Уикипедия kkwiki https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8B_%D0%B1%D0%B5%D1%82 MediaWiki 1.45.0-wmf.6 first-letter Таспа Арнайы Талқылау Қатысушы Қатысушы талқылауы Уикипедия Уикипедия талқылауы Сурет Сурет талқылауы МедиаУики МедиаУики талқылауы Үлгі Үлгі талқылауы Анықтама Анықтама талқылауы Санат Санат талқылауы Портал Портал талқылауы Жоба Жоба талқылауы TimedText TimedText talk Module Module talk Topic 0 4562 3481763 3465181 2025-06-20T22:00:21Z Casserium 68287 3481763 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер|Есімі=Марат Мұханбетқазыұлы Тәжин|Суреті=Marat Tajin 2009 (cropped).jpg|Атауы=Тәжин, 2009 жыл|Титулы=[[Қазақстан Республикасы]]ның [[Чехия]]дағы 7-[[Қазақстан елшілерінің тізімі#Еуропа|Төтенше және Өкілетті Елшісі]]|Ту=Flag of the Czech Republic.svg|Ту2=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады=26 қараша 2019|Басқаруын аяқтады=16 маусым 2023|Президент=[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]|Ізашары=[[Сержан Оралбайұлы Әбдікәрімов|Сержан Әбдікәрімов]]|Ізбасары=[[Бақыт Амангелдіұлы Дүйсенбаев|Бақыт Дүйсенбаев]]|Титулы_2=[[Қазақстан Республикасы]]ның 8-[[Қазақстан Республикасының Мемлекеттік кеңесшісі|Мемлекеттік хатшысы]]|Ту_2=Flag of the President of Kazakhstan.svg|Ту2_2=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады_2=24 наурыз 2019|Басқаруын аяқтады_2=18 қыркүйек 2019|Президент_2=[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]|Ізашары_2=[[Бақытжан Әбдірұлы Сағынтаев|Бақытжан Сағынтаев]]|Ізбасары_2=[[Қырымбек Елеуұлы Көшербаев|Қырымбек Көшербаев]]|Басқара бастады_3=16 қаңтар 2013|Басқаруын аяқтады_3=21 қаңтар 2014|Президент_3=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]|Ізашары_3=[[Мұхтар Абрарұлы Құл-Мұхаммед|Мұхтар Құл-Мұхаммед]]|Ізбасары_3=[[Кәрім Қажымқанұлы Мәсімов|Кәрім Мәсімов]] ({{comment|м.а.|міндетін атқарушы}})<br> [[Әділбек Рыскелдіұлы Жақсыбеков|Әділбек Жақсыбеков]]|Титулы_4=[[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі|Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігі]] [[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі#Басшылары|басшысының]] 4 және 5-бірінші орынбасары|Ту_4=Flag of the President of Kazakhstan.svg|Ту2_4=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады_4=12 қаңтар 2017|Басқаруын аяқтады_4=24 наурыз 2019|Президент_4=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]|Ізашары_4=Президент Әкімшілігі басшысының орынбасары ретінде [[Бағлан Асаубайұлы Майлыбаев|Бағлан Майлыбаев]]|Ізбасары_4=[[Дархан Аманұлы Кәлетаев|Дархан Кәлетаев]]|тақырыпша1_4=[[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі#Басшылары|Басшы]]|мәтін1_4=[[Әділбек Рыскелдіұлы Жақсыбеков|Әділбек Жақсыбеков]]<br> [[Әсет Өрентайұлы Исекешев|Әсет Исекешев]]|Басқара бастады_5=тамыз 2002|Басқаруын аяқтады_5=13 сәуір 2006|Президент_5=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]|Ізашары_5=|Ізбасары_5=Президент Әкімшілігі басшысының орынбасары ретінде [[Мәулен Сағатханұлы Әшімбаев|Мәулен Әшімбаев]]|мәтін1_5=[[Нұртай Әбіқайұлы Әбіқаев|Нұртай Әбіқаев]]<br> [[Иманғали Нұрғалиұлы Тасмағамбетов|Иманғали Тасмағамбетов]]<br> [[Әділбек Рыскелдіұлы Жақсыбеков|Әділбек Жақсыбеков]]|Титулы_6=[[Қазақстан Республикасы]]ның [[Ресей]]дегі 10-[[Қазақстанның Ресейдегі елшілерінің тізімі|Төтенше және Өкілетті Елшісі]]|Ту_6=Flag of Russia.svg|Ту2_6=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады_6=11 ақпан 2014|Басқаруын аяқтады_6=12 қаңтар 2017|Президент_6=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]|Ізашары_6=[[Ғалым Ізбасарұлы Оразбақов|Ғалым Оразбақов]]|Ізбасары_6=[[Иманғали Нұрғалиұлы Тасмағамбетов|Иманғали Тасмағамбетов]]|Титулы_7=[[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан Республикасы президентінің]] көмекшісі — [[Қазақстан Қауіпсіздік кеңесі|Қауіпсіздік кеңесінің]] 7, 10 және 13-хатшысы|Ту_7=Flag of the President of Kazakhstan.svg|Ту2_7=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады_7=4 қыркүйек 2009|Басқаруын аяқтады_7=16 қаңтар 2013|Президент_7=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]|Ізашары_7=[[Қайырбек Шошанұлы Сүлейменов|Қайырбек Сүлейменов]]|Ізбасары_7=[[Қайрат Пернешұлы Қожамжаров|Қайрат Қожамжаров]]|Басқара бастады_8=13 сәуір 2006|Басқаруын аяқтады_8=11 қаңтар 2007|Президент_8=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]|Ізашары_8=[[Болат Жамитұлы Өтемұратов|Болат Өтемұратов]]|Ізбасары_8=[[Берік Мәжитұлы Имашев|Берік Имашев]]|Басқара бастады_9=11 желтоқсан 2001|Басқаруын аяқтады_9=тамыз 2002|Президент_9=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]|Ізашары_9=[[Алтынбек Сәрсенбайұлы]]|Ізбасары_9=[[Омархан Нұртайұлы Өксікбаев|Омархан Өксікбаев]]|Титулы_10=[[Қазақстан Республикасы]]ның 6-[[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлері|Сыртқы істер министрі]]|Ту_10=Emblem of Kazakhstan (1992-2014).svg|Ту2_10=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады_10=11 қаңтар 2007 жыл|Басқаруын аяқтады_10=4 қыркүйек 2009 жыл|Премьер_10=[[Кәрім Қажымқанұлы Мәсімов|Кәрім Мәсімов]]|Президент_10=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]|Ізашары_10=[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]|Ізбасары_10=[[Қанат Бекмырзаұлы Саудабаев|Қанат Саудабаев]]|Титулы_11=[[Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті]]нің 7-[[Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті#Төрағалар тізімі|төрағасы]]|Ту_11=Coat of arms knb1.svg|Ту2_11=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады_11=4 мамыр 2001|Басқаруын аяқтады_11=11 желтоқсан 2001|Президент_11=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]|Ізашары_11=[[Әлнұр Әлжаппарұлы Мұсаев|Әлнұр Мұсаев]]|Ізбасары_11=[[Нартай Дүтбаев]]|Партиясы=1) [[Кеңес Одағы Коммунистік Партиясы|КОКП]]<br><small>(1991 дейін)</small><br>2) {{iw|Қазақстан халық бірлігі одағы|Қазақстан халық бірлігі одағы|pl|Związek Jedności Ludowej Kazachstanu}} <br><small> (1993—1995)</small><br>3) Қазақстан Демократиялық партиясы <br><small> (1995—1999)</small><br>4) [[Аманат (партия)|Nur Otan]]<br><small> (2019—2022)</small>|Білімі=1) [[Нархоз университеті|Алматы халық шаруашылығы институты]]<br>2) [[Лондон университеті]]|Ғылыми дәрежесі=1) [[Ғылым кандидаты|Философия ғылымдарының кандидаты]] <br>2) Әлеуметтану ғылымдарының докторы|Қызметі=[[Шенеуніктік]], [[қорғаныс]], [[сыртқы істер]], [[дипломатия]]|Азаматтығы={{Байрақ|КСРО}}→ <br> {{Байрақ|Қазақстан}}|Туған жері={{туғанжері|Ақтөбе|Ақтөбеде}}, [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]|Туған күні=08.04.1960|Атағы=Запастағы полковник|Марапаттары={{Қатар |{{1 дәрежелі Барыс ордені}} |{{2 дәрежелі Барыс ордені}} |{{Барыс ордені}} }} {{Қатар |{{Құрмет ордені}} |{{ҚР тәуелсіздігіне 10 жыл медалі}} |{{Астанаға 10 жыл медалі}} }} {{Қатар |{{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}} |{{Қазақстан халқы Ассамблеясына 20 жыл медалі}} |{{ҚР тәуелсіздігіне 25 жыл медалі}} }} {{Қатар |{{Астанаға 20 жыл медалі}} |{{Достық ордені (Ресей)}} |{{ҚР ҰҚК құрметті қызметкері}} }}|Commons=Marat Tazhin|тақырыпша1_5=[[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі#Басшылары|Басшы]]}} '''Марат Мұхамбетқазыұлы Тәжин''' ([[8 сәуір]] [[1960 жыл|1960]], [[Ақтөбе]]) — [[Қазақстан|қазақстандық]] ірі [[Шенеуніктік|саясаткер]], [[дипломат]]. 2001 жылғы мамыр-желтоқсан аралығында [[Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті|Ұлттық қауіпсіздік комитетінің]] төрағасы. 2007—2009 жылдары [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлері|Сыртқы істер министрі]]. 4 рет [[Қазақстан Қауіпсіздік кеңесі|Қауіпсіздік кеңесінің]] хатшысы, 2 рет [[Қазақстан Республикасының Мемлекеттік кеңесшісі|Мемлекеттік хатшы]] лауазымына ие болған. Әлеуметтану ғылымдарының докторы. [[Қазақстан|Қазақстанның]] 1-[[Қазақстан Республикасының Президенті|президенті]] [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] кланының және “Ескі Қазақстанның” өкілі деп қарастырылады. == Өмірбаяны == [[1960]] ж. [[сәуірдің 8|сәуірдің 8-інде]] [[Ақтөбе]] қаласында туған. [[Әлімұлы]] тайпасының [[Шекті]] руынан шыққан.<ref>{{Cite web|lang=ru-RU|url=http://www.shalkar-muzei.kz/2020/07/05/145/|title=Шекті Тілеу батыр Айтұлы — "Шалқар ауданының тарихи — өлкетану музейі" КММ|access-date=2021-09-17}}</ref> [[Алматы халық шаруашылығы институты]]н және [[Қазақ ұлттық университеті|Киров атындағы Қазақ мемлекеттік университетінің]] аспирантурасын бітірген. Әлеуметтану ғылымдарының докторы, профессор. * [[1992]] ж. дейін ғылыми-оқытушылық қызметпен айналысты. * [[1992]] ж. бастап — Қазақстан Республикасы Президенті мен Министрлер Кабинетінің Аппаратында: Ішкі саясат бөлімі меңгерушісінің бірінші орынбасары, осы бөлімнің меңгерушісі, ҚР Президенті Аппараты Басшысының орынбасары және Ақпараттық-талдау орталығының басшысы. * [[1994]]—[[1995|95]] жж. — Қазақстан Республикасы Президентінің Мемлекеттік кеңесшісі. * [[1995]]—[[1999|99]] жж. — Президент Әкімшілігі Басшысының орынбасары және Президент Әкімшілігі Талдау және стратегиялық зерттеу орталығының басшысы. * [[1999]]—[[2001|01]] жж. — Президенттің Ұлттық қауіпсіздік мәселелері жөніндегі көмекшісі — Қазақстан Республикасы Қауіпсіздік Кеңесінің Хатшысы. * [[2000]] ж. — Қазақстан Республикасының Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес жөніндегі Мемлекеттік комиссиясының төрағасы міндетін атқарды. * [[2001]] ж. — Қазақстан Республикасы [[Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті|Ұлттық қауіпсіздік комитетін]] басқарды. * [[2002]] ж. — Ұлттық қауіпсіздік мәселелері жөніндегі Президенттің көмекшісі — Қазақстан Республикасы Қауіпсіздік Кеңесінің Хатшысы. * [[2002]] ж. [[тамыз]] айынан бастап — Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігі Басшысының Бірінші орынбасары. * [[2006]] ж. [[сәуір]] айынан бастап — Президенттің көмекшісі — Қазақстан Республикасы Қауіпсіздік Кеңесінің Хатшысы. * [[2007]] ж. [[қаңтардың 11|қантардың 11-інде]] Мемлекет басшысының Жарлығымен Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрі болып тағайындалды. * 2009 жылғы 4 қыркүйекте Мемлекет басшысының Жарлығымен Президенттің көмекшісі – Қазақстан Республикасы Қауіпсіздік Кеңесінің Хатшысы болып тағайындалды * 2013 жылдың 16 қаңтар күні Президент өкімімен Қазақстан Республикасының Мемлекеттік хатшысы ретінде тағайындалды. Бұл қызметте ол Мұхтар Құл-Мұхамедті ауыстырған болатын.<ref>[http://tengrinews.kz/kazakhstan_news/marat-tajin-naznachen-gossekretarem-kazahstana-226804/ Марат Тажин назначен госсекретарем Казахстана]</ref>. * 2014 жылдың 11 ақпан күні ҚР-ның РФ-ғы Төтенше және өкілетті елшісі болып тағайындалды.<ref>http://radiotochka.kz/1688-.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150217120631/http://radiotochka.kz/1688-.html |date=2015-02-17 }}</ref> * 2017 жылғы қаңтардан бастап – Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігі басшысының бірінші орынбасары.<ref>http://www.akorda.kz/kz/executive_office/executive_office_stucture/senior_leadership/kazakstan-respublikasy-prezidenti-akimshiligi-basshysynyn-birinshi-orynbasary-tazhin-marat-muhanbetkazyuly {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180227153934/http://www.akorda.kz/kz/executive_office/executive_office_stucture/senior_leadership/kazakstan-respublikasy-prezidenti-akimshiligi-basshysynyn-birinshi-orynbasary-tazhin-marat-muhanbetkazyuly |date=2018-02-27 }}</ref> * 2019 жылғы 24 наурыздан 18 қыркүйекке дейін Қазақстан Республикасының Мемлекеттік хатшысы.<ref>[https://primeminister.kz/hrpolitic/appointments/18039 ҚР Президенті бірқатар кадрлық өзгерістер жасады]</ref> * 2019 жылғы 26 қарашада Мемлекет басшысының Жарлығымен Марат Мұханбетқазыұлы Тәжин Қазақстан Республикасының Чех Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі қызметіне тағайындалды. 2023 жылғы 16 маусымда қызметінен босатылды.<ref>[https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlygymen-marat-muhanbetkazyuly-tazhin-i-elshisi-lauazymynan-bosatyldy-1653521 Құқықтық актiлер]</ref> == Сыртқы істер министрі == 2007 жылғы 11 қаңтарда Тәжин [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президентінің]]  № 252 бұйрығымен [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлері|Сыртқы істер министрі]] болып тағайындалып, [[Кәрім Қажымқанұлы Мәсімов|Кәрім Мәсімовтің]] {{iw|І үкіметіне|І үкіметіне|en|First Massimov Government}} енді.<ref>{{Cite web|url= https://www.adilet.zan.kz/kaz/docs/U070000252_ |title= М.М.Тәжинді Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрі қызметіне тағайындау туралы |date=2007-01-11|lang=kk|work= Қазақстан Республикасы нормативті құқықтық актілерінің ақпараттық-құқықтық жүйесі|accessdate=2025-04-22}}</ref><ref>{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/1170605.html |title= Бүгін Қазақстанда жаңа үкіметтің құрамы толық жасақталып бітті |date= 2007-01-11 |lang=kz|work=[[Азаттық радиосы]]|accessdate= 2025-04-22}}</ref> Сол жылғы 6-9 мамырда [[АҚШ Мемлекеттік хатшысы]] [[Кондолиза Райс|Кондолиза Райспен]] кездесуге аттанды. Ресми мәліметтерде сапардың экономика диверсификациясына, яғни әртараптандыру мәселесіне, АҚШ инвестициялары мен технологияларын Қазақстанның шикізаттан тыс жоғары технологиялар салаларына тарту мәселесі талқыланады деген болса, қазақстандық саясаткерлер сол жылғы Қазақстанның [[Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымы|ЕҚЫҰ]]-на төрағалық ету, [[Қазақгейт|Қазақгейт ісі]] және энергетикалық ресурс туралы талқыланады деген нұсқаны алға тартты.<ref>{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/1173053.html |title= Қазақстанның сыртқы істер министрі Марат Тәжин АҚШ-қа қандай мақсатпен кетті? |date= 2007-05-07 |lang=kz|work=[[Азаттық радиосы]]|accessdate= 2025-04-22}}</ref><ref>{{Cite web|url= https://2001-2009.state.gov/r/pa/ei/pix/2007/may/84617.htm |title= Secretary Rice With Foreign Minister Marat Tazhin of Kazakhstan |date= 2007-05-09 |lang=en|work=[[United States Department of State]]|accessdate= 2025-04-22}}</ref> == Жеке өмірі == Үйленген, 1 қызы бар. [[Қазақ тілі|Қазақ]], [[Орыс тілі|орыс]] және [[Ағылшын тілі|ағылшын тілдерін]] меңгерген.<ref>{{Cite web|url= https://online.zakon.kz/m/amp/document/30100757 |title= Тажин Марат Муханбетказиевич (персональная справка)|lang=ru|work=online.zakon.kz|accessdate=2025-04-22}}</ref> == Марапаттары == Әлеуметтік ғылымдар докторы, профессор. «Барыс» және «Құрмет» ордендерімен марапатталған. Дипломатиялық дәрежесі – Төтенше және Өкілетті елші. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{start box}} {{succession box|title= [[Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрі]] |before= [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев]] |after= [[Қанат Бекмырзаұлы Саудабаев]] |years= [[11 қаңтар]] [[2007]] — [[4 қыркүйек]] [[2009]]}} {{end box}} [[Санат:Әлеуметтану ғылымдарының докторлары]] [[Санат:Қазақстан мемлекет қайраткерлері]] [[Санат:Қазақстан сыртқы істер министрлері]] [[Санат:Қазақстан саясаткерлері]] [[Санат:Қазақстан ҰҚК құрметті қызметкерлері]] [[Санат:Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті оқытушылары]] [[Санат:Жаңа экономикалық университеті түлектері]] [[Санат:Қазақстан ҰҚК төрағалары]] [[Санат:Қазақстанның Ресейдегі елшілері]] [[Санат:Қазақстан мемлекеттік хатшылары]] 1gphfpltluv5ibc4a465h13o9h7vt08 0 4852 3481733 3471325 2025-06-20T18:42:43Z Шайнүсіп 161753 3481733 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | Қазақша есімі = Рахат Мұхтарұлы Шораз | Суреті = Rakhat Aliyev.jpg | Атауы = Әлиев, 2007 жыл | Туған күні = 10.12.1962 | Туған жері = {{туғанжері|Алматы|Алматыда}}, [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] | Қайтыс болған күні = 24.02.2015 | Қайтыс болған жері = [[Йозефштадт]], {{қайтысболғанжері|Вена|Венада}}, [[Аустрия]] | Жерленген жері = [[Вена орталық зираты]] | Әкесі = [[Мұхтар Әлиұлы Әлиев|Мұхтар Әлиев]]<br>(1933–2015) | Анасы = Минавар Әлиева<br>(1941–2025) | Жұбайы = 1) {{marriage|[[Дариға Нұрсұлтанқызы Назарбаева|Дариға Назарбаева]]|1987|2007|reason=divorced}}<br>2) {{marriage|Эльнара Шоразова|2009}} | Балалары = 1-некеден <br> '''ұлдары '''<br>[[Нұрәлі Рахатұлы Әлиев|Нұрәлі]] (1985 туған)<br>[[Айсұлтан Рахатұлы Назарбаев|Айсұлтан]]<br>(1990–2020)<br> '''қызы '''<br>Венера (2000 туған)<br> 2-некеден<br> '''ұлы '''<br>(2008 туған) | Білімі = 1) [[Қазақ ұлттық медицина университеті|Алматы мемлекеттік медицина институты]]<br>2) [[Әділет (жоғары заң мектебі)|«Әділет» жоғары заң мектебі]] | Ғылыми дәрежесі = 1) Медицина ғылымдарының докторы<br>2) Экономика ғылымдарының докторы | Мамандығы = 1) дәрігер хирург<br>2) құқықтанушы заңгер | Марапаттары = {{Қатар |{{2 дәрежелі Даңқ ордені}} |{{ҚР тәуелсіздігіне 10 жыл медалі}} |{{ҚР парламентіне 10 жыл медалі}} }} {{Қатар |{{2 дәрежелі Аустрия алдындағы қызметі үшін құрмет орденінің үлкен кресті}} }} | Ортаққор = Rakhat Aliyev |Титулы=[[Қазақстан Республикасы]]ның [[Аустрия]]дағы 4-[[Қазақстан елшілерінің тізімі#Еуропа|Төтенше және Өкілетті Елшісі]]|Ту=Flag of Austria.svg|Ту2=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады=9 ақпан 2007|Басқаруын аяқтады=26 мамыр 2007|Президент=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]|Ізашары=[[Дулат Оразбекұлы Қуанышев|Дулат Қуанышев]]|Ізбасары=[[Қайрат Құдайбергенұлы Әбдірахманов|Қайрат Әбдірахманов]]|Титулы_2=[[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлері|Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрінің]] бірінші орынбасары|Ту_2=Emblem of Kazakhstan (1992-2018).svg|Ту2_2=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады_2=тамыз 2005|Басқаруын аяқтады_2=9 ақпан 2007|Премьер_2=[[Даниал Кенжетайұлы Ахметов|Даниал Ахметов]]<br> [[Кәрім Қажымқанұлы Мәсімов|Кәрім Мәсімов]]|тақырыпша1_2=Министр|мәтін1_2=[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]<br>[[Марат Мұханбетқазыұлы Тәжин|Марат Тәжин]]|Титулы_3=[[Қазақстан Республикасы]]ның [[Аустрия]], [[Словения]], [[Хорватия]], [[Македония]], [[Сербия және Черногория]]дағы [[Қазақстан елшілерінің тізімі#Еуропа|Төтенше және Өкілетті Елшісі]]|Ту_3=Flag of Austria.svg|Ту2_3=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады_3=21 маусым 2002|Басқаруын аяқтады_3=тамыз 2005|Президент_3=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]|Ізашары_3=[[Сағынбек Тоқабайұлы Тұрсынов|Сағынбек Тұрсынов]]|Ізбасары_3=[[Дулат Оразбекұлы Қуанышев|Дулат Қуанышев]]|Титулы_4=[[Қазақстан Республикасы Мемлекеттік күзет қызметі|Қазақстан Республикасы Президенті Күзет қызметі басшысының]] орынбасары|Ту_4=Symbol of the Kazakh Ministry of Defense.svg|Ту2_4=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады_4=17 қараша 2001|Басқаруын аяқтады_4=қаңтар 2002|мәтін1_4=[[Амангелді Смағұлұлы Шабдарбаев|Амангелді Шабдарбаев]]|тақырыпша1_4=Басшы|Президент_4=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]|Титулы_5=[[Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті|Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті төрағасының]] бірінші орынбасары|Ту_5=Эмблема КНБ РК.svg|Ту2_5=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады_5=мамыр 2001|Басқаруын аяқтады_5=15 қараша 2001|Президент_5=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]|тақырыпша1_5=Төраға|мәтін1_5=[[Марат Мұханбетқазыұлы Тәжин|Марат Тәжин]]|Титулы_6=[[Қазақстан Республикасы Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі|Қазақстан Республикасы Мемлекеттік кірістер министрлігі Салық полициясы комитетінің]] 4-[[Қазақстан Республикасы Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі#Басшылары|төрағасы]]|Ту_6=Emblem of Kazakhstan (1992-2018).svg|Ту2_6=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады_6=қараша 1997|Басқаруын аяқтады_6=қыркүйек 1999|Президент_6=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]|Премьер_6=[[Нұрлан Өтепұлы Балғымбаев|Нұрлан Балғымбаев]]|Ізашары_6=<small>Қаржы министрлігі Салық полициясы департаментінің директоры ретінде [[Әбдiқалық Зәкiрұлы Нәлiбаев|Әбдiқалық Нәлiбаев]]</small>|Ізбасары_6=[[Сергей Михайлович Кузьменко|Сергей Кузьменко]]|Туған кездегі есімі=Рахат Мұхтарұлы Әлиев}} '''Рахат Мұхтарұлы Әлиев''' (екінші некесінде — '''Шораз'''; [[10 желтоқсан]] [[1962 жыл]], [[Алматы]] — [[24 ақпан]] [[2015 жыл]], [[Вена]]) — қазақстандық мемлекеттік қайраткер, дипломат, заңгер, медицина ғылымдарының докторы және экономика ғылымдарының докторы. 2005–2007 жылдары [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлері|Сыртқы істер министрінің]] бірінші орынбасары, 1997–1999 жылдары [[Қазақстан Республикасы Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі|Салық полициясы комитетінің]] төрағасы. 1995–1996 жылдары “Қант орталығы” холдингінің 90% оның иелігінде болғандықтан ел арасында “Қант патшасы” аталды. Бейресми ақпарат бойынша 2007 жылы ол [[Қазақстан|Қазақстанның]] 1-[[Қазақстан Республикасының Президенті|Президенті]] әрі қайын атасы [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаевқа]] өзінің 2012 жылы [[Қазақстан Республикасының Президенті|Президент]] болғысы келгенін айтқаннан кейін ол қуғыншылыққа ұшырап, 2015 жылы [[Аустрия|Аустрияда]] өлі табылды. == Қысқаша өмірбаяны == [[1962 жыл]]ы туған. Орта жүздің [[қоңырат]] тайпасының [[Жаманбай]] руының [[Киікші]] бөлімінен.<ref>http://titus.kz/print.php?id=1512</ref><ref>https://m.facebook.com/groups/516658875198020?view=permalink&id=1268659066664660</ref> [[Қазақ ұлттық медицина университеті|Алматы мемлекеттік медицина институты]]н, «[[Әділет (жоғары заң мектебі)|Әділет]]<nowiki/>» жоғары заң мектебін бітірген. Медицина және экономика ғылымдарының докторы. Ағылшын тілін меңгерген. Төтенше және Өкілетті І сыныпты Уәкіл дипломатиялық дәрежесі бар. 1986–1993 жылдары ғылыми жұмыспен айналысты. 1993–1996 жылдары кәсіпкерлік қызметте. 1996–1997 жылдары Қазақстан Республикасы Мемлекеттік салық комитетінің Салық полициясы Бас басқармасы бастығының бірінші орынбасары. 1997–1998 жылдары [[Алматы]] қаласы Салық полициясы департаментінің басқарма бастығы, Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Салық полициясы департаментінің директоры. 1998–1999 жылдары Мемлекеттік кіріс бірінші вице-министрі — Салық полициясы комитетінің төрағасы. 1999–2000 жылдары ол — [[Алматы]] қаласы мен [[Алматы облысы]] бойынша ҰҚК департаментінің бастығы. 2000–2001 жылдары — ҰҚК Төрағасының Бірінші орынбасары. 2001–2002 жылдары — Қазақстан Республикасы Президентінің Күзет қызметі бастығының орынбасары. 2002 жылы бірнеше ай — Қазақстан Республикасы Ұлттық олимпиада комитетінің президенті. 1999—2007 жылдары [[Қазақстан футбол федерациясы]]ның қоғамдық негіздегі президенті. 2002–2005 жылдары — Қазақстан Республикасының [[Аустрия|Аустрия Республикасындағы]] Төтенше және Өкілетті Елшісі. Сонымен бірге [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]ның [[Словения]], [[Хорватия]], [[Солтүстік Македония|Македония]], [[Сербия және Черногория]]дағы Төтенше және Өкілетті Елшісі қызметін қоса атқарушы. Қазақстанның [[Вена]] қаласындағы халықаралық ұйымдар жанындағы Тұрақты Өкілі. 2005–2007 жылдары ол — Қазақстан Республикасы Сыртқы істер Министрінің Бірінші орынбасары. 2005 жылғы тамыздан бастап 2007 жылға дейін — Қазақстан Республикасының ЕҚЫҰ-мен ынтымақтастық мәселелері жөніндегі арнайы өкілі. 2007 жылғы ақпаннан — Қазақстан Республикасының [[Аустрия|Аустрия Республикасындағы]] Төтенше және Өкілетті Елшісі. 2007 жылғы 26 мамырда [[Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі|Ішкі істер министрі]] Бауыржан Мұхамеджанов Қазақстан Республикасының «Мемлекеттік қызмет туралы» Заңының 26-бабы 4-ші тармағын басшылыққа ала отырып, Мемлекет басшысының атына Қазақстан Республикасының Аустрия Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі, ҚР-ның Вена қаласындағы халықаралық ұйымдар жанындағы Тұрақты Өкілі, Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық жөніндегі ҚР-ның арнаулы өкілі Рахат Әлиевті қызметтерінен босату туралы ҚР Бас прокурорымен келісілген ұсыныс түсірді. Онда Р.Әлиевтің ҚР Қылмыстық кодексінің 3-бөлімінің 125-бабында көзделген — «өзінің жеке мүддесі үшін ұйымдасқан топтың әрекетімен адамдарды ұрлау, адамдардың өмірі мен денсаулығына қауіп төндіретін екі және одан да көп адамдарға бірнеше мәрте қару қолдану және зорлық-зомбылық көрсету» бойынша айыпталып отырғаны айтылған. Нұрсұлтан Назарбаевтың 2007 жылғы 26 мамырдағы №333 Жарлығымен Рахат Әлиев Қазақстан Республикасының Аустрия Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі қызметінен, Қазақстан Республикасының Вена қаласындағы халықаралық ұйымдар жанындағы Тұрақты Өкілі қызметінен босатылды. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың Өкімімен Рахат Әлиев Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық жөніндегі ұйыммен ынтымақтастық мәселелері жөніндегі Қазақстан Республикасының арнаулы өкілі қызметінен босатылды. 2007 жылғы 28 мамырда Рахат Әлиевке халықаралық іздеу жарияланды. Бас прокуратураның санкциясымен оны тұтқындауға ұйғарылды. 2015 жылғы 24 ақпанда Рахат Әлиев түрмеде қайтыс болды. Алдын ала мәлімет бойынша, ол өзіне-өзі қол жұмсаған.<ref>http://kaz.tengrinews.kz/kazakhstan_news/rahat-aliev-avstriya-turmesnde-kaytyis-boldyi-260305/</ref> == Марапаттары == II дәрежелі «Данқ» ордені мен «Қазақстан Республикасының Парламентіне 10 жыл» юбилейлік медалінің иегері. 2008 жылдың 20 cәуіріндегі ҚР Президентінің нұсқауымен барлық марапаттаудан, "қаржы полициясының генерал-майоры" арнайы атағынан, "генерал-майор" әскери атағынан және елшілік дәрежелерінен айырылды. == Отбасы жағдайы == Бұрынғы зайыбы [[Дариға Нұрсұлтанқызы Назарбаева|Дариға Назарбаевамен]] ([[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаевтың]] қызы) үш баласы бар: [[Нұрәлі Рахатұлы Әлиев|Нұрәлі Рахатұлы]] (1985 жылғы), [[Айсұлтан Рахатұлы Назарбаев|Айсұлтан Рахатұлы]] (1990-2020), Венера Рахатқызы (2000 жылғы). == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қазақстан экономистері]] [[Санат:Қазақстан дәрігерлері]] [[Санат:Қазақстанның Аустриядағы елшілері‎]] [[Санат:Қазақстанның Македониядағы елшілері‎]] [[Санат:Қазақстанның Черногориядағы елшілері‎]] [[Санат:Қазақстанның Сербиядағы елшілері‎]] [[Санат:Қазақстанның Словениядағы елшілері‎]] [[Санат:Қазақстанның Хорватиядағы елшілері‎]] [[Санат:Вена Орталық зиратында жерленгендер]] [[Санат:Медицина ғылымдарының докторлары]] [[Санат:Экономика ғылымдарының докторлары]] [[Санат:Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 10 жыл медалінің иегерлері]] [[Санат:Қазақстан Республикасының парламентіне 10 жыл медалінің иегерлері]] [[Санат:II дәрежелі Үлкен Крест иегерлері]] [[Санат:Аустрия Республикасы алдындағы еңбегі үшін белгісінің иегерлері]] [[Санат:Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті түлектері]] [[Санат:Қазақстан генерал-майорлары]] [[Санат:Абақтыда қайтыс болғандар]] [[Санат:Өзін-өзі өлтіргендер]] jy2qa9eh3r6ralytmkwvdv93kiwofrw 3481769 3481733 2025-06-20T22:15:08Z Casserium 68287 3481769 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | Қазақша есімі = Рахат Мұхтарұлы Шораз | Суреті = Rakhat Aliyev.jpg | Атауы = Әлиев, 2007 жыл | Туған күні = 10.12.1962 | Туған жері = {{туғанжері|Алматы|Алматыда}}, [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] | Қайтыс болған күні = 24.02.2015 | Қайтыс болған жері = [[Йозефштадт]], {{қайтысболғанжері|Вена|Венада}}, [[Аустрия]] | Жерленген жері = [[Вена орталық зираты]] | Әкесі = [[Мұхтар Әлиұлы Әлиев|Мұхтар Әлиев]]<br>(1933–2015) | Анасы = Минавар Әлиева<br>(1941–2025) | Жұбайы = 1) {{marriage|[[Дариға Нұрсұлтанқызы Назарбаева|Дариға Назарбаева]]|1987|2007|reason=divorced}}<br>2) {{marriage|Эльнара Шоразова|2009}} | Балалары = 1-некеден <br> '''ұлдары '''<br>[[Нұрәлі Рахатұлы Әлиев|Нұрәлі]] (1985 туған)<br>[[Айсұлтан Рахатұлы Назарбаев|Айсұлтан]]<br>(1990–2020)<br> '''қызы '''<br>Венера (2000 туған)<br> 2-некеден<br> '''ұлы '''<br>(2008 туған) | Білімі = 1) [[Қазақ ұлттық медицина университеті|Алматы мемлекеттік медицина институты]]<br>2) [[Әділет (жоғары заң мектебі)|«Әділет» жоғары заң мектебі]] | Ғылыми дәрежесі = 1) Медицина ғылымдарының докторы<br>2) Экономика ғылымдарының докторы | Мамандығы = 1) дәрігер хирург<br>2) құқықтанушы заңгер | Марапаттары = {{Қатар |{{2 дәрежелі Даңқ ордені}} |{{ҚР тәуелсіздігіне 10 жыл медалі}} |{{ҚР парламентіне 10 жыл медалі}} }} {{Қатар |{{2 дәрежелі Аустрия алдындағы қызметі үшін құрмет орденінің үлкен кресті}} }} | Ортаққор = Rakhat Aliyev |Титулы=[[Қазақстан Республикасы]]ның [[Аустрия]]дағы 4-[[Қазақстан елшілерінің тізімі#Еуропа|Төтенше және Өкілетті Елшісі]]|Ту=Flag of Austria.svg|Ту2=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады=9 ақпан 2007|Басқаруын аяқтады=26 мамыр 2007|Президент=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]|Ізашары=[[Дулат Оразбекұлы Қуанышев|Дулат Қуанышев]]|Ізбасары=[[Қайрат Құдайбергенұлы Әбдірахманов|Қайрат Әбдірахманов]]|Титулы_2=[[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлері|Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрінің]] бірінші орынбасары|Ту_2=Emblem of Kazakhstan (1992-2018).svg|Ту2_2=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады_2=тамыз 2005|Басқаруын аяқтады_2=9 ақпан 2007|Премьер_2=[[Даниал Кенжетайұлы Ахметов|Даниал Ахметов]]<br> [[Кәрім Қажымқанұлы Мәсімов|Кәрім Мәсімов]]|тақырыпша1_2=Министр|мәтін1_2=[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]<br>[[Марат Мұханбетқазыұлы Тәжин|Марат Тәжин]]|Титулы_3=[[Қазақстан Республикасы]]ның [[Аустрия]], [[Словения]], [[Хорватия]], [[Македония]], [[Сербия және Черногория]]дағы [[Қазақстан елшілерінің тізімі#Еуропа|Төтенше және Өкілетті Елшісі]]|Ту_3=Flag of Austria.svg|Ту2_3=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады_3=21 маусым 2002|Басқаруын аяқтады_3=тамыз 2005|Президент_3=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]|Ізашары_3=[[Сағынбек Тоқабайұлы Тұрсынов|Сағынбек Тұрсынов]]|Ізбасары_3=[[Дулат Оразбекұлы Қуанышев|Дулат Қуанышев]]|Титулы_4=[[Қазақстан Республикасы Мемлекеттік күзет қызметі|Қазақстан Республикасы Президенті Күзет қызметі бастығының]] орынбасары|Ту_4=Symbol of the Kazakh Ministry of Defense.svg|Ту2_4=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады_4=17 қараша 2001|Басқаруын аяқтады_4=қаңтар 2002|мәтін1_4=[[Әлнұр Әлжаппарұлы Мұсаев|Әлнұр Мұсаев]]|тақырыпша1_4=Бастығы|Президент_4=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]|Титулы_5=[[Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті|Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті төрағасының]] бірінші орынбасары|Ту_5=Эмблема КНБ РК.svg|Ту2_5=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады_5=мамыр 2001|Басқаруын аяқтады_5=15 қараша 2001|Президент_5=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]|тақырыпша1_5=Төраға|мәтін1_5=[[Марат Мұханбетқазыұлы Тәжин|Марат Тәжин]]|Титулы_6=[[Қазақстан Республикасы Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі|Қазақстан Республикасы Мемлекеттік кірістер министрлігі Салық полициясы комитетінің]] 4-[[Қазақстан Республикасы Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі#Басшылары|төрағасы]]|Ту_6=Emblem of Kazakhstan (1992-2018).svg|Ту2_6=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады_6=қараша 1997|Басқаруын аяқтады_6=қыркүйек 1999|Президент_6=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]|Премьер_6=[[Нұрлан Өтепұлы Балғымбаев|Нұрлан Балғымбаев]]|Ізашары_6=<small>Қаржы министрлігі Салық полициясы департаментінің директоры ретінде [[Әбдiқалық Зәкiрұлы Нәлiбаев|Әбдiқалық Нәлiбаев]]</small>|Ізбасары_6=[[Сергей Михайлович Кузьменко|Сергей Кузьменко]]|Туған кездегі есімі=Рахат Мұхтарұлы Әлиев}} '''Рахат Мұхтарұлы Әлиев''' (екінші некесінде — '''Шораз'''; [[10 желтоқсан]] [[1962 жыл]], [[Алматы]] — [[24 ақпан]] [[2015 жыл]], [[Вена]]) — қазақстандық мемлекеттік қайраткер, дипломат, заңгер, медицина ғылымдарының докторы және экономика ғылымдарының докторы. 2005–2007 жылдары [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлері|Сыртқы істер министрінің]] бірінші орынбасары, 1997–1999 жылдары [[Қазақстан Республикасы Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі|Салық полициясы комитетінің]] төрағасы. 1995–1996 жылдары “Қант орталығы” холдингінің 90% оның иелігінде болғандықтан ел арасында “Қант патшасы” аталды. Бейресми ақпарат бойынша 2007 жылы ол [[Қазақстан|Қазақстанның]] 1-[[Қазақстан Республикасының Президенті|Президенті]] әрі қайын атасы [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаевқа]] өзінің 2012 жылы [[Қазақстан Республикасының Президенті|Президент]] болғысы келгенін айтқаннан кейін ол қуғыншылыққа ұшырап, 2015 жылы [[Аустрия|Аустрияда]] өлі табылды. == Қысқаша өмірбаяны == [[1962 жыл]]ы туған. Орта жүздің [[қоңырат]] тайпасының [[Жаманбай]] руының [[Киікші]] бөлімінен.<ref>http://titus.kz/print.php?id=1512</ref><ref>https://m.facebook.com/groups/516658875198020?view=permalink&id=1268659066664660</ref> [[Қазақ ұлттық медицина университеті|Алматы мемлекеттік медицина институты]]н, «[[Әділет (жоғары заң мектебі)|Әділет]]<nowiki/>» жоғары заң мектебін бітірген. Медицина және экономика ғылымдарының докторы. Ағылшын тілін меңгерген. Төтенше және Өкілетті І сыныпты Уәкіл дипломатиялық дәрежесі бар. 1986–1993 жылдары ғылыми жұмыспен айналысты. 1993–1996 жылдары кәсіпкерлік қызметте. 1996–1997 жылдары Қазақстан Республикасы Мемлекеттік салық комитетінің Салық полициясы Бас басқармасы бастығының бірінші орынбасары. 1997–1998 жылдары [[Алматы]] қаласы Салық полициясы департаментінің басқарма бастығы, Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Салық полициясы департаментінің директоры. 1998–1999 жылдары Мемлекеттік кіріс бірінші вице-министрі — Салық полициясы комитетінің төрағасы. 1999–2000 жылдары ол — [[Алматы]] қаласы мен [[Алматы облысы]] бойынша ҰҚК департаментінің бастығы. 2000–2001 жылдары — ҰҚК Төрағасының Бірінші орынбасары. 2001–2002 жылдары — Қазақстан Республикасы Президентінің Күзет қызметі бастығының орынбасары. 2002 жылы бірнеше ай — Қазақстан Республикасы Ұлттық олимпиада комитетінің президенті. 1999—2007 жылдары [[Қазақстан футбол федерациясы]]ның қоғамдық негіздегі президенті. 2002–2005 жылдары — Қазақстан Республикасының [[Аустрия|Аустрия Республикасындағы]] Төтенше және Өкілетті Елшісі. Сонымен бірге [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]ның [[Словения]], [[Хорватия]], [[Солтүстік Македония|Македония]], [[Сербия және Черногория]]дағы Төтенше және Өкілетті Елшісі қызметін қоса атқарушы. Қазақстанның [[Вена]] қаласындағы халықаралық ұйымдар жанындағы Тұрақты Өкілі. 2005–2007 жылдары ол — Қазақстан Республикасы Сыртқы істер Министрінің Бірінші орынбасары. 2005 жылғы тамыздан бастап 2007 жылға дейін — Қазақстан Республикасының ЕҚЫҰ-мен ынтымақтастық мәселелері жөніндегі арнайы өкілі. 2007 жылғы ақпаннан — Қазақстан Республикасының [[Аустрия|Аустрия Республикасындағы]] Төтенше және Өкілетті Елшісі. 2007 жылғы 26 мамырда [[Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі|Ішкі істер министрі]] Бауыржан Мұхамеджанов Қазақстан Республикасының «Мемлекеттік қызмет туралы» Заңының 26-бабы 4-ші тармағын басшылыққа ала отырып, Мемлекет басшысының атына Қазақстан Республикасының Аустрия Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі, ҚР-ның Вена қаласындағы халықаралық ұйымдар жанындағы Тұрақты Өкілі, Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық жөніндегі ҚР-ның арнаулы өкілі Рахат Әлиевті қызметтерінен босату туралы ҚР Бас прокурорымен келісілген ұсыныс түсірді. Онда Р.Әлиевтің ҚР Қылмыстық кодексінің 3-бөлімінің 125-бабында көзделген — «өзінің жеке мүддесі үшін ұйымдасқан топтың әрекетімен адамдарды ұрлау, адамдардың өмірі мен денсаулығына қауіп төндіретін екі және одан да көп адамдарға бірнеше мәрте қару қолдану және зорлық-зомбылық көрсету» бойынша айыпталып отырғаны айтылған. Нұрсұлтан Назарбаевтың 2007 жылғы 26 мамырдағы №333 Жарлығымен Рахат Әлиев Қазақстан Республикасының Аустрия Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі қызметінен, Қазақстан Республикасының Вена қаласындағы халықаралық ұйымдар жанындағы Тұрақты Өкілі қызметінен босатылды. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың Өкімімен Рахат Әлиев Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық жөніндегі ұйыммен ынтымақтастық мәселелері жөніндегі Қазақстан Республикасының арнаулы өкілі қызметінен босатылды. 2007 жылғы 28 мамырда Рахат Әлиевке халықаралық іздеу жарияланды. Бас прокуратураның санкциясымен оны тұтқындауға ұйғарылды. 2015 жылғы 24 ақпанда Рахат Әлиев түрмеде қайтыс болды. Алдын ала мәлімет бойынша, ол өзіне-өзі қол жұмсаған.<ref>http://kaz.tengrinews.kz/kazakhstan_news/rahat-aliev-avstriya-turmesnde-kaytyis-boldyi-260305/</ref> == Марапаттары == II дәрежелі «Данқ» ордені мен «Қазақстан Республикасының Парламентіне 10 жыл» юбилейлік медалінің иегері. 2008 жылдың 20 cәуіріндегі ҚР Президентінің нұсқауымен барлық марапаттаудан, "қаржы полициясының генерал-майоры" арнайы атағынан, "генерал-майор" әскери атағынан және елшілік дәрежелерінен айырылды. == Отбасы жағдайы == Бұрынғы зайыбы [[Дариға Нұрсұлтанқызы Назарбаева|Дариға Назарбаевамен]] ([[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаевтың]] қызы) үш баласы бар: [[Нұрәлі Рахатұлы Әлиев|Нұрәлі Рахатұлы]] (1985 жылғы), [[Айсұлтан Рахатұлы Назарбаев|Айсұлтан Рахатұлы]] (1990-2020), Венера Рахатқызы (2000 жылғы). == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қазақстан экономистері]] [[Санат:Қазақстан дәрігерлері]] [[Санат:Қазақстанның Аустриядағы елшілері‎]] [[Санат:Қазақстанның Македониядағы елшілері‎]] [[Санат:Қазақстанның Черногориядағы елшілері‎]] [[Санат:Қазақстанның Сербиядағы елшілері‎]] [[Санат:Қазақстанның Словениядағы елшілері‎]] [[Санат:Қазақстанның Хорватиядағы елшілері‎]] [[Санат:Вена Орталық зиратында жерленгендер]] [[Санат:Медицина ғылымдарының докторлары]] [[Санат:Экономика ғылымдарының докторлары]] [[Санат:Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 10 жыл медалінің иегерлері]] [[Санат:Қазақстан Республикасының парламентіне 10 жыл медалінің иегерлері]] [[Санат:II дәрежелі Үлкен Крест иегерлері]] [[Санат:Аустрия Республикасы алдындағы еңбегі үшін белгісінің иегерлері]] [[Санат:Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті түлектері]] [[Санат:Қазақстан генерал-майорлары]] [[Санат:Абақтыда қайтыс болғандар]] [[Санат:Өзін-өзі өлтіргендер]] gdijryii5rmzaaw3c88pr16dw69gsgf 0 5373 3481683 3458009 2025-06-20T13:54:27Z Azafazanaza 169316 Санақ, 3481683 wikitext text/x-wiki {{Әкімшілік бірлік |Түс1 = {{түс|Өзбекстан}} |Қазақша атауы = Қарақалпақстан Республикасы |Шынайы атауы = {{lang-kaa|Qaraqalpaqstan Respublikası, Қарақалпақстан Республикасы}}<br />{{lang-uz|Qoraqalpogʻiston Respublikasi}} |Елтаңба = Emblem of Karakalpakstan.svg |Ту = Flag of Karakalpakstan.svg |Елтаңбаның ені = |Тудың ені = |Елтаңбаның аты =Қарақалпақстан елтаңбасы |Тудың аты =Қарақалпақстан туы |Ел = |lat_dir = N |lat_deg = 43 |lat_min = 10 |lat_sec = |lon_dir = E |lon_deg = 58 |lon_min = 45 |lon_sec = |region = |type = |деңгей = |CoordScale = |Әнұраны = [[Қарақалпақстан әнұраны]] |Статусы = [[Өзбекстан]] құрамындағы республика |Кіреді = [[Өзбекстан]] |Енеді = [[Өзбекстан аудандары|16 аудан]] және бір республикалық маңызы бар қала ([[Нүкіс]]) |Астанасы = [[Нүкіс]] |Ірі қаласы = Нүкіс |Ірі қалалары = |Құрылды = 1785 ж. |Таратылған уақыты = |Басшысы = [[Аманбай Тілеубайұлы Орынбаев|Аманбай Орынбаев]] |Басшының түрі = [[Қарақалпақстан Жоғарғы Кеңесі|Жоғарғы Кеңес]] [[Қарақалпақстан Жоғарғы Кеңесінің төрағасы|төрағасы]] |Басшысы2 = [[Қахраман Раматуллаұлы Сариев|Қахраман Сариев]] |Басшының түрі2 = [[Қарақалпақстан Министрлер Кеңесі|Министрлер Кеңесі]]нің төрағасы |ЖІӨ = |ЖІӨ жылы = |ЖІӨ бойынша орны = |Жан басына шаққанда ЖІӨ орны = |Тілі = [[қарақалпақ тілі]], [[өзбек тілі]] |Тілдері = |Тұрғыны = 1 990 000 |Санақ жылы = 2022 |Пайызы = |Халық саны бойынша орны = 9 |Тығыздығы = 10,75 |Тығыздығы бойынша орны = 13 |Ұлттық құрамы = |Конфессиялық құрамы = |Жер аумағы = 166 600 |Жер аумағының пайызы = |Жер аумағы бойынша орны = 1 |Максималды биіктігі = 473 |Орташа биіктігі = |Минималды биіктігі = |Ендік = |Бойлық = |Карта = Qaraqalpaqstan Respublikasi in Uzbekistan.svg |Карта ені = |Әкімшілік бірліктің картасы = |Әкімшілік бірлік картасының ені = |Уақыт белдеуі = [[UTC+5]] |Аббревиатура = UZ-QR |ISO = UZ-QR |FIPS = |Телефон коды = |Пошта индекстері = |Интернет-үйшігі =.uz |Автомобиль коды = 23 ([[1998]]—[[2009]])<br />95 — 99 ([[2009 жыл]]дан бастап) |Сайты = [https://www.karakalpakstan.uz/kk Министрлер Кеңесінің ресми сайты]<br>[https://joqargikenes.uz/ Жоғарғы Кеңестің ресми сайты] |Commons санаты = |Түсініктемелер = }} [[File:Karakalpakstan map.png|right|thumb|250px|Қарақалпақстан саяси картасы]] '''Қарақалпақстан Республикасы''' ({{lang-kaa|Қарақалпақстан Республикасы}}; {{lang-uz|Qoraqalpogʻiston Respublikasi; Қорақалпоғистон Республикаси}}) — [[Өзбекстан]] құрамындағы егеменді республика, 2024 жылы жалпы халық саны шамамен 2 000 000 астам адам. Астанасы – [[Нүкіс]] қаласы. Қарақалпақстан [[Өзбекстан]] құрамындағы ең ірі [[Өзбекстанның әкімшілік бөлінісі|аймақ]] болып келеді. Басқа ірі қалалары — [[Қожалы|Қожаелы]], [[Қоңырат (қала)|Қоңырат]], [[Шымбай (қала)|Шымбай]] және [[Тақиятас]]. Республика 16 [[Өзбекстан аудандары|ауданға]] бөлінген. == Географиясы == Республика шығысынан [[Өзбекстан]]мен, солтүстігінде және солтүстік-шығысында [[Қазақстан]]мен, оңтүстігінде және оңтүстік-батысынан [[Түрікменстан]]мен шектеседі. Жалпы жер көлемі — 165 600 шаршы шақырым. == Халқы == * 2018 жылы республика халқының саны 1 842 000 адамды құрады, бұл Өзбекстан халқының шамамен 5,6%. * 2019 жылдың сәуір айында Қарақалпақстан халқының саны 1 миллион 875 мың адамды құрады<ref>{{Cite web |url=http://karakalpakstan.uz/kk/page/show/5 |title=Қарақалпақстан Республикасының мемлекеттік үкімет порталы|access-date=2020-07-29 |archive-date=2019-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190717041548/http://karakalpakstan.uz/ru/page/show/5 |deadlink=no }}</ref>. * 2016 жылдың қаңтар-желтоқсанында туу көрсеткіші 39 427, өлім көрсеткіші 8 396<ref>{{cite web|url=http://kknews.uz/kk/1005.html|title=Қарақалпақстанда халық саны қанша?|website=Qaraqalpaqstan Xabar Agentligi|accessdate=2019-03-02|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181213011133/http://kknews.uz/kk/1005.html|archivedate=2018-12-13|deadlink=no}}</ref>. Бұл ретте елордада 307 400 адам тұрды. 2013 жылғы ресми деректер бойынша жалпы халық саны — 1 711 800 адамды құрады<ref>{{cite web|url=https://stat.uz/demographic/|title=Государственный комитет Республики Узбекистан по статистике|archiveurl=https://archive.today/20120715193130/http://stat.uz/demographic/|archivedate=2012-07-15|accessdate=2011-11-18|deadlink=yes}}</ref><ref>{{cite web|url=https://stat.uz/upload/iblock/f6f/Doimiy%20aholi%20soni.xls|title=Государственный комитет Республики Узбекистан по статистике|accessdate=2014-02-20|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131021105721/http://stat.uz/upload/iblock/f6f/Doimiy%20aholi%20soni.xls|archivedate=2013-10-21|deadlink=yes}}</ref>. * 2011 жылы қала халқының саны 49,8% құрады, ал облысқа ауылдарды кенттерге жалпы өзбектік жаппай көшіру әсер еткен жоқ (2008 жылы қала тұрғындары Қарақалпақстан тұрғындарының 48,5% құрады). Өзбекстан Республикасының [[Украина]]дағы елшілігінің сайтында<ref>{{cite web|url=http://www.uzbekistan.org.ua/ru/uzbekistan/administrativnye-rajony.html|title=Узбекистан → Административные районы|publisher=Өзбекстан Республикасының Украинадағы елшілігі|accessdate=2016-04-15|archive-date=2020-06-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20200630134800/http://www.uzbekistan.org.ua/ru/uzbekistan/administrativnye-rajony.html|deadlink=no}}</ref> «Қарақалпақстанда негізінен өзбектер (32,8%) және қарақалпақтар (32,1%) тұрады» делінген. Bradley Mayhew (2007) деректері бойынша жалпы халық саны 1 200 000 деп есептелді, оның ішінде қарақалпақтар 400 000-ға жуық, өзбектер 400 000-ға жуық, қазақтар 300 000-ға жуық болды, бұл (жуық шамамен) 1989 жылғы санақ деректеріне сәйкес келеді (өзбектер — 398 000, қарақалпақтар – 389 000, қазақтар – 319 000). Тәуелсіз Өзбекстанда жалпы халық санағы ешқашан жүргізілмеген, қазіргі халықты тіркеуді АХАТ органдары жүргізеді. Этникалық құрамы туралы ақпаратты жалпы ел бойынша ресми статистика органдары жариялайды<ref>{{Cite web |url=https://stat.uz/ru/ofitsialnaya-statistika/demografiya-i-trud/demograficheskie-pokazateli/433-analiticheskie-materialy-ru/2055-demograficheskaya-situatsiya-v-respublike-uzbekistan |title=ӨЗБЕКСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ДЕМОГРАФИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙ |accessdate=2019-04-11 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190411075958/https://stat.uz/ru/ofitsialnaya-statistika/demografiya-i-trud/demograficheskie-pokazateli/433-analiticheskie-materialy-ru/2055-demograficheskaya-situatsiya-v-respublike-uzbekistan |archivedate=2019-04-11 |deadlink=yes }}</ref>. Өзбекстан Республикасы Министрлер Кабинети жанындағы Ұлтаралық байланыслар және шет елдермен достық байланыстар жөніндегі комитетінің ресми сайтында Қарақалпақстандағы аз ұлттардың саны (2017 жылдың 1 қаңтарындағы мәлімдеме) бойынша мынадай мәлімет жарияланды<ref>{{Cite web |url=http://interkomitet.uz/o-komitete/nacionalnye-kulturnye-centry/#1519389583851-8b2d630f-5c64 |title=Өзбекстан Республикасы Министрлер Кабинеті қарамағындағы Ұлтаралық қатынастар және шетелдермен достық байланыстар жөніндегі комитетінің ресми сайты |accessdate=2020-03-31 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20191202143712/http://interkomitet.uz/o-komitete/nacionalnye-kulturnye-centry/#1519389583851-8b2d630f-5c64 |archivedate=2019-12-02 |deadlink=yes }}</ref>: * қазақтар — 292 395 адам * кәрістер — 6 526 адам * немістер — 10 470 адам * түрікмендер — 96 264 адам * украиндар — 1 104 адам 1926-1989 жылдардағы Бүкілодақтық халық санағы бойынша Қарақалпақстан халқының саны мен ұлттық құрамының құбылысы. {| class="wikitable sortable standard" ! Ұлты ||<small>1926<ref>[http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_26.php?reg=1572 1926 жылғы Бүкілодақтық халық санағы. РКФСР аймақтары бойынша халықтың ұлттық құрамы (Қазақ АКСР, Қарақалпақ АО)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141229004650/http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_26.php?reg=1572 |date=2014-12-29 }} Демоскоп</ref>(адам)</small> || % || <small>1939<ref>[http://demoscope.ru/weekly/ssp/rer_nac_39_gs.php?reg=43&gor=3&Submit=OK 1939 жылғы Бүкілодақтық халық санағы. Одақтас республикалар облыстарының қала және ауыл тұрғындарының ұлты мен жынысы бойынша бөлінуі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160605120640/http://demoscope.ru/weekly/ssp/rer_nac_39_gs.php?reg=43&gor=3&Submit=OK |date=2016-06-05 }} Демоскоп</ref>(адам)</small> || % || <small>1959<ref>[http://demoscope.ru/weekly/ssp/resp_nac_59.php?reg=44 1959 жылғы Бүкілодақтық халық санағы. КСРО республикалары облыстарының (РКФСР-дан басқа) қала және ауыл халқы жынысы мен ұлты бойынша] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160605122345/http://demoscope.ru/weekly/ssp/resp_nac_59.php?reg=44 |date=2016-06-05 }} Демоскоп</ref>(адам)</small> || % || <small>1970<ref>[http://demoscope.ru/weekly/ssp/resp_nac_70.php?reg=44 1970 жылғы Бүкілодақтық халық санағы. КСРО республикалары облыстарының (РКФСР-дан басқа) қала және ауыл халқы жынысы мен ұлты бойынша] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160605112756/http://demoscope.ru/weekly/ssp/resp_nac_70.php?reg=44 |date=2016-06-05 }} Демоскоп</ref>(адам)</small> || % || <small>1979<ref>[http://demoscope.ru/weekly/ssp/resp_nac_79.php?reg=48 1979 жылғы Бүкілодақтық халық санағы. КСРО республикалары облыстарының (РКФСР-дан басқа) қала және ауыл халқы жынысы мен ұлты бойынша] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160605114712/http://demoscope.ru/weekly/ssp/resp_nac_79.php?reg=48 |date=2016-06-05 }} Демоскоп</ref>(адам)</small> || % || <small>1989<ref>[http://demoscope.ru/weekly/ssp/resp_nac_89.php?reg=44 1989 жылғы Бүкілодақтық халық санағы. КСРО республикалары облыстарының қала және ауыл тұрғындарының жынысы мен ұлты бойынша бөлінуі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160425204644/http://demoscope.ru/weekly/ssp/resp_nac_89.php?reg=44 |date=2016-04-25 }} Демоскоп</ref>(адам)</small> || % |- | Барлығы || align="right" | 304 539 || align="right" | 100,00 % || align="right" | 469 702 || align="right" | 100,00 % || align="right" | 510 101 || align="right" | 100,00 % || align="right" | 702 264 || align="right" | 100,00 % || align="right" | 905 500 || align="right" | 100,00 % || align="right" | 1 212 207 || align="right" | 100,00 % |- | [[Өзбектер|өзбектер]] || align="right" | 84 099 || align="right" | 27,62 % || align="right" | 116 054 || align="right" | 24,71 % || align="right" | 146 783 || align="right" | 28,78 % || align="right" | 212 597 || align="right" | 30,27 % || align="right" | 285 400 || align="right" | 31,52 % || align="right" | 397 826 || align="right" | 32,82 % |- | [[Қарақалпақтар|қарақалпақтар]] || align="right" | 116 125 || align="right" | 38,13 % || align="right" | 158 615 || align="right" | 33,77 % || align="right" | 155 999 || align="right" | 30,58 % || align="right" | 217 505 || align="right" | 30,97 % || align="right" | 281 809 || align="right" | 31,12 % || align="right" | 389 146 || align="right" | 32,10 % |- | [[Қазақтар|қазақтар]] || align="right" | 85 782 || align="right" | 28,17 % || align="right" | 129 677 || align="right" | 27,61 % || align="right" | 133 844 || align="right" | 26,24 % || align="right" | 186 038 || align="right" | 26,49 % || align="right" | 243 926 || align="right" | 26,94 % || align="right" | 318 739 || align="right" | 26,29 % |- | [[Түрікмендер|түрікмендер]] || align="right" | 9686 || align="right" | 3,18 % || align="right" | 23 259 || align="right" | 4,95 % || align="right" | 29 225 || align="right" | 5,73 % || align="right" | 37 547 || align="right" | 5,35 % || align="right" | 48 655 || align="right" | 5,37 % || align="right" | 60 244 || align="right" | 4,97 % |- | [[Орыстар|орыстар]] || align="right" | 4924 || align="right" | 1,62 % || align="right" | 24 969 || align="right" | 5,32 % || align="right" | 22 966 || align="right" | 4,50 % || align="right" | 25 165 || align="right" | 3,58 % || align="right" | 21 287 || align="right" | 2,35 % || align="right" | 19 846 || align="right" | 1,64 % |- | [[Корейлер|кәрістер]] || align="right" | || align="right" | || align="right" | 7347 || align="right" | 1,56 % || align="right" | 9956 || align="right" | 1,95 % || align="right" | 8958 || align="right" | 1,28 % || align="right" | 8081 || align="right" | 0,89 % || align="right" | 9174 || align="right" | 0,76 % |- | [[Татарлар|татарлар]] || align="right" | 884 || align="right" | 0,29 % || align="right" | 4162 || align="right" | 0,89 % || align="right" | 6177 || align="right" | 1,21 % || align="right" | 7619 || align="right" | 1,08 % || align="right" | 7617 || align="right" | 0,84 % || align="right" | 7767 || align="right" | 0,64 % |- | [[Украиндар|украиндар]] || align="right" | 621 || align="right" | 0,20 % || align="right" | 3130 || align="right" | 0,67 % || align="right" | 2201 || align="right" | 0,43 % || align="right" | 2316 || align="right" | 0,33 % || align="right" | 2005 || align="right" | 0,22 % || align="right" | 2271 || align="right" | 0,19 % |- | [[Башқұрттар|башқұрттар]] || align="right" | 29 || align="right" | 0,01 % || align="right" | 381 || align="right" | 0,08 % || align="right" | 571 || align="right" | 0,11 % || align="right" | 854 || align="right" | 0,12 % || align="right" | 920 || align="right" | 0,10 % || align="right" | 1090 || align="right" | 0,09 % |- | [[Қырғыздар|қырғыздар]] || align="right" | 277 || align="right" | 0,09 % || align="right" | 181 || align="right" | 0,04 % || align="right" | 177 || align="right" | 0,03 % || align="right" | 400 || align="right" | 0,06 % || align="right" | 1955 || align="right" | 0,22 % || align="right" | 867 || align="right" | 0,07 % |- | [[Молдовандар|молдавандар]] || align="right" | 10 || align="right" | 0,00 % || align="right" | 16 || align="right" | 0,00 % || align="right" | || align="right" | || align="right" | 57 || align="right" | 0,01 % || align="right" | 343 || align="right" | 0,04 % || align="right" | 632 || align="right" | 0,05 % |- | [[Беларустар|беларустар]] || align="right" | 30 || align="right" | 0,01 % || align="right" | 214 || align="right" | 0,05 % || align="right" | 328 || align="right" | 0,06 % || align="right" | 517 || align="right" | 0,07 % || align="right" | 852 || align="right" | 0,09 % || align="right" | 567 || align="right" | 0,05 % |- | басқалары || align="right" | 2072 || align="right" | 0,68 % || align="right" | 1697 || align="right" | 0,36 % || align="right" | 1874 || align="right" | 0,37 % || align="right" | 2691 || align="right" | 0,38 % || align="right" | 2650 || align="right" | 0,29 % || align="right" | 4038 || align="right" | 0,33 % |} == Табиғи байлықтары == Қарақалпақстан Республикасында табиғи [[газ]], [[гранит]], мұнай, бетонит, каолин, мәрмәр және тағы басқа қазба байлық көздері бар. [[Арал теңізі]] атырабында газ бен мұнай шығады, бірақ бұл қорлар әлі игерілмеген, сондықтан пайдаланылмайды. [[Қаратау]] немесе Сұлтан Уәйіс баба жотасында алтын көздері бар. == Ауыл шаруашылығы == [[Мақта]] мен [[күріш]] — ең көп егілетін дақылдар. Республикада мүйізді ірі қара, түйе, ұсақ мал, оның ішінде қаракөл қойын өсіру кең тараған. == Әкімшілік-аумақтық бөлінісі == Қарақалпақстан Республикасы өзінің әкiмшiлiк-аумақтық құрылысы мәселелерiн дербес шешедi. Қарақалпақстанның әкімшілік орталығы – [[Нүкіс]] қаласы. === Тарихы === 1931 жылы [[Қарақалпақ автономиялы облысы|Қарақалпақ АО]] 11 ауданға бөлінді: * Қараөзек, орталығы — Қараөзек қыстағы; * Кегейлі, орталығы — Нүкіс қыстағы (Кегейлі қыстағы); * Қыпшақ, орталығы — Қыпшақ қыстағы; * Қоңырат, орталығы — Қоңырат ауылы; * Мойнақ, орталығы — Мойнақ ауылы; * Тамды, орталығы — Тамдыбұлақ ауылы; * Тақтакөпір, орталығы — Тақтакөпір қыстағы; * Төрткөл, орталығы — Төрткөл қаласы (Шурахан ауылы); * Қожалы, орталығы — Қожалы ауылы; * Шымбай, орталығы — Шымбай қаласы; * Шабаз, орталығы — Шейх Абаз қыстағы. 1936 жылы Куйбышев ауданы құрылды. 1943 жылы [[Тамды ауданы]] [[Бұхара облысы|Бұхара облысының]] құрамына қосылды. 1950 жылы Шоманай ауданы, 1952 жылы Кеңес ауданы құрылды. 1957 жылы аудандарды ірілендіру басталды. Бірінші болып Кеңес және Қыпшақ аудандары жойылды. Сол жылы Әмудария ауданы құрылып, Шабаз ауданы Бируни деп өзгертілді. 1959 жылы Қараөзяк және Куйбышев аудандары таратылды. 1963 жылы Бируни, Қоңырат, Мойнақ, Тақтакөпір және Шоманай аудандары таратылды. Дәл осы кезде Мойнақ өндірістік ауданы құрылды, бірақ келесі жылы «қарапайым» ауданға айналды. 1964 жылы аудандар санының біртіндеп көбеюі басталды. Сонымен, 1964 жылы Бируни және Қоңырат аудандары, 1965 жылы – Тақтакөпір, 1967 жылы – Шоманай, 1968 жылы – Нүкіс, 1970 жылы – Ленинабат (қазіргі Қаңлыкөл), 1975 жылы – Қараөзяк, 1977 жылы – Елуқала, 1979 ж. Бозатау ауданы құрылды. Бозатау ауданы 1988 жылы таратылып, 1990 жылы қайта қалпына келтірілді. 2004 жылы аудан қайтадан таратылды. Ол 2019 жылы қайта құрылды. 2017 жылы 9 тамызда [[Қожалы ауданы|Қожалы ауданының]] бір бөлігінен [[Тақиятас ауданы]] құрылды. === Қазіргі әкімшілік бөлінісі === [[Сурет:Республика Каракалпакстан.jpg|thumb|right|200px|Қарақалпақстан әкімшілік бөлінісі]] Қарақалпақстан Республикасында 16 ауданға және әкімшілік статусы аудан статусына теңестірілген республикалық маңызы бар Нүкіс қаласына бөлінген, 12 қала және 25 қалалық елді мекен бар. Әрбір аудандағы мемлекеттік билікті хәкім ұсынады. Қазіргі әкімшілік бөлінісі: {| class="wikitable" |- ! № ! Аудан ! [[Өзбек тілі|Өзбекше]]<br>атауы ! [[Қарақалпақ тілі|Қарақалпақша]]<br>атауы ! Әкімшілік<br>орталығы ! Ауданы,<br>мың км² ! 2014 ж. 1 қаңтардағы<br>тұрғындар саны,<br>мың адам ! 2019 ж. 1 қаңтардағы<br>тұрғындар саны,<br>мың адам<ref>{{cite web|url=https://data.gov.uz/ru/datasets/2004|deadlink=yes|title=Қарақалпақстан Республикасы халқының саны туралы мәлімет}}</ref> !2019 ж. 1 қаңтардағы Халық тығыздығы ''(адам)'', ''(1 км²)'' |- |1 |[[Нүкіс]] қ. |''Nukus'' |''Nókis'' | |0,22 |295,2 |315,1 |1432,2 |- | 2 | [[Әмудария ауданы|Әмудария]] |''Amudaryo'' |''A'miwda'rya'' | [[Маңғыт (қала)|Маңғыт]] | 1,02 | 179,1 | 195,2 |191,4 |- | 3 | [[Беруни ауданы|Беруни]] |''Beruniy'' |''Beruniy'' |[[Беруни (қала)|Беруни]] | 3,95 | 170,3 | 187,6 |47,5 |- |4 |[[Бозатау ауданы|Бозатау]] |''Boʻzatov'' |''Bozataw'' |[[Қазанкеткен]] | 2,04 | — | 21,6 |21,0 |- | 5 | [[Қаңлыкөл ауданы|Қаңлыкөл]] |''Qanlikoʻl'' |''Qanlıkól'' | [[Қаңлыкөл]] | 0,74 | 46,9 | 50,3 |68,0 |- | 6 | [[Қараөзек ауданы|Қараөзек]] |''Qoraoʻzak'' |''Qaraózek'' | [[Қараөзек (Қараөзек ауданы)|Қараөзек]] | 5,89 | 49,6 | 52,4 |8,9 |- | 7 | [[Кегейлі ауданы|Кегейлі]] |''Kegeyli'' |''Kegeyli'' | [[Кегейлі]] | 0,92 | — | 77,2 |83,5 |- | 8 | [[Қоңырат ауданы|Қоңырат]] |''Qoʻng’irot'' |''Qońırat'' | [[Қоңырат (қала)|Қоңырат]] | 76,0 | 120,1 | 128,3 |1,7 |- | 9 | [[Мойнақ ауданы|Мойнақ]] |''Moʻynoq'' |''Moynaq'' | [[Мойнақ (қала)|Мойнақ]] | 37,88 | 29,4 | 31,3 |0,8 |- | 10 | [[Нүкіс ауданы|Нүкіс]] |''Nukus'' |''Nókis'' | [[Ақмаңғыт]] | 0,94 | 44,4 | 49,1 |52,2 |- |11  | [[Тақиятас ауданы|Тақиятас]] |''Taxiatosh'' |''Taqıyatas'' | [[Тақиятас]] | 0,18 | — | 72,8 |404,4 |- | 12 | [[Тақтакөпір ауданы|Тақтакөпір]] |''Taxtakoʻpir'' |''Taxtakópir'' | [[Тақтакөпір]] | 21,12 | 38,7 | 39,9 |1,9 |- | 13 | [[Төрткөл ауданы|Төрткөл]] |''Toʻrtkoʻl'' |''Tórtkúl'' |[[Төрткөл (Қарақалпақстан)|Төрткөл]] | 7,48 | 192,6 | 210,3 |28,1 |- | 14 | [[Қожалы ауданы|Қожалы]] |''Xoʻjayli'' |''Xojeli'' | [[Қожалы]] | 0,55 | — | 121,2 |220,4 |- | 15 | [[Шымбай ауданы|Шымбай]] |''Chimboy'' |''Shımbay'' | [[Шымбай (қала)|Шымбай]] | 1,44 | 108,3 | 111,3 |36,3 |- | 16 |[[Шоманай ауданы|Шоманай]] |''Shumanoy'' |''Shomanay'' |[[Шоманай]] | 0,78 | 53,1 | 55,6 |71,3 |- | 17 |[[Елуқала ауданы|Елуқала]] |''Ellikqalʼa'' |''Ellikqala'' |[[Бостан (Қарақалпақстан)|Бостан]] | 5,42 | 140,5 | 156,0 |28,8 |} == Энергетика == [[Тахияташ электр станциясы]] және [[Түйемойын электр станциясы]] жұмыс істейді. == Қарақалпақстан ЖОО == *[[Қарақалпақ мемлекеттік университеті]] *[[Қарақалпақ медицина университеті]] *[[Нүкіс мемлекеттік педагогикалық институты]] *[[Ташкент ақпараттық технологиялар университеті|Ташкент ақпараттық технологиялар университетінің]] Нүкіс филиалы *[[Ташкент мемлекеттік аграрлық университеті|Ташкент мемлекеттік аграрлық университетінің]] филиалы *Мемлекеттік өнер және мәдениет институтының филиалы == [[Қарақалпақстан Жоғарғы Кеңесі|Жоғарғы Кеңес]] [[Қарақалпақстан Жоғарғы Кеңесінің төрағасы|төрағалары]] тізімі == # [[Тұрсын Алламбергенқызы Ешімбетова]] (1990–1991) # [[Дәулетбай Нұратдинұлы Шәмшетов]] (ақпан–қараша 1991) # [[Уббанияз Әшірбекұлы Әшірбеков]] (1991–1997)<ref>{{Cite web |url=http://evrazia.org/article/2531 |title=ЕВРАЗИЯ — Марип Кунградский: Украинские события разбудили все каракалпакские диаспоры<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2021-04-27 |archive-date=2019-02-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190204014315/http://evrazia.org/article/2531 |deadlink=no }}</ref><ref>{{Cite web |url=https://nrm.uz/contentf?doc=463081_ukaz_prezidenta_respubliki_uzbekistan_ot_23_12_1994_g_n_up-1027_o_vvedenii_v_deystvie_polojeniya_o_pasportnoy_sisteme_v_respublike_uzbekistan&products=1_vse_zakonodatelstvo_uzbekistana |title=Указ Президента Республики Узбекистан от 23.12.1994 г. N УП-1027 «О введении в действие Положения о паспортной системе в Республике Узбекистан» {{!}} Паспортно-визовая система {{!}}…<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2021-04-27 |archive-date=2021-04-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210424032712/https://nrm.uz/contentf?doc=463081_ukaz_prezidenta_respubliki_uzbekistan_ot_23_12_1994_g_n_up-1027_o_vvedenii_v_deystvie_polojeniya_o_pasportnoy_sisteme_v_respublike_uzbekistan&products=1_vse_zakonodatelstvo_uzbekistana |deadlink=no }}</ref> # [[Темір Камалұлы Камалов]] (1997–2002)<ref>{{Cite web |url=http://procella.ru/index.php?do=person&view=22893 |title=procella.ru is for sale<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2021-04-27 |archive-date=2017-09-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170917064607/http://procella.ru/index.php?do=person&view=22893 |deadlink=no }}</ref> # [[Мұса Тәжетдинұлы Ерниязов]] (2002–2020) # [[Мұрат Қалибекұлы Камалов]] (2020<ref>{{Cite web|url=http://isrs.uz/ru/ozbekiston-yangiliklari/joqorgi-kengesga-rais-saylandi|title=Избран Председатель Жокаргы Кенеса {{!}} Институт стратегических и межрегиональных исследований при Президенте Республики Узбекистан|website=isrs.uz|access-date=2021-03-29|archive-date=2021-04-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20210427114556/http://isrs.uz/ru/ozbekiston-yangiliklari/joqorgi-kengesga-rais-saylandi|deadlink=no}}</ref>–2022) # [[Аманбай Тілеубайұлы Орынбаев]] (2022–)<ref>[https://joqargikenes.uz/uz/jo-ar-i-ke-es-basli-i Jo‘qorg‘i Kenges Raisi] (өзбекше) Жоғарғы Кеңес төрағасы. 2.10.2022</ref> == Дереккөздер == <references/> {{ТҮРКСОЙ}} [[Санат:Қарақалпақстан]] jkbq2gc66obefuihq6ygukv3vnkx3y5 0 9915 3481747 3467135 2025-06-20T20:35:07Z Casserium 68287 3481747 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | Қазақша есімі = Алтынбек Сәрсенбайұлы | Шынайы есімі = | Суреті = Altynbek.jpg | Сурет ені = | Атауы = | Титулы = Қазақстан Республикасының Ақпарат Министрі | Реті = | Ту = Coat of arms of Kazakhstan.svg | Ту2 = | Басқара бастады = 12 шілде 2004 | Басқаруын аяқтады = 29 қыркүйек 2004 | Ізашары = [[Сауытбек Абдрахманұлы Абдрахманов|Сауытбек Абдрахманов]] | Ізбасары = [[Есетжан Қосубаев]] | Премьер = [[Даниал Кенжетайұлы Ахметов|Даниал Ахметов]] | Титулы_2 = Қазақстан Республикасының Ресей Федерациясындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі | Ту_2 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_2 = Flag of Russia.svg | Реті_2 = | Басқара бастады_2 = 25 қаңтар 2002 | Басқаруын аяқтады_2 = 4 қараша 2003 | Ізашары_2 = [[Тайыр Аймұхамедұлы Мансұров|Тайыр Мансұров]] | Ізбасары_2 = [[Қырымбек Елеуұлы Көшербаев|Қырымбек Көшербаев]] | Титулы_3 = Қазақстан Республикасының Қауіпсіздік кеңесінің хатшысы | Ту_3 = Coat of arms of Kazakhstan.svg | Ту2_3 = | Реті_3 = 5 | Басқара бастады_3 = 4 мамыр 2001 | Басқаруын аяқтады_3 = желтоқсан 2001 | Ізашары_3 = [[Марат Мұханбетқазыұлы Тәжин|Марат Тәжин]] | Ізбасары_3 = [[Марат Мұханбетқазыұлы Тәжин|Марат Тәжин]] | тақырыпша1_3 = Қауіпсіздік кеңесінің төрағасы | мәтін1_3 = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] | Титулы_4 = Қазақстан Республикасының Мәдениет, ақпарат және қоғамдық келісім министрі | Ту_4 = Coat of arms of Kazakhstan.svg | Ту2_4 = | Реті_4 = | Басқара бастады_4 = қаңтар 1999 | Басқаруын аяқтады_4 = мамыр 2001 | Ізашары_4 = Ақпарат және қоғамдық келісім министрі ретінде өзі; Білім, мәдениет және денсаулық сақтау министрі ретінде [[Қырымбек Елеуұлы Көшербаев|Қырымбек Көшербаев]] | Ізбасары_4 = | Премьер_4 = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] | Титулы_5 = Қазақстан Республикасның Ақпарат және қоғамдық келісім министрі | Ту_5 = Coat of arms of Kazakhstan.svg | Ту2_5 = | Реті_5 = | Басқара бастады_5 = қазан 1997 | Басқаруын аяқтады_5 = қаңтар 1999 | Ізашары_5 = Баспасөз және бұқаралық ақпарат ұлттық агенттігінің төрағасы ретінде өзі | Ізбасары_5 = | Премьер_5 = [[Нұрлан Өтепұлы Балғымбаев|Нұрлан Балғымбаев]] | Титулы_6 = Қазақстан Республикасының Баспасөз және бұқаралық ақпарат ұлттық агенттігінің төрағасы | Ту_6 = Coat of arms of Kazakhstan.svg | Ту2_6 = | Реті_6 = | Басқара бастады_6 = қазан 1995 | Басқаруын аяқтады_6 = қазан 1997 | Ізашары_6 = Баспасөз және бұқаралық ақпарат министрі ретінде өзі | Ізбасары_6 = | Премьер_6 = [[Әкежан Мағжанұлы Қажыгелдин|Әкежан Қажыгелдин]] | Титулы_7 = Баспасөз және бұқаралық ақпарат министрі | Ту_7 = Coat of arms of Kazakhstan.svg | Ту2_7 = | Реті_7 = | Басқара бастады_7 = қаңтар 1993 | Басқаруын аяқтады_7 = қазан 1995 | Ізашары_7 = [[Қуаныш Сұлтанұлы Сұлтанов|Қуаныш Сұлтанов]] | Ізбасары_7 = Баспасөз және бұқаралық ақпарат ұлттық агенттігінің Төрағасы ретінде өзі | Президент = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] | Премьер_7 = [[Сергей Александрович Терещенко|Сергей Терещенко]]<br>[[Әкежан Мағжанұлы Қажыгелдин|Әкежан Қажыгелдин]] | Туған күні = 12.9.1962 | Туған жері = [[Қайнар (Райымбек ауданы)|Қайнар ауылы]], [[Райымбек ауданы|Нарынқол ауданы]], [[Алматы облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] | Қайтыс болған күні = 11.2.2006 | Қайтыс болған жері = [[Талғар ауданы]], [[Алматы облысы]], {{KAZ}} | Жерленді = [[Кеңсай зираты]] | Діні = Ислам | Әкесі = Сәрсенбай Байғұлов | Анасы = Күліхан | Жұбайы = Салтанат Атушева | Балалары = Шолпан, Бекжан | Партиясы = [[Ақ жол (партия)|«Ақ жол»]] (2003—2005) <br>[[Азат (партия)|«Нағыз Ақ жол»]] (2005—2006) | Білімі = [[Қазақ ұлттық университеті|Қазақ мемлекеттік университеті]] <br>[[Мәскеу мемлекеттік университеті]] | Қолтаңбасы = | Сайты = | Commons = | Марапаттары = }} '''Алтынбек Сәрсенбайұлы''' ([[12 қыркүйек]], [[1962 жыл]], [[Қайнар (Райымбек ауданы)|Қайнар ауылы]], [[Райымбек ауданы]], [[Алматы облысы]] — [[11 ақпан]] [[2006 жыл]], [[Талғар ауданы]], [[Алматы облысы]]) — [[Қазақстан]]ның мемлекет және қоғам қайраткері, дипломат, журналист. Қазақстанның [[Ресей|Ресей Федерациясы]]ндағы [[Төтенше және Өкілетті Елші]]сі (2002-2003), Қауіпсіздік кеңесінің хатшысы (2001), Қазақстанның ақпарат саласына жауапты министрі (1993-2001, 2004), [[Ақ жол (партия)|«Ақ жол»]] және кейін [[Азат (партия)|«Нағыз Ақ жол»]] саяси партиясының тең төрағасы (2003-2006). ==Өмірбаяны== Ұлы жүздің [[Албан руы|Албан]] руының Шоған абыз ұрпағы, Алжан тармағынан<ref>https://camonitor.kz/756-.html</ref>. * [[1962]] жылы 12 қыркүйекте [[Алматы облысы]]ның [[Нарынқол]] ауданының Қайнар ауылында дүниеге келді. * [[1985]] жылы журналистика мамандығы бойынша М.С. Ломоносов атындағы [[Мәскеу мемлекеттік университеті]]н тамамдады. Университетті аяқтағаннан кейін Қазақ телеграф агеттігінде, «Арай-Заря» журналының редакторы, «Өркен-Горизонт» газетінің бас редакторы болып қызмет етті. * [[1992]] жылдан А. Сәрсенбайұлы Президент аппаратында, Қазақстан Республикасы Министрлер Кабинетінде жауапты қызметтер атқарды. * [[1993]] жылдан бастап он жыл бойы баспа, ақпарат және мәдениет саласының мемлекеттік органдарын басқарды. 1993 жылдан Баспа және ақпарат министрі, * [[1995]] жылдан Баспа және ақпарат жөніндегі Ұлттық агенттіктің төрағасы, [[1997]] жылдан Қоғамдық келісім және ақпарат министрі, [[1999]] жылдан Қазақстан Республикасы қоғамдық келісім, ақпарат және мәдениет министрі. * [[2001]] жылдың мамырынан желтоқсанына дейін Қазақстан Республикасы Қауіпсіздік кеңесінің хатшысы — Қазақстан Республикасы Президентінің Ұлттық Қауіпсіздік жөніндегі көмекшісі. 2002 жылдың қаңтарынан дипломатиялық қызметте, Ресей Федерациясындағы Қазақстан Республикасының Төтенше және Өкілетті Елшісі қызметін атқарған. === Саясат === [[2003 жыл]]дан бастап А.Сәрсенбайұлы өз еркімен Президентке отставкаға шығуға арыз беріп, қоғамдық-саяси қызметпен айналысты. 2003 жылдың қараша айында «[[Ақ жол]]» Демократиялық партиясының ІІІ съезінде бірауыздан тең төраға етіп сайланды. [[2005 жыл]]дың сәуірінен «Нағыз Ақ Жол» Қазақстан Демократиялық партиясының тең төрағасы. Алтынбек Сәрсенбайұлы — бірнеше кітаптар мен монографиялар авторы, саяси ғылымдар докторы. {| {{cquote |'''Ел азаматтарының бақытты һәм бақуатты өмір сүруі үшін күрестік...'''<br>'''Бәріне де уақыт пен халық төреші''' |type = 2 |author= |source= }} === Өлімі === [[2006]] жылдың 11 ақпанында Алтынбек Сәрсенбайұлын көмекшісі Бауыржан Байбосынов және жүргізушісі Василий Журавлевпен бірге Алматы қаласының сыртында [[Қазақстанның ұлттық қауіпсіздік комитеті]]нің арнайы тобы офицерлерінің қатысуымен жасалған қастандықтың нәтижесінде қаза болды. 2006 жылдың 13 ақпанында сағат 11-ден 40 минут уақытында Алматы облысы Талғар ауданындағы "Көктөбе" ауылы мен "12 бригада" ауылдарының арасындағы ауыл аралық жолдың шетінде оқ тиген жарасымен Алтынбек Сәрсенбайұлының, оның жүргізушісі (Василий Журавлёв) және күзетшісінің (Бауыржа́н Байбосы́н) мәйіті табылды. Қызметтестері бұл өлімді саяси тұрғыдан өлтірілген өлім деп атады, және бұл өлімге жауапты жоғарғы билік деп айтты. Осы жылы ақпанның 20-сында Қазақстанның Ұлтық Қауіпсіздік Комитетінің жетекшілері - Қазақстанның Ұлттық Қауіпсіздік Комитетінің төрағасы Нартай Дүтбаев және оның екі орынбасары - Владимир Божко мен Қозы-Көрпеш Қарбусов, сондай-ақ "Арыстан" арнаулы жасағының командирі Сержан Қойбақов отставкаға өтініш берді. Отставканың себебі, Қазақстанның ақпараттық агенттіктері Сәрсенбаевтың өліміне ҰҚК-нің сол кездегі қызметкерлері қатысқанын хабарлағаннан кейін туындаған айғай-шуға байланысты болды. Қозы-Көрпеш Карбусов пен Владимир Божконың өтінішінен басқаларының отставкасы қабылданды. Владимир Божко ҰҚК-нің төрағасының міндетін атқарушы болған еді. == Алтынбек Сәрсенбайұлы қоры == Алтынбек Сәрсенбайұлының қазасынан кейін достары, шәкірттері Алтынбек Сәрсенбайұлы атындағы қор құруды ұйғарады. == Алтынбек Сәрсенбайұлының есімі берілген жерлер == * 2022 жылы өзі оқыған Сарыжаз ауылындағы орта мектепке Алтынбек Сәрсенбайұлының есімі берілді.<ref>[https://sn.kz/sn-akparat-agyny/94720-almaty-oblysyndagy-mektepke-altynbek-s-rsenbaiulynyn-esimi-berildi Алматы облысындағы мектепке Алтынбек Сәрсенбайұлының есімі берілді]</ref> 2023 жылы сол мектепте Алтынбек Сәрсенбайұлына ескерткіш тақта орнатылды.<ref>[https://alatauaraiy.kz/2023/05/altynbek-esimi-ardaqtaldy/ Алтынбек есімі ардақталды]</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == * [http://abai.kz/content/serik-zholdasbai-elikhanga-atylgan-ok-altynbekti-de-ainalyp-otpedi Әлиханға атылған оқ Алтынбекті де айналып өтпеді. Серік Жолдасбай]{{Deadlink|date=January 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [http://www.zhasalash.kz/saraptama/3839.html Өткендегi жағдайлар және басқалары туралы кейбiр ойлар] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110629104438/http://zhasalash.kz/saraptama/3839.html |date=2011-06-29 }} * [http://www.zhasalash.kz/saraptama/3871.html Алаш барда – Алтынбек тiрi!] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110629111627/http://zhasalash.kz/saraptama/3871.html |date=2011-06-29 }} * [http://www.zhasalash.kz/saraptama/3872.html Асқар биiк аласармайды] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110629111542/http://zhasalash.kz/saraptama/3872.html |date=2011-06-29 }} * [http://www.zhasalash.kz/sayasat/3841.html Билiк пен террор немесе «белгiсiз бiреулер» туралы бiрер сөз] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110629182851/http://zhasalash.kz/sayasat/3841.html |date=2011-06-29 }} * [http://history.voxpopuli.kz/post/view/id/1010 Voxpopuli: Алтынбек Сарсенбаев: политик вне времени] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130317110507/http://history.voxpopuli.kz/post/view/id/1010 |date=2013-03-17 }} [[Санат:12 қыркүйекте туғандар]] [[Санат:1962 жылы туғандар]] [[Санат:Райымбек ауданында туғандар]] [[Санат:11 ақпанда қайтыс болғандар]] [[Санат:2006 жылы қайтыс болғандар]] [[Санат:Талғар ауданында қайтыс болғандар]] [[Санат:Қазақстан мемлекет қайраткерлері]] [[Санат:Қазақстан мәдениет министрлері]] [[Санат:Қазақстанның Ресейдегі елшілері]] [[Санат:Кеңсай зиратында жерленгендер]] [[Санат:Өлтірілген саясаткерлер]] [[Санат:Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті түлектері]] [[Санат:Қазақстан ақпарат министрлері]] fy7tv0q72o2zt349lwvln70752wpnc5 3481757 3481747 2025-06-20T21:23:16Z Casserium 68287 3481757 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | Қазақша есімі = Алтынбек Сәрсенбайұлы | Шынайы есімі = | Суреті = Altynbek.jpg | Сурет ені = | Атауы = | Титулы = [[Азат (партия)|«Нағыз Ақ жол» Демократиялық партиясының]] тең төрағасы | Ту = | Ту2 = | Басқара бастады = 29 наурыз 2005 | Басқаруын аяқтады = 11 ақпан 2006 | Президент = | Премьер = | Ізашары = | Ізбасары = | Титулы_2 = [[Ақ жол (партия)|«Ақ жол» Демократиялық партиясының]] тең төрағасы | Ту_2 = | Ту2_2 = | Басқара бастады_2 = 9 қараша 2003 | Басқаруын аяқтады_2 = 13 наурыз 2005 | Президент_2 = | Премьер_2 = | Ізашары_2 = | Ізбасары_2 = партия төрағасы ретінде [[Әлихан Мұхамедияұлы Бәйменов|Әлихан Бәйменов]] | Титулы_3 = Қазақстан Республикасының Ақпарат Министрі | Реті_3 = | Ту_3 = Coat of arms of Kazakhstan.svg | Ту2_3 = | Басқара бастады_3 = 12 шілде 2004 | Басқаруын аяқтады_3 = 29 қыркүйек 2004 | Ізашары_3 = [[Сауытбек Абдрахманұлы Абдрахманов|Сауытбек Абдрахманов]] | Ізбасары_3 = [[Есетжан Қосубаев]] | Премьер_3 = [[Даниал Кенжетайұлы Ахметов|Даниал Ахметов]] | Титулы_4 = Қазақстан Республикасының Ресей Федерациясындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі | Ту_4 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_4 = Flag of Russia.svg | Реті_4 = | Басқара бастады_4 = 25 қаңтар 2002 | Басқаруын аяқтады_4 = 4 қараша 2003 | Ізашары_4 = [[Тайыр Аймұхамедұлы Мансұров|Тайыр Мансұров]] | Ізбасары_4 = [[Қырымбек Елеуұлы Көшербаев|Қырымбек Көшербаев]] | Титулы_5 = Қазақстан Республикасының Қауіпсіздік кеңесінің хатшысы | Ту_5 = Coat of arms of Kazakhstan.svg | Ту2_5 = | Реті_5 = 5 | Басқара бастады_5 = 4 мамыр 2001 | Басқаруын аяқтады_5 = желтоқсан 2001 | Ізашары_5 = [[Марат Мұханбетқазыұлы Тәжин|Марат Тәжин]] | Ізбасары_5 = [[Марат Мұханбетқазыұлы Тәжин|Марат Тәжин]] | тақырыпша1_5 = Қауіпсіздік кеңесінің төрағасы | мәтін1_5 = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] | Титулы_6 = Қазақстан Республикасының Мәдениет, ақпарат және қоғамдық келісім министрі | Ту_6 = Coat of arms of Kazakhstan.svg | Ту2_6 = | Реті_6 = | Басқара бастады_6 = қаңтар 1999 | Басқаруын аяқтады_6 = мамыр 2001 | Ізашары_6 = Ақпарат және қоғамдық келісім министрі ретінде өзі; Білім, мәдениет және денсаулық сақтау министрі ретінде [[Қырымбек Елеуұлы Көшербаев|Қырымбек Көшербаев]] | Ізбасары_6 = | Премьер_6 = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] | Титулы_7 = Қазақстан Республикасның Ақпарат және қоғамдық келісім министрі | Ту_7 = Coat of arms of Kazakhstan.svg | Ту2_7 = | Реті_7 = | Басқара бастады_7 = қазан 1997 | Басқаруын аяқтады_7 = қаңтар 1999 | Ізашары_7 = Баспасөз және бұқаралық ақпарат ұлттық агенттігінің төрағасы ретінде өзі | Ізбасары_7 = | Премьер_7 = [[Нұрлан Өтепұлы Балғымбаев|Нұрлан Балғымбаев]] | Титулы_8 = Қазақстан Республикасының Баспасөз және бұқаралық ақпарат ұлттық агенттігінің төрағасы | Ту_8 = Coat of arms of Kazakhstan.svg | Ту2_8 = | Реті_8 = | Басқара бастады_8 = қазан 1995 | Басқаруын аяқтады_8 = қазан 1997 | Ізашары_8 = Баспасөз және бұқаралық ақпарат министрі ретінде өзі | Ізбасары_8 = | Премьер_8 = [[Әкежан Мағжанұлы Қажыгелдин|Әкежан Қажыгелдин]] | Титулы_9 = Баспасөз және бұқаралық ақпарат министрі | Ту_9 = Coat of arms of Kazakhstan.svg | Ту2_9 = | Реті_9 = | Басқара бастады_9 = қаңтар 1993 | Басқаруын аяқтады_9 = қазан 1995 | Ізашары_9 = [[Қуаныш Сұлтанұлы Сұлтанов|Қуаныш Сұлтанов]] | Ізбасары_9 = Баспасөз және бұқаралық ақпарат ұлттық агенттігінің Төрағасы ретінде өзі | Президент_9 = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] | Премьер_9 = [[Сергей Александрович Терещенко|Сергей Терещенко]]<br>[[Әкежан Мағжанұлы Қажыгелдин|Әкежан Қажыгелдин]] | Туған күні = 12.9.1962 | Туған жері = [[Қайнар (Райымбек ауданы)|Қайнар ауылы]], [[Райымбек ауданы|Нарынқол ауданы]], [[Алматы облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] | Қайтыс болған күні = 11.2.2006 | Қайтыс болған жері = [[Талғар ауданы]], [[Алматы облысы]], {{KAZ}} | Жерленді = [[Кеңсай зираты]] | Діні = Ислам | Әкесі = Сәрсенбай Байғұлов | Анасы = Күліхан | Жұбайы = Салтанат Атушева | Балалары = Шолпан, Бекжан | Партиясы = [[Ақ жол (партия)|«Ақ жол»]] (2003—2005) <br>[[Азат (партия)|«Нағыз Ақ жол»]] (2005—2006) | Білімі = [[Қазақ ұлттық университеті|Қазақ мемлекеттік университеті]] <br>[[Мәскеу мемлекеттік университеті]] | Қолтаңбасы = | Сайты = | Commons = | Марапаттары = }} '''Алтынбек Сәрсенбайұлы''' ([[12 қыркүйек]], [[1962 жыл]], [[Қайнар (Райымбек ауданы)|Қайнар ауылы]], [[Райымбек ауданы]], [[Алматы облысы]] — [[11 ақпан]] [[2006 жыл]], [[Талғар ауданы]], [[Алматы облысы]]) — [[Қазақстан]]ның мемлекет және қоғам қайраткері, дипломат, журналист. Қазақстанның [[Ресей|Ресей Федерациясы]]ндағы [[Төтенше және Өкілетті Елші]]сі (2002-2003), Қауіпсіздік кеңесінің хатшысы (2001), Қазақстанның ақпарат саласына жауапты министрі (1993-2001, 2004), [[Ақ жол (партия)|«Ақ жол»]] және кейін [[Азат (партия)|«Нағыз Ақ жол»]] саяси партиясының тең төрағасы (2003-2006). ==Өмірбаяны== Ұлы жүздің [[Албан руы|Албан]] руының Шоған абыз ұрпағы, Алжан тармағынан<ref>https://camonitor.kz/756-.html</ref>. * [[1962]] жылы 12 қыркүйекте [[Алматы облысы]]ның [[Нарынқол]] ауданының Қайнар ауылында дүниеге келді. * [[1985]] жылы журналистика мамандығы бойынша М.С. Ломоносов атындағы [[Мәскеу мемлекеттік университеті]]н тамамдады. Университетті аяқтағаннан кейін Қазақ телеграф агеттігінде, «Арай-Заря» журналының редакторы, «Өркен-Горизонт» газетінің бас редакторы болып қызмет етті. * [[1992]] жылдан А. Сәрсенбайұлы Президент аппаратында, Қазақстан Республикасы Министрлер Кабинетінде жауапты қызметтер атқарды. * [[1993]] жылдан бастап он жыл бойы баспа, ақпарат және мәдениет саласының мемлекеттік органдарын басқарды. 1993 жылдан Баспа және ақпарат министрі, * [[1995]] жылдан Баспа және ақпарат жөніндегі Ұлттық агенттіктің төрағасы, [[1997]] жылдан Қоғамдық келісім және ақпарат министрі, [[1999]] жылдан Қазақстан Республикасы қоғамдық келісім, ақпарат және мәдениет министрі. * [[2001]] жылдың мамырынан желтоқсанына дейін Қазақстан Республикасы Қауіпсіздік кеңесінің хатшысы — Қазақстан Республикасы Президентінің Ұлттық Қауіпсіздік жөніндегі көмекшісі. 2002 жылдың қаңтарынан дипломатиялық қызметте, Ресей Федерациясындағы Қазақстан Республикасының Төтенше және Өкілетті Елшісі қызметін атқарған. === Саясат === [[2003 жыл]]дан бастап А.Сәрсенбайұлы өз еркімен Президентке отставкаға шығуға арыз беріп, қоғамдық-саяси қызметпен айналысты. 2003 жылдың қараша айында «[[Ақ жол]]» Демократиялық партиясының ІІІ съезінде бірауыздан тең төраға етіп сайланды. [[2005 жыл]]дың сәуірінен «Нағыз Ақ Жол» Қазақстан Демократиялық партиясының тең төрағасы. Алтынбек Сәрсенбайұлы — бірнеше кітаптар мен монографиялар авторы, саяси ғылымдар докторы. {| {{cquote |'''Ел азаматтарының бақытты һәм бақуатты өмір сүруі үшін күрестік...'''<br>'''Бәріне де уақыт пен халық төреші''' |type = 2 |author= |source= }} === Өлімі === [[2006]] жылдың 11 ақпанында Алтынбек Сәрсенбайұлын көмекшісі Бауыржан Байбосынов және жүргізушісі Василий Журавлевпен бірге Алматы қаласының сыртында [[Қазақстанның ұлттық қауіпсіздік комитеті]]нің арнайы тобы офицерлерінің қатысуымен жасалған қастандықтың нәтижесінде қаза болды. 2006 жылдың 13 ақпанында сағат 11-ден 40 минут уақытында Алматы облысы Талғар ауданындағы "Көктөбе" ауылы мен "12 бригада" ауылдарының арасындағы ауыл аралық жолдың шетінде оқ тиген жарасымен Алтынбек Сәрсенбайұлының, оның жүргізушісі (Василий Журавлёв) және күзетшісінің (Бауыржа́н Байбосы́н) мәйіті табылды. Қызметтестері бұл өлімді саяси тұрғыдан өлтірілген өлім деп атады, және бұл өлімге жауапты жоғарғы билік деп айтты. Осы жылы ақпанның 20-сында Қазақстанның Ұлтық Қауіпсіздік Комитетінің жетекшілері - Қазақстанның Ұлттық Қауіпсіздік Комитетінің төрағасы Нартай Дүтбаев және оның екі орынбасары - Владимир Божко мен Қозы-Көрпеш Қарбусов, сондай-ақ "Арыстан" арнаулы жасағының командирі Сержан Қойбақов отставкаға өтініш берді. Отставканың себебі, Қазақстанның ақпараттық агенттіктері Сәрсенбаевтың өліміне ҰҚК-нің сол кездегі қызметкерлері қатысқанын хабарлағаннан кейін туындаған айғай-шуға байланысты болды. Қозы-Көрпеш Карбусов пен Владимир Божконың өтінішінен басқаларының отставкасы қабылданды. Владимир Божко ҰҚК-нің төрағасының міндетін атқарушы болған еді. == Алтынбек Сәрсенбайұлы қоры == Алтынбек Сәрсенбайұлының қазасынан кейін достары, шәкірттері Алтынбек Сәрсенбайұлы атындағы қор құруды ұйғарады. == Алтынбек Сәрсенбайұлының есімі берілген жерлер == * 2022 жылы өзі оқыған Сарыжаз ауылындағы орта мектепке Алтынбек Сәрсенбайұлының есімі берілді.<ref>[https://sn.kz/sn-akparat-agyny/94720-almaty-oblysyndagy-mektepke-altynbek-s-rsenbaiulynyn-esimi-berildi Алматы облысындағы мектепке Алтынбек Сәрсенбайұлының есімі берілді]</ref> 2023 жылы сол мектепте Алтынбек Сәрсенбайұлына ескерткіш тақта орнатылды.<ref>[https://alatauaraiy.kz/2023/05/altynbek-esimi-ardaqtaldy/ Алтынбек есімі ардақталды]</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == * [http://abai.kz/content/serik-zholdasbai-elikhanga-atylgan-ok-altynbekti-de-ainalyp-otpedi Әлиханға атылған оқ Алтынбекті де айналып өтпеді. Серік Жолдасбай]{{Deadlink|date=January 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [http://www.zhasalash.kz/saraptama/3839.html Өткендегi жағдайлар және басқалары туралы кейбiр ойлар] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110629104438/http://zhasalash.kz/saraptama/3839.html |date=2011-06-29 }} * [http://www.zhasalash.kz/saraptama/3871.html Алаш барда – Алтынбек тiрi!] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110629111627/http://zhasalash.kz/saraptama/3871.html |date=2011-06-29 }} * [http://www.zhasalash.kz/saraptama/3872.html Асқар биiк аласармайды] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110629111542/http://zhasalash.kz/saraptama/3872.html |date=2011-06-29 }} * [http://www.zhasalash.kz/sayasat/3841.html Билiк пен террор немесе «белгiсiз бiреулер» туралы бiрер сөз] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110629182851/http://zhasalash.kz/sayasat/3841.html |date=2011-06-29 }} * [http://history.voxpopuli.kz/post/view/id/1010 Voxpopuli: Алтынбек Сарсенбаев: политик вне времени] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130317110507/http://history.voxpopuli.kz/post/view/id/1010 |date=2013-03-17 }} [[Санат:12 қыркүйекте туғандар]] [[Санат:1962 жылы туғандар]] [[Санат:Райымбек ауданында туғандар]] [[Санат:11 ақпанда қайтыс болғандар]] [[Санат:2006 жылы қайтыс болғандар]] [[Санат:Талғар ауданында қайтыс болғандар]] [[Санат:Қазақстан мемлекет қайраткерлері]] [[Санат:Қазақстан мәдениет министрлері]] [[Санат:Қазақстанның Ресейдегі елшілері]] [[Санат:Кеңсай зиратында жерленгендер]] [[Санат:Өлтірілген саясаткерлер]] [[Санат:Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті түлектері]] [[Санат:Қазақстан ақпарат министрлері]] a7xg422sg9z0b6yd6o5yhvebupu2rk9 3481759 3481757 2025-06-20T21:30:43Z Casserium 68287 3481759 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | Қазақша есімі = Алтынбек Сәрсенбайұлы | Шынайы есімі = | Суреті = Altynbek.jpg | Сурет ені = | Атауы = | Титулы = [[Азат (партия)|«Нағыз Ақ жол» Демократиялық партиясының]] тең төрағасы | Ту = | Ту2 = | Басқара бастады = 29 наурыз 2005 | Басқаруын аяқтады = 11 ақпан 2006 | Президент = | Премьер = | Ізашары = | Ізбасары = | Титулы_2 = [[Ақ жол (партия)|«Ақ жол» Демократиялық партиясының]] тең төрағасы | Ту_2 = | Ту2_2 = | Басқара бастады_2 = 9 қараша 2003 | Басқаруын аяқтады_2 = 13 наурыз 2005 | Президент_2 = | Премьер_2 = | Ізашары_2 = | Ізбасары_2 = «Ақ жол» партиясының төрағасы ретінде [[Әлихан Мұхамедияұлы Бәйменов|Әлихан Бәйменов]] | Титулы_3 = Қазақстан Республикасының Ақпарат Министрі | Реті_3 = | Ту_3 = Coat of arms of Kazakhstan.svg | Ту2_3 = | Басқара бастады_3 = 12 шілде 2004 | Басқаруын аяқтады_3 = 29 қыркүйек 2004 | Ізашары_3 = [[Сауытбек Абдрахманұлы Абдрахманов|Сауытбек Абдрахманов]] | Ізбасары_3 = [[Есетжан Қосубаев]] | Премьер_3 = [[Даниал Кенжетайұлы Ахметов|Даниал Ахметов]] | Титулы_4 = Қазақстан Республикасының Ресей Федерациясындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі | Ту_4 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_4 = Flag of Russia.svg | Реті_4 = | Басқара бастады_4 = 25 қаңтар 2002 | Басқаруын аяқтады_4 = 4 қараша 2003 | Ізашары_4 = [[Тайыр Аймұхамедұлы Мансұров|Тайыр Мансұров]] | Ізбасары_4 = [[Қырымбек Елеуұлы Көшербаев|Қырымбек Көшербаев]] | Титулы_5 = Қазақстан Республикасының Қауіпсіздік кеңесінің хатшысы | Ту_5 = Coat of arms of Kazakhstan.svg | Ту2_5 = | Реті_5 = 5 | Басқара бастады_5 = 4 мамыр 2001 | Басқаруын аяқтады_5 = желтоқсан 2001 | Ізашары_5 = [[Марат Мұханбетқазыұлы Тәжин|Марат Тәжин]] | Ізбасары_5 = [[Марат Мұханбетқазыұлы Тәжин|Марат Тәжин]] | тақырыпша1_5 = Қауіпсіздік кеңесінің төрағасы | мәтін1_5 = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] | Титулы_6 = Қазақстан Республикасының Мәдениет, ақпарат және қоғамдық келісім министрі | Ту_6 = Coat of arms of Kazakhstan.svg | Ту2_6 = | Реті_6 = | Басқара бастады_6 = қаңтар 1999 | Басқаруын аяқтады_6 = мамыр 2001 | Ізашары_6 = Ақпарат және қоғамдық келісім министрі ретінде өзі; Білім, мәдениет және денсаулық сақтау министрі ретінде [[Қырымбек Елеуұлы Көшербаев|Қырымбек Көшербаев]] | Ізбасары_6 = | Премьер_6 = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] | Титулы_7 = Қазақстан Республикасның Ақпарат және қоғамдық келісім министрі | Ту_7 = Coat of arms of Kazakhstan.svg | Ту2_7 = | Реті_7 = | Басқара бастады_7 = қазан 1997 | Басқаруын аяқтады_7 = қаңтар 1999 | Ізашары_7 = Баспасөз және бұқаралық ақпарат ұлттық агенттігінің төрағасы ретінде өзі | Ізбасары_7 = | Премьер_7 = [[Нұрлан Өтепұлы Балғымбаев|Нұрлан Балғымбаев]] | Титулы_8 = Қазақстан Республикасының Баспасөз және бұқаралық ақпарат ұлттық агенттігінің төрағасы | Ту_8 = Coat of arms of Kazakhstan.svg | Ту2_8 = | Реті_8 = | Басқара бастады_8 = қазан 1995 | Басқаруын аяқтады_8 = қазан 1997 | Ізашары_8 = Баспасөз және бұқаралық ақпарат министрі ретінде өзі | Ізбасары_8 = | Премьер_8 = [[Әкежан Мағжанұлы Қажыгелдин|Әкежан Қажыгелдин]] | Титулы_9 = Баспасөз және бұқаралық ақпарат министрі | Ту_9 = Coat of arms of Kazakhstan.svg | Ту2_9 = | Реті_9 = | Басқара бастады_9 = қаңтар 1993 | Басқаруын аяқтады_9 = қазан 1995 | Ізашары_9 = [[Қуаныш Сұлтанұлы Сұлтанов|Қуаныш Сұлтанов]] | Ізбасары_9 = Баспасөз және бұқаралық ақпарат ұлттық агенттігінің Төрағасы ретінде өзі | Президент_9 = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] | Премьер_9 = [[Сергей Александрович Терещенко|Сергей Терещенко]]<br>[[Әкежан Мағжанұлы Қажыгелдин|Әкежан Қажыгелдин]] | Туған күні = 12.9.1962 | Туған жері = [[Қайнар (Райымбек ауданы)|Қайнар ауылы]], [[Райымбек ауданы|Нарынқол ауданы]], [[Алматы облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] | Қайтыс болған күні = 11.2.2006 | Қайтыс болған жері = [[Талғар ауданы]], [[Алматы облысы]], {{KAZ}} | Жерленді = [[Кеңсай зираты]] | Діні = Ислам | Әкесі = Сәрсенбай Байғұлов | Анасы = Күліхан | Жұбайы = Салтанат Атушева | Балалары = Шолпан, Бекжан | Партиясы = [[Ақ жол (партия)|«Ақ жол»]] (2003—2005) <br>[[Азат (партия)|«Нағыз Ақ жол»]] (2005—2006) | Білімі = [[Қазақ ұлттық университеті|Қазақ мемлекеттік университеті]] <br>[[Мәскеу мемлекеттік университеті]] | Қолтаңбасы = | Сайты = | Commons = | Марапаттары = }} '''Алтынбек Сәрсенбайұлы''' ([[12 қыркүйек]], [[1962 жыл]], [[Қайнар (Райымбек ауданы)|Қайнар ауылы]], [[Райымбек ауданы]], [[Алматы облысы]] — [[11 ақпан]] [[2006 жыл]], [[Талғар ауданы]], [[Алматы облысы]]) — [[Қазақстан]]ның мемлекет және қоғам қайраткері, дипломат, журналист. Қазақстанның [[Ресей|Ресей Федерациясы]]ндағы [[Төтенше және Өкілетті Елші]]сі (2002-2003), Қауіпсіздік кеңесінің хатшысы (2001), Қазақстанның ақпарат саласына жауапты министрі (1993-2001, 2004), [[Ақ жол (партия)|«Ақ жол»]] және кейін [[Азат (партия)|«Нағыз Ақ жол»]] саяси партиясының тең төрағасы (2003-2006). ==Өмірбаяны== Ұлы жүздің [[Албан руы|Албан]] руының Шоған абыз ұрпағы, Алжан тармағынан<ref>https://camonitor.kz/756-.html</ref>. * [[1962]] жылы 12 қыркүйекте [[Алматы облысы]]ның [[Нарынқол]] ауданының Қайнар ауылында дүниеге келді. * [[1985]] жылы журналистика мамандығы бойынша М.С. Ломоносов атындағы [[Мәскеу мемлекеттік университеті]]н тамамдады. Университетті аяқтағаннан кейін Қазақ телеграф агеттігінде, «Арай-Заря» журналының редакторы, «Өркен-Горизонт» газетінің бас редакторы болып қызмет етті. * [[1992]] жылдан А. Сәрсенбайұлы Президент аппаратында, Қазақстан Республикасы Министрлер Кабинетінде жауапты қызметтер атқарды. * [[1993]] жылдан бастап он жыл бойы баспа, ақпарат және мәдениет саласының мемлекеттік органдарын басқарды. 1993 жылдан Баспа және ақпарат министрі, * [[1995]] жылдан Баспа және ақпарат жөніндегі Ұлттық агенттіктің төрағасы, [[1997]] жылдан Қоғамдық келісім және ақпарат министрі, [[1999]] жылдан Қазақстан Республикасы қоғамдық келісім, ақпарат және мәдениет министрі. * [[2001]] жылдың мамырынан желтоқсанына дейін Қазақстан Республикасы Қауіпсіздік кеңесінің хатшысы — Қазақстан Республикасы Президентінің Ұлттық Қауіпсіздік жөніндегі көмекшісі. 2002 жылдың қаңтарынан дипломатиялық қызметте, Ресей Федерациясындағы Қазақстан Республикасының Төтенше және Өкілетті Елшісі қызметін атқарған. === Саясат === [[2003 жыл]]дан бастап А.Сәрсенбайұлы өз еркімен Президентке отставкаға шығуға арыз беріп, қоғамдық-саяси қызметпен айналысты. 2003 жылдың қараша айында «[[Ақ жол]]» Демократиялық партиясының ІІІ съезінде бірауыздан тең төраға етіп сайланды. [[2005 жыл]]дың сәуірінен «Нағыз Ақ Жол» Қазақстан Демократиялық партиясының тең төрағасы. Алтынбек Сәрсенбайұлы — бірнеше кітаптар мен монографиялар авторы, саяси ғылымдар докторы. {| {{cquote |'''Ел азаматтарының бақытты һәм бақуатты өмір сүруі үшін күрестік...'''<br>'''Бәріне де уақыт пен халық төреші''' |type = 2 |author= |source= }} === Өлімі === [[2006]] жылдың 11 ақпанында Алтынбек Сәрсенбайұлын көмекшісі Бауыржан Байбосынов және жүргізушісі Василий Журавлевпен бірге Алматы қаласының сыртында [[Қазақстанның ұлттық қауіпсіздік комитеті]]нің арнайы тобы офицерлерінің қатысуымен жасалған қастандықтың нәтижесінде қаза болды. 2006 жылдың 13 ақпанында сағат 11-ден 40 минут уақытында Алматы облысы Талғар ауданындағы "Көктөбе" ауылы мен "12 бригада" ауылдарының арасындағы ауыл аралық жолдың шетінде оқ тиген жарасымен Алтынбек Сәрсенбайұлының, оның жүргізушісі (Василий Журавлёв) және күзетшісінің (Бауыржа́н Байбосы́н) мәйіті табылды. Қызметтестері бұл өлімді саяси тұрғыдан өлтірілген өлім деп атады, және бұл өлімге жауапты жоғарғы билік деп айтты. Осы жылы ақпанның 20-сында Қазақстанның Ұлтық Қауіпсіздік Комитетінің жетекшілері - Қазақстанның Ұлттық Қауіпсіздік Комитетінің төрағасы Нартай Дүтбаев және оның екі орынбасары - Владимир Божко мен Қозы-Көрпеш Қарбусов, сондай-ақ "Арыстан" арнаулы жасағының командирі Сержан Қойбақов отставкаға өтініш берді. Отставканың себебі, Қазақстанның ақпараттық агенттіктері Сәрсенбаевтың өліміне ҰҚК-нің сол кездегі қызметкерлері қатысқанын хабарлағаннан кейін туындаған айғай-шуға байланысты болды. Қозы-Көрпеш Карбусов пен Владимир Божконың өтінішінен басқаларының отставкасы қабылданды. Владимир Божко ҰҚК-нің төрағасының міндетін атқарушы болған еді. == Алтынбек Сәрсенбайұлы қоры == Алтынбек Сәрсенбайұлының қазасынан кейін достары, шәкірттері Алтынбек Сәрсенбайұлы атындағы қор құруды ұйғарады. == Алтынбек Сәрсенбайұлының есімі берілген жерлер == * 2022 жылы өзі оқыған Сарыжаз ауылындағы орта мектепке Алтынбек Сәрсенбайұлының есімі берілді.<ref>[https://sn.kz/sn-akparat-agyny/94720-almaty-oblysyndagy-mektepke-altynbek-s-rsenbaiulynyn-esimi-berildi Алматы облысындағы мектепке Алтынбек Сәрсенбайұлының есімі берілді]</ref> 2023 жылы сол мектепте Алтынбек Сәрсенбайұлына ескерткіш тақта орнатылды.<ref>[https://alatauaraiy.kz/2023/05/altynbek-esimi-ardaqtaldy/ Алтынбек есімі ардақталды]</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == * [http://abai.kz/content/serik-zholdasbai-elikhanga-atylgan-ok-altynbekti-de-ainalyp-otpedi Әлиханға атылған оқ Алтынбекті де айналып өтпеді. Серік Жолдасбай]{{Deadlink|date=January 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [http://www.zhasalash.kz/saraptama/3839.html Өткендегi жағдайлар және басқалары туралы кейбiр ойлар] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110629104438/http://zhasalash.kz/saraptama/3839.html |date=2011-06-29 }} * [http://www.zhasalash.kz/saraptama/3871.html Алаш барда – Алтынбек тiрi!] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110629111627/http://zhasalash.kz/saraptama/3871.html |date=2011-06-29 }} * [http://www.zhasalash.kz/saraptama/3872.html Асқар биiк аласармайды] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110629111542/http://zhasalash.kz/saraptama/3872.html |date=2011-06-29 }} * [http://www.zhasalash.kz/sayasat/3841.html Билiк пен террор немесе «белгiсiз бiреулер» туралы бiрер сөз] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110629182851/http://zhasalash.kz/sayasat/3841.html |date=2011-06-29 }} * [http://history.voxpopuli.kz/post/view/id/1010 Voxpopuli: Алтынбек Сарсенбаев: политик вне времени] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130317110507/http://history.voxpopuli.kz/post/view/id/1010 |date=2013-03-17 }} [[Санат:12 қыркүйекте туғандар]] [[Санат:1962 жылы туғандар]] [[Санат:Райымбек ауданында туғандар]] [[Санат:11 ақпанда қайтыс болғандар]] [[Санат:2006 жылы қайтыс болғандар]] [[Санат:Талғар ауданында қайтыс болғандар]] [[Санат:Қазақстан мемлекет қайраткерлері]] [[Санат:Қазақстан мәдениет министрлері]] [[Санат:Қазақстанның Ресейдегі елшілері]] [[Санат:Кеңсай зиратында жерленгендер]] [[Санат:Өлтірілген саясаткерлер]] [[Санат:Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті түлектері]] [[Санат:Қазақстан ақпарат министрлері]] 66yoo44kriv2130bgkk7pjydwcqhg8u 0 11311 3481831 3440032 2025-06-21T07:52:34Z Насах 169332 Ағылшын Уикипедиясы көшірдім 3481831 wikitext text/x-wiki {{POV|тек Ахмадинежадтың және неонацисттер көзқарасы келтірілген}} {{Оқиға | атауы = Холокост | сурет = Selection on the ramp at Auschwitz-Birkenau, 1944 (Auschwitz Album) 1a.jpg | сурет атауы = Мажарстан еврейлерінің [[Освенцим лагері]]нің газ камераларына апарылуы, 1994 | сурет ені = | ана тілі = | қазақша атауы = | дата = 1941–1945 | уақыт = | ұзақтық = | орын = [[Нацистік Германия]] және [[Екінші дүниежүзілік соғыс]] барысында онымен жауланған территориялар | координат = | сондай-ақ белгілі = Шоа (השואה) | түрі = [[геноцид]], [[депортация]], [[қырғын]] | тақырып = | себебі =Евгеникасы, нәсілдік тазалық, неміс артықшылығы, нацизм, антисемитизм | мақсат = [[еврейлер]], [[славяндар]], [[сығандар]], [[ЛГБТ]] Индивидуалдар, [[мүгедектер]], [[Масондык]] Индивидуалдар, [[Поляктар]], [[Сербтер]], КСРО Халық, саяси диссиденттер(Коммунистер, Либералдар), [[Иегова куәгерлері]] | тілші = | қаражат = | басшы = | ұйымдастырған = {{flagicon image|Flag of Germany (1935–1945).svg|border}} [[Нацистік Германия]] | түсірген = | қатысушылар = 200,000 адам | нәтижесі = | өлім = 17 миллионға жуық адам | жарақаттанғандар = | жоғалғандар = | мүліктік шығын = | жерлеу = | сауал = | тергеу = | коронер = | тұтқындалғандар = | күдіктілер = | айыпталушылар = | сотталғандар = | шығын = | шешім = | айып = | үкім = | сот = | марапат = | түсірілім = | сайт = | алдыңғы = | кейінгі = }} '''Холокост''' ({{Lang-en|The Holocaust}}, {{Lang-gr|ὁλοκαύστος}} — «барлығын өртеу»{{refn|group=~|''Холокост'' сөзінің түпкі мағынасы [[Яһудилік|яһуди]] құлшылығынан шығып тұр, яғни «өзін өрт арқылы Құдайдың қолына тапсыру» деген мағынаны білдіреді<ref>{{Cite web|lang=en|url=https://www.annefrank.org/en/anne-frank/go-in-depth/what-is-the-holocaust/|title=What is the holocaust?|date=2020-05-20|accessdate=2023-05-01|publisher=Anne Frank Website}}</ref>:<br />{{түпнұсқа|en|The word "holocaust" originally derived from the Koine Greek word holokauston, meaning "a completely (holos) burnt (kaustos) sacrificial offering," or "a burnt sacrifice offered to a god.}}}}) немесе '''Шоа''' ({{Lang-he|השואה}} — «апат») — [[Екінші дүниежүзілік соғыс]] кезінде [[Еуропа]] [[еврейлер]]і мен басқа да ұлттарға қарсы жүргізілген [[геноцид]]. [[Осман империясы]]ндағы [[армян геноциді]]мен қатар [[XX ғасыр]]дағы геноцидтің ең танымал мысалдарының бірі болып табылады.<ref>https://cyberleninka.ru/article/n/liki-etnokratii</ref> 1941 және 1945 жылдар аралығында [[Нацистік Германия]] және оның [[Коллаборационизм|коллаборанттары]] жүргізген саясаты бойынша неміс отары тараған Еуропада 6 миллионнан астам еврей қаза тапты<ref name="education">[http://www.holocausttaskforce.org/education/guidelines-for-teaching/what-to-teach-about-the-holocaust.html?lang=en What to Teach about the Holocaust] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110726153203/http://www.holocausttaskforce.org/education/guidelines-for-teaching/what-to-teach-about-the-holocaust.html?lang=en |date=2011-07-26 }}; [http://www.holocausttaskforce.org/education/guidelines-for-teaching/what-to-teach-about-the-holocaust.html?lang=ru аударманың жобасы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110726153155/http://www.holocausttaskforce.org/education/guidelines-for-teaching/what-to-teach-about-the-holocaust.html?lang=ru |date=2011-07-26 }}.</ref>{{Refn|[[Израиль|Израильдің]] Холокостқа арналған «[[Йад Вашем]]» ({{Lang-he|יד ושם‏‎}}) атты мемлекеттік мұражайдың айтуы бойынша, еврейлер геноцидінің нақты келтірілген саны жоқ<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20160111122446/https://www.yadvashem.org/yv/en/holocaust/resource_center/faq.asp|title=The Holocaust - Yad Vashem|date=2016-01-11|accessdate=2023-05-01|publisher=web.archive.org}}</ref>: <br />{{түпнұсқа|en|Yad Vashem: "There is no precise figure for the number of Jews killed in the Holocaust. The figure commonly used is the six million quoted by Adolf Eichmann, a senior SS official. All the serious research confirms that the number of victims was between five and six million. Early calculations range from 5.1 million (Professor Raul Hilberg) to 5.95 million (Jacob Leschinsky). More recent research, by Professor Yisrael Gutman and Dr. Robert Rozett in the Encyclopedia of the Holocaust, estimates the Jewish losses at 5.59–5.86 million, and a study headed by Dr. Wolfgang Benz presents a range from 5.29 million to 6.2 million.}}|group=~}}. Кең мағынада — [[Нацизм|нацистердің]] нәсілшілдік саясаты бойынша әртүрлі этникалық және әлеуметтік топтарға қарсы ([[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|кеңестік]] әскерлер, [[поляктар]], [[еврейлер]], [[сығандар]], [[Гомосексуалдылық|гомосексуалды ерлер]], [[Масондық|масондар]], күдер үзген [[Науқас|науқастар]] және т.б.) жүргізілген геноцид<ref>[https://books.google.de/books?id=7c2LHlpdMfAC&hl=ru&source=gbs_navlinks_s Dictionary of Genocide] ([https://books.google.de/books?id=7c2LHlpdMfAC&printsec=frontcover&hl=ru&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false с. 190—191]),<blockquote>'''Holocaust'''. The English-language term that has been most closely identified with the nearly successful attempt … to exterminate the Jews of Europe. … In the 1980s and 1990s the term ''Holocaust'' also began to be used by various scholars (e.g., historian Sybil Milton) and organizations (e.g., the United States Holocaust Memorial Museum) to describe the Nazis' attempt to exterminate other groups, specifically, the Roma and Sinti and the mentally and physically handicapped.</blockquote></ref><ref name="encgen176">[https://books.google.de/books?id=8Q30HcvCVuIC&hl=ru&source=gbs_navlinks_s Encyclopedia of Genocide] ([https://books.google.de/books?id=8Q30HcvCVuIC&pg=PA176&dq=Another+case+concerns+the+Slavic+populations+of+the+Soviet+Union&hl=ru&ei=ZxcsTpezBdHxsgbe_v2oBA&sa=X&oi=book_result&ct=result&redir_esc=y#v=snippet&q=holocaust%20nazi%20genocide%20against%20slavs&f=false с. 176]),<blockquote>As Simon Wiesenthal, a survivor of Auschwitz, long ago observed, «The Holocaust was not only a matter of the killing of six million Jews. It involved the killing of eleven million people, six million of whom were Jews.» Wiesenthal spoke on the basis of what was then the best available evidence. Today, some 50 years later, the only correction to be made to his statement lies in the fact that we now believe his estimate of 11 million was far too low. The true human costs of Nazi genocide may come to 26 million or more, 5 to 6 million of whom were Jews, a half million to a million or more of whom were Gipsies, and the rest mostly Slavs. Only with these facts clearly in mind can we comprehend the full scope of the Holocaust and its real implications."</blockquote></ref>. Нәтижесінде Еуропа яһудилерінің үштен екісі қайтыс болды.<ref>{{Cite web|url=https://www.nehm.org/learning/about/|title=What was the Holocaust?|lang=en|publisher=New England Holocaust memorial (Жаңа Англия Холокост мемориалы)|accessdate=2023-05-10}}</ref> == Тарихы == === Холокосттан бұрынғы Еуропадағы жағдай === [[Сурет:Worms-Synagoge-Gartenansicht.jpg|thumb|right|[[Вормс]] қаласының [[синагога]]сы, [[Германия]]]] [[Сурет:Stab-in-the-back postcard.jpg|thumb|right|Еврейдің неміс солдатының «арқасына пышақ салғаны» бейнеленген 1919 жылғы аустриялық пропаганда пошта маркасы]] [[Еврейлер]] [[Еуропа]]да екі мыңнан астам жыл бойы өмір сүреді. 1933 жылғы санақ бойынша Еуропада шамамен 9.5 миллион яһуди тұратын, бұл сол жылдың әлем яһудилерінің 60% астам болған.<ref name="ushmm">{{Cite web|url=https://encyclopedia.ushmm.org/content/en/article/jewish-life-in-europe-before-the-holocaust|title=JEWISH LIFE IN EUROPE BEFORE THE HOLOCAUST|lang=en|publisher=АҚШ Холокост мемориалды музейі|accessdate=2023-05-10}}</ref> [[Ортағасыр]] бойы Еуропалық еврейлерге қарсы [[антисемитизм]] болды, оларды христиандар [[Иса пайғамбар]]ды өлтірді деп айыптайды.<ref>{{кітап|авторы=Берген, Дорис|тақырыбы=Соғыс және геноцид: Холокосттың қысқаша тарихы|шынайы атауы=War & Genocide: A Concise History of the Holocaust|жыл=2016|isbn=978-1-4422-4228-9}}</ref> 1871 жылы орын алған Германияның бірігуі кезіндегі еврейлердің Германия азаматтығын алғаны мен [[Бірінші дүниежүзілік соғыс]] жылдарындағы Германияда өскен ұлтшылдық нәтижесінде елдің барлық мәселелеріне еврейлер кінәлі деп айыпталды. Еврейлер неміс әскерилерінің «арқаларына пышақ салды» деген миф те пайда болды.<ref>{{кітап|авторы=Вайтц, Эрик Д.|тақырыбы=Ұлтшылдық. Окфсорд Университетінің прессасы|шынайы атауы=Nationalism. Oxford University Press|жыл=2016|isbn=978-0-19-921186-9}}</ref> Антисемитизм тағы [[Ұлтшыл-социалистік неміс жұмысшы партиясы|Неміс нацистері]] идеологиясының негізгі идеяларының бірі болған.<ref name="intro">{{Cite web|url=https://encyclopedia.ushmm.org/content/en/article/introduction-to-the-holocaust|title=INTRODUCTION TO THE HOLOCAUST|lang=en|publisher=АҚШ Холокост энциклопедиясы|accessdate=2023-05-10}}</ref> Олар [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|Кеңес Одағын]] және барлық Батыстық елдерді еврейлер басқарады деп санаған.<ref>{{кітап|авторы=Стоун, Дэн|тақырыбы=Холокост тарихы|шынайы атауы=Histories of the Holocaust. Oxford University Press|жыл=2010|isbn=978-0-19-956679-2}}</ref> === Нацистердің билікке келуі === [[Сурет:Bundesarchiv Bild 146-1972-026-11, Machtübernahme Hitlers.jpg|thumb|right|[[Адольф Гитлер]]дің [[Берлин]]де сөз сөйлегені, 1933]] Нацистік партияның сайлауларда жинаған дауыс саны 1928 жылы 2 пайыз дауыстан 1932 жылы 37 пайызға дейін жоғарылады. 1932 және 1933 жылдары өткен сайлаудағы жетістіктері кезінде нацистер өздерінің еврейлерге қарсы идеяларының орнына неміс сайлаушыларын ауыл шаруашылығы, экономиканы қалпына келтіру, туризм және денсаулық сақтау сияқты басқа да кең ауқымды мәселелерді жиі көтеретін.<ref>{{кітап|авторы=Герлах, Кристиан|тақырыбы=Еуропалық еврейлердің жойылуы|шынайы атауы=The Extermination of the European Jews. Cambridge University Press|жыл=2016|isbn=978-0-521-70689-6|беттері=151}}</ref> 1933 жылдың қаңтарында [[Адольф Гитлер]] билікті өзіне тартып алды, оны бірнеше оңшыл саясаткерлер қолдаған еді, бірақ көп ұзамай ол бүкіл билікті өзіне алды да, Нацистік партиядан өзге саяси қозғалыстың барлығына тыйым салынды, және партия БАҚ-ын басқаруды бастады.<ref>{{кітап|авторы=Герлах, Кристиан|тақырыбы=Еуропалық еврейлердің жойылуы|шынайы атауы=The Extermination of the European Jews. Cambridge University Press|жыл=2016|isbn=978-0-521-70689-6|беттері=39}}</ref> Нацистік билік тұсында [[Коммунизм|коммунистер]], [[Гомосексуалдылық|гомосексуалдар]] және [[сығандар]]ға қарсы репрессиялар жүргізілді, олар қамалға алынды немесе [[концлагер]]лерге жіберілді.<ref>{{кітап|авторы=Стоун, Дэн|тақырыбы="Ideologies of Race: The Construction and Suppression of Otherness in Nazi Germany". A Companion to the Holocaust. [https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/9781118970492.ch3 doi.org/10.1002/9781118970492.ch3]|жыл=2020}}</ref> Жаңа режим экономикалық өсу және [[Ұлы тоқырау]]дан салыстырмалы түрде тез қалпына келтіру арқылы халық қолдауын алды, осы нәтижеге жету үшін тағы ре-[[милитаризация]] қолданылды. === Еврейлерге қарсы репрессиясы === [[Сурет:Interior view of the destroyed Fasanenstrasse Synagogue, Berlin.jpg|thumb|right|Погром нәтижесінде бұзылған Фазанэнштрассе синагогасы, [[Берлин]]]] Бірінші жалпыұлттық еврейлерге қарсы заңдар 1933 жылы еврейлерге бірнеше кәсіп пен мемлекеттік қызметке тыйым салынған немесе шектелген кезде қабылданды.<ref>{{кітап|авторы=Герлах, Кристиан|тақырыбы=Еуропалық еврейлердің жойылуы|шынайы атауы=The Extermination of the European Jews. Cambridge University Press|жыл=2016|isbn=978-0-521-70689-6|беттері=39}}</ref> Кейінірек қабылданған Нюрнберг заңдары еврейлердің экономикалық белсенділігін шектеді, еврейлер мен еврей емес германиялықтар арасындағы жаңа некелер мен жыныстық қатынастарды қылмыстық жауапкершілікке тартты және жалпы азаматтық құқықтар шектеді. Нацистер жалпы шамамен 1,500 анти-еврейлік заң қабылдады.<ref>{{кітап|авторы=Герлах, Кристиан|тақырыбы=Еуропалық еврейлердің жойылуы|шынайы атауы=The Extermination of the European Jews. Cambridge University Press|жыл=2016|isbn=978-0-521-70689-6|беттері=41}}</ref> Яһудилер кейбір жерлерден немістерден көрген қысымнан кетуге мәжбүр болды, ал басқалары еврей еместермен жыныстық қатынаста болды деген айыппен көпшілік алдында қорланды.<ref>{{кітап|авторы=Герлах, Кристиан|тақырыбы=Еуропалық еврейлердің жойылуы|шынайы атауы=The Extermination of the European Jews. Cambridge University Press|жыл=2016|isbn=978-0-521-70689-6|беттері=44}}</ref> 1938 жылы 9–10 қарашада нацистер бүкіл Германияда [[ойран]] ұйымдастырды, оның нәтижесінде 7500-ден астам еврей дүкендері тоналды (жалпы саны 9,000 еді) және 1000-нан астам [[синагога]]лар зақымданды немесе жойылды.<ref>{{кітап|авторы=Кесарани, Давид|тақырыбы=Final Solution: The Fate of the Jews 1933–1949|жыл=2016|isbn=978-0230768918|беттері=184–185}}</ref> Кем дегенде 90 еврей қайтыс болды және келтірілген шығын 39 миллион рейхсмаркқа бағаланды. Бұл ойран кейінірек ''Kristallnacht'' (''Кристалды түн'') деп аталды.<ref>{{кітап|авторы=Кесарани, Давид|тақырыбы=Final Solution: The Fate of the Jews 1933–1949|жыл=2016|isbn=978-0230768918|беттері=184, 187}}</ref> == Дереккөздер == ;Анықтамалар <references group="~" /> ;Деректер <references /> {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Екінші дүниежүзілік соғыс]] [[Санат:Тарих]] 6tt6lmdv19fmff0ogn4pct0a9lmk4e5 3481832 3481831 2025-06-21T07:54:50Z Насах 169332 3481832 wikitext text/x-wiki {{POV|тек Ахмадинежадтың және неонацисттер көзқарасы келтірілген}} {{Оқиға | атауы = Холокост | сурет = Selection on the ramp at Auschwitz-Birkenau, 1944 (Auschwitz Album) 1a.jpg | сурет атауы = Мажарстан еврейлерінің [[Освенцим лагері]]нің газ камераларына апарылуы, 1994 | сурет ені = | ана тілі = | қазақша атауы = | дата = 1941–1945 | уақыт = | ұзақтық = | орын = [[Нацистік Германия]] және [[Екінші дүниежүзілік соғыс]] барысында онымен жауланған территориялар | координат = | сондай-ақ белгілі = Шоа (השואה) | түрі = [[геноцид]], [[депортация]], [[қырғын]] | тақырып = | себебі =Евгеникасы, нәсілдік тазалық, неміс артықшылығы, нацизм, антисемитизм | мақсат = [[еврейлер]], [[славяндар]], [[сығандар]], [[ЛГБТ]] Индивидуалдар, [[мүгедектік]] Индивидуалдар, [[Масондық]] Индивидуалдар, [[Поляктар]], [[Сербтер]], КСРО Халық, саяси диссиденттер(Коммунистер, Либералдар), [[Иегова куәгерлері]] | тілші = | қаражат = | басшы = | ұйымдастырған = {{flagicon image|Flag of Germany (1935–1945).svg|border}} [[Нацистік Германия]] | түсірген = | қатысушылар = 200,000 адам | нәтижесі = | өлім = 17 миллионға жуық адам | жарақаттанғандар = | жоғалғандар = | мүліктік шығын = | жерлеу = | сауал = | тергеу = | коронер = | тұтқындалғандар = | күдіктілер = | айыпталушылар = | сотталғандар = | шығын = | шешім = | айып = | үкім = | сот = | марапат = | түсірілім = | сайт = | алдыңғы = | кейінгі = }} '''Холокост''' ({{Lang-en|The Holocaust}}, {{Lang-gr|ὁλοκαύστος}} — «барлығын өртеу»{{refn|group=~|''Холокост'' сөзінің түпкі мағынасы [[Яһудилік|яһуди]] құлшылығынан шығып тұр, яғни «өзін өрт арқылы Құдайдың қолына тапсыру» деген мағынаны білдіреді<ref>{{Cite web|lang=en|url=https://www.annefrank.org/en/anne-frank/go-in-depth/what-is-the-holocaust/|title=What is the holocaust?|date=2020-05-20|accessdate=2023-05-01|publisher=Anne Frank Website}}</ref>:<br />{{түпнұсқа|en|The word "holocaust" originally derived from the Koine Greek word holokauston, meaning "a completely (holos) burnt (kaustos) sacrificial offering," or "a burnt sacrifice offered to a god.}}}}) немесе '''Шоа''' ({{Lang-he|השואה}} — «апат») — [[Екінші дүниежүзілік соғыс]] кезінде [[Еуропа]] [[еврейлер]]і мен басқа да ұлттарға қарсы жүргізілген [[геноцид]]. [[Осман империясы]]ндағы [[армян геноциді]]мен қатар [[XX ғасыр]]дағы геноцидтің ең танымал мысалдарының бірі болып табылады.<ref>https://cyberleninka.ru/article/n/liki-etnokratii</ref> 1941 және 1945 жылдар аралығында [[Нацистік Германия]] және оның [[Коллаборационизм|коллаборанттары]] жүргізген саясаты бойынша неміс отары тараған Еуропада 6 миллионнан астам еврей қаза тапты<ref name="education">[http://www.holocausttaskforce.org/education/guidelines-for-teaching/what-to-teach-about-the-holocaust.html?lang=en What to Teach about the Holocaust] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110726153203/http://www.holocausttaskforce.org/education/guidelines-for-teaching/what-to-teach-about-the-holocaust.html?lang=en |date=2011-07-26 }}; [http://www.holocausttaskforce.org/education/guidelines-for-teaching/what-to-teach-about-the-holocaust.html?lang=ru аударманың жобасы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110726153155/http://www.holocausttaskforce.org/education/guidelines-for-teaching/what-to-teach-about-the-holocaust.html?lang=ru |date=2011-07-26 }}.</ref>{{Refn|[[Израиль|Израильдің]] Холокостқа арналған «[[Йад Вашем]]» ({{Lang-he|יד ושם‏‎}}) атты мемлекеттік мұражайдың айтуы бойынша, еврейлер геноцидінің нақты келтірілген саны жоқ<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20160111122446/https://www.yadvashem.org/yv/en/holocaust/resource_center/faq.asp|title=The Holocaust - Yad Vashem|date=2016-01-11|accessdate=2023-05-01|publisher=web.archive.org}}</ref>: <br />{{түпнұсқа|en|Yad Vashem: "There is no precise figure for the number of Jews killed in the Holocaust. The figure commonly used is the six million quoted by Adolf Eichmann, a senior SS official. All the serious research confirms that the number of victims was between five and six million. Early calculations range from 5.1 million (Professor Raul Hilberg) to 5.95 million (Jacob Leschinsky). More recent research, by Professor Yisrael Gutman and Dr. Robert Rozett in the Encyclopedia of the Holocaust, estimates the Jewish losses at 5.59–5.86 million, and a study headed by Dr. Wolfgang Benz presents a range from 5.29 million to 6.2 million.}}|group=~}}. Кең мағынада — [[Нацизм|нацистердің]] нәсілшілдік саясаты бойынша әртүрлі этникалық және әлеуметтік топтарға қарсы ([[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|кеңестік]] әскерлер, [[поляктар]], [[еврейлер]], [[сығандар]], [[Гомосексуалдылық|гомосексуалды ерлер]], [[Масондық|масондар]], күдер үзген [[Науқас|науқастар]] және т.б.) жүргізілген геноцид<ref>[https://books.google.de/books?id=7c2LHlpdMfAC&hl=ru&source=gbs_navlinks_s Dictionary of Genocide] ([https://books.google.de/books?id=7c2LHlpdMfAC&printsec=frontcover&hl=ru&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false с. 190—191]),<blockquote>'''Holocaust'''. The English-language term that has been most closely identified with the nearly successful attempt … to exterminate the Jews of Europe. … In the 1980s and 1990s the term ''Holocaust'' also began to be used by various scholars (e.g., historian Sybil Milton) and organizations (e.g., the United States Holocaust Memorial Museum) to describe the Nazis' attempt to exterminate other groups, specifically, the Roma and Sinti and the mentally and physically handicapped.</blockquote></ref><ref name="encgen176">[https://books.google.de/books?id=8Q30HcvCVuIC&hl=ru&source=gbs_navlinks_s Encyclopedia of Genocide] ([https://books.google.de/books?id=8Q30HcvCVuIC&pg=PA176&dq=Another+case+concerns+the+Slavic+populations+of+the+Soviet+Union&hl=ru&ei=ZxcsTpezBdHxsgbe_v2oBA&sa=X&oi=book_result&ct=result&redir_esc=y#v=snippet&q=holocaust%20nazi%20genocide%20against%20slavs&f=false с. 176]),<blockquote>As Simon Wiesenthal, a survivor of Auschwitz, long ago observed, «The Holocaust was not only a matter of the killing of six million Jews. It involved the killing of eleven million people, six million of whom were Jews.» Wiesenthal spoke on the basis of what was then the best available evidence. Today, some 50 years later, the only correction to be made to his statement lies in the fact that we now believe his estimate of 11 million was far too low. The true human costs of Nazi genocide may come to 26 million or more, 5 to 6 million of whom were Jews, a half million to a million or more of whom were Gipsies, and the rest mostly Slavs. Only with these facts clearly in mind can we comprehend the full scope of the Holocaust and its real implications."</blockquote></ref>. Нәтижесінде Еуропа яһудилерінің үштен екісі қайтыс болды.<ref>{{Cite web|url=https://www.nehm.org/learning/about/|title=What was the Holocaust?|lang=en|publisher=New England Holocaust memorial (Жаңа Англия Холокост мемориалы)|accessdate=2023-05-10}}</ref> == Тарихы == === Холокосттан бұрынғы Еуропадағы жағдай === [[Сурет:Worms-Synagoge-Gartenansicht.jpg|thumb|right|[[Вормс]] қаласының [[синагога]]сы, [[Германия]]]] [[Сурет:Stab-in-the-back postcard.jpg|thumb|right|Еврейдің неміс солдатының «арқасына пышақ салғаны» бейнеленген 1919 жылғы аустриялық пропаганда пошта маркасы]] [[Еврейлер]] [[Еуропа]]да екі мыңнан астам жыл бойы өмір сүреді. 1933 жылғы санақ бойынша Еуропада шамамен 9.5 миллион яһуди тұратын, бұл сол жылдың әлем яһудилерінің 60% астам болған.<ref name="ushmm">{{Cite web|url=https://encyclopedia.ushmm.org/content/en/article/jewish-life-in-europe-before-the-holocaust|title=JEWISH LIFE IN EUROPE BEFORE THE HOLOCAUST|lang=en|publisher=АҚШ Холокост мемориалды музейі|accessdate=2023-05-10}}</ref> [[Ортағасыр]] бойы Еуропалық еврейлерге қарсы [[антисемитизм]] болды, оларды христиандар [[Иса пайғамбар]]ды өлтірді деп айыптайды.<ref>{{кітап|авторы=Берген, Дорис|тақырыбы=Соғыс және геноцид: Холокосттың қысқаша тарихы|шынайы атауы=War & Genocide: A Concise History of the Holocaust|жыл=2016|isbn=978-1-4422-4228-9}}</ref> 1871 жылы орын алған Германияның бірігуі кезіндегі еврейлердің Германия азаматтығын алғаны мен [[Бірінші дүниежүзілік соғыс]] жылдарындағы Германияда өскен ұлтшылдық нәтижесінде елдің барлық мәселелеріне еврейлер кінәлі деп айыпталды. Еврейлер неміс әскерилерінің «арқаларына пышақ салды» деген миф те пайда болды.<ref>{{кітап|авторы=Вайтц, Эрик Д.|тақырыбы=Ұлтшылдық. Окфсорд Университетінің прессасы|шынайы атауы=Nationalism. Oxford University Press|жыл=2016|isbn=978-0-19-921186-9}}</ref> Антисемитизм тағы [[Ұлтшыл-социалистік неміс жұмысшы партиясы|Неміс нацистері]] идеологиясының негізгі идеяларының бірі болған.<ref name="intro">{{Cite web|url=https://encyclopedia.ushmm.org/content/en/article/introduction-to-the-holocaust|title=INTRODUCTION TO THE HOLOCAUST|lang=en|publisher=АҚШ Холокост энциклопедиясы|accessdate=2023-05-10}}</ref> Олар [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|Кеңес Одағын]] және барлық Батыстық елдерді еврейлер басқарады деп санаған.<ref>{{кітап|авторы=Стоун, Дэн|тақырыбы=Холокост тарихы|шынайы атауы=Histories of the Holocaust. Oxford University Press|жыл=2010|isbn=978-0-19-956679-2}}</ref> === Нацистердің билікке келуі === [[Сурет:Bundesarchiv Bild 146-1972-026-11, Machtübernahme Hitlers.jpg|thumb|right|[[Адольф Гитлер]]дің [[Берлин]]де сөз сөйлегені, 1933]] Нацистік партияның сайлауларда жинаған дауыс саны 1928 жылы 2 пайыз дауыстан 1932 жылы 37 пайызға дейін жоғарылады. 1932 және 1933 жылдары өткен сайлаудағы жетістіктері кезінде нацистер өздерінің еврейлерге қарсы идеяларының орнына неміс сайлаушыларын ауыл шаруашылығы, экономиканы қалпына келтіру, туризм және денсаулық сақтау сияқты басқа да кең ауқымды мәселелерді жиі көтеретін.<ref>{{кітап|авторы=Герлах, Кристиан|тақырыбы=Еуропалық еврейлердің жойылуы|шынайы атауы=The Extermination of the European Jews. Cambridge University Press|жыл=2016|isbn=978-0-521-70689-6|беттері=151}}</ref> 1933 жылдың қаңтарында [[Адольф Гитлер]] билікті өзіне тартып алды, оны бірнеше оңшыл саясаткерлер қолдаған еді, бірақ көп ұзамай ол бүкіл билікті өзіне алды да, Нацистік партиядан өзге саяси қозғалыстың барлығына тыйым салынды, және партия БАҚ-ын басқаруды бастады.<ref>{{кітап|авторы=Герлах, Кристиан|тақырыбы=Еуропалық еврейлердің жойылуы|шынайы атауы=The Extermination of the European Jews. Cambridge University Press|жыл=2016|isbn=978-0-521-70689-6|беттері=39}}</ref> Нацистік билік тұсында [[Коммунизм|коммунистер]], [[Гомосексуалдылық|гомосексуалдар]] және [[сығандар]]ға қарсы репрессиялар жүргізілді, олар қамалға алынды немесе [[концлагер]]лерге жіберілді.<ref>{{кітап|авторы=Стоун, Дэн|тақырыбы="Ideologies of Race: The Construction and Suppression of Otherness in Nazi Germany". A Companion to the Holocaust. [https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/9781118970492.ch3 doi.org/10.1002/9781118970492.ch3]|жыл=2020}}</ref> Жаңа режим экономикалық өсу және [[Ұлы тоқырау]]дан салыстырмалы түрде тез қалпына келтіру арқылы халық қолдауын алды, осы нәтижеге жету үшін тағы ре-[[милитаризация]] қолданылды. === Еврейлерге қарсы репрессиясы === [[Сурет:Interior view of the destroyed Fasanenstrasse Synagogue, Berlin.jpg|thumb|right|Погром нәтижесінде бұзылған Фазанэнштрассе синагогасы, [[Берлин]]]] Бірінші жалпыұлттық еврейлерге қарсы заңдар 1933 жылы еврейлерге бірнеше кәсіп пен мемлекеттік қызметке тыйым салынған немесе шектелген кезде қабылданды.<ref>{{кітап|авторы=Герлах, Кристиан|тақырыбы=Еуропалық еврейлердің жойылуы|шынайы атауы=The Extermination of the European Jews. Cambridge University Press|жыл=2016|isbn=978-0-521-70689-6|беттері=39}}</ref> Кейінірек қабылданған Нюрнберг заңдары еврейлердің экономикалық белсенділігін шектеді, еврейлер мен еврей емес германиялықтар арасындағы жаңа некелер мен жыныстық қатынастарды қылмыстық жауапкершілікке тартты және жалпы азаматтық құқықтар шектеді. Нацистер жалпы шамамен 1,500 анти-еврейлік заң қабылдады.<ref>{{кітап|авторы=Герлах, Кристиан|тақырыбы=Еуропалық еврейлердің жойылуы|шынайы атауы=The Extermination of the European Jews. Cambridge University Press|жыл=2016|isbn=978-0-521-70689-6|беттері=41}}</ref> Яһудилер кейбір жерлерден немістерден көрген қысымнан кетуге мәжбүр болды, ал басқалары еврей еместермен жыныстық қатынаста болды деген айыппен көпшілік алдында қорланды.<ref>{{кітап|авторы=Герлах, Кристиан|тақырыбы=Еуропалық еврейлердің жойылуы|шынайы атауы=The Extermination of the European Jews. Cambridge University Press|жыл=2016|isbn=978-0-521-70689-6|беттері=44}}</ref> 1938 жылы 9–10 қарашада нацистер бүкіл Германияда [[ойран]] ұйымдастырды, оның нәтижесінде 7500-ден астам еврей дүкендері тоналды (жалпы саны 9,000 еді) және 1000-нан астам [[синагога]]лар зақымданды немесе жойылды.<ref>{{кітап|авторы=Кесарани, Давид|тақырыбы=Final Solution: The Fate of the Jews 1933–1949|жыл=2016|isbn=978-0230768918|беттері=184–185}}</ref> Кем дегенде 90 еврей қайтыс болды және келтірілген шығын 39 миллион рейхсмаркқа бағаланды. Бұл ойран кейінірек ''Kristallnacht'' (''Кристалды түн'') деп аталды.<ref>{{кітап|авторы=Кесарани, Давид|тақырыбы=Final Solution: The Fate of the Jews 1933–1949|жыл=2016|isbn=978-0230768918|беттері=184, 187}}</ref> == Дереккөздер == ;Анықтамалар <references group="~" /> ;Деректер <references /> {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Екінші дүниежүзілік соғыс]] [[Санат:Тарих]] 88ryzsrcehw6tpud7yz9n2tn4nrzsfj 3481834 3481832 2025-06-21T07:59:25Z Насах 169332 3481834 wikitext text/x-wiki {{POV|тек Ахмадинежадтың және неонацисттер көзқарасы келтірілген}} {{Оқиға | атауы = Холокост | сурет = Selection on the ramp at Auschwitz-Birkenau, 1944 (Auschwitz Album) 1a.jpg | сурет атауы = Мажарстан еврейлерінің [[Освенцим лагері]]нің газ камераларына апарылуы, 1994 | сурет ені = | ана тілі = | қазақша атауы = | дата = 1941–1945 | уақыт = | ұзақтық = | орын = [[Нацистік Германия]] және [[Екінші дүниежүзілік соғыс]] барысында онымен жауланған территориялар | координат = | сондай-ақ белгілі = Шоа (השואה) | түрі = [[геноцид]], [[депортация]], [[қырғын]] | тақырып = | себебі =Евгеникасы, нәсілдік тазалық, неміс артықшылығы, нацизм, антисемитизм | мақсат = [[еврейлер]], [[славяндар]], [[сығандар]], [[ЛГБТ]] Индивидуалдар, [[мүгедектік]] адамдар, [[Масондық]] Индивидуалдар, [[Поляктар]], [[Сербтер]], КСРО Халық, саяси диссиденттер(Коммунистер, Либералдар), [[Иегова куәгерлері]] | тілші = | қаражат = | басшы = | ұйымдастырған = {{flagicon image|Flag of Germany (1935–1945).svg|border}} [[Нацистік Германия]] | түсірген = | қатысушылар = 200,000 адам | нәтижесі = | өлім = 17 миллионға жуық адам(6 миллион [[Еврейлер]], 270 Мын [[Мүгедектік]] адамдар, 11 миллион КСРО адамдар, 500 мын–1 миллион [[Сығандар]], т.б) | жарақаттанғандар = | жоғалғандар = | мүліктік шығын = | жерлеу = | сауал = | тергеу = | коронер = | тұтқындалғандар = | күдіктілер = | айыпталушылар = | сотталғандар = | шығын = | шешім = | айып = | үкім = | сот = | марапат = | түсірілім = | сайт = | алдыңғы = | кейінгі = }} '''Холокост''' ({{Lang-en|The Holocaust}}, {{Lang-gr|ὁλοκαύστος}} — «барлығын өртеу»{{refn|group=~|''Холокост'' сөзінің түпкі мағынасы [[Яһудилік|яһуди]] құлшылығынан шығып тұр, яғни «өзін өрт арқылы Құдайдың қолына тапсыру» деген мағынаны білдіреді<ref>{{Cite web|lang=en|url=https://www.annefrank.org/en/anne-frank/go-in-depth/what-is-the-holocaust/|title=What is the holocaust?|date=2020-05-20|accessdate=2023-05-01|publisher=Anne Frank Website}}</ref>:<br />{{түпнұсқа|en|The word "holocaust" originally derived from the Koine Greek word holokauston, meaning "a completely (holos) burnt (kaustos) sacrificial offering," or "a burnt sacrifice offered to a god.}}}}) немесе '''Шоа''' ({{Lang-he|השואה}} — «апат») — [[Екінші дүниежүзілік соғыс]] кезінде [[Еуропа]] [[еврейлер]]і мен басқа да ұлттарға қарсы жүргізілген [[геноцид]]. [[Осман империясы]]ндағы [[армян геноциді]]мен қатар [[XX ғасыр]]дағы геноцидтің ең танымал мысалдарының бірі болып табылады.<ref>https://cyberleninka.ru/article/n/liki-etnokratii</ref> 1941 және 1945 жылдар аралығында [[Нацистік Германия]] және оның [[Коллаборационизм|коллаборанттары]] жүргізген саясаты бойынша неміс отары тараған Еуропада 6 миллионнан астам еврей қаза тапты<ref name="education">[http://www.holocausttaskforce.org/education/guidelines-for-teaching/what-to-teach-about-the-holocaust.html?lang=en What to Teach about the Holocaust] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110726153203/http://www.holocausttaskforce.org/education/guidelines-for-teaching/what-to-teach-about-the-holocaust.html?lang=en |date=2011-07-26 }}; [http://www.holocausttaskforce.org/education/guidelines-for-teaching/what-to-teach-about-the-holocaust.html?lang=ru аударманың жобасы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110726153155/http://www.holocausttaskforce.org/education/guidelines-for-teaching/what-to-teach-about-the-holocaust.html?lang=ru |date=2011-07-26 }}.</ref>{{Refn|[[Израиль|Израильдің]] Холокостқа арналған «[[Йад Вашем]]» ({{Lang-he|יד ושם‏‎}}) атты мемлекеттік мұражайдың айтуы бойынша, еврейлер геноцидінің нақты келтірілген саны жоқ<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20160111122446/https://www.yadvashem.org/yv/en/holocaust/resource_center/faq.asp|title=The Holocaust - Yad Vashem|date=2016-01-11|accessdate=2023-05-01|publisher=web.archive.org}}</ref>: <br />{{түпнұсқа|en|Yad Vashem: "There is no precise figure for the number of Jews killed in the Holocaust. The figure commonly used is the six million quoted by Adolf Eichmann, a senior SS official. All the serious research confirms that the number of victims was between five and six million. Early calculations range from 5.1 million (Professor Raul Hilberg) to 5.95 million (Jacob Leschinsky). More recent research, by Professor Yisrael Gutman and Dr. Robert Rozett in the Encyclopedia of the Holocaust, estimates the Jewish losses at 5.59–5.86 million, and a study headed by Dr. Wolfgang Benz presents a range from 5.29 million to 6.2 million.}}|group=~}}. Кең мағынада — [[Нацизм|нацистердің]] нәсілшілдік саясаты бойынша әртүрлі этникалық және әлеуметтік топтарға қарсы ([[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|кеңестік]] әскерлер, [[поляктар]], [[еврейлер]], [[сығандар]], [[Гомосексуалдылық|гомосексуалды ерлер]], [[Масондық|масондар]], күдер үзген [[Науқас|науқастар]] және т.б.) жүргізілген геноцид<ref>[https://books.google.de/books?id=7c2LHlpdMfAC&hl=ru&source=gbs_navlinks_s Dictionary of Genocide] ([https://books.google.de/books?id=7c2LHlpdMfAC&printsec=frontcover&hl=ru&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false с. 190—191]),<blockquote>'''Holocaust'''. The English-language term that has been most closely identified with the nearly successful attempt … to exterminate the Jews of Europe. … In the 1980s and 1990s the term ''Holocaust'' also began to be used by various scholars (e.g., historian Sybil Milton) and organizations (e.g., the United States Holocaust Memorial Museum) to describe the Nazis' attempt to exterminate other groups, specifically, the Roma and Sinti and the mentally and physically handicapped.</blockquote></ref><ref name="encgen176">[https://books.google.de/books?id=8Q30HcvCVuIC&hl=ru&source=gbs_navlinks_s Encyclopedia of Genocide] ([https://books.google.de/books?id=8Q30HcvCVuIC&pg=PA176&dq=Another+case+concerns+the+Slavic+populations+of+the+Soviet+Union&hl=ru&ei=ZxcsTpezBdHxsgbe_v2oBA&sa=X&oi=book_result&ct=result&redir_esc=y#v=snippet&q=holocaust%20nazi%20genocide%20against%20slavs&f=false с. 176]),<blockquote>As Simon Wiesenthal, a survivor of Auschwitz, long ago observed, «The Holocaust was not only a matter of the killing of six million Jews. It involved the killing of eleven million people, six million of whom were Jews.» Wiesenthal spoke on the basis of what was then the best available evidence. Today, some 50 years later, the only correction to be made to his statement lies in the fact that we now believe his estimate of 11 million was far too low. The true human costs of Nazi genocide may come to 26 million or more, 5 to 6 million of whom were Jews, a half million to a million or more of whom were Gipsies, and the rest mostly Slavs. Only with these facts clearly in mind can we comprehend the full scope of the Holocaust and its real implications."</blockquote></ref>. Нәтижесінде Еуропа яһудилерінің үштен екісі қайтыс болды.<ref>{{Cite web|url=https://www.nehm.org/learning/about/|title=What was the Holocaust?|lang=en|publisher=New England Holocaust memorial (Жаңа Англия Холокост мемориалы)|accessdate=2023-05-10}}</ref> == Тарихы == === Холокосттан бұрынғы Еуропадағы жағдай === [[Сурет:Worms-Synagoge-Gartenansicht.jpg|thumb|right|[[Вормс]] қаласының [[синагога]]сы, [[Германия]]]] [[Сурет:Stab-in-the-back postcard.jpg|thumb|right|Еврейдің неміс солдатының «арқасына пышақ салғаны» бейнеленген 1919 жылғы аустриялық пропаганда пошта маркасы]] [[Еврейлер]] [[Еуропа]]да екі мыңнан астам жыл бойы өмір сүреді. 1933 жылғы санақ бойынша Еуропада шамамен 9.5 миллион яһуди тұратын, бұл сол жылдың әлем яһудилерінің 60% астам болған.<ref name="ushmm">{{Cite web|url=https://encyclopedia.ushmm.org/content/en/article/jewish-life-in-europe-before-the-holocaust|title=JEWISH LIFE IN EUROPE BEFORE THE HOLOCAUST|lang=en|publisher=АҚШ Холокост мемориалды музейі|accessdate=2023-05-10}}</ref> [[Ортағасыр]] бойы Еуропалық еврейлерге қарсы [[антисемитизм]] болды, оларды христиандар [[Иса пайғамбар]]ды өлтірді деп айыптайды.<ref>{{кітап|авторы=Берген, Дорис|тақырыбы=Соғыс және геноцид: Холокосттың қысқаша тарихы|шынайы атауы=War & Genocide: A Concise History of the Holocaust|жыл=2016|isbn=978-1-4422-4228-9}}</ref> 1871 жылы орын алған Германияның бірігуі кезіндегі еврейлердің Германия азаматтығын алғаны мен [[Бірінші дүниежүзілік соғыс]] жылдарындағы Германияда өскен ұлтшылдық нәтижесінде елдің барлық мәселелеріне еврейлер кінәлі деп айыпталды. Еврейлер неміс әскерилерінің «арқаларына пышақ салды» деген миф те пайда болды.<ref>{{кітап|авторы=Вайтц, Эрик Д.|тақырыбы=Ұлтшылдық. Окфсорд Университетінің прессасы|шынайы атауы=Nationalism. Oxford University Press|жыл=2016|isbn=978-0-19-921186-9}}</ref> Антисемитизм тағы [[Ұлтшыл-социалистік неміс жұмысшы партиясы|Неміс нацистері]] идеологиясының негізгі идеяларының бірі болған.<ref name="intro">{{Cite web|url=https://encyclopedia.ushmm.org/content/en/article/introduction-to-the-holocaust|title=INTRODUCTION TO THE HOLOCAUST|lang=en|publisher=АҚШ Холокост энциклопедиясы|accessdate=2023-05-10}}</ref> Олар [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|Кеңес Одағын]] және барлық Батыстық елдерді еврейлер басқарады деп санаған.<ref>{{кітап|авторы=Стоун, Дэн|тақырыбы=Холокост тарихы|шынайы атауы=Histories of the Holocaust. Oxford University Press|жыл=2010|isbn=978-0-19-956679-2}}</ref> === Нацистердің билікке келуі === [[Сурет:Bundesarchiv Bild 146-1972-026-11, Machtübernahme Hitlers.jpg|thumb|right|[[Адольф Гитлер]]дің [[Берлин]]де сөз сөйлегені, 1933]] Нацистік партияның сайлауларда жинаған дауыс саны 1928 жылы 2 пайыз дауыстан 1932 жылы 37 пайызға дейін жоғарылады. 1932 және 1933 жылдары өткен сайлаудағы жетістіктері кезінде нацистер өздерінің еврейлерге қарсы идеяларының орнына неміс сайлаушыларын ауыл шаруашылығы, экономиканы қалпына келтіру, туризм және денсаулық сақтау сияқты басқа да кең ауқымды мәселелерді жиі көтеретін.<ref>{{кітап|авторы=Герлах, Кристиан|тақырыбы=Еуропалық еврейлердің жойылуы|шынайы атауы=The Extermination of the European Jews. Cambridge University Press|жыл=2016|isbn=978-0-521-70689-6|беттері=151}}</ref> 1933 жылдың қаңтарында [[Адольф Гитлер]] билікті өзіне тартып алды, оны бірнеше оңшыл саясаткерлер қолдаған еді, бірақ көп ұзамай ол бүкіл билікті өзіне алды да, Нацистік партиядан өзге саяси қозғалыстың барлығына тыйым салынды, және партия БАҚ-ын басқаруды бастады.<ref>{{кітап|авторы=Герлах, Кристиан|тақырыбы=Еуропалық еврейлердің жойылуы|шынайы атауы=The Extermination of the European Jews. Cambridge University Press|жыл=2016|isbn=978-0-521-70689-6|беттері=39}}</ref> Нацистік билік тұсында [[Коммунизм|коммунистер]], [[Гомосексуалдылық|гомосексуалдар]] және [[сығандар]]ға қарсы репрессиялар жүргізілді, олар қамалға алынды немесе [[концлагер]]лерге жіберілді.<ref>{{кітап|авторы=Стоун, Дэн|тақырыбы="Ideologies of Race: The Construction and Suppression of Otherness in Nazi Germany". A Companion to the Holocaust. [https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/9781118970492.ch3 doi.org/10.1002/9781118970492.ch3]|жыл=2020}}</ref> Жаңа режим экономикалық өсу және [[Ұлы тоқырау]]дан салыстырмалы түрде тез қалпына келтіру арқылы халық қолдауын алды, осы нәтижеге жету үшін тағы ре-[[милитаризация]] қолданылды. === Еврейлерге қарсы репрессиясы === [[Сурет:Interior view of the destroyed Fasanenstrasse Synagogue, Berlin.jpg|thumb|right|Погром нәтижесінде бұзылған Фазанэнштрассе синагогасы, [[Берлин]]]] Бірінші жалпыұлттық еврейлерге қарсы заңдар 1933 жылы еврейлерге бірнеше кәсіп пен мемлекеттік қызметке тыйым салынған немесе шектелген кезде қабылданды.<ref>{{кітап|авторы=Герлах, Кристиан|тақырыбы=Еуропалық еврейлердің жойылуы|шынайы атауы=The Extermination of the European Jews. Cambridge University Press|жыл=2016|isbn=978-0-521-70689-6|беттері=39}}</ref> Кейінірек қабылданған Нюрнберг заңдары еврейлердің экономикалық белсенділігін шектеді, еврейлер мен еврей емес германиялықтар арасындағы жаңа некелер мен жыныстық қатынастарды қылмыстық жауапкершілікке тартты және жалпы азаматтық құқықтар шектеді. Нацистер жалпы шамамен 1,500 анти-еврейлік заң қабылдады.<ref>{{кітап|авторы=Герлах, Кристиан|тақырыбы=Еуропалық еврейлердің жойылуы|шынайы атауы=The Extermination of the European Jews. Cambridge University Press|жыл=2016|isbn=978-0-521-70689-6|беттері=41}}</ref> Яһудилер кейбір жерлерден немістерден көрген қысымнан кетуге мәжбүр болды, ал басқалары еврей еместермен жыныстық қатынаста болды деген айыппен көпшілік алдында қорланды.<ref>{{кітап|авторы=Герлах, Кристиан|тақырыбы=Еуропалық еврейлердің жойылуы|шынайы атауы=The Extermination of the European Jews. Cambridge University Press|жыл=2016|isbn=978-0-521-70689-6|беттері=44}}</ref> 1938 жылы 9–10 қарашада нацистер бүкіл Германияда [[ойран]] ұйымдастырды, оның нәтижесінде 7500-ден астам еврей дүкендері тоналды (жалпы саны 9,000 еді) және 1000-нан астам [[синагога]]лар зақымданды немесе жойылды.<ref>{{кітап|авторы=Кесарани, Давид|тақырыбы=Final Solution: The Fate of the Jews 1933–1949|жыл=2016|isbn=978-0230768918|беттері=184–185}}</ref> Кем дегенде 90 еврей қайтыс болды және келтірілген шығын 39 миллион рейхсмаркқа бағаланды. Бұл ойран кейінірек ''Kristallnacht'' (''Кристалды түн'') деп аталды.<ref>{{кітап|авторы=Кесарани, Давид|тақырыбы=Final Solution: The Fate of the Jews 1933–1949|жыл=2016|isbn=978-0230768918|беттері=184, 187}}</ref> == Дереккөздер == ;Анықтамалар <references group="~" /> ;Деректер <references /> {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Екінші дүниежүзілік соғыс]] [[Санат:Тарих]] oaxwkstqfdbuwq507lb9fpy8tt2hx4n 3 20659 3481735 3475553 2025-06-20T18:43:47Z Нұрлан Рахымжанов 20937 /* Бітікші */ 3481735 wikitext text/x-wiki {{Мұрағат|2011 — Наурыз 2018}} {{астынан}} == [[Шерлок (телесериал)]] == {{Сұрақ}}Құрметты Батырбек, бұл мақаладағы өзгерістерді еш түйіндемесіз жоққа шығаруыныздың себебін айтып өтсеніз? Энциклопедиялық мағлұматты фотогалереяга айналдыруға болмайды ғой, Уикипедияның ережелеріне қайшы келеді емес па? Сіздің жағыныздан бұл шешімінізді ұқпадым, Қазақша Уикипедиясының әкімшісі ретінде осы жағдайды түсіндіріп жіберсеніз риза болар едім. --[[Қатысушы:Arhaangell|Arhaangell]] ([[Қатысушы талқылауы:Arhaangell|талқылауы]]) 15:20, 2018 ж. қазанның 24 (+06) : Уикипедияның қай ережесіне қайшы келеді, маған көрсетесіз бе? --[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 15:54, 2018 ж. қазанның 24 (+06) :: атап айтқанда [[Уикипедия:Ережелер_тізімі#Құқықтық_негіздер|'''мына жердегі''']] және [[Уикипедия:Уикипедия_—_бұл_энциклопедия#Уикипедия_—_серверлік-айна,_файлдар_мұрағаты_немесе_сiлтемелер_тізімдемесі_(каталог)_емес|'''мына жердегі''']] анық жазылған ережелерді қарап өтсеніз. Талқылап отырған мақаладағы мен жасаған өзгерістерді толықтай ережелерге сүйене отырып жасадым, ал сіздің позициянызды түсінсем бұйырмасын. Бір консенсусқа келейік, немесе бітікшілердің көмегіне жүгінгеніміз дұрыс болады ма? --[[Қатысушы:Arhaangell|Arhaangell]] ([[Қатысушы талқылауы:Arhaangell|талқылауы]]) 16:14, 2018 ж. қазанның 24 (+06) Бұл жерде фотогалерея бөлімі артық емес, бірақ 56 сурет деген тым көп пе деп қалдым. Ағылшын, француз, орыс бөлімдеріне кіріп едім, суреттер топтамасы жоқ көрінді. Сондықтан, суретті 10-12 көлемінен аспағаны дұрыс болар деген пікірдемін. Суреттің молдығынан мақаланың мазмұны байымайды-ау деп ойлаймын. -[[Қатысушы талқылауы:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов]] 18:35, 2018 ж. қазанның 24 (+06) == Әкімшілік бірлік == Саламатсыз. Әкімшілік бірлік деген үлгі соны пайдалаңсаңыз дұрыс болар еді--[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 15:58, 2018 ж. қарашаның 15 (+06) : Сәлем! Қай мақала жөнінде айтып тұрсың?) Қырғызстан елді мекендері ме?--[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 16:16, 2018 ж. қарашаның 15 (+06) * Ауданы бойынша --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 16:39, 2018 ж. қарашаның 15 (+06) == Қырғызстан аудандары == Батырбек мырза қалайсыз. Қырғыз аудандары бойынша үлгіге облыс, ел бойынша сілтеме жасаған дұрыс сияқты --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 20:04, 2018 ж. желтоқсанның 23 (+06) : Сәлем! Ия, айтуың дұрыс. Ок, түзеймін. --[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 10:50, 2018 ж. желтоқсанның 24 (+06) == Уикипедияшылар рейтингі == Сосын [[Уикипедия:Уикипедияшылар рейтингі]] дегенді жаңарттым, бірақта мақала санында екі қатысушының жаза алмадым және өңдеген беттер саны мен жүктеген файлдарды да біле алмадым (ашылмайды). Соны білсеңіз жаңартып беріңізші) '''Өңдеме саны мен жалпы рейтингті''' жаңарттым --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 22:29, 2018 ж. желтоқсанның 23 (+06) * Тағы сұрақ: мен туған жылы үлгісіне баяғыдан бері жасай алмай жүрген нәрсем бар еді. Санатта автоматты түрде туған күнін көрсетеді. Алайда айдың аяғы -'''ның,''' '''-нің''' болып шығып жатыр. Соны білесіз бе, үлгіден емес қаз уикидің баптауында болып тұр --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 01:00, 2018 ж. желтоқсанның 24 (+06) : Аталған сұрақтарға Арыстанбек мырза жауап бере алады деп ойлайм. --[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 10:51, 2018 ж. желтоқсанның 24 (+06) == Бүтін бөлік == Бүтін бөлік‎ → Сан антьесі жаңа ресми атау ма? --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 17:40, 2019 ж. қаңтардың 8 (+06) : Білмейм сол. Мен тек алғашқы әрпі қате болғасын (латынша С) ығыстырдым атауын. ''Бүтін бөлік'' не ''санның бүтін бөлігі'' деген дұрыс сияқты, жалпы (қатты мән бермедім, сөздің шыны керек). Ағылшын және орыс тілдеріндегімен бірдей қылған дұрыс болар. --[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 17:55, 2019 ж. қаңтардың 8 (+06) ::Онда бұрынғы атауын қайтарыңыз. Мектепте сондай атаумен өткенбіз --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 18:19, 2019 ж. қаңтардың 8 (+06) :::Мен тек алғашқы әрпі латынша болғасын ауыстырдым. Сан антьесі деп мен емес атаған. :) (Егер ерініп тұрсаң, зім артынан асықпай түзермін :) ) --[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 18:40, 2019 ж. қаңтардың 8 (+06) == Адекват == Адекват бұл сөзді кімдерден көбірек еститінің таныс шығар [[File:Face-smile.svg|23px]]. Менің соңғы кездегі әкімшіні құрту деген сөздерді көрген соң осы термин сап етіп миыңа келе қалған шығар [[File:Face-wink.svg|23px]]. Иә бұны Нұрлан Жанай мен Садық Шерімбек көп қолданады. Нұрлан Жанай арасында жақсы танымдық посттар да жазып тұрады, ол шындық. Оларға фейсбутағы атейстер тобында дәлелдермен оларға жауап бердім, соңында Шерімбек шығып кетті. Шындығына келгенде '''солардың өздері''' адекват емес. Ол топта дінді жою керек, өйту керек бүйту керек дегенін көп айтады. Соңында мешіттердің табиғи апаттарды қирамай қалу туралы тартыс болды, мен өте көп дерек таптым, тіпті өзім таң қалдым. Сосын оларға ұнамай қалып мені топтан шығарып жіберді [[File:Face-grin.svg|23px]]. Атейстердің өздеріне ғылымды жақын етіп біреудің жүрегін басқа біреуге салса ештеңе өзгермейді, сол адам болып қалады, бәрі тек мида, жүрек деген қан айдап тұрған бір кесек ет дегені мүлдем ғылыми тұрғыдан да дұрыс болмай шықты. Ең соңғы ғылыми жаңалықтарда нейрондық байланыстар (Neural Network) тек мида ғана болмайды екен, жүректе де іште де болады екен. Кеше ғана Құраннан жүрек көзі дегенді оқып қалып едім. Қазақтың жүрегім бір жамандықты сезіп тұр, ішім сезіп тұр дегендері бос сөз емес сияқты. --<em><span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span></em> ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 10:26, 2019 ж. қаңтардың 13 (+06) :Жүрек көзі деген ақпарат алушы деген мағына білдіруі мүмкін. Дарвинизм яғни адамның ата тегі маймыл тектес деген де өтірік болып шықты. Giant Human Skeletons деп іздесең көп ақпарат бар. Оны ғылымға дәлел ретінде келтірмей, жолатпай шағып отырған екен. Бұның бәрі адамдардың миын жуу үшін --<em><span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span></em> ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 10:35, 2019 ж. қаңтардың 13 (+06) :: Сәлем! Рахмет. Қызық ақпарат екен. Мен соңғы кездері ол жөнінде тіпті пікір алмаспайды да екем. Жалпы, қатты-қатты айғайлап пост жазатындар (мейлі ол атеист болсын, мейлі әсіредіншіл болсын) әлі-ақ ойларын он өзгертеді. Бірнеше жыл бойы қазақ фейсбугында жүргенде түсінгенім сол. :) Сол себепті өзіммен-өзім уикиімді өңдеп, интеллектуал ойындарды ойнап, кітабымды оқып, сериалдарымды қарап, саяхатымды жасап жүре берем ешкімге тиіспей, өз-өзімді дамытып барынша. :) --[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 11:40, 2019 ж. қаңтардың 14 (+06) :::Сәлем мен негізі осы уикиде болмаса қатты талас тартыстарға араласа бермеймін. Фейзбукта 4-5 жыл үндемей тып тыныш жүрдім, сосын атейстер тобына кездестім, сосын қызық болсын деп талас тартыстарға араласып кеттім. Бірақ ешкімнің жағасын алып, боқтағам жоқ )))), барлығына ғылыми тұрғыда дәлелдермен, фактлермен жауап жазып отырдым, өзің білесің соңын мен аяқтап түйіндеймін, қандай пост болса да соңына мен нүкте қойып отырдым. Қазір маған телеграм деген бәле болды ))). --<em><span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span></em> ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 17:05, 2019 ж. қаңтардың 14 (+06) == Қырғызстан әкімшілік бөліністері == {| style="border: 1px solid gray; background-color: #fdffe7;" |rowspan="2" valign="middle" | [[File:Compass Barnstar Hires.png|left|100px|ГеоЖұлдыз]] |rowspan="2" | |style="font-size: x-large; padding: 0; vertical-align: middle; height: 1.1em;" | '''[[Уикипедия:Марапаттама/ГеоЖұлдыз|ГеоЖұлдыз]]''' |- |style="vertical-align: middle; border-top: 1px solid gray;" | Құрметті '''[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Батеке]]'''! Қырғызстан әкімшілік бөліністері тақырыбындағы мақалалар топтамасы үшін! --[[Қатысушы талқылауы:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов]] 19:02, 2019 ж. қаңтардың 19 (+06) |} : Рахмет, Нұреке. Жуық арада бітірем деп отырм барлық аудандарын. :)--[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 10:19, 2019 ж. қаңтардың 21 (+06) == Қырғызстан облыстары == Батырбек мырза Қырғызстан облыстары үлгіде координаттар толтырылмаған, ''coor title dm'' үлгісін алып тастау керек --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 22:19, 2019 ж. ақпанның 5 (+06) == Қазақстан сайлаулары == Қазақстан сайлаулары үлгісін әрлеп қойдым. Енді парламент пен референдумды толықтырып жіберсеңіз жақсы болар еді --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 22:28, 2019 ж. мамырдың 19 (+06) == Ақсуат (Бейімбет Майлин ауданы) == Ақсуат (Бейімбет Майлин ауданы) деп өзгерттім, себебі ондай аттас ауыл облыста бар --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 17:23, 2019 ж. маусымның 28 (+06) : Жарайды. Байқамай қалғанмын ғой. Кешірім сұраймын.--[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 17:26, 2019 ж. маусымның 28 (+06) == Мақалаға тапсырыс == Бір жігіт ағылшынша және қазақша Уикипедияға биография енгізбекші екен. Өзі де талпынып көрген екен бірақ мақаламды жойып қоймай жатыр дейді. Соны ақылы түрде енгізіп берші дейді, менің уақытым жоқ болып жүр, сен ағылшын тілін білесің ғой. Негізгі мәтіні дайын дейді, біраз толықтырулар енгізу керек екен. Сен нөміріңді берсең мен ол жігітпен байланыстырып берсем қалай қарайсың? Ол жігіт ақы төлеуге дайын. --<em><span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span></em> ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 20:38, 2019 ж. тамыздың 18 (+06) :Ақылы мақала жазу Уикипедия ережесіне қайшы емес пе деген сұрақ туындаса https://www.freelancer.com/ осы сайтта көп адам ақылы түрде мақала жазуға тапсырыс береді. --<em><span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span></em> ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 21:24, 2019 ж. тамыздың 18 (+06) == Community Insights Survey == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> '''Share your experience in this survey''' Hi {{PAGENAME}}, The Wikimedia Foundation is asking for your feedback in a survey about your experience with {{SITENAME}} and Wikimedia. The purpose of this survey is to learn how well the Foundation is supporting your work on wiki and how we can change or improve things in the future. The opinions you share will directly affect the current and future work of the Wikimedia Foundation. Please take 15 to 25 minutes to '''[https://wikimedia.qualtrics.com/jfe/form/SV_0pSrrkJAKVRXPpj?Target=CI2019List(asiawps,act5) give your feedback through this survey]'''. It is available in various languages. This survey is hosted by a third-party and [https://foundation.wikimedia.org/wiki/Community_Insights_2019_Survey_Privacy_Statement governed by this privacy statement] (in English). Find [[m:Community Insights/Frequent questions|more information about this project]]. [mailto:surveys@wikimedia.org Email us] if you have any questions, or if you don't want to receive future messages about taking this survey. Sincerely, </div> [[User:RMaung (WMF)|RMaung (WMF)]] 20:33, 2019 ж. қыркүйектің 6 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=CI2019List(asia_wps,act5)&oldid=19352606 тізімін пайдаланып User:RMaung (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Reminder: Community Insights Survey == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> '''Share your experience in this survey''' Hi {{PAGENAME}}, A couple of weeks ago, we invited you to take the Community Insights Survey. It is the Wikimedia Foundation’s annual survey of our global communities. We want to learn how well we support your work on wiki. We are 10% towards our goal for participation. If you have not already taken the survey, you can help us reach our goal! '''Your voice matters to us.''' Please take 15 to 25 minutes to '''[https://wikimedia.qualtrics.com/jfe/form/SV_0pSrrkJAKVRXPpj?Target=CI2019List(asiawps,act5) give your feedback through this survey]'''. It is available in various languages. This survey is hosted by a third-party and [https://foundation.wikimedia.org/wiki/Community_Insights_2019_Survey_Privacy_Statement governed by this privacy statement] (in English). Find [[m:Community Insights/Frequent questions|more information about this project]]. [mailto:surveys@wikimedia.org Email us] if you have any questions, or if you don't want to receive future messages about taking this survey. Sincerely, </div> [[User:RMaung (WMF)|RMaung (WMF)]] 21:09, 2019 ж. қыркүйектің 20 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=CI2019List(asia_wps,act5)&oldid=19395159 тізімін пайдаланып User:RMaung (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Reminder: Community Insights Survey == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> '''Share your experience in this survey''' Hi {{PAGENAME}}, There are only a few weeks left to take the Community Insights Survey! We are 30% towards our goal for participation. If you have not already taken the survey, you can help us reach our goal! With this poll, the Wikimedia Foundation gathers feedback on how well we support your work on wiki. It only takes 15-25 minutes to complete, and it has a direct impact on the support we provide. Please take 15 to 25 minutes to '''[https://wikimedia.qualtrics.com/jfe/form/SV_0pSrrkJAKVRXPpj?Target=CI2019List(asiawps,act5) give your feedback through this survey]'''. It is available in various languages. This survey is hosted by a third-party and [https://foundation.wikimedia.org/wiki/Community_Insights_2019_Survey_Privacy_Statement governed by this privacy statement] (in English). Find [[m:Community Insights/Frequent questions|more information about this project]]. [mailto:surveys@wikimedia.org Email us] if you have any questions, or if you don't want to receive future messages about taking this survey. Sincerely, </div> [[User:RMaung (WMF)|RMaung (WMF)]] 01:01, 2019 ж. қазанның 4 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=CI2019List(asia_wps,act5)&oldid=19433228 тізімін пайдаланып User:RMaung (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Тексерілмеген мақалалар == [[:Санат:Уикипедия:Тексерілмеген мақалалар]] бетінде бүгінгі таңда 1681 тексерілмеген мақала бар екен. Тексерілмеген мақаланың басы 2016 жылдан бастап қалыптасқан, яғни 4 жыл уақыт болды деген сөз. Осы санаттағы мақалаларды бәріміз жабылып 2016 жылғы мақаланы түгелге жуық тексеріп шықсақ қалай болады? Ай-айға бөліп алсақ. --[[Қатысушы талқылауы:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов]] 00:08, 2020 ж. қаңтардың 9 (+06) : Жақсы идея деп ойлаймын. Толықтай келісем. --[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 19:49, 2020 ж. қаңтардың 15 (+06) ==Translation request== Hello. Can you translate and upload the article [[:ru:Список птиц Азербайджана]] in Kazakh Wikipedia? Yours sincerely, [[Қатысушы:Karalainza|Karalainza]] ([[Қатысушы талқылауы:Karalainza|талқылауы]]) 00:13, 2020 ж. сәуірдің 22 (+06) == Қазақстан басшылары (1917 жылдан бастап) == Аталған үлгіде екінші бөлім қызыл болып тұр, мүмкін атауы дұрыс емес шығар. Сосын үшінші және төртінші бөлімдегі екі мақаланы біріктіріпті, дұрыс деп ойлайсыз ба? ''Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы (1925-1936)'' → ''Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы (1920-1936)'' деп өззгерткен, ал ''Қырғыз Автономиялы Социалистік Кеңес Республикасы (1920—1925)'' мақаласын жоғарыда айтылған мақала қосып жіберген --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 19:28, 2020 ж. сәуірдің 29 (+06) :Шын айтсам, мен бұл тақырып жөнінде көп біле бермейді екем. Орысша уикиден қарап, салыстырып көрген дұрыс болар деп ойлайм. --[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 01:53, 2020 ж. мамырдың 1 (+06) == Рон Уизли == '''Рон''' деген дұрыс болар --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 00:50, 2020 ж. мамырдың 2 (+06) == Талқылау:Ұлтшылдық == [[Талқылау:Ұлтшылдық|Мұнда]] өз ойыңыз бен пікіріңізді айта кетсеңіз --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 19:45, 2020 ж. мамырдың 16 (+06) == Марафон == {{Уикипедия:Хабарлама тарату/Түркі марафоны 2020}} 16:57, 2020 ж. маусымның 2 (+06) <!-- https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A5%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B0_%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83/%D0%96%D0%B5%D1%82%D0%BA%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BF_%D0%B1%D0%B5%D1%80%D1%83_%D1%82%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BC%D1%96&oldid=2769859 тізімін пайдаланып User:Arystanbek@kkwiki деген хабарлама жіберген --> == Таңдаулы мақалаға үміткер == {{WAM |header = [[АИВ/ЖИТС]] <div style="margin-right:1em; float:right;">[[Сурет:Red Ribbon.svg|150px|link=АИВ/ЖИТС]]</div> |subheader = Таңдаулы мақалаға жаңа үміткер ұсынылып, соған [[Уикипедия:Таңдаулы мақалаға үміткерлер/АИВ/ЖИТС|дауыс беру жүргізіліп жатқанын]] хабарлаймыз! <div style="text-valign:center; margin-left:200px; margin-right:50px; margin-top:10px; position:absolute;"> |body = Ұсынушы пікірі: Мақаланы ағылшын уикиінен аударып шықтым, сондай-ақ жаңа мәліметтер мен Қазақстандағы жағдайды қостым. АИВ пен ЖИТСті жеке қарастырмай бір мақалада жазған дұрыс деп шештім, әйтпесе көбі екеуін жеке дерт деп ойлап жатады. Сонымен қатар елімізде АИВ/ЖИТС жайлы ақпараттандыру жеткілікті деңгейде жүргізілмейді, сол себепті тіпті үлкен кісілер де аталған дерт жайлы бейхабар. Ал Уикипедияның басты беті көп қаралатын беттердің бірі (соңғы 20 күнде басты бетті 25 мың адам қараған екен), сондықтан басты бетте тұрса, көбі кіріп, оқып, таныса ма деген үміт бар. Мақала таңдаулы мақала критерийлеріне сай деп санаймын, ақпарат жаңартылып отырады. |footer = Бұл хабарлама [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|бот]] арқылы жіберілген • [[Уикипедия:Хабарлама тарату/Жеткізіп беру тізімі|Жазылу немесе жазылудан бас тарту]] Құрметпен, [[Қатысушы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Қатысушы талқылауы:MediaWiki message delivery|талқылауы]]) 11:38, 2020 ж. тамыздың 20 (+06) }} <!-- https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A5%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B0_%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83/%D0%96%D0%B5%D1%82%D0%BA%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BF_%D0%B1%D0%B5%D1%80%D1%83_%D1%82%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BC%D1%96&oldid=2769859 тізімін пайдаланып User:Мұхамеджан Амангелді@kkwiki деген хабарлама жіберген --> == Жақсы мақала таңдау == [[Уикипедия:Жақсы мақалаға үміткерлер|Жақсы мақала таңдалып жатқанын хабарлаймыз!]]. Ұсынылған 3 үміткер мақаланың біріне өз даусыңызды бере аласыз. Бұл хабарлама [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|бот]] арқылы жіберілген • [[Уикипедия:Хабарлама тарату/Жеткізіп беру тізімі|Жазылу немесе жазылудан бас тарту]] 19:16, 2020 ж. тамыздың 29 (+06) <!-- https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A5%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B0_%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83/%D0%96%D0%B5%D1%82%D0%BA%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BF_%D0%B1%D0%B5%D1%80%D1%83_%D1%82%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BC%D1%96&oldid=2769859 тізімін пайдаланып User:Мұхамеджан Амангелді@kkwiki деген хабарлама жіберген --> == Транскрипция == [[Талқылау:Кек алушылар: Финал|Мұнда]] ойларыңызды жазып кетсеңіз --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 18:47, 2020 ж. қыркүйектің 18 (+06) == We sent you an e-mail == Hello {{PAGENAME}}, Really sorry for the inconvenience. This is a gentle note to request that you check your email. We sent you a message titled "The Community Insights survey is coming!". If you have questions, email surveys@wikimedia.org. You can [[:m:Special:Diff/20479077|see my explanation here]]. [[Қатысушы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Қатысушы талқылауы:MediaWiki message delivery|талқылауы]]) 00:52, 2020 ж. қыркүйектің 26 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Samuel_(WMF)/Community_Insights_survey/other-languages&oldid=20479295 тізімін пайдаланып User:Samuel (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> : Done. --[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 23:43, 2020 ж. қыркүйектің 27 (+06) == Талқылау == [[Уикипедия:Форум/Администраторлар#Таңдаулы мақала/жақсы мақала|Мында]] өз пікіріңізді білдіруіңізді сұраймын. Бұл хабарлама [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|бот]] арқылы жіберілген • [[Уикипедия:Хабарлама тарату/Жеткізіп беру тізімі|Жазылу немесе жазылудан бас тарту]] 17:35, 2020 ж. қазанның 25 (+06) <!-- https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A5%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B0_%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83/%D0%96%D0%B5%D1%82%D0%BA%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BF_%D0%B1%D0%B5%D1%80%D1%83_%D1%82%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BC%D1%96&oldid=2793590 тізімін пайдаланып User:Мұхамеджан Амангелді@kkwiki деген хабарлама жіберген --> == Таңдаулы/Жақсы мақала статусынан айыру жайында == [[Уикипедия:Форум/Администраторлар форумы#Таңдаулы мақала/жақсы мақала|Мында]] өз пікіріңізді білдіруіңізді сұраймын. Бұл хабарлама [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|бот]] арқылы жіберілген • [[Уикипедия:Хабарлама тарату/Жеткізіп беру тізімі|Жазылу немесе жазылудан бас тарту]] 17:39, 2020 ж. қазанның 25 (+06) <!-- https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A5%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B0_%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83/%D0%96%D0%B5%D1%82%D0%BA%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BF_%D0%B1%D0%B5%D1%80%D1%83_%D1%82%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BC%D1%96&oldid=2793590 тізімін пайдаланып User:Мұхамеджан Амангелді@kkwiki деген хабарлама жіберген --> == Түрлендіргіш/Converter == {{Уикипедия:Хабарлама тарату/Түрлендіргіш/Converter}} <!-- https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A5%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B0_%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83/%D0%96%D0%B5%D1%82%D0%BA%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BF_%D0%B1%D0%B5%D1%80%D1%83_%D1%82%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BC%D1%96&oldid=2793590 тізімін пайдаланып User:Arystanbek@kkwiki деген хабарлама жіберген --> == BI Group == Саламатсыз. '''BI Group''' мақаласын жазыпсыз: неге бірнеше дереккөздер арасында интервал қойылған, сөздер арасын сияқты болып (түзетіп шықтым). Соңғы бөлімде дереккөздерге сандар қалып қойыпты'''[18]''' (түзеттім, бәлкім орысшадан аударғанда қалып қойған шығар). Дереккөздер деген үлгіні түзеттім. Кейбір сөздерге дұрыс сілтенбей қалыпты мысалы облысы орнына қалаға сілтеніп кеткен (түзеттім). Енді сізден өтініш: жасыл сілтемелерді, айрық беттерді түзетіп шығу керек, тарихы бөлімінде соңғы жағында орысша сөйлем тұр. Сізді сынап, жағаласып жатқан жоқпын, сіз әкімші әрі тәжірибелі қатысушы болғандықтан білген кеңесімді айтып жатырған түрім) (әйтпесе соңғы кездері кейбір қатысушылар дұрыс түсінбей жатыр). Рахмет --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 17:31, 2021 ж. сәуірдің 6 (+06) :Сәлем! Рахмет көп-көп! Басында аздап қателермен аударылып жасалған. Түзетіп жатырмын әлі де. Әлі де жөндеймін. Ал жалпы уикидегі белсенділігіме келсем, енді қайта жандандырудамын белсенділігімді. Сәл уақыт бер қайтадан "оборот алвп кетуге" :)) --[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 17:38, 2021 ж. сәуірдің 6 (+06) :: Жалпы, мақала шикі. Сын айтуың да жөн. Жай тексерместен салып, біратала өңдеп жатырған түрім ғой. Айыпқа бұйырмассың. :) --[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 17:45, 2021 ж. сәуірдің 6 (+06) == Марафон == {{WAM |header = [[meta:m:Turkic_Marathon_2021|Түркі марафоны 2021]] <div style="margin-right:1em; float:right;">[[Сурет:Wikimedians of Turkic Languages User Group Logo.svg|150px|link=meta:Түркі тілді Уикимедиа конференциясы]]</div> |subheader = Түркі марафоны 2021 — 2021 жылдың 1 - 31 шілде аралығында өтетін контент дамытуға бағытталған халықаралық жоба. <div style="text-valign:center; margin-left:200px; margin-right:50px; margin-top:10px; position:absolute;"> |body = Жоба мақсаты — түркі тілдерінде сөйлейтін елдер және олардың мәдениеті туралы мақалалар жазып, түркі тілдерінде сөйлейтін уикипедияшылар арасындағы ынтымақтастықты нығайту. Әділқазылар алқасының бағалауынан кейін көрсетілген мерзім аралығында ең көп ұпай жинаған қатысушылар марапатталатын болады. '''Марапаттар''' * 1 орын: Meloman дүкендер желісінен 75 АҚШ доллары ( ≈ 32 000 теңге) мөлшеріндегі сыйлық ваучері. * 2 орын: Meloman дүкендер желісінен 60 АҚШ доллары ( ≈ 25 000 теңге) мөлшеріндегі сыйлық ваучері. * 3 орын: Meloman дүкендер желісінен 50 АҚШ доллары ( ≈ 21 000 теңге) мөлшеріндегі сыйлық ваучері. * 4 орын: Meloman дүкендер желісінен 40 АҚШ доллары ( ≈ 17 000 теңге) мөлшеріндегі сыйлық ваучері. * 5 орын: Meloman дүкендер желісінен 25 АҚШ доллары ( ≈ 10 000 теңге) мөлшеріндегі сыйлық ваучері. Қазақша Уикипедияға үлес қосқысы келетін кез келген адам жоба бетіне өтіп қатысушылар тізіміне өз атын қосса болады. Іске сәт! <center>{{Clickable button 2|Жоба:Түркі_марафоны_2021|Жарысқа қатысу|class=mw-ui-progressive}}</center><br /> |footer = Бұл хабарлама [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|бот]] арқылы жіберілген • [[Уикипедия:Хабарлама тарату/Жеткізіп беру тізімі|Жазылу немесе жазылудан бас тарту]] }} <!-- https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A5%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B0_%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83/%D0%96%D0%B5%D1%82%D0%BA%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BF_%D0%B1%D0%B5%D1%80%D1%83_%D1%82%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BC%D1%96&oldid=2885974 тізімін пайдаланып User:Arystanbek@kkwiki деген хабарлама жіберген --> == Стефания Туркевич-Лукьянович == Hello Batyrbek.kz, When you have time, could you take a look at the article in my sandbox: [[Қатысушы:Nicola Mitchell/зертхана]]? This article is originally from the English [[en: Stefania Turkewich]]. I found this translation on the internet. Can its language be brought up to Wikipedia standards? When you've had a chance to look at it, can you tell me if its fixable? [[Қатысушы:Nicola Mitchell|Nicola Mitchell]] ([[Қатысушы талқылауы:Nicola Mitchell|талқылауы]]) 19:32, 2021 ж. шілденің 25 (+06) == Конвертер == Мына сұранысты жібергенімізге бір жыл жақындады: https://phabricator.wikimedia.org/T268143 Amir Aharoni- ден не үшін кешіктіріп созып жатқанын сұрау керек. Мен ғана сұрай берген болмайды. Meta wiki-дегі қатысушы беті сілтемесін берейін. Сен сонда жазшы. Кешегі екі скриншотты тағы жіберу керек. MetaWiki-ге жауап бермесе ағылшынша және ивритше Уикипедиядағы талқылау беттеріне жазу керек. Қайта қайта мазасын алмаса шешілмейді. <em><span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span></em> ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 17:46, 2021 ж. қыркүйектің 4 (+06) : Жарайды. Сілтемесін жібершиш. :) --[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 13:02, 2021 ж. қыркүйектің 6 (+06) ::[[:meta:User:Amire80]] --<em><span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span></em> ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 17:24, 2021 ж. қыркүйектің 6 (+06) ::: [https://meta.wikimedia.org/wiki/User_talk:Amire80#%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%82%D0%B5%D1%80_%D0%B2_%D0%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%85%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B8 Жаздым]. --[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 19:03, 2021 ж. қыркүйектің 28 (+06) Сені ағылшынша біледі деп жазып отсам )))) --<em><span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span></em> ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 21:15, 2021 ж. қыркүйектің 28 (+06) : Оның ана тілі - орыс тілі. :)[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 21:39, 2021 ж. қыркүйектің 28 (+06) ::Ол еврей ғой, екінші тілі шығар. Қазір ағылшынша көбірек қолданады. --<em><span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span></em> ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 10:26, 2021 ж. қыркүйектің 29 (+06) ::: Орыс тілін ана тілі ретінде көрсетіп қойған. [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 11:16, 2021 ж. қыркүйектің 29 (+06) Ал мен Ресейдегі орыс идеяластарыммен ағылшынша сөйлесем, керек болса скриншоттарын жібере алам. --<em><span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span></em> ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 07:37, 2021 ж. қазанның 1 (+06) : Good for you. :)[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 16:21, 2021 ж. қазанның 1 (+06) == Жақсы мақалаға үміткер == Қайырлы күн! [[Уикипедия:Жақсы мақалаға үміткерлер/Қымыз|Қымыз]] мақаласы осыдан екі ай бұрын жақсы мақалалар тізіміне ұсынылған еді. Оны екі қатысушы қолдаған, қарсы дауыс болған жоқ. Сіз қорытынды шығарсаңыз, қалай қарайсыз... --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 16:39, 2021 ж. желтоқсанның 14 (+06) :Қайырлы күн! Біріншіден, жақсы мақалаға үміткерлікке мақала ұсынғаныңыз туралы және дауыс беруге шақырғаныңызды байқамаппын, яғни администраторлар мен ең белсенді қатысушылардың талқылау бетіне жазбаған сияқтысыз (өз бетімнен көрмегеніме қарай айтып отырмын). Екіншіден, дауыс бергендер саны әлі аз, әлі де көп дауыс керек. Үшіншіден, Қасымов мырзаның айтқанымен келісемін, әлі де жетілдіру керек - ең алдымен, бейтараптыққа мән беру керек. [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 17:16, 2021 ж. желтоқсанның 14 (+06) ::Онда бұл мақаланы жетілдіру үшін үлесіңізді қосуға шақырамын. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылауы]]) 18:11, 2021 ж. желтоқсанның 14 (+06) == How we will see unregistered users == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin=content/> Hi! You get this message because you are an admin on a Wikimedia wiki. When someone edits a Wikimedia wiki without being logged in today, we show their IP address. As you may already know, we will not be able to do this in the future. This is a decision by the Wikimedia Foundation Legal department, because norms and regulations for privacy online have changed. Instead of the IP we will show a masked identity. You as an admin '''will still be able to access the IP'''. There will also be a new user right for those who need to see the full IPs of unregistered users to fight vandalism, harassment and spam without being admins. Patrollers will also see part of the IP even without this user right. We are also working on [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation/Improving tools|better tools]] to help. If you have not seen it before, you can [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation|read more on Meta]]. If you want to make sure you don’t miss technical changes on the Wikimedia wikis, you can [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|subscribe]] to [[m:Tech/News|the weekly technical newsletter]]. We have [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation#IP Masking Implementation Approaches (FAQ)|two suggested ways]] this identity could work. '''We would appreciate your feedback''' on which way you think would work best for you and your wiki, now and in the future. You can [[m:Talk:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation|let us know on the talk page]]. You can write in your language. The suggestions were posted in October and we will decide after 17 January. Thank you. /[[m:User:Johan (WMF)|Johan (WMF)]]<section end=content/> </div> 00:17, 2022 ж. қаңтардың 5 (+06) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johan_(WMF)/Target_lists/Admins2022(5)&oldid=22532651 тізімін пайдаланып User:Johan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Таңдаулы мақалаға үміткер == {{WAM |header = [[Уикипедия:Таңдаулы мақалаға үміткерлер/Қара құрдым]] <div style="margin-right:1em; float:right;">[[Сурет:Goldenwiki 2.png|100px|link=Уикипедия:Таңдаулы мақалаға үміткерлер/Қара құрдым]]</div> |subheader = Қарақұрдым мақаласының таңдаулы мақалаға үміткерлігі. <div style="text-valign:center; margin-left:200px; margin-right:50px; margin-top:10px; position:absolute;"> |body = [[Қара құрдым]] мақаласы таңдаулы мақалаға толық лайық деп санаймын. Мұл мақалыны жазған өзім емес {{@|Alphy Haydar}} мырза жеті жылдан бері қазақша Уикипедияға үлес қосып келеді. Мақала тілі өте жаттық, әрі ғылыми стилде жазылған. Қанша жылдан бері [[Басты бет]]тегі таңдаулы мақала өзгерген жоқ. Енді өзгерттетін кез келді. Сонымен қоса осы уақытқа дейін ғылымға қатысты мақалалар таңдаулы мақала статусын көп алған жоқ. Ғылымға басымдық бере отырып осы мақаланы таңдаулы мақала деңгейіне көтерейік. <center>{{Clickable button 2|Уикипедия:Таңдаулы мақалаға үміткерлер/Қара құрдым|Дауыс беру|class=mw-ui-progressive}}</center><br /> |footer = Бұл хабарлама [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|бот]] арқылы жіберілген • [[Уикипедия:Хабарлама тарату/Жеткізіп беру тізімі|Жазылу немесе жазылудан бас тарту]] }} <!-- https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A5%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B0_%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83/%D0%96%D0%B5%D1%82%D0%BA%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BF_%D0%B1%D0%B5%D1%80%D1%83_%D1%82%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BC%D1%96&oldid=2970000 тізімін пайдаланып User:Arystanbek@kkwiki деген хабарлама жіберген --> == Разрешение на публикацию статьи == Добрый день, [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek.kz]]! Извините, что пишу на русском, я из России. Хочу создать статью про один из районов Дагестана. Дайте, пожалуйста, разрешение на публикацию. С правилами знаком, уже 10 лет как редактирую в Википедии. С уважением, --[[Қатысушы:Buntarion|Buntarion]] ([[Қатысушы талқылауы:Buntarion|талқылауы]]) 04:31, 2022 ж. сәуірдің 12 (+06) :Добрый день, Buntarion! У Вас не получается публиковать? Или выходит, что не проверено? Если последнее, то могу аппрувнуть. Еслм первое, то спрошу у коллег. --[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 14:53, 2022 ж. сәуірдің 12 (+06) == Дереккөздер қателігі == Саламатсыз, Батырбек мырза! Рустам Хальфин мақаласында туған/қайтысболған жері бойынша арнайы үлгі бар (жасап қойдым), сонда санаттар пайда болады. Дереккөздер қате көрсетіп тұр, соны түзетіп жіберсеңіз. Қазақша нұсқасы сол жерде көрсетіліп тұр --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 22:53, 2022 ж. мамырдың 26 (+06) : Бір көргеннен дұрыс таба алмадым. Кейінірек тағы қарармын (жалпы сол дереккөз проблемасын біратала түсініп алу керек еді). --[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 19:12, 2022 ж. мамырдың 31 (+06) ::''<code>{{Мақала}}</code>'', ''<code>{{Кітап}}</code>'' үлгілері сізде орысша болып тұр, соны қазақшалау керек --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 00:16, 2022 ж. маусымның 1 (+06) == Ahan Zere == Батырбек мырза, ''Ahan Zere'' деген қатысушы жылдар бойынша оқиғалар бөліміне мәліметтер қосыпты (100 шақты өңдеме). Енді мәселе ай мен күн бойынша бөлінбеген, әрі ешқандай сөздерге сілтенбеген. Кері қайтарсам обал, бірақ та олай жасалмасам жинақы емес сөздерге сілтенбей болып тұр. Көмектесіп жіберсеңіз ретке келтіруге --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 00:57, 2022 ж. мамырдың 31 (+06) : Жарайды, кейін қарармын. --[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 19:10, 2022 ж. мамырдың 31 (+06) == НЗМ өңдемелері == Батырбек мырза тағы да айтар назым/өтінішім/кеңесім бар: Телеграмда бір кісі НЗМ оқушыларының қосып жатқан үлесі жайлы айтып кетіп еді. Солардың қосқан үлестеріне назар аударып, сол баяғы шамам келгенше тексерістен өткізіп жатырмын (әлі де толып жатыр). Енді мәселе, кезінде 2014-2017 аралығында НЗМ оқушылары Мексикаға барамыз деп, жаппай мақала сымақ дүниелер толтырған еді, талай шу болып, жоймаңыз, уикипедияның дамуына кедергі келтіріп жатырсыз деп шулаған еді. Кейін ол мақалалар дамып, керемет болады деп жар салып айтып еді. Одан бері 70-80 процент мақала әлі күнге дейін дамымай, жетім мақала болып жатыр (интеруики жоқ; өтірік санаттар; сілтемелер қалай болса солай; мазмұны өте нашар, аз; сурет, үлгі жоқ; дубликат мақалалар; атауы дұрыс емес, тағы сол сияқтылар). Қазіргі қатысушылар (НЗМ) тағы да жаппай уикипедиядағы бар мақалаларға не бас жағына не ортасына интернеттен дайын нәрсені тексермей мақала ішіне тыға салып жатыр. Әрі бөлімдер атаулары қызық, мысалға ''суды жақсы көретін жануарлар, далада жайылатын жануарлар'' (шамалап келтергенім). Кейде қосқан мәліметтері артық, дубликат болып жатады. Бір мақалаға тез-тез жаңағы айтылған әрекетті жасайды, сосын екіншісіне көшеді, солай кете береді. Өте жылдам әрі сапасыз өңдемелер. Бәріңде бірдей дереккөз (''тіл әлемі'' дей ма солай). Сосын басқа тілден аударғаны көрініп тұр, сөздер мен тыныс белгілері арасында интервал сақталмаған, біресе бірігіп немесе алшақтап. Сол тілдің дереккөздер номерлері қалып қойған'''[5], [9]''' (осы сияқты). Мақалаға қатысты сілтемелер қойылмайды. Онсыз да сапасы ақсандап тұрған қазуикиге бұлар да үлес қосып жатыр, былыққа былық болып. Адам деген бір мақаланы жақсартқысы келсе бас аяғына дейін толықтырып, дереккөздерін келтіріп, санаттар қойып, әрлеп дамыту керек қой. Соны сіз телеграмға жазып түсіндіріп бере аласыз ба (НЗМ оқушыларын тексеретін кісіге)? Телеграм топта танымайтын 100 шақты адамға осыны жазып түсіндіргім келіп тұрған жоқ (Арыстанбек мырза неге рандомный адамдарды жинап алған). Ондай жағдайға келіспесе, өздерін де бізді де қинамай-ақ қойсың. Керек адам өз ынтасымен жасау керек. Олардың жасаған нәрселерін тек мектеп емес, кез-келген адам оқып көреді ғой. Көп жазып мазаңызды алғанға кешірім сұраймын, өз ана тілім елімізде екінші тіл болып жүргендіктен, сәлде болсын осында аптасына екі-үш рет кіріп үлес қосқан түрім ғой. Рахмет --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 02:09, 2022 ж. мамырдың 31 (+06) : Айдын, айтып отырған мәселеңіз өте орынды әрі айтқаныңыздың бәріне келісем, тіпті бұған дейін толерантты болып жүрген менің өзімді де осы сіз атап өткен үрдіс жалықтырып, жүрегімді айнытып жіберді (осыны оқып отырған НЗМ өңдеулеріне қатысты адам болса, кешіріп қойсын). Әлбетте ол мәселені қозғаймын. Тегтеп, сұраймын. Өте дұрыс мәселені қозғап отырсыз. --[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 18:56, 2022 ж. мамырдың 31 (+06) == Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians 2022 == {{WAM |header = [[meta:m:Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians 2022|Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians 2022]] <div style="margin-right:1em; float:right;">[[Сурет:Wikidata 2022 Istanbul social media campaign 02.jpg|right|thumb|300px|Wikidata 2022 Istanbul|link=meta:Wikidata Trainings For Turkic Wikimedians 2022]]</div> |subheader = Конференция 2022 жылдың 21-23 қазаны аралығында Түркияның [[Ыстанбұл]] қаласында өтеді. <div style="text-valign:center; margin-left:200px; margin-right:50px; margin-top:10px; position:absolute;"> |body = Құрметті достар, Ыстамбұл Уикидерек конференциясына стипендия алуға өтінімдер ашық екенін хабарлауға қуаныштымын. Егер сіз түркі қауымдастығының өкілі болсаңыз және түркі тілдеріндегі Уикимедиа жобаларына белсенді қатысатын болсаңыз, онда сіз стипендияға өтініш бере аласыз. Өтініштер 2022 жылдың 30 маусымы, UTC 23:59 дейін қабылданады. Үміткерлер толық стипендияға өтініш бере алады. Толық стипендия Түркі қолданушылары тобының Уикимедиа қауымдастығы (Wikimedians of Turkic Languages User Group) ұйымдастыратын конференция кезінде жеке тұлғаның екіжақты саяхат, ортақ тұрғын үй және тамақтану құнын қамтиды. * Түркі тіліндегі уикимедиашыларға арналған Wikidata Training туралы қосымша ақпарат алу үшін мына сайтқа кіріңіз: https://w.wiki/53dX * Стипендия, тіркеу және өтініш формасы туралы көбірек білу үшін мына сайтқа кіріңіз: https://w.wiki/5FFv Бұған қоса, Түркі қолданушылары тобының Уикимедиа қауымдастығы жобалары мен оқиғалары туралы ақпарат пен жаңалықтар алу үшін біздің пошталық тізімге (https://w.wiki/5FFw) жазылуға шақырамыз. Барлық жақсылықты тілеймін [[User:Mehman97|<span style="color:#ff0500">'''''Mehman'''''</span>]] [[User Talk:Mehman97|<span style="color:#0500ff">'''''97'''''</span>]] 03:48, 2022 ж. маусымның 11 (+06) |footer = Бұл хабарлама [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|бот]] арқылы жіберілген • [[Уикипедия:Хабарлама тарату/Жеткізіп беру тізімі|Жазылу немесе жазылудан бас тарту]] }} <!-- https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A5%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B0_%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83/%D0%96%D0%B5%D1%82%D0%BA%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BF_%D0%B1%D0%B5%D1%80%D1%83_%D1%82%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BC%D1%96&oldid=3014707 тізімін пайдаланып User:Arystanbek@kkwiki деген хабарлама жіберген --> == Please create user groups in other platforms. like telegram. == Hello. It would be convenient to communicate and other users to communicate promptly about problems and innovations in social networks. [https://meta.m.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Community_of_Kazakh_language_User_Group Wikimedia Community of Kazakh language User Group] [[Қатысушы:Gayrat98|Gayrat98]] ([[Қатысушы талқылауы:Gayrat98|талқылауы]]) 11:46, 2022 ж. маусымның 26 (+06) : Hi Gayrat! If you go to the main page of the Kazakh Wikipedia, you can see a link to our Telegram channel and chat. --[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 21:19, 2022 ж. шілденің 5 (+06) == Түркі марафоны 2022 == Баке, Түркі марафоны 2022-дегі Жаңа мақала қосу тетігі жасамай тұр, не істеуге болады, әлде қосу қажет емес пе? [[Қатысушы:Мағыпар|Мағыпар]] [[Қатысушы:Мағыпар|Мағыпар]] ([[Қатысушы талқылауы:Мағыпар|талқылауы]]) 19:10, 2022 ж. шілденің 5 (+06) : Армысыз, Мәке! Осы жылы Түркі марафонын әр тілдегі бөлім өзі істеуі керек деді Мехман деген жігіт (Түркі тілдері Юзер групының ұйымдастырушыларының бірі). Яғни, грантқа тапсырыс беру дегенді де әр тіл бөлімі өзі істеу керек деді. Шын айтсам, менің уақытым болмады оған. Басқа ешкім жүргісі келмейді. Сол себепті осы жылы Түркі марафонын өткізуге біздің Қазақ уикипедиясы қатыспады. Өзіңіз үшін мақалалар жаза беруіңізге болады. Осындай ыңғайсыз жағдай болғаны үшін кешірім сұраймын. Бұл волонтерлік, яғни ерікті түрде жасалатын жоба болғандықтан, ешкім ешкімді күштей алмайды және әркім уақытының ыңғайына қарай істейді. Түсіністікпен қарарсыз деген үміттемін. Құрметпен, Батырбек. --[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 21:13, 2022 ж. шілденің 5 (+06) == NusrTansj қатысушы үлесі == Саламатсыз, [[Қатысушы:NusrTansj|NusrTansj]] деген қатысушы тілдер жағынан көптеген өңдемелер жасап, өзгерістер жасап жатыр. Мен лингвистикадан аса хабарым жоқ, алайды бұл кісі '''ж''' әрпін қазақ тілде '''дж''' айтылады деп көрсетіп жатыр және '''әріп''' дегенді '''хәріп''' деп өзгертіп жатыр. Кейбір өңдемелерін жоққа шығардым. Уақыт тауып, осы қатысушының барлық өңдемелерін бір сүзгіден өткізіп жіберсеңіз [[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 14:43, 2022 ж. шілденің 25 (+06) Саламатсыз ба, егер хабарыңыз жоқ болса араласып не керек? Білмейтін затқа араласпаңыз. [[Қатысушы:NusrTansj|NusrTansj]] ([[Қатысушы талқылауы:NusrTansj|талқылауы]]) 07:59, 2022 ж. шілденің 26 (+06) : Құрметті [[Қатысушы:NusrTansj|NusrTansj]] мырза/ханым! Этикет дегенді сақтаңыз. Бір істің маманы (сіздің жағдайда, лингвист) болсаңыз, желіде адамдармен қалай сөйлесу керек екенін білетін шығарсыз деген үміттемін. Қарапайым әдеп деген нәрсе бар. Сосын сіз жазған кейбір материалдар (бәрі емес) сенім ұялата бермейді. Егер өз жазғандарыңызды дәлелдей алатын болсаңыз, сенімді жерлерден дереккөз келтіріңіз (Уикипедияның басты шарттарының бірі сол ғой!), сол кезде сізге ешкім күмәнмен қарамайды. Админдерге мұндай тонмен сөйлеу сізге ұпай әпермесі анық. Осы сайттағы баршамыздың ізгі мақсатта бірігіп, тату-тәтті жұмыс істей аламыз деген ниеттемін. --[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 17:49, 2022 ж. шілденің 26 (+06) ::{{@|NusrTansj}} әркім ойына келгенін жасаса анархия туындайды ғой. Батырбек мырза айтқандай сенімді дереккөздермен көрсетсеңіз, ешқандай күмән туындамас еді --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 15:31, 2022 ж. шілденің 29 (+06) == DariaUrinbasarova21nis == [[Қатысушы:DariaUrinbasarova21nis|<bdi>DariaUrinbasarova21nis</bdi>]] қатысушының еңбектеріне назар аударсаңыз. Жедел жоя беру керек. [[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:30, 2022 ж. тамыздың 17 (+06) :Кешіріңіз бірақ неліктен? Мен тырысып жүрмін қателері болса айтасыздарма? Өтініш. [[Қатысушы:DariaUrinbasarova21nis|DariaUrinbasarova21nis]] ([[Қатысушы талқылауы:DariaUrinbasarova21nis|талқылауы]]) 13:18, 2022 ж. тамыздың 18 (+06) == Ерден Карсыбеков деген қатысушы == Кеш жарық, Батырбек мырза! Өзіңіз байқаған да шығарсыз Ерден деген мырза 1 жылдан бері артық сөздер жазып, мені аңдып, мазамды ала беретін. Менің талқылау бетімнің жартысы соған тиесілі (кейбіреулерін өзіңше өшіріп жатқан). Ол кісінің, менің талқылау бетіме, соңғы жазылған Мағыпар мырзаның талқылауына назар аудара кетсеңіз. Өте біртүрлі, күлкілі, кейде жүйкеге тиетін жағдайлар. Ол кісіге ескерттім, алайда қайта-қайта мазамды ала бергені үшін, қатысушыны мәңгілікке бұғаттадым. Жалпы қосып жүрген үлесі жақсы еді. Өз пікіріңізді жаза кетсеңіз) рахмет [[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:38, 2022 ж. қыркүйектің 1 (+06) : Кеш жарық, Айдын! Иә, ол мәселені шешу керек. Шектен шығып жатса, бұғаттаймыз, әрине. Сонымен қатар түсіндіру жұмыстарын да жүргізу керек сияқты (әсіресе өзіңіз айтқандай қосқан үлесі жақсы қатысушы болса). Қол бос кезде қарармын (білем, соңғы кезде уәдем көп болып кетті, бірақ бір күні шынымен қарайм) --[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 17:15, 2022 ж. қыркүйектің 5 (+06) == Қатысушы жайлы == Кеш жарық, Батырбек мырза! [[Қатысушы:Alikhantanirbergennurlanuly|<bdi>Alikhantanirbergennurlanuly</bdi>]] деген қатысушы біраз өзгерістер жасап жатыр екен. Мен басында қатты мән бермеген едім. Қазір байқасам өңдемелері күмән тудыруда, егер уақыт тауып жатсаңыз, осы қатысушының еңбектерін барлығын тексеріп шықсаңыз) Жоғарыдағы қатысушы жайлы да ұмытпаңыз [[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 22:44, 2022 ж. қыркүйектің 14 (+06) == [[Уикипедия:Форум/Жаңалықтар#The_Vector_2022_skin_as_the_default_in_two_weeks?]] == Егер қауымдастық талқылауға қосымша уақыт сұрамаса екі аптадан кейін жаңа мәнерге көшірмекші екен. Көрсетілген сілтемеге өтіп қауымдастықпен талқылап алу керектігіміз туралы өз көзқарасыңды жаза аласың ба? Төменгі жағында Request for more time to discuss the change деген батырма бойынша өтіп жаңа тақырып жазу керек не мен жазған тақырыпқа өз пікіріңді жаза аласың [[:mw:Talk:Reading/Web/Desktop_Improvements#Opt-out_for_kkwiki]] <em><span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span></em> ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 14:57, 2022 ж. қыркүйектің 22 (+06) == [[Нымме]] == Nomme.png > [[:file:Nõmme linnaosa vapp.svg]] [[Арнайы:Үлесі/2001:999:785:75F1:394C:4A80:B9FA:F753|2001:999:785:75F1:394C:4A80:B9FA:F753]] 20:08, 2022 ж. қазанның 2 (+06) {| style="border: 1px solid gray; background-color: #fdffe7;" |rowspan="2" valign="middle" | [[File:Wikidata Istanbul 2022 barnstar.svg|left|100px]] |rowspan="2" | |style="font-size: x-large; padding: 0; vertical-align: middle; height: 1.1em;" | '''This Star Is For You!''' |- |style="vertical-align: middle; border-top: 1px solid gray;" | Thank you for attending the Wikidata 2022 Istanbul Conference, held in Istanbul, Türkiye (Turkey), from 21 to 23 October 2022. See you again! [[Қатысушы:Kurmanbek|Kurmanbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Kurmanbek|талқылау]]) 00:55, 2022 ж. қазанның 24 (+06) |} == Жақсы мақалаға дауыс беру == Қайырлы күн! [[Уикипедия:Жақсы мақалаға үміткерлер/Рабиндранат Тагор]] деген бетте өз дауысыңызды қалдырыңыз. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылау]]) 17:22, 2022 ж. қарашаның 28 (+06) == Тұлға жайындағы мақала атауы == [https://kk.wikipedia.org/wiki/Topic:X7uac9f4bufkyp2k Мында] өз пікіріңізді білдіруіңізді сұраймын. Бұл хабарлама [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|бот]] арқылы жіберілген • [[Уикипедия:Хабарлама тарату/Жеткізіп беру тізімі|Жазылу немесе жазылудан бас тарту]] 22:43, 2022 ж. қарашаның 29 (+06) <!-- https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A5%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B0_%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83/%D0%96%D0%B5%D1%82%D0%BA%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BF_%D0%B1%D0%B5%D1%80%D1%83_%D1%82%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BC%D1%96&oldid=3014707 тізімін пайдаланып User:Мұхамеджан Амангелді@kkwiki деген хабарлама жіберген --> == Бауыржан Момышұлы == Қайырлы күн! [[Уикипедия:Жақсы мақалаға үміткерлер/Бауыржан Момышұлы]] деген бетте өз дауысыңызды қалдырыңыз. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылау]]) 14:09, 2022 ж. желтоқсанның 3 (+06) == Жақсы мақалаға дауыс беру == Құрметті Batyrbek.Kz, [[Уикипедия:Жақсы мақалаға үміткерлер/Қайрат Ноғайбайұлы Рысқұлбеков]] деген бетте өз дауысыңызды әлде ойынызды қалдырынзшы --[[Қатысушы:Рахман999|Рахман999]]([[Қатысушы талқылауы:Рахман999|талқылауы]]) 15262, 2022 ж. қарашаның 4 (+06) [[Қатысушы:Рахман999|Рахман999]] ([[Қатысушы талқылауы:Рахман999|талқылау]]) 16:52, 2022 ж. желтоқсанның 4 (+06) :Құрметті Батырбек тағыда қарап көріңізші мақаланы дамыттым [[Қатысушы:Рахман999|Рахман999]] ([[Қатысушы талқылауы:Рахман999|талқылау]]) 20:51, 2022 ж. желтоқсанның 6 (+06) == Alikhantanirbergennurlanuly үлесі == Кеш жарық, {{@|Alikhantanirbergennurlanuly}} деген қатысушы ''Қазақ хандығы, хандар, руларға'' қатысты біраз мәліметтер қосты. Бірақ ешқандай дереккөздер келтірілмеген. Әсіресе рулары жайлы өзгерістер, уақыт тауып жатсаңыз пікіріңізді айта кетсеңіз [[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 21:51, 2022 ж. желтоқсанның 21 (+06) :Бұл тақырыпты [[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] жақсы білетін сияқты. [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 13:24, 2022 ж. желтоқсанның 22 (+06) == Қорытынды шығару == Қайырлы күн! [[Уикипедия:Жақсы мақалаға үміткерлер/Бауыржан Момышұлы]] деген бетте қорытындыны шығарсаңыз? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылау]]) 08:26, 2023 ж. қаңтардың 17 (+06) : Армысыз! Ең басындағы сипаттамада (бірінші жолда) қазаққа, Қазақстанға қатысы бар титулын (Халық қаһарманы атағын, мысалы) да қосыңыз. Әйтпесе қазаққа қатысы жоқ даладағы кеңес қаһарманы туралы сияқты болып тұр. --[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 17:25, 2023 ж. қаңтардың 17 (+06) :: Бірінші сөйлемі сәйкесінше өзгертілді. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылау]]) 18:28, 2023 ж. қаңтардың 17 (+06) :::Дереккөз келтіруімді сұраған жерге дереккөз келтіріп кетсеңіз. [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 22:12, 2023 ж. қаңтардың 25 (+06) :::: Дереккөз қосылды. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылау]]) 17:49, 2023 ж. қаңтардың 26 (+06) Көп рақмет! Енді мақалаға сәйкесті жұлдыз қойыла ма? --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылау]]) 14:47, 2023 ж. ақпанның 23 (+06) == 2023 Қазақ Уикимедиа конференциясы == {{WAM |header = [[meta:Wikimedia Community of Kazakh language User Group/Events/Conference|2023 Қазақ Уикимедиа конференциясы]] <div style="margin-right:1em; float:right;">[[Сурет:Central Downtown Astana 2.jpg|right|thumb|300px|2023 Астанадағы конференция|link=meta:Wikimedia Community of Kazakh language User Group/Events/Conference]]</div> |subheader = 2023 жылғы 3-4 маусым күндері Астанада болады.<div style="text-valign:center; margin-left:200px; margin-right:50px; margin-top:10px; position:absolute;"> |body = Құрметті достар, Астанада болатын Уикимедиа конференциясына стипендия алуға өтінім қабылданып жатқанын қуана хабарлаймыз. Қазақша сөйлейтін уикимедиашылар қауымдастығының өкілі болсаңыз әрі қазақ тіліндегі Уикимедиа жобаларына үлес қоссаңыз, осы конференцияға қатысу үшін стипендияға өтініш бере аласыз. Стипендияның екі түрі болмақ: жол мен қонақ үйге кететін шығынды толық қамтитыны және тек жолды қамтитын жартылай стипендия. * Конференция жайлы толығырақ білу үшін және стипендияға өтініш беру үшін мына парақшаны оқып көріңіз: [[meta:Wikimedia Community of Kazakh language User Group/Events/Conference|Қазақ Уикимедиа конференциясы 2023]] * Конференцияда қандай тақырып қозғалғанын қалайтыныңызды айтқыңыз келса, бұл шарадан не күтетініңізді жеткізгіңіз келсе, мына сауалнаманы толтырыңыз: [https://docs.google.com/forms/d/1QBS6WXkv0dChIHcwhG325Dyu2mu_Hctcev78_f9Yoec/viewform?edit_requested=true сауалнамаға сілтеме] </div> |footer = Ізгі ниетпен, [[Қатысушы:Amangeldi Mukhamejan|Amangeldi Mukhamejan]] ([[Қатысушы талқылауы:Amangeldi Mukhamejan|талқылау]]) }} <!-- https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A5%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B0_%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83/%D0%96%D0%B5%D1%82%D0%BA%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BF_%D0%B1%D0%B5%D1%80%D1%83_%D1%82%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BC%D1%96&oldid=3104995 тізімін пайдаланып User:Amangeldi Mukhamejan@kkwiki деген хабарлама жіберген --> == Қалпына келтіру == Қайырлы кеш! [[Америкалық мерген]] деген мақаланы қалпына келтіре аласыз ба? Басқа 49 тілде бар екен. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылау]]) 21:55, 2023 ж. наурыздың 16 (+06) :Сәлем! Қалпына келтірдім. Енді жетілдіріп жіберсеңіз. [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 10:12, 2023 ж. наурыздың 17 (+06) :: {{like|username=Ерден Карсыбеков}} == Шемонаиха == Қайырлы кеш. Осы бетті кезінде Салиха ханым бұғаттап тастапты. Халық санын жаңарта алмай жүр едім, қайта аша аласыз ба? -- [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|'''Bilgiş Şejireşi''']] 00:12, 2023 ж. сәуірдің 20 (+06) :Дайын. [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 00:26, 2023 ж. сәуірдің 20 (+06) ::Рақмет -- [[Қатысушы:Білгіш Шежіреші|'''Bilgiş Şejireşi''']] 20:41, 2023 ж. сәуірдің 20 (+06) == Қырғызстан == Қайырлы түн. Сұрайын дегенім, Қырғызстандағы ауылдарға бөлек айрық бет (мысалы Ақтөбе (айыл) деп) жасауға қажеттілік бар ма? -- [[Қатысушы:Casserium|'''Кассериум''']] 05:05, 2023 ж. сәуірдің 22 (+06) :Сосын сізде АутоУикиБраузер болса, сілтемелердегі Қарабура ауданын Айтматов ауданы деп түзетіп шыға аласыз ба? Үлгі-санаттарды өзім жасармын. -- [[Қатысушы:Casserium|'''Кассериум''']] 17:37, 2023 ж. сәуірдің 22 (+06) :Сәлем! Нақты мысалдар бар ма? Яғни, сіз айтқандай Ақтөбе деген айыл болса, болады деп ойлайм. Онда тұрған ештеңе жоқ. Ал егер атауцы бірегей болса (яғни басқа атаумен шатастыратындай емес), жақшамен айыл деп жазып керек емес. AWB туралы: оны қолданбағалы көп болды. Қарап көрерм. Өзіңіз де жайлап, бір-бірлеп істей беріңіз. Қазақ уикиінде ол аудан туралы мақала көп деп ойламайм. Ең алдымен Қырғызстан аудандары деген үлгіден өзгертіп алыңыз. [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 18:06, 2023 ж. сәуірдің 22 (+06) ::Қайырлы кеш. 1) Мысалы, қырғызшасы Ак-Дөбө деп тұр. Бауырлас тіл болғасын қазақшаға икемдеп, Ақтөбе (айрық)-пен біріктіріп едім. Енді Қазақстандағы Ақтөбелермен араластырмай, Ақтөбе (айыл) деп бөлек бастау керек сияқты көрінеді. 2) Рақмет, өзім істеп тастадым. Менің есебімнен көбейіп кетіпті. -- [[Қатысушы:Casserium|'''Кассериум''']] 02:00, 2023 ж. сәуірдің 23 (+06) == Чоң == Қырғызша Чоң қазақша Үлкен деп аударылатындықтан, Чоң Алай деген ауданды Үлкен Алай деп өзгерту керек сияқты.. Не ойлайсыз? -- [[Қатысушы:Casserium|'''Кассериум''']] 03:31, 2023 ж. сәуірдің 25 (+06) :Мұндай жағдайда аударудың қажеті жоқ деп ойлайм. Чоң деп тұра берсін. [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 17:56, 2023 ж. сәуірдің 25 (+06) == Үлгі == [[Үлгі:Div col]] осы үлгі десктоп нұсқада жақсы жасайды да, мобильді нұсқада жасамайды. Соны түзеуге бола ма? -- [[Қатысушы:Casserium|'''Кассериум''']] 21:41, 2023 ж. мамырдың 5 (+06) :Шын айтсам, үлгілерді реттеуді көп біле бермейді екем. @[[Қатысушы:Amangeldi Mukhamejan|Amangeldi Mukhamejan]] біліп қалар. [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 23:46, 2023 ж. мамырдың 8 (+06) :: {{@|Casserium}} Кеш жарық! Телефонда салыстырмалы түрде жіңішке болғандықтан оны бағанға бөлудің қажеті аз, сол себепті бөлмейді. Тек комп нұсқада бөледі.--[[Қатысушы:Amangeldi Mukhamejan|Amangeldi Mukhamejan]] ([[Қатысушы талқылауы:Amangeldi Mukhamejan|талқылау]]) 22:46, 2023 ж. мамырдың 10 (+06) :::Қайырлы кеш. Жарайды -- [[Қатысушы:Casserium|'''Кассериум''']] 02:46, 2023 ж. мамырдың 11 (+06) == Жоюға өтініш == Қайырлы күн. [[Ақжайлау (Түркістан облысы)]] деген бағыттауыш бетті жойып беріңізші. Басқа бір ауылды қайта атауға кедергі болып тұр. Сосын [[Абыралы ауданы (Семей облысы)]] дегенді жоюға белгілеп едім, әлі ешкім жоймапты -- [[Қатысушы:Casserium|'''Кассериум''']] 19:12, 2023 ж. мамырдың 12 (+06) :Ақжайлау ауылының атау Дихан болып ауысқаны туралы дереккөз қосасыз ба? Әдетте ондай ақпарат adilet.zan.kz сайтында болады. [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 23:18, 2023 ж. мамырдың 13 (+06) ::Әділеттен, басқа жерлерден қарап таппадым. Шешімнің электронды нұсқасын шығармаған сияқты. Бірақ кадастрлық карта, мекенжай тіркелімінде өзгерістер енгізілген екен. -- [[Қатысушы:Casserium|'''Кассериум''']] 12:13, 2023 ж. мамырдың 15 (+06) == !!! == Кеш жарық, Ерден деген қатысушы менің мазамды ала береді, оған тағы біреу қосылыпты, жаңағы біреуді бұғаттаймын. '''[[Қатысушы талқылауы:Kasymov#Жақсы мақаланы жаңарту керек|1]]''' және '''[[Қатысушы талқылауы:Kasymov#Қате санат|2]]''' назар аударсаңыз --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 21:31, 2023 ж. мамырдың 18 (+06) == Конференцияға қатысуды нақтылау == Қайырлы күн! Конференцияның өтетіні туралы хабарыңызға рахмет! Міндетті түрде қатысамын. Егер уақыты нақты болса билет ала беруге болады ма? Осы тұста тағы мына бір жәйттерді қайдан білуге болады: конференцияның өтетін жері; қатысушыларды қарсы алу және орналастыру барысы, трансфермен қамтылуы және т.с.с. [[Қатысушы талқылауы:Салиха]] 11:39, 2023 ж. тамыздың 23 (+06) :Сканерленген құжатты қайда немесе кімге жіберу керек? Салиха 12:42, 2023 ж. тамыздың 23 (+06) ::Электрондық поштаға жауап беру арқылы жіберіңіз. Әрі қарай сол жерден сөйлескен дұрыс болады. --[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 13:09, 2023 ж. тамыздың 23 (+06) ::Қай эл.поштаға? Салиха 17:41, 2023 ж. тамыздың 23 (+06) :Құжат жіберілді поштаңызға.--Салиха 15:40, 2023 ж. тамыздың 25 (+06) == Жаңа таңдаулы мақала == Қайырлы күн! [[Уикипедия:Таңдаулы мақалаға үміткерлер/Эрнест Хемингуэй]] деген бетте өз дауысыңызды қалдырыңыз --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылау]]) 18:15, 2023 ж. тамыздың 30 (+06) == Визуал редакторда дереккөздерді қосу функциясын жетілдіру == Құрметті @[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek.kz]] мырза, кеш жарық. Визуал редактормен өңдеу кезінде деректергі сілтеме қою функциясы толық істеп тұрмаған сияқты. Ағылшын немесе орыс википедиясында әртүрлі деректер: сайт, кітап, сияқты генерация жасайды. Сол жерде сайтқа сілтеме жасалған уақытты, ал кітап немесе журнал болса ISBN деректерін де қойып береді. Біздің функционал олай емес екен. Осы жерін жетілдіруге көмектесе аласыз ба? [[Қатысушы:Ashina|Ashina]] ([[Қатысушы талқылауы:Ashina|талқылау]]) 19:38, 2023 ж. қыркүйектің 21 (+06) == Көмек == Қайырлы күн, Батырбек! Менің талқылау бетіме Аль-Ишак деген қатысушы ағылшын тілінің жазылуына байланысты көмек сұрап жазған екен, соның дұрыс-бұрыстығын айтып, жауап бере аласыз ба? [[Қатысушы талқылауы:Салиха]] Салиха 11:08, 2023 ж. қыркүйектің 24 (+06) == Dark mode and changes to the font settings == [[Сурет:Accessibility_for_reading_prototype_1_widget.png|нобай|Prototype we'd like to test on Kazakh Wikipedia]] Сәлем, I'm Szymon, working for the Foundation in the same team as Aida Akhmedova, who recommended you as a contact person. I'm with the [[mw:Reading/Web|Web team]], the same which is responsible for the skins and has built [[mw:Reading/Web/Desktop_Improvements|Vector 2022]] in the recent years. Now, we're moving to the next project, [[mw:Reading/Web/Accessibility_for_reading|Accessibility for reading]]. In short, this one will be about: * changing the default font size, line height, and paragraph spacing * adding options for logged-in and logged-out users to choose custom font size, line height, and paragraph spacing * building dark mode Regarding the first point, we need to talk to communities to decide what the change will be exactly. Kazakh Wikipedia would be the ideal partner. Three different scripts may require three different default settings. Next week, we'd like to give people a prototype to check out and tell us what settings they like most. I would like to invite Kazakh Wikipedians, and to do this, I need some translations: * [[mw:Reading/Web/Accessibility_for_reading/Community_prototype_testing|Reading/Web/Accessibility for reading/Community prototype testing]] * [[mw:Reading/Web/Accessibility_for_reading/Updates/2023-10|Reading/Web/Accessibility for reading/Updates/2023-10]] * [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=Centralnotice-tgroup-Accessibility_for_reading_prototype&task=view&language=kk&filter=%21translated&action=translate CentralNotice banner] Is this something you would be able to help me with? Right now, it's mostly about translating the messages, but later, if you like, it may also involve encouraging people to use the prototype. Рақмет! [[Қатысушы:SGrabarczuk (WMF)|SGrabarczuk (WMF)]] ([[Қатысушы талқылауы:SGrabarczuk (WMF)|талқылау]]) 01:17, 2023 ж. қазанның 5 (+06) :Hello! Thanks for reaching out. I will look at it later. I want to help with translation. [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 02:40, 2023 ж. қазанның 7 (+06) ::Hello, would you able to translate these pages this week? If yes, what is a comfortable deadline for you? From my perspective now, the sooner, the better. Thanks! [[Қатысушы:SGrabarczuk (WMF)|SGrabarczuk (WMF)]] ([[Қатысушы талқылауы:SGrabarczuk (WMF)|талқылау]]) 22:27, 2023 ж. қазанның 11 (+06) == Жаңа жақсы мақала == Кеш жарық! [[Уикипедия:Жақсы мақалаға үміткерлер/Ұсыну#Биология]] деген бетте дауысыңызды қалдырсаңыз... --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылау]]) 19:32, 2023 ж. қазанның 5 (+06) :Армысыз! Қызыл сілтемелерді көк қылыңыз немесе уикилендіруін мүлде алып тастаңыз. Сосын мақаланы әлі де толықтыру керек сияқты. Ауқымды тақырып болғасын мәліметі де ауқымды болуы керек деп ойлаймын. [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 02:44, 2023 ж. қазанның 7 (+06) :: {{@|Мира Белль}}, танысып алыңыз. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылау]]) 14:27, 2023 ж. қазанның 7 (+06) ::: Мен жасап қойдым, тексеріңізші. --[[Қатысушы:Мира Белль|Мира Белль]] ([[Қатысушы талқылауы:Мира Белль|талқылау]]) 13:48, 2023 ж. қазанның 10 (+06) ::: Batyrbek, мақалаға жаңа мәлімет қосылды... --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылау]]) 18:01, 2023 ж. қазанның 11 (+06) ::: Техникалық ақауға байланысты дауысты [[Уикипедия:Жақсы мақалаға үміткерлер/Биология|мына бетте]] қайта қалдырсаңыз... --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылау]]) 18:34, 2023 ж. қазанның 26 (+06) == 2023 Уикиконференциясы үлгісі == Қайырлы күн! Сіз 2023 жылы өткен Уикиконцеренцияның мүшесі болғандықтан сізге осы '''<nowiki>{{1 - Уикиконференция қатысушысы}}</nowiki>''' үлгісін өз қатысушы бетіңізге қоюыңызды ұсынамын.--[[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылау]]) 15:49, 2023 ж. қазанның 6 (+06) :Ок. Рахмет! [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 02:40, 2023 ж. қазанның 7 (+06) == Конвертерді жою == Қайырлы күн! [[Уикипедия:Форум/Техникалық#Қазақ-латын-төте конвертерің толықтай жою|Мына]] жерде өте маңызды тақырып қозғалып жатыр, қауымдастық мүшесі ретінде ойыңызды қалдырып кетуге шақырамын. Құрметпен, [[Қатысушы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Қатысушы талқылауы:MediaWiki message delivery|талқылау]]) 17:06, 2023 ж. қазанның 29 (+06) <!-- https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A5%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B0_%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83/%D0%96%D0%B5%D1%82%D0%BA%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BF_%D0%B1%D0%B5%D1%80%D1%83_%D1%82%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BC%D1%96&oldid=3104995 тізімін пайдаланып User:Amangeldi Mukhamejan@kkwiki деген хабарлама жіберген --> == Администраторды сайлау‎ == Қайырлы күн! [[Уикипедия:Администраторларды сайлау‎|Мына бетте]] өз дауысыңызды қалдырсаңыз. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылау]]) 14:05, 2024 ж. қаңтардың 29 (+06) == Бітікші сайлау == Жаңа бітікші сайлап жатырмыз, сол себепті [[Уикипедия:Бітікшілерді сайлау|мына жерде]] дауыс беруіңізді сұраймыз. <!-- https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A5%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B0_%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83/%D0%96%D0%B5%D1%82%D0%BA%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BF_%D0%B1%D0%B5%D1%80%D1%83_%D1%82%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BC%D1%96&oldid=3222019 тізімін пайдаланып User:Amangeldi Mukhamejan@kkwiki деген хабарлама жіберген --> == Қазақ Уикимедиа конференциясы 2024 == Биылғы кезекті Қазақ Уикимедия конференциясы Қазақ Уикипедиясының туған күніне орай ұйымдастырылмықшы, нақты уақыты мен орны алда белгілі болады, әзірге қауымдастық пікірін білу мақсатында, [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSdO1bp-Qvl5XEcv_qkVUNBF6pQrxtTHZ9nkUYT1M2f-f6IkzQ/viewform?usp=sf_link мына бір сауалнаманы] толтыруыңызды сұраймыз. [[Қатысушы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Қатысушы талқылауы:MediaWiki message delivery|талқылау]]) 22:46, 2024 ж. қаңтардың 30 (+06) <!-- https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A5%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B0_%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83/%D0%96%D0%B5%D1%82%D0%BA%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BF_%D0%B1%D0%B5%D1%80%D1%83_%D1%82%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BC%D1%96&oldid=3222019 тізімін пайдаланып User:Amangeldi Mukhamejan@kkwiki деген хабарлама жіберген --> == Шегіндіруші туы 3.0 == Қайырлы күн, Батырбек! 2020 және 2022 жылдардың қараша айында Нұрлан Рахымжанов мырзадан 1 жыл мерзімге 2 рет шегіндіруші құқығын алғанмын. Ол кісінің соңғы кезде белсенді емес болып жүргеніне байланысты биыл сізден маған шегіндіруші құқығын беруіңізді сұраймын. Ондай құқықты пайдалану себебім бәз-баяғынша: вандализм актілерін бір өңдемемен соңғы нұсқасына қайтару -- [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылау]]) 19:10, 2024 ж. наурыздың 7 (+06) :Қайырлы күн! Нұрлан мырзадан сұрап алайын қалай істеу керегін. Сосын реттейм. [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 03:59, 2024 ж. наурыздың 9 (+06) ::Дайын! [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 04:18, 2024 ж. наурыздың 9 (+06) :::Үлкен рақмет! -- [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылау]]) 14:15, 2024 ж. наурыздың 9 (+06) == Өңдеме туралы == Қайырлы күн, Батырбек! [[Қатысушы:Casserium|Casserium]] менің [[Алматы облысы]] бойынша жасап кеткен кестелерімді (Ұлттық санақ қорытындысы) өңдеп тастапты. Мен тоғыз облысты бітіріп, қазір оныншы облысты өңдеудемін. Бүкіл еңбекті зая кетірген. Бұл ісін қалай түсінуге болады? [[Қатысушы талқылауы:Салиха]] Салиха 18:32, 2024 ж. сәуірдің 15 (+06) :Қайырлы кеш, Салиха ханым! Қазір барлығын кері қайтарамын. -- [[Қатысушы:Casserium|'''Casserium''']] 20:53, 2024 ж. сәуірдің 15 (+06) ::Қайырлы күн, [[Қатысушы:Casserium|Casserium]]! Рахмет! Өзіңіз де білесіз бұл цифрлармен көз майды тауысып жасап жатқан еңбек, артық еш нәрсесі жоқ. Кестеде қолда бар дереккөз бойынша санақ қорытындысы толықтай көрсетілген, өйткені кейбір тұрғылықты тұрғындары бар мекен жайлар туралы бізде (Уикипедияда) мәлімет жоқ, ал олар санаққа енгізілген. Сондықтан кейбір аудан, ауылдық округтердің жалпы саны байынша түсініксіздік туындамас үшін берілген мәліметті толықтай енгізудемін. <br> Уикипедия желісіндегі мақсатымыз бір, мүддеміз ортақ, сондықтан бір-бірімізге сыйластықпен, түсіністікпен қарағанымыз абзал. -- [[Қатысушы:Салиха|Салиха]] 16:22, 2024 ж. сәуірдің 16 (+06) :Қайырлы кеш. Айтқаныңыз орынды, әрдайым сыйласып жүрейік. Еңбегіңізді бағалаймын, аман болыңыз. Тек санақты жаңартқанда 2021 жылдан бергі өзгерістерді ескеріп отырсаңыз деймін (жаңа аудан, жойылған округ болуы мүмкін). -- [[Қатысушы:Casserium|'''Casserium''']] 04:31, 2024 ж. сәуірдің 17 (+06) == Шегіндіруші мәртебесі == Қайырлы күн! Соңғы күндері Уикипедияда бұзақылық әрекеттер көбейіп кетуі себепті өңдемелерді бірден кері қайтаратын мәртебе беруіңізді өтінемін. -- [[Қатысушы:Casserium|'''Casserium''']] 11:40, 2024 ж. сәуірдің 27 (+05) :Дайын. [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 23:48, 2024 ж. сәуірдің 27 (+05) ::Көп рақмет. -- [[Қатысушы:Casserium|'''Casserium''']] 00:36, 2024 ж. сәуірдің 28 (+05) == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Reminder to vote now to select members of the first U4C</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024/Announcement – vote reminder|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024/Announcement – vote reminder}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Dear Wikimedian, You are receiving this message because you previously participated in the UCoC process. This is a reminder that the voting period for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) ends on May 9, 2024. Read the information on the [[m:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024|voting page on Meta-wiki]] to learn more about voting and voter eligibility. The Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. Community members were invited to submit their applications for the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, please [[m:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|review the U4C Charter]]. Please share this message with members of your community so they can participate as well. On behalf of the UCoC project team,<section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 04:11, 2024 ж. мамырдың 3 (+05) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Election/2024/Previous_voters_list_2&oldid=26721207 тізімін пайдаланып User:RamzyM (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == МедиаУики == <s>Қайырлы кеш. Үлгі:Efn үлгісін қолданғанда, латынша әріптердің орнына ^{lower-alpha 1} деген шығады. Осы мәселені шешу үшін басқа Уикипедияларда бар МедиаУики:Cite link label group-lower-alpha деген бетті бастау керек сияқты. Мүмкіндік болса.</s> -- [[Қатысушы:Casserium|'''Casserium''']] 19:46, 2024 ж. мамырдың 5 (+05) == Жоба:Уики-көктем 2024 == Қайырлы күн, [[Жоба:Уики-көктем 2024]] аяқталғанына 1 ай өтті, шешімдеріңізді шығарсаңыздар. [[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 16:44, 2024 ж. шілденің 2 (+05) :Қайырлы күн! Жақын арада шығарамыз. [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 00:24, 2024 ж. шілденің 4 (+05) ::{{like|username=Тұран}} [[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 22:31, 2024 ж. шілденің 9 (+05) == Research about the tools on Wikimedia projects by the CEE Hub == Hi everyone, We would like to invite you to submit your responses to the survey dedicated to the tools that are used currently across the Wikimedia projects and the tools that you want to have. This survey was made by the working group of the [[:m:Wikimedia CEE Hub|CEE Hub]], and your responses will be reviewed afterwards, as we want to continue supporting the communities. That support can be documentation for certain most used tools by other communities across the region per specific topics, finding solutions for new tools to be created in the future, creating most needed tools in the region (so called "regional wishlist list"), and many other options. ''Deadline to fill in the survey is '''20th of August, 2024'''.'' Submit your answers [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSeIwzCDKs6jXPG7EpZe-JH2Mm1odU0_MAv1bO-z-nLOq9dlug/viewform?usp=sf_link '''here'''] Thank you in advance for your time that you will dedicate in filling in this survey --[[Қатысушы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Қатысушы талқылауы:MediaWiki message delivery|талқылау]]) 18:07, 2024 ж. шілденің 26 (+05) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tools&oldid=27177596 тізімін пайдаланып User:TRistovski-CEEhub@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Results from the survey about the tools on Wikimedia projects by the CEE Hub == Hi everyone, During August 2024, we sent you a survey about the tools, so now we would like to bring to your attention the conclusions and results from the survey, which you can explore on this '''[[:m:Wikimedia CEE Hub/Tools|Meta page]]'''. I hope you will enjoy exploring the mentioned tools on the page, along with other conclusions from the survey. Thanks for your time, and we will continue working on this important topic. --[[Қатысушы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Қатысушы талқылауы:MediaWiki message delivery|талқылау]]) 17:10, 2024 ж. қазанның 7 (+05) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tools&oldid=27177596 тізімін пайдаланып User:TRistovski-CEEhub@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Администраторды сайлау == Кеш жарық! [[Уикипедия:Администраторларды сайлау‎|Мына бетте]] өз дауысыңызды қалдырсаңыз. [[Қатысушы:1nter pares|1nter pares]] ([[Қатысушы талқылауы:1nter pares|талқылау]]) 22:14, 2025 ж. қаңтардың 1 (+05) == Notice of expiration of your bureaucrat right == <div dir="ltr">Hi, as part of [[:m:Global reminder bot|Global reminder bot]], this is an automated reminder to let you know that your permission "bureaucrat" (Бітікшілер) will expire on 2025-02-19 17:37:17. Please renew this right if you would like to continue using it. <i>In other languages: [[:m:Global reminder bot/Messages/default|click here]]</i> [[Қатысушы:Leaderbot|Leaderbot]] ([[Қатысушы талқылауы:Leaderbot|талқылау]]) 00:43, 2025 ж. ақпанның 13 (+05)</div> == Шегіндіруші туы 4.0 == Қайырлы түн! Менің «Шегіндіруші» құқығым 9 наурыз бітеді екен. Бұл менің үшінші рет толықтай қолданған мерзімім болды. Әр кез бір жыл мерзімге осы құқықты алдым. Енді төртінші рет осы құқықты бір жылға емес, одан көбірек мерзімге немесе шексіз мерзімге қайтадан сұраймын -- [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылау]]) 23:00, 2025 ж. наурыздың 7 (+05) :Қайырлы күн! Дайын [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 13:27, 2025 ж. наурыздың 9 (+05) == Шегіндіруші мәртебесі 2 == Қайырлы кеш. Былтыр ғана шегіндіруші атанып едім, осы айдың соңында бітеді екен. Соны тағы бір жылға не одан ұзағырақ мерзімге созуды сұраймын. -- [[Қатысушы:Casserium|'''Casserium''']] 01:20, 2025 ж. сәуірдің 21 (+05) :Қайырлы күн! Дайын. [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 09:41, 2025 ж. сәуірдің 23 (+05) == Бітікші == Қайырлы түн! Метаға жазып, менің бітікші дәрежесінен бас тартатынымды айтып, жалаушаны алуыңызды сұранамын. Жай ғана админ дәрежесінде қалуды дұрыс санаймын. --[[Қатысушы талқылауы:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов]] 23:17, 2025 ж. мамырдың 19 (+05) :Асықпаңыз. 1 айдай күте тұрайын. Сол уақытта ойыңыздан айнымасаңыз, жалаушаны алдыртамын. [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 14:02, 2025 ж. мамырдың 22 (+05) :: Айныған жоқпын. Сөзім - сөз. --[[Қатысушы талқылауы:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов]] 23:43, 2025 ж. маусымның 20 (+05) == Join us at the Next CEE Catch up! Learn about Temporary accounts! == Hi everyone, We want to announce the tenth '''[[:m:Wikimedia CEE Hub/Catch up|CEE Catch Up]]''' session, which will be dedicated to the '''Temporary accounts''', as this important change is going to affect every Wikipedia soon, so it is important for patrollers and functionaries like you to understand this change. On wikis where temporary accounts are enabled, IP addresses of unregistered editors are not visible publicly. Only those who fight spam, vandalism, harassment and disinformation have access to IP addresses there. The session will take place on '''10th of June 2025, 18:00-19:00 CEST''' (check your ''[https://zonestamp.toolforge.org/1749571200 local time]''). If you are interested in this topic, then '''[[:m:Event:CEE Catch up Nr. 10 (June 2025)|sign-up for the session here]]'''. [[User:TRistovski-CEEhub|TRistovski-CEEhub]] ([[User talk:TRistovski-CEEhub|талқылау]]) 16:17, 2025 ж. мамырдың 29 (+05) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_admins&oldid=28802724 тізімін пайдаланып User:TRistovski-CEEhub@metawiki деген хабарлама жіберген --> lz6emetfeoyzroypzzkmh9c7i3760bk 0 24850 3481660 3250985 2025-06-20T12:54:51Z Мағыпар 100137 /* Мәдениеті */ нақтылау 3481660 wikitext text/x-wiki {{Халық |атауы = Эстондар |сурет = Viljandi folkdanslag på Hedemora gammelgård 2014 01.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 055 000 |аймақ = |аймақ1 = {{EST}} |саны1 = 914 896 (2021) |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{USA}} |саны2 = 27 113 |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{CAN}} |саны3 = 24 000 |түсініктемелер3 = |аймақ4 = {{SWE}} |саны4 = 25 509 |түсініктемелер4 = |аймақ5 = {{RUS}} |саны5 = 17 875 (2010) |түсініктемелер5 = |аймақ6 = {{AUS}} |саны6 = 7 543 |түсініктемелер6 = |аймақ7 = {{GER}} |саны7 = 6 286 |түсініктемелер7 = |аймақ8 = {{NOR}} |саны8 = 5092 |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = эстон тілі |діні = протестант (лютеран) |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Эстондар''' ({{lang-et|eestlased}}) – [[Эстония]]ның жергілікті халқы. [[Ресей]], [[АҚШ]], [[Латвия]], [[Канада]], [[Украина]], [[Швеция]], т.б. елдерде де тұрады. Жалпы саны – 1,1 млн. адам (2006). == Тілі == Эстон тілі орал тілдер отбасының фин-угор тілдерінің балтық-фин тармағының оңтүстік тобына кіреді, тілдердің қопарылма (флективті) түріне жатады (агглютинацияның елеулі құбылыстары бар). Эстон тілі – ескі жазба тілі, бұл тілдегі алғашқы жазбалар ХІІІ ғасырға жатады. Эстон тілінің жазуы латын графикасына негізделген. Эстон тілінде үш диалект тобы бар: солтүстік эстон, оңтүстік эстон және солтүстік-шығыс. ХVI ғасырда екі эстон әдеби тілі пайда болды, біреуі солтүстік эстон диалектісі негізінде, екіншісі оңтүстік эстон диалектісі негізінде қалыптасты. ХІХ ғасырдың екінші жартысынан бастап біртұтас эстон әдеби тілі қалыптаса бастады, оның нормалары ХХ ғасырдың бірінші жартысында қалыптасқан болатын. == Діні == Діні – протестант (лютеран). == Тарихы == 18 ғасырға дейін маарахвас аталған эстондардың ата-бабалары шамамен б.з.б. 3-мыңжылдықтың ортасында қазіргі [[Эстония]] жеріне қоныстанған. Олар мұнда келгеннен кейін жергілікті балтық-финн және басқа да тайпалармен араласып кетті. Б.з.б. 3-мыңжылдықтың аяғында Балтық маңына Эстондардың арғы ата-бабаларының тағы бір бөлігі келіп қоныстанды. Кейіннен олар да көршілес финн-угор, герман және славян тайпаларымен мәдени-экономикалық, саяси байланысқа түсті. Орта ғасырларда Эстондардың ұлт ретінде қалыптасуы басталды. Орыстың көне жылнамаларында бұлар чудь деп аталынды. Кейінгі орта ғасырларда [[Ливония]], [[Швеция]] мен [[Речь Посполита]], [[Дания]] сынды мемлекеттердің құрамында болу Эстондардың тұрмысы мен болмысына көп әсерін тигізді. 18 ғ-дың 1-жартысындағы орыс-швед соғысынан (Солтүстік соғыс) кейін Эстондар [[Ресей]]дің қол астына өтті. 19 ғасырда оңтүстік және солтүстік диалектілердің негізінде біртұтас эстон тілі қалыптасты. == Кәсібі == Эстондар негізінен егіншілікпен айналысып, 11 ғасырда-ақ егістік өңдеудің үш танаптық жүйесін игерді және мал шаруашылығымен айналысты, жағалауда өмір сүретіндері теңіз кәсібімен шұғылданды. Эстондар арасында мал шаруашылығы бұрын тек көмекші мәнге ие болса, қазір оның рөлі айтарлықтай өсті. Ірі қараның жергілікті тұқымыдары өсірілуде. Теңіз жағалауында балық аулау үлкен өнеркәсіптік сипатқа ие. Қазіргі эстондықтардың ата-бабалары үйлерін өзен жағасына салып, бір ауылға бірнеше отбасы болып қоныстанған. Баспаналары (рига) үш бөлмелі, ол қима ағаштан тұрғызылады. Төбесі сабанмен жабылып, биік етіп көтеріледі. == Тұрмыс салты == === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === === Дәстүрлі киімдері === [[Сурет:Eesti rahvarõivad-EE 1.jpg|нобай|оңға|230px|Ұлттық киім киген эстондар]] Ұлттық киімдерінде көрші халықтардың әсері байқалады. Әйелдер түндік секілді тігілген көйлектер (сярк, хаме), шұбар юбка (сеэлик), мата белбеу, кофта (кампсун) немесе жеңсіз киім (лийстик) киген. Күйеуге шыққан әйелдер мейрам күндері алжапқыш, түрлі түсті жіппен сәнделген жабын (сыба) киіп жүрген. Дәстүрлі бас киімдері: қыздардікі – лента, әйелдердікі – чепцы, т.б. Ерлер жейде, ұзын немесе ұзындығы тізеге дейін шалбар, күртеше (ваммус), киіз қалпақ, қыста құлақшын киеді. Әйелдердің де, ерлердің де сыртқы киімі кафтан, қыста тон, қолғап болған. Аяқтарына етік, тері постол, лапти киген. Дәстүрлі тағамдары алатын өнімдеріне (ұн, картоп, ет, балық, т.б.) негізделген. Олар әлі күнге дейін нанның көптеген түрлерін, ботқа, т.б. тағамдар, көкөністен түрлі тағамдарды даярлайды. Кең тараған сусындары – квас, сыра. Халық арасында қолөнер түрлері (ағаш пен тері өңдеу, тоқымашылық, зергерлік, т.б.), бай фольклоры сақталған.<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9, X том</ref> == Қазақстандағы эстондар == Қазақстандағы эстон диаспорасы санының жалпы динамикасы: *4 083 (1970 ж.), *3 505 (1979 ж.), *3 331 (1989 ж.), *1 819 (1999 ж.) адам, негізінен Қарағанды, Ақмола, Шығыс Қазақстан облыстарында және басқа да облыстарда тұрады.<ref>Э.Д. Сүлейменова, Д.Х.Ақанова, Н.Ж.Шаймерденова «Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы»: Кітап.–Алматы: «Издательство Золотая Книга» ЖШС, 2020 ж. 208-бет.</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{wikify}} {{stub}} {{Еуропа халықтары}} [[Санат:Эстондар]] [[Санат:Фин-угор халықтары]] f7sa6v7qluxek3ufsn450sztsnaquil 3481661 3481660 2025-06-20T12:55:24Z Мағыпар 100137 /* Тұрмыс салты */ нақтылау 3481661 wikitext text/x-wiki {{Халық |атауы = Эстондар |сурет = Viljandi folkdanslag på Hedemora gammelgård 2014 01.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 055 000 |аймақ = |аймақ1 = {{EST}} |саны1 = 914 896 (2021) |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{USA}} |саны2 = 27 113 |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{CAN}} |саны3 = 24 000 |түсініктемелер3 = |аймақ4 = {{SWE}} |саны4 = 25 509 |түсініктемелер4 = |аймақ5 = {{RUS}} |саны5 = 17 875 (2010) |түсініктемелер5 = |аймақ6 = {{AUS}} |саны6 = 7 543 |түсініктемелер6 = |аймақ7 = {{GER}} |саны7 = 6 286 |түсініктемелер7 = |аймақ8 = {{NOR}} |саны8 = 5092 |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = эстон тілі |діні = протестант (лютеран) |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Эстондар''' ({{lang-et|eestlased}}) – [[Эстония]]ның жергілікті халқы. [[Ресей]], [[АҚШ]], [[Латвия]], [[Канада]], [[Украина]], [[Швеция]], т.б. елдерде де тұрады. Жалпы саны – 1,1 млн. адам (2006). == Тілі == Эстон тілі орал тілдер отбасының фин-угор тілдерінің балтық-фин тармағының оңтүстік тобына кіреді, тілдердің қопарылма (флективті) түріне жатады (агглютинацияның елеулі құбылыстары бар). Эстон тілі – ескі жазба тілі, бұл тілдегі алғашқы жазбалар ХІІІ ғасырға жатады. Эстон тілінің жазуы латын графикасына негізделген. Эстон тілінде үш диалект тобы бар: солтүстік эстон, оңтүстік эстон және солтүстік-шығыс. ХVI ғасырда екі эстон әдеби тілі пайда болды, біреуі солтүстік эстон диалектісі негізінде, екіншісі оңтүстік эстон диалектісі негізінде қалыптасты. ХІХ ғасырдың екінші жартысынан бастап біртұтас эстон әдеби тілі қалыптаса бастады, оның нормалары ХХ ғасырдың бірінші жартысында қалыптасқан болатын. == Діні == Діні – протестант (лютеран). == Тарихы == 18 ғасырға дейін маарахвас аталған эстондардың ата-бабалары шамамен б.з.б. 3-мыңжылдықтың ортасында қазіргі [[Эстония]] жеріне қоныстанған. Олар мұнда келгеннен кейін жергілікті балтық-финн және басқа да тайпалармен араласып кетті. Б.з.б. 3-мыңжылдықтың аяғында Балтық маңына Эстондардың арғы ата-бабаларының тағы бір бөлігі келіп қоныстанды. Кейіннен олар да көршілес финн-угор, герман және славян тайпаларымен мәдени-экономикалық, саяси байланысқа түсті. Орта ғасырларда Эстондардың ұлт ретінде қалыптасуы басталды. Орыстың көне жылнамаларында бұлар чудь деп аталынды. Кейінгі орта ғасырларда [[Ливония]], [[Швеция]] мен [[Речь Посполита]], [[Дания]] сынды мемлекеттердің құрамында болу Эстондардың тұрмысы мен болмысына көп әсерін тигізді. 18 ғ-дың 1-жартысындағы орыс-швед соғысынан (Солтүстік соғыс) кейін Эстондар [[Ресей]]дің қол астына өтті. 19 ғасырда оңтүстік және солтүстік диалектілердің негізінде біртұтас эстон тілі қалыптасты. == Кәсібі == Эстондар негізінен егіншілікпен айналысып, 11 ғасырда-ақ егістік өңдеудің үш танаптық жүйесін игерді және мал шаруашылығымен айналысты, жағалауда өмір сүретіндері теңіз кәсібімен шұғылданды. Эстондар арасында мал шаруашылығы бұрын тек көмекші мәнге ие болса, қазір оның рөлі айтарлықтай өсті. Ірі қараның жергілікті тұқымыдары өсірілуде. Теңіз жағалауында балық аулау үлкен өнеркәсіптік сипатқа ие. Қазіргі эстондықтардың ата-бабалары үйлерін өзен жағасына салып, бір ауылға бірнеше отбасы болып қоныстанған. Баспаналары (рига) үш бөлмелі, ол қима ағаштан тұрғызылады. Төбесі сабанмен жабылып, биік етіп көтеріледі. == Тұрмыс салты == === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === === Дәстүрлі киімдері === [[Сурет:Eesti rahvarõivad-EE 1.jpg|нобай|оңға|230px|Ұлттық киім киген эстондар]] Ұлттық киімдерінде көрші халықтардың әсері байқалады. Әйелдер түндік секілді тігілген көйлектер (сярк, хаме), шұбар юбка (сеэлик), мата белбеу, кофта (кампсун) немесе жеңсіз киім (лийстик) киген. Күйеуге шыққан әйелдер мейрам күндері алжапқыш, түрлі түсті жіппен сәнделген жабын (сыба) киіп жүрген. Дәстүрлі бас киімдері: қыздардікі – лента, әйелдердікі – чепцы, т.б. Ерлер жейде, ұзын немесе ұзындығы тізеге дейін шалбар, күртеше (ваммус), киіз қалпақ, қыста құлақшын киеді. Әйелдердің де, ерлердің де сыртқы киімі кафтан, қыста тон, қолғап болған. Аяқтарына етік, тері постол, лапти киген. === Дәстүрлі тағамдары === Дәстүрлі тағамдары алатын өнімдеріне (ұн, картоп, ет, балық, т.б.) негізделген. Олар әлі күнге дейін нанның көптеген түрлерін, ботқа, т.б. тағамдар, көкөністен түрлі тағамдарды даярлайды. Кең тараған сусындары – квас, сыра. Халық арасында қолөнер түрлері (ағаш пен тері өңдеу, тоқымашылық, зергерлік, т.б.), бай фольклоры сақталған.<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9, X том</ref> == Қазақстандағы эстондар == Қазақстандағы эстон диаспорасы санының жалпы динамикасы: *4 083 (1970 ж.), *3 505 (1979 ж.), *3 331 (1989 ж.), *1 819 (1999 ж.) адам, негізінен Қарағанды, Ақмола, Шығыс Қазақстан облыстарында және басқа да облыстарда тұрады.<ref>Э.Д. Сүлейменова, Д.Х.Ақанова, Н.Ж.Шаймерденова «Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы»: Кітап.–Алматы: «Издательство Золотая Книга» ЖШС, 2020 ж. 208-бет.</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{wikify}} {{stub}} {{Еуропа халықтары}} [[Санат:Эстондар]] [[Санат:Фин-угор халықтары]] ogm1h6oq6t10xxz75d667iyz0qeyme1 3481662 3481661 2025-06-20T12:56:00Z Мағыпар 100137 /* Тұрмыс салты */ нақтылау 3481662 wikitext text/x-wiki {{Халық |атауы = Эстондар |сурет = Viljandi folkdanslag på Hedemora gammelgård 2014 01.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 055 000 |аймақ = |аймақ1 = {{EST}} |саны1 = 914 896 (2021) |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{USA}} |саны2 = 27 113 |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{CAN}} |саны3 = 24 000 |түсініктемелер3 = |аймақ4 = {{SWE}} |саны4 = 25 509 |түсініктемелер4 = |аймақ5 = {{RUS}} |саны5 = 17 875 (2010) |түсініктемелер5 = |аймақ6 = {{AUS}} |саны6 = 7 543 |түсініктемелер6 = |аймақ7 = {{GER}} |саны7 = 6 286 |түсініктемелер7 = |аймақ8 = {{NOR}} |саны8 = 5092 |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = эстон тілі |діні = протестант (лютеран) |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Эстондар''' ({{lang-et|eestlased}}) – [[Эстония]]ның жергілікті халқы. [[Ресей]], [[АҚШ]], [[Латвия]], [[Канада]], [[Украина]], [[Швеция]], т.б. елдерде де тұрады. Жалпы саны – 1,1 млн. адам (2006). == Тілі == Эстон тілі орал тілдер отбасының фин-угор тілдерінің балтық-фин тармағының оңтүстік тобына кіреді, тілдердің қопарылма (флективті) түріне жатады (агглютинацияның елеулі құбылыстары бар). Эстон тілі – ескі жазба тілі, бұл тілдегі алғашқы жазбалар ХІІІ ғасырға жатады. Эстон тілінің жазуы латын графикасына негізделген. Эстон тілінде үш диалект тобы бар: солтүстік эстон, оңтүстік эстон және солтүстік-шығыс. ХVI ғасырда екі эстон әдеби тілі пайда болды, біреуі солтүстік эстон диалектісі негізінде, екіншісі оңтүстік эстон диалектісі негізінде қалыптасты. ХІХ ғасырдың екінші жартысынан бастап біртұтас эстон әдеби тілі қалыптаса бастады, оның нормалары ХХ ғасырдың бірінші жартысында қалыптасқан болатын. == Діні == Діні – протестант (лютеран). == Тарихы == 18 ғасырға дейін маарахвас аталған эстондардың ата-бабалары шамамен б.з.б. 3-мыңжылдықтың ортасында қазіргі [[Эстония]] жеріне қоныстанған. Олар мұнда келгеннен кейін жергілікті балтық-финн және басқа да тайпалармен араласып кетті. Б.з.б. 3-мыңжылдықтың аяғында Балтық маңына Эстондардың арғы ата-бабаларының тағы бір бөлігі келіп қоныстанды. Кейіннен олар да көршілес финн-угор, герман және славян тайпаларымен мәдени-экономикалық, саяси байланысқа түсті. Орта ғасырларда Эстондардың ұлт ретінде қалыптасуы басталды. Орыстың көне жылнамаларында бұлар чудь деп аталынды. Кейінгі орта ғасырларда [[Ливония]], [[Швеция]] мен [[Речь Посполита]], [[Дания]] сынды мемлекеттердің құрамында болу Эстондардың тұрмысы мен болмысына көп әсерін тигізді. 18 ғ-дың 1-жартысындағы орыс-швед соғысынан (Солтүстік соғыс) кейін Эстондар [[Ресей]]дің қол астына өтті. 19 ғасырда оңтүстік және солтүстік диалектілердің негізінде біртұтас эстон тілі қалыптасты. == Кәсібі == Эстондар негізінен егіншілікпен айналысып, 11 ғасырда-ақ егістік өңдеудің үш танаптық жүйесін игерді және мал шаруашылығымен айналысты, жағалауда өмір сүретіндері теңіз кәсібімен шұғылданды. Эстондар арасында мал шаруашылығы бұрын тек көмекші мәнге ие болса, қазір оның рөлі айтарлықтай өсті. Ірі қараның жергілікті тұқымыдары өсірілуде. Теңіз жағалауында балық аулау үлкен өнеркәсіптік сипатқа ие. Қазіргі эстондықтардың ата-бабалары үйлерін өзен жағасына салып, бір ауылға бірнеше отбасы болып қоныстанған. Баспаналары (рига) үш бөлмелі, ол қима ағаштан тұрғызылады. Төбесі сабанмен жабылып, биік етіп көтеріледі. == Тұрмыс салты == === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === === Дәстүрлі киімдері === [[Сурет:Eesti rahvarõivad-EE 1.jpg|нобай|оңға|230px|Ұлттық киім киген эстондар]] Ұлттық киімдерінде көрші халықтардың әсері байқалады. Әйелдер түндік секілді тігілген көйлектер (сярк, хаме), шұбар юбка (сеэлик), мата белбеу, кофта (кампсун) немесе жеңсіз киім (лийстик) киген. Күйеуге шыққан әйелдер мейрам күндері алжапқыш, түрлі түсті жіппен сәнделген жабын (сыба) киіп жүрген. Дәстүрлі бас киімдері: қыздардікі – лента, әйелдердікі – чепцы, т.б. Ерлер жейде, ұзын немесе ұзындығы тізеге дейін шалбар, күртеше (ваммус), киіз қалпақ, қыста құлақшын киеді. Әйелдердің де, ерлердің де сыртқы киімі кафтан, қыста тон, қолғап болған. Аяқтарына етік, тері постол, лапти киген. === Дәстүрлі тағамдары === Дәстүрлі тағамдары алатын өнімдеріне (ұн, картоп, ет, балық, т.б.) негізделген. Олар әлі күнге дейін нанның көптеген түрлерін, ботқа, т.б. тағамдар, көкөністен түрлі тағамдарды даярлайды. Кең тараған сусындары – квас, сыра. === Фольклоры === Халық арасында қолөнер түрлері (ағаш пен тері өңдеу, тоқымашылық, зергерлік, т.б.), бай фольклоры сақталған.<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9, X том</ref> == Қазақстандағы эстондар == Қазақстандағы эстон диаспорасы санының жалпы динамикасы: *4 083 (1970 ж.), *3 505 (1979 ж.), *3 331 (1989 ж.), *1 819 (1999 ж.) адам, негізінен Қарағанды, Ақмола, Шығыс Қазақстан облыстарында және басқа да облыстарда тұрады.<ref>Э.Д. Сүлейменова, Д.Х.Ақанова, Н.Ж.Шаймерденова «Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы»: Кітап.–Алматы: «Издательство Золотая Книга» ЖШС, 2020 ж. 208-бет.</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{wikify}} {{stub}} {{Еуропа халықтары}} [[Санат:Эстондар]] [[Санат:Фин-угор халықтары]] sodc5qy75rdv4pq5f7ukrrb4nrd3mx5 3481694 3481662 2025-06-20T14:40:55Z Мағыпар 100137 /* Діні */ дереккөз 3481694 wikitext text/x-wiki {{Халық |атауы = Эстондар |сурет = Viljandi folkdanslag på Hedemora gammelgård 2014 01.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 055 000 |аймақ = |аймақ1 = {{EST}} |саны1 = 914 896 (2021) |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{USA}} |саны2 = 27 113 |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{CAN}} |саны3 = 24 000 |түсініктемелер3 = |аймақ4 = {{SWE}} |саны4 = 25 509 |түсініктемелер4 = |аймақ5 = {{RUS}} |саны5 = 17 875 (2010) |түсініктемелер5 = |аймақ6 = {{AUS}} |саны6 = 7 543 |түсініктемелер6 = |аймақ7 = {{GER}} |саны7 = 6 286 |түсініктемелер7 = |аймақ8 = {{NOR}} |саны8 = 5092 |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = эстон тілі |діні = протестант (лютеран) |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Эстондар''' ({{lang-et|eestlased}}) – [[Эстония]]ның жергілікті халқы. [[Ресей]], [[АҚШ]], [[Латвия]], [[Канада]], [[Украина]], [[Швеция]], т.б. елдерде де тұрады. Жалпы саны – 1,1 млн. адам (2006). == Тілі == Эстон тілі орал тілдер отбасының фин-угор тілдерінің балтық-фин тармағының оңтүстік тобына кіреді, тілдердің қопарылма (флективті) түріне жатады (агглютинацияның елеулі құбылыстары бар). Эстон тілі – ескі жазба тілі, бұл тілдегі алғашқы жазбалар ХІІІ ғасырға жатады. Эстон тілінің жазуы латын графикасына негізделген. Эстон тілінде үш диалект тобы бар: солтүстік эстон, оңтүстік эстон және солтүстік-шығыс. ХVI ғасырда екі эстон әдеби тілі пайда болды, біреуі солтүстік эстон диалектісі негізінде, екіншісі оңтүстік эстон диалектісі негізінде қалыптасты. ХІХ ғасырдың екінші жартысынан бастап біртұтас эстон әдеби тілі қалыптаса бастады, оның нормалары ХХ ғасырдың бірінші жартысында қалыптасқан болатын. == Діні == Сенушілер негізінен лютерандар, сетулер [[Православ шіркеуі|православиелік]].<ref>{{citeweb|url=https://www.etnosy.ru/node/1314|title= Брук С.И. Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-20 |lang=}}</ref> == Тарихы == 18 ғасырға дейін маарахвас аталған эстондардың ата-бабалары шамамен б.з.б. 3-мыңжылдықтың ортасында қазіргі [[Эстония]] жеріне қоныстанған. Олар мұнда келгеннен кейін жергілікті балтық-финн және басқа да тайпалармен араласып кетті. Б.з.б. 3-мыңжылдықтың аяғында Балтық маңына Эстондардың арғы ата-бабаларының тағы бір бөлігі келіп қоныстанды. Кейіннен олар да көршілес финн-угор, герман және славян тайпаларымен мәдени-экономикалық, саяси байланысқа түсті. Орта ғасырларда Эстондардың ұлт ретінде қалыптасуы басталды. Орыстың көне жылнамаларында бұлар чудь деп аталынды. Кейінгі орта ғасырларда [[Ливония]], [[Швеция]] мен [[Речь Посполита]], [[Дания]] сынды мемлекеттердің құрамында болу Эстондардың тұрмысы мен болмысына көп әсерін тигізді. 18 ғ-дың 1-жартысындағы орыс-швед соғысынан (Солтүстік соғыс) кейін Эстондар [[Ресей]]дің қол астына өтті. 19 ғасырда оңтүстік және солтүстік диалектілердің негізінде біртұтас эстон тілі қалыптасты. == Кәсібі == Эстондар негізінен егіншілікпен айналысып, 11 ғасырда-ақ егістік өңдеудің үш танаптық жүйесін игерді және мал шаруашылығымен айналысты, жағалауда өмір сүретіндері теңіз кәсібімен шұғылданды. Эстондар арасында мал шаруашылығы бұрын тек көмекші мәнге ие болса, қазір оның рөлі айтарлықтай өсті. Ірі қараның жергілікті тұқымыдары өсірілуде. Теңіз жағалауында балық аулау үлкен өнеркәсіптік сипатқа ие. Қазіргі эстондықтардың ата-бабалары үйлерін өзен жағасына салып, бір ауылға бірнеше отбасы болып қоныстанған. Баспаналары (рига) үш бөлмелі, ол қима ағаштан тұрғызылады. Төбесі сабанмен жабылып, биік етіп көтеріледі. == Тұрмыс салты == === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === === Дәстүрлі киімдері === [[Сурет:Eesti rahvarõivad-EE 1.jpg|нобай|оңға|230px|Ұлттық киім киген эстондар]] Ұлттық киімдерінде көрші халықтардың әсері байқалады. Әйелдер түндік секілді тігілген көйлектер (сярк, хаме), шұбар юбка (сеэлик), мата белбеу, кофта (кампсун) немесе жеңсіз киім (лийстик) киген. Күйеуге шыққан әйелдер мейрам күндері алжапқыш, түрлі түсті жіппен сәнделген жабын (сыба) киіп жүрген. Дәстүрлі бас киімдері: қыздардікі – лента, әйелдердікі – чепцы, т.б. Ерлер жейде, ұзын немесе ұзындығы тізеге дейін шалбар, күртеше (ваммус), киіз қалпақ, қыста құлақшын киеді. Әйелдердің де, ерлердің де сыртқы киімі кафтан, қыста тон, қолғап болған. Аяқтарына етік, тері постол, лапти киген. === Дәстүрлі тағамдары === Дәстүрлі тағамдары алатын өнімдеріне (ұн, картоп, ет, балық, т.б.) негізделген. Олар әлі күнге дейін нанның көптеген түрлерін, ботқа, т.б. тағамдар, көкөністен түрлі тағамдарды даярлайды. Кең тараған сусындары – квас, сыра. === Фольклоры === Халық арасында қолөнер түрлері (ағаш пен тері өңдеу, тоқымашылық, зергерлік, т.б.), бай фольклоры сақталған.<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9, X том</ref> == Қазақстандағы эстондар == Қазақстандағы эстон диаспорасы санының жалпы динамикасы: *4 083 (1970 ж.), *3 505 (1979 ж.), *3 331 (1989 ж.), *1 819 (1999 ж.) адам, негізінен Қарағанды, Ақмола, Шығыс Қазақстан облыстарында және басқа да облыстарда тұрады.<ref>Э.Д. Сүлейменова, Д.Х.Ақанова, Н.Ж.Шаймерденова «Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы»: Кітап.–Алматы: «Издательство Золотая Книга» ЖШС, 2020 ж. 208-бет.</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{wikify}} {{stub}} {{Еуропа халықтары}} [[Санат:Эстондар]] [[Санат:Фин-угор халықтары]] lgx98ftoaiwa7t2y9cj9bm918if4k55 3481699 3481694 2025-06-20T14:55:55Z Мағыпар 100137 толықтыру 3481699 wikitext text/x-wiki {{Халық |атауы = Эстондар |сурет = Viljandi folkdanslag på Hedemora gammelgård 2014 01.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 055 000 |аймақ = |аймақ1 = {{EST}} |саны1 = 914 896 (2021) |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{USA}} |саны2 = 27 113 |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{CAN}} |саны3 = 24 000 |түсініктемелер3 = |аймақ4 = {{SWE}} |саны4 = 25 509 |түсініктемелер4 = |аймақ5 = {{RUS}} |саны5 = 17 875 (2010) |түсініктемелер5 = |аймақ6 = {{AUS}} |саны6 = 7 543 |түсініктемелер6 = |аймақ7 = {{GER}} |саны7 = 6 286 |түсініктемелер7 = |аймақ8 = {{NOR}} |саны8 = 5092 |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = эстон тілі |діні = протестант (лютеран) |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Эстондар''' ({{lang-et|eestlased}}) — [[Эстония]]ның жергілікті халқы. [[Ресей]], [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]], [[Латвия]], [[Канада]], [[Украина]], [[Швеция]], т.б. елдерде де тұрады. Жалпы саны – 1,1 млн. адам (2006). == Тілі == Эстон тілі орал тілдер отбасының фин-угор тілдерінің балтық-фин тармағының оңтүстік тобына кіреді, тілдердің қопарылма (флективті) түріне жатады (агглютинацияның елеулі құбылыстары бар). Эстон тілі – ескі жазба тілі, бұл тілдегі алғашқы жазбалар ХІІІ ғасырға жатады. Эстон тілінің жазуы латын графикасына негізделген. Эстон тілінде үш диалект тобы бар: солтүстік эстон, оңтүстік эстон және солтүстік-шығыс. ХVI ғасырда екі эстон әдеби тілі пайда болды, біреуі солтүстік эстон диалектісі негізінде, екіншісі оңтүстік эстон диалектісі негізінде қалыптасты. ХІХ ғасырдың екінші жартысынан бастап біртұтас эстон әдеби тілі қалыптаса бастады, оның нормалары ХХ ғасырдың бірінші жартысында қалыптасқан болатын. == Діні == Сенушілер негізінен лютерандар, сетулер [[Православ шіркеуі|православиелік]].<ref>{{citeweb|url=https://www.etnosy.ru/node/1314|title= Брук С.И. Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-20 |lang=}}</ref> == Тарихы == 18 ғасырға дейін маарахвас аталған эстондардың ата-бабалары шамамен б.з.б. 3-мыңжылдықтың ортасында қазіргі [[Эстония]] жеріне қоныстанған. Олар мұнда келгеннен кейін жергілікті балтық-финн және басқа да тайпалармен араласып кетті. Б.з.б. 3-мыңжылдықтың аяғында Балтық маңына Эстондардың арғы ата-бабаларының тағы бір бөлігі келіп қоныстанды. Кейіннен олар да көршілес финн-угор, герман және славян тайпаларымен мәдени-экономикалық, саяси байланысқа түсті. Орта ғасырларда Эстондардың ұлт ретінде қалыптасуы басталды. Орыстың көне жылнамаларында бұлар чудь деп аталынды. Кейінгі орта ғасырларда [[Ливония]], [[Швеция]] мен [[Речь Посполита]], [[Дания]] сынды мемлекеттердің құрамында болу Эстондардың тұрмысы мен болмысына көп әсерін тигізді. 18 ғ-дың 1-жартысындағы орыс-швед соғысынан (Солтүстік соғыс) кейін Эстондар [[Ресей]]дің қол астына өтті. 19 ғасырда оңтүстік және солтүстік диалектілердің негізінде біртұтас эстон тілі қалыптасты. == Кәсібі == Эстондар негізінен егіншілікпен айналысып, 11 ғасырда-ақ егістік өңдеудің үш танаптық жүйесін игерді және мал шаруашылығымен айналысты, жағалауда өмір сүретіндері теңіз кәсібімен шұғылданды. Эстондар арасында мал шаруашылығы бұрын тек көмекші мәнге ие болса, қазір оның рөлі айтарлықтай өсті. Ірі қараның жергілікті тұқымыдары өсірілуде. Теңіз жағалауында балық аулау үлкен өнеркәсіптік сипатқа ие. Қазіргі эстондықтардың ата-бабалары үйлерін өзен жағасына салып, бір ауылға бірнеше отбасы болып қоныстанған. Баспаналары (рига) үш бөлмелі, ол қима ағаштан тұрғызылады. Төбесі сабанмен жабылып, биік етіп көтеріледі. == Тұрмыс салты == === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Ең көне ауылдық елді мекендер — шоғырланған және қатарлы орналасқан ауылдар, оңтүстігінде бір аулалы және шашыраңқы елді мекендер. Негізгі дәстүрлі тұрғын үй — тұрғын үй рига (рехетуба) — биік сабан төбесі бар бөренеден жасалған үш бөлмелі ғимарат. Іргелес бөлмелер — салқын қойма-камора (камбер) және гумно (рехеалуне). === Дәстүрлі киімдері === [[Сурет:Eesti rahvarõivad-EE 1.jpg|нобай|оңға|230px|Ұлттық киім киген эстондар]] Ұлттық киімдерінде көрші халықтардың әсері байқалады. Әйелдер түндік секілді тігілген көйлектер (сярк, хаме), шұбар юбка (сеэлик), мата белбеу, кофта (кампсун) немесе жеңсіз киім (лийстик) киген. Күйеуге шыққан әйелдер мейрам күндері алжапқыш, түрлі түсті жіппен сәнделген жабын (сыба) киіп жүрген. Дәстүрлі бас киімдері: қыздардікі – лента, әйелдердікі – чепцы, т.б. Ерлер жейде, ұзын немесе ұзындығы тізеге дейін шалбар, күртеше (ваммус), киіз қалпақ, қыста құлақшын киеді. Әйелдердің де, ерлердің де сыртқы киімі кафтан, қыста тон, қолғап болған. Аяқтарына етік, тері постол, лапти киген. === Дәстүрлі тағамдары === Дәстүрлі тағамдары алатын өнімдеріне (ұн, картоп, ет, балық, т.б.) негізделген. Олар әлі күнге дейін нанның көптеген түрлерін, ботқа, т.б. тағамдар, көкөністен түрлі тағамдарды даярлайды. Кең тараған сусындары – квас, сыра. === Фольклоры === Халық арасында қолөнер түрлері (ағаш пен тері өңдеу, тоқымашылық, зергерлік, т.б.), бай фольклоры сақталған.<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9, X том</ref> == Қазақстандағы эстондар == Қазақстандағы эстон диаспорасы санының жалпы динамикасы: *4 083 (1970 ж.), *3 505 (1979 ж.), *3 331 (1989 ж.), *1 819 (1999 ж.) адам, негізінен Қарағанды, Ақмола, Шығыс Қазақстан облыстарында және басқа да облыстарда тұрады.<ref>Э.Д. Сүлейменова, Д.Х.Ақанова, Н.Ж.Шаймерденова «Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы»: Кітап.–Алматы: «Издательство Золотая Книга» ЖШС, 2020 ж. 208-бет.</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{wikify}} {{stub}} {{Еуропа халықтары}} [[Санат:Эстондар]] [[Санат:Фин-угор халықтары]] acytndkpcqnqdijrhsxbh44hrhgfvxj 3481700 3481699 2025-06-20T15:01:13Z Мағыпар 100137 /* Тұрмыс салты */ толықтыру 3481700 wikitext text/x-wiki {{Халық |атауы = Эстондар |сурет = Viljandi folkdanslag på Hedemora gammelgård 2014 01.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 055 000 |аймақ = |аймақ1 = {{EST}} |саны1 = 914 896 (2021) |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{USA}} |саны2 = 27 113 |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{CAN}} |саны3 = 24 000 |түсініктемелер3 = |аймақ4 = {{SWE}} |саны4 = 25 509 |түсініктемелер4 = |аймақ5 = {{RUS}} |саны5 = 17 875 (2010) |түсініктемелер5 = |аймақ6 = {{AUS}} |саны6 = 7 543 |түсініктемелер6 = |аймақ7 = {{GER}} |саны7 = 6 286 |түсініктемелер7 = |аймақ8 = {{NOR}} |саны8 = 5092 |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = эстон тілі |діні = протестант (лютеран) |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Эстондар''' ({{lang-et|eestlased}}) — [[Эстония]]ның жергілікті халқы. [[Ресей]], [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]], [[Латвия]], [[Канада]], [[Украина]], [[Швеция]], т.б. елдерде де тұрады. Жалпы саны – 1,1 млн. адам (2006). == Тілі == Эстон тілі орал тілдер отбасының фин-угор тілдерінің балтық-фин тармағының оңтүстік тобына кіреді, тілдердің қопарылма (флективті) түріне жатады (агглютинацияның елеулі құбылыстары бар). Эстон тілі – ескі жазба тілі, бұл тілдегі алғашқы жазбалар ХІІІ ғасырға жатады. Эстон тілінің жазуы латын графикасына негізделген. Эстон тілінде үш диалект тобы бар: солтүстік эстон, оңтүстік эстон және солтүстік-шығыс. ХVI ғасырда екі эстон әдеби тілі пайда болды, біреуі солтүстік эстон диалектісі негізінде, екіншісі оңтүстік эстон диалектісі негізінде қалыптасты. ХІХ ғасырдың екінші жартысынан бастап біртұтас эстон әдеби тілі қалыптаса бастады, оның нормалары ХХ ғасырдың бірінші жартысында қалыптасқан болатын. == Діні == Сенушілер негізінен лютерандар, сетулер [[Православ шіркеуі|православиелік]].<ref>{{citeweb|url=https://www.etnosy.ru/node/1314|title= Брук С.И. Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-20 |lang=}}</ref> == Тарихы == 18 ғасырға дейін маарахвас аталған эстондардың ата-бабалары шамамен б.з.б. 3-мыңжылдықтың ортасында қазіргі [[Эстония]] жеріне қоныстанған. Олар мұнда келгеннен кейін жергілікті балтық-финн және басқа да тайпалармен араласып кетті. Б.з.б. 3-мыңжылдықтың аяғында Балтық маңына Эстондардың арғы ата-бабаларының тағы бір бөлігі келіп қоныстанды. Кейіннен олар да көршілес финн-угор, герман және славян тайпаларымен мәдени-экономикалық, саяси байланысқа түсті. Орта ғасырларда Эстондардың ұлт ретінде қалыптасуы басталды. Орыстың көне жылнамаларында бұлар чудь деп аталынды. Кейінгі орта ғасырларда [[Ливония]], [[Швеция]] мен [[Речь Посполита]], [[Дания]] сынды мемлекеттердің құрамында болу Эстондардың тұрмысы мен болмысына көп әсерін тигізді. 18 ғ-дың 1-жартысындағы орыс-швед соғысынан (Солтүстік соғыс) кейін Эстондар [[Ресей]]дің қол астына өтті. 19 ғасырда оңтүстік және солтүстік диалектілердің негізінде біртұтас эстон тілі қалыптасты. == Кәсібі == Эстондар негізінен егіншілікпен айналысып, 11 ғасырда-ақ егістік өңдеудің үш танаптық жүйесін игерді және мал шаруашылығымен айналысты, жағалауда өмір сүретіндері теңіз кәсібімен шұғылданды. Эстондар арасында мал шаруашылығы бұрын тек көмекші мәнге ие болса, қазір оның рөлі айтарлықтай өсті. Ірі қараның жергілікті тұқымыдары өсірілуде. Теңіз жағалауында балық аулау үлкен өнеркәсіптік сипатқа ие. Қазіргі эстондықтардың ата-бабалары үйлерін өзен жағасына салып, бір ауылға бірнеше отбасы болып қоныстанған. Баспаналары (рига) үш бөлмелі, ол қима ағаштан тұрғызылады. Төбесі сабанмен жабылып, биік етіп көтеріледі. == Тұрмыс салты == === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Ең көне ауылдық елді мекендер — шоғырланған және қатарлы орналасқан ауылдар, оңтүстігінде бір аулалы және шашыраңқы елді мекендер. Негізгі дәстүрлі тұрғын үй — тұрғын үй рига (рехетуба) — биік сабан төбесі бар бөренеден жасалған үш бөлмелі ғимарат. Іргелес бөлмелер — салқын қойма-камора (камбер) және гумно (рехеалуне). Кешеннің басқа ғимараттары — сарай (айт), қора (лаут), жазғы ас үй (кода), монша (саун). ХІХ ғасырдың аяғында ауқатты шаруалар үйінде бөлмелер саны артып, оларда жатын бөлмелері орналасып, мұржасы бар пештер пайда болды. Кейде тұрғын үйлер бөлек салынып, шаруашылық мақсатта қора ғана қалды. ХХ ғасырда коттедждер сияқты үйлер таралды. === Дәстүрлі киімдері === [[Сурет:Eesti rahvarõivad-EE 1.jpg|нобай|оңға|230px|Ұлттық киім киген эстондар]] Ұлттық киімдерінде көрші халықтардың әсері байқалады. Әйелдер түндік секілді тігілген көйлектер (сярк, хаме), шұбар юбка (сеэлик), мата белбеу, кофта (кампсун) немесе жеңсіз киім (лийстик) киген. Күйеуге шыққан әйелдер мейрам күндері алжапқыш, түрлі түсті жіппен сәнделген жабын (сыба) киіп жүрген. Дәстүрлі бас киімдері: қыздардікі – лента, әйелдердікі – чепцы, т.б. Ерлер жейде, ұзын немесе ұзындығы тізеге дейін шалбар, күртеше (ваммус), киіз қалпақ, қыста құлақшын киеді. Әйелдердің де, ерлердің де сыртқы киімі кафтан, қыста тон, қолғап болған. Аяқтарына етік, тері постол, лапти киген. === Дәстүрлі тағамдары === Дәстүрлі тағамдары алатын өнімдеріне (ұн, картоп, ет, балық, т.б.) негізделген. Олар әлі күнге дейін нанның көптеген түрлерін, ботқа, т.б. тағамдар, көкөністен түрлі тағамдарды даярлайды. Кең тараған сусындары – квас, сыра. === Фольклоры === Халық арасында қолөнер түрлері (ағаш пен тері өңдеу, тоқымашылық, зергерлік, т.б.), бай фольклоры сақталған.<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9, X том</ref> == Қазақстандағы эстондар == Қазақстандағы эстон диаспорасы санының жалпы динамикасы: *4 083 (1970 ж.), *3 505 (1979 ж.), *3 331 (1989 ж.), *1 819 (1999 ж.) адам, негізінен Қарағанды, Ақмола, Шығыс Қазақстан облыстарында және басқа да облыстарда тұрады.<ref>Э.Д. Сүлейменова, Д.Х.Ақанова, Н.Ж.Шаймерденова «Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы»: Кітап.–Алматы: «Издательство Золотая Книга» ЖШС, 2020 ж. 208-бет.</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{wikify}} {{stub}} {{Еуропа халықтары}} [[Санат:Эстондар]] [[Санат:Фин-угор халықтары]] 1q092vog68ghqeq6v7gsdj0f06xvh48 3481701 3481700 2025-06-20T15:02:00Z Мағыпар 100137 /* Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары */ дереккөз 3481701 wikitext text/x-wiki {{Халық |атауы = Эстондар |сурет = Viljandi folkdanslag på Hedemora gammelgård 2014 01.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 055 000 |аймақ = |аймақ1 = {{EST}} |саны1 = 914 896 (2021) |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{USA}} |саны2 = 27 113 |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{CAN}} |саны3 = 24 000 |түсініктемелер3 = |аймақ4 = {{SWE}} |саны4 = 25 509 |түсініктемелер4 = |аймақ5 = {{RUS}} |саны5 = 17 875 (2010) |түсініктемелер5 = |аймақ6 = {{AUS}} |саны6 = 7 543 |түсініктемелер6 = |аймақ7 = {{GER}} |саны7 = 6 286 |түсініктемелер7 = |аймақ8 = {{NOR}} |саны8 = 5092 |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = эстон тілі |діні = протестант (лютеран) |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Эстондар''' ({{lang-et|eestlased}}) — [[Эстония]]ның жергілікті халқы. [[Ресей]], [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]], [[Латвия]], [[Канада]], [[Украина]], [[Швеция]], т.б. елдерде де тұрады. Жалпы саны – 1,1 млн. адам (2006). == Тілі == Эстон тілі орал тілдер отбасының фин-угор тілдерінің балтық-фин тармағының оңтүстік тобына кіреді, тілдердің қопарылма (флективті) түріне жатады (агглютинацияның елеулі құбылыстары бар). Эстон тілі – ескі жазба тілі, бұл тілдегі алғашқы жазбалар ХІІІ ғасырға жатады. Эстон тілінің жазуы латын графикасына негізделген. Эстон тілінде үш диалект тобы бар: солтүстік эстон, оңтүстік эстон және солтүстік-шығыс. ХVI ғасырда екі эстон әдеби тілі пайда болды, біреуі солтүстік эстон диалектісі негізінде, екіншісі оңтүстік эстон диалектісі негізінде қалыптасты. ХІХ ғасырдың екінші жартысынан бастап біртұтас эстон әдеби тілі қалыптаса бастады, оның нормалары ХХ ғасырдың бірінші жартысында қалыптасқан болатын. == Діні == Сенушілер негізінен лютерандар, сетулер [[Православ шіркеуі|православиелік]].<ref>{{citeweb|url=https://www.etnosy.ru/node/1314|title= Брук С.И. Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-20 |lang=}}</ref> == Тарихы == 18 ғасырға дейін маарахвас аталған эстондардың ата-бабалары шамамен б.з.б. 3-мыңжылдықтың ортасында қазіргі [[Эстония]] жеріне қоныстанған. Олар мұнда келгеннен кейін жергілікті балтық-финн және басқа да тайпалармен араласып кетті. Б.з.б. 3-мыңжылдықтың аяғында Балтық маңына Эстондардың арғы ата-бабаларының тағы бір бөлігі келіп қоныстанды. Кейіннен олар да көршілес финн-угор, герман және славян тайпаларымен мәдени-экономикалық, саяси байланысқа түсті. Орта ғасырларда Эстондардың ұлт ретінде қалыптасуы басталды. Орыстың көне жылнамаларында бұлар чудь деп аталынды. Кейінгі орта ғасырларда [[Ливония]], [[Швеция]] мен [[Речь Посполита]], [[Дания]] сынды мемлекеттердің құрамында болу Эстондардың тұрмысы мен болмысына көп әсерін тигізді. 18 ғ-дың 1-жартысындағы орыс-швед соғысынан (Солтүстік соғыс) кейін Эстондар [[Ресей]]дің қол астына өтті. 19 ғасырда оңтүстік және солтүстік диалектілердің негізінде біртұтас эстон тілі қалыптасты. == Кәсібі == Эстондар негізінен егіншілікпен айналысып, 11 ғасырда-ақ егістік өңдеудің үш танаптық жүйесін игерді және мал шаруашылығымен айналысты, жағалауда өмір сүретіндері теңіз кәсібімен шұғылданды. Эстондар арасында мал шаруашылығы бұрын тек көмекші мәнге ие болса, қазір оның рөлі айтарлықтай өсті. Ірі қараның жергілікті тұқымыдары өсірілуде. Теңіз жағалауында балық аулау үлкен өнеркәсіптік сипатқа ие. Қазіргі эстондықтардың ата-бабалары үйлерін өзен жағасына салып, бір ауылға бірнеше отбасы болып қоныстанған. Баспаналары (рига) үш бөлмелі, ол қима ағаштан тұрғызылады. Төбесі сабанмен жабылып, биік етіп көтеріледі. == Тұрмыс салты == === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Ең көне ауылдық елді мекендер — шоғырланған және қатарлы орналасқан ауылдар, оңтүстігінде бір аулалы және шашыраңқы елді мекендер. Негізгі дәстүрлі тұрғын үй — тұрғын үй рига (рехетуба) — биік сабан төбесі бар бөренеден жасалған үш бөлмелі ғимарат. Іргелес бөлмелер — салқын қойма-камора (камбер) және гумно (рехеалуне). Кешеннің басқа ғимараттары — сарай (айт), қора (лаут), жазғы ас үй (кода), монша (саун). ХІХ ғасырдың аяғында ауқатты шаруалар үйінде бөлмелер саны артып, оларда жатын бөлмелері орналасып, мұржасы бар пештер пайда болды. Кейде тұрғын үйлер бөлек салынып, шаруашылық мақсатта қора ғана қалды. ХХ ғасырда коттедждер сияқты үйлер таралды.<ref>{{citeweb|url=https://www.etnosy.ru/node/436|title=Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-20 |lang=}}</ref> === Дәстүрлі киімдері === [[Сурет:Eesti rahvarõivad-EE 1.jpg|нобай|оңға|230px|Ұлттық киім киген эстондар]] Ұлттық киімдерінде көрші халықтардың әсері байқалады. Әйелдер түндік секілді тігілген көйлектер (сярк, хаме), шұбар юбка (сеэлик), мата белбеу, кофта (кампсун) немесе жеңсіз киім (лийстик) киген. Күйеуге шыққан әйелдер мейрам күндері алжапқыш, түрлі түсті жіппен сәнделген жабын (сыба) киіп жүрген. Дәстүрлі бас киімдері: қыздардікі – лента, әйелдердікі – чепцы, т.б. Ерлер жейде, ұзын немесе ұзындығы тізеге дейін шалбар, күртеше (ваммус), киіз қалпақ, қыста құлақшын киеді. Әйелдердің де, ерлердің де сыртқы киімі кафтан, қыста тон, қолғап болған. Аяқтарына етік, тері постол, лапти киген. === Дәстүрлі тағамдары === Дәстүрлі тағамдары алатын өнімдеріне (ұн, картоп, ет, балық, т.б.) негізделген. Олар әлі күнге дейін нанның көптеген түрлерін, ботқа, т.б. тағамдар, көкөністен түрлі тағамдарды даярлайды. Кең тараған сусындары – квас, сыра. === Фольклоры === Халық арасында қолөнер түрлері (ағаш пен тері өңдеу, тоқымашылық, зергерлік, т.б.), бай фольклоры сақталған.<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9, X том</ref> == Қазақстандағы эстондар == Қазақстандағы эстон диаспорасы санының жалпы динамикасы: *4 083 (1970 ж.), *3 505 (1979 ж.), *3 331 (1989 ж.), *1 819 (1999 ж.) адам, негізінен Қарағанды, Ақмола, Шығыс Қазақстан облыстарында және басқа да облыстарда тұрады.<ref>Э.Д. Сүлейменова, Д.Х.Ақанова, Н.Ж.Шаймерденова «Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы»: Кітап.–Алматы: «Издательство Золотая Книга» ЖШС, 2020 ж. 208-бет.</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{wikify}} {{stub}} {{Еуропа халықтары}} [[Санат:Эстондар]] [[Санат:Фин-угор халықтары]] 5p949wdcqh74z2wue755fuf2r68doxl 3481792 3481701 2025-06-21T05:11:04Z Мағыпар 100137 /* Фольклоры */ толықтыру 3481792 wikitext text/x-wiki {{Халық |атауы = Эстондар |сурет = Viljandi folkdanslag på Hedemora gammelgård 2014 01.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 055 000 |аймақ = |аймақ1 = {{EST}} |саны1 = 914 896 (2021) |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{USA}} |саны2 = 27 113 |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{CAN}} |саны3 = 24 000 |түсініктемелер3 = |аймақ4 = {{SWE}} |саны4 = 25 509 |түсініктемелер4 = |аймақ5 = {{RUS}} |саны5 = 17 875 (2010) |түсініктемелер5 = |аймақ6 = {{AUS}} |саны6 = 7 543 |түсініктемелер6 = |аймақ7 = {{GER}} |саны7 = 6 286 |түсініктемелер7 = |аймақ8 = {{NOR}} |саны8 = 5092 |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = эстон тілі |діні = протестант (лютеран) |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Эстондар''' ({{lang-et|eestlased}}) — [[Эстония]]ның жергілікті халқы. [[Ресей]], [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]], [[Латвия]], [[Канада]], [[Украина]], [[Швеция]], т.б. елдерде де тұрады. Жалпы саны – 1,1 млн. адам (2006). == Тілі == Эстон тілі орал тілдер отбасының фин-угор тілдерінің балтық-фин тармағының оңтүстік тобына кіреді, тілдердің қопарылма (флективті) түріне жатады (агглютинацияның елеулі құбылыстары бар). Эстон тілі – ескі жазба тілі, бұл тілдегі алғашқы жазбалар ХІІІ ғасырға жатады. Эстон тілінің жазуы латын графикасына негізделген. Эстон тілінде үш диалект тобы бар: солтүстік эстон, оңтүстік эстон және солтүстік-шығыс. ХVI ғасырда екі эстон әдеби тілі пайда болды, біреуі солтүстік эстон диалектісі негізінде, екіншісі оңтүстік эстон диалектісі негізінде қалыптасты. ХІХ ғасырдың екінші жартысынан бастап біртұтас эстон әдеби тілі қалыптаса бастады, оның нормалары ХХ ғасырдың бірінші жартысында қалыптасқан болатын. == Діні == Сенушілер негізінен лютерандар, сетулер [[Православ шіркеуі|православиелік]].<ref>{{citeweb|url=https://www.etnosy.ru/node/1314|title= Брук С.И. Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-20 |lang=}}</ref> == Тарихы == 18 ғасырға дейін маарахвас аталған эстондардың ата-бабалары шамамен б.з.б. 3-мыңжылдықтың ортасында қазіргі [[Эстония]] жеріне қоныстанған. Олар мұнда келгеннен кейін жергілікті балтық-финн және басқа да тайпалармен араласып кетті. Б.з.б. 3-мыңжылдықтың аяғында Балтық маңына Эстондардың арғы ата-бабаларының тағы бір бөлігі келіп қоныстанды. Кейіннен олар да көршілес финн-угор, герман және славян тайпаларымен мәдени-экономикалық, саяси байланысқа түсті. Орта ғасырларда Эстондардың ұлт ретінде қалыптасуы басталды. Орыстың көне жылнамаларында бұлар чудь деп аталынды. Кейінгі орта ғасырларда [[Ливония]], [[Швеция]] мен [[Речь Посполита]], [[Дания]] сынды мемлекеттердің құрамында болу Эстондардың тұрмысы мен болмысына көп әсерін тигізді. 18 ғ-дың 1-жартысындағы орыс-швед соғысынан (Солтүстік соғыс) кейін Эстондар [[Ресей]]дің қол астына өтті. 19 ғасырда оңтүстік және солтүстік диалектілердің негізінде біртұтас эстон тілі қалыптасты. == Кәсібі == Эстондар негізінен егіншілікпен айналысып, 11 ғасырда-ақ егістік өңдеудің үш танаптық жүйесін игерді және мал шаруашылығымен айналысты, жағалауда өмір сүретіндері теңіз кәсібімен шұғылданды. Эстондар арасында мал шаруашылығы бұрын тек көмекші мәнге ие болса, қазір оның рөлі айтарлықтай өсті. Ірі қараның жергілікті тұқымыдары өсірілуде. Теңіз жағалауында балық аулау үлкен өнеркәсіптік сипатқа ие. Қазіргі эстондықтардың ата-бабалары үйлерін өзен жағасына салып, бір ауылға бірнеше отбасы болып қоныстанған. Баспаналары (рига) үш бөлмелі, ол қима ағаштан тұрғызылады. Төбесі сабанмен жабылып, биік етіп көтеріледі. == Тұрмыс салты == === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Ең көне ауылдық елді мекендер — шоғырланған және қатарлы орналасқан ауылдар, оңтүстігінде бір аулалы және шашыраңқы елді мекендер. Негізгі дәстүрлі тұрғын үй — тұрғын үй рига (рехетуба) — биік сабан төбесі бар бөренеден жасалған үш бөлмелі ғимарат. Іргелес бөлмелер — салқын қойма-камора (камбер) және гумно (рехеалуне). Кешеннің басқа ғимараттары — сарай (айт), қора (лаут), жазғы ас үй (кода), монша (саун). ХІХ ғасырдың аяғында ауқатты шаруалар үйінде бөлмелер саны артып, оларда жатын бөлмелері орналасып, мұржасы бар пештер пайда болды. Кейде тұрғын үйлер бөлек салынып, шаруашылық мақсатта қора ғана қалды. ХХ ғасырда коттедждер сияқты үйлер таралды.<ref>{{citeweb|url=https://www.etnosy.ru/node/436|title=Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-20 |lang=}}</ref> === Дәстүрлі киімдері === [[Сурет:Eesti rahvarõivad-EE 1.jpg|нобай|оңға|230px|Ұлттық киім киген эстондар]] Ұлттық киімдерінде көрші халықтардың әсері байқалады. Әйелдер түндік секілді тігілген көйлектер (сярк, хаме), шұбар юбка (сеэлик), мата белбеу, кофта (кампсун) немесе жеңсіз киім (лийстик) киген. Күйеуге шыққан әйелдер мейрам күндері алжапқыш, түрлі түсті жіппен сәнделген жабын (сыба) киіп жүрген. Дәстүрлі бас киімдері: қыздардікі – лента, әйелдердікі – чепцы, т.б. Ерлер жейде, ұзын немесе ұзындығы тізеге дейін шалбар, күртеше (ваммус), киіз қалпақ, қыста құлақшын киеді. Әйелдердің де, ерлердің де сыртқы киімі кафтан, қыста тон, қолғап болған. Аяқтарына етік, тері постол, лапти киген. === Дәстүрлі тағамдары === Дәстүрлі тағамдары алатын өнімдеріне (ұн, картоп, ет, балық, т.б.) негізделген. Олар әлі күнге дейін нанның көптеген түрлерін, ботқа, т.б. тағамдар, көкөністен түрлі тағамдарды даярлайды. Кең тараған сусындары – квас, сыра. === Фольклоры === Эстон фольклорында руникалық әндер, аңыздар, ертегілер, мақал-мәтелдер бар. Соның негізінде XIX ғасырдың ортасында Ф.В.Крейцвальд «Калевипоэг» эпикалық поэмасын жазды. Одан да ертерек, XVIII ғасырда Ф.Мениус алғаш рет эстон халық әуендерін жариялады. == Қазақстандағы эстондар == Қазақстандағы эстон диаспорасы санының жалпы динамикасы: *4 083 (1970 ж.), *3 505 (1979 ж.), *3 331 (1989 ж.), *1 819 (1999 ж.) адам, негізінен Қарағанды, Ақмола, Шығыс Қазақстан облыстарында және басқа да облыстарда тұрады.<ref>Э.Д. Сүлейменова, Д.Х.Ақанова, Н.Ж.Шаймерденова «Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы»: Кітап.–Алматы: «Издательство Золотая Книга» ЖШС, 2020 ж. 208-бет.</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{wikify}} {{stub}} {{Еуропа халықтары}} [[Санат:Эстондар]] [[Санат:Фин-угор халықтары]] 94r9o7u3b9j1h0wp842xm0ivq8cmk2s 3481794 3481792 2025-06-21T05:14:29Z Мағыпар 100137 /* Фольклоры */ толықтыру 3481794 wikitext text/x-wiki {{Халық |атауы = Эстондар |сурет = Viljandi folkdanslag på Hedemora gammelgård 2014 01.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 055 000 |аймақ = |аймақ1 = {{EST}} |саны1 = 914 896 (2021) |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{USA}} |саны2 = 27 113 |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{CAN}} |саны3 = 24 000 |түсініктемелер3 = |аймақ4 = {{SWE}} |саны4 = 25 509 |түсініктемелер4 = |аймақ5 = {{RUS}} |саны5 = 17 875 (2010) |түсініктемелер5 = |аймақ6 = {{AUS}} |саны6 = 7 543 |түсініктемелер6 = |аймақ7 = {{GER}} |саны7 = 6 286 |түсініктемелер7 = |аймақ8 = {{NOR}} |саны8 = 5092 |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = эстон тілі |діні = протестант (лютеран) |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Эстондар''' ({{lang-et|eestlased}}) — [[Эстония]]ның жергілікті халқы. [[Ресей]], [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]], [[Латвия]], [[Канада]], [[Украина]], [[Швеция]], т.б. елдерде де тұрады. Жалпы саны – 1,1 млн. адам (2006). == Тілі == Эстон тілі орал тілдер отбасының фин-угор тілдерінің балтық-фин тармағының оңтүстік тобына кіреді, тілдердің қопарылма (флективті) түріне жатады (агглютинацияның елеулі құбылыстары бар). Эстон тілі – ескі жазба тілі, бұл тілдегі алғашқы жазбалар ХІІІ ғасырға жатады. Эстон тілінің жазуы латын графикасына негізделген. Эстон тілінде үш диалект тобы бар: солтүстік эстон, оңтүстік эстон және солтүстік-шығыс. ХVI ғасырда екі эстон әдеби тілі пайда болды, біреуі солтүстік эстон диалектісі негізінде, екіншісі оңтүстік эстон диалектісі негізінде қалыптасты. ХІХ ғасырдың екінші жартысынан бастап біртұтас эстон әдеби тілі қалыптаса бастады, оның нормалары ХХ ғасырдың бірінші жартысында қалыптасқан болатын. == Діні == Сенушілер негізінен лютерандар, сетулер [[Православ шіркеуі|православиелік]].<ref>{{citeweb|url=https://www.etnosy.ru/node/1314|title= Брук С.И. Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-20 |lang=}}</ref> == Тарихы == 18 ғасырға дейін маарахвас аталған эстондардың ата-бабалары шамамен б.з.б. 3-мыңжылдықтың ортасында қазіргі [[Эстония]] жеріне қоныстанған. Олар мұнда келгеннен кейін жергілікті балтық-финн және басқа да тайпалармен араласып кетті. Б.з.б. 3-мыңжылдықтың аяғында Балтық маңына Эстондардың арғы ата-бабаларының тағы бір бөлігі келіп қоныстанды. Кейіннен олар да көршілес финн-угор, герман және славян тайпаларымен мәдени-экономикалық, саяси байланысқа түсті. Орта ғасырларда Эстондардың ұлт ретінде қалыптасуы басталды. Орыстың көне жылнамаларында бұлар чудь деп аталынды. Кейінгі орта ғасырларда [[Ливония]], [[Швеция]] мен [[Речь Посполита]], [[Дания]] сынды мемлекеттердің құрамында болу Эстондардың тұрмысы мен болмысына көп әсерін тигізді. 18 ғ-дың 1-жартысындағы орыс-швед соғысынан (Солтүстік соғыс) кейін Эстондар [[Ресей]]дің қол астына өтті. 19 ғасырда оңтүстік және солтүстік диалектілердің негізінде біртұтас эстон тілі қалыптасты. == Кәсібі == Эстондар негізінен егіншілікпен айналысып, 11 ғасырда-ақ егістік өңдеудің үш танаптық жүйесін игерді және мал шаруашылығымен айналысты, жағалауда өмір сүретіндері теңіз кәсібімен шұғылданды. Эстондар арасында мал шаруашылығы бұрын тек көмекші мәнге ие болса, қазір оның рөлі айтарлықтай өсті. Ірі қараның жергілікті тұқымыдары өсірілуде. Теңіз жағалауында балық аулау үлкен өнеркәсіптік сипатқа ие. Қазіргі эстондықтардың ата-бабалары үйлерін өзен жағасына салып, бір ауылға бірнеше отбасы болып қоныстанған. Баспаналары (рига) үш бөлмелі, ол қима ағаштан тұрғызылады. Төбесі сабанмен жабылып, биік етіп көтеріледі. == Тұрмыс салты == === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Ең көне ауылдық елді мекендер — шоғырланған және қатарлы орналасқан ауылдар, оңтүстігінде бір аулалы және шашыраңқы елді мекендер. Негізгі дәстүрлі тұрғын үй — тұрғын үй рига (рехетуба) — биік сабан төбесі бар бөренеден жасалған үш бөлмелі ғимарат. Іргелес бөлмелер — салқын қойма-камора (камбер) және гумно (рехеалуне). Кешеннің басқа ғимараттары — сарай (айт), қора (лаут), жазғы ас үй (кода), монша (саун). ХІХ ғасырдың аяғында ауқатты шаруалар үйінде бөлмелер саны артып, оларда жатын бөлмелері орналасып, мұржасы бар пештер пайда болды. Кейде тұрғын үйлер бөлек салынып, шаруашылық мақсатта қора ғана қалды. ХХ ғасырда коттедждер сияқты үйлер таралды.<ref>{{citeweb|url=https://www.etnosy.ru/node/436|title=Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-20 |lang=}}</ref> === Дәстүрлі киімдері === [[Сурет:Eesti rahvarõivad-EE 1.jpg|нобай|оңға|230px|Ұлттық киім киген эстондар]] Ұлттық киімдерінде көрші халықтардың әсері байқалады. Әйелдер түндік секілді тігілген көйлектер (сярк, хаме), шұбар юбка (сеэлик), мата белбеу, кофта (кампсун) немесе жеңсіз киім (лийстик) киген. Күйеуге шыққан әйелдер мейрам күндері алжапқыш, түрлі түсті жіппен сәнделген жабын (сыба) киіп жүрген. Дәстүрлі бас киімдері: қыздардікі – лента, әйелдердікі – чепцы, т.б. Ерлер жейде, ұзын немесе ұзындығы тізеге дейін шалбар, күртеше (ваммус), киіз қалпақ, қыста құлақшын киеді. Әйелдердің де, ерлердің де сыртқы киімі кафтан, қыста тон, қолғап болған. Аяқтарына етік, тері постол, лапти киген. === Дәстүрлі тағамдары === Дәстүрлі тағамдары алатын өнімдеріне (ұн, картоп, ет, балық, т.б.) негізделген. Олар әлі күнге дейін нанның көптеген түрлерін, ботқа, т.б. тағамдар, көкөністен түрлі тағамдарды даярлайды. Кең тараған сусындары – квас, сыра. === Фольклоры === Эстон фольклорында руникалық әндер, аңыздар, ертегілер, мақал-мәтелдер бар. Соның негізінде XIX ғасырдың ортасында Ф.В.Крейцвальд «Калевипоэг» эпикалық поэмасын жазды. Одан да ертерек, XVIII ғасырда Ф.Мениус алғаш рет эстон халық әуендерін жариялады. Ескі музыкалық аспаптар – каннель (гусли түрі), керней, сопель, сыбызғы, волынка, XVIII ғасырда скрипка, кейінірек - баян, балалайка кең тарады. XIX ғасырда үрмелі аспаптар оркестрлері құрыла бастады, хор өнері дамыды. 1869 жылы бірінші жалпы эстондық ән фестивалі өтті. == Қазақстандағы эстондар == Қазақстандағы эстон диаспорасы санының жалпы динамикасы: *4 083 (1970 ж.), *3 505 (1979 ж.), *3 331 (1989 ж.), *1 819 (1999 ж.) адам, негізінен Қарағанды, Ақмола, Шығыс Қазақстан облыстарында және басқа да облыстарда тұрады.<ref>Э.Д. Сүлейменова, Д.Х.Ақанова, Н.Ж.Шаймерденова «Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы»: Кітап.–Алматы: «Издательство Золотая Книга» ЖШС, 2020 ж. 208-бет.</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{wikify}} {{stub}} {{Еуропа халықтары}} [[Санат:Эстондар]] [[Санат:Фин-угор халықтары]] 4kwnyerkwo59kpl4cdcfa1t5qvykt0b 3481795 3481794 2025-06-21T05:17:10Z Мағыпар 100137 /* Фольклоры */ толықтыру 3481795 wikitext text/x-wiki {{Халық |атауы = Эстондар |сурет = Viljandi folkdanslag på Hedemora gammelgård 2014 01.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 055 000 |аймақ = |аймақ1 = {{EST}} |саны1 = 914 896 (2021) |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{USA}} |саны2 = 27 113 |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{CAN}} |саны3 = 24 000 |түсініктемелер3 = |аймақ4 = {{SWE}} |саны4 = 25 509 |түсініктемелер4 = |аймақ5 = {{RUS}} |саны5 = 17 875 (2010) |түсініктемелер5 = |аймақ6 = {{AUS}} |саны6 = 7 543 |түсініктемелер6 = |аймақ7 = {{GER}} |саны7 = 6 286 |түсініктемелер7 = |аймақ8 = {{NOR}} |саны8 = 5092 |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = эстон тілі |діні = протестант (лютеран) |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Эстондар''' ({{lang-et|eestlased}}) — [[Эстония]]ның жергілікті халқы. [[Ресей]], [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]], [[Латвия]], [[Канада]], [[Украина]], [[Швеция]], т.б. елдерде де тұрады. Жалпы саны – 1,1 млн. адам (2006). == Тілі == Эстон тілі орал тілдер отбасының фин-угор тілдерінің балтық-фин тармағының оңтүстік тобына кіреді, тілдердің қопарылма (флективті) түріне жатады (агглютинацияның елеулі құбылыстары бар). Эстон тілі – ескі жазба тілі, бұл тілдегі алғашқы жазбалар ХІІІ ғасырға жатады. Эстон тілінің жазуы латын графикасына негізделген. Эстон тілінде үш диалект тобы бар: солтүстік эстон, оңтүстік эстон және солтүстік-шығыс. ХVI ғасырда екі эстон әдеби тілі пайда болды, біреуі солтүстік эстон диалектісі негізінде, екіншісі оңтүстік эстон диалектісі негізінде қалыптасты. ХІХ ғасырдың екінші жартысынан бастап біртұтас эстон әдеби тілі қалыптаса бастады, оның нормалары ХХ ғасырдың бірінші жартысында қалыптасқан болатын. == Діні == Сенушілер негізінен лютерандар, сетулер [[Православ шіркеуі|православиелік]].<ref>{{citeweb|url=https://www.etnosy.ru/node/1314|title= Брук С.И. Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-20 |lang=}}</ref> == Тарихы == 18 ғасырға дейін маарахвас аталған эстондардың ата-бабалары шамамен б.з.б. 3-мыңжылдықтың ортасында қазіргі [[Эстония]] жеріне қоныстанған. Олар мұнда келгеннен кейін жергілікті балтық-финн және басқа да тайпалармен араласып кетті. Б.з.б. 3-мыңжылдықтың аяғында Балтық маңына Эстондардың арғы ата-бабаларының тағы бір бөлігі келіп қоныстанды. Кейіннен олар да көршілес финн-угор, герман және славян тайпаларымен мәдени-экономикалық, саяси байланысқа түсті. Орта ғасырларда Эстондардың ұлт ретінде қалыптасуы басталды. Орыстың көне жылнамаларында бұлар чудь деп аталынды. Кейінгі орта ғасырларда [[Ливония]], [[Швеция]] мен [[Речь Посполита]], [[Дания]] сынды мемлекеттердің құрамында болу Эстондардың тұрмысы мен болмысына көп әсерін тигізді. 18 ғ-дың 1-жартысындағы орыс-швед соғысынан (Солтүстік соғыс) кейін Эстондар [[Ресей]]дің қол астына өтті. 19 ғасырда оңтүстік және солтүстік диалектілердің негізінде біртұтас эстон тілі қалыптасты. == Кәсібі == Эстондар негізінен егіншілікпен айналысып, 11 ғасырда-ақ егістік өңдеудің үш танаптық жүйесін игерді және мал шаруашылығымен айналысты, жағалауда өмір сүретіндері теңіз кәсібімен шұғылданды. Эстондар арасында мал шаруашылығы бұрын тек көмекші мәнге ие болса, қазір оның рөлі айтарлықтай өсті. Ірі қараның жергілікті тұқымыдары өсірілуде. Теңіз жағалауында балық аулау үлкен өнеркәсіптік сипатқа ие. Қазіргі эстондықтардың ата-бабалары үйлерін өзен жағасына салып, бір ауылға бірнеше отбасы болып қоныстанған. Баспаналары (рига) үш бөлмелі, ол қима ағаштан тұрғызылады. Төбесі сабанмен жабылып, биік етіп көтеріледі. == Тұрмыс салты == === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Ең көне ауылдық елді мекендер — шоғырланған және қатарлы орналасқан ауылдар, оңтүстігінде бір аулалы және шашыраңқы елді мекендер. Негізгі дәстүрлі тұрғын үй — тұрғын үй рига (рехетуба) — биік сабан төбесі бар бөренеден жасалған үш бөлмелі ғимарат. Іргелес бөлмелер — салқын қойма-камора (камбер) және гумно (рехеалуне). Кешеннің басқа ғимараттары — сарай (айт), қора (лаут), жазғы ас үй (кода), монша (саун). ХІХ ғасырдың аяғында ауқатты шаруалар үйінде бөлмелер саны артып, оларда жатын бөлмелері орналасып, мұржасы бар пештер пайда болды. Кейде тұрғын үйлер бөлек салынып, шаруашылық мақсатта қора ғана қалды. ХХ ғасырда коттедждер сияқты үйлер таралды.<ref>{{citeweb|url=https://www.etnosy.ru/node/436|title=Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-20 |lang=}}</ref> === Дәстүрлі киімдері === [[Сурет:Eesti rahvarõivad-EE 1.jpg|нобай|оңға|230px|Ұлттық киім киген эстондар]] Ұлттық киімдерінде көрші халықтардың әсері байқалады. Әйелдер түндік секілді тігілген көйлектер (сярк, хаме), шұбар юбка (сеэлик), мата белбеу, кофта (кампсун) немесе жеңсіз киім (лийстик) киген. Күйеуге шыққан әйелдер мейрам күндері алжапқыш, түрлі түсті жіппен сәнделген жабын (сыба) киіп жүрген. Дәстүрлі бас киімдері: қыздардікі – лента, әйелдердікі – чепцы, т.б. Ерлер жейде, ұзын немесе ұзындығы тізеге дейін шалбар, күртеше (ваммус), киіз қалпақ, қыста құлақшын киеді. Әйелдердің де, ерлердің де сыртқы киімі кафтан, қыста тон, қолғап болған. Аяқтарына етік, тері постол, лапти киген. === Дәстүрлі тағамдары === Дәстүрлі тағамдары алатын өнімдеріне (ұн, картоп, ет, балық, т.б.) негізделген. Олар әлі күнге дейін нанның көптеген түрлерін, ботқа, т.б. тағамдар, көкөністен түрлі тағамдарды даярлайды. Кең тараған сусындары – квас, сыра. === Фольклоры === Эстон фольклорында руникалық әндер, аңыздар, ертегілер, мақал-мәтелдер бар. Соның негізінде XIX ғасырдың ортасында Ф.В.Крейцвальд «Калевипоэг» эпикалық поэмасын жазды. Одан да ертерек, XVIII ғасырда Ф.Мениус алғаш рет эстон халық әуендерін жариялады. Ескі музыкалық аспаптар – каннель (гусли түрі), керней, сопель, сыбызғы, волынка, XVIII ғасырда скрипка, кейінірек - баян, балалайка кең тарады. XIX ғасырда үрмелі аспаптар оркестрлері құрыла бастады, хор өнері дамыды. 1869 жылы бірінші жалпы эстондық ән фестивалі өтті. Ән шығармашылығы бай. Эстония халық әндерінің 300 мыңнан астам түрлері жазылған: олардың көпшілігі мазмұны жағынан лирикалық, отбасылық өмірге қатысты, махаббат туралы, еңбек туралы әңгімелейді, дөңгелек билер, бесік жырлары және т.б. бар. Ежелгі билер жаппай және жұптық болды, көбінесе шеңберде орындалды. «Ямая-Лабаялг» биі кеңінен таралды. == Қазақстандағы эстондар == Қазақстандағы эстон диаспорасы санының жалпы динамикасы: *4 083 (1970 ж.), *3 505 (1979 ж.), *3 331 (1989 ж.), *1 819 (1999 ж.) адам, негізінен Қарағанды, Ақмола, Шығыс Қазақстан облыстарында және басқа да облыстарда тұрады.<ref>Э.Д. Сүлейменова, Д.Х.Ақанова, Н.Ж.Шаймерденова «Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы»: Кітап.–Алматы: «Издательство Золотая Книга» ЖШС, 2020 ж. 208-бет.</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{wikify}} {{stub}} {{Еуропа халықтары}} [[Санат:Эстондар]] [[Санат:Фин-угор халықтары]] 5esblf5egqi7l1kwhfkcvutem2770rt 3481796 3481795 2025-06-21T05:18:15Z Мағыпар 100137 /* Фольклоры */ дереккөз 3481796 wikitext text/x-wiki {{Халық |атауы = Эстондар |сурет = Viljandi folkdanslag på Hedemora gammelgård 2014 01.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 055 000 |аймақ = |аймақ1 = {{EST}} |саны1 = 914 896 (2021) |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{USA}} |саны2 = 27 113 |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{CAN}} |саны3 = 24 000 |түсініктемелер3 = |аймақ4 = {{SWE}} |саны4 = 25 509 |түсініктемелер4 = |аймақ5 = {{RUS}} |саны5 = 17 875 (2010) |түсініктемелер5 = |аймақ6 = {{AUS}} |саны6 = 7 543 |түсініктемелер6 = |аймақ7 = {{GER}} |саны7 = 6 286 |түсініктемелер7 = |аймақ8 = {{NOR}} |саны8 = 5092 |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = эстон тілі |діні = протестант (лютеран) |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Эстондар''' ({{lang-et|eestlased}}) — [[Эстония]]ның жергілікті халқы. [[Ресей]], [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]], [[Латвия]], [[Канада]], [[Украина]], [[Швеция]], т.б. елдерде де тұрады. Жалпы саны – 1,1 млн. адам (2006). == Тілі == Эстон тілі орал тілдер отбасының фин-угор тілдерінің балтық-фин тармағының оңтүстік тобына кіреді, тілдердің қопарылма (флективті) түріне жатады (агглютинацияның елеулі құбылыстары бар). Эстон тілі – ескі жазба тілі, бұл тілдегі алғашқы жазбалар ХІІІ ғасырға жатады. Эстон тілінің жазуы латын графикасына негізделген. Эстон тілінде үш диалект тобы бар: солтүстік эстон, оңтүстік эстон және солтүстік-шығыс. ХVI ғасырда екі эстон әдеби тілі пайда болды, біреуі солтүстік эстон диалектісі негізінде, екіншісі оңтүстік эстон диалектісі негізінде қалыптасты. ХІХ ғасырдың екінші жартысынан бастап біртұтас эстон әдеби тілі қалыптаса бастады, оның нормалары ХХ ғасырдың бірінші жартысында қалыптасқан болатын. == Діні == Сенушілер негізінен лютерандар, сетулер [[Православ шіркеуі|православиелік]].<ref>{{citeweb|url=https://www.etnosy.ru/node/1314|title= Брук С.И. Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-20 |lang=}}</ref> == Тарихы == 18 ғасырға дейін маарахвас аталған эстондардың ата-бабалары шамамен б.з.б. 3-мыңжылдықтың ортасында қазіргі [[Эстония]] жеріне қоныстанған. Олар мұнда келгеннен кейін жергілікті балтық-финн және басқа да тайпалармен араласып кетті. Б.з.б. 3-мыңжылдықтың аяғында Балтық маңына Эстондардың арғы ата-бабаларының тағы бір бөлігі келіп қоныстанды. Кейіннен олар да көршілес финн-угор, герман және славян тайпаларымен мәдени-экономикалық, саяси байланысқа түсті. Орта ғасырларда Эстондардың ұлт ретінде қалыптасуы басталды. Орыстың көне жылнамаларында бұлар чудь деп аталынды. Кейінгі орта ғасырларда [[Ливония]], [[Швеция]] мен [[Речь Посполита]], [[Дания]] сынды мемлекеттердің құрамында болу Эстондардың тұрмысы мен болмысына көп әсерін тигізді. 18 ғ-дың 1-жартысындағы орыс-швед соғысынан (Солтүстік соғыс) кейін Эстондар [[Ресей]]дің қол астына өтті. 19 ғасырда оңтүстік және солтүстік диалектілердің негізінде біртұтас эстон тілі қалыптасты. == Кәсібі == Эстондар негізінен егіншілікпен айналысып, 11 ғасырда-ақ егістік өңдеудің үш танаптық жүйесін игерді және мал шаруашылығымен айналысты, жағалауда өмір сүретіндері теңіз кәсібімен шұғылданды. Эстондар арасында мал шаруашылығы бұрын тек көмекші мәнге ие болса, қазір оның рөлі айтарлықтай өсті. Ірі қараның жергілікті тұқымыдары өсірілуде. Теңіз жағалауында балық аулау үлкен өнеркәсіптік сипатқа ие. Қазіргі эстондықтардың ата-бабалары үйлерін өзен жағасына салып, бір ауылға бірнеше отбасы болып қоныстанған. Баспаналары (рига) үш бөлмелі, ол қима ағаштан тұрғызылады. Төбесі сабанмен жабылып, биік етіп көтеріледі. == Тұрмыс салты == === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Ең көне ауылдық елді мекендер — шоғырланған және қатарлы орналасқан ауылдар, оңтүстігінде бір аулалы және шашыраңқы елді мекендер. Негізгі дәстүрлі тұрғын үй — тұрғын үй рига (рехетуба) — биік сабан төбесі бар бөренеден жасалған үш бөлмелі ғимарат. Іргелес бөлмелер — салқын қойма-камора (камбер) және гумно (рехеалуне). Кешеннің басқа ғимараттары — сарай (айт), қора (лаут), жазғы ас үй (кода), монша (саун). ХІХ ғасырдың аяғында ауқатты шаруалар үйінде бөлмелер саны артып, оларда жатын бөлмелері орналасып, мұржасы бар пештер пайда болды. Кейде тұрғын үйлер бөлек салынып, шаруашылық мақсатта қора ғана қалды. ХХ ғасырда коттедждер сияқты үйлер таралды.<ref>{{citeweb|url=https://www.etnosy.ru/node/436|title=Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-20 |lang=}}</ref> === Дәстүрлі киімдері === [[Сурет:Eesti rahvarõivad-EE 1.jpg|нобай|оңға|230px|Ұлттық киім киген эстондар]] Ұлттық киімдерінде көрші халықтардың әсері байқалады. Әйелдер түндік секілді тігілген көйлектер (сярк, хаме), шұбар юбка (сеэлик), мата белбеу, кофта (кампсун) немесе жеңсіз киім (лийстик) киген. Күйеуге шыққан әйелдер мейрам күндері алжапқыш, түрлі түсті жіппен сәнделген жабын (сыба) киіп жүрген. Дәстүрлі бас киімдері: қыздардікі – лента, әйелдердікі – чепцы, т.б. Ерлер жейде, ұзын немесе ұзындығы тізеге дейін шалбар, күртеше (ваммус), киіз қалпақ, қыста құлақшын киеді. Әйелдердің де, ерлердің де сыртқы киімі кафтан, қыста тон, қолғап болған. Аяқтарына етік, тері постол, лапти киген. === Дәстүрлі тағамдары === Дәстүрлі тағамдары алатын өнімдеріне (ұн, картоп, ет, балық, т.б.) негізделген. Олар әлі күнге дейін нанның көптеген түрлерін, ботқа, т.б. тағамдар, көкөністен түрлі тағамдарды даярлайды. Кең тараған сусындары – квас, сыра. === Фольклоры === Эстон фольклорында руникалық әндер, аңыздар, ертегілер, мақал-мәтелдер бар. Соның негізінде XIX ғасырдың ортасында Ф.В.Крейцвальд «Калевипоэг» эпикалық поэмасын жазды. Одан да ертерек, XVIII ғасырда Ф.Мениус алғаш рет эстон халық әуендерін жариялады. Ескі музыкалық аспаптар – каннель (гусли түрі), керней, сопель, сыбызғы, волынка, XVIII ғасырда скрипка, кейінірек - баян, балалайка кең тарады. XIX ғасырда үрмелі аспаптар оркестрлері құрыла бастады, хор өнері дамыды. 1869 жылы бірінші жалпы эстондық ән фестивалі өтті. Ән шығармашылығы бай. Эстония халық әндерінің 300 мыңнан астам түрлері жазылған: олардың көпшілігі мазмұны жағынан лирикалық, отбасылық өмірге қатысты, махаббат туралы, еңбек туралы әңгімелейді, дөңгелек билер, бесік жырлары және т.б. бар. Ежелгі билер жаппай және жұптық болды, көбінесе шеңберде орындалды. «Ямая-Лабаялг» биі кеңінен таралды.<ref>{{citeweb|url=https://xn--80aaaa1bcaqfbqcckfp8c4cxgsc.xn--p1ai/nationalities/%D0%AD%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BD%D1%86%D1%8B|title=Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-21 |lang=}}</ref> == Қазақстандағы эстондар == Қазақстандағы эстон диаспорасы санының жалпы динамикасы: *4 083 (1970 ж.), *3 505 (1979 ж.), *3 331 (1989 ж.), *1 819 (1999 ж.) адам, негізінен Қарағанды, Ақмола, Шығыс Қазақстан облыстарында және басқа да облыстарда тұрады.<ref>Э.Д. Сүлейменова, Д.Х.Ақанова, Н.Ж.Шаймерденова «Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы»: Кітап.–Алматы: «Издательство Золотая Книга» ЖШС, 2020 ж. 208-бет.</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{wikify}} {{stub}} {{Еуропа халықтары}} [[Санат:Эстондар]] [[Санат:Фин-угор халықтары]] ngyo8dkh3xgbw47p08o7mhava6ahtwx 3481797 3481796 2025-06-21T05:18:38Z Мағыпар 100137 3481797 wikitext text/x-wiki {{Халық |атауы = Эстондар |сурет = Viljandi folkdanslag på Hedemora gammelgård 2014 01.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 055 000 |аймақ = |аймақ1 = {{EST}} |саны1 = 914 896 (2021) |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{USA}} |саны2 = 27 113 |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{CAN}} |саны3 = 24 000 |түсініктемелер3 = |аймақ4 = {{SWE}} |саны4 = 25 509 |түсініктемелер4 = |аймақ5 = {{RUS}} |саны5 = 17 875 (2010) |түсініктемелер5 = |аймақ6 = {{AUS}} |саны6 = 7 543 |түсініктемелер6 = |аймақ7 = {{GER}} |саны7 = 6 286 |түсініктемелер7 = |аймақ8 = {{NOR}} |саны8 = 5092 |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = эстон тілі |діні = протестант (лютеран) |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Эстондар''' ({{lang-et|eestlased}}) — [[Эстония]]ның жергілікті халқы. [[Ресей]], [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]], [[Латвия]], [[Канада]], [[Украина]], [[Швеция]], т.б. елдерде де тұрады. Жалпы саны – 1,1 млн. адам (2006). == Тілі == Эстон тілі орал тілдер отбасының фин-угор тілдерінің балтық-фин тармағының оңтүстік тобына кіреді, тілдердің қопарылма (флективті) түріне жатады (агглютинацияның елеулі құбылыстары бар). Эстон тілі – ескі жазба тілі, бұл тілдегі алғашқы жазбалар ХІІІ ғасырға жатады. Эстон тілінің жазуы латын графикасына негізделген. Эстон тілінде үш диалект тобы бар: солтүстік эстон, оңтүстік эстон және солтүстік-шығыс. ХVI ғасырда екі эстон әдеби тілі пайда болды, біреуі солтүстік эстон диалектісі негізінде, екіншісі оңтүстік эстон диалектісі негізінде қалыптасты. ХІХ ғасырдың екінші жартысынан бастап біртұтас эстон әдеби тілі қалыптаса бастады, оның нормалары ХХ ғасырдың бірінші жартысында қалыптасқан болатын. == Діні == Сенушілер негізінен лютерандар, сетулер [[Православ шіркеуі|православиелік]].<ref>{{citeweb|url=https://www.etnosy.ru/node/1314|title= Брук С.И. Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-20 |lang=}}</ref> == Тарихы == 18 ғасырға дейін маарахвас аталған эстондардың ата-бабалары шамамен б.з.б. 3-мыңжылдықтың ортасында қазіргі [[Эстония]] жеріне қоныстанған. Олар мұнда келгеннен кейін жергілікті балтық-финн және басқа да тайпалармен араласып кетті. Б.з.б. 3-мыңжылдықтың аяғында Балтық маңына Эстондардың арғы ата-бабаларының тағы бір бөлігі келіп қоныстанды. Кейіннен олар да көршілес финн-угор, герман және славян тайпаларымен мәдени-экономикалық, саяси байланысқа түсті. Орта ғасырларда Эстондардың ұлт ретінде қалыптасуы басталды. Орыстың көне жылнамаларында бұлар чудь деп аталынды. Кейінгі орта ғасырларда [[Ливония]], [[Швеция]] мен [[Речь Посполита]], [[Дания]] сынды мемлекеттердің құрамында болу Эстондардың тұрмысы мен болмысына көп әсерін тигізді. 18 ғ-дың 1-жартысындағы орыс-швед соғысынан (Солтүстік соғыс) кейін Эстондар [[Ресей]]дің қол астына өтті. 19 ғасырда оңтүстік және солтүстік диалектілердің негізінде біртұтас эстон тілі қалыптасты. == Кәсібі == Эстондар негізінен егіншілікпен айналысып, 11 ғасырда-ақ егістік өңдеудің үш танаптық жүйесін игерді және мал шаруашылығымен айналысты, жағалауда өмір сүретіндері теңіз кәсібімен шұғылданды. Эстондар арасында мал шаруашылығы бұрын тек көмекші мәнге ие болса, қазір оның рөлі айтарлықтай өсті. Ірі қараның жергілікті тұқымыдары өсірілуде. Теңіз жағалауында балық аулау үлкен өнеркәсіптік сипатқа ие. Қазіргі эстондықтардың ата-бабалары үйлерін өзен жағасына салып, бір ауылға бірнеше отбасы болып қоныстанған. Баспаналары (рига) үш бөлмелі, ол қима ағаштан тұрғызылады. Төбесі сабанмен жабылып, биік етіп көтеріледі. == Тұрмыс салты == === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Ең көне ауылдық елді мекендер — шоғырланған және қатарлы орналасқан ауылдар, оңтүстігінде бір аулалы және шашыраңқы елді мекендер. Негізгі дәстүрлі тұрғын үй — тұрғын үй рига (рехетуба) — биік сабан төбесі бар бөренеден жасалған үш бөлмелі ғимарат. Іргелес бөлмелер — салқын қойма-камора (камбер) және гумно (рехеалуне). Кешеннің басқа ғимараттары — сарай (айт), қора (лаут), жазғы ас үй (кода), монша (саун). ХІХ ғасырдың аяғында ауқатты шаруалар үйінде бөлмелер саны артып, оларда жатын бөлмелері орналасып, мұржасы бар пештер пайда болды. Кейде тұрғын үйлер бөлек салынып, шаруашылық мақсатта қора ғана қалды. ХХ ғасырда коттедждер сияқты үйлер таралды.<ref>{{citeweb|url=https://www.etnosy.ru/node/436|title=Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-20 |lang=}}</ref> === Дәстүрлі киімдері === [[Сурет:Eesti rahvarõivad-EE 1.jpg|нобай|оңға|230px|Ұлттық киім киген эстондар]] Ұлттық киімдерінде көрші халықтардың әсері байқалады. Әйелдер түндік секілді тігілген көйлектер (сярк, хаме), шұбар юбка (сеэлик), мата белбеу, кофта (кампсун) немесе жеңсіз киім (лийстик) киген. Күйеуге шыққан әйелдер мейрам күндері алжапқыш, түрлі түсті жіппен сәнделген жабын (сыба) киіп жүрген. Дәстүрлі бас киімдері: қыздардікі – лента, әйелдердікі – чепцы, т.б. Ерлер жейде, ұзын немесе ұзындығы тізеге дейін шалбар, күртеше (ваммус), киіз қалпақ, қыста құлақшын киеді. Әйелдердің де, ерлердің де сыртқы киімі кафтан, қыста тон, қолғап болған. Аяқтарына етік, тері постол, лапти киген. === Дәстүрлі тағамдары === Дәстүрлі тағамдары алатын өнімдеріне (ұн, картоп, ет, балық, т.б.) негізделген. Олар әлі күнге дейін нанның көптеген түрлерін, ботқа, т.б. тағамдар, көкөністен түрлі тағамдарды даярлайды. Кең тараған сусындары – квас, сыра. === Фольклоры === Эстон фольклорында руникалық әндер, аңыздар, ертегілер, мақал-мәтелдер бар. Соның негізінде XIX ғасырдың ортасында Ф.В.Крейцвальд «Калевипоэг» эпикалық поэмасын жазды. Одан да ертерек, XVIII ғасырда Ф.Мениус алғаш рет эстон халық әуендерін жариялады. Ескі музыкалық аспаптар – каннель (гусли түрі), керней, сопель, сыбызғы, волынка, XVIII ғасырда скрипка, кейінірек - баян, балалайка кең тарады. XIX ғасырда үрмелі аспаптар оркестрлері құрыла бастады, хор өнері дамыды. 1869 жылы бірінші жалпы эстондық ән фестивалі өтті. Ән шығармашылығы бай. Эстония халық әндерінің 300 мыңнан астам түрлері жазылған: олардың көпшілігі мазмұны жағынан лирикалық, отбасылық өмірге қатысты, махаббат туралы, еңбек туралы әңгімелейді, дөңгелек билер, бесік жырлары және т.б. бар. Ежелгі билер жаппай және жұптық болды, көбінесе шеңберде орындалды. «Ямая-Лабаялг» биі кеңінен таралды.<ref>{{citeweb|url=https://xn--80aaaa1bcaqfbqcckfp8c4cxgsc.xn--p1ai/nationalities/%D0%AD%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BD%D1%86%D1%8B|title=Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-21 |lang=}}</ref> == Қазақстандағы эстондар == Қазақстандағы эстон диаспорасы санының жалпы динамикасы: *4 083 (1970 ж.), *3 505 (1979 ж.), *3 331 (1989 ж.), *1 819 (1999 ж.) адам, негізінен Қарағанды, Ақмола, Шығыс Қазақстан облыстарында және басқа да облыстарда тұрады.<ref>Э.Д. Сүлейменова, Д.Х.Ақанова, Н.Ж.Шаймерденова «Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы»: Кітап.–Алматы: «Издательство Золотая Книга» ЖШС, 2020 ж. 208-бет.</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Еуропа халықтары}} [[Санат:Эстондар]] [[Санат:Фин-угор халықтары]] hwf04matsin4yqlqaprnruhy6ydr4vp 3481799 3481797 2025-06-21T05:23:57Z Мағыпар 100137 үлгі, нақтылау 3481799 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Эстондар |төл атауы = {{lang-et|eestlased}} |сурет = Viljandi folkdanslag på Hedemora gammelgård 2014 01.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 055 000 |аймақ = |аймақ1 = {{Байрақ|Эстония}} |саны1 = 914 896 (2021) |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{Байрақ|АҚШ}} |саны2 = 27 113 |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{Байрақ|Канада}} |саны3 = 24 000 |түсініктемелер3 = |аймақ4 = {{Байрақ|Швеция}} |саны4 = 25 509 |түсініктемелер4 = |аймақ5 = {{Байрақ|Ресей}} |саны5 = 17 875 (2010) |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[эстон тілі]] |діні = [[протестантизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Эстондар''' ({{lang-et|eestlased}}) — [[Эстония]]ның жергілікті халқы. [[Ресей]], [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]], [[Латвия]], [[Канада]], [[Украина]], [[Швеция]], т.б. елдерде де тұрады. Жалпы саны – 1,1 млн. адам (2006). == Тілі == Эстон тілі орал тілдер отбасының фин-угор тілдерінің балтық-фин тармағының оңтүстік тобына кіреді, тілдердің қопарылма (флективті) түріне жатады (агглютинацияның елеулі құбылыстары бар). Эстон тілі – ескі жазба тілі, бұл тілдегі алғашқы жазбалар ХІІІ ғасырға жатады. Эстон тілінің жазуы латын графикасына негізделген. Эстон тілінде үш диалект тобы бар: солтүстік эстон, оңтүстік эстон және солтүстік-шығыс. ХVI ғасырда екі эстон әдеби тілі пайда болды, біреуі солтүстік эстон диалектісі негізінде, екіншісі оңтүстік эстон диалектісі негізінде қалыптасты. ХІХ ғасырдың екінші жартысынан бастап біртұтас эстон әдеби тілі қалыптаса бастады, оның нормалары ХХ ғасырдың бірінші жартысында қалыптасқан болатын. == Діні == Сенушілер негізінен лютерандар, сетулер [[Православ шіркеуі|православиелік]].<ref>{{citeweb|url=https://www.etnosy.ru/node/1314|title= Брук С.И. Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-20 |lang=}}</ref> == Тарихы == 18 ғасырға дейін маарахвас аталған эстондардың ата-бабалары шамамен б.з.б. 3-мыңжылдықтың ортасында қазіргі [[Эстония]] жеріне қоныстанған. Олар мұнда келгеннен кейін жергілікті балтық-финн және басқа да тайпалармен араласып кетті. Б.з.б. 3-мыңжылдықтың аяғында Балтық маңына Эстондардың арғы ата-бабаларының тағы бір бөлігі келіп қоныстанды. Кейіннен олар да көршілес финн-угор, герман және славян тайпаларымен мәдени-экономикалық, саяси байланысқа түсті. Орта ғасырларда Эстондардың ұлт ретінде қалыптасуы басталды. Орыстың көне жылнамаларында бұлар чудь деп аталынды. Кейінгі орта ғасырларда [[Ливония]], [[Швеция]] мен [[Речь Посполита]], [[Дания]] сынды мемлекеттердің құрамында болу Эстондардың тұрмысы мен болмысына көп әсерін тигізді. 18 ғ-дың 1-жартысындағы орыс-швед соғысынан (Солтүстік соғыс) кейін Эстондар [[Ресей]]дің қол астына өтті. 19 ғасырда оңтүстік және солтүстік диалектілердің негізінде біртұтас эстон тілі қалыптасты. == Кәсібі == Эстондар негізінен егіншілікпен айналысып, 11 ғасырда-ақ егістік өңдеудің үш танаптық жүйесін игерді және мал шаруашылығымен айналысты, жағалауда өмір сүретіндері теңіз кәсібімен шұғылданды. Эстондар арасында мал шаруашылығы бұрын тек көмекші мәнге ие болса, қазір оның рөлі айтарлықтай өсті. Ірі қараның жергілікті тұқымыдары өсірілуде. Теңіз жағалауында балық аулау үлкен өнеркәсіптік сипатқа ие. Қазіргі эстондықтардың ата-бабалары үйлерін өзен жағасына салып, бір ауылға бірнеше отбасы болып қоныстанған. Баспаналары (рига) үш бөлмелі, ол қима ағаштан тұрғызылады. Төбесі сабанмен жабылып, биік етіп көтеріледі. == Тұрмыс салты == === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Ең көне ауылдық елді мекендер — шоғырланған және қатарлы орналасқан ауылдар, оңтүстігінде бір аулалы және шашыраңқы елді мекендер. Негізгі дәстүрлі тұрғын үй — тұрғын үй рига (рехетуба) — биік сабан төбесі бар бөренеден жасалған үш бөлмелі ғимарат. Іргелес бөлмелер — салқын қойма-камора (камбер) және гумно (рехеалуне). Кешеннің басқа ғимараттары — сарай (айт), қора (лаут), жазғы ас үй (кода), монша (саун). ХІХ ғасырдың аяғында ауқатты шаруалар үйінде бөлмелер саны артып, оларда жатын бөлмелері орналасып, мұржасы бар пештер пайда болды. Кейде тұрғын үйлер бөлек салынып, шаруашылық мақсатта қора ғана қалды. ХХ ғасырда коттедждер сияқты үйлер таралды.<ref>{{citeweb|url=https://www.etnosy.ru/node/436|title=Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-20 |lang=}}</ref> === Дәстүрлі киімдері === [[Сурет:Eesti rahvarõivad-EE 1.jpg|нобай|оңға|230px|Ұлттық киім киген эстондар]] Ұлттық киімдерінде көрші халықтардың әсері байқалады. Әйелдер түндік секілді тігілген көйлектер (сярк, хаме), шұбар юбка (сеэлик), мата белбеу, кофта (кампсун) немесе жеңсіз киім (лийстик) киген. Күйеуге шыққан әйелдер мейрам күндері алжапқыш, түрлі түсті жіппен сәнделген жабын (сыба) киіп жүрген. Дәстүрлі бас киімдері: қыздардікі – лента, әйелдердікі – чепцы, т.б. Ерлер жейде, ұзын немесе ұзындығы тізеге дейін шалбар, күртеше (ваммус), киіз қалпақ, қыста құлақшын киеді. Әйелдердің де, ерлердің де сыртқы киімі кафтан, қыста тон, қолғап болған. Аяқтарына етік, тері постол, лапти киген. === Дәстүрлі тағамдары === Дәстүрлі тағамдары алатын өнімдеріне (ұн, картоп, ет, балық, т.б.) негізделген. Олар әлі күнге дейін нанның көптеген түрлерін, ботқа, т.б. тағамдар, көкөністен түрлі тағамдарды даярлайды. Кең тараған сусындары – квас, сыра. === Фольклоры === Эстон фольклорында руникалық әндер, аңыздар, ертегілер, мақал-мәтелдер бар. Соның негізінде XIX ғасырдың ортасында Ф.В.Крейцвальд «Калевипоэг» эпикалық поэмасын жазды. Одан да ертерек, XVIII ғасырда Ф.Мениус алғаш рет эстон халық әуендерін жариялады. Ескі музыкалық аспаптар – каннель (гусли түрі), керней, сопель, сыбызғы, волынка, XVIII ғасырда скрипка, кейінірек - баян, балалайка кең тарады. XIX ғасырда үрмелі аспаптар оркестрлері құрыла бастады, хор өнері дамыды. 1869 жылы бірінші жалпы эстондық ән фестивалі өтті. Ән шығармашылығы бай. Эстония халық әндерінің 300 мыңнан астам түрлері жазылған: олардың көпшілігі мазмұны жағынан лирикалық, отбасылық өмірге қатысты, махаббат туралы, еңбек туралы әңгімелейді, дөңгелек билер, бесік жырлары және т.б. бар. Ежелгі билер жаппай және жұптық болды, көбінесе шеңберде орындалды. «Ямая-Лабаялг» биі кеңінен таралды.<ref>{{citeweb|url=https://xn--80aaaa1bcaqfbqcckfp8c4cxgsc.xn--p1ai/nationalities/%D0%AD%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BD%D1%86%D1%8B|title=Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-21 |lang=}}</ref> == Қазақстандағы эстондар == Қазақстандағы эстон диаспорасы санының жалпы динамикасы: *4 083 (1970 ж.), *3 505 (1979 ж.), *3 331 (1989 ж.), *1 819 (1999 ж.) адам, негізінен Қарағанды, Ақмола, Шығыс Қазақстан облыстарында және басқа да облыстарда тұрады.<ref>Э.Д. Сүлейменова, Д.Х.Ақанова, Н.Ж.Шаймерденова «Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы»: Кітап.–Алматы: «Издательство Золотая Книга» ЖШС, 2020 ж. 208-бет.</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Еуропа халықтары}} [[Санат:Эстондар]] [[Санат:Фин-угор халықтары]] o4rpntg9ctcvpr62gvboj4wjgq9n18z 3481800 3481799 2025-06-21T05:32:28Z Мағыпар 100137 /* Дәстүрлі тағамдары */ толықтыру 3481800 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Эстондар |төл атауы = {{lang-et|eestlased}} |сурет = Viljandi folkdanslag på Hedemora gammelgård 2014 01.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 055 000 |аймақ = |аймақ1 = {{Байрақ|Эстония}} |саны1 = 914 896 (2021) |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{Байрақ|АҚШ}} |саны2 = 27 113 |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{Байрақ|Канада}} |саны3 = 24 000 |түсініктемелер3 = |аймақ4 = {{Байрақ|Швеция}} |саны4 = 25 509 |түсініктемелер4 = |аймақ5 = {{Байрақ|Ресей}} |саны5 = 17 875 (2010) |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[эстон тілі]] |діні = [[протестантизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Эстондар''' ({{lang-et|eestlased}}) — [[Эстония]]ның жергілікті халқы. [[Ресей]], [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]], [[Латвия]], [[Канада]], [[Украина]], [[Швеция]], т.б. елдерде де тұрады. Жалпы саны – 1,1 млн. адам (2006). == Тілі == Эстон тілі орал тілдер отбасының фин-угор тілдерінің балтық-фин тармағының оңтүстік тобына кіреді, тілдердің қопарылма (флективті) түріне жатады (агглютинацияның елеулі құбылыстары бар). Эстон тілі – ескі жазба тілі, бұл тілдегі алғашқы жазбалар ХІІІ ғасырға жатады. Эстон тілінің жазуы латын графикасына негізделген. Эстон тілінде үш диалект тобы бар: солтүстік эстон, оңтүстік эстон және солтүстік-шығыс. ХVI ғасырда екі эстон әдеби тілі пайда болды, біреуі солтүстік эстон диалектісі негізінде, екіншісі оңтүстік эстон диалектісі негізінде қалыптасты. ХІХ ғасырдың екінші жартысынан бастап біртұтас эстон әдеби тілі қалыптаса бастады, оның нормалары ХХ ғасырдың бірінші жартысында қалыптасқан болатын. == Діні == Сенушілер негізінен лютерандар, сетулер [[Православ шіркеуі|православиелік]].<ref>{{citeweb|url=https://www.etnosy.ru/node/1314|title= Брук С.И. Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-20 |lang=}}</ref> == Тарихы == 18 ғасырға дейін маарахвас аталған эстондардың ата-бабалары шамамен б.з.б. 3-мыңжылдықтың ортасында қазіргі [[Эстония]] жеріне қоныстанған. Олар мұнда келгеннен кейін жергілікті балтық-финн және басқа да тайпалармен араласып кетті. Б.з.б. 3-мыңжылдықтың аяғында Балтық маңына Эстондардың арғы ата-бабаларының тағы бір бөлігі келіп қоныстанды. Кейіннен олар да көршілес финн-угор, герман және славян тайпаларымен мәдени-экономикалық, саяси байланысқа түсті. Орта ғасырларда Эстондардың ұлт ретінде қалыптасуы басталды. Орыстың көне жылнамаларында бұлар чудь деп аталынды. Кейінгі орта ғасырларда [[Ливония]], [[Швеция]] мен [[Речь Посполита]], [[Дания]] сынды мемлекеттердің құрамында болу Эстондардың тұрмысы мен болмысына көп әсерін тигізді. 18 ғ-дың 1-жартысындағы орыс-швед соғысынан (Солтүстік соғыс) кейін Эстондар [[Ресей]]дің қол астына өтті. 19 ғасырда оңтүстік және солтүстік диалектілердің негізінде біртұтас эстон тілі қалыптасты. == Кәсібі == Эстондар негізінен егіншілікпен айналысып, 11 ғасырда-ақ егістік өңдеудің үш танаптық жүйесін игерді және мал шаруашылығымен айналысты, жағалауда өмір сүретіндері теңіз кәсібімен шұғылданды. Эстондар арасында мал шаруашылығы бұрын тек көмекші мәнге ие болса, қазір оның рөлі айтарлықтай өсті. Ірі қараның жергілікті тұқымыдары өсірілуде. Теңіз жағалауында балық аулау үлкен өнеркәсіптік сипатқа ие. Қазіргі эстондықтардың ата-бабалары үйлерін өзен жағасына салып, бір ауылға бірнеше отбасы болып қоныстанған. Баспаналары (рига) үш бөлмелі, ол қима ағаштан тұрғызылады. Төбесі сабанмен жабылып, биік етіп көтеріледі. == Тұрмыс салты == === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Ең көне ауылдық елді мекендер — шоғырланған және қатарлы орналасқан ауылдар, оңтүстігінде бір аулалы және шашыраңқы елді мекендер. Негізгі дәстүрлі тұрғын үй — тұрғын үй рига (рехетуба) — биік сабан төбесі бар бөренеден жасалған үш бөлмелі ғимарат. Іргелес бөлмелер — салқын қойма-камора (камбер) және гумно (рехеалуне). Кешеннің басқа ғимараттары — сарай (айт), қора (лаут), жазғы ас үй (кода), монша (саун). ХІХ ғасырдың аяғында ауқатты шаруалар үйінде бөлмелер саны артып, оларда жатын бөлмелері орналасып, мұржасы бар пештер пайда болды. Кейде тұрғын үйлер бөлек салынып, шаруашылық мақсатта қора ғана қалды. ХХ ғасырда коттедждер сияқты үйлер таралды.<ref>{{citeweb|url=https://www.etnosy.ru/node/436|title=Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-20 |lang=}}</ref> === Дәстүрлі киімдері === [[Сурет:Eesti rahvarõivad-EE 1.jpg|нобай|оңға|230px|Ұлттық киім киген эстондар]] Ұлттық киімдерінде көрші халықтардың әсері байқалады. Әйелдер түндік секілді тігілген көйлектер (сярк, хаме), шұбар юбка (сеэлик), мата белбеу, кофта (кампсун) немесе жеңсіз киім (лийстик) киген. Күйеуге шыққан әйелдер мейрам күндері алжапқыш, түрлі түсті жіппен сәнделген жабын (сыба) киіп жүрген. Дәстүрлі бас киімдері: қыздардікі – лента, әйелдердікі – чепцы, т.б. Ерлер жейде, ұзын немесе ұзындығы тізеге дейін шалбар, күртеше (ваммус), киіз қалпақ, қыста құлақшын киеді. Әйелдердің де, ерлердің де сыртқы киімі кафтан, қыста тон, қолғап болған. Аяқтарына етік, тері постол, лапти киген. === Дәстүрлі тағамдары === Ең танымал ингредиенттер — шошқа еті, жарма, картоп, қара нан, джем және саңырауқұлақтар. Эстондықтар сорпаны, желе етін, картоп көмбешін және сұлы киселін жақсы көреді. Ең көп таралған десерттер - сүзбе ірімшік пен сүт шоколады. Олар әлі күнге дейін нанның көптеген түрлерін, ботқа, т.б. тағамдар, көкөністен түрлі тағамдарды даярлайды. === Фольклоры === Эстон фольклорында руникалық әндер, аңыздар, ертегілер, мақал-мәтелдер бар. Соның негізінде XIX ғасырдың ортасында Ф.В.Крейцвальд «Калевипоэг» эпикалық поэмасын жазды. Одан да ертерек, XVIII ғасырда Ф.Мениус алғаш рет эстон халық әуендерін жариялады. Ескі музыкалық аспаптар – каннель (гусли түрі), керней, сопель, сыбызғы, волынка, XVIII ғасырда скрипка, кейінірек - баян, балалайка кең тарады. XIX ғасырда үрмелі аспаптар оркестрлері құрыла бастады, хор өнері дамыды. 1869 жылы бірінші жалпы эстондық ән фестивалі өтті. Ән шығармашылығы бай. Эстония халық әндерінің 300 мыңнан астам түрлері жазылған: олардың көпшілігі мазмұны жағынан лирикалық, отбасылық өмірге қатысты, махаббат туралы, еңбек туралы әңгімелейді, дөңгелек билер, бесік жырлары және т.б. бар. Ежелгі билер жаппай және жұптық болды, көбінесе шеңберде орындалды. «Ямая-Лабаялг» биі кеңінен таралды.<ref>{{citeweb|url=https://xn--80aaaa1bcaqfbqcckfp8c4cxgsc.xn--p1ai/nationalities/%D0%AD%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BD%D1%86%D1%8B|title=Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-21 |lang=}}</ref> == Қазақстандағы эстондар == Қазақстандағы эстон диаспорасы санының жалпы динамикасы: *4 083 (1970 ж.), *3 505 (1979 ж.), *3 331 (1989 ж.), *1 819 (1999 ж.) адам, негізінен Қарағанды, Ақмола, Шығыс Қазақстан облыстарында және басқа да облыстарда тұрады.<ref>Э.Д. Сүлейменова, Д.Х.Ақанова, Н.Ж.Шаймерденова «Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы»: Кітап.–Алматы: «Издательство Золотая Книга» ЖШС, 2020 ж. 208-бет.</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Еуропа халықтары}} [[Санат:Эстондар]] [[Санат:Фин-угор халықтары]] apy9q3o4ntbljf3w8i2ba71zz9ols43 3481801 3481800 2025-06-21T05:42:49Z Мағыпар 100137 /* Дәстүрлі тағамдары */ толықтыру 3481801 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Эстондар |төл атауы = {{lang-et|eestlased}} |сурет = Viljandi folkdanslag på Hedemora gammelgård 2014 01.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 055 000 |аймақ = |аймақ1 = {{Байрақ|Эстония}} |саны1 = 914 896 (2021) |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{Байрақ|АҚШ}} |саны2 = 27 113 |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{Байрақ|Канада}} |саны3 = 24 000 |түсініктемелер3 = |аймақ4 = {{Байрақ|Швеция}} |саны4 = 25 509 |түсініктемелер4 = |аймақ5 = {{Байрақ|Ресей}} |саны5 = 17 875 (2010) |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[эстон тілі]] |діні = [[протестантизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Эстондар''' ({{lang-et|eestlased}}) — [[Эстония]]ның жергілікті халқы. [[Ресей]], [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]], [[Латвия]], [[Канада]], [[Украина]], [[Швеция]], т.б. елдерде де тұрады. Жалпы саны – 1,1 млн. адам (2006). == Тілі == Эстон тілі орал тілдер отбасының фин-угор тілдерінің балтық-фин тармағының оңтүстік тобына кіреді, тілдердің қопарылма (флективті) түріне жатады (агглютинацияның елеулі құбылыстары бар). Эстон тілі – ескі жазба тілі, бұл тілдегі алғашқы жазбалар ХІІІ ғасырға жатады. Эстон тілінің жазуы латын графикасына негізделген. Эстон тілінде үш диалект тобы бар: солтүстік эстон, оңтүстік эстон және солтүстік-шығыс. ХVI ғасырда екі эстон әдеби тілі пайда болды, біреуі солтүстік эстон диалектісі негізінде, екіншісі оңтүстік эстон диалектісі негізінде қалыптасты. ХІХ ғасырдың екінші жартысынан бастап біртұтас эстон әдеби тілі қалыптаса бастады, оның нормалары ХХ ғасырдың бірінші жартысында қалыптасқан болатын. == Діні == Сенушілер негізінен лютерандар, сетулер [[Православ шіркеуі|православиелік]].<ref>{{citeweb|url=https://www.etnosy.ru/node/1314|title= Брук С.И. Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-20 |lang=}}</ref> == Тарихы == 18 ғасырға дейін маарахвас аталған эстондардың ата-бабалары шамамен б.з.б. 3-мыңжылдықтың ортасында қазіргі [[Эстония]] жеріне қоныстанған. Олар мұнда келгеннен кейін жергілікті балтық-финн және басқа да тайпалармен араласып кетті. Б.з.б. 3-мыңжылдықтың аяғында Балтық маңына Эстондардың арғы ата-бабаларының тағы бір бөлігі келіп қоныстанды. Кейіннен олар да көршілес финн-угор, герман және славян тайпаларымен мәдени-экономикалық, саяси байланысқа түсті. Орта ғасырларда Эстондардың ұлт ретінде қалыптасуы басталды. Орыстың көне жылнамаларында бұлар чудь деп аталынды. Кейінгі орта ғасырларда [[Ливония]], [[Швеция]] мен [[Речь Посполита]], [[Дания]] сынды мемлекеттердің құрамында болу Эстондардың тұрмысы мен болмысына көп әсерін тигізді. 18 ғ-дың 1-жартысындағы орыс-швед соғысынан (Солтүстік соғыс) кейін Эстондар [[Ресей]]дің қол астына өтті. 19 ғасырда оңтүстік және солтүстік диалектілердің негізінде біртұтас эстон тілі қалыптасты. == Кәсібі == Эстондар негізінен егіншілікпен айналысып, 11 ғасырда-ақ егістік өңдеудің үш танаптық жүйесін игерді және мал шаруашылығымен айналысты, жағалауда өмір сүретіндері теңіз кәсібімен шұғылданды. Эстондар арасында мал шаруашылығы бұрын тек көмекші мәнге ие болса, қазір оның рөлі айтарлықтай өсті. Ірі қараның жергілікті тұқымыдары өсірілуде. Теңіз жағалауында балық аулау үлкен өнеркәсіптік сипатқа ие. Қазіргі эстондықтардың ата-бабалары үйлерін өзен жағасына салып, бір ауылға бірнеше отбасы болып қоныстанған. Баспаналары (рига) үш бөлмелі, ол қима ағаштан тұрғызылады. Төбесі сабанмен жабылып, биік етіп көтеріледі. == Тұрмыс салты == === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Ең көне ауылдық елді мекендер — шоғырланған және қатарлы орналасқан ауылдар, оңтүстігінде бір аулалы және шашыраңқы елді мекендер. Негізгі дәстүрлі тұрғын үй — тұрғын үй рига (рехетуба) — биік сабан төбесі бар бөренеден жасалған үш бөлмелі ғимарат. Іргелес бөлмелер — салқын қойма-камора (камбер) және гумно (рехеалуне). Кешеннің басқа ғимараттары — сарай (айт), қора (лаут), жазғы ас үй (кода), монша (саун). ХІХ ғасырдың аяғында ауқатты шаруалар үйінде бөлмелер саны артып, оларда жатын бөлмелері орналасып, мұржасы бар пештер пайда болды. Кейде тұрғын үйлер бөлек салынып, шаруашылық мақсатта қора ғана қалды. ХХ ғасырда коттедждер сияқты үйлер таралды.<ref>{{citeweb|url=https://www.etnosy.ru/node/436|title=Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-20 |lang=}}</ref> === Дәстүрлі киімдері === [[Сурет:Eesti rahvarõivad-EE 1.jpg|нобай|оңға|230px|Ұлттық киім киген эстондар]] Ұлттық киімдерінде көрші халықтардың әсері байқалады. Әйелдер түндік секілді тігілген көйлектер (сярк, хаме), шұбар юбка (сеэлик), мата белбеу, кофта (кампсун) немесе жеңсіз киім (лийстик) киген. Күйеуге шыққан әйелдер мейрам күндері алжапқыш, түрлі түсті жіппен сәнделген жабын (сыба) киіп жүрген. Дәстүрлі бас киімдері: қыздардікі – лента, әйелдердікі – чепцы, т.б. Ерлер жейде, ұзын немесе ұзындығы тізеге дейін шалбар, күртеше (ваммус), киіз қалпақ, қыста құлақшын киеді. Әйелдердің де, ерлердің де сыртқы киімі кафтан, қыста тон, қолғап болған. Аяқтарына етік, тері постол, лапти киген. === Дәстүрлі тағамдары === Ең танымал ингредиенттер — шошқа еті, жарма, картоп, қара нан, джем және саңырауқұлақтар. Эстондықтар сорпаны, желе етін, картоп көмбешін және сұлы киселін жақсы көреді. Ең көп таралған десерттер - сүзбе ірімшік пен сүт шоколады. Олар әлі күнге дейін нанның көптеген түрлерін, ботқа, т.б. тағамдар, көкөністен түрлі тағамдарды даярлайды. Елде сүт өнеркәсібі белсенді дамып келеді. Бал, көкнәр тұқымы және джем қосылған эстон балмұздақтары мен ірімшіктері кеңінен тұтынылады. Теңіз өнімдерін ұнататындар асшаян сорпаларын бағалайды. Сондай-ақ эстондар аздап тұздалған балықтан тағамдар дайындағанды ​​ұнатады. Ет тағамдарына жидек соустарын қосады. Мерекелерде таза қара бидай немесе бидай наны (сепик) пісірілді, шұжықтар дайындалды (оңтүстігінде — қансоқта, солтүстігінде — "ақ", жарма толтырылған), желе (сюльт, яхелиха). Оңтүстікке сүзбе ірімшігі (сыр) тән. === Фольклоры === Эстон фольклорында руникалық әндер, аңыздар, ертегілер, мақал-мәтелдер бар. Соның негізінде XIX ғасырдың ортасында Ф.В.Крейцвальд «Калевипоэг» эпикалық поэмасын жазды. Одан да ертерек, XVIII ғасырда Ф.Мениус алғаш рет эстон халық әуендерін жариялады. Ескі музыкалық аспаптар – каннель (гусли түрі), керней, сопель, сыбызғы, волынка, XVIII ғасырда скрипка, кейінірек - баян, балалайка кең тарады. XIX ғасырда үрмелі аспаптар оркестрлері құрыла бастады, хор өнері дамыды. 1869 жылы бірінші жалпы эстондық ән фестивалі өтті. Ән шығармашылығы бай. Эстония халық әндерінің 300 мыңнан астам түрлері жазылған: олардың көпшілігі мазмұны жағынан лирикалық, отбасылық өмірге қатысты, махаббат туралы, еңбек туралы әңгімелейді, дөңгелек билер, бесік жырлары және т.б. бар. Ежелгі билер жаппай және жұптық болды, көбінесе шеңберде орындалды. «Ямая-Лабаялг» биі кеңінен таралды.<ref>{{citeweb|url=https://xn--80aaaa1bcaqfbqcckfp8c4cxgsc.xn--p1ai/nationalities/%D0%AD%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BD%D1%86%D1%8B|title=Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-21 |lang=}}</ref> == Қазақстандағы эстондар == Қазақстандағы эстон диаспорасы санының жалпы динамикасы: *4 083 (1970 ж.), *3 505 (1979 ж.), *3 331 (1989 ж.), *1 819 (1999 ж.) адам, негізінен Қарағанды, Ақмола, Шығыс Қазақстан облыстарында және басқа да облыстарда тұрады.<ref>Э.Д. Сүлейменова, Д.Х.Ақанова, Н.Ж.Шаймерденова «Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы»: Кітап.–Алматы: «Издательство Золотая Книга» ЖШС, 2020 ж. 208-бет.</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Еуропа халықтары}} [[Санат:Эстондар]] [[Санат:Фин-угор халықтары]] 4u3p2cjxsuos011j64w31yehneepujn 3481802 3481801 2025-06-21T05:46:26Z Мағыпар 100137 /* Дәстүрлі тағамдары */ дереккөз 3481802 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Эстондар |төл атауы = {{lang-et|eestlased}} |сурет = Viljandi folkdanslag på Hedemora gammelgård 2014 01.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 055 000 |аймақ = |аймақ1 = {{Байрақ|Эстония}} |саны1 = 914 896 (2021) |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{Байрақ|АҚШ}} |саны2 = 27 113 |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{Байрақ|Канада}} |саны3 = 24 000 |түсініктемелер3 = |аймақ4 = {{Байрақ|Швеция}} |саны4 = 25 509 |түсініктемелер4 = |аймақ5 = {{Байрақ|Ресей}} |саны5 = 17 875 (2010) |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[эстон тілі]] |діні = [[протестантизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Эстондар''' ({{lang-et|eestlased}}) — [[Эстония]]ның жергілікті халқы. [[Ресей]], [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]], [[Латвия]], [[Канада]], [[Украина]], [[Швеция]], т.б. елдерде де тұрады. Жалпы саны – 1,1 млн. адам (2006). == Тілі == Эстон тілі орал тілдер отбасының фин-угор тілдерінің балтық-фин тармағының оңтүстік тобына кіреді, тілдердің қопарылма (флективті) түріне жатады (агглютинацияның елеулі құбылыстары бар). Эстон тілі – ескі жазба тілі, бұл тілдегі алғашқы жазбалар ХІІІ ғасырға жатады. Эстон тілінің жазуы латын графикасына негізделген. Эстон тілінде үш диалект тобы бар: солтүстік эстон, оңтүстік эстон және солтүстік-шығыс. ХVI ғасырда екі эстон әдеби тілі пайда болды, біреуі солтүстік эстон диалектісі негізінде, екіншісі оңтүстік эстон диалектісі негізінде қалыптасты. ХІХ ғасырдың екінші жартысынан бастап біртұтас эстон әдеби тілі қалыптаса бастады, оның нормалары ХХ ғасырдың бірінші жартысында қалыптасқан болатын. == Діні == Сенушілер негізінен лютерандар, сетулер [[Православ шіркеуі|православиелік]].<ref>{{citeweb|url=https://www.etnosy.ru/node/1314|title= Брук С.И. Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-20 |lang=}}</ref> == Тарихы == 18 ғасырға дейін маарахвас аталған эстондардың ата-бабалары шамамен б.з.б. 3-мыңжылдықтың ортасында қазіргі [[Эстония]] жеріне қоныстанған. Олар мұнда келгеннен кейін жергілікті балтық-финн және басқа да тайпалармен араласып кетті. Б.з.б. 3-мыңжылдықтың аяғында Балтық маңына Эстондардың арғы ата-бабаларының тағы бір бөлігі келіп қоныстанды. Кейіннен олар да көршілес финн-угор, герман және славян тайпаларымен мәдени-экономикалық, саяси байланысқа түсті. Орта ғасырларда Эстондардың ұлт ретінде қалыптасуы басталды. Орыстың көне жылнамаларында бұлар чудь деп аталынды. Кейінгі орта ғасырларда [[Ливония]], [[Швеция]] мен [[Речь Посполита]], [[Дания]] сынды мемлекеттердің құрамында болу Эстондардың тұрмысы мен болмысына көп әсерін тигізді. 18 ғ-дың 1-жартысындағы орыс-швед соғысынан (Солтүстік соғыс) кейін Эстондар [[Ресей]]дің қол астына өтті. 19 ғасырда оңтүстік және солтүстік диалектілердің негізінде біртұтас эстон тілі қалыптасты. == Кәсібі == Эстондар негізінен егіншілікпен айналысып, 11 ғасырда-ақ егістік өңдеудің үш танаптық жүйесін игерді және мал шаруашылығымен айналысты, жағалауда өмір сүретіндері теңіз кәсібімен шұғылданды. Эстондар арасында мал шаруашылығы бұрын тек көмекші мәнге ие болса, қазір оның рөлі айтарлықтай өсті. Ірі қараның жергілікті тұқымыдары өсірілуде. Теңіз жағалауында балық аулау үлкен өнеркәсіптік сипатқа ие. Қазіргі эстондықтардың ата-бабалары үйлерін өзен жағасына салып, бір ауылға бірнеше отбасы болып қоныстанған. Баспаналары (рига) үш бөлмелі, ол қима ағаштан тұрғызылады. Төбесі сабанмен жабылып, биік етіп көтеріледі. == Тұрмыс салты == === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Ең көне ауылдық елді мекендер — шоғырланған және қатарлы орналасқан ауылдар, оңтүстігінде бір аулалы және шашыраңқы елді мекендер. Негізгі дәстүрлі тұрғын үй — тұрғын үй рига (рехетуба) — биік сабан төбесі бар бөренеден жасалған үш бөлмелі ғимарат. Іргелес бөлмелер — салқын қойма-камора (камбер) және гумно (рехеалуне). Кешеннің басқа ғимараттары — сарай (айт), қора (лаут), жазғы ас үй (кода), монша (саун). ХІХ ғасырдың аяғында ауқатты шаруалар үйінде бөлмелер саны артып, оларда жатын бөлмелері орналасып, мұржасы бар пештер пайда болды. Кейде тұрғын үйлер бөлек салынып, шаруашылық мақсатта қора ғана қалды. ХХ ғасырда коттедждер сияқты үйлер таралды.<ref>{{citeweb|url=https://www.etnosy.ru/node/436|title=Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-20 |lang=}}</ref> === Дәстүрлі киімдері === [[Сурет:Eesti rahvarõivad-EE 1.jpg|нобай|оңға|230px|Ұлттық киім киген эстондар]] Ұлттық киімдерінде көрші халықтардың әсері байқалады. Әйелдер түндік секілді тігілген көйлектер (сярк, хаме), шұбар юбка (сеэлик), мата белбеу, кофта (кампсун) немесе жеңсіз киім (лийстик) киген. Күйеуге шыққан әйелдер мейрам күндері алжапқыш, түрлі түсті жіппен сәнделген жабын (сыба) киіп жүрген. Дәстүрлі бас киімдері: қыздардікі – лента, әйелдердікі – чепцы, т.б. Ерлер жейде, ұзын немесе ұзындығы тізеге дейін шалбар, күртеше (ваммус), киіз қалпақ, қыста құлақшын киеді. Әйелдердің де, ерлердің де сыртқы киімі кафтан, қыста тон, қолғап болған. Аяқтарына етік, тері постол, лапти киген. === Дәстүрлі тағамдары === Ең танымал ингредиенттер — шошқа еті, жарма, картоп, қара нан, джем және саңырауқұлақтар. Эстондықтар сорпаны, желе етін, картоп көмбешін және сұлы киселін жақсы көреді. Ең көп таралған десерттер - сүзбе ірімшік пен сүт шоколады. Олар әлі күнге дейін нанның көптеген түрлерін, ботқа, т.б. тағамдар, көкөністен түрлі тағамдарды даярлайды. Елде сүт өнеркәсібі белсенді дамып келеді. Бал, көкнәр тұқымы және джем қосылған эстон балмұздақтары мен ірімшіктері кеңінен тұтынылады. Теңіз өнімдерін ұнататындар асшаян сорпаларын бағалайды. Сондай-ақ эстондар аздап тұздалған балықтан тағамдар дайындағанды ​​ұнатады. Ет тағамдарына жидек соустарын қосады. Мерекелерде таза қара бидай немесе бидай наны (сепик) пісірілді, шұжықтар дайындалды (оңтүстігінде — қансоқта, солтүстігінде — "ақ", жарма толтырылған), желе (сюльт, яхелиха). Оңтүстікке сүзбе ірімшігі (сыр) тән.<ref>{{citeweb|url=https://travelask.ru/articles/estontsy-esty-sderzhannye-i-dobrye|title=Эстондықтар (эстиялықтар) ұстамды және мейірімді|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-21 |lang=}}</ref> === Фольклоры === Эстон фольклорында руникалық әндер, аңыздар, ертегілер, мақал-мәтелдер бар. Соның негізінде XIX ғасырдың ортасында Ф.В.Крейцвальд «Калевипоэг» эпикалық поэмасын жазды. Одан да ертерек, XVIII ғасырда Ф.Мениус алғаш рет эстон халық әуендерін жариялады. Ескі музыкалық аспаптар – каннель (гусли түрі), керней, сопель, сыбызғы, волынка, XVIII ғасырда скрипка, кейінірек - баян, балалайка кең тарады. XIX ғасырда үрмелі аспаптар оркестрлері құрыла бастады, хор өнері дамыды. 1869 жылы бірінші жалпы эстондық ән фестивалі өтті. Ән шығармашылығы бай. Эстония халық әндерінің 300 мыңнан астам түрлері жазылған: олардың көпшілігі мазмұны жағынан лирикалық, отбасылық өмірге қатысты, махаббат туралы, еңбек туралы әңгімелейді, дөңгелек билер, бесік жырлары және т.б. бар. Ежелгі билер жаппай және жұптық болды, көбінесе шеңберде орындалды. «Ямая-Лабаялг» биі кеңінен таралды.<ref>{{citeweb|url=https://xn--80aaaa1bcaqfbqcckfp8c4cxgsc.xn--p1ai/nationalities/%D0%AD%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BD%D1%86%D1%8B|title=Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-21 |lang=}}</ref> == Қазақстандағы эстондар == Қазақстандағы эстон диаспорасы санының жалпы динамикасы: *4 083 (1970 ж.), *3 505 (1979 ж.), *3 331 (1989 ж.), *1 819 (1999 ж.) адам, негізінен Қарағанды, Ақмола, Шығыс Қазақстан облыстарында және басқа да облыстарда тұрады.<ref>Э.Д. Сүлейменова, Д.Х.Ақанова, Н.Ж.Шаймерденова «Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы»: Кітап.–Алматы: «Издательство Золотая Книга» ЖШС, 2020 ж. 208-бет.</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Еуропа халықтары}} [[Санат:Эстондар]] [[Санат:Фин-угор халықтары]] 8w80qyikbmjix4yvk3vgo5aza8ompce 3481803 3481802 2025-06-21T05:59:42Z Мағыпар 100137 /* Дәстүрлі киімдері */ 3481803 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Эстондар |төл атауы = {{lang-et|eestlased}} |сурет = Viljandi folkdanslag på Hedemora gammelgård 2014 01.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 055 000 |аймақ = |аймақ1 = {{Байрақ|Эстония}} |саны1 = 914 896 (2021) |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{Байрақ|АҚШ}} |саны2 = 27 113 |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{Байрақ|Канада}} |саны3 = 24 000 |түсініктемелер3 = |аймақ4 = {{Байрақ|Швеция}} |саны4 = 25 509 |түсініктемелер4 = |аймақ5 = {{Байрақ|Ресей}} |саны5 = 17 875 (2010) |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[эстон тілі]] |діні = [[протестантизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Эстондар''' ({{lang-et|eestlased}}) — [[Эстония]]ның жергілікті халқы. [[Ресей]], [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]], [[Латвия]], [[Канада]], [[Украина]], [[Швеция]], т.б. елдерде де тұрады. Жалпы саны – 1,1 млн. адам (2006). == Тілі == Эстон тілі орал тілдер отбасының фин-угор тілдерінің балтық-фин тармағының оңтүстік тобына кіреді, тілдердің қопарылма (флективті) түріне жатады (агглютинацияның елеулі құбылыстары бар). Эстон тілі – ескі жазба тілі, бұл тілдегі алғашқы жазбалар ХІІІ ғасырға жатады. Эстон тілінің жазуы латын графикасына негізделген. Эстон тілінде үш диалект тобы бар: солтүстік эстон, оңтүстік эстон және солтүстік-шығыс. ХVI ғасырда екі эстон әдеби тілі пайда болды, біреуі солтүстік эстон диалектісі негізінде, екіншісі оңтүстік эстон диалектісі негізінде қалыптасты. ХІХ ғасырдың екінші жартысынан бастап біртұтас эстон әдеби тілі қалыптаса бастады, оның нормалары ХХ ғасырдың бірінші жартысында қалыптасқан болатын. == Діні == Сенушілер негізінен лютерандар, сетулер [[Православ шіркеуі|православиелік]].<ref>{{citeweb|url=https://www.etnosy.ru/node/1314|title= Брук С.И. Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-20 |lang=}}</ref> == Тарихы == 18 ғасырға дейін маарахвас аталған эстондардың ата-бабалары шамамен б.з.б. 3-мыңжылдықтың ортасында қазіргі [[Эстония]] жеріне қоныстанған. Олар мұнда келгеннен кейін жергілікті балтық-финн және басқа да тайпалармен араласып кетті. Б.з.б. 3-мыңжылдықтың аяғында Балтық маңына Эстондардың арғы ата-бабаларының тағы бір бөлігі келіп қоныстанды. Кейіннен олар да көршілес финн-угор, герман және славян тайпаларымен мәдени-экономикалық, саяси байланысқа түсті. Орта ғасырларда Эстондардың ұлт ретінде қалыптасуы басталды. Орыстың көне жылнамаларында бұлар чудь деп аталынды. Кейінгі орта ғасырларда [[Ливония]], [[Швеция]] мен [[Речь Посполита]], [[Дания]] сынды мемлекеттердің құрамында болу Эстондардың тұрмысы мен болмысына көп әсерін тигізді. 18 ғ-дың 1-жартысындағы орыс-швед соғысынан (Солтүстік соғыс) кейін Эстондар [[Ресей]]дің қол астына өтті. 19 ғасырда оңтүстік және солтүстік диалектілердің негізінде біртұтас эстон тілі қалыптасты. == Кәсібі == Эстондар негізінен егіншілікпен айналысып, 11 ғасырда-ақ егістік өңдеудің үш танаптық жүйесін игерді және мал шаруашылығымен айналысты, жағалауда өмір сүретіндері теңіз кәсібімен шұғылданды. Эстондар арасында мал шаруашылығы бұрын тек көмекші мәнге ие болса, қазір оның рөлі айтарлықтай өсті. Ірі қараның жергілікті тұқымыдары өсірілуде. Теңіз жағалауында балық аулау үлкен өнеркәсіптік сипатқа ие. Қазіргі эстондықтардың ата-бабалары үйлерін өзен жағасына салып, бір ауылға бірнеше отбасы болып қоныстанған. Баспаналары (рига) үш бөлмелі, ол қима ағаштан тұрғызылады. Төбесі сабанмен жабылып, биік етіп көтеріледі. == Тұрмыс салты == === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Ең көне ауылдық елді мекендер — шоғырланған және қатарлы орналасқан ауылдар, оңтүстігінде бір аулалы және шашыраңқы елді мекендер. Негізгі дәстүрлі тұрғын үй — тұрғын үй рига (рехетуба) — биік сабан төбесі бар бөренеден жасалған үш бөлмелі ғимарат. Іргелес бөлмелер — салқын қойма-камора (камбер) және гумно (рехеалуне). Кешеннің басқа ғимараттары — сарай (айт), қора (лаут), жазғы ас үй (кода), монша (саун). ХІХ ғасырдың аяғында ауқатты шаруалар үйінде бөлмелер саны артып, оларда жатын бөлмелері орналасып, мұржасы бар пештер пайда болды. Кейде тұрғын үйлер бөлек салынып, шаруашылық мақсатта қора ғана қалды. ХХ ғасырда коттедждер сияқты үйлер таралды.<ref>{{citeweb|url=https://www.etnosy.ru/node/436|title=Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-20 |lang=}}</ref> === Дәстүрлі киімдері === [[Сурет:Eesti rahvarõivad-EE 1.jpg|нобай|оңға|230px|Ұлттық киім киген эстондар]] XIX ғасырдың ортасындағы әйелдердің дәстүрлі киімі туника тәрізді көйлек (сярк, хаме), жолақты белдемше (сеэлик), тоқылған белбеу, кофта (кампсун) немесе жеңсіз киім (лийстик) киген. Күйеуге шыққан әйелдер мейрам күндері алжапқыш, түрлі түсті жіппен сәнделген жабын (сыба) киіп жүрген. Солтүстікте жеңі қысқа жейде (кяйсед) кең таралған. Тұрмысқа шыққан әйелдер алжапқыш, орамал бас киім (линик), кейінірек - зығыр қалпақ (тану), солтүстік пен батыста - бас киім (поттмютс, кабимютс) киген. Қыздардың бас киімі қатты негіздегі тәж (пярг) немесе таспа болды. Зығыр (ылалиник, каал) немесе жүн жамылғы (сыба) тән болды. === Дәстүрлі тағамдары === Ең танымал ингредиенттер — шошқа еті, жарма, картоп, қара нан, джем және саңырауқұлақтар. Эстондықтар сорпаны, желе етін, картоп көмбешін және сұлы киселін жақсы көреді. Ең көп таралған десерттер - сүзбе ірімшік пен сүт шоколады. Олар әлі күнге дейін нанның көптеген түрлерін, ботқа, т.б. тағамдар, көкөністен түрлі тағамдарды даярлайды. Елде сүт өнеркәсібі белсенді дамып келеді. Бал, көкнәр тұқымы және джем қосылған эстон балмұздақтары мен ірімшіктері кеңінен тұтынылады. Теңіз өнімдерін ұнататындар асшаян сорпаларын бағалайды. Сондай-ақ эстондар аздап тұздалған балықтан тағамдар дайындағанды ​​ұнатады. Ет тағамдарына жидек соустарын қосады. Мерекелерде таза қара бидай немесе бидай наны (сепик) пісірілді, шұжықтар дайындалды (оңтүстігінде — қансоқта, солтүстігінде — "ақ", жарма толтырылған), желе (сюльт, яхелиха). Оңтүстікке сүзбе ірімшігі (сыр) тән.<ref>{{citeweb|url=https://travelask.ru/articles/estontsy-esty-sderzhannye-i-dobrye|title=Эстондықтар (эстиялықтар) ұстамды және мейірімді|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-21 |lang=}}</ref> === Фольклоры === Эстон фольклорында руникалық әндер, аңыздар, ертегілер, мақал-мәтелдер бар. Соның негізінде XIX ғасырдың ортасында Ф.В.Крейцвальд «Калевипоэг» эпикалық поэмасын жазды. Одан да ертерек, XVIII ғасырда Ф.Мениус алғаш рет эстон халық әуендерін жариялады. Ескі музыкалық аспаптар – каннель (гусли түрі), керней, сопель, сыбызғы, волынка, XVIII ғасырда скрипка, кейінірек - баян, балалайка кең тарады. XIX ғасырда үрмелі аспаптар оркестрлері құрыла бастады, хор өнері дамыды. 1869 жылы бірінші жалпы эстондық ән фестивалі өтті. Ән шығармашылығы бай. Эстония халық әндерінің 300 мыңнан астам түрлері жазылған: олардың көпшілігі мазмұны жағынан лирикалық, отбасылық өмірге қатысты, махаббат туралы, еңбек туралы әңгімелейді, дөңгелек билер, бесік жырлары және т.б. бар. Ежелгі билер жаппай және жұптық болды, көбінесе шеңберде орындалды. «Ямая-Лабаялг» биі кеңінен таралды.<ref>{{citeweb|url=https://xn--80aaaa1bcaqfbqcckfp8c4cxgsc.xn--p1ai/nationalities/%D0%AD%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BD%D1%86%D1%8B|title=Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-21 |lang=}}</ref> == Қазақстандағы эстондар == Қазақстандағы эстон диаспорасы санының жалпы динамикасы: *4 083 (1970 ж.), *3 505 (1979 ж.), *3 331 (1989 ж.), *1 819 (1999 ж.) адам, негізінен Қарағанды, Ақмола, Шығыс Қазақстан облыстарында және басқа да облыстарда тұрады.<ref>Э.Д. Сүлейменова, Д.Х.Ақанова, Н.Ж.Шаймерденова «Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы»: Кітап.–Алматы: «Издательство Золотая Книга» ЖШС, 2020 ж. 208-бет.</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Еуропа халықтары}} [[Санат:Эстондар]] [[Санат:Фин-угор халықтары]] 05yg7o5h5p5kpaqynbh3qj5s4n68fkn 3481805 3481803 2025-06-21T06:06:11Z Мағыпар 100137 /* Дәстүрлі киімдері */ толықтыру 3481805 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Эстондар |төл атауы = {{lang-et|eestlased}} |сурет = Viljandi folkdanslag på Hedemora gammelgård 2014 01.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 055 000 |аймақ = |аймақ1 = {{Байрақ|Эстония}} |саны1 = 914 896 (2021) |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{Байрақ|АҚШ}} |саны2 = 27 113 |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{Байрақ|Канада}} |саны3 = 24 000 |түсініктемелер3 = |аймақ4 = {{Байрақ|Швеция}} |саны4 = 25 509 |түсініктемелер4 = |аймақ5 = {{Байрақ|Ресей}} |саны5 = 17 875 (2010) |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[эстон тілі]] |діні = [[протестантизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Эстондар''' ({{lang-et|eestlased}}) — [[Эстония]]ның жергілікті халқы. [[Ресей]], [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]], [[Латвия]], [[Канада]], [[Украина]], [[Швеция]], т.б. елдерде де тұрады. Жалпы саны – 1,1 млн. адам (2006). == Тілі == Эстон тілі орал тілдер отбасының фин-угор тілдерінің балтық-фин тармағының оңтүстік тобына кіреді, тілдердің қопарылма (флективті) түріне жатады (агглютинацияның елеулі құбылыстары бар). Эстон тілі – ескі жазба тілі, бұл тілдегі алғашқы жазбалар ХІІІ ғасырға жатады. Эстон тілінің жазуы латын графикасына негізделген. Эстон тілінде үш диалект тобы бар: солтүстік эстон, оңтүстік эстон және солтүстік-шығыс. ХVI ғасырда екі эстон әдеби тілі пайда болды, біреуі солтүстік эстон диалектісі негізінде, екіншісі оңтүстік эстон диалектісі негізінде қалыптасты. ХІХ ғасырдың екінші жартысынан бастап біртұтас эстон әдеби тілі қалыптаса бастады, оның нормалары ХХ ғасырдың бірінші жартысында қалыптасқан болатын. == Діні == Сенушілер негізінен лютерандар, сетулер [[Православ шіркеуі|православиелік]].<ref>{{citeweb|url=https://www.etnosy.ru/node/1314|title= Брук С.И. Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-20 |lang=}}</ref> == Тарихы == 18 ғасырға дейін маарахвас аталған эстондардың ата-бабалары шамамен б.з.б. 3-мыңжылдықтың ортасында қазіргі [[Эстония]] жеріне қоныстанған. Олар мұнда келгеннен кейін жергілікті балтық-финн және басқа да тайпалармен араласып кетті. Б.з.б. 3-мыңжылдықтың аяғында Балтық маңына Эстондардың арғы ата-бабаларының тағы бір бөлігі келіп қоныстанды. Кейіннен олар да көршілес финн-угор, герман және славян тайпаларымен мәдени-экономикалық, саяси байланысқа түсті. Орта ғасырларда Эстондардың ұлт ретінде қалыптасуы басталды. Орыстың көне жылнамаларында бұлар чудь деп аталынды. Кейінгі орта ғасырларда [[Ливония]], [[Швеция]] мен [[Речь Посполита]], [[Дания]] сынды мемлекеттердің құрамында болу Эстондардың тұрмысы мен болмысына көп әсерін тигізді. 18 ғ-дың 1-жартысындағы орыс-швед соғысынан (Солтүстік соғыс) кейін Эстондар [[Ресей]]дің қол астына өтті. 19 ғасырда оңтүстік және солтүстік диалектілердің негізінде біртұтас эстон тілі қалыптасты. == Кәсібі == Эстондар негізінен егіншілікпен айналысып, 11 ғасырда-ақ егістік өңдеудің үш танаптық жүйесін игерді және мал шаруашылығымен айналысты, жағалауда өмір сүретіндері теңіз кәсібімен шұғылданды. Эстондар арасында мал шаруашылығы бұрын тек көмекші мәнге ие болса, қазір оның рөлі айтарлықтай өсті. Ірі қараның жергілікті тұқымыдары өсірілуде. Теңіз жағалауында балық аулау үлкен өнеркәсіптік сипатқа ие. Қазіргі эстондықтардың ата-бабалары үйлерін өзен жағасына салып, бір ауылға бірнеше отбасы болып қоныстанған. Баспаналары (рига) үш бөлмелі, ол қима ағаштан тұрғызылады. Төбесі сабанмен жабылып, биік етіп көтеріледі. == Тұрмыс салты == === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Ең көне ауылдық елді мекендер — шоғырланған және қатарлы орналасқан ауылдар, оңтүстігінде бір аулалы және шашыраңқы елді мекендер. Негізгі дәстүрлі тұрғын үй — тұрғын үй рига (рехетуба) — биік сабан төбесі бар бөренеден жасалған үш бөлмелі ғимарат. Іргелес бөлмелер — салқын қойма-камора (камбер) және гумно (рехеалуне). Кешеннің басқа ғимараттары — сарай (айт), қора (лаут), жазғы ас үй (кода), монша (саун). ХІХ ғасырдың аяғында ауқатты шаруалар үйінде бөлмелер саны артып, оларда жатын бөлмелері орналасып, мұржасы бар пештер пайда болды. Кейде тұрғын үйлер бөлек салынып, шаруашылық мақсатта қора ғана қалды. ХХ ғасырда коттедждер сияқты үйлер таралды.<ref>{{citeweb|url=https://www.etnosy.ru/node/436|title=Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-20 |lang=}}</ref> === Дәстүрлі киімдері === [[Сурет:Eesti rahvarõivad-EE 1.jpg|нобай|оңға|230px|Ұлттық киім киген эстондар]] XIX ғасырдың ортасындағы әйелдердің дәстүрлі киімі туника тәрізді көйлек (сярк, хаме), жолақты белдемше (сеэлик), тоқылған белбеу, кофта (кампсун) немесе жеңсіз киім (лийстик) киген. Күйеуге шыққан әйелдер мейрам күндері алжапқыш, түрлі түсті жіппен сәнделген жабын (сыба) киіп жүрген. Солтүстікте жеңі қысқа жейде (кяйсед) кең таралған. Тұрмысқа шыққан әйелдер алжапқыш, орамал бас киім (линик), кейінірек - зығыр қалпақ (тану), солтүстік пен батыста - бас киім (поттмютс, кабимютс) киген. Қыздардың бас киімі қатты негіздегі тәж (пярг) немесе таспа болды. Зығыр (ылалиник, каал) немесе жүн жамылғы (сыба) тән болды. Мерекелік киім сәнді моншақтармен безендірілді - конустық (сыльг) және жалпақ (преэс), монеталармен және моншақтармен алқалариен. Сетулерде кеуде әшекейлері көп болды. Сету әйелдер киімі ресейлік элементтермен ерекшеленді — ұзын жеңді жейде (кейінірек - кең жеңі бар Новгород түрі деп аталды) және жабық қиғаш сарафан (рююд, сукман). === Дәстүрлі тағамдары === Ең танымал ингредиенттер — шошқа еті, жарма, картоп, қара нан, джем және саңырауқұлақтар. Эстондықтар сорпаны, желе етін, картоп көмбешін және сұлы киселін жақсы көреді. Ең көп таралған десерттер - сүзбе ірімшік пен сүт шоколады. Олар әлі күнге дейін нанның көптеген түрлерін, ботқа, т.б. тағамдар, көкөністен түрлі тағамдарды даярлайды. Елде сүт өнеркәсібі белсенді дамып келеді. Бал, көкнәр тұқымы және джем қосылған эстон балмұздақтары мен ірімшіктері кеңінен тұтынылады. Теңіз өнімдерін ұнататындар асшаян сорпаларын бағалайды. Сондай-ақ эстондар аздап тұздалған балықтан тағамдар дайындағанды ​​ұнатады. Ет тағамдарына жидек соустарын қосады. Мерекелерде таза қара бидай немесе бидай наны (сепик) пісірілді, шұжықтар дайындалды (оңтүстігінде — қансоқта, солтүстігінде — "ақ", жарма толтырылған), желе (сюльт, яхелиха). Оңтүстікке сүзбе ірімшігі (сыр) тән.<ref>{{citeweb|url=https://travelask.ru/articles/estontsy-esty-sderzhannye-i-dobrye|title=Эстондықтар (эстиялықтар) ұстамды және мейірімді|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-21 |lang=}}</ref> === Фольклоры === Эстон фольклорында руникалық әндер, аңыздар, ертегілер, мақал-мәтелдер бар. Соның негізінде XIX ғасырдың ортасында Ф.В.Крейцвальд «Калевипоэг» эпикалық поэмасын жазды. Одан да ертерек, XVIII ғасырда Ф.Мениус алғаш рет эстон халық әуендерін жариялады. Ескі музыкалық аспаптар – каннель (гусли түрі), керней, сопель, сыбызғы, волынка, XVIII ғасырда скрипка, кейінірек - баян, балалайка кең тарады. XIX ғасырда үрмелі аспаптар оркестрлері құрыла бастады, хор өнері дамыды. 1869 жылы бірінші жалпы эстондық ән фестивалі өтті. Ән шығармашылығы бай. Эстония халық әндерінің 300 мыңнан астам түрлері жазылған: олардың көпшілігі мазмұны жағынан лирикалық, отбасылық өмірге қатысты, махаббат туралы, еңбек туралы әңгімелейді, дөңгелек билер, бесік жырлары және т.б. бар. Ежелгі билер жаппай және жұптық болды, көбінесе шеңберде орындалды. «Ямая-Лабаялг» биі кеңінен таралды.<ref>{{citeweb|url=https://xn--80aaaa1bcaqfbqcckfp8c4cxgsc.xn--p1ai/nationalities/%D0%AD%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BD%D1%86%D1%8B|title=Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-21 |lang=}}</ref> == Қазақстандағы эстондар == Қазақстандағы эстон диаспорасы санының жалпы динамикасы: *4 083 (1970 ж.), *3 505 (1979 ж.), *3 331 (1989 ж.), *1 819 (1999 ж.) адам, негізінен Қарағанды, Ақмола, Шығыс Қазақстан облыстарында және басқа да облыстарда тұрады.<ref>Э.Д. Сүлейменова, Д.Х.Ақанова, Н.Ж.Шаймерденова «Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы»: Кітап.–Алматы: «Издательство Золотая Книга» ЖШС, 2020 ж. 208-бет.</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Еуропа халықтары}} [[Санат:Эстондар]] [[Санат:Фин-угор халықтары]] i7eqa92mfaiyqco8jn6p7bf63gy0w69 3481806 3481805 2025-06-21T06:11:11Z Мағыпар 100137 /* Дәстүрлі киімдері */ 3481806 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Эстондар |төл атауы = {{lang-et|eestlased}} |сурет = Viljandi folkdanslag på Hedemora gammelgård 2014 01.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 055 000 |аймақ = |аймақ1 = {{Байрақ|Эстония}} |саны1 = 914 896 (2021) |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{Байрақ|АҚШ}} |саны2 = 27 113 |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{Байрақ|Канада}} |саны3 = 24 000 |түсініктемелер3 = |аймақ4 = {{Байрақ|Швеция}} |саны4 = 25 509 |түсініктемелер4 = |аймақ5 = {{Байрақ|Ресей}} |саны5 = 17 875 (2010) |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[эстон тілі]] |діні = [[протестантизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Эстондар''' ({{lang-et|eestlased}}) — [[Эстония]]ның жергілікті халқы. [[Ресей]], [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]], [[Латвия]], [[Канада]], [[Украина]], [[Швеция]], т.б. елдерде де тұрады. Жалпы саны – 1,1 млн. адам (2006). == Тілі == Эстон тілі орал тілдер отбасының фин-угор тілдерінің балтық-фин тармағының оңтүстік тобына кіреді, тілдердің қопарылма (флективті) түріне жатады (агглютинацияның елеулі құбылыстары бар). Эстон тілі – ескі жазба тілі, бұл тілдегі алғашқы жазбалар ХІІІ ғасырға жатады. Эстон тілінің жазуы латын графикасына негізделген. Эстон тілінде үш диалект тобы бар: солтүстік эстон, оңтүстік эстон және солтүстік-шығыс. ХVI ғасырда екі эстон әдеби тілі пайда болды, біреуі солтүстік эстон диалектісі негізінде, екіншісі оңтүстік эстон диалектісі негізінде қалыптасты. ХІХ ғасырдың екінші жартысынан бастап біртұтас эстон әдеби тілі қалыптаса бастады, оның нормалары ХХ ғасырдың бірінші жартысында қалыптасқан болатын. == Діні == Сенушілер негізінен лютерандар, сетулер [[Православ шіркеуі|православиелік]].<ref>{{citeweb|url=https://www.etnosy.ru/node/1314|title= Брук С.И. Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-20 |lang=}}</ref> == Тарихы == 18 ғасырға дейін маарахвас аталған эстондардың ата-бабалары шамамен б.з.б. 3-мыңжылдықтың ортасында қазіргі [[Эстония]] жеріне қоныстанған. Олар мұнда келгеннен кейін жергілікті балтық-финн және басқа да тайпалармен араласып кетті. Б.з.б. 3-мыңжылдықтың аяғында Балтық маңына Эстондардың арғы ата-бабаларының тағы бір бөлігі келіп қоныстанды. Кейіннен олар да көршілес финн-угор, герман және славян тайпаларымен мәдени-экономикалық, саяси байланысқа түсті. Орта ғасырларда Эстондардың ұлт ретінде қалыптасуы басталды. Орыстың көне жылнамаларында бұлар чудь деп аталынды. Кейінгі орта ғасырларда [[Ливония]], [[Швеция]] мен [[Речь Посполита]], [[Дания]] сынды мемлекеттердің құрамында болу Эстондардың тұрмысы мен болмысына көп әсерін тигізді. 18 ғ-дың 1-жартысындағы орыс-швед соғысынан (Солтүстік соғыс) кейін Эстондар [[Ресей]]дің қол астына өтті. 19 ғасырда оңтүстік және солтүстік диалектілердің негізінде біртұтас эстон тілі қалыптасты. == Кәсібі == Эстондар негізінен егіншілікпен айналысып, 11 ғасырда-ақ егістік өңдеудің үш танаптық жүйесін игерді және мал шаруашылығымен айналысты, жағалауда өмір сүретіндері теңіз кәсібімен шұғылданды. Эстондар арасында мал шаруашылығы бұрын тек көмекші мәнге ие болса, қазір оның рөлі айтарлықтай өсті. Ірі қараның жергілікті тұқымыдары өсірілуде. Теңіз жағалауында балық аулау үлкен өнеркәсіптік сипатқа ие. Қазіргі эстондықтардың ата-бабалары үйлерін өзен жағасына салып, бір ауылға бірнеше отбасы болып қоныстанған. Баспаналары (рига) үш бөлмелі, ол қима ағаштан тұрғызылады. Төбесі сабанмен жабылып, биік етіп көтеріледі. == Тұрмыс салты == === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Ең көне ауылдық елді мекендер — шоғырланған және қатарлы орналасқан ауылдар, оңтүстігінде бір аулалы және шашыраңқы елді мекендер. Негізгі дәстүрлі тұрғын үй — тұрғын үй рига (рехетуба) — биік сабан төбесі бар бөренеден жасалған үш бөлмелі ғимарат. Іргелес бөлмелер — салқын қойма-камора (камбер) және гумно (рехеалуне). Кешеннің басқа ғимараттары — сарай (айт), қора (лаут), жазғы ас үй (кода), монша (саун). ХІХ ғасырдың аяғында ауқатты шаруалар үйінде бөлмелер саны артып, оларда жатын бөлмелері орналасып, мұржасы бар пештер пайда болды. Кейде тұрғын үйлер бөлек салынып, шаруашылық мақсатта қора ғана қалды. ХХ ғасырда коттедждер сияқты үйлер таралды.<ref>{{citeweb|url=https://www.etnosy.ru/node/436|title=Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-20 |lang=}}</ref> === Дәстүрлі киімдері === [[Сурет:Eesti rahvarõivad-EE 1.jpg|нобай|оңға|230px|Ұлттық киім киген эстондар]] XIX ғасырдың ортасындағы әйелдердің дәстүрлі киімі туника тәрізді көйлек (сярк, хаме), жолақты белдемше (сеэлик), тоқылған белбеу, кофта (кампсун) немесе жеңсіз киім (лийстик) киген. Күйеуге шыққан әйелдер мейрам күндері алжапқыш, түрлі түсті жіппен сәнделген жабын (сыба) киіп жүрген. Солтүстікте жеңі қысқа жейде (кяйсед) кең таралған. Тұрмысқа шыққан әйелдер алжапқыш, орамал бас киім (линик), кейінірек - зығыр қалпақ (тану), солтүстік пен батыста - бас киім (поттмютс, кабимютс) киген. Қыздардың бас киімі қатты негіздегі тәж (пярг) немесе таспа болды. Зығыр (ылалиник, каал) немесе жүн жамылғы (сыба) тән болды. Мерекелік киім сәнді моншақтармен безендірілді - конустық (сыльг) және жалпақ (преэс), монеталармен және моншақтармен алқалариен. Сетулерде кеуде әшекейлері көп болды. Сету әйелдер киімі ресейлік элементтермен ерекшеленді — ұзын жеңді жейде (кейінірек - кең жеңі бар Новгород түрі деп аталды) және жабық қиғаш сарафан (рююд, сукман). Дәстүрлі бас киімдері: қыздардікі – лента, әйелдердікі – чепцы, т.б. Ерлер киіз қалпақ, қыста құлақшын киеді. Әйелдердің де, ерлердің де сыртқы киімі кафтан, қыста тон, қолғап болған. Аяқтарына етік, тері постол, лапти киген. === Дәстүрлі тағамдары === Ең танымал ингредиенттер — шошқа еті, жарма, картоп, қара нан, джем және саңырауқұлақтар. Эстондықтар сорпаны, желе етін, картоп көмбешін және сұлы киселін жақсы көреді. Ең көп таралған десерттер - сүзбе ірімшік пен сүт шоколады. Олар әлі күнге дейін нанның көптеген түрлерін, ботқа, т.б. тағамдар, көкөністен түрлі тағамдарды даярлайды. Елде сүт өнеркәсібі белсенді дамып келеді. Бал, көкнәр тұқымы және джем қосылған эстон балмұздақтары мен ірімшіктері кеңінен тұтынылады. Теңіз өнімдерін ұнататындар асшаян сорпаларын бағалайды. Сондай-ақ эстондар аздап тұздалған балықтан тағамдар дайындағанды ​​ұнатады. Ет тағамдарына жидек соустарын қосады. Мерекелерде таза қара бидай немесе бидай наны (сепик) пісірілді, шұжықтар дайындалды (оңтүстігінде — қансоқта, солтүстігінде — "ақ", жарма толтырылған), желе (сюльт, яхелиха). Оңтүстікке сүзбе ірімшігі (сыр) тән.<ref>{{citeweb|url=https://travelask.ru/articles/estontsy-esty-sderzhannye-i-dobrye|title=Эстондықтар (эстиялықтар) ұстамды және мейірімді|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-21 |lang=}}</ref> === Фольклоры === Эстон фольклорында руникалық әндер, аңыздар, ертегілер, мақал-мәтелдер бар. Соның негізінде XIX ғасырдың ортасында Ф.В.Крейцвальд «Калевипоэг» эпикалық поэмасын жазды. Одан да ертерек, XVIII ғасырда Ф.Мениус алғаш рет эстон халық әуендерін жариялады. Ескі музыкалық аспаптар – каннель (гусли түрі), керней, сопель, сыбызғы, волынка, XVIII ғасырда скрипка, кейінірек - баян, балалайка кең тарады. XIX ғасырда үрмелі аспаптар оркестрлері құрыла бастады, хор өнері дамыды. 1869 жылы бірінші жалпы эстондық ән фестивалі өтті. Ән шығармашылығы бай. Эстония халық әндерінің 300 мыңнан астам түрлері жазылған: олардың көпшілігі мазмұны жағынан лирикалық, отбасылық өмірге қатысты, махаббат туралы, еңбек туралы әңгімелейді, дөңгелек билер, бесік жырлары және т.б. бар. Ежелгі билер жаппай және жұптық болды, көбінесе шеңберде орындалды. «Ямая-Лабаялг» биі кеңінен таралды.<ref>{{citeweb|url=https://xn--80aaaa1bcaqfbqcckfp8c4cxgsc.xn--p1ai/nationalities/%D0%AD%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BD%D1%86%D1%8B|title=Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-21 |lang=}}</ref> == Қазақстандағы эстондар == Қазақстандағы эстон диаспорасы санының жалпы динамикасы: *4 083 (1970 ж.), *3 505 (1979 ж.), *3 331 (1989 ж.), *1 819 (1999 ж.) адам, негізінен Қарағанды, Ақмола, Шығыс Қазақстан облыстарында және басқа да облыстарда тұрады.<ref>Э.Д. Сүлейменова, Д.Х.Ақанова, Н.Ж.Шаймерденова «Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы»: Кітап.–Алматы: «Издательство Золотая Книга» ЖШС, 2020 ж. 208-бет.</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Еуропа халықтары}} [[Санат:Эстондар]] [[Санат:Фин-угор халықтары]] 035hcre9ed351mmogihu1pvvpld656s 3481807 3481806 2025-06-21T06:12:43Z Мағыпар 100137 /* Дәстүрлі киімдері */ дереккөз 3481807 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Эстондар |төл атауы = {{lang-et|eestlased}} |сурет = Viljandi folkdanslag på Hedemora gammelgård 2014 01.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 055 000 |аймақ = |аймақ1 = {{Байрақ|Эстония}} |саны1 = 914 896 (2021) |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{Байрақ|АҚШ}} |саны2 = 27 113 |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{Байрақ|Канада}} |саны3 = 24 000 |түсініктемелер3 = |аймақ4 = {{Байрақ|Швеция}} |саны4 = 25 509 |түсініктемелер4 = |аймақ5 = {{Байрақ|Ресей}} |саны5 = 17 875 (2010) |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[эстон тілі]] |діні = [[протестантизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Эстондар''' ({{lang-et|eestlased}}) — [[Эстония]]ның жергілікті халқы. [[Ресей]], [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]], [[Латвия]], [[Канада]], [[Украина]], [[Швеция]], т.б. елдерде де тұрады. Жалпы саны – 1,1 млн. адам (2006). == Тілі == Эстон тілі орал тілдер отбасының фин-угор тілдерінің балтық-фин тармағының оңтүстік тобына кіреді, тілдердің қопарылма (флективті) түріне жатады (агглютинацияның елеулі құбылыстары бар). Эстон тілі – ескі жазба тілі, бұл тілдегі алғашқы жазбалар ХІІІ ғасырға жатады. Эстон тілінің жазуы латын графикасына негізделген. Эстон тілінде үш диалект тобы бар: солтүстік эстон, оңтүстік эстон және солтүстік-шығыс. ХVI ғасырда екі эстон әдеби тілі пайда болды, біреуі солтүстік эстон диалектісі негізінде, екіншісі оңтүстік эстон диалектісі негізінде қалыптасты. ХІХ ғасырдың екінші жартысынан бастап біртұтас эстон әдеби тілі қалыптаса бастады, оның нормалары ХХ ғасырдың бірінші жартысында қалыптасқан болатын. == Діні == Сенушілер негізінен лютерандар, сетулер [[Православ шіркеуі|православиелік]].<ref>{{citeweb|url=https://www.etnosy.ru/node/1314|title= Брук С.И. Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-20 |lang=}}</ref> == Тарихы == 18 ғасырға дейін маарахвас аталған эстондардың ата-бабалары шамамен б.з.б. 3-мыңжылдықтың ортасында қазіргі [[Эстония]] жеріне қоныстанған. Олар мұнда келгеннен кейін жергілікті балтық-финн және басқа да тайпалармен араласып кетті. Б.з.б. 3-мыңжылдықтың аяғында Балтық маңына Эстондардың арғы ата-бабаларының тағы бір бөлігі келіп қоныстанды. Кейіннен олар да көршілес финн-угор, герман және славян тайпаларымен мәдени-экономикалық, саяси байланысқа түсті. Орта ғасырларда Эстондардың ұлт ретінде қалыптасуы басталды. Орыстың көне жылнамаларында бұлар чудь деп аталынды. Кейінгі орта ғасырларда [[Ливония]], [[Швеция]] мен [[Речь Посполита]], [[Дания]] сынды мемлекеттердің құрамында болу Эстондардың тұрмысы мен болмысына көп әсерін тигізді. 18 ғ-дың 1-жартысындағы орыс-швед соғысынан (Солтүстік соғыс) кейін Эстондар [[Ресей]]дің қол астына өтті. 19 ғасырда оңтүстік және солтүстік диалектілердің негізінде біртұтас эстон тілі қалыптасты. == Кәсібі == Эстондар негізінен егіншілікпен айналысып, 11 ғасырда-ақ егістік өңдеудің үш танаптық жүйесін игерді және мал шаруашылығымен айналысты, жағалауда өмір сүретіндері теңіз кәсібімен шұғылданды. Эстондар арасында мал шаруашылығы бұрын тек көмекші мәнге ие болса, қазір оның рөлі айтарлықтай өсті. Ірі қараның жергілікті тұқымыдары өсірілуде. Теңіз жағалауында балық аулау үлкен өнеркәсіптік сипатқа ие. Қазіргі эстондықтардың ата-бабалары үйлерін өзен жағасына салып, бір ауылға бірнеше отбасы болып қоныстанған. Баспаналары (рига) үш бөлмелі, ол қима ағаштан тұрғызылады. Төбесі сабанмен жабылып, биік етіп көтеріледі. == Тұрмыс салты == === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Ең көне ауылдық елді мекендер — шоғырланған және қатарлы орналасқан ауылдар, оңтүстігінде бір аулалы және шашыраңқы елді мекендер. Негізгі дәстүрлі тұрғын үй — тұрғын үй рига (рехетуба) — биік сабан төбесі бар бөренеден жасалған үш бөлмелі ғимарат. Іргелес бөлмелер — салқын қойма-камора (камбер) және гумно (рехеалуне). Кешеннің басқа ғимараттары — сарай (айт), қора (лаут), жазғы ас үй (кода), монша (саун). ХІХ ғасырдың аяғында ауқатты шаруалар үйінде бөлмелер саны артып, оларда жатын бөлмелері орналасып, мұржасы бар пештер пайда болды. Кейде тұрғын үйлер бөлек салынып, шаруашылық мақсатта қора ғана қалды. ХХ ғасырда коттедждер сияқты үйлер таралды.<ref>{{citeweb|url=https://www.etnosy.ru/node/436|title=Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-20 |lang=}}</ref> === Дәстүрлі киімдері === [[Сурет:Eesti rahvarõivad-EE 1.jpg|нобай|оңға|230px|Ұлттық киім киген эстондар]] XIX ғасырдың ортасындағы әйелдердің дәстүрлі киімі туника тәрізді көйлек (сярк, хаме), жолақты белдемше (сеэлик), тоқылған белбеу, кофта (кампсун) немесе жеңсіз киім (лийстик) киген. Күйеуге шыққан әйелдер мейрам күндері алжапқыш, түрлі түсті жіппен сәнделген жабын (сыба) киіп жүрген. Солтүстікте жеңі қысқа жейде (кяйсед) кең таралған. Тұрмысқа шыққан әйелдер алжапқыш, орамал бас киім (линик), кейінірек - зығыр қалпақ (тану), солтүстік пен батыста - бас киім (поттмютс, кабимютс) киген. Қыздардың бас киімі қатты негіздегі тәж (пярг) немесе таспа болды. Зығыр (ылалиник, каал) немесе жүн жамылғы (сыба) тән болды. Мерекелік киім сәнді моншақтармен безендірілді - конустық (сыльг) және жалпақ (преэс), монеталармен және моншақтармен алқалариен. Сетулерде кеуде әшекейлері көп болды. Сету әйелдер киімі ресейлік элементтермен ерекшеленді — ұзын жеңді жейде (кейінірек - кең жеңі бар Новгород түрі деп аталды) және жабық қиғаш сарафан (рююд, сукман). Дәстүрлі бас киімдері: қыздардікі – лента, әйелдердікі – чепцы, т.б. Ерлер киіз қалпақ, қыста құлақшын киеді. Әйелдердің де, ерлердің де сыртқы киімі кафтан, қыста тон, қолғап болған. Аяқтарына етік, тері постол, лапти киген.<ref>{{citeweb|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=ESTO|title=Әлем халықтары/Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-21 |lang=}}</ref> === Дәстүрлі тағамдары === Ең танымал ингредиенттер — шошқа еті, жарма, картоп, қара нан, джем және саңырауқұлақтар. Эстондықтар сорпаны, желе етін, картоп көмбешін және сұлы киселін жақсы көреді. Ең көп таралған десерттер - сүзбе ірімшік пен сүт шоколады. Олар әлі күнге дейін нанның көптеген түрлерін, ботқа, т.б. тағамдар, көкөністен түрлі тағамдарды даярлайды. Елде сүт өнеркәсібі белсенді дамып келеді. Бал, көкнәр тұқымы және джем қосылған эстон балмұздақтары мен ірімшіктері кеңінен тұтынылады. Теңіз өнімдерін ұнататындар асшаян сорпаларын бағалайды. Сондай-ақ эстондар аздап тұздалған балықтан тағамдар дайындағанды ​​ұнатады. Ет тағамдарына жидек соустарын қосады. Мерекелерде таза қара бидай немесе бидай наны (сепик) пісірілді, шұжықтар дайындалды (оңтүстігінде — қансоқта, солтүстігінде — "ақ", жарма толтырылған), желе (сюльт, яхелиха). Оңтүстікке сүзбе ірімшігі (сыр) тән.<ref>{{citeweb|url=https://travelask.ru/articles/estontsy-esty-sderzhannye-i-dobrye|title=Эстондықтар (эстиялықтар) ұстамды және мейірімді|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-21 |lang=}}</ref> === Фольклоры === Эстон фольклорында руникалық әндер, аңыздар, ертегілер, мақал-мәтелдер бар. Соның негізінде XIX ғасырдың ортасында Ф.В.Крейцвальд «Калевипоэг» эпикалық поэмасын жазды. Одан да ертерек, XVIII ғасырда Ф.Мениус алғаш рет эстон халық әуендерін жариялады. Ескі музыкалық аспаптар – каннель (гусли түрі), керней, сопель, сыбызғы, волынка, XVIII ғасырда скрипка, кейінірек - баян, балалайка кең тарады. XIX ғасырда үрмелі аспаптар оркестрлері құрыла бастады, хор өнері дамыды. 1869 жылы бірінші жалпы эстондық ән фестивалі өтті. Ән шығармашылығы бай. Эстония халық әндерінің 300 мыңнан астам түрлері жазылған: олардың көпшілігі мазмұны жағынан лирикалық, отбасылық өмірге қатысты, махаббат туралы, еңбек туралы әңгімелейді, дөңгелек билер, бесік жырлары және т.б. бар. Ежелгі билер жаппай және жұптық болды, көбінесе шеңберде орындалды. «Ямая-Лабаялг» биі кеңінен таралды.<ref>{{citeweb|url=https://xn--80aaaa1bcaqfbqcckfp8c4cxgsc.xn--p1ai/nationalities/%D0%AD%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BD%D1%86%D1%8B|title=Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-21 |lang=}}</ref> == Қазақстандағы эстондар == Қазақстандағы эстон диаспорасы санының жалпы динамикасы: *4 083 (1970 ж.), *3 505 (1979 ж.), *3 331 (1989 ж.), *1 819 (1999 ж.) адам, негізінен Қарағанды, Ақмола, Шығыс Қазақстан облыстарында және басқа да облыстарда тұрады.<ref>Э.Д. Сүлейменова, Д.Х.Ақанова, Н.Ж.Шаймерденова «Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы»: Кітап.–Алматы: «Издательство Золотая Книга» ЖШС, 2020 ж. 208-бет.</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Еуропа халықтары}} [[Санат:Эстондар]] [[Санат:Фин-угор халықтары]] mq3s4yx8a8hoa5icu0d4gszt6gstyus 3481810 3481807 2025-06-21T06:33:46Z Мағыпар 100137 /* Дәстүрлі тағамдары */ сурет қою 3481810 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Эстондар |төл атауы = {{lang-et|eestlased}} |сурет = Viljandi folkdanslag på Hedemora gammelgård 2014 01.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 055 000 |аймақ = |аймақ1 = {{Байрақ|Эстония}} |саны1 = 914 896 (2021) |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{Байрақ|АҚШ}} |саны2 = 27 113 |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{Байрақ|Канада}} |саны3 = 24 000 |түсініктемелер3 = |аймақ4 = {{Байрақ|Швеция}} |саны4 = 25 509 |түсініктемелер4 = |аймақ5 = {{Байрақ|Ресей}} |саны5 = 17 875 (2010) |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[эстон тілі]] |діні = [[протестантизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Эстондар''' ({{lang-et|eestlased}}) — [[Эстония]]ның жергілікті халқы. [[Ресей]], [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]], [[Латвия]], [[Канада]], [[Украина]], [[Швеция]], т.б. елдерде де тұрады. Жалпы саны – 1,1 млн. адам (2006). == Тілі == Эстон тілі орал тілдер отбасының фин-угор тілдерінің балтық-фин тармағының оңтүстік тобына кіреді, тілдердің қопарылма (флективті) түріне жатады (агглютинацияның елеулі құбылыстары бар). Эстон тілі – ескі жазба тілі, бұл тілдегі алғашқы жазбалар ХІІІ ғасырға жатады. Эстон тілінің жазуы латын графикасына негізделген. Эстон тілінде үш диалект тобы бар: солтүстік эстон, оңтүстік эстон және солтүстік-шығыс. ХVI ғасырда екі эстон әдеби тілі пайда болды, біреуі солтүстік эстон диалектісі негізінде, екіншісі оңтүстік эстон диалектісі негізінде қалыптасты. ХІХ ғасырдың екінші жартысынан бастап біртұтас эстон әдеби тілі қалыптаса бастады, оның нормалары ХХ ғасырдың бірінші жартысында қалыптасқан болатын. == Діні == Сенушілер негізінен лютерандар, сетулер [[Православ шіркеуі|православиелік]].<ref>{{citeweb|url=https://www.etnosy.ru/node/1314|title= Брук С.И. Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-20 |lang=}}</ref> == Тарихы == 18 ғасырға дейін маарахвас аталған эстондардың ата-бабалары шамамен б.з.б. 3-мыңжылдықтың ортасында қазіргі [[Эстония]] жеріне қоныстанған. Олар мұнда келгеннен кейін жергілікті балтық-финн және басқа да тайпалармен араласып кетті. Б.з.б. 3-мыңжылдықтың аяғында Балтық маңына Эстондардың арғы ата-бабаларының тағы бір бөлігі келіп қоныстанды. Кейіннен олар да көршілес финн-угор, герман және славян тайпаларымен мәдени-экономикалық, саяси байланысқа түсті. Орта ғасырларда Эстондардың ұлт ретінде қалыптасуы басталды. Орыстың көне жылнамаларында бұлар чудь деп аталынды. Кейінгі орта ғасырларда [[Ливония]], [[Швеция]] мен [[Речь Посполита]], [[Дания]] сынды мемлекеттердің құрамында болу Эстондардың тұрмысы мен болмысына көп әсерін тигізді. 18 ғ-дың 1-жартысындағы орыс-швед соғысынан (Солтүстік соғыс) кейін Эстондар [[Ресей]]дің қол астына өтті. 19 ғасырда оңтүстік және солтүстік диалектілердің негізінде біртұтас эстон тілі қалыптасты. == Кәсібі == Эстондар негізінен егіншілікпен айналысып, 11 ғасырда-ақ егістік өңдеудің үш танаптық жүйесін игерді және мал шаруашылығымен айналысты, жағалауда өмір сүретіндері теңіз кәсібімен шұғылданды. Эстондар арасында мал шаруашылығы бұрын тек көмекші мәнге ие болса, қазір оның рөлі айтарлықтай өсті. Ірі қараның жергілікті тұқымыдары өсірілуде. Теңіз жағалауында балық аулау үлкен өнеркәсіптік сипатқа ие. Қазіргі эстондықтардың ата-бабалары үйлерін өзен жағасына салып, бір ауылға бірнеше отбасы болып қоныстанған. Баспаналары (рига) үш бөлмелі, ол қима ағаштан тұрғызылады. Төбесі сабанмен жабылып, биік етіп көтеріледі. == Тұрмыс салты == === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Ең көне ауылдық елді мекендер — шоғырланған және қатарлы орналасқан ауылдар, оңтүстігінде бір аулалы және шашыраңқы елді мекендер. Негізгі дәстүрлі тұрғын үй — тұрғын үй рига (рехетуба) — биік сабан төбесі бар бөренеден жасалған үш бөлмелі ғимарат. Іргелес бөлмелер — салқын қойма-камора (камбер) және гумно (рехеалуне). Кешеннің басқа ғимараттары — сарай (айт), қора (лаут), жазғы ас үй (кода), монша (саун). ХІХ ғасырдың аяғында ауқатты шаруалар үйінде бөлмелер саны артып, оларда жатын бөлмелері орналасып, мұржасы бар пештер пайда болды. Кейде тұрғын үйлер бөлек салынып, шаруашылық мақсатта қора ғана қалды. ХХ ғасырда коттедждер сияқты үйлер таралды.<ref>{{citeweb|url=https://www.etnosy.ru/node/436|title=Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-20 |lang=}}</ref> === Дәстүрлі киімдері === [[Сурет:Eesti rahvarõivad-EE 1.jpg|нобай|оңға|230px|Ұлттық киім киген эстондар]] XIX ғасырдың ортасындағы әйелдердің дәстүрлі киімі туника тәрізді көйлек (сярк, хаме), жолақты белдемше (сеэлик), тоқылған белбеу, кофта (кампсун) немесе жеңсіз киім (лийстик) киген. Күйеуге шыққан әйелдер мейрам күндері алжапқыш, түрлі түсті жіппен сәнделген жабын (сыба) киіп жүрген. Солтүстікте жеңі қысқа жейде (кяйсед) кең таралған. Тұрмысқа шыққан әйелдер алжапқыш, орамал бас киім (линик), кейінірек - зығыр қалпақ (тану), солтүстік пен батыста - бас киім (поттмютс, кабимютс) киген. Қыздардың бас киімі қатты негіздегі тәж (пярг) немесе таспа болды. Зығыр (ылалиник, каал) немесе жүн жамылғы (сыба) тән болды. Мерекелік киім сәнді моншақтармен безендірілді - конустық (сыльг) және жалпақ (преэс), монеталармен және моншақтармен алқалариен. Сетулерде кеуде әшекейлері көп болды. Сету әйелдер киімі ресейлік элементтермен ерекшеленді — ұзын жеңді жейде (кейінірек - кең жеңі бар Новгород түрі деп аталды) және жабық қиғаш сарафан (рююд, сукман). Дәстүрлі бас киімдері: қыздардікі – лента, әйелдердікі – чепцы, т.б. Ерлер киіз қалпақ, қыста құлақшын киеді. Әйелдердің де, ерлердің де сыртқы киімі кафтан, қыста тон, қолғап болған. Аяқтарына етік, тері постол, лапти киген.<ref>{{citeweb|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=ESTO|title=Әлем халықтары/Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-21 |lang=}}</ref> === Дәстүрлі тағамдары === [[Сурет:Mulgikapsad with potatoes.jpg|нобай|оңға|200px|Мульгикапсад — эстон ұлттық тағамы]] Ең танымал ингредиенттер — шошқа еті, жарма, картоп, қара нан, джем және саңырауқұлақтар. Эстондықтар сорпаны, желе етін, картоп көмбешін және сұлы киселін жақсы көреді. Ең көп таралған десерттер - сүзбе ірімшік пен сүт шоколады. Олар әлі күнге дейін нанның көптеген түрлерін, ботқа, т.б. тағамдар, көкөністен түрлі тағамдарды даярлайды. Елде сүт өнеркәсібі белсенді дамып келеді. Бал, көкнәр тұқымы және джем қосылған эстон балмұздақтары мен ірімшіктері кеңінен тұтынылады. Теңіз өнімдерін ұнататындар асшаян сорпаларын бағалайды. Сондай-ақ эстондар аздап тұздалған балықтан тағамдар дайындағанды ​​ұнатады. Ет тағамдарына жидек соустарын қосады. Мерекелерде таза қара бидай немесе бидай наны (сепик) пісірілді, шұжықтар дайындалды (оңтүстігінде — қансоқта, солтүстігінде — "ақ", жарма толтырылған), желе (сюльт, яхелиха). Оңтүстікке сүзбе ірімшігі (сыр) тән.<ref>{{citeweb|url=https://travelask.ru/articles/estontsy-esty-sderzhannye-i-dobrye|title=Эстондықтар (эстиялықтар) ұстамды және мейірімді|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-21 |lang=}}</ref> === Фольклоры === Эстон фольклорында руникалық әндер, аңыздар, ертегілер, мақал-мәтелдер бар. Соның негізінде XIX ғасырдың ортасында Ф.В.Крейцвальд «Калевипоэг» эпикалық поэмасын жазды. Одан да ертерек, XVIII ғасырда Ф.Мениус алғаш рет эстон халық әуендерін жариялады. Ескі музыкалық аспаптар – каннель (гусли түрі), керней, сопель, сыбызғы, волынка, XVIII ғасырда скрипка, кейінірек - баян, балалайка кең тарады. XIX ғасырда үрмелі аспаптар оркестрлері құрыла бастады, хор өнері дамыды. 1869 жылы бірінші жалпы эстондық ән фестивалі өтті. Ән шығармашылығы бай. Эстония халық әндерінің 300 мыңнан астам түрлері жазылған: олардың көпшілігі мазмұны жағынан лирикалық, отбасылық өмірге қатысты, махаббат туралы, еңбек туралы әңгімелейді, дөңгелек билер, бесік жырлары және т.б. бар. Ежелгі билер жаппай және жұптық болды, көбінесе шеңберде орындалды. «Ямая-Лабаялг» биі кеңінен таралды.<ref>{{citeweb|url=https://xn--80aaaa1bcaqfbqcckfp8c4cxgsc.xn--p1ai/nationalities/%D0%AD%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BD%D1%86%D1%8B|title=Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-21 |lang=}}</ref> == Қазақстандағы эстондар == Қазақстандағы эстон диаспорасы санының жалпы динамикасы: *4 083 (1970 ж.), *3 505 (1979 ж.), *3 331 (1989 ж.), *1 819 (1999 ж.) адам, негізінен Қарағанды, Ақмола, Шығыс Қазақстан облыстарында және басқа да облыстарда тұрады.<ref>Э.Д. Сүлейменова, Д.Х.Ақанова, Н.Ж.Шаймерденова «Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы»: Кітап.–Алматы: «Издательство Золотая Книга» ЖШС, 2020 ж. 208-бет.</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Еуропа халықтары}} [[Санат:Эстондар]] [[Санат:Фин-угор халықтары]] egve58ramhvvxi0eifq7c6renprx13k 3481812 3481810 2025-06-21T06:38:59Z Мағыпар 100137 /* Фольклоры */ сурет қою 3481812 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Эстондар |төл атауы = {{lang-et|eestlased}} |сурет = Viljandi folkdanslag på Hedemora gammelgård 2014 01.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 055 000 |аймақ = |аймақ1 = {{Байрақ|Эстония}} |саны1 = 914 896 (2021) |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{Байрақ|АҚШ}} |саны2 = 27 113 |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{Байрақ|Канада}} |саны3 = 24 000 |түсініктемелер3 = |аймақ4 = {{Байрақ|Швеция}} |саны4 = 25 509 |түсініктемелер4 = |аймақ5 = {{Байрақ|Ресей}} |саны5 = 17 875 (2010) |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[эстон тілі]] |діні = [[протестантизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Эстондар''' ({{lang-et|eestlased}}) — [[Эстония]]ның жергілікті халқы. [[Ресей]], [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]], [[Латвия]], [[Канада]], [[Украина]], [[Швеция]], т.б. елдерде де тұрады. Жалпы саны – 1,1 млн. адам (2006). == Тілі == Эстон тілі орал тілдер отбасының фин-угор тілдерінің балтық-фин тармағының оңтүстік тобына кіреді, тілдердің қопарылма (флективті) түріне жатады (агглютинацияның елеулі құбылыстары бар). Эстон тілі – ескі жазба тілі, бұл тілдегі алғашқы жазбалар ХІІІ ғасырға жатады. Эстон тілінің жазуы латын графикасына негізделген. Эстон тілінде үш диалект тобы бар: солтүстік эстон, оңтүстік эстон және солтүстік-шығыс. ХVI ғасырда екі эстон әдеби тілі пайда болды, біреуі солтүстік эстон диалектісі негізінде, екіншісі оңтүстік эстон диалектісі негізінде қалыптасты. ХІХ ғасырдың екінші жартысынан бастап біртұтас эстон әдеби тілі қалыптаса бастады, оның нормалары ХХ ғасырдың бірінші жартысында қалыптасқан болатын. == Діні == Сенушілер негізінен лютерандар, сетулер [[Православ шіркеуі|православиелік]].<ref>{{citeweb|url=https://www.etnosy.ru/node/1314|title= Брук С.И. Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-20 |lang=}}</ref> == Тарихы == 18 ғасырға дейін маарахвас аталған эстондардың ата-бабалары шамамен б.з.б. 3-мыңжылдықтың ортасында қазіргі [[Эстония]] жеріне қоныстанған. Олар мұнда келгеннен кейін жергілікті балтық-финн және басқа да тайпалармен араласып кетті. Б.з.б. 3-мыңжылдықтың аяғында Балтық маңына Эстондардың арғы ата-бабаларының тағы бір бөлігі келіп қоныстанды. Кейіннен олар да көршілес финн-угор, герман және славян тайпаларымен мәдени-экономикалық, саяси байланысқа түсті. Орта ғасырларда Эстондардың ұлт ретінде қалыптасуы басталды. Орыстың көне жылнамаларында бұлар чудь деп аталынды. Кейінгі орта ғасырларда [[Ливония]], [[Швеция]] мен [[Речь Посполита]], [[Дания]] сынды мемлекеттердің құрамында болу Эстондардың тұрмысы мен болмысына көп әсерін тигізді. 18 ғ-дың 1-жартысындағы орыс-швед соғысынан (Солтүстік соғыс) кейін Эстондар [[Ресей]]дің қол астына өтті. 19 ғасырда оңтүстік және солтүстік диалектілердің негізінде біртұтас эстон тілі қалыптасты. == Кәсібі == Эстондар негізінен егіншілікпен айналысып, 11 ғасырда-ақ егістік өңдеудің үш танаптық жүйесін игерді және мал шаруашылығымен айналысты, жағалауда өмір сүретіндері теңіз кәсібімен шұғылданды. Эстондар арасында мал шаруашылығы бұрын тек көмекші мәнге ие болса, қазір оның рөлі айтарлықтай өсті. Ірі қараның жергілікті тұқымыдары өсірілуде. Теңіз жағалауында балық аулау үлкен өнеркәсіптік сипатқа ие. Қазіргі эстондықтардың ата-бабалары үйлерін өзен жағасына салып, бір ауылға бірнеше отбасы болып қоныстанған. Баспаналары (рига) үш бөлмелі, ол қима ағаштан тұрғызылады. Төбесі сабанмен жабылып, биік етіп көтеріледі. == Тұрмыс салты == === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Ең көне ауылдық елді мекендер — шоғырланған және қатарлы орналасқан ауылдар, оңтүстігінде бір аулалы және шашыраңқы елді мекендер. Негізгі дәстүрлі тұрғын үй — тұрғын үй рига (рехетуба) — биік сабан төбесі бар бөренеден жасалған үш бөлмелі ғимарат. Іргелес бөлмелер — салқын қойма-камора (камбер) және гумно (рехеалуне). Кешеннің басқа ғимараттары — сарай (айт), қора (лаут), жазғы ас үй (кода), монша (саун). ХІХ ғасырдың аяғында ауқатты шаруалар үйінде бөлмелер саны артып, оларда жатын бөлмелері орналасып, мұржасы бар пештер пайда болды. Кейде тұрғын үйлер бөлек салынып, шаруашылық мақсатта қора ғана қалды. ХХ ғасырда коттедждер сияқты үйлер таралды.<ref>{{citeweb|url=https://www.etnosy.ru/node/436|title=Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-20 |lang=}}</ref> === Дәстүрлі киімдері === [[Сурет:Eesti rahvarõivad-EE 1.jpg|нобай|оңға|230px|Ұлттық киім киген эстондар]] XIX ғасырдың ортасындағы әйелдердің дәстүрлі киімі туника тәрізді көйлек (сярк, хаме), жолақты белдемше (сеэлик), тоқылған белбеу, кофта (кампсун) немесе жеңсіз киім (лийстик) киген. Күйеуге шыққан әйелдер мейрам күндері алжапқыш, түрлі түсті жіппен сәнделген жабын (сыба) киіп жүрген. Солтүстікте жеңі қысқа жейде (кяйсед) кең таралған. Тұрмысқа шыққан әйелдер алжапқыш, орамал бас киім (линик), кейінірек - зығыр қалпақ (тану), солтүстік пен батыста - бас киім (поттмютс, кабимютс) киген. Қыздардың бас киімі қатты негіздегі тәж (пярг) немесе таспа болды. Зығыр (ылалиник, каал) немесе жүн жамылғы (сыба) тән болды. Мерекелік киім сәнді моншақтармен безендірілді - конустық (сыльг) және жалпақ (преэс), монеталармен және моншақтармен алқалариен. Сетулерде кеуде әшекейлері көп болды. Сету әйелдер киімі ресейлік элементтермен ерекшеленді — ұзын жеңді жейде (кейінірек - кең жеңі бар Новгород түрі деп аталды) және жабық қиғаш сарафан (рююд, сукман). Дәстүрлі бас киімдері: қыздардікі – лента, әйелдердікі – чепцы, т.б. Ерлер киіз қалпақ, қыста құлақшын киеді. Әйелдердің де, ерлердің де сыртқы киімі кафтан, қыста тон, қолғап болған. Аяқтарына етік, тері постол, лапти киген.<ref>{{citeweb|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=ESTO|title=Әлем халықтары/Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-21 |lang=}}</ref> === Дәстүрлі тағамдары === [[Сурет:Mulgikapsad with potatoes.jpg|нобай|оңға|200px|Мульгикапсад — эстон ұлттық тағамы]] Ең танымал ингредиенттер — шошқа еті, жарма, картоп, қара нан, джем және саңырауқұлақтар. Эстондықтар сорпаны, желе етін, картоп көмбешін және сұлы киселін жақсы көреді. Ең көп таралған десерттер - сүзбе ірімшік пен сүт шоколады. Олар әлі күнге дейін нанның көптеген түрлерін, ботқа, т.б. тағамдар, көкөністен түрлі тағамдарды даярлайды. Елде сүт өнеркәсібі белсенді дамып келеді. Бал, көкнәр тұқымы және джем қосылған эстон балмұздақтары мен ірімшіктері кеңінен тұтынылады. Теңіз өнімдерін ұнататындар асшаян сорпаларын бағалайды. Сондай-ақ эстондар аздап тұздалған балықтан тағамдар дайындағанды ​​ұнатады. Ет тағамдарына жидек соустарын қосады. Мерекелерде таза қара бидай немесе бидай наны (сепик) пісірілді, шұжықтар дайындалды (оңтүстігінде — қансоқта, солтүстігінде — "ақ", жарма толтырылған), желе (сюльт, яхелиха). Оңтүстікке сүзбе ірімшігі (сыр) тән.<ref>{{citeweb|url=https://travelask.ru/articles/estontsy-esty-sderzhannye-i-dobrye|title=Эстондықтар (эстиялықтар) ұстамды және мейірімді|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-21 |lang=}}</ref> === Фольклоры === [[Сурет:003 Estonian song and dance celebration 2022 - performance preparation V-P.jpg|нобай|оңға|200px|Эстонияның халық музыкасының орындаушылары]] Эстон фольклорында руникалық әндер, аңыздар, ертегілер, мақал-мәтелдер бар. Соның негізінде XIX ғасырдың ортасында Ф.В.Крейцвальд «Калевипоэг» эпикалық поэмасын жазды. Одан да ертерек, XVIII ғасырда Ф.Мениус алғаш рет эстон халық әуендерін жариялады. Ескі музыкалық аспаптар – каннель (гусли түрі), керней, сопель, сыбызғы, волынка, XVIII ғасырда скрипка, кейінірек - баян, балалайка кең тарады. XIX ғасырда үрмелі аспаптар оркестрлері құрыла бастады, хор өнері дамыды. 1869 жылы бірінші жалпы эстондық ән фестивалі өтті. Ән шығармашылығы бай. Эстония халық әндерінің 300 мыңнан астам түрлері жазылған: олардың көпшілігі мазмұны жағынан лирикалық, отбасылық өмірге қатысты, махаббат туралы, еңбек туралы әңгімелейді, дөңгелек билер, бесік жырлары және т.б. бар. Ежелгі билер жаппай және жұптық болды, көбінесе шеңберде орындалды. «Ямая-Лабаялг» биі кеңінен таралды.<ref>{{citeweb|url=https://xn--80aaaa1bcaqfbqcckfp8c4cxgsc.xn--p1ai/nationalities/%D0%AD%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BD%D1%86%D1%8B|title=Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-21 |lang=}}</ref> == Қазақстандағы эстондар == Қазақстандағы эстон диаспорасы санының жалпы динамикасы: *4 083 (1970 ж.), *3 505 (1979 ж.), *3 331 (1989 ж.), *1 819 (1999 ж.) адам, негізінен Қарағанды, Ақмола, Шығыс Қазақстан облыстарында және басқа да облыстарда тұрады.<ref>Э.Д. Сүлейменова, Д.Х.Ақанова, Н.Ж.Шаймерденова «Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы»: Кітап.–Алматы: «Издательство Золотая Книга» ЖШС, 2020 ж. 208-бет.</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Еуропа халықтары}} [[Санат:Эстондар]] [[Санат:Фин-угор халықтары]] snsrtia6wuwetwn3warq92um1bv9bvl 3481813 3481812 2025-06-21T06:43:14Z Мағыпар 100137 дереккөз 3481813 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Эстондар |төл атауы = {{lang-et|eestlased}} |сурет = Viljandi folkdanslag på Hedemora gammelgård 2014 01.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 055 000 |аймақ = |аймақ1 = {{Байрақ|Эстония}} |саны1 = 914 896 (2021) |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{Байрақ|АҚШ}} |саны2 = 27 113 |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{Байрақ|Канада}} |саны3 = 24 000 |түсініктемелер3 = |аймақ4 = {{Байрақ|Швеция}} |саны4 = 25 509 |түсініктемелер4 = |аймақ5 = {{Байрақ|Ресей}} |саны5 = 17 875 (2010) |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[эстон тілі]] |діні = [[протестантизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Эстондар''' ({{lang-et|eestlased}}) — [[Эстония]]ның жергілікті халқы. [[Ресей]], [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]], [[Латвия]], [[Канада]], [[Украина]], [[Швеция]], т.б. елдерде де тұрады. Жалпы саны – 1,1 млн. адам (2006). == Тілі == Эстон тілі орал тілдер отбасының фин-угор тілдерінің балтық-фин тармағының оңтүстік тобына кіреді, тілдердің қопарылма (флективті) түріне жатады (агглютинацияның елеулі құбылыстары бар). Эстон тілі – ескі жазба тілі, бұл тілдегі алғашқы жазбалар ХІІІ ғасырға жатады. Эстон тілінің жазуы латын графикасына негізделген. Эстон тілінде үш диалект тобы бар: солтүстік эстон, оңтүстік эстон және солтүстік-шығыс. ХVI ғасырда екі эстон әдеби тілі пайда болды, біреуі солтүстік эстон диалектісі негізінде, екіншісі оңтүстік эстон диалектісі негізінде қалыптасты. ХІХ ғасырдың екінші жартысынан бастап біртұтас эстон әдеби тілі қалыптаса бастады, оның нормалары ХХ ғасырдың бірінші жартысында қалыптасқан болатын. == Діні == Сенушілер негізінен лютерандар, сетулер [[Православ шіркеуі|православиелік]].<ref>{{citeweb|url=https://www.etnosy.ru/node/1314|title= Брук С.И. Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-20 |lang=}}</ref> == Тарихы == 18 ғасырға дейін маарахвас аталған эстондардың ата-бабалары шамамен б.з.б. 3-мыңжылдықтың ортасында қазіргі [[Эстония]] жеріне қоныстанған. Олар мұнда келгеннен кейін жергілікті балтық-финн және басқа да тайпалармен араласып кетті. Б.з.б. 3-мыңжылдықтың аяғында Балтық маңына Эстондардың арғы ата-бабаларының тағы бір бөлігі келіп қоныстанды. Кейіннен олар да көршілес финн-угор, герман және славян тайпаларымен мәдени-экономикалық, саяси байланысқа түсті. Орта ғасырларда Эстондардың ұлт ретінде қалыптасуы басталды. Орыстың көне жылнамаларында бұлар чудь деп аталынды. Кейінгі орта ғасырларда [[Ливония]], [[Швеция]] мен [[Речь Посполита]], [[Дания]] сынды мемлекеттердің құрамында болу Эстондардың тұрмысы мен болмысына көп әсерін тигізді. 18 ғ-дың 1-жартысындағы орыс-швед соғысынан (Солтүстік соғыс) кейін Эстондар [[Ресей]]дің қол астына өтті. 19 ғасырда оңтүстік және солтүстік диалектілердің негізінде біртұтас эстон тілі қалыптасты. == Кәсібі == Эстондар негізінен егіншілікпен айналысып (қара бидай, арпа, зығыр, бұршақ дақылдары), 11 ғасырда-ақ егістік өңдеудің үш танаптық жүйесін игерді және мал шаруашылығымен (сүтті ірі қара, шошқа, қой) айналысты, жағалауда өмір сүретіндері теңіз кәсібімен шұғылданды. Эстондар арасында мал шаруашылығы бұрын тек көмекші мәнге ие болса, қазір оның рөлі айтарлықтай өсті. Ірі қараның жергілікті тұқымыдары өсірілуде. Теңіз жағалауында балық аулау үлкен өнеркәсіптік сипатқа ие. Өнеркәсіп, негізінен тоқыма және машина жасау дамыды.<ref>{{кітап|авторы=В.А.Тишков |бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=Дүние жүзіндегі халықтар мен діндер. Энциклопедия. |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны=Москва |баспасы=Үлкен Ресей энциклопедиясы |жыл=1999 |томы= |беттері=657-660 |барлық беті=930 |сериясы= |isbn=5-85270-155-6 |тиражы=100 000 }}</ref> == Тұрмыс салты == === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Ең көне ауылдық елді мекендер — шоғырланған және қатарлы орналасқан ауылдар, оңтүстігінде бір аулалы және шашыраңқы елді мекендер. Негізгі дәстүрлі тұрғын үй — тұрғын үй рига (рехетуба) — биік сабан төбесі бар бөренеден жасалған үш бөлмелі ғимарат. Іргелес бөлмелер — салқын қойма-камора (камбер) және гумно (рехеалуне). Кешеннің басқа ғимараттары — сарай (айт), қора (лаут), жазғы ас үй (кода), монша (саун). ХІХ ғасырдың аяғында ауқатты шаруалар үйінде бөлмелер саны артып, оларда жатын бөлмелері орналасып, мұржасы бар пештер пайда болды. Кейде тұрғын үйлер бөлек салынып, шаруашылық мақсатта қора ғана қалды. ХХ ғасырда коттедждер сияқты үйлер таралды.<ref>{{citeweb|url=https://www.etnosy.ru/node/436|title=Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-20 |lang=}}</ref> === Дәстүрлі киімдері === [[Сурет:Eesti rahvarõivad-EE 1.jpg|нобай|оңға|230px|Ұлттық киім киген эстондар]] XIX ғасырдың ортасындағы әйелдердің дәстүрлі киімі туника тәрізді көйлек (сярк, хаме), жолақты белдемше (сеэлик), тоқылған белбеу, кофта (кампсун) немесе жеңсіз киім (лийстик) киген. Күйеуге шыққан әйелдер мейрам күндері алжапқыш, түрлі түсті жіппен сәнделген жабын (сыба) киіп жүрген. Солтүстікте жеңі қысқа жейде (кяйсед) кең таралған. Тұрмысқа шыққан әйелдер алжапқыш, орамал бас киім (линик), кейінірек - зығыр қалпақ (тану), солтүстік пен батыста - бас киім (поттмютс, кабимютс) киген. Қыздардың бас киімі қатты негіздегі тәж (пярг) немесе таспа болды. Зығыр (ылалиник, каал) немесе жүн жамылғы (сыба) тән болды. Мерекелік киім сәнді моншақтармен безендірілді - конустық (сыльг) және жалпақ (преэс), монеталармен және моншақтармен алқалариен. Сетулерде кеуде әшекейлері көп болды. Сету әйелдер киімі ресейлік элементтермен ерекшеленді — ұзын жеңді жейде (кейінірек - кең жеңі бар Новгород түрі деп аталды) және жабық қиғаш сарафан (рююд, сукман). Дәстүрлі бас киімдері: қыздардікі – лента, әйелдердікі – чепцы, т.б. Ерлер киіз қалпақ, қыста құлақшын киеді. Әйелдердің де, ерлердің де сыртқы киімі кафтан, қыста тон, қолғап болған. Аяқтарына етік, тері постол, лапти киген.<ref>{{citeweb|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=ESTO|title=Әлем халықтары/Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-21 |lang=}}</ref> === Дәстүрлі тағамдары === [[Сурет:Mulgikapsad with potatoes.jpg|нобай|оңға|200px|Мульгикапсад — эстон ұлттық тағамы]] Ең танымал ингредиенттер — шошқа еті, жарма, картоп, қара нан, джем және саңырауқұлақтар. Эстондықтар сорпаны, желе етін, картоп көмбешін және сұлы киселін жақсы көреді. Ең көп таралған десерттер - сүзбе ірімшік пен сүт шоколады. Олар әлі күнге дейін нанның көптеген түрлерін, ботқа, т.б. тағамдар, көкөністен түрлі тағамдарды даярлайды. Елде сүт өнеркәсібі белсенді дамып келеді. Бал, көкнәр тұқымы және джем қосылған эстон балмұздақтары мен ірімшіктері кеңінен тұтынылады. Теңіз өнімдерін ұнататындар асшаян сорпаларын бағалайды. Сондай-ақ эстондар аздап тұздалған балықтан тағамдар дайындағанды ​​ұнатады. Ет тағамдарына жидек соустарын қосады. Мерекелерде таза қара бидай немесе бидай наны (сепик) пісірілді, шұжықтар дайындалды (оңтүстігінде — қансоқта, солтүстігінде — "ақ", жарма толтырылған), желе (сюльт, яхелиха). Оңтүстікке сүзбе ірімшігі (сыр) тән.<ref>{{citeweb|url=https://travelask.ru/articles/estontsy-esty-sderzhannye-i-dobrye|title=Эстондықтар (эстиялықтар) ұстамды және мейірімді|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-21 |lang=}}</ref> === Фольклоры === [[Сурет:003 Estonian song and dance celebration 2022 - performance preparation V-P.jpg|нобай|оңға|200px|Эстонияның халық музыкасының орындаушылары]] Эстон фольклорында руникалық әндер, аңыздар, ертегілер, мақал-мәтелдер бар. Соның негізінде XIX ғасырдың ортасында Ф.В.Крейцвальд «Калевипоэг» эпикалық поэмасын жазды. Одан да ертерек, XVIII ғасырда Ф.Мениус алғаш рет эстон халық әуендерін жариялады. Ескі музыкалық аспаптар – каннель (гусли түрі), керней, сопель, сыбызғы, волынка, XVIII ғасырда скрипка, кейінірек - баян, балалайка кең тарады. XIX ғасырда үрмелі аспаптар оркестрлері құрыла бастады, хор өнері дамыды. 1869 жылы бірінші жалпы эстондық ән фестивалі өтті. Ән шығармашылығы бай. Эстония халық әндерінің 300 мыңнан астам түрлері жазылған: олардың көпшілігі мазмұны жағынан лирикалық, отбасылық өмірге қатысты, махаббат туралы, еңбек туралы әңгімелейді, дөңгелек билер, бесік жырлары және т.б. бар. Ежелгі билер жаппай және жұптық болды, көбінесе шеңберде орындалды. «Ямая-Лабаялг» биі кеңінен таралды.<ref>{{citeweb|url=https://xn--80aaaa1bcaqfbqcckfp8c4cxgsc.xn--p1ai/nationalities/%D0%AD%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BD%D1%86%D1%8B|title=Эстондар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-21 |lang=}}</ref> == Қазақстандағы эстондар == Қазақстандағы эстон диаспорасы санының жалпы динамикасы: *4 083 (1970 ж.), *3 505 (1979 ж.), *3 331 (1989 ж.), *1 819 (1999 ж.) адам, негізінен Қарағанды, Ақмола, Шығыс Қазақстан облыстарында және басқа да облыстарда тұрады.<ref>Э.Д. Сүлейменова, Д.Х.Ақанова, Н.Ж.Шаймерденова «Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы»: Кітап.–Алматы: «Издательство Золотая Книга» ЖШС, 2020 ж. 208-бет.</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Еуропа халықтары}} [[Санат:Эстондар]] [[Санат:Фин-угор халықтары]] l7j0oujlnhqh9dcyja1kx1hqpwquobw 0 29849 3481814 3322023 2025-06-21T06:50:40Z Салиха 17167 3481814 wikitext text/x-wiki '''Құйрықтөбе''' – [[Түркістан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізімі]]не енген ортағасырлық қалашық. == Географиялық орны == [[Түркістан облысы]] [[Отырар ауданы]] [[Қоғам (Түркістан облысы)|Қоғам]] ауылынан солтүстік-батысқа қарай 3 км, ортағасырлық [[Отырар]] қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 5 км жерде, [[Арыс (өзен)|Арыс]] өзенінің [[Сырдария]]ға құяр сағасында орналасқан. == Зерттелуі == Қаланы [[1949 жыл|1949]]–[[1951 жыл|51]] жылдары [[Оңтүстік Қазақстан археологиялық экспедициясы]] (жетекшісі [[Александр Натанович Бернштам|А. Н. Бернштам]]), [[1981 жыл|1981]] жылы Оңтүстік Қазақстан кешенді археологиялық экспедициясы (жетекшісі [[Кемел Ақышұлы Ақышев|К. А. Ақышев]]) зерттеді. == Сипаты == Қазіргі орнының биіктігі 7,5 м, солтүстіктен батысқа қарай 250 м-ге созылған, батысының ұзындығы 125 м, оңтүстік-батысы 225 м, оңтүстік-шығысы 180 м болып келетін төбешік. Құйрықтөбенің оңтүстік-батыс бұрышында диаметрі 30 м, биіктігі 15 м төбешік түріндегі [[цитадель]] орны бар. Цитадель айналасында 4 мұнараның қалдықтары сақталған. Археология қазба жұмыстары нәтижесінде 7–12 ғасырлар аралығына жататын мәдени қабаттар аршылды. Бұл қабаттардан керамикалық ыдыс, құмыра, көзе, тостаған, адам мен жануарлар мүсіндері, 7–8 ғасырларлар теңгелері, т.б. шаруашылыққа қажетті бұйымдар табылған. Зерттеу барысында күйдірілген және шикі кірпіштен салынған, қабырғаларының қалыңдығы 1,5 м, ауданы 36,5х20,5 м мешіт орны анықталған. Ішінен табылған заттарға қарағанда мешіт 11–12 ғасырларға жатады<ref>Қ18 Қазақстан ғылымы: Энциклопедия./ Бас. ред. Б. Ө. Жақып. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясы» ЖШС, 2010. Т.2.– 544 бет. ISBN 9965-893-30-1</ref>. == Тағы қараңыз == * [[Нана (Бактрия құдайы)]] == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Қазақстанның көне қалалары}} [[Санат:Қазақстан көне қалалары]] [[Санат:Түркістан облысы географиясы]] [[Санат:Түркістан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштері]] 1ju0drvb6s419y1y5uy0649lty1qlvx 0 31383 3481731 3078057 2025-06-20T18:41:19Z Нұрлан Рахымжанов 20937 3481731 wikitext text/x-wiki '''Рамазан Бимашұлы Сүлейменов''' (17.02.[[1931]], [[Астана]] қаласы – 23.03.[[1992]], [[Алматы]]) – тарих ғылымдарының доктор (1972), Қазақстан Республикасы Ғылым Академиясының академигі (1989). [[Арғын]] тайпасы [[Қуандық]] руының Тоқа бөлімінен шыққан.<ref>{{кітап|авторы=[[Жарылқасын Бикенов|Бикенов Ж.Б.]] Жәкенов Ж.М. [[Тұяқ Көпейұлы Исабек|Исабек Т.К.]] |тақырыбы=Тоқа шежіресі |сілтеме =https://ru.calameo.com/read/002311503c7b5fe6f2572 |орны=Қарағанды |баспасы=Қарағанды полиграфиясы ААҚ |жыл=2000 |барлық беті=402 |isbn=5-7667-9037-6 |тиражы=1000}}</ref>. * Қазақ Мемлекеттік Университеті бітірген (1954). * Қазақстан Ғылым Академиясының [[Уәлиханов Шоқан Шыңғысұлы|Ш.Уәлиханов]] атындағы, [[тарих, археология және этнология инcтитуты]]ның [[аспирантура]]сында оқыған. * 1959 жылдан өмірінің соңына дейін осы институтта ғылыми қызмет атқарды. * 1974 жылдан институттың Қазақстан мәдениеті тарихы бөлімінің меңгерушісі. * 1979 жылдан [[Шығыстану]] бөлімінің меңгерушісі болып еңбек етті. Кеңестік дәуірдегі Қазақстан мәдениетінің тарихын зерттеп, бұл салада атқарған жемісті еңбегі үшін Уәлиханов атындағы сыйлықтың иегері болды (1973). Ол ғылыми ұйымдастырушылық және қоғамдық жұмыстарға қызу ат салысып, [[Азия]] мен [[Африка]] халықтары достастығының қазақ бөлімшесінің [[вице-президент]]і, Шығыстанушылардың Бүкілодақтық ассоциациясы төрағасының орынбасары, т.б. қызметтер атқарды. * 1984 – 1988 жылдарда Уәлиханов атындағы Тарих, археология және этнология институтының директоры * 1987 жылдан Қазақстан Ғылым Академиясының Қоғамдық ғылымдар бөлімінің [[академик-хатшы]]сы болды. Уәлиханов, С.Асфендияров, [[Жүргенов Темірбек Қараұлы|Т.Жүргенов]], т.б. көрнекті өкілдер жайлы зерттеу жұмыстарын жүргізді. [[Қазақстан тарихы]]на қатысты қытай деректерін жинастырып, құжаттар жинағын даярлауға жетекшілік етті. Оның редакциясымен “[[Цин империясы]] мен [[Қазақстан]]”, “17 – 18 ғасырлардағы [[Орталық Азия]]дағы халықаралық қатынас”, “18 ғасырдың 2-жартысы мен 19 ғасырдың алғашқы ширегіндегі Цин империясы мен [[Қазақ хандығы|қазақ хандықтары]]” атты құжаттар жинағы жарық көрді. 18 ғасырдағы Қазақстан тарихына қатысты ғылыми еңбек жазып, [[Абылай хан]]ның ішкі және сыртқы [[саясат]]ындағы ұстанымдарының ерекшелігін ашып көрсетті. Сүлейменовтің есімі ҚР БҒМ-ның Шығыстану институтына берілген. Алматы қаласында оның есімімен аталатын көше бар.<ref>Абай. Энциклопедия. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясының» Бас редакциясы, «Атамұра» баспасы, ISBN 5-7667-2949-9</ref> ==Шығармалары:== * Чокан Валиханов – востоковед, А.-А., 1989; * Асфендияров С.Д. и становлении советской исторической науки в Казахстане // Великий Октябрь и социально-экономический прогресс в Казахстане, А.-А., 1987; * Исторический прогресс социалистической наций, М., 1987; * Из истории Казахстана 18 в., А.-А., 1988 (В.Моисеевпен бірге); * Историография культурной революции // Историческая наука Советского Казахстана, А.-А., 1990; * Политический плюрализм и развитие социализма, А.-А., 1990.<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том</ref> ==Дереккөздер== <references/> {{Суретсіз мақала}} [[Санат:1931 жылы туғандар]] [[Санат:Астанада туғандар]] [[Санат:1992 жылы қайтыс болғандар]] [[Санат:Қазақстан тарихшылары]] [[Санат:Қазақстан ғалымдары]] [[Санат:Қазақстан Ұлттық ғылым академиясы академиктері]] {{Bio-stub}} hzw23qv7rbi92r5dk45jjotvrrkmv4z 0 40294 3481824 3452754 2025-06-21T07:24:54Z Мағыпар 100137 /* Діні */ 3481824 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Алгонкиндер |төл атауы = |сурет = Village of Secotan.jpg |сурет тақырыбы = Алгонкиндердің Памлико жағалауындағы қонысы. |саны = 375 000 |аймақ = {{Байрақ|АҚШ}} {{Байрақ|Канада}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[оджибва тілі]], [[ағылшын тілі]] |діні = [[католицизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Алгонкиндер''' — [[Солтүстік Америка]]дағы үндіс халықтарының тобы. Халқы: 375 мың адам, оның ішінде 191 мың адам [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]]-та, 184 мың адам [[Канада]]да (2000, бағалау) тұрады. Біздің дәуірімізге дейінгі 10 ғасырға дейін олар 4 географиялық топ құрап, [[Ұлы көлдер]]дің оңтүстігіндегі аудандарда қоныстанды. *1. Солтүстік-шығыс [[Әулие Лаврентий өзені]]нің алабында мекендеген алгонкиндер (кри, мон­та­нье-на­ска­пи, мик­ма­к, ма­ле­си­ттер); Ньюфаундленд аралында өмір сүрген Беотук; *2. Атлантикалық алгонкиндер (пен­на­кук, нип­мук, по­кам­тук, мас­са­чу­сет, нау­сет, вам­па­ноа, мо­хе­га­ндар, мо­ги­ка­ндар, нар­ра­ган­сет, нан­ти­кок, пе­кот, вап­пин­гер, монтаук, делаварлар, паухатан және т.б.), Мэн шығанағы мен Чесапик шығанағы арасындағы Атлант жағалауында өмір сүрген. *3. Орталықтағы Ұлы көлдер аймағындағы алгонкиндер (од­жиб­ве, от­та­ва, по­та­ва­то­ми, ме­но­ми­ни, шоу­ни, ки­ка­пу, май­а­ми, са­ук, фокс, ил­ли­нойс және т.б.). *4. Орталық аймақтардан далаға қоныс аударған батыс немесе далалық алгонкиндер (ара­па­хо, чей­ен­, дала од­жиб­велері, дала крилері, аци­на).<ref>{{cite web|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/1810289?ysclid=lp8bvxqvx0800632991|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-04-05 |lang=}}</ref> == Тілі == Олар [[оджибва тілі]]нің алгонкин диалектісінде сөйлейді, [[ағылшын тілі]] де кеңінен қолданылады.<ref>{{cite web|url=https://www.rosslovo.ru/slovar/etnologiya/etnologiya_1804.html|title=Алгонкиндер|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-04-05 |lang=}}</ref> == Діні == Діни ұстанымдары: [[Католицизм|католиктер]], [[Протестантизм|протестанттар]], дәстүрлі нанымдар сақталған.<ref>{{cite web|url=https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%90%D0%BB%D0%B3%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D0%B8%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D1%80&action=edit&section=2|title=Алгонкиндер|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-04-05 |lang=}}</ref> == Тарихы == Алгонкиндер 1603 жылы еуропалықтармен алғашқы байланыс орнатылғанға дейін мыңдаған жылдар бойы Канаданың осы аймағында өмір сүрді. 1610 жылға қарай кейбір жергілікті алгонкиндер Француз қоныстанушыларына жануарлардың жүнін іздеп ішкі жерлерге жетуге көмектесті. Осы уақыт ішінде алгонкиндер ағылшындармен одақтас болған ирокездермен соғысып, оларға аң терісі саудасында көмектесуді жалғастыру үшін француздардан көмек сұрады. Бұл одақ ирокездер, француздар мен алгонкиндер арасындағы үздіксіз шабуылдарға әкелді. 1811 жылы көтеріліс жеңілгеннен кейін көптеген алгонкиндер Миссисипидің батысындағы аумақтағы ата-бабаларының жерлерінен біртіндеп шығарылды. Отарлау кезінде көптеген тайпалар (әсіресе атлантикалық алгонкиндер) қырылды немесе жойылды. Бүгінгі күні алгонкиндер Оттава өзені мен оған құятын су жолдарының айналасында орналасқан Канададағы резервацияларды мекендеуді жалғастыруда. Келіссөздердегі алгонкиндердің он алты өкілі 10 алгонкин резервациясы мен олардың қауымдастықтарының мүдделерін білдіреді. Бұл адамдарды алгонкин мүшелері 3 жылдық мерзімге сайлайды. Қазіргі уақытта алгонкин халқы 2004 жылдан бастап Канада Үкіметіне берілген жер талабын шешу үшін бірлесіп жұмыс істейді.<ref>{{cite web|url=https://stranatur.ru/who-are-the-algonquin-people.html|title=Алгонкиндер кімдер?|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-04-05 |lang=}}</ref> == Кәсібі == Еуропалықтармен байланыстарға дейін, Алгонкиндердің көпшілігі [[аңшылық]] пен [[балық аулау]]мен өмір сүрді, олар жүгері, бұршақ және асқабақ өсірумен де айналысты. Адамдар табиғи азық-түлікпен қамтамасыз етілген аймақтарға көшті, көбінесе кішігірім бөліктерге бөлініп немесе жағдайларға байланысты жиналды. Көктемде балықтар уылдырық шашқан кезде, олар қыстауларын тастап, жағалау аймақтарында және сарқырамалардың маңында ауылдар тұрғызды. Олар сағалар мен өзендердегі балықтарды және теңізге шығып, киттерді, морждарды және итбалықтарды аулады. Әйелдер мен балалар мидияларды, моллюскаларды және крабтарды жинады. Көктемнен күзге дейін жергілікті тұрғындар қоныс аударатын құстарды және олардың жұмыртқаларын, жаз айларында құлпынай, таңқурай, көкжидек, жаңғақтарды жинады. Күзге қарай кішігірім топтарға бөлініп, өзендердің бойымен орманға көшті. Онда құндыз, қарибу, бұлан және аққұйрықты аулады.<ref>{{cite web|url=https://ru.wikibrief.org/wiki/Algonquian_peoples|title=Алгонкин халықтары|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-04-05 |lang=}}</ref> == Тұрмыс салты == Барлық жер, жұмыс құралдары мен ғимараттар әйелдерге "тиесілі" болды. Олар егін мен үй шаруашылығына басты қамқорлық жасады. Туыстық есеп әйелдер бойынша жүргізілді. Әйелдер барлық істерге үлкен әсер етті. Күйеуі баласы туылғаннан кейін ғана жұбайы тұратын үйге қоныстанды. Неке, әдетте, ата-аналардың бастамасымен жасалды, бірақ жастардың қалауымен болды. Киімдері (жамылғы, белдемше) және аяқ киім (мокасин) теріден немесе күдеріден тігілген, мүйізден немесе сүйектен жасалған моншақтармен және қауырсындармен безендірілген және боялған. Солтүстік Америка үндістерінің өмірінде қауырсын бас киімдері, татуировкасы және денесін бояу да үлкен рөл атқарды. Темекі түтіктері де үлкен рөл атқарды. Темекі шегу түрлі рәсімдермен қатар, діни ғұрыптармен қатар жүрді.<ref>{{cite web|url=https://dzen.ru/a/YDYILr1ynHHRvks_|title=Отарлауға дейінгі Солтүстік Американың алгонкиндері мен ирокездері|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-04-05 |lang=}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Солтүстік Америка халықтары}} [[Санат:Солтүстік Америка үндістері]] [[Санат:АҚШ этникалық топтары]] [[Санат:Алгонкин тайпалары]] [[Санат:Канада этникалық топтары]] 2dhkjird67ezg74c4m7lgx95scmft2s 3481825 3481824 2025-06-21T07:25:45Z Мағыпар 100137 /* Діні */ 3481825 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Алгонкиндер |төл атауы = |сурет = Village of Secotan.jpg |сурет тақырыбы = Алгонкиндердің Памлико жағалауындағы қонысы. |саны = 375 000 |аймақ = {{Байрақ|АҚШ}} {{Байрақ|Канада}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[оджибва тілі]], [[ағылшын тілі]] |діні = [[католицизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Алгонкиндер''' — [[Солтүстік Америка]]дағы үндіс халықтарының тобы. Халқы: 375 мың адам, оның ішінде 191 мың адам [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]]-та, 184 мың адам [[Канада]]да (2000, бағалау) тұрады. Біздің дәуірімізге дейінгі 10 ғасырға дейін олар 4 географиялық топ құрап, [[Ұлы көлдер]]дің оңтүстігіндегі аудандарда қоныстанды. *1. Солтүстік-шығыс [[Әулие Лаврентий өзені]]нің алабында мекендеген алгонкиндер (кри, мон­та­нье-на­ска­пи, мик­ма­к, ма­ле­си­ттер); Ньюфаундленд аралында өмір сүрген Беотук; *2. Атлантикалық алгонкиндер (пен­на­кук, нип­мук, по­кам­тук, мас­са­чу­сет, нау­сет, вам­па­ноа, мо­хе­га­ндар, мо­ги­ка­ндар, нар­ра­ган­сет, нан­ти­кок, пе­кот, вап­пин­гер, монтаук, делаварлар, паухатан және т.б.), Мэн шығанағы мен Чесапик шығанағы арасындағы Атлант жағалауында өмір сүрген. *3. Орталықтағы Ұлы көлдер аймағындағы алгонкиндер (од­жиб­ве, от­та­ва, по­та­ва­то­ми, ме­но­ми­ни, шоу­ни, ки­ка­пу, май­а­ми, са­ук, фокс, ил­ли­нойс және т.б.). *4. Орталық аймақтардан далаға қоныс аударған батыс немесе далалық алгонкиндер (ара­па­хо, чей­ен­, дала од­жиб­велері, дала крилері, аци­на).<ref>{{cite web|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/1810289?ysclid=lp8bvxqvx0800632991|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-04-05 |lang=}}</ref> == Тілі == Олар [[оджибва тілі]]нің алгонкин диалектісінде сөйлейді, [[ағылшын тілі]] де кеңінен қолданылады.<ref>{{cite web|url=https://www.rosslovo.ru/slovar/etnologiya/etnologiya_1804.html|title=Алгонкиндер|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-04-05 |lang=}}</ref> == Діні == Діни ұстанымдары: [[Католицизм|католиктер]], [[Протестантизм|протестанттар]], дәстүрлі нанымдар сақталған. == Тарихы == Алгонкиндер 1603 жылы еуропалықтармен алғашқы байланыс орнатылғанға дейін мыңдаған жылдар бойы Канаданың осы аймағында өмір сүрді. 1610 жылға қарай кейбір жергілікті алгонкиндер Француз қоныстанушыларына жануарлардың жүнін іздеп ішкі жерлерге жетуге көмектесті. Осы уақыт ішінде алгонкиндер ағылшындармен одақтас болған ирокездермен соғысып, оларға аң терісі саудасында көмектесуді жалғастыру үшін француздардан көмек сұрады. Бұл одақ ирокездер, француздар мен алгонкиндер арасындағы үздіксіз шабуылдарға әкелді. 1811 жылы көтеріліс жеңілгеннен кейін көптеген алгонкиндер Миссисипидің батысындағы аумақтағы ата-бабаларының жерлерінен біртіндеп шығарылды. Отарлау кезінде көптеген тайпалар (әсіресе атлантикалық алгонкиндер) қырылды немесе жойылды. Бүгінгі күні алгонкиндер Оттава өзені мен оған құятын су жолдарының айналасында орналасқан Канададағы резервацияларды мекендеуді жалғастыруда. Келіссөздердегі алгонкиндердің он алты өкілі 10 алгонкин резервациясы мен олардың қауымдастықтарының мүдделерін білдіреді. Бұл адамдарды алгонкин мүшелері 3 жылдық мерзімге сайлайды. Қазіргі уақытта алгонкин халқы 2004 жылдан бастап Канада Үкіметіне берілген жер талабын шешу үшін бірлесіп жұмыс істейді.<ref>{{cite web|url=https://stranatur.ru/who-are-the-algonquin-people.html|title=Алгонкиндер кімдер?|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-04-05 |lang=}}</ref> == Кәсібі == Еуропалықтармен байланыстарға дейін, Алгонкиндердің көпшілігі [[аңшылық]] пен [[балық аулау]]мен өмір сүрді, олар жүгері, бұршақ және асқабақ өсірумен де айналысты. Адамдар табиғи азық-түлікпен қамтамасыз етілген аймақтарға көшті, көбінесе кішігірім бөліктерге бөлініп немесе жағдайларға байланысты жиналды. Көктемде балықтар уылдырық шашқан кезде, олар қыстауларын тастап, жағалау аймақтарында және сарқырамалардың маңында ауылдар тұрғызды. Олар сағалар мен өзендердегі балықтарды және теңізге шығып, киттерді, морждарды және итбалықтарды аулады. Әйелдер мен балалар мидияларды, моллюскаларды және крабтарды жинады. Көктемнен күзге дейін жергілікті тұрғындар қоныс аударатын құстарды және олардың жұмыртқаларын, жаз айларында құлпынай, таңқурай, көкжидек, жаңғақтарды жинады. Күзге қарай кішігірім топтарға бөлініп, өзендердің бойымен орманға көшті. Онда құндыз, қарибу, бұлан және аққұйрықты аулады.<ref>{{cite web|url=https://ru.wikibrief.org/wiki/Algonquian_peoples|title=Алгонкин халықтары|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-04-05 |lang=}}</ref> == Тұрмыс салты == Барлық жер, жұмыс құралдары мен ғимараттар әйелдерге "тиесілі" болды. Олар егін мен үй шаруашылығына басты қамқорлық жасады. Туыстық есеп әйелдер бойынша жүргізілді. Әйелдер барлық істерге үлкен әсер етті. Күйеуі баласы туылғаннан кейін ғана жұбайы тұратын үйге қоныстанды. Неке, әдетте, ата-аналардың бастамасымен жасалды, бірақ жастардың қалауымен болды. Киімдері (жамылғы, белдемше) және аяқ киім (мокасин) теріден немесе күдеріден тігілген, мүйізден немесе сүйектен жасалған моншақтармен және қауырсындармен безендірілген және боялған. Солтүстік Америка үндістерінің өмірінде қауырсын бас киімдері, татуировкасы және денесін бояу да үлкен рөл атқарды. Темекі түтіктері де үлкен рөл атқарды. Темекі шегу түрлі рәсімдермен қатар, діни ғұрыптармен қатар жүрді.<ref>{{cite web|url=https://dzen.ru/a/YDYILr1ynHHRvks_|title=Отарлауға дейінгі Солтүстік Американың алгонкиндері мен ирокездері|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-04-05 |lang=}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Солтүстік Америка халықтары}} [[Санат:Солтүстік Америка үндістері]] [[Санат:АҚШ этникалық топтары]] [[Санат:Алгонкин тайпалары]] [[Санат:Канада этникалық топтары]] 48bruv53rw3skqgrd7uyusdywcqp3q4 0 40585 3481890 3402820 2025-06-21T11:16:19Z Msnci06 169336 /* Тілі */ Мен библиографияны қостым. 3481890 wikitext text/x-wiki {{Халық |атауы = Адығтар |сурет = Circassian flag.svg |сурет тақырыбы = Черкестердің ұлттық туы |саны = 2,5 млн.адам |аймақ = |аймақ1 = {{TUR}} |саны1 = 1,5 млн. |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{RUS}} |саны2 = 718 727 (2010) |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{JOR}} |саны3 = 241 000 |түсініктемелер3 = |аймақ4 = {{SYR}} |саны4 = 55 000 |түсініктемелер4 = |аймақ5 = {{IRQ}} |саны5 = 39 000 |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = адығ тілі |діні = сүннит бағытындағы ислам |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Адығтар (черкестер)''' — [[Солтүстік Кавказ|Солтүстік Кавказдағы]] ежелгі туыстас тайпалардың ортақ атауы. Ортағасырлық [[Еуропа]] және Шығыс әдебиеттерінде шеркес деген атпен белгілі. Адығтарға жататын қазіргі кавказ халықтары — адыгейлер, қабардалар және шеркестер. Негізінен Қарашай-Черкесияда, Ставрополь, Краснодар өлкелерінде, Кабардин-Балқар және Адыгеяда, сонымен қатар [[Израиль]]де, [[Египет]]те, [[Сирия]]да және [[Түркия]]да тұрады. Әлемде шамамен 2,7 миллион черкес (адық) тұрады. 2010 жылғы халық санағы бойынша Ресей Федерациясында шамамен 718 000 адам болды. == Тілі == Олар [[кавказ]] тілдері тобының солтүстік-батыс (абхаз-адыгей) тармағында сөйлейді. <ref>[https://www.academia.edu/27977779/%C3%87ERKES_D%C4%B0YALEKTLER%C4%B0 Aydın, Şamil Emre (2015), Çerkes Diyalektleri], {{ISBN|9786056569111}}</ref> Материалдық және рухани мәдениеттерінде ұқсастықтар көп. Жазуы [[кириллица]]ға негізделген. == Діні == Сүннит бағытындағы ислам. == Тарихы == [[Сурет:Adyghe knight.jpg|нобай|оңға|Адығ (черкес) сарбазы]] Адығтар [[Тайпа|тайпалары]] ертеден Солтүстік Кавказдың оңтүстік-батысы мен [[Қара теңіз]] жағалауын мекендеп келеді. Кубань бойындағы тайпалар ежелгі жазбаларда меот деген жинақтаушы атпен берілсе, [[Қара теңіз]] жағалауындағылары өз атауларымен көрсетіледі. Бұлардың ішінде зихи мен керкеттер [[Этноним|этнонимі]] кейінірек жинақтаушылық мәнге ие болған. [[Зихилар]] шамамен 5 ғасырда (10 ғасырларға дейін тіршілік етті) адығтар тайпалары одағын құрды. 10 ғасырдан бастап адығтар [[орыс]] жылнамаларында — касогтар, ал шығыс (араб және парсы) жазбаларында — кашактар, кешектер (“к-ш-к”) деп аталған. Моңғолдар жаулап алғаннан кейін (13 ғасырда) батыс әдебиетінде “зихи” термині сақталғанына қарамастан, адығтарды шеркес деп атау белең алды. 13-14 ғасырларда адығтардың бір бөлігі алғаш аландар мекендеген Терек өзенінің бойына жылжыса, басым бөлігі моңғол басқыншылығы салдарынан тауға ығысты; өз жерінде қалғандары жергілікті тайпалармен араласып кетті. Осылайша кабарда халқы құралса, ежелгі адығтар тайпаларынан — адыгей халқы қалыптасты.<ref>“Қазақ Ұлттық Энциклопедиясы”, 1 - том</ref> == Кәсібі == [[Сурет:Caucasian dancer Alexander Dzusov.jpg|нобай|оңға|200px|Ұлттық киімдегі адығ (черкес)]] Адығтар (черкестер) ежелден егіншілікпен айналысып, [[жүгері]], [[арпа]], [[тары]], [[Бидай (астық)|бидай]] егіп, көкөніс егумен айналысқан. Егін жинағаннан кейін бір бөлігі әрқашан кедейлерге бөлініп, артық қорлар базарға сатылды. Олар омарташылықпен, жүзімшілікпен, бау-бақшамен айналысты, асыл тұқымды [[жылқы]], ірі қара, қой-ешкі өсірді. Қолөнердің ішінде қару-жарақ пен ұсталық, мата тоқу, киім тігу ерекше орын алды, оңтүстік бөлігінде ағаш өңдеумен айналысқан. == Мәдениеті == Адығтар (черкестер) фольклоры өте алуан түрлі және бірнеше саладан тұрады: [[ертегілер]] мен [[аңыз]]дар, [[мақал-мәтелдер]], әндер, жұмбақтар т.б. Барлық мерекелерде билері ерекше орын алды. Ең танымалы лезгинка, удж хаш, кафа. Ауызша халық шығармашылығының негізгі жанрларының бірі – батырлық эпос. Ол батырлар мен олардың шытырман оқиғалары туралы аңыздарға негізделген. Адығтар (черкестер) асқа әрқашан құрметпен және ризашылықпен қараған, шарап пен шошқа етін пайдаланбайды. [[Қой]], [[сиыр]] және құс етінен жасалған тағамдар негіз болып табылады. Черкес дастарханындағы ең танымал жарма - [[жүгері]]. Мерекелердің соңында қой немесе сиыр етінің сорпасы беріледі Халықтың тағамдары жаңа піскен және нәзік ірімшігі (адыгей ірімшігі) - латакайымен танымал. Пияз бен ұнтақталған қызыл бұрышпен майға қуырылған ''кояж'' - ірімшігі де өте танымал. ''Ашарык'' тағамы бұршақ пен інжу арпа қосылған кептірілген еттен жасалған сорпа. Оған басқа, черкестер шорпа, жұмыртқа, тауық, көкөніс сорпаларын пісіреді. Сусындарынан шай, сүт сусыны кундапсо, алмұрт пен алмадан жасалған түрлі сусындар танымал.<ref>Наталия Котоман. Черкесы (адыгэ) — великодушный и воинственный народ https://travelask.ru/articles/cherkesy-adyge-velikodushnyy-i-voinstvennyy-narod</ref> == Қазақстандағы адығтар == Қазақстандағы адығтар (черкестер) тобының саны: 1999 жылғы мəліметтер бойын-ша 182 адам, 2009 жылғы мəліметтер бойынша 111 адам.<ref>ЭТНОСАЯСИ СӨЗДІК: Қазақстан этносаясаты мен тәжірибесінің терминдері мен ұғымдары. Нұр-Сұлтан, 2020. 169-бет. ISBN 978-601-287-224-8</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{stub}} {{wikify}} [[санат:Кавказ халықтары]] [[санат:Ресей халықтары]] hs7dhms72ig3rzo4m53lxf3d99txw0k 3481891 3481890 2025-06-21T11:20:05Z Msnci06 169336 /* Тілі */ Мен библиографияны қостым. 3481891 wikitext text/x-wiki {{Халық |атауы = Адығтар |сурет = Circassian flag.svg |сурет тақырыбы = Черкестердің ұлттық туы |саны = 2,5 млн.адам |аймақ = |аймақ1 = {{TUR}} |саны1 = 1,5 млн. |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{RUS}} |саны2 = 718 727 (2010) |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{JOR}} |саны3 = 241 000 |түсініктемелер3 = |аймақ4 = {{SYR}} |саны4 = 55 000 |түсініктемелер4 = |аймақ5 = {{IRQ}} |саны5 = 39 000 |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = адығ тілі |діні = сүннит бағытындағы ислам |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Адығтар (черкестер)''' — [[Солтүстік Кавказ|Солтүстік Кавказдағы]] ежелгі туыстас тайпалардың ортақ атауы. Ортағасырлық [[Еуропа]] және Шығыс әдебиеттерінде шеркес деген атпен белгілі. Адығтарға жататын қазіргі кавказ халықтары — адыгейлер, қабардалар және шеркестер. Негізінен Қарашай-Черкесияда, Ставрополь, Краснодар өлкелерінде, Кабардин-Балқар және Адыгеяда, сонымен қатар [[Израиль]]де, [[Египет]]те, [[Сирия]]да және [[Түркия]]да тұрады. Әлемде шамамен 2,7 миллион черкес (адық) тұрады. 2010 жылғы халық санағы бойынша Ресей Федерациясында шамамен 718 000 адам болды. == Тілі == Олар [[кавказ]] тілдері тобының солтүстік-батыс (абхаз-адыгей) тармағында сөйлейді. <ref>[https://www.academia.edu/27977779/%C3%87ERKES_D%C4%B0YALEKTLER%C4%B0 Aydın, Şamil Emre (2015), Çerkes Diyalektleri]</ref> Материалдық және рухани мәдениеттерінде ұқсастықтар көп. Жазуы [[кириллица]]ға негізделген. == Діні == Сүннит бағытындағы ислам. == Тарихы == [[Сурет:Adyghe knight.jpg|нобай|оңға|Адығ (черкес) сарбазы]] Адығтар [[Тайпа|тайпалары]] ертеден Солтүстік Кавказдың оңтүстік-батысы мен [[Қара теңіз]] жағалауын мекендеп келеді. Кубань бойындағы тайпалар ежелгі жазбаларда меот деген жинақтаушы атпен берілсе, [[Қара теңіз]] жағалауындағылары өз атауларымен көрсетіледі. Бұлардың ішінде зихи мен керкеттер [[Этноним|этнонимі]] кейінірек жинақтаушылық мәнге ие болған. [[Зихилар]] шамамен 5 ғасырда (10 ғасырларға дейін тіршілік етті) адығтар тайпалары одағын құрды. 10 ғасырдан бастап адығтар [[орыс]] жылнамаларында — касогтар, ал шығыс (араб және парсы) жазбаларында — кашактар, кешектер (“к-ш-к”) деп аталған. Моңғолдар жаулап алғаннан кейін (13 ғасырда) батыс әдебиетінде “зихи” термині сақталғанына қарамастан, адығтарды шеркес деп атау белең алды. 13-14 ғасырларда адығтардың бір бөлігі алғаш аландар мекендеген Терек өзенінің бойына жылжыса, басым бөлігі моңғол басқыншылығы салдарынан тауға ығысты; өз жерінде қалғандары жергілікті тайпалармен араласып кетті. Осылайша кабарда халқы құралса, ежелгі адығтар тайпаларынан — адыгей халқы қалыптасты.<ref>“Қазақ Ұлттық Энциклопедиясы”, 1 - том</ref> == Кәсібі == [[Сурет:Caucasian dancer Alexander Dzusov.jpg|нобай|оңға|200px|Ұлттық киімдегі адығ (черкес)]] Адығтар (черкестер) ежелден егіншілікпен айналысып, [[жүгері]], [[арпа]], [[тары]], [[Бидай (астық)|бидай]] егіп, көкөніс егумен айналысқан. Егін жинағаннан кейін бір бөлігі әрқашан кедейлерге бөлініп, артық қорлар базарға сатылды. Олар омарташылықпен, жүзімшілікпен, бау-бақшамен айналысты, асыл тұқымды [[жылқы]], ірі қара, қой-ешкі өсірді. Қолөнердің ішінде қару-жарақ пен ұсталық, мата тоқу, киім тігу ерекше орын алды, оңтүстік бөлігінде ағаш өңдеумен айналысқан. == Мәдениеті == Адығтар (черкестер) фольклоры өте алуан түрлі және бірнеше саладан тұрады: [[ертегілер]] мен [[аңыз]]дар, [[мақал-мәтелдер]], әндер, жұмбақтар т.б. Барлық мерекелерде билері ерекше орын алды. Ең танымалы лезгинка, удж хаш, кафа. Ауызша халық шығармашылығының негізгі жанрларының бірі – батырлық эпос. Ол батырлар мен олардың шытырман оқиғалары туралы аңыздарға негізделген. Адығтар (черкестер) асқа әрқашан құрметпен және ризашылықпен қараған, шарап пен шошқа етін пайдаланбайды. [[Қой]], [[сиыр]] және құс етінен жасалған тағамдар негіз болып табылады. Черкес дастарханындағы ең танымал жарма - [[жүгері]]. Мерекелердің соңында қой немесе сиыр етінің сорпасы беріледі Халықтың тағамдары жаңа піскен және нәзік ірімшігі (адыгей ірімшігі) - латакайымен танымал. Пияз бен ұнтақталған қызыл бұрышпен майға қуырылған ''кояж'' - ірімшігі де өте танымал. ''Ашарык'' тағамы бұршақ пен інжу арпа қосылған кептірілген еттен жасалған сорпа. Оған басқа, черкестер шорпа, жұмыртқа, тауық, көкөніс сорпаларын пісіреді. Сусындарынан шай, сүт сусыны кундапсо, алмұрт пен алмадан жасалған түрлі сусындар танымал.<ref>Наталия Котоман. Черкесы (адыгэ) — великодушный и воинственный народ https://travelask.ru/articles/cherkesy-adyge-velikodushnyy-i-voinstvennyy-narod</ref> == Қазақстандағы адығтар == Қазақстандағы адығтар (черкестер) тобының саны: 1999 жылғы мəліметтер бойын-ша 182 адам, 2009 жылғы мəліметтер бойынша 111 адам.<ref>ЭТНОСАЯСИ СӨЗДІК: Қазақстан этносаясаты мен тәжірибесінің терминдері мен ұғымдары. Нұр-Сұлтан, 2020. 169-бет. ISBN 978-601-287-224-8</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{stub}} {{wikify}} [[санат:Кавказ халықтары]] [[санат:Ресей халықтары]] 0rc6ruy9ouk7wshn94equfpet4ijv6o 0 61928 3481767 3457650 2025-06-20T22:10:59Z Casserium 68287 /* Басшылары */ 3481767 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік орган |атауы = Қазақстан Республикасы Мемлекеттік күзет қызметі |қысқартылған атауы = |шынайы атауы = |шынайы атауы1 = |шынайы атауы2 = |мемлекет = {{KAZ}} |құзыреті = |құзерет_тақырып_мәтіні = |эмблема = Мемлекеттік күзет қызметі эмблема.png |эмблеманың ені = |эмблеманың тақырыбы = |мөрі = |мөрдің ені = |мөрдің тақырыбы = |сурет = |сурет ені = |сурет тақырыбы = |құрылған жылы = [[21 сәуір]] [[2014 жыл]] |ізашары1 = ҚР Президентінің Күзет қызметі <br/>ҚР Республикалық ұланы |ізашары2 = |таратылған жылы = |ізбасары = |бағынады = [[Қазақстан Республикасының Президенті]] |штаб-пәтері = [[Астана]] қаласы, Мәңгілік Ел даңғылы, 30 |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region_code = |қызметкерлер = |бюджет = |министрдің есімі1 = |министрдің міндеті1 = |министрдің есімі2 = |министрдің міндеті2 = |басшылықтың есімі1 = генерал-майор <br />[[Сәкен Сайынұлы Исабеков|Сәкен Исабеков]] |басшылықтың лауазымы1 = Бастығы |басшылықтың есімі2 = |басшылықтың лауазымы2 = |басшылықтың есімі3 = |басшылықтың лауазымы3 = |жоғарыда тұрған мекеме = |бір мекемеге қарасты орган1 = |бір мекемеге қарасты орган2 = |құжат1 = |сайты = https://www.gov.kz/memleket/entities/qrmkq?lang=kk gov.kz/memleket/entities/qrmkq |түсініктемелер = |карта = |карта ені = |картаның тақырыбы = }} '''Қазақстан Республикасы Мемлекеттік күзет қызметі''' — Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын және есеп беретін, Қазақстан Республикасының ұлттық қауіпсіздігін қамтамасыз ететін күштерге жататын және Қазақстан Республикасы Президентінің, басқа да күзетілетін адамдардың және объектілердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша күзет іс-шараларын жүзеге асыратын арнаулы мемлекеттік орган.<ref>[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1400000814 Қазақстан Республикасы Мемлекеттік күзет қызметі туралы ережені бекіту туралы]</ref> == Тарихы == Қазақстан Президентінің Күзет Қызметі арнайы әскери құрама ретінде 1992 жылы Қазақстанның Мемлекеттік қауіпсіздік комитетіне қарасты күзет бөлімшелері негізінде құрылды.<ref>[https://online.zakon.kz/m/document/?doc_id=30159202 Службе охраны Главы государства - 16 лет]</ref> Қазақстан Республикасының 1995 ж. 3 қазандағы №2483 Заңына сәйкес ол Қазақстан Президентіне тікелей бағынатын арнайы мемлекеттік орган болып қайта құрылды.<ref>ҚР Президентінің 1995 жылғы 3 қазандағы № 2483 "Қазақстан Республикасы Президентінің күзет қызметі туралы" Заң күші бар Жарлығы (ҚР Жоғарғы Кеңесінің Жарлығы, 1995, №19, 118-бап).</ref> Республикалық ұлан Қазақстан Президентіне тікелей бағынатын жеке әскери құрама ретінде Президенттiң 1992 ж. 16 наурыздағы №673 Жарлығымен құрылды. Президенттің 2014 жылғы 21 сәуірдегі №807 Жарлығымен Қазақстан Президентінің Күзет қызметі мен Қазақстан Республикасының Республикалық ұланы қосылып, Қазақстан Президентіне тікелей бағынатын және есеп беретін мемлекеттік орган ретінде Қазақстан Республикасының Мемлекеттік күзет қызметі болып қайта ұйымдастырылды. == Міндеттері == * Қазақстан Республикасы Президентінің және басқа да күзетілетін адамдардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету * Қазақстан Республикасы Президентінің және басқа да күзетілетін адамдардың өміріне, денсаулығына, құқығына, бостандығына, жеке басының қадір-қасиетіне және меншігіне қарсы бағытталған құқық бұзушылықты анықтау, алдын алу және жолын кесу * күзетілетін объектілерде және күзетілетін адамдар болатын басқа да жерлерде олардың меншігін күзету, қоғамдық тәртіп пен қауіпсіздікті қамтамасыз ету * өз өкілеттіктері шегінде терроризмге қарсы іс-қимылды жүзеге асыру * күзетілетін адамдар мен объектілерге төнетін қатерді болжау және анықтау, олардың алдын алу және бейтараптандыру жөніндегі жедел шаралар кешенін жүзеге асыру * Қазақстан Республикасы Мемлекеттік Туының және Қазақстан Республикасы Мемлекеттік Елтаңбасының эталондарын күзетуді жүзеге асыру, рәсімдік және протоколдық іс-шараларды орындауға қатысу * президенттік байланыспен қамтамасыз етуді ұйымдастыру == Құрылымы == Ведомствосы – Мемлекеттік күзет қызметінің Айрықша мақсаттағы күштері. ;Айрықша мақсаттағы күштердің әскери бөлімдері * 0111 әскери бөлімі («Батыр» президенттік полкі, Алматы) * 0112 әскери бөлімі («Айбын» президенттік полкі, Астана) * 0116 әскери бөлімі (Мемлекеттік күзет қызметінің госпиталі, Астана) ; Қарамағындағы ұйым * «Арнайы қамтамасыз ету орталығы» ЖШС (Астана) ; Құрылымдар * [[Қазақстанның Президенттік оркестрі|Мемлекеттік күзет қызметінің Президенттік оркестрі]] * Мемлекеттік күзет қызметінің Құрмет қарауылы ротасы * «Көкжал» арнаулы мақсаттағы бөлімшесі * «Қалқан» арнаулы мақсаттағы бөлімшесі == Басшылық == * [[Сәкен Сайынұлы Исабеков|Исабеков Сәкен Сайынұлы]] — ҚР Мемлекеттік күзет қызметі бастығы, мемлекеттік күзет қызметінің генерал-майоры * Омарбеков Айтқұрман Жоламанұлы — ҚР Мемлекеттік күзет қызметі бастығының орынбасары – Айрықша мақсаттағы күштерінің Қолбасшысы * Төреханов Роман Алмаханұлы — ҚР Мемлекеттік күзет қызметі бастығының орынбасары – ҚР Президентінің күзет қызметінің бастығы * Жақыпов Шыңғыс Лесұлы — ҚР Мемлекеттік күзет қызметі бастығының орынбасары * Канцеров Константин Вадимович — ҚР Мемлекеттік күзет қызметі бастығының орынбасары<ref>[https://www.gov.kz/memleket/entities/qrmkq/about/structure?lang=kk Басшылық]</ref> == Басшылары == {| class="wikitable sortable" style="text-align:center" ! № ! Суреті ! Аты-жөні<br>{{small|(Өмір сүрген жылдары)}} ! colspan="2"| Басқарған уақыты |- | colspan="5"| '''Қазақстан Республикасы Президентінің Күзет қызметі (1992—2014)''' |- | 1 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Сергей Викторович Синицын|Сергей Синицын]]<br>{{small|(1954 туған)}} || 1992 || 1995 |- | 2 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Сәт Бесімбайұлы Тоқпақбаев|Сәт Тоқпақбаев]]<br>{{small|(1939 туған)}} || қараша 1995 || наурыз 1997 |- | 3 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Болат Әбдірахманұлы Баекенов|Болат Баекенов]]<br>{{small|(1942—2023)}} || наурыз 1997 || мамыр 2001 |- | 4 || [[Сурет:Alnur Mussayev General KNB.JPG|99px]] || [[Әлнұр Әлжаппарұлы Мұсаев|Әлнұр Мұсаев]]<br>{{small|(1954 туған)}} || мамыр 2001 || қаңтар 2002 |- | 5 || [[Сурет:Shabdarbayev.jpg|99px]] || [[Амангелді Смағұлұлы Шабдарбаев|Амангелді Шабдарбаев]]<br>{{small|(1950 туған)}} || 29 қаңтар 2002 || 2 наурыз 2006 |- | 6 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Мұхтар Ақатұлы Аюбаев|Мұхтар Аюбаев]]<br>{{small|(1959 туған)}} || 3 наурыз 2006 || 6 наурыз 2013 |- | 7 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Әнуар Төлеуханұлы Садықұлов|Әнуар Садықұлов]]<br>{{small|(1967 туған)}} || 6 наурыз 2013 || 21 сәуір 2014 |- | colspan="5"| '''Қазақстан Республикасының Республикалық ұланы (1992—2014)''' |- | 1 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Сейілбек Алтынбекұлы Алтынбеков|Сейілбек Алтынбеков]]<br>{{small|(1944 туған)}} || қазан 1992 || желтоқсан 1993 |- | 2 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Төлеген Әнуарбекұлы Үмбетбаев|Төлеген Үмбетбаев]]<br>{{small|(1948—2006)}} || 1993 || 1995 |- | 3 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Сәт Бесімбайұлы Тоқпақбаев|Сәт Тоқпақбаев]]<br>{{small|(1939 туған)}} || қараша 1995 || қазан 1999 |- | 4 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Болат Ғазизұлы Ысқақов|Болат Ысқақов]]<br>{{small|(1947 туған)}} || 14 желтоқсан 1999 || 19 желтоқсан 2000 |- | 5 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Болат Бақытжанұлы Жанасаев|Болат Жанасаев]]<br>{{small|(1952 туған)}} || наурыз 2001 || қаңтар 2002 |- | 6 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Болат Ғазизұлы Ысқақов|Болат Ысқақов]]<br>{{small|(1947 туған)}} || 31 қаңтар 2002 || 21 қаңтар 2006 |- | 7 || [[Сурет:Abay_Tasbolatov.jpg|99px]] || [[Абай Бөлекбайұлы Тасболатов|Абай Тасболатов]]<br>{{small|(1951 туған)}} || 23 қаңтар 2006 || 23 қараша 2011 |- | 8 || [[Сурет:Shabdarbayev.jpg|99px]] || [[Амангелді Смағұлұлы Шабдарбаев|Амангелді Шабдарбаев]]<br>{{small|(1950 туған)}} || 23 қаңтар 2012 || 6 наурыз 2013 |- | 9 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Мұхтар Ақатұлы Аюбаев|Мұхтар Аюбаев]]<br>{{small|(1959 туған)}} || 6 наурыз 2013 || 21 сәуір 2014 |- | colspan="5"| '''Қазақстан Республикасының Мемлекеттік күзет қызметі (2014—)''' |- | 1 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Әнуар Төлеуханұлы Садықұлов|Әнуар Садықұлов]]<br>{{small|(1967 туған)}} || 21 сәуір 2014 || 3 шілде 2014 |- | 2 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Амантай Жанкеұлы Күреңбеков|Амантай Күреңбеков]]<br>{{small|(1956 туған)}} || 3 шілде 2014 || 23 мамыр 2018 |- | 3 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Ардақ Әшімбекұлы]]<br>{{small|(1977 туған)}} || 14 қараша 2018 || 13 маусым 2019 |- | 4 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Әнуар Төлеуханұлы Садықұлов|Әнуар Садықұлов]]<br>{{small|(1967 туған)}} || 13 маусым 2019 || 16 қаңтар 2020 |- | 5 || [[Сурет:Kalmukhambet Kassymov (24599) (cropped).jpg|99px]] || [[Қалмұханбет Нұрмұханбетұлы Қасымов|Қалмұханбет Қасымов]]<br>{{small|(1957 туған)}} || 16 қаңтар 2020 || 30 шілде 2021 |- | 6 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Ермек Алдабергенұлы Сағымбаев|Ермек Сағымбаев]]<br>{{small|(1967 туған)}} || 25 тамыз 2021 || 5 қаңтар 2022 |- | 7 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Сәкен Сайынұлы Исабеков|Сәкен Исабеков]]<br>{{small|(1980 туған)}} || 6 қаңтар 2022 || — |} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қазақстан Президентіне тікелей бағынышты мемлекеттік органдар|М]] elt3sr258tey05ljo1mtet3p2qup4uf 0 155694 3481711 3060160 2025-06-20T17:45:57Z CommonsDelinker 165 «[[:File:Daewoo_logo.svg|Daewoo_logo.svg]]» дегенді аластады, бұны [[Ортаққор]]дың қатысушысы [[commons:User:Bedivere|Bedivere]] [[commons:File:Daewoo_logo.svg|жойған]], себебі: [[:c:COM:L|Copyright violation]]: see [[:c:Commons:Deletion requests/File:Dae 3481711 wikitext text/x-wiki {{Компания |атауы = Daewoo |логотипі = |түрі = |биржадағы листингі = |қызметі = |құрылды = [[1967]] |жабылды = |жабылуының себебі = |ізбасары = |бұрынғы атауы = |құрушы = |орналасуы = {{ту|Оңтүстік Корея}} [[Сеул]], [[Оңтүстік Корея]] |басты адамдары = |саласы = Машина өнеркәсібі |өнімі = [[Автомобиль|Автомобильдер]], қозғалтқыштар |айналым = |операциялық кіріс = |таза табысы = |қызметкерлер саны = |басшы компания = Chevrolet |бағынышты компания = |аудитор = |сайты = [https://daewoosky.com daewoosky.com] }} '''Daewoo''' – («Тэу» корей тілінде 대우/大宇 «Үлкен Әлем» деген мағына береді) '''Оңтүстік Корея'''ның ірі чебольдарының (қаржы-өнеркәсіптік топтар) бірі. Компанияның негізі [[1967 жыл]]ы 22 наурызда '''Daewoo Industrial''' деген атпен қаланған. Ал [[1999 жыл]]ы Оңтүстік Корея үкіметі таратып жіберді. [[File:Daewoo Leganza.jpg|thumb|[[Daewoo Leganza]]]] [[File:Daewoo Statesman Silver.jpg|thumb|[[Daewoo Statesman]]]] ==Бөлімшелер== Daewoo компаниясы электроника, тұрмыстық техника мен автомибильдер шығарумен айналысты. Компанияның құрамына шамамен 20 бөлімше кірген болатын. Дағдарысқа дейін көлемі жағынан [[Hyundai]]-дан кейінгі Кореядағы екінші конгломерат болған. Ол [[LG]] және [[Samsung]] компанияларынан көлемі бойынша үлкен болатын. Daewoo тобының құрамында бірнеше басты корпорациялар болған: *Daewoo Electronics, электроника өнімдерін шығаратын халықаралық өндіруші (тармақшалары – Daewoo Electronic Components Co. Ltd, Daewoo Electric Motor Industries Ltd., Orion Electric Co. Ltd.) *Daewoo Heavy Industries (DHI), ауыр өнеркәсіп. *Daewoo Shipbuilding & Marine Engineering, кеме жасау мен теңіз инженерлігімен айналысады. Қазір DSME, ол 2001 жылы қайтадан Корей қор биржасының тізіміне енді. *Daewoo Securities, сақтандырумен айналысады. *Daewoo Telecom, телекоммуникациямен айналысады. *Daewoo Construction, бұлар тораптар, бөгет және көп қабатты үйлер құрылысымен айналысты, әсіресе Африка мен Таяу Шығыста. *Daewoo International, халықаралық сауда ұйымы. *Daewoo Development Company, құрылыс компаниясы. Ол қонақ үй бизнесін дамыту үшін құрылған және оны Daewoo тобының қолма-қол ақшасымен қаржыландырады.Жетеуі Кореяда, Қытайда, Вьетнам және Африкада салынған болатын. Бұл қонақ үйлердің жобасын компания төрағасының жұбайы жасаған. Ең көріктісі Daewoo-ның 1996 жылы салған (163 миллион доллар) 5-жұлдызды Ханой қонақ үйі болатын. Онда гольф ойнауғаарналған алаң және Азиядағы ең үлкен болып саналатын жүзу бассейні бар. *Daewoo Motor, автрмобилдер шығаратын бөлімше (тармақшалары – Daewoo Automotive Components Co. Ltd., Daewoo Bus Co., Ltd., Daewoo Commercial Vehicle Co. Ltd.). *Daewoo Motor Sales, Daewoo автомобилдерін сататын бөлімше. Сонымен қатар ол Кореяда GM және басқа да компаниялардың автомобилдерін сатқан (тармақшалары – Architectural Iaan Div., SAA-Seoul Auto Auction). *Daewoo Precision Industries *Daewoo Textile Co. Ltd. *Daewoo Corporation, (тармақшалары –Daewoo Construction, Keangnam Enterprises) автобандар, бөгеттер және көп қабатты үйлердің құрылысымен айналысады, әсіресе Таяу Шығыс пен Африкада. *IAE (Institute for Advanced Engineering), зерттеу және өңдеу кешенді орталығы. ==Дағдарыс== [[1998 жыл]]ы болған азиялық қаржы дағдарысының әсерінен Daewoo тобы қаржы дағдарысына ұшырады.Сонымен қатар Ким Дэ Чжуне президентінің билігі кезінде компанияның Корея үкіметімен қарым-қатынасы нашарлады. Корей үкіметі несие алуға(бұрын төмен және шектеусіз болған) қатаң шектеулер қойды.Экономикалық дағдарыс көптеген чеболдерді қысқартулар мен оңтайландыруға әкелсе, Daewoo керісінше бір жылдың ішінде үлкен шығындардан (458 000 000 доллар) кейін,жұмыс жасап тұрған 275 бөлімшелерге 14 жаңа фирма қосты.[[1997 жылы]] Оңтүстік Кореядағы ең ірі төрт концерндер өздерінің акцияларының құнынан бес есе асатын қарыздары болды.Дегенмен LG және Samsung дағдарыстың екінші жылында көптеген қысқартулар мен қайта құру жұмыстарын жүргізді. Daewoo жұмыстарын бұрынғы қалыппен жүргізді. Осынын нәтижесінде концерннің қаразы 40 %-ға өсті. [[1999 жыл]]ы Оңтүстік Кореяда көлемі бойынша екінші орында болған Daewoo концерні банкрот болды. Оның 100-ден астам елде бөлімшелері болған және 80 миллиарддоллардан асатын қарыздары болған. Компания тарағаннан кейін оның президенті , Ким Уджун, [[Франция]]ға қашып кетеді. Ол 6 жыл шет елде өмір сүргеннен кейін 2005 жылы маусымда Кореяға қайтып оралады. Елге келген соң тұтқынға алып, оны43,4 миллиарддолларға жасаған алаяқтыққа, 10,3 миллиарддолларды заңсыз иемденгені үшін және 3,2 миллиарддолларға елде контрабандамен айналысқаны үшін айыптады. [[2007 жылы]] 15 қарашада Оңтүстік Кореяда Daewoo-ның президентіЛи Тхэён және 13 азаматтар құқық бұзушылық айыбымен сотталды.Оларды – [[Бирма]] мұнай-газ өнеркәсібіне қатысты заңсыз операцияға байланысы бар деп, сонымен қатар қару-жарақ, қару технологиясы мен бирмалық хунта жабдықтарын сатқаны үшін айыптады.Компания концерндері Оңтүстік Кореяның экономикасында маңызды рөл атқарғандықтан , Daewoo-ның құлауы осы күнге дейін дау туғызуда. Компанияның құлауы Корея банктері мен үкіметін бірнеше миллиард доллар шығынға әкелді. Бұл тек қаржылы дағдарысқа емес сонымен қатар саяси дағдарысқа әкелді.Халық тұрғындарының көп бөлігіне ауыр соққы болды. Daewoo Electronics басты концерннің құлауына қарамастан нарықтағы белсенділігін тоқтатпады. Компанияның басқа бөлімшелері жеке компания болды немесе жұмысын тоқтатты. Кейбір бөлімшелерді президентКим Дэ Чжун қайта ұйымдастырды. Қазіргі таңда Солтүстік Америкадағы Daewoo Electronics-тың өнімдері, [[ODM]] келісімінің негізінде [[«Trutech»]] маркасымен шығарылуда. Daewoo тобы (электроникадан басқа) үш бөлікке қайта ұйымдастырылды: # АҚ '''Daewoo International Corporation''' – сауда және инвестиция; # АҚ '''Daewoo Engineering & Construction''' – болат өндірісі және мұнай-газ шығаратын құрал-жабдықтардың өндірісімен айналысады. # АҚ '''Daewoo Shipbuilding & Marine Engineering''' – кеме жасау. Daewoo-ның кейбір бөліктері басқа фирмаларға бірігіп кетті: [[Дженерал Моторс]] жеңіл автомобилдер бөлімшесін сатып алды. Өндіріс [[«GM-DAT»]] ({{lang-en|General Motors - Daewoo Auto and Technology}}) деп өзгертілді.Daewoo Commercial Vehicles-ты «[[Tata Motors]]» ([[Үндістан]]) сатып алды. Ол әлемде орташа және ауыр жүк автомобилін шығару бойынша бесінші орын алады; атқыш қару және автомобилдің қосалқы бөлшектерін шығаратын бөлімшені S&T Holdings сатып алды. Ол 2006 жылдан бастап S&T Daewoo деген атаумен белгілі. [[2004 жыл]]ы GM [[Австралия]] мен [[Жаңа Зеландия]] нарығынан Daewoo компаниясының автомобилдерін алып тастады.Бұл компанияның сауда маркасына ауыр соққы болды. Daewoo автомобилдеріосы елдерде [[Holden]] дегенатпен шығарылады леп жарияланды. 2005 жылдың 1 қаңтарынан бастап [[Еуропа]]да сатылатын автомобилдер ([[Украина]]да шығарылатындарды да қосқанда) атауын Daewoo-дан [[Chevrolet]]-ке өзгертті. Сол кезде [[Оңтүстік Африка]]да, [[Таиланд]]та және [[Таяу Шығыс]]та Daewoo автомобилдеріChevrolet атауымен сатылып жатқан болатын. Тек Оңтүстік Кореяда, Өзбекстанда және Вьетнамда Daewoo сауда маркасы сақталып қалды. Дегенмен компанияның Оңтүстік Кореядағы қаржы жанжалдары мен айла-амалдарына байланысты беделінің кесірінен, 2011 жылдың басында Дженерал Моторс Daewoo-ны пайдаланудан бас тартты. КомпанияныңВьетнам мен Өзбекстандағы болашағы анық емес. Daewoo мұнай мен газ өнеркәсібінде алға жылжып келеді.Батыстың көптеген мұнай және газ компаниялары Бирмада (сол жерді билейтін әскери хунтаның адам құқықтарын бұзуына байланысты) өз бизнестерін бастаудан бас тартқанына қарамастанDaewooYadana облысындағыгаз өңдейтін үш (басқа екеуі: француздық [[Тоталь]] және американдық [[Unicol]]) концерннің бірі. Бирмада жүргізілген Daewoo-ның зерттеу жұмыстары барысында , Ракхайн штатында Азиядағы газдың ең үлкен шыққан жерін табады. Бұл жерден газ өндіру алдағы бес жылдыққа жоспарланған болатын. Daewoo көп жылдар қатарынан Бирмадағы ірі шетелдік инвестор болады. [[2002 жыл]]дан бастап американдық General Motors автогигантының құрамында болған Кореяның Daewoo бренді [[2011 жыл]]дың 1 наурызынан бастап жұмысын тоқтатты. ==Автомобилдер== *[[Chevrolet Aveo]] (Kalos) *[[Daewoo Lanos]] (Sens) *[[Daewoo Lacetti]] *[[Daewoo Nexia]] *[[Daewoo Nubira]] *[[Daewoo Matiz]] *[[Daewoo Espero]] *[[Daewoo Damas]] *[[Daewoo Magnus]] *[[Daewoo Tico]] *[[Daewoo Tosca]] *[[Daewoo Leganza]] *[[Daewoo Musso MJ]] *[[Daewoo Super Saloon]] == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Оңтүстік Корея автомобиль жасау компаниялары]] [[Санат:1967 жылы құрылған компаниялар]] thpsra7du6yyqtco5bgo0zz322hid8b 0 156767 3481780 2949239 2025-06-20T23:05:45Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 3481780 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = қала |қазақша атауы = Бойсе |шынайы атауы = {{lang-en|Boise}} |жағдайы = Штат астанасы |ел = АҚШ |елтаңба = Boise Idaho City Seal.PNG |ту = Flag of Boise, Idaho.svg |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir = N|lat_deg = 43|lat_min = 36|lat_sec = 49 |lon_dir = W|lon_deg = 116|lon_min = 14|lon_sec = 16 |CoordAddon = type:city(201,287)_region:US-ID |ел картасының өлшемi = 250 |аймақ картасының өлшемi = 250 |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Штат |аймағы = Айдахо |кестедегі аймақ = |аудан түрі = Округ |ауданы = Ада |кестедегі аудан = Ада (округ, Айдахо){{!}}Ада |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = Мэр |басшысы = [[Дэвид Битер]] <br />{{lang-en|David Bieter}} |құрылған уақыты = 1863 |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = 1864 |жер аумағы = 165,8 |биiктiктiң түрi = Теңіз деңгейінен биіктігі |орталығының биiктігі = 824 |климаты = континенталдық [[Арид климаты|аридты]] |ресми тілі = |тұрғыны = 205 314<ref name =Citypop>{{cite web | url = http://www.census.gov/popest/cities/tables/SUB-EST2008-04-16.csv |title=Boise City, Idaho}}</ref> |санақ жылы = 2008 |тығыздығы = 1 227,8 |шоғырлануы = 587 689 |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = -7 |DST = -6 |телефон коды = 208 |пошта индексі = |пошта индекстері = 83701-83799 |автомобиль коды = |идентификатор түрі = |сандық идентификаторы = |ортаққордағы санаты = Boise, Idaho |сайты = http://www.cityofboise.org www.cityofboise.org |сайт тілі = en }} '''Бойсе''' ({{lang-en|Boise}} {{IPA|[ˈbɔɪsiː]}} немесе {{IPA|[ˈbɔɪziː]}}) — [[Айдахо|Айдахо штатының]] астанасы және ең ірі қаласы, [[АҚШ]]. [[Ада (округ, Айдахо)|Ада]] округының орталығы. == Дереккөздер == {{reflist}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.cityofboise.org Қаланың ресми сайты]{{ref-en}} * [http://www.boise.org Boise Convention and Visitors Bureau] * [http://www.boisechamber.org Boise Area Chamber of Commerce] * [http://www.boiseartmuseum.org Boise Art Museum] * [http://www.idahohistory.net Idaho State Historical Society & Museums]{{Deadlink|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [http://inghro.state.id.us/museum Idaho Military History Museum] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100107164304/http://inghro.state.id.us/museum/ |date=2010-01-07 }} * [http://www.boisestate.edu/history/cityhistorian/workpapers_pdf/Visions2050.pdf Boise, the City of Trees] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090325000058/http://www.boisestate.edu/history/cityhistorian/workpapers_pdf/Visions2050.pdf |date=2009-03-25 }} {{geo-stub}} {{Айдахо}} [[Санат:Айдахо]] 0f3xl7klqch8tw26p5wr862srky6c1m 0 157631 3481863 2489636 2025-06-21T10:06:57Z MasterRus21thCentury 90376 изображение 3481863 wikitext text/x-wiki [[Сурет:70th anniversary of Mikhail Borisov 03.jpg|нобай|2019]] '''Михаил Борисович Борисов''' – совет және орыс режиссері, актер. [[Ресей]]дің еңбек сіңірген өнер қайраткері. Б. Щукин атындағы театр институтының профессоры.<ref>http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%BE%D0%B2,_%D0%9C%D0%B8%D1%85%D0%B0%D0%B8%D0%BB_%D0%91%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87</ref> ==Биографиясы== Михаил Борисов [[1972 жыл]]ы [[Мәскеу]] тау-кен институтының инженерлік факультетін тәмамдайды. [[1982 жыл]]ы Б.В. Щукин атындағы Жоғары театр училищесін бітіріп шығады. [[1989 жыл]]ы Б.В. Щукин атындағы Жоғары театр училищесінің ассистентурасын тәмамдайды. [[1983]]-[[1987 жыл]]дары режиссер, кейін Томскі драма театрында бас режиссер болады. [[1987]]-[[1989 жыл]]дары [[Мәскеу]]театрында, [[1989]]-[[1991 жыл]]дары «Глобус» Мәскеу драма теат театрында режиссерлік қызмет атқарады. [[1994 жыл]]дан бастап «Русское лото» апта аралық бағдарламасының жүргізушісі және көркемдік жетекшісі болады. ==Фильмографиясы== *[[2007]] — «Сваха» *[[2008]] — «Обручальное кольцо» — Леонид Андреевич Степанов *[[2009]] — «Ермоловы» — Григорий Федорович Корочкин [[2009]] — «Артефакт» — капитан Егоров, аға инспектор *[[2009]] — «Закон и порядок: Преступный умысел» (3 сезон) — Эдуард Михайлович Туревич, архитектор, «Хаос» сериясы *[[2009]] — «Огни большого города» — Тьерри *[[2010]]— «Подарок судьбы» — «Элит-Хаус Мебель» басшысы *[[2010]] — «Вы заказывали убийство» —Леонид Анатольевич, «Люди» газетінің бас редакторы ==Дереккөздер== <references/> {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Тұлғалар]] [[Санат:КСРО актерлері]] k3o0nwdevph87me3ofpkaqql0mrfw4y 0 214957 3481798 1829648 2025-06-21T05:19:46Z Gliwi 67438 ([[c:GR|GR]]) [[File:Wappen Ponitz.png]] → [[File:DEU Ponitz COA.svg]] PNG → SVG 3481798 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = муниципалитет |қазақша атауы = Пониц |шынайы атауы = Ponitz |сурет = |жағдайы = |ел = Германия |елтаңба = DEU Ponitz COA.svg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=50 |lat_min=50 |lat_sec=00 |lon_dir=E |lon_deg=12 |lon_min=25 |lon_sec=00 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Германия жерлері{{!}}Жер |аймағы = Тюрингия |кестедегі аймақ = Тюрингия |аудан түрі = Германия ауданы{{!}}Ауданы |ауданы = Альтенбург |кестедегі аудан = Альтенбург (аудан){{!}}Альтенбург |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = 5 ықшам ауданы |басшының түрi = |басшысы = Герд Кюн |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 17,04 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 223 |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = 1684 |санақ жылы = 2010 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = 034493, 03764 |пошта индексі = 04639 |пошта индекстері = |автомобиль коды = ABG |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 16 0 77 039 |ортаққордағы санаты = Ponitz |сайты = |сайт тілі = de }} '''Пониц''' ({{lang-de|Ponitz}}) — [[Германия|Германия Федеративтік Республикасының]] [[Тюрингия]] [[Германия жерлері|жерінде]] орналасқан [[муниципалитет]]. [[Альтенбург (аудан)|Альтенбург]] ауданының құрамына енеді. Муниципалитеттің тұрақты тұрғындарының саны 1684 адамды құрайды (31 желтоқсан 2010 жыл).<ref>[http://www.statistik.thueringen.de/datenbank/TabAnzeige.asp?tabelle=gg000102%7C%7C Thüringer Landesamt für Statistik – Bevölkerung nach Gemeinden, erfüllenden Gemeinden und Verwaltungsgemeinschaften]</ref> Алып жатқан жер аумағы 17,04 км² шамасында. Мемлекет ішінде бекітілген [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|ресми коды]] — ''16 0 77 039''. Муниципалитеттің басшысы — Герд Кюн. Муниципалитеттің өзі әкімшілік құрылымы бойынша 5 қалалық ауданғаы бөлінеді. == Дереккөздер == {{reflist}} == Сыртқы сілтемелер == * {{Тюрингия аудандары}} {{Германия:Альтенбург ауданы:Қалалар}} {{Thuringia-geo-stub}} [[Санат:Тюрингия елді мекендері]] alu0suexafd7soa1s0wnoqbxndylh59 0 220793 3481692 3480540 2025-06-20T14:28:31Z Casserium 68287 3481692 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | Қазақша есімі = Ерлан Тынымбайұлы Қарин | Шынайы есімі = | Суреті =Erlankarin.jpg | Сурет ені = | Атауы = | Титулы =[[Қазақстан Республикасының Мемлекеттік кеңесшісі|Қазақстанның 1-Мемлекеттік кеңесшісі]] | Ту =Emblem of Kazakhstan 3d.svg | Ту2 =Flag of Kazakhstan.svg | Басқара бастады =14 маусым 2022 жылдан бастап | Басқаруын аяқтады = |Президент=[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] | Ізашары = ''лауазым пайда болды'';<br>Мемлекеттік хатшы ретінде өзі | Ізбасары = | Титулы_2 =[[Қазақстан Республикасының Мемлекеттік кеңесшісі|Қазақстанның 14-Мемлекеттік хатшысы]] | Ту_2 =Emblem of Kazakhstan 3d.svg | Ту2_2 =Flag of Kazakhstan.svg | Басқара бастады_2 =5 қаңтар 2022 | Басқаруын аяқтады_2 = 14 маусым 2022 |Президент_2=[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] | Ізашары_2 = [[Қырымбек Елеуұлы Көшербаев|Қырымбек Көшербаев]] | Ізбасары_2 = ''лауазым жойылды'';<br>Мемлекеттік кеңесші ретінде өзі | Титулы_3 =[[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президентінің]] көмекшісі | Ту_3 =Flag of the President of Kazakhstan.svg | Ту2_3 =Flag of Kazakhstan.svg | Реті_3 = 13 | Басқара бастады_3 =30 шілде 2020 | Басқаруын аяқтады_3 =5 қаңтар 2022 |Президент_3=[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] | Титулы_4 =[[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президентінің]] кеңесшісі | Ту_4 =Flag of the President of Kazakhstan.svg | Ту2_4 =Flag of Kazakhstan.svg | Реті_4 = | Басқара бастады_4 = 5 сәуір 2019 | Басқаруын аяқтады_4 =30 шілде 2020 |Президент_4=[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] | Титулы_5 = [[Қазақстан (корпорация)|«Қазақстан» телерадиокорпорациясының]] басқарма төрағасы | Ту_5 = | Ту2_5 =Qazaqstan logo.svg | Реті_5 = | Басқара бастады_5 = ақпан 2017 | Басқаруын аяқтады_5 = сәуір 2019 | Ізашары_5 = [[Кемелбек Бақтығұлұлы Ойшыбаев|Кемелбек Ойшыбаев]] | Ізбасары_5 = [[Ләззат Мұратқызы Танысбай|Ләззат Танысбай]] | Титулы_6 =[[Аманат (партия)|Нұр Отан партиясының]] хатшысы | Ту_6 = | Ту2_6 =Flag of Kazakhstan.svg | Реті_6 = | Басқара бастады_6 = қараша 2008 | Басқаруын аяқтады_6 = желтоқсан 2013 |тақырыпша1_6=[[Аманат (партия)#Басшылығы|Төраға]]|мәтін1_6=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] | Туған күні = 23.05.1976 | Туған жері = [[Ақсукент]], {{туғанжері|Сайрам ауданы|Сайрам ауданында}}, [[Түркістан облысы|Шымкент облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] | Қайтыс болған күні = | Қайтыс болған жері = | Жерленді = | Әкесі = [[Тынымбай Төлепбайұлы Қарин|Тынымбай Қарин]] | Анасы = | Жұбайы = | Балалары = | Партиясы = [[Нұр Отан|Аманат]] | Білімі = 1. [[Ақтөбе өңірлік университеті|Ақтөбе мемлекеттік университеті]]<br>2. [[Қазақ ұлттық университеті|Қазақ мемлекеттік университеті]] | Мамандығы = тарихшы, саясаттанушы | Қолтаңбасы = | Commons = | Марапаттары ={{Қатар |{{Құрмет ордені}} |{{Достық ордені}}}} {{Қатар | {{2 дәрежелі Барыс ордені}} |{{Астанаға 10 жыл медалі}} |{{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}}}} {{Қатар | {{ҚР ҚК 20 жыл медалі}} |{{ҚР тәуелсіздігіне 25 жыл медалі}} | {{Ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі үлесі үшін медалі}}}} | Сайты = [https://www.akorda.kz/kz/executive_office/executive_office_stucture/kazakstan-respublikasynyn-memlekettik-hatshysy Қазақстан Мемлекеттік кеңесшісі] }} '''Ерлан Тынымбайұлы Қарин''' ([[26 мамыр]] [[1976 жыл|1976]], [[Ақсукент]], [[Сайрам ауданы]]) — қазақстандық саясаттанушы, мемлекет және қоғам қайраткері, [[Қазақстан Республикасының Президенті|президент]] көмекшісі (2020—2022), [[Қазақстан Республикасының Мемлекеттік кеңесшісі|Мемлекеттік кеңесші]] (2022—). [[Ғылым кандидаты|Саясаттану ғылымдарының кандидаты]]. == Өмірбаяны == [[Байұлы]] тайпасының [[Адай]] руынан <ref>{{Cite web|url=https://camonitor.kz/16914-kakov-istinnyy-potencial-direktora-kisi-erlana-karina.html|title=Каков истинный потенциал директора КИСИ Ерлана Карина?|website=Central Asia Monitor|access-date=2022-06-22}}</ref> * [[1997 жыл]]ы Қ. Жұбанов атындағы [[Ақтөбе өңірлік университеті|Ақтөбе мемлекеттік университеті]]н тарих мамандығы бойынша оқыған, * [[1999 жыл]]ы [[Қазақ ұлттық университеті|әл-Фараби атындағы ҚазҰУ]]-нің Философия және саясаттану факультетін тәмәмдаған. [[Саясаттану|Саясаттану ғылымдарының]] [[ғылым кандидаты|кандидаты]] (диссертация тақырыбы: "Қазақстан Республикасының ұлттық қауіпсіздігіндегі ішкі саяси аспектілер"). * 1996-1998 жылдары Ақтөбе қаласындағы №33 орта мектепте тарих және география мұғалімі, Қ. Жұбанов атындағы [[Ақтөбе өңірлік университеті|Ақтөбе мемлекеттік университеті]]нде саясаттану кафедрасында оқытушы болған. * 1998—2000 жылдары Қазақстанның даму институтының Саяси зерттеулер орталығында қызметкер, Мәскеу әлеуметтік институты Алматы филиалының проректоры, Ресей және Қытай институтының директорының орынбасары. * 2000-2003 жылдары Орталық Азия саяси зерттеулер агенттігінің директоры. 2002-2003 жылдары – Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің штаттан тыс кеңесшісі. * 2003-2004 жылдары – Республикалық [[Асар партиясы|«Асар»]] партиясы төрағасы [[Дариға Нұрсұлтанқызы Назарбаева|Дариға Назарбаеваның]] бірінші орынбасары, Заманауи саясат халықаралық институтының бас директоры. * [[2004 жыл]]дан [[2006 жыл]] аралығында Антитеррорлық бағдарламалар орталығының жетекшісі. * [[2006 жыл]]ы [[Маңғыстау облысы]]ның [[әкім]]і [[Қырымбек Елеуұлы Көшербаев|Қырымбек Көшербаев]]тың қоғамдық және саяси мәселелер жөніндегі кеңесшісі. * [[2008 жыл]]дың [[ақпан]] айында Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың жарлығымен Президент әкімшілігі Ішкі саясат бөлімінің меңгерушісі болып тағайындалды. * 2008 жылдың қараша айынан 2013 жылға дейін Нұр Отан партиясының стратегиялық даму жөніндегі хатшысы болды. * 2013-2014 жылдары – Вашингтон Университетінің (АҚШ) арнайы шақырылған профессоры. * [[2014 жыл]]дың 16 қазан күні ҚР Президенті жанындағы Стратегиялық зерттеулер институтының директоры болып тағайындалды.<ref>[http://kaz.tengrinews.kz/kazakhstan_news/erlan-karin-kazakstan-strategiyalyik-zertteuler-institutyin-baskaratyin-boldyi-257498/ Ерлан Қарин Қазақстан стратегиялық зерттеулер институтын басқаратын болды]</ref> * [[2017 жыл]]ы [[Қазақстан (корпорация)|«Қазақстан» РТРК»]] АҚ Басқарма төрағасы болып тағайындалды * [[2019 жыл]]ы ҚР Президентінің кеңесшісі қызметіне тағайындалды. * [[2020 жыл]]ы ҚР Президентінің көмекшісі болып тағайындалды.<ref>[https://baq.kz/erlan-arin-zha-a-yzmetke-ta-ayyndaldy_229264/ Ерлан Қарин жаңа қызметке тағайындалды]</ref> * [[2022 жыл]]ы 5 қаңтарда ҚР Мемлекеттік хатшысы болып тағайындалды.<ref>[https://egemen.kz/article/300549-erlan-qarin-qr-memlekettik-khatshysy-bolyp-taghayyndaldy Ерлан Қарин ҚР Мемлекеттік хатшысы болып тағайындалды]</ref> Сол жылғы 14 маусымнан бастап ҚР Мемлекеттік кеңесшісі.<ref>[https://kazgazeta.kz/news/126499 Ерлан Қарин ҚР Мемлекеттік кеңесшісі лауазымына тағайындалды]</ref> == Жеке өмірі == Үйленген, әйелі Зүлфия Дидахметқызы Қарина (1975 туған, тумысында Әшімханова, жазушы [[Дидахмет Әшімханұлы|Дидахмет Әшімханұлының]] баласы). Балалары: қыздары — Айжан (2001 туған), Амина (2002 туған), Зере (2010 туған), Мәриям (2016 туған), Сафия (2016 туған) және ұлы — Бекназар (2005 туған). Әкесі [[Тынымбай Төлепбайұлы Қарин]] (1941 туған) — жазушы. Анасы Несіпкүл Бадаубекқызы Қарина (1952 туған). Бауырлары: ағалары Шоқан (1971 туған) мен Бектұрған (1973 туған, дәрігер) және қарындасы Айнаш (1978 туған, дизайнер). == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Ақтөбе мемлекеттік университеті түлектері]] [[Санат:Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті түлектері]] [[Санат:Саясаттану ғылымының кандидаттары]] [[Санат:Қазақстан саясаттанушылары]] [[Санат:Қазақстан Қарулы күштеріне 20 жыл медалінің иегерлері]] [[Санат:Аманат партиясының мүшелері]] [[Санат:Қазақстан телерадиосы тұлалары]] [[Санат:Қазақстан мемлекеттік хатшылары]] awnljyyrks500co86nzt8u8it0viymm 0 254275 3481654 3481606 2025-06-20T12:00:19Z 1nter pares 146705 [[Special:Contributions/Kamila8878|Kamila8878]] ([[User talk:Kamila8878|т]]) өңдемелерінен [[User:217.76.68.181|217.76.68.181]] соңғы нұсқасына қайтарды 1757038 wikitext text/x-wiki '''Бауыр''' - [[туыс|туыстық]] атау. Дәстүрлі ортада бір [[Ата-ана|әке-шешеден]] туған, жақын [[немере]], туысқан адамдар бауыр деп аталады. Бір әкеден, бір анадан туған ағайынды адамдарды бірге туған бауыр, бірінен кейін бірі туған бір әкенің балаларын төте бауыр, бір әкеден туған, жастары үлкенді-кішілі адамдарды туған бауыр дейді. Бауырдың кішісі өзінен үлкенге арқа сүйеп еркелесе, үлкені жақсысына сүйініп, жаманына күйінеді, тілегін тілеп, ақыл-кеңес береді. Кейде немере, [[шөбере|шөберелер]], тіпті рулас адамдар да бірін-бірі бауыр дейді. Қазақтар жақыны қайтқанда «Ой бауырымдап» дауыс салып келеді. Бұл дәстүрлі қазақ қоғамында бауырдың өте үлкен мәнге ие екендігін білдірсе керек. Құдалық барысында жақын туыс болғандығын білдіретін «құйрық-бауыр жеу» дәстүрі көне наным-сенімнен туған. Этнотілдік ұжымның сөз қолданысындағы бауыры езілу, жер бауырлап қалу, жерден бауырын көтере алмай қалу сынды тіркестер қатты қапалық пен қайғыға душар болған адамға қатысты айтылатын сөз орамдары. Мұның негізінде ең жақын, етжақын туыс дегенді білдіретін ұғым жатыр. Дәстүрлі ортада бауыр қимас жан, орны ерекше туыс сипатында түсініледі. Ел аузындағы хикаяларда бауырдың жақындығын көрсететін үлгілер көптеп кездеседі. Солардың бірінің мазмұны мынадай. «Ертеде Төлек атты батыр болыпты. Қазақ пен қалмақтың арасындағы бір қақтығыста қазақ жағы жеңіліске ұшырап, Төлек батыр ұлын артына мінгестіріп қашып келе жатса, «ағатай, бізді қалдырма!» деп Есенбай, Құлтан деген інілері алдынан шығыпты. Соңынан дұшпаны өкшелеп, алдынан екі інісі шырқырағанда Төлек батыр: Көзімнен аққан қанды жас, Атаңды күнде жау қумас. Әйелдің ұлы аттан түс, құдайым ұлсыз қалдырмас. Емшектес болған қос бауыр, Төлекке қайтып табылмас! - деп баласын жауға қалдырып, екі інісін құтқарып қалған деседі. Осы тектес бір нұсқада әйел адамның бауыры үшін баласы мен күйеуін өлімге қиғаны туралы айтылады.<ref> Қазақтың этнографиялық категориялар, ұғымдар мен атауларының дәстүрлі жүйесі. Энциклопедия. - Алматы: DPS, 2011. - ISBN 978-601-7026-17-2 </ref> == Дереккөздер == <references/> {{Туыстық қатынастар}} {{wikify}} {{Суретсіз мақала}} {{stub}} [[Санат:Мәдениет]] [[Санат:Терминология]] cfbqvfdeflzvo51gkfckoj4ynzox9b2 0 288897 3481771 3481002 2025-06-20T22:20:08Z Casserium 68287 /* Өмірбаяны */ 3481771 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | Қазақша есімі = Нұрлан Зайроллаұлы Нығматулин | Шынайы есімі = | Суреті = Nurlan Nigmatulin 023.jpg | Сурет ені = | Атауы = | Туған күні = 31.08.1962 | Туған жері = {{туғанжері|Қарағанды|Қарағандыда}}, [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] |Партиясы = 1) [[Кеңес Одағы Коммунистік Партиясы|КОКП]]<small> (1985—1991)</small><br>2) [[Аманат (партия)|Аманат]]<small> (2000—)</small> |Жұбайы = Венера Баймырзаева |Діні = |Балалары = '''ұлдары '''<br>Нұржан (1988)<br> Нұрхан (1993)<br>Мәди (2003) |Білімі = 1) [[Әбілқас Сағынов атындағы Қарағанды техникалық университеті|Қарағанды политехникалық институты]]<br>2) [[Мәскеу гуманитарлық университеті|БЛКЖО ОК жанындағы Жоғарғы комсомол мектебі]] |Қолтаңбасы = |Commons =Nurlan Nigmatulin |Ғылыми дәрежесі =1) [[Ғылым кандидаты|Тарих ғылымдарының кандидаты]]<br>2) Саясаттану ғылымдарының докторы |Марапаттары ={{Қатар |{{Назарбаев ордені}} |{{Барыс ордені}} |{{Құрмет ордені}}}} {{Қатар |{{ҚР Конституциясына 10 жыл}} |{{Астанаға 10 жыл медалі}} |{{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}}}} {{Қатар |{{Астанаға 20 жыл медалі}} |[[Сурет:Orden Sodruzhestvo.jpg|27px|Достастық ордені]]}} |Әкесі=[[Зайролла Гершанұлы Нығматулин|Зайролла Нығматулин]]<br>(1919—2013)|Анасы=Зейнеп Қариева (1920—2018)|Титулы=[[Қазақстан Парламентінің Мәжілісі|Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің]] 6 және 9-[[Қазақстан Парламенті Мәжілісінің төрағасы|төрағасы]]|Ту=Assembly of the Parliament of the Republic of Kazakhstan logo.svg|Ту2=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады=21 маусым 2016|Басқаруын аяқтады=1 ақпан 2022|Ізашары=[[Бақтықожа Салахатдинұлы Ізмұхамбетов|Бақтықожа Ізмұхамбетов]]|Ізбасары=[[Ерлан Жақанұлы Қошанов|Ерлан Қошанов]]|Басқара бастады_2=20 қаңтар 2012|Басқаруын аяқтады_2=3 сәуір 2014|Ізашары_2=[[Орал Байғонысұлы Мұхамеджанов|Орал Мұхамеджанов]]|Ізбасары_2=[[Қабиболла Қабенұлы Жақыпов|Қабиболла Жақыпов]]|Титулы_3=[[Қазақстан Парламентінің Мәжілісі|Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің]] [[Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 6-сайланым депутаттары|VI]] және [[Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 7-сайланым депутаттары|VII сайланымдарының депутаты]], [[Аманат (партия)|Нұр Отан фракциясының]] төрағасы|Ту_3=Assembly of the Parliament of the Republic of Kazakhstan logo.svg|Ту2_3=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады_3=21 маусым 2016|Басқаруын аяқтады_3=1 ақпан 2022|Ізашары_3=[[Гүлмира Истайбекқызы Исимбаева|Гүлмира Исимбаева]]|Ізбасары_3=[[Ерлан Жақанұлы Қошанов|Ерлан Қошанов]]|Титулы_4=[[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі|Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігінің]] 13-[[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі#Басшылары|басшысы]]|Ту_4=Flag of the President of Kazakhstan.svg|Ту2_4=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады_4=3 сәуір 2014|Басқаруын аяқтады_4=21 маусым 2016|Президент_4=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]|Ізашары_4=[[Кәрім Қажымқанұлы Мәсімов|Кәрім Мәсімов]]|Ізбасары_4=[[Әділбек Рыскелдіұлы Жақсыбеков|Әділбек Жақсыбеков]]|Титулы_5=[[Еуразия Экономикалық Қауымдастығы]] [[Еуразия Экономикалық Қауымдастығы#Құрылымы|Парламентаралық Ассамблеясының]] төрағасы|Ту_5=Emblem of the Eurasian Economic Union.svg|Басқара бастады_5=11 сәуір 2013|Басқаруын аяқтады_5=17 сәуір 2014|Ізашары_5=[[Қайрат Әбдіразақұлы Мәми|Қайрат Мәми]]|Ізбасары_5=[[Қабиболла Қабенұлы Жақыпов|Қабиболла Жақыпов]]|Титулы_6=[[Қазақстан Парламентінің Мәжілісі|Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің]] [[Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 5-сайланым депутаттары|V сайланым депутаты]], [[Аманат (партия)|Нұр Отан фракциясының]] төрағасы|Ту_6=Assembly of the Parliament of the Republic of Kazakhstan logo.svg|Ту2_6=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады_6=18 қаңтар 2012|Басқаруын аяқтады_6=9 сәуір 2014|Ізашары_6=[[Орал Байғонысұлы Мұхамеджанов|Орал Мұхамеджанов]]|Ізбасары_6=[[Дариға Нұрсұлтанқызы Назарбаева|Дариға Назарбаева]]|Титулы_7=[[Аманат (партия)|Нұр Отан партиясы төрағасының]] 4-[[Аманат (партия)#Басшылығы|бірінші орынбасары]]|Ту_7=Flag of Nur Otan (2019).svg|Ту2_7=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады_7=19 қараша 2009|Басқаруын аяқтады_7=24 қыркүйек 2012|Ізашары_7=[[Дархан Аманұлы Кәлетаев|Дархан Кәлетаев]]|Ізбасары_7=[[Бақытжан Әбдірұлы Сағынтаев|Бақытжан Сағынтаев]]|Титулы_8=[[Қарағанды облысы]]ның 4-[[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Қарағанды облысы|әкімі]]|Ту_8=Coat of Arms of Karagandy Province.svg|Ту2_8=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады_8=19 қаңтар 2006|Басқаруын аяқтады_8=19 қараша 2009|Президент_8=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]|Ізашары_8=[[Камалтин Ескендірұлы Мұхамеджанов|Камалтин Мұхамеджанов]]|Ізбасары_8=[[Серік Нығметұлы Ахметов|Серік Ахметов]]}} '''Нұрлан Зайроллаұлы Нығматулин''' ([[31 тамыз]] [[1962]], [[Қарағанды]]) — қазақстандық ірі мемлекеттік қайраткер, саясаткер, [[Ғылым кандидаты|тарих ғылымдарының кандидаты]] және саясаттану ғылымдарының докторы. 2012–2014 және 2016–2022 жылдары [[Қазақстан Парламенті Мәжілісінің төрағасы|Парламент Мәжілісінің төрағасы]], депутаты. 2006–2009 жылдары [[Қарағанды облысы|Қарағанды облысының]] [[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Қарағанды облысы|әкімі]]. 2012–2022 жылдары [[Қазақстан Қауіпсіздік кеңесі|Қауіпсіздік кеңесінің]] мүшесі. [[Қазақстан|Қазақстанның]] 1-[[Қазақстан Республикасының Президенті|президенті]] [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] кланының және “Ескі Қазақстанның” өкілі деп қарастырылады. == Өмірбаяны == 1962 жылы 31 тамызда [[Қарағанды|Қарағандыда]] дүниеге келді. [[Қожа|Қожа руынан]] шыққан. 1984 жылы [[Әбілқас Сағынов атындағы Қарағанды техникалық университеті|Қарағанды политехникалық институтын]] механик-инженер мамандығы бойынша тәмамдағаннан кейін 1 жыл “Қарағандыоблгаз” Өндірістік бірлестігінде автоколонна бастығы, инженері болып еңбектенді. 1985 жылдан 1990 жылға дейін [[Қарағанды|Қарағандыдағы]] Ленин аудандық комсомол комитетінің бірінші хатшысы, Қазақстан ЛКЖО Орталық Комитетінің комсомол ұйымдары бөлімі меңгерушісінің орынбасары, Қарағанды облыстық ЛКЖО комитетінің хатшысы, бірінші хатшысы болды. 1989 жылы [[Мәскеу гуманитарлық университеті|БЛКЖО ОК жанындағы Жоғарғы комсомол мектебін]] саясаттанушы мамандығы бойынша аяқтады. 1990—1993 жылдары [[Қазақстан жастар одағы|Қазақстан Жастар одағының]] төрағасы; 1993—1995 жылдары Қазақ-американ бірлескен “Тенгри” кәсіпорнының президенті; 1995—1999 жылдары [[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі|Президент Әкімшілігінің]] мемлекеттік инспекторы, ұйымдастыру-бақылау бөлімі меңгерушісінің орынбасары болды. Бұдан кейін Нығматулиннің мансабы [[Астана|Астанада]] жалғасты. 1999—2002 жылдары [[Астана әкімі|Астана қаласы әкімінің орынбасары]]; 2002—2004 жылдары [[Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникациялар министрлігі|Көлік және коммуникациялар министрінің]] орынбасары; 2004 жылғы сәуір—маусым айларында [[Аманат (партия)|Отан партиясының]] Орталық аппаратының жетекшісі болды. [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан Президентінің]] қаулысымен 2004 жылы [[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі|Президент Әкімшілігі]] басшысының орынбасары —Ұйымдастыру-бақылау жұмысы және кадр саясаты басқармасының басшысы болса, 2005 жылы екінші лауазымынан босатылып [[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі|Президент Әкімшілігі]] басшысының орынбасары болып тағайындалды. 2006 жылы [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан Президентінің]]  №27 жарлығымен [[Қарағанды облысы|Қарағанды облысының]] [[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Қарағанды облысы|әкімі]] болып тағайындалды.<ref>{{Cite web|url= https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U060000027_ |title= Н.З.Нығматулинді Қарағанды облысының әкімі етіп тағайындау туралы |date=2006-01-20|lang=kk|work= Қазақстан Республикасы нормативті құқықтық актілерінің ақпараттық-құқықтық жүйесі |accessdate=2025-06-17}}</ref> 2009 жылы лауазымынан босатылып, [[Аманат (партия)|Нұр Отан партиясы төрағасының]] [[Аманат (партия)#Басшылығы|бірінші орынбасары]] болып тағайындалды.<ref>{{Cite web|url= https://kaz.caravan.kz/zhangalyqtar/qaraghandy-oblysynyng-burynghy-akimi-nurlan-nyghmatulin-nur-otan-khdp-toraghasynyng-birinshi-orynbasary-bolyp-taghajjyndaldy-73397/ |title= Қарағанды облысының бұрынғы әкімі Нұрлан Нығматулин "Нұр Отан" ХДП төрағасының бірінші орынбасары болып тағайындалды |date=2009-11-19|lang=kk|work= Қазақстан Республикасы нормативті құқықтық актілерінің ақпараттық-құқықтық жүйесі |accessdate=2025-06-17}}</ref> 2011 жылғы шілдеде [[Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясы|Орталық сайлау комиссиясының]] № 65/122 қаулысымен [[Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 5-сайланым депутаттары|Парламент Мәжілісінің 5-сайланымының депутаттығына]] үміткер болып тіркелді. 2012 жылғы 18 қаңтарда [[Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясы|Орталық сайлау комиссиясының]] № 8/163 қаулысымен депутат болып тіркелді. 2 күннен кейін [[Аманат (партия)|Нұр Отан фракциясы]] Нығматулиннің төрағалыққа үміткерлігін ұсынып, ұсыныс қолдау тауып, ол [[Қазақстан Парламенті Мәжілісінің төрағасы|Мәжіліс төрағасы]] болып сайланды.<ref>{{Cite web|url=https://www.election.gov.kz/kaz/news/acts/index.php?ID=770&sphrase_id=83213&v=mobile|title=«Нұр Отан» Халықтық Демократиялық партиясының партиялық тізімі бойынша бесінші шақырылатын Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің депутаттарын тіркеу туралы|date=2012-01-18|lang=kk|work=[[Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясы|Қазақстан Орталық сайлау комиссиясы]]|accessdate=2025-06-17}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.election.gov.kz/kaz/news/messages/index.php?ID=598&sphrase_id=83212&v=mobile|title= «Нұр Отан» Халықтық демократиялық партиясының партиялық тізімін тіркеу туралы|date=2011-12-07|lang=kk|work=[[Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясы|Қазақстан Орталық сайлау комиссиясы]]|accessdate=2025-06-17}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.election.gov.kz/kaz/news/messages/index.php?ID=599&sphrase_id=83213&v=mobile|title= «Нұр Отан» Халықтық демократиялық партиясының партиялық тізімін тіркеу туралы|date=2011-12-07|lang=kk|work=[[Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясы|Қазақстан Орталық сайлау комиссиясы]]|accessdate=2025-06-17}}</ref><ref>{{Cite web|url= https://kaztag.kz/kz/news/ny-matulin-parlament-m-zhilisini-spikeri-bolyp-saylandy |title= Нығматулин парламент мәжілісінің спикері болып сайланды |date=2012-01-20|lang=kk|work=[[Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясы|Қазақстан Орталық сайлау комиссиясы]]|accessdate=2025-06-17}}</ref><ref>{{Cite web|url= https://adilet.zan.kz/kaz/docs/B1200000001 |title= Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің Төрағасын сайлау туралы |date=2012-01-20|lang=kk|work= Қазақстан Республикасы нормативті құқықтық актілерінің ақпараттық-құқықтық жүйесі |accessdate=2025-06-17}}</ref> 2014 жылғы сәуірде депутат болып отырғанында [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан Президентінің]] №782 жарлығымен [[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі|Президент Әкімшілігінің]] [[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі#Басшылары|басшысы]] болып тағайындалды. [[Қазақстан Республикасының Конституциясы|Қазақстан Конституциясының]] 52-бабына байланысты оның депутаттық өкілеттілігі тоқтатылды.<ref>{{Cite web|url= https://www.inform.kz/ru/mazhilis-dosrochno-prekratil-polnomochiya-deputata-n-nigmatulina_a2646871 |title= Мажилис досрочно прекратил полномочия депутата Н. Нигматулина |date=2014-04-09|lang=kk|work= Международное информационное агентство «Казинформ» |accessdate=2025-06-17}}</ref><ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/events/akorda_news/akorda_other_events/nznygmatulindi-kazakstan-respublikasy-prezidenti-ekimshiliginin-basshysy-kyzmetine-tagaiyndau-turaly-zharlyk |title= «Н.З.Нығматулинді Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігінің Басшысы қызметіне тағайындау туралы» Жарлық |date=2014-04-03|lang=kk|work= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан Президентінің]] ресми сайты |accessdate= 2025-06-17}}</ref> 2014 жылғы қазанда [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан Президентінің]] жарлығымен [[Қазақстан Республикасының Мемлекеттік кеңесшісі|Мемлекеттік хатшы]] міндетін атқарушы болып тағайындалды. Бұл қызметте қарашаға дейін болды.<ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/legal_acts/decrees/memleket-basshysynyn-zharlygymen-kazakstan-respublikasy-prezidenti-ekimshiliginin-basshysy-nurlan-zairollauly-nygmatulinge-kazakstan-respublikasynyn-memlekettik-hatshysy-mindetin-uakytsha-atkaru-zhukteldi |title= Мемлекет Басшысының Жарлығымен Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігінің Басшысы Нұрлан Зайроллаұлы Нығматулинге Қазақстан Республикасының Мемлекеттік хатшысы міндетін уақытша атқару жүктелді Жарлық |date=2014-10-22|lang=kk|work= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан Президентінің]] ресми сайты |accessdate= 2025-06-17}}</ref><ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/legal_acts/decrees/gnebdikalykovany-kazakstan-respublikasynyn-memlekettik-hatshysy-kyzmetine-tagaiyndau-turaly |title= Г.Н.Әбдіқалықованы Қазақстан Республикасының Мемлекеттік хатшысы қызметіне тағайындау туралы |date=2014-11-11|lang=kk|work= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан Президентінің]] ресми сайты |accessdate= 2025-06-17}}</ref> 2015 жылы [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан Президентінің]]  №9 жарлығымен [[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі|Президент Әкімшілігінің]] [[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі#Басшылары|басшысы]] өкілеттігі ұзартылып, ол қайта тағайындалды. 2016 жылғы жазда лауазымынан босатылды.<ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/legal_acts/decrees/nznygmatulindi-kazakstan-respublikasy-prezidenti-ekimshiliginin-basshysy-kyzmetine-tagaiyndau-turaly |title= Н.З.Нығматулинді Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігінің Басшысы қызметіне тағайындау туралы |date=2015-05-04|lang=kk|work= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан Президентінің]] ресми сайты |accessdate= 2025-06-17}}</ref><ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/legal_acts/decrees/memleket-basshysynyn-zharlygymen-nurlan-zairollauly-nygmatulin-baska-zhumyska-auysuyna-bailanysty-kazakstan-respublikasy-prezidenti-ekimshil |title= Мемлекет басшысының Жарлығымен Нұрлан Зайроллаұлы Нығматулин басқа жұмысқа ауысуына байланысты Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігінің Басшысы қызметінен босатылды |date=2016-06-21|lang=kk|work= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан Президентінің]] ресми сайты |accessdate= 2025-06-17}}</ref> 21 маусымда [[Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясы|Орталық сайлау комиссиясының]] № 39/135 қаулысымен [[Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 6-сайланым депутаттары|Парламент Мәжілісінің 6-сайланымының депутаты]] болып тіркелді. Келесі күні Нығматулиннің төрағалыққа үміткерлігіне 102 депутаттың 102-сі дауыс беріп, нәтижесінде ол [[Қазақстан Парламенті Мәжілісінің төрағасы|Мәжіліс төрағасы]] атанды.<ref>{{Cite web|url= https://akzhol.kz/ru/blog/migrated_3558 |title= Председателем Мажилиса Парламента РК избран Нурлан Нигматулин |date=2016-06-22|lang=ru|work= Демократическая партия Казахстана «Ак жол» |accessdate= 2025-06-17}}</ref><ref>{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/27812762.html |title= Нығматулин мәжіліс төрағасы болды |date= 2016-06-22 |lang=kk|work=[[Азаттық радиосы]]|accessdate= 2025-06-17}}</ref> 2020 жылы [[Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясы|Орталық сайлау комиссиясының]] № 43/67 қаулысымен [[Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 7-сайланым депутаттары|Парламент Мәжілісінің 7-сайланымының депутаттығына]] үміткер болып тіркелді. 2021 жылғы 14 қаңтарда [[Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясы|Орталық сайлау комиссиясының]] № 62/396 қаулысымен депутат болып тіркелді. Келесі күні жасырын дауыс беру нәтижесінде 100 депутаттың 100-і Нығматулиннің төрағалығына дауыс беріп, ол [[Қазақстан Парламенті Мәжілісінің төрағасы|Мәжіліс төрағасы]] болып қалды.<ref>{{Cite web|url=https://www.election.gov.kz/kaz/news/acts/index.php?ID=5890&v=mobile|title=2021 жылғы 10 қаңтарға тағайындалған Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісі депутаттарының кезекті сайлауында «Nur Otan» партиясы» қоғамдық бірлестігінің партиялық тізімін тіркеу туралы|date=2020-12-02|lang=kk|work=[[Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясы|Қазақстан Орталық сайлау комиссиясы]]|accessdate=2025-06-18}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.election.gov.kz/kaz/news/acts/index.php?ID=6214&sphrase_id=83248&v=mobile|title= Жетінші шақырылған Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің депутаттарын тіркеу туралы|date=2021-01-14|lang=kk|work=[[Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясы|Қазақстан Орталық сайлау комиссиясы]]|accessdate=2025-06-18}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://dknews.kz/ru/kazak-tilindegi-makalalar/153723-parlamentte-mazhilis-spikerinin-kandidaturasy|title= Парламентте Мәжіліс Спикерінің кандидатурасы бойынша жасырын дауыс беру басталды|date=2021-01-15|lang=kk|work=[[Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясы|Қазақстан Орталық сайлау комиссиясы]]|accessdate=2025-06-17}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://rus.azattyq.org/a/31047271.html|title=Нұрлан Нығматулин мәжіліс спикері қызметінде қалды|date=2021-01-15|lang=kk|work=[[Азаттық радиосы]]|accessdate=2025-06-18}}</ref> 2022 жылғы 1 ақпанда [[Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясы|Орталық сайлау комиссиясының]] отырысында Нығматулиннің өз еркі бойынша депутаттық өкілеттігін мерзімінен бұрын тоқтатты.<ref>{{Cite web|url= https://www.election.gov.kz/kaz/news/acts/index.php?ID=6556&sphrase_id=83239&v=mobile |title= Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің депутаты Н.З. Нығматулиннің өкілеттігін тоқтатуға әкелетін негіздің туындағаны туралы |date=2022-02-01|lang=kk|work=[[Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясы|Қазақстан Орталық сайлау комиссиясы]]|accessdate=2025-06-17}}</ref><ref>{{Cite web|url= https://www.election.gov.kz/kaz/news/releases/index.php?ID=6559&sphrase_id=83239&v=mobile |title= 2022 жылғы 1 ақпанда Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясының отырысы өтті |date= 2022-02-01 |lang=kk|work=[[Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясы|Қазақстан Орталық сайлау комиссиясы]]|accessdate=2025-06-17}}</ref> == Жеке өмірі == * Үйленген, жұбайы Венера Хамитқызы Баймырзаева (1961 туған) жылжымайтын мүлік кәсібімен айналысады. 2024 жылғы мамырдағы мәліметке сәйкес [[Дубай|Дубайда]] жалпы құны 4,3 миллион доллардан асатын 50-ден астам жылжымайтын мүлікке иелік етеді: Living Legends атты коттедж қалашығында орналасқан 860 шаршы метрлік және құны 1,5 млн долларлық вилла, FAIROOZ ғимаратындағы 500 шаршы метрлік және құны 1,9 млн долларлық пәтер, DM MESK кешенінде құны 1 млн долларлық екі пәтер, ROYAL OCEANIC ғимаратында 600 мың долларлық пәтер, REGAL TOWER кешенінде 550 мың долларлық пәтер, BAHAR кешенінде 380 мың долларлық пәтер.<ref>{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/kazakhstan-dubai-unlocked--international-investigation-vlast/32948767.html |title= Қазақстандық шенеуніктің, әйелдері мен балаларының Дубайдағы жылжымайтын мүлкі |date=2024-05-16|lang=kk|work=[[Азаттық радиосы]]|accessdate=2025-06-18}}</ref><ref>{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/investigative-journalism-kazakhstan-in-dubai-part-three/33117695.html |title= Дубайдағы Қазақстан: қазіргі және бұрынғы депутаттар |date=2024-09-26|lang=kk|work=[[Азаттық радиосы]]|accessdate=2025-06-18}}</ref> ** Үлкен ұлы Нұржан Нұрланов (1988 туған) кәсіпкер, [[Ғылым кандидаты|экономика ғылымдарының кандидаты]]. 2019–2022 жылдары ҚазМұнайГаз-Аэро ЖШС ([[ҚазМұнайГаз]] еншілес компаниясы) бас директоры. 2018–2019 жылдары [[Бәйтерек (холдинг)|Бәйтерек холдингінің]] Басқарушы директоры. Оппозициялық “Бәсе” арнасысының мәліметінше ол Қазақстан азаматтығынан бас тартып, Дубайда тұрып жатыр. 2025 жылғы сәуірде оның үстінен қылмыстық іс қаралды, бірақ қозғалғаны белгісіз. Әйелі Лаура Ғарифоллақызы Сапа (1988 туған).<ref>{{Cite web|url= https://rus.azattyq.org/a/31861071.html |title= Мәжілістің бұрынғы спикерінің ұлы ұлттық компания бөлімшесі жетекшісі қызметінен босатылды |date=2022-05-21|lang=kk|work=[[Азаттық радиосы]]|accessdate=2025-06-18}}</ref><ref>{{Cite web|url= https://egemen.kz/article/164514-bayterek-kholdingininh-dganha-basqarushy-direktory-taghayyndaldy |title= «Бәйтерек» холдингінің жаңа басқарушы директоры тағайындалды |date=2018-02-02|lang=kk|work=Egemen Qazaqstan|accessdate=2025-06-18}}</ref><ref>{{Cite web|url= https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=35993063 | Нурланов Нуржан Нурланович (персональная справка)|lang=ru|work=online.zakon.kz|accessdate= 2025-06-18}}</ref> ***Немерелері Ақбар (2010 туған), Абылай (2013 туған) және Айсара (2018 туған). **Ортаншы ұлы Нұрхан Нұрланов (1993 туған) кәсіпкер. 2021–2022 жылдары Қазфосфат ЖШС бас директоры болды. Қызметінде отырған кезде Қазфосфат ЖШС басшылығына «аммофос» сатуға жоғары баға белгілеу және ұстап тұру арқылы өзіне заңсыз кіріс алу мақсатында монополиялық жағдайды теріс пайдалану әрекеті үшін қылмыстық іс қозғалған. Миллионер {{Iw|Dinmukhamet Idrisov|Дінмұхамет Ыдырысовтың}} қызы Мадинаға (1996 туған) үйленген. <ref>{{Cite web|url= https://malim.kz/article/politics/nygmatulinnin-uly-lauazymdy-qyzmetke-tagaiyndaldy-15292 |title= Нығматулиннің ұлы лауазымды қызметке тағайындалды |date=2021-06-04|lang=kk|work=Malim|accessdate=2025-06-18}}</ref><ref>{{Cite web|url= https://zhasalash.kz/news/nurlan-nygmatulinnin-uly-qazfosfat-isi-bojynsha-kudikke-ilindi-21043/ |title= Нұрлан Нығматулиннің ұлы «Қазфосфат» ісі бойынша күдікке ілінді |date=2021-07-18|lang=kk|work=Jas Alash Республикалық қоғамдық-саяси газеті |accessdate=2025-06-18}}</ref><ref>{{Cite web|url= https://toppress.kz/article/sin-nigmatulina-stal-figurantom-ugolovnogo-dela |title= Сын Нигматулина стал фигурантом уголовного дела |date=2022-07-15|lang=ru|work=Top Press информационный портал|accessdate=2025-06-18}}</ref> **Кіші ұлы Мәди Нығматулин (2003 туған) Қазақстандағы ең қымбат жекеменшік мектептердің бірі [[Хэйлибэри Астана|Хэйлибэри мектебін]] тәмамдаған. Қазір [[Лондон колледж университеті|Лондон колледж университетінің]] студенті. 2024 жылғы тамызда желіде оның [[Ақмола облысы]] бойынша Мемлекеттік кірістер департаментінің басшысы Талғат Нурмулдиннің қызы әрі өзінің сыныптасы Камиллеге үйленгені туралы ақпарат тарады.<ref>{{Cite web|url= https://www.haileybury.kz/kz/astana/results-destinations |title= Емтихан нәтижелері|lang=kk|work= [[Хэйлибэри Астана]]|accessdate=2025-06-18}}</ref><ref>{{Cite web|url= https://www.facebook.com/groups/crimeqaz/posts/1175978976802296/ |title= Старый Казахстан породнился с жана Казахстаном, или как Нигматулин женил своего младшего сына, проведя роскошную свадьбу в Стамбуле. |date=2024-08-13|lang=ru|work=[[Facebook]]|accessdate=2025-06-18}}</ref> Әкесі [[Зайролла Гершанұлы Нығматулин|Зайролла Нығматулин]] (1919 немесе 1923–2013) [[Ұлы Отан соғысы]]ның ардагері, [[Қарағанды| Қарағанды қаласының]] құрметті азаматы. [[1941-1945 жж. Ұлы Отан соғысында Германияны жеңгені үшін медалі| Ұлы Отан соғысында Германияны жеңгені үшін]], [[Георгий Константинович Жуков|Жуков]], [[Ленинград]]ты қорғағаны үшін, Батылдық үшін медальдарімен және [[Құрмет ордені| Құрмет]], [[Қызыл жұлдыз ордені| Қызыл жұлдыз]], [[Отан соғысы ордені| Отан соғысы]], Даңқ ордендерімен марапатталған.<ref>{{Cite web|url= https://informburo.kz/stati/nurlan-nigmatulin-pocemu-on-politiceskii-tyazeloves |title= Нурлан Нигматулин: почему он политический тяжеловес |date=2022-02-01|lang=ru|work= Informburo |accessdate=2025-06-18}}</ref><ref>{{Cite web|url= http://karoblmaslihat.crealog.kz/en/news/id/309 |title= Коллектив Карагандинского городского маслихата выражает глубокие соболезнования семье Нигматулиных, родным и близким Почётного гражданина Караганды Нигматулина Зайруллы Гершановича... |date=2013-02-08|lang=ru|work= Карагандинский городской Маслихат |accessdate=2025-06-18}}</ref> Анасы Зейнеп Қәриева (1920—2018). * Сыңары [[Ерлан Зайроллаұлы Нығматулин|Ерлан]] (1962 туған) [[Қазақстан Парламентінің Сенаты|Сенаттың]] [[Қазақстан Парламенті Сенатының 4-сайланым депутаттары| 4-сайланым]] (2007-2011), (2011-2015), [[Қазақстан Парламенті Сенатының 3-сайланым депутаттары| 3-сайланым]] (2004-2007), [[Қазақстан Парламенті Сенатының 2-сайланым депутаттары| 2-сайланым депутаты]] (1999-2004), Импульс ЖШС Бас директоры (1995-1999), Ер-Қанат Сауда үйінің директоры (1993-1995) және [[Ғылым кандидаты|техника ғылымдарының кандидаты]]. Әйелі - Бақыт Қәрібекқызы Серікбаева (1962 жылы туған). ** Жиені Малика Бектұрова (1983 туған) [[Ғылым кандидаты|техника ғылымдарының кандидаты]]. Green Mine компаниясының басшысы (2021 жылдан бастап), [[Астана| Астана қаласы]] әкімінің орынбасары (2016-2021) Күйеуі - Қазаэронавигация бас директоры (2014-2022), [[Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникациялар министрлігі| Көлік және коммуникациялар министрінің орынбасары]] (2006-2014), [[Air Astana| Эйр Астана әуекомпаниясы]] Президентінің орынбасары (2004-2006). **Балалары: қыздары - Дәния (2007 жылы туған) мен Дәрия (2010 жылы туған); ұлы - Әлімжан (2009 жылы туған). * Ортаншы баласы - Мәдина (1984 жылы туған). * Кіші баласы - Кәрима (1995 жылы туған). * Ағасы Арғын Нығматулин – «Сарыарқа хоккей клубы» мемлекеттік коммуналдық кәсіпорын директоры, Қарағанды облыстық мәслихатының депутаты. == Мәжіліс төрағасы (2012–2014, 2016–2022) == === 2012 === 20 қаңтарда төрағалыққа [[Аманат (партия)|Нұр Отан партиясынан]] жалғыз ұсынылған үміткер Нығматулинге 106 депутат дауыс беріп, 1 депутат қалыс қалды. Нәтижесінде Нығматулин [[Қазақстан Парламенті Мәжілісінің төрағасы|Мәжіліс төрағасы]] болып сайланды. Бұдан кейін 5 минуттан көп сөйлеген депутаттардың микрофоны өшірілді. Сол жылғы сәуірге дейін 11 пленарлық отырыс өтті, 57 заң жобасы қаралып, оның 18-і [[Қазақстан Парламентінің Сенаты|Сенатқа]] жіберілді. 25 сәуірде Нығматулин [[Мемлекеттік дума|Ресей Мемлекеттік думасының]] төрағасы [[Сергей Евгеньевич Нарышкин|Сергей Нарышкинмен]] кездесіп Қазақстан мен Ресей депутаттары заңдарды бірге үйлестіріп, тәжірибе алмасып, жиі араласуы үшін келісімге қол қойды. 17 мамырда [[Жоғарғы Кеңес (Қырғызстан)|Қырғызстан Жоғарғы Кеңесінің]] төрағасы [[Асылбек Шәріпұлы Жиенбеков|Асылбек Жиенбековпен]] кездесті. Маусымда Нығматулин [[Қазақстан Республикасының Үкіметі|Үкіметтен]] түсетін заң жобалары әлсіз — мысалы, сақтандыруға 224, бизнес бойынша 254, ал Салық кодексіне бір форматта 5 000 түзету енгізілген және 64% құжат кешігіп келеді деп [[Қазақстан Республикасының Үкіметі|Үкіметті]] сынға алды. 2 шілдеде [[Астана|Астанада]] {{Iw|Dan Burton|Дэн Бертон}} басқарған [[АҚШ Конгрессі|АҚШ Конгрессінің]] делегациясымен кездесіп, нәтижесінде [[Қазақстан Парламентінің Мәжілісі|Мәжілісте]] АҚШ-пен жұмыс істейтін 26 депутаттан тұратын топ құрылды. Ал 2008 жылдан бері [[АҚШ Конгрессі|АҚШ Конгресінде]] “Қазақстан достары клубы” жұмыс істейді. == Марапаттары == * Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті - Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев орденінің (2015 ж.) * 2-ші дәрежелі Барыс орденінің (2009ж.) * Құрмет орденінің (2004ж) <ref>“Қазақстан”: Ұлттық энцклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9</ref><ref>Қарағанды. Қарағанды облысы: Энциклопедия. - Алматы: Атамұра, 2006. ІSBN 9965-34-515-5</ref> * Достық Ордені (Ресей, 2014) * «Достастық» Ордені (2014) * «Қазақстан Республикасы Конституциясына 20 жыл» (2006) * «Астанаға 10 жыл» мерейтойлық медалінің (2008) * «Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігіне 20 жыл» (2011) * «Астанаға 20 жыл» мерейтойлық медалінің (2018) медальдарының иегері. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Қазақстан облыс әкімдері}} [[Санат:Қазақстан мемлекет қайраткерлері]] [[Санат:Қазақстан Парламенті Мәжiлiсінің депутаттары]] [[Санат:Қазақстан Парламенті Мәжiлiсінің төрағалары]] [[Санат:Қарағанды облысының әкімдері]] [[Санат:Қазақстан Президенті Әкімшілігінің басшылары]] kyxp65zjiq5kcv3px598qecz7bhc60y 0 301883 3481804 1855262 2025-06-21T06:01:15Z Ziv 164355 ([[c:GR|GR]]) [[File:Coat of arms of Böbikon.svg]] → [[File:Wappen Böbikon.svg]] → File replacement: update to new version ([[c:c:GR]]) 3481804 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = коммуна |қазақша атауы = Бёбикон |шынайы атауы = Böbikon |сурет = [[Сурет:Boebikon 296.jpg|330px]] |жағдайы = |ел = Швейцария |елтаңба = Wappen Böbikon.svg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=47 |lat_min=33 |lat_sec=19 |lon_dir=E |lon_deg=8 |lon_min=20 |lon_sec=4 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Швейцария әкімшілік бөлінісі{{!}}Кантоны |аймағы = Аргау |кестедегі аймақ = Аргау (кантон){{!}}Аргау |аудан түрі = Швейцария округтерінің тізімі{{!}}Округі |ауданы = Цурцах |кестедегі аудан = Цурцах (округ){{!}}Цурцах |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = Мэр{{!}}Бургомистрі |басшысы = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 2.60 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 444 |климаты = |ресми тілі = неміс тілі |тұрғыны = 186 |санақ жылы = 2007 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = |пошта индексі = 5334 |пошта индекстері = |автомобиль коды = AG |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 4302 |ортаққордағы санаты = Böbikon |сайты = http://www.boebikon.ch |сайт тілі = }} [[Сурет:Karte Gemeinde Böbikon 2007.png|250px|thumb|Картада орналасуы]] '''Бёбикон''' ({{lang-de|Böbikon}}) — [[Швейцария]]ның [[Аргау (кантон)|Аргау]] кантонында орналасқан коммуна. [[Цурцах (округ)|Цурцах]] округінің құрамына кіреді. [[2007 жыл]]ғы мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 186 адамды құрайды. Алып жатқан жер аумағы 2.60 км² шамасында. [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|Ресми идентификациялық коды]] — ''4302'', [[пошта индексі]] — 5334. == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.boebikon.ch Ресми сайты] {{Switzerland-geo-stub}} {{Швейцария:Цурцах округі:Қалалар}} [[Санат:Аргау елді мекендері]] letwmguwr22xqdde9zrwyx2i8wq4kdn 0 301903 3481809 1855443 2025-06-21T06:30:42Z Ziv 164355 ([[c:GR|GR]]) [[File:Etzgen-blason.png]] → [[File:Wappen Etzgen.svg]] → File replacement: jpg/png/gif to svg vector image ([[c::c:GR]]) 3481809 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = коммуна |қазақша атауы = Эцген |шынайы атауы = Etzgen |сурет = [[Сурет:Etzgen, Bruderklausen-Kapelle.jpg|330px]] |жағдайы = |ел = Швейцария |елтаңба = Wappen Etzgen.svg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=47 |lat_min=34 |lat_sec=19 |lon_dir=E |lon_deg=8 |lon_min=6 |lon_sec=50 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Швейцария әкімшілік бөлінісі{{!}}Кантоны |аймағы = Аргау |кестедегі аймақ = Аргау (кантон){{!}}Аргау |аудан түрі = Швейцария округтерінің тізімі{{!}}Округі |ауданы = Лауфенбург |кестедегі аудан = Лауфенбург (округ){{!}}Лауфенбург |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = Мэр{{!}}Бургомистрі |басшысы = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 3.28 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 336 |климаты = |ресми тілі = неміс тілі |тұрғыны = 439 |санақ жылы = 2007 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = |пошта индексі = 5275 |пошта индекстері = |автомобиль коды = AG |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 4162 |ортаққордағы санаты = Etzgen |сайты = http://www.etzgen.ch |сайт тілі = }} [[Сурет:Karte Gemeinde Etzgen 2007.png|250px|thumb|Картада орналасуы]] '''Эцген''' ({{lang-de|Etzgen}}) — [[Швейцария]]ның [[Аргау (кантон)|Аргау]] кантонында орналасқан коммуна. [[Лауфенбург (округ)|Лауфенбург]] округінің құрамына кіреді. [[2007 жыл]]ғы мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 439 адамды құрайды. Алып жатқан жер аумағы 3.28 км² шамасында. [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|Ресми идентификациялық коды]] — ''4162'', [[пошта индексі]] — 5275. == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.etzgen.ch Ресми сайты] {{Switzerland-geo-stub}} {{Швейцария:Лауфенбург округі:Қалалар}} [[Санат:Аргау елді мекендері]] c6ywa7ji8fsbdgm9ed1smv7093ly0td 0 301924 3481811 3197003 2025-06-21T06:37:22Z Ziv 164355 ([[c:GR|GR]]) [[File:Herznach-blason.png]] → [[File:CHE Herznach COA.svg]] → File replacement: jpg/png/gif to svg vector image ([[c::c:GR]]) 3481811 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = коммуна |қазақша атауы = Херцнах |шынайы атауы = Herznach |сурет = [[Сурет:Herznach Kirche 0550.jpg|330px]] |жағдайы = |ел = Швейцария |елтаңба = CHE Herznach COA.svg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=47 |lat_min=28 |lat_sec=29 |lon_dir=E |lon_deg=8 |lon_min=3 |lon_sec=5 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Швейцария әкімшілік бөлінісі{{!}}Кантоны |аймағы = Аргау |кестедегі аймақ = Аргау (кантон){{!}}Аргау |аудан түрі = Швейцария округтерінің тізімі{{!}}Округі |ауданы = Лауфенбург |кестедегі аудан = Лауфенбург (округ){{!}}Лауфенбург |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = Мэр{{!}}Бургомистрі |басшысы = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 6.26 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 413 |климаты = |ресми тілі = неміс тілі |тұрғыны = 1286 |санақ жылы = 2007 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = |пошта индексі = 5027 |пошта индекстері = |автомобиль коды = AG |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 4166 |ортаққордағы санаты = Herznach |сайты = http://www.herznach.ch |сайт тілі = }} [[Сурет:Karte Gemeinde Herznach 2007.png|250px|thumb|Картада орналасуы]] '''Херцнах''' ({{lang-de|Herznach}}) — [[Швейцария]]ның [[Аргау (кантон)|Аргау]] кантонында орналасқан коммуна. [[Лауфенбург (округ)|Лауфенбург]] округінің құрамына кіреді. [[2007 жыл]]ғы мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 1286 адамды құрайды. Алып жатқан жер аумағы 6.26 км² шамасында. [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|Ресми идентификациялық коды]] — ''4166'', [[пошта индексі]] — 5027. == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.herznach.ch Ресми сайты]{{Deadlink|date=September 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{Switzerland-geo-stub}} {{Швейцария:Лауфенбург округі:Қалалар}} [[Санат:Аргау елді мекендері]] srjdysoztgyaelrwcgt0whfyaozkws9 0 302003 3481817 1855586 2025-06-21T06:55:38Z Ziv 164355 ([[c:GR|GR]]) [[File:Rietheim-blason.png]] → [[File:CHE Rietheim COA.svg]] → File replacement: jpg/png/gif to svg vector image ([[c::c:GR]]) 3481817 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = коммуна |қазақша атауы = Ритайм |шынайы атауы = Rietheim AG |сурет = |жағдайы = |ел = Швейцария |елтаңба = CHE Rietheim COA.svg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=47 |lat_min=36 |lat_sec=9 |lon_dir=E |lon_deg=8 |lon_min=16 |lon_sec=45 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Швейцария әкімшілік бөлінісі{{!}}Кантоны |аймағы = Аргау |кестедегі аймақ = Аргау (кантон){{!}}Аргау |аудан түрі = Швейцария округтерінің тізімі{{!}}Округі |ауданы = Цурцах |кестедегі аудан = Цурцах (округ){{!}}Цурцах |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = Мэр{{!}}Бургомистрі |басшысы = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 3.92 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 331 |климаты = |ресми тілі = неміс тілі |тұрғыны = 709 |санақ жылы = 2007 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = |пошта индексі = 5323 |пошта индекстері = |автомобиль коды = AG |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 4316 |ортаққордағы санаты = Rietheim AG |сайты = http://www.rietheim.ch |сайт тілі = }} [[Сурет:Karte Gemeinde Rietheim 2007.png|250px|thumb|Картада орналасуы]] '''Ритайм''' ({{lang-de|Rietheim AG}}) — [[Швейцария]]ның [[Аргау (кантон)|Аргау]] кантонында орналасқан коммуна. [[Цурцах (округ)|Цурцах]] округінің құрамына кіреді. [[2007 жыл]]ғы мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 709 адамды құрайды. Алып жатқан жер аумағы 3.92 км² шамасында. [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|Ресми идентификациялық коды]] — ''4316'', [[пошта индексі]] — 5323. == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.rietheim.ch Ресми сайты] {{Switzerland-geo-stub}} {{Швейцария:Цурцах округі:Қалалар}} [[Санат:Аргау елді мекендері]] 451vwhe7ntjunz95jcecpm4iwwy1qn5 0 302015 3481826 3400363 2025-06-21T07:26:42Z Ziv 164355 ([[c:GR|GR]]) [[File:Coat of arms of Schinznach-Bad.svg]] → [[File:CHE Schinznach-Bad COA.svg]] → File replacement: update to new version ([[c:c:GR]]) 3481826 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = коммуна |қазақша атауы = Шинцнах-Бад |шынайы атауы = Schinznach-Bad |сурет = [[Сурет:Schinznach-Bad kurackapelo 015.jpg|330px]] |жағдайы = |ел = Швейцария |елтаңба = CHE Schinznach-Bad COA.svg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=47 |lat_min=26 |lat_sec=59 |lon_dir=E |lon_deg=8 |lon_min=10 |lon_sec=10 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Швейцария әкімшілік бөлінісі{{!}}Кантоны |аймағы = Аргау |кестедегі аймақ = Аргау (кантон){{!}}Аргау |аудан түрі = Швейцария округтерінің тізімі{{!}}Округі |ауданы = Бруг |кестедегі аудан = Бруг (округ){{!}}Бруг |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = Мэр{{!}}Бургомистрі |басшысы = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 1.90 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 354 |климаты = |ресми тілі = неміс тілі |тұрғыны = 1227 |санақ жылы = 2007 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = |пошта индексі = 5116 |пошта индекстері = |автомобиль коды = AG |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 4114 |ортаққордағы санаты = Schinznach-Bad |сайты = http://www.schinznach-bad.ch |сайт тілі = }} [[Сурет:Karte Gemeinde Schinznach-Bad 2007.png|250px|thumb|Картада орналасуы]] '''Шинцнах-Бад''' ({{lang-de|Schinznach-Bad}}) — [[Швейцария]]ның [[Аргау (кантон)|Аргау]] кантонында орналасқан коммуна. [[Бруг (округ)|Бруг]] округінің құрамына кіреді. [[2007 жыл]]ғы мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 1227 адамды құрайды. Алып жатқан жер аумағы 1.90 км² шамасында. [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|Ресми идентификациялық коды]] — ''4114'', [[пошта индексі]] — 5116. == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.schinznach-bad.ch Ресми сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191021143826/https://www.schinznach-bad.ch/ |date=2019-10-21 }} {{Switzerland-geo-stub}} {{Швейцария:Бруг округі:Қалалар}} [[Санат:Аргау елді мекендері]] dr9qfl2yoaf7l5xey6diltylfaksug4 0 302016 3481828 1855475 2025-06-21T07:35:24Z Ziv 164355 ([[c:GR|GR]]) [[File:Coat of arms of Schinznach-Dorf.svg]] → [[File:CHE Schinznach-Dorf COA.svg]] → File replacement: update to new version ([[c:c:GR]]) 3481828 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = коммуна |қазақша атауы = Шинцнах-Дорф |шынайы атауы = Schinznach-Dorf |сурет = [[Сурет:SchinznachDorf Kirche.jpg|330px]] |жағдайы = |ел = Швейцария |елтаңба = CHE Schinznach-Dorf COA.svg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=47 |lat_min=26 |lat_sec=54 |lon_dir=E |lon_deg=8 |lon_min=8 |lon_sec=40 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Швейцария әкімшілік бөлінісі{{!}}Кантоны |аймағы = Аргау |кестедегі аймақ = Аргау (кантон){{!}}Аргау |аудан түрі = Швейцария округтерінің тізімі{{!}}Округі |ауданы = Бруг |кестедегі аудан = Бруг (округ){{!}}Бруг |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = Мэр{{!}}Бургомистрі |басшысы = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 8.91 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 383 |климаты = |ресми тілі = неміс тілі |тұрғыны = 1664 |санақ жылы = 2007 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = |пошта индексі = 5107 |пошта индекстері = |автомобиль коды = AG |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 4115 |ортаққордағы санаты = Schinznach-Dorf |сайты = http://www.schinznach-dorf.ch |сайт тілі = }} [[Сурет:Karte Gemeinde Schinznach-Dorf 2007.png|250px|thumb|Картада орналасуы]] '''Шинцнах-Дорф''' ({{lang-de|Schinznach-Dorf}}) — [[Швейцария]]ның [[Аргау (кантон)|Аргау]] кантонында орналасқан коммуна. [[Бруг (округ)|Бруг]] округінің құрамына кіреді. [[2007 жыл]]ғы мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 1664 адамды құрайды. Алып жатқан жер аумағы 8.91 км² шамасында. [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|Ресми идентификациялық коды]] — ''4115'', [[пошта индексі]] — 5107. == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.schinznach-dorf.ch Ресми сайты] {{Switzerland-geo-stub}} {{Швейцария:Бруг округі:Қалалар}} [[Санат:Аргау елді мекендері]] 4nm2umfmyt6g6z1ena5juu3ikdp2ljr 0 303051 3481840 3137603 2025-06-21T08:36:29Z Ziv 164355 ([[c:GR|GR]]) [[File:CHE Escholzmatt COA.png]] → [[File:CHE Escholzmatt COA.svg]] → File replacement: jpg/png/gif to svg vector image ([[c::c:GR]]) 3481840 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = коммуна |қазақша атауы = Эшольцмат |шынайы атауы = Escholzmatt |сурет = [[Сурет:Escholzmatt Dorf Lindenhuegel.jpg|330px]] |жағдайы = |ел = Швейцария |елтаңба = CHE Escholzmatt COA.svg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=46 |lat_min=54 |lat_sec=48 |lon_dir=E |lon_deg=7 |lon_min=56 |lon_sec=4 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Швейцария әкімшілік бөлінісі{{!}}Кантоны |аймағы = Люцерн |кестедегі аймақ = Люцерн (кантон){{!}}Люцерн |аудан түрі = Швейцария округтерінің тізімі{{!}}Округі |ауданы = Энтлебух |кестедегі аудан = Энтлебух (округ){{!}}Энтлебух |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = Мэр{{!}}Бургомистрі |басшысы = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 61.29 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 858 |климаты = |ресми тілі = неміс тілі |тұрғыны = 3162 |санақ жылы = 2006 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = |пошта индексі = 6182 |пошта индекстері = |автомобиль коды = LU |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 1003 |ортаққордағы санаты = Escholzmatt |сайты = http://www.escholzmatt.ch |сайт тілі = }} [[Сурет:Karte Gemeinde Escholzmatt 2007.png|250px|thumb|Картада орналасуы]] '''Эшольцмат''' ({{lang-de|Escholzmatt}}) — [[Швейцария]]ның [[Люцерн (кантон)|Люцерн]] кантонында орналасқан коммуна. [[Энтлебух (округ)|Энтлебух]] округінің құрамына кіреді. [[2006 жыл]]ғы мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 3162 адамды құрайды. Алып жатқан жер аумағы 61.29 км² шамасында. [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|Ресми идентификациялық коды]] — ''1003'', [[пошта индексі]] — 6182. == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.escholzmatt.ch Ресми сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070106201748/http://www.escholzmatt.ch/ |date=2007-01-06 }} {{Switzerland-geo-stub}} {{Швейцария:Энтлебух округі:Қалалар}} [[Санат:Люцерн елді мекендері]] 8oeiaqgrkx0k93d9w9zvfz51m2pm0op 0 303086 3481879 3030102 2025-06-21T10:44:49Z Ziv 164355 ([[c:GR|GR]]) [[File:CHE Marbach (Luzern) COA.png]] → [[File:CHE Marbach LU COA.svg]] → File replacement: jpg/png/gif to svg vector image ([[c::c:GR]]) 3481879 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = коммуна |қазақша атауы = Марбах (Люцерн) |шынайы атауы = Marbach LU |сурет = [[Сурет:Marbach-LU.jpg|330px]] |жағдайы = |ел = Швейцария |елтаңба = CHE Marbach LU COA.svg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=46 |lat_min=51 |lat_sec=15 |lon_dir=E |lon_deg=7 |lon_min=54 |lon_sec=0 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Швейцария әкімшілік бөлінісі{{!}}Кантоны |аймағы = Люцерн |кестедегі аймақ = Люцерн (кантон){{!}}Люцерн |аудан түрі = Швейцария округтерінің тізімі{{!}}Округі |ауданы = Энтлебух |кестедегі аудан = Энтлебух (округ){{!}}Энтлебух |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = Мэр{{!}}Бургомистрі |басшысы = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 45.10 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 871 |климаты = |ресми тілі = неміс тілі |тұрғыны = 1204 |санақ жылы = 2006 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = |пошта индексі = 6196 |пошта индекстері = |автомобиль коды = LU |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 1006 |ортаққордағы санаты = Marbach |сайты = http://www.marbach-lu.ch |сайт тілі = }} [[Сурет:Karte Gemeinde Marbach LU 2007.png|250px|thumb|Картада орналасуы]] '''Марбах (Люцерн)''' ({{lang-de|Marbach LU}}) — [[Швейцария]]ның [[Люцерн (кантон)|Люцерн]] кантонында орналасқан коммуна. [[Энтлебух (округ)|Энтлебух]] округінің құрамына кіреді. [[2006 жыл]]ғы мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 1204 адамды құрайды. Алып жатқан жер аумағы 45.10 км² шамасында. [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|Ресми идентификациялық коды]] — ''1006'', [[пошта индексі]] — 6196. == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.marbach-lu.ch Ресми сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150811090740/http://www.marbach-lu.ch/ |date=2015-08-11 }} {{Switzerland-geo-stub}} {{Швейцария:Энтлебух округі:Қалалар}} [[Санат:Люцерн елді мекендері]] k1c8zhrqo5ry8kdeaip0kcnsiflcc3h 0 303126 3481773 2975728 2025-06-20T22:26:05Z Ziv 164355 ([[c:GR|GR]]) [[File:Alt St.Johann.png]] → [[File:Alt Sankt Johann coats of arms.png]] → File replacement: update to new version ([[c:c:GR]]) 3481773 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = коммуна |қазақша атауы = Альт-Санкт-Йохан |шынайы атауы = Alt St. Johann |сурет = [[Сурет:Iltios.JPG|330px]] |жағдайы = |ел = Швейцария |елтаңба = Alt Sankt Johann coats of arms.png |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=47 |lat_min=10 |lat_sec=59 |lon_dir=E |lon_deg=9 |lon_min=17 |lon_sec=0 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Швейцария әкімшілік бөлінісі{{!}}Кантоны |аймағы = Санкт-Галлен |кестедегі аймақ = Санкт-Галлен (кантон){{!}}Санкт-Галлен |аудан түрі = Швейцария округтерінің тізімі{{!}}Округі |ауданы = Тоггенбург |кестедегі аудан = Тоггенбург (округ){{!}}Тоггенбург |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = Мэр{{!}}Бургомистрі |басшысы = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 53.1 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 895 |климаты = |ресми тілі = неміс тілі |тұрғыны = 1427 |санақ жылы = 2006 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = |пошта индексі = 9656 |пошта индекстері = |автомобиль коды = SG |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 3351 |ортаққордағы санаты = Alt St. Johann |сайты = http://www.altstjohann.ch |сайт тілі = }} [[Сурет:Karte Gemeinde Alt St. Johann 2007.png|250px|thumb|Картада орналасуы]] '''Альт-Санкт-Йохан''' ({{lang-de|Alt St. Johann}}) — [[Швейцария]]ның [[Санкт-Галлен (кантон)|Санкт-Галлен]] кантонында орналасқан коммуна. [[Тоггенбург (округ)|Тоггенбург]] округінің құрамына кіреді. [[2006 жыл]]ғы мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 1427 адамды құрайды. Алып жатқан жер аумағы 53.1 км² шамасында. [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|Ресми идентификациялық коды]] — ''3351'', [[пошта индексі]] — 9656. == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.altstjohann.ch Ресми сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220110005213/http://www.altstjohann.ch/ |date=2022-01-10 }} {{Switzerland-geo-stub}} {{Швейцария:Тоггенбург округі:Қалалар}} [[Санат:Санкт-Галлен елді мекендері]] d06887yh845ypi3exdghrdnpz02hcjo 0 303134 3481748 1856596 2025-06-20T20:40:19Z Ziv 164355 ([[c:GR|GR]]) [[File:Berg-SG-blazono.png]] → [[File:Berg SG-blazon.svg]] → File replacement: jpg/png/gif to svg vector image ([[c::c:GR]]) 3481748 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = коммуна |қазақша атауы = Берг (Санкт-Галлен) |шынайы атауы = Berg SG |сурет = |жағдайы = |ел = Швейцария |елтаңба = Berg SG-blazon.svg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=47 |lat_min=29 |lat_sec=11 |lon_dir=E |lon_deg=9 |lon_min=24 |lon_sec=26 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Швейцария әкімшілік бөлінісі{{!}}Кантоны |аймағы = Санкт-Галлен |кестедегі аймақ = Санкт-Галлен (кантон){{!}}Санкт-Галлен |аудан түрі = Швейцария округтерінің тізімі{{!}}Округі |ауданы = Роршах |кестедегі аудан = Роршах (округ){{!}}Роршах |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = Мэр{{!}}Бургомистрі |басшысы = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 3.74 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 500 |климаты = |ресми тілі = неміс тілі |тұрғыны = 872 |санақ жылы = 2006 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = |пошта индексі = 9305 |пошта индекстері = |автомобиль коды = SG |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 3211 |ортаққордағы санаты = Berg SG |сайты = http://www.bergsg.ch |сайт тілі = }} [[Сурет:Karte Gemeinde Berg 2007.png|250px|thumb|Картада орналасуы]] '''Берг (Санкт-Галлен)''' ({{lang-de|Berg SG}}) — [[Швейцария]]ның [[Санкт-Галлен (кантон)|Санкт-Галлен]] кантонында орналасқан коммуна. [[Роршах (округ)|Роршах]] округінің құрамына кіреді. [[2006 жыл]]ғы мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 872 адамды құрайды. Алып жатқан жер аумағы 3.74 км² шамасында. [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|Ресми идентификациялық коды]] — ''3211'', [[пошта индексі]] — 9305. == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.bergsg.ch Ресми сайты] {{Switzerland-geo-stub}} {{Швейцария:Роршах округі:Қалалар}} [[Санат:Санкт-Галлен елді мекендері]] cukzyarc179l4xc9mya1abmr3ilufpe 0 303138 3481785 3420498 2025-06-20T23:44:11Z Ziv 164355 ([[c:GR|GR]]) [[File:Buchs SG-coat of arms.svg]] → [[File:CHE Buchs SG COA.svg]] → File replacement: update to new version ([[c:c:GR]]) 3481785 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = қала |қазақша атауы = Букс (Санкт-Галлен) |шынайы атауы = Buchs SG |сурет = Buchs SG.JPG |жағдайы = |ел = Швейцария |елтаңба = CHE Buchs SG COA.svg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=47 |lat_min=10 |lat_sec=0 |lon_dir=E |lon_deg=9 |lon_min=27 |lon_sec=59 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Швейцария әкімшілік бөлінісі{{!}}Кантоны |аймағы = Санкт-Галлен |кестедегі аймақ = Санкт-Галлен (кантон){{!}}Санкт-Галлен |аудан түрі = Швейцария округтерінің тізімі{{!}}Округі |ауданы = Верденберг |кестедегі аудан = Верденберг (округ){{!}}Верденберг |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = Мэр{{!}}Бургомистрі |басшысы = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 15.95 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 448 |климаты = |ресми тілі = неміс тілі |тұрғыны = 10 564 |санақ жылы = 2006 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = |пошта индексі = 9470 |пошта индекстері = |автомобиль коды = SG |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 3271 |ортаққордағы санаты = Buchs |сайты = http://www.buchs-sg.ch |сайт тілі = }} [[Сурет:Karte Gemeinde Buchs SG 2007.png|250px|thumb|Картада орналасуы]] '''Букс (Санкт-Галлен)''' ({{lang-de|Buchs SG}}) — [[Швейцария]]ның [[Санкт-Галлен (кантон)|Санкт-Галлен]] кантонында орналасқан қала. [[Верденберг (округ)|Верденберг]] округінің құрамына кіреді. [[2006 жыл]]ғы мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 10 564 адамды құрайды. Алып жатқан жер аумағы 15.95 км² шамасында. [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|Ресми идентификациялық коды]] — ''3271'', [[пошта индексі]] — 9470. == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.buchs-sg.ch Ресми сайты] {{Switzerland-geo-stub}} {{Швейцария:Верденберг округі:Қалалар}} [[Санат:Санкт-Галлен елді мекендері]] pth0zwnhs026z4o9a8f0r1sm08g8mow 0 303139 3481762 1856976 2025-06-20T21:48:35Z Ziv 164355 ([[c:GR|GR]]) [[File:Wappen Bütschwil.png]] → [[File:Bütschwil Wappen.svg]] → File replacement: jpg/png/gif to svg vector image ([[c::c:GR]]) 3481762 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = коммуна |қазақша атауы = Бючвиль (Санкт-Галлен) |шынайы атауы = Bütschwil SG |сурет = [[Сурет:2011-08-21-Buetschwil (Foto Dietrich Michael Weidmann) 137.JPG|330px]] |жағдайы = |ел = Швейцария |елтаңба = Bütschwil Wappen.svg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=47 |lat_min=20 |lat_sec=59 |lon_dir=E |lon_deg=9 |lon_min=4 |lon_sec=0 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Швейцария әкімшілік бөлінісі{{!}}Кантоны |аймағы = Санкт-Галлен |кестедегі аймақ = Санкт-Галлен (кантон){{!}}Санкт-Галлен |аудан түрі = Швейцария округтерінің тізімі{{!}}Округі |ауданы = Тоггенбург |кестедегі аудан = Тоггенбург (округ){{!}}Тоггенбург |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = Мэр{{!}}Бургомистрі |басшысы = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 13.79 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 610 |климаты = |ресми тілі = неміс тілі |тұрғыны = 3383 |санақ жылы = 2006 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = |пошта индексі = 9606 |пошта индекстері = |автомобиль коды = SG |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 3391 |ортаққордағы санаты = Bütschwil |сайты = http://www.buetschwil.ch |сайт тілі = }} [[Сурет:Karte Gemeinde Bütschwil 2010.png|250px|thumb|Картада орналасуы]] '''Бючвиль (Санкт-Галлен)''' ({{lang-de|Bütschwil SG}}) — [[Швейцария]]ның [[Санкт-Галлен (кантон)|Санкт-Галлен]] кантонында орналасқан коммуна. [[Тоггенбург (округ)|Тоггенбург]] округінің құрамына кіреді. [[2006 жыл]]ғы мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 3383 адамды құрайды. Алып жатқан жер аумағы 13.79 км² шамасында. [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|Ресми идентификациялық коды]] — ''3391'', [[пошта индексі]] — 9606. == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.buetschwil.ch Ресми сайты] {{Switzerland-geo-stub}} {{Швейцария:Тоггенбург округі:Қалалар}} [[Санат:Санкт-Галлен елді мекендері]] 62amydmqo1iwqt30l0uhzffig5o41t4 0 303148 3481765 1856882 2025-06-20T22:04:08Z Ziv 164355 ([[c:GR|GR]]) [[File:Wappen Flums.png]] → [[File:Flums-blazon.svg]] → File replacement: jpg/png/gif to svg vector image ([[c::c:GR]]) 3481765 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = коммуна |қазақша атауы = Флумс |шынайы атауы = Flums |сурет = [[Сурет:Flums Osten.jpg|330px]] |жағдайы = |ел = Швейцария |елтаңба = Flums-blazon.svg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=47 |lat_min=4 |lat_sec=59 |lon_dir=E |lon_deg=9 |lon_min=20 |lon_sec=0 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Швейцария әкімшілік бөлінісі{{!}}Кантоны |аймағы = Санкт-Галлен |кестедегі аймақ = Санкт-Галлен (кантон){{!}}Санкт-Галлен |аудан түрі = Швейцария округтерінің тізімі{{!}}Округі |ауданы = Зарганзерланд |кестедегі аудан = Зарганзерланд (округ){{!}}Зарганзерланд |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = Мэр{{!}}Бургомистрі |басшысы = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 75.03 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 453 |климаты = |ресми тілі = неміс тілі |тұрғыны = 4889 |санақ жылы = 2006 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = |пошта индексі = 8890 |пошта индекстері = |автомобиль коды = SG |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 3292 |ортаққордағы санаты = Flums |сайты = http://www.flums.ch |сайт тілі = }} [[Сурет:Karte Gemeinde Flums 2007.png|250px|thumb|Картада орналасуы]] '''Флумс''' ({{lang-de|Flums}}) — [[Швейцария]]ның [[Санкт-Галлен (кантон)|Санкт-Галлен]] кантонында орналасқан коммуна. [[Зарганзерланд (округ)|Зарганзерланд]] округінің құрамына кіреді. [[2006 жыл]]ғы мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 4889 адамды құрайды. Алып жатқан жер аумағы 75.03 км² шамасында. [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|Ресми идентификациялық коды]] — ''3292'', [[пошта индексі]] — 8890. == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.flums.ch Ресми сайты] {{Switzerland-geo-stub}} {{Швейцария:Зарганзерланд округі:Қалалар}} [[Санат:Санкт-Галлен елді мекендері]] illzuzznbb0g6ydsgju2kj8nulyro2y 0 303150 3481766 1856877 2025-06-20T22:08:32Z Ziv 164355 ([[c:GR|GR]]) [[File:Wappen Gams.png]] → [[File:Gams-blazon.svg]] → File replacement: jpg/png/gif to svg vector image ([[c::c:GR]]) 3481766 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = коммуна |қазақша атауы = Гамс (Санкт-Галлен) |шынайы атауы = Gams SG |сурет = [[Сурет:Gams dorfzentrum.jpg|330px]] |жағдайы = |ел = Швейцария |елтаңба = Gams-blazon.svg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=47 |lat_min=12 |lat_sec=0 |lon_dir=E |lon_deg=9 |lon_min=26 |lon_sec=0 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Швейцария әкімшілік бөлінісі{{!}}Кантоны |аймағы = Санкт-Галлен |кестедегі аймақ = Санкт-Галлен (кантон){{!}}Санкт-Галлен |аудан түрі = Швейцария округтерінің тізімі{{!}}Округі |ауданы = Верденберг |кестедегі аудан = Верденберг (округ){{!}}Верденберг |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = Мэр{{!}}Бургомистрі |басшысы = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 22.28 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 490 |климаты = |ресми тілі = неміс тілі |тұрғыны = 3017 |санақ жылы = 2007 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = |пошта индексі = 9473 |пошта индекстері = |автомобиль коды = SG |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 3272 |ортаққордағы санаты = |сайты = http://www.gams.ch |сайт тілі = }} [[Сурет:Karte Gemeinde Gams 2007.png|250px|thumb|Картада орналасуы]] '''Гамс (Санкт-Галлен)''' ({{lang-de|Gams SG}}) — [[Швейцария]]ның [[Санкт-Галлен (кантон)|Санкт-Галлен]] кантонында орналасқан коммуна. [[Верденберг (округ)|Верденберг]] округінің құрамына кіреді. [[2007 жыл]]ғы мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 3017 адамды құрайды. Алып жатқан жер аумағы 22.28 км² шамасында. [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|Ресми идентификациялық коды]] — ''3272'', [[пошта индексі]] — 9473. == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.gams.ch Ресми сайты] {{Switzerland-geo-stub}} {{Швейцария:Верденберг округі:Қалалар}} [[Санат:Санкт-Галлен елді мекендері]] 7op1adpv3t4fz66byxsc8ds5huminzw 0 303151 3481753 2753994 2025-06-20T20:58:44Z Ziv 164355 ([[c:GR|GR]]) [[c:COM:FR|File renamed]]: [[File:Gantersw.jpg]] → [[File:CHE Ganterschwil COA.jpg]] [[c:COM:FR#FR2|Criterion 2]] · full name 3481753 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = коммуна |қазақша атауы = Гантершвиль |шынайы атауы = Ganterschwil |сурет = [[Сурет:2011-08-21-Ganterschwil (Foto Dietrich Michael Weidmann) 130.JPG|330px]] |жағдайы = |ел = Швейцария |елтаңба = CHE Ganterschwil COA.jpg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=47 |lat_min=22 |lat_sec=59 |lon_dir=E |lon_deg=9 |lon_min=4 |lon_sec=59 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Швейцария әкімшілік бөлінісі{{!}}Кантоны |аймағы = Санкт-Галлен |кестедегі аймақ = Санкт-Галлен (кантон){{!}}Санкт-Галлен |аудан түрі = Швейцария округтерінің тізімі{{!}}Округі |ауданы = Тоггенбург |кестедегі аудан = Тоггенбург (округ){{!}}Тоггенбург |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = Мэр{{!}}Бургомистрі |басшысы = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 8.01 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 606 |климаты = |ресми тілі = неміс тілі |тұрғыны = 1168 |санақ жылы = 2006 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = |пошта индексі = 9608 |пошта индекстері = |автомобиль коды = SG |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 3403 |ортаққордағы санаты = Ganterschwil |сайты = http://www.ganterschwil.ch |сайт тілі = }} [[Сурет:Karte Gemeinde Ganterschwil 2007.png|250px|thumb|Картада орналасуы]] '''Гантершвиль''' ({{lang-de|Ganterschwil}}) — [[Швейцария]]ның [[Санкт-Галлен (кантон)|Санкт-Галлен]] кантонында орналасқан коммуна. [[Тоггенбург (округ)|Тоггенбург]] округінің құрамына кіреді. [[2006 жыл]]ғы мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 1168 адамды құрайды. Алып жатқан жер аумағы 8.01 км² шамасында. [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|Ресми идентификациялық коды]] — ''3403'', [[пошта индексі]] — 9608. == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.ganterschwil.ch Ресми сайты] {{Switzerland-geo-stub}} {{Швейцария:Тоггенбург округі:Қалалар}} [[Санат:Санкт-Галлен елді мекендері]] dhoqcsblzcsjl7xnajau0o4y3xsmssh 0 303157 3481768 1856876 2025-06-20T22:12:35Z Ziv 164355 ([[c:GR|GR]]) [[File:Wappen Hemberg.png]] → [[File:Wappen Hemberg.svg]] → File replacement: jpg/png/gif to svg vector image ([[c::c:GR]]) 3481768 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = коммуна |қазақша атауы = Хемберг (Санкт-Галлен) |шынайы атауы = Hemberg SG |сурет = |жағдайы = |ел = Швейцария |елтаңба = Wappen Hemberg.svg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=47 |lat_min=17 |lat_sec=59 |lon_dir=E |lon_deg=9 |lon_min=9 |lon_sec=59 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Швейцария әкімшілік бөлінісі{{!}}Кантоны |аймағы = Санкт-Галлен |кестедегі аймақ = Санкт-Галлен (кантон){{!}}Санкт-Галлен |аудан түрі = Швейцария округтерінің тізімі{{!}}Округі |ауданы = Тоггенбург |кестедегі аудан = Тоггенбург (округ){{!}}Тоггенбург |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = Мэр{{!}}Бургомистрі |басшысы = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 20.15 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 935 |климаты = |ресми тілі = неміс тілі |тұрғыны = 956 |санақ жылы = 2006 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = |пошта индексі = 9633 |пошта индекстері = |автомобиль коды = SG |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 3372 |ортаққордағы санаты = Hemberg |сайты = http://www.hemberg.ch |сайт тілі = }} [[Сурет:Karte Gemeinde Hemberg 2007.png|250px|thumb|Картада орналасуы]] '''Хемберг (Санкт-Галлен)''' ({{lang-de|Hemberg SG}}) — [[Швейцария]]ның [[Санкт-Галлен (кантон)|Санкт-Галлен]] кантонында орналасқан коммуна. [[Тоггенбург (округ)|Тоггенбург]] округінің құрамына кіреді. [[2006 жыл]]ғы мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 956 адамды құрайды. Алып жатқан жер аумағы 20.15 км² шамасында. [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|Ресми идентификациялық коды]] — ''3372'', [[пошта индексі]] — 9633. == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.hemberg.ch Ресми сайты] {{Switzerland-geo-stub}} {{Швейцария:Тоггенбург округі:Қалалар}} [[Санат:Санкт-Галлен елді мекендері]] gpfhodmmj77p11xasfuugzbqhrn768m 0 303160 3481770 1856760 2025-06-20T22:16:10Z Ziv 164355 ([[c:GR|GR]]) [[File:Wappen Jonschwil.png]] → [[File:Jonschwil-blazon.svg]] → File replacement: jpg/png/gif to svg vector image ([[c::c:GR]]) 3481770 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = коммуна |қазақша атауы = Йоншвиль |шынайы атауы = Jonschwil |сурет = [[Сурет:Jonschwil 066.JPG|330px]] |жағдайы = |ел = Швейцария |елтаңба = Jonschwil-blazon.svg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=47 |lat_min=25 |lat_sec=59 |lon_dir=E |lon_deg=9 |lon_min=5 |lon_sec=0 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Швейцария әкімшілік бөлінісі{{!}}Кантоны |аймағы = Санкт-Галлен |кестедегі аймақ = Санкт-Галлен (кантон){{!}}Санкт-Галлен |аудан түрі = Швейцария округтерінің тізімі{{!}}Округі |ауданы = Виль |кестедегі аудан = Виль (округ){{!}}Виль |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = Мэр{{!}}Бургомистрі |басшысы = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 10.99 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 600 |климаты = |ресми тілі = неміс тілі |тұрғыны = 3311 |санақ жылы = 2006 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = |пошта индексі = 9243 |пошта индекстері = |автомобиль коды = SG |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 3405 |ортаққордағы санаты = Jonschwil |сайты = http://www.jonschwil.ch |сайт тілі = }} [[Сурет:Karte Gemeinde Jonschwil 2007.png|250px|thumb|Картада орналасуы]] '''Йоншвиль''' ({{lang-de|Jonschwil}}) — [[Швейцария]]ның [[Санкт-Галлен (кантон)|Санкт-Галлен]] кантонында орналасқан коммуна. [[Виль (округ)|Виль]] округінің құрамына кіреді. [[2006 жыл]]ғы мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 3311 адамды құрайды. Алып жатқан жер аумағы 10.99 км² шамасында. [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|Ресми идентификациялық коды]] — ''3405'', [[пошта индексі]] — 9243. == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.jonschwil.ch Ресми сайты] {{Switzerland-geo-stub}} {{Швейцария:Виль округі:Қалалар}} [[Санат:Санкт-Галлен елді мекендері]] 617r5vpaey6i0f173go0rly5wsr3otc 0 303163 3481772 1856761 2025-06-20T22:21:52Z Ziv 164355 ([[c:GR|GR]]) [[File:Wappen Krinau.jpg]] → [[File:Wappen Krinau.svg]] → File replacement: jpg/png/gif to svg vector image ([[c::c:GR]]) 3481772 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = коммуна |қазақша атауы = Кринау |шынайы атауы = Krinau |сурет = |жағдайы = |ел = Швейцария |елтаңба = Wappen Krinau.svg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=47 |lat_min=19 |lat_sec=59 |lon_dir=E |lon_deg=9 |lon_min=3 |lon_sec=0 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Швейцария әкімшілік бөлінісі{{!}}Кантоны |аймағы = Санкт-Галлен |кестедегі аймақ = Санкт-Галлен (кантон){{!}}Санкт-Галлен |аудан түрі = Швейцария округтерінің тізімі{{!}}Округі |ауданы = Тоггенбург |кестедегі аудан = Тоггенбург (округ){{!}}Тоггенбург |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = Мэр{{!}}Бургомистрі |басшысы = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 7.23 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 803 |климаты = |ресми тілі = неміс тілі |тұрғыны = 273 |санақ жылы = 2006 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = |пошта индексі = 9622 |пошта индекстері = |автомобиль коды = SG |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 3373 |ортаққордағы санаты = Krinau |сайты = http://www.krinau.ch |сайт тілі = }} [[Сурет:Karte Gemeinde Krinau 2007.png|250px|thumb|Картада орналасуы]] '''Кринау''' ({{lang-de|Krinau}}) — [[Швейцария]]ның [[Санкт-Галлен (кантон)|Санкт-Галлен]] кантонында орналасқан коммуна. [[Тоггенбург (округ)|Тоггенбург]] округінің құрамына кіреді. [[2006 жыл]]ғы мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 273 адамды құрайды. Алып жатқан жер аумағы 7.23 км² шамасында. [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|Ресми идентификациялық коды]] — ''3373'', [[пошта индексі]] — 9622. == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.krinau.ch Ресми сайты] {{Switzerland-geo-stub}} {{Швейцария:Тоггенбург округі:Қалалар}} [[Санат:Санкт-Галлен елді мекендері]] 42vnkux9k0fi88l71hu3qa3pls2lqp7 0 303174 3481776 1856658 2025-06-20T22:37:22Z Ziv 164355 ([[c:GR|GR]]) [[File:Wappen Niederhelfenschwil.png]] → [[File:Niederhelfenschwil-blazon.svg]] → File replacement: jpg/png/gif to svg vector image ([[c::c:GR]]) 3481776 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = коммуна |қазақша атауы = Нидерхельфеншвиль |шынайы атауы = Niederhelfenschwil |сурет = [[Сурет:Flugaufnahme-Niederhelfenschwil.jpg|330px]] |жағдайы = |ел = Швейцария |елтаңба = Niederhelfenschwil-blazon.svg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=47 |lat_min=29 |lat_sec=0 |lon_dir=E |lon_deg=9 |lon_min=10 |lon_sec=59 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Швейцария әкімшілік бөлінісі{{!}}Кантоны |аймағы = Санкт-Галлен |кестедегі аймақ = Санкт-Галлен (кантон){{!}}Санкт-Галлен |аудан түрі = Швейцария округтерінің тізімі{{!}}Округі |ауданы = Виль |кестедегі аудан = Виль (округ){{!}}Виль |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = Мэр{{!}}Бургомистрі |басшысы = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 16.34 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 580 |климаты = |ресми тілі = неміс тілі |тұрғыны = 2741 |санақ жылы = 2006 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = |пошта индексі = 9527 |пошта индекстері = |автомобиль коды = SG |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 3423 |ортаққордағы санаты = Niederhelfenschwil |сайты = http://www.niederhelfenschwil.ch |сайт тілі = }} [[Сурет:Karte Gemeinde Niederhelfenschwil 2007.png|250px|thumb|Картада орналасуы]] '''Нидерхельфеншвиль''' ({{lang-de|Niederhelfenschwil}}) — [[Швейцария]]ның [[Санкт-Галлен (кантон)|Санкт-Галлен]] кантонында орналасқан коммуна. [[Виль (округ)|Виль]] округінің құрамына кіреді. [[2006 жыл]]ғы мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 2741 адамды құрайды. Алып жатқан жер аумағы 16.34 км² шамасында. [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|Ресми идентификациялық коды]] — ''3423'', [[пошта индексі]] — 9527. == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.niederhelfenschwil.ch Ресми сайты] {{Switzerland-geo-stub}} {{Швейцария:Виль округі:Қалалар}} [[Санат:Санкт-Галлен елді мекендері]] 0jpx3btsjgrn36g7zuee10pcgovlaj8 0 303176 3481777 3269703 2025-06-20T22:46:25Z Ziv 164355 ([[c:GR|GR]]) [[File:Wappen Oberhelfenschwil.jpg]] → [[File:Wappen Oberhelfenschwil.svg]] → File replacement: jpg/png/gif to svg vector image ([[c::c:GR]]) 3481777 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = коммуна |қазақша атауы = Оберхельфеншвиль |шынайы атауы = Oberhelfenschwil |сурет = [[Сурет:2011-08-21-Oberhelfenschwil (Foto Dietrich Michael Weidmann) 168.JPG|330px]] |жағдайы = |ел = Швейцария |елтаңба = Wappen Oberhelfenschwil.svg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=47 |lat_min=20 |lat_sec=59 |lon_dir=E |lon_deg=9 |lon_min=6 |lon_sec=0 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Швейцария әкімшілік бөлінісі{{!}}Кантоны |аймағы = Санкт-Галлен |кестедегі аймақ = Санкт-Галлен (кантон){{!}}Санкт-Галлен |аудан түрі = Швейцария округтерінің тізімі{{!}}Округі |ауданы = Тоггенбург |кестедегі аудан = Тоггенбург (округ){{!}}Тоггенбург |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = Мэр{{!}}Бургомистрі |басшысы = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 12.68 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 805 |климаты = |ресми тілі = неміс тілі |тұрғыны = 1338 |санақ жылы = 2006 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = |пошта индексі = 9621 |пошта индекстері = |автомобиль коды = SG |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 3375 |ортаққордағы санаты = Oberhelfenschwil |сайты = http://www.oberhelfenschwil.ch |сайт тілі = }} [[Сурет:Karte Gemeinde Oberhelfenschwil 2007.png|250px|thumb|Картада орналасуы]] '''Оберхельфеншвиль''' ({{lang-de|Oberhelfenschwil}}) — [[Швейцария]]ның [[Санкт-Галлен (кантон)|Санкт-Галлен]] кантонында орналасқан коммуна. [[Тоггенбург (округ)|Тоггенбург]] округінің құрамына кіреді. [[2006 жыл]]ғы мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 1338 адамды құрайды. Алып жатқан жер аумағы 12.68 км² шамасында. [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|Ресми идентификациялық коды]] — ''3375'', [[пошта индексі]] — 9621. == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.oberhelfenschwil.ch Ресми сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110707001050/http://www.oberhelfenschwil.ch/ |date=2011-07-07 }} {{Switzerland-geo-stub}} {{Швейцария:Тоггенбург округі:Қалалар}} [[Санат:Санкт-Галлен елді мекендері]] 7b7tudjkjm2ntcjxot5ro2t6uqdqphp 0 303179 3481778 1856661 2025-06-20T22:54:09Z Ziv 164355 ([[c:GR|GR]]) [[File:Wappen Pfaefers.png]] → [[File:Pfäfers-blazon.svg]] → File replacement: jpg/png/gif to svg vector image ([[c::c:GR]]) 3481778 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = коммуна |қазақша атауы = Пфеферс |шынайы атауы = Pfäfers |сурет = [[Сурет:Pfäfers Kloster.jpg|330px]] |жағдайы = |ел = Швейцария |елтаңба = Pfäfers-blazon.svg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=46 |lat_min=58 |lat_sec=59 |lon_dir=E |lon_deg=9 |lon_min=29 |lon_sec=59 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Швейцария әкімшілік бөлінісі{{!}}Кантоны |аймағы = Санкт-Галлен |кестедегі аймақ = Санкт-Галлен (кантон){{!}}Санкт-Галлен |аудан түрі = Швейцария округтерінің тізімі{{!}}Округі |ауданы = Зарганзерланд |кестедегі аудан = Зарганзерланд (округ){{!}}Зарганзерланд |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = Мэр{{!}}Бургомистрі |басшысы = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 128.53 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 840 |климаты = |ресми тілі = неміс тілі |тұрғыны = 1578 |санақ жылы = 2006 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = |пошта индексі = 7312 |пошта индекстері = |автомобиль коды = SG |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 3294 |ортаққордағы санаты = Pfäfers |сайты = http://www.pfaefers.ch |сайт тілі = }} [[Сурет:Karte Gemeinde Pfäfers 2007.png|250px|thumb|Картада орналасуы]] '''Пфеферс''' ({{lang-de|Pfäfers}}) — [[Швейцария]]ның [[Санкт-Галлен (кантон)|Санкт-Галлен]] кантонында орналасқан коммуна. [[Зарганзерланд (округ)|Зарганзерланд]] округінің құрамына кіреді. [[2006 жыл]]ғы мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 1578 адамды құрайды. Алып жатқан жер аумағы 128.53 км² шамасында. [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|Ресми идентификациялық коды]] — ''3294'', [[пошта индексі]] — 7312. == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.pfaefers.ch Ресми сайты] {{Switzerland-geo-stub}} {{Швейцария:Зарганзерланд округі:Қалалар}} [[Санат:Санкт-Галлен елді мекендері]] n3h03v8gh0fu6j3ksab8wj6qc8prqlu 0 303202 3481761 3149991 2025-06-20T21:41:48Z Ziv 164355 ([[c:GR|GR]]) [[File:Uzwil-blazon.svg]] → [[File:CHE Uzwil COA.svg]] → File replacement: update to new version ([[c:c:GR]]) 3481761 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = қала |қазақша атауы = Уцвиль |шынайы атауы = Uzwil |сурет = Kirche Henau.jpg |жағдайы = |ел = Швейцария |елтаңба = CHE Uzwil COA.svg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=47 |lat_min=27 |lat_sec=0 |lon_dir=E |lon_deg=9 |lon_min=8 |lon_sec=0 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Швейцария әкімшілік бөлінісі{{!}}Кантоны |аймағы = Санкт-Галлен |кестедегі аймақ = Санкт-Галлен (кантон){{!}}Санкт-Галлен |аудан түрі = Швейцария округтерінің тізімі{{!}}Округі |ауданы = Виль |кестедегі аудан = Виль (округ){{!}}Виль |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = Мэр{{!}}Бургомистрі |басшысы = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 14.49 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 560 |климаты = |ресми тілі = неміс тілі |тұрғыны = 12 323 |санақ жылы = 2007 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = |пошта индексі = 9240 |пошта индекстері = |автомобиль коды = SG |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 3408 |ортаққордағы санаты = Uzwil |сайты = http://www.uzwil.ch |сайт тілі = }} [[Сурет:Karte Gemeinde Uzwil 2007.png|250px|thumb|Картада орналасуы]] '''Уцвиль''' ({{lang-de|Uzwil}}) — [[Швейцария]]ның [[Санкт-Галлен (кантон)|Санкт-Галлен]] кантонында орналасқан қала. [[Виль (округ)|Виль]] округінің құрамына кіреді. [[2007 жыл]]ғы мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 12 323 адамды құрайды. Алып жатқан жер аумағы 14.49 км² шамасында. [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|Ресми идентификациялық коды]] — ''3408'', [[пошта индексі]] — 9240. == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.uzwil.ch Ресми сайты] {{Switzerland-geo-stub}} {{Швейцария:Виль округі:Қалалар}} [[Санат:Санкт-Галлен елді мекендері]] ngbmf3lgkfhhxiq38uelfacx93j3yb5 0 303206 3481786 1856797 2025-06-21T00:35:50Z Ziv 164355 ([[c:GR|GR]]) [[File:Walenstadt-coat of arms.svg]] → [[File:CHE Walenstadt COA.svg]] → File replacement: update to new version ([[c:c:GR]]) 3481786 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = коммуна |қазақша атауы = Валенштадт |шынайы атауы = Walenstadt |сурет = [[Сурет:Walenstadt.jpg|330px]] |жағдайы = |ел = Швейцария |елтаңба = CHE Walenstadt COA.svg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=47 |lat_min=6 |lat_sec=59 |lon_dir=E |lon_deg=9 |lon_min=19 |lon_sec=0 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Швейцария әкімшілік бөлінісі{{!}}Кантоны |аймағы = Санкт-Галлен |кестедегі аймақ = Санкт-Галлен (кантон){{!}}Санкт-Галлен |аудан түрі = Швейцария округтерінің тізімі{{!}}Округі |ауданы = Зарганзерланд |кестедегі аудан = Зарганзерланд (округ){{!}}Зарганзерланд |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = Мэр{{!}}Бургомистрі |басшысы = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 45.81 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 425 |климаты = |ресми тілі = неміс тілі |тұрғыны = 4892 |санақ жылы = 2007 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = |пошта индексі = 8880 |пошта индекстері = |автомобиль коды = SG |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 3298 |ортаққордағы санаты = Walenstadt |сайты = http://www.walenstadt.ch |сайт тілі = }} [[Сурет:Karte Gemeinde Walenstadt 2007.png|250px|thumb|Картада орналасуы]] '''Валенштадт''' ({{lang-de|Walenstadt}}) — [[Швейцария]]ның [[Санкт-Галлен (кантон)|Санкт-Галлен]] кантонында орналасқан коммуна. [[Зарганзерланд (округ)|Зарганзерланд]] округінің құрамына кіреді. [[2007 жыл]]ғы мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 4892 адамды құрайды. Алып жатқан жер аумағы 45.81 км² шамасында. [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|Ресми идентификациялық коды]] — ''3298'', [[пошта индексі]] — 8880. == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.walenstadt.ch Ресми сайты] {{Switzerland-geo-stub}} {{Швейцария:Зарганзерланд округі:Қалалар}} [[Санат:Санкт-Галлен елді мекендері]] 6sjpimptf8fel7jy05sgdnd8trrdfue 0 303208 3481781 3428730 2025-06-20T23:12:12Z Ziv 164355 ([[c:GR|GR]]) [[File:CHE Wattwil COA.png]] → [[File:CHE Wattwil COA.svg]] → File replacement: jpg/png/gif to svg vector image ([[c::c:GR]]) 3481781 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = коммуна |қазақша атауы = Ваттвиль |шынайы атауы = Wattwil |сурет = Wattwil-Kirche-K.jpg |жағдайы = |ел = Швейцария |елтаңба = CHE Wattwil COA.svg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=47 |lat_min=16 |lat_sec=59 |lon_dir=E |lon_deg=9 |lon_min=3 |lon_sec=59 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Швейцария әкімшілік бөлінісі{{!}}Кантоны |аймағы = Санкт-Галлен |кестедегі аймақ = Санкт-Галлен (кантон){{!}}Санкт-Галлен |аудан түрі = Швейцария округтерінің тізімі{{!}}Округі |ауданы = Тоггенбург |кестедегі аудан = Тоггенбург (округ){{!}}Тоггенбург |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = Мэр{{!}}Бургомистрі |басшысы = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 43.93 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 610 |климаты = |ресми тілі = неміс тілі |тұрғыны = 8176 |санақ жылы = 2006 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = |пошта индексі = 9630 |пошта индекстері = |автомобиль коды = SG |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 3377 |ортаққордағы санаты = Wattwil |сайты = http://www.wattwil.ch |сайт тілі = }} [[Сурет:Karte Gemeinde Wattwil 2007.png|250px|thumb|Картада орналасуы]] '''Ваттвиль''' ({{lang-de|Wattwil}}) — [[Швейцария]]ның [[Санкт-Галлен (кантон)|Санкт-Галлен]] кантонында орналасқан коммуна. [[Тоггенбург (округ)|Тоггенбург]] округінің құрамына кіреді. [[2006 жыл]]ғы мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 8176 адамды құрайды. Алып жатқан жер аумағы 43.93 км² шамасында. [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|Ресми идентификациялық коды]] — ''3377'', [[пошта индексі]] — 9630. == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.wattwil.ch Ресми сайты] {{Switzerland-geo-stub}} {{Швейцария:Тоггенбург округі:Қалалар}} [[Санат:Санкт-Галлен елді мекендері]] 7d1g2rajdy50qwz1e24r0834ynp85p7 0 303210 3481782 1856899 2025-06-20T23:20:19Z Ziv 164355 ([[c:GR|GR]]) [[File:Widnau-Blazono.png]] → [[File:Widnau-blazon.svg]] → File replacement: jpg/png/gif to svg vector image ([[c::c:GR]]) 3481782 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = коммуна |қазақша атауы = Виднау |шынайы атауы = Widnau |сурет = [[Сурет:Widnau-peghejo 028.jpg|330px]] |жағдайы = |ел = Швейцария |елтаңба = Widnau-blazon.svg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=47 |lat_min=23 |lat_sec=59 |lon_dir=E |lon_deg=9 |lon_min=38 |lon_sec=0 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Швейцария әкімшілік бөлінісі{{!}}Кантоны |аймағы = Санкт-Галлен |кестедегі аймақ = Санкт-Галлен (кантон){{!}}Санкт-Галлен |аудан түрі = Швейцария округтерінің тізімі{{!}}Округі |ауданы = Рейнталь |кестедегі аудан = Рейнталь (округ){{!}}Рейнталь |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = Мэр{{!}}Бургомистрі |басшысы = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 4.20 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 405 |климаты = |ресми тілі = неміс тілі |тұрғыны = 8057 |санақ жылы = 2007 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = |пошта индексі = 9443 |пошта индекстері = |автомобиль коды = SG |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 3238 |ортаққордағы санаты = Widnau |сайты = http://www.widnau.ch |сайт тілі = }} [[Сурет:Karte Gemeinde Widnau 2007.png|250px|thumb|Картада орналасуы]] '''Виднау''' ({{lang-de|Widnau}}) — [[Швейцария]]ның [[Санкт-Галлен (кантон)|Санкт-Галлен]] кантонында орналасқан коммуна. [[Рейнталь (округ)|Рейнталь]] округінің құрамына кіреді. [[2007 жыл]]ғы мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 8057 адамды құрайды. Алып жатқан жер аумағы 4.20 км² шамасында. [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|Ресми идентификациялық коды]] — ''3238'', [[пошта индексі]] — 9443. == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.widnau.ch Ресми сайты] {{Switzerland-geo-stub}} {{Швейцария:Рейнталь округі:Қалалар}} [[Санат:Санкт-Галлен елді мекендері]] 4m01bt2zkgzbdvovqhdmq1bzctqk9k4 0 303213 3481783 1856904 2025-06-20T23:36:26Z Ziv 164355 ([[c:GR|GR]]) [[File:Wittenbach-SG-blazono.png]] → [[File:Wittenbach-blazon.svg]] → File replacement: jpg/png/gif to svg vector image ([[c::c:GR]]) 3481783 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = коммуна |қазақша атауы = Виттенбах (Санкт-Галлен) |шынайы атауы = Wittenbach SG |сурет = |жағдайы = |ел = Швейцария |елтаңба = Wittenbach-blazon.svg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=47 |lat_min=28 |lat_sec=0 |lon_dir=E |lon_deg=9 |lon_min=21 |lon_sec=59 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Швейцария әкімшілік бөлінісі{{!}}Кантоны |аймағы = Санкт-Галлен |кестедегі аймақ = Санкт-Галлен (кантон){{!}}Санкт-Галлен |аудан түрі = Швейцария округтерінің тізімі{{!}}Округі |ауданы = Санкт-Галлен |кестедегі аудан = Санкт-Галлен (округ){{!}}Санкт-Галлен |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = Мэр{{!}}Бургомистрі |басшысы = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 12.22 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 603 |климаты = |ресми тілі = неміс тілі |тұрғыны = 8661 |санақ жылы = 2006 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = |пошта индексі = 9300 |пошта индекстері = |автомобиль коды = SG |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 3204 |ортаққордағы санаты = Wittenbach |сайты = http://www.wittenbach.ch |сайт тілі = }} [[Сурет:Karte Gemeinde Wittenbach 2007.png|250px|thumb|Картада орналасуы]] '''Виттенбах (Санкт-Галлен)''' ({{lang-de|Wittenbach SG}}) — [[Швейцария]]ның [[Санкт-Галлен (кантон)|Санкт-Галлен]] кантонында орналасқан коммуна. [[Санкт-Галлен (округ)|Санкт-Галлен]] округінің құрамына кіреді. [[2006 жыл]]ғы мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 8661 адамды құрайды. Алып жатқан жер аумағы 12.22 км² шамасында. [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|Ресми идентификациялық коды]] — ''3204'', [[пошта индексі]] — 9300. == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.wittenbach.ch Ресми сайты] {{Switzerland-geo-stub}} {{Швейцария:Санкт-Галлен округі:Қалалар}} [[Санат:Санкт-Галлен елді мекендері]] 72bhgkr4l5kgw9qeqmkku02glm54uvo 0 437132 3481789 2913023 2025-06-21T01:22:38Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 3481789 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = [[Коммуна (Франция)|Коммуна]] |қазақша атауы = Боннель |шынайы атауы = Bonnelles |сурет = |жағдайы = |ел = Франция |елтаңба = Blason ville fr Bonnelles (Yvelines).svg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir= |lat_deg=48.6194444444 |lat_min= |lat_sec= |lon_dir= |lon_deg=2.02861111111 |lon_min= |lon_sec= |CoordAddon = type:city(1949)_region:FR |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = 270 |аймақ картасының өлшемi = 270 |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Франция аймақтары{{!}}Аймағы |аймағы = Иль-де-Франс |кестедегі аймақ = Иль-де-Франс |аудан түрі = Франция департаменттері{{!}}Департаменті |ауданы = Ивелин |кестедегі аудан = Ивелин (департамент){{!}}Ивелин |қауым түрі = Франция округтері{{!}}Округі |қауым = Рамбуе (округ){{!}}Рамбуе |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = <!-- [[Франция кантондары|Кантоны]]:<br /> [[Сент-Арну-ан-Ивелин (кантон)|Сент-Арну-ан-Ивелин]] --> |басшының түрi = Мэр{{!}}Мэрі |басшысы = Guy Poupart ([[2008]]-[[2014]]) |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 10,84 |биiктiктiң түрi = Биіктігі |орталығының биiктігі = 92—177 |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = 1949 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = 179,8 |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = |пошта индексі = 78830 |пошта индекстері = |автомобиль коды = |идентификатор түрі = INSEE коды |сандық идентификаторы = 78087 |ортаққордағы санаты = Bonnelles |сайты = http://www.mairie-bonnelles.fr |сайт тілі = }} '''Боннель''' ({{lang-fr|Bonnelles}}) — [[Франция]]дағы коммуна. [[Иль-де-Франс]] аймағына қарасты [[Ивелин (департамент)|Ивелин]] департаментінде орналасқан. [[Рамбуе (округ)|Рамбуе]] округінің құрамына енеді. Алып жатқан жер аумағы 10,84 км² шамасында. Коммунаның [[INSEE коды]] — ''78087'', [[пошта индексі]] — ''78830''. == Демографиясы == [[2009 жыл]]ғы мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 1949 адамды құрады<ref>{{cite web |url=http://insee.fr/fr/ppp/bases-de-donnees/recensement/populations-legales/departement.asp |title = 2009 жылғы тұрғындар саны |publisher=[[INSEE]] |accessdate=25.11.2012}}{{ref-fr}}</ref>. Халық тығыздығы — 179,8 адам/км². {{Демография/FRA/Bonnelles}} Тұрғындарының жас шамасы және жынысы бойынша құрамы (2006)<ref>{{cite web| url=http://www.insee.fr/fr/themes/detail.asp?reg_id=99&ref_id=pop-sexe-age-quinquennal| title=Population selon le sexe et l'âge...2006| language=fr| description = Жас шамасы және жынысы бойынша құрамы (2006) |publisher=[[INSEE]] | accessdate=25.11.2012}}</ref>: {{ЖЖ-Кесте | макс=122 | барлығы=2065 | е0=39 | ә0=54 | е5=66 | ә5=62 | е10=104 | ә10=77 | е15=96 | ә15=83 | е20=102 | ә20=41 | е25=21 | ә25=33 | е30=86 | ә30=60 | е35=51 | ә35=99 | е40=103 | ә40=94 | е45=95 | ә45=96 | е50=122 | ә50=99 | е55=92 | ә55=75 | е60=37 | ә60=33 | е65=26 | ә65=17 | е70=9 | ә70=30 | е75=17 | ә75=21 | е80=0 | ә80=9 | е85=4 | ә85=12 }} == Тағы қараңыз == * [[Ивелин департаментінің коммуналары]] == Дереккөздер == {{reflist}} == Сыртқы сілтемелер == {{commonscat|Bonnelles|Боннель}} * [http://www.mairie-bonnelles.fr Ресми сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220424175022/http://www.mairie-bonnelles.fr/ |date=2022-04-24 }} * [http://www.recensement.insee.fr/searchResults.action?zoneSearchField=&codeZone=78087-COM Францияның ұлттық статистика және экономикалық зерттеулер институты сайтындағы парақшасы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121024233512/http://recensement.insee.fr/searchResults.action?zoneSearchField=&codeZone=78087-COM |date=2012-10-24 }} * [http://www.mapquest.com/?q=48.6194444444,2.02861111111&zoom=8 «Mapquest» картасында орналасуы] {{France-geo-stub}} {{Ивелин департаментінің коммуналары}} [[Санат:Ивелин департаментінің коммуналары]] 0qqfx6h16vuoq5m0v1uv0lkiv2qi1mz 0 490061 3481784 3475916 2025-06-20T23:37:26Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 3481784 wikitext text/x-wiki {{Уикипедия | код = bg | аты = Болгарша Уикипедия | шынайы аты = Българска Уикипедия | скриншоты = | тілі = [[Болгар тілі|болгарша]] | ашылған уақыты = 6 желтоқсан [[2003]] }} '''Болгарша Уикипедия''' ({{lang-bg|Българска Уикипедия}}) — Уикипедияның [[болгар тілі]]ндегі бөлімі. Ол [[2003]] жылдың 6 желтоқсанынан бастап жұмыс істеп келе жатыр. == Санақ== {{CURRENTYEAR}}-жылдың {{CURRENTMONTHNAMEGEN}} {{CURRENTDAY}} күніне сәйкес Болгарша Уикипедияда {{NUMBEROF|ARTICLES|bg|N}} мақала бар. {{NUMBEROF|USERS|bg|N}} қатысушы тіркелген, олардың {{NUMBEROF|ACTIVEUSERS|bg|N}} соңғы 30 күнде әлдебір іс-әрекет жасаған, ал {{NUMBEROF|ADMINS|bg|N}} қатысушы админ дәрежесіне ие. Жалпы өңдеу саны - {{NUMBEROF|EDITS|bg|N}}. Болгарша Уикипедия [[Уикипедия:Уикипедиялар тізімі|барлық Уикипедия бөлімдері]] арасынан мақалалар саны бойынша {{Уикипедия/Мақала саны бойынша орны|bg}}-орында (''{{CURRENTDAY2}}.{{CURRENTMONTH}}.{{CURRENTYEAR}} яғни бүгінгі көрсеткіш''). [[Сурет:Statistics Wikipedia 24.05.2010.jpg|500px|right|Болгар Уикипедиясының өсу статистикасы]] * [[3 қазан]] [[2004 жыл]]ы — 10&nbsp;000 [[:bg:Процес срещу българските медици в Либия|Процес срещу българските медици в Либия]] * [[24 қараша]] [[2005 жыл]]ы — 20&nbsp;000 [[:bg:Бирхан Уолду|Бирхан Уолду]] * [[19 қыркүйек]] [[2006 жыл]]ы — 30&nbsp;000 [[:bg:Лито II|Лито II]] * [[8 маусым]] [[2007 жыл]]ы — 40&nbsp;000 [[:bg:Масов гроб|Масов гроб]] * [[26 желтоқсан]] [[2007 жыл]]ы — 50&nbsp;000 [[:bg:Валак|Валак]] * [[7 тамыз]] [[2008 жыл]]ы — 60&nbsp;000 [[:bg:Скъпи Джон|Скъпи Джон]] * [[30 наурыз]] [[2009 жыл]]ы — 70&nbsp;000 [[:bg:Отокар Кобра|Отокар Кобра]] * [[29 қыркүйек]] [[2009 жыл]]ы — 80&nbsp;000 [[:bg:Катма|Катма]] * [[29 қаңтар]] [[2010 жыл]]ы — 90&nbsp;000 [[:bg:Квинт Фулвий Флак (консул 237 пр.н.е.)|Квинт Фулвий Флак]] * [[24 мамыр]] [[2010 жыл]]ы — 100&nbsp;000 [[:bg:Петралона (пещера)|Пещера Петралона]] * [[18 желтоқсан]] [[2010 жыл]]ы — 110&nbsp;000 [[:bg:Керъл (окръг, Кентъки)|Керъл (окръг, Кентъки)]] Алғашқы жеті жылда болгарша Уикипедияның орташа өсімі күніне 43 мақаладан (жылына 15 700 мақала). Болгарша Уикипедия Болгариядағы ең көп қаралатын сайтардың ішінде тоғызыншы орында тұр [http://www.alexa.com/topsites/countries/BG тізімде] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100209025119/http://www.alexa.com/topsites/countries/BG |date=2010-02-09 }} . <p align=center> <timeline> Colors= id:lightgrey value:gray(0.9) id:darkgrey value:gray(0.7) id:canvas value:rgb(1,1,1) id:barra value:rgb(0.6,0.7,0.8) ImageSize = width:900 height:400 PlotArea = left:50 bottom:50 top:20 right:20 DateFormat = x.y Period = from:0 till:120000 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late ScaleMajor = gridcolor:darkgrey increment:10000 start:0 ScaleMinor = gridcolor:lightgrey increment:5000 start:0 BackgroundColors = canvas:canvas BarData= bar:12.03 text: bar:01.04 text:2004: bar:02.04 text: bar:03.04 text: bar:04.04 text: bar:05.04 text: bar:06.04 text:jun bar:07.04 text: bar:08.04 text: bar:09.04 text: bar:10.04 text: bar:11.04 text: bar:12.04 text: bar:01.05 text:2005: bar:02.05 text: bar:03.05 text: bar:04.05 text: bar:05.05 text: bar:06.05 text:jun bar:07.05 text: bar:08.05 text: bar:09.05 text: bar:10.05 text: bar:11.05 text: bar:12.05 text: bar:01.06 text:2006: bar:02.06 text: bar:03.06 text: bar:04.06 text: bar:05.06 text: bar:06.06 text:jun bar:07.06 text: bar:08.06 text: bar:09.06 text: bar:10.06 text: bar:11.06 text: bar:12.06 text: bar:01.07 text:2007: bar:02.07 text: bar:03.07 text: bar:04.07 text: bar:05.07 text: bar:06.07 text:jun bar:07.07 text: bar:08.07 text: bar:09.07 text: bar:10.07 text: bar:11.07 text: bar:12.07 text: bar:01.08 text:2008: bar:02.08 text: bar:03.08 text: bar:04.08 text: bar:05.08 text: bar:06.08 text:jun bar:07.08 text: bar:08.08 text: bar:09.08 text: bar:10.08 text: bar:11.08 text: bar:12.08 text: bar:01.09 text:2009: bar:02.09 text: bar:03.09 text: bar:04.09 text: bar:05.09 text: bar:06.09 text:jun bar:07.09 text: bar:08.09 text: bar:09.09 text: bar:10.09 text: bar:11.09 text: bar:12.09 text: bar:01.10 text:2010: bar:02.10 text: bar:03.10 text: bar:04.10 text: bar:05.10 text:mai bar:06.10 text: bar:07.10 text: bar:08.10 text: bar:09.10 text: bar:10.10 text: bar:11.10 text: bar:12.10 text:dec PlotData= color:barra width:10 align:left bar:12.03 from:0 till:50 bar:01.04 from:0 till:231 bar:02.04 from:0 till:409 bar:03.04 from:0 till:774 bar:04.04 from:0 till:2750 bar:05.04 from:0 till:4000 bar:06.04 from:0 till:6300 bar:07.04 from:0 till:7710 bar:08.04 from:0 till:9000 bar:09.04 from:0 till:9956 bar:10.04 from:0 till:10700 bar:11.04 from:0 till:11300 bar:12.04 from:0 till:12200 bar:01.05 from:0 till:13100 bar:02.05 from:0 till:13895 bar:03.05 from:0 till:14654 bar:04.05 from:0 till:15311 bar:05.05 from:0 till:15885 bar:06.05 from:0 till:16601 bar:07.05 from:0 till:17452 bar:08.05 from:0 till:18030 bar:09.05 from:0 till:18886 bar:10.05 from:0 till:19319 bar:11.05 from:0 till:20162 bar:12.05 from:0 till:20968 bar:01.06 from:0 till:22061 bar:02.06 from:0 till:23115 bar:03.06 from:0 till:23854 bar:04.06 from:0 till:25211 bar:05.06 from:0 till:26285 bar:06.06 from:0 till:26921 bar:07.06 from:0 till:27952 bar:08.06 from:0 till:29430 bar:09.06 from:0 till:30586 bar:10.06 from:0 till:31519 bar:11.06 from:0 till:32522 bar:12.06 from:0 till:33468 bar:01.07 from:0 till:34961 bar:02.07 from:0 till:36285 bar:03.07 from:0 till:37354 bar:04.07 from:0 till:38411 bar:05.07 from:0 till:39585 bar:06.07 from:0 till:40521 bar:07.07 from:0 till:41652 bar:08.07 from:0 till:43830 bar:09.07 from:0 till:46000 bar:10.07 from:0 till:47319 bar:11.07 from:0 till:48822 bar:12.07 from:0 till:50168 bar:01.08 from:0 till:51961 bar:02.08 from:0 till:53415 bar:03.08 from:0 till:54854 bar:04.08 from:0 till:55911 bar:05.08 from:0 till:56985 bar:06.08 from:0 till:58221 bar:07.08 from:0 till:59752 bar:08.08 from:0 till:61230 bar:09.08 from:0 till:62786 bar:10.08 from:0 till:64000 bar:11.08 from:0 till:65322 bar:12.08 from:0 till:66468 bar:01.09 from:0 till:67761 bar:02.09 from:0 till:68845 bar:03.09 from:0 till:70000 bar:04.09 from:0 till:71311 bar:05.09 from:0 till:72785 bar:06.09 from:0 till:74121 bar:07.09 from:0 till:75952 bar:08.09 from:0 till:78000 bar:09.09 from:0 till:80186 bar:10.09 from:0 till:82319 bar:11.09 from:0 till:85422 bar:12.09 from:0 till:87468 bar:01.10 from:0 till:90100 bar:02.10 from:0 till:94600 bar:03.10 from:0 till:96600 bar:04.10 from:0 till:96980 bar:05.10 from:0 till:100600 bar:06.10 from:0 till:102200 bar:07.10 from:0 till:103600 bar:08.10 from:0 till:105000 bar:09.10 from:0 till:106300 bar:10.10 from:0 till:108000 bar:11.10 from:0 till:109400 bar:12.10 from:0 till:110000 PlotData= bar:12.03 at:20 fontsize:S text:20 shift:(-8,5) bar:10.04 at:10000 fontsize:S text:10000 shift:(-10,5) bar:11.05 at:20000 fontsize:S text:20000 shift:(-10,5) bar:09.06 at:30000 fontsize:S text:30000 shift:(-10,5) bar:06.07 at:40000 fontsize:S text:40000 shift:(-10,5) bar:12.07 at:50000 fontsize:S text:50000 shift:(-10,5) bar:08.08 at:60000 fontsize:S text:60000 shift:(-10,5) bar:03.09 at:70000 fontsize:S text:70000 shift:(-10,5) bar:09.09 at:80000 fontsize:S text:80000 shift:(-10,5) bar:01.10 at:90000 fontsize:S text:90000 shift:(-10,5) bar:05.10 at:100000 fontsize:S text:100000 shift:(-10,5) bar:12.10 at:110000 fontsize:S text:110000 shift:(-10,5) TextData= fontsize:S pos:(200,20) text:Болгарша Уикипедияның өсуі </timeline> == Дереккөздер == <references/> ==Сыртқы сілтемелер== {{Interwiki|bg|Wikipedia:Начална страница|Болгар|}} {{commonscat|Bulgarian Wikipedia|Болгарша Уикипедия}} * [http://stats.wikimedia.org/EN/TablesWikipediaBG.htm Болгарша Уикипедияның статистикасы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131116013241/http://stats.wikimedia.org/EN/TablesWikipediaBG.htm |date=2013-11-16 }} * [http://stats.wikimedia.org/EN/ChartsWikipediaBG.htm Болгарша Уикипедияның статистикалық диаграммасы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130602013824/http://stats.wikimedia.org/EN/ChartsWikipediaBG.htm |date=2013-06-02 }} * [http://www.wikistatistics.net/wiki/bg Болгарша Уикипедияның статистикалық көрсеткіші] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110831005747/http://www.wikistatistics.net/wiki/bg |date=2011-08-31 }} * [http://bg.m.wikipedia.org/ Болгарша Уикипедияның мобильдік нұсқасы] * [[:bg:Уикипедия:Текущи съобщения|История болгароязычного раздела]] * [http://www.rusenews.eu/news,1,7624.htm Стартира «Българска Уикипедия 100 000»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160306204713/http://rusenews.eu/news,1,7624.htm |date=2016-03-06 }} {{ref-bg}} * [http://diploma.bg/?p=view&aid=3331 Вася Атанасова: Уикипедия е своеобразно връщане на Интернет към корените му] {{ref-bg}} * [http://www.temanews.com/index.php?p=tema&iid=28&aid=633 Родната «Уикипедия» надебеля] {{ref-bg}} * [http://dnevnik.bg/show/?storyid=393246 Народна просвета — Кампания «Уикипедия 100 000» цели да привлече повече български редактори]{{Deadlink|date=October 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{ref-bg}} * [http://www.dnevnik.bg/show/?storyid=375741 Започва инициатива за попълване на българската Уикипедия] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080309141113/http://www.dnevnik.bg/show/?storyid=375741 |date=2008-03-09 }} {{ref-bg}} * [http://www.download.bg/index.php?cls=news&mtd=single&id=45979 «На втората си годишнина Българската Уикипедия има 20 000 статии»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130325023342/http://www.download.bg/index.php?cls=news&mtd=single&id=45979 |date=2013-03-25 }} {{ref-bg}} * [http://linux-bg.org/cgi-bin/y/index.pl?page=news&key=367325324 Българската Уикипедия навърши една годинка] {{ref-bg}} {{Уикипедиялар}} {{Славян тілді Уикипедиялар}} [[Санат:Славян тілді Уикипедиялар]] [[Санат:Уикипедия бөлімдері]] [[Санат:Болгар тілі|*]] {{Wikipedia-stub}} nkd20jn4rg1bgfeqzd8upw2achd7ost 4 492279 3481653 3481303 2025-06-20T12:00:06Z Jembot 36112 Bot: Рейтингті жаңарту 3481653 wikitext text/x-wiki {{/begin|200}} |- | 1 || [[User:Мағыпар|Мағыпар]] || [[Special:Contributions/Мағыпар|{{formatnum:1136}}]] || {{Permissions|Мағыпар}} |- | 2 || [[User:Мықтыбек Оразтайұлы|Мықтыбек Оразтайұлы]] || [[Special:Contributions/Мықтыбек Оразтайұлы|{{formatnum:537}}]] || {{Permissions|Мықтыбек Оразтайұлы}} |- | 3 || [[User:Sagzhan|Sagzhan]] || [[Special:Contributions/Sagzhan|{{formatnum:535}}]] || {{Permissions|Sagzhan}} |- | 4 || [[User:Орел Карл|Орел Карл]] || [[Special:Contributions/Орел Карл|{{formatnum:462}}]] || {{Permissions|Орел Карл}} |- | 5 || [[User:ShadZ01|ShadZ01]] || [[Special:Contributions/ShadZ01|{{formatnum:343}}]] || {{Permissions|ShadZ01}} |- | 6 || [[User:Casserium|Casserium]] || [[Special:Contributions/Casserium|{{formatnum:322}}]] || {{Permissions|Casserium}} |- | 7 || [[User:1nter pares|1nter pares]] || [[Special:Contributions/1nter pares|{{formatnum:290}}]] || {{Permissions|1nter pares}} |- | 8 || [[User:Kasymov|Kasymov]] || [[Special:Contributions/Kasymov|{{formatnum:230}}]] || {{Permissions|Kasymov}} |- | 9 || [[User:Makenzis|Makenzis]] || [[Special:Contributions/Makenzis|{{formatnum:229}}]] || {{Permissions|Makenzis}} |- | 10 || [[User:Nurken|Nurken]] || [[Special:Contributions/Nurken|{{formatnum:143}}]] || {{Permissions|Nurken}} |- | 11 || [[User:Syrymzhan|Syrymzhan]] || [[Special:Contributions/Syrymzhan|{{formatnum:140}}]] || {{Permissions|Syrymzhan}} |- | 12 || [[User:Ziv|Ziv]] || [[Special:Contributions/Ziv|{{formatnum:138}}]] || {{Permissions|Ziv}} |- | 13 || [[User:Салиха|Салиха]] || [[Special:Contributions/Салиха|{{formatnum:124}}]] || {{Permissions|Салиха}} |- | 14 || [[User:Semsk-Karaga|Semsk-Karaga]] || [[Special:Contributions/Semsk-Karaga|{{formatnum:116}}]] || {{Permissions|Semsk-Karaga}} |- | 15 || [[User:Шайнүсіп|Шайнүсіп]] || [[Special:Contributions/Шайнүсіп|{{formatnum:70}}]] || {{Permissions|Шайнүсіп}} |- | 16 || [[User:Сәуір 1|Сәуір 1]] || [[Special:Contributions/Сәуір 1|{{formatnum:45}}]] || {{Permissions|Сәуір 1}} |- | 17 || [[User:Epoxa-HH|Epoxa-HH]] || [[Special:Contributions/Epoxa-HH|{{formatnum:42}}]] || {{Permissions|Epoxa-HH}} |- | 18 || [[User:Nurtenge|Nurtenge]] || [[Special:Contributions/Nurtenge|{{formatnum:40}}]] || {{Permissions|Nurtenge}} |- | 19 || [[User:Kaiyr|Kaiyr]] || [[Special:Contributions/Kaiyr|{{formatnum:40}}]] || {{Permissions|Kaiyr}} |- | 20 || [[User:Muzaffar Turgunov|Muzaffar Turgunov]] || [[Special:Contributions/Muzaffar Turgunov|{{formatnum:37}}]] || {{Permissions|Muzaffar Turgunov}} |- | 21 || [[User:Alash 0005|Alash 0005]] || [[Special:Contributions/Alash 0005|{{formatnum:35}}]] || {{Permissions|Alash 0005}} |- | 22 || [[User:Смағзам Жансұлу|Смағзам Жансұлу]] || [[Special:Contributions/Смағзам Жансұлу|{{formatnum:30}}]] || {{Permissions|Смағзам Жансұлу}} |- | 23 || [[User:Kas77777|Kas77777]] || [[Special:Contributions/Kas77777|{{formatnum:28}}]] || {{Permissions|Kas77777}} |- | 24 || [[User:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] || [[Special:Contributions/Ерден Карсыбеков|{{formatnum:28}}]] || {{Permissions|Ерден Карсыбеков}} |- | 25 || [[User:Alphy Haydar|Alphy Haydar]] || [[Special:Contributions/Alphy Haydar|{{formatnum:27}}]] || {{Permissions|Alphy Haydar}} |- | 26 || [[User:SpinnerLaserzthe2nd|SpinnerLaserzthe2nd]] || [[Special:Contributions/SpinnerLaserzthe2nd|{{formatnum:24}}]] || {{Permissions|SpinnerLaserzthe2nd}} |- | 27 || [[User:Gliwi|Gliwi]] || [[Special:Contributions/Gliwi|{{formatnum:22}}]] || {{Permissions|Gliwi}} |- | 28 || [[User:RichardSchultz7456|RichardSchultz7456]] || [[Special:Contributions/RichardSchultz7456|{{formatnum:21}}]] || {{Permissions|RichardSchultz7456}} |- | 29 || [[User:Mheidegger|Mheidegger]] || [[Special:Contributions/Mheidegger|{{formatnum:18}}]] || {{Permissions|Mheidegger}} |- | 30 || [[User:KiranBOT|KiranBOT]] || [[Special:Contributions/KiranBOT|{{formatnum:17}}]] || {{Permissions|KiranBOT}} |- | 31 || [[User:Madi Dos|Madi Dos]] || [[Special:Contributions/Madi Dos|{{formatnum:17}}]] || {{Permissions|Madi Dos}} |- | 32 || [[User:KoishymanovaG|KoishymanovaG]] || [[Special:Contributions/KoishymanovaG|{{formatnum:16}}]] || {{Permissions|KoishymanovaG}} |- | 33 || [[User:Qanattan|Qanattan]] || [[Special:Contributions/Qanattan|{{formatnum:14}}]] || {{Permissions|Qanattan}} |- | 34 || [[User:Ғауғауррр|Ғауғауррр]] || [[Special:Contributions/Ғауғауррр|{{formatnum:13}}]] || {{Permissions|Ғауғауррр}} |- | 35 || [[User:Лёха Вырвиглаз|Лёха Вырвиглаз]] || [[Special:Contributions/Лёха Вырвиглаз|{{formatnum:12}}]] || {{Permissions|Лёха Вырвиглаз}} |- | 36 || [[User:Arystanbek|Arystanbek]] || [[Special:Contributions/Arystanbek|{{formatnum:12}}]] || {{Permissions|Arystanbek}} |- | 37 || [[User:Programman|Programman]] || [[Special:Contributions/Programman|{{formatnum:10}}]] || {{Permissions|Programman}} {{/end}} k85a4cuaovv4u0sm4rqnueng4641sue 10 498267 3481790 2013939 2025-06-21T04:44:13Z Arystanbek 14348 3481790 wikitext text/x-wiki {{ambox |type = style |image = [[File:Nuvola apps edu science.svg|50px|link=Арнайы:Жеке бетім/зертхана]] |text = Бұл жеке зертхана бетіңізде мақала өңдеп үйрену үшін жазғандарыңызды сынап көріңіз.<br /> {{Last edited by}} |text-small = }} <includeonly> [[Санат:Уикипедия:Қатысушы жеке зертхана беттері]] </includeonly> 1obyrhnf070xiwml25rhkorm10xdaeh 0 499889 3481707 3481290 2025-06-20T17:31:52Z Орел Карл 81620 3481707 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Дайыров Әбдіқадыр |Шынайы есімі = |Сурет = ДайыровА.jpg |Сурет ені = |Сурет атауы = |Туылған кездегі есімі = |Туған күні = 1.2.1905 |Туған жері = {{KAZ}},Талдықорған облысы, Бучар селосы |Мансабы = [[Қазақстан|Қазақстанда]] [[колхоз]] құрылысын ұйымдастырушылардың бірі, [[Талдықорған облысы]] (қазіргі [[Алматы облысы]]), Талдықорған ауданы, Шұбартау ауылдық советі, Жаңалық колхозының председателі ([[1945]]-[[1950]]). | Азаматтығы = {{USSR}} |Ұлты = |Қайтыс болған күні = |Қайтыс болған жері = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Балалары = |Марапаттары = * "Құрмет белгісі" ордені ([[1946]]) * [[Ленин ордені]] ([[1947]], [[1948]],[[1957]]) * [["Орақ пен Балға" алтын медалі]] * [[Социалистік еңбек ерлері|Социалистік Еңбек Ері]] ([[1948]]) |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Дайыров Әбдіқадыр'''<ref>Герои Социалистического труда по полеводству Казахской ССР. Алма-ата. 1950. 412 стр.</ref> - [[Социалистік еңбек ерлері|Социалистік Еңбек Ері]] ([[1948]]), [[Қазақстан|Қазақстанда]] [[колхоз]] құрылысын ұйымдастырушылардың бірі, [[Талдықорған облысы]] (қазіргі [[Алматы облысы]]), Талдықорған ауданы, Шұбартау ауылдық советі, Жаңалық колхозының председателі ([[1945]]-[[1950]]). [[1905]] жылы Талдықорған облысы, Бучар селосында туған. == Еңбек жолы мен жетістігі == * [[1928]]-[[1940]] жылдары Шұбартау, одан соң Большевистск ауылдық советінің хатшысы болады. * [[1940]]-[[1941]] жылдары Молотов атындағы колхоздың председателі болып істейді. * [[1941]]-[[1945]] жылдары [[Ұлы Отан соғысы|Ұлы Отан соғысына]] қатысады. * [[1945]] жылы соғыстан оралған соң Жаңалық колхозының председателі болып тағайындалады. ** [[1947]] жылы колхоз барлық егіс алқабынан 430 [[Центнер|центнерден]], ал 9 [[гектар]] жерден - 854 центнерден [[Қант қызылшасы|қант қызылшасын]] алады. ** [[1948]] жылы қант қызылшасы егілген 20 гектар жерден 826 центнерден, ал барлық алқаптан 310 центнерден өнім жинаған. == Наградалары == * "Құрмет белгісі" ордені ([[1946]]) * [[Ленин ордені]] ([[1947]], [[1948]],[[1957]]) * [["Орақ пен Балға" алтын медалі]] * [[Социалистік еңбек ерлері|Социалистік Еңбек Ері]] ([[1948]]) == Дереккөздер == <references/> == Сыртқы сілтемелер == * [http://darvblago.ru/505.html История народов Средней Азии] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131017023357/http://darvblago.ru/505.html |date=2013-10-17 }} [[Санат:Социалистік еңбек ерлері]] 0j82zi0o9dinvs4kzp4z8xo27ypo2j7 3481708 3481707 2025-06-20T17:32:20Z Орел Карл 81620 3481708 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Дайыров Әбдіқадыр |Шынайы есімі = |Сурет = ДайыровА.jpg |Сурет ені = |Сурет атауы = |Туылған кездегі есімі = |Туған күні = 1.2.1905 |Туған жері = {{KAZ}},Талдықорған облысы, Бучар селосы |Мансабы = [[Қазақстан|Қазақстанда]] [[колхоз]] құрылысын ұйымдастырушылардың бірі, [[Талдықорған облысы]] (қазіргі [[Алматы облысы]]), Талдықорған ауданы, Шұбартау ауылдық советі, Жаңалық колхозының председателі ([[1945]]-[[1950]]). | Азаматтығы = {{USSR}} |Ұлты = |Қайтыс болған күні = 1.3.1978 |Қайтыс болған жері = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Балалары = |Марапаттары = * "Құрмет белгісі" ордені ([[1946]]) * [[Ленин ордені]] ([[1947]], [[1948]],[[1957]]) * [["Орақ пен Балға" алтын медалі]] * [[Социалистік еңбек ерлері|Социалистік Еңбек Ері]] ([[1948]]) |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Дайыров Әбдіқадыр'''<ref>Герои Социалистического труда по полеводству Казахской ССР. Алма-ата. 1950. 412 стр.</ref> - [[Социалистік еңбек ерлері|Социалистік Еңбек Ері]] ([[1948]]), [[Қазақстан|Қазақстанда]] [[колхоз]] құрылысын ұйымдастырушылардың бірі, [[Талдықорған облысы]] (қазіргі [[Алматы облысы]]), Талдықорған ауданы, Шұбартау ауылдық советі, Жаңалық колхозының председателі ([[1945]]-[[1950]]). [[1905]] жылы Талдықорған облысы, Бучар селосында туған. == Еңбек жолы мен жетістігі == * [[1928]]-[[1940]] жылдары Шұбартау, одан соң Большевистск ауылдық советінің хатшысы болады. * [[1940]]-[[1941]] жылдары Молотов атындағы колхоздың председателі болып істейді. * [[1941]]-[[1945]] жылдары [[Ұлы Отан соғысы|Ұлы Отан соғысына]] қатысады. * [[1945]] жылы соғыстан оралған соң Жаңалық колхозының председателі болып тағайындалады. ** [[1947]] жылы колхоз барлық егіс алқабынан 430 [[Центнер|центнерден]], ал 9 [[гектар]] жерден - 854 центнерден [[Қант қызылшасы|қант қызылшасын]] алады. ** [[1948]] жылы қант қызылшасы егілген 20 гектар жерден 826 центнерден, ал барлық алқаптан 310 центнерден өнім жинаған. == Наградалары == * "Құрмет белгісі" ордені ([[1946]]) * [[Ленин ордені]] ([[1947]], [[1948]],[[1957]]) * [["Орақ пен Балға" алтын медалі]] * [[Социалистік еңбек ерлері|Социалистік Еңбек Ері]] ([[1948]]) == Дереккөздер == <references/> == Сыртқы сілтемелер == * [http://darvblago.ru/505.html История народов Средней Азии] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131017023357/http://darvblago.ru/505.html |date=2013-10-17 }} [[Санат:Социалистік еңбек ерлері]] 905dcw6cbo1x7vaaftrwp0112rlicyw 0 523692 3481893 3055773 2025-06-21T11:58:39Z Amherst99 4439 3481893 wikitext text/x-wiki {{АҚШ штаты |атауы = Орегон |шынайыатауы = Oregon |ту = Flag of Oregon.svg |белгісі = Seal of Oregon.svg |карта = Map of USA OR.svg |лақапаты = «Таулыштат»<br />({{lang-en|Mountain State}}) |ұраны = «Тауларәрқашаназат»</br>({{lang-la|Montani semper liberi}}) |астанасы=[[Сейлем (Орегон)|Сейлем]] |іріқаласы = [[Портленд (Орегон)|Портленд]] |тұрғыны = 3 899 353 |санақжылы = 2012 |тығыздығы = 15 |тұрғыныОрны = 27 |ауданы = 255 026 |супайызы= 2,4 |ауданыОрны = |ендік1 = 42°00' |ендік2 = 46°15' |бойлық1 = 116°45' |бойлық2 = 124°30' |штатреті = 33 |штатстасусы = [[14 ақпан]] [[1859]] |губернаторы = Джон Альберт |уақытбелдеуі = |сайты = [http://www.oregon.gov www.oregon.gov] }} '''Орегон''' ({{lang-en|Oregon}} {{IPA|/ˈɔrɪɡən/}}) — [[АҚШ]]-тың солтүстік-батыс бөлігінде орналасқан [[тау]]лы [[штат]]. ==Тарихы== Ежелде бұл аймайқты үнділер мекен еткен. [[1778]] жылы [[Джеймс Кук]] алғашқылардың бірі болып Орегонның жағалауын зерттеп шықты. ==Галерея== <gallery caption="widths="150px"> Trilliumlake.jpg Crater lake oregon.jpg OregonCoastEcola Edit.jpg Portland panorama3.jpg Oregon population map 2000.png Public-Lands-Western-US.png|<ref>[http://www.wildlandfire.com/docs/2007/western-states-data-public-land.htm {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110727120656/http://www.wildlandfire.com/docs/2007/western-states-data-public-land.htm |date=2011-07-27 }}</ref>. Map of Oregon NA.png|<ref>[http://nationalatlas.gov/printable/images/pdf/reference/pagegen_or.pdf Map of Oregon.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140413005618/http://www.nationalatlas.gov/printable/images/pdf/reference/pagegen_or.pdf |date=2014-04-13 }}</ref>. </gallery> == Дереккөздер == <references/> {{АҚШ әкімшілік бөлінуі}} [[Санат:АҚШ штаттары]] nfii1h0ilswwnc05r4d89voetl3l07b 0 583602 3481657 3407428 2025-06-20T12:23:18Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 3481657 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы =Батыр |сурет = |әкімшілік күйі = Ауылдық округ орталығы |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =43 |lat_min =41|lat_sec = 34 |lon_deg =51|lon_min =12|lon_sec =17 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Маңғыстау облысы |кестедегі облыс = Маңғыстау облысы{{!}}Маңғыстау |ауданы = Мұнайлы ауданы |кестедегі аудан = Мұнайлы ауданы{{!}}Мұнайлы |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Батыр ауылдық округі{{!}}Батыр |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = 2011 |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 14,47 |климаты = |тұрғыны = {{өсім}}16621 |санақ жылы = 2021 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} '''Батыр''' — [[Маңғыстау облысы]] [[Мұнайлы ауданы]]ндағы ауыл, [[Батыр ауылдық округі]] орталығы. == Географиялық орны == Аудан орталығы — [[Маңғыстау (ауыл)|Маңғыстау]] ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 16 км-дей жерде, Ақтау-Жаңаөзен тас жолының 25 шақырымында орналасқан. == Халқы == [[2021 жыл]]ғы санақ қорытындысы бойынша 16621 адамды (8522 ер адам және 8099 әйел адам) құрады.<ref>[https://stat.gov.kz/national/2021/ 2021 жылғы ұлттық халық санағының қорытындылары]</ref> == Тарихы == 2010 жылдың 17 қыркүйегінде Бекет атаның 260 жылдығы тойы аясында «Батыр» ауылының бірінші кірпішін қалау рәсімі өткізілді. Ауылды ашу туралы ұсыныстар шеттен келген оралмандардың көбеюі және соған қоса Ақтау қаласы әкімдігіне жер телімін алуға кезекке тұрған азаматтар тізімінің артуына байланысты туындаған<ref>[http://www.inform.kz/kz/mangystau-oblysynyn-munayly-audanynda-batyr-dep-atalatyn-zhana-audan-ortalygy-salynady_a2304763 Маңғыстау облысының Мұнайлы ауданында «Батыр» деп аталатын жаңа аудан орталығы салынады] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170703221218/http://www.inform.kz/kz/mangystau-oblysynyn-munayly-audanynda-batyr-dep-atalatyn-zhana-audan-ortalygy-salynady_a2304763 |date=2017-07-03 }}</ref>. == Инфраструктурасы == Ауыл 8 ықшамауданнан (Алматы, Астана, Болашақ, Емір, Самал, Тамшалы, Хазар, Шерқала) тұрады. Онда 3 мектеп пен 1 амбулатория жұмыс істеуде. 2 мектеп Хазар және Самал ықшамаудандарында салынуда. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Мұнайлы ауданы елді мекендері}} [[Санат:Мұнайлы ауданы елді мекендері]] 3hwmyt4wttw7x4mrrvdcam6czas0j5w 3 635351 3481760 2746968 2025-06-20T21:34:47Z Malarz pl 17534 Malarz pl [[Қатысушы талқылауы:Alokimer]] бетін [[Қатысушы талқылауы:Renamed user 2b0b748e55904714594b99ac70049d56]] бетіне жылжытты (айдатқыш қалдырмады): Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/Alokimer|Alokimer]]" to "[[Special:CentralAuth/Renamed user 2b0b748e55904714594b99ac70049d56|Renamed user 2b0b748e55904714594b99ac70049d56]]" 2745916 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Alokimoh}} -- [[Қатысушы:Мықтыбек Оразтайұлы|Мықтыбек Оразтайұлы]] ([[Қатысушы талқылауы:Мықтыбек Оразтайұлы|талқылауы]]) 13:55, 2020 ж. ақпанның 22 (+06) 34z2hca5up4kr21g8ugrfo6o4lccl9k 0 648542 3481680 3415812 2025-06-20T13:22:26Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 3481680 wikitext text/x-wiki {{футбол клубы | атауы = Беерсхот | логотипі = K_Beerschot_VA_logo.svg | құрылған = 2013 | стадионы = [[Олимпиада стадионы (Антверпен)|Oлимпиада]]<br>[[Антверпен]], [[Бельгия]] | сыйымдылығы = 12,771<ref>[http://kfco.ibiscommunications.be/beerschot-wilrijk/#!/olympisch-stadion/ Het Olympisch Stadion op het Kiel] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180330080343/http://kfco.ibiscommunications.be/beerschot-wilrijk/#!/olympisch-stadion/ |date=2018-03-30 }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://kfco.ibiscommunications.be/beerschot-wilrijk/ |title=Archived copy |access-date=2018-04-02 |archive-date=2018-03-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180330080343/http://kfco.ibiscommunications.be/beerschot-wilrijk/ |url-status=bot: unknown }} kfco.ibiscommunications.be (last check 30/03/2018)</ref> | жаттықтырушысы = Эрнан Лосада | captain = [[Mike Vanhamel]] | жарыс = Pro League | маусым = 2022-23 | орын = 3. (2 дивизионда) | сайты = https://www.beerschot.be | pattern_b1 = _beerschot1718h | pattern_ra1 = _beerschot1718h | pattern_la1 = _beerschot1718h | pattern_s1 = _whitetop | leftarm1 = FFFFFF | body1 = 6104D2 | rightarm1 = FFFFFF | shorts1 = FFFFFF | socks1 = 6104D2 | pattern_b2 = _beerschot1718a | pattern_ra2 = _beerschot1718a | pattern_la2 = _beerschot1718a | leftarm2 = 1356F2 | body2 = FFFF00 | rightarm2 = 1356F2 | shorts2 = 1356F2 | socks2 = 1356F2 }} '''Беерсхот Вильрейк —''' 2013 жылы құрылған [[Бельгия]] футбол клубы, 2013 жылы таратылған "[[Беерсхот]]" клубының орнына құрылды. == Тарихы == Құрылған соң біраз уақыт әуесқой клуб ретінде Бельгия аймақтық лигаларында ойнады. 2015/16 жылғы маусымда үшінші дивизионға көтерілді. Сосын үш маусым қатарынан екінші дивизионда бақ сынады. 2020/21 жылғы маусымда тұңғыш рет [[Футболдан Бельгия чемпионаты|Бельгия Жюпиле лигасында]] өнер көрсетті. == Атақты ойыншылары == * {{ту|Қазақстан}} [[Ян Владимирович Вороговский|Ян Вороговский]] *{{ту|Камерун}} [[Жак Зуа]] == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == * https://www.beerschot.be/nl/team {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230925030635/https://www.beerschot.be/nl/team |date=2023-09-25 }} [[Санат:Бельгия футбол клубтары]] 5azgwfj4s8kh5r0vh3hujikl12fdmaj 0 653406 3481706 3481079 2025-06-20T17:28:40Z Орел Карл 81620 3481706 wikitext text/x-wiki {{Жүлде | атауы = Отан соғысы ордені<br /> I дәрежелі | суреті = [[Сурет:SU Order of the Patriotic War 1st class ribbon.svg|left|100px]] [[Сурет:Order of the Patriotic War (1st class).png|right|110px]] | фон түсі = | шынайы атауы = | мемлекет = | үшін мараппатталған = | тапсырушы = | негіз = | соңғы иегері = | барынша ұсынылған = | сайты = }} {{Жүлде | атауы = II дәрежелі | суреті = [[Сурет:SU Order of the Patriotic War 2nd class ribbon.svg|left|100px]] [[Сурет:Order Of The Patriotic War (2nd Class).png|right|110px]] | сурет атауы = | фон түсі = | шынайы атауы = {{lang-ru|Орден Отечественной войны}} | мемлекет = {{USSR}} | түрі = [[Орден|орден]] | үшін марапатталады = Кеңес Отаны үшін шайқастардағы ерлігі, қайсарлығы мен батылдығы | жағдайы = берілмейді | негіздеуші = | негізделді = [[20 мамыр]] [[1942 жыл]] | алғашқы иегері = [[2 маусым]] [[1942 жыл]] | соңғы иегері = [[1 тамыз]] [[1986 жыл]] | барынша ұсынылған = 9,1 млн астам<br /> '''соғыс кезінде:''' <br /> I дәрежелі — 324 903 адам <br /> II дәрежелі — 951 652 адам | жоғары марапаты = [[Александр Невский ордені (КСРО)|Александр Невский ордені]] | төменгі марапаты = [[Еңбек Қызыл Туы ордені]] | сайты = | Commons = Order of the Patriotic War }} '''Отан соғысы ордені''' ({{lang-ru|Орден Отечественной войны}}) — КСРО Жоғарғы Кеңесі Төралқасының «I және II дәрежелі Отан соғысы орденін белгілеу туралы» [[1942 жыл|1942 жылғы]] [[20 мамыр|20 мамырдағы]] Жарлығымен белгіленген КСРО ордені. Кейіннен КСРО Жоғарғы Кеңесі Төралқасының [[1943 жыл|1943 жылғы]] [[19 маусым|19 маусымдағы]] Жарлығымен орденнің сипаттамасына, ал орден ережесінде - КСРО Жоғарғы Кеңесі Төралқасының [[1947 жыл|1947 жылғы]] [[16 желтоқсан|16 желтоқсандағы]] Жарлығымен кейбір өзгерістер енгізілді. Соғыс кезінде 324 903 адам 1-дәрежелі, 951 652 адам 2-дәрежелі орденмен марапатталды. Жалпы 1985 жылға дейін 344 мыңнан астам адам І дәрежелі, 28 мыңға жуық адам II дәрежелі орденмен марапатталды. Жеңістің 40 жылдығына орай КСРО Жоғарғы Кеңесі Төралқасының 1985 жылғы 11 наурыздағы Жарлығымен мыналар марапатталды: I дәрежелі орденмен - шамамен 2 миллион 54 мың адам, I дәрежелі орденмен - шамамен 5 миллион 408 мың адам. Орден марапаттарының жалпы саны: I дәрежелі – 2 646 320, II дәрежелі – 6 715 100. == Орден тарихы == Отан соғысы ордені — Ұлы Отан соғысындағы алғашқы кеңестік марапат. Бұл сондай-ақ дәрежелерге бөлінген алғашқы кеңестік орден болды. 1977 жылы отбасыда қалдыру тәртібі қалған ордендер мен медалдарда таралғанға дейін марапатталушы қайтыс болған соң отбасына естелік ретінде берілген бірнеше кеңестік ордендердің бірі ([[Қазан төңкерісі ордені|Қазан төңкерісі]], [[Батыр-ана ордені (КСРО)|«Батыр-ана»]], I, II, III дәрежелі [[Ана даңқы ордені|Ана даңқы ордендерімен]] бірге; қалған ордендер мемлекетке қайтарылуға тиіс болды). 1942 жылы 10 сәуірде И. В. Сталин [[Жұмысшы-шаруа қызыл әскері|ЖШҚӘ]] тыл басшысы, интенданттық қызмет генерал-лейтенанты [[Андрей Васильевич Хрулев|А. В. Хрулевке]] фашистермен шайқаста ерекше көзге түскен әскери қызметкерлерді марапаттау туралы орденнің жобасын әзірлеуді және ұсынуды тапсырды. Бастапқыда, орден '''«Әскери ерлігі үшін»''' деп аталу керек еді. Орден жобасын әзірлеуге суретшілер Сергей Иванович Дмитриев ([[Ерлігі үшін медалі (КСРО)|«Ерлігі үшін»]], [[Жауынгерлік еңбегі үшін медалі|«Жауынгерлік еңбегі үшін»]] медальдары мен [[Жұмысшы-Шаруа Қызыл Әскеріне ХХ жыл медалі|«Жұмысшы-Шаруа Қызыл Әскеріне ХХ жыл» мерекелік медалінің]] жобаларының авторы) және Александр Иванович Кузнецов жұмылдырылды. Екі күннің ішінде алғашқы нобайлар пайда болды, осылардан металдан сынақ көшірмелерін жасау үшін бірнеше жұмыс таңдалды. 1942 жылы 18 сәуірде үлгілер бекітуге ұсынылды. Болашақ марапатқа негіз ретінде А. И. Кузнецовтың жобасын пайдалану туралы шешім қабылданды, ал белгідегі «Отан соғысы» деген жазудың идеясы С. И. Дмитриевтің жобасынан алынды. Орденді тағу, лентаның түсі және оны марапаттау жолағында орналастыру ережелері «КСРО ордендері мен медалдарына арналған таспалардың үлгілері мен сипаттамаларын және ордендерді, медалдарды, орден таспаларын тағу ережесін бекіту туралы» 1943 жылғы 19 маусымдағы КСРО Жоғарғы Кеңесі Төралқасының қаулысымен бекітілді<ref>{{мақала | авторы = | тақырыбы = Указ Президиума Верховного Совета СССР «Об утверждении образцов и описание лент к орденам и медалям СССР и Правил ношения орденов, медалей, орденских лент и знаков отличия» от 19 июня 1943 года| шынайы атауы = | сілтеме = https://sun.tsu.ru/mminfo/2020/000462771/1943/1943_023.pdf| тілі = ru| жауапты = | баспа авторы = | басылым = Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик| түрі = газет| орны = | баспасы = | жыл = 1943| томы = | нөмірі = 23 (229)| беттері = 1 – 2| isbn = | issn = }}</ref>. Ұрыста ерекше көзге түскен сарбаздар мен қолбасшыларды жедел марапаттау мақсатында Отан соғысы орденін тапсыру құқығы әскери қолбасшылыққа – майдан және флот қолбасшыларынан бастап, корпус қолбасшыларына дейін берілді. Орденмен марапаттау көбінесе ерлік жасағаннан кейін ұрыс жағдайында өтті. I және II дәрежелі Отан соғысы ордендерімен марапаттау туралы КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының алғашқы жарлықтары 1942 жылы 2 маусымда шықты. Ордендердің алғашқы иегерлері кеңес артиллеристері болды. Орден жарғысында I дәрежелі орден жаудың 1 ауыр (немесе орташа) немесе 2 жеңіл танкін (құрышты машинасын) артиллериялық атыспен жеке өзі жойған немесе қару есептобының құрамында 2 ауыр (немесе орташа) танкі немесе 3 жеңіл танкі (құрышты машинасын) жойған кез келген адамға беріледі делінген. Бірақ 32-гвардиялық полктің артиллеристері Харьков бағытындағы ұрыстарда капитан И. И. Криклий бастаған [[Оңтүстік-Батыс майдан (Ұлы Отан соғысы)|Оңтүстік-Батыс майданындағы]] 28-армиясы 13-гвардиялық атқыштар дивизиясының 42-гвардиялық атқыштар полкінің қапталын жауып, белгіленген мөлшерден асып түсті. 1942 жылы мамырда 200 фашист танкі кеңес бекіністеріне қарай жылжыған кезде артиллеристер мен [[Танк ататын мылтық|құрыш бұзушылар]] оларды абыроймен қарсы алып, жауды дәл соққылап, айтарлықтай шығынға ұшыратты. Екі күндік үздіксіз ұрыс кезінде капитан Криклий басқарған 32-гвардиялық артиллериялық полкінің 1-[[Артиллериялық дивизионы|артиллериялық дивизионы]] жаудың 32 танкісін жойды<ref>Дуров В. А. Русские и советские боевые награды. — Москва: Внешторгиздат, 1990 — С.79.</ref>. Капитан И.И. Криклий фашистердің 5 машинасын жеке өзі атып түсірді, бірақ ауыр жараланып, тылға көшірілді. 1942 жылы 16 мамырда капитан Криклий алған жарақатынан қайтыс болды. Жауынгерлік атқыштоптың бірнеше мүшесі қаза тапқанда, аға сержант А. В. Смирнов оның снаряд сынығы қолының білезігін жұлып кетсе де атуды жалғастырды. Капитан Иван Ильич Криклий I дәрежелі Отан соғысы орденінің бірінші иегері атанды, алайда № 312368 орденінің өзі тек 1971 жылы ғана оның отбасына берілді. Дәл осындай марапат аға сержант Алексей Васильевич Смирнов пен көршілес дивизиондағы 776-артиллериялық полкінің саяси жетекшісі Иван Константинович Стаценко берілді. Артиллериялық атқыштоптың қалған жауынгерлері — қызыл әскерші Григорьев Николай Ильич, Кулинец Алексей Иванович, Петрош Иван Полехтович, аға сержант Жарков Степан Трифонович, сержанттар Немфир Михаил Григорьевич және Нестеренко Петр Васильевич — II дәрежелі Отан соғысы орденімен марапатталды. №1 I дәрежелі Отан соғысы орденімен 1942 жылы Ржев түбіндегі шайқастарда көрсеткен ерлігі мен батылдығы үшін 52-атқыштар дивизиясының аға саяси жетекшісі, саяси бөлім басшысының орынбасары Василий Павлович Конюховтың қайтыс болғаннан кейін марапатталғанның ордені отбасына берілді ([[Батыс майдан (Ұлы Отан соғысы)|Батыс майданы]] әскерлеріне «Жеке құрамды марапаттау туралы» 1943 жылғы 24 қаңтардағы № 072 бұйрығы). №1 II дәрежелі Отан соғысы орденімен 155-танк бригадасы штабы басшысының барлау жөніндегі орынбасары аға лейтенант Павел Алексеевич Ражкин қайтыс болғаннан кейін марапатталды (1943 жылғы 5 сәуірдегі 3-армияның әскерлеріне қатысты № 22/н бұйрығы). I дәрежелі Отан соғысы орденінің тарихында бұл марапат бір ғана әскери операцияның барлық қатысушыларына тапсырылған жағдайлар өте сирек кездеседі. Бұл құрметті бірінші болып 1942 жылы 5 шілдеде Баренц теңізінде жаудың ең ірі «Тирпиц» линкорына шабуыл жасаған «К-21» сүңгуір қайықтың экипаж мүшелері алды. Сондай-ақ I дәрежелі Отан соғысы орденімен 1943 жылдың қаңтарында Северский Донец өзені маңындағы екі күндік шайқасқа қатысушылардың барлығы – лейтенант А.Атаев басқаратын шабуылдаушы топтың 30 жауынгері (112-башқұрт атты әскері дивизиясының 294-атты әскер полкі) марапатталды. Отан соғысы орденімен әскери бөлімдер мен құрамалар, әскери оқу орындары мен қорғаныс зауыттары марапатталды. I дәрежелі Отан соғысы орденімен көптеген қалалар да марапатталды: * [[Новороссийск]], [[Смоленск]] (1966), * [[Керіш (қала)|Керіш]], [[Тихвин]] (1974), * [[Воронеж]] (1975), * [[Наро-Фоминск]] (1976), * [[Луга]] (1977), * [[Ржев]] (1978), * [[Орел (қала)|Орел]], [[Курск]], [[Белгород]], [[Сочи]], [[Кисловодск]], [[Могилев]] (1980), * [[Ельня]], [[Корсунь-Шевченковский]], [[Ломоносов (қала)|Ломоносов]], [[Туапсе]] (1981), * [[Мурманск]], [[Дондағы Ростов]], [[Серпухов]], [[Кефе]] (1982), * [[Великие Луки]], [[Дятьково]] (1983), * [[Кандалакша]], [[Кингисепп]], [[Кишинев]], [[Орша]], [[Старая Русса]], [[Таллин]] (1984), * [[Волоколамск]], [[Борисов (қала)|Борисов]], [[Изюм (қала)|Изюм]], [[Можайск]], [[Налшық]], [[Тирасполь]], [[Шяуляй]] (1985). Сондай-ақ 1969 жылы Словакияның Склабинья ауылы Отан соғысы орденімен марапатталды. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1947 жылғы 15 қазандағы Жарлығымен азаматтық тұлғаларды орденмен марапаттауға ұсынуға тоқталғандығы белгіленді, өйткені бұл орден жарғысына сәйкес келмейді. Соғыстан кейін Отан соғысы орденімен ұрыстарда қандай да бір себептермен тағайындалған марапаттарын ала алмаған он мыңдаған жараланған жауынгерлер марапатталды. 1977 жылдың мамыр айына дейінгі кезеңде Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде антифашистік күреске қатысқан — 700-ге жуық шетел азаматтары Отан соғысы орденімен марапатталды<ref>Символ воинской доблести // «Смена», 13 мая 1977 г.</ref>. == Орден жарғысы == Отан соғысы орденімен Қызыл Әскер, Әскери-теңіз флоты, ІІХК әскерлері мен партизан жасақтарының Кеңес Отаны үшін шайқастарда батылдық, табандылық және ержүректілік көрсеткен жауынгерлер мен қолбасшылық құрам, сондай-ақ іс-әрекеттері әскерлердің ұрыс қимылдарының сәтті өтуіне үлес қосқан әскери қызметкерлер марапатталады. Отан соғысы орденімен марапаттау КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының Жарлығымен жүзеге асырылады. Отан соғысы ордені екі дәрежеден тұрады: I және II дәрежелі. Орденнің ең жоғарғы дәрежесі - I дәреже. Марапатталушының марапаттау дәрежесі КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының Жарлығымен белгіленеді. Кеңестік марапаттар жүйесінің тарихында тұңғыш рет орден жарғысында еңбегі сіңген тұлғаны марапатқа ұсынуға болатын нақты ерліктер тізімделді. === I дәрежелі Отан соғысы орденімен марапатталады === Жау тылында ерекше маңызды нысанды дәл соғып, жойған; [[Ленин ордені|Ленин орденімен]] марапатталған штурман немесе ұшқыш жауынгерлік тапсырма кезінде ұшақ экипажында өз міндеттерін ерлікпен орындаған; Кімде-кім экипаж құрамына кіріп, әуе шайқасында осынша ұшақ атып түсірсе: : ауыр-бомбалаушы авиация — 4 ұшақ; : шалғай-бомбалаушы авиация — 5 ұшақ; : жақыннан-бомбалаушы авиация — 7 ұшақ; : шабуылдаушы авиация — 3 ұшақ; Кімде-кім экипаж құрамына кіріп, мынадай әрекет жасаса: : ауыр-бомбалаушы авиация — 20 сәтті жауынгерлік тапсырмамен ұшса; : шалғай-бомбалаушы авиация — 25 сәтті жауынгерлік тапсырмамен ұшса; : жақыннан-бомбалаушы авиация — 30 сәтті жауынгерлік тапсырмамен ұшса; : шабуылдаушы авиация — 25 сәтті жауынгерлік тапсырмамен ұшса; : жойғыш авиация — 60 сәтті жауынгерлік тапсырмамен ұшса; : шалғай-барлаушы авиация — 25 сәтті жауынгерлік тапсырмамен ұшса; : жақыннан-барлаушы авиация — 30 сәтті жауынгерлік тапсырмамен ұшса; : түзетуші авиация — 15 сәтті жауынгерлік тапсырмамен ұшса; : байланыс авиациясы — 60 сәтті жауынгерлік тапсырмамен ұшып, өзінің аумағына қондырса және 30 сәтті жауынгерлік тапсырмамен ұшып, қарсылас басып алған аумақтағы өзінің әскерлері орналасқан жерде қондырса; : тасымалдаушы авиация — 60 сәтті жауынгерлік тапсырмамен ұшып, өзінің аумағына қондырса және 15 сәтті жауынгерлік тапсырмамен ұшып, қарсылас басып алған аумақтағы өзінің әскерлері орналасқан жерде қондырса; Кімде-кім авиациялық бөлімшелерді нақты және үздіксіз басқаруды ұйымдастырса; Кімде-кім штабтың нақты және жүйелі жұмысын ұйымдастырса; Кімде-кім қарсыластың аумағына апатты түрде қонғануға мәжбүр болып, зақымданған ұшақты жөндеп, қайтадан әуеге ұшырса; Кімде-кім қарсылас оғының астында алдыңғы әуеайлақта кем дегенде 10 ұшақты қалпына келтіре алса; Кімде-кім қарсылас оғының астында әуеайлақтан барлық керек-жарақтарды шығара алып, және оны миналап, қарсыластың ол жерге қонуына жол бермесе; Кімде-кім қарсыластың 2 ауыр немесе орташа, не болмаса, 3 жеңіл танкін (құрышты машинасын) немесе атқыштар есептабының құрамында - қарсыластың 3 ауыр немесе орташа, не болмаса, 5 жеңіл танкін (құрышты машинасын) жеке өзі жойса; Кімде-кім артиллериялық атыспен қарсыластың кемінде 5 батареясын талқандаса; Кімде-кім артиллериялық атыспен қарсыластың кем дегенде 3 ұшағын жойса; Кімде-кім танк экипажының құрамында қарсыластың атыс қаруы мен адам күшін жою бойынша 3 жауынгерлік тапсырманы сәтті орындаса немесе ұрыста жаудың кемінде 4 танкісін, не болмаса, 4 қаруын жойса; Кімде-кім қарсылас оғының астында қарсылас зақымдаған кемінде 3 танкті ұрыс даласынан шығарса; Кімде-кім қауіпті елемей, бірінші болып қарсыластың [[Ағашты-топырақты атыс нүктесі|АТАН]] ([[Ұзақ мерзімді атыс нүктесі|ҰМАН]], [[Жертаса|жертаса]] немесе [[Блиндаж|блиндаж]]) кіріп, оның гарнизонын жойып және әскерлерге бұл шепті тез басып алуға мүмкіндік берсе; Кімде-кім қарсылас оғының астында көпір жасап, жау қиратқан өткелді жөндесе; қарсылас оғының астында, қолбасшылықтың бұйрығымен жау қозғалысын кешіктіру үшін көпірді немесе өткелді жеке өзі жарып жіберсе; Кімде-кім қарсылас оғының астында техникалық немесе жеке байланыстарды орнатып, жау жойған техникалық байланыс құралдарын жөндеп, сол арқылы әскерлердің ұрыс қимылдарын бақылаудың үздіксіздігін қамтамасыз етсе; Ұрыс кезінде өз бастамасымен мылтықты (батареяны) ашық алаңға лақтырып, алға басып келе жатқан жауға және оның техникасына оқ жаудырса; Кімде-кім бөлікке немесе бөлімшеге қолбасшылық етіп, күші басым қарсыласын жойса; Кімде-кім атты әскер шапқыншылығына қатысып, жау тобына кесіп кіріп, оны жойса; Кімде-кім қарсыластың артиллериялық батареясын күшпен басып алса; Кімде-кім жеке барлау нәтижесінде жау қорғанысының осал тұстарын анықтап, әскерлерді жау тылына шығарса; Кімде-кім кеме, ұшақ немесе жағалау батареясының жауынгерлік есептабының құрамында қарсыластың әскери кемесін немесе екі көлігін суға батырса; Кімде-кім қарсылас аумағына теңіз [[Десант|десантын]] ұйымдастырып, сәтті жеткізсе; Кімде-кім қарсылас оғының астында зақымданған кемесін шайқастан шығарып алса; Кімде-кім қарсыластың әскери кемесін басып алып, өз базасына әкелсе; Кімде-кім қарсылас базаларына жақындаған жерлерде мина алаңдарын сәтті орналастырса; Кімде-кім бірнеше рет [[Миналы трал|тралдау]] арқылы флоттың жауынгерлік қызметін сәтті қамтамасыз еткізсе; Кімде-кім ұрыстағы зақымдануды сәтті жою арқылы кеменің жауынгерлік қабілетін қалпына келтірсе немесе зақымдалған кемені базаға қайтаруды қамтамасыз етсе; Кімде-кім қарсыласты талқандауға үлес қосқан әскерлердің операциясын материалды-техникалық қамтамасыз етуді тамаша ұйымдастырса. === II дәрежелі Отан соғысы орденімен марапатталады === [[Қызыл Ту ордені|Қызыл Ту орденімен]] марапатталған штурман немесе ұшқыш жауынгерлік тапсырма кезінде ұшақ экипажында өз міндеттерін ерлікпен орындаған; Кімде-кім экипаж құрамына кіріп, әуе шайқасында осынша ұшақ атып түсірсе: : ауыр-бомбалаушы авиация — 3 ұшақ; : шалғай-бомбалаушы авиация — 4 ұшақ; : жақыннан-бомбалаушы авиация — 6 ұшақ; : шабуылдаушы авиация — 2 ұшақ; : жойғыш авиация — 2 ұшақ; Кімде-кім экипаж құрамына кіріп, мынадай әрекет жасаса: : ауыр-бомбалаушы авиация — 15 сәтті жауынгерлік тапсырмамен ұшса; : шалғай-бомбалаушы авиация — 20 сәтті жауынгерлік тапсырмамен ұшса; : жақыннан-бомбалаушы авиация — 25 сәтті жауынгерлік тапсырмамен ұшса; : шабуылдаушы авиация — 20 сәтті жауынгерлік тапсырмамен ұшса; : жойғыш авиация — 50 сәтті жауынгерлік тапсырмамен ұшса; : шалғай-барлаушы авиация — 20 сәтті жауынгерлік тапсырмамен ұшса; : жақыннан-барлаушы авиация — 25 сәтті жауынгерлік тапсырмамен ұшса; : түзетуші авиация — 10 сәтті жауынгерлік тапсырмамен ұшса; : байланыс авиациясы — 50 сәтті жауынгерлік тапсырмамен ұшып, өзінің аумағына қондырса және 20 сәтті жауынгерлік тапсырмамен ұшып, қарсылас басып алған аумақтағы өзінің әскерлері орналасқан жерде қондырса; : тасымалдаушы авиация — 50 сәтті жауынгерлік тапсырмамен ұшып, өзінің аумағына қондырса және 10 сәтті жауынгерлік тапсырмамен ұшып, қарсылас басып алған аумақтағы өзінің әскерлері орналасқан жерде қондырса; Ұсталған трофейлік ұшақты ұрыс жағдайында қалпына келтіріп, игеріп, пайдалана білсе; Кімде-кім қарсылас оғының астында алдыңғы әуеайлақта кем дегенде 5 ұшақты қалпына келтіре алса; Кімде-кім қарсыластың 1 ауыр немесе орташа, не болмаса, 2 жеңіл танкін (құрышты машинасын) немесе атқыштар есептабының құрамында - 2 ауыр немесе орташа, не болмаса, қарсыластың 3 жеңіл танкісін (құрышты машинасын) артиллериялық атыспен жеке өзі жойса; Кімде-кім қарсыластың атыс күшін артиллериямен немесе минометпен жойып, әскерлердің сәтті әрекетін қамтамасыз етсе; Кімде-кім артиллериялық немесе минометтық атыспен қарсыластың кемінде 3 батареясын талқандаса; Кімде-кім артиллериялық атыспен қарсыластың кем дегенде 2 ұшағын жойса; Кімде-кім өз танкімен қарсыластың кем дегенде 3 атыс нүктесін жойып, осылайша алға басып келе жатқан жаяу әскердің жылжуына үлес қосса; Кімде-кім танк экипажының құрамында қарсыластың атыс қаруы мен адам күшін жою бойынша 3 жауынгерлік тапсырманы сәтті орындаса немесе ұрыста жаудың кемінде 3 танкісін, не болмаса, 3 қаруын жойса; Кімде-кім қарсылас оғының астында қарсылас зақымдаған кемінде 2 танкті ұрыс даласынан шығарса; Кімде-кім қарсыластың танкісін ұрыс даласында немесе жау тылында гранаталарды, жанғыш қоспасы бар бөтелкелерді немесе жарылғыш пакеттерді пайдаланып жойса; Кімде-кім жау қоршауында қалған бөлікті немесе бөлімшені басқарып, жауды талқандай, қару-жарақ пен әскери мүліктерді жоғалтпай, өз бөлігін (бөлімшесін) қоршаудан алып шықса; Кімде-кім қарсыластың атыс орындарына жасырынып кіріп, жаудың кемінде бір қаруын, үш минометін немесе үш пулеметін жойса; Кімде-кім түнде жаудың қарауыл бекетін (шолғыншы, құпияшы) жойса немесе басып алса; Кімде-кім жеке қаруын пайдаланып қарсыластың бір ұшағын атып түсірсе; Кімде-кім басым жау күштеріне қарсы шайқасып, тіпті, бір қарыс жерді бермей, жауға орасан үлкен зиян келтірсе; Кімде-кім күрделі ұрыс жағдайында қолбасшылық пен ұрыс жүргізіп жатқан әскерлер арасындағы үздіксіз байланысты ұйымдастырып, қамтамасыз етіп, сол арқылы әскерлердің әрекетінің сәтті өтуіне ықпал етсе; Кімде-кім кеме, ұшақ немесе жағалау батареясының жауынгерлік есептабының құрамында қарсыластың әскери кемесін немесе бір көлігін жарамсыз етсе, не болмаса, зақымдаса; Кімде-кім қарсыластың көлігін басып алып, өз базасына әкелсе; Кімде-кім қарсыласты дер кезінде анықтау арқылы кемеге немесе базаға шабуылдың алдын алса; Кімде-кім кеменің сәтті орағытуын қамтамасыз етіп, нәтижесінде қарсыластың кемесі батса немесе зақымдалса; Кімде-кім шебер және нақты жұмыс арқылы кеменің (жауынгерлік бөліктің) сәтті жауынгерлік жұмысын қамтамасыз етсе; Кімде-кім бөліктің, құраманың, әскердің үздіксіз материалды-техникалық қамтамасыз етілуін ұйымдастырса және сол арқылы бөліктің, құраманың табысқа жетуіне жағдай жасаса; Отан соғысы орденімен марапаттау жаңа ерлік пен ерекшеліктерге байланысты қайталануы мүмкін. I дәрежелі Отан соғысы орденімен марапатталушы кеудесінің оң жағында тағып, [[Александр Невский ордені (КСРО)|Александр Невский орденінен]] кейін орналасқан. II дәрежелі Отан соғысы ордені кеуденің оң жағына тағылып, I дәрежелі Отан соғысы орденінен кейін орналасқан. == Жеңістің 40 жылдығына арналған марапаттар (1985) == 1985 жылы КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының «1941-1945 жылдардағы Ұлы Отан соғысындағы Кеңес халқының Жеңісіне 40 жыл толуына орай» Жарлығымен сол кезде өмір сүрген барлық соғыс ардагерлері Отан соғысы орденімен марапатталды<ref>{{кітап|авторы= |бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы= Указ Президиума ВС СССР от 11.03.1985 N 2019-XI "О награждении орденом Отечественной войны активных участников Великой Отечественной войны 1941–1945 годов"|шынайы атауы= |сілтеме= https://docs.cntd.ru/document/901967576|уикитека= |жауапты= |басылым= |орны= |баспасы= |жыл=1985 |томы= |беттері= |барлық беті= |сериясы= |isbn= |тиражы= |ref=Указ № 2019-XI}} </ref>. <blockquote> … I дәрежелі Отан соғысы орденімен марапатталсын: <br /> — Кеңес Одағының Батырлары – Ұлы Отан соғысына қатысушылар; <br /> — Даңқ орденінің үш дәрежесімен марапатталған тұлғалар; <br /> — Ұлы Отан соғысы жылдарындағы әскери атақтарына қарамастан, белсенді армияның, партизан құрамаларының құрамында немесе астыртын әрекетте Ұлы Отан соғысына тікелей қатысқан маршалдар, генералдар мен адмиралдар; <br /> — Ұлы Отан соғысына белсенді армияның, партизан құрамаларының құрамында немесе астыртын құрамында тікелей қатысқан, ұрыста жараланған және Ұлы Отан соғысы жылдарында КСРО ордендерімен немесе «Ерлігі үшін», Ушаков, «Жауынгерлік еңбегі үшін», Нахимов, «Отан соғысының партизаны» медалдарымен марапатталған адамдар; <br /> — соғыста жараланған Ұлы Отан соғысының мүгедектері. II дәрежелі Отан соғысы орденімен марапатталсын: <br /> — егер осы Жарлыққа сәйкес I дәрежелі Отан соғысы орденімен марапаттаулыға жарамаса, бірақ Ұлы Отан соғысына белсенді армияның, партизан құрамаларының құрамында немесе астыртын құрамында тікелей қатысқан адамдар. </blockquote> КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының Жарлығы сондай-ақ 1945 жылғы Жапониямен соғысқа қатысушыларға («милитаристік Жапониямен соғысқа қатысушылар») және КСРО-ның батыс аймақтарындағы ұлтшыл астыртын топтарға қарсы соғыстан кейінгі күреске қатысушыларға да («ұлтшыл астыртын әрекетті жою жөніндегі ұрыс қимылдарына тікелей қатысушылар...» 1931 жылдың 15 желтоқсанына дейін) қатысты болды. == Орден сипаттамасы == Отан соғысы ордені – ұштары қызыл жұлдыздың ұштары арасында орналасқан бесбұрышты жылтыратылған жұлдыз түрінде алшақ жатқан сәулелер аясында лағыл-қызыл эмалмен қапталған дөңес бесбұрышты жұлдыздың бейнесі. Қызыл жұлдыздың ортасында «ОТАН СОҒЫСЫ» деген жазу жазылған ақ эмалды белдікпен жиектеліп, лағыл-қызыл түсті дөңгелек табақшадағы орақ пен балғаның бейнесі бейнеленген, белдіктің төменгі жағында жұлдызша бар. Жұлдыз сәулелерінің аясында айқастырылған Мосин мылтығы мен қылыш бейнеленген. Мылтық ұңғысы төмен оңға, қылыштың сабы төмен солға қараған. Орденнің таспасы бойлық қызыл жолақтары бар күрең-қызыл түсті жібек, қатқыл келеді: : I дәрежеліде — таспаның ортасында бір жолағы бар, ені 5 мм; : II дәрежеліде — жиектерінің бойымен екі жолағы бар, әрқайсысының ені 3 мм. Таспаның ені — 24 мм. == Әдебиет == * [http://sun.tsu.ru/mminfo/2020/000462771/1942/1942_019.pdf Указ Президиума Верховного Совета «Об учреждении Ордена Отечественной войны первой и второй степени» от 20 мая 1942 года] // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик : газета. — 1942. — 28 мая (№ 19 (178)). — С. 1. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:КСРО ордендері]] fmrtn5s7wqe3cimj65ki6bnm7xeoh0e 0 657336 3481744 3239406 2025-06-20T19:14:01Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 3481744 wikitext text/x-wiki '''Бидермайер''' ({{lang-de|Biedermeier}} - ​​қарапайым, үйреншікті) — 1815-1848 жылдары кең таралған [[Германия|неміс]] және [[Австрия|австриялық]] өнеріндегі бағыт. Бұл [[ампир]] стилін ауыстырған [[романтизм]]нің бір саласы, сондықтан оны кейде [[ампир]] стилі мен [[романтизм]]нің қоспасы деп те атайды. Бидермейерде [[ампир]] стилінің формалары сыршылдық пен үй жайлылығы ретінде көрініс тапты. Бидермейер бағытына [[интерьер]]дің, табиғаттың және күнделікті өмірдің көріністерін нәзік әрі ұқыпты түрде суреттеу тән.<ref>[https://vertex-art.ru/statyi/stili-i-napravleniya-zhivopisi#Бидермейер/ Стили и направления живописи]</ref> [[Сурет:Carl Spitzweg 036.jpg|нобай|[[Карл Шпицвег]] — Жексенбілік серуен (1841)]] [[Сурет:Langes Tannen Biedermeierzimmer 06.jpg|нобай|Бидермайер заманының бөлмесі (1830)]] [[Сурет:Zimmerbild 96.jpg|нобай|[[Эдуард Гертнер]] — Бөлме (1849)]] [[Сурет:Ferdinand Georg Waldmüller - The Eltz Family - WGA25426.jpg|нобай|[[Фердинанд Георг Вальдмюллер]] - Дәрігер Эльц отбасымен (1835)]] == Тарихы == Бидермайер - [[неоклассицизм]] мен [[романтизм]] арасындағы өтпелі кезеңде пайда болған бағыт. Негізінен [[Германия]]да, [[Австрия]]да, [[Италия]]ның солтүстігінде және [[Скандинавия]] елдерінде таралды. Пайда болу мен таралу уақыты [[Наполеон]] соғыстарынан кейінгі Вена конгрессі кезінен бастап және 1848 жылғы [[еуропа]]лық [[революция]]лар басталғанға дейін 1815 - 1848 жылдар аралығымен белгіленеді. Бұл термин, ең алдымен, әдебиет, музыка, бейнелеу өнері және [[интерьер]] [[дизайн]]ы секілді салаларда өркендеген көркем стильге қатысты қолданылады. Бидермайер кейінгі стильдерге қатты әсер етті, әсіресе [[Вена]]да бастауын алған бағыттарға. Жаңа стильді сипаттау үшін бидермайер термині 1894 жылдан бастап қана қолданыла бастады. Бұл ойдан шығарылған күлкілі кейіпкер, Готлиб Бидермайердің сәл өзгертілген атауы болып табылады, оның тегі «қарапайым мистер Мейер» деп аударылады. Готлиб Бидермайер [[Мюнхен]]нің Fliegende Blätter журналында аптасына бір рет өмір туралы аңғал поэзия мен толғаныстарын жазған ұсақ буржуа болған деген ой бар. Ол отбасылық өмірге және жеке істерге, мысалы, хат жазу немесе жеке хоббимен айналысуға басымдық беретін орта таптағы жайлылықтың символына айналды. == Ерекшеліктері == Бидермайер бейнелеу өнері жоғары сапасымен танымал. Мазмұны мен формасы үйлесімді келетін [[эстетика]]лық бірегейлікті қалыптастырып, өзгерістерге дайын шығармашылық рухқа жол береді. [[Пейзаж]]дарда суретшілер үнемі шынайы әрі реалистік кескіндерді салуға тырысты, ал тарихи кескіндеме өткенді сипаттау ғана емес, сонымен бірге Иоганн Михаэль Недердің «Ат айдаушылардың дауы» (1828) суретіндегі сияқты барлық мәліметті дәл жеткізе отырып, өз заманы туралы хабарлама жасау мақсатын арқалады. Өз кезегінде [[портрет]] адамдарды жеке ерекшеліктерімен шынайы бейнелеуге тырысты. Гүлдер мен жемістердің бейнелері болса, жоғары көркемдік шеберлігімен ерекшеленеді және терең ғылыми бақылауларға негізделген. Суретшілер шаруалардың, буржуазияның немесе жұмысшылардың өмірінен шабыт алып, көрермендерге сол кездегі қарапайым өмір мен ерекше мерекелік күндерді көрсеткісі келді. [[Интерьер]] мен [[дизайн]]да бидермайер металдық [[декор]]мен жүктелмеген жергілікті ормандардың (шие, шаған және емен) ақшыл түсті келетін ағаштарымен тығыз байланысты. Осы стильдегі жиһаз өте ұқыпты геометриялық көрінісімен ерекшеленеді. Тіпті, бидермайер кезеңіндегі жиһаз және өмір салты 1896 жылы [[Вена]]ның қолданбалы өнер мұражайында өткен көрменің тақырыбына айналды. Бұл талғампаз стиль көрменің көптеген қонақтарына ұнағаны соншалық, ол [[Ар-деко]]ның пайда болу кезеңіне дейін еуропалық шенеуніктер арасында кеңінен танымал болды. Бидермайердің қарапайымдылығы мен әсемдігі [[Вена]] шеберханаларының басшыларына, кейіннен [[Баухауз]]дың әр түрлі бағыттарына әсер етті.<ref>[https://artchive.ru/encyclopedia/4392~Biedermeier/ Бидермайер]{{Deadlink|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Танымал суретшілері == * [[Карл Шпицвег]], * [[Франц Крюгер]], * [[Георг Фридрих Керстинг]], * [[Фердинанд Георг Вальдмюллер]], * [[Фридрих фон Амерлинг]], * [[Фридрих Гауерманн]], * [[Павел Федотов]]. == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} [[Санат:Сәулет стильдері]] [[Санат:Бидермайер]] j448dmfm78vt7ka3pvwqrk5k7eitlxc 0 658237 3481684 3284881 2025-06-20T13:55:47Z Azafazanaza 169316 Атауын 3481684 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = Қала |қазақша атауы = Қожалы |шынайы атауы = {{lang-kaa|Xojeli}} <br /> {{lang-uz|Xoʻjayli}} |сурет = Железнодорожная станиця Ходжейли 5537034.jpeg |сурет атауы = |жағдайы = |ел = Өзбекстан |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir = N|lat_deg = 42|lat_min = 24|lat_sec = 00 |lon_dir = E|lon_deg = 59|lon_min = 26|lon_sec = 00 |CoordAddon = type:city()_region:UZ |CoordScale = |аймақ түрі = Республика |аймағы = Қарақалпақстан |кестедегі аймақ = Қарақалпақстан |аудан түрі = Өзбекстан Республикасы аудандары{{!}}Түмен |ауданы = Қожалы ауданы |кестедегі аудан = Қожалы ауданы |қауым округі түрі = |қауым округі = |кестедегі қауым округі = |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = |басшысы = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = 1926 |жер аумағы = |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 73 |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = 104 589 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +5 |DST = |телефон коды = +99861 |пошта индексі = 231305 |пошта индекстері = |автомобиль коды = |идентификатор түрі = |сандық идентификаторы = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} '''Қожаелы''' ({{lang-kaa|Xojeli}}; {{lang-uz|Xoʻjayli}}) — [[Қарақалпақстан|Қарақалпақстандағы]] ([[Өзбекстан]]) қала, [[Қожалы ауданы|Қожаелы ауданының]] (түмен) әкімшілік орталығы. [[Водник (Қарақалпақстан)|Водник]] қалалық ауылы Қожаелы қалалық хәкімдігіне (әкімдігіне) бағынады. == Атауы == «Қажылардың орны» деп аударуға болатын қаланың атауы Миздахан қорымымен байланысты. Онда Орта Азия аңызы бойынша [[Адам ата|Адам]] - бірінші адам жерленген кесене бар<ref>[http://www.centrasia.ru/newsA.php4?st=1151556960 «Мазда отқа табынушылар қаласының құпиялары. Өзбек Қожалыдан репортаж»]{{Deadlink|date=February 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. == Тарихы == Қожалы (Қожа елі) қаласының тарихы әлі күнге дейін арнайы зерттелген жоқ. П. П. Иванов, М. Юлдашев, А. Садықов, Ю. Гулямов, С. Камалов, Ю. Брегель, О. Жәләлов, В. Н. Ягодин, М. Мамбетұллаев, Т. Қожаев, Г.Ходжаниязов, М.Ш Қадырниязов, М.Төребеков, Х.Есбергенов, О.Юсупов, тағы басқа тарихшылар мен археологтар еңбектері мен зерттеулерінде Қожалы мәдениетінің тарихы мен тарихының әр түрлі жағдайларын бөліп көрсетті. Осыған байланысты Қожалы қаласының өткен өміріне қатысты мұрағаттық материалдар үлкен қызығушылық тудырады, олар 500 жылдан астам уақыт бойы қарақалпақтардың, қазақтардың, түрікмендердің және хорезмдік өзбектердің негізгі базарлары Әмударияның сол жағалауында көптеген тарихи, әлеуметтік, мәдени және саяси оқиғалардың орталығы болды. Өткен ғасырларда еуропалық және ресейлік көпестер, елшілер, саяхатшылар және ғалым-түркологтар барған Қожалы қаласы туралы құнды мәліметтер Санкт-Петербург, Мәскеу, Орынбор, Астрахан, Ташкент, Хиуа, сонымен бірге, ҚР Орталық мемлекеттік мұрағат, Тасауыз облысы ОММ, ӨР Орталық мемлекеттік мұрағат материалдарында сақталуда. XVII ғасырдан бастап өзін Хиуа елшілігінің істеріне өздерін Жақып пайғамбар мен [[Қожа Ахмет Ясауи|Қожа Ахмет Ясауидің]] ұрпақтары санайтын Қожа руынан шыққан адамдар белсенді түрде қосылды. == Географиясы == Қала [[Нүкіс|Нүкістен]] батысқа қарай 10 км жерде орналасқан және онымен [[Әмудария]] арқылы өтетін көлік көпірі байланыстырылған. [[Түрікменабат]] - [[Мақат]] бағытындағы теміржол вокзалы. Әмудариядағы айлақ (қала орталығынан 11 км шығысқа қарай). == Экономикасы == Қалада мақта тазалайтын және кеме жөндейтін зауыттар; мақта иіру, мақта тоқу және кілем фабрикалары; тамақ өнеркәсібі кәсіпорындары бар. == Тұрғындары == Қожалы - халық саны бойынша Қарақалпақстанның [[Нүкіс]] қаласынан кейін 2-орында, [[Өзбекстан|Өзбекстанда]] 16-орындағы қала<ref name="wg"/>. Тұрғындары 104 589 адамды құрайды (2009)<ref name="wg">[http://bevoelkerungsstatistik.de/wg.php?x=1196882116&men=gcis&lng=de&dat=32&geo=-225&srt=npan&col=aohdq&pt=c&va=x World Gazetteer: Usbekistan — die wichtigsten Städte<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>. Тұрғыны 104 589 адам (2009). == Әйгілі тұрғындары == * '''Суньят Рахматуллин''' (1934 ту.) — кеңестік су шаңғы жаттықтырушысы, инженер. * '''Абдулла Қадырбаев''' (1926—1979) — Халықтық бақылаудың төрағасы. * '''Әлішер Әуезбаев''' (1971 ту.) — Жапониядағы бокстан Азия ойындарының чемпионы (1994).<ref>{{Cite web|url=http://www.olympicboxing.uz/Asian-Games|title=Жазғы Азия ойындары|author=|website=|date=|publisher=}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қарақалпақстан қалалары]] [[Санат:Қожалы ауданының елді мекендері]] c28v4mdgsk7ldc45mp1gib3kobk7lbg 3481685 3481684 2025-06-20T13:56:23Z Azafazanaza 169316 Атауын дұрыстау 3481685 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = Қала |қазақша атауы = Қожаелы |шынайы атауы = {{lang-kaa|Xojeli}} <br /> {{lang-uz|Xoʻjayli}} |сурет = Железнодорожная станиця Ходжейли 5537034.jpeg |сурет атауы = |жағдайы = |ел = Өзбекстан |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir = N|lat_deg = 42|lat_min = 24|lat_sec = 00 |lon_dir = E|lon_deg = 59|lon_min = 26|lon_sec = 00 |CoordAddon = type:city()_region:UZ |CoordScale = |аймақ түрі = Республика |аймағы = Қарақалпақстан |кестедегі аймақ = Қарақалпақстан |аудан түрі = Өзбекстан Республикасы аудандары{{!}}Түмен |ауданы = Қожалы ауданы |кестедегі аудан = Қожалы ауданы |қауым округі түрі = |қауым округі = |кестедегі қауым округі = |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = |басшысы = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = 1926 |жер аумағы = |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 73 |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = 104 589 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +5 |DST = |телефон коды = +99861 |пошта индексі = 231305 |пошта индекстері = |автомобиль коды = |идентификатор түрі = |сандық идентификаторы = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} '''Қожаелы''' ({{lang-kaa|Xojeli}}; {{lang-uz|Xoʻjayli}}) — [[Қарақалпақстан|Қарақалпақстандағы]] ([[Өзбекстан]]) қала, [[Қожалы ауданы|Қожаелы ауданының]] (түмен) әкімшілік орталығы. [[Водник (Қарақалпақстан)|Водник]] қалалық ауылы Қожаелы қалалық хәкімдігіне (әкімдігіне) бағынады. == Атауы == «Қажылардың орны» деп аударуға болатын қаланың атауы Миздахан қорымымен байланысты. Онда Орта Азия аңызы бойынша [[Адам ата|Адам]] - бірінші адам жерленген кесене бар<ref>[http://www.centrasia.ru/newsA.php4?st=1151556960 «Мазда отқа табынушылар қаласының құпиялары. Өзбек Қожалыдан репортаж»]{{Deadlink|date=February 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. == Тарихы == Қожалы (Қожа елі) қаласының тарихы әлі күнге дейін арнайы зерттелген жоқ. П. П. Иванов, М. Юлдашев, А. Садықов, Ю. Гулямов, С. Камалов, Ю. Брегель, О. Жәләлов, В. Н. Ягодин, М. Мамбетұллаев, Т. Қожаев, Г.Ходжаниязов, М.Ш Қадырниязов, М.Төребеков, Х.Есбергенов, О.Юсупов, тағы басқа тарихшылар мен археологтар еңбектері мен зерттеулерінде Қожалы мәдениетінің тарихы мен тарихының әр түрлі жағдайларын бөліп көрсетті. Осыған байланысты Қожалы қаласының өткен өміріне қатысты мұрағаттық материалдар үлкен қызығушылық тудырады, олар 500 жылдан астам уақыт бойы қарақалпақтардың, қазақтардың, түрікмендердің және хорезмдік өзбектердің негізгі базарлары Әмударияның сол жағалауында көптеген тарихи, әлеуметтік, мәдени және саяси оқиғалардың орталығы болды. Өткен ғасырларда еуропалық және ресейлік көпестер, елшілер, саяхатшылар және ғалым-түркологтар барған Қожалы қаласы туралы құнды мәліметтер Санкт-Петербург, Мәскеу, Орынбор, Астрахан, Ташкент, Хиуа, сонымен бірге, ҚР Орталық мемлекеттік мұрағат, Тасауыз облысы ОММ, ӨР Орталық мемлекеттік мұрағат материалдарында сақталуда. XVII ғасырдан бастап өзін Хиуа елшілігінің істеріне өздерін Жақып пайғамбар мен [[Қожа Ахмет Ясауи|Қожа Ахмет Ясауидің]] ұрпақтары санайтын Қожа руынан шыққан адамдар белсенді түрде қосылды. == Географиясы == Қала [[Нүкіс|Нүкістен]] батысқа қарай 10 км жерде орналасқан және онымен [[Әмудария]] арқылы өтетін көлік көпірі байланыстырылған. [[Түрікменабат]] - [[Мақат]] бағытындағы теміржол вокзалы. Әмудариядағы айлақ (қала орталығынан 11 км шығысқа қарай). == Экономикасы == Қалада мақта тазалайтын және кеме жөндейтін зауыттар; мақта иіру, мақта тоқу және кілем фабрикалары; тамақ өнеркәсібі кәсіпорындары бар. == Тұрғындары == Қожалы - халық саны бойынша Қарақалпақстанның [[Нүкіс]] қаласынан кейін 2-орында, [[Өзбекстан|Өзбекстанда]] 16-орындағы қала<ref name="wg"/>. Тұрғындары 104 589 адамды құрайды (2009)<ref name="wg">[http://bevoelkerungsstatistik.de/wg.php?x=1196882116&men=gcis&lng=de&dat=32&geo=-225&srt=npan&col=aohdq&pt=c&va=x World Gazetteer: Usbekistan — die wichtigsten Städte<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>. Тұрғыны 104 589 адам (2009). == Әйгілі тұрғындары == * '''Суньят Рахматуллин''' (1934 ту.) — кеңестік су шаңғы жаттықтырушысы, инженер. * '''Абдулла Қадырбаев''' (1926—1979) — Халықтық бақылаудың төрағасы. * '''Әлішер Әуезбаев''' (1971 ту.) — Жапониядағы бокстан Азия ойындарының чемпионы (1994).<ref>{{Cite web|url=http://www.olympicboxing.uz/Asian-Games|title=Жазғы Азия ойындары|author=|website=|date=|publisher=}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қарақалпақстан қалалары]] [[Санат:Қожалы ауданының елді мекендері]] 7b3hn36kgg5381t187juue3f2ba55v1 3481686 3481685 2025-06-20T13:58:51Z Azafazanaza 169316 3481686 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = Қала |қазақша атауы = Қожаелы |шынайы атауы = {{lang-kaa|Xojeli}} <br /> {{lang-uz|Xoʻjayli}} |сурет = Железнодорожная станиця Ходжейли 5537034.jpeg |сурет атауы = |жағдайы = |ел = Өзбекстан |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir = N|lat_deg = 42|lat_min = 24|lat_sec = 00 |lon_dir = E|lon_deg = 59|lon_min = 26|lon_sec = 00 |CoordAddon = type:city()_region:UZ |CoordScale = |аймақ түрі = Республика |аймағы = Қарақалпақстан |кестедегі аймақ = Қарақалпақстан |аудан түрі = Өзбекстан Республикасы аудандары{{!}}Түмен |ауданы = Қожалы ауданы |кестедегі аудан = Қожалы ауданы |қауым округі түрі = |қауым округі = |кестедегі қауым округі = |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = |басшысы = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = 1926 |жер аумағы = |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 73 |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = 104 589 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +5 |DST = |телефон коды = +99861 |пошта индексі = 231305 |пошта индекстері = |автомобиль коды = |идентификатор түрі = |сандық идентификаторы = |ортаққордағы санаты = |сайты = |сайт тілі = }} '''Қожаелы''' ({{lang-kaa|Xojeli}}; {{lang-uz|Xoʻjayli}}) — [[Қарақалпақстан|Қарақалпақстандағы]] ([[Өзбекстан]]) қала, [[Қожалы ауданы|Қожаелы ауданының]] (аудан) әкімшілік орталығы. [[Водник (Қарақалпақстан)|Водник]] қалалық ауылы Қожаелы қалалық хәкімдігіне (әкімдігіне) бағынады. == Атауы == «Қажылардың орны» деп аударуға болатын қаланың атауы Миздахан қорымымен байланысты. Онда Орта Азия аңызы бойынша [[Адам ата|Адам]] - бірінші адам жерленген кесене бар<ref>[http://www.centrasia.ru/newsA.php4?st=1151556960 «Мазда отқа табынушылар қаласының құпиялары. Өзбек Қожалыдан репортаж»]{{Deadlink|date=February 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. == Тарихы == Қожалы (Қожа елі) қаласының тарихы әлі күнге дейін арнайы зерттелген жоқ. П. П. Иванов, М. Юлдашев, А. Садықов, Ю. Гулямов, С. Камалов, Ю. Брегель, О. Жәләлов, В. Н. Ягодин, М. Мамбетұллаев, Т. Қожаев, Г.Ходжаниязов, М.Ш Қадырниязов, М.Төребеков, Х.Есбергенов, О.Юсупов, тағы басқа тарихшылар мен археологтар еңбектері мен зерттеулерінде Қожалы мәдениетінің тарихы мен тарихының әр түрлі жағдайларын бөліп көрсетті. Осыған байланысты Қожалы қаласының өткен өміріне қатысты мұрағаттық материалдар үлкен қызығушылық тудырады, олар 500 жылдан астам уақыт бойы қарақалпақтардың, қазақтардың, түрікмендердің және хорезмдік өзбектердің негізгі базарлары Әмударияның сол жағалауында көптеген тарихи, әлеуметтік, мәдени және саяси оқиғалардың орталығы болды. Өткен ғасырларда еуропалық және ресейлік көпестер, елшілер, саяхатшылар және ғалым-түркологтар барған Қожалы қаласы туралы құнды мәліметтер Санкт-Петербург, Мәскеу, Орынбор, Астрахан, Ташкент, Хиуа, сонымен бірге, ҚР Орталық мемлекеттік мұрағат, Тасауыз облысы ОММ, ӨР Орталық мемлекеттік мұрағат материалдарында сақталуда. XVII ғасырдан бастап өзін Хиуа елшілігінің істеріне өздерін Жақып пайғамбар мен [[Қожа Ахмет Ясауи|Қожа Ахмет Ясауидің]] ұрпақтары санайтын Қожа руынан шыққан адамдар белсенді түрде қосылды. == Географиясы == Қала [[Нүкіс|Нүкістен]] батысқа қарай 10 км жерде орналасқан және онымен [[Әмудария]] арқылы өтетін көлік көпірі байланыстырылған. [[Түрікменабат]] - [[Мақат]] бағытындағы теміржол вокзалы. Әмудариядағы айлақ (қала орталығынан 11 км шығысқа қарай). == Экономикасы == Қалада мақта тазалайтын және кеме жөндейтін зауыттар; мақта иіру, мақта тоқу және кілем фабрикалары; тамақ өнеркәсібі кәсіпорындары бар. == Тұрғындары == Қожалы - халық саны бойынша Қарақалпақстанның [[Нүкіс]] қаласынан кейін 2-орында, [[Өзбекстан|Өзбекстанда]] 16-орындағы қала<ref name="wg"/>. Тұрғындары 104 589 адамды құрайды (2009)<ref name="wg">[http://bevoelkerungsstatistik.de/wg.php?x=1196882116&men=gcis&lng=de&dat=32&geo=-225&srt=npan&col=aohdq&pt=c&va=x World Gazetteer: Usbekistan — die wichtigsten Städte<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>. Тұрғыны 104 589 адам (2009). == Әйгілі тұрғындары == * '''Суньят Рахматуллин''' (1934 ту.) — кеңестік су шаңғы жаттықтырушысы, инженер. * '''Абдулла Қадырбаев''' (1926—1979) — Халықтық бақылаудың төрағасы. * '''Әлішер Әуезбаев''' (1971 ту.) — Жапониядағы бокстан Азия ойындарының чемпионы (1994).<ref>{{Cite web|url=http://www.olympicboxing.uz/Asian-Games|title=Жазғы Азия ойындары|author=|website=|date=|publisher=}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қарақалпақстан қалалары]] [[Санат:Қожалы ауданының елді мекендері]] 1jovn9sbmbzoal47fbnjxhr227dnoh0 0 676079 3481774 3478437 2025-06-20T22:31:16Z Casserium 68287 3481774 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер|Есімі=Әлихан Асханұлы Смайылов|Ізбасары_2=[[Роман Васильевич Скляр|Роман Скляр]] ({{comment|м.а.|міндетін атқарушы}})<br>[[Олжас Абайұлы Бектенов|Олжас Бектенов]]|Туған күні=18.12.1972|Туған жері={{туғанжері|Алматы|Алматыда}}, [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] | Титулы = [[Қазақстан Республикасының Жоғары аудиторлық палатасы|Қазақстан Республикасы Жоғары аудиторлық палатасы]]ның 2-[[Қазақстан Республикасының Жоғары аудиторлық палатасы#Төрағалары|төрағасы]] | Президент = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] | Премьер = | Ту = Жоғары аудиторлық палата эмблема.png | Ту2 = Flag of Kazakhstan.svg | Басқара бастады = 1 сәуір 2024 жылдан бастап | Басқаруын аяқтады = | Ізашары = [[Наталья Николаевна Годунова|Наталья Годунова]] | Ізбасары = |Титулы_2=[[Қазақстан|Қазақстан Республикасының]] 11-[[Қазақстан премьер-министрі|Премьер-Министрі]]|Президент_2=[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]|Басқара бастады_2=11 қаңтар 2022|Басқаруын аяқтады_2=5 ақпан 2024|Ту2_2=Flag of Kazakhstan.svg|Ту_2=Emblem of Kazakhstan 3d.svg|Ізашары_2=[[Асқар Ұзақбайұлы Мамин|Асқар Мамин]]<br>өзі ({{comment|м.а.|міндетін атқарушы}})|Титулы_3=[[Қазақстан премьер-министрі|Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің]] 17-[[Қазақстан премьер-министрінің орынбасары|бірінші орынбасары]]|Премьер_3=[[Асқар Ұзақбайұлы Мамин|Асқар Мамин]]|Мемлекет=[[Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі|Қазақстан Республикасы Премьер-Министрі]]|Президент_3=[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]|Басқаруын аяқтады_3=5 қаңтар 2022|Басқара бастады_3=18 мамыр 2020|Ту2_3=Flag of Kazakhstan.svg|Ту_3=Emblem of Kazakhstan 3d.svg|Ізашары_3=Премьер-Министр бірінші орынбасары — Қаржы министрі ретінде өзі|Ізбасары_3=[[Роман Васильевич Скляр|Роман Скляр]] |Титулы_4=[[Қазақстан премьер-министрінің орынбасары|Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің бірінші орынбасары]] — 14-[[Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі|Қаржы министрі]]|Премьер_4=[[Асқар Ұзақбайұлы Мамин|Асқар Мамин]]|Президент_4=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]<br />[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]|Ізбасары_4=[[Ерұлан Кенжебекұлы Жамаубаев|Ерұлан Жамаубаев]]|Ізашары_4=Қаржы министрі ретінде өзі|Басқаруын аяқтады_4=18 мамыр 2020|Басқара бастады_4=25 ақпан 2019|Ту2_4=Flag of Kazakhstan.svg|Ту_4=Emblem of Kazakhstan 3d.svg |Марапаттары={{Қатар |{{1 дәрежелі Еуразиялық Одақты құруға сіңірген еңбегі үшін медалі}} }} {{Қатар |{{ҚР тәуелсіздігіне 10 жыл медалі}} |{{ҚР Конституциясына 10 жыл}} |{{Астанаға 10 жыл медалі}} }} {{Қатар |{{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}} |{{ҚР тәуелсіздігіне 25 жыл медалі}} |{{Астанаға 20 жыл медалі}} }} {{Қатар |{{Парасат ордені}} |{{Ерен еңбегі үшін медалі (Қазақстан)}} |{{ҚР Конституциясына 25 жыл}} }}|Суреті=Äliyhan Smayılov (2023-06-20).jpg|Әкесі=Асхан Смайылов (1948 туған)|Анасы=Анаркүл Тайжанова (1947 туған) |Атауы=Смайылов, 2023 жыл |Балалары= '''қыздары'''<br>Айзере (2013 туған)<br> Жания (2015 туған)<br>'''ұлы '''<br>Әлисұлтан<br>(2018 туған) |Жұбайы= Балжан Смайылова (1987 туған) |Титулы_5=[[Қазақстан|Қазақстан Республикасының]] 14-[[Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі|Қаржы министрі]]|Ту_5=Emblem of Kazakhstan 3d.svg|Ту2_5=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады_5=18 қыркүйек 2018|Басқаруын аяқтады_5=25 ақпан 2019|Премьер_5=[[Бақытжан Әбдірұлы Сағынтаев|Бақытжан Сағынтаев]]|Президент_5=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]|Ізашары_5=[[Бақыт Тұрлыханұлы Сұлтанов|Бақыт Сұлтанов]]|Ізбасары_5=Премьер-Министр бірінші орынбасары — Қаржы министрі ретінде өзі|Титулы_6=[[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан Республикасы Президентінің]] көмекшісі|Ту_6=Flag of the President of Kazakhstan.svg|Ту2_6=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады_6=11 желтоқсан 2015|Басқаруын аяқтады_6=18 қыркүйек 2018|Президент_6=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]|Ізбасары_6=[[Тимур Мекешұлы Жақсылықов|Тимур Жақсылықов]]|Титулы_7=[[Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы|Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің]] 1-[[Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы#Атауы мен басшылары|төрағасы]]|Ту_7=Emblem of Kazakhstan (1992-2018).svg|Ту2_7=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады_7=6 тамыз 2014|Басқаруын аяқтады_7=11 желтоқсан 2015|Ізашары_7=Статистика агенттігінің төрағасы ретінде өзі|Ізбасары_7=[[Бақытбек Зұбайраұлы Иманәлиев|Бақытбек Иманәлиев]] ({{comment|м.а.|міндетін атқарушы}})<br>[[Нұрболат Серғалиұлы Айдапкелов|Нұрболат Айдапкелов]]|Титулы_8=[[Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы|Қазақстан Республикасы Статистика агенттігінің]] 2 және 6-[[Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы#Атауы мен басшылары|төрағасы]]|Ту_8=Emblem of Kazakhstan (1992-2018).svg|Ту2_8=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады_8=27 қазан 2009|Басқаруын аяқтады_8=6 тамыз 2014|Ізашары_8=[[Анар Ертүлқызы Мешімбаева|Анар Мешімбаева]]|Ізбасары_8=Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің төрағасы ретінде өзі|Басқара бастады_9=қараша 1999|Басқаруын аяқтады_9=ақпан 2003|Басқара бастады_10=21 қараша 2008|Басқаруын аяқтады_10=27 қазан 2009|Премьер_10=[[Кәрім Қажымқанұлы Мәсімов|Кәрім Мәсімов]]<br> [[Серік Нығметұлы Ахметов|Серік Ахметов]]|тақырыпша1_10=[[Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі#Министрлер тізімі|Министр]]|мәтін1_10=[[Болат Бидахметұлы Жәмішев|Болат Жәмішев]]|Ізашары_9=[[Жақсыбек Әбдірахметұлы Құлекеев|Жақсыбек Құлекеев]]|Ізбасары_9=[[Қали Сейілбекұлы Әбдиев|Қали Әбдиев]]|Титулы_10=[[Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі|Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің]] орынбасары|Ту_10=Emblem of Kazakhstan (1992-2018).svg|Ту2_10=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады_11=ақпан 2006|Басқаруын аяқтады_11=қаңтар 2007|Премьер_11=[[Даниал Кенжетайұлы Ахметов|Даниал Ахметов]]|тақырыпша1_11=[[Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі#Министрлер тізімі|Министр]]|мәтін1_11=[[Наталья Артёмовна Коржова|Наталья Коржова]]|Commons=Alihan Smaiylov|Білімі=1) [[Қазақ ұлттық университеті]]<br>2) [[КИМЭП]]}} '''Әлихан Асханұлы Смайылов''' ([[18 желтоқсан]] [[1972 жыл]], [[Алматы]]) — [[қазақстан]]дық ірі саясаткер, 2024 жылдан бастап қызметтегі [[Қазақстан Республикасының Жоғары аудиторлық палатасы|Жоғары аудиторлық палата]] төрағасы. 2022 жылы қаңтарда орын алған [[Асқар Ұзақбайұлы Мамин|Асқар Маминнің]] [[2022 жылғы Қазақстандағы наразылық шаралары|отставкасынан]] 2024 жылғы ақпанға дейін [[Қазақстан премьер-министрі|Премьер-Министр]] болды. == Өмірбаяны == Әлихан Смайылов 1972 жылы дүниеге келген. [[Қаңлы руы|Қаңлы]] тайпасының [[Қара қаңлы]] Танта руының Сертек бөлімінен шыққан. 1994 жылы [[Қазақ ұлттық университеті|Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті]]н «қолданбалы математика» мамандығы бойынша тәмамдаған. 1996 жылы ҚР Президенті жанындағы Қазақстан менеджмент, экономика және болжамдау институтының мемлекеттік басқару магистрі дәрежесіне ие болды. 1993–1999 жылдары — «А-Инвест» инвестициялық–жекешелендіру қорының бас маманы; бөлім басшысының орынбасары, Қазақстан Республикасының Ұлттық статистика агенттігінің басқарма басшысы; Қазақстан Республикасының Статистикалық жоспарлау және реформалар жөніндегі агенттігінің Статистика және талдау комитеті төрағасының орынбасары; бас сарапшы, экономика секторының меңгерушісі, Қазақстан Республикасының Президенті Әкімшілігінің мемлекеттік инспекторы болып қызмет атқарған; 1999–2003 жылдары — Қазақстан Республикасының Статистика агенттігінің төрағасы; 2003–2006 жылдары — Қазақстан Республикасының Сыртқы істер вице-министрі, «Экспорттық несиелер мен инвестицияларды сақтандыру жөніндегі мемлекеттік сақтандыру компаниясы» АҚ басқарма төрағасы; 2006–2009 жылдары — Қазақстан Республикасының Қаржы вице-министрі, «ҚазАгро» ҰХ президенті; 2009–2014 жылдары — Қазақстан Республикасының Статистика агенттігінің төрағасы; 2014–2015 жылдары — [[Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі|Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика министрлігінің]] Статистика комитетінің төрағасы; 2015–2018 жылдары — Қазақстан Республикасының Президентінің көмекшісі; 2018–2022 жылдары — [[Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі|Қазақстан Республикасының Қаржы министрі]]; 2022 жылғы 11 қаңтардан — [[Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі]]. 2024 жылғы 1 сәуірден — [https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U2400000512 Қазақстан Республикасы Жоғары аудиторлық палатасының Төрағасы]<ref>https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U2400000512</ref> == Жоғары аудиторлық палата == Лауазымына тағайындалғаннан кейін көп ұзамай [[Қытай|Қытайға]] жұмыс сапары аясында 2021-2023 жылдарға арналған Азия жоғары аудит органдары ұйымының Бас хатшылығының есептерін аудиттен өткізді. Аудит [[Әзербайжан|Әзірбайжанмен]] бірлесіп жүргізіліп, қаржылық тәртіптің жоғары деңгейін және есептіліктің халықаралық стандарттарға сәйкестігін растады, сондай-ақ қорларды басқаруды жақсарту бойынша ұсыныстар берілді.<ref>{{Cite web|url= https://www.gov.kz/memleket/entities/esep/press/news/details/757253?lang=kk |title= Қазақстанның Жоғары аудиторлық палатасы Әзербайжан Есеп палатасымен бірлесіп АЗОСАИ аудитін жүргізді|date= 2024-04-24 |lang=kk|work= Мемлекеттік органдардың интернет-ресурстарының бірыңғай платформасы |accessdate= 2025-05-17}}</ref> 2024 жылғы 14 мамырда [[Маңғыстау облысы]] [[Мұнайлы ауданы|Мұнайлы ауданының]] [[Маңғыстау облысы мектептері|№6 жалпы орта білім беру мектебінде]] мемлекеттік аудит барысында еңбек ақы төлеудің асыра көрсетілуі, негізсіз қосымша төлемдер мен сыйақылар, сондай-ақ іссапар құжаттарын рәсімдеудегі бұзушылықтар бойынша шамамен 26 млн теңге көлемінде заң бұзушылықтар анықталды. Аудит нәтижесінде бюджет қаражатын қайтару, бухгалтерлік есепті қалпына келтіру және лауазымды тұлғалардың жауапкершілігін қарау тапсырылды.<ref>{{Cite web|url= https://www.gov.kz/memleket/entities/esep/press/news/details/769816?lang=kk |title= Мемлекеттік аудит барысында Маңғыстау мектептерінің бірінде шамамен 26 млн теңгеге бұзушылықтар анықталды|date= 2024-05-14|lang=kk|work= Мемлекеттік органдардың интернет-ресурстарының бірыңғай платформасы |accessdate=2025-05-17}}</ref><ref>{{Cite web|url= https://kaz.inform.kz/news/mangistauda-kizmetkerlerge-26-million-tengen-zansiz-audargan-mektep-aniktaldi-1780a6/ |title= Маңғыстауда қызметкерлерге 26 миллион теңгені заңсыз аударған мектеп анықталды |date= 2024-05-15|lang=kk|work= «ҚазАқпарат халықаралық ақпарат агенттігі» |accessdate=2025-05-17}}</ref> 2 күннен кейін [[Алматы|Алматы қаласы]] бойынша тексеру комиссиясының қызметінде бірқатар бұзушылықтарды анықтады. Тексеру 2022 жылғы 1 қаңтар мен 2023 жылғы 31 желтоқсан аралығындағы кезеңді қамтыды. Тексеру барысында 150 млн теңге бюджет қаражаты көрсетілмеген қызметтерден қызметкерлерге сыйақы төлеуге қайта бөлінгені; 2023 жылдың желтоқсанында қызметкерлерге, оның ішінде тоқсаннан аз уақыт жұмыс істегендерге 6,5 миллион теңге сыйақы төленгенгені; 2022–2023 жылдар аралығында инспекторларға еңбек тиімділігін бағаламай 21,7 миллион теңге сыйақы төленгені және Тексеру комиссиясының нормативтік-құқықтық актілерді сақтамағаны үшін лауазымды тұлғаларды жауапкершілікке тартпағаны белгілі болды. Нәтижесінде Палата бақылауды күшейтуді, бюджетті жоспарлау мен жұмсауды қайта қарауды, жауапкершілікті күшейтуді және материалдарды [[Қазақстан Республикасының Мемлекеттік қызмет істері агенттігі|Мемлекеттік қызмет істері агенттігіне]] жіберуді ұсынды.<ref>{{Cite web|url= https://www.gov.kz/memleket/entities/esep/press/news/details/771963?lang=kk |title= Жоғары аудиторлық палата Алматы қаласы бойынша тексеру комиссиясының жұмысында көптеген бұзушылықтарды анықтады|date= 2024-05-16|lang=kk|work= Мемлекеттік органдардың интернет-ресурстарының бірыңғай платформасы |accessdate=2025-05-17}}</ref><ref>{{Cite web|url= https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/premii-65-milliona-tenge-vyiplachivali-revkomissii-almatyi-535323/amp/ |title= Премии на 6,5 миллиона тенге выплачивали в ревкомиссии Алматы сотрудникам, проработавшим пару месяцев |date= 2024-05-16|lang=ru|work= Tengri News |accessdate=2025-05-17}}</ref><ref>{{Cite web|url= https://informburo.kz/amp/novosti/revizionnaya-komissiya-almaty-nezakonno-nacislyala-premii-svoim-sotrudnikam-za-obrazcovuyu-rabotu |title= Ревизионная комиссия Алматы незаконно начисляла премии своим сотрудникам за "образцовую" работу |date= 2024-05-16|lang=ru|work= Informburo |accessdate=2025-05-17}}</ref><ref>{{Cite web|url= https://forbes.kz/articles/v_revizionnoy_komissii_almatyi_nezakonno_vyidavali_mnogomillionnyie_premii |title= ВАП: В Ревизионной комиссии Алматы незаконно выдавали многомиллионные премии |date= 2024-05-16|lang=ru|work= Forbes Kazakhstan|accessdate=2025-05-17}}</ref> == Сын == === Өз премьерлігін бағалауы === Премьер-Министрлігін аяқтағаннан кейін Әлихан Смайыловты Қазақстан Республикасының Президенті Қ Тоқаев 2024 жылғы 1 сәуірде [[Қазақстан Республикасының Жоғары аудиторлық палатасы|Қазақстан Республикасы Жоғары аудиторлық палатасы]]ның Төрағасы етіп тағайындады.<ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/aa-smayylovty-tagayyndau-turaly-13533 |title= Ә.А. Смайыловты тағайындау туралы |lang= kk |work= akorda.kz |date= 2024-04-01 |accessdate= 2024-10-05}}</ref> Жоғары аудиторлық палатаның жаңа тағайындалған басшысы Ә. Смайылов сол жылы [[Екінші Әлихан Смайылов үкіметі|өзІ басқарған Үкіметтің]] 2023 жылы жасаған қызметін өзі бағаламақ болды. Адамның осындай өз еңбегін өзі бағалауы сияқты мүдделер қайшылығын түрлі адамдар сынға алды.<ref>{{Cite web|url= https://bes.media/news/kak-auditor-smailov-budet-davat-otsenku-rabote-smailova-premera-8e3bb5/ |title= Как аудитор Смаилов будет давать оценку работе Смаилова-премьера |lang= ru |work= bes.media |date= 2024-06-05 |accessdate= 2024-10-05}}</ref> Журналист [[Вадим Николаевич Борейко|Вадим Борейко]]ға сұхбат берген [[Санжар Боқаев]] палатаны жалған есеп айтты деп те айыптады.<ref>{{Cite web|url= https://youtube.com/shorts/B1s_lfB66fg |title= Экс-премьер Смаилов «подчищает» финансовые потери своего правительства #мангистау #гиперборей |lang= ru |author= [[Вадим Николаевич Борейко|Борейко, Вадим Николаевич]] |date= 2024-05-19 |accessdate= 2024-10-05}}</ref> == Марапаттары == * [[Ерен еңбегі үшін медалі]] * [[Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 10 жыл медалі|Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне 10 жыл медалі]] (2001) * [[Қазақстан Конституциясына 10 жыл медалі|Қазақстан Республикасының Конституциясына 10 жыл медалі]] (2005) * [[Астанаға 10 жыл (медаль)|Астанаға 10 жыл]] медалі (2008) * Еуразиялық экономикалық одақты құруға қосқан үлесі үшін II дәрежелі медалі (2015) * «Еуразиялық экономикалық одақтың дамуына қосқан үлесі үшін» (29.05.2019ж) * «Белсенді қызметі үшін» төсбелгісі (12.2019 ж.) * [[Парасат ордені]] (2020)<ref>[https://baiterek.gov.kz/kk/kholding-turaly/basshylyk/dir/smajylov-alihan-ashanly/ Смайылов Әлихан Асханұлы Директорлар кеңесінің төрағасы, Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі. baiterek.gov.kz]</ref> == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} == Сілтемелер == * [https://primeminister.kz/kz/government/composition Үкімет құрамы] {{Қазақстан үкіметі басшылары}} {{Әлихан Смайыловтың министрлер кабинеті}} {{Асқар Маминның министрлер кабинеті}} {{Бақытжан Сағынтаевтың министрлер кабинеті}} [[Санат:Қазақстан қаржы министрлері]] [[Санат:Қазақстан премьер-министрлері]] [[Санат:Қазақстан мемлекет қайраткерлері]] [[Санат:Қазақстан саясаткерлері]] [[Санат:Аманат партиясының мүшелері]] [[Санат:Қазақстан премьер-министрінің орынбасарлары]] bnvhi224k5a4a5uvu8yyx65o8t7871m 3481775 3481774 2025-06-20T22:31:19Z KiranBOT 168555 removed AMP tracking from URLs ([[:m:User:KiranBOT/AMP|details]]) ([[User talk:Usernamekiran|report error]]) v2.2.7r 3481775 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер|Есімі=Әлихан Асханұлы Смайылов|Ізбасары_2=[[Роман Васильевич Скляр|Роман Скляр]] ({{comment|м.а.|міндетін атқарушы}})<br>[[Олжас Абайұлы Бектенов|Олжас Бектенов]]|Туған күні=18.12.1972|Туған жері={{туғанжері|Алматы|Алматыда}}, [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] | Титулы = [[Қазақстан Республикасының Жоғары аудиторлық палатасы|Қазақстан Республикасы Жоғары аудиторлық палатасы]]ның 2-[[Қазақстан Республикасының Жоғары аудиторлық палатасы#Төрағалары|төрағасы]] | Президент = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] | Премьер = | Ту = Жоғары аудиторлық палата эмблема.png | Ту2 = Flag of Kazakhstan.svg | Басқара бастады = 1 сәуір 2024 жылдан бастап | Басқаруын аяқтады = | Ізашары = [[Наталья Николаевна Годунова|Наталья Годунова]] | Ізбасары = |Титулы_2=[[Қазақстан|Қазақстан Республикасының]] 11-[[Қазақстан премьер-министрі|Премьер-Министрі]]|Президент_2=[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]|Басқара бастады_2=11 қаңтар 2022|Басқаруын аяқтады_2=5 ақпан 2024|Ту2_2=Flag of Kazakhstan.svg|Ту_2=Emblem of Kazakhstan 3d.svg|Ізашары_2=[[Асқар Ұзақбайұлы Мамин|Асқар Мамин]]<br>өзі ({{comment|м.а.|міндетін атқарушы}})|Титулы_3=[[Қазақстан премьер-министрі|Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің]] 17-[[Қазақстан премьер-министрінің орынбасары|бірінші орынбасары]]|Премьер_3=[[Асқар Ұзақбайұлы Мамин|Асқар Мамин]]|Мемлекет=[[Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі|Қазақстан Республикасы Премьер-Министрі]]|Президент_3=[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]|Басқаруын аяқтады_3=5 қаңтар 2022|Басқара бастады_3=18 мамыр 2020|Ту2_3=Flag of Kazakhstan.svg|Ту_3=Emblem of Kazakhstan 3d.svg|Ізашары_3=Премьер-Министр бірінші орынбасары — Қаржы министрі ретінде өзі|Ізбасары_3=[[Роман Васильевич Скляр|Роман Скляр]] |Титулы_4=[[Қазақстан премьер-министрінің орынбасары|Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің бірінші орынбасары]] — 14-[[Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі|Қаржы министрі]]|Премьер_4=[[Асқар Ұзақбайұлы Мамин|Асқар Мамин]]|Президент_4=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]<br />[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]|Ізбасары_4=[[Ерұлан Кенжебекұлы Жамаубаев|Ерұлан Жамаубаев]]|Ізашары_4=Қаржы министрі ретінде өзі|Басқаруын аяқтады_4=18 мамыр 2020|Басқара бастады_4=25 ақпан 2019|Ту2_4=Flag of Kazakhstan.svg|Ту_4=Emblem of Kazakhstan 3d.svg |Марапаттары={{Қатар |{{1 дәрежелі Еуразиялық Одақты құруға сіңірген еңбегі үшін медалі}} }} {{Қатар |{{ҚР тәуелсіздігіне 10 жыл медалі}} |{{ҚР Конституциясына 10 жыл}} |{{Астанаға 10 жыл медалі}} }} {{Қатар |{{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}} |{{ҚР тәуелсіздігіне 25 жыл медалі}} |{{Астанаға 20 жыл медалі}} }} {{Қатар |{{Парасат ордені}} |{{Ерен еңбегі үшін медалі (Қазақстан)}} |{{ҚР Конституциясына 25 жыл}} }}|Суреті=Äliyhan Smayılov (2023-06-20).jpg|Әкесі=Асхан Смайылов (1948 туған)|Анасы=Анаркүл Тайжанова (1947 туған) |Атауы=Смайылов, 2023 жыл |Балалары= '''қыздары'''<br>Айзере (2013 туған)<br> Жания (2015 туған)<br>'''ұлы '''<br>Әлисұлтан<br>(2018 туған) |Жұбайы= Балжан Смайылова (1987 туған) |Титулы_5=[[Қазақстан|Қазақстан Республикасының]] 14-[[Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі|Қаржы министрі]]|Ту_5=Emblem of Kazakhstan 3d.svg|Ту2_5=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады_5=18 қыркүйек 2018|Басқаруын аяқтады_5=25 ақпан 2019|Премьер_5=[[Бақытжан Әбдірұлы Сағынтаев|Бақытжан Сағынтаев]]|Президент_5=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]|Ізашары_5=[[Бақыт Тұрлыханұлы Сұлтанов|Бақыт Сұлтанов]]|Ізбасары_5=Премьер-Министр бірінші орынбасары — Қаржы министрі ретінде өзі|Титулы_6=[[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан Республикасы Президентінің]] көмекшісі|Ту_6=Flag of the President of Kazakhstan.svg|Ту2_6=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады_6=11 желтоқсан 2015|Басқаруын аяқтады_6=18 қыркүйек 2018|Президент_6=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]|Ізбасары_6=[[Тимур Мекешұлы Жақсылықов|Тимур Жақсылықов]]|Титулы_7=[[Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы|Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің]] 1-[[Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы#Атауы мен басшылары|төрағасы]]|Ту_7=Emblem of Kazakhstan (1992-2018).svg|Ту2_7=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады_7=6 тамыз 2014|Басқаруын аяқтады_7=11 желтоқсан 2015|Ізашары_7=Статистика агенттігінің төрағасы ретінде өзі|Ізбасары_7=[[Бақытбек Зұбайраұлы Иманәлиев|Бақытбек Иманәлиев]] ({{comment|м.а.|міндетін атқарушы}})<br>[[Нұрболат Серғалиұлы Айдапкелов|Нұрболат Айдапкелов]]|Титулы_8=[[Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы|Қазақстан Республикасы Статистика агенттігінің]] 2 және 6-[[Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы#Атауы мен басшылары|төрағасы]]|Ту_8=Emblem of Kazakhstan (1992-2018).svg|Ту2_8=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады_8=27 қазан 2009|Басқаруын аяқтады_8=6 тамыз 2014|Ізашары_8=[[Анар Ертүлқызы Мешімбаева|Анар Мешімбаева]]|Ізбасары_8=Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің төрағасы ретінде өзі|Басқара бастады_9=қараша 1999|Басқаруын аяқтады_9=ақпан 2003|Басқара бастады_10=21 қараша 2008|Басқаруын аяқтады_10=27 қазан 2009|Премьер_10=[[Кәрім Қажымқанұлы Мәсімов|Кәрім Мәсімов]]<br> [[Серік Нығметұлы Ахметов|Серік Ахметов]]|тақырыпша1_10=[[Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі#Министрлер тізімі|Министр]]|мәтін1_10=[[Болат Бидахметұлы Жәмішев|Болат Жәмішев]]|Ізашары_9=[[Жақсыбек Әбдірахметұлы Құлекеев|Жақсыбек Құлекеев]]|Ізбасары_9=[[Қали Сейілбекұлы Әбдиев|Қали Әбдиев]]|Титулы_10=[[Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі|Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің]] орынбасары|Ту_10=Emblem of Kazakhstan (1992-2018).svg|Ту2_10=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады_11=ақпан 2006|Басқаруын аяқтады_11=қаңтар 2007|Премьер_11=[[Даниал Кенжетайұлы Ахметов|Даниал Ахметов]]|тақырыпша1_11=[[Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі#Министрлер тізімі|Министр]]|мәтін1_11=[[Наталья Артёмовна Коржова|Наталья Коржова]]|Commons=Alihan Smaiylov|Білімі=1) [[Қазақ ұлттық университеті]]<br>2) [[КИМЭП]]}} '''Әлихан Асханұлы Смайылов''' ([[18 желтоқсан]] [[1972 жыл]], [[Алматы]]) — [[қазақстан]]дық ірі саясаткер, 2024 жылдан бастап қызметтегі [[Қазақстан Республикасының Жоғары аудиторлық палатасы|Жоғары аудиторлық палата]] төрағасы. 2022 жылы қаңтарда орын алған [[Асқар Ұзақбайұлы Мамин|Асқар Маминнің]] [[2022 жылғы Қазақстандағы наразылық шаралары|отставкасынан]] 2024 жылғы ақпанға дейін [[Қазақстан премьер-министрі|Премьер-Министр]] болды. == Өмірбаяны == Әлихан Смайылов 1972 жылы дүниеге келген. [[Қаңлы руы|Қаңлы]] тайпасының [[Қара қаңлы]] Танта руының Сертек бөлімінен шыққан. 1994 жылы [[Қазақ ұлттық университеті|Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті]]н «қолданбалы математика» мамандығы бойынша тәмамдаған. 1996 жылы ҚР Президенті жанындағы Қазақстан менеджмент, экономика және болжамдау институтының мемлекеттік басқару магистрі дәрежесіне ие болды. 1993–1999 жылдары — «А-Инвест» инвестициялық–жекешелендіру қорының бас маманы; бөлім басшысының орынбасары, Қазақстан Республикасының Ұлттық статистика агенттігінің басқарма басшысы; Қазақстан Республикасының Статистикалық жоспарлау және реформалар жөніндегі агенттігінің Статистика және талдау комитеті төрағасының орынбасары; бас сарапшы, экономика секторының меңгерушісі, Қазақстан Республикасының Президенті Әкімшілігінің мемлекеттік инспекторы болып қызмет атқарған; 1999–2003 жылдары — Қазақстан Республикасының Статистика агенттігінің төрағасы; 2003–2006 жылдары — Қазақстан Республикасының Сыртқы істер вице-министрі, «Экспорттық несиелер мен инвестицияларды сақтандыру жөніндегі мемлекеттік сақтандыру компаниясы» АҚ басқарма төрағасы; 2006–2009 жылдары — Қазақстан Республикасының Қаржы вице-министрі, «ҚазАгро» ҰХ президенті; 2009–2014 жылдары — Қазақстан Республикасының Статистика агенттігінің төрағасы; 2014–2015 жылдары — [[Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі|Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика министрлігінің]] Статистика комитетінің төрағасы; 2015–2018 жылдары — Қазақстан Республикасының Президентінің көмекшісі; 2018–2022 жылдары — [[Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі|Қазақстан Республикасының Қаржы министрі]]; 2022 жылғы 11 қаңтардан — [[Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі]]. 2024 жылғы 1 сәуірден — [https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U2400000512 Қазақстан Республикасы Жоғары аудиторлық палатасының Төрағасы]<ref>https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U2400000512</ref> == Жоғары аудиторлық палата == Лауазымына тағайындалғаннан кейін көп ұзамай [[Қытай|Қытайға]] жұмыс сапары аясында 2021-2023 жылдарға арналған Азия жоғары аудит органдары ұйымының Бас хатшылығының есептерін аудиттен өткізді. Аудит [[Әзербайжан|Әзірбайжанмен]] бірлесіп жүргізіліп, қаржылық тәртіптің жоғары деңгейін және есептіліктің халықаралық стандарттарға сәйкестігін растады, сондай-ақ қорларды басқаруды жақсарту бойынша ұсыныстар берілді.<ref>{{Cite web|url= https://www.gov.kz/memleket/entities/esep/press/news/details/757253?lang=kk |title= Қазақстанның Жоғары аудиторлық палатасы Әзербайжан Есеп палатасымен бірлесіп АЗОСАИ аудитін жүргізді|date= 2024-04-24 |lang=kk|work= Мемлекеттік органдардың интернет-ресурстарының бірыңғай платформасы |accessdate= 2025-05-17}}</ref> 2024 жылғы 14 мамырда [[Маңғыстау облысы]] [[Мұнайлы ауданы|Мұнайлы ауданының]] [[Маңғыстау облысы мектептері|№6 жалпы орта білім беру мектебінде]] мемлекеттік аудит барысында еңбек ақы төлеудің асыра көрсетілуі, негізсіз қосымша төлемдер мен сыйақылар, сондай-ақ іссапар құжаттарын рәсімдеудегі бұзушылықтар бойынша шамамен 26 млн теңге көлемінде заң бұзушылықтар анықталды. Аудит нәтижесінде бюджет қаражатын қайтару, бухгалтерлік есепті қалпына келтіру және лауазымды тұлғалардың жауапкершілігін қарау тапсырылды.<ref>{{Cite web|url= https://www.gov.kz/memleket/entities/esep/press/news/details/769816?lang=kk |title= Мемлекеттік аудит барысында Маңғыстау мектептерінің бірінде шамамен 26 млн теңгеге бұзушылықтар анықталды|date= 2024-05-14|lang=kk|work= Мемлекеттік органдардың интернет-ресурстарының бірыңғай платформасы |accessdate=2025-05-17}}</ref><ref>{{Cite web|url= https://kaz.inform.kz/news/mangistauda-kizmetkerlerge-26-million-tengen-zansiz-audargan-mektep-aniktaldi-1780a6/ |title= Маңғыстауда қызметкерлерге 26 миллион теңгені заңсыз аударған мектеп анықталды |date= 2024-05-15|lang=kk|work= «ҚазАқпарат халықаралық ақпарат агенттігі» |accessdate=2025-05-17}}</ref> 2 күннен кейін [[Алматы|Алматы қаласы]] бойынша тексеру комиссиясының қызметінде бірқатар бұзушылықтарды анықтады. Тексеру 2022 жылғы 1 қаңтар мен 2023 жылғы 31 желтоқсан аралығындағы кезеңді қамтыды. Тексеру барысында 150 млн теңге бюджет қаражаты көрсетілмеген қызметтерден қызметкерлерге сыйақы төлеуге қайта бөлінгені; 2023 жылдың желтоқсанында қызметкерлерге, оның ішінде тоқсаннан аз уақыт жұмыс істегендерге 6,5 миллион теңге сыйақы төленгенгені; 2022–2023 жылдар аралығында инспекторларға еңбек тиімділігін бағаламай 21,7 миллион теңге сыйақы төленгені және Тексеру комиссиясының нормативтік-құқықтық актілерді сақтамағаны үшін лауазымды тұлғаларды жауапкершілікке тартпағаны белгілі болды. Нәтижесінде Палата бақылауды күшейтуді, бюджетті жоспарлау мен жұмсауды қайта қарауды, жауапкершілікті күшейтуді және материалдарды [[Қазақстан Республикасының Мемлекеттік қызмет істері агенттігі|Мемлекеттік қызмет істері агенттігіне]] жіберуді ұсынды.<ref>{{Cite web|url= https://www.gov.kz/memleket/entities/esep/press/news/details/771963?lang=kk |title= Жоғары аудиторлық палата Алматы қаласы бойынша тексеру комиссиясының жұмысында көптеген бұзушылықтарды анықтады|date= 2024-05-16|lang=kk|work= Мемлекеттік органдардың интернет-ресурстарының бірыңғай платформасы |accessdate=2025-05-17}}</ref><ref>{{Cite web|url= https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/premii-65-milliona-tenge-vyiplachivali-revkomissii-almatyi-535323/amp/ |title= Премии на 6,5 миллиона тенге выплачивали в ревкомиссии Алматы сотрудникам, проработавшим пару месяцев |date= 2024-05-16|lang=ru|work= Tengri News |accessdate=2025-05-17}}</ref><ref>{{Cite web|url= https://informburo.kz/novosti/revizionnaya-komissiya-almaty-nezakonno-nacislyala-premii-svoim-sotrudnikam-za-obrazcovuyu-rabotu |title= Ревизионная комиссия Алматы незаконно начисляла премии своим сотрудникам за "образцовую" работу |date= 2024-05-16|lang=ru|work= Informburo |accessdate=2025-05-17}}</ref><ref>{{Cite web|url= https://forbes.kz/articles/v_revizionnoy_komissii_almatyi_nezakonno_vyidavali_mnogomillionnyie_premii |title= ВАП: В Ревизионной комиссии Алматы незаконно выдавали многомиллионные премии |date= 2024-05-16|lang=ru|work= Forbes Kazakhstan|accessdate=2025-05-17}}</ref> == Сын == === Өз премьерлігін бағалауы === Премьер-Министрлігін аяқтағаннан кейін Әлихан Смайыловты Қазақстан Республикасының Президенті Қ Тоқаев 2024 жылғы 1 сәуірде [[Қазақстан Республикасының Жоғары аудиторлық палатасы|Қазақстан Республикасы Жоғары аудиторлық палатасы]]ның Төрағасы етіп тағайындады.<ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/aa-smayylovty-tagayyndau-turaly-13533 |title= Ә.А. Смайыловты тағайындау туралы |lang= kk |work= akorda.kz |date= 2024-04-01 |accessdate= 2024-10-05}}</ref> Жоғары аудиторлық палатаның жаңа тағайындалған басшысы Ә. Смайылов сол жылы [[Екінші Әлихан Смайылов үкіметі|өзІ басқарған Үкіметтің]] 2023 жылы жасаған қызметін өзі бағаламақ болды. Адамның осындай өз еңбегін өзі бағалауы сияқты мүдделер қайшылығын түрлі адамдар сынға алды.<ref>{{Cite web|url= https://bes.media/news/kak-auditor-smailov-budet-davat-otsenku-rabote-smailova-premera-8e3bb5/ |title= Как аудитор Смаилов будет давать оценку работе Смаилова-премьера |lang= ru |work= bes.media |date= 2024-06-05 |accessdate= 2024-10-05}}</ref> Журналист [[Вадим Николаевич Борейко|Вадим Борейко]]ға сұхбат берген [[Санжар Боқаев]] палатаны жалған есеп айтты деп те айыптады.<ref>{{Cite web|url= https://youtube.com/shorts/B1s_lfB66fg |title= Экс-премьер Смаилов «подчищает» финансовые потери своего правительства #мангистау #гиперборей |lang= ru |author= [[Вадим Николаевич Борейко|Борейко, Вадим Николаевич]] |date= 2024-05-19 |accessdate= 2024-10-05}}</ref> == Марапаттары == * [[Ерен еңбегі үшін медалі]] * [[Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 10 жыл медалі|Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне 10 жыл медалі]] (2001) * [[Қазақстан Конституциясына 10 жыл медалі|Қазақстан Республикасының Конституциясына 10 жыл медалі]] (2005) * [[Астанаға 10 жыл (медаль)|Астанаға 10 жыл]] медалі (2008) * Еуразиялық экономикалық одақты құруға қосқан үлесі үшін II дәрежелі медалі (2015) * «Еуразиялық экономикалық одақтың дамуына қосқан үлесі үшін» (29.05.2019ж) * «Белсенді қызметі үшін» төсбелгісі (12.2019 ж.) * [[Парасат ордені]] (2020)<ref>[https://baiterek.gov.kz/kk/kholding-turaly/basshylyk/dir/smajylov-alihan-ashanly/ Смайылов Әлихан Асханұлы Директорлар кеңесінің төрағасы, Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі. baiterek.gov.kz]</ref> == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} == Сілтемелер == * [https://primeminister.kz/kz/government/composition Үкімет құрамы] {{Қазақстан үкіметі басшылары}} {{Әлихан Смайыловтың министрлер кабинеті}} {{Асқар Маминның министрлер кабинеті}} {{Бақытжан Сағынтаевтың министрлер кабинеті}} [[Санат:Қазақстан қаржы министрлері]] [[Санат:Қазақстан премьер-министрлері]] [[Санат:Қазақстан мемлекет қайраткерлері]] [[Санат:Қазақстан саясаткерлері]] [[Санат:Аманат партиясының мүшелері]] [[Санат:Қазақстан премьер-министрінің орынбасарлары]] lt5kr5wpmhjrolvq6xx97br28f7u4sp 0 677236 3481697 3355370 2025-06-20T14:47:56Z Makenzis 71333 3481697 wikitext text/x-wiki {{Футбол клубы | атауы = Би Джи Патхум Юнайтед | құрылған = 2006 | стадионы = «[[Лео Стэдиум]]», Буэнгъитхо, [[Тханьябури (ампхе)|Тханьябури]], [[Патхумтхани (провинция)|Патхумтхани]] | сыйымдылығы = 16 000 | жарыс = [[Тай лигасы 1]] | маусым = 2024/25 | орын ='''3.''' |pattern_la1=|pattern_b1=_collar|pattern_ra1=|pattern_sh1=|pattern_so1=|leftarm1=000000|body1=0000FF|rightarm1=000000|shorts1=0000FF|socks1=0000FF |pattern_la2=|pattern_b2=_collar|pattern_ra2=|pattern_sh2=|pattern_so2=|leftarm2=8B0000|body2=DD0000|rightarm2=8B0000|shorts2=DD0000|socks2=DD0000 |pattern_la3=|pattern_b3=_nikewhite|pattern_ra3=|pattern_sh3=|pattern_so3=|leftarm3=FFFFFF|body3=FFFFFF|rightarm3=FFFFFF|shorts3=FFFFFF|socks3=FFFFFF }} '''«Би Джи Патхум Юнайтед»''' ({{lang-en|BG Pathum United Football Club}}, {{lang-th|สโมสรฟุตบอลบีจี ปทุม ยูไนเต็ด}}) — [[Тайланд|Тайландтың]] Буэнгъитхо қаласындағы футбол клубы. 2006 жылы құрылған. == Жетістіктері == === Ұлттық === * Тайланд чемпионаты ** Чемпион (1): 2020/21 * Таиланд кубогы ** Жеңімпаз (1): 2014 === Халыаралық === * Сингапур кубогы ** Жеңімпаз (1): 2010 == Сілтемелер == * https://web.archive.org/web/20101211173307/http://www.bangkokglassfc.com/ {{Бастама}} [[Санат:Тайланд футбол клубтары]] 1qfh83mbnan5j5oduclxxfptwenl2jm 0 677245 3481693 3416985 2025-06-20T14:36:27Z Makenzis 71333 3481693 wikitext text/x-wiki {{футбол клубы | clubname = Чианграй Юнайтед | image = Chiangrai utd.png | image_size = 150px | fullname = Chiangrai United Football Club <br> สโมสรฟุตบอล เชียงราย ยูไนเต็ด | nickname = ''[[Xylotrupes gideon|The Beetles]]'' <br> ''(กว่างโซ้งมหาภัย)'' | short name= CRUTD | құрылған = 2009 | стадионы = Leo Chiangrai Stadium<br>[[Чианграй]], [[Тайланд]] | сыйымдылығы = 11,354 | chrtitle = President | chairman = Pawitsarat Tiyapairat | mgrtitle = Head coach | manager = [[Emerson (footballer, born 1973)|Emerson Pereira]] | жарыс = Таи Лига 1 | маусым = 2024/25 | орын = 11 орын | pattern_la1 = _chiangrai2122h | pattern_b1 = _chiangrai2122h | pattern_ra1 = _chiangrai2122h | pattern_sh1 = | pattern_so1 = | leftarm1 = | body1 = FF5F00 | rightarm1 = | shorts1 = 000000 | socks1 = FF5F00 | pattern_la2 = | pattern_b2 = _chiangrai2122a | pattern_ra2 = | pattern_sh2 = | pattern_so2 = | leftarm2 = 000000 | body2 = FFFFFF | rightarm2 = 000000 | shorts2 = FFFFFF | socks2 = 000000 | current = 2021–22 Chiangrai United F.C. season | website = https://www.crutd.com/ }} '''Чианграи Юнайтед''' ({{lang-th|สโมสรฟุตบอล เชียงราย ยูไนเต็ด}}) — [[Тайланд]]тың [[Чианграй]] қаласындағы футбол клубы, 2009 жылы құрылған. == Жетістіктері == === Ұлттық === ==== Лига ==== * '''Тайланд чемпионаты''' :: '''Чемпион (1) :''' 2019 * '''1 лига''' :: 3 орын (1): 2010 ==== Кубок ==== * '''Тайланд кубогы''' :: '''Жеңімпаз (3) :''' 2017, 2018, 2020–21 * '''Лига кубогы''' :: '''Жеңімпаз (1) :''' 2018 :: Финалист (1): 2017 * '''Тайланд чемпиондар кубогы''' :: '''Жеңімпаз (2) :''' 2018, 2020 :: Финалист (1): 2019, 2021 == Сілтемелер == * [[Санат:Тайланд футбол клубтары]] ienx3p00f7a762csgn01rhmh9mj60m6 0 677255 3481696 3355371 2025-06-20T14:47:02Z Makenzis 71333 3481696 wikitext text/x-wiki {{футбол клубы | атауы = Ратбури Митр Пол | image = Ratchaburi Mitr Phol logo 2019.png | image_size = 150px | fullname = Ratchaburi Mitr Phol Football Club <br /> สโมสรฟุตบอลจังหวัดราชบุรี | nickname = The Dragons <br /> ''(ราชันมังกร)'' | short name = RBMFC | құрылған =2004 | стадионы = Mitr Phol Stadium<br />[[Ратбури]], [[Тайланд]] | сыйымдылығы = 10,000 | owntitle = Owner | owner = [[Mitr Phol Group]] | chairman = Boonying Nitikarnchana | mgrtitle = Manager | manager = | жарыс = Футболдан чемпионаты | маусым = 2024/25 | орын = 4 орын | pattern_la1 = | pattern_b1 = _vneck | pattern_ra1 = | pattern_sh1 = | pattern_so1 = | leftarm1 = FB5503 | body1 = FB5503 | rightarm1 = FB5503 | shorts1 = FFFFFF | socks1 = FB5503 | pattern_la2 = _blackborder | pattern_b2 = _collarblack | pattern_ra2 = _blackborder | pattern_sh2 = _yellow_stripes | pattern_so2 = _3_stripes_navy | leftarm2 = FCE878 | body2 = FCE878 | rightarm2 = FCE878 | shorts2 = 000000 | socks2 = FCE878 | pattern_la3 = | pattern_b3 = _collar | pattern_ra3 = | pattern_sh3 = | pattern_so3 = | leftarm3 = 000000 | body3 = 000000 | rightarm3 = 000000 | shorts3 = 000000 | socks3 = 000000 | website = }} '''Ratchaburi Mitr Phol Football Club''' — [[Тайланд|Тайландтың]] [[Ратбури]] қаласындағы футбол клубы, 2004 жылы құрылған. == Жетістіктері == === Лига === * '''1 дивизион''' ** '''Чемпион:''' 2012 * '''2 дивизион''' ** '''Чемпион:''' 2011 === Кубок === * '''Лига кубогы:''' ** '''2 орын:''' 2012, 2013 * '''Тайланд кубогы''' ** '''1 орын:''' 2016 ** '''2 орын:''' 2019 == Сілтемелер == * https://www.facebook.com/RBMFCOFFICIAL * [[Санат:Тайланд футбол клубтары]] bxrljusadtw587b5h7371y8gepv84mg 0 677292 3481695 3121941 2025-06-20T14:45:35Z Makenzis 71333 3481695 wikitext text/x-wiki {{футбол клубы | атауы = Порт ФК | стадионы = Пат, [[Бангкок]], [[Тайланд]] | сыйымдылығы = 8,000 | жарыс = Футболдан чемпионаты | маусым = 2024/25 | орын = 5 орын | pattern_la1 = _blueborder | pattern_b1 = _aqua_left_half | pattern_ra1 = _orange_border | leftarm1 = ff8c00 | body1 = ff8c00 | rightarm1 = 0000FA | shorts1 = 0000FA | socks1 = ff8c00 | pattern_la2 = _blackborder | pattern_b2 = _blackcollar | pattern_ra2 = _blackborder | pattern_sh2 = | pattern_so2 = _blackstripe | leftarm2 = FBEEC4 | body2 = FBEEC4 | rightarm2 = FBEEC4 | shorts2 = FFFFFF | socks2 = FBEEC4 | pattern_la3 = _orange_border | pattern_b3 = _orangecollar | pattern_ra3= _orange_border | pattern_sh3= | pattern_so3 = _orange_halfhorizontal | leftarm3 = 000000 | body3 = 000000 | rightarm3 = 000000 | shorts3 = 000000 | socks3 = 000000 | clubname = Port <br> การท่าเรือ เอฟซี | image = Port F.C. logo.png | image_size = 180px | fullname = Port Football Club <br> สโมสรฟุตบอล การท่าเรือ | құрылған = 1967 | league = 1 лига | position = 3 орын | сайты = http://portfootballclub.com/ }} {| class="infobox" style="font-size: 88%; width: 22em; text-align: center" ! colspan=3 style="font-size: 125%; background:#002FA7;color:white; text-align:center;"| Active departments of<br>Port Authority of Thailand |- ! width="33%" style="text-align:center;" |[[Image:Football pictogram.svg|30px]] ! style="text-align:center;" |[[Image:Football pictogram.svg|30px]] ! width="33%" style="text-align:center;" |[[Image:Futsal pictogram.svg|30px]] |- ! style="text-align:center;" |Football ! style="text-align:center;" |Football B ! style="text-align:center;" |[[Port Futsal Club|Futsal]] |} '''Порт футбол клубы''' ({{lang-th|สโมสรฟุตบอลการท่าเรือ}}) — [[Тайланд|Тайландтың]] [[Бангкок]] қаласындағы футбол клубы. 1967 жылы құрылған. Өз алаңындағы ойындарын "Пат" стадионында өткізеді, сыйымдылығы 8 мың адам. Қазіргі күнде Тайланд 1 лигасында ойнайды. == Жетістіктері == * Тайланд чемпионатының күміс жүлдегері: 1999 * Қола жүлдегер: 2021 * Тайланд кубогы: 2009, 2019 == Сілтемелер == * http://portfootballclub.com/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220215083258/https://portfootballclub.com/ |date=2022-02-15 }} {{Бастама}} [[Санат:Тайланд футбол клубтары]] ruco05czjp7v8dhnbhb2cu8b1ja8rt7 0 679620 3481819 3452740 2025-06-21T07:12:00Z Мағыпар 100137 /* Тұрмыс салты */ 3481819 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Агуакатектер |төл атауы = |сурет = |сурет тақырыбы = |саны = 80 000 |аймақ = {{Байрақ|Гватемала}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[агуакатек тілі]], [[испан тілі]] |діні = [[католицизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Агуакатектер''' — [[Гватемала]]ның солтүстік-батысындағы майя тобына жататын үндіс халқы. Саны 80 мың адам.<ref>{{cite web|url=https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/196773-aguakateki/|title=Қазіргі заман энциклопедиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-04-05 |lang=}}</ref> == Тілі == Олар киче тармағының агуакатек (агуакатеко) тілінде сөйлейді. [[Испан тілі]] де кеңінен таралған.<ref>{{cite web|url=https://nations.su/northen-amerika/aguakateki.html?ysclid=lp89tnli3h315025368|title=Солтүстік Америка халықтары. Агуакатектер|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-04-05 |lang=}}</ref> == Діні == Діни ұстанымы: [[Католицизм|католиктер]].<ref>{{cite web|url=http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/aguakateki|title=Агуакатектер|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-04-05 |lang=}}</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі кәсібі – [[егіншілік]] ([[жүгері]], [[бұршақ]], [[асқабақ]], бұрыш, жылы алқаптарда – [[қызанақ]], [[алма]], [[пияз]], [[картоп]], [[какао]], кофе). Кей отбасылар сиыр, шошқа, қой, құс өсіреді. Сонымен қатар өрнек тоқу, сылақ қыш бұйымдарын жасау дамыған.<ref>{{cite web|url=https://stilin.ru/stati/5404-aguakateki.html|title=Агуакатектер|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-04-05 |lang=}}</ref> == Тұрмыс салты == Әкесінің атымен біріккен ірі және кеңейген, патрилинальды патрилокалды отбасылардан (2-4 ұрпақ) тұрады. Ауыл ақсақалдар кеңесін муниципалдық билік бекіткен сайланбалы алқа (алькальд) басқарады. === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Тұрғын үйлері тік бұрышты, тастан, саманнан, бұтақтардан немесе қамыстан жасалып, шатыры сабанмен жабылған. === Дәстүрлі киімдері === Әйелдер арасында дәстүрлі киімдері сақталған - қара жолақты үстіңгі белдемше, түрлі-түсті ою-өрнекті ''уипил'', төртбұрышты жүннен тоқылған жадағай, кең өрнекті белдік, шаштарында қызыл лента. Ерлер киімі негізінен көйлек, үстіне пончо үлгісіндегі жүннен тоқылған шапан кигізіліп, өрнекті белбеумен байланған. Әйелдер жалаң аяқ жүрсе, ерлер түрлі-түсті орамалдың үстіне сандал және сабан қалпақ киеді. === Дәстүрлі тағамдары === Тағамының негізі - өсімдік тектес тағамдар.<ref>{{cite web|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=AGKT|title=Агуакатектер|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-04-05 |lang=}}</ref> === Фольклоры === == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Солтүстік Америка халықтары}} [[Санат:Гватемала этникалық топтары]] [[Санат:Орталық Америка үндістері‎]] 2m0qqbkf3vau0q012jrhj6ey8xn8rwi 3481820 3481819 2025-06-21T07:13:29Z Мағыпар 100137 /* Фольклоры */ толықтыру 3481820 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Агуакатектер |төл атауы = |сурет = |сурет тақырыбы = |саны = 80 000 |аймақ = {{Байрақ|Гватемала}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[агуакатек тілі]], [[испан тілі]] |діні = [[католицизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Агуакатектер''' — [[Гватемала]]ның солтүстік-батысындағы майя тобына жататын үндіс халқы. Саны 80 мың адам.<ref>{{cite web|url=https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/196773-aguakateki/|title=Қазіргі заман энциклопедиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-04-05 |lang=}}</ref> == Тілі == Олар киче тармағының агуакатек (агуакатеко) тілінде сөйлейді. [[Испан тілі]] де кеңінен таралған.<ref>{{cite web|url=https://nations.su/northen-amerika/aguakateki.html?ysclid=lp89tnli3h315025368|title=Солтүстік Америка халықтары. Агуакатектер|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-04-05 |lang=}}</ref> == Діні == Діни ұстанымы: [[Католицизм|католиктер]].<ref>{{cite web|url=http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/aguakateki|title=Агуакатектер|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-04-05 |lang=}}</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі кәсібі – [[егіншілік]] ([[жүгері]], [[бұршақ]], [[асқабақ]], бұрыш, жылы алқаптарда – [[қызанақ]], [[алма]], [[пияз]], [[картоп]], [[какао]], кофе). Кей отбасылар сиыр, шошқа, қой, құс өсіреді. Сонымен қатар өрнек тоқу, сылақ қыш бұйымдарын жасау дамыған.<ref>{{cite web|url=https://stilin.ru/stati/5404-aguakateki.html|title=Агуакатектер|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-04-05 |lang=}}</ref> == Тұрмыс салты == Әкесінің атымен біріккен ірі және кеңейген, патрилинальды патрилокалды отбасылардан (2-4 ұрпақ) тұрады. Ауыл ақсақалдар кеңесін муниципалдық билік бекіткен сайланбалы алқа (алькальд) басқарады. === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Тұрғын үйлері тік бұрышты, тастан, саманнан, бұтақтардан немесе қамыстан жасалып, шатыры сабанмен жабылған. === Дәстүрлі киімдері === Әйелдер арасында дәстүрлі киімдері сақталған - қара жолақты үстіңгі белдемше, түрлі-түсті ою-өрнекті ''уипил'', төртбұрышты жүннен тоқылған жадағай, кең өрнекті белдік, шаштарында қызыл лента. Ерлер киімі негізінен көйлек, үстіне пончо үлгісіндегі жүннен тоқылған шапан кигізіліп, өрнекті белбеумен байланған. Әйелдер жалаң аяқ жүрсе, ерлер түрлі-түсті орамалдың үстіне сандал және сабан қалпақ киеді. === Дәстүрлі тағамдары === Тағамының негізі - өсімдік тектес тағамдар.<ref>{{cite web|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=AGKT|title=Агуакатектер|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-04-05 |lang=}}</ref> === Фольклоры === Фольклор, христиандық дәуірге дейінгі наным-сенімдер мен әдет-ғұрыптар сақталған: қасиетті құдықтардың отбасылық культі, үңгірлер мен таулардың қауымдық культі, құрбандық шалу, аграрлық, жерлеу және мемориалдық рәсімдер, нагуализм, бақсылық. Рәсімдер ежелгі Майя күнтізбесін пайдаланады. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Солтүстік Америка халықтары}} [[Санат:Гватемала этникалық топтары]] [[Санат:Орталық Америка үндістері‎]] qazxha2q9pcavxtg8xtnk2yiz1j9qe5 3481821 3481820 2025-06-21T07:18:07Z Мағыпар 100137 толықтыру 3481821 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Агуакатектер |төл атауы = |сурет = |сурет тақырыбы = |саны = 80 000 |аймақ = {{Байрақ|Гватемала}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[агуакатек тілі]], [[испан тілі]] |діні = [[католицизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Агуакатектер''' — [[Гватемала]]ның солтүстік-батысындағы майя тобына жататын үндіс халқы. Саны 80 мың адам.<ref>{{cite web|url=https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/196773-aguakateki/|title=Қазіргі заман энциклопедиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-04-05 |lang=}}</ref> Гватемаланың Уэуэтенанго департаментінде және Мексиканың Чьяпас және Веракрус штаттарының тұрады. == Тілі == Олар киче тармағының агуакатек (агуакатеко) тілінде сөйлейді. [[Испан тілі]] де кеңінен таралған.<ref>{{cite web|url=https://nations.su/northen-amerika/aguakateki.html?ysclid=lp89tnli3h315025368|title=Солтүстік Америка халықтары. Агуакатектер|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-04-05 |lang=}}</ref> == Діні == Діни ұстанымы: [[Католицизм|католиктер]].<ref>{{cite web|url=http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/aguakateki|title=Агуакатектер|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-04-05 |lang=}}</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі кәсібі – [[егіншілік]] ([[жүгері]], [[бұршақ]], [[асқабақ]], бұрыш, жылы алқаптарда – [[қызанақ]], [[алма]], [[пияз]], [[картоп]], [[какао]], кофе). Кей отбасылар сиыр, шошқа, қой, құс өсіреді. Сонымен қатар өрнек тоқу, сылақ қыш бұйымдарын жасау дамыған.<ref>{{cite web|url=https://stilin.ru/stati/5404-aguakateki.html|title=Агуакатектер|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-04-05 |lang=}}</ref> == Тұрмыс салты == Әкесінің атымен біріккен ірі және кеңейген, патрилинальды патрилокалды отбасылардан (2-4 ұрпақ) тұрады. Ауыл ақсақалдар кеңесін муниципалдық билік бекіткен сайланбалы алқа (алькальд) басқарады. === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Тұрғын үйлері тік бұрышты, тастан, саманнан, бұтақтардан немесе қамыстан жасалып, шатыры сабанмен жабылған. === Дәстүрлі киімдері === Әйелдер арасында дәстүрлі киімдері сақталған - қара жолақты үстіңгі белдемше, түрлі-түсті ою-өрнекті ''уипил'', төртбұрышты жүннен тоқылған жадағай, кең өрнекті белдік, шаштарында қызыл лента. Ерлер киімі негізінен көйлек, үстіне пончо үлгісіндегі жүннен тоқылған шапан кигізіліп, өрнекті белбеумен байланған. Әйелдер жалаң аяқ жүрсе, ерлер түрлі-түсті орамалдың үстіне сандал және сабан қалпақ киеді. === Дәстүрлі тағамдары === Тағамының негізі - өсімдік тектес тағамдар.<ref>{{cite web|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=AGKT|title=Агуакатектер|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-04-05 |lang=}}</ref> === Фольклоры === Фольклор, христиандық дәуірге дейінгі наным-сенімдер мен әдет-ғұрыптар сақталған: қасиетті құдықтардың отбасылық культі, үңгірлер мен таулардың қауымдық культі, құрбандық шалу, аграрлық, жерлеу және мемориалдық рәсімдер, нагуализм, бақсылық. Рәсімдер ежелгі Майя күнтізбесін пайдаланады. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Солтүстік Америка халықтары}} [[Санат:Гватемала этникалық топтары]] [[Санат:Орталық Америка үндістері‎]] ht5x7nv34c3bthzdnpwsf5hrdgy0ay1 3481822 3481821 2025-06-21T07:19:48Z Мағыпар 100137 дереккөз 3481822 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Агуакатектер |төл атауы = |сурет = |сурет тақырыбы = |саны = 80 000 |аймақ = {{Байрақ|Гватемала}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[агуакатек тілі]], [[испан тілі]] |діні = [[католицизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Агуакатектер''' — [[Гватемала]]ның солтүстік-батысындағы майя тобына жататын үндіс халқы. Саны 80 мың адам.<ref>{{cite web|url=https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/196773-aguakateki/|title=Қазіргі заман энциклопедиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-04-05 |lang=}}</ref> Гватемаланың Уэуэтенанго департаментінде және Мексиканың Чьяпас және Веракрус штаттарында тұрады.<ref>{{citeweb|url=https://latinskayaamerika.blogspot.com/2020/01/blog-post_27.html|title=Гватемала халқы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-21 |lang=}}</ref> == Тілі == Олар киче тармағының агуакатек (агуакатеко) тілінде сөйлейді. [[Испан тілі]] де кеңінен таралған.<ref>{{cite web|url=https://nations.su/northen-amerika/aguakateki.html?ysclid=lp89tnli3h315025368|title=Солтүстік Америка халықтары. Агуакатектер|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-04-05 |lang=}}</ref> == Діні == Діни ұстанымы: [[Католицизм|католиктер]].<ref>{{cite web|url=http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/aguakateki|title=Агуакатектер|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-04-05 |lang=}}</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі кәсібі – [[егіншілік]] ([[жүгері]], [[бұршақ]], [[асқабақ]], бұрыш, жылы алқаптарда – [[қызанақ]], [[алма]], [[пияз]], [[картоп]], [[какао]], кофе). Кей отбасылар сиыр, шошқа, қой, құс өсіреді. Сонымен қатар өрнек тоқу, сылақ қыш бұйымдарын жасау дамыған.<ref>{{cite web|url=https://stilin.ru/stati/5404-aguakateki.html|title=Агуакатектер|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-04-05 |lang=}}</ref> == Тұрмыс салты == Әкесінің атымен біріккен ірі және кеңейген, патрилинальды патрилокалды отбасылардан (2-4 ұрпақ) тұрады. Ауыл ақсақалдар кеңесін муниципалдық билік бекіткен сайланбалы алқа (алькальд) басқарады. === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Тұрғын үйлері тік бұрышты, тастан, саманнан, бұтақтардан немесе қамыстан жасалып, шатыры сабанмен жабылған. === Дәстүрлі киімдері === Әйелдер арасында дәстүрлі киімдері сақталған - қара жолақты үстіңгі белдемше, түрлі-түсті ою-өрнекті ''уипил'', төртбұрышты жүннен тоқылған жадағай, кең өрнекті белдік, шаштарында қызыл лента. Ерлер киімі негізінен көйлек, үстіне пончо үлгісіндегі жүннен тоқылған шапан кигізіліп, өрнекті белбеумен байланған. Әйелдер жалаң аяқ жүрсе, ерлер түрлі-түсті орамалдың үстіне сандал және сабан қалпақ киеді. === Дәстүрлі тағамдары === Тағамының негізі - өсімдік тектес тағамдар.<ref>{{cite web|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=AGKT|title=Агуакатектер|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-04-05 |lang=}}</ref> === Фольклоры === Фольклор, христиандық дәуірге дейінгі наным-сенімдер мен әдет-ғұрыптар сақталған: қасиетті құдықтардың отбасылық культі, үңгірлер мен таулардың қауымдық культі, құрбандық шалу, аграрлық, жерлеу және мемориалдық рәсімдер, нагуализм, бақсылық. Рәсімдер ежелгі Майя күнтізбесін пайдаланады. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Солтүстік Америка халықтары}} [[Санат:Гватемала этникалық топтары]] [[Санат:Орталық Америка үндістері‎]] 8fbt1f94obr1viz8joozyx73cb5z76g 3481823 3481822 2025-06-21T07:21:31Z Мағыпар 100137 /* Фольклоры */ дереккөз 3481823 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Агуакатектер |төл атауы = |сурет = |сурет тақырыбы = |саны = 80 000 |аймақ = {{Байрақ|Гватемала}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[агуакатек тілі]], [[испан тілі]] |діні = [[католицизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Агуакатектер''' — [[Гватемала]]ның солтүстік-батысындағы майя тобына жататын үндіс халқы. Саны 80 мың адам.<ref>{{cite web|url=https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/196773-aguakateki/|title=Қазіргі заман энциклопедиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-04-05 |lang=}}</ref> Гватемаланың Уэуэтенанго департаментінде және Мексиканың Чьяпас және Веракрус штаттарында тұрады.<ref>{{citeweb|url=https://latinskayaamerika.blogspot.com/2020/01/blog-post_27.html|title=Гватемала халқы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-21 |lang=}}</ref> == Тілі == Олар киче тармағының агуакатек (агуакатеко) тілінде сөйлейді. [[Испан тілі]] де кеңінен таралған.<ref>{{cite web|url=https://nations.su/northen-amerika/aguakateki.html?ysclid=lp89tnli3h315025368|title=Солтүстік Америка халықтары. Агуакатектер|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-04-05 |lang=}}</ref> == Діні == Діни ұстанымы: [[Католицизм|католиктер]].<ref>{{cite web|url=http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/aguakateki|title=Агуакатектер|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-04-05 |lang=}}</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі кәсібі – [[егіншілік]] ([[жүгері]], [[бұршақ]], [[асқабақ]], бұрыш, жылы алқаптарда – [[қызанақ]], [[алма]], [[пияз]], [[картоп]], [[какао]], кофе). Кей отбасылар сиыр, шошқа, қой, құс өсіреді. Сонымен қатар өрнек тоқу, сылақ қыш бұйымдарын жасау дамыған.<ref>{{cite web|url=https://stilin.ru/stati/5404-aguakateki.html|title=Агуакатектер|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-04-05 |lang=}}</ref> == Тұрмыс салты == Әкесінің атымен біріккен ірі және кеңейген, патрилинальды патрилокалды отбасылардан (2-4 ұрпақ) тұрады. Ауыл ақсақалдар кеңесін муниципалдық билік бекіткен сайланбалы алқа (алькальд) басқарады. === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Тұрғын үйлері тік бұрышты, тастан, саманнан, бұтақтардан немесе қамыстан жасалып, шатыры сабанмен жабылған. === Дәстүрлі киімдері === Әйелдер арасында дәстүрлі киімдері сақталған - қара жолақты үстіңгі белдемше, түрлі-түсті ою-өрнекті ''уипил'', төртбұрышты жүннен тоқылған жадағай, кең өрнекті белдік, шаштарында қызыл лента. Ерлер киімі негізінен көйлек, үстіне пончо үлгісіндегі жүннен тоқылған шапан кигізіліп, өрнекті белбеумен байланған. Әйелдер жалаң аяқ жүрсе, ерлер түрлі-түсті орамалдың үстіне сандал және сабан қалпақ киеді. === Дәстүрлі тағамдары === Тағамының негізі - өсімдік тектес тағамдар.<ref>{{cite web|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=AGKT|title=Агуакатектер|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-04-05 |lang=}}</ref> === Фольклоры === Фольклор, христиандық дәуірге дейінгі наным-сенімдер мен әдет-ғұрыптар сақталған: қасиетті құдықтардың отбасылық культі, үңгірлер мен таулардың қауымдық культі, құрбандық шалу, аграрлық, жерлеу және мемориалдық рәсімдер, нагуализм, бақсылық. Рәсімдер ежелгі Майя күнтізбесін пайдаланады.<ref>{{кітап|авторы=В.А.Тишков |бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=Дүние жүзіндегі халықтар мен діндер. Энциклопедия. |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны=Москва |баспасы=Үлкен Ресей энциклопедиясы |жыл=1999 |томы= |беттері=26 |барлық беті=930 |сериясы= |isbn=5-85270-155-6 |тиражы=100 000 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Солтүстік Америка халықтары}} [[Санат:Гватемала этникалық топтары]] [[Санат:Орталық Америка үндістері‎]] lav9oktrso8a5cm309wcj87uar5y1o5 0 680932 3481689 3410130 2025-06-20T14:17:18Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 3481689 wikitext text/x-wiki '''Беларус готикасы''' — XV-XVI ғасырларда (негізінен 16 ғасырдың бірінші жартысында) қазіргі [[Беларусь]] аймақтарында салынған готикалық [[сәулет]] түрі. Беларус готикалық храмдарының ерекшелігі симметриялы екі мұнаралы ғимараттардан төрт мұнаралы ғимараттарға көшу. Бұл оларды қорғаныс мақсатында пайдалануға мүмкіндік берді. XV-XVI ғасырлар тоғысында готикалық стильдің элементтері православиелік сәулет өнеріне енген. Сынковичи мен Мурованкада бірегей бекініс [[шіркеу]]лері пайда болды. Храмдар қызыл төртбұрышты кірпіштен тұрғызылған. Терезелері мен есіктері сүйір доғалы болып келіп, көтеріңкі келген. Шатырдың ұштары сүйір қалқандармен жабылған. Беларус готикасы Беларуссия жерлерінің монументалды сәулетінің негізгі стиліне айналды. Ол жергілікті және батыс еуропалық ерекшеліктерді біріктірді.<ref>Ежелгі дәуірден 18 ғасырдың аяғына дейінгі Беларусь тарихы. http://profil.adu.by/mod/book/view.php?id=1313&chapterid=2414{{Deadlink|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Тарихы == [[Сурет:Сынкавіцкая царква на заходзе (02).jpg|нобай|оңға|300px|Синкавичи шіркеуі]] [[Готика]] Беларусьға қайта өрлеу дәуіріне жақын келгендіктен, сондай-ақ басқа діни ағымдар арасында [[православие]]нің басым болуына байланысты ол мұнда соншалықты кең тараған жоқ, бірақ оның ерекшеліктері беларус сәулетіне бақылаусыз енді. Кейбір ғимараттар готикалық стильде сенімді түрде тұрғызылды. Көптеген ғимараттарда готиканың фрагменттерін байқауға болады.<ref>БЕЛОРУСИЯДАҒЫ МОНУМЕНТТЫ 10 ГОТИКАЛЫҚ ҚҰРЫЛЫМ. https://bestbelarus.by/info/blog/monumentalnaya-10-ka-goticheskikh-sooruzheniy-belarusi/</ref> Қазіргі Беларус аумағында XIV ғасырда салынған готикалық стильдегі алғашқы тас [[шіркеу]]лері: (Уселюбедегі Иоанна Крестителя шіркеуі, Ишколдидегі қасиетті Троица, Ивидегі Әулие Петр мен Павел т.б. ). XV-XVIII ғасырлар шекарасында Готикалық элементтер православиелік грамабудавизмге еніп, шіркеудің дәстүрлі византиялық үш өлшемді құрылымын білді, ол жергілікті готиканың көркемдік ерекшелігі мен бірегейлігін анықтады. Готикалық сәулет формалары қазіргі уақытта Беларуссияда қамал құрылысында (Мир және Новогрудок қамалдары) бар. 16 ғасырдың екінші ширегінен бастап католиктік оппозицияның готикалық стилі реформация қозғалысына қарсы болады. Готиканың ең мәнерлі ерекшеліктері Гнезнодағы Архангел Михаил шіркеуінде (1527) сақталған. XVI ғасырдың аяғында католик өнерінде барокко стилі кеңейді, бірақ ғибадатханалар сәулетінде 17 ғасырдың ортасына дейін готикалық элементтер болды. == Архитектурасы == Ғибадатхана құрылымдары көркем готикалық қалаудағы қызыл кірпіштен (кірпіштердің орташа мөлшері 26 - 32 × 13 - 7 × 16 - 9,5 см) салынған. Негізгі сәндік элементтер - жақтаулы порталдар мен терезе саңылаулары, әртүрлі аркадалық ойықша қуыстар (Новогрудок). Терезе және есік жақтауларында шағын көтеру жебелері бар сүйір арка қолданылады (Наварадак, Синковичи, Супрал, Коден). Көбінесе терминал саңылаулары мен порталдар готикалық доғалық және жартылай шеңбер пішініне тән емес. [[Сурет:Траецкі касьцёл у Ішкальдзі, 1472 год.jpg|нобай|оңға|200px|Ишколдидегі Троица шіркеуі]] Барлық православие шіркеулері базиликаның сәулеттік түрін қолданады, онда барлық нефтер бірдей биіктікте болады. Католиктерге шіркеулердің келесі түрлері тән болды: үш нефті мұнарасыз (Ишкольц, Ивье) adnaslupavy Bezbashenny (Usielub) және бір нефті мономұнара (Гнезнава Әулие Михаэль шіркеуі, Деравновскінің Благовещенск шіркеуі). Негізгі қасбетінде қоңырау мұнаралары бар Аднанейфьяв ғибадатханалары динамикалық асимметрияның дизайн ерекшеліктерін беретін биік қорған тік мұнараларына қарама-қарсы орналасқан бекіністермен нығайтылған монументалды және ықшам көлемді құрайды. Мазовиялық сәулет сыртқы қабырғаның бетін әрлеу кезінде жартылай шеңберлі нишаға жазылған жұпталған ойықтарды қолданумен сипатталады, ойықтың ішкі беті кірпіш қабырғаның сыртында ағартылған, осылайша Синковичи, Мураванке және басқа да ескерткіштерде орын алатын қызыл және ақ түстің жарқын контрастын жасайды. Мазовияда, сонымен қатар, поребрик қолданылды (Полоцкдегі орыс шіркеуінің қасбеттік қалқаны). Беларусь готикасының ескерткіштеріндегі бұл готикалық элементтер салыстырмалы түрде «қарапайым» болды. Француз соборларының, Англияның, Германияның, Ресейдің бағыттарына тән батыл дизайн шешімдері жоқ. Беларусь готикасының негізгі ортақ ерекшелігі - жүйелі жүйке құрылымдарының қабаттасуы (Филипс және жұлдызша), басқа елдердегідей қабырғалар тастың орнына пішінді кірпіштен жасалған.<ref>Беларусь готикасы. https://www.hisour.com/ru/belarusian-gothic-34216/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220416133105/https://www.hisour.com/ru/belarusian-gothic-34216/ |date=2022-04-16 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Беларусь сәулеті]] [[Санат:Готикалық сәулет түрі]] a9gt36k3vcho7ktnjood8gbx4xj9kga 3 698105 3481885 3143683 2025-06-21T10:59:25Z AccountVanishRequests 160572 AccountVanishRequests [[Қатысушы талқылауы:Sayonara Caffrey]] бетін [[Қатысушы талқылауы:Renamed user 5e0478cc097786cd0466800db6753e88]] бетіне жылжытты (айдатқыш қалдырмады): Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/Sayonara Caffrey|Sayonara Caffrey]]" to "[[Special:CentralAuth/Renamed user 5e0478cc097786cd0466800db6753e88|Renamed user 5e0478cc097786cd0466800db6753e88]]" 3143683 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Sayonara Caffrey}} -- [[Қатысушы:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов]] ([[Қатысушы талқылауы:Нұрлан Рахымжанов|талқылауы]]) 18:45, 2023 ж. наурыздың 27 (+06) cf7ue7ru2jdtwe2cr4co3mkzl2x7f2n 2 700124 3481746 3479756 2025-06-20T20:31:18Z Casserium 68287 3481746 wikitext text/x-wiki | Титулы_4 = [[Ақ жол демократиялық партиясы|«Ақ жол» Демократиялық партиясының]] төрағасы | Ту_4 = | Ту2_4 = | Басқара бастады_4 = 13 наурыз 2005 | Басқаруын аяқтады_4 = 2 шілде 2011 | Президент_4 = | Премьер_4 = | Ізашары_4 = | Ізбасары_4 = [[Әлихан Мұхамедияұлы Бәйменов|Әлихан Бәйменов]] a5x2sux8tk8sy8s6boowhakpgvvylbr 3481749 3481746 2025-06-20T20:41:57Z Casserium 68287 3481749 wikitext text/x-wiki | Титулы = [[Ақ жол (партия)|«Нағыз Ақ жол» Демократиялық партиясының]] тең төрағасы | Ту = | Ту2 = | Басқара бастады = | Басқаруын аяқтады = 13 наурыз 2005 | Президент = | Премьер = | Ізашары = | Ізбасары = [[Әлихан Мұхамедияұлы Бәйменов|Әлихан Бәйменов]] | Титулы_2 = [[Ақ жол (партия)|«Ақ жол» Демократиялық партиясының]] тең төрағасы | Ту_2 = | Ту2_2 = | Басқара бастады_2 = | Басқаруын аяқтады_2 = 13 наурыз 2005 | Президент_2 = | Премьер_2 = | Ізашары_2 = | Ізбасары_2 = партия төрағасы ретінде [[Әлихан Мұхамедияұлы Бәйменов|Әлихан Бәйменов]] 02nay239x5umkuyqy6kag8pz72mjyui 3481751 3481749 2025-06-20T20:43:37Z Casserium 68287 3481751 wikitext text/x-wiki | Титулы = [[Азат (партия)|«Нағыз Ақ жол» Демократиялық партиясының]] тең төрағасы | Ту = | Ту2 = | Басқара бастады = | Басқаруын аяқтады = 13 наурыз 2005 | Президент = | Премьер = | Ізашары = | Ізбасары = | Титулы_2 = [[Ақ жол (партия)|«Ақ жол» Демократиялық партиясының]] тең төрағасы | Ту_2 = | Ту2_2 = | Басқара бастады_2 = 9 қараша 2003 | Басқаруын аяқтады_2 = 13 наурыз 2005 | Президент_2 = | Премьер_2 = | Ізашары_2 = | Ізбасары_2 = партия төрағасы ретінде [[Әлихан Мұхамедияұлы Бәйменов|Әлихан Бәйменов]] 7pf7yrpgfjpieywndm0uuuut801j5x1 3481754 3481751 2025-06-20T21:04:56Z Casserium 68287 3481754 wikitext text/x-wiki | Титулы = [[Азат (партия)|«Нағыз Ақ жол» Демократиялық партиясының]] тең төрағасы | Ту = | Ту2 = | Басқара бастады = | Басқаруын аяқтады = 29 наурыз 2005 | Президент = | Премьер = | Ізашары = | Ізбасары = | Титулы_2 = [[Ақ жол (партия)|«Ақ жол» Демократиялық партиясының]] тең төрағасы | Ту_2 = | Ту2_2 = | Басқара бастады_2 = 9 қараша 2003 | Басқаруын аяқтады_2 = 13 наурыз 2005 | Президент_2 = | Премьер_2 = | Ізашары_2 = | Ізбасары_2 = партия төрағасы ретінде [[Әлихан Мұхамедияұлы Бәйменов|Әлихан Бәйменов]] 32xpi61c8xsv7ajrdqh00d2xlo5a16n 3481755 3481754 2025-06-20T21:18:10Z Casserium 68287 Беттің барлық мағлұматын алып тастады 3481755 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 702490 3481887 3369715 2025-06-21T11:08:41Z Мықтыбек Оразтайұлы 69223 3481887 wikitext text/x-wiki {{Футболшы |туған күні=17.8.1998 |азаматтығы = {{байрақ|Гамбия}} |бойы = 186 |позиция = шабуылшы | клубтары = {{футбол карьерасы |2016—2017|{{ту|Гамбия}} [[Реал де Банжул]]|? (?) |2017—2019|{{ту|Сенегал}} [[АСЕК Нджамбур]]|? (?) |2019—2020|{{ту|Македония}} [[Шкупи]]|41 (18) |2021—2022|{{ту|Беларусь}} [[Шахтер (футбол клубы, Солигорск)|Шахтёр (Солигорск)]]|40 (24) |2022—2024|{{ту|БАӘ}} [[Әл-Наср (футбол клубы, Дубай)|Әл-Наср]]|12 (3) |2023|{{Аренда}}{{ту|Қазақстан}} [[Астана (футбол клубы)|Астана]]|21 (5) |2024|{{ту|Қазақстан}} [[Ордабасы (футбол клубы)|Ордабасы]]| 8 (3) |2024—|{{ту|Әзербайжан}} [[Нефтчи (футбол клубы, Баку)|Нефтчи]]|18 (5)}} | ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы |2021—|{{Футбол|Гамбия}} |5 (0) }}}} '''Дембо Дарбо''' ([[Ағылшын тілі|ағылш]]. ''Dembo Darboe'', 17 тамыз 1998<ref>[https://www.transfermarkt.com/transfermarkt/profil/spieler/699182 Профилі]</ref>, [[Брикама]]) — [[Гамбия|гамбиялық]] футболшы, шабуылшы. 2021 жылғы [[Африка Ұлттары Кубогы 2021|Африка Ұлттары кубогына]] қатысқан. == Жүлделері == === Командалық === '''«Шахтёр» Солигорск''' * Беларусь чемпионы — 2021 * Беларусь Суперкубогы — 2021 '''«Астана»''' * Қазақстан Суперкубогы — 2023 == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Бастама}} {{Сыртқы сілтемелер}} [[Санат:Гамбия футболшылары]] [[Санат:Гамбия Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]] [[Санат:Шкупи ФК ойыншылары]] [[Санат:Әл-Наср Дубай ФК ойыншылары]] [[Санат:Шахтер Солигорск ФК ойыншылары]] [[Санат:Астана ФК ойыншылары]] [[Санат:Нефтчи Баку ФК ойыншылары]] achnlq483c38gyz8s5hq1bf7jydgwhr 0 707904 3481709 3192063 2025-06-20T17:35:03Z Орел Карл 81620 /* Әдебиет */ 3481709 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Ахметқұл Рысқұлов |Шынайы есімі = |Сурет = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 1927 |Туған жері = [[Алдабергенов ауылы|Шұбар]] ауылы, [[Қапал уезі|Талдықорған уезі]], [[Жетісу губерниясы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]] |Қайтыс болған күні = |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = |Ұлты = |Мансабы = агроном |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Балалары = |Марапаттары = {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Орақ пен Балға медалі}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Ленин ордені}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Ахметқұл Рысқұлов''' ([[1927 жыл|1927 жылы]], [[Алдабергенов ауылы|Шұбар]] ауылы, [[Қапал уезі|Талдықорған уезі]], [[Жетісу губерниясы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]]) — Қазақ КСР, Талдықорған облысы, Талдықорған ауданы, «Жаңалық» ұжымшарының агрономы. [[Социалистік еңбек ері]] (1949). == Өмірбаяны == 1927 жылы Талдықорған уезі, Шұбар ауылында шаруа отбасында дүниеге келген. 1947 жылы ауыл шаруашылық техникумын бітіріп, [[Әбдіқадыр Дайыров]] басқаратын Талдықорған ауданындағы «Жаңалық» ұжымшарында агроном болып еңбек етті. Ол өз қызметінде озық агротехникалық әдістерді қолданды. 1948 жылы ұжымшар мемлекетке 20 гектар алқаптың әр гектарынан орта есеппен 826,2 центнер қант қызылшасын тапсырды. Қалған алқаптардан орташа есеппен әр гектардан 310 центнер қант қызылшасы жиналды. КСРО Жоғарғы Кеңесі Төралқасының 1949 жылғы 20 мамырдағы Жарлығымен «1948 жылы бидайдан, күріштен, қант қызылшасынан және картоптан жоғары өнім алғаны үшін» [[Ленин ордені]] және «Орақ пен балға» алтын медалімен (№3690) марапатталып, [[Социалистік еңбек ері]] атағы берілді. Сол жарлықпен звеношы [[Нұрила Жидебаева|Нұрила Жидебаеваға]] Социалистік еңбек ері атағы берілді. 1950 жылы үш ұжымшар біріккеннен кейін төрағасы [[Нұрмолда Алдабергенов]] болған Талдықорған ауданындағы ірілендірілген Сталин атындағы ұжымшарда агроном болып жұмыс істейді. 1953-1954 жылдары Талдықорған машина-трактор станциясында учаскелік агроном болды. Кейін Алматы ауыл шаруашылық институтында білім алып, 1959 жылдан бастап Қарабұлақ мал жемдейтін кеңшарында агроном болып жұмыс істеді. 1964 жылдан бастап «Жетісу» ұжымшарының бас агрономы болып еңбек етті, ал 1950 жылдан бастап бұл ұжымшардың төрағасы А.Дайыров болды. === Естелік === Оның мүсіні Алдабергенов ауылында қойылды. == Әдебиет == * Герои Социалистического Труда – казахстанцы. — Алма-Ата: Казахстан, 1970. — Т. 3. [[Скак Абдуллин]] == Сілтеме == * [https://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=28006 Рысқұлов Ахметқұл]. «Герои страны» сайты. daeagvko05on09p4xvbe4duo78uxgx4 3481726 3481709 2025-06-20T18:15:16Z Орел Карл 81620 /* Әдебиет */ 3481726 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Ахметқұл Рысқұлов |Шынайы есімі = |Сурет = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 1927 |Туған жері = [[Алдабергенов ауылы|Шұбар]] ауылы, [[Қапал уезі|Талдықорған уезі]], [[Жетісу губерниясы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]] |Қайтыс болған күні = |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = |Ұлты = |Мансабы = агроном |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Балалары = |Марапаттары = {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Орақ пен Балға медалі}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Ленин ордені}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Ахметқұл Рысқұлов''' ([[1927 жыл|1927 жылы]], [[Алдабергенов ауылы|Шұбар]] ауылы, [[Қапал уезі|Талдықорған уезі]], [[Жетісу губерниясы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]]) — Қазақ КСР, Талдықорған облысы, Талдықорған ауданы, «Жаңалық» ұжымшарының агрономы. [[Социалистік еңбек ері]] (1949). == Өмірбаяны == 1927 жылы Талдықорған уезі, Шұбар ауылында шаруа отбасында дүниеге келген. 1947 жылы ауыл шаруашылық техникумын бітіріп, [[Әбдіқадыр Дайыров]] басқаратын Талдықорған ауданындағы «Жаңалық» ұжымшарында агроном болып еңбек етті. Ол өз қызметінде озық агротехникалық әдістерді қолданды. 1948 жылы ұжымшар мемлекетке 20 гектар алқаптың әр гектарынан орта есеппен 826,2 центнер қант қызылшасын тапсырды. Қалған алқаптардан орташа есеппен әр гектардан 310 центнер қант қызылшасы жиналды. КСРО Жоғарғы Кеңесі Төралқасының 1949 жылғы 20 мамырдағы Жарлығымен «1948 жылы бидайдан, күріштен, қант қызылшасынан және картоптан жоғары өнім алғаны үшін» [[Ленин ордені]] және «Орақ пен балға» алтын медалімен (№3690) марапатталып, [[Социалистік еңбек ері]] атағы берілді. Сол жарлықпен звеношы [[Нұрила Жидебаева|Нұрила Жидебаеваға]] Социалистік еңбек ері атағы берілді. 1950 жылы үш ұжымшар біріккеннен кейін төрағасы [[Нұрмолда Алдабергенов]] болған Талдықорған ауданындағы ірілендірілген Сталин атындағы ұжымшарда агроном болып жұмыс істейді. 1953-1954 жылдары Талдықорған машина-трактор станциясында учаскелік агроном болды. Кейін Алматы ауыл шаруашылық институтында білім алып, 1959 жылдан бастап Қарабұлақ мал жемдейтін кеңшарында агроном болып жұмыс істеді. 1964 жылдан бастап «Жетісу» ұжымшарының бас агрономы болып еңбек етті, ал 1950 жылдан бастап бұл ұжымшардың төрағасы А.Дайыров болды. === Естелік === Оның мүсіні Алдабергенов ауылында қойылды. == Әдебиет == * Герои Социалистического Труда – казахстанцы. — Алма-Ата: Казахстан, 1970. — Т. 3. == Сілтеме == * [https://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=28006 Рысқұлов Ахметқұл]. «Герои страны» сайты. j9phf2o2lr64l028nisr8j09ahk63sj 0 707972 3481882 3192062 2025-06-21T10:46:51Z Орел Карл 81620 /* Сілтеме */ 3481882 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Әутен Қуандықов |Шынайы есімі = |Сурет = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 20.01.1932 |Туған жері = Жарқайың ауылы, [[Көкшетау ауданы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]] |Қайтыс болған күні = 9.04.1989 |Қайтыс болған жері = Жарқайың ауылы, [[Чкалов ауданы]], [[Көкшетау облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] |Азаматтығы = |Ұлты = |Мансабы = [[Ауыл шаруашылығы|ауыл шаруашылығы]] |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Балалары = |Марапаттары = {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Орақ пен Балға медалі}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Ленин ордені}} {{!!}} {{Ленин ордені}} {{!!}} {{Ленин ордені}} {{!!}} {{Қазан төңкерісі ордені}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Ерен еңбегі үшін медалі (КСРО)}} {{!!}} {{Владимир Ильич Лениннің туғанына 100 жыл мерекелік медалі}} {{!!}} {{1941-1945 жж. Ұлы Отан соғысындағы қажырлы еңбегі үшін медалі}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{ХШЖК алтын медалі}} {{!!}} {{ХШЖК күміс медалі}} {{!!}} {{ХШЖК қола медалі}} {{!!}} {{Социалистік жарыстың жеңімпазы}} {{!!}} {{Социалистік жарыстың жеңімпазы}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Әутен Қуандықов''' ([[20 қаңтар]] [[1932 жыл|1932]], Жарқайың ауылы, [[Көкшетау ауданы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]] — [[9 сәуір]] [[1989 жыл|1989]], Жарқайың ауылы, [[Чкалов ауданы]], [[Көкшетау облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]]) — Қазақ КСР, Көкшетау облысы, Чкалов ауданындағы «Звезда Коммуна» ұжымшарының бригадирі. [[Социалистік еңбек ері]] (19.03.1947). 1961 жылдан бастап [[Кеңес Одағы Коммунистік Партиясы|КОКП]] мүшесі. == Өмірбаяны == 1932 жылы 20 қаңтарда [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]], Көкшетау облысы, Жарқайың ауылында (қазір — таратылған, [[Солтүстік Қазақстан облысы]], [[Тайынша ауданы|Тайынша ауданының]] аумағы) туған. 1944 жылы Жарқайың бастауыш мектебін бітірген. Еңбек жолын 1944 жылдың шілде айында Қазақ КСР, [[Көкшетау облысы]], Чкалов (қазіргі Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы) ауданындағы жергілікті «Звезда Коммуна» ұжымшарында делбеші-табыншы болып бастаған. 1950 жылы мал өсіруші болды. 1952 жылы шілдеде Кеңес Әскер қатарына шақырылды. 1955 жылдың қыркүйегіне дейін Қиыр Шығыс әскери округінде қатардағы жауынгер болып борышын өтеді. Запасқа шығып, елге оралғанда, 1955 жылдан бастап комбайншы, 1965 жылдан «Звезда коммуны» ұжымшарында тракторшы-комбайншы болып жұмыс істей бастады. 1961 жылы [[Кеңес Одағы Коммунистік Партиясы|КОКП]] қатарына қабылданды. Жоғары еңбек жетістіктері үшін 1967 жылы бірінші [[Ленин ордені|Ленин орденімен]] марапатталды. 1969 жылы Жарқайың ауылындағы ұжымшардың сүт тауарлы фермасына (СТФ) мал шаруашылығы бойынша бригадир болып тағайындалды. 23 жыл шаруашылықты басқарып, бір мезгілде комбайн тізгінінде отырып, жоғары көрсеткіштерге қол жеткізді. Дәнді дақылдарды уақытылы және сапалы жинау үшін бірнеше рет облыстық социалистік жарыстың бастамашысы болды. 1973 жылы [[Қазан төңкерісі ордені|Қазан төңкерісі орденімен]], ал 1976 жылы екінші Ленин орденімен марапатталды. Бірнеше рет КСРО Халық шаруашылығы жетістіктері көрмесіне (ХШЖК) қатысып, көрме комитетінің медалдарымен марапатталған. Әсіресе, оныншы бесжылдықта (1976-1980) жоғары нәтижелерге қол жеткізді. Ол басқаратын үш «Нива» комбайнынан құралған орақ-тасымалдау тобы бесжылдықта 16 055 тонна, оның ішінде 1980 жылы 4607 тонна астық бастырды. Бригадирдің жеке өзі бесжылдықта 5885 тонна, ал 1980 жылы 1305 тонна астық бастырды. Ол басқаратын мал фермасының ұжымы сүт өндіру жоспарларының жүйелі орындалуын қамтамасыз етті. 1980 жылы оның бригадасы 400 тонна жоспармен 488,7 тонна сүт сауып, бір сауын сиырдың сүті 2216 килограммға жетті. КСРО Жоғарғы Кеңесi Төралқасының 1981 жылғы 19 ақпандағы Жарлығымен 1980 жылы мемлекетке миллиард пұт астық сату жоспарлары мен социалистік мiндеттемелерiн орындауда, нан мен басқа да ауыл шаруашылығы өнiмдерiн өндiру мен сатып алу жөнiндегi оныншы бесжылдықтың жоспарларын асыра орындағандары үшiн, Қуандықов Әутен [[Ленин ордені]] және және «Орақ пен Балға» алтын медалімен марапатталып, [[Социалистік еңбек ері]] атағы берілді. Қазақстан Компартиясы Көкшетау облыстық комитетінің мүшесі, еңбекшілер депутаттары Көкшетау облыстық, Чкалов аудандық, ауылдық Кеңестерінің депутаты (1977 жылдан бастап – халық депутаттары) болып сайланды. 1988 жылы денсаулығына байланысты зейнеткерлікке шықты. Көкшетау облысы, Чкалов ауданы, Жарқайың ауылында (қазіргі — Солтүстік Қазақстан облысы, Тайынша ауданы) тұрды. 1989 жылы 9 сәуірде қайтыс болды. Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданындағы туған ауылы зиратында жерленген. == Марапаттары == * «Орақ пен Балға» алтын медалі (8.04.1971); * [[Ленин ордені]] (19.04.1967) * [[Ленин ордені]] (24.12.1976) * [[Ленин ордені]] (19.02.1981) * [[Қазан төңкерісі ордені]] (06.09.1973) * [[Владимир Ильич Лениннің туғанына 100 жыл мерекелік медалі]] * [[1941-1945 жж. Ұлы Отан соғысындағы қажырлы еңбегі үшін медалі]] * [[Ерен еңбегі үшін медалі (КСРО)|Ерен еңбегі үшін медалі]] * [[Халық шаруашылығы жетістіктері көрмесі|Халық шаруашылығы жетістіктері көрмесінің]] медалдары: алтын (1972), күміс (1976), қола (1966) * және басқалары * Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі Төралқасының Құрмет грамотасы және дипломдарымен марапатталған. == Әдебиет == * Герои Социалистического Труда — казахстанцы. Т. 5. — Алма-Ата, 1985. * Герои Труда — североказахстанцы. — Петропавловск, 2012. * [http://obl-archive.akmo.gov.kz/ Документы из фондов Государственного архива Акмолинской области] * [https://newspaperarchive.com/other-articles-clipping-sep-10-1981-2109561/ Газета «Социалистік Қазақстан» от 10 сентября 1981 года] == Сілтеме == * [https://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=28499 Қуандықов Әутен]. «Герои страны» сайты. {{ref-ru}} khmx7vm23p0c1piqm70mdl1s65rthzi 0 738019 3481830 3481595 2025-06-21T07:52:22Z Салиха 17167 /* Түркістан облысы */ 3481830 wikitext text/x-wiki '''Республикалық маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштері''' – халықтың өткен тарихымен, қоғам мен мемлекеттің дамуымен байланысты, адам жасаған немесе адам мен табиғаттың бірлескен туындысы болып табылатын жекелеген кесендер, ғимараттар, құрылыстар мен ансамбльдер, тарихи-мәдени ландшафттар және басқа да көрікті жерлер. Республикалық маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің тізбесін тарихи-мәдени мұраны қорғау және пайдалану жөніндегі уәкілетті органның ұсынуы бойынша Қазақстан Үкіметі бекітеді.<ref>[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/Z920002900_ Қазақстан Республикасының 1992 жылғы 2 шілдедегі № 1488-ХІІ Заңы тарихи-мәдени мұра объектілерін қорғау және пайдалану туралы (өзгерістер енгізілді - ҚР от 24.05.2018 № 156-VI)]</ref> == Тарихи және мәдени ескерткіштер түрлері == Еліміздің заңмаларына сәйкес тарихи және мәдени ескерткіштердің бес түрі бар: * Бірінші түрі – археология ескерткіштері. * Екінші түрі – қала құрылысы және сәулет ескерт­кіш­тері. * Үшінші түрі – ансамбльдер мен ке­шен­дер. * Төртінші түрі – киелі нысандар. * Бе­сін­ші түрі – монументтік өнер құрылыс­тары. == Тарихи және мәдени ескерткіштерді бекіту, толықтыру, өзгерту және жаңарту бойынша деректер == [[1982 жыл|1982]] жылы [[26 қаңтар]]да Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің қаулысымен Қазақ КСР-нің Республикалық маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің Мемлекеттік тізімі бекітілді.<ref>[https://adilet.zan.kz/rus/docs/P820000038_ Постановление Совета Министров Казахской ССР от 26 января 1982 года N 38. Утратило силу постановлением Правительства Республики Казахстан от 21 марта 2008 года N 279.]</ref> Бұл қаулыға 1997–2003 жылдар аралығында бірнеше өзгерістер енгізілді: [[1997 жыл|1997]] жылы [[28 мамыр]]да Ақмола қаласының орталық бөлігін қалпына келтіру қажеттілігіне байланысты Ленин ескерткіші мен Кеңес өкіметі үшін күрескерлер мемориалы тізімнен шығарылды.<ref>[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P970000895_ Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 1997 жылғы 28 мамырдағы N 895 Қаулысы. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008 жылғы 21 наурыздағы N 279 Қаулысымен]</ref> [[2000 жыл|2000]] жылы [[27 мамыр]]да [[Айыртау ауданы]]ндағы Қарасай мен Ағынтай батырлардың мемориалдық кешені мен Петропавлдағы Қарасай мен Ағынтай батырлардың ескерткіші тізімге қосылды<ref>[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P000000805_ Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2000 жылғы 27 мамырдағы N 805 Қаулысы. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008 жылғы 21 наурыздағы N 279 Қаулысымен]</ref>, 2000 жылы [[16 маусым]]да - [[Оғыланды]] маңындағы Бекет ата жерасты мешіті<ref>Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2000 жылғы 16 маусымдағы N 897 Қаулысы. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008 жылғы 21 наурыздағы N 279 Қаулысымен [https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P000000897_]</ref>, 2000 жылы 16 қазанда - Алматыдағы Қазақстанның тұңғыш президентінің резиденциясы<ref>Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2000 жылғы 16 қазандағы N 1535 Қаулысы. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008 жылғы 21 наурыздағы N 279 Қаулысымен [https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P000001535_]</ref>, 2001 жылы 5 қазанда - Таңбалы петроглифтері<ref>Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2001 жылғы 5 қазандағы N 1282 Қаулысы. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008 жылғы 21 наурыздағы N 279 Қаулысымен [https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P000001535_]</ref>. [[2003 жыл|2003]] жылы [[21 сәуір]]де [[Қарағанды]]дағы Ленин ескерткіші тізімнен шығарылды.<br> [[2008 жыл|2008]] жылғы [[21 наурыз]]да Қазақстан Үкіметінің қаулысымен Республикалық маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің жаңа Мемлекеттік тізімі қабылданды. Бұрынғы тізіммен салыстырғанда оған бір жаңа нысан ([[Тараз]] қаласындағы Жамбыл Жабаев ескерткіші) енгізілді және 19 ескерткіш (негізінен әртүрлі қалалардағы Ленин және басқа да кеңестік партия жетекшілерінің ескерткіштері) алынып тасталды.<ref>Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008 жылғы 21 наурыздағы N 279 Қаулысы. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2015 жылғы 10 маусымдағы № 426 қаулысымен [https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P080000279_]</ref> [[2014 жыл|2014]] жылы [[31 шілде]]де Амангелді Иманов 1916 жылғы көтерілістің жетекшісі деп жарияланған тұрғын үй тізімнен шығарылып, Өскемендегі металлургтердің мәдени орталығы енгізілді.<ref>Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы 31 шілдедегі № 846 қаулысы [https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1400000846]</ref><br> [[2019 жыл|2019]] жылғы [[30 мамыр]]да<ref>Республикалық маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізімін бекіту туралы [https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V1900018756]</ref>, [[2020 жыл|2020]] жылғы [[14 сәуір]]де<ref>Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрінің 2020 жылғы 14 сәуірдегі № 88 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2020 жылғы 15 сәуірде № 20397 болып тіркелді [https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V2000020397].</ref>, [[2022 жыл|2022]] жылғы [[14 қаңтар]]да<ref>Республикалық және жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің кейбір мәселелері туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы 31 шілдедегі № 846 қаулысы [https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1400000846]</ref> тізім ҚР Мәдениет және спорт министрінің бұйрықтарымен жаңартылды, оған жаңа нысандар енгізілді. == Республикалық маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің тізімі<ref>Республикалық маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізімін бекіту туралы Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрінің 2020 жылғы 14 сәуірдегі № 88 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2020 жылғы 15 сәуірде № 20397 болып тіркелді [https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V2000020397].</ref> == Республикалық маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштері саны 530, оның ішінде 1 ескетркіш ([[Қожа Ахмет Ясауи кесенесі]]) халықаралық маңызға ие. == Астана қаласы == {| class="wikitable" |+ |- ! Р/с !! Тарих және мәдениет ескерткішінің атауы, салыну жылдары және сәулетшісі !! Ескерткіш суреті!! Ескерткіштің түрі!! Орналасқан жері |- | 1 || [[Бозоқ|Бозоқ қалашығы]], VІІІ-ІХ ғасырлар || [[Сурет:Entry side to Bozoq archeological area.jpg|thumb|right|150px|Бозоқ қалашығы реконструкциясының орыны]] || археология || Астана қаласының оңтүстік-батыс бөлігі, Бұзықты көлінің шығыс жағалауы |- | 2 || [[Бұрынғы Мұсылман мектебі ғимараты|Мұсылман мектебі]], қазіргі – Тарихи-мәдени мұра объектілерін және ескерткіштерді сақтауды қамтамасыз ету жөніндегі дирекциясының ғимараты, сәулетші белгісіз, ХІХ ғасырдың соңы ||[[Сурет:Muslim school astana.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || Отырар көшесі, 1/3 |- | 3 || [[Астана (концерт залы)|Тың игерушілер сарайы]], қазіргі – "Астана" концерт залы, сәулетшілер П.Ю. Фогелс, О.Н. Крауклис, Д.К. Даннеберг, 1963 жыл, 2000-2001 жылдары реконструкция жүргізілген ||[[Сурет:Astana Concert Hall.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || Кенесары көшесі, 32 |} <small>'''Барлығы: 3 тарих және мәдениет ескерткіштері (1 – археология, 2 – қала құрылысы және сәулет).'''</small> == Алматы қаласы == {| class="wikitable" |+ ! Р/с !! Тарих және мәдениет ескерткішінің атауы, салыну жылдары және сәулетшісі !! Ескерткіш суреті!! Ескерткіштің түрі!! Орналасқан жері |- | 1 || [[Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясы|Қазақстан Республикасы Ғылым академиясының бас корпусы]], қазіргі – "Ғылым ордасы" республикалық мемлекеттік кәсіпорнының ғимараты, сәулетші А.В. Щусев, 1948-1953 жылдар, 1980 жылғы жапсарлас құрылыс ||[[Сурет:ҚР Ғылым академиясы.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || Шевченко көшесі, 28 |- | 2 || А.С. Пушкин атындағы мемлекеттік кітапхана, қазіргі – [[Қазақстан Республикасының ұлттық кітапханасы|Қазақстан Республикасының Ұлттық кітапханасы]]ның ғимараты, сәулетшілер В.П. Ищенко, В.Н. Ким, К.К. Кальпой, В.Н. Тютин, Э.К. Кузнецова, 1970 жыл ||[[Сурет:Қазақстан Республикасының Ұлттық кітапханасы (Алматы).jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || Абай даңғылы, 14 |- | 3 || [[Верный ерлер гимназиясы]], қазіргі – [[Қазақ ұлттық педагогикалық университеті|Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті]]нің ғимараты, сәулетші П. Гурдэ, 1892-1895 жылдар ||[[Сурет:Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университеті.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет ||Қазыбек би көшесі, 28 |- | 4 || [[Республика сарайы (Алматы)|Республика сарайы]], сәулетшілер Н.И. Рипинский, В.Н. Ким, Л.Л. Ухоботов, Н.Г. Ратушный, В.И. Кукушкин, Б.Н. Делов, 1970 жыл || [[Сурет:Респбулика Сарайы.jpg|thumb|right|150px|Республика сарайы, 2016 ж]] || қала құрылысы және сәулет || Достық даңғылы, 54 Абай алаңы |- | 5 || Қазақ ССР Үкіметінің үйі, қазіргі – [[Қазақ ұлттық өнер академиясы|Т. Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық өнер академиясы]]ның ғимараты, сәулетші М.Я. Гинзбург, 1927-1931 жылдар || || қала құрылысы және сәулет || Бөгенбай батыр көшесі, 136 а |- | 6 || [[Әуезовтің әдеби-мемориалдық музейі|М.О. Әуезовтың әдеби-мемориалдық мұражай-үйі]], сәулетші Г.Г. Герасимов, 1961 жыл, әкімшілік ғимарат, 1963 жыл ||[[Сурет:М.Әуезовтың мұражай үйі (Алматы).jpg|thumb|right|150px]] ||қала құрылысы және сәулет || Төлебаев көшесі, 185 |- | 7 || Сәулетшілер Зенковтардың үйі, қазіргі – қалалық жедел жәрдем станциясының ғимараты, сәулетші белгісіз, XIX ғасырдың соңы || || қала құрылысы және сәулет || Қазыбек би көшесі, 115 |- | 8 || Қазақ ССР-нің Үкімет үйі, қазіргі – [[Қазақстан-Британ техникалық университеті]], сәулетшілер Б.Р. Рубаненко, Т.А. Симонов, 1947-1957 жылдар ||[[Сурет:Kbtu1.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || Төле би көшесі, 59, Астана алаңы |- | 9 || [[Головизин үйі|Верный қаласының құрметті азаматы Т.А. Головизиннің үйі]], қазіргі – Мемлекеттік резиденцияның № 4 ғимараты, сәулетші белгісіз, 1905-1908 жылдар ||[[Сурет:Головизин үйі.jpg|thumb|right|150px|]] || қала құрылысы және сәулет || Н. Назарбаев даңғылы, 162 |- | 10 || Көпес М.А. Гавриловтың үйі, сәулетші А.П. Зенков, XX ғасырдың басы || || қала құрылысы және сәулет || Желтоқсан көшесі, 167 |- | 11 || Көпес И. Ғабдувалиевтің сауда үйі, қазіргі – [[Қызыл таң маталар үйі|"Қызыл-Таң" маталар үйі]], сәулетші А.П. Зенков, 1912 жыл ||[[Сурет:Қызыл таң маталар үйі.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || Жібек жолы көшесі, 39 |- | 12 || Офицерлер жиналысының үйі, қазіргі – [[Ықылас Дүкенұлы атындағы музыкалық аспаптар мұражайы|Ықылас атындағы халық музыкалық аспаптар музейі]]нің ғимараты, сәулетші А.П. Зенков, 1908 жыл ||[[Сурет:Офицерлер жиналысының үйі.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || Зенков көшесі, 24 |- | 13 || Көпес Г. Шахворостовтың үйі, қазіргі – Қазақстан Республикасындағы Америка Құрама Штаттарының консулдығы ғимараты, сәулетші А.П. Зенков, 1890 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Н. Назарбаев даңғылы, 99 |- | 14 || [[Медеу|"Медеу" спорт кешені]], сәулетшілер В.З. Кацев, А.С. Қайнарбаев, инженер С.Б. Матвеев, 1969-1972 жылдар ||[[Сурет:Medeu- 3.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || [[Медеу шатқалы]] |- | 15 || [[Ә. Қастеев атындағы өнер мұражайы|Ә. Қастеев атындағы Мемлекеттік өнер мұражайы]]ның ғимараты, сәулетшілер Э.К. Кузнецова, О.А. Наумова, Б.М. Новиков, 1976 жыл ||[[Сурет:Ә.Қастеев атындағы өнер мұражайы.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет|| Көктем-3 ықшам ауданы, 22/1 |- | 16 || Верный ерлер гимназиясының пансионы, қазіргі – [[Балалар Кітапханасы|С. Бегалин атындағы орталық қалалық балалар кітапханасы]] ғимараты, сәулетші П.В. Гурдэ, А.П. Зенковтың қатысуымен, 1907 жыл ||[[Сурет:С. Бегалин атындағы балалар кітапханасы.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет ||Достық даңғылы, 15 |- | 17 || [[Вознесенск кафедралы шіркеуі (Алматы)|Вознесенск кафедралды шіркеуі]], сәулетшілер К.А. Борисоглебский, С.К. Тропаревский, Н.И. Степанов пен А.П. Зенковтың қатысуларымен, 1904-1906 жылдар ||[[Сурет:Вознесенск кафедралы шіркеуі.jpg|thumb|right|150px|Вознесенск кафедралы шіркеуі. Алматы қаласы, 2017 жыл.]] || қала құрылысы және сәулет || Гоголь көшесі, 40, 28 гвардиялық-панфиловшылар атындағы саябақ |- | 18 || [[Абай атындағы Қазақ ұлттық опера және балет театры|Абай атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық опера және балет театры]]ның ғимараты, сәулетшілер А.Н. Простаков, Н.О. Оразымбетов, 1939-1941 жылдар ||[[Сурет:Абай театры2.jpg|thumb|right|150 px|Абай атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық опера және балет театры]] || қала құрылысы және сәулет || Қабанбай батыр көшесі, 110 |- | 19 || А. Колпаковский атындағы реалдық бастауыш қалалық училище, қазіргі – "Қазқайтажаңарту" республикалық мемлекеттік кәсіпорынның ғимараты, сәулетші А.П. Зенков, 1890 жыл ||[[Сурет:А. Колпаковский атындағы реалдық бастауыш қалалық училище, 1890 ж.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || Гоголь көшесі, 37 |- | 20 || Мемлекет және қоғам қайраткері [[Дінмұхамед Қонаев бюсті|Дінмұхамед Ахметұлы Қонаевтың бюсті]], мүсіншілер Т.С. Досмағамбетов, А.Б. Татаринов, 1978 жыл ||[[Сурет:Дінмұхамед Ахметұлы Қонаевтың бюсті.jpg|thumb|right|150px]] || монументтік өнер құрылысы || Бөгенбай батыр және Д.Қонаев көшелерінің қиылысы |- | 21 || Екі мәрте Кеңес Одағының Батыры [[Луганский бюсті|С.Д. Луганский]]дің бюсті, мүсінші Б. Павлов, сәулетші И. Белоцерковский, 1947 жыл ||[[Сурет:С.Д. Луганский (2).jpg|thumb|right|150px]] || монументтік өнер құрылысы || Абылай хан даңғылы, (Гоголь және Әйтеке би көшелерінің қиылысы) |- | 22 || [[Даңқ мемориалы (Алматы)|Даңқ мемориалы]], мүсіншілер А.В. Артимович, В.В. Андрюшенко, сәулетшілер Т.К. Басенов, Р.А. Сейдалин, 1975 жыл ||[[Сурет:Даңқ Мемориалы, Алматы қаласы.jpg|thumb|right|150px]] || монументтік өнер құрылысы || 28 гвардиялық-панфиловшылар атындағы саябақ |- | 23 || [[Абай ескерткіші (Алматы)|Абай Құнанбайұлының (Ибраһим) ескерткіші]], мүсінші Х.И. Наурызбаев, сәулетші И. Белоцерковский, 1961 жыл ||[[Сурет:А. Құнанбаев ескерткіші.jpg|thumb|right|150px]] || монументтік өнер құрылысы || Достық даңғылы, Абай алаңы |- | 24 || [[Мұхтар Әуезов ескерткіші (Алматы)|Мұхтар Әуезовтің ескерткіші]], мүсінші Е.А. Сергебаев, сәулетшілер О. Баймырзаев, А. Қайнарбаев, 1980 жыл ||[[Сурет:М. Әуезов ескерткіші.jpg|thumb|right|150px]] || монументтік өнер құрылысы || Абай даңғылы, М. Әуезов атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық драма театрының алдында |- | 25 || [[Шоқан Уәлиханов ескерткіші (Алматы)|Шоқан Уәлихановтың ескерткіші]], мүсінші Х.И. Наурызбаев, сәулетші Ш.Е. Уәлиханов, 1969 жыл ||[[Сурет:Ш. Уәлиханов ескерткіші.jpg|thumb|right|150px]] || монументтік өнер құрылысы || Шевченко көшесі, Қазақстан Республикасы Ғылым академиясының алаңы |- | 26 || [[Жангелдин ескерткіші|Әліби Жангелдиннің ескерткіші]], мүсіншілер Т.С. Досмағамбетов, О.Г. Прокопьева, сәулетші Ш.Е. Уәлиханов, 1975 жыл ||[[Сурет:Ә.Жангелдин ескерткіші (2).jpg|thumb|right|150px]] || монументтік өнер құрылысы || Алматы-1 бекеті вокзалының алаңы |- | 27 || [[Амангелді Иманов ескерткіші|Амангелді Имановтың ескерткіші]], мүсінші Х. Асқар-Сарыджа, сәулетші Т. Басенов, 1947 жыл ||[[Сурет:А.Иманов ескерткіші.jpg|thumb|right|150px]] || монументтік өнер құрылысы || Абылай хан даңғылы, Амангелді саябағы |- | 28 || Нан өнімдері министрлігінің ғимараты, қазіргі – "Мәдениеттерді жақындастыру орталығы" мемлекеттік музейі" республикалық мемлекеттік қазыналық кәсіпорнының ғимараты, сәулетші В. Твердохлебов, мүсінші И. Вахек, 1936 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Қабанбай батыр көшесі, 94 |- | 29 || Ахмет Байтұрсынұлының мұражай-үйі, сәулетші белгісіз, 1917 жыл || || қала құрылысы және сәулет || А. Байтұрсынұлы көшесі, 60 |- | 30 || [[Қазақстан Республикасының Орталық мемлекеттік мұражайы]] ғимараты, сәулетшілер Ю. Ратушный, З. Мустафина, Б. Рзагалиев, 1985 жыл ||[[Сурет:ҚР-ның Орталық мемлекеттік мұражайы.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || Н. Назарбаев даңғылы, Самал-1 ықшамауданы, 44 |- | 31 || [[Қазақстан Республикасының орталық мемлекеттік ғылыми-техникалық құжаттама мұрағаты|Орталық мемлекеттік архив ғимараты]], сәулетшілер С. Суховский, Д. Страховский, 1962 жыл ||[[Сурет:Орталық мемлекеттік архив ғимараты.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || Абай даңғылы, 39 |- | 32 || [[Қазақфильм|Ш. Айманов атындағы "Қазақфильм"]] кешендік ғимараты (тонстудия, өндірістік, екі павильонды блок), сәулетшілер Д. Фомичев, В. Райлян, 1940 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Әл-Фараби даңғылы, 176 |- | 33 || Саяси-ағарту үйі, ([[Қазақконцерт]], қазіргі – Qurmangazy Orkestri), 1955 жыл || [[Сурет:Құрманғазы оркестрі.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || Абылай хан даңғылы, 83 |} '''<small>Барлығы: 33 тарих және мәдениет ескерткіштері (25 – қала құрылысы және сәулет, 8 – монументтік өнер құрылысы).</small>''' == Шымкент қаласы == {| class="wikitable" |+ |- ! Р/с !! Тарих және мәдениет ескерткішінің атауы, салыну жылдары және сәулетшісі !! Ескерткіш суреті!! Ескерткіштің түрі!! Орналасқан жері |- | 1 || [[Сайрам |Сайрам (Испиджаб) қалашығы]], VІІІ-ХVІІ ғасырлар || || археология || Сайрам тұрғын үй алабының аумағы |- | 2 || [[Абділ Әзіз баб кесенесі]], XIII-ХVIІI ғасырлар ||[[Сурет:Abd al aziz baba.jpg|thumb|right|150px|]] || қала құрылысы және сәулет || Сайрам тұрғын үй алабының аумағы |- | 3 || [[Ибраhим Ата күмбезі|Ибрагим ата кесенесі]], XIII-ХVIІI ғасырлар || || қала құрылысы және сәулет || Сайрам тұрғын үй алабының аумағы |- | 4 || Қожа Салық кесенесі, XIII-ХVIІI ғасырлар || || қала құрылысы және сәулет || Сайрам тұрғын үй алабының аумағы |- | 5 || [[Мірәлі Баба күмбезі|Мірәлі баб кесенесі]], XIII-ХVIІI ғасырлар ||[[Сурет:Mirali Baba.JPG|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || Сайрам тұрғын үй алабының аумағы |- | 6 || [[Қарашаш Ана кесенесі]], XII-ХVIІI ғасырлар ||[[Сурет:Karashash Ana.JPG|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || Сайрам тұрғын үй алабының аумағы |- | 7 || [[Қызыр пайғамбар мұнарасы]], ХІХ ғасыр ||[[Сурет:Qyzyr Paigambar Minaret.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || Сайрам тұрғын үй алабының аумағы |} '''<small>Барлығы: 7 тарих және мәдениет ескерткіштері (1 – археология, 6 – қала құрылысы және сәулет).</small>''' == Абай облысы == {| class="wikitable" |+ |- ! Р/с !! Тарих және мәдениет ескерткішінің атауы, салыну жылдары және сәулетшісі !! Ескерткіш суреті!! Ескерткіштің түрі!! Орналасқан жері |- | 1 || Бірінші қоғамдық кітапхана, сәулетші белгісіз, ХІХ ғасырдың соңы || || қала құрылысы және сәулет || [[Семей]] қаласы, Мәңгілік ел көшесі, 22 |- | 2 || [[Ямышев қақпасы|Ямышевскилік бекініс қақпасы]], сәулетші Андреев, XVIII ғасыр (1776 жыл) ||[[Сурет:Ямышевск бекіністік қақпасы.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || Семей қаласы, Абай көшесі |- | 3 || Губернатор үйі, қазіргі – [[Семей облыстық тарихи-өлкетану мұражайы|Облыстық тарихи-өлкетану мұражайы]]ның ғимараты, сәулетші белгісіз, 1856 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Семей қаласы, Абай көшесі, 90 |- | 4 || Почтальон Липухиннің үйі, қазіргі – [[Достоевскийдің әдеби-мемориалдық мұражайы|Ф.М. Достоевскийдің әдеби-мемориалдық мұражай-үйі]]нің ғимараты (1857-1859 жылдары тұрған), сәулетші белгісіз, XІX ғасырдың ортасы ||[[Сурет:Достоевскийдің әдеби-мемориалды үй-мұражайы.jpg|thumb|right|150px]] ||қала құрылысы және сәулет || Семей қаласы, Достоевский көшесі, 118 |- | 5 || Революция және азамат соғысы батырларына мемориал, мүсіншілер А.В. Тихомиров, О.С. Клюшкин, А.М. Семченко, сәулетші М.И. Михайлов, 1977 жыл || || монументтік өнер құрылысы || Семей қаласы, Мамай батыр көшесіндегі саябақ аумағы |- | 6 || [[Семей мешіті|Екі мұнаралы мешіт]], сәулетшілері А. Болотов, инженер-поручик Манашев, 1856-1862 жылдар ||[[Сурет:Екі мұнаралы мешіт.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || Семей қаласы, Абай көшесі, 50 |- | 7 || [[Бір мұнаралы мешіт]], сәулетшілері Ғабдулла Эфенди, Баязид Сатбаев, 1908-1910 жылдар ||[[Сурет:Mosque Semey.jpg|thumb|right|150px|<small>Бір мұнаралы мешіт.</small>]] || қала құрылысы және сәулет || Семей қаласы, М. Жұмабаев көшесі, 17 |- | 8 || Мұхтар Әуезов дүниеге келген үй, сәулетші белгісіз, XIX ғасырдың ІІ-ші жартысы ||[[Сурет:М. Әуезовтың Бөрілідегі үйі.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || [[Абай ауданы (Абай облысы)|Абай ауданы]], [[Бөрілі]] ауылы |- | 9 || Абай Құнанбайұлының кешені ([[Абай Құнанбаев әдеби-мемориалдық мұражайы|Абайдың мұражай-үйі]], Абайдың жерленген орны), 1894-1904 жылдар || || ансамбльдер мен кешендер || Абай ауданы, [[Кеңгірбай би ауылы|Кеңгірбай би]] ауылы, Жидебай шатқалы |- | 10 || [[Қозы Көрпеш – Баян Сұлу кесенесі|Қозы-Көрпеш-Баян сұлу кесенесі]], VIІІ-X ғасырлар ||[[Сурет:Қозы-Көрпеш-Баян сұлу кесенесі.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || [[Аягөз ауданы]], [[Тарлаулы]] ауылынан оңтүстікке қарай 7 шақырым, [[Аягөз (өзен)|Аягөз]] өзенінің оң жағалауы, [[Таңсық (станция)|Тансық]] бекетінен батысқа қарай 11 шақырым |- | 11 || [[Абайдың "Жидебай-Бөрілі" музей-қорығы|"Жидебай-Бөрілі]]" мемлекеттік тарихи-мәдени және әдеби-мемориалдық музей-қорығының ғимараттар тобы (әкімшілік ғимарат, көпес Р. Ершовтың үйі, жалғасқан құрылыс) сәулетші белгісіз, 1860 жыл ||[[Сурет:Абайдың Жидебай-Бөрілі мемлекеттік тарихи-мәдени мұражайы.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || Семей қаласы, Қ. Мұхамедханов көшесі, 29 |- | 12 || Абай Құнанбайұлы оқыған [[Ахмет Риза мешіт-медресесі|Ахмет Риза медресесі]], сәулетші белгісіз, XIX ғасырдың 60 жылдары || || қала құрылысы және сәулет ||Семей қаласы, Қ. Мұхамедханов көшесі, 29 |- | 13 || Абай Құнанбайұлы тұрған үй (Анияр Молдабаевтың үйі), қазіргі – "Алаш арыстары – М. Әуезов" музейі, сәулетші белгісіз, XIX ғасырдың соңы || || қала құрылысы және сәулет || Семей қаласы, Бөгенбай батыр көшесі, 132 |} '''<small>Барлығы: 13 тарих және мәдениет ескерткіштері (11 – қала құрылысы және сәулет, 1 – монументтік өнер құрылысы, 1 – ансамбль мен кешен).</small>''' == Ақмола облысы == {| class="wikitable" |+ |- ! Р/с !! Тарих және мәдениет ескерткішінің атауы, салыну жылдары және сәулетшісі !! Ескерткіш суреті!! Ескерткіштің түрі!! Орналасқан жері |- | 1 || В.В. Куйбышев мұражай-үйі, қазіргі – [[Көкшетау қаласының тарихы мұражайы]] ғимараты, 1889-1905 жылдар ||[[Сурет:Көкшетау қаласының тарихи мұражайы.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || [[Көкшетау]] қаласы, Қанай би көшесі, 32 |- | 2 || [[Шоқан Уәлиханов ескерткіші (Көкшетау)|Шоқан Уәлихановтың ескерткіші]], мүсінші Т.С. Досмағамбетов, сәулетші К.А. Әбдіков, 1971 жыл ||[[Сурет:Ш.Уәлиханов ескерткіші (Көкшетау).jpg|thumb|right|150px]] || монументтік өнер құрылысы || Көкшетау қаласы, М. Әуезов және М. Сағдиев көшелерінің қиылысы |- | 3 || Халық композиторы [[Біржан сал ескерткіші|Біржан Қожағұлұлының жерленген жері]] (1832-1897 жылдар) (бюст, стела), мүсінші Т.С. Досмағамбетов, 1950 жыл ||[[Сурет:Біржан сал ескерткіші.jpg|thumb|right|150px]] || монументтік өнер құрылысы || [[Степняк]] қаласы, Біржан сал көшесі, ескі зират аумағы |- | 4 || [[Ботағай кесенесі|Ботағай (Бытығай) кесенесі]], XIV-XV ғасырлар ||[[Сурет:Ботағай кесенесі.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || [[Қорғалжын ауданы]]ның [[Қорғалжын (ауыл)|Қорғалжын]] ауылынан шығысқа қарай 2 шақырым |- | 5 || [[Абылай хан алаңы (Бурабай)|Сәулеттік-мемориалдық монумент]], 2004 жыл ||[[Сурет:Абылай хан алаңы (Бурабай).jpg|thumb|right|150px]] || монументтік өнер құрылысы || [[Бурабай (кент)|Бурабай]] кенті, Абылай хан алаңқайы |} '''<small>Барлығы: 5 тарих және мәдениет ескерткіштері (3 – қала құрылысы және сәулет, 2 – монументтік өнер құрылысы).</small>''' == Ақтөбе облысы == {| class="wikitable" |+ |- ! Р/с !! Тарих және мәдениет ескерткішінің атауы, салыну жылдары және сәулетшісі !! Ескерткіш суреті!! Ескерткіштің түрі!! Орналасқан жері |- | 1 || Теміржолшылардың мәдениет үйі, сәулетші белгісіз, 1928 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Ақтөбе]] қаласы, Ш. Уәлиханов көшесі, 39 |- | 2 || Кеңес Одағының батыры ұшқыш-космонавт [[Виктор Иванович Пацаев|В.И. Пацаев]]тың ескерткіш-мүсіні, мүсінші Ю.А. Тур, сәулетші А.А. Заварзин, 1976 жыл || || монументтік өнер құрылысы ||Ақтөбе қаласы, Әбілқайыр хан даңғылы |- | 3 || Кеңес Одағының батыры [[Әлия Молдағұлова бюсті|Әлия Молдағұлованың ескерткіш-мүсіні]], мүсінші Е.Н. Штамм, сәулетші Л.В. Распутов, 1960 жыл ||[[Сурет:Ә.Молдағұлова бюсті.jpg|thumb|right|150px]] || монументтік өнер құрылысы ||Ақтөбе қаласы, Шернияз көшесі |- | 4 || [[Дәуімшар қорымы]]: кесене, сағанатам, құлпытастар, шағын сәулет нысандары, ХVІІІ-ХХ ғасырдың басы ||[[Сурет:Дауымшар мазары.jpg|thumb|right|150px|Дәуімшар қорымы]] || ансамбльдер мен кешендер || [[Байғанин ауданы]], [[Жарқамыс (Ақтөбе облысы)|Жарқамыс]] ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 40 шақырым |- | 5 || [[Қарасақал қорымы]]: кесене, сағанатам, құлпытастар, шағын сәулет нысандары, ХVІІ-ХХ ғасырлар ||[[Сурет:Қарасақал қорымы.jpg|thumb|right|150px]] || ансамбльдер мен кешендер || Байғанин ауданы, Жарқамыс ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 60 шақырым |- | 6 || [[Сүндет күмбезі|Сүндет кесенесі]], шебер Дәулетнияз, XIX ғасырдың аяғы ||[[Сурет:Сүндет мазары.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || Байғанин ауданы, Жарқамыс ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 66,9 шақырым |- | 7 || [[Асанқожа қорымы|Асан-Қожа қорымы]]: кесене, сағанатам, құлпытастар, шағын сәулет нысандары, ХVІІІ-ХХ ғасырлар || || ансамбльдер мен кешендер || Байғанин ауданы, [[Миялы (Ақтөбе облысы)|Миялы]] аулынан оңтүстік-батысқа 22,7 шақырым км, Оймауыт ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 43 шақырым |- | 8 || [[Тоқпан күмбезі|Тоқпан кесенесі]], сәулетші белгісіз, XIX ғасыр || || қала құрылысы және сәулет || [[Шалқар ауданы]], [[Аққайтым]] аулынан солтүстік-батысқа 18 шақырым, Шалқар қаласынан оңтүстік-батысқа 38,3 шақырым |- | 9 || [[Абат-Байтақ қорымы]] халықтық сәулет және тас қашау өнері мемориалдық музей кешені ||[[Сурет:Абат Байтақ.jpg|thumb|right|150px|Абат-Байтақ қорымы]] || ансамбльдер мен кешендер || [[Қобда ауданы]], [[Талдысай (Қобда ауданы)|Талдысай]] ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 12 шақырым |} '''<small>Барлығы: 9 тарих және мәдениет ескерткіштері (3 – қала құрылысы және сәулет, 2 – монументтік өнер құрылысы, 4 – ансамбльдер мен кешендер).</small>''' == Алматы облысы == {| class="wikitable" |+ |- ! Р/с !! Тарих және мәдениет ескерткішінің атауы, салыну жылдары және сәулетшісі !! Ескерткіш суреті!! Ескерткіштің түрі!! Орналасқан жері |- | 1 || Қапшағай суторабы, инженер Н.В. Вологдин, сәулетші Е.В. Эрхарт, 1965-1971 жылдар || || қала құрылысы және сәулет || [[Қонаев (қала)|Қонаев]] қаласы, [[Іле]] өзенінде |- | 2 || [[Қарамерген |Қарамерген қалашығы]], ІХ-ХІІІ ғасырлар ||[[Сурет:Қарамерген қалашығы. Жоғарыдан түсірілген сурет.jpg|thumb|right|150px|<small>Қарамерген қалашығы орны. Жоғарыдан түсірілген сурет.</small>]] || археология || [[Балқаш ауданы]]ның [[Бақанас (ауыл)|Бақанас]] ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 200 шақырым, Ортасу құрғақ арнасынан солтүстікке қарай 3 шақырым |- | 3 || [[Таңбалы археологиялық ландшафтының петроглифтері]], қола дәуірі, орта ғасырлар ||[[Сурет:Таңбалы. Буаз сиырдың бейнесі. Б. з. д. XIV–XIII ғасырлар.jpg|thumb|right|150px]] || археология || [[Жамбыл ауданы (Алматы облысы)|Жамбыл ауданы]]ның [[Қарабастау (Алматы облысы)|Қарабастау]] ауылы, Қопа станциясынан солтүстік-батысқа қарай 40 шақырым |- | 4 || [[Жамбыл мұражайы (Алматы облысы)|Жамбыл мұражай-үйінің кешені]], 1938–1946 жылдар: Жамбылдың тұрғын үйі (1936-1938) – қазіргі қорсақтау қоймасы, 1935 жыл; Жамбылдың тұрғын үйі (1936-1938), қазіргі – Әдеби-мемориалдық музей-үйі, сәулетшілер В.В. Бирюков, А.К. Деев, 1938 жыл; жапсарлас құрылыс, 1995 жыл; [[Жамбыл Жабаев кесенесі]] (1846-1865 жылдар), сәулетші И.И. Белоцерковский, 1957 жыл; әкімшілік ғимарат, 1960 жыл; саябақ ||[[Сурет:Zhambyl Museum.JPG|thumb|right|150px]][[Сурет:Жамбыл мұражай-үйі. Жамбыл Жабаев кесенесі. 1946 жыл.jpg|thumb|right|150px|<small>Жамбыл Жабаев кесенесі. 1946 жыл.</small>]] || ансамбльдер мен кешендер || [[Жамбыл ауданы (Алматы облысы)|Жамбыл ауданы]]ның [[Жамбыл (Жамбыл ауданы, Алматы облысы)|Жамбыл]] ауылы |- | 5 || [[Тальхиз|Талғар (Талхиз) қалашығы]], VIII-XIV ғасырлар ||[[Сурет:Talgar Ancient City.JPG|thumb|right|150px|<small>Тальхиз қалашығы</small>.]] || археология || [[Талғар]] қаласы шетінің оңтүстік бөлігі, [[Талғар (өзен)|Талғар]] өзенінің оң жағалауы |- | 6 || [[Сүйінбай Аронұлының әдеби-ескерткіш мұражайы (Алматы облысы Жамбыл ауданы)|Сүйінбай Аронұлының кесенесі]], 1996 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Жамбыл ауданы (Алматы облысы)|Жамбыл ауданы]]ның [[Қарақастек]] ауылы |- | 7 || [[Үмбетәлі Кәрібаевтың Республикалық әдеби -мемориалды мұражайы (Алматы облысы)|Үмбетәлі Кәрібаевтың мұражай-үйі]], 1946 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Жамбыл ауданы (Алматы облысы)|Жамбыл ауданы]]ның [[Үмбетәлі Кәрібаев ауылы]] |- | 8 || [[Таңбалы тас жартас суреттері]], XVII-XVIII ғасырлар ||[[Сурет:Таңбалы тас жартас суреттері. Будда құдайлары.jpg|thumb|right|150px|<small>Таңбалы тас жартас суреттері. Будда құдайлары.</small>]]|| археология || [[Қонаев (қала)|Қонаев]] қаласы, [[Іле]] өзенінің төменгі ағысындағы бөгеттен 25 шақырым |} '''<small>Барлығы: 8 тарих және мәдениет ескерткіштері (3 – қала құрылысы және сәулет, 1 – ансамбль мен кешен, 4 – археология)</small>.''' == Атырау облысы == {| class="wikitable" |+ |- ! Р/с !! Тарих және мәдениет ескерткішінің атауы, салыну жылдары және сәулетшісі !! Ескерткіш суреті!! Ескерткіштің түрі!! Орналасқан жері |- | 1 || [[Сарайшық |Сарайшық қалашығы]], ХІІІ-ХVІ ғасырлар ||[[Сурет:Сарайшық. Құрылыс қалдықтары қалған XIII–XVI ғ-ғы қалашық орны.jpg|thumb|right|150px]] <small>Сарайшық. Құрылыс қалдықтары қалған XIII–XVI ғасырлардағы қалашық орны.</small>|| археология || [[Махамбет ауданы]], [[Сарайшық (ауыл)|Сарайшық]] ауылынан шығысқа қарай 1,5 шақырым |- | 2 || Мұнайшылар тұрғын қалашығы (тұрғын үйлер (4), су қысымды мұнара, [[Құрманғазы атындағы мәдениет сарайы]]), сәулетшілер А.В. Арефьев, С.В. Васильковский, 1943-1948 жылдар ||[[Сурет:Құрманғазы атындағы мәдениет сарайы (Атырау).jpg|thumb|right|150px|<small>Құрманғазы атындағы мәдениет сарайы.</small>]] || ансамбльдер мен кешендер || [[Атырау]] қаласы, Тұрғын қалашығы ықшамауданы, М. Әуезов көшесі, 1,2; Волгоград көшесі, 10; С. Сауырғалиев көшесі, 1; М. Әуезов көшесі, Шарипов көшесінің бұрышы |- | 3 || [[Жұбан күмбезі|Жұбан кесенесі]], шеберлер Шанен Бекбаев, Қаражүсіп балаларымен, ХІХ-ХХ ғасырлар ||[[Сурет:Жұбан кесенесі.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || [[Жылыой ауданы]], [[Құлсары]] қаласынан солтүстікке қарай 90 шақырым |- | 4 || [[Махамбет Өтемісұлы кесенесі|Ақын, 1836-1838 жылдардағы көтеріліс басшысы Махамбет Өтемісұлының (1803-1846 жылдар) жерленген жері, кесене 1995 жылы салынған]] ||[[Сурет:Makhambet Otemisuly Mausoleum.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || [[Индер ауданы]], [[Индербор]] кентінен оңтүстік-шығысқа қарай 40 шақырым |} '''<small>Барлығы: 4 тарих және мәдениет ескерткіштері (1 – археология, 1 – ансамбль мен кешен, 2 – қала құрылысы және сәулет).</small>''' == Батыс Қазақстан облысы == {| class="wikitable" |+ |- ! Р/с !! Тарих және мәдениет ескерткішінің атауы, салыну жылдары және сәулетшісі !! Ескерткіш суреті!! Ескерткіштің түрі!! Орналасқан жері |- | 1 || Орыс-қырғыз (қазақ) мектебі, қазіргі – [[Батыс Қазақстан облыстық тарихи-өлкетану мұражайы]]ның ғимараты, сәулетші белгісіз, 1864 жыл ||[[Сурет:Батыс Қазақстан облыстық тарихи-өлкетану мұражайы.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || [[Орал]] қаласы, Н. Назарбаев даңғылы, 184 |- | 2 || Қала құрылысы кешені – ескі Оралдың қала орталығынан Михаил Архангел Соборына дейін, XVIII-XX ғасырлар Коммерциялық банк, қазіргі – Облыстық әкімшілік ғимараты, 1896 жыл; Жазалы атамандар үйі, қазіргі – Батыс Қазақстан облысы Полиция департаментінің емханасы мен госпиталінің ғимараты, 1823 жыл; көпес Қаревтің үйі, қазіргі – Ғ. Құрманғалиев атындағы облыстық филармония ғимараты, 1901 жыл; әскери шаруашылық басқармасы, қазіргі – [[Х. Есенжанов атындағы балалар және жасөспірімдер кітапханасы]] ғимараты, 1869 жыл; Михаил Архангел Соборы,1740-1751 жылдар; типтік қалалық усадьба, қазіргі – Әскери прокуратура ғимараты, 1878 жыл; құтқарушы Христтің храмы, сәулетші В.Н. Чагин, 1891-1907 жылдар ||[[Сурет:БҚ Облыстық әкімшілік ғимараты.jpg|thumb|right|150px|<small>Батыс Қазақстан облысы әкімшілік ғимараты</small>]][[Сурет:Х. Есенжанов атындағы балалар және жасөспірімдер кітапханасы ғимараты.jpg|thumb|right|150px|<small>Х. Есенжанов атындағы балалар және жасөспірімдер кітапханасы ғимараты.</small>]] [[Сурет:Құтқарушы Христтің храмы.jpg|thumb|right|150px|<small>Құтқарушы Христтің храмы.</small>]]|| ансамбльдер мен кешендер || [[Орал]] қаласы, Н. Назарбаев даңғылы, 168, Н. Назарбаев даңғылы, 179, Қарев көшесі, 47, Н. Назарбаев даңғылы, 166/2, Н. Назарбаев даңғылы, 68, Н. Назарбаев даңғылы, 147а, Н. Назарбаев даңғылы, 202 |- | 3 || [[В.И.Чапаев мұражайы|В. Чапаев музейінің кешені]], 1919 жыл: В. Чапаев дивизиясының 25-ші штабы (музей), 1919 жыл; В. Чапаевтың қайтыс болған жері (обелиск және стела), 1978 жыл; Чапаевшылардың бауырластар ескерткіші, 1956 жыл ||[[Сурет:Ақжайық тарихи-өлкетану мұражайы.jpg|thumb|right|150px]] || ансамбльдер мен кешендер || [[Ақжайық ауданы]], [[Чапаев (Батыс Қазақстан облысы)|Чапаев]] ауылының Мәдениет және демалыс саябағы, ескерткіштер аллеясы |- | 4 || [[Орда баспаханасының үйі|Орда баспаханасы]], қазіргі – тұрғын үй, сәулетші белгісіз, ХІХ ғасырдың ІІ-ші жартысы ||[[Сурет:Khan Ordasy - Typography.jpg|thumb|right|150px|Орда баспаханасы үйі]] || қала құрылысы және сәулет || [[Бөкей ордасы ауданы]], [[Хан Ордасы (ауыл)|Хан Ордасы]] ауылы, Абдолла Теңізбаев көшесі, 19 |- | 5 || Кеңес Одағының батыры Мәншүк Мәметованың бюсті, мүсіншілер Ю.П. Поммер, Н.А. Ковальчук, 1971 жыл || || монументтік өнер құрылысы || Жәнібек ауданының Жәнібек ауылы, М. Өтемісов көшесі, 26 |- | 6 || Батыс Қазақстан облыстық Хан ордасы тарихи-мәдени, сәулеттік-этнографиялық мұражай-қорығы: Хан сарайы ғимараты, 1828 жыл; Хан мешіті, қазіргі – "Хан мешіті" музейінің ғимараты, 1835 жыл; Дәрігер А.А. Сергачев үйі, қазіргі – Ш. Бөкеевтің әдеби-мемориалдық музейінің ғимараты, 1830 жыл; Қазынашылық ғимараты, қазіргі – Бөкей Ордасы тарихы мұражайының ғимараты, 1867 жыл; Әйелдер гимназиясы, қазіргі – Халыққа білім беру мұражайының ғимараты, 1883 жыл; Аурухана, 1872 жыл; Халық училищелері инспекторы Данилевскийдің үйі, қазіргі – Тұңғыш қазақ баспаханасы мұражайының ғимараты, 1841 жыл; Жәңгір училищесі мұғалімі Ольдекоптың үйі, қазіргі – А. Тажетдиновтың мемориалдық мұражайының ғимараты, 1841 жыл; Халық училищелері инспекторы А.Е. Алекторовтың үйі, қазіргі – С. Меңдешевтің мемориалдық мұражайының ғимараты, 1842 жыл; А. Оразбаева тұрған Халық училищелері инспекторы И.И. Проскуряковтың үйі, 1842 жыл; Аурухана ғимараты, қазіргі – Денсаулық сақтау мемориалдық мұражайының ғимараты, 1852 жыл; Халық училищелері инспекторы А.А. Воскресенскийдің үйі, қазіргі – Табиғат мұражайының ғимараты, 1890 жыл; Жәңгірхан кесенесі, 1997 жыл; Күйші Дәулеткерей кесенесі, 2000 жыл; М. Бабажанов кесенесі, 2001 жыл; Тарғын мектебі ғимараты (Педтехникум) – қазіргі әкімшілік ғимарат, 1868 жыл || || ансамбльдер мен кешендер || [[Бөкей ордасы ауданы]], [[Хан Ордасы (ауыл)|Хан Ордасы]] ауылы |- | 7 || [[Жайық қалашығы]], ХІV-ХV ғасырлар ||[[Сурет:Жайық қалашығы. Кіші үй-жай көрінісі.jpg|thumb|right|150px|<small>Жайық қалашығы. Кіші үй-жай көрінісі.</small>]] ||археология || [[Орал]] қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 12 шақырым, [[Жайық]] өзенінің 2-ші жайылма үсті террассасында |} '''<small>Барлығы: 7 тарих және мәдениет ескерткіштері (2 – қала құрылысы және сәулет, 1 – монументтік өнер құрылысы, 3 – ансамбльдер мен кешендер, 1 – археология).</small>''' == Жамбыл облысы == {| class="wikitable" |+ |- ! Р/с !! Тарих және мәдениет ескерткішінің атауы, салыну жылдары және сәулетшісі !! Ескерткіш суреті!! Ескерткіштің түрі!! Орналасқан жері |- | 1 || [[Ежелгі Тараз қаласы|Тараз қалашығы]], I-ХIХ ғасырлар ||[[Сурет:Ежелгі Тараз мұражайы.jpg|thumb|right|150px]] || археология || [[Тараз]] қаласы, Ташкент көшесі, 2 |- | 2 || [[Тектұрмас көпірі|Талас өзенінен өтетін ортағасырлық көпірдің қирандылары]], XIII ғасыр || || археология || Тараз қаласының оңтүстік-шығыс шетінде, [[Тектұрмас күмбезі|Тектұрмас кесенесі]]нің маңы |- | 3 || [[Қали Жүніс моншасы]], сәулетші белгісіз, XX ғасырдың басы ||[[Сурет:Қали Жүніс моншасы.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || Тараз қаласы, Байзақ батыр көшесі, 38 |- | 4 || [[Қарахан кесенесі]], сәулетші белгісіз, XI-ХІІ ғасырлар ||[[Сурет:Karakhan Mausoleum.JPG|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || Тараз қаласы, Қарахан көшесі, 29 |- | 5 || [[Тектұрмас күмбезі|Тектұрмас кесенісі]], сәулетші белгісіз, Х-XIV ғасырлар ||[[Сурет:Finally!.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || Тараз қаласының оңтүстік-шығыс шеті, [[Талас (өзен)|Талас]] өзенінің оң жағалауы, Тектұрмас тауының шыңында |- | 6 || [[Шамансұр күмбезі|Дәуітбек (Шамансұр) кесенесі]], сәулетші белгісіз, XIII ғасыр ||[[Сурет:Dauytbek Mausoleum.JPG|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || Тараз қаласы, Карахан көшесі, 29 |- | 7 || [[Әбдіқадыр мешіті|Әбдіқадір мешіті-медресесі]], сәулетші белгісіз, XХ ғасырдың басы ||[[Сурет:Abdukadyr Mosque.JPG|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || Тараз қаласы, Абай көшесі, 5 |- | 8 || [[Жүніс бай мешіті|Жүнісбай мешіті]] (Әулие ата), сәулетші белгісіз, 1913 жыл ||[[Сурет:Zhunisbai Mosque.JPG|thumb|right|150px]] ||қала құрылысы және сәулет || Тараз қаласы, С. Адамбаев көшесі, 24 |- | 9 || [[Нәметбай мешіті]], сәулетші белгісіз, 1887-1897 жылдар ||[[Сурет:Нәметбай мешіті.jpeg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || Тараз қаласы, Ташкент көшесі, 21 |- | 10 || [[Жамбыл ескерткіші (Тараз)|Жамбыл Жабаевтың ескерткіші]], мүсінші Х. Наурызбаев, сәулетші В. Сашенко, 1961 жыл. ||[[Сурет:Ж.Жабаев ескерткіші (0).jpg|thumb|right|150px]] || монументтік өнер құрылысы || Тараз қаласы, Абай көшесі 125, Жамбыл облысы әкімдігі ғимаратының алдындағы алаң |- | 11 || [[Төменгі барсхан|Төменгі Барысхан қалашығы]] (Төрткүл), VI-XII ғасырлар || || археология || [[Байзақ ауданы]], [[Талас (Байзақ ауданы)|Талас]] ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 1,5 шақырым, [[Талас (өзен)|Талас]] өзенінің оң жағалауында, Тараз-Алматы жолынан солтүстікке қарай 0,5 шақырым |- | 12 || [[Түймекент орта ғасырлық қала|Түймекент қалашығы]], VI-XII ғасырлар ||[[Сурет:Түймекент ескі қала орны.jpg|thumb|right|150px]] || археология || Байзақ ауданы, [[Түймекент]] ауылының оңтүстік-шығыс шеті, Талас өзенінің оң жағалауында |- | 13 || [[Оххум |Оххум қалашығы]], VI-XII ғасырлар || || археология || Байзақ ауданы, Тегістік ауылының солтүстік-батысқа қарай 13,5 шақырым, Тегістік-Бостандық тас жолынан батысқа қарай 300 метр жерде |- | 14 || [[Айша бибі кесенесі]], сәулетші белгісіз, XI-XII ғасырлар ||[[Сурет:Айша бибі және күтушісінің кесенесі.jpg|thumb|right|150px|Айша бибі және күтушісінің кесенесі]] || қала құрылысы және сәулет || [[Жамбыл ауданы (Жамбыл облысы)|Жамбыл ауданы]], [[Айша бибі ауылы|Айша бибі]] ауылы, Батыс Европа – Батыс Қытай автомагистралынан 1 шақырым |- | 15 || [[Бабажы-қатын кесенесі]], сәулетшісі белгісіз, XІ-XIІ ғасырлар ||[[Сурет:Babazhi Khatun Mausoleum.JPG|thumb|right|150px|Бабажы-қатын кесенесі]] || қала құрылысы және сәулет || [[Жамбыл ауданы (Жамбыл облысы)|Жамбыл ауданы]], [[Айша бибі ауылы|Айша бибі]] ауылы, Батыс Европа – Батыс Қытай автомагистралынан 1 шақырым |- | 16 || [[Ақыртас сарай кешені|Ақыртас сәулет-археологиялық сарай кешені]], VIII-XIІ ғасырлар ||[[Сурет:Ақыртас. VIII–XII ғғ. Солтүстік-батыс көрінісі.jpg|thumb|right|150px|<small>Ақыртас. VIII–XII ғасырлар. Солтүстік-батыс көрінісі.</small>]] || ансамбль мен кешендер || Жамбыл ауданы, [[Ақшолақ (ауыл)|Ақшолақ]] бекетінен оңтүстікке қарай 7 шақырым |- | 17 || [[Жалпақтөбе (көне қала)|Жалпақтөбе (Жікіл) қалашығы]], VI-XII ғасырлар || || археология || Жамбыл ауданының [[Жалпақтөбе (ауыл)|Жалпақтөбе]] ауылы |- | 18 || [[Берікқара қорымы]], біздің дәуірімізге дейінгі ІІ ғасыры-біздің дәуіріміздің IV-ғасыры || || археология || [[Жуалы ауданы]], [[Қарабастау (Жамбыл облысы)|Қарабастау]] ауылынан оңтүстікке қарай 3 шақырым |- | 19 || [[Меркі (Көне қала орны)|Меркі қалашығы]], VII-XIII ғасырлар ||[[Сурет:Меркі қалашығы. VI–XIV ғғ. Оңтүстік-батыс көрінісі.jpg|thumb|right|150px|<small>Меркі қалашығы. VI–XIV ғасырлар. Оңтүстік-батыс көрінісі.</small>]] || археология || [[Меркі ауданы]], [[Меркі]] ауылының батыс бөлігі |- | 20 || Жазылбек Қуанышбаевтың ескерткіші, мүсінші Б. Түлеков, сәулетші Т. Басенов, 1962 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Мойынқұм ауданы]], [[Бірлік (Мойынқұм ауданы)|Бірлік]] ауылы, әкімдік ғимаратының алды |- | 21 || [[Шоқай датқа кесенесі]], сәулетші белгісіз, XVIII ғасыр ||[[Сурет:Шоқай Датқа кесенесі (3).jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет ||[[Сарысу ауданы]], [[Саудакент]] ауылының шығыс шетіндегі ескі зират |- | 22 || [[Ақкөл тұрағы]], шелль-ашель || || археология || [[Талас ауданы]], [[Ақкөл (Жамбыл облысы)|Ақкөл]] ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 11 шақырым, [[Ақкөл (көл, Жамбыл облысы)|Ақкөл]] көлінің оңтүстігі |- | 23 || [[Бөріқазған |Бөріқазған тұрағы]], төменгі палеолит || || археология || Талас ауданы, [[Қызыләуіт]] ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 8 шақырым, [[Қаратау (қала)|Қаратау]] қаласынан солтүстік-шығысқа қарай 38 шақырым |- | 24 || [[Тәңірқазған]] тұрағы, төменгі палеолит ||[[Сурет:Тәңірқазған тұрағы.jpg|thumb|right|150px]] || археология || Талас ауданы, Қызыләуіт ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 10 шақырым, Қаратау қаласынан солтүстік-шығысқа қарай 34 шақырым, [[Көктал (өзен, Жамбыл облысы)|Көктал]] өзенінен шығысқа қарай 13–15 шақырым |- | 25 || [[Қарақожа мешіті]], сәулетші белгісіз, ХХ ғасырдың басы ||[[Сурет:Қарақожа мешіт-медресесі.jpeg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || Талас ауданы, [[Сейілбек]] ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 1 шақырым |- | 26 || [[Үшарал мешіті (Жамбыл облысы)|Абдулла Ишан мешіті]], сәулетші белгісіз, ХХ ғасырдың басы ||[[Сурет:Абдулла Ишан мешіті.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || Талас ауданы, [[Үшарал (Талас ауданы)|Үшарал]] ауылы, Ештайбек көшесі, 7 |- | 27 || [[Құлан қалашығы]], VI ғасыр -XIII ғасырдың басы ||[[Сурет:Құлан ескі қала орны.jpg|thumb|right|150px]] || археология || [[Тұрар Рысқұлов ауданы]], [[Құлан (Жамбыл облысы)|Құлан]] ауылының шығыс және солтүстік-шығыс шеті |- | 28 || Ақтөбе (Степнинское) қалашығы, VI-XIII ғасырлар || || археология || [[Шу ауданы]], [[Ақсу (Жамбыл облысы)|Ақсу]] ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 3 шақырым |- | 29 || [[Өрнек қала орны|Өрнек қалашығы]], VIII-XII ғасырлар ||[[Сурет:Өрнек қалашығы.jpg|thumb|right|150px|<small>Өрнек қалашығы орны.</small>]] || археология || Тұрар Рысқұлов ауданы, [[Өрнек (Тұрар Рысқұлов ауданы)|Өрнек]] ауылынан оңтүстікке қарай 6 шақырым |- | 30 || [[Қостөбе қалашығы]], VI-XII ғасырлар ||[[Сурет:Қостөбе қалашығы.jpg|thumb|right|150px|<small>Қостөбе қалашығы орны.</small>]] || археология || Байзақ ауданы, [[Сарыкемер]] ауылынан шығысқа қарай |} '''<small>Барлығы: 30 тарих және мәдениет ескерткіштері (12 – қала құрылысы және сәулет, 15 – археология, 2 – монументтік өнер құрылысы, 1 – ансамбль мен кешен).</small>''' == Жетісу облысы == {| class="wikitable" |+ |- ! Р/с !! Тарих және мәдениет ескерткішінің атауы, салыну жылдары және сәулетшісі !! Ескерткіш суреті!! Ескерткіштің түрі!! Орналасқан жері |- | 1 || Ақын [[Сара Тастанбекқызы|Сара Тастанбекова]]ның (1878-1916 жылдар) кесенесі, 1972 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Ақсу ауданы]], [[Көшкентал (Жетісу облысы)|Көшкентал]] ауылынан солтүстік-батысқа қарай 8 шақырым |- | 2 || Екі мәрте Социалистік Еңбек Ері [[Нұрмолда Алдабергенов|Н. Алдабергенов]]тің мүсіні, сәулетші Х. Наурызбаев, 1960 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Ескелді ауданы]], [[Алдабергенов ауылы|Алдабергенов]] ауылының Батырлар аллеясы |- | 3 || [[Бесшатыр |Бесшатыр обалы қорымы]], біздің дәуірімізге дейінгі VII-IV ғасырлар ||[[Сурет:Besshatyr.jpg|thumb|right|150px]] || археология || [[Кербұлақ ауданы]], [[Басши]] ауылынан солтүстікке қарай 65 шақырым, [[Іле]] өзенінің оң жағалауы |- | 4 || [[Уәлиханов мемориалдық кешені|Ш. Уәлихановтың мемориалдық мұражай-саябағы]], 1985 жыл: <small>Ш. Уәлихановтың (1835-1865 жылдар) зираты, сәулетші М. Ващенко, горельеф авторы П. Усачев, 1958 жыл; Ш. Уәлихановтың ескерткіші, мүсіншілер Ю. Рукавишников, Н. Миловидов, 1979 жыл; Ш. Уәлихановтың "Алтынемел" мұражайы, сәулетшілер Б. Ыбыраев, С. Рүстембек, Р. Сейдалин, Б. Маманбаев, 1985 жыл.</small> ||[[Сурет:Shokan Ualikhanov Museum.jpg|thumb|right|150px]] || ансамбльдер мен кешендер || Кербұлақ ауданы, Шоқан ауылынан батысқа қарай 3 шақырым |- | 5 || [[Жаркент мешіті|"Жаркент мешіті"]] сәулеттік-көркемдік мұражай кешені (мешіт, медресе, бас қақпа, бүйір қақпалары (оңтүстік, солтүстік), сәулетшісі Хон Пик, XIX ғасыр ||[[Сурет:Жаркент мешіті. ХІХ ғасырдың аяғы. Солтүстік көрінісі.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет ||[[Панфилов ауданы]], [[Жаркент]] қаласы, Юлдашев көшесі, 40 |- | 6 || [[Черкасск қорғанысы мемориалы|Черкасск қорғанысының мемориалы]], 1918-1919 жылдар: <small>Сарқан ауданы тарихының мұражайы, 1974 жыл; Черкасск қорғанысының мемориалы, мүсінші В. Рахманов, сәулетшілер А. Ордабаев, Т. Б. Сүлейменов, 1973 жыл; тұрғын үй-штабы, 1918-1919 жылдар</small> ||[[Сурет:Cherkassk Defence Memorial 3.jpg|thumb|right|150px]] || ансамбльдер мен кешендер || [[Сарқан ауданы]], [[Черкасск]] ауылынан солтүстікке қарай 2,5 шақырым |- | 7 || [[Қойлық (қала)|Қойлық (Қаялық) қалашығы]], VIII ғасыр-XIV ғасырдың басы ||[[Сурет:Қаялық қалашығы. IX–XIV ғғ.jpg|thumb|right|150px|<small>Қаялық қалашығы. IX–XIV ғасырлар. Жоғырадан түсірілген кқрінісі.</small>]] || археология || Сарқан ауданы, [[Қойлық (ауыл)|Қойлық]] ауылының шығыс шеті |} '''<small>Барлығы: 7 тарих және мәдениет ескерткіштері (2 – қала құрылысы және сәулет, 2 – археология, 1 – монументтік өнер құрылысы, 2 – ансамбль мен кешен).</small>''' == Қарағанды облысы == {| class="wikitable" |+ |- ! Р/с !! Тарих және мәдениет ескерткішінің атауы, салыну жылдары және сәулетшісі !! Ескерткіш суреті!! Ескерткіштің түрі!! Орналасқан жері |- | 1 || Кеңес Одағының батыры [[Әбдіров ескерткіші|Нұркен Әбдіров ескерткіші]], мүсіншілер А. Билык, Ю. Гуммель, сәулетші Л. Воробьев, 1958 жыл ||[[Сурет:AbdirovStatue.jpg|thumb|right|150px]] || монументтік өнер құрылысы ||[[Қарағанды]] қаласы, Н. Әбдіров даңғылы |- | 2 || [[Беғазы қорымы]], біздің дәуірімізге дейінгі XII-X ғасырлар ||[[Сурет:Беғазы обасы.jpg|thumb|right|150px]] || археология || [[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданы]], [[Беғазы (ауыл)|Беғазы]] ауылынан батысқа қарай 1 шақырым, Беғазы өзенінің оң жағалауы, [[Тоқырау (өзен)|Тоқырау]] өзенінің шектескен жерден 18 шақырым, [[Ақтоғай (Қарағанды облысы)|Ақтоғай]] ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 40 шақырым |- | 3 || Халық композиторы [[Мәди Бәпиұлы]]ның зираты (1880-1921 жылдар), сәулетші белгісіз || || қала құрылысы және сәулет || [[Қарқаралы]] қаласынан солтүстікке қарай 200 м, Ақбейіт зираты |- | 4 || [[Қызылкент сарайы]]ның қирандылары, XIV-XV ғасырлар ||[[Сурет:Kyzyl-Kenish.jpg|thumb|right|150px]] || археология || [[Қарқаралы ауданы]], [[Кент (Қарағанды облысы)|Кент]] ауылынан шығысқа қарай 3 шақырым, Қызылсу өзені [[Талды (өзен)|Талды]] өзеніне құятын арнасы, [[Кент тауы|Кент]] тауларында, Қарқаралы қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 40 шақырым |- | 5 || Талды І қорымы (48), біздің дәуірімізге дейінгі XIV-XI ғасырлар || || археология || [[Шет ауданы]], [[Жаңажұрт]] кентінен солтүстік-шығысқа қарай 10 шақырым, Талды өзенінің сол жағалауы |- | 6 || [[Бұғылы-2|Бұғылы]] II қорымы, соңғы қола-ерте темір дәуірі || || археология || Шет ауданы, Жарық станциясынан солтүстік-шығысқа қарай 40 шақырым, Шопа өзенінің жағалауы, [[Бұғылы (тау, Қарағанды облысы)|Бұғылы]] тауларының солтүстік-батыс етегі |} '''<small>Барлығы: 6 тарих және мәдениет ескерткіштері (1 - монументтік өнер құрылысы, 1 - қала құрылысы және сәулет, 4 - археология).</small>''' == Қостанай облысы == {| class="wikitable" |+ |- ! Р/с !! Тарих және мәдениет ескерткішінің атауы, салыну жылдары және сәулетшісі !! Ескерткіш суреті!! Ескерткіштің түрі!! Орналасқан жері |- | 1 || Екі мәрте Кеңес Одағының батыры [[Леонид Игнатьевич Беда|Леонид Беда]]ның мүсіні, мүсінші Д. Шварц, 1951 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Қостанай]] қаласы, Пушкин көшесі, 98 |- | 2 || Екі мәрте Кеңес Одағының батыры [[Иван Фомич Павлов|Иван Павлов]]тың мүсіні, мүсінші Д.П. Шварц, 1952 жыл || || монументтік өнер құрылысы || Қостанай қаласы, Пушкин көшесі, 98 |- | 3 || [[Алтынсарин ескерткіші|Ыбырай Алтынсарин]]нің ескерткіші, мүсінші Н.Щербаков, сәулетшілер И. Покровский, В. Горчинский, 1970 жыл ||[[Сурет:Ы.Алтынсарин ескерткіші (Қостанай).jpg|thumb|right|150px]] || монументтік өнер құрылысы || Қостанай қаласы, Алтынсарин көшесі, 118а, Ы. Алтынсарин атындағы мектеп-интернат сквері |- | 4 || [[Екідің-I]] рәсімдік құрылыс, VII-IX ғасырлар ||[[Сурет:Екідің-1.jpg|thumb|right|150px]] || киелі нысан || [[Арқалық (қала)|Арқалық]] қаласы, [[Екідің]] ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 1,5 шақырым, [[Қараторғай (өзен)|Қараторғай]] өзенінің оң жағалауы |- | 5 || [[Екідің-II]] рәсімдік құрылыс, VII-IX ғасырлар ||[[Сурет:Екідің-2.jpg|thumb|right|150px]] || киелі нысан || Арқалық қаласы, [[Екідің]] ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 0,5 шақырым, Қараторғай өзенінің сол жағалауында |} '''<small>Барлығы: 5 тарих және мәдениет ескерткіштері (3 – монументтік өнер құрылысы, 2 – киелі нысан).</small>''' == Қызылорда облысы == {| class="wikitable" |+ |- ! Р/с !! Тарих және мәдениет ескерткішінің атауы, салыну жылдары және сәулетшісі !! Ескерткіш суреті!! Ескерткіштің түрі!! Орналасқан жері |- | 1 || [[Ыбырай Жақаев бюсті|Екі мәрте Социалистік Еңбек Ері Ыбырай Жақаевтың мүсіні]], мүсінші А. Пекарев, сәулетшілерА. Борецкий, К. Күлбашев, 1975 жыл ||[[Сурет:Zhakhayev Monument in Kyzylorda.JPG|thumb|right|150px]] || монументтік өнер құрылысы || [[Қызылорда]] қаласы, Ы. Жақаев көшесі |- | 2 || [[Айтбай мешіті]], шеберлер Ысқан және Камал, 1878 жыл ||[[Сурет:Мечеть Айтбая, Кызылорда, 2009.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || Қызылорда қаласы, Сатпаев көшесі, 18 |- | 3 || Құтқарушы Христтың шіркеуі, сәулетшілері А.Есаков, И. Калинин, ХIХ ғасыр || || қала құрылысы және сәулет || Қызылорда қаласы, Тоқтыбаев көшесі, 5 |- | 4 || [[Көтібар мұнарасы]], сәулетші белгісіз, ХIХ ғасыр || [[Сурет:Kotibar Memorial.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || [[Қызылорда қалалық әкімдігі]], [[Баймұрат батыр ауылы|Баймұрат батыр]] ауылынан солтүстік-батысқа қарай 7 шақырым |- | 5 || [[Бегім Ана мұнарасы|Бегім-ана мұнарасы]], сәулетші белгісіз, ІХ-ХI ғасыр ||[[Сурет:Begim Ana.jpg|thumb|right|150px]] || киелі нысан || [[Арал ауданы]], [[Жаңақұрылыс (Қызылорда облысы)|Жаңақұрылыс]] ауылынан оңтүстікке қарай 30 шақырым |- | 6 || [[Жент (қала)|Жент (Жанқала) қалашығы]], Х-ХV ғасырлар || || археология || [[Жалағаш ауданы]], [[Аққыр]] ауылынан оңтүстікке қарай 37 шақырым |- | 7 || [[Қарасопы күмбезі|Қарасопы кесенесі]], сәулетші белгісіз, ХVIII-XIX ғасырлар ||[[Сурет:Қара сопы кесенесі.jpg|thumb|right|150px]] || киелі нысан || [[Жаңақорған ауданы]], [[Жаңақорған]] кентінен оңтүстікке қарай 5 шақырым |- | 8 || [[Айғожа ишан күмбезі|Айқожа кесенесі]], сәулетші белгісіз, ХVIII-XIX ғасырлар || [[Сурет:Айқожа кесенесі.jpg|thumb|right|150px]] || киелі нысан || Жаңақорған ауданы, [[Бесарық (Талап ауылдық округі)|Бесарық]] ауылынан оңтүстік-батысқа 11 шақырым |- | 9 || [[Ақтас мешіті (Жаңақорған ауданы)|Ақтас мешіті]], сәулетші белгісіз, 1884 жыл ||[[Сурет:Ақтас мешіті (Жаңақорған ауданы).jpg|thumb|right|150px]] || киелі нысан || Жаңақорған ауданы, Бесарық ауылынан оңтүстік-батысқа 11 шақырым |- | 10 || [[Сығанақ |Сығанақ (Сунақата) қалашығы]], Х-ХVІІІ ғасырлар ||[[Сурет:Сығанақ қалашығы. Оңтүстік-шығыс көрінісі.jpg|thumb|right|150px|<small>Сығанақ қалашығы. Оңтүстік-шығыс көрінісі.</small>]] || археология || Жаңақорған ауданы, [[Сунақата]] ауылынан солтүстік-батысқа қарай 2 шақырым |- | 11 ||[[Қорасан ата кесенесі]], сәулетші белгісіз, ХІХ ғасырдың аяғы ||[[Сурет:Қорасан ата кесенесі.jpg|thumb|right|150px]] || киелі нысан || Жаңақорған ауданы, [[Жаңаарық (Қызылорда облысы)|Жанарық]] ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 20 шақырым |- | 12|| Қала құрылысы кешені – Қазалы қаласының тарихи бөлігі, ХІХ ғасырдың соңы-ХХ ғасырдың басы: <small>Ғанибай үйі, сәулетші белгісіз, XIX ғасыр; депутаттар кеңесінің ғимараты, қазіргі – [[Ғани Мұратбаевтың мемориалдық мұражайы]]ының ғимараты, сәулетші белгісіз, ХІХ ғасырдың соңы-ХХ ғасырдың басы; Ғанибай мешіті, қазіргі – қалалық кітапхана, сәулетші белгісіз, ХІХ ғасырдың соңы-ХХ ғасырдың басы; Ноғай (Нұралы) мешіті, сәулетші Г. Муравин, ХІХ ғасырдың соңы-ХХ ғасырдың басы</small> ||[[Сурет:Ғани Мұратбаев тарихи-мемориалдық мұражайы (Қазалы).jpg|thumb|right|150px|<small>Ғани Мұратбаев атындағы тарихи-мемориалдық мұражай (Қазалы қ.)</small>]] || ансамбльдер мен кешендер || [[Қазалы ауданы]], [[Қазалы]] қаласы, № 7 орта мектептің ауласы, Қорқыт ата көшесі, 24, Шляпин көшесі, 17, Жанұзақов көшесі, 51 |- | 13 || Шіркеу, қазіргі – Теміржолшылар клубы ғимараты, сәулетші белгісіз, 1904 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Қазалы ауданы]], [[Әйтеке би кенті|Әйтеке би]] кенті, Әйтеке би көшесі, 1 |- | 14 ||[[Сараман-Қос мұнарасы|Сараман-Қоса (Сарман-Қожа) мұнарасы]], сәулетші белгісіз, Х-ХI ғасырлар ||[[Сурет:Сараман-Қоса мұнарасы.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || Қазалы ауданы, [[Кәукей]] ауылынан шығысқа қарай 3 шақырым |- | 15 || [[Құттыбай күмбезі|Құттыбай кесенесі]], сәулетші белгісіз, XVIІI-XІX ғасырлар ||[[Сурет:Құттыбай кесенесі.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || Қазалы ауданы, [[Жанкент (ауыл)|Жанкент]] ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 4 шақырым |- | 16 || [[Жанкент (көне қала орны)|Жанкент (Янгикент) қалашығы]], ІХ-ХІ ғасырлар ||[[Сурет:Zhankent-1.jpg|thumb|right|150px]] || археология || Қазалы ауданы, Жанкент ауылынан оңтүстікке қарай 1 шақырым |- | 17 || [[Баланды күмбезі|Баланды ІІ кесенесі]], сәулетші белгісіз, біздің дәуірімізге дейінгі VI-II ғасырлар ||[[Сурет:Баланды 2 кесенесі.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || [[Қармақшы ауданы]], [[Қуаңдария (ауыл)|Қуаңдария]] ауылынан оңтүстікке қарай 69,5 шақырым |- | 18 || Жетіасар оазисінің ескерткіштер: <small>[[Алтынасар|Жетіасар ІІІ (Алтынасар)]], біздің дәуірімізге дейінгі 1-ші мыңжылдықтың соңы-біздің дәуіріміздің IV-V ғасырлары); [[ Жетіасар|Үлкен Қос асар (біздің дәуірімізге дейінгі 1-ші мыңжылдықтың соңы- біздің дәуіріміздің VI ғасыры); Кіші Қос асар (біздің дәуірімізге дейінгі 1-ші мыңжылдықтың соңы- біздің дәуіріміздің VI ғасыры);]] Жалпақ асар (біздің дәуіріміздің VI-VII ғасырлары); Жоласар (біздің дәуірімізге дейінгі 1-ші мыңжылдықтың соңы-VI ғасыр); Базар асар (біздің дәуіріміздің VI-VIII ғасырлары); Бидайық асар (біздің дәуірімізге дейінгі 1-ші мыңжылдықтың соңы- біздің дәуіріміздің IV ғасыры); Қаралы асар (біздің дәуірімізге дейінгі 1-ші мыңжылдықтың соңы- біздің дәуіріміздің VI-VII ғасырлары); Қурайлы асар (біздің дәуірімізге дейінгі 1-ші мыңжылдықтың соңы- біздің дәуіріміздің V-VII ғасырлары); Робинсай (Бұзықасар) (біздің дәуірімізге дейінгі 1-ші мыңжылдықтың соңы- біздің дәуіріміздің V-VII ғасырлары); Тік асар (біздің дәуірімізге дейінгі 1-ші мыңжылдықтың соңы- біздің дәуіріміздің IV-V ғасырлары); Томпақ асар (біздің дәуіріміздің IV-V ғасырлары); Жетіасар ІХ (біздің дәуіріміздің IV-VII ғасырлары)</small> ||[[Сурет:Жетіасар-3 қалашығы (Алтынасар).jpg|thumb|right|150px|<small>Жетіасар-3 қалашығы (Алтынасар).</small>]][[Сурет:Zhetyasar.jpg|thumb|right|150px]][[Сурет:№ 13 Жетіасар қалашығы (Кіші Қосасар). Шығыс көрінісі.jpg|thumb|right|150px|<small>№ 13 Жетіасар қалашығы (Кіші Қосасар). Шығыс көрінісі.</small>]] || археология ||Қармақшы ауданының аумағында |- | 19 || [[Сырлытам кесенесі (Жаңадария)]], ХІІ-ХІІІ ғасырлар ||[[Сурет:Сырлытам Күмбезі.jpeg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || [[Қармақшы ауданы]], [[Көмекбаев ауылы|Көмекбаев]] ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 106,5 шақырым |- | 20 || [[Қорқыт Ата ескерткіші|Қорқыт ата ескерткіші]] кешені (стелла, амфитеатр, қылует, қошқар тас, музей), сәулетшілер Б. Ибраев, С. Исатаев, 1980 жыл ||[[Сурет:Korkyt-ata.jpg|thumb|right|150px]] || ансамбльдер мен кешендер || Қармақшы ауданы, [[Жосалы (Қызылорда облысы)|Жосалы]] кентінен солтүстік-батысқа қарай 18 шақырым |- | 21 || [[Шірік-Рабат |Шірік-Рабат қалашығы]], біздің дәуірімізге дейінгі V-ІІ ғасырлар ||[[Сурет:Шірік-Рабат қалашығы.jpg|thumb|right|150px]] || археология ||Қармақшы ауданы, Көмекбаев ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 87 шақырым |- | 22 || [[Бәбіш Молда|Бәбіш-Мола]] ескерткіштер кешені, біздің дәуірімізге дейінгі ІV-ІІ ғасырлар || || археология || Қармақшы ауданы, Көмекбаев ауылының оңтүстігінен 47 шақырым |- | 23 || [[Сырлытам кесенесі (Іңкәрдария)]], сәулетші белгісіз, ХІІІ ғасыр ||[[Сурет:Сырлытам кесенесі (Іңкәрдария).jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || [[Сырдария ауданы (Қызылорда облысы)|Сырдария ауданы]], [[Іңкәрдария]] ауылынан оңтүстікке қарай 25 шақырым |- | 24 || [[Молда-Қалан кесенесі|Мұлқалан (Молда-Қалан) кесенесі]], сәулетші белгісіз, ХVI ғасыр ||[[Сурет:Молда-Қалан кесенесі.jpg|thumb|right|150px]] || киелі нысан || Сырдария ауданы, Іңкәрдария ауылынан солтүстікке қарай 6 шақырым |- | 25 || [[Асанас]] кесенесі, сәулетші белгісіз, ХVІІ ғасыр || || киелі нысан || Сырдария ауданы, [[Айдарлы (Қызылорда облысы)|Айдарлы]] ауылының батысынан 15 шақырым |- | 26 || Бақатам кесенесі, сәулетші белгісіз, ХІХ ғасыр || || қала құрылысы және сәулет || [[Қазалы ауданы]], [[Сарыбұлақ (Қызылорда облысы)|Сарбұлақ]] ауылынан батысқа қарай 29 шақырым |- | 27 || Қожан қожа кесенесі, сәулетші белгісіз, ХVІІІ ғасыр || || киелі нысан || [[Сырдария ауданы (Қызылорда облысы)|Сырдария ауданы]], [[Айдарлы (Қызылорда облысы)|Айдарлы]] ауылынан солтүстікке қарай 15 шақырым |- | 28 || [[Асан ата кесенесі|Асан-ата кесенесі]], сәулетші белгісіз, ХVI ғасыр ||[[Сурет:Асан Ата кесенесі.jpg|thumb|right|150px]] || киелі нысан || [[Шиелі ауданы]], [[Бәйгеқұм]] ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 6,5 шақырым |- | 29 || [[Сауысқандық петроглифтері]], қола, ерте темір дәуірлері || || археология || Шиелі ауданы, [[Еңбекші (Қызылорда облысы)|Еңбекші]] ауылынан солтүстік- шығысқа қарай 50 шақырым |- | 30 || [[Оқшы ата мазары|Оқшы ата кесенесі]], ХІ ғасыр || || киелі нысан || Шиелі ауданы, Бәйгеқұм ауылынан шығысқа қарай 5 шақырым |- | 31 || [[Төлегетай-Қылышты ата кешені|Төлегетай-Қылышты ата кесенесі]], ХІ-ХІІ ғасырлар ||[[Сурет:Төлегетай-Қылышты ата кешені.jpg|thumb|right|150px]] || киелі нысан || [[Жаңақорған ауданы]], [[Әбдіғаппар]] ауылынан оңтүстікке қарай 7 шақырым |} '''<small>Барлығы: 31 тарих және мәдениет ескерткіштері (10 – қала құрылысы және сәулет, 1 – монументтік өнер құрылысы, 11 – киелі нысан, 2 – ансамбльдер мен кешендер, 7 – археология).</small>''' == Маңғыстау облысы == {| class="wikitable" |+ |- ! Р/с !! Тарих және мәдениет ескерткішінің атауы, салыну жылдары және сәулетшісі !! Ескерткіш суреті!! Ескерткіштің түрі!! Орналасқан жері |- | 1 || [[Бекет ата жер асты мешіті (Ескі Бейнеу)|Бекет ата жерасты мешіті]] және Ескі Бейнеу қорымы (130 бірлік), ХI-ХIХ ғасырлар: <small>күмбезтамдар, сағанатамдар, құлпытастар, қойтастар, қошқартастар,қойтастар, тас қоршаулар, үштастар, тас қоршаулар,саркофагтер, стелалар</small> ||[[Сурет:Бекет ата жер асты мешіті (Ескі Бейнеу).jpg|thumb|right|150px]] || ансамбльдер мен кешендер || [[Бейнеу ауданы]], [[Бейнеу]] ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 17 шақырым |- | 2 || [[Омар мен Тұр күмбезі|Омар мен Тұр]] кесенесі, шеберлері Ө. Еламанұлы, Н. Шорабайұлы, Е. Мыңбайұлы, Ә. Аманжолұлы, Р. Жиенбайұлы, 1898 жыл ||[[Сурет:Omar-Tur Mausoleum.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || Бейнеу ауданы, Бейнеу ауылынан шығысқа қарай 20 шақырым |- | 3 || [[Бекет ата жер асты мешіті (Оғланды)|Оғланды жеріндегі Бекет ата]] жерасты мешіті, ХVIII ғасыр ||[[Сурет:Beket-Ata (Oglandy).jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || [[Қарақия ауданы]], [[Сенек]] ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 95 шақырым |- | 4 || [[Қызылсу қорымы]] (113 бірлік), ХVIII-ХХ ғасырлар: <small>мешіт, кесенелер, сағанатамдар, құлпытастар, қойтастар, қошқартастар, қойтастар, тас қоршаулар, үштастар, тас қоршаулар, тас белгілер, бестастар, жетітастар</small> ||[[Сурет:Қызылсу қорымы. Тас қоршау.jpg|thumb|right|150px|]] || ансамбльдер мен кешендер || Қарақия ауданы, Сенек ауылынан солтүстікке қарай 21 шақырым |- | 5 || [[Сенек қорымы]] (34 бірлік), ХVII-ХХ ғасырлар, шеберлер Е. Дүтбай, Н. Жарасұлы: кесенелер, сағанатамдар, үштастар ||[[Сурет:Сенек қорымы.jpg|thumb|right|150px]] || ансамбльдер мен кешендер || Қарақия ауданы, Сенек ауылынан шығысқа қарай 1 шақырым |- | 6 || [[Шопан ата мешіті|Шопан ата жерасты мешіті]] және қорымы (1661 бірлік), Х-ХIХ ғасырлар: <small>мешіт, құдық, кесенелер, сағанатамдар, құлпытастар, қойтастар, қошқартастар, қойтастар, тас қоршаулар, үштастар, тас белгілер, бестастар, жетітастар, үйінді тастар</small> ||[[Сурет:Shopan Ata Mosque.jpg|thumb|right|150px]] || ансамбльдер мен кешендер || Қарақия ауданы,Сенек ауылынан солтүстік-батысқа қарай 20 шақырым |- | 7 || [[Қырғын қорымы]] (26 бірлік), ХIХ-ХХ ғасырлар: кесене, сағанатамдар, қойтастар, екітас, үштас, төрттас || || ансамбльдер мен кешендер || Қарақия ауданы, [[Жетібай (Маңғыстау облысы)|Жетібай]] ауылынан батысқа қарай 5 шақырым |- | 8 || [[Сисем-Ата|Сисем ата қорымы]] (1327 бірлік), ХIII-ХIХ ғасырлар: <small>кесенелер, сағанатамдар, құлпытастар, қойтастар, қошқартастар, қойтастар, тас қоршаулар, үштастар, тас белгілер, бестастар, жетітастар, үйінді тастар, үйінді тастар, композициялық құлпытас</small> ||[[Сурет:Сисен ата қорымы.jpg|thumb|right|150px]] || ансамбльдер мен кешендер ||[[Маңғыстау ауданы]], [[Өтес (ауыл)|Өтес]] ауылынан солтүстікке қарай 35 шақырым |- | 9 || [[Уәли қорымы]] (328 бірлік), ХI-ХХ ғасырлар: мешіт, <small>кесенелер, сағанатамдар, құлпытастар, қойтастар, қошқартастар, тас қоршаулар, үштастар, тас белгілер, бестастар, жетітастар, үйінді тастар, композициялық бестас, төрттастар, сандықтастар</small> ||[[Сурет:Уәли қорымы.jpg|thumb|right|150px]] || ансамбльдер мен кешендер || Маңғыстау ауданы, Өтес ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 60 шақырым |- | 10 || [[Төбеқұдық қорымы|Қарамола (Шытша, Төбеқұдық) қорымы]] (134 бірлік), ХVIII-ХIХ ғасырлар: <small>кесене, сағанатамдар, қойтастар, сандықтастар, тас қоршаулар, тастан қаланған төбешіктер</small> || || ансамбльдер мен кешендер || [[Түпқараған ауданы]], [[Таушық]] ауылынан солтүстікке қарай 20 шақырым |- | 11 || [[Шақпақ ата мешіті|Шақпақ ата жерасты мешіті]] және қорымы (57 бірлік), IХ-Х ғасырлар және XIV-XIX ғасырлар: <small>мешіт, сағанатамдар, құлпытастар, тас қоршаулар, қойтастар, сандықтастар, шырақтас</small> ||[[Сурет:Shakpak-Ata.jpg|thumb|right|150px]] || ансамбльдер мен кешендер || Түпқараған ауданы, Таушық ауылынан солтүстік-батысқа қарай 30 шақырым |- | 12 || [[Масат ата жерасты мешіті]] және қорымы (526 бірлік), Х-ХIХ ғасырлар: <small>мешіт, күмбезтамдар, сағанатамдар, қойтастар, тас қоршаулар, тас белгілер, композициялық қойтастар, төрттастар, үштастар, бестастар, жетітастар, үйінді тастар, сандықтастар, екітастар, композициялық қойтас, композициялық құлпытас</small> ||[[Сурет:Масат ата қорымы. Муфлон мүсіні түріндегі қошқартастар. XVI–XVIII ғғ.jpg|thumb|right|150px|<small>Масат ата қорымы. Муфлон мүсіні түріндегі қошқартастар. XVI–XVIII ғасырлар.</small>]] || ансамбльдер мен кешендер || [[Маңғыстау ауданы]], [[Үштаған (Маңғыстау облысы)|Үштаған]] ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 40 шақырым |- | 13 || [[Қапаш мешіті]], шебер Капаш Қинақұлы, 1928 жыл ||[[Сурет:Қапаш мешіті 7.jpg|thumb|right|150px|<small>Мешіттің ішкі фрагменттері</small>]] || қала құрылысы және сәулет || Маңғыстау ауданы, [[Жармыш]] ауылынан солтүстік-батысқа қарай 20 шақырым |- | 14|| [[Ақүйік қорымы]] (13 бірлік), ХIХ-ХХ ғасырлар: кесенелер, сағанатамдар, тас қоршаулар, тас үйінді || || ансамбльдер мен кешендер || Маңғыстау ауданы, [[Шетпе]] аулынан оңтүстік-шығысқа қарай 17 шақырым |- | 15 || [[Бекі қорымы]] (113 бірлік), ХVIII-ХIХ ғасырлар: <small>кесенелер, сағанатамдар, құлпытастар, қойтастар, сандықтастар, төрттастар, қоршаулар, үйінді тастар, тас белгілер, тас қоршаулар</small> ||[[Сурет:Beki Nekropolis.jpg|thumb|right|150px]] || ансамбльдер мен кешендер || Маңғыстау ауданы, [[Бекі (ауыл)|Бекі]] ауылынан батысқа қарай 1 шақырым |- | 16 || [[Қаратөбе қорымы]] (225 бірлік), ХVIII-ХХ ғасырлар: <small>сағанатамдар, құлпытастар, қойтастар, сандықтас, үштастар, тас қоршаулар, қоршаулар, үйінді тастар, тас белгілер</small> || || ансамбльдер мен кешендер || Маңғыстау ауданы, [[Шебір]] ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 15 шақырым |- |17 || [[Қараман ата жер асты мешіті|Қараман ата жерасты мешіті]] және қорымы (470 бірлік), ХIII-ХIХ ғасырлар: <small>жер асты мешіті, кесене, сағанатамдар, құлпытастар, қойтастар, сандықтастар, үштастар, тас белгілер, қос тас белгілер, композициялық үштас, үштас, төрттас, бестас, үйінді тас белгі, тас қоршаулар</small> ||[[Сурет:Қараман ата қорымы.jpg|thumb|right|150px]] || ансамбльдер мен кешендер || Маңғыстау ауданы, [[Шетпе]] ауылынан оңтүстік-батысқа 35 шақырым |- | 18 || [[Қамысбай қорымы]] (430 бірлік), ХV-ХIХ ғасырлар: <small>кесенелер, сағанатамдар, құлпытастар, қойтастар, тас қоршаулар, үйінді тастар, сандықтастар, композициялық құлпытас, үштастар, шырақтастар, композициялық қойтас, екітастар, тас белгілер, бестастар, төрттастар, қос тас белгілер</small> ||[[Сурет:Қамысбай қорымы.jpg|thumb|right|150px]] || ансамбльдер мен кешендер || Маңғыстау ауданы, Шетпе ауыланан оңтүстік-шығысқа қарай 14 шақырым |- | 19 || [[Бесінбай қорымы]] (81 бірлік), ХVII-ХIХ ғасырлар: <small>кесенелер, сағанатамдар, құлпытас, қойтастар, тас қоршаулар, сандықтастар, шырақтастар, төрттас, үйінді тастар, композициялық төрттас, композициялық тас қоршау, композициялық құлпытас</small> ||[[Сурет:Бесінбай қорымы.jpg|thumb|right|150px|<small>Бесінбай қорымы.Жалпы көрінісі.</small>]] || ансамбльдер мен кешендер || [[Түпқараған ауданы]], [[Форт-Шевченко]] қаласынан шығысқа қарай 25 шақырым |- | 20 || [[Тарас Шевченко мұражайы мен мемориалдық кешені]] (1847-1857 жылдар), сәулетші белгісіз, 1932 жыл: Т. Шевченконың жер үйі, 1853 жыл; үй-музейі, 1853 жыл; құдық, 1853-1857 жылдар; Т. Шевченконың мүсіні, 1888 жыл ||[[Сурет:Т.Шевченко мемориалдық кешені.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || Түпқараған ауданы, Форт-Шевченко қаласы, Т. Г. Шевченко атындағы парк, Б. Маяұлы көшесі, 7 |} '''<small>Барлығы: 20 тарих және мәдениет ескерткіштері (4 – қала құрылысы және сәулет, 16 – ансамбльдер мен кешендер)</small>.''' == Павлодар облысы == {| class="wikitable" |+ |- ! Р/с !! Тарих және мәдениет ескерткішінің атауы, салыну жылдары және сәулетшісі !! Ескерткіш суреті!! Ескерткіштің түрі!! Орналасқан жері |- | 1 || Көпес Деровтың сауда үйі, қазіргі – [[Г. Н. Потанин атындағы Павлодар облыстық тарих-өлкетану мұражайы]], сәулетші П. Батов, 1896 жыл ||[[Сурет:Г. Потанин атындағы мұражай (Павлодар).jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || [[Павлодар]] қаласы, Астана көшесі, 149 |- | 2 || Халық ақыны [[Естай Беркімбайұлы мазары]] (1874-1946 жылдар), сәулетші белгісіз, 1946 жыл||[[Сурет:Халық композиторы Естайдың мазары.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || [[Ақтоғай ауданы (Павлодар облысы)|Ақтоғай ауданы]], [[Мүткенов]] ауылынан оңтүстікке қарай 4 шақырым |- | 3 || Халық ақыны [[Жаяу Мұса Байжанұлы]]ның мазары (1835-1929 жылдар), сәулетші белгісіз, 1929 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Баянауыл ауданы]], [[Жаңатілек (Баянауыл ауданы)|Жаңатілек]] ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 30 шақырым |} '''<small>Барлығы: 3 тарих және мәдениет ескерткіштері (3 – қала құрылысы және сәулет).</small>''' == Солтүстік Қазақстан облысы == {| class="wikitable" |+ |- ! Р/с !! Тарих және мәдениет ескерткішінің атауы, салыну жылдары және сәулетшісі !! Ескерткіш суреті!! Ескерткіштің түрі!! Орналасқан жері |- | 1 || Абылай үйі (әскери лазарет, казармалар), қазіргі – [[Абылай хан резиденциясы|"Абылай хан Резиденциясы" мұражай кешені]], сәулетші белгісіз, 1829 жыл ||[[Сурет:Абылай хан резиденциясы мұражайы.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || [[Петропавл]] қаласы, К. Сүтішев көшесі, 1б |- | 2 || [[Янгуразов көпестің үйі|Көпес Янгуразовтың үйі]], қазіргі – Тарихи-мәдени мұраны қорғау және пайдалану орталығының ғимараты, авторлары белгісіз итальяндық сәулетшілер, XX ғасырдың басы ||[[Сурет:Yangurazov House.JPG|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || Петропавл қаласы, Горький көшесі, 181 |- | 3 || Көпес Юзефовичтің үйі, қазіргі – [[Солтүстік Қазақстан облыстық бейнелеу өнері мұражайы]], сәулетші А. Зенков, 1909 жыл ||[[Сурет:Yusefovich House.JPG|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || Петропавл қаласы, 314-ші атқыштар дивизиясы көшесі, 83 |- | 4 || [[Қарасай және Ағынтай батырлар ескерткіші]], мүсінші Б. Досжанов, 1999 жыл ||[[Сурет:Қарасай және Ағынтай батырлардың ескерткіші.jpg|thumb|right|150px]] || монументтік өнер құрылысы || Петропавл қаласы, Театр алаңы |- | 5 || [[Қарасай және Ағынтай батырлардың мемориалдық кешені]], сәулетшілер Б. Ибраев, С. Агитаев, 1999 жыл ||[[Сурет:Қарасай мен Ағынтай батырлар мемориалдық кешені.jpg|thumb|right|150px]] || киелі нысан || [[Айыртау ауданы]], [[Қарасай батыр ауылы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Қарасай]] ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 4 шақырым |- | 6 || [[Ботай (қоныс)|Ботай қонысы]], біздің дәуірімізге дейінгі XXIV-XXII ғасырлар ||[[Сурет:Ботай қонысы.jpg|thumb|right|150px]] || археология || Айыртау ауданы, [[Никольское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Никольское]] ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 1,5 шақырым, Иман-Бүрлік өзенінің оң жағалауы |- | 7 || [[Уәлиханов қонысы|Сырымбет]] қонысы (Уәлихановтар қонысы), құрылысшы Ермолаев, XIX ғасыр ||[[Сурет:Valikhanovs House.jpg|thumb|right|150px]] || ансамбльдер мен кешендер || Айыртау ауданы, [[Сырымбет (Солтүстік Қазақстан облысы)|Сырымбет]] ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 3 шақырым |- | 8 || [[Қожаберген жырау]]дың жерленген жері (1663-1762 жылдар), 2000 жылы кесене салынған, сәулетші А. Социалұлы || || киелі нысан || [[Жамбыл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жамбыл ауданы]], [[Благовещенка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Благовещенка]] ауылы |- | 9 || Қызылоба қорымы, XIV-XV ғасырлар || || археология || [[Уәлиханов ауданы]], [[Береке (Уәлиханов ауданы)|Береке]] ауылынан 5 шақырым |} '''<small>Барлығы: 9 тарих және мәдениет ескерткіштері (3 – қала құрылысы және сәулет, 1 – монументтік өнер құрылысы, 2 – киелі объект, 1 – ансамбльдер мен кешендер, 2 – археология).</small>''' == Түркістан облысы == {| class="wikitable" |+ |- ! Р/с !! Тарих және мәдениет ескерткішінің атауы, салыну жылдары және сәулетшісі !! Ескерткіш суреті!! Ескерткіштің түрі!! Орналасқан жері |- | 1 || [[Қожа Ахмет Ясауи кесенесі]], сәулетші белгісіз, XIV ғасырдың соңы ||[[Сурет:Қожа Ахмет Ясауи мавзолейі.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || [[Түркістан (қала)|Түркістан]] қаласының оңтүстік-шығыс бөлігі, Түркістан қалашығының аумағы |- | 2 || [[Күлтөбе |Күлтөбе қалашығы]], ІІІ-ІV- ХІV-ХІХ ғасырлар || [[Сурет:Городище Культобе.jpg|thumb|right|150px]] || археология || Түркістан қаласы, Қожа Ахмет Ясауи кесенесінен оңтүстікке қарай 350 м |- | 3 || [[Ежелгі Түркістан қалашығы]], ХV-ХІХ ғасырлар || [[Сурет:Ежелгі Түркістан қалашығы.jpg|thumb|right|150px]] || археология || Түркістан қаласының оңтүстік-шығыс бөлігінде |- | 4 || [[Қылует |Қылует жер асты мешіті]], сәулетші белгісіз, XII-ХХ ғасырлар ||[[Сурет:Қылует жер асты мешіті.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || Түркістан қаласы, Қожа Ахмет Ясауи ханакасынан оңтүстікке қарай 150 м |- | 5 || [[Құмшық ата мешіті|Әулие Құмшық ата жер асты мешіті]], сәулетші белгісіз, XI-ХIІ ғасырлар || || қала құрылысы және сәулет || Түркістан қаласы, Қожа Ахмет Ясауи кесенесінен оңтүстік-шығысқа қарай 1 шақырым |- | 6 || [[Шілдехана (Түркістан)|Шілдехана]], сәулетші белгісіз, XI-ХIІ ғасырлар ||[[Сурет:Шілдехана (жер асты құрылысы).jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || Түркістан қаласы, Қожа Ахмет Ясауи кесенесінен солтүстік-батысқа қарай 22 м |- | 7 || [[Тәуке хан кесенесі]], авторы белгісіз, XIV-XVII ғасырлар || || қала құрылысы және сәулет || Түркістан қаласы, Қожа Ахмет Ясауи кесенесінен оңтүстікке қарай 40 м |- | 8 || [[Рабиға Сұлтан Бегім кесенесі]], сәулетші белгісіз, XV ғасыр ||[[Сурет:Мавзолей Рабиги Султан Бегим, Туркестан.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || Түркістан қаласы, Қожа Ахмет Ясауи кесенесінен оңтүстік-шығысқа қарай 60 м |- | 9 || Белгісіз сағана (склеп), сәулетші белгісіз, XVI ғасыр || || қала құрылысы және сәулет || Түркістан қаласы, Қожа Ахмет Ясауи кесенесінен оңтүстік-шығысқа қарай 45 м |- | 10 || Цитадель қамал қабырғасы, сәулетші белгісіз, ХVІ-ХІХ ғасырлар || ||қала құрылысы және сәулет || Түркістан қаласы, ежелгі Түркістан қаласы шығыс қамалының бөлігі |- | 11 || [[Шығыс моншасы (Түркістан)|Шығыс моншасы]], сәулетші белгісіз, ХVІ-ХХ ғасырлар ||[[Сурет:Баня восточная, XVI-XVIII вв. Город Туркестан.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || Түркістан қаласы, Қожа Ахмет Ясауи кесенесінен оңтүстік-батысқа қарай 150 м |- | 12 || [[Есім хан кесенесі]], сәулетші белгісіз, XVII ғасыр ||[[Сурет:Мавзолей Есимхана. Город Туркестан.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || Түркістан қаласы, Қожа Ахмет Ясауи кесенесінің батыс мұнарасынан оңтүстікке қарай 12 м |- | 13 || Цитадель қамал қақпасы, сәулетші белгісіз, ХVI-ХІХ ғасырлар || || қала құрылысы және сәулет || Түркістан қаласы, ежелгі Түркістан қалашығы қамалының шығыс жағы |- | 14 || [[Түркістан жұма мешіті]], сәулетші белгісіз, XIX ғасыр ||[[Сурет:Түркістан жұма мешіті (1).jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || Түркістан қаласы, Қожа Ахмет Ясауи кесенесінен оңтүстікке қарай 150 м, [[Қылует |Қылует жер асты мешіті]]нің жанында |- | 15 || Темір жол станциясы кешені, (вокзал, депо, тұрғын үйлер, мұздықтар) сәулетші белгісіз, 1903 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Түркістан темір жол станциясы |- | 16 || [[Сауран |Сауран археологиялық сәулеттік кешені]], I-ХІХ ғасырлар ||[[Сурет:Сауранның кіре беріс көпірі.jpg|thumb|right|150px]] || археология || Түркістан қаласынан 40 шақырым, Батыс Европа – Батыс Қытай трассасынан 1 шақырым |- | 17 || Қарасу тұрағы (Ш.Уәлиханов атындағы), мустье дәуірі || || археология || [[Бәйдібек ауданы]], [[Қарасу (Түркістан облысы)|Қарасу]] ауылынан 2 шақырым солтүстік-батысқа қарай, Арыстанды өзенінің оң жағалауы |- | 18 || [[Аппақ ишан сәулет кешені]] (мешіт, медресе, дәрісхана), сәулетші белгісіз, XIX ғасыр ||[[Сурет:Аппақ ишан сәулет кешені.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || [[Бәйдібек ауданы]], [[Шаян (Бәйдібек ауданы)|Шаян]] ауылының батыс шетінде |- | 19 || [[Ысмайыл Ата сәулет кешені]], XI−XIX ғасырлар: <small>[[Ысмайыл ата күмбезі|Ысмайыл ата кесенесі]], орта ғасыр; Жәбірейіл кесенесі, XІX ғасыр; [[Қошқар Ата кесенесі]], орта ғасыр; мешіт, кейінгі орта ғасыр; шілдехана, орта ғасыр; қақпа, XIX ғасыр</small> ||[[Сурет:Ысмайыл ата сәулет кешені.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || [[Қазығұрт ауданы]], [[Тұрбат]] ауылының орталығы |- | 20 || [[Арыстан баб кесенесі|Арыстанбаб кесенесі]], XIV-XV ғасырлар, XX ғасырдың басында қайта салынған ||[[Сурет:Арыстанбаб.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || [[Отырар ауданы]], [[Қоғам (Түркістан облысы)|Қоғам]] ауылынан солтүстікке қарай 1 шақырым |- | 21 || [[Зернук|Оқсыз (Оксус) қалашығы]], I-XIV ғасырлар ||[[Сурет:Оқсыз қалашығы (Оксус).jpg|thumb|right|150px|<small>Оқсыз қалашығы (Оксус).</small>]] || археология ||Отырар ауданы, [[Маяқұм]] ауылынан солтүстіке 8 шақырым, [[Сырдария]] өзенінің сол жағалауы |- | 22 || [[Отырар |Отырар қалашығы]], I-XVIII ғасырлар ||[[Сурет:Otyrar.jpg|thumb|right|150px]] || археология || Отырар ауданы, [[Талапты (Отырар ауданы)|Талапты]] ауылының оңтүстік-шығыс шеті |- |23 || Баба ата кешені: [[Бабата|Баба ата қалашығы]], VI-XIV ғасырлар; [[Баба ата мешіт-кесенесі]], шеберлері Әбдірахман, Әбдіразақ, XIX ғасырдың аяғы; [[Баба ата медресесі]], XIX ғасыр соңы ||[[Сурет:Баба ата қалашығы. VIII–IX ғғ. жататын қала-бекіністің графикалық жаңғыртпасы.jpg|thumb|right|150px|<small>Баба ата қалашығы. VIII–IX ғғ. жататын қала-бекіністің графикалық жаңғыртпасы.</small>]][[Сурет:Баба-Ата мешіт-кесенесі.jpg|thumb|right|150px|<small>Баба-Ата мешіт-кесенесі.</small>]][[Сурет:Баба ата медресесі. ХІХ ғасырдың соңы. Ішкі ауласы.jpg|thumb|right|150px|<small>Баба ата медресесі. ХІХ ғасырдың соңы. Ішкі ауласы</small>]] || қала құрылысы және сәулет || Созақ ауданы, Баба ата ауылының солтүстік шеті |- | 24 || Қорған қирандылары, VI-X ғасырлар || || археология || Созақ ауданы, Баба ата ауылының солтүстік шеті, Баба ата қалашығының аумағы |- | 25 || [[Ноғай ишан кесенесі|Ноғай Ишан мешіті]], сәулетші белгісіз, XIX ғасыр ||[[Сурет:Созақ мешіті.jpeg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || Созақ ауданы, [[Созақ]] ауылының орталығы |- | 26 || [[Ишанбазар мешіті|Ишан базар мешіті]] (Ақмешіт), сәулетші белгісіз, XIX ғасырдың соңы || || қала құрылысы және сәулет || [[Ордабасы ауданы]], [[Аққойлы (ауыл)|Аққойлы]] ауылының орталығы |- | 27 || [[Ақбикеш мұнарасы|Ақбикеш (Ақсүмбе) мұнарасы]], сәулетші белгісіз, ХІІІ-ХІV ғасырлар ||[[Сурет:Ақсүмбе мұнарасы. Солтүстік-шығыс көрінісі.jpg|thumb|right|150px|<small>Ақсүмбе мұнарасы. Солтүстік-шығыс көрінісі.</small>]] || қала құрылысы және сәулет || [[Созақ ауданы]], [[Ақсүмбе (ауыл)|Ақсүмбе]] ауылынан батысқа қарай 1 шақырым |- | 28 || [[Үкаша ата мазары|Үкаша (Үкаш) ата кешені]] (мазар, құдық), сәулетші белгісіз, ІХ-Х ғасыр ||[[Сурет:Үкаша ата кесенесі.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || [[Түркістан (қала)|Түркістан]] қаласынан 35 шақырым, [[Бабайқорған]] ауылы |- | 29 || [[Гауһар ана кесенесі]], сәулетші белгісіз, ХІІ-ХІV ғасыр ||[[Сурет:Мавзолей Гауһар ана.jpg|thumb|right|150px|<small>Гауһар ана кесенесі.</small>]] || қала құрылысы және сәулет || Түркістан қаласы |- | 30 || Гарнизон штабының ғимараты, сәулетші белгісіз, ХІХ ғасыр || || қала құрылысы және сәулет ||Түркістан қаласы, Әйтеке би көшесі, 1 |- | 31 || Ордабасы қорымы, VІІ-ХІІ ғасырлар || || археология || [[Ордабасы ауданы]] [[Бадам (Ордабасы ауданы)|Бадам]] ауылынан шығысқа қарай 2 шақырым |- | 32 || Әлқожа ата кесенесі, ХІІ ғасыр || || қала құрылысы және сәулет || Түркістан қаласы, Ә. Тұтқабаев көшесі, Қожа Ахмет Ясауи кесенесінен шығысқа қарай 2,5 шақырым |- | 33 || [[Жүсіп ата кесенесі]], ХІІ-XV ғасырлар || || қала құрылысы және сәулет || [[Сауран ауданы]], [[Ескі Иқан]] ауылы |- | 34 || Жәудір-ана мешіт-медресесі, XIV-XV – XIX - XX ғасырлар || || археология || [[Түркістан (қала)|Түркістан]] қаласы, Қожа Ахмет Ясауи кесенесінен оңтүстік-шығысқа қарай 1 шақырым |- | 35 || Құрбан ата кесенесі, 1991 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Отырар ауданы ]], [[Қоғам (Түркістан облысы)|Қоғам]] ауылы, Арыстанбаб кесенесінің аумағы |- | 36 || Өзбекәлі Жәнібеков кесенесі, 2000 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Отырыр ауданы, Қоғам ауылы, Арыстанбаб кесенесінің аумағы |- | 37 || [[Ұзын ата мазары|Ұзын ата кесенесі]], XIX - XX ғасырлар || || қала құрылысы және сәулет || [[Шардара ауданы]], [[Ұзын ата]] ауылынан 4 шақырым солтүстік-шығыста |- | 38 || Әлди бастау әулиесі, Х-ХІ ғасырлар || || археология || [[Түлкібас ауданы]], [[Абай (Түлкібас ауданы)|Абай]] ауылы |- | 39 || [[Шамет Ишан мешіті|Шамет Ишан мешіт-медресесі]], XIX ғасыр ||[[Сурет:Шамет Ишан мешіті.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || [[Қарнақ (Түркістан облысы)|Қарнақ]] ауылының орталығы |} '''<small>Барлығы: 40 тарих және мәдениет ескерткіштері (30 – қала құрылысы және сәулет, 10 – археология).</small>''' == Ұлытау облысы == {| class="wikitable" |+ |- ! Р/с !! Тарих және мәдениет ескерткішінің атауы, салыну жылдары және сәулетшісі !! Ескерткіш суреті!! Ескерткіштің түрі!! Орналасқан жері |- | 1 || Айдарлы қорымдар тобы, кейінгі қола дәуірі-ерте темір дәуірі || || археология || [[Жаңаарқа ауданы]], [[Айшырақ]] ауылынан батысқа қарай 2 шақырым, [[Атасу (өзен)|Атасу]] өзенінің оң жағалауы, Ақсай алқабы |- | 2 || [[Саңғыру II қорымы|Саңғыру қорымы II]] (150 тас қоршаулар), қола дәуірі- ерте темір дәуірі || || археология || Жаңаарқа ауданы, Айшырақ ауылынан батысқа қарай 5,5 шақырым, Санғыру шатқалы, Атасу өзенінің жоғары ағысында |- | 3 || [[Айшырақ қорымы]], қола дәуірі || || археология || Жаңаарқа ауданы, [[Ақтау (Ұлытау облысы)|Ақтау]] ауылынан солтүстікке қарай 20 шақырым, Атасу өзенінің сол жағалауында, Қаражал кенішінен оңтүстік-шығысқа қарай 93 шақырым |- | 4 || [[Саңғыру]] I қорымы (40 тас қоршаулар), кейінгі қола дәуірі || || археология || Жаңаарқа ауданы, Ақтау ауылы, ауылдан шығысқа қарай 45 шақырым, Саңғуыр шатқалында, Дарат шатқалынан солтүстік-шығысқа қарай 3 шақырым |- | 5 || [[Жұбан ана күмбезі|Жұбан-ана кесенесі]], сәулетші белгісіз, XI-ХII ғасырлар || || қала құрылысы және сәулет || Жаңаарқа ауданы, [[Мыңадыр (станция)|Мыңадыр]] стансасынан солтүстік-батысқа қарай 12 шақырым, [[Сарысу (өзен)|Сарысу]] өзенінің оң жағалауында |- | 6 || [[Айранбай күмбезі|Айранбай (Бескүмбез) кесенесі]], сәулетші белгісіз, XIX ғасыр ||[[Сурет:Айранбай (Бескүмбез) кесенесі.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || [[Ұлытау ауданы]], [[Алғабас (Ұлытау облысы)|Алғабас]] ауылынан оңтүстікке қарай 35 шақырым, [[Сарыкеңгір]] өзенінің оң жағалауы |- | 7 || [[Аяққамыр күмбезі|Аяққамыр кесенесі]], сәулетші белгісіз, XI-ХII ғасырлар ||[[Сурет:Аяққамыр кесенесі.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || Ұлытау ауданы, [[Жезді (кент)|Жезді]] кентінен солтүстік-батысқа қарай 9 шақырым, [[Жезді (өзен)|Жезді]] өзенінің сол жағалауы |- | 8 || [[Алаша хан күмбезі|Алаша-хан кесенесі]], сәулетші белгісіз, XI-ХII ғасырлар ||[[Сурет:Алаша хан кесенесі.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || Ұлытау ауданы, [[Малшыбай]] ауылынан оңтүстік – батысқа қарай 2 шақырым, [[Қаракеңгір]] өзенінің оң жағалауында |- | 9 ||[[Жошы хан кесенесі]], сәулетші белгісіз, XIII ғасырдың І-ші жартысы ||[[Сурет:Dzhuchi khan mausoleum.jpg|thumb|right|150px]]|| қала құрылысы және сәулет || Ұлытау ауданы, Малшыбай ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 28 шақырым, [[Қаракеңгір|Кеңгір]] өзенінің сол жағалауы, [[Жезқазған]] қаласынан солтүстік-шығысқа қарай 50 шақырым |- | 10 || [[Дүзен кесенесі]] (Жүзден), шебер Еманұлы Сералы, 1863-1866 жылдар ||[[Сурет:Дүзен Сандыбаевтың кесенесі.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || Ұлытау ауданы, Малшыбай ауылынан солтүстік-батысқа қарай 30 шақырым, Қаракеңгір өзенінің оң жағалауы |- | 11 || [[Домбауыл кесенесі|Домбауыл салт-жоралғы құрылысы]], VIII-IX ғасырлар ||[[Сурет:Домбауыл кесенесі.jpg|thumb|right|150px]]|| қала құрылысы және сәулет || Ұлытау ауданы, Малшыбай ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 24 шақырым, Кеңгір өзенінің сол жағалауы, Жезқазған қаласынан солтүстік-шығысқа қарай 55 шақырым |- | 12 || [[Лабақ күмбезі|Лабақ кесенесі]], сәулетші белгісіз, XIХ ғасыр ||[[Сурет:Лабақ кесенесі.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || Ұлытау ауданы, Малшыбай ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 20 шақырым, Қаракеңгір өзенінің сол жағалауы |- | 13 ||[[Кетебай күмбезі|Кетебай кесенесі]], сәулетші белгісіз, 1898 жыл ||[[Сурет:Кетебай кесенесі.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || Ұлытау ауданы, Малшыбай ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 20 шақырым, Қаракеңгір өзенінің сол жағалауы |- | 14 || [[Болған ана күмбезі|Болған-ана кесенесі]], сәулетші белгісіз, XII-ХIII ғасырлар ||[[Сурет:Болған ана кесенесі.jpg|thumb|right|150px|]] || қала құрылысы және сәулет || Ұлытау ауданы, [[Талап (Ұлытау облысы)|Талап]] ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 30 шақырым |- | 15 || [[Басқамыр |Басқамыр қалашығы]], IX-XII ғасырлар ||[[Сурет:Басқамыр.jpg|thumb|right|150px]]|| археология || Ұлытау ауданы, [[Талдысай (Ұлытау облысы)|Талдысай]] ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 0,5 шақырым, Жезді кентінен солтүстікке қарай 18 шақырым, Жезды өзенінің сол жағалауы, Талдысай өзенінің сағасы |- | 16 || [[Мақат сағанасы|Мақат кесенесі]], сәулетші белгісіз, 1923 жыл || ||қала құрылысы және сәулет || Ұлытау ауданы, [[Қорғасын (ауыл)|Қорғасын]] ауылынан солтүстік-батысқа қарай 8 шақырым |- | 17 || [[Ақмешіт әулие кешені]], ХІV-ХV ғасырлар ||[[Сурет:Ақмешіт әулие кешені.jpg|thumb|right|150px]]|| археология || Ұлытау ауданы, [[Ұлытау (ауыл)|Ұлытау]] ауылынан батысқа қарай Ақмешіт әулие тауының шыңы |} '''<small>Барлығы: 17 тарих және мәдениет ескерткіштері (11 - қала құрылысы және сәулет, 6 - археология).</small>''' == Шығыс Қазақстан облысы == {| class="wikitable" |+ |- ! Р/с !! Тарих және мәдениет ескерткішінің атауы, салыну жылдары және сәулетшісі !! Ескерткіш суреті!! Ескерткіштің түрі!! Орналасқан жері |- | 1 || Халық үйі, қазіргі – [[Шығыс Қазақстан облыстық драма театры|Жамбыл атындағы облыстық драма театры]], сәулетші белгісіз, 1902 жыл ||[[Сурет:Dramteatr-oskemen.jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || [[Өскемен]] қаласы, Тоқтаров көшесі, 47а |- | 2 || [[Металлургтер мәдениет сарайы (Өскемен)|Металлургтер мәдениет сарайы]], сәулетші Л. Маковеев, 1957 жыл ||[[Сурет:DKM uka.jpg|thumb|right|150px]]||қала құрылысы және сәулет || Өскемен қаласы, Назарбаев даңғылы, 68 |- | 3 || Кеңес Одағының батыры Төлеген Тоқтаровтың ескерткіші, мүсінші П. Шишов, сәулетшілер В. Раппопорт, А. Матиросов, 1970 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Риддер |Риддер қаласы]], Тоқтаров көшесі |- |4 || [[Шілікті қорымы|Шілікті обалы қорымы]], біздің дәуірімізге дейінгі VII-V ғасырлар || [[Сурет:Шілікті қорғандары.jpg|thumb|right|150px]] || археология ескерткіші || [[Зайсан ауданы]], [[Шілікті (Шығыс Қазақстан облысы)|Шілікті]] ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 3 км және солтүстік-шығысқа қарай 5 км |- | 5 || [[Зейнолла күмбезі|Зейнолла кесенесі]], құрылысшы-шебер [[Баязит Сәтбайұлы|Баязит Сәтбаев]], 1925 жыл ||[[Сурет:Зейнолла кесенесі (1).jpg|thumb|right|150px]] || қала құрылысы және сәулет || Зайсан ауданы, [[Жалшы (ауыл)|Жалшы]] ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 0,5 км |- | 6 || [[Абылайкит ғибадатханасы]]ның қирандылары, 1654-1657 жылдар ||[[Сурет:Ablaikit 2018.jpg|thumb|right|150px]] || археология ескерткіші || [[Ұлан ауданы]], [[Бозанбай]] ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 15 км |- | 7 || Б. Шаяхметовтың бюсті, мүсінші В. Самойлов, сәулетші С. Артеменко, 2014 жыл || ||монументтік өнер құрылысы || [[Өскемен]] қаласы, Бағдат Шаяхметов көшесі, 6, "[[Өскемен титан-магний комбинаты]]" акционерлік қоғамының Мәдениет үйінің алдындағы алаң |- |8 || [[Берел қорымы]], ерте темір дәуірі-ерте орта ғасыр ||[[Сурет:Berel kurgans.jpg|thumb|right|150px]] || археология ескерткіші|| [[Катонқарағай ауданы]], [[Жамбыл (Катонқарағай ауданы)|Жамбыл]] ауылы |} '''<small>Барлығы: 8 тарих және мәдениет ескерткіштері (3– қала құрылысы және сәулет, 2– монументтік өнер құрылысы, 3 – археология).</small>''' == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Қазақстанның тарих және мәдениет ескерткіштері}} [[Санат:Қазақстан сәулеті]] [[Санат:Қазақстанның республикалық маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштері]] [[Санат:Қазақстан ғимараттары мен құрылыстары|Санат:Қазақстан ғимараттары]] cwybyxvb0jbo92z0g2wg4a5xzhpoyru 0 740908 3481681 3446139 2025-06-20T13:34:08Z 1nter pares 146705 /* Шежіресі */ 3481681 wikitext text/x-wiki '''Текей Райымбердіұлы''' (шамамен [[1680 жыл|1680]] – [[1700 жыл|1700]] жылдар аралығында туған, өлген жылдары белгісіз) — [[Байұлы]] тайпасы [[Адай]] руының Бәйімбет бөлімінен шыққан қазақ [[Бай (ауқатты)|бай]]. Текей туыстарымен қатар қоян-қолтық жауға аттанып ерлік істерімен тұлға болғандығын [[шежіре]]лер айқындай түседі.<ref>{{кітап|авторы= Жақсылық Көңілімқосұлы |тақырыбы= «Бәйімбет-Райымберді-Текей ұрпақтары» мақаласы}}</ref> Үлкендерден жеткен әңгімелерде, Текей барға қанағат ететін, сабырлы, сол пейіліне өзіндік дөңгеленген шаруасы бар болған адам сыңайлы.<ref>Сегіз арыс Адайым. Танымдық шежіре кітап. 5 том. ISBN 978-601-7524-36-4. Астана: Профи Медиа, 2015. – 560 бет.</ref> {{Тұлға |Есімі = Текей Райымбердіұлы |Шынайы есімі = |Сурет = |Сурет ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Мансабы = [[Бай (ауқатты)|Бай]] |Азаматтығы = [[Қазақ хандығы]] |Ұлты = [[қазақтар|Қазақ]] |Қайтыс болған күні = |Қайтыс болған жері = |Әкесі = Райымберді Алдабердіұлы |Анасы = |Жұбайы = |Балалары = Әтембек, Байшағыр, Мамыртай, Жақау, Әнет |Марапаттары = |Сайты = |Басқалары = |Commons = |Туған күні = }} 2021 жылы 2–3 қазан аралығында Текейдің бес баласының ұрпақтары жиналып Қарағашты қорымында үлкен ұлы ас берілді.<ref>{{YouTube|0tnn2_3Z-No|Райымберліұлы Текей атамға берілген астың қонақасы. 2.10.2021 жыл. Ақтау-Қарағашты}}</ref> == Шежіресі == [[Адай|Адай Батыр]] — Келімберді — [[Мұңал батыр Келімбердіұлы|Мұңал Батыр]] — Бәйімбет — Алдаберді — Райымберді — Текей.<ref>Шежіре - Сайын Баймұңаловтың және Бисен Өтесінұлының нұсқалары http://sugirali.kz/index.php/shezhire/ata-tek Бейнеу аудандық «Рауан» газеті, 8 қараша 1991 жыл</ref> Текейден 5 бала, олар: Әтембек [[Би (тұлға)|Би]], Байшағыр, Мамыртай, Жақау [[Батыр]], Әнет [[Би (тұлға)|Би]]. Текейдің екі әйелінен туған Әтембек, Байшағыр, Мамыртай, Жақау, Әнеттер ұрпақ дүретіп, соңғылығында «Бес Текей» деген атқа ие болады.<ref>{{кітап|тақырыбы= Сегіз арыс Адайым. Танымдық шежіре кітап. 5 том |isbn= 978-601-7524-36-4 |орны= Астана |баспасы= Профи Медиа |жыл= 2015 |беттері= 560}}</ref> == Аңыз == Текей қыс көзі, ақ шұнақ алай-дүлей күннің бірінде көшіп келе жатып бәйбішесіне: «Жақын маңда, анау қырдың астында қара жұрт бар еді. Мен барып, көңді жарып үй тігетін орын дайындай тұрайын. Сендер менің ізіммен келерсіздер», – деп көштен озып кетеді. Осы сәтте қасында 13–14 жасар қыз бала еріткен ақсақалды қария тап болып, аман-саулықтан кейін бәйбішеге: «Мына қызды Текейге тапсыр», – деп өзі кетуге ыңғай білдіріпті. Бәйбіше қонағын құр жібере алмай, көшке бос еріп келе жатқан ақ тайлақ атанып кеткен өзінің сүйікті ақ інгенін қарияға мінгізіп жібереді. Сонымен Текейдің бәйбішесінен Әтембек пен Байшағыр туады да, жаңағы қыдыр сыйлаған екінші әйелден Мамыртай, Жақау, Әнет атты үш бала туады. Соңғы үшеуінің ақтайлақ кемпірдің ұрпағы, нағашымыз “Қыдыр” дейтіні осы аңызға сүйеніп айтылған әңгіме.<ref>{{Кітап|баспасы= Маңғыстау ақын-жазушыларының кітапханасы |авторы= Сәбит Әбішұлы |тақырыбы= Шоңай Құлыш би. Тарихи танымдық баян |жыл= 2006 |беттері= 325}}</ref> == Жыры == [[Сүгір жырау Бегендікұлы|Сүгір Бегендікұлының]] Қосниязға арнауы: 1927 жылдың «жұт қояны», осыған жалғаса белең алып, қасірет-қайғыны үсті-үстіне ала келген «зобалаң-аласапыран» жылдар Маңғыстау елінің берекесін кетіргені мәлім. «Балапан — басына, тұрымтай — тұсына» кеткен нәубет болды ғой. Дос достан, ағайын туыстан айырылды. Жан-жаққа тарыдай шашылып кетті. Жыр сүлейі Сүкең де сол кездерде Хиуа жаққа бас сауғалағаны белгілі. Тағдырдың тәлкегімен бала кезден бір ауылда туып-өсіп, бірін-бірі қимай өскен замандасы қарт Қоснияз Қауиұлымен кездесу сәті 1968 жылдың жаз айында түсті. Қоснияз қарт [[Түрікменбашы (қала)|Красноводск]] (қазіргі [[Түрікменстан]]) қаласы төңірегіндегі Қошоба селосында тұратынды. «Жырау Сүгір Қошобаға келетін болды», – деген хабарды естіген бұрынғы замандастары, жырын естіген, атағына сырттай таныстар асыға күтті. «Елу жылда ел жаңа» дегендей, Қоснияз қарт ел-жұртты тегіс хабарлап, замандас, ағасына сағынышты қонағасын берді. Қарт жырау сағыныш сезімін жырмен білдірді. Қарт жырау Қосниязға арнаған жырынан үзінді: Келімберді, [[Мұңал батыр Келімбердіұлы|Мұңалдан]], Талабың оңға оралған. Одан бері сөйлесем, [[Бәйімбет]] деген ауылсың, Үстінде халық құралған. Райымберді Текейсің, Сасқандар ақыл сұраған. Талайды тордан шығарған, Әруақты атаң Текейді, Ешкім орта демейді. Бес Текейдің баласы, Әтембек пен Байшағыр, Мамыртай, Жақау, Ер Әнет, Толтырар айтсам көмейді. Халық аузына ілінген, Атағы көпке білінген, Жақсылар өтті ішіңнен, Сабырлық еткен шүкірмен. Қасиетті [[пір]] де өтті, Тасбих айтып, зікірмен. Әруақты ер де өтті, Суырып қылыш береннен, Таймаған өңі береннен. Дұшпанын алған жеделмен, Ұстасқан жауын шегерген. [[Би (тұлға)|Би]] де шықты ішіңнен, Кеңес тапқан тереңнен, Сөйлескен дұшпан бөгелген. [[Бай (ауқатты)|Байлар]] да өтті ішіңнен, Ұстаған дәулет кемелмен, Ортаймаған кемерден, Тарқатып қайыр шуленнен. Шеберлер болды ішіңнен. Айтқыштар да көп өтті, Үлгі берген өнермен. Сөз лазымын кезенген, Алқалаған шаршыда, Қызыл тілін безенген. Алдын тосқан кезеңнен, Атқыш мерген көп өтті, Киік пенен құланның, Алын тосқан кезеңнен, Не жақсылар өткен жоқ, Астана халық, көп елден!<ref>Сегіз арыс Адайым. Танымдық шежіре кітап. 5 том. ISBN 978-601-7524-36-4. Астана: Профи Медиа, 2015. – 560 бет.</ref> == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} [[Санат:Қазақ батырлары]] [[Санат:Қазақ байлары]] n17u9s6aqhczkckgiouceyuvqemu1ys 0 742898 3481815 3475599 2025-06-21T06:53:53Z Салиха 17167 /* Отырар ауданы */ 3481815 wikitext text/x-wiki Түркістан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізімі Түркістан облысы әкімдігінің 2023 жылғы 12 сәуірдегі № 58 қаулысымен бекітілген.<ref>Түркістан облысының жергiлiктi маңызы бар Тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізімін бекіту туралы[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V20U0005804]</ref> == Бәйдібек ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Қосым баба кесенесі, ХІХ ғасырдың соңы; Ауылдық сағана, ХІХ ғасыр|| || қала құрылысы және сәулет || [[Шаян (Бәйдібек ауданы)|Шаян]] ауылынан 0,5 км оңтүстікте; 0,5 км оңтүстікте, ауылдық зиратта. |- | 2 || [[Домалақ ана кесенесі|Домалақ ана мазары]], ХХ ғасырдың басы ||[[Сурет:Мавзолей "Домалак Ана" - panoramio.jpg|thumb|right|150px|]] || қала құрылысы және сәулет || [[Ақбастау (Бәйдібек ауданы)|Ақбастау]] ауылынан 2 км солтүстік-шығыста. |- | 3 || [[Бәйдібек кесенесі|Бәйдібек ата кесенесі]] 1998 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Бәйдібек ата]] ауылының орталығында, [[Балабөген]] өзенінің жоғарғы жағасында. |- | 4 || Алғабас обалар қорымы (4), ерте темір ғасыры; Балақ обалар қорымы (24), ерте темір ғасыры; Қызылтас обалар қорымы (8), ерте темір ғасыры; Алғабас 1 (12) обалар қорымы, ерте темір ғасыры; Алғабас 2 (7) обалар қорымы, ерте темір ғасыры || || археология ескерткіші || [[Алғабас (Бәйдібек ауданы)|Алғабас]] ауылынан 0,8 км оңтүстік-шығыста; 6,53 км шығыста; 9,17 км солтүстікте; 9,17 км солтүстік-батыста; 9,28 км солтүстік-батыста. |- | 5 || Жаңаталап 1 (2) обалары, ерте темір ғасыры; Жаңаталап обалар қорымы (11), ерте темір ғасыры; Жаңаталап 2 (3) обалар қорымы, ерте темір ғасыры || || археология ескерткіші || [[Жаңаталап (Бәйдібек ауданы)|Жаңаталап]] ауылынан 2,7 км шығыста; 3,7 км шығыста; 2,9 км солтүстік-шығыста. |- | 6 || Обалар қорымы (3), ерте темір ғасыры; Жарықбас обалар қорымы (19), ерте темір ғасыры; Жарықбас обалар қорымы (3), ерте темір ғасыры || || археология ескерткіші || [[Жарықбас]] ауылынан 1 км оңтүстікте; 5,21 км батыста; 0,1 км оңтүстікте. |- | 7 || Бәйдібек обалар қорымы (4), ерте темір ғасыры; Жеке оба, ерте темір ғасыры; Үштөбе обасы, ерте темір ғасыры; Үштөбе 3 (4) обалар қорымы, ерте темір ғасыры; Сасық обалар қорымы (5), ерте темір ғасыры; Ақмешіт обалар қорымы (4), ерте темір ғасыры; Сасық елді мекені, орта ғасырлар VIII-XII ғасырлар; Бірлік 1 (4) обалар тобы, ерте темір ғасыры || || археология ескерткіші || Бәйдібек ата ауылынан 8,5 км батыста; [[Кеңес (Түркістан облысы)|Кеңес]] ауылынан 9,89 км оңтүстік-шығыста; 2,54 км оңтүстікте; 4,87 км оңтүстікте; [[Кеңестөбе]] ауылынан 1 км шығыста, Сасық өзенінің оң жағасында; Ақмешіт ауылынан 1,5 км солтүстікте; 8 км шығыста; [[Бірлік (Бәйдібек ауданы)|Бірлік]] ауылынан 6,86 км солтүстік-шығыста. |- | 8 || Жүзімдік 1 (2) обалар қорымы, ерте темір ғасыры; Жүзімдік 2 (3) обалар қорымы, ерте темір ғасыры; Жүзімдік 3 (5) обалар қорымы, ерте темір ғасыры; Жүзімдік обалары (2), ерте темір ғасыры; Жүзімдік обалары (2), ерте темір ғасыры; Жүзімдік елді мекені, VІ-ХІІ ғасырлар; Жүзімдік обалар қорымы (3), ерте темір ғасыры; Жүзімдік обалары (3), ерте темір ғасыры; Жүзімдік обалар қорымы (4), ерте темір ғасыры; Сексеншортан 1 (8) обалар қорымы, ерте темір ғасыры|| || археология ескерткіші || [[Жүзімдік (Бәйдібек ауданы)|Жүзімдік]] ауылынан 1,6 км солтүстікте; 3 км солтүстік-шығыста; 4,09 км шығыста; 11 км шығыста; 6,87 км оңтүстік-батыста; 1,8 км солтүстік-батыста; 6,95 км оңтүстікте; 2 км оңтүстік-шығыста; 5,12 км оңтүстік-шығыста; 11,2 км оңтүстік-батыста. |- | 9 || Шаян елді мекені, V-ІХ ғасырлар; Қарауылтөбе обасы, ерте темір ғасыры; Тасқұдық 1 обалары, ерте темір ғасыры; Қарауылтөбе обалар тобы (3), ерте темір ғасыры; Шалдар қалашығы, VІІІ-Х ғасырлар; Шалдар елді мекені, VІІІ-Х ғасырлар; Жеке оба (1), ерте темір ғасыры || || археология ескерткіші || [[Таңатар]] ауылынан 1,2 км шығыста; [[Жамбыл (Бәйдібек ауданы)|Жамбыл]] ауылынан 8,4 км оңтүстікте; [[Тасқұдық (Бәйдібек ауданы)|Тасқұдық]] ауылынан 3,2 км оңтүстік-шығыста, Шаян өзенінің сол жағасында; [[Екпінді (Бәйдібек ауданы)|Екпінді]] ауылынан 5,6 км батыста; [[Шалдар]] ауылынан 5 км солтүстік-шығыста, Бөген өзенінің оң жағасында; ауылдан 5,3 км солтүстік-шығыста, Бөген өзенінің оң жағасында; ауылдан 8,5 км солтүстік-шығыста, Бөген өзенінің оң жағасында. |- | 10 || Жалаутөбе қалашығы, VІ-ХV ғасырлар; Сарқырама обалар қорымы (8), ерте темір ғасыры; Сарқырама 1 (4) обалар тобы, ерте темір ғасыры; Жеке оба, ерте темір ғасыры; Жеке оба, ерте темір ғасыры; Сарқырама обалары (2), ерте темір ғасыры; Желтимес елді мекені, VІІІ-ХІІІ ғасырлар || || археология ескерткіші || [[Сарқырама (Бәйдібек ауданы)|Сарқырама]] ауылының оңтүстік-шығыс шетінде, Бөген өзенінің оң жағасында; ауылдан 2,67 км оңтүстік-шығыста; 8,7 км шығыста, Бөген өзенінің оң жағасында; ауылдан 4,36 км оңтүстік-шығыста; 4,36 км шығыста; 6,45 км шығыста; 8,4 км шығыста. |- | 11 || Кеңес Төрткүлі, VІ-ХІV ғасырлар; Кеңес обалар қорымы (7), ерте темір ғасыры; Домалақтөбе қалашығы, ІХ-ХІІ ғасырлар; Ақбастау обалар қорымы (4), ерте темір ғасыры; Тұрақты обалар тобы (39), ерте темір ғасыры; Жүзімдік жартас суреттері, қола дәуірі|| || археология ескерткіші || Кеңес ауылынан 7 км оңтүстік-шығыста; 6,44 км оңтүстік-шығыста, Бөген өзенінің оң жағасында; Ақбастау ауылынан 9 км оңтүстік-шығыста; 16 км солтүстік-шығыста; [[Тұрақты]] ауылынан 1,58 км оңтүстікте; 7,8 км шығыста. |- | 12 || Қошқарата елді мекені, біздің заманымызға дейінгі І мыңжылдықтың соңы – біздің заманымыздың І мыңжылдығының басы; Қошқарата обалары (2) ерте темір ғасыры; Қошқарата обалар қорымы (15), ерте темір ғасыры || || археология ескерткіші || [[Қошқарата (Бәйдібек ауданы)|Қошқарата]] ауылының орталығында; ауылдан 2,13 км батыста; 0,7 км батыста, [[Қошқарата (өзен)|Қошқарата]] өзенінің сол жағасында. |- | 13 || Боралдай 2 (12) обалар қорымы, ерте темір ғасыры; Төменгі Боралдай қалашығы, VІІ-ІХ ғасырлар; Ақтөбе (Боралдай) елді мекені, VІ-ХVІ ғасырлар; Жартытөбе (Төменгі Боралдай) елді мекені, VІІ-ІХ ғасырлар || || археология ескерткіші || [[Тайманов]] ауылынан 3,24 шақырым оңтүстік-батыста; ауылдың оңтүстік-батысында; батыс шетінде; ауылдан 6,6 км оңтүстік-батыста, [[Боралдай (өзен)|Боралдай]] өзенінің сол жағасында. |- | 14 || Ақжар 1 (7) обалар қорымы, ерте темір ғасыры; Ақжар 2 (10) обалар қорымы, ерте темір ғасыры; Боралдай 3 (18) обалар қорымы, ерте темір ғасыры; Жартытөбе обалар қорымы (45), ерте темір ғасыры; Обалар (2), ерте темір ғасыры; Обалар (2), ерте темір ғасыры; Обалар тобы (4), ерте темір ғасыры; Обалар тобы (4), ерте темір ғасыры || || археология ескерткіші || [[Боралдай (Бәйдібек ауданы)|Боралдай]] ауылынан 8,25 км батыста; 10,4 км оңтүстік-батыста; 0,5 км оңтүстікте; 13 км оңтүстік-батыста, Боралдай өзенінің сол жағасында; ауылдан 23,4 км оңтүстік-батыста; 22,1 км оңтүстік-батыста; 24,8 км оңтүстік-батыста; 17,8 км оңтүстік-батыста. |- | 15 || Жыланды 1 обалар тобы (3), ерте темір ғасыры; Кішітұра обалар тобы (4), ерте темір ғасыры; Жыланды обалар қорымы (7), ерте темір ғасыры; Қарағашты елді мекені, ХІІ ғасыр; Амансай елді мекені, ХІІ ғасыр; Амансай жеке обасы, ерте темір ғасыры; Амансай обалар қорымы (9), ерте темір ғасыры; Талап обалары (5), ерте темір ғасыры || || археология ескерткіші || [[Жыланды (Бәйдібек ауданы)|Жыланды]] ауылынан 18,56 км оңтүстік-шығыста; 20,4 км солтүстік-шығыста; 14,5 км оңтүстік-батыста; [[Теректі (Түркістан облысы)|Теректі]] ауылынан 6 км оңтүстік-шығыста; [[Амансай (Түркістан облысы)|Амансай]] ауылының батыс шетінде; ауылдан 3,68 км солтүстік-шығыста; 0,5 км оңтүстікте; [[Талап (Түркістан облысы)|Талап]] ауылынан 2 км солтүстік-батыста. |- | 16 || Аршалы 2 (7) обалар тобы, ерте темір ғасыры; Аршалы елді мекені, VІІІ-ХІІІ ғасырлар; Аршалы 1 обалар қорымы, ерте темір ғасыры; Қайнарбұлақ обалар қорымы (10), ерте темір ғасыры; Шыбықбел обалар қорымы (11), ерте темір ғасыры; Обалар қорымы (10), ерте темір ғасыры; Қашақ обалар қорымы (7), ерте темір ғасыры; Қайнарбұлақ обалар қорымы (17), ерте темір ғасыры; Қызылжар обалар қорымы (15), ерте темір ғасыры; Қызылжар обалар қорымы (5), ерте темір ғасыры; Талдыбұлақ обалар қорымы (17), ерте темір ғасыры; Обалар қорымы (3), ерте темір ғасыры; Шұңқырқара обалар қорымы (15), ерте темір ғасыры; Ақтас обалар қорымы (8), ерте темір ғасыры; Аюсай обалар қорымы (3), ерте темір ғасыры; Күшікбай 1 обалар қорымы (10), ерте темір ғасыры; Күшікбай 2 обалар қорымы (10), ерте темір ғасыры; Қайнарбұлақ обалары (2), ерте темір ғасыры; Қостөбе 1 елді мекені, Х-ХІ ғасырла; Қостөбе 2 елді мекені, Х-ХІ ғасырлар || || археология ескерткіші || [[Қайнарбұлақ (Бәйдібек ауданы)|Қайнарбұлақ]] ауылынан 12,5 км солтүстік-батыста; 12,78 км солтүстікте; 10,9 км солтүстік-батыста; 0,9 км батыста; 2,8 км батыста; 6,35 км солтүстік-батыста; 6,6 км солтүстік-шығыста; 6,6 км оңтүстік-шығыста; 5,78 км батыста; 15,1 км оңтүстік-батыста; 7,5 км солтүстік-батыста; 7,8 км солтүстік-батыста; 8,27 км оңтүстік-шығыста; 8,39 км солтүстік-шығыста; 10,3 км солтүстік-шығыста; 12,1 км солтүстік-шығыста; 13,2 км солтүстік-шығыста; 10,5 км солтүстік-шығыста; 4,74 км оңтүстікте; 4,6 км оңтүстікте. |- | 17 || Ақтөбе (Ақбұлақ) елді мекені, VІ-ХІV ғасырлар; Есейтөбе қалашығы, ХІ-ХVІІІ ғасырлар; Мыңбұлақ 1 елді мекені, ХІІ-ХVІІІ ғасырлар; Мыңбұлақ 2 елді мекені, орта ғасырлар; Кіші Мыңбұлақ обалар қорымы (4), ерте темір ғасыры|| || археология ескерткіші || [[Мыңбұлақ (Түркістан облысы)|Мыңбұлақ]] ауылынан 7,5 км оңтүстікте, Бестоғай өзенінің оң жағасында; ауылдан 4,4 км оңтүстік-батыста; ауылдың орталығында, ауылдық аурухананың оңтүстігінде; ауылдан оңтүстік-батыста; 9,18 км оңтүстік-шығыста. |- | 18 || Досанбұлақ елді мекені, ІХ-ХІV ғасырлар; Досанбұлақ обалар қорымы (8), ерте темір ғасыры; Бестоғай обалар қорымы (8), ерте темір ғасыры; Бестоғай обалары (2), ерте темір ғасыры || || археология ескерткіші || [[Бестоғай (Түркістан облысы)|Бестоғай]] ауылынан 6,7 км солтүстік-шығыста; 1,25 км солтүстікте; 4 км солтүстік-батыста; 14,1 км солтүстік-шығыста. |} == Ордабасы ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Қажымұқан Мұңайтпасов мазары, 1967 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Қажымұқан (Түркістан облысы)|Қажымұқан]] ауылы, ауылдық мазаратта. |- | 2 || Шіркеулік мектеп, ХІХ ғасырдың соңы || || қала құрылысы және сәулет || [[Ақбұлақ (Ордабасы ауданы)|Ақбұлақ]] ауылының орталығында. |} == Отырар ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Икрам мешіті, ХІХ ғасыр || || қала құрылысы және сәулет || [[Балтакөл]] ауылынан 6 км солтүстік-шығыста. |- | 2 || Сорап бекеті, ХХ ғасырдың басы || || қала құрылысы және сәулет || [[Шәуілдір]] ауылының орталығында. |- | 3 || Су айдайтын мұнара, ХХ ғасырдың басы; Вокзал, ХХ ғасырдың басы || || қала құрылысы және сәулет || [[Темір (Түркістан облысы)|Темір]] ауылының орталығында. |- | 4 || [[Құйрықтөбе |Құйрықтөбе қалашығы]], І-ХV ғасырлар; [[Қаракөншек]] қалашығы, І-ІV ғасырлар; [[Артық ата]] қалашығы, Х-ХІV ғасырлар|| || археология ескерткіші || [[Отырар (ауыл)|Отырар]] ауылынан 3 км солтүстік-батыста; Шәуілдір ауылының оңтүстік шетінде; Балтакөл ауылынан 22 км солтүстік-батыста. |- | 5 || [[Жалпақтөбе (көне қала)|Жалпақтөбе]] қалашығы, І-ХІІІ ғасырлар; Көкмардан қалашығы, І-VІІІ ғасырлар; Алтынтөбе қалашығы, VІ-ХІІ ғасырлар; [[Пышақшытөбе]] қалашығы, І-ХІІ ғасырлар; Жамантөбе елді мекені, VІІІ-Х ғасырлар; Аққұм төрткүлі, ІХ-ХІ ғасырлар || || археология ескерткіші || [[Қоғам (Түркістан облысы)|Қоғам]] ауылынан 17 км солтүстік-батыста; [[Көкмардан]] ауылынан 3 км оңтүстік-батыста; Қоғам ауылынан 5 км солтүстік-батыста; 1 км оңтүстік-батыста; 6,5 км солтүстік-батыста, [[Отырар |Отырар қалашығы]]нан 6 км батыста; [[Аққұм (Аққұм ауылдық округі)|Аққұм]] ауылынан 2,5 км солтүстік-батыста. |- | 6 || [[Көрқара]] (Самыра) елді мекені, І-VІ ғасырлар; [[Қауғаната қалажұрты (Қалғаната)|Қауғаната]] (Қалғаната) қалашығы, VІ-ХVІІІ ғасырлар; Қауған-арық магистральды каналы, Х-ХVІІ ғасырлар; [[Шүлемайтөбе|Шүлембайтөбе]] елді мекені, біздің заманымыздың І мыңжылдығының І-ші жартысы; Шұрықтөбе елді мекені, біздің заманымыздың І мыңжылдығының І-ші жартысы || || археология ескерткіші || [[Балтакөл]] ауылынан 14 км оңтүстік-шығыста, [[Сырдария]] өзенінің жағасында; ауылдың оңтүстік шетінде; ауылда; ауылдан 6 км оңтүстік-шығыста; 4 км оңтүстік-шығыста. |- | 7 || Айкөл елді мекені, VІ-VІІІ ғасырлар; [[Ақсейіттөбе]] елді мекені, ІV-VІ ғасырлар; [[Ақсу-Арыс]] табыну орны, кейінгі мустье; [[Дүртөбе]] елді мекені, ІV-VІ ғасырлар; Өліктөбе 1 елді мекені, ІV-VІ ғасырлар; [[Пұшық Мардан|Пұшық-Мардан]] қалашығы, І-VІІІ ғасырлар || || археология ескерткіші || Көкмардан ауылынан 10 км оңтүстікте; 10 км оңтүстікте; 10 км батыста; 5,5 км оңтүстікте; 12,5 км оңтүстік-батыста; 4 км оңтүстік-батыста. |- | 8 || Байылдыр елді мекені, XІV-ХVІ ғасырлар; [[Базарбайтөбе]] елді мекені, І-VІІІ ғасырлар; [[Бесіншітөбе]] елді мекені, І-VІ ғасырлар; [[Жартытөбе (көне қала)|Жартытөбе]] елді мекені, І-VІІІ ғасырлар; [[Қаламтөбе]] елді мекені, І-V ғасырлар || || археология ескерткіші || Қоғам ауылынан 3,5 км шығыста; 4 км оңтүстік-батыста; 1,5 км шығыста; 0,5 км оңтүстікте; 2,5 км оңтүстік-шығыста. |- | 9 || Разықұл елді мекені, Х-ХІІ ғасырлар; [[Сейітмантөбе|Сейтмантөбе]] елді мекені, І-VІІІ ғасырлар; Тоз (Қыз) төбе елді мекені, І-VІ ғасырлар; Тостаған елді мекені, ІV-VІ ғасырлар; [[Төленгіт 1 мекенжұрты|Төленгіт]] 1 елді мекені, І-VІІІ ғасырлар; Төленгіт 2 елді мекені, І-VІІІ ғасырлар; Шөлтөбе (Үсен) елді мекені, ІV-VІ ғасырлар; Шытты қалашығы (Шықты, Алтынтөбе), ІV-VІІІ ғасырлар; [[Ескі мола төбе|Ескі мола]] елді мекені, І-V ғасырлар; [[Жартөбе қалажұрты|Жартөбе]] қалашығы, ХІІ-ХV ғасырлар; [[Шаншар]] (Асаршық, Төрткүл) қалашығы, біздің заманымыздың І ғасыры – біздің заманымыздың І мыңжылдығының І жартысы || || археология ескерткіші || Қоғам ауылынан 2 км оңтүстік-батыста; Көкмардан ауылынан 5 км оңтүстікте; Қоғам ауылынан 2 км шығыста; Көкмардан ауылынан 8 км оңтүстікте, Арыс өзенінің сол жағасында; ауылдан 9 км оңтүстік-батыста; 9 км оңтүстік-батыста, Төленгіт 1 елді мекенінен 1,2 шақырым батыста; Көкмардан ауылынан 3 км оңтүстікте; 9 км оңтүстік-батыста; [[Көксарай]] ауылынан 8 км оңтүстікте; 17,5 км оңтүстікте, Сырдария өзенінен 3 шақырым қашықтықта; Көксарай ауылынан 16 км оңтүстік-батыста. |- | 10 || Ақтөбе (Бұзықтық), қалашығы І-V ғасырлар; Баусексеуіл Төрткүлі (Шұңқырлы Төрткүлтөбе) елді мекені, VІІІ-ХІІ ғасырлар; Бұзықтөбе қалашығы, І-ХV ғасырлар; Қотан елді мекені, V-ХІІІ ғасырлар; Көрқара (Мазартөбе) қалашығы, ХІІІ-ХІV ғасырлар; Мергенбай елді мекені, І-VІІІ ғасырлар|| || археология ескерткіші || [[Ақтөбе (Отырар ауданы)|Ақтөбе]] ауылынан 3 км солтүстік-батыста; Көкмардан ауылынан 31,5 км оңтүстік-батыста, Сырдария өзенінің жағасында; Ақтөбе ауылынан 1 км оңтүстік-шығыста, Бөген өзенінің жағасында; Көкмардан ауылынан 30 км оңтүстікте; Ақтөбе ауылынан 7 км батыста; 3,5 км батыста. |- | 11 || Бөріойнақтөбе елді мекені, І-VІІІ ғасырлар; Рабат елді мекені, ІV-VІІІ ғасырлар; Сегізбай елді мекені, ІV-VІІІ ғасырлар; Тектұрмас елді мекені, біздің заманымыздың І мыңжылдығының І жартысы; Шырынкөл елді мекені, Х-ХІІ ғасырлар || || археология ескерткіші || [[Маяқұм]] ауылынан 6 шақырым солтүстікте; 6,5 км оңтүстік-шығыста; 19 км оңтүстік-батыста; 4 км солтүстікте; 15 км солтүстік-батыста. |- | 12 || Ақтөбе (Арыс) елді мекені, І-VІІІ ғасырлар; Ақтөбе 1 (Күйіктік) қалашығы, VІІІ-ХІІІ ғасырлар; Ақтөбе 2 (Күйіктік) елді мекені, І-ІV ғасырлар; Ақтөбе 3 (Күйіктік) қалашығы, І-VІІІ ғасырлар; Ботайтөбе елді мекені, ІV-VІ ғасырлар; Болатбай елді мекені, І-VІІІ ғасырлар; Дәметер елді мекені, ІV-VІІІ ғасырлар; Жалпақтөбе (Арыстық) қалашығы, VІ-ХІІ ғасырлар; Көктөбе (Отрабадтық) 1 елді мекені, ІV-VІІІ ғасырлар; Көктөбе (Отрабадтық) 2 елді мекені, ІV-VІІІ ғасырлар; Құйрықтөбе қалашығының мазараты, ХІІІ-ХV ғасырлар; Қызғышбаб, ХІV-ХV ғасырлар; Мардан-Күйік қалашығы, І-ХV ғасырлар; Мардан обасы, біздің заманымызға дейінгі І ғасыр - біздің заманымыздың ІV ғасыры; Мәслихаттөбе қалашығы, VІІ-VІІІ ғасырлар; Отрабад елді мекені, VІІ-VІІІ ғасырлар; Тоқай елді мекені, І-VІІІ ғасырлар; Қайнартөбе елді мекені, ІV-VІІІ ғасырлар; Аты жоқ елді мекен, орта ғасырлар; Қошқартөбе елді мекені, орта ғасырлар || || археология ескерткіші || Шәуілдір ауылынан 7 км оңтүстік-шығыста; Қоғам ауылынан 11 км солтүстік-батыста; 10,5 км солтүстікте; 13 км солтүстікте; 5 км солтүстік-батыста, Алтынтөбе қалашығынан 1 км оңтүстік-батыста; ауылдан 7,5 км солтүстік-батыста; 22 км солтүстік-батыста, Аққолтық көлінің жағасында; Шәуілдір ауылынан 5,5 км оңтүстік-шығыста; Қоғам ауылынан 18 км солтүстікте; 18 км солтүстікте; 3 км солтүстік-батыста; Темір ауылынан 7 км солтүстік-батыста, Отырар қалашығынан 4 км шығыста; Қоғам ауылынан 7 км солтүстікте; 7 км солтүстік-батыста; 18 км солтүстікте; 25 км солтүстікте; Шәуілдір ауылынан 4 км оңтүстікте; Қоғам ауылынан 20 км солтүстік-батыста; [[Ескі Шілік]] ауылынан 5,5 км батыста; [[Темір (Түркістан облысы)|Темір]] ауылынан 15,5 км солтүстік-шығыста. |} == Сайрам ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Мектеп, 1912 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Қарасу (Түркістан облысы)|Қарасу]] ауылының орталығында. |- | 2 || Оба қорымы (5), біздің заманымызға дейінгі І мыңжылдық; Жеке оба (патшалық), біздің заманымызға дейінгі І мыңжылдық; Ақбұлақ қалашығы, VІ-Х ғасырлар; Төрткүлтөбе елді мекені 1, VІ-Х ғасырлар;Төрткүлтөбе елді мекені 2, VІ-Х ғасырлар; Жартытөбе елді мекені, VІ-VІІІ ғасырлар|| || археология ескерткіші || [[Ақарыс]] ауылынан 3 км шығыста, Ақсу өзенінің сол жағасында; [[Ақбұлақ (Сайрам ауданы)|Ақбұлақ]] ауылынан 1 км солтүстікте; 0,5 км батыста; 1 км солтүстікте; 1,5 км солтүстікте; [[Аққала (Сайрам ауданы)|Аққала]] ауылынан 5 км батыста. |- | 3 || Құмышқа оба қорымы (22), біздің заманымызға дейінгі І мыңжылдық; Қаратөбе қалашығы, VІ-VІІІ ғасырлар; Қаратөбе қалашығы, VІІІ-Х ғасырлар; Қаратөбе елді мекені, VІІ-ХІІ ғасырлар; Тілеутөбе елді мекені, VІІІ-ХІІ ғасырлар; Бағнынтөбе елді мекені, VІ-VІІІ ғасырлар; Хошмуллатөбе қалашығы, VІ-VІІІ ғасырлар; Хошмуллатөбе елді мекені, VІ-Х ғасырлар|| || археология ескерткіші || [[Қасымбек датқа]] ауылынан 5 км оңтүстік-батыста, Көмешбұлақ өзенінің оң жағасында; [[Қайнарбұлақ (Сайрам ауданы)|Қайнарбұлақ]] ауылынан 2 км батыста;2 км батыста, Көмешбұлақ өзенінің оң жағасында; Қасымбек датқа ауылынан 5 км солтүстікте; [[Қарабұлақ (Сайрам ауданы)|Қарабұлақ]] ауылынан 3 км солтүстікте; 0,5 км солтүстікте, Қарасу өзенінің оң жағасында; [[Көлкент]] ауылынан 0,5 км оңтүстікте; 0,1 км оңтүстікте, Ақсу өзенінің оң жағасында. |- | 4 || [[Ханқорған ортағасырлық қаласы]], VІІІ-ХІІ ғасырлар; Исатөбе елді мекені, VІ-VІІІ ғасырлар; Оба топтары (4), біздің заманымызға дейінгі І мыңжылдық; [[Манкент]] қалашығы, VІІІ-ХІІ ғасырлар; Оба топтары (4), біздің заманымызға дейінгі І мыңжылдық; Жеке оба, біздің заманымызға дейінгі І мыңжылдық; Ақтөбе қалашығы, VІІІ-ХІІ ғасырлар||[[Сурет:Ханқорған қалашығы (жоғарыдан көрініс).jpg|thumb|right|150px|<small>Ханқорған қалашығы (жоғарыдан көрініс).</small>]] || археология ескерткіші || [[Ханқорған]] ауылынан 0,5 км батыста; ауылдың орталығында; ауылдан 3 км батыста; "Манкент" демалыс үйінен 2 км солтүстікте; [[Теспе (Сайрам ауданы)|Теспе]] ауылынан 2 км оңтүстік-батыста; Қарабұлақ ауылынан 2 км солтүстік-шығыста; [[Өтеміс (Түркістан облысы)|Өтеміс]] ауылынан 1,5 км шығыста. |- | 5 || Қызылтөбе қалашығы, VІ-Х ғасырлар; [[Көлкентөбе|Көлкенттөбе]] қалашығы, Х-ХVІІ ғасырлар; Көлкенттөбе елді мекені, VІ-VІІІ ғасырлар; Ақтөбе қалашығы, VІІІ-ХІІ ғасырлар; Ақтөбе елді мекені, VІІІ-ХІІ ғасырлар; Қалашық, VІІІ-ХІІ ғасырлар; Обалар (2), біздің заманымызға дейінгі І мыңжылдық|| || археология ескерткіші || [[Шіркін]] ауылынан 1 км солтүстікте, Ақсу өзенінің оң жағасында; ауылдан 300 м батыста; 2 км оңтүстікте; [[Оймауыт (Түркістан облысы)|Оймауыт]] ауылынан 1 км оңтүстікте, Арыс өзенінің сол жағасында; Абдулабат ауылынан 0,5 км батыста; [[Ынтымақ (Сайрам ауданы)|Ынтымақ]] ауылынан 2 км оңтүстікте, Ақсу өзенінің оң жағасында; Ақарыс ауылынан 5 км оңтүстікте. |- | 6 || [[Бұлақкөгал]] қалашығы, VІІІ-ХІІ ғасырлар; Оба тобы (3), біздің заманымыздың І мыңжылдығы; Төрткүлтөбе қалашығы, V-VІІІ ғасырлар; Қожақорғантөбе қалашығы, Х-ХVІІ ғасырлар; Жеке обалар (патшалық) (2), біздің заманымызға дейінгі І мыңжылдық; Үшқорған елді мекені, Х-ХVІІ ғасырлар; Жартытөбе қалашығы, VІІІ-ХІІ ғасырлар || || археология ескерткіші || Ақбұлақ ауылынан 2 км батыста, Ақсу өзенінің сол жағасында; Қайнарбұлақ ауылынан 3 км батыста, Қайнарбұлақ-Шіркін автожолы бойында; Тоған ауылынан 1 км солтүстік-батыста, Құмышқа өзенінің оң жағасында; Қарабұлақ ауылынан 0,5 км батыста; ауылдың шығысында; ауылдың орталығында; Құтарыс ауылының оңтүстік-батыс шетінде, Арыс өзенінің оң жағасында. |} == Сарыағаш ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Атауы жоқ кесене, ХІХ ғасырдың соңы || || қала құрылысы және сәулет || [[Сарыағаш]] қаласынан 5 км оңтүстік-батыста. |- | 2 || Шіркеу, ХІХ ғасырдың соңы-ХХ ғасырдың басы || || қала құрылысы және сәулет || [[Дербісек]] ауылының шетінде. |} == Сауран ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Мешіт, XIX ғасыр || || қала құрылысы және сәулет || [[Ескі Иқан]] ауылының батыс шетінде. |- | 2 || Меңдуана кесенесі, ХІХ ғасыр || || қала құрылысы және сәулет || [[Түркістан (қала)|Түркістан]] қаласынан 20 км оңтүстік-шығыста. |- | 3 || Мұнара, ХІХ ғасыр; [[Марқозы Имам күмбезі|Имам Марқозы]] кесенесі, XIX ғасыр || || қала құрылысы және сәулет || [[Еңбекшідихан]] ауылының оңтүстік шетінде. |- | 4 || Төрткүл қалашығы, VІІІ-ХІІІ ғасырлар; Шаға обасы, ІV-VІІІ ғасырлар; [[Иқан]] қалашығы, ІХ-ХVІІІ ғасырлар || || қала құрылысы және сәулет || [[Ораңғай]] ауылының орталығында, Түркістан қаласынан 15 км солтүстік-шығыста; [[Шаға (Сауран ауданы)|Шаға]] ауылының солтүстік шетінде; Ескі Иқан ауылының орталығында. |} == Созақ ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || [[Баба түкті Шашты Әзіз кесенесі|Баба Түкті Шашты Әзіз]] кесенесі, ХІХ ғасырдың соңы -ХХ ғасырдың басы ||[[Сурет:Шашты Әзіз кесеенсі.jpeg|thumb|right|150px|]] || қала құрылысы және сәулет || [[Құмкент]] ауылынан 3 шақырым оңтүстікте. |- | 2 || [[Әжі Сапа ата кесенесі]] кесенесі, ХІХ ғасырдың соңы; [[Қазаншы кесенесі|Қазаншы]] кесенесі, ХVІІІ-ХІХ ғасырлар; [[Қарабура кесенесі]], ХVІІІ- ХІХ ғасырлар; [[Құлақ ата күмбезі|Құлақ ата]] кесенесі, ХVІ ғасыр; Мәмет Хальфе кесенесі, ХVІІІ-ХІХ ғасырлар||[[Сурет:Әжі Сапа ата кесенесі.jpg|thumb|right|150px|<small>Әжі Сапа ата кесенесі.</small>]][[Сурет:Қазаншы кесенесі.jpg|thumb|right|150px|<small>Қазаншы кесенесі.</small>]][[Сурет:Қарабура кесенесі 2015.jpeg|thumb|right|150px|<small>Қарабура кесенесі</small>]][[Сурет:Құлақ ата кесенесі.jpg|thumb|right|150px|<small>Құлақ ата кесенесі.</small>]] || қала құрылысы және сәулет || [[Созақ]] ауылының орталығында. |- | 3 || Мардан ата кесенесі, ХІХ ғасырдың соңы || || қала құрылысы және сәулет || [[Сызған]] ауылынан 5 км солтүстік-батыста. |- | 4 || Кесене, ХІХ ғасырдың соңы; Жүсіпбек кесенесі, ХІХ ғасырдың соңы; Байғара кесенесі, ХVІІІ ғасырдың соңы-ХІХ ғасырдың басы; Сағана, ХІХ ғасырдың соңы|| || қала құрылысы және сәулет || [[Жуантөбе (Созақ ауданы)|Жуантөбе]] ауылынан 5 км батыста; 15 км оңтүстікте; 25 км батыста; 20 км батыста. |- | 5 || Байна Молда кесенесі, ХVІІІ ғасыр; [[Рүстембек кесенесі]], ХІХ ғасыр – ХХ ғасырдың басы; Екі қоймалы кесене, ХІХ ғасырдың соңы || || қала құрылысы және сәулет || [[Тасты (Түркістан облысы)|Тасты]] ауылынан 3 км солтүстікте; 2 км солтүстік-батыста; 5 км солтүстік-шығыста. |} == Төле би ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Мәдениет үйі, 1960 жылдардың ортасы || || қала құрылысы және сәулет || [[Леңгір]] қаласы, Төлеби көшесі. |- | 2 || Шіркеу, 1882 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Көксәйек]] ауылының орталығында. |- | 3 || Шіркеу, ХІХ ғасырдың соңы; Шіркеу мектебі, ХХ ғасырдың басы || || қала құрылысы және сәулет || [[Қасқасу]] ауылының орталығында. |- | 4 || Шіркеу, ХІХ ғасырдың соңы || || қала құрылысы және сәулет || [[Бірінші Мамыр (Түркістан облысы)|Бірінші Мамыр]] ауылының орталығында. |- | 5 || Мектеп, ХХ ғасырдың басы || || қала құрылысы және сәулет || [[Тасарық (Түркістан облысы)|Тасарық]] ауылында. |- | 6 || Қызылқанат 1 елді мекені, VІІІ-ХІІ ғасырлар; Қызылқанат 2 елді мекені, VІІІ-ХІІ ғасырлар; Қайыпататөбе елді мекені, VІ-VІІІ ғасырлар; Қайыпататөбе қалашығы, ХІІ-ХVІ ғасырлар || || археология ескерткіші || [[Ақайдар (Түркістан облысы)|Ақайдар]] ауылынан 0,5 км солтүстік-батыста; 1 км солтүстік-батыста; 0,4 км оңтүстік-шығыста; 1 км оңтүстікте, [[Бадам (өзен)|Бадам]] өзенінің сол жағасында. |- | 7 || Төрткүлтөбе қалашығы, ХV-ХVІІІ ғасырлар; Қарауылтөбе қалашығы, Х-ХVІІ ғасырлар; Төрткүлтөбе елді мекені, VІ-VІІІ ғасырлар|| || археология ескерткіші || [[Бейнеткеш]] ауылынан 1 км шығыста; 0,5 км шығыста, Сырғанақ бұлағының оң жағасында; ауылдан 2 км батыста, Ақбұлақ бұлағының оң жағасында. |- | 8 || Елді мекен 1, ХV-ХVІІ ғасырлар; Елді мекен 2, ХV-ХVІІІ ғасырлар || || археология ескерткіші || [[Біркөлік]] ауылынан 6 км оңтүстікте; 6 км оңтүстікте, Біркөлік өзенінің оң жағасында. |- | 9 || Александровское қалашығы, ХІІ-ХVІІ ғасырлар; Оба қорымы (10), І-ІV ғасырлар || || археология ескерткіші || [[Достық (Төле би ауданы)|Достық]] ауылынан 0,5 км батыста, Бадам өзенінің оң жағасында; ауылдан 5 км оңтүстік-батыста. |- | 10 || [[Қасқатөбе]] қалашығы, VІІІ-ХІІ ғасырлар; Төрткүлтөбе қалашығы, ХІІІ-ХVІІІ ғасырлар; Шерімбет 1 оба қорымы, І-ІV ғасырлар; Шерімбет 2 оба қорымы, І-ІV ғасырлар; Шерімбет 3 оба қорымы, І-ІV ғасырлар || || археология ескерткіші || [[Жаңажол (Төле би ауданы)|Жаңажол]] ауылынан 1 км солтүстікте; 1 км оңтүстік-шығыста, Бадам өзенінің оң жағасында; 2 км оңтүстік-батыста; 3 км оңтүстікте, Бадам өзенінің сол жағасында; 2 км оңтүстік-шығыста, Бадам өзенінің оң жағасында. |- | 11 || Қызылбілек оба қорымы (43), біздің заманымызға дейінгі V-І ғасырлар; Кіндіктөбе 1 елді мекені, VІ-VІІІ ғасырлар; Кіндіктөбе 2 елді мекені, VІ-VІІІ ғасырлар; Кіндіктөбе 3 елді мекені, VІ-VІІІ ғасырлар || || археология ескерткіші || [[Ханарық]] ауылынан 1 км оңтүстікте; 1 км солтүстікте, Қызылбілек өзенінің оң жағасында; ауылдан 3 км солтүстікте; 3 км солтүстік-батысында. |- | 12 || Елді мекен, ХІІ-ХVІ ғасырлар; Оба қорымы (6), І-ІV ғасырлар; Нысанбектөбе қалашығы, VІІІ-ХІІ ғасырлар; Қалашық қамал, ХІІ-ХVІІ ғасырлар; Елді мекен, VІІІ-ХІІ ғасырлар; Төбешік елді мекені, VІІІ-ХІІ ғасырлар; Қалашық, VІ-Х ғасырлар; Жеке обалар (3), І-ІV ғасырлар; Екпінді моншасы, ІХ-ХІІ ғасырлар || || археология ескерткіші || [[Екпінді (Төле би ауданы)|Екпінді]] ауылынан 4 км солтүстік-шығыста, Доңызтау өзенінің сол жағасында; [[Нысанбек]] ауылынан 2 км солтүстікте; 0,5 км солтүстікте; [[Тасарық (Түркістан облысы)|Тасарық]] ауылынан 1 км оңтүстік-батыста; 5 км оңтүстік-батыста; 3 км оңтүстік-батыста; ауылдың орталығында, [[Сайрамсу]] өзенінің сол жағасында; [[Диханкөл]] ауылынан 3 км солтүстікте; Екпінді ауылынан 1 км солтүстікте. |- | 13 || Қасқатөбе елді мекені, VІ-VІІІ ғасырлар; Пелметөбе елді мекені, ІV-VІ ғасырлар; Ащысайтөбе елді мекені, VІІІ-ХІІ ғасырлар; Дәркембектөбе қалашығы, ХІІ-ХVІІІ ғасырлар; Дәуіттөбе қалашығы (Есім хан ордасы), ХІV-ХVІІІ ғасырлар; Керегетас 1 нығайтылған елді мекені, VІ-Х ғасырлар; Керегетас 2 елді мекені, VІ-Х ғасырлар; Жеке оба, біздің заманымызға дейінгі І мыңжылдық; Қасқасу ауылындағы жеке оба, біздің заманымызға дейінгі І мыңжылдық || || археология ескерткіші || Жаңажол ауылының солтүстік шетінде; ауылдың солтүстік шетінде; ауылдан 5 км оңтүстік-батыста, Бадам өзенінің оң жағасында; [[Қазақстан (Төле би ауданы)|Қазақстан]] ауылының шығыс шетінде, Сайрамсу өзенінің оң жағасында; [[Кеңесарық]] ауылының оңтүстік шетінде, Сайрамсу өзенінің оң жағасында; Қасқасу ауылынан 1 км оңтүстік-батыста, Керегетас өзенінің оң жағасында; [[Керегетас (Төле би ауданы)|Керегетас]] ауылынан 1 км оңтүстікте; 1,5 км оңтүстікте; Қасқасу ауылынан 1,5 км оңтүстікте. |- | 14 || Әулиетөбе қамал елді мекені, ХІV-ХVІІІ ғасырлар; Жотатөбе елді мекені, VІ-VІІІ ғасырлар; Төрткүлтөбе қалашығы, ХІІІ-ХVІІІ ғасырлар; Қосағаштөбе қалашығы, ХІІ-ХVІІ ғасырлар; Құлалытөбе елді мекені, VІІІ-ХІІ ғасырлар; Жұрынтөбе елді мекені, ІV-VІІI ғасырлар; Майтөбе елді мекені, VІ-VІІІ ғасырлар; Майбұлақтөбе қалашығы, VІІІ-ХІІ ғасырлар; Төрткүлтөбе елді мекені, VІІІ-ХІІ ғасырлар; Сұлтанрабат қалашығы, VІІІ-ХVІІ ғасырлар; Түлкітөбе елді мекені, VIIІ-ХVІІ ғасырлар; Тағайна 1 елді мекені, VІІІ-ХІІ ғасырлар; Тағайна 2 елді мекені, VIII-ХІІ ғасырлар; Тағайнатөбе елді мекені, VІІІ-ХІІ ғасырлар; Жеке обалар (6), біздің заманымызға дейінгі V ғасыр – біздің заманымыздың І ғасыры; Жолбарыстөбе елді мекені, VІІІ-ХІІ ғасырлар; Жолбарыс обалар тобы (81), біздің заманымызға дейінгі V ғасыр – біздің заманымыздың V ғасыры || || археология ескерткіші || [[Көксәйек]] ауылынан 4 шақырым оңтүстікте, Сайрамсу өзенінің сол жағасында; ауылдың шығыс шетінде; ауылдың батыс шетінде; [[Қосағаш (Төле би ауданы)|Қосағаш]] ауылының орталығында; ауылдың солтүстік шетінде; [[Майбұлақ (Төле би ауданы)|Майбұлақ]] ауылының оңтүстік-шығыс шетінде; ауылдың орталығында; ауылдың батыс шетінде; ауылдың орталығында; [[Сұлтанрабат]] ауылының оңтүстік-батысында; [[Тағайна]] ауылының оңтүстік-батысында; ауылдың орталығында; ауылдың оңтүстік-батысында; ауылдың орталығында; Шұбарағаш ауылынан 2 км оңтүстік-шығыста; Тасарық ауылынан 1 км оңтүстік-шығыста; 1 км оңтүстікте. |} == Түлкібас ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Покров Пресвятыня Богородица шіркеуі, ХІХ ғасыр; Шіркеулік мектеп, ХІХ ғасырдың соңы || || қала құрылысы және сәулет || [[Шақпақ баба ауылы|Шақпақ баба]] ауылының солтүстік шетінде; солтүстік-шығыс шетінде. |- | 2 || Қарауылтөбе, VІІІ-ХІІ ғасырлар; Төрткүл, VІІІ-ХІІ ғасырлар; Обалар тобы (2), ерте темір ғасыры; Тақиялытөбе қалашығы, VІІІ-ХІІ ғасырлар; Тоғыз құмалақ елді мекені, VІІІ-ХІІ ғасырлар; Шақпақ баба елді мекені, V-VІІІ ғасырлар; Қаратаз обалар қорымы (7), ерте темір ғасыры; Жабағылытөбе елді мекені, ІV -VІ ғасырлар; Жабағылы обалар қорымы, ерте темір ғасыры || || археология ескерткіші || Шақпақ баба ауылынан 7,5 км оңтүстік-шығыста; 6 км шығыста; 4 км солтүстік-шығыста; 4 км оңтүстік-шығыста, Шымкент-Алматы авто жолында; № 114 темір жол бекетінен 2,4 км оңтүстікте; 1 км оңтүстікте, № 114 темір жол бекетінен 2 км батыста; Шақпақ баба ауылынан 2 км оңтүстікте, Арыс өзенінің сол жағасында; Шақпақ баба ауылынан 8 км оңтүстік-батыста, Жабағылысу өзенінің оң жағасында; Шақпақ баба ауылынан 7 км оңтүстік-батыста. |- | 3 || Аюжылға елді мекені, Х-ХІІ ғасырлар; Талдыбұлақ елді мекені, Х-ХІІ ғасырлар; Жабағылы елді мекені, Х-ХІІ ғасырлар; Абайыл обалар қорымы (9), ерте темір ғасыры; Обалар қорымы (7), біздің заманымызға дейінгі I ғасыр – біздің заманымыздың I ғасыры; Елді мекен, VІ-VІІІ ғасырлар; Оба, ерте темір ғасыры; Елді мекен, VIIІ-ХІІ ғасырлар; Қызылбел төрткүлі, VІІІ-ХІІ ғасырла; Тас құрылыстар, ХVІІ-ХVІІІ ғасырлар; Кұлан обалар қорымы (10), ерте темір ғасыры || || археология ескерткіші || [[Жабағылы (Түркістан облысы)|Жабағылы]] ауылынан 3,4 км оңтүстік-батыста; 2,5 км оңтүстікте; 0,7 км оңтүстікте; [[Абайыл]] ауылынан 0,5 км шығыста; 1 км оңтүстік-шығыста; Ақбиік ауылынан 6,9 км шығыста; 5,1 км шығыста; ауылдың батыс шетінде, Арыс өзенінің оң жағасында, Шымкент-Тараз автокөлік жолында; [[Сарытөр]] ауылынан 6 км солтүстік-шығыста, Құлан өзенінің сол жағасында; [[Құлан (Түркістан облысы)|Құлан]] ауылынан 10 км солтүстік-шығыста, Әбішбұлақ өзенінің оң жағасында; Құлан ауылынан 3 км солтүстік-шығыста. |- | 4 || Құлантөбе елді мекені, ІV-VІІІ ғасырлар; Ванновка елді мекені, VІІІ-Х ғасырлар; Оба, ерте темір ғасыры; Жамбасарық елді мекені, VІ-ІХ ғасырлар; Арыс елді мекені, VІІІ-ХІІ ғасырлар; Оба, ерте темір ғасыры; Қарағашты елді мекені, VІ-ІХ ғасырлар; Тереңсай елді мекені, VІ-ІХ ғасырлар; Дегелекжар елді мекені, Х-ХІІ ғасырлар; Ақтөбе елді мекені, VІ-ІХ ғасырлар; Төрткүл, Х-ХІІ ғасырлар; Тақиятөбе елді мекені, Х-ХІІ ғасырлар; Аршалысай обалар қорымы (9), ерте темір ғасыры; Аршалысай обалар тобы (2), ерте темір ғасыры; Иірсу обалар қорымы (6), ерте темір ғасыры; Обалар тобы (3), ерте темір ғасыры; Иірсу елді мекені, Х-ХІІ ғасырлар || || археология ескерткіші || [[Тұрар Рысқұлов ауылы (Түркістан облысы)|Тұрар Рысқұлов]] ауылының батыс шетінде; батыс шетінде; батыс шетінде; оңтүстік-батыс шетінде; шығыс шетінде; [[Қараағашты]] ауылынан 1,5 км оңтүстікте; 2 км оңтүстік-шығыста; [[Бақыбек]] ауылынан 3 км шығыста; [[Керейіт (Түркістан облысы)|Керейіт]] ауылынан 0,5 км шығыста, Арыс өзенінің оң жағасында; Бақыбек ауылынан 4 км оңтүстік-шығыста; [[Иірсу (ауыл)|Иірсу]] ауылында, Ақсу өзенінің оң жағасынан 1 км солтүстікте; ауылдан 1,3 км оңтүстік-шығыста; 2,5 км шығыста; 3,9 км солтүстік-шығыста; 4,5 км солтүстікте; 0,8 км оңтүстікте; 0,3 км шығыста; 0,5 км оңтүстік-шығыста, Иірсу өзенінің сол жағасында. |- | 5 || Майтөбе елді мекені, ІV-VІІІ ғасырлар; Төрткүл, Х-ХІІ ғасырлар; Бораншы обалар қорымы (7), ерте темір ғасыры; Қарабастаутөбе 2 елді мекені, ІV-VІІІ ғасырлар; Елді мекен, VІІІ-ХІІ ғасырлар; Елді мекен, Х-ХІІ ғасырлар; Елді мекен, Х-ХІІ ғасырлар; Елтайтөбе қалашығы, Х-ХVІІ ғасырлар; [[Мүрдетөбе]] 1 елді мекені, V-VІІІ ғасырлар; Мүрдетөбе 2 елді мекені, VІІІ-Х ғасырлар; Оба, ерте темір ғасыры; Азаттықтөбе қалашығы, VІІІ-ХІ ғасырлар; Жыланды елді мекені, VІ-VІІІ ғасырлар|| || археология ескерткіші || [[Елтай (Түлкібас ауданы)|Елтай]] ауылынан 8,5 км оңтүстікте; 4 км оңтүстікте; 3 км оңтүстікте; [[Күмісбастау]] ауылының шығыс шетінде; батыс шетінде; батыс шетінде; ауылдан 0,5 км оңтүстік-батыста; Елтай ауылының орталығында; [[Кемербастау]] ауылынан 4 км батыста; 3,8 км батыста; [[Азаттық (Түлкібас ауданы)|Азаттық]] ауылынан 1 км оңтүстікте; ауылдың шығыс шетінде, Арыс өзенінің сол жағасында; [[Жыланды (Түлкібас ауданы)|Жыланды]] ауылының шығыс шетінде. |- | 6 || Елді мекен, Х-ХІІ ғасырлар; Елді мекен 1, Х-ХІІ ғасырлар; Елді мекен 2, Х-ХІІ ғасырлар; Шөлтөбе елді мекені, V-VІІІ ғасырлар; Қарауылтөбе елді мекені, біздің заманымызға дейінгі ІV-І ғасырлар; Жартытөбе елді мекені, І-ІV ғасырлар; [[Наймантөбе]] елді мекені, VІІІ-Х ғасырлар; Жаскешу елді мекені, V-VІІІ ғасырлар; Желсай обалар тобы (2), ерте темір ғасыры; Жанұзақтөбе елді мекені, VІ-VІІІ ғасырлар; Қарабастау елді мекені, Х-ХІІ ғасырлар; Саламатсай обалар тобы (3), ерте темір ғасыры; Үңгірлі обасы, ерте темір ғасыры || || археология ескерткіші || [[Амангелді (Түлкібас ауданы)|Амангелді]] ауылының батыс шетінде, Шымкент-Тараз авто жолына жақын жерде; [[Майтөбе (Түркістан облысы)|Майтөбе]] ауылының батыс шетінде; ауылдан 1 км батыста; 2 км шығыста; [[Жаскешу (Түлкібас ауданы)|Жаскешу]] ауылынан 1,5 км оңтүстік-шығыста; ауылдың шығыс шетінде, Арыс өзенінің сол жағасында; ауылдың шығыс шетінде, Арыс өзенінің сол жағасында; ауылдың батыс шетінде, Балықшы көлінің сол жағасында; ауылдан 3 км солтүстік-батыста; [[Жанұзақов]] ауылында, Жыланды өзенінің оң жағасында; Абай ауылынан 3,8 км солтүстік-шығыста, Үлкен Көкбұлақ өзенінің оң жағасында; ауылдан 8 км солтүстікте; 10,6 км солтүстікте, Үңгірлі өзенінің сол жағасында. |- | 7 || Төрткүлтөбе қалашығы, VІІІ-ХІІ ғасырлар; Балықты 1 елді мекені, Х-ХІІ ғасырлар; Балықты 2 елді мекені, Х-ХІІ ғасырлар; Керейіт қалашығы, Х-ХІІ ғасырлар; [[Қараүңгір (тұрақ)|Қараүңгір]] тұрағы, біздің заманымызға дейінгі V-ІV мыңжылдықтар; Қарауылтөбе обасы, ерте темір ғасыры; Алтын қазған төрткүлі, ХІ-ХІІ ғасырлар; Қарадөң төрткүлі, ІV-VІІІ ғасырлар; Еңбек елді мекені, Х-ХІІ ғасырлар; Мыңбай елді мекені, Х-ХІІ ғасырлар; [[Машаттөбе]] елді мекені, VІ-Х ғасырлар; Кершетас елді мекені, VІ-ІХ ғасырлар; Шеңгелді елді мекені, Х-ХІІ ғасырлар; Қоғалы обасы, ерте темір ғасыры; Жырым обалар тобы (6), ерте темір ғасыры || || археология ескерткіші || [[Шарафкент]] ауылының батыс шетінде; солтүстік шетінде, Балықты өзенінің сол жағасында; ауылдың шығыс шетінде; Керейіт ауылында; [[Мақталы (Түлкібас ауданы)|Мақталы]] ауылынан 10 км солтүстікте; [[Қайыршақты]] ауылынан 1,5 км оңтүстікте; 4 км шығыста; 2,3 км солтүстік-батыста; [[Еңбек (Түлкібас ауданы)|Еңбек]] ауылының солтүстік шетінде, Арыс өзенінің сол жағасында; Мыңбай ауылынан 0,3 км шығыста; [[Машат (Түлкібас ауданы)|Машат]] ауылында, Машат өзенінің сол жағасында; [[Кершетас]] ауылынан 2 км батыста, Машат өзенінің оң жағасында; ауылдың оңтүстік-шығыс шетінде; [[Қоғалы (Түлкібас ауданы)|Қоғалы]] ауылынан 1 км шығыста; [[Дәубаба]] ауылынан 1 км оңтүстікте. |} == Шардара ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || [[Сүткент (қалашық)|Сүткент қалашығы]], І-ХV ғасырлар || || археология ескерткіші || [[Сүткент]] ауылынан 2 км батыста. |} == Арыс қаласы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Қызыл көпір, ХІХ ғасыр||[[Сурет:Қызыл көпір.jpg|thumb|right|150px|]][[Сурет:Қызыл көпір (1).jpg|thumb|right|150px|]] || қала құрылысы және сәулет || [[Қызылкөпір]] ауылы. |- | 2 || Теміржол вокзалы аумағындағы құрылыстар, ХХ ғасырдың басы: Тұрғын үй, ХХ ғасырдың басы; Вокзал, ХХ ғасырдың басы; Қызметтік корпус, 1907 жыл; Демалыс үйі, 1905 жыл; Кітапхана ғимараты, 1905 жыл; Су айдайтын мұнара, 1906 жыл; Тұрғын үй, 1920-шы жылдардың аяғы - 1930-шы жылдардың басы || || ансамбльдер мен кешендер || Қазыбек би көшесі, 7; Әділбек би (бұрыңғы Чкалов көшесі) нөмірсіз үй, Арыс 1 станциясы; Қазыбек би көшесі, 2; 2 В; Әділбек би (бұрыңғы Чкалов көшесі) көшесі, нөмірсіз үй; Әйтеке би көшесі, нөмерсіз үй; Әйтеке би көшесі, 164. |- | 3 || Қатынас жолдары министрлігі (бұрынғы МПС) көшесінің құрылыстары, ХХ ғасырдың басы || || ансамбльдер мен кешендер || А. Борықбаев көшесі, 1/1, 2/1, 3/1, 4/1, 5/1, 6/1, 7/1, 8/1, 9/1, 10/1. |- | 4 || Тақыркөл 1 қалашығы, І мыңжылдықтың бірінші жартысы - ХІІ ғасыр; Тақыркөл 2 қалашығы, І мыңжылдықтың бірінші жартысы - ХІІ ғасыр; Шөгірлі обалар қорымы, І-V ғасырлар || || археология ескерткіші || [[Шөгірлі]] ауылынан 23 км солтүстік-шығыста, Арыс-Байырқұм авто жолының оң жиегінен 1 км жерде; ауылдан 20 км солтүстік-шығыста; 2 км оңтүстікте. |- | 5 || Тақыркөл 1 обалар қорымы, І-V ғасырлар; Тақыркөл 2 обалар қорымы, І-V ғасырлар || || археология ескерткіші || [[Тақыркөл (Түркістан облысы)|Тақыркөл]] ауылынан 5 км солтүстік-шығыста, Арыс-Тақыркөл автожолының оң жағында; ауылдан 11 км солтүстік-шығыста, Арыс-Тақыркөл автожолының сол жағында. |- | 6 || Тоғайлы 1 обалар қорымы, І-V ғасырлар; Тоғайлы 2 обалар қорымы, І-V ғасырлар; Жеке оба 1, І-V ғасырлар; Жеке оба 2, І-V ғасырлар; Жеке оба 3, І-V ғасырлар; Жеке оба 4, І-V ғасырлар || || археология ескерткіші || [[Тоғайлы (Түркістан облысы)|Тоғайлы]] ауылының орталығында; ауылдан 5 км солтүстікте; 20 км солтүстік-шығыста, Көксарай бөгет сызығынан 150 м солтүстікте; Тақыркөл ауылынан 3 км солтүстікте, Арыс-Тақыркөл жолының оң жағында 2 км жерде; Тоғайлы ауылынан 2 км оңтүстік-шығыста, Тоғайлы 1 және Тақыркөл 1 қорымдарының ортасында; Тоғайлы ауылынан 2,5 км оңтүстік-шығыста, Тоғайлы 1 және Тақыркөл 1 қорымдарының ортасында. |- | 7 || [[Айғырұшқан]] обалар қорымы (8) VІ-VІІІ ғасырлар; [[Дастарбасы моласы|Дастарбасы]] 1 обалар қорымы (4) ерте темір ғасыры; Тасқотан тұрағы, неолит|| || археология ескерткіші || [[Қожатоғай (ауыл)|Қожатоғай]] ауылынан 25,5 км оңтүстік-шығыста; 34,2 км оңтүстік-шығыста; 33 км батыста, Тасқотан бұлағының қасында. |- | 8 || Қарақтау (Мұрынқарақ) қорымы, V-XIX ғасырлар || || археология ескерткіші || [[Аққала (Арыс қалалық әкімдігі)|Аққала]] ауылынан 34 км батыста, Қызылқұм аумағында. |} == Түркістан қаласы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Қалалық атқару комитетінің ғимараты, ХІХ ғасыр || || қала құрылысы және сәулет || Байбұрт – Ғ. Мүсірепов көшелерінің қиылысында. |- | 2 || [[Бала би мазары|Бала би кесенесі]], XIX ғасыр || || қала құрылысы және сәулет || [[Қожа Ахмет Ясауи кесенесі]]нен 1,6 шақырым оңтүстік-шығыста, Алшын көшесіндегі ескі қорымда. |- | 3 || Балалар спорт мектебі, ХІХ ғасыр || || қала құрылысы және сәулет || Әмір Темір көшесі, 3 А. |- | 4 || Дәріхана ғимараты, ХІХ ғасырдың соңы || || қала құрылысы және сәулет || Ғ. Мүсірепов көшесі, 9. |- | 5 || Казарма, ХІХ-ХХ ғасырлар || || қала құрылысы және сәулет || Қожа Ахмет Ясауи кесенесінен 0,5 км солтүстік-шығыста. |} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Қазақстанның тарих және мәдениет ескерткіштері}} [[Санат:Қазақстан ғимараттары мен құрылыстары]] [[Санат:Түркістан облысының тарихи орындары]] [[Санат:Түркістан облысы]] 9r6561nzrgefkmulvgiaxhlhcbt89yg 0 744362 3481698 3372121 2025-06-20T14:49:28Z Makenzis 71333 3481698 wikitext text/x-wiki {{футбол клубы | құрылған= 1988<ref>[https://www.truebangkokunitedfc.com/about-us-new.html CLUB HISTORY 2505–PRESENT].</ref> | стадионы = Таммасат | сыйымдылығы = 25,000 | жарыс = Thai League 1 | маусым = 2024/25 | орын = 2 орын | сайты = https://www.truebangkokunitedfc.com/ | pattern_la1 = _redborder | pattern_b1 = _kashima0809h | pattern_ra1 = _redborder | pattern_sh1 = | pattern_so1 = | leftarm1 = 000000 | body1 = 000000 | rightarm1 = 000000 | shorts1 = 000000 | socks1 = 000000 | pattern_la2 = _blackborder | pattern_b2 = _blackcollar | pattern_ra2 = _blackborder | pattern_sh2 = | pattern_so2 = | leftarm2 = f3d21a | body2 = FFFFFF | rightarm2 = 95c7e0 | shorts2 = FFFFFF | socks2 = FFFFFF | pattern_la3 = _liverpool2021A | pattern_b3 = _liverpool2021A | pattern_ra3 = _liverpool2021A | pattern_sh3 = _liverpool2021A | pattern_so3 = _lfc2021a | leftarm3 = 39C3CD | body3 = 39C3CD | rightarm3 = 39C3CD | shorts3 = 39C3CD | socks3 = 39C3CD }} '''Бангкок Юнайтед''' (''สโมสรฟุตบอลทรู แบงค็อก ยูไนเต็ด'') — [[Тайланд|Тайландтың]] [[Бангкок]] қаласындағы футбол клубы. 1988 жылы құрылған. Өз алаңындағы ойындарын Таммасат стадионында өткізеді, сыйымдылығы 25000 адам. Қазіргі күнде Тайланд бірінші лигасында ойнайды. == Жетістіктері == === Ұлттық === ==== Тайланд 1 лигасы ==== * '''Жеңімпаз (1)''' : 2006 * 2 орын (4): 2016, 2018, 2022–23, 2023–24 '''Тайланд 2 лигасы''' * '''Жеңімпаз (1)''' : 2002–03 ==== Тайланд кубогы ==== * '''Жеңімпаз (1)''': 2023–24 * Финалист (2): 2017, 2022–23 '''Тайланд чемпиондар кубогы''' * '''Жеңімпаз (1)''': 2023 == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == * http://www.bangkokunited.com/ [[Санат:Тайланд футбол клубтары]] [[Санат:1988 жылы құрылған футбол клубтары]] 4vchy90nnsu8xfy3uo93724k34i8gpt 2 752862 3481663 3431476 2025-06-20T13:03:15Z Ziyarat Kambatyr 107213 3481663 wikitext text/x-wiki {{Жазушы |Есімі = Үміт Қыранқызы Битенова |Суреті = Үміт Битенова жеке шығармашылық кешінде.jpg|нобай]] |Туған күні = 04.02.1964 |Туған жері = [[Жамбыл облысы]], {{туғанжері|Мерке ауданы|}} |Азаматтығы = {{KAZ}} |Марапаттары = {{{!}} |Мансабы = [[ақын]], [[жазушы]], [[композитор]], [[журналист]] |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{!}}{{!}}{{Құрмет ордені}}{{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}}{{ҚР тәуелсіздігіне 30 жыл медалі}} {{!}}} <big>}} '''<big>Үміт Қыранқызы Битенова''' - Қоғам қайраткері. Ақын. Журналист. Жазушы. Айтыскер және әнші-сазгер. [[1964 жыл]]ы 4 ақпан [[Жамбыл облысы]], [[Меркі ауданы]], [[Меркі]] ауылында дүниеге келген</big><big></big>.<ref>{{cite web|url=http://sagyntaev-talas.mektebi.kz/tlek/151-bitenova-mt-yranyzy.html|title=Битенова Үміт Қыранқызы|author=|date=2020-04-23|work=|publisher=Жамбыл облысы әкімдігінің білім басқармасы|accessdate=2025-02-09|lang=kk}}</ref> == Өмірбаяны == 1964 жылы 4 ақпанда [[Жамбыл облысы]], [[Меркі ауданы]], [[Меркі]] ауылында туған.[[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Үшарал (Талас ауданы)]] ауылында туып-өскен. [[ Ұлы жүз]], [[ Дулат ]], [[Сиқым]] руының тумасы. [[Шымыр]] == Білімі == * 1981 жылы [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Үшарал (Талас ауданы)]] ауылындағы Үшарал орта мектебін (қазіргі Әбдір Сағынтаев атындағы) үздік бағамен тәмамдаған. * 1985 жылы Шымкент қаласындағы [[Оңтүстік Қазақстан университеті|М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университеті]] (бұрынғы Н.Крупская атындағы Педагогикалық институттың) филология факультетінің қазақ тілі мен әдебиеті бөлімін және шетел тілдері факультетінің ағылшын тілі бөлімін үздік бітіріп, мұғалім квалификациясын алған. * 2017 жылы Қаратау қаласындағы [[Қаратау технология, білім және бизнес колледжін]] құқықтану мамандығы бойынша тәмамдаған, біліктілік дәрежесі - кеңесші-заңгер. == Қызметі == * 1985-1993 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] Қызыләуіт ауылының Ильич атындағы және Талас кеңшарының (қазіргі Ә. Сағынтаев атындағы) Үшарал орта мектептерінде қазақ тілі мен әдебиеті, ағылшын тілі пәндерінен сабақ беріп, директордың оқу-тәрбие ісі жөніндегі орынбасары болып жұмыс істеген. * 1989-1994 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] аудандық Кеңесінің депутаты. * 1993-2005 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Қаратау (қала)|Қаратау қаласы]] мектеп-лицейде және А.Байтұрсынұлы атындағы мектеп-гимназияда оқу-тәрбие ісінің меңгерушісі, психологы, мектеп-лицейдің директоры қызметін атқарған. * 2005-2022 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] Қаратау қаласындағы Талас ауданы әкімдігінің мәдениет және тілдерді дамыту бөлімі Ұлбике ақын атындағы мәдениет орталығында шығармашылық бөлім жетекшісі болды. * 2023 жылдың 23 қаңтарынан бастап "Aulieata-Media" ЖШС-індегі Жамбыл облыстық "Ақ жол" газетінің тілшісі. == Қоғам өміріндегі орны== * [[Қазақстан жазушылар одағы]] (2012 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан журналистер одағы]] (2003 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан Авторлары Қоғамы]] (2004 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан театр қайраткерлері одағы]] (2010 ж.) мүшесі. * Жамбыл облыстық Ардагерлер кеңесінің (2020 ж.) Пленум мүшесі және Төралқа мүшесі; * Жетінші шақырылған (2021-2026 ж.) Талас аудандық Мәслихатының депутаты; [[Сурет:Үміт Битенова медаль.jpg|нобай]] == Марапаттары == * [[Қазақстан Республикасы Білім беру ісінің құрметті қызметкері|Қазақстан Республикасы білім беру ісінің үздігі]] (2000 ж.). * [[Мәдениет саласының үздігі]] (2013 ж.). * Қарағандыда (2000 ж.) өткен мұғалімдердің I Республикалық олимпиадасының жеңімпазы. * Жамбыл облысының (2013 ж.) «Жыл патриоты». * Талас ауданының (2014 ж.) Құрметті азаматы. * Жамбыл облысы Әкімі Сыйлығының (2018 ж) иегері. * [[Құрмет ордені]] (2022 ж.). * [[Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 20 жыл медалі]] * [[Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне 30 жыл медалі]] * Жамбыл облысы әкімінің «Облысқа сіңірген еңбегі үшін» медалі * «Avrasya Sanat, Kültür, Edebiyat ve Bilim dernekleri Federasyonu» мен «Жазуучулардын жана чыгармачыл Ишмерлердин Эл аралык Бирлиги» ұйымдастырған «ТҮРК ДҮЙНӨСҮНҮН ЗАЛКАР ЖАЗУУЧУСУ, АКЫНЫ» атты (2020 ж) Халықаралық фестивальдің 1-орын жеңімпазы, лауреат. * Халықаралық Э.Иманалиев атындағы әдеби сыйлығының (2020 ж) иегері. == Шығармашылығы == * Өлеңдері «Қазақстан жас ақындарының антологиясы» (Астана-2000ж) және «Жамбыл облысы ақын-жазушыларының шығармалары» (Алматы-1999ж) жинақтарына, «Жыр маржаны» атты он томдық қазақ поэзиясының (Mereke baspasy-2014) антологиясына енгізілген. * «Ауады да тұрады аңсарым», «Көңіл күнделігі», «Шын ғашықтар қосылмайды деген кім», «Мендегі іңкәр махаббат» атты жыр кітаптарының, «Мен сүйген жар», «Қай жерден кетті қателік» атты прозалық кітаптардың авторы. * «Балабақшадан басталған» атты (2019 ж) мемуарлық кітаптың авторы. Республикалық комиссия шешіміне орай, қоғамдық маңызы бар әдебиет ретінде осы кітап (2022 ж) қайтадан мемлекеттік тапсырыспен жарық көрді. * 2023 жылы «Ешкімге айтпаған сырларым» атты жыр кітабы мемлекеттік тапсырыспен жарыққа шықты. * 2023 жылы «Қар астындағы жауқазын» атты жыр кітабы Жамбыл облысы әкімінің қолдауымен жарыққа шықты. * Қазақстан танымал эстрада жұлдыздары орындап жүрген "Қыздар-ай, қыздар","Мені ойлап қам жемеші, Мама", "Ақ қанат көбелек аппақ қар", "Сен мені сағынбайсың ба?" секілді және т.б. әндердің авторы. [[Сурет:Қамбатыровтар Отбасы.jpg|нобай]] == Отбасылық жағдайы == Отбасылы. Жолдасы - Ербол Қамбатыров. ҚР Мәдениет саласының үздігі. Айтыскер ақын. Азулы асаба. Үміт Битенова мен жолдасы Ербол Қамбатыров 10 жыл бір партада отырып, бір-біріне ғашық болған сыныптастар. Өмірде де, өнерде де жұптары жазылмай, балаларының қуанышына бөленіп келеді. Бір қызығы, олардың аналары да он жыл бойы бір сыныпта оқыған. Балабақша, мектеп қабырғасынан бірге қол ұстасып, жұптары жазылмай өнегелі отбасын құрған жандардың өмірлік тәжірибесі көпке үлгі. Ұлдары - Бағлан,Жасұлан,Зиярат. == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} https://libr.e-taraz.kz/wp-content/uploads/sites/42/2022/03/Bitenova.pdf https://jambyltv.kz/kz/news/28019 https://adebiportal.kz/kz/news/view/umit-bitenova-zastyq-saq-zyrlary__23741 https://qazdauiri.kz/news/umittin-appaq-alemi https://qazaqadebieti.kz/44879/mit-zhyryn-kilep https://qazdauiri.kz/news/sara-sozdin-meimany-umit-bitenova https://kazneb.kz/kk/catalogue/result?flt=simple&q=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0 https://qazaqstan.tv/news/110439/ https://kaz.zakon.kz/redaktsiia-zakonkz/4986243-zhambyl-oblysynda-yntyma-y-zharas-an.html https://z-taraz.kz/bizdi-shatastyrmau-shin-bilezik-ta-yp-oyatyn/ [[Санат:Қазақстан жазушылары]] [[Санат:Қазақстан ақындары]] 3j57h3c6am6fstiz8k9wnq159g655ev 3481664 3481663 2025-06-20T13:03:55Z Ziyarat Kambatyr 107213 3481664 wikitext text/x-wiki {{Жазушы |Есімі = Үміт Қыранқызы Битенова |Суреті = Үміт Битенова жеке шығармашылық кешінде.jpg|нобай]] |Туған күні = 04.02.1964 |Туған жері = [[Жамбыл облысы]], {{туғанжері|Мерке ауданы|}} |Азаматтығы = {{KAZ}} |Марапаттары = {{{!}} |Мансабы = [[ақын]], [[жазушы]], [[композитор]], [[журналист]] |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{!}}{{!}}{{Құрмет ордені}}{{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}}{{ҚР тәуелсіздігіне 30 жыл медалі}} {{!}}} <big>}} '''<big>Үміт Қыранқызы Битенова''' - Қоғам қайраткері. Ақын. Журналист. Жазушы. Айтыскер және әнші-сазгер. [[1964 жыл]]ы 4 ақпан [[Жамбыл облысы]], [[Меркі ауданы]], [[Меркі]] ауылында дүниеге келген</big><big></big>.<ref>{{cite web|url=http://sagyntaev-talas.mektebi.kz/tlek/151-bitenova-mt-yranyzy.html|title=Битенова Үміт Қыранқызы|author=|date=2020-04-23|work=|publisher=Жамбыл облысы әкімдігінің білім басқармасы|accessdate=2025-02-09|lang=kk}}</ref> == Өмірбаяны == 1964 жылы 4 ақпанда [[Жамбыл облысы]], [[Меркі ауданы]], [[Меркі]] ауылында туған.[[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Үшарал (Талас ауданы)]] ауылында туып-өскен. [[ Ұлы жүз]], [[ Дулат ]], [[Сиқым]] руының тумасы. [[Шымыр]] [[Байтана]] == Білімі == * 1981 жылы [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Үшарал (Талас ауданы)]] ауылындағы Үшарал орта мектебін (қазіргі Әбдір Сағынтаев атындағы) үздік бағамен тәмамдаған. * 1985 жылы Шымкент қаласындағы [[Оңтүстік Қазақстан университеті|М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университеті]] (бұрынғы Н.Крупская атындағы Педагогикалық институттың) филология факультетінің қазақ тілі мен әдебиеті бөлімін және шетел тілдері факультетінің ағылшын тілі бөлімін үздік бітіріп, мұғалім квалификациясын алған. * 2017 жылы Қаратау қаласындағы [[Қаратау технология, білім және бизнес колледжін]] құқықтану мамандығы бойынша тәмамдаған, біліктілік дәрежесі - кеңесші-заңгер. == Қызметі == * 1985-1993 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] Қызыләуіт ауылының Ильич атындағы және Талас кеңшарының (қазіргі Ә. Сағынтаев атындағы) Үшарал орта мектептерінде қазақ тілі мен әдебиеті, ағылшын тілі пәндерінен сабақ беріп, директордың оқу-тәрбие ісі жөніндегі орынбасары болып жұмыс істеген. * 1989-1994 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] аудандық Кеңесінің депутаты. * 1993-2005 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Қаратау (қала)|Қаратау қаласы]] мектеп-лицейде және А.Байтұрсынұлы атындағы мектеп-гимназияда оқу-тәрбие ісінің меңгерушісі, психологы, мектеп-лицейдің директоры қызметін атқарған. * 2005-2022 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] Қаратау қаласындағы Талас ауданы әкімдігінің мәдениет және тілдерді дамыту бөлімі Ұлбике ақын атындағы мәдениет орталығында шығармашылық бөлім жетекшісі болды. * 2023 жылдың 23 қаңтарынан бастап "Aulieata-Media" ЖШС-індегі Жамбыл облыстық "Ақ жол" газетінің тілшісі. == Қоғам өміріндегі орны== * [[Қазақстан жазушылар одағы]] (2012 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан журналистер одағы]] (2003 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан Авторлары Қоғамы]] (2004 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан театр қайраткерлері одағы]] (2010 ж.) мүшесі. * Жамбыл облыстық Ардагерлер кеңесінің (2020 ж.) Пленум мүшесі және Төралқа мүшесі; * Жетінші шақырылған (2021-2026 ж.) Талас аудандық Мәслихатының депутаты; [[Сурет:Үміт Битенова медаль.jpg|нобай]] == Марапаттары == * [[Қазақстан Республикасы Білім беру ісінің құрметті қызметкері|Қазақстан Республикасы білім беру ісінің үздігі]] (2000 ж.). * [[Мәдениет саласының үздігі]] (2013 ж.). * Қарағандыда (2000 ж.) өткен мұғалімдердің I Республикалық олимпиадасының жеңімпазы. * Жамбыл облысының (2013 ж.) «Жыл патриоты». * Талас ауданының (2014 ж.) Құрметті азаматы. * Жамбыл облысы Әкімі Сыйлығының (2018 ж) иегері. * [[Құрмет ордені]] (2022 ж.). * [[Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 20 жыл медалі]] * [[Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне 30 жыл медалі]] * Жамбыл облысы әкімінің «Облысқа сіңірген еңбегі үшін» медалі * «Avrasya Sanat, Kültür, Edebiyat ve Bilim dernekleri Federasyonu» мен «Жазуучулардын жана чыгармачыл Ишмерлердин Эл аралык Бирлиги» ұйымдастырған «ТҮРК ДҮЙНӨСҮНҮН ЗАЛКАР ЖАЗУУЧУСУ, АКЫНЫ» атты (2020 ж) Халықаралық фестивальдің 1-орын жеңімпазы, лауреат. * Халықаралық Э.Иманалиев атындағы әдеби сыйлығының (2020 ж) иегері. == Шығармашылығы == * Өлеңдері «Қазақстан жас ақындарының антологиясы» (Астана-2000ж) және «Жамбыл облысы ақын-жазушыларының шығармалары» (Алматы-1999ж) жинақтарына, «Жыр маржаны» атты он томдық қазақ поэзиясының (Mereke baspasy-2014) антологиясына енгізілген. * «Ауады да тұрады аңсарым», «Көңіл күнделігі», «Шын ғашықтар қосылмайды деген кім», «Мендегі іңкәр махаббат» атты жыр кітаптарының, «Мен сүйген жар», «Қай жерден кетті қателік» атты прозалық кітаптардың авторы. * «Балабақшадан басталған» атты (2019 ж) мемуарлық кітаптың авторы. Республикалық комиссия шешіміне орай, қоғамдық маңызы бар әдебиет ретінде осы кітап (2022 ж) қайтадан мемлекеттік тапсырыспен жарық көрді. * 2023 жылы «Ешкімге айтпаған сырларым» атты жыр кітабы мемлекеттік тапсырыспен жарыққа шықты. * 2023 жылы «Қар астындағы жауқазын» атты жыр кітабы Жамбыл облысы әкімінің қолдауымен жарыққа шықты. * Қазақстан танымал эстрада жұлдыздары орындап жүрген "Қыздар-ай, қыздар","Мені ойлап қам жемеші, Мама", "Ақ қанат көбелек аппақ қар", "Сен мені сағынбайсың ба?" секілді және т.б. әндердің авторы. [[Сурет:Қамбатыровтар Отбасы.jpg|нобай]] == Отбасылық жағдайы == Отбасылы. Жолдасы - Ербол Қамбатыров. ҚР Мәдениет саласының үздігі. Айтыскер ақын. Азулы асаба. Үміт Битенова мен жолдасы Ербол Қамбатыров 10 жыл бір партада отырып, бір-біріне ғашық болған сыныптастар. Өмірде де, өнерде де жұптары жазылмай, балаларының қуанышына бөленіп келеді. Бір қызығы, олардың аналары да он жыл бойы бір сыныпта оқыған. Балабақша, мектеп қабырғасынан бірге қол ұстасып, жұптары жазылмай өнегелі отбасын құрған жандардың өмірлік тәжірибесі көпке үлгі. Ұлдары - Бағлан,Жасұлан,Зиярат. == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} https://libr.e-taraz.kz/wp-content/uploads/sites/42/2022/03/Bitenova.pdf https://jambyltv.kz/kz/news/28019 https://adebiportal.kz/kz/news/view/umit-bitenova-zastyq-saq-zyrlary__23741 https://qazdauiri.kz/news/umittin-appaq-alemi https://qazaqadebieti.kz/44879/mit-zhyryn-kilep https://qazdauiri.kz/news/sara-sozdin-meimany-umit-bitenova https://kazneb.kz/kk/catalogue/result?flt=simple&q=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0 https://qazaqstan.tv/news/110439/ https://kaz.zakon.kz/redaktsiia-zakonkz/4986243-zhambyl-oblysynda-yntyma-y-zharas-an.html https://z-taraz.kz/bizdi-shatastyrmau-shin-bilezik-ta-yp-oyatyn/ [[Санат:Қазақстан жазушылары]] [[Санат:Қазақстан ақындары]] bx1320nath25bjr3jfgh31hbu3191df 3481665 3481664 2025-06-20T13:04:57Z Ziyarat Kambatyr 107213 3481665 wikitext text/x-wiki {{Жазушы |Есімі = Үміт Қыранқызы Битенова |Суреті = Үміт Битенова жеке шығармашылық кешінде.jpg|нобай]] |Туған күні = 04.02.1964 |Туған жері = [[Жамбыл облысы]], {{туғанжері|Мерке ауданы|}} |Азаматтығы = {{KAZ}} |Марапаттары = {{{!}} |Мансабы = [[ақын]], [[жазушы]], [[композитор]], [[журналист]] |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{!}}{{!}}{{Құрмет ордені}}{{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}}{{ҚР тәуелсіздігіне 30 жыл медалі}} {{!}}} <big>}} '''<big>Үміт Қыранқызы Битенова''' - Қоғам қайраткері. Ақын. Журналист. Жазушы. Айтыскер және әнші-сазгер. [[1964 жыл]]ы 4 ақпан [[Жамбыл облысы]], [[Меркі ауданы]], [[Меркі]] ауылында дүниеге келген</big><big></big>.<ref>{{cite web|url=http://sagyntaev-talas.mektebi.kz/tlek/151-bitenova-mt-yranyzy.html|title=Битенова Үміт Қыранқызы|author=|date=2020-04-23|work=|publisher=Жамбыл облысы әкімдігінің білім басқармасы|accessdate=2025-02-09|lang=kk}}</ref> == Өмірбаяны == 1964 жылы 4 ақпанда [[Жамбыл облысы]], [[Меркі ауданы]], [[Меркі]] ауылында туған.[[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Үшарал (Талас ауданы)]] ауылында туып-өскен. [[ Ұлы жүз]], [[ Дулат ]], [[Сиқым]] руының тумасы. [[Шымыр]] [[Байтана]] руының == Білімі == * 1981 жылы [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Үшарал (Талас ауданы)]] ауылындағы Үшарал орта мектебін (қазіргі Әбдір Сағынтаев атындағы) үздік бағамен тәмамдаған. * 1985 жылы Шымкент қаласындағы [[Оңтүстік Қазақстан университеті|М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университеті]] (бұрынғы Н.Крупская атындағы Педагогикалық институттың) филология факультетінің қазақ тілі мен әдебиеті бөлімін және шетел тілдері факультетінің ағылшын тілі бөлімін үздік бітіріп, мұғалім квалификациясын алған. * 2017 жылы Қаратау қаласындағы [[Қаратау технология, білім және бизнес колледжін]] құқықтану мамандығы бойынша тәмамдаған, біліктілік дәрежесі - кеңесші-заңгер. == Қызметі == * 1985-1993 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] Қызыләуіт ауылының Ильич атындағы және Талас кеңшарының (қазіргі Ә. Сағынтаев атындағы) Үшарал орта мектептерінде қазақ тілі мен әдебиеті, ағылшын тілі пәндерінен сабақ беріп, директордың оқу-тәрбие ісі жөніндегі орынбасары болып жұмыс істеген. * 1989-1994 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] аудандық Кеңесінің депутаты. * 1993-2005 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Қаратау (қала)|Қаратау қаласы]] мектеп-лицейде және А.Байтұрсынұлы атындағы мектеп-гимназияда оқу-тәрбие ісінің меңгерушісі, психологы, мектеп-лицейдің директоры қызметін атқарған. * 2005-2022 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] Қаратау қаласындағы Талас ауданы әкімдігінің мәдениет және тілдерді дамыту бөлімі Ұлбике ақын атындағы мәдениет орталығында шығармашылық бөлім жетекшісі болды. * 2023 жылдың 23 қаңтарынан бастап "Aulieata-Media" ЖШС-індегі Жамбыл облыстық "Ақ жол" газетінің тілшісі. == Қоғам өміріндегі орны== * [[Қазақстан жазушылар одағы]] (2012 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан журналистер одағы]] (2003 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан Авторлары Қоғамы]] (2004 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан театр қайраткерлері одағы]] (2010 ж.) мүшесі. * Жамбыл облыстық Ардагерлер кеңесінің (2020 ж.) Пленум мүшесі және Төралқа мүшесі; * Жетінші шақырылған (2021-2026 ж.) Талас аудандық Мәслихатының депутаты; [[Сурет:Үміт Битенова медаль.jpg|нобай]] == Марапаттары == * [[Қазақстан Республикасы Білім беру ісінің құрметті қызметкері|Қазақстан Республикасы білім беру ісінің үздігі]] (2000 ж.). * [[Мәдениет саласының үздігі]] (2013 ж.). * Қарағандыда (2000 ж.) өткен мұғалімдердің I Республикалық олимпиадасының жеңімпазы. * Жамбыл облысының (2013 ж.) «Жыл патриоты». * Талас ауданының (2014 ж.) Құрметті азаматы. * Жамбыл облысы Әкімі Сыйлығының (2018 ж) иегері. * [[Құрмет ордені]] (2022 ж.). * [[Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 20 жыл медалі]] * [[Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне 30 жыл медалі]] * Жамбыл облысы әкімінің «Облысқа сіңірген еңбегі үшін» медалі * «Avrasya Sanat, Kültür, Edebiyat ve Bilim dernekleri Federasyonu» мен «Жазуучулардын жана чыгармачыл Ишмерлердин Эл аралык Бирлиги» ұйымдастырған «ТҮРК ДҮЙНӨСҮНҮН ЗАЛКАР ЖАЗУУЧУСУ, АКЫНЫ» атты (2020 ж) Халықаралық фестивальдің 1-орын жеңімпазы, лауреат. * Халықаралық Э.Иманалиев атындағы әдеби сыйлығының (2020 ж) иегері. == Шығармашылығы == * Өлеңдері «Қазақстан жас ақындарының антологиясы» (Астана-2000ж) және «Жамбыл облысы ақын-жазушыларының шығармалары» (Алматы-1999ж) жинақтарына, «Жыр маржаны» атты он томдық қазақ поэзиясының (Mereke baspasy-2014) антологиясына енгізілген. * «Ауады да тұрады аңсарым», «Көңіл күнделігі», «Шын ғашықтар қосылмайды деген кім», «Мендегі іңкәр махаббат» атты жыр кітаптарының, «Мен сүйген жар», «Қай жерден кетті қателік» атты прозалық кітаптардың авторы. * «Балабақшадан басталған» атты (2019 ж) мемуарлық кітаптың авторы. Республикалық комиссия шешіміне орай, қоғамдық маңызы бар әдебиет ретінде осы кітап (2022 ж) қайтадан мемлекеттік тапсырыспен жарық көрді. * 2023 жылы «Ешкімге айтпаған сырларым» атты жыр кітабы мемлекеттік тапсырыспен жарыққа шықты. * 2023 жылы «Қар астындағы жауқазын» атты жыр кітабы Жамбыл облысы әкімінің қолдауымен жарыққа шықты. * Қазақстан танымал эстрада жұлдыздары орындап жүрген "Қыздар-ай, қыздар","Мені ойлап қам жемеші, Мама", "Ақ қанат көбелек аппақ қар", "Сен мені сағынбайсың ба?" секілді және т.б. әндердің авторы. [[Сурет:Қамбатыровтар Отбасы.jpg|нобай]] == Отбасылық жағдайы == Отбасылы. Жолдасы - Ербол Қамбатыров. ҚР Мәдениет саласының үздігі. Айтыскер ақын. Азулы асаба. Үміт Битенова мен жолдасы Ербол Қамбатыров 10 жыл бір партада отырып, бір-біріне ғашық болған сыныптастар. Өмірде де, өнерде де жұптары жазылмай, балаларының қуанышына бөленіп келеді. Бір қызығы, олардың аналары да он жыл бойы бір сыныпта оқыған. Балабақша, мектеп қабырғасынан бірге қол ұстасып, жұптары жазылмай өнегелі отбасын құрған жандардың өмірлік тәжірибесі көпке үлгі. Ұлдары - Бағлан,Жасұлан,Зиярат. == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} https://libr.e-taraz.kz/wp-content/uploads/sites/42/2022/03/Bitenova.pdf https://jambyltv.kz/kz/news/28019 https://adebiportal.kz/kz/news/view/umit-bitenova-zastyq-saq-zyrlary__23741 https://qazdauiri.kz/news/umittin-appaq-alemi https://qazaqadebieti.kz/44879/mit-zhyryn-kilep https://qazdauiri.kz/news/sara-sozdin-meimany-umit-bitenova https://kazneb.kz/kk/catalogue/result?flt=simple&q=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0 https://qazaqstan.tv/news/110439/ https://kaz.zakon.kz/redaktsiia-zakonkz/4986243-zhambyl-oblysynda-yntyma-y-zharas-an.html https://z-taraz.kz/bizdi-shatastyrmau-shin-bilezik-ta-yp-oyatyn/ [[Санат:Қазақстан жазушылары]] [[Санат:Қазақстан ақындары]] iy1cdjv7pasvw31pt1bvs9qtspasr39 3481666 3481665 2025-06-20T13:05:21Z Ziyarat Kambatyr 107213 3481666 wikitext text/x-wiki {{Жазушы |Есімі = Үміт Қыранқызы Битенова |Суреті = Үміт Битенова жеке шығармашылық кешінде.jpg|нобай]] |Туған күні = 04.02.1964 |Туған жері = [[Жамбыл облысы]], {{туғанжері|Мерке ауданы|}} |Азаматтығы = {{KAZ}} |Марапаттары = {{{!}} |Мансабы = [[ақын]], [[жазушы]], [[композитор]], [[журналист]] |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{!}}{{!}}{{Құрмет ордені}}{{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}}{{ҚР тәуелсіздігіне 30 жыл медалі}} {{!}}} <big>}} '''<big>Үміт Қыранқызы Битенова''' - Қоғам қайраткері. Ақын. Журналист. Жазушы. Айтыскер және әнші-сазгер. [[1964 жыл]]ы 4 ақпан [[Жамбыл облысы]], [[Меркі ауданы]], [[Меркі]] ауылында дүниеге келген</big><big></big>.<ref>{{cite web|url=http://sagyntaev-talas.mektebi.kz/tlek/151-bitenova-mt-yranyzy.html|title=Битенова Үміт Қыранқызы|author=|date=2020-04-23|work=|publisher=Жамбыл облысы әкімдігінің білім басқармасы|accessdate=2025-02-09|lang=kk}}</ref> == Өмірбаяны == 1964 жылы 4 ақпанда [[Жамбыл облысы]], [[Меркі ауданы]], [[Меркі]] ауылында туған.[[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Үшарал (Талас ауданы)]] ауылында туып-өскен. [[ Ұлы жүз]], [[ Дулат ]], [[Сиқым]] руының тумасы. [[Шымыр]] [[Байтана]] руының келіні. == Білімі == * 1981 жылы [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Үшарал (Талас ауданы)]] ауылындағы Үшарал орта мектебін (қазіргі Әбдір Сағынтаев атындағы) үздік бағамен тәмамдаған. * 1985 жылы Шымкент қаласындағы [[Оңтүстік Қазақстан университеті|М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университеті]] (бұрынғы Н.Крупская атындағы Педагогикалық институттың) филология факультетінің қазақ тілі мен әдебиеті бөлімін және шетел тілдері факультетінің ағылшын тілі бөлімін үздік бітіріп, мұғалім квалификациясын алған. * 2017 жылы Қаратау қаласындағы [[Қаратау технология, білім және бизнес колледжін]] құқықтану мамандығы бойынша тәмамдаған, біліктілік дәрежесі - кеңесші-заңгер. == Қызметі == * 1985-1993 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] Қызыләуіт ауылының Ильич атындағы және Талас кеңшарының (қазіргі Ә. Сағынтаев атындағы) Үшарал орта мектептерінде қазақ тілі мен әдебиеті, ағылшын тілі пәндерінен сабақ беріп, директордың оқу-тәрбие ісі жөніндегі орынбасары болып жұмыс істеген. * 1989-1994 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] аудандық Кеңесінің депутаты. * 1993-2005 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Қаратау (қала)|Қаратау қаласы]] мектеп-лицейде және А.Байтұрсынұлы атындағы мектеп-гимназияда оқу-тәрбие ісінің меңгерушісі, психологы, мектеп-лицейдің директоры қызметін атқарған. * 2005-2022 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] Қаратау қаласындағы Талас ауданы әкімдігінің мәдениет және тілдерді дамыту бөлімі Ұлбике ақын атындағы мәдениет орталығында шығармашылық бөлім жетекшісі болды. * 2023 жылдың 23 қаңтарынан бастап "Aulieata-Media" ЖШС-індегі Жамбыл облыстық "Ақ жол" газетінің тілшісі. == Қоғам өміріндегі орны== * [[Қазақстан жазушылар одағы]] (2012 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан журналистер одағы]] (2003 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан Авторлары Қоғамы]] (2004 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан театр қайраткерлері одағы]] (2010 ж.) мүшесі. * Жамбыл облыстық Ардагерлер кеңесінің (2020 ж.) Пленум мүшесі және Төралқа мүшесі; * Жетінші шақырылған (2021-2026 ж.) Талас аудандық Мәслихатының депутаты; [[Сурет:Үміт Битенова медаль.jpg|нобай]] == Марапаттары == * [[Қазақстан Республикасы Білім беру ісінің құрметті қызметкері|Қазақстан Республикасы білім беру ісінің үздігі]] (2000 ж.). * [[Мәдениет саласының үздігі]] (2013 ж.). * Қарағандыда (2000 ж.) өткен мұғалімдердің I Республикалық олимпиадасының жеңімпазы. * Жамбыл облысының (2013 ж.) «Жыл патриоты». * Талас ауданының (2014 ж.) Құрметті азаматы. * Жамбыл облысы Әкімі Сыйлығының (2018 ж) иегері. * [[Құрмет ордені]] (2022 ж.). * [[Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 20 жыл медалі]] * [[Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне 30 жыл медалі]] * Жамбыл облысы әкімінің «Облысқа сіңірген еңбегі үшін» медалі * «Avrasya Sanat, Kültür, Edebiyat ve Bilim dernekleri Federasyonu» мен «Жазуучулардын жана чыгармачыл Ишмерлердин Эл аралык Бирлиги» ұйымдастырған «ТҮРК ДҮЙНӨСҮНҮН ЗАЛКАР ЖАЗУУЧУСУ, АКЫНЫ» атты (2020 ж) Халықаралық фестивальдің 1-орын жеңімпазы, лауреат. * Халықаралық Э.Иманалиев атындағы әдеби сыйлығының (2020 ж) иегері. == Шығармашылығы == * Өлеңдері «Қазақстан жас ақындарының антологиясы» (Астана-2000ж) және «Жамбыл облысы ақын-жазушыларының шығармалары» (Алматы-1999ж) жинақтарына, «Жыр маржаны» атты он томдық қазақ поэзиясының (Mereke baspasy-2014) антологиясына енгізілген. * «Ауады да тұрады аңсарым», «Көңіл күнделігі», «Шын ғашықтар қосылмайды деген кім», «Мендегі іңкәр махаббат» атты жыр кітаптарының, «Мен сүйген жар», «Қай жерден кетті қателік» атты прозалық кітаптардың авторы. * «Балабақшадан басталған» атты (2019 ж) мемуарлық кітаптың авторы. Республикалық комиссия шешіміне орай, қоғамдық маңызы бар әдебиет ретінде осы кітап (2022 ж) қайтадан мемлекеттік тапсырыспен жарық көрді. * 2023 жылы «Ешкімге айтпаған сырларым» атты жыр кітабы мемлекеттік тапсырыспен жарыққа шықты. * 2023 жылы «Қар астындағы жауқазын» атты жыр кітабы Жамбыл облысы әкімінің қолдауымен жарыққа шықты. * Қазақстан танымал эстрада жұлдыздары орындап жүрген "Қыздар-ай, қыздар","Мені ойлап қам жемеші, Мама", "Ақ қанат көбелек аппақ қар", "Сен мені сағынбайсың ба?" секілді және т.б. әндердің авторы. [[Сурет:Қамбатыровтар Отбасы.jpg|нобай]] == Отбасылық жағдайы == Отбасылы. Жолдасы - Ербол Қамбатыров. ҚР Мәдениет саласының үздігі. Айтыскер ақын. Азулы асаба. Үміт Битенова мен жолдасы Ербол Қамбатыров 10 жыл бір партада отырып, бір-біріне ғашық болған сыныптастар. Өмірде де, өнерде де жұптары жазылмай, балаларының қуанышына бөленіп келеді. Бір қызығы, олардың аналары да он жыл бойы бір сыныпта оқыған. Балабақша, мектеп қабырғасынан бірге қол ұстасып, жұптары жазылмай өнегелі отбасын құрған жандардың өмірлік тәжірибесі көпке үлгі. Ұлдары - Бағлан,Жасұлан,Зиярат. == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} https://libr.e-taraz.kz/wp-content/uploads/sites/42/2022/03/Bitenova.pdf https://jambyltv.kz/kz/news/28019 https://adebiportal.kz/kz/news/view/umit-bitenova-zastyq-saq-zyrlary__23741 https://qazdauiri.kz/news/umittin-appaq-alemi https://qazaqadebieti.kz/44879/mit-zhyryn-kilep https://qazdauiri.kz/news/sara-sozdin-meimany-umit-bitenova https://kazneb.kz/kk/catalogue/result?flt=simple&q=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0 https://qazaqstan.tv/news/110439/ https://kaz.zakon.kz/redaktsiia-zakonkz/4986243-zhambyl-oblysynda-yntyma-y-zharas-an.html https://z-taraz.kz/bizdi-shatastyrmau-shin-bilezik-ta-yp-oyatyn/ [[Санат:Қазақстан жазушылары]] [[Санат:Қазақстан ақындары]] 3ndmx0mdydov9sr35t511iolprslqb4 3481668 3481666 2025-06-20T13:08:56Z Ziyarat Kambatyr 107213 3481668 wikitext text/x-wiki {{Жазушы |Есімі = Үміт Қыранқызы Битенова |Суреті = Үміт Битенова жеке шығармашылық кешінде.jpg|нобай]] |Туған күні = 04.02.1964 |Туған жері = [[Жамбыл облысы]], {{туғанжері|Мерке ауданы|}} |Азаматтығы = {{KAZ}} |Марапаттары = {{{!}} |Мансабы = [[ақын]], [[жазушы]], [[композитор]], [[журналист]] |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{!}}{{!}}{{Құрмет ордені}}{{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}}{{ҚР тәуелсіздігіне 30 жыл медалі}} {{!}}} <big>}} '''<big>Үміт Қыранқызы Битенова''' - Қоғам қайраткері. Ақын. Журналист. Жазушы. Айтыскер және әнші-сазгер. [[1964 жыл]]ы 4 ақпан [[Жамбыл облысы]], [[Меркі ауданы]], [[Меркі]] ауылында дүниеге келген</big><big></big>.<ref>{{cite web|url=http://sagyntaev-talas.mektebi.kz/tlek/151-bitenova-mt-yranyzy.html|title=Битенова Үміт Қыранқызы|author=|date=2020-04-23|work=|publisher=Жамбыл облысы әкімдігінің білім басқармасы|accessdate=2025-02-09|lang=kk}}</ref> == Өмірбаяны == 1964 жылы 4 ақпанда [[Жамбыл облысы]], [[Меркі ауданы]], [[Меркі]] ауылында туған.[[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Үшарал (Талас ауданы)]] ауылында туып-өскен. [[ Ұлы жүз]], [[ Дулат ]], [[Сиқым]] руының тумасы. [[Шымыр]] [[Байтана]] руының келіні. == Білімі == * 1981 жылы [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Үшарал (Талас ауданы)]] ауылындағы Үшарал орта мектебін (қазіргі Әбдір Сағынтаев атындағы) үздік бағамен тәмамдаған. * 1985 жылы Шымкент қаласындағы [[Оңтүстік Қазақстан университеті|М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университеті]] (бұрынғы Н.Крупская атындағы Педагогикалық институттың) филология факультетінің қазақ тілі мен әдебиеті бөлімін және шетел тілдері факультетінің ағылшын тілі бөлімін үздік бітіріп, мұғалім квалификациясын алған. * 2017 жылы Қаратау қаласындағы [[Қаратау технология, білім және бизнес колледжін]] құқықтану мамандығы бойынша тәмамдаған, біліктілік дәрежесі - кеңесші-заңгер. == Қызметі == * 1985-1993 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] Қызыләуіт ауылының Ильич атындағы және Талас кеңшарының (қазіргі Ә. Сағынтаев атындағы) Үшарал орта мектептерінде қазақ тілі мен әдебиеті, ағылшын тілі пәндерінен сабақ беріп, директордың оқу-тәрбие ісі жөніндегі орынбасары болып жұмыс істеген. * 1989-1994 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] аудандық Кеңесінің депутаты. * 1993-2005 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Қаратау (қала)|Қаратау қаласы]] мектеп-лицейде және А.Байтұрсынұлы атындағы мектеп-гимназияда оқу-тәрбие ісінің меңгерушісі, психологы, мектеп-лицейдің директоры қызметін атқарған. * 2005-2022 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] Қаратау қаласындағы Талас ауданы әкімдігінің мәдениет және тілдерді дамыту бөлімі Ұлбике ақын атындағы мәдениет орталығында шығармашылық бөлім жетекшісі болды. * 2023 жылдың 23 қаңтарынан бастап "Aulieata-Media" ЖШС-індегі Жамбыл облыстық "Ақ жол" газетінің тілшісі. == Қоғам өміріндегі орны== * [[Қазақстан жазушылар одағы]] (2012 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан журналистер одағы]] (2003 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан Авторлары Қоғамы]] (2004 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан театр қайраткерлері одағы]] (2010 ж.) мүшесі. * Жамбыл облыстық Ардагерлер кеңесінің (2020 ж.) Пленум мүшесі және Төралқа мүшесі; * Жетінші шақырылған (2021-2026 ж.) Талас аудандық Мәслихатының депутаты; [[Сурет:Үміт Битенова медаль.jpg|нобай]] == Марапаттары == * [[Қазақстан Республикасы Білім беру ісінің құрметті қызметкері|Қазақстан Республикасы білім беру ісінің үздігі]] (2000 ж.). * [[Мәдениет саласының үздігі]] (2013 ж.). * Қарағандыда (2000 ж.) өткен мұғалімдердің I Республикалық олимпиадасының жеңімпазы. * Жамбыл облысының (2013 ж.) «Жыл патриоты». * Талас ауданының (2014 ж.) Құрметті азаматы. * Жамбыл облысы Әкімі Сыйлығының (2018 ж) иегері. * [[Құрмет ордені]] (2022 ж.). * [[Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 20 жыл медалі]] * [[Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне 30 жыл медалі]] * Жамбыл облысы әкімінің «Облысқа сіңірген еңбегі үшін» медалі * «Avrasya Sanat, Kültür, Edebiyat ve Bilim dernekleri Federasyonu» мен «Жазуучулардын жана чыгармачыл Ишмерлердин Эл аралык Бирлиги» ұйымдастырған «ТҮРК ДҮЙНӨСҮНҮН ЗАЛКАР ЖАЗУУЧУСУ, АКЫНЫ» атты (2020 ж) Халықаралық фестивальдің 1-орын жеңімпазы, лауреат. * Халықаралық Э.Иманалиев атындағы әдеби сыйлығының (2020 ж) иегері. == Шығармашылығы == * Өлеңдері «Қазақстан жас ақындарының антологиясы» (Астана-2000ж) және «Жамбыл облысы ақын-жазушыларының шығармалары» (Алматы-1999ж) жинақтарына, «Жыр маржаны» атты он томдық қазақ поэзиясының (Mereke baspasy-2014) антологиясына енгізілген. * «Ауады да тұрады аңсарым», «Көңіл күнделігі», «Шын ғашықтар қосылмайды деген кім», «Мендегі іңкәр махаббат» атты жыр кітаптарының, «Мен сүйген жар», «Қай жерден кетті қателік» атты прозалық кітаптардың авторы. * «Балабақшадан басталған» атты (2019 ж) мемуарлық кітаптың авторы. Республикалық комиссия шешіміне орай, қоғамдық маңызы бар әдебиет ретінде осы кітап (2022 ж) қайтадан мемлекеттік тапсырыспен жарық көрді. * 2023 жылы «Ешкімге айтпаған сырларым» атты жыр кітабы мемлекеттік тапсырыспен жарыққа шықты. * 2023 жылы «Қар астындағы жауқазын» атты жыр кітабы Жамбыл облысы әкімінің қолдауымен жарыққа шықты. * Қазақстан танымал эстрада жұлдыздары орындап жүрген "Қыздар-ай, қыздар","Мені ойлап қам жемеші, Мама", "Ақ қанат көбелек аппақ қар", "Сен мені сағынбайсың ба?" секілді және т.б. әндердің авторы. [[Сурет:Қамбатыровтар Отбасы.jpg|нобай]] == Отбасылық жағдайы == Отбасылы. Жолдасы - Ербол Қамбатыров. [[ҚР Мәдениет саласының үздігі]]. Айтыскер ақын. Азулы асаба. Үміт Битенова мен жолдасы Ербол Қамбатыров 10 жыл бір партада отырып, бір-біріне ғашық болған сыныптастар. Өмірде де, өнерде де жұптары жазылмай, балаларының қуанышына бөленіп келеді. Бір қызығы, олардың аналары да он жыл бойы бір сыныпта оқыған. Балабақша, мектеп қабырғасынан бірге қол ұстасып, жұптары жазылмай өнегелі отбасын құрған жандардың өмірлік тәжірибесі көпке үлгі. Ұлдары - Бағлан,Жасұлан,Зиярат. == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} https://libr.e-taraz.kz/wp-content/uploads/sites/42/2022/03/Bitenova.pdf https://jambyltv.kz/kz/news/28019 https://adebiportal.kz/kz/news/view/umit-bitenova-zastyq-saq-zyrlary__23741 https://qazdauiri.kz/news/umittin-appaq-alemi https://qazaqadebieti.kz/44879/mit-zhyryn-kilep https://qazdauiri.kz/news/sara-sozdin-meimany-umit-bitenova https://kazneb.kz/kk/catalogue/result?flt=simple&q=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0 https://qazaqstan.tv/news/110439/ https://kaz.zakon.kz/redaktsiia-zakonkz/4986243-zhambyl-oblysynda-yntyma-y-zharas-an.html https://z-taraz.kz/bizdi-shatastyrmau-shin-bilezik-ta-yp-oyatyn/ [[Санат:Қазақстан жазушылары]] [[Санат:Қазақстан ақындары]] r8oeil595wq3hcbugzttvqkni7pj6s1 3481669 3481668 2025-06-20T13:09:56Z Ziyarat Kambatyr 107213 3481669 wikitext text/x-wiki {{Жазушы |Есімі = Үміт Қыранқызы Битенова |Суреті = Үміт Битенова жеке шығармашылық кешінде.jpg|нобай]] |Туған күні = 04.02.1964 |Туған жері = [[Жамбыл облысы]], {{туғанжері|Мерке ауданы|}} |Азаматтығы = {{KAZ}} |Марапаттары = {{{!}} |Мансабы = [[ақын]], [[жазушы]], [[композитор]], [[журналист]] |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{!}}{{!}}{{Құрмет ордені}}{{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}}{{ҚР тәуелсіздігіне 30 жыл медалі}} {{!}}} <big>}} '''<big>Үміт Қыранқызы Битенова''' - Қоғам қайраткері. Ақын. Журналист. Жазушы. Айтыскер және әнші-сазгер. [[1964 жыл]]ы 4 ақпан [[Жамбыл облысы]], [[Меркі ауданы]], [[Меркі]] ауылында дүниеге келген</big><big></big>.<ref>{{cite web|url=http://sagyntaev-talas.mektebi.kz/tlek/151-bitenova-mt-yranyzy.html|title=Битенова Үміт Қыранқызы|author=|date=2020-04-23|work=|publisher=Жамбыл облысы әкімдігінің білім басқармасы|accessdate=2025-02-09|lang=kk}}</ref> == Өмірбаяны == 1964 жылы 4 ақпанда [[Жамбыл облысы]], [[Меркі ауданы]], [[Меркі]] ауылында туған.[[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Үшарал (Талас ауданы)]] ауылында туып-өскен. [[ Ұлы жүз]], [[ Дулат ]], [[Сиқым]] руының тумасы. [[Шымыр]] [[Байтана]] руының келіні. == Білімі == * 1981 жылы [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Үшарал (Талас ауданы)]] ауылындағы Үшарал орта мектебін (қазіргі Әбдір Сағынтаев атындағы) үздік бағамен тәмамдаған. * 1985 жылы Шымкент қаласындағы [[Оңтүстік Қазақстан университеті|М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университеті]] (бұрынғы Н.Крупская атындағы Педагогикалық институттың) филология факультетінің қазақ тілі мен әдебиеті бөлімін және шетел тілдері факультетінің ағылшын тілі бөлімін үздік бітіріп, мұғалім квалификациясынаааааа алған. * 2017 жылы Қаратау қаласындағы [[Қаратау технология, білім және бизнес колледжін]] құқықтану мамандығы бойынша тәмамдаған, біліктілік дәрежесі - кеңесші-заңгер. == Қызметі == * 1985-1993 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] Қызыләуіт ауылының Ильич атындағы және Талас кеңшарының (қазіргі Ә. Сағынтаев атындағы) Үшарал орта мектептерінде қазақ тілі мен әдебиеті, ағылшын тілі пәндерінен сабақ беріп, директордың оқу-тәрбие ісі жөніндегі орынбасары болып жұмыс істеген. * 1989-1994 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] аудандық Кеңесінің депутаты. * 1993-2005 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Қаратау (қала)|Қаратау қаласы]] мектеп-лицейде және А.Байтұрсынұлы атындағы мектеп-гимназияда оқу-тәрбие ісінің меңгерушісі, психологы, мектеп-лицейдің директоры қызметін атқарған. * 2005-2022 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] Қаратау қаласындағы Талас ауданы әкімдігінің мәдениет және тілдерді дамыту бөлімі Ұлбике ақын атындағы мәдениет орталығында шығармашылық бөлім жетекшісі болды. * 2023 жылдың 23 қаңтарынан бастап "Aulieata-Media" ЖШС-індегі Жамбыл облыстық "Ақ жол" газетінің тілшісі. == Қоғам өміріндегі орны== * [[Қазақстан жазушылар одағы]] (2012 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан журналистер одағы]] (2003 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан Авторлары Қоғамы]] (2004 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан театр қайраткерлері одағы]] (2010 ж.) мүшесі. * Жамбыл облыстық Ардагерлер кеңесінің (2020 ж.) Пленум мүшесі және Төралқа мүшесі; * Жетінші шақырылған (2021-2026 ж.) Талас аудандық Мәслихатының депутаты; [[Сурет:Үміт Битенова медаль.jpg|нобай]] == Марапаттары == * [[Қазақстан Республикасы Білім беру ісінің құрметті қызметкері|Қазақстан Республикасы білім беру ісінің үздігі]] (2000 ж.). * [[Мәдениет саласының үздігі]] (2013 ж.). * Қарағандыда (2000 ж.) өткен мұғалімдердің I Республикалық олимпиадасының жеңімпазы. * Жамбыл облысының (2013 ж.) «Жыл патриоты». * Талас ауданының (2014 ж.) Құрметті азаматы. * Жамбыл облысы Әкімі Сыйлығының (2018 ж) иегері. * [[Құрмет ордені]] (2022 ж.). * [[Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 20 жыл медалі]] * [[Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне 30 жыл медалі]] * Жамбыл облысы әкімінің «Облысқа сіңірген еңбегі үшін» медалі * «Avrasya Sanat, Kültür, Edebiyat ve Bilim dernekleri Federasyonu» мен «Жазуучулардын жана чыгармачыл Ишмерлердин Эл аралык Бирлиги» ұйымдастырған «ТҮРК ДҮЙНӨСҮНҮН ЗАЛКАР ЖАЗУУЧУСУ, АКЫНЫ» атты (2020 ж) Халықаралық фестивальдің 1-орын жеңімпазы, лауреат. * Халықаралық Э.Иманалиев атындағы әдеби сыйлығының (2020 ж) иегері. == Шығармашылығы == * Өлеңдері «Қазақстан жас ақындарының антологиясы» (Астана-2000ж) және «Жамбыл облысы ақын-жазушыларының шығармалары» (Алматы-1999ж) жинақтарына, «Жыр маржаны» атты он томдық қазақ поэзиясының (Mereke baspasy-2014) антологиясына енгізілген. * «Ауады да тұрады аңсарым», «Көңіл күнделігі», «Шын ғашықтар қосылмайды деген кім», «Мендегі іңкәр махаббат» атты жыр кітаптарының, «Мен сүйген жар», «Қай жерден кетті қателік» атты прозалық кітаптардың авторы. * «Балабақшадан басталған» атты (2019 ж) мемуарлық кітаптың авторы. Республикалық комиссия шешіміне орай, қоғамдық маңызы бар әдебиет ретінде осы кітап (2022 ж) қайтадан мемлекеттік тапсырыспен жарық көрді. * 2023 жылы «Ешкімге айтпаған сырларым» атты жыр кітабы мемлекеттік тапсырыспен жарыққа шықты. * 2023 жылы «Қар астындағы жауқазын» атты жыр кітабы Жамбыл облысы әкімінің қолдауымен жарыққа шықты. * Қазақстан танымал эстрада жұлдыздары орындап жүрген "Қыздар-ай, қыздар","Мені ойлап қам жемеші, Мама", "Ақ қанат көбелек аппақ қар", "Сен мені сағынбайсың ба?" секілді және т.б. әндердің авторы. [[Сурет:Қамбатыровтар Отбасы.jpg|нобай]] == Отбасылық жағдайы == Отбасылы. Жолдасы - Ербол Қамбатыров. [[ҚР Мәдениет саласының үздігі]]. Айтыскер ақын. Азулы асаба. Үміт Битенова мен жолдасы Ербол Қамбатыров 10 жыл бір партада отырып, бір-біріне ғашық болған сыныптастар. Өмірде де, өнерде де жұптары жазылмай, балаларының қуанышына бөленіп келеді. Бір қызығы, олардың аналары да он жыл бойы бір сыныпта оқыған. Балабақша, мектеп қабырғасынан бірге қол ұстасып, жұптары жазылмай өнегелі отбасын құрған жандардың өмірлік тәжірибесі көпке үлгі. Ұлдары - Бағлан,Жасұлан,Зиярат. == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} https://libr.e-taraz.kz/wp-content/uploads/sites/42/2022/03/Bitenova.pdf https://jambyltv.kz/kz/news/28019 https://adebiportal.kz/kz/news/view/umit-bitenova-zastyq-saq-zyrlary__23741 https://qazdauiri.kz/news/umittin-appaq-alemi https://qazaqadebieti.kz/44879/mit-zhyryn-kilep https://qazdauiri.kz/news/sara-sozdin-meimany-umit-bitenova https://kazneb.kz/kk/catalogue/result?flt=simple&q=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0 https://qazaqstan.tv/news/110439/ https://kaz.zakon.kz/redaktsiia-zakonkz/4986243-zhambyl-oblysynda-yntyma-y-zharas-an.html https://z-taraz.kz/bizdi-shatastyrmau-shin-bilezik-ta-yp-oyatyn/ [[Санат:Қазақстан жазушылары]] [[Санат:Қазақстан ақындары]] 15z5x1jm0is9kk4f7rjxx9vh2cqhakz 3481670 3481669 2025-06-20T13:10:32Z Ziyarat Kambatyr 107213 3481670 wikitext text/x-wiki {{Жазушы |Есімі = Үміт Қыранқызы Битенова |Суреті = Үміт Битенова жеке шығармашылық кешінде.jpg|нобай]] |Туған күні = 04.02.1964 |Туған жері = [[Жамбыл облысы]], {{туғанжері|Мерке ауданы|}} |Азаматтығы = {{KAZ}} |Марапаттары = {{{!}} |Мансабы = [[ақын]], [[жазушы]], [[композитор]], [[журналист]] |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{!}}{{!}}{{Құрмет ордені}}{{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}}{{ҚР тәуелсіздігіне 30 жыл медалі}} {{!}}} <big>}} '''<big>Үміт Қыранқызы Битенова''' - Қоғам қайраткері. Ақын. Журналист. Жазушы. Айтыскер және әнші-сазгер. [[1964 жыл]]ы 4 ақпан [[Жамбыл облысы]], [[Меркі ауданы]], [[Меркі]] ауылында дүниеге келген</big><big></big>.<ref>{{cite web|url=http://sagyntaev-talas.mektebi.kz/tlek/151-bitenova-mt-yranyzy.html|title=Битенова Үміт Қыранқызы|author=|date=2020-04-23|work=|publisher=Жамбыл облысы әкімдігінің білім басқармасы|accessdate=2025-02-09|lang=kk}}</ref> == Өмірбаяны == 1964 жылы 4 ақпанда [[Жамбыл облысы]], [[Меркі ауданы]], [[Меркі]] ауылында туған.[[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Үшарал (Талас ауданы)]] ауылында туып-өскен. [[ Ұлы жүз]], [[ Дулат ]], [[Сиқым]] руының тумасы. [[Шымыр]] [[Байтана]] руының келіні. == Білімі == * 1981 жылы [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Үшарал (Талас ауданы)]] ауылындағы Үшарал орта мектебін (қазіргі Әбдір Сағынтаев атындағы) үздік бағамен тәмамдаған. * 1985 жылы Шымкент қаласындағы [[Оңтүстік Қазақстан университеті|М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университеті]] (бұрынғы Н.Крупская атындағы Педагогикалық институттың) филология факультетінің қазақ тілі мен әдебиеті бөлімін және шетел тілдері факультетінің ағылшын тілі бөлімін үздік бітіріп, мұғалім квалификациясынааааа алған. * 2017 жылы Қаратау қаласындағы [[Қаратау технология, білім және бизнес колледжін]] құқықтану мамандығы бойынша тәмамдаған, біліктілік дәрежесі - кеңесші-заңгер. == Қызметі == * 1985-1993 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] Қызыләуіт ауылының Ильич атындағы және Талас кеңшарының (қазіргі Ә. Сағынтаев атындағы) Үшарал орта мектептерінде қазақ тілі мен әдебиеті, ағылшын тілі пәндерінен сабақ беріп, директордың оқу-тәрбие ісі жөніндегі орынбасары болып жұмыс істеген. * 1989-1994 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] аудандық Кеңесінің депутаты. * 1993-2005 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Қаратау (қала)|Қаратау қаласы]] мектеп-лицейде және А.Байтұрсынұлы атындағы мектеп-гимназияда оқу-тәрбие ісінің меңгерушісі, психологы, мектеп-лицейдің директоры қызметін атқарған. * 2005-2022 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] Қаратау қаласындағы Талас ауданы әкімдігінің мәдениет және тілдерді дамыту бөлімі Ұлбике ақын атындағы мәдениет орталығында шығармашылық бөлім жетекшісі болды. * 2023 жылдың 23 қаңтарынан бастап "Aulieata-Media" ЖШС-індегі Жамбыл облыстық "Ақ жол" газетінің тілшісі. == Қоғам өміріндегі орны== * [[Қазақстан жазушылар одағы]] (2012 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан журналистер одағы]] (2003 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан Авторлары Қоғамы]] (2004 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан театр қайраткерлері одағы]] (2010 ж.) мүшесі. * Жамбыл облыстық Ардагерлер кеңесінің (2020 ж.) Пленум мүшесі және Төралқа мүшесі; * Жетінші шақырылған (2021-2026 ж.) Талас аудандық Мәслихатының депутаты; [[Сурет:Үміт Битенова медаль.jpg|нобай]] == Марапаттары == * [[Қазақстан Республикасы Білім беру ісінің құрметті қызметкері|Қазақстан Республикасы білім беру ісінің үздігі]] (2000 ж.). * [[Мәдениет саласының үздігі]] (2013 ж.). * Қарағандыда (2000 ж.) өткен мұғалімдердің I Республикалық олимпиадасының жеңімпазы. * Жамбыл облысының (2013 ж.) «Жыл патриоты». * Талас ауданының (2014 ж.) Құрметті азаматы. * Жамбыл облысы Әкімі Сыйлығының (2018 ж) иегері. * [[Құрмет ордені]] (2022 ж.). * [[Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 20 жыл медалі]] * [[Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне 30 жыл медалі]] * Жамбыл облысы әкімінің «Облысқа сіңірген еңбегі үшін» медалі * «Avrasya Sanat, Kültür, Edebiyat ve Bilim dernekleri Federasyonu» мен «Жазуучулардын жана чыгармачыл Ишмерлердин Эл аралык Бирлиги» ұйымдастырған «ТҮРК ДҮЙНӨСҮНҮН ЗАЛКАР ЖАЗУУЧУСУ, АКЫНЫ» атты (2020 ж) Халықаралық фестивальдің 1-орын жеңімпазы, лауреат. * Халықаралық Э.Иманалиев атындағы әдеби сыйлығының (2020 ж) иегері. == Шығармашылығы == * Өлеңдері «Қазақстан жас ақындарының антологиясы» (Астана-2000ж) және «Жамбыл облысы ақын-жазушыларының шығармалары» (Алматы-1999ж) жинақтарына, «Жыр маржаны» атты он томдық қазақ поэзиясының (Mereke baspasy-2014) антологиясына енгізілген. * «Ауады да тұрады аңсарым», «Көңіл күнделігі», «Шын ғашықтар қосылмайды деген кім», «Мендегі іңкәр махаббат» атты жыр кітаптарының, «Мен сүйген жар», «Қай жерден кетті қателік» атты прозалық кітаптардың авторы. * «Балабақшадан басталған» атты (2019 ж) мемуарлық кітаптың авторы. Республикалық комиссия шешіміне орай, қоғамдық маңызы бар әдебиет ретінде осы кітап (2022 ж) қайтадан мемлекеттік тапсырыспен жарық көрді. * 2023 жылы «Ешкімге айтпаған сырларым» атты жыр кітабы мемлекеттік тапсырыспен жарыққа шықты. * 2023 жылы «Қар астындағы жауқазын» атты жыр кітабы Жамбыл облысы әкімінің қолдауымен жарыққа шықты. * Қазақстан танымал эстрада жұлдыздары орындап жүрген "Қыздар-ай, қыздар","Мені ойлап қам жемеші, Мама", "Ақ қанат көбелек аппақ қар", "Сен мені сағынбайсың ба?" секілді және т.б. әндердің авторы. [[Сурет:Қамбатыровтар Отбасы.jpg|нобай]] == Отбасылық жағдайы == Отбасылы. Жолдасы - Ербол Қамбатыров. [[ҚР Мәдениет саласының үздігі]]. Айтыскер ақын. Азулы асаба. Үміт Битенова мен жолдасы Ербол Қамбатыров 10 жыл бір партада отырып, бір-біріне ғашық болған сыныптастар. Өмірде де, өнерде де жұптары жазылмай, балаларының қуанышына бөленіп келеді. Бір қызығы, олардың аналары да он жыл бойы бір сыныпта оқыған. Балабақша, мектеп қабырғасынан бірге қол ұстасып, жұптары жазылмай өнегелі отбасын құрған жандардың өмірлік тәжірибесі көпке үлгі. Ұлдары - Бағлан,Жасұлан,Зиярат. == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} https://libr.e-taraz.kz/wp-content/uploads/sites/42/2022/03/Bitenova.pdf https://jambyltv.kz/kz/news/28019 https://adebiportal.kz/kz/news/view/umit-bitenova-zastyq-saq-zyrlary__23741 https://qazdauiri.kz/news/umittin-appaq-alemi https://qazaqadebieti.kz/44879/mit-zhyryn-kilep https://qazdauiri.kz/news/sara-sozdin-meimany-umit-bitenova https://kazneb.kz/kk/catalogue/result?flt=simple&q=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0 https://qazaqstan.tv/news/110439/ https://kaz.zakon.kz/redaktsiia-zakonkz/4986243-zhambyl-oblysynda-yntyma-y-zharas-an.html https://z-taraz.kz/bizdi-shatastyrmau-shin-bilezik-ta-yp-oyatyn/ [[Санат:Қазақстан жазушылары]] [[Санат:Қазақстан ақындары]] eiqthho6dm8f0rxf1j0et7jxsyjbuv9 3481671 3481670 2025-06-20T13:11:00Z Ziyarat Kambatyr 107213 3481671 wikitext text/x-wiki {{Жазушы |Есімі = Үміт Қыранқызы Битенова |Суреті = Үміт Битенова жеке шығармашылық кешінде.jpg|нобай]] |Туған күні = 04.02.1964 |Туған жері = [[Жамбыл облысы]], {{туғанжері|Мерке ауданы|}} |Азаматтығы = {{KAZ}} |Марапаттары = {{{!}} |Мансабы = [[ақын]], [[жазушы]], [[композитор]], [[журналист]] |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{!}}{{!}}{{Құрмет ордені}}{{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}}{{ҚР тәуелсіздігіне 30 жыл медалі}} {{!}}} <big>}} '''<big>Үміт Қыранқызы Битенова''' - Қоғам қайраткері. Ақын. Журналист. Жазушы. Айтыскер және әнші-сазгер. [[1964 жыл]]ы 4 ақпан [[Жамбыл облысы]], [[Меркі ауданы]], [[Меркі]] ауылында дүниеге келген</big><big></big>.<ref>{{cite web|url=http://sagyntaev-talas.mektebi.kz/tlek/151-bitenova-mt-yranyzy.html|title=Битенова Үміт Қыранқызы|author=|date=2020-04-23|work=|publisher=Жамбыл облысы әкімдігінің білім басқармасы|accessdate=2025-02-09|lang=kk}}</ref> == Өмірбаяны == 1964 жылы 4 ақпанда [[Жамбыл облысы]], [[Меркі ауданы]], [[Меркі]] ауылында туған.[[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Үшарал (Талас ауданы)]] ауылында туып-өскен. [[ Ұлы жүз]], [[ Дулат ]], [[Сиқым]] руының тумасы. [[Шымыр]] [[Байтана]] руының келіні. == Білімі == * 1981 жылы [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Үшарал (Талас ауданы)]] ауылындағы Үшарал орта мектебін (қазіргі Әбдір Сағынтаев атындағы) үздік бағамен тәмамдаған. * 1985 жылы Шымкент қаласындағы [[Оңтүстік Қазақстан университеті|М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университеті]] (бұрынғы Н.Крупская атындағы Педагогикалық институттың) филология факультетінің қазақ тілі мен әдебиеті бөлімін және шетел тілдері факультетінің ағылшын тілі бөлімін үздік бітіріп, мұғалім квалификациясынаааа алған. * 2017 жылы Қаратау қаласындағы [[Қаратау технология, білім және бизнес колледжін]] құқықтану мамандығы бойынша тәмамдаған, біліктілік дәрежесі - кеңесші-заңгер. == Қызметі == * 1985-1993 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] Қызыләуіт ауылының Ильич атындағы және Талас кеңшарының (қазіргі Ә. Сағынтаев атындағы) Үшарал орта мектептерінде қазақ тілі мен әдебиеті, ағылшын тілі пәндерінен сабақ беріп, директордың оқу-тәрбие ісі жөніндегі орынбасары болып жұмыс істеген. * 1989-1994 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] аудандық Кеңесінің депутаты. * 1993-2005 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Қаратау (қала)|Қаратау қаласы]] мектеп-лицейде және А.Байтұрсынұлы атындағы мектеп-гимназияда оқу-тәрбие ісінің меңгерушісі, психологы, мектеп-лицейдің директоры қызметін атқарған. * 2005-2022 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] Қаратау қаласындағы Талас ауданы әкімдігінің мәдениет және тілдерді дамыту бөлімі Ұлбике ақын атындағы мәдениет орталығында шығармашылық бөлім жетекшісі болды. * 2023 жылдың 23 қаңтарынан бастап "Aulieata-Media" ЖШС-індегі Жамбыл облыстық "Ақ жол" газетінің тілшісі. == Қоғам өміріндегі орны== * [[Қазақстан жазушылар одағы]] (2012 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан журналистер одағы]] (2003 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан Авторлары Қоғамы]] (2004 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан театр қайраткерлері одағы]] (2010 ж.) мүшесі. * Жамбыл облыстық Ардагерлер кеңесінің (2020 ж.) Пленум мүшесі және Төралқа мүшесі; * Жетінші шақырылған (2021-2026 ж.) Талас аудандық Мәслихатының депутаты; [[Сурет:Үміт Битенова медаль.jpg|нобай]] == Марапаттары == * [[Қазақстан Республикасы Білім беру ісінің құрметті қызметкері|Қазақстан Республикасы білім беру ісінің үздігі]] (2000 ж.). * [[Мәдениет саласының үздігі]] (2013 ж.). * Қарағандыда (2000 ж.) өткен мұғалімдердің I Республикалық олимпиадасының жеңімпазы. * Жамбыл облысының (2013 ж.) «Жыл патриоты». * Талас ауданының (2014 ж.) Құрметті азаматы. * Жамбыл облысы Әкімі Сыйлығының (2018 ж) иегері. * [[Құрмет ордені]] (2022 ж.). * [[Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 20 жыл медалі]] * [[Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне 30 жыл медалі]] * Жамбыл облысы әкімінің «Облысқа сіңірген еңбегі үшін» медалі * «Avrasya Sanat, Kültür, Edebiyat ve Bilim dernekleri Federasyonu» мен «Жазуучулардын жана чыгармачыл Ишмерлердин Эл аралык Бирлиги» ұйымдастырған «ТҮРК ДҮЙНӨСҮНҮН ЗАЛКАР ЖАЗУУЧУСУ, АКЫНЫ» атты (2020 ж) Халықаралық фестивальдің 1-орын жеңімпазы, лауреат. * Халықаралық Э.Иманалиев атындағы әдеби сыйлығының (2020 ж) иегері. == Шығармашылығы == * Өлеңдері «Қазақстан жас ақындарының антологиясы» (Астана-2000ж) және «Жамбыл облысы ақын-жазушыларының шығармалары» (Алматы-1999ж) жинақтарына, «Жыр маржаны» атты он томдық қазақ поэзиясының (Mereke baspasy-2014) антологиясына енгізілген. * «Ауады да тұрады аңсарым», «Көңіл күнделігі», «Шын ғашықтар қосылмайды деген кім», «Мендегі іңкәр махаббат» атты жыр кітаптарының, «Мен сүйген жар», «Қай жерден кетті қателік» атты прозалық кітаптардың авторы. * «Балабақшадан басталған» атты (2019 ж) мемуарлық кітаптың авторы. Республикалық комиссия шешіміне орай, қоғамдық маңызы бар әдебиет ретінде осы кітап (2022 ж) қайтадан мемлекеттік тапсырыспен жарық көрді. * 2023 жылы «Ешкімге айтпаған сырларым» атты жыр кітабы мемлекеттік тапсырыспен жарыққа шықты. * 2023 жылы «Қар астындағы жауқазын» атты жыр кітабы Жамбыл облысы әкімінің қолдауымен жарыққа шықты. * Қазақстан танымал эстрада жұлдыздары орындап жүрген "Қыздар-ай, қыздар","Мені ойлап қам жемеші, Мама", "Ақ қанат көбелек аппақ қар", "Сен мені сағынбайсың ба?" секілді және т.б. әндердің авторы. [[Сурет:Қамбатыровтар Отбасы.jpg|нобай]] == Отбасылық жағдайы == Отбасылы. Жолдасы - Ербол Қамбатыров. [[ҚР Мәдениет саласының үздігі]]. Айтыскер ақын. Азулы асаба. Үміт Битенова мен жолдасы Ербол Қамбатыров 10 жыл бір партада отырып, бір-біріне ғашық болған сыныптастар. Өмірде де, өнерде де жұптары жазылмай, балаларының қуанышына бөленіп келеді. Бір қызығы, олардың аналары да он жыл бойы бір сыныпта оқыған. Балабақша, мектеп қабырғасынан бірге қол ұстасып, жұптары жазылмай өнегелі отбасын құрған жандардың өмірлік тәжірибесі көпке үлгі. Ұлдары - Бағлан,Жасұлан,Зиярат. == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} https://libr.e-taraz.kz/wp-content/uploads/sites/42/2022/03/Bitenova.pdf https://jambyltv.kz/kz/news/28019 https://adebiportal.kz/kz/news/view/umit-bitenova-zastyq-saq-zyrlary__23741 https://qazdauiri.kz/news/umittin-appaq-alemi https://qazaqadebieti.kz/44879/mit-zhyryn-kilep https://qazdauiri.kz/news/sara-sozdin-meimany-umit-bitenova https://kazneb.kz/kk/catalogue/result?flt=simple&q=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0 https://qazaqstan.tv/news/110439/ https://kaz.zakon.kz/redaktsiia-zakonkz/4986243-zhambyl-oblysynda-yntyma-y-zharas-an.html https://z-taraz.kz/bizdi-shatastyrmau-shin-bilezik-ta-yp-oyatyn/ [[Санат:Қазақстан жазушылары]] [[Санат:Қазақстан ақындары]] 9hl1m6h938c0ee3l9bsz8k70e613q6i 3481672 3481671 2025-06-20T13:11:18Z Ziyarat Kambatyr 107213 3481672 wikitext text/x-wiki {{Жазушы |Есімі = Үміт Қыранқызы Битенова |Суреті = Үміт Битенова жеке шығармашылық кешінде.jpg|нобай]] |Туған күні = 04.02.1964 |Туған жері = [[Жамбыл облысы]], {{туғанжері|Мерке ауданы|}} |Азаматтығы = {{KAZ}} |Марапаттары = {{{!}} |Мансабы = [[ақын]], [[жазушы]], [[композитор]], [[журналист]] |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{!}}{{!}}{{Құрмет ордені}}{{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}}{{ҚР тәуелсіздігіне 30 жыл медалі}} {{!}}} <big>}} '''<big>Үміт Қыранқызы Битенова''' - Қоғам қайраткері. Ақын. Журналист. Жазушы. Айтыскер және әнші-сазгер. [[1964 жыл]]ы 4 ақпан [[Жамбыл облысы]], [[Меркі ауданы]], [[Меркі]] ауылында дүниеге келген</big><big></big>.<ref>{{cite web|url=http://sagyntaev-talas.mektebi.kz/tlek/151-bitenova-mt-yranyzy.html|title=Битенова Үміт Қыранқызы|author=|date=2020-04-23|work=|publisher=Жамбыл облысы әкімдігінің білім басқармасы|accessdate=2025-02-09|lang=kk}}</ref> == Өмірбаяны == 1964 жылы 4 ақпанда [[Жамбыл облысы]], [[Меркі ауданы]], [[Меркі]] ауылында туған.[[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Үшарал (Талас ауданы)]] ауылында туып-өскен. [[ Ұлы жүз]], [[ Дулат ]], [[Сиқым]] руының тумасы. [[Шымыр]] [[Байтана]] руының келіні. == Білімі == * 1981 жылы [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Үшарал (Талас ауданы)]] ауылындағы Үшарал орта мектебін (қазіргі Әбдір Сағынтаев атындағы) үздік бағамен тәмамдаған. * 1985 жылы Шымкент қаласындағы [[Оңтүстік Қазақстан университеті|М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университеті]] (бұрынғы Н.Крупская атындағы Педагогикалық институттың) филология факультетінің қазақ тілі мен әдебиеті бөлімін және шетел тілдері факультетінің ағылшын тілі бөлімін үздік бітіріп, мұғалім квалификациясынааа алған. * 2017 жылы Қаратау қаласындағы [[Қаратау технология, білім және бизнес колледжін]] құқықтану мамандығы бойынша тәмамдаған, біліктілік дәрежесі - кеңесші-заңгер. == Қызметі == * 1985-1993 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] Қызыләуіт ауылының Ильич атындағы және Талас кеңшарының (қазіргі Ә. Сағынтаев атындағы) Үшарал орта мектептерінде қазақ тілі мен әдебиеті, ағылшын тілі пәндерінен сабақ беріп, директордың оқу-тәрбие ісі жөніндегі орынбасары болып жұмыс істеген. * 1989-1994 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] аудандық Кеңесінің депутаты. * 1993-2005 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Қаратау (қала)|Қаратау қаласы]] мектеп-лицейде және А.Байтұрсынұлы атындағы мектеп-гимназияда оқу-тәрбие ісінің меңгерушісі, психологы, мектеп-лицейдің директоры қызметін атқарған. * 2005-2022 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] Қаратау қаласындағы Талас ауданы әкімдігінің мәдениет және тілдерді дамыту бөлімі Ұлбике ақын атындағы мәдениет орталығында шығармашылық бөлім жетекшісі болды. * 2023 жылдың 23 қаңтарынан бастап "Aulieata-Media" ЖШС-індегі Жамбыл облыстық "Ақ жол" газетінің тілшісі. == Қоғам өміріндегі орны== * [[Қазақстан жазушылар одағы]] (2012 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан журналистер одағы]] (2003 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан Авторлары Қоғамы]] (2004 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан театр қайраткерлері одағы]] (2010 ж.) мүшесі. * Жамбыл облыстық Ардагерлер кеңесінің (2020 ж.) Пленум мүшесі және Төралқа мүшесі; * Жетінші шақырылған (2021-2026 ж.) Талас аудандық Мәслихатының депутаты; [[Сурет:Үміт Битенова медаль.jpg|нобай]] == Марапаттары == * [[Қазақстан Республикасы Білім беру ісінің құрметті қызметкері|Қазақстан Республикасы білім беру ісінің үздігі]] (2000 ж.). * [[Мәдениет саласының үздігі]] (2013 ж.). * Қарағандыда (2000 ж.) өткен мұғалімдердің I Республикалық олимпиадасының жеңімпазы. * Жамбыл облысының (2013 ж.) «Жыл патриоты». * Талас ауданының (2014 ж.) Құрметті азаматы. * Жамбыл облысы Әкімі Сыйлығының (2018 ж) иегері. * [[Құрмет ордені]] (2022 ж.). * [[Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 20 жыл медалі]] * [[Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне 30 жыл медалі]] * Жамбыл облысы әкімінің «Облысқа сіңірген еңбегі үшін» медалі * «Avrasya Sanat, Kültür, Edebiyat ve Bilim dernekleri Federasyonu» мен «Жазуучулардын жана чыгармачыл Ишмерлердин Эл аралык Бирлиги» ұйымдастырған «ТҮРК ДҮЙНӨСҮНҮН ЗАЛКАР ЖАЗУУЧУСУ, АКЫНЫ» атты (2020 ж) Халықаралық фестивальдің 1-орын жеңімпазы, лауреат. * Халықаралық Э.Иманалиев атындағы әдеби сыйлығының (2020 ж) иегері. == Шығармашылығы == * Өлеңдері «Қазақстан жас ақындарының антологиясы» (Астана-2000ж) және «Жамбыл облысы ақын-жазушыларының шығармалары» (Алматы-1999ж) жинақтарына, «Жыр маржаны» атты он томдық қазақ поэзиясының (Mereke baspasy-2014) антологиясына енгізілген. * «Ауады да тұрады аңсарым», «Көңіл күнделігі», «Шын ғашықтар қосылмайды деген кім», «Мендегі іңкәр махаббат» атты жыр кітаптарының, «Мен сүйген жар», «Қай жерден кетті қателік» атты прозалық кітаптардың авторы. * «Балабақшадан басталған» атты (2019 ж) мемуарлық кітаптың авторы. Республикалық комиссия шешіміне орай, қоғамдық маңызы бар әдебиет ретінде осы кітап (2022 ж) қайтадан мемлекеттік тапсырыспен жарық көрді. * 2023 жылы «Ешкімге айтпаған сырларым» атты жыр кітабы мемлекеттік тапсырыспен жарыққа шықты. * 2023 жылы «Қар астындағы жауқазын» атты жыр кітабы Жамбыл облысы әкімінің қолдауымен жарыққа шықты. * Қазақстан танымал эстрада жұлдыздары орындап жүрген "Қыздар-ай, қыздар","Мені ойлап қам жемеші, Мама", "Ақ қанат көбелек аппақ қар", "Сен мені сағынбайсың ба?" секілді және т.б. әндердің авторы. [[Сурет:Қамбатыровтар Отбасы.jpg|нобай]] == Отбасылық жағдайы == Отбасылы. Жолдасы - Ербол Қамбатыров. [[ҚР Мәдениет саласының үздігі]]. Айтыскер ақын. Азулы асаба. Үміт Битенова мен жолдасы Ербол Қамбатыров 10 жыл бір партада отырып, бір-біріне ғашық болған сыныптастар. Өмірде де, өнерде де жұптары жазылмай, балаларының қуанышына бөленіп келеді. Бір қызығы, олардың аналары да он жыл бойы бір сыныпта оқыған. Балабақша, мектеп қабырғасынан бірге қол ұстасып, жұптары жазылмай өнегелі отбасын құрған жандардың өмірлік тәжірибесі көпке үлгі. Ұлдары - Бағлан,Жасұлан,Зиярат. == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} https://libr.e-taraz.kz/wp-content/uploads/sites/42/2022/03/Bitenova.pdf https://jambyltv.kz/kz/news/28019 https://adebiportal.kz/kz/news/view/umit-bitenova-zastyq-saq-zyrlary__23741 https://qazdauiri.kz/news/umittin-appaq-alemi https://qazaqadebieti.kz/44879/mit-zhyryn-kilep https://qazdauiri.kz/news/sara-sozdin-meimany-umit-bitenova https://kazneb.kz/kk/catalogue/result?flt=simple&q=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0 https://qazaqstan.tv/news/110439/ https://kaz.zakon.kz/redaktsiia-zakonkz/4986243-zhambyl-oblysynda-yntyma-y-zharas-an.html https://z-taraz.kz/bizdi-shatastyrmau-shin-bilezik-ta-yp-oyatyn/ [[Санат:Қазақстан жазушылары]] [[Санат:Қазақстан ақындары]] lnyrq4kriokgxyl33y1h9z0fdjvz8fm 3481673 3481672 2025-06-20T13:11:38Z Ziyarat Kambatyr 107213 3481673 wikitext text/x-wiki {{Жазушы |Есімі = Үміт Қыранқызы Битенова |Суреті = Үміт Битенова жеке шығармашылық кешінде.jpg|нобай]] |Туған күні = 04.02.1964 |Туған жері = [[Жамбыл облысы]], {{туғанжері|Мерке ауданы|}} |Азаматтығы = {{KAZ}} |Марапаттары = {{{!}} |Мансабы = [[ақын]], [[жазушы]], [[композитор]], [[журналист]] |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{!}}{{!}}{{Құрмет ордені}}{{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}}{{ҚР тәуелсіздігіне 30 жыл медалі}} {{!}}} <big>}} '''<big>Үміт Қыранқызы Битенова''' - Қоғам қайраткері. Ақын. Журналист. Жазушы. Айтыскер және әнші-сазгер. [[1964 жыл]]ы 4 ақпан [[Жамбыл облысы]], [[Меркі ауданы]], [[Меркі]] ауылында дүниеге келген</big><big></big>.<ref>{{cite web|url=http://sagyntaev-talas.mektebi.kz/tlek/151-bitenova-mt-yranyzy.html|title=Битенова Үміт Қыранқызы|author=|date=2020-04-23|work=|publisher=Жамбыл облысы әкімдігінің білім басқармасы|accessdate=2025-02-09|lang=kk}}</ref> == Өмірбаяны == 1964 жылы 4 ақпанда [[Жамбыл облысы]], [[Меркі ауданы]], [[Меркі]] ауылында туған.[[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Үшарал (Талас ауданы)]] ауылында туып-өскен. [[ Ұлы жүз]], [[ Дулат ]], [[Сиқым]] руының тумасы. [[Шымыр]] [[Байтана]] руының келіні. == Білімі == * 1981 жылы [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Үшарал (Талас ауданы)]] ауылындағы Үшарал орта мектебін (қазіргі Әбдір Сағынтаев атындағы) үздік бағамен тәмамдаған. * 1985 жылы Шымкент қаласындағы [[Оңтүстік Қазақстан университеті|М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университеті]] (бұрынғы Н.Крупская атындағы Педагогикалық институттың) филология факультетінің қазақ тілі мен әдебиеті бөлімін және шетел тілдері факультетінің ағылшын тілі бөлімін үздік бітіріп, мұғалім квалификациясынаа алған. * 2017 жылы Қаратау қаласындағы [[Қаратау технология, білім және бизнес колледжін]] құқықтану мамандығы бойынша тәмамдаған, біліктілік дәрежесі - кеңесші-заңгер. == Қызметі == * 1985-1993 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] Қызыләуіт ауылының Ильич атындағы және Талас кеңшарының (қазіргі Ә. Сағынтаев атындағы) Үшарал орта мектептерінде қазақ тілі мен әдебиеті, ағылшын тілі пәндерінен сабақ беріп, директордың оқу-тәрбие ісі жөніндегі орынбасары болып жұмыс істеген. * 1989-1994 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] аудандық Кеңесінің депутаты. * 1993-2005 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Қаратау (қала)|Қаратау қаласы]] мектеп-лицейде және А.Байтұрсынұлы атындағы мектеп-гимназияда оқу-тәрбие ісінің меңгерушісі, психологы, мектеп-лицейдің директоры қызметін атқарған. * 2005-2022 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] Қаратау қаласындағы Талас ауданы әкімдігінің мәдениет және тілдерді дамыту бөлімі Ұлбике ақын атындағы мәдениет орталығында шығармашылық бөлім жетекшісі болды. * 2023 жылдың 23 қаңтарынан бастап "Aulieata-Media" ЖШС-індегі Жамбыл облыстық "Ақ жол" газетінің тілшісі. == Қоғам өміріндегі орны== * [[Қазақстан жазушылар одағы]] (2012 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан журналистер одағы]] (2003 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан Авторлары Қоғамы]] (2004 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан театр қайраткерлері одағы]] (2010 ж.) мүшесі. * Жамбыл облыстық Ардагерлер кеңесінің (2020 ж.) Пленум мүшесі және Төралқа мүшесі; * Жетінші шақырылған (2021-2026 ж.) Талас аудандық Мәслихатының депутаты; [[Сурет:Үміт Битенова медаль.jpg|нобай]] == Марапаттары == * [[Қазақстан Республикасы Білім беру ісінің құрметті қызметкері|Қазақстан Республикасы білім беру ісінің үздігі]] (2000 ж.). * [[Мәдениет саласының үздігі]] (2013 ж.). * Қарағандыда (2000 ж.) өткен мұғалімдердің I Республикалық олимпиадасының жеңімпазы. * Жамбыл облысының (2013 ж.) «Жыл патриоты». * Талас ауданының (2014 ж.) Құрметті азаматы. * Жамбыл облысы Әкімі Сыйлығының (2018 ж) иегері. * [[Құрмет ордені]] (2022 ж.). * [[Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 20 жыл медалі]] * [[Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне 30 жыл медалі]] * Жамбыл облысы әкімінің «Облысқа сіңірген еңбегі үшін» медалі * «Avrasya Sanat, Kültür, Edebiyat ve Bilim dernekleri Federasyonu» мен «Жазуучулардын жана чыгармачыл Ишмерлердин Эл аралык Бирлиги» ұйымдастырған «ТҮРК ДҮЙНӨСҮНҮН ЗАЛКАР ЖАЗУУЧУСУ, АКЫНЫ» атты (2020 ж) Халықаралық фестивальдің 1-орын жеңімпазы, лауреат. * Халықаралық Э.Иманалиев атындағы әдеби сыйлығының (2020 ж) иегері. == Шығармашылығы == * Өлеңдері «Қазақстан жас ақындарының антологиясы» (Астана-2000ж) және «Жамбыл облысы ақын-жазушыларының шығармалары» (Алматы-1999ж) жинақтарына, «Жыр маржаны» атты он томдық қазақ поэзиясының (Mereke baspasy-2014) антологиясына енгізілген. * «Ауады да тұрады аңсарым», «Көңіл күнделігі», «Шын ғашықтар қосылмайды деген кім», «Мендегі іңкәр махаббат» атты жыр кітаптарының, «Мен сүйген жар», «Қай жерден кетті қателік» атты прозалық кітаптардың авторы. * «Балабақшадан басталған» атты (2019 ж) мемуарлық кітаптың авторы. Республикалық комиссия шешіміне орай, қоғамдық маңызы бар әдебиет ретінде осы кітап (2022 ж) қайтадан мемлекеттік тапсырыспен жарық көрді. * 2023 жылы «Ешкімге айтпаған сырларым» атты жыр кітабы мемлекеттік тапсырыспен жарыққа шықты. * 2023 жылы «Қар астындағы жауқазын» атты жыр кітабы Жамбыл облысы әкімінің қолдауымен жарыққа шықты. * Қазақстан танымал эстрада жұлдыздары орындап жүрген "Қыздар-ай, қыздар","Мені ойлап қам жемеші, Мама", "Ақ қанат көбелек аппақ қар", "Сен мені сағынбайсың ба?" секілді және т.б. әндердің авторы. [[Сурет:Қамбатыровтар Отбасы.jpg|нобай]] == Отбасылық жағдайы == Отбасылы. Жолдасы - Ербол Қамбатыров. [[ҚР Мәдениет саласының үздігі]]. Айтыскер ақын. Азулы асаба. Үміт Битенова мен жолдасы Ербол Қамбатыров 10 жыл бір партада отырып, бір-біріне ғашық болған сыныптастар. Өмірде де, өнерде де жұптары жазылмай, балаларының қуанышына бөленіп келеді. Бір қызығы, олардың аналары да он жыл бойы бір сыныпта оқыған. Балабақша, мектеп қабырғасынан бірге қол ұстасып, жұптары жазылмай өнегелі отбасын құрған жандардың өмірлік тәжірибесі көпке үлгі. Ұлдары - Бағлан,Жасұлан,Зиярат. == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} https://libr.e-taraz.kz/wp-content/uploads/sites/42/2022/03/Bitenova.pdf https://jambyltv.kz/kz/news/28019 https://adebiportal.kz/kz/news/view/umit-bitenova-zastyq-saq-zyrlary__23741 https://qazdauiri.kz/news/umittin-appaq-alemi https://qazaqadebieti.kz/44879/mit-zhyryn-kilep https://qazdauiri.kz/news/sara-sozdin-meimany-umit-bitenova https://kazneb.kz/kk/catalogue/result?flt=simple&q=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0 https://qazaqstan.tv/news/110439/ https://kaz.zakon.kz/redaktsiia-zakonkz/4986243-zhambyl-oblysynda-yntyma-y-zharas-an.html https://z-taraz.kz/bizdi-shatastyrmau-shin-bilezik-ta-yp-oyatyn/ [[Санат:Қазақстан жазушылары]] [[Санат:Қазақстан ақындары]] f9qwtjk86c98h2hzqmqpfd5906l7bvw 3481674 3481673 2025-06-20T13:11:52Z Ziyarat Kambatyr 107213 3481674 wikitext text/x-wiki {{Жазушы |Есімі = Үміт Қыранқызы Битенова |Суреті = Үміт Битенова жеке шығармашылық кешінде.jpg|нобай]] |Туған күні = 04.02.1964 |Туған жері = [[Жамбыл облысы]], {{туғанжері|Мерке ауданы|}} |Азаматтығы = {{KAZ}} |Марапаттары = {{{!}} |Мансабы = [[ақын]], [[жазушы]], [[композитор]], [[журналист]] |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{!}}{{!}}{{Құрмет ордені}}{{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}}{{ҚР тәуелсіздігіне 30 жыл медалі}} {{!}}} <big>}} '''<big>Үміт Қыранқызы Битенова''' - Қоғам қайраткері. Ақын. Журналист. Жазушы. Айтыскер және әнші-сазгер. [[1964 жыл]]ы 4 ақпан [[Жамбыл облысы]], [[Меркі ауданы]], [[Меркі]] ауылында дүниеге келген</big><big></big>.<ref>{{cite web|url=http://sagyntaev-talas.mektebi.kz/tlek/151-bitenova-mt-yranyzy.html|title=Битенова Үміт Қыранқызы|author=|date=2020-04-23|work=|publisher=Жамбыл облысы әкімдігінің білім басқармасы|accessdate=2025-02-09|lang=kk}}</ref> == Өмірбаяны == 1964 жылы 4 ақпанда [[Жамбыл облысы]], [[Меркі ауданы]], [[Меркі]] ауылында туған.[[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Үшарал (Талас ауданы)]] ауылында туып-өскен. [[ Ұлы жүз]], [[ Дулат ]], [[Сиқым]] руының тумасы. [[Шымыр]] [[Байтана]] руының келіні. == Білімі == * 1981 жылы [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Үшарал (Талас ауданы)]] ауылындағы Үшарал орта мектебін (қазіргі Әбдір Сағынтаев атындағы) үздік бағамен тәмамдаған. * 1985 жылы Шымкент қаласындағы [[Оңтүстік Қазақстан университеті|М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университеті]] (бұрынғы Н.Крупская атындағы Педагогикалық институттың) филология факультетінің қазақ тілі мен әдебиеті бөлімін және шетел тілдері факультетінің ағылшын тілі бөлімін үздік бітіріп, мұғалім квалификациясына алған. * 2017 жылы Қаратау қаласындағы [[Қаратау технология, білім және бизнес колледжін]] құқықтану мамандығы бойынша тәмамдаған, біліктілік дәрежесі - кеңесші-заңгер. == Қызметі == * 1985-1993 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] Қызыләуіт ауылының Ильич атындағы және Талас кеңшарының (қазіргі Ә. Сағынтаев атындағы) Үшарал орта мектептерінде қазақ тілі мен әдебиеті, ағылшын тілі пәндерінен сабақ беріп, директордың оқу-тәрбие ісі жөніндегі орынбасары болып жұмыс істеген. * 1989-1994 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] аудандық Кеңесінің депутаты. * 1993-2005 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Қаратау (қала)|Қаратау қаласы]] мектеп-лицейде және А.Байтұрсынұлы атындағы мектеп-гимназияда оқу-тәрбие ісінің меңгерушісі, психологы, мектеп-лицейдің директоры қызметін атқарған. * 2005-2022 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] Қаратау қаласындағы Талас ауданы әкімдігінің мәдениет және тілдерді дамыту бөлімі Ұлбике ақын атындағы мәдениет орталығында шығармашылық бөлім жетекшісі болды. * 2023 жылдың 23 қаңтарынан бастап "Aulieata-Media" ЖШС-індегі Жамбыл облыстық "Ақ жол" газетінің тілшісі. == Қоғам өміріндегі орны== * [[Қазақстан жазушылар одағы]] (2012 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан журналистер одағы]] (2003 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан Авторлары Қоғамы]] (2004 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан театр қайраткерлері одағы]] (2010 ж.) мүшесі. * Жамбыл облыстық Ардагерлер кеңесінің (2020 ж.) Пленум мүшесі және Төралқа мүшесі; * Жетінші шақырылған (2021-2026 ж.) Талас аудандық Мәслихатының депутаты; [[Сурет:Үміт Битенова медаль.jpg|нобай]] == Марапаттары == * [[Қазақстан Республикасы Білім беру ісінің құрметті қызметкері|Қазақстан Республикасы білім беру ісінің үздігі]] (2000 ж.). * [[Мәдениет саласының үздігі]] (2013 ж.). * Қарағандыда (2000 ж.) өткен мұғалімдердің I Республикалық олимпиадасының жеңімпазы. * Жамбыл облысының (2013 ж.) «Жыл патриоты». * Талас ауданының (2014 ж.) Құрметті азаматы. * Жамбыл облысы Әкімі Сыйлығының (2018 ж) иегері. * [[Құрмет ордені]] (2022 ж.). * [[Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 20 жыл медалі]] * [[Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне 30 жыл медалі]] * Жамбыл облысы әкімінің «Облысқа сіңірген еңбегі үшін» медалі * «Avrasya Sanat, Kültür, Edebiyat ve Bilim dernekleri Federasyonu» мен «Жазуучулардын жана чыгармачыл Ишмерлердин Эл аралык Бирлиги» ұйымдастырған «ТҮРК ДҮЙНӨСҮНҮН ЗАЛКАР ЖАЗУУЧУСУ, АКЫНЫ» атты (2020 ж) Халықаралық фестивальдің 1-орын жеңімпазы, лауреат. * Халықаралық Э.Иманалиев атындағы әдеби сыйлығының (2020 ж) иегері. == Шығармашылығы == * Өлеңдері «Қазақстан жас ақындарының антологиясы» (Астана-2000ж) және «Жамбыл облысы ақын-жазушыларының шығармалары» (Алматы-1999ж) жинақтарына, «Жыр маржаны» атты он томдық қазақ поэзиясының (Mereke baspasy-2014) антологиясына енгізілген. * «Ауады да тұрады аңсарым», «Көңіл күнделігі», «Шын ғашықтар қосылмайды деген кім», «Мендегі іңкәр махаббат» атты жыр кітаптарының, «Мен сүйген жар», «Қай жерден кетті қателік» атты прозалық кітаптардың авторы. * «Балабақшадан басталған» атты (2019 ж) мемуарлық кітаптың авторы. Республикалық комиссия шешіміне орай, қоғамдық маңызы бар әдебиет ретінде осы кітап (2022 ж) қайтадан мемлекеттік тапсырыспен жарық көрді. * 2023 жылы «Ешкімге айтпаған сырларым» атты жыр кітабы мемлекеттік тапсырыспен жарыққа шықты. * 2023 жылы «Қар астындағы жауқазын» атты жыр кітабы Жамбыл облысы әкімінің қолдауымен жарыққа шықты. * Қазақстан танымал эстрада жұлдыздары орындап жүрген "Қыздар-ай, қыздар","Мені ойлап қам жемеші, Мама", "Ақ қанат көбелек аппақ қар", "Сен мені сағынбайсың ба?" секілді және т.б. әндердің авторы. [[Сурет:Қамбатыровтар Отбасы.jpg|нобай]] == Отбасылық жағдайы == Отбасылы. Жолдасы - Ербол Қамбатыров. [[ҚР Мәдениет саласының үздігі]]. Айтыскер ақын. Азулы асаба. Үміт Битенова мен жолдасы Ербол Қамбатыров 10 жыл бір партада отырып, бір-біріне ғашық болған сыныптастар. Өмірде де, өнерде де жұптары жазылмай, балаларының қуанышына бөленіп келеді. Бір қызығы, олардың аналары да он жыл бойы бір сыныпта оқыған. Балабақша, мектеп қабырғасынан бірге қол ұстасып, жұптары жазылмай өнегелі отбасын құрған жандардың өмірлік тәжірибесі көпке үлгі. Ұлдары - Бағлан,Жасұлан,Зиярат. == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} https://libr.e-taraz.kz/wp-content/uploads/sites/42/2022/03/Bitenova.pdf https://jambyltv.kz/kz/news/28019 https://adebiportal.kz/kz/news/view/umit-bitenova-zastyq-saq-zyrlary__23741 https://qazdauiri.kz/news/umittin-appaq-alemi https://qazaqadebieti.kz/44879/mit-zhyryn-kilep https://qazdauiri.kz/news/sara-sozdin-meimany-umit-bitenova https://kazneb.kz/kk/catalogue/result?flt=simple&q=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0 https://qazaqstan.tv/news/110439/ https://kaz.zakon.kz/redaktsiia-zakonkz/4986243-zhambyl-oblysynda-yntyma-y-zharas-an.html https://z-taraz.kz/bizdi-shatastyrmau-shin-bilezik-ta-yp-oyatyn/ [[Санат:Қазақстан жазушылары]] [[Санат:Қазақстан ақындары]] fdsd208fqirovnhshckvq66dbk7dz5s 3481675 3481674 2025-06-20T13:12:10Z Ziyarat Kambatyr 107213 3481675 wikitext text/x-wiki {{Жазушы |Есімі = Үміт Қыранқызы Битенова |Суреті = Үміт Битенова жеке шығармашылық кешінде.jpg|нобай]] |Туған күні = 04.02.1964 |Туған жері = [[Жамбыл облысы]], {{туғанжері|Мерке ауданы|}} |Азаматтығы = {{KAZ}} |Марапаттары = {{{!}} |Мансабы = [[ақын]], [[жазушы]], [[композитор]], [[журналист]] |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{!}}{{!}}{{Құрмет ордені}}{{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}}{{ҚР тәуелсіздігіне 30 жыл медалі}} {{!}}} <big>}} '''<big>Үміт Қыранқызы Битенова''' - Қоғам қайраткері. Ақын. Журналист. Жазушы. Айтыскер және әнші-сазгер. [[1964 жыл]]ы 4 ақпан [[Жамбыл облысы]], [[Меркі ауданы]], [[Меркі]] ауылында дүниеге келген</big><big></big>.<ref>{{cite web|url=http://sagyntaev-talas.mektebi.kz/tlek/151-bitenova-mt-yranyzy.html|title=Битенова Үміт Қыранқызы|author=|date=2020-04-23|work=|publisher=Жамбыл облысы әкімдігінің білім басқармасы|accessdate=2025-02-09|lang=kk}}</ref> == Өмірбаяны == 1964 жылы 4 ақпанда [[Жамбыл облысы]], [[Меркі ауданы]], [[Меркі]] ауылында туған.[[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Үшарал (Талас ауданы)]] ауылында туып-өскен. [[ Ұлы жүз]], [[ Дулат ]], [[Сиқым]] руының тумасы. [[Шымыр]] [[Байтана]] руының келіні. == Білімі == * 1981 жылы [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Үшарал (Талас ауданы)]] ауылындағы Үшарал орта мектебін (қазіргі Әбдір Сағынтаев атындағы) үздік бағамен тәмамдаған. * 1985 жылы Шымкент қаласындағы [[Оңтүстік Қазақстан университеті|М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университеті]] (бұрынғы Н.Крупская атындағы Педагогикалық институттың) филология факультетінің қазақ тілі мен әдебиеті бөлімін және шетел тілдері факультетінің ағылшын тілі бөлімін үздік бітіріп, мұғалім квалификациясын алған. * 2017 жылы Қаратау қаласындағы [[Қаратау технология, білім және бизнес колледжін]] құқықтану мамандығы бойынша тәмамдаған, біліктілік дәрежесі - кеңесші-заңгер. == Қызметі == * 1985-1993 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] Қызыләуіт ауылының Ильич атындағы және Талас кеңшарының (қазіргі Ә. Сағынтаев атындағы) Үшарал орта мектептерінде қазақ тілі мен әдебиеті, ағылшын тілі пәндерінен сабақ беріп, директордың оқу-тәрбие ісі жөніндегі орынбасары болып жұмыс істеген. * 1989-1994 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] аудандық Кеңесінің депутаты. * 1993-2005 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Қаратау (қала)|Қаратау қаласы]] мектеп-лицейде және А.Байтұрсынұлы атындағы мектеп-гимназияда оқу-тәрбие ісінің меңгерушісі, психологы, мектеп-лицейдің директоры қызметін атқарған. * 2005-2022 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] Қаратау қаласындағы Талас ауданы әкімдігінің мәдениет және тілдерді дамыту бөлімі Ұлбике ақын атындағы мәдениет орталығында шығармашылық бөлім жетекшісі болды. * 2023 жылдың 23 қаңтарынан бастап "Aulieata-Media" ЖШС-індегі Жамбыл облыстық "Ақ жол" газетінің тілшісі. == Қоғам өміріндегі орны== * [[Қазақстан жазушылар одағы]] (2012 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан журналистер одағы]] (2003 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан Авторлары Қоғамы]] (2004 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан театр қайраткерлері одағы]] (2010 ж.) мүшесі. * Жамбыл облыстық Ардагерлер кеңесінің (2020 ж.) Пленум мүшесі және Төралқа мүшесі; * Жетінші шақырылған (2021-2026 ж.) Талас аудандық Мәслихатының депутаты; [[Сурет:Үміт Битенова медаль.jpg|нобай]] == Марапаттары == * [[Қазақстан Республикасы Білім беру ісінің құрметті қызметкері|Қазақстан Республикасы білім беру ісінің үздігі]] (2000 ж.). * [[Мәдениет саласының үздігі]] (2013 ж.). * Қарағандыда (2000 ж.) өткен мұғалімдердің I Республикалық олимпиадасының жеңімпазы. * Жамбыл облысының (2013 ж.) «Жыл патриоты». * Талас ауданының (2014 ж.) Құрметті азаматы. * Жамбыл облысы Әкімі Сыйлығының (2018 ж) иегері. * [[Құрмет ордені]] (2022 ж.). * [[Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 20 жыл медалі]] * [[Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне 30 жыл медалі]] * Жамбыл облысы әкімінің «Облысқа сіңірген еңбегі үшін» медалі * «Avrasya Sanat, Kültür, Edebiyat ve Bilim dernekleri Federasyonu» мен «Жазуучулардын жана чыгармачыл Ишмерлердин Эл аралык Бирлиги» ұйымдастырған «ТҮРК ДҮЙНӨСҮНҮН ЗАЛКАР ЖАЗУУЧУСУ, АКЫНЫ» атты (2020 ж) Халықаралық фестивальдің 1-орын жеңімпазы, лауреат. * Халықаралық Э.Иманалиев атындағы әдеби сыйлығының (2020 ж) иегері. == Шығармашылығы == * Өлеңдері «Қазақстан жас ақындарының антологиясы» (Астана-2000ж) және «Жамбыл облысы ақын-жазушыларының шығармалары» (Алматы-1999ж) жинақтарына, «Жыр маржаны» атты он томдық қазақ поэзиясының (Mereke baspasy-2014) антологиясына енгізілген. * «Ауады да тұрады аңсарым», «Көңіл күнделігі», «Шын ғашықтар қосылмайды деген кім», «Мендегі іңкәр махаббат» атты жыр кітаптарының, «Мен сүйген жар», «Қай жерден кетті қателік» атты прозалық кітаптардың авторы. * «Балабақшадан басталған» атты (2019 ж) мемуарлық кітаптың авторы. Республикалық комиссия шешіміне орай, қоғамдық маңызы бар әдебиет ретінде осы кітап (2022 ж) қайтадан мемлекеттік тапсырыспен жарық көрді. * 2023 жылы «Ешкімге айтпаған сырларым» атты жыр кітабы мемлекеттік тапсырыспен жарыққа шықты. * 2023 жылы «Қар астындағы жауқазын» атты жыр кітабы Жамбыл облысы әкімінің қолдауымен жарыққа шықты. * Қазақстан танымал эстрада жұлдыздары орындап жүрген "Қыздар-ай, қыздар","Мені ойлап қам жемеші, Мама", "Ақ қанат көбелек аппақ қар", "Сен мені сағынбайсың ба?" секілді және т.б. әндердің авторы. [[Сурет:Қамбатыровтар Отбасы.jpg|нобай]] == Отбасылық жағдайы == Отбасылы. Жолдасы - Ербол Қамбатыров. [[ҚР Мәдениет саласының үздігі]]. Айтыскер ақын. Азулы асаба. Үміт Битенова мен жолдасы Ербол Қамбатыров 10 жыл бір партада отырып, бір-біріне ғашық болған сыныптастар. Өмірде де, өнерде де жұптары жазылмай, балаларының қуанышына бөленіп келеді. Бір қызығы, олардың аналары да он жыл бойы бір сыныпта оқыған. Балабақша, мектеп қабырғасынан бірге қол ұстасып, жұптары жазылмай өнегелі отбасын құрған жандардың өмірлік тәжірибесі көпке үлгі. Ұлдары - Бағлан,Жасұлан,Зиярат. == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} https://libr.e-taraz.kz/wp-content/uploads/sites/42/2022/03/Bitenova.pdf https://jambyltv.kz/kz/news/28019 https://adebiportal.kz/kz/news/view/umit-bitenova-zastyq-saq-zyrlary__23741 https://qazdauiri.kz/news/umittin-appaq-alemi https://qazaqadebieti.kz/44879/mit-zhyryn-kilep https://qazdauiri.kz/news/sara-sozdin-meimany-umit-bitenova https://kazneb.kz/kk/catalogue/result?flt=simple&q=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0 https://qazaqstan.tv/news/110439/ https://kaz.zakon.kz/redaktsiia-zakonkz/4986243-zhambyl-oblysynda-yntyma-y-zharas-an.html https://z-taraz.kz/bizdi-shatastyrmau-shin-bilezik-ta-yp-oyatyn/ [[Санат:Қазақстан жазушылары]] [[Санат:Қазақстан ақындары]] r8oeil595wq3hcbugzttvqkni7pj6s1 3481676 3481675 2025-06-20T13:12:40Z Ziyarat Kambatyr 107213 3481676 wikitext text/x-wiki {{Жазушы |Есімі = Үміт Қыранқызы Битенова ссс |Суреті = Үміт Битенова жеке шығармашылық кешінде.jpg|нобай]] |Туған күні = 04.02.1964 |Туған жері = [[Жамбыл облысы]], {{туғанжері|Мерке ауданы|}} |Азаматтығы = {{KAZ}} |Марапаттары = {{{!}} |Мансабы = [[ақын]], [[жазушы]], [[композитор]], [[журналист]] |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{!}}{{!}}{{Құрмет ордені}}{{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}}{{ҚР тәуелсіздігіне 30 жыл медалі}} {{!}}} <big>}} '''<big>Үміт Қыранқызы Битенова''' - Қоғам қайраткері. Ақын. Журналист. Жазушы. Айтыскер және әнші-сазгер. [[1964 жыл]]ы 4 ақпан [[Жамбыл облысы]], [[Меркі ауданы]], [[Меркі]] ауылында дүниеге келген</big><big></big>.<ref>{{cite web|url=http://sagyntaev-talas.mektebi.kz/tlek/151-bitenova-mt-yranyzy.html|title=Битенова Үміт Қыранқызы|author=|date=2020-04-23|work=|publisher=Жамбыл облысы әкімдігінің білім басқармасы|accessdate=2025-02-09|lang=kk}}</ref> == Өмірбаяны == 1964 жылы 4 ақпанда [[Жамбыл облысы]], [[Меркі ауданы]], [[Меркі]] ауылында туған.[[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Үшарал (Талас ауданы)]] ауылында туып-өскен. [[ Ұлы жүз]], [[ Дулат ]], [[Сиқым]] руының тумасы. [[Шымыр]] [[Байтана]] руының келіні. == Білімі == * 1981 жылы [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Үшарал (Талас ауданы)]] ауылындағы Үшарал орта мектебін (қазіргі Әбдір Сағынтаев атындағы) үздік бағамен тәмамдаған. * 1985 жылы Шымкент қаласындағы [[Оңтүстік Қазақстан университеті|М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университеті]] (бұрынғы Н.Крупская атындағы Педагогикалық институттың) филология факультетінің қазақ тілі мен әдебиеті бөлімін және шетел тілдері факультетінің ағылшын тілі бөлімін үздік бітіріп, мұғалім квалификациясын алған. * 2017 жылы Қаратау қаласындағы [[Қаратау технология, білім және бизнес колледжін]] құқықтану мамандығы бойынша тәмамдаған, біліктілік дәрежесі - кеңесші-заңгер. == Қызметі == * 1985-1993 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] Қызыләуіт ауылының Ильич атындағы және Талас кеңшарының (қазіргі Ә. Сағынтаев атындағы) Үшарал орта мектептерінде қазақ тілі мен әдебиеті, ағылшын тілі пәндерінен сабақ беріп, директордың оқу-тәрбие ісі жөніндегі орынбасары болып жұмыс істеген. * 1989-1994 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] аудандық Кеңесінің депутаты. * 1993-2005 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Қаратау (қала)|Қаратау қаласы]] мектеп-лицейде және А.Байтұрсынұлы атындағы мектеп-гимназияда оқу-тәрбие ісінің меңгерушісі, психологы, мектеп-лицейдің директоры қызметін атқарған. * 2005-2022 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] Қаратау қаласындағы Талас ауданы әкімдігінің мәдениет және тілдерді дамыту бөлімі Ұлбике ақын атындағы мәдениет орталығында шығармашылық бөлім жетекшісі болды. * 2023 жылдың 23 қаңтарынан бастап "Aulieata-Media" ЖШС-індегі Жамбыл облыстық "Ақ жол" газетінің тілшісі. == Қоғам өміріндегі орны== * [[Қазақстан жазушылар одағы]] (2012 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан журналистер одағы]] (2003 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан Авторлары Қоғамы]] (2004 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан театр қайраткерлері одағы]] (2010 ж.) мүшесі. * Жамбыл облыстық Ардагерлер кеңесінің (2020 ж.) Пленум мүшесі және Төралқа мүшесі; * Жетінші шақырылған (2021-2026 ж.) Талас аудандық Мәслихатының депутаты; [[Сурет:Үміт Битенова медаль.jpg|нобай]] == Марапаттары == * [[Қазақстан Республикасы Білім беру ісінің құрметті қызметкері|Қазақстан Республикасы білім беру ісінің үздігі]] (2000 ж.). * [[Мәдениет саласының үздігі]] (2013 ж.). * Қарағандыда (2000 ж.) өткен мұғалімдердің I Республикалық олимпиадасының жеңімпазы. * Жамбыл облысының (2013 ж.) «Жыл патриоты». * Талас ауданының (2014 ж.) Құрметті азаматы. * Жамбыл облысы Әкімі Сыйлығының (2018 ж) иегері. * [[Құрмет ордені]] (2022 ж.). * [[Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 20 жыл медалі]] * [[Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне 30 жыл медалі]] * Жамбыл облысы әкімінің «Облысқа сіңірген еңбегі үшін» медалі * «Avrasya Sanat, Kültür, Edebiyat ve Bilim dernekleri Federasyonu» мен «Жазуучулардын жана чыгармачыл Ишмерлердин Эл аралык Бирлиги» ұйымдастырған «ТҮРК ДҮЙНӨСҮНҮН ЗАЛКАР ЖАЗУУЧУСУ, АКЫНЫ» атты (2020 ж) Халықаралық фестивальдің 1-орын жеңімпазы, лауреат. * Халықаралық Э.Иманалиев атындағы әдеби сыйлығының (2020 ж) иегері. == Шығармашылығы == * Өлеңдері «Қазақстан жас ақындарының антологиясы» (Астана-2000ж) және «Жамбыл облысы ақын-жазушыларының шығармалары» (Алматы-1999ж) жинақтарына, «Жыр маржаны» атты он томдық қазақ поэзиясының (Mereke baspasy-2014) антологиясына енгізілген. * «Ауады да тұрады аңсарым», «Көңіл күнделігі», «Шын ғашықтар қосылмайды деген кім», «Мендегі іңкәр махаббат» атты жыр кітаптарының, «Мен сүйген жар», «Қай жерден кетті қателік» атты прозалық кітаптардың авторы. * «Балабақшадан басталған» атты (2019 ж) мемуарлық кітаптың авторы. Республикалық комиссия шешіміне орай, қоғамдық маңызы бар әдебиет ретінде осы кітап (2022 ж) қайтадан мемлекеттік тапсырыспен жарық көрді. * 2023 жылы «Ешкімге айтпаған сырларым» атты жыр кітабы мемлекеттік тапсырыспен жарыққа шықты. * 2023 жылы «Қар астындағы жауқазын» атты жыр кітабы Жамбыл облысы әкімінің қолдауымен жарыққа шықты. * Қазақстан танымал эстрада жұлдыздары орындап жүрген "Қыздар-ай, қыздар","Мені ойлап қам жемеші, Мама", "Ақ қанат көбелек аппақ қар", "Сен мені сағынбайсың ба?" секілді және т.б. әндердің авторы. [[Сурет:Қамбатыровтар Отбасы.jpg|нобай]] == Отбасылық жағдайы == Отбасылы. Жолдасы - Ербол Қамбатыров. [[ҚР Мәдениет саласының үздігі]]. Айтыскер ақын. Азулы асаба. Үміт Битенова мен жолдасы Ербол Қамбатыров 10 жыл бір партада отырып, бір-біріне ғашық болған сыныптастар. Өмірде де, өнерде де жұптары жазылмай, балаларының қуанышына бөленіп келеді. Бір қызығы, олардың аналары да он жыл бойы бір сыныпта оқыған. Балабақша, мектеп қабырғасынан бірге қол ұстасып, жұптары жазылмай өнегелі отбасын құрған жандардың өмірлік тәжірибесі көпке үлгі. Ұлдары - Бағлан,Жасұлан,Зиярат. == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} https://libr.e-taraz.kz/wp-content/uploads/sites/42/2022/03/Bitenova.pdf https://jambyltv.kz/kz/news/28019 https://adebiportal.kz/kz/news/view/umit-bitenova-zastyq-saq-zyrlary__23741 https://qazdauiri.kz/news/umittin-appaq-alemi https://qazaqadebieti.kz/44879/mit-zhyryn-kilep https://qazdauiri.kz/news/sara-sozdin-meimany-umit-bitenova https://kazneb.kz/kk/catalogue/result?flt=simple&q=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0 https://qazaqstan.tv/news/110439/ https://kaz.zakon.kz/redaktsiia-zakonkz/4986243-zhambyl-oblysynda-yntyma-y-zharas-an.html https://z-taraz.kz/bizdi-shatastyrmau-shin-bilezik-ta-yp-oyatyn/ [[Санат:Қазақстан жазушылары]] [[Санат:Қазақстан ақындары]] kmijl9mrwlogolxrfmselhr3k82dfga 3481677 3481676 2025-06-20T13:12:58Z Ziyarat Kambatyr 107213 3481677 wikitext text/x-wiki {{Жазушы |Есімі = Үміт Қыранқызы Битенова сс |Суреті = Үміт Битенова жеке шығармашылық кешінде.jpg|нобай]] |Туған күні = 04.02.1964 |Туған жері = [[Жамбыл облысы]], {{туғанжері|Мерке ауданы|}} |Азаматтығы = {{KAZ}} |Марапаттары = {{{!}} |Мансабы = [[ақын]], [[жазушы]], [[композитор]], [[журналист]] |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{!}}{{!}}{{Құрмет ордені}}{{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}}{{ҚР тәуелсіздігіне 30 жыл медалі}} {{!}}} <big>}} '''<big>Үміт Қыранқызы Битенова''' - Қоғам қайраткері. Ақын. Журналист. Жазушы. Айтыскер және әнші-сазгер. [[1964 жыл]]ы 4 ақпан [[Жамбыл облысы]], [[Меркі ауданы]], [[Меркі]] ауылында дүниеге келген</big><big></big>.<ref>{{cite web|url=http://sagyntaev-talas.mektebi.kz/tlek/151-bitenova-mt-yranyzy.html|title=Битенова Үміт Қыранқызы|author=|date=2020-04-23|work=|publisher=Жамбыл облысы әкімдігінің білім басқармасы|accessdate=2025-02-09|lang=kk}}</ref> == Өмірбаяны == 1964 жылы 4 ақпанда [[Жамбыл облысы]], [[Меркі ауданы]], [[Меркі]] ауылында туған.[[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Үшарал (Талас ауданы)]] ауылында туып-өскен. [[ Ұлы жүз]], [[ Дулат ]], [[Сиқым]] руының тумасы. [[Шымыр]] [[Байтана]] руының келіні. == Білімі == * 1981 жылы [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Үшарал (Талас ауданы)]] ауылындағы Үшарал орта мектебін (қазіргі Әбдір Сағынтаев атындағы) үздік бағамен тәмамдаған. * 1985 жылы Шымкент қаласындағы [[Оңтүстік Қазақстан университеті|М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университеті]] (бұрынғы Н.Крупская атындағы Педагогикалық институттың) филология факультетінің қазақ тілі мен әдебиеті бөлімін және шетел тілдері факультетінің ағылшын тілі бөлімін үздік бітіріп, мұғалім квалификациясын алған. * 2017 жылы Қаратау қаласындағы [[Қаратау технология, білім және бизнес колледжін]] құқықтану мамандығы бойынша тәмамдаған, біліктілік дәрежесі - кеңесші-заңгер. == Қызметі == * 1985-1993 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] Қызыләуіт ауылының Ильич атындағы және Талас кеңшарының (қазіргі Ә. Сағынтаев атындағы) Үшарал орта мектептерінде қазақ тілі мен әдебиеті, ағылшын тілі пәндерінен сабақ беріп, директордың оқу-тәрбие ісі жөніндегі орынбасары болып жұмыс істеген. * 1989-1994 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] аудандық Кеңесінің депутаты. * 1993-2005 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Қаратау (қала)|Қаратау қаласы]] мектеп-лицейде және А.Байтұрсынұлы атындағы мектеп-гимназияда оқу-тәрбие ісінің меңгерушісі, психологы, мектеп-лицейдің директоры қызметін атқарған. * 2005-2022 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] Қаратау қаласындағы Талас ауданы әкімдігінің мәдениет және тілдерді дамыту бөлімі Ұлбике ақын атындағы мәдениет орталығында шығармашылық бөлім жетекшісі болды. * 2023 жылдың 23 қаңтарынан бастап "Aulieata-Media" ЖШС-індегі Жамбыл облыстық "Ақ жол" газетінің тілшісі. == Қоғам өміріндегі орны== * [[Қазақстан жазушылар одағы]] (2012 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан журналистер одағы]] (2003 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан Авторлары Қоғамы]] (2004 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан театр қайраткерлері одағы]] (2010 ж.) мүшесі. * Жамбыл облыстық Ардагерлер кеңесінің (2020 ж.) Пленум мүшесі және Төралқа мүшесі; * Жетінші шақырылған (2021-2026 ж.) Талас аудандық Мәслихатының депутаты; [[Сурет:Үміт Битенова медаль.jpg|нобай]] == Марапаттары == * [[Қазақстан Республикасы Білім беру ісінің құрметті қызметкері|Қазақстан Республикасы білім беру ісінің үздігі]] (2000 ж.). * [[Мәдениет саласының үздігі]] (2013 ж.). * Қарағандыда (2000 ж.) өткен мұғалімдердің I Республикалық олимпиадасының жеңімпазы. * Жамбыл облысының (2013 ж.) «Жыл патриоты». * Талас ауданының (2014 ж.) Құрметті азаматы. * Жамбыл облысы Әкімі Сыйлығының (2018 ж) иегері. * [[Құрмет ордені]] (2022 ж.). * [[Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 20 жыл медалі]] * [[Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне 30 жыл медалі]] * Жамбыл облысы әкімінің «Облысқа сіңірген еңбегі үшін» медалі * «Avrasya Sanat, Kültür, Edebiyat ve Bilim dernekleri Federasyonu» мен «Жазуучулардын жана чыгармачыл Ишмерлердин Эл аралык Бирлиги» ұйымдастырған «ТҮРК ДҮЙНӨСҮНҮН ЗАЛКАР ЖАЗУУЧУСУ, АКЫНЫ» атты (2020 ж) Халықаралық фестивальдің 1-орын жеңімпазы, лауреат. * Халықаралық Э.Иманалиев атындағы әдеби сыйлығының (2020 ж) иегері. == Шығармашылығы == * Өлеңдері «Қазақстан жас ақындарының антологиясы» (Астана-2000ж) және «Жамбыл облысы ақын-жазушыларының шығармалары» (Алматы-1999ж) жинақтарына, «Жыр маржаны» атты он томдық қазақ поэзиясының (Mereke baspasy-2014) антологиясына енгізілген. * «Ауады да тұрады аңсарым», «Көңіл күнделігі», «Шын ғашықтар қосылмайды деген кім», «Мендегі іңкәр махаббат» атты жыр кітаптарының, «Мен сүйген жар», «Қай жерден кетті қателік» атты прозалық кітаптардың авторы. * «Балабақшадан басталған» атты (2019 ж) мемуарлық кітаптың авторы. Республикалық комиссия шешіміне орай, қоғамдық маңызы бар әдебиет ретінде осы кітап (2022 ж) қайтадан мемлекеттік тапсырыспен жарық көрді. * 2023 жылы «Ешкімге айтпаған сырларым» атты жыр кітабы мемлекеттік тапсырыспен жарыққа шықты. * 2023 жылы «Қар астындағы жауқазын» атты жыр кітабы Жамбыл облысы әкімінің қолдауымен жарыққа шықты. * Қазақстан танымал эстрада жұлдыздары орындап жүрген "Қыздар-ай, қыздар","Мені ойлап қам жемеші, Мама", "Ақ қанат көбелек аппақ қар", "Сен мені сағынбайсың ба?" секілді және т.б. әндердің авторы. [[Сурет:Қамбатыровтар Отбасы.jpg|нобай]] == Отбасылық жағдайы == Отбасылы. Жолдасы - Ербол Қамбатыров. [[ҚР Мәдениет саласының үздігі]]. Айтыскер ақын. Азулы асаба. Үміт Битенова мен жолдасы Ербол Қамбатыров 10 жыл бір партада отырып, бір-біріне ғашық болған сыныптастар. Өмірде де, өнерде де жұптары жазылмай, балаларының қуанышына бөленіп келеді. Бір қызығы, олардың аналары да он жыл бойы бір сыныпта оқыған. Балабақша, мектеп қабырғасынан бірге қол ұстасып, жұптары жазылмай өнегелі отбасын құрған жандардың өмірлік тәжірибесі көпке үлгі. Ұлдары - Бағлан,Жасұлан,Зиярат. == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} https://libr.e-taraz.kz/wp-content/uploads/sites/42/2022/03/Bitenova.pdf https://jambyltv.kz/kz/news/28019 https://adebiportal.kz/kz/news/view/umit-bitenova-zastyq-saq-zyrlary__23741 https://qazdauiri.kz/news/umittin-appaq-alemi https://qazaqadebieti.kz/44879/mit-zhyryn-kilep https://qazdauiri.kz/news/sara-sozdin-meimany-umit-bitenova https://kazneb.kz/kk/catalogue/result?flt=simple&q=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0 https://qazaqstan.tv/news/110439/ https://kaz.zakon.kz/redaktsiia-zakonkz/4986243-zhambyl-oblysynda-yntyma-y-zharas-an.html https://z-taraz.kz/bizdi-shatastyrmau-shin-bilezik-ta-yp-oyatyn/ [[Санат:Қазақстан жазушылары]] [[Санат:Қазақстан ақындары]] ntat1g8dshkyfm7um5sgfv1rvn6nshg 3481678 3481677 2025-06-20T13:13:07Z Ziyarat Kambatyr 107213 3481678 wikitext text/x-wiki {{Жазушы |Есімі = Үміт Қыранқызы Битенова с |Суреті = Үміт Битенова жеке шығармашылық кешінде.jpg|нобай]] |Туған күні = 04.02.1964 |Туған жері = [[Жамбыл облысы]], {{туғанжері|Мерке ауданы|}} |Азаматтығы = {{KAZ}} |Марапаттары = {{{!}} |Мансабы = [[ақын]], [[жазушы]], [[композитор]], [[журналист]] |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{!}}{{!}}{{Құрмет ордені}}{{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}}{{ҚР тәуелсіздігіне 30 жыл медалі}} {{!}}} <big>}} '''<big>Үміт Қыранқызы Битенова''' - Қоғам қайраткері. Ақын. Журналист. Жазушы. Айтыскер және әнші-сазгер. [[1964 жыл]]ы 4 ақпан [[Жамбыл облысы]], [[Меркі ауданы]], [[Меркі]] ауылында дүниеге келген</big><big></big>.<ref>{{cite web|url=http://sagyntaev-talas.mektebi.kz/tlek/151-bitenova-mt-yranyzy.html|title=Битенова Үміт Қыранқызы|author=|date=2020-04-23|work=|publisher=Жамбыл облысы әкімдігінің білім басқармасы|accessdate=2025-02-09|lang=kk}}</ref> == Өмірбаяны == 1964 жылы 4 ақпанда [[Жамбыл облысы]], [[Меркі ауданы]], [[Меркі]] ауылында туған.[[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Үшарал (Талас ауданы)]] ауылында туып-өскен. [[ Ұлы жүз]], [[ Дулат ]], [[Сиқым]] руының тумасы. [[Шымыр]] [[Байтана]] руының келіні. == Білімі == * 1981 жылы [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Үшарал (Талас ауданы)]] ауылындағы Үшарал орта мектебін (қазіргі Әбдір Сағынтаев атындағы) үздік бағамен тәмамдаған. * 1985 жылы Шымкент қаласындағы [[Оңтүстік Қазақстан университеті|М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университеті]] (бұрынғы Н.Крупская атындағы Педагогикалық институттың) филология факультетінің қазақ тілі мен әдебиеті бөлімін және шетел тілдері факультетінің ағылшын тілі бөлімін үздік бітіріп, мұғалім квалификациясын алған. * 2017 жылы Қаратау қаласындағы [[Қаратау технология, білім және бизнес колледжін]] құқықтану мамандығы бойынша тәмамдаған, біліктілік дәрежесі - кеңесші-заңгер. == Қызметі == * 1985-1993 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] Қызыләуіт ауылының Ильич атындағы және Талас кеңшарының (қазіргі Ә. Сағынтаев атындағы) Үшарал орта мектептерінде қазақ тілі мен әдебиеті, ағылшын тілі пәндерінен сабақ беріп, директордың оқу-тәрбие ісі жөніндегі орынбасары болып жұмыс істеген. * 1989-1994 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] аудандық Кеңесінің депутаты. * 1993-2005 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Қаратау (қала)|Қаратау қаласы]] мектеп-лицейде және А.Байтұрсынұлы атындағы мектеп-гимназияда оқу-тәрбие ісінің меңгерушісі, психологы, мектеп-лицейдің директоры қызметін атқарған. * 2005-2022 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] Қаратау қаласындағы Талас ауданы әкімдігінің мәдениет және тілдерді дамыту бөлімі Ұлбике ақын атындағы мәдениет орталығында шығармашылық бөлім жетекшісі болды. * 2023 жылдың 23 қаңтарынан бастап "Aulieata-Media" ЖШС-індегі Жамбыл облыстық "Ақ жол" газетінің тілшісі. == Қоғам өміріндегі орны== * [[Қазақстан жазушылар одағы]] (2012 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан журналистер одағы]] (2003 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан Авторлары Қоғамы]] (2004 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан театр қайраткерлері одағы]] (2010 ж.) мүшесі. * Жамбыл облыстық Ардагерлер кеңесінің (2020 ж.) Пленум мүшесі және Төралқа мүшесі; * Жетінші шақырылған (2021-2026 ж.) Талас аудандық Мәслихатының депутаты; [[Сурет:Үміт Битенова медаль.jpg|нобай]] == Марапаттары == * [[Қазақстан Республикасы Білім беру ісінің құрметті қызметкері|Қазақстан Республикасы білім беру ісінің үздігі]] (2000 ж.). * [[Мәдениет саласының үздігі]] (2013 ж.). * Қарағандыда (2000 ж.) өткен мұғалімдердің I Республикалық олимпиадасының жеңімпазы. * Жамбыл облысының (2013 ж.) «Жыл патриоты». * Талас ауданының (2014 ж.) Құрметті азаматы. * Жамбыл облысы Әкімі Сыйлығының (2018 ж) иегері. * [[Құрмет ордені]] (2022 ж.). * [[Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 20 жыл медалі]] * [[Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне 30 жыл медалі]] * Жамбыл облысы әкімінің «Облысқа сіңірген еңбегі үшін» медалі * «Avrasya Sanat, Kültür, Edebiyat ve Bilim dernekleri Federasyonu» мен «Жазуучулардын жана чыгармачыл Ишмерлердин Эл аралык Бирлиги» ұйымдастырған «ТҮРК ДҮЙНӨСҮНҮН ЗАЛКАР ЖАЗУУЧУСУ, АКЫНЫ» атты (2020 ж) Халықаралық фестивальдің 1-орын жеңімпазы, лауреат. * Халықаралық Э.Иманалиев атындағы әдеби сыйлығының (2020 ж) иегері. == Шығармашылығы == * Өлеңдері «Қазақстан жас ақындарының антологиясы» (Астана-2000ж) және «Жамбыл облысы ақын-жазушыларының шығармалары» (Алматы-1999ж) жинақтарына, «Жыр маржаны» атты он томдық қазақ поэзиясының (Mereke baspasy-2014) антологиясына енгізілген. * «Ауады да тұрады аңсарым», «Көңіл күнделігі», «Шын ғашықтар қосылмайды деген кім», «Мендегі іңкәр махаббат» атты жыр кітаптарының, «Мен сүйген жар», «Қай жерден кетті қателік» атты прозалық кітаптардың авторы. * «Балабақшадан басталған» атты (2019 ж) мемуарлық кітаптың авторы. Республикалық комиссия шешіміне орай, қоғамдық маңызы бар әдебиет ретінде осы кітап (2022 ж) қайтадан мемлекеттік тапсырыспен жарық көрді. * 2023 жылы «Ешкімге айтпаған сырларым» атты жыр кітабы мемлекеттік тапсырыспен жарыққа шықты. * 2023 жылы «Қар астындағы жауқазын» атты жыр кітабы Жамбыл облысы әкімінің қолдауымен жарыққа шықты. * Қазақстан танымал эстрада жұлдыздары орындап жүрген "Қыздар-ай, қыздар","Мені ойлап қам жемеші, Мама", "Ақ қанат көбелек аппақ қар", "Сен мені сағынбайсың ба?" секілді және т.б. әндердің авторы. [[Сурет:Қамбатыровтар Отбасы.jpg|нобай]] == Отбасылық жағдайы == Отбасылы. Жолдасы - Ербол Қамбатыров. [[ҚР Мәдениет саласының үздігі]]. Айтыскер ақын. Азулы асаба. Үміт Битенова мен жолдасы Ербол Қамбатыров 10 жыл бір партада отырып, бір-біріне ғашық болған сыныптастар. Өмірде де, өнерде де жұптары жазылмай, балаларының қуанышына бөленіп келеді. Бір қызығы, олардың аналары да он жыл бойы бір сыныпта оқыған. Балабақша, мектеп қабырғасынан бірге қол ұстасып, жұптары жазылмай өнегелі отбасын құрған жандардың өмірлік тәжірибесі көпке үлгі. Ұлдары - Бағлан,Жасұлан,Зиярат. == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} https://libr.e-taraz.kz/wp-content/uploads/sites/42/2022/03/Bitenova.pdf https://jambyltv.kz/kz/news/28019 https://adebiportal.kz/kz/news/view/umit-bitenova-zastyq-saq-zyrlary__23741 https://qazdauiri.kz/news/umittin-appaq-alemi https://qazaqadebieti.kz/44879/mit-zhyryn-kilep https://qazdauiri.kz/news/sara-sozdin-meimany-umit-bitenova https://kazneb.kz/kk/catalogue/result?flt=simple&q=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0 https://qazaqstan.tv/news/110439/ https://kaz.zakon.kz/redaktsiia-zakonkz/4986243-zhambyl-oblysynda-yntyma-y-zharas-an.html https://z-taraz.kz/bizdi-shatastyrmau-shin-bilezik-ta-yp-oyatyn/ [[Санат:Қазақстан жазушылары]] [[Санат:Қазақстан ақындары]] 2yiob9s6f5razo3uch5i6l65j2mmmhk 3481679 3481678 2025-06-20T13:13:18Z Ziyarat Kambatyr 107213 3481679 wikitext text/x-wiki {{Жазушы |Есімі = Үміт Қыранқызы Битенова |Суреті = Үміт Битенова жеке шығармашылық кешінде.jpg|нобай]] |Туған күні = 04.02.1964 |Туған жері = [[Жамбыл облысы]], {{туғанжері|Мерке ауданы|}} |Азаматтығы = {{KAZ}} |Марапаттары = {{{!}} |Мансабы = [[ақын]], [[жазушы]], [[композитор]], [[журналист]] |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{!}}{{!}}{{Құрмет ордені}}{{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}}{{ҚР тәуелсіздігіне 30 жыл медалі}} {{!}}} <big>}} '''<big>Үміт Қыранқызы Битенова''' - Қоғам қайраткері. Ақын. Журналист. Жазушы. Айтыскер және әнші-сазгер. [[1964 жыл]]ы 4 ақпан [[Жамбыл облысы]], [[Меркі ауданы]], [[Меркі]] ауылында дүниеге келген</big><big></big>.<ref>{{cite web|url=http://sagyntaev-talas.mektebi.kz/tlek/151-bitenova-mt-yranyzy.html|title=Битенова Үміт Қыранқызы|author=|date=2020-04-23|work=|publisher=Жамбыл облысы әкімдігінің білім басқармасы|accessdate=2025-02-09|lang=kk}}</ref> == Өмірбаяны == 1964 жылы 4 ақпанда [[Жамбыл облысы]], [[Меркі ауданы]], [[Меркі]] ауылында туған.[[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Үшарал (Талас ауданы)]] ауылында туып-өскен. [[ Ұлы жүз]], [[ Дулат ]], [[Сиқым]] руының тумасы. [[Шымыр]] [[Байтана]] руының келіні. == Білімі == * 1981 жылы [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Үшарал (Талас ауданы)]] ауылындағы Үшарал орта мектебін (қазіргі Әбдір Сағынтаев атындағы) үздік бағамен тәмамдаған. * 1985 жылы Шымкент қаласындағы [[Оңтүстік Қазақстан университеті|М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университеті]] (бұрынғы Н.Крупская атындағы Педагогикалық институттың) филология факультетінің қазақ тілі мен әдебиеті бөлімін және шетел тілдері факультетінің ағылшын тілі бөлімін үздік бітіріп, мұғалім квалификациясын алған. * 2017 жылы Қаратау қаласындағы [[Қаратау технология, білім және бизнес колледжін]] құқықтану мамандығы бойынша тәмамдаған, біліктілік дәрежесі - кеңесші-заңгер. == Қызметі == * 1985-1993 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] Қызыләуіт ауылының Ильич атындағы және Талас кеңшарының (қазіргі Ә. Сағынтаев атындағы) Үшарал орта мектептерінде қазақ тілі мен әдебиеті, ағылшын тілі пәндерінен сабақ беріп, директордың оқу-тәрбие ісі жөніндегі орынбасары болып жұмыс істеген. * 1989-1994 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] аудандық Кеңесінің депутаты. * 1993-2005 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Қаратау (қала)|Қаратау қаласы]] мектеп-лицейде және А.Байтұрсынұлы атындағы мектеп-гимназияда оқу-тәрбие ісінің меңгерушісі, психологы, мектеп-лицейдің директоры қызметін атқарған. * 2005-2022 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] Қаратау қаласындағы Талас ауданы әкімдігінің мәдениет және тілдерді дамыту бөлімі Ұлбике ақын атындағы мәдениет орталығында шығармашылық бөлім жетекшісі болды. * 2023 жылдың 23 қаңтарынан бастап "Aulieata-Media" ЖШС-індегі Жамбыл облыстық "Ақ жол" газетінің тілшісі. == Қоғам өміріндегі орны== * [[Қазақстан жазушылар одағы]] (2012 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан журналистер одағы]] (2003 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан Авторлары Қоғамы]] (2004 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан театр қайраткерлері одағы]] (2010 ж.) мүшесі. * Жамбыл облыстық Ардагерлер кеңесінің (2020 ж.) Пленум мүшесі және Төралқа мүшесі; * Жетінші шақырылған (2021-2026 ж.) Талас аудандық Мәслихатының депутаты; [[Сурет:Үміт Битенова медаль.jpg|нобай]] == Марапаттары == * [[Қазақстан Республикасы Білім беру ісінің құрметті қызметкері|Қазақстан Республикасы білім беру ісінің үздігі]] (2000 ж.). * [[Мәдениет саласының үздігі]] (2013 ж.). * Қарағандыда (2000 ж.) өткен мұғалімдердің I Республикалық олимпиадасының жеңімпазы. * Жамбыл облысының (2013 ж.) «Жыл патриоты». * Талас ауданының (2014 ж.) Құрметті азаматы. * Жамбыл облысы Әкімі Сыйлығының (2018 ж) иегері. * [[Құрмет ордені]] (2022 ж.). * [[Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 20 жыл медалі]] * [[Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне 30 жыл медалі]] * Жамбыл облысы әкімінің «Облысқа сіңірген еңбегі үшін» медалі * «Avrasya Sanat, Kültür, Edebiyat ve Bilim dernekleri Federasyonu» мен «Жазуучулардын жана чыгармачыл Ишмерлердин Эл аралык Бирлиги» ұйымдастырған «ТҮРК ДҮЙНӨСҮНҮН ЗАЛКАР ЖАЗУУЧУСУ, АКЫНЫ» атты (2020 ж) Халықаралық фестивальдің 1-орын жеңімпазы, лауреат. * Халықаралық Э.Иманалиев атындағы әдеби сыйлығының (2020 ж) иегері. == Шығармашылығы == * Өлеңдері «Қазақстан жас ақындарының антологиясы» (Астана-2000ж) және «Жамбыл облысы ақын-жазушыларының шығармалары» (Алматы-1999ж) жинақтарына, «Жыр маржаны» атты он томдық қазақ поэзиясының (Mereke baspasy-2014) антологиясына енгізілген. * «Ауады да тұрады аңсарым», «Көңіл күнделігі», «Шын ғашықтар қосылмайды деген кім», «Мендегі іңкәр махаббат» атты жыр кітаптарының, «Мен сүйген жар», «Қай жерден кетті қателік» атты прозалық кітаптардың авторы. * «Балабақшадан басталған» атты (2019 ж) мемуарлық кітаптың авторы. Республикалық комиссия шешіміне орай, қоғамдық маңызы бар әдебиет ретінде осы кітап (2022 ж) қайтадан мемлекеттік тапсырыспен жарық көрді. * 2023 жылы «Ешкімге айтпаған сырларым» атты жыр кітабы мемлекеттік тапсырыспен жарыққа шықты. * 2023 жылы «Қар астындағы жауқазын» атты жыр кітабы Жамбыл облысы әкімінің қолдауымен жарыққа шықты. * Қазақстан танымал эстрада жұлдыздары орындап жүрген "Қыздар-ай, қыздар","Мені ойлап қам жемеші, Мама", "Ақ қанат көбелек аппақ қар", "Сен мені сағынбайсың ба?" секілді және т.б. әндердің авторы. [[Сурет:Қамбатыровтар Отбасы.jpg|нобай]] == Отбасылық жағдайы == Отбасылы. Жолдасы - Ербол Қамбатыров. [[ҚР Мәдениет саласының үздігі]]. Айтыскер ақын. Азулы асаба. Үміт Битенова мен жолдасы Ербол Қамбатыров 10 жыл бір партада отырып, бір-біріне ғашық болған сыныптастар. Өмірде де, өнерде де жұптары жазылмай, балаларының қуанышына бөленіп келеді. Бір қызығы, олардың аналары да он жыл бойы бір сыныпта оқыған. Балабақша, мектеп қабырғасынан бірге қол ұстасып, жұптары жазылмай өнегелі отбасын құрған жандардың өмірлік тәжірибесі көпке үлгі. Ұлдары - Бағлан,Жасұлан,Зиярат. == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} https://libr.e-taraz.kz/wp-content/uploads/sites/42/2022/03/Bitenova.pdf https://jambyltv.kz/kz/news/28019 https://adebiportal.kz/kz/news/view/umit-bitenova-zastyq-saq-zyrlary__23741 https://qazdauiri.kz/news/umittin-appaq-alemi https://qazaqadebieti.kz/44879/mit-zhyryn-kilep https://qazdauiri.kz/news/sara-sozdin-meimany-umit-bitenova https://kazneb.kz/kk/catalogue/result?flt=simple&q=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0 https://qazaqstan.tv/news/110439/ https://kaz.zakon.kz/redaktsiia-zakonkz/4986243-zhambyl-oblysynda-yntyma-y-zharas-an.html https://z-taraz.kz/bizdi-shatastyrmau-shin-bilezik-ta-yp-oyatyn/ [[Санат:Қазақстан жазушылары]] [[Санат:Қазақстан ақындары]] kfw55ki2e6df282v29ufirkbpxv5jaa 0 760522 3481688 3476971 2025-06-20T14:01:38Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 3481688 wikitext text/x-wiki '''Бейне [[хостинг]]''' ({{Lang-lat|video}} мен {{Lang-en|hosting}}) — [[браузер]]де [[бейне]]лерді жүктеуге және көруге мүмкіндік беретін [[веб-қызмет]], мысалы, арнайы [[Медиаплеер|ойнатқыш]] арқылы. Сонымен қатар, мұндай қызметтердің көпшілігі бейнені ұсынбайды, осылайша «[[Пайдаланушы жасаған мазмұн|мазмұнды пайдаланушы жасайды]]<nowiki/>» («User-generated content») қағидасын ұстанады. Бейне хостинг интернетке жаппай кең жолақты қол жетімділікті арзандатумен, демек, жақсартумен және нәтижесінде [[қатты диск]]терді арзандатумен бірге танымал бола бастады. (Атап айтқанда, қатты дискілерде бұрын мүмкін болмаған үлкен көлемдегі деректерді ұзақ уақыт сақтау мүмкін болды.) == Мамандандыруы == Көптеген бейне хостинг сайттары тақырыптық түрде толтыруды шектемейді. Алайда, кейбір бейне хостингтер тақырыптық порталдарды ұсына отырып, мамандандырылған секторларды алады. Ғылыми, ғылыми-танымал және оқу бейне мазмұнын жариялау қызметтері ерекше орын алады (мысалы, [[SciVee]] ағылшын тіліндегі сервисі және орыс тілді — [[ИнтернетУрок]]). == Құқықтық аспектілері == Кейбір сайттарда жүктелген бейне файлдарға қатаң бақылау жүргізілсе де (мысалы, көптеген тегін бейнелер сақталатын [[Ортаққор]]да), көптеген бейне хостингтер пайдаланушылардың бейнелерді [[авторлық құқық]] иелері болмай-ақ жүктеп алуына байланысты қиындықтарға тап болады. Сонымен, кейде [[YouTube]]-ке қарсы сот [[Талап (сот процесі)|талап]]тара қозғалады, онда музыкалық бейнелер, фильмдер немесе телехикаялар өндірушілері [[Google]]-ден (қызмет иесінен) ақшалай өтемақы талап етеді. == Көлем мен трафиктің өсу қарқыны == 2007 жылдың аяғында [[YouTube]] [[Желілік трафик|трафиг]]і 2000 жылғы үлгідегі [[АҚШ-тағы интернет|АҚШ аумағындағы жалпы интернет]] трафигінен асып түсті.<ref name="cisco">[http://www.cisco.com/en/US/solutions/collateral/ns341/ns525/ns537/ns705/ns827/white_paper_c11-512048.html «Cisco Visual Networking Index: 2008 Year in Review / Video Highlights»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090129171047/http://www.cisco.com/en/US/solutions/collateral/ns341/ns525/ns537/ns705/ns827/white_paper_c11-512048.html |date=2009-01-29 }}, [[Cisco|cisco.com]], 8 декабря 2008 года {{проверено|16|9|2009}}</ref><ref name="TopNews">{{cite web|url=http://topnews.ru/news_id_18771.html|title=Эксперты: Интернет ожидают пробки, как на дорогах|lang=ru|accessdate=2008-10-28|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120317021820/http://www.topnews.ru/|archivedate=2012-03-17|deadlink=yes}}</ref> 2008 жылдың соңында YouTube пен [[Hulu]] бұл көрсеткіштен екі есе асып түсті.<ref name="cisco" /> [[Cisco Systems|Cisco]] компаниясының хабарлауынша, тек Солтүстік Америка мен Еуропадағы бейне трафиктің көлемі 2008 жылдың қазан айында 2001 жылдың қазан айындағы жағдай бойынша бүкіл интернеттегі жалпы трафик деңгейіне жетті.<ref name="cisco" /> ComScore тек Солтүстік Америкада, Ұлыбританияда, Францияда және Германияда айына жүз миллиард минуттан астам онлайн бейне тұтынады деп есептейді. Ай сайынғы трафик бойынша бірінші орында айына 31 [[петабайт]] (31 миллион гигабайт) белгісі бар YouTube, екінші орында 17 петабайтпен хулу тұр.<ref name="cisco" /> 15 ПБ белгісіне жету үшін YouTube-ке бір жылдан астам уақыт қажет болды, ал Hulu бұл кезеңді 7 айда аяқтады, бұл YouTube қызметінің пионерлік рөлін көрсетеді.<ref name="cisco" /> Cisco шолушылары бейне хостинг [[уеб-камера]]ның рөлін айтарлықтай өзгертті деп санайды — тұтынушылардың [[Бөлінген сызық|шексіз кең жолақты]] интернетке қосылуымен, көптеген адамдар үшін ол «басқа бөлмеге» терезе ашты. Сонымен, 2008 жылы екі айда сайтқа кірушілер [[ustream]].tv ''Shiba Inu Puppy Cam'' деп аталатын күшіктердің бес миллионнан астам сағаттық бейнежазбаларын көрді.<ref>[http://www.ustream.tv/channel/shiba-inu-puppy-cam «Shiba Inu Puppy Cam»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090916083120/http://www.ustream.tv/channel/shiba-inu-puppy-cam |date=2009-09-16 }}, ustream.tv {{проверено|16|9|2009}}</ref> Бұл көлем спорт жанкүйерлерінің сол кезеңдегі [[ESPN]] бейне сайттарында өткізген сағаттарына тең, ал пайдаланылған трафик (620 терабайт) 1994 жылдың бір айында АҚШ-тағы бүкіл интернет трафигінен 15 есе асып түсті.<ref name="cisco" /> == Тағы қараңыз == * [[Бейне ағынды хабар тарату қызметі|Бейне ағынды сервисі]] == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} [[Санат:Бейне хостинг]] [[Санат:Сайт түрлері]] 9f4ag79oqqb21axcn4hn4mnd6iszqjm 0 760594 3481687 3477533 2025-06-20T14:01:25Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 5 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 3481687 wikitext text/x-wiki '''Бейне блог''' (қысқартылған '''влог''' {{Lang-en|vlog}}, {{lang-en2|video blog}}-тан немесе {{lang-en2|video log}}-тан) — [[ақпарат беру құралы]] [[бейне]] болып табылатын [[блог]] нысаны.<ref>Media Revolution: Podcasting [http://www.nefilm.com/news/archives/2006/02/podcasting.htm New England Film] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060814044000/http://www.nefilm.com/news/archives/2006/02/podcasting.htm|date=2006-08-14}}.</ref> Бейне блог — [[Интернет-телевизия|веб-телевизия]]ның бір түрі. Бейне блог [[Бейне|жазба]]лары кірістірілген бейнені немесе бейне байланысын мәтінді, кескіндерді және басқа [[метадеректер]]ді қолдаумен біріктіреді. Жазбалар бір блок түрінде жасалуы немесе бірнеше бөліктен тұруы мүмкін. Осы форматтағы бейнені таратудың негізгі қызметі — [[YouTube]] платформасы. Бейне блогтар көбінесе [[веб-синдикация]]ның артықшылықтарын пайдаланадымобильді құрылғылар мен дербес компьютерлерде автоматты түрде жинақтау және ойнату үшін синдикат форматтарын ([[RSS]] немесе [[Atom]]) қолдана отырып, интернет арқылы бейнені таратуды қамтамасыз ету үшін (қараңыз «[[подкастинг]]<nowiki/>»). == Тарихы == 2000 жылдың 2 қаңтарында Адам Контрас өзінің достары мен отбасыларына [[шоу-бизнес]]ті іздеу үшін бүкіл ел бойынша [[Лос Анжелес|Лос Анджелес]]ке дейінгі қозғалысы туралы хабарлауды мақсат етіп, блог жазбасын жіберді, бұл осы түрдегі алғашқы хабарлама және кейінірек тарихтағы ең ұзаққа созылған влог болды.<ref name="kontraspost">{{Cite web|title=Talk about moving in the 21st Century...|url=http://www.4tvs.com/Journey/Pages/J1200.html|last=Kontras|first=Adam|date=2000-01-02|lang=en|archiveurl=https://archive.today/20130101193619/http://www.4tvs.com/Journey/Pages/J1200.html|archivedate=2013-01-01|accessdate=2011-09-01|deadlink=no}}</ref><ref name="nakedlens">{{кітап |авторы = Каминский, Майкл Шон |тақырыбы = Naked Lens: Video Blogging & Video Journaling to Reclaim the YOU in YouTube™ |шынайы атауы = Naked Lens: Video Blogging & Video Journaling to Reclaim the YOU in YouTube™ |сілтеме = https://books.google.com/books?id=grhR1eYswPkC&pg=PA37 |баспасы = Organik Media, Inc. |жыл = 2010 |беттері = 37 |isbn = 978-0-9813188-0-6 |жауапты = Каминский, Майкл Шон |тілі = ағылшынша}}</ref><ref name="kapusomo">{{cite web|url=http://blogs.gmanews.tv/kapuso-mo-jessica-soho/2009/02/11/video-blog/|title=Pinoy Culture Video Blog|author=Kapuso Mo, Jessica Soho|lang=tl|publisher=GMA Network|date=2009-02-07|deadlink=404|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090302103140/http://blogs.gmanews.tv/kapuso-mo-jessica-soho/2009/02/11/video-blog/|archivedate=2009-03-02}}</ref> Сол жылдың қараша айында Адриан Майлз өзінің бейне блогына сілтеме жасау үшін ''vlog'' терминін ойлап тауып, қозғалмайтын кескінге өзгеретін мәтіннің бейнесін қойды<ref name="milesvideo1">{{Cite web|title=Welcome|author=Adrian Miles|url=http://vogmae.net.au/vog/2000/11/welcome/|date=2000-11-27|archiveurl=https://web.archive.org/web/20040108152653/http://hypertext.rmit.edu.au/vog/vog_archive/000082.html|archivedate=2004-01-08|lang=en}}</ref><ref name="milesvideo2">{{Cite web|url=http://hypertext.rmit.edu.au/vog/12.2000/27.11.00.html|title=vog|last=Miles|first=Adrian|date=2000-11-27|archiveurl=https://web.archive.org/web/20010723205211/http://hypertext.rmit.edu.au/vog/12.2000/27.11.00.html|archivedate=2001-07-23|lang=en}}</ref>. 2004 жылы Стив Гарфилд өзінің жеке влогын ашып, биылғы жылды «бейне блог жылы» деп жариялады.<ref name="garfieldyearoftheblog">{{Cite web|url=http://homepage.mac.com/stevegarfield/videoblog/year_of.html|title=2004: The Year of the Video Blog|last=Garfield|first=Steve|lang=en|date=2004-01-01|archiveurl=https://web.archive.org/web/20041231011613/http://homepage.mac.com/stevegarfield/videoblog/year_of.html|archivedate=2004-12-31}}</ref><ref name="garfieldyearoftheblog2">{{cite web|url=http://stevegarfield.blogs.com/videoblog/2004/01/index.html|title=2004: The Year of the Video Blog|last=Garfield|first=Steve|date=2004-01-01|work=Steve Garfield's Video Blog|lang=en|publisher=Steve Garfield|archiveurl=https://www.webcitation.org/5yDB54ARH?url=http://stevegarfield.blogs.com/videoblog/2004/01/index.html|archivedate=2011-04-25}}</ref> Майлз бен Гарфилдтің осы болжамын орындау үшін күресте көп ұзамай олардың онлайн әріптестері Джей Дедман, Питер Ван Дик, Андреас Хогстрап Педерсен және Кристоф Баутен қосылды, Yahoo! Groups құру арқылы бейне блогтарға арналған топтар.<ref name="yahoogroups">{{Cite web|url=http://tech.groups.yahoo.com/group/videoblogging/messages/1|lang=en|title=Yahoo! Groups: Videoblogging|publisher=Yahoo! Groups|date=2004-05-31|archiveurl=https://www.webcitation.org/69S8JWiZw?url=http://tech.groups.yahoo.com/group/videoblogging/messages/1|archivedate=2012-07-26}}</ref> Бейне блогтардың танымалдылығының күшті өсуі 2005 жылдан бастап пайда болды. [[Yahoo!]] сайтында Videoblogging тобының саны 2005 жылы күрт өсті.<ref name="businessweek_pioneers">Those darn video blogging pioneers [http://www.businessweek.com/the_thread/blogspotting/archives/2005/08/those_darn_vide.html?campaign_id=rss_blog_blogspotting BusinessWeek] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110914205815/http://www.businessweek.com/the_thread/blogspotting/archives/2005/08/those_darn_vide.html?campaign_id=rss_blog_blogspotting |date=2011-09-14 }}</ref><ref name="wired_vlogging">Blogging + Video = Vlogging [https://archive.today/20120917203720/www.wired.com/entertainment/music/news/2005/07/68171 Wired News]</ref> Бүгінгі күнге дейін ең танымал [[YouTube]] бейне бөлісу сайты 2005 жылдың ақпанында құрылды. 2006 жылдың шілдесіне қарай ол күн сайын 100 миллион бейне қаралымы және күніне 65 мың жаңа қосымшасы бар ең танымал веб-сайттар арасында бесінші орынға ие болды.<ref name="usatoday100million">{{cite news|url=https://www.usatoday.com/tech/news/2006-07-16-youtube-views_x.htm|title=YouTube serves up 100 million videos a day online|work=USA Today|publisher=Gannett Co. Inc.|date=2006-07-16|lang=en|accessdate=2017-09-29|archivedate=2006-08-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20060814024104/http://www.usatoday.com/tech/news/2006-07-16-youtube-views_x.htm}}</ref> Көптеген [[ашық код]]ты [[Мазмұнды басқару жүйесі|мазмұнды басқару жүйе]]лері блогерлерге өздерінің бейне блог сайттарын құруға және басқаруға мүмкіндік бере отырып, бейне ақпараттың мазмұнға қосылуын қамтамасыз етті. Сонымен қатар, ұялы телефондарды сандық камералармен байланыстыру бейне мазмұнын интернетте бірден жариялауға мүмкіндік берді ол жазылғандай.<ref name="journalism_mobile_blogging">[http://www.journalism.co.uk/2/articles/530925.php Mobile blogging for journalists] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151120235543/http://www.journalism.co.uk/2/articles/530925.php |date=2015-11-20 }}</ref> 2013 жылдан 2019 жылға дейін YouTube-те ең танымал швед блогері Феликс Челбергтің [[PewDiePie]] бүркеншік атымен танымал аккаунты болды. 2019 жылдың 15 сәуірінде «[[T-Series]]<nowiki/>» үнділік арнасы бірінші орынға шықты. 2019 жылдың мамыр айында «T-Series» Бейне хостинг тарихында бірінші болып 100 миллион жазылушыны жинады.<ref>{{Cite news|accessdate=2019-10-21|title=Назван самый популярный YouTube-блогер на планете|url=https://lenta.ru/news/2019/05/29/tseries/|archivedate=2019-10-22|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191022160903/https://lenta.ru/news/2019/05/29/tseries/}}</ref> 2010 жылдары [[челлендж]]дер влогтарда кеңінен таралды, кейбір зерттеушілер тіпті оларға арналған бейне блогтың ерекше түрін ажыратады.<ref>{{мақала| авторы = Ардальянова А. Ю.; Абросимова Е. Е.| тақырыбы = Подростки и видеоблоги: опыт пилотажного исследования| шынайы атауы = Подростки и видеоблоги: опыт пилотажного исследования| сілтеме = | тілі = орысша| жауапты = Ардальянова Анна Юрьевна — социология ғылымдарының кандидаты, Қиыр Шығыс федералды университеті Гуманитарлық ғылымдар мектебі Әлеуметтік және психологиялық ғылымдар департаментінің доценті; Абросимова Евгения Евгеньевна — Владивосток мемлекеттік экономика және сервис университеті Ғылыми-зерттеу жобалар орталығының кіші ғылыми қызметкері| баспа авторы = | басылым = Многомерные статистические модели и их применение в социологических исследованиях детства: материалы Всероссийской молодежной научной школы-конференции. Дальневосточный федеральный университет, Владивосток, 6—8 июня 2017 года| түрі = Сборник выступлений| орны = Владивосток| баспасы = Дальневосточный федеральный университет| жыл = 2017| томы = | нөмірі = | беттері = 84—88| isbn = 978-5-00045-483-1| issn = }}</ref> == Бейне блогтар саласындағы маңызды оқиғалар == * 2005, қаңтар — Нью-Йоркте өткен алғашқы влоггерлер конференциясы.<ref>Watch me@Vlog [http://timesofindia.indiatimes.com/Cities/City_Supplements/Delhi_Times/Watch_meVlog/articleshow/msid-1184088,curpg-1.cms The Times of India] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071014104849/http://timesofindia.indiatimes.com/Cities/City_Supplements/Delhi_Times/Watch_meVlog/articleshow/msid-1184088,curpg-1.cms |date=2007-10-14 }}</ref> * 2006, қараша — Сан-Францискода бірінші жыл сайынғы влоггерлерді марапаттау.<ref>A Night at the Vloggies [http://www.redherring.com/Article.aspx?a=19588&hed=A+Night+at+the+Vloggies Red Herring]{{Недоступная ссылка|date=2017-09|bot=InternetArchiveBot}}</ref> * 2007, мамыр және тамыз — «[[The Wall Street Journal|Уолл-стрит джорнел»]] әжесін орналастырады журналдың жеке бөлімінің бірінші бетінде.<ref>[http://online.wsj.com/article/SB117880450303898581-search.html?slide=5 The Wall Street Journal] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110624060658/http://online.wsj.com/article/SB117880450303898581-search.html?slide=5 |date=2011-06-24 }}</ref><ref>{{cite news|url=http://online.wsj.com/article/SB117876177359697968.html?mod=googlewsj|title=Using YouTube for Posterity|author=Jessica E. Vascellaro|work=Wall Street Journal|page=D1|date=2007-05-10|accessdate=2011-09-01|archivedate=2011-06-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110624060638/http://online.wsj.com/article/SB117876177359697968.html?mod=googlewsj}}</ref> Тамыз айында ол [[ABC World News|ABC жаңалықтары]]нда ұсынылды, осылайша егде жастағы адамдар қазір әлемдік онлайн бейнеге қатысып жатқанын көрсетеді.<ref>{{cite web|url=http://abcnews.go.com/Video/playerIndex?id=3459908|title=The Elderly YouTube Generation|date=2007-08-08|archiveurl=https://www.webcitation.org/69S8KCH3m?url=http://abcnews.go.com/Video/playerIndex?id=3459908|archivedate=2012-07-26}}</ref> * 2010, қараша-нақты адамдар мен виртуалды аватарлардың влогтарын біріктіру арқылы толық түсірілген фильм туралы хабарлама (VLOGGERthemovie.net); ол 2011 жылы шығарылуы керек еді.<ref>{{Imdb title|1838731|Vlogger (2011) - IMDb}}</ref> == Тағы қараңыз == * [[Подкастинг]] * [[Блог]] == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://quod.lib.umich.edu/cgi/t/text/text-idx?c=postid;cc=postid;q1=Winter%202007;rgn=main;view=text;idno=pid9999.0005.106 A Certain Tendency in Videoblogging and Rethinking the Rebirth of the Author, academic essay on videoblogging]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111214075200/http://quod.lib.umich.edu/cgi/t/text/text-idx?c=postid;cc=postid;q1=Winter%202007;rgn=main;view=text;idno=pid9999.0005.106 |date=2011-12-14 }} * [https://web.archive.org/web/20080828135518/http://www.esotericrabbit.com/essays/post_cinema.pdf A Post-Cinema of Distractions: On the Genealogical Constitution of Personal Videoblogging, academic essay on videoblogging] [[Санат:Кино мен бейне технологиясы]] [[Санат:Интернет-телевизия]] [[Санат:Желілік қауымдастықтар]] [[Санат:Бейне блогтар]] [[Санат:Журналист]] [[Санат:Азаматтық медиа]] etof8rlyqghm2w4jr0ctht0j2kyuppd 10 760880 3481892 3479143 2025-06-21T11:55:15Z Nurtenge 93712 3481892 wikitext text/x-wiki {{Навигациялық кесте |аты = Eurovision ән байқауы 2026 |state = {{{state<includeonly>|collapsed</includeonly>}}} |тізім_стиль = hlist |тақырып = [[Сурет:EuroAustria.svg|15px]] [[Eurovision ән байқауы 2026]] |nowrapitems = yes |бөлім1 = Қатысушы<br />елдер |тізім1 = {{Navbox|child |бөлім1 = Финалист елдер |тізім1 = {{Ту|Аустрия}} [[Аустрия Eurovision ән байқауында|Аустрия]] • {{Ту|Германия}} [[Германия Eurovision ән байқауында|Германия]] • {{Ту|Испания}} [[Испания Eurovision ән байқауында|Испания]] • {{Ту|Ұлыбритания}} [[Ұлыбритания Eurovision ән байқауында|Ұлыбритания]] |бөлім2 = Жартылай<br />финалист<br />елдер |тізім2 = {{Ту|Албания}} [[Албания Eurovision ән байқауында|Албания]] • {{Ту|Грекия}} [[Грекия Eurovision ән байқауында|Грекия]] • {{Ту|Дания}} [[Дания Eurovision ән байқауында|Дания]] • {{Ту|Люксембург}} [[Люксембург Eurovision ән байқауында|Люксембург]] • {{Ту|Мальта}} [[Мальта Eurovision ән байқауында|Мальта]] • {{Ту|Нидерланд}} [[Нидерланд Eurovision ән байқауында|Нидерланд]] • {{Ту|Норвегия}} [[Норвегия Eurovision ән байқауында|Норвегия]] • {{Ту|Сербия}} [[Сербия Eurovision ән байқауында|Сербия]] • {{Ту|Финляндия}} [[Финляндия Eurovision ән байқауында|Финляндия]] • {{Ту|Швейцария}} [[Швейцария Eurovision ән байқауында|Швейцария]] • {{Ту|Швеция}} [[Швеция Eurovision ән байқауында|Швеция]] }} |асты = {{icon|Commons}} '''[[c:Category:Eurovision Song Contest 2026|Ортаққор]]''' • {{Icon|Category}} '''[[:Санат:Eurovision ән байқауы 2026|Санат]]''' }}<noinclude> {{Collapsible option}} [[Санат:Навигациялық үлгілер:Жылдар бойынша Eurovision ән байқауындағы әндер|2026]] </noinclude> 6jpu7q9lbibf6sycb94q6j87fzupj5d 3 761066 3481808 3480497 2025-06-21T06:13:16Z Punne 169238 Жауап беру 3481808 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Punne}} -- [[Қатысушы:Sibom|Sibom]] ([[Қатысушы талқылауы:Sibom|талқылауы]]) 14:09, 2025 ж. маусымның 16 (+05) :Hallo, ich bin leider nur des Deutschen und des Englischen mächtig. Seit ich vor etwa zehn Jahren Kasachstan besucht, und vor allem Öskemen wie auch seine schöne Umgebung kennenlernen durfte, ist mein Interesse wach geblieben; darum lasse ich mir in unregelmäßigen Abständen Artikel aus der kasachischen Wikipedia übersetzen. Mehr werde ich wohl nicht beitragen können, fürchte ich. :) [[Қатысушы:Punne|Punne]] ([[Қатысушы талқылауы:Punne|талқылау]]) 11:13, 2025 ж. маусымның 21 (+05) 035v052gvu3scvnmyaqpajat6km0kdw 1 761175 3481793 3481325 2025-06-21T05:13:25Z Arystanbek 14348 /* Уильям, Уэльс ханзадасы → Уэльс ханзадасы Уильям */ 3481793 wikitext text/x-wiki == Уильям, Уэльс ханзадасы → Уэльс ханзадасы Уильям == [[Уэльс ханзадасы Джордж|Ұлы туралы мақала]] осы форматта жазылған, жалпы монарх отбасы туралы мақаланың барлығын осындай форматқа ауыстырған дұрысырақ болады деп ойлаймын. "Уильям, Уэльс ханзадасы" дегеннен көрі қазақ тілінде осы формат дұрыс сияқты. -- [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылау]]) 18:11, 2025 ж. маусымның 19 (+05) {{like|username=Arystanbek}} :{{Қолдаймын}} [[Қатысушы:1nter pares|1nter pares]] ([[Қатысушы талқылауы:1nter pares|талқылау]]) 18:18, 2025 ж. маусымның 19 (+05) bexhnsk9im4ly6dxmozn72eu7fu38bq 11 761188 3481791 3481419 2025-06-21T04:44:42Z Arystanbek 14348 /* орфографиялық қате */ Жауап беру 3481791 wikitext text/x-wiki == орфографиялық қате == құтыдағы бетіңізде сөзінде бір т артықша боп тұр, түзеп жіберіңіздер. --[[Қатысушы:Janabaevazizbek|Janabaevazizbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Janabaevazizbek|талқылау]]) 00:23, 2025 ж. маусымның 20 (+05) :@[[Қатысушы:Janabaevazizbek|Janabaevazizbek]] түзедім <em><span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span></em> ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 09:44, 2025 ж. маусымның 21 (+05) lmlhzug0geimb1wm35q6ay4wzice32c 3 761212 3481655 2025-06-20T12:11:39Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3481655 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Аруки}} -- [[Қатысушы:Sibom|Sibom]] ([[Қатысушы талқылауы:Sibom|талқылауы]]) 17:11, 2025 ж. маусымның 20 (+05) 3fogufhu0schva41fcemzhwkzk8optb 3 761213 3481656 2025-06-20T12:15:57Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3481656 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=0 Bismarck 0}} -- [[Қатысушы:GanS NIS|<span style="text-shadow:gray 4px 4px 3px;"><font face="AR Cena" color="black"><b>Fани</b></font></span>]] ([[Қатысушы талқылауы:GanS NIS|талқылауы]]) 17:15, 2025 ж. маусымның 20 (+05) prxw3iqmvnwd836jp1hxgmvw4avv4ej 3 761214 3481658 2025-06-20T12:23:53Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3481658 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=OmegaAndromedae}} -- [[Қатысушы:GanS NIS|<span style="text-shadow:gray 4px 4px 3px;"><font face="AR Cena" color="black"><b>Fани</b></font></span>]] ([[Қатысушы талқылауы:GanS NIS|талқылауы]]) 17:23, 2025 ж. маусымның 20 (+05) 2viix0lxrvp3h1h5rvcudvg8mw8iko7 3 761215 3481659 2025-06-20T12:30:30Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3481659 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=РОЗАЛИЯ}} -- [[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 17:30, 2025 ж. маусымның 20 (+05) mxitw62l6zuy8oy9bur7mxxecj9pb0s 3 761216 3481667 2025-06-20T13:07:47Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3481667 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=مهند على جابر}} -- [[Қатысушы:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов]] ([[Қатысушы талқылауы:Нұрлан Рахымжанов|талқылауы]]) 18:07, 2025 ж. маусымның 20 (+05) 0025irzv7x9ybnwwls1jke5jd4jo156 3 761217 3481682 2025-06-20T13:50:45Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3481682 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Azafazanaza}} -- [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 18:50, 2025 ж. маусымның 20 (+05) o3z6y5nqg0awn32io3cxr5gn5c8vd10 0 761218 3481690 2025-06-20T14:20:16Z Ерден Карсыбеков 3744 Жаңа бетте: [[Сурет:Olympisch Stadion Antwerp 1.jpg|нобай|360px|[[Антверпен]]нің Олимпиялық стадионы]] [[Сурет:Premier tour du 5000 mètres des JO 1920, Guillemot devant Nurmi.jpg|нобай|5000 метрге жүгіру сайысында]] [[1920 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары|VII Олимпиада ойындарында]] Олимпиада ойындарындағы жеңіл атлетика|жеңі... 3481690 wikitext text/x-wiki [[Сурет:Olympisch Stadion Antwerp 1.jpg|нобай|360px|[[Антверпен]]нің Олимпиялық стадионы]] [[Сурет:Premier tour du 5000 mètres des JO 1920, Guillemot devant Nurmi.jpg|нобай|5000 метрге жүгіру сайысында]] [[1920 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары|VII Олимпиада ойындарында]] [[Олимпиада ойындарындағы жеңіл атлетика|жеңіл атлетика сайыстары]] 15–23 тамыз аралығында өткізілді. Бағдарламаға ерлер арасындағы 29 сайыс түрі енген. Оларға 25 елден келген 509 спортшы қатысқан. == Медальдар санағы == <small>(Әр санаттағы ең көп медаль саны '''қалың қаріппен''' жазылған)</small> {| class="wikitable" border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" !Орын !! Ел!!bgcolor="gold"| Алтын!!bgcolor="silver"| Күміс!!bgcolor="cc9966"| Қола!! Барлығы |- bgcolor="#FFFFFF" align="right" | <center>1</center> | align="left" | {{USA}} | style="background:#F7F6A8;" | <center>'''9'''</center> | style="background:#DCE5E5;" | <center>'''12'''</center> | style="background:#FFDAB9;" | <center>8</center> | <center>'''29'''</center> |- bgcolor="#FFFFFF" align="right" | <center>2</center> | align="left" | {{FIN}} | style="background:#F7F6A8;" | <center>'''9'''</center> | style="background:#DCE5E5;" | <center>4</center> | style="background:#FFDAB9;" | <center>3</center> | <center>16</center> |- bgcolor="#FFFFFF" align="right" | <center>3</center> | align="left" | {{GBR}} | style="background:#F7F6A8;" | <center>4</center> | style="background:#DCE5E5;" | <center>4</center> | style="background:#FFDAB9;" | <center>4</center> | <center>12</center> |- bgcolor="#FFFFFF" align="right" | <center>4</center> | align="left" | [[Сурет:Flag of Italy (1861–1946).svg|24px|]] [[Италия]] | style="background:#F7F6A8;" | <center>2</center> | style="background:#DCE5E5;" | <center>0</center> | style="background:#FFDAB9;" | <center>2</center> | <center>4</center> |- bgcolor="#FFFFFF" align="right" | <center>5</center> | align="left" | {{SWE}} | style="background:#F7F6A8;" | <center>1</center> | style="background:#DCE5E5;" | <center>3</center> | style="background:#FFDAB9;" | <center>'''10'''</center> | <center>14</center> |- bgcolor="#FFFFFF" align="right" | <center>6</center> | align="left" | {{FRA}} | style="background:#F7F6A8;" | <center>1</center> | style="background:#DCE5E5;" | <center>2</center> | style="background:#FFDAB9;" | <center>1</center> | <center>4</center> |- bgcolor="#FFFFFF" align="right" | <center>7</center> | align="left" | [[Сурет:Red Ensign of South Africa (1912–1951).svg|24px|]] [[Оңтүстік Африка Одағы]] | style="background:#F7F6A8;" | <center>1</center> | style="background:#DCE5E5;" | <center>1</center> | style="background:#FFDAB9;" | <center>1</center> | <center>3</center> |- bgcolor="#FFFFFF" align="right" | rowspan=2| <center>8</center> | align="left" | [[Сурет:Flag of Canada (1868–1921).svg|24px|]] [[Канада]] | style="background:#F7F6A8;" | <center>1</center> | style="background:#DCE5E5;" | <center>0</center> | style="background:#FFDAB9;" | <center>0</center> | <center>1</center> |- bgcolor="#FFFFFF" align="right" | align="left" | {{NOR}} | style="background:#F7F6A8;" | <center>1</center> | style="background:#DCE5E5;" | <center>0</center> | style="background:#FFDAB9;" | <center>0</center> | <center>1</center> |- bgcolor="#FFFFFF" align="right" | rowspan=3| <center>10</center> | align="left" | {{AUS}} | style="background:#F7F6A8;" | <center>0</center> | style="background:#DCE5E5;" | <center>1</center> | style="background:#FFDAB9;" | <center>0</center> | <center>1</center> |- bgcolor="#FFFFFF" align="right" | align="left" | {{DEN}} | style="background:#F7F6A8;" | <center>0</center> | style="background:#DCE5E5;" | <center>1</center> | style="background:#FFDAB9;" | <center>0</center> | <center>1</center> |- bgcolor="#FFFFFF" align="right" | align="left" | {{EST}} | style="background:#F7F6A8;" | <center>0</center> | style="background:#DCE5E5;" | <center>1</center> | style="background:#FFDAB9;" | <center>0</center> | <center>1</center> |} == Медалистер == {| class="wikitable" |- align=center |width=100 bgcolor=efefef|'''Дисциплина''' |width=200 bgcolor=gold |'''Алтын''' |width=200 bgcolor=silver|'''Күміс''' |width=200 bgcolor=cc9966|'''Қола''' |- |100 метр |{{ту|АҚШ}} [[Чарльз Паддок]] |{{ту|АҚШ}} [[Моррис Киркси]] |{{ту|Ұлыбритания}} [[Харри Эдвард]] |- |200 метр |{{ту|АҚШ}} [[Аллен Вудринг]] |{{ту|АҚШ}} [[Чарльз Паддок]] |{{ту|Ұлыбритания}} [[Харри Эдвард]] |- |400 метр |[[Сурет:Red Ensign of South Africa (1912–1951).svg|22px|]] [[Бевил Радд]] (ОАО) |{{ту|Ұлыбритания}} [[Гэй Батлер]] |{{ту|Швеция}} [[Нильс Эндаль]] |- |800 метр |{{ту|Ұлыбритания}} [[Альберт Хилл]] |{{ту|АҚШ}} [[Эрл Эби]] |[[Сурет:Red Ensign of South Africa (1912–1951).svg|22px|]] [[Бевил Радд]] (ОАО) |- |1500 метр |{{ту|Ұлыбритания}} [[Альберт Хилл]] |{{ту|Ұлыбритания}} [[Филип Бэкер]] |{{ту|АҚШ}} [[Лоуренс Шилдс]] |- |5000 метр |{{ту|Франция}} [[Жозеф Гийемо]] |{{ту|Финляндия}} [[Пааво Нурми]] |{{ту|Швеция}} [[Эрик Бекман]] |- |10 000 метр |{{ту|Финляндия}} [[Пааво Нурми]] |{{ту|Франция}} [[Жозеф Гийемо]] |{{ту|Ұлыбритания}} [[Джеймс Уилсон (атлет)|Джеймс Уилсон]] |- |110 м кедергілермен |[[Сурет:Flag of Canada (1868–1921).svg|22px|]] [[Эрл Томсон]] |{{ту|АҚШ}} [[Харольд Баррон]] |{{ту|АҚШ}} [[Фредерик Мюррей]] |- |400 м кедергілермен |{{ту|АҚШ}} [[Фрэнк Лумис]] |{{ту|АҚШ}} [[Джон Нортон]] |{{ту|АҚШ}} [[Огаст Деш]] |- |3000 м стиплчез |{{ту|Ұлыбритания}} [[Перси Ходж]] |{{ту|АҚШ}} [[Патрик Флинн]] |[[Сурет:Flag of Italy (1861–1946).svg|22px|]] [[Эрнесто Амбросини]] |- |Эстафета, 4×100 метр |{{ту|АҚШ}} [[Чарльз Паддок]]<br>[[Джексон Шольц]]<br>[[Лорен Мерчисон]]<br>[[Моррис Киркси]] |{{ту|Франция}} [[Рене Лорэйн]]<br>[[Рене Тирард]]<br>[[Рене Мурлон]]<br>[[Эмиль Али-Хан]] |{{ту|Швеция}} [[Агне Хольмстрём]]<br>[[Уильям Петерссон]]<br>[[Свен Мальм]]<br>[[Нильс Сандстрём]] |- |Эстафета, 4×400 метр |{{ту|Ұлыбритания}} [[Сесил Гриффитс]]<br>[[Роберт Линдси (атлет)|Роберт Линдси]]<br>[[Джон Эйнсуорт-Дэвис]]<br>[[Гэй Батлер]] |[[Сурет:Red Ensign of South Africa (1912–1951).svg|22px|]] [[Хеннинг Дэвил]]<br>[[Клэренс Олдфилд]]<br>[[Джек Оостерлаак]]<br>[[Бевил Радд]] |{{ту|Франция}} [[Джорджс Андре]]<br>[[Гастон Фери]]<br>[[Морис Делварт]]<br>[[Андреа Диво]] |- |3000 метр командалар |{{ту|АҚШ}} [[Хорэйс Браун]]<br>[[Альфред Шардт]]<br>[[Айвэн Дрессер]]<br>[[Ларри Шилдс (атлет)|Ларри Шилдс]]<br>[[ Майк Девани ]] |{{ту|Ұлыбритания}} [[Чарльз Блевитт]]<br>[[Альберт Хилл]]<br>[[Уильям Сигроу]]<br>[[Дункан Макфи]]<br>[[Перси Ходж]] |{{ту|Швеция}} [[Эрик Бэкмен]]<br>[[Свен Лундгрен]]<br>[[Эдвин Уайд]]<br>[[Джозеф Хольснер]]<br>[[Джон Зандер]] |- |Жеке кросс |{{ту|Финляндия}} [[Пааво Нурми]] |{{ту|Швеция}} [[Эрик Бэкмен]] |{{ту|Финляндия}} [[Хейкки Лииматайнен]] |- |Командалық кросс |{{ту|Финляндия}} [[Пааво Нурми]]<br>[[Хейкки Лииматайнен]]<br>[[Теодор Коскенниеми]]<br>[[Илмари Весамаа]]<br>[[Эйно Растас]]<br>[[Ханнес Мейттинен]] |{{ту|Ұлыбритания}} [[Джеймс Уилсон (атлет)|Джеймс Уилсон]]<br>[[Фрэнк Хегарти]]<br>[[Альфред Николс]]<br>[[Кристофер Воус]]<br>[[Уолтер Фримэн]]<br>[[Ларри Камминс]] |{{ту|Швеция}} [[Эрик Бэкмен]]<br>[[Густаф Мэттссон]]<br>[[Хилдинг Экман]]<br>[[Вернер Магнуссон]]<br>[[Ларс Хедвалл]]<br>[[Кнут Альм]] |- |Марафон |{{ту|Финляндия}} [[Ханнес Колехмайнен]] |{{ту|Эстония}} [[Юри Лоссман]] |[[Сурет:Flag of Italy (1861–1946).svg|24px|]] [[Валерио Арри]] |- |3 км жүру |[[Сурет:Flag of Italy (1861–1946).svg|24px|]] [[Уго Фригерио]] |{{ту|Аустралия}} [[Джордж Паркер (атлет)|Джорд Паркер]] |{{ту|АҚШ}} [[Ричард Ремер]] |- |10 км жүру |[[Сурет:Flag of Italy (1861–1946).svg|24px|]] [[Уго Фригерио]] |{{ту|АҚШ}} [[Джозеф Пирмэн]] |{{ту|Ұлыбритания}} [[Чарльз Ганн (атлет)|Чарльз Ганн]] |- |Ұзындыққа секіру |{{ту|Швеция}} [[Уильям Петерссон]] |{{ту|АҚШ}} [[Карл Джонсон (атлет)|Карл Джонсон]] |{{ту|Швеция}} [[Эрик Абрахамссон]] |- |Үш қарғып секіру |{{ту|Финляндия}} [[Вильо Никич]] |{{ту|Швеция}} [[Фольк Йенссон]] |{{ту|Швеция}} [[Эрик Эльмлёф]] |- |Биікке секіру |{{ту|АҚШ}} [[Ричмонд Лэндон]] |{{ту|АҚШ}} [[Харольд Мюллер]] |{{ту|Швеция}} [[Бо Экелунд]] |- |Таяқпен секіру |{{ту|АҚШ}} [[Фрэнк Фосс]] |{{ту|Дания}} [[Хенри Петерсен]] |{{ту|АҚШ}} [[Эдвин Майерс]] |- |Ядро лақтыру |{{ту|Финляндия}} [[Вилле Перхеле]] |{{ту|Финляндия}} [[Элмер Никландер]] |{{ту|АҚШ}} [[Харри Лайвседж]] |- |Жүкті лақтыру |{{ту|АҚШ}} [[Патрик Макдональд]] |{{ту|АҚШ}} [[Патрик Райан]] |{{ту|Швеция}} [[Карл Линд]] |- |Диск лақтыру |{{ту|Финляндия}} [[Элмер Никландер]] |{{ту|Финляндия}} [[Армас Тайпале]] |{{ту|АҚШ}} [[Огастас Поуп]] |- |Балға лақтыру |{{ту|АҚШ}} [[Патрик Райан]] |{{ту|Швеция}} [[Карл Линд]] |{{ту|АҚШ}} [[Басил Беннетт]] |- |Найза лақтыру |{{ту|Финляндия}} [[Джонни Миирё]] |{{ту|Финляндия}} [[Юрхо Пелтонен]] |{{ту|Финляндия}} [[Пекка Йохансон]] |- |Бессайыс |{{ту|Финляндия}} [[Ээро Лехтонен]] |{{ту|АҚШ}} [[Эверетт Брэдли]] |{{ту|Финляндия}} [[Хуго Лахтинен]] |- |Онсайыс |{{ту|Норвегия}} [[Хельге Лёвланд]] |{{ту|АҚШ}} [[Брутус Хамильтон]] |{{ту|Швеция}} [[Бертиль Ульсон]] |} == Қатысқан елдер == {| | * {{USA}} <small>(90)</small> * {{AUS}} <small>(4)</small> * {{BEL}} <small>(42)</small> * [[Сурет:Flag of Greece (1828-1978).svg|24px|]] [[Грекия]] <small>(9)</small> * {{DEN}} <small>(18)</small> * {{NZL}} <small>(2)</small> * {{JPN}} <small>(11)</small> * {{ESP}} <small>(14)</small> * [[Сурет:Flag of Italy (1861–1946).svg|24px|]] [[Италия]] <small>(24)</small> |width=50| |valign=top| * [[Сурет:Flag of Canada (1868–1921).svg|24px|]] [[Канада]] <small>(14)</small> * {{LUX}} <small>(7)</small> * {{MON}} <small>(2)</small> * [[Сурет:Flag of Egypt (1882-1922).svg|24px|]] [[Мысыр]] <small>(2)</small> * {{NED}} <small>(11)</small> * {{NOR}} <small>(16)</small> * {{ту|Ұлыбритания}} [[Оңтүстік Африка]] <small>(13)</small> * {{GBR}} <small>(41)</small> * [[Сурет:British Raj Red Ensign.svg|24px|]] [[Үндістан]] <small>(3)</small> |width=50| |valign=top| * {{FIN}} <small>(26)</small> * {{FRA}} <small>(59)</small> * {{ту|Чехия}} [[Чехословакия]] <small>(16)</small> * {{CHI}} <small>(2)</small> * {{SUI}} <small>(13)</small> * {{SWE}} <small>(63)</small> * {{EST}} <small>(7)</small> |} {{1920 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары}} {{Олимпиада ойындарындағы жеңіл атлетика}} [[Санат:1920 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары]] [[Санат:Олимпиада ойындарындағы жеңіл атлетика]] stcgbv5r2notepttvusddgcd36mkwjd 2 761219 3481691 2025-06-20T14:27:03Z Ziyarat Kambatyr 107213 Жаңа бетте: {{Жазушы|<nowiki>нобай]]</nowiki>|Есімі=Үміт Қыранқызы Битенова|Суреті=Үміт Битенова жеке шығармашылық кешінде.jpg|Туған күні=04.02.1964|Туған жері=[[Жамбыл облысы]], {{туғанжері|Мерке ауданы|}}|Азаматтығы={{KAZ}}|Марапаттары={{{!}} {{!}}{{!}}{{!}}{{Құрмет ордені}}{{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл... 3481691 wikitext text/x-wiki {{Жазушы|<nowiki>нобай]]</nowiki>|Есімі=Үміт Қыранқызы Битенова|Суреті=Үміт Битенова жеке шығармашылық кешінде.jpg|Туған күні=04.02.1964|Туған жері=[[Жамбыл облысы]], {{туғанжері|Мерке ауданы|}}|Азаматтығы={{KAZ}}|Марапаттары={{{!}} {{!}}{{!}}{{!}}{{Құрмет ордені}}{{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}}{{ҚР тәуелсіздігіне 30 жыл медалі}} {{!}}} <big>|Мансабы=[[ақын]], [[жазушы]], [[композитор]], [[журналист]]}}'''<big>Үміт Қыранқызы Битенова</big>''' <big>- Қоғам қайраткері. Ақын. Журналист. Жазушы. Айтыскер және әнші-сазгер. [[1964 жыл|1964 жылы]] 4 ақпан [[Жамбыл облысы]], [[Меркі ауданы]], [[Меркі]] ауылында дүниеге келген</big>.<ref>{{cite web|url=http://sagyntaev-talas.mektebi.kz/tlek/151-bitenova-mt-yranyzy.html|title=Битенова Үміт Қыранқызы|author=|date=2020-04-23|work=|publisher=Жамбыл облысы әкімдігінің білім басқармасы|accessdate=2025-02-09|lang=kk}}</ref> == Өмірбаяны == 1964 жылы 4 ақпанда [[Жамбыл облысы]], [[Меркі ауданы]], [[Меркі]] ауылында туған.[[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Үшарал (Талас ауданы)]] ауылында туып-өскен. [[ Ұлы жүз]], [[ Дулат]] , [[Сиқым]] руының тумасы. [[Шымыр]] [[Байтана]] руының келіні. == Білімі == * 1981 жылы [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Үшарал (Талас ауданы)]] ауылындағы Үшарал орта мектебін (қазіргі Әбдір Сағынтаев атындағы) үздік бағамен тәмамдаған. * 1985 жылы Шымкент қаласындағы [[Оңтүстік Қазақстан университеті|М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университеті]] (бұрынғы Н.Крупская атындағы Педагогикалық институттың) филология факультетінің қазақ тілі мен әдебиеті бөлімін және шетел тілдері факультетінің ағылшын тілі бөлімін үздік бітіріп, мұғалім квалификациясын алған. * 2017 жылы Қаратау қаласындағы [[Қаратау технология, білім және бизнес колледжін]] құқықтану мамандығы бойынша тәмамдаған, біліктілік дәрежесі - кеңесші-заңгер. == Қызметі == * 1985-1993 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] Қызыләуіт ауылының Ильич атындағы және Талас кеңшарының (қазіргі Ә. Сағынтаев атындағы) Үшарал орта мектептерінде қазақ тілі мен әдебиеті, ағылшын тілі пәндерінен сабақ беріп, директордың оқу-тәрбие ісі жөніндегі орынбасары болып жұмыс істеген. * 1989-1994 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] аудандық Кеңесінің депутаты. * 1993-2005 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Қаратау (қала)|Қаратау қаласы]] мектеп-лицейде және А.Байтұрсынұлы атындағы мектеп-гимназияда оқу-тәрбие ісінің меңгерушісі, психологы, мектеп-лицейдің директоры қызметін атқарған. * 2005-2022 жылдары [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] Қаратау қаласындағы Талас ауданы әкімдігінің мәдениет және тілдерді дамыту бөлімі Ұлбике ақын атындағы мәдениет орталығында шығармашылық бөлім жетекшісі болды. * 2023 жылдың 23 қаңтарынан бастап "Aulieata-Media" ЖШС-індегі Жамбыл облыстық "Ақ жол" газетінің тілшісі. == Қоғам өміріндегі орны == * [[Қазақстан жазушылар одағы]] (2012 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан журналистер одағы]] (2003 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан Авторлары Қоғамы]] (2004 ж.) мүшесі. * [[Қазақстан театр қайраткерлері одағы]] (2010 ж.) мүшесі. * Жамбыл облыстық Ардагерлер кеңесінің (2020 ж.) Пленум мүшесі және Төралқа мүшесі; * Жетінші шақырылған (2021-2026 ж.) Талас аудандық Мәслихатының депутаты; [[Сурет:Үміт_Битенова_медаль.jpg|нобай]] == Марапаттары == * [[Қазақстан Республикасы Білім беру ісінің құрметті қызметкері|Қазақстан Республикасы білім беру ісінің үздігі]] (2000 ж.). * [[Мәдениет саласының үздігі]] (2013 ж.). * Қарағандыда (2000 ж.) өткен мұғалімдердің I Республикалық олимпиадасының жеңімпазы. * Жамбыл облысының (2013 ж.) «Жыл патриоты». * Талас ауданының (2014 ж.) Құрметті азаматы. * Жамбыл облысы Әкімі Сыйлығының (2018 ж) иегері. * [[Құрмет ордені]] (2022 ж.). * [[Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 20 жыл медалі]] * [[Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне 30 жыл медалі]] * Жамбыл облысы әкімінің «Облысқа сіңірген еңбегі үшін» медалі * «Avrasya Sanat, Kültür, Edebiyat ve Bilim dernekleri Federasyonu» мен «Жазуучулардын жана чыгармачыл Ишмерлердин Эл аралык Бирлиги» ұйымдастырған «ТҮРК ДҮЙНӨСҮНҮН ЗАЛКАР ЖАЗУУЧУСУ, АКЫНЫ» атты (2020 ж) Халықаралық фестивальдің 1-орын жеңімпазы, лауреат. * Халықаралық Э.Иманалиев атындағы әдеби сыйлығының (2020 ж) иегері. == Шығармашылығы == * Өлеңдері «Қазақстан жас ақындарының антологиясы» (Астана-2000ж) және «Жамбыл облысы ақын-жазушыларының шығармалары» (Алматы-1999ж) жинақтарына, «Жыр маржаны» атты он томдық қазақ поэзиясының (Mereke baspasy-2014) антологиясына енгізілген. * «Ауады да тұрады аңсарым», «Көңіл күнделігі», «Шын ғашықтар қосылмайды деген кім», «Мендегі іңкәр махаббат» атты жыр кітаптарының, «Мен сүйген жар», «Қай жерден кетті қателік» атты прозалық кітаптардың авторы. * «Балабақшадан басталған» атты (2019 ж) мемуарлық кітаптың авторы. Республикалық комиссия шешіміне орай, қоғамдық маңызы бар әдебиет ретінде осы кітап (2022 ж) қайтадан мемлекеттік тапсырыспен жарық көрді. * 2023 жылы «Ешкімге айтпаған сырларым» атты жыр кітабы мемлекеттік тапсырыспен жарыққа шықты. * 2023 жылы «Қар астындағы жауқазын» атты жыр кітабы Жамбыл облысы әкімінің қолдауымен жарыққа шықты. * Қазақстан танымал эстрада жұлдыздары орындап жүрген "Қыздар-ай, қыздар","Мені ойлап қам жемеші, Мама", "Ақ қанат көбелек аппақ қар", "Сен мені сағынбайсың ба?" секілді және т.б. әндердің авторы. [[Сурет:Қамбатыровтар_Отбасы.jpg|нобай]] == Отбасылық жағдайы == Отбасылы. Жолдасы - Ербол Қамбатыров. [[ҚР Мәдениет саласының үздігі]]. Айтыскер ақын. Азулы асаба. Үміт Битенова мен жолдасы Ербол Қамбатыров 10 жыл бір партада отырып, бір-біріне ғашық болған сыныптастар. Өмірде де, өнерде де жұптары жазылмай, балаларының қуанышына бөленіп келеді. Бір қызығы, олардың аналары да он жыл бойы бір сыныпта оқыған. Балабақша, мектеп қабырғасынан бірге қол ұстасып, жұптары жазылмай өнегелі отбасын құрған жандардың өмірлік тәжірибесі көпке үлгі. Ұлдары - Бағлан,Жасұлан,Зиярат. == Дереккөздер == {{Дереккөздер}}https://libr.e-taraz.kz/wp-content/uploads/sites/42/2022/03/Bitenova.pdf https://jambyltv.kz/kz/news/28019 https://adebiportal.kz/kz/news/view/umit-bitenova-zastyq-saq-zyrlary__23741 https://qazdauiri.kz/news/umittin-appaq-alemi https://qazaqadebieti.kz/44879/mit-zhyryn-kilep https://qazdauiri.kz/news/sara-sozdin-meimany-umit-bitenova https://kazneb.kz/kk/catalogue/result?flt=simple&q=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0 https://qazaqstan.tv/news/110439/ https://kaz.zakon.kz/redaktsiia-zakonkz/4986243-zhambyl-oblysynda-yntyma-y-zharas-an.html https://z-taraz.kz/bizdi-shatastyrmau-shin-bilezik-ta-yp-oyatyn/ 4bykf7n8tlgkjz59vfl84v5wv2519rp 3 761220 3481702 2025-06-20T15:16:09Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3481702 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Wesen0}} -- [[Қатысушы:Sibom|Sibom]] ([[Қатысушы талқылауы:Sibom|талқылауы]]) 20:16, 2025 ж. маусымның 20 (+05) 3ublls48ckord303deq0obi86fw33c4 3 761221 3481703 2025-06-20T15:23:36Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3481703 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Didactic Cookie}} -- ''<span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span>'' ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 20:23, 2025 ж. маусымның 20 (+05) ftdd0v6ve2tekr40wd2umyno4adlc3d 3 761222 3481704 2025-06-20T16:00:50Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3481704 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Ray Kensington}} -- ''<span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span>'' ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 21:00, 2025 ж. маусымның 20 (+05) f0h18jcayiwtdf6kbyqtjhpvjg1bd5w 0 761223 3481705 2025-06-20T16:11:39Z Epoxa-HH 100258 жаңадан мақала 3481705 wikitext text/x-wiki '''Бірінші Афина теңіз одағы''', сондай-ақ '''Делос одағы''' (Делос [[Симмахия|симмахиясы]]) — б.з.д. 478 жылы құрылған<ref name=":0">''Thomas R. Martin.'' [[iarchive:ancientgreecefro00mart_1|Ancient Greece: From Prehistoric to Hellenistic Times]]. — New Haven and London: Yale University Press, 1996. — ISBN 978-0-300-08493-1. pp. 96, 105–106.</ref> [[Полис (ежелгі қала)|грек полистерінің]] бірлестігі, оған 150-ден 330-ға дейін<ref>''Eric D. Nelson, Susan K. Allard-Nelson.'' [[iarchive:completeidiotsgu0000nels|The Complete Idiot's Guide to Ancient Greece]] — Indianapolis, IN: Alpha, 2005. — ISBN 978-1-592-57273-1. p. 197.</ref> мүше қала қатысқан. Бұл одақтың жетекшісі — [[Ежелгі Афина|Афина]] болды. Одақтың мақсаты — [[Платея түбіндегі шайқас|Платея түбіндегі]] гректердің жеңісімен аяқталған парсылардың Грекияға екінші жорығынан кейін, [[Ахемен әулеті|Парсы империясына]] қарсы күресті жалғастыру еді.<ref>''Joseph Roisman, John C. Yardley.'' [[iarchive:ancientgreecefro0000rois|Ancient Greece From Homer to Alexander: The Evidence]] — Malden and Oxford: Wiley-Blackwell, 2011. — ISBN 978-1-405-12776-9. 18: The Athenian Empire, pp. 246–266.</ref> Делос одағы бастапқыда парсыларға қарсы қорғаныс мақсатында құрылып, тең құқықты полистерді біріктірді, олар Афинаның басшылығын мойындай отырып, қорғаныш іздеді. Бұл одақтың құрылуы Афинаның Анатолиядағы [[Иония|иониялық грек]] отарларына қолдау көрсету ниетіне байланысты болды.<ref>Zagorin, Perez (2009). ''Thucydides, An Introduction for the Common Reader''. Princeton University Press. ISBN 9781400826797. p. 13.</ref> Делос одағы өзінің басты стратегиялық мақсатына жетті — Эгей теңізіндегі парсы күштерін толықтай қуып шықты. Нәтижесінде, келесі елу жыл бойы Парсы Грекия үшін елеулі қауіп төндірмейтін болды. Алайда б.з.д. V ғасырдың ортасына қарай бұл альянс іс жүзінде Афина империясына айналды: Афина толық үстемдік орнатып, одақтастардың тәуелсіздігі барған сайын шектеліп отырды. Одақ мүшелері саясатты айқындау үшін өкілдік жиналысқа қатысып, коалицияға адалдық туралы ант беретін.<ref name=":0" /> Бұл құрылым оның басты бәсекелесі — [[Пелопоннес одағы|Пелопоннес одағына]] ұқсас еді. [[Спарта]] құрлықтағы ең қуатты мемлекет ретінде танымал болса, Афина теңізге бет бұрып, грек әлемінің басты теңіз алпауытына айналды. Спартаның Парсыға қарсы соғыстан шеттетілуінен кейін Афина Эгей теңізі мен [[Кіші Азия|Анатолия]] жағалауындағы бірқатар полистермен бірге грек одағының басына келді. «Делос одағы» атауы қазіргі заманғы ғалымдар қолданатын түсінік: ол одақтың ресми жиналыстары өткен Делос аралының атауынан алынған. Бұл аралдағы Аполлон ғибадатханасында одақтың жиналысы өткізілетін. Ал ежелгі дереккөздерде одақ көбінесе жай ғана «афиналықтар мен олардың одақтастары» деп аталған. Афина теңіз одағын құруда және оны кеңейтуде аса көрнекті рөл атқарған қайраткерлер — [[Аристид]] пен [[Кимон]] болды. Одақтың екінші атауы — Делос одағы — [[Эгей теңізі|Эгей теңізіндегі]] [[Киклад аралдары|Киклад архипелагының]] ортасындағы шағын Делос (қазіргі [[Дилос]]) аралынан шыққан. Бұл арал одақтың қаржылық орталығы болды.<ref>''Peter John Rhodes.'' [[iarchive:historyofclassic0000rhod|A History of the Classical Greek World: 478–323 BC]] — Malden and Oxford: Blackwell Publishing, 2006. — ISBN 978-0-631-22565-2. p. 18.</ref> Аполлон ғибадатханасында одақ мүшелері кеңеске жиналатын, сол жерде одақтың қазынасы да сақталған.<ref>''Фукидид''. История, I, 96</ref> Одақтың қазынасы бастапқыда Делос аралында сақталған болатын, алайда б.з.д. 454 жылы<ref>''James Artz.'' Natural Resources and 5th Century Athenian Foreign Policy: The Effect of Natural Resources on Fifth Century Athenian Foreign Policy and the Development of the Athenian Empire — Saarbrücken: VDM Verlag, 2008. — ISBN 978-3-639-08667-6. p. 2.</ref> [[Перикл]] одақтың қазынасын символдық мәні бар қадам ретінде [[Акрополь (Афина)|Афина акрополіне]] көшірді.<ref>''Eva C. Keuls.'' The Reign of the Phallus: Sexual Politics in Ancient Athen — Berkeley: University of California Press, 1993. — ISBN 978-0-520-07929-8. p. 18.</ref> Делос одағы құрылған сәттен бастап Афина оның басты әскери күші болды, ал одақтастардың көбі салықты (жарнаны) әскермен емес, ақшамен төлеуді жөн көрді. Уақыт өте келе Афина одақтың қаражатын өз мүддесіне пайдалана бастады, мысалы, өзінің теңіздегі үстемдігін нығайту үшін. Бұл жағдай әлсізірек одақтастармен қақтығыстарға алып келді — кей кездері бұл көтеріліске дейін жететін, мысалы, б.з.д. 465 жылы [[Фасос бүлігі|Фасос аралының бүлігі]] сияқты.<ref name=":0" /> Б.з.д. 431 жылы Делос одағының Спарта гегемониясына төндірген қаупі мен Афинаның одаққа үстемдікпен қарауы [[Пелопоннес соғысы|Пелопоннес соғысының]] басталуына себеп болды. Бұл соғыс б.з.д. 404 жылы аяқталып, одақ Спарта қолбасшысы [[Лисандр|Лисандрдың]] бұйрығымен таратылды. Алайда б.з.д. IV ғасырдың бірінші жартысында Спартаның күшеюін бақылаған Афина теңіздегі үстемдігін қайта қалпына келтіру үшін бұл одақты жартылай қайта құрды — бұл жаңа бірлестік [[Бірінші Афина теңіз одағы|Екінші Афина одағы]] деп аталды және ол Шығыс Жерорта теңізіндегі теңіз билігін қайта нығайтуға бағытталды.<ref>Engen, Darel Tai (2010). ''[https://books.google.kz/books?id=qknp_YLDa9kC&pg=PA58&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false Honor and Profit: Athenian Trade Policy and the Economy and Society of Greece, 415-307 B.C.E.]'' University of Michigan Press. ISBN 978-0-472-11634-8. p. 58.</ref> == Дереккөздер == [[Санат:Ежелгі Грекия]] [[Санат:Ежелгі Грекия тарихы]] [[Санат:Пелопоннес соғысы]] js6btgt75ypuf9yo0ueicngbk3ii79c 0 761224 3481710 2025-06-20T17:45:57Z Орел Карл 81620 Жаңа бетте: {{Тұлға |Есімі = Скак Абдуллин |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 20.10.1936 |Туған жері = [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], Шалқар аудан... 3481710 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Скак Абдуллин |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 20.10.1936 |Туған жері = [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]], [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] |Қайтыс болған күні = 19.2.2002 |Қайтыс болған жері = [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақстан]] |Азаматтығы = {{USSR}}<br />{{KAZ}} |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені}} {{!}}} {{{!}} {{!}}{{ХШЖК алтын медалі}}{{!!}}{{ХШЖК күміс медалі}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Скак Абдуллин''' ([[20 қазан]] [[1936 жыл|1936]], [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]], [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] — [[19 ақпан]] [[2002 жыл|2002]], [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]]) — [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] [[Ақтөбе облысы]] [[Шалқар ауданы|Шалқар ауданындағы]] «Айшуақ» кеңшарының шопаны. [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|Еңбек Даңқы орденінің]] толық иегері. == Өмірбаяны == == Дереккөздер == {{дереккөздер}} 0uvtlw16qn9pyvfpb4mu12tlvt75k05 3481712 3481710 2025-06-20T17:47:36Z Орел Карл 81620 3481712 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Скак Абдуллин |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 20.10.1936 |Туған жері = [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]], [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] |Қайтыс болған күні = 19.2.2002 |Қайтыс болған жері = [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақстан]] |Азаматтығы = {{USSR}}<br />{{KAZ}} |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} {{{!}} {{!}}{{ХШЖК алтын медалі}}{{!!}}{{ХШЖК күміс медалі}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Скак Абдуллин''' ([[20 қазан]] [[1936 жыл|1936]], [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]], [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] — [[19 ақпан]] [[2002 жыл|2002]], [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]]) — [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] [[Ақтөбе облысы]] [[Шалқар ауданы|Шалқар ауданындағы]] «Айшуақ» кеңшарының шопаны. [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|Еңбек Даңқы орденінің]] толық иегері. == Өмірбаяны == == Дереккөздер == {{дереккөздер}} ml3baakau5v54ldin6wjvx9otqkcdjh 3481716 3481712 2025-06-20T17:58:01Z Орел Карл 81620 Орел Карл [[Скак Абдуллин]] бетін [[Сқақ Абдуллин]] бетіне жылжытты 3481712 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Скак Абдуллин |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 20.10.1936 |Туған жері = [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]], [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] |Қайтыс болған күні = 19.2.2002 |Қайтыс болған жері = [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақстан]] |Азаматтығы = {{USSR}}<br />{{KAZ}} |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} {{{!}} {{!}}{{ХШЖК алтын медалі}}{{!!}}{{ХШЖК күміс медалі}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Скак Абдуллин''' ([[20 қазан]] [[1936 жыл|1936]], [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]], [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] — [[19 ақпан]] [[2002 жыл|2002]], [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]]) — [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] [[Ақтөбе облысы]] [[Шалқар ауданы|Шалқар ауданындағы]] «Айшуақ» кеңшарының шопаны. [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|Еңбек Даңқы орденінің]] толық иегері. == Өмірбаяны == == Дереккөздер == {{дереккөздер}} ml3baakau5v54ldin6wjvx9otqkcdjh 3481718 3481716 2025-06-20T17:58:19Z Орел Карл 81620 3481718 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Сқақ Абдуллин |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 20.10.1936 |Туған жері = [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]], [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] |Қайтыс болған күні = 19.2.2002 |Қайтыс болған жері = [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақстан]] |Азаматтығы = {{USSR}}<br />{{KAZ}} |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} {{{!}} {{!}}{{ХШЖК алтын медалі}}{{!!}}{{ХШЖК күміс медалі}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Сқақ Абдуллин''' ([[20 қазан]] [[1936 жыл|1936]], [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]], [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] — [[19 ақпан]] [[2002 жыл|2002]], [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]]) — [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] [[Ақтөбе облысы]] [[Шалқар ауданы|Шалқар ауданындағы]] «Айшуақ» кеңшарының шопаны. [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|Еңбек Даңқы орденінің]] толық иегері. == Өмірбаяны == == Дереккөздер == {{дереккөздер}} ghopxshiyvwmtx07lxucns8vh6m4lyl 3481719 3481718 2025-06-20T18:10:56Z Орел Карл 81620 /* Өмірбаяны */ 3481719 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Сқақ Абдуллин |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 20.10.1936 |Туған жері = [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]], [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] |Қайтыс болған күні = 19.2.2002 |Қайтыс болған жері = [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақстан]] |Азаматтығы = {{USSR}}<br />{{KAZ}} |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} {{{!}} {{!}}{{ХШЖК алтын медалі}}{{!!}}{{ХШЖК күміс медалі}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Сқақ Абдуллин''' ([[20 қазан]] [[1936 жыл|1936]], [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]], [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] — [[19 ақпан]] [[2002 жыл|2002]], [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]]) — [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] [[Ақтөбе облысы]] [[Шалқар ауданы|Шалқар ауданындағы]] «Айшуақ» кеңшарының шопаны. [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|Еңбек Даңқы орденінің]] толық иегері. == Өмірбаяны == Сқақ Абдуллин 1936 жылы 15 қазанда Қазақ КСР Ақтөбе облысы, Шалқар ауданы, Бегімбет ауылында дүниеге келген. 1954-1966 жылдары — «Жаңа қоныс» ұжымшарында шопан, кейін аға шопан болды. 1966-1974 жылдары — Ақтөбе облысы Шалқар ауданындағы Айшуақ кеңшарының аға шопаны қызметін атқарды. 1974-1987 жылдары «Айшуақ» кеңшарындағы «Жас Жігер» қой өсіруші комсомол-жастар бригадасының тәлімгері болып істеді. Кейін сол шаруашылықта мал дәрігерлік дәріхана меңгерушісі болды. Кейін зейнеткерлікке шықты. КОКП мүшесі, Қазақстан КП XV съезінің делегаты (1981). Бірнеше рет КСРО [[Халық шаруашылығы жетістіктері көрмесі|Халық шаруашылығы жетістіктері көрмесіне]] (ХШЖК) қатысты. == Марапаттары == * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|Еңбек Даңқы ордені]]: ** 3-дәрежелі (14.02.1975) ** 2-дәрежелі (24.12.1976) ** 1-дәрежелі (21.12.1983) — ''Бүкілодақтық социалистік жарыста қол жеткізген табыстары үшін 1982-1983 жылдардағы қысқы кезеңде ет, сүт және басқа да мал шаруашылығы өнімдерін өндіруді арттыру жөніндегі жоспарлар мен міндеттемелерді орындауда көрсеткен еңбек ерлігі үшін'' * КСРО медалдары * Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығы (1987) * Ақтөбе облысының еңбек сіңірген шопаны (1969) * [[ХШЖК алтын медалі]] (10.04.1984) * [[ХШЖК медалдары|ХШЖК күміс медалі]] (10.05.1978) * «Москвич-412» автокөлігінің табиғи сыйлығымен КСРО халық шаруашылығы жетістіктері көрмесінің Құрмет грамотасы. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} 6syvxszg5p0sd88dws14c9zrxdloeqc 3481720 3481719 2025-06-20T18:11:59Z Орел Карл 81620 /* Дереккөздер */ 3481720 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Сқақ Абдуллин |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 20.10.1936 |Туған жері = [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]], [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] |Қайтыс болған күні = 19.2.2002 |Қайтыс болған жері = [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақстан]] |Азаматтығы = {{USSR}}<br />{{KAZ}} |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} {{{!}} {{!}}{{ХШЖК алтын медалі}}{{!!}}{{ХШЖК күміс медалі}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Сқақ Абдуллин''' ([[20 қазан]] [[1936 жыл|1936]], [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]], [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] — [[19 ақпан]] [[2002 жыл|2002]], [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]]) — [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] [[Ақтөбе облысы]] [[Шалқар ауданы|Шалқар ауданындағы]] «Айшуақ» кеңшарының шопаны. [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|Еңбек Даңқы орденінің]] толық иегері. == Өмірбаяны == Сқақ Абдуллин 1936 жылы 15 қазанда Қазақ КСР Ақтөбе облысы, Шалқар ауданы, Бегімбет ауылында дүниеге келген. 1954-1966 жылдары — «Жаңа қоныс» ұжымшарында шопан, кейін аға шопан болды. 1966-1974 жылдары — Ақтөбе облысы Шалқар ауданындағы Айшуақ кеңшарының аға шопаны қызметін атқарды. 1974-1987 жылдары «Айшуақ» кеңшарындағы «Жас Жігер» қой өсіруші комсомол-жастар бригадасының тәлімгері болып істеді. Кейін сол шаруашылықта мал дәрігерлік дәріхана меңгерушісі болды. Кейін зейнеткерлікке шықты. КОКП мүшесі, Қазақстан КП XV съезінің делегаты (1981). Бірнеше рет КСРО [[Халық шаруашылығы жетістіктері көрмесі|Халық шаруашылығы жетістіктері көрмесіне]] (ХШЖК) қатысты. == Марапаттары == * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|Еңбек Даңқы ордені]]: ** 3-дәрежелі (14.02.1975) ** 2-дәрежелі (24.12.1976) ** 1-дәрежелі (21.12.1983) — ''Бүкілодақтық социалистік жарыста қол жеткізген табыстары үшін 1982-1983 жылдардағы қысқы кезеңде ет, сүт және басқа да мал шаруашылығы өнімдерін өндіруді арттыру жөніндегі жоспарлар мен міндеттемелерді орындауда көрсеткен еңбек ерлігі үшін'' * КСРО медалдары * Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығы (1987) * Ақтөбе облысының еңбек сіңірген шопаны (1969) * [[ХШЖК алтын медалі]] (10.04.1984) * [[ХШЖК медалдары|ХШЖК күміс медалі]] (10.05.1978) * «Москвич-412» автокөлігінің табиғи сыйлығымен КСРО халық шаруашылығы жетістіктері көрмесінің Құрмет грамотасы. == Сілтеме == * [https://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=18210 Сқақ Абдуллин]. «Герои страны» сайтында. b2jfwnqrg98577lmc8jbs57ultv8m9q 3481721 3481720 2025-06-20T18:12:17Z Орел Карл 81620 «[[Санат:Шалқар ауданында туғандар|Шалқар ауданында туғандар]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3481721 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Сқақ Абдуллин |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 20.10.1936 |Туған жері = [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]], [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] |Қайтыс болған күні = 19.2.2002 |Қайтыс болған жері = [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақстан]] |Азаматтығы = {{USSR}}<br />{{KAZ}} |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} {{{!}} {{!}}{{ХШЖК алтын медалі}}{{!!}}{{ХШЖК күміс медалі}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Сқақ Абдуллин''' ([[20 қазан]] [[1936 жыл|1936]], [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]], [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] — [[19 ақпан]] [[2002 жыл|2002]], [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]]) — [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] [[Ақтөбе облысы]] [[Шалқар ауданы|Шалқар ауданындағы]] «Айшуақ» кеңшарының шопаны. [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|Еңбек Даңқы орденінің]] толық иегері. == Өмірбаяны == Сқақ Абдуллин 1936 жылы 15 қазанда Қазақ КСР Ақтөбе облысы, Шалқар ауданы, Бегімбет ауылында дүниеге келген. 1954-1966 жылдары — «Жаңа қоныс» ұжымшарында шопан, кейін аға шопан болды. 1966-1974 жылдары — Ақтөбе облысы Шалқар ауданындағы Айшуақ кеңшарының аға шопаны қызметін атқарды. 1974-1987 жылдары «Айшуақ» кеңшарындағы «Жас Жігер» қой өсіруші комсомол-жастар бригадасының тәлімгері болып істеді. Кейін сол шаруашылықта мал дәрігерлік дәріхана меңгерушісі болды. Кейін зейнеткерлікке шықты. КОКП мүшесі, Қазақстан КП XV съезінің делегаты (1981). Бірнеше рет КСРО [[Халық шаруашылығы жетістіктері көрмесі|Халық шаруашылығы жетістіктері көрмесіне]] (ХШЖК) қатысты. == Марапаттары == * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|Еңбек Даңқы ордені]]: ** 3-дәрежелі (14.02.1975) ** 2-дәрежелі (24.12.1976) ** 1-дәрежелі (21.12.1983) — ''Бүкілодақтық социалистік жарыста қол жеткізген табыстары үшін 1982-1983 жылдардағы қысқы кезеңде ет, сүт және басқа да мал шаруашылығы өнімдерін өндіруді арттыру жөніндегі жоспарлар мен міндеттемелерді орындауда көрсеткен еңбек ерлігі үшін'' * КСРО медалдары * Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығы (1987) * Ақтөбе облысының еңбек сіңірген шопаны (1969) * [[ХШЖК алтын медалі]] (10.04.1984) * [[ХШЖК медалдары|ХШЖК күміс медалі]] (10.05.1978) * «Москвич-412» автокөлігінің табиғи сыйлығымен КСРО халық шаруашылығы жетістіктері көрмесінің Құрмет грамотасы. == Сілтеме == * [https://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=18210 Сқақ Абдуллин]. «Герои страны» сайтында. [[Санат:Шалқар ауданында туғандар]] 0h4yko9une5g2u8qr739occzwlkmupd 3481722 3481721 2025-06-20T18:12:39Z Орел Карл 81620 «[[Санат:Шалқар ауданында қайтыс болғандар|Шалқар ауданында қайтыс болғандар]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3481722 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Сқақ Абдуллин |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 20.10.1936 |Туған жері = [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]], [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] |Қайтыс болған күні = 19.2.2002 |Қайтыс болған жері = [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақстан]] |Азаматтығы = {{USSR}}<br />{{KAZ}} |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} {{{!}} {{!}}{{ХШЖК алтын медалі}}{{!!}}{{ХШЖК күміс медалі}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Сқақ Абдуллин''' ([[20 қазан]] [[1936 жыл|1936]], [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]], [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] — [[19 ақпан]] [[2002 жыл|2002]], [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]]) — [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] [[Ақтөбе облысы]] [[Шалқар ауданы|Шалқар ауданындағы]] «Айшуақ» кеңшарының шопаны. [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|Еңбек Даңқы орденінің]] толық иегері. == Өмірбаяны == Сқақ Абдуллин 1936 жылы 15 қазанда Қазақ КСР Ақтөбе облысы, Шалқар ауданы, Бегімбет ауылында дүниеге келген. 1954-1966 жылдары — «Жаңа қоныс» ұжымшарында шопан, кейін аға шопан болды. 1966-1974 жылдары — Ақтөбе облысы Шалқар ауданындағы Айшуақ кеңшарының аға шопаны қызметін атқарды. 1974-1987 жылдары «Айшуақ» кеңшарындағы «Жас Жігер» қой өсіруші комсомол-жастар бригадасының тәлімгері болып істеді. Кейін сол шаруашылықта мал дәрігерлік дәріхана меңгерушісі болды. Кейін зейнеткерлікке шықты. КОКП мүшесі, Қазақстан КП XV съезінің делегаты (1981). Бірнеше рет КСРО [[Халық шаруашылығы жетістіктері көрмесі|Халық шаруашылығы жетістіктері көрмесіне]] (ХШЖК) қатысты. == Марапаттары == * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|Еңбек Даңқы ордені]]: ** 3-дәрежелі (14.02.1975) ** 2-дәрежелі (24.12.1976) ** 1-дәрежелі (21.12.1983) — ''Бүкілодақтық социалистік жарыста қол жеткізген табыстары үшін 1982-1983 жылдардағы қысқы кезеңде ет, сүт және басқа да мал шаруашылығы өнімдерін өндіруді арттыру жөніндегі жоспарлар мен міндеттемелерді орындауда көрсеткен еңбек ерлігі үшін'' * КСРО медалдары * Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығы (1987) * Ақтөбе облысының еңбек сіңірген шопаны (1969) * [[ХШЖК алтын медалі]] (10.04.1984) * [[ХШЖК медалдары|ХШЖК күміс медалі]] (10.05.1978) * «Москвич-412» автокөлігінің табиғи сыйлығымен КСРО халық шаруашылығы жетістіктері көрмесінің Құрмет грамотасы. == Сілтеме == * [https://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=18210 Сқақ Абдуллин]. «Герои страны» сайтында. [[Санат:Шалқар ауданында туғандар]] [[Санат:Шалқар ауданында қайтыс болғандар]] tgarpep0kohli3gz2arc86htq0a4jez 3481723 3481722 2025-06-20T18:13:00Z Орел Карл 81620 «[[Санат:Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының иегерлері|Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының иегерлері]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3481723 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Сқақ Абдуллин |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 20.10.1936 |Туған жері = [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]], [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] |Қайтыс болған күні = 19.2.2002 |Қайтыс болған жері = [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақстан]] |Азаматтығы = {{USSR}}<br />{{KAZ}} |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} {{{!}} {{!}}{{ХШЖК алтын медалі}}{{!!}}{{ХШЖК күміс медалі}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Сқақ Абдуллин''' ([[20 қазан]] [[1936 жыл|1936]], [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]], [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] — [[19 ақпан]] [[2002 жыл|2002]], [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]]) — [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] [[Ақтөбе облысы]] [[Шалқар ауданы|Шалқар ауданындағы]] «Айшуақ» кеңшарының шопаны. [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|Еңбек Даңқы орденінің]] толық иегері. == Өмірбаяны == Сқақ Абдуллин 1936 жылы 15 қазанда Қазақ КСР Ақтөбе облысы, Шалқар ауданы, Бегімбет ауылында дүниеге келген. 1954-1966 жылдары — «Жаңа қоныс» ұжымшарында шопан, кейін аға шопан болды. 1966-1974 жылдары — Ақтөбе облысы Шалқар ауданындағы Айшуақ кеңшарының аға шопаны қызметін атқарды. 1974-1987 жылдары «Айшуақ» кеңшарындағы «Жас Жігер» қой өсіруші комсомол-жастар бригадасының тәлімгері болып істеді. Кейін сол шаруашылықта мал дәрігерлік дәріхана меңгерушісі болды. Кейін зейнеткерлікке шықты. КОКП мүшесі, Қазақстан КП XV съезінің делегаты (1981). Бірнеше рет КСРО [[Халық шаруашылығы жетістіктері көрмесі|Халық шаруашылығы жетістіктері көрмесіне]] (ХШЖК) қатысты. == Марапаттары == * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|Еңбек Даңқы ордені]]: ** 3-дәрежелі (14.02.1975) ** 2-дәрежелі (24.12.1976) ** 1-дәрежелі (21.12.1983) — ''Бүкілодақтық социалистік жарыста қол жеткізген табыстары үшін 1982-1983 жылдардағы қысқы кезеңде ет, сүт және басқа да мал шаруашылығы өнімдерін өндіруді арттыру жөніндегі жоспарлар мен міндеттемелерді орындауда көрсеткен еңбек ерлігі үшін'' * КСРО медалдары * Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығы (1987) * Ақтөбе облысының еңбек сіңірген шопаны (1969) * [[ХШЖК алтын медалі]] (10.04.1984) * [[ХШЖК медалдары|ХШЖК күміс медалі]] (10.05.1978) * «Москвич-412» автокөлігінің табиғи сыйлығымен КСРО халық шаруашылығы жетістіктері көрмесінің Құрмет грамотасы. == Сілтеме == * [https://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=18210 Сқақ Абдуллин]. «Герои страны» сайтында. [[Санат:Шалқар ауданында туғандар]] [[Санат:Шалқар ауданында қайтыс болғандар]] [[Санат:Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының иегерлері]] 3r9fysk2hb8zvmuoe8gg54d2erikb74 3481724 3481723 2025-06-20T18:14:04Z Орел Карл 81620 «[[Санат:Қазақстан КП съездерінің делегаттары|Қазақстан КП съездерінің делегаттары]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3481724 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Сқақ Абдуллин |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 20.10.1936 |Туған жері = [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]], [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] |Қайтыс болған күні = 19.2.2002 |Қайтыс болған жері = [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақстан]] |Азаматтығы = {{USSR}}<br />{{KAZ}} |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} {{{!}} {{!}}{{ХШЖК алтын медалі}}{{!!}}{{ХШЖК күміс медалі}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Сқақ Абдуллин''' ([[20 қазан]] [[1936 жыл|1936]], [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]], [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] — [[19 ақпан]] [[2002 жыл|2002]], [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]]) — [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] [[Ақтөбе облысы]] [[Шалқар ауданы|Шалқар ауданындағы]] «Айшуақ» кеңшарының шопаны. [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|Еңбек Даңқы орденінің]] толық иегері. == Өмірбаяны == Сқақ Абдуллин 1936 жылы 15 қазанда Қазақ КСР Ақтөбе облысы, Шалқар ауданы, Бегімбет ауылында дүниеге келген. 1954-1966 жылдары — «Жаңа қоныс» ұжымшарында шопан, кейін аға шопан болды. 1966-1974 жылдары — Ақтөбе облысы Шалқар ауданындағы Айшуақ кеңшарының аға шопаны қызметін атқарды. 1974-1987 жылдары «Айшуақ» кеңшарындағы «Жас Жігер» қой өсіруші комсомол-жастар бригадасының тәлімгері болып істеді. Кейін сол шаруашылықта мал дәрігерлік дәріхана меңгерушісі болды. Кейін зейнеткерлікке шықты. КОКП мүшесі, Қазақстан КП XV съезінің делегаты (1981). Бірнеше рет КСРО [[Халық шаруашылығы жетістіктері көрмесі|Халық шаруашылығы жетістіктері көрмесіне]] (ХШЖК) қатысты. == Марапаттары == * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|Еңбек Даңқы ордені]]: ** 3-дәрежелі (14.02.1975) ** 2-дәрежелі (24.12.1976) ** 1-дәрежелі (21.12.1983) — ''Бүкілодақтық социалистік жарыста қол жеткізген табыстары үшін 1982-1983 жылдардағы қысқы кезеңде ет, сүт және басқа да мал шаруашылығы өнімдерін өндіруді арттыру жөніндегі жоспарлар мен міндеттемелерді орындауда көрсеткен еңбек ерлігі үшін'' * КСРО медалдары * Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығы (1987) * Ақтөбе облысының еңбек сіңірген шопаны (1969) * [[ХШЖК алтын медалі]] (10.04.1984) * [[ХШЖК медалдары|ХШЖК күміс медалі]] (10.05.1978) * «Москвич-412» автокөлігінің табиғи сыйлығымен КСРО халық шаруашылығы жетістіктері көрмесінің Құрмет грамотасы. == Сілтеме == * [https://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=18210 Сқақ Абдуллин]. «Герои страны» сайтында. [[Санат:Шалқар ауданында туғандар]] [[Санат:Шалқар ауданында қайтыс болғандар]] [[Санат:Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының иегерлері]] [[Санат:Қазақстан КП съездерінің делегаттары]] tmfn9fxkuwy3vjo7xfusf3hyeuxbtrz 3481725 3481724 2025-06-20T18:14:38Z Орел Карл 81620 «[[Санат:Қазақстан шопандары|Қазақстан шопандары]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3481725 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Сқақ Абдуллин |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 20.10.1936 |Туған жері = [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]], [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] |Қайтыс болған күні = 19.2.2002 |Қайтыс болған жері = [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақстан]] |Азаматтығы = {{USSR}}<br />{{KAZ}} |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} {{{!}} {{!}}{{ХШЖК алтын медалі}}{{!!}}{{ХШЖК күміс медалі}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Сқақ Абдуллин''' ([[20 қазан]] [[1936 жыл|1936]], [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]], [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] — [[19 ақпан]] [[2002 жыл|2002]], [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]]) — [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] [[Ақтөбе облысы]] [[Шалқар ауданы|Шалқар ауданындағы]] «Айшуақ» кеңшарының шопаны. [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|Еңбек Даңқы орденінің]] толық иегері. == Өмірбаяны == Сқақ Абдуллин 1936 жылы 15 қазанда Қазақ КСР Ақтөбе облысы, Шалқар ауданы, Бегімбет ауылында дүниеге келген. 1954-1966 жылдары — «Жаңа қоныс» ұжымшарында шопан, кейін аға шопан болды. 1966-1974 жылдары — Ақтөбе облысы Шалқар ауданындағы Айшуақ кеңшарының аға шопаны қызметін атқарды. 1974-1987 жылдары «Айшуақ» кеңшарындағы «Жас Жігер» қой өсіруші комсомол-жастар бригадасының тәлімгері болып істеді. Кейін сол шаруашылықта мал дәрігерлік дәріхана меңгерушісі болды. Кейін зейнеткерлікке шықты. КОКП мүшесі, Қазақстан КП XV съезінің делегаты (1981). Бірнеше рет КСРО [[Халық шаруашылығы жетістіктері көрмесі|Халық шаруашылығы жетістіктері көрмесіне]] (ХШЖК) қатысты. == Марапаттары == * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|Еңбек Даңқы ордені]]: ** 3-дәрежелі (14.02.1975) ** 2-дәрежелі (24.12.1976) ** 1-дәрежелі (21.12.1983) — ''Бүкілодақтық социалистік жарыста қол жеткізген табыстары үшін 1982-1983 жылдардағы қысқы кезеңде ет, сүт және басқа да мал шаруашылығы өнімдерін өндіруді арттыру жөніндегі жоспарлар мен міндеттемелерді орындауда көрсеткен еңбек ерлігі үшін'' * КСРО медалдары * Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығы (1987) * Ақтөбе облысының еңбек сіңірген шопаны (1969) * [[ХШЖК алтын медалі]] (10.04.1984) * [[ХШЖК медалдары|ХШЖК күміс медалі]] (10.05.1978) * «Москвич-412» автокөлігінің табиғи сыйлығымен КСРО халық шаруашылығы жетістіктері көрмесінің Құрмет грамотасы. == Сілтеме == * [https://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=18210 Сқақ Абдуллин]. «Герои страны» сайтында. [[Санат:Шалқар ауданында туғандар]] [[Санат:Шалқар ауданында қайтыс болғандар]] [[Санат:Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының иегерлері]] [[Санат:Қазақстан КП съездерінің делегаттары]] [[Санат:Қазақстан шопандары]] p7u5vt1j5ja7a8jykriyk0zf2r9qofe 3481727 3481725 2025-06-20T18:16:28Z Орел Карл 81620 /* Марапаттары */ 3481727 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Сқақ Абдуллин |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 20.10.1936 |Туған жері = [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]], [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] |Қайтыс болған күні = 19.2.2002 |Қайтыс болған жері = [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақстан]] |Азаматтығы = {{USSR}}<br />{{KAZ}} |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} {{{!}} {{!}}{{ХШЖК алтын медалі}}{{!!}}{{ХШЖК күміс медалі}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Сқақ Абдуллин''' ([[20 қазан]] [[1936 жыл|1936]], [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]], [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] — [[19 ақпан]] [[2002 жыл|2002]], [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]]) — [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] [[Ақтөбе облысы]] [[Шалқар ауданы|Шалқар ауданындағы]] «Айшуақ» кеңшарының шопаны. [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|Еңбек Даңқы орденінің]] толық иегері. == Өмірбаяны == Сқақ Абдуллин 1936 жылы 15 қазанда Қазақ КСР Ақтөбе облысы, Шалқар ауданы, Бегімбет ауылында дүниеге келген. 1954-1966 жылдары — «Жаңа қоныс» ұжымшарында шопан, кейін аға шопан болды. 1966-1974 жылдары — Ақтөбе облысы Шалқар ауданындағы Айшуақ кеңшарының аға шопаны қызметін атқарды. 1974-1987 жылдары «Айшуақ» кеңшарындағы «Жас Жігер» қой өсіруші комсомол-жастар бригадасының тәлімгері болып істеді. Кейін сол шаруашылықта мал дәрігерлік дәріхана меңгерушісі болды. Кейін зейнеткерлікке шықты. КОКП мүшесі, Қазақстан КП XV съезінің делегаты (1981). Бірнеше рет КСРО [[Халық шаруашылығы жетістіктері көрмесі|Халық шаруашылығы жетістіктері көрмесіне]] (ХШЖК) қатысты. == Марапаттары == * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|Еңбек Даңқы ордені]]: ** 3-дәрежелі (14.02.1975) ** 2-дәрежелі (24.12.1976) ** 1-дәрежелі (21.12.1983) — ''Бүкілодақтық социалистік жарыста қол жеткізген табыстары үшін 1982-1983 жылдардағы қысқы кезеңде ет, сүт және басқа да мал шаруашылығы өнімдерін өндіруді арттыру жөніндегі жоспарлар мен міндеттемелерді орындауда көрсеткен еңбек ерлігі үшін'' * КСРО медалдары * Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығы (1987) * Ақтөбе облысының еңбек сіңірген шопаны (1969) * [[ХШЖК алтын медалі]] (10.04.1984) * [[ХШЖК медалдары|ХШЖК күміс медалі]] (10.05.1978) * «Москвич-412» автокөлігінің табиғи сыйлығымен КСРО халық шаруашылығы жетістіктері көрмесінің Құрмет грамотасы. [[Қылыш Төлепов]] == Сілтеме == * [https://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=18210 Сқақ Абдуллин]. «Герои страны» сайтында. [[Санат:Шалқар ауданында туғандар]] [[Санат:Шалқар ауданында қайтыс болғандар]] [[Санат:Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының иегерлері]] [[Санат:Қазақстан КП съездерінің делегаттары]] [[Санат:Қазақстан шопандары]] 3gk42x2y0t6e8ttvtjpc9szua2cubpv 3481738 3481727 2025-06-20T18:46:47Z Орел Карл 81620 /* Марапаттары */ 3481738 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Сқақ Абдуллин |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 20.10.1936 |Туған жері = [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]], [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] |Қайтыс болған күні = 19.2.2002 |Қайтыс болған жері = [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақстан]] |Азаматтығы = {{USSR}}<br />{{KAZ}} |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} {{{!}} {{!}}{{ХШЖК алтын медалі}}{{!!}}{{ХШЖК күміс медалі}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Сқақ Абдуллин''' ([[20 қазан]] [[1936 жыл|1936]], [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]], [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] — [[19 ақпан]] [[2002 жыл|2002]], [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]]) — [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] [[Ақтөбе облысы]] [[Шалқар ауданы|Шалқар ауданындағы]] «Айшуақ» кеңшарының шопаны. [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|Еңбек Даңқы орденінің]] толық иегері. == Өмірбаяны == Сқақ Абдуллин 1936 жылы 15 қазанда Қазақ КСР Ақтөбе облысы, Шалқар ауданы, Бегімбет ауылында дүниеге келген. 1954-1966 жылдары — «Жаңа қоныс» ұжымшарында шопан, кейін аға шопан болды. 1966-1974 жылдары — Ақтөбе облысы Шалқар ауданындағы Айшуақ кеңшарының аға шопаны қызметін атқарды. 1974-1987 жылдары «Айшуақ» кеңшарындағы «Жас Жігер» қой өсіруші комсомол-жастар бригадасының тәлімгері болып істеді. Кейін сол шаруашылықта мал дәрігерлік дәріхана меңгерушісі болды. Кейін зейнеткерлікке шықты. КОКП мүшесі, Қазақстан КП XV съезінің делегаты (1981). Бірнеше рет КСРО [[Халық шаруашылығы жетістіктері көрмесі|Халық шаруашылығы жетістіктері көрмесіне]] (ХШЖК) қатысты. == Марапаттары == * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|Еңбек Даңқы ордені]]: ** 3-дәрежелі (14.02.1975) ** 2-дәрежелі (24.12.1976) ** 1-дәрежелі (21.12.1983) — ''Бүкілодақтық социалистік жарыста қол жеткізген табыстары үшін 1982-1983 жылдардағы қысқы кезеңде ет, сүт және басқа да мал шаруашылығы өнімдерін өндіруді арттыру жөніндегі жоспарлар мен міндеттемелерді орындауда көрсеткен еңбек ерлігі үшін'' * КСРО медалдары * Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығы (1987) * Ақтөбе облысының еңбек сіңірген шопаны (1969) * [[ХШЖК алтын медалі]] (10.04.1984) * [[ХШЖК медалдары|ХШЖК күміс медалі]] (10.05.1978) * «Москвич-412» автокөлігінің табиғи сыйлығымен КСРО халық шаруашылығы жетістіктері көрмесінің Құрмет грамотасы. == Сілтеме == * [https://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=18210 Сқақ Абдуллин]. «Герои страны» сайтында. [[Санат:Шалқар ауданында туғандар]] [[Санат:Шалқар ауданында қайтыс болғандар]] [[Санат:Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының иегерлері]] [[Санат:Қазақстан КП съездерінің делегаттары]] [[Санат:Қазақстан шопандары]] p7u5vt1j5ja7a8jykriyk0zf2r9qofe 3481739 3481738 2025-06-20T18:47:00Z Орел Карл 81620 /* Сілтеме */ 3481739 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Сқақ Абдуллин |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 20.10.1936 |Туған жері = [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]], [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] |Қайтыс болған күні = 19.2.2002 |Қайтыс болған жері = [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақстан]] |Азаматтығы = {{USSR}}<br />{{KAZ}} |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} {{{!}} {{!}}{{ХШЖК алтын медалі}}{{!!}}{{ХШЖК күміс медалі}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Сқақ Абдуллин''' ([[20 қазан]] [[1936 жыл|1936]], [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]], [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] — [[19 ақпан]] [[2002 жыл|2002]], [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]]) — [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] [[Ақтөбе облысы]] [[Шалқар ауданы|Шалқар ауданындағы]] «Айшуақ» кеңшарының шопаны. [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|Еңбек Даңқы орденінің]] толық иегері. == Өмірбаяны == Сқақ Абдуллин 1936 жылы 15 қазанда Қазақ КСР Ақтөбе облысы, Шалқар ауданы, Бегімбет ауылында дүниеге келген. 1954-1966 жылдары — «Жаңа қоныс» ұжымшарында шопан, кейін аға шопан болды. 1966-1974 жылдары — Ақтөбе облысы Шалқар ауданындағы Айшуақ кеңшарының аға шопаны қызметін атқарды. 1974-1987 жылдары «Айшуақ» кеңшарындағы «Жас Жігер» қой өсіруші комсомол-жастар бригадасының тәлімгері болып істеді. Кейін сол шаруашылықта мал дәрігерлік дәріхана меңгерушісі болды. Кейін зейнеткерлікке шықты. КОКП мүшесі, Қазақстан КП XV съезінің делегаты (1981). Бірнеше рет КСРО [[Халық шаруашылығы жетістіктері көрмесі|Халық шаруашылығы жетістіктері көрмесіне]] (ХШЖК) қатысты. == Марапаттары == * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|Еңбек Даңқы ордені]]: ** 3-дәрежелі (14.02.1975) ** 2-дәрежелі (24.12.1976) ** 1-дәрежелі (21.12.1983) — ''Бүкілодақтық социалистік жарыста қол жеткізген табыстары үшін 1982-1983 жылдардағы қысқы кезеңде ет, сүт және басқа да мал шаруашылығы өнімдерін өндіруді арттыру жөніндегі жоспарлар мен міндеттемелерді орындауда көрсеткен еңбек ерлігі үшін'' * КСРО медалдары * Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығы (1987) * Ақтөбе облысының еңбек сіңірген шопаны (1969) * [[ХШЖК алтын медалі]] (10.04.1984) * [[ХШЖК медалдары|ХШЖК күміс медалі]] (10.05.1978) * «Москвич-412» автокөлігінің табиғи сыйлығымен КСРО халық шаруашылығы жетістіктері көрмесінің Құрмет грамотасы. == Сілтеме == * [https://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=18210 Сқақ Абдуллин]. «Герои страны» сайтында {{ref-ru}} [[Санат:Шалқар ауданында туғандар]] [[Санат:Шалқар ауданында қайтыс болғандар]] [[Санат:Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының иегерлері]] [[Санат:Қазақстан КП съездерінің делегаттары]] [[Санат:Қазақстан шопандары]] j454yzyo7r0cpg3dmwyguwlqdktntyz 3481740 3481739 2025-06-20T18:47:14Z Орел Карл 81620 «[[Санат:Қазақстан шопандары|Қазақстан шопандары]]» деген санатты аластады; «[[Санат:Шопандар|Шопандар]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3481740 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Сқақ Абдуллин |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 20.10.1936 |Туған жері = [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]], [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] |Қайтыс болған күні = 19.2.2002 |Қайтыс болған жері = [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақстан]] |Азаматтығы = {{USSR}}<br />{{KAZ}} |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} {{{!}} {{!}}{{ХШЖК алтын медалі}}{{!!}}{{ХШЖК күміс медалі}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Сқақ Абдуллин''' ([[20 қазан]] [[1936 жыл|1936]], [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]], [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] — [[19 ақпан]] [[2002 жыл|2002]], [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]]) — [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] [[Ақтөбе облысы]] [[Шалқар ауданы|Шалқар ауданындағы]] «Айшуақ» кеңшарының шопаны. [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|Еңбек Даңқы орденінің]] толық иегері. == Өмірбаяны == Сқақ Абдуллин 1936 жылы 15 қазанда Қазақ КСР Ақтөбе облысы, Шалқар ауданы, Бегімбет ауылында дүниеге келген. 1954-1966 жылдары — «Жаңа қоныс» ұжымшарында шопан, кейін аға шопан болды. 1966-1974 жылдары — Ақтөбе облысы Шалқар ауданындағы Айшуақ кеңшарының аға шопаны қызметін атқарды. 1974-1987 жылдары «Айшуақ» кеңшарындағы «Жас Жігер» қой өсіруші комсомол-жастар бригадасының тәлімгері болып істеді. Кейін сол шаруашылықта мал дәрігерлік дәріхана меңгерушісі болды. Кейін зейнеткерлікке шықты. КОКП мүшесі, Қазақстан КП XV съезінің делегаты (1981). Бірнеше рет КСРО [[Халық шаруашылығы жетістіктері көрмесі|Халық шаруашылығы жетістіктері көрмесіне]] (ХШЖК) қатысты. == Марапаттары == * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|Еңбек Даңқы ордені]]: ** 3-дәрежелі (14.02.1975) ** 2-дәрежелі (24.12.1976) ** 1-дәрежелі (21.12.1983) — ''Бүкілодақтық социалистік жарыста қол жеткізген табыстары үшін 1982-1983 жылдардағы қысқы кезеңде ет, сүт және басқа да мал шаруашылығы өнімдерін өндіруді арттыру жөніндегі жоспарлар мен міндеттемелерді орындауда көрсеткен еңбек ерлігі үшін'' * КСРО медалдары * Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығы (1987) * Ақтөбе облысының еңбек сіңірген шопаны (1969) * [[ХШЖК алтын медалі]] (10.04.1984) * [[ХШЖК медалдары|ХШЖК күміс медалі]] (10.05.1978) * «Москвич-412» автокөлігінің табиғи сыйлығымен КСРО халық шаруашылығы жетістіктері көрмесінің Құрмет грамотасы. == Сілтеме == * [https://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=18210 Сқақ Абдуллин]. «Герои страны» сайтында {{ref-ru}} [[Санат:Шалқар ауданында туғандар]] [[Санат:Шалқар ауданында қайтыс болғандар]] [[Санат:Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының иегерлері]] [[Санат:Қазақстан КП съездерінің делегаттары]] [[Санат:Шопандар]] d6g1nbh0uikhb6f0djp1ya3yamv8aww 3481837 3481740 2025-06-21T08:13:28Z Орел Карл 81620 /* Марапаттары */ 3481837 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Сқақ Абдуллин |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 20.10.1936 |Туған жері = [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]], [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] |Қайтыс болған күні = 19.2.2002 |Қайтыс болған жері = [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақстан]] |Азаматтығы = {{USSR}}<br />{{KAZ}} |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} {{{!}} {{!}}{{ХШЖК алтын медалі}}{{!!}}{{ХШЖК күміс медалі}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Сқақ Абдуллин''' ([[20 қазан]] [[1936 жыл|1936]], [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]], [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] — [[19 ақпан]] [[2002 жыл|2002]], [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]]) — [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] [[Ақтөбе облысы]] [[Шалқар ауданы|Шалқар ауданындағы]] «Айшуақ» кеңшарының шопаны. [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|Еңбек Даңқы орденінің]] толық иегері. == Өмірбаяны == Сқақ Абдуллин 1936 жылы 15 қазанда Қазақ КСР Ақтөбе облысы, Шалқар ауданы, Бегімбет ауылында дүниеге келген. 1954-1966 жылдары — «Жаңа қоныс» ұжымшарында шопан, кейін аға шопан болды. 1966-1974 жылдары — Ақтөбе облысы Шалқар ауданындағы Айшуақ кеңшарының аға шопаны қызметін атқарды. 1974-1987 жылдары «Айшуақ» кеңшарындағы «Жас Жігер» қой өсіруші комсомол-жастар бригадасының тәлімгері болып істеді. Кейін сол шаруашылықта мал дәрігерлік дәріхана меңгерушісі болды. Кейін зейнеткерлікке шықты. КОКП мүшесі, Қазақстан КП XV съезінің делегаты (1981). Бірнеше рет КСРО [[Халық шаруашылығы жетістіктері көрмесі|Халық шаруашылығы жетістіктері көрмесіне]] (ХШЖК) қатысты. == Марапаттары == * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|Еңбек Даңқы ордені]]: ** 3-дәрежелі (14.02.1975) ** 2-дәрежелі (24.12.1976) ** 1-дәрежелі (21.12.1983) — ''Бүкілодақтық социалистік жарыста қол жеткізген табыстары үшін 1982-1983 жылдардағы қысқы кезеңде ет, сүт және басқа да мал шаруашылығы өнімдерін өндіруді арттыру жөніндегі жоспарлар мен міндеттемелерді орындауда көрсеткен еңбек ерлігі үшін'' * КСРО медалдары * Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығы (1987) * Ақтөбе облысының еңбек сіңірген шопаны (1969) * [[ХШЖК алтын медалі]] (10.04.1984) * [[ХШЖК медалдары|ХШЖК күміс медалі]] (10.05.1978) * «Москвич-412» автокөлігінің табиғи сыйлығымен КСРО халық шаруашылығы жетістіктері көрмесінің Құрмет грамотасы. [[Көпжасар Қапанұлы Алдабергенов]] == Сілтеме == * [https://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=18210 Сқақ Абдуллин]. «Герои страны» сайтында {{ref-ru}} [[Санат:Шалқар ауданында туғандар]] [[Санат:Шалқар ауданында қайтыс болғандар]] [[Санат:Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының иегерлері]] [[Санат:Қазақстан КП съездерінің делегаттары]] [[Санат:Шопандар]] 57hnt9zk0pfqjyyk6uaexxbojt0bfie 3481848 3481837 2025-06-21T09:01:19Z Орел Карл 81620 /* Марапаттары */ 3481848 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Сқақ Абдуллин |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 20.10.1936 |Туған жері = [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]], [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] |Қайтыс болған күні = 19.2.2002 |Қайтыс болған жері = [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақстан]] |Азаматтығы = {{USSR}}<br />{{KAZ}} |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} {{{!}} {{!}}{{ХШЖК алтын медалі}}{{!!}}{{ХШЖК күміс медалі}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Сқақ Абдуллин''' ([[20 қазан]] [[1936 жыл|1936]], [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]], [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] — [[19 ақпан]] [[2002 жыл|2002]], [[Бегімбет]] ауылы, [[Айшуақ ауылдық округі]], [[Шалқар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]]) — [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] [[Ақтөбе облысы]] [[Шалқар ауданы|Шалқар ауданындағы]] «Айшуақ» кеңшарының шопаны. [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|Еңбек Даңқы орденінің]] толық иегері. == Өмірбаяны == Сқақ Абдуллин 1936 жылы 15 қазанда Қазақ КСР Ақтөбе облысы, Шалқар ауданы, Бегімбет ауылында дүниеге келген. 1954-1966 жылдары — «Жаңа қоныс» ұжымшарында шопан, кейін аға шопан болды. 1966-1974 жылдары — Ақтөбе облысы Шалқар ауданындағы Айшуақ кеңшарының аға шопаны қызметін атқарды. 1974-1987 жылдары «Айшуақ» кеңшарындағы «Жас Жігер» қой өсіруші комсомол-жастар бригадасының тәлімгері болып істеді. Кейін сол шаруашылықта мал дәрігерлік дәріхана меңгерушісі болды. Кейін зейнеткерлікке шықты. КОКП мүшесі, Қазақстан КП XV съезінің делегаты (1981). Бірнеше рет КСРО [[Халық шаруашылығы жетістіктері көрмесі|Халық шаруашылығы жетістіктері көрмесіне]] (ХШЖК) қатысты. == Марапаттары == * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|Еңбек Даңқы ордені]]: ** 3-дәрежелі (14.02.1975) ** 2-дәрежелі (24.12.1976) ** 1-дәрежелі (21.12.1983) — ''Бүкілодақтық социалистік жарыста қол жеткізген табыстары үшін 1982-1983 жылдардағы қысқы кезеңде ет, сүт және басқа да мал шаруашылығы өнімдерін өндіруді арттыру жөніндегі жоспарлар мен міндеттемелерді орындауда көрсеткен еңбек ерлігі үшін'' * КСРО медалдары * Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығы (1987) * Ақтөбе облысының еңбек сіңірген шопаны (1969) * [[ХШЖК алтын медалі]] (10.04.1984) * [[ХШЖК медалдары|ХШЖК күміс медалі]] (10.05.1978) * «Москвич-412» автокөлігінің табиғи сыйлығымен КСРО халық шаруашылығы жетістіктері көрмесінің Құрмет грамотасы. == Сілтеме == * [https://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=18210 Сқақ Абдуллин]. «Герои страны» сайтында {{ref-ru}} [[Санат:Шалқар ауданында туғандар]] [[Санат:Шалқар ауданында қайтыс болғандар]] [[Санат:Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының иегерлері]] [[Санат:Қазақстан КП съездерінің делегаттары]] [[Санат:Шопандар]] d6g1nbh0uikhb6f0djp1ya3yamv8aww 10 761225 3481713 2025-06-20T17:49:52Z Орел Карл 81620 Жаңа бетте: [[Сурет:SU Order of Labour Glory 1st class ribbon.svg|40px|link=Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)]]{{#if:{{{nocat|}}}{{NAMESPACE}}||[[Санат:Еңбек Даңқы орденінің (КСРО) толық иегерлері]]}}<noinclude> {{doc}} [[Санат:Үлгілер:Марапаттар:КСРО|1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] </noinclude> 3481713 wikitext text/x-wiki [[Сурет:SU Order of Labour Glory 1st class ribbon.svg|40px|link=Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)]]{{#if:{{{nocat|}}}{{NAMESPACE}}||[[Санат:Еңбек Даңқы орденінің (КСРО) толық иегерлері]]}}<noinclude> {{doc}} [[Санат:Үлгілер:Марапаттар:КСРО|1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] </noinclude> rf57bhx0bfe9h10n03inkjl3wkn1882 10 761226 3481714 2025-06-20T17:53:57Z Орел Карл 81620 Жаңа бетте: [[Сурет:SU Order of Labour Glory 2nd class ribbon.svg|40px|link=Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)]]{{#if:{{{nocat|}}}{{NAMESPACE}}||[[Санат:II дәрежелі Еңбек Даңқы орденінің (КСРО) иегерлері]]}}<noinclude> {{doc}} [[Санат:Үлгілер:Марапаттар:КСРО|2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] </noinclude> 3481714 wikitext text/x-wiki [[Сурет:SU Order of Labour Glory 2nd class ribbon.svg|40px|link=Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)]]{{#if:{{{nocat|}}}{{NAMESPACE}}||[[Санат:II дәрежелі Еңбек Даңқы орденінің (КСРО) иегерлері]]}}<noinclude> {{doc}} [[Санат:Үлгілер:Марапаттар:КСРО|2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] </noinclude> 8qyeyon12g81ktm6do2i768j05iz17f 10 761227 3481715 2025-06-20T17:56:31Z Орел Карл 81620 Жаңа бетте: [[Сурет:SU Order of Labour Glory 3rd class ribbon.svg|40px|link=Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)]]{{#if:{{{nocat|}}}{{NAMESPACE}}||[[Санат:III дәрежелі Еңбек Даңқы орденінің (КСРО) иегерлері]]}}<noinclude> {{doc}} [[Санат:Үлгілер:Марапаттар:КСРО|3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] </noinclude> 3481715 wikitext text/x-wiki [[Сурет:SU Order of Labour Glory 3rd class ribbon.svg|40px|link=Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)]]{{#if:{{{nocat|}}}{{NAMESPACE}}||[[Санат:III дәрежелі Еңбек Даңқы орденінің (КСРО) иегерлері]]}}<noinclude> {{doc}} [[Санат:Үлгілер:Марапаттар:КСРО|3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] </noinclude> le5iydvdly436euyvwgvcmzb4lncyod 0 761228 3481717 2025-06-20T17:58:01Z Орел Карл 81620 Орел Карл [[Скак Абдуллин]] бетін [[Сқақ Абдуллин]] бетіне жылжытты 3481717 wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Сқақ Абдуллин]] im50h2eaowlorq4hvd9hekl8ctari4a 0 761229 3481728 2025-06-20T18:21:52Z Орел Карл 81620 Жаңа бетте: {{Тұлға |Есімі = Қылыш Төлепов |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 1902 |Туған жері = |Қайтыс болған күні = 1992 |Қайтыс болған жері = |Азаматтығ... 3481728 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Қылыш Төлепов |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 1902 |Туған жері = |Қайтыс болған күні = 1992 |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Социалистік еңбек ері}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Ленин ордені}} {{!!}} {{Еңбек Қызыл Ту ордені}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Қылыш Төлепов''' (1902—1992) — Қазақ КСР [[Ақтөбе облысы]] [[Байғанин ауданы]] «Сағыз» кеңшарының аға шопаны. [[Социалистік еңбек ері]] (1966). == Өмірбаяны == == Дереккөздер == {{дереккөздер}} es1w2pnbpvp9i1gtflooru6fvgbbrrd 3481730 3481728 2025-06-20T18:40:18Z Орел Карл 81620 /* Өмірбаяны */ 3481730 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Қылыш Төлепов |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 1902 |Туған жері = |Қайтыс болған күні = 1992 |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Социалистік еңбек ері}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Ленин ордені}} {{!!}} {{Еңбек Қызыл Ту ордені}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Қылыш Төлепов''' (1902—1992) — Қазақ КСР [[Ақтөбе облысы]] [[Байғанин ауданы]] «Сағыз» кеңшарының аға шопаны. [[Социалистік еңбек ері]] (1966). == Өмірбаяны == 1902 жылы қазіргі Байғанин ауданы аумағында шаруа отбасында дүниеге келген. 1928 жылға дейін батырақтықпен айналысты. Кейін Гурьев облысына қоныс аударып, балық шаруашылығының бірінде жұмыс істейді. Содан соң Гурьев облысындағы «Мұқыр» ұжымшарында шопан болды. 1952 жылдан бастап — Байғанин ауданындағы «Сағыз» кеңшарының аға шопаны болып еңбектенді. Қылыш Төлеповтің бригадасы 1965 жылы қой шаруашылығында тамаша еңбек жетістіктеріне қол жеткізді. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1966 жылғы 22 наурыздағы Жарлығымен ''«Мал шаруашылығын дамытуда, ет, сүт, жұмыртқа, жүн және басқа да өнімдерді өндіру мен дайындауды арттыруда қол жеткізген табыстары үшін»'' оған [[Ленин ордені]] мен [[Орақ пен Балға медалі|«Орақ пен Балға» медалін]] табыстау арқылы Социалистік Еңбек Ері атағы берілді. 1958 жылы қой шаруашылығындағы жоғары көрсеткіштері үшін Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің Құрмет грамотасымен және Еңбек Қызыл Ту орденімен марапатталды. Оның есімі Ақтөбе облысының «Еңбек Даңқы кітабына» енгізді<ref>{{Cite web |url=http://batyrlar.blogspot.com/p/blog-page_75.html |title=Төлепов Қылыш|access-date=2020-05-07 |archive-date=2020-06-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200602104627/http://batyrlar.blogspot.com/p/blog-page_75.html}}</ref>. ХШЖК Бүкілодақтық көрмесіне қатысқан. 1992 жылы дүние салды. ;Марапаттары * [[Социалистік еңбек ері]] * [[Ленин ордені]] * [[Еңбек Қызыл Туы ордені]] == Дереккөздер == {{дереккөздер}} 15ispm2pxe9730v0k2ennqnm833kn1a 3481732 3481730 2025-06-20T18:42:04Z Орел Карл 81620 /* Дереккөздер */ 3481732 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Қылыш Төлепов |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 1902 |Туған жері = |Қайтыс болған күні = 1992 |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Социалистік еңбек ері}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Ленин ордені}} {{!!}} {{Еңбек Қызыл Ту ордені}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Қылыш Төлепов''' (1902—1992) — Қазақ КСР [[Ақтөбе облысы]] [[Байғанин ауданы]] «Сағыз» кеңшарының аға шопаны. [[Социалистік еңбек ері]] (1966). == Өмірбаяны == 1902 жылы қазіргі Байғанин ауданы аумағында шаруа отбасында дүниеге келген. 1928 жылға дейін батырақтықпен айналысты. Кейін Гурьев облысына қоныс аударып, балық шаруашылығының бірінде жұмыс істейді. Содан соң Гурьев облысындағы «Мұқыр» ұжымшарында шопан болды. 1952 жылдан бастап — Байғанин ауданындағы «Сағыз» кеңшарының аға шопаны болып еңбектенді. Қылыш Төлеповтің бригадасы 1965 жылы қой шаруашылығында тамаша еңбек жетістіктеріне қол жеткізді. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1966 жылғы 22 наурыздағы Жарлығымен ''«Мал шаруашылығын дамытуда, ет, сүт, жұмыртқа, жүн және басқа да өнімдерді өндіру мен дайындауды арттыруда қол жеткізген табыстары үшін»'' оған [[Ленин ордені]] мен [[Орақ пен Балға медалі|«Орақ пен Балға» медалін]] табыстау арқылы Социалистік Еңбек Ері атағы берілді. 1958 жылы қой шаруашылығындағы жоғары көрсеткіштері үшін Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің Құрмет грамотасымен және Еңбек Қызыл Ту орденімен марапатталды. Оның есімі Ақтөбе облысының «Еңбек Даңқы кітабына» енгізді<ref>{{Cite web |url=http://batyrlar.blogspot.com/p/blog-page_75.html |title=Төлепов Қылыш|access-date=2020-05-07 |archive-date=2020-06-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200602104627/http://batyrlar.blogspot.com/p/blog-page_75.html}}</ref>. ХШЖК Бүкілодақтық көрмесіне қатысқан. 1992 жылы дүние салды. ;Марапаттары * [[Социалистік еңбек ері]] * [[Ленин ордені]] * [[Еңбек Қызыл Туы ордені]] == Әдебиет == * Ақтөбе: Энциклопедия. — Ақтөбе, 2001. — 748 б. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} hi5tgog9bh0blaeiqb31b085ut0r1si 3481734 3481732 2025-06-20T18:43:33Z Орел Карл 81620 /* Әдебиет */ 3481734 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Қылыш Төлепов |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 1902 |Туған жері = |Қайтыс болған күні = 1992 |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Социалистік еңбек ері}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Ленин ордені}} {{!!}} {{Еңбек Қызыл Ту ордені}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Қылыш Төлепов''' (1902—1992) — Қазақ КСР [[Ақтөбе облысы]] [[Байғанин ауданы]] «Сағыз» кеңшарының аға шопаны. [[Социалистік еңбек ері]] (1966). == Өмірбаяны == 1902 жылы қазіргі Байғанин ауданы аумағында шаруа отбасында дүниеге келген. 1928 жылға дейін батырақтықпен айналысты. Кейін Гурьев облысына қоныс аударып, балық шаруашылығының бірінде жұмыс істейді. Содан соң Гурьев облысындағы «Мұқыр» ұжымшарында шопан болды. 1952 жылдан бастап — Байғанин ауданындағы «Сағыз» кеңшарының аға шопаны болып еңбектенді. Қылыш Төлеповтің бригадасы 1965 жылы қой шаруашылығында тамаша еңбек жетістіктеріне қол жеткізді. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1966 жылғы 22 наурыздағы Жарлығымен ''«Мал шаруашылығын дамытуда, ет, сүт, жұмыртқа, жүн және басқа да өнімдерді өндіру мен дайындауды арттыруда қол жеткізген табыстары үшін»'' оған [[Ленин ордені]] мен [[Орақ пен Балға медалі|«Орақ пен Балға» медалін]] табыстау арқылы Социалистік Еңбек Ері атағы берілді. 1958 жылы қой шаруашылығындағы жоғары көрсеткіштері үшін Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің Құрмет грамотасымен және Еңбек Қызыл Ту орденімен марапатталды. Оның есімі Ақтөбе облысының «Еңбек Даңқы кітабына» енгізді<ref>{{Cite web |url=http://batyrlar.blogspot.com/p/blog-page_75.html |title=Төлепов Қылыш|access-date=2020-05-07 |archive-date=2020-06-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200602104627/http://batyrlar.blogspot.com/p/blog-page_75.html}}</ref>. ХШЖК Бүкілодақтық көрмесіне қатысқан. 1992 жылы дүние салды. ;Марапаттары * [[Социалистік еңбек ері]] * [[Ленин ордені]] * [[Еңбек Қызыл Туы ордені]] == Әдебиет == * Ақтөбе: Энциклопедия. — Ақтөбе, 2001. — 748 б. == Сілтеме == * [https://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=31354 Қылыш Төлепов]. «Герои страны» сайтында {{ref-ru}} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} aozt2s95vplpargyv5mh0pfv8mmosb0 3481736 3481734 2025-06-20T18:45:19Z Орел Карл 81620 /* Өмірбаяны */ 3481736 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Қылыш Төлепов |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 1902 |Туған жері = |Қайтыс болған күні = 1992 |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Социалистік еңбек ері}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Ленин ордені}} {{!!}} {{Еңбек Қызыл Ту ордені}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Қылыш Төлепов''' (1902—1992) — Қазақ КСР [[Ақтөбе облысы]] [[Байғанин ауданы]] «Сағыз» кеңшарының аға шопаны. [[Социалистік еңбек ері]] (1966). == Өмірбаяны == 1902 жылы қазіргі Байғанин ауданы аумағында шаруа отбасында дүниеге келген. 1928 жылға дейін батырақтықпен айналысты. Кейін Гурьев облысына қоныс аударып, балық шаруашылығының бірінде жұмыс істейді. Содан соң Гурьев облысындағы «Мұқыр» ұжымшарында шопан болды. 1952 жылдан бастап — Байғанин ауданындағы «Сағыз» кеңшарының аға шопаны болып еңбектенді. Қылыш Төлеповтің бригадасы 1965 жылы қой шаруашылығында тамаша еңбек жетістіктеріне қол жеткізді. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1966 жылғы 22 наурыздағы Жарлығымен ''«Мал шаруашылығын дамытуда, ет, сүт, жұмыртқа, жүн және басқа да өнімдерді өндіру мен дайындауды арттыруда қол жеткізген табыстары үшін»'' оған [[Ленин ордені]] мен [[Орақ пен Балға медалі|«Орақ пен Балға» медалін]] табыстау арқылы Социалистік Еңбек Ері атағы берілді. 1958 жылы қой шаруашылығындағы жоғары көрсеткіштері үшін Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің Құрмет грамотасымен және Еңбек Қызыл Ту орденімен марапатталды. Оның есімі Ақтөбе облысының «Еңбек Даңқы кітабына» енгізді<ref>{{Cite web |url=http://batyrlar.blogspot.com/p/blog-page_75.html |title=Төлепов Қылыш|access-date=2020-05-07 |archive-date=2020-06-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200602104627/http://batyrlar.blogspot.com/p/blog-page_75.html}} «Ешкім де, ешнәрсе де ешқашан ұмытылмайды!» блогы</ref>. ХШЖК Бүкілодақтық көрмесіне қатысқан. 1992 жылы дүние салды. ;Марапаттары * [[Социалистік еңбек ері]] * [[Ленин ордені]] * [[Еңбек Қызыл Туы ордені]] == Әдебиет == * Ақтөбе: Энциклопедия. — Ақтөбе, 2001. — 748 б. == Сілтеме == * [https://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=31354 Қылыш Төлепов]. «Герои страны» сайтында {{ref-ru}} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} pdqj1f0jw38yoanxfwu4zckgqt29qyd 3481737 3481736 2025-06-20T18:45:32Z Орел Карл 81620 «[[Санат:Шопандар|Шопандар]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3481737 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Қылыш Төлепов |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 1902 |Туған жері = |Қайтыс болған күні = 1992 |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Социалистік еңбек ері}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Ленин ордені}} {{!!}} {{Еңбек Қызыл Ту ордені}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Қылыш Төлепов''' (1902—1992) — Қазақ КСР [[Ақтөбе облысы]] [[Байғанин ауданы]] «Сағыз» кеңшарының аға шопаны. [[Социалистік еңбек ері]] (1966). == Өмірбаяны == 1902 жылы қазіргі Байғанин ауданы аумағында шаруа отбасында дүниеге келген. 1928 жылға дейін батырақтықпен айналысты. Кейін Гурьев облысына қоныс аударып, балық шаруашылығының бірінде жұмыс істейді. Содан соң Гурьев облысындағы «Мұқыр» ұжымшарында шопан болды. 1952 жылдан бастап — Байғанин ауданындағы «Сағыз» кеңшарының аға шопаны болып еңбектенді. Қылыш Төлеповтің бригадасы 1965 жылы қой шаруашылығында тамаша еңбек жетістіктеріне қол жеткізді. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1966 жылғы 22 наурыздағы Жарлығымен ''«Мал шаруашылығын дамытуда, ет, сүт, жұмыртқа, жүн және басқа да өнімдерді өндіру мен дайындауды арттыруда қол жеткізген табыстары үшін»'' оған [[Ленин ордені]] мен [[Орақ пен Балға медалі|«Орақ пен Балға» медалін]] табыстау арқылы Социалистік Еңбек Ері атағы берілді. 1958 жылы қой шаруашылығындағы жоғары көрсеткіштері үшін Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің Құрмет грамотасымен және Еңбек Қызыл Ту орденімен марапатталды. Оның есімі Ақтөбе облысының «Еңбек Даңқы кітабына» енгізді<ref>{{Cite web |url=http://batyrlar.blogspot.com/p/blog-page_75.html |title=Төлепов Қылыш|access-date=2020-05-07 |archive-date=2020-06-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200602104627/http://batyrlar.blogspot.com/p/blog-page_75.html}} «Ешкім де, ешнәрсе де ешқашан ұмытылмайды!» блогы</ref>. ХШЖК Бүкілодақтық көрмесіне қатысқан. 1992 жылы дүние салды. ;Марапаттары * [[Социалистік еңбек ері]] * [[Ленин ордені]] * [[Еңбек Қызыл Туы ордені]] == Әдебиет == * Ақтөбе: Энциклопедия. — Ақтөбе, 2001. — 748 б. == Сілтеме == * [https://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=31354 Қылыш Төлепов]. «Герои страны» сайтында {{ref-ru}} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Шопандар]] kjvb7g0jqy0tnxufcj5spi97fnurlcv 3481741 3481737 2025-06-20T18:50:23Z Орел Карл 81620 /* Әдебиет */ 3481741 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Қылыш Төлепов |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 1902 |Туған жері = |Қайтыс болған күні = 1992 |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Социалистік еңбек ері}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Ленин ордені}} {{!!}} {{Еңбек Қызыл Ту ордені}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Қылыш Төлепов''' (1902—1992) — Қазақ КСР [[Ақтөбе облысы]] [[Байғанин ауданы]] «Сағыз» кеңшарының аға шопаны. [[Социалистік еңбек ері]] (1966). == Өмірбаяны == 1902 жылы қазіргі Байғанин ауданы аумағында шаруа отбасында дүниеге келген. 1928 жылға дейін батырақтықпен айналысты. Кейін Гурьев облысына қоныс аударып, балық шаруашылығының бірінде жұмыс істейді. Содан соң Гурьев облысындағы «Мұқыр» ұжымшарында шопан болды. 1952 жылдан бастап — Байғанин ауданындағы «Сағыз» кеңшарының аға шопаны болып еңбектенді. Қылыш Төлеповтің бригадасы 1965 жылы қой шаруашылығында тамаша еңбек жетістіктеріне қол жеткізді. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1966 жылғы 22 наурыздағы Жарлығымен ''«Мал шаруашылығын дамытуда, ет, сүт, жұмыртқа, жүн және басқа да өнімдерді өндіру мен дайындауды арттыруда қол жеткізген табыстары үшін»'' оған [[Ленин ордені]] мен [[Орақ пен Балға медалі|«Орақ пен Балға» медалін]] табыстау арқылы Социалистік Еңбек Ері атағы берілді. 1958 жылы қой шаруашылығындағы жоғары көрсеткіштері үшін Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің Құрмет грамотасымен және Еңбек Қызыл Ту орденімен марапатталды. Оның есімі Ақтөбе облысының «Еңбек Даңқы кітабына» енгізді<ref>{{Cite web |url=http://batyrlar.blogspot.com/p/blog-page_75.html |title=Төлепов Қылыш|access-date=2020-05-07 |archive-date=2020-06-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200602104627/http://batyrlar.blogspot.com/p/blog-page_75.html}} «Ешкім де, ешнәрсе де ешқашан ұмытылмайды!» блогы</ref>. ХШЖК Бүкілодақтық көрмесіне қатысқан. 1992 жылы дүние салды. ;Марапаттары * [[Социалистік еңбек ері]] * [[Ленин ордені]] * [[Еңбек Қызыл Туы ордені]] == Әдебиет == * Ақтөбе: Энциклопедия. — Ақтөбе, 2001. — 748 б. [[Науан Досмағамбетов]] == Сілтеме == * [https://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=31354 Қылыш Төлепов]. «Герои страны» сайтында {{ref-ru}} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Шопандар]] jv6y5zs84u6fpbiy18ilnywnfltq32k 3481743 3481741 2025-06-20T19:00:40Z Орел Карл 81620 /* Әдебиет */ 3481743 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Қылыш Төлепов |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 1902 |Туған жері = |Қайтыс болған күні = 1992 |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Социалистік еңбек ері}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Ленин ордені}} {{!!}} {{Еңбек Қызыл Ту ордені}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Қылыш Төлепов''' (1902—1992) — Қазақ КСР [[Ақтөбе облысы]] [[Байғанин ауданы]] «Сағыз» кеңшарының аға шопаны. [[Социалистік еңбек ері]] (1966). == Өмірбаяны == 1902 жылы қазіргі Байғанин ауданы аумағында шаруа отбасында дүниеге келген. 1928 жылға дейін батырақтықпен айналысты. Кейін Гурьев облысына қоныс аударып, балық шаруашылығының бірінде жұмыс істейді. Содан соң Гурьев облысындағы «Мұқыр» ұжымшарында шопан болды. 1952 жылдан бастап — Байғанин ауданындағы «Сағыз» кеңшарының аға шопаны болып еңбектенді. Қылыш Төлеповтің бригадасы 1965 жылы қой шаруашылығында тамаша еңбек жетістіктеріне қол жеткізді. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1966 жылғы 22 наурыздағы Жарлығымен ''«Мал шаруашылығын дамытуда, ет, сүт, жұмыртқа, жүн және басқа да өнімдерді өндіру мен дайындауды арттыруда қол жеткізген табыстары үшін»'' оған [[Ленин ордені]] мен [[Орақ пен Балға медалі|«Орақ пен Балға» медалін]] табыстау арқылы Социалистік Еңбек Ері атағы берілді. 1958 жылы қой шаруашылығындағы жоғары көрсеткіштері үшін Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің Құрмет грамотасымен және Еңбек Қызыл Ту орденімен марапатталды. Оның есімі Ақтөбе облысының «Еңбек Даңқы кітабына» енгізді<ref>{{Cite web |url=http://batyrlar.blogspot.com/p/blog-page_75.html |title=Төлепов Қылыш|access-date=2020-05-07 |archive-date=2020-06-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200602104627/http://batyrlar.blogspot.com/p/blog-page_75.html}} «Ешкім де, ешнәрсе де ешқашан ұмытылмайды!» блогы</ref>. ХШЖК Бүкілодақтық көрмесіне қатысқан. 1992 жылы дүние салды. ;Марапаттары * [[Социалистік еңбек ері]] * [[Ленин ордені]] * [[Еңбек Қызыл Туы ордені]] == Әдебиет == * Ақтөбе: Энциклопедия. — Ақтөбе, 2001. — 748 б. == Сілтеме == * [https://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=31354 Қылыш Төлепов]. «Герои страны» сайтында {{ref-ru}} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Шопандар]] kjvb7g0jqy0tnxufcj5spi97fnurlcv 0 761230 3481729 2025-06-20T18:33:22Z Ерден Карсыбеков 3744 Жаңа бетте: [[Сурет:Womens-long-jump-final.jpg|нобай|300px|Секіру сайыстары, 2000 жыл]] [[2000 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары|XXVII Олимпиада ойындарында]] [[Олимпиада ойындарындағы жеңіл атлетика|жеңіл атлетика сайыстары]] 22 қыркүйек пен 1 қазан аралығында өтті. Барлығы 46 медаль комплектісі са... 3481729 wikitext text/x-wiki [[Сурет:Womens-long-jump-final.jpg|нобай|300px|Секіру сайыстары, 2000 жыл]] [[2000 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары|XXVII Олимпиада ойындарында]] [[Олимпиада ойындарындағы жеңіл атлетика|жеңіл атлетика сайыстары]] 22 қыркүйек пен 1 қазан аралығында өтті. Барлығы 46 медаль комплектісі сарапқа салынды. Бұл сайыстарға 193 елдің 2134 спортшысы қатысты. Сайыстардың көбісі [[Австралия Стадионы]]нда өткізілді. == Медальдар санағы == {| class="wikitable" border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" !Орын !! Ел!!bgcolor="gold"| Алтын!!bgcolor="silver"| Күміс!!bgcolor="cc9966"| Қола!! Барлығы |- align=center | 1 | align=left| {{USA}} | style="background:#F7F6A8;" | 7 | style="background:#DCE5E5;" | 4 | style="background:#FFDAB9;" | 5 | 16 |- align=center | 2 | align=left| {{ETH}} | style="background:#F7F6A8;" | 4 | style="background:#DCE5E5;" | 1 | style="background:#FFDAB9;" | 3 | 8 |- align=center | 3 | align=left| {{POL}} | style="background:#F7F6A8;" | 4 | style="background:#DCE5E5;" | 0 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 4 |- align=center | 4 | align=left| {{RUS}} | style="background:#F7F6A8;" | 3 | style="background:#DCE5E5;" | 4 | style="background:#FFDAB9;" | 6 | 13 |- align=center | 5 | align=left| {{KEN}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 3 | style="background:#FFDAB9;" | 2 | 7 |- align=center | rowspan=2 | 6 | align=left| {{CUB}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 2 | style="background:#FFDAB9;" | 2 | 6 |- align=center | align=left| {{GBR}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 2 | style="background:#FFDAB9;" | 2 | 6 |- align=center | 8 | align=left| {{GER}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 1 | style="background:#FFDAB9;" | 2 | 5 |- align=center | 9 | align=left| {{BLR}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 0 | style="background:#FFDAB9;" | 3 | 5 |- align=center | 10 | align=left| {{BAH}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 0 | style="background:#FFDAB9;" | 1 | 3 |- align=center | 11 | align=left| {{GRE}} | style="background:#F7F6A8;" | 1 | style="background:#DCE5E5;" | 0 | style="background:#FFDAB9;" | 3 | 4 |- align=center | 12 | align=left| {{ROU}} | style="background:#F7F6A8;" | 1 | style="background:#DCE5E5;" | 2 | style="background:#FFDAB9;" | 2 | 5 |- align=center | 13 | align=left| {{AUS}} | style="background:#F7F6A8;" | 1 | style="background:#DCE5E5;" | 2 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 3 |- align=center | 14 | align=left| {{ALG}} | style="background:#F7F6A8;" | 1 | style="background:#DCE5E5;" | 1 | style="background:#FFDAB9;" | 2 | 4 |- align=center | rowspan=3 | 15 | align=left| {{NGA}} | style="background:#F7F6A8;" | 1 | style="background:#DCE5E5;" | 1 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 2 |- align=center | align=left| {{NOR}} | style="background:#F7F6A8;" | 1 | style="background:#DCE5E5;" | 1 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 2 |- align=center | align=left| {{CZE}} | style="background:#F7F6A8;" | 1 | style="background:#DCE5E5;" | 1 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 2 |- align=center | rowspan=8 | 18 | align=left| {{BUL}} | style="background:#F7F6A8;" | 1 | style="background:#DCE5E5;" | 0 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 1 |- align=center | align=left| {{JPN}} | style="background:#F7F6A8;" | 1 | style="background:#DCE5E5;" | 0 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 1 |- align=center | align=left| {{KAZ}} | style="background:#F7F6A8;" | 1 | style="background:#DCE5E5;" | 0 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 1 |- align=center | align=left| {{CHN}} | style="background:#F7F6A8;" | 1 | style="background:#DCE5E5;" | 0 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 1 |- align=center | align=left| {{LTU}} | style="background:#F7F6A8;" | 1 | style="background:#DCE5E5;" | 0 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 1 |- align=center | align=left| {{MOZ}} | style="background:#F7F6A8;" | 1 | style="background:#DCE5E5;" | 0 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 1 |- align=center | align=left| {{FIN}} | style="background:#F7F6A8;" | 1 | style="background:#DCE5E5;" | 0 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 1 |- align=center | align=left| {{EST}} | style="background:#F7F6A8;" | 1 | style="background:#DCE5E5;" | 0 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 1 |- align=center | 26 | align=left| {{JAM}} | style="background:#F7F6A8;" | 0 | style="background:#DCE5E5;" | 6 | style="background:#FFDAB9;" | 3 | 9 |- align=center | 27 | align=left| {{ITA}} | style="background:#F7F6A8;" | 0 | style="background:#DCE5E5;" | 2 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 2 |- align=center | 28 | align=left| {{MAR}} | style="background:#F7F6A8;" | 0 | style="background:#DCE5E5;" | 1 | style="background:#FFDAB9;" | 3 | 4 |- align=center | 29 | align=left| {{байрақ|ОАР}} | style="background:#F7F6A8;" | 0 | style="background:#DCE5E5;" | 1 | style="background:#FFDAB9;" | 2 | 3 |- align=center | rowspan=2 | 30 | align=left| {{MEX}} | style="background:#F7F6A8;" | 0 | style="background:#DCE5E5;" | 1 | style="background:#FFDAB9;" | 1 | 2 |- align=center | align=left| {{TTO}} | style="background:#F7F6A8;" | 0 | style="background:#DCE5E5;" | 1 | style="background:#FFDAB9;" | 1 | 2 |- align=center | rowspan=7 | 26 | align=left| {{AUT}} | style="background:#F7F6A8;" | 0 | style="background:#DCE5E5;" | 1 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 1 |- align=center | align=left| {{BRA}} | style="background:#F7F6A8;" | 0 | style="background:#DCE5E5;" | 1 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 1 |- align=center | align=left| {{DEN}} | style="background:#F7F6A8;" | 0 | style="background:#DCE5E5;" | 1 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 1 |- align=center | align=left| {{IRL}} | style="background:#F7F6A8;" | 0 | style="background:#DCE5E5;" | 1 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 1 |- align=center | align=left| {{LAT}} | style="background:#F7F6A8;" | 0 | style="background:#DCE5E5;" | 1 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 1 |- align=center | align=left| [[File:Flag of Saudi Arabia.svg|22px|]] [[Сауд Арабиясы]] | style="background:#F7F6A8;" | 0 | style="background:#DCE5E5;" | 1 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 1 |- align=center | align=left| [[File:Flag of Sri Lanka.svg|22px|]] [[Шри-Ланка]] | style="background:#F7F6A8;" | 0 | style="background:#DCE5E5;" | 1 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 1 |- align=center | 39 | align=left| {{UKR}} | style="background:#F7F6A8;" | 0 | style="background:#DCE5E5;" | 0 | style="background:#FFDAB9;" | 2 | 2 |- align=center | rowspan=5 | 40 | align=left| {{BRB}} | style="background:#F7F6A8;" | 0 | style="background:#DCE5E5;" | 0 | style="background:#FFDAB9;" | 1 | 1 |- align=center | align=left| {{ISL}} | style="background:#F7F6A8;" | 0 | style="background:#DCE5E5;" | 0 | style="background:#FFDAB9;" | 1 | 1 |- align=center | align=left| {{ESP}} | style="background:#F7F6A8;" | 0 | style="background:#DCE5E5;" | 0 | style="background:#FFDAB9;" | 1 | 1 |- align=center | align=left| {{POR}} | style="background:#F7F6A8;" | 0 | style="background:#DCE5E5;" | 0 | style="background:#FFDAB9;" | 1 | 1 |- align=center | align=left| {{SWE}} | style="background:#F7F6A8;" | 0 | style="background:#DCE5E5;" | 0 | style="background:#FFDAB9;" | 1 | 1 |} == Медалистер == ===Ерлер=== {| class="wikitable" |- align=center |width=100 bgcolor=efefef|'''Дисциплина''' |width=200 bgcolor=gold |'''Алтын''' |width=200 bgcolor=silver|'''Күміс''' |width=200 bgcolor=cc9966|'''Қола''' |- | 100 метр | {{ту|АҚШ}} [[Морис Грин (атлет)|Морис Грин]] | {{ту|Тринидад және Тобаго}} [[Ато Болдон]] | {{ту|Барбадос}} [[Обаделе Томпсон]] |- | 200 метр | {{ту|Грекия}} [[Константинос Кентерис]] | {{ту|Ұлыбритания}} [[Даррен Кэмпбелл]] | {{ту|Тринидад және Тобаго}} [[Ато Болдон]] |- | 400 метр | {{ту|АҚШ}} [[Майкл Джонсон]] | {{ту|АҚШ}} [[Элвин Харрисон]] | {{ту|Ямайка}} [[Грег Хафтон]] |- | 800 метр | {{ту|Германия}} [[Нильс Шуман]] | {{ту|Дания}} [[Уилсон Кипкетер]] | {{ту|Алжир}} [[Джабир Саид-Гуэрни]] |- | 1500 метр | {{ту|Кения}} [[Ной Нгени]] | {{ту|Марокко}} [[Хишам Эль-Герруж]] | {{ту|Кения}} [[Бернард Лагат]] |- | 5000 метр | {{ту|Эфиопия}} [[Миллион Волде]] | {{ту|Алжир}} [[Али Саиди-Сиеф]] | {{ту|Марокко}} [[Брахим Лахлафи]] |- | 10 000 метр | {{ту|Эфиопия}} [[Хайле Гебреселассие]] | {{ту|Кения}} [[Пол Тергат]] | {{ту|Эфиопия}} [[Ассефа Мезгебу]] |- | 110 метр кедергілермен | {{ту|Куба}} [[Аньер Гарсия]] | {{ту|АҚШ}} [[Терренс Трэммелл]] | {{ту|АҚШ}} [[Марк Крир]] |- | 400 метр кедергілермен | {{ту|АҚШ}} [[Энджело Тейлор]] | {{ту|Сауд Арабиясы}} [[Хади аль-Сомайли]] | {{ту|ОАР}} [[Ллевеллин Херберт]] |- | 3000 метр стиплчез | {{ту|Кения}} [[Рубен Косгеи]] | {{ту|Кения}} [[Уилсон Бойт]] | {{ту|Марокко}} [[Али Эззин]] |- | Эстафета, 4×100 м | {{ту|АҚШ}} <br>[[Джон Драммонд]]<br>[[Бернард Уильямс]]<br>[[Брайан Льюис]]<br> [[Морис Грин (атлет)|Морис Грин]]<br>[[Тим Монтгомери]]<br>[[Кеннет Брокенбурр]] | {{ту|Бразилия}} <br>[[Висенти ди Лима]]<br>[[Андре да Силва]]<br>[[Эдсон Рибейру]]<br>[[Клаудиней да Силва]]<br>[[Клаудиу Роберту Соза]] | {{ту|Куба}} <br>[[Луис Альберто Перес-Рионда]] <br>[[Иван Гарсия (атлет)|Иван Гарсия]]<br>[[Фредди Майола]]<br>[[Хосе Анхель Сесар]] |- | Эстафета, 4×400 м | {{ту|Нигерия}} <br>[[Сандей Бада]]<br>[[Клемент Чукву]]<br>[[Джуд Монье]]<br>[[Энефьок Удо-Обонг]]<br>[[Ндука Авази]]<br>[[Фиделис Гадзама]] | {{ту|Ямайка}} <br>[[Майкл Блэквуд]]<br>[[Грег Хафтон]]<br>[[Кристофер Уильямс (спринтер)|Кристофер Уильямс]]<br>[[Дэнни Макфарлейн]]<br>[[Санджей Эйр]]<br>[[Майкл Макдональд (атлет)|Майкл Макдональд]] | {{ту|Багам аралдары}} <br>[[Авард Монкур]] <br>[[Трой Макинтош]]<br>[[Карл Оливер]]<br>[[Крис Браун (спринтер)|Крис Браун]]<br>[[Тимоти Маннингс]] |- | Марафон | {{ту|Эфиопия}} [[Гезахегне Абера]] | {{ту|Кения}} [[Эрик Вайнайна]] | {{ту|Эфиопия}} [[Тесфайе Тола]] |- | 20 километр жүру | {{ту|Польша}} [[Роберт Корженёвский]] | {{ту|Мексика}} [[Ноэ Эрнандес]] | {{ту|Ресей}} [[Владимир Васильевич Андреев|Владимир Андреев]] |- | 50 километр жүру | {{ту|Польша}} [[Роберт Корженёвский]] | {{ту|Латвия}} [[Айгар Фадеев]] | {{ту|Мексика}} [[Хоэль Санчес]] |- | Ұзындыққа секіру | {{ту|Куба}} [[Иван Педросо]] | {{ту|Аустралия}} [[Джей Таурима]] | {{ту|Украина}} [[Роман Анатольевич Щуренко|Роман Щуренко]] |- | Үш қарғып секіру | {{ту|Ұлыбритания}} [[Джонатан Эдвардс (атлет)|Джонатан Эдвардс]] | {{ту|Куба}} [[Йоэль Гарсия]] | {{ту|Ресей}} [[Денис Викторович Капустин|Денис Капустин]] |- | Биікке секіру | {{ту|Ресей}} [[Сергей Петрович Клюгин|Сергей Клюгин]] | {{ту|Куба}} [[Хавьер Сотомайор]] | {{ту|Алжир}} [[Абдеррахман Хаммад]] |- | Таяқпен секіру | {{ту|АҚШ}} [[Ник Хайсонг]] | {{ту|АҚШ}} [[Лоуренс Джонсон]] | {{ту|Ресей}} [[Максим Владимирович Тарасов|Максим Тарасов]] |- | Ядро лақтыру | {{ту|Финляндия}} [[Арси Харью]] | {{ту|АҚШ}} [[Адам Нельсон]] | {{ту|АҚШ}} [[Джон Година]] |- | Диск лақтыру | {{ту|Литва}} [[Алекна Виргилиюс]] | {{ту|Германия}} [[Ларс Ридель]] | {{ту|ОАР}} [[Франц Крюгер]] |- | Балға лақтыру | {{ту|Польша}} [[Шимон Зюлковский]] | {{ту|Италия}} [[Никола Виццони]] | {{ту|Беларусь}} [[Игорь Вячеславович Астапкович|Игорь Астапкович]] |- | Найза лақтыру | {{ту|Чехия}} [[Ян Железны]] | {{ту|Ұлыбритания}} [[Стив Бакли]] | {{ту|Ресей}} [[Сергей Александрович Макаров|Сергей Макаров]] |- | Онсайыс | {{ту|Эстония}} [[Эрки Ноол]] | {{ту|Чехия}} [[Роман Шебрле]] | {{ту|АҚШ}} [[Крис Хаффинс]] |} ===Әйелдер=== {| class="wikitable" |- align=center |width=100 bgcolor=efefef|'''Дисциплина''' |width=200 bgcolor=gold |'''Алтын''' |width=200 bgcolor=silver|'''Күміс''' |width=200 bgcolor=cc9966|'''Қола''' |- | rowspan=2| 100 метр | rowspan=2| <small>Допинге байланысты ХОК америкалық спортшы [[Мэрион Джонс]]тың алтынын алып тастады.</small> | {{ту|Грекия}} [[Екатерина Тану]] | rowspan=2| {{ту|Ямайка}} [[Мерлин Отти]] |- | {{ту|Ямайка}} [[Тайна Лоуренс]] |- | 200 метр | {{ту|Багам аралдары}} [[Полин Дэвис-Томпсон]] | {{ту|Шри-Ланка}} [[Сусантика Джаясингх]] | {{ту|Ямайка}} [[Беверли Макдональд]] |- | 400 метр | {{ту|Аустралия}} [[Кэти Фримен]] | {{ту|Ямайка}} [[Лоррейн Грэм]] | {{ту|Ұлыбритания}} [[Кэтрин Мерри]] |- | 800 метр | {{ту|Мозамбик}} [[Мария Мутола]] | {{ту|Аустрия}} [[Штефани Граф]] | {{ту|Ұлыбритания}} [[Келли Холмс]] |- | 1500 метр | {{ту|Алжир}} [[Нурия Мера-Бенида]] | {{ту|Румыния}} [[Виолетта Шекели]] | {{ту|Румыния}} [[Габриэла Сабо]] |- | 5000 метр | {{ту|Румыния}} [[Габриэла Сабо]] | {{ту|Ирландия}} [[Соня О’Салливан]] | {{ту|Эфиопия}} [[Гете Вами]] |- | 10 000 метр | {{ту|Эфиопия}} [[Дерарту Тулу]] | {{ту|Эфиопия}} [[Гете Вами]] | {{ту|Португалия}} [[Фернанда Рибейру]] |- | 100 метр кедергілермен | {{ту|Қазақстан}} [[Ольга Васильевна Шишигина|Ольга Шишигина]] | {{ту|Нигерия}} [[Глория Алози]] | {{ту|АҚШ}} [[Мелисса Моррисон]] |- | 400 метр кедергілермен | {{ту|Ресей}} [[Ирина Анатольевна Привалова|Ирина Привалова]] | {{ту|Ямайка}} [[Деон Хеммингс]] | {{ту|Марокко}} [[Нежа Бидуан]] |- | Эстафета, 4×100 м | {{ту|Багам аралдары}} <br>[[Саватида Файнс]]<br>[[Чандра Старрап]]<br>[[Полин Дэвис-Томпсон]]<br>[[Дебби Фергюсон]]<br>[[Элдес Льюис]] | {{ту|Ямайка}} <br>[[Тайна Лоуренс]]<br>[[Вероника Кэмпбелл]]<br>[[Беверли Макдональд]]<br>[[Мерлин Отти]]<br>[[Мерлен Фрейзер]] | {{ту|АҚШ}} <br>[[Кристи Гэйнс]]<br>[[Торри Эдвардс]]<br>[[Нэнсин Перри]]<br>[[Пэшн Ричардсон]] |- | Эстафета, 4×400 м | {{ту|АҚШ}} <br>[[Джирл Майлс-Кларк]]<br>[[Моника Хеннэгэн]]<br>[[Латаша Колендер]]<br>[[Андреа Андерсон]] | {{ту|Ямайка}} <br>[[Сэнди Ричардс]]<br>[[Кэтрин Скотт]]<br>[[Деон Хеммингс]]<br>[[Лоррейн Грэм]]<br>[[Шармен Хауэлл]]<br>[[Мишель Бургер]] | {{ту|Ресей}} <br>[[Юлия Владимировна Сотникова|Юлия Сотникова]] <br>[[Светлана Валентиновна Гончаренко|Светлана Гончаренко]]<br>[[Ольга Ивановна Котлярова|Ольга Котлярова]]<br>[[Ирина Анатольевна Привалова|Ирина Привалова]]<br>[[Наталья Викторовна Назарова|Наталья Назарова]]<br>[[Олеся Николаевна Зыкина|Олеся Зыкина]] |- | Марафон | {{ту|Жапония}} [[Наоко Такахаси]] | {{ту|Румыния}} [[Лидия Шимон]] | {{ту|Кения}} [[Джойс Чепчумба]] |- | 20 километр жүру | {{ту|Қытай}} [[Ван Липин]] | {{ту|Норвегия}} [[Хьерсти Тюссе Плетцер]] | {{ту|Испания}} [[Мария Васко]] |- | Ұзындыққа секіру | {{ту|Германия}} [[Хайке Дрекслер]] | {{ту|Италия}} [[Фиона Мэй]] | {{ту|Ресей}} [[Татьяна Владимировна Котова|Татьяна Котова]] |- | Үш қарғып секіру | {{ту|Болгария}} [[Тереза Маринова]] | {{ту|Ресей}} [[Татьяна Романовна Лебедева|Татьяна Лебедева]] | {{ту|Украина}} [[Елена Ивановна Говорова|Елена Говорова]] |- | rowspan=2| Биікке секіру | rowspan=2| {{ту|Ресей}} [[Елена Борисовна Елесина|Елена Елесина]] | rowspan=2| {{ту|ОАР}} [[Хестри Клоэт]] | {{ту|Швеция}} [[Кайса Бергквист]] |- | {{ту|Румыния}} [[Оана Пантелимон]] |- | Таяқпен секіру | {{ту|АҚШ}} [[Стейси Драгила]] | {{ту|Аустралия}} [[Татьяна Владимировна Григорьева|Татьяна Григорьева]] | {{ту|Исландия}} [[Вала Флосадоуттир]] |- | Ядро лақтыру | {{ту|Беларусь}} [[Янина Корольчик]] | {{ту|Ресей}} [[Лариса Александровна Пелешенко|Лариса Пелешенко]] | {{ту|Германия}} [[Астрид Кумбернусс]] |- | Диск лақтыру | {{ту|Беларусь}} [[Эллина Александровна Зверева|Эллина Зверева]] | {{ту|Грекия}} [[Анастасия Келесиду]] | {{ту|Беларусь}} [[Ирина Васильевна Ятченко|Ирина Ятченко]] |- | Балға лақтыру | {{ту|Польша}} [[Камила Сколимовская]] | {{ту|Ресей}} [[Ольга Сергеевна Кузенкова|Ольга Кузенкова]] | {{ту|Германия}} [[Кирстен Мюнхов]] |- | Найза лақтыру | {{ту|Норвегия}} [[Трине Хаттестад]] | {{ту|Грекия}} [[Мирела Маньяни-Целили]] | {{ту|Куба}} [[Ослейдис Менендес]] |- | Жетісайыс | {{ту|Ұлыбритания}} [[Дениз Льюис]] | {{ту|Ресей}} [[Елена Владимировна Прохорова|Елена Прохорова]] | {{ту|Беларусь}} [[Наталья Вячеславовна Сазанович|Наталья Сазанович]] |} {{2000 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары}} {{Олимпиада ойындарындағы жеңіл атлетика}} [[Санат:2000 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары]] [[Санат:Олимпиада ойындарындағы жеңіл атлетика]] 3u027nlfm4nick6477ppp5iao9o17bk 0 761231 3481742 2025-06-20T18:59:25Z Орел Карл 81620 Жаңа бетте: {{Тұлға |Есімі = Науан Досмағамбетов |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 20.9.1932 |Туған жері = [[Ащысай (Мұғалжар ауданы)|Ащысай]] ауылы, Мұғалжар... 3481742 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Науан Досмағамбетов |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 20.9.1932 |Туған жері = [[Ащысай (Мұғалжар ауданы)|Ащысай]] ауылы, [[Мұғалжар ауданы|Темір ауданы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]], [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] |Қайтыс болған күні = 28.12.2005 |Қайтыс болған жері = [[Ақсу (Ақтөбе облысы)|Ақсу]] ауылы, [[Мұғалжар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақстан]] |Азаматтығы = {{USSR}} <br /> {{KAZ}} |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Социалистік еңбек ері}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Ленин ордені}} {{!!}} {{Қазан төңкерісі ордені}} {{!!}} {{Еңбек Қызыл Ту ордені}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Ерен еңбегі үшін медалі (КСРО)}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{ХШЖК алтын медалі}} {{!!}} {{ХШЖК алтын медалі}} {{!!}} {{ХШЖК алтын медалі}} {{!!}} {{ХШЖК күміс медалі}} {{!!}} {{ХШЖК күміс медалі}} {{!!}} {{ХШЖК қола медалі}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Науан Досмағамбетов''' ([[20 қыркүйек]] [[1932 жыл|1932]], [[Ащысай (Мұғалжар ауданы)|Ащысай]] ауылы, [[Мұғалжар ауданы|Темір ауданы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]], [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] — [[28 желтоқсан]] [[2005 жыл|2005]], [[Ақсу (Ақтөбе облысы)|Ақсу]] ауылы, [[Мұғалжар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]]) — Қазақ КСР Ақтөбе облысы Темір ауданы «Ақтөбе» кеңшарының аға шопаны. [[Социалистік еңбек ері]] (1966). == Өмірбаяны == == Дереккөздер == {{дереккөздер}} ta9t2d952cf2febwsactwvk32qxsjy5 3481833 3481742 2025-06-21T07:58:04Z Орел Карл 81620 /* Өмірбаяны */ 3481833 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Науан Досмағамбетов |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 20.9.1932 |Туған жері = [[Ащысай (Мұғалжар ауданы)|Ащысай]] ауылы, [[Мұғалжар ауданы|Темір ауданы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]], [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] |Қайтыс болған күні = 28.12.2005 |Қайтыс болған жері = [[Ақсу (Ақтөбе облысы)|Ақсу]] ауылы, [[Мұғалжар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақстан]] |Азаматтығы = {{USSR}} <br /> {{KAZ}} |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Социалистік еңбек ері}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Ленин ордені}} {{!!}} {{Қазан төңкерісі ордені}} {{!!}} {{Еңбек Қызыл Ту ордені}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Ерен еңбегі үшін медалі (КСРО)}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{ХШЖК алтын медалі}} {{!!}} {{ХШЖК алтын медалі}} {{!!}} {{ХШЖК алтын медалі}} {{!!}} {{ХШЖК күміс медалі}} {{!!}} {{ХШЖК күміс медалі}} {{!!}} {{ХШЖК қола медалі}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Науан Досмағамбетов''' ([[20 қыркүйек]] [[1932 жыл|1932]], [[Ащысай (Мұғалжар ауданы)|Ащысай]] ауылы, [[Мұғалжар ауданы|Темір ауданы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]], [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] — [[28 желтоқсан]] [[2005 жыл|2005]], [[Ақсу (Ақтөбе облысы)|Ақсу]] ауылы, [[Мұғалжар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]]) — Қазақ КСР Ақтөбе облысы Темір ауданы «Ақтөбе» кеңшарының аға шопаны. [[Социалистік еңбек ері]] (1966). == Өмірбаяны == Ол 1932 жылы Темір ауданы, Ащысай ауылында шопандар әулетінде дүниеге келген. 1946 жылы жергілікті бастауыш мектептің төрт сыныбын бітірді. 1948 жылдан бастап — жергілікті қой шаруашылығы ұжымшарында аға шопанның көмекшісі болды. 1951 жылы Кеңес Әскері қатарына шақырылып, Башқұрт АКСР-інде әскери борышын өтеді. Әскерден кейін 1955 жылы Жұрын ауданына қарасты Ақсу ауылындағы (1963 жылдан бастап — Темір ауданы, кейін Мұғалжар ауданы) жер телімі бар «Ақтөбе» кеңшарында әкесінің отарын алды. 1958 жылы Бүкілодақтық ХШЖК көрмесіне қатысты. Жыл сайын жоғары еңбек нәтижелерін көрсетті. 1961 жылы әр жүз саулықтан орта есеппен 100 қозы, 1962 жылы 110 қозы, одан кейінгі жылдары әр жүз саулықтан 120-дан кем емес қозы алды. 1964 жылы «Коммунистік ерен еңбек екпіндісі» құрметті атағы берілді. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1966 жылғы 22 наурыздағы Жарлығымен «''мал шаруашылығын дамытуда, ет, сүт, жұмыртқа, жүн және басқа да өнімдерді өндіру мен дайындауды арттыруда қол жеткізген табыстары үшін''» оған [[Ленин ордені]] мен «[[Орақ пен Балға медалі|Орақ пен Балға» медалін]] табыстау арқылы Социалистік Еңбек Ері атағы берілді. (№ 11245). Содан соң ол жоғары жұмыс нәтижелерін көрсетуді жалғастырды. 1970-1980 жылдары Мәскеуде өткен Бүкілодақтық ХШЖК көрмесіне бірнеше рет қатысты. 1968 жылдан бастап КОКП мүшесі. 1967 жылы Ақтөбе облысы, Мұғалжар аудандық (1965-1967) халық депутаттары Кеңесінен депутат болып сайланды. Зейнеткерлікке шыққаннан кейін Мұғалжар ауданы, Ақсу ауылында тұрды. 2005 жылы желтоқсанда қайтыс болып, жергілікті ауыл зиратында жерленді. ;Естелік Мұғалжар ауданының Ақсу ауылындағы көшеге оның есімі берілді. ;Марапаттары == Дереккөздер == {{дереккөздер}} 3tj4pezep36vp18vs4j8dg3mpugezg3 3481835 3481833 2025-06-21T08:04:26Z Орел Карл 81620 /* Өмірбаяны */ 3481835 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Науан Досмағамбетов |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 20.9.1932 |Туған жері = [[Ащысай (Мұғалжар ауданы)|Ащысай]] ауылы, [[Мұғалжар ауданы|Темір ауданы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]], [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] |Қайтыс болған күні = 28.12.2005 |Қайтыс болған жері = [[Ақсу (Ақтөбе облысы)|Ақсу]] ауылы, [[Мұғалжар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақстан]] |Азаматтығы = {{USSR}} <br /> {{KAZ}} |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Социалистік еңбек ері}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Ленин ордені}} {{!!}} {{Қазан төңкерісі ордені}} {{!!}} {{Еңбек Қызыл Ту ордені}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Ерен еңбегі үшін медалі (КСРО)}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{ХШЖК алтын медалі}} {{!!}} {{ХШЖК алтын медалі}} {{!!}} {{ХШЖК алтын медалі}} {{!!}} {{ХШЖК күміс медалі}} {{!!}} {{ХШЖК күміс медалі}} {{!!}} {{ХШЖК қола медалі}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Науан Досмағамбетов''' ([[20 қыркүйек]] [[1932 жыл|1932]], [[Ащысай (Мұғалжар ауданы)|Ащысай]] ауылы, [[Мұғалжар ауданы|Темір ауданы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]], [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] — [[28 желтоқсан]] [[2005 жыл|2005]], [[Ақсу (Ақтөбе облысы)|Ақсу]] ауылы, [[Мұғалжар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]]) — Қазақ КСР Ақтөбе облысы Темір ауданы «Ақтөбе» кеңшарының аға шопаны. [[Социалистік еңбек ері]] (1966). == Өмірбаяны == Ол 1932 жылы Темір ауданы, Ащысай ауылында шопандар әулетінде дүниеге келген. 1946 жылы жергілікті бастауыш мектептің төрт сыныбын бітірді. 1948 жылдан бастап — жергілікті қой шаруашылығы ұжымшарында аға шопанның көмекшісі болды. 1951 жылы Кеңес Әскері қатарына шақырылып, Башқұрт АКСР-інде әскери борышын өтеді. Әскерден кейін 1955 жылы Жұрын ауданына қарасты Ақсу ауылындағы (1963 жылдан бастап — Темір ауданы, кейін Мұғалжар ауданы) жер телімі бар «Ақтөбе» кеңшарында әкесінің отарын алды. 1958 жылы Бүкілодақтық ХШЖК көрмесіне қатысты. Жыл сайын жоғары еңбек нәтижелерін көрсетті. 1961 жылы әр жүз саулықтан орта есеппен 100 қозы, 1962 жылы 110 қозы, одан кейінгі жылдары әр жүз саулықтан 120-дан кем емес қозы алды. 1964 жылы «Коммунистік ерен еңбек екпіндісі» құрметті атағы берілді. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1966 жылғы 22 наурыздағы Жарлығымен «''мал шаруашылығын дамытуда, ет, сүт, жұмыртқа, жүн және басқа да өнімдерді өндіру мен дайындауды арттыруда қол жеткізген табыстары үшін''» оған [[Ленин ордені]] мен «[[Орақ пен Балға медалі|Орақ пен Балға» медалін]] табыстау арқылы Социалистік Еңбек Ері атағы берілді. (№ 11245). Содан соң ол жоғары жұмыс нәтижелерін көрсетуді жалғастырды. 1970-1980 жылдары Мәскеуде өткен Бүкілодақтық ХШЖК көрмесіне бірнеше рет қатысты. 1968 жылдан бастап КОКП мүшесі. 1967 жылы Ақтөбе облысы, Мұғалжар аудандық (1965-1967) халық депутаттары Кеңесінен депутат болып сайланды. Зейнеткерлікке шыққаннан кейін Мұғалжар ауданы, Ақсу ауылында тұрды. 2005 жылы желтоқсанда қайтыс болып, жергілікті ауыл зиратында жерленді. ;Естелік Мұғалжар ауданының Ақсу ауылындағы көшеге оның есімі берілді. ;Марапаттары * [[Социалистік еңбек ері]] * [[Ленин ордені]] * [[Қазан төңкерісі ордені]] (08.04.1971) * [[Еңбек Қызыл Туы ордені]] (19.02.1981) * [[Ерен еңбегі үшін медалі (КСРО)|«Ерен еңбегі үшін» медалі]] (18.02.1964) * ХШЖК екі алтын (20.03.1974; 23.04.1985), үш күміс (11.05.1983; 14.04.1987; 17.05.1989) және қола (10.04.1984) медал * Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі төралқасының Құрмет грамотасы (22.06.1965) * Қазақ КСР-нің еңбек сіңірген ауыл шаруашылығы қызметкері (19.03.1973) == Дереккөздер == {{дереккөздер}} b26i8tubj2tl8sn0amflq9usw5bh6ja 3481836 3481835 2025-06-21T08:09:41Z Орел Карл 81620 /* Өмірбаяны */ 3481836 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Науан Досмағамбетов |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 20.9.1932 |Туған жері = [[Ащысай (Мұғалжар ауданы)|Ащысай]] ауылы, [[Мұғалжар ауданы|Темір ауданы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]], [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] |Қайтыс болған күні = 28.12.2005 |Қайтыс болған жері = [[Ақсу (Ақтөбе облысы)|Ақсу]] ауылы, [[Мұғалжар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақстан]] |Азаматтығы = {{USSR}} <br /> {{KAZ}} |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Социалистік еңбек ері}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Ленин ордені}} {{!!}} {{Қазан төңкерісі ордені}} {{!!}} {{Еңбек Қызыл Ту ордені}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Ерен еңбегі үшін медалі (КСРО)}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{ХШЖК алтын медалі}} {{!!}} {{ХШЖК алтын медалі}} {{!!}} {{ХШЖК алтын медалі}} {{!!}} {{ХШЖК күміс медалі}} {{!!}} {{ХШЖК күміс медалі}} {{!!}} {{ХШЖК қола медалі}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Науан Досмағамбетов''' ([[20 қыркүйек]] [[1932 жыл|1932]], [[Ащысай (Мұғалжар ауданы)|Ащысай]] ауылы, [[Мұғалжар ауданы|Темір ауданы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]], [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] — [[28 желтоқсан]] [[2005 жыл|2005]], [[Ақсу (Ақтөбе облысы)|Ақсу]] ауылы, [[Мұғалжар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]]) — Қазақ КСР Ақтөбе облысы Темір ауданы «Ақтөбе» кеңшарының аға шопаны. [[Социалистік еңбек ері]] (1966). == Өмірбаяны == Ол 1932 жылы Темір ауданы, Ащысай ауылында шопандар әулетінде дүниеге келген. 1946 жылы жергілікті бастауыш мектептің төрт сыныбын бітірді. 1948 жылдан бастап — жергілікті қой шаруашылығы ұжымшарында аға шопанның көмекшісі болды. 1951 жылы Кеңес Әскері қатарына шақырылып, Башқұрт АКСР-інде әскери борышын өтеді. Әскерден кейін 1955 жылы Жұрын ауданына қарасты Ақсу ауылындағы (1963 жылдан бастап — Темір ауданы, кейін Мұғалжар ауданы) жер телімі бар «Ақтөбе» кеңшарында әкесінің отарын алды. 1958 жылы Бүкілодақтық ХШЖК көрмесіне қатысты. Жыл сайын жоғары еңбек нәтижелерін көрсетті. 1961 жылы әр жүз саулықтан орта есеппен 100 қозы, 1962 жылы 110 қозы, одан кейінгі жылдары әр жүз саулықтан 120-дан кем емес қозы алды. 1964 жылы «Коммунистік ерен еңбек екпіндісі» құрметті атағы берілді. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1966 жылғы 22 наурыздағы Жарлығымен «''мал шаруашылығын дамытуда, ет, сүт, жұмыртқа, жүн және басқа да өнімдерді өндіру мен дайындауды арттыруда қол жеткізген табыстары үшін''» оған [[Ленин ордені]] мен «[[Орақ пен Балға медалі|Орақ пен Балға» медалін]] табыстау арқылы Социалистік Еңбек Ері атағы берілді. (№ 11245). Содан соң ол жоғары жұмыс нәтижелерін көрсетуді жалғастырды. 1970-1980 жылдары Мәскеуде өткен Бүкілодақтық ХШЖК көрмесіне бірнеше рет қатысты. 1968 жылдан бастап КОКП мүшесі. 1967 жылы Ақтөбе облысы, Мұғалжар аудандық (1965-1967) халық депутаттары Кеңесінен депутат болып сайланды. Зейнеткерлікке шыққаннан кейін Мұғалжар ауданы, Ақсу ауылында тұрды. 2005 жылы желтоқсанда қайтыс болып, жергілікті ауыл зиратында жерленді<ref>[https://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=31752 Досмағамбетов Науан]. «Герои страны» сайты.</ref>. ;Естелік Мұғалжар ауданының Ақсу ауылындағы көшеге оның есімі берілді. ;Марапаттары * [[Социалистік еңбек ері]] * [[Ленин ордені]] * [[Қазан төңкерісі ордені]] (08.04.1971) * [[Еңбек Қызыл Туы ордені]] (19.02.1981) * [[Ерен еңбегі үшін медалі (КСРО)|«Ерен еңбегі үшін» медалі]] (18.02.1964) * ХШЖК екі алтын (20.03.1974; 23.04.1985), үш күміс (11.05.1983; 14.04.1987; 17.05.1989) және қола (10.04.1984) медал * Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі төралқасының Құрмет грамотасы (22.06.1965) * Қазақ КСР-нің еңбек сіңірген ауыл шаруашылығы қызметкері (19.03.1973) == Дереккөздер == {{дереккөздер}} cjomk2q6n6sy9iajjrqz8stnawbmcic 3481872 3481836 2025-06-21T10:36:51Z Орел Карл 81620 /* Өмірбаяны */ 3481872 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Науан Досмағамбетов |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 20.9.1932 |Туған жері = [[Ащысай (Мұғалжар ауданы)|Ащысай]] ауылы, [[Мұғалжар ауданы|Темір ауданы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]], [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] |Қайтыс болған күні = 28.12.2005 |Қайтыс болған жері = [[Ақсу (Ақтөбе облысы)|Ақсу]] ауылы, [[Мұғалжар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]], [[Қазақстан]] |Азаматтығы = {{USSR}} <br /> {{KAZ}} |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Социалистік еңбек ері}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Ленин ордені}} {{!!}} {{Қазан төңкерісі ордені}} {{!!}} {{Еңбек Қызыл Ту ордені}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Ерен еңбегі үшін медалі (КСРО)}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{ХШЖК алтын медалі}} {{!!}} {{ХШЖК алтын медалі}} {{!!}} {{ХШЖК алтын медалі}} {{!!}} {{ХШЖК күміс медалі}} {{!!}} {{ХШЖК күміс медалі}} {{!!}} {{ХШЖК қола медалі}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Науан Досмағамбетов''' ([[20 қыркүйек]] [[1932 жыл|1932]], [[Ащысай (Мұғалжар ауданы)|Ащысай]] ауылы, [[Мұғалжар ауданы|Темір ауданы]], [[Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ АКСР]], [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|РКФСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] — [[28 желтоқсан]] [[2005 жыл|2005]], [[Ақсу (Ақтөбе облысы)|Ақсу]] ауылы, [[Мұғалжар ауданы]], [[Ақтөбе облысы]]) — Қазақ КСР Ақтөбе облысы Темір ауданы «Ақтөбе» кеңшарының аға шопаны. [[Социалистік еңбек ері]] (1966). == Өмірбаяны == Ол 1932 жылы Темір ауданы, Ащысай ауылында шопандар әулетінде дүниеге келген. 1946 жылы жергілікті бастауыш мектептің төрт сыныбын бітірді. 1948 жылдан бастап — жергілікті қой шаруашылығы ұжымшарында аға шопанның көмекшісі болды. 1951 жылы Кеңес Әскері қатарына шақырылып, Башқұрт АКСР-інде әскери борышын өтеді. Әскерден кейін 1955 жылы Жұрын ауданына қарасты Ақсу ауылындағы (1963 жылдан бастап — Темір ауданы, кейін Мұғалжар ауданы) жер телімі бар «Ақтөбе» кеңшарында әкесінің отарын алды. 1958 жылы Бүкілодақтық ХШЖК көрмесіне қатысты. Жыл сайын жоғары еңбек нәтижелерін көрсетті. 1961 жылы әр жүз саулықтан орта есеппен 100 қозы, 1962 жылы 110 қозы, одан кейінгі жылдары әр жүз саулықтан 120-дан кем емес қозы алды. 1964 жылы «Коммунистік ерен еңбек екпіндісі» құрметті атағы берілді. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1966 жылғы 22 наурыздағы Жарлығымен «''мал шаруашылығын дамытуда, ет, сүт, жұмыртқа, жүн және басқа да өнімдерді өндіру мен дайындауды арттыруда қол жеткізген табыстары үшін''» оған [[Ленин ордені]] мен «[[Орақ пен Балға медалі|Орақ пен Балға» медалін]] табыстау арқылы Социалистік Еңбек Ері атағы берілді. (№ 11245). Содан соң ол жоғары жұмыс нәтижелерін көрсетуді жалғастырды. 1970-1980 жылдары Мәскеуде өткен Бүкілодақтық ХШЖК көрмесіне бірнеше рет қатысты. 1968 жылдан бастап КОКП мүшесі. 1967 жылы Ақтөбе облысы, Мұғалжар аудандық (1965-1967) халық депутаттары Кеңесінен депутат болып сайланды. Зейнеткерлікке шыққаннан кейін Мұғалжар ауданы, Ақсу ауылында тұрды. 2005 жылы желтоқсанда қайтыс болып, жергілікті ауыл зиратында жерленді<ref>[https://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=31752 Досмағамбетов Науан]. «Герои страны» сайты.</ref>. ;Естелік Мұғалжар ауданының Ақсу ауылындағы көшеге оның есімі берілді. == Марапаттары == * [[Социалистік еңбек ері]] * [[Ленин ордені]] * [[Қазан төңкерісі ордені]] (08.04.1971) * [[Еңбек Қызыл Туы ордені]] (19.02.1981) * [[Ерен еңбегі үшін медалі (КСРО)|«Ерен еңбегі үшін» медалі]] (18.02.1964) * ХШЖК екі алтын (20.03.1974; 23.04.1985), үш күміс (11.05.1983; 14.04.1987; 17.05.1989) және қола (10.04.1984) медал * Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі төралқасының Құрмет грамотасы (22.06.1965) * Қазақ КСР-нің еңбек сіңірген ауыл шаруашылығы қызметкері (19.03.1973) == Дереккөздер == {{дереккөздер}} bepmv16p96vyjf35mto6lpeyj7kylkt 3 761232 3481745 2025-06-20T19:25:46Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3481745 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Kevagbo73}} -- [[Қатысушы:Мағыпар|Мағыпар]] ([[Қатысушы талқылауы:Мағыпар|талқылауы]]) 00:25, 2025 ж. маусымның 21 (+05) tw54lvukpg8f9dtbnrfz0pca6uox2xj 3 761233 3481750 2025-06-20T20:42:21Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3481750 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Lyoxa512}} -- [[Қатысушы:Мықтыбек Оразтайұлы|Мықтыбек Оразтайұлы]] ([[Қатысушы талқылауы:Мықтыбек Оразтайұлы|талқылауы]]) 01:42, 2025 ж. маусымның 21 (+05) 4rrejuy7suhprblcdhrpngujvbzq5is 3 761234 3481752 2025-06-20T20:53:31Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3481752 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=WikiWilliard}} -- [[Қатысушы:GanS NIS|<span style="text-shadow:gray 4px 4px 3px;"><font face="AR Cena" color="black"><b>Fани</b></font></span>]] ([[Қатысушы талқылауы:GanS NIS|талқылауы]]) 01:53, 2025 ж. маусымның 21 (+05) 3mrzmfwo571fd7fv0twu8vd8vj74e87 3 761235 3481756 2025-06-20T21:20:10Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3481756 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Zanrack}} -- <font color="#009900">[[Қатысушы:Мұхамеджан Амангелді|<span style="font-family:Georgia;"><i>Мұхамеджан А.А.</i></span>]]</font> [[Қатысушы талқылауы:Мұхамеджан Амангелді|<span style="font-size:90%"><font color="#0000FF">(талқылауы)</font></span>]] 02:20, 2025 ж. маусымның 21 (+05) 809n411614nfnul11s52g9kkyq7eo1y 3 761236 3481758 2025-06-20T21:29:09Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3481758 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=GlazefrostTyphoon}} -- [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 02:29, 2025 ж. маусымның 21 (+05) sq04dzqgxoqeoo9dnkzeq0zwa4tsl01 3 761237 3481764 2025-06-20T22:01:30Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3481764 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Lankdadank}} -- <font color="#009900">[[Қатысушы:Мұхамеджан Амангелді|<span style="font-family:Georgia;"><i>Мұхамеджан А.А.</i></span>]]</font> [[Қатысушы талқылауы:Мұхамеджан Амангелді|<span style="font-size:90%"><font color="#0000FF">(талқылауы)</font></span>]] 03:01, 2025 ж. маусымның 21 (+05) 5oqhvs9seoum4jwnu8792nnjyuuiqnk 3 761238 3481779 2025-06-20T22:58:40Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3481779 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Sandrogross}} -- [[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылауы]] 03:58, 2025 ж. маусымның 21 (+05) 7rndgf5ds6mr8aiipkmi9nzgxvo6b1d 3 761239 3481787 2025-06-21T00:43:53Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3481787 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Squawk7700}} -- [[Қатысушы:GanS NIS|<span style="text-shadow:gray 4px 4px 3px;"><font face="AR Cena" color="black"><b>Fани</b></font></span>]] ([[Қатысушы талқылауы:GanS NIS|талқылауы]]) 05:43, 2025 ж. маусымның 21 (+05) 7iih1tsmuouisfihf9umzi573esovun 3 761240 3481788 2025-06-21T01:04:32Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3481788 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=AnatidaeMapping}} -- [[Қатысушы:Салиха|Салиха]] ([[Қатысушы талқылауы:Салиха|талқылауы]]) 06:04, 2025 ж. маусымның 21 (+05) 0mp6et209jsjh8phavcuevcrhds2iwx 3 761241 3481816 2025-06-21T06:54:06Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3481816 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Рома1018}} -- [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 11:54, 2025 ж. маусымның 21 (+05) 0phok55790mp6go7qhi89274b2dodvo 3 761242 3481818 2025-06-21T07:06:56Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3481818 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Уразбеков Айдар}} -- [[Қатысушы:Erboldilyara|Сариев Ербол]] ([[Қатысушы талқылауы:Erboldilyara|талқылауы]] 12:06, 2025 ж. маусымның 21 (+05) kzjoru9nhvvsb0z1bnewu33jwjvmt4v 0 761243 3481827 2025-06-21T07:27:25Z Ерден Карсыбеков 3744 Жаңа бетте: [[Сурет:New national stadium tokyo 1.jpg|нобай|250px|Жапония ұлттық стадионы]] [[2020 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары|XXXII Олимпиада ойындары]] [[COVID-19 пандемиясы]]ның салдарынан бір жылға шегерілді. Нәтижесінде осы Олимпиададағы Олимпиада ойындарындағы жеңіл атлетика|жеңіл атлет... 3481827 wikitext text/x-wiki [[Сурет:New national stadium tokyo 1.jpg|нобай|250px|Жапония ұлттық стадионы]] [[2020 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары|XXXII Олимпиада ойындары]] [[COVID-19 пандемиясы]]ның салдарынан бір жылға шегерілді. Нәтижесінде осы Олимпиададағы [[Олимпиада ойындарындағы жеңіл атлетика|жеңіл атлетика сайыстары]] 2021 жылдың 30 шілдесінен 8 тамызына дейін өткізілді. Бұл сайыстарға 196 елдің 2057 спортшысы қатысты. Барлығы 48 медаль комплектісі сарапқа салынды. Алғаш рет ерлер мен әйелдер қосылып жүгіретін эстафетадан медальдар ойнатылды. Сайыстардың көбісі Токиодағы [[Жапония ұлттық стадионы]]нда ұйымдастырылды. Спорттық жүру сайыстары және марафон атлеттер мен жанкүйерлерді аптаптан қорғау мақсатымен Саппородағы [[Одори саябағы]]нда өткізілген болатын. == Медальдар санағы == {| class="wikitable" border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" !Орын !! Ел!!bgcolor="gold"| Алтын!!bgcolor="silver"| Күміс!!bgcolor="cc9966"| Қола!! Барлығы |- align=center | 1 | align=left| {{USA}} | style="background:#F7F6A8;" | 7 | style="background:#DCE5E5;" | 12 | style="background:#FFDAB9;" | 7 | 26 |- align=center | 2 | align=left| {{ITA}} | style="background:#F7F6A8;" | 5 | style="background:#DCE5E5;" | 0 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 5 |- align=center | 3 | align=left| {{KEN}} | style="background:#F7F6A8;" | 4 | style="background:#DCE5E5;" | 4 | style="background:#FFDAB9;" | 2 | 10 |- align=center | 4 | align=left| {{POL}} | style="background:#F7F6A8;" | 4 | style="background:#DCE5E5;" | 2 | style="background:#FFDAB9;" | 3 | 9 |- align=center | 5 | align=left| {{JAM}} | style="background:#F7F6A8;" | 4 | style="background:#DCE5E5;" | 1 | style="background:#FFDAB9;" | 4 | 9 |- align=center | 6 | align=left| {{NED}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 3 | style="background:#FFDAB9;" | 3 | 8 |- align=center | rowspan=2 | 7 | align=left| {{CAN}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 2 | style="background:#FFDAB9;" | 2 | 6 |- align=center | align=left| {{CHN}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 2 | style="background:#FFDAB9;" | 2 | 6 |- align=center | 9 | align=left| {{UGA}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 1 | style="background:#FFDAB9;" | 1 | 4 |- align=center | rowspan=2 | 10 | align=left| {{NOR}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 1 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 3 |- align=center | align=left| {{SWE}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 1 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 3 |- align=center | 12 | align=left| {{BAH}} | style="background:#F7F6A8;" | 2 | style="background:#DCE5E5;" | 0 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 2 |- align=center | 13 | align=left| {{GER}} | style="background:#F7F6A8;" | 1 | style="background:#DCE5E5;" | 2 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 3 |- align=center | 14 | align=left| {{ETH}} | style="background:#F7F6A8;" | 1 | style="background:#DCE5E5;" | 1 | style="background:#FFDAB9;" | 2 | 4 |- align=center | rowspan=2 | 15 | align=left| {{POR}} | style="background:#F7F6A8;" | 1 | style="background:#DCE5E5;" | 1 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 2 |- align=center | align=left| [[File:Russian_Olympic_Committee_flag.png|22px|]] Ресей олимпиялық комитеті | style="background:#F7F6A8;" | 1 | style="background:#DCE5E5;" | 1 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 2 |- align=center | 17 | align=left| {{BEL}} | style="background:#F7F6A8;" | 1 | style="background:#DCE5E5;" | 0 | style="background:#FFDAB9;" | 1 | 2 |- align=center | rowspan=6 | 18 | align=left| {{VEN}} | style="background:#F7F6A8;" | 1 | style="background:#DCE5E5;" | 0 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 1 |- align=center | align=left| {{GRE}} | style="background:#F7F6A8;" | 1 | style="background:#DCE5E5;" | 0 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 1 |- align=center | align=left| {{QAT}} | style="background:#F7F6A8;" | 1 | style="background:#DCE5E5;" | 0 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 1 |- align=center | align=left| {{MAR}} | style="background:#F7F6A8;" | 1 | style="background:#DCE5E5;" | 0 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 1 |- align=center | align=left| {{PRI}} | style="background:#F7F6A8;" | 1 | style="background:#DCE5E5;" | 0 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 1 |- align=center | align=left| {{IND}} | style="background:#F7F6A8;" | 1 | style="background:#DCE5E5;" | 0 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 1 |- align=center | 24 | align=left| {{GBR}} | style="background:#F7F6A8;" | 0 | style="background:#DCE5E5;" | 2 | style="background:#FFDAB9;" | 3 | 5 |- align=center | rowspan=2 | 25 | align=left| {{DOM}} | style="background:#F7F6A8;" | 0 | style="background:#DCE5E5;" | 2 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 2 |- align=center | align=left| {{COL}} | style="background:#F7F6A8;" | 0 | style="background:#DCE5E5;" | 2 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 2 |- align=center | rowspan=2 | 27 | align=left| {{AUS}} | style="background:#F7F6A8;" | 0 | style="background:#DCE5E5;" | 1 | style="background:#FFDAB9;" | 2 | 3 |- align=center | align=left| {{CUB}} | style="background:#F7F6A8;" | 0 | style="background:#DCE5E5;" | 1 | style="background:#FFDAB9;" | 2 | 3 |- align=center | rowspan=2 | 29 | align=left| {{JPN}} | style="background:#F7F6A8;" | 0 | style="background:#DCE5E5;" | 1 | style="background:#FFDAB9;" | 1 | 2 |- align=center | align=left| {{CZE}} | style="background:#F7F6A8;" | 0 | style="background:#DCE5E5;" | 1 | style="background:#FFDAB9;" | 1 | 2 |- align=center | rowspan=3 | 31 | align=left| {{BHR}} | style="background:#F7F6A8;" | 0 | style="background:#DCE5E5;" | 1 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 1 |- align=center | align=left| {{NAM}} | style="background:#F7F6A8;" | 0 | style="background:#DCE5E5;" | 1 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 1 |- align=center | align=left| {{FRA}} | style="background:#F7F6A8;" | 0 | style="background:#DCE5E5;" | 1 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 1 |- align=center | rowspan=2 | 34 | align=left| {{BRA}} | style="background:#F7F6A8;" | 0 | style="background:#DCE5E5;" | 0 | style="background:#FFDAB9;" | 2 | 2 |- align=center | align=left| {{NZL}} | style="background:#F7F6A8;" | 0 | style="background:#DCE5E5;" | 0 | style="background:#FFDAB9;" | 2 | 2 |- align=center | rowspan=8 | 36 | align=left| {{AUT}} | style="background:#F7F6A8;" | 0 | style="background:#DCE5E5;" | 0 | style="background:#FFDAB9;" | 1 | 1 |- align=center | align=left| {{BLR}} | style="background:#F7F6A8;" | 0 | style="background:#DCE5E5;" | 0 | style="background:#FFDAB9;" | 1 | 1 |- align=center | align=left| {{BWA}} | style="background:#F7F6A8;" | 0 | style="background:#DCE5E5;" | 0 | style="background:#FFDAB9;" | 1 | 1 |- align=center | align=left| {{BFA}} | style="background:#F7F6A8;" | 0 | style="background:#DCE5E5;" | 0 | style="background:#FFDAB9;" | 1 | 1 |- align=center | align=left| {{GRD}} | style="background:#F7F6A8;" | 0 | style="background:#DCE5E5;" | 0 | style="background:#FFDAB9;" | 1 | 1 |- align=center | align=left| {{ESP}} | style="background:#F7F6A8;" | 0 | style="background:#DCE5E5;" | 0 | style="background:#FFDAB9;" | 1 | 1 |- align=center | align=left| {{NGA}} | style="background:#F7F6A8;" | 0 | style="background:#DCE5E5;" | 0 | style="background:#FFDAB9;" | 1 | 1 |- align=center | align=left| {{UKR}} | style="background:#F7F6A8;" | 0 | style="background:#DCE5E5;" | 0 | style="background:#FFDAB9;" | 1 | 1 |} == Медалистер == ===Ерлер=== {| class="wikitable" |- align=center |width=100 bgcolor=efefef|'''Дисциплина''' |width=200 bgcolor=gold |'''Алтын''' |width=200 bgcolor=silver|'''Күміс''' |width=200 bgcolor=cc9966|'''Қола''' |- | 100 метр | {{ту|Италия}} [[Марсель Якобс]] | {{ту|АҚШ}} [[Фред Керли]] | {{ту|Канада}} [[Андре де Грасс]] |- | 200 метр | {{ту|Канада}} [[Андре де Грасс]] | {{ту|АҚШ}} [[Кеннет Беднарек]] | {{ту|АҚШ}} [[Ноа Лайлс]] |- | 400 метр | {{ту|Багам аралдары}} [[Стивен Гардинер]] | {{ту|Колумбия}} [[Антони Самбрано]] | {{ту|Гренада}} [[Кирани Джеймс]] |- | 800 метр | {{ту|Кения}} [[Эммануэль Корир]] | {{ту|Кения}} [[Фергюсон Ротич]] | {{ту|Польша}} [[Патрик Добек]] |- | 1500 метр | {{ту|Норвегия}} [[Якоб Ингебригтсен]] | {{ту|Кения}} [[Тимоти Черуйот]] | {{ту|Ұлыбритания}} [[Джош Керр]] |- | 5000 метр | {{ту|Уганда}} [[Джошуа Чептегеи]] | {{ту|Канада}} [[Мохаммед Ахмед (жеңіл атлет)|Мохаммед Ахмед]] | {{ту|АҚШ}} [[Пол Челимо]] |- | 10 000 метр | {{ту|Эфиопия}} [[Селемон Барега]] | {{ту|Уганда}} [[Джошуа Чептегеи]] | {{ту|Уганда}} [[Джейкоб Киплимо]] |- | 110 метр кедергілермен | {{ту|Ямайка}} [[Хансл Парчмент]] | {{ту|АҚШ}} [[Грант Холлоуэй]] | {{ту|Ямайка}} [[Рональд Леви]] |- | 400 метр кедергілермен | {{ту|Норвегия}} [[Карстен Вархольм]] | {{ту|АҚШ}} [[Рай Бенджамин]] | {{ту|Бразилия}} [[Алисон дос Сантос]] |- | 3000 метр стиплчез | {{ту|Марокко}} [[Суфиан әл-Баккали]] | {{ту|Эфиопия}} [[Ламеха Гирма]] | {{ту|Кения}} [[Бенджамин Киген]] |- | Эстафета, 4×100 м | {{ту|Италия}} <br>[[Лоренцо Патта]]<br>[[Марсель Якобс]]<br>[[Эсеоса Десалу]]<br>[[Филиппо Торту]] | {{ту|Канада}} <br>[[Аарон Браун]]<br>[[Джером Блейк]]<br>[[Брендон Родни]]<br>[[Андре де Грасс]] | {{ту|Қытай}} <br>[[Тан Синцян]]<br>[[Се Чжэнье]]<br>[[Су Бинтянь]]<br>[[У Чжицян]] |- | Эстафета, 4×400 м | {{ту|АҚШ}} <br>[[Майкл Черри]]<br>[[Майкл Норман (спринтер)|Майкл Норман]]<br>[[Брайс Дэдмон]]<br>[[Рай Бенджамин]]<br>[[Вернон Норвуд]]<br>[[Рэндольф Росс]]<br>[[Тревор Стьюарт]] | {{ту|Нидерланд}} <br>[[Лимарвин Бонивасия]]<br>[[Терренс Агард]]<br>[[Тони ван Дипен]]<br>[[Рэмзи Анджела]]<br>[[Йохем Доббер]] | {{ту|Ботсвана}} <br>[[Айзек Маквала]] <br>[[Баболоки Тэбе]]<br>[[Зибане Нгози]]<br>[[Баяпо Ндори]] |- | Марафон | {{ту|Кения}} [[Элиуд Кипчоге]] | {{ту|Нидерланд}} [[Абди Нагейе]] | {{ту|Бельгия}} [[Башир Абди]] |- | 20 километр жүру | {{ту|Италия}} [[Массимо Стано]] | {{ту|Жапония}} [[Коки Икеда]] | {{ту|Жапония}} [[Тосикадзу Яманиси]] |- | 50 километр жүру | {{ту|Польша}} [[Давид Томаля]] | {{ту|Германия}} [[Йонатан Хильберт]] | {{ту|Канада}} [[Эван Данфи]] |- | Биікке секіру | {{ту|Италия}} [[Джанмарко Тамбери]]<br>{{ту|Катар}} [[Мутаз Эсса Баршим]] | — | {{ту|Беларусь}} [[Максим Юрьевич Недосеков|Максим Недосеков]] |- | Таяқпен секіру | {{ту|Швеция}} [[Арман Дюплантис]] | {{ту|АҚШ}} [[Крис Нильсен]] | {{ту|Бразилия}} [[Тиаго Брас]] |- | Ұзындыққа секіру | {{ту|Грекия}} [[Милтиадис Тентоглу]] | {{ту|Куба}} [[Хуан Мигель Эчеваррия]] | {{ту|Куба}} [[Майкель Массо]] |- | Үш қарғып секіру | {{ту|Португалия}} [[Педро Пичардо]] | {{ту|Қытай}} [[Чжу Ямин]] | {{ту|Буркина-Фасо}} [[Юг Фабрис Занго]] |- | Ядро лақтыру | {{ту|АҚШ}} [[Райан Краузер]] | {{ту|АҚШ}} [[Джо Ковач]] | {{ту|Жаңа Зеландия}} [[Томас Уолш]] |- | Диск лақтыру | {{ту|Швеция}} [[Даниэль Столь]] | {{ту|Швеция}} [[Симон Петтерссон]] | {{ту|Аустрия}} [[Лукас Вайсхайдингер]] |- | Балға лақтыру | {{ту|Польша}} [[Войцех Новицкий]] | {{ту|Норвегия}} [[Эйвин Хенриксен]] | {{ту|Польша}} [[Павел Файдек]] |- | Найза лақтыру | {{ту|Үндістан}} [[Нирадж Чопра]] | {{ту|Чехия}} [[Якуб Вадлейх]] | {{ту|Чехия}} [[Витезслав Веселый]] |- | Онсайыс | {{ту|Канада}} [[Дамиан Уорнер]] | {{ту|Франция}} [[Кевин Майер]] | {{ту|Аустралия}} [[Эшли Молони]] |} ===Әйелдер=== {| class="wikitable" |- align=center |width=100 bgcolor=efefef|'''Дисциплина''' |width=200 bgcolor=gold |'''Алтын''' |width=200 bgcolor=silver|'''Күміс''' |width=200 bgcolor=cc9966|'''Қола''' |- | 100 метр | {{ту|Ямайка}} [[Элейн Томпсон-Хера]] | {{ту|Ямайка}} [[Шелли-Энн Фрейзер-Прайс]] | {{ту|Ямайка}} [[Шерика Джексон]] |- | 200 метр | {{ту|Ямайка}} [[Элейн Томпсон-Хера]] | {{ту|Намибия}} [[Кристин Мбома]] | {{ту|АҚШ}} [[Габриэль Томас]] |- | 400 метр | {{ту|Багам аралдары}} [[Шона Миллер]] | {{ту|Доминикан Республикасы}} [[Марилейди Паулино]] | {{ту|АҚШ}} [[Эллисон Феликс]] |- | 800 метр | {{ту|АҚШ}} [[Атинг Му]] | {{ту|Ұлыбритания}} [[Кили Ходжкинсон]] | {{ту|АҚШ}} [[Рэйвин Роджерс]] |- | 1500 метр | {{ту|Кения}} [[Фейт Кипьегон]] | {{ту|Ұлыбритания}} [[Лора Мьюр]] | {{ту|Нидерланд}} [[Сифан Хассан]] |- | 5000 метр | {{ту|Нидерланд}} [[Сифан Хассан]] | {{ту|Кения}} [[Хеллен Обири]] | {{ту|Эфиопия}} [[Гудаф Цегай]] |- | 10 000 метр | {{ту|Нидерланд}} [[Сифан Хассан]] | {{ту|Бахрейн}} [[Калькидан Гезань]] | {{ту|Эфиопия}} [[Летесенбет Гидей]] |- | 100 метр кедергілермен | {{ту|Пуэрто-Рико}} [[Джасмин Камачо-Куинн]] | {{ту|АҚШ}} [[Кендра Харрисон]] | {{ту|Ямайка}} [[Меган Таппер]] |- | 400 метр кедергілермен | {{ту|АҚШ}} [[Сидни Маклафлин]] | {{ту|АҚШ}} [[Далайла Мухаммад]] | {{ту|Нидерланд}} [[Фемке Бол]] |- | 3000 метр стиплчез | {{ту|Эфиопия}} [[Перут Чемутай]] | {{ту|АҚШ}} [[Кортни Фрерикс]] | {{ту|Кения}} [[Хивин Джепкемои]] |- | Эстафета, 4×100 м | {{ту|Ямайка}} <br>[[Бриана Уиллиамс]]<br>[[Элейн Томпсон-Хера]]<br>[[Шелли-Энн Фрейзер-Прайс]]<br>[[Шерика Джексон]]<br>[[Наташа Моррисон]]<br>[[Ремона Бёрчелл]] | {{ту|АҚШ}} <br>[[Джавьян Оливер]]<br>[[Теана Дэниелс]]<br>[[Дженна Прандини]]<br>[[Габриэль Томас]]<br>[[Инглиш Гарднер]]<br>[[Алея Хоббс]] | {{ту|Ұлыбритания}} <br>[[Аша Филип]]<br>[[Имани Лара-Лансиквот]]<br>[[Дина Эшер-Смит]]<br>[[Дэрилл Нейта]] |- | Эстафета, 4×400 м | {{ту|АҚШ}} <br>[[Сидни Маклафлин]]<br>[[Эллисон Феликс]]<br>[[Далайла Мухаммад]]<br>[[Атинг Му]]<br>[[Кендалл Эллис]]<br>[[Линна Ирби]]<br>[[Уэйдлайн Джонатас]]<br>[[Кайлин Уитни]] | {{ту|Польша}} <br>[[Наталья Качмарек]] <br>[[Ига Баумгарт-Витан]]<br>[[Малгожата Холуб-Ковалик]]<br>[[Юстина Свенти-Эрсетиц]]<br>[[Анна Келбасинска]] | {{ту|Ямайка}} <br>[[Рониша Макгрегор]]<br>[[Джанив Расселл]]<br>[[Шерика Джексон]]<br>[[Кендис Маклауд]]<br>[[Джунэль Бромфилд]]<br>[[Стейси-Энн Уиллиамс]] |- | Марафон | {{ту|Кения}} [[Перес Джепчирчир]] | {{ту|Кения}} [[Бриджид Косгей]] | {{ту|АҚШ}} [[Молли Сайдл]] |- | 20 километр жүру | {{ту|Италия}} [[Антонелла Пальмизано]] | {{ту|Колумбия}} [[Сандра Аренас]] | {{ту|Қытай}} [[Лю Хун]] |- | Биікке секіру | [[File:Russian_Olympic_Committee_flag.png|22px|]] [[Мария Александровна Ласицкене|Мария Ласицкене]] | {{ту|Аустралия}} [[Никола Олислагерс|Никола Макдермотт]] | {{ту|Украина}} [[Ярослава Алексеевна Магучих|Ярослава Магучих]] |- | Таяқпен секіру | {{ту|АҚШ}} [[Кэти Мун|Кэти Нажотт]] | [[File:Russian_Olympic_Committee_flag.png|22px|]] [[Анжелика Александровна Сидорова|Анжелика Сидорова]] | {{ту|Ұлыбритания}} [[Холли Брэдшоу]] |- | Ұзындыққа секіру | {{ту|Германия}} [[Малайка Михамбо]] | {{ту|АҚШ}} [[Бриттни Риз]] | {{ту|Нигерия}} [[Эсе Бруме]] |- | Үш қарғып секіру | {{ту|Венесуэла}} [[Юлимар Рохас]] | {{ту|Португалия}} [[Патрисия Мамона]] | {{ту|Испания}} [[Ана Пелетейро]] |- | Ядро лақтыру | {{ту|Қытай}} [[Гун Лицзяо]] | {{ту|АҚШ}} [[Рейвен Сондерс]] | {{ту|Жаңа Зеландия}} [[Валери Адамс]] |- | Диск лақтыру | {{ту|АҚШ}} [[Валари Оллман]] | {{ту|Германия}} [[Кристин Пуденц]] | {{ту|Куба}} [[Яйме Перес]] |- | Балға лақтыру | {{ту|Польша}} [[Анита Влодарчик]] | {{ту|Қытай}} [[Ван Чжэн]] | {{ту|Польша}} [[Мальвина Копрон]] |- | Найза лақтыру | {{ту|Қытай}} [[Лю Шиин]] | {{ту|Польша}} [[Мария Андрейчик]] | {{ту|Аустралия}} [[Келси Ли-Барбер]] |- | Жетісайыс | {{ту|Бельгия}} [[Нафиссату Тиам]] | {{ту|Нидерланд}} [[Анук Веттер]] | {{ту|Нидерланд}} [[Эмма Остервегел]] |} ===Аралас=== {| class="wikitable" |- align=center |width=100 bgcolor=efefef|'''Дисциплина''' |width=200 bgcolor=gold |'''Алтын''' |width=200 bgcolor=silver|'''Күміс''' |width=200 bgcolor=cc9966|'''Қола''' |- | Эстафета, 4×400 м | {{ту|Польша}} <br>[[Каетан Душиньский]]<br>[[Наталья Качмарек]]<br>[[Юстина Свенти-Эрсетиц]]<br>[[Кароль Залевски]]<br>[[Дариуш Ковалюк]]<br>[[Ига Баумгарт-Витан]]<br>[[Малгожата Холуб-Ковалик]] | {{ту|Доминикан Республикасы}} <br>[[Лидио Андрес Фелис]]<br>[[Анабель Медина]]<br>[[Алехандер Огандо]]<br>[[Марилейди Паулино]]<br>[[Лугелин Сантос]] | {{ту|АҚШ}} <br>[[Кендалл Эллис]]<br>[[Вернон Норвуд]]<br>[[Тревор Стьюарт]]<br>[[Кайлин Уитни]]<br>[[Элайджа Годвин]]<br>[[Линна Ирби]]<br>[[Тейлор Мэнсон]]<br>[[Брайс Дэдмон]] |} == Сілтемелер == * [https://web.archive.org/web/20210808140202/https://olympics.com/tokyo-2020/olympic-games/resOG2020-/pdf/OG2020-/ATH/OG2020-_ATH_B99_ATH-------------------------------.pdf Results Book 8/8/2021] {{2020 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары}} {{Олимпиада ойындарындағы жеңіл атлетика}} [[Санат:2020 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары]] [[Санат:Олимпиада ойындарындағы жеңіл атлетика]] gqvzgjpivtdp4jlfqhnl8z1pe2wwy27 3 761244 3481829 2025-06-21T07:35:39Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3481829 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Насах}} -- [[Қатысушы:Sibom|Sibom]] ([[Қатысушы талқылауы:Sibom|талқылауы]]) 12:35, 2025 ж. маусымның 21 (+05) 6xlyzg119yyr9mmq72fdikd5ma3zmdf 0 761245 3481838 2025-06-21T08:28:03Z Орел Карл 81620 Жаңа бетте: {{Тұлға |Есімі = Көпжасар Қапанұлы Алдабергенов |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 18.3.1937 |Туған жері = Шөптікөл ауылы, [[Меңдіқара ауданы]], Қо... 3481838 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Көпжасар Қапанұлы Алдабергенов |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 18.3.1937 |Туған жері = Шөптікөл ауылы, [[Меңдіқара ауданы]], [[Қостанай облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] |Қайтыс болған күні = 19.11.2017 |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Көпжасар Қапанұлы Алдабергенов''' ([[18 наурыз]] [[1937 жыл|1937]], Шөптікөл ауылы, [[Меңдіқара ауданы]], [[Қостанай облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] — [[19 қараша]] [[2017 жыл|2017]]) — КСРО Қара металлургия министрлігі Қазақ КСР Қостанай облысындағы Соколов-Сарыбай тау-кен байыту комбинатының Сарыбай кен басқармасы экскаватор жүргізушілерінің бригадирі. == Өмірбаяны == == Дереккөздер == {{дереккөздер}} gjv3l9ct0wwnxzd6t0rdbo45bqsy4o3 3481839 3481838 2025-06-21T08:29:27Z Орел Карл 81620 3481839 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Көпжасар Қапанұлы Алдабергенов |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 18.3.1937 |Туған жері = Шөптікөл ауылы, [[Меңдіқара ауданы]], [[Қостанай облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] |Қайтыс болған күні = 19.11.2017 |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Көпжасар Қапанұлы Алдабергенов''' ([[18 наурыз]] [[1937 жыл|1937]], Шөптікөл ауылы, [[Меңдіқара ауданы]], [[Қостанай облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] — [[19 қараша]] [[2017 жыл|2017]]) — КСРО Қара металлургия министрлігі Қазақ КСР Қостанай облысындағы Соколов-Сарыбай тау-кен байыту комбинатының Сарыбай кен басқармасы экскаватор жүргізушілерінің бригадирі. == Өмірбаяны == == Дереккөздер == {{дереккөздер}} qf5u6rzxdprxxa540jmg490tfhiixbc 3481842 3481839 2025-06-21T08:54:48Z Орел Карл 81620 /* Өмірбаяны */ 3481842 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Көпжасар Қапанұлы Алдабергенов |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 18.3.1937 |Туған жері = Шөптікөл ауылы, [[Меңдіқара ауданы]], [[Қостанай облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] |Қайтыс болған күні = 19.11.2017 |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Көпжасар Қапанұлы Алдабергенов''' ([[18 наурыз]] [[1937 жыл|1937]], Шөптікөл ауылы, [[Меңдіқара ауданы]], [[Қостанай облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] — [[19 қараша]] [[2017 жыл|2017]]) — КСРО Қара металлургия министрлігі Қазақ КСР Қостанай облысындағы Соколов-Сарыбай тау-кен байыту комбинатының Сарыбай кен басқармасы экскаватор жүргізушілерінің бригадирі. == Өмірбаяны == 1937 жылы 18 наурызда [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] [[Қостанай облысы]] [[Меңдіқара ауданы|Меңдіқара ауданына]] қарасты Шөптікөл ауылында (қазіргі Меңдіқара ауданы Введен ауылдық округінің аумағы) дүниеге келген. Ұжымшаршылар отбасынан. Сегіз жылдық мектептен кейін 1955 жылы Меңдіқара педагогикалық училищесін бітіріп, 1955-1956 жылдары Магнитогорск қаласындағы ([[Челябі облысы]]) техникалық училищеде оқыды. Электр жабдықтарын монтаждау бойынша электромонтер біліктілігін алып, осы мамандық бойынша 1956 жылдан бастап Магнитогорск «Уралэлетромонтаж» монтаждау басқармасында жұмыс істеді. 1956-1960 жылдары Балтық флотында (Кронштадт қаласы) Әскери-теңіз күштерінде қызмет етіп, бас старшина шенімен зейнеткерлікке шықты. 1960 жылы КОКП қатарына қабылданды. 1960 жылдан бастап зейнеткерлікке шыққанға дейін Қазақ КСР Қостанай облысы [[Рудный]] қаласындағы [[Соколов-Сарыбай тау-кен байыту өндірістік бірлестігі|Соколов-Сарыбай тау-кен байыту комбинатының]] Сарыбай кен басқармасында жұмыс істеді. Электр сілесірі болып бастап, 1963 жылы жұмысын үзбей бригадирлер курсын бітіріп, электромонтер бригадасын басқарды. Екі жылдан кейін экскаватор жүргізушісінің көмекшісі мамандығы бойынша курстарды бітіріп, 1965 жылдан бастап көмекші, кейін экскаватор жүргізушісі болып жұмыс істеді. 1975 жылы ЭКГ-8И экскаватор жүргізушілерінің бригадирі болып тағайындалды. Ол басқарған ұжым оныншы (1976-1980) және он бірінші (1981-1985) бесжылдықтарда үздіксіз жоғары өндірістік көрсеткіштерге қол жеткізді. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1975 жылғы 8 қаңтардағы және 1981 жылғы 2 наурыздағы жарлықтарымен III және II дәрежелі «Еңбек Даңқы» ордендерімен марапатталды. 1981 жылы оның бригадасы басқалармен қатар «XI бесжылдықты 4-4,5 жылда орындау» ұранымен социалистік жарысқа бастамашы болды. Оның бригадасында жұмысқа келмегендер немесе ауысымға кеш келгендер болмады. Бригада [[Социалистік еңбек ері]] Алексей Басовтың бастамасымен «Жарақатсыз және жазатайым оқиғаларсыз» жұмыс істеді. Коммунистік еңбек бригадасы атағын бекіте отырып, ұжым экскаватордың жобалық қуатына қол жеткізу жөніндегі бесжылдық жоспарды 1985 жылдың 1 шілдесіне дейін орындап, осы мерзімге дейін үйіндіге кемінде 12 670 мың текше метр артық жүкті қабылдауға міндеттеме алды. Міндеттеме орындалды. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1986 жылғы 29 сәуірдегі Жарлығымен он бірінші бесжылдықтың тапсырмаларын және социалистік міндеттемелерді орындауда қол жеткізген табыстары үшін Алдабергенов Көпжасар Қапанұлы I дәрежелі «Еңбек Даңқы» орденімен марапатталды. Еңбек Даңқы орденінің толық иегері атанды. Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 11-шақырылым депутаты (1985-1990), Қазақстан КП Қостанай облыстық комитетінің мүшесі, Рудный қалалық халық депутаттары кеңесінің депутаты, комбинат партия комитетінің мүшесі болып сайланды. Кеңестік Бейбітшілік қорына көмек көрсету жөніндегі республикалық комитеттің мүшесі. КОКП XXVI съезінің (1981), металлургия өнеркәсібі жұмысшылары кәсіподақтарының XII съезінің делегаты. 1994 жылғы наурызда зейнеткерлікке шықты. Қостанай қаласында тұрды. 2017 жылы 19 қарашада қайтыс болды. Қостанай қаласы шегінде Қонай ауылы маңындағы жаңа мұсылман зиратында жерленді. ;Марапаттары * III дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (08.01.1975) * II дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (02.03.1981) * I дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (29.04.1986) * «Тың жерлерді игергені үшін» медалі * Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің Құрмет грамотасы * Қырғыз КСР Жоғарғы Кеңесінің Құрмет грамотасы (22.07.1959) * Қазақ КСР еңбек сіңірген кеншісі (07.05.1979) * Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты<ref>[https://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=18221 Алдабергенов Көпжасар Қапанұлы]. «Герои страны» сайты.{{ref-ru}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} b5pytmz0y0lpyame1g3utytpo61hhv5 3481843 3481842 2025-06-21T08:57:19Z Орел Карл 81620 /* Өмірбаяны */ 3481843 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Көпжасар Қапанұлы Алдабергенов |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 18.3.1937 |Туған жері = Шөптікөл ауылы, [[Меңдіқара ауданы]], [[Қостанай облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] |Қайтыс болған күні = 19.11.2017 |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Көпжасар Қапанұлы Алдабергенов''' ([[18 наурыз]] [[1937 жыл|1937]], Шөптікөл ауылы, [[Меңдіқара ауданы]], [[Қостанай облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] — [[19 қараша]] [[2017 жыл|2017]]) — КСРО Қара металлургия министрлігі Қазақ КСР Қостанай облысындағы Соколов-Сарыбай тау-кен байыту комбинатының Сарыбай кен басқармасы экскаватор жүргізушілерінің бригадирі. == Өмірбаяны == 1937 жылы 18 наурызда [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] [[Қостанай облысы]] [[Меңдіқара ауданы|Меңдіқара ауданына]] қарасты Шөптікөл ауылында (қазіргі Меңдіқара ауданы Введен ауылдық округінің аумағы) дүниеге келген. Ұжымшаршылар отбасынан. Сегіз жылдық мектептен кейін 1955 жылы Меңдіқара педагогикалық училищесін бітіріп, 1955-1956 жылдары Магнитогорск қаласындағы ([[Челябі облысы]]) техникалық училищеде оқыды. Электр жабдықтарын монтаждау бойынша электромонтер біліктілігін алып, осы мамандық бойынша 1956 жылдан бастап Магнитогорск «Уралэлетромонтаж» монтаждау басқармасында жұмыс істеді. 1956-1960 жылдары Балтық флотында (Кронштадт қаласы) Әскери-теңіз күштерінде қызмет етіп, бас старшина шенімен зейнеткерлікке шықты. 1960 жылы КОКП қатарына қабылданды. 1960 жылдан бастап зейнеткерлікке шыққанға дейін Қазақ КСР Қостанай облысы [[Рудный]] қаласындағы [[Соколов-Сарыбай тау-кен байыту өндірістік бірлестігі|Соколов-Сарыбай тау-кен байыту комбинатының]] Сарыбай кен басқармасында жұмыс істеді. Электр сілесірі болып бастап, 1963 жылы жұмысын үзбей бригадирлер курсын бітіріп, электромонтер бригадасын басқарды. Екі жылдан кейін экскаватор жүргізушісінің көмекшісі мамандығы бойынша курстарды бітіріп, 1965 жылдан бастап көмекші, кейін экскаватор жүргізушісі болып жұмыс істеді. 1975 жылы ЭКГ-8И экскаватор жүргізушілерінің бригадирі болып тағайындалды. Ол басқарған ұжым оныншы (1976-1980) және он бірінші (1981-1985) бесжылдықтарда үздіксіз жоғары өндірістік көрсеткіштерге қол жеткізді. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1975 жылғы 8 қаңтардағы және 1981 жылғы 2 наурыздағы жарлықтарымен III және II дәрежелі «Еңбек Даңқы» ордендерімен марапатталды. 1981 жылы оның бригадасы басқалармен қатар «XI бесжылдықты 4-4,5 жылда орындау» ұранымен социалистік жарысқа бастамашы болды. Оның бригадасында жұмысқа келмегендер немесе ауысымға кеш келгендер болмады. Бригада [[Социалистік еңбек ері]] Алексей Басовтың бастамасымен «Жарақатсыз және жазатайым оқиғаларсыз» жұмыс істеді. Коммунистік еңбек бригадасы атағын бекіте отырып, ұжым экскаватордың жобалық қуатына қол жеткізу жөніндегі бесжылдық жоспарды 1985 жылдың 1 шілдесіне дейін орындап, осы мерзімге дейін үйіндіге кемінде 12 670 мың текше метр артық жүкті қабылдауға міндеттеме алды. Міндеттеме орындалды. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1986 жылғы 29 сәуірдегі Жарлығымен он бірінші бесжылдықтың тапсырмаларын және социалистік міндеттемелерді орындауда қол жеткізген табыстары үшін Алдабергенов Көпжасар Қапанұлы I дәрежелі «Еңбек Даңқы» орденімен марапатталды. Еңбек Даңқы орденінің толық иегері атанды. Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 11-шақырылым депутаты (1985-1990), Қазақстан КП Қостанай облыстық комитетінің мүшесі, Рудный қалалық халық депутаттары кеңесінің депутаты, комбинат партия комитетінің мүшесі болып сайланды. Кеңестік Бейбітшілік қорына көмек көрсету жөніндегі республикалық комитеттің мүшесі. КОКП XXVI съезінің (1981), металлургия өнеркәсібі жұмысшылары кәсіподақтарының XII съезінің делегаты. 1994 жылғы наурызда зейнеткерлікке шықты. Қостанай қаласында тұрды. 2017 жылы 19 қарашада қайтыс болды. Қостанай қаласы шегінде Қонай ауылы маңындағы жаңа мұсылман зиратында жерленді. == Марапаттары == * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|III дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (08.01.1975) * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|II дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (02.03.1981) * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|I дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (29.04.1986) * [[Тың жерлерді игергені үшін медалі|«Тың жерлерді игергені үшін» медалі]] * Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің Құрмет грамотасы * Қырғыз КСР Жоғарғы Кеңесінің Құрмет грамотасы (22.07.1959) * Қазақ КСР еңбек сіңірген кеншісі (07.05.1979) * Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты<ref>[https://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=18221 Алдабергенов Көпжасар Қапанұлы]. «Герои страны» сайты.{{ref-ru}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} jg3rqs8vcrl233dvt4xt7l82bfd0byv 3481844 3481843 2025-06-21T08:58:25Z Орел Карл 81620 3481844 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Көпжасар Қапанұлы Алдабергенов |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 18.3.1937 |Туған жері = Шөптікөл ауылы, [[Меңдіқара ауданы]], [[Қостанай облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] |Қайтыс болған күні = 19.11.2017 |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} {{{!}} {{!}}{{Тың жерлерді игергені үшін медалі}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Көпжасар Қапанұлы Алдабергенов''' ([[18 наурыз]] [[1937 жыл|1937]], Шөптікөл ауылы, [[Меңдіқара ауданы]], [[Қостанай облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] — [[19 қараша]] [[2017 жыл|2017]]) — КСРО Қара металлургия министрлігі Қазақ КСР Қостанай облысындағы Соколов-Сарыбай тау-кен байыту комбинатының Сарыбай кен басқармасы экскаватор жүргізушілерінің бригадирі. == Өмірбаяны == 1937 жылы 18 наурызда [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] [[Қостанай облысы]] [[Меңдіқара ауданы|Меңдіқара ауданына]] қарасты Шөптікөл ауылында (қазіргі Меңдіқара ауданы Введен ауылдық округінің аумағы) дүниеге келген. Ұжымшаршылар отбасынан. Сегіз жылдық мектептен кейін 1955 жылы Меңдіқара педагогикалық училищесін бітіріп, 1955-1956 жылдары Магнитогорск қаласындағы ([[Челябі облысы]]) техникалық училищеде оқыды. Электр жабдықтарын монтаждау бойынша электромонтер біліктілігін алып, осы мамандық бойынша 1956 жылдан бастап Магнитогорск «Уралэлетромонтаж» монтаждау басқармасында жұмыс істеді. 1956-1960 жылдары Балтық флотында (Кронштадт қаласы) Әскери-теңіз күштерінде қызмет етіп, бас старшина шенімен зейнеткерлікке шықты. 1960 жылы КОКП қатарына қабылданды. 1960 жылдан бастап зейнеткерлікке шыққанға дейін Қазақ КСР Қостанай облысы [[Рудный]] қаласындағы [[Соколов-Сарыбай тау-кен байыту өндірістік бірлестігі|Соколов-Сарыбай тау-кен байыту комбинатының]] Сарыбай кен басқармасында жұмыс істеді. Электр сілесірі болып бастап, 1963 жылы жұмысын үзбей бригадирлер курсын бітіріп, электромонтер бригадасын басқарды. Екі жылдан кейін экскаватор жүргізушісінің көмекшісі мамандығы бойынша курстарды бітіріп, 1965 жылдан бастап көмекші, кейін экскаватор жүргізушісі болып жұмыс істеді. 1975 жылы ЭКГ-8И экскаватор жүргізушілерінің бригадирі болып тағайындалды. Ол басқарған ұжым оныншы (1976-1980) және он бірінші (1981-1985) бесжылдықтарда үздіксіз жоғары өндірістік көрсеткіштерге қол жеткізді. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1975 жылғы 8 қаңтардағы және 1981 жылғы 2 наурыздағы жарлықтарымен III және II дәрежелі «Еңбек Даңқы» ордендерімен марапатталды. 1981 жылы оның бригадасы басқалармен қатар «XI бесжылдықты 4-4,5 жылда орындау» ұранымен социалистік жарысқа бастамашы болды. Оның бригадасында жұмысқа келмегендер немесе ауысымға кеш келгендер болмады. Бригада [[Социалистік еңбек ері]] Алексей Басовтың бастамасымен «Жарақатсыз және жазатайым оқиғаларсыз» жұмыс істеді. Коммунистік еңбек бригадасы атағын бекіте отырып, ұжым экскаватордың жобалық қуатына қол жеткізу жөніндегі бесжылдық жоспарды 1985 жылдың 1 шілдесіне дейін орындап, осы мерзімге дейін үйіндіге кемінде 12 670 мың текше метр артық жүкті қабылдауға міндеттеме алды. Міндеттеме орындалды. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1986 жылғы 29 сәуірдегі Жарлығымен он бірінші бесжылдықтың тапсырмаларын және социалистік міндеттемелерді орындауда қол жеткізген табыстары үшін Алдабергенов Көпжасар Қапанұлы I дәрежелі «Еңбек Даңқы» орденімен марапатталды. Еңбек Даңқы орденінің толық иегері атанды. Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 11-шақырылым депутаты (1985-1990), Қазақстан КП Қостанай облыстық комитетінің мүшесі, Рудный қалалық халық депутаттары кеңесінің депутаты, комбинат партия комитетінің мүшесі болып сайланды. Кеңестік Бейбітшілік қорына көмек көрсету жөніндегі республикалық комитеттің мүшесі. КОКП XXVI съезінің (1981), металлургия өнеркәсібі жұмысшылары кәсіподақтарының XII съезінің делегаты. 1994 жылғы наурызда зейнеткерлікке шықты. Қостанай қаласында тұрды. 2017 жылы 19 қарашада қайтыс болды. Қостанай қаласы шегінде Қонай ауылы маңындағы жаңа мұсылман зиратында жерленді. == Марапаттары == * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|III дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (08.01.1975) * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|II дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (02.03.1981) * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|I дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (29.04.1986) * [[Тың жерлерді игергені үшін медалі|«Тың жерлерді игергені үшін» медалі]] * Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің Құрмет грамотасы * Қырғыз КСР Жоғарғы Кеңесінің Құрмет грамотасы (22.07.1959) * Қазақ КСР еңбек сіңірген кеншісі (07.05.1979) * Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты<ref>[https://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=18221 Алдабергенов Көпжасар Қапанұлы]. «Герои страны» сайты.{{ref-ru}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} 53u4du6a8g8jnj8tyhkjv5ytrowlgik 3481845 3481844 2025-06-21T08:59:02Z Орел Карл 81620 «[[Санат:Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 11-шақырылымының депутаттары|Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 11-шақырылымының депутаттары]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3481845 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Көпжасар Қапанұлы Алдабергенов |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 18.3.1937 |Туған жері = Шөптікөл ауылы, [[Меңдіқара ауданы]], [[Қостанай облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] |Қайтыс болған күні = 19.11.2017 |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} {{{!}} {{!}}{{Тың жерлерді игергені үшін медалі}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Көпжасар Қапанұлы Алдабергенов''' ([[18 наурыз]] [[1937 жыл|1937]], Шөптікөл ауылы, [[Меңдіқара ауданы]], [[Қостанай облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] — [[19 қараша]] [[2017 жыл|2017]]) — КСРО Қара металлургия министрлігі Қазақ КСР Қостанай облысындағы Соколов-Сарыбай тау-кен байыту комбинатының Сарыбай кен басқармасы экскаватор жүргізушілерінің бригадирі. == Өмірбаяны == 1937 жылы 18 наурызда [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] [[Қостанай облысы]] [[Меңдіқара ауданы|Меңдіқара ауданына]] қарасты Шөптікөл ауылында (қазіргі Меңдіқара ауданы Введен ауылдық округінің аумағы) дүниеге келген. Ұжымшаршылар отбасынан. Сегіз жылдық мектептен кейін 1955 жылы Меңдіқара педагогикалық училищесін бітіріп, 1955-1956 жылдары Магнитогорск қаласындағы ([[Челябі облысы]]) техникалық училищеде оқыды. Электр жабдықтарын монтаждау бойынша электромонтер біліктілігін алып, осы мамандық бойынша 1956 жылдан бастап Магнитогорск «Уралэлетромонтаж» монтаждау басқармасында жұмыс істеді. 1956-1960 жылдары Балтық флотында (Кронштадт қаласы) Әскери-теңіз күштерінде қызмет етіп, бас старшина шенімен зейнеткерлікке шықты. 1960 жылы КОКП қатарына қабылданды. 1960 жылдан бастап зейнеткерлікке шыққанға дейін Қазақ КСР Қостанай облысы [[Рудный]] қаласындағы [[Соколов-Сарыбай тау-кен байыту өндірістік бірлестігі|Соколов-Сарыбай тау-кен байыту комбинатының]] Сарыбай кен басқармасында жұмыс істеді. Электр сілесірі болып бастап, 1963 жылы жұмысын үзбей бригадирлер курсын бітіріп, электромонтер бригадасын басқарды. Екі жылдан кейін экскаватор жүргізушісінің көмекшісі мамандығы бойынша курстарды бітіріп, 1965 жылдан бастап көмекші, кейін экскаватор жүргізушісі болып жұмыс істеді. 1975 жылы ЭКГ-8И экскаватор жүргізушілерінің бригадирі болып тағайындалды. Ол басқарған ұжым оныншы (1976-1980) және он бірінші (1981-1985) бесжылдықтарда үздіксіз жоғары өндірістік көрсеткіштерге қол жеткізді. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1975 жылғы 8 қаңтардағы және 1981 жылғы 2 наурыздағы жарлықтарымен III және II дәрежелі «Еңбек Даңқы» ордендерімен марапатталды. 1981 жылы оның бригадасы басқалармен қатар «XI бесжылдықты 4-4,5 жылда орындау» ұранымен социалистік жарысқа бастамашы болды. Оның бригадасында жұмысқа келмегендер немесе ауысымға кеш келгендер болмады. Бригада [[Социалистік еңбек ері]] Алексей Басовтың бастамасымен «Жарақатсыз және жазатайым оқиғаларсыз» жұмыс істеді. Коммунистік еңбек бригадасы атағын бекіте отырып, ұжым экскаватордың жобалық қуатына қол жеткізу жөніндегі бесжылдық жоспарды 1985 жылдың 1 шілдесіне дейін орындап, осы мерзімге дейін үйіндіге кемінде 12 670 мың текше метр артық жүкті қабылдауға міндеттеме алды. Міндеттеме орындалды. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1986 жылғы 29 сәуірдегі Жарлығымен он бірінші бесжылдықтың тапсырмаларын және социалистік міндеттемелерді орындауда қол жеткізген табыстары үшін Алдабергенов Көпжасар Қапанұлы I дәрежелі «Еңбек Даңқы» орденімен марапатталды. Еңбек Даңқы орденінің толық иегері атанды. Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 11-шақырылым депутаты (1985-1990), Қазақстан КП Қостанай облыстық комитетінің мүшесі, Рудный қалалық халық депутаттары кеңесінің депутаты, комбинат партия комитетінің мүшесі болып сайланды. Кеңестік Бейбітшілік қорына көмек көрсету жөніндегі республикалық комитеттің мүшесі. КОКП XXVI съезінің (1981), металлургия өнеркәсібі жұмысшылары кәсіподақтарының XII съезінің делегаты. 1994 жылғы наурызда зейнеткерлікке шықты. Қостанай қаласында тұрды. 2017 жылы 19 қарашада қайтыс болды. Қостанай қаласы шегінде Қонай ауылы маңындағы жаңа мұсылман зиратында жерленді. == Марапаттары == * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|III дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (08.01.1975) * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|II дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (02.03.1981) * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|I дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (29.04.1986) * [[Тың жерлерді игергені үшін медалі|«Тың жерлерді игергені үшін» медалі]] * Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің Құрмет грамотасы * Қырғыз КСР Жоғарғы Кеңесінің Құрмет грамотасы (22.07.1959) * Қазақ КСР еңбек сіңірген кеншісі (07.05.1979) * Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты<ref>[https://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=18221 Алдабергенов Көпжасар Қапанұлы]. «Герои страны» сайты.{{ref-ru}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 11-шақырылымының депутаттары]] q3z3l1dk2iiewskalnh7xkk39qjweg9 3481846 3481845 2025-06-21T08:59:51Z Орел Карл 81620 /* Өмірбаяны */ 3481846 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Көпжасар Қапанұлы Алдабергенов |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 18.3.1937 |Туған жері = Шөптікөл ауылы, [[Меңдіқара ауданы]], [[Қостанай облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] |Қайтыс болған күні = 19.11.2017 |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} {{{!}} {{!}}{{Тың жерлерді игергені үшін медалі}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Көпжасар Қапанұлы Алдабергенов''' ([[18 наурыз]] [[1937 жыл|1937]], Шөптікөл ауылы, [[Меңдіқара ауданы]], [[Қостанай облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] — [[19 қараша]] [[2017 жыл|2017]]) — КСРО Қара металлургия министрлігі Қазақ КСР Қостанай облысындағы Соколов-Сарыбай тау-кен байыту комбинатының Сарыбай кен басқармасы экскаватор жүргізушілерінің бригадирі. == Өмірбаяны == 1937 жылы 18 наурызда [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] [[Қостанай облысы]] [[Меңдіқара ауданы|Меңдіқара ауданына]] қарасты Шөптікөл ауылында (қазіргі Меңдіқара ауданы Введен ауылдық округінің аумағы) дүниеге келген. Ұжымшаршылар отбасынан. Сегіз жылдық мектептен кейін 1955 жылы Меңдіқара педагогикалық училищесін бітіріп, 1955-1956 жылдары Магнитогорск қаласындағы ([[Челябі облысы]]) техникалық училищеде оқыды. Электр жабдықтарын монтаждау бойынша электромонтер біліктілігін алып, осы мамандық бойынша 1956 жылдан бастап Магнитогорск «Уралэлетромонтаж» монтаждау басқармасында жұмыс істеді. 1956-1960 жылдары Балтық флотында (Кронштадт қаласы) Әскери-теңіз күштерінде қызмет етіп, бас старшина шенімен зейнеткерлікке шықты. 1960 жылы КОКП қатарына қабылданды. 1960 жылдан бастап зейнеткерлікке шыққанға дейін Қазақ КСР Қостанай облысы [[Рудный]] қаласындағы [[Соколов-Сарыбай тау-кен байыту өндірістік бірлестігі|Соколов-Сарыбай тау-кен байыту комбинатының]] Сарыбай кен басқармасында жұмыс істеді. Электр сілесірі болып бастап, 1963 жылы жұмысын үзбей бригадирлер курсын бітіріп, электромонтер бригадасын басқарды. Екі жылдан кейін экскаватор жүргізушісінің көмекшісі мамандығы бойынша курстарды бітіріп, 1965 жылдан бастап көмекші, кейін экскаватор жүргізушісі болып жұмыс істеді. 1975 жылы ЭКГ-8И экскаватор жүргізушілерінің бригадирі болып тағайындалды. Ол басқарған ұжым оныншы (1976-1980) және он бірінші (1981-1985) бесжылдықтарда үздіксіз жоғары өндірістік көрсеткіштерге қол жеткізді. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1975 жылғы 8 қаңтардағы және 1981 жылғы 2 наурыздағы жарлықтарымен III және II дәрежелі «Еңбек Даңқы» ордендерімен марапатталды. 1981 жылы оның бригадасы басқалармен қатар «XI бесжылдықты 4-4,5 жылда орындау» ұранымен социалистік жарысқа бастамашы болды. Оның бригадасында жұмысқа келмегендер немесе ауысымға кеш келгендер болмады. Бригада [[Социалистік еңбек ері]] Алексей Басовтың бастамасымен «Жарақатсыз және жазатайым оқиғаларсыз» жұмыс істеді. Коммунистік еңбек бригадасы атағын бекіте отырып, ұжым экскаватордың жобалық қуатына қол жеткізу жөніндегі бесжылдық жоспарды 1985 жылдың 1 шілдесіне дейін орындап, осы мерзімге дейін үйіндіге кемінде 12 670 мың текше метр артық жүкті қабылдауға міндеттеме алды. Міндеттеме орындалды. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1986 жылғы 29 сәуірдегі Жарлығымен он бірінші бесжылдықтың тапсырмаларын және социалистік міндеттемелерді орындауда қол жеткізген табыстары үшін Алдабергенов Көпжасар Қапанұлы I дәрежелі «Еңбек Даңқы» орденімен марапатталды. Еңбек Даңқы орденінің толық иегері атанды. Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 11-шақырылым депутаты (1985-1990), [[Қазақстан КП Қостанай облыстық комитеті|Қазақстан КП Қостанай облыстық комитетінің]] мүшесі, Рудный қалалық халық депутаттары кеңесінің депутаты, комбинат партия комитетінің мүшесі болып сайланды. Кеңестік Бейбітшілік қорына көмек көрсету жөніндегі республикалық комитеттің мүшесі. КОКП XXVI съезінің (1981), металлургия өнеркәсібі жұмысшылары кәсіподақтарының XII съезінің делегаты. 1994 жылғы наурызда зейнеткерлікке шықты. Қостанай қаласында тұрды. 2017 жылы 19 қарашада қайтыс болды. Қостанай қаласы шегінде Қонай ауылы маңындағы жаңа мұсылман зиратында жерленді. == Марапаттары == * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|III дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (08.01.1975) * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|II дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (02.03.1981) * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|I дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (29.04.1986) * [[Тың жерлерді игергені үшін медалі|«Тың жерлерді игергені үшін» медалі]] * Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің Құрмет грамотасы * Қырғыз КСР Жоғарғы Кеңесінің Құрмет грамотасы (22.07.1959) * Қазақ КСР еңбек сіңірген кеншісі (07.05.1979) * Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты<ref>[https://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=18221 Алдабергенов Көпжасар Қапанұлы]. «Герои страны» сайты.{{ref-ru}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 11-шақырылымының депутаттары]] kelgdss4yni6gtzsklpoqyfzk80qfix 3481847 3481846 2025-06-21T09:00:39Z Орел Карл 81620 /* Өмірбаяны */ 3481847 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Көпжасар Қапанұлы Алдабергенов |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 18.3.1937 |Туған жері = Шөптікөл ауылы, [[Меңдіқара ауданы]], [[Қостанай облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] |Қайтыс болған күні = 19.11.2017 |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} {{{!}} {{!}}{{Тың жерлерді игергені үшін медалі}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Көпжасар Қапанұлы Алдабергенов''' ([[18 наурыз]] [[1937 жыл|1937]], Шөптікөл ауылы, [[Меңдіқара ауданы]], [[Қостанай облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] — [[19 қараша]] [[2017 жыл|2017]]) — КСРО Қара металлургия министрлігі Қазақ КСР Қостанай облысындағы Соколов-Сарыбай тау-кен байыту комбинатының Сарыбай кен басқармасы экскаватор жүргізушілерінің бригадирі. == Өмірбаяны == 1937 жылы 18 наурызда [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] [[Қостанай облысы]] [[Меңдіқара ауданы|Меңдіқара ауданына]] қарасты Шөптікөл ауылында (қазіргі Меңдіқара ауданы Введен ауылдық округінің аумағы) дүниеге келген. Ұжымшаршылар отбасынан. Сегіз жылдық мектептен кейін 1955 жылы Меңдіқара педагогикалық училищесін бітіріп, 1955-1956 жылдары Магнитогорск қаласындағы ([[Челябі облысы]]) техникалық училищеде оқыды. Электр жабдықтарын монтаждау бойынша электромонтер біліктілігін алып, осы мамандық бойынша 1956 жылдан бастап Магнитогорск «Уралэлетромонтаж» монтаждау басқармасында жұмыс істеді. 1956-1960 жылдары Балтық флотында (Кронштадт қаласы) Әскери-теңіз күштерінде қызмет етіп, бас старшина шенімен зейнеткерлікке шықты. 1960 жылы КОКП қатарына қабылданды. 1960 жылдан бастап зейнеткерлікке шыққанға дейін Қазақ КСР Қостанай облысы [[Рудный]] қаласындағы [[Соколов-Сарыбай тау-кен байыту өндірістік бірлестігі|Соколов-Сарыбай тау-кен байыту комбинатының]] Сарыбай кен басқармасында жұмыс істеді. Электр сілесірі болып бастап, 1963 жылы жұмысын үзбей бригадирлер курсын бітіріп, электромонтер бригадасын басқарды. Екі жылдан кейін экскаватор жүргізушісінің көмекшісі мамандығы бойынша курстарды бітіріп, 1965 жылдан бастап көмекші, кейін экскаватор жүргізушісі болып жұмыс істеді. 1975 жылы ЭКГ-8И экскаватор жүргізушілерінің бригадирі болып тағайындалды. Ол басқарған ұжым оныншы (1976-1980) және он бірінші (1981-1985) бесжылдықтарда үздіксіз жоғары өндірістік көрсеткіштерге қол жеткізді. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1975 жылғы 8 қаңтардағы және 1981 жылғы 2 наурыздағы жарлықтарымен III және II дәрежелі «Еңбек Даңқы» ордендерімен марапатталды. 1981 жылы оның бригадасы басқалармен қатар «XI бесжылдықты 4-4,5 жылда орындау» ұранымен социалистік жарысқа бастамашы болды. Оның бригадасында жұмысқа келмегендер немесе ауысымға кеш келгендер болмады. Бригада [[Социалистік еңбек ері]] Алексей Басовтың бастамасымен «Жарақатсыз және жазатайым оқиғаларсыз» жұмыс істеді. Коммунистік еңбек бригадасы атағын бекіте отырып, ұжым экскаватордың жобалық қуатына қол жеткізу жөніндегі бесжылдық жоспарды 1985 жылдың 1 шілдесіне дейін орындап, осы мерзімге дейін үйіндіге кемінде 12 670 мың текше метр артық жүкті қабылдауға міндеттеме алды. Міндеттеме орындалды. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1986 жылғы 29 сәуірдегі Жарлығымен он бірінші бесжылдықтың тапсырмаларын және социалистік міндеттемелерді орындауда қол жеткізген табыстары үшін Алдабергенов Көпжасар Қапанұлы I дәрежелі «Еңбек Даңқы» орденімен марапатталды. [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|«Еңбек Даңқы» орденінің]] толық иегері атанды. Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 11-шақырылым депутаты (1985-1990), [[Қазақстан КП Қостанай облыстық комитеті|Қазақстан КП Қостанай облыстық комитетінің]] мүшесі, Рудный қалалық халық депутаттары кеңесінің депутаты, комбинат партия комитетінің мүшесі болып сайланды. Кеңестік Бейбітшілік қорына көмек көрсету жөніндегі республикалық комитеттің мүшесі. КОКП XXVI съезінің (1981), металлургия өнеркәсібі жұмысшылары кәсіподақтарының XII съезінің делегаты. 1994 жылғы наурызда зейнеткерлікке шықты. Қостанай қаласында тұрды. 2017 жылы 19 қарашада қайтыс болды. Қостанай қаласы шегінде Қонай ауылы маңындағы жаңа мұсылман зиратында жерленді. == Марапаттары == * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|III дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (08.01.1975) * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|II дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (02.03.1981) * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|I дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (29.04.1986) * [[Тың жерлерді игергені үшін медалі|«Тың жерлерді игергені үшін» медалі]] * Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің Құрмет грамотасы * Қырғыз КСР Жоғарғы Кеңесінің Құрмет грамотасы (22.07.1959) * Қазақ КСР еңбек сіңірген кеншісі (07.05.1979) * Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты<ref>[https://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=18221 Алдабергенов Көпжасар Қапанұлы]. «Герои страны» сайты.{{ref-ru}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 11-шақырылымының депутаттары]] hailmn9t29h6ezckji4dxuupdhdlfjg 3481849 3481847 2025-06-21T09:02:24Z Орел Карл 81620 /* Өмірбаяны */ 3481849 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Көпжасар Қапанұлы Алдабергенов |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 18.3.1937 |Туған жері = Шөптікөл ауылы, [[Меңдіқара ауданы]], [[Қостанай облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] |Қайтыс болған күні = 19.11.2017 |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} {{{!}} {{!}}{{Тың жерлерді игергені үшін медалі}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Көпжасар Қапанұлы Алдабергенов''' ([[18 наурыз]] [[1937 жыл|1937]], Шөптікөл ауылы, [[Меңдіқара ауданы]], [[Қостанай облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] — [[19 қараша]] [[2017 жыл|2017]]) — КСРО Қара металлургия министрлігі Қазақ КСР Қостанай облысындағы Соколов-Сарыбай тау-кен байыту комбинатының Сарыбай кен басқармасы экскаватор жүргізушілерінің бригадирі. == Өмірбаяны == 1937 жылы 18 наурызда [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] [[Қостанай облысы]] [[Меңдіқара ауданы|Меңдіқара ауданына]] қарасты Шөптікөл ауылында (қазіргі Меңдіқара ауданы Введен ауылдық округінің аумағы) дүниеге келген. Ұжымшаршылар отбасынан. Сегіз жылдық мектептен кейін 1955 жылы Меңдіқара педагогикалық училищесін бітіріп, 1955-1956 жылдары Магнитогорск қаласындағы ([[Челябі облысы]]) техникалық училищеде оқыды. Электр жабдықтарын монтаждау бойынша электромонтер біліктілігін алып, осы мамандық бойынша 1956 жылдан бастап Магнитогорск «Уралэлетромонтаж» монтаждау басқармасында жұмыс істеді. 1956-1960 жылдары Балтық флотында (Кронштадт қаласы) Әскери-теңіз күштерінде қызмет етіп, бас старшина шенімен зейнеткерлікке шықты. 1960 жылы КОКП қатарына қабылданды. 1960 жылдан бастап зейнеткерлікке шыққанға дейін Қазақ КСР Қостанай облысы [[Рудный]] қаласындағы [[Соколов-Сарыбай тау-кен байыту өндірістік бірлестігі|Соколов-Сарыбай тау-кен байыту комбинатының]] Сарыбай кен басқармасында жұмыс істеді. Электр сілесірі болып бастап, 1963 жылы жұмысын үзбей бригадирлер курсын бітіріп, электромонтер бригадасын басқарды. Екі жылдан кейін экскаватор жүргізушісінің көмекшісі мамандығы бойынша курстарды бітіріп, 1965 жылдан бастап көмекші, кейін экскаватор жүргізушісі болып жұмыс істеді. 1975 жылы ЭКГ-8И экскаватор жүргізушілерінің бригадирі болып тағайындалды. Ол басқарған ұжым оныншы (1976-1980) және он бірінші (1981-1985) бесжылдықтарда үздіксіз жоғары өндірістік көрсеткіштерге қол жеткізді. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1975 жылғы 8 қаңтардағы және 1981 жылғы 2 наурыздағы жарлықтарымен III және II дәрежелі «Еңбек Даңқы» ордендерімен марапатталды. 1981 жылы оның бригадасы басқалармен қатар «XI бесжылдықты 4-4,5 жылда орындау» ұранымен социалистік жарысқа бастамашы болды. Оның бригадасында жұмысқа келмегендер немесе ауысымға кеш келгендер болмады. Бригада [[Социалистік еңбек ері]] Алексей Басовтың бастамасымен «Жарақатсыз және жазатайым оқиғаларсыз» жұмыс істеді. Коммунистік еңбек бригадасы атағын бекіте отырып, ұжым экскаватордың жобалық қуатына қол жеткізу жөніндегі бесжылдық жоспарды 1985 жылдың 1 шілдесіне дейін орындап, осы мерзімге дейін үйіндіге кемінде 12 670 мың текше метр артық жүкті қабылдауға міндеттеме алды. Міндеттеме орындалды. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1986 жылғы 29 сәуірдегі Жарлығымен он бірінші бесжылдықтың тапсырмаларын және социалистік міндеттемелерді орындауда қол жеткізген табыстары үшін Алдабергенов Көпжасар Қапанұлы I дәрежелі «Еңбек Даңқы» орденімен марапатталды. [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|«Еңбек Даңқы» орденінің]] толық иегері атанды. Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 11-шақырылым депутаты (1985-1990), [[Қазақстан КП Қостанай облыстық комитеті|Қазақстан КП Қостанай облыстық комитетінің]] мүшесі, Рудный қалалық халық депутаттары кеңесінің депутаты, комбинат партия комитетінің мүшесі болып сайланды. Кеңестік Бейбітшілік қорына көмек көрсету жөніндегі республикалық комитеттің мүшесі. КОКП XXVI съезінің (1981), металлургия өнеркәсібі жұмысшылары кәсіподақтарының XII съезінің делегаты. 1994 жылғы наурызда зейнеткерлікке шықты. [[Қостанай]] қаласында тұрды. 2017 жылы 19 қарашада қайтыс болды. Қостанай қаласы шегінде Қонай ауылы маңындағы жаңа мұсылман зиратында жерленді. == Марапаттары == * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|III дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (08.01.1975) * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|II дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (02.03.1981) * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|I дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (29.04.1986) * [[Тың жерлерді игергені үшін медалі|«Тың жерлерді игергені үшін» медалі]] * Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің Құрмет грамотасы * Қырғыз КСР Жоғарғы Кеңесінің Құрмет грамотасы (22.07.1959) * Қазақ КСР еңбек сіңірген кеншісі (07.05.1979) * Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты<ref>[https://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=18221 Алдабергенов Көпжасар Қапанұлы]. «Герои страны» сайты.{{ref-ru}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 11-шақырылымының депутаттары]] e93na9d5rdztgexj210c20p6fwvobs3 3481851 3481849 2025-06-21T09:31:45Z Орел Карл 81620 /* Марапаттары */ 3481851 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Көпжасар Қапанұлы Алдабергенов |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 18.3.1937 |Туған жері = Шөптікөл ауылы, [[Меңдіқара ауданы]], [[Қостанай облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] |Қайтыс болған күні = 19.11.2017 |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} {{{!}} {{!}}{{Тың жерлерді игергені үшін медалі}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Көпжасар Қапанұлы Алдабергенов''' ([[18 наурыз]] [[1937 жыл|1937]], Шөптікөл ауылы, [[Меңдіқара ауданы]], [[Қостанай облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] — [[19 қараша]] [[2017 жыл|2017]]) — КСРО Қара металлургия министрлігі Қазақ КСР Қостанай облысындағы Соколов-Сарыбай тау-кен байыту комбинатының Сарыбай кен басқармасы экскаватор жүргізушілерінің бригадирі. == Өмірбаяны == 1937 жылы 18 наурызда [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] [[Қостанай облысы]] [[Меңдіқара ауданы|Меңдіқара ауданына]] қарасты Шөптікөл ауылында (қазіргі Меңдіқара ауданы Введен ауылдық округінің аумағы) дүниеге келген. Ұжымшаршылар отбасынан. Сегіз жылдық мектептен кейін 1955 жылы Меңдіқара педагогикалық училищесін бітіріп, 1955-1956 жылдары Магнитогорск қаласындағы ([[Челябі облысы]]) техникалық училищеде оқыды. Электр жабдықтарын монтаждау бойынша электромонтер біліктілігін алып, осы мамандық бойынша 1956 жылдан бастап Магнитогорск «Уралэлетромонтаж» монтаждау басқармасында жұмыс істеді. 1956-1960 жылдары Балтық флотында (Кронштадт қаласы) Әскери-теңіз күштерінде қызмет етіп, бас старшина шенімен зейнеткерлікке шықты. 1960 жылы КОКП қатарына қабылданды. 1960 жылдан бастап зейнеткерлікке шыққанға дейін Қазақ КСР Қостанай облысы [[Рудный]] қаласындағы [[Соколов-Сарыбай тау-кен байыту өндірістік бірлестігі|Соколов-Сарыбай тау-кен байыту комбинатының]] Сарыбай кен басқармасында жұмыс істеді. Электр сілесірі болып бастап, 1963 жылы жұмысын үзбей бригадирлер курсын бітіріп, электромонтер бригадасын басқарды. Екі жылдан кейін экскаватор жүргізушісінің көмекшісі мамандығы бойынша курстарды бітіріп, 1965 жылдан бастап көмекші, кейін экскаватор жүргізушісі болып жұмыс істеді. 1975 жылы ЭКГ-8И экскаватор жүргізушілерінің бригадирі болып тағайындалды. Ол басқарған ұжым оныншы (1976-1980) және он бірінші (1981-1985) бесжылдықтарда үздіксіз жоғары өндірістік көрсеткіштерге қол жеткізді. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1975 жылғы 8 қаңтардағы және 1981 жылғы 2 наурыздағы жарлықтарымен III және II дәрежелі «Еңбек Даңқы» ордендерімен марапатталды. 1981 жылы оның бригадасы басқалармен қатар «XI бесжылдықты 4-4,5 жылда орындау» ұранымен социалистік жарысқа бастамашы болды. Оның бригадасында жұмысқа келмегендер немесе ауысымға кеш келгендер болмады. Бригада [[Социалистік еңбек ері]] Алексей Басовтың бастамасымен «Жарақатсыз және жазатайым оқиғаларсыз» жұмыс істеді. Коммунистік еңбек бригадасы атағын бекіте отырып, ұжым экскаватордың жобалық қуатына қол жеткізу жөніндегі бесжылдық жоспарды 1985 жылдың 1 шілдесіне дейін орындап, осы мерзімге дейін үйіндіге кемінде 12 670 мың текше метр артық жүкті қабылдауға міндеттеме алды. Міндеттеме орындалды. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1986 жылғы 29 сәуірдегі Жарлығымен он бірінші бесжылдықтың тапсырмаларын және социалистік міндеттемелерді орындауда қол жеткізген табыстары үшін Алдабергенов Көпжасар Қапанұлы I дәрежелі «Еңбек Даңқы» орденімен марапатталды. [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|«Еңбек Даңқы» орденінің]] толық иегері атанды. Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 11-шақырылым депутаты (1985-1990), [[Қазақстан КП Қостанай облыстық комитеті|Қазақстан КП Қостанай облыстық комитетінің]] мүшесі, Рудный қалалық халық депутаттары кеңесінің депутаты, комбинат партия комитетінің мүшесі болып сайланды. Кеңестік Бейбітшілік қорына көмек көрсету жөніндегі республикалық комитеттің мүшесі. КОКП XXVI съезінің (1981), металлургия өнеркәсібі жұмысшылары кәсіподақтарының XII съезінің делегаты. 1994 жылғы наурызда зейнеткерлікке шықты. [[Қостанай]] қаласында тұрды. 2017 жылы 19 қарашада қайтыс болды. Қостанай қаласы шегінде Қонай ауылы маңындағы жаңа мұсылман зиратында жерленді. == Марапаттары == * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|III дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (08.01.1975) * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|II дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (02.03.1981) * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|I дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (29.04.1986) * [[Тың жерлерді игергені үшін медалі|«Тың жерлерді игергені үшін» медалі]] * Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің Құрмет грамотасы * Қырғыз КСР Жоғарғы Кеңесінің Құрмет грамотасы (22.07.1959) * Қазақ КСР еңбек сіңірген кеншісі (07.05.1979) * Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты<ref>[https://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=18221 Алдабергенов Көпжасар Қапанұлы]. «Герои страны» сайты.{{ref-ru}}</ref> [[Амангелді Бикешұлы Ақдәулетов]] == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 11-шақырылымының депутаттары]] a6kfswgc9yx8l9pokw1m6udkqsfl8f0 3481862 3481851 2025-06-21T10:01:10Z Орел Карл 81620 /* Марапаттары */ 3481862 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Көпжасар Қапанұлы Алдабергенов |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 18.3.1937 |Туған жері = Шөптікөл ауылы, [[Меңдіқара ауданы]], [[Қостанай облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] |Қайтыс болған күні = 19.11.2017 |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} {{{!}} {{!}}{{Тың жерлерді игергені үшін медалі}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Көпжасар Қапанұлы Алдабергенов''' ([[18 наурыз]] [[1937 жыл|1937]], Шөптікөл ауылы, [[Меңдіқара ауданы]], [[Қостанай облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] — [[19 қараша]] [[2017 жыл|2017]]) — КСРО Қара металлургия министрлігі Қазақ КСР Қостанай облысындағы Соколов-Сарыбай тау-кен байыту комбинатының Сарыбай кен басқармасы экскаватор жүргізушілерінің бригадирі. == Өмірбаяны == 1937 жылы 18 наурызда [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] [[Қостанай облысы]] [[Меңдіқара ауданы|Меңдіқара ауданына]] қарасты Шөптікөл ауылында (қазіргі Меңдіқара ауданы Введен ауылдық округінің аумағы) дүниеге келген. Ұжымшаршылар отбасынан. Сегіз жылдық мектептен кейін 1955 жылы Меңдіқара педагогикалық училищесін бітіріп, 1955-1956 жылдары Магнитогорск қаласындағы ([[Челябі облысы]]) техникалық училищеде оқыды. Электр жабдықтарын монтаждау бойынша электромонтер біліктілігін алып, осы мамандық бойынша 1956 жылдан бастап Магнитогорск «Уралэлетромонтаж» монтаждау басқармасында жұмыс істеді. 1956-1960 жылдары Балтық флотында (Кронштадт қаласы) Әскери-теңіз күштерінде қызмет етіп, бас старшина шенімен зейнеткерлікке шықты. 1960 жылы КОКП қатарына қабылданды. 1960 жылдан бастап зейнеткерлікке шыққанға дейін Қазақ КСР Қостанай облысы [[Рудный]] қаласындағы [[Соколов-Сарыбай тау-кен байыту өндірістік бірлестігі|Соколов-Сарыбай тау-кен байыту комбинатының]] Сарыбай кен басқармасында жұмыс істеді. Электр сілесірі болып бастап, 1963 жылы жұмысын үзбей бригадирлер курсын бітіріп, электромонтер бригадасын басқарды. Екі жылдан кейін экскаватор жүргізушісінің көмекшісі мамандығы бойынша курстарды бітіріп, 1965 жылдан бастап көмекші, кейін экскаватор жүргізушісі болып жұмыс істеді. 1975 жылы ЭКГ-8И экскаватор жүргізушілерінің бригадирі болып тағайындалды. Ол басқарған ұжым оныншы (1976-1980) және он бірінші (1981-1985) бесжылдықтарда үздіксіз жоғары өндірістік көрсеткіштерге қол жеткізді. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1975 жылғы 8 қаңтардағы және 1981 жылғы 2 наурыздағы жарлықтарымен III және II дәрежелі «Еңбек Даңқы» ордендерімен марапатталды. 1981 жылы оның бригадасы басқалармен қатар «XI бесжылдықты 4-4,5 жылда орындау» ұранымен социалистік жарысқа бастамашы болды. Оның бригадасында жұмысқа келмегендер немесе ауысымға кеш келгендер болмады. Бригада [[Социалистік еңбек ері]] Алексей Басовтың бастамасымен «Жарақатсыз және жазатайым оқиғаларсыз» жұмыс істеді. Коммунистік еңбек бригадасы атағын бекіте отырып, ұжым экскаватордың жобалық қуатына қол жеткізу жөніндегі бесжылдық жоспарды 1985 жылдың 1 шілдесіне дейін орындап, осы мерзімге дейін үйіндіге кемінде 12 670 мың текше метр артық жүкті қабылдауға міндеттеме алды. Міндеттеме орындалды. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1986 жылғы 29 сәуірдегі Жарлығымен он бірінші бесжылдықтың тапсырмаларын және социалистік міндеттемелерді орындауда қол жеткізген табыстары үшін Алдабергенов Көпжасар Қапанұлы I дәрежелі «Еңбек Даңқы» орденімен марапатталды. [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|«Еңбек Даңқы» орденінің]] толық иегері атанды. Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 11-шақырылым депутаты (1985-1990), [[Қазақстан КП Қостанай облыстық комитеті|Қазақстан КП Қостанай облыстық комитетінің]] мүшесі, Рудный қалалық халық депутаттары кеңесінің депутаты, комбинат партия комитетінің мүшесі болып сайланды. Кеңестік Бейбітшілік қорына көмек көрсету жөніндегі республикалық комитеттің мүшесі. КОКП XXVI съезінің (1981), металлургия өнеркәсібі жұмысшылары кәсіподақтарының XII съезінің делегаты. 1994 жылғы наурызда зейнеткерлікке шықты. [[Қостанай]] қаласында тұрды. 2017 жылы 19 қарашада қайтыс болды. Қостанай қаласы шегінде Қонай ауылы маңындағы жаңа мұсылман зиратында жерленді. == Марапаттары == * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|III дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (08.01.1975) * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|II дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (02.03.1981) * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|I дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (29.04.1986) * [[Тың жерлерді игергені үшін медалі|«Тың жерлерді игергені үшін» медалі]] * Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің Құрмет грамотасы * Қырғыз КСР Жоғарғы Кеңесінің Құрмет грамотасы (22.07.1959) * Қазақ КСР еңбек сіңірген кеншісі (07.05.1979) * Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты<ref>[https://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=18221 Алдабергенов Көпжасар Қапанұлы]. «Герои страны» сайты.{{ref-ru}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 11-шақырылымының депутаттары]] e93na9d5rdztgexj210c20p6fwvobs3 3 761246 3481841 2025-06-21T08:49:52Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3481841 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=El Caballero Carmelo 2015}} -- [[Қатысушы:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов]] ([[Қатысушы талқылауы:Нұрлан Рахымжанов|талқылауы]]) 13:49, 2025 ж. маусымның 21 (+05) sgrwx1jjm5dhnliqtwfqg5nkkuoalsd 3 761247 3481850 2025-06-21T09:11:08Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3481850 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Charlie245}} -- [[Қатысушы:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов]] ([[Қатысушы талқылауы:Нұрлан Рахымжанов|талқылауы]]) 14:11, 2025 ж. маусымның 21 (+05) de63iqqtmf17f4ewjcbg1vrg3e65940 0 761248 3481852 2025-06-21T09:37:39Z Орел Карл 81620 Жаңа бетте: {{Тұлға |Есімі = Амангелді Бикешұлы Ақдәулетов |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 1.11.1942 |Туған жері = Белоглинка ауылы, [[Қарабалық ауданы]], Қ... 3481852 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Амангелді Бикешұлы Ақдәулетов |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 1.11.1942 |Туған жері = Белоглинка ауылы, [[Қарабалық ауданы]], [[Қостанай облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] |Қайтыс болған күні = |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Амангелді Бикешұлы Ақдәулетов''' ([[1 қараша]] [[1942 жыл|1942]], Белоглинка ауылы, [[Қарабалық ауданы]], [[Қостанай облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]]) — Қазақ КСР Қостанай облысы Комсомол ауданы Қарабалық ауыл шаруашылығы тәжірибе станциясының бригадирі. == Өмірбаяны == == Дереккөздер == {{дереккөздер}} g3oshr65p3fvslgyawibd60k7p4m0u6 3481853 3481852 2025-06-21T09:38:19Z Орел Карл 81620 «[[Санат:КСРО мемлекеттік сыйлығының иегерлері|КСРО мемлекеттік сыйлығының иегерлері]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3481853 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Амангелді Бикешұлы Ақдәулетов |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 1.11.1942 |Туған жері = Белоглинка ауылы, [[Қарабалық ауданы]], [[Қостанай облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] |Қайтыс болған күні = |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Амангелді Бикешұлы Ақдәулетов''' ([[1 қараша]] [[1942 жыл|1942]], Белоглинка ауылы, [[Қарабалық ауданы]], [[Қостанай облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]]) — Қазақ КСР Қостанай облысы Комсомол ауданы Қарабалық ауыл шаруашылығы тәжірибе станциясының бригадирі. == Өмірбаяны == == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:КСРО мемлекеттік сыйлығының иегерлері]] jwurvim9zeyxa2c938bfw3khwbdtf16 3481854 3481853 2025-06-21T09:38:44Z Орел Карл 81620 /* Дереккөздер */ 3481854 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Амангелді Бикешұлы Ақдәулетов |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 1.11.1942 |Туған жері = Белоглинка ауылы, [[Қарабалық ауданы]], [[Қостанай облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] |Қайтыс болған күні = |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Амангелді Бикешұлы Ақдәулетов''' ([[1 қараша]] [[1942 жыл|1942]], Белоглинка ауылы, [[Қарабалық ауданы]], [[Қостанай облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]]) — Қазақ КСР Қостанай облысы Комсомол ауданы Қарабалық ауыл шаруашылығы тәжірибе станциясының бригадирі. == Өмірбаяны == == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қарабалық ауданында туғандар]] [[Санат:КСРО мемлекеттік сыйлығының иегерлері]] kna70fqaks2t7nefq0gs6qzt0azb0au 3481855 3481854 2025-06-21T09:39:07Z Орел Карл 81620 «[[Санат:Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 11-шақырылымының депутаттары|Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 11-шақырылымының депутаттары]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3481855 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Амангелді Бикешұлы Ақдәулетов |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 1.11.1942 |Туған жері = Белоглинка ауылы, [[Қарабалық ауданы]], [[Қостанай облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] |Қайтыс болған күні = |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Амангелді Бикешұлы Ақдәулетов''' ([[1 қараша]] [[1942 жыл|1942]], Белоглинка ауылы, [[Қарабалық ауданы]], [[Қостанай облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]]) — Қазақ КСР Қостанай облысы Комсомол ауданы Қарабалық ауыл шаруашылығы тәжірибе станциясының бригадирі. == Өмірбаяны == == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қарабалық ауданында туғандар]] [[Санат:КСРО мемлекеттік сыйлығының иегерлері]] [[Санат:Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 11-шақырылымының депутаттары]] fpmo4ovcb38k3gedeqji4mrlj334k69 3481856 3481855 2025-06-21T09:53:32Z Орел Карл 81620 /* Өмірбаяны */ 3481856 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Амангелді Бикешұлы Ақдәулетов |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 1.11.1942 |Туған жері = Белоглинка ауылы, [[Қарабалық ауданы]], [[Қостанай облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] |Қайтыс болған күні = |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Амангелді Бикешұлы Ақдәулетов''' ([[1 қараша]] [[1942 жыл|1942]], Белоглинка ауылы, [[Қарабалық ауданы]], [[Қостанай облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]]) — Қазақ КСР Қостанай облысы Комсомол ауданы Қарабалық ауыл шаруашылығы тәжірибе станциясының бригадирі. == Өмірбаяны == Еңбек жолын 1959 жылы Қостанай облысындағы Қарабалық ауыл шаруашылығы тәжірибе станциясында (АШТС) тракторшы болып бастады. 1962 жылдың қарашасынан 1966 жылдың қаңтарына дейін Орал әскери округі бөлімдерінің бірінде Кеңес Әскері қатарында әскери борышын өтеді. Запасқа шығарылған соң елге оралды. 1966 жылдың қаңтар айынан бастап қайтадан Қарабалық ауыл шаруашылығы тәжірибе станциясына жұмысқа орналасты. Алғашында өндірістік гимнастика бойынша нұсқаушы-әдіскер қызметін атқарды. 1969 жылдың қыркүйек айынан бастап сол станцияда тракторшы болып жұмыс істеді. Жұмыста жоғары көрсеткіштерге қол жеткізді. 1979 жылы КОКП қатарына қабылданды. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1975 жылғы 14 ақпандағы және 1979 жылғы 12 сәуірдегі Жарлықтарымен Ақдәулетов Амангелді Бикешұлы тиісінше III және II дәрежелі «Еңбек Даңқы» ордендерімен марапатталды. 1980 жылдан бастап тракторлық егістік бригадасының бригадирі болып жұмыс істеді. 1982 жылы Қостанай ауыл шаруашылығы институтын агроном мамандығы бойынша сырттай бітірді. Бригадир болып жұмысын жалғастырды. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1986 жылғы 7 шілдедегі Жарлығымен он бірінші бесжылдықтың тапсырмаларын және ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіру және өңдеу жөніндегі социалистік міндеттемелерді орындауда қол жеткізген табыстары үшін Ақдәулетов Амангелді Бикешұлы I дәрежелі «Еңбек Даңқы» орденімен марапатталды. «Еңбек Даңқы» орденінің толық иегері атанды. 1991-2005 жылдары Қарабалық ауыл шаруашылығы қоғамында бастапқы тұқым шаруашылығы бөлімін басқарды. Еңбек жолында өзін білімпаз маман, тәжірибелі басшы ретінде көрсете білді. 2005 жылы зейнеткерлікке шықты. Қарабалық ауданының Научное ауылында тұрады. == Марапаттары == == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қарабалық ауданында туғандар]] [[Санат:КСРО мемлекеттік сыйлығының иегерлері]] [[Санат:Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 11-шақырылымының депутаттары]] 3uu9u35o5139fnhq19tlnb6z9qgy0ns 3481857 3481856 2025-06-21T09:55:15Z Орел Карл 81620 /* Өмірбаяны */ 3481857 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Амангелді Бикешұлы Ақдәулетов |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 1.11.1942 |Туған жері = Белоглинка ауылы, [[Қарабалық ауданы]], [[Қостанай облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] |Қайтыс болған күні = |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Амангелді Бикешұлы Ақдәулетов''' ([[1 қараша]] [[1942 жыл|1942]], Белоглинка ауылы, [[Қарабалық ауданы]], [[Қостанай облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]]) — Қазақ КСР Қостанай облысы Комсомол ауданы Қарабалық ауыл шаруашылығы тәжірибе станциясының бригадирі. == Өмірбаяны == Еңбек жолын 1959 жылы [[Қостанай облысы|Қостанай облысындағы]] Қарабалық ауыл шаруашылығы тәжірибе станциясында (АШТС) тракторшы болып бастады. 1962 жылдың қарашасынан 1966 жылдың қаңтарына дейін Орал әскери округі бөлімдерінің бірінде Кеңес Әскері қатарында әскери борышын өтеді. Запасқа шығарылған соң елге оралды. 1966 жылдың қаңтар айынан бастап қайтадан Қарабалық ауыл шаруашылығы тәжірибе станциясына жұмысқа орналасты. Алғашында өндірістік гимнастика бойынша нұсқаушы-әдіскер қызметін атқарды. 1969 жылдың қыркүйек айынан бастап сол станцияда тракторшы болып жұмыс істеді. Жұмыста жоғары көрсеткіштерге қол жеткізді. 1979 жылы КОКП қатарына қабылданды. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1975 жылғы 14 ақпандағы және 1979 жылғы 12 сәуірдегі Жарлықтарымен Ақдәулетов Амангелді Бикешұлы тиісінше III және II дәрежелі «Еңбек Даңқы» ордендерімен марапатталды. 1980 жылдан бастап тракторлық егістік бригадасының бригадирі болып жұмыс істеді. 1982 жылы Қостанай ауыл шаруашылығы институтын «агроном» мамандығы бойынша сырттай бітірді. Бригадир болып жұмысын жалғастырды. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1986 жылғы 7 шілдедегі Жарлығымен он бірінші бесжылдықтың тапсырмаларын және ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіру және өңдеу жөніндегі социалистік міндеттемелерді орындауда қол жеткізген табыстары үшін Ақдәулетов Амангелді Бикешұлы I дәрежелі «Еңбек Даңқы» орденімен марапатталды. «Еңбек Даңқы» орденінің толық иегері атанды. 1991-2005 жылдары Қарабалық АШТС бастапқы тұқым шаруашылығы бөлімін басқарды. Еңбек жолында өзін білімпаз маман, тәжірибелі басшы ретінде көрсете білді. 2005 жылы зейнеткерлікке шықты. Қарабалық ауданының [[Научное]] ауылында тұрады. == Марапаттары == == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қарабалық ауданында туғандар]] [[Санат:КСРО мемлекеттік сыйлығының иегерлері]] [[Санат:Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 11-шақырылымының депутаттары]] owfznqyj758n52w4238rqzjifb5qa19 3481858 3481857 2025-06-21T09:58:14Z Орел Карл 81620 /* Марапаттары */ 3481858 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Амангелді Бикешұлы Ақдәулетов |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 1.11.1942 |Туған жері = Белоглинка ауылы, [[Қарабалық ауданы]], [[Қостанай облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] |Қайтыс болған күні = |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Амангелді Бикешұлы Ақдәулетов''' ([[1 қараша]] [[1942 жыл|1942]], Белоглинка ауылы, [[Қарабалық ауданы]], [[Қостанай облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]]) — Қазақ КСР Қостанай облысы Комсомол ауданы Қарабалық ауыл шаруашылығы тәжірибе станциясының бригадирі. == Өмірбаяны == Еңбек жолын 1959 жылы [[Қостанай облысы|Қостанай облысындағы]] Қарабалық ауыл шаруашылығы тәжірибе станциясында (АШТС) тракторшы болып бастады. 1962 жылдың қарашасынан 1966 жылдың қаңтарына дейін Орал әскери округі бөлімдерінің бірінде Кеңес Әскері қатарында әскери борышын өтеді. Запасқа шығарылған соң елге оралды. 1966 жылдың қаңтар айынан бастап қайтадан Қарабалық ауыл шаруашылығы тәжірибе станциясына жұмысқа орналасты. Алғашында өндірістік гимнастика бойынша нұсқаушы-әдіскер қызметін атқарды. 1969 жылдың қыркүйек айынан бастап сол станцияда тракторшы болып жұмыс істеді. Жұмыста жоғары көрсеткіштерге қол жеткізді. 1979 жылы КОКП қатарына қабылданды. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1975 жылғы 14 ақпандағы және 1979 жылғы 12 сәуірдегі Жарлықтарымен Ақдәулетов Амангелді Бикешұлы тиісінше III және II дәрежелі «Еңбек Даңқы» ордендерімен марапатталды. 1980 жылдан бастап тракторлық егістік бригадасының бригадирі болып жұмыс істеді. 1982 жылы Қостанай ауыл шаруашылығы институтын «агроном» мамандығы бойынша сырттай бітірді. Бригадир болып жұмысын жалғастырды. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1986 жылғы 7 шілдедегі Жарлығымен он бірінші бесжылдықтың тапсырмаларын және ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіру және өңдеу жөніндегі социалистік міндеттемелерді орындауда қол жеткізген табыстары үшін Ақдәулетов Амангелді Бикешұлы I дәрежелі «Еңбек Даңқы» орденімен марапатталды. «Еңбек Даңқы» орденінің толық иегері атанды. 1991-2005 жылдары Қарабалық АШТС бастапқы тұқым шаруашылығы бөлімін басқарды. Еңбек жолында өзін білімпаз маман, тәжірибелі басшы ретінде көрсете білді. 2005 жылы зейнеткерлікке шықты. Қарабалық ауданының [[Научное]] ауылында тұрады. == Марапаттары == * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|III дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (14.02.1975) * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|II дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (12.07.1979) * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|I дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (07.07.1986) * КСРО Мемлекеттік сыйлығының лауреаты (1988) * Қарабалық ауданының Құрметті азаматы (2004) == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қарабалық ауданында туғандар]] [[Санат:КСРО мемлекеттік сыйлығының иегерлері]] [[Санат:Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 11-шақырылымының депутаттары]] 0hj7m57mum52b71dk93q08i8x3iai8h 3481859 3481858 2025-06-21T09:59:16Z Орел Карл 81620 /* Марапаттары */ 3481859 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Амангелді Бикешұлы Ақдәулетов |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 1.11.1942 |Туған жері = Белоглинка ауылы, [[Қарабалық ауданы]], [[Қостанай облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] |Қайтыс болған күні = |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Амангелді Бикешұлы Ақдәулетов''' ([[1 қараша]] [[1942 жыл|1942]], Белоглинка ауылы, [[Қарабалық ауданы]], [[Қостанай облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]]) — Қазақ КСР Қостанай облысы Комсомол ауданы Қарабалық ауыл шаруашылығы тәжірибе станциясының бригадирі. == Өмірбаяны == Еңбек жолын 1959 жылы [[Қостанай облысы|Қостанай облысындағы]] Қарабалық ауыл шаруашылығы тәжірибе станциясында (АШТС) тракторшы болып бастады. 1962 жылдың қарашасынан 1966 жылдың қаңтарына дейін Орал әскери округі бөлімдерінің бірінде Кеңес Әскері қатарында әскери борышын өтеді. Запасқа шығарылған соң елге оралды. 1966 жылдың қаңтар айынан бастап қайтадан Қарабалық ауыл шаруашылығы тәжірибе станциясына жұмысқа орналасты. Алғашында өндірістік гимнастика бойынша нұсқаушы-әдіскер қызметін атқарды. 1969 жылдың қыркүйек айынан бастап сол станцияда тракторшы болып жұмыс істеді. Жұмыста жоғары көрсеткіштерге қол жеткізді. 1979 жылы КОКП қатарына қабылданды. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1975 жылғы 14 ақпандағы және 1979 жылғы 12 сәуірдегі Жарлықтарымен Ақдәулетов Амангелді Бикешұлы тиісінше III және II дәрежелі «Еңбек Даңқы» ордендерімен марапатталды. 1980 жылдан бастап тракторлық егістік бригадасының бригадирі болып жұмыс істеді. 1982 жылы Қостанай ауыл шаруашылығы институтын «агроном» мамандығы бойынша сырттай бітірді. Бригадир болып жұмысын жалғастырды. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1986 жылғы 7 шілдедегі Жарлығымен он бірінші бесжылдықтың тапсырмаларын және ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіру және өңдеу жөніндегі социалистік міндеттемелерді орындауда қол жеткізген табыстары үшін Ақдәулетов Амангелді Бикешұлы I дәрежелі «Еңбек Даңқы» орденімен марапатталды. «Еңбек Даңқы» орденінің толық иегері атанды. 1991-2005 жылдары Қарабалық АШТС бастапқы тұқым шаруашылығы бөлімін басқарды. Еңбек жолында өзін білімпаз маман, тәжірибелі басшы ретінде көрсете білді. 2005 жылы зейнеткерлікке шықты. Қарабалық ауданының [[Научное]] ауылында тұрады. == Марапаттары == * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|III дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (14.02.1975) * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|II дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (12.07.1979) * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|I дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (07.07.1986) * КСРО Мемлекеттік сыйлығының лауреаты (1988) * Қарабалық ауданының Құрметті азаматы (2004)<ref>[https://warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=28818 Ақдәулетов Амангелді Бикешұлы]. «Герои страны» сайты. {{ref-ru}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қарабалық ауданында туғандар]] [[Санат:КСРО мемлекеттік сыйлығының иегерлері]] [[Санат:Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 11-шақырылымының депутаттары]] pe5fqxyfbpwifmsmmyq01ybf1xo0ch7 3481860 3481859 2025-06-21T09:59:54Z Орел Карл 81620 3481860 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Амангелді Бикешұлы Ақдәулетов |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 1.11.1942 |Туған жері = [[Белоглинка (Қарабалық ауданы)|Белоглинка]] ауылы, [[Қарабалық ауданы]], [[Қостанай облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] |Қайтыс болған күні = |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Амангелді Бикешұлы Ақдәулетов''' ([[1 қараша]] [[1942 жыл|1942]], [[Белоглинка (Қарабалық ауданы)|Белоглинка]] ауылы, [[Қарабалық ауданы]], [[Қостанай облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]]) — Қазақ КСР Қостанай облысы Комсомол ауданы Қарабалық ауыл шаруашылығы тәжірибе станциясының бригадирі. == Өмірбаяны == Еңбек жолын 1959 жылы [[Қостанай облысы|Қостанай облысындағы]] Қарабалық ауыл шаруашылығы тәжірибе станциясында (АШТС) тракторшы болып бастады. 1962 жылдың қарашасынан 1966 жылдың қаңтарына дейін Орал әскери округі бөлімдерінің бірінде Кеңес Әскері қатарында әскери борышын өтеді. Запасқа шығарылған соң елге оралды. 1966 жылдың қаңтар айынан бастап қайтадан Қарабалық ауыл шаруашылығы тәжірибе станциясына жұмысқа орналасты. Алғашында өндірістік гимнастика бойынша нұсқаушы-әдіскер қызметін атқарды. 1969 жылдың қыркүйек айынан бастап сол станцияда тракторшы болып жұмыс істеді. Жұмыста жоғары көрсеткіштерге қол жеткізді. 1979 жылы КОКП қатарына қабылданды. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1975 жылғы 14 ақпандағы және 1979 жылғы 12 сәуірдегі Жарлықтарымен Ақдәулетов Амангелді Бикешұлы тиісінше III және II дәрежелі «Еңбек Даңқы» ордендерімен марапатталды. 1980 жылдан бастап тракторлық егістік бригадасының бригадирі болып жұмыс істеді. 1982 жылы Қостанай ауыл шаруашылығы институтын «агроном» мамандығы бойынша сырттай бітірді. Бригадир болып жұмысын жалғастырды. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1986 жылғы 7 шілдедегі Жарлығымен он бірінші бесжылдықтың тапсырмаларын және ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіру және өңдеу жөніндегі социалистік міндеттемелерді орындауда қол жеткізген табыстары үшін Ақдәулетов Амангелді Бикешұлы I дәрежелі «Еңбек Даңқы» орденімен марапатталды. «Еңбек Даңқы» орденінің толық иегері атанды. 1991-2005 жылдары Қарабалық АШТС бастапқы тұқым шаруашылығы бөлімін басқарды. Еңбек жолында өзін білімпаз маман, тәжірибелі басшы ретінде көрсете білді. 2005 жылы зейнеткерлікке шықты. Қарабалық ауданының [[Научное]] ауылында тұрады. == Марапаттары == * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|III дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (14.02.1975) * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|II дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (12.07.1979) * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|I дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (07.07.1986) * КСРО Мемлекеттік сыйлығының лауреаты (1988) * Қарабалық ауданының Құрметті азаматы (2004)<ref>[https://warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=28818 Ақдәулетов Амангелді Бикешұлы]. «Герои страны» сайты. {{ref-ru}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қарабалық ауданында туғандар]] [[Санат:КСРО мемлекеттік сыйлығының иегерлері]] [[Санат:Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 11-шақырылымының депутаттары]] cqdkcatu0q5397q4rg9rit9upcidyvw 3481861 3481860 2025-06-21T10:00:30Z Орел Карл 81620 /* Өмірбаяны */ 3481861 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Амангелді Бикешұлы Ақдәулетов |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 1.11.1942 |Туған жері = [[Белоглинка (Қарабалық ауданы)|Белоглинка]] ауылы, [[Қарабалық ауданы]], [[Қостанай облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] |Қайтыс болған күні = |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Амангелді Бикешұлы Ақдәулетов''' ([[1 қараша]] [[1942 жыл|1942]], [[Белоглинка (Қарабалық ауданы)|Белоглинка]] ауылы, [[Қарабалық ауданы]], [[Қостанай облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]]) — Қазақ КСР Қостанай облысы Комсомол ауданы Қарабалық ауыл шаруашылығы тәжірибе станциясының бригадирі. == Өмірбаяны == Еңбек жолын 1959 жылы [[Қостанай облысы|Қостанай облысындағы]] Қарабалық ауыл шаруашылығы тәжірибе станциясында (АШТС) тракторшы болып бастады. 1962 жылдың қарашасынан 1966 жылдың қаңтарына дейін Орал әскери округі бөлімдерінің бірінде Кеңес Әскері қатарында әскери борышын өтеді. Запасқа шығарылған соң елге оралды. 1966 жылдың қаңтар айынан бастап қайтадан Қарабалық ауыл шаруашылығы тәжірибе станциясына жұмысқа орналасты. Алғашында өндірістік гимнастика бойынша нұсқаушы-әдіскер қызметін атқарды. 1969 жылдың қыркүйек айынан бастап сол станцияда тракторшы болып жұмыс істеді. Жұмыста жоғары көрсеткіштерге қол жеткізді. 1979 жылы КОКП қатарына қабылданды. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1975 жылғы 14 ақпандағы және 1979 жылғы 12 сәуірдегі Жарлықтарымен Ақдәулетов Амангелді Бикешұлы тиісінше III және II дәрежелі «Еңбек Даңқы» ордендерімен марапатталды. 1980 жылдан бастап тракторлық егістік бригадасының бригадирі болып жұмыс істеді. 1982 жылы Қостанай ауыл шаруашылығы институтын «агроном» мамандығы бойынша сырттай бітірді. Бригадир болып жұмысын жалғастырды. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1986 жылғы 7 шілдедегі Жарлығымен он бірінші бесжылдықтың тапсырмаларын және ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіру және өңдеу жөніндегі социалистік міндеттемелерді орындауда қол жеткізген табыстары үшін Ақдәулетов Амангелді Бикешұлы I дәрежелі «Еңбек Даңқы» орденімен марапатталды. [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|«Еңбек Даңқы» орденінің]] толық иегері атанды. 1991-2005 жылдары Қарабалық АШТС бастапқы тұқым шаруашылығы бөлімін басқарды. Еңбек жолында өзін білімпаз маман, тәжірибелі басшы ретінде көрсете білді. 2005 жылы зейнеткерлікке шықты. Қарабалық ауданының [[Научное]] ауылында тұрады. == Марапаттары == * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|III дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (14.02.1975) * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|II дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (12.07.1979) * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|I дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (07.07.1986) * КСРО Мемлекеттік сыйлығының лауреаты (1988) * Қарабалық ауданының Құрметті азаматы (2004)<ref>[https://warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=28818 Ақдәулетов Амангелді Бикешұлы]. «Герои страны» сайты. {{ref-ru}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қарабалық ауданында туғандар]] [[Санат:КСРО мемлекеттік сыйлығының иегерлері]] [[Санат:Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 11-шақырылымының депутаттары]] 08imqrprjxz7fwwh8wgnp35x9ff444v 3481864 3481861 2025-06-21T10:10:57Z Орел Карл 81620 /* Марапаттары */ 3481864 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Амангелді Бикешұлы Ақдәулетов |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 1.11.1942 |Туған жері = [[Белоглинка (Қарабалық ауданы)|Белоглинка]] ауылы, [[Қарабалық ауданы]], [[Қостанай облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] |Қайтыс болған күні = |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Амангелді Бикешұлы Ақдәулетов''' ([[1 қараша]] [[1942 жыл|1942]], [[Белоглинка (Қарабалық ауданы)|Белоглинка]] ауылы, [[Қарабалық ауданы]], [[Қостанай облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]]) — Қазақ КСР Қостанай облысы Комсомол ауданы Қарабалық ауыл шаруашылығы тәжірибе станциясының бригадирі. == Өмірбаяны == Еңбек жолын 1959 жылы [[Қостанай облысы|Қостанай облысындағы]] Қарабалық ауыл шаруашылығы тәжірибе станциясында (АШТС) тракторшы болып бастады. 1962 жылдың қарашасынан 1966 жылдың қаңтарына дейін Орал әскери округі бөлімдерінің бірінде Кеңес Әскері қатарында әскери борышын өтеді. Запасқа шығарылған соң елге оралды. 1966 жылдың қаңтар айынан бастап қайтадан Қарабалық ауыл шаруашылығы тәжірибе станциясына жұмысқа орналасты. Алғашында өндірістік гимнастика бойынша нұсқаушы-әдіскер қызметін атқарды. 1969 жылдың қыркүйек айынан бастап сол станцияда тракторшы болып жұмыс істеді. Жұмыста жоғары көрсеткіштерге қол жеткізді. 1979 жылы КОКП қатарына қабылданды. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1975 жылғы 14 ақпандағы және 1979 жылғы 12 сәуірдегі Жарлықтарымен Ақдәулетов Амангелді Бикешұлы тиісінше III және II дәрежелі «Еңбек Даңқы» ордендерімен марапатталды. 1980 жылдан бастап тракторлық егістік бригадасының бригадирі болып жұмыс істеді. 1982 жылы Қостанай ауыл шаруашылығы институтын «агроном» мамандығы бойынша сырттай бітірді. Бригадир болып жұмысын жалғастырды. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1986 жылғы 7 шілдедегі Жарлығымен он бірінші бесжылдықтың тапсырмаларын және ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіру және өңдеу жөніндегі социалистік міндеттемелерді орындауда қол жеткізген табыстары үшін Ақдәулетов Амангелді Бикешұлы I дәрежелі «Еңбек Даңқы» орденімен марапатталды. [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|«Еңбек Даңқы» орденінің]] толық иегері атанды. 1991-2005 жылдары Қарабалық АШТС бастапқы тұқым шаруашылығы бөлімін басқарды. Еңбек жолында өзін білімпаз маман, тәжірибелі басшы ретінде көрсете білді. 2005 жылы зейнеткерлікке шықты. Қарабалық ауданының [[Научное]] ауылында тұрады. == Марапаттары == * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|III дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (14.02.1975) * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|II дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (12.07.1979) * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|I дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (07.07.1986) * КСРО Мемлекеттік сыйлығының лауреаты (1988) * Қарабалық ауданының Құрметті азаматы (2004)<ref>[https://warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=28818 Ақдәулетов Амангелді Бикешұлы]. «Герои страны» сайты. {{ref-ru}}</ref> [[Ағиба Дүйсімбекова]] == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қарабалық ауданында туғандар]] [[Санат:КСРО мемлекеттік сыйлығының иегерлері]] [[Санат:Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 11-шақырылымының депутаттары]] lsfmf5wzeudi3u29oweacibr6pfg5qx 3481883 3481864 2025-06-21T10:48:01Z Орел Карл 81620 /* Марапаттары */ 3481883 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Амангелді Бикешұлы Ақдәулетов |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 1.11.1942 |Туған жері = [[Белоглинка (Қарабалық ауданы)|Белоглинка]] ауылы, [[Қарабалық ауданы]], [[Қостанай облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] |Қайтыс болған күні = |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Амангелді Бикешұлы Ақдәулетов''' ([[1 қараша]] [[1942 жыл|1942]], [[Белоглинка (Қарабалық ауданы)|Белоглинка]] ауылы, [[Қарабалық ауданы]], [[Қостанай облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]]) — Қазақ КСР Қостанай облысы Комсомол ауданы Қарабалық ауыл шаруашылығы тәжірибе станциясының бригадирі. == Өмірбаяны == Еңбек жолын 1959 жылы [[Қостанай облысы|Қостанай облысындағы]] Қарабалық ауыл шаруашылығы тәжірибе станциясында (АШТС) тракторшы болып бастады. 1962 жылдың қарашасынан 1966 жылдың қаңтарына дейін Орал әскери округі бөлімдерінің бірінде Кеңес Әскері қатарында әскери борышын өтеді. Запасқа шығарылған соң елге оралды. 1966 жылдың қаңтар айынан бастап қайтадан Қарабалық ауыл шаруашылығы тәжірибе станциясына жұмысқа орналасты. Алғашында өндірістік гимнастика бойынша нұсқаушы-әдіскер қызметін атқарды. 1969 жылдың қыркүйек айынан бастап сол станцияда тракторшы болып жұмыс істеді. Жұмыста жоғары көрсеткіштерге қол жеткізді. 1979 жылы КОКП қатарына қабылданды. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1975 жылғы 14 ақпандағы және 1979 жылғы 12 сәуірдегі Жарлықтарымен Ақдәулетов Амангелді Бикешұлы тиісінше III және II дәрежелі «Еңбек Даңқы» ордендерімен марапатталды. 1980 жылдан бастап тракторлық егістік бригадасының бригадирі болып жұмыс істеді. 1982 жылы Қостанай ауыл шаруашылығы институтын «агроном» мамандығы бойынша сырттай бітірді. Бригадир болып жұмысын жалғастырды. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1986 жылғы 7 шілдедегі Жарлығымен он бірінші бесжылдықтың тапсырмаларын және ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіру және өңдеу жөніндегі социалистік міндеттемелерді орындауда қол жеткізген табыстары үшін Ақдәулетов Амангелді Бикешұлы I дәрежелі «Еңбек Даңқы» орденімен марапатталды. [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|«Еңбек Даңқы» орденінің]] толық иегері атанды. 1991-2005 жылдары Қарабалық АШТС бастапқы тұқым шаруашылығы бөлімін басқарды. Еңбек жолында өзін білімпаз маман, тәжірибелі басшы ретінде көрсете білді. 2005 жылы зейнеткерлікке шықты. Қарабалық ауданының [[Научное]] ауылында тұрады. == Марапаттары == * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|III дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (14.02.1975) * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|II дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (12.07.1979) * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|I дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (07.07.1986) * КСРО Мемлекеттік сыйлығының лауреаты (1988) * Қарабалық ауданының Құрметті азаматы (2004)<ref>[https://warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=28818 Ақдәулетов Амангелді Бикешұлы]. «Герои страны» сайты. {{ref-ru}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қарабалық ауданында туғандар]] [[Санат:КСРО мемлекеттік сыйлығының иегерлері]] [[Санат:Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 11-шақырылымының депутаттары]] 08imqrprjxz7fwwh8wgnp35x9ff444v 3 761249 3481865 2025-06-21T10:12:37Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3481865 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Tony Zara}} -- [[Қатысушы:Sibom|Sibom]] ([[Қатысушы талқылауы:Sibom|талқылауы]]) 15:12, 2025 ж. маусымның 21 (+05) bpgsqur1b0q7lafb6rdlvjlngktkejl 3 761250 3481866 2025-06-21T10:18:47Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3481866 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Msnci06}} -- [[Қатысушы:Мағыпар|Мағыпар]] ([[Қатысушы талқылауы:Мағыпар|талқылауы]]) 15:18, 2025 ж. маусымның 21 (+05) 38otfbll4nvntcy97i4dh6pnpscftqq 0 761251 3481867 2025-06-21T10:21:26Z Орел Карл 81620 Жаңа бетте: {{Тұлға |Есімі = Ағиба Дүйсімбекова |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 22.8.1939 |Туған жері = |Қайтыс болған күні = 19.1.2025 |Қайтыс болған жері =... 3481867 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Ағиба Дүйсімбекова |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 22.8.1939 |Туған жері = |Қайтыс болған күні = 19.1.2025 |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = {{USSR}}<br /> {{KAZ}} |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = Төлеген |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Ерен еңбегі үшін медалі (КСРО)}} {{!!}} {{Владимир Ильич Лениннің туғанына 100 жыл мерекелік медалі}} {{!!}} {{Еңбек ардагері медалі (КСРО)}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{ХШЖК алтын медалі}} {{!!}} {{ХШЖК күміс медалі}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Социалистік жарыстың жеңімпазы}} {{!!}} {{Социалистік жарыстың жеңімпазы}} {{!!}} {{Социалистік жарыстың жеңімпазы)}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Ағиба Дүйсімбекова''' ([[22 тамыз]] [[1939 жыл|1939]] — [[19 қаңтар]] [[2025 жыл|2025]]) — Алматы облысы [[Қарасай ауданы|Қаскелең ауданындағы]] «Ақсай» асыл тұқымды мал зауытының сауыншысы, Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты, «Еңбек Даңқы» орденінің толық иегері (1983). == Өмірбаяны == == Дереккөздер == {{дереккөздер}} rm193wfayenq2txf2q1ef5dp96ehg7r 3481868 3481867 2025-06-21T10:22:00Z Орел Карл 81620 3481868 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Ағиба Дүйсімбекова |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 22.8.1939 |Туған жері = |Қайтыс болған күні = 19.1.2025 |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = {{USSR}}<br /> {{KAZ}} |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = Төлеген |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Ерен еңбегі үшін медалі (КСРО)}} {{!!}} {{Владимир Ильич Лениннің туғанына 100 жыл мерекелік медалі}} {{!!}} {{Еңбек ардагері медалі (КСРО)}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{ХШЖК алтын медалі}} {{!!}} {{ХШЖК күміс медалі}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Социалистік жарыстың жеңімпазы}} {{!!}} {{Социалистік жарыстың жеңімпазы}} {{!!}} {{Социалистік жарыстың жеңімпазы}} {{!}}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Ағиба Дүйсімбекова''' ([[22 тамыз]] [[1939 жыл|1939]] — [[19 қаңтар]] [[2025 жыл|2025]]) — Алматы облысы [[Қарасай ауданы|Қаскелең ауданындағы]] «Ақсай» асыл тұқымды мал зауытының сауыншысы, Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты, «Еңбек Даңқы» орденінің толық иегері (1983). == Өмірбаяны == == Дереккөздер == {{дереккөздер}} penol6l7m7beoex5opdh4nub7snj2wb 3481869 3481868 2025-06-21T10:23:16Z Орел Карл 81620 /* Кіріспе бөлімін өңдеді */ 3481869 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Ағиба Дүйсімбекова |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 22.8.1939 |Туған жері = |Қайтыс болған күні = 19.1.2025 |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = {{USSR}}<br /> {{KAZ}} |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = Төлеген |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Ерен еңбегі үшін медалі (КСРО)}} {{!!}} {{Владимир Ильич Лениннің туғанына 100 жыл мерекелік медалі}} {{!!}} {{Еңбек ардагері медалі (КСРО)}} {{!}}} {{қатар | {{ХШЖК алтын медалі}} | {{ХШЖК күміс медалі}} }} {{қатар | {{Социалистік жарыстың жеңімпазы}} | {{Социалистік жарыстың жеңімпазы}} | {{Социалистік жарыстың жеңімпазы}} }} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Ағиба Дүйсімбекова''' ([[22 тамыз]] [[1939 жыл|1939]] — [[19 қаңтар]] [[2025 жыл|2025]]) — Алматы облысы [[Қарасай ауданы|Қаскелең ауданындағы]] «Ақсай» асыл тұқымды мал зауытының сауыншысы, Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты, «Еңбек Даңқы» орденінің толық иегері (1983). == Өмірбаяны == == Дереккөздер == {{дереккөздер}} re5q9ke8fpmb13fz4j7fe9l8ais2i9s 3481870 3481869 2025-06-21T10:33:14Z Орел Карл 81620 /* Өмірбаяны */ 3481870 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Ағиба Дүйсімбекова |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 22.8.1939 |Туған жері = |Қайтыс болған күні = 19.1.2025 |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = {{USSR}}<br /> {{KAZ}} |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = Төлеген |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Ерен еңбегі үшін медалі (КСРО)}} {{!!}} {{Владимир Ильич Лениннің туғанына 100 жыл мерекелік медалі}} {{!!}} {{Еңбек ардагері медалі (КСРО)}} {{!}}} {{қатар | {{ХШЖК алтын медалі}} | {{ХШЖК күміс медалі}} }} {{қатар | {{Социалистік жарыстың жеңімпазы}} | {{Социалистік жарыстың жеңімпазы}} | {{Социалистік жарыстың жеңімпазы}} }} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Ағиба Дүйсімбекова''' ([[22 тамыз]] [[1939 жыл|1939]] — [[19 қаңтар]] [[2025 жыл|2025]]) — Алматы облысы [[Қарасай ауданы|Қаскелең ауданындағы]] «Ақсай» асыл тұқымды мал зауытының сауыншысы, Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты, «Еңбек Даңқы» орденінің толық иегері (1983). == Өмірбаяны == 1939 жылы 22 тамызда Қазақ ССР туған. Орта мектепті бітірді. 1957-1972 жылдары — [[Алматы облысы|Алматы]] (1967 жылдан бастап — [[Талдықорған облысы|Талдықорған]], қазіргі [[Жетісу облысы|Жетісу]]) облысының Андреев ауданындағы «Ленин жолы» кеңшарында сауыншы болып жұмыс істеді. 1972 жылдан бастап Қазақ КСР Алматы облысы [[Қарасай ауданы|Қаскелең ауданындағы]] «Ақсай» мемлекеттік асыл тұқымды мал зауытында сауыншы қызметін атқарды. Мал шаруашылығының шебері озық тәжірибені пайдаланып, еңбекті жоғары ұйымдастырудың әдіс-тәсілдерін меңгеріп, асыл тұқымды сиырлар тобын құру арқылы әр сиырдан 4900 келі сүт саууға қол жеткізіп, облыстағы ең жоғары көрсеткішке қол жеткізді. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1975 жылғы 14 ақпандағы және 1976 жылғы 24 желтоқсандағы Жарлықтарымен III және II дәрежелі «Еңбек Даңқы» ордендерімен марапатталды. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1983 жылғы 7 қаңтардағы Жарлығымен жанқиярлық, жоғары өнімді еңбегі, КСРО-ның құрылғанына 60 жыл толуына арналған бүкілодақтық социалистік жарыста қол жеткізген зор табыстары және бір шаруашылықта көп жылғы мінсіз еңбегі үшін Дүйсімбекова Ағиба I дәрежелі «Еңбек Даңқы» орденімен марапатталды. «Еңбек Даңқы» орденінің толық иегері атанды. Жастарға тәлімгер болып, 5 жас сауыншыны дайындады. 1980 жылдары өзінің туған кеңшарында жұмысын жалғастырды. Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 10-шақырылым депутаты болып сайланды (1980-1984). Зейнеткерлікке шыққаннан кейін [[Алматы]] қаласында тұрды. 2025 жылы 19 қаңтарда о дүниеге аттанып кетті. Алматыда Ақбұлақ зиратында жерленді. == Марапаттары == == Дереккөздер == {{дереккөздер}} 4mjug1adur5o359gnl473dy9aoetlhw 3481871 3481870 2025-06-21T10:35:51Z Орел Карл 81620 /* Марапаттары */ 3481871 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Ағиба Дүйсімбекова |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 22.8.1939 |Туған жері = |Қайтыс болған күні = 19.1.2025 |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = {{USSR}}<br /> {{KAZ}} |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = Төлеген |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Ерен еңбегі үшін медалі (КСРО)}} {{!!}} {{Владимир Ильич Лениннің туғанына 100 жыл мерекелік медалі}} {{!!}} {{Еңбек ардагері медалі (КСРО)}} {{!}}} {{қатар | {{ХШЖК алтын медалі}} | {{ХШЖК күміс медалі}} }} {{қатар | {{Социалистік жарыстың жеңімпазы}} | {{Социалистік жарыстың жеңімпазы}} | {{Социалистік жарыстың жеңімпазы}} }} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Ағиба Дүйсімбекова''' ([[22 тамыз]] [[1939 жыл|1939]] — [[19 қаңтар]] [[2025 жыл|2025]]) — Алматы облысы [[Қарасай ауданы|Қаскелең ауданындағы]] «Ақсай» асыл тұқымды мал зауытының сауыншысы, Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты, «Еңбек Даңқы» орденінің толық иегері (1983). == Өмірбаяны == 1939 жылы 22 тамызда Қазақ ССР туған. Орта мектепті бітірді. 1957-1972 жылдары — [[Алматы облысы|Алматы]] (1967 жылдан бастап — [[Талдықорған облысы|Талдықорған]], қазіргі [[Жетісу облысы|Жетісу]]) облысының Андреев ауданындағы «Ленин жолы» кеңшарында сауыншы болып жұмыс істеді. 1972 жылдан бастап Қазақ КСР Алматы облысы [[Қарасай ауданы|Қаскелең ауданындағы]] «Ақсай» мемлекеттік асыл тұқымды мал зауытында сауыншы қызметін атқарды. Мал шаруашылығының шебері озық тәжірибені пайдаланып, еңбекті жоғары ұйымдастырудың әдіс-тәсілдерін меңгеріп, асыл тұқымды сиырлар тобын құру арқылы әр сиырдан 4900 келі сүт саууға қол жеткізіп, облыстағы ең жоғары көрсеткішке қол жеткізді. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1975 жылғы 14 ақпандағы және 1976 жылғы 24 желтоқсандағы Жарлықтарымен III және II дәрежелі «Еңбек Даңқы» ордендерімен марапатталды. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1983 жылғы 7 қаңтардағы Жарлығымен жанқиярлық, жоғары өнімді еңбегі, КСРО-ның құрылғанына 60 жыл толуына арналған бүкілодақтық социалистік жарыста қол жеткізген зор табыстары және бір шаруашылықта көп жылғы мінсіз еңбегі үшін Дүйсімбекова Ағиба I дәрежелі «Еңбек Даңқы» орденімен марапатталды. «Еңбек Даңқы» орденінің толық иегері атанды. Жастарға тәлімгер болып, 5 жас сауыншыны дайындады. 1980 жылдары өзінің туған кеңшарында жұмысын жалғастырды. Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 10-шақырылым депутаты болып сайланды (1980-1984). Зейнеткерлікке шыққаннан кейін [[Алматы]] қаласында тұрды. 2025 жылы 19 қаңтарда о дүниеге аттанып кетті. Алматыда Ақбұлақ зиратында жерленді. == Марапаттары == * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|III дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (14.02.1975) * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|II дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (24.12.1976) * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|I дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (07.01.1983) * Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты (1980) * == Дереккөздер == {{дереккөздер}} lbmjtqy1hax76p40vymhp0947jo5vbg 3481873 3481871 2025-06-21T10:37:20Z Орел Карл 81620 /* Марапаттары */ 3481873 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Ағиба Дүйсімбекова |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 22.8.1939 |Туған жері = |Қайтыс болған күні = 19.1.2025 |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = {{USSR}}<br /> {{KAZ}} |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = Төлеген |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Ерен еңбегі үшін медалі (КСРО)}} {{!!}} {{Владимир Ильич Лениннің туғанына 100 жыл мерекелік медалі}} {{!!}} {{Еңбек ардагері медалі (КСРО)}} {{!}}} {{қатар | {{ХШЖК алтын медалі}} | {{ХШЖК күміс медалі}} }} {{қатар | {{Социалистік жарыстың жеңімпазы}} | {{Социалистік жарыстың жеңімпазы}} | {{Социалистік жарыстың жеңімпазы}} }} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Ағиба Дүйсімбекова''' ([[22 тамыз]] [[1939 жыл|1939]] — [[19 қаңтар]] [[2025 жыл|2025]]) — Алматы облысы [[Қарасай ауданы|Қаскелең ауданындағы]] «Ақсай» асыл тұқымды мал зауытының сауыншысы, Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты, «Еңбек Даңқы» орденінің толық иегері (1983). == Өмірбаяны == 1939 жылы 22 тамызда Қазақ ССР туған. Орта мектепті бітірді. 1957-1972 жылдары — [[Алматы облысы|Алматы]] (1967 жылдан бастап — [[Талдықорған облысы|Талдықорған]], қазіргі [[Жетісу облысы|Жетісу]]) облысының Андреев ауданындағы «Ленин жолы» кеңшарында сауыншы болып жұмыс істеді. 1972 жылдан бастап Қазақ КСР Алматы облысы [[Қарасай ауданы|Қаскелең ауданындағы]] «Ақсай» мемлекеттік асыл тұқымды мал зауытында сауыншы қызметін атқарды. Мал шаруашылығының шебері озық тәжірибені пайдаланып, еңбекті жоғары ұйымдастырудың әдіс-тәсілдерін меңгеріп, асыл тұқымды сиырлар тобын құру арқылы әр сиырдан 4900 келі сүт саууға қол жеткізіп, облыстағы ең жоғары көрсеткішке қол жеткізді. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1975 жылғы 14 ақпандағы және 1976 жылғы 24 желтоқсандағы Жарлықтарымен III және II дәрежелі «Еңбек Даңқы» ордендерімен марапатталды. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1983 жылғы 7 қаңтардағы Жарлығымен жанқиярлық, жоғары өнімді еңбегі, КСРО-ның құрылғанына 60 жыл толуына арналған бүкілодақтық социалистік жарыста қол жеткізген зор табыстары және бір шаруашылықта көп жылғы мінсіз еңбегі үшін Дүйсімбекова Ағиба I дәрежелі «Еңбек Даңқы» орденімен марапатталды. «Еңбек Даңқы» орденінің толық иегері атанды. Жастарға тәлімгер болып, 5 жас сауыншыны дайындады. 1980 жылдары өзінің туған кеңшарында жұмысын жалғастырды. Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 10-шақырылым депутаты болып сайланды (1980-1984). Зейнеткерлікке шыққаннан кейін [[Алматы]] қаласында тұрды. 2025 жылы 19 қаңтарда о дүниеге аттанып кетті. Алматыда Ақбұлақ зиратында жерленді. == Марапаттары == * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|III дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (14.02.1975) * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|II дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (24.12.1976) * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|I дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (07.01.1983) * Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты (1980) * [[Ерен еңбегі үшін медалі (КСРО)|«Ерен еңбегі үшін» медалі]] (08.04.1971) == Дереккөздер == {{дереккөздер}} q0mu9on5j789qn7fx51wk3ihhxmziap 3481874 3481873 2025-06-21T10:38:16Z Орел Карл 81620 /* Марапаттары */ 3481874 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Ағиба Дүйсімбекова |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 22.8.1939 |Туған жері = |Қайтыс болған күні = 19.1.2025 |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = {{USSR}}<br /> {{KAZ}} |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = Төлеген |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Ерен еңбегі үшін медалі (КСРО)}} {{!!}} {{Владимир Ильич Лениннің туғанына 100 жыл мерекелік медалі}} {{!!}} {{Еңбек ардагері медалі (КСРО)}} {{!}}} {{қатар | {{ХШЖК алтын медалі}} | {{ХШЖК күміс медалі}} }} {{қатар | {{Социалистік жарыстың жеңімпазы}} | {{Социалистік жарыстың жеңімпазы}} | {{Социалистік жарыстың жеңімпазы}} }} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Ағиба Дүйсімбекова''' ([[22 тамыз]] [[1939 жыл|1939]] — [[19 қаңтар]] [[2025 жыл|2025]]) — Алматы облысы [[Қарасай ауданы|Қаскелең ауданындағы]] «Ақсай» асыл тұқымды мал зауытының сауыншысы, Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты, «Еңбек Даңқы» орденінің толық иегері (1983). == Өмірбаяны == 1939 жылы 22 тамызда Қазақ ССР туған. Орта мектепті бітірді. 1957-1972 жылдары — [[Алматы облысы|Алматы]] (1967 жылдан бастап — [[Талдықорған облысы|Талдықорған]], қазіргі [[Жетісу облысы|Жетісу]]) облысының Андреев ауданындағы «Ленин жолы» кеңшарында сауыншы болып жұмыс істеді. 1972 жылдан бастап Қазақ КСР Алматы облысы [[Қарасай ауданы|Қаскелең ауданындағы]] «Ақсай» мемлекеттік асыл тұқымды мал зауытында сауыншы қызметін атқарды. Мал шаруашылығының шебері озық тәжірибені пайдаланып, еңбекті жоғары ұйымдастырудың әдіс-тәсілдерін меңгеріп, асыл тұқымды сиырлар тобын құру арқылы әр сиырдан 4900 келі сүт саууға қол жеткізіп, облыстағы ең жоғары көрсеткішке қол жеткізді. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1975 жылғы 14 ақпандағы және 1976 жылғы 24 желтоқсандағы Жарлықтарымен III және II дәрежелі «Еңбек Даңқы» ордендерімен марапатталды. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1983 жылғы 7 қаңтардағы Жарлығымен жанқиярлық, жоғары өнімді еңбегі, КСРО-ның құрылғанына 60 жыл толуына арналған бүкілодақтық социалистік жарыста қол жеткізген зор табыстары және бір шаруашылықта көп жылғы мінсіз еңбегі үшін Дүйсімбекова Ағиба I дәрежелі «Еңбек Даңқы» орденімен марапатталды. «Еңбек Даңқы» орденінің толық иегері атанды. Жастарға тәлімгер болып, 5 жас сауыншыны дайындады. 1980 жылдары өзінің туған кеңшарында жұмысын жалғастырды. Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 10-шақырылым депутаты болып сайланды (1980-1984). Зейнеткерлікке шыққаннан кейін [[Алматы]] қаласында тұрды. 2025 жылы 19 қаңтарда о дүниеге аттанып кетті. Алматыда Ақбұлақ зиратында жерленді. == Марапаттары == * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|III дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (14.02.1975) * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|II дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (24.12.1976) * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|I дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (07.01.1983) * Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты (1980) * [[Ерен еңбегі үшін медалі (КСРО)|«Ерен еңбегі үшін» медалі]] (08.04.1971)<ref>[https://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=18169 Дүйсімбекова Ағиба]. «Герои страны» сайтында. {{ref-ru}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} owjwr9s5sxpqjmgy5vo1uhb5wyvaf0p 3481875 3481874 2025-06-21T10:39:29Z Орел Карл 81620 «[[Санат:Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 10-шақырылымының депутаттары|Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 10-шақырылымының депутаттары]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3481875 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Ағиба Дүйсімбекова |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 22.8.1939 |Туған жері = |Қайтыс болған күні = 19.1.2025 |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = {{USSR}}<br /> {{KAZ}} |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = Төлеген |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Ерен еңбегі үшін медалі (КСРО)}} {{!!}} {{Владимир Ильич Лениннің туғанына 100 жыл мерекелік медалі}} {{!!}} {{Еңбек ардагері медалі (КСРО)}} {{!}}} {{қатар | {{ХШЖК алтын медалі}} | {{ХШЖК күміс медалі}} }} {{қатар | {{Социалистік жарыстың жеңімпазы}} | {{Социалистік жарыстың жеңімпазы}} | {{Социалистік жарыстың жеңімпазы}} }} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Ағиба Дүйсімбекова''' ([[22 тамыз]] [[1939 жыл|1939]] — [[19 қаңтар]] [[2025 жыл|2025]]) — Алматы облысы [[Қарасай ауданы|Қаскелең ауданындағы]] «Ақсай» асыл тұқымды мал зауытының сауыншысы, Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты, «Еңбек Даңқы» орденінің толық иегері (1983). == Өмірбаяны == 1939 жылы 22 тамызда Қазақ ССР туған. Орта мектепті бітірді. 1957-1972 жылдары — [[Алматы облысы|Алматы]] (1967 жылдан бастап — [[Талдықорған облысы|Талдықорған]], қазіргі [[Жетісу облысы|Жетісу]]) облысының Андреев ауданындағы «Ленин жолы» кеңшарында сауыншы болып жұмыс істеді. 1972 жылдан бастап Қазақ КСР Алматы облысы [[Қарасай ауданы|Қаскелең ауданындағы]] «Ақсай» мемлекеттік асыл тұқымды мал зауытында сауыншы қызметін атқарды. Мал шаруашылығының шебері озық тәжірибені пайдаланып, еңбекті жоғары ұйымдастырудың әдіс-тәсілдерін меңгеріп, асыл тұқымды сиырлар тобын құру арқылы әр сиырдан 4900 келі сүт саууға қол жеткізіп, облыстағы ең жоғары көрсеткішке қол жеткізді. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1975 жылғы 14 ақпандағы және 1976 жылғы 24 желтоқсандағы Жарлықтарымен III және II дәрежелі «Еңбек Даңқы» ордендерімен марапатталды. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1983 жылғы 7 қаңтардағы Жарлығымен жанқиярлық, жоғары өнімді еңбегі, КСРО-ның құрылғанына 60 жыл толуына арналған бүкілодақтық социалистік жарыста қол жеткізген зор табыстары және бір шаруашылықта көп жылғы мінсіз еңбегі үшін Дүйсімбекова Ағиба I дәрежелі «Еңбек Даңқы» орденімен марапатталды. «Еңбек Даңқы» орденінің толық иегері атанды. Жастарға тәлімгер болып, 5 жас сауыншыны дайындады. 1980 жылдары өзінің туған кеңшарында жұмысын жалғастырды. Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 10-шақырылым депутаты болып сайланды (1980-1984). Зейнеткерлікке шыққаннан кейін [[Алматы]] қаласында тұрды. 2025 жылы 19 қаңтарда о дүниеге аттанып кетті. Алматыда Ақбұлақ зиратында жерленді. == Марапаттары == * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|III дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (14.02.1975) * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|II дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (24.12.1976) * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|I дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (07.01.1983) * Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты (1980) * [[Ерен еңбегі үшін медалі (КСРО)|«Ерен еңбегі үшін» медалі]] (08.04.1971)<ref>[https://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=18169 Дүйсімбекова Ағиба]. «Герои страны» сайтында. {{ref-ru}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 10-шақырылымының депутаттары]] hbqrgafbfz8ruj457mkr5u6cjd8gce8 3481876 3481875 2025-06-21T10:39:41Z Орел Карл 81620 /* Өмірбаяны */ 3481876 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Ағиба Дүйсімбекова |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 22.8.1939 |Туған жері = |Қайтыс болған күні = 19.1.2025 |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = {{USSR}}<br /> {{KAZ}} |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = Төлеген |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Ерен еңбегі үшін медалі (КСРО)}} {{!!}} {{Владимир Ильич Лениннің туғанына 100 жыл мерекелік медалі}} {{!!}} {{Еңбек ардагері медалі (КСРО)}} {{!}}} {{қатар | {{ХШЖК алтын медалі}} | {{ХШЖК күміс медалі}} }} {{қатар | {{Социалистік жарыстың жеңімпазы}} | {{Социалистік жарыстың жеңімпазы}} | {{Социалистік жарыстың жеңімпазы}} }} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Ағиба Дүйсімбекова''' ([[22 тамыз]] [[1939 жыл|1939]] — [[19 қаңтар]] [[2025 жыл|2025]]) — Алматы облысы [[Қарасай ауданы|Қаскелең ауданындағы]] «Ақсай» асыл тұқымды мал зауытының сауыншысы, Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты, «Еңбек Даңқы» орденінің толық иегері (1983). == Өмірбаяны == 1939 жылы 22 тамызда Қазақ КСР туған. Орта мектепті бітірді. 1957-1972 жылдары — [[Алматы облысы|Алматы]] (1967 жылдан бастап — [[Талдықорған облысы|Талдықорған]], қазіргі [[Жетісу облысы|Жетісу]]) облысының Андреев ауданындағы «Ленин жолы» кеңшарында сауыншы болып жұмыс істеді. 1972 жылдан бастап Қазақ КСР Алматы облысы [[Қарасай ауданы|Қаскелең ауданындағы]] «Ақсай» мемлекеттік асыл тұқымды мал зауытында сауыншы қызметін атқарды. Мал шаруашылығының шебері озық тәжірибені пайдаланып, еңбекті жоғары ұйымдастырудың әдіс-тәсілдерін меңгеріп, асыл тұқымды сиырлар тобын құру арқылы әр сиырдан 4900 келі сүт саууға қол жеткізіп, облыстағы ең жоғары көрсеткішке қол жеткізді. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1975 жылғы 14 ақпандағы және 1976 жылғы 24 желтоқсандағы Жарлықтарымен III және II дәрежелі «Еңбек Даңқы» ордендерімен марапатталды. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1983 жылғы 7 қаңтардағы Жарлығымен жанқиярлық, жоғары өнімді еңбегі, КСРО-ның құрылғанына 60 жыл толуына арналған бүкілодақтық социалистік жарыста қол жеткізген зор табыстары және бір шаруашылықта көп жылғы мінсіз еңбегі үшін Дүйсімбекова Ағиба I дәрежелі «Еңбек Даңқы» орденімен марапатталды. «Еңбек Даңқы» орденінің толық иегері атанды. Жастарға тәлімгер болып, 5 жас сауыншыны дайындады. 1980 жылдары өзінің туған кеңшарында жұмысын жалғастырды. Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 10-шақырылым депутаты болып сайланды (1980-1984). Зейнеткерлікке шыққаннан кейін [[Алматы]] қаласында тұрды. 2025 жылы 19 қаңтарда о дүниеге аттанып кетті. Алматыда Ақбұлақ зиратында жерленді. == Марапаттары == * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|III дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (14.02.1975) * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|II дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (24.12.1976) * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|I дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (07.01.1983) * Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты (1980) * [[Ерен еңбегі үшін медалі (КСРО)|«Ерен еңбегі үшін» медалі]] (08.04.1971)<ref>[https://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=18169 Дүйсімбекова Ағиба]. «Герои страны» сайтында. {{ref-ru}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 10-шақырылымының депутаттары]] j3ovgylh28l14bqgqlc5mqdoq1htpsk 3481877 3481876 2025-06-21T10:40:38Z Орел Карл 81620 /* Өмірбаяны */ 3481877 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Ағиба Дүйсімбекова |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 22.8.1939 |Туған жері = |Қайтыс болған күні = 19.1.2025 |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = {{USSR}}<br /> {{KAZ}} |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = Төлеген |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Ерен еңбегі үшін медалі (КСРО)}} {{!!}} {{Владимир Ильич Лениннің туғанына 100 жыл мерекелік медалі}} {{!!}} {{Еңбек ардагері медалі (КСРО)}} {{!}}} {{қатар | {{ХШЖК алтын медалі}} | {{ХШЖК күміс медалі}} }} {{қатар | {{Социалистік жарыстың жеңімпазы}} | {{Социалистік жарыстың жеңімпазы}} | {{Социалистік жарыстың жеңімпазы}} }} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Ағиба Дүйсімбекова''' ([[22 тамыз]] [[1939 жыл|1939]] — [[19 қаңтар]] [[2025 жыл|2025]]) — Алматы облысы [[Қарасай ауданы|Қаскелең ауданындағы]] «Ақсай» асыл тұқымды мал зауытының сауыншысы, Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты, «Еңбек Даңқы» орденінің толық иегері (1983). == Өмірбаяны == 1939 жылы 22 тамызда Қазақ КСР туған. Орта мектепті бітірді. 1957-1972 жылдары — [[Алматы облысы|Алматы]] (1967 жылдан бастап — [[Талдықорған облысы|Талдықорған]], қазіргі [[Жетісу облысы|Жетісу]]) облысының [[Үйгентас ауданы|Андреев ауданындағы]] «Ленин жолы» кеңшарында сауыншы болып жұмыс істеді. 1972 жылдан бастап Қазақ КСР Алматы облысы [[Қарасай ауданы|Қаскелең ауданындағы]] «Ақсай» мемлекеттік асыл тұқымды мал зауытында сауыншы қызметін атқарды. Мал шаруашылығының шебері озық тәжірибені пайдаланып, еңбекті жоғары ұйымдастырудың әдіс-тәсілдерін меңгеріп, асыл тұқымды сиырлар тобын құру арқылы әр сиырдан 4900 келі сүт саууға қол жеткізіп, облыстағы ең жоғары көрсеткішке қол жеткізді. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1975 жылғы 14 ақпандағы және 1976 жылғы 24 желтоқсандағы Жарлықтарымен III және II дәрежелі «Еңбек Даңқы» ордендерімен марапатталды. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1983 жылғы 7 қаңтардағы Жарлығымен жанқиярлық, жоғары өнімді еңбегі, КСРО-ның құрылғанына 60 жыл толуына арналған бүкілодақтық социалистік жарыста қол жеткізген зор табыстары және бір шаруашылықта көп жылғы мінсіз еңбегі үшін Дүйсімбекова Ағиба I дәрежелі «Еңбек Даңқы» орденімен марапатталды. «Еңбек Даңқы» орденінің толық иегері атанды. Жастарға тәлімгер болып, 5 жас сауыншыны дайындады. 1980 жылдары өзінің туған кеңшарында жұмысын жалғастырды. Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 10-шақырылым депутаты болып сайланды (1980-1984). Зейнеткерлікке шыққаннан кейін [[Алматы]] қаласында тұрды. 2025 жылы 19 қаңтарда о дүниеге аттанып кетті. Алматыда Ақбұлақ зиратында жерленді. == Марапаттары == * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|III дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (14.02.1975) * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|II дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (24.12.1976) * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|I дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (07.01.1983) * Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты (1980) * [[Ерен еңбегі үшін медалі (КСРО)|«Ерен еңбегі үшін» медалі]] (08.04.1971)<ref>[https://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=18169 Дүйсімбекова Ағиба]. «Герои страны» сайтында. {{ref-ru}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 10-шақырылымының депутаттары]] r01eduuiew1bm2rhcr7zbhoryza2y0a 3481878 3481877 2025-06-21T10:44:20Z Орел Карл 81620 /* Марапаттары */ 3481878 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Ағиба Дүйсімбекова |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 22.8.1939 |Туған жері = |Қайтыс болған күні = 19.1.2025 |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = {{USSR}}<br /> {{KAZ}} |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = Төлеген |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Ерен еңбегі үшін медалі (КСРО)}} {{!!}} {{Владимир Ильич Лениннің туғанына 100 жыл мерекелік медалі}} {{!!}} {{Еңбек ардагері медалі (КСРО)}} {{!}}} {{қатар | {{ХШЖК алтын медалі}} | {{ХШЖК күміс медалі}} }} {{қатар | {{Социалистік жарыстың жеңімпазы}} | {{Социалистік жарыстың жеңімпазы}} | {{Социалистік жарыстың жеңімпазы}} }} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Ағиба Дүйсімбекова''' ([[22 тамыз]] [[1939 жыл|1939]] — [[19 қаңтар]] [[2025 жыл|2025]]) — Алматы облысы [[Қарасай ауданы|Қаскелең ауданындағы]] «Ақсай» асыл тұқымды мал зауытының сауыншысы, Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты, «Еңбек Даңқы» орденінің толық иегері (1983). == Өмірбаяны == 1939 жылы 22 тамызда Қазақ КСР туған. Орта мектепті бітірді. 1957-1972 жылдары — [[Алматы облысы|Алматы]] (1967 жылдан бастап — [[Талдықорған облысы|Талдықорған]], қазіргі [[Жетісу облысы|Жетісу]]) облысының [[Үйгентас ауданы|Андреев ауданындағы]] «Ленин жолы» кеңшарында сауыншы болып жұмыс істеді. 1972 жылдан бастап Қазақ КСР Алматы облысы [[Қарасай ауданы|Қаскелең ауданындағы]] «Ақсай» мемлекеттік асыл тұқымды мал зауытында сауыншы қызметін атқарды. Мал шаруашылығының шебері озық тәжірибені пайдаланып, еңбекті жоғары ұйымдастырудың әдіс-тәсілдерін меңгеріп, асыл тұқымды сиырлар тобын құру арқылы әр сиырдан 4900 келі сүт саууға қол жеткізіп, облыстағы ең жоғары көрсеткішке қол жеткізді. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1975 жылғы 14 ақпандағы және 1976 жылғы 24 желтоқсандағы Жарлықтарымен III және II дәрежелі «Еңбек Даңқы» ордендерімен марапатталды. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1983 жылғы 7 қаңтардағы Жарлығымен жанқиярлық, жоғары өнімді еңбегі, КСРО-ның құрылғанына 60 жыл толуына арналған бүкілодақтық социалистік жарыста қол жеткізген зор табыстары және бір шаруашылықта көп жылғы мінсіз еңбегі үшін Дүйсімбекова Ағиба I дәрежелі «Еңбек Даңқы» орденімен марапатталды. «Еңбек Даңқы» орденінің толық иегері атанды. Жастарға тәлімгер болып, 5 жас сауыншыны дайындады. 1980 жылдары өзінің туған кеңшарында жұмысын жалғастырды. Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 10-шақырылым депутаты болып сайланды (1980-1984). Зейнеткерлікке шыққаннан кейін [[Алматы]] қаласында тұрды. 2025 жылы 19 қаңтарда о дүниеге аттанып кетті. Алматыда Ақбұлақ зиратында жерленді. == Марапаттары == * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|III дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (14.02.1975) * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|II дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (24.12.1976) * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|I дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (07.01.1983) * Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты (1980) * [[Ерен еңбегі үшін медалі (КСРО)|«Ерен еңбегі үшін» медалі]] (08.04.1971)<ref>[https://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=18169 Дүйсімбекова Ағиба]. «Герои страны» сайтында. {{ref-ru}}</ref> == Әдебиет == * {{кітап|авторы= Голосной Б. Н.|бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы= Человек славен трудом: <nowiki>[книга-сборник]</nowiki> / Всероссийская общественная орг. Героев, Кавалеров гос. наград и Лауреатов Гос. премий «Трудовая доблесть России» |шынайы атауы= |сілтеме= https://search.rsl.ru/ru/record/01005413803|уикитека= |жауапты= |басылым= |орны= Мәскеу|баспасы= ООО «РБП Групп»|жыл= 2012|томы= |беттері= |барлық беті=123 |сериясы= |isbn= 978-5-9902634-4-4|тиражы= }} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 10-шақырылымының депутаттары]] 8ldmaj5plgrce6e8kdxgpf3se53ejr4 3481880 3481878 2025-06-21T10:45:43Z Орел Карл 81620 /* Марапаттары */ 3481880 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Ағиба Дүйсімбекова |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 22.8.1939 |Туған жері = |Қайтыс болған күні = 19.1.2025 |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = {{USSR}}<br /> {{KAZ}} |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = Төлеген |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Ерен еңбегі үшін медалі (КСРО)}} {{!!}} {{Владимир Ильич Лениннің туғанына 100 жыл мерекелік медалі}} {{!!}} {{Еңбек ардагері медалі (КСРО)}} {{!}}} {{қатар | {{ХШЖК алтын медалі}} | {{ХШЖК күміс медалі}} }} {{қатар | {{Социалистік жарыстың жеңімпазы}} | {{Социалистік жарыстың жеңімпазы}} | {{Социалистік жарыстың жеңімпазы}} }} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Ағиба Дүйсімбекова''' ([[22 тамыз]] [[1939 жыл|1939]] — [[19 қаңтар]] [[2025 жыл|2025]]) — Алматы облысы [[Қарасай ауданы|Қаскелең ауданындағы]] «Ақсай» асыл тұқымды мал зауытының сауыншысы, Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты, «Еңбек Даңқы» орденінің толық иегері (1983). == Өмірбаяны == 1939 жылы 22 тамызда Қазақ КСР туған. Орта мектепті бітірді. 1957-1972 жылдары — [[Алматы облысы|Алматы]] (1967 жылдан бастап — [[Талдықорған облысы|Талдықорған]], қазіргі [[Жетісу облысы|Жетісу]]) облысының [[Үйгентас ауданы|Андреев ауданындағы]] «Ленин жолы» кеңшарында сауыншы болып жұмыс істеді. 1972 жылдан бастап Қазақ КСР Алматы облысы [[Қарасай ауданы|Қаскелең ауданындағы]] «Ақсай» мемлекеттік асыл тұқымды мал зауытында сауыншы қызметін атқарды. Мал шаруашылығының шебері озық тәжірибені пайдаланып, еңбекті жоғары ұйымдастырудың әдіс-тәсілдерін меңгеріп, асыл тұқымды сиырлар тобын құру арқылы әр сиырдан 4900 келі сүт саууға қол жеткізіп, облыстағы ең жоғары көрсеткішке қол жеткізді. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1975 жылғы 14 ақпандағы және 1976 жылғы 24 желтоқсандағы Жарлықтарымен III және II дәрежелі «Еңбек Даңқы» ордендерімен марапатталды. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1983 жылғы 7 қаңтардағы Жарлығымен жанқиярлық, жоғары өнімді еңбегі, КСРО-ның құрылғанына 60 жыл толуына арналған бүкілодақтық социалистік жарыста қол жеткізген зор табыстары және бір шаруашылықта көп жылғы мінсіз еңбегі үшін Дүйсімбекова Ағиба I дәрежелі «Еңбек Даңқы» орденімен марапатталды. «Еңбек Даңқы» орденінің толық иегері атанды. Жастарға тәлімгер болып, 5 жас сауыншыны дайындады. 1980 жылдары өзінің туған кеңшарында жұмысын жалғастырды. Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 10-шақырылым депутаты болып сайланды (1980-1984). Зейнеткерлікке шыққаннан кейін [[Алматы]] қаласында тұрды. 2025 жылы 19 қаңтарда о дүниеге аттанып кетті. Алматыда Ақбұлақ зиратында жерленді. == Марапаттары == * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|III дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (14.02.1975) * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|II дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (24.12.1976) * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|I дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (07.01.1983) * Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты (1980) * [[Ерен еңбегі үшін медалі (КСРО)|«Ерен еңбегі үшін» медалі]] (08.04.1971)<ref>[https://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=18169 Дүйсімбекова Ағиба]. «Герои страны» сайтында. {{ref-ru}}</ref> * «Еңбек ардагері» медалі == Әдебиет == * {{кітап|авторы= Голосной Б. Н.|бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы= Человек славен трудом: <nowiki>[книга-сборник]</nowiki> / Всероссийская общественная орг. Героев, Кавалеров гос. наград и Лауреатов Гос. премий «Трудовая доблесть России» |шынайы атауы= |сілтеме= https://search.rsl.ru/ru/record/01005413803|уикитека= |жауапты= |басылым= |орны= Мәскеу|баспасы= ООО «РБП Групп»|жыл= 2012|томы= |беттері= |барлық беті=123 |сериясы= |isbn= 978-5-9902634-4-4|тиражы= }} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 10-шақырылымының депутаттары]] omosk1cmgn9rail0zfs1wogmvuj5f1e 3481881 3481880 2025-06-21T10:46:07Z Орел Карл 81620 /* Марапаттары */ 3481881 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Ағиба Дүйсімбекова |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 22.8.1939 |Туған жері = |Қайтыс болған күні = 19.1.2025 |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = {{USSR}}<br /> {{KAZ}} |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = Төлеген |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Ерен еңбегі үшін медалі (КСРО)}} {{!!}} {{Владимир Ильич Лениннің туғанына 100 жыл мерекелік медалі}} {{!!}} {{Еңбек ардагері медалі (КСРО)}} {{!}}} {{қатар | {{ХШЖК алтын медалі}} | {{ХШЖК күміс медалі}} }} {{қатар | {{Социалистік жарыстың жеңімпазы}} | {{Социалистік жарыстың жеңімпазы}} | {{Социалистік жарыстың жеңімпазы}} }} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Ағиба Дүйсімбекова''' ([[22 тамыз]] [[1939 жыл|1939]] — [[19 қаңтар]] [[2025 жыл|2025]]) — Алматы облысы [[Қарасай ауданы|Қаскелең ауданындағы]] «Ақсай» асыл тұқымды мал зауытының сауыншысы, Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты, «Еңбек Даңқы» орденінің толық иегері (1983). == Өмірбаяны == 1939 жылы 22 тамызда Қазақ КСР туған. Орта мектепті бітірді. 1957-1972 жылдары — [[Алматы облысы|Алматы]] (1967 жылдан бастап — [[Талдықорған облысы|Талдықорған]], қазіргі [[Жетісу облысы|Жетісу]]) облысының [[Үйгентас ауданы|Андреев ауданындағы]] «Ленин жолы» кеңшарында сауыншы болып жұмыс істеді. 1972 жылдан бастап Қазақ КСР Алматы облысы [[Қарасай ауданы|Қаскелең ауданындағы]] «Ақсай» мемлекеттік асыл тұқымды мал зауытында сауыншы қызметін атқарды. Мал шаруашылығының шебері озық тәжірибені пайдаланып, еңбекті жоғары ұйымдастырудың әдіс-тәсілдерін меңгеріп, асыл тұқымды сиырлар тобын құру арқылы әр сиырдан 4900 келі сүт саууға қол жеткізіп, облыстағы ең жоғары көрсеткішке қол жеткізді. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1975 жылғы 14 ақпандағы және 1976 жылғы 24 желтоқсандағы Жарлықтарымен III және II дәрежелі «Еңбек Даңқы» ордендерімен марапатталды. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1983 жылғы 7 қаңтардағы Жарлығымен жанқиярлық, жоғары өнімді еңбегі, КСРО-ның құрылғанына 60 жыл толуына арналған бүкілодақтық социалистік жарыста қол жеткізген зор табыстары және бір шаруашылықта көп жылғы мінсіз еңбегі үшін Дүйсімбекова Ағиба I дәрежелі «Еңбек Даңқы» орденімен марапатталды. «Еңбек Даңқы» орденінің толық иегері атанды. Жастарға тәлімгер болып, 5 жас сауыншыны дайындады. 1980 жылдары өзінің туған кеңшарында жұмысын жалғастырды. Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 10-шақырылым депутаты болып сайланды (1980-1984). Зейнеткерлікке шыққаннан кейін [[Алматы]] қаласында тұрды. 2025 жылы 19 қаңтарда о дүниеге аттанып кетті. Алматыда Ақбұлақ зиратында жерленді. == Марапаттары == * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|III дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (14.02.1975) * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|II дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (24.12.1976) * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|I дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (07.01.1983) * Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты (1980) * [[Ерен еңбегі үшін медалі (КСРО)|«Ерен еңбегі үшін» медалі]] (08.04.1971)<ref>[https://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=18169 Дүйсімбекова Ағиба]. «Герои страны» сайтында. {{ref-ru}}</ref> * [[Еңбек ардагері медалі (КСРО)|«Еңбек ардагері» медалі]] == Әдебиет == * {{кітап|авторы= Голосной Б. Н.|бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы= Человек славен трудом: <nowiki>[книга-сборник]</nowiki> / Всероссийская общественная орг. Героев, Кавалеров гос. наград и Лауреатов Гос. премий «Трудовая доблесть России» |шынайы атауы= |сілтеме= https://search.rsl.ru/ru/record/01005413803|уикитека= |жауапты= |басылым= |орны= Мәскеу|баспасы= ООО «РБП Групп»|жыл= 2012|томы= |беттері= |барлық беті=123 |сериясы= |isbn= 978-5-9902634-4-4|тиражы= }} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 10-шақырылымының депутаттары]] csbyquew0if70s3nqryr5he815eqqzi 3481884 3481881 2025-06-21T10:48:32Z Орел Карл 81620 /* Өмірбаяны */ 3481884 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Ағиба Дүйсімбекова |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 22.8.1939 |Туған жері = |Қайтыс болған күні = 19.1.2025 |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = {{USSR}}<br /> {{KAZ}} |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = Төлеген |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{1 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{2 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}}{{!!}}{{3 дәрежелі Еңбек Даңқы ордені (КСРО)}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Ерен еңбегі үшін медалі (КСРО)}} {{!!}} {{Владимир Ильич Лениннің туғанына 100 жыл мерекелік медалі}} {{!!}} {{Еңбек ардагері медалі (КСРО)}} {{!}}} {{қатар | {{ХШЖК алтын медалі}} | {{ХШЖК күміс медалі}} }} {{қатар | {{Социалистік жарыстың жеңімпазы}} | {{Социалистік жарыстың жеңімпазы}} | {{Социалистік жарыстың жеңімпазы}} }} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Ағиба Дүйсімбекова''' ([[22 тамыз]] [[1939 жыл|1939]] — [[19 қаңтар]] [[2025 жыл|2025]]) — Алматы облысы [[Қарасай ауданы|Қаскелең ауданындағы]] «Ақсай» асыл тұқымды мал зауытының сауыншысы, Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты, «Еңбек Даңқы» орденінің толық иегері (1983). == Өмірбаяны == 1939 жылы 22 тамызда Қазақ КСР туған. Орта мектепті бітірді. 1957-1972 жылдары — [[Алматы облысы|Алматы]] (1967 жылдан бастап — [[Талдықорған облысы|Талдықорған]], қазіргі [[Жетісу облысы|Жетісу]]) облысының [[Үйгентас ауданы|Андреев ауданындағы]] «Ленин жолы» кеңшарында сауыншы болып жұмыс істеді. 1972 жылдан бастап Қазақ КСР Алматы облысы [[Қарасай ауданы|Қаскелең ауданындағы]] «Ақсай» мемлекеттік асыл тұқымды мал зауытында сауыншы қызметін атқарды. Мал шаруашылығының шебері озық тәжірибені пайдаланып, еңбекті жоғары ұйымдастырудың әдіс-тәсілдерін меңгеріп, асыл тұқымды сиырлар тобын құру арқылы әр сиырдан 4900 келі сүт саууға қол жеткізіп, облыстағы ең жоғары көрсеткішке қол жеткізді. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1975 жылғы 14 ақпандағы және 1976 жылғы 24 желтоқсандағы Жарлықтарымен III және II дәрежелі «Еңбек Даңқы» ордендерімен марапатталды. КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1983 жылғы 7 қаңтардағы Жарлығымен жанқиярлық, жоғары өнімді еңбегі, КСРО-ның құрылғанына 60 жыл толуына арналған бүкілодақтық социалистік жарыста қол жеткізген зор табыстары және бір шаруашылықта көп жылғы мінсіз еңбегі үшін Дүйсімбекова Ағиба I дәрежелі «Еңбек Даңқы» орденімен марапатталды. [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|«Еңбек Даңқы» орденінің]] толық иегері атанды. Жастарға тәлімгер болып, 5 жас сауыншыны дайындады. 1980 жылдары өзінің туған кеңшарында жұмысын жалғастырды. Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 10-шақырылым депутаты болып сайланды (1980-1984). Зейнеткерлікке шыққаннан кейін [[Алматы]] қаласында тұрды. 2025 жылы 19 қаңтарда о дүниеге аттанып кетті. Алматыда Ақбұлақ зиратында жерленді. == Марапаттары == * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|III дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (14.02.1975) * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|II дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (24.12.1976) * [[Еңбек Даңқы ордені (КСРО)|I дәрежелі Еңбек Даңқы ордені]] (07.01.1983) * Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты (1980) * [[Ерен еңбегі үшін медалі (КСРО)|«Ерен еңбегі үшін» медалі]] (08.04.1971)<ref>[https://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=18169 Дүйсімбекова Ағиба]. «Герои страны» сайтында. {{ref-ru}}</ref> * [[Еңбек ардагері медалі (КСРО)|«Еңбек ардагері» медалі]] == Әдебиет == * {{кітап|авторы= Голосной Б. Н.|бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы= Человек славен трудом: <nowiki>[книга-сборник]</nowiki> / Всероссийская общественная орг. Героев, Кавалеров гос. наград и Лауреатов Гос. премий «Трудовая доблесть России» |шынайы атауы= |сілтеме= https://search.rsl.ru/ru/record/01005413803|уикитека= |жауапты= |басылым= |орны= Мәскеу|баспасы= ООО «РБП Групп»|жыл= 2012|томы= |беттері= |барлық беті=123 |сериясы= |isbn= 978-5-9902634-4-4|тиражы= }} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 10-шақырылымының депутаттары]] 6kfrww6j7r8zyjg178trhw1vrpbeqb9 3 761252 3481886 2025-06-21T11:01:28Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3481886 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Is1vmm}} -- ''<span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span>'' ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 16:01, 2025 ж. маусымның 21 (+05) eltqv0f00oom2e16tt4t5mx42zjgn2z 3481888 3481886 2025-06-21T11:11:50Z AccountVanishRequests 160572 AccountVanishRequests [[Қатысушы талқылауы:Is1vmm]] бетін [[Қатысушы талқылауы:Renamed user 231e221516d195e42924e3c436edb38a]] бетіне жылжытты (айдатқыш қалдырмады): Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/Is1vmm|Is1vmm]]" to "[[Special:CentralAuth/Renamed user 231e221516d195e42924e3c436edb38a|Renamed user 231e221516d195e42924e3c436edb38a]]" 3481886 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Is1vmm}} -- ''<span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span>'' ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 16:01, 2025 ж. маусымның 21 (+05) eltqv0f00oom2e16tt4t5mx42zjgn2z 3 761253 3481889 2025-06-21T11:12:56Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3481889 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Islvmm}} -- [[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылауы]] 16:12, 2025 ж. маусымның 21 (+05) 0202j2fbdy00j1fn18kzqfdee3v31c5