Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11.xsd" version="0.11" xml:lang="kk">
  <siteinfo>
    <sitename>Уикипедия</sitename>
    <dbname>kkwiki</dbname>
    <base>https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8B_%D0%B1%D0%B5%D1%82</base>
    <generator>MediaWiki 1.45.0-wmf.7</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Таспа</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Арнайы</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Талқылау</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Қатысушы</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Қатысушы талқылауы</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Уикипедия</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Уикипедия талқылауы</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Сурет</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Сурет талқылауы</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">МедиаУики</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">МедиаУики талқылауы</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Үлгі</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Үлгі талқылауы</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Анықтама</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Анықтама талқылауы</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Санат</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Санат талқылауы</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">Портал</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">Портал талқылауы</namespace>
      <namespace key="102" case="first-letter">Жоба</namespace>
      <namespace key="103" case="first-letter">Жоба талқылауы</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Module</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Module talk</namespace>
      <namespace key="1728" case="first-letter">Event</namespace>
      <namespace key="1729" case="first-letter">Event talk</namespace>
      <namespace key="2600" case="first-letter">Topic</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4608</id>
    <revision>
      <id>3484312</id>
      <parentid>3480627</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T18:50:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Casserium</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <origin>3484312</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="161580" sha1="6fur7yhcmx19guua0nh4fkvr38mrtry" xml:space="preserve">{{Dablink|«Тоқаев» сұранысы осы жерге бағыттайды; әкесі үшін [[Кемел Тоқаев]] мақаласын көріңіз}}
{{Мемлекеттік қайраткер
| түс = елбасы
| Қазақша есімі        = Қасым-Жомарт Тоқаев
| Шынайы есімі         = 
| Суреті               = Kassym-Jomart Tokayev during the November 2024 Russia-Kazakhstan talks.jpg
| Атауы                = Тоқаев, 2024 жыл

| Титулы               = [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстанның 2-Президенті]]
| Ту                   = Flag of the President of Kazakhstan.svg
| Ту2                  = Symbol of the President of Kazakhstan.png
| Басқара бастады      = 12 маусым 2019 жылдан бастап &lt;br&gt;&lt;small&gt;({{м.а.}} 20 наурыз — 12 маусым 2019)&lt;/small&gt;
| Басқаруын аяқтады    = 
| Премьер              = [[Асқар Ұзақбайұлы Мамин|Асқар Мамин]]&lt;br&gt;[[Әлихан Асханұлы Смайылов|Әлихан Смайылов]]&lt;br&gt;[[Роман Васильевич Скляр|Роман Скляр]] ({{м.а.}})&lt;br&gt;[[Олжас Абайұлы Бектенов|Олжас Бектенов]]
| Ізашары              = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]

| Титулы_2             = [[Қазақстан халқы ассамблеясы]]ның төрағасы
| Ту_2                 = Emblem of Assembly of People of Kazakhstan.svg
| Ту2_2                = Flag of Kazakhstan.svg
| Басқара бастады_2    = 28 сәуір 2021 жылдан бастап
| Басқаруын аяқтады_2  = 
| Ізашары_2            = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]
| Ізбасары_2           = 

| Титулы_3             = [[Қазақстан Қауіпсіздік кеңесі]]нің төрағасы
| Ту_3                 = Emblem of Kazakhstan (1992-2014).svg
| Ту2_3                = Flag of Kazakhstan.svg
| Басқара бастады_3    = 5 қаңтар 2022 жылдан бастап
| Басқаруын аяқтады_3  = 
| Ізашары_3            = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]
| Ізбасары_3           = 

| Титулы_4             = [[Аманат (партия)|Аманат]] партиясының төрағасы
| Ту_4                 = Logo of the Amanat political party.svg
| Ту2_4                = Flag of Kazakhstan.svg
| Басқара бастады_4    = 28 қаңтар
| Басқаруын аяқтады_4  = 26 сәуір 2022&lt;br&gt;{{small|(1 наурыз 2022 жылға дейін ''Нұр Отан'' деп аталған)}}
| Ізашары_4            = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]
| Ізбасары_4           = [[Ерлан Жақанұлы Қошанов|Ерлан Қошанов]]

| Титулы_5             = [[ТМД мемлекет басшыларының кеңесі|ТМД мемлекет басшылары кеңесі]]нің 22-төрағасы
| Ту_5                 = Flag of the CIS.svg
| Ту2_5                = Emblem of CIS.svg
| Басқара бастады_5    = 1 қаңтар
| Басқаруын аяқтады_5  = 31 желтоқсан 2022
| Ізашары_5            = [[Александр Григорьевич Лукашенко|Александр Лукашенко]]
| Ізбасары_5           = [[Садыр Нұрғожаұлы Жапаров|Садыр Жапаров]]

| Титулы_6             = [[Қазақстан Парламентінің Сенаты|Қазақстан Парламенті Сенаты]]ның 4 және 6-[[Қазақстан Парламенті Сенатының төрағалары|Төрағасы]]
| Ту_6                 = Flag of Kazakhstan.svg
| Ту2_6                = Emblem of Kazakhstan (1992-2014).svg
| Басқара бастады_6    = 16 қазан 2013
| Басқаруын аяқтады_6  = 20 наурыз 2019
| Ізашары_6            = [[Қайрат Әбдіразақұлы Мәми|Қайрат Мәми]]
| Ізбасары_6           = [[Дариға Нұрсұлтанқызы Назарбаева|Дариға Назарбаева]]

| Басқара бастады_7    = 11 қаңтар 2007
| Басқаруын аяқтады_7  = 15 сәуір 2011
| Ізашары_7            = [[Нұртай Әбіқайұлы Әбіқаев|Нұртай Әбіқаев]] 
| Ізбасары_7           = [[Қайрат Әбдіразақұлы Мәми|Қайрат Мәми]]

| Титулы_8             = [[Біріккен Ұлттар Ұйымының бас хатшысы|БҰҰ бас хатшысы]]ның орынбасары
| Ту_8                 = Flag of the United Nations.svg
| Ту2_8                = UN emblem blue.svg
| Басқара бастады_8    = 12 наурыз 2011
| Басқаруын аяқтады_8  = 16 қазан 2013
| Ізашары_8            = [[Сергей Александрович Орджоникидзе|Сергей Орджоникидзе]]
| Ізбасары_8           = [[Михаэль Мёллер]]

| Титулы_9             = [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлері|Қазақстанның 3 және 5-Сыртқы істер министрі]]
| Ту_9                 = Flag of Kazakhstan.svg
| Ту2_9                = Emblem of Kazakhstan (1992-2014).svg
| Басқара бастады_9    = 29 қаңтар 2002
| Басқаруын аяқтады_9  = 11 қаңтар 2007
| Ізашары_9            = [[Ерлан Әбілфайызұлы Ыдырысов|Ерлан Ыдырысов]]
| Ізбасары_9           = [[Марат Мұханбетқазыұлы Тәжин|Марат Тәжин]]

| Басқара бастады_10    = қазан 1994
| Басқаруын аяқтады_10  = 12 қазан 1999
| Ізашары_10            = [[Қанат Бекмырзаұлы Саудабаев|Қанат Саудабаев]]
| Ізбасары_10           = [[Ерлан Әбілфайызұлы Ыдырысов|Ерлан Ыдырысов]]

| Титулы_11             = [[Қазақстан премьер-министрі|Қазақстанның 4-Премьер-министрі]]
| Ту_11                 = Flag of Kazakhstan.svg
| Ту2_11                = Emblem of Kazakhstan (1992-2014).svg
| Басқара бастады_11    = 12 қазан 1999
| Басқаруын аяқтады_11  = 28 қаңтар 2002
| Ізашары_11            = [[Нұрлан Өтепұлы Балғымбаев|Нұрлан Балғымбаев]]
| Ізбасары_11           = [[Иманғали Нұрғалиұлы Тасмағамбетов|Иманғали Тасмағамбетов]]

| Туған күні           = 17.05.1953
| Туған жері           = {{туғанжері|Алматы|Алматыда}}, [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]
| Азаматтығы           = {{байрақ|КСРО}} → {{байрақ|Қазақстан}}
| Қызмет еткен жылдары = 2019 жылдан бері
| Атағы                = [[Сурет:Kazakhstan-Army-OF-10-01 (horizantal).svg|70px]] &lt;br&gt;[[Қазақстан Республикасының Президенті|Жоғарғы Бас Қолбасшы]]
| Әскер түрі           = [[Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері]]
| Қайтыс болған күні   = 
| Қайтыс болған жері   = 
| Жерленді             = 
| Діні                 = [[ислам]]
| Әкесі                = [[Кемел Тоқаев]]
| Анасы                = Тұрар Шабарбаева
| Жұбайы               = {{Marriage|[[Надежда Давыдовна Тоқаева|Надежда Тоқаева]]||2020|reason=divorced}}
| Балалары             = '''ұлы''' Тимур Кемел&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.nur.kz/politics/kazakhstan/1830100-stalo-izvestno-kakuu-familiu-nosit-syn-tokaeva/ |title= Стало известно, какую фамилию носит сын Токаева |lang= ru |work= nur.kz |date= 2019-12-03 |accessdate= 2024-10-18}}&lt;/ref&gt;&lt;br&gt;(1984 туған)&lt;!--Манира Тоқаеваның бар болғанын еш ресми дереккөз растамаған.--&gt;
| Династия             = [[Қасым-Жомарт Тоқаев отбасы|Тоқаевтар отбасы]]
| Партиясы             = '''[[Партиясыз]]''' (1991–1999; 2022–)&lt;br&gt;[[Аманат (партия)|Аманат]] (1999–2022)
| Білімі               = 1) [[Мәскеу мемлекеттік халықаралық қатынастар институты]] &lt;br&gt;2) [[Ресей СІМ Дипломатиялық академиясы]]
| Ғылыми дәрежесі      = 1) [[Ғылым кандидаты|Тарих ғылымдарының кандидаты]]&lt;br&gt;2) Саясаттану ғылымдарының докторы
| Қолтаңбасы           = Tokayev signature.svg
| Commons              = Kassym-Jomart Tokayev
| Марапаттары          = 
{{Қатар
  |'''Қазақстандық марапаттары'''
}}
{{Қатар
  |{{Алтын Қыран ордені}}
}}
{{Қатар
  |{{Отан ордені}}
  |{{Назарбаев ордені}}
  |{{Парасат ордені}}
  |{{Астана медалі}}
}}
{{Қатар
  |{{ҚР тәуелсіздігіне 10 жыл медалі}}
  |{{ҚР Конституциясына 10 жыл}}
  |{{ҚР парламентіне 10 жыл медалі}}
  |{{Астанаға 10 жыл медалі}}
}}
{{Қатар
  |{{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}}
  |{{ҚР тәуелсіздігіне 25 жыл медалі}}
  |{{Астанаға 20 жыл медалі}}
  |{{ҚР тәуелсіздігіне 30 жыл медалі}}
}}
{{Қатар
  |{{ҚР Конституциясына 20 жыл}}
  |{{ҚР Конституциясына 25 жыл}}
}}
{{Қатар
  |'''Шетелдік марапаттары'''
}}
{{Қатар
  |{{III дәрежелі кінәз Ярослав Мудрый ордені}}
  |{{I дәрежелі Серб туы ордені}}
}}
{{Қатар
  |{{Құрмет ордені (Ресей)}}
  |{{Достық ордені (Ресей)}}
  |{{Битараплык ордені}}
  |{{Достық ордені (Татарстан)}}
}}
{{Қатар
  |{{Достастық ордені}}
}}
| Сайты            = [http://www.akorda.kz Президенттің ресми сайты]
}}
'''Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев''' ([[17 мамыр]] [[1953 жыл]], [[Алматы]]) — [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|кеңестік]] және [[қазақстан]]дық саясаткер, дипломат, 2019 жылғы маусымнан бері қызметтегі [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстанның екінші Президенті]].

Тоқаев, оған қоса, — [[Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері|Қазақстан Қарулы Күштері]]нің Жоғарғы Бас Қолбасшысы, [[Қазақстан Қауіпсіздік кеңесі|Қауіпсіздік кеңесі]]нің төрағасы (2022 жылдан бастап) және 2021 жылғы сәуірден бері [[Қазақстан халқы ассамблеясы]]ның төрағасы. 

Қасым-Жомарт Тоқаев [[Аманат (партия)|Аманат]] партиясының көшбасшысы (2022), екі мерзім [[Қазақстан Парламентінің Сенаты|Сенат]] [[Қазақстан Парламенті Сенатының төрағалары|төрағасы]] (2013–2019, 2007–2011), [[Біріккен Ұлттар Ұйымының бас хатшысы|БҰҰ Бас хатшысы]]ның орынбасары (2011–2013), екі мәрте [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі|Қазақстан Сыртқы істер министрі]] (2002–2007, 1994–1999) және бір кезде [[Қазақстан премьер-министрі]] (1999–2002) қызметін атқарды.

Елде тұрақтылық сақталды да, саяси өзгеріс орын алды және жаңа [[реформа]]лар жүрді, алайда оған қарамастан Тоқаевтың басшылығы шетелдік және жергілікті ақпарат көздерінен кейде [[Адам құқығы|адам құқық]]тарын бұзған және [[Авторитаризм|авторитарлық]] болып келеді деген сыни пікір көреді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.hrw.org/news/2021/11/25/eu-serious-about-human-rights-kazakhstan |title= Is EU serious about human rights in Kazakhstan? |lang= en |publisher= [[Human Rights Watch]] |author= Rittmann, Mihra және  Dam, Philippe |date= 2021-11-25 |accessdate= 2024-02-10}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20211229053854/https://www.hrw.org/news/2021/11/25/eu-serious-about-human-rights-kazakhstan }}&lt;/ref&gt; 2022 жылғы [[Credit Suisse]] құпия деректерінің жариялғаны [[Қасым-Жомарт Тоқаев отбасы|Тоқаевтар отбасы]]ның кем дегенде 1998 жылдан бері оффшорлық активтерінің күрделі желісін басқарып жатқанын белгілі қылды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.occrp.org/en/suisse-secrets/the-offshore-secrets-of-kazakhstans-president-tokayev |title= The Offshore Secrets of Kazakhstan’s President Tokayev |lang= en |publisher= OCCRP |accessdate= 2024-02-10}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220220194907/https://www.occrp.org/en/suisse-secrets/the-offshore-secrets-of-kazakhstans-president-Tokayev }}&lt;/ref&gt;

== Ерте жылдары ==
Қасым-Жомарт Тоқаев 1953 жылғы 17 мамырда [[Алматы]] қаласында дүниеге келген. 

Әкесі [[Кемел Тоқаев|Кемел Тоқайұлы Тоқаев]] (1923–1986) — [[Ұлы Отан соғысы]]ның ардагері, қазақ жазушысы. 20 жасында [[Киев]]ті азат ету кезінде бір рота автоматшылар командирі болатын. Соғыстан кейін тұңғыш қазақстандық [[Детективтік әдебиет|детектив жанрындағы]] жазушы ретінде қалыптасты. Ұзақ жылдар бойы [[Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі]]нің «Жаршысы» журналында редактор болды. Анасы Тұрар Шабарбаева (1931–2000) [[Қазақ халықаралық қатынастар және әлем тілдері университеті|Алматы шет тілдері педагогикалық институты]]нда жұмыс істеген.&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://sputniknews.kz/infographics/20190320/9633946/qasym-jomart-toqaev-qyzyqty-derekter.html | title = Қасым-Жомарт Тоқаевтың руы кім – президент туралы қызықты деректер |lang= kk | publisher = sputniknews.kz | date = 2019-03-20 | accessdate = 2022-11-01}}&lt;/ref&gt; Отбасында бір ұл және екі қыз Қарлыға (1956) және Қарлығаш (1960).{{Citation needed}}

Қасым-Жомарт Тоқаевтың атын ата-анасы Қасым Болтаев (Тоқаев) есімді ағасының құрметіне қойған. Қасым Қызыл әскер құрамында соғысқа аттанып, Ржев шайқасында қаза болды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://baq.kz/tokaev-68-akesi-esimin-agasynyn-kurmetine-koygan-zhirinovskiymen-bir-mektepte-okygan_251570/ |title= Тоқаев – 68. Әкесі есімін ағасының құрметіне қойған, Жириновскиймен бір мектепте оқыған |lang= kk |publisher= BAQ.kz |author= Төлеуов, Бек |date= 2021-05-17 |accessdate= 2024-02-10}}&lt;/ref&gt; Соғыстан кейін Кемел Тоқаевқа [[Тың игеру]] бағдарламасына қосқан үлесі үшін медаль берілді.

Балалық шағының бір бөлігін Қасым-Жомарт Тоқаев қазіргі [[Жетісу облысы]]ның [[Қаратал ауданы]]ндағы [[Кәлпе]] ауылында өткізеді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://tengrinews.kz/article/ulitsa-tokaeva-aul-detstva-novogo-prezidenta-1097/ | title = Улица Токаева. Аул детства нового Президента |lang= ru | publisher = tengrinews.kz | date = 2019-03-23 | accessdate = 2022-11-01}}&lt;/ref&gt; 1970 жылы [[Алматы]] қаласындағы Ілияс Есенберлин атындағы №25 мектепті аяқтайды. Мектеп француз тілін тереңдетіп оқытады. 

1975 жылы Мәскеу мемлекеттік халықаралық қатынастар институтын «Халықаралық қатынастар» мамандығы бойынша аяқтады. Сыртқы істер министрлігінің жолдамасымен [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|Кеңес Одағы]]ның [[Қытай|Қытай Халық Республикасы]]ндағы елшілігінде диплом алдындағы тағылымдамадан өтеді, кейін Кеңес Одағының [[Сингапур|Сингапур Республикасы]]ндағы елшілігіне жұмысқа жолданады. 1979 жылы КСРО Сыртқы істер министрлігінің аппаратына оралды.

1983–1984 жылдар аралығында Бейжің тілтану институтында тағылымдамадан өтті. 1984–1985 жылдар аралығында КСРО Сыртқы істер министрлігінде қызмет атқарып, кейіннен Кеңес Одағының Қытай Халық Республикасындағы елшілігіне жіберілді. Онда 1991 жылға дейін екінші хатшы, бірінші хатшы және кеңесші лауазымдарында қызмет атқарды. 1989 жылы КСРО Бас хатшысы [[Михаил Сергеевич Горбачёв|Михаил Горбачёв]] Қытайға жасаған сапары кезінде [[Дэн Сяопин|Дэн Сяопинмен]] болған келессөздерде аудармашы болды.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Биография Касым-Жомарта Токаева, избранного президентом Казахстана|url=https://www.kp.ru/daily/27473/4680423/|accessdate=2024 жылғы 9 наурыз}}&lt;/ref&gt;

1992 жылы [[Ресей СІМ Дипломатиялық академиясы|Ресей Сыртқы істер министрлігінің Дипломатиялық академиясы]]н тәмамдады.&lt;ref name=&quot;vedomosti&quot;&gt;{{cite web | url = https://www.vedomosti.ru/politics/articles/2019/03/20/796922-chto-izvestno-o-novom-prezidente | title = Что известно о новом президенте Казахстана Касыме-Жомарте Токаеве | publisher = vedomosti.ru | date = 2020-03-19 | accessdate= 2022-10-27}}&lt;/ref&gt;

1998 жылы тарих ғылымдарының кандидаты ретінде «Қазақстанның сыртқы саясатындағы Азия-Тынық мұхит елдірі» тақырыбында кандидаттық диссертациясын қорғады. Ал 2001 жылы саяси ғылымдар докторы ретінде «Жаңа жаһандық тәртіп заманында Қазақстан Республикасының сыртқы саясаты» тақырыбында докторлық диссертациясын қорғады.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Токаев, Касым-Жомарт Кемелулы. Биография Президента Казахстана. Энциклопедия ТАСС|url=https://tass.ru/encyclopedia/person/tokaev-kasym-zhomart-kemeluly}}&lt;/ref&gt;

== Саяси қызметі ==
=== Сыртқы істер министрінің орынбасары (1992–1994) ===
1992 жылғы наурызда Қасым-Жомарт Тоқаев [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі|Қазақстан Сыртқы істер министрі]]нің орынбасары болып тағайындалды.

1993 жылы ол Қазақстан Сыртқы істер министрінің бірінші орынбасары ретінде қызмет атқарды. 

=== Сыртқы істер министрі (1994–1999) ===
1994 жылғы 13 қазанда Тоқаев [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлері|Қазақстанның Сыртқы істер министрі]] болып тағайындалды.

1999 жылы наурыз-қазан аралығында Нұрлан Балғымбаев басқарған Үкіметте премьер-министрдің орынбасары. 

=== Қазақстан премьер-министрі (1999–2002) ===
{{Толық мақала|Қасым-Жомарт Тоқаев үкіметі}}
[[Сурет:Vladimir Putin with Kasymzhomart Tokayev-1.jpg|нобай|солға|Премьер-министр Тоқаев (сол жақта) пен [[Ресей Федерациясы Үкіметінің Төрағасы|Ресей премьер-министрі]] [[Владимир Владимирович Путин|Владимир Путин]], 19 қаңтар 2000]]
1999 жылғы наурызда Тоқаев Қазақстан премьер-министрінің орынбасары болып тағайындалды. 

1999 жылғы қазанда ол, [[Қазақстан Республикасының Парламенті|Парламент]]тің қолдауымен және Президент жарлығымен [[Қазақстан премьер-министрі]] болып сайланды. Премьерлігі тұсында елдің ЖІӨ өсімі 2001 жылы 13.5% өссе, инфляция 11.2% азайды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.zakon.kz/4968885-kak-premer-ministr-tokaev-vytaskival.html | title = Как премьер-министр Токаев вытаскивал экономику из кризиса |lang= ru | publisher = zakon.kz | date = 2019-05-07 | accessdate = 2022-11-01}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220122205925/https://www.zakon.kz/4968885-kak-premer-ministr-tokaev-vytaskival.html }}&lt;/ref&gt;

2001 жылғы 20 қарашада Хабар тікелей эфирінде, Тоқаев президент Нұрсұлтан Назарбаевты егер өзі «интригант» деп атаған бірнеше мемлекеттік шенеунікті жұмыстан босатпаса, премьер-министр қызметінен кетемін деп мәлімдеме жасады. Аталған «кәсіби емес» шенеуніктер қатарында премьер орынбасары [[Ораз Әлиұлы Жандосов|Ораз Жандосов]], [[Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі|Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі]] [[Әлихан Мұхамедияұлы Бәйменов|Әлихан Бәйменов]], [[Павлодар облысы]]ның әкімі [[Ғалымжан Баділжанұлы Жақиянов|Ғалымжан Жақиянов]] және Қорғаныс министрінің орынбасары [[Жаннат Жұрғалиқызы Ертілесова|Жаннат Ертілесова]] болды. Оларды Тоқаев атқарушы билікті орталықсыздандырғысы келеді және [[демократизация]]ға кедергі жасап жатыр деген айыптар тақты.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://ria.ru/20011120/18755.html | title = Премьер-министр Казахстана предлагает президенту страны освободить от должности ряд членов правительства, угрожая в противном случае уйти в отставку |lang= ru | publisher = РИА Новости | date = 2001-11-20 | accessdate = 2022-11-01}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220122220205/https://ria.ru/20011120/18755.html }}&lt;/ref&gt; Тоқаевтың сөзінен кейін Назарбаев үкіметтің 6 мүшесін, соның ішінде Жандосов, Жақиянов және Ертілесованы қызметтерінен босатты.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.nytimes.com/2001/11/23/world/world-briefing-asia-kazakhstan-president-fires-reform-advocates.html |title= World Briefing {{!}} Asia: Kazakhstan: President Fires Reform Advocates |lang= en |publisher= [[The New York Times]] |author= Brauer, Birgit | date = 2001-11-23 | accessdate = 2022-11-01}} {{wayback|url= https://web.archive.org/web/20220122211355/https://www.nytimes.com/2001/11/23/world/world-briefing-asia-kazakhstan-president-fires-reform-advocates.html }}&lt;/ref&gt;

=== Мемлекеттік хатшы (2002–2007) ===
[[Сурет:Official Visit Nursultan A. Nazarbayev (01911330) (49857796318).jpg|нобай|солға|Тоқаев (сол жақтан бірінші отырған) және [[Қазақстан президенті]] [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] (үшінші), 9 қыркүйек 2004, [[Вена]], [[Аустрия]]]]
Сыртқы істер министрі ретінде Тоқаев жаһандық ядролық қару-жарақты таратпау үдерісіне белсенді атсалысты. 1995 және 2005 жылдары ол [[Нью-Йорк]]тағы Ядролық қаруды таратпау туралы шартқа шолу конференцияларына қатысты. 1996 жылы ол Нью-Йоркта Ядролық сынақтарға жаппай тыйым салу туралы шартқа және 2005 жылы [[Семей]]де [[Орталық Азия ядросыз аймағы]] шартына қол қойды.

Тоқаев [[Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы]]ның және [[Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы]]ның Сыртқы істер министрлері Кеңесінің төрағасы болып сайланған және [[Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас Ассамблеясы|Біріккен Ұлттар Ұйымы Бас Ассамблеясы]]ның 10 сессиясына қатысқан.

=== Сенат төрағасы (2007–2011) ===
[[Сурет:Secretary Kerry, Russian Foreign Minister Lavrov Meet with UN Special Envoy Brahimi (9757147883).jpg|нобай|оңға|Қасым-Жомарт Тоқаев, [[Сергей Викторович Лавров|Сергей Лавров]] пен [[Джон Керри]], 13 қыркүйек 2013]]
2007 жылғы қаңтарда Тоқаев [[Қазақстан Парламенті Сенатының төрағалары|Қазақстан Парламенті Сенатының төрағасы]] болып сайланды. 

2008 жылы Сенат төрағасы ретінде, ол [[ЕҚЫҰ Парламенттік ассамблеясы]]ның вице-президенті болып сайланды. Ол бұл қызметте 15 сәуір 2011 жылға дейін болды.

=== БҰҰ Бас хатшысының орынбасары ===
[[Сурет:Kassym-Jomart Tokayev.jpg|нобай|солға|Тоқаевтың [[БҰҰ Еуропалық экономикалық комиссиясы]] алдында сөз сөйлеуі, 1 қазан 2012]]
2011 жылғы наурызда Қасым-Жомарт Тоқаев [[Біріккен Ұлттар Ұйымының бас хатшысы|БҰҰ Бас хатшысы]]ның орынбасары, БҰҰ [[Женева]]дағы бөлімшесінің Бас директоры, сондай-ақ Қарусыздану жөніндегі конференцияда БҰҰ Бас хатшысының жеке өкілі болып тағайындалды. Сонымен қатар ол Қарусыздану жөніндегі конференцияның Бас хатшысы лауазымын атқарды.

Тоқаевтың [[саясаттану]] ғылымдарының докторантурасы бар. Ол — тоғыз кітаптың және халықаралық қатынастар туралы біршама мақаланың авторы. Ресейлік биографиялық институт оған «2018 жылғы Жыл адамы» атағын берді. 

=== Сенат төрағасы (2013–2019) ===
2013 жылғы 16 қазанда ол [[Қазақстан Парламенті Сенатының төрағалары|Қазақстан Сенатының төрағасы]] болып қайта сайланды, Тоқаевтың кандидатурасына сенаторлар бір ауыздан дауыс берді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://forbes.kz//process/kasyimjomart_tokaev_edinoglasno_izbran_spikerom_senata_pk/|title=Касымжомарт Токаев единогласно избран спикером сената PК|lang=ru|publisher=[[Forbes]]|date=2013-10-16|accessdate=2024-02-11}}&lt;/ref&gt;

[[Қазақстандағы жер наразылық шаралары|2016 жылғы жер мәселесі жайлы наразылық шаралары]] кезінде Тоқаев елдегі жер мәселесін шешу сын көзімен қарау керек деді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://forbes.kz//process/resources/tokaev_stoit_kriticheski_podoyti_k_voprosu_ob_arende_zemli/|title=Токаев: Стоит критически подойти к вопросу об аренде земли|lang=ru|publisher=[[Forbes]]|date=2016-04-29|accessdate=2024-02-11}}&lt;/ref&gt;

== Президенттігі (2019–) ==
{{Толық мақала|Қасым-Жомарт Тоқаевтың президенттігі}}
{{Толық мақала|Қасым-Жомарт Тоқаевтың жасаған халықаралық сапарларының тізімі}}

2019 жылғы 19 наурызда Қазақстан президенті [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев]] өкілеттігін өз еркімен тоқтататынын мәлімдеді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://informburo.kz/kaz/nazarbaev-otstavkaa-kett-.html |title= Назарбаев өкілеттігін тоқтату туралы шешім қабылдады. Халыққа үндеуінің толық мәтіні |lang= kk |publisher= infomburo |date= 2019-03-19 |accessdate= 2024-02-13}}&lt;/ref&gt; Конституция бойынша бұл жағдайда Президент міндетін [[Қазақстан Парламенті Сенатының төрағалары|Сенат төрағасы]] атқарады.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/official_documents/constitution |title= Қазақстан Республикасының Конституциясы |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |accessdate= 2024-02-13}}&lt;/ref&gt; 20 наурызда Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан президенті міндетін атқарушысы ретінде ант қабылдады.&lt;ref name=&quot;antberdi&quot;&gt;{{Cite web|url= https://sputnik.kz/20190612/toqaev-ulyqtau-10514471.html |title= Қазақстан тарихындағы екінші президент ант беріп, ресми түрде қызметіне кірісті |lang= kk |publisher= [[SPUTNIK]] |date= 2019-06-12 |accessdate= 2024-02-13}}&lt;/ref&gt; Инаугурациясының аяқталғаннан кейін [[Астана]] қаласының атауын Назарбаевтың құрметіне Нұр-Сұлтан болып өзгертуді ұсынды. Парламент сол күні қаланың жаңа атауын бекітті.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://regnum.ru/news/2594661.html |title= Новый глава Казахстана предложил переименовать Астану в Нурсултан |lang= ru |publisher= регнум |date= 2019-03-21 |accessdate= 2024-02-13}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20190321164437/https://regnum.ru/news/2594661.html |date= 2019-03-21}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://egemen.kz/article/185935-elorda-endi-nur-sultan-dep-atalady |title= Елорда енді Нұр-Сұлтан деп аталады |lang= kk |publisher= [[Егемен Қазақстан]] |date= 2019-03-21 |accessdate= 2024-02-13}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://khabar.kz/kk/syuzhetter/item/111284-asym-zhomart-to-aev-aza-stan-khal-yna-ant-berdi |title= Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан халқына ант берді |lang= kk |publisher= [[Хабар (телеарна)|Хабар]] |accessdate= 2024-02-13}}&lt;/ref&gt; 23 сәуір күні Нұр Отан партиясы Қасым-Жомарт Тоқаевты кезектен тыс президент сайлауына үміткер ретінде ұсынды. Президент сайлауы сол жылғы 9 маусымда өтті. [[Қазақстандағы президент сайлауы (2019)|Президент сайлауы]]нда жалпы дауыстың 70,96% жинады.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/kazakhstan-world-press-freedom-day-tokayev/30589787.html |title= Тоқаев билігі кезіндегі баспасөз еркіндігінің ахуалы |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2020-05-03 |accessdate= 2024-02-13}}&lt;/ref&gt; 12 маусымда жаңа сайланған Президент ретінде ант беріп, ресми түрде қызметке кіріседі. Иннаугурация [[Астана|Нұр-Сұлтан]]ның [[Тәуелсіздік сарайы (Астана)|Тәуелсіздік сарайы]]нда өтті.&lt;ref name=&quot;antberdi&quot; /&gt;

2021 жылғы сәуірден бастап [[Қазақстан халқы ассамблеясы]]ның төрағасы, ал 2022 жылғы қаңтардан бастап [[Қазақстан Қауіпсіздік кеңесі]]нің төрағасы болды. Осы уақытта Нұр Отан партиясының төрағасы ретінде сайланып, сәуір айында партиядан шығатынын мәлімдеді. Алғашқы кезеңде бірнеше әлеуметтік-экономикалық реформалар жасалды, соның қатарында мұғалімдердің еңбекақысын көтеру, әлеуметтік жағынан осал отбасылырының несиелерін кешіру, өлім жазасына тиым салу, жергілікті өзін өзі басқаруды күшейту, саяси партиялар мен сайлау туралы заңдарға өзгерістер енгізілді. 

[[2022 жылғы Қазақстандағы наразылық шаралары|2022 жылғы қаңтарда Қазақстанда жаппай қарсылық митингтері]] өтті. Ақтау мен Жаңаөзен қалаларында жергілікті халық газдың екі есе өсуіне наразылық білдірді. Кейін минингті қолдау Қазақстанның басқа қалаларында да басталды. Асқар Мамин басқарған үкімет оставкаға жіберілді. Жаңа үкіметтің премьер-министрі ретінде Әлихан Смайылов тағайындалды.  

Қаңтар оқиғасынан кейін Қасым-Жомарт Тоқаев жаңа өзгерістер және трансформация туралы хабарлады. Наурыз айында Қазақстан халқына жасаған жолдауында елдің саяси жүйесін модернизациялау мен демократизациялау мақсатында Конституцияға өзгерістер енгізуді ұсынды. Сәуір айында Конституцияға өзгерістер енгізу туралы жалпыхалықтық Референдум өткізуді ұсынды. [[Қазақстандағы референдум (2022)|Референдум]]ға қатысқан азаматтардың 77,18% өзгерістерді қолдады. 8 маусым күніаталған өзгерістер өз күшіне енді. Бұл өзгерістер супер президенттік басқару жүйесін мықты парламенті бар президенттік жүйеге өзгеруге ықпал етуі тиіс.    

2022 жылғы 1 қыркүйекте Қазақстан халқына жолдауында алғашқы 5 жылдық президенттік мерзімінің 2024 жылы аяқталатынына қарамастан кезектен тыс президент сайлауын өткізу ұсынды. Сонымен қатар сайлаудан кейін президент өкілеттілік меозімін 5 жылдан 7 жылға ұзарту туралы және бір ғана мерзімге сайлану туралы ұсыныс енгізетінін хабарлады. 2 қыркүйек күні [[Жаңа Қазақстан]] деп аталатын депутаттық топ Конституцияда президент өкілеттігін сайлауға дейін өзгертіп, бір ғана мерзіммен шектеу туралы ұсыныс жасады. 13 қыркүйек күні Конституциялық кеңес ұсынылған өзгерістерді бекітті. 16 қыркүйек күні Қазақстан Парламенті Конституцияға өзгерістерді енгізу туралы заң қабылдады.    

2022 жылғы 21 қыркүйекте Қасым-Жомарт Тоқаев [[Қазақстандағы президент сайлауы (2022)|кезектен тыс президент сайлауы]]н 2022 жылғы 22 қараша күніөткізу туралы жарлыққа қол қойды. 

6 қазанда Қасым-Жомарт Тоқаев халықтық коалиция (құрамында [[Аманат (партия)|Аманат]], [[Ақ жол демократиялық партиясы|Ақ жол]] және [[Қазақстан халық партиясы]] кіретін) атынан президенттік сайлауға үміткер ретінде ұсынылды. 

[[Қазақстандағы президент сайлауы (2022)|20 қарашада өткен президент сайлауы]]нда 81,31% дауыс жинады. 26 қараша күні жаңа сайланған президент ретінде қызметке кірісті.  

=== 2019 ===
[[Сурет:Kassym-Jomart Tokayev and Vladimir Putin (2019-04-03) 05.jpg|нобай|оңға|Қасым-Жомарт Тоқаев (оң жақта) пен [[Ресей президенті]] [[Владимир Владимирович Путин|Владимир Путин]], 3 сәуір 2019]]
2019 жылғы маусымда болған, [[Арыс трагедиясы]] деп аталып кеткен [[Арыс]] қаласындағы жарылыс сериясынан кейін Тоқаев қылмыстық іс қозғап, [[Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі|Ішкі істер]] және [[Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі|Қорғаныс министрлік]]теріне ықтимал жарылыстардың алдын алуын тапсырды да, кінәлілер жауапқа тартылады деп уәде берді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://egemen.kz/article/203062-qasym-zhomart-toqaev-arystaghy-oqighagha-baylanysty-turkistan-oblysyna-barady |title= Қасым-Жомарт Тоқаев Арыстағы оқиғаға байланысты Түркістан облысына барады |lang= kk |publisher= [[Егемен Қазақстан]] |date= 2019-06-24 |accessdate= 2024-02-20}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;evakuasya&quot;&gt;{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/events/astana_kazakhstan/astana_other_events/kasym-zhomart-tokaev-arys-kalasyndagy-evakuaciyalyk-punktke-bardy |title= Қасым-Жомарт Тоқаев Арыс қаласындағы эвакуациялық пунктке барды |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2019-06-25 |accessdate= 2024-02-20}}&lt;/ref&gt; 25 маусымда ол қаланың эвакуациялық пунктіне барып, жергілікті халықпен кездесті.&lt;ref name=&quot;evakuasya&quot; /&gt;

Тоқаев өзінің президент ретіндегі халыққа арналған тұңғыш жолдауын 2019 жылғы 2 қыркүйекте берген. Жолдауында ол қоғамның және қауіпсіздіктің дамуына, жергілікті бизнестерді қолдауға және елдегі экономикалық дамудың орнауына біраз назар аударды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/addresses/addresses_of_president/memleket-basshysy-kasym-zhomart-tokaevtyn-kazakstan-halkyna-zholdauy |title= Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың Қазақстан халқына Жолдауы |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2019-09-02 |accessdate= 2024-02-20}}&lt;/ref&gt;

2019 жылғы қазанда [[Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі|Қорғаныс]], [[Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі|Ішкі істер]] және [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі|Сыртқы істер]] министрлерін қоспағанда, министрлікке әлеуетті үміткерлердің барлығы тағайындалмас бұрын [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Назарбаев]]тың мақұлдауын алуы қажет екені белгілі болды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.usnews.com/news/world/articles/2019-10-21/kazakhstans-nazarbayev-to-confirm-ministers-governors-decree |title= Kazakhstan's Nazarbayev to Confirm Ministers, Governors: Decree |lang= en |publisher= US News |date= 2019-10-21 |accessdate= 2024-02-20}}&lt;/ref&gt;

Сол жылғы [[Bek Air ұшақ апаты (2019)|Bek Air ұшақ апаты]]нан кейін Тоқаев 2019 жылғы 28 желтоқсанды [[Ұлттық аза тұту]] күні қылып жариялап, кінәлілердің барлығы заң бойынша жазаланады деп уәде берді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.inform.kz/en/article/3598991 |title= President Tokayev declares December 28 a National Day of Mourning |lang= en |publisher= kazinform |date= 2019-12-27}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220317113924/https://www.inform.kz/en/president-Tokayev-declares-december-28-a-national-day-of-mourning_a3598991}}&lt;/ref&gt;

=== 2020 ===
2020 жылғы ақпанда орын алған [[Масанчи ауылындағы қақтығыс|Масанчи ауылындағы ұлтаралық қақтығыс]]тан кейін Тоқаев [[Қордай ауданы]] әкімін, [[Жамбыл облысы]] әкімінің орынбасарын және облыс пен аудан полиция басшыларын қызметінен босатты.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://kz.kursiv.media/kk/2020-02-10/masanshy-okigasy-4-sheneunik-kyzmetinen-bosatylady/ |title=«Масаншы оқиғасы»: 4 шенеунік қызметінен босатылады |lang= kk |publisher= КУРСИВ |date= 2020-02-10 |accessdate= 2024-02-20}}&lt;/ref&gt; [[Қазақтар]] мен [[дүнгендер]] арасында болған ұлтаралық қақтығысты ол «екі қылмыстық топ» арасында болған қақтығыс әкеп соқты деді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.reuters.com/article/us-kazakhstan-president-violence-idUSKBN20O1SU |title= Kazakh President says smuggler gangs behind deadly ethnic clashes |lang= en |publisher= [[Reuters]] |author= Әуезов, Жолдас және Potter, Mark |date= 2020-03-01 |accessdate= 2024-02-20}}&lt;/ref&gt;

Informburo агенттігіне берген сұхбатында Тоқаев [[Мұхтар Еркінұлы Жәкішев|Мұхтар Жәкішев]]тің жағдайы жайлы сөйледі: «Бұл мәселе тек соттың құзыретіне жатады. Мен, әрине, Жәкішевтің денсаулығына байланысты шартты түрде мерзімінен бұрын босату туралы бірнеше рет өтініш жасағанын білемін. Сот отырысы 3 наурызда өтеді. Оның шешімін күтейік, оның әділ жасалатынына күмәнім жоқ».&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://informburo.kz/interview/kasym-zhomart-tokaev-vse-nacionalnosti-prozhivayushchie-v-kazahstane-po-suti-yavlyayutsya-edinoy-naciey.html |title= Касым-Жомарт Токаев: Все национальности, проживающие в Казахстане, по сути являются единой нацией |lang= ru |publisher= informburo |date= 2020-02-29 |accessdate= 2024-02-20}}&lt;/ref&gt; 2020 жылғы 3 наурызда [[Семей]] қалалық соты Жәкішевті шартты түрде мерзімінен бұрын босату туралы өтінішті қанағаттандырды. Ол 2009 жылдан бері 14 жыл түрмеде отырған еді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/kazakhstan-semey-mukhtar-zhakishev-released-from-prison/30496687.html |title= Мұхтар Жәкішев бостандыққа шықты. Түрме алдындағы кездесу |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= Ақаева, Хадиша |date= 2020-03-19 |accessdate= 2024-02-20}}&lt;/ref&gt; 

2020 жылғы 2 мамырда Назарбаевтың қызы [[Дариға Нұрсұлтанқызы Назарбаева|Дариға Назарбаева]] Тоқаев жарлығымен [[Қазақстан Парламентінің Сенаты|Сенат]]тан және [[Қазақстан Парламенті Сенатының төрағалары|Сенат төрағасы]] лауазымынан босатылған еді.&lt;ref name=&quot;darigasenat&quot;&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/kazakhstan-nazarbayeva-and-tokayev/30593732.html |title= Дариға Назарбаеваның орнынан кетуінің астары неде? |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= Панниер, Брюс |date= 2020-05-05 |accessdate= 2024-02-20}}&lt;/ref&gt; Осы шешімнің себебі жайлы біраз теория пайда болған; біреулер оны Тоқаев саяси ықпалының көбеюімен байланыстырса, басқалар ол биліктегі элита арасындағы қақтығыстан шыққан дейді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.dw.com/ru/%D0%BF%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D1%82-%D0%BA%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B0-%D1%81%D0%BD%D1%8F%D0%BB-%D0%B4%D0%BE%D1%87%D1%8C-%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B5%D0%B2%D0%B0-%D1%81-%D0%BF%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0-%D1%81%D0%BF%D0%B8%D0%BA%D0%B5%D1%80%D0%B0-%D1%81%D0%B5%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B0/a-53309602 |title= Токаев указом снял дочь Назарбаева с поста спикера сената |lang= ru |publisher= [[Неміс толқыны]] |author= Гункель, Елена |date= 2020-05-02 |accessdate= 2024-02-20}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;darigasenat&quot; /&gt;

1 қыркүйекте берген Халыққа жолдауында Тоқаев жоспарланған жеті реформа жайлы сөйледі. Оған қоса ол Қазақстанның әлеуметтік жүйесін оңтайландыру, өнімділікті арттыру және жасыл экономиканы құру, бизнес жағдайын теңестіру, білімге көбірек инвестиция салу және басқаруды қадағалау туралы айтты.&lt;ref name=&quot;joldaw2020&quot;&gt;{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/addresses/addresses_of_president/memleket-basshysy-kasym-zhomart-tokaevtyn-kazakstan-halkyna-zholdauy-2020-zhylgy-1-kyrkuiek |title= Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың Қазақстан халқына Жолдауы. 2020 жылғы 1 қыркүйек |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2020-09-01 |accessdate= 2024-02-20}}&lt;/ref&gt;

=== 2021 ===
[[Сурет:Istanbul hosts 8th Summit of Cooperation Council of Turkic-Speaking States (2).jpg|нобай|оңға|[[Түркі Мемлекеттерінің Ұйымы|Түркі Мемлекеттер Ұйымы]]ның 8-саммиті, 12 қараша 2021, [[Ыстанбұл]]]]
2020 жылғы күзде Тоқаев [[Қазақстандағы парламент сайлауы (2021)|2021 жылғы парламент сайлауы]] өтетін күнді бекітті. Президент сөзінше, «[[Қазақстан Республикасының Орталық сайлау комиссиясы|Орталық сайлау комиссиясы]] мен [[Қазақстан Республикасының Бас прокуратурасы|Бас прокуратура]] сайлаудың заңдылығын, ашықтығын және әділдігін сақтау үшін тұрақты бақылау жүргізіп отырады».&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://qazaqstan.tv/news/132613/ |title= Мәжіліс сайлауы 2021 жылғы қаңтарда өтеді — Президент Жарлығы |lang= kk |publisher= [[Qazaqstan (телеарна)|Qazaqstan]] |date= 2020-10-21 |accessdate= 2024-02-20}}&lt;/ref&gt; Сайлау күні Тоқаев [[Бірінші Асқар Мамин үкіметі|үкімет]]тің заңға сәйкес қызметінен босатылатынын және [[Қазақстан премьер-министрі|премьер-министр]] мен [[Қазақстан Республикасының Үкіметі|кабинет мүшелері]]н тағайындау мәселесінде [[Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 7-сайланым депутаттары|жаңадан сайланған депутаттар]]мен және партия жетекшілерімен кеңесетінін айтты.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://astanatimes.com/2021/01/president-Tokayev-casts-vote-at-kazakh-parliamentary-election/ |title= President Tokayev Casts Vote at Kazakh Parliamentary Election |lang= en |publisher= [[The Astana Times]] |author= Сатыбалдина, Әсел |date= 2021-01-10 |accessdate= 2024-02-20}}&lt;/ref&gt; Сайлау нәтижесінде биліктегі [[Аманат (партия)|Нұр Отан]] партиясы қайта көпшілік партиясы болды да,&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/31046031.html |title= &quot;Қоғаммен санаспай жасақталды&quot;. Мәжілістің жаңа құрамына сарапшылар не дейді? |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= Мамашұлы, Асылхан |date= 2021-01-14 |accessdate= 2024-02-20}}&lt;/ref&gt; [[Асқар Ұзақбайұлы Мамин|Асқар Мамин]] премьер-министр болып [[Екінші Асқар Мамин үкіметі|қайта сайланды]].&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://baq.kz/askar-mamin-prem-er-ministr-bolyp-kayta-saylandy_241896/ |title= Асқар Мамин Премьер-министр болып қайта сайланды |lang= kk |publisher= BAQ.kz |author= Құрмаш, Аягөз |date= 2021-01-15 |accessdate= 2024-02-20}}&lt;/ref&gt; [[Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымы]]ның (ЕҚЫҰ) сарапшылары «сайлау еш бәсекесіз өтті» және «[[Қазақстан саяси партиялары|саяси партия]]ның барлығы да биліктегі партияның жобаларын қолдай береді, сайлаушылардың таңдайтын еш саяси альтернативасы жоқ» деген.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://thediplomat.com/2021/01/nur-otan-tops-kazakh-parliamentary-election-that-lacked-genuine-competition/ |title= Nur Otan Tops Kazakh Parliamentary Election That ‘Lacked Genuine Competition’ |lang= en |publisher= The Diplomat |author= Putz, Catherine |date= 2021-01-11 |accessdate= 2024-02-20}}&lt;/ref&gt;

2021 жылғы 28 сәуірде Назарбаев [[Қазақстан халқы ассамблеясы]]ның (ҚХА) төрағасы қызметінен кетті. Оның ізбасары президент Тоқаев болды, оның төрағалыққа үміткерлігін ҚХА мүшелерінің көпшілігі қолдады. Тоқаев Назарбаевты «тарихи еңбегі» үшін Ассамблеяның Құрметті Төрағасы қылды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://assembly.kz/news/elbasy-kha-rmetti-t-ra-asy-boldy/ |title= Елбасы ҚХА құрметті төрағасы болды |lang= kk |publisher= [[Қазақстан халқы ассамблеясы]]ның ресми сайты |date= 2021-04-28 |accessdate= 2024-02-20}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220823084324/https://assembly.kz/news/elbasy-kha-rmetti-t-ra-asy-boldy/ |date= 2022-08-23}}&lt;/ref&gt;

2021 жылғы 23 қарашада Назарбаевтың баспасөз хатшысы [[Айдос Ыдырысұлы Үкібай|Айдос Үкібай]] Назарбаевтың [[Аманат (партия)|Нұр Отан]] жетекшісі лауазымының Тоқаевқа беретінін жариялады.

=== 2022 ===
[[Сурет:Ilham Aliyev has met with President of the Republic of Kazakhstan Kassym-Jomart Tokayev in Astana 01.jpg|нобай|солға|[[Әзербайжан президенті]] [[Ильхам Хейдарұлы Әлиев|Ильхам Әлиев]] (сол жақта) және Қасым-Жомарт Тоқаев]]
[[2022 жылғы Қазақстандағы наразылық шаралары|2022 жылғы қаңтарда орын алған ірі наразылық шаралары]]нан кейін Тоқаев [[Асқар Ұзақбайұлы Мамин|Асқар Мамин]] мен [[Екінші Асқар Мамин үкіметі|оның үкіметі]]н қызметінен босатты.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://khabar.kz/kk/news/sayasat/item/137774-askar-mamin-kyzmetinen-bosatyldy |title= Асқар Мамин қызметінен босатылды |lang= kk |publisher= [[Хабар (телеарна)|Хабар]] |date= 2022-01-05 |accessdate= 2024-02-20}}&lt;/ref&gt; Бастапқыда наразылық акцияларының жұртшылықты тыныштандыруға тырысып, Тоқаев жаңа реформаларын жариялауды жоспарлаған&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://iz.ru/1274103/2022-01-07/tokaev-poobeshchal-predlozhit-plan-reform-na-fone-besporiadkov-v-kazakhstane |title= Токаев пообещал предложить план реформ на фоне беспорядков в Казахстане |lang= ru |publisher= Известия |author= Запара, Екатерина |date= 2022-01-07 |accessdate= 2024-02-20}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220120214836/https://iz.ru/1274103/2022-01-07/tokaev-poobeshchal-predlozhit-plan-reform-na-fone-besporiadkov-v-kazakhstane }}&lt;/ref&gt; және сұйытылған табиғи газ, дизель отыны және бензин, сондай-ақ әлеуметтік маңызы бар өзге де тауарлар бағаларын бақылауды енгізген еді,&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://babel.ua/ru/news/74928-prezident-kazahstana-otpravil-pravitelstvo-v-otstavku-i-vvel-gosudarstvennoe-regulirovanie-cen-na-szhizhennyy-gaz-dizel-i-benzin |title= Президент Казахстана отправил правительство в отставку и ввел государственное регулирование цен на сжиженный газ, дизель и бензин |lang= ru |publisher= babel.ua |author= Кадакова, Екатерина |date= 2022-01-05 |accessdate= 2024-02-20}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220120214836/https://babel.ua/ru/news/74928-prezident-kazahstana-otpravil-pravitelstvo-v-otstavku-i-vvel-gosudarstvennoe-regulirovanie-cen-na-szhizhennyy-gaz-dizel-i-benzin }}&lt;/ref&gt; алайда наразылық шараларының жалғаса бергенінен Тоқаев армияға наразылық білдірушілерге қарсы күш қолдануды және «ескертусіз оқ атуды» бұйырды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/31644186.html |title= Тоқаев ескертусіз оқ атуға бұйрық берді. Елдегі 7 қаңтардағы ахуал |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2022-01-07 |accessdate= 2024-02-20}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220107172154/https://www.azattyq.org/a/31644186.html |date= 2022-01-07}}&lt;/ref&gt; 11 қаңтарда Тоқаев [[Әлихан Асханұлы Смайылов|Әлихан Смайылов]]ты премьер-министр қылып тағайындады.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://kaz.tengrinews.kz/kazakhstan_news/alihan-smayyilov-premer-ministr-kyizmetne-tagayyindaldyi-332116/ |title= Әлихан Смайылов премьер-министр қызметіне тағайындалды |lang= kk |publisher= tengrinews |date= 2022-01-11 |accessdate= 2024-02-20}}&lt;/ref&gt;

2022 жылғы 16 наурызда Тоқаев конституциялық реформалардың бекітілуін және президент өкілеттіктерінің азаюын ұсынды. Оның сөзінше, елдің «суперпрезиденттік республика» жүйесінен «күші бар парламентті президенттік республикаға» көшкені жөн. 26 сәуірде ол [[Аманат (партия)|Аманат]] партиясынан шықты. [[Қазақстандағы референдум (2022)|5 маусымда өткен референдум]] нәтижесінде президентке президенттігі кезінде партия құрамында болуына тыйым салынды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://kz.kursiv.media/kk/2022-04-19/prezidentti-andaj-kilettigi-zhojylady/ |title= Президенттің қандай өкілеттігі жойылады? |lang= kk |publisher= КУРСИВ |author= Әділбеков, Ақжігіт |date= 2022-04-19 |accessdate= 2024-02-20}}&lt;/ref&gt;

Қасым-Жомарт Тоқаев [[Қазақстандағы президент сайлауы (2022)|2022 жылғы 20 қарашада өткен кезектен тыс президент сайлауы]]нда жалпы дауыстың 81,31% жинап, жеңіске жетті. 2022 жылғы 26 қарашада оның екінші ұлықтау рәсімі өтті. 

=== 2023 ===
Тоқаев қызметке кіріскеннен кейін [[Қазақстандағы Сенат сайлауы (2023)|2023 жылғы қаңтарда Сенат сайлауы]]ның өтетінін жариялап, бұл сайлауды «саяси жаңғыру үдерісін жоспарлы түрде жалғастырудың» бір бөлігі ретінде көретінін атап өтті де, сайлау қорытындысы бойынша «сенаттың депутаттық корпусының бір бөлігі бәсекелестік және ашықтық қағидаттары негізінде жаңарады» деді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://kaz.nur.kz/politics/1999041-toqaev-bugin-senat-deputattarynyn-sailauyn-tagaiyndau-turaly-zarlyqqa-qol-qoyamyn/ |title= Тоқаев: Бүгін сенат депутаттарының сайлауын тағайындау туралы жарлыққа қол қоямын |lang= kk |publisher= nur.kz |date= 2022-11-26 |accessdate= 2024-03-07}}&lt;/ref&gt; Сайлау кезінде өз үміткерлігін жариялаған 130 кандидат&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/kazakhstan-renewed-senate-and-disappointed-voters/32226949.html |title= &quot;Сенаттың ішінара жаңарғаны елде өзгеріс болатынын білдірмейді&quot; |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= Тойкен, Сәния |date= 2023-01-17 |accessdate= 2024-03-07}}&lt;/ref&gt; арасынан жергілікті [[мәслихат]]тар 20-ын сенатор қылып сайлады (Конституция бойынша сенатқа әрбір облыс, республикалық маңызы бар қала мен астанадан екі депутаттан сайланады).&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/32223094.html |title= Қазақстанда сенат сайлауы өтті. ОСК алдын ала нәтижесін жариялады |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2023-01-14 |accessdate= 2024-03-07}}&lt;/ref&gt; Қалған 10 кандидатты президент ұсынады, олардың жартысы [[Қазақстан халқы ассамблеясы|халық ассамблеясы]]ның ұсынысы бойынша.

2023 жылғы 19 қаңтарда Тоқаев [[Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 7-сайланым депутаттары|7-шақырылған Мәжіліс]]ті ресми түрде тарату және кезектен тыс парламент сайлауын 2023 жылғы 19 наурызда өткізу туралы президент жарлығына қол қойды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/zhetinshi-saylangan-kazakstan-respublikasy-parlamentinin-mazhilisin-taratu-zhane-kazakstan-respublikasy-parlamenti-mazhilisi-deputattarynyn-kezekten-tys-saylauyn-tagayyndau-turaly-190195 |title= Жетінші сайланған Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжілісін тарату және Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісі депутаттарының кезектен тыс сайлауын тағайындау туралы |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2023-01-19 |accessdate= 2024-03-07}}&lt;/ref&gt; Бұл күн әдейі [[Наурыз мейрамы]] мен бұрынғы президент Нұрсұлтан Назарбаев отставкасының төрт жылдығына орай таңдалды деп есептеледі.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://baigenews.kz/inostrannye-investory-vozvraschayutsya-v-kazahstan-amerikanskie-smi_146483/ |title= Иностранные инвесторы возвращаются в Казахстан - американские СМИ |lang= ru |publisher= Бәйге News |date= 2023-01-31 |accessdate= 2024-03-07}}&lt;/ref&gt; Жарлыққа қол қойған кезінде Тоқаев Мәжіліс депутаттардың жұмыстарына жоғары баға беріп, олар «жоғары кәсібиліктің, азаматтардың алдындағы жауапкершіліктің және шынайы патриотизмнің» үлгісін көрсеткенін айтты.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://kaz.nur.kz/politics/2006044-qasym-zomart-toqaev-mazilis-deputattaryna-algys-bildirdi/? |title= Қасым-Жомарт Тоқаев мәжіліс депутаттарына алғыс білдірді |lang= kk |publisher= nur.kz |date= 2023-01-19 |accessdate= 2024-03-07}}&lt;/ref&gt; Ол сондай-ақ кезектен тыс сайлау «Күшті Президент – ықпалды Парламент – есеп беретін Үкімет» формуласымен сәйкес келетін «мемлекеттік билік институттарын жаңғыртудың» соңғы кезеңі болатынын айтты.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysy-kasym-zhomart-tokaevtyn-parlament-mazhilisi-zhane-maslihat-deputattarynyn-kezekten-tys-saylauyn-tagayyndau-turaly-malimdemesi-1903558 |title= Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың Парламент Мәжілісі және мәслихат депутаттарының кезектен тыс сайлауын тағайындау туралы мәлімдемесі |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2023-01-19 |accessdate= 2024-03-07}}&lt;/ref&gt; 27 наурызда сайлау нәтижесі ресми түрде жарияланды да, ең көп мандатқа ие болған партияның [[Аманат (партия)|Аманат]] болғаны белгілі болды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://inbusiness.kz/kz/news/sajlau-2023-en-kop-mandatka-amanat-partiyasy-ie-boldy |title= Сайлау-2023: Ең көп мандатқа AMANAT партиясы ие болды |lang= kk |publisher= inbusiness.kz |author= Смаилова, Балжан |date= 2023-03-27 |accessdate= 2024-03-07}}&lt;/ref&gt; Сайлаудан кейін көп ұзамай [[Екінші Әлихан Смайылов үкіметі]] де өз қызметін бастады.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/32341396.html |title= Әлихан Смайылов премьер-министр болып қайта тағайындалды |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2023-03-30 |accessdate= 2024-03-07}}&lt;/ref&gt;

15 ақпанда Тоқаев [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]тың көптеген артықшылықтарын, соның ішінде мемлекеттен өмір бойы қаржылай қолдау көру, халыққа үндеу жасау және шенеуніктерге кеңес беру құқықтарын жою туралы заңға қол қойды және оның жақын туыстарын заңды иммунитеттен айырды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.rferl.org/a/kazakhstan-nazarbaev-family-legal-immunity-stripped/32273034.html |title= Kazakh President Toqaev Signs Law On Stripping Nazarbaev Family Members Of Legal Immunity |lang= en |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2023-01-15 |accessdate= 2024-03-07}}&lt;/ref&gt; Көп ұзамай Назарбаев заң бойынша [[Елбасы]] құрметті атағынан да айырылды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/kazakhstan-nursultan-nazarbaev-what-other-privileges-does-the-ex-president-have/32708620.html |title= Назарбаевта не қалды? Экс-президенттің билігі мен байлығы |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= Қайыртайұлы, Манас |date= 2023-12-01 |accessdate= 2024-03-07}}&lt;/ref&gt;

Тоқаев 9 мамырда [[Мәскеу]]де өткен [[Жеңіс күні]]не орай өткен парадқа қатысты.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://rus.azattyq.org/a/tokayev-to-attend-victory-day-celebrations-in-moscow-intervew-dimash-alzhanov/32402661.html |title= Зачем Токаев поехал на парад к Путину? Визит в развязавшую войну страну и возможные последствия |lang= ru |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= Троценко, Петр |date= 2023-05-09 |accessdate= 2024-03-07}}&lt;/ref&gt; Бұл [[Ресейдің Украинаға басып кіруі]] басталғаннан бергі екінші Жеңіс шеруі болды, бірақ 2022 жылғы парадтан айырмашылығы, бұл жолы Мәскеудегі парадқа бірнеше шетелдік көшбасшылар,&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://holod.media/2023/05/09/9-maia-bez-saluta-i-tankov/?amp |title= Без салюта, «Бессмертного полка» и танков |lang= ru |publisher= Холод |date= 2023-05-09 |accessdate= 2024-03-07}}&lt;/ref&gt; соның ішінде [[Армения премьер-министрі]] [[Никол Воваевич Пашинян|Никол Пашинян]], [[Беларусь президенті]] [[Александр Григорьевич Лукашенко|Александр Лукашенко]], [[Қырғызстан президенті]] [[Садыр Нұрғожаұлы Жапаров|Садыр Жапаров]], [[Тәжікстан президенті]] [[Эмомали Шәріпұлы Рахмон|Эмомали Рахмон]], [[Түрікменстан президенті]] [[Сердар Құрбанқұлыұлы Бердімұхамедов|Сердар Бердімұхамедов]] және [[Өзбекстан президенті]] [[Шавкат Миромонұлы Мирзиёев|Шавкат Мирзиёев]] қатысты.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.rbc.ru/rbcfreenews/6459e5179a794738a3f69535 |title= На Красной площади начался парад Победы |lang= ru |publisher= [[РБК]] |date= 2023-05-09 |accessdate= 2024-03-07}}&lt;/ref&gt;

2023 жылғы маусымда [[Абай облысы]]нда [[Абай облысындағы өрт|найзағай нәтижесінде ірі өрт]] басталды. 11 маусымда Тоқаев облысқа ұшып келді де, сол күні елде [[Қазақстандағы ұлттық аза тұту күндері|жалпыұлттық аза тұту күні]]н жариялады.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/tokaev-podpisal-ukaz-ob-obschenatsionalnom-traure-501776/ |title= Токаев подписал указ об общенациональном трауре |lang= ru |publisher= tengrinews.kz |date= 2023-06-11 |accessdate= 2024-03-07}}&lt;/ref&gt; Сол күні кешке ол өрт сөндіру кезінде қаза тапқандардың барлығын [[Құрмет ордені]]мен марапаттады.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/tokaev-posmertno-nagradil-pogibshih-pojare-oblasti-abay-501777/ |title= Токаев посмертно наградил погибших при пожаре в области Абай |lang= ru |publisher= tengrinews.kz |date= 2023-06-11 |accessdate= 2024-03-07}}&lt;/ref&gt;  Ауқымды өрт 13 шілде күні 13:00 де толығымен сөндірілді.

2023 жылғы 3 қарашада [[Астана]]да Тоқаев төрағалық еткен [[Түркі Мемлекеттерінің Ұйымы|Түркі Мемлекеттері Ұйымы]]ның 2023 жылғы саммиті өтті.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.rferl.org/a/kazakhstan-turkic-organization-summit/32670230.html |title= Kazakh President Hosts Summit Of Organization Of Turkic States |lang= en |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2023-11-03 |accessdate= 2024-03-07}}&lt;/ref&gt;

=== 2024 ===
2024 жылғы наурызда, [[Атырау]]да айтқан Ұлттық Құрылтай алдындағы сөзінде Тоқаев [[Қазақстан елтаңбасы]] дизайнының өзгеретінін және жаңа дизайнның байқау арқылы таңдалатынын айтты.&lt;ref name=&quot;eltanba&quot;&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/32863052.html |title= Тоқаев Ұлттық құрылтайда елтаңба өзгеретінін жариялап, &quot;қазақ тілін ешкімді мәжбүрлемей дамыту&quot; жайлы айтты |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2024-03-15 |accessdate= 2024-03-15}}&lt;/ref&gt; Елтаңбаның дизайны оның «[[Қазақ КСР елтаңбасы|Кеңес заманындағы елтаңба]]ға ұқсата» бергеннен және тым «эклектрикалық», «күрделі» болғанынан өзгертілетіні де айтылды. Тоқаев оған қоса діни киімді сынады да, оны «дәстүрлі құндылыққа жасалған ашық шабуыл» деді.&lt;ref name=&quot;eltanba&quot; /&gt;

2024 жылғы маусымда Тоқаев сол жылғы күзде елдегі [[Қазақстандағы АЭС туралы референдум|атом электр станциясы]]ның құрылысы жайлы референдум өтетінін жариялады. Референдумның өтетін нақты күнін [[Қазақстан Республикасының Үкіметі|үкімет]]тің өзі жариялайтын болады.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.azattyq.org/a/33011760.html |title= Тоқаев: АЭС бойынша референдум биыл күзде өтеді |date= 2024-06-27 |accessdate= 2024-06-27 |publisher=[[Азаттық радиосы]] |lang=kk}}&lt;/ref&gt;

=== 2025 ===
2025 жылғы 3 қаңтарда Тоқаев мемлекеттен қаржы алатын «Ана тілі» баспасына сұхбат берді. Ол кезде ол кезектен тыс президент сайлауының өте алатынын жоққа шығарды (оның президенттік мерзімі 2029 жылы аяқталмақ),&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/toqaev-talai-zhylga-arnalgan-auqymdy-zhosparlarym-bar/33262094.html |title= Тоқаев: Талай жылға арналған ауқымды жоспарларым бар |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2025-01-03 |accessdate= 2025-01-04}}&lt;/ref&gt; даулы болған уақыт белдеуінің ауысуын қолдады,&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://qaz.ulysmedia.kz/kogam/24496-prezidenttin-sukhbaty-shykty-uakyt-beldeui-zhaily-tokaev-ne-deidi/ |title= Президенттің сұхбаты шықты: уақыт белдеуі жайлы Тоқаев не дейді |lang= kk |work= qaz.ulysmedia.kz |date= 2025-01-03 |accessdate= 2025-01-04}}&lt;/ref&gt; [[Шерзат Болаттың өлімі]]не байланысты жағдайды өз назарына алғанын айтты, [[Қаңтар оқиғасы]] үшін кінәні белгісіз қылмыстық топтарға іліп,&lt;ref name=&quot;talgar25&quot;&gt;{{Cite web|url= https://qaz.ulysmedia.kz/news/24507-tokaev-talgar-tragediiasyna-katysty-pikir-bildirdi/ |title= Тоқаев Талғар трагедиясына қатысты пікір білдірді |lang= kk |work= qaz.ulysmedia.kz |date= 2025-01-03 |accessdate= 2025-01-04}}&lt;/ref&gt; оның орын алған себептер қатарына «[[Тоқаев-Назарбаев қос билігі|қосарланған билікті]]&lt;nowiki&gt;&lt;/nowiki&gt;» айтып кетті.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://qaz.ulysmedia.kz/news/24500-kantar-turaly-alyp-kashpa-ngimeler-tolastamai-tur-tokaev-kandy-okiga-zhaily-ne-deidi/ |title= «Қаңтар» туралы алып қашпа әңгімелер толастамай тұр – Тоқаев қанды оқиға жайлы не дейді |lang= kk |work= qaz.ulysmedia.kz |date= 2025-01-03 |accessdate= 2025-01-04}}&lt;/ref&gt;

=== Саяси реформалары ===
[[Сурет:Tokayev with officials, January 2021.jpg|нобай|оңға|Тоқаевтың үкімет мүшелері мен Мәжіліс депутаттарымен кездесуі, қаңтар 2021]]
2022 жылғы мамырда Тоқаев «Қазақстан Республикасында бейбіт жиналыстарды ұйымдастыру және өткізу тәртібі туралы»,&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/legal_acts/laws/memleket-basshysy-kazakstan-respublikasynda-beibit-zhinalystardy-uiymdastyru-zhane-otkizu-tartibi-turaly-kazakstan-respublikasynyn-zanyna-ko |title= Мемлекет басшысы «Қазақстан Республикасында бейбіт жиналыстарды ұйымдастыру және өткізу тәртібі туралы» Қазақстан Республикасының Заңына қол қойды |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2022-05-25 |accessdate= 2024-02-20}}&lt;/ref&gt; «Қазақстан Республикасының Конституциялық заңына өзгерістер мен толықтыру енгізу туралы»,&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysy-respublikalyk-referendum-turaly-kazakstan-respublikasynyn-konstituciyalyk-zanyna-ozgerister-men-tolyktyru-engizu-turaly-kazakstan-kol-koydy-541259 |title= Мемлекет басшысы «Республикалық референдум туралы» Қазақстан Республикасының Конституциялық заңына өзгерістер мен толықтыру енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Конституциялық заңына қол қойды |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2022-05-05 |accessdate= 2024-02-20}}&lt;/ref&gt; ««[[Қазақстан саяси партиялары|Саяси партиялар]] туралы» Қазақстан Республикасының Заңына өзгеріс пен толықтырулар енгізу туралы»,&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/legal_acts/laws/memleket-basshysy-sayasi-partiyalar-turaly-kazakstan-respublikasynyn-zanyna-ozgeris-pen-tolyktyrular-engizu-turaly-kazakstan-respublikasynyn |title= Мемлекет басшысы «Саяси партиялар туралы» Қазақстан Республикасының Заңына өзгеріс пен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңына қол қойды |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2022-05-25 |accessdate= 2024-02-20}}&lt;/ref&gt; «Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы»&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/kazakhstan-president-signed-the-bill-into-election-law/30633103.html |title= Президент Тоқаев саяси партиялар мен сайлау заңдарына қол қойды |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2020-05-25 |accessdate= 2024-02-20}}&lt;/ref&gt; және «Қазақстан Республикасының Конституциялық заңына өзгерістер енгізу туралы» заңдарына қол қойды. Ол өзінің халыққа Жолдауында «заманауи мемлекет құру үшін Қазақстан [[көппартиялы жүйе]] құруы керек» деп, биліктегі [[Аманат (партия)|Нұр Отан]] партиясы басқа партиялармен көбірек ынтымақтасуы керектігін айтты.

==== «Халық үніне құлақ асатын мемлекет» идеясы ====
Тоқаев мемлекеттік саясатының маңызды элементтерінің бірі «''Халық үніне құлақ асатын мемлекет''» идеясын (кейде ''Естуші мемлекет'', не ''Тыңдаушы мемлекет'') ұсыну болды, онда мемлекеттік басқару «мемлекет үшін азамат емес, азамат үшін мемлекет» деген қағиданы ұстанатын болады. Тоқаев азаматтық қоғамды тыңдайтын мемлекет концепциясын ілгерілететін саяси реформалар жүргізуді жақтады.&lt;ref name=&quot;joldaw2020&quot; /&gt; Сондай-ақ Тоқаев 2021 жылы ауылдық округтер, кенттер мен ауылдар әкімдерін тікелей сайлауды өткізуді ұсынды және ол жайлы заң жобасына 2020 жылы қол қойды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=33374726 |title= О мерах по реализации Послания Главы государства народу Казахстана от 1 сентября 2020 года «Казахстан в новой реальности: время действий» |lang= ru |publisher= online.zakon.kz |date= 2020-09-14 |accessdate= 2024-02-20}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.inform.kz/ru/article/3698565 |title= Выборы сельских акимов в Казахстане пройдут в 2021 году |lang= ru |publisher= inform.kz |author= Күзекбай, Ақбота |date= 2020-09-24}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220317113924/https://www.inform.kz/ru/vybory-sel-skih-akimov-v-kazahstane-proydut-v-2021-godu_a3698565 }}&lt;/ref&gt;

[[Қазақстандағы парламент сайлауы (2021)|2021 жылғы парламент сайлауы]] нәтижесінде тіркелген 5 партияның үшеуі ғана [[Қазақстан Парламентінің Мәжілісі|Мәжіліс]]тегі мандатқа қол жеткізді. [[Қазақстанның 7-Парламенті|7-Парламент]]тің ашылу рәсімінде Тоқаев [[пайыздық тосқауыл]]дың 7% 5% түсірілгенін және [[Бәріне қарсымын]] таңдауының бюллетеньге қайта қойылғанын ұсынды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.interfax.ru/world/745248 |title= Токаев счел необходимым снизить барьер для прохождения в парламент |lang= ru |publisher= interfax.ru |date= 2021-01-15 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20210315110235/https://www.interfax.ru/world/745248 |date= 2021-03-15}}&lt;/ref&gt; Парламент Тоқаев ұсынған бұл конституциялық реформаларды қабылдады да, ол 2021 жылғы 25 мамырда күшке енді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://astanatimes.com/2021/05/new-law-on-elections-aims-to-engage-kazakh-citizens-in-political-institutions-experts-say/ |title= New Law on Elections Aims to Engage Kazakh Citizens in Political Institutions, Experts Say |lang= en |publisher= [[The Astana Times]] |date= 2021-05-25 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt;

==== Ұлттық Құрылтайдың құрылуы ====
2022 жылғы 14 маусымда Тоқаев Ұлттық Құрылтайды құру туралы заңға қолын қойды. Бұл орган Ұлттық қоғамдық сенім кеңесінің ізбасары болды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://egemen.kz/article/315449-ulttyq-quryltay-ne-ushin-qurylghany-aytyldy |title= Ұлттық құрылтай не үшін құрылғаны айтылды |lang= kk |publisher= [[Егемен Қазақстан]] |author= Бақберген, Ботакөз |date= 2022-06-15 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt;

==== Өлім жазасы ====
2019 жылғы желтоқсанда Тоқаев Қазақстанның {{iw|Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пактінің екінші факультативтік хаттамасы|Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пактінің екінші факультативтік хаттамасына|en|Second Optional Protocol to the International Covenant on Civil and Political Rights}} қол қоятынын айтты. Оның бұл сөзі Ұлттық қоғамдық сенім кеңесінің адам құқығы туралы талқысынан кейін айтылған еді. Осы жерден Тоқаев [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі|Сыртқы істер министрлігі]]не елдегі [[өлім жазасы]]н жою шараларын белгілейтін Екінші факультативтік хаттамаға қосылу процесін бастау міндетін қойды.&lt;ref name=&quot;iccpr&quot;&gt;{{Cite web|url= https://astanatimes.com/2020/09/kazakhstan-joins-second-optional-protocol-to-iccpr-aiming-at-abolishing-death-penalty/ |title= Kazakhstan Joins Second Optional Protocol to ICCPR Aiming at Abolishing Death Penalty |lang= en |publisher= [[The Astana Times]] |author= Шаяхметова, Жанна |date= 2022-09-25 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.dw.com/en/kazakhstan-abolishes-death-penalty/a-56117176 |title= Kazakhstan abolishes death penalty |lang= en |publisher= [[Неміс толқыны]] |date= 2021-02-01 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt;

қазақстанның Біріккен Ұлттар Ұйымындағы өкілі [[Қайрат Ермекұлы Омаров|Қайрат Омаров]] хаттамаға қол қойды.&lt;ref name=&quot;iccpr&quot; /&gt; 2021 жылғы 2 қаңтарда Тоқаев өлім жазасын жойған заңнамаға қолын қойды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.gov.kz/memleket/entities/mfa/press/article/details/54127?lang=kk |title= Қазақстан өлім жазасының күшін жоюға бағытталған Екінші Факультативтік хаттаманы ратификациялады |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі|Сыртқы істер министрлігі]]нің ресми сайты |date= 2021-01-02 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt;

=== Экономикалық реформалары ===
{{Толық мақала|Қазақстан экономикасы}}
[[Сурет:Tokayev Kassym-Jomart (2023-03-30).jpg|нобай|солға|[[Қазақстан Парламентінің Мәжілісі|Мәжіліс]] депутаттарының алдында сөз сөйлеп жатқан Тоқаев, 2023 жылғы наурыз]]
Тоқаев президент болған алғашқы айларда халықтың әлеуметтік осал топтарына түсетін жүктемені азайту мақсатында банктерге үкіметтік көмек көрсетуді тоқтатты және несиелерді кешіру жүйесін енгізді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://rus.azattyq.org/a/30021698.html |title= Токаев подписал указ о списании части задолженности по кредитам для отдельных категорий граждан |lang= ru |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2019-06-26 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt; 2020 жылы мұғалім, дәрігер мен әлеуметтік қызметкерлердің жалақылары өсті.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://astanatimes.com/2020/05/Tokayev-chairs-third-meeting-of-national-council-of-public-trust-to-restructure-education-system/ |title= Tokayev Chairs Third Meeting of National Council of Public Trust to Restructure Education System |lang= en |publisher= [[The Astana Times]] |author= Сатыбалдина, Әсел |date= 2020-05-27 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt;

[[COVID-19 пандемиясы]]ның себебінен шыққан жаһандық рецессия барысында Тоқаев үкіметке «барлық әлеуметтік міндеттемелерді» орындайтын дағдарысқа қарсы жоспар құруды тапсырды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://rus.azattyq.org/a/30477222.html |title= Токаев после совещания с правительством заявил об «ухудшении экономической ситуации» |lang= ru |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2020-03-09 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt; Жауап ретінде арзан несие, салықтық жеңілдіктер, аудитті қысқарту және жұмыспен қамтуды ынталандыру арқылы жеке сектордың ауыртпалығын жеңілдетуге бағытталған бірқатар пакеттер ашылды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://eurasianet.org/kazakhstan-outlines-plan-to-shelter-economy-from-covid-19 |title= Kazakhstan outlines plan to shelter economy from COVID-19 |lang= en |publisher= eurasianet |author= Kumenov, Almaz |date= 2020-03-18 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt; Пандемия өршіген сайын тауарларға инфляция өсе бастады, бұл әсіресе Қазақстанның батысында әлеуметтік және еңбек наразылығының артуына әкелді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://thediplomat.com/2021/08/inflation-amid-the-covid-19-pandemic-fuels-labor-unrest-in-kazakhstan/ |title= Inflation Amid the COVID-19 Pandemic Fuels Labor Unrest in Kazakhstan |lang= en |publisher= The Diplomat |author= Қалмырзаева, Эльвира |date= 2021-08-31 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt; Тоқаев бұған жауап ретінде үкімет пен орталық банкті тым «дәрменсіз» деп айыптап, оларды инфляция деңгейін төмендетуге шақырып, мемлекеттік бюджеттегі ақша массасының артық мөлшерін атап өтті.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://informburo.kz/novosti/tokaev-my-prinyali-reshenie-gosudarstvo-ne-dolzhno-pomogat-bankiram |title= Токаев: Мы приняли решение – государство не должно помогать банкирам |lang= ru |publisher= infomburo |author= Әбубәкірова, Тамара |date= 2021-09-01 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt;

2021 жылғы қыркүйекте елдегі [[ең төмен жалақы]] 2018 жылдан бері тұңғыш рет өсірілді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://vlast.kz/novosti/46448-minimalnaa-zarplata-v-kazahstane-s-1-anvara-2022-goda-vyrastet-do-60-tys-tenge.html |title= Минимальная зарплата в Казахстане с 1 января 2022 года вырастет до 60 тыс. тенге |lang= ru |publisher= vlast.kz |author= Вааль, Тамара |date= 2021-09-01 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt;

==== COVID-19 пандемиясы ====
{{Толық мақала|Қазақстандағы COVID-19 пандемиясы}}
2020 жылғы наурызда Қазақстанда [[COVID-19 пандемиясы|COVID-19 індеті]]нің таралуына байланысты Тоқаев 15 наурызда елде төтенше жағдай енгізді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/legal_acts/kazakstan-respublikasynda-totenshe-zhagdaidy-engizu-turaly |title= Қазақстан Республикасында төтенше жағдайды енгізу туралы |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2020-03-15}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20200410203127/https://www.akorda.kz/kz/legal_acts/kazakstan-respublikasynda-totenshe-zhagdaidy-engizu-turaly |date= 2020-04-10}}&lt;/ref&gt;

Тоқаев ұлттық телеарна арқылы сөйлеген сөзінде «Мемлекет жұмысының тұрақтылығын қамтамасыз ету шаралары туралы» арнайы жарлыққа қол қойғанын атап өтіп, құжаттар мемлекеттік органдар қызметінің тиімділігін арттыруға, билік вертикалын нығайтуға және барлық қажетті шешімдерді жедел қабылдауға мүмкіндік беретінін атап өтті.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://baribar.kz/124978/qasym-zhomart-Tokayev-qazaqstan-halqyna-undeu-zhasady/ |title= Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан халқына үндеу жасады |lang= kk |publisher= Бәрі бар |date= 2020-03-16 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt; Вирустың таралуын тежеу үшін Тоқаев [[Наурыз мейрамы]]на арналған іс-шараларды да, [[Жеңіс күні]]не арналған әскери парадты да тоқтатуға бұйрық берді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://almaty.tv/kz/news/koronavirus/1344-nauryz-vpervye-v-kazakhstane-ne-budet-massovo-otmechatsya |title= Елімізде Наурыз мейрамы мен Жеңіс күні бұрынғыдай тойланбайтын болды |lang= kk |publisher= almaty.tv |author= Нысанбек, Салтанат; Өтеген, Нұрлан және Омар, Данияр |date= 2020-03-12 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt;

COVID-19 вакцинациясының жақтаушысы ретінде Тоқаев [[Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі|Денсаулық сақтау министрлігі]] мен бүкіл [[Бірінші Асқар Мамин үкіметі|үкімет]]тің вакцинаны енгізудің алғашқы айларындағы баяу қарқыны үшін сынға алды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://eurasianet.org/kazakhstan-officials-under-fire-over-vaccination-failures |title= Kazakhstan: Officials under fire over vaccination failures |lang= en |publisher= eurasianet |author= Kumenov, Almaz |date= 2021-04-21 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt; Вакцинаға деген қоғамның сенімін арттыру мақсатында Тоқаев 2021 жылғы сәуірде Қазақстанда шығарылған [[Спутник V|Спутник V COVID-19 вакцинасы]]ның дозасын алды, баспасөз хатшысының айтуынша, Тоқаев нәтижеде ешқандай жанама әсер сезінбеген.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://kaz.tengrinews.kz/kazakhstan_news/tokaev-sputnik-v-vaktsinasyin-saldyirdyi-320960/ |title= Тоқаев &quot;Спутник V&quot; вакцинасын салдырды |lang= kk |publisher= tengrinews |date= 2021-04-06 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt;

==== Білім беру ====
2019 жылғы сәуірде өткен мұғалімдер конференциясында Тоқаев төрт жыл ішінде Қазақстандағы мектеп мұғалімдерінің орташа жалақысы екі есеге өсетінін мәлімдеді. Сондай-ақ ол [[қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі|Білім және ғылым министрлігі]]не аз қамтылған отбасылардағы және әлеуметтік жағдайы төмен аудандардағы мектептердегі балалардың академиялық алшақтығын жою үшін арнайы бағдарламалар әзірлеп, іске қосуды тапсырды да, әсіресе ауыл мен қала арасындағы білім берудегі теңсіздікті еңсеру қажеттігін атап өтті.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://astanatimes.com/2019/08/kazakh-president-to-increase-teachers-salaries-twofold-to-improve-national-education-quality/ |title= Kazakh President to increase teachers’ salaries twofold to improve national education quality |lang= en |publisher= [[The Astana Times]] |author= Василенко, Диана |date= 2019-08-29 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt;

==== Энергетика ====
{{Толық мақала|Қазақстан энергетикасы}}
Тоқаев 2019 жылғы сәуірде атом электр стансасының Қазақстанда орнатылу қажеттігін білдіріп, ел 2030 жылға қарай электр энергиясының тапшылығына тап болады деп мәлімдеді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/events/astana_kazakhstan/working_trips/memleket-basshysy-kasym-zhomart-tokaev-semei-kalasynyn-zhurtshylyk-okilderimen-kezdesti |title= Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев Семей қаласының жұртшылық өкілдерімен кездесті |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2019-04-26 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt;

2021 жылғы мамырда Тоқаев Төмен көміртекті даму тұжырымдамасын жариялады, бұл — 2035 жылға қарай елдің энергетикалық балансын дамыту арқылы Қазақстанның көмірге тәуелділігін азайтуды көздейтін жоба.

==== Экология ====
2019 жылғы 17 маусымда Тоқаев [[Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігі|Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігі]]н құрды да, тұңғыш министрі қылып [[Мағзұм Маратұлы Мырзағалиев|Мағзұм Мырзағалиев]]ты тағайындады.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://inbusiness.kz/kz/news/magzum-myrzagaliev-ministr-bolyp-tagajyndaldy |title= Мағзұм Мырзағалиев министр болып тағайындалды |lang= kk |publisher= inbusiness.kz |date= 2019-06-17 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt; Министрлікке қоршаған ортаны қорғау, табиғи ресурстарды ұтымды пайдалану, минералдық-шикізат базасын геология мен молықтыру, сондай-ақ қатты тұрмыстық қалдықтарды, су және сарқынды суларды тазарту, орман шаруашылығын қадағалау өкілеттігі берілді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://kapital.kz/naznacheniya/79094/v-kazakhstane-poyavitsya-ministerstvo-ekologii-geologii-i-prirodnykh-resursov.html |title= В Казахстане появится министерство экологии, геологии и природных ресурсов |lang= kk |publisher= Kapital.kz |date= 2019-06-17 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20210604215609/https://kapital.kz/naznacheniya/79094/v-kazakhstane-poyavitsya-ministerstvo-ekologii-geologii-i-prirodnykh-resursov.html}}&lt;/ref&gt; 2023 жылғы 4 қаңтарда министрлік ыдыратылды, орнына [[Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі|Индустрия және инфрақұрылымдық даму]] мен [[Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрлігі|Экология және табиғи ресурстар]] министрліктеріне бөлінді.

Тоқаев [[Алматы]]ның ластанған ауасы жайлы алаңдайтынын айтқан.&lt;ref name=&quot;energy&quot;&gt;{{Cite web|url= https://www.samruk-energy.kz/en/press-center/company-news/23-news/665-perevod-almatinskoj-tets-2-na-gaz-korotko-o-samom-vazhnom |title= Transition of Almaty CHP-2 to gas. Most important points in brief. |lang= en |publisher= Самұрық-Energy |date= 2020-09-25 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt; Ол 2021 жылы үкіметке, қалалық әкімдікке және «Самұрық-Энерго» компаниясына стансадан шығатын зиянды шығарындыларды шектеу үшін «Алматы-2» ЖЭО-ны табиғи газға көшіру туралы түпкілікті шешімді орындауды тапсырды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://astanatimes.com/2021/05/kazakhstan-to-increase-share-of-renewable-energy-to-15-percent-by-2030/ |title= Kazakhstan to Increase Share of Renewable Energy to 15 Percent by 2030 |lang= en |publisher= [[The Astana Times]] |author= Сатыбалдина, Әсел |date= 2021-05-27 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt; Алайда 2022 жылғы сараптар Алматы ауасының тазалығы жақсармай жатқанын дәлелдеді.&lt;ref name=&quot;energy&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://exclusive.kz/__trashed/ |title= Алматинцам не стоит надеяться на улучшение воздуха |lang= ru |publisher= exclusive.kz |author= Ямпольская, Анна |date= 2022-12-01 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt;

==== Денсаулық сақтау ====
{{Толық мақала|Қазақстандағы денсаулық сақтау жүйесі}}
2020 жылғы 7 шілдеде Тоқаев «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» жаңа кодекске және «Кейбір заңнамалық актілерге денсаулық сақтау мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заңға қол қойды, ол [[Қазақстандағы денсаулық сақтау жүйесі|медицина]] қызметкерлерінің заңи қорғауын күшейтті, азаматтың вакцинацияға қатысты құқықтарын қайта анықтады. Сондай-ақ, кодекс электронды темекіні тұтынуға шектеу қойып, снюс пен басқа да шегілмейтін темекі бұйымдарын әкелуге, өндіруге және таратуға тыйым салды, сондай-ақ темекі өнімдерін 21 жасқа толмаған тұлғаларға өткізгені үшін әкімшілік жауапкершілік енгізді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://astanatimes.com/2020/07/president-Tokayev-signs-new-public-health-code-to-provide-extra-legal-protection-for-kazakh-medical-workers/ |title= President Tokayev Signs New Public Health Code to Provide Extra Legal Protection For Kazakh Medical Workers |lang= en |publisher= [[The Astana Times]] |author= Ерғалиева, Айдана |date= 2020-07-08 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt;

=== Сыртқы саясаты ===
{{Толық мақала|Президент Қасым-Жомарт Тоқаев халықаралық сапарларының тізімі}}
Тоқаев өзінен бұрынғы президент [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] бастаған сыртқы саясатты жалғастыратынына уәде берді. Бұл саясат шетел инвестицияларын тарту, көпвекторлы сыртқы саясат жүргізу және аймақтағы қауіпсіздікті қамтамасыз ету шараларын қамтиды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://astanatimes.com/2019/03/new-kazakh-president-sworn-in-praises-predecessor-pledges-continuity/ |title= New Kazakh President sworn in, praises predecessor, pledges continuity |lang= en |publisher= [[The Astana Times]] |author= Алтынсарина, Эля |date= 2019-03-20 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt; Биліктегі алғашқы айда ол 4 мемлекет басшысымен кездесті, оның екеуін ол шетелде көрсе, қалған екеуін [[Астана|Нұр-Сұлтан]]да қарсы алды.

==== Ресей ====
{{Тағы қараңыз|Қазақстан-Ресей қатынастары}}
[[Сурет:Putin-Tokayev meeting (2022-11-28) 01.jpg|нобай|оңға|Қасым-Жомарт Тоқаев (сол жақта) пен [[Ресей президенті]] [[Владимир Владимирович Путин|Владимир Путин]], 2022 жылғы қараша]]
[[Сурет:Мацква.ру, репортаж с Парада Победы 2023 на Красной площади, фото 21.jpg|нобай|оңға|[[Жеңіс күні]]не арналған парад кезіндегі Тоқаев, [[Мәскеу]], 2023 жыл]]
Саясаттанушы Рико Айзекстің пікірінше, Тоқаевтың [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Назарбаев]] орнын алу шешімі елдегі демократиялануға жол бермеу үшін жасалған. Айзекс ойынша елдің демократиялануы Назарбаевтың мұрасы мен елдің Ресеймен қарым-қатынасына нұқсан келтіретін еді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://core.ac.uk/download/pdf/305118582.pdf |title= Russia–Kazakhstan Relations and the Tokayev–Nazarbayev Tandem |lang= en |publisher= Russian Analytical Digest |author= Isaacs, Rico |date= 2020-03-06 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt; Тоқаев қызметіне кіріскеніне кейін екі апта өткен соң, 2019 жылғы 4 сәуірде [[Мәскеу]]ге өзінің алғашқы шетелдік сапарымен барып, [[Владимир Владимирович Путин|Владимир Путин]]мен кездесті.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.ar.egemen.kz/article/187041-qasym-zhomart-toqaevtynh-reseyge-alghashqy-sapary-tabysty-otti |title= Қасым-Жомарт Тоқаевтың Ресейге алғашқы сапары табысты өтті |lang= kk |publisher= [[Егемен Қазақстан]] |date= 2019-04-04 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt; Сапар барысында Путин Тоқаевқа елде ұсынылып отырған атом электр станциясының құрылысына ресейлік көмек көрсетуді ұсынды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.rferl.org/a/kazakhstan-putin-offers-russian-nuclear-plant-help/29865177.html |title= Putin Offers Russian Help To Build Kazakh Nuclear Plant |lang= en |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= Pannier, Bruce |date= 2019-04-06 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt; 2019 жылғы маусымда Тоқаев АЭС салу туралы шешімнің жергілікті халық қалауымен, «тіпті, қажет болса референдум арқылы» да, қабылданатынын мәлімдеді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://kaz.inform.kz/news/tokaev-aes-kurylysyna-katysty-tipti-kazhet-bolsa-referendum-otkizemiz_a3536537/ |title= Тоқаев АЭС құрылысына қатысты: Тіпті қажет болса референдум өткіземіз |lang= kk |publisher= kazinform |date= 2019-06-10 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt;

2020 жылдың соңына қарай ресейлік депутаттар [[Вячеслав Алексеевич Никонов|Вячеслав Никонов]] пен [[Евгений Алексеевич Фёдоров|Евгений Фёдоров]] бүкіл Қазақстан жерін [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|Кеңес Одағының]] сыйлығы деді де, Ресей бұл жерді жалға берген деген тұжырым жасады.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://rus.azattyq.org/a/kazakhstanis-reaction-to-the-statements-of-russian-deputies-about-the-kazakh-territory/31002411.html |title= «Большой подарок». Высказывания российских депутатов о территории Казахстана вызвали возмущение |lang= ru |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= Мамашұлы, Асылхан |date= 2020-12-15 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt; Бұл тұжырымдар [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі|Қазақстанның Сыртқы істер министрлігі]] тарапынан реакция тудырды, министрлік «арандатушылық» тудыратын бұл шабуылдар салдарынан екі ел арасындағы қарым-қатынас бұзыла алатынын айтты.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://rus.azattyq.org/a/31014801.html |title= МИД Казахстана отреагировал на заявления депутатов Госдумы спустя 13 дней |lang= ru |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2020-12-23 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt; Тоқаев [[Егемен Қазақстан]]ға берген сұхбатында «бірнеше шетел азаматының» екі ел арасындағы қатынастарды «нашарлағысы» келетінін айтқан және «Қазақстанға осы ірі жерді ешкім сыйлап бермеген» деген.

[[Ресейдің Украинаға басып кіруі]]нен кейін Тоқаев Ресейдің [[Донецк Халық Республикасы|Донецк]] және [[Луганск Халық Республикасы|Луганск Халық Республикалары]] атты [[қуыршақ мемлекет]]терін мойындамайтынын айтқан. Оның сөзінше «біз [[Қытай Республикасы|Тайвань]]ды да, [[Косово]]ны да, [[Оңтүстік Осетия]]ны да, [[Абхазия Республикасы|Абхазия]]ны да мойындамаймыз. Бұл принципті Луганск пен Донецктің квазимемлеттік құрылымына да қолданамыз».&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/31903143.html |title= Тоқаев Петербургтегі форумда: Қазақстан &quot;ДХР&quot; мен &quot;ЛХР&quot; аймақтарын мойындамайды |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2022-06-17 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt;

Тоқаев сондай-ақ Қазақстанның Ресейге қарсы салынған Батыс елдер санкцияларын орындайтынын және бұл елдің «Ресей мен [[Беларусь]]ке қойылған шектеулерді сақтайтынын» атап өтті.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.rferl.org/a/kazakhstan-evade-sanctions-russia/31781750.html |title= Top Official Says Kazakhstan Won't Help Russia Evade Western Sanctions |lang= en |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2022-04-01 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt;

2023 жылғы 9 мамырда ол [[Мәскеу]]дегі [[Жеңіс күні]]не арналған парадқа қатысып, Ресей президенті Владимир Путинмен кездесті.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/kasym-zhomart-tokaev-zhenis-kunine-arnalgan-askeri-paradka-bardy-9471 |title= Қасым-Жомарт Тоқаев Жеңіс күніне арналған әскери парадқа барды |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2023-05-09 |accessdate= 2024-02-13}}&lt;/ref&gt;

==== Қытай ====
{{Тағы қараңыз|Қазақстан-Қытай қатынастары}}
[[Сурет:Meeting of SCO leaders - 20190614 - 02.jpg|нобай|оңға|2019 жылғы [[Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы]]ның саммитіндегі Тоқаев]]
Тоқаев 2019 жылғы қыркүйекте [[Қытай]]ға екі күндік мемлекеттік сапармен барды. Онда ол [[Бейжің]]де Төраға [[Си Цзиньпин]]мен кездесті, кездесу барысында екі көшбасшы да тұрақты жан-жақты стратегиялық серіктестік құруға келісті.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= http://www.xinhuanet.com/english/2019-09/11/c_138384243_2.htm |title= China, Kazakhstan agree to forge permanent comprehensive strategic partnership |lang= en |publisher= Xinhua |author= huaxia |date= 2019-09-11}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20210602220026/http://www.xinhuanet.com/english/2019-09/11/c_138384243_2.htm |date= 2021-06-02}}&lt;/ref&gt; [[Бейжің университеті]]не сапары барысында ол өзінің бұрынғы тіл оқытушысы Лю Шициньмен, сондай-ақ бірнеше қазақстандық студентпен кездесті. Шицинь Тоқаевты [[қытай тілі]]н жетік меңгерген «көпшіл, белсенді, жылдам» және «ең жақсы студенттерінің бірі» деп сипаттады.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/tokaev-vstretilsya-so-svoim-uchitelem-v-pekine-378806/ |title= Токаев встретился со своим учителем в Пекине |lang= ru |publisher= tengrinews |date= 2019-09-11 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20210602220307/https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/tokaev-vstretilsya-so-svoim-uchitelem-v-pekine-378806/ |date= 2021-06-02}}&lt;/ref&gt;

==== Посткеңестік кеңістік және Орталық Азия ====
{{Тағы қараңыз|Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы|Армения-Қазақстан қатынастары|Әзербайжан-Қазақстан қатынастары|Қазақстан-Қырғызстан қатынастары|Қазақстан-Өзбекстан қатынастары}}
[[Сурет:CSTO Summit 2022 01.jpg|нобай|оңға|2022 жылғы [[Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы]]ның саммиті]]
2019 жылғы 14 сәуірде Тоқаев көршілес [[Өзбекстан]]ға жол алып, [[Өзбекстан президенті|президент]] [[Шавкат Миромонұлы Мирзиёев|Шавкат Мирзиёев]]пен келіссөздер жүргізді. Бұл «екінші президенттердің» тұңғыш кездесуі еді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/kazakhstan-president-visits-uzbekistan/29879701.html |title= Екінші президенттердің Ташкенттегі алғашқы кездесуі |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= Қари, Қуанышбек |date= 2019-04-16 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt; 16–17 мамыр күндері Тоқаев 12-[[Астаналық экономикалық форум]]ға бірнеше мемлекет басшыларын, соның ішінде [[Армен Варданович Саркисян|Армен Саркисян]] мен [[Мамука Гивиевич Бахтадзе|Мамука Бахтадзе]]ні шақырған. Саммиттің бастауында [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] болған.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/events/akorda_news/meetings_and_receptions/memleket-basshysy-kasym-zhomart-tokaev-armeniya-prezidenti-armen-sarkisyanmen-kezdesti |title= Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев Армения Президенті Армен Саркисянмен кездесті |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2019-05-16 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt; Ол сондай-ақ 29 мамырда [[Еуразиялық Экономикалық Одақ]] пен [[Жоғары Еуразиялық экономикалық кеңес]] саммитіне [[Ресей]], [[Қырғызстан]], [[Беларусь]], [[Тәжікстан]], [[Армения]] және [[Молдова]] өңірлік басшыларын қабылдады.

2019 жылдың аяғында [[Қырғызстан]]ға сапары кезінде ол [[Бішкек]]тегі қырғыз жазушысы [[Шыңғыс Төреқұлұлы Айтматов|Шыңғыс Айтматов]]тың мұражай-үйінде болып, марқұм жазушының жұбайымен кездесіп, 1989 жылы [[Бейжің]]де Айтматовпен алғашқы кездесуін еске алды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.inform.kz/en/article/3589472 |title= Kassym-Jomart Tokayev visited Chingiz Aitmatov House-Museum in Bishkek |lang= en |publisher= kazinform |author= Темірғалиева, Айғаным |date= 2019-11-27}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220317113923/https://www.inform.kz/en/kassym-jomart-Tokayev-visited-chingiz-aitmatov-house-museum-in-bishkek_a3589472 |date= 2022-03-17}}&lt;/ref&gt;

[[Екінші Таулы Қарабақ соғысы (2020)|Екінші Таулы Қарабақ соғысы]] орын алғанда Тоқаев [[Армения]]ның өз әскерилерін даулы аймақтан шығарғанын талап етті.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://turkeygazette.com/kazakhstans-president-kassym-jomart-Tokayev-said-armenia-should-withdraw-from-nagorno-karabakh/ |title= Kazakhstan’s President Kassym-Jomart Tokayev said Armenia should withdraw from Nagorno-Karabakh |lang= en |publisher= turkeygazette.com |date= 2020-10-09}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20211018182226/https://turkeygazette.com/kazakhstans-president-kassym-jomart-Tokayev-said-armenia-should-withdraw-from-nagorno-karabakh/ |date= 2021-10-18}}&lt;/ref&gt;

==== Еуропа ====
{{Тағы қараңыз|Қазақстан-Еуропа Одағы қатынастары}}
[[Сурет:Zelenskyi and Tokaev.jpg|нобай|солға|Тоқаев пен [[Украина президенті]] [[Володимир Олександрович Зеленський|Володимир Зеленський]], БҰҰ Бас ассамблеясы, [[Нью-Йорк]], 25 қыркүйек 2019]]
Сыртқы істер министрі ретінде Тоқаев 2006 жылғы 3–4 қазанда [[Берлин]], Германияға сапар жасап, [[Еуропалық парламент]] Сыртқы істер комитетінің алдында сөз сөйледі. Сөйлеген сөзінде Тоқаев 2009 жылы [[Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымы]]н (ЕҚЫҰ) жетектеуге Қазақстанның үміткерлігін ұсынды. Ол өз сөзінде [[Еуропа Одағы]], Қытай және [[Үндістан]] арасындағы энергия көздерін қамтамасыз ету жолындағы бәсекені талқылап, Қазақстан «мұнай өндіруді ұлғайтуға қабілетті өте аз елдердің бірі және осылайша Қазақстан жаһандық және еуропалық нарықтар үшін маңызды баламалы энергия жеткізушісі бола алады» деді. Ол, оған қоса [[Әзербайжан]] арқылы өтетін [[Транскапсийлік газ құбыры]]ның құрылуына қарсы шықты; бұл жобаның орындалуын [[Каспий теңізі]]мен шектесетін басқа елдердің қарсылығының ықтималдығына байланысты ЕО шенеуніктері қалаған еді.&lt;ref name=&quot;lobjakas&quot;&gt;{{Cite web|url= https://www.rferl.org/a/1071795.html |title= Kazakhstan: Foreign Minister Seeks EU Energy Links |lang= en |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= Lobjakas, Ahto |date= 2006-10-04 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20200321144902/https://www.rferl.org/a/1071795.html |date= 2020-03-21}}&lt;/ref&gt; [[Германия Сыртқы істер министрлігі|Германиялық Сыртқы істер кеңсесі]]нің өкілі Гернот Эрлер Қазақстанның 2009 жылы ЕҚЫҰ президенті болғанын қолдаса, португалиялық социалистік депутат Ана Гомес Тоқаевқа «Министр, сіз ЕҚЫҰ төрағалығына үміткерсіз. Дегенмен, ЕҚЫҰ сіздің өткен сайлауларыңыз шынайы сайлаудың халықаралық стандарттарына сай келмейтінін айтты. Біз еліңіздегі саяси оппозицияның жаншылып жатқанын естіп жатырмыз, тіпті діни топтардың жаншылып жатқанын да естиміз» деді. Тоқаев Қазақстандағы саяси оппозициялық күштер өздерінің әлсіз тұстарына байланысты «үкіметке қарсы тұра алмайтынын» айтқан да, қазақстандықтар [[демократия]] туралы «білім алуы» қажет, [олар үшін] бұл концепция шетелдік келеді. Тоқаев сөзінше үкімет [[діни толеранттық]]ты приоритет қылып көреді. Ол ЕҚЫҰ жасаған сайлау туралы есепті «техникалық қиыншылықтары болған» деген және «әділ жасалмағаны» үшін сынаған да, бәрін «өзара түсіністікке» шақырды. Ол одан әрі оның үкіметі «[[Орталық Азия]]да орналасқан ел ретінде өкіл ретінде үлкен үлес қоса алады» деп сенетінін айтты.&lt;ref name=&quot;lobjakas&quot; /&gt;

2019 жылғы 4 желтоқсанда Германияға жасайын деген мемлекеттік сапарының алдында Тоқаев [[Неміс толқыны]]на сұхбат берген еді. Ол жерде ол Германияны «Қазақстанның аса маңызды Еуропалық әріптесі» деп атады.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.inform.kz/en/article/3591394 |title= Kassym-Jomart Tokayev gives interview to Deutsche Welle |lang= en |publisher= inform.kz |date= 2006-10-04}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220317113926/https://www.inform.kz/en/kassym-jomart-Tokayev-gives-interview-to-deutsche-welle_a3591394 |date= 2022-03-17}}&lt;/ref&gt; Сол сұхбатында ол [[Қырым аннексиясы|Ресей Федерациясының Қырымды аннексиялауы]]н басып алу деп есептемейтінін айтып, сонымен бірге «Ресей басшылығының даналығына сенетінін» айтты, осы үшін сынға алынды да, [[Украина Сыртқы істер министрлігі]] осы сөзі үшін Қазақстанға қарсы [[демарш]] жариялаған еді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://qazaqtimes.com/article/72659 |title= Украинадан Қазақстанға демарш: Ақорда Қырым аннексиясын неге мойындамайды? |lang= kk |publisher= qazaqtimes.com |author= Жұматай, Арай |date= 2019-12-05 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt;

==== АҚШ ====
{{Тағы қараңыз|АҚШ-Қазақстан қатынастары}}
[[Сурет:Secretary Blinken Meets with Kazah President Tokayev in Astana (52717462009).jpg|нобай|оңға|Тоқаев (оң жақта) пен [[АҚШ Мемлекеттік хатшысы]] [[Энтони Блинкен]], 28 ақпан 2023]]
Тоқаев 2006 жылғы 25 қыркүйекте Уолдорф-Астория қонақүйінде [[АҚШ Мемлекеттік хатшысы]] [[Кондолиза Райс]]пен және АҚШ Мемлекеттік хатшысының адам құқықтары жөніндегі көмекшісі Барри Лоуэнкронмен кездесті. [[Associated Press]] агенттігінің журналисі Энн Гиранның айтуынша, кейбір сарапшылардың пікірінше, Қазақстандағы саяси жағдайдың нашарлауына қарамастан, АҚШ Қазақстанмен қарым-қатынасын жақсартқысы келеді. Қазақстандық мұнай өндірісі айтарлықтай өседі деген болжамдар болған және Қазақстанды басқа Орталық Азия елдерімен салыстырғанда «тым авторитарлық, тым тұрақсыз, тым кедей емес» деп сипаттаған. Тоқаевпен кездесудің алдында Райс келіссөз барысында [[адам құқығы]], не [[энергетика]]ның «қайсы бірінші орынға келеді» деген сұраққа ол жауап беруден бас тартты.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.taiwannews.com.tw/en/news/228948 |title= Bush administration pursues ties to oil-rich Kazakhstan despite backslide on democracy |lang= en |publisher= Taiwan News |author= Gearan, Anne |date= 2006-09-26}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20210604012709/https://www.taiwannews.com.tw/en/news/228948 |date= 2021-06-04}}&lt;/ref&gt;

Президент болғанынан кейін Тоқаев Қазақстанның стратегиялық одақтастарымен, соның ішінде Америка Құрама Штаттарымен, бар дипломатиялық қатынастарды жалғастыра берді. 2020 жылғы 2 ақпанда ол [[Астана|Нұр-Сұлтан]]да [[АҚШ Мемлекеттік хатшысы]] [[Майк Помпео]]мен кездесті, келіссөздер барысында екі ел арасындағы қатынастарды жақсартудың және сауда, инвестиция, IT-технология, демократиялық құндылықтарды күшейтудің және терроризмге қарсы күрестің маңызы айтылды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://akipress.com/news:634027:President_Tokayev_holds_talks_with_U_S__Secretary_of_State_Michael_Pompeo/ |title= President Tokayev holds talks with U.S. Secretary of State Michael Pompeo |lang= en |publisher= akipress |date= 2020-02-03 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20210602214345/https://akipress.com/news:634027:President_Tokayev_holds_talks_with_U_S__Secretary_of_State_Michael_Pompeo/ |date= 2021-06-02}}&lt;/ref&gt; Кейбір аналитиктердің ойынша, Помпеоның Қазақстанға сапары Қытайдың елдегі ықпалына қарсы жасалған еді, өйткені Помпео бұдан бұрын [[Шыңжаңдағы қайта тәрбиелеу лагерлері|Шыңжаңдағы лагерьлер]]дің құрбаны болған этникалық [[Қытай қазақтары|қазақ]] отбасыларымен кездесіп, Тоқаевты этникалық [[ұйғырлар]] мен қазақтарды қудалауы үшін Қытайға қысым көрсетуге шақырды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.voanews.com/south-central-asia/pompeo-central-asia-seeks-counter-china |title= Pompeo, in Central Asia, Seeks to Counter China |lang= en |publisher= [[Америка дауысы]] |author= Imamova, Navbahor |date= 2020-02-03 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt;

== Саяси көзқарасы ==
Тоқаевты жергілікті және халықаралық биліктегі тәжірибесі бар «ұстамды [[Консерватизм|консерватор]]» деп сипаттайды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.polemics-magazine.com/int/kazakh-elections-eastern-front |title= Explaining the Results of the Kazakh Elections: Not so Quiet on the Eastern Front? |lang= en |publisher= Polemics Magazine |author= Krikorian, Lena |date= 2019-07-15 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20210828212031/https://www.polemics-magazine.com/int/kazakh-elections-eastern-front |date= 2021-08-28}}&lt;/ref&gt; Сонда да [[The Wall Street Journal]]ға берген сұхбатында Тоқаев өзін «реформашы» қылып сипаттады да, саяси реформасыз экономикалық реформалар болмайды деген.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.wsj.com/articles/kazakhstans-newly-elected-leader-calls-himself-a-reformer-11560452047 |title= Kazakhstan’s Newly Elected Leader Calls Himself a ‘Reformer’ |lang= en |publisher= Polemics [[The Wall Street Journal]] |author= Simmons, Ann M. |date= 2019-06-13 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220107012207/https://www.wsj.com/articles/kazakhstans-newly-elected-leader-calls-himself-a-reformer-11560452047 |date= 2022-01-07}}&lt;/ref&gt;

[[The Diplomat]] басылымының жазуынша, Тоқаевтың саяси капиталы Назарбаевтың қолдауынан асып түспеді, бұл оған бизнес-элитадан, мемлекеттік қызметшілерден және саяси институттардан қолдау мен сенім алуға мүмкіндік берді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://thediplomat.com/2020/03/democracy-the-Tokayev-way/ |title= Democracy, the Tokayev Way |lang= en |publisher= [[The Diplomat]] |author= Ниязбеков, Нұрсейіт |date= 2020-03-03 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220204120839/https://thediplomat.com/2020/03/democracy-the-Tokayev-way/ |date= 2022-01-07}}&lt;/ref&gt; Осы себепті Тоқаев «Назарбаевтың саяси тумасы»&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.euractiv.com/section/central-asia/news/Tokayev-triumphs-in-kazakh-elections-amid-tensions/ |title= Tokayev triumphs in Kazakh elections amid tensions |lang= en |publisher= euractiv |author= Michalopoulos, Sarantis |date= 2019-06-10 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20210828201103/https://www.euractiv.com/section/central-asia/news/Tokayev-triumphs-in-kazakh-elections-amid-tensions/ |date= 2021-08-28}}&lt;/ref&gt; деп сипатталды және оның қарсыластары мен сыншылары оны «жиһаз» ({{lang-ru|мебель}}) деп атады, бұл келемеждік терминді алғаш рет 2019 жылы қуғындағы қазақстандық кәсіпкер [[Мұхтар Қабылұлы Әблязов|Мұхтар Әблязов]] ойлап тапқан еді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://newtimes.kz/vlast/88273-ne-zhelaete-pochistit-mebel-posle-starykh-khozyaev-chto-pishut-prezidentu-kazakhstana-v-ego-svezhesozdannom-akkaunte-instagram |title= «Не желаете почистить мебель после старых хозяев?»: Что пишут президенту Казахстана в его свежесозданном аккаунте Instagram |lang= ru |publisher= newtimes.kz |author= Мостовая, Екатерина |date= 2019-04-02 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20210828201103/https://newtimes.kz/vlast/88273-ne-zhelaete-pochistit-mebel-posle-starykh-khozyaev-chto-pishut-prezidentu-kazakhstana-v-ego-svezhesozdannom-akkaunte-instagram |date= 2021-08-28}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://belsat.eu/ru/news/duumvirat-ajsultangejt-protesty-i-liberalizatsiya-itogi-goda-prezidentstva-tokaeva/ |title= Дуумвират, Айсултангейт, протесты и либерализация. Итоги года президентства Токаева |lang= ru |publisher= belsat.eu |author= Винявский, Игорь |date= 2020-03-19 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20210828201054/https://belsat.eu/ru/news/duumvirat-ajsultangejt-protesty-i-liberalizatsiya-itogi-goda-prezidentstva-tokaeva/ |date= 2021-08-28}}&lt;/ref&gt;

=== Сыбайлас жемқорлық ===
Тоқаев [[сыбайлас жемқорлық]]қа қатысты өзінің көзқарасын сипаттап, оны «ұлттық қауіпсіздікке тікелей залал» деп атады да, сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестегі [[әкім]]дердің ірі жауапкершілігін айтып кетті.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/events/akorda_news/meetings_and_sittings/kazakstan-prezidenti-kasym-zhomart-tokaevtyn-toragalygymen-sybailas-zhemkorlykka-karsy-is-kimyl-maseleleri-zhoninde-kenes-otti |title= Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың төрағалығымен сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл мәселелері жөнінде кеңес өтті |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2019-05-20 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20210604215609/https://www.akorda.kz/kz/events/akorda_news/meetings_and_sittings/kazakstan-prezidenti-kasym-zhomart-tokaevtyn-toragalygymen-sybailas-zhemkorlykka-karsy-is-kimyl-maseleleri-zhoninde-kenes-otti |date= 2021-06-04}}&lt;/ref&gt; 2019 жылғы 28 қарашада мекемедегі жоғары лауазымды тұлғалар сыбайлас жемқорлыққа кінәлі деп танылса, мүше болған министр мен әкімдерді отставкаға кетуге міндеттейтін заң жобасы бекітілді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/tokaev-podpisal-zakon-otvetstvennosti-ministrov-korruptsiyu-385185/ |title= Токаев подписал закон об ответственности министров за коррупцию подчиненных |lang= ru |publisher= tengrinews |date= 2019-11-28 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt;

=== Орыс тілі ===
Президент ретінде Тоқаев қазақстандық жұртшылықты [[қазақ тілі]]н үйренуге шақырып, оны «әрбір қазақстандықтың міндеті» деп атады.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://vlast.kz/novosti/43213-ucit-kazahskij-azyk-prizval-kazahstancev-tokaev.html |title= Учить казахский язык призвал казахстанцев Токаев |lang= ru |publisher= vlast.kz |date= 2021-01-04 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt; Сонымен қатар, ол қазақ тілінің рөлін күшейту [[орыс тілі]]не нұқсан келтірмеу керек деп есептей отырып, бұл мәселені дұрыс қарастырмаған жағдайда «түзетілмейтін зардаптар» бола алатынын айтты да, [[Украина]]дағы ұлтаралық қақтығыстарды атап кетті.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://eurasia.expert/tokaev-poyasnil-kak-sleduet-reshat-yazykovoy-vopros-v-kazakhstane/ |title= Токаев пояснил, как следует решать языковой вопрос в Казахстане |lang= ru |publisher= eurasiaexpert |date= 2020-06-25 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt; 2023 жылғы 13 қазанда Қасым-Жомарт Тоқаев [[Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы|ТМД]] елдері арасындағы қатынаста орыс тілінің «ерекше рөлі» туралы айтқан.&lt;ref name=&quot;oristili&quot;&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/32642676.html |title= Тоқаев орыс тілін қолдау жөніндегі халықаралық ұйым жобасын мақұлдады |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2023-10-18 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt;

[[Ресей президенті]]нің баспасөз қызметінің мәліметінше Тоқаев «орыс тілін дамыту үшін халықаралық ұйым құрылуын ұсынды». Қазақстан президентінің ресми сайты бұл жайлы хабарлаған жоқ.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/32070138.html |title= Путин &quot;Тоқаев орыс тілін дамыту үшін халықаралық ұйым құруды ұсынды&quot; дейді. Ақорда бұл жайлы хабарламады |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2020-06-25 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt; 2023 жылғы 18 қазанда Тоқаев бұл халықаралық ұйым жобасын мақұлдады да, бұл шешімді «тарихи шешім» деді.&lt;ref name=&quot;oristili&quot; /&gt; 2024 жылғы 20 қарашада [[Қазақстан Парламентінің Мәжілісі|Мәжіліс]] бұл ұйымның құрылуы жайлы шартты қолдап дауыс берді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/33209190.html |title= Мәжіліс &quot;орыс тілі жөніндегі ұйым құру туралы&quot; шартты қолдап дауыс берді |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2024-11-20 |accessdate= 2024-11-23}}&lt;/ref&gt;

== Өз өмірі ==
{{Толық мақала|Қасым-Жомарт Тоқаев отбасы}}
Қасым-Жомарт Тоқаев бұрын [[Надежда Давыдовна Тоқаева]]ға (1957 жылы туған) үйленген болатын, қазір олар ажырасқан. Олардың жалғыз ұлы — Тимур Кемел (туғанында Тоқаев; 1984 жылы туған), кәсіпкер.

Тоқаев — [[Көптілділік|полиглот]], қазақша, орысша, ағылшынша, қытайша және французша сөйлейді&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://sputnik.kz/20200517/Poliglot-diplomat-prezident-Qasym-Zhomart-Toqaev-13989339.html |title= Полиглот, дипломат және президент: Қасым-Жомарт Тоқаев 67 жасқа толды |lang= kk |publisher= SPUTNIK |date= 2020-05-17 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt; және Қазақстанның [[үстел теннисі]] федерациясының 13 жыл бойғы президенті болған.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/president/president |title= Қазақстан Республикасының Президенті |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt;

Тоқаев өз туған күнін тойламайтынын айтқан. Бұл президент отбасында туған күн тойлау дәстүрінің болмауына байланысты қалыптасқан.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://sputnik.kz/20210517/Tuan-knn-toylaandy-natpaydy-Toaev-68-zhasa-toldy-17069660.html |title= Туған күнін тойлағанды ұнатпайды: Тоқаев 68 жасқа толды |lang= kk |publisher= SPUTNIK |date= 2021-05-17 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt;

Швейцариялық Public Eye ұйымының мәліметі бойынша, 2010 жылдары Тоқаевтың ұлы Тимур мұнай және металл өндіру саласында бизнеске ие болған.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://rus.azattyq.org/a/review-tokayevs-assets-and-kazakhstan-distancing-from-russia/32049040.html |title=  «Подпольный бизнес» Токаева и «опасность втягивания Казахстана в войну» |lang= ru |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2022-09-24 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220924193849/https://rus.azattyq.org/a/review-tokayevs-assets-and-kazakhstan-distancing-from-russia/32049040.html |date= 2022-09-24}}&lt;/ref&gt; 2021 жылғы желтоқсанда [[Алексей Анатольевич Навальный|Алексей Навальный]]дың командасы Ресейдің жылжымайтын мүлік тізіліміне зерттеу жүргізгенде Тоқаев туыстарының ресейлік мүлкі туралы деректердің Росреестрден жойылғанын анықтады.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.svoboda.org/a/iz-rosreestra-ischezli-dannye-o-sotrudnikah-fsb-iz-dela-navaljnogo/31590668.html |title= Из Росреестра исчезли данные о сотрудниках ФСБ из &quot;дела Навального&quot; |lang= ru |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2021-12-02 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20211206131551/https://www.svoboda.org/a/iz-rosreestra-ischezli-dannye-o-sotrudnikah-fsb-iz-dela-navaljnogo/31590668.html |date= 2021-12-06}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://rus.azattyq.org/a/31590800.html |title= Сведения об элитной недвижимости родных Токаева в Москве засекречены — команда Навального |lang= ru |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2021-12-02 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20211205220706/https://rus.azattyq.org/a/31590800.html |date= 2021-12-05}}&lt;/ref&gt;

== Кітаптары ==
* «Организация Объединенных Наций: полвека служения миру» (1995), 
* «Внешняя политика Казахстана в условиях глобализации» (2000), 
* «Дипломатия Республики Казахстан» (2001)
* «Слово об отце» (2005), 
* «Свет и тень» (2007), 
* «Он делает историю» (2010).

== Марапаттары ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|-
! Мемлекеті
! Жылы
! Марапаты
! Дереккөзі
|-
| {{байрақ|Қазақстан}}
| 1996
| [[Парасат ордені]]
| &lt;ref&gt;{{Cite web|url= http://kazakhstan.news-city.info/docs/sistemsk/dok_oedyli.htm |title= Указ Президента Республики Казахстан от 9.12.1996}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20170201142605/http://kazakhstan.news-city.info/docs/sistemsk/dok_oedyli.htm |date= 2017-02-01}}&lt;/ref&gt;
|-
| {{байрақ|Қазақстан}}
| 1998
| [[Астана медалі]]
|
|-
| {{байрақ|Қазақстан}}
| 2001
| [[Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 10 жыл медалі]]
|
|-
| {{байрақ|ТМД}}
| 2003
| «Достық ағашы» медал (ПАА)
| &lt;ref&gt;{{Cite web|url= http://pravo.levonevsky.org/bazaby/org505/basic/text0128.htm |title= Постановление Совета Межпарламентской Ассамблеи государств-участников Содружества Независимых Государств от 14 ноября 2003 г. № 47 &quot;О награждении медалью «Древо дружбы» |lang= ru}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20190325084616/http://pravo.levonevsky.org/bazaby/org505/basic/text0128.htm |date= 2019-03-25}}&lt;/ref&gt;
|-
| {{байрақ|Қазақстан}}
| 2004
| [[Назарбаев ордені]]
| &lt;ref&gt;{{Cite web|url= http://www.nomad.su/?a=19-200412160521 |title= Награды ко Дню независимости |lang= ru |publisher= nomad.su |date= 2004-12-14 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20190327091441/http://nomad.su/?a=19-200412160521 |date= 2019-03-27}}&lt;/ref&gt;
|-
| {{байрақ|Ресей}}
| 2004
| [[Достық ордені (Ресей)|Достық ордені]]
| &lt;ref&gt;{{Cite web|url= http://kremlin.ru/acts/bank/21743 |title= Указ Президента Российской Федерации от 12 декабря 2004 года № 1552 «О награждении орденом Дружбы граждан Республики Казахстан» |lang= ru |publisher= [[Ресей президенті]]нің ресми сайты |date= 2004-12-12}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20190530193208/http://kremlin.ru/acts/bank/21743 |date= 2019-05-30}}&lt;/ref&gt;
|-
| {{байрақ|Қазақстан}}
| 2005
| [[Қазақстан Конституциясына 10 жыл медалі]]
|
|-
| {{байрақ|Қазақстан}}
| 2006
| [[Қазақстан Республикасының парламентіне 10 жыл медалі|Қазақстан Парламентіне 10 жыл медалі]]
|
|-
| {{байрақ|Қазақстан}}
| 2008
| [[Астанаға 10 жыл медалі]]
|
|-
| {{байрақ|ТМД}}
| 2007
| [[Достастық ордені]] (ПАА)
| &lt;ref&gt;{{Cite web|url= http://www.zoneby.net/legal/n11docs/zk11766i.htm |title= Постановление Совета МПА СНГ 13.05.2007 №19 |lang= ru}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20120105073906/http://www.zoneby.net/legal/n11docs/zk11766i.htm |date= 2012-01-05}}&lt;/ref&gt;
|-
| {{байрақ|Украина}}
| 2008
| 3-дәрежелі [[Кінәз Ярослав Мудрый ордені]]
| &lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.president.gov.ua/documents/1542008-7193 |title= Указ Президента Украины от 25 февраля 2008 года № 154 «О награждении государственными наградами Украины граждан Республики Казахстан» |lang= ru}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20190327090142/https://www.president.gov.ua/documents/1542008-7193 |date= 2019-03-27}}&lt;/ref&gt;
|-
| {{байрақ|Қазақстан}}
| 2011
| [[Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 20 жыл медалі]]
|
|-
| {{байрақ|ТМД}}
| 2011
| Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығының грамотасы
| &lt;ref&gt;{{Cite web|url= http://www.cis.minsk.by/reestr/ru/index.html#reestr/view/text?doc=3154 |title= Протокольное решение Совета глав государств СНГ «О награждении Грамотой Содружества Независимых Государств» (Принято в г. Душанбе 3 сентября 2011 года) |lang= ru |date= 2011-09-03}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20190414084324/http://cis.minsk.by/reestr/ru/index.html#reestr/view/text?doc=3154 |date= 2019-04-14}}&lt;/ref&gt;
|-
| {{байрақ|Қазақстан}}
| 2014
| [[Отан ордені]]
|
|-
| {{байрақ|Ресей}}
| 2014
| «[[Ресей Федерация Кеңесі|Федерация Кеңесі]]. 20 жыл» медалі
|
|-
| {{байрақ|Қазақстан}}
| 2015
| [[Қазақстан Конституциясына 20 жыл медалі]]
|
|-
| {{байрақ|Қазақстан}}
| 2016
| [[Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 25 жыл медалі]]
|
|-
| {{байрақ|Сербия}}
| 2016
| 1-дәрежелі [[Серб туы ордені]]
| &lt;ref&gt;{{Cite web|url= http://www.blic.rs/vesti/politika/nikolic-odlikovao-kazahstanskog-politicara/yfq48zr |title= Nikolić odlikovao kazahstanskog političara |lang= sr |publisher= [[Блиц (газет)|Блиц]] |date= 2016-12-01}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20190325092538/https://www.blic.rs/vesti/politika/nikolic-odlikovao-kazahstanskog-politicara/yfq48zr |date= 2019-03-25}}&lt;/ref&gt;
|-
| {{байрақ|ТМД}}
| 2017
| «ТМД ПАА. 25 жыл» медалі
| &lt;ref&gt;{{Cite web|url= http://old.iacis.ru/upload/iblock/b32/inform.pdf |title= Постановление Совета Межпарламентской Ассамблеи государств — участников Содружества Независимых Государств от 27 марта 2017 года № 17 &quot;О награждении медалью «МПА СНГ. 25 лет» |lang= ru |date= 2017-03-27}}&lt;/ref&gt;
|-
| {{байрақ|Ресей}}
| 2017
| [[Құрмет ордені (Ресей)|Құрмет ордені]]
| &lt;ref&gt;{{Cite web|url= http://publication.pravo.gov.ru/Document/View/0001201703020004?index=0&amp;rangeSize=1 |title= Указ Президента Российской Федерации от 1 марта 2017 года № 93 «О награждении государственными наградами Российской Федерации» |lang= ru}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20190327092552/http://publication.pravo.gov.ru/Document/View/0001201703020004?index=0&amp;rangeSize=1 |date= 2019-03-27}}&lt;/ref&gt;
|-
| {{байрақ|Қазақстан}}
| 2018
| [[Астанаға 20 жыл медалі]]
| 
|-
| {{байрақ|Қазақстан}}
| 2019
| [[Алтын Қыран ордені|Қазақстан Президентіне арналған дәрежелі Алтын Қыран ордені]]
| 
|-
| {{байрақ|Қазақстан}}
| 2021
| [[Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 30 жыл медалі]]
|
|-
| {{байрақ|Түрікменстан}}
| 2021
| [[Түрікменстан Президенті «Битараплык» ордені]]
| &lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://turkmenportal.com/blog/40779/prezident-kazahstana-nagrazhden-ordenom-turkmenistana-bitaraplyk |title= Президент Казахстана награждён Орденом Туркменистана «Битараплык» |lang= ru}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20211025225547/https://turkmenportal.com/blog/40779/prezident-kazahstana-nagrazhden-ordenom-turkmenistana-bitaraplyk |date= 2021-10-25}}&lt;/ref&gt;
|-
| {{flagicon image|Flag of Tatarstan.svg|border}} [[Татарстан]]
| 2022
| «Дуслык» ордені
| &lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/prezident-tatarstana-nagradil-tokaeva-461691/ |title= Президент Татарстана наградил Токаева |lang=ru}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220211113311/https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/prezident-tatarstana-nagradil-tokaeva-461691/ |date= 2022-02-11}}&lt;/ref&gt;
|-
| {{байрақ|Ресей}}
| 2022
| [[Александр Невский ордені (Ресей)|Александр Невский ордені]]
| Бас тартты&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.svoboda.org/a/prezident-kazahstana-otkazalsya-prinyatj-orden-za-sotrudnichestvo-s-rossiey/31903893.html |title= Пресс-служба президента Казахстана заявила о его отказе принять орден за сотрудничество с Россией |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2022-06-18 |accessdate= 2022-06-18}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220618081718/https://www.svoboda.org/a/prezident-kazahstana-otkazalsya-prinyatj-orden-za-sotrudnichestvo-s-rossiey/31903893.html |date= 2022-06-18}}&lt;/ref&gt;
|-
| {{байрақ|Қырғызстан}}
| 2022
| 1-дәрежелі [[Манас ордені]]
| Бас тартты&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://knews.kg/2022/06/18/prezident-kazahstana-otkazalsya-ot-kyrgyzskogo-ordena-manas-tokaev-reshil-ne-prinimat-nagrady/ |title= Президент Казахстана отказался от кыргызского ордена «Манас». Токаев решил не принимать награды |lang= ru}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220727100146/https://knews.kg/2022/06/18/prezident-kazahstana-otkazalsya-ot-kyrgyzskogo-ordena-manas-tokaev-reshil-ne-prinimat-nagrady/ |date= 2022-07-27}}&lt;/ref&gt;
|-
| {{байрақ|Түрікменстан}}
| 2024
| «Мақтымқұлы Фрағидің 300 жылдығына» медалі
| &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.parahat.info/edict/2934 |title=О награждении юбилейной медалью Туркменистана «Magtymguly Pyragynyň 300 ýyllygyna» Президента Республики Казахстан Токаева Касым-Жомарта Кемелевича |language=ru |work=parahat.info |date=2024-10-11 |accessdate=2025-02-12}}&lt;/ref&gt;
|-
| {{байрақ|Қазақстан}}
| 
| Нәзір Төреқұл атындағы медаль
| 
|-
| {{байрақ|Ресей}}
| 
| А.М. Горчаковтың естелік медалі
| 
|}

== Құрметті атақтары ==
* Дүниежүзілік гуманитарлық және жаратылыстану ғылымдары академиясының толық мүшесі, [[Мюнхен қауіпсіздік конференциясы]]ның «Даналар кеңесінің» мүшесі
* {{iw|Шэньчжэнь университеті|Шэньчжэнь университетінің|en|Shenzhen University}} құрметті профессоры (Қытай)
* [[Ресей СІМ Дипломатиялық академиясы]]ның құрметті профессоры және құрметті докторы, сенімді кеңесінің мүшесі
* Қазақстан Халықаралық қатынастар кеңесінің құрметті президенті
* Женева Дипломатия және халықаралық қатынастар мектебінің құрметті деканы
* [[Женева университеті]] «Академикус» грамотасының иегері
* С.Н. Рерих атындағы естелік медалінің иегері.

== Тағы қараңыз ==
* [[Қасым-Жомарт Тоқаев үкіметі]] — 1999–2002 жылдары қызметте болған, Тоқаев басқарған Министрлер Кабинеті.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер|3}}

{{Қазақстан басшылары (1917 жылдан бастап)}}
{{ТМД елдерінің басшылары}}
{{Қазақстан үкіметі басшылары}}
{{Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының VI шақырылым депутаттары}}
{{DEFAULTSORT:Тоқаев, Қасым-Жомарт Кемелұлы}}
[[Санат:Қасым-Жомарт Тоқаев| ]]
[[Санат:Саясаттану ғылымының докторлары]]
[[Санат:Қазақстан сыртқы істер министрлері]]
[[Санат:Қазақстан мемлекеттік хатшылары]]
[[Санат:КСРО дипломаттары]]
[[Санат:БҰҰ лауазымды тұлғалары]]
[[Санат:Қазақстан дипломаттары]]
[[Санат:Қазақстан премьер-министрлері]]
[[Санат:Қазақстан мемлекет қайраткерлері]]
[[Санат:Қазақстан саясаткерлері]]
[[Санат:Қазақстан Парламенті Сенатының депутаттары]]
[[Санат:Мәскеу мемлекеттік халықаралық қатынастар институты түлектері]]
[[Санат:РФ СІМ Дипломатиялық академиясы түлектері]]
[[Санат:Біріккен Ұлттар Ұйымының лауазымды адамдары]]
[[Санат:ТМД грамотасының иегерлері]]
[[Санат:Қазіргі мемлекет басшылары]]
[[Санат:Қазақстан президенттері]]
[[Санат:Қазақстан президенттігіне үміткерлер (2019)]]
[[Санат:Қазақстан президенттігіне үміткерлер (2022)]]</text>
      <sha1>6fur7yhcmx19guua0nh4fkvr38mrtry</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484313</id>
      <parentid>3484312</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T18:53:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Casserium</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>биылғы суреті</comment>
      <origin>3484313</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="161557" sha1="pwhx5qsmrxyhz8rtv63wutahb1f37v6" xml:space="preserve">{{Dablink|«Тоқаев» сұранысы осы жерге бағыттайды; әкесі үшін [[Кемел Тоқаев]] мақаласын көріңіз}}
{{Мемлекеттік қайраткер
| түс = елбасы
| Қазақша есімі        = Қасым-Жомарт Тоқаев
| Шынайы есімі         = 
| Суреті               = Kassym-Jomart Tokayev in January 2025 (cropped).jpg
| Атауы                = Тоқаев, 2025 жыл

| Титулы               = [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстанның 2-Президенті]]
| Ту                   = Flag of the President of Kazakhstan.svg
| Ту2                  = Symbol of the President of Kazakhstan.png
| Басқара бастады      = 12 маусым 2019 жылдан бастап &lt;br&gt;&lt;small&gt;({{м.а.}} 20 наурыз — 12 маусым 2019)&lt;/small&gt;
| Басқаруын аяқтады    = 
| Премьер              = [[Асқар Ұзақбайұлы Мамин|Асқар Мамин]]&lt;br&gt;[[Әлихан Асханұлы Смайылов|Әлихан Смайылов]]&lt;br&gt;[[Роман Васильевич Скляр|Роман Скляр]] ({{м.а.}})&lt;br&gt;[[Олжас Абайұлы Бектенов|Олжас Бектенов]]
| Ізашары              = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]

| Титулы_2             = [[Қазақстан халқы ассамблеясы]]ның төрағасы
| Ту_2                 = Emblem of Assembly of People of Kazakhstan.svg
| Ту2_2                = Flag of Kazakhstan.svg
| Басқара бастады_2    = 28 сәуір 2021 жылдан бастап
| Басқаруын аяқтады_2  = 
| Ізашары_2            = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]
| Ізбасары_2           = 

| Титулы_3             = [[Қазақстан Қауіпсіздік кеңесі]]нің төрағасы
| Ту_3                 = Emblem of Kazakhstan (1992-2014).svg
| Ту2_3                = Flag of Kazakhstan.svg
| Басқара бастады_3    = 5 қаңтар 2022 жылдан бастап
| Басқаруын аяқтады_3  = 
| Ізашары_3            = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]
| Ізбасары_3           = 

| Титулы_4             = [[Аманат (партия)|Аманат]] партиясының төрағасы
| Ту_4                 = Logo of the Amanat political party.svg
| Ту2_4                = Flag of Kazakhstan.svg
| Басқара бастады_4    = 28 қаңтар
| Басқаруын аяқтады_4  = 26 сәуір 2022&lt;br&gt;{{small|(1 наурыз 2022 жылға дейін ''Нұр Отан'' деп аталған)}}
| Ізашары_4            = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]
| Ізбасары_4           = [[Ерлан Жақанұлы Қошанов|Ерлан Қошанов]]

| Титулы_5             = [[ТМД мемлекет басшыларының кеңесі|ТМД мемлекет басшылары кеңесі]]нің 22-төрағасы
| Ту_5                 = Flag of the CIS.svg
| Ту2_5                = Emblem of CIS.svg
| Басқара бастады_5    = 1 қаңтар
| Басқаруын аяқтады_5  = 31 желтоқсан 2022
| Ізашары_5            = [[Александр Григорьевич Лукашенко|Александр Лукашенко]]
| Ізбасары_5           = [[Садыр Нұрғожаұлы Жапаров|Садыр Жапаров]]

| Титулы_6             = [[Қазақстан Парламентінің Сенаты|Қазақстан Парламенті Сенаты]]ның 4 және 6-[[Қазақстан Парламенті Сенатының төрағалары|Төрағасы]]
| Ту_6                 = Flag of Kazakhstan.svg
| Ту2_6                = Emblem of Kazakhstan (1992-2014).svg
| Басқара бастады_6    = 16 қазан 2013
| Басқаруын аяқтады_6  = 20 наурыз 2019
| Ізашары_6            = [[Қайрат Әбдіразақұлы Мәми|Қайрат Мәми]]
| Ізбасары_6           = [[Дариға Нұрсұлтанқызы Назарбаева|Дариға Назарбаева]]

| Басқара бастады_7    = 11 қаңтар 2007
| Басқаруын аяқтады_7  = 15 сәуір 2011
| Ізашары_7            = [[Нұртай Әбіқайұлы Әбіқаев|Нұртай Әбіқаев]] 
| Ізбасары_7           = [[Қайрат Әбдіразақұлы Мәми|Қайрат Мәми]]

| Титулы_8             = [[Біріккен Ұлттар Ұйымының бас хатшысы|БҰҰ бас хатшысы]]ның орынбасары
| Ту_8                 = Flag of the United Nations.svg
| Ту2_8                = UN emblem blue.svg
| Басқара бастады_8    = 12 наурыз 2011
| Басқаруын аяқтады_8  = 16 қазан 2013
| Ізашары_8            = [[Сергей Александрович Орджоникидзе|Сергей Орджоникидзе]]
| Ізбасары_8           = [[Михаэль Мёллер]]

| Титулы_9             = [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлері|Қазақстанның 3 және 5-Сыртқы істер министрі]]
| Ту_9                 = Flag of Kazakhstan.svg
| Ту2_9                = Emblem of Kazakhstan (1992-2014).svg
| Басқара бастады_9    = 29 қаңтар 2002
| Басқаруын аяқтады_9  = 11 қаңтар 2007
| Ізашары_9            = [[Ерлан Әбілфайызұлы Ыдырысов|Ерлан Ыдырысов]]
| Ізбасары_9           = [[Марат Мұханбетқазыұлы Тәжин|Марат Тәжин]]

| Басқара бастады_10    = қазан 1994
| Басқаруын аяқтады_10  = 12 қазан 1999
| Ізашары_10            = [[Қанат Бекмырзаұлы Саудабаев|Қанат Саудабаев]]
| Ізбасары_10           = [[Ерлан Әбілфайызұлы Ыдырысов|Ерлан Ыдырысов]]

| Титулы_11             = [[Қазақстан премьер-министрі|Қазақстанның 4-Премьер-министрі]]
| Ту_11                 = Flag of Kazakhstan.svg
| Ту2_11                = Emblem of Kazakhstan (1992-2014).svg
| Басқара бастады_11    = 12 қазан 1999
| Басқаруын аяқтады_11  = 28 қаңтар 2002
| Ізашары_11            = [[Нұрлан Өтепұлы Балғымбаев|Нұрлан Балғымбаев]]
| Ізбасары_11           = [[Иманғали Нұрғалиұлы Тасмағамбетов|Иманғали Тасмағамбетов]]

| Туған күні           = 17.05.1953
| Туған жері           = {{туғанжері|Алматы|Алматыда}}, [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]
| Азаматтығы           = {{байрақ|КСРО}} → {{байрақ|Қазақстан}}
| Қызмет еткен жылдары = 2019 жылдан бері
| Атағы                = [[Сурет:Kazakhstan-Army-OF-10-01 (horizantal).svg|70px]] &lt;br&gt;[[Қазақстан Республикасының Президенті|Жоғарғы Бас Қолбасшы]]
| Әскер түрі           = [[Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері]]
| Қайтыс болған күні   = 
| Қайтыс болған жері   = 
| Жерленді             = 
| Діні                 = [[ислам]]
| Әкесі                = [[Кемел Тоқаев]]
| Анасы                = Тұрар Шабарбаева
| Жұбайы               = {{Marriage|[[Надежда Давыдовна Тоқаева|Надежда Тоқаева]]||2020|reason=divorced}}
| Балалары             = '''ұлы''' Тимур Кемел&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.nur.kz/politics/kazakhstan/1830100-stalo-izvestno-kakuu-familiu-nosit-syn-tokaeva/ |title= Стало известно, какую фамилию носит сын Токаева |lang= ru |work= nur.kz |date= 2019-12-03 |accessdate= 2024-10-18}}&lt;/ref&gt;&lt;br&gt;(1984 туған)&lt;!--Манира Тоқаеваның бар болғанын еш ресми дереккөз растамаған.--&gt;
| Династия             = [[Қасым-Жомарт Тоқаев отбасы|Тоқаевтар отбасы]]
| Партиясы             = '''[[Партиясыз]]''' (1991–1999; 2022–)&lt;br&gt;[[Аманат (партия)|Аманат]] (1999–2022)
| Білімі               = 1) [[Мәскеу мемлекеттік халықаралық қатынастар институты]] &lt;br&gt;2) [[Ресей СІМ Дипломатиялық академиясы]]
| Ғылыми дәрежесі      = 1) [[Ғылым кандидаты|Тарих ғылымдарының кандидаты]]&lt;br&gt;2) Саясаттану ғылымдарының докторы
| Қолтаңбасы           = Tokayev signature.svg
| Commons              = Kassym-Jomart Tokayev
| Марапаттары          = 
{{Қатар
  |'''Қазақстандық марапаттары'''
}}
{{Қатар
  |{{Алтын Қыран ордені}}
}}
{{Қатар
  |{{Отан ордені}}
  |{{Назарбаев ордені}}
  |{{Парасат ордені}}
  |{{Астана медалі}}
}}
{{Қатар
  |{{ҚР тәуелсіздігіне 10 жыл медалі}}
  |{{ҚР Конституциясына 10 жыл}}
  |{{ҚР парламентіне 10 жыл медалі}}
  |{{Астанаға 10 жыл медалі}}
}}
{{Қатар
  |{{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}}
  |{{ҚР тәуелсіздігіне 25 жыл медалі}}
  |{{Астанаға 20 жыл медалі}}
  |{{ҚР тәуелсіздігіне 30 жыл медалі}}
}}
{{Қатар
  |{{ҚР Конституциясына 20 жыл}}
  |{{ҚР Конституциясына 25 жыл}}
}}
{{Қатар
  |'''Шетелдік марапаттары'''
}}
{{Қатар
  |{{III дәрежелі кінәз Ярослав Мудрый ордені}}
  |{{I дәрежелі Серб туы ордені}}
}}
{{Қатар
  |{{Құрмет ордені (Ресей)}}
  |{{Достық ордені (Ресей)}}
  |{{Битараплык ордені}}
  |{{Достық ордені (Татарстан)}}
}}
{{Қатар
  |{{Достастық ордені}}
}}
| Сайты            = [http://www.akorda.kz Президенттің ресми сайты]
}}
'''Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев''' ([[17 мамыр]] [[1953 жыл]], [[Алматы]]) — [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|кеңестік]] және [[қазақстан]]дық саясаткер, дипломат, 2019 жылғы маусымнан бері қызметтегі [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстанның екінші Президенті]].

Тоқаев, оған қоса, — [[Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері|Қазақстан Қарулы Күштері]]нің Жоғарғы Бас Қолбасшысы, [[Қазақстан Қауіпсіздік кеңесі|Қауіпсіздік кеңесі]]нің төрағасы (2022 жылдан бастап) және 2021 жылғы сәуірден бері [[Қазақстан халқы ассамблеясы]]ның төрағасы. 

Қасым-Жомарт Тоқаев [[Аманат (партия)|Аманат]] партиясының көшбасшысы (2022), екі мерзім [[Қазақстан Парламентінің Сенаты|Сенат]] [[Қазақстан Парламенті Сенатының төрағалары|төрағасы]] (2013–2019, 2007–2011), [[Біріккен Ұлттар Ұйымының бас хатшысы|БҰҰ Бас хатшысы]]ның орынбасары (2011–2013), екі мәрте [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі|Қазақстан Сыртқы істер министрі]] (2002–2007, 1994–1999) және бір кезде [[Қазақстан премьер-министрі]] (1999–2002) қызметін атқарды.

Елде тұрақтылық сақталды да, саяси өзгеріс орын алды және жаңа [[реформа]]лар жүрді, алайда оған қарамастан Тоқаевтың басшылығы шетелдік және жергілікті ақпарат көздерінен кейде [[Адам құқығы|адам құқық]]тарын бұзған және [[Авторитаризм|авторитарлық]] болып келеді деген сыни пікір көреді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.hrw.org/news/2021/11/25/eu-serious-about-human-rights-kazakhstan |title= Is EU serious about human rights in Kazakhstan? |lang= en |publisher= [[Human Rights Watch]] |author= Rittmann, Mihra және  Dam, Philippe |date= 2021-11-25 |accessdate= 2024-02-10}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20211229053854/https://www.hrw.org/news/2021/11/25/eu-serious-about-human-rights-kazakhstan }}&lt;/ref&gt; 2022 жылғы [[Credit Suisse]] құпия деректерінің жариялғаны [[Қасым-Жомарт Тоқаев отбасы|Тоқаевтар отбасы]]ның кем дегенде 1998 жылдан бері оффшорлық активтерінің күрделі желісін басқарып жатқанын белгілі қылды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.occrp.org/en/suisse-secrets/the-offshore-secrets-of-kazakhstans-president-tokayev |title= The Offshore Secrets of Kazakhstan’s President Tokayev |lang= en |publisher= OCCRP |accessdate= 2024-02-10}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220220194907/https://www.occrp.org/en/suisse-secrets/the-offshore-secrets-of-kazakhstans-president-Tokayev }}&lt;/ref&gt;

== Ерте жылдары ==
Қасым-Жомарт Тоқаев 1953 жылғы 17 мамырда [[Алматы]] қаласында дүниеге келген. 

Әкесі [[Кемел Тоқаев|Кемел Тоқайұлы Тоқаев]] (1923–1986) — [[Ұлы Отан соғысы]]ның ардагері, қазақ жазушысы. 20 жасында [[Киев]]ті азат ету кезінде бір рота автоматшылар командирі болатын. Соғыстан кейін тұңғыш қазақстандық [[Детективтік әдебиет|детектив жанрындағы]] жазушы ретінде қалыптасты. Ұзақ жылдар бойы [[Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі]]нің «Жаршысы» журналында редактор болды. Анасы Тұрар Шабарбаева (1931–2000) [[Қазақ халықаралық қатынастар және әлем тілдері университеті|Алматы шет тілдері педагогикалық институты]]нда жұмыс істеген.&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://sputniknews.kz/infographics/20190320/9633946/qasym-jomart-toqaev-qyzyqty-derekter.html | title = Қасым-Жомарт Тоқаевтың руы кім – президент туралы қызықты деректер |lang= kk | publisher = sputniknews.kz | date = 2019-03-20 | accessdate = 2022-11-01}}&lt;/ref&gt; Отбасында бір ұл және екі қыз Қарлыға (1956) және Қарлығаш (1960).{{Citation needed}}

Қасым-Жомарт Тоқаевтың атын ата-анасы Қасым Болтаев (Тоқаев) есімді ағасының құрметіне қойған. Қасым Қызыл әскер құрамында соғысқа аттанып, Ржев шайқасында қаза болды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://baq.kz/tokaev-68-akesi-esimin-agasynyn-kurmetine-koygan-zhirinovskiymen-bir-mektepte-okygan_251570/ |title= Тоқаев – 68. Әкесі есімін ағасының құрметіне қойған, Жириновскиймен бір мектепте оқыған |lang= kk |publisher= BAQ.kz |author= Төлеуов, Бек |date= 2021-05-17 |accessdate= 2024-02-10}}&lt;/ref&gt; Соғыстан кейін Кемел Тоқаевқа [[Тың игеру]] бағдарламасына қосқан үлесі үшін медаль берілді.

Балалық шағының бір бөлігін Қасым-Жомарт Тоқаев қазіргі [[Жетісу облысы]]ның [[Қаратал ауданы]]ндағы [[Кәлпе]] ауылында өткізеді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://tengrinews.kz/article/ulitsa-tokaeva-aul-detstva-novogo-prezidenta-1097/ | title = Улица Токаева. Аул детства нового Президента |lang= ru | publisher = tengrinews.kz | date = 2019-03-23 | accessdate = 2022-11-01}}&lt;/ref&gt; 1970 жылы [[Алматы]] қаласындағы Ілияс Есенберлин атындағы №25 мектепті аяқтайды. Мектеп француз тілін тереңдетіп оқытады. 

1975 жылы Мәскеу мемлекеттік халықаралық қатынастар институтын «Халықаралық қатынастар» мамандығы бойынша аяқтады. Сыртқы істер министрлігінің жолдамасымен [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|Кеңес Одағы]]ның [[Қытай|Қытай Халық Республикасы]]ндағы елшілігінде диплом алдындағы тағылымдамадан өтеді, кейін Кеңес Одағының [[Сингапур|Сингапур Республикасы]]ндағы елшілігіне жұмысқа жолданады. 1979 жылы КСРО Сыртқы істер министрлігінің аппаратына оралды.

1983–1984 жылдар аралығында Бейжің тілтану институтында тағылымдамадан өтті. 1984–1985 жылдар аралығында КСРО Сыртқы істер министрлігінде қызмет атқарып, кейіннен Кеңес Одағының Қытай Халық Республикасындағы елшілігіне жіберілді. Онда 1991 жылға дейін екінші хатшы, бірінші хатшы және кеңесші лауазымдарында қызмет атқарды. 1989 жылы КСРО Бас хатшысы [[Михаил Сергеевич Горбачёв|Михаил Горбачёв]] Қытайға жасаған сапары кезінде [[Дэн Сяопин|Дэн Сяопинмен]] болған келессөздерде аудармашы болды.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Биография Касым-Жомарта Токаева, избранного президентом Казахстана|url=https://www.kp.ru/daily/27473/4680423/|accessdate=2024 жылғы 9 наурыз}}&lt;/ref&gt;

1992 жылы [[Ресей СІМ Дипломатиялық академиясы|Ресей Сыртқы істер министрлігінің Дипломатиялық академиясы]]н тәмамдады.&lt;ref name=&quot;vedomosti&quot;&gt;{{cite web | url = https://www.vedomosti.ru/politics/articles/2019/03/20/796922-chto-izvestno-o-novom-prezidente | title = Что известно о новом президенте Казахстана Касыме-Жомарте Токаеве | publisher = vedomosti.ru | date = 2020-03-19 | accessdate= 2022-10-27}}&lt;/ref&gt;

1998 жылы тарих ғылымдарының кандидаты ретінде «Қазақстанның сыртқы саясатындағы Азия-Тынық мұхит елдірі» тақырыбында кандидаттық диссертациясын қорғады. Ал 2001 жылы саяси ғылымдар докторы ретінде «Жаңа жаһандық тәртіп заманында Қазақстан Республикасының сыртқы саясаты» тақырыбында докторлық диссертациясын қорғады.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Токаев, Касым-Жомарт Кемелулы. Биография Президента Казахстана. Энциклопедия ТАСС|url=https://tass.ru/encyclopedia/person/tokaev-kasym-zhomart-kemeluly}}&lt;/ref&gt;

== Саяси қызметі ==
=== Сыртқы істер министрінің орынбасары (1992–1994) ===
1992 жылғы наурызда Қасым-Жомарт Тоқаев [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі|Қазақстан Сыртқы істер министрі]]нің орынбасары болып тағайындалды.

1993 жылы ол Қазақстан Сыртқы істер министрінің бірінші орынбасары ретінде қызмет атқарды. 

=== Сыртқы істер министрі (1994–1999) ===
1994 жылғы 13 қазанда Тоқаев [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлері|Қазақстанның Сыртқы істер министрі]] болып тағайындалды.

1999 жылы наурыз-қазан аралығында Нұрлан Балғымбаев басқарған Үкіметте премьер-министрдің орынбасары. 

=== Қазақстан премьер-министрі (1999–2002) ===
{{Толық мақала|Қасым-Жомарт Тоқаев үкіметі}}
[[Сурет:Vladimir Putin with Kasymzhomart Tokayev-1.jpg|нобай|солға|Премьер-министр Тоқаев (сол жақта) пен [[Ресей Федерациясы Үкіметінің Төрағасы|Ресей премьер-министрі]] [[Владимир Владимирович Путин|Владимир Путин]], 19 қаңтар 2000]]
1999 жылғы наурызда Тоқаев Қазақстан премьер-министрінің орынбасары болып тағайындалды. 

1999 жылғы қазанда ол, [[Қазақстан Республикасының Парламенті|Парламент]]тің қолдауымен және Президент жарлығымен [[Қазақстан премьер-министрі]] болып сайланды. Премьерлігі тұсында елдің ЖІӨ өсімі 2001 жылы 13.5% өссе, инфляция 11.2% азайды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.zakon.kz/4968885-kak-premer-ministr-tokaev-vytaskival.html | title = Как премьер-министр Токаев вытаскивал экономику из кризиса |lang= ru | publisher = zakon.kz | date = 2019-05-07 | accessdate = 2022-11-01}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220122205925/https://www.zakon.kz/4968885-kak-premer-ministr-tokaev-vytaskival.html }}&lt;/ref&gt;

2001 жылғы 20 қарашада Хабар тікелей эфирінде, Тоқаев президент Нұрсұлтан Назарбаевты егер өзі «интригант» деп атаған бірнеше мемлекеттік шенеунікті жұмыстан босатпаса, премьер-министр қызметінен кетемін деп мәлімдеме жасады. Аталған «кәсіби емес» шенеуніктер қатарында премьер орынбасары [[Ораз Әлиұлы Жандосов|Ораз Жандосов]], [[Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі|Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі]] [[Әлихан Мұхамедияұлы Бәйменов|Әлихан Бәйменов]], [[Павлодар облысы]]ның әкімі [[Ғалымжан Баділжанұлы Жақиянов|Ғалымжан Жақиянов]] және Қорғаныс министрінің орынбасары [[Жаннат Жұрғалиқызы Ертілесова|Жаннат Ертілесова]] болды. Оларды Тоқаев атқарушы билікті орталықсыздандырғысы келеді және [[демократизация]]ға кедергі жасап жатыр деген айыптар тақты.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://ria.ru/20011120/18755.html | title = Премьер-министр Казахстана предлагает президенту страны освободить от должности ряд членов правительства, угрожая в противном случае уйти в отставку |lang= ru | publisher = РИА Новости | date = 2001-11-20 | accessdate = 2022-11-01}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220122220205/https://ria.ru/20011120/18755.html }}&lt;/ref&gt; Тоқаевтың сөзінен кейін Назарбаев үкіметтің 6 мүшесін, соның ішінде Жандосов, Жақиянов және Ертілесованы қызметтерінен босатты.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.nytimes.com/2001/11/23/world/world-briefing-asia-kazakhstan-president-fires-reform-advocates.html |title= World Briefing {{!}} Asia: Kazakhstan: President Fires Reform Advocates |lang= en |publisher= [[The New York Times]] |author= Brauer, Birgit | date = 2001-11-23 | accessdate = 2022-11-01}} {{wayback|url= https://web.archive.org/web/20220122211355/https://www.nytimes.com/2001/11/23/world/world-briefing-asia-kazakhstan-president-fires-reform-advocates.html }}&lt;/ref&gt;

=== Мемлекеттік хатшы (2002–2007) ===
[[Сурет:Official Visit Nursultan A. Nazarbayev (01911330) (49857796318).jpg|нобай|солға|Тоқаев (сол жақтан бірінші отырған) және [[Қазақстан президенті]] [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] (үшінші), 9 қыркүйек 2004, [[Вена]], [[Аустрия]]]]
Сыртқы істер министрі ретінде Тоқаев жаһандық ядролық қару-жарақты таратпау үдерісіне белсенді атсалысты. 1995 және 2005 жылдары ол [[Нью-Йорк]]тағы Ядролық қаруды таратпау туралы шартқа шолу конференцияларына қатысты. 1996 жылы ол Нью-Йоркта Ядролық сынақтарға жаппай тыйым салу туралы шартқа және 2005 жылы [[Семей]]де [[Орталық Азия ядросыз аймағы]] шартына қол қойды.

Тоқаев [[Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы]]ның және [[Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы]]ның Сыртқы істер министрлері Кеңесінің төрағасы болып сайланған және [[Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас Ассамблеясы|Біріккен Ұлттар Ұйымы Бас Ассамблеясы]]ның 10 сессиясына қатысқан.

=== Сенат төрағасы (2007–2011) ===
[[Сурет:Secretary Kerry, Russian Foreign Minister Lavrov Meet with UN Special Envoy Brahimi (9757147883).jpg|нобай|оңға|Қасым-Жомарт Тоқаев, [[Сергей Викторович Лавров|Сергей Лавров]] пен [[Джон Керри]], 13 қыркүйек 2013]]
2007 жылғы қаңтарда Тоқаев [[Қазақстан Парламенті Сенатының төрағалары|Қазақстан Парламенті Сенатының төрағасы]] болып сайланды. 

2008 жылы Сенат төрағасы ретінде, ол [[ЕҚЫҰ Парламенттік ассамблеясы]]ның вице-президенті болып сайланды. Ол бұл қызметте 15 сәуір 2011 жылға дейін болды.

=== БҰҰ Бас хатшысының орынбасары ===
[[Сурет:Kassym-Jomart Tokayev.jpg|нобай|солға|Тоқаевтың [[БҰҰ Еуропалық экономикалық комиссиясы]] алдында сөз сөйлеуі, 1 қазан 2012]]
2011 жылғы наурызда Қасым-Жомарт Тоқаев [[Біріккен Ұлттар Ұйымының бас хатшысы|БҰҰ Бас хатшысы]]ның орынбасары, БҰҰ [[Женева]]дағы бөлімшесінің Бас директоры, сондай-ақ Қарусыздану жөніндегі конференцияда БҰҰ Бас хатшысының жеке өкілі болып тағайындалды. Сонымен қатар ол Қарусыздану жөніндегі конференцияның Бас хатшысы лауазымын атқарды.

Тоқаевтың [[саясаттану]] ғылымдарының докторантурасы бар. Ол — тоғыз кітаптың және халықаралық қатынастар туралы біршама мақаланың авторы. Ресейлік биографиялық институт оған «2018 жылғы Жыл адамы» атағын берді. 

=== Сенат төрағасы (2013–2019) ===
2013 жылғы 16 қазанда ол [[Қазақстан Парламенті Сенатының төрағалары|Қазақстан Сенатының төрағасы]] болып қайта сайланды, Тоқаевтың кандидатурасына сенаторлар бір ауыздан дауыс берді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://forbes.kz//process/kasyimjomart_tokaev_edinoglasno_izbran_spikerom_senata_pk/|title=Касымжомарт Токаев единогласно избран спикером сената PК|lang=ru|publisher=[[Forbes]]|date=2013-10-16|accessdate=2024-02-11}}&lt;/ref&gt;

[[Қазақстандағы жер наразылық шаралары|2016 жылғы жер мәселесі жайлы наразылық шаралары]] кезінде Тоқаев елдегі жер мәселесін шешу сын көзімен қарау керек деді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://forbes.kz//process/resources/tokaev_stoit_kriticheski_podoyti_k_voprosu_ob_arende_zemli/|title=Токаев: Стоит критически подойти к вопросу об аренде земли|lang=ru|publisher=[[Forbes]]|date=2016-04-29|accessdate=2024-02-11}}&lt;/ref&gt;

== Президенттігі (2019–) ==
{{Толық мақала|Қасым-Жомарт Тоқаевтың президенттігі}}
{{Толық мақала|Қасым-Жомарт Тоқаевтың жасаған халықаралық сапарларының тізімі}}

2019 жылғы 19 наурызда Қазақстан президенті [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев]] өкілеттігін өз еркімен тоқтататынын мәлімдеді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://informburo.kz/kaz/nazarbaev-otstavkaa-kett-.html |title= Назарбаев өкілеттігін тоқтату туралы шешім қабылдады. Халыққа үндеуінің толық мәтіні |lang= kk |publisher= infomburo |date= 2019-03-19 |accessdate= 2024-02-13}}&lt;/ref&gt; Конституция бойынша бұл жағдайда Президент міндетін [[Қазақстан Парламенті Сенатының төрағалары|Сенат төрағасы]] атқарады.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/official_documents/constitution |title= Қазақстан Республикасының Конституциясы |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |accessdate= 2024-02-13}}&lt;/ref&gt; 20 наурызда Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан президенті міндетін атқарушысы ретінде ант қабылдады.&lt;ref name=&quot;antberdi&quot;&gt;{{Cite web|url= https://sputnik.kz/20190612/toqaev-ulyqtau-10514471.html |title= Қазақстан тарихындағы екінші президент ант беріп, ресми түрде қызметіне кірісті |lang= kk |publisher= [[SPUTNIK]] |date= 2019-06-12 |accessdate= 2024-02-13}}&lt;/ref&gt; Инаугурациясының аяқталғаннан кейін [[Астана]] қаласының атауын Назарбаевтың құрметіне Нұр-Сұлтан болып өзгертуді ұсынды. Парламент сол күні қаланың жаңа атауын бекітті.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://regnum.ru/news/2594661.html |title= Новый глава Казахстана предложил переименовать Астану в Нурсултан |lang= ru |publisher= регнум |date= 2019-03-21 |accessdate= 2024-02-13}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20190321164437/https://regnum.ru/news/2594661.html |date= 2019-03-21}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://egemen.kz/article/185935-elorda-endi-nur-sultan-dep-atalady |title= Елорда енді Нұр-Сұлтан деп аталады |lang= kk |publisher= [[Егемен Қазақстан]] |date= 2019-03-21 |accessdate= 2024-02-13}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://khabar.kz/kk/syuzhetter/item/111284-asym-zhomart-to-aev-aza-stan-khal-yna-ant-berdi |title= Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан халқына ант берді |lang= kk |publisher= [[Хабар (телеарна)|Хабар]] |accessdate= 2024-02-13}}&lt;/ref&gt; 23 сәуір күні Нұр Отан партиясы Қасым-Жомарт Тоқаевты кезектен тыс президент сайлауына үміткер ретінде ұсынды. Президент сайлауы сол жылғы 9 маусымда өтті. [[Қазақстандағы президент сайлауы (2019)|Президент сайлауы]]нда жалпы дауыстың 70,96% жинады.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/kazakhstan-world-press-freedom-day-tokayev/30589787.html |title= Тоқаев билігі кезіндегі баспасөз еркіндігінің ахуалы |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2020-05-03 |accessdate= 2024-02-13}}&lt;/ref&gt; 12 маусымда жаңа сайланған Президент ретінде ант беріп, ресми түрде қызметке кіріседі. Иннаугурация [[Астана|Нұр-Сұлтан]]ның [[Тәуелсіздік сарайы (Астана)|Тәуелсіздік сарайы]]нда өтті.&lt;ref name=&quot;antberdi&quot; /&gt;

2021 жылғы сәуірден бастап [[Қазақстан халқы ассамблеясы]]ның төрағасы, ал 2022 жылғы қаңтардан бастап [[Қазақстан Қауіпсіздік кеңесі]]нің төрағасы болды. Осы уақытта Нұр Отан партиясының төрағасы ретінде сайланып, сәуір айында партиядан шығатынын мәлімдеді. Алғашқы кезеңде бірнеше әлеуметтік-экономикалық реформалар жасалды, соның қатарында мұғалімдердің еңбекақысын көтеру, әлеуметтік жағынан осал отбасылырының несиелерін кешіру, өлім жазасына тиым салу, жергілікті өзін өзі басқаруды күшейту, саяси партиялар мен сайлау туралы заңдарға өзгерістер енгізілді. 

[[2022 жылғы Қазақстандағы наразылық шаралары|2022 жылғы қаңтарда Қазақстанда жаппай қарсылық митингтері]] өтті. Ақтау мен Жаңаөзен қалаларында жергілікті халық газдың екі есе өсуіне наразылық білдірді. Кейін минингті қолдау Қазақстанның басқа қалаларында да басталды. Асқар Мамин басқарған үкімет оставкаға жіберілді. Жаңа үкіметтің премьер-министрі ретінде Әлихан Смайылов тағайындалды.  

Қаңтар оқиғасынан кейін Қасым-Жомарт Тоқаев жаңа өзгерістер және трансформация туралы хабарлады. Наурыз айында Қазақстан халқына жасаған жолдауында елдің саяси жүйесін модернизациялау мен демократизациялау мақсатында Конституцияға өзгерістер енгізуді ұсынды. Сәуір айында Конституцияға өзгерістер енгізу туралы жалпыхалықтық Референдум өткізуді ұсынды. [[Қазақстандағы референдум (2022)|Референдум]]ға қатысқан азаматтардың 77,18% өзгерістерді қолдады. 8 маусым күніаталған өзгерістер өз күшіне енді. Бұл өзгерістер супер президенттік басқару жүйесін мықты парламенті бар президенттік жүйеге өзгеруге ықпал етуі тиіс.    

2022 жылғы 1 қыркүйекте Қазақстан халқына жолдауында алғашқы 5 жылдық президенттік мерзімінің 2024 жылы аяқталатынына қарамастан кезектен тыс президент сайлауын өткізу ұсынды. Сонымен қатар сайлаудан кейін президент өкілеттілік меозімін 5 жылдан 7 жылға ұзарту туралы және бір ғана мерзімге сайлану туралы ұсыныс енгізетінін хабарлады. 2 қыркүйек күні [[Жаңа Қазақстан]] деп аталатын депутаттық топ Конституцияда президент өкілеттігін сайлауға дейін өзгертіп, бір ғана мерзіммен шектеу туралы ұсыныс жасады. 13 қыркүйек күні Конституциялық кеңес ұсынылған өзгерістерді бекітті. 16 қыркүйек күні Қазақстан Парламенті Конституцияға өзгерістерді енгізу туралы заң қабылдады.    

2022 жылғы 21 қыркүйекте Қасым-Жомарт Тоқаев [[Қазақстандағы президент сайлауы (2022)|кезектен тыс президент сайлауы]]н 2022 жылғы 22 қараша күніөткізу туралы жарлыққа қол қойды. 

6 қазанда Қасым-Жомарт Тоқаев халықтық коалиция (құрамында [[Аманат (партия)|Аманат]], [[Ақ жол демократиялық партиясы|Ақ жол]] және [[Қазақстан халық партиясы]] кіретін) атынан президенттік сайлауға үміткер ретінде ұсынылды. 

[[Қазақстандағы президент сайлауы (2022)|20 қарашада өткен президент сайлауы]]нда 81,31% дауыс жинады. 26 қараша күні жаңа сайланған президент ретінде қызметке кірісті.  

=== 2019 ===
[[Сурет:Kassym-Jomart Tokayev and Vladimir Putin (2019-04-03) 05.jpg|нобай|оңға|Қасым-Жомарт Тоқаев (оң жақта) пен [[Ресей президенті]] [[Владимир Владимирович Путин|Владимир Путин]], 3 сәуір 2019]]
2019 жылғы маусымда болған, [[Арыс трагедиясы]] деп аталып кеткен [[Арыс]] қаласындағы жарылыс сериясынан кейін Тоқаев қылмыстық іс қозғап, [[Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі|Ішкі істер]] және [[Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі|Қорғаныс министрлік]]теріне ықтимал жарылыстардың алдын алуын тапсырды да, кінәлілер жауапқа тартылады деп уәде берді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://egemen.kz/article/203062-qasym-zhomart-toqaev-arystaghy-oqighagha-baylanysty-turkistan-oblysyna-barady |title= Қасым-Жомарт Тоқаев Арыстағы оқиғаға байланысты Түркістан облысына барады |lang= kk |publisher= [[Егемен Қазақстан]] |date= 2019-06-24 |accessdate= 2024-02-20}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;evakuasya&quot;&gt;{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/events/astana_kazakhstan/astana_other_events/kasym-zhomart-tokaev-arys-kalasyndagy-evakuaciyalyk-punktke-bardy |title= Қасым-Жомарт Тоқаев Арыс қаласындағы эвакуациялық пунктке барды |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2019-06-25 |accessdate= 2024-02-20}}&lt;/ref&gt; 25 маусымда ол қаланың эвакуациялық пунктіне барып, жергілікті халықпен кездесті.&lt;ref name=&quot;evakuasya&quot; /&gt;

Тоқаев өзінің президент ретіндегі халыққа арналған тұңғыш жолдауын 2019 жылғы 2 қыркүйекте берген. Жолдауында ол қоғамның және қауіпсіздіктің дамуына, жергілікті бизнестерді қолдауға және елдегі экономикалық дамудың орнауына біраз назар аударды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/addresses/addresses_of_president/memleket-basshysy-kasym-zhomart-tokaevtyn-kazakstan-halkyna-zholdauy |title= Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың Қазақстан халқына Жолдауы |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2019-09-02 |accessdate= 2024-02-20}}&lt;/ref&gt;

2019 жылғы қазанда [[Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі|Қорғаныс]], [[Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі|Ішкі істер]] және [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі|Сыртқы істер]] министрлерін қоспағанда, министрлікке әлеуетті үміткерлердің барлығы тағайындалмас бұрын [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Назарбаев]]тың мақұлдауын алуы қажет екені белгілі болды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.usnews.com/news/world/articles/2019-10-21/kazakhstans-nazarbayev-to-confirm-ministers-governors-decree |title= Kazakhstan's Nazarbayev to Confirm Ministers, Governors: Decree |lang= en |publisher= US News |date= 2019-10-21 |accessdate= 2024-02-20}}&lt;/ref&gt;

Сол жылғы [[Bek Air ұшақ апаты (2019)|Bek Air ұшақ апаты]]нан кейін Тоқаев 2019 жылғы 28 желтоқсанды [[Ұлттық аза тұту]] күні қылып жариялап, кінәлілердің барлығы заң бойынша жазаланады деп уәде берді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.inform.kz/en/article/3598991 |title= President Tokayev declares December 28 a National Day of Mourning |lang= en |publisher= kazinform |date= 2019-12-27}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220317113924/https://www.inform.kz/en/president-Tokayev-declares-december-28-a-national-day-of-mourning_a3598991}}&lt;/ref&gt;

=== 2020 ===
2020 жылғы ақпанда орын алған [[Масанчи ауылындағы қақтығыс|Масанчи ауылындағы ұлтаралық қақтығыс]]тан кейін Тоқаев [[Қордай ауданы]] әкімін, [[Жамбыл облысы]] әкімінің орынбасарын және облыс пен аудан полиция басшыларын қызметінен босатты.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://kz.kursiv.media/kk/2020-02-10/masanshy-okigasy-4-sheneunik-kyzmetinen-bosatylady/ |title=«Масаншы оқиғасы»: 4 шенеунік қызметінен босатылады |lang= kk |publisher= КУРСИВ |date= 2020-02-10 |accessdate= 2024-02-20}}&lt;/ref&gt; [[Қазақтар]] мен [[дүнгендер]] арасында болған ұлтаралық қақтығысты ол «екі қылмыстық топ» арасында болған қақтығыс әкеп соқты деді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.reuters.com/article/us-kazakhstan-president-violence-idUSKBN20O1SU |title= Kazakh President says smuggler gangs behind deadly ethnic clashes |lang= en |publisher= [[Reuters]] |author= Әуезов, Жолдас және Potter, Mark |date= 2020-03-01 |accessdate= 2024-02-20}}&lt;/ref&gt;

Informburo агенттігіне берген сұхбатында Тоқаев [[Мұхтар Еркінұлы Жәкішев|Мұхтар Жәкішев]]тің жағдайы жайлы сөйледі: «Бұл мәселе тек соттың құзыретіне жатады. Мен, әрине, Жәкішевтің денсаулығына байланысты шартты түрде мерзімінен бұрын босату туралы бірнеше рет өтініш жасағанын білемін. Сот отырысы 3 наурызда өтеді. Оның шешімін күтейік, оның әділ жасалатынына күмәнім жоқ».&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://informburo.kz/interview/kasym-zhomart-tokaev-vse-nacionalnosti-prozhivayushchie-v-kazahstane-po-suti-yavlyayutsya-edinoy-naciey.html |title= Касым-Жомарт Токаев: Все национальности, проживающие в Казахстане, по сути являются единой нацией |lang= ru |publisher= informburo |date= 2020-02-29 |accessdate= 2024-02-20}}&lt;/ref&gt; 2020 жылғы 3 наурызда [[Семей]] қалалық соты Жәкішевті шартты түрде мерзімінен бұрын босату туралы өтінішті қанағаттандырды. Ол 2009 жылдан бері 14 жыл түрмеде отырған еді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/kazakhstan-semey-mukhtar-zhakishev-released-from-prison/30496687.html |title= Мұхтар Жәкішев бостандыққа шықты. Түрме алдындағы кездесу |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= Ақаева, Хадиша |date= 2020-03-19 |accessdate= 2024-02-20}}&lt;/ref&gt; 

2020 жылғы 2 мамырда Назарбаевтың қызы [[Дариға Нұрсұлтанқызы Назарбаева|Дариға Назарбаева]] Тоқаев жарлығымен [[Қазақстан Парламентінің Сенаты|Сенат]]тан және [[Қазақстан Парламенті Сенатының төрағалары|Сенат төрағасы]] лауазымынан босатылған еді.&lt;ref name=&quot;darigasenat&quot;&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/kazakhstan-nazarbayeva-and-tokayev/30593732.html |title= Дариға Назарбаеваның орнынан кетуінің астары неде? |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= Панниер, Брюс |date= 2020-05-05 |accessdate= 2024-02-20}}&lt;/ref&gt; Осы шешімнің себебі жайлы біраз теория пайда болған; біреулер оны Тоқаев саяси ықпалының көбеюімен байланыстырса, басқалар ол биліктегі элита арасындағы қақтығыстан шыққан дейді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.dw.com/ru/%D0%BF%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D1%82-%D0%BA%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B0-%D1%81%D0%BD%D1%8F%D0%BB-%D0%B4%D0%BE%D1%87%D1%8C-%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B5%D0%B2%D0%B0-%D1%81-%D0%BF%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0-%D1%81%D0%BF%D0%B8%D0%BA%D0%B5%D1%80%D0%B0-%D1%81%D0%B5%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B0/a-53309602 |title= Токаев указом снял дочь Назарбаева с поста спикера сената |lang= ru |publisher= [[Неміс толқыны]] |author= Гункель, Елена |date= 2020-05-02 |accessdate= 2024-02-20}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;darigasenat&quot; /&gt;

1 қыркүйекте берген Халыққа жолдауында Тоқаев жоспарланған жеті реформа жайлы сөйледі. Оған қоса ол Қазақстанның әлеуметтік жүйесін оңтайландыру, өнімділікті арттыру және жасыл экономиканы құру, бизнес жағдайын теңестіру, білімге көбірек инвестиция салу және басқаруды қадағалау туралы айтты.&lt;ref name=&quot;joldaw2020&quot;&gt;{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/addresses/addresses_of_president/memleket-basshysy-kasym-zhomart-tokaevtyn-kazakstan-halkyna-zholdauy-2020-zhylgy-1-kyrkuiek |title= Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың Қазақстан халқына Жолдауы. 2020 жылғы 1 қыркүйек |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2020-09-01 |accessdate= 2024-02-20}}&lt;/ref&gt;

=== 2021 ===
[[Сурет:Istanbul hosts 8th Summit of Cooperation Council of Turkic-Speaking States (2).jpg|нобай|оңға|[[Түркі Мемлекеттерінің Ұйымы|Түркі Мемлекеттер Ұйымы]]ның 8-саммиті, 12 қараша 2021, [[Ыстанбұл]]]]
2020 жылғы күзде Тоқаев [[Қазақстандағы парламент сайлауы (2021)|2021 жылғы парламент сайлауы]] өтетін күнді бекітті. Президент сөзінше, «[[Қазақстан Республикасының Орталық сайлау комиссиясы|Орталық сайлау комиссиясы]] мен [[Қазақстан Республикасының Бас прокуратурасы|Бас прокуратура]] сайлаудың заңдылығын, ашықтығын және әділдігін сақтау үшін тұрақты бақылау жүргізіп отырады».&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://qazaqstan.tv/news/132613/ |title= Мәжіліс сайлауы 2021 жылғы қаңтарда өтеді — Президент Жарлығы |lang= kk |publisher= [[Qazaqstan (телеарна)|Qazaqstan]] |date= 2020-10-21 |accessdate= 2024-02-20}}&lt;/ref&gt; Сайлау күні Тоқаев [[Бірінші Асқар Мамин үкіметі|үкімет]]тің заңға сәйкес қызметінен босатылатынын және [[Қазақстан премьер-министрі|премьер-министр]] мен [[Қазақстан Республикасының Үкіметі|кабинет мүшелері]]н тағайындау мәселесінде [[Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 7-сайланым депутаттары|жаңадан сайланған депутаттар]]мен және партия жетекшілерімен кеңесетінін айтты.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://astanatimes.com/2021/01/president-Tokayev-casts-vote-at-kazakh-parliamentary-election/ |title= President Tokayev Casts Vote at Kazakh Parliamentary Election |lang= en |publisher= [[The Astana Times]] |author= Сатыбалдина, Әсел |date= 2021-01-10 |accessdate= 2024-02-20}}&lt;/ref&gt; Сайлау нәтижесінде биліктегі [[Аманат (партия)|Нұр Отан]] партиясы қайта көпшілік партиясы болды да,&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/31046031.html |title= &quot;Қоғаммен санаспай жасақталды&quot;. Мәжілістің жаңа құрамына сарапшылар не дейді? |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= Мамашұлы, Асылхан |date= 2021-01-14 |accessdate= 2024-02-20}}&lt;/ref&gt; [[Асқар Ұзақбайұлы Мамин|Асқар Мамин]] премьер-министр болып [[Екінші Асқар Мамин үкіметі|қайта сайланды]].&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://baq.kz/askar-mamin-prem-er-ministr-bolyp-kayta-saylandy_241896/ |title= Асқар Мамин Премьер-министр болып қайта сайланды |lang= kk |publisher= BAQ.kz |author= Құрмаш, Аягөз |date= 2021-01-15 |accessdate= 2024-02-20}}&lt;/ref&gt; [[Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымы]]ның (ЕҚЫҰ) сарапшылары «сайлау еш бәсекесіз өтті» және «[[Қазақстан саяси партиялары|саяси партия]]ның барлығы да биліктегі партияның жобаларын қолдай береді, сайлаушылардың таңдайтын еш саяси альтернативасы жоқ» деген.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://thediplomat.com/2021/01/nur-otan-tops-kazakh-parliamentary-election-that-lacked-genuine-competition/ |title= Nur Otan Tops Kazakh Parliamentary Election That ‘Lacked Genuine Competition’ |lang= en |publisher= The Diplomat |author= Putz, Catherine |date= 2021-01-11 |accessdate= 2024-02-20}}&lt;/ref&gt;

2021 жылғы 28 сәуірде Назарбаев [[Қазақстан халқы ассамблеясы]]ның (ҚХА) төрағасы қызметінен кетті. Оның ізбасары президент Тоқаев болды, оның төрағалыққа үміткерлігін ҚХА мүшелерінің көпшілігі қолдады. Тоқаев Назарбаевты «тарихи еңбегі» үшін Ассамблеяның Құрметті Төрағасы қылды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://assembly.kz/news/elbasy-kha-rmetti-t-ra-asy-boldy/ |title= Елбасы ҚХА құрметті төрағасы болды |lang= kk |publisher= [[Қазақстан халқы ассамблеясы]]ның ресми сайты |date= 2021-04-28 |accessdate= 2024-02-20}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220823084324/https://assembly.kz/news/elbasy-kha-rmetti-t-ra-asy-boldy/ |date= 2022-08-23}}&lt;/ref&gt;

2021 жылғы 23 қарашада Назарбаевтың баспасөз хатшысы [[Айдос Ыдырысұлы Үкібай|Айдос Үкібай]] Назарбаевтың [[Аманат (партия)|Нұр Отан]] жетекшісі лауазымының Тоқаевқа беретінін жариялады.

=== 2022 ===
[[Сурет:Ilham Aliyev has met with President of the Republic of Kazakhstan Kassym-Jomart Tokayev in Astana 01.jpg|нобай|солға|[[Әзербайжан президенті]] [[Ильхам Хейдарұлы Әлиев|Ильхам Әлиев]] (сол жақта) және Қасым-Жомарт Тоқаев]]
[[2022 жылғы Қазақстандағы наразылық шаралары|2022 жылғы қаңтарда орын алған ірі наразылық шаралары]]нан кейін Тоқаев [[Асқар Ұзақбайұлы Мамин|Асқар Мамин]] мен [[Екінші Асқар Мамин үкіметі|оның үкіметі]]н қызметінен босатты.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://khabar.kz/kk/news/sayasat/item/137774-askar-mamin-kyzmetinen-bosatyldy |title= Асқар Мамин қызметінен босатылды |lang= kk |publisher= [[Хабар (телеарна)|Хабар]] |date= 2022-01-05 |accessdate= 2024-02-20}}&lt;/ref&gt; Бастапқыда наразылық акцияларының жұртшылықты тыныштандыруға тырысып, Тоқаев жаңа реформаларын жариялауды жоспарлаған&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://iz.ru/1274103/2022-01-07/tokaev-poobeshchal-predlozhit-plan-reform-na-fone-besporiadkov-v-kazakhstane |title= Токаев пообещал предложить план реформ на фоне беспорядков в Казахстане |lang= ru |publisher= Известия |author= Запара, Екатерина |date= 2022-01-07 |accessdate= 2024-02-20}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220120214836/https://iz.ru/1274103/2022-01-07/tokaev-poobeshchal-predlozhit-plan-reform-na-fone-besporiadkov-v-kazakhstane }}&lt;/ref&gt; және сұйытылған табиғи газ, дизель отыны және бензин, сондай-ақ әлеуметтік маңызы бар өзге де тауарлар бағаларын бақылауды енгізген еді,&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://babel.ua/ru/news/74928-prezident-kazahstana-otpravil-pravitelstvo-v-otstavku-i-vvel-gosudarstvennoe-regulirovanie-cen-na-szhizhennyy-gaz-dizel-i-benzin |title= Президент Казахстана отправил правительство в отставку и ввел государственное регулирование цен на сжиженный газ, дизель и бензин |lang= ru |publisher= babel.ua |author= Кадакова, Екатерина |date= 2022-01-05 |accessdate= 2024-02-20}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220120214836/https://babel.ua/ru/news/74928-prezident-kazahstana-otpravil-pravitelstvo-v-otstavku-i-vvel-gosudarstvennoe-regulirovanie-cen-na-szhizhennyy-gaz-dizel-i-benzin }}&lt;/ref&gt; алайда наразылық шараларының жалғаса бергенінен Тоқаев армияға наразылық білдірушілерге қарсы күш қолдануды және «ескертусіз оқ атуды» бұйырды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/31644186.html |title= Тоқаев ескертусіз оқ атуға бұйрық берді. Елдегі 7 қаңтардағы ахуал |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2022-01-07 |accessdate= 2024-02-20}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220107172154/https://www.azattyq.org/a/31644186.html |date= 2022-01-07}}&lt;/ref&gt; 11 қаңтарда Тоқаев [[Әлихан Асханұлы Смайылов|Әлихан Смайылов]]ты премьер-министр қылып тағайындады.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://kaz.tengrinews.kz/kazakhstan_news/alihan-smayyilov-premer-ministr-kyizmetne-tagayyindaldyi-332116/ |title= Әлихан Смайылов премьер-министр қызметіне тағайындалды |lang= kk |publisher= tengrinews |date= 2022-01-11 |accessdate= 2024-02-20}}&lt;/ref&gt;

2022 жылғы 16 наурызда Тоқаев конституциялық реформалардың бекітілуін және президент өкілеттіктерінің азаюын ұсынды. Оның сөзінше, елдің «суперпрезиденттік республика» жүйесінен «күші бар парламентті президенттік республикаға» көшкені жөн. 26 сәуірде ол [[Аманат (партия)|Аманат]] партиясынан шықты. [[Қазақстандағы референдум (2022)|5 маусымда өткен референдум]] нәтижесінде президентке президенттігі кезінде партия құрамында болуына тыйым салынды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://kz.kursiv.media/kk/2022-04-19/prezidentti-andaj-kilettigi-zhojylady/ |title= Президенттің қандай өкілеттігі жойылады? |lang= kk |publisher= КУРСИВ |author= Әділбеков, Ақжігіт |date= 2022-04-19 |accessdate= 2024-02-20}}&lt;/ref&gt;

Қасым-Жомарт Тоқаев [[Қазақстандағы президент сайлауы (2022)|2022 жылғы 20 қарашада өткен кезектен тыс президент сайлауы]]нда жалпы дауыстың 81,31% жинап, жеңіске жетті. 2022 жылғы 26 қарашада оның екінші ұлықтау рәсімі өтті. 

=== 2023 ===
Тоқаев қызметке кіріскеннен кейін [[Қазақстандағы Сенат сайлауы (2023)|2023 жылғы қаңтарда Сенат сайлауы]]ның өтетінін жариялап, бұл сайлауды «саяси жаңғыру үдерісін жоспарлы түрде жалғастырудың» бір бөлігі ретінде көретінін атап өтті де, сайлау қорытындысы бойынша «сенаттың депутаттық корпусының бір бөлігі бәсекелестік және ашықтық қағидаттары негізінде жаңарады» деді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://kaz.nur.kz/politics/1999041-toqaev-bugin-senat-deputattarynyn-sailauyn-tagaiyndau-turaly-zarlyqqa-qol-qoyamyn/ |title= Тоқаев: Бүгін сенат депутаттарының сайлауын тағайындау туралы жарлыққа қол қоямын |lang= kk |publisher= nur.kz |date= 2022-11-26 |accessdate= 2024-03-07}}&lt;/ref&gt; Сайлау кезінде өз үміткерлігін жариялаған 130 кандидат&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/kazakhstan-renewed-senate-and-disappointed-voters/32226949.html |title= &quot;Сенаттың ішінара жаңарғаны елде өзгеріс болатынын білдірмейді&quot; |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= Тойкен, Сәния |date= 2023-01-17 |accessdate= 2024-03-07}}&lt;/ref&gt; арасынан жергілікті [[мәслихат]]тар 20-ын сенатор қылып сайлады (Конституция бойынша сенатқа әрбір облыс, республикалық маңызы бар қала мен астанадан екі депутаттан сайланады).&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/32223094.html |title= Қазақстанда сенат сайлауы өтті. ОСК алдын ала нәтижесін жариялады |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2023-01-14 |accessdate= 2024-03-07}}&lt;/ref&gt; Қалған 10 кандидатты президент ұсынады, олардың жартысы [[Қазақстан халқы ассамблеясы|халық ассамблеясы]]ның ұсынысы бойынша.

2023 жылғы 19 қаңтарда Тоқаев [[Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 7-сайланым депутаттары|7-шақырылған Мәжіліс]]ті ресми түрде тарату және кезектен тыс парламент сайлауын 2023 жылғы 19 наурызда өткізу туралы президент жарлығына қол қойды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/zhetinshi-saylangan-kazakstan-respublikasy-parlamentinin-mazhilisin-taratu-zhane-kazakstan-respublikasy-parlamenti-mazhilisi-deputattarynyn-kezekten-tys-saylauyn-tagayyndau-turaly-190195 |title= Жетінші сайланған Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжілісін тарату және Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісі депутаттарының кезектен тыс сайлауын тағайындау туралы |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2023-01-19 |accessdate= 2024-03-07}}&lt;/ref&gt; Бұл күн әдейі [[Наурыз мейрамы]] мен бұрынғы президент Нұрсұлтан Назарбаев отставкасының төрт жылдығына орай таңдалды деп есептеледі.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://baigenews.kz/inostrannye-investory-vozvraschayutsya-v-kazahstan-amerikanskie-smi_146483/ |title= Иностранные инвесторы возвращаются в Казахстан - американские СМИ |lang= ru |publisher= Бәйге News |date= 2023-01-31 |accessdate= 2024-03-07}}&lt;/ref&gt; Жарлыққа қол қойған кезінде Тоқаев Мәжіліс депутаттардың жұмыстарына жоғары баға беріп, олар «жоғары кәсібиліктің, азаматтардың алдындағы жауапкершіліктің және шынайы патриотизмнің» үлгісін көрсеткенін айтты.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://kaz.nur.kz/politics/2006044-qasym-zomart-toqaev-mazilis-deputattaryna-algys-bildirdi/? |title= Қасым-Жомарт Тоқаев мәжіліс депутаттарына алғыс білдірді |lang= kk |publisher= nur.kz |date= 2023-01-19 |accessdate= 2024-03-07}}&lt;/ref&gt; Ол сондай-ақ кезектен тыс сайлау «Күшті Президент – ықпалды Парламент – есеп беретін Үкімет» формуласымен сәйкес келетін «мемлекеттік билік институттарын жаңғыртудың» соңғы кезеңі болатынын айтты.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysy-kasym-zhomart-tokaevtyn-parlament-mazhilisi-zhane-maslihat-deputattarynyn-kezekten-tys-saylauyn-tagayyndau-turaly-malimdemesi-1903558 |title= Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың Парламент Мәжілісі және мәслихат депутаттарының кезектен тыс сайлауын тағайындау туралы мәлімдемесі |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2023-01-19 |accessdate= 2024-03-07}}&lt;/ref&gt; 27 наурызда сайлау нәтижесі ресми түрде жарияланды да, ең көп мандатқа ие болған партияның [[Аманат (партия)|Аманат]] болғаны белгілі болды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://inbusiness.kz/kz/news/sajlau-2023-en-kop-mandatka-amanat-partiyasy-ie-boldy |title= Сайлау-2023: Ең көп мандатқа AMANAT партиясы ие болды |lang= kk |publisher= inbusiness.kz |author= Смаилова, Балжан |date= 2023-03-27 |accessdate= 2024-03-07}}&lt;/ref&gt; Сайлаудан кейін көп ұзамай [[Екінші Әлихан Смайылов үкіметі]] де өз қызметін бастады.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/32341396.html |title= Әлихан Смайылов премьер-министр болып қайта тағайындалды |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2023-03-30 |accessdate= 2024-03-07}}&lt;/ref&gt;

15 ақпанда Тоқаев [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]тың көптеген артықшылықтарын, соның ішінде мемлекеттен өмір бойы қаржылай қолдау көру, халыққа үндеу жасау және шенеуніктерге кеңес беру құқықтарын жою туралы заңға қол қойды және оның жақын туыстарын заңды иммунитеттен айырды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.rferl.org/a/kazakhstan-nazarbaev-family-legal-immunity-stripped/32273034.html |title= Kazakh President Toqaev Signs Law On Stripping Nazarbaev Family Members Of Legal Immunity |lang= en |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2023-01-15 |accessdate= 2024-03-07}}&lt;/ref&gt; Көп ұзамай Назарбаев заң бойынша [[Елбасы]] құрметті атағынан да айырылды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/kazakhstan-nursultan-nazarbaev-what-other-privileges-does-the-ex-president-have/32708620.html |title= Назарбаевта не қалды? Экс-президенттің билігі мен байлығы |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= Қайыртайұлы, Манас |date= 2023-12-01 |accessdate= 2024-03-07}}&lt;/ref&gt;

Тоқаев 9 мамырда [[Мәскеу]]де өткен [[Жеңіс күні]]не орай өткен парадқа қатысты.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://rus.azattyq.org/a/tokayev-to-attend-victory-day-celebrations-in-moscow-intervew-dimash-alzhanov/32402661.html |title= Зачем Токаев поехал на парад к Путину? Визит в развязавшую войну страну и возможные последствия |lang= ru |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= Троценко, Петр |date= 2023-05-09 |accessdate= 2024-03-07}}&lt;/ref&gt; Бұл [[Ресейдің Украинаға басып кіруі]] басталғаннан бергі екінші Жеңіс шеруі болды, бірақ 2022 жылғы парадтан айырмашылығы, бұл жолы Мәскеудегі парадқа бірнеше шетелдік көшбасшылар,&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://holod.media/2023/05/09/9-maia-bez-saluta-i-tankov/?amp |title= Без салюта, «Бессмертного полка» и танков |lang= ru |publisher= Холод |date= 2023-05-09 |accessdate= 2024-03-07}}&lt;/ref&gt; соның ішінде [[Армения премьер-министрі]] [[Никол Воваевич Пашинян|Никол Пашинян]], [[Беларусь президенті]] [[Александр Григорьевич Лукашенко|Александр Лукашенко]], [[Қырғызстан президенті]] [[Садыр Нұрғожаұлы Жапаров|Садыр Жапаров]], [[Тәжікстан президенті]] [[Эмомали Шәріпұлы Рахмон|Эмомали Рахмон]], [[Түрікменстан президенті]] [[Сердар Құрбанқұлыұлы Бердімұхамедов|Сердар Бердімұхамедов]] және [[Өзбекстан президенті]] [[Шавкат Миромонұлы Мирзиёев|Шавкат Мирзиёев]] қатысты.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.rbc.ru/rbcfreenews/6459e5179a794738a3f69535 |title= На Красной площади начался парад Победы |lang= ru |publisher= [[РБК]] |date= 2023-05-09 |accessdate= 2024-03-07}}&lt;/ref&gt;

2023 жылғы маусымда [[Абай облысы]]нда [[Абай облысындағы өрт|найзағай нәтижесінде ірі өрт]] басталды. 11 маусымда Тоқаев облысқа ұшып келді де, сол күні елде [[Қазақстандағы ұлттық аза тұту күндері|жалпыұлттық аза тұту күні]]н жариялады.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/tokaev-podpisal-ukaz-ob-obschenatsionalnom-traure-501776/ |title= Токаев подписал указ об общенациональном трауре |lang= ru |publisher= tengrinews.kz |date= 2023-06-11 |accessdate= 2024-03-07}}&lt;/ref&gt; Сол күні кешке ол өрт сөндіру кезінде қаза тапқандардың барлығын [[Құрмет ордені]]мен марапаттады.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/tokaev-posmertno-nagradil-pogibshih-pojare-oblasti-abay-501777/ |title= Токаев посмертно наградил погибших при пожаре в области Абай |lang= ru |publisher= tengrinews.kz |date= 2023-06-11 |accessdate= 2024-03-07}}&lt;/ref&gt;  Ауқымды өрт 13 шілде күні 13:00 де толығымен сөндірілді.

2023 жылғы 3 қарашада [[Астана]]да Тоқаев төрағалық еткен [[Түркі Мемлекеттерінің Ұйымы|Түркі Мемлекеттері Ұйымы]]ның 2023 жылғы саммиті өтті.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.rferl.org/a/kazakhstan-turkic-organization-summit/32670230.html |title= Kazakh President Hosts Summit Of Organization Of Turkic States |lang= en |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2023-11-03 |accessdate= 2024-03-07}}&lt;/ref&gt;

=== 2024 ===
2024 жылғы наурызда, [[Атырау]]да айтқан Ұлттық Құрылтай алдындағы сөзінде Тоқаев [[Қазақстан елтаңбасы]] дизайнының өзгеретінін және жаңа дизайнның байқау арқылы таңдалатынын айтты.&lt;ref name=&quot;eltanba&quot;&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/32863052.html |title= Тоқаев Ұлттық құрылтайда елтаңба өзгеретінін жариялап, &quot;қазақ тілін ешкімді мәжбүрлемей дамыту&quot; жайлы айтты |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2024-03-15 |accessdate= 2024-03-15}}&lt;/ref&gt; Елтаңбаның дизайны оның «[[Қазақ КСР елтаңбасы|Кеңес заманындағы елтаңба]]ға ұқсата» бергеннен және тым «эклектрикалық», «күрделі» болғанынан өзгертілетіні де айтылды. Тоқаев оған қоса діни киімді сынады да, оны «дәстүрлі құндылыққа жасалған ашық шабуыл» деді.&lt;ref name=&quot;eltanba&quot; /&gt;

2024 жылғы маусымда Тоқаев сол жылғы күзде елдегі [[Қазақстандағы АЭС туралы референдум|атом электр станциясы]]ның құрылысы жайлы референдум өтетінін жариялады. Референдумның өтетін нақты күнін [[Қазақстан Республикасының Үкіметі|үкімет]]тің өзі жариялайтын болады.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.azattyq.org/a/33011760.html |title= Тоқаев: АЭС бойынша референдум биыл күзде өтеді |date= 2024-06-27 |accessdate= 2024-06-27 |publisher=[[Азаттық радиосы]] |lang=kk}}&lt;/ref&gt;

=== 2025 ===
2025 жылғы 3 қаңтарда Тоқаев мемлекеттен қаржы алатын «Ана тілі» баспасына сұхбат берді. Ол кезде ол кезектен тыс президент сайлауының өте алатынын жоққа шығарды (оның президенттік мерзімі 2029 жылы аяқталмақ),&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/toqaev-talai-zhylga-arnalgan-auqymdy-zhosparlarym-bar/33262094.html |title= Тоқаев: Талай жылға арналған ауқымды жоспарларым бар |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2025-01-03 |accessdate= 2025-01-04}}&lt;/ref&gt; даулы болған уақыт белдеуінің ауысуын қолдады,&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://qaz.ulysmedia.kz/kogam/24496-prezidenttin-sukhbaty-shykty-uakyt-beldeui-zhaily-tokaev-ne-deidi/ |title= Президенттің сұхбаты шықты: уақыт белдеуі жайлы Тоқаев не дейді |lang= kk |work= qaz.ulysmedia.kz |date= 2025-01-03 |accessdate= 2025-01-04}}&lt;/ref&gt; [[Шерзат Болаттың өлімі]]не байланысты жағдайды өз назарына алғанын айтты, [[Қаңтар оқиғасы]] үшін кінәні белгісіз қылмыстық топтарға іліп,&lt;ref name=&quot;talgar25&quot;&gt;{{Cite web|url= https://qaz.ulysmedia.kz/news/24507-tokaev-talgar-tragediiasyna-katysty-pikir-bildirdi/ |title= Тоқаев Талғар трагедиясына қатысты пікір білдірді |lang= kk |work= qaz.ulysmedia.kz |date= 2025-01-03 |accessdate= 2025-01-04}}&lt;/ref&gt; оның орын алған себептер қатарына «[[Тоқаев-Назарбаев қос билігі|қосарланған билікті]]&lt;nowiki&gt;&lt;/nowiki&gt;» айтып кетті.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://qaz.ulysmedia.kz/news/24500-kantar-turaly-alyp-kashpa-ngimeler-tolastamai-tur-tokaev-kandy-okiga-zhaily-ne-deidi/ |title= «Қаңтар» туралы алып қашпа әңгімелер толастамай тұр – Тоқаев қанды оқиға жайлы не дейді |lang= kk |work= qaz.ulysmedia.kz |date= 2025-01-03 |accessdate= 2025-01-04}}&lt;/ref&gt;

=== Саяси реформалары ===
[[Сурет:Tokayev with officials, January 2021.jpg|нобай|оңға|Тоқаевтың үкімет мүшелері мен Мәжіліс депутаттарымен кездесуі, қаңтар 2021]]
2022 жылғы мамырда Тоқаев «Қазақстан Республикасында бейбіт жиналыстарды ұйымдастыру және өткізу тәртібі туралы»,&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/legal_acts/laws/memleket-basshysy-kazakstan-respublikasynda-beibit-zhinalystardy-uiymdastyru-zhane-otkizu-tartibi-turaly-kazakstan-respublikasynyn-zanyna-ko |title= Мемлекет басшысы «Қазақстан Республикасында бейбіт жиналыстарды ұйымдастыру және өткізу тәртібі туралы» Қазақстан Республикасының Заңына қол қойды |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2022-05-25 |accessdate= 2024-02-20}}&lt;/ref&gt; «Қазақстан Республикасының Конституциялық заңына өзгерістер мен толықтыру енгізу туралы»,&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysy-respublikalyk-referendum-turaly-kazakstan-respublikasynyn-konstituciyalyk-zanyna-ozgerister-men-tolyktyru-engizu-turaly-kazakstan-kol-koydy-541259 |title= Мемлекет басшысы «Республикалық референдум туралы» Қазақстан Республикасының Конституциялық заңына өзгерістер мен толықтыру енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Конституциялық заңына қол қойды |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2022-05-05 |accessdate= 2024-02-20}}&lt;/ref&gt; ««[[Қазақстан саяси партиялары|Саяси партиялар]] туралы» Қазақстан Республикасының Заңына өзгеріс пен толықтырулар енгізу туралы»,&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/legal_acts/laws/memleket-basshysy-sayasi-partiyalar-turaly-kazakstan-respublikasynyn-zanyna-ozgeris-pen-tolyktyrular-engizu-turaly-kazakstan-respublikasynyn |title= Мемлекет басшысы «Саяси партиялар туралы» Қазақстан Республикасының Заңына өзгеріс пен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңына қол қойды |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2022-05-25 |accessdate= 2024-02-20}}&lt;/ref&gt; «Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы»&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/kazakhstan-president-signed-the-bill-into-election-law/30633103.html |title= Президент Тоқаев саяси партиялар мен сайлау заңдарына қол қойды |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2020-05-25 |accessdate= 2024-02-20}}&lt;/ref&gt; және «Қазақстан Республикасының Конституциялық заңына өзгерістер енгізу туралы» заңдарына қол қойды. Ол өзінің халыққа Жолдауында «заманауи мемлекет құру үшін Қазақстан [[көппартиялы жүйе]] құруы керек» деп, биліктегі [[Аманат (партия)|Нұр Отан]] партиясы басқа партиялармен көбірек ынтымақтасуы керектігін айтты.

==== «Халық үніне құлақ асатын мемлекет» идеясы ====
Тоқаев мемлекеттік саясатының маңызды элементтерінің бірі «''Халық үніне құлақ асатын мемлекет''» идеясын (кейде ''Естуші мемлекет'', не ''Тыңдаушы мемлекет'') ұсыну болды, онда мемлекеттік басқару «мемлекет үшін азамат емес, азамат үшін мемлекет» деген қағиданы ұстанатын болады. Тоқаев азаматтық қоғамды тыңдайтын мемлекет концепциясын ілгерілететін саяси реформалар жүргізуді жақтады.&lt;ref name=&quot;joldaw2020&quot; /&gt; Сондай-ақ Тоқаев 2021 жылы ауылдық округтер, кенттер мен ауылдар әкімдерін тікелей сайлауды өткізуді ұсынды және ол жайлы заң жобасына 2020 жылы қол қойды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=33374726 |title= О мерах по реализации Послания Главы государства народу Казахстана от 1 сентября 2020 года «Казахстан в новой реальности: время действий» |lang= ru |publisher= online.zakon.kz |date= 2020-09-14 |accessdate= 2024-02-20}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.inform.kz/ru/article/3698565 |title= Выборы сельских акимов в Казахстане пройдут в 2021 году |lang= ru |publisher= inform.kz |author= Күзекбай, Ақбота |date= 2020-09-24}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220317113924/https://www.inform.kz/ru/vybory-sel-skih-akimov-v-kazahstane-proydut-v-2021-godu_a3698565 }}&lt;/ref&gt;

[[Қазақстандағы парламент сайлауы (2021)|2021 жылғы парламент сайлауы]] нәтижесінде тіркелген 5 партияның үшеуі ғана [[Қазақстан Парламентінің Мәжілісі|Мәжіліс]]тегі мандатқа қол жеткізді. [[Қазақстанның 7-Парламенті|7-Парламент]]тің ашылу рәсімінде Тоқаев [[пайыздық тосқауыл]]дың 7% 5% түсірілгенін және [[Бәріне қарсымын]] таңдауының бюллетеньге қайта қойылғанын ұсынды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.interfax.ru/world/745248 |title= Токаев счел необходимым снизить барьер для прохождения в парламент |lang= ru |publisher= interfax.ru |date= 2021-01-15 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20210315110235/https://www.interfax.ru/world/745248 |date= 2021-03-15}}&lt;/ref&gt; Парламент Тоқаев ұсынған бұл конституциялық реформаларды қабылдады да, ол 2021 жылғы 25 мамырда күшке енді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://astanatimes.com/2021/05/new-law-on-elections-aims-to-engage-kazakh-citizens-in-political-institutions-experts-say/ |title= New Law on Elections Aims to Engage Kazakh Citizens in Political Institutions, Experts Say |lang= en |publisher= [[The Astana Times]] |date= 2021-05-25 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt;

==== Ұлттық Құрылтайдың құрылуы ====
2022 жылғы 14 маусымда Тоқаев Ұлттық Құрылтайды құру туралы заңға қолын қойды. Бұл орган Ұлттық қоғамдық сенім кеңесінің ізбасары болды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://egemen.kz/article/315449-ulttyq-quryltay-ne-ushin-qurylghany-aytyldy |title= Ұлттық құрылтай не үшін құрылғаны айтылды |lang= kk |publisher= [[Егемен Қазақстан]] |author= Бақберген, Ботакөз |date= 2022-06-15 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt;

==== Өлім жазасы ====
2019 жылғы желтоқсанда Тоқаев Қазақстанның {{iw|Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пактінің екінші факультативтік хаттамасы|Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пактінің екінші факультативтік хаттамасына|en|Second Optional Protocol to the International Covenant on Civil and Political Rights}} қол қоятынын айтты. Оның бұл сөзі Ұлттық қоғамдық сенім кеңесінің адам құқығы туралы талқысынан кейін айтылған еді. Осы жерден Тоқаев [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі|Сыртқы істер министрлігі]]не елдегі [[өлім жазасы]]н жою шараларын белгілейтін Екінші факультативтік хаттамаға қосылу процесін бастау міндетін қойды.&lt;ref name=&quot;iccpr&quot;&gt;{{Cite web|url= https://astanatimes.com/2020/09/kazakhstan-joins-second-optional-protocol-to-iccpr-aiming-at-abolishing-death-penalty/ |title= Kazakhstan Joins Second Optional Protocol to ICCPR Aiming at Abolishing Death Penalty |lang= en |publisher= [[The Astana Times]] |author= Шаяхметова, Жанна |date= 2022-09-25 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.dw.com/en/kazakhstan-abolishes-death-penalty/a-56117176 |title= Kazakhstan abolishes death penalty |lang= en |publisher= [[Неміс толқыны]] |date= 2021-02-01 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt;

қазақстанның Біріккен Ұлттар Ұйымындағы өкілі [[Қайрат Ермекұлы Омаров|Қайрат Омаров]] хаттамаға қол қойды.&lt;ref name=&quot;iccpr&quot; /&gt; 2021 жылғы 2 қаңтарда Тоқаев өлім жазасын жойған заңнамаға қолын қойды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.gov.kz/memleket/entities/mfa/press/article/details/54127?lang=kk |title= Қазақстан өлім жазасының күшін жоюға бағытталған Екінші Факультативтік хаттаманы ратификациялады |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі|Сыртқы істер министрлігі]]нің ресми сайты |date= 2021-01-02 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt;

=== Экономикалық реформалары ===
{{Толық мақала|Қазақстан экономикасы}}
[[Сурет:Tokayev Kassym-Jomart (2023-03-30).jpg|нобай|солға|[[Қазақстан Парламентінің Мәжілісі|Мәжіліс]] депутаттарының алдында сөз сөйлеп жатқан Тоқаев, 2023 жылғы наурыз]]
Тоқаев президент болған алғашқы айларда халықтың әлеуметтік осал топтарына түсетін жүктемені азайту мақсатында банктерге үкіметтік көмек көрсетуді тоқтатты және несиелерді кешіру жүйесін енгізді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://rus.azattyq.org/a/30021698.html |title= Токаев подписал указ о списании части задолженности по кредитам для отдельных категорий граждан |lang= ru |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2019-06-26 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt; 2020 жылы мұғалім, дәрігер мен әлеуметтік қызметкерлердің жалақылары өсті.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://astanatimes.com/2020/05/Tokayev-chairs-third-meeting-of-national-council-of-public-trust-to-restructure-education-system/ |title= Tokayev Chairs Third Meeting of National Council of Public Trust to Restructure Education System |lang= en |publisher= [[The Astana Times]] |author= Сатыбалдина, Әсел |date= 2020-05-27 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt;

[[COVID-19 пандемиясы]]ның себебінен шыққан жаһандық рецессия барысында Тоқаев үкіметке «барлық әлеуметтік міндеттемелерді» орындайтын дағдарысқа қарсы жоспар құруды тапсырды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://rus.azattyq.org/a/30477222.html |title= Токаев после совещания с правительством заявил об «ухудшении экономической ситуации» |lang= ru |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2020-03-09 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt; Жауап ретінде арзан несие, салықтық жеңілдіктер, аудитті қысқарту және жұмыспен қамтуды ынталандыру арқылы жеке сектордың ауыртпалығын жеңілдетуге бағытталған бірқатар пакеттер ашылды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://eurasianet.org/kazakhstan-outlines-plan-to-shelter-economy-from-covid-19 |title= Kazakhstan outlines plan to shelter economy from COVID-19 |lang= en |publisher= eurasianet |author= Kumenov, Almaz |date= 2020-03-18 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt; Пандемия өршіген сайын тауарларға инфляция өсе бастады, бұл әсіресе Қазақстанның батысында әлеуметтік және еңбек наразылығының артуына әкелді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://thediplomat.com/2021/08/inflation-amid-the-covid-19-pandemic-fuels-labor-unrest-in-kazakhstan/ |title= Inflation Amid the COVID-19 Pandemic Fuels Labor Unrest in Kazakhstan |lang= en |publisher= The Diplomat |author= Қалмырзаева, Эльвира |date= 2021-08-31 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt; Тоқаев бұған жауап ретінде үкімет пен орталық банкті тым «дәрменсіз» деп айыптап, оларды инфляция деңгейін төмендетуге шақырып, мемлекеттік бюджеттегі ақша массасының артық мөлшерін атап өтті.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://informburo.kz/novosti/tokaev-my-prinyali-reshenie-gosudarstvo-ne-dolzhno-pomogat-bankiram |title= Токаев: Мы приняли решение – государство не должно помогать банкирам |lang= ru |publisher= infomburo |author= Әбубәкірова, Тамара |date= 2021-09-01 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt;

2021 жылғы қыркүйекте елдегі [[ең төмен жалақы]] 2018 жылдан бері тұңғыш рет өсірілді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://vlast.kz/novosti/46448-minimalnaa-zarplata-v-kazahstane-s-1-anvara-2022-goda-vyrastet-do-60-tys-tenge.html |title= Минимальная зарплата в Казахстане с 1 января 2022 года вырастет до 60 тыс. тенге |lang= ru |publisher= vlast.kz |author= Вааль, Тамара |date= 2021-09-01 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt;

==== COVID-19 пандемиясы ====
{{Толық мақала|Қазақстандағы COVID-19 пандемиясы}}
2020 жылғы наурызда Қазақстанда [[COVID-19 пандемиясы|COVID-19 індеті]]нің таралуына байланысты Тоқаев 15 наурызда елде төтенше жағдай енгізді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/legal_acts/kazakstan-respublikasynda-totenshe-zhagdaidy-engizu-turaly |title= Қазақстан Республикасында төтенше жағдайды енгізу туралы |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2020-03-15}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20200410203127/https://www.akorda.kz/kz/legal_acts/kazakstan-respublikasynda-totenshe-zhagdaidy-engizu-turaly |date= 2020-04-10}}&lt;/ref&gt;

Тоқаев ұлттық телеарна арқылы сөйлеген сөзінде «Мемлекет жұмысының тұрақтылығын қамтамасыз ету шаралары туралы» арнайы жарлыққа қол қойғанын атап өтіп, құжаттар мемлекеттік органдар қызметінің тиімділігін арттыруға, билік вертикалын нығайтуға және барлық қажетті шешімдерді жедел қабылдауға мүмкіндік беретінін атап өтті.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://baribar.kz/124978/qasym-zhomart-Tokayev-qazaqstan-halqyna-undeu-zhasady/ |title= Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан халқына үндеу жасады |lang= kk |publisher= Бәрі бар |date= 2020-03-16 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt; Вирустың таралуын тежеу үшін Тоқаев [[Наурыз мейрамы]]на арналған іс-шараларды да, [[Жеңіс күні]]не арналған әскери парадты да тоқтатуға бұйрық берді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://almaty.tv/kz/news/koronavirus/1344-nauryz-vpervye-v-kazakhstane-ne-budet-massovo-otmechatsya |title= Елімізде Наурыз мейрамы мен Жеңіс күні бұрынғыдай тойланбайтын болды |lang= kk |publisher= almaty.tv |author= Нысанбек, Салтанат; Өтеген, Нұрлан және Омар, Данияр |date= 2020-03-12 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt;

COVID-19 вакцинациясының жақтаушысы ретінде Тоқаев [[Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі|Денсаулық сақтау министрлігі]] мен бүкіл [[Бірінші Асқар Мамин үкіметі|үкімет]]тің вакцинаны енгізудің алғашқы айларындағы баяу қарқыны үшін сынға алды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://eurasianet.org/kazakhstan-officials-under-fire-over-vaccination-failures |title= Kazakhstan: Officials under fire over vaccination failures |lang= en |publisher= eurasianet |author= Kumenov, Almaz |date= 2021-04-21 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt; Вакцинаға деген қоғамның сенімін арттыру мақсатында Тоқаев 2021 жылғы сәуірде Қазақстанда шығарылған [[Спутник V|Спутник V COVID-19 вакцинасы]]ның дозасын алды, баспасөз хатшысының айтуынша, Тоқаев нәтижеде ешқандай жанама әсер сезінбеген.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://kaz.tengrinews.kz/kazakhstan_news/tokaev-sputnik-v-vaktsinasyin-saldyirdyi-320960/ |title= Тоқаев &quot;Спутник V&quot; вакцинасын салдырды |lang= kk |publisher= tengrinews |date= 2021-04-06 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt;

==== Білім беру ====
2019 жылғы сәуірде өткен мұғалімдер конференциясында Тоқаев төрт жыл ішінде Қазақстандағы мектеп мұғалімдерінің орташа жалақысы екі есеге өсетінін мәлімдеді. Сондай-ақ ол [[қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі|Білім және ғылым министрлігі]]не аз қамтылған отбасылардағы және әлеуметтік жағдайы төмен аудандардағы мектептердегі балалардың академиялық алшақтығын жою үшін арнайы бағдарламалар әзірлеп, іске қосуды тапсырды да, әсіресе ауыл мен қала арасындағы білім берудегі теңсіздікті еңсеру қажеттігін атап өтті.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://astanatimes.com/2019/08/kazakh-president-to-increase-teachers-salaries-twofold-to-improve-national-education-quality/ |title= Kazakh President to increase teachers’ salaries twofold to improve national education quality |lang= en |publisher= [[The Astana Times]] |author= Василенко, Диана |date= 2019-08-29 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt;

==== Энергетика ====
{{Толық мақала|Қазақстан энергетикасы}}
Тоқаев 2019 жылғы сәуірде атом электр стансасының Қазақстанда орнатылу қажеттігін білдіріп, ел 2030 жылға қарай электр энергиясының тапшылығына тап болады деп мәлімдеді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/events/astana_kazakhstan/working_trips/memleket-basshysy-kasym-zhomart-tokaev-semei-kalasynyn-zhurtshylyk-okilderimen-kezdesti |title= Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев Семей қаласының жұртшылық өкілдерімен кездесті |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2019-04-26 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt;

2021 жылғы мамырда Тоқаев Төмен көміртекті даму тұжырымдамасын жариялады, бұл — 2035 жылға қарай елдің энергетикалық балансын дамыту арқылы Қазақстанның көмірге тәуелділігін азайтуды көздейтін жоба.

==== Экология ====
2019 жылғы 17 маусымда Тоқаев [[Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігі|Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігі]]н құрды да, тұңғыш министрі қылып [[Мағзұм Маратұлы Мырзағалиев|Мағзұм Мырзағалиев]]ты тағайындады.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://inbusiness.kz/kz/news/magzum-myrzagaliev-ministr-bolyp-tagajyndaldy |title= Мағзұм Мырзағалиев министр болып тағайындалды |lang= kk |publisher= inbusiness.kz |date= 2019-06-17 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt; Министрлікке қоршаған ортаны қорғау, табиғи ресурстарды ұтымды пайдалану, минералдық-шикізат базасын геология мен молықтыру, сондай-ақ қатты тұрмыстық қалдықтарды, су және сарқынды суларды тазарту, орман шаруашылығын қадағалау өкілеттігі берілді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://kapital.kz/naznacheniya/79094/v-kazakhstane-poyavitsya-ministerstvo-ekologii-geologii-i-prirodnykh-resursov.html |title= В Казахстане появится министерство экологии, геологии и природных ресурсов |lang= kk |publisher= Kapital.kz |date= 2019-06-17 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20210604215609/https://kapital.kz/naznacheniya/79094/v-kazakhstane-poyavitsya-ministerstvo-ekologii-geologii-i-prirodnykh-resursov.html}}&lt;/ref&gt; 2023 жылғы 4 қаңтарда министрлік ыдыратылды, орнына [[Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі|Индустрия және инфрақұрылымдық даму]] мен [[Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрлігі|Экология және табиғи ресурстар]] министрліктеріне бөлінді.

Тоқаев [[Алматы]]ның ластанған ауасы жайлы алаңдайтынын айтқан.&lt;ref name=&quot;energy&quot;&gt;{{Cite web|url= https://www.samruk-energy.kz/en/press-center/company-news/23-news/665-perevod-almatinskoj-tets-2-na-gaz-korotko-o-samom-vazhnom |title= Transition of Almaty CHP-2 to gas. Most important points in brief. |lang= en |publisher= Самұрық-Energy |date= 2020-09-25 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt; Ол 2021 жылы үкіметке, қалалық әкімдікке және «Самұрық-Энерго» компаниясына стансадан шығатын зиянды шығарындыларды шектеу үшін «Алматы-2» ЖЭО-ны табиғи газға көшіру туралы түпкілікті шешімді орындауды тапсырды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://astanatimes.com/2021/05/kazakhstan-to-increase-share-of-renewable-energy-to-15-percent-by-2030/ |title= Kazakhstan to Increase Share of Renewable Energy to 15 Percent by 2030 |lang= en |publisher= [[The Astana Times]] |author= Сатыбалдина, Әсел |date= 2021-05-27 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt; Алайда 2022 жылғы сараптар Алматы ауасының тазалығы жақсармай жатқанын дәлелдеді.&lt;ref name=&quot;energy&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://exclusive.kz/__trashed/ |title= Алматинцам не стоит надеяться на улучшение воздуха |lang= ru |publisher= exclusive.kz |author= Ямпольская, Анна |date= 2022-12-01 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt;

==== Денсаулық сақтау ====
{{Толық мақала|Қазақстандағы денсаулық сақтау жүйесі}}
2020 жылғы 7 шілдеде Тоқаев «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» жаңа кодекске және «Кейбір заңнамалық актілерге денсаулық сақтау мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заңға қол қойды, ол [[Қазақстандағы денсаулық сақтау жүйесі|медицина]] қызметкерлерінің заңи қорғауын күшейтті, азаматтың вакцинацияға қатысты құқықтарын қайта анықтады. Сондай-ақ, кодекс электронды темекіні тұтынуға шектеу қойып, снюс пен басқа да шегілмейтін темекі бұйымдарын әкелуге, өндіруге және таратуға тыйым салды, сондай-ақ темекі өнімдерін 21 жасқа толмаған тұлғаларға өткізгені үшін әкімшілік жауапкершілік енгізді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://astanatimes.com/2020/07/president-Tokayev-signs-new-public-health-code-to-provide-extra-legal-protection-for-kazakh-medical-workers/ |title= President Tokayev Signs New Public Health Code to Provide Extra Legal Protection For Kazakh Medical Workers |lang= en |publisher= [[The Astana Times]] |author= Ерғалиева, Айдана |date= 2020-07-08 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt;

=== Сыртқы саясаты ===
{{Толық мақала|Президент Қасым-Жомарт Тоқаев халықаралық сапарларының тізімі}}
Тоқаев өзінен бұрынғы президент [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] бастаған сыртқы саясатты жалғастыратынына уәде берді. Бұл саясат шетел инвестицияларын тарту, көпвекторлы сыртқы саясат жүргізу және аймақтағы қауіпсіздікті қамтамасыз ету шараларын қамтиды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://astanatimes.com/2019/03/new-kazakh-president-sworn-in-praises-predecessor-pledges-continuity/ |title= New Kazakh President sworn in, praises predecessor, pledges continuity |lang= en |publisher= [[The Astana Times]] |author= Алтынсарина, Эля |date= 2019-03-20 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt; Биліктегі алғашқы айда ол 4 мемлекет басшысымен кездесті, оның екеуін ол шетелде көрсе, қалған екеуін [[Астана|Нұр-Сұлтан]]да қарсы алды.

==== Ресей ====
{{Тағы қараңыз|Қазақстан-Ресей қатынастары}}
[[Сурет:Putin-Tokayev meeting (2022-11-28) 01.jpg|нобай|оңға|Қасым-Жомарт Тоқаев (сол жақта) пен [[Ресей президенті]] [[Владимир Владимирович Путин|Владимир Путин]], 2022 жылғы қараша]]
[[Сурет:Мацква.ру, репортаж с Парада Победы 2023 на Красной площади, фото 21.jpg|нобай|оңға|[[Жеңіс күні]]не арналған парад кезіндегі Тоқаев, [[Мәскеу]], 2023 жыл]]
Саясаттанушы Рико Айзекстің пікірінше, Тоқаевтың [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Назарбаев]] орнын алу шешімі елдегі демократиялануға жол бермеу үшін жасалған. Айзекс ойынша елдің демократиялануы Назарбаевтың мұрасы мен елдің Ресеймен қарым-қатынасына нұқсан келтіретін еді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://core.ac.uk/download/pdf/305118582.pdf |title= Russia–Kazakhstan Relations and the Tokayev–Nazarbayev Tandem |lang= en |publisher= Russian Analytical Digest |author= Isaacs, Rico |date= 2020-03-06 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt; Тоқаев қызметіне кіріскеніне кейін екі апта өткен соң, 2019 жылғы 4 сәуірде [[Мәскеу]]ге өзінің алғашқы шетелдік сапарымен барып, [[Владимир Владимирович Путин|Владимир Путин]]мен кездесті.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.ar.egemen.kz/article/187041-qasym-zhomart-toqaevtynh-reseyge-alghashqy-sapary-tabysty-otti |title= Қасым-Жомарт Тоқаевтың Ресейге алғашқы сапары табысты өтті |lang= kk |publisher= [[Егемен Қазақстан]] |date= 2019-04-04 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt; Сапар барысында Путин Тоқаевқа елде ұсынылып отырған атом электр станциясының құрылысына ресейлік көмек көрсетуді ұсынды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.rferl.org/a/kazakhstan-putin-offers-russian-nuclear-plant-help/29865177.html |title= Putin Offers Russian Help To Build Kazakh Nuclear Plant |lang= en |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= Pannier, Bruce |date= 2019-04-06 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt; 2019 жылғы маусымда Тоқаев АЭС салу туралы шешімнің жергілікті халық қалауымен, «тіпті, қажет болса референдум арқылы» да, қабылданатынын мәлімдеді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://kaz.inform.kz/news/tokaev-aes-kurylysyna-katysty-tipti-kazhet-bolsa-referendum-otkizemiz_a3536537/ |title= Тоқаев АЭС құрылысына қатысты: Тіпті қажет болса референдум өткіземіз |lang= kk |publisher= kazinform |date= 2019-06-10 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt;

2020 жылдың соңына қарай ресейлік депутаттар [[Вячеслав Алексеевич Никонов|Вячеслав Никонов]] пен [[Евгений Алексеевич Фёдоров|Евгений Фёдоров]] бүкіл Қазақстан жерін [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|Кеңес Одағының]] сыйлығы деді де, Ресей бұл жерді жалға берген деген тұжырым жасады.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://rus.azattyq.org/a/kazakhstanis-reaction-to-the-statements-of-russian-deputies-about-the-kazakh-territory/31002411.html |title= «Большой подарок». Высказывания российских депутатов о территории Казахстана вызвали возмущение |lang= ru |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= Мамашұлы, Асылхан |date= 2020-12-15 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt; Бұл тұжырымдар [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі|Қазақстанның Сыртқы істер министрлігі]] тарапынан реакция тудырды, министрлік «арандатушылық» тудыратын бұл шабуылдар салдарынан екі ел арасындағы қарым-қатынас бұзыла алатынын айтты.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://rus.azattyq.org/a/31014801.html |title= МИД Казахстана отреагировал на заявления депутатов Госдумы спустя 13 дней |lang= ru |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2020-12-23 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt; Тоқаев [[Егемен Қазақстан]]ға берген сұхбатында «бірнеше шетел азаматының» екі ел арасындағы қатынастарды «нашарлағысы» келетінін айтқан және «Қазақстанға осы ірі жерді ешкім сыйлап бермеген» деген.

[[Ресейдің Украинаға басып кіруі]]нен кейін Тоқаев Ресейдің [[Донецк Халық Республикасы|Донецк]] және [[Луганск Халық Республикасы|Луганск Халық Республикалары]] атты [[қуыршақ мемлекет]]терін мойындамайтынын айтқан. Оның сөзінше «біз [[Қытай Республикасы|Тайвань]]ды да, [[Косово]]ны да, [[Оңтүстік Осетия]]ны да, [[Абхазия Республикасы|Абхазия]]ны да мойындамаймыз. Бұл принципті Луганск пен Донецктің квазимемлеттік құрылымына да қолданамыз».&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/31903143.html |title= Тоқаев Петербургтегі форумда: Қазақстан &quot;ДХР&quot; мен &quot;ЛХР&quot; аймақтарын мойындамайды |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2022-06-17 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt;

Тоқаев сондай-ақ Қазақстанның Ресейге қарсы салынған Батыс елдер санкцияларын орындайтынын және бұл елдің «Ресей мен [[Беларусь]]ке қойылған шектеулерді сақтайтынын» атап өтті.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.rferl.org/a/kazakhstan-evade-sanctions-russia/31781750.html |title= Top Official Says Kazakhstan Won't Help Russia Evade Western Sanctions |lang= en |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2022-04-01 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt;

2023 жылғы 9 мамырда ол [[Мәскеу]]дегі [[Жеңіс күні]]не арналған парадқа қатысып, Ресей президенті Владимир Путинмен кездесті.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/kasym-zhomart-tokaev-zhenis-kunine-arnalgan-askeri-paradka-bardy-9471 |title= Қасым-Жомарт Тоқаев Жеңіс күніне арналған әскери парадқа барды |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2023-05-09 |accessdate= 2024-02-13}}&lt;/ref&gt;

==== Қытай ====
{{Тағы қараңыз|Қазақстан-Қытай қатынастары}}
[[Сурет:Meeting of SCO leaders - 20190614 - 02.jpg|нобай|оңға|2019 жылғы [[Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы]]ның саммитіндегі Тоқаев]]
Тоқаев 2019 жылғы қыркүйекте [[Қытай]]ға екі күндік мемлекеттік сапармен барды. Онда ол [[Бейжің]]де Төраға [[Си Цзиньпин]]мен кездесті, кездесу барысында екі көшбасшы да тұрақты жан-жақты стратегиялық серіктестік құруға келісті.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= http://www.xinhuanet.com/english/2019-09/11/c_138384243_2.htm |title= China, Kazakhstan agree to forge permanent comprehensive strategic partnership |lang= en |publisher= Xinhua |author= huaxia |date= 2019-09-11}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20210602220026/http://www.xinhuanet.com/english/2019-09/11/c_138384243_2.htm |date= 2021-06-02}}&lt;/ref&gt; [[Бейжің университеті]]не сапары барысында ол өзінің бұрынғы тіл оқытушысы Лю Шициньмен, сондай-ақ бірнеше қазақстандық студентпен кездесті. Шицинь Тоқаевты [[қытай тілі]]н жетік меңгерген «көпшіл, белсенді, жылдам» және «ең жақсы студенттерінің бірі» деп сипаттады.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/tokaev-vstretilsya-so-svoim-uchitelem-v-pekine-378806/ |title= Токаев встретился со своим учителем в Пекине |lang= ru |publisher= tengrinews |date= 2019-09-11 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20210602220307/https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/tokaev-vstretilsya-so-svoim-uchitelem-v-pekine-378806/ |date= 2021-06-02}}&lt;/ref&gt;

==== Посткеңестік кеңістік және Орталық Азия ====
{{Тағы қараңыз|Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы|Армения-Қазақстан қатынастары|Әзербайжан-Қазақстан қатынастары|Қазақстан-Қырғызстан қатынастары|Қазақстан-Өзбекстан қатынастары}}
[[Сурет:CSTO Summit 2022 01.jpg|нобай|оңға|2022 жылғы [[Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы]]ның саммиті]]
2019 жылғы 14 сәуірде Тоқаев көршілес [[Өзбекстан]]ға жол алып, [[Өзбекстан президенті|президент]] [[Шавкат Миромонұлы Мирзиёев|Шавкат Мирзиёев]]пен келіссөздер жүргізді. Бұл «екінші президенттердің» тұңғыш кездесуі еді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/kazakhstan-president-visits-uzbekistan/29879701.html |title= Екінші президенттердің Ташкенттегі алғашқы кездесуі |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= Қари, Қуанышбек |date= 2019-04-16 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt; 16–17 мамыр күндері Тоқаев 12-[[Астаналық экономикалық форум]]ға бірнеше мемлекет басшыларын, соның ішінде [[Армен Варданович Саркисян|Армен Саркисян]] мен [[Мамука Гивиевич Бахтадзе|Мамука Бахтадзе]]ні шақырған. Саммиттің бастауында [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] болған.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/events/akorda_news/meetings_and_receptions/memleket-basshysy-kasym-zhomart-tokaev-armeniya-prezidenti-armen-sarkisyanmen-kezdesti |title= Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев Армения Президенті Армен Саркисянмен кездесті |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2019-05-16 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt; Ол сондай-ақ 29 мамырда [[Еуразиялық Экономикалық Одақ]] пен [[Жоғары Еуразиялық экономикалық кеңес]] саммитіне [[Ресей]], [[Қырғызстан]], [[Беларусь]], [[Тәжікстан]], [[Армения]] және [[Молдова]] өңірлік басшыларын қабылдады.

2019 жылдың аяғында [[Қырғызстан]]ға сапары кезінде ол [[Бішкек]]тегі қырғыз жазушысы [[Шыңғыс Төреқұлұлы Айтматов|Шыңғыс Айтматов]]тың мұражай-үйінде болып, марқұм жазушының жұбайымен кездесіп, 1989 жылы [[Бейжің]]де Айтматовпен алғашқы кездесуін еске алды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.inform.kz/en/article/3589472 |title= Kassym-Jomart Tokayev visited Chingiz Aitmatov House-Museum in Bishkek |lang= en |publisher= kazinform |author= Темірғалиева, Айғаным |date= 2019-11-27}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220317113923/https://www.inform.kz/en/kassym-jomart-Tokayev-visited-chingiz-aitmatov-house-museum-in-bishkek_a3589472 |date= 2022-03-17}}&lt;/ref&gt;

[[Екінші Таулы Қарабақ соғысы (2020)|Екінші Таулы Қарабақ соғысы]] орын алғанда Тоқаев [[Армения]]ның өз әскерилерін даулы аймақтан шығарғанын талап етті.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://turkeygazette.com/kazakhstans-president-kassym-jomart-Tokayev-said-armenia-should-withdraw-from-nagorno-karabakh/ |title= Kazakhstan’s President Kassym-Jomart Tokayev said Armenia should withdraw from Nagorno-Karabakh |lang= en |publisher= turkeygazette.com |date= 2020-10-09}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20211018182226/https://turkeygazette.com/kazakhstans-president-kassym-jomart-Tokayev-said-armenia-should-withdraw-from-nagorno-karabakh/ |date= 2021-10-18}}&lt;/ref&gt;

==== Еуропа ====
{{Тағы қараңыз|Қазақстан-Еуропа Одағы қатынастары}}
[[Сурет:Zelenskyi and Tokaev.jpg|нобай|солға|Тоқаев пен [[Украина президенті]] [[Володимир Олександрович Зеленський|Володимир Зеленський]], БҰҰ Бас ассамблеясы, [[Нью-Йорк]], 25 қыркүйек 2019]]
Сыртқы істер министрі ретінде Тоқаев 2006 жылғы 3–4 қазанда [[Берлин]], Германияға сапар жасап, [[Еуропалық парламент]] Сыртқы істер комитетінің алдында сөз сөйледі. Сөйлеген сөзінде Тоқаев 2009 жылы [[Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымы]]н (ЕҚЫҰ) жетектеуге Қазақстанның үміткерлігін ұсынды. Ол өз сөзінде [[Еуропа Одағы]], Қытай және [[Үндістан]] арасындағы энергия көздерін қамтамасыз ету жолындағы бәсекені талқылап, Қазақстан «мұнай өндіруді ұлғайтуға қабілетті өте аз елдердің бірі және осылайша Қазақстан жаһандық және еуропалық нарықтар үшін маңызды баламалы энергия жеткізушісі бола алады» деді. Ол, оған қоса [[Әзербайжан]] арқылы өтетін [[Транскапсийлік газ құбыры]]ның құрылуына қарсы шықты; бұл жобаның орындалуын [[Каспий теңізі]]мен шектесетін басқа елдердің қарсылығының ықтималдығына байланысты ЕО шенеуніктері қалаған еді.&lt;ref name=&quot;lobjakas&quot;&gt;{{Cite web|url= https://www.rferl.org/a/1071795.html |title= Kazakhstan: Foreign Minister Seeks EU Energy Links |lang= en |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= Lobjakas, Ahto |date= 2006-10-04 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20200321144902/https://www.rferl.org/a/1071795.html |date= 2020-03-21}}&lt;/ref&gt; [[Германия Сыртқы істер министрлігі|Германиялық Сыртқы істер кеңсесі]]нің өкілі Гернот Эрлер Қазақстанның 2009 жылы ЕҚЫҰ президенті болғанын қолдаса, португалиялық социалистік депутат Ана Гомес Тоқаевқа «Министр, сіз ЕҚЫҰ төрағалығына үміткерсіз. Дегенмен, ЕҚЫҰ сіздің өткен сайлауларыңыз шынайы сайлаудың халықаралық стандарттарына сай келмейтінін айтты. Біз еліңіздегі саяси оппозицияның жаншылып жатқанын естіп жатырмыз, тіпті діни топтардың жаншылып жатқанын да естиміз» деді. Тоқаев Қазақстандағы саяси оппозициялық күштер өздерінің әлсіз тұстарына байланысты «үкіметке қарсы тұра алмайтынын» айтқан да, қазақстандықтар [[демократия]] туралы «білім алуы» қажет, [олар үшін] бұл концепция шетелдік келеді. Тоқаев сөзінше үкімет [[діни толеранттық]]ты приоритет қылып көреді. Ол ЕҚЫҰ жасаған сайлау туралы есепті «техникалық қиыншылықтары болған» деген және «әділ жасалмағаны» үшін сынаған да, бәрін «өзара түсіністікке» шақырды. Ол одан әрі оның үкіметі «[[Орталық Азия]]да орналасқан ел ретінде өкіл ретінде үлкен үлес қоса алады» деп сенетінін айтты.&lt;ref name=&quot;lobjakas&quot; /&gt;

2019 жылғы 4 желтоқсанда Германияға жасайын деген мемлекеттік сапарының алдында Тоқаев [[Неміс толқыны]]на сұхбат берген еді. Ол жерде ол Германияны «Қазақстанның аса маңызды Еуропалық әріптесі» деп атады.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.inform.kz/en/article/3591394 |title= Kassym-Jomart Tokayev gives interview to Deutsche Welle |lang= en |publisher= inform.kz |date= 2006-10-04}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220317113926/https://www.inform.kz/en/kassym-jomart-Tokayev-gives-interview-to-deutsche-welle_a3591394 |date= 2022-03-17}}&lt;/ref&gt; Сол сұхбатында ол [[Қырым аннексиясы|Ресей Федерациясының Қырымды аннексиялауы]]н басып алу деп есептемейтінін айтып, сонымен бірге «Ресей басшылығының даналығына сенетінін» айтты, осы үшін сынға алынды да, [[Украина Сыртқы істер министрлігі]] осы сөзі үшін Қазақстанға қарсы [[демарш]] жариялаған еді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://qazaqtimes.com/article/72659 |title= Украинадан Қазақстанға демарш: Ақорда Қырым аннексиясын неге мойындамайды? |lang= kk |publisher= qazaqtimes.com |author= Жұматай, Арай |date= 2019-12-05 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt;

==== АҚШ ====
{{Тағы қараңыз|АҚШ-Қазақстан қатынастары}}
[[Сурет:Secretary Blinken Meets with Kazah President Tokayev in Astana (52717462009).jpg|нобай|оңға|Тоқаев (оң жақта) пен [[АҚШ Мемлекеттік хатшысы]] [[Энтони Блинкен]], 28 ақпан 2023]]
Тоқаев 2006 жылғы 25 қыркүйекте Уолдорф-Астория қонақүйінде [[АҚШ Мемлекеттік хатшысы]] [[Кондолиза Райс]]пен және АҚШ Мемлекеттік хатшысының адам құқықтары жөніндегі көмекшісі Барри Лоуэнкронмен кездесті. [[Associated Press]] агенттігінің журналисі Энн Гиранның айтуынша, кейбір сарапшылардың пікірінше, Қазақстандағы саяси жағдайдың нашарлауына қарамастан, АҚШ Қазақстанмен қарым-қатынасын жақсартқысы келеді. Қазақстандық мұнай өндірісі айтарлықтай өседі деген болжамдар болған және Қазақстанды басқа Орталық Азия елдерімен салыстырғанда «тым авторитарлық, тым тұрақсыз, тым кедей емес» деп сипаттаған. Тоқаевпен кездесудің алдында Райс келіссөз барысында [[адам құқығы]], не [[энергетика]]ның «қайсы бірінші орынға келеді» деген сұраққа ол жауап беруден бас тартты.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.taiwannews.com.tw/en/news/228948 |title= Bush administration pursues ties to oil-rich Kazakhstan despite backslide on democracy |lang= en |publisher= Taiwan News |author= Gearan, Anne |date= 2006-09-26}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20210604012709/https://www.taiwannews.com.tw/en/news/228948 |date= 2021-06-04}}&lt;/ref&gt;

Президент болғанынан кейін Тоқаев Қазақстанның стратегиялық одақтастарымен, соның ішінде Америка Құрама Штаттарымен, бар дипломатиялық қатынастарды жалғастыра берді. 2020 жылғы 2 ақпанда ол [[Астана|Нұр-Сұлтан]]да [[АҚШ Мемлекеттік хатшысы]] [[Майк Помпео]]мен кездесті, келіссөздер барысында екі ел арасындағы қатынастарды жақсартудың және сауда, инвестиция, IT-технология, демократиялық құндылықтарды күшейтудің және терроризмге қарсы күрестің маңызы айтылды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://akipress.com/news:634027:President_Tokayev_holds_talks_with_U_S__Secretary_of_State_Michael_Pompeo/ |title= President Tokayev holds talks with U.S. Secretary of State Michael Pompeo |lang= en |publisher= akipress |date= 2020-02-03 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20210602214345/https://akipress.com/news:634027:President_Tokayev_holds_talks_with_U_S__Secretary_of_State_Michael_Pompeo/ |date= 2021-06-02}}&lt;/ref&gt; Кейбір аналитиктердің ойынша, Помпеоның Қазақстанға сапары Қытайдың елдегі ықпалына қарсы жасалған еді, өйткені Помпео бұдан бұрын [[Шыңжаңдағы қайта тәрбиелеу лагерлері|Шыңжаңдағы лагерьлер]]дің құрбаны болған этникалық [[Қытай қазақтары|қазақ]] отбасыларымен кездесіп, Тоқаевты этникалық [[ұйғырлар]] мен қазақтарды қудалауы үшін Қытайға қысым көрсетуге шақырды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.voanews.com/south-central-asia/pompeo-central-asia-seeks-counter-china |title= Pompeo, in Central Asia, Seeks to Counter China |lang= en |publisher= [[Америка дауысы]] |author= Imamova, Navbahor |date= 2020-02-03 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt;

== Саяси көзқарасы ==
Тоқаевты жергілікті және халықаралық биліктегі тәжірибесі бар «ұстамды [[Консерватизм|консерватор]]» деп сипаттайды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.polemics-magazine.com/int/kazakh-elections-eastern-front |title= Explaining the Results of the Kazakh Elections: Not so Quiet on the Eastern Front? |lang= en |publisher= Polemics Magazine |author= Krikorian, Lena |date= 2019-07-15 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20210828212031/https://www.polemics-magazine.com/int/kazakh-elections-eastern-front |date= 2021-08-28}}&lt;/ref&gt; Сонда да [[The Wall Street Journal]]ға берген сұхбатында Тоқаев өзін «реформашы» қылып сипаттады да, саяси реформасыз экономикалық реформалар болмайды деген.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.wsj.com/articles/kazakhstans-newly-elected-leader-calls-himself-a-reformer-11560452047 |title= Kazakhstan’s Newly Elected Leader Calls Himself a ‘Reformer’ |lang= en |publisher= Polemics [[The Wall Street Journal]] |author= Simmons, Ann M. |date= 2019-06-13 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220107012207/https://www.wsj.com/articles/kazakhstans-newly-elected-leader-calls-himself-a-reformer-11560452047 |date= 2022-01-07}}&lt;/ref&gt;

[[The Diplomat]] басылымының жазуынша, Тоқаевтың саяси капиталы Назарбаевтың қолдауынан асып түспеді, бұл оған бизнес-элитадан, мемлекеттік қызметшілерден және саяси институттардан қолдау мен сенім алуға мүмкіндік берді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://thediplomat.com/2020/03/democracy-the-Tokayev-way/ |title= Democracy, the Tokayev Way |lang= en |publisher= [[The Diplomat]] |author= Ниязбеков, Нұрсейіт |date= 2020-03-03 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220204120839/https://thediplomat.com/2020/03/democracy-the-Tokayev-way/ |date= 2022-01-07}}&lt;/ref&gt; Осы себепті Тоқаев «Назарбаевтың саяси тумасы»&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.euractiv.com/section/central-asia/news/Tokayev-triumphs-in-kazakh-elections-amid-tensions/ |title= Tokayev triumphs in Kazakh elections amid tensions |lang= en |publisher= euractiv |author= Michalopoulos, Sarantis |date= 2019-06-10 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20210828201103/https://www.euractiv.com/section/central-asia/news/Tokayev-triumphs-in-kazakh-elections-amid-tensions/ |date= 2021-08-28}}&lt;/ref&gt; деп сипатталды және оның қарсыластары мен сыншылары оны «жиһаз» ({{lang-ru|мебель}}) деп атады, бұл келемеждік терминді алғаш рет 2019 жылы қуғындағы қазақстандық кәсіпкер [[Мұхтар Қабылұлы Әблязов|Мұхтар Әблязов]] ойлап тапқан еді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://newtimes.kz/vlast/88273-ne-zhelaete-pochistit-mebel-posle-starykh-khozyaev-chto-pishut-prezidentu-kazakhstana-v-ego-svezhesozdannom-akkaunte-instagram |title= «Не желаете почистить мебель после старых хозяев?»: Что пишут президенту Казахстана в его свежесозданном аккаунте Instagram |lang= ru |publisher= newtimes.kz |author= Мостовая, Екатерина |date= 2019-04-02 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20210828201103/https://newtimes.kz/vlast/88273-ne-zhelaete-pochistit-mebel-posle-starykh-khozyaev-chto-pishut-prezidentu-kazakhstana-v-ego-svezhesozdannom-akkaunte-instagram |date= 2021-08-28}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://belsat.eu/ru/news/duumvirat-ajsultangejt-protesty-i-liberalizatsiya-itogi-goda-prezidentstva-tokaeva/ |title= Дуумвират, Айсултангейт, протесты и либерализация. Итоги года президентства Токаева |lang= ru |publisher= belsat.eu |author= Винявский, Игорь |date= 2020-03-19 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20210828201054/https://belsat.eu/ru/news/duumvirat-ajsultangejt-protesty-i-liberalizatsiya-itogi-goda-prezidentstva-tokaeva/ |date= 2021-08-28}}&lt;/ref&gt;

=== Сыбайлас жемқорлық ===
Тоқаев [[сыбайлас жемқорлық]]қа қатысты өзінің көзқарасын сипаттап, оны «ұлттық қауіпсіздікке тікелей залал» деп атады да, сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестегі [[әкім]]дердің ірі жауапкершілігін айтып кетті.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/events/akorda_news/meetings_and_sittings/kazakstan-prezidenti-kasym-zhomart-tokaevtyn-toragalygymen-sybailas-zhemkorlykka-karsy-is-kimyl-maseleleri-zhoninde-kenes-otti |title= Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың төрағалығымен сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл мәселелері жөнінде кеңес өтті |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2019-05-20 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20210604215609/https://www.akorda.kz/kz/events/akorda_news/meetings_and_sittings/kazakstan-prezidenti-kasym-zhomart-tokaevtyn-toragalygymen-sybailas-zhemkorlykka-karsy-is-kimyl-maseleleri-zhoninde-kenes-otti |date= 2021-06-04}}&lt;/ref&gt; 2019 жылғы 28 қарашада мекемедегі жоғары лауазымды тұлғалар сыбайлас жемқорлыққа кінәлі деп танылса, мүше болған министр мен әкімдерді отставкаға кетуге міндеттейтін заң жобасы бекітілді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/tokaev-podpisal-zakon-otvetstvennosti-ministrov-korruptsiyu-385185/ |title= Токаев подписал закон об ответственности министров за коррупцию подчиненных |lang= ru |publisher= tengrinews |date= 2019-11-28 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt;

=== Орыс тілі ===
Президент ретінде Тоқаев қазақстандық жұртшылықты [[қазақ тілі]]н үйренуге шақырып, оны «әрбір қазақстандықтың міндеті» деп атады.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://vlast.kz/novosti/43213-ucit-kazahskij-azyk-prizval-kazahstancev-tokaev.html |title= Учить казахский язык призвал казахстанцев Токаев |lang= ru |publisher= vlast.kz |date= 2021-01-04 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt; Сонымен қатар, ол қазақ тілінің рөлін күшейту [[орыс тілі]]не нұқсан келтірмеу керек деп есептей отырып, бұл мәселені дұрыс қарастырмаған жағдайда «түзетілмейтін зардаптар» бола алатынын айтты да, [[Украина]]дағы ұлтаралық қақтығыстарды атап кетті.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://eurasia.expert/tokaev-poyasnil-kak-sleduet-reshat-yazykovoy-vopros-v-kazakhstane/ |title= Токаев пояснил, как следует решать языковой вопрос в Казахстане |lang= ru |publisher= eurasiaexpert |date= 2020-06-25 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt; 2023 жылғы 13 қазанда Қасым-Жомарт Тоқаев [[Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы|ТМД]] елдері арасындағы қатынаста орыс тілінің «ерекше рөлі» туралы айтқан.&lt;ref name=&quot;oristili&quot;&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/32642676.html |title= Тоқаев орыс тілін қолдау жөніндегі халықаралық ұйым жобасын мақұлдады |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2023-10-18 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt;

[[Ресей президенті]]нің баспасөз қызметінің мәліметінше Тоқаев «орыс тілін дамыту үшін халықаралық ұйым құрылуын ұсынды». Қазақстан президентінің ресми сайты бұл жайлы хабарлаған жоқ.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/32070138.html |title= Путин &quot;Тоқаев орыс тілін дамыту үшін халықаралық ұйым құруды ұсынды&quot; дейді. Ақорда бұл жайлы хабарламады |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2020-06-25 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt; 2023 жылғы 18 қазанда Тоқаев бұл халықаралық ұйым жобасын мақұлдады да, бұл шешімді «тарихи шешім» деді.&lt;ref name=&quot;oristili&quot; /&gt; 2024 жылғы 20 қарашада [[Қазақстан Парламентінің Мәжілісі|Мәжіліс]] бұл ұйымның құрылуы жайлы шартты қолдап дауыс берді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/33209190.html |title= Мәжіліс &quot;орыс тілі жөніндегі ұйым құру туралы&quot; шартты қолдап дауыс берді |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2024-11-20 |accessdate= 2024-11-23}}&lt;/ref&gt;

== Өз өмірі ==
{{Толық мақала|Қасым-Жомарт Тоқаев отбасы}}
Қасым-Жомарт Тоқаев бұрын [[Надежда Давыдовна Тоқаева]]ға (1957 жылы туған) үйленген болатын, қазір олар ажырасқан. Олардың жалғыз ұлы — Тимур Кемел (туғанында Тоқаев; 1984 жылы туған), кәсіпкер.

Тоқаев — [[Көптілділік|полиглот]], қазақша, орысша, ағылшынша, қытайша және французша сөйлейді&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://sputnik.kz/20200517/Poliglot-diplomat-prezident-Qasym-Zhomart-Toqaev-13989339.html |title= Полиглот, дипломат және президент: Қасым-Жомарт Тоқаев 67 жасқа толды |lang= kk |publisher= SPUTNIK |date= 2020-05-17 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt; және Қазақстанның [[үстел теннисі]] федерациясының 13 жыл бойғы президенті болған.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/president/president |title= Қазақстан Республикасының Президенті |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt;

Тоқаев өз туған күнін тойламайтынын айтқан. Бұл президент отбасында туған күн тойлау дәстүрінің болмауына байланысты қалыптасқан.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://sputnik.kz/20210517/Tuan-knn-toylaandy-natpaydy-Toaev-68-zhasa-toldy-17069660.html |title= Туған күнін тойлағанды ұнатпайды: Тоқаев 68 жасқа толды |lang= kk |publisher= SPUTNIK |date= 2021-05-17 |accessdate= 2024-02-22}}&lt;/ref&gt;

Швейцариялық Public Eye ұйымының мәліметі бойынша, 2010 жылдары Тоқаевтың ұлы Тимур мұнай және металл өндіру саласында бизнеске ие болған.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://rus.azattyq.org/a/review-tokayevs-assets-and-kazakhstan-distancing-from-russia/32049040.html |title=  «Подпольный бизнес» Токаева и «опасность втягивания Казахстана в войну» |lang= ru |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2022-09-24 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220924193849/https://rus.azattyq.org/a/review-tokayevs-assets-and-kazakhstan-distancing-from-russia/32049040.html |date= 2022-09-24}}&lt;/ref&gt; 2021 жылғы желтоқсанда [[Алексей Анатольевич Навальный|Алексей Навальный]]дың командасы Ресейдің жылжымайтын мүлік тізіліміне зерттеу жүргізгенде Тоқаев туыстарының ресейлік мүлкі туралы деректердің Росреестрден жойылғанын анықтады.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.svoboda.org/a/iz-rosreestra-ischezli-dannye-o-sotrudnikah-fsb-iz-dela-navaljnogo/31590668.html |title= Из Росреестра исчезли данные о сотрудниках ФСБ из &quot;дела Навального&quot; |lang= ru |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2021-12-02 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20211206131551/https://www.svoboda.org/a/iz-rosreestra-ischezli-dannye-o-sotrudnikah-fsb-iz-dela-navaljnogo/31590668.html |date= 2021-12-06}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://rus.azattyq.org/a/31590800.html |title= Сведения об элитной недвижимости родных Токаева в Москве засекречены — команда Навального |lang= ru |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2021-12-02 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20211205220706/https://rus.azattyq.org/a/31590800.html |date= 2021-12-05}}&lt;/ref&gt;

== Кітаптары ==
* «Организация Объединенных Наций: полвека служения миру» (1995), 
* «Внешняя политика Казахстана в условиях глобализации» (2000), 
* «Дипломатия Республики Казахстан» (2001)
* «Слово об отце» (2005), 
* «Свет и тень» (2007), 
* «Он делает историю» (2010).

== Марапаттары ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|-
! Мемлекеті
! Жылы
! Марапаты
! Дереккөзі
|-
| {{байрақ|Қазақстан}}
| 1996
| [[Парасат ордені]]
| &lt;ref&gt;{{Cite web|url= http://kazakhstan.news-city.info/docs/sistemsk/dok_oedyli.htm |title= Указ Президента Республики Казахстан от 9.12.1996}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20170201142605/http://kazakhstan.news-city.info/docs/sistemsk/dok_oedyli.htm |date= 2017-02-01}}&lt;/ref&gt;
|-
| {{байрақ|Қазақстан}}
| 1998
| [[Астана медалі]]
|
|-
| {{байрақ|Қазақстан}}
| 2001
| [[Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 10 жыл медалі]]
|
|-
| {{байрақ|ТМД}}
| 2003
| «Достық ағашы» медал (ПАА)
| &lt;ref&gt;{{Cite web|url= http://pravo.levonevsky.org/bazaby/org505/basic/text0128.htm |title= Постановление Совета Межпарламентской Ассамблеи государств-участников Содружества Независимых Государств от 14 ноября 2003 г. № 47 &quot;О награждении медалью «Древо дружбы» |lang= ru}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20190325084616/http://pravo.levonevsky.org/bazaby/org505/basic/text0128.htm |date= 2019-03-25}}&lt;/ref&gt;
|-
| {{байрақ|Қазақстан}}
| 2004
| [[Назарбаев ордені]]
| &lt;ref&gt;{{Cite web|url= http://www.nomad.su/?a=19-200412160521 |title= Награды ко Дню независимости |lang= ru |publisher= nomad.su |date= 2004-12-14 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20190327091441/http://nomad.su/?a=19-200412160521 |date= 2019-03-27}}&lt;/ref&gt;
|-
| {{байрақ|Ресей}}
| 2004
| [[Достық ордені (Ресей)|Достық ордені]]
| &lt;ref&gt;{{Cite web|url= http://kremlin.ru/acts/bank/21743 |title= Указ Президента Российской Федерации от 12 декабря 2004 года № 1552 «О награждении орденом Дружбы граждан Республики Казахстан» |lang= ru |publisher= [[Ресей президенті]]нің ресми сайты |date= 2004-12-12}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20190530193208/http://kremlin.ru/acts/bank/21743 |date= 2019-05-30}}&lt;/ref&gt;
|-
| {{байрақ|Қазақстан}}
| 2005
| [[Қазақстан Конституциясына 10 жыл медалі]]
|
|-
| {{байрақ|Қазақстан}}
| 2006
| [[Қазақстан Республикасының парламентіне 10 жыл медалі|Қазақстан Парламентіне 10 жыл медалі]]
|
|-
| {{байрақ|Қазақстан}}
| 2008
| [[Астанаға 10 жыл медалі]]
|
|-
| {{байрақ|ТМД}}
| 2007
| [[Достастық ордені]] (ПАА)
| &lt;ref&gt;{{Cite web|url= http://www.zoneby.net/legal/n11docs/zk11766i.htm |title= Постановление Совета МПА СНГ 13.05.2007 №19 |lang= ru}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20120105073906/http://www.zoneby.net/legal/n11docs/zk11766i.htm |date= 2012-01-05}}&lt;/ref&gt;
|-
| {{байрақ|Украина}}
| 2008
| 3-дәрежелі [[Кінәз Ярослав Мудрый ордені]]
| &lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.president.gov.ua/documents/1542008-7193 |title= Указ Президента Украины от 25 февраля 2008 года № 154 «О награждении государственными наградами Украины граждан Республики Казахстан» |lang= ru}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20190327090142/https://www.president.gov.ua/documents/1542008-7193 |date= 2019-03-27}}&lt;/ref&gt;
|-
| {{байрақ|Қазақстан}}
| 2011
| [[Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 20 жыл медалі]]
|
|-
| {{байрақ|ТМД}}
| 2011
| Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығының грамотасы
| &lt;ref&gt;{{Cite web|url= http://www.cis.minsk.by/reestr/ru/index.html#reestr/view/text?doc=3154 |title= Протокольное решение Совета глав государств СНГ «О награждении Грамотой Содружества Независимых Государств» (Принято в г. Душанбе 3 сентября 2011 года) |lang= ru |date= 2011-09-03}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20190414084324/http://cis.minsk.by/reestr/ru/index.html#reestr/view/text?doc=3154 |date= 2019-04-14}}&lt;/ref&gt;
|-
| {{байрақ|Қазақстан}}
| 2014
| [[Отан ордені]]
|
|-
| {{байрақ|Ресей}}
| 2014
| «[[Ресей Федерация Кеңесі|Федерация Кеңесі]]. 20 жыл» медалі
|
|-
| {{байрақ|Қазақстан}}
| 2015
| [[Қазақстан Конституциясына 20 жыл медалі]]
|
|-
| {{байрақ|Қазақстан}}
| 2016
| [[Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 25 жыл медалі]]
|
|-
| {{байрақ|Сербия}}
| 2016
| 1-дәрежелі [[Серб туы ордені]]
| &lt;ref&gt;{{Cite web|url= http://www.blic.rs/vesti/politika/nikolic-odlikovao-kazahstanskog-politicara/yfq48zr |title= Nikolić odlikovao kazahstanskog političara |lang= sr |publisher= [[Блиц (газет)|Блиц]] |date= 2016-12-01}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20190325092538/https://www.blic.rs/vesti/politika/nikolic-odlikovao-kazahstanskog-politicara/yfq48zr |date= 2019-03-25}}&lt;/ref&gt;
|-
| {{байрақ|ТМД}}
| 2017
| «ТМД ПАА. 25 жыл» медалі
| &lt;ref&gt;{{Cite web|url= http://old.iacis.ru/upload/iblock/b32/inform.pdf |title= Постановление Совета Межпарламентской Ассамблеи государств — участников Содружества Независимых Государств от 27 марта 2017 года № 17 &quot;О награждении медалью «МПА СНГ. 25 лет» |lang= ru |date= 2017-03-27}}&lt;/ref&gt;
|-
| {{байрақ|Ресей}}
| 2017
| [[Құрмет ордені (Ресей)|Құрмет ордені]]
| &lt;ref&gt;{{Cite web|url= http://publication.pravo.gov.ru/Document/View/0001201703020004?index=0&amp;rangeSize=1 |title= Указ Президента Российской Федерации от 1 марта 2017 года № 93 «О награждении государственными наградами Российской Федерации» |lang= ru}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20190327092552/http://publication.pravo.gov.ru/Document/View/0001201703020004?index=0&amp;rangeSize=1 |date= 2019-03-27}}&lt;/ref&gt;
|-
| {{байрақ|Қазақстан}}
| 2018
| [[Астанаға 20 жыл медалі]]
| 
|-
| {{байрақ|Қазақстан}}
| 2019
| [[Алтын Қыран ордені|Қазақстан Президентіне арналған дәрежелі Алтын Қыран ордені]]
| 
|-
| {{байрақ|Қазақстан}}
| 2021
| [[Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 30 жыл медалі]]
|
|-
| {{байрақ|Түрікменстан}}
| 2021
| [[Түрікменстан Президенті «Битараплык» ордені]]
| &lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://turkmenportal.com/blog/40779/prezident-kazahstana-nagrazhden-ordenom-turkmenistana-bitaraplyk |title= Президент Казахстана награждён Орденом Туркменистана «Битараплык» |lang= ru}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20211025225547/https://turkmenportal.com/blog/40779/prezident-kazahstana-nagrazhden-ordenom-turkmenistana-bitaraplyk |date= 2021-10-25}}&lt;/ref&gt;
|-
| {{flagicon image|Flag of Tatarstan.svg|border}} [[Татарстан]]
| 2022
| «Дуслык» ордені
| &lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/prezident-tatarstana-nagradil-tokaeva-461691/ |title= Президент Татарстана наградил Токаева |lang=ru}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220211113311/https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/prezident-tatarstana-nagradil-tokaeva-461691/ |date= 2022-02-11}}&lt;/ref&gt;
|-
| {{байрақ|Ресей}}
| 2022
| [[Александр Невский ордені (Ресей)|Александр Невский ордені]]
| Бас тартты&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.svoboda.org/a/prezident-kazahstana-otkazalsya-prinyatj-orden-za-sotrudnichestvo-s-rossiey/31903893.html |title= Пресс-служба президента Казахстана заявила о его отказе принять орден за сотрудничество с Россией |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2022-06-18 |accessdate= 2022-06-18}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220618081718/https://www.svoboda.org/a/prezident-kazahstana-otkazalsya-prinyatj-orden-za-sotrudnichestvo-s-rossiey/31903893.html |date= 2022-06-18}}&lt;/ref&gt;
|-
| {{байрақ|Қырғызстан}}
| 2022
| 1-дәрежелі [[Манас ордені]]
| Бас тартты&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://knews.kg/2022/06/18/prezident-kazahstana-otkazalsya-ot-kyrgyzskogo-ordena-manas-tokaev-reshil-ne-prinimat-nagrady/ |title= Президент Казахстана отказался от кыргызского ордена «Манас». Токаев решил не принимать награды |lang= ru}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220727100146/https://knews.kg/2022/06/18/prezident-kazahstana-otkazalsya-ot-kyrgyzskogo-ordena-manas-tokaev-reshil-ne-prinimat-nagrady/ |date= 2022-07-27}}&lt;/ref&gt;
|-
| {{байрақ|Түрікменстан}}
| 2024
| «Мақтымқұлы Фрағидің 300 жылдығына» медалі
| &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.parahat.info/edict/2934 |title=О награждении юбилейной медалью Туркменистана «Magtymguly Pyragynyň 300 ýyllygyna» Президента Республики Казахстан Токаева Касым-Жомарта Кемелевича |language=ru |work=parahat.info |date=2024-10-11 |accessdate=2025-02-12}}&lt;/ref&gt;
|-
| {{байрақ|Қазақстан}}
| 
| Нәзір Төреқұл атындағы медаль
| 
|-
| {{байрақ|Ресей}}
| 
| А.М. Горчаковтың естелік медалі
| 
|}

== Құрметті атақтары ==
* Дүниежүзілік гуманитарлық және жаратылыстану ғылымдары академиясының толық мүшесі, [[Мюнхен қауіпсіздік конференциясы]]ның «Даналар кеңесінің» мүшесі
* {{iw|Шэньчжэнь университеті|Шэньчжэнь университетінің|en|Shenzhen University}} құрметті профессоры (Қытай)
* [[Ресей СІМ Дипломатиялық академиясы]]ның құрметті профессоры және құрметті докторы, сенімді кеңесінің мүшесі
* Қазақстан Халықаралық қатынастар кеңесінің құрметті президенті
* Женева Дипломатия және халықаралық қатынастар мектебінің құрметті деканы
* [[Женева университеті]] «Академикус» грамотасының иегері
* С.Н. Рерих атындағы естелік медалінің иегері.

== Тағы қараңыз ==
* [[Қасым-Жомарт Тоқаев үкіметі]] — 1999–2002 жылдары қызметте болған, Тоқаев басқарған Министрлер Кабинеті.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер|3}}

{{Қазақстан басшылары (1917 жылдан бастап)}}
{{ТМД елдерінің басшылары}}
{{Қазақстан үкіметі басшылары}}
{{Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының VI шақырылым депутаттары}}
{{DEFAULTSORT:Тоқаев, Қасым-Жомарт Кемелұлы}}
[[Санат:Қасым-Жомарт Тоқаев| ]]
[[Санат:Саясаттану ғылымының докторлары]]
[[Санат:Қазақстан сыртқы істер министрлері]]
[[Санат:Қазақстан мемлекеттік хатшылары]]
[[Санат:КСРО дипломаттары]]
[[Санат:БҰҰ лауазымды тұлғалары]]
[[Санат:Қазақстан дипломаттары]]
[[Санат:Қазақстан премьер-министрлері]]
[[Санат:Қазақстан мемлекет қайраткерлері]]
[[Санат:Қазақстан саясаткерлері]]
[[Санат:Қазақстан Парламенті Сенатының депутаттары]]
[[Санат:Мәскеу мемлекеттік халықаралық қатынастар институты түлектері]]
[[Санат:РФ СІМ Дипломатиялық академиясы түлектері]]
[[Санат:Біріккен Ұлттар Ұйымының лауазымды адамдары]]
[[Санат:ТМД грамотасының иегерлері]]
[[Санат:Қазіргі мемлекет басшылары]]
[[Санат:Қазақстан президенттері]]
[[Санат:Қазақстан президенттігіне үміткерлер (2019)]]
[[Санат:Қазақстан президенттігіне үміткерлер (2022)]]</text>
      <sha1>pwhx5qsmrxyhz8rtv63wutahb1f37v6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қазақстан Жоғарғы Соты</title>
    <ns>0</ns>
    <id>5323</id>
    <revision>
      <id>3484309</id>
      <parentid>3478424</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T18:17:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Casserium</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Құрылымы */</comment>
      <origin>3484309</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13230" sha1="1ojb2d5bjvvfr7o42e9ymbzcg79j4ox" xml:space="preserve">{{Мемлекеттік орган
 |атауы                 = Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты
 |қысқартылған атауы    = 
 |шынайы атауы   = 
 |шынайы атауы1  = 
 |шынайы атауы2  = 
 |мемлекет = {{KAZ}}
 |құзыреті       = 
 |құзерет_тақырып_мәтіні = 
 |эмблема                = Logotip verhovnogo suda rk.png 
 |эмблеманың ені         = 
 |эмблеманың тақырыбы    = 
 |мөрі              = 
 |мөрдің ені        = 
 |мөрдің тақырыбы   = 
 |сурет             = Верховный суд Казахстана 2017.jpg
 |сурет ені         = 
 |сурет тақырыбы    = Жоғарғы сот ғимараты
 |құрылған жылы     = 
 |ізашары1          = Қазақ КСР Жоғарғы соты
 |ізашары2          = 
 |таратылған жылы   = 
 |ізбасары          = 
 |бағынады          = 
 |штаб-пәтері       = [[Астана]] қаласы, Қонаев көшесі, 39
  |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = 
  |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = 
  |region_code      = 
 |қызметкерлер      = 
 |бюджет            = 
 |министрдің есімі1     = 
 |министрдің міндеті1   = 
 |министрдің есімі2     = 
 |министрдің міндеті2   = 
 |басшылықтың есімі1    = [[Асламбек Амангелдіұлы Мерғалиев|Асламбек Мерғалиев]]
 |басшылықтың лауазымы1 = Төрағасы 
 |басшылықтың есімі2    = 
 |басшылықтың лауазымы2 = 
 |жоғарыда тұрған мекеме      = 
 |бір мекемеге қарасты орган1 = 
 |бір мекемеге қарасты орган2 = 
 |құжат1           = 
 |сайты            = https://sud.gov.kz/
 |түсініктемелер   = 
 |карта            = 
 |карта ені        = 
 |картаның тақырыбы   = 
}}
{{Қазақстан саясаты}}
'''Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты''' – Қазақстанның ең жоғары сот органы. Жоғарғы сот төменгі буындағы соттардың азаматтық, қылмыстық, шаруашылық және басқа да сот істері бойынша заңда көрсетілген процесуалды формада олардың қызметтеріне сот қадағалауын жүргізіп, сот практикасы мәселелері бойынша түсінік береді.
 
Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің 1997 жылғы 6 наурыздағы №3 қаулысына сәйкес &quot;Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабы 1-тармағының нормасымен бекітілетін, қолданылатын құқық - Жоғарғы Соттың нормативтік қаулылары болып табылады дегенді Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты сот практикасында заңнамалық нормалар, оның ішінде Конституция нормаларын қолдану мәселелері бойынша ғана нормативтік қаулылар шығаруға өкілетті деп түсінген жөн&quot;.

== Тарихы ==
1937 ж. 9 қаңтарда Қазақ КСР Жоғарғы Соты ретінде құрылды.&lt;ref&gt;1. Қазақстан Республикасының мемлекеттік мекемелері. Қазақстан Республикасының әлеуметтік-мәдени құрылысты басқару органы, әкімшілік-саяси органдар мен қүқықтық сот органдары (1937- 1977 жж.), 2-т., 3-6., Алматы, 1992, 146-п.2 Қазақстан Республикасының 1993 ж. 28 қаңтарда қабылданған Конституциясы (ҚР Жоғарғы Кеңесінің Жаршысы, 1993, № 3, 54-бап).&lt;/ref&gt; 1993 ж. 28 қаңтарда қабылданған ҚР Конституциясында&lt;ref&gt;2. Қазақстан Республикасының 1993 ж. 28 қаңтарда қабылданған Конституциясы (ҚР Жоғарғы Кеңесінің Жаршысы, 1993, № 3, 54-бап).&lt;/ref&gt; ҚР-да сот билігі Конституциялық Сотқа, Жоғарғы Сотқа, Жоғары төрелік сотқа және заң бойынша құрылған төменгі тұрған соттарға берілетіндігі белгіленді. Ешқандай өзге орган және өзге тұлға сот билігі функцияларын иеленуге құқығы жоқ.&lt;ref&gt;3. 1993-2000 жж. кезеңдегі мемлекеттік органдар туралы мәліметтер:қараңыз-Қазақстан Республикасының мемлекеттік билік органдары (1991 ж. 16 желтоқсан - 2001 ж. 1 қаңтар). Анықтамалық. ҚР ПМ. - Алматы: БҮ &quot;Эдельвейс&quot;, 2004. 128-132 б. (Құрастырушылардың ескертпелері).&lt;/ref&gt; ҚР Президентінің 2001 ж. 22 қаңтардағы Жарлығына&lt;ref&gt;4. &quot;Қазақстан Республикасының құқық қорғау қызметін жетілдіру жөніндегі шаралар туралы&quot; ҚР Президентінің 2001 ж. 22 қаңтардағы  536 Жарлығы (ҚР ПҮАЖ, 2001, № 1-2,2-бап).&lt;/ref&gt; сәйкес, ҚР Үкіметінің 2001 ж. 14 сәуірдегі қаулысымен&lt;ref&gt;5. &quot;Қазақстан Республикасының Әділет министрінің Сот қаулыларын орындау жөніндегі комитетін таратудың кейбір мәселелері&quot; ҚР Үкіметінің 2001 ж. 14 сәуірдегі № 494 қаулысы (ҚР ПҮАЖ, 2001, № 14, 174-бап).&lt;/ref&gt; ҚР Әділет министрлігінің Сот қаулыларын орындау жөніндегі комитеті таратылды, атқарушылық құжаттарды орындау жөніндегі функциялары мен өкілеттіктері, сондай-ақ штат саны мен мүлкі ҚР Жоғарғы Соты жанындағы Сот әкімшілігі жөніндегі комитетке және оның облыстардағы, Астана, Алматы қалаларындағы әкімшілеріне берілді.&lt;ref&gt;Қазақстан Республикасының мемлекеттік билік органдары (2001-2005 жж.) Анықтамаламық: Екінші шығарылым./Қазақстан Республикасы Президентінің Мұрағаты. – Жауапты редактор: В.Н. Шепель; Алматы: “Эдельвейс” Баспа үйі: 2007.  ISBN 9965-602-37-9&lt;/ref&gt;

== Судьяға өкiлеттiктер беру тәртiбi ==
Жоғарғы Соттың Төрағасын Жоғары Сот Кеңесінің ұсынымына негізделген Қазақстан Президентінің ұсынуы бойынша 5 жыл мерзімге Сенат сайлайды.

Жоғарғы Соттың судьяларын Жоғары Сот Кеңесiнiң кепiлдемесiне негiзделген Қазақстан Президентiнiң ұсынуы бойынша Сенат сайлайды.

Жоғарғы Соттың сот алқаларының төрағаларын Жоғарғы Сот Төрағасының ұсынуы және Жоғарғы Соттың жалпы отырысының шешімі негізінде Жоғары Сот Кеңесінің ұсынымы бойынша 5 жыл мерзімге Қазақстан Президенті тағайындайды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/Z000000132_ Қазақстан Республикасының сот жүйесі мен судьяларының мәртебесі туралы]&lt;/ref&gt;

== Жоғарғы сот төрағалары ==
{{негізгі мақала|Қазақ КСР және Қазақстан Жоғарғы соты төрағаларының тізімі}}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! №
! Суреті
! Аты-жөні&lt;br&gt;{{small|(Өмір сүрген жылдары)}}
! colspan=&quot;2&quot;| Басқарған уақыты
|-
| colspan=&quot;5&quot;| 
'''Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты (1991–)'''
|-
| 1 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Тамас Қалмұхаметұлы Айтмұхаметов|Тамас Айтмұхаметов]]&lt;br&gt;{{small|(1939 туған)}} || наурыз 1984 || желтоқсан 1993
|-
| 2 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Михаил Федорович Малахов|Михаил Малахов]]&lt;br&gt;{{small|(1946 туған)}} || желтоқсан 1993 || 9 сәуір 1996
|-
| 3 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Мақсұт Сұлтанұлы Нәрікбаев|Мақсұт Нәрікбаев]]&lt;br&gt;{{small|(1940—2015)}} || 28 маусым 1996 || 28 шілде 2000
|- 
| 4 || [[Сурет:Kairat Mami (cropped).jpg|99px]] || [[Қайрат Әбдіразақұлы Мәми|Қайрат Мәми]]&lt;br&gt;{{small|(1954 туған)}} || 1 қыркүйек 2000 || 3 сәуір 2009
|-
| 5 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Мұсабек Тұрғынбекұлы Әлімбеков|Мұсабек Әлімбеков]]&lt;br&gt;{{small|(1954 туған)}} || 3 сәуір 2009 || 15 сәуір 2011
|-
| 6 || [[Сурет:Bektas Beknazarov - May 2019.jpg|99px]] || [[Бектас Әбдіханұлы Бекназаров|Бектас Бекназаров]]&lt;br&gt;{{small|(1956 туған)}} || 15 сәуір 2011 || 16 қазан 2013
|-
| 7 || [[Сурет:Kairat Mami (cropped).jpg|99px]] || [[Қайрат Әбдіразақұлы Мәми|Қайрат Мәми]]&lt;br&gt;{{small|(1954 туған)}} || 16 қазан 2013 || 11 желтоқсан 2017
|-
| 8 || [[Сурет:Jaqyp Asanov.jpg|99px]] || [[Жақып Қажманұлы Асанов|Жақып Асанов]]&lt;br&gt;{{small|(1963 туған)}} || 11 желтоқсан 2017 || 8 желтоқсан 2022&lt;ref&gt;{{Cite web|lang=kk|url=https://turkystan.kz/article/151448-elimizdin-sot-zhuyesi-zan-ustemdiginin-kepili/|title=Еліміздің сот жүйесі − заң үстемдігінің кепілі|website=turkystan.kz|date=2021-07-22|access-date=2022-02-11|archive-date=2022-02-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20220211201405/https://turkystan.kz/article/151448-elimizdin-sot-zhuyesi-zan-ustemdiginin-kepili/}}&lt;/ref&gt;
|-
| 9 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Асламбек Амангелдіұлы Мерғалиев|Асламбек Мерғалиев]]&lt;br&gt;{{small|(1972 туған)}} || 8 желтоқсан 2022&lt;ref&gt;{{Cite web|lang=kk|url=https://www.kt.kz/kaz/state/aslambek_mer_aliev_zho_ar_y_sotty_t_ra_asy_bolyp_saylandy_1377944125.html|title=Асламбек Мерғалиев Жоғарғы Соттың Төрағасы болып сайланды|website=kt.kz|date=2022-12-08|access-date=2022-12-08}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://sud.gov.kz/kaz/content/zhogargy-sot-toragalary|title=Жоғарғы Сот Төрағалары {{!}} Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты|access-date=2023-03-13}}&lt;/ref&gt; || —
|}

== Құрылымы ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
! colspan=&quot;5&quot; | Жоғарғы сот төрағасы: [[Асламбек Амангелдіұлы Мерғалиев|Асламбек Мерғалиев]]
|-
! colspan=&quot;5&quot; | Сот алқалары&lt;ref&gt;[https://sud.gov.kz/kaz/kategoriya/kurylym Құрылым]&lt;/ref&gt;
|-
! №
! Атауы
! Судьялар саны
! Төрағасы
! Тағайындалған уақыты
|-
| 1 || Азаматтық істер жөніндегі сот алқасы || 19 || [[Нұрсерік Кәрімұлы Шәріпов|Нұрсерік Шәріпов]] || 31 қаңтар 2022
|-
| 2 || Әкімшілік істер жөніндегі сот алқасы || 9 || [[Аслан Сұлтанұлы Тукиев|Аслан Тукиев]] || 31 қаңтар 2022
|-
| 3 || Қылмыстық істер жөніндегі сот алқасы || 22 || [[Нұргүл Мәуілханқызы Рахметуллина|Нұргүл Рахметуллина]] || 19 сәуір 2024
|}

==Дереккөздер==
&lt;references/&gt;

[[Санат:Қазақстандағы сот жүйесі]]</text>
      <sha1>1ojb2d5bjvvfr7o42e9ymbzcg79j4ox</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Екі жұлдыз</title>
    <ns>0</ns>
    <id>20487</id>
    <revision>
      <id>3484283</id>
      <parentid>3484190</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T15:25:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>1nter pares</username>
        <id>146705</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Special:Contributions/Adnan DAĞDELEN|Adnan DAĞDELEN]] ([[User talk:Adnan DAĞDELEN|т]]) өңдемелерінен [[User:Nurtenge|Nurtenge]] соңғы нұсқасына қайтарды</comment>
      <origin>3346690</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11525" sha1="4hdgqf1w9ff0hnn8dyiueox6jy0zr8h" xml:space="preserve">[[Сурет:2zhuldyz-4.jpg|thumb|300px|&quot;Екі жұлдыз&quot; теле думаны - төртінші маусымының белгісі]]
'''«Екі жұлдыз»''' - [[Qazaqstan (телеарна)|«Қазақстан» ұлттық телеарнасында]] көрсетілетін [[шоу бағдарлама]]. Әйгілі «Stars On The Stage» шоу форматының аналогы болып табылады. Жобаның мақсаты алуан түрлі салада белгілі болған тұлғаларға ән айтқызу. Жоба жарыс түрінде жүреді, әр жұптың бір мүшесі кәсіби әнші болуы міндетті.

«Екі жұлдыз» - бұл жұлдыздар жұлдыздарға ән айтуды үйрететін жоба. Жобада 16 жұп, 16 әнші және осы уақытқа дейін сахнада кәсіби түрде ән айтпаған 16 танымал тұлға. Өзіндік ерекшелегімен көрерменді тәнті етіп, көпшіліктің ықыласына бөленген бұл жобаның қатысушылары елімізге кеңінен танымал түрлі саланың өкілдері. Сонымен қатар бұл вокалды жарыс болғандықтан фонограмма қолданылмайды деп хабарланды. Қатысушылар тек жанды дауыспен ән айтуы тиіс. Жоба 2010 жылдың басында басталды, оссы уақытқа дейін жобаның 3 маусымы өтті. 2011 жылдың қыркүйек айының соңында 4 маусым басталды.

==Қатысушылар==
===Бірінші маусым===
*[[Темірлан Төлегенов]] - [[Айтжан Нұрмағамбетова|Айжан Нұрмағамбетова]]
* [[Әйгерім Жаңылбаева]] - [[Сәкен Майғазиев]] 
* [[Әлия Есен]] - [[Парвиз Назаров]]
* [[Сәуле Рахмедова]] - [[Мейрамбек Бесбаев]] (''жеңімпаздар'')
* [[Линда Нигматулина]] - [[Қайрат Түнтеков]]
*[[Берік Тұрсынбеков]] - [[Мөлдір Әуелбекова]]
*[[Мұрат Мұтырғанов]] - [[Айгүл Иманбаева]]
*[[Лидия Кәденова]] - [[Лидо]]
*[[Салтанат Қалиева]] - [[Жұбаныш Жексенұлы]]
*[[Венера Нигматулина]] - [[Ерлан Көкеев]]
*[[Тәңірберген Бердоңғаров]] - [[Ерболат Құдайбергенов]]
*[[Гүлбахрам саитова]] - [[Ақжол Мейірбеков]]
*[[Ғани Қасымов]] - [[Толқын Забирова]]
*[[Илья Ильин]] - [[Гуля Төлегенова]]
*[[Ләйлә Сұлтанқызы Сеңгірбекова|Ләйлә Сұлтанқызы]] - [[Алмас Кішкенбаев|Алмас кішкенбаев]]
*[[Нұртілеу Иманғалиұлы Иманғалиев|Нұртілеу Иманғалиұлы]] - [[Жанна Орынбасарова]]

===Екінші маусым===
*[[Ерлан Біләл]] - [[Гаухар Қаспақова]]
*[[Серік Акишев]] - [[Ксения]]
*[[Нина Жмеренецкая]] - [[Лаки Кесоглу]]
*[[Ерлан Қожасбай]] - [[Динара Сұлтан]]
*[[Бақыт Сәрсекбаев]] - [[Мәдина Сәдуақасова]]
*[[Рахман Омаров]] - [[Маржан Арапбаева]] (''жеңімпаздар'')
*[[Айнұр Тұрсынбаева]] - [[Дастан Оразбеков]]
*[[Әнуар Нұрпейісов]] - [[Диана Шарапова]]
*[[Мэлс Елеусізов]] - [[Бағдат Сәмединова]]
*[[Дильмурад Джамбакиев]] - [[Алтынай Жорабаева]]
*[[Әсел Сағатова]] - [[Айқын Төлепберген]]
*[[Досжан Табылды]] - [[Асыл Беделхан]]
*[[Тұрсынбек Қабатов]] - [[Фарида Ниязова]]
*[[Арман Қарабаев]] - [[Бақыт Шадаева]]
*[[Гүлнар Дусматова]] - [[Рүстем Нұржігіт]]
*[[Құралай Нұрқаділова]] - [[Бахтияр Тайлақбаев]]

===Үшінші маусым===
*[[Аида Аюпова]] - [[Ардақ Далелов]]
*[[Кәрім Мұтырғанов]] - [[Нұргүл Нұгұманова]]
*[[Әлішер Сүлейменов]] - [[Ксения Сухомазова]]
*[[Динар Сәтжан]] - [[Иван Бреусов]]
*[[Санжар Мәдиев]] - [[Найля Заитова]]
*[[Оксана Корби]] - [[Алишер Каримов]]
*[[Назира Бердалы]] - [[Бейбіт Қорған]]
*[[Гүлфаируз Құрманғожаева]] - [[Ринат Малцаков]]
*[[Ринат Зайытов]] - [[Роза Солдатова]]
*[[Бақыт Сыздықова]] - [[Бауыржан Исаев]]
*[[Бауыржан Баймұханов]] - [[Әсем Көпбаева]]
*[[Қарлығаш Мұхамеджанова]] - [[Батыр Байназаров]]
*[[Сұлу Ескендір]] - [[Болат Құсайынов]]
*[[Қазбек Қасым]] - [[Ақбота Керімбекова]] (''жеңімпаздар'')

===Төртінші маусым===
{{main|Екі жұлдыз (төртінші маусым)}}
«Екі жұлдыз» жобасының тарихында тұңғыш рет жұптар тек кәсіби әншілерден құралады. Бұл продюсерлерге әлемге әйгілі «Жұлдызды жекпе-жек» кинофильміне сәйкес әлқиссалар жасау туралы ой салды. Сондықтан, қазақ көрермендеріне ұсынылатын ең бірінші тосынсый бағдарлама аңдатпасындағы жұлдыздардың бейнелері. Трейлер- аңдатпаларды «[[Қазақстан (корпорация)|Қазақстан» Ұлттық арнасынан]] және ғаламтордан көруге болады. Түсірілген аңдатпа біраз қатысушылардың есімін елге жария етеді. Олар: Бейбіт Қорған, Айқын Төлепберген, Ақылбек Жеменей, Жанна Орынбасарова, Жеңіс Ысқақова, Айжан Нұрмағамбетова, «Азия» тобының әншісі Ербол Шәріп пен «Алау» дуэті. 4-ші маусымның жүргізушілері: отандық эстрада жұлдызы Нұрлан Абдуллин, белгілі киноактер Нұрлан Әлімжан және тележүргізушілер Майя Веронская мен Таһир Сұлтан.

Жаңа маусым тақырыптарымен де ерекше. «Екі жұлдыз» жобасында тұңғыш рет бір хабар қазақ эстрадасының аңыз әншісіне айналған, ҚР Халық әртісі [[Роза Қуанышқызы Рымбаева|Роза Рымбаеваның]] шығармашылығына арналып отыр. Сонымен қатар, күллі әлемді дүркіреткен, кәрі құрлық жастарына арналған [[Eurovision ән байқауы]]ның әндері де «Екі жұлдыз» сахнасында шырқалмақ. Әр думан отандық және шетелдік жұлдыздардың қатысуымен жарқырай түспек.

Бұл маусымда жобаны насихаттап жүрген баспасөз өкілдері де назардан тыс қалмайды. БАҚ – на арнайы орын бөлініп, әр бағдарламаның түсіріліміне қатысуға мүмкіндік алып, дауыс беру нәтижесі мен жұлдызды жобада болып жатқан жаңалықтарді бірінші болып біле алады.

Нағыз дүлдүлдердің додасы [[Қазақстан (корпорация)|«Қазақстан» ұлттық арнасында]] 24-қыркүйектен бастап, әр сенбі сайын көрсетілетін болады.

====Ережесі====
Жұлдызды жұптардың міндеті – тек сахнаға шығып ән айту ғана емес, өзге қарсыластарынан артықтығын көрерменге дәлелдей білу. Ол үшін сайыскерлер әлемдік хиттер мен бәсекелестерінің репертуарларындағы туындыларды орындап, түрлі жанрды еркін меңгере алатынын көрсетеді және алуан түрлі образдарға енеді. Алайда, жоба жұлдыздардың әсем әуендері мен әсерлі қойылымдарын назарға ұсынатын думанды бағдарлама ғана емес, әр саны сайын бір жұппен қош айтысуға тура келетін драма. Ал жұптарды бағалаудағы көрермен құқығы бұрынғыдай 50 пайыз дауысқа ие.

==== Төртінші маусымның қатысушылары====
*[[Жанболат Ербатыров]] - [[Жазира Байырбекова]]
*[[Ақжол Мейірбеков]] - [[Бағдат Сәмединова]]
*[[Алау Дуэті]]
*[[Қайрат Нұртас]] - [[Aiboo|Айбөпе Қарашева]]
*[[Бақтияр Тайлақбаев]] - [[Майра Дәулетбақ]]
*[[Ринат Малцагов]] - [[Динара Қайырова]]
*[[Айқын Төлепберген]] - [[Дастан Оразбеков]]
*[[Жеңіс Ысқақова]] - [[Ербол Шәріп]]
*[[Болат Құсайынов]] - [[Гауһар Қаспақова|Гаухар Қаспақова]]
*[[Айжан Нұрмагамбетова]] - [[Еркін Мәулен]]
*[[Бейбіт Қорған]] - [[Роза Солдатова]]
*Жантемір, Нұргүл Ордабаевтар
*[[Данияр Өтеген]] - [[Дария Ақпарова]]
*[[Мұрат Қожа]] - [[Индира Расылхан]]
*[[Жұбаныш Жексен]] - [[Жанна Орынбасарова]]
*[[Ақылбек Жеменей]] - [[Тамара Асар]] (''жеңімпаздар'')

== Сыртқы сілтемелер ==
*[http://old.kaztrk.kz/2zhuldyz/ &quot;Екі жұлдыз&quot; торабы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111006174900/http://old.kaztrk.kz/2zhuldyz/ |date=2011-10-06 }}
*[http://www.youtube.com/user/EkiZhuldyz Екі Жұлдыздың youtube.com-дағы ресми парақшасы]
*[http://kiwi.kz/user/EkiZhuldyz Екі Жұлдыздың kiwi.kz-тегі ресми парақшасы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120328024754/http://kiwi.kz/user/EkiZhuldyz/ |date=2012-03-28 }}

{{Қазақстан телерадиокорпорациясы}}

[[Санат:Қазақстан телеарнасы бағдарламалары]]</text>
      <sha1>4hdgqf1w9ff0hnn8dyiueox6jy0zr8h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Албан</title>
    <ns>0</ns>
    <id>25344</id>
    <revision>
      <id>3484449</id>
      <parentid>367235</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T06:01:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sayatshy</username>
        <id>54276</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Албан сөзіне түсініктеме</comment>
      <origin>3484449</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1854" sha1="q28weadky1pe4vvzenq7fitfmb1yoiz" xml:space="preserve">'''Албан''' сөзінің бірнеше мағынасы бар:

АЛБАН сөзі әлем тілдерінде -таза, нақты, ресми, биік, асқар, ақ деген мағаналарды береді. 

Латынша &quot;albus&quot; — ақ, таза деген мағынада;

Кельт және латын тілдерінде де «alban» немесе «alb» түбірі – асқар, биік, таулы аймақ мағынасына жуық;

Маңғол тілінде &quot;албан&quot;- ресми, нақты деген мағынада;

Араб тілінде &quot;ألبان&quot;- сүт (анықтауыш) сүттей, ақ деген мағынада;

Қазақ кеңес ғылымдары «албан» сөзінің түркі тілдеріндегі &quot;ал&quot; (биік, асқар) + &quot;бан&quot; (жер иесі, мырза) деген екі түбірден шығуы мүмкін деп тұжырымдайды. Яғни, олардың пайымдауынша Албан елінің атауы &quot;биік өлкенің иесі&quot;, &quot;таулы аймақ адамы&quot; дегенді білдіреді. «Албан» сөзі – тек ру атауы ғана емес, оның бойында биік табиғат, иелік, мәртебе мен тектілікке қатысты семантикалық қабаттар бар. Ғылыми көзқарас тұрғысынан, бұл атау «асқар таулы өлкенің иесі» деген көп мағыналы тарихи-этнолингвистикалық ұғым ретінде сипатталады.
* [[Албан руы]] - қазақ руларының бірі
* [[Албандар]] - Албания елі
* [[Албан (фильм)]] - Ресей көп сериялы фильмі

{{айрық}}</text>
      <sha1>q28weadky1pe4vvzenq7fitfmb1yoiz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>29197</id>
    <revision>
      <id>3484294</id>
      <parentid>3484110</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T16:39:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Casserium</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Басшылық */</comment>
      <origin>3484294</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="32762" sha1="c57ftamas32oy2i1pu9c6huej7uqlk8" xml:space="preserve">{{Мемлекеттік орган
 |атауы                 = Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі
 |қысқартылған атауы    =
 |шынайы атауы   = 
 |шынайы атауы1  = 
 |шынайы атауы2  = 
 |мемлекет = {{байрақ|Қазақстан}}
 |құзыреті       = 
 |құзерет_тақырып_мәтіні = 
 |эмблема                = Flag of the President of Kazakhstan.svg
 |эмблеманың ені         = 
 |эмблеманың тақырыбы    = [[Қазақстан президентінің байрағы|Қазақстан Президентінің туы]]
 |мөрі              = 
 |мөрдің ені        = 
 |мөрдің тақырыбы   = 
 |сурет             =
 |сурет ені         = 
 |сурет тақырыбы    = 
 |құрылған жылы     = [[20 қазан]] [[1995 жыл|1995]]
 |ізашары1          =
 |ізашары2          =
 |таратылған жылы   = 
 |ізбасары          = 
 |бағынады          = 
 |штаб-пәтері       = {{байрақ|Астана}}, [[Ақорда (резиденция)|Ақорда резиденциясы]]
 |қызметкерлер      = 450 адам (2024)&lt;ref name=&quot;casp&quot;&gt;[https://caspian.institute/product/sektor-kazahstana-kisi/politicheskij-shtab-prezidenta-tokaeva-38734.shtml Политический штаб президента Токаева]&lt;/ref&gt;
 |бюджет            = 250 миллион $&lt;ref name=&quot;casp&quot; /&gt;
 |министрдің есімі1     = 
 |министрдің міндеті1   = 
 |министрдің есімі2     = 
 |министрдің міндеті2   = 
 |басшылықтың есімі1    = [[Айбек Арқабайұлы Дәдебаев|Айбек Дәдебаев]]
 |басшылықтың лауазымы1 = Басшысы
 |басшылықтың есімі2    = 
 |басшылықтың лауазымы2 = Басшының бірінші орынбасары
 |жоғарыда тұрған мекеме      = 
 |бір мекемеге қарасты орган1 = 
 |бір мекемеге қарасты орган2 = 
 |құжат1           = 
 |сайты            = https://www.akorda.kz/
 |түсініктемелер   = 
 |карта            = 
 |карта ені        = 
 |картаның тақырыбы   = 
}}
'''Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі''' — [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президентіне]] тікелей бағынатын және есеп беретін, Президенттің қызметін ақпараттық-талдамалық, құқықтық, хаттамалық-ұйымдастырушылық, құжаттамалық жағынан қамтамасыз ететін мемлекеттік орган.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U080000552_ Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі туралы ережені бекіту туралы]&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
1990 жылы 24 сәуірде Президент лауазымының енгізілуіне байланысты оның қызметін қамтамасыз ету үшін Президент кеңсесі (аппараты) құрылды. 1990 жылы 20 қарашада Министрлер Кеңесінің аппараты Президент аппаратына қосылды. 1991 жылдан бастап ол Президент пен Министрлер Кабинетiнiң аппараты деп атала бастады. 1994 жылы 13 сәуірде одан Президент аппараты қайта бөлінді. Жаңа Конституция қабылдануына байланысты Президент аппараты 1995 жылғы 20 қазаннан бастап Президент Әкімшілігі болып өзгертілді.

== Қызметі == 
Негізгі міндеттері Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы кеңесші органдардың қызметін қамтамасыз ету, мемлекеттік органдардың қызметіне жалпы бақылау, соның ішінде мемлекет басшысының актілері мен тапсырмаларының орындалуын қадағалау, Қазақстан Республикасы Президентінің шешімдерін сөзсіз, мүлтіксіз және дер кезінде орындауды қамтамасыз ету, Қазақстан Республикасының Президентін елдегі және шет елдегі жағдай туралы дер кезінде әрі толық хабардар ету болып табылады.

Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі мемлекет басшысының халық пен мемлекет биліктің бірлігін, конституциялық заңдылықтың мызғымай сақталуын, адам және азаматтың құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз ету, мемлекеттік егемендікті, конституцияны. құрылысты қорғау және нығайту, Қазақстан Республикасының қауіпсіздігі мен аумақтық тұтастығын қамтамасыз ету жөніндегі саясатын іске асыруға, елдің әлеуметтік-экоомикалық даму стратегиясын іске асыру жөніндегі шаралар кешенін әзірлеуге қатысады, Елбасының Қазақстан халқына арналған жыл сайынғы Жолдауын даярлауға қатысады. Ол мемлекет басшысы айқындайтын еліміздің сыртқы саяси стратегиясын әзірлейді, сыртқы экономиялық мәселелер бойынша ұсыныстарды тұжырымдайды, Қазақстан Республикасының Президентінің сыртқы саяси құзыретін протоколдық қамтамасыз етуді жүзеге асырады. Құқық қорғау және өзге мемлекет органдардың қылмысқа қарсы күресін, ұлттық қауіпсіздікті, құқықтық тәртіп пен заңдылықты қамтамасыз ету жөніндегі қызметін үйлестіруді және бақылау жасауды жүзеге асыра отырып, Президентке мемлекеттің құқықтық саясатының негізгі бағыттары жөнінде ұсыныстар енгізеді. Мемлекет басшысының Қазақстан Республикасының Парламентіне қатысты өкілеттіктерін қамтамасыз ету мақсатында оны Парламенттегі заң шығарудың жай-күйі және онда қаралатын мәселелер туралы ұдайы хабардар етіп отырады. 

Қазақстан Республикасы Президентіне: Парламент Мәжілісіне заң жобаларын енгізу туралы, Үкімет актілерінің күшін жою не толық немесе ішінара тоқтата тұру, Үкіметтің аса маңызды мәселелер жөніндегі отырыстарында мемлекет басшысының төрағалық етуі, мемлекеттің орталық атқарушы органдарын құру, тарату және қайта ұйымдастыру туралы ұсыныстар енгізеді. Қазақстан Республикасы Президентінің Конституциялық Кеңеске өтініштерін және оның шешімдеріне мемлекет басшысының қарсылықтарын дайындауды жүзеге асырады, мемлекет басшысының оған тікелей бағынатын әрі есеп беретін мемлекеттік органдарға және Қазақстан Республикасы Президенті жанындағы кеңесші органдарға қатысты өкілеттіктерін қамтамасыз етеді. Әкімшілік елдің аймақтық саясатының стратегиясы, жергілікті өкілді және атқарушы органдардың сындарлы түрде бірлесіп жұмыс істеуі, олардың елдің орталық органдарымен, көршілес мемлекеттердің шекара маңындағы аймақтарымен өзара іс-қимылдары жөнінде болжам жасауды және Қазақстан Республикасының Президентіне ұсыныстар тұжырымдауды жүзеге асырады, мемлекет басшысының әкімдермен өзара іс-қимылын қамтамасыз етеді. Қазақстан Республикасының Президентінің актілері мен тапсырмаларын барлық мемлекеттік органдар мен мемлекеттің лауазымды тұлғаларының сөзсіз және мүлтіксіз орындауына, Үкіметтің, орталық атқарушы және өзге мемлекеттік органдардың және лауазымды тұлғалардың актілерінің Конституцияға, ел заңдарына, Президент актілеріне сәйкестігіне бақылау жасауды жүзеге асырады. Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі жүргізетін тексерулердің нәтижелері мен олар бойынша жасалынған қорытындылар ұдайы Қазақстан Республикасының Президентіне баяндалып отырады. Мемлекет басшысының қызметін ақпараттық-талдау тұрғысында қамтамасыз етуді жүзеге асыра отырып, ішкі және сыртқы саяси ахуалға талдау жүргізеді, Қазақстан Республикасының Президентінің БАҚ-мен өзара іс-қимылын қамтамасыз етеді, мемлекет басшысының қарауына республикадағы мемлекеттік қызметтің заңдары мен жүйесін жетілдіру, кадрларды іріктеу және орналастыру жөнінде ұсыныстар енгізеді, қызметке тағайындау және қызметтен босату кезінде материалдарды рәсімдейді. Елбасының өзге өкілеттіктерін іске асыруды қамтамасыз ету мақсатында Президенттің азаматтық, саяси баспана беру мәселелері жөніндегі шешімдерінің жобаларын әзірлейді, Президентке мемлекеттік наградалармен марапаттау әрі құрметті, жоғары әскери және өзге атақтарды, сыныптық шендерді, дипломатиялық дәрежелерді беру жөнінде ұсыныстар енгізеді, Президенттің азаматтарға кешірім жасауды жүзеге асыруын қамтамасыз етеді, Елбасы бекітетін мемлекеттік бағдарламаларды әзірлеуге қатысады. Президент әкімшілігі Қазақстан Республикасынң Президенті жанындағы кеңесші органдарға тапсырмалар беруге хақылы, көзделген өкілеттіктерін іске асыру үшін мемлекеттік органдар мен лауазымды тұлғалардан қажетті ақпаратты, құжаттар мен өзге материалдарды сұратуға және алуға хақысы бар.&lt;ref&gt;«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия // Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы|Қазақ энциклопедиясы»]] Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, V том&lt;/ref&gt;

== Құрылымы ==
Президент Әкімшілігінің 2025 жылғы құрылымы:
; Басшылық
* [[Қазақстан Республикасының Мемлекеттік кеңесшісі]]: [[Ерлан Тынымбайұлы Қарин|Ерлан Қарин]]
* Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігінің Басшысы: [[Айбек Арқабайұлы Дәдебаев|Айбек Дәдебай]]
* [[Қазақстан Қауіпсіздік кеңесі|Қазақстан Республикасы Қауіпсіздік Кеңесінің]] хатшысы: [[Ғизат Дәуренбекұлы Нұрдәулетов|Ғизат Нұрдәулетов]]
* Қазақстан Республикасы Президентінің ішкі саясат және коммуникациялар мәселелері жөніндегі көмекшісі: [[Арман Оразбайұлы Қырықбаев|Арман Қырықбаев]]
* Қазақстан Республикасы Президентінің халықаралық мәселелер жөніндегі көмекшісі: [[Ержан Хозеұлы Қазыханов|Ержан Қазыхан]]
* Қазақстан Республикасы Президентінің құқықтық мәселелер жөніндегі көмекшісі: [[Ержан Нұрланұлы Жиенбаев|Ержан Жиенбаев]]
* Қазақстан Республикасы Президентінің экономикалық мәселелер жөніндегі көмекшісі: [[Қанат Бисимбайұлы Шарлапаев|Қанат Шарлапаев]]
* Қазақстан Республикасы Президентінің көмекшісі: [[Тамара Босымбекқызы Дүйсенова|Тамара Дүйсенова]]
* Қазақстан Республикасы Президенті Кеңсесінің бастығы: [[Бақытжан Шөмішбайұлы Сариев|Бақытжан Сариев]]
* Қазақстан Республикасы Президентінің кеңесшісі: [[Бауыржан Жұмаханұлы Омаров|Бауыржан Омаров]]
* Қазақстан Республикасы Президентінің кеңесшісі: [[Мәлік Нұржанұлы Отарбаев|Мәлік Отарбаев]]
* Қазақстан Республикасы Президентінің кеңесшісі: [[Әсел Жұбанышқызы Жанасова|Әсел Жанасова]]
* Қазақстан Республикасы Президентінің кеңесшісі: [[Ернар Жеңісұлы Баспаев|Ернар Баспаев]]
* Қазақстан Республикасы Президентінің кеңесшісі – Президенттің халықаралық экологиялық ынтымақтастық жөніндегі арнаулы өкілі: [[Зүлфия Болатқызы Сүлейменова|Зүлфия Сүлейменова]]
* Қазақстан Республикасы Президентінің ғылым және инновациялар мәселелері жөніндегі кеңесшісі: [[Күнсұлу Дальтонқызы Закария|Күнсұлу Закария]]
* Қазақстан Республикасы Президентінің кеңесшісі: [[Қуанышбек Бақытбекұлы Есекеев|Қуанышбек Есекеев]]
* Қазақстан Республикасы Президентінің кеңесшісі: [[Мағзұм Маратұлы Мырзағалиев|Мағзұм Мырзағалиев]]
* Қазақстан Республикасы Президентінің кеңесшісі — [[Қазақстан президентінің баспасөз хатшысы|Баспасөз хатшысы]]: [[Руслан Сұлтанұлы Желдібай|Руслан Желдібай]]
* Қазақстан Республикасы Қауіпсіздік Кеңесі хатшысының орынбасары: [[Мұрат Қалибекұлы Баймұқашев|Мұрат Баймұқашев]]
* Қазақстан Республикасы Қауіпсіздік Кеңесі хатшысының орынбасары: [[Нұржан Хажимұратұлы Каджиақбаров|Нұржан Каджиақбаров]]
* Қазақстан халқы Ассамблеясы төрағасының орынбасары – ҚХА хатшылығының меңгерушісі: [[Марат Алмасұлы Әзілханов|Марат Әзілханов]]
* Қазақстан халқы Ассамблеясы төрағасының орынбасары: [[Дмитрий Валерьевич Останькович|Дмитрий Останькович]]
* Қазақстан халқы Ассамблеясы төрағасының орынбасары: [[Расул Сурмалиевич Ахметов|Расул Ахметов]]

; Құрылымдық бөлімшелер
* Ақпараттық ресурстарды қорғау бөлімі (меңгерушісі: Ержан Сейітқұлов)
* Әлеуметтік-экономикалық саясат бөлімі (меңгерушісі: Рақымжан Ерназар)
* Жалпы бөлім (меңгерушісі: Ербол Адаев)
* Коммуникациялар бөлімі (меңгерушісі: Қанат Құлшыманов)
* Құқық қорғау жүйесі бөлімі (меңгерушісі: Дәурен Ерғарин)
* Мемлекеттік бақылау бөлімі (меңгерушісі: Бақытжан Сапиев)
* Мемлекеттік құқық бөлімі (меңгерушісі: Айдар Жарылғанов)
* Мемлекеттік қызмет бөлімі (меңгерушісі: Руслан Тұрғаналы)
* Өңірлік даму мониторингі бөлімі (меңгерушісі: Рустам Баялиев)
* Өтініштерді қарауды бақылау бөлімі (меңгерушісі: Қанатбек Жайсаңбаев)
* Сыртқы саясат бөлімі (меңгерушісі: Ернар Лазар)
* Цифрландыруды дамыту бөлімі (меңгерушісі: Қуат Сандалов)
* Ішкі саясат бөлімі (меңгерушісі: Абзал Нүкенов)
* Қазақстан Республикасы Президентінің Кеңсесі (бастығы: Бақытжан Сариев)
* Қазақстан Республикасы Президентінің Баспасөз қызметі (Президенттің баспасөз хатшысы: Руслан Желдібай)
* Қазақстан Республикасы Президентінің Протокол қызметі (бастығы: Марат Әшім)
* Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан Республикасы Парламентіндегі Өкілдігі (басшысы: Әмірбек Оспанбеков)
* Қазақстан Республикасы Мемлекеттік кеңесшісінің хатшылығы (меңгерушісі: Жанна Нұржанова)
* Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігі Басшысының хатшылығы (меңгерушісі: Берік Беркімбаев)
* Қазақстан халқы Ассамблеясы хатшылығы (меңгерушісі: Марат Әзілханов)
* Қазақстан Республикасы Қауіпсіздік Кеңесінің Ахуалдық орталығы (меңгерушісі: ''бос орын'')
* Қазақстан Республикасы Қауіпсіздік Кеңесінің Әскери қауіпсіздік және қорғаныс бөлімі (меңгерушісі: Марат Аймашев)
* Қазақстан Республикасы Қауіпсіздік Кеңесінің Қауіпсіздіктің өзекті мәселелері бөлімі (меңгерушісі: Расул Оразғұлов)
* Қазақстан Республикасы Қауіпсіздік Кеңесінің Талдау бөлімі (меңгерушісі: Александр Суханов)&lt;ref&gt;[https://www.akorda.kz/kz/executive_office/executive_office_stucture Президент Әкімшілігінің құрылымы]&lt;/ref&gt;
; Қарамағындағы мемлекеттік мекемелер 
* [[Қазақстан Республикасы Президентінің Архиві|«Қазақстан Республикасы Президентінің Архиві» РММ]]
* Қазақстан Республикасының Президенті жанындағы «Орталық коммуникациялар қызметі» РММ 
* Қазақстан Республикасының Президенті жанындағы [[Қазақстан стратегиялық зерттеулер институты|«Қазақстанның стратегиялық зерттеулер институты»]] РММ

== Басшылық ==
=== Президент Әкімшілігінің басшылары ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! №
! Суреті
! Аты-жөні&lt;br&gt;{{small|(Өмір сүрген жылдары)}}
! colspan=&quot;2&quot;| Басқарған уақыты
|-
| colspan=&quot;5&quot;| 
'''Қазақстан Республикасы Президенті мен Министрлер Кабинетiнiң аппараты (1991–1994) &lt;br&gt;Қазақстан Республикасы Президентінің кеңсесі; аппараты (1990–1991, 1994–1995)'''
|-
| 1 || [[Сурет:Nurtai Abykayev.jpg|99px]] || [[Нұртай Әбіқайұлы Әбіқаев|Нұртай Әбіқаев]]&lt;br&gt;{{small|(1947 туған)}} ||  мамыр 1990 || қазан 1995
|-
| colspan=&quot;5&quot;| 
'''Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі (1995–)'''
|-
| 1 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Сағынбек Тоқабайұлы Тұрсынов|Сағынбек Тұрсынов]]&lt;br&gt;{{small|(1946 туған)}} || қазан 1995 || маусым 1996
|- style=&quot;background-color:#E6E6AA&quot;
| м.а. || [[Сурет:AEsimov2013.jpg|99px]] || [[Ахметжан Смағұлұлы Есімов|Ахметжан Есімов]]&lt;br&gt;{{small|(1950 туған)}} || маусым 1996 || қазан 1996
|-
| 2 || [[Сурет:Oralbay Abdikarimov.jpg|99px]] || [[Оралбай Әбдікәрімов]]&lt;br&gt;{{small|(1944 туған)}} || қазан 1996 || қазан 1997
|-
| 3 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Сарыбай Сұлтанұлы Қалмырзаев|Сарыбай Қалмырзаев]]&lt;br&gt;{{small|(1949—2012)}} || қазан 1997 || қаңтар 1998
|- style=&quot;background-color:#E6E6AA&quot;
| м.а. || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Владимир Николаевич Шепель|Владимир Шепель]]&lt;br&gt;{{small|(1947—2021)}} || қаңтар 1998 || ақпан 1998
|-
| 4 || [[Сурет:AEsimov2013.jpg|99px]] || [[Ахметжан Смағұлұлы Есімов|Ахметжан Есімов]]&lt;br&gt;{{small|(1950 туған)}} || ақпан 1998 || тамыз 1998
|-
| 5 || [[Сурет:Baimenov Alikhan.jpg|99px]] || [[Әлихан Мұхамедияұлы Бәйменов|Әлихан Бәйменов]]&lt;br&gt;{{small|(1959 туған)}} || тамыз 1998 || ақпан 1999
|-
| 6 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Сарыбай Сұлтанұлы Қалмырзаев|Сарыбай Қалмырзаев]]&lt;br&gt;{{small|(1949—2012)}} || ақпан 1999 || қаңтар 2002
|-
| 7 || [[Сурет:Nurtai Abykayev.jpg|99px]] || [[Нұртай Әбіқайұлы Әбіқаев|Нұртай Әбіқаев]]&lt;br&gt;{{small|(1947 туған)}} || 29 қаңтар 2002 || 10 наурыз 2004
|-
| 8 || [[Сурет:Imangali Tasmagambetov (2015-04-16) (cropped).jpg|99px]] || [[Иманғали Нұрғалиұлы Тасмағамбетов|Иманғали Тасмағамбетов]]&lt;br&gt;{{small|(1956 туған)}} || 10 наурыз 2004 || 9 желтоқсан 2004
|-
| 9 || [[Сурет:Adilbek Dzhaksybekov (2013).jpg|99px]] || [[Әділбек Рыскелдіұлы Жақсыбеков|Әділбек Жақсыбеков]]&lt;br&gt;{{small|(1954 туған)}} || 19 желтоқсан 2004 || 23 қаңтар 2008
|-
| 10 || [[Сурет:Kairat Kelimbetov at the World Economic Forum on Europe 2011.jpg|99px]] || [[Қайрат Нематұлы Келімбетов|Қайрат Келімбетов]]&lt;br&gt;{{small|(1969 туған)}} || 23 қаңтар 2008 || 13 қазан 2008
|-
| 11 || [[Сурет:Aslan Musin (2008-06-10).jpg|99px]] || [[Аслан Есболайұлы Мусин|Аслан Мусин]]&lt;br&gt;{{small|(1954 туған)}} || 13 қазан 2008 || 21 қыркүйек 2012
|-
| 12 || [[Сурет:Karim Massimov (2011-04-01) (cropped).jpg|99px]] || [[Кәрім Қажымқанұлы Мәсімов|Кәрім Мәсімов]]&lt;br&gt;{{small|(1965 туған)}} || 24 қыркүйек 2012 || 3 сәуір 2014
|-
| 13 || [[Сурет:Nurlan Nigmatulin 09 (cropped).jpg|99px]] || [[Нұрлан Зайроллаұлы Нығматулин|Нұрлан Нығматулин]]&lt;br&gt;{{small|(1962 туған)}} || 3 сәуір 2014 || 21 маусым 2016
|-
| 14 || [[Сурет:Adilbek Dzhaksybekov (2013).jpg|99px]] || [[Әділбек Рыскелдіұлы Жақсыбеков|Әділбек Жақсыбеков]]&lt;br&gt;{{small|(1954 туған)}} || 21 маусым 2016 || 10 қыркүйек 2018
|-
| 15 || [[Сурет:Aset Isekeshev (cropped).jpg|99px]] || [[Әсет Өрентайұлы Исекешев|Әсет Исекешев]]&lt;br&gt;{{small|(1971 туған)}} || 10 қыркүйек 2018 || 24 наурыз 2019
|-
| 16 || [[Сурет:Bakhytzhan Sagintayev (2018-07-04) (cropped).jpg|99px]] || [[Бақытжан Әбдірұлы Сағынтаев|Бақытжан Сағынтаев]]&lt;br&gt;{{small|(1963 туған)}} || 24 наурыз 2019 || 28 маусым 2019
|-
| 17 || [[Сурет:Kusherbayev Krymbek.jpg|99px]] || [[Қырымбек Елеуұлы Көшербаев|Қырымбек Көшербаев]]&lt;br&gt;{{small|(1955 туған)}} || 28 маусым 2019 || 18 қыркүйек 2019
|-
| 18 || [[Сурет:Erlan Qoşanov (2023-06-19, B).jpg|99px]] || [[Ерлан Жақанұлы Қошанов|Ерлан Қошанов]]&lt;br&gt;{{small|(1962 туған)}} || 18 қыркүйек 2019 || 1 ақпан 2022
|-
| 19 || [[Сурет:Murat Nurtleu (P061051-486119) (cropped).jpg|99px]] || [[Мұрат Әбуғалиұлы Нұртілеу|Мұрат Нұртілеу]]&lt;br&gt;{{small|(1976 туған)}} || 1 ақпан 2022 || 3 сәуір 2023
|-
| 20 || [[Сурет:Oljas Bektenov (February 2020, cropped).jpg|99px]] || [[Олжас Абайұлы Бектенов|Олжас Бектенов]]&lt;br&gt;{{small|(1980 туған)}} || 3 сәуір 2023 || 6 ақпан 2024
|-
| 21 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Айбек Арқабайұлы Дәдебаев|Айбек Дәдебаев]]&lt;br&gt;{{small|(1980 туған)}} || 6 ақпан 2024 || —
|}

=== Президент Әкімшілігі басшысының орынбасарлары ===
{{толық мақала|Қазақстан Президенті Әкімшілігі басшысының орынбасары}}

=== Президент кеңсесінің бастықтары ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! №
! Суреті
! Аты-жөні&lt;br&gt;{{small|(Өмір сүрген жылдары)}}
! colspan=&quot;2&quot;| Басқарған уақыты
|-
| colspan=&quot;5&quot;| '''Қазақстан Республикасы Президентінің хатшылығы (1991—1995)'''
|- 
| 1 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Владимир Николаевич Шепель|Владимир Шепель]]&lt;br&gt;{{small|(1947—2021)}} || 1991 || 1995
|-
| colspan=&quot;5&quot;| '''Қазақстан Республикасы Президентінің кеңсесі (1995—)'''
|- 
| 1 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Владимир Николаевич Шепель|Владимир Шепель]]&lt;br&gt;{{small|(1947—2021)}} || 1995 || 1996
|-
| 2 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Махмұд Базарқұлұлы Қасымбеков|Махмұд Қасымбеков]]&lt;br&gt;{{small|(1952 туған)}} || наурыз 1996 || 19 наурыз 2019
|-
| 3 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Нұрлан Баймолдаұлы Оңжанов|Нұрлан Онжанов]]&lt;br&gt;{{small|(1960 туған)}} || 21 наурыз 2019 || 13 маусым 2022
|-
| 4 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Бақытжан Шөмішбайұлы Сариев|Бақытжан Сариев]]&lt;br&gt;{{small|(1971 туған)}} || 14 маусым 2022 || —
|}

=== Президент протокол қызметінің бастықтары ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! №
! Суреті
! Аты-жөні&lt;br&gt;{{small|(Өмір сүрген жылдары)}}
! colspan=&quot;2&quot;| Басқарған уақыты
|- 
| 1 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Асқар Ахметұлы Мусинов|Асқар Мусинов]]&lt;br&gt;{{small|(1961—2024)}} || 1997 || 1999
|-
| 2 || [[Сурет:Жансеит Кансеитович (cropped 2).jpg|99px]] || [[Жансейіт Қансейітұлы Түймебаев|Жансейіт Түймебаев]]&lt;br&gt;{{small|(1958 туған)}} || қыркүйек 1999 || 1 ақпан 2006
|-
| 3 || [[Сурет:Bauyrzhan Baibek (cropped).jpg|99px]] || [[Бауыржан Қыдырғалиұлы Байбек|Бауыржан Байбек]]&lt;br&gt;{{small|(1974 туған)}} || 1 ақпан 2006 || 25 тамыз 2009
|-
| 4 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Румиль Тауфикұлы Тауфиков|Румиль Тауфиков]]&lt;br&gt;{{small|(1974 туған)}} || 25 тамыз 2009 || 20 қазан 2015
|-
| 5 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Мәди Бәкірұлы Атамқұлов|Мәди Атамқұлов]]&lt;br&gt;{{small|(1974 туған)}} || 28 қазан 2015 || 2 шілде 2021
|-
| 6 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Дмитрий Леонидович Михно|Дмитрий Михно]]&lt;br&gt;{{small|(1978 туған)}} || 2 шілде 2021 || 15 наурыз 2023
|-
| 7 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Марат Кенжеғалиұлы Әшім|Марат Әшім]]&lt;br&gt;{{small|(1987 туған)}} || 15 наурыз 2023 || —
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Мемлекет басшыларының кеңсесі]]
[[Санат:Қазақстан Президенті Әкімшілігі]]</text>
      <sha1>c57ftamas32oy2i1pu9c6huej7uqlk8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қараүңгір (тұрақ)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>29551</id>
    <revision>
      <id>3484258</id>
      <parentid>3405874</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T12:41:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <origin>3484258</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6958" sha1="3b6a010kw5qli70co4xl9007lgcoiob" xml:space="preserve">{{мағына|Қараүңгір}}
'''Қараүңгір''' – неолиттік тұрақ, [[Түркістан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізімі]]не енген археология ескерткіші.

== Орналасқан жері ==
[[Түлкібас ауданы]], [[Мақталы (Түлкібас ауданы)|Мақталы]] ауылынан 10 км солтүстікте орналасқан.

== Кезеңі ==
Біздің заманымызға дейінгі V-ІV мыңжылдықтар.

== Зерттелуі ==
Тұрақты бірінші болып Х.А. Алпысбаев [[1959 жыл|1959]] және [[1973 жыл|1973]] жылдары ашып, зерттеді. [[1992 жыл|1992]] жылы Қазақ-Ресей археологиялық экспедициясының тобы үңгірге қосымша зерттеу жүргізді.&lt;br&gt;
Археологиялық жұмыстардың нәтижесі үңгірге адамдар неолит уақытында қоныстанғаны және одан кейінгі энеолит, қола және ерте темір дәуірлерінде қоныстану іздерінің бары жайлы ақпарат береді. Бірнеше қабаттан тұратын осы нысанда оқтын-оқтын жүргізілген шағын зерттеу жұмыстарына қарағанда, палеолит дәуірінің қалдықтарын табу мүмкіндігі де бар.

== Геологиясы мен сипаты, қазба нәтижелері ==
Қараүңгір тұрағы Қазақстан территориясындағы адамдар неолит дәуірінен (б.з.д. V-IV мыңжылдық) бастап қоныстанған тас дәуірімен мерзімделетін ежелгі тұрақтардың бірі болып саналады.&lt;br&gt;
Үңгір тектоникалық және карст үдерістері нәтижесінде әктас жыныстарында түзелген. Қалыптасқан қуыстың өлшемдері: ең жоғарғы биіктігі – шамамен 15 м, ені – 43 м-ге жуық және тереңдігі – шамамен 39 м. Үңгір мекендеуге өте ыңғайлы, жанынан өзен ағып өтеді, жарық жақсы түседі, кең және түзу қалқалы табаны бар.

=== Мәдени-тұрмыстық заттар ===
Тұрақта жүргізілген қазба барысында тас және сүйек артефактілер, жануарлардың сүйектері мен тістерінен жасалған әшекейлер, қабыршақтан жасалған бұйымдар, керамика сынықтары және одонтологиялық олжалар табылған. Тас құралдар микроөзектастар мен микротілікшелерден, екі жақтамалы ірі өзектастардан тұрады. Еңбек құралдары арасында екі шеті түзетілген тілікшелер, қыстырмалар, қырғыштар, сонымен қатар геометриялық микролиттер, өткір жүзді құралдар, кескіштер, кельтеминар типті жебе ұштары және т.б. кездеседі. Сүйектен жасалған бұйымдар: тескіш, ине, жебе ұштары, &quot;қалақша&quot; және де алқа және моншақ түріндегі әшекей бұйымдар. Беті жақсы тегістелген, екі жағы өрнектелген тас сынықтары ерекше қызығушылық тудырады: әр 2–5 мм сайын бір жағында алты, екінші жағында жеті кертігі бар (сынған жеріне дейін).

=== Шаруашылық және ғұрыптық заттар ===
Арқар, қабан, елік, марал, жабайы қой сияқты және тағы басқа тұяқты жануарлардың табылған сүйек қалдықтары Қараүңгір тұрғындарының шаруашылық негізін аңшылық құрағандығын көрсетеді. Қазба барысында табылған тістер төрт немесе бес адамға, 20-30 жас шамасындағы үш әйел кісіге және тағы бір-екеуі 55-60 жастан асқан кісіге тиесілі. Олардың басқа антропологиялық бөліктерсіз табылуы магиялық ғұрыптарда пайдаланылған және амулет ретінде тағылған деп пайымдауға мүмкіндік береді. Үңгірде табылған тістердің бірінде қызыл түсті заттың қалдықтарымен бірге тағуға арналған тесігі бар.

Қараүңгір тұрағының материалдары Қазақстанның оңтүстігінде, бір жағынан бастапқы жарықшақтау техникасы, қосымша өңдеу және еңбек құралдары бойынша [[Кельтеминар мәдениеті|кельтеминар]] мәдениетімен (Оңтүстік Арал маңы) ұқсас, екінші жағынан екі жақтамалы өзектастары мен құралдары гиссар материалдарына (Оңтүстік-батыс Тәжікстан) және орталық Ферғана мәдениетіне ұқсас өзіндік неолиттік мәдениеттің болғандығын көрсетеді.&lt;ref&gt;Қазақстанның киелі орындарының географиясы: Табиғат, археология, этнография және діни сәулет өнері нысандарының тізілімі / Жалпы редакциясын басқарған ҚР ҰҒА академигі Байтанаев Б.Ә. – Алматы: Ә.Х. Марғұлан атындағы Археология институты, 2017 – 1-шығарылым. – 904 б. ISBN 978-601-7312-78-7&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Қазақстан археологиялық ескерткіштері]]
[[Санат:Түркістан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштері]]
[[Санат:Қазақстан үңгірлері]]</text>
      <sha1>3b6a010kw5qli70co4xl9007lgcoiob</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484262</id>
      <parentid>3484258</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T12:47:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <origin>3484262</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7077" sha1="11re5rqw82hqcwpbhn9gt7ogpbtwq7o" xml:space="preserve">{{мағына|Қараүңгір}}
[[Сурет:Қараүңгір тұрағы.jpg|thumb|right|300px|Қараүңгір тұрағы көрінісі.]]
'''Қараүңгір''' – неолиттік тұрақ, [[Түркістан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізімі]]не енген археология ескерткіші.

== Орналасқан жері ==
[[Түлкібас ауданы]], [[Мақталы (Түлкібас ауданы)|Мақталы]] ауылынан 10 км солтүстікте орналасқан.

== Кезеңі ==
Біздің заманымызға дейінгі V-ІV мыңжылдықтар.

== Зерттелуі ==
Тұрақты бірінші болып Х.А. Алпысбаев [[1959 жыл|1959]] және [[1973 жыл|1973]] жылдары ашып, зерттеді. [[1992 жыл|1992]] жылы Қазақ-Ресей археологиялық экспедициясының тобы үңгірге қосымша зерттеу жүргізді.&lt;br&gt;
Археологиялық жұмыстардың нәтижесі үңгірге адамдар неолит уақытында қоныстанғаны және одан кейінгі энеолит, қола және ерте темір дәуірлерінде қоныстану іздерінің бары жайлы ақпарат береді. Бірнеше қабаттан тұратын осы нысанда оқтын-оқтын жүргізілген шағын зерттеу жұмыстарына қарағанда, палеолит дәуірінің қалдықтарын табу мүмкіндігі де бар.

== Геологиясы мен сипаты, қазба нәтижелері ==
Қараүңгір тұрағы Қазақстан территориясындағы адамдар неолит дәуірінен (б.з.д. V-IV мыңжылдық) бастап қоныстанған тас дәуірімен мерзімделетін ежелгі тұрақтардың бірі болып саналады.&lt;br&gt;
Үңгір тектоникалық және карст үдерістері нәтижесінде әктас жыныстарында түзелген. Қалыптасқан қуыстың өлшемдері: ең жоғарғы биіктігі – шамамен 15 м, ені – 43 м-ге жуық және тереңдігі – шамамен 39 м. Үңгір мекендеуге өте ыңғайлы, жанынан өзен ағып өтеді, жарық жақсы түседі, кең және түзу қалқалы табаны бар.

=== Мәдени-тұрмыстық заттар ===
Тұрақта жүргізілген қазба барысында тас және сүйек артефактілер, жануарлардың сүйектері мен тістерінен жасалған әшекейлер, қабыршақтан жасалған бұйымдар, керамика сынықтары және одонтологиялық олжалар табылған. Тас құралдар микроөзектастар мен микротілікшелерден, екі жақтамалы ірі өзектастардан тұрады. Еңбек құралдары арасында екі шеті түзетілген тілікшелер, қыстырмалар, қырғыштар, сонымен қатар геометриялық микролиттер, өткір жүзді құралдар, кескіштер, кельтеминар типті жебе ұштары және т.б. кездеседі. Сүйектен жасалған бұйымдар: тескіш, ине, жебе ұштары, &quot;қалақша&quot; және де алқа және моншақ түріндегі әшекей бұйымдар. Беті жақсы тегістелген, екі жағы өрнектелген тас сынықтары ерекше қызығушылық тудырады: әр 2–5 мм сайын бір жағында алты, екінші жағында жеті кертігі бар (сынған жеріне дейін).

=== Шаруашылық және ғұрыптық заттар ===
Арқар, қабан, елік, марал, жабайы қой сияқты және тағы басқа тұяқты жануарлардың табылған сүйек қалдықтары Қараүңгір тұрғындарының шаруашылық негізін аңшылық құрағандығын көрсетеді. Қазба барысында табылған тістер төрт немесе бес адамға, 20-30 жас шамасындағы үш әйел кісіге және тағы бір-екеуі 55-60 жастан асқан кісіге тиесілі. Олардың басқа антропологиялық бөліктерсіз табылуы магиялық ғұрыптарда пайдаланылған және амулет ретінде тағылған деп пайымдауға мүмкіндік береді. Үңгірде табылған тістердің бірінде қызыл түсті заттың қалдықтарымен бірге тағуға арналған тесігі бар.

Қараүңгір тұрағының материалдары Қазақстанның оңтүстігінде, бір жағынан бастапқы жарықшақтау техникасы, қосымша өңдеу және еңбек құралдары бойынша [[Кельтеминар мәдениеті|кельтеминар]] мәдениетімен (Оңтүстік Арал маңы) ұқсас, екінші жағынан екі жақтамалы өзектастары мен құралдары гиссар материалдарына (Оңтүстік-батыс Тәжікстан) және орталық Ферғана мәдениетіне ұқсас өзіндік неолиттік мәдениеттің болғандығын көрсетеді.&lt;ref&gt;Қазақстанның киелі орындарының географиясы: Табиғат, археология, этнография және діни сәулет өнері нысандарының тізілімі / Жалпы редакциясын басқарған ҚР ҰҒА академигі Байтанаев Б.Ә. – Алматы: Ә.Х. Марғұлан атындағы Археология институты, 2017 – 1-шығарылым. – 904 б. ISBN 978-601-7312-78-7&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Қазақстан археологиялық ескерткіштері]]
[[Санат:Түркістан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштері]]
[[Санат:Қазақстан үңгірлері]]</text>
      <sha1>11re5rqw82hqcwpbhn9gt7ogpbtwq7o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев</title>
    <ns>0</ns>
    <id>43301</id>
    <revision>
      <id>3484320</id>
      <parentid>3475932</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T19:43:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Nurken</username>
        <id>111493</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Changed protection settings for &quot;[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев]]&quot; ([Өңдеу=Тіркелгісіздерге тиым] (аяқталу мерзімі — 19:43, 2025 ж. шілденің 5 (UTC)) [Жылжыту=Тіркелгісіздерге тиым] (аяқталу мерзімі — 19:43, 2025 ж. шілденің 5 (UTC)))</comment>
      <origin>3475932</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="99159" sha1="j1oy6c25defvcklhwjcqeko4hl6bb4z" xml:space="preserve">{{Мемлекеттік қайраткер
| түс = елбасы
| Қазақша есімі        = Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев
| Шынайы есімі         = 
| Суреті               = Встреча с Нурсултаном Назарбаевым (2025-05-29) 3 (cropped).jpg
| Атауы                = Назарбаев, 2025 жыл
| Титулы               = [[Қазақстан]]ның 1-[[Қазақстан Республикасының Президенті|Президенті]]
| Ту                   = Flag of the President of Kazakhstan.svg
| Ту2                  = Symbol of the President of Kazakhstan.png
| Басқара бастады      = 24 сәуір 1990
| Басқаруын аяқтады    = 20 наурыз 2019
| Вице-президент       = [[Ерік Мағзұмұлы Асанбаев|Ерік Асанбаев]] (1991–1996)
| Премьер              = {{Collapsible list
 | title =
 | [[Сергей Александрович Терещенко|Сергей Терещенко]]
 | [[Әкежан Мағжанұлы Қажыгелдин|Әкежан Қажыгелдин]]
 | [[Нұрлан Өтепұлы Балғымбаев|Нұрлан Балғымбаев]]
 | [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]
 | [[Иманғали Нұрғалиұлы Тасмағамбетов|Иманғали Тасмағамбетов]]
 | [[Даниал Кенжетайұлы Ахметов|Даниал Ахметов]]
 | [[Кәрім Қажымқанұлы Мәсімов|Кәрім Мәсімов]]
 | [[Бақытжан Әбдірұлы Сағынтаев|Бақытжан Сағынтаев]]
 | [[Асқар Ұзақбайұлы Мамин|Асқар Мамин]]
}}
| Ізашары              = ''лауазымы құрылған''
| Ізбасары             = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]
| Титулы_2             = [[Қазақстан Қауіпсіздік кеңесі]]нің төрағасы
| Ту_2                 = Flag of Kazakhstan.svg
| Ту2_2                = Emblem of Kazakhstan latin.svg
| Реті_2               = 1
| Басқара бастады_2    = 21 тамыз 1991
| Басқаруын аяқтады_2  = 5 қаңтар 2022
| Ізашары_2            = ''лауазымы ұйымдастырылған''
| Ізбасары_2           = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]
| Титулы_3             = [[Аманат (партия)|Нұр Отан]] басшысы
| Ту_3                 = Flag of Kazakhstan.svg
| Ту2_3                = 
| Реті_3               = 1
| Бірігіп басқарушы1_3 = {{Collapsible list
 | title=
 | '''Міндетін атқарушы'''
 | [[Сергей Александрович Терещенко|Сергей Терещенко]]
 | [[Амангелді Дінұлы Ермегияев|Амангелді Ермегияев]]
 | [[Бақытжан Тұрсынұлы Жұмағұлов|Бақытжан Жұмағұлов]]
 | '''Орынбасарлары'''
 | [[Жармахан Айтбайұлы Тұяқбай|Жармахан Тұяқбай]]
 | [[Александр Сергеевич Павлов|Александр Павлов]]
 | [[Амангелді Дінұлы Ермегияев|Амангелді Ермегияев]]
 | '''Бірінші орынбасарлары'''
 | [[Бақытжан Тұрсынұлы Жұмағұлов|Бақытжан Жұмағұлов]]
 | [[Әділбек Рыскелдіұлы Жақсыбеков|Әділбек Жақсыбеков]]
 | [[Дархан Аманұлы Кәлетаев|Дархан Кәлетаев]]
 | [[Нұрлан Зайроллаұлы Нығматулин|Нұрлан Нығматулин]]
 | [[Бақытжан Әбдірұлы Сағынтаев|Бақытжан Сағынтаев]]
 | [[Бауыржан Қыдырғалиұлы Байбек|Бауыржан Байбек]]
 | [[Асқар Исабекұлы Мырзахметов|Асқар Мырзахметов]]
 | [[Мұхтар Абрарұлы Құл-Мұхаммед|Мұхтар Құл-Мұхаммед]]
 | [[Мәулен Сағатханұлы Әшімбаев|Мәулен Әшімбаев]]
 | [[Бауыржан Қыдырғалиұлы Байбек|Бауыржан Байбек]]
}}
| Басқара бастады_3    = 1 наурыз 1999
| Басқаруын аяқтады_3  = 28 қаңтар 2022
| Ізашары_3            = ''лауазымы ұйымдастырылған''
| Ізбасары_3           = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]
| Титулы_4             = [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] 1-[[Қазақ КСР президенті|Президенті]]
| Ту_4                 = Flag of the Kazakh SSR.svg
| Ту2_4                = Emblem of Kazakh SSR.svg
| Реті_4               = 1
| Басқара бастады_4    = 24 сәуір 1990 
| Басқаруын аяқтады_4  = 24 желтоқсан 1991
| Ізашары_4            = ''лауазымы ұйымдастырылған''
| Ізбасары_4           = ''лауазым ыдыратылған, [[Қазақстан Республикасының Президенті]] ретінде өзі''
| Титулы_5             = [[Қазақ КСР Жоғары Кеңесi]]нiң 13-төрағасы
| Ту_5                 = Emblem of Kazakh SSR.svg
| Ту2_5                = Flag of the Kazakh Soviet Socialist Republic.svg
| Реті_5               = 13
| Басқара бастады_5    = 22 ақпан
| Басқаруын аяқтады_5  = 24 сәуір 1990
| Ізашары_5            = [[Мақтай Рамазанұлы Сағдиев|Мақтай Сағдиев]]
| Ізбасары_5           = [[Ерік Мағзұмұлы Асанбаев|Ерік Асанбаев]]
| Титулы_6             = [[Қазақстан Коммунистік партиясы]] Орталық комитетінің 13-Бірінші хатшысы
| Ту_6                 = Symbol-hammer-and-sickle.svg
| Ту2_6                = Emblem of Kazakh SSR.svg
| Реті_6               = 13
| Басқара бастады_6    = 22 маусым 1989
| Басқаруын аяқтады_6  = 28 тамыз 1991 
| Ізашары_6            = [[Геннадий Васильевич Колбин|Геннадий Колбин]]
| Ізбасары_6           = ''лауазымы ыдыратылған''
| Титулы_7             = Қазақ КСР Министрлер Кеңесiнiң 10-төрағасы
| Ту_7                 = Emblem of Kazakh SSR.svg
| Ту2_7                = 
| Реті_7               = 10
| Басқара бастады_7    = 22 наурыз 1984
| Басқаруын аяқтады_7  = 27 шілде 1989
| Ізашары_7            = [[Бәйкен Әшімұлы Әшімов|Бәйкен Әшімов]]
| Ізбасары_7           = [[Ұзақбай Қараманұлы Қараманов|Ұзақбай Қараманов]]
| Титулы_8             = [[ТМД мемлекет басшыларының кеңесі]]нің төрағасы
| Ту_8                 = Flag of the CIS.svg
| Ту2_8                = Emblem of CIS.svg
| Реті_8               = 8
| Басқара бастады_8    = 20 мамыр 2006
| Басқаруын аяқтады_8  = 5 қазан 2007
| Ізашары_8            = [[Владимир Владимирович Путин|Владимир Путин]]
| Ізбасары_8           = [[Құрманбек Сәлиұлы Бәкиев|Құрманбек Бәкиев]]
| Титулы_9             = 
| Ту_9                 = 
| Ту2_9                = 
| Реті_9               = 6
| Басқара бастады_9    = 1 қаңтар 2015
| Басқаруын аяқтады_9  = 31 желтоқсан 2015
| Ізашары_9            = [[Александр Григорьевич Лукашенко|Александр Лукашенко]]
| Ізбасары_9           = [[Алмазбек Сәрсенұлы Атамбаев|Алмазбек Атамбаев]]
| Туған күні           = 6.7.1940
| Туған жері           = [[Шамалған (ауыл)|Үшқоңыр ауылы]], {{туғанжері|Қарасай ауданы{{!}}Қаскелең ауданы|Қарасай ауданында}}, [[Алматы облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]
| Азаматтығы           = {{байрақ|КСРО}}&lt;br /&gt;{{байрақ|Қазақстан}}
| Қызмет еткен жылдары = 1991–2019
| Атағы                = [[Сурет:Kazakhstan-Army-OF-10-01 (horizantal).svg|60px]]&lt;br /&gt;[[Жоғарғы Бас Қолбасшы]]
| Әскер түрі           = [[Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері|Қазақстан Қарулы Күштері]]
| Қайтыс болған күні   = 
| Қайтыс болған жері   = 
| Жерленді             = 
| Діні                 = 
| Әкесі                = Әбіш Назарбаев
| Анасы                = Әлжан Назарбаева
| Жұбайы               = {{Unbulleted list
 |1) [[Сара Алпысқызы Назарбаева|Сара Қонақаева]]
 |2) Әсел Құрманбаева&lt;ref name=&quot;evrika&quot;&gt;{{Cite web|url= http://www.rikatv.kz/evrika/articles/nazarbaev-rasskazal-o-svoey-vtoroy-seme-zhene-i-dvukh-synovyakh.html |title= Назарбаев рассказал о своей второй семье - жене и двух сыновьях |lang= ru |publisher= ЭВРИКА |date= 2024-01-29 |accessdate= 2024-01-29}}&lt;/ref&gt;
}}
| Балалары             = {{hlist
 |[[Дариға Нұрсұлтанқызы Назарбаева|Дариға]]
 |[[Динара Нұрсұлтанқызы Құлыбаева|Динара]]
 |[[Әлия Нұрсұлтанқызы Назарбаева|Әлия]]
 |Тауман
 |Байкен
}}
| Партиясы             = {{Unbulleted list
 |'''[[Аманат (партия)|Аманат]]''' (1999 бері)
 |[[Партиясыз]] (1991–1999)
 |[[Кеңес Одағы Коммунистік Партиясы|КОКП]] (1962–1991)
}}
| Білімі               = {{Unbulleted list
 |1) Днепродзержинск техникалық училищесі (1960)
 |2) [[Әбілқас Сағынов атындағы Қарағанды техникалық университеті]] (1965)
 |3) [[Қарағанды индустриялық университеті|Қарағанды ​​металлургиялық комбинаты жанындағы зауыт-техникалық колледжі]] (1967)
 |4) КОКП ОК жанындағы сырттай оқитын [[Жоғарғы партия мектебі]]
}}
| Қолтаңбасы           = Signature of Nursultan Nazarbayev.svg
| Commons              = Nursultan Nazarbayev
| Марапаттары          = {{Қатар|'''Қазақстан'''}}
{{Қатар
  |{{Қазақстанның Еңбек Ері}}
  |{{Халық қаһарманы}}
}}
{{Қатар
  |{{Алтын Қыран ордені}}
}}
{{Қатар
  |{{Астана медалі}}
  |{{Отан ордені}}
  |{{ҚР тәуелсіздігіне 10 жыл медалі}}
  |{{ҚР ҚК 10 жыл}}
}}
{{Қатар
  |{{ҚР Конституциясына 10 жыл}}
  |{{Қазақстан темір жолына 100 жыл медалі}}
  |{{ҚР парламентіне 10 жыл медалі}}
  |{{Тыңға 50 жыл медалі}}
}}
{{Қатар
  |{{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}}
  |{{ҚР ҚК 20 жыл медалі}}
  |{{Астанаға 10 жыл медалі}}
  |{{Қазақстан халқы Ассамблеясына 20 жыл медалі}}
}}
{{Қатар
  |{{ҚР Конституциясына 20 жыл}}
  |{{ҚР тәуелсіздігіне 25 жыл медалі}}
  |{{ҚР ҰҚК 25 жыл медалі}}
  |{{Астанаға 20 жыл медалі}}
}}
{{Қатар
  |{{Астананың құрметті азаматы}}
}}
{{Қатар|'''КСРО'''}}
{{Қатар
  |{{Қазан төңкерісі ордені}}
  |{{Еңбек Қызыл Ту ордені}}
  |{{Құрмет Белгісі ордені}}
  |{{Владимир Ильич Лениннің туғанына 100 жыл мерекелік медалі}}
}}
{{Қатар
  |{{Тың жерлерді игергені үшін медалі}}
  |{{КСРО Қарулы күштеріне 70 жыл медалі}}
}}
{{Қатар|'''Шетелдік марапаттары'''}}
{{Қатар
  |{{Әулие Андрей ордені (Ресей Федерациясы)}}
}}
{{Қатар
  |{{Александр Невский ордені (Ресей Федерациясы)}}
  |{{Мәскеудің 850 жылдық естелік медалі}}
  |{{Санкт-Петербургтың 300 жылдық естелік медалі}}
  |{{Қазанның 1000 жылдық естелік медалі}}
}}
{{Қатар
  |{{Азаттық ордені (Украина)}}
  |{{1 дәрежелі Кінәз Дана Ярослав ордені}}
}}
{{Қатар
  |{{Халықтар достығы ордені (Беларусь)}}
  |{{Хейдар Әлиев ордені}}
  |{{1 дәрежелі Манас ордені}}
}}
{{Қатар
  |{{Үздік қызметі үшін ордені (Өзбекстан)}}
  |{{Эл-юрт хурмати ордені}}
  |{{Исмаил Самани ордені}}
}}
{{Қатар
  |{{1 дәрежелі Үш жұлдыз ордені}}
  |{{Ұлы Витаутас ордені}}
  |{{Ақ қыран ордені (Польша)}}
}}
{{Қатар
  |{{Сербия Республикасы орденінің үлкен тізбегі}}
  |{{Сербия Республикасы орденінің лентасы}}
  |{{Алтын Олимпиадалық орден}}
}}
{{Қатар
  |{{Мугунхва ордені}}
  |{{Достық ордені (ҚХР)}}
}}
{{Қатар
  |{{Қадыров ордені}}
}}
| Сайты            = {{URL|https://nazarbayev.kz/}}
}}
'''Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев''' ([[6 шілде]] [[1940 жыл]], [[Шамалған (ауыл)|Шамалған]], [[Алматы облысы]]) — [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|кеңестік]] және [[қазақстан]]дық саясаткер, [[Қазақстан]]ның бірінші [[Қазақстан Республикасының Президенті|президенті]] (1991–2019) және [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы]]ның соңғы [[Қазақ КСР президенті|басшысы]] (1989–1991).

2010 жылдан 2023 жылға дейін [[Елбасы|Қазақстан Республикасы Тұңғыш президенті — Елбасы]] ресми мәртебесіне ие болды.&lt;ref&gt;{{cite web | title = Конституционный закон Республики Казахстан от 20 июля 2000 года № 83-II «О Первом Президенте Республики Казахстан - Елбасы» | url= https://adilet.zan.kz/rus/docs/Z000000083_#z0 | accessdate=2021-07-20}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://sputnik.kz/amp/20230115/nazarbaev-otbasy-neden-ayyryldy-31131371.html|title=Енді Елбасы емес: Назарбаев пен оның отбасы неден айырылды|lang=kk|publisher=SPUTNIK|date=2023-01-15|accessdate=2023-08-23}}&lt;/ref&gt;

Бұрын Назарбаев [[Қазақстан Конституциялық Соты|Қазақстан Конституциялық Кеңесі]]нің мүшесі (2019–2023), [[Аманат (партия)|Нұр Отан ХДП]] төрағасы (2007–2022), [[Қазақстан халқы ассамблеясы]]ның төрағасы (1995–2021), [[Қазақстан Қауіпсіздік кеңесі]]нің төрағасы (1991–2022) лауазымдарының иесі болған. Қазақстан тәуелсіздігіне және өзінің президенттігіне дейін Нұрсұлтан Назарбаев [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] [[Қазақстан премьер-министрі|Министрлер кеңесінің төрағасы]] (1984–1989), [[КОКП орталық комитеті|КОКП ОК]] мүшесі (1986–1991), [[КОКП ОК саяси бюросы|КОКП ОК Саяси бюро]] мүшесі (1990–1991), [[Қазақстан Коммунистік партиясы (Қазақ КСР)|Қазақстан КП]] ОК хатшысы (1974–1984), Қазақстан КП ОК бірінші хатшысы (1989–1991), [[КСРО Жоғарғы Кеңесі]]нің 10–11-шақырылымының Солтүстік Қазақстан облысынан депутаты (1979–1989), [[КСРО халық депутаты]] (1989–1991), [[Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі]]нің төрағасы (1990), [[Қазақ КСР президенті]] (1990–1991) болды.

Назарбаевтың президенттігін саясаттанушылар және бақылаушылар [[Назарбаевтың жеке басына табыну|жеке басына табыну]]ы бар,&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/Kazakhstan_nazarbayev_kult/1756715.html |title= Назарбаевтың жеке басына табынушылық халықтың табиғатына да байланысты... |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= РЫСҚОЖА, Болат |date= 2009-07-18 |accessdate= 2023-08-23}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/kazakhstan_president_nursultan_nazarbayev_personality_cult/28952308.html |title= Назарбаевтың жеке басына табыну бар ма? |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= ТОҒЫЗБАЕВ, Қазис |date= 2018-01-03 |accessdate= 2023-08-23}}&lt;/ref&gt; [[Авторитаризм|авторитарлық]],&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://ecfr.eu/article/kazakh-lessons-for-authoritarian-leaders-how-putin-and-lukashenka-could-fail-the-test/ |title= Kazakh lessons for authoritarian leaders: How Putin and Lukashenka could fail the test |lang= en |publisher= Еуропалық сыртқы саясат кеңесі |author= СЛУНКИН, Павел |date= 2022-01-19 |accessdate= 2023-08-23}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.france24.com/en/20190319-nursultan-nazarbayev-kazakhstans-authoritarian-moderniser |title= Nursultan Nazarbayev: Kazakhstan's authoritarian moderniser |lang= en |publisher= [[France 24]] |date= 2019-03-19 |accessdate= 2023-08-23}}&lt;/ref&gt; [[Непотизм|непотистік]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://rus.azattyq.org/a/dinastii-nepotizm-centralnaya-azia/27540387.html |title= Династии и непотизм в центральноазиатской политике |lang= ru |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= ПАННИЕР, Брюс және КЛЕВЦОВА, Анна |date= 2016-02-09 |accessdate= 2023-08-23}}&lt;/ref&gt; [[диктатура]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://rus.azattyq.org/a/kazakhstan-nazarbayev-era/31089315.html |title= Незавершенная эпоха Назарбаева и «дворцы неуверенных в себе диктаторов» |lang= ru |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= СЕҢГІРБАЙ, Мұхтар |date= 2021-02-06 |accessdate= 2023-08-23 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.washingtonpost.com/politics/2019/04/25/kazakhstans-year-leader-resigned-heres-how-transition-is-playing-out/ |title= What happens to Kazakhstan’s dictatorship now that its dictator has quit? |lang= en |publisher= [[The Washington Post]] |author= MATTHEWS, Austin S. |date= 2019-06-25 |accessdate= 2023-08-23}}&lt;/ref&gt; етіп сипаттайды. Назарбаев тұсында өткен сайлаулар ашық, әрі әділ өтпейтін&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/30900599.html |title= Назарбаевтың демократия, “басқаға үлгі болатын Қазақстан” жайлы айтқандары орындалды ма? |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |last= Мамашұлы |first= Асылжан |date= 2020-10-19 |accessdate= 2024-11-01}}&lt;/ref&gt; және айтқан сөзіне қарамастан&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://kaz.inform.kz/news/kazakstanda-soz-bostandygy-tolyk-kolemde-kamtamasyz-etilgen-kr-prezidenti_a2459489/ |title= Қазақстанда сөз бостандығы толық көлемде қамтамасыз етілген - ҚР Президенті |lang= kk |publisher= kazinform |date= 2012-06-27 |accessdate= 2024-11-01}}&lt;/ref&gt; елде [[сөз бостандығы]] қатты шектелетін.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/world-europarlament-about-kazakhstan/29821870.html |title= &quot;Назарбаев режимі азаматтардың бостандығын шектеп отыр&quot; |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2019-03-14 |accessdate= 2024-11-01}}&lt;/ref&gt; 30 жылға жуық билікте болған Назарбаев әлемдегі билігі ең ұзақ болған монарх емес мемлекет басшыларының бірі болды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.aljazeera.com/news/2018/3/12/the-worlds-7-longest-serving-rulers |title= The world’s 7 longest-serving rulers |lang= en |publisher= [[Әл-Жазира телеарнасы]] |date= 2018-03-12 |accessdate= 2024-11-01}}&lt;/ref&gt;

2019 жылғы наурыздағы наразылық шараларына байланысты Назарбаев отставкасын жариялап, билікті өзіне жақын одақтасы [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]қа берді. Тоқаевтың [[Қазақстандағы президент сайлауы (2019)|2019 жылы сайлануы]]на қарамастан, Назарбаев қазақстандық саясаттағы билігі әлі де бар [[сұр кардинал]] ретінде қарастырыла берді, [[Қазақстан халқы ассамблеясы]], [[Аманат (партия)|Нұр Отан]] партиясы және [[Қазақстан Қауіпсіздік кеңесі|Қауіпсіздік кеңесі]]нің төрағасы ретінде ол [[2022 жылғы Қазақстандағы наразылық шаралары|2022 жылғы ірі тәртіпсіздіктер]]ге дейін өз ықпалын көрсете берді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.reuters.com/markets/commodities/kazakhstan-government-resigns-after-violent-protests-over-fuel-price-2022-01-05/ |title= Kazakh president fails to quell protests, ex-Soviet states offer help |lang= en |publisher= [[Reuters]] |last= Әуезов |first= Олжас |date= 2022-01-06 |accessdate= 2024-11-01}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/kazakhstan-transit-of-power-nursultan-nazarbaev-and-kassym-zhomart-tokaev/30345036.html |title= &quot;Кеттім&quot; деп, билікте қалған. Қазақстандағы &quot;транзит&quot; ерекшелігі |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |last= Тоғызбаев |first= Қазис |date= 2019-12-26 |accessdate= 2024-11-01}}&lt;/ref&gt; [[Қазақстандағы референдум (2022)|2022 жылғы референдум]]нан кейін көп ұзамай [[Елбасы]] ерекше атағынан айырылғанына қарамастан ол дербес құқығын, қолсұғылмаушылығын сақтап қалды,&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/32220522.html |title= &quot;Елбасы заңы&quot; жойылса да, Назарбаевқа берілген артықшылықтар сақталмақ. Қалайша? |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |last= Асылбек |first= Бағдат |date= 2023-01-12 |accessdate= 2024-11-01}}&lt;/ref&gt; [[Нұрсұлтан Назарбаев отбасы|отбасы]] әлі де ықпалды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/kazakhstan-nazarbayevs-luxurious-land-properties/31928110.html |title= Назарбаевтың астанадағы аралы. Жайлаудағы резиденция. Жекеге өткен Үшқоңыр |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |last= Қайыртайұлы |first= Манас |date= 2022-06-05 |accessdate= 2024-11-01}}&lt;/ref&gt;

== Ерте жылдары және мансабы ==
Нұрсұлтан Назарбаев [[1940 жыл]]ғы [[6 шілде]]де [[Алматы облысы]]ның [[Қарасай ауданы|Қаскелең ауданы]]ндағы [[Шамалған (ауыл)|Үшқоңыр]] ауылында Әбіш (1903–1971) пен Әлжанның (1910–1977) отбасында дүниеге келді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://nazarbayev.kz/kk/nursultan-nazarbaev |title= Балалық шағы |lang= kk |work= nazarbayev.kz |accessdate= 2024-11-01}} {{Webarchive|url= https://archive.ph/NbbHx |date= 2024-11-01}}&lt;/ref&gt; 1957 жылы Абай атындағы Қазақ орта мектебіндегі оқуын аяқтады.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://nazarbayev.kz/kk/zhasospirim-shagy |title= Жасөспірім шағы |lang= kk |work= nazarbayev.kz |accessdate= 2024-11-01}} {{Webarchive|url= https://archive.ph/zJiS3 |date= 2024-11-01}}&lt;/ref&gt;

Метталург болуға ниеті бар Назарбаев 1958 жылдың алғашқы екі айында [[Қарағанды облысы]]нда [[Теміртау]] қаласынан 15 километр жердегі Токаревка ауылында жатақханада тұрды. [[Украин Кеңестік Социалистік Республикасы|Украина]]ның [[Каменское|Днепродзержинск]] қаласында бар Днепр металлургиялық зауытындағы №22 Кәсіптік-техникалық училищеде оқып, 1960 жылы тәмамдады. 1960 жылы Теміртау қаласында «Казметаллургстрой» трестінің құрылыс басқармасына жұмысшы болып орналасты. 1960 жылғы 3 шілдеде Қазақстан және Орталық Азиядағы алғашқы домна пеші іске қосылды, Назарбаев алғашқы қазақстандық шойын қайнатуға қатысты. Содан кейін Қарағанды металлургиялық комбинатында құю машинасының шойыншысы, домна пештің горновойы, домна цехтың диспетчері, газшысы, аға газшысы болып істеді. 1967 жылы Қарағанды металлургиялық комбинатындағы Жоғарғы техникалық оқу орнын бітірді.{{Дереккөзі келтірілмеген}}

1969 және 1973 жылдары Теміртау қаласында партиялық [[Бүкілодақтық лениндік коммунистік жастар одағы|комсомол]]дық қызмет атқарды. 1973–1978 жылдары Қарағанды металлургиялық комбинаты партия комитетінің хатшысы болды. Бұл лауазымды кәсіпорын комбинат директорынан кейінгі екінші тұлға дейді. Бұл жерде 30 мың адам жұмыс істейтін.

1978–1979 жылдары партияның Қарағанды облыстық комитетінің хатшысы, екінші хатшысы болды. 1979 жылы [[Қазақстан Коммунистік партиясы (Қазақ КСР)|Қазақстан компартиясы]] Орталық комитетінің хатшысы болып тағайындалды.

=== Билікке келуі ===
[[Сурет:RIAN archive 41059 CIS heads of state.jpg|нобай|солға|[[Алматы декларациясы]]на қол қою рәсіміндегі Назарбаев (алдыңғы қатарда, сол жақтан екінші), 21 желтоқсан 1991]]
1984–1989 жылдары 43 жасында болған Назарбаев [[Қазақ КСР Министрлер кеңесі]]нің төрағасы ретінде ([[Қазақстан премьер-министрі]]нің сол кездегі баламасы) одақ республикалары арасындағы ең жас басшы атанды. Бұл тағайындау [[Қазақстан Коммунистік партиясы (Қазақ КСР)|Қазақстан компартиясы]] бірінші хатшысы [[Дінмұхамед Ахметұлы Қонаев|Дінмұхамед Қонаев]]тың тұсында орын алды.&lt;ref name=&quot;biografia&quot;&gt;{{кітап|сілтеме= https://elbasy.kz/sites/default/files/2020-12/Nursultan%20Nazarbayev.%20Biography.pdf |тақырыбы= Нурсултан НАЗАРБАЕВ. Биография |баспасы= Деловой Мир Астана |жыл= 2012 |беттері= 84 |isbn= 978-601-7259-37-2}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20210402135618/https://elbasy.kz/sites/default/files/2020-12/Nursultan%20Nazarbayev.%20Biography.pdf |date= 2021-04-02}}&lt;/ref&gt; Бұл кезеңде [[Қайта құру кезеңі|Қайта құру]] саясаты [[Михаил Сергеевич Горбачёв|Михаил Горбачёв]] кезінде баяу жүзеге аса бастады, ал Назарбаевтың өзі тәжірибелі саясаткер ретінде қарастырылды, өйткені оның көзқарастары мен ұстанымдары [[Хрущёв жылымығы]] мен [[КСРО-дағы 1965 жылғы экономика реформасы|1965 жылғы кеңестік экономикалық реформа]] кезінде қалыптасқан болатын.&lt;ref name=&quot;biografia&quot; /&gt;

1986 жылғы желтоқсанда республика астанасы [[Алматы]] қаласында [[Желтоқсан көтерілісі|ереуіл басталды]]. Оған Қазақстан компартиясы ОК бірінші хатшысының қызметіне [[Дінмұхамед Ахметұлы Қонаев|Дінмұхамед Қонаев]]тың орнына бұрын-соңды Қазақстанда тұрмаған [[Геннадий Васильевич Колбин|Геннадий Колбин]] сайланғаны түрткі болды. Жастар ереуілі аяусыз жаншылды, оқиға қатысушылары қудаланды, тек 1989–1991 жылдары ғана қайта қаралды.

1989–1991 жылдары Назарбаев Қазақстан компартиясы Орталық комитетінің бірінші хатшысы болды. 1989–1992 жылдары [[КСРО халық депутаты]] болып сайланды. Сол уақытта 1990 жылғы ақпан-сәуірде Қазақ КСР Жоғарғы кеңесінің төрағасы болды. 1990 жылғы 14 шілде мен 1991 жылғы 23 тамыз аралығында КОКП ОК Саяси бюросының мүшесі және 1981–1986 жылдары КОКП Орталық ревизиялық комиссиясының мүшесі еді. КОКП ОК мүшесі (1986–1991).

1990 жылғы 24 сәуірде [[Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі]]нің сессиясында Қазақ КСР президенті лауазымы құрылып, оған Нұрсұлтан Назарбаев лайық деп табылды.

1991 жылғы жазда [[Михаил Сергеевич Горбачёв|Михаил Горбачёв]] пен [[Борис Николаевич Ельцин|Борис Ельцин]] жаңа одақтық келісімшартқа қол қою барысында Назарбаев Тәуелсіз Мемлекеттер одағы үкіметінің төрағасы лауазымын иеленетін болды, алайда ТЖМК [[Тамыз бүлігі]] бұған кедергі келтірді.

Назарбаев КСРО-ны конфедерацияға айналдыруды қолдады.

== Президенттігі ==
28 тамызда Қазақстан КП ОК пленумында президент Назарбаев КОКП-дан шығатыны туралы мәлімдеді. 1991 жылғы 1 желтоқсанда бір ғана үміткердің қатысуымен Қазақ КСР-інің тұңғыш бүкілхалықтық президент сайлауы өтті. Нәтижесінде Назарбаев сайлаушылардың 98,7%-ын дауысын иеленді.

10 желтоқсанда Қазақ КСР атауы Қазақстан Республикасы деп өзгертілді. 1991 жылғы 16 желтоқсанда Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы заң қабылдады, ал Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан Республикасының тұңғыш президенті болды. 5 күн өткен соң осы статусымен КСРО-ның тарағанын растайтын [[Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы|ТМД]] мақсаттары мен принциптерінің Алма-Ата декларациясына қол қойылды.

[[Қазақстандағы референдум (29 сәуір 1995)|1995 жылғы 29 сәуірде өткен референдум]] нәтижесінде Назарбаевтың президенттік өкілеттігі 2000 жылға дейін ұзартылды. 1999 жылғы 10 қаңтарда Назарбаев 79,78% дауыспен президент болып сайланды.

===2000–2010 жылдар ===
[[Қазақстандағы президент сайлауы (2005)|2005 жылғы 4 желтоқсанда өткен сайлау]]да Назарбаев Қазақстан президенті болып қайта сайланды, сайлауда 91,15% дауыс жинады.

2010 жылғы 15 маусымда Елбасы – Қазақстан Республикасының тұңғыш президенті мәртебесі ресми бекітілді.

2010 жылғы 23 желтоқсанда [[Өскемен]]де өткен форумда ел президентінің өкілеттігін 2020 жылға дейін ұзарту туралы ұсыныс айтылды, ол үшін жалпыреспубликалық референдум өткізу керек еді. Ұсыныс білдірушілердің бірі – Олжас Сүлейменов болатын. Көп ұзамай 2011 жылғы 7 қаңтарда Қазақстан президенті Нұрсұлтан Назарбаев Республика парламентінің Қазақстан Республикасы Конституциясына қазіргі президенті өкілеттігін 2020 жылғы жалпыхалықтық сайлауға дейін ұзарту бойынша өзгертулер мен толықтырулар енгізу бойынша республикалық референдумға салу туралы ұсынысынан бас тартты.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.rian.ru/world/20110107/318483232.html|title=Назарбаев отказался объявить референдум о продлении своих полномочий|author=Ольга Коваленко|date=2011-01-07|work=|publisher=[[РИА Новости]]|accessdate=2011-01-07|lang=ru|archiveurl=https://www.webcitation.org/61BheN6FO?url=http://ria.ru/world/20110107/318483232.html|archivedate=2011-08-24|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/russian/international/2011/01/110106_nazarbayev_referendum.shtml|title=Назарбаев отклонил референдум о президентстве до 2020|author=|date=2011-01-07|work=|publisher=[[Русская служба Би-би-си|BBC]]|accessdate=2011-01-07|lang=ru|archiveurl=https://www.webcitation.org/61Bhk8q4s?url=http://www.bbc.co.uk/russian/international/2011/01/110106_nazarbayev_referendum.shtml|archivedate=2011-08-24|deadlink=no}}&lt;/ref&gt; Бірақ қол жинау тоқтаған жоқ, сөйтіп 2011 жылғы 13 қаңтарда осы бастаманы қолдап 5 миллион 16 мың қол жиналды. 2011 жылғы 14 қаңтарда Қазақстан Парламенті Конституцияға түзету енгізуді бірауыздан қабылдады. 31 қаңтарда Қазақстан Конституциялық кеңесі сайлауды референдумға ауыстыру туралы заңды конституцияға сай емес деп тапты.&lt;ref&gt;[http://www.rg.ru/2011/01/31/nazarbaev-anons.html Конституционный совет Казахстана признал незаконным продление полномочий Нурсултана Назарбаева] [[Российская газета]], 31.01.2011.&lt;/ref&gt;

Сол күні халыққа жолдауында президент Конституциялық кеңестің шешімін қолдап, мерзімінен бұрын президенттік сайлау өткізуді ұсынды.&lt;ref&gt;[http://news.ucoz.kz/board/1-1-0-208 Назарбаев отказался от референдума и решил провести досрочные выборы]&lt;/ref&gt; 3 сәуірде мерзімінен бұрын өткен сайлауда 2016 жылғы желтоқсанға дейін Қазақстан Республикасының президенті болып сайланды. Орталық сайлау комиссиясының соңғы есебі бойынша, Нұрсұлтан Назарбаев 95,5% дауыс жинады. Конституция бойынша бір тұлға екі реттен артық қатарынан сайлауға қатыса алмайды, бірақ бұл шектеудің Қазақстан Республикасының тұңғыш президентіне қатысы жоқ.

2015 жылғы наурызда Назарбаев 2015 жылғы 26 сәуірде өтетін Қазақстан Республикасының мерзімінен бұрын өтетін президенттік сайлауына қатысуға үміткер ретінде тіркелді.&lt;ref&gt;{{cite news|url=http://election.vlast.kz/article/centrizbirkom-zaregistriroval-nazarbaeva-kandidatom-v-prezidenty|title=Центризбирком зарегистрировал Нурсултана Назарбаева кандидатом в президенты|publisher=election.vlast.kz|date=2015-03-15}}&lt;/ref&gt; Сайлауда 97,75% дауыс жинады.

=== Қызметін доғаруы ===
2019 жылғы 19 наурызда 2019 жылғы 20 наурыздан бастап президенттік өкілеттігін өз қалауымен өткізетін қаулы қабылдады.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/6234286|title=Нурсултан Назарбаев ушел в отставку|publisher=[[ТАСС]]|accessdate=2019-03-19|lang=ru}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.svoboda.org/a/29830559.html|title=Путин прощается с Елбасы. Казахстан и Россия после Назарбаева|publisher=Радио Свобода}}&lt;/ref&gt; Халыққа үндеуінде Назарбаев:

{{Quote|Мен Қазақстан Республикасының президенті ретінде өкілеттігімді тоқтату жөнінде шешім қабылдадым. Биыл еліміздің ең жоғарғы лауазымындағы қызметін атқарып келе жатқаныма отыз жыл толады. Мен Қазақстан Республикасының президенті ретінде өкілеттігімді тоқтату жөнінде шешім қабылдадым&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://informburo.kz/novosti/nursultan-nazarbaev-prinyal-reshenie-slozhit-polnomochiya-prezidenta-kazahstana.html |title=Нурсултан Назарбаев принял решение сложить полномочия Президента Казахстана |author=|website=Informburo.kz |date=2019-03-19 |publisher=}}&lt;/ref&gt;}}
– деп жариялады.

Қазақстан Республикасы Конституциясы бойынша президент өкілеттігі Парламент сенаты төрағасы Қасым-Жомарт Тоқаевқа беріледі, ол 20 наурызда Қазақстан парламенті қос палатасының біріккен отырысында ант берді. Бұдан кейін Назарбаев елдің Қауіпсіздік кеңесі төрағасы, Конституциялық кеңестің мүшесі және «Нұр Отан» партиясының төрағасы лауазамын сақтап қалды.&lt;ref&gt;{{cite news|last=Жуков|first=Сергей|title=Президент Казахстана Нурсултан Назарбаев ушел в отставку|url=https://p.dw.com/p/3FItr|work=[[Deutsche Welle|DW]]|date=2019-03-19}}&lt;/ref&gt;

Сонымен қатар Тұңғыш президент қоры аясында қоғамдық қызметпен айналысуды жалғастырды. 2019 жылы қор «Ел үміті» және «Қамқорлық» жастарды қолдау жобаларын жүзеге асыра бастады. Біріншісі – өзгерістерді басқару бойынша жас менеджерлерді дайындауға бағытталған. Бағдарлама аясында қатысушылар әлемнің озық университеттері мен компанияларында білім алуға мүмкіндік алды, сондай-ақ олардың тәлімгері ретінде әрекет ететін үкімет, отандық және халықаралық сарапшылармен тікелей байланыс орната алады. «Қамқорлық» бағдарламасы бойынша ауруханаларда оңалту орталықтары, мектептерде инклюзияны қолдау кабинеттері ашылып, жылына 5 мыңға жуық балаға тегін кешендік оңалту жүргізеді.&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://egemen.kz/article/206759-el-umiti-dgane-qamqorlyq-dgobalary-daryndy-dgastardy-qoldaugha-baghyttalady | title = «Ел үміті» және «Қамқорлық» жобалары дарынды жастарды қолдауға бағытталады | publisher = Egemen Qazaqstan | lang = kk| date = 2019-08-16 | accessdate = 2020-06-10}}&lt;/ref&gt;

2020 жылғы маусым-шілдеде Нұрсұлтан Назарбаев [[COVID-19 пандемиясы|коронавирус]]пен ауырды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://lenta.ru/news/2020/06/18/nazar/|title=Назарбаев заразился коронавирусом|website=lenta.ru|accessdate=2020-06-18}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|lang=ru|url=https://www.gazeta.ru/politics/2020/06/18_a_13121599.shtml|title=Ушел в изоляцию: у Назарбаева обнаружен коронавирус|website=Газета.Ru|accessdate=2020-06-18}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|lang=ru|url=https://ria.ru/20200618/1573101980.html|title=Назарбаев заразился коронавирусом|website=РИА Новости|date=20200618T1000|accessdate=2020-06-18}}&lt;/ref&gt; Коронавирус пандемиясы тұсында Нұрсұлтан Назарбаевтың «Біз біргеміз!» ұлттық акциясы бастама алды, оның аясында 2,3 миллион азаматқа көмек көрсетілді: мұқтаж отбасыларға азық-түлік, медицина қызметкерлеріне еріктілер көмегі беріліп, тұрмысы төмен отбасылардың балаларына қашықтан оқытуға компьютер алынды.&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://informburo.kz/novosti/nazarbaev-my-perezhivaem-odin-iz-samyh-slozhnyh-periodov-za-gody-nashey-nezavisimosti-109999.html | title = Назарбаев: Мы переживаем один из самых сложных периодов за годы нашей независимости | publisher = Informburo.kz | date = 2020-08-13 | accessdate = 2020-06-10}}&lt;/ref&gt;

2021 жылғы 28 сәуірде Нұрсұлтан Назарбаев Қасым-Жомарт Тоқаевқа Қазақстан халқы ассамблеясының төрағасы өкілеттегін өткізді. Оны Н.Назарбаев 1995 жылдан басқарған еді, жалпықазақстандық социумға барлық этноәлеуметтік топтарды біріктіруді жалғастыру қажеттігін алға тартты. Назарбаевқа «Ассамблеяның құрметті төрағасы» атағы берілді.&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/nazarbaev-peredal-tokaevu-polnomochiya-predsedatelya-ank-435980/ | title = Назарбаев передал Токаеву полномочия председателя АНК | publisher = Tengri News | date = 2021-04-28 | accessdate = 2020-06-10}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://lenta.ru/news/2021/04/28/nazarbaev/ | title = Назарбаев передал свой пожизненный пост Токаеву | publisher = Lenta.ru | date = 2021-04-28 | accessdate = 2020-06-10}}&lt;/ref&gt;

2021 жылғы сәуірде Назарбаевтың бастамасымен «Елбасы жылуы» ауқымды қайырымдылық акциясы басталды. Акция барысында Нұрсұлтан Назарбаев және «Дегдар» қайырымдылық қоры тұрмысы нашар, көпбалалы, ерекше қажеттілігі бар бала тәрбиелеп отырған, Ұлы Отоан соғысының ардагері бар отбасыларға көмек көрсетеді. 681 мұқтаж отбасының әрқайсысына салмағы 132 кг тауар берілді.&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://tengrinews.kz/news/kazahstane-startovala-masshtabnaya-blagotvoritelnaya-aktsiya-436191/ | title = В Казахстане стартовала масштабная благотворительная акция &quot;Елбасы жылуы&quot;| publisher = Tengri News | date = 2021-04-31 | accessdate = 2020-06-10}}&lt;/ref&gt;

=== Елбасы лауазымы және басқа да мәртебелерінен айырылуы ===
2023 жылғы қаңтарда Назарбаев отставкасынан бері иелеген «құрметті [[Қазақстан Парламентінің Сенаты|сенатор]]&lt;nowiki /&gt;» лауазымынан айырылған.&lt;ref name=&quot;QurmettiSenator&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.azattyq.org/a/32219925.html|title=Назарбаев &quot;құрметті сенатор&quot; атағынан айырылды|lang=kk|author=МҰХИТҚЫЗЫ, Әсемгүл|date=2023-01-12|accessdate=2023-06-01|publisher=[[Азаттық радиосы]]}}&lt;/ref&gt; Келесі күні Парламенттің екі палатасының шешімі бойынша «ҚР Тұңғыш Президенті – Елбасы туралы» өз күшін мүлдем жоғалтты.&lt;ref name=&quot;EgemenQ&quot;&gt;{{Cite web|url=https://egemen.kz/article/332582-eks-prezident-nazarbaev-qanday-artyqshylyqtardan-ayyryldy|title=Экс-президент Назарбаев қандай артықшылықтардан айырылды?|lang=kk|author=БАҚБЕРГЕН, Ботакөз|date=2023-01-13|accessdate=2023-06-01|publisher=Егемен Қазақстан}}&lt;/ref&gt; Нәтижесінде экс-президент пен оның отбасын қамтамасыз ету, оларға қызмет көрсету және қорғау мемлекет есебінен жүзеге асырылуды тоқтатты, пәтер мен мемлекеттік саяжай жеке меншікке берілмей, қажетті қызмет көрсетумен, жеке күзетпен, жүргізушілері бар жеке автокөлікпен, ел бойынша тегін жол жүрумен, медициналық қызмет көрсетумен және санаторий-курорттық емдеумен қамтамасыз етілуі тоқтатылды.&lt;ref name=&quot;EgemenQ&quot; /&gt;

Парламент төрағасы [[Мәулен Сағатханұлы Әшімбаев|Мәулен Әшімбаев]] осы өзгерістердің себебін «[[Қазақстандағы референдум (2022)|2022 жылғы конституциялық референдум]]ның нәтижесі, «халықтың шешімі» деп айтып кеткен.&lt;ref name=&quot;QurmettiSenator&quot; /&gt; Алайда басқа дереккөздер оның себебін [[2022 жылғы Қазақстандағы наразылық шаралары|2022 жылғы «Қаңтар оқиғасын»]] атаған.&lt;ref name=&quot;Elbasızañı&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.azattyq.org/a/32220522.html|title=&quot;Елбасы заңы&quot; жойылса да, Назарбаевқа берілген артықшылықтар сақталмақ. Қалайша?|lang=kk|author=АСЫЛБЕК, Бағдат|date=2023-01-12|accessdate=2023-06-02|publisher=[[Азаттық радиосы]]}}&lt;/ref&gt;

Назарбаевтың бірнеше мәртебесінен айырылуына қарамастан оның бірнеше артықшылықтары да қалған еді, мысалы ол президент кезіндегі істері үшін жауап бермейді, оған мемлекет есебінен қызмет көрсету және күзет беру қарастырылған, және т.б..&lt;ref name=&quot;Elbasızañı&quot; /&gt; 2023 жылғы 1 маусымнан бері Назарбаевты қорғайтын мемлекеттік күзет өз қызметін тоқтатты.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://el.kz/memlekettik-kuzet-qyzmetkerleri-endi-nazarbaevtyn-qauipsizdigine-zhauap-bermeydi_76907/|title=Мемлекеттік күзет қызметкерлері енді Назарбаевтың қауіпсіздігіне жауап бермейді|lang=kk|author=Алмас Абылай|date=2023-06-01|accessdate=2023-06-02|publisher=el.kz}}&lt;/ref&gt;

[[Сурет:Vladimir Putin in Kazakhstan 4 June 2002-3.jpg|нобай|Нұрсұлтан Әбiшұлы Назарбаев пен [[Владимир Владимирович Путин|Владимир Путин]]]]
[[Сурет:Lula-Nazarbayev (2009).jpg|нобай|Нұрсұлтан Әбiшұлы Назарбаев және [[Луис Инасиу Лула да Силва|Лула Да Силва]], 2009]]
[[Сурет:LeadersNuclearSummit.JPG|нобай|Ядролық қаруға қарсы саммиті]]
[[Сурет:Medvedev and Nazarbayev.jpg|нобай|Нұрсұлтан Әбiшұлы Назарбаев және [[Дмитрий Анатольевич Медведев|Дмитрий Медведев]]]]

==Саяси көзқарасы ==
===Сыртқы саясат ===
Назарбаевтың президент ретінде қабылдаған бастамаларының бірі – Семей ядролық полигонын жауып, ізінше әлемде 4-орын алатын ядролық қару арсеналынан бас тартты. Қазақстан ядролық қаруды таратпау жөніндегі келісімшарттар мен институттардың белсенді қатысушысына айналды.&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://time.kz/articles/ugol/2020/07/01/dobavlyaya-druzej-i-sokrashhaya-vragov | title = Добавляя друзей и сокращая врагов | publisher = time.kz | accessdate = 2021-06-25 |date=2020-07-01}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://www.kp.ru/daily/27150/4246518/ | title = Нурсултан Назарбаев: миротворец и строитель государства | publisher = kp.ru | accessdate = 2021-06-25 |date=2020-07-02}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://24.kz/ru/news/policy/item/323630-politologi-korei-n-nazarbaev-mirotvorets-i-mediator | title = Политологи Кореи: Н. Назарбаев – миротворец и медиатор | publisher =24.kz | accessdate = 2021-06-25 |date=2019-06-22}}&lt;/ref&gt;

1990 жылдары президент Қазақстанның сыртқы саясатының көпвекторлы қырын жариялады, яғни халықаралық істерде маңызды роль атқаратын кез келген мемлекетпен достық қарым-қатынасты дамыту.&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://inbusiness.kz/ru/news/mnogovektornaya-politika-pozvolila-zarekomendovat-nas-kak-mirolyubivuyu-naciyu-nursultan-nazarbaev | title = Многовекторная политика позволила зарекомендовать нас как миролюбивую нацию – Нурсултан Назарбаев | publisher = inbusiness.kz | accessdate = 2021-06-25 |date=2021-04-28}}&lt;/ref&gt; Президенттік жылдарында Қазақстан 130 елмен дипломатиялық қарым-қатынас орнатты. Аймақтық интеграция аясында Назарбаев бұрынғы [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] мемлекеттерінің экономикалық-сауда қарым-қатынасын жандандыруға күш салды, Еуразия экономикалық одағының экономикалық маңызын алға тартты.

Қазақстан халықаралық ұйымдардың қызметіне белсене араласты. 2010 жылы Қазақстан ЕҚЫҰ-ға, 2011 жылы Ислам ынтымақтастығы ұйымына төрағалық етті. Шанхай ынтымақтастық ұйымының жұмысына бірінші күннен-ақ белсене кірісті, ал 2010–2011 жылдары  оған төрағалық етті. 2016 жылы БҰҰ Қауіпсіздік кеңесінің 2017–2018 жылдарға тұрақты емес мүшесі боп тағайындалды.&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://www.dw.com/ru/%D0%BA%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD-%D0%B2%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B2%D1%8B%D0%B5-%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BB-%D0%BF%D1%80%D0%B5%D0%B4%D1%81%D0%B5%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BC-%D1%81%D0%BE%D0%B2%D0%B1%D0%B5%D0%B7%D0%B0-%D0%BE%D0%BE%D0%BD/a-41988111 | title = Казахстан впервые стал председателем Совбеза ООН | publisher =dw.com | accessdate = 2021-06-25 |date=2019-07-25}}&lt;/ref&gt;

2015 жылы Нұрсұлтан Назарбаев қоры Astana Club халықаралық пікірталас алаңын ұйымдастырды, мұнда жыл сайын әлемдік және еуразиялық аймаққа ықпал ететін жаһандық тенденциялар мен түйткілдердің шешімін талдау мақсатында саяси қайраткерлер, дипломаттар және АҚШ, Ресей, Қытай, Еуропа, Таяу Шығыс және Азия елдерінің аналитикалық орталықтарының сарапшылары жиналады.&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://forbes.kz/finances/integration/nazarbaev_mir_nahoditsya_v_sostoyanii_tretey_mirovoy_voynyi/ | title = Назарбаев: Мир находится в состоянии третьей мировой войны | publisher = Forbes | accessdate =2021-06-25 |date=2017-11-13}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://vlast.kz/novosti/30451-nazarbaev-obsudil-s-karzaem-problemu-konfliktuusih-storon-v-afganistane.html | title = Назарбаев обсудил с Карзаем проблему конфликтующих сторон в Афганистане | publisher = Vlast.kz | accessdate =2021-06-25 |date=2018-11-13}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://24.kz/ru/news/top-news/item/354083-zasedanie-astana-club-s-uchastiem-elbasy-nachalos-v-stolitse | title = Заседание Astana Club с участием Елбасы прошло в столице | publisher = 24.kz | accessdate = 2021-06-25 |date=2019-11-12}}&lt;/ref&gt;.

1987 жылы Назарбаев [[Қарабақ қақтығысы]], [[Орыс-украин соғысы|2014 жылғы Украина дағдарысы]], Сирия бойынша Астана процесі және басқа да халықаралық қақтығыстар тұсында бейбіт бітімші ретінде әрекет етті.&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://tengrinews.kz/article/kazahstanu-siriyskie-peregovoryi-pochemu-provodilas-1241/ | title = Зачем Казахстану сирийские переговоры и почему проводилась операция &quot;Жусан&quot; | publisher =Tengri News | accessdate = 2021-06-25 |date=2019-07-25}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://thediplomat.com/2015/05/kazakhstan-to-host-syria-talks/ | title = Kazakhstan to Host Syria Talks| publisher =The Diplomat | accessdate = 2021-06-25 |date=2015-05-08}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://thehill.com/opinion/international/552838-us-must-prevent-a-security-vacuum-in-central-asia?rnd=1620744454 | title = US must prevent a security vacuum in Central Asia| publisher =The Hill | accessdate = 2021-07-20 |date=2021-05-11}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://www.independent.co.uk/voices/china-russia-us-diplomacy-b1846927.html | title = The world today resembles the Cold War years – but smaller states are becoming evermore powerful | publisher =Independent | accessdate = 2021-07-20 |date=2021-05-14}}&lt;/ref&gt;.

2011 жылы Назарбаев жаңа G-Global коммуникациялық алаңын құруды ұсынды, себебі оның ойынша G-20 және G-8 форматы әлемдік антикризистік жоспарды шешпеді. G-Global идеясы мынада, әлемдік мәселелердің тағдырын мейлінше көп ел мен планета азаматтарының қатысуымен демократиялық принциптер негізінде өткізген абзал. Осы мақсатта мемлекет көшбасшылары мен сарапшылар және олардың жауаптарын қамтитын мәселелерді талқылау үшін интернетте халықаралық ақпараттық-коммуникациялық платформа құрылды.&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://www.kazpravda.kz/articles/view/proekt-g-global-mir-innovatsii-i-vozmozhnostei | title = Проект G-Global: мир инноваций и возможностей | publisher =Казахстанская правда | accessdate = 2021-06-25 |date=2020-07-06}}&lt;/ref&gt;

2017 жылы Астанада 112 мемлекеттің қатысуымен баламал энергетика тақырыбына арналған Бүкіләлемдік ЭКСПО-2017 көрмесі өтті. Көрме аяқталған соң оның орнына «Астана» халықаралық қаржы орталығы ашылды.&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://vlast.kz/politika/24817-nazarbaev-ob-ekspo-sirii-i-svoej-rabote.html | title = Назарбаев об ЭКСПО, Сирии и своей работе | publisher = Vlast.kz | accessdate = 2021-06-25 |date=2017-09-14}}&lt;/ref&gt;

===Әлеуметтік-экономикалық даму ===
КСРО құлаған соң 4 жылдың ішінде Қазақстанның өнеркәсіптік өндірісі екі есе қысқарды, ауылшаруашылығы 30 пайызға қысқарды, көптеген ірі кәсіпорындар жабылды. Қазақстанды басқарған жылдары ел экономикасының көлемі (ЖІӨ) 15 есе өсті, халықтың табысы доллармен есептегенде 9 есеге артты, кедейлік 10 есеге яғни 90 пайызға азайды. 2018 жылы жалпы өнеркәсіптік көлемде өңдеу секторы 40 пайыздан асты. Қазақстанда баспанамен қамту көлемі жылына 10 миллион квадрат метрден асып түсті, бір адамды баспанамен қамту 21,8 м квадратқа өсті.

1997 жылы президент «Қазақстан-2030» даму стратегиясын жасақтады. Оның басты мақсаттарының бірі – шетелдік инвестиция мен ішкі қордың үлесі жоғары болатын ашық нарықтық экономикаға негізделген экономикалық өсім. Президенттің басшылығымен Шетелдік инвесторлар кеңесі құрылды. 1993–2006 жылдары Қазақстан 51,2 млрд доллар тікелей шетелдік инвестиция тартты (Орталық Азиядағы инвестицяның 80%-дан астамы).

Макроэкономикалық тұрақтылықты қамту мақсатында елдің мұнайдан түскен табысының жартысын жинау есебінен Қазақстан Республикасының Ұлттық қоры құрылды.

Назарбаев астананы Алма-ата қаласынан Астанаға көшіруді қолдады. 1995 жылғы 15 қыркүйекте «Қазақстан Республикасының астанасы туралы» қаулы қабылдады, оған сәйкес жоғарғы және орталық билік органдарын Ақмола қаласына көшіру жұмыстарын ұйымдастыру бойынша мемлекеттік комиссия құруды тапсырды. 1997 жылғы 10 желтоқсанда Ақмола Қазақстан астанасы болып бекітілді, ал 1998 жылғы 6 мамырда қаланың атауы Астана деп өзгертілді, 2019 жылы Нұр-Сұлтан деп аталды.

Түлектер қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде таза сөйлеуі үшін білім саласында үш тұғырлы тіл қағидасы жарияланды. 1993 жылы президент «Болашақ» білім беру бағдарламасын ашты, оның аясында мектеп түлектері конкурс бойынша мемлекеттік стипендиямен шетелге оқуға жіберілді. Бағдарлама бойынша 15 мың маман дайындалды. 2010 жылы президенттің бастамасымен Назарбаев университеті және Назарбаев Зияткерлік мектебі ашылды.

Денсаулық сақтау саласында міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесіне біртіндеп өту жүзеге асырылды. Бұл халықтың, мемлекеттің және жұмыс берушінің ынтымақтас жауапкершілігіне негізделді.

2010 жылы президенттің қаулысымен Қазақстан Республикасының үдемелі индустиралды-инновациялық даму мемлекеттік бағдарламасы бекітілді. Экономиканың шикізат секторын дамыту арқылы экономиканың бәсекеге қабілеттілігін әртараптандыру және арттыру, табысты арттыру арқылы халықтың әл-ауқатын жақсарту мақсатында құрылды.

2012 жылғы желтоқсанда дамыған 30 елдің қатарына кіру мақсатында Қазақстанның 2050 жылға дейінгі даму бағдарламасы жасақталды.&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://ria.ru/20130319/928029566.html | title = Эксперты: программа &quot;Казахстан-2050&quot; - образ будущего для государства | publisher = РИА Новости | accessdate = 2021-06-25 |date=2013-03-19}}&lt;/ref&gt;

2008 жылы басталған жаһандық экономикалық дағдарысқа қарсы Назарбаев «Нұрлы жол» жаңа экономикалық саясатын ұсынды. Дағдарысқа қарсы бағдарлама шаралары 5 негізгі бағытқа шоғырланды: қаржы секторын тұрақтандыру; жылжымайтын мүлік нарығындағы түйткілдерді шешу; шағын және орта бизнеске қолдау көрсету; агроөнеркәсіп кешенін ынталандыру; индустриалды және инфрақұрылымдық жобаларды жүзеге асыру. Дағдарысқа қарсы бағдарламаның басты міндеттерінің бірі – халықты әлеуметтік қорғау, атап айтқанда инфляцияны ырықтандыру және негізгі азық-түлік бағасын ұстап тұру, бюджеттік қызметкерлердің еңбек ақысын көтеру, халықтың әлеуметтік қорғалмаған тобы: зейнеткерлер, мүгедектер, жетімдерге жас бойынша зейнетақыны, мүгедектік бойынша жәрдемақыны, асыраушысынан айрылуына байланысты жәрдемақыны көтеру арқылы әлеуметтік қамқорлықты жақсарту.&lt;ref&gt;{{cite web | title = Об утверждении Государственной программы инфраструктурного развития «Нұрлы жол» на 2020 – 2025 годы | url = https://adilet.zan.kz/rus/docs/P1900001055 | accessdate=2021-07-20}}&lt;/ref&gt;

===Партиясы===
КСРО күйрегенге дейін КОКП мүшесі болды. [[Қазақстандағы президент сайлауы (1999)|1999 жылғы президенттік сайлау]]ға дайындық тұсында Нұрсұлтан Назарбаевтың президенттікке үміткерлігін қолдайтын қоғамдық штаб құрылды. 1999 жылғы 19 қаңтарда президент инаугурациясы кезінде штаб отырысында соның базасында саяси партия құру туралы шешім қабылданды, 12 ақпанда «[[Аманат (партия)|Нұр Отан]]» республикалық саяси партиясы тіркелді. 1-съезде партияға Қазақстан халықтар бірлігі партиясы, Қазақстан демократиялық партиясы, Қазақстан либералды қозғалысы және «Қазақстан-2030» қозғалысы қосылды. 2007 жылы Конституцияға енгізілген түзетулерге байланысты Нұрсұлтан Назарбаев «Нұр Отан» партиясының төрағасы лауазымына ресми бекітілді.&lt;ref name=&quot;nurotan-nazarbay&quot;&gt;[http://www.zonakz.net/articles/18362 Глава государства Нурсултан Назарбаев возглавил партию «Нур Отан» / День за днём / Интернет-газета. Казахстан] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160422042308/http://www.zonakz.net/articles/18362 |date=2016-04-22 }}&lt;/ref&gt;

==Атақ-даңқы және наградалары ==
Қазақстанның мемлекеттік наградалары:
* Халық қаһарманы, айрықша ерекшелігі белгісі «Алтын жұлдыз» ордені және «Отан» ордені (2019 жыл 20 наурыз) – Тәуелсіз Қазақстанды орнатудағы тарихи үлесі, экономикалық және әлеуметтік және гуманитарлық дамытудағы, қазақстандық қоғамды топтастырудағы аса үздік еңбегі үшін.&lt;ref&gt;[http://www.akorda.kz/ru/legal_acts/decrees/o-prisvoenii-zvaniya-halyk-kaharmany-nazarbaevu-na Указ Президента Республики Казахстан от 20 марта 2019 года № 1 «О присвоении звания „Халық Қаhарманы“ Назарбаеву Н. А.»]&lt;/ref&gt;
* Қазақстан Еңбек ері «Алтын жұлдыз» орденімен (2019 жыл 20 наурыз)

КСРО мемлекеттік наградалары: 
* Октябрь революциясы ордені 
* Тыңайған жерлерді игергені үшін» медалі
* «КСРО Қарулы күштеріне 70 жыл» мерейтойлық медалі 
* «Владимир Ильич Лениннің туғанына 100 жыл» медалі (1970)
* Еңбек Қызыл ту ордені (1972)
* «Құрмет белгісі» ордені (1972)

2010 жылғы 12 мамырда Қазақстан парламентінің төменгі палатасы – Мәжіліс депутаттары Назарбаевқа Елбасы – Қазақстан Республикасы Тұңғыш президенті статусын беретін заң жобасына түзетулерді қарауға бірауыздан қабылдады. 2012 жылы Қазақстан Республикасының Тұңғыш президенті өз статусы бойынша Халық қаһарманы атағының иегері деген норма қабылданды.

2019 жылғы 30 мамырда «Құрметті сенатор» төсбелгісі берілді. Тұңғыш президент Нұрсұлтан Назарбаевқа «Қазақстан Республикасының демократиялық зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде конституциялық-құқықтық негізде қалыптастыруға, сондай-ақ отандық парламентаризмнің қалыптасуы мен дамуына қосқан айрықша үлесі үшін» берілді.&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://rus.azattyq.org/a/29971525.html | title = Назарбаеву официально присвоили статус «почётный сенатор» | publisher = Радио Азаттык | date= 2019-05-30 | accessdate = 2019-07-31}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://informburo.kz/novosti/nazarbaev-poluchil-znak-pochyotnogo-senatora-budu-prihodit-budem-sovetovatsya-90892.html | title = Назарбаев получил знак почётного сенатора: Буду приходить, будем советоваться | publisher = Informburo.kz | date= 2019-06-06 | accessdate = 2019-07-31}}&lt;/ref&gt;

2021 жылы 28 сәуірде Қазақстан халқы ассамблеясының құрметті төрағасы статусы берілді.&lt;ref&gt;[https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/11263637 Назарбаев решил передать Токаеву право возглавить Ассамблею народа Казахстана]&lt;/ref&gt;

==Мәдениет ==
Нұрсұлтан Назарбаеатың өмір жолы «Елбасы жолы» киноэпопеясында баяндалды. Киноэпопеяның алғашқы төрт фильмі – «Балалық шағымның аспаны» (2011), «Отты өзен» (2013), «Темір тау» (2013), «Тығырықтан жол тапқан» (2014) болашақ президенттің балалық шағы, жасөспірім және жастық шағын баяндайды. Қазақстандық режиссер Рүстем Әбдірәшов түсірді. Назарбаевтың бала күнгі ролін жас актер Елжас Әлпиев сомдады, жастық шағын Нұрлан Әлімжанов сомдады. Әжесінің ролін Бибігүл Төлегенова, анасын Наталья Орынбасарова, әкесін Нұржұман Ықтымбаев ойнады. Қазақстан тарихы мен тұтас посткеңестік кеңістіктегі бетбұрысты кезең тура келген 90 жылдарды қамтитын эпопеяның қорытынды фильмі «Жұлдыздар тоғысқанда» деп аталды. Оның түсіріліміне ресейлік режиссер Сергей Снежкин шақыртылды. Аталған режиссердің күрделі тарихи сериалдарды қою тәжірибесі мол. «Жұлдыздар тоғысқанда» картинасындағы басты ролді Берік Айтжанов сомдады.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://tass.ru/kultura/2203925|title=В Казахстане российский режиссёр Снежкин снимает фильм о первом президенте республики|author=|date=2015-08-23|work=|publisher=[[ТАСС]]|accessdate=2016-03-01|lang=ru}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://today.kz/news/article/2015-11-12/702504-702504-kazahstanskie-chinovniki-ozhidayut-ot-snezhkina-interesnyij-film-o-nazarbaeve/|title=Казахстанские чиновники ожидают от Снежкина интересный фильм о Назарбаеве|author=|date=2015-11-11|work=|publisher=Today.kz|accessdate=2016-03-01|lang=}}&lt;/ref&gt;

2011 жылы қыркүйекте НТВ телеарнасында режиссер Александр Моховтың «Ельцин. Тамыздың үш күні» фильмі жарыққа шықты. 2011 жылы қарашада Астанадағы Бейбітшілік сарайында Еркін Жуасбектің Қазақстан тәуелсіздігінің 20 жылдығына орай президенттің Қазақстан тәуелсіздігін алу мен бекіту кезеңіндегі ролі туралы «Терең тамырлар» драмасының тұсауы кесілді.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://segodnja.kz/2011/11/26/nazarbaev-okazalsya-geroem-spektaklya/ |title=Образ Назарбаева в театре |accessdate=2012-01-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111228071854/http://segodnja.kz/2011/11/26/nazarbaev-okazalsya-geroem-spektaklya |archivedate=2011-12-28 |deadlink=yes }}&lt;/ref&gt;

2004 жылдан бастап «Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасы жүзеге асырылды. Бағдарламаның мақсаты – Қазақстандағы тарихи және мәдени ескерткіштерді қалпына келтіру.&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://e-history.kz/kz/e-resources/show/13230/ | title = «Мәдени мұра» бағдарламасы: жазба деректерді жинау және жариялау мәселелері | publisher = e-history.kz | accessdate = 2021-06-25 |date=2013-08-22}}&lt;/ref&gt;

Орталық Азиядағы ең ірі екі театр «Астана опера» және «Астана балеттен» басқа Қазақстан астанасында Назарбаевтың бастамасымен Қазақ ұлттық хореография академиясы ашылды.

2017 жылы президент рухани құндылықтарды сақтап қалу мақсатында «Рухани жаңғыру» бағдарламасының негізін қалады. Қазақ тілін әлемдік кеңістікке интеграциялау үшін біртіндеп латын әліпбиіне ауысу жоспарланды. «Қазақстанның киелі географиясы» жобасының нысандары елдегі туризмді дамыту орталықтарына айналды. Тарих, саясаттану, әлеуметтану, философия, психология, мәдениеттану, филология бойынша 100 заманауи оқулық қазақ тіліне аударылды.&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://www.akorda.kz/ru/events/akorda_news/press_conferences/statya-glavy-gosudarstva-vzglyad-v-budushchee-modernizaciya-obshchestvennogo-soznaniya | title = Статья Главы государства &quot;Взгляд в будущее: модернизация общественного сознания&quot; | publisher = akorda.kz | accessdate = 2021-06-25 |date=2017-04-12}}&lt;/ref&gt;

2018 жылы Түркістан қаласы облыс орталығы болып бекітілді, содан кейін қаланы жаңарту мен дамыту жұмыстары басталып кетті. Түркістан – қазақ хандығының көне астанасы және «түркі әлемінің рухани астанасы» ретінде белгілі. Түркістан облысын құру туралы қаулысына қол қоятын күні Назарбаев жиналыста ұлттық компаниялар мен ірі бизнес өкілдерін қала құрылысына белсене қатысуға шақырды. 2021 жылы Назарбаев Түркістанда жаңа салынған нысандар – әуежай, керуен-сарай және басқа да нысандарды аралап көрді. Түркістан жылдар бойы мұндай қайта жаңғыруды бастан өткермегенін айтты.

2020 жылы Назарбаевтың бастамасымен Нұр-Сұлтанда аумағы 22 мың метр квадрат болатын Қ.Қуанышбаев атындағы мемлекеттік академиялық қазақ музыкалық-драма театры құрылды. Журналистермен сұхбатында ол астананы көшіргелі бері қалада жаңадан үлкен қазақ драмтеатрын тұрғызуды армандағанын жеткізді.

2020–2021 жылдары эксклюзив сұхбаттар негізінде көпсериялы деректі фильм «Штрихи к портрету» циклі жарық көрді. Фильм Нұрсұлтан Назарбаевтың өмірі мен қайраткерлігіне арналған.

2021 жылы Назарбаевтың өмірі туралы «Қазақ: алтын адамның тарихы» деректі фильмі жарыққа шықты. Режиссері Оливер Стоун және Игорь Лопатёнок.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://tass.ru/kultura/11914655|title=В Москве прошёл закрытый показ фильма Оливера Стоуна о Назарбаеве|website=ТАСС|access-date=2021-07-16}}&lt;/ref&gt;


== Өз өмірі ==
{{Толық мақала|Нұрсұлтан Назарбаев отбасы}}
[[Сурет:Stamps of Kazakhstan, 2013-37.jpg|нобай|оңға|Назарбаевтар бейнеленген пошта маркалары]]
Нұрсұлтан Назарбаев [[Сара Алпысқызы Назарбаева]]ға үйленген. Олардың үш қыз баласы бар: [[Дариға Нұрсұлтанқызы Назарбаева|Дариға]], [[Динара Нұрсұлтанқызы Құлыбаева|Динара]] мен [[Әлия Нұрсұлтанқызы Назарбаева|Әлия]]. Әлия бастапқыда [[Айдар Асқарұлы Ақаев|Айдар Ақаев]]қа үйленген еді. Ақаевтың [[Қырғызстан президенті]] [[Асқар Ақайұлы Ақаев|Асқар Ақаев]]тың ұлы болғандығынан екі Орталық Азия мемлекет басшылары бір кезде [[құда]]лар еді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/30419747.html |title= Мәскеуде Асқар Ақаевтың ұлы қайтыс болды |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2020-02-06 |accessdate= 2024-11-01}}&lt;/ref&gt; 2020 жылғы 16 тамызда Назарбаевтың 29 жастағы немересі [[Айсұлтан Рахатұлы Назарбаев|Айсұлтан]] қайтыс болды. Ресми деректерде өлімі [[Лондон]]да [[Жүректің тоқтап қалуы|жүрек талмасы]]нан орын алды, алайда бұдан бұрын ол әлеуметтік желілерде өзін Назарбаевтың ұлы деп атады да, өміріне төнген қауіп жайлы жазатын.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/kazakhstan-ex-president-grandson-aisultan-nazarbayev-death/30791321.html |title= Экс-президент жиенінің өлімі Назарбаев әулетінің алдынан шыға бермек |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |last= Панниер |first= Брюс |date= 2020-08-19 |accessdate= 2024-11-01}}&lt;/ref&gt; Ол сондай-ақ атасының серіктестерін қастандық пен айла-амал жасады деп айыптады.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://eurasianet.org/kazakhstan-troubled-nazarbayev-grandson-dies-aged-29 |title= Kazakhstan: Troubled Nazarbayev grandson dies aged 29 |lang= en |work= eurasianet.org |date= 2020-08-17 |accessdate= 2024-11-01}}&lt;/ref&gt;

Назарбаевтың екі інісі, Сатыбалды (1947–1981)&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/33169841.html |title= Экс-президенттің келіні Светлана Назарбаева қайтыс болды |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2024-10-23 |accessdate= 2024-11-01}}&lt;/ref&gt; мен Болат (1953–2023)&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://kaz.zakon.kz/okiga/6034666-bolat-nazarbaev-aytys-boldy.html |title= Болат Назарбаев қайтыс болды |lang= kk |work= kaz.zakon.kz |date= 2023-11-13 |accessdate= 2024-11-01}}&lt;/ref&gt; және қарындасы Әнипа бар.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://kaz.tengrinews.kz/kazakhstan_news/anipa-nazarbaeva-almatyi-oblyisyindagyi-kolledjnen-353799/ |title= Әнипа Назарбаева Алматы облысындағы колледжінен айырылды - БАҚ |lang= kk |work= kaz.tengrinews.kz |date= 2023-09-06 |accessdate= 2024-11-01}}&lt;/ref&gt;

2020 жылғы 18 маусымда Назарбаевтың [[COVID-19]] ауруымен шалдыққаны хабарланды; баспасөз хатшысы Назарбаевтың енді уақытша өз-өзін оқшаулағанын және қашықтан жұмыс істейтінін мәлімдеді.&lt;ref name=&quot;COVID-june2020&quot;&gt;{{Cite web|url= https://qazaqtimes.com/article/77974 |title= Экс-президент Назарбаев COVID-19 вирусын жұқтырды |lang= kk |publisher= The Qazaq Times |date= 2020-06-18 |accessdate= 2024-11-01}}&lt;/ref&gt; 2020 жылғы 3 шілдеде Назарбаев сауығып, вирусты жұқтырғанынан үш апта өткенде «аяғына тұрды».&lt;ref&gt;{{cite web|title= Nazarbayev Recovers From Coronavirus, Back on His Feet After Three Weeks |url= https://astanatimes.com/2020/07/nazarbayev-recovers-from-coronavirus-back-on-his-feet-after-three-weeks/ |publisher= The Astana Times |last= Сатыбалдина |first= Әсел |date= 2020-07-03 |accessdate= 2024-11-01}}&lt;/ref&gt; Кейінірек Назарбаев [[Ресей президенті]] [[Владимир Владимирович Путин|Владимир Путин]]мен кездесуінде өзінің ауруын есіне алып, «бір топ ресейлік дәрігерлер он күн бойы жанымда болды. Бұл менің жазылуымда шешуші болды» деді.&lt;ref&gt;{{Cite web|date= 2021-06-30 |title= Встреча с Нурсултаном Назарбаевым |url= http://kremlin.ru/events/president/news/65975 |accessdate= 2024-11-01 |publisher= [[Ресей президенті]]нің ресми сайты |lang= ru}}&lt;/ref&gt;

2021 жылғы қазандағы сұхбатында Назарбаев 2011 жылы омыртқасының ауруға шалдыққанын, бұл ауру концертке барған кезде байқалғанын, нәтижесінде оны залдан мұқият шығарып салып, соңында омыртқасына ота жасалғанын айтты. Ақырында президенттіктен бас тартуына әсер еткен нәрселердің бірі осы болды.&lt;ref name=&quot;:12&quot;&gt;{{Cite web|date= 2021-10-21 |title= Какая болезнь повлияла на решение Назарбаева уйти в отставку |url= https://www.zakon.kz/5087603-kakaya-bolezn-povliyala-na.html |accessdate= 2021-10-22 |work= Zakon.kz |lang= ru}}&lt;/ref&gt;

2023 жылғы қаңтарда Нұрсұлтан Назарбаев [[Астана]]дағы Ұлттық ғылыми кардиохирургия орталығына жатқызылды. 2023 жылғы 20 қаңтарда жүрекке операция жасалды, ол сәтті өтті.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://egemen.kz/article/333190-nursultan-nazarbaevtynh-dguregine-ota-dgasaldy |title= Нұрсұлтан Назарбаевтың жүрегіне ота жасалды |publisher= [[Егемен Қазақстан]] |last= Тілеубек |first= Маржан |date= 2023-01-20 |accessdate= 2024-11-01}}&lt;/ref&gt;

Назарбаев [[Қазақ тілі|қазақ]]&lt;ref&gt;{{YouTube|HYB4Zhm_tqo|Назарбаев отставкаға кетті. Тоқаев президенттің міндетін атқарушы}}&lt;/ref&gt; және [[Орыс тілі|орыс]]&lt;ref&gt;{{YouTube|kkjTkVrU8oc|Назарбаев впервые с начала протестов обратился к жителям Казахстана и призвал поддержать реформы}}&lt;/ref&gt; тілдерін меңгерген. [[Ағылшын тілі|Ағылшынша]] кішкене білетіндей көрінеді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/nazarbaev-pokazal-svoe-znanie-angliyskogo-prezidentu-317815/ |title= Назарбаев показал свое знание английского президенту университета |lang= ru |work= tengrinews.kz |date= 2017-05-11 |accessdate= 2024-11-01}}&lt;/ref&gt;

== Негізгі жұмыстары ==
[[Сурет:ҚР Тұңғыш Перезиденті Н.Ә.Назарбай еңбектері.jpg|нобай|Назарбаев еңбектері]]
* «Қазақстан жолы»
* «Қазақстанның болат профилі»
* «Оң және солсыз»
* «Ресурстарды үнемдеу стратегиясы және нарыққа көшу»
* «Кремлёвский тупик»
* «Қазақстанды егемен мемлекет ретінде қалыптастыру және дамыту стратегиясы»
* «Нарық және әлеуметтік-экономикалық даму»
* «XXI ғасыр қарсаңында»
* «Н. Назарбаев. Еуразиялық одақ: идеялар, тәжірибе, перспективалар. 1994-1997»
* «Тарих толқынында»
* «Әлемнің эпицентрі»
* «Еуразия жүрегінде»
* «Тәуелсіздік дәуірі» (2017)&lt;ref&gt;[https://primeminister.kz/kz/news/all/tauelsizdik-dauiri-kitabi-kazakstannin-kazirgi-zamangi-tarihinin-zhane-alemdik-arenadagi-sayasattin-belgisiz-faktilerin-aship-korsetedi-g-nigimetov]{{Deadlink|date=January 2022|bot=InternetArchiveBot|fix-attempted=yes}}&lt;/ref&gt;
* «Менің өмірім: Бодандықтан - бостандыққа»

=== Мақалалар ===
[[Сурет:Kazakhstan stamp N.Nazarbaev 1993 50t.jpg|thumb|right|200px|Қазақстан пошта маркасы, [[1993 жыл]], 50 [[рубль]] ([[Михель (маркалардың каталогы)|Михель]] 28)]]
[[Сурет:Stamp of Kazakhstan 028.jpg|thumb|right|200px|Қазақстан пошта маркасы, [[1993 жыл]], 100 [[рубль]]]]
[[Сурет:Stamp of Kazakhstan 358-360.jpg|thumb|right|200px|Қазақстан пошта маркасы, [[2001 жыл]]]]
* «Шебер сақтық»
* «Қазақстан экономикасы: шындық және жаңару перспективалары»
* «Еңбек бөлімін бөлу мәселелері»
* «Кәсіподақтардың әсері: тәжірибесі мен мәселелері»
* «Жағдай жаңа, ал» тежегіштер «ескі»
* «Арал теңізінің мәселелері және оларды шешу жолдары»
* «Terra Incognita кейінгі тоталитарлық демократия»
* «Императорлық одақтан Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығына»
* «Экономикалық интеграция - ақылға қонымды балама жоқ»
* «Ұлтаралық бірлік және экономикалық эгемендік - бұл біздің жетістігіміздің басты және сенімді қолдаушысы»
* «Біздің нұсқауларымыз - бұл біріктіру, әлеуметтік прогресс, әлеуметтік әріптестік»
* «Қиын онжылдық»
* «Нарықтық реформаларды жеделдету және экономикалық дағдарысты еңсеру шаралары туралы»
* «Еуразиялық кеңістік: интеграциялық әлеует және оны жүзеге асыру» және т.б.

== Сыни пікірлер ==

* Нұрсұлтан Назарбаевқа бірнеше құқық қорғаушы ұйымдар  адам құқығының бұзылуы бойынша айып таққан,  The Guardian-ның пікірінше басқаша ойлайтындарды тұншықтырды және авторитарлы режимді басқарды.&lt;ref&gt;https://www.theguardian.com/world/2015/mar/11/kazakhstan-president-early-election-nursultan-nazarbayev&lt;/ref&gt;  Қазақстанда тәуелсіздік алғаннан кейін өткізілген Назарбаев кезіндегі сайлауларды Батыс еркін және әділетті сайлау деп есептемеді.&lt;ref&gt;https://www.nytimes.com/2005/12/06/world/asia/kazakh-president-reelected-voting-flawed-observers-say.html&lt;/ref&gt;
* Бұрынғы Кеңес Одағы елдері арасында биліктегі мерзімі бойынша ұзақ отырудан рекорд орнатты. 1989 жылдан 2019 жылға дейін Республиканың бірінші тұлғасы ретінде болды. 
* Өз мемлекетінде шексіз билігі бар 1,1 млрд $ байлығымен  планетаның ең бақуатты және  шексіз билік рейтингінде 10-орын алды. Бұл тізімді Handelsblatt  басылымы құрастырған болатын.&lt;ref&gt;https://worldnewsage.com/ru/gallery/persony/top_10_bogateyshih_praviteley_sovremennosti_4d8b29a05ee12/60865{{Deadlink|date=December 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;
* Президенттің отбасында екі миллиардер бар (екінші қызы Кулибаева Динараның байлығы — 3,1 млрд доллар және екінші күйеу баласы Кулибаев Тимур — 3,1 млрд $ 2017 жылғы қарашадағы жағдай бойынша) және бірнеше миллионерлер (бірінші қызы Дариға Назарбаева   — 593 млн $ , немересі Нурали Алиевта  — 200 млн $ ), бұрынғы күйеу баласы Рахат Алиев, інісі Болат Назарбаев. Назарбаевтар кланының жағдайы $7 млрд-қа бағаланады.&lt;ref&gt;http://kabarlar.org/news/in-world/6638-sostoyanie-klana-nazarbaevyh-ocenivaetsya-v-7-mlrd.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190327233546/http://kabarlar.org/news/in-world/6638-sostoyanie-klana-nazarbaevyh-ocenivaetsya-v-7-mlrd.html |date=2019-03-27 }}&lt;/ref&gt;

== Қосымша ақпарат ==
{{Notelist}}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер|2}}

== Сыртқы сілтемелер ==
{{commonscat|Nursultan Nazarbayev}}
* [http://www.mfa.kz Қазақстан Республикасының Сыртқы Істер Министрлігі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110929145154/http://www.mfa.kz/ |date=2011-09-29 }}
* [http://www.akorda.kz/page.php?lang=3 Қазақстан Республикасы Президентінің ресми торабы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070418015528/http://www.akorda.kz/page.php?lang=3 |date=2007-04-18 }}
* [http://www.nazarbayev.kz «Менің Президентім» атты жастар жобасы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190912171456/http://nazarbayev.kz/ |date=2019-09-12 }}

{{s-start}}
{{s-off}}
{{s-bef|before=[[Бәйкен Әшімұлы Әшімов|Бәйкен Әшімов]]}}
{{s-ttl|title=[[ҚКСР Министрлер Кеңесi|Қазақ КСР Министрлер Кеңесiнiң]] төрағасы|years=1984—1989}}
{{s-aft|after=[[Ұзақбай Қараманұлы Қараманов|Ұзақбай Қараманов]]}}
{{s-new}}
{{s-ttl|title=[[Қазақстан президенті]]|years=1991 (1990)&amp;nbsp;— 2019}}
{{s-aft|after=[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]}}
{{s-ppo}}
{{s-bef|before=[[Геннадий Васильевич Колбин|Геннадий Колбин]]}}
{{s-ttl|title=[[ҚКСР|Қазақстан]] [[Қазақстан Коммунистік партиясы|Коммунистік партиясы]] Орталық комитетінің бірінші хатшысы|years=1989—1991}}
{{s-non|reason=''Лауазымы ыдыратылған''}}
{{s-end}}

{{Қазақстан басшылары (1917 жылдан бастап)}}
{{Қазақстан үкіметі басшылары}}
{{Қазақстан елбасылары}}

{{DEFAULTSORT:Назарбаев, Нұрсұлтан Әбішұлы}}
[[Санат:Нұрсұлтан Назарбаев| ]]
[[Санат:Назарбаевтар әулеті]]
[[Санат:Қазақстан мемлекет қайраткерлері]]
[[Санат:Қазақстан саясаткерлері]]
[[Санат:Қазақстан президенттері]]</text>
      <sha1>j1oy6c25defvcklhwjcqeko4hl6bb4z</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484323</id>
      <parentid>3484320</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T19:55:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Casserium</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <origin>3484323</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="99437" sha1="hntokqmiu69xebofspwionmbnev0y8s" xml:space="preserve">{{Мемлекеттік қайраткер
| түс = елбасы
| Қазақша есімі        = Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев
| Шынайы есімі         = 
| Суреті               = Встреча с Нурсултаном Назарбаевым (2025-05-29) 3 (cropped).jpg
| Атауы                = Назарбаев, 2025 жыл
| Титулы               = [[Қазақстан]]ның 1-[[Қазақстан Республикасының Президенті|Президенті]]
| Ту                   = Flag of the President of Kazakhstan.svg
| Ту2                  = Symbol of the President of Kazakhstan.png
| Басқара бастады      = 24 сәуір 1990
| Басқаруын аяқтады    = 20 наурыз 2019
| Вице-президент       = [[Ерік Мағзұмұлы Асанбаев|Ерік Асанбаев]] (1991–1996)
| Премьер              = {{Collapsible list
 | title =
 | [[Сергей Александрович Терещенко|Сергей Терещенко]]
 | [[Әкежан Мағжанұлы Қажыгелдин|Әкежан Қажыгелдин]]
 | [[Нұрлан Өтепұлы Балғымбаев|Нұрлан Балғымбаев]]
 | [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]
 | [[Иманғали Нұрғалиұлы Тасмағамбетов|Иманғали Тасмағамбетов]]
 | [[Даниал Кенжетайұлы Ахметов|Даниал Ахметов]]
 | [[Кәрім Қажымқанұлы Мәсімов|Кәрім Мәсімов]]
 | [[Бақытжан Әбдірұлы Сағынтаев|Бақытжан Сағынтаев]]
 | [[Асқар Ұзақбайұлы Мамин|Асқар Мамин]]
}}
| Ізашары              = ''лауазымы құрылған''
| Ізбасары             = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]
| Титулы_2             = [[Қазақстан Қауіпсіздік кеңесі]]нің төрағасы
| Ту_2                 = Flag of Kazakhstan.svg
| Ту2_2                = Emblem of Kazakhstan latin.svg
| Реті_2               = 1
| Басқара бастады_2    = 21 тамыз 1991
| Басқаруын аяқтады_2  = 5 қаңтар 2022
| Ізашары_2            = ''лауазымы ұйымдастырылған''
| Ізбасары_2           = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]
| Титулы_3             = [[Аманат (партия)|Нұр Отан]] басшысы
| Ту_3                 = Flag of Kazakhstan.svg
| Ту2_3                = 
| Реті_3               = 1
| Бірігіп басқарушы1_3 = {{Collapsible list
 | title=
 | '''Міндетін атқарушы'''
 | [[Сергей Александрович Терещенко|Сергей Терещенко]]
 | [[Амангелді Дінұлы Ермегияев|Амангелді Ермегияев]]
 | [[Бақытжан Тұрсынұлы Жұмағұлов|Бақытжан Жұмағұлов]]
 | '''Орынбасарлары'''
 | [[Марат Тұрдыбекұлы Оспанов|Марат Оспанов]]
 | [[Жармахан Айтбайұлы Тұяқбай|Жармахан Тұяқбай]]
 | [[Александр Сергеевич Павлов|Александр Павлов]]
 | [[Амангелді Дінұлы Ермегияев|Амангелді Ермегияев]]
 | [[Әмзебек Рысбекұлы Жолшыбеков|Әмзебек Жолшыбеков]]
 | [[Бақытжан Тұрсынұлы Жұмағұлов|Бақытжан Жұмағұлов]]
 | '''Бірінші орынбасарлары'''
 | [[Бақытжан Тұрсынұлы Жұмағұлов|Бақытжан Жұмағұлов]]
 | [[Әділбек Рыскелдіұлы Жақсыбеков|Әділбек Жақсыбеков]]
 | [[Дархан Аманұлы Кәлетаев|Дархан Кәлетаев]]
 | [[Нұрлан Зайроллаұлы Нығматулин|Нұрлан Нығматулин]]
 | [[Бақытжан Әбдірұлы Сағынтаев|Бақытжан Сағынтаев]]
 | [[Бауыржан Қыдырғалиұлы Байбек|Бауыржан Байбек]]
 | [[Асқар Исабекұлы Мырзахметов|Асқар Мырзахметов]]
 | [[Мұхтар Абрарұлы Құл-Мұхаммед|Мұхтар Құл-Мұхаммед]]
 | [[Мәулен Сағатханұлы Әшімбаев|Мәулен Әшімбаев]]
 | [[Бауыржан Қыдырғалиұлы Байбек|Бауыржан Байбек]]
}}
| Басқара бастады_3    = 1 наурыз 1999
| Басқаруын аяқтады_3  = 28 қаңтар 2022
| Ізашары_3            = ''лауазымы ұйымдастырылған''
| Ізбасары_3           = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]
| Титулы_4             = [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] 1-[[Қазақ КСР президенті|Президенті]]
| Ту_4                 = Flag of the Kazakh SSR.svg
| Ту2_4                = Emblem of Kazakh SSR.svg
| Реті_4               = 1
| Басқара бастады_4    = 24 сәуір 1990 
| Басқаруын аяқтады_4  = 24 желтоқсан 1991
| Ізашары_4            = ''лауазымы ұйымдастырылған''
| Ізбасары_4           = ''лауазым ыдыратылған, [[Қазақстан Республикасының Президенті]] ретінде өзі''
| Титулы_5             = [[Қазақ КСР Жоғары Кеңесi]]нiң 13-төрағасы
| Ту_5                 = Emblem of Kazakh SSR.svg
| Ту2_5                = Flag of the Kazakh Soviet Socialist Republic.svg
| Реті_5               = 13
| Басқара бастады_5    = 22 ақпан
| Басқаруын аяқтады_5  = 24 сәуір 1990
| Ізашары_5            = [[Мақтай Рамазанұлы Сағдиев|Мақтай Сағдиев]]
| Ізбасары_5           = [[Ерік Мағзұмұлы Асанбаев|Ерік Асанбаев]]
| Титулы_6             = [[Қазақстан Коммунистік партиясы]] Орталық комитетінің 13-Бірінші хатшысы
| Ту_6                 = Symbol-hammer-and-sickle.svg
| Ту2_6                = Emblem of Kazakh SSR.svg
| Реті_6               = 13
| Басқара бастады_6    = 22 маусым 1989
| Басқаруын аяқтады_6  = 28 тамыз 1991 
| Ізашары_6            = [[Геннадий Васильевич Колбин|Геннадий Колбин]]
| Ізбасары_6           = ''лауазымы ыдыратылған''
| Титулы_7             = Қазақ КСР Министрлер Кеңесiнiң 10-төрағасы
| Ту_7                 = Emblem of Kazakh SSR.svg
| Ту2_7                = 
| Реті_7               = 10
| Басқара бастады_7    = 22 наурыз 1984
| Басқаруын аяқтады_7  = 27 шілде 1989
| Ізашары_7            = [[Бәйкен Әшімұлы Әшімов|Бәйкен Әшімов]]
| Ізбасары_7           = [[Ұзақбай Қараманұлы Қараманов|Ұзақбай Қараманов]]
| Титулы_8             = [[ТМД мемлекет басшыларының кеңесі]]нің төрағасы
| Ту_8                 = Flag of the CIS.svg
| Ту2_8                = Emblem of CIS.svg
| Реті_8               = 8
| Басқара бастады_8    = 20 мамыр 2006
| Басқаруын аяқтады_8  = 5 қазан 2007
| Ізашары_8            = [[Владимир Владимирович Путин|Владимир Путин]]
| Ізбасары_8           = [[Құрманбек Сәлиұлы Бәкиев|Құрманбек Бәкиев]]
| Титулы_9             = 
| Ту_9                 = 
| Ту2_9                = 
| Реті_9               = 6
| Басқара бастады_9    = 1 қаңтар 2015
| Басқаруын аяқтады_9  = 31 желтоқсан 2015
| Ізашары_9            = [[Александр Григорьевич Лукашенко|Александр Лукашенко]]
| Ізбасары_9           = [[Алмазбек Сәрсенұлы Атамбаев|Алмазбек Атамбаев]]
| Туған күні           = 6.7.1940
| Туған жері           = [[Шамалған (ауыл)|Үшқоңыр ауылы]], {{туғанжері|Қарасай ауданы{{!}}Қаскелең ауданы|Қарасай ауданында}}, [[Алматы облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]
| Азаматтығы           = {{байрақ|КСРО}}&lt;br /&gt;{{байрақ|Қазақстан}}
| Қызмет еткен жылдары = 1991–2019
| Атағы                = [[Сурет:Kazakhstan-Army-OF-10-01 (horizantal).svg|60px]]&lt;br /&gt;[[Жоғарғы Бас Қолбасшы]]
| Әскер түрі           = [[Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері|Қазақстан Қарулы Күштері]]
| Қайтыс болған күні   = 
| Қайтыс болған жері   = 
| Жерленді             = 
| Діні                 = 
| Әкесі                = Әбіш Назарбаев
| Анасы                = Әлжан Назарбаева
| Жұбайы               = {{Unbulleted list
 |1) [[Сара Алпысқызы Назарбаева|Сара Қонақаева]]
 |2) Әсел Құрманбаева&lt;ref name=&quot;evrika&quot;&gt;{{Cite web|url= http://www.rikatv.kz/evrika/articles/nazarbaev-rasskazal-o-svoey-vtoroy-seme-zhene-i-dvukh-synovyakh.html |title= Назарбаев рассказал о своей второй семье - жене и двух сыновьях |lang= ru |publisher= ЭВРИКА |date= 2024-01-29 |accessdate= 2024-01-29}}&lt;/ref&gt;
}}
| Балалары             = {{hlist
 |[[Дариға Нұрсұлтанқызы Назарбаева|Дариға]]
 |[[Динара Нұрсұлтанқызы Құлыбаева|Динара]]
 |[[Әлия Нұрсұлтанқызы Назарбаева|Әлия]]
 |Тауман
 |Байкен
}}
| Партиясы             = {{Unbulleted list
 |'''[[Аманат (партия)|Аманат]]''' (1999 бері)
 |[[Партиясыз]] (1991–1999)
 |[[Кеңес Одағы Коммунистік Партиясы|КОКП]] (1962–1991)
}}
| Білімі               = {{Unbulleted list
 |1) Днепродзержинск техникалық училищесі (1960)
 |2) [[Әбілқас Сағынов атындағы Қарағанды техникалық университеті]] (1965)
 |3) [[Қарағанды индустриялық университеті|Қарағанды ​​металлургиялық комбинаты жанындағы зауыт-техникалық колледжі]] (1967)
 |4) КОКП ОК жанындағы сырттай оқитын [[Жоғарғы партия мектебі]]
}}
| Қолтаңбасы           = Signature of Nursultan Nazarbayev.svg
| Commons              = Nursultan Nazarbayev
| Марапаттары          = {{Қатар|'''Қазақстан'''}}
{{Қатар
  |{{Қазақстанның Еңбек Ері}}
  |{{Халық қаһарманы}}
}}
{{Қатар
  |{{Алтын Қыран ордені}}
}}
{{Қатар
  |{{Астана медалі}}
  |{{Отан ордені}}
  |{{ҚР тәуелсіздігіне 10 жыл медалі}}
  |{{ҚР ҚК 10 жыл}}
}}
{{Қатар
  |{{ҚР Конституциясына 10 жыл}}
  |{{Қазақстан темір жолына 100 жыл медалі}}
  |{{ҚР парламентіне 10 жыл медалі}}
  |{{Тыңға 50 жыл медалі}}
}}
{{Қатар
  |{{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}}
  |{{ҚР ҚК 20 жыл медалі}}
  |{{Астанаға 10 жыл медалі}}
  |{{Қазақстан халқы Ассамблеясына 20 жыл медалі}}
}}
{{Қатар
  |{{ҚР Конституциясына 20 жыл}}
  |{{ҚР тәуелсіздігіне 25 жыл медалі}}
  |{{ҚР ҰҚК 25 жыл медалі}}
  |{{Астанаға 20 жыл медалі}}
}}
{{Қатар
  |{{Астананың құрметті азаматы}}
}}
{{Қатар|'''КСРО'''}}
{{Қатар
  |{{Қазан төңкерісі ордені}}
  |{{Еңбек Қызыл Ту ордені}}
  |{{Құрмет Белгісі ордені}}
  |{{Владимир Ильич Лениннің туғанына 100 жыл мерекелік медалі}}
}}
{{Қатар
  |{{Тың жерлерді игергені үшін медалі}}
  |{{КСРО Қарулы күштеріне 70 жыл медалі}}
}}
{{Қатар|'''Шетелдік марапаттары'''}}
{{Қатар
  |{{Әулие Андрей ордені (Ресей Федерациясы)}}
}}
{{Қатар
  |{{Александр Невский ордені (Ресей Федерациясы)}}
  |{{Мәскеудің 850 жылдық естелік медалі}}
  |{{Санкт-Петербургтың 300 жылдық естелік медалі}}
  |{{Қазанның 1000 жылдық естелік медалі}}
}}
{{Қатар
  |{{Азаттық ордені (Украина)}}
  |{{1 дәрежелі Кінәз Дана Ярослав ордені}}
}}
{{Қатар
  |{{Халықтар достығы ордені (Беларусь)}}
  |{{Хейдар Әлиев ордені}}
  |{{1 дәрежелі Манас ордені}}
}}
{{Қатар
  |{{Үздік қызметі үшін ордені (Өзбекстан)}}
  |{{Эл-юрт хурмати ордені}}
  |{{Исмаил Самани ордені}}
}}
{{Қатар
  |{{1 дәрежелі Үш жұлдыз ордені}}
  |{{Ұлы Витаутас ордені}}
  |{{Ақ қыран ордені (Польша)}}
}}
{{Қатар
  |{{Сербия Республикасы орденінің үлкен тізбегі}}
  |{{Сербия Республикасы орденінің лентасы}}
  |{{Алтын Олимпиадалық орден}}
}}
{{Қатар
  |{{Мугунхва ордені}}
  |{{Достық ордені (ҚХР)}}
}}
{{Қатар
  |{{Қадыров ордені}}
}}
| Сайты            = {{URL|https://nazarbayev.kz/}}
}}
'''Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев''' ([[6 шілде]] [[1940 жыл]], [[Шамалған (ауыл)|Шамалған]], [[Алматы облысы]]) — [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|кеңестік]] және [[қазақстан]]дық саясаткер, [[Қазақстан]]ның бірінші [[Қазақстан Республикасының Президенті|президенті]] (1991–2019) және [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы]]ның соңғы [[Қазақ КСР президенті|басшысы]] (1989–1991).

2010 жылдан 2023 жылға дейін [[Елбасы|Қазақстан Республикасы Тұңғыш президенті — Елбасы]] ресми мәртебесіне ие болды.&lt;ref&gt;{{cite web | title = Конституционный закон Республики Казахстан от 20 июля 2000 года № 83-II «О Первом Президенте Республики Казахстан - Елбасы» | url= https://adilet.zan.kz/rus/docs/Z000000083_#z0 | accessdate=2021-07-20}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://sputnik.kz/amp/20230115/nazarbaev-otbasy-neden-ayyryldy-31131371.html|title=Енді Елбасы емес: Назарбаев пен оның отбасы неден айырылды|lang=kk|publisher=SPUTNIK|date=2023-01-15|accessdate=2023-08-23}}&lt;/ref&gt;

Бұрын Назарбаев [[Қазақстан Конституциялық Соты|Қазақстан Конституциялық Кеңесі]]нің мүшесі (2019–2023), [[Аманат (партия)|Нұр Отан ХДП]] төрағасы (2007–2022), [[Қазақстан халқы ассамблеясы]]ның төрағасы (1995–2021), [[Қазақстан Қауіпсіздік кеңесі]]нің төрағасы (1991–2022) лауазымдарының иесі болған. Қазақстан тәуелсіздігіне және өзінің президенттігіне дейін Нұрсұлтан Назарбаев [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] [[Қазақстан премьер-министрі|Министрлер кеңесінің төрағасы]] (1984–1989), [[КОКП орталық комитеті|КОКП ОК]] мүшесі (1986–1991), [[КОКП ОК саяси бюросы|КОКП ОК Саяси бюро]] мүшесі (1990–1991), [[Қазақстан Коммунистік партиясы (Қазақ КСР)|Қазақстан КП]] ОК хатшысы (1974–1984), Қазақстан КП ОК бірінші хатшысы (1989–1991), [[КСРО Жоғарғы Кеңесі]]нің 10–11-шақырылымының Солтүстік Қазақстан облысынан депутаты (1979–1989), [[КСРО халық депутаты]] (1989–1991), [[Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі]]нің төрағасы (1990), [[Қазақ КСР президенті]] (1990–1991) болды.

Назарбаевтың президенттігін саясаттанушылар және бақылаушылар [[Назарбаевтың жеке басына табыну|жеке басына табыну]]ы бар,&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/Kazakhstan_nazarbayev_kult/1756715.html |title= Назарбаевтың жеке басына табынушылық халықтың табиғатына да байланысты... |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= РЫСҚОЖА, Болат |date= 2009-07-18 |accessdate= 2023-08-23}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/kazakhstan_president_nursultan_nazarbayev_personality_cult/28952308.html |title= Назарбаевтың жеке басына табыну бар ма? |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= ТОҒЫЗБАЕВ, Қазис |date= 2018-01-03 |accessdate= 2023-08-23}}&lt;/ref&gt; [[Авторитаризм|авторитарлық]],&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://ecfr.eu/article/kazakh-lessons-for-authoritarian-leaders-how-putin-and-lukashenka-could-fail-the-test/ |title= Kazakh lessons for authoritarian leaders: How Putin and Lukashenka could fail the test |lang= en |publisher= Еуропалық сыртқы саясат кеңесі |author= СЛУНКИН, Павел |date= 2022-01-19 |accessdate= 2023-08-23}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.france24.com/en/20190319-nursultan-nazarbayev-kazakhstans-authoritarian-moderniser |title= Nursultan Nazarbayev: Kazakhstan's authoritarian moderniser |lang= en |publisher= [[France 24]] |date= 2019-03-19 |accessdate= 2023-08-23}}&lt;/ref&gt; [[Непотизм|непотистік]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://rus.azattyq.org/a/dinastii-nepotizm-centralnaya-azia/27540387.html |title= Династии и непотизм в центральноазиатской политике |lang= ru |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= ПАННИЕР, Брюс және КЛЕВЦОВА, Анна |date= 2016-02-09 |accessdate= 2023-08-23}}&lt;/ref&gt; [[диктатура]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://rus.azattyq.org/a/kazakhstan-nazarbayev-era/31089315.html |title= Незавершенная эпоха Назарбаева и «дворцы неуверенных в себе диктаторов» |lang= ru |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= СЕҢГІРБАЙ, Мұхтар |date= 2021-02-06 |accessdate= 2023-08-23 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.washingtonpost.com/politics/2019/04/25/kazakhstans-year-leader-resigned-heres-how-transition-is-playing-out/ |title= What happens to Kazakhstan’s dictatorship now that its dictator has quit? |lang= en |publisher= [[The Washington Post]] |author= MATTHEWS, Austin S. |date= 2019-06-25 |accessdate= 2023-08-23}}&lt;/ref&gt; етіп сипаттайды. Назарбаев тұсында өткен сайлаулар ашық, әрі әділ өтпейтін&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/30900599.html |title= Назарбаевтың демократия, “басқаға үлгі болатын Қазақстан” жайлы айтқандары орындалды ма? |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |last= Мамашұлы |first= Асылжан |date= 2020-10-19 |accessdate= 2024-11-01}}&lt;/ref&gt; және айтқан сөзіне қарамастан&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://kaz.inform.kz/news/kazakstanda-soz-bostandygy-tolyk-kolemde-kamtamasyz-etilgen-kr-prezidenti_a2459489/ |title= Қазақстанда сөз бостандығы толық көлемде қамтамасыз етілген - ҚР Президенті |lang= kk |publisher= kazinform |date= 2012-06-27 |accessdate= 2024-11-01}}&lt;/ref&gt; елде [[сөз бостандығы]] қатты шектелетін.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/world-europarlament-about-kazakhstan/29821870.html |title= &quot;Назарбаев режимі азаматтардың бостандығын шектеп отыр&quot; |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2019-03-14 |accessdate= 2024-11-01}}&lt;/ref&gt; 30 жылға жуық билікте болған Назарбаев әлемдегі билігі ең ұзақ болған монарх емес мемлекет басшыларының бірі болды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.aljazeera.com/news/2018/3/12/the-worlds-7-longest-serving-rulers |title= The world’s 7 longest-serving rulers |lang= en |publisher= [[Әл-Жазира телеарнасы]] |date= 2018-03-12 |accessdate= 2024-11-01}}&lt;/ref&gt;

2019 жылғы наурыздағы наразылық шараларына байланысты Назарбаев отставкасын жариялап, билікті өзіне жақын одақтасы [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]қа берді. Тоқаевтың [[Қазақстандағы президент сайлауы (2019)|2019 жылы сайлануы]]на қарамастан, Назарбаев қазақстандық саясаттағы билігі әлі де бар [[сұр кардинал]] ретінде қарастырыла берді, [[Қазақстан халқы ассамблеясы]], [[Аманат (партия)|Нұр Отан]] партиясы және [[Қазақстан Қауіпсіздік кеңесі|Қауіпсіздік кеңесі]]нің төрағасы ретінде ол [[2022 жылғы Қазақстандағы наразылық шаралары|2022 жылғы ірі тәртіпсіздіктер]]ге дейін өз ықпалын көрсете берді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.reuters.com/markets/commodities/kazakhstan-government-resigns-after-violent-protests-over-fuel-price-2022-01-05/ |title= Kazakh president fails to quell protests, ex-Soviet states offer help |lang= en |publisher= [[Reuters]] |last= Әуезов |first= Олжас |date= 2022-01-06 |accessdate= 2024-11-01}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/kazakhstan-transit-of-power-nursultan-nazarbaev-and-kassym-zhomart-tokaev/30345036.html |title= &quot;Кеттім&quot; деп, билікте қалған. Қазақстандағы &quot;транзит&quot; ерекшелігі |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |last= Тоғызбаев |first= Қазис |date= 2019-12-26 |accessdate= 2024-11-01}}&lt;/ref&gt; [[Қазақстандағы референдум (2022)|2022 жылғы референдум]]нан кейін көп ұзамай [[Елбасы]] ерекше атағынан айырылғанына қарамастан ол дербес құқығын, қолсұғылмаушылығын сақтап қалды,&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/32220522.html |title= &quot;Елбасы заңы&quot; жойылса да, Назарбаевқа берілген артықшылықтар сақталмақ. Қалайша? |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |last= Асылбек |first= Бағдат |date= 2023-01-12 |accessdate= 2024-11-01}}&lt;/ref&gt; [[Нұрсұлтан Назарбаев отбасы|отбасы]] әлі де ықпалды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/kazakhstan-nazarbayevs-luxurious-land-properties/31928110.html |title= Назарбаевтың астанадағы аралы. Жайлаудағы резиденция. Жекеге өткен Үшқоңыр |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |last= Қайыртайұлы |first= Манас |date= 2022-06-05 |accessdate= 2024-11-01}}&lt;/ref&gt;

== Ерте жылдары және мансабы ==
Нұрсұлтан Назарбаев [[1940 жыл]]ғы [[6 шілде]]де [[Алматы облысы]]ның [[Қарасай ауданы|Қаскелең ауданы]]ндағы [[Шамалған (ауыл)|Үшқоңыр]] ауылында Әбіш (1903–1971) пен Әлжанның (1910–1977) отбасында дүниеге келді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://nazarbayev.kz/kk/nursultan-nazarbaev |title= Балалық шағы |lang= kk |work= nazarbayev.kz |accessdate= 2024-11-01}} {{Webarchive|url= https://archive.ph/NbbHx |date= 2024-11-01}}&lt;/ref&gt; 1957 жылы Абай атындағы Қазақ орта мектебіндегі оқуын аяқтады.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://nazarbayev.kz/kk/zhasospirim-shagy |title= Жасөспірім шағы |lang= kk |work= nazarbayev.kz |accessdate= 2024-11-01}} {{Webarchive|url= https://archive.ph/zJiS3 |date= 2024-11-01}}&lt;/ref&gt;

Метталург болуға ниеті бар Назарбаев 1958 жылдың алғашқы екі айында [[Қарағанды облысы]]нда [[Теміртау]] қаласынан 15 километр жердегі Токаревка ауылында жатақханада тұрды. [[Украин Кеңестік Социалистік Республикасы|Украина]]ның [[Каменское|Днепродзержинск]] қаласында бар Днепр металлургиялық зауытындағы №22 Кәсіптік-техникалық училищеде оқып, 1960 жылы тәмамдады. 1960 жылы Теміртау қаласында «Казметаллургстрой» трестінің құрылыс басқармасына жұмысшы болып орналасты. 1960 жылғы 3 шілдеде Қазақстан және Орталық Азиядағы алғашқы домна пеші іске қосылды, Назарбаев алғашқы қазақстандық шойын қайнатуға қатысты. Содан кейін Қарағанды металлургиялық комбинатында құю машинасының шойыншысы, домна пештің горновойы, домна цехтың диспетчері, газшысы, аға газшысы болып істеді. 1967 жылы Қарағанды металлургиялық комбинатындағы Жоғарғы техникалық оқу орнын бітірді.{{Дереккөзі келтірілмеген}}

1969 және 1973 жылдары Теміртау қаласында партиялық [[Бүкілодақтық лениндік коммунистік жастар одағы|комсомол]]дық қызмет атқарды. 1973–1978 жылдары Қарағанды металлургиялық комбинаты партия комитетінің хатшысы болды. Бұл лауазымды кәсіпорын комбинат директорынан кейінгі екінші тұлға дейді. Бұл жерде 30 мың адам жұмыс істейтін.

1978–1979 жылдары партияның Қарағанды облыстық комитетінің хатшысы, екінші хатшысы болды. 1979 жылы [[Қазақстан Коммунистік партиясы (Қазақ КСР)|Қазақстан компартиясы]] Орталық комитетінің хатшысы болып тағайындалды.

=== Билікке келуі ===
[[Сурет:RIAN archive 41059 CIS heads of state.jpg|нобай|солға|[[Алматы декларациясы]]на қол қою рәсіміндегі Назарбаев (алдыңғы қатарда, сол жақтан екінші), 21 желтоқсан 1991]]
1984–1989 жылдары 43 жасында болған Назарбаев [[Қазақ КСР Министрлер кеңесі]]нің төрағасы ретінде ([[Қазақстан премьер-министрі]]нің сол кездегі баламасы) одақ республикалары арасындағы ең жас басшы атанды. Бұл тағайындау [[Қазақстан Коммунистік партиясы (Қазақ КСР)|Қазақстан компартиясы]] бірінші хатшысы [[Дінмұхамед Ахметұлы Қонаев|Дінмұхамед Қонаев]]тың тұсында орын алды.&lt;ref name=&quot;biografia&quot;&gt;{{кітап|сілтеме= https://elbasy.kz/sites/default/files/2020-12/Nursultan%20Nazarbayev.%20Biography.pdf |тақырыбы= Нурсултан НАЗАРБАЕВ. Биография |баспасы= Деловой Мир Астана |жыл= 2012 |беттері= 84 |isbn= 978-601-7259-37-2}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20210402135618/https://elbasy.kz/sites/default/files/2020-12/Nursultan%20Nazarbayev.%20Biography.pdf |date= 2021-04-02}}&lt;/ref&gt; Бұл кезеңде [[Қайта құру кезеңі|Қайта құру]] саясаты [[Михаил Сергеевич Горбачёв|Михаил Горбачёв]] кезінде баяу жүзеге аса бастады, ал Назарбаевтың өзі тәжірибелі саясаткер ретінде қарастырылды, өйткені оның көзқарастары мен ұстанымдары [[Хрущёв жылымығы]] мен [[КСРО-дағы 1965 жылғы экономика реформасы|1965 жылғы кеңестік экономикалық реформа]] кезінде қалыптасқан болатын.&lt;ref name=&quot;biografia&quot; /&gt;

1986 жылғы желтоқсанда республика астанасы [[Алматы]] қаласында [[Желтоқсан көтерілісі|ереуіл басталды]]. Оған Қазақстан компартиясы ОК бірінші хатшысының қызметіне [[Дінмұхамед Ахметұлы Қонаев|Дінмұхамед Қонаев]]тың орнына бұрын-соңды Қазақстанда тұрмаған [[Геннадий Васильевич Колбин|Геннадий Колбин]] сайланғаны түрткі болды. Жастар ереуілі аяусыз жаншылды, оқиға қатысушылары қудаланды, тек 1989–1991 жылдары ғана қайта қаралды.

1989–1991 жылдары Назарбаев Қазақстан компартиясы Орталық комитетінің бірінші хатшысы болды. 1989–1992 жылдары [[КСРО халық депутаты]] болып сайланды. Сол уақытта 1990 жылғы ақпан-сәуірде Қазақ КСР Жоғарғы кеңесінің төрағасы болды. 1990 жылғы 14 шілде мен 1991 жылғы 23 тамыз аралығында КОКП ОК Саяси бюросының мүшесі және 1981–1986 жылдары КОКП Орталық ревизиялық комиссиясының мүшесі еді. КОКП ОК мүшесі (1986–1991).

1990 жылғы 24 сәуірде [[Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі]]нің сессиясында Қазақ КСР президенті лауазымы құрылып, оған Нұрсұлтан Назарбаев лайық деп табылды.

1991 жылғы жазда [[Михаил Сергеевич Горбачёв|Михаил Горбачёв]] пен [[Борис Николаевич Ельцин|Борис Ельцин]] жаңа одақтық келісімшартқа қол қою барысында Назарбаев Тәуелсіз Мемлекеттер одағы үкіметінің төрағасы лауазымын иеленетін болды, алайда ТЖМК [[Тамыз бүлігі]] бұған кедергі келтірді.

Назарбаев КСРО-ны конфедерацияға айналдыруды қолдады.

== Президенттігі ==
28 тамызда Қазақстан КП ОК пленумында президент Назарбаев КОКП-дан шығатыны туралы мәлімдеді. 1991 жылғы 1 желтоқсанда бір ғана үміткердің қатысуымен Қазақ КСР-інің тұңғыш бүкілхалықтық президент сайлауы өтті. Нәтижесінде Назарбаев сайлаушылардың 98,7%-ын дауысын иеленді.

10 желтоқсанда Қазақ КСР атауы Қазақстан Республикасы деп өзгертілді. 1991 жылғы 16 желтоқсанда Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы заң қабылдады, ал Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан Республикасының тұңғыш президенті болды. 5 күн өткен соң осы статусымен КСРО-ның тарағанын растайтын [[Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы|ТМД]] мақсаттары мен принциптерінің Алма-Ата декларациясына қол қойылды.

[[Қазақстандағы референдум (29 сәуір 1995)|1995 жылғы 29 сәуірде өткен референдум]] нәтижесінде Назарбаевтың президенттік өкілеттігі 2000 жылға дейін ұзартылды. 1999 жылғы 10 қаңтарда Назарбаев 79,78% дауыспен президент болып сайланды.

===2000–2010 жылдар ===
[[Қазақстандағы президент сайлауы (2005)|2005 жылғы 4 желтоқсанда өткен сайлау]]да Назарбаев Қазақстан президенті болып қайта сайланды, сайлауда 91,15% дауыс жинады.

2010 жылғы 15 маусымда Елбасы – Қазақстан Республикасының тұңғыш президенті мәртебесі ресми бекітілді.

2010 жылғы 23 желтоқсанда [[Өскемен]]де өткен форумда ел президентінің өкілеттігін 2020 жылға дейін ұзарту туралы ұсыныс айтылды, ол үшін жалпыреспубликалық референдум өткізу керек еді. Ұсыныс білдірушілердің бірі – Олжас Сүлейменов болатын. Көп ұзамай 2011 жылғы 7 қаңтарда Қазақстан президенті Нұрсұлтан Назарбаев Республика парламентінің Қазақстан Республикасы Конституциясына қазіргі президенті өкілеттігін 2020 жылғы жалпыхалықтық сайлауға дейін ұзарту бойынша өзгертулер мен толықтырулар енгізу бойынша республикалық референдумға салу туралы ұсынысынан бас тартты.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.rian.ru/world/20110107/318483232.html|title=Назарбаев отказался объявить референдум о продлении своих полномочий|author=Ольга Коваленко|date=2011-01-07|work=|publisher=[[РИА Новости]]|accessdate=2011-01-07|lang=ru|archiveurl=https://www.webcitation.org/61BheN6FO?url=http://ria.ru/world/20110107/318483232.html|archivedate=2011-08-24|deadlink=no}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/russian/international/2011/01/110106_nazarbayev_referendum.shtml|title=Назарбаев отклонил референдум о президентстве до 2020|author=|date=2011-01-07|work=|publisher=[[Русская служба Би-би-си|BBC]]|accessdate=2011-01-07|lang=ru|archiveurl=https://www.webcitation.org/61Bhk8q4s?url=http://www.bbc.co.uk/russian/international/2011/01/110106_nazarbayev_referendum.shtml|archivedate=2011-08-24|deadlink=no}}&lt;/ref&gt; Бірақ қол жинау тоқтаған жоқ, сөйтіп 2011 жылғы 13 қаңтарда осы бастаманы қолдап 5 миллион 16 мың қол жиналды. 2011 жылғы 14 қаңтарда Қазақстан Парламенті Конституцияға түзету енгізуді бірауыздан қабылдады. 31 қаңтарда Қазақстан Конституциялық кеңесі сайлауды референдумға ауыстыру туралы заңды конституцияға сай емес деп тапты.&lt;ref&gt;[http://www.rg.ru/2011/01/31/nazarbaev-anons.html Конституционный совет Казахстана признал незаконным продление полномочий Нурсултана Назарбаева] [[Российская газета]], 31.01.2011.&lt;/ref&gt;

Сол күні халыққа жолдауында президент Конституциялық кеңестің шешімін қолдап, мерзімінен бұрын президенттік сайлау өткізуді ұсынды.&lt;ref&gt;[http://news.ucoz.kz/board/1-1-0-208 Назарбаев отказался от референдума и решил провести досрочные выборы]&lt;/ref&gt; 3 сәуірде мерзімінен бұрын өткен сайлауда 2016 жылғы желтоқсанға дейін Қазақстан Республикасының президенті болып сайланды. Орталық сайлау комиссиясының соңғы есебі бойынша, Нұрсұлтан Назарбаев 95,5% дауыс жинады. Конституция бойынша бір тұлға екі реттен артық қатарынан сайлауға қатыса алмайды, бірақ бұл шектеудің Қазақстан Республикасының тұңғыш президентіне қатысы жоқ.

2015 жылғы наурызда Назарбаев 2015 жылғы 26 сәуірде өтетін Қазақстан Республикасының мерзімінен бұрын өтетін президенттік сайлауына қатысуға үміткер ретінде тіркелді.&lt;ref&gt;{{cite news|url=http://election.vlast.kz/article/centrizbirkom-zaregistriroval-nazarbaeva-kandidatom-v-prezidenty|title=Центризбирком зарегистрировал Нурсултана Назарбаева кандидатом в президенты|publisher=election.vlast.kz|date=2015-03-15}}&lt;/ref&gt; Сайлауда 97,75% дауыс жинады.

=== Қызметін доғаруы ===
2019 жылғы 19 наурызда 2019 жылғы 20 наурыздан бастап президенттік өкілеттігін өз қалауымен өткізетін қаулы қабылдады.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/6234286|title=Нурсултан Назарбаев ушел в отставку|publisher=[[ТАСС]]|accessdate=2019-03-19|lang=ru}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.svoboda.org/a/29830559.html|title=Путин прощается с Елбасы. Казахстан и Россия после Назарбаева|publisher=Радио Свобода}}&lt;/ref&gt; Халыққа үндеуінде Назарбаев:

{{Quote|Мен Қазақстан Республикасының президенті ретінде өкілеттігімді тоқтату жөнінде шешім қабылдадым. Биыл еліміздің ең жоғарғы лауазымындағы қызметін атқарып келе жатқаныма отыз жыл толады. Мен Қазақстан Республикасының президенті ретінде өкілеттігімді тоқтату жөнінде шешім қабылдадым&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://informburo.kz/novosti/nursultan-nazarbaev-prinyal-reshenie-slozhit-polnomochiya-prezidenta-kazahstana.html |title=Нурсултан Назарбаев принял решение сложить полномочия Президента Казахстана |author=|website=Informburo.kz |date=2019-03-19 |publisher=}}&lt;/ref&gt;}}
– деп жариялады.

Қазақстан Республикасы Конституциясы бойынша президент өкілеттігі Парламент сенаты төрағасы Қасым-Жомарт Тоқаевқа беріледі, ол 20 наурызда Қазақстан парламенті қос палатасының біріккен отырысында ант берді. Бұдан кейін Назарбаев елдің Қауіпсіздік кеңесі төрағасы, Конституциялық кеңестің мүшесі және «Нұр Отан» партиясының төрағасы лауазамын сақтап қалды.&lt;ref&gt;{{cite news|last=Жуков|first=Сергей|title=Президент Казахстана Нурсултан Назарбаев ушел в отставку|url=https://p.dw.com/p/3FItr|work=[[Deutsche Welle|DW]]|date=2019-03-19}}&lt;/ref&gt;

Сонымен қатар Тұңғыш президент қоры аясында қоғамдық қызметпен айналысуды жалғастырды. 2019 жылы қор «Ел үміті» және «Қамқорлық» жастарды қолдау жобаларын жүзеге асыра бастады. Біріншісі – өзгерістерді басқару бойынша жас менеджерлерді дайындауға бағытталған. Бағдарлама аясында қатысушылар әлемнің озық университеттері мен компанияларында білім алуға мүмкіндік алды, сондай-ақ олардың тәлімгері ретінде әрекет ететін үкімет, отандық және халықаралық сарапшылармен тікелей байланыс орната алады. «Қамқорлық» бағдарламасы бойынша ауруханаларда оңалту орталықтары, мектептерде инклюзияны қолдау кабинеттері ашылып, жылына 5 мыңға жуық балаға тегін кешендік оңалту жүргізеді.&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://egemen.kz/article/206759-el-umiti-dgane-qamqorlyq-dgobalary-daryndy-dgastardy-qoldaugha-baghyttalady | title = «Ел үміті» және «Қамқорлық» жобалары дарынды жастарды қолдауға бағытталады | publisher = Egemen Qazaqstan | lang = kk| date = 2019-08-16 | accessdate = 2020-06-10}}&lt;/ref&gt;

2020 жылғы маусым-шілдеде Нұрсұлтан Назарбаев [[COVID-19 пандемиясы|коронавирус]]пен ауырды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://lenta.ru/news/2020/06/18/nazar/|title=Назарбаев заразился коронавирусом|website=lenta.ru|accessdate=2020-06-18}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|lang=ru|url=https://www.gazeta.ru/politics/2020/06/18_a_13121599.shtml|title=Ушел в изоляцию: у Назарбаева обнаружен коронавирус|website=Газета.Ru|accessdate=2020-06-18}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|lang=ru|url=https://ria.ru/20200618/1573101980.html|title=Назарбаев заразился коронавирусом|website=РИА Новости|date=20200618T1000|accessdate=2020-06-18}}&lt;/ref&gt; Коронавирус пандемиясы тұсында Нұрсұлтан Назарбаевтың «Біз біргеміз!» ұлттық акциясы бастама алды, оның аясында 2,3 миллион азаматқа көмек көрсетілді: мұқтаж отбасыларға азық-түлік, медицина қызметкерлеріне еріктілер көмегі беріліп, тұрмысы төмен отбасылардың балаларына қашықтан оқытуға компьютер алынды.&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://informburo.kz/novosti/nazarbaev-my-perezhivaem-odin-iz-samyh-slozhnyh-periodov-za-gody-nashey-nezavisimosti-109999.html | title = Назарбаев: Мы переживаем один из самых сложных периодов за годы нашей независимости | publisher = Informburo.kz | date = 2020-08-13 | accessdate = 2020-06-10}}&lt;/ref&gt;

2021 жылғы 28 сәуірде Нұрсұлтан Назарбаев Қасым-Жомарт Тоқаевқа Қазақстан халқы ассамблеясының төрағасы өкілеттегін өткізді. Оны Н.Назарбаев 1995 жылдан басқарған еді, жалпықазақстандық социумға барлық этноәлеуметтік топтарды біріктіруді жалғастыру қажеттігін алға тартты. Назарбаевқа «Ассамблеяның құрметті төрағасы» атағы берілді.&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/nazarbaev-peredal-tokaevu-polnomochiya-predsedatelya-ank-435980/ | title = Назарбаев передал Токаеву полномочия председателя АНК | publisher = Tengri News | date = 2021-04-28 | accessdate = 2020-06-10}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://lenta.ru/news/2021/04/28/nazarbaev/ | title = Назарбаев передал свой пожизненный пост Токаеву | publisher = Lenta.ru | date = 2021-04-28 | accessdate = 2020-06-10}}&lt;/ref&gt;

2021 жылғы сәуірде Назарбаевтың бастамасымен «Елбасы жылуы» ауқымды қайырымдылық акциясы басталды. Акция барысында Нұрсұлтан Назарбаев және «Дегдар» қайырымдылық қоры тұрмысы нашар, көпбалалы, ерекше қажеттілігі бар бала тәрбиелеп отырған, Ұлы Отоан соғысының ардагері бар отбасыларға көмек көрсетеді. 681 мұқтаж отбасының әрқайсысына салмағы 132 кг тауар берілді.&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://tengrinews.kz/news/kazahstane-startovala-masshtabnaya-blagotvoritelnaya-aktsiya-436191/ | title = В Казахстане стартовала масштабная благотворительная акция &quot;Елбасы жылуы&quot;| publisher = Tengri News | date = 2021-04-31 | accessdate = 2020-06-10}}&lt;/ref&gt;

=== Елбасы лауазымы және басқа да мәртебелерінен айырылуы ===
2023 жылғы қаңтарда Назарбаев отставкасынан бері иелеген «құрметті [[Қазақстан Парламентінің Сенаты|сенатор]]&lt;nowiki /&gt;» лауазымынан айырылған.&lt;ref name=&quot;QurmettiSenator&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.azattyq.org/a/32219925.html|title=Назарбаев &quot;құрметті сенатор&quot; атағынан айырылды|lang=kk|author=МҰХИТҚЫЗЫ, Әсемгүл|date=2023-01-12|accessdate=2023-06-01|publisher=[[Азаттық радиосы]]}}&lt;/ref&gt; Келесі күні Парламенттің екі палатасының шешімі бойынша «ҚР Тұңғыш Президенті – Елбасы туралы» өз күшін мүлдем жоғалтты.&lt;ref name=&quot;EgemenQ&quot;&gt;{{Cite web|url=https://egemen.kz/article/332582-eks-prezident-nazarbaev-qanday-artyqshylyqtardan-ayyryldy|title=Экс-президент Назарбаев қандай артықшылықтардан айырылды?|lang=kk|author=БАҚБЕРГЕН, Ботакөз|date=2023-01-13|accessdate=2023-06-01|publisher=Егемен Қазақстан}}&lt;/ref&gt; Нәтижесінде экс-президент пен оның отбасын қамтамасыз ету, оларға қызмет көрсету және қорғау мемлекет есебінен жүзеге асырылуды тоқтатты, пәтер мен мемлекеттік саяжай жеке меншікке берілмей, қажетті қызмет көрсетумен, жеке күзетпен, жүргізушілері бар жеке автокөлікпен, ел бойынша тегін жол жүрумен, медициналық қызмет көрсетумен және санаторий-курорттық емдеумен қамтамасыз етілуі тоқтатылды.&lt;ref name=&quot;EgemenQ&quot; /&gt;

Парламент төрағасы [[Мәулен Сағатханұлы Әшімбаев|Мәулен Әшімбаев]] осы өзгерістердің себебін «[[Қазақстандағы референдум (2022)|2022 жылғы конституциялық референдум]]ның нәтижесі, «халықтың шешімі» деп айтып кеткен.&lt;ref name=&quot;QurmettiSenator&quot; /&gt; Алайда басқа дереккөздер оның себебін [[2022 жылғы Қазақстандағы наразылық шаралары|2022 жылғы «Қаңтар оқиғасын»]] атаған.&lt;ref name=&quot;Elbasızañı&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.azattyq.org/a/32220522.html|title=&quot;Елбасы заңы&quot; жойылса да, Назарбаевқа берілген артықшылықтар сақталмақ. Қалайша?|lang=kk|author=АСЫЛБЕК, Бағдат|date=2023-01-12|accessdate=2023-06-02|publisher=[[Азаттық радиосы]]}}&lt;/ref&gt;

Назарбаевтың бірнеше мәртебесінен айырылуына қарамастан оның бірнеше артықшылықтары да қалған еді, мысалы ол президент кезіндегі істері үшін жауап бермейді, оған мемлекет есебінен қызмет көрсету және күзет беру қарастырылған, және т.б..&lt;ref name=&quot;Elbasızañı&quot; /&gt; 2023 жылғы 1 маусымнан бері Назарбаевты қорғайтын мемлекеттік күзет өз қызметін тоқтатты.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://el.kz/memlekettik-kuzet-qyzmetkerleri-endi-nazarbaevtyn-qauipsizdigine-zhauap-bermeydi_76907/|title=Мемлекеттік күзет қызметкерлері енді Назарбаевтың қауіпсіздігіне жауап бермейді|lang=kk|author=Алмас Абылай|date=2023-06-01|accessdate=2023-06-02|publisher=el.kz}}&lt;/ref&gt;

[[Сурет:Vladimir Putin in Kazakhstan 4 June 2002-3.jpg|нобай|Нұрсұлтан Әбiшұлы Назарбаев пен [[Владимир Владимирович Путин|Владимир Путин]]]]
[[Сурет:Lula-Nazarbayev (2009).jpg|нобай|Нұрсұлтан Әбiшұлы Назарбаев және [[Луис Инасиу Лула да Силва|Лула Да Силва]], 2009]]
[[Сурет:LeadersNuclearSummit.JPG|нобай|Ядролық қаруға қарсы саммиті]]
[[Сурет:Medvedev and Nazarbayev.jpg|нобай|Нұрсұлтан Әбiшұлы Назарбаев және [[Дмитрий Анатольевич Медведев|Дмитрий Медведев]]]]

==Саяси көзқарасы ==
===Сыртқы саясат ===
Назарбаевтың президент ретінде қабылдаған бастамаларының бірі – Семей ядролық полигонын жауып, ізінше әлемде 4-орын алатын ядролық қару арсеналынан бас тартты. Қазақстан ядролық қаруды таратпау жөніндегі келісімшарттар мен институттардың белсенді қатысушысына айналды.&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://time.kz/articles/ugol/2020/07/01/dobavlyaya-druzej-i-sokrashhaya-vragov | title = Добавляя друзей и сокращая врагов | publisher = time.kz | accessdate = 2021-06-25 |date=2020-07-01}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://www.kp.ru/daily/27150/4246518/ | title = Нурсултан Назарбаев: миротворец и строитель государства | publisher = kp.ru | accessdate = 2021-06-25 |date=2020-07-02}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://24.kz/ru/news/policy/item/323630-politologi-korei-n-nazarbaev-mirotvorets-i-mediator | title = Политологи Кореи: Н. Назарбаев – миротворец и медиатор | publisher =24.kz | accessdate = 2021-06-25 |date=2019-06-22}}&lt;/ref&gt;

1990 жылдары президент Қазақстанның сыртқы саясатының көпвекторлы қырын жариялады, яғни халықаралық істерде маңызды роль атқаратын кез келген мемлекетпен достық қарым-қатынасты дамыту.&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://inbusiness.kz/ru/news/mnogovektornaya-politika-pozvolila-zarekomendovat-nas-kak-mirolyubivuyu-naciyu-nursultan-nazarbaev | title = Многовекторная политика позволила зарекомендовать нас как миролюбивую нацию – Нурсултан Назарбаев | publisher = inbusiness.kz | accessdate = 2021-06-25 |date=2021-04-28}}&lt;/ref&gt; Президенттік жылдарында Қазақстан 130 елмен дипломатиялық қарым-қатынас орнатты. Аймақтық интеграция аясында Назарбаев бұрынғы [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] мемлекеттерінің экономикалық-сауда қарым-қатынасын жандандыруға күш салды, Еуразия экономикалық одағының экономикалық маңызын алға тартты.

Қазақстан халықаралық ұйымдардың қызметіне белсене араласты. 2010 жылы Қазақстан ЕҚЫҰ-ға, 2011 жылы Ислам ынтымақтастығы ұйымына төрағалық етті. Шанхай ынтымақтастық ұйымының жұмысына бірінші күннен-ақ белсене кірісті, ал 2010–2011 жылдары  оған төрағалық етті. 2016 жылы БҰҰ Қауіпсіздік кеңесінің 2017–2018 жылдарға тұрақты емес мүшесі боп тағайындалды.&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://www.dw.com/ru/%D0%BA%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD-%D0%B2%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B2%D1%8B%D0%B5-%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BB-%D0%BF%D1%80%D0%B5%D0%B4%D1%81%D0%B5%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BC-%D1%81%D0%BE%D0%B2%D0%B1%D0%B5%D0%B7%D0%B0-%D0%BE%D0%BE%D0%BD/a-41988111 | title = Казахстан впервые стал председателем Совбеза ООН | publisher =dw.com | accessdate = 2021-06-25 |date=2019-07-25}}&lt;/ref&gt;

2015 жылы Нұрсұлтан Назарбаев қоры Astana Club халықаралық пікірталас алаңын ұйымдастырды, мұнда жыл сайын әлемдік және еуразиялық аймаққа ықпал ететін жаһандық тенденциялар мен түйткілдердің шешімін талдау мақсатында саяси қайраткерлер, дипломаттар және АҚШ, Ресей, Қытай, Еуропа, Таяу Шығыс және Азия елдерінің аналитикалық орталықтарының сарапшылары жиналады.&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://forbes.kz/finances/integration/nazarbaev_mir_nahoditsya_v_sostoyanii_tretey_mirovoy_voynyi/ | title = Назарбаев: Мир находится в состоянии третьей мировой войны | publisher = Forbes | accessdate =2021-06-25 |date=2017-11-13}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://vlast.kz/novosti/30451-nazarbaev-obsudil-s-karzaem-problemu-konfliktuusih-storon-v-afganistane.html | title = Назарбаев обсудил с Карзаем проблему конфликтующих сторон в Афганистане | publisher = Vlast.kz | accessdate =2021-06-25 |date=2018-11-13}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://24.kz/ru/news/top-news/item/354083-zasedanie-astana-club-s-uchastiem-elbasy-nachalos-v-stolitse | title = Заседание Astana Club с участием Елбасы прошло в столице | publisher = 24.kz | accessdate = 2021-06-25 |date=2019-11-12}}&lt;/ref&gt;.

1987 жылы Назарбаев [[Қарабақ қақтығысы]], [[Орыс-украин соғысы|2014 жылғы Украина дағдарысы]], Сирия бойынша Астана процесі және басқа да халықаралық қақтығыстар тұсында бейбіт бітімші ретінде әрекет етті.&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://tengrinews.kz/article/kazahstanu-siriyskie-peregovoryi-pochemu-provodilas-1241/ | title = Зачем Казахстану сирийские переговоры и почему проводилась операция &quot;Жусан&quot; | publisher =Tengri News | accessdate = 2021-06-25 |date=2019-07-25}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://thediplomat.com/2015/05/kazakhstan-to-host-syria-talks/ | title = Kazakhstan to Host Syria Talks| publisher =The Diplomat | accessdate = 2021-06-25 |date=2015-05-08}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://thehill.com/opinion/international/552838-us-must-prevent-a-security-vacuum-in-central-asia?rnd=1620744454 | title = US must prevent a security vacuum in Central Asia| publisher =The Hill | accessdate = 2021-07-20 |date=2021-05-11}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://www.independent.co.uk/voices/china-russia-us-diplomacy-b1846927.html | title = The world today resembles the Cold War years – but smaller states are becoming evermore powerful | publisher =Independent | accessdate = 2021-07-20 |date=2021-05-14}}&lt;/ref&gt;.

2011 жылы Назарбаев жаңа G-Global коммуникациялық алаңын құруды ұсынды, себебі оның ойынша G-20 және G-8 форматы әлемдік антикризистік жоспарды шешпеді. G-Global идеясы мынада, әлемдік мәселелердің тағдырын мейлінше көп ел мен планета азаматтарының қатысуымен демократиялық принциптер негізінде өткізген абзал. Осы мақсатта мемлекет көшбасшылары мен сарапшылар және олардың жауаптарын қамтитын мәселелерді талқылау үшін интернетте халықаралық ақпараттық-коммуникациялық платформа құрылды.&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://www.kazpravda.kz/articles/view/proekt-g-global-mir-innovatsii-i-vozmozhnostei | title = Проект G-Global: мир инноваций и возможностей | publisher =Казахстанская правда | accessdate = 2021-06-25 |date=2020-07-06}}&lt;/ref&gt;

2017 жылы Астанада 112 мемлекеттің қатысуымен баламал энергетика тақырыбына арналған Бүкіләлемдік ЭКСПО-2017 көрмесі өтті. Көрме аяқталған соң оның орнына «Астана» халықаралық қаржы орталығы ашылды.&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://vlast.kz/politika/24817-nazarbaev-ob-ekspo-sirii-i-svoej-rabote.html | title = Назарбаев об ЭКСПО, Сирии и своей работе | publisher = Vlast.kz | accessdate = 2021-06-25 |date=2017-09-14}}&lt;/ref&gt;

===Әлеуметтік-экономикалық даму ===
КСРО құлаған соң 4 жылдың ішінде Қазақстанның өнеркәсіптік өндірісі екі есе қысқарды, ауылшаруашылығы 30 пайызға қысқарды, көптеген ірі кәсіпорындар жабылды. Қазақстанды басқарған жылдары ел экономикасының көлемі (ЖІӨ) 15 есе өсті, халықтың табысы доллармен есептегенде 9 есеге артты, кедейлік 10 есеге яғни 90 пайызға азайды. 2018 жылы жалпы өнеркәсіптік көлемде өңдеу секторы 40 пайыздан асты. Қазақстанда баспанамен қамту көлемі жылына 10 миллион квадрат метрден асып түсті, бір адамды баспанамен қамту 21,8 м квадратқа өсті.

1997 жылы президент «Қазақстан-2030» даму стратегиясын жасақтады. Оның басты мақсаттарының бірі – шетелдік инвестиция мен ішкі қордың үлесі жоғары болатын ашық нарықтық экономикаға негізделген экономикалық өсім. Президенттің басшылығымен Шетелдік инвесторлар кеңесі құрылды. 1993–2006 жылдары Қазақстан 51,2 млрд доллар тікелей шетелдік инвестиция тартты (Орталық Азиядағы инвестицяның 80%-дан астамы).

Макроэкономикалық тұрақтылықты қамту мақсатында елдің мұнайдан түскен табысының жартысын жинау есебінен Қазақстан Республикасының Ұлттық қоры құрылды.

Назарбаев астананы Алма-ата қаласынан Астанаға көшіруді қолдады. 1995 жылғы 15 қыркүйекте «Қазақстан Республикасының астанасы туралы» қаулы қабылдады, оған сәйкес жоғарғы және орталық билік органдарын Ақмола қаласына көшіру жұмыстарын ұйымдастыру бойынша мемлекеттік комиссия құруды тапсырды. 1997 жылғы 10 желтоқсанда Ақмола Қазақстан астанасы болып бекітілді, ал 1998 жылғы 6 мамырда қаланың атауы Астана деп өзгертілді, 2019 жылы Нұр-Сұлтан деп аталды.

Түлектер қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде таза сөйлеуі үшін білім саласында үш тұғырлы тіл қағидасы жарияланды. 1993 жылы президент «Болашақ» білім беру бағдарламасын ашты, оның аясында мектеп түлектері конкурс бойынша мемлекеттік стипендиямен шетелге оқуға жіберілді. Бағдарлама бойынша 15 мың маман дайындалды. 2010 жылы президенттің бастамасымен Назарбаев университеті және Назарбаев Зияткерлік мектебі ашылды.

Денсаулық сақтау саласында міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесіне біртіндеп өту жүзеге асырылды. Бұл халықтың, мемлекеттің және жұмыс берушінің ынтымақтас жауапкершілігіне негізделді.

2010 жылы президенттің қаулысымен Қазақстан Республикасының үдемелі индустиралды-инновациялық даму мемлекеттік бағдарламасы бекітілді. Экономиканың шикізат секторын дамыту арқылы экономиканың бәсекеге қабілеттілігін әртараптандыру және арттыру, табысты арттыру арқылы халықтың әл-ауқатын жақсарту мақсатында құрылды.

2012 жылғы желтоқсанда дамыған 30 елдің қатарына кіру мақсатында Қазақстанның 2050 жылға дейінгі даму бағдарламасы жасақталды.&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://ria.ru/20130319/928029566.html | title = Эксперты: программа &quot;Казахстан-2050&quot; - образ будущего для государства | publisher = РИА Новости | accessdate = 2021-06-25 |date=2013-03-19}}&lt;/ref&gt;

2008 жылы басталған жаһандық экономикалық дағдарысқа қарсы Назарбаев «Нұрлы жол» жаңа экономикалық саясатын ұсынды. Дағдарысқа қарсы бағдарлама шаралары 5 негізгі бағытқа шоғырланды: қаржы секторын тұрақтандыру; жылжымайтын мүлік нарығындағы түйткілдерді шешу; шағын және орта бизнеске қолдау көрсету; агроөнеркәсіп кешенін ынталандыру; индустриалды және инфрақұрылымдық жобаларды жүзеге асыру. Дағдарысқа қарсы бағдарламаның басты міндеттерінің бірі – халықты әлеуметтік қорғау, атап айтқанда инфляцияны ырықтандыру және негізгі азық-түлік бағасын ұстап тұру, бюджеттік қызметкерлердің еңбек ақысын көтеру, халықтың әлеуметтік қорғалмаған тобы: зейнеткерлер, мүгедектер, жетімдерге жас бойынша зейнетақыны, мүгедектік бойынша жәрдемақыны, асыраушысынан айрылуына байланысты жәрдемақыны көтеру арқылы әлеуметтік қамқорлықты жақсарту.&lt;ref&gt;{{cite web | title = Об утверждении Государственной программы инфраструктурного развития «Нұрлы жол» на 2020 – 2025 годы | url = https://adilet.zan.kz/rus/docs/P1900001055 | accessdate=2021-07-20}}&lt;/ref&gt;

===Партиясы===
КСРО күйрегенге дейін КОКП мүшесі болды. [[Қазақстандағы президент сайлауы (1999)|1999 жылғы президенттік сайлау]]ға дайындық тұсында Нұрсұлтан Назарбаевтың президенттікке үміткерлігін қолдайтын қоғамдық штаб құрылды. 1999 жылғы 19 қаңтарда президент инаугурациясы кезінде штаб отырысында соның базасында саяси партия құру туралы шешім қабылданды, 12 ақпанда «[[Аманат (партия)|Нұр Отан]]» республикалық саяси партиясы тіркелді. 1-съезде партияға Қазақстан халықтар бірлігі партиясы, Қазақстан демократиялық партиясы, Қазақстан либералды қозғалысы және «Қазақстан-2030» қозғалысы қосылды. 2007 жылы Конституцияға енгізілген түзетулерге байланысты Нұрсұлтан Назарбаев «Нұр Отан» партиясының төрағасы лауазымына ресми бекітілді.&lt;ref name=&quot;nurotan-nazarbay&quot;&gt;[http://www.zonakz.net/articles/18362 Глава государства Нурсултан Назарбаев возглавил партию «Нур Отан» / День за днём / Интернет-газета. Казахстан] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160422042308/http://www.zonakz.net/articles/18362 |date=2016-04-22 }}&lt;/ref&gt;

==Атақ-даңқы және наградалары ==
Қазақстанның мемлекеттік наградалары:
* Халық қаһарманы, айрықша ерекшелігі белгісі «Алтын жұлдыз» ордені және «Отан» ордені (2019 жыл 20 наурыз) – Тәуелсіз Қазақстанды орнатудағы тарихи үлесі, экономикалық және әлеуметтік және гуманитарлық дамытудағы, қазақстандық қоғамды топтастырудағы аса үздік еңбегі үшін.&lt;ref&gt;[http://www.akorda.kz/ru/legal_acts/decrees/o-prisvoenii-zvaniya-halyk-kaharmany-nazarbaevu-na Указ Президента Республики Казахстан от 20 марта 2019 года № 1 «О присвоении звания „Халық Қаhарманы“ Назарбаеву Н. А.»]&lt;/ref&gt;
* Қазақстан Еңбек ері «Алтын жұлдыз» орденімен (2019 жыл 20 наурыз)

КСРО мемлекеттік наградалары: 
* Октябрь революциясы ордені 
* Тыңайған жерлерді игергені үшін» медалі
* «КСРО Қарулы күштеріне 70 жыл» мерейтойлық медалі 
* «Владимир Ильич Лениннің туғанына 100 жыл» медалі (1970)
* Еңбек Қызыл ту ордені (1972)
* «Құрмет белгісі» ордені (1972)

2010 жылғы 12 мамырда Қазақстан парламентінің төменгі палатасы – Мәжіліс депутаттары Назарбаевқа Елбасы – Қазақстан Республикасы Тұңғыш президенті статусын беретін заң жобасына түзетулерді қарауға бірауыздан қабылдады. 2012 жылы Қазақстан Республикасының Тұңғыш президенті өз статусы бойынша Халық қаһарманы атағының иегері деген норма қабылданды.

2019 жылғы 30 мамырда «Құрметті сенатор» төсбелгісі берілді. Тұңғыш президент Нұрсұлтан Назарбаевқа «Қазақстан Республикасының демократиялық зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде конституциялық-құқықтық негізде қалыптастыруға, сондай-ақ отандық парламентаризмнің қалыптасуы мен дамуына қосқан айрықша үлесі үшін» берілді.&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://rus.azattyq.org/a/29971525.html | title = Назарбаеву официально присвоили статус «почётный сенатор» | publisher = Радио Азаттык | date= 2019-05-30 | accessdate = 2019-07-31}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://informburo.kz/novosti/nazarbaev-poluchil-znak-pochyotnogo-senatora-budu-prihodit-budem-sovetovatsya-90892.html | title = Назарбаев получил знак почётного сенатора: Буду приходить, будем советоваться | publisher = Informburo.kz | date= 2019-06-06 | accessdate = 2019-07-31}}&lt;/ref&gt;

2021 жылы 28 сәуірде Қазақстан халқы ассамблеясының құрметті төрағасы статусы берілді.&lt;ref&gt;[https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/11263637 Назарбаев решил передать Токаеву право возглавить Ассамблею народа Казахстана]&lt;/ref&gt;

==Мәдениет ==
Нұрсұлтан Назарбаеатың өмір жолы «Елбасы жолы» киноэпопеясында баяндалды. Киноэпопеяның алғашқы төрт фильмі – «Балалық шағымның аспаны» (2011), «Отты өзен» (2013), «Темір тау» (2013), «Тығырықтан жол тапқан» (2014) болашақ президенттің балалық шағы, жасөспірім және жастық шағын баяндайды. Қазақстандық режиссер Рүстем Әбдірәшов түсірді. Назарбаевтың бала күнгі ролін жас актер Елжас Әлпиев сомдады, жастық шағын Нұрлан Әлімжанов сомдады. Әжесінің ролін Бибігүл Төлегенова, анасын Наталья Орынбасарова, әкесін Нұржұман Ықтымбаев ойнады. Қазақстан тарихы мен тұтас посткеңестік кеңістіктегі бетбұрысты кезең тура келген 90 жылдарды қамтитын эпопеяның қорытынды фильмі «Жұлдыздар тоғысқанда» деп аталды. Оның түсіріліміне ресейлік режиссер Сергей Снежкин шақыртылды. Аталған режиссердің күрделі тарихи сериалдарды қою тәжірибесі мол. «Жұлдыздар тоғысқанда» картинасындағы басты ролді Берік Айтжанов сомдады.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://tass.ru/kultura/2203925|title=В Казахстане российский режиссёр Снежкин снимает фильм о первом президенте республики|author=|date=2015-08-23|work=|publisher=[[ТАСС]]|accessdate=2016-03-01|lang=ru}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://today.kz/news/article/2015-11-12/702504-702504-kazahstanskie-chinovniki-ozhidayut-ot-snezhkina-interesnyij-film-o-nazarbaeve/|title=Казахстанские чиновники ожидают от Снежкина интересный фильм о Назарбаеве|author=|date=2015-11-11|work=|publisher=Today.kz|accessdate=2016-03-01|lang=}}&lt;/ref&gt;

2011 жылы қыркүйекте НТВ телеарнасында режиссер Александр Моховтың «Ельцин. Тамыздың үш күні» фильмі жарыққа шықты. 2011 жылы қарашада Астанадағы Бейбітшілік сарайында Еркін Жуасбектің Қазақстан тәуелсіздігінің 20 жылдығына орай президенттің Қазақстан тәуелсіздігін алу мен бекіту кезеңіндегі ролі туралы «Терең тамырлар» драмасының тұсауы кесілді.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://segodnja.kz/2011/11/26/nazarbaev-okazalsya-geroem-spektaklya/ |title=Образ Назарбаева в театре |accessdate=2012-01-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111228071854/http://segodnja.kz/2011/11/26/nazarbaev-okazalsya-geroem-spektaklya |archivedate=2011-12-28 |deadlink=yes }}&lt;/ref&gt;

2004 жылдан бастап «Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасы жүзеге асырылды. Бағдарламаның мақсаты – Қазақстандағы тарихи және мәдени ескерткіштерді қалпына келтіру.&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://e-history.kz/kz/e-resources/show/13230/ | title = «Мәдени мұра» бағдарламасы: жазба деректерді жинау және жариялау мәселелері | publisher = e-history.kz | accessdate = 2021-06-25 |date=2013-08-22}}&lt;/ref&gt;

Орталық Азиядағы ең ірі екі театр «Астана опера» және «Астана балеттен» басқа Қазақстан астанасында Назарбаевтың бастамасымен Қазақ ұлттық хореография академиясы ашылды.

2017 жылы президент рухани құндылықтарды сақтап қалу мақсатында «Рухани жаңғыру» бағдарламасының негізін қалады. Қазақ тілін әлемдік кеңістікке интеграциялау үшін біртіндеп латын әліпбиіне ауысу жоспарланды. «Қазақстанның киелі географиясы» жобасының нысандары елдегі туризмді дамыту орталықтарына айналды. Тарих, саясаттану, әлеуметтану, философия, психология, мәдениеттану, филология бойынша 100 заманауи оқулық қазақ тіліне аударылды.&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://www.akorda.kz/ru/events/akorda_news/press_conferences/statya-glavy-gosudarstva-vzglyad-v-budushchee-modernizaciya-obshchestvennogo-soznaniya | title = Статья Главы государства &quot;Взгляд в будущее: модернизация общественного сознания&quot; | publisher = akorda.kz | accessdate = 2021-06-25 |date=2017-04-12}}&lt;/ref&gt;

2018 жылы Түркістан қаласы облыс орталығы болып бекітілді, содан кейін қаланы жаңарту мен дамыту жұмыстары басталып кетті. Түркістан – қазақ хандығының көне астанасы және «түркі әлемінің рухани астанасы» ретінде белгілі. Түркістан облысын құру туралы қаулысына қол қоятын күні Назарбаев жиналыста ұлттық компаниялар мен ірі бизнес өкілдерін қала құрылысына белсене қатысуға шақырды. 2021 жылы Назарбаев Түркістанда жаңа салынған нысандар – әуежай, керуен-сарай және басқа да нысандарды аралап көрді. Түркістан жылдар бойы мұндай қайта жаңғыруды бастан өткермегенін айтты.

2020 жылы Назарбаевтың бастамасымен Нұр-Сұлтанда аумағы 22 мың метр квадрат болатын Қ.Қуанышбаев атындағы мемлекеттік академиялық қазақ музыкалық-драма театры құрылды. Журналистермен сұхбатында ол астананы көшіргелі бері қалада жаңадан үлкен қазақ драмтеатрын тұрғызуды армандағанын жеткізді.

2020–2021 жылдары эксклюзив сұхбаттар негізінде көпсериялы деректі фильм «Штрихи к портрету» циклі жарық көрді. Фильм Нұрсұлтан Назарбаевтың өмірі мен қайраткерлігіне арналған.

2021 жылы Назарбаевтың өмірі туралы «Қазақ: алтын адамның тарихы» деректі фильмі жарыққа шықты. Режиссері Оливер Стоун және Игорь Лопатёнок.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://tass.ru/kultura/11914655|title=В Москве прошёл закрытый показ фильма Оливера Стоуна о Назарбаеве|website=ТАСС|access-date=2021-07-16}}&lt;/ref&gt;


== Өз өмірі ==
{{Толық мақала|Нұрсұлтан Назарбаев отбасы}}
[[Сурет:Stamps of Kazakhstan, 2013-37.jpg|нобай|оңға|Назарбаевтар бейнеленген пошта маркалары]]
Нұрсұлтан Назарбаев [[Сара Алпысқызы Назарбаева]]ға үйленген. Олардың үш қыз баласы бар: [[Дариға Нұрсұлтанқызы Назарбаева|Дариға]], [[Динара Нұрсұлтанқызы Құлыбаева|Динара]] мен [[Әлия Нұрсұлтанқызы Назарбаева|Әлия]]. Әлия бастапқыда [[Айдар Асқарұлы Ақаев|Айдар Ақаев]]қа үйленген еді. Ақаевтың [[Қырғызстан президенті]] [[Асқар Ақайұлы Ақаев|Асқар Ақаев]]тың ұлы болғандығынан екі Орталық Азия мемлекет басшылары бір кезде [[құда]]лар еді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/30419747.html |title= Мәскеуде Асқар Ақаевтың ұлы қайтыс болды |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2020-02-06 |accessdate= 2024-11-01}}&lt;/ref&gt; 2020 жылғы 16 тамызда Назарбаевтың 29 жастағы немересі [[Айсұлтан Рахатұлы Назарбаев|Айсұлтан]] қайтыс болды. Ресми деректерде өлімі [[Лондон]]да [[Жүректің тоқтап қалуы|жүрек талмасы]]нан орын алды, алайда бұдан бұрын ол әлеуметтік желілерде өзін Назарбаевтың ұлы деп атады да, өміріне төнген қауіп жайлы жазатын.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/kazakhstan-ex-president-grandson-aisultan-nazarbayev-death/30791321.html |title= Экс-президент жиенінің өлімі Назарбаев әулетінің алдынан шыға бермек |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |last= Панниер |first= Брюс |date= 2020-08-19 |accessdate= 2024-11-01}}&lt;/ref&gt; Ол сондай-ақ атасының серіктестерін қастандық пен айла-амал жасады деп айыптады.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://eurasianet.org/kazakhstan-troubled-nazarbayev-grandson-dies-aged-29 |title= Kazakhstan: Troubled Nazarbayev grandson dies aged 29 |lang= en |work= eurasianet.org |date= 2020-08-17 |accessdate= 2024-11-01}}&lt;/ref&gt;

Назарбаевтың екі інісі, Сатыбалды (1947–1981)&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/33169841.html |title= Экс-президенттің келіні Светлана Назарбаева қайтыс болды |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2024-10-23 |accessdate= 2024-11-01}}&lt;/ref&gt; мен Болат (1953–2023)&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://kaz.zakon.kz/okiga/6034666-bolat-nazarbaev-aytys-boldy.html |title= Болат Назарбаев қайтыс болды |lang= kk |work= kaz.zakon.kz |date= 2023-11-13 |accessdate= 2024-11-01}}&lt;/ref&gt; және қарындасы Әнипа бар.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://kaz.tengrinews.kz/kazakhstan_news/anipa-nazarbaeva-almatyi-oblyisyindagyi-kolledjnen-353799/ |title= Әнипа Назарбаева Алматы облысындағы колледжінен айырылды - БАҚ |lang= kk |work= kaz.tengrinews.kz |date= 2023-09-06 |accessdate= 2024-11-01}}&lt;/ref&gt;

2020 жылғы 18 маусымда Назарбаевтың [[COVID-19]] ауруымен шалдыққаны хабарланды; баспасөз хатшысы Назарбаевтың енді уақытша өз-өзін оқшаулағанын және қашықтан жұмыс істейтінін мәлімдеді.&lt;ref name=&quot;COVID-june2020&quot;&gt;{{Cite web|url= https://qazaqtimes.com/article/77974 |title= Экс-президент Назарбаев COVID-19 вирусын жұқтырды |lang= kk |publisher= The Qazaq Times |date= 2020-06-18 |accessdate= 2024-11-01}}&lt;/ref&gt; 2020 жылғы 3 шілдеде Назарбаев сауығып, вирусты жұқтырғанынан үш апта өткенде «аяғына тұрды».&lt;ref&gt;{{cite web|title= Nazarbayev Recovers From Coronavirus, Back on His Feet After Three Weeks |url= https://astanatimes.com/2020/07/nazarbayev-recovers-from-coronavirus-back-on-his-feet-after-three-weeks/ |publisher= The Astana Times |last= Сатыбалдина |first= Әсел |date= 2020-07-03 |accessdate= 2024-11-01}}&lt;/ref&gt; Кейінірек Назарбаев [[Ресей президенті]] [[Владимир Владимирович Путин|Владимир Путин]]мен кездесуінде өзінің ауруын есіне алып, «бір топ ресейлік дәрігерлер он күн бойы жанымда болды. Бұл менің жазылуымда шешуші болды» деді.&lt;ref&gt;{{Cite web|date= 2021-06-30 |title= Встреча с Нурсултаном Назарбаевым |url= http://kremlin.ru/events/president/news/65975 |accessdate= 2024-11-01 |publisher= [[Ресей президенті]]нің ресми сайты |lang= ru}}&lt;/ref&gt;

2021 жылғы қазандағы сұхбатында Назарбаев 2011 жылы омыртқасының ауруға шалдыққанын, бұл ауру концертке барған кезде байқалғанын, нәтижесінде оны залдан мұқият шығарып салып, соңында омыртқасына ота жасалғанын айтты. Ақырында президенттіктен бас тартуына әсер еткен нәрселердің бірі осы болды.&lt;ref name=&quot;:12&quot;&gt;{{Cite web|date= 2021-10-21 |title= Какая болезнь повлияла на решение Назарбаева уйти в отставку |url= https://www.zakon.kz/5087603-kakaya-bolezn-povliyala-na.html |accessdate= 2021-10-22 |work= Zakon.kz |lang= ru}}&lt;/ref&gt;

2023 жылғы қаңтарда Нұрсұлтан Назарбаев [[Астана]]дағы Ұлттық ғылыми кардиохирургия орталығына жатқызылды. 2023 жылғы 20 қаңтарда жүрекке операция жасалды, ол сәтті өтті.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://egemen.kz/article/333190-nursultan-nazarbaevtynh-dguregine-ota-dgasaldy |title= Нұрсұлтан Назарбаевтың жүрегіне ота жасалды |publisher= [[Егемен Қазақстан]] |last= Тілеубек |first= Маржан |date= 2023-01-20 |accessdate= 2024-11-01}}&lt;/ref&gt;

Назарбаев [[Қазақ тілі|қазақ]]&lt;ref&gt;{{YouTube|HYB4Zhm_tqo|Назарбаев отставкаға кетті. Тоқаев президенттің міндетін атқарушы}}&lt;/ref&gt; және [[Орыс тілі|орыс]]&lt;ref&gt;{{YouTube|kkjTkVrU8oc|Назарбаев впервые с начала протестов обратился к жителям Казахстана и призвал поддержать реформы}}&lt;/ref&gt; тілдерін меңгерген. [[Ағылшын тілі|Ағылшынша]] кішкене білетіндей көрінеді.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/nazarbaev-pokazal-svoe-znanie-angliyskogo-prezidentu-317815/ |title= Назарбаев показал свое знание английского президенту университета |lang= ru |work= tengrinews.kz |date= 2017-05-11 |accessdate= 2024-11-01}}&lt;/ref&gt;

== Негізгі жұмыстары ==
[[Сурет:ҚР Тұңғыш Перезиденті Н.Ә.Назарбай еңбектері.jpg|нобай|Назарбаев еңбектері]]
* «Қазақстан жолы»
* «Қазақстанның болат профилі»
* «Оң және солсыз»
* «Ресурстарды үнемдеу стратегиясы және нарыққа көшу»
* «Кремлёвский тупик»
* «Қазақстанды егемен мемлекет ретінде қалыптастыру және дамыту стратегиясы»
* «Нарық және әлеуметтік-экономикалық даму»
* «XXI ғасыр қарсаңында»
* «Н. Назарбаев. Еуразиялық одақ: идеялар, тәжірибе, перспективалар. 1994-1997»
* «Тарих толқынында»
* «Әлемнің эпицентрі»
* «Еуразия жүрегінде»
* «Тәуелсіздік дәуірі» (2017)&lt;ref&gt;[https://primeminister.kz/kz/news/all/tauelsizdik-dauiri-kitabi-kazakstannin-kazirgi-zamangi-tarihinin-zhane-alemdik-arenadagi-sayasattin-belgisiz-faktilerin-aship-korsetedi-g-nigimetov]{{Deadlink|date=January 2022|bot=InternetArchiveBot|fix-attempted=yes}}&lt;/ref&gt;
* «Менің өмірім: Бодандықтан - бостандыққа»

=== Мақалалар ===
[[Сурет:Kazakhstan stamp N.Nazarbaev 1993 50t.jpg|thumb|right|200px|Қазақстан пошта маркасы, [[1993 жыл]], 50 [[рубль]] ([[Михель (маркалардың каталогы)|Михель]] 28)]]
[[Сурет:Stamp of Kazakhstan 028.jpg|thumb|right|200px|Қазақстан пошта маркасы, [[1993 жыл]], 100 [[рубль]]]]
[[Сурет:Stamp of Kazakhstan 358-360.jpg|thumb|right|200px|Қазақстан пошта маркасы, [[2001 жыл]]]]
* «Шебер сақтық»
* «Қазақстан экономикасы: шындық және жаңару перспективалары»
* «Еңбек бөлімін бөлу мәселелері»
* «Кәсіподақтардың әсері: тәжірибесі мен мәселелері»
* «Жағдай жаңа, ал» тежегіштер «ескі»
* «Арал теңізінің мәселелері және оларды шешу жолдары»
* «Terra Incognita кейінгі тоталитарлық демократия»
* «Императорлық одақтан Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығына»
* «Экономикалық интеграция - ақылға қонымды балама жоқ»
* «Ұлтаралық бірлік және экономикалық эгемендік - бұл біздің жетістігіміздің басты және сенімді қолдаушысы»
* «Біздің нұсқауларымыз - бұл біріктіру, әлеуметтік прогресс, әлеуметтік әріптестік»
* «Қиын онжылдық»
* «Нарықтық реформаларды жеделдету және экономикалық дағдарысты еңсеру шаралары туралы»
* «Еуразиялық кеңістік: интеграциялық әлеует және оны жүзеге асыру» және т.б.

== Сыни пікірлер ==

* Нұрсұлтан Назарбаевқа бірнеше құқық қорғаушы ұйымдар  адам құқығының бұзылуы бойынша айып таққан,  The Guardian-ның пікірінше басқаша ойлайтындарды тұншықтырды және авторитарлы режимді басқарды.&lt;ref&gt;https://www.theguardian.com/world/2015/mar/11/kazakhstan-president-early-election-nursultan-nazarbayev&lt;/ref&gt;  Қазақстанда тәуелсіздік алғаннан кейін өткізілген Назарбаев кезіндегі сайлауларды Батыс еркін және әділетті сайлау деп есептемеді.&lt;ref&gt;https://www.nytimes.com/2005/12/06/world/asia/kazakh-president-reelected-voting-flawed-observers-say.html&lt;/ref&gt;
* Бұрынғы Кеңес Одағы елдері арасында биліктегі мерзімі бойынша ұзақ отырудан рекорд орнатты. 1989 жылдан 2019 жылға дейін Республиканың бірінші тұлғасы ретінде болды. 
* Өз мемлекетінде шексіз билігі бар 1,1 млрд $ байлығымен  планетаның ең бақуатты және  шексіз билік рейтингінде 10-орын алды. Бұл тізімді Handelsblatt  басылымы құрастырған болатын.&lt;ref&gt;https://worldnewsage.com/ru/gallery/persony/top_10_bogateyshih_praviteley_sovremennosti_4d8b29a05ee12/60865{{Deadlink|date=December 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;
* Президенттің отбасында екі миллиардер бар (екінші қызы Кулибаева Динараның байлығы — 3,1 млрд доллар және екінші күйеу баласы Кулибаев Тимур — 3,1 млрд $ 2017 жылғы қарашадағы жағдай бойынша) және бірнеше миллионерлер (бірінші қызы Дариға Назарбаева   — 593 млн $ , немересі Нурали Алиевта  — 200 млн $ ), бұрынғы күйеу баласы Рахат Алиев, інісі Болат Назарбаев. Назарбаевтар кланының жағдайы $7 млрд-қа бағаланады.&lt;ref&gt;http://kabarlar.org/news/in-world/6638-sostoyanie-klana-nazarbaevyh-ocenivaetsya-v-7-mlrd.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190327233546/http://kabarlar.org/news/in-world/6638-sostoyanie-klana-nazarbaevyh-ocenivaetsya-v-7-mlrd.html |date=2019-03-27 }}&lt;/ref&gt;

== Қосымша ақпарат ==
{{Notelist}}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер|2}}

== Сыртқы сілтемелер ==
{{commonscat|Nursultan Nazarbayev}}
* [http://www.mfa.kz Қазақстан Республикасының Сыртқы Істер Министрлігі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110929145154/http://www.mfa.kz/ |date=2011-09-29 }}
* [http://www.akorda.kz/page.php?lang=3 Қазақстан Республикасы Президентінің ресми торабы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070418015528/http://www.akorda.kz/page.php?lang=3 |date=2007-04-18 }}
* [http://www.nazarbayev.kz «Менің Президентім» атты жастар жобасы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190912171456/http://nazarbayev.kz/ |date=2019-09-12 }}

{{s-start}}
{{s-off}}
{{s-bef|before=[[Бәйкен Әшімұлы Әшімов|Бәйкен Әшімов]]}}
{{s-ttl|title=[[ҚКСР Министрлер Кеңесi|Қазақ КСР Министрлер Кеңесiнiң]] төрағасы|years=1984—1989}}
{{s-aft|after=[[Ұзақбай Қараманұлы Қараманов|Ұзақбай Қараманов]]}}
{{s-new}}
{{s-ttl|title=[[Қазақстан президенті]]|years=1991 (1990)&amp;nbsp;— 2019}}
{{s-aft|after=[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]}}
{{s-ppo}}
{{s-bef|before=[[Геннадий Васильевич Колбин|Геннадий Колбин]]}}
{{s-ttl|title=[[ҚКСР|Қазақстан]] [[Қазақстан Коммунистік партиясы|Коммунистік партиясы]] Орталық комитетінің бірінші хатшысы|years=1989—1991}}
{{s-non|reason=''Лауазымы ыдыратылған''}}
{{s-end}}

{{Қазақстан басшылары (1917 жылдан бастап)}}
{{Қазақстан үкіметі басшылары}}
{{Қазақстан елбасылары}}

{{DEFAULTSORT:Назарбаев, Нұрсұлтан Әбішұлы}}
[[Санат:Нұрсұлтан Назарбаев| ]]
[[Санат:Назарбаевтар әулеті]]
[[Санат:Қазақстан мемлекет қайраткерлері]]
[[Санат:Қазақстан саясаткерлері]]
[[Санат:Қазақстан президенттері]]</text>
      <sha1>hntokqmiu69xebofspwionmbnev0y8s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қазы Байза күмбезі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>55259</id>
    <revision>
      <id>3484269</id>
      <parentid>2378439</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T13:23:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <origin>3484269</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10984" sha1="064imsrt0uqlhn3qi5bwa41f4d53047" xml:space="preserve">'''Қазы Байза күмбезі''' – [[Республикалық маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізімі]]не енген XIX ғасыр ортасы мен XX ғасыр басы аралығындағы сәулет өнері ескерткіші. [[1982 жыл|1982]] жылдан бастап мемлекет қорғауына алынған.

== Орналасқан жері ==
[[Шымкент]] қаласы, Сайрам тұрғын үй алабының аумағында орналасқан.

== Қази Байзаби туралы мәліметтер ==
Қази Байзабидің киелі дәстүрі &quot;Мадинат-әл-Байда мен Испиджаб әулиелері хақындағы трактат» (XVII ғасыр аяғы - XVIII ғасыр басы) мәліметтеріне, көптеген жөн-жосықтар мен болжамдардан туындаған ауызша әңгімелерге негізделген. Қази Байзабидің жерленген жері &quot;...әулиелері хақындағы трактатта&quot; &quot;нұр сәулелі жерлеу орны мен Хазіреттің хош иісті қабірі өз уақытының асқан ғалымы Қази Байзабидің, қазіргі мәртебелі есімі Қази Қожаның тірегіне айналған шахтың баспанасы&quot; (Ишан Қожа есімі де кездеседі) деп айтылады. Қази Байзаби туралы әңгімелер қаншалықты мәнерлі болса, соншалықты түсініксіз және қарама-қайшылықты. Ол Құранға түсініктеме беруші ретінде де теңестіріледі. Ауызша жеткен дәстүрлерде Қази Байзаби (Алланың әмір етумен [[Мұхаммед|Мұхаммед Пайғамбар]]ға түскен және одан, Пайғамбарға жақын замандастары мен серіктестерінен бастап көптеген адамдардың куәгерлігі арқылы бізге келіп жеткен) [[Құран|Құран Кәрім]] мен хадистерді жатқа білген. Сайрамның байырғы тұрғындары Құранды түрік тіліне алғаш рет аударған тәржімашы деп айтады. Бұл туралы мәліметтер бізге бұрмаланған түрде жеткендігін &quot;... әулиелері хақындағы трактатты&quot; құрастырушы мойындайды: &quot;... тарих кітабында (сахафа-и тарих) дәлдік жоқ&quot;.&lt;br&gt;
Қази Байзаби IX-X ғасырларда өмір сүрген секілді. Испиджабтың билеушісі оны &quot;Байза (осы жерден нисба) уәлаятында Мавляна Насыр ад-Диннің нұсқауларына сәйкес, оны Гераттан орыс бекінісіне дейін бағынған ислам Қазиы етіп тағайындап, оған алтын су және жоғары мөрмен безендірілген тиісті жарлықты тапсырады&quot;. Бұл туралы билеушіге баянды аңыз жеткен, ол &quot;үш рет ажырасқан&quot; кіші әйелін некеге отырғызу үшін ханафит заңгерлерінің арасында улемариват іздеді, бірақ билеушіге (падшах) тек Шафи-и Қази Қожа оқымыстыны іздеуге кеңес береді. &quot;Билеуші мұны орындады, – дейді деректе, – және оны өзінің бүкіл патшалығына qazi етті&quot;. Қази Қожаны билеушіге қази болу үшін лайықты шешім шығарғаны үшін айыптады. Бірақ &quot;...әулиелері хақындағы трактатты» құрастырушы &quot;шын мәнінде, ол мұны мақұлдағаны немесе мақұлдамағаны белгісіз&quot; екенін байқаған. Бұдан әрі, Қази Байзаби туралы түсініксіз жайттар айтылады, &quot;tafsir орындау кезінде синтаксистің ережелеріне негізделген, ал басқасын – морфологияның ережелеріне негізделген бір пікірді көтереді&quot;. Халық аңыздарында ол әділ төреші және ағартушы адам ретінде аты шыққан.

== Зерттелуі, құрылыс кезеңі ==
Археологиялық және тарихи-сәулеттік қатынастағы ескерткіш әлі толық зерттелмеген. 1981 жылы тарихи-мәдени ескерткіштерді төлқұжаттандыру кезінде Қазақ КСР-і Мәдениет министрлігінің &quot;Қазақ жобалау-қалпына келтіру&quot; институтының экспедициясы зерттеді. Ол Қазақстанның тарих және мәдениет ескерткіштері жинағына енгізілген (Н.Н. Мұхамедиева). Қази Байзабидің өмірбаянына шолу жасау (М. Мирхалдаров, Ж.М. Тулибаева, Девин Дюйс) фольклор саласына кірмейді және кесененің пайда болуы мен эволюциясы туралы нақты мәліметтер берілмейді.

Күмбездің алғашқы ғимараты кейінірек – XIX ғасырда пайда болған деп болжауға болады, дегенмен &quot;...әулиелерi хақындағы трактатта&quot; &quot;оның қабірі қазір (яғни XVIII ғасыр) көрінбейді&quot;, – деп айтылады (Девин ДиУис). Сайрамның басқа кесенелерімен ұқсас болғандықтан, қазіргі ғимараты XIX ғасыр ортасы – екінші жартысында Сайрам тарихының Қоқандық кезеңінде салынған болуы мүмкін. Кейінірек оған тағы бір бөлме – зияратхана немесе намаз оқу мешіті жалғанған. Ескерткіш біздің уақытқа бұзылған және өзгерген күйінде жеткен. Дегенмен оның көлемдік-кеңістіктік құрылымынан Сайрамның басқа екі порталды кесенелерінің негізінде жатқан киелі идеяны табуға болады.

== Кесене сипаты ==
Порталды-күмбезді екі бөлмелі кесене. Ғимарат (&quot;Г&quot; тәрізді пішінде, тікбұрышты жоспарда келген оның көлемі – 6,8х8,1 м, биіктігі – 9 м) күйдірілген кірпіштен арасына әкті-балшық ерітіндісін пайдалану арқылы тұрғызылған. Ол 4 құлама темір шатырмен жабылған. Көлемдік-жоспарлық құрылымына қарағанда оңтүстік және батысқа бағытталған, маңыздылығы бірдей фасадты-порталды болып, бұрыш жасап орналасқан. Сайрамның басқа да мазарлары сияқты алғашқы кесене порталды-күмбезді бір камералы құрылыс болған. Оңтүстік порталында есік орналасса, ал батыс порталы саңылаусыз келсе де, өзіндік киелі маңыздылыққа ие. Кесененің цилиндрлі барабанының үстінде сфероконусты күмбезі бар, ол металл қаптамамен жабылып, бүгінгі күнге дейін өзгерген түрде сақталған. Бүгінгі күндегі батыс фасадтағы айван-бастырма – ол, темір шатырмен қиғаш жабылған және батыс порталды орта биіктігіне дейін бұзбай сақтап тұр. Пилондардың беткі жағында бір кездері тікбұрышты келген нишалар болған. Кейінірек бір камералы кесенеге үлкен айванмен безендірілген, есігі оңтүстікке қараған, тегіс жабындылы келген жоспары бойынша төртбұрышты аумақ жалғастырыла салынған. Батыс қабырғаның интерьеріне михраб нишасы жасалынған – кейінірек бөлмеге жапсарлай салынған зияратхана немесе намаз оқу мешіті маңызды рөл ойнаған. Екі порталды, бір камералы кесене құрылымын жоғалтқанымен, Қази Байзаби кесенесі өзінің киелі кеңістігін сақтап қалды, мұны оның екі айванының бары мен олардың оңтүстік пен батысқа бағытталуы, сондай-ақ батыс порталының ішкі бұрышындағы исламға дейінгі культті меңзейтін салттық нишаның болуы көрсетеді. Интерьері мен сыртқы қабырғасы сыланып, әктелген.&lt;ref&gt;Қазақстанның киелі орындарының географиясы: Табиғат, археология, этнография және діни сәулет өнері нысандарының тізілімі / Жалпы редакциясын басқарған ҚР ҰҒА академигі Байтанаев Б.Ә. – Алматы: Ә.Х. Марғұлан атындағы Археология институты, 2017 – 1-шығарылым. – 904 б. ISBN 978-601-7312-78-7&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Шымкент қаласының республикалық маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштері]]
[[Санат:Шымкент қаласы сәулеті]]
[[Санат:Шымкент кесенелері]]</text>
      <sha1>064imsrt0uqlhn3qi5bwa41f4d53047</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484270</id>
      <parentid>3484269</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T13:24:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <comment>/* Қази Байзаби туралы мәліметтер */</comment>
      <origin>3484270</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10988" sha1="0v6h9575q8w6ywkcpwn833m5vtdlm1q" xml:space="preserve">'''Қазы Байза күмбезі''' – [[Республикалық маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізімі]]не енген XIX ғасыр ортасы мен XX ғасыр басы аралығындағы сәулет өнері ескерткіші. [[1982 жыл|1982]] жылдан бастап мемлекет қорғауына алынған.

== Орналасқан жері ==
[[Шымкент]] қаласы, Сайрам тұрғын үй алабының аумағында орналасқан.

== Қази Байзаби туралы мәліметтер ==
Қази Байзабидің киелі дәстүрі &quot;Мадинат-әл-Байда мен Исфиджаб әулиелері хақындағы трактат» (XVII ғасыр аяғы - XVIII ғасыр басы) мәліметтеріне, көптеген жөн-жосықтар мен болжамдардан туындаған ауызша әңгімелерге негізделген. Қази Байзабидің жерленген жері &quot;...әулиелері хақындағы трактатта&quot; &quot;нұр сәулелі жерлеу орны мен Хазіреттің хош иісті қабірі өз уақытының асқан ғалымы Қази Байзабидің, қазіргі мәртебелі есімі Қази Қожаның тірегіне айналған шахтың баспанасы&quot; (Ишан Қожа есімі де кездеседі) деп айтылады. Қази Байзаби туралы әңгімелер қаншалықты мәнерлі болса, соншалықты түсініксіз және қарама-қайшылықты. Ол Құранға түсініктеме беруші ретінде де теңестіріледі. Ауызша жеткен дәстүрлерде Қази Байзаби (Алланың әмір етумен [[Мұхаммед|Мұхаммед Пайғамбар]]ға түскен және одан, Пайғамбарға жақын замандастары мен серіктестерінен бастап көптеген адамдардың куәгерлігі арқылы бізге келіп жеткен) [[Құран|Құран Кәрім]] мен хадистерді жатқа білген. Сайрамның байырғы тұрғындары Құранды түрік тіліне алғаш рет аударған тәржімашы деп айтады. Бұл туралы мәліметтер бізге бұрмаланған түрде жеткендігін &quot;... әулиелері хақындағы трактатты&quot; құрастырушы мойындайды: &quot;... тарих кітабында (сахафа-и тарих) дәлдік жоқ&quot;.&lt;br&gt;
Қази Байзаби IX-X ғасырларда өмір сүрген секілді. [[Исфиджаб]]тың билеушісі оны &quot;Байза (осы жерден нисба) уәлаятында Мавляна Насыр ад-Диннің нұсқауларына сәйкес, оны Гераттан орыс бекінісіне дейін бағынған ислам Қазиы етіп тағайындап, оған алтын су және жоғары мөрмен безендірілген тиісті жарлықты тапсырады&quot;. Бұл туралы билеушіге баянды аңыз жеткен, ол &quot;үш рет ажырасқан&quot; кіші әйелін некеге отырғызу үшін ханафит заңгерлерінің арасында улемариват іздеді, бірақ билеушіге (падшах) тек Шафи-и Қази Қожа оқымыстыны іздеуге кеңес береді. &quot;Билеуші мұны орындады, – дейді деректе, – және оны өзінің бүкіл патшалығына qazi етті&quot;. Қази Қожаны билеушіге қази болу үшін лайықты шешім шығарғаны үшін айыптады. Бірақ &quot;...әулиелері хақындағы трактатты» құрастырушы &quot;шын мәнінде, ол мұны мақұлдағаны немесе мақұлдамағаны белгісіз&quot; екенін байқаған. Бұдан әрі, Қази Байзаби туралы түсініксіз жайттар айтылады, &quot;tafsir орындау кезінде синтаксистің ережелеріне негізделген, ал басқасын – морфологияның ережелеріне негізделген бір пікірді көтереді&quot;. Халық аңыздарында ол әділ төреші және ағартушы адам ретінде аты шыққан.

== Зерттелуі, құрылыс кезеңі ==
Археологиялық және тарихи-сәулеттік қатынастағы ескерткіш әлі толық зерттелмеген. 1981 жылы тарихи-мәдени ескерткіштерді төлқұжаттандыру кезінде Қазақ КСР-і Мәдениет министрлігінің &quot;Қазақ жобалау-қалпына келтіру&quot; институтының экспедициясы зерттеді. Ол Қазақстанның тарих және мәдениет ескерткіштері жинағына енгізілген (Н.Н. Мұхамедиева). Қази Байзабидің өмірбаянына шолу жасау (М. Мирхалдаров, Ж.М. Тулибаева, Девин Дюйс) фольклор саласына кірмейді және кесененің пайда болуы мен эволюциясы туралы нақты мәліметтер берілмейді.

Күмбездің алғашқы ғимараты кейінірек – XIX ғасырда пайда болған деп болжауға болады, дегенмен &quot;...әулиелерi хақындағы трактатта&quot; &quot;оның қабірі қазір (яғни XVIII ғасыр) көрінбейді&quot;, – деп айтылады (Девин ДиУис). Сайрамның басқа кесенелерімен ұқсас болғандықтан, қазіргі ғимараты XIX ғасыр ортасы – екінші жартысында Сайрам тарихының Қоқандық кезеңінде салынған болуы мүмкін. Кейінірек оған тағы бір бөлме – зияратхана немесе намаз оқу мешіті жалғанған. Ескерткіш біздің уақытқа бұзылған және өзгерген күйінде жеткен. Дегенмен оның көлемдік-кеңістіктік құрылымынан Сайрамның басқа екі порталды кесенелерінің негізінде жатқан киелі идеяны табуға болады.

== Кесене сипаты ==
Порталды-күмбезді екі бөлмелі кесене. Ғимарат (&quot;Г&quot; тәрізді пішінде, тікбұрышты жоспарда келген оның көлемі – 6,8х8,1 м, биіктігі – 9 м) күйдірілген кірпіштен арасына әкті-балшық ерітіндісін пайдалану арқылы тұрғызылған. Ол 4 құлама темір шатырмен жабылған. Көлемдік-жоспарлық құрылымына қарағанда оңтүстік және батысқа бағытталған, маңыздылығы бірдей фасадты-порталды болып, бұрыш жасап орналасқан. Сайрамның басқа да мазарлары сияқты алғашқы кесене порталды-күмбезді бір камералы құрылыс болған. Оңтүстік порталында есік орналасса, ал батыс порталы саңылаусыз келсе де, өзіндік киелі маңыздылыққа ие. Кесененің цилиндрлі барабанының үстінде сфероконусты күмбезі бар, ол металл қаптамамен жабылып, бүгінгі күнге дейін өзгерген түрде сақталған. Бүгінгі күндегі батыс фасадтағы айван-бастырма – ол, темір шатырмен қиғаш жабылған және батыс порталды орта биіктігіне дейін бұзбай сақтап тұр. Пилондардың беткі жағында бір кездері тікбұрышты келген нишалар болған. Кейінірек бір камералы кесенеге үлкен айванмен безендірілген, есігі оңтүстікке қараған, тегіс жабындылы келген жоспары бойынша төртбұрышты аумақ жалғастырыла салынған. Батыс қабырғаның интерьеріне михраб нишасы жасалынған – кейінірек бөлмеге жапсарлай салынған зияратхана немесе намаз оқу мешіті маңызды рөл ойнаған. Екі порталды, бір камералы кесене құрылымын жоғалтқанымен, Қази Байзаби кесенесі өзінің киелі кеңістігін сақтап қалды, мұны оның екі айванының бары мен олардың оңтүстік пен батысқа бағытталуы, сондай-ақ батыс порталының ішкі бұрышындағы исламға дейінгі культті меңзейтін салттық нишаның болуы көрсетеді. Интерьері мен сыртқы қабырғасы сыланып, әктелген.&lt;ref&gt;Қазақстанның киелі орындарының географиясы: Табиғат, археология, этнография және діни сәулет өнері нысандарының тізілімі / Жалпы редакциясын басқарған ҚР ҰҒА академигі Байтанаев Б.Ә. – Алматы: Ә.Х. Марғұлан атындағы Археология институты, 2017 – 1-шығарылым. – 904 б. ISBN 978-601-7312-78-7&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Шымкент қаласының республикалық маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштері]]
[[Санат:Шымкент қаласы сәулеті]]
[[Санат:Шымкент кесенелері]]</text>
      <sha1>0v6h9575q8w6ywkcpwn833m5vtdlm1q</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484273</id>
      <parentid>3484270</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T13:38:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <origin>3484273</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13681" sha1="8omzbbmd2jym845b98fuyn29iuzuzi5" xml:space="preserve">{{Ғимарат
| ғимараттың аты     = Қази Байзаби күмбезі
| шынайы аты         = 
| бұрынғы атауы      = 
| балама аты         = 
| статусы            = Республикалық маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіші
| суреті             = Қази Байзаби кесенесі.jpg
| ені                = 300px
| сурет атауы        = 
| позициялық карта   = Қазақстан  
 |lat_dir = |lat_deg =   42|lat_min =  17 |lat_sec = 43    
 |lon_dir = |lon_deg =   69|lon_min =  45 |lon_sec = 44   
| карта атауы        = 
| карта ені          = 
| ғимараттың үлкен жетістігі  =
| ізашары            = 
| ізбасары           = 
| ғимарат түрі       = діни 
| сәулет стилі       = қала құрылысы және сәулет
| қолданылуы         = 
| орналасуы          = 
| мекен жайы         =  
| қала               = [[Шымкент]]
| мемлекет           = 
| қазіргі жалдаушы   = 
| ғимараттың маңыздылығы  = Мемлекет қорғауында 
| құрылысы уақыты    =  XIX ғасыр ортасы мен XX ғасыр басы    
| құрылысы аяқталды  =   
| ашылған уақыты     = 
| жөнделген уақыты   =  
| жабылған уақыты    = 
| бұзылған уақыты    = 
| құны               = 
| жөндеу құны        = 
| биіктігі           = 9 м  
| төбесі             = күмбезді  
| антеннаның төбесі  = 
| шатыры             = 
| ең соңғы қабат     = 
| обсерватория       = 
| құрылыс жүйесі     = 
| көлемі             =  6,8х8,1 м
| диаметрі           =  
| басқа да өлшемдері =   
| қабаттар саны      = 
| ғимараттың ішкі ауданы    = 
| лифтілер           = 
| тапсырыс беруші    = 
| иемденуші          = 
| басқарушы орган    = 
| сәулетшісі         =  
| сәулет фирмасы     = 
| салушы             = 
| инженері           = 
| инженер-құрылысшы     = 
| басқа да дизайнерлер  = 
| сметашы            = 
| бас мердігер       = 
| марапаттары        = 
| дүкендер саны      = 
| бөлмелер саны      = 
| көлік тұрағы       = 
| сайты              = 
}}
'''Қазы Байза күмбезі''' – [[Республикалық маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізімі]]не енген XIX ғасыр ортасы мен XX ғасыр басы аралығындағы сәулет өнері ескерткіші. [[1982 жыл|1982]] жылдан бастап мемлекет қорғауына алынған.

== Орналасқан жері ==
[[Шымкент]] қаласы, Сайрам тұрғын үй алабының аумағында орналасқан.

== Қази Байзаби туралы мәліметтер ==
Қази Байзабидің киелі дәстүрі &quot;Мадинат-әл-Байда мен Исфиджаб әулиелері хақындағы трактат» (XVII ғасыр аяғы - XVIII ғасыр басы) мәліметтеріне, көптеген жөн-жосықтар мен болжамдардан туындаған ауызша әңгімелерге негізделген. Қази Байзабидің жерленген жері &quot;...әулиелері хақындағы трактатта&quot; &quot;нұр сәулелі жерлеу орны мен Хазіреттің хош иісті қабірі өз уақытының асқан ғалымы Қази Байзабидің, қазіргі мәртебелі есімі Қази Қожаның тірегіне айналған шахтың баспанасы&quot; (Ишан Қожа есімі де кездеседі) деп айтылады. Қази Байзаби туралы әңгімелер қаншалықты мәнерлі болса, соншалықты түсініксіз және қарама-қайшылықты. Ол Құранға түсініктеме беруші ретінде де теңестіріледі. Ауызша жеткен дәстүрлерде Қази Байзаби (Алланың әмір етумен [[Мұхаммед|Мұхаммед Пайғамбар]]ға түскен және одан, Пайғамбарға жақын замандастары мен серіктестерінен бастап көптеген адамдардың куәгерлігі арқылы бізге келіп жеткен) [[Құран|Құран Кәрім]] мен хадистерді жатқа білген. Сайрамның байырғы тұрғындары Құранды түрік тіліне алғаш рет аударған тәржімашы деп айтады. Бұл туралы мәліметтер бізге бұрмаланған түрде жеткендігін &quot;... әулиелері хақындағы трактатты&quot; құрастырушы мойындайды: &quot;... тарих кітабында (сахафа-и тарих) дәлдік жоқ&quot;.&lt;br&gt;
Қази Байзаби IX-X ғасырларда өмір сүрген секілді. [[Исфиджаб]]тың билеушісі оны &quot;Байза (осы жерден нисба) уәлаятында Мавляна Насыр ад-Диннің нұсқауларына сәйкес, оны Гераттан орыс бекінісіне дейін бағынған ислам Қазиы етіп тағайындап, оған алтын су және жоғары мөрмен безендірілген тиісті жарлықты тапсырады&quot;. Бұл туралы билеушіге баянды аңыз жеткен, ол &quot;үш рет ажырасқан&quot; кіші әйелін некеге отырғызу үшін ханафит заңгерлерінің арасында улемариват іздеді, бірақ билеушіге (падшах) тек Шафи-и Қази Қожа оқымыстыны іздеуге кеңес береді. &quot;Билеуші мұны орындады, – дейді деректе, – және оны өзінің бүкіл патшалығына qazi етті&quot;. Қази Қожаны билеушіге қази болу үшін лайықты шешім шығарғаны үшін айыптады. Бірақ &quot;...әулиелері хақындағы трактатты» құрастырушы &quot;шын мәнінде, ол мұны мақұлдағаны немесе мақұлдамағаны белгісіз&quot; екенін байқаған. Бұдан әрі, Қази Байзаби туралы түсініксіз жайттар айтылады, &quot;tafsir орындау кезінде синтаксистің ережелеріне негізделген, ал басқасын – морфологияның ережелеріне негізделген бір пікірді көтереді&quot;. Халық аңыздарында ол әділ төреші және ағартушы адам ретінде аты шыққан.

== Зерттелуі, құрылыс кезеңі ==
Археологиялық және тарихи-сәулеттік қатынастағы ескерткіш әлі толық зерттелмеген. 1981 жылы тарихи-мәдени ескерткіштерді төлқұжаттандыру кезінде Қазақ КСР-і Мәдениет министрлігінің &quot;Қазақ жобалау-қалпына келтіру&quot; институтының экспедициясы зерттеді. Ол Қазақстанның тарих және мәдениет ескерткіштері жинағына енгізілген (Н.Н. Мұхамедиева). Қази Байзабидің өмірбаянына шолу жасау (М. Мирхалдаров, Ж.М. Тулибаева, Девин Дюйс) фольклор саласына кірмейді және кесененің пайда болуы мен эволюциясы туралы нақты мәліметтер берілмейді.

Күмбездің алғашқы ғимараты кейінірек – XIX ғасырда пайда болған деп болжауға болады, дегенмен &quot;...әулиелерi хақындағы трактатта&quot; &quot;оның қабірі қазір (яғни XVIII ғасыр) көрінбейді&quot;, – деп айтылады (Девин ДиУис). Сайрамның басқа кесенелерімен ұқсас болғандықтан, қазіргі ғимараты XIX ғасыр ортасы – екінші жартысында Сайрам тарихының Қоқандық кезеңінде салынған болуы мүмкін. Кейінірек оған тағы бір бөлме – зияратхана немесе намаз оқу мешіті жалғанған. Ескерткіш біздің уақытқа бұзылған және өзгерген күйінде жеткен. Дегенмен оның көлемдік-кеңістіктік құрылымынан Сайрамның басқа екі порталды кесенелерінің негізінде жатқан киелі идеяны табуға болады.

== Кесене сипаты ==
Порталды-күмбезді екі бөлмелі кесене. Ғимарат (&quot;Г&quot; тәрізді пішінде, тікбұрышты жоспарда келген оның көлемі – 6,8х8,1 м, биіктігі – 9 м) күйдірілген кірпіштен арасына әкті-балшық ерітіндісін пайдалану арқылы тұрғызылған. Ол 4 құлама темір шатырмен жабылған. Көлемдік-жоспарлық құрылымына қарағанда оңтүстік және батысқа бағытталған, маңыздылығы бірдей фасадты-порталды болып, бұрыш жасап орналасқан. Сайрамның басқа да мазарлары сияқты алғашқы кесене порталды-күмбезді бір камералы құрылыс болған. Оңтүстік порталында есік орналасса, ал батыс порталы саңылаусыз келсе де, өзіндік киелі маңыздылыққа ие. Кесененің цилиндрлі барабанының үстінде сфероконусты күмбезі бар, ол металл қаптамамен жабылып, бүгінгі күнге дейін өзгерген түрде сақталған. Бүгінгі күндегі батыс фасадтағы айван-бастырма – ол, темір шатырмен қиғаш жабылған және батыс порталды орта биіктігіне дейін бұзбай сақтап тұр. Пилондардың беткі жағында бір кездері тікбұрышты келген нишалар болған. Кейінірек бір камералы кесенеге үлкен айванмен безендірілген, есігі оңтүстікке қараған, тегіс жабындылы келген жоспары бойынша төртбұрышты аумақ жалғастырыла салынған. Батыс қабырғаның интерьеріне михраб нишасы жасалынған – кейінірек бөлмеге жапсарлай салынған зияратхана немесе намаз оқу мешіті маңызды рөл ойнаған. Екі порталды, бір камералы кесене құрылымын жоғалтқанымен, Қази Байзаби кесенесі өзінің киелі кеңістігін сақтап қалды, мұны оның екі айванының бары мен олардың оңтүстік пен батысқа бағытталуы, сондай-ақ батыс порталының ішкі бұрышындағы исламға дейінгі культті меңзейтін салттық нишаның болуы көрсетеді. Интерьері мен сыртқы қабырғасы сыланып, әктелген.&lt;ref&gt;Қазақстанның киелі орындарының географиясы: Табиғат, археология, этнография және діни сәулет өнері нысандарының тізілімі / Жалпы редакциясын басқарған ҚР ҰҒА академигі Байтанаев Б.Ә. – Алматы: Ә.Х. Марғұлан атындағы Археология институты, 2017 – 1-шығарылым. – 904 б. ISBN 978-601-7312-78-7&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Шымкент қаласының республикалық маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштері]]
[[Санат:Шымкент қаласы сәулеті]]
[[Санат:Шымкент кесенелері]]</text>
      <sha1>8omzbbmd2jym845b98fuyn29iuzuzi5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Мәулен Сағатханұлы Әшімбаев</title>
    <ns>0</ns>
    <id>118703</id>
    <revision>
      <id>3484315</id>
      <parentid>3481440</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T19:11:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Casserium</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <origin>3484315</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18442" sha1="lqktd0gnyvwctrhzqr5aj89pws0qgug" xml:space="preserve">{{Мемлекеттік қайраткер
| Қазақша есімі        = Мәулен Әшімбаев
| Шынайы есімі         = 
| Суреті               = Mäulen Äşimbaev (2022-12-08).jpg
| Сурет ені            = 
| Атауы                = Әшімбаев, 2022 жыл

| Титулы               = [[Қазақстан Парламентінің Сенаты|Парламент Сенатының]] 8-[[Қазақстан Парламенті Сенатының төрағалары|төрағасы]]
| Ту                   = Flag of Kazakhstan.svg
| Ту2                  = Emblem of Kazakhstan latin.svg
| Басқара бастады      = 4 мамыр 2020 жылдан бастап
| Басқаруын аяқтады    = 
| Президент            = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]
| Ізашары              = [[Дариға Нұрсұлтанқызы Назарбаева|Дариға Назарбаева]]
| Ізбасары             = 

| Титулы_2             = [[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі|Президент Әкімшілігі]] Басшысының бірінші орынбасары
| Басқара бастады_2    = 18 желтоқсан 2019
| Басқаруын аяқтады_2  = 4 мамыр 2020
| Ту_2                 = Flag of the President of Kazakhstan.svg
| Ту2_2                = Flag of Kazakhstan.svg
| Президент_2          = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]
| тақырыпша1_2         = Басшысы
| мәтін1_2             = [[Ерлан Жақанұлы Қошанов|Ерлан Қошанов]]
| Ізашары_2            = [[Дархан Аманұлы Кәлетаев|Дархан Кәлетаев]]
| Ізбасары_2           = [[Дәурен Әскербекұлы Абаев|Дәурен Абаев]]

| Титулы_3             = [[Қазақстан Республикасының Президенті|Президент]] көмекшісі
| Басқара бастады_3    = 30 шілде 2019
| Басқаруын аяқтады_3  = 18 желтоқсан 2019
| Ту_3                 = Flag of the President of Kazakhstan.svg
| Ту2_3                = Flag of Kazakhstan.svg
| Президент_3          = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]
| Ізашары_3            = 
| Ізбасары_3           = [[Қанат Алдабергенұлы Бозымбаев|Қанат Бозымбаев]]

| Титулы_4             = [[Аманат (партия)|Нұр Отан]] төрағасының бірінші орынбасары
| Басқара бастады_4    = 1 ақпан 2018
| Басқаруын аяқтады_4  = 29 маусым 2019
| Ту_4                 = Flag of Nur Otan (2019).svg
| Ту2_4                = Flag of Kazakhstan.svg
| тақырыпша1_4         = Төрағасы
| мәтін1_4             = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]
| Ізашары_4            = [[Мұхтар Абрарұлы Құл-Мұхаммед|Мұхтар Құл-Мұхаммед]]
| Ізбасары_4           = [[Бауыржан Қыдырғалиұлы Байбек|Бауыржан Байбек]]

| Титулы_5             = [[Қазақстан Парламентінің Мәжілісі|Мәжілістің]] [[Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 6-сайланым депутаттары|6-сайланым депутаты]]
| Басқара бастады_5    = 24 наурыз 2016
| Басқаруын аяқтады_5  = 7 ақпан 2018
| Ту_5                 = Assembly of the Parliament of the Republic of Kazakhstan logo.svg
| Ту2_5                = Flag of Kazakhstan.svg
| Президент_5          = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]
| тақырыпша1_5         = Төрағасы 
| мәтін1_5             = [[Бақтықожа Салахатдинұлы Ізмұхамбетов|Бақтықожа Ізмұхамбетов]]&lt;br&gt; [[Нұрлан Зайроллаұлы Нығматулин|Нұрлан Нығматулин]]

| Титулы_6             = [[Қазақстан Парламентінің Мәжілісі|Мәжілістің]] [[Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 5-сайланым депутаттары|5-сайланым депутаты]]
| Ту_6                 = Assembly of the Parliament of the Republic of Kazakhstan logo.svg
| Ту2_6                = Flag of Kazakhstan.svg
| Басқара бастады_6    = 18 қаңтар 2012 
| Басқаруын аяқтады_6  = 20 қаңтар 2016 
| Президент_6          = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]
| тақырыпша1_6         = Төрағасы
| мәтін1_6             = [[Нұрлан Зайроллаұлы Нығматулин|Нұрлан Нығматулин]]&lt;br&gt;[[Қабиболла Қабенұлы Жақыпов|Қабиболла Жақыпов]]

| Титулы_7             = [[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі|Президент Әкімшілігі]] Басшысының орынбасары
| Ту_7                 = Flag of the President of Kazakhstan.svg
| Ту2_7                = Flag of Kazakhstan.svg
| Басқара бастады_7    = 13 сәуір 2006
| Басқаруын аяқтады_7  = 7 қазан 2011
| Ізашары_7            = Президент Әкімшілігі басшысының бірінші орынбасары ретінде [[Марат Мұханбетқазыұлы Тәжин|Марат Тәжин]]
| Ізбасары_7           = [[Бағлан Асаубайұлы Майлыбаев|Бағлан Майлыбаев]]
| Президент_7          = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]
| тақырыпша1_7         = Басшысы
| мәтін1_7             = [[Әділбек Рыскелдіұлы Жақсыбеков|Әділбек Жақсыбеков]]&lt;br&gt;[[Қайрат Нематұлы Келімбетов|Қайрат Келімбетов]]&lt;br&gt;[[Аслан Есболайұлы Мусин|Аслан Мусин]]

| Титулы_8             = [[Қазақстан Қауіпсіздік кеңесі|Қауіпсіздік Кеңесі]] хатшысының орынбасары
| Басқара бастады_8    = мамыр 2005
| Басқаруын аяқтады_8  = сәуір 2006
| Ту_8                 = Emblem of Kazakhstan latin.svg
| Ту2_8                = Flag of Kazakhstan.svg
| тақырыпша1_8         = Төрағасы
| мәтін1_8             = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]
| тақырыпша2_8         = Хатшысы
| мәтін2_8             = [[Болат Жамитұлы Өтемұратов|Болат Өтемұратов]]

| Туған күні           = 28.01.1971
| Туған жері           = {{туғанжері|Алматы|Алматыда}}, [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]
| Қайтыс болған күні   = 
| Қайтыс болған жері   = 
| Жерленді             = 
| Діні                 = 

| Әкесі                = [[Сағатхан Әшімбайұлы Әшімбаев|Сағатхан Әшімбаев]] (1947–1991)
| Анасы                = [[Шәрбану Қонақбайқызы Бейсенова|Шәрбану Бейсенова]] (1947)
| Жұбайы               = Айгүл Бөтеева
| Балалары             = 4
| Партиясы             = [[Нұр Отан|Аманат]]
| Білімі               = 1) [[Қазақ ұлттық университеті|Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті]] (1993)&lt;br/&gt; 2) [[Джонс Хопкинс университеті]] (2004)&lt;br&gt; 3) Тафтс университеті
| Мамандығы            = [[экономист]]
|Ғылыми дәрежесі       = саясаттану ғылымдарының кандидаты

| Қолтаңбасы           = 
| Сайты                = 
| Commons              = Maulen Asimbaev
| Марапаттары          = {{Құрмет ордені}}
}}
'''Мәулен Сағатханұлы Әшімбаев''' ([[28 қаңтар]] [[1971 жыл]], [[Алматы]]) — қазақстандық экономист, саясаттанушы, мемлекет және қоғам қайраткері, 2020 жылдан бастап [[Қазақстан Парламентінің Сенаты|Сенат]] төрағасы және депутаты. «[[Аманат (партия)|Нұр Отан]]» партиясы төрағасының бұрынғы бірінші орынбасары (2018—2019).&lt;ref&gt;Қазақ телевизиясы. Энциклопедия. — Алматы: “ҚазАқпарат”, 2009, 1-т. — 640 б. ISBN 978-601-03-0070-5&lt;/ref&gt;

==Өмірбаяны==
[[Ұлы жүз]]дің [[Албан руы|Албан]] тайпасынан шыққан.&lt;ref&gt;{{кітап
 |авторы         = Алмабеков Т.
 |бөлімі         = Албан ата энциклопедиялық шежіре.
 |бөлім сілтемесі  = 
 |тақырыбы         = 
 |шынайы атауы     = 
 |сілтеме          = https://emirsaba.org/pars_docs/refs/9/8452/8452.pdf
 |уикитека         = 
 |жауапты     = 
 |басылым     = 
 |орны        = Алматы
 |баспасы     = 
 |жыл         = 2003
 |томы        = 
 |беттері     = 
 |барлық беті    = 1352
 |сериясы      = 
 |isbn         = 9965-00-838-8
 |тиражы       = 
}}&lt;/ref&gt;

[[Қазақ ұлттық университеті|Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті]]нің экономика және социология факультетін бітірген (1993), экономист, политэкономия оқытушысы. Саясаттану ғылымдарының кандидаты (диссертация тақырыбы — «Политический транзит в Казахстане в контексте процессов глобальной демократизации», 2001). [[Құрмет ордені]]мен марапатталған.

[[Ағылшын тілі]]н еркін меңгерген. Үйленген, үш баласы бар.

==Қызмет жолы==
Университетті бітіргеннен соң 1993–1994 жылдары Баспасөз және бұқаралық ақпарат министрлігінің жүйесінде жұмыс істеді.

1994–1995 жылдары — [[Қазақстан Жоғарғы Кеңесі]] депутатының көмекшісі.

1995 жылғы маусым–қараша аралығында — Қауіпсіздік кеңесі аппаратының консультанты.

1995–1999 жылдар аралығында Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігі Сараптау және стратегиялық зерттеулер орталығының бас сарапшысы, сектор меңгерушісі, осы орталық жетекшісінің бірінші орынбасары.

1999–2000 жылдары — Қауіпсіздік кеңесі Сараптау орталығының меңгерушісі.

2000–2002 жылдары — Қауіпсіздік кеңесі Сараптау орталығының меңгерушісі – Қазақстан Республикасы Президенті жанындағы Стратегиялық зерттеулер институтының директоры.

2002–2005 жылдары — Қазақстан Республикасы Президенті жанындағы Стратегиялық зерттеулер институтының директоры.

2005–2006 жылдары — [[Қазақстан Қауіпсіздік кеңесі]] хатшысының орынбасары.

2006–2011 жылдары — Қазақстан Республикасы [[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі]] Басшысының орынбасары.

2012 жылғы ақпаннан бастап V сайланған Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің депутаты, Халықаралық істер, қорғаныс және қауіпсіздік комитетінің төрағасы қызметін атқарды. [[Аманат (партия)|Нұр Отан]] партиясының мүшесі, партиялық тізім бойынша сайланған.

2018 жылғы 1 ақпаннан 2019 жылға дейін — [[Аманат (партия)|Нұр Отан]] партиясы төрағасының бірінші орынбасары.&lt;ref&gt;[https://egemen.kz/article/164470-maulen-ashimbaev-%C2%A0nur-otan-partiyasy-toeraghasynynh-birinshi-orynbasary-bolyp-taghayyndaldy Мәулен Әшімбаев «Нұр Отан» партиясы төрағасының бірінші орынбасары болып тағайындалды]&lt;/ref&gt; 2019 жылы 3 мамырда ҚР Президенттігіне кандидат Қасым-Жомарт Тоқаевтың сенімді өкілі ретінде оның Республикалық қоғамдық штабын басқарды.&lt;ref&gt;[https://baq.kz/prezident-saylauy-2019-to-aevty-o-amdy-respublikaly-shtabyn-shimbaev-bas-arady_19616/ Президент сайлауы – 2019: Тоқаевтың штабын Әшімбаев басқарады]&lt;/ref&gt;

2019 жылғы шілде–желтоқсан айларында Қазақстан президентінің көмекшісі. 

2019 жылғы желтоқсан – 2020 жылғы мамыр аралығында Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігі Басшысының Бірінші орынбасары.&lt;ref&gt;[http://senate.parlam.kz/kk-KZ/about/deputies?id=486 Әшімбаев Мәулен Сағатханұлы]&lt;/ref&gt;

2020 жылғы 4 мамырда VI шақырылымдағы Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының депутаты болып тағайындалды және Сенат төрағасы болып сайланды.&lt;ref&gt;[https://www.ult.kz/post/maulen-ashimbaev-senat-spikeri-bolyp-saylandy Мәулен Әшімбаев Сенат спикері болып сайланды]&lt;/ref&gt; 2023 жылғы 26 қаңтарда VIII шақырылымдағы Сенат төрағасы болып қайта сайланды.&lt;ref&gt;[https://egemen.kz/article/333686-maulen-ashimbaev-senat-toraghasy-bolyp-qayta-saylandy Мәулен Әшімбаев Сенат Төрағасы болып қайта сайланды]&lt;/ref&gt;

== Марапаттары ==
[[Парасат ордені|Парасат]] (2015) пен [[Құрмет ордені|Құрмет]] (2007) ордендерімен және мерекелік медальдармен марапатталған. [[2003 жыл]]ы [[Джонс Хопкинс университеті]]нің Халықаралық зерттеулер мектебінде (АҚШ) ғылыми тағылымдамадан өтті.

==Еңбектері==
* Политический транзит в Казахстане: содержание процесса и его особенности (2001)
* Современный терроризм: взгляд из Центральной Азии (2002, қосалқы автор)
* Безопасность Казахстана на современном этапе (2002)
* Политический транзит: от глобального к национальному измерению (2002)
* Центральная Азия до и после 11 сентября: геополитика и безопасность (2002, қосалқы автор)
* Нефтегазовые ресурсы Казахстане в системе мировых и региональных отношений (қосалқы автор)
* Военно-политическая расстановка сил в Каспийско-Центральноазиатском регионе (2003, қосалқы автор)

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

==Сілтемелер==
[http://www.parlam.kz/kk/mazhilis/person/1423 Мәжілістің құрамы мен құрылымы, Мәулен Сағатханұлы Әшімбаев]

{{wikify}}
{{DEFAULTSORT:Әшімбаев, Мәулен Сағатханұлы}}
[[Санат:Қазақстан Парламенті Мәжiлiсінің депутаттары]]
[[Санат:Қазақстан Парламенті Сенатының төрағалары]]
[[Санат:Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті түлектері]]
[[Санат:Қазақстан Парламенті Сенатының депутаттары]]
[[Санат:Қазақстан Парламенті Мәжiлiсінің V шақырылымының депутаттары]]
[[Санат:Қазақстан Парламенті Мәжiлiсінің VI шақырылымының депутаттары]]
[[Санат:Аманат партиясының мүшелері]]
[[Санат:Қазақстан мемлекет қайраткерлері]]
[[Санат:Қазақстан саясаттанушылары]]</text>
      <sha1>lqktd0gnyvwctrhzqr5aj89pws0qgug</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Пальмира</title>
    <ns>0</ns>
    <id>122459</id>
    <revision>
      <id>3484277</id>
      <parentid>3473918</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T14:13:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>105421</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>3484277</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14350" sha1="o9klwl8fhv04ixlio126wvcewa5xmsm" xml:space="preserve">[[File:Palmyra_Julius_Aurelius_Zenobius_inscription.jpg|thumb|right|[[Зенобия|Зенобия патшайымы]] жазуы]]
[[File:The Scene of the Theater in Palmyra.JPG|thumb|right|Пальмирадағы театр үйінділері]]
'''Пальмира''' ({{lang-el|Παλμύρα}}, [[арамей тілі|арамейше]] көшірме, калька {{lang-he2|תַּדְמוֹר}}, '''Тадмор''', «пальма қаласы») — бұрынғы гүлденіп тұрған қала, бүгіндері [[рим сәулеті |ежелгі римдік соңғы дәуірінің сәулетінің]] маңғаз құрылыстарының қалдықтарымен аты шыққан [[Сирия]]дағы кедей елді мекен. Бұл жер {{coord|34|33|33|N|38|16|25|E|type:city_region:SY}} ([[Ферро]] аралынан), шөлдің бір [[шұрат]]ты жерінде, [[Дамаск]] пен  [[Евфрат]] арасында, біріншісінен 240 км солтүстік-шығысқа қарай, ал екіншісінен 140 км қашықтықта.

== Тарихы ==
[[Таурат және Інжіл]] мен [[Иосиф Флавий]] бойынша Пальмира [[Соломон]] арамей ордаларының жорықтарын қарсы Евфрат жағасына дейін созылып жатқан аумағының алдыңғы қорғаныс бекінісі ретінде негізін қалаған. [[Навуходоносор]] [[Иерусалим]]ге жорық жасағанда Пальмираны талқандап тонаған, бірақ қала өзінің [[Жерорта теңізі]], бір жағынан, Евфрат алабы, екінші жағынан, арасында тиімді орналасқандықтан қайта гүлденіп, Батыс пен Шығыс арасында жүретін сауда керуендері тұрағы мен тауарлар қоймасына айналды. Бұл қала өзінің билеушілері, сенат мен халық кеңесі бар [[Пальмирена]] атты мемлекет астанасы болады.

[[Ежелгі Рим]] [[Парфиандар]]мен соғыста (б. з. [[41 жыл]]ы), Пальмираны тартып алмақшы болған, бірақ сәтсіз. [[Траян]] кезінде қаланы римдік әскерлерлер қиратқан, бірақ [[Адриан]] қайта қалпына келтіріп, қаланы ''Адрианополь'' деп атап парфиандармен одақтан алыс ұстау мақсатында қалаға аздаған тәуелсіздік береді. [[Каракалла]] кезінде (шамамен б.з.[[212]] жылы) Пальмира ''juris italici'' құқығы бар (яғни Италияның өз ішіндегі басқа отар аймақтар сияқты құқығы болды) римдік [[отар]] аймақ деп жариаланды, және жергілікті тума болып табылатын [[Септимий Оденат]] сенаторы билігіне беріледі. Соңғысының Римге қарсы көтерілісі салдарынан оны Руфин деген біреу өлтіреді.

Оденат ізбасары оның кейін көз жұмған баласы Гайран болды, сосын тағы бір баласы,ол да [[Оденат]] оның орнын басып кейін [[парсы]]ларға қарсы соғыста Рим жақта болып сол үшін [[Валериан]] мен [[Галлиен]]нен [[258]] жылы consularis (губернатор дәрежесіндегі [[Консул (Ежелгі Рим)|консул]]) шені мәртебесіне ие болады. Бұған қанағаттанбаған Оденат Валериан парсыларға тұтқынға түскен кезде өзін «патшалардың патшасы» деп жариалаған ([[260]] жылы).

Парсыларға қарсы [[Тигр (өзен)|Тигрдағы]] [[Ктесифон]]ға дейінгі сәтті жорықтарынан кейін Оденат өз замандасы Меоний ([[267]] жылы) қолынан қаза тапты, ал пальмиралық тағына оның жұбайы [[Зенобия]] отырды. Ол мемлекет шекарасын кәдімгідей кеңейткеннен кейін тіпті Римді бағындыруды армандай бастаған. Зенобия кезінде Пальмира өз әл ауқатының дамуының шыңына жеткен, бірақ ол ұзаққа созылмады. Император [[Аврелиан]] өр көкірек патшайымды [[273]] жылы бас июге мәжбүр етеді; [[Зенобия]] Аврелиан тұтқынына айналып, ал астанасы тоналып Рим империясының провинциясына айналады. [[Диоклетиан]] және кейінірек [[Юстиниан]] қираған қаланы қалпына келтәруге тырысып бағады, бірақ қала бұрынғы жайқалған қалпына қайтып келмейді. Ақыры, [[арабтар]] [[744]] жылы талқандағаннан кейін қала көп ғасыр бойы әлем назарын аудармайтын қарапайым қонысқа айналып кетеді.

Тек қана [[1678]] жылы [[ағылшын]] [[негоциант]]ы Галифакс Пальмира үйінділерінің қиын жерлерін табады; [[1751]]—[[1753]] жж. оларды Вуд пен Девкинс толығырақ зерттеп сипаттайды. Олар оңтүстік–шығыстан солтүстік-батысқа қарай бірнеше қыраттардың астында үздіксіз шамамен 3 шақырым жерді алып екі кезеңге жататын ғимараттар үйінділерінен тұрады:  пішінсіз үйінділерді құратын көне біреулері [[Навуходоносор]] дәуіріне жатса керек; ал қалғандары, жақсырақ сақталғандары, христиан дәуірінің алғашқы үш ғасырына жатады,ол кезде белгілі болғандай негізінен коринф стилі бағаланғандықтан ғимарат қалдықтары арасында сондай стильдегілер басым. Пальмирада табылған арамей, грек және латын жазулары арасында бір де біреуі Рождествоға дейінгі немесе [[Диоклетиан]]нан кейінгі кезге жатпайды. Шығыс шекарасында күн ғибадатханасы ([[Ваал]]-[[Гелиос]]) — маңғаз [[периптер]] ұзындығы 55 &lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;/&lt;sub&gt;3&lt;/sub&gt; м, ені 29 м, 8 бағаналары әр қысқа фасында және 16 ұзындарында орналасқан. Көпшілігі әлі бұрынғы орнында тұрған бағаналар — тесіктелген және металдық жапырақшамен безендірілген капителдері болған, қазір әрине, олар жоғалып кеткен. Ғибадатхана іші кең ауқымды, әдемі кассетондарға бөлінген күмбездері, жабыстырылған [[фриз]]ді өрнектері мен жапырақтар мен жемістермен безендірілген керегелі. Ғибадатхананың Солтүстік-батыс бұрышында Римдегі [[Константин]] салтанат аркасына ұқсас кіру қақпасы бар; содан бастап қала іші арқылы 1135 м шеттерінде төрт қатарлы бағаналары бар, ал олардың [[архитрав]]ында басқа кішірек бағаналар орналасқан. Бұл төрт қатарлы бағандар жолды ұзындығы бойынша үш бөлікке бөлген: ортаңғысы экипаж мен атты адамдарға болса, шеткілері жаяу адамдарға арналған. Кіші бағандар биіктігі — 17 м. Барлығы — 1400, яғни 375-тен әр қатарда болған. Дегенмен осындай көп бағаналардан бүгінгі күні көп дегенде 150 ғана қалған, сонда да қатар бойымен қараған адамдарға көрініс орасан зор әсер қалдырады. Бұрынғы қала орны толықтай капителдер, [[антаблемент]]тер, мүсіндік фриздер мен басқа да сәулеттік фрагменттермен толы, олардың арасында, Күн ғибадатханасы батысына қарай, басқа да ғибадатханалар, сарайлар, бағандар, [[бехраб]]тар, [[акведук]]тар көрінеді, ал Юстиниан заманы құрылысына жататын құлып жатқан қала керегесінің арғы жағында кішірек алқапта көптеген қабір үңгірлері мен алпыс текті қабірлер мұнара түрінде жонылған тастардан тұратын [[қорым]] бар. Көрші төбелердің бірінде соңғы, араб құрылысының қамалы бар.

== Панорамалар ==
{{панорама|PalmyraPanoramaZoom.jpg|1000px|&lt;center&gt;Пальмира таңғы көрінісі&lt;/center&gt;}}
[[File:Vista panorámica de Palmira.jpg|thumb|center|800px|&lt;center&gt;Пальмира панорамасы&lt;/center&gt;]]
[[File:Palmyra Sunset.jpg|thumb|center|800px|&lt;center&gt;Пальмирадағы күн батысы&lt;/center&gt;]]
[[File:Palmyra Ruines Temple of Bel.jpg|thumb|center|800px|&lt;center&gt;[[Пальмирадағы Бэл ғибадатханасы]]&lt;/center&gt;]]

== Библиография ==
[[File:Palmira Museum.jpg|thumb|right|Пальмира мұражайына кіре беріс]]
* R. Wood, «The ruins of Palmyra, otherwise Tedmor» (Л., 1753);
* Wood et Dawkins, «Les ruins de Palmyre» (с великолепными гравюрами, П., 1812);
* Bernoville, «Dix jours en Palmyrène» (П., 1868);
* Sallet, «Die Fürsten von Palmyra» (Б., 1867);
* Wright, «An account of Palmyra and Zenobia» (Лонд., 1895);
* кн. Абамелик-Лазарев, «П., археологическое исследование» (СПб., 1885).
* Hillers Delbert R. Cussini Eleonora. Palmyrene aramaic texts. — Baltimore and London : The Johns Hopkins University Press, 1996. — 458 c.
* Шлюмберже Д. Эллинизированный Восток. Греческое искусство и его наследники в несредиземноморской Азии. М.: Искусство, 1985. - 208 с.

== Тағы қараңыз ==
* [[Зенобия (патшайым)]]
* [[Пальмира патшалығы]]

== Сілтемелер ==
* [http://www.metmuseum.org/TOAH/hd/palm/hd_palm.htm «Метрополитен» мұражайы— Пальмира]
* [http://globetrekker.ru/topics/middleeast/syria/palmyra/ Пальмираға саяхат.]
* [http://photosynth.net/view.aspx?cid=3d3547d1-4815-476f-afb3-19d233e4c23c&amp;m=false&amp;i=0:0:9&amp;c=1.39364:-0.382252:0.0335263&amp;z=431.486629335176&amp;d=1.50229402877142:-2.29472691421206:-2.96261258436263&amp;p=0:0 Храм Бэла, Пальмира, Сирия] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140826133820/http://photosynth.net/view.aspx?cid=3d3547d1-4815-476f-afb3-19d233e4c23c&amp;m=false&amp;i=0:0:9&amp;c=1.39364:-0.382252:0.0335263&amp;z=431.486629335176&amp;d=1.50229402877142:-2.29472691421206:-2.96261258436263&amp;p=0:0 |date=2014-08-26 }}
* [http://www.fotex.biz/countries/syria/palmira/ Фотосуреттер мен Пальмира жаңалықтары] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120125082514/http://www.fotex.biz/countries/syria/palmira/ |date=2012-01-25 }}

=== Ақпарат ===
[[Сурет:PalmyraAncientAvenue.JPG|thumb|Бағандар]]
* http://i-cias.com/e.o/palmyra.htm {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060420213648/http://www.i-cias.com/e.o/palmyra.htm |date=2006-04-20 }}
* http://www.palmyramosaic.com {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160111192049/http://palmyramosaic.com/ |date=2016-01-11 }}

=== Фотосуреттер ===
* [http://www.zeledi.com/public/Photography/SyriaWinter03/Palmyra/ Фотосуреттер жинағы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060621190333/http://www.zeledi.com/public/Photography/SyriaWinter03/Palmyra/ |date=2006-06-21 }} 2003 жылғы Пальмира маңындағы суреттер
* [http://www.thisfabtrek.com/journey/asia/syria/20091119-palmyra.php Пальмира] 2009 жыл
* [http://www.zeledi.com/gallery/thumbnails.php?album=31 Пальмира фотогалереясы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20051217191547/http://www.zeledi.com/gallery/thumbnails.php?album=31 |date=2005-12-17 }} 2005 жыл көктемі
* Галерея фотографий [https://web.archive.org/web/20111012121250/http://web.mac.com/dwb217/iWeb/WorldViewBender/Palmyra.html Пальмиры]
* [http://www.WHTour.org/23 Пальмира — әлемдік мұра]{{Deadlink|date=June 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} —360 градустық панорамалық сурет

[[Санат:Сирия тарихы]]
[[Санат:Әлемдік мұра]]
[[Санат:Пальмира]]</text>
      <sha1>o9klwl8fhv04ixlio126wvcewa5xmsm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Республикалық физика-математика мектебі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>123099</id>
    <revision>
      <id>3484498</id>
      <parentid>3417216</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T10:20:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>105421</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>3484498</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8313" sha1="sbuolxzsacf9lwivhtfwl29gjnsned2" xml:space="preserve">{{Мектеп
 |Атауы       = «Республикалық физика-математика мектебі» КеАҚ
 |Атауы аббревиатура = РФММ
 |Сурет       = National School of Physics and Math.jpg
 |Ұраны       = {{lang-la|Iuvenum Ingeniosorum Causa}}&lt;br&gt;(Жас Дарындылар Үшін)
 |Құрылды     = [[1972 жыл]]
 |Жабылды     = 
 |Директоры   = Кунгожин Алмаз Мухамбетович
 |Орынбасары  = 
 |Түрі        = мектеп-интернат
 |Оқушылар саны = 1100-ден астам
 |Мекенжайы     = {{байрақ|Қазақстан}}, [[Алматы]], [[Бұқар жырау бульвары (Алматы)|Бұқар жырау бульвары]], 36
 |Координатасы  = 
 |Телефоны    = +7 (727) 395-01-83
 |Факс        = 
 |E-mail      = fizmat.academy@fizmat.kz
 |Сайты       = [https://fizmat.kz/kz/ fizmat.kz]
 |Жол         = Бұрынғы атауы
 |Жол сөзі    = О. Жәутіков атындағы Республикалық мамандандырылған физика-математикалық орта мектеп-интернат (РСФМСШИ)
}}
'''Республикалық физика-математикалық мектебі (РФМШ)''' — 1972 жылы салынған, физика және математика пәндері тереңдетіліп оқытатын Қазақстанның Алматы қаласында орналасқан республикалық орта мектеп. Білім қазақ және орыс тілдерінде 7-11 сыныптарға беріледі.

== Тарихы == 
=== Қайнар ===
КСРО-да 60-жылдары академик Н. Н. Колмогоров физика мен математиканы тереңдетіп оқытатын бірнеше мектеп-интернаттарының ашылуына үлкен үлес қосқан, оның арқасында алғашқы физика-математика мектептері ашылды. Ал, Қазақ КСР-да сондай бастаушы Орымбек Жәутіков болған. Оның әрекеттердің арқасынан. 1972 жылы 16 қазанда Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің № 55 жарлығы бойынша РФММ мектебі ашылған. Сол кездегі директоры - Чернобай А. А.
=== Шарықтау шыңы ===
[[Сурет:РФМШ Алматы.jpg|250px|нобай|солға|Алматы қаласындағы Республикалық физика-математика мектебі]]
Құрылған уақытынан бері 45 жыл ішінде [[Орымбек Ахметбекұлы Жәутіков|О.Жәутіков]] атындағы РМФМОМИ-ды 7000-нан астам түлектер бітірген. Олардың ішінде [[экономика]], [[ғылым]], [[бизнес]] салаларында өз орындарын тапқан, сонымен қатар ҚР Президентінің аппаратында, ҚР үкіметінде жауапты жұмыстарды атқаратындары бар. Мектеп оқушыларының ішінде Қазақстан аумағынан тыс жерде де танымал болған [[Яндекс]] компаниясының негізін қалаған бұрынғы сыныптастар – [[Аркадий Юрьевич Волож|Аркадий Волож]] бен [[Илья Сегалович]]ты атап өтуге болады. Мемлекеттік мүлік комитетінің №877 от 01.07.2015ж. бұйрығы бойынша «О. Жәутіков атындағы республикалық мамандандырылған дарынды балаларға арналған физика-математика орта мектеп-интернаты» Коммерциялық емес акционерлік қоғамы «Республикалық физика-математика мектебі» болып аты өзгертілді. КеАҚ «РФММ-нің» оқушылары жыл сайын өткізіліп отыратын Республикалық олимпиадалардан үздік нәтижелер көрсетіп отырады. Мысалы, 2015 жылғы мәліметтерге сүйенсек, мектеп оқушылары жылпы саны 51 медаль иеленген, оның ішінде жаратылыстану бағыты бойынша — 39 медаль, гуманитарлық бағыт бойынша — 12 медаль. Сондағы 11 медаль алтын, 21 медаль күміс және қола алқадан 19. Сонымен қатар, дәл осы жылы РМФМОМИ өзін «Үздік олимпиадалық команда - 2015» ретінде танытты. Елімізде жыл сайын өткізіліп отыратын Ұлттық Бірыңғай Тестілеу нәтижелерінен де алдыңғы қатардан орын алады. 2015 жылдың 3 шілде күні РФММ-нің 208 түлегі ҰБТ тапсырды және мектеп бойынша орташа көрсеткіш 109,5 баллға тең болды. «Алтын белгіге» үметкер 94 оқушының 67-сі ақтап шықты, үздік аттестат иегерлер саны 15-ке жетті. «Алтын белгісін» ақтауға бар жоғы 1 баллы жетпеген оқушылар озат оқушы ретінде сақталып, үздік аттестаттарын алды. Қорытындыласақ, 2015 жылғы ҰБТ бойынша 100 оқушы жылды озат бітірді.

Бір жылдан кейін 2016 жылдың шілдесінде [[Астана]]да [https://nur-sultan.fizmat.kz/kz/ РФММ Астана] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220124194549/https://nur-sultan.fizmat.kz/kz/ |date=2022-01-24 }} атты мектептің астаналық кампусы ашылды&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.kazpravda.kz/news/obshchestvo/filial-silneishei-v-strane-respublikanskoi-fiziko-matematicheskoi-shkoli-otkrit-v-astane/|title=«Филиал сильнейшей в стране Республиканской физико-математической школы открыт в Астане»|publisher=kazpravda.kz|accessdate=2018-10-08}}&lt;/ref&gt;.

Мектепке облыстық [[физика]] және [[математика]] олимпиадасының жеңімпаздары мен арнайы іріктеу сынағынан өткен оқушылар қабылданады. &lt;br /&gt;
Оқу мерзімі [[математика]], [[физика]], [[информатика]] және [[ағылшын тілі]] пәндерін тереңдетіп оқытудың мемлекеттік стандартқа сай бағдарламасы бойынша 4 жыл (8–11 сыныптар) және 2 жыл (10–11 сыныптар). Сабақтар қазақ және орыс тілдерінде жүреді.

[[2004 жыл]]дан мектепте [[математика]] және [[физика]]дан [https://izho.kz/ Халықаралық Жәутіков олимпиадасы] өткізіліп отырады. Шетелдік танымал мектептермен тығыз байланыс орнаған.

== Сілтемелер ==
* [https://almaty.fizmat.kz/kz/ РФММ Алматы сайты]{{Deadlink|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
* [https://nur-sultan.fizmat.kz/kz/ РФММ Астана сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220124194549/https://nur-sultan.fizmat.kz/kz/ |date=2022-01-24 }}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:1972 жылы пайда болғандар]]
[[Санат:Алматы мектептері]]
[[Санат:Республикалық физика-математика мектебі]]</text>
      <sha1>sbuolxzsacf9lwivhtfwl29gjnsned2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Нұрлан Ермекұлы Сауранбаев</title>
    <ns>0</ns>
    <id>123971</id>
    <revision>
      <id>3484324</id>
      <parentid>3452265</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T20:53:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Casserium</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <origin>3484324</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4142" sha1="abto7jopfy7uj8jvwkj33kv074hhagm" xml:space="preserve">'''Нұрлан Ермекұлы Сауранбаев''' ([[25 мамыр]] [[1967 жыл]], [[Тараз|Жамбыл]]) — қазақстандық саясаткер, менеджер, 2021 жылдан бастап [[Қазақстан темір жолы|«Қазақстан темір жолы»]] Ұлттық компаниясының басқарма төрағасы. 2017—2018 жылдары [[Шымкент]] қаласының әкімі болған.

== Білімі ==
1991 жылы Әл-Фараби атындағы ҚазМУ-ді экономист мамандығы бойынша бітірген. 2001 жылы ЭНИ-АДЖИП, ЦОНП магистратурасын бітіріп, [[мұнай]] әкімшілігі магистрі квалификациясын алды. 2016 жылы Тұңғыш Президент атындағы Ұлттық қорғаныс университетін «әскери және мемлекеттік басқару» мамандығы бойынша тәмамдады. [[Экономика]] ғылымдарының кандидаты (2004).

== Еңбек жолы ==
*1991-1997 жылдары «Еңбек» ЖШС бас директоры. 
*1997-1998 жылы Қазақстан кәсіпкерлер конгрессінің атқарушы директоры. 
*1998-2000 жылы «Қазақстан темір жолы» мемлекеттік кәсіпорнының   «Жолаушылар тасымалы» еншілес кәсіпорынының директоры. 
*2000-2002 жылдары «Атырау мұнай өңдеу зауыты» ААҚ бірінші вице-президенті. 
*2002-2004 жылдары [[ҚазМұнайгаз|«ҚазМұнайгаз»]] АҚ Инжинирингтік жобалар басқару және қызмет көрсету департаментінің директоры.
*2004-2007 жылдары «Теңіз сервис» ЖШС бас директоры.&lt;ref&gt;Қазақстанның мұнай энциклопедиясы. 2 томдық - Алматы: &quot;Мұнайшы&quot; Қоғамдық қоры, 2005. ISBN 9965-9765-1-1&lt;/ref&gt;
* 2007-2010 жылдары — «ҚазМұнайГаз» ҰК» АҚ басқарушы директоры.
* 2010-2011 жылдары — «Самұрық-Қазына» ҰӘҚ» АҚ басқарма төрағасы орынбасарының кеңесшісі; басқарушы директоры.
* 2011-2014 жылдары — Индустрия және жаңа технологиялар вице-министрі.
* 2014-2016 жылдары — Қорғаныс министрінің орынбасары.
* 2016-2017 жылдары — ЭКСПО-2017 халықаралық мамандандырылған көрмесін дайындау және өткізу мәселелері жөніндегі штабтың ұйымдастыру комитетінің басшысы.
* 2017-2018 жылдары — Шымкент қаласының әкімі.
* 2019-2021 жылдары — Президент Әкімшілігінің Мемлекеттік бақылау және аумақтық-ұйымдастыру жұмысы бөлімінің меңгерушісі.
* 2021 жылдан бастап [[Қазақстан темір жолы|«Қазақстан темір жолы» ҰК»]] АҚ басқарма төрағасы.&lt;ref&gt;[https://primeminister.kz/hrpolitic/appointments/nurlan-sauranbaev-kazakstan-temir-zholy-uk-ak-baskarma-toragasy-bolyp-tagayyndalady-835146 Нұрлан Сауранбаев «Қазақстан темір жолы» ҰК» АҚ басқарма төрағасы болып тағайындалады]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://continent-online.com/Document/?doc_id=30991205 Сауранбаев Нурлан Ермекович (персональная справка)]&lt;/ref&gt;

==Дереккөздер==
&lt;references/&gt;

{{Суретсіз мақала}}

[[Санат:Қазақстан мұнайшылары]]
[[Санат:Тұлғалар]]
[[Санат:Шымкент әкімдері]]</text>
      <sha1>abto7jopfy7uj8jvwkj33kv074hhagm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ержан Хозеұлы Қазыханов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>197812</id>
    <revision>
      <id>3484502</id>
      <parentid>3478304</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T11:33:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Casserium</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <origin>3484502</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11774" sha1="93m7cjr3959y2f7x7m9qklfqk05w4oa" xml:space="preserve">{{Мемлекеттік қайраткер
| Қазақша есімі        = Ержан Хозеұлы Қазыханов
| Суреті           = Yerzhan Kazykhanov - 2021 (cropped).jpg
| Сурет ені    = 250

| Титулы            = [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан Республикасы Президентінің]] халықаралық мәселелер жөніндегі көмекшісі
|  Ту                = Flag of the President of Kazakhstan.svg
 |Ту2                = Flag of Kazakhstan.svg
| Реті             = 
| Басқара бастады     = 1 қыркүйек 2023 жылдан бастап 
| Басқаруын аяқтады     = 
| Ізашары   = ''лауазым енгізілді''
| Ізбасары        = 

 | Титулы_2            = [[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі|Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігі]] Басшысының орынбасары
 | Басқара бастады_2   = 11 қаңтар 2022
 | Басқаруын аяқтады_2 = 1 қыркүйек 2023
 | Ту_2                = Flag of the President of Kazakhstan.svg
 |Ту2_2                = Flag of Kazakhstan.svg
 | Президент_2         = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]
 | Ізашары_2           = [[Мұрат Әбуғалиұлы Нұртілеу|Мұрат Нұртілеу]]
 | Ізбасары_2          = 

| Титулы_3            = Қазақстан Республикасының [[Америка Құрама Штаттары]]нда [[Төтенше және Өкілетті Елші|төтенше және өкілетті елшісі]]
| Ту_3             = Flag of Kazakhstan.svg
| Ту2_3            = Flag of USA.svg
| Реті             = 
| Басқара бастады_3     = 15 ақпан 2017
| Басқаруын аяқтады_3      = 6 сәуір 2021
| Ізашары_3   = [[Қайрат Ермекұлы Омаров|Қайрат Омаров]]
| Ізбасары_3         = [[Ержан Нигматоллаұлы Ашықбаев|Ержан Ашықбаев]]
| Президент_3          = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]&lt;br&gt;[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]

| Титулы_4            = Қазақстан Республикасының [[Ұлыбритания|Ұлыбритания және Солтүстік Ирландия Құрама Корольдігіндегі]] [[Төтенше және Өкілетті Елші|төтенше және өкілетті елшісі]]
| Ту_4             = Flag of Kazakhstan.svg
| Ту2_4            = Flag of United Kingdom.svg
| Реті_4             = 
| Басқара бастады_4     = 17 қыркүйек 2014
| Басқаруын аяқтады_4      = 15 ақпан 2017
| Ізашары_4   =  [[Қайрат Қуатұлы Әбусейітов|Қайрат Әбусейітов]]
| Ізбасары_4         = [[Ерлан Әбілфайызұлы Ыдырысов|Ерлан Ыдырысов]]
| Президент_4          = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]

| Титулы_5              =  [[Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрі|Қазақстан Республикасының Сыртқы Істер Министрі]]
| Реті_5             = 
| Ту_5               = Flag of Kazakhstan.svg
| Ту2_5              = Coat of arms of Kazakhstan.svg
| Басқара бастады_5       = 11 сәуір 2011
| Басқаруын аяқтады_5        = 24 қыркүйек 2012
| Ізашары_5     =  [[Қанат Бекмырзаұлы Саудабаев|Қанат Саудабаев]] 
| Ізбасары_5           = [[Ерлан Әбілфайызұлы Ыдырысов|Ерлан Ыдырысов]]
| Премьер_5     = [[Кәрім Қажымқанұлы Мәсімов|Кәрім Мәсімов]]
|Президент_5      = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]

| Туған күні      = 21.08.1964
| Туған жері     = {{туғанжері|Алматы|Алматыда}}
| Қайтыс болған күні        = 
| Қайтыс болған жері       = 
| Жерленді       = 
| Діні       = 
| Әкесі               = 
| Анасы              = 
| Жұбайы            = 
| Балалары               = 
| Партиясы             = [[Нұр Отан|«Нұр Отан»]]
| Білімі        = 
| Қолтаңбасы           = 
| Сайты              = 
| Commons            = 
| Марапаттары      = {{{!}}
{{!}}{{Парасат ордені}}{{!!}}{{Құрмет ордені}}{{!!}}{{Достық ордені (Ресей)|2012}}{{!!}}{{Ерен еңбегі үшін медалі (Қазақстан)}}
{{!}}-
{{!}}{{ҚР тәуелсіздігіне 10 жыл медалі}}{{!!}}{{ҚР Конституциясына 10 жыл}}{{!!}}{{ҚР парламентіне 10 жыл медалі}}{{!!}}{{Астанаға 10 жыл медалі}}
{{!}}}
}}
'''Ержан Хозеұлы Қазыханов''' ([[21 тамыз]] [[1964 жыл|1964]], [[Алматы]]) — [[Қазақстан]]ның  мемлекет қайраткері, дипломат, тарихшы-шығыстанушы, тарих ғылымдарының кандидаты. 2023 жылдан бастап Президенттің халықаралық мәселелер жөніндегі көмекшісі.

==Өмірбаяны==
Ленинград Мемлекеттік университетінің Шығыс факультетін бітірген (1987). Мамандығы: Тарихшы-шығыстанушы. КСРО Сыртқы істер министрлігінің Дипломатиялық академиясы. Үндістан халықаралық қатынастар институты.

* [[1987]] - [[1989 жыл]]дары Кеңес Әскери Армиясында қызметінде болды.
* [[1989]] - [[1992 жыл]]дары. ҚазКСР Сыртқы істер министрлігі Протоколдық-саяси бөлімінің екінші хатшысы, бірінші хатшысы.
* [[1992]] - [[1995 жыл]]дары  Қазақстан Республикасының Мемлекеттік протокол басқармасының бөлім бастығы, басқарма бастығының орынбасары,
* [[1995]] - [[2000 жыл]]дары [[Біріккен Ұлттар Ұйымы]] жанындағы Қазақстан Республикасы Тұрақты Өкілдігінің бірінші хатшысы, кеңесшісі.
* [[2000]] - [[2003 жыл]]дары [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі]] Көп жақты ынтымақтастық департаментінің директоры.
* [[2003]] - [[2007 жыл]]дары Қазақстан Республикасының [[Біріккен Ұлттар Ұйымы]] жанындағы Тұрақты өкілі, Қазақстан Республикасының Куба Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі қызметін қоса атқарушы.
* [[2007]] - [[2008 жыл]]дары Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрінің орынбасары.
* [[2008 жыл]]ы [[ақпан]]нан [[желтоқсан]]ға дейін Қазақстан Республикасы Президентінің көмекшісі.
* [[2009]] - [[2011 жыл]]дары  Қазақстан Республикасының Австрия Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі, Қазақстан Республикасының Вена қаласындағы халықаралық ұйымдар жанындағы Тұрақты өкілі.
* [[2011]] жылы [[ақпан]] – [[сәуір]] аралығында – Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрінің орынбасары.
* [[2011]]  жылы [[сәуір]] айының 11-ші жұлдызы - [[2014]] жылғы [[17 қыркүйек|17 қыркүйегі]] аралығында Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрі.
* [[2014]] жылы [[17 қыркүйек]] - [[2017]] жылы [[ақпан]] аралығында Қазақстанның Ұлыбританиядағы Төтенше және Өкілетті Елшісі.
* 2017 - 2021 жылдары Қазақстан Республикасының [[Америка Құрама Штаттары]]ндағы Төтенше және Өкілетті Елшісі қызметін атқарды.
* 2021 - 2022 жылдары - Қазақстан Республикасы Президентінің халықаралық ынтымақтастық жөніндегі арнаулы өкілі.
* 2022 - 2023 жылдары - Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігі Басшысының орынбасары - Президенттің халықаралық ынтымақтастық жөніндегі арнаулы өкілі.
* 2023 жылдан бастап Қазақстан Республикасы Президентінің халықаралық мәселелер жөніндегі көмекшісі болып қызмет етеді.&lt;ref&gt;[https://www.akorda.kz/kz/kazastan-respublikasy-prezidentn-halyaraly-yntymatasty-jnndeg-arnauly-kl-kazyhan ҚАЗЫХАН Ержан Хозеұлы]&lt;/ref&gt;

==Марапаттары==
* «[[Ерен еңбегі үшін медалі|Ерен еңбегі үшін]]» медалімен (2005)
* «Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне 10 жыл» (2001)
* «[[Қазақстан Конституциясына 10 жыл медалі|Қазақстан Республикасының Конституциясына 10 жыл]]» (2005)
* «Қазақстан Республикасының Парламентіне 10 жыл» (2006)
* «[[Астанаға 10 жыл (медаль)|Астананың 10 жылдығы]]» (2008) мерейтойлық медальдарымен марапатталған.

==Отбасы==
* Зайыбы: '''Қазыханова Данара Михайловна'''
* Балалары: қызы - '''Айгерім''', ұлы - '''Тайыр'''

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{start box}}
{{succession box|title= [[Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрі]] 
|before= [[Қанат Бекмырзаұлы Саудабаев]]
|after= [[Ерлан Әбілфайызұлы Ыдырысов]]
|years= [[11 сәуір]] [[2011]] — [[24 қыркүйек]] [[2012]]}}
{{end box}}

[[Санат:Қазақстан дипломаттары]]
[[Санат:Қазақстан сыртқы істер министрлері]]
[[Санат:Қазақстан мемлекет қайраткерлері]]
[[Санат:Қазақстанның Кубадағы елшілері]]
[[Санат:Қазақстанның Аустриядағы елшілері]]</text>
      <sha1>93m7cjr3959y2f7x7m9qklfqk05w4oa</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484503</id>
      <parentid>3484502</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T11:37:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Casserium</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Өмірбаяны */</comment>
      <origin>3484503</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11946" sha1="ckv92p44xssyyjzzn0v4v9grm6eyop7" xml:space="preserve">{{Мемлекеттік қайраткер
| Қазақша есімі        = Ержан Хозеұлы Қазыханов
| Суреті           = Yerzhan Kazykhanov - 2021 (cropped).jpg
| Сурет ені    = 250

| Титулы            = [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан Республикасы Президентінің]] халықаралық мәселелер жөніндегі көмекшісі
|  Ту                = Flag of the President of Kazakhstan.svg
 |Ту2                = Flag of Kazakhstan.svg
| Реті             = 
| Басқара бастады     = 1 қыркүйек 2023 жылдан бастап 
| Басқаруын аяқтады     = 
| Ізашары   = ''лауазым енгізілді''
| Ізбасары        = 

 | Титулы_2            = [[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі|Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігі]] Басшысының орынбасары
 | Басқара бастады_2   = 11 қаңтар 2022
 | Басқаруын аяқтады_2 = 1 қыркүйек 2023
 | Ту_2                = Flag of the President of Kazakhstan.svg
 |Ту2_2                = Flag of Kazakhstan.svg
 | Президент_2         = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]
 | Ізашары_2           = [[Мұрат Әбуғалиұлы Нұртілеу|Мұрат Нұртілеу]]
 | Ізбасары_2          = 

| Титулы_3            = Қазақстан Республикасының [[Америка Құрама Штаттары]]нда [[Төтенше және Өкілетті Елші|төтенше және өкілетті елшісі]]
| Ту_3             = Flag of Kazakhstan.svg
| Ту2_3            = Flag of USA.svg
| Реті             = 
| Басқара бастады_3     = 15 ақпан 2017
| Басқаруын аяқтады_3      = 6 сәуір 2021
| Ізашары_3   = [[Қайрат Ермекұлы Омаров|Қайрат Омаров]]
| Ізбасары_3         = [[Ержан Нигматоллаұлы Ашықбаев|Ержан Ашықбаев]]
| Президент_3          = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]&lt;br&gt;[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]

| Титулы_4            = Қазақстан Республикасының [[Ұлыбритания|Ұлыбритания және Солтүстік Ирландия Құрама Корольдігіндегі]] [[Төтенше және Өкілетті Елші|төтенше және өкілетті елшісі]]
| Ту_4             = Flag of Kazakhstan.svg
| Ту2_4            = Flag of United Kingdom.svg
| Реті_4             = 
| Басқара бастады_4     = 17 қыркүйек 2014
| Басқаруын аяқтады_4      = 15 ақпан 2017
| Ізашары_4   =  [[Қайрат Қуатұлы Әбусейітов|Қайрат Әбусейітов]]
| Ізбасары_4         = [[Ерлан Әбілфайызұлы Ыдырысов|Ерлан Ыдырысов]]
| Президент_4          = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]

| Титулы_5              =  [[Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрі|Қазақстан Республикасының Сыртқы Істер Министрі]]
| Реті_5             = 
| Ту_5               = Flag of Kazakhstan.svg
| Ту2_5              = Coat of arms of Kazakhstan.svg
| Басқара бастады_5       = 11 сәуір 2011
| Басқаруын аяқтады_5        = 24 қыркүйек 2012
| Ізашары_5     =  [[Қанат Бекмырзаұлы Саудабаев|Қанат Саудабаев]] 
| Ізбасары_5           = [[Ерлан Әбілфайызұлы Ыдырысов|Ерлан Ыдырысов]]
| Премьер_5     = [[Кәрім Қажымқанұлы Мәсімов|Кәрім Мәсімов]]
|Президент_5      = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]

| Туған күні      = 21.08.1964
| Туған жері     = {{туғанжері|Алматы|Алматыда}}
| Қайтыс болған күні        = 
| Қайтыс болған жері       = 
| Жерленді       = 
| Діні       = 
| Әкесі               = 
| Анасы              = 
| Жұбайы            = 
| Балалары               = 
| Партиясы             = [[Нұр Отан|«Нұр Отан»]]
| Білімі        = 
| Қолтаңбасы           = 
| Сайты              = 
| Commons            = 
| Марапаттары      = {{{!}}
{{!}}{{Парасат ордені}}{{!!}}{{Құрмет ордені}}{{!!}}{{Достық ордені (Ресей)|2012}}{{!!}}{{Ерен еңбегі үшін медалі (Қазақстан)}}
{{!}}-
{{!}}{{ҚР тәуелсіздігіне 10 жыл медалі}}{{!!}}{{ҚР Конституциясына 10 жыл}}{{!!}}{{ҚР парламентіне 10 жыл медалі}}{{!!}}{{Астанаға 10 жыл медалі}}
{{!}}}
}}
'''Ержан Хозеұлы Қазыханов''' ([[21 тамыз]] [[1964 жыл|1964]], [[Алматы]]) — [[Қазақстан]]ның  мемлекет қайраткері, дипломат, тарихшы-шығыстанушы, тарих ғылымдарының кандидаты. 2023 жылдан бастап Президенттің халықаралық мәселелер жөніндегі көмекшісі.

==Өмірбаяны==
Ленинград Мемлекеттік университетінің Шығыс факультетін бітірген (1987). Мамандығы: Тарихшы-шығыстанушы. КСРО Сыртқы істер министрлігінің Дипломатиялық академиясы мен Үндістан халықаралық қатынастар институтында білімін жетілдірген.

* [[1987]] - [[1989 жыл]]дары Кеңес Әскери Армиясында қызметінде болды.
* [[1989]] - [[1992 жыл]]дары. ҚазКСР Сыртқы істер министрлігі Протоколдық-саяси бөлімінің екінші хатшысы, бірінші хатшысы.
* [[1992]] - [[1995 жыл]]дары  Қазақстан Республикасының Мемлекеттік протокол басқармасының бөлім бастығы, басқарма бастығының орынбасары,
* [[1995]] - [[2000 жыл]]дары [[Біріккен Ұлттар Ұйымы]] жанындағы Қазақстан Республикасы Тұрақты Өкілдігінің бірінші хатшысы, кеңесшісі.
* [[2000]] - [[2003 жыл]]дары [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі]] Көп жақты ынтымақтастық департаментінің директоры.
* [[2003]] - [[2007 жыл]]дары Қазақстан Республикасының [[Біріккен Ұлттар Ұйымы]] жанындағы Тұрақты өкілі, Қазақстан Республикасының Куба Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі қызметін қоса атқарушы.
* [[2007]] - [[2008 жыл]]дары Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрінің орынбасары.
* [[2008 жыл]]ы [[ақпан]]нан [[желтоқсан]]ға дейін Қазақстан Республикасы Президентінің көмекшісі.
* [[2009]] - [[2011 жыл]]дары  Қазақстан Республикасының Австрия Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі, Қазақстан Республикасының Вена қаласындағы халықаралық ұйымдар жанындағы Тұрақты өкілі.
* [[2011]] жылы [[ақпан]] – [[сәуір]] аралығында – Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрінің орынбасары.
* [[2011]]  жылы [[сәуір]] айының 11-ші жұлдызы - [[2014]] жылғы [[24 қыркүйек|24 қыркүйегі]] аралығында Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрі.
* 2012 - 2014 жылдары - Қазақстан Республикасы Президентінің көмекшісі.
* [[2014]] жылы [[17 қыркүйек]] - [[2017]] жылы [[ақпан]] аралығында Қазақстанның Ұлыбританиядағы Төтенше және Өкілетті Елшісі.
* 2017 - 2021 жылдары Қазақстан Республикасының [[Америка Құрама Штаттары]]ндағы Төтенше және Өкілетті Елшісі қызметін атқарды.
* 2021 - 2022 жылдары - Қазақстан Республикасы Президентінің халықаралық ынтымақтастық жөніндегі арнаулы өкілі.
* 2022 - 2023 жылдары - Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігі Басшысының орынбасары - Президенттің халықаралық ынтымақтастық жөніндегі арнаулы өкілі.
* 2023 жылдан бастап Қазақстан Республикасы Президентінің халықаралық мәселелер жөніндегі көмекшісі болып қызмет етеді.&lt;ref&gt;[https://www.akorda.kz/kz/kazastan-respublikasy-prezidentn-halyaraly-yntymatasty-jnndeg-arnauly-kl-kazyhan ҚАЗЫХАН Ержан Хозеұлы]&lt;/ref&gt;

==Марапаттары==
* «[[Ерен еңбегі үшін медалі|Ерен еңбегі үшін]]» медалімен (2005)
* «Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне 10 жыл» (2001)
* «[[Қазақстан Конституциясына 10 жыл медалі|Қазақстан Республикасының Конституциясына 10 жыл]]» (2005)
* «Қазақстан Республикасының Парламентіне 10 жыл» (2006)
* «[[Астанаға 10 жыл (медаль)|Астананың 10 жылдығы]]» (2008) мерейтойлық медальдарымен марапатталған.

==Отбасы==
* Зайыбы: '''Қазыханова Данара Михайловна'''
* Балалары: қызы - '''Айгерім''', ұлы - '''Тайыр'''

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{start box}}
{{succession box|title= [[Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрі]] 
|before= [[Қанат Бекмырзаұлы Саудабаев]]
|after= [[Ерлан Әбілфайызұлы Ыдырысов]]
|years= [[11 сәуір]] [[2011]] — [[24 қыркүйек]] [[2012]]}}
{{end box}}

[[Санат:Қазақстан дипломаттары]]
[[Санат:Қазақстан сыртқы істер министрлері]]
[[Санат:Қазақстан мемлекет қайраткерлері]]
[[Санат:Қазақстанның Кубадағы елшілері]]
[[Санат:Қазақстанның Аустриядағы елшілері]]</text>
      <sha1>ckv92p44xssyyjzzn0v4v9grm6eyop7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Баян Мақсатқызы Алагөзова</title>
    <ns>0</ns>
    <id>201581</id>
    <revision>
      <id>3484293</id>
      <parentid>3378061</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T16:29:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шайнүсіп</username>
        <id>161753</id>
      </contributor>
      <origin>3484293</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5028" sha1="0upuwnmuo4bnjz4g0smblb0wet0wkd2" xml:space="preserve">{{Тұлға
 |Есімі                 =Баян Мақсатқызы Алагөзова
 |Шынайы есімі          = 
 |Сурет                 = Bayan Yessentayeva.png
 |Сурет ені             =
 |Сурет атауы           = 
 |Туылған кездегі есімі = 
 |Туған күні          = 09.01.1974 
 |Туған жері          = {{туғанжері|Орал|Оралда}}, [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]
 |Мансабы               = {{актриса|Қазақстан}}, {{әнші|Қазақстан}}, продюсер, тележүргізуші
 |Азаматтығы            = 
 |Ұлты                  = 
 |Қайтыс болған күні    = 
 |Қайтыс болған жері    = 
 |Әкесі                 = Мақсат Мұхитденов&lt;br&gt;&lt;small&gt;(1947—2023)&lt;/small&gt;
 |Анасы                = Гүлжамал Мұхитденова
 |Жұбайы                = 1) {{marriage|Бақытбек Есентаев|1994|2016|reason=divorced}}&lt;br&gt;2) {{marriage|[[Тұрсынғәлі Тұрымұлы Алагөзов|Тұрсынғәлі Алагөзов]]|2017}}
 |Балалары       = '''қыздары'''&lt;br&gt;1-некеден&lt;br&gt; Айсәуле&lt;br&gt;&lt;small&gt;(1996 туған)&lt;/small&gt;&lt;br&gt;Айару&lt;br&gt;&lt;small&gt;(2003 туған)&lt;/small&gt;&lt;br&gt;2-некеден&lt;br&gt;Алиса&lt;br&gt;&lt;small&gt;(2024 туған)&lt;/small&gt;&lt;br&gt;Алма&lt;br&gt;&lt;small&gt;(2024 туған)&lt;/small&gt;
 |Марапаттары           = 
 |Сайты                 =  
 |Басқалары             = 
 |Commons               = Bayan Yessentayeva
|Білімі=[[Қазақ ұлттық университеті|Қазақ мемлекеттік университеті]]}}
'''Баян Мақсатқызы Алагөзова''' (тумысында — '''Мұхитденова ''', бірінші некесінде — '''Есентаева'''; [[9 қаңтар]] [[1974]], [[Орал]]) — қазақстандық белгілі [[продюсер]], тележүргізуші, [[актриса]], [[әнші]], редактор және «Ғашықтар әлемі» жылтыр журналының бірге иемденушісі.

[[Кіші жүз]]дің [[Байұлы]] тайпасы [[Масқар]] руынан шыққан.&lt;ref&gt;https://alashainasy.kz/makalalar/sharshattyi-boldyim-bayan-maksatkyizyinyin-akes-kyizyin-karalagandarga-algash-104918/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181114091556/http://alashainasy.kz/makalalar/sharshattyi-boldyim-bayan-maksatkyizyinyin-akes-kyizyin-karalagandarga-algash-104918/ |date=2018-11-14 }}&lt;/ref&gt;

== Кино және теледидар ==
=== Фильмография ===
# [[1993]] — «[[Махаббат бекеті]]» — Гүлнәз, басты рөл
# [[2010]] — «[[Жан жүрегім – Астана]]»  — Лаура
# [[2010]] — «[[Ғашық жүрек]]»  —  Баян, продюсер
# [[2011]] — «[[Ғашық жүрек 2]]» — Баян, продюсер
# [[2014]] — «[[Осторожно корова!!!]]» — Айгуль, басты рөл
# [[2014]] — «[[Махаббатым жүрегімде]]» — Жанна
# [[2015]] — «[[Махаббатым жүрегімде-2]]» — Жанна

=== Телебағдарламалар===
* 2008 — «Желтый салон» [[Таң арнасы]], бағдарлама жүргізушісі.
* 2008 — «На шпильке» [[НТК]], бағдарлама жүргізушісі.
* 2010 — «[[Екі жұлдыз]]», [[Qazaqstan (телеарна)|Қазақстан]] арнасы, бағдарлама жүргізушісі.
* 2011 — «[[Саз әлемі]]», [[EL ARNA (телеарна)|ЕлАрна]] арнасы, бағдарлама жүргізушісі.
* 2012 — «[[Мама мия]]», [[КТК]] арнасы, продюсер, тұрақты баға беруші.
* 2012 — «[[Саз әлемі-2]]», [[EL ARNA (телеарна)|ЕлАрна]] арнасы, бағдарлама жүргізушісі.
* 2014 - &quot;Жұлдызды дода&quot; , [[Хабар (телеарна)|Хабар телеарнасы]], бағдарлама жүргізушісі

== Продюсерлік жобалар ==
* [[КешYou]]
*[[Ерке Есмахан]]
* [[Іңкәр тобы|Іңкәр]] 2011 ж. дейін
* [[Айгүл Иманбаева]]
* [[Shine]]
* [[Jamilya]]
* [[Жанар Дұғалова]]
* [[Лашын (топ)]]

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}


== Сыртқы сілтемелер ==
*[http://www.biografia.kz/famous/885 Баян Есентаева. Интервью] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120507103724/http://biografia.kz/famous/885 |date=2012-05-07 }}{{ref-ru}}

[[Санат:Қазақстан тележүргізушілері]]</text>
      <sha1>0upuwnmuo4bnjz4g0smblb0wet0wkd2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Хелликон</title>
    <ns>0</ns>
    <id>301921</id>
    <revision>
      <id>3484288</id>
      <parentid>3484073</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T15:36:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>1nter pares</username>
        <id>146705</id>
      </contributor>
      <origin>3484288</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4037" sha1="ce9unppxbg56fqph4s95e2qk2gym89u" xml:space="preserve">{{Елді мекен
 |статусы                 = коммуна 
 |қазақша атауы           = Хелликон 
 |шынайы атауы            = Hellikon 
 |сурет                   = [[Сурет:Hellikon.jpg|330px]] 
 |жағдайы                 = 
 |ел                      = Швейцария 
 |елтаңба                 = Wappen Hellikon AG.svg 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_dir=N |lat_deg=47 |lat_min=30 |lat_sec=39 
  |lon_dir=E |lon_deg=7 |lon_min=55 |lon_sec=30 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 
 |шекара түрі             = 
 |кестедегі шекара        = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |аймақ картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |аймақ түрі              = Швейцария әкімшілік бөлінісі{{!}}Кантоны 
 |аймағы                  = Аргау 
 |кестедегі аймақ         = Аргау (кантон){{!}}Аргау  
 |аудан түрі              = Швейцария округтерінің тізімі{{!}}Округі 
 |ауданы                  = Рейнфельден 
 |кестедегі аудан         = Рейнфельден (округ){{!}}Рейнфельден 
 |қауым түрі              = 
 |қауым                   = 
 |кестедегі қауым         = 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |басшының түрi           = Мэр{{!}}Бургомистрі
 |басшысы                 = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = 
 |статус алуы             = 
 |жер аумағы              = 7.04 
 |биiктiктiң түрi         = 
 |орталығының биiктігі    = 423 
 |климаты                 = 
 |ресми тілі              = неміс тілі
  |тұрғыны                = 782 
  |санақ жылы             = 2007 
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |уақыт белдеуі           = +1 
 |DST                     = бар 
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 4316 
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         = AG 
 |идентификатор түрі      = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды
 |сандық идентификаторы   = 4251 
 |ортаққордағы санаты     = Hellikon 
 |сайты                   = http://www.hellikon.ch 
 |сайт тілі               = 
}} 
[[Сурет:Karte Gemeinde Hellikon 2007.png|250px|thumb|Картада орналасуы]]
'''Хелликон''' ({{lang-de|Hellikon}}) — [[Швейцария]]ның [[Аргау (кантон)|Аргау]] кантонында орналасқан коммуна. [[Рейнфельден (округ)|Рейнфельден]] округінің құрамына кіреді.

[[2007 жыл]]ғы  мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 782 адамды құрайды. Алып жатқан жер аумағы 7.04 км² шамасында. [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|Ресми идентификациялық коды]] — ''4251'', [[пошта индексі]] — 4316.

== Сыртқы сілтемелер ==
* [http://www.hellikon.ch Ресми сайты]
{{Switzerland-geo-stub}}

[[Санат:Аргау елді мекендері]]</text>
      <sha1>ce9unppxbg56fqph4s95e2qk2gym89u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Кайзераугст</title>
    <ns>0</ns>
    <id>301936</id>
    <revision>
      <id>3484287</id>
      <parentid>3284820</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T15:35:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>1nter pares</username>
        <id>146705</id>
      </contributor>
      <origin>3484287</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4061" sha1="gcx9gvyxad66yo9vsyoqqarq4so34ri" xml:space="preserve">{{Елді мекен
 |статусы                 = коммуна 
 |қазақша атауы           = Кайзераугст 
 |шынайы атауы            = Kaiseraugst 
 |сурет                   = Kaiseraugst Zentrum.jpg
 |жағдайы                 = 
 |ел                      = Швейцария 
 |елтаңба                 = Wappen Kaiseraugst AG.svg 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_dir=N |lat_deg=47 |lat_min=32 |lat_sec=29 
  |lon_dir=E |lon_deg=7 |lon_min=43 |lon_sec=40 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 
 |шекара түрі             = 
 |кестедегі шекара        = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |аймақ картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |аймақ түрі              = Швейцария әкімшілік бөлінісі{{!}}Кантоны 
 |аймағы                  = Аргау 
 |кестедегі аймақ         = Аргау (кантон){{!}}Аргау  
 |аудан түрі              = Швейцария округтерінің тізімі{{!}}Округі 
 |ауданы                  = Рейнфельден 
 |кестедегі аудан         = Рейнфельден (округ){{!}}Рейнфельден 
 |қауым түрі              = 
 |қауым                   = 
 |кестедегі қауым         = 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |басшының түрi           = Мэр{{!}}Бургомистрі
 |басшысы                 = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = 
 |статус алуы             = 
 |жер аумағы              = 4.91 
 |биiктiктiң түрi         = 
 |орталығының биiктігі    = 269 
 |климаты                 = 
 |ресми тілі              = неміс тілі
  |тұрғыны                = 4980 
  |санақ жылы             = 2007 
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |уақыт белдеуі           = +1 
 |DST                     = бар 
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 4303 
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         = AG 
 |идентификатор түрі      = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды
 |сандық идентификаторы   = 4252 
 |ортаққордағы санаты     = Kaiseraugst 
 |сайты                   = http://www.kaiseraugst.ch 
 |сайт тілі               = 
}} 
[[Сурет:Karte Gemeinde Kaiseraugst 2007.png|250px|thumb|Картада орналасуы]]
'''Кайзераугст''' ({{lang-de|Kaiseraugst}}) — [[Швейцария]]ның [[Аргау (кантон)|Аргау]] кантонында орналасқан коммуна. [[Рейнфельден (округ)|Рейнфельден]] округінің құрамына кіреді.

[[2007 жыл]]ғы  мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 4980 адамды құрайды. Алып жатқан жер аумағы 4.91 км² шамасында. [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|Ресми идентификациялық коды]] — ''4252'', [[пошта индексі]] — 4303.

== Сыртқы сілтемелер ==
* [http://www.kaiseraugst.ch Ресми сайты]
{{Switzerland-geo-stub}}

[[Санат:Аргау елді мекендері]]</text>
      <sha1>gcx9gvyxad66yo9vsyoqqarq4so34ri</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ленгнау</title>
    <ns>0</ns>
    <id>301950</id>
    <revision>
      <id>3484265</id>
      <parentid>1855288</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T13:11:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ziv</username>
        <id>164355</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>([[c:GR|GR]])  [[File:Lengnau-blason.png]] → [[File:Wappen Lengnau AG.svg]] → File replacement: jpg/png/gif to svg vector image ([[c::c:GR]])</comment>
      <origin>3484265</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3970" sha1="c1r91rq356fo8j7skfohkfr602jj1hd" xml:space="preserve">{{Елді мекен
 |статусы                 = коммуна 
 |қазақша атауы           = Ленгнау 
 |шынайы атауы            = Lengnau AG 
 |сурет                   = [[Сурет:Lengnau Dorf.jpg|330px]] 
 |жағдайы                 = 
 |ел                      = Швейцария 
 |елтаңба                 = Wappen Lengnau AG.svg 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_dir=N |lat_deg=47 |lat_min=31 |lat_sec=20 
  |lon_dir=E |lon_deg=8 |lon_min=19 |lon_sec=50 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 
 |шекара түрі             = 
 |кестедегі шекара        = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |аймақ картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |аймақ түрі              = Швейцария әкімшілік бөлінісі{{!}}Кантоны 
 |аймағы                  = Аргау 
 |кестедегі аймақ         = Аргау (кантон){{!}}Аргау  
 |аудан түрі              = Швейцария округтерінің тізімі{{!}}Округі 
 |ауданы                  = Цурцах 
 |кестедегі аудан         = Цурцах (округ){{!}}Цурцах 
 |қауым түрі              = 
 |қауым                   = 
 |кестедегі қауым         = 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |басшының түрi           = Мэр{{!}}Бургомистрі
 |басшысы                 = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = 
 |статус алуы             = 
 |жер аумағы              = 12.67 
 |биiктiктiң түрi         = 
 |орталығының биiктігі    = 415 
 |климаты                 = 
 |ресми тілі              = неміс тілі
  |тұрғыны                = 2460 
  |санақ жылы             = 2007 
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |уақыт белдеуі           = +1 
 |DST                     = бар 
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 5426 
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         = AG 
 |идентификатор түрі      = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды
 |сандық идентификаторы   = 4312 
 |ортаққордағы санаты     = Lengnau 
 |сайты                   = http://www.lengnau-ag.ch 
 |сайт тілі               = 
}} 

'''Ленгнау''' ({{lang-de|Lengnau AG}}) — [[Швейцария]]ның [[Аргау (кантон)|Аргау]] кантонында орналасқан коммуна. [[Цурцах (округ)|Цурцах]] округінің құрамына кіреді.

[[2007 жыл]]ғы  мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 2460 адамды құрайды. Алып жатқан жер аумағы 12.67 км² шамасында. [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|Ресми идентификациялық коды]] — ''4312'', [[пошта индексі]] — 5426.

== Сыртқы сілтемелер ==
* [http://www.lengnau-ag.ch Ресми сайты]

{{Switzerland-geo-stub}}
{{Швейцария:Цурцах округі:Қалалар}} 

[[Санат:Аргау елді мекендері]]</text>
      <sha1>c1r91rq356fo8j7skfohkfr602jj1hd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Мёлин</title>
    <ns>0</ns>
    <id>301970</id>
    <revision>
      <id>3484289</id>
      <parentid>3051429</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T15:36:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>1nter pares</username>
        <id>146705</id>
      </contributor>
      <origin>3484289</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4017" sha1="saxk43h0r30l8xxzq4mmzgtz8x6n6yj" xml:space="preserve">{{Елді мекен
 |статусы                 = коммуна 
 |қазақша атауы           = Мёлин 
 |шынайы атауы            = Möhlin 
 |сурет                   = Moehlin Luftaufnahme 2007.jpg
 |жағдайы                 = 
 |ел                      = Швейцария 
 |елтаңба                 = Wappen Möhlin AG.svg 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_dir=N |lat_deg=47 |lat_min=33 |lat_sec=30 
  |lon_dir=E |lon_deg=7 |lon_min=50 |lon_sec=45 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 
 |шекара түрі             = 
 |кестедегі шекара        = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |аймақ картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |аймақ түрі              = Швейцария әкімшілік бөлінісі{{!}}Кантоны 
 |аймағы                  = Аргау 
 |кестедегі аймақ         = Аргау (кантон){{!}}Аргау  
 |аудан түрі              = Швейцария округтерінің тізімі{{!}}Округі 
 |ауданы                  = Рейнфельден 
 |кестедегі аудан         = Рейнфельден (округ){{!}}Рейнфельден 
 |қауым түрі              = 
 |қауым                   = 
 |кестедегі қауым         = 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |басшының түрi           = Мэр{{!}}Бургомистрі
 |басшысы                 = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = 
 |статус алуы             = 
 |жер аумағы              = 18.79 
 |биiктiктiң түрi         = 
 |орталығының биiктігі    = 312 
 |климаты                 = 
 |ресми тілі              = неміс тілі
  |тұрғыны                = 9355 
  |санақ жылы             = 2007 
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |уақыт белдеуі           = +1 
 |DST                     = бар 
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 4313 
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         = AG 
 |идентификатор түрі      = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды
 |сандық идентификаторы   = 4254 
 |ортаққордағы санаты     = Möhlin 
 |сайты                   = http://www.moehlin.ch 
 |сайт тілі               = 
}} 
[[Сурет:Karte Gemeinde Möhlin 2007.png|250px|thumb|Картада орналасуы]]
'''Мёлин''' ({{lang-de|Möhlin}}) — [[Швейцария]]ның [[Аргау (кантон)|Аргау]] кантонында орналасқан коммуна. [[Рейнфельден (округ)|Рейнфельден]] округінің құрамына кіреді.

[[2007 жыл]]ғы  мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 9355 адамды құрайды. Алып жатқан жер аумағы 18.79 км² шамасында. [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|Ресми идентификациялық коды]] — ''4254'', [[пошта индексі]] — 4313.

== Сыртқы сілтемелер ==
* [http://www.moehlin.ch Ресми сайты]
{{Switzerland-geo-stub}}

[[Санат:Аргау елді мекендері]]</text>
      <sha1>saxk43h0r30l8xxzq4mmzgtz8x6n6yj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Обермумпф</title>
    <ns>0</ns>
    <id>301988</id>
    <revision>
      <id>3484285</id>
      <parentid>1855535</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T15:32:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ziv</username>
        <id>164355</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>([[c:GR|GR]])  [[File:Obermumpf-blason.png]] → [[File:Wappen Obermumpf AG.svg]] → File replacement: jpg/png/gif to svg vector image ([[c::c:GR]])</comment>
      <origin>3484285</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4091" sha1="m2uomb2qa0sk4tejm9owh0d8dx3x5n1" xml:space="preserve">{{Елді мекен
 |статусы                 = коммуна 
 |қазақша атауы           = Обермумпф 
 |шынайы атауы            = Obermumpf 
 |сурет                   =  
 |жағдайы                 = 
 |ел                      = Швейцария 
 |елтаңба                 = Wappen Obermumpf AG.svg 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_dir=N |lat_deg=47 |lat_min=31 |lat_sec=54 
  |lon_dir=E |lon_deg=7 |lon_min=56 |lon_sec=15 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 
 |шекара түрі             = 
 |кестедегі шекара        = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |аймақ картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |аймақ түрі              = Швейцария әкімшілік бөлінісі{{!}}Кантоны 
 |аймағы                  = Аргау 
 |кестедегі аймақ         = Аргау (кантон){{!}}Аргау  
 |аудан түрі              = Швейцария округтерінің тізімі{{!}}Округі 
 |ауданы                  = Рейнфельден 
 |кестедегі аудан         = Рейнфельден (округ){{!}}Рейнфельден 
 |қауым түрі              = 
 |қауым                   = 
 |кестедегі қауым         = 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |басшының түрi           = Мэр{{!}}Бургомистрі
 |басшысы                 = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = 
 |статус алуы             = 
 |жер аумағы              = 5.06 
 |биiктiктiң түрi         = 
 |орталығының биiктігі    = 377 
 |климаты                 = 
 |ресми тілі              = неміс тілі
  |тұрғыны                = 932 
  |санақ жылы             = 2007 
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |уақыт белдеуі           = +1 
 |DST                     = бар 
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 4324 
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         = AG 
 |идентификатор түрі      = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды
 |сандық идентификаторы   = 4256 
 |ортаққордағы санаты     = Obermumpf 
 |сайты                   = http://www.obermumpf.ch 
 |сайт тілі               = 
}} 
[[Сурет:Karte Gemeinde Obermumpf 2007.png|250px|thumb|Картада орналасуы]]
'''Обермумпф''' ({{lang-de|Obermumpf}}) — [[Швейцария]]ның [[Аргау (кантон)|Аргау]] кантонында орналасқан коммуна. [[Рейнфельден (округ)|Рейнфельден]] округінің құрамына кіреді.

[[2007 жыл]]ғы  мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 932 адамды құрайды. Алып жатқан жер аумағы 5.06 км² шамасында. [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|Ресми идентификациялық коды]] — ''4256'', [[пошта индексі]] — 4324.

== Сыртқы сілтемелер ==
* [http://www.obermumpf.ch Ресми сайты]

{{Switzerland-geo-stub}}
{{Швейцария:Рейнфельден округі:Қалалар}} 

[[Санат:Аргау елді мекендері]]</text>
      <sha1>m2uomb2qa0sk4tejm9owh0d8dx3x5n1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484286</id>
      <parentid>3484285</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T15:35:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>1nter pares</username>
        <id>146705</id>
      </contributor>
      <origin>3484286</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4016" sha1="excflqf7zsd49mvq6pmj2tb5wpmtumc" xml:space="preserve">{{Елді мекен
 |статусы                 = коммуна 
 |қазақша атауы           = Обермумпф 
 |шынайы атауы            = Obermumpf 
 |сурет                   =  
 |жағдайы                 = 
 |ел                      = Швейцария 
 |елтаңба                 = Wappen Obermumpf AG.svg 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_dir=N |lat_deg=47 |lat_min=31 |lat_sec=54 
  |lon_dir=E |lon_deg=7 |lon_min=56 |lon_sec=15 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 
 |шекара түрі             = 
 |кестедегі шекара        = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |аймақ картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |аймақ түрі              = Швейцария әкімшілік бөлінісі{{!}}Кантоны 
 |аймағы                  = Аргау 
 |кестедегі аймақ         = Аргау (кантон){{!}}Аргау  
 |аудан түрі              = Швейцария округтерінің тізімі{{!}}Округі 
 |ауданы                  = Рейнфельден 
 |кестедегі аудан         = Рейнфельден (округ){{!}}Рейнфельден 
 |қауым түрі              = 
 |қауым                   = 
 |кестедегі қауым         = 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |басшының түрi           = Мэр{{!}}Бургомистрі
 |басшысы                 = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = 
 |статус алуы             = 
 |жер аумағы              = 5.06 
 |биiктiктiң түрi         = 
 |орталығының биiктігі    = 377 
 |климаты                 = 
 |ресми тілі              = неміс тілі
  |тұрғыны                = 932 
  |санақ жылы             = 2007 
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |уақыт белдеуі           = +1 
 |DST                     = бар 
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 4324 
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         = AG 
 |идентификатор түрі      = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды
 |сандық идентификаторы   = 4256 
 |ортаққордағы санаты     = Obermumpf 
 |сайты                   = http://www.obermumpf.ch 
 |сайт тілі               = 
}} 
[[Сурет:Karte Gemeinde Obermumpf 2007.png|250px|thumb|Картада орналасуы]]
'''Обермумпф''' ({{lang-de|Obermumpf}}) — [[Швейцария]]ның [[Аргау (кантон)|Аргау]] кантонында орналасқан коммуна. [[Рейнфельден (округ)|Рейнфельден]] округінің құрамына кіреді.

[[2007 жыл]]ғы  мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 932 адамды құрайды. Алып жатқан жер аумағы 5.06 км² шамасында. [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|Ресми идентификациялық коды]] — ''4256'', [[пошта индексі]] — 4324.

== Сыртқы сілтемелер ==
* [http://www.obermumpf.ch Ресми сайты]
{{Switzerland-geo-stub}} 

[[Санат:Аргау елді мекендері]]</text>
      <sha1>excflqf7zsd49mvq6pmj2tb5wpmtumc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Роттеншвиль</title>
    <ns>0</ns>
    <id>302006</id>
    <revision>
      <id>3484282</id>
      <parentid>3183637</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T15:08:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ziv</username>
        <id>164355</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>([[c:GR|GR]])  [[File:Rottenschwil-blason.png]] → [[File:CHE Rottenschwil COA.svg]] → File replacement: jpg/png/gif to svg vector image ([[c::c:GR]])</comment>
      <origin>3484282</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4016" sha1="fb25zi0kbcak0llrzdx6pxps8ssz6lv" xml:space="preserve">{{Елді мекен
 |статусы                 = коммуна 
 |қазақша атауы           = Роттеншвиль 
 |шынайы атауы            = Rottenschwil 
 |сурет                   = [[Сурет:Rottenschwil 088.jpg|330px]] 
 |жағдайы                 = 
 |ел                      = Швейцария 
 |елтаңба                 = CHE Rottenschwil COA.svg 
 |ту                      = 
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
  |lat_dir=N |lat_deg=47 |lat_min=18 |lat_sec=59 
  |lon_dir=E |lon_deg=8 |lon_min=21 |lon_sec=59 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 
 |шекара түрі             = 
 |кестедегі шекара        = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |аймақ картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |аймақ түрі              = Швейцария әкімшілік бөлінісі{{!}}Кантоны 
 |аймағы                  = Аргау 
 |кестедегі аймақ         = Аргау (кантон){{!}}Аргау  
 |аудан түрі              = Швейцария округтерінің тізімі{{!}}Округі 
 |ауданы                  = Мури 
 |кестедегі аудан         = Мури (округ){{!}}Мури 
 |қауым түрі              = 
 |қауым                   = 
 |кестедегі қауым         = 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |басшының түрi           = Мэр{{!}}Бургомистрі
 |басшысы                 = 
 |құрылған уақыты         = 
 |алғашқы дерек           = 
 |бұрынғы атаулары        = 
 |статус алуы             = 
 |жер аумағы              = 4.49 
 |биiктiктiң түрi         = 
 |орталығының биiктігі    = 387 
 |климаты                 = 
 |ресми тілі              = неміс тілі
  |тұрғыны                = 826 
  |санақ жылы             = 2007 
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = 
  |конфессионалдық құрамы = 
  |этнохороним            = 
 |уақыт белдеуі           = +1 
 |DST                     = бар 
 |телефон коды            = 
 |пошта индексі           = 8919 
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         = AG 
 |идентификатор түрі      = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды
 |сандық идентификаторы   = 4238 
 |ортаққордағы санаты     = Rottenschwil 
 |сайты                   = http://www.rottenschwil.ch 
 |сайт тілі               = 
}} 
[[Сурет:Karte Gemeinde Rottenschwil 2007.png|250px|thumb|Картада орналасуы]]
'''Роттеншвиль''' ({{lang-de|Rottenschwil}}) — [[Швейцария]]ның [[Аргау (кантон)|Аргау]] кантонында орналасқан коммуна. [[Мури (округ)|Мури]] округінің құрамына кіреді.

[[2007 жыл]]ғы  мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 826 адамды құрайды. Алып жатқан жер аумағы 4.49 км² шамасында. [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|Ресми идентификациялық коды]] — ''4238'', [[пошта индексі]] — 8919.

== Сыртқы сілтемелер ==
* [http://www.rottenschwil.ch Ресми сайты]

{{Switzerland-geo-stub}}
 

[[Санат:Аргау елді мекендері]]</text>
      <sha1>fb25zi0kbcak0llrzdx6pxps8ssz6lv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Парсыша Уикипедия</title>
    <ns>0</ns>
    <id>490044</id>
    <revision>
      <id>3484284</id>
      <parentid>3473923</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T15:26:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>105421</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>3484284</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2959" sha1="aaox6zrhcms2w4k9pm4u30ivboaorco" xml:space="preserve">{{Уикипедия
| код                   = fa
| аты              = Парсыша Уикипедия
| шынайы аты = ویکی‌پدیای فارسی
| скриншоты              = Persian Wikipedia's Main Page screenshot.png
| тілі              = [[Парсы тілі|парсыша]]
| ашылған уақыты    = желтоқсан [[2003]] 
}}
'''Парсыша Уикипедия''' ({{lang-fa|ویکی‌پدیای فارسی}})  — Уикипедияның [[парсы тілі]]ндегі бөлімі. Ол [[2003]] жылдың желтоқсан айынан бастап жұмыс жасап келеді.

== Санақ==
{{CURRENTYEAR}} жылдың {{CURRENTMONTHNAMEGEN}} {{CURRENTDAY}} күніне сәйкес Парсыша Уикипедияда {{NUMBEROF|ARTICLES|fa|N}} мақала бар. {{NUMBEROF|USERS|fa|N}} қатысушы тіркелген, олардың {{NUMBEROF|ACTIVEUSERS|fa|N}} соңғы 30 күнде әлдебір іс-әрекет жасаған, ал {{NUMBEROF|ADMINS|fa|N}} қатысушы админ дәрежесіне ие. Жалпы өңдеу саны - {{NUMBEROF|EDITS|fa|N}}. 
[[Сурет:Fa Wikipedia-logo 1500000 4 32.png|thumb|140px|left|150 000-мақала логотибі]]
Парсыша Уикипедия [[Уикипедия:Уикипедиялар тізімі|барлық Уикипедия бөлімдері]] арасынан мақалалар саны бойынша {{Уикипедия/Мақала саны бойынша орны|fa}}-орында (''{{CURRENTDAY2}}.{{CURRENTMONTH}}.{{CURRENTYEAR}} яғни бүгінгі көрсеткіш'').

== Дереккөздер ==
&lt;references/&gt;

==Сыртқы сілтемелер==
{{Interwiki|fa|Wikipedia:صفحهٔ_اصلی|Парсы|}}
{{commonscat|Persian Wikipedia|Парсыша Уикипедия}}
* [http://stats.wikimedia.org/EN/TablesWikipediaFA.htm Парсыша Уикипедияның статистикасы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110926015958/http://stats.wikimedia.org/EN/TablesWikipediaFA.htm |date=2011-09-26 }}
* [http://stats.wikimedia.org/EN/ChartsWikipediaFA.htm Парсыша Уикипедияның статистикалық диаграммасы]{{Deadlink|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
* [http://www.wikistatistics.net/wiki/fa Парсыша Уикипедияның статистикалық көрсеткіші] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110831014019/http://www.wikistatistics.net/wiki/fa |date=2011-08-31 }}
* [http://fa.m.wikipedia.org/ Парсыша Уикипедияның мобильдік нұсқасы]

{{Уикипедиялар}}
{{Иран тіл тобы Уикипедиялары}}

[[Санат:Иран тілді Уикипедиялар]]
[[Санат:Уикипедия бөлімдері]]
[[Санат:Парсы тілі|*]]


{{Wikipedia-stub}}</text>
      <sha1>aaox6zrhcms2w4k9pm4u30ivboaorco</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гимнастикадан әлем чемпионаты</title>
    <ns>0</ns>
    <id>491403</id>
    <revision>
      <id>3484325</id>
      <parentid>3411691</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T21:02:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kas77777</username>
        <id>100404</id>
      </contributor>
      <origin>3484325</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15639" sha1="gm9adwsgn93kqy34q2qmbbnpty3ubm0" xml:space="preserve">{{Infobox Sports league
|logo=
|pixels=
|caption=
|sport=[[Гимнастика]]
|founded= көркем (1963), спорттық гимнастика (1903), батутта секіру (1994), акробатика (1974), аэробика (1995), эстетикалық гимнастика (2000) 
|teams=202 ([[2024 жыл]])
|continent=[[Әлем]] ([[ Халықаралық Гимнастика федерациясы]] FIG)
|champion=
}}

'''Гимнастикадан әлем чемпионаты''' [[көркем гимнастика]]дан (1963 жылдан бастап), [[спорттық гимнастика]]дан (1903 жылдан бастап), [[батутта секіру]]ден (екі жылда бір рет 1964 жылдан бастап), [[спорттық акробатика]]дан (1974 жылдан бастап), [[спорттық аэробика]]дан (1995 жылдан бастап) және [[эстетикалық гимнастика]]дан (2000 жылдан бастап) бөлек және әртүрлі уақытта өткізіледі.

==Чемпионаттар тізімі==
===Спорттық гимнастика===

{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=20 |'''Жыл'''
|width=10 |'''№'''
|width=100 |'''Қала'''
|width=150 |'''Ел'''
|-
|1903
| I
|[[Антверпен]]
|{{BEL}}
|-
|1905
| II
|[[Бордо]]
|{{FRA}}
|-
|1907
| III
|[[Прага]]
|{{flagicon|AUT|empire}} [[Аустрия-Мажарстан]]
|-
|1909
| IV
|[[Люксембург]]
|{{LUX}} 
|-
|1911
| V
|[[Турин]]
|{{ITA}} 
|-
|1913
| VI
|[[Париж]]
|{{FRA}} 
|-
|1922
| VII
|[[Любляна]]
|{{YUG}}
|-
|1926
| VIII
|[[Лион]]
|{{FRA}} 
|-
|1930
| IX
|[[Люксембург]]
|{{LUX}} 
|-
|1934
| X
|[[Будапешт]]
|{{HUN}} 
|-
|1938
| XI
|[[Прага]]
|{{TCH}}
|-
|1950
| XII
|[[Базель]]
|{{CHE}}
|-
|1954
| XIII
|[[Рим]]
|{{ITA}}
|-
|1958
| XIV
|[[Мəскеу]]
|{{URS}} 
|-
|1962
| XV
|[[Прага]]
|{{CZE}}
|-
|1966
| XVI
|[[Дортмунд]]
|{{FRG}} 
|-
|1970
| XVII
|[[Любляна]]
|{{YUG}}
|-
|1974
| XVIII
|[[Варна]]
|{{BUL}} 
|-
|1978
| XIX
|[[Страсбург]]
|{{FRA}} 
|-
|1979
| XX
|[[Форт-Уэрт]]
|{{USA}} 
|-
|1981
| XXI
|[[Мəскеу]]
|{{URS}} 
|-
|1983
| XXII
|[[Будапешт]]
|{{HUN}} 
|-
|1985
| XXIII
|[[Монреаль]]
|{{CAN}} 
|-
|1987
| XXIV
|[[Роттердам]]
|{{NED}} 
|-
|1989
| XXV
|[[Штутгарт]]
|{{FRG}} 
|-
|1991
| XXVI
|[[Индианаполис]]
|{{USA}} 
|-
|1992
| XXVII
|[[Париж]]
|{{FRA}} 
|-
|1993
| XXVIII
|[[Бирмингем]]
|{{GBR}} 
|-
|1994
| XXIX
|[[Брисбен]]
|{{AUS}} 
|-
|1994
| XXX
|[[Дортмунд]]
|{{GER}} 
|-
|1995
| XXXI
|[[Сабаэ]]
|{{JPN}} 
|-
|1996
| XXXII
|[[Сан-Хуан]]
|{{PRI}} 
|-
|1997
| XXXIII
|[[Лозанна]]
|{{CHE}} 
|-
|1999
| XXXIV
|[[Тяньцзин]]
|{{CHN}} 
|-
|2001
| XXXV
|[[Гент]]
|{{BEL}} 
|-
|2002
| XXXVI
|[[Дебрецен]]
|{{HUN}} 
|-
|2003
| XXXVII
|[[Анахайм]]
|{{USA}} 
|-
|2005
| XXXVIII
|[[Мельбурн]]
|{{AUS}} 
|-
|2006
| XXXIX
|[[Орхус]]
|{{DNK}} 
|-
|2007
| XXXX
|[[Штутгарт]]
|{{GER}} 
|-
|2009
| XXXXI
|[[Лондон]]
|{{GBR}} 
|-
|2010
| XXXXII
|[[Роттердам]]
|{{NED}} 
|-
|2011
| XXXXIII
|[[Токио]]
|{{JPN}} 
|-
|2013
| XXXXIV
|[[Антверпен]]
|{{BEL}} 
|-
|2014
| XXXXV
|[[Наньнин]]
|{{CHN}} 
|-
|2015
| XXXXVI
|[[Глазго]]
|{{GBR}} 
|-
|2017
| XXXXVII
|[[Монреаль]]
|{{CAN}} 
|-
|2018
| XXXXVIII
|[[Доһа]]
|{{QAT}} 
|-
|2019
| XXXXIX
|[[Штутгарт]]
|{{GER}} 
|-
|2021
| XXXXX
|[[Китакюсю]]
|{{JPN}} 
|-
|2022
| XXXXXI
|[[Ливерпуль]]
|{{GBR}} 
|-
|2023
| XXXXXII
|[[Антверпен]]
|{{BEL}} 
|}

===Көркем гимнастика===

{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=20 |'''Жыл'''
|width=10 |'''№'''
|width=100 |'''Қала'''
|width=150 |'''Ел'''
|-
|1963
| I
|[[Будапешт]]
|{{HUN}}
|-
|1965
| II
|[[Прага]]
|{{TCH}} 
|-
|1967
| III
|[[Копенгаген]]
|{{DNK}}
|-
|1969
| IV
|[[Варна]]
|{{BUL}} 
|-
|1971
| V
|[[Гавана]]
|{{CUB}} 
|-
|1973
| VI
|[[Роттердам]]
|{{NED}} 
|-
|1975
| VII
|[[Мадрид]]
|{{ESP}} 
|-
|1977
| VIII
|[[Базель]]
|{{CHE}} 
|-
|1979
| IX
|[[Лондон]]
|{{GBR}} 
|-
|1981
| X
|[[Мюнхен]]
|{{FRG}} 
|-
|1983
| XI
|[[Страсбург]]
|{{FRA}} 
|-
|1985
| XII
|[[Вальодолид]]
|{{ESP}} 
|-
|1987
| XIII
|[[Варна]]
|{{BUL}} 
|-
|1989
| XIV
|[[Сараево]]
|{{YUG}} 
|-
|1991
| XV
|[[Афины]]
|{{GRE}} 
|-
|1992
| XVI
|[[Брюссель]]
|{{BEL}} 
|-
|1993
| XVII
|[[Аликанте]]
|{{ESP}} 
|-
|1994
| XVIII
|[[Париж]]
|{{FRA}} 
|-
|1995
| XIX
|[[Вена]]
|{{AUT}} 
|-
|1996
| XX
|[[Будапешт]]
|{{HUN}} 
|-
|1997
| XXI
|[[Берлин]]
|{{GER}} 
|-
|1998
| XXII
|[[Севилья]]
|{{ESP}} 
|-
|1999
| XXIII
|[[Осака]]
|{{JPN}} 
|-
|2001
| XXIV
|[[Мадрид]]
|{{ESP}} 
|-
|2002
| XXV
|[[Нью Орлеан]]
|{{USA}} 
|-
|2003
| XXVI
|[[Будапешт]]
|{{HUN}} 
|-
|2005
| XXVII
|[[Баку]]
|{{AZE}} 
|-
|2007
| XXVIII
|[[Патры]]
|{{GRE}} 
|-
|2009
| XXIX
|[[Миэ]]
|{{JPN}} 
|-
|2010
| XXX
|[[Мəскеу]]
|{{RUS}} 
|-
|2011
| XXXI
|[[Монпелье]]
|{{FRA}} 
|-
|2013
| XXXII
|[[Киев]]
|{{UKR}} 
|-
|2014
| XXXIII
|[[Измир]]
|{{TUR}} 
|-
|2015
| XXXIV
|[[Штутгарт]]
|{{GER}} 
|-
|2017
| XXXV
|[[Песаро]]
|{{ITA}} 
|-
|2018
| XXXVI
|[[София]]
|{{BUL}} 
|-
|2019
| XXXVII
|[[Баку]]
|{{AZE}} 
|-
|2021
| XXXVIII
|[[Китакюсю]]
|{{JPN}} 
|-
|2022
| XXXIX
|[[София]]
|{{BUL}} 
|-
|2023
| XXXX
|[[Валенсия]]
|{{ESP}} 
|}


===Батутта секіру===

{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=20 |'''Жыл'''
|width=10 |'''№'''
|width=100 |'''Қала'''
|width=150 |'''Ел'''
|-
|1964
| I
|[[Лондон]]
|{{GBR}}
|-
|1965
| II
|[[Лондон]]
|{{GBR}} 
|-
|1966
| III
|[[Лафайет]]
|{{USA}}
|-
|1967
| IV
|[[Лондон]]
|{{GBR}} 
|-
|1968
| V
|[[Амерсфорт]]
|{{NED}} 
|-
|1970
| VI
|[[Берн]]
|{{CHE}} 
|-
|1972
| VII
|[[Штутгарт]]
|{{FRG}} 
|-
|1974
| VIII
|[[Йоханнесбург]]
|{{SAF}} 
|-
|1976
| IX
|[[Талса]]
|{{USA}} 
|-
|1978
| X
|[[Ньюкасл (Аустралия)]]
|{{AUS}} 
|-
|1980
| XI
|[[Бриг]]
|{{CHE}} 
|-
|1982
| XII
|[[Боузмэн (Монтана)]]
|{{USA}} 
|-
|1984
| XIII
|[[Осака]]
|{{JPN}} 
|-
|1986
| XIV
|[[Париж]]
|{{FRA}} 
|-
|1988
| XV
|[[Бирмингем]]
|{{GBR}} 
|-
|1990
| XVI
|[[Эссен]]
|{{GER}} 
|-
|1992
| XVII
|[[Окленд]]
|{{NZL}} 
|-
|1994
| XVIII
|[[Порту]]
|{{POR}} 
|-
|1996
| XIX
|[[Ванкувер]]
|{{CAN}} 
|-
|1998
| XX
|[[Сидней]]
|{{AUS}} 
|-
|1999
| XXI
|[[Сан сити]]
|{{SAR}} 
|-
|2001
| XXII
|[[Оденсе]]
|{{DNK}} 
|-
|2003
| XXIII
|[[Ганновер]]
|{{GER}} 
|-
|2005
| XXIV
|[[Эйндховен]]
|{{NED}} 
|-
|2007
| XXV
|[[Квебек (қала)]]
|{{CAN}} 
|-
|2009
| XXVI
|[[Санкт-Петербург]]
|{{RUS}} 
|-
|2010
| XXVII
|[[Метц]]
|{{FRA}} 
|-
|2011
| XXVIII
|[[Бирмингем]]
|{{GBR}} 
|-
|2013
| XXIX
|[[София]]
|{{BUL}} 
|-
|2014
| XXX
|[[Дайтона Бич]]
|{{USA}} 
|-
|2015
| XXXI
|[[Оденсе]]
|{{DNK}} 
|-
|2017
| XXXII
|[[София]]
|{{BUL}} 
|-
|2018
| XXXIII
|[[Санкт-Петербург]]
|{{RUS}} 
|-
|2019
| XXXIV
|[[Токио]]
|{{JPN}} 
|-
|2021
| XXXV
|[[Баку]]
|{{AZE}} 
|-
|2022
| XXXVI
|[[София]]
|{{BUL}} 
|-
|2023
| XXXVII
|[[Бирмингем]]
|{{GBR}} 
|-
|}

===Акробатика===

{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=20 |'''Жыл'''
|width=10 |'''№'''
|width=100 |'''Қала'''
|width=150 |'''Ел'''
|-
|1974
| I
|[[Мəскеу]]
|{{URS}}
|-
|1976
| II
|[[Саарбрюкен]]
|{{FRG}} 
|-
|1978
| III
|[[София]]
|{{BUL}}
|-
|1980
| IV
|[[Познань]]
|{{POL}} 
|-
|1982
| V
|[[Лондон]]
|{{GBR}} 
|-
|1984
| VI
|[[София]]
|{{BUL}} 
|-
|1986
| VII
|[[Ренн]]
|{{FRA}} 
|-
|1988
| VIII
|[[Антверпен]]
|{{BEL}} 
|-
|1990
| IX
|[[Аугсбург]]
|{{GER}} 
|-
|1992
| X
|[[Ренн]]
|{{FRA}} 
|-
|1994
| XI
|[[Бейжің]]
|{{CHN}} 
|-
|1995
| XII
|[[Вроцлав]]
|{{POL}} 
|-
|1996
| XIII
|[[Риза (қала)]]
|{{GER}} 
|-
|1997
| XIV
|[[Манчестер]]
|{{GBR}} 
|-
|1998
| XV
|[[Минск]]
|{{BYL}} 
|-
|1999
| XVI
|[[Гент]]
|{{BEL}} 
|-
|2000
| XVII
|[[Вроцлав]]
|{{POL}} 
|-
|2002
| XVIII
|[[Риза (қала)]]
|{{GER}} 
|-
|2004
| XIX
|[[Льевен]]
|{{BEL}} 
|-
|2006
| XX
|[[Коимбра]]
|{{POR}} 
|-
|2008
| XXI
|[[Глазго]]
|{{GBR}} 
|-
|2010
| XXII
|[[Вроцлав]]
|{{POL}} 
|-
|2012
| XXIII
|[[Лейк-Буено-Виста]]
|{{USA}} 
|-
|2014
| XXIV
|[[Леваллуа-Перре]]
|{{FRA}} 
|-
|2016
| XXV
|[[Путянь]]
|{{CHN}} 
|-
|2018
| XXVI
|[[Антверпен]]
|{{BEL}} 
|-
|2021
| XXVII
|[[Женева]]
|{{CHE}} 
|-
|2022
| XXVIII
|[[Баку]]
|{{AZE}} 
|-
|2024
| XXIX
|[[Холон]]
|{{ISR}} 
|-
|}


| align=center|2 || align=center|[[2001 Aerobic Gymnastics European Championships|2001]] || [[Zaragoza]] || {{Flag|Spain}} || align=center|5
|-
| align=center|3 || align=center|[[2003 Aerobic Gymnastics European Championships|2003]] || [[Debrecen]] || {{Flag|Hungary}} || align=center|5
|-
| align=center|4 || align=center|[[2005 Aerobic Gymnastics European Championships|2005]] || [[Coimbra]] || {{Flag|Portugal}} || align=center|5
|-
| align=center|5 || align=center|[[2007 Aerobic Gymnastics European Championships|2007]] || [[Szombathely]] || {{Flag|Hungary}} || align=center|5
|-
| align=center|6 || align=center|[[2009 Aerobic Gymnastics European Championships|2009]] || [[Liberec]] || {{Flag|Czech Republic}} || align=center|5
|-
| align=center|7 || align=center|[[2011 Aerobic Gymnastics European Championships|2011]] || [[Bucharest]] || {{Flag|Romania}} || align=center|5
|-
| align=center|8 || align=center|[[2013 Aerobic Gymnastics European Championships|2013]] || [[Arques, Pas-de-Calais|Arques]] || {{Flag|France}} || align=center|8
|-
| align=center|9 || align=center|[[2015 Aerobic Gymnastics European Championships|2015]] || [[Elvas]] || {{Flag|Portugal}} || align=center|8
|-
| align=center|10 || align=center|[[2017 Aerobic Gymnastics European Championships|2017]] || [[Ancona]] || {{Flag|Italy}} || align=center|8
|-
| align=center|11 || align=center|[[2019 Aerobic Gymnastics European Championships|2019]] || [[Baku]] || {{Flag|Azerbaijan}} || align=center|7
|-
| align=center|12 || align=center|[[2021 Aerobic Gymnastics European Championships|2021]] || [[Pesaro]] || {{Flag|Italy}} || align=center|7


===Аэробика===

{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=20 |'''Жыл'''
|width=10 |'''№'''
|width=100 |'''Қала'''
|width=150 |'''Ел'''
|-
|1999
| I
|[[Бирмингем]]
|{{GBR}}
|-
|1996
| II
|[[Гаага]]
|{{NED}} 
|-
|1997
| III
|[[Перт]]
|{{AUS}}
|-
|1998
| IV
|[[Катания]]
|{{ITA}} 
|-
|1999
| V
|[[Ганновер]]
|{{GER}} 
|-
|2000
| VI
|[[Риза (қала)]]
|{{GER}} 
|-
|2002
| VII
|[[Клайпеда]]
|{{LTU}} 
|-
|2004
| VIII
|[[София]]
|{{BUL}} 
|-
|2006
| IX
|[[Нанкин]]
|{{CHN}} 
|-
|2008
| X
|[[Ульм]]
|{{GER}} 
|-
|2010
| XI
|[[Родес]]
|{{FRA}} 
|-
|2012
| XII
|[[София]]
|{{BUL}} 
|-
|2014
| XIII
|[[Канкун]]
|{{MEX}} 
|-
|2016
| XIV
|[[Инчхон]]
|{{KOR}} 
|-
|2023
| XV
|[[Анталья]]
|{{TUR}} 
|-
|2025
| XVI
|[[Гянджа]]
|{{AZE}} 
|-
|}

===Паркур===

{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=20 |'''Жыл'''
|width=10 |'''№'''
|width=100 |'''Қала'''
|width=150 |'''Ел'''
|-
|2020
| I
|[[Хиросима]]
|{{JPN}}
|-
|}

== Медальдық есеп ==
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;margin-top:0em; text-align:center; font-size:100%;&quot;
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;background: #f2f2ce;&quot; | 
! colspan=&quot;3&quot; style=&quot;background: #f2f2ce;&quot; | Акробатикалық
! colspan=&quot;3&quot; style=&quot;background: #f2f2ce;&quot; | Аэробикалық
! colspan=&quot;3&quot; style=&quot;background: #f2f2ce;&quot; | Спорттық
! colspan=&quot;3&quot; style=&quot;background: #f2f2ce;&quot; | Көркем
! colspan=&quot;3&quot; style=&quot;background: #f2f2ce;&quot; | Батутта секіру
! colspan=&quot;1&quot; style=&quot;background: #f2f2ce;&quot; | 
|-
!style=&quot;background-color:#f2f2ce; width:4em;&quot;|Орын
!style=&quot;background-color:#f2f2ce; width:11em;&quot;|Ел(дер)
!style=&quot;background-color:gold; width:4em;&quot;|'''Алтын'''
!style=&quot;background-color:silver; width:4em;&quot;|'''Күміс'''
!style=&quot;background-color:#cc9966; width:4em;&quot;|'''Қола'''
!style=&quot;background-color:gold; width:4em;&quot;|'''Алтын'''
!style=&quot;background-color:silver; width:4em;&quot;|'''Күміс'''
!style=&quot;background-color:#cc9966; width:4em;&quot;|'''Қола'''
!style=&quot;background-color:gold; width:4em;&quot;|'''Алтын'''
!style=&quot;background-color:silver; width:4em;&quot;|'''Күміс'''
!style=&quot;background-color:#cc9966; width:4em;&quot;|'''Қола'''
!style=&quot;background-color:gold; width:4em;&quot;|'''Алтын'''
!style=&quot;background-color:silver; width:4em;&quot;|'''Күміс'''
!style=&quot;background-color:#cc9966; width:4em;&quot;|'''Қола'''
!style=&quot;background-color:gold; width:4em;&quot;|'''Алтын'''
!style=&quot;background-color:silver; width:4em;&quot;|'''Күміс'''
!style=&quot;background-color:#cc9966; width:4em;&quot;|'''Қола'''
!style=&quot;background-color:#f2f2ce; width:4em;&quot;|Барлығы
|-
| 1|| align=left |  ''{{USSR}}''||146||51||10||0||0||0||111||86||59||50||43||27||25||13||9||'''630'''
|-
| 2|| align=left | {{RUS}}||105||53||25||9||6||12||36||43||36||113||57||35||76||42||43||'''691'''
|-
| 3|| align=left | {{CHN}}||76||68||73||12||12||10||90||57||46||0||1||2||55||31||10||'''544'''
|-
| 4|| align=left | {{USA}}||5||10||24||0||0||0||62||52||43||0||0||0||72||71||54||'''393'''
|-
| 5|| align=left | {{BUL}}||57||80||79||3||6||1||5||6||13||69||59||53||1||2||2||'''436'''
|-
| 6|| align=left | {{JPN}}||0||0||0||6||2||0||52||58||71||2||5||6||12||10||11||'''236'''
|-
| 7|| align=left | {{ROU}}||0||0||0||18||20||21||48||45||42||0||0||1||0||0||0||'''195'''
|-
| 8|| align=left | {{UKR}}||23||33||43||1||2||1||7||12||18||25||28||38||7||12||12||'''263'''
|-
| 9|| align=left | {{GER}}/{{DDR}}||6||2||23||0||0||0||25||29||46||6||9||4||20||33||36||'''239'''
|-
| 10|| align=left | {{FRA}}||3||5||3||5||14||10||25||30||26||0||0||2||20||27||31||'''202'''
|-
| 11|| align=left | {{GBR}}||15||19||30||0||0||0||9||12||12||4||5||8||25||40||36||'''198'''
|-
| 12|| align=left | {{CZE}}/{{TCH}}||0||0||0||0||0||0||44||37||30||4||5||8||0||0||0||'''129'''
|-
| 13|| align=left | {{BLR}}||3||11||23||0||0||0||14||7||11||10||28||41||11||21||20||'''200'''
|-
| 14|| align=left | {{ITA}}||0||0||0||3||5||7||15||12||29||16||21||12||0||0||0||'''122'''
|-
| 15|| align=left | {{ESP}}||0||0||0||12||3||2||3||3||2||7||11||21||1||2||4||'''72'''
|-
| 16|| align=left | {{POL}}||15||48||69||0||0||0||5||2||9||0||0||0||1||5||12||'''166'''
|-
| 17|| align=left | {{CHE}}||0||0||0||0||0||0||19||16||15||0||0||0||2||4||5||'''61'''
|-
| 18|| align=left | {{AUS}}||0||1||0||1||2||2||2||4||4||0||0||0||16||17||21||'''70'''
|-
| 19|| align=left | {{BRA}}||0||0||0||9||4||4||7||6||6||0||0||0||2||1||2||'''41'''
|-
| 20|| align=left | {{CAN}}||0||0||0||0||0||0||0||7||6||0||0||0||17||27||34||'''91'''
|-
| 21|| align=left | {{SRB}}/{{YUG}}||0||1||5||0||0||0||17||12||9||0||0||0||0||0||0||'''44'''
|-
| 33|| align=left | {{KAZ}}||1||5||4||0||0||0||1||0||0||0||0||0||0||0||0||'''11'''
|-
|}

== Сыртқы сілтемелер ==
* [http://www.sportsacrobatics.info Sports Acrobatics]


[[Санат:Әлем біріншіліктері]]</text>
      <sha1>gm9adwsgn93kqy34q2qmbbnpty3ubm0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484329</id>
      <parentid>3484325</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T21:10:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kas77777</username>
        <id>100404</id>
      </contributor>
      <origin>3484329</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14005" sha1="9hvf3z82s835apc19oii93u3yg4ukm5" xml:space="preserve">{{Infobox Sports league
|logo=
|pixels=
|caption=
|sport=[[Гимнастика]]
|founded= көркем (1963), спорттық гимнастика (1903), батутта секіру (1994), акробатика (1974), аэробика (1995), эстетикалық гимнастика (2000) 
|teams=202 ([[2024 жыл]])
|continent=[[Әлем]] ([[ Халықаралық Гимнастика федерациясы]] FIG)
|champion=
}}

'''Гимнастикадан әлем чемпионаты''' [[көркем гимнастика]]дан (1963 жылдан бастап), [[спорттық гимнастика]]дан (1903 жылдан бастап), [[батутта секіру]]ден (екі жылда бір рет 1964 жылдан бастап), [[спорттық акробатика]]дан (1974 жылдан бастап), [[спорттық аэробика]]дан (1995 жылдан бастап) және [[эстетикалық гимнастика]]дан (2000 жылдан бастап) бөлек және әртүрлі уақытта өткізіледі.

==Чемпионаттар тізімі==
===Спорттық гимнастика===

{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=20 |'''Жыл'''
|width=10 |'''№'''
|width=100 |'''Қала'''
|width=150 |'''Ел'''
|-
|1903
| I
|[[Антверпен]]
|{{BEL}}
|-
|1905
| II
|[[Бордо]]
|{{FRA}}
|-
|1907
| III
|[[Прага]]
|{{flagicon|AUT|empire}} [[Аустрия-Мажарстан]]
|-
|1909
| IV
|[[Люксембург]]
|{{LUX}} 
|-
|1911
| V
|[[Турин]]
|{{ITA}} 
|-
|1913
| VI
|[[Париж]]
|{{FRA}} 
|-
|1922
| VII
|[[Любляна]]
|{{YUG}}
|-
|1926
| VIII
|[[Лион]]
|{{FRA}} 
|-
|1930
| IX
|[[Люксембург]]
|{{LUX}} 
|-
|1934
| X
|[[Будапешт]]
|{{HUN}} 
|-
|1938
| XI
|[[Прага]]
|{{TCH}}
|-
|1950
| XII
|[[Базель]]
|{{CHE}}
|-
|1954
| XIII
|[[Рим]]
|{{ITA}}
|-
|1958
| XIV
|[[Мəскеу]]
|{{URS}} 
|-
|1962
| XV
|[[Прага]]
|{{CZE}}
|-
|1966
| XVI
|[[Дортмунд]]
|{{FRG}} 
|-
|1970
| XVII
|[[Любляна]]
|{{YUG}}
|-
|1974
| XVIII
|[[Варна]]
|{{BUL}} 
|-
|1978
| XIX
|[[Страсбург]]
|{{FRA}} 
|-
|1979
| XX
|[[Форт-Уэрт]]
|{{USA}} 
|-
|1981
| XXI
|[[Мəскеу]]
|{{URS}} 
|-
|1983
| XXII
|[[Будапешт]]
|{{HUN}} 
|-
|1985
| XXIII
|[[Монреаль]]
|{{CAN}} 
|-
|1987
| XXIV
|[[Роттердам]]
|{{NED}} 
|-
|1989
| XXV
|[[Штутгарт]]
|{{FRG}} 
|-
|1991
| XXVI
|[[Индианаполис]]
|{{USA}} 
|-
|1992
| XXVII
|[[Париж]]
|{{FRA}} 
|-
|1993
| XXVIII
|[[Бирмингем]]
|{{GBR}} 
|-
|1994
| XXIX
|[[Брисбен]]
|{{AUS}} 
|-
|1994
| XXX
|[[Дортмунд]]
|{{GER}} 
|-
|1995
| XXXI
|[[Сабаэ]]
|{{JPN}} 
|-
|1996
| XXXII
|[[Сан-Хуан]]
|{{PRI}} 
|-
|1997
| XXXIII
|[[Лозанна]]
|{{CHE}} 
|-
|1999
| XXXIV
|[[Тяньцзин]]
|{{CHN}} 
|-
|2001
| XXXV
|[[Гент]]
|{{BEL}} 
|-
|2002
| XXXVI
|[[Дебрецен]]
|{{HUN}} 
|-
|2003
| XXXVII
|[[Анахайм]]
|{{USA}} 
|-
|2005
| XXXVIII
|[[Мельбурн]]
|{{AUS}} 
|-
|2006
| XXXIX
|[[Орхус]]
|{{DNK}} 
|-
|2007
| XXXX
|[[Штутгарт]]
|{{GER}} 
|-
|2009
| XXXXI
|[[Лондон]]
|{{GBR}} 
|-
|2010
| XXXXII
|[[Роттердам]]
|{{NED}} 
|-
|2011
| XXXXIII
|[[Токио]]
|{{JPN}} 
|-
|2013
| XXXXIV
|[[Антверпен]]
|{{BEL}} 
|-
|2014
| XXXXV
|[[Наньнин]]
|{{CHN}} 
|-
|2015
| XXXXVI
|[[Глазго]]
|{{GBR}} 
|-
|2017
| XXXXVII
|[[Монреаль]]
|{{CAN}} 
|-
|2018
| XXXXVIII
|[[Доһа]]
|{{QAT}} 
|-
|2019
| XXXXIX
|[[Штутгарт]]
|{{GER}} 
|-
|2021
| XXXXX
|[[Китакюсю]]
|{{JPN}} 
|-
|2022
| XXXXXI
|[[Ливерпуль]]
|{{GBR}} 
|-
|2023
| XXXXXII
|[[Антверпен]]
|{{BEL}} 
|}

===Көркем гимнастика===

{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=20 |'''Жыл'''
|width=10 |'''№'''
|width=100 |'''Қала'''
|width=150 |'''Ел'''
|-
|1963
| I
|[[Будапешт]]
|{{HUN}}
|-
|1965
| II
|[[Прага]]
|{{TCH}} 
|-
|1967
| III
|[[Копенгаген]]
|{{DNK}}
|-
|1969
| IV
|[[Варна]]
|{{BUL}} 
|-
|1971
| V
|[[Гавана]]
|{{CUB}} 
|-
|1973
| VI
|[[Роттердам]]
|{{NED}} 
|-
|1975
| VII
|[[Мадрид]]
|{{ESP}} 
|-
|1977
| VIII
|[[Базель]]
|{{CHE}} 
|-
|1979
| IX
|[[Лондон]]
|{{GBR}} 
|-
|1981
| X
|[[Мюнхен]]
|{{FRG}} 
|-
|1983
| XI
|[[Страсбург]]
|{{FRA}} 
|-
|1985
| XII
|[[Вальодолид]]
|{{ESP}} 
|-
|1987
| XIII
|[[Варна]]
|{{BUL}} 
|-
|1989
| XIV
|[[Сараево]]
|{{YUG}} 
|-
|1991
| XV
|[[Афины]]
|{{GRE}} 
|-
|1992
| XVI
|[[Брюссель]]
|{{BEL}} 
|-
|1993
| XVII
|[[Аликанте]]
|{{ESP}} 
|-
|1994
| XVIII
|[[Париж]]
|{{FRA}} 
|-
|1995
| XIX
|[[Вена]]
|{{AUT}} 
|-
|1996
| XX
|[[Будапешт]]
|{{HUN}} 
|-
|1997
| XXI
|[[Берлин]]
|{{GER}} 
|-
|1998
| XXII
|[[Севилья]]
|{{ESP}} 
|-
|1999
| XXIII
|[[Осака]]
|{{JPN}} 
|-
|2001
| XXIV
|[[Мадрид]]
|{{ESP}} 
|-
|2002
| XXV
|[[Нью Орлеан]]
|{{USA}} 
|-
|2003
| XXVI
|[[Будапешт]]
|{{HUN}} 
|-
|2005
| XXVII
|[[Баку]]
|{{AZE}} 
|-
|2007
| XXVIII
|[[Патры]]
|{{GRE}} 
|-
|2009
| XXIX
|[[Миэ]]
|{{JPN}} 
|-
|2010
| XXX
|[[Мəскеу]]
|{{RUS}} 
|-
|2011
| XXXI
|[[Монпелье]]
|{{FRA}} 
|-
|2013
| XXXII
|[[Киев]]
|{{UKR}} 
|-
|2014
| XXXIII
|[[Измир]]
|{{TUR}} 
|-
|2015
| XXXIV
|[[Штутгарт]]
|{{GER}} 
|-
|2017
| XXXV
|[[Песаро]]
|{{ITA}} 
|-
|2018
| XXXVI
|[[София]]
|{{BUL}} 
|-
|2019
| XXXVII
|[[Баку]]
|{{AZE}} 
|-
|2021
| XXXVIII
|[[Китакюсю]]
|{{JPN}} 
|-
|2022
| XXXIX
|[[София]]
|{{BUL}} 
|-
|2023
| XXXX
|[[Валенсия]]
|{{ESP}} 
|}


===Батутта секіру===

{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=20 |'''Жыл'''
|width=10 |'''№'''
|width=100 |'''Қала'''
|width=150 |'''Ел'''
|-
|1964
| I
|[[Лондон]]
|{{GBR}}
|-
|1965
| II
|[[Лондон]]
|{{GBR}} 
|-
|1966
| III
|[[Лафайет]]
|{{USA}}
|-
|1967
| IV
|[[Лондон]]
|{{GBR}} 
|-
|1968
| V
|[[Амерсфорт]]
|{{NED}} 
|-
|1970
| VI
|[[Берн]]
|{{CHE}} 
|-
|1972
| VII
|[[Штутгарт]]
|{{FRG}} 
|-
|1974
| VIII
|[[Йоханнесбург]]
|{{SAF}} 
|-
|1976
| IX
|[[Талса]]
|{{USA}} 
|-
|1978
| X
|[[Ньюкасл (Аустралия)]]
|{{AUS}} 
|-
|1980
| XI
|[[Бриг]]
|{{CHE}} 
|-
|1982
| XII
|[[Боузмэн (Монтана)]]
|{{USA}} 
|-
|1984
| XIII
|[[Осака]]
|{{JPN}} 
|-
|1986
| XIV
|[[Париж]]
|{{FRA}} 
|-
|1988
| XV
|[[Бирмингем]]
|{{GBR}} 
|-
|1990
| XVI
|[[Эссен]]
|{{GER}} 
|-
|1992
| XVII
|[[Окленд]]
|{{NZL}} 
|-
|1994
| XVIII
|[[Порту]]
|{{POR}} 
|-
|1996
| XIX
|[[Ванкувер]]
|{{CAN}} 
|-
|1998
| XX
|[[Сидней]]
|{{AUS}} 
|-
|1999
| XXI
|[[Сан сити]]
|{{SAR}} 
|-
|2001
| XXII
|[[Оденсе]]
|{{DNK}} 
|-
|2003
| XXIII
|[[Ганновер]]
|{{GER}} 
|-
|2005
| XXIV
|[[Эйндховен]]
|{{NED}} 
|-
|2007
| XXV
|[[Квебек (қала)]]
|{{CAN}} 
|-
|2009
| XXVI
|[[Санкт-Петербург]]
|{{RUS}} 
|-
|2010
| XXVII
|[[Метц]]
|{{FRA}} 
|-
|2011
| XXVIII
|[[Бирмингем]]
|{{GBR}} 
|-
|2013
| XXIX
|[[София]]
|{{BUL}} 
|-
|2014
| XXX
|[[Дайтона Бич]]
|{{USA}} 
|-
|2015
| XXXI
|[[Оденсе]]
|{{DNK}} 
|-
|2017
| XXXII
|[[София]]
|{{BUL}} 
|-
|2018
| XXXIII
|[[Санкт-Петербург]]
|{{RUS}} 
|-
|2019
| XXXIV
|[[Токио]]
|{{JPN}} 
|-
|2021
| XXXV
|[[Баку]]
|{{AZE}} 
|-
|2022
| XXXVI
|[[София]]
|{{BUL}} 
|-
|2023
| XXXVII
|[[Бирмингем]]
|{{GBR}} 
|-
|}

===Акробатика===

{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=20 |'''Жыл'''
|width=10 |'''№'''
|width=100 |'''Қала'''
|width=150 |'''Ел'''
|-
|1974
| I
|[[Мəскеу]]
|{{URS}}
|-
|1976
| II
|[[Саарбрюкен]]
|{{FRG}} 
|-
|1978
| III
|[[София]]
|{{BUL}}
|-
|1980
| IV
|[[Познань]]
|{{POL}} 
|-
|1982
| V
|[[Лондон]]
|{{GBR}} 
|-
|1984
| VI
|[[София]]
|{{BUL}} 
|-
|1986
| VII
|[[Ренн]]
|{{FRA}} 
|-
|1988
| VIII
|[[Антверпен]]
|{{BEL}} 
|-
|1990
| IX
|[[Аугсбург]]
|{{GER}} 
|-
|1992
| X
|[[Ренн]]
|{{FRA}} 
|-
|1994
| XI
|[[Бейжің]]
|{{CHN}} 
|-
|1995
| XII
|[[Вроцлав]]
|{{POL}} 
|-
|1996
| XIII
|[[Риза (қала)]]
|{{GER}} 
|-
|1997
| XIV
|[[Манчестер]]
|{{GBR}} 
|-
|1998
| XV
|[[Минск]]
|{{BYL}} 
|-
|1999
| XVI
|[[Гент]]
|{{BEL}} 
|-
|2000
| XVII
|[[Вроцлав]]
|{{POL}} 
|-
|2002
| XVIII
|[[Риза (қала)]]
|{{GER}} 
|-
|2004
| XIX
|[[Льевен]]
|{{BEL}} 
|-
|2006
| XX
|[[Коимбра]]
|{{POR}} 
|-
|2008
| XXI
|[[Глазго]]
|{{GBR}} 
|-
|2010
| XXII
|[[Вроцлав]]
|{{POL}} 
|-
|2012
| XXIII
|[[Лейк-Буено-Виста]]
|{{USA}} 
|-
|2014
| XXIV
|[[Леваллуа-Перре]]
|{{FRA}} 
|-
|2016
| XXV
|[[Путянь]]
|{{CHN}} 
|-
|2018
| XXVI
|[[Антверпен]]
|{{BEL}} 
|-
|2021
| XXVII
|[[Женева]]
|{{CHE}} 
|-
|2022
| XXVIII
|[[Баку]]
|{{AZE}} 
|-
|2024
| XXIX
|[[Холон]]
|{{ISR}} 
|-
|}

===Аэробика===

{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=20 |'''Жыл'''
|width=10 |'''№'''
|width=100 |'''Қала'''
|width=150 |'''Ел'''
|-
|1993
| I
|[[Париж]]
|{{FRA}}
|-
|1996
| II
|[[Гаага]]
|{{NED}} 
|-
|1997
| III
|[[Перт]]
|{{AUS}}
|-
|1998
| IV
|[[Катания]]
|{{ITA}} 
|-
|1999
| V
|[[Ганновер]]
|{{GER}} 
|-
|2000
| VI
|[[Риза (қала)]]
|{{GER}} 
|-
|2002
| VII
|[[Клайпеда]]
|{{LTU}} 
|-
|2004
| VIII
|[[София]]
|{{BUL}} 
|-
|2006
| IX
|[[Нанкин]]
|{{CHN}} 
|-
|2008
| X
|[[Ульм]]
|{{GER}} 
|-
|2010
| XI
|[[Родес]]
|{{FRA}} 
|-
|2012
| XII
|[[София]]
|{{BUL}} 
|-
|2014
| XIII
|[[Канкун]]
|{{MEX}} 
|-
|2016
| XIV
|[[Инчхон]]
|{{KOR}} 
|-
|2019
| XV
|[[Гимарайнш]]
|{{POR}} 
|-
|2021
| XVI
|[[Баку]]
|{{AZE}} 
|-
|}

===Паркур===

{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=20 |'''Жыл'''
|width=10 |'''№'''
|width=100 |'''Қала'''
|width=150 |'''Ел'''
|-
|2020
| I
|[[Хиросима]]
|{{JPN}}
|-
|}

== Медальдық есеп ==
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;margin-top:0em; text-align:center; font-size:100%;&quot;
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;background: #f2f2ce;&quot; | 
! colspan=&quot;3&quot; style=&quot;background: #f2f2ce;&quot; | Акробатикалық
! colspan=&quot;3&quot; style=&quot;background: #f2f2ce;&quot; | Аэробикалық
! colspan=&quot;3&quot; style=&quot;background: #f2f2ce;&quot; | Спорттық
! colspan=&quot;3&quot; style=&quot;background: #f2f2ce;&quot; | Көркем
! colspan=&quot;3&quot; style=&quot;background: #f2f2ce;&quot; | Батутта секіру
! colspan=&quot;1&quot; style=&quot;background: #f2f2ce;&quot; | 
|-
!style=&quot;background-color:#f2f2ce; width:4em;&quot;|Орын
!style=&quot;background-color:#f2f2ce; width:11em;&quot;|Ел(дер)
!style=&quot;background-color:gold; width:4em;&quot;|'''Алтын'''
!style=&quot;background-color:silver; width:4em;&quot;|'''Күміс'''
!style=&quot;background-color:#cc9966; width:4em;&quot;|'''Қола'''
!style=&quot;background-color:gold; width:4em;&quot;|'''Алтын'''
!style=&quot;background-color:silver; width:4em;&quot;|'''Күміс'''
!style=&quot;background-color:#cc9966; width:4em;&quot;|'''Қола'''
!style=&quot;background-color:gold; width:4em;&quot;|'''Алтын'''
!style=&quot;background-color:silver; width:4em;&quot;|'''Күміс'''
!style=&quot;background-color:#cc9966; width:4em;&quot;|'''Қола'''
!style=&quot;background-color:gold; width:4em;&quot;|'''Алтын'''
!style=&quot;background-color:silver; width:4em;&quot;|'''Күміс'''
!style=&quot;background-color:#cc9966; width:4em;&quot;|'''Қола'''
!style=&quot;background-color:gold; width:4em;&quot;|'''Алтын'''
!style=&quot;background-color:silver; width:4em;&quot;|'''Күміс'''
!style=&quot;background-color:#cc9966; width:4em;&quot;|'''Қола'''
!style=&quot;background-color:#f2f2ce; width:4em;&quot;|Барлығы
|-
| 1|| align=left |  ''{{USSR}}''||146||51||10||0||0||0||111||86||59||50||43||27||25||13||9||'''630'''
|-
| 2|| align=left | {{RUS}}||105||53||25||9||6||12||36||43||36||113||57||35||76||42||43||'''691'''
|-
| 3|| align=left | {{CHN}}||76||68||73||12||12||10||90||57||46||0||1||2||55||31||10||'''544'''
|-
| 4|| align=left | {{USA}}||5||10||24||0||0||0||62||52||43||0||0||0||72||71||54||'''393'''
|-
| 5|| align=left | {{BUL}}||57||80||79||3||6||1||5||6||13||69||59||53||1||2||2||'''436'''
|-
| 6|| align=left | {{JPN}}||0||0||0||6||2||0||52||58||71||2||5||6||12||10||11||'''236'''
|-
| 7|| align=left | {{ROU}}||0||0||0||18||20||21||48||45||42||0||0||1||0||0||0||'''195'''
|-
| 8|| align=left | {{UKR}}||23||33||43||1||2||1||7||12||18||25||28||38||7||12||12||'''263'''
|-
| 9|| align=left | {{GER}}/{{DDR}}||6||2||23||0||0||0||25||29||46||6||9||4||20||33||36||'''239'''
|-
| 10|| align=left | {{FRA}}||3||5||3||5||14||10||25||30||26||0||0||2||20||27||31||'''202'''
|-
| 11|| align=left | {{GBR}}||15||19||30||0||0||0||9||12||12||4||5||8||25||40||36||'''198'''
|-
| 12|| align=left | {{CZE}}/{{TCH}}||0||0||0||0||0||0||44||37||30||4||5||8||0||0||0||'''129'''
|-
| 13|| align=left | {{BLR}}||3||11||23||0||0||0||14||7||11||10||28||41||11||21||20||'''200'''
|-
| 14|| align=left | {{ITA}}||0||0||0||3||5||7||15||12||29||16||21||12||0||0||0||'''122'''
|-
| 15|| align=left | {{ESP}}||0||0||0||12||3||2||3||3||2||7||11||21||1||2||4||'''72'''
|-
| 16|| align=left | {{POL}}||15||48||69||0||0||0||5||2||9||0||0||0||1||5||12||'''166'''
|-
| 17|| align=left | {{CHE}}||0||0||0||0||0||0||19||16||15||0||0||0||2||4||5||'''61'''
|-
| 18|| align=left | {{AUS}}||0||1||0||1||2||2||2||4||4||0||0||0||16||17||21||'''70'''
|-
| 19|| align=left | {{BRA}}||0||0||0||9||4||4||7||6||6||0||0||0||2||1||2||'''41'''
|-
| 20|| align=left | {{CAN}}||0||0||0||0||0||0||0||7||6||0||0||0||17||27||34||'''91'''
|-
| 21|| align=left | {{SRB}}/{{YUG}}||0||1||5||0||0||0||17||12||9||0||0||0||0||0||0||'''44'''
|-
| 33|| align=left | {{KAZ}}||1||5||4||0||0||0||1||0||0||0||0||0||0||0||0||'''11'''
|-
|}

== Сыртқы сілтемелер ==
* [http://www.sportsacrobatics.info Sports Acrobatics]


[[Санат:Әлем біріншіліктері]]</text>
      <sha1>9hvf3z82s835apc19oii93u3yg4ukm5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484330</id>
      <parentid>3484329</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T21:22:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kas77777</username>
        <id>100404</id>
      </contributor>
      <origin>3484330</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14000" sha1="jxq9s4xms9kskrgat60xqtwjr48o7h3" xml:space="preserve">{{Infobox Sports league
|logo=
|pixels=
|caption=
|sport=[[Гимнастика]]
|founded= көркем (1963), спорттық гимнастика (1903), батутта секіру (1994), акробатика (1974), аэробика (1995), эстетикалық гимнастика (2000) 
|teams=202 ([[2024 жыл]])
|continent=[[Әлем]] ([[ Халықаралық Гимнастика федерациясы]] FIG)
|champion=
}}

'''Гимнастикадан әлем чемпионаты''' [[көркем гимнастика]]дан (1963 жылдан бастап), [[спорттық гимнастика]]дан (1903 жылдан бастап), [[батутта секіру]]ден (екі жылда бір рет 1964 жылдан бастап), [[спорттық акробатика]]дан (1974 жылдан бастап), [[спорттық аэробика]]дан (1995 жылдан бастап) және [[эстетикалық гимнастика]]дан (2000 жылдан бастап) бөлек және әртүрлі уақытта өткізіледі.

==Чемпионаттар тізімі==
===Спорттық гимнастика===

{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=20 |'''Жыл'''
|width=10 |'''№'''
|width=100 |'''Қала'''
|width=150 |'''Ел'''
|-
|1903
| I
|[[Антверпен]]
|{{BEL}}
|-
|1905
| II
|[[Бордо]]
|{{FRA}}
|-
|1907
| III
|[[Прага]]
|{{flagicon|AUT|empire}} [[Аустрия-Мажарстан]]
|-
|1909
| IV
|[[Люксембург]]
|{{LUX}} 
|-
|1911
| V
|[[Турин]]
|{{ITA}} 
|-
|1913
| VI
|[[Париж]]
|{{FRA}} 
|-
|1922
| VII
|[[Любляна]]
|{{YUG}}
|-
|1926
| VIII
|[[Лион]]
|{{FRA}} 
|-
|1930
| IX
|[[Люксембург]]
|{{LUX}} 
|-
|1934
| X
|[[Будапешт]]
|{{HUN}} 
|-
|1938
| XI
|[[Прага]]
|{{TCH}}
|-
|1950
| XII
|[[Базель]]
|{{CHE}}
|-
|1954
| XIII
|[[Рим]]
|{{ITA}}
|-
|1958
| XIV
|[[Мəскеу]]
|{{URS}} 
|-
|1962
| XV
|[[Прага]]
|{{CZE}}
|-
|1966
| XVI
|[[Дортмунд]]
|{{FRG}} 
|-
|1970
| XVII
|[[Любляна]]
|{{YUG}}
|-
|1974
| XVIII
|[[Варна]]
|{{BUL}} 
|-
|1978
| XIX
|[[Страсбург]]
|{{FRA}} 
|-
|1979
| XX
|[[Форт-Уэрт]]
|{{USA}} 
|-
|1981
| XXI
|[[Мəскеу]]
|{{URS}} 
|-
|1983
| XXII
|[[Будапешт]]
|{{HUN}} 
|-
|1985
| XXIII
|[[Монреаль]]
|{{CAN}} 
|-
|1987
| XXIV
|[[Роттердам]]
|{{NED}} 
|-
|1989
| XXV
|[[Штутгарт]]
|{{FRG}} 
|-
|1991
| XXVI
|[[Индианаполис]]
|{{USA}} 
|-
|1992
| XXVII
|[[Париж]]
|{{FRA}} 
|-
|1993
| XXVIII
|[[Бирмингем]]
|{{GBR}} 
|-
|1994
| XXIX
|[[Брисбен]]
|{{AUS}} 
|-
|1994
| XXX
|[[Дортмунд]]
|{{GER}} 
|-
|1995
| XXXI
|[[Сабаэ]]
|{{JPN}} 
|-
|1996
| XXXII
|[[Сан-Хуан]]
|{{PRI}} 
|-
|1997
| XXXIII
|[[Лозанна]]
|{{CHE}} 
|-
|1999
| XXXIV
|[[Тяньцзин]]
|{{CHN}} 
|-
|2001
| XXXV
|[[Гент]]
|{{BEL}} 
|-
|2002
| XXXVI
|[[Дебрецен]]
|{{HUN}} 
|-
|2003
| XXXVII
|[[Анахайм]]
|{{USA}} 
|-
|2005
| XXXVIII
|[[Мельбурн]]
|{{AUS}} 
|-
|2006
| XXXIX
|[[Орхус]]
|{{DNK}} 
|-
|2007
| XXXX
|[[Штутгарт]]
|{{GER}} 
|-
|2009
| XXXXI
|[[Лондон]]
|{{GBR}} 
|-
|2010
| XXXXII
|[[Роттердам]]
|{{NED}} 
|-
|2011
| XXXXIII
|[[Токио]]
|{{JPN}} 
|-
|2013
| XXXXIV
|[[Антверпен]]
|{{BEL}} 
|-
|2014
| XXXXV
|[[Наньнин]]
|{{CHN}} 
|-
|2015
| XXXXVI
|[[Глазго]]
|{{GBR}} 
|-
|2017
| XXXXVII
|[[Монреаль]]
|{{CAN}} 
|-
|2018
| XXXXVIII
|[[Доһа]]
|{{QAT}} 
|-
|2019
| XXXXIX
|[[Штутгарт]]
|{{GER}} 
|-
|2021
| XXXXX
|[[Китакюсю]]
|{{JPN}} 
|-
|2022
| XXXXXI
|[[Ливерпуль]]
|{{GBR}} 
|-
|2023
| XXXXXII
|[[Антверпен]]
|{{BEL}} 
|}

===Көркем гимнастика===

{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=20 |'''Жыл'''
|width=10 |'''№'''
|width=100 |'''Қала'''
|width=150 |'''Ел'''
|-
|1963
| I
|[[Будапешт]]
|{{HUN}}
|-
|1965
| II
|[[Прага]]
|{{TCH}} 
|-
|1967
| III
|[[Копенгаген]]
|{{DNK}}
|-
|1969
| IV
|[[Варна]]
|{{BUL}} 
|-
|1971
| V
|[[Гавана]]
|{{CUB}} 
|-
|1973
| VI
|[[Роттердам]]
|{{NED}} 
|-
|1975
| VII
|[[Мадрид]]
|{{ESP}} 
|-
|1977
| VIII
|[[Базель]]
|{{CHE}} 
|-
|1979
| IX
|[[Лондон]]
|{{GBR}} 
|-
|1981
| X
|[[Мюнхен]]
|{{FRG}} 
|-
|1983
| XI
|[[Страсбург]]
|{{FRA}} 
|-
|1985
| XII
|[[Вальодолид]]
|{{ESP}} 
|-
|1987
| XIII
|[[Варна]]
|{{BUL}} 
|-
|1989
| XIV
|[[Сараево]]
|{{YUG}} 
|-
|1991
| XV
|[[Афины]]
|{{GRE}} 
|-
|1992
| XVI
|[[Брюссель]]
|{{BEL}} 
|-
|1993
| XVII
|[[Аликанте]]
|{{ESP}} 
|-
|1994
| XVIII
|[[Париж]]
|{{FRA}} 
|-
|1995
| XIX
|[[Вена]]
|{{AUT}} 
|-
|1996
| XX
|[[Будапешт]]
|{{HUN}} 
|-
|1997
| XXI
|[[Берлин]]
|{{GER}} 
|-
|1998
| XXII
|[[Севилья]]
|{{ESP}} 
|-
|1999
| XXIII
|[[Осака]]
|{{JPN}} 
|-
|2001
| XXIV
|[[Мадрид]]
|{{ESP}} 
|-
|2002
| XXV
|[[Нью Орлеан]]
|{{USA}} 
|-
|2003
| XXVI
|[[Будапешт]]
|{{HUN}} 
|-
|2005
| XXVII
|[[Баку]]
|{{AZE}} 
|-
|2007
| XXVIII
|[[Патры]]
|{{GRE}} 
|-
|2009
| XXIX
|[[Миэ]]
|{{JPN}} 
|-
|2010
| XXX
|[[Мəскеу]]
|{{RUS}} 
|-
|2011
| XXXI
|[[Монпелье]]
|{{FRA}} 
|-
|2013
| XXXII
|[[Киев]]
|{{UKR}} 
|-
|2014
| XXXIII
|[[Измир]]
|{{TUR}} 
|-
|2015
| XXXIV
|[[Штутгарт]]
|{{GER}} 
|-
|2017
| XXXV
|[[Песаро]]
|{{ITA}} 
|-
|2018
| XXXVI
|[[София]]
|{{BUL}} 
|-
|2019
| XXXVII
|[[Баку]]
|{{AZE}} 
|-
|2021
| XXXVIII
|[[Китакюсю]]
|{{JPN}} 
|-
|2022
| XXXIX
|[[София]]
|{{BUL}} 
|-
|2023
| XXXX
|[[Валенсия]]
|{{ESP}} 
|}

===Батутта секіру===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=20 |'''Жыл'''
|width=10 |'''№'''
|width=100 |'''Қала'''
|width=150 |'''Ел'''
|-
|1964
| I
|[[Лондон]]
|{{GBR}}
|-
|1965
| II
|[[Лондон]]
|{{GBR}} 
|-
|1966
| III
|[[Лафайет]]
|{{USA}}
|-
|1967
| IV
|[[Лондон]]
|{{GBR}} 
|-
|1968
| V
|[[Амерсфорт]]
|{{NED}} 
|-
|1970
| VI
|[[Берн]]
|{{CHE}} 
|-
|1972
| VII
|[[Штутгарт]]
|{{FRG}} 
|-
|1974
| VIII
|[[Йоханнесбург]]
|{{SAF}} 
|-
|1976
| IX
|[[Талса]]
|{{USA}} 
|-
|1978
| X
|[[Ньюкасл (Аустралия)]]
|{{AUS}} 
|-
|1980
| XI
|[[Бриг]]
|{{CHE}} 
|-
|1982
| XII
|[[Боузмэн (Монтана)]]
|{{USA}} 
|-
|1984
| XIII
|[[Осака]]
|{{JPN}} 
|-
|1986
| XIV
|[[Париж]]
|{{FRA}} 
|-
|1988
| XV
|[[Бирмингем]]
|{{GBR}} 
|-
|1990
| XVI
|[[Эссен]]
|{{GER}} 
|-
|1992
| XVII
|[[Окленд]]
|{{NZL}} 
|-
|1994
| XVIII
|[[Порту]]
|{{POR}} 
|-
|1996
| XIX
|[[Ванкувер]]
|{{CAN}} 
|-
|1998
| XX
|[[Сидней]]
|{{AUS}} 
|-
|1999
| XXI
|[[Сан сити]]
|{{SAR}} 
|-
|2001
| XXII
|[[Оденсе]]
|{{DNK}} 
|-
|2003
| XXIII
|[[Ганновер]]
|{{GER}} 
|-
|2005
| XXIV
|[[Эйндховен]]
|{{NED}} 
|-
|2007
| XXV
|[[Квебек (қала)]]
|{{CAN}} 
|-
|2009
| XXVI
|[[Санкт-Петербург]]
|{{RUS}} 
|-
|2010
| XXVII
|[[Метц]]
|{{FRA}} 
|-
|2011
| XXVIII
|[[Бирмингем]]
|{{GBR}} 
|-
|2013
| XXIX
|[[София]]
|{{BUL}} 
|-
|2014
| XXX
|[[Дайтона Бич]]
|{{USA}} 
|-
|2015
| XXXI
|[[Оденсе]]
|{{DNK}} 
|-
|2017
| XXXII
|[[София]]
|{{BUL}} 
|-
|2018
| XXXIII
|[[Санкт-Петербург]]
|{{RUS}} 
|-
|2019
| XXXIV
|[[Токио]]
|{{JPN}} 
|-
|2021
| XXXV
|[[Баку]]
|{{AZE}} 
|-
|2022
| XXXVI
|[[София]]
|{{BUL}} 
|-
|2023
| XXXVII
|[[Бирмингем]]
|{{GBR}} 
|-
|}

===Акробатика===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=20 |'''Жыл'''
|width=10 |'''№'''
|width=100 |'''Қала'''
|width=150 |'''Ел'''
|-
|1974
| I
|[[Мəскеу]]
|{{URS}}
|-
|1976
| II
|[[Саарбрюкен]]
|{{FRG}} 
|-
|1978
| III
|[[София]]
|{{BUL}}
|-
|1980
| IV
|[[Познань]]
|{{POL}} 
|-
|1982
| V
|[[Лондон]]
|{{GBR}} 
|-
|1984
| VI
|[[София]]
|{{BUL}} 
|-
|1986
| VII
|[[Ренн]]
|{{FRA}} 
|-
|1988
| VIII
|[[Антверпен]]
|{{BEL}} 
|-
|1990
| IX
|[[Аугсбург]]
|{{GER}} 
|-
|1992
| X
|[[Ренн]]
|{{FRA}} 
|-
|1994
| XI
|[[Бейжің]]
|{{CHN}} 
|-
|1995
| XII
|[[Вроцлав]]
|{{POL}} 
|-
|1996
| XIII
|[[Риза (қала)]]
|{{GER}} 
|-
|1997
| XIV
|[[Манчестер]]
|{{GBR}} 
|-
|1998
| XV
|[[Минск]]
|{{BYL}} 
|-
|1999
| XVI
|[[Гент]]
|{{BEL}} 
|-
|2000
| XVII
|[[Вроцлав]]
|{{POL}} 
|-
|2002
| XVIII
|[[Риза (қала)]]
|{{GER}} 
|-
|2004
| XIX
|[[Льевен]]
|{{BEL}} 
|-
|2006
| XX
|[[Коимбра]]
|{{POR}} 
|-
|2008
| XXI
|[[Глазго]]
|{{GBR}} 
|-
|2010
| XXII
|[[Вроцлав]]
|{{POL}} 
|-
|2012
| XXIII
|[[Лейк-Буено-Виста]]
|{{USA}} 
|-
|2014
| XXIV
|[[Леваллуа-Перре]]
|{{FRA}} 
|-
|2016
| XXV
|[[Путянь]]
|{{CHN}} 
|-
|2018
| XXVI
|[[Антверпен]]
|{{BEL}} 
|-
|2021
| XXVII
|[[Женева]]
|{{CHE}} 
|-
|2022
| XXVIII
|[[Баку]]
|{{AZE}} 
|-
|2024
| XXIX
|[[Холон]]
|{{ISR}} 
|-
|}

===Аэробика===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=20 |'''Жыл'''
|width=10 |'''№'''
|width=100 |'''Қала'''
|width=150 |'''Ел'''
|-
|1993
| I
|[[Париж]]
|{{FRA}}
|-
|1996
| II
|[[Гаага]]
|{{NED}} 
|-
|1997
| III
|[[Перт]]
|{{AUS}}
|-
|1998
| IV
|[[Катания]]
|{{ITA}} 
|-
|1999
| V
|[[Ганновер]]
|{{GER}} 
|-
|2000
| VI
|[[Риза (қала)]]
|{{GER}} 
|-
|2002
| VII
|[[Клайпеда]]
|{{LTU}} 
|-
|2004
| VIII
|[[София]]
|{{BUL}} 
|-
|2006
| IX
|[[Нанкин]]
|{{CHN}} 
|-
|2008
| X
|[[Ульм]]
|{{GER}} 
|-
|2010
| XI
|[[Родес]]
|{{FRA}} 
|-
|2012
| XII
|[[София]]
|{{BUL}} 
|-
|2014
| XIII
|[[Канкун]]
|{{MEX}} 
|-
|2016
| XIV
|[[Инчхон]]
|{{KOR}} 
|-
|2019
| XV
|[[Гимарайнш]]
|{{POR}} 
|-
|2021
| XVI
|[[Баку]]
|{{AZE}} 
|-
|}

===Паркур===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=20 |'''Жыл'''
|width=10 |'''№'''
|width=100 |'''Қала'''
|width=150 |'''Ел'''
|-
|2020
| I
|[[Хиросима]]
|{{JPN}}
|-
|}

== Медальдық есеп ==
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;margin-top:0em; text-align:center; font-size:100%;&quot;
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;background: #f2f2ce;&quot; | 
! colspan=&quot;3&quot; style=&quot;background: #f2f2ce;&quot; | Акробатикалық
! colspan=&quot;3&quot; style=&quot;background: #f2f2ce;&quot; | Аэробикалық
! colspan=&quot;3&quot; style=&quot;background: #f2f2ce;&quot; | Спорттық
! colspan=&quot;3&quot; style=&quot;background: #f2f2ce;&quot; | Көркем
! colspan=&quot;3&quot; style=&quot;background: #f2f2ce;&quot; | Батутта секіру
! colspan=&quot;1&quot; style=&quot;background: #f2f2ce;&quot; | 
|-
!style=&quot;background-color:#f2f2ce; width:4em;&quot;|Орын
!style=&quot;background-color:#f2f2ce; width:11em;&quot;|Ел(дер)
!style=&quot;background-color:gold; width:4em;&quot;|'''Алтын'''
!style=&quot;background-color:silver; width:4em;&quot;|'''Күміс'''
!style=&quot;background-color:#cc9966; width:4em;&quot;|'''Қола'''
!style=&quot;background-color:gold; width:4em;&quot;|'''Алтын'''
!style=&quot;background-color:silver; width:4em;&quot;|'''Күміс'''
!style=&quot;background-color:#cc9966; width:4em;&quot;|'''Қола'''
!style=&quot;background-color:gold; width:4em;&quot;|'''Алтын'''
!style=&quot;background-color:silver; width:4em;&quot;|'''Күміс'''
!style=&quot;background-color:#cc9966; width:4em;&quot;|'''Қола'''
!style=&quot;background-color:gold; width:4em;&quot;|'''Алтын'''
!style=&quot;background-color:silver; width:4em;&quot;|'''Күміс'''
!style=&quot;background-color:#cc9966; width:4em;&quot;|'''Қола'''
!style=&quot;background-color:gold; width:4em;&quot;|'''Алтын'''
!style=&quot;background-color:silver; width:4em;&quot;|'''Күміс'''
!style=&quot;background-color:#cc9966; width:4em;&quot;|'''Қола'''
!style=&quot;background-color:#f2f2ce; width:4em;&quot;|Барлығы
|-
| 1|| align=left |  ''{{USSR}}''||146||51||10||0||0||0||111||86||59||50||43||27||25||13||9||'''630'''
|-
| 2|| align=left | {{RUS}}||105||53||25||9||6||12||36||43||36||113||57||35||76||42||43||'''691'''
|-
| 3|| align=left | {{CHN}}||76||68||73||12||12||10||90||57||46||0||1||2||55||31||10||'''544'''
|-
| 4|| align=left | {{USA}}||5||10||24||0||0||0||62||52||43||0||0||0||72||71||54||'''393'''
|-
| 5|| align=left | {{BUL}}||57||80||79||3||6||1||5||6||13||69||59||53||1||2||2||'''436'''
|-
| 6|| align=left | {{JPN}}||0||0||0||6||2||0||52||58||71||2||5||6||12||10||11||'''236'''
|-
| 7|| align=left | {{ROU}}||0||0||0||18||20||21||48||45||42||0||0||1||0||0||0||'''195'''
|-
| 8|| align=left | {{UKR}}||23||33||43||1||2||1||7||12||18||25||28||38||7||12||12||'''263'''
|-
| 9|| align=left | {{GER}}/{{DDR}}||6||2||23||0||0||0||25||29||46||6||9||4||20||33||36||'''239'''
|-
| 10|| align=left | {{FRA}}||3||5||3||5||14||10||25||30||26||0||0||2||20||27||31||'''202'''
|-
| 11|| align=left | {{GBR}}||15||19||30||0||0||0||9||12||12||4||5||8||25||40||36||'''198'''
|-
| 12|| align=left | {{CZE}}/{{TCH}}||0||0||0||0||0||0||44||37||30||4||5||8||0||0||0||'''129'''
|-
| 13|| align=left | {{BLR}}||3||11||23||0||0||0||14||7||11||10||28||41||11||21||20||'''200'''
|-
| 14|| align=left | {{ITA}}||0||0||0||3||5||7||15||12||29||16||21||12||0||0||0||'''122'''
|-
| 15|| align=left | {{ESP}}||0||0||0||12||3||2||3||3||2||7||11||21||1||2||4||'''72'''
|-
| 16|| align=left | {{POL}}||15||48||69||0||0||0||5||2||9||0||0||0||1||5||12||'''166'''
|-
| 17|| align=left | {{CHE}}||0||0||0||0||0||0||19||16||15||0||0||0||2||4||5||'''61'''
|-
| 18|| align=left | {{AUS}}||0||1||0||1||2||2||2||4||4||0||0||0||16||17||21||'''70'''
|-
| 19|| align=left | {{BRA}}||0||0||0||9||4||4||7||6||6||0||0||0||2||1||2||'''41'''
|-
| 20|| align=left | {{CAN}}||0||0||0||0||0||0||0||7||6||0||0||0||17||27||34||'''91'''
|-
| 21|| align=left | {{SRB}}/{{YUG}}||0||1||5||0||0||0||17||12||9||0||0||0||0||0||0||'''44'''
|-
| 33|| align=left | {{KAZ}}||1||5||4||0||0||0||1||0||0||0||0||0||0||0||0||'''11'''
|-
|}

== Сыртқы сілтемелер ==
* [http://www.sportsacrobatics.info Sports Acrobatics]


[[Санат:Әлем біріншіліктері]]</text>
      <sha1>jxq9s4xms9kskrgat60xqtwjr48o7h3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Уикипедия:Белсенді қатысушылар</title>
    <ns>4</ns>
    <id>492279</id>
    <revision>
      <id>3484251</id>
      <parentid>3483852</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T12:01:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jembot</username>
        <id>36112</id>
      </contributor>
      <comment>Bot: Рейтингті жаңарту</comment>
      <origin>3484251</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4981" sha1="decxjjuo8hfxjzaz3npm5seaggpbxff" xml:space="preserve">{{/begin|200}}
|-
| 1 || [[User:Мағыпар|Мағыпар]] || [[Special:Contributions/Мағыпар|{{formatnum:1199}}]] || {{Permissions|Мағыпар}}
|-
| 2 || [[User:Sagzhan|Sagzhan]] || [[Special:Contributions/Sagzhan|{{formatnum:1135}}]] || {{Permissions|Sagzhan}}
|-
| 3 || [[User:Орел Карл|Орел Карл]] || [[Special:Contributions/Орел Карл|{{formatnum:618}}]] || {{Permissions|Орел Карл}}
|-
| 4 || [[User:Мықтыбек Оразтайұлы|Мықтыбек Оразтайұлы]] || [[Special:Contributions/Мықтыбек Оразтайұлы|{{formatnum:519}}]] || {{Permissions|Мықтыбек Оразтайұлы}}
|-
| 5 || [[User:Casserium|Casserium]] || [[Special:Contributions/Casserium|{{formatnum:328}}]] || {{Permissions|Casserium}}
|-
| 6 || [[User:ShadZ01|ShadZ01]] || [[Special:Contributions/ShadZ01|{{formatnum:294}}]] || {{Permissions|ShadZ01}}
|-
| 7 || [[User:Kasymov|Kasymov]] || [[Special:Contributions/Kasymov|{{formatnum:258}}]] || {{Permissions|Kasymov}}
|-
| 8 || [[User:1nter pares|1nter pares]] || [[Special:Contributions/1nter pares|{{formatnum:239}}]] || {{Permissions|1nter pares}}
|-
| 9 || [[User:Makenzis|Makenzis]] || [[Special:Contributions/Makenzis|{{formatnum:224}}]] || {{Permissions|Makenzis}}
|-
| 10 || [[User:Ziv|Ziv]] || [[Special:Contributions/Ziv|{{formatnum:177}}]] || {{Permissions|Ziv}}
|-
| 11 || [[User:Kas77777|Kas77777]] || [[Special:Contributions/Kas77777|{{formatnum:148}}]] || {{Permissions|Kas77777}}
|-
| 12 || [[User:Салиха|Салиха]] || [[Special:Contributions/Салиха|{{formatnum:113}}]] || {{Permissions|Салиха}}
|-
| 13 || [[User:Nurken|Nurken]] || [[Special:Contributions/Nurken|{{formatnum:113}}]] || {{Permissions|Nurken}}
|-
| 14 || [[User:Syrymzhan|Syrymzhan]] || [[Special:Contributions/Syrymzhan|{{formatnum:81}}]] || {{Permissions|Syrymzhan}}
|-
| 15 || [[User:Epoxa-HH|Epoxa-HH]] || [[Special:Contributions/Epoxa-HH|{{formatnum:81}}]] || {{Permissions|Epoxa-HH}}
|-
| 16 || [[User:Muzaffar Turgunov|Muzaffar Turgunov]] || [[Special:Contributions/Muzaffar Turgunov|{{formatnum:78}}]] || {{Permissions|Muzaffar Turgunov}}
|-
| 17 || [[User:Шайнүсіп|Шайнүсіп]] || [[Special:Contributions/Шайнүсіп|{{formatnum:64}}]] || {{Permissions|Шайнүсіп}}
|-
| 18 || [[User:Сәуір 1|Сәуір 1]] || [[Special:Contributions/Сәуір 1|{{formatnum:46}}]] || {{Permissions|Сәуір 1}}
|-
| 19 || [[User:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] || [[Special:Contributions/Ерден Карсыбеков|{{formatnum:43}}]] || {{Permissions|Ерден Карсыбеков}}
|-
| 20 || [[User:Nurtenge|Nurtenge]] || [[Special:Contributions/Nurtenge|{{formatnum:42}}]] || {{Permissions|Nurtenge}}
|-
| 21 || [[User:Kaiyr|Kaiyr]] || [[Special:Contributions/Kaiyr|{{formatnum:42}}]] || {{Permissions|Kaiyr}}
|-
| 22 || [[User:Alash 0005|Alash 0005]] || [[Special:Contributions/Alash 0005|{{formatnum:36}}]] || {{Permissions|Alash 0005}}
|-
| 23 || [[User:Kotyatzhan|Kotyatzhan]] || [[Special:Contributions/Kotyatzhan|{{formatnum:33}}]] || {{Permissions|Kotyatzhan}}
|-
| 24 || [[User:Gliwi|Gliwi]] || [[Special:Contributions/Gliwi|{{formatnum:26}}]] || {{Permissions|Gliwi}}
|-
| 25 || [[User:Alphy Haydar|Alphy Haydar]] || [[Special:Contributions/Alphy Haydar|{{formatnum:24}}]] || {{Permissions|Alphy Haydar}}
|-
| 26 || [[User:Mheidegger|Mheidegger]] || [[Special:Contributions/Mheidegger|{{formatnum:22}}]] || {{Permissions|Mheidegger}}
|-
| 27 || [[User:Semsk-Karaga|Semsk-Karaga]] || [[Special:Contributions/Semsk-Karaga|{{formatnum:19}}]] || {{Permissions|Semsk-Karaga}}
|-
| 28 || [[User:Qanattan|Qanattan]] || [[Special:Contributions/Qanattan|{{formatnum:18}}]] || {{Permissions|Qanattan}}
|-
| 29 || [[User:SpinnerLaserzthe2nd|SpinnerLaserzthe2nd]] || [[Special:Contributions/SpinnerLaserzthe2nd|{{formatnum:16}}]] || {{Permissions|SpinnerLaserzthe2nd}}
|-
| 30 || [[User:Лёха Вырвиглаз|Лёха Вырвиглаз]] || [[Special:Contributions/Лёха Вырвиглаз|{{formatnum:15}}]] || {{Permissions|Лёха Вырвиглаз}}
|-
| 31 || [[User:Madi Dos|Madi Dos]] || [[Special:Contributions/Madi Dos|{{formatnum:14}}]] || {{Permissions|Madi Dos}}
|-
| 32 || [[User:KiranBOT|KiranBOT]] || [[Special:Contributions/KiranBOT|{{formatnum:13}}]] || {{Permissions|KiranBOT}}
|-
| 33 || [[User:RichardSchultz7456|RichardSchultz7456]] || [[Special:Contributions/RichardSchultz7456|{{formatnum:13}}]] || {{Permissions|RichardSchultz7456}}
|-
| 34 || [[User:Ғауғауррр|Ғауғауррр]] || [[Special:Contributions/Ғауғауррр|{{formatnum:13}}]] || {{Permissions|Ғауғауррр}}
|-
| 35 || [[User:Programman|Programman]] || [[Special:Contributions/Programman|{{formatnum:10}}]] || {{Permissions|Programman}}
|-
| 36 || [[User:Arystanbek|Arystanbek]] || [[Special:Contributions/Arystanbek|{{formatnum:10}}]] || {{Permissions|Arystanbek}}
{{/end}}</text>
      <sha1>decxjjuo8hfxjzaz3npm5seaggpbxff</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ирокез (тайпа)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>521509</id>
    <revision>
      <id>3484487</id>
      <parentid>3442554</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T08:02:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>«[[Санат:Америка халықтары|Америка халықтары]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен)</comment>
      <origin>3484487</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10819" sha1="35qttds7wza4e6wie3u17jsf4t69gnx" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Ирокез 
|төл атауы  = ирэкуой, ирокуа 
|сурет      = Iroq3.jpg
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 403 000
|аймақ      = 
|аймақ1     = {{Байрақ|АҚШ}}
|саны1      = 353 000
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = {{Байрақ|Канада}}
|саны2      = 49 700
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[ирокез тілі]], [[ағылшын тілі]]
|діні       = [[христиандық]], табиғи күштерге сенім
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}
'''Ирокездер''' (''ирэкуой'', ''ирокуа'' ) — 1) [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] пен [[Канада]]дағы үндіс халықтарының тобы. АҚШ-тағы саны 353,8 мың адам. (оның ішінде 302,6 мың чероктер, 2000, санақ), Канадада 49,7 мың адам. (2005, халық санағы).

2) АҚШ-тағы (се­не­ка, онон­да­га, кай­у­га, онида, тус­ка­ро­ра, могауктардың бір бөлігі) және Канаданың оңтүстік-шығысындағы (Онтариодағы Сикс-Ней­шенс резерваты) ирокездік халықтар тобы. АҚШ-тағы саны 48,8 мың адам. (2000, санақ), Канадада 49,7 мың адам. (2005, халық санағы).&lt;ref&gt;https://old.bigenc.ru/ethnology/text/2021561?ysclid=lq0jnzenj1764103137&lt;/ref&gt;  

== Тілі ==
Олар [[ирокез тілі|ирокез]] тілдерінде сөйлейді. [[Ағылшын тілі]] де кеңінен таралған.&lt;ref&gt;http://www.etnolog.ru/people.php?id=IROK&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Ирокездердің көпшілігі [[Христиандық|христиандар]], ал шын мәнінде табиғат күшіне табынатын синкретикалық топқа жатады. Олар жанды және жансыз заттардың барлығында рухтар болады деп сенген, сондықтан табиғатты құрметтеп, табынған. Ирокездер әруақтармен тілдесіп, олардан көмек сұрау үшін би, ән және жұмбақ, әртүрлі рәсімдер мен ғұрыптарды орындады.&lt;ref&gt;https://polit-inform.ru/irokezy-v-istorii-proisxozdenie-kultura-i-znacenie/?ysclid=lq0k5m2tk7795171794{{Deadlink|date=March 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
[[Сурет:1914 Panoramic View of Iroquois.jpg|thumb|400px|солға|Ирокездер [[1914 жыл]]]]
Ирокез халықтары АҚШ-тың қазіргі Нью-Йорк штатындағы және оның айналасындағы құнарлы жердің көп бөлігін, сондай-ақ Канаданың Квебек провинциясынан солтүстікке қарай қазіргі Монреальға дейін бақылайтын қуатты байырғы державалар болды. Еуропалық державалар Солтүстік Америкадағы отаршылдық дәуірде ирокездермен кең сауда қарым-қатынастары болды, ал ирокездер британдықтармен аумақтық бітім орнатты.
Алайда, британдықтар американдық тәуелсіздік соғысында жеңіліске ұшыраған кезде, Америка Құрама Штаттары ирокез конфедерациясы сақтауға келіскен аумақтың көп бөлігінен бас тартып, оны отаршылдық қоныстандыруға ашты. Дәл осы уақытта, 18 ғасырдың аяғында, ирокез конфедерациясы саяси консолидация ретінде ыдырай бастады.
Американдық революциялық соғыс кезінде ирокездер британдықтармен одақтас болғандықтан, олар жаңадан құрылған Америка Құрама Штаттарының дұшпандығына тап болды және көптеген ирокездер Нью-Йорктен солтүстікке Британдық Канадаға көшті.
18 ғасырдың аяғында АҚШ әскерлері одақты талқандап, оның жерін бөліске салды. Ирокездер АҚШ пен [[Канада]]ның шөлейт жерлеріне қуылды.&lt;ref&gt;Қазақ Совет Энциклопедиясы, Алматы ,5 том.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;https://stranatur.ru/the-iroquois-native-cultures-of-north-america.html&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Америка жағалауында алғашқы еуропалықтар пайда болғанға дейін көп уақыт бұрын, ирокездер көрші тайпалармен қолөнермен және саудамен айналысқан.
Еуропалықтар келгеннен кейін олармен белсенді сауда жасай бастады, ең құнды тауар голландиялықтар шексіз мөлшерде сатып алатын құндыз терісі болды.
Қазіргі ирокездер [[егіншілік]]пен (жүгері, бұршақ және асқабақ өсірумен) айналысты. Біразы жалдамалы жұмыспен айналысады, қалаларға (Нью-Йорк пен Чикагодағы ірі қауымдастықтарға) қоныс аударды. Ішінара ассимиляциямен қатар дәстүрлі қолөнер (былғарыдан жасалған бұйымдар мен моншақтар жасау, шар ракеткасы) сақталған.&lt;ref&gt;https://travel-journal.ru/ethno/37/695/{{Deadlink|date=September 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;https://www.istmira.com/novosti-istorii/15272-irokezy-narod.html&lt;/ref&gt;

== Тұрмыс салты ==
Ирокездердің әлеуметтік ұйымы [[Матриархат|аналық - рулық]] құрылыстың класскиалық үлгісі болып табылады. Он бес рудың әрқайсысының рулық құрылымдағы нақты міндеттері мен рөлдері болды. Туысқан әйелдер тобы (овачира деп аталады) ирокездердің негізгі қоғамдық бірлігін құрады. Ер адамдар үй шаруашылығын басқаруда үлкен дауыс беру құқығына ие болмады, ирокездік әйел күйеуімен үйден оның заттарын алып тастау арқылы ажыраса алады. Овачирдегі жетекші рөл егіншілік пен әйелдердің бірлескен жұмысын басқаратын, дауларды шешетін және топ пен тайпалық кеңестерде және Лига кеңесінде топ атынан өкілдік ететін еркектерді тағайындайтын ең қарт әйелге тиесілі болды. 
[[Сурет:Theiroquoislonghouse.png |нобай|оңға|200px|Дәстүрлі ирокездік «ұзын үй»]]      
Ирокездер үш мыңға дейін тұрғыны бар қоршалған ауылдарда тұрды. Ауыл тұрғындары ұзындығы 18 м бөшке пішінді төбесі бар, қаңқасы бөрене тікбұрышты ұзын үйлерде тұрды. Ұзын үйлердің әрқайсысында әйелдер туыстық желісі арқылы бір-бірімен туысқан әйелдер тобы, олардың күйеулері мен балалары орналасты.&lt;ref&gt;https://www.krugosvet.ru/enc/narody-i-yazyki/irokezy&lt;/ref&gt;

Ирокез киімдері бұғы терісінен және иленген былғарыдан жасалған. Қалың материал өзгермелі климаттың суық ауа райында жылуды қамтамасыз етті. Аяқтарында олар мокасин деп аталатын аяқ киім киген.
Еуропалықтармен байланыста болғаннан кейін киім батыс еуропалық киімге сәл өзгере бастады. Оны үндіс тайпаларымен айырбас жасаған көпестер мен саудагерлер әкелді.

Ирокездер жақсы бишілер болған. Салтанатты шаралар мен билерге көп адам жиналды. Музыкалық ырғақ үшін әртүрлі аспаптар пайдаланылды. Олар сылдырмақ, таяқ, ысқырғыштар және барабандар болды. Олардың барлығы жануарлардың қабығынан, тұяғы мен қауырсынынан, сондай-ақ әртүрлі өсімдік жемістерінен жасалған.&lt;ref&gt;http://srednyvek.ru/irokezy/&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Солтүстік Америка халықтары}} 
[[Санат:Этностар]]
[[Санат:Үндістер]]
[[Санат:АҚШ этникалық топтары]]
[[Санат:Канада этникалық топтары]]
[[Санат:Америка халықтары]]</text>
      <sha1>35qttds7wza4e6wie3u17jsf4t69gnx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484488</id>
      <parentid>3484487</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T08:04:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>нақтылау</comment>
      <origin>3484488</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10961" sha1="gskxnkps9zwe83ehsak3s2e7tesqagk" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Ирокез 
|төл атауы  = ирэкуой, ирокуа 
|сурет      = Iroq3.jpg
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 403 000
|аймақ      = 
|аймақ1     = {{Байрақ|АҚШ}}
|саны1      = 353 000
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = {{Байрақ|Канада}}
|саны2      = 49 700
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[ирокез тілі]], [[ағылшын тілі]]
|діні       = [[христиандық]], табиғи күштерге сенім
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}
'''Ирокездер''' (''ирэкуой'', ''ирокуа'') — 1) [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] пен [[Канада]]дағы үндіс халықтарының тобы. АҚШ-тағы саны 353,8 мың адам. (оның ішінде 302,6 мың чероктер, 2000, санақ), Канадада 49,7 мың адам. (2005, халық санағы).

2) АҚШ-тағы (се­не­ка, онон­да­га, кай­у­га, онида, тус­ка­ро­ра, могауктардың бір бөлігі) және Канаданың оңтүстік-шығысындағы (Онтариодағы Сикс-Ней­шенс резерваты) ирокездік халықтар тобы. АҚШ-тағы саны 48,8 мың адам. (2000, санақ), Канадада 49,7 мың адам. (2005, халық санағы).&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/2021561?ysclid=lq0jnzenj1764103137|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Олар [[ирокез тілі|ирокез]] тілдерінде сөйлейді. [[Ағылшын тілі]] де кеңінен таралған.&lt;ref&gt;http://www.etnolog.ru/people.php?id=IROK&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Ирокездердің көпшілігі [[Христиандық|христиандар]], ал шын мәнінде табиғат күшіне табынатын синкретикалық топқа жатады. Олар жанды және жансыз заттардың барлығында рухтар болады деп сенген, сондықтан табиғатты құрметтеп, табынған. Ирокездер әруақтармен тілдесіп, олардан көмек сұрау үшін би, ән және жұмбақ, әртүрлі рәсімдер мен ғұрыптарды орындады.&lt;ref&gt;https://polit-inform.ru/irokezy-v-istorii-proisxozdenie-kultura-i-znacenie/?ysclid=lq0k5m2tk7795171794{{Deadlink|date=March 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
[[Сурет:1914 Panoramic View of Iroquois.jpg|thumb|400px|солға|Ирокездер [[1914 жыл]]]]
Ирокез халықтары АҚШ-тың қазіргі Нью-Йорк штатындағы және оның айналасындағы құнарлы жердің көп бөлігін, сондай-ақ Канаданың Квебек провинциясынан солтүстікке қарай қазіргі Монреальға дейін бақылайтын қуатты байырғы державалар болды. Еуропалық державалар Солтүстік Америкадағы отаршылдық дәуірде ирокездермен кең сауда қарым-қатынастары болды, ал ирокездер британдықтармен аумақтық бітім орнатты.
Алайда, британдықтар американдық тәуелсіздік соғысында жеңіліске ұшыраған кезде, Америка Құрама Штаттары ирокез конфедерациясы сақтауға келіскен аумақтың көп бөлігінен бас тартып, оны отаршылдық қоныстандыруға ашты. Дәл осы уақытта, 18 ғасырдың аяғында, ирокез конфедерациясы саяси консолидация ретінде ыдырай бастады.
Американдық революциялық соғыс кезінде ирокездер британдықтармен одақтас болғандықтан, олар жаңадан құрылған Америка Құрама Штаттарының дұшпандығына тап болды және көптеген ирокездер Нью-Йорктен солтүстікке Британдық Канадаға көшті.
18 ғасырдың аяғында АҚШ әскерлері одақты талқандап, оның жерін бөліске салды. Ирокездер АҚШ пен [[Канада]]ның шөлейт жерлеріне қуылды.&lt;ref&gt;Қазақ Совет Энциклопедиясы, Алматы ,5 том.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;https://stranatur.ru/the-iroquois-native-cultures-of-north-america.html&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Америка жағалауында алғашқы еуропалықтар пайда болғанға дейін көп уақыт бұрын, ирокездер көрші тайпалармен қолөнермен және саудамен айналысқан.
Еуропалықтар келгеннен кейін олармен белсенді сауда жасай бастады, ең құнды тауар голландиялықтар шексіз мөлшерде сатып алатын құндыз терісі болды.
Қазіргі ирокездер [[егіншілік]]пен (жүгері, бұршақ және асқабақ өсірумен) айналысты. Біразы жалдамалы жұмыспен айналысады, қалаларға (Нью-Йорк пен Чикагодағы ірі қауымдастықтарға) қоныс аударды. Ішінара ассимиляциямен қатар дәстүрлі қолөнер (былғарыдан жасалған бұйымдар мен моншақтар жасау, шар ракеткасы) сақталған.&lt;ref&gt;https://travel-journal.ru/ethno/37/695/{{Deadlink|date=September 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;https://www.istmira.com/novosti-istorii/15272-irokezy-narod.html&lt;/ref&gt;

== Тұрмыс салты ==
Ирокездердің әлеуметтік ұйымы [[Матриархат|аналық - рулық]] құрылыстың класскиалық үлгісі болып табылады. Он бес рудың әрқайсысының рулық құрылымдағы нақты міндеттері мен рөлдері болды. Туысқан әйелдер тобы (овачира деп аталады) ирокездердің негізгі қоғамдық бірлігін құрады. Ер адамдар үй шаруашылығын басқаруда үлкен дауыс беру құқығына ие болмады, ирокездік әйел күйеуімен үйден оның заттарын алып тастау арқылы ажыраса алады. Овачирдегі жетекші рөл егіншілік пен әйелдердің бірлескен жұмысын басқаратын, дауларды шешетін және топ пен тайпалық кеңестерде және Лига кеңесінде топ атынан өкілдік ететін еркектерді тағайындайтын ең қарт әйелге тиесілі болды. 
[[Сурет:Theiroquoislonghouse.png |нобай|оңға|200px|Дәстүрлі ирокездік «ұзын үй»]]      
Ирокездер үш мыңға дейін тұрғыны бар қоршалған ауылдарда тұрды. Ауыл тұрғындары ұзындығы 18 м бөшке пішінді төбесі бар, қаңқасы бөрене тікбұрышты ұзын үйлерде тұрды. Ұзын үйлердің әрқайсысында әйелдер туыстық желісі арқылы бір-бірімен туысқан әйелдер тобы, олардың күйеулері мен балалары орналасты.&lt;ref&gt;https://www.krugosvet.ru/enc/narody-i-yazyki/irokezy&lt;/ref&gt;

Ирокез киімдері бұғы терісінен және иленген былғарыдан жасалған. Қалың материал өзгермелі климаттың суық ауа райында жылуды қамтамасыз етті. Аяқтарында олар мокасин деп аталатын аяқ киім киген.
Еуропалықтармен байланыста болғаннан кейін киім батыс еуропалық киімге сәл өзгере бастады. Оны үндіс тайпаларымен айырбас жасаған көпестер мен саудагерлер әкелді.

Ирокездер жақсы бишілер болған. Салтанатты шаралар мен билерге көп адам жиналды. Музыкалық ырғақ үшін әртүрлі аспаптар пайдаланылды. Олар сылдырмақ, таяқ, ысқырғыштар және барабандар болды. Олардың барлығы жануарлардың қабығынан, тұяғы мен қауырсынынан, сондай-ақ әртүрлі өсімдік жемістерінен жасалған.&lt;ref&gt;http://srednyvek.ru/irokezy/&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Солтүстік Америка халықтары}} 
[[Санат:Этностар]]
[[Санат:Үндістер]]
[[Санат:АҚШ этникалық топтары]]
[[Санат:Канада этникалық топтары]]
[[Санат:Америка халықтары]]</text>
      <sha1>gskxnkps9zwe83ehsak3s2e7tesqagk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484489</id>
      <parentid>3484488</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T08:06:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Тілі */ нақтылау</comment>
      <origin>3484489</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11084" sha1="05ne7z547jxaofhl1yaryehyrrdqvj9" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Ирокез 
|төл атауы  = ирэкуой, ирокуа 
|сурет      = Iroq3.jpg
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 403 000
|аймақ      = 
|аймақ1     = {{Байрақ|АҚШ}}
|саны1      = 353 000
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = {{Байрақ|Канада}}
|саны2      = 49 700
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[ирокез тілі]], [[ағылшын тілі]]
|діні       = [[христиандық]], табиғи күштерге сенім
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}
'''Ирокездер''' (''ирэкуой'', ''ирокуа'') — 1) [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] пен [[Канада]]дағы үндіс халықтарының тобы. АҚШ-тағы саны 353,8 мың адам. (оның ішінде 302,6 мың чероктер, 2000, санақ), Канадада 49,7 мың адам. (2005, халық санағы).

2) АҚШ-тағы (се­не­ка, онон­да­га, кай­у­га, онида, тус­ка­ро­ра, могауктардың бір бөлігі) және Канаданың оңтүстік-шығысындағы (Онтариодағы Сикс-Ней­шенс резерваты) ирокездік халықтар тобы. АҚШ-тағы саны 48,8 мың адам. (2000, санақ), Канадада 49,7 мың адам. (2005, халық санағы).&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/2021561?ysclid=lq0jnzenj1764103137|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Олар [[ирокез тілі|ирокез]] тілдерінде сөйлейді. [[Ағылшын тілі]] де кеңінен таралған.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=IROK|title=Әлем халықтары/Ирокез|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Ирокездердің көпшілігі [[Христиандық|христиандар]], ал шын мәнінде табиғат күшіне табынатын синкретикалық топқа жатады. Олар жанды және жансыз заттардың барлығында рухтар болады деп сенген, сондықтан табиғатты құрметтеп, табынған. Ирокездер әруақтармен тілдесіп, олардан көмек сұрау үшін би, ән және жұмбақ, әртүрлі рәсімдер мен ғұрыптарды орындады.&lt;ref&gt;https://polit-inform.ru/irokezy-v-istorii-proisxozdenie-kultura-i-znacenie/?ysclid=lq0k5m2tk7795171794{{Deadlink|date=March 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
[[Сурет:1914 Panoramic View of Iroquois.jpg|thumb|400px|солға|Ирокездер [[1914 жыл]]]]
Ирокез халықтары АҚШ-тың қазіргі Нью-Йорк штатындағы және оның айналасындағы құнарлы жердің көп бөлігін, сондай-ақ Канаданың Квебек провинциясынан солтүстікке қарай қазіргі Монреальға дейін бақылайтын қуатты байырғы державалар болды. Еуропалық державалар Солтүстік Америкадағы отаршылдық дәуірде ирокездермен кең сауда қарым-қатынастары болды, ал ирокездер британдықтармен аумақтық бітім орнатты.
Алайда, британдықтар американдық тәуелсіздік соғысында жеңіліске ұшыраған кезде, Америка Құрама Штаттары ирокез конфедерациясы сақтауға келіскен аумақтың көп бөлігінен бас тартып, оны отаршылдық қоныстандыруға ашты. Дәл осы уақытта, 18 ғасырдың аяғында, ирокез конфедерациясы саяси консолидация ретінде ыдырай бастады.
Американдық революциялық соғыс кезінде ирокездер британдықтармен одақтас болғандықтан, олар жаңадан құрылған Америка Құрама Штаттарының дұшпандығына тап болды және көптеген ирокездер Нью-Йорктен солтүстікке Британдық Канадаға көшті.
18 ғасырдың аяғында АҚШ әскерлері одақты талқандап, оның жерін бөліске салды. Ирокездер АҚШ пен [[Канада]]ның шөлейт жерлеріне қуылды.&lt;ref&gt;Қазақ Совет Энциклопедиясы, Алматы ,5 том.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;https://stranatur.ru/the-iroquois-native-cultures-of-north-america.html&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Америка жағалауында алғашқы еуропалықтар пайда болғанға дейін көп уақыт бұрын, ирокездер көрші тайпалармен қолөнермен және саудамен айналысқан.
Еуропалықтар келгеннен кейін олармен белсенді сауда жасай бастады, ең құнды тауар голландиялықтар шексіз мөлшерде сатып алатын құндыз терісі болды.
Қазіргі ирокездер [[егіншілік]]пен (жүгері, бұршақ және асқабақ өсірумен) айналысты. Біразы жалдамалы жұмыспен айналысады, қалаларға (Нью-Йорк пен Чикагодағы ірі қауымдастықтарға) қоныс аударды. Ішінара ассимиляциямен қатар дәстүрлі қолөнер (былғарыдан жасалған бұйымдар мен моншақтар жасау, шар ракеткасы) сақталған.&lt;ref&gt;https://travel-journal.ru/ethno/37/695/{{Deadlink|date=September 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;https://www.istmira.com/novosti-istorii/15272-irokezy-narod.html&lt;/ref&gt;

== Тұрмыс салты ==
Ирокездердің әлеуметтік ұйымы [[Матриархат|аналық - рулық]] құрылыстың класскиалық үлгісі болып табылады. Он бес рудың әрқайсысының рулық құрылымдағы нақты міндеттері мен рөлдері болды. Туысқан әйелдер тобы (овачира деп аталады) ирокездердің негізгі қоғамдық бірлігін құрады. Ер адамдар үй шаруашылығын басқаруда үлкен дауыс беру құқығына ие болмады, ирокездік әйел күйеуімен үйден оның заттарын алып тастау арқылы ажыраса алады. Овачирдегі жетекші рөл егіншілік пен әйелдердің бірлескен жұмысын басқаратын, дауларды шешетін және топ пен тайпалық кеңестерде және Лига кеңесінде топ атынан өкілдік ететін еркектерді тағайындайтын ең қарт әйелге тиесілі болды. 
[[Сурет:Theiroquoislonghouse.png |нобай|оңға|200px|Дәстүрлі ирокездік «ұзын үй»]]      
Ирокездер үш мыңға дейін тұрғыны бар қоршалған ауылдарда тұрды. Ауыл тұрғындары ұзындығы 18 м бөшке пішінді төбесі бар, қаңқасы бөрене тікбұрышты ұзын үйлерде тұрды. Ұзын үйлердің әрқайсысында әйелдер туыстық желісі арқылы бір-бірімен туысқан әйелдер тобы, олардың күйеулері мен балалары орналасты.&lt;ref&gt;https://www.krugosvet.ru/enc/narody-i-yazyki/irokezy&lt;/ref&gt;

Ирокез киімдері бұғы терісінен және иленген былғарыдан жасалған. Қалың материал өзгермелі климаттың суық ауа райында жылуды қамтамасыз етті. Аяқтарында олар мокасин деп аталатын аяқ киім киген.
Еуропалықтармен байланыста болғаннан кейін киім батыс еуропалық киімге сәл өзгере бастады. Оны үндіс тайпаларымен айырбас жасаған көпестер мен саудагерлер әкелді.

Ирокездер жақсы бишілер болған. Салтанатты шаралар мен билерге көп адам жиналды. Музыкалық ырғақ үшін әртүрлі аспаптар пайдаланылды. Олар сылдырмақ, таяқ, ысқырғыштар және барабандар болды. Олардың барлығы жануарлардың қабығынан, тұяғы мен қауырсынынан, сондай-ақ әртүрлі өсімдік жемістерінен жасалған.&lt;ref&gt;http://srednyvek.ru/irokezy/&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Солтүстік Америка халықтары}} 
[[Санат:Этностар]]
[[Санат:Үндістер]]
[[Санат:АҚШ этникалық топтары]]
[[Санат:Канада этникалық топтары]]
[[Санат:Америка халықтары]]</text>
      <sha1>05ne7z547jxaofhl1yaryehyrrdqvj9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484490</id>
      <parentid>3484489</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T08:06:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Діні */</comment>
      <origin>3484490</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10899" sha1="n4dcmpp5z0ccfek9fy9r2bayfhb7o2m" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Ирокез 
|төл атауы  = ирэкуой, ирокуа 
|сурет      = Iroq3.jpg
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 403 000
|аймақ      = 
|аймақ1     = {{Байрақ|АҚШ}}
|саны1      = 353 000
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = {{Байрақ|Канада}}
|саны2      = 49 700
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[ирокез тілі]], [[ағылшын тілі]]
|діні       = [[христиандық]], табиғи күштерге сенім
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}
'''Ирокездер''' (''ирэкуой'', ''ирокуа'') — 1) [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] пен [[Канада]]дағы үндіс халықтарының тобы. АҚШ-тағы саны 353,8 мың адам. (оның ішінде 302,6 мың чероктер, 2000, санақ), Канадада 49,7 мың адам. (2005, халық санағы).

2) АҚШ-тағы (се­не­ка, онон­да­га, кай­у­га, онида, тус­ка­ро­ра, могауктардың бір бөлігі) және Канаданың оңтүстік-шығысындағы (Онтариодағы Сикс-Ней­шенс резерваты) ирокездік халықтар тобы. АҚШ-тағы саны 48,8 мың адам. (2000, санақ), Канадада 49,7 мың адам. (2005, халық санағы).&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/2021561?ysclid=lq0jnzenj1764103137|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Олар [[ирокез тілі|ирокез]] тілдерінде сөйлейді. [[Ағылшын тілі]] де кеңінен таралған.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=IROK|title=Әлем халықтары/Ирокез|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Ирокездердің көпшілігі [[Христиандық|христиандар]], ал шын мәнінде табиғат күшіне табынатын синкретикалық топқа жатады. Олар жанды және жансыз заттардың барлығында рухтар болады деп сенген, сондықтан табиғатты құрметтеп, табынған. Ирокездер әруақтармен тілдесіп, олардан көмек сұрау үшін би, ән және жұмбақ, әртүрлі рәсімдер мен ғұрыптарды орындады.

== Тарихы ==
[[Сурет:1914 Panoramic View of Iroquois.jpg|thumb|400px|солға|Ирокездер [[1914 жыл]]]]
Ирокез халықтары АҚШ-тың қазіргі Нью-Йорк штатындағы және оның айналасындағы құнарлы жердің көп бөлігін, сондай-ақ Канаданың Квебек провинциясынан солтүстікке қарай қазіргі Монреальға дейін бақылайтын қуатты байырғы державалар болды. Еуропалық державалар Солтүстік Америкадағы отаршылдық дәуірде ирокездермен кең сауда қарым-қатынастары болды, ал ирокездер британдықтармен аумақтық бітім орнатты.
Алайда, британдықтар американдық тәуелсіздік соғысында жеңіліске ұшыраған кезде, Америка Құрама Штаттары ирокез конфедерациясы сақтауға келіскен аумақтың көп бөлігінен бас тартып, оны отаршылдық қоныстандыруға ашты. Дәл осы уақытта, 18 ғасырдың аяғында, ирокез конфедерациясы саяси консолидация ретінде ыдырай бастады.
Американдық революциялық соғыс кезінде ирокездер британдықтармен одақтас болғандықтан, олар жаңадан құрылған Америка Құрама Штаттарының дұшпандығына тап болды және көптеген ирокездер Нью-Йорктен солтүстікке Британдық Канадаға көшті.
18 ғасырдың аяғында АҚШ әскерлері одақты талқандап, оның жерін бөліске салды. Ирокездер АҚШ пен [[Канада]]ның шөлейт жерлеріне қуылды.&lt;ref&gt;Қазақ Совет Энциклопедиясы, Алматы ,5 том.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;https://stranatur.ru/the-iroquois-native-cultures-of-north-america.html&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Америка жағалауында алғашқы еуропалықтар пайда болғанға дейін көп уақыт бұрын, ирокездер көрші тайпалармен қолөнермен және саудамен айналысқан.
Еуропалықтар келгеннен кейін олармен белсенді сауда жасай бастады, ең құнды тауар голландиялықтар шексіз мөлшерде сатып алатын құндыз терісі болды.
Қазіргі ирокездер [[егіншілік]]пен (жүгері, бұршақ және асқабақ өсірумен) айналысты. Біразы жалдамалы жұмыспен айналысады, қалаларға (Нью-Йорк пен Чикагодағы ірі қауымдастықтарға) қоныс аударды. Ішінара ассимиляциямен қатар дәстүрлі қолөнер (былғарыдан жасалған бұйымдар мен моншақтар жасау, шар ракеткасы) сақталған.&lt;ref&gt;https://travel-journal.ru/ethno/37/695/{{Deadlink|date=September 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;https://www.istmira.com/novosti-istorii/15272-irokezy-narod.html&lt;/ref&gt;

== Тұрмыс салты ==
Ирокездердің әлеуметтік ұйымы [[Матриархат|аналық - рулық]] құрылыстың класскиалық үлгісі болып табылады. Он бес рудың әрқайсысының рулық құрылымдағы нақты міндеттері мен рөлдері болды. Туысқан әйелдер тобы (овачира деп аталады) ирокездердің негізгі қоғамдық бірлігін құрады. Ер адамдар үй шаруашылығын басқаруда үлкен дауыс беру құқығына ие болмады, ирокездік әйел күйеуімен үйден оның заттарын алып тастау арқылы ажыраса алады. Овачирдегі жетекші рөл егіншілік пен әйелдердің бірлескен жұмысын басқаратын, дауларды шешетін және топ пен тайпалық кеңестерде және Лига кеңесінде топ атынан өкілдік ететін еркектерді тағайындайтын ең қарт әйелге тиесілі болды. 
[[Сурет:Theiroquoislonghouse.png |нобай|оңға|200px|Дәстүрлі ирокездік «ұзын үй»]]      
Ирокездер үш мыңға дейін тұрғыны бар қоршалған ауылдарда тұрды. Ауыл тұрғындары ұзындығы 18 м бөшке пішінді төбесі бар, қаңқасы бөрене тікбұрышты ұзын үйлерде тұрды. Ұзын үйлердің әрқайсысында әйелдер туыстық желісі арқылы бір-бірімен туысқан әйелдер тобы, олардың күйеулері мен балалары орналасты.&lt;ref&gt;https://www.krugosvet.ru/enc/narody-i-yazyki/irokezy&lt;/ref&gt;

Ирокез киімдері бұғы терісінен және иленген былғарыдан жасалған. Қалың материал өзгермелі климаттың суық ауа райында жылуды қамтамасыз етті. Аяқтарында олар мокасин деп аталатын аяқ киім киген.
Еуропалықтармен байланыста болғаннан кейін киім батыс еуропалық киімге сәл өзгере бастады. Оны үндіс тайпаларымен айырбас жасаған көпестер мен саудагерлер әкелді.

Ирокездер жақсы бишілер болған. Салтанатты шаралар мен билерге көп адам жиналды. Музыкалық ырғақ үшін әртүрлі аспаптар пайдаланылды. Олар сылдырмақ, таяқ, ысқырғыштар және барабандар болды. Олардың барлығы жануарлардың қабығынан, тұяғы мен қауырсынынан, сондай-ақ әртүрлі өсімдік жемістерінен жасалған.&lt;ref&gt;http://srednyvek.ru/irokezy/&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Солтүстік Америка халықтары}} 
[[Санат:Этностар]]
[[Санат:Үндістер]]
[[Санат:АҚШ этникалық топтары]]
[[Санат:Канада этникалық топтары]]
[[Санат:Америка халықтары]]</text>
      <sha1>n4dcmpp5z0ccfek9fy9r2bayfhb7o2m</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484491</id>
      <parentid>3484490</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T08:07:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Тарихы */</comment>
      <origin>3484491</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10813" sha1="8qlnwilfjr4terndklw2e1pxwudgv92" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Ирокез 
|төл атауы  = ирэкуой, ирокуа 
|сурет      = Iroq3.jpg
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 403 000
|аймақ      = 
|аймақ1     = {{Байрақ|АҚШ}}
|саны1      = 353 000
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = {{Байрақ|Канада}}
|саны2      = 49 700
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[ирокез тілі]], [[ағылшын тілі]]
|діні       = [[христиандық]], табиғи күштерге сенім
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}
'''Ирокездер''' (''ирэкуой'', ''ирокуа'') — 1) [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] пен [[Канада]]дағы үндіс халықтарының тобы. АҚШ-тағы саны 353,8 мың адам. (оның ішінде 302,6 мың чероктер, 2000, санақ), Канадада 49,7 мың адам. (2005, халық санағы).

2) АҚШ-тағы (се­не­ка, онон­да­га, кай­у­га, онида, тус­ка­ро­ра, могауктардың бір бөлігі) және Канаданың оңтүстік-шығысындағы (Онтариодағы Сикс-Ней­шенс резерваты) ирокездік халықтар тобы. АҚШ-тағы саны 48,8 мың адам. (2000, санақ), Канадада 49,7 мың адам. (2005, халық санағы).&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/2021561?ysclid=lq0jnzenj1764103137|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Олар [[ирокез тілі|ирокез]] тілдерінде сөйлейді. [[Ағылшын тілі]] де кеңінен таралған.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=IROK|title=Әлем халықтары/Ирокез|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Ирокездердің көпшілігі [[Христиандық|христиандар]], ал шын мәнінде табиғат күшіне табынатын синкретикалық топқа жатады. Олар жанды және жансыз заттардың барлығында рухтар болады деп сенген, сондықтан табиғатты құрметтеп, табынған. Ирокездер әруақтармен тілдесіп, олардан көмек сұрау үшін би, ән және жұмбақ, әртүрлі рәсімдер мен ғұрыптарды орындады.

== Тарихы ==
[[Сурет:1914 Panoramic View of Iroquois.jpg|thumb|400px|солға|Ирокездер [[1914 жыл]]]]
Ирокез халықтары АҚШ-тың қазіргі Нью-Йорк штатындағы және оның айналасындағы құнарлы жердің көп бөлігін, сондай-ақ Канаданың Квебек провинциясынан солтүстікке қарай қазіргі Монреальға дейін бақылайтын қуатты байырғы державалар болды. Еуропалық державалар Солтүстік Америкадағы отаршылдық дәуірде ирокездермен кең сауда қарым-қатынастары болды, ал ирокездер британдықтармен аумақтық бітім орнатты.
Алайда, британдықтар американдық тәуелсіздік соғысында жеңіліске ұшыраған кезде, Америка Құрама Штаттары ирокез конфедерациясы сақтауға келіскен аумақтың көп бөлігінен бас тартып, оны отаршылдық қоныстандыруға ашты. Дәл осы уақытта, 18 ғасырдың аяғында, ирокез конфедерациясы саяси консолидация ретінде ыдырай бастады.
Американдық революциялық соғыс кезінде ирокездер британдықтармен одақтас болғандықтан, олар жаңадан құрылған Америка Құрама Штаттарының дұшпандығына тап болды және көптеген ирокездер Нью-Йорктен солтүстікке Британдық Канадаға көшті.
18 ғасырдың аяғында АҚШ әскерлері одақты талқандап, оның жерін бөліске салды. Ирокездер АҚШ пен [[Канада]]ның шөлейт жерлеріне қуылды.&lt;ref&gt;https://stranatur.ru/the-iroquois-native-cultures-of-north-america.html&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Америка жағалауында алғашқы еуропалықтар пайда болғанға дейін көп уақыт бұрын, ирокездер көрші тайпалармен қолөнермен және саудамен айналысқан.
Еуропалықтар келгеннен кейін олармен белсенді сауда жасай бастады, ең құнды тауар голландиялықтар шексіз мөлшерде сатып алатын құндыз терісі болды.
Қазіргі ирокездер [[егіншілік]]пен (жүгері, бұршақ және асқабақ өсірумен) айналысты. Біразы жалдамалы жұмыспен айналысады, қалаларға (Нью-Йорк пен Чикагодағы ірі қауымдастықтарға) қоныс аударды. Ішінара ассимиляциямен қатар дәстүрлі қолөнер (былғарыдан жасалған бұйымдар мен моншақтар жасау, шар ракеткасы) сақталған.&lt;ref&gt;https://travel-journal.ru/ethno/37/695/{{Deadlink|date=September 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;https://www.istmira.com/novosti-istorii/15272-irokezy-narod.html&lt;/ref&gt;

== Тұрмыс салты ==
Ирокездердің әлеуметтік ұйымы [[Матриархат|аналық - рулық]] құрылыстың класскиалық үлгісі болып табылады. Он бес рудың әрқайсысының рулық құрылымдағы нақты міндеттері мен рөлдері болды. Туысқан әйелдер тобы (овачира деп аталады) ирокездердің негізгі қоғамдық бірлігін құрады. Ер адамдар үй шаруашылығын басқаруда үлкен дауыс беру құқығына ие болмады, ирокездік әйел күйеуімен үйден оның заттарын алып тастау арқылы ажыраса алады. Овачирдегі жетекші рөл егіншілік пен әйелдердің бірлескен жұмысын басқаратын, дауларды шешетін және топ пен тайпалық кеңестерде және Лига кеңесінде топ атынан өкілдік ететін еркектерді тағайындайтын ең қарт әйелге тиесілі болды. 
[[Сурет:Theiroquoislonghouse.png |нобай|оңға|200px|Дәстүрлі ирокездік «ұзын үй»]]      
Ирокездер үш мыңға дейін тұрғыны бар қоршалған ауылдарда тұрды. Ауыл тұрғындары ұзындығы 18 м бөшке пішінді төбесі бар, қаңқасы бөрене тікбұрышты ұзын үйлерде тұрды. Ұзын үйлердің әрқайсысында әйелдер туыстық желісі арқылы бір-бірімен туысқан әйелдер тобы, олардың күйеулері мен балалары орналасты.&lt;ref&gt;https://www.krugosvet.ru/enc/narody-i-yazyki/irokezy&lt;/ref&gt;

Ирокез киімдері бұғы терісінен және иленген былғарыдан жасалған. Қалың материал өзгермелі климаттың суық ауа райында жылуды қамтамасыз етті. Аяқтарында олар мокасин деп аталатын аяқ киім киген.
Еуропалықтармен байланыста болғаннан кейін киім батыс еуропалық киімге сәл өзгере бастады. Оны үндіс тайпаларымен айырбас жасаған көпестер мен саудагерлер әкелді.

Ирокездер жақсы бишілер болған. Салтанатты шаралар мен билерге көп адам жиналды. Музыкалық ырғақ үшін әртүрлі аспаптар пайдаланылды. Олар сылдырмақ, таяқ, ысқырғыштар және барабандар болды. Олардың барлығы жануарлардың қабығынан, тұяғы мен қауырсынынан, сондай-ақ әртүрлі өсімдік жемістерінен жасалған.&lt;ref&gt;http://srednyvek.ru/irokezy/&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Солтүстік Америка халықтары}} 
[[Санат:Этностар]]
[[Санат:Үндістер]]
[[Санат:АҚШ этникалық топтары]]
[[Санат:Канада этникалық топтары]]
[[Санат:Америка халықтары]]</text>
      <sha1>8qlnwilfjr4terndklw2e1pxwudgv92</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484492</id>
      <parentid>3484491</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T08:08:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кәсібі */</comment>
      <origin>3484492</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10687" sha1="8ltiyesxy65tqp2gpp4xq9najhcorae" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Ирокез 
|төл атауы  = ирэкуой, ирокуа 
|сурет      = Iroq3.jpg
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 403 000
|аймақ      = 
|аймақ1     = {{Байрақ|АҚШ}}
|саны1      = 353 000
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = {{Байрақ|Канада}}
|саны2      = 49 700
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[ирокез тілі]], [[ағылшын тілі]]
|діні       = [[христиандық]], табиғи күштерге сенім
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}
'''Ирокездер''' (''ирэкуой'', ''ирокуа'') — 1) [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] пен [[Канада]]дағы үндіс халықтарының тобы. АҚШ-тағы саны 353,8 мың адам. (оның ішінде 302,6 мың чероктер, 2000, санақ), Канадада 49,7 мың адам. (2005, халық санағы).

2) АҚШ-тағы (се­не­ка, онон­да­га, кай­у­га, онида, тус­ка­ро­ра, могауктардың бір бөлігі) және Канаданың оңтүстік-шығысындағы (Онтариодағы Сикс-Ней­шенс резерваты) ирокездік халықтар тобы. АҚШ-тағы саны 48,8 мың адам. (2000, санақ), Канадада 49,7 мың адам. (2005, халық санағы).&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/2021561?ysclid=lq0jnzenj1764103137|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Олар [[ирокез тілі|ирокез]] тілдерінде сөйлейді. [[Ағылшын тілі]] де кеңінен таралған.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=IROK|title=Әлем халықтары/Ирокез|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Ирокездердің көпшілігі [[Христиандық|христиандар]], ал шын мәнінде табиғат күшіне табынатын синкретикалық топқа жатады. Олар жанды және жансыз заттардың барлығында рухтар болады деп сенген, сондықтан табиғатты құрметтеп, табынған. Ирокездер әруақтармен тілдесіп, олардан көмек сұрау үшін би, ән және жұмбақ, әртүрлі рәсімдер мен ғұрыптарды орындады.

== Тарихы ==
[[Сурет:1914 Panoramic View of Iroquois.jpg|thumb|400px|солға|Ирокездер [[1914 жыл]]]]
Ирокез халықтары АҚШ-тың қазіргі Нью-Йорк штатындағы және оның айналасындағы құнарлы жердің көп бөлігін, сондай-ақ Канаданың Квебек провинциясынан солтүстікке қарай қазіргі Монреальға дейін бақылайтын қуатты байырғы державалар болды. Еуропалық державалар Солтүстік Америкадағы отаршылдық дәуірде ирокездермен кең сауда қарым-қатынастары болды, ал ирокездер британдықтармен аумақтық бітім орнатты.
Алайда, британдықтар американдық тәуелсіздік соғысында жеңіліске ұшыраған кезде, Америка Құрама Штаттары ирокез конфедерациясы сақтауға келіскен аумақтың көп бөлігінен бас тартып, оны отаршылдық қоныстандыруға ашты. Дәл осы уақытта, 18 ғасырдың аяғында, ирокез конфедерациясы саяси консолидация ретінде ыдырай бастады.
Американдық революциялық соғыс кезінде ирокездер британдықтармен одақтас болғандықтан, олар жаңадан құрылған Америка Құрама Штаттарының дұшпандығына тап болды және көптеген ирокездер Нью-Йорктен солтүстікке Британдық Канадаға көшті.
18 ғасырдың аяғында АҚШ әскерлері одақты талқандап, оның жерін бөліске салды. Ирокездер АҚШ пен [[Канада]]ның шөлейт жерлеріне қуылды.&lt;ref&gt;https://stranatur.ru/the-iroquois-native-cultures-of-north-america.html&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Америка жағалауында алғашқы еуропалықтар пайда болғанға дейін көп уақыт бұрын, ирокездер көрші тайпалармен қолөнермен және саудамен айналысқан.
Еуропалықтар келгеннен кейін олармен белсенді сауда жасай бастады, ең құнды тауар голландиялықтар шексіз мөлшерде сатып алатын құндыз терісі болды.
Қазіргі ирокездер [[егіншілік]]пен (жүгері, бұршақ және асқабақ өсірумен) айналысты. Біразы жалдамалы жұмыспен айналысады, қалаларға (Нью-Йорк пен Чикагодағы ірі қауымдастықтарға) қоныс аударды. Ішінара ассимиляциямен қатар дәстүрлі қолөнер (былғарыдан жасалған бұйымдар мен моншақтар жасау, шар ракеткасы) сақталған.&lt;ref&gt;https://www.istmira.com/novosti-istorii/15272-irokezy-narod.html&lt;/ref&gt;

== Тұрмыс салты ==
Ирокездердің әлеуметтік ұйымы [[Матриархат|аналық - рулық]] құрылыстың класскиалық үлгісі болып табылады. Он бес рудың әрқайсысының рулық құрылымдағы нақты міндеттері мен рөлдері болды. Туысқан әйелдер тобы (овачира деп аталады) ирокездердің негізгі қоғамдық бірлігін құрады. Ер адамдар үй шаруашылығын басқаруда үлкен дауыс беру құқығына ие болмады, ирокездік әйел күйеуімен үйден оның заттарын алып тастау арқылы ажыраса алады. Овачирдегі жетекші рөл егіншілік пен әйелдердің бірлескен жұмысын басқаратын, дауларды шешетін және топ пен тайпалық кеңестерде және Лига кеңесінде топ атынан өкілдік ететін еркектерді тағайындайтын ең қарт әйелге тиесілі болды. 
[[Сурет:Theiroquoislonghouse.png |нобай|оңға|200px|Дәстүрлі ирокездік «ұзын үй»]]      
Ирокездер үш мыңға дейін тұрғыны бар қоршалған ауылдарда тұрды. Ауыл тұрғындары ұзындығы 18 м бөшке пішінді төбесі бар, қаңқасы бөрене тікбұрышты ұзын үйлерде тұрды. Ұзын үйлердің әрқайсысында әйелдер туыстық желісі арқылы бір-бірімен туысқан әйелдер тобы, олардың күйеулері мен балалары орналасты.&lt;ref&gt;https://www.krugosvet.ru/enc/narody-i-yazyki/irokezy&lt;/ref&gt;

Ирокез киімдері бұғы терісінен және иленген былғарыдан жасалған. Қалың материал өзгермелі климаттың суық ауа райында жылуды қамтамасыз етті. Аяқтарында олар мокасин деп аталатын аяқ киім киген.
Еуропалықтармен байланыста болғаннан кейін киім батыс еуропалық киімге сәл өзгере бастады. Оны үндіс тайпаларымен айырбас жасаған көпестер мен саудагерлер әкелді.

Ирокездер жақсы бишілер болған. Салтанатты шаралар мен билерге көп адам жиналды. Музыкалық ырғақ үшін әртүрлі аспаптар пайдаланылды. Олар сылдырмақ, таяқ, ысқырғыштар және барабандар болды. Олардың барлығы жануарлардың қабығынан, тұяғы мен қауырсынынан, сондай-ақ әртүрлі өсімдік жемістерінен жасалған.&lt;ref&gt;http://srednyvek.ru/irokezy/&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Солтүстік Америка халықтары}} 
[[Санат:Этностар]]
[[Санат:Үндістер]]
[[Санат:АҚШ этникалық топтары]]
[[Санат:Канада этникалық топтары]]
[[Санат:Америка халықтары]]</text>
      <sha1>8ltiyesxy65tqp2gpp4xq9najhcorae</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484493</id>
      <parentid>3484492</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T08:10:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Тарихы */ нақтылау</comment>
      <origin>3484493</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10801" sha1="d7qqw1avmwukfd19saeic7s7jj3yvpg" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Ирокез 
|төл атауы  = ирэкуой, ирокуа 
|сурет      = Iroq3.jpg
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 403 000
|аймақ      = 
|аймақ1     = {{Байрақ|АҚШ}}
|саны1      = 353 000
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = {{Байрақ|Канада}}
|саны2      = 49 700
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[ирокез тілі]], [[ағылшын тілі]]
|діні       = [[христиандық]], табиғи күштерге сенім
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}
'''Ирокездер''' (''ирэкуой'', ''ирокуа'') — 1) [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] пен [[Канада]]дағы үндіс халықтарының тобы. АҚШ-тағы саны 353,8 мың адам. (оның ішінде 302,6 мың чероктер, 2000, санақ), Канадада 49,7 мың адам. (2005, халық санағы).

2) АҚШ-тағы (се­не­ка, онон­да­га, кай­у­га, онида, тус­ка­ро­ра, могауктардың бір бөлігі) және Канаданың оңтүстік-шығысындағы (Онтариодағы Сикс-Ней­шенс резерваты) ирокездік халықтар тобы. АҚШ-тағы саны 48,8 мың адам. (2000, санақ), Канадада 49,7 мың адам. (2005, халық санағы).&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/2021561?ysclid=lq0jnzenj1764103137|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Олар [[ирокез тілі|ирокез]] тілдерінде сөйлейді. [[Ағылшын тілі]] де кеңінен таралған.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=IROK|title=Әлем халықтары/Ирокез|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Ирокездердің көпшілігі [[Христиандық|христиандар]], ал шын мәнінде табиғат күшіне табынатын синкретикалық топқа жатады. Олар жанды және жансыз заттардың барлығында рухтар болады деп сенген, сондықтан табиғатты құрметтеп, табынған. Ирокездер әруақтармен тілдесіп, олардан көмек сұрау үшін би, ән және жұмбақ, әртүрлі рәсімдер мен ғұрыптарды орындады.

== Тарихы ==
[[Сурет:1914 Panoramic View of Iroquois.jpg|thumb|400px|солға|Ирокездер [[1914 жыл]]]]
Ирокез халықтары АҚШ-тың қазіргі Нью-Йорк штатындағы және оның айналасындағы құнарлы жердің көп бөлігін, сондай-ақ Канаданың Квебек провинциясынан солтүстікке қарай қазіргі Монреальға дейін бақылайтын қуатты байырғы державалар болды. Еуропалық державалар Солтүстік Америкадағы отаршылдық дәуірде ирокездермен кең сауда қарым-қатынастары болды, ал ирокездер британдықтармен аумақтық бітім орнатты.
Алайда, британдықтар американдық тәуелсіздік соғысында жеңіліске ұшыраған кезде, Америка Құрама Штаттары ирокез конфедерациясы сақтауға келіскен аумақтың көп бөлігінен бас тартып, оны отаршылдық қоныстандыруға ашты. Дәл осы уақытта, 18 ғасырдың аяғында, ирокез конфедерациясы саяси консолидация ретінде ыдырай бастады.
Американдық революциялық соғыс кезінде ирокездер британдықтармен одақтас болғандықтан, олар жаңадан құрылған Америка Құрама Штаттарының дұшпандығына тап болды және көптеген ирокездер Нью-Йорктен солтүстікке Британдық Канадаға көшті.
18 ғасырдың аяғында АҚШ әскерлері одақты талқандап, оның жерін бөліске салды. Ирокездер АҚШ пен [[Канада]]ның шөлейт жерлеріне қуылды.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://stranatur.ru/the-iroquois-native-cultures-of-north-america.html|title=Ирокез халықтары|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Америка жағалауында алғашқы еуропалықтар пайда болғанға дейін көп уақыт бұрын, ирокездер көрші тайпалармен қолөнермен және саудамен айналысқан.
Еуропалықтар келгеннен кейін олармен белсенді сауда жасай бастады, ең құнды тауар голландиялықтар шексіз мөлшерде сатып алатын құндыз терісі болды.
Қазіргі ирокездер [[егіншілік]]пен (жүгері, бұршақ және асқабақ өсірумен) айналысты. Біразы жалдамалы жұмыспен айналысады, қалаларға (Нью-Йорк пен Чикагодағы ірі қауымдастықтарға) қоныс аударды. Ішінара ассимиляциямен қатар дәстүрлі қолөнер (былғарыдан жасалған бұйымдар мен моншақтар жасау, шар ракеткасы) сақталған.&lt;ref&gt;https://www.istmira.com/novosti-istorii/15272-irokezy-narod.html&lt;/ref&gt;

== Тұрмыс салты ==
Ирокездердің әлеуметтік ұйымы [[Матриархат|аналық - рулық]] құрылыстың класскиалық үлгісі болып табылады. Он бес рудың әрқайсысының рулық құрылымдағы нақты міндеттері мен рөлдері болды. Туысқан әйелдер тобы (овачира деп аталады) ирокездердің негізгі қоғамдық бірлігін құрады. Ер адамдар үй шаруашылығын басқаруда үлкен дауыс беру құқығына ие болмады, ирокездік әйел күйеуімен үйден оның заттарын алып тастау арқылы ажыраса алады. Овачирдегі жетекші рөл егіншілік пен әйелдердің бірлескен жұмысын басқаратын, дауларды шешетін және топ пен тайпалық кеңестерде және Лига кеңесінде топ атынан өкілдік ететін еркектерді тағайындайтын ең қарт әйелге тиесілі болды. 
[[Сурет:Theiroquoislonghouse.png |нобай|оңға|200px|Дәстүрлі ирокездік «ұзын үй»]]      
Ирокездер үш мыңға дейін тұрғыны бар қоршалған ауылдарда тұрды. Ауыл тұрғындары ұзындығы 18 м бөшке пішінді төбесі бар, қаңқасы бөрене тікбұрышты ұзын үйлерде тұрды. Ұзын үйлердің әрқайсысында әйелдер туыстық желісі арқылы бір-бірімен туысқан әйелдер тобы, олардың күйеулері мен балалары орналасты.&lt;ref&gt;https://www.krugosvet.ru/enc/narody-i-yazyki/irokezy&lt;/ref&gt;

Ирокез киімдері бұғы терісінен және иленген былғарыдан жасалған. Қалың материал өзгермелі климаттың суық ауа райында жылуды қамтамасыз етті. Аяқтарында олар мокасин деп аталатын аяқ киім киген.
Еуропалықтармен байланыста болғаннан кейін киім батыс еуропалық киімге сәл өзгере бастады. Оны үндіс тайпаларымен айырбас жасаған көпестер мен саудагерлер әкелді.

Ирокездер жақсы бишілер болған. Салтанатты шаралар мен билерге көп адам жиналды. Музыкалық ырғақ үшін әртүрлі аспаптар пайдаланылды. Олар сылдырмақ, таяқ, ысқырғыштар және барабандар болды. Олардың барлығы жануарлардың қабығынан, тұяғы мен қауырсынынан, сондай-ақ әртүрлі өсімдік жемістерінен жасалған.&lt;ref&gt;http://srednyvek.ru/irokezy/&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Солтүстік Америка халықтары}} 
[[Санат:Этностар]]
[[Санат:Үндістер]]
[[Санат:АҚШ этникалық топтары]]
[[Санат:Канада этникалық топтары]]
[[Санат:Америка халықтары]]</text>
      <sha1>d7qqw1avmwukfd19saeic7s7jj3yvpg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484494</id>
      <parentid>3484493</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T08:12:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кәсібі */ нақтылау</comment>
      <origin>3484494</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10896" sha1="hgpv6v00b3ypj1mnbz6myk4z2w0pvb2" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Ирокез 
|төл атауы  = ирэкуой, ирокуа 
|сурет      = Iroq3.jpg
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 403 000
|аймақ      = 
|аймақ1     = {{Байрақ|АҚШ}}
|саны1      = 353 000
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = {{Байрақ|Канада}}
|саны2      = 49 700
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[ирокез тілі]], [[ағылшын тілі]]
|діні       = [[христиандық]], табиғи күштерге сенім
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}
'''Ирокездер''' (''ирэкуой'', ''ирокуа'') — 1) [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] пен [[Канада]]дағы үндіс халықтарының тобы. АҚШ-тағы саны 353,8 мың адам. (оның ішінде 302,6 мың чероктер, 2000, санақ), Канадада 49,7 мың адам. (2005, халық санағы).

2) АҚШ-тағы (се­не­ка, онон­да­га, кай­у­га, онида, тус­ка­ро­ра, могауктардың бір бөлігі) және Канаданың оңтүстік-шығысындағы (Онтариодағы Сикс-Ней­шенс резерваты) ирокездік халықтар тобы. АҚШ-тағы саны 48,8 мың адам. (2000, санақ), Канадада 49,7 мың адам. (2005, халық санағы).&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/2021561?ysclid=lq0jnzenj1764103137|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Олар [[ирокез тілі|ирокез]] тілдерінде сөйлейді. [[Ағылшын тілі]] де кеңінен таралған.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=IROK|title=Әлем халықтары/Ирокез|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Ирокездердің көпшілігі [[Христиандық|христиандар]], ал шын мәнінде табиғат күшіне табынатын синкретикалық топқа жатады. Олар жанды және жансыз заттардың барлығында рухтар болады деп сенген, сондықтан табиғатты құрметтеп, табынған. Ирокездер әруақтармен тілдесіп, олардан көмек сұрау үшін би, ән және жұмбақ, әртүрлі рәсімдер мен ғұрыптарды орындады.

== Тарихы ==
[[Сурет:1914 Panoramic View of Iroquois.jpg|thumb|400px|солға|Ирокездер [[1914 жыл]]]]
Ирокез халықтары АҚШ-тың қазіргі Нью-Йорк штатындағы және оның айналасындағы құнарлы жердің көп бөлігін, сондай-ақ Канаданың Квебек провинциясынан солтүстікке қарай қазіргі Монреальға дейін бақылайтын қуатты байырғы державалар болды. Еуропалық державалар Солтүстік Америкадағы отаршылдық дәуірде ирокездермен кең сауда қарым-қатынастары болды, ал ирокездер британдықтармен аумақтық бітім орнатты.
Алайда, британдықтар американдық тәуелсіздік соғысында жеңіліске ұшыраған кезде, Америка Құрама Штаттары ирокез конфедерациясы сақтауға келіскен аумақтың көп бөлігінен бас тартып, оны отаршылдық қоныстандыруға ашты. Дәл осы уақытта, 18 ғасырдың аяғында, ирокез конфедерациясы саяси консолидация ретінде ыдырай бастады.
Американдық революциялық соғыс кезінде ирокездер британдықтармен одақтас болғандықтан, олар жаңадан құрылған Америка Құрама Штаттарының дұшпандығына тап болды және көптеген ирокездер Нью-Йорктен солтүстікке Британдық Канадаға көшті.
18 ғасырдың аяғында АҚШ әскерлері одақты талқандап, оның жерін бөліске салды. Ирокездер АҚШ пен [[Канада]]ның шөлейт жерлеріне қуылды.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://stranatur.ru/the-iroquois-native-cultures-of-north-america.html|title=Ирокез халықтары|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Америка жағалауында алғашқы еуропалықтар пайда болғанға дейін көп уақыт бұрын, ирокездер көрші тайпалармен қолөнермен және саудамен айналысқан.
Еуропалықтар келгеннен кейін олармен белсенді сауда жасай бастады, ең құнды тауар голландиялықтар шексіз мөлшерде сатып алатын құндыз терісі болды.
Қазіргі ирокездер [[егіншілік]]пен (жүгері, бұршақ және асқабақ өсірумен) айналысты. Біразы жалдамалы жұмыспен айналысады, қалаларға (Нью-Йорк пен Чикагодағы ірі қауымдастықтарға) қоныс аударды. Ішінара ассимиляциямен қатар дәстүрлі қолөнер (былғарыдан жасалған бұйымдар мен моншақтар жасау, шар ракеткасы) сақталған.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://www.istmira.com/novosti-istorii/15272-irokezy-narod.html|title=Ирокез|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тұрмыс салты ==
Ирокездердің әлеуметтік ұйымы [[Матриархат|аналық - рулық]] құрылыстың класскиалық үлгісі болып табылады. Он бес рудың әрқайсысының рулық құрылымдағы нақты міндеттері мен рөлдері болды. Туысқан әйелдер тобы (овачира деп аталады) ирокездердің негізгі қоғамдық бірлігін құрады. Ер адамдар үй шаруашылығын басқаруда үлкен дауыс беру құқығына ие болмады, ирокездік әйел күйеуімен үйден оның заттарын алып тастау арқылы ажыраса алады. Овачирдегі жетекші рөл егіншілік пен әйелдердің бірлескен жұмысын басқаратын, дауларды шешетін және топ пен тайпалық кеңестерде және Лига кеңесінде топ атынан өкілдік ететін еркектерді тағайындайтын ең қарт әйелге тиесілі болды. 
[[Сурет:Theiroquoislonghouse.png |нобай|оңға|200px|Дәстүрлі ирокездік «ұзын үй»]]      
Ирокездер үш мыңға дейін тұрғыны бар қоршалған ауылдарда тұрды. Ауыл тұрғындары ұзындығы 18 м бөшке пішінді төбесі бар, қаңқасы бөрене тікбұрышты ұзын үйлерде тұрды. Ұзын үйлердің әрқайсысында әйелдер туыстық желісі арқылы бір-бірімен туысқан әйелдер тобы, олардың күйеулері мен балалары орналасты.&lt;ref&gt;https://www.krugosvet.ru/enc/narody-i-yazyki/irokezy&lt;/ref&gt;

Ирокез киімдері бұғы терісінен және иленген былғарыдан жасалған. Қалың материал өзгермелі климаттың суық ауа райында жылуды қамтамасыз етті. Аяқтарында олар мокасин деп аталатын аяқ киім киген.
Еуропалықтармен байланыста болғаннан кейін киім батыс еуропалық киімге сәл өзгере бастады. Оны үндіс тайпаларымен айырбас жасаған көпестер мен саудагерлер әкелді.

Ирокездер жақсы бишілер болған. Салтанатты шаралар мен билерге көп адам жиналды. Музыкалық ырғақ үшін әртүрлі аспаптар пайдаланылды. Олар сылдырмақ, таяқ, ысқырғыштар және барабандар болды. Олардың барлығы жануарлардың қабығынан, тұяғы мен қауырсынынан, сондай-ақ әртүрлі өсімдік жемістерінен жасалған.&lt;ref&gt;http://srednyvek.ru/irokezy/&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Солтүстік Америка халықтары}} 
[[Санат:Этностар]]
[[Санат:Үндістер]]
[[Санат:АҚШ этникалық топтары]]
[[Санат:Канада этникалық топтары]]
[[Санат:Америка халықтары]]</text>
      <sha1>hgpv6v00b3ypj1mnbz6myk4z2w0pvb2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484495</id>
      <parentid>3484494</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T08:13:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Тұрмыс салты */ нақтылау</comment>
      <origin>3484495</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10997" sha1="5ruhpfm97lqsfmab7vyrwjcc97e9tsb" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Ирокез 
|төл атауы  = ирэкуой, ирокуа 
|сурет      = Iroq3.jpg
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 403 000
|аймақ      = 
|аймақ1     = {{Байрақ|АҚШ}}
|саны1      = 353 000
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = {{Байрақ|Канада}}
|саны2      = 49 700
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[ирокез тілі]], [[ағылшын тілі]]
|діні       = [[христиандық]], табиғи күштерге сенім
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}
'''Ирокездер''' (''ирэкуой'', ''ирокуа'') — 1) [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] пен [[Канада]]дағы үндіс халықтарының тобы. АҚШ-тағы саны 353,8 мың адам. (оның ішінде 302,6 мың чероктер, 2000, санақ), Канадада 49,7 мың адам. (2005, халық санағы).

2) АҚШ-тағы (се­не­ка, онон­да­га, кай­у­га, онида, тус­ка­ро­ра, могауктардың бір бөлігі) және Канаданың оңтүстік-шығысындағы (Онтариодағы Сикс-Ней­шенс резерваты) ирокездік халықтар тобы. АҚШ-тағы саны 48,8 мың адам. (2000, санақ), Канадада 49,7 мың адам. (2005, халық санағы).&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/2021561?ysclid=lq0jnzenj1764103137|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Олар [[ирокез тілі|ирокез]] тілдерінде сөйлейді. [[Ағылшын тілі]] де кеңінен таралған.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=IROK|title=Әлем халықтары/Ирокез|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Ирокездердің көпшілігі [[Христиандық|христиандар]], ал шын мәнінде табиғат күшіне табынатын синкретикалық топқа жатады. Олар жанды және жансыз заттардың барлығында рухтар болады деп сенген, сондықтан табиғатты құрметтеп, табынған. Ирокездер әруақтармен тілдесіп, олардан көмек сұрау үшін би, ән және жұмбақ, әртүрлі рәсімдер мен ғұрыптарды орындады.

== Тарихы ==
[[Сурет:1914 Panoramic View of Iroquois.jpg|thumb|400px|солға|Ирокездер [[1914 жыл]]]]
Ирокез халықтары АҚШ-тың қазіргі Нью-Йорк штатындағы және оның айналасындағы құнарлы жердің көп бөлігін, сондай-ақ Канаданың Квебек провинциясынан солтүстікке қарай қазіргі Монреальға дейін бақылайтын қуатты байырғы державалар болды. Еуропалық державалар Солтүстік Америкадағы отаршылдық дәуірде ирокездермен кең сауда қарым-қатынастары болды, ал ирокездер британдықтармен аумақтық бітім орнатты.
Алайда, британдықтар американдық тәуелсіздік соғысында жеңіліске ұшыраған кезде, Америка Құрама Штаттары ирокез конфедерациясы сақтауға келіскен аумақтың көп бөлігінен бас тартып, оны отаршылдық қоныстандыруға ашты. Дәл осы уақытта, 18 ғасырдың аяғында, ирокез конфедерациясы саяси консолидация ретінде ыдырай бастады.
Американдық революциялық соғыс кезінде ирокездер британдықтармен одақтас болғандықтан, олар жаңадан құрылған Америка Құрама Штаттарының дұшпандығына тап болды және көптеген ирокездер Нью-Йорктен солтүстікке Британдық Канадаға көшті.
18 ғасырдың аяғында АҚШ әскерлері одақты талқандап, оның жерін бөліске салды. Ирокездер АҚШ пен [[Канада]]ның шөлейт жерлеріне қуылды.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://stranatur.ru/the-iroquois-native-cultures-of-north-america.html|title=Ирокез халықтары|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Америка жағалауында алғашқы еуропалықтар пайда болғанға дейін көп уақыт бұрын, ирокездер көрші тайпалармен қолөнермен және саудамен айналысқан.
Еуропалықтар келгеннен кейін олармен белсенді сауда жасай бастады, ең құнды тауар голландиялықтар шексіз мөлшерде сатып алатын құндыз терісі болды.
Қазіргі ирокездер [[егіншілік]]пен (жүгері, бұршақ және асқабақ өсірумен) айналысты. Біразы жалдамалы жұмыспен айналысады, қалаларға (Нью-Йорк пен Чикагодағы ірі қауымдастықтарға) қоныс аударды. Ішінара ассимиляциямен қатар дәстүрлі қолөнер (былғарыдан жасалған бұйымдар мен моншақтар жасау, шар ракеткасы) сақталған.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://www.istmira.com/novosti-istorii/15272-irokezy-narod.html|title=Ирокез|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тұрмыс салты ==
Ирокездердің әлеуметтік ұйымы [[Матриархат|аналық - рулық]] құрылыстың класскиалық үлгісі болып табылады. Он бес рудың әрқайсысының рулық құрылымдағы нақты міндеттері мен рөлдері болды. Туысқан әйелдер тобы (овачира деп аталады) ирокездердің негізгі қоғамдық бірлігін құрады. Ер адамдар үй шаруашылығын басқаруда үлкен дауыс беру құқығына ие болмады, ирокездік әйел күйеуімен үйден оның заттарын алып тастау арқылы ажыраса алады. Овачирдегі жетекші рөл егіншілік пен әйелдердің бірлескен жұмысын басқаратын, дауларды шешетін және топ пен тайпалық кеңестерде және Лига кеңесінде топ атынан өкілдік ететін еркектерді тағайындайтын ең қарт әйелге тиесілі болды. 
[[Сурет:Theiroquoislonghouse.png |нобай|оңға|200px|Дәстүрлі ирокездік «ұзын үй»]]      
Ирокездер үш мыңға дейін тұрғыны бар қоршалған ауылдарда тұрды. Ауыл тұрғындары ұзындығы 18 м бөшке пішінді төбесі бар, қаңқасы бөрене тікбұрышты ұзын үйлерде тұрды. Ұзын үйлердің әрқайсысында әйелдер туыстық желісі арқылы бір-бірімен туысқан әйелдер тобы, олардың күйеулері мен балалары орналасты.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://www.krugosvet.ru/enc/narody-i-yazyki/irokezy|title=Ирокездер|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

Ирокез киімдері бұғы терісінен және иленген былғарыдан жасалған. Қалың материал өзгермелі климаттың суық ауа райында жылуды қамтамасыз етті. Аяқтарында олар мокасин деп аталатын аяқ киім киген.
Еуропалықтармен байланыста болғаннан кейін киім батыс еуропалық киімге сәл өзгере бастады. Оны үндіс тайпаларымен айырбас жасаған көпестер мен саудагерлер әкелді.

Ирокездер жақсы бишілер болған. Салтанатты шаралар мен билерге көп адам жиналды. Музыкалық ырғақ үшін әртүрлі аспаптар пайдаланылды. Олар сылдырмақ, таяқ, ысқырғыштар және барабандар болды. Олардың барлығы жануарлардың қабығынан, тұяғы мен қауырсынынан, сондай-ақ әртүрлі өсімдік жемістерінен жасалған.&lt;ref&gt;http://srednyvek.ru/irokezy/&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Солтүстік Америка халықтары}} 
[[Санат:Этностар]]
[[Санат:Үндістер]]
[[Санат:АҚШ этникалық топтары]]
[[Санат:Канада этникалық топтары]]
[[Санат:Америка халықтары]]</text>
      <sha1>5ruhpfm97lqsfmab7vyrwjcc97e9tsb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484496</id>
      <parentid>3484495</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T08:14:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Тұрмыс салты */ нақтылау</comment>
      <origin>3484496</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11098" sha1="g0dm4itabpu2cfq27mi0v3m5sdi6uv6" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Ирокез 
|төл атауы  = ирэкуой, ирокуа 
|сурет      = Iroq3.jpg
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 403 000
|аймақ      = 
|аймақ1     = {{Байрақ|АҚШ}}
|саны1      = 353 000
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = {{Байрақ|Канада}}
|саны2      = 49 700
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[ирокез тілі]], [[ағылшын тілі]]
|діні       = [[христиандық]], табиғи күштерге сенім
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}
'''Ирокездер''' (''ирэкуой'', ''ирокуа'') — 1) [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] пен [[Канада]]дағы үндіс халықтарының тобы. АҚШ-тағы саны 353,8 мың адам. (оның ішінде 302,6 мың чероктер, 2000, санақ), Канадада 49,7 мың адам. (2005, халық санағы).

2) АҚШ-тағы (се­не­ка, онон­да­га, кай­у­га, онида, тус­ка­ро­ра, могауктардың бір бөлігі) және Канаданың оңтүстік-шығысындағы (Онтариодағы Сикс-Ней­шенс резерваты) ирокездік халықтар тобы. АҚШ-тағы саны 48,8 мың адам. (2000, санақ), Канадада 49,7 мың адам. (2005, халық санағы).&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/2021561?ysclid=lq0jnzenj1764103137|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Олар [[ирокез тілі|ирокез]] тілдерінде сөйлейді. [[Ағылшын тілі]] де кеңінен таралған.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=IROK|title=Әлем халықтары/Ирокез|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Ирокездердің көпшілігі [[Христиандық|христиандар]], ал шын мәнінде табиғат күшіне табынатын синкретикалық топқа жатады. Олар жанды және жансыз заттардың барлығында рухтар болады деп сенген, сондықтан табиғатты құрметтеп, табынған. Ирокездер әруақтармен тілдесіп, олардан көмек сұрау үшін би, ән және жұмбақ, әртүрлі рәсімдер мен ғұрыптарды орындады.

== Тарихы ==
[[Сурет:1914 Panoramic View of Iroquois.jpg|thumb|400px|солға|Ирокездер [[1914 жыл]]]]
Ирокез халықтары АҚШ-тың қазіргі Нью-Йорк штатындағы және оның айналасындағы құнарлы жердің көп бөлігін, сондай-ақ Канаданың Квебек провинциясынан солтүстікке қарай қазіргі Монреальға дейін бақылайтын қуатты байырғы державалар болды. Еуропалық державалар Солтүстік Америкадағы отаршылдық дәуірде ирокездермен кең сауда қарым-қатынастары болды, ал ирокездер британдықтармен аумақтық бітім орнатты.
Алайда, британдықтар американдық тәуелсіздік соғысында жеңіліске ұшыраған кезде, Америка Құрама Штаттары ирокез конфедерациясы сақтауға келіскен аумақтың көп бөлігінен бас тартып, оны отаршылдық қоныстандыруға ашты. Дәл осы уақытта, 18 ғасырдың аяғында, ирокез конфедерациясы саяси консолидация ретінде ыдырай бастады.
Американдық революциялық соғыс кезінде ирокездер британдықтармен одақтас болғандықтан, олар жаңадан құрылған Америка Құрама Штаттарының дұшпандығына тап болды және көптеген ирокездер Нью-Йорктен солтүстікке Британдық Канадаға көшті.
18 ғасырдың аяғында АҚШ әскерлері одақты талқандап, оның жерін бөліске салды. Ирокездер АҚШ пен [[Канада]]ның шөлейт жерлеріне қуылды.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://stranatur.ru/the-iroquois-native-cultures-of-north-america.html|title=Ирокез халықтары|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Америка жағалауында алғашқы еуропалықтар пайда болғанға дейін көп уақыт бұрын, ирокездер көрші тайпалармен қолөнермен және саудамен айналысқан.
Еуропалықтар келгеннен кейін олармен белсенді сауда жасай бастады, ең құнды тауар голландиялықтар шексіз мөлшерде сатып алатын құндыз терісі болды.
Қазіргі ирокездер [[егіншілік]]пен (жүгері, бұршақ және асқабақ өсірумен) айналысты. Біразы жалдамалы жұмыспен айналысады, қалаларға (Нью-Йорк пен Чикагодағы ірі қауымдастықтарға) қоныс аударды. Ішінара ассимиляциямен қатар дәстүрлі қолөнер (былғарыдан жасалған бұйымдар мен моншақтар жасау, шар ракеткасы) сақталған.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://www.istmira.com/novosti-istorii/15272-irokezy-narod.html|title=Ирокез|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тұрмыс салты ==
Ирокездердің әлеуметтік ұйымы [[Матриархат|аналық - рулық]] құрылыстың класскиалық үлгісі болып табылады. Он бес рудың әрқайсысының рулық құрылымдағы нақты міндеттері мен рөлдері болды. Туысқан әйелдер тобы (овачира деп аталады) ирокездердің негізгі қоғамдық бірлігін құрады. Ер адамдар үй шаруашылығын басқаруда үлкен дауыс беру құқығына ие болмады, ирокездік әйел күйеуімен үйден оның заттарын алып тастау арқылы ажыраса алады. Овачирдегі жетекші рөл егіншілік пен әйелдердің бірлескен жұмысын басқаратын, дауларды шешетін және топ пен тайпалық кеңестерде және Лига кеңесінде топ атынан өкілдік ететін еркектерді тағайындайтын ең қарт әйелге тиесілі болды. 
[[Сурет:Theiroquoislonghouse.png |нобай|оңға|200px|Дәстүрлі ирокездік «ұзын үй»]]      
Ирокездер үш мыңға дейін тұрғыны бар қоршалған ауылдарда тұрды. Ауыл тұрғындары ұзындығы 18 м бөшке пішінді төбесі бар, қаңқасы бөрене тікбұрышты ұзын үйлерде тұрды. Ұзын үйлердің әрқайсысында әйелдер туыстық желісі арқылы бір-бірімен туысқан әйелдер тобы, олардың күйеулері мен балалары орналасты.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://www.krugosvet.ru/enc/narody-i-yazyki/irokezy|title=Ирокездер|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

Ирокез киімдері бұғы терісінен және иленген былғарыдан жасалған. Қалың материал өзгермелі климаттың суық ауа райында жылуды қамтамасыз етті. Аяқтарында олар мокасин деп аталатын аяқ киім киген.
Еуропалықтармен байланыста болғаннан кейін киім батыс еуропалық киімге сәл өзгере бастады. Оны үндіс тайпаларымен айырбас жасаған көпестер мен саудагерлер әкелді.

Ирокездер жақсы бишілер болған. Салтанатты шаралар мен билерге көп адам жиналды. Музыкалық ырғақ үшін әртүрлі аспаптар пайдаланылды. Олар сылдырмақ, таяқ, ысқырғыштар және барабандар болды. Олардың барлығы жануарлардың қабығынан, тұяғы мен қауырсынынан, сондай-ақ әртүрлі өсімдік жемістерінен жасалған.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=http://srednyvek.ru/irokezy/|title=Ирокездер|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Солтүстік Америка халықтары}} 
[[Санат:Этностар]]
[[Санат:Үндістер]]
[[Санат:АҚШ этникалық топтары]]
[[Санат:Канада этникалық топтары]]
[[Санат:Америка халықтары]]</text>
      <sha1>g0dm4itabpu2cfq27mi0v3m5sdi6uv6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Павел Иванович Пестель</title>
    <ns>0</ns>
    <id>545638</id>
    <revision>
      <id>3484274</id>
      <parentid>2966026</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T13:41:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>105421</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>3484274</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4494" sha1="nee0zgztbnz7y8ygv97mx6lqhci6tpr" xml:space="preserve">{{Әскери қайраткер
 |толық есімі     = Павел Иванович Пестель
 |шынайы есімі    = Пестель Павел Иванович
 |суреті          = Pestel.jpg
 |сурет тақырыбы        = 
 |туған күні    = 24.06.1793
 |туған жері    = [[Москва]]
 |қайтыс болған күні    = 13.07.1826
 |қайтыс болған жері    = [[Петербург]]
 |лақап аты       = 
 |бүркеніш аты    = 
 |мемлекет        = Ресей
 |қызмет еткен жылдары  = 1812-1823 (толық емес)
 |атағы           = Полковник
 |әскер түрі      = Гвардия, Полк
 |басқарды        =  Гвардия, Полк
 |әскери бөлімі   =  Вятский пехотный полк , 
 |шайқасы         =  Бородин айқасы,  Пирне, Дрездене, Кульме, Лейпцигедегі шайқастар 
 |марапаттары     =  св. Владимира орденімен марапатталған
 |байланысы       = 
 |отставкада      = 
 |қолтаңбасы      = 
 |Commons         = 
}}

'''Пестель Павел Иванович''' (24.06.[[1793]], [[Москва]], - 13.07.[[1826]], [[Петербург]]) - дворян революционері, декабрист, [[полковник]].

== Биография ==
*([[1805]] - [[1809]]) жылдары [[Дрезден]]де оқыды
*([[1810]] - [[1811]]) жылдары - [[Паж корпусы]]нда оқыды
*[[1812]] жылы - [[Отан соғысы]]на қатысты
*([[1813]] - [[1814]]) жылдары - шетелдік жорықтарға қатысты
*[[1816]] жылы - «Құтқару одағына» кірді, оның уставының негізгі авторы
*[[1818]] жылы - «Игілік одағын» құрды
*[[1821]] жылы - декабристердің Оңтүстік қоғамын ұйымдастырды

== Программасы, оның мәні ==
Россияның әлеуметтік-экономикалық және саяси программасының жобасын әзірлеп, оны «Орыс шындығы» деп атады. ''Павел Иванович Пестель'' программасы әлеуметтік-экономикалық мазмұны жөнінен демократизмнің белгілі элементтері баяндалған буржуазиялық программа болды. Ол помещииктің жер иеленушілік мәселесін шешуде халық қозғалысына емес, әскери революцияға қимылдар жасау жөнінде келіс сөздер жүргізгені үшін сол жылы тұтқынға алынды. Төрт декабристпен бірге Петропавл қамалында дарға асылды.

== Әдебиеттер ==
*Востание декабристов. Материалы и документы, т. 4, 7, 8, М. - Л., 1927-1958;
*Никандров П.Ф., Мировозрение Пестель - идеолог и  декабристов, М., 1972.

== Естелік ==
*Петербургте ''Пестельдің'' атына берілген көше бар. Сонымен қатар '''Москвада, Владивостокта, Калугеде, Липецкеде, Ставропольде, Новосибирскте'''.

== Петербургтегі мекен-жайы ==
*[[1812]]—[[1813]], [[1816]] жылдары - дом Мижуева, Фонтанки өзенінің жағасы, 26.

== Сыртқы сілтемелер ==
*[http://decemb.hobby.ru/index.shtml?dec_doc/ Декабристтер музейі]{{Deadlink|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
*[http://www.krugosvet.ru/enc/istoriya/PESTEL_PAVEL_IVANOVICH.html/ Пестель Павел Иванович (krugosvet.ru)]
*[http://www.ogoniok.com/archive/2003/4812/33-60-63/ «Русская правда»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140926203342/http://www.ogoniok.com/archive/2003/4812/33-60-63/ |date=2014-09-26 }}
&lt;ref&gt;Қазақ совет энциклопедиясы&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{commons|Category:Пестель, Павел Иванович}}</text>
      <sha1>nee0zgztbnz7y8ygv97mx6lqhci6tpr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Полиция саны бойынша елдер тізімі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>545806</id>
    <revision>
      <id>3484335</id>
      <parentid>3446525</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T22:17:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>105421</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>3484335</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="47350" sha1="3o511zsfyle2wamm35htwy1z27jh0cj" xml:space="preserve">'''Полиция саны бойынша елдер тізімі''' — полиция қызметкерлер санын халық санына ара қатынасын әлем елдері бойынша салыстырады. 2006 жылғы БҰҰ анализінде орташа есеппен 300 полицейді 100 000 тұрғынға қарастырады&lt;ref name=&quot;unodc&quot;&gt;[http://www.unodc.org/documents/commissions/CCPCJ_session19/ACONF213_3eV1050608.pdf Twelfth United Nations Congress on Crime Prevention and Criminal Justice — page 19] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140211174006/http://www.unodc.org/documents/commissions/CCPCJ_session19/ACONF213_3eV1050608.pdf |date=2014-02-11 }}&lt;/ref&gt;. БҰҰ полиция қызметкерлердің минималды санын 100 000 тұрғынға 222 деп ұсынады&lt;ref name=&quot;un-11th&quot;&gt;[http://www.unodc.org/documents/data-and-analysis/Crime-statistics/International_Statistics_on_Crime_and_Justice.pdf International Statistics on Crime and Criminal Justice — page 135]&lt;/ref&gt;.

== Тізім ==
''Бұл толық тізім емес, 131 [[Мемлекет|ел]] және [[Мойындалмаған және жартылай мойындалған мемлекеттер|мойындалмаған мемлекеттер]].
{| class=&quot;sortable wikitable&quot;
|- bgcolor=&quot;#ececec&quot;
! Мемлекет !! Халқы !! Жыл !! Полиция қызметкерлерінің саны на &lt;br /&gt;100 000 тұрғынға
|-
|{{flagicon|Australia}} [[Аустралия]] || {{nts|49242}}&lt;ref name=&quot;eurostat&quot;&gt;{{cite web|url=http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=crim_plce&amp;lang=en#|title=Crime and Criminal Justice - Police Officers|accessdate=2011-02-14|work=|publisher=Eurostat|date=2008-03-12|archiveurl=http://www.webcitation.org/6H91uwZAH|archivedate=2013-06-05}}&lt;/ref&gt; || 2009 || {{nts| {{#expr:trunc((49242 / 22659908) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Austria}} [[Аустрия]] || {{nts|27500}}&lt;ref&gt;[http://www.interpol.int/Member-countries/Europe/Austria Austria / Europe / Member countries / Internet / Home — INTERPOL&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210225170754/http://www.interpol.int/Who-we-are/Member-countries/Austria |date=2021-02-25 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((27500 / 8414638) * 100000) }} }}
|-
|{{ту|Америка Самоасы}} [[Америка Самоасы]] || {{nts|200}}&lt;ref name=autogenerated1&gt;[http://www.gunpolicy.org/firearms/citation/quotes/145 Citation from the GunPolicy.org literature library&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210304221652/https://www.gunpolicy.org/firearms/citation/quotes/145 |date=2021-03-04 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((400 / 55519) * 100000) }} }}
|-
|{{ту|Андорра}} [[Андорра]] || {{nts|237}}&lt;ref&gt;[http://www.uncjin.org/Statistics/WCTS/WCTS6/PublicationByCountry.pdf UN Report — Andorra] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130412052632/http://www.uncjin.org/Statistics/WCTS/WCTS6/PublicationByCountry.pdf |date=2013-04-12 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((237 / 85000) * 100000) }} }}
|-
|{{Байрақ|Антигуа және Барбуда}} [[Антигуа және Барбуда]] || {{nts|600}}&lt;ref&gt;[http://www.interpol.int/Member-countries/Americas/Antigua-Barbuda Antigua &amp; Barbuda / Americas / Member countries / Internet / Home — INTERPOL&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://archive.is/20121212001858/www.interpol.int/Member-countries/Americas/Antigua-Barbuda |date=2012-12-12 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((600  /  81799) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Argentina}} [[Аргентина]] || {{nts| {{#expr:trunc((36940000 / 100000)) * 558 }} }} || 2000 || {{nts|558}}&lt;ref name=&quot;sebh&quot;&gt;[http://www.sebh.ecn.br/seminario_5/arquivo1.pdf Understanding High Crime Rates in Latin America: The Role of Social and Policy Factors — Table 9] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303184728/http://www.sebh.ecn.br/seminario_5/arquivo1.pdf |date=2016-03-03 }}&lt;/ref&gt;
|-
|{{flagicon|Afghanistan}} [[Ауғанстан]] || {{nts|122000}}&lt;ref&gt;[http://www.interpol.int/Member-countries/Asia-South-Pacific/Afghanistan Afghanistan / Asia &amp; South Pacific / Member countries / Internet / Home — INTERPOL&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131101235848/http://www.interpol.int/Member-countries/Asia-South-Pacific/Afghanistan |date=2013-11-01 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((122000 / 30419928) * 100000) }} }}
|-
|{{ту|Багам аралдары}} [[Багам аралдары|Багамдар]] || {{nts|3000}}&lt;ref&gt;[http://www.interpol.int/Member-countries/Americas/Bahamas Bahamas / Americas / Member countries / Internet / Home — INTERPOL&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181129102941/https://www.interpol.int/Member-countries/Americas/Bahamas |date=2018-11-29 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((3000 / 353658) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Bangladesh}} [[Бангладеш]] || {{nts|135000}}&lt;ref&gt;[http://www.interpol.int/Member-countries/Asia-South-Pacific/Bangladesh Bangladesh / Asia &amp; South Pacific / Member countries / Internet / Home — INTERPOL&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131102130150/http://www.interpol.int/Member-countries/Asia-South-Pacific/Bangladesh |date=2013-11-02 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((135000 / 161083804) * 100000) }} }}
|-
|{{ту|Барбадос}} [[Барбадос]] || {{nts|1394}}&lt;ref&gt;[http://www.humanrightsinitiative.org/programs/aj/police/intl/docs/police_accountability_paper_gomes.pdf Barbados Police Report]&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((1394 / 280000) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Belgium}} [[Бельгия]] || {{nts|39861}}&lt;ref name=&quot;eurostat&quot;/&gt; || 2009 || {{nts| {{#expr:trunc((39861 / 10666866) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Belize}} [[Белиз]] || {{nts|1300}}&lt;ref&gt;[http://www.interpol.int/Member-countries/Americas/Belize Belize / Americas / Member countries / Internet / Home — INTERPOL&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210224190133/http://www.interpol.int/Who-we-are/Member-countries/Belize |date=2021-02-24 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((1300 / 312698) * 100000) }} }}
|-
|{{ту|Бермуд аралдары}} [[Бермудалар]] || {{nts|469}}&lt;ref&gt;[http://www.buzzmakerdev.net/~plp/node/2491 Bermuda Police Service Update | Bermuda Progressive Labour Party (PLP)&lt;!-- Bot generated title --&gt;]{{Deadlink|date=January 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((469 / 64268) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Bulgaria}} [[Болгария]] || {{nts|30807}}&lt;ref name=&quot;eurostat&quot;/&gt; || 2009 || {{nts| {{#expr:trunc((30807 / 7640238) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Botswana}} [[Ботсвана]] || {{nts|8500}}&lt;ref&gt;[http://www.interpol.int/Member-countries/Africa/Botswana Botswana / Africa / Member countries / Internet / Home — INTERPOL&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210227192907/http://www.interpol.int/Who-we-are/Member-countries/Botswana |date=2021-02-27 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((8500 / 2029307) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Brazil}} [[Бразилия]] || {{nts|478001}}&lt;ref name=&quot;brbr&quot;&gt;[http://www.unodc.org/pdf/brazil/pp_7_perfil_das_org_pt.pps NAÇÕES UNIDAS contra Drogas e Crime Escritório Perfil das organizações policiais] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121003024840/http://www.unodc.org/pdf/brazil/pp_7_perfil_das_org_pt.pps |date=2012-10-03 }}&lt;/ref&gt; || 2001 || {{nts|282}}
|-
|{{flagicon|Brunei}} [[Бруней]] || {{nts|4400}}&lt;ref&gt;[http://www.interpol.int/Member-countries/Asia-South-Pacific/Brunei Brunei / Asia &amp; South Pacific / Member countries / Internet / Home — INTERPOL&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210225091247/http://www.interpol.int/Who-we-are/Member-countries/Brunei |date=2021-02-25 }}&lt;/ref&gt;|| 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((4400 / 408786) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Vanuatu}} [[Вануату]] || {{nts|575}}&lt;ref name=autogenerated1 /&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((575 / 207000) * 100000) }} }}
|-
|{{Байрақ|Ватикан}} [[Ватикан]] || {{nts|130}}&lt;ref&gt;[http://www.vaticanstate.va/EN/State_and_Government/Structure_Governorate/Gendarme_Corps.htm Gendarme Corps&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071023001945/http://www.vaticanstate.va/EN/State_and_Government/Structure_Governorate/Gendarme_Corps.htm |date=2007-10-23 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((130 / 832) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|United Kingdom}} [[Ұлыбритания]] || {{nts|167318}}&lt;ref name=&quot;eurostat&quot;/&gt; || 2009 || {{nts| {{#expr:trunc((167318 / 54455000) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Hungary}} [[Венгрия]] || {{nts|33487}}&lt;ref name=&quot;eurostat&quot;/&gt; || 2009 || {{nts| {{#expr:trunc((33487 / 10045401) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Haiti}} [[Гаити]] ||| {{nts|12000}}&lt;ref&gt;[http://www.crisisgroup.org/en/regions/latin-america-caribbean/haiti/044-towards-a-post-minustah-haiti-making-an-effective-transition.aspx Special Report]&lt;/ref&gt;|| 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((12000 / 10123787) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Gambia|new}} [[Гамбия]] || {{nts|5000}}&lt;ref&gt;[http://www.interpol.int/Member-countries/Africa/Gambia Gambia / Africa / Member countries / Internet / Home — INTERPOL&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181129165915/https://www.interpol.int/Member-countries/Africa/Gambia |date=2018-11-29 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((5000  / 1782893) * 100000) }} }}
|-
|{{Байрақ|Гана}} [[Гана]] || {{nts|23000}}&lt;ref&gt;[http://www.interpol.int/Member-countries/Africa/Ghana Ghana / Africa / Member countries / Internet / Home — INTERPOL&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210225094011/http://www.interpol.int/Who-we-are/Member-countries/Ghana |date=2021-02-25 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((23000 / 24233431) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Guinea}} [[Гвинея]] || {{nts|10000}}&lt;ref&gt;[http://www.interpol.int/Member-countries/Africa/Guinea Guinea / Africa / Member countries / Internet / Home — INTERPOL&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210225084418/http://www.interpol.int/Who-we-are/Member-countries/Guinea |date=2021-02-25 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((10000 / 10000000) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Germany}} [[Германия]] || {{nts|245752}}&lt;ref name=&quot;eurostat&quot;/&gt; || 2009 || {{nts| {{#expr:trunc((245752  / 82217837) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Hong Kong}} [[Гонконг]] || {{nts| {{#expr:trunc((6926000 / 100000)) * 393 }} }}&lt;ref&gt;[http://www.channelnewsasia.com/stories/singaporelocalnews/view/364655/1/.html Singapore has fewer policemen per 100,000 people but lower crime rate than some cities — Channel NewsAsia&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121018142504/http://www.channelnewsasia.com/stories/singaporelocalnews/view/364655/1/.html |date=2012-10-18 }}&lt;/ref&gt; || 2007 || {{nts|393}}
|-
|{{flagicon|Grenada}} [[Гренада]] || {{nts|900}}&lt;ref&gt;[http://www.rgpf.gd/index.php?option=com_content&amp;view=category&amp;id=1&amp;Itemid=3 Who We Are&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131203023819/http://www.rgpf.gd/index.php?option=com_content&amp;view=category&amp;id=1&amp;Itemid=3 |date=2013-12-03 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((900  / 110000) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Greece|new}} [[Грекия]] || {{nts|50798}}&lt;ref name=&quot;eurostat&quot;/&gt; || 2008 || {{nts| {{#expr:trunc((50798  / 11213785) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Denmark}} [[Дания]] || {{nts|13500}}&lt;ref&gt;[http://www.interpol.int/Member-countries/Europe/Denmark Denmark / Europe / Member countries / Internet / Home — INTERPOL&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131104031314/http://www.interpol.int/Member-countries/Europe/Denmark |date=2013-11-04 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((13500  / 5500000) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Dominica}} [[Доминика]] || {{nts|506}}&lt;ref&gt;[http://nationalsecurity.gov.dm/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=2&amp;Itemid=3 Departments of the Ministry of National Security, Immigration and Labour] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130820210159/http://nationalsecurity.gov.dm/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=2&amp;Itemid=3 |date=2013-08-20 }}&lt;/ref&gt; || 2013 || {{nts| {{#expr:trunc((506 / 71293) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Dominican Republic}} [[Доминикан Республикасы]] || {{nts|32000}}&lt;ref&gt;[http://www.interpol.int/Member-countries/Americas/Dominican-Republic Dominican Republic / Americas / Member countries / Internet / Home — INTERPOL&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://archive.is/20121212002350/www.interpol.int/Member-countries/Americas/Dominican-Republic |date=2012-12-12 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((32000 / 8500000) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Zimbabwe}} [[Зимбабве]] || {{nts|50000}}&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.voanews.com/english/archive/2007-05/2007-05-28-voa32.cfm?CFID=156918452&amp;CFTOKEN=38222885|title=Zimbabwe Nearly Doubling Size of Police Force Ahead of Elections|accessdate=2009-03-09|work=|publisher=Voice of America|date=2007-05-28|deadlink=404}}&lt;/ref&gt; || 2007 || {{nts| {{#expr:trunc((50000 /  12450000) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Israel}} [[Израиль]] || {{nts|27000}}&lt;ref&gt;[http://www.interpol.int/Member-countries/Asia-South-Pacific/Israel Israel / Asia &amp; South Pacific / Member countries / Internet / Home — INTERPOL&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111230020759/http://www.interpol.int/Member-countries/Asia-South-Pacific/Israel |date=2011-12-30 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((27000 / 7941900) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|India}} [[Үндістан]] || {{nts| {{#expr:trunc((1155347678 / 100000)) * 130 }} }} || 2009 || {{nts|130}}&lt;ref&gt;[http://news.rediff.com/interview/2010/feb/15/number-of-policemen-per-100000-people-in-india-is-130.htm The number of policemen per 100,000 people in India is 130 — Rediff News]&lt;/ref&gt;
|-
|{{flagicon|Indonesia}} [[Индонезия]] || {{nts|579000}}&lt;ref name=&quot;Washington Times&quot;&gt;{{cite web|url=http://www3.washingtontimes.com/topics/indonesian-national-police/44004/t/photos/|title=Indonesian National Police|accessdate=2011-03-30|work=|publisher=The Washington Times|year=2006|archiveurl=http://www.webcitation.org/6H91wfVUZ|archivedate=2013-06-05}}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((579000  / 237556363) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Jordan}} [[Иордания]] || {{nts|25000}}&lt;ref&gt;[http://www.kinghussein.gov.jo/government5.html Jordan — Government — The Armed Forces&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180323100336/http://www.kinghussein.gov.jo/government5.html |date=2018-03-23 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((25000 /  6181000) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Iran}} [[Иран]] || {{nts|60000}}&lt;ref&gt;[http://csis.org/files/media/csis/pubs/060728_gulf_iran.pdf Iran Security Forces Report] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150921205449/http://csis.org/files/media/csis/pubs/060728_gulf_iran.pdf |date=2015-09-21 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((60000 / 74798599) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Ireland}} [[Ирландия]] || {{nts|12000}}&lt;ref&gt;[http://www.interpol.int/Member-countries/Europe/Ireland Ireland / Europe / Member countries / Internet / Home — INTERPOL&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210228111853/http://www.interpol.int/Who-we-are/Member-countries/Ireland |date=2021-02-28 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((12000 / 4588252) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Iceland}} [[Исландия]] || {{nts|667}}&lt;ref name=&quot;eurostat&quot;/&gt; || 2009 || {{nts| {{#expr:trunc((667 / 315459) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Spain}} [[Испания]] || {{nts|231801}}&lt;ref name=&quot;eurostat&quot;/&gt; || 2009 || {{nts| {{#expr:trunc((231801  / 45283259) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Italy}} [[Италия]] || {{nts|245152}}&lt;ref name=&quot;eurostat&quot;/&gt; || 2009 || {{nts| {{#expr:trunc((245152/ 58751711) * 100000) }} }}
|-
|{{ту|Кайман аралдары}} [[Кайман аралдары]] || {{nts|343}}&lt;ref&gt;[http://www.rcips.ky/portal/page?_pageid=2425,5615392&amp;_dad=portal&amp;_schema=PORTAL About Us&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120731085706/http://www.rcips.ky/portal/page?_pageid=2425,5615392&amp;_dad=portal&amp;_schema=PORTAL |date=2012-07-31 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((343 / 54878) *100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Cambodia}} [[Камбоджа]] || {{nts|64000}}&lt;ref&gt;[http://www.interpol.int/Member-countries/Asia-South-Pacific/Cambodia Cambodia / Asia &amp; South Pacific / Member countries / Internet / Home — INTERPOL&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210225002843/http://www.interpol.int/Who-we-are/Member-countries/Cambodia |date=2021-02-25 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((64000 / 14952665) *100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Canada}} [[Канада]] || {{nts|67425}}&lt;ref name=&quot;eurostat&quot;/&gt; || 2009 || {{nts| {{#expr:trunc((67425 / 33311400) *100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Kenya}} [[Кения]] || {{nts|35000}}&lt;ref&gt;[http://www.interpol.int/Member-countries/Africa/Kenya Kenya / Africa / Member countries / Internet / Home — INTERPOL&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210224182820/http://www.interpol.int/Who-we-are/Member-countries/Kenya |date=2021-02-24 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((35000 / 43013341) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Cyprus}} [[Кипр Республикасы|Кипр]] || {{nts|5353}}&lt;ref name=&quot;eurostat&quot;/&gt; || 2009 || {{nts| {{#expr:trunc((5353 /  789269) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Kiribati}} [[Кирибати]] || {{nts|458}}&lt;ref name=autogenerated1 /&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((458 / 103500) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|China}} [[Қытай]] || {{nts|1600000}}&lt;ref&gt;[http://china.org.cn/english/news/194799.htm China to Unify Police Identity Card from Jan. 1 Xinhua News Agency January 1, 2007]&lt;/ref&gt; || 2007 || {{nts| {{#expr:trunc((1600000  / 1331460000) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Colombia}} [[Колумбия]] || {{nts|150000}}&lt;ref&gt;[http://csis.org/files/publication/120228_Johnson_PoliceReform_web.pdf Columbia &gt; Police Reform in Latin America] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130518072608/http://csis.org/files/publication/120228_Johnson_PoliceReform_web.pdf |date=2013-05-18 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((150000 /  	46366364) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Comoros}} [[Коморлар]] || {{nts|500}}&lt;ref&gt;[http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/5236.htm About Comoros &gt; U.S. State Department]&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((500 / 752438) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Costa Rica}} [[Коста-Рика]] || {{nts|14500}}&lt;ref&gt;[http://www.coha.org/costa-rica-an-army-less-nation-in-a-problem-prone-region/ History, Organization, Budget, and Issues]&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((14500 /  4301712) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Kuwait}} [[Кувейт]] || {{nts|18000}}&lt;ref&gt;Gordon Rottman: ''Armies of the Gulf War'' (Osprey Military, London UK, 1993) p 31&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((18000 / 3566437) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Latvia}} [[Латвия]] || {{nts|7000}}&lt;ref&gt;[http://www.interpol.int/Member-countries/Europe/Latvia Latvia / Europe / Member countries / Internet / Home — INTERPOL&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181129204107/https://www.interpol.int/Member-countries/Europe/Latvia |date=2018-11-29 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((7000 / 3582054) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Lesotho}} [[Лесото]] || {{nts|2404}}&lt;ref&gt;[http://www.iss.co.za/pubs/books/hide+seek/Lesotho.pdf Lesotho Country Profile] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130411202822/http://www.iss.co.za/pubs/books/hide+seek/Lesotho.pdf |date=2013-04-11 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((2404 / 2067000) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Liberia}} [[Либерия]] || {{nts|4100}}&lt;ref&gt;[http://www.interpol.int/Member-countries/Africa/Liberia Liberia / Africa / Member countries / Internet / Home — INTERPOL&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181129211230/https://www.interpol.int/Member-countries/Africa/Liberia |date=2018-11-29 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((4100  /  3786764) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Lithuania}} [[Литва]] || {{nts|10957}}&lt;ref name=&quot;eurostat&quot;/&gt; || 2009 || {{nts| {{#expr:trunc((10957 / 3366357) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Liechtenstein}} [[Лихтенштейн]] || {{nts|91}}&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.landespolizei.li/Portals/0/docs/pdf-Files/Statistiken/Jahresbericht_aktuell.pdf|title=Annual Report 2011 &gt; Total force - 85 officers, 6 cadets, and 34 civilian staff|publisher=Landespolizei|date=|accessdate=2012-06-18|archiveurl=http://www.webcitation.org/6H91xakab|archivedate=2013-06-05}}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((91  / 36476) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Luxembourg}} [[Люксембург]] || {{nts|1603}}&lt;ref name=&quot;eurostat&quot;/&gt; || 2009 || {{nts| {{#expr:trunc((1603 / 483799) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Macau}} [[Макао]] || {{nts|4101}}&lt;ref&gt;[http://yearbook.gcs.gov.mo/files/yearbook/2011/myb2011ePA02CH07.pdf Annual Report] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140819090202/http://yearbook.gcs.gov.mo/files/yearbook/2011/myb2011ePA02CH07.pdf |date=2014-08-19 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((4101 / 555731) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Macedonia}} [[Македония Республикасы]] || {{nts|9905}}&lt;ref name=&quot;eurostat&quot;/&gt; || 2008 || {{nts| {{#expr:trunc((9905  / 2045177) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Malaysia}} [[Малайзия]] || {{nts|102000}}&lt;ref&gt;[http://www.interpol.int/Member-countries/Asia-South-Pacific/Malaysia Malaysia / Asia &amp; South Pacific / Member countries / Internet / Home — INTERPOL&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210226164604/http://www.interpol.int/Who-we-are/Member-countries/Malaysia |date=2021-02-26 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((102000  /  27544000) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Mali}} [[Мали]] || {{nts|7000}}&lt;ref&gt;[http://www.interpol.int/Member-countries/Africa/Mali Mali / Africa / Member countries / Internet / Home — INTERPOL&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210305164212/http://www.interpol.int/Who-we-are/Member-countries/Mali |date=2021-03-05 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((7000 / 14517176) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Malta}} [[Мальта Республикасы]] || {{nts|1800}}&lt;ref&gt;[http://www.interpol.int/Member-countries/Europe/Malta Malta / Europe / Member countries / Internet / Home — INTERPOL&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130908181822/http://www.interpol.int/Member-countries/Europe/Malta |date=2013-09-08 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((1800  / 452515) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Маршалл аралдары}} [[Маршалл аралдары]] || {{nts|130}}&lt;ref name=autogenerated1 /&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((130 / 68000) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Mexico}} [[Мексика]] || {{nts| {{#expr:trunc((107431000 / 100000)) * 366 }} }} || 2009 || {{nts|366}}&lt;ref name=&quot;Economist 5/3&quot;&gt;{{Cite news | title = On the trail of the traffickers | publisher = [[The Economist]] | date = 2009-03-05 | url = http://www.economist.com/displaystory.cfm?story_id=13234157 | accessdate=2009-03-07}}&lt;/ref&gt;
|-
|{{Байрақ|Микронезия Федерациялық Штаттары}} || {{nts|500}}&lt;ref name=autogenerated1 /&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((500 / 110000) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Monaco}} [[Монако]] || {{nts|500}}&lt;ref&gt;[http://www.interpol.int/Member-countries/Europe/Monaco Monaco / Europe / Member countries / Internet / Home — INTERPOL&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210225172511/http://www.interpol.int/Who-we-are/Member-countries/Monaco |date=2021-02-25 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((500 / 36371) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Myanmar}} [[Мьянма]] || {{nts|93000 }}&lt;ref&gt;[http://www.interpol.int/Member-countries/Asia-South-Pacific/Myanmar Myanmar / Asia &amp; South Pacific / Member countries / Internet / Home — INTERPOL&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210225071545/http://www.interpol.int/Who-we-are/Member-countries/Myanmar |date=2021-02-25 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((93000 / 60280000) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Nauru}} [[Науру]] || {{nts|80}}&lt;ref&gt;[http://www.dailytelegraph.com.au/news/introducing-naurus-big-blue-line/story-e6freuy9-1226455287904 Introducing Nauru’s big blue line | thetelegraph.com.au&lt;!-- Bot generated title --&gt;]&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((80 / 10000) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Nepal}} [[Непал]] || {{nts|60000}}&lt;ref&gt;[http://www.interpol.int/Member-countries/Asia-South-Pacific/Nepal Nepal / Asia &amp; South Pacific / Member countries / Internet / Home — INTERPOL&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181129231448/https://www.interpol.int/Member-countries/Asia-South-Pacific/Nepal |date=2018-11-29 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((60000 / 26620809) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Niger}} [[Нигер]] || {{nts|8700}}&lt;ref&gt;[http://www.interpol.int/Member-countries/Africa/Niger Niger / Africa / Member countries / Internet / Home — INTERPOL&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210228161839/http://www.interpol.int/Who-we-are/Member-countries/Niger |date=2021-02-28 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((8700 / 15000000) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Nigeria}} [[Нигерия]] || {{nts|350000}}&lt;ref&gt;{{cite web|last=INTERPOL|title=Nigeria|url=http://www.interpol.int/Member-countries/Africa/Nigeria|accessdate=2012-09-25|archiveurl=http://www.webcitation.org/6H91yHvAG|archivedate=2013-06-05}}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((350000  / 170123740) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Netherlands}} [[Нидерланд]] || {{nts|55000}}&lt;ref&gt;[http://www.interpol.int/Member-countries/Europe/Netherlands Netherlands / Europe / Member countries / Internet / Home — INTERPOL&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131102024434/http://www.interpol.int/Member-countries/Europe/Netherlands |date=2013-11-02 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((55000 / 16751323) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Niue}} [[Ниуэ]] || {{nts|16}}&lt;ref name=autogenerated1 /&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((16 / 2000) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|New Zealand}} [[Жаңа Зеландия]] || {{nts|11000}}&lt;ref&gt;[http://www.interpol.int/Member-countries/Asia-South-Pacific/New-Zealand New Zealand / Asia &amp; South Pacific / Member countries / Internet / Home — INTERPOL&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://archive.is/20121212005900/www.interpol.int/Member-countries/Asia-South-Pacific/New-Zealand |date=2012-12-12 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((11000 / 4440000) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|New Caledonia}} [[Жаңа Каледония]] || {{nts|268}}&lt;ref name=autogenerated1 /&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((268 / 252000) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Norway}} [[Норвегия]] || {{nts|11000}}&lt;ref&gt;[http://www.interpol.int/Member-countries/Europe/Norway Norway / Europe / Member countries / Internet / Home — INTERPOL&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131102011408/http://www.interpol.int/Member-countries/Europe/Norway |date=2013-11-02 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((11000  / 4952000 ) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Cook Islands}} [[Кука аралдары]] || {{nts|100}}&lt;ref name=autogenerated1 /&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((100 / 20000) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Питкэрн аралдары}} [[Питкэрн аралдары]] || {{nts|1}}&lt;ref&gt;[http://www.onlinepitcairn.com/pitcairn_today.htm Dynamic Drive&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070910081839/http://www.onlinepitcairn.com/pitcairn_today.htm |date=2007-09-10 }}&lt;/ref&gt;|| 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((1 / 67) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Saint Helena, Ascension and Tristan da Cunha}} [[Әулие Елена, Эсеншн және Тристан-да-Кунья аралдары|Әулие Елена  аралдары, Эсеншн және Тристан-да-Кунья]] || {{nts|69}}&lt;ref&gt;[http://www.sainthelena.gov.sh/pages/police-department.html About Us &gt; National Police&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110805134938/http://www.sainthelena.gov.sh/pages/police-department.html |date=2011-08-05 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((69 / 7341) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Pakistan}} [[Пәкістан]] || {{nts|354221}}&lt;ref name=&quot;USIP&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.usip.org/files/resources/sr266.pdf|title=Reforming Pakistan‘s Police and Law Enforcement Infrastructure|accessdate=2011-03-30|work=|publisher=United States Institute of Peace|date=2011-02|archiveurl=http://www.webcitation.org/6H91za3nf|archivedate=2013-06-05}}&lt;/ref&gt; || 2011 || {{nts| {{#expr:trunc((354221  / 170600000) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Palau}} [[Палау]] || {{nts|75}}&lt;ref name=autogenerated1 /&gt;|| 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((75 / 20000) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Panama}} [[Панама]] || {{nts|12000}}&lt;ref&gt;IISS_2012_397&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;IISS_2012_398&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((12000 / 3595490) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Papua New Guinea}} [[Папуа — Жаңа Гвинея]] || {{nts|5311}}&lt;ref name=autogenerated1 /&gt;|| 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((5311 / 5028000 ) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Peru}} [[Перу]] || {{nts|104000}}&lt;ref name=&quot;eurostat&quot;/&gt;|| 2009 || {{nts| {{#expr:trunc((104000   / 29496000) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Poland}} [[Польша]] || {{nts|100000}}&lt;ref&gt;[http://www.interpol.int/Member-countries/Europe/Poland Poland / Europe / Member countries / Internet / Home — INTERPOL&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210225154746/http://www.interpol.int/Who-we-are/Member-countries/Poland |date=2021-02-25 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((100000 / 38216000) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Portugal}} [[Португалия]] || {{nts|49152}}&lt;ref name=&quot;eurostat&quot;/&gt; || 2009 || {{nts| {{#expr:trunc((49152 / 10617575) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Russia}} [[Ресей]] || {{nts|914 525}}&lt;ref&gt;[http://www.garant.ru/products/ipo/prime/doc/70548746/ Указ Президента РФ 5 мамыр 2014 ж. № 300 «О некоторых вопросах Министерства внутренних дел Российской Федерации»]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;В данное количество входят все сотрудники органов внутренних дел Российской Федерации.&lt;/ref&gt; || 2014 || {{nts|565}}&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.kp.ru/online/news/1904589/ |title=В России больше всего полицейских на душу населения |author=Олег Колесов |date=2014-11-23 |work= |publisher=[[Комсомольская правда]] |accessdate=2015-04-10 |lang=ru}}&lt;/ref&gt;
|-
|{{flagicon|Romania}} [[Румыния]] || {{nts|60000}}&lt;ref&gt;[http://www.interpol.int/Member-countries/Europe/Romania Romania / Europe / Member countries / Internet / Home — INTERPOL&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210225073632/http://www.interpol.int/Who-we-are/Member-countries/Romania |date=2021-02-25 }}&lt;/ref&gt;|| 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((60000 / 21390000) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|San Marino}} [[Сан-Марино]] || {{nts|160}}&lt;ref&gt;[http://www.interphonef4.com/filemanager/cms_cellularline/img_interphone/video_immagini/immagini/gendarmeria_590x400.jpg Yearly Gendarmerie Photo] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131101224515/http://www.interphonef4.com/filemanager/cms_cellularline/img_interphone/video_immagini/immagini/gendarmeria_590x400.jpg |date=2013-11-01 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.worldstatesmen.org/San_Marino.html Public Security Forces &gt; Civil Police&lt;!-- Bot generated title --&gt;]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.mhsa.org.au/documents/act/LeGrognard2011-07.pdf Military units of San Marino &gt; Fortress Guard] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130430231225/http://www.mhsa.org.au/documents/act/LeGrognard2011-07.pdf |date=2013-04-30 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((160 / 32000) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Samoa}} [[Самоа]] || {{nts|500}}&lt;ref&gt;[http://www.interpol.int/Member-countries/Asia-South-Pacific/Samoa Samoa / Asia &amp; South Pacific / Member countries / Internet / Home — INTERPOL&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201117214534/https://www.interpol.int/Who-we-are/Member-countries/Samoa |date=2020-11-17 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((500 / 194320) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Сен-Бартелеми}} [[Сен-Бартелеми]]|| {{nts|11}}&lt;ref&gt;[http://www.comstbarth.fr/police_territoriale.asp About Us — Police Territoriale&lt;!-- Bot generated title --&gt;]&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((11 / 8011) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Saint Vincent and the Grenadines}} [[Сент-Винсент және Гренадиндер]] || {{nts|691}}&lt;ref&gt;[http://www-rohan.sdsu.edu/faculty/rwinslow/namerica/stvincentgrenadines.html Comparative Criminology | North America — Saint Vincent and the Grenadines&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150622061703/http://www-rohan.sdsu.edu/faculty/rwinslow/namerica/stvincentgrenadines.html |date=2015-06-22 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((691 / 109000) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Saint Kitts and Nevis}} [[Сент-Китс және Невис]] || {{nts|450}}&lt;ref&gt;[http://www.interpol.int/Member-countries/Americas/St-Kitts-Nevis St Kitts &amp; Nevis / Americas / Member countries / Internet / Home — INTERPOL&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://archive.is/20121212005049/www.interpol.int/Member-countries/Americas/St-Kitts-Nevis |date=2012-12-12 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((450 / 50000) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Saint Lucia}} [[Сент-Люсия]] || {{nts|947}}&lt;ref&gt;[http://www.rslpf.com/hist.htm Royal Saint Lucia Police Force&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061129155710/http://www.rslpf.com/hist.htm |date=2006-11-29 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((947 / 170000) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Serbia}} [[Сербия]] || {{nts|45000}}&lt;ref&gt;[http://www.interpol.int/Member-countries/Europe/Serbia Serbia / Europe / Member countries / Internet / Home — INTERPOL&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210226001936/http://www.interpol.int/Who-we-are/Member-countries/Serbia |date=2021-02-26 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((45000 / 7120666) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Singapore}} [[Сингапур]] || {{nts|40000}}&lt;ref&gt;[http://www.interpol.int/Member-countries/Asia-South-Pacific/Singapore Singapore / Asia &amp; South Pacific / Member countries / Internet / Home — INTERPOL&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130806000006/http://www.interpol.int/Member-countries/Asia-South-Pacific/Singapore |date=2013-08-06 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((40000 / 5312400) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Sint Maarten}} [[Синт-Мартен]] || {{nts|370}}&lt;ref&gt;[http://www.interpol.int/Member-countries/Americas/Sint-Maarten Sint Maarten / Americas / Member countries / Internet / Home — INTERPOL&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://archive.is/20121212004132/www.interpol.int/Member-countries/Americas/Sint-Maarten |date=2012-12-12 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((370 / 70000) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Slovakia}} [[Словакия]] || {{nts|14498}}&lt;ref name=&quot;eurostat&quot;/&gt; || 2009 || {{nts| {{#expr:trunc((14498 / 5400998) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Slovenia}} [[Словения]] || {{nts|7842}}&lt;ref name=&quot;eurostat&quot;/&gt; || 2009 || {{nts| {{#expr:trunc((7842  / 2010269) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Соломон аралдары}} [[Соломон аралдары]] || {{nts|1442}}&lt;ref name=autogenerated1 /&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((1442 / 479000) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Somalia}} [[Сомали]] || {{nts|20000}}&lt;ref&gt;[http://unpos.unmissions.org/Default.aspx?tabid=9738&amp;language=en-US Somalia — Security Background&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170323212013/http://unpos.unmissions.org/Default.aspx?tabid=9738&amp;language=en-US |date=2017-03-23 }}&lt;/ref&gt;|| 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((20000 / 10085638) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Swaziland}} [[Эсватини]] || {{nts|4164}}&lt;ref&gt;[http://www.police.gov.sz/rsp%20-%20anual%20report%202011.pdf Annul Report] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130523182756/http://www.police.gov.sz/rsp%20-%20anual%20report%202011.pdf |date=2013-05-23 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((4164  /  1185000) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|United States}} [[АҚШ]] || {{nts|794300}}&lt;ref&gt;[http://www.bls.gov/ooh/protective-service/police-and-detectives.htm Bureau of Labor Statistics — Police and Detectives]&lt;/ref&gt; || 2010 || {{nts| {{#expr:trunc((794300 /  310000000) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Thailand}} [[Тайланд]] || {{nts|230000 }}&lt;ref&gt;[http://www.interpol.int/Member-countries/Asia-South-Pacific/Thailand Thailand / Asia &amp; South Pacific / Member countries / Internet / Home — INTERPOL&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210227040114/http://www.interpol.int/Who-we-are/Member-countries/Thailand |date=2021-02-27 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((230000  / 66720153) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Togo}} [[Того]] || {{nts|4000}}&lt;ref&gt;[http://www.interpol.int/Member-countries/Africa/Togo Togo / Africa / Member countries / Internet / Home — INTERPOL&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181130041109/https://www.interpol.int/Member-countries/Africa/Togo |date=2018-11-30 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((4000 / 5500000) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Tonga}} [[Тонга]] || {{nts|418}}&lt;ref name=autogenerated1 /&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((418 / 101000) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Trinidad and Tobago}} [[Тринидад және Тобаго]] || {{nts|6500}}&lt;ref&gt;[http://www.interpol.int/Member-countries/Americas/Trinidad-Tobago Trinidad &amp; Tobago / Americas / Member countries / Internet / Home — INTERPOL&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210303181529/http://www.interpol.int/Who-we-are/Member-countries/Trinidad-Tobago |date=2021-03-03 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((6500 / 1227505) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Tuvalu}} [[Тувалу]] || {{nts|72}}&lt;ref name=autogenerated1 /&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((72 / 10000) * 100000) }} }}
|- 	
|{{flagicon|Turkey}} [[Түркия]] || {{nts|341770}}&lt;ref name=&quot;eurostat&quot;/&gt; || 2008 || {{nts| {{#expr:trunc((341770  / 70586256) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Wallis and Futuna}} [[Уоллис және Футуна]] || {{nts|20}}&lt;ref name=autogenerated1 /&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((20 / 14700) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Ukraine}} [[Украина]] || {{nts|178000}}&lt;ref&gt;[http://censor.net.ua/news/315836/kolichestvo_militsionerov_v_ukraine_budet_sokrascheno_do_150_tysyach_avakov Количество милиционеров в Украине будет сокращено до 150 тысяч, — Аваков]&lt;/ref&gt; || 2014 || {{nts| {{#expr:trunc((178000  / 42928900) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Uruguay}} [[Уругвай]] || {{nts|27000}}&lt;ref&gt;[http://www.interpol.int/Member-countries/Americas/Uruguay Uruguay / Americas / Member countries / Internet / Home — INTERPOL&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131015050311/http://www.interpol.int/Member-countries/Americas/Uruguay |date=2013-10-15 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((27000  / 3318535) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Fiji}} [[Фиджи]] || {{nts|1970}}&lt;ref name=autogenerated1 /&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((1970 / 849000) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Finland}} [[Финляндия]] || {{nts|7800}}&lt;ref&gt;[http://www.interpol.int/Member-countries/Europe/Finland Finland / Europe / Member countries / Internet / Home — INTERPOL&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131101234343/http://www.interpol.int/Member-countries/Europe/Finland |date=2013-11-01 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((7800 / 5421827) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|France}} [[Франция]] || {{nts|220000}}&lt;ref&gt;[http://www.interpol.int/Member-countries/Europe/France France / Europe / Member countries / Internet / Home — INTERPOL&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://archive.is/20120525115142/www.interpol.int/Member-countries/Europe/France |date=2012-05-25 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((220000  / 61795000) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|French Polynesia}} [[Француз Полинезиясы]] || {{nts|220}}&lt;ref name=autogenerated1 /&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((220 / 267000) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Croatia}} [[Хорватия]] || {{nts|20000}}&lt;ref&gt;[http://www.interpol.int/Member-countries/Europe/Croatia Croatia / Europe / Member countries / Internet / Home — INTERPOL&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210224153632/http://www.interpol.int/Who-we-are/Member-countries/Croatia |date=2021-02-24 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((20000 / 4290612) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Montenegro}} [[Черногория]] || {{nts|5250}}&lt;ref&gt;[http://www.interpol.int/Member-countries/Europe/Montenegro Montenegro / Europe / Member countries / Internet / Home — INTERPOL&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131104062959/http://www.interpol.int/Member-countries/Europe/Montenegro |date=2013-11-04 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((5250 / 625266) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Czech Republic}} [[Чехия]] || {{nts|40500}}&lt;ref&gt;[http://www.interpol.int/Member-countries/Europe/Czech-Republic Czech Republic / Europe / Member countries / Internet / Home — INTERPOL&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://archive.is/20121212010347/www.interpol.int/Member-countries/Europe/Czech-Republic |date=2012-12-12 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((40500 / 10512208) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Chile}} [[Чили]] || {{nts|30300}}&lt;ref&gt;[http://www.interpol.int/Member-countries/Americas/Chile Chile / Americas / Member countries / Internet / Home — INTERPOL&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181129132143/https://www.interpol.int/Member-countries/Americas/Chile |date=2018-11-29 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((30300 / 16572475) *100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Switzerland}} [[Швейцария]] || {{nts|17058}}&lt;ref name=&quot;eurostat&quot;/&gt; || 2009 || {{nts| {{#expr:trunc((17058  / 7593494) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Sweden}} [[Швеция]] || {{nts|19144}}&lt;ref name=&quot;eurostat&quot;/&gt; || 2009 || {{nts| {{#expr:trunc((19144  / 9182927) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Sri Lanka}} [[Шри-Ланка]] || {{nts|89000}}&lt;ref&gt;[http://www.interpol.int/Member-countries/Asia-South-Pacific/Sri-Lanka Sri Lanka / Asia &amp; South Pacific / Member countries / Internet / Home — INTERPOL&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://archive.is/20121212010346/www.interpol.int/Member-countries/Asia-South-Pacific/Sri-Lanka |date=2012-12-12 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((89000 / 20277597) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Ecuador}} [[Эквадор]] || {{nts|40000}}&lt;ref&gt;[http://www.interpol.int/Member-countries/Americas/Ecuador Ecuador / Americas / Member countries / Internet / Home — INTERPOL&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210226225032/http://www.interpol.int/Who-we-are/Member-countries/Ecuador |date=2021-02-26 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((40000 / 15223680) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Estonia}} [[Эстония]] || {{nts|3183}}&lt;ref name=&quot;eurostat&quot;/&gt; || 2009 || {{nts| {{#expr:trunc((3183  / 1340935) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|South Africa}} [[Оңтүстік Африка]] || {{nts|156489}}&lt;ref name=&quot;saps&quot;&gt;[http://www.saps.gov.za/_dynamicModules/internetsite/buildingBlocks/basePage4/BP444.asp SAPS Police — Population Ratio Page&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090502020400/http://www.saps.gov.za/_dynamicModules/internetsite/buildingBlocks/basePage4/BP444.asp |date=2009-05-02 }}&lt;/ref&gt;|| 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((156489  / 49320150 ) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|South Korea}} [[Оңтүстік Корея]] || {{nts| {{#expr:trunc((48039000 / 100000)) * 195 }} }}&lt;ref name=&quot;un-11th&quot;/&gt; || 2004 || {{nts|195}}
|-
|{{flagicon|South Sudan}} [[Оңтүстік Судан]] || {{nts|52000}}&lt;ref&gt;[http://www.un.org/en/peacekeeping/publications/unpolmag/unpolmag_09.pdf UN Report]&lt;/ref&gt;|| 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((52000 / 8260490) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Jamaica}} [[Ямайка]] || {{nts|8600}}&lt;ref&gt;[http://www.interpol.int/Member-countries/Americas/Jamaica Jamaica / Americas / Member countries / Internet / Home — INTERPOL&lt;!-- Bot generated title --&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181129192605/https://www.interpol.int/Member-countries/Americas/Jamaica |date=2018-11-29 }}&lt;/ref&gt; || 2012 || {{nts| {{#expr:trunc((8600 / 2889187) * 100000) }} }}
|-
|{{flagicon|Japan}} [[Жапония]] || {{nts|251939}}&lt;ref name=&quot;eurostat&quot;/&gt; || 2006 || {{nts| {{#expr:trunc((251939  / 127756000) * 100000) }} }}
|}

== Сілтемелер ==
* [http://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/Tenth-CTS-full.html The Tenth United Nations Survey of Crime Trends and Operations of Criminal Justice Systems (Tenth CTS, 2005—2006)]
* [http://www.unodc.org/documents/data-and-analysis/Crime-statistics/International_Statistics_on_Crime_and_Justice.pdf International Statistics on Crime and Criminal Justice — page 135]

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Елдер тізімі}}

[[Санат:Елдердің салыстырмалы тізімі]]
[[Санат:Полиция]]</text>
      <sha1>3o511zsfyle2wamm35htwy1z27jh0cj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Питер Брайан Медавар</title>
    <ns>0</ns>
    <id>559265</id>
    <revision>
      <id>3484310</id>
      <parentid>2620951</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T18:46:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>105421</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>3484310</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7470" sha1="854g20zkvd5l0261crwd3cj1qlecjy7" xml:space="preserve">{{Ғалым 
|Есімі                  = Питер Брайан Медавар
|Шынайы есімі       = Peter Brian Medawar
|Суреті                 = Peter Brian Medawar.jpg
|Сурет ені               = 
|Сурет тақырыбы              = 
|Туған күні        = 28.2.1915
|Туған жері       = [[Петрополис]], [[Рио-де-Жанейро (штат)|Рио-де-Жанейро]], [[Бразилия]]
|Қайтыс болған күні          = 2.10.1987
|Қайтыс болған жері         = [[Лондон]], [[Англия]]
|Азаматтығы          = {{GBR}}
|Ғылыми аясы        = [[зоология]], [[иммунология]]
|Жұмыс орны          = 
|Ғылыми дәрежесі       = 
|Ғылыми атағы        = 
|Марапаттары     = [[Корольдік медаль]] (1959) &lt;br /&gt; [[Сурет:Nobel prize medal.svg|20px]] [[Физиология немесе медицина саласындағы Нобель сыйлығы]] ([[1960]]) &lt;br /&gt; [[Копли медалі]] (1969) &lt;br /&gt; [[Калинги жүлдесі]] (1985) &lt;br /&gt; [[Майкл Фарадей жүлдесі]] (1987)
{{{!}} style=&quot;background:transparent&quot;
{{!}}{{Құрмет ордені (Ұлыбритания)}}{{!!}}{{Британ империясының ордені|азаматтық|CBE}}{{!!}}{{Рыцарь-бакалавр}}
{{!}}}
}}

'''Питер Брайан Ме́давар''' ({{lang-en|Sir Peter Brian Medawar}} {{lang-en|ˈmɛdəwər}}) ([[28 ақпан]] [[1915]], [[Петрополис]], [[Рио-де-Жанейро (штат)|Рио-де-Жанейро]] — [[2 қазан]] [[1987]], [[Лондон]]) — ағылшын биолог. [[Лондон корольдік қоғамы]]ның мүшесі ([[1949]]), [[Нью-Йорк ғылым академиясы]]ның құрметті мүшесі ([[1957]]), [[Британ академиясы]]ның құрметті мүшесі (1981)&lt;ref&gt;[http://www.britac.ac.uk/fellowship/directory/archive.asp?fellowsID=2516 British Academy | The Fellowship — Fellows Archive]&lt;/ref&gt;.

[[1960 жыл]]ғы физиология мен медицина саласындағы [[Нобель сыйлығы|Нобель жүлдесін]] алды ([[Фрэнк Макфарлейн Бернет|Ф. Бернетпен]] бірге).

== Өмірбаян ==
Питер Брайан Медавар өмірге 28 ақпан 1915 жылы бразилиялық Петрополис қаласында [[Ливандар|ливандық]] Николас Медавар және британдық Эдит Даулинг отбасында келген. Питердің әкесі, Ұлыбританияның азаматы, стоматологиялық материалдар өндіру бойынша компанияның коммерциялық өкілі болып жұмыс істеді. Бірінші дүниежүзілік соғыстың соңына қарай, Петір мен оның отбасы Англияға көшті, онда қалған барлық ғұмырын өткізді.

[[Оксфорд университеті|Оксфордтегі]] [[Магдален-колледж]] бітіріп ([[1939]]), сонда сабақ берді (1938—1945, 1946—1947). [[Бирмингем университеті]] зоология профессоры (1947—1951), — Лондон университеттік колледжінде зоология және салыстырмалы анатомия професоры ([[1951]]). 1962—1971 жылдары Ұлттық медициналық зерттеулер институтының директоры ([[Милл Хилл]]). [[1966 жыл]]дан Халықаралық Трансплантация қоғамының президенті. [[Ұлыбритания]] және [[АҚШ]]-тың Бірнеше ғылыми қоғамдардың мүшесі.

== Негізгі жұмыстары ==
Медавардың жұмыстары ағзаның өсуі мен қартаюна, тіндердің трансплантациясына реакциясына, атап айтқанда, гетеротрансплантацияларға кедергі келтіретін   [[иммунореакция]]ларға, транспланттау антигендері және антилимфоцитарлық  сарысуларға арналған. Жүре пайда болған [[иммунотолеранттылық]] құбылысын ашты және экспериментте оны қайта жаңғыртты.

== Шығармалары ==
* Medawar, Peter Brian: An Unsolved Problem of Biology, London, 1952
* Medawar, Peter Brian: The Uniqueness of the Individual, London, 1957
* Medawar, Peter Brian: The Future of Man, London, 1960
* Medawar, Sir Peter Brian: The Art of the Soluble, New York-London, 1967
* Medawar, Sir Peter Brian: Induction and Intuition in Scientific Thought, London, 1969
* Medawar, Sir Peter Brian: The Art of the Soluble, Creativity and Originality in Science, Harmondsworth, 1969
* Medawar, Sir Peter Brian: The Hope of Progress, 1972
* Medawar, Sir Peter Brian: Advice to a Young Scientist, Basic, 1979 
* Structure in Science and Art: Proceedings of Taunus, мамыр 1979, Elsevier, 1980
* Medawar, Sir Peter Brian: Induction and Intuition in Scientific Thought, Am. Philos., 1980
* Medawar, Sir Peter Brian: The Uniqueness of the Individual, Dover, 1981
* Medawar, Sir Peter Brian: Pluto's Republic, Oxford University Press, 1982
* Aristotle to Zoos: A Philosophical Dictionary of Biology, Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1983
* Medawar, Sir Peter Brian: The Limits of Science, Oxford University Press, 1985
* Medawar, Sir Peter Brian: Memoir of a Thinking Radish: An Autobiography, Oxford University Press, 1986
* Medawar, Sir Peter Brian: The Threat and the Glory: Reflections on Science and Scientists, Oxford University Press, 1991
* Medawar, Sir Peter Brian: Advice to a Young Scientist, Basic, 1979

== Орыс тіліне аудару ==

Медавар, Питер / Медавар, Джин: Наука о живом, Мәскеу, 1983

== Әдебиет:==

*Medawar, Jean: A Very Decidet Preference: Life With Peter Medawar, New York: W.W. Norton &amp; Company, Inc., 1990
*Robinson, D.: The Miracle Finders, 1976

== Сілтемелер ==
http://www.nobellaureate.ru/nobel_list/m/medawar_peter

http://www.pandia.ru/text/77/266/2283.php{{Deadlink|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}

== Қайнар көзі ==
{{дереккөздер}}

{{Физиология немесе медицина саласындағы Нобель сыйлығының Лауреаттары 1951-1975}}

[[Санат:XX ғасыр биологтары]]
[[Санат:Ұлыбритания зоологары]]
[[Санат:Оксфорд университеті түлектері]]
[[Санат:Медицина саласындағы Нобель сыйлығының иегерлері]]
[[Санат:Британ академиясының құрметті мүшелері]]
[[Санат:Копли медалінің иегерлері]]
[[Санат:Калинги сыйлығының лауреаттары]]
[[Санат:Корольдік медаль иегерлері]]</text>
      <sha1>854g20zkvd5l0261crwd3cj1qlecjy7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Пюник (футбол клубы)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>605410</id>
    <revision>
      <id>3484447</id>
      <parentid>3477703</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T05:26:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>105421</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>3484447</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5796" sha1="0xbw0ocsv5gjamee6sm72rw148iiox5" xml:space="preserve">{{Футбол клубы
 |атауы           = {{flagicon|Армения}} Пюник
 |логотипі        = 
 |толық атауы     = Пюник ФК
 |лақап аты       = 
 |құрылған        = [[1992 жыл]]
 |стадионы        =  [[Республикалық стадион (Ереван)|Республикалық стадион]]
 |сыйымдылығы     = 14 960
 |иесі            = 
 |президенті   = 
 |жаттықтырушы    = {{flagicon|Ресей}} Андрей Талалаев 
 |капитаны        =  {{flagicon|Армения}} Давид Маноян 
 |рейтингі        = 
 |жарыс           =  [[Футболдан Армения чемпионаты|Армян премьер-лигасы]]
 |маусым          = 2024/25
 |орын            = 4.
|pattern_la1 = _blackborder
|pattern_b1  = _blackcollar
|pattern_ra1 = _blackborder
|patterm_sh1 = 
|pattern_so1 = 
|leftarm1    = 002FA7
|body1       = 002FA7
|rightarm1   = 002FA7
|shorts1     = 002FA7
|socks1      = 002FA7
|pattern_la2 = _blackborder
|pattern_b2  = _blackcollar
|pattern_ra2 = _blackborder
|pattern_sh2 = _drancy(blanc)
|pattern_so2 = 
|leftarm2    = FFFFFF
|body2       = FFFFFF
|rightarm2   = FFFFFF
|shorts2     = FFFFFF
|socks2      = FFFFFF
}}
'''«Пюник»''' ({{lang-hy|Ֆուտբոլային Ակումբ „Փյունիկ“ Երևան}}) — 1992 жылы құрылған Пюник қаласындағы [[Армения]] футбол клубы. Өз алаңындағы ойындарын [[Ереван|Еревандағы]] Республикалық стадионда өткізеді. Арменияның 11 дүркін чемпионы, жеті дүркін кубок иегері.  

1992 жылы құрылды. 1995 жылға дейін &quot;Оменетмен&quot; деген атаумен ойнады.  

== Жетістіктері ==

=== Ұлттық чемпионатта ===

; Армения чемпионы (13) 
: 2001, 2002, 2003, 2004, 2005, 2006, 2007, 2008, 2009, 2010, 2015, 2022, 2024
; Күміс жүлдегер (1) 
: 2011
; Қола жүлдегер (1)

2015/16

; Армения кубогы (7) 
: 2002, 2004, 2009, 2010, 2013, 2014, 2015
; Армения кубогының финалисі (1) 
: 2006
; Армения суперкубогы (8) 
: 2002, 2004, 2005, 2007, 2008, 2010, 2011, 2015

=== Командалық ===

* «Fair Play» иегері: 2009, 2010

=== Ойыншылардың жетістігі ===

* ''Үздік мергендер:''
** 2001 — [[Арман Карамян]] (21)
** 2002 — [[Арман Карамян]] (36)
** 2004 — [[Эдгар Вагрикович Манучарян|Эдгар Манучарян]], [[Галуст Петросян]] (21)
** 2010 — [[Маркос Пиззелли|Маркос Пиццелли]], [[Геворг Гарникович Казарян|Геворг Казарян]] (16)

* ''Үздік футболшылар:''
** 2001 — Вардан Минасян
** 2002 — [[Арман Карамян]]
** 2004 — [[Эдгар Вагрикович Манучарян|Эдгар Манучарян]]
** 2007 — Левон Пачаджян
** 2008 — [[Саркис Овсепян]]
** 2009 — [[Генрих Мхитарян]]
** 2010 — Карлен Мкртчян

* ''Үздік қақпашылар:''
** 2003 — Апула Эдель
** 2004 — Апула Эдель
** 2005 — Геворг Каспаров

* ''Үздік қорғаушылар:''
** 2003 — Хосе Андре Билибио
** 2004 — Александр Тадевосян
** 2005 — Александр Тадевосян

* ''Үздік шабуылдаушы қорғаушылар:''
** 2004 — Карл Ломбе

* ''Үздік жартылай қорғаушылар:''
** 2003 — Левон Пачаджян

* ''Үздік жас футболшылар:''
** 2007 — Геворг Казарян
** 2009 — Давид Маноян

* ''Үздік жас қорғаушылар:''
** 2007 — [[Роберт Арзуманян]]

* ''Маусымдағы жаңа есімдер:''
** 2005 — [[Роберт Арзуманян]]
** 2009 — Давид Маноян

* ''Үздік легионер:''
** 2004 — Карл Ломбе

* ''Болашағы бар футболшы:''
** 2009 — Давид Маноян

* ''Үздік бапкер:''
** 2009 — Вардан Минасян
** 2010 — Вардан Минасян

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
== Сілтемелер ==
* [http://www.fcpyunik.am/ Ресми сайт] {{ref-hy}}
* [http://pyunikfan.do.am/ Фанклубтар сайты]{{Deadlink|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{ref-hy}}
* [http://www.ffa.am/ru/teams/fcpyunik/ Профиль] {{ref-ru}}
* [http://www.footballdatabase.eu/football.club.pyunik-erevan..436..en.html Профиль (footballdatabase.eu)] {{ref-en}}
* [http://www.weltfussballarchiv.com/Vereinsprofilnew.php?ID=7958 Профиль (www.weltfussballarchiv.com)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110919115608/http://www.weltfussballarchiv.com/Vereinsprofilnew.php?ID=7958 |date=2011-09-19 }} {{ref-en}}
* [http://www.eufo.de/football/arm/pyunevan.htm Профиль] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090719233338/http://www.eufo.de/football/arm/pyunevan.htm |date=2009-07-19 }} {{ref-de}}
* [http://www.transfermarkt.de/de/pyunik-erewan/startseite/verein_10301.html Профиль] {{ref-de}}
* [http://www.football-lineups.com/team/Pyunik/All/Players/ Профиль] {{ref-en}}

[[Санат:Армения футбол клубтары]]
[[Санат:1992 жылы құрылған футбол клубтары]]</text>
      <sha1>0xbw0ocsv5gjamee6sm72rw148iiox5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Рафаат Али</title>
    <ns>0</ns>
    <id>623585</id>
    <revision>
      <id>3484479</id>
      <parentid>3191088</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T07:46:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>105421</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>3484479</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2544" sha1="fu35b53t1dkuol11x9nad1suag9dnym" xml:space="preserve">{{Футболшы
|есімі = Рафаат Али
|толық аты = 
|лақап аты = 
|сурет = 
|сурет ені = 
|атауы = 
|туған күні = 20.05.1975
|туған жері = &lt;small&gt;{{туғанжері|Амман|Амманда}}&lt;/small&gt;
|азаматтығы = &lt;small&gt;{{байрақ|Иордания}}&lt;/small&gt;
|бойы = &lt;small&gt;175&lt;/small&gt;
|салмағы = 
|позиция = &lt;small&gt;жартылай қорғаушы&lt;/small&gt;
|қазіргі клуб = ''&lt;small&gt;карьерасын аяқтады&lt;/small&gt;''
|клубтары = {{футбол карьерасы
|1994—2014| {{Flagicon|Иордания}} &lt;small&gt;[[Әл-Вихдат (футбол клубы)|Әл-Вехдат]]|286 (67)&lt;/small&gt;
|2011|{{аренда}}{{Flagicon|Кувейт}} &lt;small&gt;[[Әл-Кувейт]]&lt;/small&gt;|6 (0)
}}
|ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы
|1997—2008|&lt;small&gt;{{футбол|Иордания}}&lt;/small&gt; |45 (12)
}} 
}}
'''Рафат Али''' ([[Араб тілі|араб]] رأفت علي;  [[20 мамыр]] [[1975 жыл]], [[Амман]], [[Иордания]]) — иорданиялық футболшы, жартылай қорғаушы. [[Иордания Ұлттық футбол құрамасы]]нда ойнаған.

== Карьерасы ==

=== Клубтық ===
Ұзақ жылдар бойы &quot;Әл-Вехдат&quot; клубы сапында доп тепті. Тек 2011 жылы ғана Кувейттің &quot;Әл-Кувейт&quot; клубында азырақ уақыт арендада ойнап, қалған уақыттарда туған клубынан табан аударған жоқ. Жиырма жылдық карьерасында 300-ге жақын ресми ойында клубының намысын қорғады.

=== Ұлттық құрама ===
Ұлттық құрама сапында 1997-2008 жылдар аралығында ойнап, 45 кездесуде 12 гол соқты. Бірнеше рет Араб елдері кубогына қатысты. 

==Сілтемелер==
* [http://www.kooora.com/?player=6309 kooora.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170825142719/http://www.kooora.com/?player=6309 |date=2017-08-25 }}
{{бастама}}
[[Санат:Иордания футболшылары]]
[[Санат:Иордания Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]]
[[Санат:Әл-Вехдат ФК ойыншылары]]
[[Санат:Әл-Кувейт ФК ойыншылары]]</text>
      <sha1>fu35b53t1dkuol11x9nad1suag9dnym</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Renamed user 0f302287bb0255da1e6eba23d871d103</title>
    <ns>3</ns>
    <id>632503</id>
    <revision>
      <id>3484446</id>
      <parentid>2733347</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T05:25:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aqurs1</username>
        <id>92070</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Aqurs1 [[Қатысушы талқылауы:Hispano76]] бетін [[Қатысушы талқылауы:Renamed user 0f302287bb0255da1e6eba23d871d103]] бетіне жылжытты (айдатқыш қалдырмады): Automatically moved page while renaming the user &quot;[[Special:CentralAuth/Hispano76|Hispano76]]&quot; to &quot;[[Special:CentralAuth/Renamed user 0f302287bb0255da1e6eba23d871d103|Renamed user 0f302287bb0255da1e6eba23d871d103]]&quot;</comment>
      <origin>2733347</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="447" sha1="0nyl7csf357knq05chex0dcc7buywua" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Hispano76}}

-- &lt;font color=&quot;#009900&quot;&gt;[[Қатысушы:Мұхамеджан Амангелді|&lt;span style=&quot;font-family:Georgia;&quot;&gt;&lt;i&gt;Мұхамеджан А.А.&lt;/i&gt;&lt;/span&gt;]]&lt;/font&gt; [[Қатысушы талқылауы:Мұхамеджан Амангелді|&lt;span style=&quot;font-size:90%&quot;&gt;&lt;font color=&quot;#0000FF&quot;&gt;(талқылауы)&lt;/font&gt;&lt;/span&gt;]] 21:42, 2019 ж. желтоқсанның 28 (+06)</text>
      <sha1>0nyl7csf357knq05chex0dcc7buywua</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Табиғаттан тыс (телесериал)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>642830</id>
    <revision>
      <id>3484343</id>
      <parentid>3484186</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T00:18:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <origin>3484343</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="60064" sha1="sk6w3joaqgyjjkks341es9olnmp7asg" xml:space="preserve">{{Телесериал
 | Қазақша атауы = Табиғаттан тыс 
 | Шынайы атауы = {{lang-en|Supernatural}} 
 | суреті = Supernatural Season Four title card.jpg
 | тақырыбы = 4 маусымның логотипі
 | сурет ені = 
 | жанры = [[қорқынышты фильм|қорқынышты]]&lt;br /&gt;мистика&lt;br /&gt;фантастика 
 | формат = 
 | авторы = Эрик Крипке
 | желісі = 
 | өндіріс = The Warner Bros. Television 
 | рөлдерде = Дженсен Эклс&lt;br /&gt;Джаред Падалеки&lt;br /&gt;Кети Кессиди&lt;br /&gt;Миша Коллинз&lt;br /&gt;Лорен Коен&lt;br /&gt;Марк Пеллигрино
 | баяндаушы = 
 | бет басы = 
 | композиторы = Джей Груска&lt;br /&gt;Кристофер Леннерц
 | мемлекет = {{USA}}
 | тілі = ағылшын 
 | маусымдар = 15
 | сериялар саны = 327
 | сериялардың тізімі = 
 | атқарушы продюсері = Эрик Крипке&lt;br /&gt;Роберт Сингер&lt;br /&gt;Макджи&lt;br /&gt;Девид Наттер&lt;br /&gt;Ким Меннерс&lt;br /&gt;Джон Шибан&lt;br /&gt;Фил Сгрича&lt;br /&gt;Сера Гембл&lt;br /&gt;Бен Едлунд&lt;br /&gt;Джереми Карвер&lt;br /&gt;Адам Глас
 | продюсері = Роберт Сингер
 | режиссёрі = Эрик Крипке
 | операторы = 
 | сценарист = 
 | түсірілім орны = Британдық Колумбия, Канада
 | ұзақтығы = 44 мин.
 | студия = [[Warner Bros.]]
 | статусы = аяқталды 
 | телеарна = The CW
 | бейне форматы = 
 | дыбыс форматы = 
 | көрсете бастады = 13 қыркүйек, 2005 жыл
 | соңғы рет көрсетілді = 19 қараша, 2020
 | алдыңғы = 
 | келесі = 
 | байланысы бар шоу = Винчестерлер (приквел)
 | imdb_id = 0460681
 | tv_com_id = 
 | сайт = http://www.cwtv.com/shows/supernatural
}}
'''Табиғаттан тыс''' ({{lang-en|Supernatural}}) — америкалық телехикая, оны [[Эрик Крипке]] жасаған. Алғаш рет 2005 жылы 13 қыркүйекте The WB арнасында көрсетілді, кейін The CW арнасының құрамына енді. [[Джаред Падалеки]] Сэм Винчестер рөлінде және [[Дженсен Эклс]] Дин Винчестер рөлінде басты кейіпкерлер ретінде ойнайды. Хикая екі ағайындының жындар, елестер, жалмауыздар және басқа да тылсым жаратылыстарды аулауы туралы.

''Supernatural'' дерлік он жыл бойы әзірленген, өйткені Крипке бұл жобаны бірнеше жыл бойы сәтсіз ұсынып жүрді. Крипкемен бірге жобаның атқарушы продюсерлері McG, Роберт Сингер, Фил Сгрисча, Сера Гэмбл, Джереми Карвер, Джон Шибан, Бен Эдлунд және Адам Гласс болды. Бұрынғы атқарушы продюсер және режиссер Ким Мэннерс сериалдың төртінші маусымы түсіріліп жатқан кезде қайтыс болды.&lt;ref&gt;{{cite magazine |url=https://ew.com/article/2009/01/27/supernatural-an/ |title='Supernatural' and 'X Files' producer-director Kim Manners has died |magazine=Entertainment Weekly |first=Ken |last=Tucker |access-date=May 26, 2022 |date=January 27, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091120213604/http://watching-tv.ew.com/2009/01/27/supernatural-an/ |archive-date=November 20, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Түсірілім Канададағы Ванкувер қаласында және оның айналасындағы аймақтарда жүргізілді. Сериал Kripke Enterprises және McG компаниясы Wonderland Sound and Vision арқылы, Warner Bros. Television компаниясымен бірлесе отырып шығарылды.

Пилоттық эпизодты шамамен 5,69 миллион көрермен тамашалады,&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://abcmedianet.com/web/dnr/dispDNR.aspx?id=092005_04 |title=Weekly Program Rankings |date=September 20, 2005 |publisher=ABC Medianet |access-date=September 23, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110707090011/http://abcmedianet.com/web/dnr/dispDNR.aspx?id=092005_04 |archive-date=July 7, 2011 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ал алғашқы төрт эпизодтың рейтингі The WB арнасының сериалды толық маусымға қабылдауына себеп болды. Крипке сериалды үш маусымға жоспарлаған, бірақ кейін бес маусымға дейін кеңейтті. Бесінші маусым сериалдың негізгі хикаясын аяқтады,&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.buddytv.com/show-creator-eric-kripke-determined-to-end-supernatural-at-season-5/ |title=Show Creator Eric Kripke Determined to End 'Supernatural' at Season 5 |publisher=BuddyTV |access-date=May 26, 2022 |date=September 1, 2009 |first=Kris |last=De Leon |archive-url=https://web.archive.org/web/20100222061545/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/show-creator-eric-kripke-deter-30939.aspx |archive-date=February 22, 2010 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; және осыдан кейін Крипке шоураннер ретінде жобадан кетті.&lt;ref name=&quot;kripkeleaves&quot;&gt;{{cite magazine |url=https://ew.com/article/2010/07/15/supernatural-season-6-spoilers/ |title=Exclusive: 'Supernatural' boss on why he stepped down and what's coming up (hint: monsters!) |magazine=Entertainment Weekly |first=Michael |last=Ausiello |date=July 15, 2010 |access-date=May 26, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150111100701/http://insidetv.ew.com/2010/07/15/supernatural-season-6-spoilers/ |archive-date=January 11, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Сериал одан кейін тағы 10 маусым жалғасып, Сера Гэмбл, Джереми Карвер, Роберт Сингер және Эндрю Дабб сынды жаңа шоураннерлермен түсірілді.&lt;ref&gt;

{{cite magazine |url=https://ew.com/article/2014/07/18/supernatural-end/ |title='Supernatural' stars answer: When will the show end? |magazine=Entertainment Weekly |first=James |last=Hibberd |date=July 19, 2014 |access-date=May 26, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150112040327/http://insidetv.ew.com/2014/07/18/supernatural-end/ |archive-date=January 12, 2015 |url-status=live }}
{{cite web |url=https://www.ign.com/articles/2012/08/08/new-supernatural-showrunner-on-his-plans-for-season-8 |title=New Supernatural Showrunner on His Plans for Season 8 |website=IGN |first=Eric |last=Goldman |date=August 8, 2012 |access-date=January 11, 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141223220300/http://www.ign.com/articles/2012/08/08/new-supernatural-showrunner-on-his-plans-for-season-8 |archive-date=December 23, 2014 |url-status=live }}
{{cite news |url=http://tvline.com/2016/05/13/supernatural-season-12-jeremy-carver-leaving-showrunner/ |title=Supernatural Names New Showrunners as Jeremy Carver Moves to Frequency |work=TVLine |first1=Michael |last1=Ausiello |first2=Vlada |last2=Gelman |date=May 13, 2016 |access-date=May 14, 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160514110140/http://tvline.com/2016/05/13/supernatural-season-12-jeremy-carver-leaving-showrunner/ |archive-date=May 14, 2016 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Он бірінші маусымымен ''Supernatural'' АҚШ-тағы ең ұзақ эфирде болған фантастикалық тірі актерлік телехикая атанды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.discoversd.com/news/2015/jul/12/comic-con-2015-supernatural-panel/ |title='Supernatural' now longest running sci-fi show in U.S. |last=Rocha |first=Michael |publisher=Discover San Diego |date=July 12, 2015 |access-date=October 21, 2015 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20151119232222/http://www.discoversd.com/news/2015/jul/12/comic-con-2015-supernatural-panel/ |archive-date=November 19, 2015}}&lt;/ref&gt; Сериал он бесінші және соңғы маусымға 20 эпизодпен жаңартылды,&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/cw-renews-flash-charmed-riverdale-supernatural-6-more-1181714/ |title=CW Renews 'The Flash', 'Charmed', 'Riverdale', 'Supernatural', 6 More |last=Goldberg |first=Lesley |work=The Hollywood Reporter |date=January 31, 2019 |access-date=May 26, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190202015411/https://www.hollywoodreporter.com/live-feed/cw-renews-flash-charmed-riverdale-supernatural-6-more-1181714 |archive-date=February 2, 2019 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://tvline.com/2019/03/22/supernatural-final-season-15-cancelled-cw/ |title=Supernatural to End With Season 15 |last=Gelman |first=Vlada |work=TVLine |date=March 22, 2019 |access-date=March 22, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190322205713/https://tvline.com/2019/03/22/supernatural-final-season-15-cancelled-cw/ |archive-date=March 22, 2019 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; және 2019 жылы 10 қазанда көрсетілімін бастады.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://deadline.com/2019/06/the-cw-sets-fall-premiere-dates-batwoman-supergirl-the-flash-nancy-drew-1202633821/|title=The CW Sets Fall Premiere Dates: 'Batwoman', 'Supergirl', 'The Flash', 'Nancy Drew', More|date=June 17, 2019|access-date=June 17, 2019|work=Deadline Hollywood|first=Denise|last=Petski|archive-url=https://web.archive.org/web/20190618053243/https://deadline.com/2019/06/the-cw-sets-fall-premiere-dates-batwoman-supergirl-the-flash-nancy-drew-1202633821/|archive-date=June 18, 2019|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ''Supernatural'' 2020 жылы 19 қарашада 327 эпизодпен аяқталды.

== п ==
Бірінші маусымның авторлар құрамына Крипке және тағы бес жазушы кірді, оларға қалалық аңыздарды зерттеумен айналысатын көмекшілер жәрдемдесті.&lt;ref name=&quot;chills&quot; /&gt; Сценарий жазу жұмысы негізінен ұжымдық түрде жүргізілді — жазушылар жиі топтарға бөлініп жұмыс істеді. Әр маусым басында жазушылар жиналып, өз идеяларын ұсынатын, кейін бұл идеялар белгілі бір авторға толықтыруға беріледі. Әрбір оқиға идеясы тақтаға жазылады, Крипке мен Боб Сингер қажетті түзетулер енгізеді. Содан кейін сценарий жазылып,&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;&gt;{{Cite book |last=Knight |first=Nicholas |title=Supernatural : the official companion, season 2 |publisher=Titan Publishing Group |year=2008 |isbn=9781845766573 |location=London}}&lt;/ref&gt; Крипке оның сериалдың басқа эпизодтарымен бірдей стилін сақтағанын тексереді.&lt;ref name=&quot;chills&quot; /&gt; Крипке бұл жұмысты бірінші маусымда өте қиын деп санады,&lt;ref name=&quot;burningquestions&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.tvguide.com/news/supernatural-eric-kripke-38662.aspx |title=As Supernatural Returns, Your Burning Questions Are Answered! |access-date=September 30, 2009 |work=TV Guide |date=October 4, 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090923184806/http://www.tvguide.com/news/supernatural-eric-kripke-38662.aspx |archive-date=September 23, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; бірақ үшінші маусымға қарай ол жеңілдеді, өйткені команда сериалдың стилін «шын мәнінде түсіне» бастады.&lt;ref name=&quot;burningquestions&quot; /&gt; Бесінші маусымнан кейін Крипке шоураннер лауазымынан кетті, бірақ атқарушы кеңесші ретінде жобаға қатысуды жалғастырды. 2016 жылы ''Collider'' басылымына берген сұхбатында ол сериалға қатысы жайлы: «Мен өз баласын колледжге жіберген мақтаншақ ата-ана секілдімін» деді.&lt;ref name=kripkeinvolved /&gt; Ол бұл салыстыруды былай толықтырды: «Егер маған мұқтаж болса, көмектесуге дайынмын, ал қажет болмаса, араласпаймын».&lt;ref name=kripkeinvolved&gt;{{cite web |last1=Weintraub |first1=Steve |title=Eric Kripke on 'Supernatural's Success and His New NBC Show 'Timeless' |url=https://collider.com/eric-kripke-supernatural-timeless-interview/ |website=Collider |access-date=September 25, 2017 |date=July 1, 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170925230331/http://collider.com/eric-kripke-supernatural-timeless-interview/ |archive-date=September 25, 2017 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

''Supernatural'' хикаясының стиліне ''Poltergeist'' (1982) сияқты фильмдер үлкен әсер етті — қорқынышты оқиғалар шалғай жерде емес, отбасылық ортада болады. Сонымен қатар ''Evil Dead II'' және ''An American Werewolf in London'' фильмдеріндегі сатиралық элементтер де ықпал етті. Крипке бұл туралы: «Қорқыныш сіздің аулаңызда да бола алады. Қанша көрермен готикалық қамалдағы вампир үшін алаңдайды?» – деді. «Бұл сериал әрқашан отбасылық қарым-қатынас жайлы болған». Тағы бір әсер еткен туындылар қатарына ''The Two Sisters'' және азиялық қорқынышты фильмдер — ''The Eye'', ''Ju-on'' және ''Ring'' жатады.&lt;ref name=&quot;ccreport&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.aoltv.com/2008/07/29/the-supernatural-panel-comic-con-report/ |title=The Supernatural Panel – Comic-Con Report |date=July 29, 2008 |first=Richard |last=Keller |publisher=AOL TV |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120515214608/http://www.aoltv.com/2008/07/29/the-supernatural-panel-comic-con-report/ |archive-date=May 15, 2012 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

Крипкенің айтуынша, бастапқыда сериал әр апта сайын жаңа жаратылысқа арналады деп жоспарланған, ал Сэм мен Дин Винчестерлер тек әртүрлі қорқынышты оқиғаларға кіру-шығуға арналған «қозғаушы күш» ретінде ғана болған.&lt;ref name=&quot;funapoc&quot; /&gt; Оның басты мақсаты — «адамдарды қатты шошыту» еді.&lt;ref name=&quot;teamspirit&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.thestar.com.my/Story/?file=/2007/5/27/tvnradio/17780155&amp;sec= |archive-url=https://archive.today/20150118213940/http://www.thestar.com.my/Story/?file=/2007/5/27/tvnradio/17780155&amp;sec= |url-status=dead |archive-date=January 18, 2015 |title=Team spirit |access-date=September 30, 2009 |date=May 27, 2007 |work=The Star |author=Mumtaj, Begum }}&lt;/ref&gt; Алайда бірнеше эпизодтан кейін Крипке мен атқарушы продюсер Боб Сингер Джаред Падалеки мен Дженсен Эклстің экрандағы химиясын байқап, сериал бағытын өзгертті. Олар туындылардың орталығына монстрларды емес, ағайындылардың қарым-қатынасын қойды. Крипкенің айтуынша: «Кейде бізге керек монстр тек соңынан табылады — алдымен драма мен ішкі күйзелісті жоспарлап аламыз».&lt;ref name=&quot;funapoc&quot;&gt;{{cite news |url=http://featuresblogs.chicagotribune.com/entertainment_tv/2009/08/supernatural-season-5-eric-kripke-cw.html |title='It's the fun Apocalypse': Creator Eric Kripke talks 'Supernatural' |access-date=September 30, 2009 |work=Chicago Tribune |first=Maureen |last=Ryan |date=August 26, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091008122020/http://featuresblogs.chicagotribune.com/entertainment_tv/2009/08/supernatural-season-5-eric-kripke-cw.html |archive-date=October 8, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

=== Арнайы эффектілер ===
Пилоттық эпизод үшін арнайы студиялар — мысалы, Entity FX — жұмысқа тартылғанымен,&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.entityfx.com/who.html |title=Who |publisher=EntityFX |access-date=September 28, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090819082657/http://www.entityfx.com/who.html |archive-date=August 19, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; кейін эффектілер бөлімі тек сериал үшін арнайы жұмыс істей бастады.&lt;ref name=&quot;effectsdvd&quot;&gt;{{cite AV media |title=Supernatural Season 3 – &quot;From Legends to Reality&quot; featurette |medium=DVD}}&lt;/ref&gt; Визуалды эффектілердің жетекшісі — Иван Хайден. Ол продакшн топтарының әр деңгейімен тығыз жұмыс істейді. Алдын ала өндіріс кезеңінде Хайден сценарийлерді қарап, қай жерлерге эффект қажет екенін анықтайды. Жазушылармен кездесіп, қажетті эффектілерді жоспарлап, арнайы эффектілер және трюк мамандарымен бірігіп жұмыс жасайды. Ол түсірілім барысында да режиссермен бірге болып, актерлердің эффект қосылатын нүктеге дұрыс қарауын бақылайды. Кейін монтажшылармен кездесіп, материалды өңдеуге қатысады.&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;/&gt; Сондай-ақ әр жаратылыстың өзіндік ережелері мен физикасын ойластыру — эффектілер бөлімінің бір бөлігі,&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;/&gt; дегенмен, хикаяның мүддесі үшін бұл ережелер кейде өзгертілуі мүмкін.&lt;ref name=&quot;effectsdvd&quot; /&gt; 2012 жылы Хайден Encore компаниясының Ванкувердегі жаңа кеңсесіне ауысқаны хабарланды.&lt;ref name=&quot;encore&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.newswire.ca/en/story/952591/encore-adds-vancouver-location |title=Encore Adds Vancouver Location |publisher=Canada Newswire |date=April 10, 2012 |access-date=July 9, 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120702230816/http://www.newswire.ca/en/story/952591/encore-adds-vancouver-location |archive-date=July 2, 2012 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

=== Музыка ===
''Supernatural'' сериалы синтезделген оркестрлік музыкамен сүйемелденеді, дегенмен кейде гитара мен виолончель сияқты дәстүрлі аспаптар да қолданылады. Белгілі эпизодтарда ерекше дыбыстар да пайдаланылған, мысалы, «Faith» эпизодында ескі, бұзылған пианода орындалған блюздік госпел әуені. Сериалда әдеттегі телешоулардан ерекшелігі — екі композитор жұмыс істейді: [[Кристофер Леннертц]] пен [[Джей Груска]].&lt;ref name=&quot;music&quot; /&gt; Олар эпизодтарды кезектесіп өңдейді, бұл оларға музыканы жазуға қосымша уақыт береді. Әр композитор өз эпизоды мен кейіпкерлеріне арнап тақырыптар жазады және кейде эпизодтар қиылысып жатса, бір-бірімен бірлесіп жұмыс істейді. Музыканы эпизодтың көріністеріне сай етуге тырысады, мысалы, «Dead in the Water» эпизодында бейберекет және қайталанатын дыбыстар камера бұрышына сәйкестендірілген, ал «су» мен «өлу» деген сөздер айтылғанда дыбыс төмендеп, «күлдіреуік» эффект береді. Әр эпизодтың шамамен үштен бірі — жаңа жазылған музыкалардан тұрады.&lt;ref name=&quot;music&quot;&gt;{{cite web |title=The Supernatural Music of Christopher Lennertz |publisher=Mania |first=Randall D. |last=Larson |date=July 27, 2006 |url=http://www.mania.com/supernatural-music-christopher-lennertz_article_51827.html |access-date=September 27, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090702125049/http://www.mania.com/supernatural-music-christopher-lennertz_article_51827.html |archive-date=July 2, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

Түпнұсқа музыкамен қатар сериалдың ажырамас бөлігі — классикалық рок. Шығарушысы Эрик Крипке бұл музыканы қолдануға рұқсат берілмесе, жобадан кетем деп қорқытқан. Көптеген әндер Крипкенің жеке топтамасынан алынған, дегенмен оның сүйікті тобы — [[Led Zeppelin]] — өте қымбат болғандықтан қолданылмаған. Кейбір эпизод атаулары осы топтың әндеріне сілтеме жасайды.&lt;ref name=&quot;eclipsemagazine&quot; /&gt; Сериалда [[Blue Öyster Cult]], [[Bad Company]], [[Stevie Ray Vaughan]], [[Rush]], [[Boston]], [[Triumph]] және [[AC/DC]] сынды рок топтарының әндері жиі қолданылған. Әр эпизодта бірнеше ән пайдаланылып, алдыңғы оқиғаларды шолып көрсететін «The Road So Far» көріністерімен бірге беріледі. Крипке музыка мен фондық композиция арасында шекара болғанын қаласа да, кейде Леннертц пен Груска 15–20 секундтық рокқа ұқсас әуендер жазуға мәжбүр болады — бұл дайын әндердің құқықтарын сатып алудан арзанырақ. Бірінші маусымнан басқасының барлығында маусым финалында [[Kansas]] тобының «Carry On Wayward Son» әні ойналады.

=== Түсірілім орындары ===
Пилоттық эпизод [[Лос Анжелес]]те түсірілгенімен, негізгі түсірілім Ванкувер қаласында өтті.&lt;ref name=&quot;Knight s1&quot;/&gt; Сондықтан сериалдағы көпшілік сыртқы көріністер Лауэр-Мейнленд аймағында түсіріледі. &quot;Dead in the Water&quot; эпизоды Бантзен көлі маңында түсірілген,&lt;ref name=&quot;Knight s1&quot;/&gt;{ ал &quot;Simon Said&quot; эпизодының соңғы көріністері Кливленд бөгеті маңында түсірілді.&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;/&gt;

Сериалда қолданылған басқа да түсірілім орындары жиі екі-үш рет қайталанып, көркемдік бөлім олардың сыртқы көрінісін өзгертіп отырады.&lt;ref name=&quot;Knight s3&quot;&gt;{{Cite book |last=Knight |first=Nicholas |title=Supernatural : the official companion. Season 3 |publisher=[[Titan Publishing Group]] |year=2009 |isbn=9781848561038 |location=London}}&lt;/ref&gt; Бернаби қаласындағы Heritage Park &quot;Red Sky at Morning&quot; эпизодында зират ретінде, ал &quot;Bedtime Stories&quot; эпизодында ертегідегі зәулім үй ретінде пайдаланылған.&lt;ref name=&quot;Knight s3&quot;/&gt; Кокитлам қаласындағы Ривервью ауруханасы сериалда бірнеше түрлі рөлде қолданылған: &quot;Asylum&quot; эпизодында — психиатриялық аурухана ретінде,&lt;ref name=&quot;Knight s1&quot;/&gt; &quot;In My Time of Dying&quot; эпизодында — жалпы аурухана ретінде, ал &quot;Folsom Prison Blues&quot; эпизодында — түрме ретінде түсірілген.&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;/&gt;

=== Онлайн тарату ===
Сериал алғашында теледидардан басталмай, The WB арнасы оны эфирге шығаруға бір апта қалғанда, [[Yahoo!]] платформасы арқылы интернетте жариялады. Бұл жарнамалық науқанның бір бөлігі болды.&lt;ref name=&quot;promotion&quot;&gt;{{cite news |url=http://usatoday30.usatoday.com/life/television/news/2005-09-06-supernatural_x.htm |title=New drama 'Supernatural' gets online jump |date=September 6, 2005 |work=USA Today |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140125055341/http://usatoday30.usatoday.com/life/television/news/2005-09-06-supernatural_x.htm |archive-date=January 25, 2014 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
The CW арнасына ауысқаннан кейін, ''Supernatural'' эпизодтары 2006 жылдың желтоқсанынан бастап [[Apple Computer|Apple]] компаниясының [[iTunes Store]] дүкеніне жүктеліп, онлайн сатылымға шыққан алғашқы CW жобаларының бірі болды.&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://variety.com/2006/digital/news/cw-goes-digital-with-itunes-1117955946/ |title=CW goes digital with iTunes |date=December 17, 2006 |work=Variety |access-date=September 22, 2009 |first1=Ben |last1=Fritz |first2=Josef |last2=Adalian |archive-url=https://web.archive.org/web/20150113052853/http://variety.com/2006/digital/news/cw-goes-digital-with-itunes-1117955946/ |archive-date=January 13, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
Келесі айда, арна өз сайтында сериалдың эпизодтарын аздаған жарнамамен тегін көру мүмкіндігін қосты. Олар бастапқы эфирден кейін төрт апта бойы қолжетімді болды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.thefutoncritic.com/news/2007/01/19/the-cw-expands-its-online-offerings-by-streaming-several-primetime-series-for-free-on-cwtvcom--23401/20070119cw02/ |title=The CW Expands Its Online Offerings by Streaming Several Primetime Series for Free on CWTV.com |date=January 19, 2007 |website=The Futon Critic |access-date=September 22, 2009}}&lt;/ref&gt;
2007 жылдың 11 қаңтарынан бастап Австралияның [[Network Ten]] арнасы Warner Bros. Television компаниясымен келісім бойынша өз сайтында сериалдың толық эпизодтарын жүктеуге мүмкіндік берді. Пираттық көшірмелермен күресу мақсатында, арна екінші маусымның премьерасын елде теледидардан көрсетілуден бес күн бұрын интернетте жариялады. Осылайша ''Supernatural'' Австралияда телеэфирден бұрын тегін онлайн жүктеуге болатын алғашқы ірі желілік шоуға айналды. Кейінгі эпизодтар да эфирден кейін бірнеше сағат ішінде қолжетімді болды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/sydney-confidential/supernatural-is-first-online/story-e6frewz0-1111112810068 |title=Supernatural is first online |date=January 10, 2007 |work=The Daily Telegraph |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140115121829/http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/sydney-confidential/supernatural-is-first-online/story-e6frewz0-1111112810068 |archive-date=January 15, 2014 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
Сол уақыттарда сериал эпизодтары [[Microsoft]] компаниясының [[Xbox Live Marketplace]] платформасында да қолжетімді болды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://hamptonroads.com/node/292651 |title=Gamers turn to XBox Live for movies |work=The New York Times |first=Joanne |last=Kaufman |access-date=October 8, 2009 |date=July 9, 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120119211422/http://hamptonroads.com/node/292651 |archive-date=January 19, 2012 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
2008 жылдың қыркүйегінде [[Amazon.com]] өзінің жаңа телехабарлар дүкенін іске қосты, онда ''Supernatural'' сатылымға шыққан бірнеше телешоудың бірі болды.&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://www.forbes.com/feeds/ap/2008/09/17/ap5436492.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20080920001401/http://www.forbes.com/feeds/ap/2008/09/17/ap5436492.html |title=Amazon.com launches new TV store |work=Forbes |access-date=February 22, 2013 |date=September 17, 2008 |archive-date=September 20, 2008}}&lt;/ref&gt;

== Актёрлік құрам және кейіпкерлер ==
[[File:Jensen Ackles &amp; Jared Padalecki (36208218556).jpg|thumb|upright=1.35|[[Дженсен Эклс]] (сол жақта) және [[Джаред Падалеки]] (оң жақта) — сериалдың басты кейіпкерлерін сомдайды.]]
Сериал [[Дин Винчестер]] мен [[Сэм Винчестер]] есімді бауырлардың ел аралап, зұлым жаратылыстармен күресуі төңірегінде өрбиді. Падалеки бұл рөлге қызығушылық танытты, себебі ол ''The X-Files'' пен ''The Twilight Zone'' секілді қорқынышты сериалдарды ұнататын, ал олар ''Supernatural'' сценарийімен ұқсас болатын. Сонымен қатар, ол «еріксіз қаһарманды» ойнауға қуанды, Сэмді ''[[Матрица (фильм)|Матрица]]'' фильміндегі [[Нео (Матрица)|Неомен]] және ''[[Жұлдызды соғыстар]]'' франшизасындағы [[Люк Скайуокер]]мен салыстырды. Падалеки атқарушы продюсерлер McG және Дэвид Наттермен бұрыннан жұмыс істеп келген, олардың бірі оны кастингке қатысуға көндірді. Эклс бастапқыда Сэм рөліне шақырылғанымен, сценарийді оқыған соң Дин кейіпкерін таңдады. Ол кезде Эклс WB арнасындағы ''[[Смолвиль]]'' сериалында тұрақты кейіпкер еді. Дин рөліне бекітілген соң, ''Smallville'' жобасынан шығып қалды.

{{blockquote|Сценарийді оқығанда, Дин бірден көзге түсті. Бұл кейіпкерде әрдайым әзіл мен еркіндік бар еді, бұл маған қатты ұнады. Сол себепті мен осы рөлді сұрадым. Олар &quot;Дәл осындай кейіпкер іздеп жүрміз&quot; деді. Бұл мен үшін үлкен мүмкіндік болды.|source=Дженсен Эклс — Дин Винчестер рөлі туралы&lt;ref name=&quot;starc&quot; /&gt;}}

Сериалда басты кейіпкерлер көп болмаса да, қайталанып отыратын қосымша кейіпкерлер жеткілікті. [[Джеффри Дин Морган]] Сэм мен Диннің әкесі [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон Винчестерді]] сомдайды. Ол пилоттық эпизодта алғаш пайда болады, бірақ бірінші маусымның ортасына дейін қайтып келмейді. Кейін ол екінші маусымның басында қайтыс болғанға дейін бірнеше эпизодта көрінеді, ал финалда оның рухы ұлдарына көмектесу үшін қайта оралады. Кейінірек, Джонның басқа әйелден үшінші ұлы болғаны белгілі болады. Сценарист Джон Шибанның айтуынша, Джонды өлтіру шешімі ертерек қабылданған. Оның пікірінше, бауырлардың әкелерімен бөлек жүргені сериал құрылымын қиындатқан. Морган екінші маусымда оралуға бастапқыда құлықсыз болды, себебі ол ''[[Grey's Anatomy]]'' сериалында да басты рөлдердің бірін ойнап жүрген еді. Кейінгі эпизодтарға қатысуына актердің тығыз жұмыс кестесі кедергі келтірді.

Сондай-ақ бірінші маусымда [[Азазел (Табиғаттан тыс)|Азазел]] есімді демон және оның қызы — [[Мэг Мастерс]] есімімен танылған — таныстырылады. Азазел әуелде көлеңке кейпінде көрінеді, тек Джон Винчестердің денесін билеген кезде нақты пішінге енеді. Ал оның қызы Мэгтің денесін пайдаланады — оны [[Никки Эйкокс]] ойнайды. Екінші маусымда Азазелдің денесін [[Фредерик Лен]] сомдайды. Бастапқыда бір эпизодқа шақырылғанымен, шоу авторлары оны финалға да қосуға шешім қабылдады. Азазел өлген соң да, басқа актерлермен қайта-қайта көрініс табады. Лен де алтыншы маусымның бірінші эпизодында Азазел рөлін тағы ойнайды. Ал Азазелдің қызы Мэг экзорцизм жасалғаннан кейін де сериалға басқа бейнемен оралады. Эйкокс төртінші маусымда Мэгтің рухы ретінде қайта оралады. Екінші маусымда демон Сэмді иемденіп, Падалекидің өзі Мэг рөлін ойнайды. Бесінші маусымда Мэгті [[Рейчел Майнер]] сомдап, кейіпкер сериалда тұрақты түрде көрініс табады.
{{multiple image  
  | direction = vertical  
  | width     = 200  
  | footer    =  
  | image1    = Jim Beaver by Gage Skidmore.jpg  
  | alt1      =  
  | caption1  = Актер Джим Бивер өз кейіпкерінің ұзақ өмір сүреді деп күтпеген, бастапқыда оның бір реттік қонақ ретінде шығады деп ойлаған.  
  | image2    = Misha Collins SDCC 2013.jpg  
  | alt2      =  
  | caption2  = Актер Миша Коллинз өзін тез ұмытылатын тағы бір эпизодтық кейіпкер деп ойлаған. Бесінші маусымда ол негізгі актерлер құрамына қосылды.  
  | image3    = Mark A. Sheppard by Gage Skidmore 2.jpg  
  | alt3      =  
  | caption3  = Актер Марк Шеппард та өз кейіпкерінің танымал болады деп күтпеген. Оныншы маусымда Кроули тұрақты кейіпкерге айналып, екі маусым бойы тұрақты болды.  
}}

Сценаристер аңшылар ұғымын кеңейтіп, көптеген жаңа кейіпкерлерді енгізгісі келді.&lt;ref name=&quot;hunterflesh&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.tvguide.com/news/supernaturals-creator-shares-38379.aspx |title=Supernatural's Creator Shares More Season 2 Secrets |date=October 19, 2006 |work=TV Guide |first=Angel |last=Cohn |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100125054944/http://www.tvguide.com/news/supernaturals-creator-shares-38379.aspx |archive-date=January 25, 2010 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Актер Джим Бивер бірінші маусымның соңында Винчестерлердің отбасылық досы Бобби Сингер ретінде алғаш рет көрінді. Әкелерінің өлімінен кейін ол Сэм мен Динге қамқор әке орнына айналып,&lt;ref name=&quot;burningquestions&quot; /&gt; олардың тәлімгері әрі байланыстағы негізгі тұлға ретінде жетінші маусымға дейін болды. Екінші маусымда аңшылар жиналатын «Харвеллдің қонақ үйі» деп аталатын бармен бірге басқа да аңшылар таныстырылды. Бұл орынды Эллен Харвелл (Саманта Феррис) басқарады, оның марқұм күйеуі Джон Винчестердің досы болған. Элленмен бірге қызы Джо Харвелл (Алона Тал) жұмыс істейді. Сонымен қатар, паранормалдық құбылыстарды бақылау үшін компьютерлік білімі бар Эш (Чад Линдберг) де бар. Тал сериалдан шығарылды, ол продюсерлер оны Сэм мен Диннің «14 жастағы қарындасы» сияқты көрінді деп есептейді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.eonline.com/news/3776/cbs-news-barney-v-dwight-smackdown-xoxo-at-csi-ny-ghost-gossip-more |title=CBS News: Barney v. Dwight Smackdown, XOXO at CSI: NY, Ghost Gossip &amp; More |first1=Jennifer |last1=Godwin |first2=Korbi |last2=Ghosh |date=July 22, 2007 |access-date=January 15, 2008 |publisher=E! |archive-url=https://web.archive.org/web/20150111233707/http://www.eonline.com/news/3776/cbs-news-barney-v-dwight-smackdown-xoxo-at-csi-ny-ghost-gossip-more |archive-date=January 11, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Крипке бұл кейіпкердің дұрыс ойластырылмағанын және көрермендердің жағымсыз қабылдауын оның шығарылуына себеп болды деп санайды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.buddytv.com/articles/supernatural/supernatural-1-16234.aspx |title='Supernatural' Creator Talks about Going Up Against 'Lost' |date=January 30, 2008 |publisher=BuddyTV |first=Don |last=Williams |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081211203536/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/supernatural-1-16234.aspx |archive-date=December 11, 2008 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Сондай-ақ, Эш кейіпкері екінші маусымның соңында қонақ үйдің жойылуымен бірге қаза табады. Эллен үшінші маусымда оралуы тиіс еді, бірақ бұл эпизод жазушылар ереуіліне байланысты жойылды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-39261.aspx |title=Supernatural Burning Questions Answered! |date=February 7, 2008 |work=TV Guide |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121015014113/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-39261.aspx |archive-date=October 15, 2012 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Сценаристер оны үшінші маусымның финалына қосуды жоспарлаған,&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.buddytv.com/articles/supernatural/supernatural-writer-discusses-17199.aspx |title='Supernatural' Writer Discusses Remainder of Season 3 |date=March 3, 2008 |publisher=BuddyTV |first=Don |last=Williams |access-date=January 4, 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081202123733/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/supernatural-writer-discusses-17199.aspx |archive-date=December 2, 2008 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; бірақ Феррис ұсынылған келісімшартты қабылдамай қойды, себебі ол «ақша мен жұмысынан айырылуы мүмкін еді».&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://samanthaferris.net/?start_from=5&amp;ucat=&amp;archive=&amp;subaction=&amp;id=&amp; |archive-url=https://web.archive.org/web/20080417004551/http://samanthaferris.net/?start_from=5&amp;ucat=&amp;archive=&amp;subaction=&amp;id=&amp; |archive-date=April 17, 2008 |title=Bad News on the Horizon... |date=March 5, 2008 |publisher=SamanthaFerris.net |first=Samantha |last=Ferris |access-date=September 22, 2009}}&lt;/ref&gt; Дегенмен, бесінші маусымда Джо мен Эллен рөліндегі актрисалар қайта оралды.
Телехикаяға христиан мифологиясын енгізуді қалаған сценаристер Кастиэль періштесін ойлап тапты.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.zap2it.com/blogs/misha_collins_is_supernaturals_dark_angel-2008-11 |title=Misha Collins Is 'Supernatural's' Dark Angel |last=O'Hare |first=Kate |date=November 18, 2008 |publisher=Zap2it |access-date=April 8, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141006071414/http://www.zap2it.com/blogs/misha_collins_is_supernaturals_dark_angel-2008-11 |archive-date=October 6, 2014 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; Крипке періштенің пайда болуын құпия ұстағысы келгендіктен, кастинг кезінде кейіпкер жын ретінде сипатталды.&lt;ref name=&quot;buddy&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.buddytv.com/articles/supernatural/exclusive-interview-misha-coll-23092.aspx |first=Don |last=Williams |title=Exclusive Interview: Misha Collins of 'Supernatural' |date=September 25, 2008 |publisher=BuddyTV |access-date=April 8, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090212115520/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/exclusive-interview-misha-coll-23092.aspx |archive-date=February 12, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Бұл рөлге Миша Коллинз бекітілді. Төртінші маусымның алғашқы эпизодында алғаш рет көрінген Кастиэль үшінші маусымда қаза тапқан Динді тозақтан тірілтіп алып шығады және Винчестерлердің одақтасына айналады. Бұл кейіпкер бастапқыда тек алты эпизодқа жоспарланған болатын, алайда кейіннен оның рөлі кеңейтілді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.ugo.com/tv/three-questions-with-supernaturals-misha-collins.html |title=Three Questions With Supernatural's Misha Collins |publisher=UGO.com |date=November 25, 2008 |access-date=February 23, 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150111234124/http://www.ugo.com/tv/three-questions-with-supernaturals-misha-collins.html |archive-date=January 11, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Коллинз бесінші және алтыншы маусымдарға тұрақты кейіпкер ретінде бекітілді, ал оның ойынша, бұл жанкүйерлер қолдауының арқасында болған.&lt;ref name=&quot;eagle&quot;&gt;{{cite web |url=http://www2.readingeagle.com/article.aspx?id=117537 |title='Supernatural' actor Misha Collins is the new angel on the block |last=Spelling |first=Ian |date=December 14, 2008 |publisher=ReadingEagle.com |access-date=April 8, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090210032722/http://www.readingeagle.com/article.aspx?id=117537 |archive-date=February 10, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Коллинз жетінші және сегізінші маусымдарда қосалқы кейіпкер мәртебесіне түсірілді, алайда тоғызыншы және оныншы маусымдарда қайтадан тұрақты кейіпкер атанды.&lt;ref&gt;{{cite news |url=http://tvline.com/2014/05/09/supernatural-season-10-misha-collins-series-regular/ |title=Supernatural: Misha Collins to Return as Series Regular for Season 10 |work=TVLine |first=Vlada |last=Gelman |date=May 9, 2014 |access-date=January 11, 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141023001855/http://tvline.com/2014/05/09/supernatural-season-10-misha-collins-series-regular/ |archive-date=October 23, 2014 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
Кастиэльмен қатар сериалда басқа да періштелік кейіпкерлер пайда болды. [[Роберт Уисдом]] &quot;соғысқұмар&quot; және &quot;догматикалық&quot; деп сипатталған&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.readingeagle.com/article.aspx?id=117537 |title='Supernatural' actor Misha Collins is the new angel on the block |date=December 14, 2008 |work=The New York Times Syndicate |first=Ian |last=Spelling |access-date=January 11, 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150318215507/http://www2.readingeagle.com/article.aspx?id=117537 |archive-date=March 18, 2015 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; Уриелді сомдады, ол жасырын түрде Люциферді қолдады; [[Джули МакНивен]] Анна Милтон есімді құлаған періштені ойнады, ол ақыры періштелік болмысына қайта оралғанымен, Жұмақтан шеттетілген күйінде қалды; ал [[Курт Фуллер]] Кастиэльдің бастығы Захария рөлін сомдады, ол Жер бетіне Жұмақ орнату үшін ақырзаманды бастағысы келді. Уисдомның кейіпкері кейін өлтірілгенімен, МакНивен мен Фуллер бесінші маусымда да рөлдерін жалғастырды. Оларға Люцифер рөлін ойнаған [[Марк Пеллегрино]] қосылды. Люцифер азат етілгенімен, ол құлаған архангел күйінде қалды. Пеллегрино жетінші маусымда да көрінеді — бұл жолы Сэмнің санасындағы елес ретінде. Пеллегрино бастапқыда Кастиэль рөліне екінші үміткер болған&lt;ref name=&quot;luciferpell&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.buddytv.com/articles/supernatural/comic-con-2009-the-apocalypse-30303.aspx |title=Comic-Con 2009: The Apocalypse of 'Supernatural' Season 5 |date=July 27, 2009 |publisher=BuddyTV |first=Christi |last=Kassity |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090803105258/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/comic-con-2009-the-apocalypse-30303.aspx |archive-date=August 3, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; және Люцифер рөлі оған кастингсіз ұсынылған&lt;ref&gt;{{cite news |url=http://www.hitfix.com/articles/supernatural-returns-to-haunt-comic-con |title='Supernatural' returns to haunt Comic-Con |date=July 26, 2009 |work=HitFix |first=Tamara |last=Brooks |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110810015430/http://www.hitfix.com/articles/supernatural-returns-to-haunt-comic-con |archive-date=August 10, 2011 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;. Кейінірек Фуллер мен МакНивен сомдаған кейіпкерлер де, Харвелл отбасының мүшелерімен бірге, өлтірілді.

Бесінші маусымда [[Марк Шеппард]] сомдаған Кроули есімді жын енгізілді. Ол Винчестерлердің ең ұзақ қарсыласы әрі кейде антиқаһарман кейіпінде көрінеді. Кроули бесінші маусымда үш эпизодта көрініп, Винчестерлерге Люциферді қайта Қапасқа қамауға көмектеседі. Ол адамзатты жойғаннан кейін жын атаулыны да жоюға тырысады деп сенеді. Алтыншы маусымда Кроули Тозақтың патшасы атанып, Кастиэльмен бірігіп, ақырзаманды қайта бастауға тырысқан Архангел Рафаилге қарсы тұрады. Олар бірге Тазалық мекенінің жан дүниелерін пайдаланып, күш бөліседі. Жетінші маусымда Кроули антиқаһарманға айналып, Кастиэль босатып жіберген Левиафандар қаупіне қарсы Винчестерлерге көмектеседі. Сегізінші маусымда Кроули Құдай Сөздерін және олардың күшін иеленіп, Тозақты мәңгілікке жабуға тырысқан Винчестерлерді тоқтатпақ болады. Тоғызыншы маусымда Кроули Винчестерлердің еріксіз тұтқынына айналады, бірақ Тозақтың патшасы атағын иемденбек болған Абаддонмен күресуге мәжбүр болады. Шеппард оныншы маусымда негізгі актер құрамына көтерілді&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |date=May 23, 2014 |work=Variety |first=Laura |last=Prudom |access-date=July 4, 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140704202642/http://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |archive-date=July 4, 2014 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;.

Жетінші маусымда пайғамбар Кевин Тран (Озрик Чау сомдайды) енгізілді. Ол Құдай Сөзін аударып, Винчестерлерге Левиафандарды тоқтатуға көмектеседі. Бұл олардың жойылуына әкеледі. Сегізінші маусымда Кевин тағы бір Құдай Сөзін аударып, Тозақты мәңгі жабудың жолын табуға тырысады. Тоғызыншы маусымда Кевин құлаған періштелерді Жұмаққа қайтарудың жолын іздейді, бірақ Гадриел иеленіп алған Сэмнің қолынан қаза табады.

Жетінші маусымда сондай-ақ техникалық білімді Чарли Брэдбери (Фелисия Дэй сомдайды) енгізілді. Ол Ричард Роман Энтерпрайзесте жұмыс істейді. Фрэнктің қатты дискісін бұзып, монстрлардың бар екенін білгеннен кейін, Чарли Винчестерлердің одақтасына айналып, оларға техникалық мәселелер мен аңшылықта көмектесіп отырады.

Тоғызыншы маусымда періште Гадриел енгізіледі. Ол бастапқыда Езекиел болып көрінеді және Тахмо Пеникетт пен Джаред Падалеки сомдайды. Сэм Тозақты жаппауға шешім қабылдағаннан кейін ауыр жараланады, сол кезде Гадриел Диннің дұғасына жауап беріп, Сэмге еніп, оны емдейді. Бірақ кейін оның шын болмысы — Жұмақтағы күзетші болғаны, Люцифердің Едем бағысына енуіне жол бергені және содан кейін құлап, тұтқындалғаны ашылады. Гадриел Метатронмен бірігіп, өзін ақтап алуға және періштелерді қайта Жұмаққа апаруға тырысады. Ол Кевин Транды өлтіреді және кейін Сэмнің денесінен қуылады. Өз денесіне қайта енген Гадриел Метатронның жоспарларына қарсы шығып, Сам, Дин және Кастиэль жағына өтеді.

Төртінші маусымда Чак Шурли Құдайдың пайғамбары ретінде енгізіледі (Роб Бенедикт сомдайды). Он бірінші маусымда Чактың шын мәнінде Құдай екені, ол періштелер мен адамдарға ерік беру үшін адам кейпінде жасырынғаны белгілі болады. Он бесінші маусымда Чак Винчестерлер мен олардың одақтастарының өмірін өз рахаты мен қызығы үшін манипуляциялап келгені анықталады.

Оныншы маусымда зұлым сиқыршы Ровена МакЛеод (Рут Коннелл ойнайды) енгізіледі. Кейін ол Кроулидің, шын аты Фергус болған ұлының анасы екені белгілі болады. Ровена он бірден он бесінші маусымға дейін Винчестерлерге кейде одақтас ретінде қайта оралады, бұл оны сериалдағы ең ұзақ көрінген әйел кейіпкерлердің біріне айналдырады. Оның дұшпандық әрі болжауға келмейтін мінезі он бесінші маусымда Тозақтың Чак ашқан қақпасын жабу жолында өзін құрбан етуімен ақталады.

Он бірінші маусымда Қараңғылық, яғни Амара (Эмили Суоллоу сомдайды) енгізіледі. Қайын белгісі бұзылғаннан кейін босап шыққан Қараңғылық қарсыласқа айналады. Бұл белгі Қараңғылықты тұтқында ұстап, Құдай жаратылысы мен адамзаттың өмір сүруіне мүмкіндік берген болатын. Кейінірек Қараңғылықтың Құдайдың әпкесі екені белгілі болады.

Он үшінші маусымда нефилим Джек Клайн (Александр Калверт сомдайды) енгізіледі. Ол Люцифердің ұлы. Джек кейін Винчестерлер отбасының мүшесіне айналып, Ақырзаман Әлеміндегі (Винчестерлер болмаған балама әлем) адамдарды құтқару мен сол әлемнің Михаил архангелін жеңуде маңызды рөл атқарады. Джек кейін Чактың жоспары аясында Құдай қолынан қаза табады, бірақ Қайта Өлім болған Билли оны қайта тірілтеді.

Сериал көбіне Винчестер ағайындыларына шоғырланғандықтан, көрермендер бұл кейіпкерлердің тұрақты түрде өлмейтінін сезіп қояды. Осыны шешу үшін авторлар эпизодтарға кернеу қосу мақсатында қонақ кейіпкерлерді жиі енгізіп, кейде оларды өлтіріп отырады.&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://www.nytimes.com/2006/01/22/arts/television/22aurt.html |title=Things That Go Bump in Prime Time |date=January 22, 2006 |work=The New York Times |first=Kate |last=Aurthur |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150216221055/http://www.nytimes.com/2006/01/22/arts/television/22aurt.html |archive-date=February 16, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

== Маусвмдар ==
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|+ ''Supernatural'' телехикаясының маусымдық көрсеткіштері
|-
! Маусым !! Эпизод саны !! Алғашқы көрсетілімі !! Соңғы көрсетілімі !! Телеарна !! Рейтинг орны !! Орташа көрермен саны (млн)
|-
| 1 || 22 || 2005 ж. 13 қыркүйек || 2006 ж. 4 мамыр || The WB || 165 || 3.81 
|-
| 2 || 22 || 2006 ж. 28 қыркүйек || 2007 ж. 17 мамыр || The CW || 216 || 3.14
|-
| 3 || 16 || 2007 ж. 4 қазан || 2008 ж. 15 мамыр || The CW || 187 || 2.74 
|-
| 4 || 22 || 2008 ж. 18 қыркүйек || 2009 ж. 14 мамыр || The CW || 161 || 3.14
|-
| 5 || 22 || 2009 ж. 10 қыркүйек || 2010 ж. 13 мамыр || The CW || 125 || 2.64
|-
| 6 || 22 || 2010 ж. 24 қыркүйек || 2011 ж. 20 мамыр || The CW || 209 || 2.42
|-
| 7 || 23 || 2011 ж. 23 қыркүйек || 2012 ж. 18 мамыр || The CW || 176 || 2.03
|-
| 8 || 23 || 2012 ж. 3 қазан || 2013 ж. 15 мамыр || The CW || 152 || 2.52
|-
| 9 || 23 || 2013 ж. 8 қазан || 2014 ж. 20 мамыр || The CW || 141 || 2.81
|-
| 10 || 23 || 2014 ж. 7 қазан || 2015 ж. 20 мамыр || The CW || 156 || 2.02
|-
| 11 || 23 || 2015 ж. 7 қазан || 2016 ж. 25 мамыр || The CW || 131 || 2.81
|-
| 12 || 23 || 2016 ж. 13 қазан || 2017 ж. 18 мамыр || The CW || 132 || 2.62
|-
| 13 || 23 || 2017 ж. 12 қазан || 2018 ж. 17 мамыр || The CW || 166 || 2.32
|-
| 14 || 20 || 2018 ж. 11 қазан || 2019 ж. 25 сәуір || The CW || 159 || 2.07
|-
| 15 || 20 || 2019 ж. 10 қазан || 2020 ж. 19 қараша || The CW || 131 || 1.63
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:АҚШ телесериалдары]]
[[Санат:The CW телебағдарламалары]]</text>
      <sha1>sk6w3joaqgyjjkks341es9olnmp7asg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484353</id>
      <parentid>3484343</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T00:48:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <origin>3484353</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="60074" sha1="0yibakzy345but20hm95huekxpn37p8" xml:space="preserve">{{Телесериал
 | Қазақша атауы = Табиғаттан тыс 
 | Шынайы атауы = {{lang-en|Supernatural}} 
 | суреті = Supernatural Season Four title card.jpg
 | тақырыбы = 4 маусымның логотипі
 | сурет ені = 
 | жанры = [[қорқынышты фильм|қорқынышты]]&lt;br /&gt;мистика&lt;br /&gt;фантастика 
 | формат = 
 | авторы = Эрик Крипке
 | желісі = 
 | өндіріс = The Warner Bros. Television 
 | рөлдерде = Дженсен Эклс&lt;br /&gt;Джаред Падалеки&lt;br /&gt;Кети Кессиди&lt;br /&gt;Миша Коллинз&lt;br /&gt;Лорен Коен&lt;br /&gt;Марк Пеллигрино
 | баяндаушы = 
 | бет басы = 
 | композиторы = Джей Груска&lt;br /&gt;Кристофер Леннерц
 | мемлекет = {{USA}}
 | тілі = ағылшын 
 | маусымдар = 15
 | сериялар саны = 327
 | сериялардың тізімі = 
 | атқарушы продюсері = Эрик Крипке&lt;br /&gt;Роберт Сингер&lt;br /&gt;Макджи&lt;br /&gt;Девид Наттер&lt;br /&gt;Ким Меннерс&lt;br /&gt;Джон Шибан&lt;br /&gt;Фил Сгрича&lt;br /&gt;Сера Гембл&lt;br /&gt;Бен Едлунд&lt;br /&gt;Джереми Карвер&lt;br /&gt;Адам Глас
 | продюсері = Роберт Сингер
 | режиссёрі = Эрик Крипке
 | операторы = 
 | сценарист = 
 | түсірілім орны = Британдық Колумбия, Канада
 | ұзақтығы = 44 мин.
 | студия = [[Warner Bros.]]
 | статусы = аяқталды 
 | телеарна = The CW
 | бейне форматы = 
 | дыбыс форматы = 
 | көрсете бастады = 13 қыркүйек, 2005 жыл
 | соңғы рет көрсетілді = 19 қараша, 2020
 | алдыңғы = 
 | келесі = 
 | байланысы бар шоу = Винчестерлер (приквел)
 | imdb_id = 0460681
 | tv_com_id = 
 | сайт = http://www.cwtv.com/shows/supernatural
}}
'''Табиғаттан тыс''' ({{lang-en|Supernatural}}) — америкалық телехикая, оны [[Эрик Крипке]] жасаған. Алғаш рет 2005 жылы 13 қыркүйекте The WB арнасында көрсетілді, кейін The CW арнасының құрамына енді. [[Джаред Падалеки]] [[Сэм Винчестер]] рөлінде және [[Дженсен Эклс]] [[Дин Винчестер]] рөлінде басты кейіпкерлер ретінде ойнайды. Хикая екі ағайындының жындар, елестер, жалмауыздар және басқа да тылсым жаратылыстарды аулауы туралы.

''Табиғаттан тыс'' он жыл бойы әзірленген, өйткені Крипке бұл жобаны бірнеше жыл бойы сәтсіз ұсынып жүрді. Крипкемен бірге жобаның атқарушы продюсерлері McG, Роберт Сингер, Фил Сгрисча, Сера Гэмбл, Джереми Карвер, Джон Шибан, Бен Эдлунд және Адам Гласс болды. Бұрынғы атқарушы продюсер және режиссер Ким Мэннерс сериалдың төртінші маусымы түсіріліп жатқан кезде қайтыс болды.&lt;ref&gt;{{cite magazine |url=https://ew.com/article/2009/01/27/supernatural-an/ |title='Supernatural' and 'X Files' producer-director Kim Manners has died |magazine=Entertainment Weekly |first=Ken |last=Tucker |access-date=May 26, 2022 |date=January 27, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091120213604/http://watching-tv.ew.com/2009/01/27/supernatural-an/ |archive-date=November 20, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Түсірілім Канададағы Ванкувер қаласында және оның айналасындағы аймақтарда жүргізілді. Сериал Kripke Enterprises және McG компаниясы Wonderland Sound and Vision арқылы, Warner Bros. Television компаниясымен бірлесе отырып шығарылды.

Пилоттық эпизодты шамамен 5,69 миллион көрермен тамашалады,&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://abcmedianet.com/web/dnr/dispDNR.aspx?id=092005_04 |title=Weekly Program Rankings |date=September 20, 2005 |publisher=ABC Medianet |access-date=September 23, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110707090011/http://abcmedianet.com/web/dnr/dispDNR.aspx?id=092005_04 |archive-date=July 7, 2011 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ал алғашқы төрт эпизодтың рейтингі The WB арнасының сериалды толық маусымға қабылдауына себеп болды. Крипке сериалды үш маусымға жоспарлаған, бірақ кейін бес маусымға дейін кеңейтті. Бесінші маусым сериалдың негізгі хикаясын аяқтады,&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.buddytv.com/show-creator-eric-kripke-determined-to-end-supernatural-at-season-5/ |title=Show Creator Eric Kripke Determined to End 'Supernatural' at Season 5 |publisher=BuddyTV |access-date=May 26, 2022 |date=September 1, 2009 |first=Kris |last=De Leon |archive-url=https://web.archive.org/web/20100222061545/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/show-creator-eric-kripke-deter-30939.aspx |archive-date=February 22, 2010 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; және осыдан кейін Крипке шоураннер ретінде жобадан кетті.&lt;ref name=&quot;kripkeleaves&quot;&gt;{{cite magazine |url=https://ew.com/article/2010/07/15/supernatural-season-6-spoilers/ |title=Exclusive: 'Supernatural' boss on why he stepped down and what's coming up (hint: monsters!) |magazine=Entertainment Weekly |first=Michael |last=Ausiello |date=July 15, 2010 |access-date=May 26, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150111100701/http://insidetv.ew.com/2010/07/15/supernatural-season-6-spoilers/ |archive-date=January 11, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Сериал одан кейін тағы 10 маусым жалғасып, Сера Гэмбл, Джереми Карвер, Роберт Сингер және Эндрю Дабб сынды жаңа шоураннерлермен түсірілді.&lt;ref&gt;

{{cite magazine |url=https://ew.com/article/2014/07/18/supernatural-end/ |title='Supernatural' stars answer: When will the show end? |magazine=Entertainment Weekly |first=James |last=Hibberd |date=July 19, 2014 |access-date=May 26, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150112040327/http://insidetv.ew.com/2014/07/18/supernatural-end/ |archive-date=January 12, 2015 |url-status=live }}
{{cite web |url=https://www.ign.com/articles/2012/08/08/new-supernatural-showrunner-on-his-plans-for-season-8 |title=New Supernatural Showrunner on His Plans for Season 8 |website=IGN |first=Eric |last=Goldman |date=August 8, 2012 |access-date=January 11, 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141223220300/http://www.ign.com/articles/2012/08/08/new-supernatural-showrunner-on-his-plans-for-season-8 |archive-date=December 23, 2014 |url-status=live }}
{{cite news |url=http://tvline.com/2016/05/13/supernatural-season-12-jeremy-carver-leaving-showrunner/ |title=Supernatural Names New Showrunners as Jeremy Carver Moves to Frequency |work=TVLine |first1=Michael |last1=Ausiello |first2=Vlada |last2=Gelman |date=May 13, 2016 |access-date=May 14, 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160514110140/http://tvline.com/2016/05/13/supernatural-season-12-jeremy-carver-leaving-showrunner/ |archive-date=May 14, 2016 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Он бірінші маусымымен ''Supernatural'' АҚШ-тағы ең ұзақ эфирде болған фантастикалық тірі актерлік телехикая атанды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.discoversd.com/news/2015/jul/12/comic-con-2015-supernatural-panel/ |title='Supernatural' now longest running sci-fi show in U.S. |last=Rocha |first=Michael |publisher=Discover San Diego |date=July 12, 2015 |access-date=October 21, 2015 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20151119232222/http://www.discoversd.com/news/2015/jul/12/comic-con-2015-supernatural-panel/ |archive-date=November 19, 2015}}&lt;/ref&gt; Сериал он бесінші және соңғы маусымға 20 эпизодпен жаңартылды,&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/cw-renews-flash-charmed-riverdale-supernatural-6-more-1181714/ |title=CW Renews 'The Flash', 'Charmed', 'Riverdale', 'Supernatural', 6 More |last=Goldberg |first=Lesley |work=The Hollywood Reporter |date=January 31, 2019 |access-date=May 26, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190202015411/https://www.hollywoodreporter.com/live-feed/cw-renews-flash-charmed-riverdale-supernatural-6-more-1181714 |archive-date=February 2, 2019 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://tvline.com/2019/03/22/supernatural-final-season-15-cancelled-cw/ |title=Supernatural to End With Season 15 |last=Gelman |first=Vlada |work=TVLine |date=March 22, 2019 |access-date=March 22, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190322205713/https://tvline.com/2019/03/22/supernatural-final-season-15-cancelled-cw/ |archive-date=March 22, 2019 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; және 2019 жылы 10 қазанда көрсетілімін бастады.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://deadline.com/2019/06/the-cw-sets-fall-premiere-dates-batwoman-supergirl-the-flash-nancy-drew-1202633821/|title=The CW Sets Fall Premiere Dates: 'Batwoman', 'Supergirl', 'The Flash', 'Nancy Drew', More|date=June 17, 2019|access-date=June 17, 2019|work=Deadline Hollywood|first=Denise|last=Petski|archive-url=https://web.archive.org/web/20190618053243/https://deadline.com/2019/06/the-cw-sets-fall-premiere-dates-batwoman-supergirl-the-flash-nancy-drew-1202633821/|archive-date=June 18, 2019|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ''Supernatural'' 2020 жылы 19 қарашада 327 эпизодпен аяқталды.

== п ==
Бірінші маусымның авторлар құрамына Крипке және тағы бес жазушы кірді, оларға қалалық аңыздарды зерттеумен айналысатын көмекшілер жәрдемдесті.&lt;ref name=&quot;chills&quot; /&gt; Сценарий жазу жұмысы негізінен ұжымдық түрде жүргізілді — жазушылар жиі топтарға бөлініп жұмыс істеді. Әр маусым басында жазушылар жиналып, өз идеяларын ұсынатын, кейін бұл идеялар белгілі бір авторға толықтыруға беріледі. Әрбір оқиға идеясы тақтаға жазылады, Крипке мен Боб Сингер қажетті түзетулер енгізеді. Содан кейін сценарий жазылып,&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;&gt;{{Cite book |last=Knight |first=Nicholas |title=Supernatural : the official companion, season 2 |publisher=Titan Publishing Group |year=2008 |isbn=9781845766573 |location=London}}&lt;/ref&gt; Крипке оның сериалдың басқа эпизодтарымен бірдей стилін сақтағанын тексереді.&lt;ref name=&quot;chills&quot; /&gt; Крипке бұл жұмысты бірінші маусымда өте қиын деп санады,&lt;ref name=&quot;burningquestions&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.tvguide.com/news/supernatural-eric-kripke-38662.aspx |title=As Supernatural Returns, Your Burning Questions Are Answered! |access-date=September 30, 2009 |work=TV Guide |date=October 4, 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090923184806/http://www.tvguide.com/news/supernatural-eric-kripke-38662.aspx |archive-date=September 23, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; бірақ үшінші маусымға қарай ол жеңілдеді, өйткені команда сериалдың стилін «шын мәнінде түсіне» бастады.&lt;ref name=&quot;burningquestions&quot; /&gt; Бесінші маусымнан кейін Крипке шоураннер лауазымынан кетті, бірақ атқарушы кеңесші ретінде жобаға қатысуды жалғастырды. 2016 жылы ''Collider'' басылымына берген сұхбатында ол сериалға қатысы жайлы: «Мен өз баласын колледжге жіберген мақтаншақ ата-ана секілдімін» деді.&lt;ref name=kripkeinvolved /&gt; Ол бұл салыстыруды былай толықтырды: «Егер маған мұқтаж болса, көмектесуге дайынмын, ал қажет болмаса, араласпаймын».&lt;ref name=kripkeinvolved&gt;{{cite web |last1=Weintraub |first1=Steve |title=Eric Kripke on 'Supernatural's Success and His New NBC Show 'Timeless' |url=https://collider.com/eric-kripke-supernatural-timeless-interview/ |website=Collider |access-date=September 25, 2017 |date=July 1, 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170925230331/http://collider.com/eric-kripke-supernatural-timeless-interview/ |archive-date=September 25, 2017 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

''Supernatural'' хикаясының стиліне ''Poltergeist'' (1982) сияқты фильмдер үлкен әсер етті — қорқынышты оқиғалар шалғай жерде емес, отбасылық ортада болады. Сонымен қатар ''Evil Dead II'' және ''An American Werewolf in London'' фильмдеріндегі сатиралық элементтер де ықпал етті. Крипке бұл туралы: «Қорқыныш сіздің аулаңызда да бола алады. Қанша көрермен готикалық қамалдағы вампир үшін алаңдайды?» – деді. «Бұл сериал әрқашан отбасылық қарым-қатынас жайлы болған». Тағы бір әсер еткен туындылар қатарына ''The Two Sisters'' және азиялық қорқынышты фильмдер — ''The Eye'', ''Ju-on'' және ''Ring'' жатады.&lt;ref name=&quot;ccreport&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.aoltv.com/2008/07/29/the-supernatural-panel-comic-con-report/ |title=The Supernatural Panel – Comic-Con Report |date=July 29, 2008 |first=Richard |last=Keller |publisher=AOL TV |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120515214608/http://www.aoltv.com/2008/07/29/the-supernatural-panel-comic-con-report/ |archive-date=May 15, 2012 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

Крипкенің айтуынша, бастапқыда сериал әр апта сайын жаңа жаратылысқа арналады деп жоспарланған, ал Сэм мен Дин Винчестерлер тек әртүрлі қорқынышты оқиғаларға кіру-шығуға арналған «қозғаушы күш» ретінде ғана болған.&lt;ref name=&quot;funapoc&quot; /&gt; Оның басты мақсаты — «адамдарды қатты шошыту» еді.&lt;ref name=&quot;teamspirit&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.thestar.com.my/Story/?file=/2007/5/27/tvnradio/17780155&amp;sec= |archive-url=https://archive.today/20150118213940/http://www.thestar.com.my/Story/?file=/2007/5/27/tvnradio/17780155&amp;sec= |url-status=dead |archive-date=January 18, 2015 |title=Team spirit |access-date=September 30, 2009 |date=May 27, 2007 |work=The Star |author=Mumtaj, Begum }}&lt;/ref&gt; Алайда бірнеше эпизодтан кейін Крипке мен атқарушы продюсер Боб Сингер Джаред Падалеки мен Дженсен Эклстің экрандағы химиясын байқап, сериал бағытын өзгертті. Олар туындылардың орталығына монстрларды емес, ағайындылардың қарым-қатынасын қойды. Крипкенің айтуынша: «Кейде бізге керек монстр тек соңынан табылады — алдымен драма мен ішкі күйзелісті жоспарлап аламыз».&lt;ref name=&quot;funapoc&quot;&gt;{{cite news |url=http://featuresblogs.chicagotribune.com/entertainment_tv/2009/08/supernatural-season-5-eric-kripke-cw.html |title='It's the fun Apocalypse': Creator Eric Kripke talks 'Supernatural' |access-date=September 30, 2009 |work=Chicago Tribune |first=Maureen |last=Ryan |date=August 26, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091008122020/http://featuresblogs.chicagotribune.com/entertainment_tv/2009/08/supernatural-season-5-eric-kripke-cw.html |archive-date=October 8, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

=== Арнайы эффектілер ===
Пилоттық эпизод үшін арнайы студиялар — мысалы, Entity FX — жұмысқа тартылғанымен,&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.entityfx.com/who.html |title=Who |publisher=EntityFX |access-date=September 28, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090819082657/http://www.entityfx.com/who.html |archive-date=August 19, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; кейін эффектілер бөлімі тек сериал үшін арнайы жұмыс істей бастады.&lt;ref name=&quot;effectsdvd&quot;&gt;{{cite AV media |title=Supernatural Season 3 – &quot;From Legends to Reality&quot; featurette |medium=DVD}}&lt;/ref&gt; Визуалды эффектілердің жетекшісі — Иван Хайден. Ол продакшн топтарының әр деңгейімен тығыз жұмыс істейді. Алдын ала өндіріс кезеңінде Хайден сценарийлерді қарап, қай жерлерге эффект қажет екенін анықтайды. Жазушылармен кездесіп, қажетті эффектілерді жоспарлап, арнайы эффектілер және трюк мамандарымен бірігіп жұмыс жасайды. Ол түсірілім барысында да режиссермен бірге болып, актерлердің эффект қосылатын нүктеге дұрыс қарауын бақылайды. Кейін монтажшылармен кездесіп, материалды өңдеуге қатысады.&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;/&gt; Сондай-ақ әр жаратылыстың өзіндік ережелері мен физикасын ойластыру — эффектілер бөлімінің бір бөлігі,&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;/&gt; дегенмен, хикаяның мүддесі үшін бұл ережелер кейде өзгертілуі мүмкін.&lt;ref name=&quot;effectsdvd&quot; /&gt; 2012 жылы Хайден Encore компаниясының Ванкувердегі жаңа кеңсесіне ауысқаны хабарланды.&lt;ref name=&quot;encore&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.newswire.ca/en/story/952591/encore-adds-vancouver-location |title=Encore Adds Vancouver Location |publisher=Canada Newswire |date=April 10, 2012 |access-date=July 9, 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120702230816/http://www.newswire.ca/en/story/952591/encore-adds-vancouver-location |archive-date=July 2, 2012 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

=== Музыка ===
''Supernatural'' сериалы синтезделген оркестрлік музыкамен сүйемелденеді, дегенмен кейде гитара мен виолончель сияқты дәстүрлі аспаптар да қолданылады. Белгілі эпизодтарда ерекше дыбыстар да пайдаланылған, мысалы, «Faith» эпизодында ескі, бұзылған пианода орындалған блюздік госпел әуені. Сериалда әдеттегі телешоулардан ерекшелігі — екі композитор жұмыс істейді: [[Кристофер Леннертц]] пен [[Джей Груска]].&lt;ref name=&quot;music&quot; /&gt; Олар эпизодтарды кезектесіп өңдейді, бұл оларға музыканы жазуға қосымша уақыт береді. Әр композитор өз эпизоды мен кейіпкерлеріне арнап тақырыптар жазады және кейде эпизодтар қиылысып жатса, бір-бірімен бірлесіп жұмыс істейді. Музыканы эпизодтың көріністеріне сай етуге тырысады, мысалы, «Dead in the Water» эпизодында бейберекет және қайталанатын дыбыстар камера бұрышына сәйкестендірілген, ал «су» мен «өлу» деген сөздер айтылғанда дыбыс төмендеп, «күлдіреуік» эффект береді. Әр эпизодтың шамамен үштен бірі — жаңа жазылған музыкалардан тұрады.&lt;ref name=&quot;music&quot;&gt;{{cite web |title=The Supernatural Music of Christopher Lennertz |publisher=Mania |first=Randall D. |last=Larson |date=July 27, 2006 |url=http://www.mania.com/supernatural-music-christopher-lennertz_article_51827.html |access-date=September 27, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090702125049/http://www.mania.com/supernatural-music-christopher-lennertz_article_51827.html |archive-date=July 2, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

Түпнұсқа музыкамен қатар сериалдың ажырамас бөлігі — классикалық рок. Шығарушысы Эрик Крипке бұл музыканы қолдануға рұқсат берілмесе, жобадан кетем деп қорқытқан. Көптеген әндер Крипкенің жеке топтамасынан алынған, дегенмен оның сүйікті тобы — [[Led Zeppelin]] — өте қымбат болғандықтан қолданылмаған. Кейбір эпизод атаулары осы топтың әндеріне сілтеме жасайды.&lt;ref name=&quot;eclipsemagazine&quot; /&gt; Сериалда [[Blue Öyster Cult]], [[Bad Company]], [[Stevie Ray Vaughan]], [[Rush]], [[Boston]], [[Triumph]] және [[AC/DC]] сынды рок топтарының әндері жиі қолданылған. Әр эпизодта бірнеше ән пайдаланылып, алдыңғы оқиғаларды шолып көрсететін «The Road So Far» көріністерімен бірге беріледі. Крипке музыка мен фондық композиция арасында шекара болғанын қаласа да, кейде Леннертц пен Груска 15–20 секундтық рокқа ұқсас әуендер жазуға мәжбүр болады — бұл дайын әндердің құқықтарын сатып алудан арзанырақ. Бірінші маусымнан басқасының барлығында маусым финалында [[Kansas]] тобының «Carry On Wayward Son» әні ойналады.

=== Түсірілім орындары ===
Пилоттық эпизод [[Лос Анжелес]]те түсірілгенімен, негізгі түсірілім Ванкувер қаласында өтті.&lt;ref name=&quot;Knight s1&quot;/&gt; Сондықтан сериалдағы көпшілік сыртқы көріністер Лауэр-Мейнленд аймағында түсіріледі. &quot;Dead in the Water&quot; эпизоды Бантзен көлі маңында түсірілген,&lt;ref name=&quot;Knight s1&quot;/&gt;{ ал &quot;Simon Said&quot; эпизодының соңғы көріністері Кливленд бөгеті маңында түсірілді.&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;/&gt;

Сериалда қолданылған басқа да түсірілім орындары жиі екі-үш рет қайталанып, көркемдік бөлім олардың сыртқы көрінісін өзгертіп отырады.&lt;ref name=&quot;Knight s3&quot;&gt;{{Cite book |last=Knight |first=Nicholas |title=Supernatural : the official companion. Season 3 |publisher=[[Titan Publishing Group]] |year=2009 |isbn=9781848561038 |location=London}}&lt;/ref&gt; Бернаби қаласындағы Heritage Park &quot;Red Sky at Morning&quot; эпизодында зират ретінде, ал &quot;Bedtime Stories&quot; эпизодында ертегідегі зәулім үй ретінде пайдаланылған.&lt;ref name=&quot;Knight s3&quot;/&gt; Кокитлам қаласындағы Ривервью ауруханасы сериалда бірнеше түрлі рөлде қолданылған: &quot;Asylum&quot; эпизодында — психиатриялық аурухана ретінде,&lt;ref name=&quot;Knight s1&quot;/&gt; &quot;In My Time of Dying&quot; эпизодында — жалпы аурухана ретінде, ал &quot;Folsom Prison Blues&quot; эпизодында — түрме ретінде түсірілген.&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;/&gt;

=== Онлайн тарату ===
Сериал алғашында теледидардан басталмай, The WB арнасы оны эфирге шығаруға бір апта қалғанда, [[Yahoo!]] платформасы арқылы интернетте жариялады. Бұл жарнамалық науқанның бір бөлігі болды.&lt;ref name=&quot;promotion&quot;&gt;{{cite news |url=http://usatoday30.usatoday.com/life/television/news/2005-09-06-supernatural_x.htm |title=New drama 'Supernatural' gets online jump |date=September 6, 2005 |work=USA Today |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140125055341/http://usatoday30.usatoday.com/life/television/news/2005-09-06-supernatural_x.htm |archive-date=January 25, 2014 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
The CW арнасына ауысқаннан кейін, ''Supernatural'' эпизодтары 2006 жылдың желтоқсанынан бастап [[Apple Computer|Apple]] компаниясының [[iTunes Store]] дүкеніне жүктеліп, онлайн сатылымға шыққан алғашқы CW жобаларының бірі болды.&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://variety.com/2006/digital/news/cw-goes-digital-with-itunes-1117955946/ |title=CW goes digital with iTunes |date=December 17, 2006 |work=Variety |access-date=September 22, 2009 |first1=Ben |last1=Fritz |first2=Josef |last2=Adalian |archive-url=https://web.archive.org/web/20150113052853/http://variety.com/2006/digital/news/cw-goes-digital-with-itunes-1117955946/ |archive-date=January 13, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
Келесі айда, арна өз сайтында сериалдың эпизодтарын аздаған жарнамамен тегін көру мүмкіндігін қосты. Олар бастапқы эфирден кейін төрт апта бойы қолжетімді болды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.thefutoncritic.com/news/2007/01/19/the-cw-expands-its-online-offerings-by-streaming-several-primetime-series-for-free-on-cwtvcom--23401/20070119cw02/ |title=The CW Expands Its Online Offerings by Streaming Several Primetime Series for Free on CWTV.com |date=January 19, 2007 |website=The Futon Critic |access-date=September 22, 2009}}&lt;/ref&gt;
2007 жылдың 11 қаңтарынан бастап Австралияның [[Network Ten]] арнасы Warner Bros. Television компаниясымен келісім бойынша өз сайтында сериалдың толық эпизодтарын жүктеуге мүмкіндік берді. Пираттық көшірмелермен күресу мақсатында, арна екінші маусымның премьерасын елде теледидардан көрсетілуден бес күн бұрын интернетте жариялады. Осылайша ''Supernatural'' Австралияда телеэфирден бұрын тегін онлайн жүктеуге болатын алғашқы ірі желілік шоуға айналды. Кейінгі эпизодтар да эфирден кейін бірнеше сағат ішінде қолжетімді болды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/sydney-confidential/supernatural-is-first-online/story-e6frewz0-1111112810068 |title=Supernatural is first online |date=January 10, 2007 |work=The Daily Telegraph |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140115121829/http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/sydney-confidential/supernatural-is-first-online/story-e6frewz0-1111112810068 |archive-date=January 15, 2014 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
Сол уақыттарда сериал эпизодтары [[Microsoft]] компаниясының [[Xbox Live Marketplace]] платформасында да қолжетімді болды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://hamptonroads.com/node/292651 |title=Gamers turn to XBox Live for movies |work=The New York Times |first=Joanne |last=Kaufman |access-date=October 8, 2009 |date=July 9, 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120119211422/http://hamptonroads.com/node/292651 |archive-date=January 19, 2012 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
2008 жылдың қыркүйегінде [[Amazon.com]] өзінің жаңа телехабарлар дүкенін іске қосты, онда ''Supernatural'' сатылымға шыққан бірнеше телешоудың бірі болды.&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://www.forbes.com/feeds/ap/2008/09/17/ap5436492.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20080920001401/http://www.forbes.com/feeds/ap/2008/09/17/ap5436492.html |title=Amazon.com launches new TV store |work=Forbes |access-date=February 22, 2013 |date=September 17, 2008 |archive-date=September 20, 2008}}&lt;/ref&gt;

== Актёрлік құрам және кейіпкерлер ==
[[File:Jensen Ackles &amp; Jared Padalecki (36208218556).jpg|thumb|upright=1.35|[[Дженсен Эклс]] (сол жақта) және [[Джаред Падалеки]] (оң жақта) — сериалдың басты кейіпкерлерін сомдайды.]]
Сериал [[Дин Винчестер]] мен [[Сэм Винчестер]] есімді бауырлардың ел аралап, зұлым жаратылыстармен күресуі төңірегінде өрбиді. Падалеки бұл рөлге қызығушылық танытты, себебі ол ''The X-Files'' пен ''The Twilight Zone'' секілді қорқынышты сериалдарды ұнататын, ал олар ''Supernatural'' сценарийімен ұқсас болатын. Сонымен қатар, ол «еріксіз қаһарманды» ойнауға қуанды, Сэмді ''[[Матрица (фильм)|Матрица]]'' фильміндегі [[Нео (Матрица)|Неомен]] және ''[[Жұлдызды соғыстар]]'' франшизасындағы [[Люк Скайуокер]]мен салыстырды. Падалеки атқарушы продюсерлер McG және Дэвид Наттермен бұрыннан жұмыс істеп келген, олардың бірі оны кастингке қатысуға көндірді. Эклс бастапқыда Сэм рөліне шақырылғанымен, сценарийді оқыған соң Дин кейіпкерін таңдады. Ол кезде Эклс WB арнасындағы ''[[Смолвиль]]'' сериалында тұрақты кейіпкер еді. Дин рөліне бекітілген соң, ''Smallville'' жобасынан шығып қалды.

{{blockquote|Сценарийді оқығанда, Дин бірден көзге түсті. Бұл кейіпкерде әрдайым әзіл мен еркіндік бар еді, бұл маған қатты ұнады. Сол себепті мен осы рөлді сұрадым. Олар &quot;Дәл осындай кейіпкер іздеп жүрміз&quot; деді. Бұл мен үшін үлкен мүмкіндік болды.|source=Дженсен Эклс — Дин Винчестер рөлі туралы&lt;ref name=&quot;starc&quot; /&gt;}}

Сериалда басты кейіпкерлер көп болмаса да, қайталанып отыратын қосымша кейіпкерлер жеткілікті. [[Джеффри Дин Морган]] Сэм мен Диннің әкесі [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон Винчестерді]] сомдайды. Ол пилоттық эпизодта алғаш пайда болады, бірақ бірінші маусымның ортасына дейін қайтып келмейді. Кейін ол екінші маусымның басында қайтыс болғанға дейін бірнеше эпизодта көрінеді, ал финалда оның рухы ұлдарына көмектесу үшін қайта оралады. Кейінірек, Джонның басқа әйелден үшінші ұлы болғаны белгілі болады. Сценарист Джон Шибанның айтуынша, Джонды өлтіру шешімі ертерек қабылданған. Оның пікірінше, бауырлардың әкелерімен бөлек жүргені сериал құрылымын қиындатқан. Морган екінші маусымда оралуға бастапқыда құлықсыз болды, себебі ол ''[[Grey's Anatomy]]'' сериалында да басты рөлдердің бірін ойнап жүрген еді. Кейінгі эпизодтарға қатысуына актердің тығыз жұмыс кестесі кедергі келтірді.

Сондай-ақ бірінші маусымда [[Азазел (Табиғаттан тыс)|Азазел]] есімді демон және оның қызы — [[Мэг Мастерс]] есімімен танылған — таныстырылады. Азазел әуелде көлеңке кейпінде көрінеді, тек Джон Винчестердің денесін билеген кезде нақты пішінге енеді. Ал оның қызы Мэгтің денесін пайдаланады — оны [[Никки Эйкокс]] ойнайды. Екінші маусымда Азазелдің денесін [[Фредерик Лен]] сомдайды. Бастапқыда бір эпизодқа шақырылғанымен, шоу авторлары оны финалға да қосуға шешім қабылдады. Азазел өлген соң да, басқа актерлермен қайта-қайта көрініс табады. Лен де алтыншы маусымның бірінші эпизодында Азазел рөлін тағы ойнайды. Ал Азазелдің қызы Мэг экзорцизм жасалғаннан кейін де сериалға басқа бейнемен оралады. Эйкокс төртінші маусымда Мэгтің рухы ретінде қайта оралады. Екінші маусымда демон Сэмді иемденіп, Падалекидің өзі Мэг рөлін ойнайды. Бесінші маусымда Мэгті [[Рейчел Майнер]] сомдап, кейіпкер сериалда тұрақты түрде көрініс табады.
{{multiple image  
  | direction = vertical  
  | width     = 200  
  | footer    =  
  | image1    = Jim Beaver by Gage Skidmore.jpg  
  | alt1      =  
  | caption1  = Актер Джим Бивер өз кейіпкерінің ұзақ өмір сүреді деп күтпеген, бастапқыда оның бір реттік қонақ ретінде шығады деп ойлаған.  
  | image2    = Misha Collins SDCC 2013.jpg  
  | alt2      =  
  | caption2  = Актер Миша Коллинз өзін тез ұмытылатын тағы бір эпизодтық кейіпкер деп ойлаған. Бесінші маусымда ол негізгі актерлер құрамына қосылды.  
  | image3    = Mark A. Sheppard by Gage Skidmore 2.jpg  
  | alt3      =  
  | caption3  = Актер Марк Шеппард та өз кейіпкерінің танымал болады деп күтпеген. Оныншы маусымда Кроули тұрақты кейіпкерге айналып, екі маусым бойы тұрақты болды.  
}}

Сценаристер аңшылар ұғымын кеңейтіп, көптеген жаңа кейіпкерлерді енгізгісі келді.&lt;ref name=&quot;hunterflesh&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.tvguide.com/news/supernaturals-creator-shares-38379.aspx |title=Supernatural's Creator Shares More Season 2 Secrets |date=October 19, 2006 |work=TV Guide |first=Angel |last=Cohn |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100125054944/http://www.tvguide.com/news/supernaturals-creator-shares-38379.aspx |archive-date=January 25, 2010 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Актер Джим Бивер бірінші маусымның соңында Винчестерлердің отбасылық досы Бобби Сингер ретінде алғаш рет көрінді. Әкелерінің өлімінен кейін ол Сэм мен Динге қамқор әке орнына айналып,&lt;ref name=&quot;burningquestions&quot; /&gt; олардың тәлімгері әрі байланыстағы негізгі тұлға ретінде жетінші маусымға дейін болды. Екінші маусымда аңшылар жиналатын «Харвеллдің қонақ үйі» деп аталатын бармен бірге басқа да аңшылар таныстырылды. Бұл орынды Эллен Харвелл (Саманта Феррис) басқарады, оның марқұм күйеуі Джон Винчестердің досы болған. Элленмен бірге қызы Джо Харвелл (Алона Тал) жұмыс істейді. Сонымен қатар, паранормалдық құбылыстарды бақылау үшін компьютерлік білімі бар Эш (Чад Линдберг) де бар. Тал сериалдан шығарылды, ол продюсерлер оны Сэм мен Диннің «14 жастағы қарындасы» сияқты көрінді деп есептейді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.eonline.com/news/3776/cbs-news-barney-v-dwight-smackdown-xoxo-at-csi-ny-ghost-gossip-more |title=CBS News: Barney v. Dwight Smackdown, XOXO at CSI: NY, Ghost Gossip &amp; More |first1=Jennifer |last1=Godwin |first2=Korbi |last2=Ghosh |date=July 22, 2007 |access-date=January 15, 2008 |publisher=E! |archive-url=https://web.archive.org/web/20150111233707/http://www.eonline.com/news/3776/cbs-news-barney-v-dwight-smackdown-xoxo-at-csi-ny-ghost-gossip-more |archive-date=January 11, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Крипке бұл кейіпкердің дұрыс ойластырылмағанын және көрермендердің жағымсыз қабылдауын оның шығарылуына себеп болды деп санайды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.buddytv.com/articles/supernatural/supernatural-1-16234.aspx |title='Supernatural' Creator Talks about Going Up Against 'Lost' |date=January 30, 2008 |publisher=BuddyTV |first=Don |last=Williams |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081211203536/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/supernatural-1-16234.aspx |archive-date=December 11, 2008 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Сондай-ақ, Эш кейіпкері екінші маусымның соңында қонақ үйдің жойылуымен бірге қаза табады. Эллен үшінші маусымда оралуы тиіс еді, бірақ бұл эпизод жазушылар ереуіліне байланысты жойылды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-39261.aspx |title=Supernatural Burning Questions Answered! |date=February 7, 2008 |work=TV Guide |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121015014113/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-39261.aspx |archive-date=October 15, 2012 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Сценаристер оны үшінші маусымның финалына қосуды жоспарлаған,&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.buddytv.com/articles/supernatural/supernatural-writer-discusses-17199.aspx |title='Supernatural' Writer Discusses Remainder of Season 3 |date=March 3, 2008 |publisher=BuddyTV |first=Don |last=Williams |access-date=January 4, 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081202123733/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/supernatural-writer-discusses-17199.aspx |archive-date=December 2, 2008 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; бірақ Феррис ұсынылған келісімшартты қабылдамай қойды, себебі ол «ақша мен жұмысынан айырылуы мүмкін еді».&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://samanthaferris.net/?start_from=5&amp;ucat=&amp;archive=&amp;subaction=&amp;id=&amp; |archive-url=https://web.archive.org/web/20080417004551/http://samanthaferris.net/?start_from=5&amp;ucat=&amp;archive=&amp;subaction=&amp;id=&amp; |archive-date=April 17, 2008 |title=Bad News on the Horizon... |date=March 5, 2008 |publisher=SamanthaFerris.net |first=Samantha |last=Ferris |access-date=September 22, 2009}}&lt;/ref&gt; Дегенмен, бесінші маусымда Джо мен Эллен рөліндегі актрисалар қайта оралды.
Телехикаяға христиан мифологиясын енгізуді қалаған сценаристер Кастиэль періштесін ойлап тапты.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.zap2it.com/blogs/misha_collins_is_supernaturals_dark_angel-2008-11 |title=Misha Collins Is 'Supernatural's' Dark Angel |last=O'Hare |first=Kate |date=November 18, 2008 |publisher=Zap2it |access-date=April 8, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141006071414/http://www.zap2it.com/blogs/misha_collins_is_supernaturals_dark_angel-2008-11 |archive-date=October 6, 2014 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; Крипке періштенің пайда болуын құпия ұстағысы келгендіктен, кастинг кезінде кейіпкер жын ретінде сипатталды.&lt;ref name=&quot;buddy&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.buddytv.com/articles/supernatural/exclusive-interview-misha-coll-23092.aspx |first=Don |last=Williams |title=Exclusive Interview: Misha Collins of 'Supernatural' |date=September 25, 2008 |publisher=BuddyTV |access-date=April 8, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090212115520/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/exclusive-interview-misha-coll-23092.aspx |archive-date=February 12, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Бұл рөлге Миша Коллинз бекітілді. Төртінші маусымның алғашқы эпизодында алғаш рет көрінген Кастиэль үшінші маусымда қаза тапқан Динді тозақтан тірілтіп алып шығады және Винчестерлердің одақтасына айналады. Бұл кейіпкер бастапқыда тек алты эпизодқа жоспарланған болатын, алайда кейіннен оның рөлі кеңейтілді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.ugo.com/tv/three-questions-with-supernaturals-misha-collins.html |title=Three Questions With Supernatural's Misha Collins |publisher=UGO.com |date=November 25, 2008 |access-date=February 23, 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150111234124/http://www.ugo.com/tv/three-questions-with-supernaturals-misha-collins.html |archive-date=January 11, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Коллинз бесінші және алтыншы маусымдарға тұрақты кейіпкер ретінде бекітілді, ал оның ойынша, бұл жанкүйерлер қолдауының арқасында болған.&lt;ref name=&quot;eagle&quot;&gt;{{cite web |url=http://www2.readingeagle.com/article.aspx?id=117537 |title='Supernatural' actor Misha Collins is the new angel on the block |last=Spelling |first=Ian |date=December 14, 2008 |publisher=ReadingEagle.com |access-date=April 8, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090210032722/http://www.readingeagle.com/article.aspx?id=117537 |archive-date=February 10, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Коллинз жетінші және сегізінші маусымдарда қосалқы кейіпкер мәртебесіне түсірілді, алайда тоғызыншы және оныншы маусымдарда қайтадан тұрақты кейіпкер атанды.&lt;ref&gt;{{cite news |url=http://tvline.com/2014/05/09/supernatural-season-10-misha-collins-series-regular/ |title=Supernatural: Misha Collins to Return as Series Regular for Season 10 |work=TVLine |first=Vlada |last=Gelman |date=May 9, 2014 |access-date=January 11, 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141023001855/http://tvline.com/2014/05/09/supernatural-season-10-misha-collins-series-regular/ |archive-date=October 23, 2014 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
Кастиэльмен қатар сериалда басқа да періштелік кейіпкерлер пайда болды. [[Роберт Уисдом]] &quot;соғысқұмар&quot; және &quot;догматикалық&quot; деп сипатталған&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.readingeagle.com/article.aspx?id=117537 |title='Supernatural' actor Misha Collins is the new angel on the block |date=December 14, 2008 |work=The New York Times Syndicate |first=Ian |last=Spelling |access-date=January 11, 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150318215507/http://www2.readingeagle.com/article.aspx?id=117537 |archive-date=March 18, 2015 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; Уриелді сомдады, ол жасырын түрде Люциферді қолдады; [[Джули МакНивен]] Анна Милтон есімді құлаған періштені ойнады, ол ақыры періштелік болмысына қайта оралғанымен, Жұмақтан шеттетілген күйінде қалды; ал [[Курт Фуллер]] Кастиэльдің бастығы Захария рөлін сомдады, ол Жер бетіне Жұмақ орнату үшін ақырзаманды бастағысы келді. Уисдомның кейіпкері кейін өлтірілгенімен, МакНивен мен Фуллер бесінші маусымда да рөлдерін жалғастырды. Оларға Люцифер рөлін ойнаған [[Марк Пеллегрино]] қосылды. Люцифер азат етілгенімен, ол құлаған архангел күйінде қалды. Пеллегрино жетінші маусымда да көрінеді — бұл жолы Сэмнің санасындағы елес ретінде. Пеллегрино бастапқыда Кастиэль рөліне екінші үміткер болған&lt;ref name=&quot;luciferpell&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.buddytv.com/articles/supernatural/comic-con-2009-the-apocalypse-30303.aspx |title=Comic-Con 2009: The Apocalypse of 'Supernatural' Season 5 |date=July 27, 2009 |publisher=BuddyTV |first=Christi |last=Kassity |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090803105258/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/comic-con-2009-the-apocalypse-30303.aspx |archive-date=August 3, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; және Люцифер рөлі оған кастингсіз ұсынылған&lt;ref&gt;{{cite news |url=http://www.hitfix.com/articles/supernatural-returns-to-haunt-comic-con |title='Supernatural' returns to haunt Comic-Con |date=July 26, 2009 |work=HitFix |first=Tamara |last=Brooks |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110810015430/http://www.hitfix.com/articles/supernatural-returns-to-haunt-comic-con |archive-date=August 10, 2011 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;. Кейінірек Фуллер мен МакНивен сомдаған кейіпкерлер де, Харвелл отбасының мүшелерімен бірге, өлтірілді.

Бесінші маусымда [[Марк Шеппард]] сомдаған Кроули есімді жын енгізілді. Ол Винчестерлердің ең ұзақ қарсыласы әрі кейде антиқаһарман кейіпінде көрінеді. Кроули бесінші маусымда үш эпизодта көрініп, Винчестерлерге Люциферді қайта Қапасқа қамауға көмектеседі. Ол адамзатты жойғаннан кейін жын атаулыны да жоюға тырысады деп сенеді. Алтыншы маусымда Кроули Тозақтың патшасы атанып, Кастиэльмен бірігіп, ақырзаманды қайта бастауға тырысқан Архангел Рафаилге қарсы тұрады. Олар бірге Тазалық мекенінің жан дүниелерін пайдаланып, күш бөліседі. Жетінші маусымда Кроули антиқаһарманға айналып, Кастиэль босатып жіберген Левиафандар қаупіне қарсы Винчестерлерге көмектеседі. Сегізінші маусымда Кроули Құдай Сөздерін және олардың күшін иеленіп, Тозақты мәңгілікке жабуға тырысқан Винчестерлерді тоқтатпақ болады. Тоғызыншы маусымда Кроули Винчестерлердің еріксіз тұтқынына айналады, бірақ Тозақтың патшасы атағын иемденбек болған Абаддонмен күресуге мәжбүр болады. Шеппард оныншы маусымда негізгі актер құрамына көтерілді&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |date=May 23, 2014 |work=Variety |first=Laura |last=Prudom |access-date=July 4, 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140704202642/http://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |archive-date=July 4, 2014 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;.

Жетінші маусымда пайғамбар Кевин Тран (Озрик Чау сомдайды) енгізілді. Ол Құдай Сөзін аударып, Винчестерлерге Левиафандарды тоқтатуға көмектеседі. Бұл олардың жойылуына әкеледі. Сегізінші маусымда Кевин тағы бір Құдай Сөзін аударып, Тозақты мәңгі жабудың жолын табуға тырысады. Тоғызыншы маусымда Кевин құлаған періштелерді Жұмаққа қайтарудың жолын іздейді, бірақ Гадриел иеленіп алған Сэмнің қолынан қаза табады.

Жетінші маусымда сондай-ақ техникалық білімді Чарли Брэдбери (Фелисия Дэй сомдайды) енгізілді. Ол Ричард Роман Энтерпрайзесте жұмыс істейді. Фрэнктің қатты дискісін бұзып, монстрлардың бар екенін білгеннен кейін, Чарли Винчестерлердің одақтасына айналып, оларға техникалық мәселелер мен аңшылықта көмектесіп отырады.

Тоғызыншы маусымда періште Гадриел енгізіледі. Ол бастапқыда Езекиел болып көрінеді және Тахмо Пеникетт пен Джаред Падалеки сомдайды. Сэм Тозақты жаппауға шешім қабылдағаннан кейін ауыр жараланады, сол кезде Гадриел Диннің дұғасына жауап беріп, Сэмге еніп, оны емдейді. Бірақ кейін оның шын болмысы — Жұмақтағы күзетші болғаны, Люцифердің Едем бағысына енуіне жол бергені және содан кейін құлап, тұтқындалғаны ашылады. Гадриел Метатронмен бірігіп, өзін ақтап алуға және періштелерді қайта Жұмаққа апаруға тырысады. Ол Кевин Транды өлтіреді және кейін Сэмнің денесінен қуылады. Өз денесіне қайта енген Гадриел Метатронның жоспарларына қарсы шығып, Сам, Дин және Кастиэль жағына өтеді.

Төртінші маусымда Чак Шурли Құдайдың пайғамбары ретінде енгізіледі (Роб Бенедикт сомдайды). Он бірінші маусымда Чактың шын мәнінде Құдай екені, ол періштелер мен адамдарға ерік беру үшін адам кейпінде жасырынғаны белгілі болады. Он бесінші маусымда Чак Винчестерлер мен олардың одақтастарының өмірін өз рахаты мен қызығы үшін манипуляциялап келгені анықталады.

Оныншы маусымда зұлым сиқыршы Ровена МакЛеод (Рут Коннелл ойнайды) енгізіледі. Кейін ол Кроулидің, шын аты Фергус болған ұлының анасы екені белгілі болады. Ровена он бірден он бесінші маусымға дейін Винчестерлерге кейде одақтас ретінде қайта оралады, бұл оны сериалдағы ең ұзақ көрінген әйел кейіпкерлердің біріне айналдырады. Оның дұшпандық әрі болжауға келмейтін мінезі он бесінші маусымда Тозақтың Чак ашқан қақпасын жабу жолында өзін құрбан етуімен ақталады.

Он бірінші маусымда Қараңғылық, яғни Амара (Эмили Суоллоу сомдайды) енгізіледі. Қайын белгісі бұзылғаннан кейін босап шыққан Қараңғылық қарсыласқа айналады. Бұл белгі Қараңғылықты тұтқында ұстап, Құдай жаратылысы мен адамзаттың өмір сүруіне мүмкіндік берген болатын. Кейінірек Қараңғылықтың Құдайдың әпкесі екені белгілі болады.

Он үшінші маусымда нефилим Джек Клайн (Александр Калверт сомдайды) енгізіледі. Ол Люцифердің ұлы. Джек кейін Винчестерлер отбасының мүшесіне айналып, Ақырзаман Әлеміндегі (Винчестерлер болмаған балама әлем) адамдарды құтқару мен сол әлемнің Михаил архангелін жеңуде маңызды рөл атқарады. Джек кейін Чактың жоспары аясында Құдай қолынан қаза табады, бірақ Қайта Өлім болған Билли оны қайта тірілтеді.

Сериал көбіне Винчестер ағайындыларына шоғырланғандықтан, көрермендер бұл кейіпкерлердің тұрақты түрде өлмейтінін сезіп қояды. Осыны шешу үшін авторлар эпизодтарға кернеу қосу мақсатында қонақ кейіпкерлерді жиі енгізіп, кейде оларды өлтіріп отырады.&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://www.nytimes.com/2006/01/22/arts/television/22aurt.html |title=Things That Go Bump in Prime Time |date=January 22, 2006 |work=The New York Times |first=Kate |last=Aurthur |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150216221055/http://www.nytimes.com/2006/01/22/arts/television/22aurt.html |archive-date=February 16, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

== Маусвмдар ==
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|+ ''Supernatural'' телехикаясының маусымдық көрсеткіштері
|-
! Маусым !! Эпизод саны !! Алғашқы көрсетілімі !! Соңғы көрсетілімі !! Телеарна !! Рейтинг орны !! Орташа көрермен саны (млн)
|-
| 1 || 22 || 2005 ж. 13 қыркүйек || 2006 ж. 4 мамыр || The WB || 165 || 3.81 
|-
| 2 || 22 || 2006 ж. 28 қыркүйек || 2007 ж. 17 мамыр || The CW || 216 || 3.14
|-
| 3 || 16 || 2007 ж. 4 қазан || 2008 ж. 15 мамыр || The CW || 187 || 2.74 
|-
| 4 || 22 || 2008 ж. 18 қыркүйек || 2009 ж. 14 мамыр || The CW || 161 || 3.14
|-
| 5 || 22 || 2009 ж. 10 қыркүйек || 2010 ж. 13 мамыр || The CW || 125 || 2.64
|-
| 6 || 22 || 2010 ж. 24 қыркүйек || 2011 ж. 20 мамыр || The CW || 209 || 2.42
|-
| 7 || 23 || 2011 ж. 23 қыркүйек || 2012 ж. 18 мамыр || The CW || 176 || 2.03
|-
| 8 || 23 || 2012 ж. 3 қазан || 2013 ж. 15 мамыр || The CW || 152 || 2.52
|-
| 9 || 23 || 2013 ж. 8 қазан || 2014 ж. 20 мамыр || The CW || 141 || 2.81
|-
| 10 || 23 || 2014 ж. 7 қазан || 2015 ж. 20 мамыр || The CW || 156 || 2.02
|-
| 11 || 23 || 2015 ж. 7 қазан || 2016 ж. 25 мамыр || The CW || 131 || 2.81
|-
| 12 || 23 || 2016 ж. 13 қазан || 2017 ж. 18 мамыр || The CW || 132 || 2.62
|-
| 13 || 23 || 2017 ж. 12 қазан || 2018 ж. 17 мамыр || The CW || 166 || 2.32
|-
| 14 || 20 || 2018 ж. 11 қазан || 2019 ж. 25 сәуір || The CW || 159 || 2.07
|-
| 15 || 20 || 2019 ж. 10 қазан || 2020 ж. 19 қараша || The CW || 131 || 1.63
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:АҚШ телесериалдары]]
[[Санат:The CW телебағдарламалары]]</text>
      <sha1>0yibakzy345but20hm95huekxpn37p8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484354</id>
      <parentid>3484353</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T00:49:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* п */</comment>
      <origin>3484354</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="60088" sha1="0pu4ivdt9qgzhr2q9d750y8xebxnffb" xml:space="preserve">{{Телесериал
 | Қазақша атауы = Табиғаттан тыс 
 | Шынайы атауы = {{lang-en|Supernatural}} 
 | суреті = Supernatural Season Four title card.jpg
 | тақырыбы = 4 маусымның логотипі
 | сурет ені = 
 | жанры = [[қорқынышты фильм|қорқынышты]]&lt;br /&gt;мистика&lt;br /&gt;фантастика 
 | формат = 
 | авторы = Эрик Крипке
 | желісі = 
 | өндіріс = The Warner Bros. Television 
 | рөлдерде = Дженсен Эклс&lt;br /&gt;Джаред Падалеки&lt;br /&gt;Кети Кессиди&lt;br /&gt;Миша Коллинз&lt;br /&gt;Лорен Коен&lt;br /&gt;Марк Пеллигрино
 | баяндаушы = 
 | бет басы = 
 | композиторы = Джей Груска&lt;br /&gt;Кристофер Леннерц
 | мемлекет = {{USA}}
 | тілі = ағылшын 
 | маусымдар = 15
 | сериялар саны = 327
 | сериялардың тізімі = 
 | атқарушы продюсері = Эрик Крипке&lt;br /&gt;Роберт Сингер&lt;br /&gt;Макджи&lt;br /&gt;Девид Наттер&lt;br /&gt;Ким Меннерс&lt;br /&gt;Джон Шибан&lt;br /&gt;Фил Сгрича&lt;br /&gt;Сера Гембл&lt;br /&gt;Бен Едлунд&lt;br /&gt;Джереми Карвер&lt;br /&gt;Адам Глас
 | продюсері = Роберт Сингер
 | режиссёрі = Эрик Крипке
 | операторы = 
 | сценарист = 
 | түсірілім орны = Британдық Колумбия, Канада
 | ұзақтығы = 44 мин.
 | студия = [[Warner Bros.]]
 | статусы = аяқталды 
 | телеарна = The CW
 | бейне форматы = 
 | дыбыс форматы = 
 | көрсете бастады = 13 қыркүйек, 2005 жыл
 | соңғы рет көрсетілді = 19 қараша, 2020
 | алдыңғы = 
 | келесі = 
 | байланысы бар шоу = Винчестерлер (приквел)
 | imdb_id = 0460681
 | tv_com_id = 
 | сайт = http://www.cwtv.com/shows/supernatural
}}
'''Табиғаттан тыс''' ({{lang-en|Supernatural}}) — америкалық телехикая, оны [[Эрик Крипке]] жасаған. Алғаш рет 2005 жылы 13 қыркүйекте The WB арнасында көрсетілді, кейін The CW арнасының құрамына енді. [[Джаред Падалеки]] [[Сэм Винчестер]] рөлінде және [[Дженсен Эклс]] [[Дин Винчестер]] рөлінде басты кейіпкерлер ретінде ойнайды. Хикая екі ағайындының жындар, елестер, жалмауыздар және басқа да тылсым жаратылыстарды аулауы туралы.

''Табиғаттан тыс'' он жыл бойы әзірленген, өйткені Крипке бұл жобаны бірнеше жыл бойы сәтсіз ұсынып жүрді. Крипкемен бірге жобаның атқарушы продюсерлері McG, Роберт Сингер, Фил Сгрисча, Сера Гэмбл, Джереми Карвер, Джон Шибан, Бен Эдлунд және Адам Гласс болды. Бұрынғы атқарушы продюсер және режиссер Ким Мэннерс сериалдың төртінші маусымы түсіріліп жатқан кезде қайтыс болды.&lt;ref&gt;{{cite magazine |url=https://ew.com/article/2009/01/27/supernatural-an/ |title='Supernatural' and 'X Files' producer-director Kim Manners has died |magazine=Entertainment Weekly |first=Ken |last=Tucker |access-date=May 26, 2022 |date=January 27, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091120213604/http://watching-tv.ew.com/2009/01/27/supernatural-an/ |archive-date=November 20, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Түсірілім Канададағы Ванкувер қаласында және оның айналасындағы аймақтарда жүргізілді. Сериал Kripke Enterprises және McG компаниясы Wonderland Sound and Vision арқылы, Warner Bros. Television компаниясымен бірлесе отырып шығарылды.

Пилоттық эпизодты шамамен 5,69 миллион көрермен тамашалады,&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://abcmedianet.com/web/dnr/dispDNR.aspx?id=092005_04 |title=Weekly Program Rankings |date=September 20, 2005 |publisher=ABC Medianet |access-date=September 23, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110707090011/http://abcmedianet.com/web/dnr/dispDNR.aspx?id=092005_04 |archive-date=July 7, 2011 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ал алғашқы төрт эпизодтың рейтингі The WB арнасының сериалды толық маусымға қабылдауына себеп болды. Крипке сериалды үш маусымға жоспарлаған, бірақ кейін бес маусымға дейін кеңейтті. Бесінші маусым сериалдың негізгі хикаясын аяқтады,&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.buddytv.com/show-creator-eric-kripke-determined-to-end-supernatural-at-season-5/ |title=Show Creator Eric Kripke Determined to End 'Supernatural' at Season 5 |publisher=BuddyTV |access-date=May 26, 2022 |date=September 1, 2009 |first=Kris |last=De Leon |archive-url=https://web.archive.org/web/20100222061545/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/show-creator-eric-kripke-deter-30939.aspx |archive-date=February 22, 2010 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; және осыдан кейін Крипке шоураннер ретінде жобадан кетті.&lt;ref name=&quot;kripkeleaves&quot;&gt;{{cite magazine |url=https://ew.com/article/2010/07/15/supernatural-season-6-spoilers/ |title=Exclusive: 'Supernatural' boss on why he stepped down and what's coming up (hint: monsters!) |magazine=Entertainment Weekly |first=Michael |last=Ausiello |date=July 15, 2010 |access-date=May 26, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150111100701/http://insidetv.ew.com/2010/07/15/supernatural-season-6-spoilers/ |archive-date=January 11, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Сериал одан кейін тағы 10 маусым жалғасып, Сера Гэмбл, Джереми Карвер, Роберт Сингер және Эндрю Дабб сынды жаңа шоураннерлермен түсірілді.&lt;ref&gt;

{{cite magazine |url=https://ew.com/article/2014/07/18/supernatural-end/ |title='Supernatural' stars answer: When will the show end? |magazine=Entertainment Weekly |first=James |last=Hibberd |date=July 19, 2014 |access-date=May 26, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150112040327/http://insidetv.ew.com/2014/07/18/supernatural-end/ |archive-date=January 12, 2015 |url-status=live }}
{{cite web |url=https://www.ign.com/articles/2012/08/08/new-supernatural-showrunner-on-his-plans-for-season-8 |title=New Supernatural Showrunner on His Plans for Season 8 |website=IGN |first=Eric |last=Goldman |date=August 8, 2012 |access-date=January 11, 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141223220300/http://www.ign.com/articles/2012/08/08/new-supernatural-showrunner-on-his-plans-for-season-8 |archive-date=December 23, 2014 |url-status=live }}
{{cite news |url=http://tvline.com/2016/05/13/supernatural-season-12-jeremy-carver-leaving-showrunner/ |title=Supernatural Names New Showrunners as Jeremy Carver Moves to Frequency |work=TVLine |first1=Michael |last1=Ausiello |first2=Vlada |last2=Gelman |date=May 13, 2016 |access-date=May 14, 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160514110140/http://tvline.com/2016/05/13/supernatural-season-12-jeremy-carver-leaving-showrunner/ |archive-date=May 14, 2016 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Он бірінші маусымымен ''Supernatural'' АҚШ-тағы ең ұзақ эфирде болған фантастикалық тірі актерлік телехикая атанды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.discoversd.com/news/2015/jul/12/comic-con-2015-supernatural-panel/ |title='Supernatural' now longest running sci-fi show in U.S. |last=Rocha |first=Michael |publisher=Discover San Diego |date=July 12, 2015 |access-date=October 21, 2015 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20151119232222/http://www.discoversd.com/news/2015/jul/12/comic-con-2015-supernatural-panel/ |archive-date=November 19, 2015}}&lt;/ref&gt; Сериал он бесінші және соңғы маусымға 20 эпизодпен жаңартылды,&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/cw-renews-flash-charmed-riverdale-supernatural-6-more-1181714/ |title=CW Renews 'The Flash', 'Charmed', 'Riverdale', 'Supernatural', 6 More |last=Goldberg |first=Lesley |work=The Hollywood Reporter |date=January 31, 2019 |access-date=May 26, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190202015411/https://www.hollywoodreporter.com/live-feed/cw-renews-flash-charmed-riverdale-supernatural-6-more-1181714 |archive-date=February 2, 2019 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://tvline.com/2019/03/22/supernatural-final-season-15-cancelled-cw/ |title=Supernatural to End With Season 15 |last=Gelman |first=Vlada |work=TVLine |date=March 22, 2019 |access-date=March 22, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190322205713/https://tvline.com/2019/03/22/supernatural-final-season-15-cancelled-cw/ |archive-date=March 22, 2019 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; және 2019 жылы 10 қазанда көрсетілімін бастады.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://deadline.com/2019/06/the-cw-sets-fall-premiere-dates-batwoman-supergirl-the-flash-nancy-drew-1202633821/|title=The CW Sets Fall Premiere Dates: 'Batwoman', 'Supergirl', 'The Flash', 'Nancy Drew', More|date=June 17, 2019|access-date=June 17, 2019|work=Deadline Hollywood|first=Denise|last=Petski|archive-url=https://web.archive.org/web/20190618053243/https://deadline.com/2019/06/the-cw-sets-fall-premiere-dates-batwoman-supergirl-the-flash-nancy-drew-1202633821/|archive-date=June 18, 2019|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ''Supernatural'' 2020 жылы 19 қарашада 327 эпизодпен аяқталды.

== Продакшн ==
Бірінші маусымның авторлар құрамына Крипке және тағы бес жазушы кірді, оларға қалалық аңыздарды зерттеумен айналысатын көмекшілер жәрдемдесті.&lt;ref name=&quot;chills&quot; /&gt; Сценарий жазу жұмысы негізінен ұжымдық түрде жүргізілді — жазушылар жиі топтарға бөлініп жұмыс істеді. Әр маусым басында жазушылар жиналып, өз идеяларын ұсынатын, кейін бұл идеялар белгілі бір авторға толықтыруға беріледі. Әрбір оқиға идеясы тақтаға жазылады, Крипке мен Боб Сингер қажетті түзетулер енгізеді. Содан кейін сценарий жазылып,&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;&gt;{{Cite book |last=Knight |first=Nicholas |title=Supernatural : the official companion, season 2 |publisher=Titan Publishing Group |year=2008 |isbn=9781845766573 |location=London}}&lt;/ref&gt; Крипке оның сериалдың басқа эпизодтарымен бірдей стилін сақтағанын тексереді.&lt;ref name=&quot;chills&quot; /&gt; Крипке бұл жұмысты бірінші маусымда өте қиын деп санады,&lt;ref name=&quot;burningquestions&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.tvguide.com/news/supernatural-eric-kripke-38662.aspx |title=As Supernatural Returns, Your Burning Questions Are Answered! |access-date=September 30, 2009 |work=TV Guide |date=October 4, 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090923184806/http://www.tvguide.com/news/supernatural-eric-kripke-38662.aspx |archive-date=September 23, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; бірақ үшінші маусымға қарай ол жеңілдеді, өйткені команда сериалдың стилін «шын мәнінде түсіне» бастады.&lt;ref name=&quot;burningquestions&quot; /&gt; Бесінші маусымнан кейін Крипке шоураннер лауазымынан кетті, бірақ атқарушы кеңесші ретінде жобаға қатысуды жалғастырды. 2016 жылы ''Collider'' басылымына берген сұхбатында ол сериалға қатысы жайлы: «Мен өз баласын колледжге жіберген мақтаншақ ата-ана секілдімін» деді.&lt;ref name=kripkeinvolved /&gt; Ол бұл салыстыруды былай толықтырды: «Егер маған мұқтаж болса, көмектесуге дайынмын, ал қажет болмаса, араласпаймын».&lt;ref name=kripkeinvolved&gt;{{cite web |last1=Weintraub |first1=Steve |title=Eric Kripke on 'Supernatural's Success and His New NBC Show 'Timeless' |url=https://collider.com/eric-kripke-supernatural-timeless-interview/ |website=Collider |access-date=September 25, 2017 |date=July 1, 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170925230331/http://collider.com/eric-kripke-supernatural-timeless-interview/ |archive-date=September 25, 2017 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

''Supernatural'' хикаясының стиліне ''Poltergeist'' (1982) сияқты фильмдер үлкен әсер етті — қорқынышты оқиғалар шалғай жерде емес, отбасылық ортада болады. Сонымен қатар ''Evil Dead II'' және ''An American Werewolf in London'' фильмдеріндегі сатиралық элементтер де ықпал етті. Крипке бұл туралы: «Қорқыныш сіздің аулаңызда да бола алады. Қанша көрермен готикалық қамалдағы вампир үшін алаңдайды?» – деді. «Бұл сериал әрқашан отбасылық қарым-қатынас жайлы болған». Тағы бір әсер еткен туындылар қатарына ''The Two Sisters'' және азиялық қорқынышты фильмдер — ''The Eye'', ''Ju-on'' және ''Ring'' жатады.&lt;ref name=&quot;ccreport&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.aoltv.com/2008/07/29/the-supernatural-panel-comic-con-report/ |title=The Supernatural Panel – Comic-Con Report |date=July 29, 2008 |first=Richard |last=Keller |publisher=AOL TV |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120515214608/http://www.aoltv.com/2008/07/29/the-supernatural-panel-comic-con-report/ |archive-date=May 15, 2012 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

Крипкенің айтуынша, бастапқыда сериал әр апта сайын жаңа жаратылысқа арналады деп жоспарланған, ал Сэм мен Дин Винчестерлер тек әртүрлі қорқынышты оқиғаларға кіру-шығуға арналған «қозғаушы күш» ретінде ғана болған.&lt;ref name=&quot;funapoc&quot; /&gt; Оның басты мақсаты — «адамдарды қатты шошыту» еді.&lt;ref name=&quot;teamspirit&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.thestar.com.my/Story/?file=/2007/5/27/tvnradio/17780155&amp;sec= |archive-url=https://archive.today/20150118213940/http://www.thestar.com.my/Story/?file=/2007/5/27/tvnradio/17780155&amp;sec= |url-status=dead |archive-date=January 18, 2015 |title=Team spirit |access-date=September 30, 2009 |date=May 27, 2007 |work=The Star |author=Mumtaj, Begum }}&lt;/ref&gt; Алайда бірнеше эпизодтан кейін Крипке мен атқарушы продюсер Боб Сингер Джаред Падалеки мен Дженсен Эклстің экрандағы химиясын байқап, сериал бағытын өзгертті. Олар туындылардың орталығына монстрларды емес, ағайындылардың қарым-қатынасын қойды. Крипкенің айтуынша: «Кейде бізге керек монстр тек соңынан табылады — алдымен драма мен ішкі күйзелісті жоспарлап аламыз».&lt;ref name=&quot;funapoc&quot;&gt;{{cite news |url=http://featuresblogs.chicagotribune.com/entertainment_tv/2009/08/supernatural-season-5-eric-kripke-cw.html |title='It's the fun Apocalypse': Creator Eric Kripke talks 'Supernatural' |access-date=September 30, 2009 |work=Chicago Tribune |first=Maureen |last=Ryan |date=August 26, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091008122020/http://featuresblogs.chicagotribune.com/entertainment_tv/2009/08/supernatural-season-5-eric-kripke-cw.html |archive-date=October 8, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

=== Арнайы эффектілер ===
Пилоттық эпизод үшін арнайы студиялар — мысалы, Entity FX — жұмысқа тартылғанымен,&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.entityfx.com/who.html |title=Who |publisher=EntityFX |access-date=September 28, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090819082657/http://www.entityfx.com/who.html |archive-date=August 19, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; кейін эффектілер бөлімі тек сериал үшін арнайы жұмыс істей бастады.&lt;ref name=&quot;effectsdvd&quot;&gt;{{cite AV media |title=Supernatural Season 3 – &quot;From Legends to Reality&quot; featurette |medium=DVD}}&lt;/ref&gt; Визуалды эффектілердің жетекшісі — Иван Хайден. Ол продакшн топтарының әр деңгейімен тығыз жұмыс істейді. Алдын ала өндіріс кезеңінде Хайден сценарийлерді қарап, қай жерлерге эффект қажет екенін анықтайды. Жазушылармен кездесіп, қажетті эффектілерді жоспарлап, арнайы эффектілер және трюк мамандарымен бірігіп жұмыс жасайды. Ол түсірілім барысында да режиссермен бірге болып, актерлердің эффект қосылатын нүктеге дұрыс қарауын бақылайды. Кейін монтажшылармен кездесіп, материалды өңдеуге қатысады.&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;/&gt; Сондай-ақ әр жаратылыстың өзіндік ережелері мен физикасын ойластыру — эффектілер бөлімінің бір бөлігі,&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;/&gt; дегенмен, хикаяның мүддесі үшін бұл ережелер кейде өзгертілуі мүмкін.&lt;ref name=&quot;effectsdvd&quot; /&gt; 2012 жылы Хайден Encore компаниясының Ванкувердегі жаңа кеңсесіне ауысқаны хабарланды.&lt;ref name=&quot;encore&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.newswire.ca/en/story/952591/encore-adds-vancouver-location |title=Encore Adds Vancouver Location |publisher=Canada Newswire |date=April 10, 2012 |access-date=July 9, 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120702230816/http://www.newswire.ca/en/story/952591/encore-adds-vancouver-location |archive-date=July 2, 2012 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

=== Музыка ===
''Supernatural'' сериалы синтезделген оркестрлік музыкамен сүйемелденеді, дегенмен кейде гитара мен виолончель сияқты дәстүрлі аспаптар да қолданылады. Белгілі эпизодтарда ерекше дыбыстар да пайдаланылған, мысалы, «Faith» эпизодында ескі, бұзылған пианода орындалған блюздік госпел әуені. Сериалда әдеттегі телешоулардан ерекшелігі — екі композитор жұмыс істейді: [[Кристофер Леннертц]] пен [[Джей Груска]].&lt;ref name=&quot;music&quot; /&gt; Олар эпизодтарды кезектесіп өңдейді, бұл оларға музыканы жазуға қосымша уақыт береді. Әр композитор өз эпизоды мен кейіпкерлеріне арнап тақырыптар жазады және кейде эпизодтар қиылысып жатса, бір-бірімен бірлесіп жұмыс істейді. Музыканы эпизодтың көріністеріне сай етуге тырысады, мысалы, «Dead in the Water» эпизодында бейберекет және қайталанатын дыбыстар камера бұрышына сәйкестендірілген, ал «су» мен «өлу» деген сөздер айтылғанда дыбыс төмендеп, «күлдіреуік» эффект береді. Әр эпизодтың шамамен үштен бірі — жаңа жазылған музыкалардан тұрады.&lt;ref name=&quot;music&quot;&gt;{{cite web |title=The Supernatural Music of Christopher Lennertz |publisher=Mania |first=Randall D. |last=Larson |date=July 27, 2006 |url=http://www.mania.com/supernatural-music-christopher-lennertz_article_51827.html |access-date=September 27, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090702125049/http://www.mania.com/supernatural-music-christopher-lennertz_article_51827.html |archive-date=July 2, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

Түпнұсқа музыкамен қатар сериалдың ажырамас бөлігі — классикалық рок. Шығарушысы Эрик Крипке бұл музыканы қолдануға рұқсат берілмесе, жобадан кетем деп қорқытқан. Көптеген әндер Крипкенің жеке топтамасынан алынған, дегенмен оның сүйікті тобы — [[Led Zeppelin]] — өте қымбат болғандықтан қолданылмаған. Кейбір эпизод атаулары осы топтың әндеріне сілтеме жасайды.&lt;ref name=&quot;eclipsemagazine&quot; /&gt; Сериалда [[Blue Öyster Cult]], [[Bad Company]], [[Stevie Ray Vaughan]], [[Rush]], [[Boston]], [[Triumph]] және [[AC/DC]] сынды рок топтарының әндері жиі қолданылған. Әр эпизодта бірнеше ән пайдаланылып, алдыңғы оқиғаларды шолып көрсететін «The Road So Far» көріністерімен бірге беріледі. Крипке музыка мен фондық композиция арасында шекара болғанын қаласа да, кейде Леннертц пен Груска 15–20 секундтық рокқа ұқсас әуендер жазуға мәжбүр болады — бұл дайын әндердің құқықтарын сатып алудан арзанырақ. Бірінші маусымнан басқасының барлығында маусым финалында [[Kansas]] тобының «Carry On Wayward Son» әні ойналады.

=== Түсірілім орындары ===
Пилоттық эпизод [[Лос Анжелес]]те түсірілгенімен, негізгі түсірілім Ванкувер қаласында өтті.&lt;ref name=&quot;Knight s1&quot;/&gt; Сондықтан сериалдағы көпшілік сыртқы көріністер Лауэр-Мейнленд аймағында түсіріледі. &quot;Dead in the Water&quot; эпизоды Бантзен көлі маңында түсірілген,&lt;ref name=&quot;Knight s1&quot;/&gt;{ ал &quot;Simon Said&quot; эпизодының соңғы көріністері Кливленд бөгеті маңында түсірілді.&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;/&gt;

Сериалда қолданылған басқа да түсірілім орындары жиі екі-үш рет қайталанып, көркемдік бөлім олардың сыртқы көрінісін өзгертіп отырады.&lt;ref name=&quot;Knight s3&quot;&gt;{{Cite book |last=Knight |first=Nicholas |title=Supernatural : the official companion. Season 3 |publisher=[[Titan Publishing Group]] |year=2009 |isbn=9781848561038 |location=London}}&lt;/ref&gt; Бернаби қаласындағы Heritage Park &quot;Red Sky at Morning&quot; эпизодында зират ретінде, ал &quot;Bedtime Stories&quot; эпизодында ертегідегі зәулім үй ретінде пайдаланылған.&lt;ref name=&quot;Knight s3&quot;/&gt; Кокитлам қаласындағы Ривервью ауруханасы сериалда бірнеше түрлі рөлде қолданылған: &quot;Asylum&quot; эпизодында — психиатриялық аурухана ретінде,&lt;ref name=&quot;Knight s1&quot;/&gt; &quot;In My Time of Dying&quot; эпизодында — жалпы аурухана ретінде, ал &quot;Folsom Prison Blues&quot; эпизодында — түрме ретінде түсірілген.&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;/&gt;

=== Онлайн тарату ===
Сериал алғашында теледидардан басталмай, The WB арнасы оны эфирге шығаруға бір апта қалғанда, [[Yahoo!]] платформасы арқылы интернетте жариялады. Бұл жарнамалық науқанның бір бөлігі болды.&lt;ref name=&quot;promotion&quot;&gt;{{cite news |url=http://usatoday30.usatoday.com/life/television/news/2005-09-06-supernatural_x.htm |title=New drama 'Supernatural' gets online jump |date=September 6, 2005 |work=USA Today |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140125055341/http://usatoday30.usatoday.com/life/television/news/2005-09-06-supernatural_x.htm |archive-date=January 25, 2014 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
The CW арнасына ауысқаннан кейін, ''Supernatural'' эпизодтары 2006 жылдың желтоқсанынан бастап [[Apple Computer|Apple]] компаниясының [[iTunes Store]] дүкеніне жүктеліп, онлайн сатылымға шыққан алғашқы CW жобаларының бірі болды.&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://variety.com/2006/digital/news/cw-goes-digital-with-itunes-1117955946/ |title=CW goes digital with iTunes |date=December 17, 2006 |work=Variety |access-date=September 22, 2009 |first1=Ben |last1=Fritz |first2=Josef |last2=Adalian |archive-url=https://web.archive.org/web/20150113052853/http://variety.com/2006/digital/news/cw-goes-digital-with-itunes-1117955946/ |archive-date=January 13, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
Келесі айда, арна өз сайтында сериалдың эпизодтарын аздаған жарнамамен тегін көру мүмкіндігін қосты. Олар бастапқы эфирден кейін төрт апта бойы қолжетімді болды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.thefutoncritic.com/news/2007/01/19/the-cw-expands-its-online-offerings-by-streaming-several-primetime-series-for-free-on-cwtvcom--23401/20070119cw02/ |title=The CW Expands Its Online Offerings by Streaming Several Primetime Series for Free on CWTV.com |date=January 19, 2007 |website=The Futon Critic |access-date=September 22, 2009}}&lt;/ref&gt;
2007 жылдың 11 қаңтарынан бастап Австралияның [[Network Ten]] арнасы Warner Bros. Television компаниясымен келісім бойынша өз сайтында сериалдың толық эпизодтарын жүктеуге мүмкіндік берді. Пираттық көшірмелермен күресу мақсатында, арна екінші маусымның премьерасын елде теледидардан көрсетілуден бес күн бұрын интернетте жариялады. Осылайша ''Supernatural'' Австралияда телеэфирден бұрын тегін онлайн жүктеуге болатын алғашқы ірі желілік шоуға айналды. Кейінгі эпизодтар да эфирден кейін бірнеше сағат ішінде қолжетімді болды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/sydney-confidential/supernatural-is-first-online/story-e6frewz0-1111112810068 |title=Supernatural is first online |date=January 10, 2007 |work=The Daily Telegraph |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140115121829/http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/sydney-confidential/supernatural-is-first-online/story-e6frewz0-1111112810068 |archive-date=January 15, 2014 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
Сол уақыттарда сериал эпизодтары [[Microsoft]] компаниясының [[Xbox Live Marketplace]] платформасында да қолжетімді болды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://hamptonroads.com/node/292651 |title=Gamers turn to XBox Live for movies |work=The New York Times |first=Joanne |last=Kaufman |access-date=October 8, 2009 |date=July 9, 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120119211422/http://hamptonroads.com/node/292651 |archive-date=January 19, 2012 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
2008 жылдың қыркүйегінде [[Amazon.com]] өзінің жаңа телехабарлар дүкенін іске қосты, онда ''Supernatural'' сатылымға шыққан бірнеше телешоудың бірі болды.&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://www.forbes.com/feeds/ap/2008/09/17/ap5436492.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20080920001401/http://www.forbes.com/feeds/ap/2008/09/17/ap5436492.html |title=Amazon.com launches new TV store |work=Forbes |access-date=February 22, 2013 |date=September 17, 2008 |archive-date=September 20, 2008}}&lt;/ref&gt;

== Актёрлік құрам және кейіпкерлер ==
[[File:Jensen Ackles &amp; Jared Padalecki (36208218556).jpg|thumb|upright=1.35|[[Дженсен Эклс]] (сол жақта) және [[Джаред Падалеки]] (оң жақта) — сериалдың басты кейіпкерлерін сомдайды.]]
Сериал [[Дин Винчестер]] мен [[Сэм Винчестер]] есімді бауырлардың ел аралап, зұлым жаратылыстармен күресуі төңірегінде өрбиді. Падалеки бұл рөлге қызығушылық танытты, себебі ол ''The X-Files'' пен ''The Twilight Zone'' секілді қорқынышты сериалдарды ұнататын, ал олар ''Supernatural'' сценарийімен ұқсас болатын. Сонымен қатар, ол «еріксіз қаһарманды» ойнауға қуанды, Сэмді ''[[Матрица (фильм)|Матрица]]'' фильміндегі [[Нео (Матрица)|Неомен]] және ''[[Жұлдызды соғыстар]]'' франшизасындағы [[Люк Скайуокер]]мен салыстырды. Падалеки атқарушы продюсерлер McG және Дэвид Наттермен бұрыннан жұмыс істеп келген, олардың бірі оны кастингке қатысуға көндірді. Эклс бастапқыда Сэм рөліне шақырылғанымен, сценарийді оқыған соң Дин кейіпкерін таңдады. Ол кезде Эклс WB арнасындағы ''[[Смолвиль]]'' сериалында тұрақты кейіпкер еді. Дин рөліне бекітілген соң, ''Smallville'' жобасынан шығып қалды.

{{blockquote|Сценарийді оқығанда, Дин бірден көзге түсті. Бұл кейіпкерде әрдайым әзіл мен еркіндік бар еді, бұл маған қатты ұнады. Сол себепті мен осы рөлді сұрадым. Олар &quot;Дәл осындай кейіпкер іздеп жүрміз&quot; деді. Бұл мен үшін үлкен мүмкіндік болды.|source=Дженсен Эклс — Дин Винчестер рөлі туралы&lt;ref name=&quot;starc&quot; /&gt;}}

Сериалда басты кейіпкерлер көп болмаса да, қайталанып отыратын қосымша кейіпкерлер жеткілікті. [[Джеффри Дин Морган]] Сэм мен Диннің әкесі [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон Винчестерді]] сомдайды. Ол пилоттық эпизодта алғаш пайда болады, бірақ бірінші маусымның ортасына дейін қайтып келмейді. Кейін ол екінші маусымның басында қайтыс болғанға дейін бірнеше эпизодта көрінеді, ал финалда оның рухы ұлдарына көмектесу үшін қайта оралады. Кейінірек, Джонның басқа әйелден үшінші ұлы болғаны белгілі болады. Сценарист Джон Шибанның айтуынша, Джонды өлтіру шешімі ертерек қабылданған. Оның пікірінше, бауырлардың әкелерімен бөлек жүргені сериал құрылымын қиындатқан. Морган екінші маусымда оралуға бастапқыда құлықсыз болды, себебі ол ''[[Grey's Anatomy]]'' сериалында да басты рөлдердің бірін ойнап жүрген еді. Кейінгі эпизодтарға қатысуына актердің тығыз жұмыс кестесі кедергі келтірді.

Сондай-ақ бірінші маусымда [[Азазел (Табиғаттан тыс)|Азазел]] есімді демон және оның қызы — [[Мэг Мастерс]] есімімен танылған — таныстырылады. Азазел әуелде көлеңке кейпінде көрінеді, тек Джон Винчестердің денесін билеген кезде нақты пішінге енеді. Ал оның қызы Мэгтің денесін пайдаланады — оны [[Никки Эйкокс]] ойнайды. Екінші маусымда Азазелдің денесін [[Фредерик Лен]] сомдайды. Бастапқыда бір эпизодқа шақырылғанымен, шоу авторлары оны финалға да қосуға шешім қабылдады. Азазел өлген соң да, басқа актерлермен қайта-қайта көрініс табады. Лен де алтыншы маусымның бірінші эпизодында Азазел рөлін тағы ойнайды. Ал Азазелдің қызы Мэг экзорцизм жасалғаннан кейін де сериалға басқа бейнемен оралады. Эйкокс төртінші маусымда Мэгтің рухы ретінде қайта оралады. Екінші маусымда демон Сэмді иемденіп, Падалекидің өзі Мэг рөлін ойнайды. Бесінші маусымда Мэгті [[Рейчел Майнер]] сомдап, кейіпкер сериалда тұрақты түрде көрініс табады.
{{multiple image  
  | direction = vertical  
  | width     = 200  
  | footer    =  
  | image1    = Jim Beaver by Gage Skidmore.jpg  
  | alt1      =  
  | caption1  = Актер Джим Бивер өз кейіпкерінің ұзақ өмір сүреді деп күтпеген, бастапқыда оның бір реттік қонақ ретінде шығады деп ойлаған.  
  | image2    = Misha Collins SDCC 2013.jpg  
  | alt2      =  
  | caption2  = Актер Миша Коллинз өзін тез ұмытылатын тағы бір эпизодтық кейіпкер деп ойлаған. Бесінші маусымда ол негізгі актерлер құрамына қосылды.  
  | image3    = Mark A. Sheppard by Gage Skidmore 2.jpg  
  | alt3      =  
  | caption3  = Актер Марк Шеппард та өз кейіпкерінің танымал болады деп күтпеген. Оныншы маусымда Кроули тұрақты кейіпкерге айналып, екі маусым бойы тұрақты болды.  
}}

Сценаристер аңшылар ұғымын кеңейтіп, көптеген жаңа кейіпкерлерді енгізгісі келді.&lt;ref name=&quot;hunterflesh&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.tvguide.com/news/supernaturals-creator-shares-38379.aspx |title=Supernatural's Creator Shares More Season 2 Secrets |date=October 19, 2006 |work=TV Guide |first=Angel |last=Cohn |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100125054944/http://www.tvguide.com/news/supernaturals-creator-shares-38379.aspx |archive-date=January 25, 2010 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Актер Джим Бивер бірінші маусымның соңында Винчестерлердің отбасылық досы Бобби Сингер ретінде алғаш рет көрінді. Әкелерінің өлімінен кейін ол Сэм мен Динге қамқор әке орнына айналып,&lt;ref name=&quot;burningquestions&quot; /&gt; олардың тәлімгері әрі байланыстағы негізгі тұлға ретінде жетінші маусымға дейін болды. Екінші маусымда аңшылар жиналатын «Харвеллдің қонақ үйі» деп аталатын бармен бірге басқа да аңшылар таныстырылды. Бұл орынды Эллен Харвелл (Саманта Феррис) басқарады, оның марқұм күйеуі Джон Винчестердің досы болған. Элленмен бірге қызы Джо Харвелл (Алона Тал) жұмыс істейді. Сонымен қатар, паранормалдық құбылыстарды бақылау үшін компьютерлік білімі бар Эш (Чад Линдберг) де бар. Тал сериалдан шығарылды, ол продюсерлер оны Сэм мен Диннің «14 жастағы қарындасы» сияқты көрінді деп есептейді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.eonline.com/news/3776/cbs-news-barney-v-dwight-smackdown-xoxo-at-csi-ny-ghost-gossip-more |title=CBS News: Barney v. Dwight Smackdown, XOXO at CSI: NY, Ghost Gossip &amp; More |first1=Jennifer |last1=Godwin |first2=Korbi |last2=Ghosh |date=July 22, 2007 |access-date=January 15, 2008 |publisher=E! |archive-url=https://web.archive.org/web/20150111233707/http://www.eonline.com/news/3776/cbs-news-barney-v-dwight-smackdown-xoxo-at-csi-ny-ghost-gossip-more |archive-date=January 11, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Крипке бұл кейіпкердің дұрыс ойластырылмағанын және көрермендердің жағымсыз қабылдауын оның шығарылуына себеп болды деп санайды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.buddytv.com/articles/supernatural/supernatural-1-16234.aspx |title='Supernatural' Creator Talks about Going Up Against 'Lost' |date=January 30, 2008 |publisher=BuddyTV |first=Don |last=Williams |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081211203536/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/supernatural-1-16234.aspx |archive-date=December 11, 2008 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Сондай-ақ, Эш кейіпкері екінші маусымның соңында қонақ үйдің жойылуымен бірге қаза табады. Эллен үшінші маусымда оралуы тиіс еді, бірақ бұл эпизод жазушылар ереуіліне байланысты жойылды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-39261.aspx |title=Supernatural Burning Questions Answered! |date=February 7, 2008 |work=TV Guide |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121015014113/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-39261.aspx |archive-date=October 15, 2012 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Сценаристер оны үшінші маусымның финалына қосуды жоспарлаған,&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.buddytv.com/articles/supernatural/supernatural-writer-discusses-17199.aspx |title='Supernatural' Writer Discusses Remainder of Season 3 |date=March 3, 2008 |publisher=BuddyTV |first=Don |last=Williams |access-date=January 4, 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081202123733/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/supernatural-writer-discusses-17199.aspx |archive-date=December 2, 2008 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; бірақ Феррис ұсынылған келісімшартты қабылдамай қойды, себебі ол «ақша мен жұмысынан айырылуы мүмкін еді».&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://samanthaferris.net/?start_from=5&amp;ucat=&amp;archive=&amp;subaction=&amp;id=&amp; |archive-url=https://web.archive.org/web/20080417004551/http://samanthaferris.net/?start_from=5&amp;ucat=&amp;archive=&amp;subaction=&amp;id=&amp; |archive-date=April 17, 2008 |title=Bad News on the Horizon... |date=March 5, 2008 |publisher=SamanthaFerris.net |first=Samantha |last=Ferris |access-date=September 22, 2009}}&lt;/ref&gt; Дегенмен, бесінші маусымда Джо мен Эллен рөліндегі актрисалар қайта оралды.
Телехикаяға христиан мифологиясын енгізуді қалаған сценаристер Кастиэль періштесін ойлап тапты.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.zap2it.com/blogs/misha_collins_is_supernaturals_dark_angel-2008-11 |title=Misha Collins Is 'Supernatural's' Dark Angel |last=O'Hare |first=Kate |date=November 18, 2008 |publisher=Zap2it |access-date=April 8, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141006071414/http://www.zap2it.com/blogs/misha_collins_is_supernaturals_dark_angel-2008-11 |archive-date=October 6, 2014 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; Крипке періштенің пайда болуын құпия ұстағысы келгендіктен, кастинг кезінде кейіпкер жын ретінде сипатталды.&lt;ref name=&quot;buddy&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.buddytv.com/articles/supernatural/exclusive-interview-misha-coll-23092.aspx |first=Don |last=Williams |title=Exclusive Interview: Misha Collins of 'Supernatural' |date=September 25, 2008 |publisher=BuddyTV |access-date=April 8, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090212115520/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/exclusive-interview-misha-coll-23092.aspx |archive-date=February 12, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Бұл рөлге Миша Коллинз бекітілді. Төртінші маусымның алғашқы эпизодында алғаш рет көрінген Кастиэль үшінші маусымда қаза тапқан Динді тозақтан тірілтіп алып шығады және Винчестерлердің одақтасына айналады. Бұл кейіпкер бастапқыда тек алты эпизодқа жоспарланған болатын, алайда кейіннен оның рөлі кеңейтілді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.ugo.com/tv/three-questions-with-supernaturals-misha-collins.html |title=Three Questions With Supernatural's Misha Collins |publisher=UGO.com |date=November 25, 2008 |access-date=February 23, 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150111234124/http://www.ugo.com/tv/three-questions-with-supernaturals-misha-collins.html |archive-date=January 11, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Коллинз бесінші және алтыншы маусымдарға тұрақты кейіпкер ретінде бекітілді, ал оның ойынша, бұл жанкүйерлер қолдауының арқасында болған.&lt;ref name=&quot;eagle&quot;&gt;{{cite web |url=http://www2.readingeagle.com/article.aspx?id=117537 |title='Supernatural' actor Misha Collins is the new angel on the block |last=Spelling |first=Ian |date=December 14, 2008 |publisher=ReadingEagle.com |access-date=April 8, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090210032722/http://www.readingeagle.com/article.aspx?id=117537 |archive-date=February 10, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Коллинз жетінші және сегізінші маусымдарда қосалқы кейіпкер мәртебесіне түсірілді, алайда тоғызыншы және оныншы маусымдарда қайтадан тұрақты кейіпкер атанды.&lt;ref&gt;{{cite news |url=http://tvline.com/2014/05/09/supernatural-season-10-misha-collins-series-regular/ |title=Supernatural: Misha Collins to Return as Series Regular for Season 10 |work=TVLine |first=Vlada |last=Gelman |date=May 9, 2014 |access-date=January 11, 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141023001855/http://tvline.com/2014/05/09/supernatural-season-10-misha-collins-series-regular/ |archive-date=October 23, 2014 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
Кастиэльмен қатар сериалда басқа да періштелік кейіпкерлер пайда болды. [[Роберт Уисдом]] &quot;соғысқұмар&quot; және &quot;догматикалық&quot; деп сипатталған&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.readingeagle.com/article.aspx?id=117537 |title='Supernatural' actor Misha Collins is the new angel on the block |date=December 14, 2008 |work=The New York Times Syndicate |first=Ian |last=Spelling |access-date=January 11, 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150318215507/http://www2.readingeagle.com/article.aspx?id=117537 |archive-date=March 18, 2015 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; Уриелді сомдады, ол жасырын түрде Люциферді қолдады; [[Джули МакНивен]] Анна Милтон есімді құлаған періштені ойнады, ол ақыры періштелік болмысына қайта оралғанымен, Жұмақтан шеттетілген күйінде қалды; ал [[Курт Фуллер]] Кастиэльдің бастығы Захария рөлін сомдады, ол Жер бетіне Жұмақ орнату үшін ақырзаманды бастағысы келді. Уисдомның кейіпкері кейін өлтірілгенімен, МакНивен мен Фуллер бесінші маусымда да рөлдерін жалғастырды. Оларға Люцифер рөлін ойнаған [[Марк Пеллегрино]] қосылды. Люцифер азат етілгенімен, ол құлаған архангел күйінде қалды. Пеллегрино жетінші маусымда да көрінеді — бұл жолы Сэмнің санасындағы елес ретінде. Пеллегрино бастапқыда Кастиэль рөліне екінші үміткер болған&lt;ref name=&quot;luciferpell&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.buddytv.com/articles/supernatural/comic-con-2009-the-apocalypse-30303.aspx |title=Comic-Con 2009: The Apocalypse of 'Supernatural' Season 5 |date=July 27, 2009 |publisher=BuddyTV |first=Christi |last=Kassity |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090803105258/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/comic-con-2009-the-apocalypse-30303.aspx |archive-date=August 3, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; және Люцифер рөлі оған кастингсіз ұсынылған&lt;ref&gt;{{cite news |url=http://www.hitfix.com/articles/supernatural-returns-to-haunt-comic-con |title='Supernatural' returns to haunt Comic-Con |date=July 26, 2009 |work=HitFix |first=Tamara |last=Brooks |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110810015430/http://www.hitfix.com/articles/supernatural-returns-to-haunt-comic-con |archive-date=August 10, 2011 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;. Кейінірек Фуллер мен МакНивен сомдаған кейіпкерлер де, Харвелл отбасының мүшелерімен бірге, өлтірілді.

Бесінші маусымда [[Марк Шеппард]] сомдаған Кроули есімді жын енгізілді. Ол Винчестерлердің ең ұзақ қарсыласы әрі кейде антиқаһарман кейіпінде көрінеді. Кроули бесінші маусымда үш эпизодта көрініп, Винчестерлерге Люциферді қайта Қапасқа қамауға көмектеседі. Ол адамзатты жойғаннан кейін жын атаулыны да жоюға тырысады деп сенеді. Алтыншы маусымда Кроули Тозақтың патшасы атанып, Кастиэльмен бірігіп, ақырзаманды қайта бастауға тырысқан Архангел Рафаилге қарсы тұрады. Олар бірге Тазалық мекенінің жан дүниелерін пайдаланып, күш бөліседі. Жетінші маусымда Кроули антиқаһарманға айналып, Кастиэль босатып жіберген Левиафандар қаупіне қарсы Винчестерлерге көмектеседі. Сегізінші маусымда Кроули Құдай Сөздерін және олардың күшін иеленіп, Тозақты мәңгілікке жабуға тырысқан Винчестерлерді тоқтатпақ болады. Тоғызыншы маусымда Кроули Винчестерлердің еріксіз тұтқынына айналады, бірақ Тозақтың патшасы атағын иемденбек болған Абаддонмен күресуге мәжбүр болады. Шеппард оныншы маусымда негізгі актер құрамына көтерілді&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |date=May 23, 2014 |work=Variety |first=Laura |last=Prudom |access-date=July 4, 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140704202642/http://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |archive-date=July 4, 2014 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;.

Жетінші маусымда пайғамбар Кевин Тран (Озрик Чау сомдайды) енгізілді. Ол Құдай Сөзін аударып, Винчестерлерге Левиафандарды тоқтатуға көмектеседі. Бұл олардың жойылуына әкеледі. Сегізінші маусымда Кевин тағы бір Құдай Сөзін аударып, Тозақты мәңгі жабудың жолын табуға тырысады. Тоғызыншы маусымда Кевин құлаған періштелерді Жұмаққа қайтарудың жолын іздейді, бірақ Гадриел иеленіп алған Сэмнің қолынан қаза табады.

Жетінші маусымда сондай-ақ техникалық білімді Чарли Брэдбери (Фелисия Дэй сомдайды) енгізілді. Ол Ричард Роман Энтерпрайзесте жұмыс істейді. Фрэнктің қатты дискісін бұзып, монстрлардың бар екенін білгеннен кейін, Чарли Винчестерлердің одақтасына айналып, оларға техникалық мәселелер мен аңшылықта көмектесіп отырады.

Тоғызыншы маусымда періште Гадриел енгізіледі. Ол бастапқыда Езекиел болып көрінеді және Тахмо Пеникетт пен Джаред Падалеки сомдайды. Сэм Тозақты жаппауға шешім қабылдағаннан кейін ауыр жараланады, сол кезде Гадриел Диннің дұғасына жауап беріп, Сэмге еніп, оны емдейді. Бірақ кейін оның шын болмысы — Жұмақтағы күзетші болғаны, Люцифердің Едем бағысына енуіне жол бергені және содан кейін құлап, тұтқындалғаны ашылады. Гадриел Метатронмен бірігіп, өзін ақтап алуға және періштелерді қайта Жұмаққа апаруға тырысады. Ол Кевин Транды өлтіреді және кейін Сэмнің денесінен қуылады. Өз денесіне қайта енген Гадриел Метатронның жоспарларына қарсы шығып, Сам, Дин және Кастиэль жағына өтеді.

Төртінші маусымда Чак Шурли Құдайдың пайғамбары ретінде енгізіледі (Роб Бенедикт сомдайды). Он бірінші маусымда Чактың шын мәнінде Құдай екені, ол періштелер мен адамдарға ерік беру үшін адам кейпінде жасырынғаны белгілі болады. Он бесінші маусымда Чак Винчестерлер мен олардың одақтастарының өмірін өз рахаты мен қызығы үшін манипуляциялап келгені анықталады.

Оныншы маусымда зұлым сиқыршы Ровена МакЛеод (Рут Коннелл ойнайды) енгізіледі. Кейін ол Кроулидің, шын аты Фергус болған ұлының анасы екені белгілі болады. Ровена он бірден он бесінші маусымға дейін Винчестерлерге кейде одақтас ретінде қайта оралады, бұл оны сериалдағы ең ұзақ көрінген әйел кейіпкерлердің біріне айналдырады. Оның дұшпандық әрі болжауға келмейтін мінезі он бесінші маусымда Тозақтың Чак ашқан қақпасын жабу жолында өзін құрбан етуімен ақталады.

Он бірінші маусымда Қараңғылық, яғни Амара (Эмили Суоллоу сомдайды) енгізіледі. Қайын белгісі бұзылғаннан кейін босап шыққан Қараңғылық қарсыласқа айналады. Бұл белгі Қараңғылықты тұтқында ұстап, Құдай жаратылысы мен адамзаттың өмір сүруіне мүмкіндік берген болатын. Кейінірек Қараңғылықтың Құдайдың әпкесі екені белгілі болады.

Он үшінші маусымда нефилим Джек Клайн (Александр Калверт сомдайды) енгізіледі. Ол Люцифердің ұлы. Джек кейін Винчестерлер отбасының мүшесіне айналып, Ақырзаман Әлеміндегі (Винчестерлер болмаған балама әлем) адамдарды құтқару мен сол әлемнің Михаил архангелін жеңуде маңызды рөл атқарады. Джек кейін Чактың жоспары аясында Құдай қолынан қаза табады, бірақ Қайта Өлім болған Билли оны қайта тірілтеді.

Сериал көбіне Винчестер ағайындыларына шоғырланғандықтан, көрермендер бұл кейіпкерлердің тұрақты түрде өлмейтінін сезіп қояды. Осыны шешу үшін авторлар эпизодтарға кернеу қосу мақсатында қонақ кейіпкерлерді жиі енгізіп, кейде оларды өлтіріп отырады.&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://www.nytimes.com/2006/01/22/arts/television/22aurt.html |title=Things That Go Bump in Prime Time |date=January 22, 2006 |work=The New York Times |first=Kate |last=Aurthur |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150216221055/http://www.nytimes.com/2006/01/22/arts/television/22aurt.html |archive-date=February 16, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

== Маусвмдар ==
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|+ ''Supernatural'' телехикаясының маусымдық көрсеткіштері
|-
! Маусым !! Эпизод саны !! Алғашқы көрсетілімі !! Соңғы көрсетілімі !! Телеарна !! Рейтинг орны !! Орташа көрермен саны (млн)
|-
| 1 || 22 || 2005 ж. 13 қыркүйек || 2006 ж. 4 мамыр || The WB || 165 || 3.81 
|-
| 2 || 22 || 2006 ж. 28 қыркүйек || 2007 ж. 17 мамыр || The CW || 216 || 3.14
|-
| 3 || 16 || 2007 ж. 4 қазан || 2008 ж. 15 мамыр || The CW || 187 || 2.74 
|-
| 4 || 22 || 2008 ж. 18 қыркүйек || 2009 ж. 14 мамыр || The CW || 161 || 3.14
|-
| 5 || 22 || 2009 ж. 10 қыркүйек || 2010 ж. 13 мамыр || The CW || 125 || 2.64
|-
| 6 || 22 || 2010 ж. 24 қыркүйек || 2011 ж. 20 мамыр || The CW || 209 || 2.42
|-
| 7 || 23 || 2011 ж. 23 қыркүйек || 2012 ж. 18 мамыр || The CW || 176 || 2.03
|-
| 8 || 23 || 2012 ж. 3 қазан || 2013 ж. 15 мамыр || The CW || 152 || 2.52
|-
| 9 || 23 || 2013 ж. 8 қазан || 2014 ж. 20 мамыр || The CW || 141 || 2.81
|-
| 10 || 23 || 2014 ж. 7 қазан || 2015 ж. 20 мамыр || The CW || 156 || 2.02
|-
| 11 || 23 || 2015 ж. 7 қазан || 2016 ж. 25 мамыр || The CW || 131 || 2.81
|-
| 12 || 23 || 2016 ж. 13 қазан || 2017 ж. 18 мамыр || The CW || 132 || 2.62
|-
| 13 || 23 || 2017 ж. 12 қазан || 2018 ж. 17 мамыр || The CW || 166 || 2.32
|-
| 14 || 20 || 2018 ж. 11 қазан || 2019 ж. 25 сәуір || The CW || 159 || 2.07
|-
| 15 || 20 || 2019 ж. 10 қазан || 2020 ж. 19 қараша || The CW || 131 || 1.63
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:АҚШ телесериалдары]]
[[Санат:The CW телебағдарламалары]]</text>
      <sha1>0pu4ivdt9qgzhr2q9d750y8xebxnffb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484355</id>
      <parentid>3484354</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T00:50:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Продакшн */</comment>
      <origin>3484355</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="60098" sha1="ifxt6nukxt2sdlnm2yiu86hmmz37p12" xml:space="preserve">{{Телесериал
 | Қазақша атауы = Табиғаттан тыс 
 | Шынайы атауы = {{lang-en|Supernatural}} 
 | суреті = Supernatural Season Four title card.jpg
 | тақырыбы = 4 маусымның логотипі
 | сурет ені = 
 | жанры = [[қорқынышты фильм|қорқынышты]]&lt;br /&gt;мистика&lt;br /&gt;фантастика 
 | формат = 
 | авторы = Эрик Крипке
 | желісі = 
 | өндіріс = The Warner Bros. Television 
 | рөлдерде = Дженсен Эклс&lt;br /&gt;Джаред Падалеки&lt;br /&gt;Кети Кессиди&lt;br /&gt;Миша Коллинз&lt;br /&gt;Лорен Коен&lt;br /&gt;Марк Пеллигрино
 | баяндаушы = 
 | бет басы = 
 | композиторы = Джей Груска&lt;br /&gt;Кристофер Леннерц
 | мемлекет = {{USA}}
 | тілі = ағылшын 
 | маусымдар = 15
 | сериялар саны = 327
 | сериялардың тізімі = 
 | атқарушы продюсері = Эрик Крипке&lt;br /&gt;Роберт Сингер&lt;br /&gt;Макджи&lt;br /&gt;Девид Наттер&lt;br /&gt;Ким Меннерс&lt;br /&gt;Джон Шибан&lt;br /&gt;Фил Сгрича&lt;br /&gt;Сера Гембл&lt;br /&gt;Бен Едлунд&lt;br /&gt;Джереми Карвер&lt;br /&gt;Адам Глас
 | продюсері = Роберт Сингер
 | режиссёрі = Эрик Крипке
 | операторы = 
 | сценарист = 
 | түсірілім орны = Британдық Колумбия, Канада
 | ұзақтығы = 44 мин.
 | студия = [[Warner Bros.]]
 | статусы = аяқталды 
 | телеарна = The CW
 | бейне форматы = 
 | дыбыс форматы = 
 | көрсете бастады = 13 қыркүйек, 2005 жыл
 | соңғы рет көрсетілді = 19 қараша, 2020
 | алдыңғы = 
 | келесі = 
 | байланысы бар шоу = Винчестерлер (приквел)
 | imdb_id = 0460681
 | tv_com_id = 
 | сайт = http://www.cwtv.com/shows/supernatural
}}
'''Табиғаттан тыс''' ({{lang-en|Supernatural}}) — америкалық телехикая, оны [[Эрик Крипке]] жасаған. Алғаш рет 2005 жылы 13 қыркүйекте The WB арнасында көрсетілді, кейін The CW арнасының құрамына енді. [[Джаред Падалеки]] [[Сэм Винчестер]] рөлінде және [[Дженсен Эклс]] [[Дин Винчестер]] рөлінде басты кейіпкерлер ретінде ойнайды. Хикая екі ағайындының жындар, елестер, жалмауыздар және басқа да тылсым жаратылыстарды аулауы туралы.

''Табиғаттан тыс'' он жыл бойы әзірленген, өйткені Крипке бұл жобаны бірнеше жыл бойы сәтсіз ұсынып жүрді. Крипкемен бірге жобаның атқарушы продюсерлері McG, Роберт Сингер, Фил Сгрисча, Сера Гэмбл, Джереми Карвер, Джон Шибан, Бен Эдлунд және Адам Гласс болды. Бұрынғы атқарушы продюсер және режиссер Ким Мэннерс сериалдың төртінші маусымы түсіріліп жатқан кезде қайтыс болды.&lt;ref&gt;{{cite magazine |url=https://ew.com/article/2009/01/27/supernatural-an/ |title='Supernatural' and 'X Files' producer-director Kim Manners has died |magazine=Entertainment Weekly |first=Ken |last=Tucker |access-date=May 26, 2022 |date=January 27, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091120213604/http://watching-tv.ew.com/2009/01/27/supernatural-an/ |archive-date=November 20, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Түсірілім Канададағы Ванкувер қаласында және оның айналасындағы аймақтарда жүргізілді. Сериал Kripke Enterprises және McG компаниясы Wonderland Sound and Vision арқылы, Warner Bros. Television компаниясымен бірлесе отырып шығарылды.

Пилоттық эпизодты шамамен 5,69 миллион көрермен тамашалады,&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://abcmedianet.com/web/dnr/dispDNR.aspx?id=092005_04 |title=Weekly Program Rankings |date=September 20, 2005 |publisher=ABC Medianet |access-date=September 23, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110707090011/http://abcmedianet.com/web/dnr/dispDNR.aspx?id=092005_04 |archive-date=July 7, 2011 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ал алғашқы төрт эпизодтың рейтингі The WB арнасының сериалды толық маусымға қабылдауына себеп болды. Крипке сериалды үш маусымға жоспарлаған, бірақ кейін бес маусымға дейін кеңейтті. Бесінші маусым сериалдың негізгі хикаясын аяқтады,&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.buddytv.com/show-creator-eric-kripke-determined-to-end-supernatural-at-season-5/ |title=Show Creator Eric Kripke Determined to End 'Supernatural' at Season 5 |publisher=BuddyTV |access-date=May 26, 2022 |date=September 1, 2009 |first=Kris |last=De Leon |archive-url=https://web.archive.org/web/20100222061545/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/show-creator-eric-kripke-deter-30939.aspx |archive-date=February 22, 2010 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; және осыдан кейін Крипке шоураннер ретінде жобадан кетті.&lt;ref name=&quot;kripkeleaves&quot;&gt;{{cite magazine |url=https://ew.com/article/2010/07/15/supernatural-season-6-spoilers/ |title=Exclusive: 'Supernatural' boss on why he stepped down and what's coming up (hint: monsters!) |magazine=Entertainment Weekly |first=Michael |last=Ausiello |date=July 15, 2010 |access-date=May 26, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150111100701/http://insidetv.ew.com/2010/07/15/supernatural-season-6-spoilers/ |archive-date=January 11, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Сериал одан кейін тағы 10 маусым жалғасып, Сера Гэмбл, Джереми Карвер, Роберт Сингер және Эндрю Дабб сынды жаңа шоураннерлермен түсірілді.&lt;ref&gt;

{{cite magazine |url=https://ew.com/article/2014/07/18/supernatural-end/ |title='Supernatural' stars answer: When will the show end? |magazine=Entertainment Weekly |first=James |last=Hibberd |date=July 19, 2014 |access-date=May 26, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150112040327/http://insidetv.ew.com/2014/07/18/supernatural-end/ |archive-date=January 12, 2015 |url-status=live }}
{{cite web |url=https://www.ign.com/articles/2012/08/08/new-supernatural-showrunner-on-his-plans-for-season-8 |title=New Supernatural Showrunner on His Plans for Season 8 |website=IGN |first=Eric |last=Goldman |date=August 8, 2012 |access-date=January 11, 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141223220300/http://www.ign.com/articles/2012/08/08/new-supernatural-showrunner-on-his-plans-for-season-8 |archive-date=December 23, 2014 |url-status=live }}
{{cite news |url=http://tvline.com/2016/05/13/supernatural-season-12-jeremy-carver-leaving-showrunner/ |title=Supernatural Names New Showrunners as Jeremy Carver Moves to Frequency |work=TVLine |first1=Michael |last1=Ausiello |first2=Vlada |last2=Gelman |date=May 13, 2016 |access-date=May 14, 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160514110140/http://tvline.com/2016/05/13/supernatural-season-12-jeremy-carver-leaving-showrunner/ |archive-date=May 14, 2016 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Он бірінші маусымымен ''Supernatural'' АҚШ-тағы ең ұзақ эфирде болған фантастикалық тірі актерлік телехикая атанды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.discoversd.com/news/2015/jul/12/comic-con-2015-supernatural-panel/ |title='Supernatural' now longest running sci-fi show in U.S. |last=Rocha |first=Michael |publisher=Discover San Diego |date=July 12, 2015 |access-date=October 21, 2015 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20151119232222/http://www.discoversd.com/news/2015/jul/12/comic-con-2015-supernatural-panel/ |archive-date=November 19, 2015}}&lt;/ref&gt; Сериал он бесінші және соңғы маусымға 20 эпизодпен жаңартылды,&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/cw-renews-flash-charmed-riverdale-supernatural-6-more-1181714/ |title=CW Renews 'The Flash', 'Charmed', 'Riverdale', 'Supernatural', 6 More |last=Goldberg |first=Lesley |work=The Hollywood Reporter |date=January 31, 2019 |access-date=May 26, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190202015411/https://www.hollywoodreporter.com/live-feed/cw-renews-flash-charmed-riverdale-supernatural-6-more-1181714 |archive-date=February 2, 2019 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://tvline.com/2019/03/22/supernatural-final-season-15-cancelled-cw/ |title=Supernatural to End With Season 15 |last=Gelman |first=Vlada |work=TVLine |date=March 22, 2019 |access-date=March 22, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190322205713/https://tvline.com/2019/03/22/supernatural-final-season-15-cancelled-cw/ |archive-date=March 22, 2019 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; және 2019 жылы 10 қазанда көрсетілімін бастады.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://deadline.com/2019/06/the-cw-sets-fall-premiere-dates-batwoman-supergirl-the-flash-nancy-drew-1202633821/|title=The CW Sets Fall Premiere Dates: 'Batwoman', 'Supergirl', 'The Flash', 'Nancy Drew', More|date=June 17, 2019|access-date=June 17, 2019|work=Deadline Hollywood|first=Denise|last=Petski|archive-url=https://web.archive.org/web/20190618053243/https://deadline.com/2019/06/the-cw-sets-fall-premiere-dates-batwoman-supergirl-the-flash-nancy-drew-1202633821/|archive-date=June 18, 2019|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ''Supernatural'' 2020 жылы 19 қарашада 327 эпизодпен аяқталды.

== Продакшн ==
Бірінші маусымның авторлар құрамына Крипке және тағы бес сценарист кірді, оларға қалалық аңыздарды зерттеумен айналысатын көмекшілер жәрдемдесті.&lt;ref name=&quot;chills&quot; /&gt; Сценарий жазу жұмысы негізінен ұжымдық түрде жүргізілді — жазушылар жиі топтарға бөлініп жұмыс істеді. Әр маусым басында сценаристер жиналып, өз идеяларын ұсынатын, кейін бұл идеялар белгілі бір авторға толықтыруға беріледі. Әрбір оқиға идеясы тақтаға жазылады, Крипке мен Боб Сингер қажетті түзетулер енгізеді. Содан кейін сценарий жазылып,&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;&gt;{{Cite book |last=Knight |first=Nicholas |title=Supernatural : the official companion, season 2 |publisher=Titan Publishing Group |year=2008 |isbn=9781845766573 |location=London}}&lt;/ref&gt; Крипке оның сериалдың басқа эпизодтарымен бірдей стилін сақтағанын тексереді.&lt;ref name=&quot;chills&quot; /&gt; Крипке бұл жұмысты бірінші маусымда өте қиын деп санады,&lt;ref name=&quot;burningquestions&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.tvguide.com/news/supernatural-eric-kripke-38662.aspx |title=As Supernatural Returns, Your Burning Questions Are Answered! |access-date=September 30, 2009 |work=TV Guide |date=October 4, 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090923184806/http://www.tvguide.com/news/supernatural-eric-kripke-38662.aspx |archive-date=September 23, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; бірақ үшінші маусымға қарай ол жеңілдеді, өйткені команда сериалдың стилін «шын мәнінде түсіне» бастады.&lt;ref name=&quot;burningquestions&quot; /&gt; Бесінші маусымнан кейін Крипке шоураннер лауазымынан кетті, бірақ атқарушы кеңесші ретінде жобаға қатысуды жалғастырды. 2016 жылы ''Collider'' басылымына берген сұхбатында ол сериалға қатысы жайлы: «Мен өз баласын колледжге жіберген мақтаншақ ата-ана секілдімін» деді.&lt;ref name=kripkeinvolved /&gt; Ол бұл салыстыруды былай толықтырды: «Егер маған мұқтаж болса, көмектесуге дайынмын, ал қажет болмаса, араласпаймын».&lt;ref name=kripkeinvolved&gt;{{cite web |last1=Weintraub |first1=Steve |title=Eric Kripke on 'Supernatural's Success and His New NBC Show 'Timeless' |url=https://collider.com/eric-kripke-supernatural-timeless-interview/ |website=Collider |access-date=September 25, 2017 |date=July 1, 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170925230331/http://collider.com/eric-kripke-supernatural-timeless-interview/ |archive-date=September 25, 2017 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

''Supernatural'' хикаясының стиліне ''Poltergeist'' (1982) сияқты фильмдер үлкен әсер етті — қорқынышты оқиғалар шалғай жерде емес, отбасылық ортада болады. Сонымен қатар ''Evil Dead II'' және ''An American Werewolf in London'' фильмдеріндегі сатиралық элементтер де ықпал етті. Крипке бұл туралы: «Қорқыныш сіздің аулаңызда да бола алады. Қанша көрермен готикалық қамалдағы вампир үшін алаңдайды?» – деді. «Бұл сериал әрқашан отбасылық қарым-қатынас жайлы болған». Тағы бір әсер еткен туындылар қатарына ''The Two Sisters'' және азиялық қорқынышты фильмдер — ''The Eye'', ''Ju-on'' және ''Ring'' жатады.&lt;ref name=&quot;ccreport&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.aoltv.com/2008/07/29/the-supernatural-panel-comic-con-report/ |title=The Supernatural Panel – Comic-Con Report |date=July 29, 2008 |first=Richard |last=Keller |publisher=AOL TV |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120515214608/http://www.aoltv.com/2008/07/29/the-supernatural-panel-comic-con-report/ |archive-date=May 15, 2012 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

Крипкенің айтуынша, бастапқыда сериал әр апта сайын жаңа жаратылысқа арналады деп жоспарланған, ал Сэм мен Дин Винчестерлер тек әртүрлі қорқынышты оқиғаларға кіру-шығуға арналған «қозғаушы күш» ретінде ғана болған.&lt;ref name=&quot;funapoc&quot; /&gt; Оның басты мақсаты — «адамдарды қатты шошыту» еді.&lt;ref name=&quot;teamspirit&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.thestar.com.my/Story/?file=/2007/5/27/tvnradio/17780155&amp;sec= |archive-url=https://archive.today/20150118213940/http://www.thestar.com.my/Story/?file=/2007/5/27/tvnradio/17780155&amp;sec= |url-status=dead |archive-date=January 18, 2015 |title=Team spirit |access-date=September 30, 2009 |date=May 27, 2007 |work=The Star |author=Mumtaj, Begum }}&lt;/ref&gt; Алайда бірнеше эпизодтан кейін Крипке мен атқарушы продюсер Боб Сингер Джаред Падалеки мен Дженсен Эклстің экрандағы химиясын байқап, сериал бағытын өзгертті. Олар туындылардың орталығына монстрларды емес, ағайындылардың қарым-қатынасын қойды. Крипкенің айтуынша: «Кейде бізге керек монстр тек соңынан табылады — алдымен драма мен ішкі күйзелісті жоспарлап аламыз».&lt;ref name=&quot;funapoc&quot;&gt;{{cite news |url=http://featuresblogs.chicagotribune.com/entertainment_tv/2009/08/supernatural-season-5-eric-kripke-cw.html |title='It's the fun Apocalypse': Creator Eric Kripke talks 'Supernatural' |access-date=September 30, 2009 |work=Chicago Tribune |first=Maureen |last=Ryan |date=August 26, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091008122020/http://featuresblogs.chicagotribune.com/entertainment_tv/2009/08/supernatural-season-5-eric-kripke-cw.html |archive-date=October 8, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

=== Арнайы эффектілер ===
Пилоттық эпизод үшін арнайы студиялар — мысалы, Entity FX — жұмысқа тартылғанымен,&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.entityfx.com/who.html |title=Who |publisher=EntityFX |access-date=September 28, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090819082657/http://www.entityfx.com/who.html |archive-date=August 19, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; кейін эффектілер бөлімі тек сериал үшін арнайы жұмыс істей бастады.&lt;ref name=&quot;effectsdvd&quot;&gt;{{cite AV media |title=Supernatural Season 3 – &quot;From Legends to Reality&quot; featurette |medium=DVD}}&lt;/ref&gt; Визуалды эффектілердің жетекшісі — Иван Хайден. Ол продакшн топтарының әр деңгейімен тығыз жұмыс істейді. Алдын ала өндіріс кезеңінде Хайден сценарийлерді қарап, қай жерлерге эффект қажет екенін анықтайды. Жазушылармен кездесіп, қажетті эффектілерді жоспарлап, арнайы эффектілер және трюк мамандарымен бірігіп жұмыс жасайды. Ол түсірілім барысында да режиссермен бірге болып, актерлердің эффект қосылатын нүктеге дұрыс қарауын бақылайды. Кейін монтажшылармен кездесіп, материалды өңдеуге қатысады.&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;/&gt; Сондай-ақ әр жаратылыстың өзіндік ережелері мен физикасын ойластыру — эффектілер бөлімінің бір бөлігі,&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;/&gt; дегенмен, хикаяның мүддесі үшін бұл ережелер кейде өзгертілуі мүмкін.&lt;ref name=&quot;effectsdvd&quot; /&gt; 2012 жылы Хайден Encore компаниясының Ванкувердегі жаңа кеңсесіне ауысқаны хабарланды.&lt;ref name=&quot;encore&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.newswire.ca/en/story/952591/encore-adds-vancouver-location |title=Encore Adds Vancouver Location |publisher=Canada Newswire |date=April 10, 2012 |access-date=July 9, 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120702230816/http://www.newswire.ca/en/story/952591/encore-adds-vancouver-location |archive-date=July 2, 2012 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

=== Музыка ===
''Supernatural'' сериалы синтезделген оркестрлік музыкамен сүйемелденеді, дегенмен кейде гитара мен виолончель сияқты дәстүрлі аспаптар да қолданылады. Белгілі эпизодтарда ерекше дыбыстар да пайдаланылған, мысалы, «Faith» эпизодында ескі, бұзылған пианода орындалған блюздік госпел әуені. Сериалда әдеттегі телешоулардан ерекшелігі — екі композитор жұмыс істейді: [[Кристофер Леннертц]] пен [[Джей Груска]].&lt;ref name=&quot;music&quot; /&gt; Олар эпизодтарды кезектесіп өңдейді, бұл оларға музыканы жазуға қосымша уақыт береді. Әр композитор өз эпизоды мен кейіпкерлеріне арнап тақырыптар жазады және кейде эпизодтар қиылысып жатса, бір-бірімен бірлесіп жұмыс істейді. Музыканы эпизодтың көріністеріне сай етуге тырысады, мысалы, «Dead in the Water» эпизодында бейберекет және қайталанатын дыбыстар камера бұрышына сәйкестендірілген, ал «су» мен «өлу» деген сөздер айтылғанда дыбыс төмендеп, «күлдіреуік» эффект береді. Әр эпизодтың шамамен үштен бірі — жаңа жазылған музыкалардан тұрады.&lt;ref name=&quot;music&quot;&gt;{{cite web |title=The Supernatural Music of Christopher Lennertz |publisher=Mania |first=Randall D. |last=Larson |date=July 27, 2006 |url=http://www.mania.com/supernatural-music-christopher-lennertz_article_51827.html |access-date=September 27, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090702125049/http://www.mania.com/supernatural-music-christopher-lennertz_article_51827.html |archive-date=July 2, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

Түпнұсқа музыкамен қатар сериалдың ажырамас бөлігі — классикалық рок. Шығарушысы Эрик Крипке бұл музыканы қолдануға рұқсат берілмесе, жобадан кетем деп қорқытқан. Көптеген әндер Крипкенің жеке топтамасынан алынған, дегенмен оның сүйікті тобы — [[Led Zeppelin]] — өте қымбат болғандықтан қолданылмаған. Кейбір эпизод атаулары осы топтың әндеріне сілтеме жасайды.&lt;ref name=&quot;eclipsemagazine&quot; /&gt; Сериалда [[Blue Öyster Cult]], [[Bad Company]], [[Stevie Ray Vaughan]], [[Rush]], [[Boston]], [[Triumph]] және [[AC/DC]] сынды рок топтарының әндері жиі қолданылған. Әр эпизодта бірнеше ән пайдаланылып, алдыңғы оқиғаларды шолып көрсететін «The Road So Far» көріністерімен бірге беріледі. Крипке музыка мен фондық композиция арасында шекара болғанын қаласа да, кейде Леннертц пен Груска 15–20 секундтық рокқа ұқсас әуендер жазуға мәжбүр болады — бұл дайын әндердің құқықтарын сатып алудан арзанырақ. Бірінші маусымнан басқасының барлығында маусым финалында [[Kansas]] тобының «Carry On Wayward Son» әні ойналады.

=== Түсірілім орындары ===
Пилоттық эпизод [[Лос Анжелес]]те түсірілгенімен, негізгі түсірілім Ванкувер қаласында өтті.&lt;ref name=&quot;Knight s1&quot;/&gt; Сондықтан сериалдағы көпшілік сыртқы көріністер Лауэр-Мейнленд аймағында түсіріледі. &quot;Dead in the Water&quot; эпизоды Бантзен көлі маңында түсірілген,&lt;ref name=&quot;Knight s1&quot;/&gt;{ ал &quot;Simon Said&quot; эпизодының соңғы көріністері Кливленд бөгеті маңында түсірілді.&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;/&gt;

Сериалда қолданылған басқа да түсірілім орындары жиі екі-үш рет қайталанып, көркемдік бөлім олардың сыртқы көрінісін өзгертіп отырады.&lt;ref name=&quot;Knight s3&quot;&gt;{{Cite book |last=Knight |first=Nicholas |title=Supernatural : the official companion. Season 3 |publisher=[[Titan Publishing Group]] |year=2009 |isbn=9781848561038 |location=London}}&lt;/ref&gt; Бернаби қаласындағы Heritage Park &quot;Red Sky at Morning&quot; эпизодында зират ретінде, ал &quot;Bedtime Stories&quot; эпизодында ертегідегі зәулім үй ретінде пайдаланылған.&lt;ref name=&quot;Knight s3&quot;/&gt; Кокитлам қаласындағы Ривервью ауруханасы сериалда бірнеше түрлі рөлде қолданылған: &quot;Asylum&quot; эпизодында — психиатриялық аурухана ретінде,&lt;ref name=&quot;Knight s1&quot;/&gt; &quot;In My Time of Dying&quot; эпизодында — жалпы аурухана ретінде, ал &quot;Folsom Prison Blues&quot; эпизодында — түрме ретінде түсірілген.&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;/&gt;

=== Онлайн тарату ===
Сериал алғашында теледидардан басталмай, The WB арнасы оны эфирге шығаруға бір апта қалғанда, [[Yahoo!]] платформасы арқылы интернетте жариялады. Бұл жарнамалық науқанның бір бөлігі болды.&lt;ref name=&quot;promotion&quot;&gt;{{cite news |url=http://usatoday30.usatoday.com/life/television/news/2005-09-06-supernatural_x.htm |title=New drama 'Supernatural' gets online jump |date=September 6, 2005 |work=USA Today |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140125055341/http://usatoday30.usatoday.com/life/television/news/2005-09-06-supernatural_x.htm |archive-date=January 25, 2014 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
The CW арнасына ауысқаннан кейін, ''Supernatural'' эпизодтары 2006 жылдың желтоқсанынан бастап [[Apple Computer|Apple]] компаниясының [[iTunes Store]] дүкеніне жүктеліп, онлайн сатылымға шыққан алғашқы CW жобаларының бірі болды.&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://variety.com/2006/digital/news/cw-goes-digital-with-itunes-1117955946/ |title=CW goes digital with iTunes |date=December 17, 2006 |work=Variety |access-date=September 22, 2009 |first1=Ben |last1=Fritz |first2=Josef |last2=Adalian |archive-url=https://web.archive.org/web/20150113052853/http://variety.com/2006/digital/news/cw-goes-digital-with-itunes-1117955946/ |archive-date=January 13, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
Келесі айда, арна өз сайтында сериалдың эпизодтарын аздаған жарнамамен тегін көру мүмкіндігін қосты. Олар бастапқы эфирден кейін төрт апта бойы қолжетімді болды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.thefutoncritic.com/news/2007/01/19/the-cw-expands-its-online-offerings-by-streaming-several-primetime-series-for-free-on-cwtvcom--23401/20070119cw02/ |title=The CW Expands Its Online Offerings by Streaming Several Primetime Series for Free on CWTV.com |date=January 19, 2007 |website=The Futon Critic |access-date=September 22, 2009}}&lt;/ref&gt;
2007 жылдың 11 қаңтарынан бастап Австралияның [[Network Ten]] арнасы Warner Bros. Television компаниясымен келісім бойынша өз сайтында сериалдың толық эпизодтарын жүктеуге мүмкіндік берді. Пираттық көшірмелермен күресу мақсатында, арна екінші маусымның премьерасын елде теледидардан көрсетілуден бес күн бұрын интернетте жариялады. Осылайша ''Supernatural'' Австралияда телеэфирден бұрын тегін онлайн жүктеуге болатын алғашқы ірі желілік шоуға айналды. Кейінгі эпизодтар да эфирден кейін бірнеше сағат ішінде қолжетімді болды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/sydney-confidential/supernatural-is-first-online/story-e6frewz0-1111112810068 |title=Supernatural is first online |date=January 10, 2007 |work=The Daily Telegraph |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140115121829/http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/sydney-confidential/supernatural-is-first-online/story-e6frewz0-1111112810068 |archive-date=January 15, 2014 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
Сол уақыттарда сериал эпизодтары [[Microsoft]] компаниясының [[Xbox Live Marketplace]] платформасында да қолжетімді болды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://hamptonroads.com/node/292651 |title=Gamers turn to XBox Live for movies |work=The New York Times |first=Joanne |last=Kaufman |access-date=October 8, 2009 |date=July 9, 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120119211422/http://hamptonroads.com/node/292651 |archive-date=January 19, 2012 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
2008 жылдың қыркүйегінде [[Amazon.com]] өзінің жаңа телехабарлар дүкенін іске қосты, онда ''Supernatural'' сатылымға шыққан бірнеше телешоудың бірі болды.&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://www.forbes.com/feeds/ap/2008/09/17/ap5436492.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20080920001401/http://www.forbes.com/feeds/ap/2008/09/17/ap5436492.html |title=Amazon.com launches new TV store |work=Forbes |access-date=February 22, 2013 |date=September 17, 2008 |archive-date=September 20, 2008}}&lt;/ref&gt;

== Актёрлік құрам және кейіпкерлер ==
[[File:Jensen Ackles &amp; Jared Padalecki (36208218556).jpg|thumb|upright=1.35|[[Дженсен Эклс]] (сол жақта) және [[Джаред Падалеки]] (оң жақта) — сериалдың басты кейіпкерлерін сомдайды.]]
Сериал [[Дин Винчестер]] мен [[Сэм Винчестер]] есімді бауырлардың ел аралап, зұлым жаратылыстармен күресуі төңірегінде өрбиді. Падалеки бұл рөлге қызығушылық танытты, себебі ол ''The X-Files'' пен ''The Twilight Zone'' секілді қорқынышты сериалдарды ұнататын, ал олар ''Supernatural'' сценарийімен ұқсас болатын. Сонымен қатар, ол «еріксіз қаһарманды» ойнауға қуанды, Сэмді ''[[Матрица (фильм)|Матрица]]'' фильміндегі [[Нео (Матрица)|Неомен]] және ''[[Жұлдызды соғыстар]]'' франшизасындағы [[Люк Скайуокер]]мен салыстырды. Падалеки атқарушы продюсерлер McG және Дэвид Наттермен бұрыннан жұмыс істеп келген, олардың бірі оны кастингке қатысуға көндірді. Эклс бастапқыда Сэм рөліне шақырылғанымен, сценарийді оқыған соң Дин кейіпкерін таңдады. Ол кезде Эклс WB арнасындағы ''[[Смолвиль]]'' сериалында тұрақты кейіпкер еді. Дин рөліне бекітілген соң, ''Smallville'' жобасынан шығып қалды.

{{blockquote|Сценарийді оқығанда, Дин бірден көзге түсті. Бұл кейіпкерде әрдайым әзіл мен еркіндік бар еді, бұл маған қатты ұнады. Сол себепті мен осы рөлді сұрадым. Олар &quot;Дәл осындай кейіпкер іздеп жүрміз&quot; деді. Бұл мен үшін үлкен мүмкіндік болды.|source=Дженсен Эклс — Дин Винчестер рөлі туралы&lt;ref name=&quot;starc&quot; /&gt;}}

Сериалда басты кейіпкерлер көп болмаса да, қайталанып отыратын қосымша кейіпкерлер жеткілікті. [[Джеффри Дин Морган]] Сэм мен Диннің әкесі [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон Винчестерді]] сомдайды. Ол пилоттық эпизодта алғаш пайда болады, бірақ бірінші маусымның ортасына дейін қайтып келмейді. Кейін ол екінші маусымның басында қайтыс болғанға дейін бірнеше эпизодта көрінеді, ал финалда оның рухы ұлдарына көмектесу үшін қайта оралады. Кейінірек, Джонның басқа әйелден үшінші ұлы болғаны белгілі болады. Сценарист Джон Шибанның айтуынша, Джонды өлтіру шешімі ертерек қабылданған. Оның пікірінше, бауырлардың әкелерімен бөлек жүргені сериал құрылымын қиындатқан. Морган екінші маусымда оралуға бастапқыда құлықсыз болды, себебі ол ''[[Grey's Anatomy]]'' сериалында да басты рөлдердің бірін ойнап жүрген еді. Кейінгі эпизодтарға қатысуына актердің тығыз жұмыс кестесі кедергі келтірді.

Сондай-ақ бірінші маусымда [[Азазел (Табиғаттан тыс)|Азазел]] есімді демон және оның қызы — [[Мэг Мастерс]] есімімен танылған — таныстырылады. Азазел әуелде көлеңке кейпінде көрінеді, тек Джон Винчестердің денесін билеген кезде нақты пішінге енеді. Ал оның қызы Мэгтің денесін пайдаланады — оны [[Никки Эйкокс]] ойнайды. Екінші маусымда Азазелдің денесін [[Фредерик Лен]] сомдайды. Бастапқыда бір эпизодқа шақырылғанымен, шоу авторлары оны финалға да қосуға шешім қабылдады. Азазел өлген соң да, басқа актерлермен қайта-қайта көрініс табады. Лен де алтыншы маусымның бірінші эпизодында Азазел рөлін тағы ойнайды. Ал Азазелдің қызы Мэг экзорцизм жасалғаннан кейін де сериалға басқа бейнемен оралады. Эйкокс төртінші маусымда Мэгтің рухы ретінде қайта оралады. Екінші маусымда демон Сэмді иемденіп, Падалекидің өзі Мэг рөлін ойнайды. Бесінші маусымда Мэгті [[Рейчел Майнер]] сомдап, кейіпкер сериалда тұрақты түрде көрініс табады.
{{multiple image  
  | direction = vertical  
  | width     = 200  
  | footer    =  
  | image1    = Jim Beaver by Gage Skidmore.jpg  
  | alt1      =  
  | caption1  = Актер Джим Бивер өз кейіпкерінің ұзақ өмір сүреді деп күтпеген, бастапқыда оның бір реттік қонақ ретінде шығады деп ойлаған.  
  | image2    = Misha Collins SDCC 2013.jpg  
  | alt2      =  
  | caption2  = Актер Миша Коллинз өзін тез ұмытылатын тағы бір эпизодтық кейіпкер деп ойлаған. Бесінші маусымда ол негізгі актерлер құрамына қосылды.  
  | image3    = Mark A. Sheppard by Gage Skidmore 2.jpg  
  | alt3      =  
  | caption3  = Актер Марк Шеппард та өз кейіпкерінің танымал болады деп күтпеген. Оныншы маусымда Кроули тұрақты кейіпкерге айналып, екі маусым бойы тұрақты болды.  
}}

Сценаристер аңшылар ұғымын кеңейтіп, көптеген жаңа кейіпкерлерді енгізгісі келді.&lt;ref name=&quot;hunterflesh&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.tvguide.com/news/supernaturals-creator-shares-38379.aspx |title=Supernatural's Creator Shares More Season 2 Secrets |date=October 19, 2006 |work=TV Guide |first=Angel |last=Cohn |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100125054944/http://www.tvguide.com/news/supernaturals-creator-shares-38379.aspx |archive-date=January 25, 2010 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Актер Джим Бивер бірінші маусымның соңында Винчестерлердің отбасылық досы Бобби Сингер ретінде алғаш рет көрінді. Әкелерінің өлімінен кейін ол Сэм мен Динге қамқор әке орнына айналып,&lt;ref name=&quot;burningquestions&quot; /&gt; олардың тәлімгері әрі байланыстағы негізгі тұлға ретінде жетінші маусымға дейін болды. Екінші маусымда аңшылар жиналатын «Харвеллдің қонақ үйі» деп аталатын бармен бірге басқа да аңшылар таныстырылды. Бұл орынды Эллен Харвелл (Саманта Феррис) басқарады, оның марқұм күйеуі Джон Винчестердің досы болған. Элленмен бірге қызы Джо Харвелл (Алона Тал) жұмыс істейді. Сонымен қатар, паранормалдық құбылыстарды бақылау үшін компьютерлік білімі бар Эш (Чад Линдберг) де бар. Тал сериалдан шығарылды, ол продюсерлер оны Сэм мен Диннің «14 жастағы қарындасы» сияқты көрінді деп есептейді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.eonline.com/news/3776/cbs-news-barney-v-dwight-smackdown-xoxo-at-csi-ny-ghost-gossip-more |title=CBS News: Barney v. Dwight Smackdown, XOXO at CSI: NY, Ghost Gossip &amp; More |first1=Jennifer |last1=Godwin |first2=Korbi |last2=Ghosh |date=July 22, 2007 |access-date=January 15, 2008 |publisher=E! |archive-url=https://web.archive.org/web/20150111233707/http://www.eonline.com/news/3776/cbs-news-barney-v-dwight-smackdown-xoxo-at-csi-ny-ghost-gossip-more |archive-date=January 11, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Крипке бұл кейіпкердің дұрыс ойластырылмағанын және көрермендердің жағымсыз қабылдауын оның шығарылуына себеп болды деп санайды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.buddytv.com/articles/supernatural/supernatural-1-16234.aspx |title='Supernatural' Creator Talks about Going Up Against 'Lost' |date=January 30, 2008 |publisher=BuddyTV |first=Don |last=Williams |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081211203536/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/supernatural-1-16234.aspx |archive-date=December 11, 2008 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Сондай-ақ, Эш кейіпкері екінші маусымның соңында қонақ үйдің жойылуымен бірге қаза табады. Эллен үшінші маусымда оралуы тиіс еді, бірақ бұл эпизод жазушылар ереуіліне байланысты жойылды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-39261.aspx |title=Supernatural Burning Questions Answered! |date=February 7, 2008 |work=TV Guide |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121015014113/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-39261.aspx |archive-date=October 15, 2012 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Сценаристер оны үшінші маусымның финалына қосуды жоспарлаған,&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.buddytv.com/articles/supernatural/supernatural-writer-discusses-17199.aspx |title='Supernatural' Writer Discusses Remainder of Season 3 |date=March 3, 2008 |publisher=BuddyTV |first=Don |last=Williams |access-date=January 4, 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081202123733/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/supernatural-writer-discusses-17199.aspx |archive-date=December 2, 2008 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; бірақ Феррис ұсынылған келісімшартты қабылдамай қойды, себебі ол «ақша мен жұмысынан айырылуы мүмкін еді».&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://samanthaferris.net/?start_from=5&amp;ucat=&amp;archive=&amp;subaction=&amp;id=&amp; |archive-url=https://web.archive.org/web/20080417004551/http://samanthaferris.net/?start_from=5&amp;ucat=&amp;archive=&amp;subaction=&amp;id=&amp; |archive-date=April 17, 2008 |title=Bad News on the Horizon... |date=March 5, 2008 |publisher=SamanthaFerris.net |first=Samantha |last=Ferris |access-date=September 22, 2009}}&lt;/ref&gt; Дегенмен, бесінші маусымда Джо мен Эллен рөліндегі актрисалар қайта оралды.
Телехикаяға христиан мифологиясын енгізуді қалаған сценаристер Кастиэль періштесін ойлап тапты.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.zap2it.com/blogs/misha_collins_is_supernaturals_dark_angel-2008-11 |title=Misha Collins Is 'Supernatural's' Dark Angel |last=O'Hare |first=Kate |date=November 18, 2008 |publisher=Zap2it |access-date=April 8, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141006071414/http://www.zap2it.com/blogs/misha_collins_is_supernaturals_dark_angel-2008-11 |archive-date=October 6, 2014 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; Крипке періштенің пайда болуын құпия ұстағысы келгендіктен, кастинг кезінде кейіпкер жын ретінде сипатталды.&lt;ref name=&quot;buddy&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.buddytv.com/articles/supernatural/exclusive-interview-misha-coll-23092.aspx |first=Don |last=Williams |title=Exclusive Interview: Misha Collins of 'Supernatural' |date=September 25, 2008 |publisher=BuddyTV |access-date=April 8, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090212115520/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/exclusive-interview-misha-coll-23092.aspx |archive-date=February 12, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Бұл рөлге Миша Коллинз бекітілді. Төртінші маусымның алғашқы эпизодында алғаш рет көрінген Кастиэль үшінші маусымда қаза тапқан Динді тозақтан тірілтіп алып шығады және Винчестерлердің одақтасына айналады. Бұл кейіпкер бастапқыда тек алты эпизодқа жоспарланған болатын, алайда кейіннен оның рөлі кеңейтілді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.ugo.com/tv/three-questions-with-supernaturals-misha-collins.html |title=Three Questions With Supernatural's Misha Collins |publisher=UGO.com |date=November 25, 2008 |access-date=February 23, 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150111234124/http://www.ugo.com/tv/three-questions-with-supernaturals-misha-collins.html |archive-date=January 11, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Коллинз бесінші және алтыншы маусымдарға тұрақты кейіпкер ретінде бекітілді, ал оның ойынша, бұл жанкүйерлер қолдауының арқасында болған.&lt;ref name=&quot;eagle&quot;&gt;{{cite web |url=http://www2.readingeagle.com/article.aspx?id=117537 |title='Supernatural' actor Misha Collins is the new angel on the block |last=Spelling |first=Ian |date=December 14, 2008 |publisher=ReadingEagle.com |access-date=April 8, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090210032722/http://www.readingeagle.com/article.aspx?id=117537 |archive-date=February 10, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Коллинз жетінші және сегізінші маусымдарда қосалқы кейіпкер мәртебесіне түсірілді, алайда тоғызыншы және оныншы маусымдарда қайтадан тұрақты кейіпкер атанды.&lt;ref&gt;{{cite news |url=http://tvline.com/2014/05/09/supernatural-season-10-misha-collins-series-regular/ |title=Supernatural: Misha Collins to Return as Series Regular for Season 10 |work=TVLine |first=Vlada |last=Gelman |date=May 9, 2014 |access-date=January 11, 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141023001855/http://tvline.com/2014/05/09/supernatural-season-10-misha-collins-series-regular/ |archive-date=October 23, 2014 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
Кастиэльмен қатар сериалда басқа да періштелік кейіпкерлер пайда болды. [[Роберт Уисдом]] &quot;соғысқұмар&quot; және &quot;догматикалық&quot; деп сипатталған&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.readingeagle.com/article.aspx?id=117537 |title='Supernatural' actor Misha Collins is the new angel on the block |date=December 14, 2008 |work=The New York Times Syndicate |first=Ian |last=Spelling |access-date=January 11, 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150318215507/http://www2.readingeagle.com/article.aspx?id=117537 |archive-date=March 18, 2015 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; Уриелді сомдады, ол жасырын түрде Люциферді қолдады; [[Джули МакНивен]] Анна Милтон есімді құлаған періштені ойнады, ол ақыры періштелік болмысына қайта оралғанымен, Жұмақтан шеттетілген күйінде қалды; ал [[Курт Фуллер]] Кастиэльдің бастығы Захария рөлін сомдады, ол Жер бетіне Жұмақ орнату үшін ақырзаманды бастағысы келді. Уисдомның кейіпкері кейін өлтірілгенімен, МакНивен мен Фуллер бесінші маусымда да рөлдерін жалғастырды. Оларға Люцифер рөлін ойнаған [[Марк Пеллегрино]] қосылды. Люцифер азат етілгенімен, ол құлаған архангел күйінде қалды. Пеллегрино жетінші маусымда да көрінеді — бұл жолы Сэмнің санасындағы елес ретінде. Пеллегрино бастапқыда Кастиэль рөліне екінші үміткер болған&lt;ref name=&quot;luciferpell&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.buddytv.com/articles/supernatural/comic-con-2009-the-apocalypse-30303.aspx |title=Comic-Con 2009: The Apocalypse of 'Supernatural' Season 5 |date=July 27, 2009 |publisher=BuddyTV |first=Christi |last=Kassity |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090803105258/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/comic-con-2009-the-apocalypse-30303.aspx |archive-date=August 3, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; және Люцифер рөлі оған кастингсіз ұсынылған&lt;ref&gt;{{cite news |url=http://www.hitfix.com/articles/supernatural-returns-to-haunt-comic-con |title='Supernatural' returns to haunt Comic-Con |date=July 26, 2009 |work=HitFix |first=Tamara |last=Brooks |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110810015430/http://www.hitfix.com/articles/supernatural-returns-to-haunt-comic-con |archive-date=August 10, 2011 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;. Кейінірек Фуллер мен МакНивен сомдаған кейіпкерлер де, Харвелл отбасының мүшелерімен бірге, өлтірілді.

Бесінші маусымда [[Марк Шеппард]] сомдаған Кроули есімді жын енгізілді. Ол Винчестерлердің ең ұзақ қарсыласы әрі кейде антиқаһарман кейіпінде көрінеді. Кроули бесінші маусымда үш эпизодта көрініп, Винчестерлерге Люциферді қайта Қапасқа қамауға көмектеседі. Ол адамзатты жойғаннан кейін жын атаулыны да жоюға тырысады деп сенеді. Алтыншы маусымда Кроули Тозақтың патшасы атанып, Кастиэльмен бірігіп, ақырзаманды қайта бастауға тырысқан Архангел Рафаилге қарсы тұрады. Олар бірге Тазалық мекенінің жан дүниелерін пайдаланып, күш бөліседі. Жетінші маусымда Кроули антиқаһарманға айналып, Кастиэль босатып жіберген Левиафандар қаупіне қарсы Винчестерлерге көмектеседі. Сегізінші маусымда Кроули Құдай Сөздерін және олардың күшін иеленіп, Тозақты мәңгілікке жабуға тырысқан Винчестерлерді тоқтатпақ болады. Тоғызыншы маусымда Кроули Винчестерлердің еріксіз тұтқынына айналады, бірақ Тозақтың патшасы атағын иемденбек болған Абаддонмен күресуге мәжбүр болады. Шеппард оныншы маусымда негізгі актер құрамына көтерілді&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |date=May 23, 2014 |work=Variety |first=Laura |last=Prudom |access-date=July 4, 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140704202642/http://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |archive-date=July 4, 2014 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;.

Жетінші маусымда пайғамбар Кевин Тран (Озрик Чау сомдайды) енгізілді. Ол Құдай Сөзін аударып, Винчестерлерге Левиафандарды тоқтатуға көмектеседі. Бұл олардың жойылуына әкеледі. Сегізінші маусымда Кевин тағы бір Құдай Сөзін аударып, Тозақты мәңгі жабудың жолын табуға тырысады. Тоғызыншы маусымда Кевин құлаған періштелерді Жұмаққа қайтарудың жолын іздейді, бірақ Гадриел иеленіп алған Сэмнің қолынан қаза табады.

Жетінші маусымда сондай-ақ техникалық білімді Чарли Брэдбери (Фелисия Дэй сомдайды) енгізілді. Ол Ричард Роман Энтерпрайзесте жұмыс істейді. Фрэнктің қатты дискісін бұзып, монстрлардың бар екенін білгеннен кейін, Чарли Винчестерлердің одақтасына айналып, оларға техникалық мәселелер мен аңшылықта көмектесіп отырады.

Тоғызыншы маусымда періште Гадриел енгізіледі. Ол бастапқыда Езекиел болып көрінеді және Тахмо Пеникетт пен Джаред Падалеки сомдайды. Сэм Тозақты жаппауға шешім қабылдағаннан кейін ауыр жараланады, сол кезде Гадриел Диннің дұғасына жауап беріп, Сэмге еніп, оны емдейді. Бірақ кейін оның шын болмысы — Жұмақтағы күзетші болғаны, Люцифердің Едем бағысына енуіне жол бергені және содан кейін құлап, тұтқындалғаны ашылады. Гадриел Метатронмен бірігіп, өзін ақтап алуға және періштелерді қайта Жұмаққа апаруға тырысады. Ол Кевин Транды өлтіреді және кейін Сэмнің денесінен қуылады. Өз денесіне қайта енген Гадриел Метатронның жоспарларына қарсы шығып, Сам, Дин және Кастиэль жағына өтеді.

Төртінші маусымда Чак Шурли Құдайдың пайғамбары ретінде енгізіледі (Роб Бенедикт сомдайды). Он бірінші маусымда Чактың шын мәнінде Құдай екені, ол періштелер мен адамдарға ерік беру үшін адам кейпінде жасырынғаны белгілі болады. Он бесінші маусымда Чак Винчестерлер мен олардың одақтастарының өмірін өз рахаты мен қызығы үшін манипуляциялап келгені анықталады.

Оныншы маусымда зұлым сиқыршы Ровена МакЛеод (Рут Коннелл ойнайды) енгізіледі. Кейін ол Кроулидің, шын аты Фергус болған ұлының анасы екені белгілі болады. Ровена он бірден он бесінші маусымға дейін Винчестерлерге кейде одақтас ретінде қайта оралады, бұл оны сериалдағы ең ұзақ көрінген әйел кейіпкерлердің біріне айналдырады. Оның дұшпандық әрі болжауға келмейтін мінезі он бесінші маусымда Тозақтың Чак ашқан қақпасын жабу жолында өзін құрбан етуімен ақталады.

Он бірінші маусымда Қараңғылық, яғни Амара (Эмили Суоллоу сомдайды) енгізіледі. Қайын белгісі бұзылғаннан кейін босап шыққан Қараңғылық қарсыласқа айналады. Бұл белгі Қараңғылықты тұтқында ұстап, Құдай жаратылысы мен адамзаттың өмір сүруіне мүмкіндік берген болатын. Кейінірек Қараңғылықтың Құдайдың әпкесі екені белгілі болады.

Он үшінші маусымда нефилим Джек Клайн (Александр Калверт сомдайды) енгізіледі. Ол Люцифердің ұлы. Джек кейін Винчестерлер отбасының мүшесіне айналып, Ақырзаман Әлеміндегі (Винчестерлер болмаған балама әлем) адамдарды құтқару мен сол әлемнің Михаил архангелін жеңуде маңызды рөл атқарады. Джек кейін Чактың жоспары аясында Құдай қолынан қаза табады, бірақ Қайта Өлім болған Билли оны қайта тірілтеді.

Сериал көбіне Винчестер ағайындыларына шоғырланғандықтан, көрермендер бұл кейіпкерлердің тұрақты түрде өлмейтінін сезіп қояды. Осыны шешу үшін авторлар эпизодтарға кернеу қосу мақсатында қонақ кейіпкерлерді жиі енгізіп, кейде оларды өлтіріп отырады.&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://www.nytimes.com/2006/01/22/arts/television/22aurt.html |title=Things That Go Bump in Prime Time |date=January 22, 2006 |work=The New York Times |first=Kate |last=Aurthur |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150216221055/http://www.nytimes.com/2006/01/22/arts/television/22aurt.html |archive-date=February 16, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

== Маусвмдар ==
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|+ ''Supernatural'' телехикаясының маусымдық көрсеткіштері
|-
! Маусым !! Эпизод саны !! Алғашқы көрсетілімі !! Соңғы көрсетілімі !! Телеарна !! Рейтинг орны !! Орташа көрермен саны (млн)
|-
| 1 || 22 || 2005 ж. 13 қыркүйек || 2006 ж. 4 мамыр || The WB || 165 || 3.81 
|-
| 2 || 22 || 2006 ж. 28 қыркүйек || 2007 ж. 17 мамыр || The CW || 216 || 3.14
|-
| 3 || 16 || 2007 ж. 4 қазан || 2008 ж. 15 мамыр || The CW || 187 || 2.74 
|-
| 4 || 22 || 2008 ж. 18 қыркүйек || 2009 ж. 14 мамыр || The CW || 161 || 3.14
|-
| 5 || 22 || 2009 ж. 10 қыркүйек || 2010 ж. 13 мамыр || The CW || 125 || 2.64
|-
| 6 || 22 || 2010 ж. 24 қыркүйек || 2011 ж. 20 мамыр || The CW || 209 || 2.42
|-
| 7 || 23 || 2011 ж. 23 қыркүйек || 2012 ж. 18 мамыр || The CW || 176 || 2.03
|-
| 8 || 23 || 2012 ж. 3 қазан || 2013 ж. 15 мамыр || The CW || 152 || 2.52
|-
| 9 || 23 || 2013 ж. 8 қазан || 2014 ж. 20 мамыр || The CW || 141 || 2.81
|-
| 10 || 23 || 2014 ж. 7 қазан || 2015 ж. 20 мамыр || The CW || 156 || 2.02
|-
| 11 || 23 || 2015 ж. 7 қазан || 2016 ж. 25 мамыр || The CW || 131 || 2.81
|-
| 12 || 23 || 2016 ж. 13 қазан || 2017 ж. 18 мамыр || The CW || 132 || 2.62
|-
| 13 || 23 || 2017 ж. 12 қазан || 2018 ж. 17 мамыр || The CW || 166 || 2.32
|-
| 14 || 20 || 2018 ж. 11 қазан || 2019 ж. 25 сәуір || The CW || 159 || 2.07
|-
| 15 || 20 || 2019 ж. 10 қазан || 2020 ж. 19 қараша || The CW || 131 || 1.63
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:АҚШ телесериалдары]]
[[Санат:The CW телебағдарламалары]]</text>
      <sha1>ifxt6nukxt2sdlnm2yiu86hmmz37p12</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484439</id>
      <parentid>3484355</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T04:41:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <origin>3484439</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="60122" sha1="l3z19c20en8ukgod1u7pynheb8ac0xt" xml:space="preserve">{{Телесериал
 | Қазақша атауы = Табиғаттан тыс 
 | Шынайы атауы = {{lang-en|Supernatural}} 
 | суреті = Supernatural Season Four title card.jpg
 | тақырыбы = 4 маусымның логотипі
 | сурет ені = 
 | жанры = [[қорқынышты фильм|қорқынышты]]&lt;br /&gt;мистика&lt;br /&gt;фантастика 
 | формат = 
 | авторы = [[Эрик Крипке]]
 | желісі = 
 | өндіріс = [[The Warner Bros. Television]] 
 | рөлдерде = [[Дженсен Эклс]]&lt;br /&gt;[[Джаред Падалеки]]&lt;br /&gt;Кети Кессиди&lt;br /&gt;Миша Коллинз&lt;br /&gt;Лорен Коен&lt;br /&gt;Марк Пеллигрино
 | баяндаушы = 
 | бет басы = 
 | композиторы = Джей Груска&lt;br /&gt;Кристофер Леннерц
 | мемлекет = {{USA}}
 | тілі = ағылшын 
 | маусымдар = 15
 | сериялар саны = 327
 | сериялардың тізімі = 
 | атқарушы продюсері = Эрик Крипке&lt;br /&gt;Роберт Сингер&lt;br /&gt;Макджи&lt;br /&gt;Девид Наттер&lt;br /&gt;Ким Меннерс&lt;br /&gt;Джон Шибан&lt;br /&gt;Фил Сгрича&lt;br /&gt;Сера Гембл&lt;br /&gt;Бен Едлунд&lt;br /&gt;Джереми Карвер&lt;br /&gt;Адам Глас
 | продюсері = Роберт Сингер
 | режиссёрі = Эрик Крипке
 | операторы = 
 | сценарист = 
 | түсірілім орны = [[Британдық Колумбия]], [[Канада]]
 | ұзақтығы = 44 мин.
 | студия = [[Warner Bros.]]
 | статусы = аяқталды 
 | телеарна = The CW
 | бейне форматы = 
 | дыбыс форматы = 
 | көрсете бастады = 13 қыркүйек, 2005 жыл
 | соңғы рет көрсетілді = 19 қараша, 2020
 | алдыңғы = 
 | келесі = 
 | байланысы бар шоу = Винчестерлер (приквел)
 | imdb_id = 0460681
 | tv_com_id = 
 | сайт = http://www.cwtv.com/shows/supernatural
}}
'''Табиғаттан тыс''' ({{lang-en|Supernatural}}) — америкалық телехикая, оны [[Эрик Крипке]] жасаған. Алғаш рет 2005 жылы 13 қыркүйекте The WB арнасында көрсетілді, кейін The CW арнасының құрамына енді. [[Джаред Падалеки]] [[Сэм Винчестер]] рөлінде және [[Дженсен Эклс]] [[Дин Винчестер]] рөлінде басты кейіпкерлер ретінде ойнайды. Хикая екі ағайындының жындар, елестер, жалмауыздар және басқа да тылсым жаратылыстарды аулауы туралы.

''Табиғаттан тыс'' он жыл бойы әзірленген, өйткені Крипке бұл жобаны бірнеше жыл бойы сәтсіз ұсынып жүрді. Крипкемен бірге жобаның атқарушы продюсерлері McG, Роберт Сингер, Фил Сгрисча, Сера Гэмбл, Джереми Карвер, Джон Шибан, Бен Эдлунд және Адам Гласс болды. Бұрынғы атқарушы продюсер және режиссер Ким Мэннерс сериалдың төртінші маусымы түсіріліп жатқан кезде қайтыс болды.&lt;ref&gt;{{cite magazine |url=https://ew.com/article/2009/01/27/supernatural-an/ |title='Supernatural' and 'X Files' producer-director Kim Manners has died |magazine=Entertainment Weekly |first=Ken |last=Tucker |access-date=May 26, 2022 |date=January 27, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091120213604/http://watching-tv.ew.com/2009/01/27/supernatural-an/ |archive-date=November 20, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Түсірілім Канададағы Ванкувер қаласында және оның айналасындағы аймақтарда жүргізілді. Сериал Kripke Enterprises және McG компаниясы Wonderland Sound and Vision арқылы, Warner Bros. Television компаниясымен бірлесе отырып шығарылды.

Пилоттық эпизодты шамамен 5,69 миллион көрермен тамашалады,&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://abcmedianet.com/web/dnr/dispDNR.aspx?id=092005_04 |title=Weekly Program Rankings |date=September 20, 2005 |publisher=ABC Medianet |access-date=September 23, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110707090011/http://abcmedianet.com/web/dnr/dispDNR.aspx?id=092005_04 |archive-date=July 7, 2011 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ал алғашқы төрт эпизодтың рейтингі The WB арнасының сериалды толық маусымға қабылдауына себеп болды. Крипке сериалды үш маусымға жоспарлаған, бірақ кейін бес маусымға дейін кеңейтті. Бесінші маусым сериалдың негізгі хикаясын аяқтады,&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.buddytv.com/show-creator-eric-kripke-determined-to-end-supernatural-at-season-5/ |title=Show Creator Eric Kripke Determined to End 'Supernatural' at Season 5 |publisher=BuddyTV |access-date=May 26, 2022 |date=September 1, 2009 |first=Kris |last=De Leon |archive-url=https://web.archive.org/web/20100222061545/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/show-creator-eric-kripke-deter-30939.aspx |archive-date=February 22, 2010 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; және осыдан кейін Крипке шоураннер ретінде жобадан кетті.&lt;ref name=&quot;kripkeleaves&quot;&gt;{{cite magazine |url=https://ew.com/article/2010/07/15/supernatural-season-6-spoilers/ |title=Exclusive: 'Supernatural' boss on why he stepped down and what's coming up (hint: monsters!) |magazine=Entertainment Weekly |first=Michael |last=Ausiello |date=July 15, 2010 |access-date=May 26, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150111100701/http://insidetv.ew.com/2010/07/15/supernatural-season-6-spoilers/ |archive-date=January 11, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Сериал одан кейін тағы 10 маусым жалғасып, Сера Гэмбл, Джереми Карвер, Роберт Сингер және Эндрю Дабб сынды жаңа шоураннерлермен түсірілді.&lt;ref&gt;

{{cite magazine |url=https://ew.com/article/2014/07/18/supernatural-end/ |title='Supernatural' stars answer: When will the show end? |magazine=Entertainment Weekly |first=James |last=Hibberd |date=July 19, 2014 |access-date=May 26, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150112040327/http://insidetv.ew.com/2014/07/18/supernatural-end/ |archive-date=January 12, 2015 |url-status=live }}
{{cite web |url=https://www.ign.com/articles/2012/08/08/new-supernatural-showrunner-on-his-plans-for-season-8 |title=New Supernatural Showrunner on His Plans for Season 8 |website=IGN |first=Eric |last=Goldman |date=August 8, 2012 |access-date=January 11, 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141223220300/http://www.ign.com/articles/2012/08/08/new-supernatural-showrunner-on-his-plans-for-season-8 |archive-date=December 23, 2014 |url-status=live }}
{{cite news |url=http://tvline.com/2016/05/13/supernatural-season-12-jeremy-carver-leaving-showrunner/ |title=Supernatural Names New Showrunners as Jeremy Carver Moves to Frequency |work=TVLine |first1=Michael |last1=Ausiello |first2=Vlada |last2=Gelman |date=May 13, 2016 |access-date=May 14, 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160514110140/http://tvline.com/2016/05/13/supernatural-season-12-jeremy-carver-leaving-showrunner/ |archive-date=May 14, 2016 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Он бірінші маусымымен ''Supernatural'' АҚШ-тағы ең ұзақ эфирде болған фантастикалық тірі актерлік телехикая атанды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.discoversd.com/news/2015/jul/12/comic-con-2015-supernatural-panel/ |title='Supernatural' now longest running sci-fi show in U.S. |last=Rocha |first=Michael |publisher=Discover San Diego |date=July 12, 2015 |access-date=October 21, 2015 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20151119232222/http://www.discoversd.com/news/2015/jul/12/comic-con-2015-supernatural-panel/ |archive-date=November 19, 2015}}&lt;/ref&gt; Сериал он бесінші және соңғы маусымға 20 эпизодпен жаңартылды,&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/cw-renews-flash-charmed-riverdale-supernatural-6-more-1181714/ |title=CW Renews 'The Flash', 'Charmed', 'Riverdale', 'Supernatural', 6 More |last=Goldberg |first=Lesley |work=The Hollywood Reporter |date=January 31, 2019 |access-date=May 26, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190202015411/https://www.hollywoodreporter.com/live-feed/cw-renews-flash-charmed-riverdale-supernatural-6-more-1181714 |archive-date=February 2, 2019 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://tvline.com/2019/03/22/supernatural-final-season-15-cancelled-cw/ |title=Supernatural to End With Season 15 |last=Gelman |first=Vlada |work=TVLine |date=March 22, 2019 |access-date=March 22, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190322205713/https://tvline.com/2019/03/22/supernatural-final-season-15-cancelled-cw/ |archive-date=March 22, 2019 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; және 2019 жылы 10 қазанда көрсетілімін бастады.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://deadline.com/2019/06/the-cw-sets-fall-premiere-dates-batwoman-supergirl-the-flash-nancy-drew-1202633821/|title=The CW Sets Fall Premiere Dates: 'Batwoman', 'Supergirl', 'The Flash', 'Nancy Drew', More|date=June 17, 2019|access-date=June 17, 2019|work=Deadline Hollywood|first=Denise|last=Petski|archive-url=https://web.archive.org/web/20190618053243/https://deadline.com/2019/06/the-cw-sets-fall-premiere-dates-batwoman-supergirl-the-flash-nancy-drew-1202633821/|archive-date=June 18, 2019|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ''Supernatural'' 2020 жылы 19 қарашада 327 эпизодпен аяқталды.

== Продакшн ==
Бірінші маусымның авторлар құрамына Крипке және тағы бес сценарист кірді, оларға қалалық аңыздарды зерттеумен айналысатын көмекшілер жәрдемдесті.&lt;ref name=&quot;chills&quot; /&gt; Сценарий жазу жұмысы негізінен ұжымдық түрде жүргізілді — жазушылар жиі топтарға бөлініп жұмыс істеді. Әр маусым басында сценаристер жиналып, өз идеяларын ұсынатын, кейін бұл идеялар белгілі бір авторға толықтыруға беріледі. Әрбір оқиға идеясы тақтаға жазылады, Крипке мен Боб Сингер қажетті түзетулер енгізеді. Содан кейін сценарий жазылып,&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;&gt;{{Cite book |last=Knight |first=Nicholas |title=Supernatural : the official companion, season 2 |publisher=Titan Publishing Group |year=2008 |isbn=9781845766573 |location=London}}&lt;/ref&gt; Крипке оның сериалдың басқа эпизодтарымен бірдей стилін сақтағанын тексереді.&lt;ref name=&quot;chills&quot; /&gt; Крипке бұл жұмысты бірінші маусымда өте қиын деп санады,&lt;ref name=&quot;burningquestions&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.tvguide.com/news/supernatural-eric-kripke-38662.aspx |title=As Supernatural Returns, Your Burning Questions Are Answered! |access-date=September 30, 2009 |work=TV Guide |date=October 4, 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090923184806/http://www.tvguide.com/news/supernatural-eric-kripke-38662.aspx |archive-date=September 23, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; бірақ үшінші маусымға қарай ол жеңілдеді, өйткені команда сериалдың стилін «шын мәнінде түсіне» бастады.&lt;ref name=&quot;burningquestions&quot; /&gt; Бесінші маусымнан кейін Крипке шоураннер лауазымынан кетті, бірақ атқарушы кеңесші ретінде жобаға қатысуды жалғастырды. 2016 жылы ''Collider'' басылымына берген сұхбатында ол сериалға қатысы жайлы: «Мен өз баласын колледжге жіберген мақтаншақ ата-ана секілдімін» деді.&lt;ref name=kripkeinvolved /&gt; Ол бұл салыстыруды былай толықтырды: «Егер маған мұқтаж болса, көмектесуге дайынмын, ал қажет болмаса, араласпаймын».&lt;ref name=kripkeinvolved&gt;{{cite web |last1=Weintraub |first1=Steve |title=Eric Kripke on 'Supernatural's Success and His New NBC Show 'Timeless' |url=https://collider.com/eric-kripke-supernatural-timeless-interview/ |website=Collider |access-date=September 25, 2017 |date=July 1, 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170925230331/http://collider.com/eric-kripke-supernatural-timeless-interview/ |archive-date=September 25, 2017 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

''Supernatural'' хикаясының стиліне ''Poltergeist'' (1982) сияқты фильмдер үлкен әсер етті — қорқынышты оқиғалар шалғай жерде емес, отбасылық ортада болады. Сонымен қатар ''Evil Dead II'' және ''An American Werewolf in London'' фильмдеріндегі сатиралық элементтер де ықпал етті. Крипке бұл туралы: «Қорқыныш сіздің аулаңызда да бола алады. Қанша көрермен готикалық қамалдағы вампир үшін алаңдайды?» – деді. «Бұл сериал әрқашан отбасылық қарым-қатынас жайлы болған». Тағы бір әсер еткен туындылар қатарына ''The Two Sisters'' және азиялық қорқынышты фильмдер — ''The Eye'', ''Ju-on'' және ''Ring'' жатады.&lt;ref name=&quot;ccreport&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.aoltv.com/2008/07/29/the-supernatural-panel-comic-con-report/ |title=The Supernatural Panel – Comic-Con Report |date=July 29, 2008 |first=Richard |last=Keller |publisher=AOL TV |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120515214608/http://www.aoltv.com/2008/07/29/the-supernatural-panel-comic-con-report/ |archive-date=May 15, 2012 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

Крипкенің айтуынша, бастапқыда сериал әр апта сайын жаңа жаратылысқа арналады деп жоспарланған, ал Сэм мен Дин Винчестерлер тек әртүрлі қорқынышты оқиғаларға кіру-шығуға арналған «қозғаушы күш» ретінде ғана болған.&lt;ref name=&quot;funapoc&quot; /&gt; Оның басты мақсаты — «адамдарды қатты шошыту» еді.&lt;ref name=&quot;teamspirit&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.thestar.com.my/Story/?file=/2007/5/27/tvnradio/17780155&amp;sec= |archive-url=https://archive.today/20150118213940/http://www.thestar.com.my/Story/?file=/2007/5/27/tvnradio/17780155&amp;sec= |url-status=dead |archive-date=January 18, 2015 |title=Team spirit |access-date=September 30, 2009 |date=May 27, 2007 |work=The Star |author=Mumtaj, Begum }}&lt;/ref&gt; Алайда бірнеше эпизодтан кейін Крипке мен атқарушы продюсер Боб Сингер Джаред Падалеки мен Дженсен Эклстің экрандағы химиясын байқап, сериал бағытын өзгертті. Олар туындылардың орталығына монстрларды емес, ағайындылардың қарым-қатынасын қойды. Крипкенің айтуынша: «Кейде бізге керек монстр тек соңынан табылады — алдымен драма мен ішкі күйзелісті жоспарлап аламыз».&lt;ref name=&quot;funapoc&quot;&gt;{{cite news |url=http://featuresblogs.chicagotribune.com/entertainment_tv/2009/08/supernatural-season-5-eric-kripke-cw.html |title='It's the fun Apocalypse': Creator Eric Kripke talks 'Supernatural' |access-date=September 30, 2009 |work=Chicago Tribune |first=Maureen |last=Ryan |date=August 26, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091008122020/http://featuresblogs.chicagotribune.com/entertainment_tv/2009/08/supernatural-season-5-eric-kripke-cw.html |archive-date=October 8, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

=== Арнайы эффектілер ===
Пилоттық эпизод үшін арнайы студиялар — мысалы, Entity FX — жұмысқа тартылғанымен,&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.entityfx.com/who.html |title=Who |publisher=EntityFX |access-date=September 28, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090819082657/http://www.entityfx.com/who.html |archive-date=August 19, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; кейін эффектілер бөлімі тек сериал үшін арнайы жұмыс істей бастады.&lt;ref name=&quot;effectsdvd&quot;&gt;{{cite AV media |title=Supernatural Season 3 – &quot;From Legends to Reality&quot; featurette |medium=DVD}}&lt;/ref&gt; Визуалды эффектілердің жетекшісі — Иван Хайден. Ол продакшн топтарының әр деңгейімен тығыз жұмыс істейді. Алдын ала өндіріс кезеңінде Хайден сценарийлерді қарап, қай жерлерге эффект қажет екенін анықтайды. Жазушылармен кездесіп, қажетті эффектілерді жоспарлап, арнайы эффектілер және трюк мамандарымен бірігіп жұмыс жасайды. Ол түсірілім барысында да режиссермен бірге болып, актерлердің эффект қосылатын нүктеге дұрыс қарауын бақылайды. Кейін монтажшылармен кездесіп, материалды өңдеуге қатысады.&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;/&gt; Сондай-ақ әр жаратылыстың өзіндік ережелері мен физикасын ойластыру — эффектілер бөлімінің бір бөлігі,&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;/&gt; дегенмен, хикаяның мүддесі үшін бұл ережелер кейде өзгертілуі мүмкін.&lt;ref name=&quot;effectsdvd&quot; /&gt; 2012 жылы Хайден Encore компаниясының Ванкувердегі жаңа кеңсесіне ауысқаны хабарланды.&lt;ref name=&quot;encore&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.newswire.ca/en/story/952591/encore-adds-vancouver-location |title=Encore Adds Vancouver Location |publisher=Canada Newswire |date=April 10, 2012 |access-date=July 9, 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120702230816/http://www.newswire.ca/en/story/952591/encore-adds-vancouver-location |archive-date=July 2, 2012 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

=== Музыка ===
''Supernatural'' сериалы синтезделген оркестрлік музыкамен сүйемелденеді, дегенмен кейде гитара мен виолончель сияқты дәстүрлі аспаптар да қолданылады. Белгілі эпизодтарда ерекше дыбыстар да пайдаланылған, мысалы, «Faith» эпизодында ескі, бұзылған пианода орындалған блюздік госпел әуені. Сериалда әдеттегі телешоулардан ерекшелігі — екі композитор жұмыс істейді: [[Кристофер Леннертц]] пен [[Джей Груска]].&lt;ref name=&quot;music&quot; /&gt; Олар эпизодтарды кезектесіп өңдейді, бұл оларға музыканы жазуға қосымша уақыт береді. Әр композитор өз эпизоды мен кейіпкерлеріне арнап тақырыптар жазады және кейде эпизодтар қиылысып жатса, бір-бірімен бірлесіп жұмыс істейді. Музыканы эпизодтың көріністеріне сай етуге тырысады, мысалы, «Dead in the Water» эпизодында бейберекет және қайталанатын дыбыстар камера бұрышына сәйкестендірілген, ал «су» мен «өлу» деген сөздер айтылғанда дыбыс төмендеп, «күлдіреуік» эффект береді. Әр эпизодтың шамамен үштен бірі — жаңа жазылған музыкалардан тұрады.&lt;ref name=&quot;music&quot;&gt;{{cite web |title=The Supernatural Music of Christopher Lennertz |publisher=Mania |first=Randall D. |last=Larson |date=July 27, 2006 |url=http://www.mania.com/supernatural-music-christopher-lennertz_article_51827.html |access-date=September 27, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090702125049/http://www.mania.com/supernatural-music-christopher-lennertz_article_51827.html |archive-date=July 2, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

Түпнұсқа музыкамен қатар сериалдың ажырамас бөлігі — классикалық рок. Шығарушысы Эрик Крипке бұл музыканы қолдануға рұқсат берілмесе, жобадан кетем деп қорқытқан. Көптеген әндер Крипкенің жеке топтамасынан алынған, дегенмен оның сүйікті тобы — [[Led Zeppelin]] — өте қымбат болғандықтан қолданылмаған. Кейбір эпизод атаулары осы топтың әндеріне сілтеме жасайды.&lt;ref name=&quot;eclipsemagazine&quot; /&gt; Сериалда [[Blue Öyster Cult]], [[Bad Company]], [[Stevie Ray Vaughan]], [[Rush]], [[Boston]], [[Triumph]] және [[AC/DC]] сынды рок топтарының әндері жиі қолданылған. Әр эпизодта бірнеше ән пайдаланылып, алдыңғы оқиғаларды шолып көрсететін «The Road So Far» көріністерімен бірге беріледі. Крипке музыка мен фондық композиция арасында шекара болғанын қаласа да, кейде Леннертц пен Груска 15–20 секундтық рокқа ұқсас әуендер жазуға мәжбүр болады — бұл дайын әндердің құқықтарын сатып алудан арзанырақ. Бірінші маусымнан басқасының барлығында маусым финалында [[Kansas]] тобының «Carry On Wayward Son» әні ойналады.

=== Түсірілім орындары ===
Пилоттық эпизод [[Лос Анжелес]]те түсірілгенімен, негізгі түсірілім Ванкувер қаласында өтті.&lt;ref name=&quot;Knight s1&quot;/&gt; Сондықтан сериалдағы көпшілік сыртқы көріністер Лауэр-Мейнленд аймағында түсіріледі. &quot;Dead in the Water&quot; эпизоды Бантзен көлі маңында түсірілген,&lt;ref name=&quot;Knight s1&quot;/&gt;{ ал &quot;Simon Said&quot; эпизодының соңғы көріністері Кливленд бөгеті маңында түсірілді.&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;/&gt;

Сериалда қолданылған басқа да түсірілім орындары жиі екі-үш рет қайталанып, көркемдік бөлім олардың сыртқы көрінісін өзгертіп отырады.&lt;ref name=&quot;Knight s3&quot;&gt;{{Cite book |last=Knight |first=Nicholas |title=Supernatural : the official companion. Season 3 |publisher=[[Titan Publishing Group]] |year=2009 |isbn=9781848561038 |location=London}}&lt;/ref&gt; Бернаби қаласындағы Heritage Park &quot;Red Sky at Morning&quot; эпизодында зират ретінде, ал &quot;Bedtime Stories&quot; эпизодында ертегідегі зәулім үй ретінде пайдаланылған.&lt;ref name=&quot;Knight s3&quot;/&gt; Кокитлам қаласындағы Ривервью ауруханасы сериалда бірнеше түрлі рөлде қолданылған: &quot;Asylum&quot; эпизодында — психиатриялық аурухана ретінде,&lt;ref name=&quot;Knight s1&quot;/&gt; &quot;In My Time of Dying&quot; эпизодында — жалпы аурухана ретінде, ал &quot;Folsom Prison Blues&quot; эпизодында — түрме ретінде түсірілген.&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;/&gt;

=== Онлайн тарату ===
Сериал алғашында теледидардан басталмай, The WB арнасы оны эфирге шығаруға бір апта қалғанда, [[Yahoo!]] платформасы арқылы интернетте жариялады. Бұл жарнамалық науқанның бір бөлігі болды.&lt;ref name=&quot;promotion&quot;&gt;{{cite news |url=http://usatoday30.usatoday.com/life/television/news/2005-09-06-supernatural_x.htm |title=New drama 'Supernatural' gets online jump |date=September 6, 2005 |work=USA Today |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140125055341/http://usatoday30.usatoday.com/life/television/news/2005-09-06-supernatural_x.htm |archive-date=January 25, 2014 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
The CW арнасына ауысқаннан кейін, ''Supernatural'' эпизодтары 2006 жылдың желтоқсанынан бастап [[Apple Computer|Apple]] компаниясының [[iTunes Store]] дүкеніне жүктеліп, онлайн сатылымға шыққан алғашқы CW жобаларының бірі болды.&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://variety.com/2006/digital/news/cw-goes-digital-with-itunes-1117955946/ |title=CW goes digital with iTunes |date=December 17, 2006 |work=Variety |access-date=September 22, 2009 |first1=Ben |last1=Fritz |first2=Josef |last2=Adalian |archive-url=https://web.archive.org/web/20150113052853/http://variety.com/2006/digital/news/cw-goes-digital-with-itunes-1117955946/ |archive-date=January 13, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
Келесі айда, арна өз сайтында сериалдың эпизодтарын аздаған жарнамамен тегін көру мүмкіндігін қосты. Олар бастапқы эфирден кейін төрт апта бойы қолжетімді болды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.thefutoncritic.com/news/2007/01/19/the-cw-expands-its-online-offerings-by-streaming-several-primetime-series-for-free-on-cwtvcom--23401/20070119cw02/ |title=The CW Expands Its Online Offerings by Streaming Several Primetime Series for Free on CWTV.com |date=January 19, 2007 |website=The Futon Critic |access-date=September 22, 2009}}&lt;/ref&gt;
2007 жылдың 11 қаңтарынан бастап Австралияның [[Network Ten]] арнасы Warner Bros. Television компаниясымен келісім бойынша өз сайтында сериалдың толық эпизодтарын жүктеуге мүмкіндік берді. Пираттық көшірмелермен күресу мақсатында, арна екінші маусымның премьерасын елде теледидардан көрсетілуден бес күн бұрын интернетте жариялады. Осылайша ''Supernatural'' Австралияда телеэфирден бұрын тегін онлайн жүктеуге болатын алғашқы ірі желілік шоуға айналды. Кейінгі эпизодтар да эфирден кейін бірнеше сағат ішінде қолжетімді болды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/sydney-confidential/supernatural-is-first-online/story-e6frewz0-1111112810068 |title=Supernatural is first online |date=January 10, 2007 |work=The Daily Telegraph |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140115121829/http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/sydney-confidential/supernatural-is-first-online/story-e6frewz0-1111112810068 |archive-date=January 15, 2014 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
Сол уақыттарда сериал эпизодтары [[Microsoft]] компаниясының [[Xbox Live Marketplace]] платформасында да қолжетімді болды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://hamptonroads.com/node/292651 |title=Gamers turn to XBox Live for movies |work=The New York Times |first=Joanne |last=Kaufman |access-date=October 8, 2009 |date=July 9, 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120119211422/http://hamptonroads.com/node/292651 |archive-date=January 19, 2012 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
2008 жылдың қыркүйегінде [[Amazon.com]] өзінің жаңа телехабарлар дүкенін іске қосты, онда ''Supernatural'' сатылымға шыққан бірнеше телешоудың бірі болды.&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://www.forbes.com/feeds/ap/2008/09/17/ap5436492.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20080920001401/http://www.forbes.com/feeds/ap/2008/09/17/ap5436492.html |title=Amazon.com launches new TV store |work=Forbes |access-date=February 22, 2013 |date=September 17, 2008 |archive-date=September 20, 2008}}&lt;/ref&gt;

== Актёрлік құрам және кейіпкерлер ==
[[File:Jensen Ackles &amp; Jared Padalecki (36208218556).jpg|thumb|upright=1.35|[[Дженсен Эклс]] (сол жақта) және [[Джаред Падалеки]] (оң жақта) — сериалдың басты кейіпкерлерін сомдайды.]]
Сериал [[Дин Винчестер]] мен [[Сэм Винчестер]] есімді бауырлардың ел аралап, зұлым жаратылыстармен күресуі төңірегінде өрбиді. Падалеки бұл рөлге қызығушылық танытты, себебі ол ''The X-Files'' пен ''The Twilight Zone'' секілді қорқынышты сериалдарды ұнататын, ал олар ''Supernatural'' сценарийімен ұқсас болатын. Сонымен қатар, ол «еріксіз қаһарманды» ойнауға қуанды, Сэмді ''[[Матрица (фильм)|Матрица]]'' фильміндегі [[Нео (Матрица)|Неомен]] және ''[[Жұлдызды соғыстар]]'' франшизасындағы [[Люк Скайуокер]]мен салыстырды. Падалеки атқарушы продюсерлер McG және Дэвид Наттермен бұрыннан жұмыс істеп келген, олардың бірі оны кастингке қатысуға көндірді. Эклс бастапқыда Сэм рөліне шақырылғанымен, сценарийді оқыған соң Дин кейіпкерін таңдады. Ол кезде Эклс WB арнасындағы ''[[Смолвиль]]'' сериалында тұрақты кейіпкер еді. Дин рөліне бекітілген соң, ''Smallville'' жобасынан шығып қалды.

{{blockquote|Сценарийді оқығанда, Дин бірден көзге түсті. Бұл кейіпкерде әрдайым әзіл мен еркіндік бар еді, бұл маған қатты ұнады. Сол себепті мен осы рөлді сұрадым. Олар &quot;Дәл осындай кейіпкер іздеп жүрміз&quot; деді. Бұл мен үшін үлкен мүмкіндік болды.|source=Дженсен Эклс — Дин Винчестер рөлі туралы&lt;ref name=&quot;starc&quot; /&gt;}}

Сериалда басты кейіпкерлер көп болмаса да, қайталанып отыратын қосымша кейіпкерлер жеткілікті. [[Джеффри Дин Морган]] Сэм мен Диннің әкесі [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон Винчестерді]] сомдайды. Ол пилоттық эпизодта алғаш пайда болады, бірақ бірінші маусымның ортасына дейін қайтып келмейді. Кейін ол екінші маусымның басында қайтыс болғанға дейін бірнеше эпизодта көрінеді, ал финалда оның рухы ұлдарына көмектесу үшін қайта оралады. Кейінірек, Джонның басқа әйелден үшінші ұлы болғаны белгілі болады. Сценарист Джон Шибанның айтуынша, Джонды өлтіру шешімі ертерек қабылданған. Оның пікірінше, бауырлардың әкелерімен бөлек жүргені сериал құрылымын қиындатқан. Морган екінші маусымда оралуға бастапқыда құлықсыз болды, себебі ол ''[[Grey's Anatomy]]'' сериалында да басты рөлдердің бірін ойнап жүрген еді. Кейінгі эпизодтарға қатысуына актердің тығыз жұмыс кестесі кедергі келтірді.

Сондай-ақ бірінші маусымда [[Азазел (Табиғаттан тыс)|Азазел]] есімді демон және оның қызы — [[Мэг Мастерс]] есімімен танылған — таныстырылады. Азазел әуелде көлеңке кейпінде көрінеді, тек Джон Винчестердің денесін билеген кезде нақты пішінге енеді. Ал оның қызы Мэгтің денесін пайдаланады — оны [[Никки Эйкокс]] ойнайды. Екінші маусымда Азазелдің денесін [[Фредерик Лен]] сомдайды. Бастапқыда бір эпизодқа шақырылғанымен, шоу авторлары оны финалға да қосуға шешім қабылдады. Азазел өлген соң да, басқа актерлермен қайта-қайта көрініс табады. Лен де алтыншы маусымның бірінші эпизодында Азазел рөлін тағы ойнайды. Ал Азазелдің қызы Мэг экзорцизм жасалғаннан кейін де сериалға басқа бейнемен оралады. Эйкокс төртінші маусымда Мэгтің рухы ретінде қайта оралады. Екінші маусымда демон Сэмді иемденіп, Падалекидің өзі Мэг рөлін ойнайды. Бесінші маусымда Мэгті [[Рейчел Майнер]] сомдап, кейіпкер сериалда тұрақты түрде көрініс табады.
{{multiple image  
  | direction = vertical  
  | width     = 200  
  | footer    =  
  | image1    = Jim Beaver by Gage Skidmore.jpg  
  | alt1      =  
  | caption1  = Актер Джим Бивер өз кейіпкерінің ұзақ өмір сүреді деп күтпеген, бастапқыда оның бір реттік қонақ ретінде шығады деп ойлаған.  
  | image2    = Misha Collins SDCC 2013.jpg  
  | alt2      =  
  | caption2  = Актер Миша Коллинз өзін тез ұмытылатын тағы бір эпизодтық кейіпкер деп ойлаған. Бесінші маусымда ол негізгі актерлер құрамына қосылды.  
  | image3    = Mark A. Sheppard by Gage Skidmore 2.jpg  
  | alt3      =  
  | caption3  = Актер Марк Шеппард та өз кейіпкерінің танымал болады деп күтпеген. Оныншы маусымда Кроули тұрақты кейіпкерге айналып, екі маусым бойы тұрақты болды.  
}}

Сценаристер аңшылар ұғымын кеңейтіп, көптеген жаңа кейіпкерлерді енгізгісі келді.&lt;ref name=&quot;hunterflesh&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.tvguide.com/news/supernaturals-creator-shares-38379.aspx |title=Supernatural's Creator Shares More Season 2 Secrets |date=October 19, 2006 |work=TV Guide |first=Angel |last=Cohn |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100125054944/http://www.tvguide.com/news/supernaturals-creator-shares-38379.aspx |archive-date=January 25, 2010 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Актер Джим Бивер бірінші маусымның соңында Винчестерлердің отбасылық досы Бобби Сингер ретінде алғаш рет көрінді. Әкелерінің өлімінен кейін ол Сэм мен Динге қамқор әке орнына айналып,&lt;ref name=&quot;burningquestions&quot; /&gt; олардың тәлімгері әрі байланыстағы негізгі тұлға ретінде жетінші маусымға дейін болды. Екінші маусымда аңшылар жиналатын «Харвеллдің қонақ үйі» деп аталатын бармен бірге басқа да аңшылар таныстырылды. Бұл орынды Эллен Харвелл (Саманта Феррис) басқарады, оның марқұм күйеуі Джон Винчестердің досы болған. Элленмен бірге қызы Джо Харвелл (Алона Тал) жұмыс істейді. Сонымен қатар, паранормалдық құбылыстарды бақылау үшін компьютерлік білімі бар Эш (Чад Линдберг) де бар. Тал сериалдан шығарылды, ол продюсерлер оны Сэм мен Диннің «14 жастағы қарындасы» сияқты көрінді деп есептейді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.eonline.com/news/3776/cbs-news-barney-v-dwight-smackdown-xoxo-at-csi-ny-ghost-gossip-more |title=CBS News: Barney v. Dwight Smackdown, XOXO at CSI: NY, Ghost Gossip &amp; More |first1=Jennifer |last1=Godwin |first2=Korbi |last2=Ghosh |date=July 22, 2007 |access-date=January 15, 2008 |publisher=E! |archive-url=https://web.archive.org/web/20150111233707/http://www.eonline.com/news/3776/cbs-news-barney-v-dwight-smackdown-xoxo-at-csi-ny-ghost-gossip-more |archive-date=January 11, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Крипке бұл кейіпкердің дұрыс ойластырылмағанын және көрермендердің жағымсыз қабылдауын оның шығарылуына себеп болды деп санайды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.buddytv.com/articles/supernatural/supernatural-1-16234.aspx |title='Supernatural' Creator Talks about Going Up Against 'Lost' |date=January 30, 2008 |publisher=BuddyTV |first=Don |last=Williams |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081211203536/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/supernatural-1-16234.aspx |archive-date=December 11, 2008 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Сондай-ақ, Эш кейіпкері екінші маусымның соңында қонақ үйдің жойылуымен бірге қаза табады. Эллен үшінші маусымда оралуы тиіс еді, бірақ бұл эпизод жазушылар ереуіліне байланысты жойылды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-39261.aspx |title=Supernatural Burning Questions Answered! |date=February 7, 2008 |work=TV Guide |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121015014113/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-39261.aspx |archive-date=October 15, 2012 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Сценаристер оны үшінші маусымның финалына қосуды жоспарлаған,&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.buddytv.com/articles/supernatural/supernatural-writer-discusses-17199.aspx |title='Supernatural' Writer Discusses Remainder of Season 3 |date=March 3, 2008 |publisher=BuddyTV |first=Don |last=Williams |access-date=January 4, 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081202123733/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/supernatural-writer-discusses-17199.aspx |archive-date=December 2, 2008 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; бірақ Феррис ұсынылған келісімшартты қабылдамай қойды, себебі ол «ақша мен жұмысынан айырылуы мүмкін еді».&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://samanthaferris.net/?start_from=5&amp;ucat=&amp;archive=&amp;subaction=&amp;id=&amp; |archive-url=https://web.archive.org/web/20080417004551/http://samanthaferris.net/?start_from=5&amp;ucat=&amp;archive=&amp;subaction=&amp;id=&amp; |archive-date=April 17, 2008 |title=Bad News on the Horizon... |date=March 5, 2008 |publisher=SamanthaFerris.net |first=Samantha |last=Ferris |access-date=September 22, 2009}}&lt;/ref&gt; Дегенмен, бесінші маусымда Джо мен Эллен рөліндегі актрисалар қайта оралды.
Телехикаяға христиан мифологиясын енгізуді қалаған сценаристер Кастиэль періштесін ойлап тапты.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.zap2it.com/blogs/misha_collins_is_supernaturals_dark_angel-2008-11 |title=Misha Collins Is 'Supernatural's' Dark Angel |last=O'Hare |first=Kate |date=November 18, 2008 |publisher=Zap2it |access-date=April 8, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141006071414/http://www.zap2it.com/blogs/misha_collins_is_supernaturals_dark_angel-2008-11 |archive-date=October 6, 2014 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; Крипке періштенің пайда болуын құпия ұстағысы келгендіктен, кастинг кезінде кейіпкер жын ретінде сипатталды.&lt;ref name=&quot;buddy&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.buddytv.com/articles/supernatural/exclusive-interview-misha-coll-23092.aspx |first=Don |last=Williams |title=Exclusive Interview: Misha Collins of 'Supernatural' |date=September 25, 2008 |publisher=BuddyTV |access-date=April 8, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090212115520/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/exclusive-interview-misha-coll-23092.aspx |archive-date=February 12, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Бұл рөлге Миша Коллинз бекітілді. Төртінші маусымның алғашқы эпизодында алғаш рет көрінген Кастиэль үшінші маусымда қаза тапқан Динді тозақтан тірілтіп алып шығады және Винчестерлердің одақтасына айналады. Бұл кейіпкер бастапқыда тек алты эпизодқа жоспарланған болатын, алайда кейіннен оның рөлі кеңейтілді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.ugo.com/tv/three-questions-with-supernaturals-misha-collins.html |title=Three Questions With Supernatural's Misha Collins |publisher=UGO.com |date=November 25, 2008 |access-date=February 23, 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150111234124/http://www.ugo.com/tv/three-questions-with-supernaturals-misha-collins.html |archive-date=January 11, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Коллинз бесінші және алтыншы маусымдарға тұрақты кейіпкер ретінде бекітілді, ал оның ойынша, бұл жанкүйерлер қолдауының арқасында болған.&lt;ref name=&quot;eagle&quot;&gt;{{cite web |url=http://www2.readingeagle.com/article.aspx?id=117537 |title='Supernatural' actor Misha Collins is the new angel on the block |last=Spelling |first=Ian |date=December 14, 2008 |publisher=ReadingEagle.com |access-date=April 8, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090210032722/http://www.readingeagle.com/article.aspx?id=117537 |archive-date=February 10, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Коллинз жетінші және сегізінші маусымдарда қосалқы кейіпкер мәртебесіне түсірілді, алайда тоғызыншы және оныншы маусымдарда қайтадан тұрақты кейіпкер атанды.&lt;ref&gt;{{cite news |url=http://tvline.com/2014/05/09/supernatural-season-10-misha-collins-series-regular/ |title=Supernatural: Misha Collins to Return as Series Regular for Season 10 |work=TVLine |first=Vlada |last=Gelman |date=May 9, 2014 |access-date=January 11, 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141023001855/http://tvline.com/2014/05/09/supernatural-season-10-misha-collins-series-regular/ |archive-date=October 23, 2014 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
Кастиэльмен қатар сериалда басқа да періштелік кейіпкерлер пайда болды. [[Роберт Уисдом]] &quot;соғысқұмар&quot; және &quot;догматикалық&quot; деп сипатталған&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.readingeagle.com/article.aspx?id=117537 |title='Supernatural' actor Misha Collins is the new angel on the block |date=December 14, 2008 |work=The New York Times Syndicate |first=Ian |last=Spelling |access-date=January 11, 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150318215507/http://www2.readingeagle.com/article.aspx?id=117537 |archive-date=March 18, 2015 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; Уриелді сомдады, ол жасырын түрде Люциферді қолдады; [[Джули МакНивен]] Анна Милтон есімді құлаған періштені ойнады, ол ақыры періштелік болмысына қайта оралғанымен, Жұмақтан шеттетілген күйінде қалды; ал [[Курт Фуллер]] Кастиэльдің бастығы Захария рөлін сомдады, ол Жер бетіне Жұмақ орнату үшін ақырзаманды бастағысы келді. Уисдомның кейіпкері кейін өлтірілгенімен, МакНивен мен Фуллер бесінші маусымда да рөлдерін жалғастырды. Оларға Люцифер рөлін ойнаған [[Марк Пеллегрино]] қосылды. Люцифер азат етілгенімен, ол құлаған архангел күйінде қалды. Пеллегрино жетінші маусымда да көрінеді — бұл жолы Сэмнің санасындағы елес ретінде. Пеллегрино бастапқыда Кастиэль рөліне екінші үміткер болған&lt;ref name=&quot;luciferpell&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.buddytv.com/articles/supernatural/comic-con-2009-the-apocalypse-30303.aspx |title=Comic-Con 2009: The Apocalypse of 'Supernatural' Season 5 |date=July 27, 2009 |publisher=BuddyTV |first=Christi |last=Kassity |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090803105258/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/comic-con-2009-the-apocalypse-30303.aspx |archive-date=August 3, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; және Люцифер рөлі оған кастингсіз ұсынылған&lt;ref&gt;{{cite news |url=http://www.hitfix.com/articles/supernatural-returns-to-haunt-comic-con |title='Supernatural' returns to haunt Comic-Con |date=July 26, 2009 |work=HitFix |first=Tamara |last=Brooks |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110810015430/http://www.hitfix.com/articles/supernatural-returns-to-haunt-comic-con |archive-date=August 10, 2011 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;. Кейінірек Фуллер мен МакНивен сомдаған кейіпкерлер де, Харвелл отбасының мүшелерімен бірге, өлтірілді.

Бесінші маусымда [[Марк Шеппард]] сомдаған Кроули есімді жын енгізілді. Ол Винчестерлердің ең ұзақ қарсыласы әрі кейде антиқаһарман кейіпінде көрінеді. Кроули бесінші маусымда үш эпизодта көрініп, Винчестерлерге Люциферді қайта Қапасқа қамауға көмектеседі. Ол адамзатты жойғаннан кейін жын атаулыны да жоюға тырысады деп сенеді. Алтыншы маусымда Кроули Тозақтың патшасы атанып, Кастиэльмен бірігіп, ақырзаманды қайта бастауға тырысқан Архангел Рафаилге қарсы тұрады. Олар бірге Тазалық мекенінің жан дүниелерін пайдаланып, күш бөліседі. Жетінші маусымда Кроули антиқаһарманға айналып, Кастиэль босатып жіберген Левиафандар қаупіне қарсы Винчестерлерге көмектеседі. Сегізінші маусымда Кроули Құдай Сөздерін және олардың күшін иеленіп, Тозақты мәңгілікке жабуға тырысқан Винчестерлерді тоқтатпақ болады. Тоғызыншы маусымда Кроули Винчестерлердің еріксіз тұтқынына айналады, бірақ Тозақтың патшасы атағын иемденбек болған Абаддонмен күресуге мәжбүр болады. Шеппард оныншы маусымда негізгі актер құрамына көтерілді&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |date=May 23, 2014 |work=Variety |first=Laura |last=Prudom |access-date=July 4, 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140704202642/http://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |archive-date=July 4, 2014 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;.

Жетінші маусымда пайғамбар Кевин Тран (Озрик Чау сомдайды) енгізілді. Ол Құдай Сөзін аударып, Винчестерлерге Левиафандарды тоқтатуға көмектеседі. Бұл олардың жойылуына әкеледі. Сегізінші маусымда Кевин тағы бір Құдай Сөзін аударып, Тозақты мәңгі жабудың жолын табуға тырысады. Тоғызыншы маусымда Кевин құлаған періштелерді Жұмаққа қайтарудың жолын іздейді, бірақ Гадриел иеленіп алған Сэмнің қолынан қаза табады.

Жетінші маусымда сондай-ақ техникалық білімді Чарли Брэдбери (Фелисия Дэй сомдайды) енгізілді. Ол Ричард Роман Энтерпрайзесте жұмыс істейді. Фрэнктің қатты дискісін бұзып, монстрлардың бар екенін білгеннен кейін, Чарли Винчестерлердің одақтасына айналып, оларға техникалық мәселелер мен аңшылықта көмектесіп отырады.

Тоғызыншы маусымда періште Гадриел енгізіледі. Ол бастапқыда Езекиел болып көрінеді және Тахмо Пеникетт пен Джаред Падалеки сомдайды. Сэм Тозақты жаппауға шешім қабылдағаннан кейін ауыр жараланады, сол кезде Гадриел Диннің дұғасына жауап беріп, Сэмге еніп, оны емдейді. Бірақ кейін оның шын болмысы — Жұмақтағы күзетші болғаны, Люцифердің Едем бағысына енуіне жол бергені және содан кейін құлап, тұтқындалғаны ашылады. Гадриел Метатронмен бірігіп, өзін ақтап алуға және періштелерді қайта Жұмаққа апаруға тырысады. Ол Кевин Транды өлтіреді және кейін Сэмнің денесінен қуылады. Өз денесіне қайта енген Гадриел Метатронның жоспарларына қарсы шығып, Сам, Дин және Кастиэль жағына өтеді.

Төртінші маусымда Чак Шурли Құдайдың пайғамбары ретінде енгізіледі (Роб Бенедикт сомдайды). Он бірінші маусымда Чактың шын мәнінде Құдай екені, ол періштелер мен адамдарға ерік беру үшін адам кейпінде жасырынғаны белгілі болады. Он бесінші маусымда Чак Винчестерлер мен олардың одақтастарының өмірін өз рахаты мен қызығы үшін манипуляциялап келгені анықталады.

Оныншы маусымда зұлым сиқыршы Ровена МакЛеод (Рут Коннелл ойнайды) енгізіледі. Кейін ол Кроулидің, шын аты Фергус болған ұлының анасы екені белгілі болады. Ровена он бірден он бесінші маусымға дейін Винчестерлерге кейде одақтас ретінде қайта оралады, бұл оны сериалдағы ең ұзақ көрінген әйел кейіпкерлердің біріне айналдырады. Оның дұшпандық әрі болжауға келмейтін мінезі он бесінші маусымда Тозақтың Чак ашқан қақпасын жабу жолында өзін құрбан етуімен ақталады.

Он бірінші маусымда Қараңғылық, яғни Амара (Эмили Суоллоу сомдайды) енгізіледі. Қайын белгісі бұзылғаннан кейін босап шыққан Қараңғылық қарсыласқа айналады. Бұл белгі Қараңғылықты тұтқында ұстап, Құдай жаратылысы мен адамзаттың өмір сүруіне мүмкіндік берген болатын. Кейінірек Қараңғылықтың Құдайдың әпкесі екені белгілі болады.

Он үшінші маусымда нефилим Джек Клайн (Александр Калверт сомдайды) енгізіледі. Ол Люцифердің ұлы. Джек кейін Винчестерлер отбасының мүшесіне айналып, Ақырзаман Әлеміндегі (Винчестерлер болмаған балама әлем) адамдарды құтқару мен сол әлемнің Михаил архангелін жеңуде маңызды рөл атқарады. Джек кейін Чактың жоспары аясында Құдай қолынан қаза табады, бірақ Қайта Өлім болған Билли оны қайта тірілтеді.

Сериал көбіне Винчестер ағайындыларына шоғырланғандықтан, көрермендер бұл кейіпкерлердің тұрақты түрде өлмейтінін сезіп қояды. Осыны шешу үшін авторлар эпизодтарға кернеу қосу мақсатында қонақ кейіпкерлерді жиі енгізіп, кейде оларды өлтіріп отырады.&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://www.nytimes.com/2006/01/22/arts/television/22aurt.html |title=Things That Go Bump in Prime Time |date=January 22, 2006 |work=The New York Times |first=Kate |last=Aurthur |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150216221055/http://www.nytimes.com/2006/01/22/arts/television/22aurt.html |archive-date=February 16, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

== Маусвмдар ==
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|+ ''Supernatural'' телехикаясының маусымдық көрсеткіштері
|-
! Маусым !! Эпизод саны !! Алғашқы көрсетілімі !! Соңғы көрсетілімі !! Телеарна !! Рейтинг орны !! Орташа көрермен саны (млн)
|-
| 1 || 22 || 2005 ж. 13 қыркүйек || 2006 ж. 4 мамыр || The WB || 165 || 3.81 
|-
| 2 || 22 || 2006 ж. 28 қыркүйек || 2007 ж. 17 мамыр || The CW || 216 || 3.14
|-
| 3 || 16 || 2007 ж. 4 қазан || 2008 ж. 15 мамыр || The CW || 187 || 2.74 
|-
| 4 || 22 || 2008 ж. 18 қыркүйек || 2009 ж. 14 мамыр || The CW || 161 || 3.14
|-
| 5 || 22 || 2009 ж. 10 қыркүйек || 2010 ж. 13 мамыр || The CW || 125 || 2.64
|-
| 6 || 22 || 2010 ж. 24 қыркүйек || 2011 ж. 20 мамыр || The CW || 209 || 2.42
|-
| 7 || 23 || 2011 ж. 23 қыркүйек || 2012 ж. 18 мамыр || The CW || 176 || 2.03
|-
| 8 || 23 || 2012 ж. 3 қазан || 2013 ж. 15 мамыр || The CW || 152 || 2.52
|-
| 9 || 23 || 2013 ж. 8 қазан || 2014 ж. 20 мамыр || The CW || 141 || 2.81
|-
| 10 || 23 || 2014 ж. 7 қазан || 2015 ж. 20 мамыр || The CW || 156 || 2.02
|-
| 11 || 23 || 2015 ж. 7 қазан || 2016 ж. 25 мамыр || The CW || 131 || 2.81
|-
| 12 || 23 || 2016 ж. 13 қазан || 2017 ж. 18 мамыр || The CW || 132 || 2.62
|-
| 13 || 23 || 2017 ж. 12 қазан || 2018 ж. 17 мамыр || The CW || 166 || 2.32
|-
| 14 || 20 || 2018 ж. 11 қазан || 2019 ж. 25 сәуір || The CW || 159 || 2.07
|-
| 15 || 20 || 2019 ж. 10 қазан || 2020 ж. 19 қараша || The CW || 131 || 1.63
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:АҚШ телесериалдары]]
[[Санат:The CW телебағдарламалары]]</text>
      <sha1>l3z19c20en8ukgod1u7pynheb8ac0xt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484440</id>
      <parentid>3484439</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T04:42:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <origin>3484440</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="60164" sha1="i37id7mkaxh2q0g1ucmbadd7gz35bzf" xml:space="preserve">{{Телесериал
 | Қазақша атауы = Табиғаттан тыс 
 | Шынайы атауы = {{lang-en|Supernatural}} 
 | суреті = Supernatural Season Four title card.jpg
 | тақырыбы = 4 маусымның логотипі
 | сурет ені = 
 | жанры = [[қорқынышты фильм|қорқынышты]]&lt;br /&gt;мистика&lt;br /&gt;[[фантастикалық фильм|фантастика]] 
 | формат = 
 | авторы = [[Эрик Крипке]]
 | желісі = 
 | өндіріс = [[The Warner Bros. Television]] 
 | рөлдерде = [[Дженсен Эклс]]&lt;br /&gt;[[Джаред Падалеки]]&lt;br /&gt;Кети Кессиди&lt;br /&gt;Миша Коллинз&lt;br /&gt;Лорен Коен&lt;br /&gt;Марк Пеллигрино
 | баяндаушы = 
 | бет басы = 
 | композиторы = Джей Груска&lt;br /&gt;Кристофер Леннерц
 | мемлекет = {{USA}}
 | тілі = ағылшын 
 | маусымдар = 15
 | сериялар саны = 327
 | сериялардың тізімі = 
 | атқарушы продюсері = Эрик Крипке&lt;br /&gt;Роберт Сингер&lt;br /&gt;Макджи&lt;br /&gt;Девид Наттер&lt;br /&gt;Ким Меннерс&lt;br /&gt;Джон Шибан&lt;br /&gt;Фил Сгрича&lt;br /&gt;Сера Гембл&lt;br /&gt;Бен Едлунд&lt;br /&gt;Джереми Карвер&lt;br /&gt;Адам Глас
 | продюсері = Роберт Сингер
 | режиссёрі = Эрик Крипке
 | операторы = 
 | сценарист = 
 | түсірілім орны = [[Британдық Колумбия]], [[Канада]]
 | ұзақтығы = 44 мин.
 | студия = [[Warner Bros.]]
 | статусы = аяқталды 
 | телеарна = The CW
 | бейне форматы = 
 | дыбыс форматы = 
 | көрсете бастады = 13 қыркүйек, 2005 жыл
 | соңғы рет көрсетілді = 19 қараша, 2020
 | алдыңғы = 
 | келесі = 
 | байланысы бар шоу = Винчестерлер (приквел)
 | imdb_id = 0460681
 | tv_com_id = 
 | сайт = http://www.cwtv.com/shows/supernatural
}}
'''Табиғаттан тыс''' ({{lang-en|Supernatural}}) — америкалық телехикая, оны [[Эрик Крипке]] жасаған. Алғаш рет 2005 жылы 13 қыркүйекте The WB арнасында көрсетілді, кейін The CW арнасының құрамына енді. [[Джаред Падалеки]] [[Сэм Винчестер]] рөлінде және [[Дженсен Эклс]] [[Дин Винчестер]] рөлінде басты кейіпкерлер ретінде ойнайды. Хикая екі ағайындының жындар, елестер, жалмауыздар және басқа да тылсым жаратылыстарды аулауы туралы.

''Табиғаттан тыс'' он жыл бойы әзірленген, өйткені Крипке бұл жобаны бірнеше жыл бойы сәтсіз ұсынып жүрді. Крипкемен бірге жобаның атқарушы продюсерлері McG, Роберт Сингер, Фил Сгрисча, Сера Гэмбл, Джереми Карвер, Джон Шибан, Бен Эдлунд және Адам Гласс болды. Бұрынғы атқарушы продюсер және режиссер Ким Мэннерс сериалдың төртінші маусымы түсіріліп жатқан кезде қайтыс болды.&lt;ref&gt;{{cite magazine |url=https://ew.com/article/2009/01/27/supernatural-an/ |title='Supernatural' and 'X Files' producer-director Kim Manners has died |magazine=Entertainment Weekly |first=Ken |last=Tucker |access-date=May 26, 2022 |date=January 27, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091120213604/http://watching-tv.ew.com/2009/01/27/supernatural-an/ |archive-date=November 20, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Түсірілім Канададағы Ванкувер қаласында және оның айналасындағы аймақтарда жүргізілді. Сериал Kripke Enterprises және McG компаниясы Wonderland Sound and Vision арқылы, Warner Bros. Television компаниясымен бірлесе отырып шығарылды.

Пилоттық эпизодты шамамен 5,69 миллион көрермен тамашалады,&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://abcmedianet.com/web/dnr/dispDNR.aspx?id=092005_04 |title=Weekly Program Rankings |date=September 20, 2005 |publisher=ABC Medianet |access-date=September 23, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110707090011/http://abcmedianet.com/web/dnr/dispDNR.aspx?id=092005_04 |archive-date=July 7, 2011 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ал алғашқы төрт эпизодтың рейтингі The WB арнасының сериалды толық маусымға қабылдауына себеп болды. Крипке сериалды үш маусымға жоспарлаған, бірақ кейін бес маусымға дейін кеңейтті. Бесінші маусым сериалдың негізгі хикаясын аяқтады,&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.buddytv.com/show-creator-eric-kripke-determined-to-end-supernatural-at-season-5/ |title=Show Creator Eric Kripke Determined to End 'Supernatural' at Season 5 |publisher=BuddyTV |access-date=May 26, 2022 |date=September 1, 2009 |first=Kris |last=De Leon |archive-url=https://web.archive.org/web/20100222061545/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/show-creator-eric-kripke-deter-30939.aspx |archive-date=February 22, 2010 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; және осыдан кейін Крипке шоураннер ретінде жобадан кетті.&lt;ref name=&quot;kripkeleaves&quot;&gt;{{cite magazine |url=https://ew.com/article/2010/07/15/supernatural-season-6-spoilers/ |title=Exclusive: 'Supernatural' boss on why he stepped down and what's coming up (hint: monsters!) |magazine=Entertainment Weekly |first=Michael |last=Ausiello |date=July 15, 2010 |access-date=May 26, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150111100701/http://insidetv.ew.com/2010/07/15/supernatural-season-6-spoilers/ |archive-date=January 11, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Сериал одан кейін тағы 10 маусым жалғасып, Сера Гэмбл, Джереми Карвер, Роберт Сингер және Эндрю Дабб сынды жаңа шоураннерлермен түсірілді.&lt;ref&gt;

{{cite magazine |url=https://ew.com/article/2014/07/18/supernatural-end/ |title='Supernatural' stars answer: When will the show end? |magazine=Entertainment Weekly |first=James |last=Hibberd |date=July 19, 2014 |access-date=May 26, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150112040327/http://insidetv.ew.com/2014/07/18/supernatural-end/ |archive-date=January 12, 2015 |url-status=live }}
{{cite web |url=https://www.ign.com/articles/2012/08/08/new-supernatural-showrunner-on-his-plans-for-season-8 |title=New Supernatural Showrunner on His Plans for Season 8 |website=IGN |first=Eric |last=Goldman |date=August 8, 2012 |access-date=January 11, 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141223220300/http://www.ign.com/articles/2012/08/08/new-supernatural-showrunner-on-his-plans-for-season-8 |archive-date=December 23, 2014 |url-status=live }}
{{cite news |url=http://tvline.com/2016/05/13/supernatural-season-12-jeremy-carver-leaving-showrunner/ |title=Supernatural Names New Showrunners as Jeremy Carver Moves to Frequency |work=TVLine |first1=Michael |last1=Ausiello |first2=Vlada |last2=Gelman |date=May 13, 2016 |access-date=May 14, 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160514110140/http://tvline.com/2016/05/13/supernatural-season-12-jeremy-carver-leaving-showrunner/ |archive-date=May 14, 2016 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Он бірінші маусымымен ''Supernatural'' АҚШ-тағы ең ұзақ эфирде болған фантастикалық тірі актерлік телехикая атанды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.discoversd.com/news/2015/jul/12/comic-con-2015-supernatural-panel/ |title='Supernatural' now longest running sci-fi show in U.S. |last=Rocha |first=Michael |publisher=Discover San Diego |date=July 12, 2015 |access-date=October 21, 2015 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20151119232222/http://www.discoversd.com/news/2015/jul/12/comic-con-2015-supernatural-panel/ |archive-date=November 19, 2015}}&lt;/ref&gt; Сериал он бесінші және соңғы маусымға 20 эпизодпен жаңартылды,&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/cw-renews-flash-charmed-riverdale-supernatural-6-more-1181714/ |title=CW Renews 'The Flash', 'Charmed', 'Riverdale', 'Supernatural', 6 More |last=Goldberg |first=Lesley |work=The Hollywood Reporter |date=January 31, 2019 |access-date=May 26, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190202015411/https://www.hollywoodreporter.com/live-feed/cw-renews-flash-charmed-riverdale-supernatural-6-more-1181714 |archive-date=February 2, 2019 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://tvline.com/2019/03/22/supernatural-final-season-15-cancelled-cw/ |title=Supernatural to End With Season 15 |last=Gelman |first=Vlada |work=TVLine |date=March 22, 2019 |access-date=March 22, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190322205713/https://tvline.com/2019/03/22/supernatural-final-season-15-cancelled-cw/ |archive-date=March 22, 2019 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; және 2019 жылы 10 қазанда көрсетілімін бастады.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://deadline.com/2019/06/the-cw-sets-fall-premiere-dates-batwoman-supergirl-the-flash-nancy-drew-1202633821/|title=The CW Sets Fall Premiere Dates: 'Batwoman', 'Supergirl', 'The Flash', 'Nancy Drew', More|date=June 17, 2019|access-date=June 17, 2019|work=Deadline Hollywood|first=Denise|last=Petski|archive-url=https://web.archive.org/web/20190618053243/https://deadline.com/2019/06/the-cw-sets-fall-premiere-dates-batwoman-supergirl-the-flash-nancy-drew-1202633821/|archive-date=June 18, 2019|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ''Supernatural'' 2020 жылы 19 қарашада 327 эпизодпен аяқталды.

== Продакшн ==
Бірінші маусымның авторлар құрамына Крипке және тағы бес сценарист кірді, оларға қалалық аңыздарды зерттеумен айналысатын көмекшілер жәрдемдесті.&lt;ref name=&quot;chills&quot; /&gt; Сценарий жазу жұмысы негізінен ұжымдық түрде жүргізілді — жазушылар жиі топтарға бөлініп жұмыс істеді. Әр маусым басында сценаристер жиналып, өз идеяларын ұсынатын, кейін бұл идеялар белгілі бір авторға толықтыруға беріледі. Әрбір оқиға идеясы тақтаға жазылады, Крипке мен Боб Сингер қажетті түзетулер енгізеді. Содан кейін сценарий жазылып,&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;&gt;{{Cite book |last=Knight |first=Nicholas |title=Supernatural : the official companion, season 2 |publisher=Titan Publishing Group |year=2008 |isbn=9781845766573 |location=London}}&lt;/ref&gt; Крипке оның сериалдың басқа эпизодтарымен бірдей стилін сақтағанын тексереді.&lt;ref name=&quot;chills&quot; /&gt; Крипке бұл жұмысты бірінші маусымда өте қиын деп санады,&lt;ref name=&quot;burningquestions&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.tvguide.com/news/supernatural-eric-kripke-38662.aspx |title=As Supernatural Returns, Your Burning Questions Are Answered! |access-date=September 30, 2009 |work=TV Guide |date=October 4, 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090923184806/http://www.tvguide.com/news/supernatural-eric-kripke-38662.aspx |archive-date=September 23, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; бірақ үшінші маусымға қарай ол жеңілдеді, өйткені команда сериалдың стилін «шын мәнінде түсіне» бастады.&lt;ref name=&quot;burningquestions&quot; /&gt; Бесінші маусымнан кейін Крипке шоураннер лауазымынан кетті, бірақ атқарушы кеңесші ретінде жобаға қатысуды жалғастырды. 2016 жылы ''Collider'' басылымына берген сұхбатында ол сериалға қатысы жайлы: «Мен өз баласын колледжге жіберген мақтаншақ ата-ана секілдімін» деді.&lt;ref name=kripkeinvolved /&gt; Ол бұл салыстыруды былай толықтырды: «Егер маған мұқтаж болса, көмектесуге дайынмын, ал қажет болмаса, араласпаймын».&lt;ref name=kripkeinvolved&gt;{{cite web |last1=Weintraub |first1=Steve |title=Eric Kripke on 'Supernatural's Success and His New NBC Show 'Timeless' |url=https://collider.com/eric-kripke-supernatural-timeless-interview/ |website=Collider |access-date=September 25, 2017 |date=July 1, 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170925230331/http://collider.com/eric-kripke-supernatural-timeless-interview/ |archive-date=September 25, 2017 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

''Supernatural'' хикаясының стиліне ''Poltergeist'' (1982) сияқты фильмдер үлкен әсер етті — қорқынышты оқиғалар шалғай жерде емес, отбасылық ортада болады. Сонымен қатар ''Evil Dead II'' және ''An American Werewolf in London'' фильмдеріндегі сатиралық элементтер де ықпал етті. Крипке бұл туралы: «Қорқыныш сіздің аулаңызда да бола алады. Қанша көрермен готикалық қамалдағы вампир үшін алаңдайды?» – деді. «Бұл сериал әрқашан отбасылық қарым-қатынас жайлы болған». Тағы бір әсер еткен туындылар қатарына ''The Two Sisters'' және азиялық қорқынышты фильмдер — ''The Eye'', ''Ju-on'' және ''Ring'' жатады.&lt;ref name=&quot;ccreport&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.aoltv.com/2008/07/29/the-supernatural-panel-comic-con-report/ |title=The Supernatural Panel – Comic-Con Report |date=July 29, 2008 |first=Richard |last=Keller |publisher=AOL TV |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120515214608/http://www.aoltv.com/2008/07/29/the-supernatural-panel-comic-con-report/ |archive-date=May 15, 2012 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

Крипкенің айтуынша, бастапқыда сериал әр апта сайын жаңа жаратылысқа арналады деп жоспарланған, ал Сэм мен Дин Винчестерлер тек әртүрлі қорқынышты оқиғаларға кіру-шығуға арналған «қозғаушы күш» ретінде ғана болған.&lt;ref name=&quot;funapoc&quot; /&gt; Оның басты мақсаты — «адамдарды қатты шошыту» еді.&lt;ref name=&quot;teamspirit&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.thestar.com.my/Story/?file=/2007/5/27/tvnradio/17780155&amp;sec= |archive-url=https://archive.today/20150118213940/http://www.thestar.com.my/Story/?file=/2007/5/27/tvnradio/17780155&amp;sec= |url-status=dead |archive-date=January 18, 2015 |title=Team spirit |access-date=September 30, 2009 |date=May 27, 2007 |work=The Star |author=Mumtaj, Begum }}&lt;/ref&gt; Алайда бірнеше эпизодтан кейін Крипке мен атқарушы продюсер Боб Сингер Джаред Падалеки мен Дженсен Эклстің экрандағы химиясын байқап, сериал бағытын өзгертті. Олар туындылардың орталығына монстрларды емес, ағайындылардың қарым-қатынасын қойды. Крипкенің айтуынша: «Кейде бізге керек монстр тек соңынан табылады — алдымен драма мен ішкі күйзелісті жоспарлап аламыз».&lt;ref name=&quot;funapoc&quot;&gt;{{cite news |url=http://featuresblogs.chicagotribune.com/entertainment_tv/2009/08/supernatural-season-5-eric-kripke-cw.html |title='It's the fun Apocalypse': Creator Eric Kripke talks 'Supernatural' |access-date=September 30, 2009 |work=Chicago Tribune |first=Maureen |last=Ryan |date=August 26, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091008122020/http://featuresblogs.chicagotribune.com/entertainment_tv/2009/08/supernatural-season-5-eric-kripke-cw.html |archive-date=October 8, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

=== Арнайы эффектілер ===
Пилоттық эпизод үшін арнайы студиялар — мысалы, Entity FX — жұмысқа тартылғанымен,&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.entityfx.com/who.html |title=Who |publisher=EntityFX |access-date=September 28, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090819082657/http://www.entityfx.com/who.html |archive-date=August 19, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; кейін эффектілер бөлімі тек сериал үшін арнайы жұмыс істей бастады.&lt;ref name=&quot;effectsdvd&quot;&gt;{{cite AV media |title=Supernatural Season 3 – &quot;From Legends to Reality&quot; featurette |medium=DVD}}&lt;/ref&gt; Визуалды эффектілердің жетекшісі — Иван Хайден. Ол продакшн топтарының әр деңгейімен тығыз жұмыс істейді. Алдын ала өндіріс кезеңінде Хайден сценарийлерді қарап, қай жерлерге эффект қажет екенін анықтайды. Жазушылармен кездесіп, қажетті эффектілерді жоспарлап, арнайы эффектілер және трюк мамандарымен бірігіп жұмыс жасайды. Ол түсірілім барысында да режиссермен бірге болып, актерлердің эффект қосылатын нүктеге дұрыс қарауын бақылайды. Кейін монтажшылармен кездесіп, материалды өңдеуге қатысады.&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;/&gt; Сондай-ақ әр жаратылыстың өзіндік ережелері мен физикасын ойластыру — эффектілер бөлімінің бір бөлігі,&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;/&gt; дегенмен, хикаяның мүддесі үшін бұл ережелер кейде өзгертілуі мүмкін.&lt;ref name=&quot;effectsdvd&quot; /&gt; 2012 жылы Хайден Encore компаниясының Ванкувердегі жаңа кеңсесіне ауысқаны хабарланды.&lt;ref name=&quot;encore&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.newswire.ca/en/story/952591/encore-adds-vancouver-location |title=Encore Adds Vancouver Location |publisher=Canada Newswire |date=April 10, 2012 |access-date=July 9, 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120702230816/http://www.newswire.ca/en/story/952591/encore-adds-vancouver-location |archive-date=July 2, 2012 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

=== Музыка ===
''Supernatural'' сериалы синтезделген оркестрлік музыкамен сүйемелденеді, дегенмен кейде гитара мен виолончель сияқты дәстүрлі аспаптар да қолданылады. Белгілі эпизодтарда ерекше дыбыстар да пайдаланылған, мысалы, «Faith» эпизодында ескі, бұзылған пианода орындалған блюздік госпел әуені. Сериалда әдеттегі телешоулардан ерекшелігі — екі композитор жұмыс істейді: [[Кристофер Леннертц]] пен [[Джей Груска]].&lt;ref name=&quot;music&quot; /&gt; Олар эпизодтарды кезектесіп өңдейді, бұл оларға музыканы жазуға қосымша уақыт береді. Әр композитор өз эпизоды мен кейіпкерлеріне арнап тақырыптар жазады және кейде эпизодтар қиылысып жатса, бір-бірімен бірлесіп жұмыс істейді. Музыканы эпизодтың көріністеріне сай етуге тырысады, мысалы, «Dead in the Water» эпизодында бейберекет және қайталанатын дыбыстар камера бұрышына сәйкестендірілген, ал «су» мен «өлу» деген сөздер айтылғанда дыбыс төмендеп, «күлдіреуік» эффект береді. Әр эпизодтың шамамен үштен бірі — жаңа жазылған музыкалардан тұрады.&lt;ref name=&quot;music&quot;&gt;{{cite web |title=The Supernatural Music of Christopher Lennertz |publisher=Mania |first=Randall D. |last=Larson |date=July 27, 2006 |url=http://www.mania.com/supernatural-music-christopher-lennertz_article_51827.html |access-date=September 27, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090702125049/http://www.mania.com/supernatural-music-christopher-lennertz_article_51827.html |archive-date=July 2, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

Түпнұсқа музыкамен қатар сериалдың ажырамас бөлігі — классикалық рок. Шығарушысы Эрик Крипке бұл музыканы қолдануға рұқсат берілмесе, жобадан кетем деп қорқытқан. Көптеген әндер Крипкенің жеке топтамасынан алынған, дегенмен оның сүйікті тобы — [[Led Zeppelin]] — өте қымбат болғандықтан қолданылмаған. Кейбір эпизод атаулары осы топтың әндеріне сілтеме жасайды.&lt;ref name=&quot;eclipsemagazine&quot; /&gt; Сериалда [[Blue Öyster Cult]], [[Bad Company]], [[Stevie Ray Vaughan]], [[Rush]], [[Boston]], [[Triumph]] және [[AC/DC]] сынды рок топтарының әндері жиі қолданылған. Әр эпизодта бірнеше ән пайдаланылып, алдыңғы оқиғаларды шолып көрсететін «The Road So Far» көріністерімен бірге беріледі. Крипке музыка мен фондық композиция арасында шекара болғанын қаласа да, кейде Леннертц пен Груска 15–20 секундтық рокқа ұқсас әуендер жазуға мәжбүр болады — бұл дайын әндердің құқықтарын сатып алудан арзанырақ. Бірінші маусымнан басқасының барлығында маусым финалында [[Kansas]] тобының «Carry On Wayward Son» әні ойналады.

=== Түсірілім орындары ===
Пилоттық эпизод [[Лос Анжелес]]те түсірілгенімен, негізгі түсірілім Ванкувер қаласында өтті.&lt;ref name=&quot;Knight s1&quot;/&gt; Сондықтан сериалдағы көпшілік сыртқы көріністер Лауэр-Мейнленд аймағында түсіріледі. &quot;Dead in the Water&quot; эпизоды Бантзен көлі маңында түсірілген,&lt;ref name=&quot;Knight s1&quot;/&gt;{ ал &quot;Simon Said&quot; эпизодының соңғы көріністері Кливленд бөгеті маңында түсірілді.&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;/&gt;

Сериалда қолданылған басқа да түсірілім орындары жиі екі-үш рет қайталанып, көркемдік бөлім олардың сыртқы көрінісін өзгертіп отырады.&lt;ref name=&quot;Knight s3&quot;&gt;{{Cite book |last=Knight |first=Nicholas |title=Supernatural : the official companion. Season 3 |publisher=[[Titan Publishing Group]] |year=2009 |isbn=9781848561038 |location=London}}&lt;/ref&gt; Бернаби қаласындағы Heritage Park &quot;Red Sky at Morning&quot; эпизодында зират ретінде, ал &quot;Bedtime Stories&quot; эпизодында ертегідегі зәулім үй ретінде пайдаланылған.&lt;ref name=&quot;Knight s3&quot;/&gt; Кокитлам қаласындағы Ривервью ауруханасы сериалда бірнеше түрлі рөлде қолданылған: &quot;Asylum&quot; эпизодында — психиатриялық аурухана ретінде,&lt;ref name=&quot;Knight s1&quot;/&gt; &quot;In My Time of Dying&quot; эпизодында — жалпы аурухана ретінде, ал &quot;Folsom Prison Blues&quot; эпизодында — түрме ретінде түсірілген.&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;/&gt;

=== Онлайн тарату ===
Сериал алғашында теледидардан басталмай, The WB арнасы оны эфирге шығаруға бір апта қалғанда, [[Yahoo!]] платформасы арқылы интернетте жариялады. Бұл жарнамалық науқанның бір бөлігі болды.&lt;ref name=&quot;promotion&quot;&gt;{{cite news |url=http://usatoday30.usatoday.com/life/television/news/2005-09-06-supernatural_x.htm |title=New drama 'Supernatural' gets online jump |date=September 6, 2005 |work=USA Today |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140125055341/http://usatoday30.usatoday.com/life/television/news/2005-09-06-supernatural_x.htm |archive-date=January 25, 2014 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
The CW арнасына ауысқаннан кейін, ''Supernatural'' эпизодтары 2006 жылдың желтоқсанынан бастап [[Apple Computer|Apple]] компаниясының [[iTunes Store]] дүкеніне жүктеліп, онлайн сатылымға шыққан алғашқы CW жобаларының бірі болды.&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://variety.com/2006/digital/news/cw-goes-digital-with-itunes-1117955946/ |title=CW goes digital with iTunes |date=December 17, 2006 |work=Variety |access-date=September 22, 2009 |first1=Ben |last1=Fritz |first2=Josef |last2=Adalian |archive-url=https://web.archive.org/web/20150113052853/http://variety.com/2006/digital/news/cw-goes-digital-with-itunes-1117955946/ |archive-date=January 13, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
Келесі айда, арна өз сайтында сериалдың эпизодтарын аздаған жарнамамен тегін көру мүмкіндігін қосты. Олар бастапқы эфирден кейін төрт апта бойы қолжетімді болды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.thefutoncritic.com/news/2007/01/19/the-cw-expands-its-online-offerings-by-streaming-several-primetime-series-for-free-on-cwtvcom--23401/20070119cw02/ |title=The CW Expands Its Online Offerings by Streaming Several Primetime Series for Free on CWTV.com |date=January 19, 2007 |website=The Futon Critic |access-date=September 22, 2009}}&lt;/ref&gt;
2007 жылдың 11 қаңтарынан бастап Австралияның [[Network Ten]] арнасы Warner Bros. Television компаниясымен келісім бойынша өз сайтында сериалдың толық эпизодтарын жүктеуге мүмкіндік берді. Пираттық көшірмелермен күресу мақсатында, арна екінші маусымның премьерасын елде теледидардан көрсетілуден бес күн бұрын интернетте жариялады. Осылайша ''Supernatural'' Австралияда телеэфирден бұрын тегін онлайн жүктеуге болатын алғашқы ірі желілік шоуға айналды. Кейінгі эпизодтар да эфирден кейін бірнеше сағат ішінде қолжетімді болды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/sydney-confidential/supernatural-is-first-online/story-e6frewz0-1111112810068 |title=Supernatural is first online |date=January 10, 2007 |work=The Daily Telegraph |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140115121829/http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/sydney-confidential/supernatural-is-first-online/story-e6frewz0-1111112810068 |archive-date=January 15, 2014 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
Сол уақыттарда сериал эпизодтары [[Microsoft]] компаниясының [[Xbox Live Marketplace]] платформасында да қолжетімді болды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://hamptonroads.com/node/292651 |title=Gamers turn to XBox Live for movies |work=The New York Times |first=Joanne |last=Kaufman |access-date=October 8, 2009 |date=July 9, 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120119211422/http://hamptonroads.com/node/292651 |archive-date=January 19, 2012 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
2008 жылдың қыркүйегінде [[Amazon.com]] өзінің жаңа телехабарлар дүкенін іске қосты, онда ''Supernatural'' сатылымға шыққан бірнеше телешоудың бірі болды.&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://www.forbes.com/feeds/ap/2008/09/17/ap5436492.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20080920001401/http://www.forbes.com/feeds/ap/2008/09/17/ap5436492.html |title=Amazon.com launches new TV store |work=Forbes |access-date=February 22, 2013 |date=September 17, 2008 |archive-date=September 20, 2008}}&lt;/ref&gt;

== Актёрлік құрам және кейіпкерлер ==
[[File:Jensen Ackles &amp; Jared Padalecki (36208218556).jpg|thumb|upright=1.35|[[Дженсен Эклс]] (сол жақта) және [[Джаред Падалеки]] (оң жақта) — сериалдың басты кейіпкерлерін сомдайды.]]
Сериал [[Дин Винчестер]] мен [[Сэм Винчестер]] есімді бауырлардың ел аралап, зұлым жаратылыстармен күресуі төңірегінде өрбиді. Падалеки бұл рөлге қызығушылық танытты, себебі ол ''The X-Files'' пен ''The Twilight Zone'' секілді қорқынышты сериалдарды ұнататын, ал олар ''Supernatural'' сценарийімен ұқсас болатын. Сонымен қатар, ол «еріксіз қаһарманды» ойнауға қуанды, Сэмді ''[[Матрица (фильм)|Матрица]]'' фильміндегі [[Нео (Матрица)|Неомен]] және ''[[Жұлдызды соғыстар]]'' франшизасындағы [[Люк Скайуокер]]мен салыстырды. Падалеки атқарушы продюсерлер McG және Дэвид Наттермен бұрыннан жұмыс істеп келген, олардың бірі оны кастингке қатысуға көндірді. Эклс бастапқыда Сэм рөліне шақырылғанымен, сценарийді оқыған соң Дин кейіпкерін таңдады. Ол кезде Эклс WB арнасындағы ''[[Смолвиль]]'' сериалында тұрақты кейіпкер еді. Дин рөліне бекітілген соң, ''Smallville'' жобасынан шығып қалды.

{{blockquote|Сценарийді оқығанда, Дин бірден көзге түсті. Бұл кейіпкерде әрдайым әзіл мен еркіндік бар еді, бұл маған қатты ұнады. Сол себепті мен осы рөлді сұрадым. Олар &quot;Дәл осындай кейіпкер іздеп жүрміз&quot; деді. Бұл мен үшін үлкен мүмкіндік болды.|source=Дженсен Эклс — Дин Винчестер рөлі туралы&lt;ref name=&quot;starc&quot; /&gt;}}

Сериалда басты кейіпкерлер көп болмаса да, қайталанып отыратын қосымша кейіпкерлер жеткілікті. [[Джеффри Дин Морган]] Сэм мен Диннің әкесі [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон Винчестерді]] сомдайды. Ол пилоттық эпизодта алғаш пайда болады, бірақ бірінші маусымның ортасына дейін қайтып келмейді. Кейін ол екінші маусымның басында қайтыс болғанға дейін бірнеше эпизодта көрінеді, ал финалда оның рухы ұлдарына көмектесу үшін қайта оралады. Кейінірек, Джонның басқа әйелден үшінші ұлы болғаны белгілі болады. Сценарист Джон Шибанның айтуынша, Джонды өлтіру шешімі ертерек қабылданған. Оның пікірінше, бауырлардың әкелерімен бөлек жүргені сериал құрылымын қиындатқан. Морган екінші маусымда оралуға бастапқыда құлықсыз болды, себебі ол ''[[Grey's Anatomy]]'' сериалында да басты рөлдердің бірін ойнап жүрген еді. Кейінгі эпизодтарға қатысуына актердің тығыз жұмыс кестесі кедергі келтірді.

Сондай-ақ бірінші маусымда [[Азазел (Табиғаттан тыс)|Азазел]] есімді демон және оның қызы — [[Мэг Мастерс]] есімімен танылған — таныстырылады. Азазел әуелде көлеңке кейпінде көрінеді, тек Джон Винчестердің денесін билеген кезде нақты пішінге енеді. Ал оның қызы Мэгтің денесін пайдаланады — оны [[Никки Эйкокс]] ойнайды. Екінші маусымда Азазелдің денесін [[Фредерик Лен]] сомдайды. Бастапқыда бір эпизодқа шақырылғанымен, шоу авторлары оны финалға да қосуға шешім қабылдады. Азазел өлген соң да, басқа актерлермен қайта-қайта көрініс табады. Лен де алтыншы маусымның бірінші эпизодында Азазел рөлін тағы ойнайды. Ал Азазелдің қызы Мэг экзорцизм жасалғаннан кейін де сериалға басқа бейнемен оралады. Эйкокс төртінші маусымда Мэгтің рухы ретінде қайта оралады. Екінші маусымда демон Сэмді иемденіп, Падалекидің өзі Мэг рөлін ойнайды. Бесінші маусымда Мэгті [[Рейчел Майнер]] сомдап, кейіпкер сериалда тұрақты түрде көрініс табады.
{{multiple image  
  | direction = vertical  
  | width     = 200  
  | footer    =  
  | image1    = Jim Beaver by Gage Skidmore.jpg  
  | alt1      =  
  | caption1  = Актер Джим Бивер өз кейіпкерінің ұзақ өмір сүреді деп күтпеген, бастапқыда оның бір реттік қонақ ретінде шығады деп ойлаған.  
  | image2    = Misha Collins SDCC 2013.jpg  
  | alt2      =  
  | caption2  = Актер Миша Коллинз өзін тез ұмытылатын тағы бір эпизодтық кейіпкер деп ойлаған. Бесінші маусымда ол негізгі актерлер құрамына қосылды.  
  | image3    = Mark A. Sheppard by Gage Skidmore 2.jpg  
  | alt3      =  
  | caption3  = Актер Марк Шеппард та өз кейіпкерінің танымал болады деп күтпеген. Оныншы маусымда Кроули тұрақты кейіпкерге айналып, екі маусым бойы тұрақты болды.  
}}

Сценаристер аңшылар ұғымын кеңейтіп, көптеген жаңа кейіпкерлерді енгізгісі келді.&lt;ref name=&quot;hunterflesh&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.tvguide.com/news/supernaturals-creator-shares-38379.aspx |title=Supernatural's Creator Shares More Season 2 Secrets |date=October 19, 2006 |work=TV Guide |first=Angel |last=Cohn |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100125054944/http://www.tvguide.com/news/supernaturals-creator-shares-38379.aspx |archive-date=January 25, 2010 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Актер Джим Бивер бірінші маусымның соңында Винчестерлердің отбасылық досы Бобби Сингер ретінде алғаш рет көрінді. Әкелерінің өлімінен кейін ол Сэм мен Динге қамқор әке орнына айналып,&lt;ref name=&quot;burningquestions&quot; /&gt; олардың тәлімгері әрі байланыстағы негізгі тұлға ретінде жетінші маусымға дейін болды. Екінші маусымда аңшылар жиналатын «Харвеллдің қонақ үйі» деп аталатын бармен бірге басқа да аңшылар таныстырылды. Бұл орынды Эллен Харвелл (Саманта Феррис) басқарады, оның марқұм күйеуі Джон Винчестердің досы болған. Элленмен бірге қызы Джо Харвелл (Алона Тал) жұмыс істейді. Сонымен қатар, паранормалдық құбылыстарды бақылау үшін компьютерлік білімі бар Эш (Чад Линдберг) де бар. Тал сериалдан шығарылды, ол продюсерлер оны Сэм мен Диннің «14 жастағы қарындасы» сияқты көрінді деп есептейді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.eonline.com/news/3776/cbs-news-barney-v-dwight-smackdown-xoxo-at-csi-ny-ghost-gossip-more |title=CBS News: Barney v. Dwight Smackdown, XOXO at CSI: NY, Ghost Gossip &amp; More |first1=Jennifer |last1=Godwin |first2=Korbi |last2=Ghosh |date=July 22, 2007 |access-date=January 15, 2008 |publisher=E! |archive-url=https://web.archive.org/web/20150111233707/http://www.eonline.com/news/3776/cbs-news-barney-v-dwight-smackdown-xoxo-at-csi-ny-ghost-gossip-more |archive-date=January 11, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Крипке бұл кейіпкердің дұрыс ойластырылмағанын және көрермендердің жағымсыз қабылдауын оның шығарылуына себеп болды деп санайды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.buddytv.com/articles/supernatural/supernatural-1-16234.aspx |title='Supernatural' Creator Talks about Going Up Against 'Lost' |date=January 30, 2008 |publisher=BuddyTV |first=Don |last=Williams |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081211203536/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/supernatural-1-16234.aspx |archive-date=December 11, 2008 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Сондай-ақ, Эш кейіпкері екінші маусымның соңында қонақ үйдің жойылуымен бірге қаза табады. Эллен үшінші маусымда оралуы тиіс еді, бірақ бұл эпизод жазушылар ереуіліне байланысты жойылды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-39261.aspx |title=Supernatural Burning Questions Answered! |date=February 7, 2008 |work=TV Guide |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121015014113/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-39261.aspx |archive-date=October 15, 2012 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Сценаристер оны үшінші маусымның финалына қосуды жоспарлаған,&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.buddytv.com/articles/supernatural/supernatural-writer-discusses-17199.aspx |title='Supernatural' Writer Discusses Remainder of Season 3 |date=March 3, 2008 |publisher=BuddyTV |first=Don |last=Williams |access-date=January 4, 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081202123733/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/supernatural-writer-discusses-17199.aspx |archive-date=December 2, 2008 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; бірақ Феррис ұсынылған келісімшартты қабылдамай қойды, себебі ол «ақша мен жұмысынан айырылуы мүмкін еді».&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://samanthaferris.net/?start_from=5&amp;ucat=&amp;archive=&amp;subaction=&amp;id=&amp; |archive-url=https://web.archive.org/web/20080417004551/http://samanthaferris.net/?start_from=5&amp;ucat=&amp;archive=&amp;subaction=&amp;id=&amp; |archive-date=April 17, 2008 |title=Bad News on the Horizon... |date=March 5, 2008 |publisher=SamanthaFerris.net |first=Samantha |last=Ferris |access-date=September 22, 2009}}&lt;/ref&gt; Дегенмен, бесінші маусымда Джо мен Эллен рөліндегі актрисалар қайта оралды.
Телехикаяға христиан мифологиясын енгізуді қалаған сценаристер Кастиэль періштесін ойлап тапты.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.zap2it.com/blogs/misha_collins_is_supernaturals_dark_angel-2008-11 |title=Misha Collins Is 'Supernatural's' Dark Angel |last=O'Hare |first=Kate |date=November 18, 2008 |publisher=Zap2it |access-date=April 8, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141006071414/http://www.zap2it.com/blogs/misha_collins_is_supernaturals_dark_angel-2008-11 |archive-date=October 6, 2014 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; Крипке періштенің пайда болуын құпия ұстағысы келгендіктен, кастинг кезінде кейіпкер жын ретінде сипатталды.&lt;ref name=&quot;buddy&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.buddytv.com/articles/supernatural/exclusive-interview-misha-coll-23092.aspx |first=Don |last=Williams |title=Exclusive Interview: Misha Collins of 'Supernatural' |date=September 25, 2008 |publisher=BuddyTV |access-date=April 8, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090212115520/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/exclusive-interview-misha-coll-23092.aspx |archive-date=February 12, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Бұл рөлге Миша Коллинз бекітілді. Төртінші маусымның алғашқы эпизодында алғаш рет көрінген Кастиэль үшінші маусымда қаза тапқан Динді тозақтан тірілтіп алып шығады және Винчестерлердің одақтасына айналады. Бұл кейіпкер бастапқыда тек алты эпизодқа жоспарланған болатын, алайда кейіннен оның рөлі кеңейтілді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.ugo.com/tv/three-questions-with-supernaturals-misha-collins.html |title=Three Questions With Supernatural's Misha Collins |publisher=UGO.com |date=November 25, 2008 |access-date=February 23, 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150111234124/http://www.ugo.com/tv/three-questions-with-supernaturals-misha-collins.html |archive-date=January 11, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Коллинз бесінші және алтыншы маусымдарға тұрақты кейіпкер ретінде бекітілді, ал оның ойынша, бұл жанкүйерлер қолдауының арқасында болған.&lt;ref name=&quot;eagle&quot;&gt;{{cite web |url=http://www2.readingeagle.com/article.aspx?id=117537 |title='Supernatural' actor Misha Collins is the new angel on the block |last=Spelling |first=Ian |date=December 14, 2008 |publisher=ReadingEagle.com |access-date=April 8, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090210032722/http://www.readingeagle.com/article.aspx?id=117537 |archive-date=February 10, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Коллинз жетінші және сегізінші маусымдарда қосалқы кейіпкер мәртебесіне түсірілді, алайда тоғызыншы және оныншы маусымдарда қайтадан тұрақты кейіпкер атанды.&lt;ref&gt;{{cite news |url=http://tvline.com/2014/05/09/supernatural-season-10-misha-collins-series-regular/ |title=Supernatural: Misha Collins to Return as Series Regular for Season 10 |work=TVLine |first=Vlada |last=Gelman |date=May 9, 2014 |access-date=January 11, 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141023001855/http://tvline.com/2014/05/09/supernatural-season-10-misha-collins-series-regular/ |archive-date=October 23, 2014 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
Кастиэльмен қатар сериалда басқа да періштелік кейіпкерлер пайда болды. [[Роберт Уисдом]] &quot;соғысқұмар&quot; және &quot;догматикалық&quot; деп сипатталған&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.readingeagle.com/article.aspx?id=117537 |title='Supernatural' actor Misha Collins is the new angel on the block |date=December 14, 2008 |work=The New York Times Syndicate |first=Ian |last=Spelling |access-date=January 11, 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150318215507/http://www2.readingeagle.com/article.aspx?id=117537 |archive-date=March 18, 2015 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; Уриелді сомдады, ол жасырын түрде Люциферді қолдады; [[Джули МакНивен]] Анна Милтон есімді құлаған періштені ойнады, ол ақыры періштелік болмысына қайта оралғанымен, Жұмақтан шеттетілген күйінде қалды; ал [[Курт Фуллер]] Кастиэльдің бастығы Захария рөлін сомдады, ол Жер бетіне Жұмақ орнату үшін ақырзаманды бастағысы келді. Уисдомның кейіпкері кейін өлтірілгенімен, МакНивен мен Фуллер бесінші маусымда да рөлдерін жалғастырды. Оларға Люцифер рөлін ойнаған [[Марк Пеллегрино]] қосылды. Люцифер азат етілгенімен, ол құлаған архангел күйінде қалды. Пеллегрино жетінші маусымда да көрінеді — бұл жолы Сэмнің санасындағы елес ретінде. Пеллегрино бастапқыда Кастиэль рөліне екінші үміткер болған&lt;ref name=&quot;luciferpell&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.buddytv.com/articles/supernatural/comic-con-2009-the-apocalypse-30303.aspx |title=Comic-Con 2009: The Apocalypse of 'Supernatural' Season 5 |date=July 27, 2009 |publisher=BuddyTV |first=Christi |last=Kassity |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090803105258/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/comic-con-2009-the-apocalypse-30303.aspx |archive-date=August 3, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; және Люцифер рөлі оған кастингсіз ұсынылған&lt;ref&gt;{{cite news |url=http://www.hitfix.com/articles/supernatural-returns-to-haunt-comic-con |title='Supernatural' returns to haunt Comic-Con |date=July 26, 2009 |work=HitFix |first=Tamara |last=Brooks |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110810015430/http://www.hitfix.com/articles/supernatural-returns-to-haunt-comic-con |archive-date=August 10, 2011 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;. Кейінірек Фуллер мен МакНивен сомдаған кейіпкерлер де, Харвелл отбасының мүшелерімен бірге, өлтірілді.

Бесінші маусымда [[Марк Шеппард]] сомдаған Кроули есімді жын енгізілді. Ол Винчестерлердің ең ұзақ қарсыласы әрі кейде антиқаһарман кейіпінде көрінеді. Кроули бесінші маусымда үш эпизодта көрініп, Винчестерлерге Люциферді қайта Қапасқа қамауға көмектеседі. Ол адамзатты жойғаннан кейін жын атаулыны да жоюға тырысады деп сенеді. Алтыншы маусымда Кроули Тозақтың патшасы атанып, Кастиэльмен бірігіп, ақырзаманды қайта бастауға тырысқан Архангел Рафаилге қарсы тұрады. Олар бірге Тазалық мекенінің жан дүниелерін пайдаланып, күш бөліседі. Жетінші маусымда Кроули антиқаһарманға айналып, Кастиэль босатып жіберген Левиафандар қаупіне қарсы Винчестерлерге көмектеседі. Сегізінші маусымда Кроули Құдай Сөздерін және олардың күшін иеленіп, Тозақты мәңгілікке жабуға тырысқан Винчестерлерді тоқтатпақ болады. Тоғызыншы маусымда Кроули Винчестерлердің еріксіз тұтқынына айналады, бірақ Тозақтың патшасы атағын иемденбек болған Абаддонмен күресуге мәжбүр болады. Шеппард оныншы маусымда негізгі актер құрамына көтерілді&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |date=May 23, 2014 |work=Variety |first=Laura |last=Prudom |access-date=July 4, 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140704202642/http://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |archive-date=July 4, 2014 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;.

Жетінші маусымда пайғамбар Кевин Тран (Озрик Чау сомдайды) енгізілді. Ол Құдай Сөзін аударып, Винчестерлерге Левиафандарды тоқтатуға көмектеседі. Бұл олардың жойылуына әкеледі. Сегізінші маусымда Кевин тағы бір Құдай Сөзін аударып, Тозақты мәңгі жабудың жолын табуға тырысады. Тоғызыншы маусымда Кевин құлаған періштелерді Жұмаққа қайтарудың жолын іздейді, бірақ Гадриел иеленіп алған Сэмнің қолынан қаза табады.

Жетінші маусымда сондай-ақ техникалық білімді Чарли Брэдбери (Фелисия Дэй сомдайды) енгізілді. Ол Ричард Роман Энтерпрайзесте жұмыс істейді. Фрэнктің қатты дискісін бұзып, монстрлардың бар екенін білгеннен кейін, Чарли Винчестерлердің одақтасына айналып, оларға техникалық мәселелер мен аңшылықта көмектесіп отырады.

Тоғызыншы маусымда періште Гадриел енгізіледі. Ол бастапқыда Езекиел болып көрінеді және Тахмо Пеникетт пен Джаред Падалеки сомдайды. Сэм Тозақты жаппауға шешім қабылдағаннан кейін ауыр жараланады, сол кезде Гадриел Диннің дұғасына жауап беріп, Сэмге еніп, оны емдейді. Бірақ кейін оның шын болмысы — Жұмақтағы күзетші болғаны, Люцифердің Едем бағысына енуіне жол бергені және содан кейін құлап, тұтқындалғаны ашылады. Гадриел Метатронмен бірігіп, өзін ақтап алуға және періштелерді қайта Жұмаққа апаруға тырысады. Ол Кевин Транды өлтіреді және кейін Сэмнің денесінен қуылады. Өз денесіне қайта енген Гадриел Метатронның жоспарларына қарсы шығып, Сам, Дин және Кастиэль жағына өтеді.

Төртінші маусымда Чак Шурли Құдайдың пайғамбары ретінде енгізіледі (Роб Бенедикт сомдайды). Он бірінші маусымда Чактың шын мәнінде Құдай екені, ол періштелер мен адамдарға ерік беру үшін адам кейпінде жасырынғаны белгілі болады. Он бесінші маусымда Чак Винчестерлер мен олардың одақтастарының өмірін өз рахаты мен қызығы үшін манипуляциялап келгені анықталады.

Оныншы маусымда зұлым сиқыршы Ровена МакЛеод (Рут Коннелл ойнайды) енгізіледі. Кейін ол Кроулидің, шын аты Фергус болған ұлының анасы екені белгілі болады. Ровена он бірден он бесінші маусымға дейін Винчестерлерге кейде одақтас ретінде қайта оралады, бұл оны сериалдағы ең ұзақ көрінген әйел кейіпкерлердің біріне айналдырады. Оның дұшпандық әрі болжауға келмейтін мінезі он бесінші маусымда Тозақтың Чак ашқан қақпасын жабу жолында өзін құрбан етуімен ақталады.

Он бірінші маусымда Қараңғылық, яғни Амара (Эмили Суоллоу сомдайды) енгізіледі. Қайын белгісі бұзылғаннан кейін босап шыққан Қараңғылық қарсыласқа айналады. Бұл белгі Қараңғылықты тұтқында ұстап, Құдай жаратылысы мен адамзаттың өмір сүруіне мүмкіндік берген болатын. Кейінірек Қараңғылықтың Құдайдың әпкесі екені белгілі болады.

Он үшінші маусымда нефилим Джек Клайн (Александр Калверт сомдайды) енгізіледі. Ол Люцифердің ұлы. Джек кейін Винчестерлер отбасының мүшесіне айналып, Ақырзаман Әлеміндегі (Винчестерлер болмаған балама әлем) адамдарды құтқару мен сол әлемнің Михаил архангелін жеңуде маңызды рөл атқарады. Джек кейін Чактың жоспары аясында Құдай қолынан қаза табады, бірақ Қайта Өлім болған Билли оны қайта тірілтеді.

Сериал көбіне Винчестер ағайындыларына шоғырланғандықтан, көрермендер бұл кейіпкерлердің тұрақты түрде өлмейтінін сезіп қояды. Осыны шешу үшін авторлар эпизодтарға кернеу қосу мақсатында қонақ кейіпкерлерді жиі енгізіп, кейде оларды өлтіріп отырады.&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://www.nytimes.com/2006/01/22/arts/television/22aurt.html |title=Things That Go Bump in Prime Time |date=January 22, 2006 |work=The New York Times |first=Kate |last=Aurthur |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150216221055/http://www.nytimes.com/2006/01/22/arts/television/22aurt.html |archive-date=February 16, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

== Маусвмдар ==
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|+ ''Supernatural'' телехикаясының маусымдық көрсеткіштері
|-
! Маусым !! Эпизод саны !! Алғашқы көрсетілімі !! Соңғы көрсетілімі !! Телеарна !! Рейтинг орны !! Орташа көрермен саны (млн)
|-
| 1 || 22 || 2005 ж. 13 қыркүйек || 2006 ж. 4 мамыр || The WB || 165 || 3.81 
|-
| 2 || 22 || 2006 ж. 28 қыркүйек || 2007 ж. 17 мамыр || The CW || 216 || 3.14
|-
| 3 || 16 || 2007 ж. 4 қазан || 2008 ж. 15 мамыр || The CW || 187 || 2.74 
|-
| 4 || 22 || 2008 ж. 18 қыркүйек || 2009 ж. 14 мамыр || The CW || 161 || 3.14
|-
| 5 || 22 || 2009 ж. 10 қыркүйек || 2010 ж. 13 мамыр || The CW || 125 || 2.64
|-
| 6 || 22 || 2010 ж. 24 қыркүйек || 2011 ж. 20 мамыр || The CW || 209 || 2.42
|-
| 7 || 23 || 2011 ж. 23 қыркүйек || 2012 ж. 18 мамыр || The CW || 176 || 2.03
|-
| 8 || 23 || 2012 ж. 3 қазан || 2013 ж. 15 мамыр || The CW || 152 || 2.52
|-
| 9 || 23 || 2013 ж. 8 қазан || 2014 ж. 20 мамыр || The CW || 141 || 2.81
|-
| 10 || 23 || 2014 ж. 7 қазан || 2015 ж. 20 мамыр || The CW || 156 || 2.02
|-
| 11 || 23 || 2015 ж. 7 қазан || 2016 ж. 25 мамыр || The CW || 131 || 2.81
|-
| 12 || 23 || 2016 ж. 13 қазан || 2017 ж. 18 мамыр || The CW || 132 || 2.62
|-
| 13 || 23 || 2017 ж. 12 қазан || 2018 ж. 17 мамыр || The CW || 166 || 2.32
|-
| 14 || 20 || 2018 ж. 11 қазан || 2019 ж. 25 сәуір || The CW || 159 || 2.07
|-
| 15 || 20 || 2019 ж. 10 қазан || 2020 ж. 19 қараша || The CW || 131 || 1.63
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:АҚШ телесериалдары]]
[[Санат:The CW телебағдарламалары]]</text>
      <sha1>i37id7mkaxh2q0g1ucmbadd7gz35bzf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484441</id>
      <parentid>3484440</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T04:43:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <origin>3484441</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="60162" sha1="qydrt9hi6jg92ppxuquc3gus63hw71b" xml:space="preserve">{{Телесериал
 | Қазақша атауы = Табиғаттан тыс 
 | Шынайы атауы = {{lang-en|Supernatural}} 
 | суреті = Supernatural Season Four title card.jpg
 | тақырыбы = 4 маусымның постері
 | сурет ені = 
 | жанры = [[қорқынышты фильм|қорқынышты]]&lt;br /&gt;мистика&lt;br /&gt;[[фантастикалық фильм|фантастика]] 
 | формат = 
 | авторы = [[Эрик Крипке]]
 | желісі = 
 | өндіріс = [[The Warner Bros. Television]] 
 | рөлдерде = [[Дженсен Эклс]]&lt;br /&gt;[[Джаред Падалеки]]&lt;br /&gt;Кети Кессиди&lt;br /&gt;Миша Коллинз&lt;br /&gt;Лорен Коен&lt;br /&gt;Марк Пеллигрино
 | баяндаушы = 
 | бет басы = 
 | композиторы = Джей Груска&lt;br /&gt;Кристофер Леннерц
 | мемлекет = {{USA}}
 | тілі = ағылшын 
 | маусымдар = 15
 | сериялар саны = 327
 | сериялардың тізімі = 
 | атқарушы продюсері = Эрик Крипке&lt;br /&gt;Роберт Сингер&lt;br /&gt;Макджи&lt;br /&gt;Девид Наттер&lt;br /&gt;Ким Меннерс&lt;br /&gt;Джон Шибан&lt;br /&gt;Фил Сгрича&lt;br /&gt;Сера Гембл&lt;br /&gt;Бен Едлунд&lt;br /&gt;Джереми Карвер&lt;br /&gt;Адам Глас
 | продюсері = Роберт Сингер
 | режиссёрі = Эрик Крипке
 | операторы = 
 | сценарист = 
 | түсірілім орны = [[Британдық Колумбия]], [[Канада]]
 | ұзақтығы = 44 мин.
 | студия = [[Warner Bros.]]
 | статусы = аяқталды 
 | телеарна = The CW
 | бейне форматы = 
 | дыбыс форматы = 
 | көрсете бастады = 13 қыркүйек, 2005 жыл
 | соңғы рет көрсетілді = 19 қараша, 2020
 | алдыңғы = 
 | келесі = 
 | байланысы бар шоу = Винчестерлер (приквел)
 | imdb_id = 0460681
 | tv_com_id = 
 | сайт = http://www.cwtv.com/shows/supernatural
}}
'''Табиғаттан тыс''' ({{lang-en|Supernatural}}) — америкалық телехикая, оны [[Эрик Крипке]] жасаған. Алғаш рет 2005 жылы 13 қыркүйекте The WB арнасында көрсетілді, кейін The CW арнасының құрамына енді. [[Джаред Падалеки]] [[Сэм Винчестер]] рөлінде және [[Дженсен Эклс]] [[Дин Винчестер]] рөлінде басты кейіпкерлер ретінде ойнайды. Хикая екі ағайындының жындар, елестер, жалмауыздар және басқа да тылсым жаратылыстарды аулауы туралы.

''Табиғаттан тыс'' он жыл бойы әзірленген, өйткені Крипке бұл жобаны бірнеше жыл бойы сәтсіз ұсынып жүрді. Крипкемен бірге жобаның атқарушы продюсерлері McG, Роберт Сингер, Фил Сгрисча, Сера Гэмбл, Джереми Карвер, Джон Шибан, Бен Эдлунд және Адам Гласс болды. Бұрынғы атқарушы продюсер және режиссер Ким Мэннерс сериалдың төртінші маусымы түсіріліп жатқан кезде қайтыс болды.&lt;ref&gt;{{cite magazine |url=https://ew.com/article/2009/01/27/supernatural-an/ |title='Supernatural' and 'X Files' producer-director Kim Manners has died |magazine=Entertainment Weekly |first=Ken |last=Tucker |access-date=May 26, 2022 |date=January 27, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091120213604/http://watching-tv.ew.com/2009/01/27/supernatural-an/ |archive-date=November 20, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Түсірілім Канададағы Ванкувер қаласында және оның айналасындағы аймақтарда жүргізілді. Сериал Kripke Enterprises және McG компаниясы Wonderland Sound and Vision арқылы, Warner Bros. Television компаниясымен бірлесе отырып шығарылды.

Пилоттық эпизодты шамамен 5,69 миллион көрермен тамашалады,&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://abcmedianet.com/web/dnr/dispDNR.aspx?id=092005_04 |title=Weekly Program Rankings |date=September 20, 2005 |publisher=ABC Medianet |access-date=September 23, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110707090011/http://abcmedianet.com/web/dnr/dispDNR.aspx?id=092005_04 |archive-date=July 7, 2011 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ал алғашқы төрт эпизодтың рейтингі The WB арнасының сериалды толық маусымға қабылдауына себеп болды. Крипке сериалды үш маусымға жоспарлаған, бірақ кейін бес маусымға дейін кеңейтті. Бесінші маусым сериалдың негізгі хикаясын аяқтады,&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.buddytv.com/show-creator-eric-kripke-determined-to-end-supernatural-at-season-5/ |title=Show Creator Eric Kripke Determined to End 'Supernatural' at Season 5 |publisher=BuddyTV |access-date=May 26, 2022 |date=September 1, 2009 |first=Kris |last=De Leon |archive-url=https://web.archive.org/web/20100222061545/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/show-creator-eric-kripke-deter-30939.aspx |archive-date=February 22, 2010 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; және осыдан кейін Крипке шоураннер ретінде жобадан кетті.&lt;ref name=&quot;kripkeleaves&quot;&gt;{{cite magazine |url=https://ew.com/article/2010/07/15/supernatural-season-6-spoilers/ |title=Exclusive: 'Supernatural' boss on why he stepped down and what's coming up (hint: monsters!) |magazine=Entertainment Weekly |first=Michael |last=Ausiello |date=July 15, 2010 |access-date=May 26, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150111100701/http://insidetv.ew.com/2010/07/15/supernatural-season-6-spoilers/ |archive-date=January 11, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Сериал одан кейін тағы 10 маусым жалғасып, Сера Гэмбл, Джереми Карвер, Роберт Сингер және Эндрю Дабб сынды жаңа шоураннерлермен түсірілді.&lt;ref&gt;

{{cite magazine |url=https://ew.com/article/2014/07/18/supernatural-end/ |title='Supernatural' stars answer: When will the show end? |magazine=Entertainment Weekly |first=James |last=Hibberd |date=July 19, 2014 |access-date=May 26, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150112040327/http://insidetv.ew.com/2014/07/18/supernatural-end/ |archive-date=January 12, 2015 |url-status=live }}
{{cite web |url=https://www.ign.com/articles/2012/08/08/new-supernatural-showrunner-on-his-plans-for-season-8 |title=New Supernatural Showrunner on His Plans for Season 8 |website=IGN |first=Eric |last=Goldman |date=August 8, 2012 |access-date=January 11, 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141223220300/http://www.ign.com/articles/2012/08/08/new-supernatural-showrunner-on-his-plans-for-season-8 |archive-date=December 23, 2014 |url-status=live }}
{{cite news |url=http://tvline.com/2016/05/13/supernatural-season-12-jeremy-carver-leaving-showrunner/ |title=Supernatural Names New Showrunners as Jeremy Carver Moves to Frequency |work=TVLine |first1=Michael |last1=Ausiello |first2=Vlada |last2=Gelman |date=May 13, 2016 |access-date=May 14, 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160514110140/http://tvline.com/2016/05/13/supernatural-season-12-jeremy-carver-leaving-showrunner/ |archive-date=May 14, 2016 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Он бірінші маусымымен ''Supernatural'' АҚШ-тағы ең ұзақ эфирде болған фантастикалық тірі актерлік телехикая атанды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.discoversd.com/news/2015/jul/12/comic-con-2015-supernatural-panel/ |title='Supernatural' now longest running sci-fi show in U.S. |last=Rocha |first=Michael |publisher=Discover San Diego |date=July 12, 2015 |access-date=October 21, 2015 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20151119232222/http://www.discoversd.com/news/2015/jul/12/comic-con-2015-supernatural-panel/ |archive-date=November 19, 2015}}&lt;/ref&gt; Сериал он бесінші және соңғы маусымға 20 эпизодпен жаңартылды,&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/cw-renews-flash-charmed-riverdale-supernatural-6-more-1181714/ |title=CW Renews 'The Flash', 'Charmed', 'Riverdale', 'Supernatural', 6 More |last=Goldberg |first=Lesley |work=The Hollywood Reporter |date=January 31, 2019 |access-date=May 26, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190202015411/https://www.hollywoodreporter.com/live-feed/cw-renews-flash-charmed-riverdale-supernatural-6-more-1181714 |archive-date=February 2, 2019 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://tvline.com/2019/03/22/supernatural-final-season-15-cancelled-cw/ |title=Supernatural to End With Season 15 |last=Gelman |first=Vlada |work=TVLine |date=March 22, 2019 |access-date=March 22, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190322205713/https://tvline.com/2019/03/22/supernatural-final-season-15-cancelled-cw/ |archive-date=March 22, 2019 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; және 2019 жылы 10 қазанда көрсетілімін бастады.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://deadline.com/2019/06/the-cw-sets-fall-premiere-dates-batwoman-supergirl-the-flash-nancy-drew-1202633821/|title=The CW Sets Fall Premiere Dates: 'Batwoman', 'Supergirl', 'The Flash', 'Nancy Drew', More|date=June 17, 2019|access-date=June 17, 2019|work=Deadline Hollywood|first=Denise|last=Petski|archive-url=https://web.archive.org/web/20190618053243/https://deadline.com/2019/06/the-cw-sets-fall-premiere-dates-batwoman-supergirl-the-flash-nancy-drew-1202633821/|archive-date=June 18, 2019|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ''Supernatural'' 2020 жылы 19 қарашада 327 эпизодпен аяқталды.

== Продакшн ==
Бірінші маусымның авторлар құрамына Крипке және тағы бес сценарист кірді, оларға қалалық аңыздарды зерттеумен айналысатын көмекшілер жәрдемдесті.&lt;ref name=&quot;chills&quot; /&gt; Сценарий жазу жұмысы негізінен ұжымдық түрде жүргізілді — жазушылар жиі топтарға бөлініп жұмыс істеді. Әр маусым басында сценаристер жиналып, өз идеяларын ұсынатын, кейін бұл идеялар белгілі бір авторға толықтыруға беріледі. Әрбір оқиға идеясы тақтаға жазылады, Крипке мен Боб Сингер қажетті түзетулер енгізеді. Содан кейін сценарий жазылып,&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;&gt;{{Cite book |last=Knight |first=Nicholas |title=Supernatural : the official companion, season 2 |publisher=Titan Publishing Group |year=2008 |isbn=9781845766573 |location=London}}&lt;/ref&gt; Крипке оның сериалдың басқа эпизодтарымен бірдей стилін сақтағанын тексереді.&lt;ref name=&quot;chills&quot; /&gt; Крипке бұл жұмысты бірінші маусымда өте қиын деп санады,&lt;ref name=&quot;burningquestions&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.tvguide.com/news/supernatural-eric-kripke-38662.aspx |title=As Supernatural Returns, Your Burning Questions Are Answered! |access-date=September 30, 2009 |work=TV Guide |date=October 4, 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090923184806/http://www.tvguide.com/news/supernatural-eric-kripke-38662.aspx |archive-date=September 23, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; бірақ үшінші маусымға қарай ол жеңілдеді, өйткені команда сериалдың стилін «шын мәнінде түсіне» бастады.&lt;ref name=&quot;burningquestions&quot; /&gt; Бесінші маусымнан кейін Крипке шоураннер лауазымынан кетті, бірақ атқарушы кеңесші ретінде жобаға қатысуды жалғастырды. 2016 жылы ''Collider'' басылымына берген сұхбатында ол сериалға қатысы жайлы: «Мен өз баласын колледжге жіберген мақтаншақ ата-ана секілдімін» деді.&lt;ref name=kripkeinvolved /&gt; Ол бұл салыстыруды былай толықтырды: «Егер маған мұқтаж болса, көмектесуге дайынмын, ал қажет болмаса, араласпаймын».&lt;ref name=kripkeinvolved&gt;{{cite web |last1=Weintraub |first1=Steve |title=Eric Kripke on 'Supernatural's Success and His New NBC Show 'Timeless' |url=https://collider.com/eric-kripke-supernatural-timeless-interview/ |website=Collider |access-date=September 25, 2017 |date=July 1, 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170925230331/http://collider.com/eric-kripke-supernatural-timeless-interview/ |archive-date=September 25, 2017 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

''Supernatural'' хикаясының стиліне ''Poltergeist'' (1982) сияқты фильмдер үлкен әсер етті — қорқынышты оқиғалар шалғай жерде емес, отбасылық ортада болады. Сонымен қатар ''Evil Dead II'' және ''An American Werewolf in London'' фильмдеріндегі сатиралық элементтер де ықпал етті. Крипке бұл туралы: «Қорқыныш сіздің аулаңызда да бола алады. Қанша көрермен готикалық қамалдағы вампир үшін алаңдайды?» – деді. «Бұл сериал әрқашан отбасылық қарым-қатынас жайлы болған». Тағы бір әсер еткен туындылар қатарына ''The Two Sisters'' және азиялық қорқынышты фильмдер — ''The Eye'', ''Ju-on'' және ''Ring'' жатады.&lt;ref name=&quot;ccreport&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.aoltv.com/2008/07/29/the-supernatural-panel-comic-con-report/ |title=The Supernatural Panel – Comic-Con Report |date=July 29, 2008 |first=Richard |last=Keller |publisher=AOL TV |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120515214608/http://www.aoltv.com/2008/07/29/the-supernatural-panel-comic-con-report/ |archive-date=May 15, 2012 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

Крипкенің айтуынша, бастапқыда сериал әр апта сайын жаңа жаратылысқа арналады деп жоспарланған, ал Сэм мен Дин Винчестерлер тек әртүрлі қорқынышты оқиғаларға кіру-шығуға арналған «қозғаушы күш» ретінде ғана болған.&lt;ref name=&quot;funapoc&quot; /&gt; Оның басты мақсаты — «адамдарды қатты шошыту» еді.&lt;ref name=&quot;teamspirit&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.thestar.com.my/Story/?file=/2007/5/27/tvnradio/17780155&amp;sec= |archive-url=https://archive.today/20150118213940/http://www.thestar.com.my/Story/?file=/2007/5/27/tvnradio/17780155&amp;sec= |url-status=dead |archive-date=January 18, 2015 |title=Team spirit |access-date=September 30, 2009 |date=May 27, 2007 |work=The Star |author=Mumtaj, Begum }}&lt;/ref&gt; Алайда бірнеше эпизодтан кейін Крипке мен атқарушы продюсер Боб Сингер Джаред Падалеки мен Дженсен Эклстің экрандағы химиясын байқап, сериал бағытын өзгертті. Олар туындылардың орталығына монстрларды емес, ағайындылардың қарым-қатынасын қойды. Крипкенің айтуынша: «Кейде бізге керек монстр тек соңынан табылады — алдымен драма мен ішкі күйзелісті жоспарлап аламыз».&lt;ref name=&quot;funapoc&quot;&gt;{{cite news |url=http://featuresblogs.chicagotribune.com/entertainment_tv/2009/08/supernatural-season-5-eric-kripke-cw.html |title='It's the fun Apocalypse': Creator Eric Kripke talks 'Supernatural' |access-date=September 30, 2009 |work=Chicago Tribune |first=Maureen |last=Ryan |date=August 26, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091008122020/http://featuresblogs.chicagotribune.com/entertainment_tv/2009/08/supernatural-season-5-eric-kripke-cw.html |archive-date=October 8, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

=== Арнайы эффектілер ===
Пилоттық эпизод үшін арнайы студиялар — мысалы, Entity FX — жұмысқа тартылғанымен,&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.entityfx.com/who.html |title=Who |publisher=EntityFX |access-date=September 28, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090819082657/http://www.entityfx.com/who.html |archive-date=August 19, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; кейін эффектілер бөлімі тек сериал үшін арнайы жұмыс істей бастады.&lt;ref name=&quot;effectsdvd&quot;&gt;{{cite AV media |title=Supernatural Season 3 – &quot;From Legends to Reality&quot; featurette |medium=DVD}}&lt;/ref&gt; Визуалды эффектілердің жетекшісі — Иван Хайден. Ол продакшн топтарының әр деңгейімен тығыз жұмыс істейді. Алдын ала өндіріс кезеңінде Хайден сценарийлерді қарап, қай жерлерге эффект қажет екенін анықтайды. Жазушылармен кездесіп, қажетті эффектілерді жоспарлап, арнайы эффектілер және трюк мамандарымен бірігіп жұмыс жасайды. Ол түсірілім барысында да режиссермен бірге болып, актерлердің эффект қосылатын нүктеге дұрыс қарауын бақылайды. Кейін монтажшылармен кездесіп, материалды өңдеуге қатысады.&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;/&gt; Сондай-ақ әр жаратылыстың өзіндік ережелері мен физикасын ойластыру — эффектілер бөлімінің бір бөлігі,&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;/&gt; дегенмен, хикаяның мүддесі үшін бұл ережелер кейде өзгертілуі мүмкін.&lt;ref name=&quot;effectsdvd&quot; /&gt; 2012 жылы Хайден Encore компаниясының Ванкувердегі жаңа кеңсесіне ауысқаны хабарланды.&lt;ref name=&quot;encore&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.newswire.ca/en/story/952591/encore-adds-vancouver-location |title=Encore Adds Vancouver Location |publisher=Canada Newswire |date=April 10, 2012 |access-date=July 9, 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120702230816/http://www.newswire.ca/en/story/952591/encore-adds-vancouver-location |archive-date=July 2, 2012 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

=== Музыка ===
''Supernatural'' сериалы синтезделген оркестрлік музыкамен сүйемелденеді, дегенмен кейде гитара мен виолончель сияқты дәстүрлі аспаптар да қолданылады. Белгілі эпизодтарда ерекше дыбыстар да пайдаланылған, мысалы, «Faith» эпизодында ескі, бұзылған пианода орындалған блюздік госпел әуені. Сериалда әдеттегі телешоулардан ерекшелігі — екі композитор жұмыс істейді: [[Кристофер Леннертц]] пен [[Джей Груска]].&lt;ref name=&quot;music&quot; /&gt; Олар эпизодтарды кезектесіп өңдейді, бұл оларға музыканы жазуға қосымша уақыт береді. Әр композитор өз эпизоды мен кейіпкерлеріне арнап тақырыптар жазады және кейде эпизодтар қиылысып жатса, бір-бірімен бірлесіп жұмыс істейді. Музыканы эпизодтың көріністеріне сай етуге тырысады, мысалы, «Dead in the Water» эпизодында бейберекет және қайталанатын дыбыстар камера бұрышына сәйкестендірілген, ал «су» мен «өлу» деген сөздер айтылғанда дыбыс төмендеп, «күлдіреуік» эффект береді. Әр эпизодтың шамамен үштен бірі — жаңа жазылған музыкалардан тұрады.&lt;ref name=&quot;music&quot;&gt;{{cite web |title=The Supernatural Music of Christopher Lennertz |publisher=Mania |first=Randall D. |last=Larson |date=July 27, 2006 |url=http://www.mania.com/supernatural-music-christopher-lennertz_article_51827.html |access-date=September 27, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090702125049/http://www.mania.com/supernatural-music-christopher-lennertz_article_51827.html |archive-date=July 2, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

Түпнұсқа музыкамен қатар сериалдың ажырамас бөлігі — классикалық рок. Шығарушысы Эрик Крипке бұл музыканы қолдануға рұқсат берілмесе, жобадан кетем деп қорқытқан. Көптеген әндер Крипкенің жеке топтамасынан алынған, дегенмен оның сүйікті тобы — [[Led Zeppelin]] — өте қымбат болғандықтан қолданылмаған. Кейбір эпизод атаулары осы топтың әндеріне сілтеме жасайды.&lt;ref name=&quot;eclipsemagazine&quot; /&gt; Сериалда [[Blue Öyster Cult]], [[Bad Company]], [[Stevie Ray Vaughan]], [[Rush]], [[Boston]], [[Triumph]] және [[AC/DC]] сынды рок топтарының әндері жиі қолданылған. Әр эпизодта бірнеше ән пайдаланылып, алдыңғы оқиғаларды шолып көрсететін «The Road So Far» көріністерімен бірге беріледі. Крипке музыка мен фондық композиция арасында шекара болғанын қаласа да, кейде Леннертц пен Груска 15–20 секундтық рокқа ұқсас әуендер жазуға мәжбүр болады — бұл дайын әндердің құқықтарын сатып алудан арзанырақ. Бірінші маусымнан басқасының барлығында маусым финалында [[Kansas]] тобының «Carry On Wayward Son» әні ойналады.

=== Түсірілім орындары ===
Пилоттық эпизод [[Лос Анжелес]]те түсірілгенімен, негізгі түсірілім Ванкувер қаласында өтті.&lt;ref name=&quot;Knight s1&quot;/&gt; Сондықтан сериалдағы көпшілік сыртқы көріністер Лауэр-Мейнленд аймағында түсіріледі. &quot;Dead in the Water&quot; эпизоды Бантзен көлі маңында түсірілген,&lt;ref name=&quot;Knight s1&quot;/&gt;{ ал &quot;Simon Said&quot; эпизодының соңғы көріністері Кливленд бөгеті маңында түсірілді.&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;/&gt;

Сериалда қолданылған басқа да түсірілім орындары жиі екі-үш рет қайталанып, көркемдік бөлім олардың сыртқы көрінісін өзгертіп отырады.&lt;ref name=&quot;Knight s3&quot;&gt;{{Cite book |last=Knight |first=Nicholas |title=Supernatural : the official companion. Season 3 |publisher=[[Titan Publishing Group]] |year=2009 |isbn=9781848561038 |location=London}}&lt;/ref&gt; Бернаби қаласындағы Heritage Park &quot;Red Sky at Morning&quot; эпизодында зират ретінде, ал &quot;Bedtime Stories&quot; эпизодында ертегідегі зәулім үй ретінде пайдаланылған.&lt;ref name=&quot;Knight s3&quot;/&gt; Кокитлам қаласындағы Ривервью ауруханасы сериалда бірнеше түрлі рөлде қолданылған: &quot;Asylum&quot; эпизодында — психиатриялық аурухана ретінде,&lt;ref name=&quot;Knight s1&quot;/&gt; &quot;In My Time of Dying&quot; эпизодында — жалпы аурухана ретінде, ал &quot;Folsom Prison Blues&quot; эпизодында — түрме ретінде түсірілген.&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;/&gt;

=== Онлайн тарату ===
Сериал алғашында теледидардан басталмай, The WB арнасы оны эфирге шығаруға бір апта қалғанда, [[Yahoo!]] платформасы арқылы интернетте жариялады. Бұл жарнамалық науқанның бір бөлігі болды.&lt;ref name=&quot;promotion&quot;&gt;{{cite news |url=http://usatoday30.usatoday.com/life/television/news/2005-09-06-supernatural_x.htm |title=New drama 'Supernatural' gets online jump |date=September 6, 2005 |work=USA Today |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140125055341/http://usatoday30.usatoday.com/life/television/news/2005-09-06-supernatural_x.htm |archive-date=January 25, 2014 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
The CW арнасына ауысқаннан кейін, ''Supernatural'' эпизодтары 2006 жылдың желтоқсанынан бастап [[Apple Computer|Apple]] компаниясының [[iTunes Store]] дүкеніне жүктеліп, онлайн сатылымға шыққан алғашқы CW жобаларының бірі болды.&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://variety.com/2006/digital/news/cw-goes-digital-with-itunes-1117955946/ |title=CW goes digital with iTunes |date=December 17, 2006 |work=Variety |access-date=September 22, 2009 |first1=Ben |last1=Fritz |first2=Josef |last2=Adalian |archive-url=https://web.archive.org/web/20150113052853/http://variety.com/2006/digital/news/cw-goes-digital-with-itunes-1117955946/ |archive-date=January 13, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
Келесі айда, арна өз сайтында сериалдың эпизодтарын аздаған жарнамамен тегін көру мүмкіндігін қосты. Олар бастапқы эфирден кейін төрт апта бойы қолжетімді болды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.thefutoncritic.com/news/2007/01/19/the-cw-expands-its-online-offerings-by-streaming-several-primetime-series-for-free-on-cwtvcom--23401/20070119cw02/ |title=The CW Expands Its Online Offerings by Streaming Several Primetime Series for Free on CWTV.com |date=January 19, 2007 |website=The Futon Critic |access-date=September 22, 2009}}&lt;/ref&gt;
2007 жылдың 11 қаңтарынан бастап Австралияның [[Network Ten]] арнасы Warner Bros. Television компаниясымен келісім бойынша өз сайтында сериалдың толық эпизодтарын жүктеуге мүмкіндік берді. Пираттық көшірмелермен күресу мақсатында, арна екінші маусымның премьерасын елде теледидардан көрсетілуден бес күн бұрын интернетте жариялады. Осылайша ''Supernatural'' Австралияда телеэфирден бұрын тегін онлайн жүктеуге болатын алғашқы ірі желілік шоуға айналды. Кейінгі эпизодтар да эфирден кейін бірнеше сағат ішінде қолжетімді болды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/sydney-confidential/supernatural-is-first-online/story-e6frewz0-1111112810068 |title=Supernatural is first online |date=January 10, 2007 |work=The Daily Telegraph |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140115121829/http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/sydney-confidential/supernatural-is-first-online/story-e6frewz0-1111112810068 |archive-date=January 15, 2014 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
Сол уақыттарда сериал эпизодтары [[Microsoft]] компаниясының [[Xbox Live Marketplace]] платформасында да қолжетімді болды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://hamptonroads.com/node/292651 |title=Gamers turn to XBox Live for movies |work=The New York Times |first=Joanne |last=Kaufman |access-date=October 8, 2009 |date=July 9, 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120119211422/http://hamptonroads.com/node/292651 |archive-date=January 19, 2012 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
2008 жылдың қыркүйегінде [[Amazon.com]] өзінің жаңа телехабарлар дүкенін іске қосты, онда ''Supernatural'' сатылымға шыққан бірнеше телешоудың бірі болды.&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://www.forbes.com/feeds/ap/2008/09/17/ap5436492.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20080920001401/http://www.forbes.com/feeds/ap/2008/09/17/ap5436492.html |title=Amazon.com launches new TV store |work=Forbes |access-date=February 22, 2013 |date=September 17, 2008 |archive-date=September 20, 2008}}&lt;/ref&gt;

== Актёрлік құрам және кейіпкерлер ==
[[File:Jensen Ackles &amp; Jared Padalecki (36208218556).jpg|thumb|upright=1.35|[[Дженсен Эклс]] (сол жақта) және [[Джаред Падалеки]] (оң жақта) — сериалдың басты кейіпкерлерін сомдайды.]]
Сериал [[Дин Винчестер]] мен [[Сэм Винчестер]] есімді бауырлардың ел аралап, зұлым жаратылыстармен күресуі төңірегінде өрбиді. Падалеки бұл рөлге қызығушылық танытты, себебі ол ''The X-Files'' пен ''The Twilight Zone'' секілді қорқынышты сериалдарды ұнататын, ал олар ''Supernatural'' сценарийімен ұқсас болатын. Сонымен қатар, ол «еріксіз қаһарманды» ойнауға қуанды, Сэмді ''[[Матрица (фильм)|Матрица]]'' фильміндегі [[Нео (Матрица)|Неомен]] және ''[[Жұлдызды соғыстар]]'' франшизасындағы [[Люк Скайуокер]]мен салыстырды. Падалеки атқарушы продюсерлер McG және Дэвид Наттермен бұрыннан жұмыс істеп келген, олардың бірі оны кастингке қатысуға көндірді. Эклс бастапқыда Сэм рөліне шақырылғанымен, сценарийді оқыған соң Дин кейіпкерін таңдады. Ол кезде Эклс WB арнасындағы ''[[Смолвиль]]'' сериалында тұрақты кейіпкер еді. Дин рөліне бекітілген соң, ''Smallville'' жобасынан шығып қалды.

{{blockquote|Сценарийді оқығанда, Дин бірден көзге түсті. Бұл кейіпкерде әрдайым әзіл мен еркіндік бар еді, бұл маған қатты ұнады. Сол себепті мен осы рөлді сұрадым. Олар &quot;Дәл осындай кейіпкер іздеп жүрміз&quot; деді. Бұл мен үшін үлкен мүмкіндік болды.|source=Дженсен Эклс — Дин Винчестер рөлі туралы&lt;ref name=&quot;starc&quot; /&gt;}}

Сериалда басты кейіпкерлер көп болмаса да, қайталанып отыратын қосымша кейіпкерлер жеткілікті. [[Джеффри Дин Морган]] Сэм мен Диннің әкесі [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон Винчестерді]] сомдайды. Ол пилоттық эпизодта алғаш пайда болады, бірақ бірінші маусымның ортасына дейін қайтып келмейді. Кейін ол екінші маусымның басында қайтыс болғанға дейін бірнеше эпизодта көрінеді, ал финалда оның рухы ұлдарына көмектесу үшін қайта оралады. Кейінірек, Джонның басқа әйелден үшінші ұлы болғаны белгілі болады. Сценарист Джон Шибанның айтуынша, Джонды өлтіру шешімі ертерек қабылданған. Оның пікірінше, бауырлардың әкелерімен бөлек жүргені сериал құрылымын қиындатқан. Морган екінші маусымда оралуға бастапқыда құлықсыз болды, себебі ол ''[[Grey's Anatomy]]'' сериалында да басты рөлдердің бірін ойнап жүрген еді. Кейінгі эпизодтарға қатысуына актердің тығыз жұмыс кестесі кедергі келтірді.

Сондай-ақ бірінші маусымда [[Азазел (Табиғаттан тыс)|Азазел]] есімді демон және оның қызы — [[Мэг Мастерс]] есімімен танылған — таныстырылады. Азазел әуелде көлеңке кейпінде көрінеді, тек Джон Винчестердің денесін билеген кезде нақты пішінге енеді. Ал оның қызы Мэгтің денесін пайдаланады — оны [[Никки Эйкокс]] ойнайды. Екінші маусымда Азазелдің денесін [[Фредерик Лен]] сомдайды. Бастапқыда бір эпизодқа шақырылғанымен, шоу авторлары оны финалға да қосуға шешім қабылдады. Азазел өлген соң да, басқа актерлермен қайта-қайта көрініс табады. Лен де алтыншы маусымның бірінші эпизодында Азазел рөлін тағы ойнайды. Ал Азазелдің қызы Мэг экзорцизм жасалғаннан кейін де сериалға басқа бейнемен оралады. Эйкокс төртінші маусымда Мэгтің рухы ретінде қайта оралады. Екінші маусымда демон Сэмді иемденіп, Падалекидің өзі Мэг рөлін ойнайды. Бесінші маусымда Мэгті [[Рейчел Майнер]] сомдап, кейіпкер сериалда тұрақты түрде көрініс табады.
{{multiple image  
  | direction = vertical  
  | width     = 200  
  | footer    =  
  | image1    = Jim Beaver by Gage Skidmore.jpg  
  | alt1      =  
  | caption1  = Актер Джим Бивер өз кейіпкерінің ұзақ өмір сүреді деп күтпеген, бастапқыда оның бір реттік қонақ ретінде шығады деп ойлаған.  
  | image2    = Misha Collins SDCC 2013.jpg  
  | alt2      =  
  | caption2  = Актер Миша Коллинз өзін тез ұмытылатын тағы бір эпизодтық кейіпкер деп ойлаған. Бесінші маусымда ол негізгі актерлер құрамына қосылды.  
  | image3    = Mark A. Sheppard by Gage Skidmore 2.jpg  
  | alt3      =  
  | caption3  = Актер Марк Шеппард та өз кейіпкерінің танымал болады деп күтпеген. Оныншы маусымда Кроули тұрақты кейіпкерге айналып, екі маусым бойы тұрақты болды.  
}}

Сценаристер аңшылар ұғымын кеңейтіп, көптеген жаңа кейіпкерлерді енгізгісі келді.&lt;ref name=&quot;hunterflesh&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.tvguide.com/news/supernaturals-creator-shares-38379.aspx |title=Supernatural's Creator Shares More Season 2 Secrets |date=October 19, 2006 |work=TV Guide |first=Angel |last=Cohn |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100125054944/http://www.tvguide.com/news/supernaturals-creator-shares-38379.aspx |archive-date=January 25, 2010 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Актер Джим Бивер бірінші маусымның соңында Винчестерлердің отбасылық досы Бобби Сингер ретінде алғаш рет көрінді. Әкелерінің өлімінен кейін ол Сэм мен Динге қамқор әке орнына айналып,&lt;ref name=&quot;burningquestions&quot; /&gt; олардың тәлімгері әрі байланыстағы негізгі тұлға ретінде жетінші маусымға дейін болды. Екінші маусымда аңшылар жиналатын «Харвеллдің қонақ үйі» деп аталатын бармен бірге басқа да аңшылар таныстырылды. Бұл орынды Эллен Харвелл (Саманта Феррис) басқарады, оның марқұм күйеуі Джон Винчестердің досы болған. Элленмен бірге қызы Джо Харвелл (Алона Тал) жұмыс істейді. Сонымен қатар, паранормалдық құбылыстарды бақылау үшін компьютерлік білімі бар Эш (Чад Линдберг) де бар. Тал сериалдан шығарылды, ол продюсерлер оны Сэм мен Диннің «14 жастағы қарындасы» сияқты көрінді деп есептейді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.eonline.com/news/3776/cbs-news-barney-v-dwight-smackdown-xoxo-at-csi-ny-ghost-gossip-more |title=CBS News: Barney v. Dwight Smackdown, XOXO at CSI: NY, Ghost Gossip &amp; More |first1=Jennifer |last1=Godwin |first2=Korbi |last2=Ghosh |date=July 22, 2007 |access-date=January 15, 2008 |publisher=E! |archive-url=https://web.archive.org/web/20150111233707/http://www.eonline.com/news/3776/cbs-news-barney-v-dwight-smackdown-xoxo-at-csi-ny-ghost-gossip-more |archive-date=January 11, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Крипке бұл кейіпкердің дұрыс ойластырылмағанын және көрермендердің жағымсыз қабылдауын оның шығарылуына себеп болды деп санайды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.buddytv.com/articles/supernatural/supernatural-1-16234.aspx |title='Supernatural' Creator Talks about Going Up Against 'Lost' |date=January 30, 2008 |publisher=BuddyTV |first=Don |last=Williams |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081211203536/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/supernatural-1-16234.aspx |archive-date=December 11, 2008 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Сондай-ақ, Эш кейіпкері екінші маусымның соңында қонақ үйдің жойылуымен бірге қаза табады. Эллен үшінші маусымда оралуы тиіс еді, бірақ бұл эпизод жазушылар ереуіліне байланысты жойылды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-39261.aspx |title=Supernatural Burning Questions Answered! |date=February 7, 2008 |work=TV Guide |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121015014113/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-39261.aspx |archive-date=October 15, 2012 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Сценаристер оны үшінші маусымның финалына қосуды жоспарлаған,&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.buddytv.com/articles/supernatural/supernatural-writer-discusses-17199.aspx |title='Supernatural' Writer Discusses Remainder of Season 3 |date=March 3, 2008 |publisher=BuddyTV |first=Don |last=Williams |access-date=January 4, 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081202123733/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/supernatural-writer-discusses-17199.aspx |archive-date=December 2, 2008 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; бірақ Феррис ұсынылған келісімшартты қабылдамай қойды, себебі ол «ақша мен жұмысынан айырылуы мүмкін еді».&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://samanthaferris.net/?start_from=5&amp;ucat=&amp;archive=&amp;subaction=&amp;id=&amp; |archive-url=https://web.archive.org/web/20080417004551/http://samanthaferris.net/?start_from=5&amp;ucat=&amp;archive=&amp;subaction=&amp;id=&amp; |archive-date=April 17, 2008 |title=Bad News on the Horizon... |date=March 5, 2008 |publisher=SamanthaFerris.net |first=Samantha |last=Ferris |access-date=September 22, 2009}}&lt;/ref&gt; Дегенмен, бесінші маусымда Джо мен Эллен рөліндегі актрисалар қайта оралды.
Телехикаяға христиан мифологиясын енгізуді қалаған сценаристер Кастиэль періштесін ойлап тапты.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.zap2it.com/blogs/misha_collins_is_supernaturals_dark_angel-2008-11 |title=Misha Collins Is 'Supernatural's' Dark Angel |last=O'Hare |first=Kate |date=November 18, 2008 |publisher=Zap2it |access-date=April 8, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141006071414/http://www.zap2it.com/blogs/misha_collins_is_supernaturals_dark_angel-2008-11 |archive-date=October 6, 2014 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; Крипке періштенің пайда болуын құпия ұстағысы келгендіктен, кастинг кезінде кейіпкер жын ретінде сипатталды.&lt;ref name=&quot;buddy&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.buddytv.com/articles/supernatural/exclusive-interview-misha-coll-23092.aspx |first=Don |last=Williams |title=Exclusive Interview: Misha Collins of 'Supernatural' |date=September 25, 2008 |publisher=BuddyTV |access-date=April 8, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090212115520/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/exclusive-interview-misha-coll-23092.aspx |archive-date=February 12, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Бұл рөлге Миша Коллинз бекітілді. Төртінші маусымның алғашқы эпизодында алғаш рет көрінген Кастиэль үшінші маусымда қаза тапқан Динді тозақтан тірілтіп алып шығады және Винчестерлердің одақтасына айналады. Бұл кейіпкер бастапқыда тек алты эпизодқа жоспарланған болатын, алайда кейіннен оның рөлі кеңейтілді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.ugo.com/tv/three-questions-with-supernaturals-misha-collins.html |title=Three Questions With Supernatural's Misha Collins |publisher=UGO.com |date=November 25, 2008 |access-date=February 23, 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150111234124/http://www.ugo.com/tv/three-questions-with-supernaturals-misha-collins.html |archive-date=January 11, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Коллинз бесінші және алтыншы маусымдарға тұрақты кейіпкер ретінде бекітілді, ал оның ойынша, бұл жанкүйерлер қолдауының арқасында болған.&lt;ref name=&quot;eagle&quot;&gt;{{cite web |url=http://www2.readingeagle.com/article.aspx?id=117537 |title='Supernatural' actor Misha Collins is the new angel on the block |last=Spelling |first=Ian |date=December 14, 2008 |publisher=ReadingEagle.com |access-date=April 8, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090210032722/http://www.readingeagle.com/article.aspx?id=117537 |archive-date=February 10, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Коллинз жетінші және сегізінші маусымдарда қосалқы кейіпкер мәртебесіне түсірілді, алайда тоғызыншы және оныншы маусымдарда қайтадан тұрақты кейіпкер атанды.&lt;ref&gt;{{cite news |url=http://tvline.com/2014/05/09/supernatural-season-10-misha-collins-series-regular/ |title=Supernatural: Misha Collins to Return as Series Regular for Season 10 |work=TVLine |first=Vlada |last=Gelman |date=May 9, 2014 |access-date=January 11, 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141023001855/http://tvline.com/2014/05/09/supernatural-season-10-misha-collins-series-regular/ |archive-date=October 23, 2014 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
Кастиэльмен қатар сериалда басқа да періштелік кейіпкерлер пайда болды. [[Роберт Уисдом]] &quot;соғысқұмар&quot; және &quot;догматикалық&quot; деп сипатталған&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.readingeagle.com/article.aspx?id=117537 |title='Supernatural' actor Misha Collins is the new angel on the block |date=December 14, 2008 |work=The New York Times Syndicate |first=Ian |last=Spelling |access-date=January 11, 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150318215507/http://www2.readingeagle.com/article.aspx?id=117537 |archive-date=March 18, 2015 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; Уриелді сомдады, ол жасырын түрде Люциферді қолдады; [[Джули МакНивен]] Анна Милтон есімді құлаған періштені ойнады, ол ақыры періштелік болмысына қайта оралғанымен, Жұмақтан шеттетілген күйінде қалды; ал [[Курт Фуллер]] Кастиэльдің бастығы Захария рөлін сомдады, ол Жер бетіне Жұмақ орнату үшін ақырзаманды бастағысы келді. Уисдомның кейіпкері кейін өлтірілгенімен, МакНивен мен Фуллер бесінші маусымда да рөлдерін жалғастырды. Оларға Люцифер рөлін ойнаған [[Марк Пеллегрино]] қосылды. Люцифер азат етілгенімен, ол құлаған архангел күйінде қалды. Пеллегрино жетінші маусымда да көрінеді — бұл жолы Сэмнің санасындағы елес ретінде. Пеллегрино бастапқыда Кастиэль рөліне екінші үміткер болған&lt;ref name=&quot;luciferpell&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.buddytv.com/articles/supernatural/comic-con-2009-the-apocalypse-30303.aspx |title=Comic-Con 2009: The Apocalypse of 'Supernatural' Season 5 |date=July 27, 2009 |publisher=BuddyTV |first=Christi |last=Kassity |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090803105258/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/comic-con-2009-the-apocalypse-30303.aspx |archive-date=August 3, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; және Люцифер рөлі оған кастингсіз ұсынылған&lt;ref&gt;{{cite news |url=http://www.hitfix.com/articles/supernatural-returns-to-haunt-comic-con |title='Supernatural' returns to haunt Comic-Con |date=July 26, 2009 |work=HitFix |first=Tamara |last=Brooks |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110810015430/http://www.hitfix.com/articles/supernatural-returns-to-haunt-comic-con |archive-date=August 10, 2011 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;. Кейінірек Фуллер мен МакНивен сомдаған кейіпкерлер де, Харвелл отбасының мүшелерімен бірге, өлтірілді.

Бесінші маусымда [[Марк Шеппард]] сомдаған Кроули есімді жын енгізілді. Ол Винчестерлердің ең ұзақ қарсыласы әрі кейде антиқаһарман кейіпінде көрінеді. Кроули бесінші маусымда үш эпизодта көрініп, Винчестерлерге Люциферді қайта Қапасқа қамауға көмектеседі. Ол адамзатты жойғаннан кейін жын атаулыны да жоюға тырысады деп сенеді. Алтыншы маусымда Кроули Тозақтың патшасы атанып, Кастиэльмен бірігіп, ақырзаманды қайта бастауға тырысқан Архангел Рафаилге қарсы тұрады. Олар бірге Тазалық мекенінің жан дүниелерін пайдаланып, күш бөліседі. Жетінші маусымда Кроули антиқаһарманға айналып, Кастиэль босатып жіберген Левиафандар қаупіне қарсы Винчестерлерге көмектеседі. Сегізінші маусымда Кроули Құдай Сөздерін және олардың күшін иеленіп, Тозақты мәңгілікке жабуға тырысқан Винчестерлерді тоқтатпақ болады. Тоғызыншы маусымда Кроули Винчестерлердің еріксіз тұтқынына айналады, бірақ Тозақтың патшасы атағын иемденбек болған Абаддонмен күресуге мәжбүр болады. Шеппард оныншы маусымда негізгі актер құрамына көтерілді&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |date=May 23, 2014 |work=Variety |first=Laura |last=Prudom |access-date=July 4, 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140704202642/http://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |archive-date=July 4, 2014 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;.

Жетінші маусымда пайғамбар Кевин Тран (Озрик Чау сомдайды) енгізілді. Ол Құдай Сөзін аударып, Винчестерлерге Левиафандарды тоқтатуға көмектеседі. Бұл олардың жойылуына әкеледі. Сегізінші маусымда Кевин тағы бір Құдай Сөзін аударып, Тозақты мәңгі жабудың жолын табуға тырысады. Тоғызыншы маусымда Кевин құлаған періштелерді Жұмаққа қайтарудың жолын іздейді, бірақ Гадриел иеленіп алған Сэмнің қолынан қаза табады.

Жетінші маусымда сондай-ақ техникалық білімді Чарли Брэдбери (Фелисия Дэй сомдайды) енгізілді. Ол Ричард Роман Энтерпрайзесте жұмыс істейді. Фрэнктің қатты дискісін бұзып, монстрлардың бар екенін білгеннен кейін, Чарли Винчестерлердің одақтасына айналып, оларға техникалық мәселелер мен аңшылықта көмектесіп отырады.

Тоғызыншы маусымда періште Гадриел енгізіледі. Ол бастапқыда Езекиел болып көрінеді және Тахмо Пеникетт пен Джаред Падалеки сомдайды. Сэм Тозақты жаппауға шешім қабылдағаннан кейін ауыр жараланады, сол кезде Гадриел Диннің дұғасына жауап беріп, Сэмге еніп, оны емдейді. Бірақ кейін оның шын болмысы — Жұмақтағы күзетші болғаны, Люцифердің Едем бағысына енуіне жол бергені және содан кейін құлап, тұтқындалғаны ашылады. Гадриел Метатронмен бірігіп, өзін ақтап алуға және періштелерді қайта Жұмаққа апаруға тырысады. Ол Кевин Транды өлтіреді және кейін Сэмнің денесінен қуылады. Өз денесіне қайта енген Гадриел Метатронның жоспарларына қарсы шығып, Сам, Дин және Кастиэль жағына өтеді.

Төртінші маусымда Чак Шурли Құдайдың пайғамбары ретінде енгізіледі (Роб Бенедикт сомдайды). Он бірінші маусымда Чактың шын мәнінде Құдай екені, ол періштелер мен адамдарға ерік беру үшін адам кейпінде жасырынғаны белгілі болады. Он бесінші маусымда Чак Винчестерлер мен олардың одақтастарының өмірін өз рахаты мен қызығы үшін манипуляциялап келгені анықталады.

Оныншы маусымда зұлым сиқыршы Ровена МакЛеод (Рут Коннелл ойнайды) енгізіледі. Кейін ол Кроулидің, шын аты Фергус болған ұлының анасы екені белгілі болады. Ровена он бірден он бесінші маусымға дейін Винчестерлерге кейде одақтас ретінде қайта оралады, бұл оны сериалдағы ең ұзақ көрінген әйел кейіпкерлердің біріне айналдырады. Оның дұшпандық әрі болжауға келмейтін мінезі он бесінші маусымда Тозақтың Чак ашқан қақпасын жабу жолында өзін құрбан етуімен ақталады.

Он бірінші маусымда Қараңғылық, яғни Амара (Эмили Суоллоу сомдайды) енгізіледі. Қайын белгісі бұзылғаннан кейін босап шыққан Қараңғылық қарсыласқа айналады. Бұл белгі Қараңғылықты тұтқында ұстап, Құдай жаратылысы мен адамзаттың өмір сүруіне мүмкіндік берген болатын. Кейінірек Қараңғылықтың Құдайдың әпкесі екені белгілі болады.

Он үшінші маусымда нефилим Джек Клайн (Александр Калверт сомдайды) енгізіледі. Ол Люцифердің ұлы. Джек кейін Винчестерлер отбасының мүшесіне айналып, Ақырзаман Әлеміндегі (Винчестерлер болмаған балама әлем) адамдарды құтқару мен сол әлемнің Михаил архангелін жеңуде маңызды рөл атқарады. Джек кейін Чактың жоспары аясында Құдай қолынан қаза табады, бірақ Қайта Өлім болған Билли оны қайта тірілтеді.

Сериал көбіне Винчестер ағайындыларына шоғырланғандықтан, көрермендер бұл кейіпкерлердің тұрақты түрде өлмейтінін сезіп қояды. Осыны шешу үшін авторлар эпизодтарға кернеу қосу мақсатында қонақ кейіпкерлерді жиі енгізіп, кейде оларды өлтіріп отырады.&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://www.nytimes.com/2006/01/22/arts/television/22aurt.html |title=Things That Go Bump in Prime Time |date=January 22, 2006 |work=The New York Times |first=Kate |last=Aurthur |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150216221055/http://www.nytimes.com/2006/01/22/arts/television/22aurt.html |archive-date=February 16, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

== Маусвмдар ==
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|+ ''Supernatural'' телехикаясының маусымдық көрсеткіштері
|-
! Маусым !! Эпизод саны !! Алғашқы көрсетілімі !! Соңғы көрсетілімі !! Телеарна !! Рейтинг орны !! Орташа көрермен саны (млн)
|-
| 1 || 22 || 2005 ж. 13 қыркүйек || 2006 ж. 4 мамыр || The WB || 165 || 3.81 
|-
| 2 || 22 || 2006 ж. 28 қыркүйек || 2007 ж. 17 мамыр || The CW || 216 || 3.14
|-
| 3 || 16 || 2007 ж. 4 қазан || 2008 ж. 15 мамыр || The CW || 187 || 2.74 
|-
| 4 || 22 || 2008 ж. 18 қыркүйек || 2009 ж. 14 мамыр || The CW || 161 || 3.14
|-
| 5 || 22 || 2009 ж. 10 қыркүйек || 2010 ж. 13 мамыр || The CW || 125 || 2.64
|-
| 6 || 22 || 2010 ж. 24 қыркүйек || 2011 ж. 20 мамыр || The CW || 209 || 2.42
|-
| 7 || 23 || 2011 ж. 23 қыркүйек || 2012 ж. 18 мамыр || The CW || 176 || 2.03
|-
| 8 || 23 || 2012 ж. 3 қазан || 2013 ж. 15 мамыр || The CW || 152 || 2.52
|-
| 9 || 23 || 2013 ж. 8 қазан || 2014 ж. 20 мамыр || The CW || 141 || 2.81
|-
| 10 || 23 || 2014 ж. 7 қазан || 2015 ж. 20 мамыр || The CW || 156 || 2.02
|-
| 11 || 23 || 2015 ж. 7 қазан || 2016 ж. 25 мамыр || The CW || 131 || 2.81
|-
| 12 || 23 || 2016 ж. 13 қазан || 2017 ж. 18 мамыр || The CW || 132 || 2.62
|-
| 13 || 23 || 2017 ж. 12 қазан || 2018 ж. 17 мамыр || The CW || 166 || 2.32
|-
| 14 || 20 || 2018 ж. 11 қазан || 2019 ж. 25 сәуір || The CW || 159 || 2.07
|-
| 15 || 20 || 2019 ж. 10 қазан || 2020 ж. 19 қараша || The CW || 131 || 1.63
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:АҚШ телесериалдары]]
[[Санат:The CW телебағдарламалары]]</text>
      <sha1>qydrt9hi6jg92ppxuquc3gus63hw71b</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484442</id>
      <parentid>3484441</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T04:46:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Актёрлік құрам және кейіпкерлер */</comment>
      <origin>3484442</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="60172" sha1="clamyvi9uiiqekihma6vcguhr3zknj3" xml:space="preserve">{{Телесериал
 | Қазақша атауы = Табиғаттан тыс 
 | Шынайы атауы = {{lang-en|Supernatural}} 
 | суреті = Supernatural Season Four title card.jpg
 | тақырыбы = 4 маусымның постері
 | сурет ені = 
 | жанры = [[қорқынышты фильм|қорқынышты]]&lt;br /&gt;мистика&lt;br /&gt;[[фантастикалық фильм|фантастика]] 
 | формат = 
 | авторы = [[Эрик Крипке]]
 | желісі = 
 | өндіріс = [[The Warner Bros. Television]] 
 | рөлдерде = [[Дженсен Эклс]]&lt;br /&gt;[[Джаред Падалеки]]&lt;br /&gt;Кети Кессиди&lt;br /&gt;Миша Коллинз&lt;br /&gt;Лорен Коен&lt;br /&gt;Марк Пеллигрино
 | баяндаушы = 
 | бет басы = 
 | композиторы = Джей Груска&lt;br /&gt;Кристофер Леннерц
 | мемлекет = {{USA}}
 | тілі = ағылшын 
 | маусымдар = 15
 | сериялар саны = 327
 | сериялардың тізімі = 
 | атқарушы продюсері = Эрик Крипке&lt;br /&gt;Роберт Сингер&lt;br /&gt;Макджи&lt;br /&gt;Девид Наттер&lt;br /&gt;Ким Меннерс&lt;br /&gt;Джон Шибан&lt;br /&gt;Фил Сгрича&lt;br /&gt;Сера Гембл&lt;br /&gt;Бен Едлунд&lt;br /&gt;Джереми Карвер&lt;br /&gt;Адам Глас
 | продюсері = Роберт Сингер
 | режиссёрі = Эрик Крипке
 | операторы = 
 | сценарист = 
 | түсірілім орны = [[Британдық Колумбия]], [[Канада]]
 | ұзақтығы = 44 мин.
 | студия = [[Warner Bros.]]
 | статусы = аяқталды 
 | телеарна = The CW
 | бейне форматы = 
 | дыбыс форматы = 
 | көрсете бастады = 13 қыркүйек, 2005 жыл
 | соңғы рет көрсетілді = 19 қараша, 2020
 | алдыңғы = 
 | келесі = 
 | байланысы бар шоу = Винчестерлер (приквел)
 | imdb_id = 0460681
 | tv_com_id = 
 | сайт = http://www.cwtv.com/shows/supernatural
}}
'''Табиғаттан тыс''' ({{lang-en|Supernatural}}) — америкалық телехикая, оны [[Эрик Крипке]] жасаған. Алғаш рет 2005 жылы 13 қыркүйекте The WB арнасында көрсетілді, кейін The CW арнасының құрамына енді. [[Джаред Падалеки]] [[Сэм Винчестер]] рөлінде және [[Дженсен Эклс]] [[Дин Винчестер]] рөлінде басты кейіпкерлер ретінде ойнайды. Хикая екі ағайындының жындар, елестер, жалмауыздар және басқа да тылсым жаратылыстарды аулауы туралы.

''Табиғаттан тыс'' он жыл бойы әзірленген, өйткені Крипке бұл жобаны бірнеше жыл бойы сәтсіз ұсынып жүрді. Крипкемен бірге жобаның атқарушы продюсерлері McG, Роберт Сингер, Фил Сгрисча, Сера Гэмбл, Джереми Карвер, Джон Шибан, Бен Эдлунд және Адам Гласс болды. Бұрынғы атқарушы продюсер және режиссер Ким Мэннерс сериалдың төртінші маусымы түсіріліп жатқан кезде қайтыс болды.&lt;ref&gt;{{cite magazine |url=https://ew.com/article/2009/01/27/supernatural-an/ |title='Supernatural' and 'X Files' producer-director Kim Manners has died |magazine=Entertainment Weekly |first=Ken |last=Tucker |access-date=May 26, 2022 |date=January 27, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091120213604/http://watching-tv.ew.com/2009/01/27/supernatural-an/ |archive-date=November 20, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Түсірілім Канададағы Ванкувер қаласында және оның айналасындағы аймақтарда жүргізілді. Сериал Kripke Enterprises және McG компаниясы Wonderland Sound and Vision арқылы, Warner Bros. Television компаниясымен бірлесе отырып шығарылды.

Пилоттық эпизодты шамамен 5,69 миллион көрермен тамашалады,&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://abcmedianet.com/web/dnr/dispDNR.aspx?id=092005_04 |title=Weekly Program Rankings |date=September 20, 2005 |publisher=ABC Medianet |access-date=September 23, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110707090011/http://abcmedianet.com/web/dnr/dispDNR.aspx?id=092005_04 |archive-date=July 7, 2011 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ал алғашқы төрт эпизодтың рейтингі The WB арнасының сериалды толық маусымға қабылдауына себеп болды. Крипке сериалды үш маусымға жоспарлаған, бірақ кейін бес маусымға дейін кеңейтті. Бесінші маусым сериалдың негізгі хикаясын аяқтады,&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.buddytv.com/show-creator-eric-kripke-determined-to-end-supernatural-at-season-5/ |title=Show Creator Eric Kripke Determined to End 'Supernatural' at Season 5 |publisher=BuddyTV |access-date=May 26, 2022 |date=September 1, 2009 |first=Kris |last=De Leon |archive-url=https://web.archive.org/web/20100222061545/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/show-creator-eric-kripke-deter-30939.aspx |archive-date=February 22, 2010 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; және осыдан кейін Крипке шоураннер ретінде жобадан кетті.&lt;ref name=&quot;kripkeleaves&quot;&gt;{{cite magazine |url=https://ew.com/article/2010/07/15/supernatural-season-6-spoilers/ |title=Exclusive: 'Supernatural' boss on why he stepped down and what's coming up (hint: monsters!) |magazine=Entertainment Weekly |first=Michael |last=Ausiello |date=July 15, 2010 |access-date=May 26, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150111100701/http://insidetv.ew.com/2010/07/15/supernatural-season-6-spoilers/ |archive-date=January 11, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Сериал одан кейін тағы 10 маусым жалғасып, Сера Гэмбл, Джереми Карвер, Роберт Сингер және Эндрю Дабб сынды жаңа шоураннерлермен түсірілді.&lt;ref&gt;

{{cite magazine |url=https://ew.com/article/2014/07/18/supernatural-end/ |title='Supernatural' stars answer: When will the show end? |magazine=Entertainment Weekly |first=James |last=Hibberd |date=July 19, 2014 |access-date=May 26, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150112040327/http://insidetv.ew.com/2014/07/18/supernatural-end/ |archive-date=January 12, 2015 |url-status=live }}
{{cite web |url=https://www.ign.com/articles/2012/08/08/new-supernatural-showrunner-on-his-plans-for-season-8 |title=New Supernatural Showrunner on His Plans for Season 8 |website=IGN |first=Eric |last=Goldman |date=August 8, 2012 |access-date=January 11, 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141223220300/http://www.ign.com/articles/2012/08/08/new-supernatural-showrunner-on-his-plans-for-season-8 |archive-date=December 23, 2014 |url-status=live }}
{{cite news |url=http://tvline.com/2016/05/13/supernatural-season-12-jeremy-carver-leaving-showrunner/ |title=Supernatural Names New Showrunners as Jeremy Carver Moves to Frequency |work=TVLine |first1=Michael |last1=Ausiello |first2=Vlada |last2=Gelman |date=May 13, 2016 |access-date=May 14, 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160514110140/http://tvline.com/2016/05/13/supernatural-season-12-jeremy-carver-leaving-showrunner/ |archive-date=May 14, 2016 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Он бірінші маусымымен ''Supernatural'' АҚШ-тағы ең ұзақ эфирде болған фантастикалық тірі актерлік телехикая атанды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.discoversd.com/news/2015/jul/12/comic-con-2015-supernatural-panel/ |title='Supernatural' now longest running sci-fi show in U.S. |last=Rocha |first=Michael |publisher=Discover San Diego |date=July 12, 2015 |access-date=October 21, 2015 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20151119232222/http://www.discoversd.com/news/2015/jul/12/comic-con-2015-supernatural-panel/ |archive-date=November 19, 2015}}&lt;/ref&gt; Сериал он бесінші және соңғы маусымға 20 эпизодпен жаңартылды,&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/cw-renews-flash-charmed-riverdale-supernatural-6-more-1181714/ |title=CW Renews 'The Flash', 'Charmed', 'Riverdale', 'Supernatural', 6 More |last=Goldberg |first=Lesley |work=The Hollywood Reporter |date=January 31, 2019 |access-date=May 26, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190202015411/https://www.hollywoodreporter.com/live-feed/cw-renews-flash-charmed-riverdale-supernatural-6-more-1181714 |archive-date=February 2, 2019 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://tvline.com/2019/03/22/supernatural-final-season-15-cancelled-cw/ |title=Supernatural to End With Season 15 |last=Gelman |first=Vlada |work=TVLine |date=March 22, 2019 |access-date=March 22, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190322205713/https://tvline.com/2019/03/22/supernatural-final-season-15-cancelled-cw/ |archive-date=March 22, 2019 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; және 2019 жылы 10 қазанда көрсетілімін бастады.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://deadline.com/2019/06/the-cw-sets-fall-premiere-dates-batwoman-supergirl-the-flash-nancy-drew-1202633821/|title=The CW Sets Fall Premiere Dates: 'Batwoman', 'Supergirl', 'The Flash', 'Nancy Drew', More|date=June 17, 2019|access-date=June 17, 2019|work=Deadline Hollywood|first=Denise|last=Petski|archive-url=https://web.archive.org/web/20190618053243/https://deadline.com/2019/06/the-cw-sets-fall-premiere-dates-batwoman-supergirl-the-flash-nancy-drew-1202633821/|archive-date=June 18, 2019|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ''Supernatural'' 2020 жылы 19 қарашада 327 эпизодпен аяқталды.

== Продакшн ==
Бірінші маусымның авторлар құрамына Крипке және тағы бес сценарист кірді, оларға қалалық аңыздарды зерттеумен айналысатын көмекшілер жәрдемдесті.&lt;ref name=&quot;chills&quot; /&gt; Сценарий жазу жұмысы негізінен ұжымдық түрде жүргізілді — жазушылар жиі топтарға бөлініп жұмыс істеді. Әр маусым басында сценаристер жиналып, өз идеяларын ұсынатын, кейін бұл идеялар белгілі бір авторға толықтыруға беріледі. Әрбір оқиға идеясы тақтаға жазылады, Крипке мен Боб Сингер қажетті түзетулер енгізеді. Содан кейін сценарий жазылып,&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;&gt;{{Cite book |last=Knight |first=Nicholas |title=Supernatural : the official companion, season 2 |publisher=Titan Publishing Group |year=2008 |isbn=9781845766573 |location=London}}&lt;/ref&gt; Крипке оның сериалдың басқа эпизодтарымен бірдей стилін сақтағанын тексереді.&lt;ref name=&quot;chills&quot; /&gt; Крипке бұл жұмысты бірінші маусымда өте қиын деп санады,&lt;ref name=&quot;burningquestions&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.tvguide.com/news/supernatural-eric-kripke-38662.aspx |title=As Supernatural Returns, Your Burning Questions Are Answered! |access-date=September 30, 2009 |work=TV Guide |date=October 4, 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090923184806/http://www.tvguide.com/news/supernatural-eric-kripke-38662.aspx |archive-date=September 23, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; бірақ үшінші маусымға қарай ол жеңілдеді, өйткені команда сериалдың стилін «шын мәнінде түсіне» бастады.&lt;ref name=&quot;burningquestions&quot; /&gt; Бесінші маусымнан кейін Крипке шоураннер лауазымынан кетті, бірақ атқарушы кеңесші ретінде жобаға қатысуды жалғастырды. 2016 жылы ''Collider'' басылымына берген сұхбатында ол сериалға қатысы жайлы: «Мен өз баласын колледжге жіберген мақтаншақ ата-ана секілдімін» деді.&lt;ref name=kripkeinvolved /&gt; Ол бұл салыстыруды былай толықтырды: «Егер маған мұқтаж болса, көмектесуге дайынмын, ал қажет болмаса, араласпаймын».&lt;ref name=kripkeinvolved&gt;{{cite web |last1=Weintraub |first1=Steve |title=Eric Kripke on 'Supernatural's Success and His New NBC Show 'Timeless' |url=https://collider.com/eric-kripke-supernatural-timeless-interview/ |website=Collider |access-date=September 25, 2017 |date=July 1, 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170925230331/http://collider.com/eric-kripke-supernatural-timeless-interview/ |archive-date=September 25, 2017 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

''Supernatural'' хикаясының стиліне ''Poltergeist'' (1982) сияқты фильмдер үлкен әсер етті — қорқынышты оқиғалар шалғай жерде емес, отбасылық ортада болады. Сонымен қатар ''Evil Dead II'' және ''An American Werewolf in London'' фильмдеріндегі сатиралық элементтер де ықпал етті. Крипке бұл туралы: «Қорқыныш сіздің аулаңызда да бола алады. Қанша көрермен готикалық қамалдағы вампир үшін алаңдайды?» – деді. «Бұл сериал әрқашан отбасылық қарым-қатынас жайлы болған». Тағы бір әсер еткен туындылар қатарына ''The Two Sisters'' және азиялық қорқынышты фильмдер — ''The Eye'', ''Ju-on'' және ''Ring'' жатады.&lt;ref name=&quot;ccreport&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.aoltv.com/2008/07/29/the-supernatural-panel-comic-con-report/ |title=The Supernatural Panel – Comic-Con Report |date=July 29, 2008 |first=Richard |last=Keller |publisher=AOL TV |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120515214608/http://www.aoltv.com/2008/07/29/the-supernatural-panel-comic-con-report/ |archive-date=May 15, 2012 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

Крипкенің айтуынша, бастапқыда сериал әр апта сайын жаңа жаратылысқа арналады деп жоспарланған, ал Сэм мен Дин Винчестерлер тек әртүрлі қорқынышты оқиғаларға кіру-шығуға арналған «қозғаушы күш» ретінде ғана болған.&lt;ref name=&quot;funapoc&quot; /&gt; Оның басты мақсаты — «адамдарды қатты шошыту» еді.&lt;ref name=&quot;teamspirit&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.thestar.com.my/Story/?file=/2007/5/27/tvnradio/17780155&amp;sec= |archive-url=https://archive.today/20150118213940/http://www.thestar.com.my/Story/?file=/2007/5/27/tvnradio/17780155&amp;sec= |url-status=dead |archive-date=January 18, 2015 |title=Team spirit |access-date=September 30, 2009 |date=May 27, 2007 |work=The Star |author=Mumtaj, Begum }}&lt;/ref&gt; Алайда бірнеше эпизодтан кейін Крипке мен атқарушы продюсер Боб Сингер Джаред Падалеки мен Дженсен Эклстің экрандағы химиясын байқап, сериал бағытын өзгертті. Олар туындылардың орталығына монстрларды емес, ағайындылардың қарым-қатынасын қойды. Крипкенің айтуынша: «Кейде бізге керек монстр тек соңынан табылады — алдымен драма мен ішкі күйзелісті жоспарлап аламыз».&lt;ref name=&quot;funapoc&quot;&gt;{{cite news |url=http://featuresblogs.chicagotribune.com/entertainment_tv/2009/08/supernatural-season-5-eric-kripke-cw.html |title='It's the fun Apocalypse': Creator Eric Kripke talks 'Supernatural' |access-date=September 30, 2009 |work=Chicago Tribune |first=Maureen |last=Ryan |date=August 26, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091008122020/http://featuresblogs.chicagotribune.com/entertainment_tv/2009/08/supernatural-season-5-eric-kripke-cw.html |archive-date=October 8, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

=== Арнайы эффектілер ===
Пилоттық эпизод үшін арнайы студиялар — мысалы, Entity FX — жұмысқа тартылғанымен,&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.entityfx.com/who.html |title=Who |publisher=EntityFX |access-date=September 28, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090819082657/http://www.entityfx.com/who.html |archive-date=August 19, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; кейін эффектілер бөлімі тек сериал үшін арнайы жұмыс істей бастады.&lt;ref name=&quot;effectsdvd&quot;&gt;{{cite AV media |title=Supernatural Season 3 – &quot;From Legends to Reality&quot; featurette |medium=DVD}}&lt;/ref&gt; Визуалды эффектілердің жетекшісі — Иван Хайден. Ол продакшн топтарының әр деңгейімен тығыз жұмыс істейді. Алдын ала өндіріс кезеңінде Хайден сценарийлерді қарап, қай жерлерге эффект қажет екенін анықтайды. Жазушылармен кездесіп, қажетті эффектілерді жоспарлап, арнайы эффектілер және трюк мамандарымен бірігіп жұмыс жасайды. Ол түсірілім барысында да режиссермен бірге болып, актерлердің эффект қосылатын нүктеге дұрыс қарауын бақылайды. Кейін монтажшылармен кездесіп, материалды өңдеуге қатысады.&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;/&gt; Сондай-ақ әр жаратылыстың өзіндік ережелері мен физикасын ойластыру — эффектілер бөлімінің бір бөлігі,&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;/&gt; дегенмен, хикаяның мүддесі үшін бұл ережелер кейде өзгертілуі мүмкін.&lt;ref name=&quot;effectsdvd&quot; /&gt; 2012 жылы Хайден Encore компаниясының Ванкувердегі жаңа кеңсесіне ауысқаны хабарланды.&lt;ref name=&quot;encore&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.newswire.ca/en/story/952591/encore-adds-vancouver-location |title=Encore Adds Vancouver Location |publisher=Canada Newswire |date=April 10, 2012 |access-date=July 9, 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120702230816/http://www.newswire.ca/en/story/952591/encore-adds-vancouver-location |archive-date=July 2, 2012 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

=== Музыка ===
''Supernatural'' сериалы синтезделген оркестрлік музыкамен сүйемелденеді, дегенмен кейде гитара мен виолончель сияқты дәстүрлі аспаптар да қолданылады. Белгілі эпизодтарда ерекше дыбыстар да пайдаланылған, мысалы, «Faith» эпизодында ескі, бұзылған пианода орындалған блюздік госпел әуені. Сериалда әдеттегі телешоулардан ерекшелігі — екі композитор жұмыс істейді: [[Кристофер Леннертц]] пен [[Джей Груска]].&lt;ref name=&quot;music&quot; /&gt; Олар эпизодтарды кезектесіп өңдейді, бұл оларға музыканы жазуға қосымша уақыт береді. Әр композитор өз эпизоды мен кейіпкерлеріне арнап тақырыптар жазады және кейде эпизодтар қиылысып жатса, бір-бірімен бірлесіп жұмыс істейді. Музыканы эпизодтың көріністеріне сай етуге тырысады, мысалы, «Dead in the Water» эпизодында бейберекет және қайталанатын дыбыстар камера бұрышына сәйкестендірілген, ал «су» мен «өлу» деген сөздер айтылғанда дыбыс төмендеп, «күлдіреуік» эффект береді. Әр эпизодтың шамамен үштен бірі — жаңа жазылған музыкалардан тұрады.&lt;ref name=&quot;music&quot;&gt;{{cite web |title=The Supernatural Music of Christopher Lennertz |publisher=Mania |first=Randall D. |last=Larson |date=July 27, 2006 |url=http://www.mania.com/supernatural-music-christopher-lennertz_article_51827.html |access-date=September 27, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090702125049/http://www.mania.com/supernatural-music-christopher-lennertz_article_51827.html |archive-date=July 2, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

Түпнұсқа музыкамен қатар сериалдың ажырамас бөлігі — классикалық рок. Шығарушысы Эрик Крипке бұл музыканы қолдануға рұқсат берілмесе, жобадан кетем деп қорқытқан. Көптеген әндер Крипкенің жеке топтамасынан алынған, дегенмен оның сүйікті тобы — [[Led Zeppelin]] — өте қымбат болғандықтан қолданылмаған. Кейбір эпизод атаулары осы топтың әндеріне сілтеме жасайды.&lt;ref name=&quot;eclipsemagazine&quot; /&gt; Сериалда [[Blue Öyster Cult]], [[Bad Company]], [[Stevie Ray Vaughan]], [[Rush]], [[Boston]], [[Triumph]] және [[AC/DC]] сынды рок топтарының әндері жиі қолданылған. Әр эпизодта бірнеше ән пайдаланылып, алдыңғы оқиғаларды шолып көрсететін «The Road So Far» көріністерімен бірге беріледі. Крипке музыка мен фондық композиция арасында шекара болғанын қаласа да, кейде Леннертц пен Груска 15–20 секундтық рокқа ұқсас әуендер жазуға мәжбүр болады — бұл дайын әндердің құқықтарын сатып алудан арзанырақ. Бірінші маусымнан басқасының барлығында маусым финалында [[Kansas]] тобының «Carry On Wayward Son» әні ойналады.

=== Түсірілім орындары ===
Пилоттық эпизод [[Лос Анжелес]]те түсірілгенімен, негізгі түсірілім Ванкувер қаласында өтті.&lt;ref name=&quot;Knight s1&quot;/&gt; Сондықтан сериалдағы көпшілік сыртқы көріністер Лауэр-Мейнленд аймағында түсіріледі. &quot;Dead in the Water&quot; эпизоды Бантзен көлі маңында түсірілген,&lt;ref name=&quot;Knight s1&quot;/&gt;{ ал &quot;Simon Said&quot; эпизодының соңғы көріністері Кливленд бөгеті маңында түсірілді.&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;/&gt;

Сериалда қолданылған басқа да түсірілім орындары жиі екі-үш рет қайталанып, көркемдік бөлім олардың сыртқы көрінісін өзгертіп отырады.&lt;ref name=&quot;Knight s3&quot;&gt;{{Cite book |last=Knight |first=Nicholas |title=Supernatural : the official companion. Season 3 |publisher=[[Titan Publishing Group]] |year=2009 |isbn=9781848561038 |location=London}}&lt;/ref&gt; Бернаби қаласындағы Heritage Park &quot;Red Sky at Morning&quot; эпизодында зират ретінде, ал &quot;Bedtime Stories&quot; эпизодында ертегідегі зәулім үй ретінде пайдаланылған.&lt;ref name=&quot;Knight s3&quot;/&gt; Кокитлам қаласындағы Ривервью ауруханасы сериалда бірнеше түрлі рөлде қолданылған: &quot;Asylum&quot; эпизодында — психиатриялық аурухана ретінде,&lt;ref name=&quot;Knight s1&quot;/&gt; &quot;In My Time of Dying&quot; эпизодында — жалпы аурухана ретінде, ал &quot;Folsom Prison Blues&quot; эпизодында — түрме ретінде түсірілген.&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;/&gt;

=== Онлайн тарату ===
Сериал алғашында теледидардан басталмай, The WB арнасы оны эфирге шығаруға бір апта қалғанда, [[Yahoo!]] платформасы арқылы интернетте жариялады. Бұл жарнамалық науқанның бір бөлігі болды.&lt;ref name=&quot;promotion&quot;&gt;{{cite news |url=http://usatoday30.usatoday.com/life/television/news/2005-09-06-supernatural_x.htm |title=New drama 'Supernatural' gets online jump |date=September 6, 2005 |work=USA Today |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140125055341/http://usatoday30.usatoday.com/life/television/news/2005-09-06-supernatural_x.htm |archive-date=January 25, 2014 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
The CW арнасына ауысқаннан кейін, ''Supernatural'' эпизодтары 2006 жылдың желтоқсанынан бастап [[Apple Computer|Apple]] компаниясының [[iTunes Store]] дүкеніне жүктеліп, онлайн сатылымға шыққан алғашқы CW жобаларының бірі болды.&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://variety.com/2006/digital/news/cw-goes-digital-with-itunes-1117955946/ |title=CW goes digital with iTunes |date=December 17, 2006 |work=Variety |access-date=September 22, 2009 |first1=Ben |last1=Fritz |first2=Josef |last2=Adalian |archive-url=https://web.archive.org/web/20150113052853/http://variety.com/2006/digital/news/cw-goes-digital-with-itunes-1117955946/ |archive-date=January 13, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
Келесі айда, арна өз сайтында сериалдың эпизодтарын аздаған жарнамамен тегін көру мүмкіндігін қосты. Олар бастапқы эфирден кейін төрт апта бойы қолжетімді болды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.thefutoncritic.com/news/2007/01/19/the-cw-expands-its-online-offerings-by-streaming-several-primetime-series-for-free-on-cwtvcom--23401/20070119cw02/ |title=The CW Expands Its Online Offerings by Streaming Several Primetime Series for Free on CWTV.com |date=January 19, 2007 |website=The Futon Critic |access-date=September 22, 2009}}&lt;/ref&gt;
2007 жылдың 11 қаңтарынан бастап Австралияның [[Network Ten]] арнасы Warner Bros. Television компаниясымен келісім бойынша өз сайтында сериалдың толық эпизодтарын жүктеуге мүмкіндік берді. Пираттық көшірмелермен күресу мақсатында, арна екінші маусымның премьерасын елде теледидардан көрсетілуден бес күн бұрын интернетте жариялады. Осылайша ''Supernatural'' Австралияда телеэфирден бұрын тегін онлайн жүктеуге болатын алғашқы ірі желілік шоуға айналды. Кейінгі эпизодтар да эфирден кейін бірнеше сағат ішінде қолжетімді болды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/sydney-confidential/supernatural-is-first-online/story-e6frewz0-1111112810068 |title=Supernatural is first online |date=January 10, 2007 |work=The Daily Telegraph |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140115121829/http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/sydney-confidential/supernatural-is-first-online/story-e6frewz0-1111112810068 |archive-date=January 15, 2014 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
Сол уақыттарда сериал эпизодтары [[Microsoft]] компаниясының [[Xbox Live Marketplace]] платформасында да қолжетімді болды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://hamptonroads.com/node/292651 |title=Gamers turn to XBox Live for movies |work=The New York Times |first=Joanne |last=Kaufman |access-date=October 8, 2009 |date=July 9, 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120119211422/http://hamptonroads.com/node/292651 |archive-date=January 19, 2012 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
2008 жылдың қыркүйегінде [[Amazon.com]] өзінің жаңа телехабарлар дүкенін іске қосты, онда ''Supernatural'' сатылымға шыққан бірнеше телешоудың бірі болды.&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://www.forbes.com/feeds/ap/2008/09/17/ap5436492.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20080920001401/http://www.forbes.com/feeds/ap/2008/09/17/ap5436492.html |title=Amazon.com launches new TV store |work=Forbes |access-date=February 22, 2013 |date=September 17, 2008 |archive-date=September 20, 2008}}&lt;/ref&gt;

== Актёрлік құрам және кейіпкерлер ==
[[File:Jensen Ackles &amp; Jared Padalecki (36208218556).jpg|thumb|upright=1.35|[[Дженсен Эклс]] (сол жақта) және [[Джаред Падалеки]] (оң жақта) — сериалдың басты кейіпкерлерін сомдайды.]]
Сериал [[Дин Винчестер]] мен [[Сэм Винчестер]] есімді бауырлардың ел аралап, зұлым жаратылыстармен күресуі төңірегінде өрбиді. Падалеки бұл рөлге қызығушылық танытты, себебі ол ''The X-Files'' пен ''The Twilight Zone'' секілді қорқынышты сериалдарды ұнататын, ал олар ''Supernatural'' сценарийімен ұқсас болатын. Сонымен қатар, ол «еріксіз қаһарманды» ойнауға қуанды, Сэмді ''[[Матрица (фильм)|Матрица]]'' фильміндегі [[Нео (Матрица)|Неомен]] және ''[[Жұлдызды соғыстар]]'' франшизасындағы [[Люк Скайуокер]]мен салыстырды. Падалеки атқарушы продюсерлер McG және Дэвид Наттермен бұрыннан жұмыс істеп келген, олардың бірі оны кастингке қатысуға көндірді. Эклс бастапқыда Сэм рөліне шақырылғанымен, сценарийді оқыған соң Дин кейіпкерін таңдады. Ол кезде Эклс WB арнасындағы ''[[Смолвиль]]'' сериалында тұрақты кейіпкер еді. Дин рөліне бекітілген соң, ''Smallville'' жобасынан шығып қалды.

&lt;blockquote&gt;Сценарийді оқығанда, Дин бірден көзге түсті. Бұл кейіпкерде әрдайым әзіл мен еркіндік бар еді, бұл маған қатты ұнады. Сол себепті мен осы рөлді сұрадым. Олар &quot;Дәл осындай кейіпкер іздеп жүрміз&quot; деді. Бұл мен үшін үлкен мүмкіндік болды.|source=Дженсен Эклс — Дин Винчестер рөлі туралы&lt;ref name=&quot;starc&quot; /&gt;&lt;/blockquote&gt;

Сериалда басты кейіпкерлер көп болмаса да, қайталанып отыратын қосымша кейіпкерлер жеткілікті. [[Джеффри Дин Морган]] Сэм мен Диннің әкесі [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон Винчестерді]] сомдайды. Ол пилоттық эпизодта алғаш пайда болады, бірақ бірінші маусымның ортасына дейін қайтып келмейді. Кейін ол екінші маусымның басында қайтыс болғанға дейін бірнеше эпизодта көрінеді, ал финалда оның рухы ұлдарына көмектесу үшін қайта оралады. Кейінірек, Джонның басқа әйелден үшінші ұлы болғаны белгілі болады. Сценарист Джон Шибанның айтуынша, Джонды өлтіру шешімі ертерек қабылданған. Оның пікірінше, бауырлардың әкелерімен бөлек жүргені сериал құрылымын қиындатқан. Морган екінші маусымда оралуға бастапқыда құлықсыз болды, себебі ол ''[[Grey's Anatomy]]'' сериалында да басты рөлдердің бірін ойнап жүрген еді. Кейінгі эпизодтарға қатысуына актердің тығыз жұмыс кестесі кедергі келтірді.

Сондай-ақ бірінші маусымда [[Азазел (Табиғаттан тыс)|Азазел]] есімді демон және оның қызы — [[Мэг Мастерс]] есімімен танылған — таныстырылады. Азазел әуелде көлеңке кейпінде көрінеді, тек Джон Винчестердің денесін билеген кезде нақты пішінге енеді. Ал оның қызы Мэгтің денесін пайдаланады — оны [[Никки Эйкокс]] ойнайды. Екінші маусымда Азазелдің денесін [[Фредерик Лен]] сомдайды. Бастапқыда бір эпизодқа шақырылғанымен, шоу авторлары оны финалға да қосуға шешім қабылдады. Азазел өлген соң да, басқа актерлермен қайта-қайта көрініс табады. Лен де алтыншы маусымның бірінші эпизодында Азазел рөлін тағы ойнайды. Ал Азазелдің қызы Мэг экзорцизм жасалғаннан кейін де сериалға басқа бейнемен оралады. Эйкокс төртінші маусымда Мэгтің рухы ретінде қайта оралады. Екінші маусымда демон Сэмді иемденіп, Падалекидің өзі Мэг рөлін ойнайды. Бесінші маусымда Мэгті [[Рейчел Майнер]] сомдап, кейіпкер сериалда тұрақты түрде көрініс табады.
{{multiple image  
  | direction = vertical  
  | width     = 200  
  | footer    =  
  | image1    = Jim Beaver by Gage Skidmore.jpg  
  | alt1      =  
  | caption1  = Актер Джим Бивер өз кейіпкерінің ұзақ өмір сүреді деп күтпеген, бастапқыда оның бір реттік қонақ ретінде шығады деп ойлаған.  
  | image2    = Misha Collins SDCC 2013.jpg  
  | alt2      =  
  | caption2  = Актер Миша Коллинз өзін тез ұмытылатын тағы бір эпизодтық кейіпкер деп ойлаған. Бесінші маусымда ол негізгі актерлер құрамына қосылды.  
  | image3    = Mark A. Sheppard by Gage Skidmore 2.jpg  
  | alt3      =  
  | caption3  = Актер Марк Шеппард та өз кейіпкерінің танымал болады деп күтпеген. Оныншы маусымда Кроули тұрақты кейіпкерге айналып, екі маусым бойы тұрақты болды.  
}}

Сценаристер аңшылар ұғымын кеңейтіп, көптеген жаңа кейіпкерлерді енгізгісі келді.&lt;ref name=&quot;hunterflesh&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.tvguide.com/news/supernaturals-creator-shares-38379.aspx |title=Supernatural's Creator Shares More Season 2 Secrets |date=October 19, 2006 |work=TV Guide |first=Angel |last=Cohn |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100125054944/http://www.tvguide.com/news/supernaturals-creator-shares-38379.aspx |archive-date=January 25, 2010 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Актер Джим Бивер бірінші маусымның соңында Винчестерлердің отбасылық досы Бобби Сингер ретінде алғаш рет көрінді. Әкелерінің өлімінен кейін ол Сэм мен Динге қамқор әке орнына айналып,&lt;ref name=&quot;burningquestions&quot; /&gt; олардың тәлімгері әрі байланыстағы негізгі тұлға ретінде жетінші маусымға дейін болды. Екінші маусымда аңшылар жиналатын «Харвеллдің қонақ үйі» деп аталатын бармен бірге басқа да аңшылар таныстырылды. Бұл орынды Эллен Харвелл (Саманта Феррис) басқарады, оның марқұм күйеуі Джон Винчестердің досы болған. Элленмен бірге қызы Джо Харвелл (Алона Тал) жұмыс істейді. Сонымен қатар, паранормалдық құбылыстарды бақылау үшін компьютерлік білімі бар Эш (Чад Линдберг) де бар. Тал сериалдан шығарылды, ол продюсерлер оны Сэм мен Диннің «14 жастағы қарындасы» сияқты көрінді деп есептейді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.eonline.com/news/3776/cbs-news-barney-v-dwight-smackdown-xoxo-at-csi-ny-ghost-gossip-more |title=CBS News: Barney v. Dwight Smackdown, XOXO at CSI: NY, Ghost Gossip &amp; More |first1=Jennifer |last1=Godwin |first2=Korbi |last2=Ghosh |date=July 22, 2007 |access-date=January 15, 2008 |publisher=E! |archive-url=https://web.archive.org/web/20150111233707/http://www.eonline.com/news/3776/cbs-news-barney-v-dwight-smackdown-xoxo-at-csi-ny-ghost-gossip-more |archive-date=January 11, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Крипке бұл кейіпкердің дұрыс ойластырылмағанын және көрермендердің жағымсыз қабылдауын оның шығарылуына себеп болды деп санайды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.buddytv.com/articles/supernatural/supernatural-1-16234.aspx |title='Supernatural' Creator Talks about Going Up Against 'Lost' |date=January 30, 2008 |publisher=BuddyTV |first=Don |last=Williams |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081211203536/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/supernatural-1-16234.aspx |archive-date=December 11, 2008 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Сондай-ақ, Эш кейіпкері екінші маусымның соңында қонақ үйдің жойылуымен бірге қаза табады. Эллен үшінші маусымда оралуы тиіс еді, бірақ бұл эпизод жазушылар ереуіліне байланысты жойылды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-39261.aspx |title=Supernatural Burning Questions Answered! |date=February 7, 2008 |work=TV Guide |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121015014113/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-39261.aspx |archive-date=October 15, 2012 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Сценаристер оны үшінші маусымның финалына қосуды жоспарлаған,&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.buddytv.com/articles/supernatural/supernatural-writer-discusses-17199.aspx |title='Supernatural' Writer Discusses Remainder of Season 3 |date=March 3, 2008 |publisher=BuddyTV |first=Don |last=Williams |access-date=January 4, 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081202123733/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/supernatural-writer-discusses-17199.aspx |archive-date=December 2, 2008 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; бірақ Феррис ұсынылған келісімшартты қабылдамай қойды, себебі ол «ақша мен жұмысынан айырылуы мүмкін еді».&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://samanthaferris.net/?start_from=5&amp;ucat=&amp;archive=&amp;subaction=&amp;id=&amp; |archive-url=https://web.archive.org/web/20080417004551/http://samanthaferris.net/?start_from=5&amp;ucat=&amp;archive=&amp;subaction=&amp;id=&amp; |archive-date=April 17, 2008 |title=Bad News on the Horizon... |date=March 5, 2008 |publisher=SamanthaFerris.net |first=Samantha |last=Ferris |access-date=September 22, 2009}}&lt;/ref&gt; Дегенмен, бесінші маусымда Джо мен Эллен рөліндегі актрисалар қайта оралды.
Телехикаяға христиан мифологиясын енгізуді қалаған сценаристер Кастиэль періштесін ойлап тапты.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.zap2it.com/blogs/misha_collins_is_supernaturals_dark_angel-2008-11 |title=Misha Collins Is 'Supernatural's' Dark Angel |last=O'Hare |first=Kate |date=November 18, 2008 |publisher=Zap2it |access-date=April 8, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141006071414/http://www.zap2it.com/blogs/misha_collins_is_supernaturals_dark_angel-2008-11 |archive-date=October 6, 2014 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; Крипке періштенің пайда болуын құпия ұстағысы келгендіктен, кастинг кезінде кейіпкер жын ретінде сипатталды.&lt;ref name=&quot;buddy&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.buddytv.com/articles/supernatural/exclusive-interview-misha-coll-23092.aspx |first=Don |last=Williams |title=Exclusive Interview: Misha Collins of 'Supernatural' |date=September 25, 2008 |publisher=BuddyTV |access-date=April 8, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090212115520/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/exclusive-interview-misha-coll-23092.aspx |archive-date=February 12, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Бұл рөлге Миша Коллинз бекітілді. Төртінші маусымның алғашқы эпизодында алғаш рет көрінген Кастиэль үшінші маусымда қаза тапқан Динді тозақтан тірілтіп алып шығады және Винчестерлердің одақтасына айналады. Бұл кейіпкер бастапқыда тек алты эпизодқа жоспарланған болатын, алайда кейіннен оның рөлі кеңейтілді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.ugo.com/tv/three-questions-with-supernaturals-misha-collins.html |title=Three Questions With Supernatural's Misha Collins |publisher=UGO.com |date=November 25, 2008 |access-date=February 23, 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150111234124/http://www.ugo.com/tv/three-questions-with-supernaturals-misha-collins.html |archive-date=January 11, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Коллинз бесінші және алтыншы маусымдарға тұрақты кейіпкер ретінде бекітілді, ал оның ойынша, бұл жанкүйерлер қолдауының арқасында болған.&lt;ref name=&quot;eagle&quot;&gt;{{cite web |url=http://www2.readingeagle.com/article.aspx?id=117537 |title='Supernatural' actor Misha Collins is the new angel on the block |last=Spelling |first=Ian |date=December 14, 2008 |publisher=ReadingEagle.com |access-date=April 8, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090210032722/http://www.readingeagle.com/article.aspx?id=117537 |archive-date=February 10, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Коллинз жетінші және сегізінші маусымдарда қосалқы кейіпкер мәртебесіне түсірілді, алайда тоғызыншы және оныншы маусымдарда қайтадан тұрақты кейіпкер атанды.&lt;ref&gt;{{cite news |url=http://tvline.com/2014/05/09/supernatural-season-10-misha-collins-series-regular/ |title=Supernatural: Misha Collins to Return as Series Regular for Season 10 |work=TVLine |first=Vlada |last=Gelman |date=May 9, 2014 |access-date=January 11, 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141023001855/http://tvline.com/2014/05/09/supernatural-season-10-misha-collins-series-regular/ |archive-date=October 23, 2014 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
Кастиэльмен қатар сериалда басқа да періштелік кейіпкерлер пайда болды. [[Роберт Уисдом]] &quot;соғысқұмар&quot; және &quot;догматикалық&quot; деп сипатталған&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.readingeagle.com/article.aspx?id=117537 |title='Supernatural' actor Misha Collins is the new angel on the block |date=December 14, 2008 |work=The New York Times Syndicate |first=Ian |last=Spelling |access-date=January 11, 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150318215507/http://www2.readingeagle.com/article.aspx?id=117537 |archive-date=March 18, 2015 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; Уриелді сомдады, ол жасырын түрде Люциферді қолдады; [[Джули МакНивен]] Анна Милтон есімді құлаған періштені ойнады, ол ақыры періштелік болмысына қайта оралғанымен, Жұмақтан шеттетілген күйінде қалды; ал [[Курт Фуллер]] Кастиэльдің бастығы Захария рөлін сомдады, ол Жер бетіне Жұмақ орнату үшін ақырзаманды бастағысы келді. Уисдомның кейіпкері кейін өлтірілгенімен, МакНивен мен Фуллер бесінші маусымда да рөлдерін жалғастырды. Оларға Люцифер рөлін ойнаған [[Марк Пеллегрино]] қосылды. Люцифер азат етілгенімен, ол құлаған архангел күйінде қалды. Пеллегрино жетінші маусымда да көрінеді — бұл жолы Сэмнің санасындағы елес ретінде. Пеллегрино бастапқыда Кастиэль рөліне екінші үміткер болған&lt;ref name=&quot;luciferpell&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.buddytv.com/articles/supernatural/comic-con-2009-the-apocalypse-30303.aspx |title=Comic-Con 2009: The Apocalypse of 'Supernatural' Season 5 |date=July 27, 2009 |publisher=BuddyTV |first=Christi |last=Kassity |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090803105258/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/comic-con-2009-the-apocalypse-30303.aspx |archive-date=August 3, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; және Люцифер рөлі оған кастингсіз ұсынылған&lt;ref&gt;{{cite news |url=http://www.hitfix.com/articles/supernatural-returns-to-haunt-comic-con |title='Supernatural' returns to haunt Comic-Con |date=July 26, 2009 |work=HitFix |first=Tamara |last=Brooks |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110810015430/http://www.hitfix.com/articles/supernatural-returns-to-haunt-comic-con |archive-date=August 10, 2011 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;. Кейінірек Фуллер мен МакНивен сомдаған кейіпкерлер де, Харвелл отбасының мүшелерімен бірге, өлтірілді.

Бесінші маусымда [[Марк Шеппард]] сомдаған Кроули есімді жын енгізілді. Ол Винчестерлердің ең ұзақ қарсыласы әрі кейде антиқаһарман кейіпінде көрінеді. Кроули бесінші маусымда үш эпизодта көрініп, Винчестерлерге Люциферді қайта Қапасқа қамауға көмектеседі. Ол адамзатты жойғаннан кейін жын атаулыны да жоюға тырысады деп сенеді. Алтыншы маусымда Кроули Тозақтың патшасы атанып, Кастиэльмен бірігіп, ақырзаманды қайта бастауға тырысқан Архангел Рафаилге қарсы тұрады. Олар бірге Тазалық мекенінің жан дүниелерін пайдаланып, күш бөліседі. Жетінші маусымда Кроули антиқаһарманға айналып, Кастиэль босатып жіберген Левиафандар қаупіне қарсы Винчестерлерге көмектеседі. Сегізінші маусымда Кроули Құдай Сөздерін және олардың күшін иеленіп, Тозақты мәңгілікке жабуға тырысқан Винчестерлерді тоқтатпақ болады. Тоғызыншы маусымда Кроули Винчестерлердің еріксіз тұтқынына айналады, бірақ Тозақтың патшасы атағын иемденбек болған Абаддонмен күресуге мәжбүр болады. Шеппард оныншы маусымда негізгі актер құрамына көтерілді&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |date=May 23, 2014 |work=Variety |first=Laura |last=Prudom |access-date=July 4, 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140704202642/http://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |archive-date=July 4, 2014 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;.

Жетінші маусымда пайғамбар Кевин Тран (Озрик Чау сомдайды) енгізілді. Ол Құдай Сөзін аударып, Винчестерлерге Левиафандарды тоқтатуға көмектеседі. Бұл олардың жойылуына әкеледі. Сегізінші маусымда Кевин тағы бір Құдай Сөзін аударып, Тозақты мәңгі жабудың жолын табуға тырысады. Тоғызыншы маусымда Кевин құлаған періштелерді Жұмаққа қайтарудың жолын іздейді, бірақ Гадриел иеленіп алған Сэмнің қолынан қаза табады.

Жетінші маусымда сондай-ақ техникалық білімді Чарли Брэдбери (Фелисия Дэй сомдайды) енгізілді. Ол Ричард Роман Энтерпрайзесте жұмыс істейді. Фрэнктің қатты дискісін бұзып, монстрлардың бар екенін білгеннен кейін, Чарли Винчестерлердің одақтасына айналып, оларға техникалық мәселелер мен аңшылықта көмектесіп отырады.

Тоғызыншы маусымда періште Гадриел енгізіледі. Ол бастапқыда Езекиел болып көрінеді және Тахмо Пеникетт пен Джаред Падалеки сомдайды. Сэм Тозақты жаппауға шешім қабылдағаннан кейін ауыр жараланады, сол кезде Гадриел Диннің дұғасына жауап беріп, Сэмге еніп, оны емдейді. Бірақ кейін оның шын болмысы — Жұмақтағы күзетші болғаны, Люцифердің Едем бағысына енуіне жол бергені және содан кейін құлап, тұтқындалғаны ашылады. Гадриел Метатронмен бірігіп, өзін ақтап алуға және періштелерді қайта Жұмаққа апаруға тырысады. Ол Кевин Транды өлтіреді және кейін Сэмнің денесінен қуылады. Өз денесіне қайта енген Гадриел Метатронның жоспарларына қарсы шығып, Сам, Дин және Кастиэль жағына өтеді.

Төртінші маусымда Чак Шурли Құдайдың пайғамбары ретінде енгізіледі (Роб Бенедикт сомдайды). Он бірінші маусымда Чактың шын мәнінде Құдай екені, ол періштелер мен адамдарға ерік беру үшін адам кейпінде жасырынғаны белгілі болады. Он бесінші маусымда Чак Винчестерлер мен олардың одақтастарының өмірін өз рахаты мен қызығы үшін манипуляциялап келгені анықталады.

Оныншы маусымда зұлым сиқыршы Ровена МакЛеод (Рут Коннелл ойнайды) енгізіледі. Кейін ол Кроулидің, шын аты Фергус болған ұлының анасы екені белгілі болады. Ровена он бірден он бесінші маусымға дейін Винчестерлерге кейде одақтас ретінде қайта оралады, бұл оны сериалдағы ең ұзақ көрінген әйел кейіпкерлердің біріне айналдырады. Оның дұшпандық әрі болжауға келмейтін мінезі он бесінші маусымда Тозақтың Чак ашқан қақпасын жабу жолында өзін құрбан етуімен ақталады.

Он бірінші маусымда Қараңғылық, яғни Амара (Эмили Суоллоу сомдайды) енгізіледі. Қайын белгісі бұзылғаннан кейін босап шыққан Қараңғылық қарсыласқа айналады. Бұл белгі Қараңғылықты тұтқында ұстап, Құдай жаратылысы мен адамзаттың өмір сүруіне мүмкіндік берген болатын. Кейінірек Қараңғылықтың Құдайдың әпкесі екені белгілі болады.

Он үшінші маусымда нефилим Джек Клайн (Александр Калверт сомдайды) енгізіледі. Ол Люцифердің ұлы. Джек кейін Винчестерлер отбасының мүшесіне айналып, Ақырзаман Әлеміндегі (Винчестерлер болмаған балама әлем) адамдарды құтқару мен сол әлемнің Михаил архангелін жеңуде маңызды рөл атқарады. Джек кейін Чактың жоспары аясында Құдай қолынан қаза табады, бірақ Қайта Өлім болған Билли оны қайта тірілтеді.

Сериал көбіне Винчестер ағайындыларына шоғырланғандықтан, көрермендер бұл кейіпкерлердің тұрақты түрде өлмейтінін сезіп қояды. Осыны шешу үшін авторлар эпизодтарға кернеу қосу мақсатында қонақ кейіпкерлерді жиі енгізіп, кейде оларды өлтіріп отырады.&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://www.nytimes.com/2006/01/22/arts/television/22aurt.html |title=Things That Go Bump in Prime Time |date=January 22, 2006 |work=The New York Times |first=Kate |last=Aurthur |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150216221055/http://www.nytimes.com/2006/01/22/arts/television/22aurt.html |archive-date=February 16, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

== Маусвмдар ==
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|+ ''Supernatural'' телехикаясының маусымдық көрсеткіштері
|-
! Маусым !! Эпизод саны !! Алғашқы көрсетілімі !! Соңғы көрсетілімі !! Телеарна !! Рейтинг орны !! Орташа көрермен саны (млн)
|-
| 1 || 22 || 2005 ж. 13 қыркүйек || 2006 ж. 4 мамыр || The WB || 165 || 3.81 
|-
| 2 || 22 || 2006 ж. 28 қыркүйек || 2007 ж. 17 мамыр || The CW || 216 || 3.14
|-
| 3 || 16 || 2007 ж. 4 қазан || 2008 ж. 15 мамыр || The CW || 187 || 2.74 
|-
| 4 || 22 || 2008 ж. 18 қыркүйек || 2009 ж. 14 мамыр || The CW || 161 || 3.14
|-
| 5 || 22 || 2009 ж. 10 қыркүйек || 2010 ж. 13 мамыр || The CW || 125 || 2.64
|-
| 6 || 22 || 2010 ж. 24 қыркүйек || 2011 ж. 20 мамыр || The CW || 209 || 2.42
|-
| 7 || 23 || 2011 ж. 23 қыркүйек || 2012 ж. 18 мамыр || The CW || 176 || 2.03
|-
| 8 || 23 || 2012 ж. 3 қазан || 2013 ж. 15 мамыр || The CW || 152 || 2.52
|-
| 9 || 23 || 2013 ж. 8 қазан || 2014 ж. 20 мамыр || The CW || 141 || 2.81
|-
| 10 || 23 || 2014 ж. 7 қазан || 2015 ж. 20 мамыр || The CW || 156 || 2.02
|-
| 11 || 23 || 2015 ж. 7 қазан || 2016 ж. 25 мамыр || The CW || 131 || 2.81
|-
| 12 || 23 || 2016 ж. 13 қазан || 2017 ж. 18 мамыр || The CW || 132 || 2.62
|-
| 13 || 23 || 2017 ж. 12 қазан || 2018 ж. 17 мамыр || The CW || 166 || 2.32
|-
| 14 || 20 || 2018 ж. 11 қазан || 2019 ж. 25 сәуір || The CW || 159 || 2.07
|-
| 15 || 20 || 2019 ж. 10 қазан || 2020 ж. 19 қараша || The CW || 131 || 1.63
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:АҚШ телесериалдары]]
[[Санат:The CW телебағдарламалары]]</text>
      <sha1>clamyvi9uiiqekihma6vcguhr3zknj3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484443</id>
      <parentid>3484442</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T04:47:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Актёрлік құрам және кейіпкерлер */</comment>
      <origin>3484443</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="60165" sha1="mjno4h9kbkezgo70p5mf6h0d6v8u6m5" xml:space="preserve">{{Телесериал
 | Қазақша атауы = Табиғаттан тыс 
 | Шынайы атауы = {{lang-en|Supernatural}} 
 | суреті = Supernatural Season Four title card.jpg
 | тақырыбы = 4 маусымның постері
 | сурет ені = 
 | жанры = [[қорқынышты фильм|қорқынышты]]&lt;br /&gt;мистика&lt;br /&gt;[[фантастикалық фильм|фантастика]] 
 | формат = 
 | авторы = [[Эрик Крипке]]
 | желісі = 
 | өндіріс = [[The Warner Bros. Television]] 
 | рөлдерде = [[Дженсен Эклс]]&lt;br /&gt;[[Джаред Падалеки]]&lt;br /&gt;Кети Кессиди&lt;br /&gt;Миша Коллинз&lt;br /&gt;Лорен Коен&lt;br /&gt;Марк Пеллигрино
 | баяндаушы = 
 | бет басы = 
 | композиторы = Джей Груска&lt;br /&gt;Кристофер Леннерц
 | мемлекет = {{USA}}
 | тілі = ағылшын 
 | маусымдар = 15
 | сериялар саны = 327
 | сериялардың тізімі = 
 | атқарушы продюсері = Эрик Крипке&lt;br /&gt;Роберт Сингер&lt;br /&gt;Макджи&lt;br /&gt;Девид Наттер&lt;br /&gt;Ким Меннерс&lt;br /&gt;Джон Шибан&lt;br /&gt;Фил Сгрича&lt;br /&gt;Сера Гембл&lt;br /&gt;Бен Едлунд&lt;br /&gt;Джереми Карвер&lt;br /&gt;Адам Глас
 | продюсері = Роберт Сингер
 | режиссёрі = Эрик Крипке
 | операторы = 
 | сценарист = 
 | түсірілім орны = [[Британдық Колумбия]], [[Канада]]
 | ұзақтығы = 44 мин.
 | студия = [[Warner Bros.]]
 | статусы = аяқталды 
 | телеарна = The CW
 | бейне форматы = 
 | дыбыс форматы = 
 | көрсете бастады = 13 қыркүйек, 2005 жыл
 | соңғы рет көрсетілді = 19 қараша, 2020
 | алдыңғы = 
 | келесі = 
 | байланысы бар шоу = Винчестерлер (приквел)
 | imdb_id = 0460681
 | tv_com_id = 
 | сайт = http://www.cwtv.com/shows/supernatural
}}
'''Табиғаттан тыс''' ({{lang-en|Supernatural}}) — америкалық телехикая, оны [[Эрик Крипке]] жасаған. Алғаш рет 2005 жылы 13 қыркүйекте The WB арнасында көрсетілді, кейін The CW арнасының құрамына енді. [[Джаред Падалеки]] [[Сэм Винчестер]] рөлінде және [[Дженсен Эклс]] [[Дин Винчестер]] рөлінде басты кейіпкерлер ретінде ойнайды. Хикая екі ағайындының жындар, елестер, жалмауыздар және басқа да тылсым жаратылыстарды аулауы туралы.

''Табиғаттан тыс'' он жыл бойы әзірленген, өйткені Крипке бұл жобаны бірнеше жыл бойы сәтсіз ұсынып жүрді. Крипкемен бірге жобаның атқарушы продюсерлері McG, Роберт Сингер, Фил Сгрисча, Сера Гэмбл, Джереми Карвер, Джон Шибан, Бен Эдлунд және Адам Гласс болды. Бұрынғы атқарушы продюсер және режиссер Ким Мэннерс сериалдың төртінші маусымы түсіріліп жатқан кезде қайтыс болды.&lt;ref&gt;{{cite magazine |url=https://ew.com/article/2009/01/27/supernatural-an/ |title='Supernatural' and 'X Files' producer-director Kim Manners has died |magazine=Entertainment Weekly |first=Ken |last=Tucker |access-date=May 26, 2022 |date=January 27, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091120213604/http://watching-tv.ew.com/2009/01/27/supernatural-an/ |archive-date=November 20, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Түсірілім Канададағы Ванкувер қаласында және оның айналасындағы аймақтарда жүргізілді. Сериал Kripke Enterprises және McG компаниясы Wonderland Sound and Vision арқылы, Warner Bros. Television компаниясымен бірлесе отырып шығарылды.

Пилоттық эпизодты шамамен 5,69 миллион көрермен тамашалады,&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://abcmedianet.com/web/dnr/dispDNR.aspx?id=092005_04 |title=Weekly Program Rankings |date=September 20, 2005 |publisher=ABC Medianet |access-date=September 23, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110707090011/http://abcmedianet.com/web/dnr/dispDNR.aspx?id=092005_04 |archive-date=July 7, 2011 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ал алғашқы төрт эпизодтың рейтингі The WB арнасының сериалды толық маусымға қабылдауына себеп болды. Крипке сериалды үш маусымға жоспарлаған, бірақ кейін бес маусымға дейін кеңейтті. Бесінші маусым сериалдың негізгі хикаясын аяқтады,&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.buddytv.com/show-creator-eric-kripke-determined-to-end-supernatural-at-season-5/ |title=Show Creator Eric Kripke Determined to End 'Supernatural' at Season 5 |publisher=BuddyTV |access-date=May 26, 2022 |date=September 1, 2009 |first=Kris |last=De Leon |archive-url=https://web.archive.org/web/20100222061545/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/show-creator-eric-kripke-deter-30939.aspx |archive-date=February 22, 2010 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; және осыдан кейін Крипке шоураннер ретінде жобадан кетті.&lt;ref name=&quot;kripkeleaves&quot;&gt;{{cite magazine |url=https://ew.com/article/2010/07/15/supernatural-season-6-spoilers/ |title=Exclusive: 'Supernatural' boss on why he stepped down and what's coming up (hint: monsters!) |magazine=Entertainment Weekly |first=Michael |last=Ausiello |date=July 15, 2010 |access-date=May 26, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150111100701/http://insidetv.ew.com/2010/07/15/supernatural-season-6-spoilers/ |archive-date=January 11, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Сериал одан кейін тағы 10 маусым жалғасып, Сера Гэмбл, Джереми Карвер, Роберт Сингер және Эндрю Дабб сынды жаңа шоураннерлермен түсірілді.&lt;ref&gt;

{{cite magazine |url=https://ew.com/article/2014/07/18/supernatural-end/ |title='Supernatural' stars answer: When will the show end? |magazine=Entertainment Weekly |first=James |last=Hibberd |date=July 19, 2014 |access-date=May 26, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150112040327/http://insidetv.ew.com/2014/07/18/supernatural-end/ |archive-date=January 12, 2015 |url-status=live }}
{{cite web |url=https://www.ign.com/articles/2012/08/08/new-supernatural-showrunner-on-his-plans-for-season-8 |title=New Supernatural Showrunner on His Plans for Season 8 |website=IGN |first=Eric |last=Goldman |date=August 8, 2012 |access-date=January 11, 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141223220300/http://www.ign.com/articles/2012/08/08/new-supernatural-showrunner-on-his-plans-for-season-8 |archive-date=December 23, 2014 |url-status=live }}
{{cite news |url=http://tvline.com/2016/05/13/supernatural-season-12-jeremy-carver-leaving-showrunner/ |title=Supernatural Names New Showrunners as Jeremy Carver Moves to Frequency |work=TVLine |first1=Michael |last1=Ausiello |first2=Vlada |last2=Gelman |date=May 13, 2016 |access-date=May 14, 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160514110140/http://tvline.com/2016/05/13/supernatural-season-12-jeremy-carver-leaving-showrunner/ |archive-date=May 14, 2016 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Он бірінші маусымымен ''Supernatural'' АҚШ-тағы ең ұзақ эфирде болған фантастикалық тірі актерлік телехикая атанды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.discoversd.com/news/2015/jul/12/comic-con-2015-supernatural-panel/ |title='Supernatural' now longest running sci-fi show in U.S. |last=Rocha |first=Michael |publisher=Discover San Diego |date=July 12, 2015 |access-date=October 21, 2015 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20151119232222/http://www.discoversd.com/news/2015/jul/12/comic-con-2015-supernatural-panel/ |archive-date=November 19, 2015}}&lt;/ref&gt; Сериал он бесінші және соңғы маусымға 20 эпизодпен жаңартылды,&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/cw-renews-flash-charmed-riverdale-supernatural-6-more-1181714/ |title=CW Renews 'The Flash', 'Charmed', 'Riverdale', 'Supernatural', 6 More |last=Goldberg |first=Lesley |work=The Hollywood Reporter |date=January 31, 2019 |access-date=May 26, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190202015411/https://www.hollywoodreporter.com/live-feed/cw-renews-flash-charmed-riverdale-supernatural-6-more-1181714 |archive-date=February 2, 2019 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://tvline.com/2019/03/22/supernatural-final-season-15-cancelled-cw/ |title=Supernatural to End With Season 15 |last=Gelman |first=Vlada |work=TVLine |date=March 22, 2019 |access-date=March 22, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190322205713/https://tvline.com/2019/03/22/supernatural-final-season-15-cancelled-cw/ |archive-date=March 22, 2019 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; және 2019 жылы 10 қазанда көрсетілімін бастады.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://deadline.com/2019/06/the-cw-sets-fall-premiere-dates-batwoman-supergirl-the-flash-nancy-drew-1202633821/|title=The CW Sets Fall Premiere Dates: 'Batwoman', 'Supergirl', 'The Flash', 'Nancy Drew', More|date=June 17, 2019|access-date=June 17, 2019|work=Deadline Hollywood|first=Denise|last=Petski|archive-url=https://web.archive.org/web/20190618053243/https://deadline.com/2019/06/the-cw-sets-fall-premiere-dates-batwoman-supergirl-the-flash-nancy-drew-1202633821/|archive-date=June 18, 2019|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ''Supernatural'' 2020 жылы 19 қарашада 327 эпизодпен аяқталды.

== Продакшн ==
Бірінші маусымның авторлар құрамына Крипке және тағы бес сценарист кірді, оларға қалалық аңыздарды зерттеумен айналысатын көмекшілер жәрдемдесті.&lt;ref name=&quot;chills&quot; /&gt; Сценарий жазу жұмысы негізінен ұжымдық түрде жүргізілді — жазушылар жиі топтарға бөлініп жұмыс істеді. Әр маусым басында сценаристер жиналып, өз идеяларын ұсынатын, кейін бұл идеялар белгілі бір авторға толықтыруға беріледі. Әрбір оқиға идеясы тақтаға жазылады, Крипке мен Боб Сингер қажетті түзетулер енгізеді. Содан кейін сценарий жазылып,&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;&gt;{{Cite book |last=Knight |first=Nicholas |title=Supernatural : the official companion, season 2 |publisher=Titan Publishing Group |year=2008 |isbn=9781845766573 |location=London}}&lt;/ref&gt; Крипке оның сериалдың басқа эпизодтарымен бірдей стилін сақтағанын тексереді.&lt;ref name=&quot;chills&quot; /&gt; Крипке бұл жұмысты бірінші маусымда өте қиын деп санады,&lt;ref name=&quot;burningquestions&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.tvguide.com/news/supernatural-eric-kripke-38662.aspx |title=As Supernatural Returns, Your Burning Questions Are Answered! |access-date=September 30, 2009 |work=TV Guide |date=October 4, 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090923184806/http://www.tvguide.com/news/supernatural-eric-kripke-38662.aspx |archive-date=September 23, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; бірақ үшінші маусымға қарай ол жеңілдеді, өйткені команда сериалдың стилін «шын мәнінде түсіне» бастады.&lt;ref name=&quot;burningquestions&quot; /&gt; Бесінші маусымнан кейін Крипке шоураннер лауазымынан кетті, бірақ атқарушы кеңесші ретінде жобаға қатысуды жалғастырды. 2016 жылы ''Collider'' басылымына берген сұхбатында ол сериалға қатысы жайлы: «Мен өз баласын колледжге жіберген мақтаншақ ата-ана секілдімін» деді.&lt;ref name=kripkeinvolved /&gt; Ол бұл салыстыруды былай толықтырды: «Егер маған мұқтаж болса, көмектесуге дайынмын, ал қажет болмаса, араласпаймын».&lt;ref name=kripkeinvolved&gt;{{cite web |last1=Weintraub |first1=Steve |title=Eric Kripke on 'Supernatural's Success and His New NBC Show 'Timeless' |url=https://collider.com/eric-kripke-supernatural-timeless-interview/ |website=Collider |access-date=September 25, 2017 |date=July 1, 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170925230331/http://collider.com/eric-kripke-supernatural-timeless-interview/ |archive-date=September 25, 2017 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

''Supernatural'' хикаясының стиліне ''Poltergeist'' (1982) сияқты фильмдер үлкен әсер етті — қорқынышты оқиғалар шалғай жерде емес, отбасылық ортада болады. Сонымен қатар ''Evil Dead II'' және ''An American Werewolf in London'' фильмдеріндегі сатиралық элементтер де ықпал етті. Крипке бұл туралы: «Қорқыныш сіздің аулаңызда да бола алады. Қанша көрермен готикалық қамалдағы вампир үшін алаңдайды?» – деді. «Бұл сериал әрқашан отбасылық қарым-қатынас жайлы болған». Тағы бір әсер еткен туындылар қатарына ''The Two Sisters'' және азиялық қорқынышты фильмдер — ''The Eye'', ''Ju-on'' және ''Ring'' жатады.&lt;ref name=&quot;ccreport&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.aoltv.com/2008/07/29/the-supernatural-panel-comic-con-report/ |title=The Supernatural Panel – Comic-Con Report |date=July 29, 2008 |first=Richard |last=Keller |publisher=AOL TV |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120515214608/http://www.aoltv.com/2008/07/29/the-supernatural-panel-comic-con-report/ |archive-date=May 15, 2012 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

Крипкенің айтуынша, бастапқыда сериал әр апта сайын жаңа жаратылысқа арналады деп жоспарланған, ал Сэм мен Дин Винчестерлер тек әртүрлі қорқынышты оқиғаларға кіру-шығуға арналған «қозғаушы күш» ретінде ғана болған.&lt;ref name=&quot;funapoc&quot; /&gt; Оның басты мақсаты — «адамдарды қатты шошыту» еді.&lt;ref name=&quot;teamspirit&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.thestar.com.my/Story/?file=/2007/5/27/tvnradio/17780155&amp;sec= |archive-url=https://archive.today/20150118213940/http://www.thestar.com.my/Story/?file=/2007/5/27/tvnradio/17780155&amp;sec= |url-status=dead |archive-date=January 18, 2015 |title=Team spirit |access-date=September 30, 2009 |date=May 27, 2007 |work=The Star |author=Mumtaj, Begum }}&lt;/ref&gt; Алайда бірнеше эпизодтан кейін Крипке мен атқарушы продюсер Боб Сингер Джаред Падалеки мен Дженсен Эклстің экрандағы химиясын байқап, сериал бағытын өзгертті. Олар туындылардың орталығына монстрларды емес, ағайындылардың қарым-қатынасын қойды. Крипкенің айтуынша: «Кейде бізге керек монстр тек соңынан табылады — алдымен драма мен ішкі күйзелісті жоспарлап аламыз».&lt;ref name=&quot;funapoc&quot;&gt;{{cite news |url=http://featuresblogs.chicagotribune.com/entertainment_tv/2009/08/supernatural-season-5-eric-kripke-cw.html |title='It's the fun Apocalypse': Creator Eric Kripke talks 'Supernatural' |access-date=September 30, 2009 |work=Chicago Tribune |first=Maureen |last=Ryan |date=August 26, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091008122020/http://featuresblogs.chicagotribune.com/entertainment_tv/2009/08/supernatural-season-5-eric-kripke-cw.html |archive-date=October 8, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

=== Арнайы эффектілер ===
Пилоттық эпизод үшін арнайы студиялар — мысалы, Entity FX — жұмысқа тартылғанымен,&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.entityfx.com/who.html |title=Who |publisher=EntityFX |access-date=September 28, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090819082657/http://www.entityfx.com/who.html |archive-date=August 19, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; кейін эффектілер бөлімі тек сериал үшін арнайы жұмыс істей бастады.&lt;ref name=&quot;effectsdvd&quot;&gt;{{cite AV media |title=Supernatural Season 3 – &quot;From Legends to Reality&quot; featurette |medium=DVD}}&lt;/ref&gt; Визуалды эффектілердің жетекшісі — Иван Хайден. Ол продакшн топтарының әр деңгейімен тығыз жұмыс істейді. Алдын ала өндіріс кезеңінде Хайден сценарийлерді қарап, қай жерлерге эффект қажет екенін анықтайды. Жазушылармен кездесіп, қажетті эффектілерді жоспарлап, арнайы эффектілер және трюк мамандарымен бірігіп жұмыс жасайды. Ол түсірілім барысында да режиссермен бірге болып, актерлердің эффект қосылатын нүктеге дұрыс қарауын бақылайды. Кейін монтажшылармен кездесіп, материалды өңдеуге қатысады.&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;/&gt; Сондай-ақ әр жаратылыстың өзіндік ережелері мен физикасын ойластыру — эффектілер бөлімінің бір бөлігі,&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;/&gt; дегенмен, хикаяның мүддесі үшін бұл ережелер кейде өзгертілуі мүмкін.&lt;ref name=&quot;effectsdvd&quot; /&gt; 2012 жылы Хайден Encore компаниясының Ванкувердегі жаңа кеңсесіне ауысқаны хабарланды.&lt;ref name=&quot;encore&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.newswire.ca/en/story/952591/encore-adds-vancouver-location |title=Encore Adds Vancouver Location |publisher=Canada Newswire |date=April 10, 2012 |access-date=July 9, 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120702230816/http://www.newswire.ca/en/story/952591/encore-adds-vancouver-location |archive-date=July 2, 2012 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

=== Музыка ===
''Supernatural'' сериалы синтезделген оркестрлік музыкамен сүйемелденеді, дегенмен кейде гитара мен виолончель сияқты дәстүрлі аспаптар да қолданылады. Белгілі эпизодтарда ерекше дыбыстар да пайдаланылған, мысалы, «Faith» эпизодында ескі, бұзылған пианода орындалған блюздік госпел әуені. Сериалда әдеттегі телешоулардан ерекшелігі — екі композитор жұмыс істейді: [[Кристофер Леннертц]] пен [[Джей Груска]].&lt;ref name=&quot;music&quot; /&gt; Олар эпизодтарды кезектесіп өңдейді, бұл оларға музыканы жазуға қосымша уақыт береді. Әр композитор өз эпизоды мен кейіпкерлеріне арнап тақырыптар жазады және кейде эпизодтар қиылысып жатса, бір-бірімен бірлесіп жұмыс істейді. Музыканы эпизодтың көріністеріне сай етуге тырысады, мысалы, «Dead in the Water» эпизодында бейберекет және қайталанатын дыбыстар камера бұрышына сәйкестендірілген, ал «су» мен «өлу» деген сөздер айтылғанда дыбыс төмендеп, «күлдіреуік» эффект береді. Әр эпизодтың шамамен үштен бірі — жаңа жазылған музыкалардан тұрады.&lt;ref name=&quot;music&quot;&gt;{{cite web |title=The Supernatural Music of Christopher Lennertz |publisher=Mania |first=Randall D. |last=Larson |date=July 27, 2006 |url=http://www.mania.com/supernatural-music-christopher-lennertz_article_51827.html |access-date=September 27, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090702125049/http://www.mania.com/supernatural-music-christopher-lennertz_article_51827.html |archive-date=July 2, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

Түпнұсқа музыкамен қатар сериалдың ажырамас бөлігі — классикалық рок. Шығарушысы Эрик Крипке бұл музыканы қолдануға рұқсат берілмесе, жобадан кетем деп қорқытқан. Көптеген әндер Крипкенің жеке топтамасынан алынған, дегенмен оның сүйікті тобы — [[Led Zeppelin]] — өте қымбат болғандықтан қолданылмаған. Кейбір эпизод атаулары осы топтың әндеріне сілтеме жасайды.&lt;ref name=&quot;eclipsemagazine&quot; /&gt; Сериалда [[Blue Öyster Cult]], [[Bad Company]], [[Stevie Ray Vaughan]], [[Rush]], [[Boston]], [[Triumph]] және [[AC/DC]] сынды рок топтарының әндері жиі қолданылған. Әр эпизодта бірнеше ән пайдаланылып, алдыңғы оқиғаларды шолып көрсететін «The Road So Far» көріністерімен бірге беріледі. Крипке музыка мен фондық композиция арасында шекара болғанын қаласа да, кейде Леннертц пен Груска 15–20 секундтық рокқа ұқсас әуендер жазуға мәжбүр болады — бұл дайын әндердің құқықтарын сатып алудан арзанырақ. Бірінші маусымнан басқасының барлығында маусым финалында [[Kansas]] тобының «Carry On Wayward Son» әні ойналады.

=== Түсірілім орындары ===
Пилоттық эпизод [[Лос Анжелес]]те түсірілгенімен, негізгі түсірілім Ванкувер қаласында өтті.&lt;ref name=&quot;Knight s1&quot;/&gt; Сондықтан сериалдағы көпшілік сыртқы көріністер Лауэр-Мейнленд аймағында түсіріледі. &quot;Dead in the Water&quot; эпизоды Бантзен көлі маңында түсірілген,&lt;ref name=&quot;Knight s1&quot;/&gt;{ ал &quot;Simon Said&quot; эпизодының соңғы көріністері Кливленд бөгеті маңында түсірілді.&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;/&gt;

Сериалда қолданылған басқа да түсірілім орындары жиі екі-үш рет қайталанып, көркемдік бөлім олардың сыртқы көрінісін өзгертіп отырады.&lt;ref name=&quot;Knight s3&quot;&gt;{{Cite book |last=Knight |first=Nicholas |title=Supernatural : the official companion. Season 3 |publisher=[[Titan Publishing Group]] |year=2009 |isbn=9781848561038 |location=London}}&lt;/ref&gt; Бернаби қаласындағы Heritage Park &quot;Red Sky at Morning&quot; эпизодында зират ретінде, ал &quot;Bedtime Stories&quot; эпизодында ертегідегі зәулім үй ретінде пайдаланылған.&lt;ref name=&quot;Knight s3&quot;/&gt; Кокитлам қаласындағы Ривервью ауруханасы сериалда бірнеше түрлі рөлде қолданылған: &quot;Asylum&quot; эпизодында — психиатриялық аурухана ретінде,&lt;ref name=&quot;Knight s1&quot;/&gt; &quot;In My Time of Dying&quot; эпизодында — жалпы аурухана ретінде, ал &quot;Folsom Prison Blues&quot; эпизодында — түрме ретінде түсірілген.&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;/&gt;

=== Онлайн тарату ===
Сериал алғашында теледидардан басталмай, The WB арнасы оны эфирге шығаруға бір апта қалғанда, [[Yahoo!]] платформасы арқылы интернетте жариялады. Бұл жарнамалық науқанның бір бөлігі болды.&lt;ref name=&quot;promotion&quot;&gt;{{cite news |url=http://usatoday30.usatoday.com/life/television/news/2005-09-06-supernatural_x.htm |title=New drama 'Supernatural' gets online jump |date=September 6, 2005 |work=USA Today |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140125055341/http://usatoday30.usatoday.com/life/television/news/2005-09-06-supernatural_x.htm |archive-date=January 25, 2014 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
The CW арнасына ауысқаннан кейін, ''Supernatural'' эпизодтары 2006 жылдың желтоқсанынан бастап [[Apple Computer|Apple]] компаниясының [[iTunes Store]] дүкеніне жүктеліп, онлайн сатылымға шыққан алғашқы CW жобаларының бірі болды.&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://variety.com/2006/digital/news/cw-goes-digital-with-itunes-1117955946/ |title=CW goes digital with iTunes |date=December 17, 2006 |work=Variety |access-date=September 22, 2009 |first1=Ben |last1=Fritz |first2=Josef |last2=Adalian |archive-url=https://web.archive.org/web/20150113052853/http://variety.com/2006/digital/news/cw-goes-digital-with-itunes-1117955946/ |archive-date=January 13, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
Келесі айда, арна өз сайтында сериалдың эпизодтарын аздаған жарнамамен тегін көру мүмкіндігін қосты. Олар бастапқы эфирден кейін төрт апта бойы қолжетімді болды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.thefutoncritic.com/news/2007/01/19/the-cw-expands-its-online-offerings-by-streaming-several-primetime-series-for-free-on-cwtvcom--23401/20070119cw02/ |title=The CW Expands Its Online Offerings by Streaming Several Primetime Series for Free on CWTV.com |date=January 19, 2007 |website=The Futon Critic |access-date=September 22, 2009}}&lt;/ref&gt;
2007 жылдың 11 қаңтарынан бастап Австралияның [[Network Ten]] арнасы Warner Bros. Television компаниясымен келісім бойынша өз сайтында сериалдың толық эпизодтарын жүктеуге мүмкіндік берді. Пираттық көшірмелермен күресу мақсатында, арна екінші маусымның премьерасын елде теледидардан көрсетілуден бес күн бұрын интернетте жариялады. Осылайша ''Supernatural'' Австралияда телеэфирден бұрын тегін онлайн жүктеуге болатын алғашқы ірі желілік шоуға айналды. Кейінгі эпизодтар да эфирден кейін бірнеше сағат ішінде қолжетімді болды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/sydney-confidential/supernatural-is-first-online/story-e6frewz0-1111112810068 |title=Supernatural is first online |date=January 10, 2007 |work=The Daily Telegraph |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140115121829/http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/sydney-confidential/supernatural-is-first-online/story-e6frewz0-1111112810068 |archive-date=January 15, 2014 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
Сол уақыттарда сериал эпизодтары [[Microsoft]] компаниясының [[Xbox Live Marketplace]] платформасында да қолжетімді болды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://hamptonroads.com/node/292651 |title=Gamers turn to XBox Live for movies |work=The New York Times |first=Joanne |last=Kaufman |access-date=October 8, 2009 |date=July 9, 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120119211422/http://hamptonroads.com/node/292651 |archive-date=January 19, 2012 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
2008 жылдың қыркүйегінде [[Amazon.com]] өзінің жаңа телехабарлар дүкенін іске қосты, онда ''Supernatural'' сатылымға шыққан бірнеше телешоудың бірі болды.&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://www.forbes.com/feeds/ap/2008/09/17/ap5436492.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20080920001401/http://www.forbes.com/feeds/ap/2008/09/17/ap5436492.html |title=Amazon.com launches new TV store |work=Forbes |access-date=February 22, 2013 |date=September 17, 2008 |archive-date=September 20, 2008}}&lt;/ref&gt;

== Актёрлік құрам және кейіпкерлер ==
[[File:Jensen Ackles &amp; Jared Padalecki (36208218556).jpg|thumb|upright=1.35|[[Дженсен Эклс]] (сол жақта) және [[Джаред Падалеки]] (оң жақта) — сериалдың басты кейіпкерлерін сомдайды.]]
Сериал [[Дин Винчестер]] мен [[Сэм Винчестер]] есімді бауырлардың ел аралап, зұлым жаратылыстармен күресуі төңірегінде өрбиді. Падалеки бұл рөлге қызығушылық танытты, себебі ол ''The X-Files'' пен ''The Twilight Zone'' секілді қорқынышты сериалдарды ұнататын, ал олар ''Supernatural'' сценарийімен ұқсас болатын. Сонымен қатар, ол «еріксіз қаһарманды» ойнауға қуанды, Сэмді ''[[Матрица (фильм)|Матрица]]'' фильміндегі [[Нео (Матрица)|Неомен]] және ''[[Жұлдызды соғыстар]]'' франшизасындағы [[Люк Скайуокер]]мен салыстырды. Падалеки атқарушы продюсерлер McG және Дэвид Наттермен бұрыннан жұмыс істеп келген, олардың бірі оны кастингке қатысуға көндірді. Эклс бастапқыда Сэм рөліне шақырылғанымен, сценарийді оқыған соң Дин кейіпкерін таңдады. Ол кезде Эклс WB арнасындағы ''[[Смолвиль]]'' сериалында тұрақты кейіпкер еді. Дин рөліне бекітілген соң, ''Smallville'' жобасынан шығып қалды.

&lt;blockquote&gt;Сценарийді оқығанда, Дин бірден көзге түсті. Бұл кейіпкерде әрдайым әзіл мен еркіндік бар еді, бұл маған қатты ұнады. Сол себепті мен осы рөлді сұрадым. Олар &quot;Дәл осындай кейіпкер іздеп жүрміз&quot; деді. Бұл мен үшін үлкен мүмкіндік болды. Дженсен Эклс — Дин Винчестер рөлі туралы&lt;ref name=&quot;starc&quot; /&gt;&lt;/blockquote&gt;

Сериалда басты кейіпкерлер көп болмаса да, қайталанып отыратын қосымша кейіпкерлер жеткілікті. [[Джеффри Дин Морган]] Сэм мен Диннің әкесі [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон Винчестерді]] сомдайды. Ол пилоттық эпизодта алғаш пайда болады, бірақ бірінші маусымның ортасына дейін қайтып келмейді. Кейін ол екінші маусымның басында қайтыс болғанға дейін бірнеше эпизодта көрінеді, ал финалда оның рухы ұлдарына көмектесу үшін қайта оралады. Кейінірек, Джонның басқа әйелден үшінші ұлы болғаны белгілі болады. Сценарист Джон Шибанның айтуынша, Джонды өлтіру шешімі ертерек қабылданған. Оның пікірінше, бауырлардың әкелерімен бөлек жүргені сериал құрылымын қиындатқан. Морган екінші маусымда оралуға бастапқыда құлықсыз болды, себебі ол ''[[Grey's Anatomy]]'' сериалында да басты рөлдердің бірін ойнап жүрген еді. Кейінгі эпизодтарға қатысуына актердің тығыз жұмыс кестесі кедергі келтірді.

Сондай-ақ бірінші маусымда [[Азазел (Табиғаттан тыс)|Азазел]] есімді демон және оның қызы — [[Мэг Мастерс]] есімімен танылған — таныстырылады. Азазел әуелде көлеңке кейпінде көрінеді, тек Джон Винчестердің денесін билеген кезде нақты пішінге енеді. Ал оның қызы Мэгтің денесін пайдаланады — оны [[Никки Эйкокс]] ойнайды. Екінші маусымда Азазелдің денесін [[Фредерик Лен]] сомдайды. Бастапқыда бір эпизодқа шақырылғанымен, шоу авторлары оны финалға да қосуға шешім қабылдады. Азазел өлген соң да, басқа актерлермен қайта-қайта көрініс табады. Лен де алтыншы маусымның бірінші эпизодында Азазел рөлін тағы ойнайды. Ал Азазелдің қызы Мэг экзорцизм жасалғаннан кейін де сериалға басқа бейнемен оралады. Эйкокс төртінші маусымда Мэгтің рухы ретінде қайта оралады. Екінші маусымда демон Сэмді иемденіп, Падалекидің өзі Мэг рөлін ойнайды. Бесінші маусымда Мэгті [[Рейчел Майнер]] сомдап, кейіпкер сериалда тұрақты түрде көрініс табады.
{{multiple image  
  | direction = vertical  
  | width     = 200  
  | footer    =  
  | image1    = Jim Beaver by Gage Skidmore.jpg  
  | alt1      =  
  | caption1  = Актер Джим Бивер өз кейіпкерінің ұзақ өмір сүреді деп күтпеген, бастапқыда оның бір реттік қонақ ретінде шығады деп ойлаған.  
  | image2    = Misha Collins SDCC 2013.jpg  
  | alt2      =  
  | caption2  = Актер Миша Коллинз өзін тез ұмытылатын тағы бір эпизодтық кейіпкер деп ойлаған. Бесінші маусымда ол негізгі актерлер құрамына қосылды.  
  | image3    = Mark A. Sheppard by Gage Skidmore 2.jpg  
  | alt3      =  
  | caption3  = Актер Марк Шеппард та өз кейіпкерінің танымал болады деп күтпеген. Оныншы маусымда Кроули тұрақты кейіпкерге айналып, екі маусым бойы тұрақты болды.  
}}

Сценаристер аңшылар ұғымын кеңейтіп, көптеген жаңа кейіпкерлерді енгізгісі келді.&lt;ref name=&quot;hunterflesh&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.tvguide.com/news/supernaturals-creator-shares-38379.aspx |title=Supernatural's Creator Shares More Season 2 Secrets |date=October 19, 2006 |work=TV Guide |first=Angel |last=Cohn |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100125054944/http://www.tvguide.com/news/supernaturals-creator-shares-38379.aspx |archive-date=January 25, 2010 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Актер Джим Бивер бірінші маусымның соңында Винчестерлердің отбасылық досы Бобби Сингер ретінде алғаш рет көрінді. Әкелерінің өлімінен кейін ол Сэм мен Динге қамқор әке орнына айналып,&lt;ref name=&quot;burningquestions&quot; /&gt; олардың тәлімгері әрі байланыстағы негізгі тұлға ретінде жетінші маусымға дейін болды. Екінші маусымда аңшылар жиналатын «Харвеллдің қонақ үйі» деп аталатын бармен бірге басқа да аңшылар таныстырылды. Бұл орынды Эллен Харвелл (Саманта Феррис) басқарады, оның марқұм күйеуі Джон Винчестердің досы болған. Элленмен бірге қызы Джо Харвелл (Алона Тал) жұмыс істейді. Сонымен қатар, паранормалдық құбылыстарды бақылау үшін компьютерлік білімі бар Эш (Чад Линдберг) де бар. Тал сериалдан шығарылды, ол продюсерлер оны Сэм мен Диннің «14 жастағы қарындасы» сияқты көрінді деп есептейді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.eonline.com/news/3776/cbs-news-barney-v-dwight-smackdown-xoxo-at-csi-ny-ghost-gossip-more |title=CBS News: Barney v. Dwight Smackdown, XOXO at CSI: NY, Ghost Gossip &amp; More |first1=Jennifer |last1=Godwin |first2=Korbi |last2=Ghosh |date=July 22, 2007 |access-date=January 15, 2008 |publisher=E! |archive-url=https://web.archive.org/web/20150111233707/http://www.eonline.com/news/3776/cbs-news-barney-v-dwight-smackdown-xoxo-at-csi-ny-ghost-gossip-more |archive-date=January 11, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Крипке бұл кейіпкердің дұрыс ойластырылмағанын және көрермендердің жағымсыз қабылдауын оның шығарылуына себеп болды деп санайды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.buddytv.com/articles/supernatural/supernatural-1-16234.aspx |title='Supernatural' Creator Talks about Going Up Against 'Lost' |date=January 30, 2008 |publisher=BuddyTV |first=Don |last=Williams |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081211203536/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/supernatural-1-16234.aspx |archive-date=December 11, 2008 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Сондай-ақ, Эш кейіпкері екінші маусымның соңында қонақ үйдің жойылуымен бірге қаза табады. Эллен үшінші маусымда оралуы тиіс еді, бірақ бұл эпизод жазушылар ереуіліне байланысты жойылды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-39261.aspx |title=Supernatural Burning Questions Answered! |date=February 7, 2008 |work=TV Guide |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121015014113/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-39261.aspx |archive-date=October 15, 2012 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Сценаристер оны үшінші маусымның финалына қосуды жоспарлаған,&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.buddytv.com/articles/supernatural/supernatural-writer-discusses-17199.aspx |title='Supernatural' Writer Discusses Remainder of Season 3 |date=March 3, 2008 |publisher=BuddyTV |first=Don |last=Williams |access-date=January 4, 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081202123733/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/supernatural-writer-discusses-17199.aspx |archive-date=December 2, 2008 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; бірақ Феррис ұсынылған келісімшартты қабылдамай қойды, себебі ол «ақша мен жұмысынан айырылуы мүмкін еді».&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://samanthaferris.net/?start_from=5&amp;ucat=&amp;archive=&amp;subaction=&amp;id=&amp; |archive-url=https://web.archive.org/web/20080417004551/http://samanthaferris.net/?start_from=5&amp;ucat=&amp;archive=&amp;subaction=&amp;id=&amp; |archive-date=April 17, 2008 |title=Bad News on the Horizon... |date=March 5, 2008 |publisher=SamanthaFerris.net |first=Samantha |last=Ferris |access-date=September 22, 2009}}&lt;/ref&gt; Дегенмен, бесінші маусымда Джо мен Эллен рөліндегі актрисалар қайта оралды.
Телехикаяға христиан мифологиясын енгізуді қалаған сценаристер Кастиэль періштесін ойлап тапты.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.zap2it.com/blogs/misha_collins_is_supernaturals_dark_angel-2008-11 |title=Misha Collins Is 'Supernatural's' Dark Angel |last=O'Hare |first=Kate |date=November 18, 2008 |publisher=Zap2it |access-date=April 8, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141006071414/http://www.zap2it.com/blogs/misha_collins_is_supernaturals_dark_angel-2008-11 |archive-date=October 6, 2014 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; Крипке періштенің пайда болуын құпия ұстағысы келгендіктен, кастинг кезінде кейіпкер жын ретінде сипатталды.&lt;ref name=&quot;buddy&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.buddytv.com/articles/supernatural/exclusive-interview-misha-coll-23092.aspx |first=Don |last=Williams |title=Exclusive Interview: Misha Collins of 'Supernatural' |date=September 25, 2008 |publisher=BuddyTV |access-date=April 8, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090212115520/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/exclusive-interview-misha-coll-23092.aspx |archive-date=February 12, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Бұл рөлге Миша Коллинз бекітілді. Төртінші маусымның алғашқы эпизодында алғаш рет көрінген Кастиэль үшінші маусымда қаза тапқан Динді тозақтан тірілтіп алып шығады және Винчестерлердің одақтасына айналады. Бұл кейіпкер бастапқыда тек алты эпизодқа жоспарланған болатын, алайда кейіннен оның рөлі кеңейтілді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.ugo.com/tv/three-questions-with-supernaturals-misha-collins.html |title=Three Questions With Supernatural's Misha Collins |publisher=UGO.com |date=November 25, 2008 |access-date=February 23, 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150111234124/http://www.ugo.com/tv/three-questions-with-supernaturals-misha-collins.html |archive-date=January 11, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Коллинз бесінші және алтыншы маусымдарға тұрақты кейіпкер ретінде бекітілді, ал оның ойынша, бұл жанкүйерлер қолдауының арқасында болған.&lt;ref name=&quot;eagle&quot;&gt;{{cite web |url=http://www2.readingeagle.com/article.aspx?id=117537 |title='Supernatural' actor Misha Collins is the new angel on the block |last=Spelling |first=Ian |date=December 14, 2008 |publisher=ReadingEagle.com |access-date=April 8, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090210032722/http://www.readingeagle.com/article.aspx?id=117537 |archive-date=February 10, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Коллинз жетінші және сегізінші маусымдарда қосалқы кейіпкер мәртебесіне түсірілді, алайда тоғызыншы және оныншы маусымдарда қайтадан тұрақты кейіпкер атанды.&lt;ref&gt;{{cite news |url=http://tvline.com/2014/05/09/supernatural-season-10-misha-collins-series-regular/ |title=Supernatural: Misha Collins to Return as Series Regular for Season 10 |work=TVLine |first=Vlada |last=Gelman |date=May 9, 2014 |access-date=January 11, 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141023001855/http://tvline.com/2014/05/09/supernatural-season-10-misha-collins-series-regular/ |archive-date=October 23, 2014 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
Кастиэльмен қатар сериалда басқа да періштелік кейіпкерлер пайда болды. [[Роберт Уисдом]] &quot;соғысқұмар&quot; және &quot;догматикалық&quot; деп сипатталған&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.readingeagle.com/article.aspx?id=117537 |title='Supernatural' actor Misha Collins is the new angel on the block |date=December 14, 2008 |work=The New York Times Syndicate |first=Ian |last=Spelling |access-date=January 11, 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150318215507/http://www2.readingeagle.com/article.aspx?id=117537 |archive-date=March 18, 2015 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; Уриелді сомдады, ол жасырын түрде Люциферді қолдады; [[Джули МакНивен]] Анна Милтон есімді құлаған періштені ойнады, ол ақыры періштелік болмысына қайта оралғанымен, Жұмақтан шеттетілген күйінде қалды; ал [[Курт Фуллер]] Кастиэльдің бастығы Захария рөлін сомдады, ол Жер бетіне Жұмақ орнату үшін ақырзаманды бастағысы келді. Уисдомның кейіпкері кейін өлтірілгенімен, МакНивен мен Фуллер бесінші маусымда да рөлдерін жалғастырды. Оларға Люцифер рөлін ойнаған [[Марк Пеллегрино]] қосылды. Люцифер азат етілгенімен, ол құлаған архангел күйінде қалды. Пеллегрино жетінші маусымда да көрінеді — бұл жолы Сэмнің санасындағы елес ретінде. Пеллегрино бастапқыда Кастиэль рөліне екінші үміткер болған&lt;ref name=&quot;luciferpell&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.buddytv.com/articles/supernatural/comic-con-2009-the-apocalypse-30303.aspx |title=Comic-Con 2009: The Apocalypse of 'Supernatural' Season 5 |date=July 27, 2009 |publisher=BuddyTV |first=Christi |last=Kassity |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090803105258/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/comic-con-2009-the-apocalypse-30303.aspx |archive-date=August 3, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; және Люцифер рөлі оған кастингсіз ұсынылған&lt;ref&gt;{{cite news |url=http://www.hitfix.com/articles/supernatural-returns-to-haunt-comic-con |title='Supernatural' returns to haunt Comic-Con |date=July 26, 2009 |work=HitFix |first=Tamara |last=Brooks |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110810015430/http://www.hitfix.com/articles/supernatural-returns-to-haunt-comic-con |archive-date=August 10, 2011 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;. Кейінірек Фуллер мен МакНивен сомдаған кейіпкерлер де, Харвелл отбасының мүшелерімен бірге, өлтірілді.

Бесінші маусымда [[Марк Шеппард]] сомдаған Кроули есімді жын енгізілді. Ол Винчестерлердің ең ұзақ қарсыласы әрі кейде антиқаһарман кейіпінде көрінеді. Кроули бесінші маусымда үш эпизодта көрініп, Винчестерлерге Люциферді қайта Қапасқа қамауға көмектеседі. Ол адамзатты жойғаннан кейін жын атаулыны да жоюға тырысады деп сенеді. Алтыншы маусымда Кроули Тозақтың патшасы атанып, Кастиэльмен бірігіп, ақырзаманды қайта бастауға тырысқан Архангел Рафаилге қарсы тұрады. Олар бірге Тазалық мекенінің жан дүниелерін пайдаланып, күш бөліседі. Жетінші маусымда Кроули антиқаһарманға айналып, Кастиэль босатып жіберген Левиафандар қаупіне қарсы Винчестерлерге көмектеседі. Сегізінші маусымда Кроули Құдай Сөздерін және олардың күшін иеленіп, Тозақты мәңгілікке жабуға тырысқан Винчестерлерді тоқтатпақ болады. Тоғызыншы маусымда Кроули Винчестерлердің еріксіз тұтқынына айналады, бірақ Тозақтың патшасы атағын иемденбек болған Абаддонмен күресуге мәжбүр болады. Шеппард оныншы маусымда негізгі актер құрамына көтерілді&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |date=May 23, 2014 |work=Variety |first=Laura |last=Prudom |access-date=July 4, 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140704202642/http://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |archive-date=July 4, 2014 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;.

Жетінші маусымда пайғамбар Кевин Тран (Озрик Чау сомдайды) енгізілді. Ол Құдай Сөзін аударып, Винчестерлерге Левиафандарды тоқтатуға көмектеседі. Бұл олардың жойылуына әкеледі. Сегізінші маусымда Кевин тағы бір Құдай Сөзін аударып, Тозақты мәңгі жабудың жолын табуға тырысады. Тоғызыншы маусымда Кевин құлаған періштелерді Жұмаққа қайтарудың жолын іздейді, бірақ Гадриел иеленіп алған Сэмнің қолынан қаза табады.

Жетінші маусымда сондай-ақ техникалық білімді Чарли Брэдбери (Фелисия Дэй сомдайды) енгізілді. Ол Ричард Роман Энтерпрайзесте жұмыс істейді. Фрэнктің қатты дискісін бұзып, монстрлардың бар екенін білгеннен кейін, Чарли Винчестерлердің одақтасына айналып, оларға техникалық мәселелер мен аңшылықта көмектесіп отырады.

Тоғызыншы маусымда періште Гадриел енгізіледі. Ол бастапқыда Езекиел болып көрінеді және Тахмо Пеникетт пен Джаред Падалеки сомдайды. Сэм Тозақты жаппауға шешім қабылдағаннан кейін ауыр жараланады, сол кезде Гадриел Диннің дұғасына жауап беріп, Сэмге еніп, оны емдейді. Бірақ кейін оның шын болмысы — Жұмақтағы күзетші болғаны, Люцифердің Едем бағысына енуіне жол бергені және содан кейін құлап, тұтқындалғаны ашылады. Гадриел Метатронмен бірігіп, өзін ақтап алуға және періштелерді қайта Жұмаққа апаруға тырысады. Ол Кевин Транды өлтіреді және кейін Сэмнің денесінен қуылады. Өз денесіне қайта енген Гадриел Метатронның жоспарларына қарсы шығып, Сам, Дин және Кастиэль жағына өтеді.

Төртінші маусымда Чак Шурли Құдайдың пайғамбары ретінде енгізіледі (Роб Бенедикт сомдайды). Он бірінші маусымда Чактың шын мәнінде Құдай екені, ол періштелер мен адамдарға ерік беру үшін адам кейпінде жасырынғаны белгілі болады. Он бесінші маусымда Чак Винчестерлер мен олардың одақтастарының өмірін өз рахаты мен қызығы үшін манипуляциялап келгені анықталады.

Оныншы маусымда зұлым сиқыршы Ровена МакЛеод (Рут Коннелл ойнайды) енгізіледі. Кейін ол Кроулидің, шын аты Фергус болған ұлының анасы екені белгілі болады. Ровена он бірден он бесінші маусымға дейін Винчестерлерге кейде одақтас ретінде қайта оралады, бұл оны сериалдағы ең ұзақ көрінген әйел кейіпкерлердің біріне айналдырады. Оның дұшпандық әрі болжауға келмейтін мінезі он бесінші маусымда Тозақтың Чак ашқан қақпасын жабу жолында өзін құрбан етуімен ақталады.

Он бірінші маусымда Қараңғылық, яғни Амара (Эмили Суоллоу сомдайды) енгізіледі. Қайын белгісі бұзылғаннан кейін босап шыққан Қараңғылық қарсыласқа айналады. Бұл белгі Қараңғылықты тұтқында ұстап, Құдай жаратылысы мен адамзаттың өмір сүруіне мүмкіндік берген болатын. Кейінірек Қараңғылықтың Құдайдың әпкесі екені белгілі болады.

Он үшінші маусымда нефилим Джек Клайн (Александр Калверт сомдайды) енгізіледі. Ол Люцифердің ұлы. Джек кейін Винчестерлер отбасының мүшесіне айналып, Ақырзаман Әлеміндегі (Винчестерлер болмаған балама әлем) адамдарды құтқару мен сол әлемнің Михаил архангелін жеңуде маңызды рөл атқарады. Джек кейін Чактың жоспары аясында Құдай қолынан қаза табады, бірақ Қайта Өлім болған Билли оны қайта тірілтеді.

Сериал көбіне Винчестер ағайындыларына шоғырланғандықтан, көрермендер бұл кейіпкерлердің тұрақты түрде өлмейтінін сезіп қояды. Осыны шешу үшін авторлар эпизодтарға кернеу қосу мақсатында қонақ кейіпкерлерді жиі енгізіп, кейде оларды өлтіріп отырады.&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://www.nytimes.com/2006/01/22/arts/television/22aurt.html |title=Things That Go Bump in Prime Time |date=January 22, 2006 |work=The New York Times |first=Kate |last=Aurthur |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150216221055/http://www.nytimes.com/2006/01/22/arts/television/22aurt.html |archive-date=February 16, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

== Маусвмдар ==
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|+ ''Supernatural'' телехикаясының маусымдық көрсеткіштері
|-
! Маусым !! Эпизод саны !! Алғашқы көрсетілімі !! Соңғы көрсетілімі !! Телеарна !! Рейтинг орны !! Орташа көрермен саны (млн)
|-
| 1 || 22 || 2005 ж. 13 қыркүйек || 2006 ж. 4 мамыр || The WB || 165 || 3.81 
|-
| 2 || 22 || 2006 ж. 28 қыркүйек || 2007 ж. 17 мамыр || The CW || 216 || 3.14
|-
| 3 || 16 || 2007 ж. 4 қазан || 2008 ж. 15 мамыр || The CW || 187 || 2.74 
|-
| 4 || 22 || 2008 ж. 18 қыркүйек || 2009 ж. 14 мамыр || The CW || 161 || 3.14
|-
| 5 || 22 || 2009 ж. 10 қыркүйек || 2010 ж. 13 мамыр || The CW || 125 || 2.64
|-
| 6 || 22 || 2010 ж. 24 қыркүйек || 2011 ж. 20 мамыр || The CW || 209 || 2.42
|-
| 7 || 23 || 2011 ж. 23 қыркүйек || 2012 ж. 18 мамыр || The CW || 176 || 2.03
|-
| 8 || 23 || 2012 ж. 3 қазан || 2013 ж. 15 мамыр || The CW || 152 || 2.52
|-
| 9 || 23 || 2013 ж. 8 қазан || 2014 ж. 20 мамыр || The CW || 141 || 2.81
|-
| 10 || 23 || 2014 ж. 7 қазан || 2015 ж. 20 мамыр || The CW || 156 || 2.02
|-
| 11 || 23 || 2015 ж. 7 қазан || 2016 ж. 25 мамыр || The CW || 131 || 2.81
|-
| 12 || 23 || 2016 ж. 13 қазан || 2017 ж. 18 мамыр || The CW || 132 || 2.62
|-
| 13 || 23 || 2017 ж. 12 қазан || 2018 ж. 17 мамыр || The CW || 166 || 2.32
|-
| 14 || 20 || 2018 ж. 11 қазан || 2019 ж. 25 сәуір || The CW || 159 || 2.07
|-
| 15 || 20 || 2019 ж. 10 қазан || 2020 ж. 19 қараша || The CW || 131 || 1.63
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:АҚШ телесериалдары]]
[[Санат:The CW телебағдарламалары]]</text>
      <sha1>mjno4h9kbkezgo70p5mf6h0d6v8u6m5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484444</id>
      <parentid>3484443</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T04:54:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Маусвмдар */</comment>
      <origin>3484444</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="60165" sha1="9aqduwo6po8dh2iwcqb4lfr0j8g7d3u" xml:space="preserve">{{Телесериал
 | Қазақша атауы = Табиғаттан тыс 
 | Шынайы атауы = {{lang-en|Supernatural}} 
 | суреті = Supernatural Season Four title card.jpg
 | тақырыбы = 4 маусымның постері
 | сурет ені = 
 | жанры = [[қорқынышты фильм|қорқынышты]]&lt;br /&gt;мистика&lt;br /&gt;[[фантастикалық фильм|фантастика]] 
 | формат = 
 | авторы = [[Эрик Крипке]]
 | желісі = 
 | өндіріс = [[The Warner Bros. Television]] 
 | рөлдерде = [[Дженсен Эклс]]&lt;br /&gt;[[Джаред Падалеки]]&lt;br /&gt;Кети Кессиди&lt;br /&gt;Миша Коллинз&lt;br /&gt;Лорен Коен&lt;br /&gt;Марк Пеллигрино
 | баяндаушы = 
 | бет басы = 
 | композиторы = Джей Груска&lt;br /&gt;Кристофер Леннерц
 | мемлекет = {{USA}}
 | тілі = ағылшын 
 | маусымдар = 15
 | сериялар саны = 327
 | сериялардың тізімі = 
 | атқарушы продюсері = Эрик Крипке&lt;br /&gt;Роберт Сингер&lt;br /&gt;Макджи&lt;br /&gt;Девид Наттер&lt;br /&gt;Ким Меннерс&lt;br /&gt;Джон Шибан&lt;br /&gt;Фил Сгрича&lt;br /&gt;Сера Гембл&lt;br /&gt;Бен Едлунд&lt;br /&gt;Джереми Карвер&lt;br /&gt;Адам Глас
 | продюсері = Роберт Сингер
 | режиссёрі = Эрик Крипке
 | операторы = 
 | сценарист = 
 | түсірілім орны = [[Британдық Колумбия]], [[Канада]]
 | ұзақтығы = 44 мин.
 | студия = [[Warner Bros.]]
 | статусы = аяқталды 
 | телеарна = The CW
 | бейне форматы = 
 | дыбыс форматы = 
 | көрсете бастады = 13 қыркүйек, 2005 жыл
 | соңғы рет көрсетілді = 19 қараша, 2020
 | алдыңғы = 
 | келесі = 
 | байланысы бар шоу = Винчестерлер (приквел)
 | imdb_id = 0460681
 | tv_com_id = 
 | сайт = http://www.cwtv.com/shows/supernatural
}}
'''Табиғаттан тыс''' ({{lang-en|Supernatural}}) — америкалық телехикая, оны [[Эрик Крипке]] жасаған. Алғаш рет 2005 жылы 13 қыркүйекте The WB арнасында көрсетілді, кейін The CW арнасының құрамына енді. [[Джаред Падалеки]] [[Сэм Винчестер]] рөлінде және [[Дженсен Эклс]] [[Дин Винчестер]] рөлінде басты кейіпкерлер ретінде ойнайды. Хикая екі ағайындының жындар, елестер, жалмауыздар және басқа да тылсым жаратылыстарды аулауы туралы.

''Табиғаттан тыс'' он жыл бойы әзірленген, өйткені Крипке бұл жобаны бірнеше жыл бойы сәтсіз ұсынып жүрді. Крипкемен бірге жобаның атқарушы продюсерлері McG, Роберт Сингер, Фил Сгрисча, Сера Гэмбл, Джереми Карвер, Джон Шибан, Бен Эдлунд және Адам Гласс болды. Бұрынғы атқарушы продюсер және режиссер Ким Мэннерс сериалдың төртінші маусымы түсіріліп жатқан кезде қайтыс болды.&lt;ref&gt;{{cite magazine |url=https://ew.com/article/2009/01/27/supernatural-an/ |title='Supernatural' and 'X Files' producer-director Kim Manners has died |magazine=Entertainment Weekly |first=Ken |last=Tucker |access-date=May 26, 2022 |date=January 27, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091120213604/http://watching-tv.ew.com/2009/01/27/supernatural-an/ |archive-date=November 20, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Түсірілім Канададағы Ванкувер қаласында және оның айналасындағы аймақтарда жүргізілді. Сериал Kripke Enterprises және McG компаниясы Wonderland Sound and Vision арқылы, Warner Bros. Television компаниясымен бірлесе отырып шығарылды.

Пилоттық эпизодты шамамен 5,69 миллион көрермен тамашалады,&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://abcmedianet.com/web/dnr/dispDNR.aspx?id=092005_04 |title=Weekly Program Rankings |date=September 20, 2005 |publisher=ABC Medianet |access-date=September 23, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110707090011/http://abcmedianet.com/web/dnr/dispDNR.aspx?id=092005_04 |archive-date=July 7, 2011 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ал алғашқы төрт эпизодтың рейтингі The WB арнасының сериалды толық маусымға қабылдауына себеп болды. Крипке сериалды үш маусымға жоспарлаған, бірақ кейін бес маусымға дейін кеңейтті. Бесінші маусым сериалдың негізгі хикаясын аяқтады,&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.buddytv.com/show-creator-eric-kripke-determined-to-end-supernatural-at-season-5/ |title=Show Creator Eric Kripke Determined to End 'Supernatural' at Season 5 |publisher=BuddyTV |access-date=May 26, 2022 |date=September 1, 2009 |first=Kris |last=De Leon |archive-url=https://web.archive.org/web/20100222061545/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/show-creator-eric-kripke-deter-30939.aspx |archive-date=February 22, 2010 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; және осыдан кейін Крипке шоураннер ретінде жобадан кетті.&lt;ref name=&quot;kripkeleaves&quot;&gt;{{cite magazine |url=https://ew.com/article/2010/07/15/supernatural-season-6-spoilers/ |title=Exclusive: 'Supernatural' boss on why he stepped down and what's coming up (hint: monsters!) |magazine=Entertainment Weekly |first=Michael |last=Ausiello |date=July 15, 2010 |access-date=May 26, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150111100701/http://insidetv.ew.com/2010/07/15/supernatural-season-6-spoilers/ |archive-date=January 11, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Сериал одан кейін тағы 10 маусым жалғасып, Сера Гэмбл, Джереми Карвер, Роберт Сингер және Эндрю Дабб сынды жаңа шоураннерлермен түсірілді.&lt;ref&gt;

{{cite magazine |url=https://ew.com/article/2014/07/18/supernatural-end/ |title='Supernatural' stars answer: When will the show end? |magazine=Entertainment Weekly |first=James |last=Hibberd |date=July 19, 2014 |access-date=May 26, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150112040327/http://insidetv.ew.com/2014/07/18/supernatural-end/ |archive-date=January 12, 2015 |url-status=live }}
{{cite web |url=https://www.ign.com/articles/2012/08/08/new-supernatural-showrunner-on-his-plans-for-season-8 |title=New Supernatural Showrunner on His Plans for Season 8 |website=IGN |first=Eric |last=Goldman |date=August 8, 2012 |access-date=January 11, 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141223220300/http://www.ign.com/articles/2012/08/08/new-supernatural-showrunner-on-his-plans-for-season-8 |archive-date=December 23, 2014 |url-status=live }}
{{cite news |url=http://tvline.com/2016/05/13/supernatural-season-12-jeremy-carver-leaving-showrunner/ |title=Supernatural Names New Showrunners as Jeremy Carver Moves to Frequency |work=TVLine |first1=Michael |last1=Ausiello |first2=Vlada |last2=Gelman |date=May 13, 2016 |access-date=May 14, 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160514110140/http://tvline.com/2016/05/13/supernatural-season-12-jeremy-carver-leaving-showrunner/ |archive-date=May 14, 2016 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Он бірінші маусымымен ''Supernatural'' АҚШ-тағы ең ұзақ эфирде болған фантастикалық тірі актерлік телехикая атанды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.discoversd.com/news/2015/jul/12/comic-con-2015-supernatural-panel/ |title='Supernatural' now longest running sci-fi show in U.S. |last=Rocha |first=Michael |publisher=Discover San Diego |date=July 12, 2015 |access-date=October 21, 2015 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20151119232222/http://www.discoversd.com/news/2015/jul/12/comic-con-2015-supernatural-panel/ |archive-date=November 19, 2015}}&lt;/ref&gt; Сериал он бесінші және соңғы маусымға 20 эпизодпен жаңартылды,&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/cw-renews-flash-charmed-riverdale-supernatural-6-more-1181714/ |title=CW Renews 'The Flash', 'Charmed', 'Riverdale', 'Supernatural', 6 More |last=Goldberg |first=Lesley |work=The Hollywood Reporter |date=January 31, 2019 |access-date=May 26, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190202015411/https://www.hollywoodreporter.com/live-feed/cw-renews-flash-charmed-riverdale-supernatural-6-more-1181714 |archive-date=February 2, 2019 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://tvline.com/2019/03/22/supernatural-final-season-15-cancelled-cw/ |title=Supernatural to End With Season 15 |last=Gelman |first=Vlada |work=TVLine |date=March 22, 2019 |access-date=March 22, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190322205713/https://tvline.com/2019/03/22/supernatural-final-season-15-cancelled-cw/ |archive-date=March 22, 2019 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; және 2019 жылы 10 қазанда көрсетілімін бастады.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://deadline.com/2019/06/the-cw-sets-fall-premiere-dates-batwoman-supergirl-the-flash-nancy-drew-1202633821/|title=The CW Sets Fall Premiere Dates: 'Batwoman', 'Supergirl', 'The Flash', 'Nancy Drew', More|date=June 17, 2019|access-date=June 17, 2019|work=Deadline Hollywood|first=Denise|last=Petski|archive-url=https://web.archive.org/web/20190618053243/https://deadline.com/2019/06/the-cw-sets-fall-premiere-dates-batwoman-supergirl-the-flash-nancy-drew-1202633821/|archive-date=June 18, 2019|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ''Supernatural'' 2020 жылы 19 қарашада 327 эпизодпен аяқталды.

== Продакшн ==
Бірінші маусымның авторлар құрамына Крипке және тағы бес сценарист кірді, оларға қалалық аңыздарды зерттеумен айналысатын көмекшілер жәрдемдесті.&lt;ref name=&quot;chills&quot; /&gt; Сценарий жазу жұмысы негізінен ұжымдық түрде жүргізілді — жазушылар жиі топтарға бөлініп жұмыс істеді. Әр маусым басында сценаристер жиналып, өз идеяларын ұсынатын, кейін бұл идеялар белгілі бір авторға толықтыруға беріледі. Әрбір оқиға идеясы тақтаға жазылады, Крипке мен Боб Сингер қажетті түзетулер енгізеді. Содан кейін сценарий жазылып,&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;&gt;{{Cite book |last=Knight |first=Nicholas |title=Supernatural : the official companion, season 2 |publisher=Titan Publishing Group |year=2008 |isbn=9781845766573 |location=London}}&lt;/ref&gt; Крипке оның сериалдың басқа эпизодтарымен бірдей стилін сақтағанын тексереді.&lt;ref name=&quot;chills&quot; /&gt; Крипке бұл жұмысты бірінші маусымда өте қиын деп санады,&lt;ref name=&quot;burningquestions&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.tvguide.com/news/supernatural-eric-kripke-38662.aspx |title=As Supernatural Returns, Your Burning Questions Are Answered! |access-date=September 30, 2009 |work=TV Guide |date=October 4, 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090923184806/http://www.tvguide.com/news/supernatural-eric-kripke-38662.aspx |archive-date=September 23, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; бірақ үшінші маусымға қарай ол жеңілдеді, өйткені команда сериалдың стилін «шын мәнінде түсіне» бастады.&lt;ref name=&quot;burningquestions&quot; /&gt; Бесінші маусымнан кейін Крипке шоураннер лауазымынан кетті, бірақ атқарушы кеңесші ретінде жобаға қатысуды жалғастырды. 2016 жылы ''Collider'' басылымына берген сұхбатында ол сериалға қатысы жайлы: «Мен өз баласын колледжге жіберген мақтаншақ ата-ана секілдімін» деді.&lt;ref name=kripkeinvolved /&gt; Ол бұл салыстыруды былай толықтырды: «Егер маған мұқтаж болса, көмектесуге дайынмын, ал қажет болмаса, араласпаймын».&lt;ref name=kripkeinvolved&gt;{{cite web |last1=Weintraub |first1=Steve |title=Eric Kripke on 'Supernatural's Success and His New NBC Show 'Timeless' |url=https://collider.com/eric-kripke-supernatural-timeless-interview/ |website=Collider |access-date=September 25, 2017 |date=July 1, 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170925230331/http://collider.com/eric-kripke-supernatural-timeless-interview/ |archive-date=September 25, 2017 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

''Supernatural'' хикаясының стиліне ''Poltergeist'' (1982) сияқты фильмдер үлкен әсер етті — қорқынышты оқиғалар шалғай жерде емес, отбасылық ортада болады. Сонымен қатар ''Evil Dead II'' және ''An American Werewolf in London'' фильмдеріндегі сатиралық элементтер де ықпал етті. Крипке бұл туралы: «Қорқыныш сіздің аулаңызда да бола алады. Қанша көрермен готикалық қамалдағы вампир үшін алаңдайды?» – деді. «Бұл сериал әрқашан отбасылық қарым-қатынас жайлы болған». Тағы бір әсер еткен туындылар қатарына ''The Two Sisters'' және азиялық қорқынышты фильмдер — ''The Eye'', ''Ju-on'' және ''Ring'' жатады.&lt;ref name=&quot;ccreport&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.aoltv.com/2008/07/29/the-supernatural-panel-comic-con-report/ |title=The Supernatural Panel – Comic-Con Report |date=July 29, 2008 |first=Richard |last=Keller |publisher=AOL TV |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120515214608/http://www.aoltv.com/2008/07/29/the-supernatural-panel-comic-con-report/ |archive-date=May 15, 2012 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

Крипкенің айтуынша, бастапқыда сериал әр апта сайын жаңа жаратылысқа арналады деп жоспарланған, ал Сэм мен Дин Винчестерлер тек әртүрлі қорқынышты оқиғаларға кіру-шығуға арналған «қозғаушы күш» ретінде ғана болған.&lt;ref name=&quot;funapoc&quot; /&gt; Оның басты мақсаты — «адамдарды қатты шошыту» еді.&lt;ref name=&quot;teamspirit&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.thestar.com.my/Story/?file=/2007/5/27/tvnradio/17780155&amp;sec= |archive-url=https://archive.today/20150118213940/http://www.thestar.com.my/Story/?file=/2007/5/27/tvnradio/17780155&amp;sec= |url-status=dead |archive-date=January 18, 2015 |title=Team spirit |access-date=September 30, 2009 |date=May 27, 2007 |work=The Star |author=Mumtaj, Begum }}&lt;/ref&gt; Алайда бірнеше эпизодтан кейін Крипке мен атқарушы продюсер Боб Сингер Джаред Падалеки мен Дженсен Эклстің экрандағы химиясын байқап, сериал бағытын өзгертті. Олар туындылардың орталығына монстрларды емес, ағайындылардың қарым-қатынасын қойды. Крипкенің айтуынша: «Кейде бізге керек монстр тек соңынан табылады — алдымен драма мен ішкі күйзелісті жоспарлап аламыз».&lt;ref name=&quot;funapoc&quot;&gt;{{cite news |url=http://featuresblogs.chicagotribune.com/entertainment_tv/2009/08/supernatural-season-5-eric-kripke-cw.html |title='It's the fun Apocalypse': Creator Eric Kripke talks 'Supernatural' |access-date=September 30, 2009 |work=Chicago Tribune |first=Maureen |last=Ryan |date=August 26, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091008122020/http://featuresblogs.chicagotribune.com/entertainment_tv/2009/08/supernatural-season-5-eric-kripke-cw.html |archive-date=October 8, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

=== Арнайы эффектілер ===
Пилоттық эпизод үшін арнайы студиялар — мысалы, Entity FX — жұмысқа тартылғанымен,&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.entityfx.com/who.html |title=Who |publisher=EntityFX |access-date=September 28, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090819082657/http://www.entityfx.com/who.html |archive-date=August 19, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; кейін эффектілер бөлімі тек сериал үшін арнайы жұмыс істей бастады.&lt;ref name=&quot;effectsdvd&quot;&gt;{{cite AV media |title=Supernatural Season 3 – &quot;From Legends to Reality&quot; featurette |medium=DVD}}&lt;/ref&gt; Визуалды эффектілердің жетекшісі — Иван Хайден. Ол продакшн топтарының әр деңгейімен тығыз жұмыс істейді. Алдын ала өндіріс кезеңінде Хайден сценарийлерді қарап, қай жерлерге эффект қажет екенін анықтайды. Жазушылармен кездесіп, қажетті эффектілерді жоспарлап, арнайы эффектілер және трюк мамандарымен бірігіп жұмыс жасайды. Ол түсірілім барысында да режиссермен бірге болып, актерлердің эффект қосылатын нүктеге дұрыс қарауын бақылайды. Кейін монтажшылармен кездесіп, материалды өңдеуге қатысады.&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;/&gt; Сондай-ақ әр жаратылыстың өзіндік ережелері мен физикасын ойластыру — эффектілер бөлімінің бір бөлігі,&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;/&gt; дегенмен, хикаяның мүддесі үшін бұл ережелер кейде өзгертілуі мүмкін.&lt;ref name=&quot;effectsdvd&quot; /&gt; 2012 жылы Хайден Encore компаниясының Ванкувердегі жаңа кеңсесіне ауысқаны хабарланды.&lt;ref name=&quot;encore&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.newswire.ca/en/story/952591/encore-adds-vancouver-location |title=Encore Adds Vancouver Location |publisher=Canada Newswire |date=April 10, 2012 |access-date=July 9, 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120702230816/http://www.newswire.ca/en/story/952591/encore-adds-vancouver-location |archive-date=July 2, 2012 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

=== Музыка ===
''Supernatural'' сериалы синтезделген оркестрлік музыкамен сүйемелденеді, дегенмен кейде гитара мен виолончель сияқты дәстүрлі аспаптар да қолданылады. Белгілі эпизодтарда ерекше дыбыстар да пайдаланылған, мысалы, «Faith» эпизодында ескі, бұзылған пианода орындалған блюздік госпел әуені. Сериалда әдеттегі телешоулардан ерекшелігі — екі композитор жұмыс істейді: [[Кристофер Леннертц]] пен [[Джей Груска]].&lt;ref name=&quot;music&quot; /&gt; Олар эпизодтарды кезектесіп өңдейді, бұл оларға музыканы жазуға қосымша уақыт береді. Әр композитор өз эпизоды мен кейіпкерлеріне арнап тақырыптар жазады және кейде эпизодтар қиылысып жатса, бір-бірімен бірлесіп жұмыс істейді. Музыканы эпизодтың көріністеріне сай етуге тырысады, мысалы, «Dead in the Water» эпизодында бейберекет және қайталанатын дыбыстар камера бұрышына сәйкестендірілген, ал «су» мен «өлу» деген сөздер айтылғанда дыбыс төмендеп, «күлдіреуік» эффект береді. Әр эпизодтың шамамен үштен бірі — жаңа жазылған музыкалардан тұрады.&lt;ref name=&quot;music&quot;&gt;{{cite web |title=The Supernatural Music of Christopher Lennertz |publisher=Mania |first=Randall D. |last=Larson |date=July 27, 2006 |url=http://www.mania.com/supernatural-music-christopher-lennertz_article_51827.html |access-date=September 27, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090702125049/http://www.mania.com/supernatural-music-christopher-lennertz_article_51827.html |archive-date=July 2, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

Түпнұсқа музыкамен қатар сериалдың ажырамас бөлігі — классикалық рок. Шығарушысы Эрик Крипке бұл музыканы қолдануға рұқсат берілмесе, жобадан кетем деп қорқытқан. Көптеген әндер Крипкенің жеке топтамасынан алынған, дегенмен оның сүйікті тобы — [[Led Zeppelin]] — өте қымбат болғандықтан қолданылмаған. Кейбір эпизод атаулары осы топтың әндеріне сілтеме жасайды.&lt;ref name=&quot;eclipsemagazine&quot; /&gt; Сериалда [[Blue Öyster Cult]], [[Bad Company]], [[Stevie Ray Vaughan]], [[Rush]], [[Boston]], [[Triumph]] және [[AC/DC]] сынды рок топтарының әндері жиі қолданылған. Әр эпизодта бірнеше ән пайдаланылып, алдыңғы оқиғаларды шолып көрсететін «The Road So Far» көріністерімен бірге беріледі. Крипке музыка мен фондық композиция арасында шекара болғанын қаласа да, кейде Леннертц пен Груска 15–20 секундтық рокқа ұқсас әуендер жазуға мәжбүр болады — бұл дайын әндердің құқықтарын сатып алудан арзанырақ. Бірінші маусымнан басқасының барлығында маусым финалында [[Kansas]] тобының «Carry On Wayward Son» әні ойналады.

=== Түсірілім орындары ===
Пилоттық эпизод [[Лос Анжелес]]те түсірілгенімен, негізгі түсірілім Ванкувер қаласында өтті.&lt;ref name=&quot;Knight s1&quot;/&gt; Сондықтан сериалдағы көпшілік сыртқы көріністер Лауэр-Мейнленд аймағында түсіріледі. &quot;Dead in the Water&quot; эпизоды Бантзен көлі маңында түсірілген,&lt;ref name=&quot;Knight s1&quot;/&gt;{ ал &quot;Simon Said&quot; эпизодының соңғы көріністері Кливленд бөгеті маңында түсірілді.&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;/&gt;

Сериалда қолданылған басқа да түсірілім орындары жиі екі-үш рет қайталанып, көркемдік бөлім олардың сыртқы көрінісін өзгертіп отырады.&lt;ref name=&quot;Knight s3&quot;&gt;{{Cite book |last=Knight |first=Nicholas |title=Supernatural : the official companion. Season 3 |publisher=[[Titan Publishing Group]] |year=2009 |isbn=9781848561038 |location=London}}&lt;/ref&gt; Бернаби қаласындағы Heritage Park &quot;Red Sky at Morning&quot; эпизодында зират ретінде, ал &quot;Bedtime Stories&quot; эпизодында ертегідегі зәулім үй ретінде пайдаланылған.&lt;ref name=&quot;Knight s3&quot;/&gt; Кокитлам қаласындағы Ривервью ауруханасы сериалда бірнеше түрлі рөлде қолданылған: &quot;Asylum&quot; эпизодында — психиатриялық аурухана ретінде,&lt;ref name=&quot;Knight s1&quot;/&gt; &quot;In My Time of Dying&quot; эпизодында — жалпы аурухана ретінде, ал &quot;Folsom Prison Blues&quot; эпизодында — түрме ретінде түсірілген.&lt;ref name=&quot;Knight s2&quot;/&gt;

=== Онлайн тарату ===
Сериал алғашында теледидардан басталмай, The WB арнасы оны эфирге шығаруға бір апта қалғанда, [[Yahoo!]] платформасы арқылы интернетте жариялады. Бұл жарнамалық науқанның бір бөлігі болды.&lt;ref name=&quot;promotion&quot;&gt;{{cite news |url=http://usatoday30.usatoday.com/life/television/news/2005-09-06-supernatural_x.htm |title=New drama 'Supernatural' gets online jump |date=September 6, 2005 |work=USA Today |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140125055341/http://usatoday30.usatoday.com/life/television/news/2005-09-06-supernatural_x.htm |archive-date=January 25, 2014 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
The CW арнасына ауысқаннан кейін, ''Supernatural'' эпизодтары 2006 жылдың желтоқсанынан бастап [[Apple Computer|Apple]] компаниясының [[iTunes Store]] дүкеніне жүктеліп, онлайн сатылымға шыққан алғашқы CW жобаларының бірі болды.&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://variety.com/2006/digital/news/cw-goes-digital-with-itunes-1117955946/ |title=CW goes digital with iTunes |date=December 17, 2006 |work=Variety |access-date=September 22, 2009 |first1=Ben |last1=Fritz |first2=Josef |last2=Adalian |archive-url=https://web.archive.org/web/20150113052853/http://variety.com/2006/digital/news/cw-goes-digital-with-itunes-1117955946/ |archive-date=January 13, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
Келесі айда, арна өз сайтында сериалдың эпизодтарын аздаған жарнамамен тегін көру мүмкіндігін қосты. Олар бастапқы эфирден кейін төрт апта бойы қолжетімді болды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.thefutoncritic.com/news/2007/01/19/the-cw-expands-its-online-offerings-by-streaming-several-primetime-series-for-free-on-cwtvcom--23401/20070119cw02/ |title=The CW Expands Its Online Offerings by Streaming Several Primetime Series for Free on CWTV.com |date=January 19, 2007 |website=The Futon Critic |access-date=September 22, 2009}}&lt;/ref&gt;
2007 жылдың 11 қаңтарынан бастап Австралияның [[Network Ten]] арнасы Warner Bros. Television компаниясымен келісім бойынша өз сайтында сериалдың толық эпизодтарын жүктеуге мүмкіндік берді. Пираттық көшірмелермен күресу мақсатында, арна екінші маусымның премьерасын елде теледидардан көрсетілуден бес күн бұрын интернетте жариялады. Осылайша ''Supernatural'' Австралияда телеэфирден бұрын тегін онлайн жүктеуге болатын алғашқы ірі желілік шоуға айналды. Кейінгі эпизодтар да эфирден кейін бірнеше сағат ішінде қолжетімді болды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/sydney-confidential/supernatural-is-first-online/story-e6frewz0-1111112810068 |title=Supernatural is first online |date=January 10, 2007 |work=The Daily Telegraph |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140115121829/http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/sydney-confidential/supernatural-is-first-online/story-e6frewz0-1111112810068 |archive-date=January 15, 2014 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
Сол уақыттарда сериал эпизодтары [[Microsoft]] компаниясының [[Xbox Live Marketplace]] платформасында да қолжетімді болды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://hamptonroads.com/node/292651 |title=Gamers turn to XBox Live for movies |work=The New York Times |first=Joanne |last=Kaufman |access-date=October 8, 2009 |date=July 9, 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120119211422/http://hamptonroads.com/node/292651 |archive-date=January 19, 2012 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
2008 жылдың қыркүйегінде [[Amazon.com]] өзінің жаңа телехабарлар дүкенін іске қосты, онда ''Supernatural'' сатылымға шыққан бірнеше телешоудың бірі болды.&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://www.forbes.com/feeds/ap/2008/09/17/ap5436492.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20080920001401/http://www.forbes.com/feeds/ap/2008/09/17/ap5436492.html |title=Amazon.com launches new TV store |work=Forbes |access-date=February 22, 2013 |date=September 17, 2008 |archive-date=September 20, 2008}}&lt;/ref&gt;

== Актёрлік құрам және кейіпкерлер ==
[[File:Jensen Ackles &amp; Jared Padalecki (36208218556).jpg|thumb|upright=1.35|[[Дженсен Эклс]] (сол жақта) және [[Джаред Падалеки]] (оң жақта) — сериалдың басты кейіпкерлерін сомдайды.]]
Сериал [[Дин Винчестер]] мен [[Сэм Винчестер]] есімді бауырлардың ел аралап, зұлым жаратылыстармен күресуі төңірегінде өрбиді. Падалеки бұл рөлге қызығушылық танытты, себебі ол ''The X-Files'' пен ''The Twilight Zone'' секілді қорқынышты сериалдарды ұнататын, ал олар ''Supernatural'' сценарийімен ұқсас болатын. Сонымен қатар, ол «еріксіз қаһарманды» ойнауға қуанды, Сэмді ''[[Матрица (фильм)|Матрица]]'' фильміндегі [[Нео (Матрица)|Неомен]] және ''[[Жұлдызды соғыстар]]'' франшизасындағы [[Люк Скайуокер]]мен салыстырды. Падалеки атқарушы продюсерлер McG және Дэвид Наттермен бұрыннан жұмыс істеп келген, олардың бірі оны кастингке қатысуға көндірді. Эклс бастапқыда Сэм рөліне шақырылғанымен, сценарийді оқыған соң Дин кейіпкерін таңдады. Ол кезде Эклс WB арнасындағы ''[[Смолвиль]]'' сериалында тұрақты кейіпкер еді. Дин рөліне бекітілген соң, ''Smallville'' жобасынан шығып қалды.

&lt;blockquote&gt;Сценарийді оқығанда, Дин бірден көзге түсті. Бұл кейіпкерде әрдайым әзіл мен еркіндік бар еді, бұл маған қатты ұнады. Сол себепті мен осы рөлді сұрадым. Олар &quot;Дәл осындай кейіпкер іздеп жүрміз&quot; деді. Бұл мен үшін үлкен мүмкіндік болды. Дженсен Эклс — Дин Винчестер рөлі туралы&lt;ref name=&quot;starc&quot; /&gt;&lt;/blockquote&gt;

Сериалда басты кейіпкерлер көп болмаса да, қайталанып отыратын қосымша кейіпкерлер жеткілікті. [[Джеффри Дин Морган]] Сэм мен Диннің әкесі [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон Винчестерді]] сомдайды. Ол пилоттық эпизодта алғаш пайда болады, бірақ бірінші маусымның ортасына дейін қайтып келмейді. Кейін ол екінші маусымның басында қайтыс болғанға дейін бірнеше эпизодта көрінеді, ал финалда оның рухы ұлдарына көмектесу үшін қайта оралады. Кейінірек, Джонның басқа әйелден үшінші ұлы болғаны белгілі болады. Сценарист Джон Шибанның айтуынша, Джонды өлтіру шешімі ертерек қабылданған. Оның пікірінше, бауырлардың әкелерімен бөлек жүргені сериал құрылымын қиындатқан. Морган екінші маусымда оралуға бастапқыда құлықсыз болды, себебі ол ''[[Grey's Anatomy]]'' сериалында да басты рөлдердің бірін ойнап жүрген еді. Кейінгі эпизодтарға қатысуына актердің тығыз жұмыс кестесі кедергі келтірді.

Сондай-ақ бірінші маусымда [[Азазел (Табиғаттан тыс)|Азазел]] есімді демон және оның қызы — [[Мэг Мастерс]] есімімен танылған — таныстырылады. Азазел әуелде көлеңке кейпінде көрінеді, тек Джон Винчестердің денесін билеген кезде нақты пішінге енеді. Ал оның қызы Мэгтің денесін пайдаланады — оны [[Никки Эйкокс]] ойнайды. Екінші маусымда Азазелдің денесін [[Фредерик Лен]] сомдайды. Бастапқыда бір эпизодқа шақырылғанымен, шоу авторлары оны финалға да қосуға шешім қабылдады. Азазел өлген соң да, басқа актерлермен қайта-қайта көрініс табады. Лен де алтыншы маусымның бірінші эпизодында Азазел рөлін тағы ойнайды. Ал Азазелдің қызы Мэг экзорцизм жасалғаннан кейін де сериалға басқа бейнемен оралады. Эйкокс төртінші маусымда Мэгтің рухы ретінде қайта оралады. Екінші маусымда демон Сэмді иемденіп, Падалекидің өзі Мэг рөлін ойнайды. Бесінші маусымда Мэгті [[Рейчел Майнер]] сомдап, кейіпкер сериалда тұрақты түрде көрініс табады.
{{multiple image  
  | direction = vertical  
  | width     = 200  
  | footer    =  
  | image1    = Jim Beaver by Gage Skidmore.jpg  
  | alt1      =  
  | caption1  = Актер Джим Бивер өз кейіпкерінің ұзақ өмір сүреді деп күтпеген, бастапқыда оның бір реттік қонақ ретінде шығады деп ойлаған.  
  | image2    = Misha Collins SDCC 2013.jpg  
  | alt2      =  
  | caption2  = Актер Миша Коллинз өзін тез ұмытылатын тағы бір эпизодтық кейіпкер деп ойлаған. Бесінші маусымда ол негізгі актерлер құрамына қосылды.  
  | image3    = Mark A. Sheppard by Gage Skidmore 2.jpg  
  | alt3      =  
  | caption3  = Актер Марк Шеппард та өз кейіпкерінің танымал болады деп күтпеген. Оныншы маусымда Кроули тұрақты кейіпкерге айналып, екі маусым бойы тұрақты болды.  
}}

Сценаристер аңшылар ұғымын кеңейтіп, көптеген жаңа кейіпкерлерді енгізгісі келді.&lt;ref name=&quot;hunterflesh&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.tvguide.com/news/supernaturals-creator-shares-38379.aspx |title=Supernatural's Creator Shares More Season 2 Secrets |date=October 19, 2006 |work=TV Guide |first=Angel |last=Cohn |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100125054944/http://www.tvguide.com/news/supernaturals-creator-shares-38379.aspx |archive-date=January 25, 2010 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Актер Джим Бивер бірінші маусымның соңында Винчестерлердің отбасылық досы Бобби Сингер ретінде алғаш рет көрінді. Әкелерінің өлімінен кейін ол Сэм мен Динге қамқор әке орнына айналып,&lt;ref name=&quot;burningquestions&quot; /&gt; олардың тәлімгері әрі байланыстағы негізгі тұлға ретінде жетінші маусымға дейін болды. Екінші маусымда аңшылар жиналатын «Харвеллдің қонақ үйі» деп аталатын бармен бірге басқа да аңшылар таныстырылды. Бұл орынды Эллен Харвелл (Саманта Феррис) басқарады, оның марқұм күйеуі Джон Винчестердің досы болған. Элленмен бірге қызы Джо Харвелл (Алона Тал) жұмыс істейді. Сонымен қатар, паранормалдық құбылыстарды бақылау үшін компьютерлік білімі бар Эш (Чад Линдберг) де бар. Тал сериалдан шығарылды, ол продюсерлер оны Сэм мен Диннің «14 жастағы қарындасы» сияқты көрінді деп есептейді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.eonline.com/news/3776/cbs-news-barney-v-dwight-smackdown-xoxo-at-csi-ny-ghost-gossip-more |title=CBS News: Barney v. Dwight Smackdown, XOXO at CSI: NY, Ghost Gossip &amp; More |first1=Jennifer |last1=Godwin |first2=Korbi |last2=Ghosh |date=July 22, 2007 |access-date=January 15, 2008 |publisher=E! |archive-url=https://web.archive.org/web/20150111233707/http://www.eonline.com/news/3776/cbs-news-barney-v-dwight-smackdown-xoxo-at-csi-ny-ghost-gossip-more |archive-date=January 11, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Крипке бұл кейіпкердің дұрыс ойластырылмағанын және көрермендердің жағымсыз қабылдауын оның шығарылуына себеп болды деп санайды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.buddytv.com/articles/supernatural/supernatural-1-16234.aspx |title='Supernatural' Creator Talks about Going Up Against 'Lost' |date=January 30, 2008 |publisher=BuddyTV |first=Don |last=Williams |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081211203536/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/supernatural-1-16234.aspx |archive-date=December 11, 2008 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Сондай-ақ, Эш кейіпкері екінші маусымның соңында қонақ үйдің жойылуымен бірге қаза табады. Эллен үшінші маусымда оралуы тиіс еді, бірақ бұл эпизод жазушылар ереуіліне байланысты жойылды.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-39261.aspx |title=Supernatural Burning Questions Answered! |date=February 7, 2008 |work=TV Guide |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121015014113/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-39261.aspx |archive-date=October 15, 2012 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Сценаристер оны үшінші маусымның финалына қосуды жоспарлаған,&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.buddytv.com/articles/supernatural/supernatural-writer-discusses-17199.aspx |title='Supernatural' Writer Discusses Remainder of Season 3 |date=March 3, 2008 |publisher=BuddyTV |first=Don |last=Williams |access-date=January 4, 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081202123733/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/supernatural-writer-discusses-17199.aspx |archive-date=December 2, 2008 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; бірақ Феррис ұсынылған келісімшартты қабылдамай қойды, себебі ол «ақша мен жұмысынан айырылуы мүмкін еді».&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://samanthaferris.net/?start_from=5&amp;ucat=&amp;archive=&amp;subaction=&amp;id=&amp; |archive-url=https://web.archive.org/web/20080417004551/http://samanthaferris.net/?start_from=5&amp;ucat=&amp;archive=&amp;subaction=&amp;id=&amp; |archive-date=April 17, 2008 |title=Bad News on the Horizon... |date=March 5, 2008 |publisher=SamanthaFerris.net |first=Samantha |last=Ferris |access-date=September 22, 2009}}&lt;/ref&gt; Дегенмен, бесінші маусымда Джо мен Эллен рөліндегі актрисалар қайта оралды.
Телехикаяға христиан мифологиясын енгізуді қалаған сценаристер Кастиэль періштесін ойлап тапты.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.zap2it.com/blogs/misha_collins_is_supernaturals_dark_angel-2008-11 |title=Misha Collins Is 'Supernatural's' Dark Angel |last=O'Hare |first=Kate |date=November 18, 2008 |publisher=Zap2it |access-date=April 8, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141006071414/http://www.zap2it.com/blogs/misha_collins_is_supernaturals_dark_angel-2008-11 |archive-date=October 6, 2014 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; Крипке періштенің пайда болуын құпия ұстағысы келгендіктен, кастинг кезінде кейіпкер жын ретінде сипатталды.&lt;ref name=&quot;buddy&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.buddytv.com/articles/supernatural/exclusive-interview-misha-coll-23092.aspx |first=Don |last=Williams |title=Exclusive Interview: Misha Collins of 'Supernatural' |date=September 25, 2008 |publisher=BuddyTV |access-date=April 8, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090212115520/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/exclusive-interview-misha-coll-23092.aspx |archive-date=February 12, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Бұл рөлге Миша Коллинз бекітілді. Төртінші маусымның алғашқы эпизодында алғаш рет көрінген Кастиэль үшінші маусымда қаза тапқан Динді тозақтан тірілтіп алып шығады және Винчестерлердің одақтасына айналады. Бұл кейіпкер бастапқыда тек алты эпизодқа жоспарланған болатын, алайда кейіннен оның рөлі кеңейтілді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.ugo.com/tv/three-questions-with-supernaturals-misha-collins.html |title=Three Questions With Supernatural's Misha Collins |publisher=UGO.com |date=November 25, 2008 |access-date=February 23, 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150111234124/http://www.ugo.com/tv/three-questions-with-supernaturals-misha-collins.html |archive-date=January 11, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Коллинз бесінші және алтыншы маусымдарға тұрақты кейіпкер ретінде бекітілді, ал оның ойынша, бұл жанкүйерлер қолдауының арқасында болған.&lt;ref name=&quot;eagle&quot;&gt;{{cite web |url=http://www2.readingeagle.com/article.aspx?id=117537 |title='Supernatural' actor Misha Collins is the new angel on the block |last=Spelling |first=Ian |date=December 14, 2008 |publisher=ReadingEagle.com |access-date=April 8, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090210032722/http://www.readingeagle.com/article.aspx?id=117537 |archive-date=February 10, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; Коллинз жетінші және сегізінші маусымдарда қосалқы кейіпкер мәртебесіне түсірілді, алайда тоғызыншы және оныншы маусымдарда қайтадан тұрақты кейіпкер атанды.&lt;ref&gt;{{cite news |url=http://tvline.com/2014/05/09/supernatural-season-10-misha-collins-series-regular/ |title=Supernatural: Misha Collins to Return as Series Regular for Season 10 |work=TVLine |first=Vlada |last=Gelman |date=May 9, 2014 |access-date=January 11, 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141023001855/http://tvline.com/2014/05/09/supernatural-season-10-misha-collins-series-regular/ |archive-date=October 23, 2014 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
Кастиэльмен қатар сериалда басқа да періштелік кейіпкерлер пайда болды. [[Роберт Уисдом]] &quot;соғысқұмар&quot; және &quot;догматикалық&quot; деп сипатталған&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.readingeagle.com/article.aspx?id=117537 |title='Supernatural' actor Misha Collins is the new angel on the block |date=December 14, 2008 |work=The New York Times Syndicate |first=Ian |last=Spelling |access-date=January 11, 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150318215507/http://www2.readingeagle.com/article.aspx?id=117537 |archive-date=March 18, 2015 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; Уриелді сомдады, ол жасырын түрде Люциферді қолдады; [[Джули МакНивен]] Анна Милтон есімді құлаған періштені ойнады, ол ақыры періштелік болмысына қайта оралғанымен, Жұмақтан шеттетілген күйінде қалды; ал [[Курт Фуллер]] Кастиэльдің бастығы Захария рөлін сомдады, ол Жер бетіне Жұмақ орнату үшін ақырзаманды бастағысы келді. Уисдомның кейіпкері кейін өлтірілгенімен, МакНивен мен Фуллер бесінші маусымда да рөлдерін жалғастырды. Оларға Люцифер рөлін ойнаған [[Марк Пеллегрино]] қосылды. Люцифер азат етілгенімен, ол құлаған архангел күйінде қалды. Пеллегрино жетінші маусымда да көрінеді — бұл жолы Сэмнің санасындағы елес ретінде. Пеллегрино бастапқыда Кастиэль рөліне екінші үміткер болған&lt;ref name=&quot;luciferpell&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.buddytv.com/articles/supernatural/comic-con-2009-the-apocalypse-30303.aspx |title=Comic-Con 2009: The Apocalypse of 'Supernatural' Season 5 |date=July 27, 2009 |publisher=BuddyTV |first=Christi |last=Kassity |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090803105258/http://www.buddytv.com/articles/supernatural/comic-con-2009-the-apocalypse-30303.aspx |archive-date=August 3, 2009 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; және Люцифер рөлі оған кастингсіз ұсынылған&lt;ref&gt;{{cite news |url=http://www.hitfix.com/articles/supernatural-returns-to-haunt-comic-con |title='Supernatural' returns to haunt Comic-Con |date=July 26, 2009 |work=HitFix |first=Tamara |last=Brooks |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110810015430/http://www.hitfix.com/articles/supernatural-returns-to-haunt-comic-con |archive-date=August 10, 2011 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;. Кейінірек Фуллер мен МакНивен сомдаған кейіпкерлер де, Харвелл отбасының мүшелерімен бірге, өлтірілді.

Бесінші маусымда [[Марк Шеппард]] сомдаған Кроули есімді жын енгізілді. Ол Винчестерлердің ең ұзақ қарсыласы әрі кейде антиқаһарман кейіпінде көрінеді. Кроули бесінші маусымда үш эпизодта көрініп, Винчестерлерге Люциферді қайта Қапасқа қамауға көмектеседі. Ол адамзатты жойғаннан кейін жын атаулыны да жоюға тырысады деп сенеді. Алтыншы маусымда Кроули Тозақтың патшасы атанып, Кастиэльмен бірігіп, ақырзаманды қайта бастауға тырысқан Архангел Рафаилге қарсы тұрады. Олар бірге Тазалық мекенінің жан дүниелерін пайдаланып, күш бөліседі. Жетінші маусымда Кроули антиқаһарманға айналып, Кастиэль босатып жіберген Левиафандар қаупіне қарсы Винчестерлерге көмектеседі. Сегізінші маусымда Кроули Құдай Сөздерін және олардың күшін иеленіп, Тозақты мәңгілікке жабуға тырысқан Винчестерлерді тоқтатпақ болады. Тоғызыншы маусымда Кроули Винчестерлердің еріксіз тұтқынына айналады, бірақ Тозақтың патшасы атағын иемденбек болған Абаддонмен күресуге мәжбүр болады. Шеппард оныншы маусымда негізгі актер құрамына көтерілді&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |date=May 23, 2014 |work=Variety |first=Laura |last=Prudom |access-date=July 4, 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140704202642/http://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |archive-date=July 4, 2014 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;.

Жетінші маусымда пайғамбар Кевин Тран (Озрик Чау сомдайды) енгізілді. Ол Құдай Сөзін аударып, Винчестерлерге Левиафандарды тоқтатуға көмектеседі. Бұл олардың жойылуына әкеледі. Сегізінші маусымда Кевин тағы бір Құдай Сөзін аударып, Тозақты мәңгі жабудың жолын табуға тырысады. Тоғызыншы маусымда Кевин құлаған періштелерді Жұмаққа қайтарудың жолын іздейді, бірақ Гадриел иеленіп алған Сэмнің қолынан қаза табады.

Жетінші маусымда сондай-ақ техникалық білімді Чарли Брэдбери (Фелисия Дэй сомдайды) енгізілді. Ол Ричард Роман Энтерпрайзесте жұмыс істейді. Фрэнктің қатты дискісін бұзып, монстрлардың бар екенін білгеннен кейін, Чарли Винчестерлердің одақтасына айналып, оларға техникалық мәселелер мен аңшылықта көмектесіп отырады.

Тоғызыншы маусымда періште Гадриел енгізіледі. Ол бастапқыда Езекиел болып көрінеді және Тахмо Пеникетт пен Джаред Падалеки сомдайды. Сэм Тозақты жаппауға шешім қабылдағаннан кейін ауыр жараланады, сол кезде Гадриел Диннің дұғасына жауап беріп, Сэмге еніп, оны емдейді. Бірақ кейін оның шын болмысы — Жұмақтағы күзетші болғаны, Люцифердің Едем бағысына енуіне жол бергені және содан кейін құлап, тұтқындалғаны ашылады. Гадриел Метатронмен бірігіп, өзін ақтап алуға және періштелерді қайта Жұмаққа апаруға тырысады. Ол Кевин Транды өлтіреді және кейін Сэмнің денесінен қуылады. Өз денесіне қайта енген Гадриел Метатронның жоспарларына қарсы шығып, Сам, Дин және Кастиэль жағына өтеді.

Төртінші маусымда Чак Шурли Құдайдың пайғамбары ретінде енгізіледі (Роб Бенедикт сомдайды). Он бірінші маусымда Чактың шын мәнінде Құдай екені, ол періштелер мен адамдарға ерік беру үшін адам кейпінде жасырынғаны белгілі болады. Он бесінші маусымда Чак Винчестерлер мен олардың одақтастарының өмірін өз рахаты мен қызығы үшін манипуляциялап келгені анықталады.

Оныншы маусымда зұлым сиқыршы Ровена МакЛеод (Рут Коннелл ойнайды) енгізіледі. Кейін ол Кроулидің, шын аты Фергус болған ұлының анасы екені белгілі болады. Ровена он бірден он бесінші маусымға дейін Винчестерлерге кейде одақтас ретінде қайта оралады, бұл оны сериалдағы ең ұзақ көрінген әйел кейіпкерлердің біріне айналдырады. Оның дұшпандық әрі болжауға келмейтін мінезі он бесінші маусымда Тозақтың Чак ашқан қақпасын жабу жолында өзін құрбан етуімен ақталады.

Он бірінші маусымда Қараңғылық, яғни Амара (Эмили Суоллоу сомдайды) енгізіледі. Қайын белгісі бұзылғаннан кейін босап шыққан Қараңғылық қарсыласқа айналады. Бұл белгі Қараңғылықты тұтқында ұстап, Құдай жаратылысы мен адамзаттың өмір сүруіне мүмкіндік берген болатын. Кейінірек Қараңғылықтың Құдайдың әпкесі екені белгілі болады.

Он үшінші маусымда нефилим Джек Клайн (Александр Калверт сомдайды) енгізіледі. Ол Люцифердің ұлы. Джек кейін Винчестерлер отбасының мүшесіне айналып, Ақырзаман Әлеміндегі (Винчестерлер болмаған балама әлем) адамдарды құтқару мен сол әлемнің Михаил архангелін жеңуде маңызды рөл атқарады. Джек кейін Чактың жоспары аясында Құдай қолынан қаза табады, бірақ Қайта Өлім болған Билли оны қайта тірілтеді.

Сериал көбіне Винчестер ағайындыларына шоғырланғандықтан, көрермендер бұл кейіпкерлердің тұрақты түрде өлмейтінін сезіп қояды. Осыны шешу үшін авторлар эпизодтарға кернеу қосу мақсатында қонақ кейіпкерлерді жиі енгізіп, кейде оларды өлтіріп отырады.&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://www.nytimes.com/2006/01/22/arts/television/22aurt.html |title=Things That Go Bump in Prime Time |date=January 22, 2006 |work=The New York Times |first=Kate |last=Aurthur |access-date=September 22, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150216221055/http://www.nytimes.com/2006/01/22/arts/television/22aurt.html |archive-date=February 16, 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

== Маусымдар ==
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|+ ''Supernatural'' телехикаясының маусымдық көрсеткіштері
|-
! Маусым !! Эпизод саны !! Алғашқы көрсетілімі !! Соңғы көрсетілімі !! Телеарна !! Рейтинг орны !! Орташа көрермен саны (млн)
|-
| 1 || 22 || 2005 ж. 13 қыркүйек || 2006 ж. 4 мамыр || The WB || 165 || 3.81 
|-
| 2 || 22 || 2006 ж. 28 қыркүйек || 2007 ж. 17 мамыр || The CW || 216 || 3.14
|-
| 3 || 16 || 2007 ж. 4 қазан || 2008 ж. 15 мамыр || The CW || 187 || 2.74 
|-
| 4 || 22 || 2008 ж. 18 қыркүйек || 2009 ж. 14 мамыр || The CW || 161 || 3.14
|-
| 5 || 22 || 2009 ж. 10 қыркүйек || 2010 ж. 13 мамыр || The CW || 125 || 2.64
|-
| 6 || 22 || 2010 ж. 24 қыркүйек || 2011 ж. 20 мамыр || The CW || 209 || 2.42
|-
| 7 || 23 || 2011 ж. 23 қыркүйек || 2012 ж. 18 мамыр || The CW || 176 || 2.03
|-
| 8 || 23 || 2012 ж. 3 қазан || 2013 ж. 15 мамыр || The CW || 152 || 2.52
|-
| 9 || 23 || 2013 ж. 8 қазан || 2014 ж. 20 мамыр || The CW || 141 || 2.81
|-
| 10 || 23 || 2014 ж. 7 қазан || 2015 ж. 20 мамыр || The CW || 156 || 2.02
|-
| 11 || 23 || 2015 ж. 7 қазан || 2016 ж. 25 мамыр || The CW || 131 || 2.81
|-
| 12 || 23 || 2016 ж. 13 қазан || 2017 ж. 18 мамыр || The CW || 132 || 2.62
|-
| 13 || 23 || 2017 ж. 12 қазан || 2018 ж. 17 мамыр || The CW || 166 || 2.32
|-
| 14 || 20 || 2018 ж. 11 қазан || 2019 ж. 25 сәуір || The CW || 159 || 2.07
|-
| 15 || 20 || 2019 ж. 10 қазан || 2020 ж. 19 қараша || The CW || 131 || 1.63
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:АҚШ телесериалдары]]
[[Санат:The CW телебағдарламалары]]</text>
      <sha1>9aqduwo6po8dh2iwcqb4lfr0j8g7d3u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Renamed user 48a4133f735ce1d67f2518b54f01660e</title>
    <ns>3</ns>
    <id>651565</id>
    <revision>
      <id>3484254</id>
      <parentid>3405454</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T12:10:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>A09</username>
        <id>122553</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>A09 [[Қатысушы талқылауы:Scenelane]] бетін [[Қатысушы талқылауы:Renamed user 48a4133f735ce1d67f2518b54f01660e]] бетіне жылжытты (айдатқыш қалдырмады): Automatically moved page while renaming the user &quot;[[Special:CentralAuth/Scenelane|Scenelane]]&quot; to &quot;[[Special:CentralAuth/Renamed user 48a4133f735ce1d67f2518b54f01660e|Renamed user 48a4133f735ce1d67f2518b54f01660e]]&quot;</comment>
      <origin>2826866</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="443" sha1="mdewkb08h3ur9dmegsguyhbefq0zksr" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Ddxfx}}

-- &lt;font color=&quot;#009900&quot;&gt;[[Қатысушы:Мұхамеджан Амангелді|&lt;span style=&quot;font-family:Georgia;&quot;&gt;&lt;i&gt;Мұхамеджан А.А.&lt;/i&gt;&lt;/span&gt;]]&lt;/font&gt; [[Қатысушы талқылауы:Мұхамеджан Амангелді|&lt;span style=&quot;font-size:90%&quot;&gt;&lt;font color=&quot;#0000FF&quot;&gt;(талқылауы)&lt;/font&gt;&lt;/span&gt;]] 19:07, 2020 ж. желтоқсанның 20 (+06)</text>
      <sha1>mdewkb08h3ur9dmegsguyhbefq0zksr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Nurken</title>
    <ns>3</ns>
    <id>664709</id>
    <revision>
      <id>3484319</id>
      <parentid>3480409</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T19:42:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Casserium</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Мақаланы аша тұру */ жаңа бөлім</comment>
      <origin>3484319</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="45512" sha1="n1km9qb32ltclf41aqy0ih1smhgndor" xml:space="preserve">{{Мұрағат|шілде 2021 – шілде 2022|шілде 2022 – шілде 2023|шілде 2023 – шілде 2024}}
== Санаттарды жою, жылжыту ==
Қайырлы күн!
* Санат:Франция математиктері жойып, &lt;s&gt;Санат:Француз математиктері&lt;/s&gt; санатын Санат:Франция математиктері деп жылжытсаңыз;
* Санат:Франция физиктері жойып, &lt;s&gt;Санат:Француз физиктері&lt;/s&gt; санатын Санат:Франция физиктері деп жылжытсаңыз;
-----------------------------------
Мына беттерді жоюға ұсынамын:
* &lt;s&gt;Санат:Француз географтары&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Бақыт Шкуруллайұлы Кенжеев&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;XIX - XX ғ. басындағы Павлодар Ертіс өңірі&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Master Card&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Найман және керей ұлыстары&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Нельсон Горацио&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Органикалық химия пәні&lt;/s&gt;
[[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 16:23, 2024 ж. шілденің 2 (+05)
:Қайырлы күн. Өкінішке орай, санат атауын ауыстырғанда, оған кірген мақалалар жаңа атаулы санатқа автоматты түрде көшпейді. Осы жерде бүкіл мақаланы Франция санатына ауыстыра алатын боттың көмегі керек болады. Қалғанын жасадым. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 18:40, 2024 ж. шілденің 2 (+05)
::Жылжыта беріңіз, бот арқылы мақалалардың санаттарын ауыстырып шығамын. [[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 18:57, 2024 ж. шілденің 2 (+05)
:::Қателесіппін, санаттағы мақалалар шынымен де көшіріледі екен. Жақсы болды. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 19:04, 2024 ж. шілденің 2 (+05)
::::Тіпті жақсы екен, рақмет. [[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 19:12, 2024 ж. шілденің 2 (+05)

== жою ==

Қайырлы кеш!
Мына беттерді жоюға ұсынамын: &lt;s&gt;Гардизи, Әбу Саид Әбіл-әл-Хайя ибн Заххақ&lt;/s&gt;, &lt;s&gt;Уәлиханов Мақы&lt;/s&gt;, &lt;s&gt;Пес, алапес&lt;/s&gt;, &lt;s&gt;Левис-Стросс Клод&lt;/s&gt;, &lt;s&gt;Литорд Жан Франсуа&lt;/s&gt;, &lt;s&gt;Анитеза&lt;/s&gt;, &lt;s&gt;Кампанелла&lt;/s&gt;, &lt;s&gt;Лаплас Пьер&lt;/s&gt;

осы бетті жылжыту керек &lt;s&gt;Уатт Джеймс&lt;/s&gt; [[Қатысушы:TalgatSnow|TalgatSnow]] ([[Қатысушы талқылауы:TalgatSnow|талқылау]]) 21:42, 2024 ж. шілденің 3 (+05)

:Дайын👍 [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 23:33, 2024 ж. шілденің 3 (+05)
::👍 Санат шебері қалай қолдануға болады? [[Қатысушы:TalgatSnow|TalgatSnow]] ([[Қатысушы талқылауы:TalgatSnow|талқылау]]) 23:36, 2024 ж. шілденің 3 (+05)
:::Hotcat деген жайлы айтсаңыз, қателеспесем, баптауларда қосуға болатын гаджет. Бірақ бір-бір санаттан қосып-алады, ыңғайсыз. Өзім вручную өңдеймін. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 23:43, 2024 ж. шілденің 3 (+05)
::::жоқ, санаттағы мақалаларды көшіру туралы айтып жатырмын [[Қатысушы:TalgatSnow|TalgatSnow]] ([[Қатысушы талқылауы:TalgatSnow|талқылау]]) 23:46, 2024 ж. шілденің 3 (+05)
:::::Мен жай ғана санатты жылжыта салдым да, &quot;санат шебері&quot; автоматты түрде барлық мақаланы жаңа атаулы санатқа көшірді. Бұрын ондай функцияның бар болғаны менің есімде жоқ, не жаңа, не тек админге қолжетімді нәрсе сияқты көрінеді. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 00:05, 2024 ж. шілденің 4 (+05)
::::::осы құралды маған пайдалану құқығы берілсе жақсы болар еді, қате жазылған санаттар тым көп [[Қатысушы:TalgatSnow|TalgatSnow]] ([[Қатысушы талқылауы:TalgatSnow|талқылау]]) 01:01, 2024 ж. шілденің 4 (+05)
:::::::Санаттарды жақында жылжытып көрдіңіз ба? Мүмкін бұл жаңа нәрсе шығар? [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 01:08, 2024 ж. шілденің 4 (+05)
::::::::ондай функция жоқ менде [[Қатысушы:TalgatSnow|TalgatSnow]] ([[Қатысушы талқылауы:TalgatSnow|талқылау]]) 01:21, 2024 ж. шілденің 4 (+05)

== жою 2 ==

Қайырлы күн! Мына беттерді жоюға ұсынамын: &lt;s&gt;I дәрежелі &quot;Достық&quot; ордені, Пинтерест, Шифрин, Микаэла, Лань&lt;/s&gt;

және Оскар марапаты Оскар сыйлығы деп өзгерту керек, онда айдау тұр

кейін @[[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ескі сілтемелерді ботпен өзгертеді [[Қатысушы:TalgatSnow|TalgatSnow]] ([[Қатысушы талқылауы:TalgatSnow|талқылау]]) 09:09, 2024 ж. шілденің 6 (+05)

:Дайын👍 [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 04:02, 2024 ж. шілденің 7 (+05)

== Вандализм  ==

‎Мықтыбек Оразтайұлы деген қатысушы менің [[Футболдан 2024 жылғы Еуропа чемпионаты (финал)]] мақаламды жойып, жылжытудың орнына көшіріп басқа атпен бастады [[Футболдан 2024 жылғы Еуропа біріншілігі (финал)]]. өзгенің еңбегін өзіңе жатқызу админге сай келмейтін нәрсе. бұған дейін менің рұқсатымсыз жеке бетімді бастап өндеген [[Қатысушы:TalgatSnow]]. сан үшін мақалаларды бастап бітірмейді:[[Футболдан Литва чемпионаты 2023]], [[Футболдан Украина кубогы 2021/22]]. мақала санатаулары дұрыс емес. әрекет етуіңізді сұраймын
@[[Қатысушы:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов]], @[[Қатысушы:Amangeldi Mukhamejan|Amangeldi Mukhamejan]], @[[Қатысушы:Салиха|Салиха]] [[Қатысушы:TalgatSnow|TalgatSnow]] ([[Қатысушы талқылауы:TalgatSnow|талқылау]]) 16:13, 2024 ж. шілденің 17 (+05)

== Қазақ тілге аударылмаған мақалаларды қазақ тіліне аудару ==

Джо Байденнің балалары мен әйелдері туралы мақалаларды қазақ тіліне аударшы, өтініш. [[Қатысушы:Balgymbek Has Been|Balgymbek Has Been]] ([[Қатысушы талқылауы:Balgymbek Has Been|талқылау]]) 23:17, 2024 ж. шілденің 20 (+05)

:Дәл қазір жоспарымда бар мақала тым көп болып тұр. Мысалы, осы аптада мен [[Дональд Трамп]] мақаласын әлі де қайта жазып жүрмін. Басқа бір тәжірибелі қатысушыдан сұрап көрсеңіз? [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 18:25, 2024 ж. шілденің 21 (+05)
::Аа, жақсы [[Қатысушы:Balgymbek Has Been|Balgymbek Has Been]] ([[Қатысушы талқылауы:Balgymbek Has Been|талқылау]]) 10:22, 2024 ж. тамыздың 5 (+05)

== Мақаланы қалпына келтіру==
Сәлеметсізбе! Сіз өткен жолы [[Йозеф Гайдн]] мақаласын қалпына келтіруге келіскен едіңіз ғой. Мен оны уикилендіруге дайынмын... --[[Қатысушы:Мира Белль|Мира Белль]] ([[Қатысушы талқылауы:Мира Белль|талқылау]]) 16:04, 2024 ж. шілденің 25 (+05)

:Шейнбаум мақаласының уикиленуіне аса қатты көңілім шықпады, бірақ сонда да мақаланы қалпына келтірдім. Шейнбаумды тағы өңдеп жатамын. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 22:36, 2024 ж. шілденің 25 (+05)
:: Ағай, рақмет сізге! Сосын мен жазған [[Жәннат жайылымдары]] мақаласын да қалпына келтіріңізші, мен оны дұрыстап шығарамын... --[[Қатысушы:Мира Белль|Мира Белль]] ([[Қатысушы талқылауы:Мира Белль|талқылау]]) 18:12, 2024 ж. шілденің 27 (+05)
:::Қалпына келтірілді. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 11:48, 2024 ж. шілденің 29 (+05)
:::: Көп рақмет! [[File:Face-grin_expert.svg|23px]] --[[Қатысушы:Мира Белль|Мира Белль]] ([[Қатысушы талқылауы:Мира Белль|талқылау]]) 15:11, 2024 ж. шілденің 31 (+05)

== Мақаланы қалпына келтіруіңізді сұраймын ==

Қайырлы күн! [[Әл-жәбрдің атасы]] атты мақала қазақ балаларына арналған журнал жайында жазылған. Менің ойымша, ондай мақалалардың Уикипедия сайтында бар болғаны қай жағынан да жақсы. Сондықтан оны қалпына келтіру керек! --[[Қатысушы:Бейсенбинова Салта|Бейсенбинова Салта]] ([[Қатысушы талқылауы:Бейсенбинова Салта|талқылау]]) 14:27, 2024 ж. шілденің 30 (+05)

:Қазақша Уикипедияда жарнама мақалаларға рұқсат жоқ [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 18:42, 2024 ж. шілденің 30 (+05)
:: Алайда Уикипедияда [[Зерде (журнал)]] және [[Парасат (журнал)]] деген мақалалар, тіпті [[OK! (журнал)]] мен [[ELLE (журнал)]] деген беттер бар ғой. Оларды неге жарнама деп санамайсыз? Неге бұл біздің журналға қатысты ғана болды екен? --[[Қатысушы:Бейсенбинова Салта|Бейсенбинова Салта]] ([[Қатысушы талқылауы:Бейсенбинова Салта|талқылау]]) 12:51, 2024 ж. шілденің 31 (+05)
:::Аталған журналдар не республикалық болғасын, не аты-шулы болғасын маңыздылығы бар. Мақалалардың өздерін оқып көрмедім, энциклопедия емес, жаңалықтай жазылған болса, өңдеу керек болады. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]] 06:50, 2024 ж. тамыздың 1 (+05)
:::: Сіз республикалық дегенді қалай түсінесіз? Біздің журнал да бір емес, бірнеше қалада сатылып, республикалық дәрежеге ие деп айта алаамыз. Тіпті халықаралық журнал деуге құқымыз бар, себебі ол жуырда өзбек тілінде де шыға бастады. --[[Қатысушы:Бейсенбинова Салта|Бейсенбинова Салта]] ([[Қатысушы талқылауы:Бейсенбинова Салта|талқылау]]) 12:04, 2024 ж. тамыздың 1 (+05)
:::::Әлемде мыңдаған журнал бар, оның бәрі Уикипедияға жазылмайды ғой, сондықтан журналдың халықаралық беделі және танымалдылығы болу керек деп санаймын. Ал сіздің мақалаңыз бойынша, ''журнал жақында шыққан және шынымен жарнамаға ұқсайды''. [[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 19:44, 2024 ж. тамыздың 4 (+05)
:::::: Осы журналдың «Парасат» журналынан несі кем, айта аласыз ба? «Парасат» беті неге жарнама емес? --[[Қатысушы:Бейсенбинова Салта|Бейсенбинова Салта]] ([[Қатысушы талқылауы:Бейсенбинова Салта|талқылау]]) 12:55, 2024 ж. тамыздың 5 (+05)

== Жаңа мақала бастау ==

Қайырлы кеш, [[Венесуэладағы президент сайлауы (2024)]] ''(атауын басқаша қылса болады)'' мақаласын бастауға ұсынамын. Соған қоса, сайлау нәтижесіне байланысты жаппай наразылықтар басталды, оған да жеке мақала жазса болады. Әрине, ''бұл тақырыптарға қызықсаңыз және уақытыңыз болса бастауға кеңес беремін''. [[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 19:35, 2024 ж. тамыздың 4 (+05)

:Кеш жарық, сайлау жайлы мақаланы бастап жатырмын. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 21:51, 2024 ж. тамыздың 4 (+05)
::{{like}} [[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 07:41, 2024 ж. тамыздың 5 (+05)
:::Мақала жартылай дайын десек болады: [[Венесуэладағы президент сайлауы (2024)]]. Шынымды айтсам, уақыт әр кезде бола бермеді, сондықтан да соңына қарай асығыста жазылды да, бір-екі жерде машиналық аударма шығып қалғаны да мүмкін. Реакция деген де бөлімін толықтырып жіберсеңіз, мүлдем жақсы болады. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 17:51, 2024 ж. тамыздың 12 (+05)

== Жаңадан жазылған қазақ тілді мақалаларды тексеріп, басқа тілдермен қосу ==

Мен Виола Амерд,  '''Карин Келлер-Зуттер,  РФ СІМ Дипломатиялық академиясы сияқты мақалалардың қазақшасын жаздым. Соларды тексерістен өткізуіңізді сұраймын. Рақмет !''' [[Қатысушы:Balgymbek Has Been|Balgymbek Has Been]] ([[Қатысушы талқылауы:Balgymbek Has Been|талқылау]]) 22:02, 2024 ж. тамыздың 10 (+05)

:Толтырған инфобокстарыңыз жаман емес болса да мақалалар сапа талаптарына келмейді. Бірінші абзац пен басқа да мәтін қосу, дереккөздерді стандарттау, санат қосу деген мәселелері бар. Біраз дұрысталмай жатса мақалалар жойылады. Және де Қазақша Уикипедия стандарты бойынша &quot;-ович&quot;, &quot;-овна&quot; деген отчество суффикстері орыс, украин, славян тұлғалармен қазақшаланбайды. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 18:51, 2024 ж. тамыздың 11 (+05)

== Үш мақаланы жою ==
Кеш жарық! Мына үшеуін жойсақ: [[Филологиялық білім]], [[Лингвистикалық палентология]], [[Қиғаш қабаттылық (Қабаттастық) сериясының индексі]]. --[[Қатысушы:Джамбульский|Джамбульский]] ([[Қатысушы талқылауы:Джамбульский|талқылау]]) 23:44, 2024 ж. қыркүйектің 13 (+05)

:Тексеріп жіберіп, жойдым. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 04:23, 2024 ж. қыркүйектің 15 (+05)

== Смайылов үкіметі  ==

Қайырлы кеш. Премьер-министр Смайыловтың басқарған мерзімін І Смайылов үкіметі/ІІ Смайылов үкіметі деп екіге бөлген екенсіз. Бірақ бұлай бөлудің қажеті жоқ сияқты. Мәжіліс қайта сайланғанда Премьер уақытша орнынан кетіп, қайта тағайындалып отырады. Президент тіпті отставкаға да жібермейді. -- [[Қатысушы:Casserium|'''Casserium''']] 23:33, 2024 ж. қыркүйектің 14 (+05)

:Кәрім Мәсімовті ғана осылай екіге бөлсе болады. Себебі екі аралықта Серік Ахметов басқарып кеткен. -- [[Қатысушы:Casserium|'''Casserium''']] 23:35, 2024 ж. қыркүйектің 14 (+05)
:Бұл практиканы бастапқыда өзім Ағылшынша Уикипедиядан алған едім, шынымды айтсам. Өзім көрген дереккөзге сүйенсек, 2023 жылы Смайылов үкіметінің қызметтен кеткені, кейін жаңа үкіметтің құрылу процесінің орын алғаны ({{Cite web|url= https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/pravitelstvo-kazahstana-ushlo-v-otstavku-494805/ |title= Правительство Казахстана ушло в отставку |lang= ru |publisher= tengrinews |date= 2023-03-29}}), алайда Смайыловтың шынымен де отставка жарияламағаны белгілі. ({{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/kazakstan-respublikasynyn-ukimeti-turaly-2924942 |title= Қазақстан Республикасының Үкіметі туралы |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2023-03-29}}) Менімше, сонда да жаңа үкімет құрылса, онда оның жаңа мақаласы да керек-ау. Екінші үкімет құрылуы жайлы ағылшУП-да [[:en:2023 Kazakh government formation|өзінің мақаласы да]] бар екен. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 04:36, 2024 ж. қыркүйектің 15 (+05)
::Онда Президент пен Парламент сайлауынан кейінгі уақытша орнынан кету мен кері тағайындаулардың бәрін есепке алсақ, онда Мәсімов екі емес 5-6 рет Премьер болып тағайындалып тұр ғой. Сондықтан, меніңше, бұларға әрбіреуіне бөлек мақала арнамай, бір мақаланың бөлімі ретінде жаза кетуге болатын сияқты. Себебі қатты бір өзектілігі жоқтай көрінеді. -- [[Қатысушы:Casserium|'''Casserium''']] 05:42, 2024 ж. қыркүйектің 15 (+05)

== Translation request ==

Hello, Nurken.

Can you translate and upload the article about the prominent Turkish economist [[:en:Dani Rodrik]]/[[:ru:Родрик, Дэни]] in Kazakh Wikipedia?

Yours sincerely, [[Қатысушы:Oirattas|Oirattas]] ([[Қатысушы талқылауы:Oirattas|талқылау]]) 16:22, 2024 ж. қазанның 14 (+05)

:I'm actually working on some articles already, I'll attempt to start it asap. What'd be the reason for the article creation? [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 16:56, 2024 ж. қазанның 14 (+05)
::He is a prominent economist internationally and has 65 Wikipedia articles. [[Қатысушы:Oirattas|Oirattas]] ([[Қатысушы талқылауы:Oirattas|талқылау]]) 19:05, 2024 ж. қазанның 14 (+05)

== Мақаланы өңдеу ==

Қайырлы күн ! Сұрағым бар еді. Сіз мақаланы “көріп еңдеумен” өңдеген кезде санаттарды қалай қосасыз және дереккөздерді белгілеген кезде |title,|lang,|work-ты қалай жазасыз ? (“көріп еңдеумен” өңдеген кезде) Немесе көріп еңдеумен өңдемейсіз бе ? Рақмет. [[Қатысушы:Шайнүсіп|Шайнүсіп]] ([[Қатысушы талқылауы:Шайнүсіп|талқылау]]) 10:56, 2024 ж. қарашаның 3 (+05)

:Қайырлы күн. |title=|lang= дегеніміз үлгінің параметрлері болады. Оны &quot;көріп өңдегендер&quot; жасай алады, қажет дереккөз үлгісін қолдансаңыз болды (кітап үшін [[:Үлгі:Кітап]], интернеттегі дерек үшін [[:Үлгі:Cite web]], ютуб видео үшін [[:Үлгі:YouTube]]). Жалпы визуалды санат жасауды білмеймін, ізденіп те көрмедім; өңдегенде код арқылы өңдеймін, визуалдысы өте ыңғайсыз. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 15:54, 2024 ж. қарашаның 3 (+05)
::Қайырлы кеш! Көп рақмет [[Қатысушы:Шайнүсіп|Шайнүсіп]] ([[Қатысушы талқылауы:Шайнүсіп|талқылау]]) 17:53, 2024 ж. қарашаның 5 (+05)

== Тоқаев отбасы ==

Қайырлы күн! [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Кемелұлының]] отбасы жайлы мақала жазсаңыз ше ? [[Қатысушы:Шайнүсіп|Шайнүсіп]] ([[Қатысушы талқылауы:Шайнүсіп|талқылау]]) 14:24, 2024 ж. қарашаның 18 (+05)

:Жоспарларымда болған, жуырда бастап жатармын деймін. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 19:59, 2024 ж. қарашаның 19 (+05)

== Трамп Кабинеті турасында ==

Қайырлы күн! 

Осы тақырыпқа байланысты мақала жазғаныңызды байқап қалдым. Өте керек және жақсы жазылған мақала. Арасында қосымша өзгертулер енгізуді жөн көрдім, қайта-қайта артқа қайтарудың мағынасы неде? Жасалған өзгерістердің орынды екенін айта кеткім келеді. Мекеме атаулары, АҚШ Кабинетінің аталуына байланысты сұрақтар болмауы керек деп ойлаймын. 


Құрметпен, [[Қатысушы:AlibekKS|AlibekKS]] ([[Қатысушы талқылауы:AlibekKS|талқылау]]) 00:30, 2024 ж. қарашаның 23 (+05)

:Қайырлы күн, ұлттық тергеуді '''барлау''' қылып, басқарманы '''агенттік''' қылғаныңызбен келіспедім. [[Федералдық тергеу бюросы]]ның, мысалы, өз мақаласы әлдеқайда бар, біз соның басшысы жайлы мақала жазсақ, атауы неге &quot;тергеуден&quot; басқа сөзге ауыспақ? Ал Кабинеттің бас әріппен жазылуын дұрыс екенін жаңа ғана түсіндім; &quot;АҚШ Кабинеті&quot;не баратын сілтемелердің &quot;АҚШ кабинеті&quot;не баратын сілтемелерден көп екенін бұрын білмеппін. Қолым бос болғанда бүкіл қате сілтемелерді жылжытып жатармын. Ойым түсінікті жеткізілді деп үміттенемін. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 00:42, 2024 ж. қарашаның 23 (+05)
::Жауабыңызға рақмет! Тергеу мен барлау арасында айырмашылық бар екендігін жақсы білесіз. Сіз тергеу деп аударған жерлердегі түпнұсқада &quot;Intelligence&quot;, яғни қазақ тілінде қалыптасқан барлау сөзін меңзеп тұр. Олардың контекстіндегі CIA, біздегі аналогы '''Сыртқы барлау қызметі (Сыртқы тергеу қызметі емес)'''. Ал сіз айтып тұрған тергеу қызметі Федералды тергеу бюросына өзгертулер жасалмады. АҚШ саяси жүйесінде ФТБ Әділет департаментіне қарайды. Ал барлау қызметіне Ұлттық барлау директоры (Ұлттық барлау бойынша директорға қарайды). Мен жасаған өзгерістерді мұқият қарасаңыз, барлау деп өзгертілген жерлер осы контекстіде. Тулси Габбардқа барлау бойынша директорлық қызмет ұсынылған. Сол себепті осындай шатасу бар болғандықтан кейін түзетілді. 
::Қазақ тілінде де агенттік деген сөз қолданылады. Оны жақсы білесіз деп ойлаймын, америкалық контекстіде агенттік пен департамент арасында функционалдық, саяси және ұйымдасу формасына байланысты өзгешеліктері де болады. Сондай-ақ сіз айтып тұрған '''басқарманың''' қазақшадағы қолданысында да иерархия бар. 1) Үлкен АҚ немесе корпоративті басқаруды іске асыратын коммерциялық/коммерциялық емес ұйымдарды басқаратын ең жоғарғы басқару органы; 2) Департамент ішіндегі құрамдас бөлік, департамент деңгейінен төмен деңгейдегі басқару функциясы бар орган. Сол себепті де агенттік деп қалғандары дұрыс деп санаймын. 
::Сонымен қатар АҚШ Кабинеті туралы да мақаламды өшіріп тастағаныңызды байқадым. Ол мақала минималды көлемі бойынша келіп тұр, сонымен қатар жазылуы да түсінікті және басқа тілдегі дәл сол мақалаларға да сілтенеді. Сіз жазған сапасыз деген критеримен келісе алмаймын. Ол сондай-ақ толықтырылып отырған мақала. [[Қатысушы:AlibekKS|AlibekKS]] ([[Қатысушы талқылауы:AlibekKS|талқылау]]) 01:08, 2024 ж. қарашаның 23 (+05)
:::Жарайды, сілтемелерді ауыстыра беріңіз, менен жақсы білетін сияқтыңыз. Сілтемелердің бәрі де бірдей болса болды. Мен анауларын аударғанымда орысша мақала атауларына сүйене аударған едім. Ал мақалаңыз санатсыз, инфобоксыз, соңындағы дереккөз деген үлгісіз болған және жаңартылады деп көрінбеген, сондықтан да жойдым. Қайта ашсам болады. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 01:54, 2024 ж. қарашаның 23 (+05)
::::Кері байланысқа рақмет! Мақаланы қалпына келтірсеңіз, ары қарай бірге дамытайық. [[Қатысушы:AlibekKS|AlibekKS]] ([[Қатысушы талқылауы:AlibekKS|талқылау]]) 12:26, 2024 ж. қарашаның 25 (+05)
:::::[[АҚШ Кабинеті]] мақаласын қайтардым. Бүкіл проблемдері, соның ішінде &quot;25-ші&quot; деген қатесі шешіледі деп үміттенемін. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 20:52, 2024 ж. қарашаның 28 (+05)

== Мақалалар мен санаттарды жою ==

Қайырлы түн, қалайсыз? Мыналарды жоюға ұсынамын:
* &lt;s&gt;Қауіпсіздік, қатерсіздік&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Грамматиканың дамуы&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Стратегиялық зерттеулер институты&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Білім-қазына қоғамдық қоры&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Сенімделік&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Аралға араша&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Жас көшбасшылар ассоциациясы&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Әбу Абдоллах (Әбілхасан) Жафар&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Жедел жәрдем (телехикая)&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Макаров Петр Михайлович&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Михаил Михеевич Болонкин&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Анатолий Иванович Рукавишников&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Татьяна Петровна Притворова&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Санат:Палестина-Израил қақтығысы&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Санат:Оскар марапатын алған фильмдер&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Санат:Маруиполь ФК ойыншылары&lt;/s&gt;
[[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 01:57, 2024 ж. желтоқсанның 3 (+05)

:Қайырлы күн! Түстен кейін, қолым оқудан бос болғанда қарап көремін. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 15:34, 2024 ж. желтоқсанның 3 (+05)
:Кеш жарық, дайын! [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 19:50, 2024 ж. желтоқсанның 3 (+05)

== Еңбегі сіңген админ марапаттамасы ==
{| style=&quot;border: 1px solid gray; background-color: #fdffe7;&quot;
|rowspan=&quot;2&quot; valign=&quot;middle&quot; | [[File:Administrator Barnstar Hires.png|120px]]
|rowspan=&quot;2&quot; |
|style=&quot;font-size: x-large; padding: 0; vertical-align: middle; height: 1.1em;&quot; | '''[[Уикипедия:Марапаттама/Еңбегі сіңген админ|Еңбегі сіңген админ]]'''
|-
|style=&quot;vertical-align: middle; border-top: 1px solid gray;&quot; | [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] - Админ дәрежесін алғаныңызға аз ғана уақыт болғанына қарамастан, көптеген жұмыстар атқарған еңбегіңіз үшін. --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 00:17, 2024 ж. желтоқсанның 15 (+05)
|}

:Көп, көп рахмет! [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 01:05, 2024 ж. желтоқсанның 15 (+05)

== Администраторды сайлау ==

Кеш жарық! [[Уикипедия:Администраторларды сайлау‎|Мына бетте]] өз дауысыңызды қалдырсаңыз. [[Қатысушы:1nter pares|1nter pares]] ([[Қатысушы талқылауы:1nter pares|талқылау]]) 22:02, 2025 ж. қаңтардың 1 (+05)

== Необходимо восстановить ==

Приветствую! Статьи [[V Харальд]] и [[Ярослав Мудрый]] определённо имеют значимость, поэтому предлагаю их восстановить. --[[Қатысушы:Лёха Вырвиглаз|Лёха V.]] ([[Қатысушы талқылауы:Лёха Вырвиглаз|талқылау]]) 00:17, 2025 ж. қаңтардың 12 (+05)

:Дело не в значимости, а в качестве самих статей. Заметил, что в статьях много чего не хватает и решил, что в целом их было легче удалять, чем викифицировать. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 17:57, 2025 ж. қаңтардың 13 (+05)
::Вместе с тем, викифицировать гораздо легче, чем писать заново. Прошу восстановить эти статьи, я их доработаю. --[[Қатысушы:Лёха Вырвиглаз|Лёха V.]] ([[Қатысушы талқылауы:Лёха Вырвиглаз|талқылау]]) 03:34, 2025 ж. қаңтардың 14 (+05)
:::Хоть и не посчитал, что написанные вами статья лучшие по качеству, восстановил статьи. Надеюсь, что всё выйдет правильно. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 17:10, 2025 ж. қаңтардың 18 (+05)
::::Спасибо, очень мило с вашей стороны. Также прошу восстановить мою статью [[Таскмастер]]. Данная статья имеется в 17 других викиразделах, поэтому не вижу смысла удалять материал об этом популярном персонаже. --[[Қатысушы:Лёха Вырвиглаз|Лёха V.]] ([[Қатысушы талқылауы:Лёха Вырвиглаз|талқылау]]) 01:10, 2025 ж. қаңтардың 19 (+05)
:::::Опять же, статьи удаляются не из-за нехватки значимости, а только из-за недостаточно хорошего качества. Лично считаю что в нашем, казахском разделе ну уж слишком много недоработанных, незаконченных статей. Все равно вернул. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 21:33, 2025 ж. қаңтардың 19 (+05)
::::::Рекомендую почаще использовать &lt;nowiki&gt;{{stub}}&lt;/nowiki&gt; и другие шаблоны по качеству. --[[Қатысушы:Лёха Вырвиглаз|Лёха V.]] ([[Қатысушы талқылауы:Лёха Вырвиглаз|талқылау]]) 02:14, 2025 ж. қаңтардың 21 (+05)

== Администратор құқығынан айыру ==

Кеш жарық! [[Уикипедия:Администратор құқығынан айыру|Мына бетте]] өз дауысыңызды қалдырсаңыз. [[Қатысушы:1nter pares|1nter pares]] ([[Қатысушы талқылауы:1nter pares|талқылау]]) 19:32, 2025 ж. қаңтардың 23 (+05)

== Сын  ==

Қайырлы күн! [[Тоқаев|Тоқаевтың]] парақшасына “Сын” деген бөлім қосса бола ма ? [[Қатысушы:Шайнүсіп|Шайнүсіп]] ([[Қатысушы талқылауы:Шайнүсіп|талқылау]]) 12:40, 2025 ж. қаңтардың 27 (+05)

:Жеткілікті материал тапсаңыз, қоссаңыз болады-ау. Негізі мен президенттігі жайлы жеке мақала жазбақ едім, керек болса Сын бөлімін соған жылжытып көрерміз. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 23:56, 2025 ж. қаңтардың 27 (+05)
::Рақмет [[Қатысушы:Шайнүсіп|Шайнүсіп]] ([[Қатысушы талқылауы:Шайнүсіп|талқылау]]) 10:54, 2025 ж. қаңтардың 28 (+05)

== Бітікші сайлауы ==

Қайырлы таң! [[Уикипедия:Бітікшілерді сайлау|Мына бетте]] өз дауысыңызды қалдырсаңыз. [[Қатысушы:1nter pares|1nter pares]] ([[Қатысушы талқылауы:1nter pares|талқылау]]) 07:33, 2025 ж. ақпанның 19 (+05)

== Марк Карни ==

Кеш жарық! Дата жазғанда екі сөзге де шығыс септігін жалғаудың қажеті жоқ. Дұрысы - ''14 наурыз'''дан''' 2025 жыл'''дан''' бастап'' емес ''2025 жылғы 14 наурыз'''дан''' бастап'' болуы керек. --[[Қатысушы:Amangeldi Mukhamejan|Amangeldi Mukhamejan]] ([[Қатысушы талқылауы:Amangeldi Mukhamejan|талқылау]]) 22:10, 2025 ж. Мамырдың 6 (+05)

:Иә, бастапқыда қате кеткен екен. Басқа мақалалардағыдай &quot;14 наурыз 2025 жылдан&quot; дедім. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 22:11, 2025 ж. Мамырдың 6 (+05)
::Датаны ''2025 жылғы 14 наурыз'' деп жазған дұрыс, кейінірек бүкіл жерге солай өзгертеміз, ал жаңаны бірден солай бастайық.--[[Қатысушы:Amangeldi Mukhamejan|Amangeldi Mukhamejan]] ([[Қатысушы талқылауы:Amangeldi Mukhamejan|талқылау]]) 22:13, 2025 ж. Мамырдың 6 (+05)
:::Олай болса, дәл сол инфобокстағы бұрынғы лауазым күндері &quot;1 шілде 2013 — 15 наурыз 2020&quot; форматында қала бере ме? Бір кестеде екі түрлі күндер реті бар болса, оқырман шатаспай ма екен? [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 22:18, 2025 ж. Мамырдың 6 (+05)

== CEE Meeting 2025 ==

Сәлеметсізбе. Биыл Грекияның Салоники қаласында CEE Meeting 2025 конференциясы болады. Біздің қауымдастық атынан 2 делегат қатыса алады. [[Уикипедия:Форум/Жаңалықтар#CEE_Meeting_2025|Мына бетте]] өз дауысыңызды қалдырсаңыз. [[Қатысушы:Muzaffar Turgunov|Muzaffar Turgunov]] ([[Қатысушы талқылауы:Muzaffar Turgunov|талқылау]]) 23:19, 2025 ж. мамырдың 15 (+05)

== Join us at the Next CEE Catch up! Learn about Temporary accounts! ==

Hi everyone, 

We want to announce the tenth '''[[:m:Wikimedia CEE Hub/Catch up|CEE Catch Up]]''' session, which will be dedicated to the '''Temporary accounts''', as this important change is going to affect every Wikipedia soon, so it is important for patrollers and functionaries like you to understand this change. On wikis where temporary accounts are enabled, IP addresses of unregistered editors are not visible publicly. Only those who fight spam, vandalism, harassment and disinformation have access to IP addresses there.

The session will take place on '''10th of June 2025, 18:00-19:00 CEST''' (check your ''[https://zonestamp.toolforge.org/1749571200 local time]'').

If you are interested in this topic, then '''[[:m:Event:CEE Catch up Nr. 10 (June 2025)|sign-up for the session here]]'''.

[[User:TRistovski-CEEhub|TRistovski-CEEhub]] ([[User talk:TRistovski-CEEhub|талқылау]]) 16:17, 2025 ж. мамырдың 29 (+05)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_admins&amp;oldid=28802724 тізімін пайдаланып User:TRistovski-CEEhub@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Ulviyya Ali ==

Здравствуйте! Можете ли вы подготовить статью на узбекском языке об [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%83%D0%BB%D0%B8%D0%B5%D0%B2%D0%B0,_%D0%A3%D0%BB%D1%8C%D0%B2%D0%B8%D1%8F_%D0%90%D0%BB%D0%B8_%D0%BA%D1%8B%D0%B7%D1%8B Ульвии Али] (Q134390681) в рамках Wiкimedia CEE Spring 2025? [[Қатысушы:Freiheiten|Freiheiten]] ([[Қатысушы талқылауы:Freiheiten|талқылау]]) 03:42, 2025 ж. мамырдың 31 (+05)

:Здравствуйте, не владею языком 😅 [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 03:45, 2025 ж. мамырдың 31 (+05)
::Ой, извините. На казахском надо 😅 [[Қатысушы:Freiheiten|Freiheiten]] ([[Қатысушы талқылауы:Freiheiten|талқылау]]) 03:02, 2025 ж. маусымның 1 (+05)

== Дариға Назарбаева ==

Сәлеметсіз бе! Мен Дариға Назарбаеваның парақшасын өңдегім келіп тұр, бірақ сіз өңдемелірімді кері қайтарып жібересіз деп қорқып тұрмын. Өңдей берсем бола ма ? Және осы жылғы наурызда өңдеген едім, кері қайтарыпсыз. Не себеп болды екен ? Рақмет [[Қатысушы:Шайнүсіп|Шайнүсіп]] ([[Қатысушы талқылауы:Шайнүсіп|талқылау]]) 03:55, 2025 ж. маусымның 16 (+05)

:Кеш жарық. Көбіне &quot;қажетсіз&quot; көрінген өзгерістерді ғана жоққа шығарып жатамын, негізі. Қазір ғана екі нұсқаны салыстырып едім, екеуі де көңілімнен шықпады. Дариғанікі сол себептен де бұрыннан бері өзгерту керек мақалалар тізімімде тұр еді. Ағылшынтілдісінен үлгі ала өзгерте алсаңыз, қарсы емеспін. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 04:22, 2025 ж. маусымның 16 (+05)

== Мақаланы аша тұру ==

Қайырлы кеш. Елбасы Назарбаевтың мақаласын аша тұрасыз ба, инфобокс үлгіге бірдеңе қосып жіберейін деп едім. -- [[Қатысушы:Casserium|'''Casserium''']] 00:42, 2025 ж. маусымның 29 (+05)</text>
      <sha1>n1km9qb32ltclf41aqy0ih1smhgndor</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484321</id>
      <parentid>3484319</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T19:44:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Nurken</username>
        <id>111493</id>
      </contributor>
      <comment>/* Мақаланы аша тұру */ Жауап беру</comment>
      <origin>3484321</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="45692" sha1="3wyvan7lttcv2vztd4d4i485we8jmic" xml:space="preserve">{{Мұрағат|шілде 2021 – шілде 2022|шілде 2022 – шілде 2023|шілде 2023 – шілде 2024}}
== Санаттарды жою, жылжыту ==
Қайырлы күн!
* Санат:Франция математиктері жойып, &lt;s&gt;Санат:Француз математиктері&lt;/s&gt; санатын Санат:Франция математиктері деп жылжытсаңыз;
* Санат:Франция физиктері жойып, &lt;s&gt;Санат:Француз физиктері&lt;/s&gt; санатын Санат:Франция физиктері деп жылжытсаңыз;
-----------------------------------
Мына беттерді жоюға ұсынамын:
* &lt;s&gt;Санат:Француз географтары&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Бақыт Шкуруллайұлы Кенжеев&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;XIX - XX ғ. басындағы Павлодар Ертіс өңірі&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Master Card&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Найман және керей ұлыстары&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Нельсон Горацио&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Органикалық химия пәні&lt;/s&gt;
[[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 16:23, 2024 ж. шілденің 2 (+05)
:Қайырлы күн. Өкінішке орай, санат атауын ауыстырғанда, оған кірген мақалалар жаңа атаулы санатқа автоматты түрде көшпейді. Осы жерде бүкіл мақаланы Франция санатына ауыстыра алатын боттың көмегі керек болады. Қалғанын жасадым. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 18:40, 2024 ж. шілденің 2 (+05)
::Жылжыта беріңіз, бот арқылы мақалалардың санаттарын ауыстырып шығамын. [[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 18:57, 2024 ж. шілденің 2 (+05)
:::Қателесіппін, санаттағы мақалалар шынымен де көшіріледі екен. Жақсы болды. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 19:04, 2024 ж. шілденің 2 (+05)
::::Тіпті жақсы екен, рақмет. [[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 19:12, 2024 ж. шілденің 2 (+05)

== жою ==

Қайырлы кеш!
Мына беттерді жоюға ұсынамын: &lt;s&gt;Гардизи, Әбу Саид Әбіл-әл-Хайя ибн Заххақ&lt;/s&gt;, &lt;s&gt;Уәлиханов Мақы&lt;/s&gt;, &lt;s&gt;Пес, алапес&lt;/s&gt;, &lt;s&gt;Левис-Стросс Клод&lt;/s&gt;, &lt;s&gt;Литорд Жан Франсуа&lt;/s&gt;, &lt;s&gt;Анитеза&lt;/s&gt;, &lt;s&gt;Кампанелла&lt;/s&gt;, &lt;s&gt;Лаплас Пьер&lt;/s&gt;

осы бетті жылжыту керек &lt;s&gt;Уатт Джеймс&lt;/s&gt; [[Қатысушы:TalgatSnow|TalgatSnow]] ([[Қатысушы талқылауы:TalgatSnow|талқылау]]) 21:42, 2024 ж. шілденің 3 (+05)

:Дайын👍 [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 23:33, 2024 ж. шілденің 3 (+05)
::👍 Санат шебері қалай қолдануға болады? [[Қатысушы:TalgatSnow|TalgatSnow]] ([[Қатысушы талқылауы:TalgatSnow|талқылау]]) 23:36, 2024 ж. шілденің 3 (+05)
:::Hotcat деген жайлы айтсаңыз, қателеспесем, баптауларда қосуға болатын гаджет. Бірақ бір-бір санаттан қосып-алады, ыңғайсыз. Өзім вручную өңдеймін. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 23:43, 2024 ж. шілденің 3 (+05)
::::жоқ, санаттағы мақалаларды көшіру туралы айтып жатырмын [[Қатысушы:TalgatSnow|TalgatSnow]] ([[Қатысушы талқылауы:TalgatSnow|талқылау]]) 23:46, 2024 ж. шілденің 3 (+05)
:::::Мен жай ғана санатты жылжыта салдым да, &quot;санат шебері&quot; автоматты түрде барлық мақаланы жаңа атаулы санатқа көшірді. Бұрын ондай функцияның бар болғаны менің есімде жоқ, не жаңа, не тек админге қолжетімді нәрсе сияқты көрінеді. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 00:05, 2024 ж. шілденің 4 (+05)
::::::осы құралды маған пайдалану құқығы берілсе жақсы болар еді, қате жазылған санаттар тым көп [[Қатысушы:TalgatSnow|TalgatSnow]] ([[Қатысушы талқылауы:TalgatSnow|талқылау]]) 01:01, 2024 ж. шілденің 4 (+05)
:::::::Санаттарды жақында жылжытып көрдіңіз ба? Мүмкін бұл жаңа нәрсе шығар? [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 01:08, 2024 ж. шілденің 4 (+05)
::::::::ондай функция жоқ менде [[Қатысушы:TalgatSnow|TalgatSnow]] ([[Қатысушы талқылауы:TalgatSnow|талқылау]]) 01:21, 2024 ж. шілденің 4 (+05)

== жою 2 ==

Қайырлы күн! Мына беттерді жоюға ұсынамын: &lt;s&gt;I дәрежелі &quot;Достық&quot; ордені, Пинтерест, Шифрин, Микаэла, Лань&lt;/s&gt;

және Оскар марапаты Оскар сыйлығы деп өзгерту керек, онда айдау тұр

кейін @[[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ескі сілтемелерді ботпен өзгертеді [[Қатысушы:TalgatSnow|TalgatSnow]] ([[Қатысушы талқылауы:TalgatSnow|талқылау]]) 09:09, 2024 ж. шілденің 6 (+05)

:Дайын👍 [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 04:02, 2024 ж. шілденің 7 (+05)

== Вандализм  ==

‎Мықтыбек Оразтайұлы деген қатысушы менің [[Футболдан 2024 жылғы Еуропа чемпионаты (финал)]] мақаламды жойып, жылжытудың орнына көшіріп басқа атпен бастады [[Футболдан 2024 жылғы Еуропа біріншілігі (финал)]]. өзгенің еңбегін өзіңе жатқызу админге сай келмейтін нәрсе. бұған дейін менің рұқсатымсыз жеке бетімді бастап өндеген [[Қатысушы:TalgatSnow]]. сан үшін мақалаларды бастап бітірмейді:[[Футболдан Литва чемпионаты 2023]], [[Футболдан Украина кубогы 2021/22]]. мақала санатаулары дұрыс емес. әрекет етуіңізді сұраймын
@[[Қатысушы:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов]], @[[Қатысушы:Amangeldi Mukhamejan|Amangeldi Mukhamejan]], @[[Қатысушы:Салиха|Салиха]] [[Қатысушы:TalgatSnow|TalgatSnow]] ([[Қатысушы талқылауы:TalgatSnow|талқылау]]) 16:13, 2024 ж. шілденің 17 (+05)

== Қазақ тілге аударылмаған мақалаларды қазақ тіліне аудару ==

Джо Байденнің балалары мен әйелдері туралы мақалаларды қазақ тіліне аударшы, өтініш. [[Қатысушы:Balgymbek Has Been|Balgymbek Has Been]] ([[Қатысушы талқылауы:Balgymbek Has Been|талқылау]]) 23:17, 2024 ж. шілденің 20 (+05)

:Дәл қазір жоспарымда бар мақала тым көп болып тұр. Мысалы, осы аптада мен [[Дональд Трамп]] мақаласын әлі де қайта жазып жүрмін. Басқа бір тәжірибелі қатысушыдан сұрап көрсеңіз? [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 18:25, 2024 ж. шілденің 21 (+05)
::Аа, жақсы [[Қатысушы:Balgymbek Has Been|Balgymbek Has Been]] ([[Қатысушы талқылауы:Balgymbek Has Been|талқылау]]) 10:22, 2024 ж. тамыздың 5 (+05)

== Мақаланы қалпына келтіру==
Сәлеметсізбе! Сіз өткен жолы [[Йозеф Гайдн]] мақаласын қалпына келтіруге келіскен едіңіз ғой. Мен оны уикилендіруге дайынмын... --[[Қатысушы:Мира Белль|Мира Белль]] ([[Қатысушы талқылауы:Мира Белль|талқылау]]) 16:04, 2024 ж. шілденің 25 (+05)

:Шейнбаум мақаласының уикиленуіне аса қатты көңілім шықпады, бірақ сонда да мақаланы қалпына келтірдім. Шейнбаумды тағы өңдеп жатамын. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 22:36, 2024 ж. шілденің 25 (+05)
:: Ағай, рақмет сізге! Сосын мен жазған [[Жәннат жайылымдары]] мақаласын да қалпына келтіріңізші, мен оны дұрыстап шығарамын... --[[Қатысушы:Мира Белль|Мира Белль]] ([[Қатысушы талқылауы:Мира Белль|талқылау]]) 18:12, 2024 ж. шілденің 27 (+05)
:::Қалпына келтірілді. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 11:48, 2024 ж. шілденің 29 (+05)
:::: Көп рақмет! [[File:Face-grin_expert.svg|23px]] --[[Қатысушы:Мира Белль|Мира Белль]] ([[Қатысушы талқылауы:Мира Белль|талқылау]]) 15:11, 2024 ж. шілденің 31 (+05)

== Мақаланы қалпына келтіруіңізді сұраймын ==

Қайырлы күн! [[Әл-жәбрдің атасы]] атты мақала қазақ балаларына арналған журнал жайында жазылған. Менің ойымша, ондай мақалалардың Уикипедия сайтында бар болғаны қай жағынан да жақсы. Сондықтан оны қалпына келтіру керек! --[[Қатысушы:Бейсенбинова Салта|Бейсенбинова Салта]] ([[Қатысушы талқылауы:Бейсенбинова Салта|талқылау]]) 14:27, 2024 ж. шілденің 30 (+05)

:Қазақша Уикипедияда жарнама мақалаларға рұқсат жоқ [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 18:42, 2024 ж. шілденің 30 (+05)
:: Алайда Уикипедияда [[Зерде (журнал)]] және [[Парасат (журнал)]] деген мақалалар, тіпті [[OK! (журнал)]] мен [[ELLE (журнал)]] деген беттер бар ғой. Оларды неге жарнама деп санамайсыз? Неге бұл біздің журналға қатысты ғана болды екен? --[[Қатысушы:Бейсенбинова Салта|Бейсенбинова Салта]] ([[Қатысушы талқылауы:Бейсенбинова Салта|талқылау]]) 12:51, 2024 ж. шілденің 31 (+05)
:::Аталған журналдар не республикалық болғасын, не аты-шулы болғасын маңыздылығы бар. Мақалалардың өздерін оқып көрмедім, энциклопедия емес, жаңалықтай жазылған болса, өңдеу керек болады. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]] 06:50, 2024 ж. тамыздың 1 (+05)
:::: Сіз республикалық дегенді қалай түсінесіз? Біздің журнал да бір емес, бірнеше қалада сатылып, республикалық дәрежеге ие деп айта алаамыз. Тіпті халықаралық журнал деуге құқымыз бар, себебі ол жуырда өзбек тілінде де шыға бастады. --[[Қатысушы:Бейсенбинова Салта|Бейсенбинова Салта]] ([[Қатысушы талқылауы:Бейсенбинова Салта|талқылау]]) 12:04, 2024 ж. тамыздың 1 (+05)
:::::Әлемде мыңдаған журнал бар, оның бәрі Уикипедияға жазылмайды ғой, сондықтан журналдың халықаралық беделі және танымалдылығы болу керек деп санаймын. Ал сіздің мақалаңыз бойынша, ''журнал жақында шыққан және шынымен жарнамаға ұқсайды''. [[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 19:44, 2024 ж. тамыздың 4 (+05)
:::::: Осы журналдың «Парасат» журналынан несі кем, айта аласыз ба? «Парасат» беті неге жарнама емес? --[[Қатысушы:Бейсенбинова Салта|Бейсенбинова Салта]] ([[Қатысушы талқылауы:Бейсенбинова Салта|талқылау]]) 12:55, 2024 ж. тамыздың 5 (+05)

== Жаңа мақала бастау ==

Қайырлы кеш, [[Венесуэладағы президент сайлауы (2024)]] ''(атауын басқаша қылса болады)'' мақаласын бастауға ұсынамын. Соған қоса, сайлау нәтижесіне байланысты жаппай наразылықтар басталды, оған да жеке мақала жазса болады. Әрине, ''бұл тақырыптарға қызықсаңыз және уақытыңыз болса бастауға кеңес беремін''. [[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 19:35, 2024 ж. тамыздың 4 (+05)

:Кеш жарық, сайлау жайлы мақаланы бастап жатырмын. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 21:51, 2024 ж. тамыздың 4 (+05)
::{{like}} [[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 07:41, 2024 ж. тамыздың 5 (+05)
:::Мақала жартылай дайын десек болады: [[Венесуэладағы президент сайлауы (2024)]]. Шынымды айтсам, уақыт әр кезде бола бермеді, сондықтан да соңына қарай асығыста жазылды да, бір-екі жерде машиналық аударма шығып қалғаны да мүмкін. Реакция деген де бөлімін толықтырып жіберсеңіз, мүлдем жақсы болады. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 17:51, 2024 ж. тамыздың 12 (+05)

== Жаңадан жазылған қазақ тілді мақалаларды тексеріп, басқа тілдермен қосу ==

Мен Виола Амерд,  '''Карин Келлер-Зуттер,  РФ СІМ Дипломатиялық академиясы сияқты мақалалардың қазақшасын жаздым. Соларды тексерістен өткізуіңізді сұраймын. Рақмет !''' [[Қатысушы:Balgymbek Has Been|Balgymbek Has Been]] ([[Қатысушы талқылауы:Balgymbek Has Been|талқылау]]) 22:02, 2024 ж. тамыздың 10 (+05)

:Толтырған инфобокстарыңыз жаман емес болса да мақалалар сапа талаптарына келмейді. Бірінші абзац пен басқа да мәтін қосу, дереккөздерді стандарттау, санат қосу деген мәселелері бар. Біраз дұрысталмай жатса мақалалар жойылады. Және де Қазақша Уикипедия стандарты бойынша &quot;-ович&quot;, &quot;-овна&quot; деген отчество суффикстері орыс, украин, славян тұлғалармен қазақшаланбайды. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 18:51, 2024 ж. тамыздың 11 (+05)

== Үш мақаланы жою ==
Кеш жарық! Мына үшеуін жойсақ: [[Филологиялық білім]], [[Лингвистикалық палентология]], [[Қиғаш қабаттылық (Қабаттастық) сериясының индексі]]. --[[Қатысушы:Джамбульский|Джамбульский]] ([[Қатысушы талқылауы:Джамбульский|талқылау]]) 23:44, 2024 ж. қыркүйектің 13 (+05)

:Тексеріп жіберіп, жойдым. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 04:23, 2024 ж. қыркүйектің 15 (+05)

== Смайылов үкіметі  ==

Қайырлы кеш. Премьер-министр Смайыловтың басқарған мерзімін І Смайылов үкіметі/ІІ Смайылов үкіметі деп екіге бөлген екенсіз. Бірақ бұлай бөлудің қажеті жоқ сияқты. Мәжіліс қайта сайланғанда Премьер уақытша орнынан кетіп, қайта тағайындалып отырады. Президент тіпті отставкаға да жібермейді. -- [[Қатысушы:Casserium|'''Casserium''']] 23:33, 2024 ж. қыркүйектің 14 (+05)

:Кәрім Мәсімовті ғана осылай екіге бөлсе болады. Себебі екі аралықта Серік Ахметов басқарып кеткен. -- [[Қатысушы:Casserium|'''Casserium''']] 23:35, 2024 ж. қыркүйектің 14 (+05)
:Бұл практиканы бастапқыда өзім Ағылшынша Уикипедиядан алған едім, шынымды айтсам. Өзім көрген дереккөзге сүйенсек, 2023 жылы Смайылов үкіметінің қызметтен кеткені, кейін жаңа үкіметтің құрылу процесінің орын алғаны ({{Cite web|url= https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/pravitelstvo-kazahstana-ushlo-v-otstavku-494805/ |title= Правительство Казахстана ушло в отставку |lang= ru |publisher= tengrinews |date= 2023-03-29}}), алайда Смайыловтың шынымен де отставка жарияламағаны белгілі. ({{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/kazakstan-respublikasynyn-ukimeti-turaly-2924942 |title= Қазақстан Республикасының Үкіметі туралы |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2023-03-29}}) Менімше, сонда да жаңа үкімет құрылса, онда оның жаңа мақаласы да керек-ау. Екінші үкімет құрылуы жайлы ағылшУП-да [[:en:2023 Kazakh government formation|өзінің мақаласы да]] бар екен. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 04:36, 2024 ж. қыркүйектің 15 (+05)
::Онда Президент пен Парламент сайлауынан кейінгі уақытша орнынан кету мен кері тағайындаулардың бәрін есепке алсақ, онда Мәсімов екі емес 5-6 рет Премьер болып тағайындалып тұр ғой. Сондықтан, меніңше, бұларға әрбіреуіне бөлек мақала арнамай, бір мақаланың бөлімі ретінде жаза кетуге болатын сияқты. Себебі қатты бір өзектілігі жоқтай көрінеді. -- [[Қатысушы:Casserium|'''Casserium''']] 05:42, 2024 ж. қыркүйектің 15 (+05)

== Translation request ==

Hello, Nurken.

Can you translate and upload the article about the prominent Turkish economist [[:en:Dani Rodrik]]/[[:ru:Родрик, Дэни]] in Kazakh Wikipedia?

Yours sincerely, [[Қатысушы:Oirattas|Oirattas]] ([[Қатысушы талқылауы:Oirattas|талқылау]]) 16:22, 2024 ж. қазанның 14 (+05)

:I'm actually working on some articles already, I'll attempt to start it asap. What'd be the reason for the article creation? [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 16:56, 2024 ж. қазанның 14 (+05)
::He is a prominent economist internationally and has 65 Wikipedia articles. [[Қатысушы:Oirattas|Oirattas]] ([[Қатысушы талқылауы:Oirattas|талқылау]]) 19:05, 2024 ж. қазанның 14 (+05)

== Мақаланы өңдеу ==

Қайырлы күн ! Сұрағым бар еді. Сіз мақаланы “көріп еңдеумен” өңдеген кезде санаттарды қалай қосасыз және дереккөздерді белгілеген кезде |title,|lang,|work-ты қалай жазасыз ? (“көріп еңдеумен” өңдеген кезде) Немесе көріп еңдеумен өңдемейсіз бе ? Рақмет. [[Қатысушы:Шайнүсіп|Шайнүсіп]] ([[Қатысушы талқылауы:Шайнүсіп|талқылау]]) 10:56, 2024 ж. қарашаның 3 (+05)

:Қайырлы күн. |title=|lang= дегеніміз үлгінің параметрлері болады. Оны &quot;көріп өңдегендер&quot; жасай алады, қажет дереккөз үлгісін қолдансаңыз болды (кітап үшін [[:Үлгі:Кітап]], интернеттегі дерек үшін [[:Үлгі:Cite web]], ютуб видео үшін [[:Үлгі:YouTube]]). Жалпы визуалды санат жасауды білмеймін, ізденіп те көрмедім; өңдегенде код арқылы өңдеймін, визуалдысы өте ыңғайсыз. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 15:54, 2024 ж. қарашаның 3 (+05)
::Қайырлы кеш! Көп рақмет [[Қатысушы:Шайнүсіп|Шайнүсіп]] ([[Қатысушы талқылауы:Шайнүсіп|талқылау]]) 17:53, 2024 ж. қарашаның 5 (+05)

== Тоқаев отбасы ==

Қайырлы күн! [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Кемелұлының]] отбасы жайлы мақала жазсаңыз ше ? [[Қатысушы:Шайнүсіп|Шайнүсіп]] ([[Қатысушы талқылауы:Шайнүсіп|талқылау]]) 14:24, 2024 ж. қарашаның 18 (+05)

:Жоспарларымда болған, жуырда бастап жатармын деймін. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 19:59, 2024 ж. қарашаның 19 (+05)

== Трамп Кабинеті турасында ==

Қайырлы күн! 

Осы тақырыпқа байланысты мақала жазғаныңызды байқап қалдым. Өте керек және жақсы жазылған мақала. Арасында қосымша өзгертулер енгізуді жөн көрдім, қайта-қайта артқа қайтарудың мағынасы неде? Жасалған өзгерістердің орынды екенін айта кеткім келеді. Мекеме атаулары, АҚШ Кабинетінің аталуына байланысты сұрақтар болмауы керек деп ойлаймын. 


Құрметпен, [[Қатысушы:AlibekKS|AlibekKS]] ([[Қатысушы талқылауы:AlibekKS|талқылау]]) 00:30, 2024 ж. қарашаның 23 (+05)

:Қайырлы күн, ұлттық тергеуді '''барлау''' қылып, басқарманы '''агенттік''' қылғаныңызбен келіспедім. [[Федералдық тергеу бюросы]]ның, мысалы, өз мақаласы әлдеқайда бар, біз соның басшысы жайлы мақала жазсақ, атауы неге &quot;тергеуден&quot; басқа сөзге ауыспақ? Ал Кабинеттің бас әріппен жазылуын дұрыс екенін жаңа ғана түсіндім; &quot;АҚШ Кабинеті&quot;не баратын сілтемелердің &quot;АҚШ кабинеті&quot;не баратын сілтемелерден көп екенін бұрын білмеппін. Қолым бос болғанда бүкіл қате сілтемелерді жылжытып жатармын. Ойым түсінікті жеткізілді деп үміттенемін. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 00:42, 2024 ж. қарашаның 23 (+05)
::Жауабыңызға рақмет! Тергеу мен барлау арасында айырмашылық бар екендігін жақсы білесіз. Сіз тергеу деп аударған жерлердегі түпнұсқада &quot;Intelligence&quot;, яғни қазақ тілінде қалыптасқан барлау сөзін меңзеп тұр. Олардың контекстіндегі CIA, біздегі аналогы '''Сыртқы барлау қызметі (Сыртқы тергеу қызметі емес)'''. Ал сіз айтып тұрған тергеу қызметі Федералды тергеу бюросына өзгертулер жасалмады. АҚШ саяси жүйесінде ФТБ Әділет департаментіне қарайды. Ал барлау қызметіне Ұлттық барлау директоры (Ұлттық барлау бойынша директорға қарайды). Мен жасаған өзгерістерді мұқият қарасаңыз, барлау деп өзгертілген жерлер осы контекстіде. Тулси Габбардқа барлау бойынша директорлық қызмет ұсынылған. Сол себепті осындай шатасу бар болғандықтан кейін түзетілді. 
::Қазақ тілінде де агенттік деген сөз қолданылады. Оны жақсы білесіз деп ойлаймын, америкалық контекстіде агенттік пен департамент арасында функционалдық, саяси және ұйымдасу формасына байланысты өзгешеліктері де болады. Сондай-ақ сіз айтып тұрған '''басқарманың''' қазақшадағы қолданысында да иерархия бар. 1) Үлкен АҚ немесе корпоративті басқаруды іске асыратын коммерциялық/коммерциялық емес ұйымдарды басқаратын ең жоғарғы басқару органы; 2) Департамент ішіндегі құрамдас бөлік, департамент деңгейінен төмен деңгейдегі басқару функциясы бар орган. Сол себепті де агенттік деп қалғандары дұрыс деп санаймын. 
::Сонымен қатар АҚШ Кабинеті туралы да мақаламды өшіріп тастағаныңызды байқадым. Ол мақала минималды көлемі бойынша келіп тұр, сонымен қатар жазылуы да түсінікті және басқа тілдегі дәл сол мақалаларға да сілтенеді. Сіз жазған сапасыз деген критеримен келісе алмаймын. Ол сондай-ақ толықтырылып отырған мақала. [[Қатысушы:AlibekKS|AlibekKS]] ([[Қатысушы талқылауы:AlibekKS|талқылау]]) 01:08, 2024 ж. қарашаның 23 (+05)
:::Жарайды, сілтемелерді ауыстыра беріңіз, менен жақсы білетін сияқтыңыз. Сілтемелердің бәрі де бірдей болса болды. Мен анауларын аударғанымда орысша мақала атауларына сүйене аударған едім. Ал мақалаңыз санатсыз, инфобоксыз, соңындағы дереккөз деген үлгісіз болған және жаңартылады деп көрінбеген, сондықтан да жойдым. Қайта ашсам болады. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 01:54, 2024 ж. қарашаның 23 (+05)
::::Кері байланысқа рақмет! Мақаланы қалпына келтірсеңіз, ары қарай бірге дамытайық. [[Қатысушы:AlibekKS|AlibekKS]] ([[Қатысушы талқылауы:AlibekKS|талқылау]]) 12:26, 2024 ж. қарашаның 25 (+05)
:::::[[АҚШ Кабинеті]] мақаласын қайтардым. Бүкіл проблемдері, соның ішінде &quot;25-ші&quot; деген қатесі шешіледі деп үміттенемін. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 20:52, 2024 ж. қарашаның 28 (+05)

== Мақалалар мен санаттарды жою ==

Қайырлы түн, қалайсыз? Мыналарды жоюға ұсынамын:
* &lt;s&gt;Қауіпсіздік, қатерсіздік&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Грамматиканың дамуы&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Стратегиялық зерттеулер институты&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Білім-қазына қоғамдық қоры&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Сенімделік&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Аралға араша&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Жас көшбасшылар ассоциациясы&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Әбу Абдоллах (Әбілхасан) Жафар&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Жедел жәрдем (телехикая)&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Макаров Петр Михайлович&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Михаил Михеевич Болонкин&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Анатолий Иванович Рукавишников&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Татьяна Петровна Притворова&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Санат:Палестина-Израил қақтығысы&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Санат:Оскар марапатын алған фильмдер&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Санат:Маруиполь ФК ойыншылары&lt;/s&gt;
[[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 01:57, 2024 ж. желтоқсанның 3 (+05)

:Қайырлы күн! Түстен кейін, қолым оқудан бос болғанда қарап көремін. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 15:34, 2024 ж. желтоқсанның 3 (+05)
:Кеш жарық, дайын! [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 19:50, 2024 ж. желтоқсанның 3 (+05)

== Еңбегі сіңген админ марапаттамасы ==
{| style=&quot;border: 1px solid gray; background-color: #fdffe7;&quot;
|rowspan=&quot;2&quot; valign=&quot;middle&quot; | [[File:Administrator Barnstar Hires.png|120px]]
|rowspan=&quot;2&quot; |
|style=&quot;font-size: x-large; padding: 0; vertical-align: middle; height: 1.1em;&quot; | '''[[Уикипедия:Марапаттама/Еңбегі сіңген админ|Еңбегі сіңген админ]]'''
|-
|style=&quot;vertical-align: middle; border-top: 1px solid gray;&quot; | [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] - Админ дәрежесін алғаныңызға аз ғана уақыт болғанына қарамастан, көптеген жұмыстар атқарған еңбегіңіз үшін. --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 00:17, 2024 ж. желтоқсанның 15 (+05)
|}

:Көп, көп рахмет! [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 01:05, 2024 ж. желтоқсанның 15 (+05)

== Администраторды сайлау ==

Кеш жарық! [[Уикипедия:Администраторларды сайлау‎|Мына бетте]] өз дауысыңызды қалдырсаңыз. [[Қатысушы:1nter pares|1nter pares]] ([[Қатысушы талқылауы:1nter pares|талқылау]]) 22:02, 2025 ж. қаңтардың 1 (+05)

== Необходимо восстановить ==

Приветствую! Статьи [[V Харальд]] и [[Ярослав Мудрый]] определённо имеют значимость, поэтому предлагаю их восстановить. --[[Қатысушы:Лёха Вырвиглаз|Лёха V.]] ([[Қатысушы талқылауы:Лёха Вырвиглаз|талқылау]]) 00:17, 2025 ж. қаңтардың 12 (+05)

:Дело не в значимости, а в качестве самих статей. Заметил, что в статьях много чего не хватает и решил, что в целом их было легче удалять, чем викифицировать. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 17:57, 2025 ж. қаңтардың 13 (+05)
::Вместе с тем, викифицировать гораздо легче, чем писать заново. Прошу восстановить эти статьи, я их доработаю. --[[Қатысушы:Лёха Вырвиглаз|Лёха V.]] ([[Қатысушы талқылауы:Лёха Вырвиглаз|талқылау]]) 03:34, 2025 ж. қаңтардың 14 (+05)
:::Хоть и не посчитал, что написанные вами статья лучшие по качеству, восстановил статьи. Надеюсь, что всё выйдет правильно. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 17:10, 2025 ж. қаңтардың 18 (+05)
::::Спасибо, очень мило с вашей стороны. Также прошу восстановить мою статью [[Таскмастер]]. Данная статья имеется в 17 других викиразделах, поэтому не вижу смысла удалять материал об этом популярном персонаже. --[[Қатысушы:Лёха Вырвиглаз|Лёха V.]] ([[Қатысушы талқылауы:Лёха Вырвиглаз|талқылау]]) 01:10, 2025 ж. қаңтардың 19 (+05)
:::::Опять же, статьи удаляются не из-за нехватки значимости, а только из-за недостаточно хорошего качества. Лично считаю что в нашем, казахском разделе ну уж слишком много недоработанных, незаконченных статей. Все равно вернул. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 21:33, 2025 ж. қаңтардың 19 (+05)
::::::Рекомендую почаще использовать &lt;nowiki&gt;{{stub}}&lt;/nowiki&gt; и другие шаблоны по качеству. --[[Қатысушы:Лёха Вырвиглаз|Лёха V.]] ([[Қатысушы талқылауы:Лёха Вырвиглаз|талқылау]]) 02:14, 2025 ж. қаңтардың 21 (+05)

== Администратор құқығынан айыру ==

Кеш жарық! [[Уикипедия:Администратор құқығынан айыру|Мына бетте]] өз дауысыңызды қалдырсаңыз. [[Қатысушы:1nter pares|1nter pares]] ([[Қатысушы талқылауы:1nter pares|талқылау]]) 19:32, 2025 ж. қаңтардың 23 (+05)

== Сын  ==

Қайырлы күн! [[Тоқаев|Тоқаевтың]] парақшасына “Сын” деген бөлім қосса бола ма ? [[Қатысушы:Шайнүсіп|Шайнүсіп]] ([[Қатысушы талқылауы:Шайнүсіп|талқылау]]) 12:40, 2025 ж. қаңтардың 27 (+05)

:Жеткілікті материал тапсаңыз, қоссаңыз болады-ау. Негізі мен президенттігі жайлы жеке мақала жазбақ едім, керек болса Сын бөлімін соған жылжытып көрерміз. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 23:56, 2025 ж. қаңтардың 27 (+05)
::Рақмет [[Қатысушы:Шайнүсіп|Шайнүсіп]] ([[Қатысушы талқылауы:Шайнүсіп|талқылау]]) 10:54, 2025 ж. қаңтардың 28 (+05)

== Бітікші сайлауы ==

Қайырлы таң! [[Уикипедия:Бітікшілерді сайлау|Мына бетте]] өз дауысыңызды қалдырсаңыз. [[Қатысушы:1nter pares|1nter pares]] ([[Қатысушы талқылауы:1nter pares|талқылау]]) 07:33, 2025 ж. ақпанның 19 (+05)

== Марк Карни ==

Кеш жарық! Дата жазғанда екі сөзге де шығыс септігін жалғаудың қажеті жоқ. Дұрысы - ''14 наурыз'''дан''' 2025 жыл'''дан''' бастап'' емес ''2025 жылғы 14 наурыз'''дан''' бастап'' болуы керек. --[[Қатысушы:Amangeldi Mukhamejan|Amangeldi Mukhamejan]] ([[Қатысушы талқылауы:Amangeldi Mukhamejan|талқылау]]) 22:10, 2025 ж. Мамырдың 6 (+05)

:Иә, бастапқыда қате кеткен екен. Басқа мақалалардағыдай &quot;14 наурыз 2025 жылдан&quot; дедім. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 22:11, 2025 ж. Мамырдың 6 (+05)
::Датаны ''2025 жылғы 14 наурыз'' деп жазған дұрыс, кейінірек бүкіл жерге солай өзгертеміз, ал жаңаны бірден солай бастайық.--[[Қатысушы:Amangeldi Mukhamejan|Amangeldi Mukhamejan]] ([[Қатысушы талқылауы:Amangeldi Mukhamejan|талқылау]]) 22:13, 2025 ж. Мамырдың 6 (+05)
:::Олай болса, дәл сол инфобокстағы бұрынғы лауазым күндері &quot;1 шілде 2013 — 15 наурыз 2020&quot; форматында қала бере ме? Бір кестеде екі түрлі күндер реті бар болса, оқырман шатаспай ма екен? [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 22:18, 2025 ж. Мамырдың 6 (+05)

== CEE Meeting 2025 ==

Сәлеметсізбе. Биыл Грекияның Салоники қаласында CEE Meeting 2025 конференциясы болады. Біздің қауымдастық атынан 2 делегат қатыса алады. [[Уикипедия:Форум/Жаңалықтар#CEE_Meeting_2025|Мына бетте]] өз дауысыңызды қалдырсаңыз. [[Қатысушы:Muzaffar Turgunov|Muzaffar Turgunov]] ([[Қатысушы талқылауы:Muzaffar Turgunov|талқылау]]) 23:19, 2025 ж. мамырдың 15 (+05)

== Join us at the Next CEE Catch up! Learn about Temporary accounts! ==

Hi everyone, 

We want to announce the tenth '''[[:m:Wikimedia CEE Hub/Catch up|CEE Catch Up]]''' session, which will be dedicated to the '''Temporary accounts''', as this important change is going to affect every Wikipedia soon, so it is important for patrollers and functionaries like you to understand this change. On wikis where temporary accounts are enabled, IP addresses of unregistered editors are not visible publicly. Only those who fight spam, vandalism, harassment and disinformation have access to IP addresses there.

The session will take place on '''10th of June 2025, 18:00-19:00 CEST''' (check your ''[https://zonestamp.toolforge.org/1749571200 local time]'').

If you are interested in this topic, then '''[[:m:Event:CEE Catch up Nr. 10 (June 2025)|sign-up for the session here]]'''.

[[User:TRistovski-CEEhub|TRistovski-CEEhub]] ([[User talk:TRistovski-CEEhub|талқылау]]) 16:17, 2025 ж. мамырдың 29 (+05)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_admins&amp;oldid=28802724 тізімін пайдаланып User:TRistovski-CEEhub@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Ulviyya Ali ==

Здравствуйте! Можете ли вы подготовить статью на узбекском языке об [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%83%D0%BB%D0%B8%D0%B5%D0%B2%D0%B0,_%D0%A3%D0%BB%D1%8C%D0%B2%D0%B8%D1%8F_%D0%90%D0%BB%D0%B8_%D0%BA%D1%8B%D0%B7%D1%8B Ульвии Али] (Q134390681) в рамках Wiкimedia CEE Spring 2025? [[Қатысушы:Freiheiten|Freiheiten]] ([[Қатысушы талқылауы:Freiheiten|талқылау]]) 03:42, 2025 ж. мамырдың 31 (+05)

:Здравствуйте, не владею языком 😅 [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 03:45, 2025 ж. мамырдың 31 (+05)
::Ой, извините. На казахском надо 😅 [[Қатысушы:Freiheiten|Freiheiten]] ([[Қатысушы талқылауы:Freiheiten|талқылау]]) 03:02, 2025 ж. маусымның 1 (+05)

== Дариға Назарбаева ==

Сәлеметсіз бе! Мен Дариға Назарбаеваның парақшасын өңдегім келіп тұр, бірақ сіз өңдемелірімді кері қайтарып жібересіз деп қорқып тұрмын. Өңдей берсем бола ма ? Және осы жылғы наурызда өңдеген едім, кері қайтарыпсыз. Не себеп болды екен ? Рақмет [[Қатысушы:Шайнүсіп|Шайнүсіп]] ([[Қатысушы талқылауы:Шайнүсіп|талқылау]]) 03:55, 2025 ж. маусымның 16 (+05)

:Кеш жарық. Көбіне &quot;қажетсіз&quot; көрінген өзгерістерді ғана жоққа шығарып жатамын, негізі. Қазір ғана екі нұсқаны салыстырып едім, екеуі де көңілімнен шықпады. Дариғанікі сол себептен де бұрыннан бері өзгерту керек мақалалар тізімімде тұр еді. Ағылшынтілдісінен үлгі ала өзгерте алсаңыз, қарсы емеспін. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 04:22, 2025 ж. маусымның 16 (+05)

== Мақаланы аша тұру ==

Қайырлы кеш. Елбасы Назарбаевтың мақаласын аша тұрасыз ба, инфобокс үлгіге бірдеңе қосып жіберейін деп едім. -- [[Қатысушы:Casserium|'''Casserium''']] 00:42, 2025 ж. маусымның 29 (+05)

:1 апта ашық тұрады [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 00:44, 2025 ж. маусымның 29 (+05)</text>
      <sha1>3wyvan7lttcv2vztd4d4i485we8jmic</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484322</id>
      <parentid>3484321</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T19:51:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Casserium</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Мақаланы аша тұру */ Жауап беру</comment>
      <origin>3484322</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="45801" sha1="rzi79rh66wwp0ddr4eowabotqhdsmaa" xml:space="preserve">{{Мұрағат|шілде 2021 – шілде 2022|шілде 2022 – шілде 2023|шілде 2023 – шілде 2024}}
== Санаттарды жою, жылжыту ==
Қайырлы күн!
* Санат:Франция математиктері жойып, &lt;s&gt;Санат:Француз математиктері&lt;/s&gt; санатын Санат:Франция математиктері деп жылжытсаңыз;
* Санат:Франция физиктері жойып, &lt;s&gt;Санат:Француз физиктері&lt;/s&gt; санатын Санат:Франция физиктері деп жылжытсаңыз;
-----------------------------------
Мына беттерді жоюға ұсынамын:
* &lt;s&gt;Санат:Француз географтары&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Бақыт Шкуруллайұлы Кенжеев&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;XIX - XX ғ. басындағы Павлодар Ертіс өңірі&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Master Card&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Найман және керей ұлыстары&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Нельсон Горацио&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Органикалық химия пәні&lt;/s&gt;
[[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 16:23, 2024 ж. шілденің 2 (+05)
:Қайырлы күн. Өкінішке орай, санат атауын ауыстырғанда, оған кірген мақалалар жаңа атаулы санатқа автоматты түрде көшпейді. Осы жерде бүкіл мақаланы Франция санатына ауыстыра алатын боттың көмегі керек болады. Қалғанын жасадым. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 18:40, 2024 ж. шілденің 2 (+05)
::Жылжыта беріңіз, бот арқылы мақалалардың санаттарын ауыстырып шығамын. [[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 18:57, 2024 ж. шілденің 2 (+05)
:::Қателесіппін, санаттағы мақалалар шынымен де көшіріледі екен. Жақсы болды. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 19:04, 2024 ж. шілденің 2 (+05)
::::Тіпті жақсы екен, рақмет. [[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 19:12, 2024 ж. шілденің 2 (+05)

== жою ==

Қайырлы кеш!
Мына беттерді жоюға ұсынамын: &lt;s&gt;Гардизи, Әбу Саид Әбіл-әл-Хайя ибн Заххақ&lt;/s&gt;, &lt;s&gt;Уәлиханов Мақы&lt;/s&gt;, &lt;s&gt;Пес, алапес&lt;/s&gt;, &lt;s&gt;Левис-Стросс Клод&lt;/s&gt;, &lt;s&gt;Литорд Жан Франсуа&lt;/s&gt;, &lt;s&gt;Анитеза&lt;/s&gt;, &lt;s&gt;Кампанелла&lt;/s&gt;, &lt;s&gt;Лаплас Пьер&lt;/s&gt;

осы бетті жылжыту керек &lt;s&gt;Уатт Джеймс&lt;/s&gt; [[Қатысушы:TalgatSnow|TalgatSnow]] ([[Қатысушы талқылауы:TalgatSnow|талқылау]]) 21:42, 2024 ж. шілденің 3 (+05)

:Дайын👍 [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 23:33, 2024 ж. шілденің 3 (+05)
::👍 Санат шебері қалай қолдануға болады? [[Қатысушы:TalgatSnow|TalgatSnow]] ([[Қатысушы талқылауы:TalgatSnow|талқылау]]) 23:36, 2024 ж. шілденің 3 (+05)
:::Hotcat деген жайлы айтсаңыз, қателеспесем, баптауларда қосуға болатын гаджет. Бірақ бір-бір санаттан қосып-алады, ыңғайсыз. Өзім вручную өңдеймін. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 23:43, 2024 ж. шілденің 3 (+05)
::::жоқ, санаттағы мақалаларды көшіру туралы айтып жатырмын [[Қатысушы:TalgatSnow|TalgatSnow]] ([[Қатысушы талқылауы:TalgatSnow|талқылау]]) 23:46, 2024 ж. шілденің 3 (+05)
:::::Мен жай ғана санатты жылжыта салдым да, &quot;санат шебері&quot; автоматты түрде барлық мақаланы жаңа атаулы санатқа көшірді. Бұрын ондай функцияның бар болғаны менің есімде жоқ, не жаңа, не тек админге қолжетімді нәрсе сияқты көрінеді. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 00:05, 2024 ж. шілденің 4 (+05)
::::::осы құралды маған пайдалану құқығы берілсе жақсы болар еді, қате жазылған санаттар тым көп [[Қатысушы:TalgatSnow|TalgatSnow]] ([[Қатысушы талқылауы:TalgatSnow|талқылау]]) 01:01, 2024 ж. шілденің 4 (+05)
:::::::Санаттарды жақында жылжытып көрдіңіз ба? Мүмкін бұл жаңа нәрсе шығар? [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 01:08, 2024 ж. шілденің 4 (+05)
::::::::ондай функция жоқ менде [[Қатысушы:TalgatSnow|TalgatSnow]] ([[Қатысушы талқылауы:TalgatSnow|талқылау]]) 01:21, 2024 ж. шілденің 4 (+05)

== жою 2 ==

Қайырлы күн! Мына беттерді жоюға ұсынамын: &lt;s&gt;I дәрежелі &quot;Достық&quot; ордені, Пинтерест, Шифрин, Микаэла, Лань&lt;/s&gt;

және Оскар марапаты Оскар сыйлығы деп өзгерту керек, онда айдау тұр

кейін @[[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ескі сілтемелерді ботпен өзгертеді [[Қатысушы:TalgatSnow|TalgatSnow]] ([[Қатысушы талқылауы:TalgatSnow|талқылау]]) 09:09, 2024 ж. шілденің 6 (+05)

:Дайын👍 [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 04:02, 2024 ж. шілденің 7 (+05)

== Вандализм  ==

‎Мықтыбек Оразтайұлы деген қатысушы менің [[Футболдан 2024 жылғы Еуропа чемпионаты (финал)]] мақаламды жойып, жылжытудың орнына көшіріп басқа атпен бастады [[Футболдан 2024 жылғы Еуропа біріншілігі (финал)]]. өзгенің еңбегін өзіңе жатқызу админге сай келмейтін нәрсе. бұған дейін менің рұқсатымсыз жеке бетімді бастап өндеген [[Қатысушы:TalgatSnow]]. сан үшін мақалаларды бастап бітірмейді:[[Футболдан Литва чемпионаты 2023]], [[Футболдан Украина кубогы 2021/22]]. мақала санатаулары дұрыс емес. әрекет етуіңізді сұраймын
@[[Қатысушы:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов]], @[[Қатысушы:Amangeldi Mukhamejan|Amangeldi Mukhamejan]], @[[Қатысушы:Салиха|Салиха]] [[Қатысушы:TalgatSnow|TalgatSnow]] ([[Қатысушы талқылауы:TalgatSnow|талқылау]]) 16:13, 2024 ж. шілденің 17 (+05)

== Қазақ тілге аударылмаған мақалаларды қазақ тіліне аудару ==

Джо Байденнің балалары мен әйелдері туралы мақалаларды қазақ тіліне аударшы, өтініш. [[Қатысушы:Balgymbek Has Been|Balgymbek Has Been]] ([[Қатысушы талқылауы:Balgymbek Has Been|талқылау]]) 23:17, 2024 ж. шілденің 20 (+05)

:Дәл қазір жоспарымда бар мақала тым көп болып тұр. Мысалы, осы аптада мен [[Дональд Трамп]] мақаласын әлі де қайта жазып жүрмін. Басқа бір тәжірибелі қатысушыдан сұрап көрсеңіз? [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 18:25, 2024 ж. шілденің 21 (+05)
::Аа, жақсы [[Қатысушы:Balgymbek Has Been|Balgymbek Has Been]] ([[Қатысушы талқылауы:Balgymbek Has Been|талқылау]]) 10:22, 2024 ж. тамыздың 5 (+05)

== Мақаланы қалпына келтіру==
Сәлеметсізбе! Сіз өткен жолы [[Йозеф Гайдн]] мақаласын қалпына келтіруге келіскен едіңіз ғой. Мен оны уикилендіруге дайынмын... --[[Қатысушы:Мира Белль|Мира Белль]] ([[Қатысушы талқылауы:Мира Белль|талқылау]]) 16:04, 2024 ж. шілденің 25 (+05)

:Шейнбаум мақаласының уикиленуіне аса қатты көңілім шықпады, бірақ сонда да мақаланы қалпына келтірдім. Шейнбаумды тағы өңдеп жатамын. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 22:36, 2024 ж. шілденің 25 (+05)
:: Ағай, рақмет сізге! Сосын мен жазған [[Жәннат жайылымдары]] мақаласын да қалпына келтіріңізші, мен оны дұрыстап шығарамын... --[[Қатысушы:Мира Белль|Мира Белль]] ([[Қатысушы талқылауы:Мира Белль|талқылау]]) 18:12, 2024 ж. шілденің 27 (+05)
:::Қалпына келтірілді. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 11:48, 2024 ж. шілденің 29 (+05)
:::: Көп рақмет! [[File:Face-grin_expert.svg|23px]] --[[Қатысушы:Мира Белль|Мира Белль]] ([[Қатысушы талқылауы:Мира Белль|талқылау]]) 15:11, 2024 ж. шілденің 31 (+05)

== Мақаланы қалпына келтіруіңізді сұраймын ==

Қайырлы күн! [[Әл-жәбрдің атасы]] атты мақала қазақ балаларына арналған журнал жайында жазылған. Менің ойымша, ондай мақалалардың Уикипедия сайтында бар болғаны қай жағынан да жақсы. Сондықтан оны қалпына келтіру керек! --[[Қатысушы:Бейсенбинова Салта|Бейсенбинова Салта]] ([[Қатысушы талқылауы:Бейсенбинова Салта|талқылау]]) 14:27, 2024 ж. шілденің 30 (+05)

:Қазақша Уикипедияда жарнама мақалаларға рұқсат жоқ [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 18:42, 2024 ж. шілденің 30 (+05)
:: Алайда Уикипедияда [[Зерде (журнал)]] және [[Парасат (журнал)]] деген мақалалар, тіпті [[OK! (журнал)]] мен [[ELLE (журнал)]] деген беттер бар ғой. Оларды неге жарнама деп санамайсыз? Неге бұл біздің журналға қатысты ғана болды екен? --[[Қатысушы:Бейсенбинова Салта|Бейсенбинова Салта]] ([[Қатысушы талқылауы:Бейсенбинова Салта|талқылау]]) 12:51, 2024 ж. шілденің 31 (+05)
:::Аталған журналдар не республикалық болғасын, не аты-шулы болғасын маңыздылығы бар. Мақалалардың өздерін оқып көрмедім, энциклопедия емес, жаңалықтай жазылған болса, өңдеу керек болады. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]] 06:50, 2024 ж. тамыздың 1 (+05)
:::: Сіз республикалық дегенді қалай түсінесіз? Біздің журнал да бір емес, бірнеше қалада сатылып, республикалық дәрежеге ие деп айта алаамыз. Тіпті халықаралық журнал деуге құқымыз бар, себебі ол жуырда өзбек тілінде де шыға бастады. --[[Қатысушы:Бейсенбинова Салта|Бейсенбинова Салта]] ([[Қатысушы талқылауы:Бейсенбинова Салта|талқылау]]) 12:04, 2024 ж. тамыздың 1 (+05)
:::::Әлемде мыңдаған журнал бар, оның бәрі Уикипедияға жазылмайды ғой, сондықтан журналдың халықаралық беделі және танымалдылығы болу керек деп санаймын. Ал сіздің мақалаңыз бойынша, ''журнал жақында шыққан және шынымен жарнамаға ұқсайды''. [[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 19:44, 2024 ж. тамыздың 4 (+05)
:::::: Осы журналдың «Парасат» журналынан несі кем, айта аласыз ба? «Парасат» беті неге жарнама емес? --[[Қатысушы:Бейсенбинова Салта|Бейсенбинова Салта]] ([[Қатысушы талқылауы:Бейсенбинова Салта|талқылау]]) 12:55, 2024 ж. тамыздың 5 (+05)

== Жаңа мақала бастау ==

Қайырлы кеш, [[Венесуэладағы президент сайлауы (2024)]] ''(атауын басқаша қылса болады)'' мақаласын бастауға ұсынамын. Соған қоса, сайлау нәтижесіне байланысты жаппай наразылықтар басталды, оған да жеке мақала жазса болады. Әрине, ''бұл тақырыптарға қызықсаңыз және уақытыңыз болса бастауға кеңес беремін''. [[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 19:35, 2024 ж. тамыздың 4 (+05)

:Кеш жарық, сайлау жайлы мақаланы бастап жатырмын. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 21:51, 2024 ж. тамыздың 4 (+05)
::{{like}} [[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 07:41, 2024 ж. тамыздың 5 (+05)
:::Мақала жартылай дайын десек болады: [[Венесуэладағы президент сайлауы (2024)]]. Шынымды айтсам, уақыт әр кезде бола бермеді, сондықтан да соңына қарай асығыста жазылды да, бір-екі жерде машиналық аударма шығып қалғаны да мүмкін. Реакция деген де бөлімін толықтырып жіберсеңіз, мүлдем жақсы болады. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 17:51, 2024 ж. тамыздың 12 (+05)

== Жаңадан жазылған қазақ тілді мақалаларды тексеріп, басқа тілдермен қосу ==

Мен Виола Амерд,  '''Карин Келлер-Зуттер,  РФ СІМ Дипломатиялық академиясы сияқты мақалалардың қазақшасын жаздым. Соларды тексерістен өткізуіңізді сұраймын. Рақмет !''' [[Қатысушы:Balgymbek Has Been|Balgymbek Has Been]] ([[Қатысушы талқылауы:Balgymbek Has Been|талқылау]]) 22:02, 2024 ж. тамыздың 10 (+05)

:Толтырған инфобокстарыңыз жаман емес болса да мақалалар сапа талаптарына келмейді. Бірінші абзац пен басқа да мәтін қосу, дереккөздерді стандарттау, санат қосу деген мәселелері бар. Біраз дұрысталмай жатса мақалалар жойылады. Және де Қазақша Уикипедия стандарты бойынша &quot;-ович&quot;, &quot;-овна&quot; деген отчество суффикстері орыс, украин, славян тұлғалармен қазақшаланбайды. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 18:51, 2024 ж. тамыздың 11 (+05)

== Үш мақаланы жою ==
Кеш жарық! Мына үшеуін жойсақ: [[Филологиялық білім]], [[Лингвистикалық палентология]], [[Қиғаш қабаттылық (Қабаттастық) сериясының индексі]]. --[[Қатысушы:Джамбульский|Джамбульский]] ([[Қатысушы талқылауы:Джамбульский|талқылау]]) 23:44, 2024 ж. қыркүйектің 13 (+05)

:Тексеріп жіберіп, жойдым. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 04:23, 2024 ж. қыркүйектің 15 (+05)

== Смайылов үкіметі  ==

Қайырлы кеш. Премьер-министр Смайыловтың басқарған мерзімін І Смайылов үкіметі/ІІ Смайылов үкіметі деп екіге бөлген екенсіз. Бірақ бұлай бөлудің қажеті жоқ сияқты. Мәжіліс қайта сайланғанда Премьер уақытша орнынан кетіп, қайта тағайындалып отырады. Президент тіпті отставкаға да жібермейді. -- [[Қатысушы:Casserium|'''Casserium''']] 23:33, 2024 ж. қыркүйектің 14 (+05)

:Кәрім Мәсімовті ғана осылай екіге бөлсе болады. Себебі екі аралықта Серік Ахметов басқарып кеткен. -- [[Қатысушы:Casserium|'''Casserium''']] 23:35, 2024 ж. қыркүйектің 14 (+05)
:Бұл практиканы бастапқыда өзім Ағылшынша Уикипедиядан алған едім, шынымды айтсам. Өзім көрген дереккөзге сүйенсек, 2023 жылы Смайылов үкіметінің қызметтен кеткені, кейін жаңа үкіметтің құрылу процесінің орын алғаны ({{Cite web|url= https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/pravitelstvo-kazahstana-ushlo-v-otstavku-494805/ |title= Правительство Казахстана ушло в отставку |lang= ru |publisher= tengrinews |date= 2023-03-29}}), алайда Смайыловтың шынымен де отставка жарияламағаны белгілі. ({{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/kazakstan-respublikasynyn-ukimeti-turaly-2924942 |title= Қазақстан Республикасының Үкіметі туралы |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2023-03-29}}) Менімше, сонда да жаңа үкімет құрылса, онда оның жаңа мақаласы да керек-ау. Екінші үкімет құрылуы жайлы ағылшУП-да [[:en:2023 Kazakh government formation|өзінің мақаласы да]] бар екен. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 04:36, 2024 ж. қыркүйектің 15 (+05)
::Онда Президент пен Парламент сайлауынан кейінгі уақытша орнынан кету мен кері тағайындаулардың бәрін есепке алсақ, онда Мәсімов екі емес 5-6 рет Премьер болып тағайындалып тұр ғой. Сондықтан, меніңше, бұларға әрбіреуіне бөлек мақала арнамай, бір мақаланың бөлімі ретінде жаза кетуге болатын сияқты. Себебі қатты бір өзектілігі жоқтай көрінеді. -- [[Қатысушы:Casserium|'''Casserium''']] 05:42, 2024 ж. қыркүйектің 15 (+05)

== Translation request ==

Hello, Nurken.

Can you translate and upload the article about the prominent Turkish economist [[:en:Dani Rodrik]]/[[:ru:Родрик, Дэни]] in Kazakh Wikipedia?

Yours sincerely, [[Қатысушы:Oirattas|Oirattas]] ([[Қатысушы талқылауы:Oirattas|талқылау]]) 16:22, 2024 ж. қазанның 14 (+05)

:I'm actually working on some articles already, I'll attempt to start it asap. What'd be the reason for the article creation? [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 16:56, 2024 ж. қазанның 14 (+05)
::He is a prominent economist internationally and has 65 Wikipedia articles. [[Қатысушы:Oirattas|Oirattas]] ([[Қатысушы талқылауы:Oirattas|талқылау]]) 19:05, 2024 ж. қазанның 14 (+05)

== Мақаланы өңдеу ==

Қайырлы күн ! Сұрағым бар еді. Сіз мақаланы “көріп еңдеумен” өңдеген кезде санаттарды қалай қосасыз және дереккөздерді белгілеген кезде |title,|lang,|work-ты қалай жазасыз ? (“көріп еңдеумен” өңдеген кезде) Немесе көріп еңдеумен өңдемейсіз бе ? Рақмет. [[Қатысушы:Шайнүсіп|Шайнүсіп]] ([[Қатысушы талқылауы:Шайнүсіп|талқылау]]) 10:56, 2024 ж. қарашаның 3 (+05)

:Қайырлы күн. |title=|lang= дегеніміз үлгінің параметрлері болады. Оны &quot;көріп өңдегендер&quot; жасай алады, қажет дереккөз үлгісін қолдансаңыз болды (кітап үшін [[:Үлгі:Кітап]], интернеттегі дерек үшін [[:Үлгі:Cite web]], ютуб видео үшін [[:Үлгі:YouTube]]). Жалпы визуалды санат жасауды білмеймін, ізденіп те көрмедім; өңдегенде код арқылы өңдеймін, визуалдысы өте ыңғайсыз. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 15:54, 2024 ж. қарашаның 3 (+05)
::Қайырлы кеш! Көп рақмет [[Қатысушы:Шайнүсіп|Шайнүсіп]] ([[Қатысушы талқылауы:Шайнүсіп|талқылау]]) 17:53, 2024 ж. қарашаның 5 (+05)

== Тоқаев отбасы ==

Қайырлы күн! [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Кемелұлының]] отбасы жайлы мақала жазсаңыз ше ? [[Қатысушы:Шайнүсіп|Шайнүсіп]] ([[Қатысушы талқылауы:Шайнүсіп|талқылау]]) 14:24, 2024 ж. қарашаның 18 (+05)

:Жоспарларымда болған, жуырда бастап жатармын деймін. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 19:59, 2024 ж. қарашаның 19 (+05)

== Трамп Кабинеті турасында ==

Қайырлы күн! 

Осы тақырыпқа байланысты мақала жазғаныңызды байқап қалдым. Өте керек және жақсы жазылған мақала. Арасында қосымша өзгертулер енгізуді жөн көрдім, қайта-қайта артқа қайтарудың мағынасы неде? Жасалған өзгерістердің орынды екенін айта кеткім келеді. Мекеме атаулары, АҚШ Кабинетінің аталуына байланысты сұрақтар болмауы керек деп ойлаймын. 


Құрметпен, [[Қатысушы:AlibekKS|AlibekKS]] ([[Қатысушы талқылауы:AlibekKS|талқылау]]) 00:30, 2024 ж. қарашаның 23 (+05)

:Қайырлы күн, ұлттық тергеуді '''барлау''' қылып, басқарманы '''агенттік''' қылғаныңызбен келіспедім. [[Федералдық тергеу бюросы]]ның, мысалы, өз мақаласы әлдеқайда бар, біз соның басшысы жайлы мақала жазсақ, атауы неге &quot;тергеуден&quot; басқа сөзге ауыспақ? Ал Кабинеттің бас әріппен жазылуын дұрыс екенін жаңа ғана түсіндім; &quot;АҚШ Кабинеті&quot;не баратын сілтемелердің &quot;АҚШ кабинеті&quot;не баратын сілтемелерден көп екенін бұрын білмеппін. Қолым бос болғанда бүкіл қате сілтемелерді жылжытып жатармын. Ойым түсінікті жеткізілді деп үміттенемін. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 00:42, 2024 ж. қарашаның 23 (+05)
::Жауабыңызға рақмет! Тергеу мен барлау арасында айырмашылық бар екендігін жақсы білесіз. Сіз тергеу деп аударған жерлердегі түпнұсқада &quot;Intelligence&quot;, яғни қазақ тілінде қалыптасқан барлау сөзін меңзеп тұр. Олардың контекстіндегі CIA, біздегі аналогы '''Сыртқы барлау қызметі (Сыртқы тергеу қызметі емес)'''. Ал сіз айтып тұрған тергеу қызметі Федералды тергеу бюросына өзгертулер жасалмады. АҚШ саяси жүйесінде ФТБ Әділет департаментіне қарайды. Ал барлау қызметіне Ұлттық барлау директоры (Ұлттық барлау бойынша директорға қарайды). Мен жасаған өзгерістерді мұқият қарасаңыз, барлау деп өзгертілген жерлер осы контекстіде. Тулси Габбардқа барлау бойынша директорлық қызмет ұсынылған. Сол себепті осындай шатасу бар болғандықтан кейін түзетілді. 
::Қазақ тілінде де агенттік деген сөз қолданылады. Оны жақсы білесіз деп ойлаймын, америкалық контекстіде агенттік пен департамент арасында функционалдық, саяси және ұйымдасу формасына байланысты өзгешеліктері де болады. Сондай-ақ сіз айтып тұрған '''басқарманың''' қазақшадағы қолданысында да иерархия бар. 1) Үлкен АҚ немесе корпоративті басқаруды іске асыратын коммерциялық/коммерциялық емес ұйымдарды басқаратын ең жоғарғы басқару органы; 2) Департамент ішіндегі құрамдас бөлік, департамент деңгейінен төмен деңгейдегі басқару функциясы бар орган. Сол себепті де агенттік деп қалғандары дұрыс деп санаймын. 
::Сонымен қатар АҚШ Кабинеті туралы да мақаламды өшіріп тастағаныңызды байқадым. Ол мақала минималды көлемі бойынша келіп тұр, сонымен қатар жазылуы да түсінікті және басқа тілдегі дәл сол мақалаларға да сілтенеді. Сіз жазған сапасыз деген критеримен келісе алмаймын. Ол сондай-ақ толықтырылып отырған мақала. [[Қатысушы:AlibekKS|AlibekKS]] ([[Қатысушы талқылауы:AlibekKS|талқылау]]) 01:08, 2024 ж. қарашаның 23 (+05)
:::Жарайды, сілтемелерді ауыстыра беріңіз, менен жақсы білетін сияқтыңыз. Сілтемелердің бәрі де бірдей болса болды. Мен анауларын аударғанымда орысша мақала атауларына сүйене аударған едім. Ал мақалаңыз санатсыз, инфобоксыз, соңындағы дереккөз деген үлгісіз болған және жаңартылады деп көрінбеген, сондықтан да жойдым. Қайта ашсам болады. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 01:54, 2024 ж. қарашаның 23 (+05)
::::Кері байланысқа рақмет! Мақаланы қалпына келтірсеңіз, ары қарай бірге дамытайық. [[Қатысушы:AlibekKS|AlibekKS]] ([[Қатысушы талқылауы:AlibekKS|талқылау]]) 12:26, 2024 ж. қарашаның 25 (+05)
:::::[[АҚШ Кабинеті]] мақаласын қайтардым. Бүкіл проблемдері, соның ішінде &quot;25-ші&quot; деген қатесі шешіледі деп үміттенемін. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 20:52, 2024 ж. қарашаның 28 (+05)

== Мақалалар мен санаттарды жою ==

Қайырлы түн, қалайсыз? Мыналарды жоюға ұсынамын:
* &lt;s&gt;Қауіпсіздік, қатерсіздік&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Грамматиканың дамуы&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Стратегиялық зерттеулер институты&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Білім-қазына қоғамдық қоры&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Сенімделік&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Аралға араша&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Жас көшбасшылар ассоциациясы&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Әбу Абдоллах (Әбілхасан) Жафар&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Жедел жәрдем (телехикая)&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Макаров Петр Михайлович&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Михаил Михеевич Болонкин&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Анатолий Иванович Рукавишников&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Татьяна Петровна Притворова&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Санат:Палестина-Израил қақтығысы&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Санат:Оскар марапатын алған фильмдер&lt;/s&gt;
* &lt;s&gt;Санат:Маруиполь ФК ойыншылары&lt;/s&gt;
[[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 01:57, 2024 ж. желтоқсанның 3 (+05)

:Қайырлы күн! Түстен кейін, қолым оқудан бос болғанда қарап көремін. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 15:34, 2024 ж. желтоқсанның 3 (+05)
:Кеш жарық, дайын! [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 19:50, 2024 ж. желтоқсанның 3 (+05)

== Еңбегі сіңген админ марапаттамасы ==
{| style=&quot;border: 1px solid gray; background-color: #fdffe7;&quot;
|rowspan=&quot;2&quot; valign=&quot;middle&quot; | [[File:Administrator Barnstar Hires.png|120px]]
|rowspan=&quot;2&quot; |
|style=&quot;font-size: x-large; padding: 0; vertical-align: middle; height: 1.1em;&quot; | '''[[Уикипедия:Марапаттама/Еңбегі сіңген админ|Еңбегі сіңген админ]]'''
|-
|style=&quot;vertical-align: middle; border-top: 1px solid gray;&quot; | [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] - Админ дәрежесін алғаныңызға аз ғана уақыт болғанына қарамастан, көптеген жұмыстар атқарған еңбегіңіз үшін. --[[Қатысушы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%&quot;&gt;Kasymov&lt;/span&gt;]]&lt;sup&gt;  &lt;big&gt;[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|&lt;span style=&quot;color:#FF4500; font-family:Hobo Std;&quot;&gt;Т&lt;/span&gt;]]&lt;/big&gt;&lt;/sup&gt; 00:17, 2024 ж. желтоқсанның 15 (+05)
|}

:Көп, көп рахмет! [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 01:05, 2024 ж. желтоқсанның 15 (+05)

== Администраторды сайлау ==

Кеш жарық! [[Уикипедия:Администраторларды сайлау‎|Мына бетте]] өз дауысыңызды қалдырсаңыз. [[Қатысушы:1nter pares|1nter pares]] ([[Қатысушы талқылауы:1nter pares|талқылау]]) 22:02, 2025 ж. қаңтардың 1 (+05)

== Необходимо восстановить ==

Приветствую! Статьи [[V Харальд]] и [[Ярослав Мудрый]] определённо имеют значимость, поэтому предлагаю их восстановить. --[[Қатысушы:Лёха Вырвиглаз|Лёха V.]] ([[Қатысушы талқылауы:Лёха Вырвиглаз|талқылау]]) 00:17, 2025 ж. қаңтардың 12 (+05)

:Дело не в значимости, а в качестве самих статей. Заметил, что в статьях много чего не хватает и решил, что в целом их было легче удалять, чем викифицировать. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 17:57, 2025 ж. қаңтардың 13 (+05)
::Вместе с тем, викифицировать гораздо легче, чем писать заново. Прошу восстановить эти статьи, я их доработаю. --[[Қатысушы:Лёха Вырвиглаз|Лёха V.]] ([[Қатысушы талқылауы:Лёха Вырвиглаз|талқылау]]) 03:34, 2025 ж. қаңтардың 14 (+05)
:::Хоть и не посчитал, что написанные вами статья лучшие по качеству, восстановил статьи. Надеюсь, что всё выйдет правильно. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 17:10, 2025 ж. қаңтардың 18 (+05)
::::Спасибо, очень мило с вашей стороны. Также прошу восстановить мою статью [[Таскмастер]]. Данная статья имеется в 17 других викиразделах, поэтому не вижу смысла удалять материал об этом популярном персонаже. --[[Қатысушы:Лёха Вырвиглаз|Лёха V.]] ([[Қатысушы талқылауы:Лёха Вырвиглаз|талқылау]]) 01:10, 2025 ж. қаңтардың 19 (+05)
:::::Опять же, статьи удаляются не из-за нехватки значимости, а только из-за недостаточно хорошего качества. Лично считаю что в нашем, казахском разделе ну уж слишком много недоработанных, незаконченных статей. Все равно вернул. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 21:33, 2025 ж. қаңтардың 19 (+05)
::::::Рекомендую почаще использовать &lt;nowiki&gt;{{stub}}&lt;/nowiki&gt; и другие шаблоны по качеству. --[[Қатысушы:Лёха Вырвиглаз|Лёха V.]] ([[Қатысушы талқылауы:Лёха Вырвиглаз|талқылау]]) 02:14, 2025 ж. қаңтардың 21 (+05)

== Администратор құқығынан айыру ==

Кеш жарық! [[Уикипедия:Администратор құқығынан айыру|Мына бетте]] өз дауысыңызды қалдырсаңыз. [[Қатысушы:1nter pares|1nter pares]] ([[Қатысушы талқылауы:1nter pares|талқылау]]) 19:32, 2025 ж. қаңтардың 23 (+05)

== Сын  ==

Қайырлы күн! [[Тоқаев|Тоқаевтың]] парақшасына “Сын” деген бөлім қосса бола ма ? [[Қатысушы:Шайнүсіп|Шайнүсіп]] ([[Қатысушы талқылауы:Шайнүсіп|талқылау]]) 12:40, 2025 ж. қаңтардың 27 (+05)

:Жеткілікті материал тапсаңыз, қоссаңыз болады-ау. Негізі мен президенттігі жайлы жеке мақала жазбақ едім, керек болса Сын бөлімін соған жылжытып көрерміз. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 23:56, 2025 ж. қаңтардың 27 (+05)
::Рақмет [[Қатысушы:Шайнүсіп|Шайнүсіп]] ([[Қатысушы талқылауы:Шайнүсіп|талқылау]]) 10:54, 2025 ж. қаңтардың 28 (+05)

== Бітікші сайлауы ==

Қайырлы таң! [[Уикипедия:Бітікшілерді сайлау|Мына бетте]] өз дауысыңызды қалдырсаңыз. [[Қатысушы:1nter pares|1nter pares]] ([[Қатысушы талқылауы:1nter pares|талқылау]]) 07:33, 2025 ж. ақпанның 19 (+05)

== Марк Карни ==

Кеш жарық! Дата жазғанда екі сөзге де шығыс септігін жалғаудың қажеті жоқ. Дұрысы - ''14 наурыз'''дан''' 2025 жыл'''дан''' бастап'' емес ''2025 жылғы 14 наурыз'''дан''' бастап'' болуы керек. --[[Қатысушы:Amangeldi Mukhamejan|Amangeldi Mukhamejan]] ([[Қатысушы талқылауы:Amangeldi Mukhamejan|талқылау]]) 22:10, 2025 ж. Мамырдың 6 (+05)

:Иә, бастапқыда қате кеткен екен. Басқа мақалалардағыдай &quot;14 наурыз 2025 жылдан&quot; дедім. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 22:11, 2025 ж. Мамырдың 6 (+05)
::Датаны ''2025 жылғы 14 наурыз'' деп жазған дұрыс, кейінірек бүкіл жерге солай өзгертеміз, ал жаңаны бірден солай бастайық.--[[Қатысушы:Amangeldi Mukhamejan|Amangeldi Mukhamejan]] ([[Қатысушы талқылауы:Amangeldi Mukhamejan|талқылау]]) 22:13, 2025 ж. Мамырдың 6 (+05)
:::Олай болса, дәл сол инфобокстағы бұрынғы лауазым күндері &quot;1 шілде 2013 — 15 наурыз 2020&quot; форматында қала бере ме? Бір кестеде екі түрлі күндер реті бар болса, оқырман шатаспай ма екен? [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 22:18, 2025 ж. Мамырдың 6 (+05)

== CEE Meeting 2025 ==

Сәлеметсізбе. Биыл Грекияның Салоники қаласында CEE Meeting 2025 конференциясы болады. Біздің қауымдастық атынан 2 делегат қатыса алады. [[Уикипедия:Форум/Жаңалықтар#CEE_Meeting_2025|Мына бетте]] өз дауысыңызды қалдырсаңыз. [[Қатысушы:Muzaffar Turgunov|Muzaffar Turgunov]] ([[Қатысушы талқылауы:Muzaffar Turgunov|талқылау]]) 23:19, 2025 ж. мамырдың 15 (+05)

== Join us at the Next CEE Catch up! Learn about Temporary accounts! ==

Hi everyone, 

We want to announce the tenth '''[[:m:Wikimedia CEE Hub/Catch up|CEE Catch Up]]''' session, which will be dedicated to the '''Temporary accounts''', as this important change is going to affect every Wikipedia soon, so it is important for patrollers and functionaries like you to understand this change. On wikis where temporary accounts are enabled, IP addresses of unregistered editors are not visible publicly. Only those who fight spam, vandalism, harassment and disinformation have access to IP addresses there.

The session will take place on '''10th of June 2025, 18:00-19:00 CEST''' (check your ''[https://zonestamp.toolforge.org/1749571200 local time]'').

If you are interested in this topic, then '''[[:m:Event:CEE Catch up Nr. 10 (June 2025)|sign-up for the session here]]'''.

[[User:TRistovski-CEEhub|TRistovski-CEEhub]] ([[User talk:TRistovski-CEEhub|талқылау]]) 16:17, 2025 ж. мамырдың 29 (+05)
&lt;!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_admins&amp;oldid=28802724 тізімін пайдаланып User:TRistovski-CEEhub@metawiki деген хабарлама жіберген --&gt;

== Ulviyya Ali ==

Здравствуйте! Можете ли вы подготовить статью на узбекском языке об [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%83%D0%BB%D0%B8%D0%B5%D0%B2%D0%B0,_%D0%A3%D0%BB%D1%8C%D0%B2%D0%B8%D1%8F_%D0%90%D0%BB%D0%B8_%D0%BA%D1%8B%D0%B7%D1%8B Ульвии Али] (Q134390681) в рамках Wiкimedia CEE Spring 2025? [[Қатысушы:Freiheiten|Freiheiten]] ([[Қатысушы талқылауы:Freiheiten|талқылау]]) 03:42, 2025 ж. мамырдың 31 (+05)

:Здравствуйте, не владею языком 😅 [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 03:45, 2025 ж. мамырдың 31 (+05)
::Ой, извините. На казахском надо 😅 [[Қатысушы:Freiheiten|Freiheiten]] ([[Қатысушы талқылауы:Freiheiten|талқылау]]) 03:02, 2025 ж. маусымның 1 (+05)

== Дариға Назарбаева ==

Сәлеметсіз бе! Мен Дариға Назарбаеваның парақшасын өңдегім келіп тұр, бірақ сіз өңдемелірімді кері қайтарып жібересіз деп қорқып тұрмын. Өңдей берсем бола ма ? Және осы жылғы наурызда өңдеген едім, кері қайтарыпсыз. Не себеп болды екен ? Рақмет [[Қатысушы:Шайнүсіп|Шайнүсіп]] ([[Қатысушы талқылауы:Шайнүсіп|талқылау]]) 03:55, 2025 ж. маусымның 16 (+05)

:Кеш жарық. Көбіне &quot;қажетсіз&quot; көрінген өзгерістерді ғана жоққа шығарып жатамын, негізі. Қазір ғана екі нұсқаны салыстырып едім, екеуі де көңілімнен шықпады. Дариғанікі сол себептен де бұрыннан бері өзгерту керек мақалалар тізімімде тұр еді. Ағылшынтілдісінен үлгі ала өзгерте алсаңыз, қарсы емеспін. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 04:22, 2025 ж. маусымның 16 (+05)

== Мақаланы аша тұру ==

Қайырлы кеш. Елбасы Назарбаевтың мақаласын аша тұрасыз ба, инфобокс үлгіге бірдеңе қосып жіберейін деп едім. -- [[Қатысушы:Casserium|'''Casserium''']] 00:42, 2025 ж. маусымның 29 (+05)

:1 апта ашық тұрады [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 00:44, 2025 ж. маусымның 29 (+05)
::Рахмет -- [[Қатысушы:Casserium|'''Casserium''']] 00:51, 2025 ж. маусымның 29 (+05)</text>
      <sha1>rzi79rh66wwp0ddr4eowabotqhdsmaa</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Павол Гохшорнер</title>
    <ns>0</ns>
    <id>669384</id>
    <revision>
      <id>3484275</id>
      <parentid>3042363</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T13:46:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>105421</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>3484275</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2517" sha1="0dxd35y3aui7bjho3538hgdcohl1snu" xml:space="preserve">{{спортшы
|есімі = Павол Гохшорнер
|суреті = Pavol_Hochschorner_2.jpg
|сурет ені = 200px
|азаматтығы = {{байрақ|Словакия}}
|туған күні = 7.9.1979 
|туған жері = {{туғанжері|Братислава|Братиславада}}
|медальдары = 
}}
'''Павол Гохшорнер''' (7 қыркүйек 1979 жыл&lt;ref&gt;https://www.canoeicf.com/fr/athlete/pavol-hochschorner {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190424150221/https://www.canoeicf.com/fr/athlete/pavol-hochschorner |date=2019-04-24 }}&lt;/ref&gt;) — словакиялық ескекші, [[Байдаркада және каноэде есу|байдарка және каноэ есуден]], [[Слалом шаңғылары|слаломнан]] үш дүркін Олимпиада чемпионы. 

Сыңары [[Петер Гохшорнер]] де осы спорт түрімен айналысқан, екеуі бірге Олимпиадаларда жүлдегер болды.
== Жетістіктері ==

=== Олимпиада ойындары ===

* Чемпион: 2000, 2004, 2008
* Қола жүлдегер: 2012

== Дереккөздер ==
{{Дереккөздер}}

== Сілтемелер ==

* [https://web.archive.org/web/20070826171740/http://www.databaseolympics.com/players/playerpage.htm?ilkid=HOCHSPAV01 databaseOlympics.com сайтындағы профилі]{{ref-en}}
* {{SportsReference|ho/pavol-hochschorner-1|name=Павол Гохшорнер}}
{{бастама}}
{{сыртқы сілтемелер}}
[[Санат:Алфавит бойынша байдарка және каноэ ескекшілері]]
[[Санат:Словакия байдарка және каноэ ескекшілері]]
[[Санат:Словакия Олимпиада чемпиондары]]
[[Санат:Байдарка және каноэ есуден Олимпиада чемпиондары]]
[[Санат:2000 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарының чемпиондары]]
[[Санат:2004 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарының чемпиондары]]
[[Санат:2008 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарының чемпиондары]]
[[Санат:2012 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарының қола жүлдегерлері]]
[[Санат:Алфавит бойынша Олимпиада чемпиондары]]</text>
      <sha1>0dxd35y3aui7bjho3538hgdcohl1snu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Петер Гохшорнер</title>
    <ns>0</ns>
    <id>669386</id>
    <revision>
      <id>3484296</id>
      <parentid>3042365</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T17:48:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>105421</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>3484296</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2437" sha1="3is44jdqqs9ckptrok1tiosnhv6770w" xml:space="preserve">{{спортшы
|есімі = Петер Гохшорнер
|суреті = Peter_Hochschorner_1.jpg
|сурет ені = 200px
|азаматтығы = {{байрақ|Словакия}}
|туған күні = 7.9.1979 
|туған жері = {{туғанжері|Братислава|Братиславада}}
|медальдары = 
}}
'''Петер Гохшорнер''' (7 қыркүйек 1979 жыл&lt;ref&gt;https://www.canoeicf.com/fr/athlete/peter-hochschorner {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190424152337/https://www.canoeicf.com/fr/athlete/peter-hochschorner |date=2019-04-24 }}&lt;/ref&gt;) — словакиялық ескекші, [[Байдаркада және каноэде есу|байдарка және каноэ есуден]], [[Слалом шаңғылары|слаломнан]] үш дүркін Олимпиада чемпионы. 

Сыңары [[Павол Гохшорнер]] де осы спорт түрімен айналысқан, екеуі бірге Олимпиадаларда жүлдегер болды.
== Жетістіктері ==

=== Олимпиада ойындары ===

* Чемпион: 2000, 2004, 2008
* Қола жүлдегер: 2012

== Дереккөздер ==
{{Дереккөздер}}

== Сілтемелер ==

* [https://web.archive.org/web/20070929141319/http://www.databaseolympics.com/players/playerpage.htm?ilkid=HOCHSPET01 databaseOlympics.com сайтындағы профилі]{{ref-en}}

{{бастама}}
{{сыртқы сілтемелер}}
[[Санат:Алфавит бойынша байдарка және каноэ ескекшілері]]
[[Санат:Словакия байдарка және каноэ ескекшілері]]
[[Санат:Словакия Олимпиада чемпиондары]]
[[Санат:Байдарка және каноэ есуден Олимпиада чемпиондары]]
[[Санат:2000 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарының чемпиондары]]
[[Санат:2004 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарының чемпиондары]]
[[Санат:2008 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарының чемпиондары]]
[[Санат:2012 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарының қола жүлдегерлері]]
[[Санат:Алфавит бойынша Олимпиада чемпиондары]]</text>
      <sha1>3is44jdqqs9ckptrok1tiosnhv6770w</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ерлан Жақанұлы Қошанов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>676127</id>
    <revision>
      <id>3484314</id>
      <parentid>3481449</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T19:07:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Casserium</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <origin>3484314</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13814" sha1="jjvkpyxayj5ev8qhps20dwcuvxnws4l" xml:space="preserve">{{Мемлекеттік қайраткер
 | түс                  = 
 | Қазақша есімі        = Ерлан Жақанұлы Қошанов
 | Суреті               = Erlan Qoşanov (2023-06-30).jpg
 | Сурет ені            = 
 | Атауы                = Қошанов 2023 жылы

 | Титулы               = [[Қазақстан Парламентінің Мәжілісі]] [[Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 7-сайланым депутаттары|VII]] және [[Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 8-сайланым депутаттары|VIII сайланымының депутаты]]
 | Ту                   = Assembly of the Parliament of the Republic of Kazakhstan logo.svg
 | Ту2                  = Flag of Kazakhstan.svg
 | Басқара бастады      = 1 ақпан 2022 жылдан бастап
 | Басқаруын аяқтады    =
 | Президент            = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]

 | Титулы_2             = [[Аманат (партия)|Аманат партиясының]] 2-[[Аманат (партия)#Басшылығы|төрағасы]]
 | Ту_2                 = Logo of the Amanat political party.svg
 | Ту2_2                = Flag of Kazakhstan.svg
 | Басқара бастады_2    = 26 сәуір 2022 жылдан бастап
 | Басқаруын аяқтады_2  = 
 | Ізашары_2            = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]
 | Ізбасары_2           = 
 | Бірігіп басқарушы1_2 = '''Атқарушы хатшысы''' &lt;br&gt;[[Асхат Раздықұлы Оралов|Асхат Оралов]]&lt;br&gt;[[Елнұр Сабыржанұлы Бейсенбаев|Елнұр Бейсенбаев]]&lt;br&gt;[[Дәулет Жамаубайұлы Кәрібек|Дәулет Кәрібек]]

 | Титулы_3               = [[Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжілісі]] 10-[[Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжіліс төрағалары|төрағасы]]
 | Ту_3                   = Assembly of the Parliament of the Republic of Kazakhstan logo.svg
 | Ту2_3                  = Flag of Kazakhstan.svg
 | Басқара бастады_3      = 1 ақпан 2022 жылдан бастап
 | Басқаруын аяқтады_3    = 
 | Ізашары_3              = [[Нұрлан Зайроллаұлы Нығматулин|Нұрлан Нығматулин]]
 | Ізбасары_3             = 
 | Президент_3            = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]
 | Премьер_3              =

 | Титулы_4               = [[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі|Қазақстан президенті Әкімшілігі]]нің 18-[[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі#Басшылары|басшысы]]
 | Ту_4                   = Flag of the President of Kazakhstan.svg
 | Ту2_4                  = Flag of Kazakhstan.svg
 | Басқара бастады_4      = 18 қыркүйек 2019 
 | Басқаруын аяқтады_4    = 1 ақпан 2022 
 | Ізашары_4              = [[Қырымбек Елеуұлы Көшербаев|Қырымбек Көшербаев]]
 | Ізбасары_4             = [[Мұрат Әбуғалиұлы Нұртілеу|Мұрат Нұртілеу]]
 | Президент_4            = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]

 | Титулы_5             =[[Қарағанды облысы]]ның 9-[[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Қарағанды облысы|әкімі]]
 | Ту_5                 = Coat_of_Arms_of_Karagandy_Province.svg 
 | Ту2_5                = Flag of Kazakhstan.svg
 | Реті_5               = 
 | Басқара бастады_5    =14 наурыз 2017
 | Басқаруын аяқтады_5  = 18 қыркүйек 2019
 | Ізашары_5            =[[Нұрмұхамбет Қанапияұлы Әбдібеков|Нұрмұхамбет Әбдібеков]] 
 | Ізбасары_5           =[[Жеңіс Махмұдұлы Қасымбек|Жеңіс Қасымбек]]
 | Президент_5            = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]&lt;br&gt; [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]

 | Титулы_6               = [[Қазақстан Парламентінің Сенаты]] [[Қазақстан Парламенті Сенатының 1-сайланым депутаттары|I сайланымының депутаты]]
 | Ту_6                   = Assembly of the Parliament of the Republic of Kazakhstan logo.svg
 | Ту2_6                  = Flag of Kazakhstan.svg
 | Басқара бастады_6      = 1995 жыл
 | Басқаруын аяқтады_6    = 1999 жыл
 | Президент_6            = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]
 
 | Туған күні         = 14.08.1962
 | Туған жері         = {{Туғанжері|Ақсу-Аюлы|Ақсу-Аюлыда}}, [[Жезқазған облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]
 | Діні                 = 
 | Әкесі                =
 | Анасы                =
 | Жұбайы               = Гүлжан Абауова
 | Балалары             = екі қызы бар
 | Партиясы             =[[Аманат (партия)|Аманат]] 
 | Білімі               = 1) [[Әбілқас Сағынов атындағы Қарағанды техникалық университеті|Қарағанды политехникалық институты]] (1984)&lt;br&gt;2) КСРО Сыртқы сауда академиясы жанындағы Жоғары коммерция мектебі (1991)&lt;br&gt;3) [[Нархоз университеті|Қазақ мемлекеттік басқару академиясы]] (1999)
 | Мамандығы            = Инженер-механик, Экономист
 | Қолтаңбасы           = 
 | Сайты                = 
 | Commons              = 
 | Марапаттары          = {{{!}} style=&quot;background: transparent&quot;
{{!}} {{Барыс ордені}}{{Парасат ордені}}{{!!}}{{Құрмет ордені}}
{{!}}}
}}
'''Ерлан Жақанұлы Қошанов''' ([[14 тамыз]] [[1962 жыл|1962]], [[Ақсу-Аюлы]]) — [[қазақстан]]дық мемлекет және қоғам қайраткері, 2022 жылдан бері [[Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжіліс төрағалары|Қазақстан Парламенті Мәжілісінің төрағасы]] және депутаты, сол жылдың 26 сәуірінен бастап «[[Аманат (партия)|Аманат]]&lt;nowiki/&gt;» партиясының басшысы.

== Өмірбаяны ==
1962 жылы Қарағанды облысында туған. [[Арғын]] тайпасы [[Қаракесек (Арғын)|Қаракесек]] руы Қырғыз бөлімінен шыққан. 1984 жылы [[Қарағанды мемлекеттік техникалық университеті|Қарағанды политехникалық институтын]] инженер-механик мамандығы бойынша бітірді. 1991 жылы КСРО Сыртқы сауда академиясы жанындағы Жоғары коммерция мектебін бітіріп, 1999 жылы Қазақ мемлекеттік басқару академиясында экономист мамандығын алды.

* Институт бітірген соң [[Жезқазған кен-металлургия комбинаты|Жезқазған кен-металлургия комбинаты байыту фабрикасының]] слесары, шебері болып істеді.
* 1988-1990 жж. – Қазақстан ЛКЖО Жезқазған облыстық комитетінің  жұмыскер және ауыл жастары бөлімінің нұсқаушысы, жастар проблемаларының әлеуметтік-экономикалық бөлімінің меңгерушісі.
* 1990-1995 жж. – Жезқазған облыстық сыртқы экономикалық байланыстар комитетінің жетекші маманы, бөлім бастығы, төрағасының орынбасары, төрағасы.
* 1995-1999 жж. – [[Қазақстан Парламентінің Сенаты|Қазақстан Республикасы Парламент Сенатының]] депутаты.
* 1999-2001 жж. – ҚР Үкіметінің Қазақстан Республикасының Парламентіндегі өкілі.
* 2001-2003 жж. – Қазақстан Республикасы Премьер-Министрі Кеңсесі Басшысының орынбасары – Қазақстан Республикасының Парламентіндегі ҚР Үкіметінің өкілі.
* 2003-2006 жж. – Қазақстан Республикасының Көлік және коммуникация вице-министрі.
* 2006-2007 жж. – Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрлігінің азаматтық авиация комитетінің төрағасы.
* 2007-2012 жж. – Қазақстан Республикасы Премьер-Министрі Кеңсесі Басшысының орынбасары – Қазақстан Республикасының Парламентіндегі ҚР Үкіметінің өкілі.
* 2012-2017 жж. – Қазақстан Республикасы Премьер-Министрі Кеңсесінің Басшысы.
* 2017 жылғы 14 наурызда президент Назарбаевтың Жарлығымен [[Қарағанды облысы]]ның әкімі қызметіне тағайындалды.
* 2019 жылғы 18 қыркүйек күні Мемлекет басшысы Тоқаевтың Жарлығымен [[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі|Қазақстан Президенті Әкімшілігінің]] Басшысы болып тағайындалды.
* «Нұр Отан» партиясының партиялық тізімі бойынша V, VI, VII шақырылымдағы ҚР Парламенті Мәжілісі депутаттығына кандидат болды.
* 2022 жылы 1 ақпанда [[Нұрлан Зайроллаұлы Нығматулин|Нұрлан Нығматулиннің]] орнына ҚР Парламенті Мәжілісінің VII шақырылым депутаты болып тіркеліп,  Мәжіліс төрағасы болып сайланды.&lt;ref&gt;[https://baq.kz/mazhilis-toragasy-saylandy_270523/ Мәжіліс төрағасы сайланды]&lt;/ref&gt; 15 ақпан күні «Nur Otan» (кейінгі «Amanat») партиясы фракциясының жетекшісі болып сайланды.&lt;ref&gt;[https://kz.kursiv.media/kk/2022-02-15/erlan-oshanov-nur-otan-partiyasy-frakciyasyny-zhetekshisi-bolyp-sajlandy/ Ерлан Қошанов Nur Otan партиясы фракциясының жетекшісі болып сайланды]&lt;/ref&gt; 2023 жылғы 29 наурызда Мәжілістің VIII шақырылым Төрағасы болып қайта сайланды.
* 2022 жылы 26 сәуірде «[[Аманат (партия)|Аманат]]&lt;nowiki/&gt;» партиясының төрағасы болып сайланды. 2022 жылғы қарашадағы Президент сайлауында Қасым-Жомарт Тоқаевтың сайлауалды штабын басқарды.&lt;ref&gt;[https://newsroom.kz/70104/asym-zhomart-to-aevty-saylaualdy-shtabyn-erlan-oshanov-bas-arady Қасым-Жомарт Тоқаевтың сайлауалды штабын Ерлан Қошанов басқарады]&lt;/ref&gt;

== Марапаттары ==
* «[[Құрмет ордені|Құрмет]]&lt;nowiki/&gt;» (2007) ордені
* «[[Парасат ордені|Парасат]]&lt;nowiki/&gt;» (2013) ордені
* І дәрежелі «[[Барыс ордені|Барыс]]&lt;nowiki/&gt;» (2021) ордені

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Бақытжан Сағынтаевтың министрлер кабинеті}}

[[Санат:Қарағанды облысының әкімдері]]
[[Санат:Қазақстан мемлекет қайраткерлері]]
[[Санат:Қарағанды жоғарғы оқу орындары түлектері]]
[[Санат:БЛКЖО функционерлері]]
[[Санат:Қазақстан Президенті Әкімшілігінің басшылары]]
[[Санат:Қарағанды мемлекеттік техникалық университеті түлектері]]</text>
      <sha1>jjvkpyxayj5ev8qhps20dwcuvxnws4l</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484317</id>
      <parentid>3484314</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T19:18:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Casserium</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Отбасы */</comment>
      <origin>3484317</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14309" sha1="bhgwwpr8z958j3g33xxiyxoy5knmvrm" xml:space="preserve">{{Мемлекеттік қайраткер
 | түс                  = 
 | Қазақша есімі        = Ерлан Жақанұлы Қошанов
 | Суреті               = Erlan Qoşanov (2023-06-30).jpg
 | Сурет ені            = 
 | Атауы                = Қошанов 2023 жылы

 | Титулы               = [[Қазақстан Парламентінің Мәжілісі]] [[Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 7-сайланым депутаттары|VII]] және [[Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 8-сайланым депутаттары|VIII сайланымының депутаты]]
 | Ту                   = Assembly of the Parliament of the Republic of Kazakhstan logo.svg
 | Ту2                  = Flag of Kazakhstan.svg
 | Басқара бастады      = 1 ақпан 2022 жылдан бастап
 | Басқаруын аяқтады    =
 | Президент            = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]

 | Титулы_2             = [[Аманат (партия)|Аманат партиясының]] 2-[[Аманат (партия)#Басшылығы|төрағасы]]
 | Ту_2                 = Logo of the Amanat political party.svg
 | Ту2_2                = Flag of Kazakhstan.svg
 | Басқара бастады_2    = 26 сәуір 2022 жылдан бастап
 | Басқаруын аяқтады_2  = 
 | Ізашары_2            = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]
 | Ізбасары_2           = 
 | Бірігіп басқарушы1_2 = '''Атқарушы хатшысы''' &lt;br&gt;[[Асхат Раздықұлы Оралов|Асхат Оралов]]&lt;br&gt;[[Елнұр Сабыржанұлы Бейсенбаев|Елнұр Бейсенбаев]]&lt;br&gt;[[Дәулет Жамаубайұлы Кәрібек|Дәулет Кәрібек]]

 | Титулы_3               = [[Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжілісі]] 10-[[Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжіліс төрағалары|төрағасы]]
 | Ту_3                   = Assembly of the Parliament of the Republic of Kazakhstan logo.svg
 | Ту2_3                  = Flag of Kazakhstan.svg
 | Басқара бастады_3      = 1 ақпан 2022 жылдан бастап
 | Басқаруын аяқтады_3    = 
 | Ізашары_3              = [[Нұрлан Зайроллаұлы Нығматулин|Нұрлан Нығматулин]]
 | Ізбасары_3             = 
 | Президент_3            = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]
 | Премьер_3              =

 | Титулы_4               = [[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі|Қазақстан президенті Әкімшілігі]]нің 18-[[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі#Басшылары|басшысы]]
 | Ту_4                   = Flag of the President of Kazakhstan.svg
 | Ту2_4                  = Flag of Kazakhstan.svg
 | Басқара бастады_4      = 18 қыркүйек 2019 
 | Басқаруын аяқтады_4    = 1 ақпан 2022 
 | Ізашары_4              = [[Қырымбек Елеуұлы Көшербаев|Қырымбек Көшербаев]]
 | Ізбасары_4             = [[Мұрат Әбуғалиұлы Нұртілеу|Мұрат Нұртілеу]]
 | Президент_4            = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]

 | Титулы_5             =[[Қарағанды облысы]]ның 9-[[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Қарағанды облысы|әкімі]]
 | Ту_5                 = Coat_of_Arms_of_Karagandy_Province.svg 
 | Ту2_5                = Flag of Kazakhstan.svg
 | Реті_5               = 
 | Басқара бастады_5    =14 наурыз 2017
 | Басқаруын аяқтады_5  = 18 қыркүйек 2019
 | Ізашары_5            =[[Нұрмұхамбет Қанапияұлы Әбдібеков|Нұрмұхамбет Әбдібеков]] 
 | Ізбасары_5           =[[Жеңіс Махмұдұлы Қасымбек|Жеңіс Қасымбек]]
 | Президент_5            = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]&lt;br&gt; [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]

 | Титулы_6               = [[Қазақстан Парламентінің Сенаты]] [[Қазақстан Парламенті Сенатының 1-сайланым депутаттары|I сайланымының депутаты]]
 | Ту_6                   = Assembly of the Parliament of the Republic of Kazakhstan logo.svg
 | Ту2_6                  = Flag of Kazakhstan.svg
 | Басқара бастады_6      = 1995 жыл
 | Басқаруын аяқтады_6    = 1999 жыл
 | Президент_6            = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]
 
 | Туған күні         = 14.08.1962
 | Туған жері         = {{Туғанжері|Ақсу-Аюлы|Ақсу-Аюлыда}}, [[Жезқазған облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]
 | Діні                 = 
 | Әкесі                =
 | Анасы                =
 | Жұбайы               = Гүлжан Абауова
 | Балалары             = екі қызы бар
 | Партиясы             =[[Аманат (партия)|Аманат]] 
 | Білімі               = 1) [[Әбілқас Сағынов атындағы Қарағанды техникалық университеті|Қарағанды политехникалық институты]] (1984)&lt;br&gt;2) КСРО Сыртқы сауда академиясы жанындағы Жоғары коммерция мектебі (1991)&lt;br&gt;3) [[Нархоз университеті|Қазақ мемлекеттік басқару академиясы]] (1999)
 | Мамандығы            = Инженер-механик, Экономист
 | Қолтаңбасы           = 
 | Сайты                = 
 | Commons              = 
 | Марапаттары          = {{{!}} style=&quot;background: transparent&quot;
{{!}} {{Барыс ордені}}{{Парасат ордені}}{{!!}}{{Құрмет ордені}}
{{!}}}
}}
'''Ерлан Жақанұлы Қошанов''' ([[14 тамыз]] [[1962 жыл|1962]], [[Ақсу-Аюлы]]) — [[қазақстан]]дық мемлекет және қоғам қайраткері, 2022 жылдан бері [[Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжіліс төрағалары|Қазақстан Парламенті Мәжілісінің төрағасы]] және депутаты, сол жылдың 26 сәуірінен бастап «[[Аманат (партия)|Аманат]]&lt;nowiki/&gt;» партиясының басшысы.

== Өмірбаяны ==
1962 жылы Қарағанды облысында туған. [[Арғын]] тайпасы [[Қаракесек (Арғын)|Қаракесек]] руы Қырғыз бөлімінен шыққан. 1984 жылы [[Қарағанды мемлекеттік техникалық университеті|Қарағанды политехникалық институтын]] инженер-механик мамандығы бойынша бітірді. 1991 жылы КСРО Сыртқы сауда академиясы жанындағы Жоғары коммерция мектебін бітіріп, 1999 жылы Қазақ мемлекеттік басқару академиясында экономист мамандығын алды.

* Институт бітірген соң [[Жезқазған кен-металлургия комбинаты|Жезқазған кен-металлургия комбинаты байыту фабрикасының]] слесары, шебері болып істеді.
* 1988-1990 жж. – Қазақстан ЛКЖО Жезқазған облыстық комитетінің  жұмыскер және ауыл жастары бөлімінің нұсқаушысы, жастар проблемаларының әлеуметтік-экономикалық бөлімінің меңгерушісі.
* 1990-1995 жж. – Жезқазған облыстық сыртқы экономикалық байланыстар комитетінің жетекші маманы, бөлім бастығы, төрағасының орынбасары, төрағасы.
* 1995-1999 жж. – [[Қазақстан Парламентінің Сенаты|Қазақстан Республикасы Парламент Сенатының]] депутаты.
* 1999-2001 жж. – ҚР Үкіметінің Қазақстан Республикасының Парламентіндегі өкілі.
* 2001-2003 жж. – Қазақстан Республикасы Премьер-Министрі Кеңсесі Басшысының орынбасары – Қазақстан Республикасының Парламентіндегі ҚР Үкіметінің өкілі.
* 2003-2006 жж. – Қазақстан Республикасының Көлік және коммуникация вице-министрі.
* 2006-2007 жж. – Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрлігінің азаматтық авиация комитетінің төрағасы.
* 2007-2012 жж. – Қазақстан Республикасы Премьер-Министрі Кеңсесі Басшысының орынбасары – Қазақстан Республикасының Парламентіндегі ҚР Үкіметінің өкілі.
* 2012-2017 жж. – Қазақстан Республикасы Премьер-Министрі Кеңсесінің Басшысы.
* 2017 жылғы 14 наурызда президент Назарбаевтың Жарлығымен [[Қарағанды облысы]]ның әкімі қызметіне тағайындалды.
* 2019 жылғы 18 қыркүйек күні Мемлекет басшысы Тоқаевтың Жарлығымен [[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі|Қазақстан Президенті Әкімшілігінің]] Басшысы болып тағайындалды.
* «Нұр Отан» партиясының партиялық тізімі бойынша V, VI, VII шақырылымдағы ҚР Парламенті Мәжілісі депутаттығына кандидат болды.
* 2022 жылы 1 ақпанда [[Нұрлан Зайроллаұлы Нығматулин|Нұрлан Нығматулиннің]] орнына ҚР Парламенті Мәжілісінің VII шақырылым депутаты болып тіркеліп,  Мәжіліс төрағасы болып сайланды.&lt;ref&gt;[https://baq.kz/mazhilis-toragasy-saylandy_270523/ Мәжіліс төрағасы сайланды]&lt;/ref&gt; 15 ақпан күні «Nur Otan» (кейінгі «Amanat») партиясы фракциясының жетекшісі болып сайланды.&lt;ref&gt;[https://kz.kursiv.media/kk/2022-02-15/erlan-oshanov-nur-otan-partiyasy-frakciyasyny-zhetekshisi-bolyp-sajlandy/ Ерлан Қошанов Nur Otan партиясы фракциясының жетекшісі болып сайланды]&lt;/ref&gt; 2023 жылғы 29 наурызда Мәжілістің VIII шақырылым Төрағасы болып қайта сайланды.
* 2022 жылы 26 сәуірде «[[Аманат (партия)|Аманат]]&lt;nowiki/&gt;» партиясының төрағасы болып сайланды. 2022 жылғы қарашадағы Президент сайлауында Қасым-Жомарт Тоқаевтың сайлауалды штабын басқарды.&lt;ref&gt;[https://newsroom.kz/70104/asym-zhomart-to-aevty-saylaualdy-shtabyn-erlan-oshanov-bas-arady Қасым-Жомарт Тоқаевтың сайлауалды штабын Ерлан Қошанов басқарады]&lt;/ref&gt;

== Отбасы ==
Әкесі — Жақан Қошанов (марқұм), партиялық-кеңестік қайраткер. Анасы — Сәуле Қошанова (марқұм), орыс тілі және әдебиеті пәнінің мұғалімі.&lt;ref&gt;[https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=31116649 Карим Масимов представил коллективу Канцелярии Премьер-министра РК нового руководителя]&lt;/ref&gt;

== Марапаттары ==
* «[[Құрмет ордені|Құрмет]]&lt;nowiki/&gt;» (2007) ордені
* «[[Парасат ордені|Парасат]]&lt;nowiki/&gt;» (2013) ордені
* І дәрежелі «[[Барыс ордені|Барыс]]&lt;nowiki/&gt;» (2021) ордені

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Бақытжан Сағынтаевтың министрлер кабинеті}}

[[Санат:Қарағанды облысының әкімдері]]
[[Санат:Қазақстан мемлекет қайраткерлері]]
[[Санат:Қарағанды жоғарғы оқу орындары түлектері]]
[[Санат:БЛКЖО функционерлері]]
[[Санат:Қазақстан Президенті Әкімшілігінің басшылары]]
[[Санат:Қарағанды мемлекеттік техникалық университеті түлектері]]</text>
      <sha1>bhgwwpr8z958j3g33xxiyxoy5knmvrm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484318</id>
      <parentid>3484317</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T19:27:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Casserium</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Отбасы */</comment>
      <origin>3484318</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14686" sha1="57uot215ryihbur7vdmqk15j94hli1z" xml:space="preserve">{{Мемлекеттік қайраткер
 | түс                  = 
 | Қазақша есімі        = Ерлан Жақанұлы Қошанов
 | Суреті               = Erlan Qoşanov (2023-06-30).jpg
 | Сурет ені            = 
 | Атауы                = Қошанов 2023 жылы

 | Титулы               = [[Қазақстан Парламентінің Мәжілісі]] [[Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 7-сайланым депутаттары|VII]] және [[Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 8-сайланым депутаттары|VIII сайланымының депутаты]]
 | Ту                   = Assembly of the Parliament of the Republic of Kazakhstan logo.svg
 | Ту2                  = Flag of Kazakhstan.svg
 | Басқара бастады      = 1 ақпан 2022 жылдан бастап
 | Басқаруын аяқтады    =
 | Президент            = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]

 | Титулы_2             = [[Аманат (партия)|Аманат партиясының]] 2-[[Аманат (партия)#Басшылығы|төрағасы]]
 | Ту_2                 = Logo of the Amanat political party.svg
 | Ту2_2                = Flag of Kazakhstan.svg
 | Басқара бастады_2    = 26 сәуір 2022 жылдан бастап
 | Басқаруын аяқтады_2  = 
 | Ізашары_2            = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]
 | Ізбасары_2           = 
 | Бірігіп басқарушы1_2 = '''Атқарушы хатшысы''' &lt;br&gt;[[Асхат Раздықұлы Оралов|Асхат Оралов]]&lt;br&gt;[[Елнұр Сабыржанұлы Бейсенбаев|Елнұр Бейсенбаев]]&lt;br&gt;[[Дәулет Жамаубайұлы Кәрібек|Дәулет Кәрібек]]

 | Титулы_3               = [[Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжілісі]] 10-[[Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжіліс төрағалары|төрағасы]]
 | Ту_3                   = Assembly of the Parliament of the Republic of Kazakhstan logo.svg
 | Ту2_3                  = Flag of Kazakhstan.svg
 | Басқара бастады_3      = 1 ақпан 2022 жылдан бастап
 | Басқаруын аяқтады_3    = 
 | Ізашары_3              = [[Нұрлан Зайроллаұлы Нығматулин|Нұрлан Нығматулин]]
 | Ізбасары_3             = 
 | Президент_3            = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]
 | Премьер_3              =

 | Титулы_4               = [[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі|Қазақстан президенті Әкімшілігі]]нің 18-[[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі#Басшылары|басшысы]]
 | Ту_4                   = Flag of the President of Kazakhstan.svg
 | Ту2_4                  = Flag of Kazakhstan.svg
 | Басқара бастады_4      = 18 қыркүйек 2019 
 | Басқаруын аяқтады_4    = 1 ақпан 2022 
 | Ізашары_4              = [[Қырымбек Елеуұлы Көшербаев|Қырымбек Көшербаев]]
 | Ізбасары_4             = [[Мұрат Әбуғалиұлы Нұртілеу|Мұрат Нұртілеу]]
 | Президент_4            = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]

 | Титулы_5             =[[Қарағанды облысы]]ның 9-[[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Қарағанды облысы|әкімі]]
 | Ту_5                 = Coat_of_Arms_of_Karagandy_Province.svg 
 | Ту2_5                = Flag of Kazakhstan.svg
 | Реті_5               = 
 | Басқара бастады_5    =14 наурыз 2017
 | Басқаруын аяқтады_5  = 18 қыркүйек 2019
 | Ізашары_5            =[[Нұрмұхамбет Қанапияұлы Әбдібеков|Нұрмұхамбет Әбдібеков]] 
 | Ізбасары_5           =[[Жеңіс Махмұдұлы Қасымбек|Жеңіс Қасымбек]]
 | Президент_5            = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]&lt;br&gt; [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]

 | Титулы_6               = [[Қазақстан Парламентінің Сенаты]] [[Қазақстан Парламенті Сенатының 1-сайланым депутаттары|I сайланымының депутаты]]
 | Ту_6                   = Assembly of the Parliament of the Republic of Kazakhstan logo.svg
 | Ту2_6                  = Flag of Kazakhstan.svg
 | Басқара бастады_6      = 1995 жыл
 | Басқаруын аяқтады_6    = 1999 жыл
 | Президент_6            = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]
 
 | Туған күні         = 14.08.1962
 | Туған жері         = {{Туғанжері|Ақсу-Аюлы|Ақсу-Аюлыда}}, [[Жезқазған облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]
 | Діні                 = 
 | Әкесі                =
 | Анасы                =
 | Жұбайы               = Гүлжан Абауова
 | Балалары             = екі қызы бар
 | Партиясы             =[[Аманат (партия)|Аманат]] 
 | Білімі               = 1) [[Әбілқас Сағынов атындағы Қарағанды техникалық университеті|Қарағанды политехникалық институты]] (1984)&lt;br&gt;2) КСРО Сыртқы сауда академиясы жанындағы Жоғары коммерция мектебі (1991)&lt;br&gt;3) [[Нархоз университеті|Қазақ мемлекеттік басқару академиясы]] (1999)
 | Мамандығы            = Инженер-механик, Экономист
 | Қолтаңбасы           = 
 | Сайты                = 
 | Commons              = 
 | Марапаттары          = {{{!}} style=&quot;background: transparent&quot;
{{!}} {{Барыс ордені}}{{Парасат ордені}}{{!!}}{{Құрмет ордені}}
{{!}}}
}}
'''Ерлан Жақанұлы Қошанов''' ([[14 тамыз]] [[1962 жыл|1962]], [[Ақсу-Аюлы]]) — [[қазақстан]]дық мемлекет және қоғам қайраткері, 2022 жылдан бері [[Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжіліс төрағалары|Қазақстан Парламенті Мәжілісінің төрағасы]] және депутаты, сол жылдың 26 сәуірінен бастап «[[Аманат (партия)|Аманат]]&lt;nowiki/&gt;» партиясының басшысы.

== Өмірбаяны ==
1962 жылы Қарағанды облысында туған. [[Арғын]] тайпасы [[Қаракесек (Арғын)|Қаракесек]] руы Қырғыз бөлімінен шыққан. 1984 жылы [[Қарағанды мемлекеттік техникалық университеті|Қарағанды политехникалық институтын]] инженер-механик мамандығы бойынша бітірді. 1991 жылы КСРО Сыртқы сауда академиясы жанындағы Жоғары коммерция мектебін бітіріп, 1999 жылы Қазақ мемлекеттік басқару академиясында экономист мамандығын алды.

* Институт бітірген соң [[Жезқазған кен-металлургия комбинаты|Жезқазған кен-металлургия комбинаты байыту фабрикасының]] слесары, шебері болып істеді.
* 1988-1990 жж. – Қазақстан ЛКЖО Жезқазған облыстық комитетінің  жұмыскер және ауыл жастары бөлімінің нұсқаушысы, жастар проблемаларының әлеуметтік-экономикалық бөлімінің меңгерушісі.
* 1990-1995 жж. – Жезқазған облыстық сыртқы экономикалық байланыстар комитетінің жетекші маманы, бөлім бастығы, төрағасының орынбасары, төрағасы.
* 1995-1999 жж. – [[Қазақстан Парламентінің Сенаты|Қазақстан Республикасы Парламент Сенатының]] депутаты.
* 1999-2001 жж. – ҚР Үкіметінің Қазақстан Республикасының Парламентіндегі өкілі.
* 2001-2003 жж. – Қазақстан Республикасы Премьер-Министрі Кеңсесі Басшысының орынбасары – Қазақстан Республикасының Парламентіндегі ҚР Үкіметінің өкілі.
* 2003-2006 жж. – Қазақстан Республикасының Көлік және коммуникация вице-министрі.
* 2006-2007 жж. – Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрлігінің азаматтық авиация комитетінің төрағасы.
* 2007-2012 жж. – Қазақстан Республикасы Премьер-Министрі Кеңсесі Басшысының орынбасары – Қазақстан Республикасының Парламентіндегі ҚР Үкіметінің өкілі.
* 2012-2017 жж. – Қазақстан Республикасы Премьер-Министрі Кеңсесінің Басшысы.
* 2017 жылғы 14 наурызда президент Назарбаевтың Жарлығымен [[Қарағанды облысы]]ның әкімі қызметіне тағайындалды.
* 2019 жылғы 18 қыркүйек күні Мемлекет басшысы Тоқаевтың Жарлығымен [[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі|Қазақстан Президенті Әкімшілігінің]] Басшысы болып тағайындалды.
* «Нұр Отан» партиясының партиялық тізімі бойынша V, VI, VII шақырылымдағы ҚР Парламенті Мәжілісі депутаттығына кандидат болды.
* 2022 жылы 1 ақпанда [[Нұрлан Зайроллаұлы Нығматулин|Нұрлан Нығматулиннің]] орнына ҚР Парламенті Мәжілісінің VII шақырылым депутаты болып тіркеліп,  Мәжіліс төрағасы болып сайланды.&lt;ref&gt;[https://baq.kz/mazhilis-toragasy-saylandy_270523/ Мәжіліс төрағасы сайланды]&lt;/ref&gt; 15 ақпан күні «Nur Otan» (кейінгі «Amanat») партиясы фракциясының жетекшісі болып сайланды.&lt;ref&gt;[https://kz.kursiv.media/kk/2022-02-15/erlan-oshanov-nur-otan-partiyasy-frakciyasyny-zhetekshisi-bolyp-sajlandy/ Ерлан Қошанов Nur Otan партиясы фракциясының жетекшісі болып сайланды]&lt;/ref&gt; 2023 жылғы 29 наурызда Мәжілістің VIII шақырылым Төрағасы болып қайта сайланды.
* 2022 жылы 26 сәуірде «[[Аманат (партия)|Аманат]]&lt;nowiki/&gt;» партиясының төрағасы болып сайланды. 2022 жылғы қарашадағы Президент сайлауында Қасым-Жомарт Тоқаевтың сайлауалды штабын басқарды.&lt;ref&gt;[https://newsroom.kz/70104/asym-zhomart-to-aevty-saylaualdy-shtabyn-erlan-oshanov-bas-arady Қасым-Жомарт Тоқаевтың сайлауалды штабын Ерлан Қошанов басқарады]&lt;/ref&gt;

== Отбасы ==
Әкесі — Жақан Қошанов (марқұм), партиялық-кеңестік қайраткер. Анасы — Сәуле Қошанова (марқұм), орыс тілі және әдебиеті пәнінің мұғалімі.&lt;ref&gt;[https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=31116649 Карим Масимов представил коллективу Канцелярии Премьер-министра РК нового руководителя]&lt;/ref&gt;

Үйленген, екі қызы бар.

Інісі Ғазиз Қошанов (1964 ж. туған) — инженер, 2022 жылдан бастап [[ҚазТрансОйл]]дың басқарушы директоры.&lt;ref&gt;[https://qams.kz/news/izmenen-sostav-pravleniya-ao-kaztransojl Изменен состав Правления АО &quot;КазТрансОйл&quot;]&lt;/ref&gt;

== Марапаттары ==
* «[[Құрмет ордені|Құрмет]]&lt;nowiki/&gt;» (2007) ордені
* «[[Парасат ордені|Парасат]]&lt;nowiki/&gt;» (2013) ордені
* І дәрежелі «[[Барыс ордені|Барыс]]&lt;nowiki/&gt;» (2021) ордені

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Бақытжан Сағынтаевтың министрлер кабинеті}}

[[Санат:Қарағанды облысының әкімдері]]
[[Санат:Қазақстан мемлекет қайраткерлері]]
[[Санат:Қарағанды жоғарғы оқу орындары түлектері]]
[[Санат:БЛКЖО функционерлері]]
[[Санат:Қазақстан Президенті Әкімшілігінің басшылары]]
[[Санат:Қарағанды мемлекеттік техникалық университеті түлектері]]</text>
      <sha1>57uot215ryihbur7vdmqk15j94hli1z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гимнастикадан Еуропа чемпионаты</title>
    <ns>0</ns>
    <id>683981</id>
    <revision>
      <id>3484326</id>
      <parentid>3044674</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T21:04:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kas77777</username>
        <id>100404</id>
      </contributor>
      <origin>3484326</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1675" sha1="59ktithqnm6dxrqognnn6of9uzz00ew" xml:space="preserve">'''Гимнастикадан Еуропа чемпионаты''' — [[Еуропалық Гимнастика кеңесі]]мен ұйымдастырылатын халықаралық жарыс. Алғашқы чемпионат  [[көркем гимнастика]]дан (1955 жылдан бастап), [[спорттық гимнастика]]дан (1978 жылдан бастап), [[батутта секіру]]ден (1969 жылдан бастап), [[спорттық акробатика]]дан (1978 жылдан бастап), [[спорттық аэробика]]дан (1999 жылдан бастап) ұйымдастырылды.

|- align=center
|width=20 |'''Жыл'''
|width=10 |'''№'''
|width=100 |'''Қала'''
|width=150 |'''Ел'''
|-
|2020
| I
|[[Хиросима]]
|{{JPN}}
|-
|}

==Жалпы медальдар саны==

{| {{RankedMedalTable|nation-width=200px}}
|-
| 1 || align=left | {{RUS}} || 287 || 167 || 124 || 578
|-
| 2 || align=left | {{URS}} || 204 || 128 || 75 || 407
|-
| 3 || align=left | {{ROM}} || 102 || 91 || 84 || 277
|-
| 4 ||align=left | {{UKR}} || 68 || 67 || 92 || 227
|-
| 5 || align=left | {{BUL}} || 64 || 39 || 63 || 166
|-
| 6 || align=left | {{FRA}} || 61 || 61 || 58 || 170
|-
| 7 || align=left | {{GER}} || 60 || 62 || 74 || 196
|-
| 8 || align=left | {{GBR}} || 48 || 62 || 57 || 167
|-
| 9 || align=left | {{BLR}} || 39 || 65 || 62 || 166
|-
| 10 || align=left | {{ITA}} || 28 || 27 || 42 || 97
|-
|}

== Сыртқы сілтемелер ==

*[http://www.europeangymnastics.com/ European Gymnastic Union]

[[Санат:Еуропа чемпионаттары]]
[[Санат:Гимнастика]]</text>
      <sha1>59ktithqnm6dxrqognnn6of9uzz00ew</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484331</id>
      <parentid>3484326</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T21:24:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kas77777</username>
        <id>100404</id>
      </contributor>
      <origin>3484331</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2352" sha1="4v7sv5fp087piaq8r7c47gwmvvj5582" xml:space="preserve">'''Гимнастикадан Еуропа чемпионаты''' — [[Еуропалық Гимнастика кеңесі]]мен ұйымдастырылатын халықаралық жарыс. Алғашқы чемпионат  [[көркем гимнастика]]дан (1955 жылдан бастап), [[спорттық гимнастика]]дан (1978 жылдан бастап), [[батутта секіру]]ден (1969 жылдан бастап), [[спорттық акробатика]]дан (1978 жылдан бастап), [[спорттық аэробика]]дан (1999 жылдан бастап) ұйымдастырылды.

===Аэробика===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=20 |'''Жыл'''
|width=10 |'''№'''
|width=100 |'''Қала'''
|width=150 |'''Ел'''
|-
|1993
| I
|[[Париж]]
|{{FRA}}
|-
|1996
| II
|[[Гаага]]
|{{NED}} 
|-
|1997
| III
|[[Перт]]
|{{AUS}}
|-
|1998
| IV
|[[Катания]]
|{{ITA}} 
|-
|1999
| V
|[[Ганновер]]
|{{GER}} 
|-
|2000
| VI
|[[Риза (қала)]]
|{{GER}} 
|-
|2002
| VII
|[[Клайпеда]]
|{{LTU}} 
|-
|2004
| VIII
|[[София]]
|{{BUL}} 
|-
|2006
| IX
|[[Нанкин]]
|{{CHN}} 
|-
|2008
| X
|[[Ульм]]
|{{GER}} 
|-
|2010
| XI
|[[Родес]]
|{{FRA}} 
|-
|2012
| XII
|[[София]]
|{{BUL}} 
|-
|2014
| XIII
|[[Канкун]]
|{{MEX}} 
|-
|2016
| XIV
|[[Инчхон]]
|{{KOR}} 
|-
|2019
| XV
|[[Гимарайнш]]
|{{POR}} 
|-
|2021
| XVI
|[[Баку]]
|{{AZE}} 
|-
|}

==Жалпы медальдар саны==

{| {{RankedMedalTable|nation-width=200px}}
|-
| 1 || align=left | {{RUS}} || 287 || 167 || 124 || 578
|-
| 2 || align=left | {{URS}} || 204 || 128 || 75 || 407
|-
| 3 || align=left | {{ROM}} || 102 || 91 || 84 || 277
|-
| 4 ||align=left | {{UKR}} || 68 || 67 || 92 || 227
|-
| 5 || align=left | {{BUL}} || 64 || 39 || 63 || 166
|-
| 6 || align=left | {{FRA}} || 61 || 61 || 58 || 170
|-
| 7 || align=left | {{GER}} || 60 || 62 || 74 || 196
|-
| 8 || align=left | {{GBR}} || 48 || 62 || 57 || 167
|-
| 9 || align=left | {{BLR}} || 39 || 65 || 62 || 166
|-
| 10 || align=left | {{ITA}} || 28 || 27 || 42 || 97
|-
|}

== Сыртқы сілтемелер ==

*[http://www.europeangymnastics.com/ European Gymnastic Union]

[[Санат:Еуропа чемпионаттары]]
[[Санат:Гимнастика]]</text>
      <sha1>4v7sv5fp087piaq8r7c47gwmvvj5582</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484332</id>
      <parentid>3484331</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T21:26:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kas77777</username>
        <id>100404</id>
      </contributor>
      <origin>3484332</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6053" sha1="p4l1hpqn16j0kc83gpgzf9khydzv5ql" xml:space="preserve">'''Гимнастикадан Еуропа чемпионаты''' — [[Еуропалық Гимнастика кеңесі]]мен ұйымдастырылатын халықаралық жарыс. Алғашқы чемпионат  [[көркем гимнастика]]дан (1955 жылдан бастап), [[спорттық гимнастика]]дан (1978 жылдан бастап), [[батутта секіру]]ден (1969 жылдан бастап), [[спорттық акробатика]]дан (1978 жылдан бастап), [[спорттық аэробика]]дан (1999 жылдан бастап) ұйымдастырылды.

==Чемпионаттар тізімі==
===Спорттық гимнастика===

{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=20 |'''Жыл'''
|width=10 |'''№'''
|width=100 |'''Қала'''
|width=150 |'''Ел'''
|-
|1903
| I
|[[Антверпен]]
|{{BEL}}
|-
|1905
| II
|[[Бордо]]
|{{FRA}}
|-
|1907
| III
|[[Прага]]
|{{flagicon|AUT|empire}} [[Аустрия-Мажарстан]]
|-
|1909
| IV
|[[Люксембург]]
|{{LUX}} 
|-
|1911
| V
|[[Турин]]
|{{ITA}} 
|-
|1913
| VI
|[[Париж]]
|{{FRA}} 
|-
|1922
| VII
|[[Любляна]]
|{{YUG}}
|-
|1926
| VIII
|[[Лион]]
|{{FRA}} 
|-
|1930
| IX
|[[Люксембург]]
|{{LUX}} 
|-
|1934
| X
|[[Будапешт]]
|{{HUN}} 
|-
|1938
| XI
|[[Прага]]
|{{TCH}}
|-
|1950
| XII
|[[Базель]]
|{{CHE}}
|-
|1954
| XIII
|[[Рим]]
|{{ITA}}
|-
|1958
| XIV
|[[Мəскеу]]
|{{URS}} 
|-
|1962
| XV
|[[Прага]]
|{{CZE}}
|-
|1966
| XVI
|[[Дортмунд]]
|{{FRG}} 
|-
|1970
| XVII
|[[Любляна]]
|{{YUG}}
|-
|1974
| XVIII
|[[Варна]]
|{{BUL}} 
|-
|1978
| XIX
|[[Страсбург]]
|{{FRA}} 
|-
|1979
| XX
|[[Форт-Уэрт]]
|{{USA}} 
|-
|1981
| XXI
|[[Мəскеу]]
|{{URS}} 
|-
|1983
| XXII
|[[Будапешт]]
|{{HUN}} 
|-
|1985
| XXIII
|[[Монреаль]]
|{{CAN}} 
|-
|1987
| XXIV
|[[Роттердам]]
|{{NED}} 
|-
|1989
| XXV
|[[Штутгарт]]
|{{FRG}} 
|-
|1991
| XXVI
|[[Индианаполис]]
|{{USA}} 
|-
|1992
| XXVII
|[[Париж]]
|{{FRA}} 
|-
|1993
| XXVIII
|[[Бирмингем]]
|{{GBR}} 
|-
|1994
| XXIX
|[[Брисбен]]
|{{AUS}} 
|-
|1994
| XXX
|[[Дортмунд]]
|{{GER}} 
|-
|1995
| XXXI
|[[Сабаэ]]
|{{JPN}} 
|-
|1996
| XXXII
|[[Сан-Хуан]]
|{{PRI}} 
|-
|1997
| XXXIII
|[[Лозанна]]
|{{CHE}} 
|-
|1999
| XXXIV
|[[Тяньцзин]]
|{{CHN}} 
|-
|2001
| XXXV
|[[Гент]]
|{{BEL}} 
|-
|2002
| XXXVI
|[[Дебрецен]]
|{{HUN}} 
|-
|2003
| XXXVII
|[[Анахайм]]
|{{USA}} 
|-
|2005
| XXXVIII
|[[Мельбурн]]
|{{AUS}} 
|-
|2006
| XXXIX
|[[Орхус]]
|{{DNK}} 
|-
|2007
| XXXX
|[[Штутгарт]]
|{{GER}} 
|-
|2009
| XXXXI
|[[Лондон]]
|{{GBR}} 
|-
|2010
| XXXXII
|[[Роттердам]]
|{{NED}} 
|-
|2011
| XXXXIII
|[[Токио]]
|{{JPN}} 
|-
|2013
| XXXXIV
|[[Антверпен]]
|{{BEL}} 
|-
|2014
| XXXXV
|[[Наньнин]]
|{{CHN}} 
|-
|2015
| XXXXVI
|[[Глазго]]
|{{GBR}} 
|-
|2017
| XXXXVII
|[[Монреаль]]
|{{CAN}} 
|-
|2018
| XXXXVIII
|[[Доһа]]
|{{QAT}} 
|-
|2019
| XXXXIX
|[[Штутгарт]]
|{{GER}} 
|-
|2021
| XXXXX
|[[Китакюсю]]
|{{JPN}} 
|-
|2022
| XXXXXI
|[[Ливерпуль]]
|{{GBR}} 
|-
|2023
| XXXXXII
|[[Антверпен]]
|{{BEL}} 
|}

===Көркем гимнастика===

{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=20 |'''Жыл'''
|width=10 |'''№'''
|width=100 |'''Қала'''
|width=150 |'''Ел'''
|-
|1963
| I
|[[Будапешт]]
|{{HUN}}
|-
|1965
| II
|[[Прага]]
|{{TCH}} 
|-
|1967
| III
|[[Копенгаген]]
|{{DNK}}
|-
|1969
| IV
|[[Варна]]
|{{BUL}} 
|-
|1971
| V
|[[Гавана]]
|{{CUB}} 
|-
|1973
| VI
|[[Роттердам]]
|{{NED}} 
|-
|1975
| VII
|[[Мадрид]]
|{{ESP}} 
|-
|1977
| VIII
|[[Базель]]
|{{CHE}} 
|-
|1979
| IX
|[[Лондон]]
|{{GBR}} 
|-
|1981
| X
|[[Мюнхен]]
|{{FRG}} 
|-
|1983
| XI
|[[Страсбург]]
|{{FRA}} 
|-
|1985
| XII
|[[Вальодолид]]
|{{ESP}} 
|-
|1987
| XIII
|[[Варна]]
|{{BUL}} 
|-
|1989
| XIV
|[[Сараево]]
|{{YUG}} 
|-
|1991
| XV
|[[Афины]]
|{{GRE}} 
|-
|1992
| XVI
|[[Брюссель]]
|{{BEL}} 
|-
|1993
| XVII
|[[Аликанте]]
|{{ESP}} 
|-
|1994
| XVIII
|[[Париж]]
|{{FRA}} 
|-
|1995
| XIX
|[[Вена]]
|{{AUT}} 
|-
|1996
| XX
|}

===Аэробика===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=20 |'''Жыл'''
|width=10 |'''№'''
|width=100 |'''Қала'''
|width=150 |'''Ел'''
|-
|1993
| I
|[[Париж]]
|{{FRA}}
|-
|1996
| II
|[[Гаага]]
|{{NED}} 
|-
|1997
| III
|[[Перт]]
|{{AUS}}
|-
|1998
| IV
|[[Катания]]
|{{ITA}} 
|-
|1999
| V
|[[Ганновер]]
|{{GER}} 
|-
|2000
| VI
|[[Риза (қала)]]
|{{GER}} 
|-
|2002
| VII
|[[Клайпеда]]
|{{LTU}} 
|-
|2004
| VIII
|[[София]]
|{{BUL}} 
|-
|2006
| IX
|[[Нанкин]]
|{{CHN}} 
|-
|2008
| X
|[[Ульм]]
|{{GER}} 
|-
|2010
| XI
|[[Родес]]
|{{FRA}} 
|-
|2012
| XII
|[[София]]
|{{BUL}} 
|-
|2014
| XIII
|[[Канкун]]
|{{MEX}} 
|-
|2016
| XIV
|[[Инчхон]]
|{{KOR}} 
|-
|2019
| XV
|[[Гимарайнш]]
|{{POR}} 
|-
|2021
| XVI
|[[Баку]]
|{{AZE}} 
|-
|}

==Жалпы медальдар саны==

{| {{RankedMedalTable|nation-width=200px}}
|-
| 1 || align=left | {{RUS}} || 287 || 167 || 124 || 578
|-
| 2 || align=left | {{URS}} || 204 || 128 || 75 || 407
|-
| 3 || align=left | {{ROM}} || 102 || 91 || 84 || 277
|-
| 4 ||align=left | {{UKR}} || 68 || 67 || 92 || 227
|-
| 5 || align=left | {{BUL}} || 64 || 39 || 63 || 166
|-
| 6 || align=left | {{FRA}} || 61 || 61 || 58 || 170
|-
| 7 || align=left | {{GER}} || 60 || 62 || 74 || 196
|-
| 8 || align=left | {{GBR}} || 48 || 62 || 57 || 167
|-
| 9 || align=left | {{BLR}} || 39 || 65 || 62 || 166
|-
| 10 || align=left | {{ITA}} || 28 || 27 || 42 || 97
|-
|}

== Сыртқы сілтемелер ==

*[http://www.europeangymnastics.com/ European Gymnastic Union]

[[Санат:Еуропа чемпионаттары]]
[[Санат:Гимнастика]]</text>
      <sha1>p4l1hpqn16j0kc83gpgzf9khydzv5ql</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484333</id>
      <parentid>3484332</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T21:45:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kas77777</username>
        <id>100404</id>
      </contributor>
      <origin>3484333</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7257" sha1="0c7qi2br4hmhwmhb7ee9j9oxw1ro4s1" xml:space="preserve">'''Гимнастикадан Еуропа чемпионаты''' — [[Еуропалық Гимнастика кеңесі]]мен ұйымдастырылатын халықаралық жарыс. Алғашқы чемпионат  [[көркем гимнастика]]дан (1955 жылдан бастап), [[спорттық гимнастика]]дан (1978 жылдан бастап), [[батутта секіру]]ден (1969 жылдан бастап), [[спорттық акробатика]]дан (1978 жылдан бастап), [[спорттық аэробика]]дан (1999 жылдан бастап) ұйымдастырылды.

==Чемпионаттар тізімі==
===Спорттық гимнастика===

{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=20 |'''Жыл'''
|width=10 |'''№'''
|width=100 |'''Қала'''
|width=150 |'''Ел'''
|-
|1903
| I
|[[Антверпен]]
|{{BEL}}
|-
|1905
| II
|[[Бордо]]
|{{FRA}}
|-
|1907
| III
|[[Прага]]
|{{flagicon|AUT|empire}} [[Аустрия-Мажарстан]]
|-
|1909
| IV
|[[Люксембург]]
|{{LUX}} 
|-
|1911
| V
|[[Турин]]
|{{ITA}} 
|-
|1913
| VI
|[[Париж]]
|{{FRA}} 
|-
|1922
| VII
|[[Любляна]]
|{{YUG}}
|-
|1926
| VIII
|[[Лион]]
|{{FRA}} 
|-
|1930
| IX
|[[Люксембург]]
|{{LUX}} 
|-
|1934
| X
|[[Будапешт]]
|{{HUN}} 
|-
|1938
| XI
|[[Прага]]
|{{TCH}}
|-
|1950
| XII
|[[Базель]]
|{{CHE}}
|-
|1954
| XIII
|[[Рим]]
|{{ITA}}
|-
|1958
| XIV
|[[Мəскеу]]
|{{URS}} 
|-
|1962
| XV
|[[Прага]]
|{{CZE}}
|-
|1966
| XVI
|[[Дортмунд]]
|{{FRG}} 
|-
|1970
| XVII
|[[Любляна]]
|{{YUG}}
|-
|1974
| XVIII
|[[Варна]]
|{{BUL}} 
|-
|1978
| XIX
|[[Страсбург]]
|{{FRA}} 
|-
|1979
| XX
|[[Форт-Уэрт]]
|{{USA}} 
|-
|1981
| XXI
|[[Мəскеу]]
|{{URS}} 
|-
|1983
| XXII
|[[Будапешт]]
|{{HUN}} 
|-
|1985
| XXIII
|[[Монреаль]]
|{{CAN}} 
|-
|1987
| XXIV
|[[Роттердам]]
|{{NED}} 
|-
|1989
| XXV
|[[Штутгарт]]
|{{FRG}} 
|-
|1991
| XXVI
|[[Индианаполис]]
|{{USA}} 
|-
|1992
| XXVII
|[[Париж]]
|{{FRA}} 
|-
|1993
| XXVIII
|[[Бирмингем]]
|{{GBR}} 
|-
|1994
| XXIX
|[[Брисбен]]
|{{AUS}} 
|-
|1994
| XXX
|[[Дортмунд]]
|{{GER}} 
|-
|1995
| XXXI
|[[Сабаэ]]
|{{JPN}} 
|-
|1996
| XXXII
|[[Сан-Хуан]]
|{{PRI}} 
|-
|1997
| XXXIII
|[[Лозанна]]
|{{CHE}} 
|-
|1999
| XXXIV
|[[Тяньцзин]]
|{{CHN}} 
|-
|2001
| XXXV
|[[Гент]]
|{{BEL}} 
|-
|2002
| XXXVI
|[[Дебрецен]]
|{{HUN}} 
|-
|2003
| XXXVII
|[[Анахайм]]
|{{USA}} 
|-
|2005
| XXXVIII
|[[Мельбурн]]
|{{AUS}} 
|-
|2006
| XXXIX
|[[Орхус]]
|{{DNK}} 
|-
|2007
| XXXX
|[[Штутгарт]]
|{{GER}} 
|-
|2009
| XXXXI
|[[Лондон]]
|{{GBR}} 
|-
|2010
| XXXXII
|[[Роттердам]]
|{{NED}} 
|-
|2011
| XXXXIII
|[[Токио]]
|{{JPN}} 
|-
|2013
| XXXXIV
|[[Антверпен]]
|{{BEL}} 
|-
|2014
| XXXXV
|[[Наньнин]]
|{{CHN}} 
|-
|2015
| XXXXVI
|[[Глазго]]
|{{GBR}} 
|-
|2017
| XXXXVII
|[[Монреаль]]
|{{CAN}} 
|-
|2018
| XXXXVIII
|[[Доһа]]
|{{QAT}} 
|-
|2019
| XXXXIX
|[[Штутгарт]]
|{{GER}} 
|-
|2021
| XXXXX
|[[Китакюсю]]
|{{JPN}} 
|-
|2022
| XXXXXI
|[[Ливерпуль]]
|{{GBR}} 
|-
|2023
| XXXXXII
|[[Антверпен]]
|{{BEL}} 
|}

===Көркем гимнастика===

{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=20 |'''Жыл'''
|width=10 |'''№'''
|width=100 |'''Қала'''
|width=150 |'''Ел'''
|-
|1963
| I
|[[Будапешт]]
|{{HUN}}
|-
|1965
| II
|[[Прага]]
|{{TCH}} 
|-
|1967
| III
|[[Копенгаген]]
|{{DNK}}
|-
|1969
| IV
|[[Варна]]
|{{BUL}} 
|-
|1971
| V
|[[Гавана]]
|{{CUB}} 
|-
|1973
| VI
|[[Роттердам]]
|{{NED}} 
|-
|1975
| VII
|[[Мадрид]]
|{{ESP}} 
|-
|1977
| VIII
|[[Базель]]
|{{CHE}} 
|-
|1979
| IX
|[[Лондон]]
|{{GBR}} 
|-
|1981
| X
|[[Мюнхен]]
|{{FRG}} 
|-
|1983
| XI
|[[Страсбург]]
|{{FRA}} 
|-
|1985
| XII
|[[Вальодолид]]
|{{ESP}} 
|-
|1987
| XIII
|[[Варна]]
|{{BUL}} 
|-
|1989
| XIV
|[[Сараево]]
|{{YUG}} 
|-
|1991
| XV
|[[Афины]]
|{{GRE}} 
|-
|1992
| XVI
|[[Брюссель]]
|{{BEL}} 
|-
|1993
| XVII
|[[Аликанте]]
|{{ESP}} 
|-
|1994
| XVIII
|[[Париж]]
|{{FRA}} 
|-
|1995
| XIX
|[[Вена]]
|{{AUT}} 
|-
|1996
| XX
|}

===Аэробика===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=20 |'''Жыл'''
|width=10 |'''№'''
|width=100 |'''Қала'''
|width=150 |'''Ел'''
|-


|-
| align=center|7 || align=center|[[2011 Aerobic Gymnastics European Championships|2011]] || [[Bucharest]] || {{Flag|Romania}} || align=center|5
|-
| align=center|8 || align=center|[[2013 Aerobic Gymnastics European Championships|2013]] || [[Arques, Pas-de-Calais|Arques]] || {{Flag|France}} || align=center|8
|-
| align=center|9 || align=center|[[2015 Aerobic Gymnastics European Championships|2015]] || [[Elvas]] || {{Flag|Portugal}} || align=center|8
|-
| align=center|10 || align=center|[[2017 Aerobic Gymnastics European Championships|2017]] || [[Ancona]] || {{Flag|Italy}} || align=center|8
|-
| align=center|11 || align=center|[[2019 Aerobic Gymnastics European Championships|2019]] || [[Baku]] || {{Flag|Azerbaijan}} || align=center|7
|-
| align=center|12 || align=center|[[2021 Aerobic Gymnastics European Championships|2021]] || [[Pesaro]] || {{Flag|Italy}} || align=center|7
|-
| align=center|13 || align=center|[[2023 Aerobic Gymnastics European Championships|2023]] || [[Antalya]] || {{Flag|Turkey}} || align=center|7
|-
| align=center|14 || align=center|[[2025 Aerobic Gymnastics European Championships|2025]] || [[Ganja]] || {{Flag|Azerbaijan}} || align=center|7
|}
|1999
| I
|[[Бирмингем]]
|{{GBR}}
|-
|2001
| II
|[[Сарагоса]]
|{{ESP}} 
|-
|2003
| III
|[[Дебрецен]]
|{{HUN}}
|-
|2005
| IV
|[[Коимбра]]
|{{POR}} 
|-
|2007
| V
|[[Ганновер]]
|{{HUN}} 
|-
|2009
| VI
|[[Либерец]]
|{{CZE}} 
|-
|2011
| VII
|[[Клайпеда]]
|{{LTU}} 
|-
|2004
| VIII
|[[София]]
|{{BUL}} 
|-
|2006
| IX
|[[Нанкин]]
|{{CHN}} 
|-
|2008
| X
|[[Ульм]]
|{{GER}} 
|-
|2010
| XI
|[[Родес]]
|{{FRA}} 
|-
|2012
| XII
|[[София]]
|{{BUL}} 
|-
|2014
| XIII
|[[Канкун]]
|{{MEX}} 
|-
|2016
| XIV
|[[Инчхон]]
|{{KOR}} 
|-
|2019
| XV
|[[Гимарайнш]]
|{{POR}} 
|-
|2021
| XVI
|[[Баку]]
|{{AZE}} 
|-
|}

==Жалпы медальдар саны==

{| {{RankedMedalTable|nation-width=200px}}
|-
| 1 || align=left | {{RUS}} || 287 || 167 || 124 || 578
|-
| 2 || align=left | {{URS}} || 204 || 128 || 75 || 407
|-
| 3 || align=left | {{ROM}} || 102 || 91 || 84 || 277
|-
| 4 ||align=left | {{UKR}} || 68 || 67 || 92 || 227
|-
| 5 || align=left | {{BUL}} || 64 || 39 || 63 || 166
|-
| 6 || align=left | {{FRA}} || 61 || 61 || 58 || 170
|-
| 7 || align=left | {{GER}} || 60 || 62 || 74 || 196
|-
| 8 || align=left | {{GBR}} || 48 || 62 || 57 || 167
|-
| 9 || align=left | {{BLR}} || 39 || 65 || 62 || 166
|-
| 10 || align=left | {{ITA}} || 28 || 27 || 42 || 97
|-
|}

== Сыртқы сілтемелер ==

*[http://www.europeangymnastics.com/ European Gymnastic Union]

[[Санат:Еуропа чемпионаттары]]
[[Санат:Гимнастика]]</text>
      <sha1>0c7qi2br4hmhwmhb7ee9j9oxw1ro4s1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484337</id>
      <parentid>3484333</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T22:58:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kas77777</username>
        <id>100404</id>
      </contributor>
      <origin>3484337</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6628" sha1="d69l1gfet50jddb1iyivnpnbakhffga" xml:space="preserve">'''Гимнастикадан Еуропа чемпионаты''' — [[Еуропалық Гимнастика кеңесі]]мен ұйымдастырылатын халықаралық жарыс. Алғашқы чемпионат  [[көркем гимнастика]]дан (1955 жылдан бастап), [[спорттық гимнастика]]дан (1978 жылдан бастап), [[батутта секіру]]ден (1969 жылдан бастап), [[спорттық акробатика]]дан (1978 жылдан бастап), [[спорттық аэробика]]дан (1999 жылдан бастап) ұйымдастырылды.

==Чемпионаттар тізімі==
===Спорттық гимнастика===

{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=20 |'''Жыл'''
|width=10 |'''№'''
|width=100 |'''Қала'''
|width=150 |'''Ел'''
|-
|1903
| I
|[[Антверпен]]
|{{BEL}}
|-
|1905
| II
|[[Бордо]]
|{{FRA}}
|-
|1907
| III
|[[Прага]]
|{{flagicon|AUT|empire}} [[Аустрия-Мажарстан]]
|-
|1909
| IV
|[[Люксембург]]
|{{LUX}} 
|-
|1911
| V
|[[Турин]]
|{{ITA}} 
|-
|1913
| VI
|[[Париж]]
|{{FRA}} 
|-
|1922
| VII
|[[Любляна]]
|{{YUG}}
|-
|1926
| VIII
|[[Лион]]
|{{FRA}} 
|-
|1930
| IX
|[[Люксембург]]
|{{LUX}} 
|-
|1934
| X
|[[Будапешт]]
|{{HUN}} 
|-
|1938
| XI
|[[Прага]]
|{{TCH}}
|-
|1950
| XII
|[[Базель]]
|{{CHE}}
|-
|1954
| XIII
|[[Рим]]
|{{ITA}}
|-
|1958
| XIV
|[[Мəскеу]]
|{{URS}} 
|-
|1962
| XV
|[[Прага]]
|{{CZE}}
|-
|1966
| XVI
|[[Дортмунд]]
|{{FRG}} 
|-
|1970
| XVII
|[[Любляна]]
|{{YUG}}
|-
|1974
| XVIII
|[[Варна]]
|{{BUL}} 
|-
|1978
| XIX
|[[Страсбург]]
|{{FRA}} 
|-
|1979
| XX
|[[Форт-Уэрт]]
|{{USA}} 
|-
|1981
| XXI
|[[Мəскеу]]
|{{URS}} 
|-
|1983
| XXII
|[[Будапешт]]
|{{HUN}} 
|-
|1985
| XXIII
|[[Монреаль]]
|{{CAN}} 
|-
|1987
| XXIV
|[[Роттердам]]
|{{NED}} 
|-
|1989
| XXV
|[[Штутгарт]]
|{{FRG}} 
|-
|1991
| XXVI
|[[Индианаполис]]
|{{USA}} 
|-
|1992
| XXVII
|[[Париж]]
|{{FRA}} 
|-
|1993
| XXVIII
|[[Бирмингем]]
|{{GBR}} 
|-
|1994
| XXIX
|[[Брисбен]]
|{{AUS}} 
|-
|1994
| XXX
|[[Дортмунд]]
|{{GER}} 
|-
|1995
| XXXI
|[[Сабаэ]]
|{{JPN}} 
|-
|1996
| XXXII
|[[Сан-Хуан]]
|{{PRI}} 
|-
|1997
| XXXIII
|[[Лозанна]]
|{{CHE}} 
|-
|1999
| XXXIV
|[[Тяньцзин]]
|{{CHN}} 
|-
|2001
| XXXV
|[[Гент]]
|{{BEL}} 
|-
|2002
| XXXVI
|[[Дебрецен]]
|{{HUN}} 
|-
|2003
| XXXVII
|[[Анахайм]]
|{{USA}} 
|-
|2005
| XXXVIII
|[[Мельбурн]]
|{{AUS}} 
|-
|2006
| XXXIX
|[[Орхус]]
|{{DNK}} 
|-
|2007
| XXXX
|[[Штутгарт]]
|{{GER}} 
|-
|2009
| XXXXI
|[[Лондон]]
|{{GBR}} 
|-
|2010
| XXXXII
|[[Роттердам]]
|{{NED}} 
|-
|2011
| XXXXIII
|[[Токио]]
|{{JPN}} 
|-
|2013
| XXXXIV
|[[Антверпен]]
|{{BEL}} 
|-
|2014
| XXXXV
|[[Наньнин]]
|{{CHN}} 
|-
|2015
| XXXXVI
|[[Глазго]]
|{{GBR}} 
|-
|2017
| XXXXVII
|[[Монреаль]]
|{{CAN}} 
|-
|2018
| XXXXVIII
|[[Доһа]]
|{{QAT}} 
|-
|2019
| XXXXIX
|[[Штутгарт]]
|{{GER}} 
|-
|2021
| XXXXX
|[[Китакюсю]]
|{{JPN}} 
|-
|2022
| XXXXXI
|[[Ливерпуль]]
|{{GBR}} 
|-
|2023
| XXXXXII
|[[Антверпен]]
|{{BEL}} 
|}

===Көркем гимнастика===

{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=20 |'''Жыл'''
|width=10 |'''№'''
|width=100 |'''Қала'''
|width=150 |'''Ел'''
|-
|1963
| I
|[[Будапешт]]
|{{HUN}}
|-
|1965
| II
|[[Прага]]
|{{TCH}} 
|-
|1967
| III
|[[Копенгаген]]
|{{DNK}}
|-
|1969
| IV
|[[Варна]]
|{{BUL}} 
|-
|1971
| V
|[[Гавана]]
|{{CUB}} 
|-
|1973
| VI
|[[Роттердам]]
|{{NED}} 
|-
|1975
| VII
|[[Мадрид]]
|{{ESP}} 
|-
|1977
| VIII
|[[Базель]]
|{{CHE}} 
|-
|1979
| IX
|[[Лондон]]
|{{GBR}} 
|-
|1981
| X
|[[Мюнхен]]
|{{FRG}} 
|-
|1983
| XI
|[[Страсбург]]
|{{FRA}} 
|-
|1985
| XII
|[[Вальодолид]]
|{{ESP}} 
|-
|1987
| XIII
|[[Варна]]
|{{BUL}} 
|-
|1989
| XIV
|[[Сараево]]
|{{YUG}} 
|-
|1991
| XV
|[[Афины]]
|{{GRE}} 
|-
|1992
| XVI
|[[Брюссель]]
|{{BEL}} 
|-
|1993
| XVII
|[[Аликанте]]
|{{ESP}} 
|-
|1994
| XVIII
|[[Париж]]
|{{FRA}} 
|-
|1995
| XIX
|[[Вена]]
|{{AUT}} 
|-
|1996
| XX
|}

===Аэробика===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=20 |'''Жыл'''
|width=10 |'''№'''
|width=100 |'''Қала'''
|width=150 |'''Ел'''
|-


|-
| align=center|10 || align=center|[[2017 Aerobic Gymnastics European Championships|2017]] || [[Ancona]] || {{Flag|Italy}} || align=center|8
|-
| align=center|11 || align=center|[[2019 Aerobic Gymnastics European Championships|2019]] || [[Baku]] || {{Flag|Azerbaijan}} || align=center|7
|-
| align=center|12 || align=center|[[2021 Aerobic Gymnastics European Championships|2021]] || [[Pesaro]] || {{Flag|Italy}} || align=center|7
|-
| align=center|13 || align=center|[[2023 Aerobic Gymnastics European Championships|2023]] || [[Antalya]] || {{Flag|Turkey}} || align=center|7
|-
| align=center|14 || align=center|[[2025 Aerobic Gymnastics European Championships|2025]] || [[Ganja]] || {{Flag|Azerbaijan}} || align=center|7
|}
|1999
| I
|[[Бирмингем]]
|{{GBR}}
|-
|2001
| II
|[[Сарагоса]]
|{{ESP}} 
|-
|2003
| III
|[[Дебрецен]]
|{{HUN}}
|-
|2005
| IV
|[[Коимбра]]
|{{POR}} 
|-
|2007
| V
|[[Ганновер]]
|{{HUN}} 
|-
|2009
| VI
|[[Либерец]]
|{{CZE}} 
|-
|2011
| VII
|[[Бухарест]]
|{{ROM}} 
|-
|2013
| VIII
|[[Арк]]
|{{FRA}} 
|-
|2015
| IX
|[[Элвас]]
|{{POR}} 
|-
|2017
| X
|[[Ульм]]
|{{GER}} 
|-
|2019
| XV
|[[Гимарайнш]]
|{{POR}} 
|-
|2021
| XVI
|[[Баку]]
|{{AZE}} 
|-
|}

==Жалпы медальдар саны==

{| {{RankedMedalTable|nation-width=200px}}
|-
| 1 || align=left | {{RUS}} || 287 || 167 || 124 || 578
|-
| 2 || align=left | {{URS}} || 204 || 128 || 75 || 407
|-
| 3 || align=left | {{ROM}} || 102 || 91 || 84 || 277
|-
| 4 ||align=left | {{UKR}} || 68 || 67 || 92 || 227
|-
| 5 || align=left | {{BUL}} || 64 || 39 || 63 || 166
|-
| 6 || align=left | {{FRA}} || 61 || 61 || 58 || 170
|-
| 7 || align=left | {{GER}} || 60 || 62 || 74 || 196
|-
| 8 || align=left | {{GBR}} || 48 || 62 || 57 || 167
|-
| 9 || align=left | {{BLR}} || 39 || 65 || 62 || 166
|-
| 10 || align=left | {{ITA}} || 28 || 27 || 42 || 97
|-
|}

== Сыртқы сілтемелер ==

*[http://www.europeangymnastics.com/ European Gymnastic Union]

[[Санат:Еуропа чемпионаттары]]
[[Санат:Гимнастика]]</text>
      <sha1>d69l1gfet50jddb1iyivnpnbakhffga</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484338</id>
      <parentid>3484337</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T23:02:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kas77777</username>
        <id>100404</id>
      </contributor>
      <origin>3484338</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5983" sha1="mnot3h4g0s1u6b7y71g6arzomzrlx7h" xml:space="preserve">'''Гимнастикадан Еуропа чемпионаты''' — [[Еуропалық Гимнастика кеңесі]]мен ұйымдастырылатын халықаралық жарыс. Алғашқы чемпионат  [[көркем гимнастика]]дан (1955 жылдан бастап), [[спорттық гимнастика]]дан (1978 жылдан бастап), [[батутта секіру]]ден (1969 жылдан бастап), [[спорттық акробатика]]дан (1978 жылдан бастап), [[спорттық аэробика]]дан (1999 жылдан бастап) ұйымдастырылды.

==Чемпионаттар тізімі==
===Спорттық гимнастика===

{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=20 |'''Жыл'''
|width=10 |'''№'''
|width=100 |'''Қала'''
|width=150 |'''Ел'''
|-
|1903
| I
|[[Антверпен]]
|{{BEL}}
|-
|1905
| II
|[[Бордо]]
|{{FRA}}
|-
|1907
| III
|[[Прага]]
|{{flagicon|AUT|empire}} [[Аустрия-Мажарстан]]
|-
|1909
| IV
|[[Люксембург]]
|{{LUX}} 
|-
|1911
| V
|[[Турин]]
|{{ITA}} 
|-
|1913
| VI
|[[Париж]]
|{{FRA}} 
|-
|1922
| VII
|[[Любляна]]
|{{YUG}}
|-
|1926
| VIII
|[[Лион]]
|{{FRA}} 
|-
|1930
| IX
|[[Люксембург]]
|{{LUX}} 
|-
|1934
| X
|[[Будапешт]]
|{{HUN}} 
|-
|1938
| XI
|[[Прага]]
|{{TCH}}
|-
|1950
| XII
|[[Базель]]
|{{CHE}}
|-
|1954
| XIII
|[[Рим]]
|{{ITA}}
|-
|1958
| XIV
|[[Мəскеу]]
|{{URS}} 
|-
|1962
| XV
|[[Прага]]
|{{CZE}}
|-
|1966
| XVI
|[[Дортмунд]]
|{{FRG}} 
|-
|1970
| XVII
|[[Любляна]]
|{{YUG}}
|-
|1974
| XVIII
|[[Варна]]
|{{BUL}} 
|-
|1978
| XIX
|[[Страсбург]]
|{{FRA}} 
|-
|1979
| XX
|[[Форт-Уэрт]]
|{{USA}} 
|-
|1981
| XXI
|[[Мəскеу]]
|{{URS}} 
|-
|1983
| XXII
|[[Будапешт]]
|{{HUN}} 
|-
|1985
| XXIII
|[[Монреаль]]
|{{CAN}} 
|-
|1987
| XXIV
|[[Роттердам]]
|{{NED}} 
|-
|1989
| XXV
|[[Штутгарт]]
|{{FRG}} 
|-
|1991
| XXVI
|[[Индианаполис]]
|{{USA}} 
|-
|1992
| XXVII
|[[Париж]]
|{{FRA}} 
|-
|1993
| XXVIII
|[[Бирмингем]]
|{{GBR}} 
|-
|1994
| XXIX
|[[Брисбен]]
|{{AUS}} 
|-
|1994
| XXX
|[[Дортмунд]]
|{{GER}} 
|-
|1995
| XXXI
|[[Сабаэ]]
|{{JPN}} 
|-
|1996
| XXXII
|[[Сан-Хуан]]
|{{PRI}} 
|-
|1997
| XXXIII
|[[Лозанна]]
|{{CHE}} 
|-
|1999
| XXXIV
|[[Тяньцзин]]
|{{CHN}} 
|-
|2001
| XXXV
|[[Гент]]
|{{BEL}} 
|-
|2002
| XXXVI
|[[Дебрецен]]
|{{HUN}} 
|-
|2003
| XXXVII
|[[Анахайм]]
|{{USA}} 
|-
|2005
| XXXVIII
|[[Мельбурн]]
|{{AUS}} 
|-
|2006
| XXXIX
|[[Орхус]]
|{{DNK}} 
|-
|2007
| XXXX
|[[Штутгарт]]
|{{GER}} 
|-
|2009
| XXXXI
|[[Лондон]]
|{{GBR}} 
|-
|2010
| XXXXII
|[[Роттердам]]
|{{NED}} 
|-
|2011
| XXXXIII
|[[Токио]]
|{{JPN}} 
|-
|2013
| XXXXIV
|[[Антверпен]]
|{{BEL}} 
|-
|2014
| XXXXV
|[[Наньнин]]
|{{CHN}} 
|-
|2015
| XXXXVI
|[[Глазго]]
|{{GBR}} 
|-
|2017
| XXXXVII
|[[Монреаль]]
|{{CAN}} 
|-
|2018
| XXXXVIII
|[[Доһа]]
|{{QAT}} 
|-
|2019
| XXXXIX
|[[Штутгарт]]
|{{GER}} 
|-
|2021
| XXXXX
|[[Китакюсю]]
|{{JPN}} 
|-
|2022
| XXXXXI
|[[Ливерпуль]]
|{{GBR}} 
|-
|2023
| XXXXXII
|[[Антверпен]]
|{{BEL}} 
|}

===Көркем гимнастика===

{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=20 |'''Жыл'''
|width=10 |'''№'''
|width=100 |'''Қала'''
|width=150 |'''Ел'''
|-
|1963
| I
|[[Будапешт]]
|{{HUN}}
|-
|1965
| II
|[[Прага]]
|{{TCH}} 
|-
|1967
| III
|[[Копенгаген]]
|{{DNK}}
|-
|1969
| IV
|[[Варна]]
|{{BUL}} 
|-
|1971
| V
|[[Гавана]]
|{{CUB}} 
|-
|1973
| VI
|[[Роттердам]]
|{{NED}} 
|-
|1975
| VII
|[[Мадрид]]
|{{ESP}} 
|-
|1977
| VIII
|[[Базель]]
|{{CHE}} 
|-
|1979
| IX
|[[Лондон]]
|{{GBR}} 
|-
|1981
| X
|[[Мюнхен]]
|{{FRG}} 
|-
|1983
| XI
|[[Страсбург]]
|{{FRA}} 
|-
|1985
| XII
|[[Вальодолид]]
|{{ESP}} 
|-
|1987
| XIII
|[[Варна]]
|{{BUL}} 
|-
|1989
| XIV
|[[Сараево]]
|{{YUG}} 
|-
|1991
| XV
|[[Афины]]
|{{GRE}} 
|-
|1992
| XVI
|[[Брюссель]]
|{{BEL}} 
|-
|1993
| XVII
|[[Аликанте]]
|{{ESP}} 
|-
|1994
| XVIII
|[[Париж]]
|{{FRA}} 
|-
|1995
| XIX
|[[Вена]]
|{{AUT}} 
|-
|1996
| XX
|}

===Аэробика===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=20 |'''Жыл'''
|width=10 |'''№'''
|width=100 |'''Қала'''
|width=150 |'''Ел'''
|-
|1999
| I
|[[Бирмингем]]
|{{GBR}}
|-
|2001
| II
|[[Сарагоса]]
|{{ESP}} 
|-
|2003
| III
|[[Дебрецен]]
|{{HUN}}
|-
|2005
| IV
|[[Коимбра]]
|{{POR}} 
|-
|2007
| V
|[[Ганновер]]
|{{HUN}} 
|-
|2009
| VI
|[[Либерец]]
|{{CZE}} 
|-
|2011
| VII
|[[Бухарест]]
|{{ROM}} 
|-
|2013
| VIII
|[[Арк]]
|{{FRA}} 
|-
|2015
| IX
|[[Элвас]]
|{{POR}} 
|-
|2017
| X
|[[Анкона]]
|{{ITA}} 
|-
|2019
| XI
|[[Баку]]
|{{AZE}} 
|-
|2021
| XII
|[[Пезаро]]
|{{ITA}} 
|-
|2023
| XIII
|[[Анталья]]
|{{TUR}} 
|-
|2025
| XIV
|[[Гянджа]]
|{{AZE}} 
|-
|}

==Жалпы медальдар саны==

{| {{RankedMedalTable|nation-width=200px}}
|-
| 1 || align=left | {{RUS}} || 287 || 167 || 124 || 578
|-
| 2 || align=left | {{URS}} || 204 || 128 || 75 || 407
|-
| 3 || align=left | {{ROM}} || 102 || 91 || 84 || 277
|-
| 4 ||align=left | {{UKR}} || 68 || 67 || 92 || 227
|-
| 5 || align=left | {{BUL}} || 64 || 39 || 63 || 166
|-
| 6 || align=left | {{FRA}} || 61 || 61 || 58 || 170
|-
| 7 || align=left | {{GER}} || 60 || 62 || 74 || 196
|-
| 8 || align=left | {{GBR}} || 48 || 62 || 57 || 167
|-
| 9 || align=left | {{BLR}} || 39 || 65 || 62 || 166
|-
| 10 || align=left | {{ITA}} || 28 || 27 || 42 || 97
|-
|}

== Сыртқы сілтемелер ==

*[http://www.europeangymnastics.com/ European Gymnastic Union]

[[Санат:Еуропа чемпионаттары]]
[[Санат:Гимнастика]]</text>
      <sha1>mnot3h4g0s1u6b7y71g6arzomzrlx7h</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484339</id>
      <parentid>3484338</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T23:10:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kas77777</username>
        <id>100404</id>
      </contributor>
      <origin>3484339</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6013" sha1="dh46my67wx93blszaj686ua4wegnypz" xml:space="preserve">'''Гимнастикадан Еуропа чемпионаты''' — [[Еуропалық Гимнастика кеңесі]]мен ұйымдастырылатын халықаралық жарыс. Алғашқы чемпионат  [[көркем гимнастика]]дан (1955 жылдан бастап), [[спорттық гимнастика]]дан (1978 жылдан бастап), [[батутта секіру]]ден (1969 жылдан бастап), [[спорттық акробатика]]дан (1978 жылдан бастап), [[спорттық аэробика]]дан (1999 жылдан бастап) ұйымдастырылды.

==Чемпионаттар тізімі==
===Спорттық гимнастика===

{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=20 |'''Жыл'''
|width=10 |'''№'''
|width=100 |'''Қала'''
|width=150 |'''Ел'''
|-
|1903
| I
|[[Антверпен]]
|{{BEL}}
|-
|1905
| II
|[[Бордо]]
|{{FRA}}
|-
|1907
| III
|[[Прага]]
|{{flagicon|AUT|empire}} [[Аустрия-Мажарстан]]
|-
|1909
| IV
|[[Люксембург]]
|{{LUX}} 
|-
|1911
| V
|[[Турин]]
|{{ITA}} 
|-
|1913
| VI
|[[Париж]]
|{{FRA}} 
|-
|1922
| VII
|[[Любляна]]
|{{YUG}}
|-
|1926
| VIII
|[[Лион]]
|{{FRA}} 
|-
|1930
| IX
|[[Люксембург]]
|{{LUX}} 
|-
|1934
| X
|[[Будапешт]]
|{{HUN}} 
|-
|1938
| XI
|[[Прага]]
|{{TCH}}
|-
|1950
| XII
|[[Базель]]
|{{CHE}}
|-
|1954
| XIII
|[[Рим]]
|{{ITA}}
|-
|1958
| XIV
|[[Мəскеу]]
|{{URS}} 
|-
|1962
| XV
|[[Прага]]
|{{CZE}}
|-
|1966
| XVI
|[[Дортмунд]]
|{{FRG}} 
|-
|1970
| XVII
|[[Любляна]]
|{{YUG}}
|-
|1974
| XVIII
|[[Варна]]
|{{BUL}} 
|-
|1978
| XIX
|[[Страсбург]]
|{{FRA}} 
|-
|1979
| XX
|[[Форт-Уэрт]]
|{{USA}} 
|-
|1981
| XXI
|[[Мəскеу]]
|{{URS}} 
|-
|1983
| XXII
|[[Будапешт]]
|{{HUN}} 
|-
|1985
| XXIII
|[[Монреаль]]
|{{CAN}} 
|-
|1987
| XXIV
|[[Роттердам]]
|{{NED}} 
|-
|1989
| XXV
|[[Штутгарт]]
|{{FRG}} 
|-
|1991
| XXVI
|[[Индианаполис]]
|{{USA}} 
|-
|1992
| XXVII
|[[Париж]]
|{{FRA}} 
|-
|1993
| XXVIII
|[[Бирмингем]]
|{{GBR}} 
|-
|1994
| XXIX
|[[Брисбен]]
|{{AUS}} 
|-
|1994
| XXX
|[[Дортмунд]]
|{{GER}} 
|-
|1995
| XXXI
|[[Сабаэ]]
|{{JPN}} 
|-
|1996
| XXXII
|[[Сан-Хуан]]
|{{PRI}} 
|-
|1997
| XXXIII
|[[Лозанна]]
|{{CHE}} 
|-
|1999
| XXXIV
|[[Тяньцзин]]
|{{CHN}} 
|-
|2001
| XXXV
|[[Гент]]
|{{BEL}} 
|-
|2002
| XXXVI
|[[Дебрецен]]
|{{HUN}} 
|-
|2003
| XXXVII
|[[Анахайм]]
|{{USA}} 
|-
|2005
| XXXVIII
|[[Мельбурн]]
|{{AUS}} 
|-
|2006
| XXXIX
|[[Орхус]]
|{{DNK}} 
|-
|2007
| XXXX
|[[Штутгарт]]
|{{GER}} 
|-
|2009
| XXXXI
|[[Лондон]]
|{{GBR}} 
|-
|2010
| XXXXII
|[[Роттердам]]
|{{NED}} 
|-
|2011
| XXXXIII
|[[Токио]]
|{{JPN}} 
|-
|2013
| XXXXIV
|[[Антверпен]]
|{{BEL}} 
|-
|2014
| XXXXV
|[[Наньнин]]
|{{CHN}} 
|-
|2015
| XXXXVI
|[[Глазго]]
|{{GBR}} 
|-
|2017
| XXXXVII
|[[Монреаль]]
|{{CAN}} 
|-
|2018
| XXXXVIII
|[[Доһа]]
|{{QAT}} 
|-
|2019
| XXXXIX
|[[Штутгарт]]
|{{GER}} 
|-
|2021
| XXXXX
|[[Китакюсю]]
|{{JPN}} 
|-
|2022
| XXXXXI
|[[Ливерпуль]]
|{{GBR}} 
|-
|2023
| XXXXXII
|[[Антверпен]]
|{{BEL}} 
|}

===Көркем гимнастика===

{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=20 |'''Жыл'''
|width=10 |'''№'''
|width=100 |'''Қала'''
|width=150 |'''Ел'''
|-
|1963
| I
|[[Будапешт]]
|{{HUN}}
|-
|1965
| II
|[[Прага]]
|{{TCH}} 
|-
|1967
| III
|[[Копенгаген]]
|{{DNK}}
|-
|1969
| IV
|[[Варна]]
|{{BUL}} 
|-
|1971
| V
|[[Гавана]]
|{{CUB}} 
|-
|1973
| VI
|[[Роттердам]]
|{{NED}} 
|-
|1975
| VII
|[[Мадрид]]
|{{ESP}} 
|-
|1977
| VIII
|[[Базель]]
|{{CHE}} 
|-
|1979
| IX
|[[Лондон]]
|{{GBR}} 
|-
|1981
| X
|[[Мюнхен]]
|{{FRG}} 
|-
|1983
| XI
|[[Страсбург]]
|{{FRA}} 
|-
|1985
| XII
|[[Вальодолид]]
|{{ESP}} 
|-
|1987
| XIII
|[[Варна]]
|{{BUL}} 
|-
|1989
| XIV
|[[Сараево]]
|{{YUG}} 
|-
|1991
| XV
|[[Афины]]
|{{GRE}} 
|-
|1992
| XVI
|[[Брюссель]]
|{{BEL}} 
|-
|1993
| XVII
|[[Аликанте]]
|{{ESP}} 
|-
|1994
| XVIII
|[[Париж]]
|{{FRA}} 
|-
|1995
| XIX
|[[Вена]]
|{{AUT}} 
|-
|1996
| XX
|}

===Аэробика===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=20 |'''Жыл'''
|width=10 |'''№'''
|width=100 |'''Қала'''
|width=150 |'''Ел'''
|-
|1999
| I
|[[Бирмингем]]
|{{GBR}}
|-
|2001
| II
|[[Сарагоса]]
|{{ESP}} 
|-
|2003
| III
|[[Дебрецен]]
|{{HUN}}
|-
|2005
| IV
|[[Коимбра]]
|{{POR}} 
|-
|2007
| V
|[[Сомбатхей]]
|{{HUN}} 
|-
|2009
| VI
|[[Либерец]]
|{{CZE}} 
|-
|2011
| VII
|[[Бухарест]]
|{{ROM}} 
|-
|2013
| VIII
|[[Арк (Па-де-Кале)|Арк]]
|{{FRA}} 
|-
|2015
| IX
|[[Элваш]]
|{{POR}} 
|-
|2017
| X
|[[Анкона]]
|{{ITA}} 
|-
|2019
| XI
|[[Баку]]
|{{AZE}} 
|-
|2021
| XII
|[[Пезаро]]
|{{ITA}} 
|-
|2023
| XIII
|[[Анталья]]
|{{TUR}} 
|-
|2025
| XIV
|[[Гянджа]]
|{{AZE}} 
|-
|}

==Жалпы медальдар саны==

{| {{RankedMedalTable|nation-width=200px}}
|-
| 1 || align=left | {{RUS}} || 287 || 167 || 124 || 578
|-
| 2 || align=left | {{URS}} || 204 || 128 || 75 || 407
|-
| 3 || align=left | {{ROM}} || 102 || 91 || 84 || 277
|-
| 4 ||align=left | {{UKR}} || 68 || 67 || 92 || 227
|-
| 5 || align=left | {{BUL}} || 64 || 39 || 63 || 166
|-
| 6 || align=left | {{FRA}} || 61 || 61 || 58 || 170
|-
| 7 || align=left | {{GER}} || 60 || 62 || 74 || 196
|-
| 8 || align=left | {{GBR}} || 48 || 62 || 57 || 167
|-
| 9 || align=left | {{BLR}} || 39 || 65 || 62 || 166
|-
| 10 || align=left | {{ITA}} || 28 || 27 || 42 || 97
|-
|}

== Сыртқы сілтемелер ==

*[http://www.europeangymnastics.com/ European Gymnastic Union]

[[Санат:Еуропа чемпионаттары]]
[[Санат:Гимнастика]]</text>
      <sha1>dh46my67wx93blszaj686ua4wegnypz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484340</id>
      <parentid>3484339</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T23:15:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kas77777</username>
        <id>100404</id>
      </contributor>
      <origin>3484340</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5174" sha1="d6de463yxfyi4eb2mj0tx9nwrnlguy6" xml:space="preserve">'''Гимнастикадан Еуропа чемпионаты''' — [[Еуропалық Гимнастика кеңесі]]мен ұйымдастырылатын халықаралық жарыс. Алғашқы чемпионат  [[көркем гимнастика]]дан (1955 жылдан бастап), [[спорттық гимнастика]]дан (1978 жылдан бастап), [[батутта секіру]]ден (1969 жылдан бастап), [[спорттық акробатика]]дан (1978 жылдан бастап), [[спорттық аэробика]]дан (1999 жылдан бастап) ұйымдастырылды.

==Чемпионаттар тізімі==
===Спорттық гимнастика===

{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=20 |'''Жыл'''
|width=10 |'''№'''
|width=100 |'''Қала'''
|width=150 |'''Ел'''
|-
|1978
| I
|[[Рига]]
|{{URS}} 
|-
|1979
| II
|[[Сегед]]
|{{HUN}} 
|-
|1981
| III
|[[Познань]]
|{{POL}} 
|-
|1983
| XXII
|[[Будапешт]]
|{{HUN}} 
|-
|1985
| XXIII
|[[Монреаль]]
|{{CAN}} 
|-
|1987
| XXIV
|[[Роттердам]]
|{{NED}} 
|-
|1989
| XXV
|[[Штутгарт]]
|{{FRG}} 
|-
|1991
| XXVI
|[[Индианаполис]]
|{{USA}} 
|-
|1992
| XXVII
|[[Париж]]
|{{FRA}} 
|-
|1993
| XXVIII
|[[Бирмингем]]
|{{GBR}} 
|-
|1994
| XXIX
|[[Брисбен]]
|{{AUS}} 
|-
|1994
| XXX
|[[Дортмунд]]
|{{GER}} 
|-
|1995
| XXXI
|[[Сабаэ]]
|{{JPN}} 
|-
|1996
| XXXII
|[[Сан-Хуан]]
|{{PRI}} 
|-
|1997
| XXXIII
|[[Лозанна]]
|{{CHE}} 
|-
|1999
| XXXIV
|[[Тяньцзин]]
|{{CHN}} 
|-
|2001
| XXXV
|[[Гент]]
|{{BEL}} 
|-
|2002
| XXXVI
|[[Дебрецен]]
|{{HUN}} 
|-
|2003
| XXXVII
|[[Анахайм]]
|{{USA}} 
|-
|2005
| XXXVIII
|[[Мельбурн]]
|{{AUS}} 
|-
|2006
| XXXIX
|[[Орхус]]
|{{DNK}} 
|-
|2007
| XXXX
|[[Штутгарт]]
|{{GER}} 
|-
|2009
| XXXXI
|[[Лондон]]
|{{GBR}} 
|-
|2010
| XXXXII
|[[Роттердам]]
|{{NED}} 
|-
|2011
| XXXXIII
|[[Токио]]
|{{JPN}} 
|-
|2013
| XXXXIV
|[[Антверпен]]
|{{BEL}} 
|-
|2014
| XXXXV
|[[Наньнин]]
|{{CHN}} 
|-
|2015
| XXXXVI
|[[Глазго]]
|{{GBR}} 
|-
|2017
| XXXXVII
|[[Монреаль]]
|{{CAN}} 
|-
|2018
| XXXXVIII
|[[Доһа]]
|{{QAT}} 
|-
|2019
| XXXXIX
|[[Штутгарт]]
|{{GER}} 
|-
|2021
| XXXXX
|[[Китакюсю]]
|{{JPN}} 
|-
|2022
| XXXXXI
|[[Ливерпуль]]
|{{GBR}} 
|-
|2023
| XXXXXII
|[[Антверпен]]
|{{BEL}} 
|}

===Көркем гимнастика===

{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=20 |'''Жыл'''
|width=10 |'''№'''
|width=100 |'''Қала'''
|width=150 |'''Ел'''
|-
|1963
| I
|[[Будапешт]]
|{{HUN}}
|-
|1965
| II
|[[Прага]]
|{{TCH}} 
|-
|1967
| III
|[[Копенгаген]]
|{{DNK}}
|-
|1969
| IV
|[[Варна]]
|{{BUL}} 
|-
|1971
| V
|[[Гавана]]
|{{CUB}} 
|-
|1973
| VI
|[[Роттердам]]
|{{NED}} 
|-
|1975
| VII
|[[Мадрид]]
|{{ESP}} 
|-
|1977
| VIII
|[[Базель]]
|{{CHE}} 
|-
|1979
| IX
|[[Лондон]]
|{{GBR}} 
|-
|1981
| X
|[[Мюнхен]]
|{{FRG}} 
|-
|1983
| XI
|[[Страсбург]]
|{{FRA}} 
|-
|1985
| XII
|[[Вальодолид]]
|{{ESP}} 
|-
|1987
| XIII
|[[Варна]]
|{{BUL}} 
|-
|1989
| XIV
|[[Сараево]]
|{{YUG}} 
|-
|1991
| XV
|[[Афины]]
|{{GRE}} 
|-
|1992
| XVI
|[[Брюссель]]
|{{BEL}} 
|-
|1993
| XVII
|[[Аликанте]]
|{{ESP}} 
|-
|1994
| XVIII
|[[Париж]]
|{{FRA}} 
|-
|1995
| XIX
|[[Вена]]
|{{AUT}} 
|-
|1996
| XX
|}

===Аэробика===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=20 |'''Жыл'''
|width=10 |'''№'''
|width=100 |'''Қала'''
|width=150 |'''Ел'''
|-
|1999
| I
|[[Бирмингем]]
|{{GBR}}
|-
|2001
| II
|[[Сарагоса]]
|{{ESP}} 
|-
|2003
| III
|[[Дебрецен]]
|{{HUN}}
|-
|2005
| IV
|[[Коимбра]]
|{{POR}} 
|-
|2007
| V
|[[Сомбатхей]]
|{{HUN}} 
|-
|2009
| VI
|[[Либерец]]
|{{CZE}} 
|-
|2011
| VII
|[[Бухарест]]
|{{ROM}} 
|-
|2013
| VIII
|[[Арк (Па-де-Кале)|Арк]]
|{{FRA}} 
|-
|2015
| IX
|[[Элваш]]
|{{POR}} 
|-
|2017
| X
|[[Анкона]]
|{{ITA}} 
|-
|2019
| XI
|[[Баку]]
|{{AZE}} 
|-
|2021
| XII
|[[Пезаро]]
|{{ITA}} 
|-
|2023
| XIII
|[[Анталья]]
|{{TUR}} 
|-
|2025
| XIV
|[[Гянджа]]
|{{AZE}} 
|-
|}

==Жалпы медальдар саны==

{| {{RankedMedalTable|nation-width=200px}}
|-
| 1 || align=left | {{RUS}} || 287 || 167 || 124 || 578
|-
| 2 || align=left | {{URS}} || 204 || 128 || 75 || 407
|-
| 3 || align=left | {{ROM}} || 102 || 91 || 84 || 277
|-
| 4 ||align=left | {{UKR}} || 68 || 67 || 92 || 227
|-
| 5 || align=left | {{BUL}} || 64 || 39 || 63 || 166
|-
| 6 || align=left | {{FRA}} || 61 || 61 || 58 || 170
|-
| 7 || align=left | {{GER}} || 60 || 62 || 74 || 196
|-
| 8 || align=left | {{GBR}} || 48 || 62 || 57 || 167
|-
| 9 || align=left | {{BLR}} || 39 || 65 || 62 || 166
|-
| 10 || align=left | {{ITA}} || 28 || 27 || 42 || 97
|-
|}

== Сыртқы сілтемелер ==

*[http://www.europeangymnastics.com/ European Gymnastic Union]

[[Санат:Еуропа чемпионаттары]]
[[Санат:Гимнастика]]</text>
      <sha1>d6de463yxfyi4eb2mj0tx9nwrnlguy6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484457</id>
      <parentid>3484340</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T06:57:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kas77777</username>
        <id>100404</id>
      </contributor>
      <origin>3484457</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5144" sha1="1u22j3otdj9oamcrmav1erm12az3u9z" xml:space="preserve">'''Гимнастикадан Еуропа чемпионаты''' — [[Еуропалық Гимнастика кеңесі]]мен ұйымдастырылатын халықаралық жарыс. Алғашқы чемпионат  [[көркем гимнастика]]дан (1955 жылдан бастап), [[спорттық гимнастика]]дан (1978 жылдан бастап), [[батутта секіру]]ден (1969 жылдан бастап), [[спорттық акробатика]]дан (1978 жылдан бастап), [[спорттық аэробика]]дан (1999 жылдан бастап) ұйымдастырылды.

==Чемпионаттар тізімі==
===Спорттық гимнастика===

{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=20 |'''Жыл'''
|width=10 |'''№'''
|width=100 |'''Қала'''
|width=150 |'''Ел'''
|-
|1978
| I
|[[Рига]]
|{{URS}} 
|-
|1979
| II
|[[Сегед]]
|{{HUN}} 
|-
|1980
| III
|[[Познань]]
|{{POL}} 
|-
|1982
| XXII
|[[Лондон]]
|{{GBR}} 
|-
|1984
| XXIII
|[[София]]
|{{BUL}} 
|-
|1985
| XXIV
|[[Аусбург]]
|{{FRG}} 
|-
|1986
| XXV
|[[Ренн]]
|{{FRA}} 
|-
|1987
| XXVI
|[[Антверпен]]
|{{BEL}} 
|-
|1988
| XXVII
|[[Рига]]
|{{URS}} 
|-
|1993
| XXVIII
|[[Бирмингем]]
|{{GBR}} 
|-
|1994
| XXIX
|[[Брисбен]]
|{{AUS}} 
|-
|1994
| XXX
|[[Дортмунд]]
|{{GER}} 
|-
|1995
| XXXI
|[[Сабаэ]]
|{{JPN}} 
|-
|1996
| XXXII
|[[Сан-Хуан]]
|{{PRI}} 
|-
|1997
| XXXIII
|[[Лозанна]]
|{{CHE}} 
|-
|1999
| XXXIV
|[[Тяньцзин]]
|{{CHN}} 
|-
|2001
| XXXV
|[[Гент]]
|{{BEL}} 
|-
|2002
| XXXVI
|[[Дебрецен]]
|{{HUN}} 
|-
|2003
| XXXVII
|[[Анахайм]]
|{{USA}} 
|-
|2005
| XXXVIII
|[[Мельбурн]]
|{{AUS}} 
|-
|2006
| XXXIX
|[[Орхус]]
|{{DNK}} 
|-
|2007
| XXXX
|[[Штутгарт]]
|{{GER}} 
|-
|2009
| XXXXI
|[[Лондон]]
|{{GBR}} 
|-
|2010
| XXXXII
|[[Роттердам]]
|{{NED}} 
|-
|2011
| XXXXIII
|[[Токио]]
|{{JPN}} 
|-
|2013
| XXXXIV
|[[Антверпен]]
|{{BEL}} 
|-
|2014
| XXXXV
|[[Наньнин]]
|{{CHN}} 
|-
|2015
| XXXXVI
|[[Глазго]]
|{{GBR}} 
|-
|2017
| XXXXVII
|[[Монреаль]]
|{{CAN}} 
|-
|2018
| XXXXVIII
|[[Доһа]]
|{{QAT}} 
|-
|2019
| XXXXIX
|[[Штутгарт]]
|{{GER}} 
|-
|2021
| XXXXX
|[[Китакюсю]]
|{{JPN}} 
|-
|2022
| XXXXXI
|[[Ливерпуль]]
|{{GBR}} 
|-
|2023
| XXXXXII
|[[Антверпен]]
|{{BEL}} 
|}

===Көркем гимнастика===

{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=20 |'''Жыл'''
|width=10 |'''№'''
|width=100 |'''Қала'''
|width=150 |'''Ел'''
|-
|1963
| I
|[[Будапешт]]
|{{HUN}}
|-
|1965
| II
|[[Прага]]
|{{TCH}} 
|-
|1967
| III
|[[Копенгаген]]
|{{DNK}}
|-
|1969
| IV
|[[Варна]]
|{{BUL}} 
|-
|1971
| V
|[[Гавана]]
|{{CUB}} 
|-
|1973
| VI
|[[Роттердам]]
|{{NED}} 
|-
|1975
| VII
|[[Мадрид]]
|{{ESP}} 
|-
|1977
| VIII
|[[Базель]]
|{{CHE}} 
|-
|1979
| IX
|[[Лондон]]
|{{GBR}} 
|-
|1981
| X
|[[Мюнхен]]
|{{FRG}} 
|-
|1983
| XI
|[[Страсбург]]
|{{FRA}} 
|-
|1985
| XII
|[[Вальодолид]]
|{{ESP}} 
|-
|1987
| XIII
|[[Варна]]
|{{BUL}} 
|-
|1989
| XIV
|[[Сараево]]
|{{YUG}} 
|-
|1991
| XV
|[[Афины]]
|{{GRE}} 
|-
|1992
| XVI
|[[Брюссель]]
|{{BEL}} 
|-
|1993
| XVII
|[[Аликанте]]
|{{ESP}} 
|-
|1994
| XVIII
|[[Париж]]
|{{FRA}} 
|-
|1995
| XIX
|[[Вена]]
|{{AUT}} 
|-
|1996
| XX
|}

===Аэробика===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=20 |'''Жыл'''
|width=10 |'''№'''
|width=100 |'''Қала'''
|width=150 |'''Ел'''
|-
|1999
| I
|[[Бирмингем]]
|{{GBR}}
|-
|2001
| II
|[[Сарагоса]]
|{{ESP}} 
|-
|2003
| III
|[[Дебрецен]]
|{{HUN}}
|-
|2005
| IV
|[[Коимбра]]
|{{POR}} 
|-
|2007
| V
|[[Сомбатхей]]
|{{HUN}} 
|-
|2009
| VI
|[[Либерец]]
|{{CZE}} 
|-
|2011
| VII
|[[Бухарест]]
|{{ROM}} 
|-
|2013
| VIII
|[[Арк (Па-де-Кале)|Арк]]
|{{FRA}} 
|-
|2015
| IX
|[[Элваш]]
|{{POR}} 
|-
|2017
| X
|[[Анкона]]
|{{ITA}} 
|-
|2019
| XI
|[[Баку]]
|{{AZE}} 
|-
|2021
| XII
|[[Пезаро]]
|{{ITA}} 
|-
|2023
| XIII
|[[Анталья]]
|{{TUR}} 
|-
|2025
| XIV
|[[Гянджа]]
|{{AZE}} 
|-
|}

==Жалпы медальдар саны==

{| {{RankedMedalTable|nation-width=200px}}
|-
| 1 || align=left | {{RUS}} || 287 || 167 || 124 || 578
|-
| 2 || align=left | {{URS}} || 204 || 128 || 75 || 407
|-
| 3 || align=left | {{ROM}} || 102 || 91 || 84 || 277
|-
| 4 ||align=left | {{UKR}} || 68 || 67 || 92 || 227
|-
| 5 || align=left | {{BUL}} || 64 || 39 || 63 || 166
|-
| 6 || align=left | {{FRA}} || 61 || 61 || 58 || 170
|-
| 7 || align=left | {{GER}} || 60 || 62 || 74 || 196
|-
| 8 || align=left | {{GBR}} || 48 || 62 || 57 || 167
|-
| 9 || align=left | {{BLR}} || 39 || 65 || 62 || 166
|-
| 10 || align=left | {{ITA}} || 28 || 27 || 42 || 97
|-
|}

== Сыртқы сілтемелер ==

*[http://www.europeangymnastics.com/ European Gymnastic Union]

[[Санат:Еуропа чемпионаттары]]
[[Санат:Гимнастика]]</text>
      <sha1>1u22j3otdj9oamcrmav1erm12az3u9z</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484460</id>
      <parentid>3484457</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T07:01:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kas77777</username>
        <id>100404</id>
      </contributor>
      <origin>3484460</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5145" sha1="qzgajuovyay8oc00ei24chmxgbnj2xh" xml:space="preserve">'''Гимнастикадан Еуропа чемпионаты''' — [[Еуропалық Гимнастика кеңесі]]мен ұйымдастырылатын халықаралық жарыс. Алғашқы чемпионат  [[көркем гимнастика]]дан (1955 жылдан бастап), [[спорттық гимнастика]]дан (1978 жылдан бастап), [[батутта секіру]]ден (1969 жылдан бастап), [[спорттық акробатика]]дан (1978 жылдан бастап), [[спорттық аэробика]]дан (1999 жылдан бастап) ұйымдастырылды.

==Чемпионаттар тізімі==
===Спорттық гимнастика===

{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=20 |'''Жыл'''
|width=10 |'''№'''
|width=100 |'''Қала'''
|width=150 |'''Ел'''
|-
|1978
| I
|[[Рига]]
|{{URS}} 
|-
|1979
| II
|[[Сегед]]
|{{HUN}} 
|-
|1980
| III
|[[Познань]]
|{{POL}} 
|-
|1982
| XXII
|[[Лондон]]
|{{GBR}} 
|-
|1984
| XXIII
|[[София]]
|{{BUL}} 
|-
|1985
| XXIV
|[[Аусбург]]
|{{FRG}} 
|-
|1986
| XXV
|[[Ренн]]
|{{FRA}} 
|-
|1987
| XXXII
|[[Вроцслав]]
|{{POL}} 
|-
|1988
| XXVI
|[[Антверпен]]
|{{BEL}} 
|-
|1989
| XXVII
|[[Рига]]
|{{URS}} 
|-
|1990
| XXVIII
|[[Аугсбург]]
|{{FRG}} 
|-
|1991
| XXIX
|[[Лиссабон]]
|{{POR}} 
|-
|1992
| XXX
|[[Ренн]]
|{{FRA}} 
|-
|1993
| XXXI
|[[Антверпен]]
|{{BEL}} 
|-
|1997
| XXXIII
|[[Лозанна]]
|{{CHE}} 
|-
|1999
| XXXIV
|[[Тяньцзин]]
|{{CHN}} 
|-
|2001
| XXXV
|[[Гент]]
|{{BEL}} 
|-
|2002
| XXXVI
|[[Дебрецен]]
|{{HUN}} 
|-
|2003
| XXXVII
|[[Анахайм]]
|{{USA}} 
|-
|2005
| XXXVIII
|[[Мельбурн]]
|{{AUS}} 
|-
|2006
| XXXIX
|[[Орхус]]
|{{DNK}} 
|-
|2007
| XXXX
|[[Штутгарт]]
|{{GER}} 
|-
|2009
| XXXXI
|[[Лондон]]
|{{GBR}} 
|-
|2010
| XXXXII
|[[Роттердам]]
|{{NED}} 
|-
|2011
| XXXXIII
|[[Токио]]
|{{JPN}} 
|-
|2013
| XXXXIV
|[[Антверпен]]
|{{BEL}} 
|-
|2014
| XXXXV
|[[Наньнин]]
|{{CHN}} 
|-
|2015
| XXXXVI
|[[Глазго]]
|{{GBR}} 
|-
|2017
| XXXXVII
|[[Монреаль]]
|{{CAN}} 
|-
|2018
| XXXXVIII
|[[Доһа]]
|{{QAT}} 
|-
|2019
| XXXXIX
|[[Штутгарт]]
|{{GER}} 
|-
|2021
| XXXXX
|[[Китакюсю]]
|{{JPN}} 
|-
|2022
| XXXXXI
|[[Ливерпуль]]
|{{GBR}} 
|-
|2023
| XXXXXII
|[[Антверпен]]
|{{BEL}} 
|}

===Көркем гимнастика===

{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=20 |'''Жыл'''
|width=10 |'''№'''
|width=100 |'''Қала'''
|width=150 |'''Ел'''
|-
|1963
| I
|[[Будапешт]]
|{{HUN}}
|-
|1965
| II
|[[Прага]]
|{{TCH}} 
|-
|1967
| III
|[[Копенгаген]]
|{{DNK}}
|-
|1969
| IV
|[[Варна]]
|{{BUL}} 
|-
|1971
| V
|[[Гавана]]
|{{CUB}} 
|-
|1973
| VI
|[[Роттердам]]
|{{NED}} 
|-
|1975
| VII
|[[Мадрид]]
|{{ESP}} 
|-
|1977
| VIII
|[[Базель]]
|{{CHE}} 
|-
|1979
| IX
|[[Лондон]]
|{{GBR}} 
|-
|1981
| X
|[[Мюнхен]]
|{{FRG}} 
|-
|1983
| XI
|[[Страсбург]]
|{{FRA}} 
|-
|1985
| XII
|[[Вальодолид]]
|{{ESP}} 
|-
|1987
| XIII
|[[Варна]]
|{{BUL}} 
|-
|1989
| XIV
|[[Сараево]]
|{{YUG}} 
|-
|1991
| XV
|[[Афины]]
|{{GRE}} 
|-
|1992
| XVI
|[[Брюссель]]
|{{BEL}} 
|-
|1993
| XVII
|[[Аликанте]]
|{{ESP}} 
|-
|1994
| XVIII
|[[Париж]]
|{{FRA}} 
|-
|1995
| XIX
|[[Вена]]
|{{AUT}} 
|-
|1996
| XX
|}

===Аэробика===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=20 |'''Жыл'''
|width=10 |'''№'''
|width=100 |'''Қала'''
|width=150 |'''Ел'''
|-
|1999
| I
|[[Бирмингем]]
|{{GBR}}
|-
|2001
| II
|[[Сарагоса]]
|{{ESP}} 
|-
|2003
| III
|[[Дебрецен]]
|{{HUN}}
|-
|2005
| IV
|[[Коимбра]]
|{{POR}} 
|-
|2007
| V
|[[Сомбатхей]]
|{{HUN}} 
|-
|2009
| VI
|[[Либерец]]
|{{CZE}} 
|-
|2011
| VII
|[[Бухарест]]
|{{ROM}} 
|-
|2013
| VIII
|[[Арк (Па-де-Кале)|Арк]]
|{{FRA}} 
|-
|2015
| IX
|[[Элваш]]
|{{POR}} 
|-
|2017
| X
|[[Анкона]]
|{{ITA}} 
|-
|2019
| XI
|[[Баку]]
|{{AZE}} 
|-
|2021
| XII
|[[Пезаро]]
|{{ITA}} 
|-
|2023
| XIII
|[[Анталья]]
|{{TUR}} 
|-
|2025
| XIV
|[[Гянджа]]
|{{AZE}} 
|-
|}

==Жалпы медальдар саны==

{| {{RankedMedalTable|nation-width=200px}}
|-
| 1 || align=left | {{RUS}} || 287 || 167 || 124 || 578
|-
| 2 || align=left | {{URS}} || 204 || 128 || 75 || 407
|-
| 3 || align=left | {{ROM}} || 102 || 91 || 84 || 277
|-
| 4 ||align=left | {{UKR}} || 68 || 67 || 92 || 227
|-
| 5 || align=left | {{BUL}} || 64 || 39 || 63 || 166
|-
| 6 || align=left | {{FRA}} || 61 || 61 || 58 || 170
|-
| 7 || align=left | {{GER}} || 60 || 62 || 74 || 196
|-
| 8 || align=left | {{GBR}} || 48 || 62 || 57 || 167
|-
| 9 || align=left | {{BLR}} || 39 || 65 || 62 || 166
|-
| 10 || align=left | {{ITA}} || 28 || 27 || 42 || 97
|-
|}

== Сыртқы сілтемелер ==

*[http://www.europeangymnastics.com/ European Gymnastic Union]

[[Санат:Еуропа чемпионаттары]]
[[Санат:Гимнастика]]</text>
      <sha1>qzgajuovyay8oc00ei24chmxgbnj2xh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484471</id>
      <parentid>3484460</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T07:24:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kas77777</username>
        <id>100404</id>
      </contributor>
      <origin>3484471</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5181" sha1="o6u2nzw4b9e605a2f58dtlfnd3i6mmt" xml:space="preserve">'''Гимнастикадан Еуропа чемпионаты''' — [[Еуропалық Гимнастика кеңесі]]мен ұйымдастырылатын халықаралық жарыс. Алғашқы чемпионат  [[көркем гимнастика]]дан (1955 жылдан бастап), [[спорттық гимнастика]]дан (1978 жылдан бастап), [[батутта секіру]]ден (1969 жылдан бастап), [[спорттық акробатика]]дан (1978 жылдан бастап), [[спорттық аэробика]]дан (1999 жылдан бастап) ұйымдастырылды.

==Чемпионаттар тізімі==
===Спорттық гимнастика===

{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=20 |'''Жыл'''
|width=10 |'''№'''
|width=100 |'''Қала'''
|width=150 |'''Ел'''
|-
|1978
| I
|[[Рига]]
|{{URS}} 
|-
|1979
| II
|[[Сегед]]
|{{HUN}} 
|-
|1980
| III
|[[Познань]]
|{{POL}} 
|-
|1982
| XXII
|[[Лондон]]
|{{GBR}} 
|-
|1984
| XXIII
|[[София]]
|{{BUL}} 
|-
|1985
| XXIV
|[[Аусбург]]
|{{FRG}} 
|-
|1986
| XXV
|[[Ренн]]
|{{FRA}} 
|-
|1987
| XXXII
|[[Вроцслав]]
|{{POL}} 
|-
|1988
| XXVI
|[[Антверпен]]
|{{BEL}} 
|-
|1989
| XXVII
|[[Рига]]
|{{URS}} 
|-
|1990
| XXVIII
|[[Аугсбург]]
|{{FRG}} 
|-
|1991
| XXIX
|[[Лиссабон]]
|{{POR}} 
|-
|1992
| XXX
|[[Ренн]]
|{{FRA}} 
|-
|1993
| XXXI
|[[Антверпен]]
|{{BEL}} 
|-
|1997
| XXXIII
|[[Зелёна-Гура]]
|{{POL}} 
|-
|1999
| XXXIV
|[[Вроцслав]]
|{{POL}} 
|-
|2001
| XXXV
|[[Риза (қала)|Риза]]
|{{GER}} 
|-
|2002
| XXXVI
|[[Баунаталь]]
|{{GER}} 
|-
|2003
| XXXVII
|[[Зелёна-Гура]]
|{{POL}} 
|-
|2005
| XXXVIII
|[[Мельбурн]]
|{{AUS}} 
|-
|2006
| XXXIX
|[[Орхус]]
|{{DNK}} 
|-
|2007
| XXXX
|[[Штутгарт]]
|{{GER}} 
|-
|2009
| XXXXI
|[[Лондон]]
|{{GBR}} 
|-
|2010
| XXXXII
|[[Роттердам]]
|{{NED}} 
|-
|2011
| XXXXIII
|[[Токио]]
|{{JPN}} 
|-
|2013
| XXXXIV
|[[Антверпен]]
|{{BEL}} 
|-
|2014
| XXXXV
|[[Наньнин]]
|{{CHN}} 
|-
|2015
| XXXXVI
|[[Глазго]]
|{{GBR}} 
|-
|2017
| XXXXVII
|[[Монреаль]]
|{{CAN}} 
|-
|2018
| XXXXVIII
|[[Доһа]]
|{{QAT}} 
|-
|2019
| XXXXIX
|[[Штутгарт]]
|{{GER}} 
|-
|2021
| XXXXX
|[[Китакюсю]]
|{{JPN}} 
|-
|2022
| XXXXXI
|[[Ливерпуль]]
|{{GBR}} 
|-
|2023
| XXXXXII
|[[Антверпен]]
|{{BEL}} 
|}

===Көркем гимнастика===

{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=20 |'''Жыл'''
|width=10 |'''№'''
|width=100 |'''Қала'''
|width=150 |'''Ел'''
|-
|1963
| I
|[[Будапешт]]
|{{HUN}}
|-
|1965
| II
|[[Прага]]
|{{TCH}} 
|-
|1967
| III
|[[Копенгаген]]
|{{DNK}}
|-
|1969
| IV
|[[Варна]]
|{{BUL}} 
|-
|1971
| V
|[[Гавана]]
|{{CUB}} 
|-
|1973
| VI
|[[Роттердам]]
|{{NED}} 
|-
|1975
| VII
|[[Мадрид]]
|{{ESP}} 
|-
|1977
| VIII
|[[Базель]]
|{{CHE}} 
|-
|1979
| IX
|[[Лондон]]
|{{GBR}} 
|-
|1981
| X
|[[Мюнхен]]
|{{FRG}} 
|-
|1983
| XI
|[[Страсбург]]
|{{FRA}} 
|-
|1985
| XII
|[[Вальодолид]]
|{{ESP}} 
|-
|1987
| XIII
|[[Варна]]
|{{BUL}} 
|-
|1989
| XIV
|[[Сараево]]
|{{YUG}} 
|-
|1991
| XV
|[[Афины]]
|{{GRE}} 
|-
|1992
| XVI
|[[Брюссель]]
|{{BEL}} 
|-
|1993
| XVII
|[[Аликанте]]
|{{ESP}} 
|-
|1994
| XVIII
|[[Париж]]
|{{FRA}} 
|-
|1995
| XIX
|[[Вена]]
|{{AUT}} 
|-
|1996
| XX
|}

===Аэробика===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=20 |'''Жыл'''
|width=10 |'''№'''
|width=100 |'''Қала'''
|width=150 |'''Ел'''
|-
|1999
| I
|[[Бирмингем]]
|{{GBR}}
|-
|2001
| II
|[[Сарагоса]]
|{{ESP}} 
|-
|2003
| III
|[[Дебрецен]]
|{{HUN}}
|-
|2005
| IV
|[[Коимбра]]
|{{POR}} 
|-
|2007
| V
|[[Сомбатхей]]
|{{HUN}} 
|-
|2009
| VI
|[[Либерец]]
|{{CZE}} 
|-
|2011
| VII
|[[Бухарест]]
|{{ROM}} 
|-
|2013
| VIII
|[[Арк (Па-де-Кале)|Арк]]
|{{FRA}} 
|-
|2015
| IX
|[[Элваш]]
|{{POR}} 
|-
|2017
| X
|[[Анкона]]
|{{ITA}} 
|-
|2019
| XI
|[[Баку]]
|{{AZE}} 
|-
|2021
| XII
|[[Пезаро]]
|{{ITA}} 
|-
|2023
| XIII
|[[Анталья]]
|{{TUR}} 
|-
|2025
| XIV
|[[Гянджа]]
|{{AZE}} 
|-
|}

==Жалпы медальдар саны==

{| {{RankedMedalTable|nation-width=200px}}
|-
| 1 || align=left | {{RUS}} || 287 || 167 || 124 || 578
|-
| 2 || align=left | {{URS}} || 204 || 128 || 75 || 407
|-
| 3 || align=left | {{ROM}} || 102 || 91 || 84 || 277
|-
| 4 ||align=left | {{UKR}} || 68 || 67 || 92 || 227
|-
| 5 || align=left | {{BUL}} || 64 || 39 || 63 || 166
|-
| 6 || align=left | {{FRA}} || 61 || 61 || 58 || 170
|-
| 7 || align=left | {{GER}} || 60 || 62 || 74 || 196
|-
| 8 || align=left | {{GBR}} || 48 || 62 || 57 || 167
|-
| 9 || align=left | {{BLR}} || 39 || 65 || 62 || 166
|-
| 10 || align=left | {{ITA}} || 28 || 27 || 42 || 97
|-
|}

== Сыртқы сілтемелер ==

*[http://www.europeangymnastics.com/ European Gymnastic Union]

[[Санат:Еуропа чемпионаттары]]
[[Санат:Гимнастика]]</text>
      <sha1>o6u2nzw4b9e605a2f58dtlfnd3i6mmt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Үлгі:Солтүстік Америка халықтары</title>
    <ns>10</ns>
    <id>690473</id>
    <revision>
      <id>3484450</id>
      <parentid>3481898</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T06:44:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>үлгі</comment>
      <origin>3484450</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4599" sha1="tku3gxuudkrqd36dbgpwrawd75nioa5" xml:space="preserve">{{Навигациялық жол
 |state      = &lt;includeonly&gt;{{{state|collapsed}}}&lt;/includeonly&gt;
 |аты        = Солтүстік Америка халықтары
 |жасыру     = иә
 |тақырыбы   = [[Солтүстік Америка]] халықтары
 |мазмұны    = [[Агуакатектер]] • [[Айова (халық) |Айова]] • [[Алгонкиндер]] • [[Алеуттер]] • [[Америкалықтар]] • [[Амусго]] • [[Ағылшын канадалықтары]] • [[Антигуандар]] • [[Антильдіктер]] • [[Апачилер]] • [[Арапахо (халық)|Арапахо]] • [[Арикаралар]] • [[Ассинибоиндер]] • [[Атапасклер]] • [[Афроамерикалықтар]] • [[Ацтектер]] • [[Багамдықтар]] • [[Барбадостықтар]] • [[Борука]] • [[Брибри]] • [[Уошо (халық)|Вашо]] • [[Вийот]] • [[Винту]] • [[Гавайлықтар]] • [[Гаитиліктер]] • [[Гарифуна]] • [[Гватемалалықтар]] • [[Гондурастықтар]] • [[Гуайми]] • [[Гурондар]] • [[Дакота (халық)|Дакота]] • [[Делаварлар]] • [[Доминикандықтар]] • [[Доминиктер]] • [[Зуни (халық)|Зуни]] • [[Ирокез (тайпа)|Ирокездер]] • [[Йокутс]] •  [[Кабекар]] • [[Кайова]] • [[Какчикели]] • [[Канадалықтар]] • [[Канза (халық)|Канза]] • [[Квакиутл]] • [[Кикапу (халық)|Кикапу]] • [[Килиуа]] • [[Киче]] • [[Команчилер]] • [[Кора (халық)|Кора]] • [[Костарикалықтар]] • [[Кри (халық)|Кри]] • [[Кроу (халық)|Кроу]] • [[Куапо (халық)|Куапо]] • [[Куикатектер]] • [[Куна]] • [[Кэддо (халық)|Кэддо]] • [[Лакандондар]] • [[Луисеньо]] • [[Майду]] • [[Майо]] • [[Майя]] • [[Маках]] • [[Мам]] • [[Мандан]] • [[Масатектер]] • [[Масауа|Масахуа]] • [[Мексикалықтар]] • [[Меномини]] • [[Мивок]] • [[Микмак]] • [[Михе]] • [[Миштектер]] • [[Могикандар]] • [[Мочо]] • [[Мускогтар]] • [[Навахо]] • [[Натчез|Натчи]] • [[Не-персе]] • [[Никарагуалықтар]] • [[Нутка]] • [[Опата]] • [[Оседж]] • [[Отоми]] • [[Пайют]] • [[Панамалықтар]] • [[Папаго]] • [[Пауни]] • [[Пима (халық)|Пима]] • [[Пипили]] • [[Покомандар]] • [[Покомчи]] • [[Помо]] • [[Понка]] • [[Пополоктар]] • [[Пуэбло]] • [[Пуэрторикандықтар]] • [[Рама]] • [[Салиштер]] • [[Сальвадорлықтар]] • [[Сапотектер]] • [[Сахаптиндер]] • [[Семинолдар]] • [[Сери]] • [[Сиу]] • [[Слэйвилер]] • [[Танаина]] • [[Пурепеча|Тараски]] • [[Тарахумара]] • [[Тепеуа|Тепехуа]] • [[Тепехуан]] • [[Тлапанектер]] • [[Тлинкиттер]] • [[Тотонактар]] • [[Тохолабальдар]] • [[Уичита]] • [[Уичольдар]] • [[Успантектер]] • [[Үндістер]] • [[Хайда]] • [[Хакальтектер]] • [[Хикаке]] • [[Хопи]] • [[Хуаве]] • [[Хуастектер]] • [[Хупа]] • [[Цельтальдар]] • [[Цимшиандар]] • [[Цоцильдер]] • [[Цутухильдер]] • [[Чикасо]] • [[Чилкотиндер]] • [[Чинантектер]] • [[Чинук]] • [[Чипевайан]] • [[Чероки]] • [[Чокта (халық)|Чокта]] • [[Чол]] • [[Чонтали]] • [[Чорти]] • [[Чочо]] • [[Чухи]] • [[Шайендер]] • [[Шауни]] • [[Шошондар]] • [[Эскимостар]] • [[Юте]] • [[Ючи]] • [[Яки]] • [[Ямайкалықтар]] 
 |асты       =  Бұл {{tl|Әлем халықтары}} үлгісінің бір бөлігі
}}&lt;noinclude&gt;[[Санат:Навигациялық үлгілер:Халықтар|Әлем халықтары]]&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>tku3gxuudkrqd36dbgpwrawd75nioa5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы:Casserium/зертхана</title>
    <ns>2</ns>
    <id>700124</id>
    <revision>
      <id>3484257</id>
      <parentid>3484249</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T12:39:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Casserium</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Президент кеңесшілері (2023—) */</comment>
      <origin>3484257</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4321" sha1="037vkwov1mzhydk0h3pt916eqedgkon" xml:space="preserve">== Президент кеңесшілері (2023—) ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! №
! Суреті
! Аты-жөні&lt;br&gt;{{small|(Туған жылы)}}
! colspan=&quot;2&quot;| Атқарған уақыты
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің энергетика мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Bolat Aqsolaqov (P060844-387028) (cropped).jpg|99px]] || [[Болат Оралұлы Ақшолақов|Болат Ақшолақов]]&lt;br&gt;{{small|(1971 туған)}} || 4 сәуір 2023 || 13 ақпан 2025
|-
| 2 || [[Сурет:Magzum Mirzagaliev (2020-07-17) (cropped).jpg|99px]] || [[Мағзұм Маратұлы Мырзағалиев|Мағзұм Мырзағалиев]]&lt;br&gt;{{small|(1978 туған)}} || 14 ақпан 2025
|| '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің ғылым және инновация мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Нуршат_Тас.jpg|99px]] || [[Күнсұлу Дальтонқызы Закария|Күнсұлу Закария]]&lt;br&gt;{{small|(1967 туған)}} || 22 қаңтар 2024 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің экономика мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Erulan Jamaubaev (P060446-137712, cropped).jpg|99px]] || [[Ерұлан Кенжебекұлы Жамаубаев|Ерұлан Жамаубаев]]&lt;br&gt;{{small|(1974 туған)}} || 20 мамыр 2024 || 17 ақпан 2025
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің цифрландыру мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Esekeyev_Quanyshbek.jpg|99px]] || [[Қуанышбек Бақытбекұлы Есекеев|Қуанышбек Есекеев]]&lt;br&gt;{{small|(1975 туған)}} || 10 маусым 2024 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің логистика және көлік мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Pink - replace this image female.svg|99px]] || [[Әсел Жұбанышқызы Жанасова|Әсел Жанасова]]&lt;br&gt;{{small|(1987 туған)}} || 8 маусым 2025 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің өңірлік саясат мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Ернар Жеңісұлы Баспаев|Ернар Баспаев]]&lt;br&gt;{{small|(1979 туған)}} || 2 қыркүйек 2023 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің экология мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Zülfia Süleimenova 01 (2023-04-04) (cropped).jpg|99px]] || [[Зүлфия Болатқызы Сүлейменова|Зүлфия Сүлейменова]]&lt;br&gt;{{small|(1990 туған)}} || 21 қыркүйек 2023 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің  мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Бауыржан Жумаханулы Омаров.jpg|99px]] || [[Бауыржан Жұмаханұлы Омаров|Бауыржан Омаров]]&lt;br&gt;{{small|(1962 туған)}} || 8 сәуір 2019 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің  мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Мәлік Нұржанұлы Отарбаев|Мәлік Отарбаев]]&lt;br&gt;{{small|(1980 туған)}} || 27 сәуір 2022 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің  мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Relations of Kazakhstan and Russia (2019-04-03) 02 (Berik Uali cropped).jpg|99px]] || [[Берік Уәли]]&lt;br&gt;{{small|(1977 туған)}} || 12 қыркүйек 2023 || 17 ақпан 2025
|-
| 2 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Руслан Сұлтанұлы Желдібай|Руслан Желдібай]]&lt;br&gt;{{small|(1989 туған)}} || 17 ақпан 2025 || '''қызметте'''
|}</text>
      <sha1>037vkwov1mzhydk0h3pt916eqedgkon</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484259</id>
      <parentid>3484257</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T12:44:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Casserium</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Президент кеңесшілері (2023—) */</comment>
      <origin>3484259</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4562" sha1="gp2l0j8rhfexzwn5e2ws8vtjhegezoe" xml:space="preserve">== Президент кеңесшілері (2023—) ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! №
! Суреті
! Аты-жөні&lt;br&gt;{{small|(Туған жылы)}}
! colspan=&quot;2&quot;| Атқарған уақыты
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің энергетика мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Bolat Aqsolaqov (P060844-387028) (cropped).jpg|99px]] || [[Болат Оралұлы Ақшолақов|Болат Ақшолақов]]&lt;br&gt;{{small|(1971 туған)}} || 4 сәуір 2023 || 13 ақпан 2025
|-
| 2 || [[Сурет:Magzum Mirzagaliev (2020-07-17) (cropped).jpg|99px]] || [[Мағзұм Маратұлы Мырзағалиев|Мағзұм Мырзағалиев]]&lt;br&gt;{{small|(1978 туған)}} || 14 ақпан 2025
|| '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің ғылым және инновация мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Нуршат_Тас.jpg|99px]] || [[Күнсұлу Дальтонқызы Закария|Күнсұлу Закария]]&lt;br&gt;{{small|(1967 туған)}} || 22 қаңтар 2024 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің экономика мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Erulan Jamaubaev (P060446-137712, cropped).jpg|99px]] || [[Ерұлан Кенжебекұлы Жамаубаев|Ерұлан Жамаубаев]]&lt;br&gt;{{small|(1974 туған)}} || 20 мамыр 2024 || 17 ақпан 2025
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің цифрландыру мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Esekeyev_Quanyshbek.jpg|99px]] || [[Қуанышбек Бақытбекұлы Есекеев|Қуанышбек Есекеев]]&lt;br&gt;{{small|(1975 туған)}} || 10 маусым 2024 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің логистика және көлік мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Pink - replace this image female.svg|99px]] || [[Әсел Жұбанышқызы Жанасова|Әсел Жанасова]]&lt;br&gt;{{small|(1987 туған)}} || 8 маусым 2025 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің өңірлік саясат мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Ернар Жеңісұлы Баспаев|Ернар Баспаев]]&lt;br&gt;{{small|(1979 туған)}} || 2 қыркүйек 2023 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің экология мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Zülfia Süleimenova 01 (2023-04-04) (cropped).jpg|99px]] || [[Зүлфия Болатқызы Сүлейменова|Зүлфия Сүлейменова]]&lt;br&gt;{{small|(1990 туған)}} || 21 қыркүйек 2023 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің  мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Бауыржан Жумаханулы Омаров.jpg|99px]] || [[Бауыржан Жұмаханұлы Омаров|Бауыржан Омаров]]&lt;br&gt;{{small|(1962 туған)}} || 8 сәуір 2019 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің  мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Мәлік Нұржанұлы Отарбаев|Мәлік Отарбаев]]&lt;br&gt;{{small|(1980 туған)}} || 27 сәуір 2022 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің  мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Relations of Kazakhstan and Russia (2019-04-03) 02 (Berik Uali cropped).jpg|99px]] || [[Берік Уәли]]&lt;br&gt;{{small|(1977 туған)}} || 12 қыркүйек 2023 || 17 ақпан 2025
|-
| 2 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Руслан Сұлтанұлы Желдібай|Руслан Желдібай]]&lt;br&gt;{{small|(1989 туған)}} || 17 ақпан 2025 || '''қызметте'''
|-
| 1 || [[Сурет:Kanat Bozumbayev (36516756553).jpg|99px]] || [[Қанат Алдабергенұлы Бозымбаев|Қанат Бозымбаев]]&lt;br&gt;{{small|(1969 туған)}} || 4 қыркүйек 2023 || 31 наурыз 2024
|}</text>
      <sha1>gp2l0j8rhfexzwn5e2ws8vtjhegezoe</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484263</id>
      <parentid>3484259</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T12:49:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Casserium</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Президент кеңесшілері (2023—) */</comment>
      <origin>3484263</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4697" sha1="pm9z9u2rw472870sro44o5qm2y8y275" xml:space="preserve">== Президент кеңесшілері (2023—) ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! №
! Суреті
! Аты-жөні&lt;br&gt;{{small|(Туған жылы)}}
! colspan=&quot;2&quot;| Атқарған уақыты
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің энергетика мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Bolat Aqsolaqov (P060844-387028) (cropped).jpg|99px]] || [[Болат Оралұлы Ақшолақов|Болат Ақшолақов]]&lt;br&gt;{{small|(1971 туған)}} || 4 сәуір 2023 || 13 ақпан 2025
|-
| 2 || [[Сурет:Magzum Mirzagaliev (2020-07-17) (cropped).jpg|99px]] || [[Мағзұм Маратұлы Мырзағалиев|Мағзұм Мырзағалиев]]&lt;br&gt;{{small|(1978 туған)}} || 14 ақпан 2025
|| '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің ғылым және инновация мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Нуршат_Тас.jpg|99px]] || [[Күнсұлу Дальтонқызы Закария|Күнсұлу Закария]]&lt;br&gt;{{small|(1967 туған)}} || 22 қаңтар 2024 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің экономика мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Erulan Jamaubaev (P060446-137712, cropped).jpg|99px]] || [[Ерұлан Кенжебекұлы Жамаубаев|Ерұлан Жамаубаев]]&lt;br&gt;{{small|(1974 туған)}} || 20 мамыр 2024 || 17 ақпан 2025
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің цифрландыру мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Esekeyev_Quanyshbek.jpg|99px]] || [[Қуанышбек Бақытбекұлы Есекеев|Қуанышбек Есекеев]]&lt;br&gt;{{small|(1975 туған)}} || 10 маусым 2024 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің логистика және көлік мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Pink - replace this image female.svg|99px]] || [[Әсел Жұбанышқызы Жанасова|Әсел Жанасова]]&lt;br&gt;{{small|(1987 туған)}} || 8 маусым 2025 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің өңірлік саясат мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Ернар Жеңісұлы Баспаев|Ернар Баспаев]]&lt;br&gt;{{small|(1979 туған)}} || 2 қыркүйек 2023 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің экология мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Zülfia Süleimenova 01 (2023-04-04) (cropped).jpg|99px]] || [[Зүлфия Болатқызы Сүлейменова|Зүлфия Сүлейменова]]&lt;br&gt;{{small|(1990 туған)}} || 21 қыркүйек 2023 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің  мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Бауыржан Жумаханулы Омаров.jpg|99px]] || [[Бауыржан Жұмаханұлы Омаров|Бауыржан Омаров]]&lt;br&gt;{{small|(1962 туған)}} || 8 сәуір 2019 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің  мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Мәлік Нұржанұлы Отарбаев|Мәлік Отарбаев]]&lt;br&gt;{{small|(1980 туған)}} || 27 сәуір 2022 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің  мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Relations of Kazakhstan and Russia (2019-04-03) 02 (Berik Uali cropped).jpg|99px]] || [[Берік Уәли]]&lt;br&gt;{{small|(1977 туған)}} || 12 қыркүйек 2023 || 17 ақпан 2025
|-
| 2 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Руслан Сұлтанұлы Желдібай|Руслан Желдібай]]&lt;br&gt;{{small|(1989 туған)}} || 17 ақпан 2025 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің өңірлік саясат мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Kanat Bozumbayev (36516756553).jpg|99px]] || [[Қанат Алдабергенұлы Бозымбаев|Қанат Бозымбаев]]&lt;br&gt;{{small|(1969 туған)}} || 4 қыркүйек 2023 || 31 наурыз 2024
|}</text>
      <sha1>pm9z9u2rw472870sro44o5qm2y8y275</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484264</id>
      <parentid>3484263</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T13:07:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Casserium</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Президент кеңесшілері (2023—) */</comment>
      <origin>3484264</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4583" sha1="m58dl66twj08mxhabkn0hfbqqhyype4" xml:space="preserve">== Президент кеңесшілері (2023—) ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! №
! Суреті
! Аты-жөні&lt;br&gt;{{small|(Туған жылы)}}
! colspan=&quot;2&quot;| Атқарған уақыты
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің энергетика мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Bolat Aqsolaqov (P060844-387028) (cropped).jpg|99px]] || [[Болат Оралұлы Ақшолақов|Болат Ақшолақов]]&lt;br&gt;{{small|(1971 туған)}} || 4 сәуір 2023 || 13 ақпан 2025
|-
| 2 || [[Сурет:Magzum Mirzagaliev (2020-07-17) (cropped).jpg|99px]] || [[Мағзұм Маратұлы Мырзағалиев|Мағзұм Мырзағалиев]]&lt;br&gt;{{small|(1978 туған)}} || 14 ақпан 2025
|| '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің ғылым және инновация мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Нуршат_Тас.jpg|99px]] || [[Күнсұлу Дальтонқызы Закария|Күнсұлу Закария]]&lt;br&gt;{{small|(1967 туған)}} || 22 қаңтар 2024 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің экономика мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Kanat Bozumbayev (36516756553).jpg|99px]] || [[Қанат Алдабергенұлы Бозымбаев|Қанат Бозымбаев]]&lt;br&gt;{{small|(1969 туған)}} || 4 қыркүйек 2023 || 31 наурыз 2024
|-
| 2 || [[Сурет:Erulan Jamaubaev (P060446-137712, cropped).jpg|99px]] || [[Ерұлан Кенжебекұлы Жамаубаев|Ерұлан Жамаубаев]]&lt;br&gt;{{small|(1974 туған)}} || 20 мамыр 2024 || 17 ақпан 2025
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің цифрландыру мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Esekeyev_Quanyshbek.jpg|99px]] || [[Қуанышбек Бақытбекұлы Есекеев|Қуанышбек Есекеев]]&lt;br&gt;{{small|(1975 туған)}} || 10 маусым 2024 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің логистика және көлік мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Pink - replace this image female.svg|99px]] || [[Әсел Жұбанышқызы Жанасова|Әсел Жанасова]]&lt;br&gt;{{small|(1987 туған)}} || 8 маусым 2025 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің өңірлік саясат мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Ернар Жеңісұлы Баспаев|Ернар Баспаев]]&lt;br&gt;{{small|(1979 туған)}} || 2 қыркүйек 2023 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің экология мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Zülfia Süleimenova 01 (2023-04-04) (cropped).jpg|99px]] || [[Зүлфия Болатқызы Сүлейменова|Зүлфия Сүлейменова]]&lt;br&gt;{{small|(1990 туған)}} || 21 қыркүйек 2023 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің  мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Бауыржан Жумаханулы Омаров.jpg|99px]] || [[Бауыржан Жұмаханұлы Омаров|Бауыржан Омаров]]&lt;br&gt;{{small|(1962 туған)}} || 8 сәуір 2019 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің  мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Мәлік Нұржанұлы Отарбаев|Мәлік Отарбаев]]&lt;br&gt;{{small|(1980 туған)}} || 27 сәуір 2022 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің ішкі саясат мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Relations of Kazakhstan and Russia (2019-04-03) 02 (Berik Uali cropped).jpg|99px]] || [[Берік Уәли]]&lt;br&gt;{{small|(1977 туған)}} || 12 қыркүйек 2023 || 17 ақпан 2025
|-
| 2 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Руслан Сұлтанұлы Желдібай|Руслан Желдібай]]&lt;br&gt;{{small|(1989 туған)}} || 17 ақпан 2025 || '''қызметте'''
|}</text>
      <sha1>m58dl66twj08mxhabkn0hfbqqhyype4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484266</id>
      <parentid>3484264</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T13:12:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Casserium</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Президент кеңесшілері (2023—) */</comment>
      <origin>3484266</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4583" sha1="8ql8naqlqrmc4uvj0qm7ndlbvr47kax" xml:space="preserve">== Президент кеңесшілері (2023—) ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! №
! Суреті
! Аты-жөні&lt;br&gt;{{small|(Туған жылы)}}
! colspan=&quot;2&quot;| Атқарған уақыты
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің  мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Бауыржан Жумаханулы Омаров.jpg|99px]] || [[Бауыржан Жұмаханұлы Омаров|Бауыржан Омаров]]&lt;br&gt;{{small|(1962 туған)}} || 8 сәуір 2019 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің  мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Мәлік Нұржанұлы Отарбаев|Мәлік Отарбаев]]&lt;br&gt;{{small|(1980 туған)}} || 27 сәуір 2022 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің энергетика мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Bolat Aqsolaqov (P060844-387028) (cropped).jpg|99px]] || [[Болат Оралұлы Ақшолақов|Болат Ақшолақов]]&lt;br&gt;{{small|(1971 туған)}} || 4 сәуір 2023 || 13 ақпан 2025
|-
| 2 || [[Сурет:Magzum Mirzagaliev (2020-07-17) (cropped).jpg|99px]] || [[Мағзұм Маратұлы Мырзағалиев|Мағзұм Мырзағалиев]]&lt;br&gt;{{small|(1978 туған)}} || 14 ақпан 2025
|| '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің өңірлік саясат мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Ернар Жеңісұлы Баспаев|Ернар Баспаев]]&lt;br&gt;{{small|(1979 туған)}} || 2 қыркүйек 2023 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің экономика мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Kanat Bozumbayev (36516756553).jpg|99px]] || [[Қанат Алдабергенұлы Бозымбаев|Қанат Бозымбаев]]&lt;br&gt;{{small|(1969 туған)}} || 4 қыркүйек 2023 || 31 наурыз 2024
|-
| 2 || [[Сурет:Erulan Jamaubaev (P060446-137712, cropped).jpg|99px]] || [[Ерұлан Кенжебекұлы Жамаубаев|Ерұлан Жамаубаев]]&lt;br&gt;{{small|(1974 туған)}} || 20 мамыр 2024 || 17 ақпан 2025
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің ішкі саясат мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Relations of Kazakhstan and Russia (2019-04-03) 02 (Berik Uali cropped).jpg|99px]] || [[Берік Уәли]]&lt;br&gt;{{small|(1977 туған)}} || 12 қыркүйек 2023 || 17 ақпан 2025
|-
| 2 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Руслан Сұлтанұлы Желдібай|Руслан Желдібай]]&lt;br&gt;{{small|(1989 туған)}} || 17 ақпан 2025 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің экология мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Zülfia Süleimenova 01 (2023-04-04) (cropped).jpg|99px]] || [[Зүлфия Болатқызы Сүлейменова|Зүлфия Сүлейменова]]&lt;br&gt;{{small|(1990 туған)}} || 21 қыркүйек 2023 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің ғылым және инновация мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Нуршат_Тас.jpg|99px]] || [[Күнсұлу Дальтонқызы Закария|Күнсұлу Закария]]&lt;br&gt;{{small|(1967 туған)}} || 22 қаңтар 2024 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің цифрландыру мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Esekeyev_Quanyshbek.jpg|99px]] || [[Қуанышбек Бақытбекұлы Есекеев|Қуанышбек Есекеев]]&lt;br&gt;{{small|(1975 туған)}} || 10 маусым 2024 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің логистика және көлік мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Pink - replace this image female.svg|99px]] || [[Әсел Жұбанышқызы Жанасова|Әсел Жанасова]]&lt;br&gt;{{small|(1987 туған)}} || 8 маусым 2025 || '''қызметте'''
|}</text>
      <sha1>8ql8naqlqrmc4uvj0qm7ndlbvr47kax</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484268</id>
      <parentid>3484266</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T13:16:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Casserium</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <origin>3484268</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4832" sha1="k2j7mmxa1ujbc0te13jiqjzvk7r684f" xml:space="preserve">== Президент кеңесшілері (2023—) ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! №
! Суреті
! Аты-жөні&lt;br&gt;{{small|(Туған жылы)}}
! colspan=&quot;2&quot;| Атқарған уақыты
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің  мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Бауыржан Жумаханулы Омаров.jpg|99px]] || [[Бауыржан Жұмаханұлы Омаров|Бауыржан Омаров]]&lt;br&gt;{{small|(1962 туған)}} || 8 сәуір 2019 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің  мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Мәлік Нұржанұлы Отарбаев|Мәлік Отарбаев]]&lt;br&gt;{{small|(1980 туған)}} || 27 сәуір 2022 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің энергетика мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 2 || [[Сурет:Magzum Mirzagaliev (2020-07-17) (cropped).jpg|99px]] || [[Мағзұм Маратұлы Мырзағалиев|Мағзұм Мырзағалиев]]&lt;br&gt;{{small|(1978 туған)}} || 13 қаңтар 2022 || 14 сәуір 2022
|-
| 1 || [[Сурет:Bolat Aqsolaqov (P060844-387028) (cropped).jpg|99px]] || [[Болат Оралұлы Ақшолақов|Болат Ақшолақов]]&lt;br&gt;{{small|(1971 туған)}} || 4 сәуір 2023 || 13 ақпан 2025
|-
| 2 || [[Сурет:Magzum Mirzagaliev (2020-07-17) (cropped).jpg|99px]] || [[Мағзұм Маратұлы Мырзағалиев|Мағзұм Мырзағалиев]]&lt;br&gt;{{small|(1978 туған)}} || 14 ақпан 2025
|| '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің өңірлік саясат мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Ернар Жеңісұлы Баспаев|Ернар Баспаев]]&lt;br&gt;{{small|(1979 туған)}} || 2 қыркүйек 2023 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің экономика мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Kanat Bozumbayev (36516756553).jpg|99px]] || [[Қанат Алдабергенұлы Бозымбаев|Қанат Бозымбаев]]&lt;br&gt;{{small|(1969 туған)}} || 4 қыркүйек 2023 || 31 наурыз 2024
|-
| 2 || [[Сурет:Erulan Jamaubaev (P060446-137712, cropped).jpg|99px]] || [[Ерұлан Кенжебекұлы Жамаубаев|Ерұлан Жамаубаев]]&lt;br&gt;{{small|(1974 туған)}} || 20 мамыр 2024 || 17 ақпан 2025
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің ішкі саясат мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Relations of Kazakhstan and Russia (2019-04-03) 02 (Berik Uali cropped).jpg|99px]] || [[Берік Уәли]]&lt;br&gt;{{small|(1977 туған)}} || 12 қыркүйек 2023 || 17 ақпан 2025
|-
| 2 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Руслан Сұлтанұлы Желдібай|Руслан Желдібай]]&lt;br&gt;{{small|(1989 туған)}} || 17 ақпан 2025 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің экология мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Zülfia Süleimenova 01 (2023-04-04) (cropped).jpg|99px]] || [[Зүлфия Болатқызы Сүлейменова|Зүлфия Сүлейменова]]&lt;br&gt;{{small|(1990 туған)}} || 21 қыркүйек 2023 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің ғылым және инновация мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Нуршат_Тас.jpg|99px]] || [[Күнсұлу Дальтонқызы Закария|Күнсұлу Закария]]&lt;br&gt;{{small|(1967 туған)}} || 22 қаңтар 2024 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің цифрландыру мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Esekeyev_Quanyshbek.jpg|99px]] || [[Қуанышбек Бақытбекұлы Есекеев|Қуанышбек Есекеев]]&lt;br&gt;{{small|(1975 туған)}} || 10 маусым 2024 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің логистика және көлік мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Pink - replace this image female.svg|99px]] || [[Әсел Жұбанышқызы Жанасова|Әсел Жанасова]]&lt;br&gt;{{small|(1987 туған)}} || 8 маусым 2025 || '''қызметте'''
|}</text>
      <sha1>k2j7mmxa1ujbc0te13jiqjzvk7r684f</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484272</id>
      <parentid>3484268</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T13:33:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Casserium</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Президент кеңесшілері (2023—) */</comment>
      <origin>3484272</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4139" sha1="fnjt7euw7w2a6kai9e4pzgbz9qd2wc2" xml:space="preserve">== Президент кеңесшілері (2023—) ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! №
! Суреті
! Аты-жөні&lt;br&gt;{{small|(Туған жылы)}}
! colspan=&quot;2&quot;| Атқарған уақыты
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің энергетика мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 2 || [[Сурет:Magzum Mirzagaliev (2020-07-17) (cropped).jpg|99px]] || [[Мағзұм Маратұлы Мырзағалиев|Мағзұм Мырзағалиев]]&lt;br&gt;{{small|(1978 туған)}} || 13 қаңтар 2022 || 14 сәуір 2022
|-
| 1 || [[Сурет:Bolat Aqsolaqov (P060844-387028) (cropped).jpg|99px]] || [[Болат Оралұлы Ақшолақов|Болат Ақшолақов]]&lt;br&gt;{{small|(1971 туған)}} || 4 сәуір 2023 || 13 ақпан 2025
|-
| 2 || [[Сурет:Magzum Mirzagaliev (2020-07-17) (cropped).jpg|99px]] || [[Мағзұм Маратұлы Мырзағалиев|Мағзұм Мырзағалиев]]&lt;br&gt;{{small|(1978 туған)}} || 14 ақпан 2025
|| '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің өңірлік саясат мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Ернар Жеңісұлы Баспаев|Ернар Баспаев]]&lt;br&gt;{{small|(1979 туған)}} || 2 қыркүйек 2023 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің экономика мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Kanat Bozumbayev (36516756553).jpg|99px]] || [[Қанат Алдабергенұлы Бозымбаев|Қанат Бозымбаев]]&lt;br&gt;{{small|(1969 туған)}} || 4 қыркүйек 2023 || 31 наурыз 2024
|-
| 2 || [[Сурет:Erulan Jamaubaev (P060446-137712, cropped).jpg|99px]] || [[Ерұлан Кенжебекұлы Жамаубаев|Ерұлан Жамаубаев]]&lt;br&gt;{{small|(1974 туған)}} || 20 мамыр 2024 || 17 ақпан 2025
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің ішкі саясат мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Relations of Kazakhstan and Russia (2019-04-03) 02 (Berik Uali cropped).jpg|99px]] || [[Берік Уәли]]&lt;br&gt;{{small|(1977 туған)}} || 12 қыркүйек 2023 || 17 ақпан 2025
|-
| 2 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Руслан Сұлтанұлы Желдібай|Руслан Желдібай]]&lt;br&gt;{{small|(1989 туған)}} || 17 ақпан 2025 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің экология мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Zülfia Süleimenova 01 (2023-04-04) (cropped).jpg|99px]] || [[Зүлфия Болатқызы Сүлейменова|Зүлфия Сүлейменова]]&lt;br&gt;{{small|(1990 туған)}} || 21 қыркүйек 2023 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің ғылым және инновация мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Нуршат_Тас.jpg|99px]] || [[Күнсұлу Дальтонқызы Закария|Күнсұлу Закария]]&lt;br&gt;{{small|(1967 туған)}} || 22 қаңтар 2024 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің цифрландыру мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Esekeyev_Quanyshbek.jpg|99px]] || [[Қуанышбек Бақытбекұлы Есекеев|Қуанышбек Есекеев]]&lt;br&gt;{{small|(1975 туған)}} || 10 маусым 2024 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің логистика және көлік мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Pink - replace this image female.svg|99px]] || [[Әсел Жұбанышқызы Жанасова|Әсел Жанасова]]&lt;br&gt;{{small|(1987 туған)}} || 8 маусым 2025 || '''қызметте'''
|}</text>
      <sha1>fnjt7euw7w2a6kai9e4pzgbz9qd2wc2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484276</id>
      <parentid>3484272</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T14:05:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Casserium</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <origin>3484276</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3890" sha1="e4lfsdqmjokt5rogn65rqf8a51uhzws" xml:space="preserve">== Президент кеңесшілері (2023—) ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! №
! Суреті
! Аты-жөні&lt;br&gt;{{small|(Туған жылы)}}
! colspan=&quot;2&quot;| Атқарған уақыты
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің энергетика мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Bolat Aqsolaqov (P060844-387028) (cropped).jpg|99px]] || [[Болат Оралұлы Ақшолақов|Болат Ақшолақов]]&lt;br&gt;{{small|(1971 туған)}} || 4 сәуір 2023 || 13 ақпан 2025
|-
| 2 || [[Сурет:Magzum Mirzagaliev (2020-07-17) (cropped).jpg|99px]] || [[Мағзұм Маратұлы Мырзағалиев|Мағзұм Мырзағалиев]]&lt;br&gt;{{small|(1978 туған)}} || 14 ақпан 2025
|| '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің өңірлік саясат мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Ернар Жеңісұлы Баспаев|Ернар Баспаев]]&lt;br&gt;{{small|(1979 туған)}} || 2 қыркүйек 2023 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің экономика мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Kanat Bozumbayev (36516756553).jpg|99px]] || [[Қанат Алдабергенұлы Бозымбаев|Қанат Бозымбаев]]&lt;br&gt;{{small|(1969 туған)}} || 4 қыркүйек 2023 || 31 наурыз 2024
|-
| 2 || [[Сурет:Erulan Jamaubaev (P060446-137712, cropped).jpg|99px]] || [[Ерұлан Кенжебекұлы Жамаубаев|Ерұлан Жамаубаев]]&lt;br&gt;{{small|(1974 туған)}} || 20 мамыр 2024 || 17 ақпан 2025
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің ішкі саясат мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Relations of Kazakhstan and Russia (2019-04-03) 02 (Berik Uali cropped).jpg|99px]] || [[Берік Уәли]]&lt;br&gt;{{small|(1977 туған)}} || 12 қыркүйек 2023 || 17 ақпан 2025
|-
| 2 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Руслан Сұлтанұлы Желдібай|Руслан Желдібай]]&lt;br&gt;{{small|(1989 туған)}} || 17 ақпан 2025 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің экология мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Zülfia Süleimenova 01 (2023-04-04) (cropped).jpg|99px]] || [[Зүлфия Болатқызы Сүлейменова|Зүлфия Сүлейменова]]&lt;br&gt;{{small|(1990 туған)}} || 21 қыркүйек 2023 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің ғылым және инновация мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Нуршат_Тас.jpg|99px]] || [[Күнсұлу Дальтонқызы Закария|Күнсұлу Закария]]&lt;br&gt;{{small|(1967 туған)}} || 22 қаңтар 2024 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің цифрландыру мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Esekeyev_Quanyshbek.jpg|99px]] || [[Қуанышбек Бақытбекұлы Есекеев|Қуанышбек Есекеев]]&lt;br&gt;{{small|(1975 туған)}} || 10 маусым 2024 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;8&quot;|'''Президенттің логистика және көлік мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Pink - replace this image female.svg|99px]] || [[Әсел Жұбанышқызы Жанасова|Әсел Жанасова]]&lt;br&gt;{{small|(1987 туған)}} || 8 маусым 2025 || '''қызметте'''
|}</text>
      <sha1>e4lfsdqmjokt5rogn65rqf8a51uhzws</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484278</id>
      <parentid>3484276</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T14:37:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Casserium</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Президент кеңесшілері (2023—) */</comment>
      <origin>3484278</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="0" sha1="phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1" />
      <sha1>phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Отандастар қоры</title>
    <ns>0</ns>
    <id>717385</id>
    <revision>
      <id>3484253</id>
      <parentid>3353102</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T12:08:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>105421</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>3484253</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16078" sha1="anv2xfqouf9n8x1a9utz9745s2bpf1w" xml:space="preserve">{{Компания
 |атауы             = «Отандастар қоры» КеАҚ
 |логотипі              = Пнг_лого_OQ.png
 |түрі                  = коммерциялық емес акционерлік қоғам
 |биржадағы листингі    = 
 |қызметі               = шетелдік және Қазақстан Республикасына келген этникалық қазақтарды қолдау
 |ұраны                 = 
 |құрылды               =  [[13 қазан]] [[2017 жыл]]
 |жабылды               = 
 |жабылуының себебі     = 
 |ізбасары              = 
 |бұрынғы атауы         = 
 |құрушы                = 
 |орналасуы             = {{flagicon|Kazakhstan}} [[Қазақстан]], [[Астана қаласы|Астана]], Қонаев көшесі 12/1
 |басты адамдары        = Президенті &lt;br/&gt;[[Данияр Рамазанұлы Қадыров]] 
 |саласы                = Шетелдегі қазақ диаспорасы
 |өнімі                 = 
 |айналым               =
 |операциялық кіріс     = 
 |таза табысы           = 
 |қызметкерлер саны     = 
 |басшы компания        = 100% акцияларын [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі|ҚР Сыртқы істер министрлігі]] басқарады 
 |бағынышты компания    = 
 |сайты                 = {{URL|www.oq.gov.kz}}
}}

'''«Отандастар қоры» коммерциялық емес акционерлік қоғамы''' — шетелдегі және Қазақстан Республикасына көшіп келген этникалық қазақтарды қолдауды қамтамасыз ету үшін құрылған мемлекеттік ұйым.

== Тарихы ==
2017 жылы маусым айының 22-25 күндері Астанада өткен [[Қазақтардың Дүниежүзілік құрылтайы|Дүниежүзі қазақтарының V құрылтайында]] Мемлекет басшысы Н. Назарбаев «Отандастар» қорын құрып, осы қор арқылы Дүниежүзі қазақтары қауымдастығына шетелдегі ағайынмен байланыс жасауды міндеттеді.

«Отандастар қоры» КеАҚ жарғылық капиталына мемлекеттің жүз пайыз қатысуымен [[Қазақстан Республикасының Үкіметі]]нің 2017 жылғы 13 қазандағы № 644 қаулысымен құрылды.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1700000644 &quot;Отандастар қоры&quot; коммерциялық емес акционерлік қоғамын құру туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2017 жылғы 13 қазандағы № 644 қаулысы.]&lt;/ref&gt; Бір жылдан кейін, 2018 жылы «Отандастар қоры» өз жұмысын бастады. 

Қазақстан Республикасының Мәдениет және спорт министрлігі мен Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрлігі Қоғамның үлестері тең акционерлері болған (акциялар 50/50 пайыз болып бөлінді).

Кейіннен қайта құрылуға байланысты [[Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрлігі]]нің акциялары Қазақстан Республикасы Ақпарат және қоғамдық даму министрлігіне берілді. 

Екі акционердің болуы тиімсіз болғандықтан, 2022 жылғы 31 қаңтарда ҚР Үкіметінің № 36 қаулысына сәйкес «Отандастар қоры» акцияларының мемлекеттік пакетін иелену және пайдалану құқығы толықтай [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі]]не берілді. Атап айтқанда, Қазақстан Республикасы Ақпарат және қоғамдық даму министрлігінің қарамағындағы 50 пайыз акциясы Сыртқы істер министрлігіне өтті.&lt;ref&gt;[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P2200000036  Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2022 жылғы 31 қаңтардағы № 36 қаулысы.]&lt;/ref&gt; 

Қазіргі уақытта «Отандастар қоры» КеАҚ жалғыз акционері – Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрлігі.

==Мақсаты мен міндеттері==
Қаулыға сәйкес Қоғам қызметінің негізгі мәні– шетелдік және Қазақстан Республикасына келген этникалық қазақтарды қолдау.

Басты мақсат – әлем қазақтарын өзінің тарихи және этникалық отаны – Қазақстан төңірегіне біріктіру.

Міндеттер: 
* Мәдени-гуманитарлық қолдау және этникалық бірегейлікті нығайту;
* Шет елдердегі қазақ жастарымен жан-жақты қарым-қатынасты дамыту және оларды Қазақстанның оқу орындарында оқыту үшін жағдай жасау;
* Шетелдегі отандастар арасында Қазақстанның жағымды имиджін арттыру мақсатында ақпараттық-консультациялық қамтамасыз ету;
* Отандастарымыздың сұрақтары бойынша зерттеу-талдау жұмыстарын жүргізу;
* Халықаралық ұйымдармен серіктестік байланыс орнату.&lt;ref&gt;[https://www.oq.gov.kz/statutory-tasks  «ОТАНДАСТАР ҚОРЫ» КЕАҚ МАҚСАТЫ МЕН МІНДЕТТЕРІ ЖӘНЕ ҚЫЗМЕТІНІҢ ТҮРЛЕРІ]&lt;/ref&gt; 

==Атқарылған жұмыстар (2019—2023)==
«Отандастар қоры» КеАҚ құрылғалы бері:

* Қазақ мәдени орталықтарымен, қазақ қауымдастықтарымен, ҚР шет елдердегі мекемелерімен тұрақты негізде (құрылтайлар, кездесулер, конференциялар, семинарлар, онлайн және офлайн форматтағы іс-шаралар) жұмыс ұйымдастырылды.
* 
* Шетелдегі серіктестерімен бірге 8 «Abaı Úıi»мәдени-іскерлік үйі ашылды (Ресейдің Омбы қаласы,  Өзбекстанның Ташкент қаласы, Түркияның Стамбул қаласы, Германияның Берлин қаласы, Украинаның Киев қаласы, Қырғызстанның Бішкек қаласы, Түркияның Алания қаласы,  Германияның Залах қаласы).&lt;ref&gt;[https://qazaqstan.tv/news/176677/  Германияда Абай үйі ашылды]&lt;/ref&gt; 
* 
* Шетелдегі қазақ мәдени орталықтарымен өзара ынтымақтастық туралы 70-тен астам меморандумға қол қойылды.
* 
* Ұлттық дәстүрлерді ілгерілету бойынша онлайн-офлайн сыныптар құрылды (ұлттық ойындар, домбыра ойыны және т. б. бойынша курстар).&lt;ref&gt;[https://www.oq.gov.kz/projects/30-khalyqaralyq-yntymaqtastyq  Дәстүрлі құндылықтарды үйрету жобасы]&lt;/ref&gt; 
* 
* «Отандастар қоры» КеАҚ (2019 ж.) жанынан Қандастарды ақпараттық қолдау орталығы құрылды. Орталықтың өңірлерде 14 фронт-офисі бар, оларға бүгінгі күні 22 мыңнан астам өтініш келіп түсті.
* 
* Қандастарға «бір терезе» қағидаты бойынша Мемлекеттік қызмет іске қосылды. Қажетті құжаттар саны 46-дан 16-ға дейін, ал қызмет көрсету мерзімі 6 айдан 3 айға дейін қысқартылды.
* 
* Оқушылар мен студенттерге арналған білім беру лагерлері (Ақмола облысындағы «IQanat» мектеп-интернатының базасында «жазғы лагерь», Бурабай кенті) ұйымдастырылып, өткізілді. &lt;ref&gt;[https://www.oq.gov.kz/projects/34-khalyqaralyq-yntymaqtastyq  Jas Qazaq – жазғы этно-лагері]&lt;/ref&gt;
* 
* Еліміздің тарихи жерлеріне «Қасиетті Қазақстан» экскурсиялары (Қожа Ахмет Ясауи кесенесі, Арыстан-Баб кесенесі, Түркістан облысындағы Қарашаш ана кесенесі, Маңғыстау облысындағы Бекет-ата мешіті, Алтын адамы табылған Есік қаласы, Көлсай көлдері, Қайыңды көлі, Алматы облысындағы Шарын каньоны, Абай Құнанбаев үйі және Абайдың әке-шешесі жерленген Абай облысы) өткізіледі. &lt;ref&gt;[https://kaz.inform.kz/news/shetelde-turatyn-etnikalyk-kazaktar-kazakstannyn-kieli-zherlerin-aralady_a3575212/  Шетелде тұратын этникалық қазақтар Қазақстанның киелі жерлерін аралады]&lt;/ref&gt;
* 
* Тұрақты негізде халықаралық әдеби-шығармашылық конкурстар, олимпиадалар, өнер фестивальдері, сондай-ақ «Әр қазаққа бір кітап!» акциясы өткізіледі.&lt;ref&gt;[https://baq.kz/ar-qazaqqa-bir-kitap-kitaptime-kitap-festivali-otip-zhatyr-287949/  «Әр қазаққа бір кітап»: Kitaptime кітап фестивалі өтіп жатыр]&lt;/ref&gt;
* 
* Жоғары оқу орындарына, Болон процесі бойынша стипендиялық бағдарламаларға, дайындық курстарына мемлекеттік гранттар алу бойынша жан-жақты қолдау көрсетілді. 
* 
* 2021 жылдың мамыр айынан бастап «Отандастар қоры» КеАҚ 5 жыл мерзімге ғылыми және ғылыми-техникалық қызмет субъектісі ретінде аккредитациядан өтіп, Білім және ғылым министрлігінің куәлігін алды.
* 
* 5 басым облыстың әлеуметтік-экономикалық даму деңгейімен танысуға және қоныс аудару үшін неғұрлым қолайлы елді мекендерді таңдауға мүмкіндік беретін веб-платформа ([[www.erulik.kz]]) құрылды. Олар: Абай, Ұлытау, Ақмола, Қарағанды, Қостанай, Павлодар, Солтүстік Қазақстан, Шығыс Қазақстан облыстары (Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің бұйрығына сәйкес «Қандастар мен қоныс аударушыларды қабылдаудың 2023 жылға арналған өңірлік квотасын облыстар арасында бөлу туралы» Қазақстан Республикасының 2022 жылғы 30 желтоқсандағы № 543 қаулысымен бекітілген).
* 
* Қазақстаннан тыс жерлерде тұратын отандастарды елдің қоғамдық өміріне тарту мақсатында «Qazalem» веб-платформасын әзірлеу жұмыстары жүргізілуде.&lt;ref&gt;[https://qazalem.kz/kk/about  Qazalem» веб-платформасы туралы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20231106091946/https://qazalem.kz/kk/about |date=2023-11-06 }}&lt;/ref&gt;
* 
* Түрлі деңгейдегі бұқаралық ақпарат құралдары мен әлеуметтік желілермен жұмыс жолға қойылған. 
* 
* Көлемді зерттеу-талдау жұмыстары жүргізілді.
*

==Басшылық==
«Отандастар қоры» КеАҚ Президенті Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрінің бұйрығымен тағайындалады.

'''Басшылар'''
* [[Нұртай Әбіқайұлы Әбіқаев]] (24.09.2018-12.04.2022) – Тұңғыш президенті
* [[Абзал Сапарбекұлы]] (12.04.2022-19.04.2024)
* [[Данияр Рамазанұлы Қадыров]] (19.04.2024 бастап қазіргі уақытқа дейін)

'''Басшының орынбасарлары'''
* Адуов Талғат Мүбаракұлы (24.09.2018-31.10.2020) – бірінші вице-президент
* [[Мәди Манатбекұлы]] (20.12.2018-29.04.2019) - вице-президент
* Сарбасов Мағауия Қанапияұлы (30.04.2019-30.07.2022) - вице-президент
* Беркінбаев Олжас Уәлиханұлы (15.03.2023-10.07.2023) - вице-президент

==Құрылымы==
* Директорлар кеңесі
* Ішкі аудитор
* Корпоративтік хатшы
* Президент
* Вице-президент
* Әкімшілік департаменті
* Коммуникация және халықаралық ынтымақтастық департаменті
* Ақпараттық-талдау департаменті
* Шетелдегі қандастарды қолдау департаменті
* Шетелдегі отандастарды қолдау департаменті

==Қоғамдық комиссия==
«Отандастар қоры» КеАҚ жанындағы Қоғамдық комиссия — шетелде тұратын этникалық қазақтар мен отандастарды қолдау саласында қоғамдық мүдделерді көрсету және білдіру мақсатында тұрақты жұмыс істейтін консультативтік орган.

Қоғамдық комиссияның төрағасы – [[Мұрат Бақтиярұлы]], саясаттану ғылымдарының докторы, қоғам қайраткері, Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының Әлеуметтік-мәдени даму және ғылым комитетінің бұрынғы төрағасы.

Қоғамдық комиссияның құрамына мемлекет және қоғам қайраткерлері, ҚР Парламентінің депутаттары, ғалымдар, академиктер, саясаттанушылар және басқа да сарапшылар кіреді.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>anv2xfqouf9n8x1a9utz9745s2bpf1w</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Делаварлар</title>
    <ns>0</ns>
    <id>720182</id>
    <revision>
      <id>3484452</id>
      <parentid>3378776</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T06:48:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>нақтылау</comment>
      <origin>3484452</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8564" sha1="6xtnlns6a99ajabbfnyxmcd7ist4uy0" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Делаварлар
|төл атауы  = ленапе
|сурет      = Lenape01.jpg
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 12 000
|аймақ      = 
|аймақ1     = {{Байрақ|АҚШ}}
|саны1      = 10 000
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = {{Байрақ|Канада}}
|саны2      = 2 000
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[делавар тілі]], [[ағылшын тілі]]
|діні       = дәстүрлі нанымдар, [[протестантизм]]
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Делаварлар ''' (''ленапе'') —  [[Америка Құрама Штаттары   |АҚШ]] пен [[Канада]]дағы Атлантикалық алгонкин тобындағы үндіс халқы. Жалпы саны АҚШ-та 10 мың адам. (2000, халық санағы). Канадада делаварлар Онтарионың оңтүстігінде Моравиан резервациясында (365 адам - ​​2001 жылғы санақ), Манси (250 адамға дейін) Темс және Сикс-Ней­шенс өзенінде (250 адамға дейін - ирокезмен бірге) тұрады. Канадалық делаварлардың саны 2 мыңнан астам адам деп есептеледі.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/1945508?ysclid=lpwpkhoq36131576398|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Делавар тілдері манси және унами [[диалект]]ілерге бөлінді. Қазір олар [[ағылшын тілі]]нде сөйлейді.&lt;ref&gt;https://likefrend.ru/stati/10672-delavary.html&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Делаверлердің өз діні болды және рухтар мен табиғат құдайларының күшіне сенді. Олар әруақтардан бата сұрау, аңшылықта сәттілік, мол өнім алу үшін түрлі ырымдарды жасаған.
Кейбірі [[Протестантизм|протестанттар]], кейбіреулері пейотизмді ұстанады.

== Тарихы ==
17 ғасырдың басына қарай делаварлар жалпы саны 8-12 мың адамды құрады. Олар одақтарға топтасқан автономиялық қауымдастықтардан тұрды. Делавар атауы алғаш рет төменгі Делавар өзенінің тұрғындарына қатысты айтылды.
16 ғасырдан бастап еуропалықтармен байланысты. 17 ғасырдың басынан бастап делаварлар аң терісі саудасымен айналысады. Нидерландтық, одан кейін ағылшындар отарлауының нәтижесінде (17-18 ғғ.) делаварлар өз жерлерінен айырылып, 18 ғасырдың басынан бастап ақ қоныстанушылар қысымымен бірте-бірте батысқа қарай жылжиды.

Делавар топтары Индиана, Висконсин, Миссури, Канзас және Оклахома штаттарында Саскуэханна, Аллегейни, Огайо өзендерінің бойында қоныстанды. Огайо өзенінің жоғарғы жағындағы 1750 оңтүстік Унами үш фратрияға (тасбақа, күркетауық және қасқыр) және матрилиндік кландарға бөлінген Делавар тайпасының өзегін құрады.

Көші-қон жағдайында (19 ғасырдың аяғына дейін) мәдениеттің кейбір дәстүрлі элементтері сақталды, кейбірі өзгеріске ұшырады. Қазіргі делаварлар толығымен дерлік ассимиляцияланған және көпшілігі қалаларда тұрады.&lt;ref&gt;https://travel-journal.ru/ethno/32/642/{{Deadlink|date=September 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Олар қолмен атқарылатын [[егіншілік]]пен (негізгі дақыл жүгері болды) айналысты.
Садақ пен жебелерді бұғы, бизон, енот сияқты аңдарды аулау үшін пайдаланған. Өзендер мен көлдер балыққа бай болғандықтан, [[балық аулау]] олардың шаруашылығының маңызды бөлігі болды. Олар сонымен қатар жидектерді, жаңғақтарды және басқа да жабайы өсімдіктерді тамаққа жинады.&lt;ref&gt;https://svoimi-slovami.su/chto-takoe-delavary-prostymi-slovami/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20231208154526/https://svoimi-slovami.su/chto-takoe-delavary-prostymi-slovami/ |date=2023-12-08 }}&lt;/ref&gt;

== Тұрмыс салты ==
Тайпалық кеңес әр рудан бір-бірден үш сахемадан (басшылардан) тұрды. Сонымен қатар, «бас көшбасшы» әрқашан дерлік Тасбақа руынан болған. Бұл ең көрнекті отбасы мүшелерінің мұрагерлік ұстанымдары болды, дегенмен кез келген лауазым дауыс беру арқылы растауды қажет етті. Ал әскери жетекшілер ерліктері мен сәтті жорықтарына қарай таңдалды.

Унами және Унлактиго ауылдарының Мунси ауылдарынан айырмашылығы, әдетте бекінісі жоқ болды. Жазда қарапайым ауылдың халқы бірнеше жүз адам болатын. Қыста олар отбасылық аң аулау орындарына тарап кетті. Жерге жеке меншік деген ұғым болған жоқ, сондықтан барлық жер қауымдық меншікте болды және дәстүр мен шұғыл қажеттілік негізінде бір ауылдың отбасыларына бөлінді.
Тұрғын үй үшін вигвамның үш түрі қолданылды: күмбезді төбесі бар дөңгелек, арка төбесі бар ұзынша және бұрыштық төбесі бар ұзынша. Көп отбасылық ұзын үйлер болды.

Дәстүрлі киімдері – бұғы терісінен тігілген қысқа белдемше, жамылғы шапандар, моншақтармен немесе кірпі қылшықтарымен, әшекейлермен безендірілген.&lt;ref&gt;http://www.etnolog.ru/people.php?id=DELA&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;https://dzen.ru/a/XWimuwSvHwCvAPDq&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Солтүстік Америка халықтары}}

[[Санат:АҚШ этникалық топтары]]
[[Санат:Канада этникалық топтары]]
[[Санат:Солтүстік Америка үндістері]]
[[Санат:Алгонкин тайпалары]]</text>
      <sha1>6xtnlns6a99ajabbfnyxmcd7ist4uy0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484453</id>
      <parentid>3484452</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T06:49:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Тілі */ нақтылау</comment>
      <origin>3484453</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8667" sha1="aqb020dwat1ccowz5n0nngk1pfq3pbp" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Делаварлар
|төл атауы  = ленапе
|сурет      = Lenape01.jpg
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 12 000
|аймақ      = 
|аймақ1     = {{Байрақ|АҚШ}}
|саны1      = 10 000
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = {{Байрақ|Канада}}
|саны2      = 2 000
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[делавар тілі]], [[ағылшын тілі]]
|діні       = дәстүрлі нанымдар, [[протестантизм]]
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Делаварлар ''' (''ленапе'') —  [[Америка Құрама Штаттары   |АҚШ]] пен [[Канада]]дағы Атлантикалық алгонкин тобындағы үндіс халқы. Жалпы саны АҚШ-та 10 мың адам. (2000, халық санағы). Канадада делаварлар Онтарионың оңтүстігінде Моравиан резервациясында (365 адам - ​​2001 жылғы санақ), Манси (250 адамға дейін) Темс және Сикс-Ней­шенс өзенінде (250 адамға дейін - ирокезмен бірге) тұрады. Канадалық делаварлардың саны 2 мыңнан астам адам деп есептеледі.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/1945508?ysclid=lpwpkhoq36131576398|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Делавар тілдері манси және унами [[диалект]]ілерге бөлінді. Қазір олар [[ағылшын тілі]]нде сөйлейді.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://likefrend.ru/stati/10672-delavary.html|title=Делаварлар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Делаверлердің өз діні болды және рухтар мен табиғат құдайларының күшіне сенді. Олар әруақтардан бата сұрау, аңшылықта сәттілік, мол өнім алу үшін түрлі ырымдарды жасаған.
Кейбірі [[Протестантизм|протестанттар]], кейбіреулері пейотизмді ұстанады.

== Тарихы ==
17 ғасырдың басына қарай делаварлар жалпы саны 8-12 мың адамды құрады. Олар одақтарға топтасқан автономиялық қауымдастықтардан тұрды. Делавар атауы алғаш рет төменгі Делавар өзенінің тұрғындарына қатысты айтылды.
16 ғасырдан бастап еуропалықтармен байланысты. 17 ғасырдың басынан бастап делаварлар аң терісі саудасымен айналысады. Нидерландтық, одан кейін ағылшындар отарлауының нәтижесінде (17-18 ғғ.) делаварлар өз жерлерінен айырылып, 18 ғасырдың басынан бастап ақ қоныстанушылар қысымымен бірте-бірте батысқа қарай жылжиды.

Делавар топтары Индиана, Висконсин, Миссури, Канзас және Оклахома штаттарында Саскуэханна, Аллегейни, Огайо өзендерінің бойында қоныстанды. Огайо өзенінің жоғарғы жағындағы 1750 оңтүстік Унами үш фратрияға (тасбақа, күркетауық және қасқыр) және матрилиндік кландарға бөлінген Делавар тайпасының өзегін құрады.

Көші-қон жағдайында (19 ғасырдың аяғына дейін) мәдениеттің кейбір дәстүрлі элементтері сақталды, кейбірі өзгеріске ұшырады. Қазіргі делаварлар толығымен дерлік ассимиляцияланған және көпшілігі қалаларда тұрады.&lt;ref&gt;https://travel-journal.ru/ethno/32/642/{{Deadlink|date=September 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Олар қолмен атқарылатын [[егіншілік]]пен (негізгі дақыл жүгері болды) айналысты.
Садақ пен жебелерді бұғы, бизон, енот сияқты аңдарды аулау үшін пайдаланған. Өзендер мен көлдер балыққа бай болғандықтан, [[балық аулау]] олардың шаруашылығының маңызды бөлігі болды. Олар сонымен қатар жидектерді, жаңғақтарды және басқа да жабайы өсімдіктерді тамаққа жинады.&lt;ref&gt;https://svoimi-slovami.su/chto-takoe-delavary-prostymi-slovami/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20231208154526/https://svoimi-slovami.su/chto-takoe-delavary-prostymi-slovami/ |date=2023-12-08 }}&lt;/ref&gt;

== Тұрмыс салты ==
Тайпалық кеңес әр рудан бір-бірден үш сахемадан (басшылардан) тұрды. Сонымен қатар, «бас көшбасшы» әрқашан дерлік Тасбақа руынан болған. Бұл ең көрнекті отбасы мүшелерінің мұрагерлік ұстанымдары болды, дегенмен кез келген лауазым дауыс беру арқылы растауды қажет етті. Ал әскери жетекшілер ерліктері мен сәтті жорықтарына қарай таңдалды.

Унами және Унлактиго ауылдарының Мунси ауылдарынан айырмашылығы, әдетте бекінісі жоқ болды. Жазда қарапайым ауылдың халқы бірнеше жүз адам болатын. Қыста олар отбасылық аң аулау орындарына тарап кетті. Жерге жеке меншік деген ұғым болған жоқ, сондықтан барлық жер қауымдық меншікте болды және дәстүр мен шұғыл қажеттілік негізінде бір ауылдың отбасыларына бөлінді.
Тұрғын үй үшін вигвамның үш түрі қолданылды: күмбезді төбесі бар дөңгелек, арка төбесі бар ұзынша және бұрыштық төбесі бар ұзынша. Көп отбасылық ұзын үйлер болды.

Дәстүрлі киімдері – бұғы терісінен тігілген қысқа белдемше, жамылғы шапандар, моншақтармен немесе кірпі қылшықтарымен, әшекейлермен безендірілген.&lt;ref&gt;http://www.etnolog.ru/people.php?id=DELA&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;https://dzen.ru/a/XWimuwSvHwCvAPDq&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Солтүстік Америка халықтары}}

[[Санат:АҚШ этникалық топтары]]
[[Санат:Канада этникалық топтары]]
[[Санат:Солтүстік Америка үндістері]]
[[Санат:Алгонкин тайпалары]]</text>
      <sha1>aqb020dwat1ccowz5n0nngk1pfq3pbp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484454</id>
      <parentid>3484453</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T06:50:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Тарихы */</comment>
      <origin>3484454</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8541" sha1="6ykx71n3q0uwt5qer1iciu0uqyuqjzt" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Делаварлар
|төл атауы  = ленапе
|сурет      = Lenape01.jpg
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 12 000
|аймақ      = 
|аймақ1     = {{Байрақ|АҚШ}}
|саны1      = 10 000
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = {{Байрақ|Канада}}
|саны2      = 2 000
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[делавар тілі]], [[ағылшын тілі]]
|діні       = дәстүрлі нанымдар, [[протестантизм]]
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Делаварлар ''' (''ленапе'') —  [[Америка Құрама Штаттары   |АҚШ]] пен [[Канада]]дағы Атлантикалық алгонкин тобындағы үндіс халқы. Жалпы саны АҚШ-та 10 мың адам. (2000, халық санағы). Канадада делаварлар Онтарионың оңтүстігінде Моравиан резервациясында (365 адам - ​​2001 жылғы санақ), Манси (250 адамға дейін) Темс және Сикс-Ней­шенс өзенінде (250 адамға дейін - ирокезмен бірге) тұрады. Канадалық делаварлардың саны 2 мыңнан астам адам деп есептеледі.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/1945508?ysclid=lpwpkhoq36131576398|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Делавар тілдері манси және унами [[диалект]]ілерге бөлінді. Қазір олар [[ағылшын тілі]]нде сөйлейді.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://likefrend.ru/stati/10672-delavary.html|title=Делаварлар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Делаверлердің өз діні болды және рухтар мен табиғат құдайларының күшіне сенді. Олар әруақтардан бата сұрау, аңшылықта сәттілік, мол өнім алу үшін түрлі ырымдарды жасаған.
Кейбірі [[Протестантизм|протестанттар]], кейбіреулері пейотизмді ұстанады.

== Тарихы ==
17 ғасырдың басына қарай делаварлар жалпы саны 8-12 мың адамды құрады. Олар одақтарға топтасқан автономиялық қауымдастықтардан тұрды. Делавар атауы алғаш рет төменгі Делавар өзенінің тұрғындарына қатысты айтылды.
16 ғасырдан бастап еуропалықтармен байланысты. 17 ғасырдың басынан бастап делаварлар аң терісі саудасымен айналысады. Нидерландтық, одан кейін ағылшындар отарлауының нәтижесінде (17-18 ғғ.) делаварлар өз жерлерінен айырылып, 18 ғасырдың басынан бастап ақ қоныстанушылар қысымымен бірте-бірте батысқа қарай жылжиды.

Делавар топтары Индиана, Висконсин, Миссури, Канзас және Оклахома штаттарында Саскуэханна, Аллегейни, Огайо өзендерінің бойында қоныстанды. Огайо өзенінің жоғарғы жағындағы 1750 оңтүстік Унами үш фратрияға (тасбақа, күркетауық және қасқыр) және матрилиндік кландарға бөлінген Делавар тайпасының өзегін құрады.

Көші-қон жағдайында (19 ғасырдың аяғына дейін) мәдениеттің кейбір дәстүрлі элементтері сақталды, кейбірі өзгеріске ұшырады. Қазіргі делаварлар толығымен дерлік ассимиляцияланған және көпшілігі қалаларда тұрады.

== Кәсібі ==
Олар қолмен атқарылатын [[егіншілік]]пен (негізгі дақыл жүгері болды) айналысты.
Садақ пен жебелерді бұғы, бизон, енот сияқты аңдарды аулау үшін пайдаланған. Өзендер мен көлдер балыққа бай болғандықтан, [[балық аулау]] олардың шаруашылығының маңызды бөлігі болды. Олар сонымен қатар жидектерді, жаңғақтарды және басқа да жабайы өсімдіктерді тамаққа жинады.&lt;ref&gt;https://svoimi-slovami.su/chto-takoe-delavary-prostymi-slovami/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20231208154526/https://svoimi-slovami.su/chto-takoe-delavary-prostymi-slovami/ |date=2023-12-08 }}&lt;/ref&gt;

== Тұрмыс салты ==
Тайпалық кеңес әр рудан бір-бірден үш сахемадан (басшылардан) тұрды. Сонымен қатар, «бас көшбасшы» әрқашан дерлік Тасбақа руынан болған. Бұл ең көрнекті отбасы мүшелерінің мұрагерлік ұстанымдары болды, дегенмен кез келген лауазым дауыс беру арқылы растауды қажет етті. Ал әскери жетекшілер ерліктері мен сәтті жорықтарына қарай таңдалды.

Унами және Унлактиго ауылдарының Мунси ауылдарынан айырмашылығы, әдетте бекінісі жоқ болды. Жазда қарапайым ауылдың халқы бірнеше жүз адам болатын. Қыста олар отбасылық аң аулау орындарына тарап кетті. Жерге жеке меншік деген ұғым болған жоқ, сондықтан барлық жер қауымдық меншікте болды және дәстүр мен шұғыл қажеттілік негізінде бір ауылдың отбасыларына бөлінді.
Тұрғын үй үшін вигвамның үш түрі қолданылды: күмбезді төбесі бар дөңгелек, арка төбесі бар ұзынша және бұрыштық төбесі бар ұзынша. Көп отбасылық ұзын үйлер болды.

Дәстүрлі киімдері – бұғы терісінен тігілген қысқа белдемше, жамылғы шапандар, моншақтармен немесе кірпі қылшықтарымен, әшекейлермен безендірілген.&lt;ref&gt;http://www.etnolog.ru/people.php?id=DELA&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;https://dzen.ru/a/XWimuwSvHwCvAPDq&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Солтүстік Америка халықтары}}

[[Санат:АҚШ этникалық топтары]]
[[Санат:Канада этникалық топтары]]
[[Санат:Солтүстік Америка үндістері]]
[[Санат:Алгонкин тайпалары]]</text>
      <sha1>6ykx71n3q0uwt5qer1iciu0uqyuqjzt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484455</id>
      <parentid>3484454</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T06:52:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кәсібі */ нақтылау</comment>
      <origin>3484455</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8606" sha1="0oybvh36uc4nvud9fplbe71ijbegndh" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Делаварлар
|төл атауы  = ленапе
|сурет      = Lenape01.jpg
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 12 000
|аймақ      = 
|аймақ1     = {{Байрақ|АҚШ}}
|саны1      = 10 000
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = {{Байрақ|Канада}}
|саны2      = 2 000
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[делавар тілі]], [[ағылшын тілі]]
|діні       = дәстүрлі нанымдар, [[протестантизм]]
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Делаварлар ''' (''ленапе'') —  [[Америка Құрама Штаттары   |АҚШ]] пен [[Канада]]дағы Атлантикалық алгонкин тобындағы үндіс халқы. Жалпы саны АҚШ-та 10 мың адам. (2000, халық санағы). Канадада делаварлар Онтарионың оңтүстігінде Моравиан резервациясында (365 адам - ​​2001 жылғы санақ), Манси (250 адамға дейін) Темс және Сикс-Ней­шенс өзенінде (250 адамға дейін - ирокезмен бірге) тұрады. Канадалық делаварлардың саны 2 мыңнан астам адам деп есептеледі.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/1945508?ysclid=lpwpkhoq36131576398|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Делавар тілдері манси және унами [[диалект]]ілерге бөлінді. Қазір олар [[ағылшын тілі]]нде сөйлейді.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://likefrend.ru/stati/10672-delavary.html|title=Делаварлар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Делаверлердің өз діні болды және рухтар мен табиғат құдайларының күшіне сенді. Олар әруақтардан бата сұрау, аңшылықта сәттілік, мол өнім алу үшін түрлі ырымдарды жасаған.
Кейбірі [[Протестантизм|протестанттар]], кейбіреулері пейотизмді ұстанады.

== Тарихы ==
17 ғасырдың басына қарай делаварлар жалпы саны 8-12 мың адамды құрады. Олар одақтарға топтасқан автономиялық қауымдастықтардан тұрды. Делавар атауы алғаш рет төменгі Делавар өзенінің тұрғындарына қатысты айтылды.
16 ғасырдан бастап еуропалықтармен байланысты. 17 ғасырдың басынан бастап делаварлар аң терісі саудасымен айналысады. Нидерландтық, одан кейін ағылшындар отарлауының нәтижесінде (17-18 ғғ.) делаварлар өз жерлерінен айырылып, 18 ғасырдың басынан бастап ақ қоныстанушылар қысымымен бірте-бірте батысқа қарай жылжиды.

Делавар топтары Индиана, Висконсин, Миссури, Канзас және Оклахома штаттарында Саскуэханна, Аллегейни, Огайо өзендерінің бойында қоныстанды. Огайо өзенінің жоғарғы жағындағы 1750 оңтүстік Унами үш фратрияға (тасбақа, күркетауық және қасқыр) және матрилиндік кландарға бөлінген Делавар тайпасының өзегін құрады.

Көші-қон жағдайында (19 ғасырдың аяғына дейін) мәдениеттің кейбір дәстүрлі элементтері сақталды, кейбірі өзгеріске ұшырады. Қазіргі делаварлар толығымен дерлік ассимиляцияланған және көпшілігі қалаларда тұрады.

== Кәсібі ==
Олар қолмен атқарылатын [[егіншілік]]пен (негізгі дақыл жүгері болды) айналысты.
Садақ пен жебелерді бұғы, бизон, енот сияқты аңдарды аулау үшін пайдаланған. Өзендер мен көлдер балыққа бай болғандықтан, [[балық аулау]] олардың шаруашылығының маңызды бөлігі болды. Олар сонымен қатар жидектерді, жаңғақтарды және басқа да жабайы өсімдіктерді тамаққа жинады.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://web.archive.org/web/20231208154526/https://svoimi-slovami.su/chto-takoe-delavary-prostymi-slovami/|title=Қарапайым сөзбен айтқанда Делаварлар кімдер?|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тұрмыс салты ==
Тайпалық кеңес әр рудан бір-бірден үш сахемадан (басшылардан) тұрды. Сонымен қатар, «бас көшбасшы» әрқашан дерлік Тасбақа руынан болған. Бұл ең көрнекті отбасы мүшелерінің мұрагерлік ұстанымдары болды, дегенмен кез келген лауазым дауыс беру арқылы растауды қажет етті. Ал әскери жетекшілер ерліктері мен сәтті жорықтарына қарай таңдалды.

Унами және Унлактиго ауылдарының Мунси ауылдарынан айырмашылығы, әдетте бекінісі жоқ болды. Жазда қарапайым ауылдың халқы бірнеше жүз адам болатын. Қыста олар отбасылық аң аулау орындарына тарап кетті. Жерге жеке меншік деген ұғым болған жоқ, сондықтан барлық жер қауымдық меншікте болды және дәстүр мен шұғыл қажеттілік негізінде бір ауылдың отбасыларына бөлінді.
Тұрғын үй үшін вигвамның үш түрі қолданылды: күмбезді төбесі бар дөңгелек, арка төбесі бар ұзынша және бұрыштық төбесі бар ұзынша. Көп отбасылық ұзын үйлер болды.

Дәстүрлі киімдері – бұғы терісінен тігілген қысқа белдемше, жамылғы шапандар, моншақтармен немесе кірпі қылшықтарымен, әшекейлермен безендірілген.&lt;ref&gt;http://www.etnolog.ru/people.php?id=DELA&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;https://dzen.ru/a/XWimuwSvHwCvAPDq&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Солтүстік Америка халықтары}}

[[Санат:АҚШ этникалық топтары]]
[[Санат:Канада этникалық топтары]]
[[Санат:Солтүстік Америка үндістері]]
[[Санат:Алгонкин тайпалары]]</text>
      <sha1>0oybvh36uc4nvud9fplbe71ijbegndh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484456</id>
      <parentid>3484455</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T06:55:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Тарихы */ дереккөз</comment>
      <origin>3484456</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9139" sha1="e2tcotpfm45ah40per3c9durzdktmg3" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Делаварлар
|төл атауы  = ленапе
|сурет      = Lenape01.jpg
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 12 000
|аймақ      = 
|аймақ1     = {{Байрақ|АҚШ}}
|саны1      = 10 000
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = {{Байрақ|Канада}}
|саны2      = 2 000
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[делавар тілі]], [[ағылшын тілі]]
|діні       = дәстүрлі нанымдар, [[протестантизм]]
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Делаварлар ''' (''ленапе'') —  [[Америка Құрама Штаттары   |АҚШ]] пен [[Канада]]дағы Атлантикалық алгонкин тобындағы үндіс халқы. Жалпы саны АҚШ-та 10 мың адам. (2000, халық санағы). Канадада делаварлар Онтарионың оңтүстігінде Моравиан резервациясында (365 адам - ​​2001 жылғы санақ), Манси (250 адамға дейін) Темс және Сикс-Ней­шенс өзенінде (250 адамға дейін - ирокезмен бірге) тұрады. Канадалық делаварлардың саны 2 мыңнан астам адам деп есептеледі.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/1945508?ysclid=lpwpkhoq36131576398|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Делавар тілдері манси және унами [[диалект]]ілерге бөлінді. Қазір олар [[ағылшын тілі]]нде сөйлейді.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://likefrend.ru/stati/10672-delavary.html|title=Делаварлар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Делаверлердің өз діні болды және рухтар мен табиғат құдайларының күшіне сенді. Олар әруақтардан бата сұрау, аңшылықта сәттілік, мол өнім алу үшін түрлі ырымдарды жасаған.
Кейбірі [[Протестантизм|протестанттар]], кейбіреулері пейотизмді ұстанады.

== Тарихы ==
17 ғасырдың басына қарай делаварлар жалпы саны 8-12 мың адамды құрады. Олар одақтарға топтасқан автономиялық қауымдастықтардан тұрды. Делавар атауы алғаш рет төменгі Делавар өзенінің тұрғындарына қатысты айтылды.
16 ғасырдан бастап еуропалықтармен байланысты. 17 ғасырдың басынан бастап делаварлар аң терісі саудасымен айналысады. Нидерландтық, одан кейін ағылшындар отарлауының нәтижесінде (17-18 ғғ.) делаварлар өз жерлерінен айырылып, 18 ғасырдың басынан бастап ақ қоныстанушылар қысымымен бірте-бірте батысқа қарай жылжиды.

Делавар топтары Индиана, Висконсин, Миссури, Канзас және Оклахома штаттарында Саскуэханна, Аллегейни, Огайо өзендерінің бойында қоныстанды. Огайо өзенінің жоғарғы жағындағы 1750 оңтүстік Унами үш фратрияға (тасбақа, күркетауық және қасқыр) және матрилиндік кландарға бөлінген Делавар тайпасының өзегін құрады.

Көші-қон жағдайында (19 ғасырдың аяғына дейін) мәдениеттің кейбір дәстүрлі элементтері сақталды, кейбірі өзгеріске ұшырады. Қазіргі делаварлар толығымен дерлік ассимиляцияланған және көпшілігі қалаларда тұрады.&lt;ref&gt;{{кітап|авторы=В.А.Тишков |бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=Дүние жүзіндегі халықтар мен діндер. Энциклопедия. |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны=Москва |баспасы=Үлкен Ресей энциклопедиясы |жыл=1999 |томы= |беттері=159 |барлық беті=930 |сериясы= |isbn=5-85270-155-6 |тиражы=100 000 }}&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Олар қолмен атқарылатын [[егіншілік]]пен (негізгі дақыл жүгері болды) айналысты.
Садақ пен жебелерді бұғы, бизон, енот сияқты аңдарды аулау үшін пайдаланған. Өзендер мен көлдер балыққа бай болғандықтан, [[балық аулау]] олардың шаруашылығының маңызды бөлігі болды. Олар сонымен қатар жидектерді, жаңғақтарды және басқа да жабайы өсімдіктерді тамаққа жинады.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://web.archive.org/web/20231208154526/https://svoimi-slovami.su/chto-takoe-delavary-prostymi-slovami/|title=Қарапайым сөзбен айтқанда Делаварлар кімдер?|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тұрмыс салты ==
Тайпалық кеңес әр рудан бір-бірден үш сахемадан (басшылардан) тұрды. Сонымен қатар, «бас көшбасшы» әрқашан дерлік Тасбақа руынан болған. Бұл ең көрнекті отбасы мүшелерінің мұрагерлік ұстанымдары болды, дегенмен кез келген лауазым дауыс беру арқылы растауды қажет етті. Ал әскери жетекшілер ерліктері мен сәтті жорықтарына қарай таңдалды.

Унами және Унлактиго ауылдарының Мунси ауылдарынан айырмашылығы, әдетте бекінісі жоқ болды. Жазда қарапайым ауылдың халқы бірнеше жүз адам болатын. Қыста олар отбасылық аң аулау орындарына тарап кетті. Жерге жеке меншік деген ұғым болған жоқ, сондықтан барлық жер қауымдық меншікте болды және дәстүр мен шұғыл қажеттілік негізінде бір ауылдың отбасыларына бөлінді.
Тұрғын үй үшін вигвамның үш түрі қолданылды: күмбезді төбесі бар дөңгелек, арка төбесі бар ұзынша және бұрыштық төбесі бар ұзынша. Көп отбасылық ұзын үйлер болды.

Дәстүрлі киімдері – бұғы терісінен тігілген қысқа белдемше, жамылғы шапандар, моншақтармен немесе кірпі қылшықтарымен, әшекейлермен безендірілген.&lt;ref&gt;http://www.etnolog.ru/people.php?id=DELA&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;https://dzen.ru/a/XWimuwSvHwCvAPDq&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Солтүстік Америка халықтары}}

[[Санат:АҚШ этникалық топтары]]
[[Санат:Канада этникалық топтары]]
[[Санат:Солтүстік Америка үндістері]]
[[Санат:Алгонкин тайпалары]]</text>
      <sha1>e2tcotpfm45ah40per3c9durzdktmg3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484458</id>
      <parentid>3484456</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T06:59:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Тұрмыс салты */ нақтылау</comment>
      <origin>3484458</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9223" sha1="lwlzfnjhpf1z7dh556l9a4g4sjn7k1g" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Делаварлар
|төл атауы  = ленапе
|сурет      = Lenape01.jpg
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 12 000
|аймақ      = 
|аймақ1     = {{Байрақ|АҚШ}}
|саны1      = 10 000
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = {{Байрақ|Канада}}
|саны2      = 2 000
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[делавар тілі]], [[ағылшын тілі]]
|діні       = дәстүрлі нанымдар, [[протестантизм]]
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Делаварлар ''' (''ленапе'') —  [[Америка Құрама Штаттары   |АҚШ]] пен [[Канада]]дағы Атлантикалық алгонкин тобындағы үндіс халқы. Жалпы саны АҚШ-та 10 мың адам. (2000, халық санағы). Канадада делаварлар Онтарионың оңтүстігінде Моравиан резервациясында (365 адам - ​​2001 жылғы санақ), Манси (250 адамға дейін) Темс және Сикс-Ней­шенс өзенінде (250 адамға дейін - ирокезмен бірге) тұрады. Канадалық делаварлардың саны 2 мыңнан астам адам деп есептеледі.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/1945508?ysclid=lpwpkhoq36131576398|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Делавар тілдері манси және унами [[диалект]]ілерге бөлінді. Қазір олар [[ағылшын тілі]]нде сөйлейді.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://likefrend.ru/stati/10672-delavary.html|title=Делаварлар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Делаверлердің өз діні болды және рухтар мен табиғат құдайларының күшіне сенді. Олар әруақтардан бата сұрау, аңшылықта сәттілік, мол өнім алу үшін түрлі ырымдарды жасаған.
Кейбірі [[Протестантизм|протестанттар]], кейбіреулері пейотизмді ұстанады.

== Тарихы ==
17 ғасырдың басына қарай делаварлар жалпы саны 8-12 мың адамды құрады. Олар одақтарға топтасқан автономиялық қауымдастықтардан тұрды. Делавар атауы алғаш рет төменгі Делавар өзенінің тұрғындарына қатысты айтылды.
16 ғасырдан бастап еуропалықтармен байланысты. 17 ғасырдың басынан бастап делаварлар аң терісі саудасымен айналысады. Нидерландтық, одан кейін ағылшындар отарлауының нәтижесінде (17-18 ғғ.) делаварлар өз жерлерінен айырылып, 18 ғасырдың басынан бастап ақ қоныстанушылар қысымымен бірте-бірте батысқа қарай жылжиды.

Делавар топтары Индиана, Висконсин, Миссури, Канзас және Оклахома штаттарында Саскуэханна, Аллегейни, Огайо өзендерінің бойында қоныстанды. Огайо өзенінің жоғарғы жағындағы 1750 оңтүстік Унами үш фратрияға (тасбақа, күркетауық және қасқыр) және матрилиндік кландарға бөлінген Делавар тайпасының өзегін құрады.

Көші-қон жағдайында (19 ғасырдың аяғына дейін) мәдениеттің кейбір дәстүрлі элементтері сақталды, кейбірі өзгеріске ұшырады. Қазіргі делаварлар толығымен дерлік ассимиляцияланған және көпшілігі қалаларда тұрады.&lt;ref&gt;{{кітап|авторы=В.А.Тишков |бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=Дүние жүзіндегі халықтар мен діндер. Энциклопедия. |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны=Москва |баспасы=Үлкен Ресей энциклопедиясы |жыл=1999 |томы= |беттері=159 |барлық беті=930 |сериясы= |isbn=5-85270-155-6 |тиражы=100 000 }}&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Олар қолмен атқарылатын [[егіншілік]]пен (негізгі дақыл жүгері болды) айналысты.
Садақ пен жебелерді бұғы, бизон, енот сияқты аңдарды аулау үшін пайдаланған. Өзендер мен көлдер балыққа бай болғандықтан, [[балық аулау]] олардың шаруашылығының маңызды бөлігі болды. Олар сонымен қатар жидектерді, жаңғақтарды және басқа да жабайы өсімдіктерді тамаққа жинады.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://web.archive.org/web/20231208154526/https://svoimi-slovami.su/chto-takoe-delavary-prostymi-slovami/|title=Қарапайым сөзбен айтқанда Делаварлар кімдер?|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тұрмыс салты ==
Тайпалық кеңес әр рудан бір-бірден үш сахемадан (басшылардан) тұрды. Сонымен қатар, «бас көшбасшы» әрқашан дерлік Тасбақа руынан болған. Бұл ең көрнекті отбасы мүшелерінің мұрагерлік ұстанымдары болды, дегенмен кез келген лауазым дауыс беру арқылы растауды қажет етті. Ал әскери жетекшілер ерліктері мен сәтті жорықтарына қарай таңдалды.

Унами және Унлактиго ауылдарының Мунси ауылдарынан айырмашылығы, әдетте бекінісі жоқ болды. Жазда қарапайым ауылдың халқы бірнеше жүз адам болатын. Қыста олар отбасылық аң аулау орындарына тарап кетті. Жерге жеке меншік деген ұғым болған жоқ, сондықтан барлық жер қауымдық меншікте болды және дәстүр мен шұғыл қажеттілік негізінде бір ауылдың отбасыларына бөлінді.
Тұрғын үй үшін вигвамның үш түрі қолданылды: күмбезді төбесі бар дөңгелек, арка төбесі бар ұзынша және бұрыштық төбесі бар ұзынша. Көп отбасылық ұзын үйлер болды.

Дәстүрлі киімдері – бұғы терісінен тігілген қысқа белдемше, жамылғы шапандар, моншақтармен немесе кірпі қылшықтарымен, әшекейлермен безендірілген.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=DELA|title=|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;https://dzen.ru/a/XWimuwSvHwCvAPDq&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Солтүстік Америка халықтары}}

[[Санат:АҚШ этникалық топтары]]
[[Санат:Канада этникалық топтары]]
[[Санат:Солтүстік Америка үндістері]]
[[Санат:Алгонкин тайпалары]]</text>
      <sha1>lwlzfnjhpf1z7dh556l9a4g4sjn7k1g</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484459</id>
      <parentid>3484458</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T07:01:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Тұрмыс салты */ нақтылау</comment>
      <origin>3484459</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9386" sha1="jodrzr9rf8ueb3cz5w2277nfw8yrfsj" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Делаварлар
|төл атауы  = ленапе
|сурет      = Lenape01.jpg
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 12 000
|аймақ      = 
|аймақ1     = {{Байрақ|АҚШ}}
|саны1      = 10 000
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = {{Байрақ|Канада}}
|саны2      = 2 000
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[делавар тілі]], [[ағылшын тілі]]
|діні       = дәстүрлі нанымдар, [[протестантизм]]
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Делаварлар ''' (''ленапе'') —  [[Америка Құрама Штаттары   |АҚШ]] пен [[Канада]]дағы Атлантикалық алгонкин тобындағы үндіс халқы. Жалпы саны АҚШ-та 10 мың адам. (2000, халық санағы). Канадада делаварлар Онтарионың оңтүстігінде Моравиан резервациясында (365 адам - ​​2001 жылғы санақ), Манси (250 адамға дейін) Темс және Сикс-Ней­шенс өзенінде (250 адамға дейін - ирокезмен бірге) тұрады. Канадалық делаварлардың саны 2 мыңнан астам адам деп есептеледі.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/1945508?ysclid=lpwpkhoq36131576398|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Делавар тілдері манси және унами [[диалект]]ілерге бөлінді. Қазір олар [[ағылшын тілі]]нде сөйлейді.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://likefrend.ru/stati/10672-delavary.html|title=Делаварлар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Делаверлердің өз діні болды және рухтар мен табиғат құдайларының күшіне сенді. Олар әруақтардан бата сұрау, аңшылықта сәттілік, мол өнім алу үшін түрлі ырымдарды жасаған.
Кейбірі [[Протестантизм|протестанттар]], кейбіреулері пейотизмді ұстанады.

== Тарихы ==
17 ғасырдың басына қарай делаварлар жалпы саны 8-12 мың адамды құрады. Олар одақтарға топтасқан автономиялық қауымдастықтардан тұрды. Делавар атауы алғаш рет төменгі Делавар өзенінің тұрғындарына қатысты айтылды.
16 ғасырдан бастап еуропалықтармен байланысты. 17 ғасырдың басынан бастап делаварлар аң терісі саудасымен айналысады. Нидерландтық, одан кейін ағылшындар отарлауының нәтижесінде (17-18 ғғ.) делаварлар өз жерлерінен айырылып, 18 ғасырдың басынан бастап ақ қоныстанушылар қысымымен бірте-бірте батысқа қарай жылжиды.

Делавар топтары Индиана, Висконсин, Миссури, Канзас және Оклахома штаттарында Саскуэханна, Аллегейни, Огайо өзендерінің бойында қоныстанды. Огайо өзенінің жоғарғы жағындағы 1750 оңтүстік Унами үш фратрияға (тасбақа, күркетауық және қасқыр) және матрилиндік кландарға бөлінген Делавар тайпасының өзегін құрады.

Көші-қон жағдайында (19 ғасырдың аяғына дейін) мәдениеттің кейбір дәстүрлі элементтері сақталды, кейбірі өзгеріске ұшырады. Қазіргі делаварлар толығымен дерлік ассимиляцияланған және көпшілігі қалаларда тұрады.&lt;ref&gt;{{кітап|авторы=В.А.Тишков |бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=Дүние жүзіндегі халықтар мен діндер. Энциклопедия. |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны=Москва |баспасы=Үлкен Ресей энциклопедиясы |жыл=1999 |томы= |беттері=159 |барлық беті=930 |сериясы= |isbn=5-85270-155-6 |тиражы=100 000 }}&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Олар қолмен атқарылатын [[егіншілік]]пен (негізгі дақыл жүгері болды) айналысты.
Садақ пен жебелерді бұғы, бизон, енот сияқты аңдарды аулау үшін пайдаланған. Өзендер мен көлдер балыққа бай болғандықтан, [[балық аулау]] олардың шаруашылығының маңызды бөлігі болды. Олар сонымен қатар жидектерді, жаңғақтарды және басқа да жабайы өсімдіктерді тамаққа жинады.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://web.archive.org/web/20231208154526/https://svoimi-slovami.su/chto-takoe-delavary-prostymi-slovami/|title=Қарапайым сөзбен айтқанда Делаварлар кімдер?|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тұрмыс салты ==
Тайпалық кеңес әр рудан бір-бірден үш сахемадан (басшылардан) тұрды. Сонымен қатар, «бас көшбасшы» әрқашан дерлік Тасбақа руынан болған. Бұл ең көрнекті отбасы мүшелерінің мұрагерлік ұстанымдары болды, дегенмен кез келген лауазым дауыс беру арқылы растауды қажет етті. Ал әскери жетекшілер ерліктері мен сәтті жорықтарына қарай таңдалды.

Унами және Унлактиго ауылдарының Мунси ауылдарынан айырмашылығы, әдетте бекінісі жоқ болды. Жазда қарапайым ауылдың халқы бірнеше жүз адам болатын. Қыста олар отбасылық аң аулау орындарына тарап кетті. Жерге жеке меншік деген ұғым болған жоқ, сондықтан барлық жер қауымдық меншікте болды және дәстүр мен шұғыл қажеттілік негізінде бір ауылдың отбасыларына бөлінді.
Тұрғын үй үшін вигвамның үш түрі қолданылды: күмбезді төбесі бар дөңгелек, арка төбесі бар ұзынша және бұрыштық төбесі бар ұзынша. Көп отбасылық ұзын үйлер болды.

Дәстүрлі киімдері – бұғы терісінен тігілген қысқа белдемше, жамылғы шапандар, моншақтармен немесе кірпі қылшықтарымен, әшекейлермен безендірілген.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=DELA|title=Әлем халықтары/Делаварлар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://dzen.ru/a/XWimuwSvHwCvAPDq|title=Делаварлар тарихы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Солтүстік Америка халықтары}}

[[Санат:АҚШ этникалық топтары]]
[[Санат:Канада этникалық топтары]]
[[Санат:Солтүстік Америка үндістері]]
[[Санат:Алгонкин тайпалары]]</text>
      <sha1>jodrzr9rf8ueb3cz5w2277nfw8yrfsj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484462</id>
      <parentid>3484459</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T07:06:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>сурет қою</comment>
      <origin>3484462</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9566" sha1="sjoc1s4pcr2f240en3r2a20evddvlpu" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Делаварлар
|төл атауы  = ленапе
|сурет      = Lenape01.jpg
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 12 000
|аймақ      = 
|аймақ1     = {{Байрақ|АҚШ}}
|саны1      = 10 000
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = {{Байрақ|Канада}}
|саны2      = 2 000
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[делавар тілі]], [[ағылшын тілі]]
|діні       = дәстүрлі нанымдар, [[протестантизм]]
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Делаварлар ''' (''ленапе'') —  [[Америка Құрама Штаттары   |АҚШ]] пен [[Канада]]дағы Атлантикалық алгонкин тобындағы үндіс халқы. Жалпы саны АҚШ-та 10 мың адам. (2000, халық санағы). Канадада делаварлар Онтарионың оңтүстігінде Моравиан резервациясында (365 адам - ​​2001 жылғы санақ), Манси (250 адамға дейін) Темс және Сикс-Ней­шенс өзенінде (250 адамға дейін - ирокезмен бірге) тұрады. Канадалық делаварлардың саны 2 мыңнан астам адам деп есептеледі.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/1945508?ysclid=lpwpkhoq36131576398|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Делавар тілдері манси және унами [[диалект]]ілерге бөлінді. Қазір олар [[ағылшын тілі]]нде сөйлейді.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://likefrend.ru/stati/10672-delavary.html|title=Делаварлар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Делаверлердің өз діні болды және рухтар мен табиғат құдайларының күшіне сенді. Олар әруақтардан бата сұрау, аңшылықта сәттілік, мол өнім алу үшін түрлі ырымдарды жасаған.
Кейбірі [[Протестантизм|протестанттар]], кейбіреулері пейотизмді ұстанады.

== Тарихы ==
17 ғасырдың басына қарай делаварлар жалпы саны 8-12 мың адамды құрады. Олар одақтарға топтасқан автономиялық қауымдастықтардан тұрды. Делавар атауы алғаш рет төменгі Делавар өзенінің тұрғындарына қатысты айтылды.
16 ғасырдан бастап еуропалықтармен байланысты. 17 ғасырдың басынан бастап делаварлар аң терісі саудасымен айналысады. Нидерландтық, одан кейін ағылшындар отарлауының нәтижесінде (17-18 ғғ.) делаварлар өз жерлерінен айырылып, 18 ғасырдың басынан бастап ақ қоныстанушылар қысымымен бірте-бірте батысқа қарай жылжиды.

Делавар топтары Индиана, Висконсин, Миссури, Канзас және Оклахома штаттарында Саскуэханна, Аллегейни, Огайо өзендерінің бойында қоныстанды. Огайо өзенінің жоғарғы жағындағы 1750 оңтүстік Унами үш фратрияға (тасбақа, күркетауық және қасқыр) және матрилиндік кландарға бөлінген Делавар тайпасының өзегін құрады.

Көші-қон жағдайында (19 ғасырдың аяғына дейін) мәдениеттің кейбір дәстүрлі элементтері сақталды, кейбірі өзгеріске ұшырады. Қазіргі делаварлар толығымен дерлік ассимиляцияланған және көпшілігі қалаларда тұрады.&lt;ref&gt;{{кітап|авторы=В.А.Тишков |бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=Дүние жүзіндегі халықтар мен діндер. Энциклопедия. |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны=Москва |баспасы=Үлкен Ресей энциклопедиясы |жыл=1999 |томы= |беттері=159 |барлық беті=930 |сериясы= |isbn=5-85270-155-6 |тиражы=100 000 }}&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
[[Сурет:DelawareFarmKansas.jpg|нобай|оңға|200px|1867 жылы Канзастағы үндіс резервациясындағы Делавар фермасы]]     
Олар қолмен атқарылатын [[егіншілік]]пен (негізгі дақыл жүгері болды) айналысты.
Садақ пен жебелерді бұғы, бизон, енот сияқты аңдарды аулау үшін пайдаланған. Өзендер мен көлдер балыққа бай болғандықтан, [[балық аулау]] олардың шаруашылығының маңызды бөлігі болды. Олар сонымен қатар жидектерді, жаңғақтарды және басқа да жабайы өсімдіктерді тамаққа жинады.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://web.archive.org/web/20231208154526/https://svoimi-slovami.su/chto-takoe-delavary-prostymi-slovami/|title=Қарапайым сөзбен айтқанда Делаварлар кімдер?|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тұрмыс салты ==
Тайпалық кеңес әр рудан бір-бірден үш сахемадан (басшылардан) тұрды. Сонымен қатар, «бас көшбасшы» әрқашан дерлік Тасбақа руынан болған. Бұл ең көрнекті отбасы мүшелерінің мұрагерлік ұстанымдары болды, дегенмен кез келген лауазым дауыс беру арқылы растауды қажет етті. Ал әскери жетекшілер ерліктері мен сәтті жорықтарына қарай таңдалды.

Унами және Унлактиго ауылдарының Мунси ауылдарынан айырмашылығы, әдетте бекінісі жоқ болды. Жазда қарапайым ауылдың халқы бірнеше жүз адам болатын. Қыста олар отбасылық аң аулау орындарына тарап кетті. Жерге жеке меншік деген ұғым болған жоқ, сондықтан барлық жер қауымдық меншікте болды және дәстүр мен шұғыл қажеттілік негізінде бір ауылдың отбасыларына бөлінді.
Тұрғын үй үшін вигвамның үш түрі қолданылды: күмбезді төбесі бар дөңгелек, арка төбесі бар ұзынша және бұрыштық төбесі бар ұзынша. Көп отбасылық ұзын үйлер болды.

Дәстүрлі киімдері – бұғы терісінен тігілген қысқа белдемше, жамылғы шапандар, моншақтармен немесе кірпі қылшықтарымен, әшекейлермен безендірілген.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=DELA|title=Әлем халықтары/Делаварлар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://dzen.ru/a/XWimuwSvHwCvAPDq|title=Делаварлар тарихы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Солтүстік Америка халықтары}}

[[Санат:АҚШ этникалық топтары]]
[[Санат:Канада этникалық топтары]]
[[Санат:Солтүстік Америка үндістері]]
[[Санат:Алгонкин тайпалары]]</text>
      <sha1>sjoc1s4pcr2f240en3r2a20evddvlpu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Доминикандықтар</title>
    <ns>0</ns>
    <id>720187</id>
    <revision>
      <id>3484463</id>
      <parentid>3266948</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T07:09:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>нақтылау</comment>
      <origin>3484463</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6862" sha1="p433k0dld8ponasqmp1ui4es8xd9lby" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Доминикандықтар
|төл атауы  = 
|сурет      = Soldier and Elderly Woman - Puerto Plata - Dominican Republic.jpg
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 10,5 млн.
|аймақ      = {{Байрақ|Доминикан Республикасы}}
|аймақ1     = 
|саны1      = 
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = 
|саны2      = 
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[испан тілі]], [[креол тілі]]
|діні       = [[христиандық]]
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Доминикандықтар''' — [[Доминикан Республикасы]]ның негізгі халқы. Халқы 10,5 миллион адам (2021 жылғы бағалау). Шамамен 75%-ы мулаттар, 15%-ы ақ, қалғандары қара нәсілділер (негізінен Гаитиден келген иммигранттар және олардың ұрпақтары). Латын Америкасы мен Еуропадағы диаспора 1,5 миллионнан астам адамды құрайды (2019; бағалау), оның ішінде [[Америка Құрама Штаттары   |АҚШ]]-та 1 миллионнан астам.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://bigenc.ru/c/dominikantsy-narod-3e10dd?ysclid=lpxphsf3js637092668|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Доминикандықтардың көпшілігі жергілікті диалектілік ерекшеліктері бар [[испан тілі]]нде сөйлейді. Кейбір тобы француз тіліне негізделген [[креол тілі]]нде сөйлейді (Гаитиден келгендер).&lt;ref&gt;https://megabook.ru/article/%D0%94%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B%20(%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4)&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Халықтың 95% [[Христиандық|христиан]] дінін ұстанады. Олардың көпшілігі [[Католицизм|католиктер]]. Басқа діни касталар 4,8% құрайды, оның ішінде Иегова куәгерлері.&lt;ref&gt;http://www.odominicane.ru/kultura-dominicanu.html&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Халықтың басым бөлігі ауыл шаруашылығында жұмыс істейді. Негізгі дақыл – қант қамысы. Оған қоса кофе, какао бұршақтары, темекі, жержаңғақ, банан экспортталады. Ішкі тұтыну үшін күріш, жүгері, маниок, тәтті картоп, ямс, бұршақ, көкөністер мен жемістер өндіріледі. Мал шаруашылығы жақсы дамыған, балық шаруашылығы нашар. Өнеркәсіп тек 20 ғасырдың 2-жартысында ғана дами бастады, негізінен тау-кен және энергетика өнеркәсібі.&lt;ref&gt;https://mononews.ru/%D0%94%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B_(%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4){{Deadlink|date=January 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

== Тұрмыс салты ==
Халық испандар бастаған және күшті көшбасшылар қолдаған күшті таптық жүйені қабылдауға мәжбүр болды. Отбасы ең маңызды. Адамдар арасындағы қарым-қатынас маңыздырақ. Көбіне жұмыс істеуге емес, араласуға уақыт бөледі.
Доминикан элитасының арасында үш немесе одан да көп ұрпақтан тұратын көп балалы отбасылар басым. Ең қарт адам билікке ие, қоғамдық шешімдер қабылдайды және отбасының амандығына жауапты. Тұрмыстағы ең үлкен әйел өз үйін басқарады, жеке шешімдер қабылдайды және отбасына қамқорлық жасайды. Ерлі-зайыпты ағайындар, олардың әйелдері мен балалары үлкен отбасының бір бөлігі. Тұрмысқа шыққан қыздар күйеуінің отбасына кіреді.

Шаруаларға тән баспана - қызыл түсті жақтаулары мен есіктері бар көк түсті ''боио''. Қалаларда оңтүстік испандық типтегі ғимараттар сақталған.

Доминикандықтарға креол типті киімдер тән, ер адамдар сомбреро киеді.

Дәстүрлі доминикандықтардың таңғы ас манго, қуырылған пияз, қуырылған жұмыртқа, қуырылған салями, қуырылған ірімшік және авокадодан тұрды.

Халық музыкасы мен биінде испан, негр, үнді әсерлері бар. Ең танымал халық биі меренге XIX ғасырдан бастап тарады. Халық әндерінің екі түрі бар: көңілді («агуинальдо») және мұңды («виллансико»).&lt;ref&gt;https://tourlogbook.com/kultura-dominikanskoj-respubliki/&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;http://www.etnolog.ru/people.php?id=DOMI&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Солтүстік Америка халықтары}}
[[Санат:Доминикан Республикасы халықтары]]
[[Санат:Америка халықтары]]</text>
      <sha1>p433k0dld8ponasqmp1ui4es8xd9lby</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484464</id>
      <parentid>3484463</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T07:11:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Тілі */ нақтылау</comment>
      <origin>3484464</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6976" sha1="hmwj15lluzpp86fqvnhfs08vg7ezhtr" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Доминикандықтар
|төл атауы  = 
|сурет      = Soldier and Elderly Woman - Puerto Plata - Dominican Republic.jpg
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 10,5 млн.
|аймақ      = {{Байрақ|Доминикан Республикасы}}
|аймақ1     = 
|саны1      = 
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = 
|саны2      = 
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[испан тілі]], [[креол тілі]]
|діні       = [[христиандық]]
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Доминикандықтар''' — [[Доминикан Республикасы]]ның негізгі халқы. Халқы 10,5 миллион адам (2021 жылғы бағалау). Шамамен 75%-ы мулаттар, 15%-ы ақ, қалғандары қара нәсілділер (негізінен Гаитиден келген иммигранттар және олардың ұрпақтары). Латын Америкасы мен Еуропадағы диаспора 1,5 миллионнан астам адамды құрайды (2019; бағалау), оның ішінде [[Америка Құрама Штаттары   |АҚШ]]-та 1 миллионнан астам.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://bigenc.ru/c/dominikantsy-narod-3e10dd?ysclid=lpxphsf3js637092668|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Доминикандықтардың көпшілігі жергілікті диалектілік ерекшеліктері бар [[испан тілі]]нде сөйлейді. Кейбір тобы француз тіліне негізделген [[креол тілі]]нде сөйлейді (Гаитиден келгендер).&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://megabook.ru/article/%D0%94%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B%20(%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4)|title=Доминикандықтар |author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Халықтың 95% [[Христиандық|христиан]] дінін ұстанады. Олардың көпшілігі [[Католицизм|католиктер]]. Басқа діни касталар 4,8% құрайды, оның ішінде Иегова куәгерлері.&lt;ref&gt;http://www.odominicane.ru/kultura-dominicanu.html&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Халықтың басым бөлігі ауыл шаруашылығында жұмыс істейді. Негізгі дақыл – қант қамысы. Оған қоса кофе, какао бұршақтары, темекі, жержаңғақ, банан экспортталады. Ішкі тұтыну үшін күріш, жүгері, маниок, тәтті картоп, ямс, бұршақ, көкөністер мен жемістер өндіріледі. Мал шаруашылығы жақсы дамыған, балық шаруашылығы нашар. Өнеркәсіп тек 20 ғасырдың 2-жартысында ғана дами бастады, негізінен тау-кен және энергетика өнеркәсібі.&lt;ref&gt;https://mononews.ru/%D0%94%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B_(%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4){{Deadlink|date=January 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

== Тұрмыс салты ==
Халық испандар бастаған және күшті көшбасшылар қолдаған күшті таптық жүйені қабылдауға мәжбүр болды. Отбасы ең маңызды. Адамдар арасындағы қарым-қатынас маңыздырақ. Көбіне жұмыс істеуге емес, араласуға уақыт бөледі.
Доминикан элитасының арасында үш немесе одан да көп ұрпақтан тұратын көп балалы отбасылар басым. Ең қарт адам билікке ие, қоғамдық шешімдер қабылдайды және отбасының амандығына жауапты. Тұрмыстағы ең үлкен әйел өз үйін басқарады, жеке шешімдер қабылдайды және отбасына қамқорлық жасайды. Ерлі-зайыпты ағайындар, олардың әйелдері мен балалары үлкен отбасының бір бөлігі. Тұрмысқа шыққан қыздар күйеуінің отбасына кіреді.

Шаруаларға тән баспана - қызыл түсті жақтаулары мен есіктері бар көк түсті ''боио''. Қалаларда оңтүстік испандық типтегі ғимараттар сақталған.

Доминикандықтарға креол типті киімдер тән, ер адамдар сомбреро киеді.

Дәстүрлі доминикандықтардың таңғы ас манго, қуырылған пияз, қуырылған жұмыртқа, қуырылған салями, қуырылған ірімшік және авокадодан тұрды.

Халық музыкасы мен биінде испан, негр, үнді әсерлері бар. Ең танымал халық биі меренге XIX ғасырдан бастап тарады. Халық әндерінің екі түрі бар: көңілді («агуинальдо») және мұңды («виллансико»).&lt;ref&gt;https://tourlogbook.com/kultura-dominikanskoj-respubliki/&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;http://www.etnolog.ru/people.php?id=DOMI&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Солтүстік Америка халықтары}}
[[Санат:Доминикан Республикасы халықтары]]
[[Санат:Америка халықтары]]</text>
      <sha1>hmwj15lluzpp86fqvnhfs08vg7ezhtr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484465</id>
      <parentid>3484464</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T07:11:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Діні */</comment>
      <origin>3484465</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6916" sha1="f32awr0utwbz7vz9j3c0zfiey0i4g8e" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Доминикандықтар
|төл атауы  = 
|сурет      = Soldier and Elderly Woman - Puerto Plata - Dominican Republic.jpg
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 10,5 млн.
|аймақ      = {{Байрақ|Доминикан Республикасы}}
|аймақ1     = 
|саны1      = 
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = 
|саны2      = 
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[испан тілі]], [[креол тілі]]
|діні       = [[христиандық]]
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Доминикандықтар''' — [[Доминикан Республикасы]]ның негізгі халқы. Халқы 10,5 миллион адам (2021 жылғы бағалау). Шамамен 75%-ы мулаттар, 15%-ы ақ, қалғандары қара нәсілділер (негізінен Гаитиден келген иммигранттар және олардың ұрпақтары). Латын Америкасы мен Еуропадағы диаспора 1,5 миллионнан астам адамды құрайды (2019; бағалау), оның ішінде [[Америка Құрама Штаттары   |АҚШ]]-та 1 миллионнан астам.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://bigenc.ru/c/dominikantsy-narod-3e10dd?ysclid=lpxphsf3js637092668|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Доминикандықтардың көпшілігі жергілікті диалектілік ерекшеліктері бар [[испан тілі]]нде сөйлейді. Кейбір тобы француз тіліне негізделген [[креол тілі]]нде сөйлейді (Гаитиден келгендер).&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://megabook.ru/article/%D0%94%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B%20(%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4)|title=Доминикандықтар |author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Халықтың 95% [[Христиандық|христиан]] дінін ұстанады. Олардың көпшілігі [[Католицизм|католиктер]]. Басқа діни касталар 4,8% құрайды, оның ішінде Иегова куәгерлері.

== Кәсібі ==
Халықтың басым бөлігі ауыл шаруашылығында жұмыс істейді. Негізгі дақыл – қант қамысы. Оған қоса кофе, какао бұршақтары, темекі, жержаңғақ, банан экспортталады. Ішкі тұтыну үшін күріш, жүгері, маниок, тәтті картоп, ямс, бұршақ, көкөністер мен жемістер өндіріледі. Мал шаруашылығы жақсы дамыған, балық шаруашылығы нашар. Өнеркәсіп тек 20 ғасырдың 2-жартысында ғана дами бастады, негізінен тау-кен және энергетика өнеркәсібі.&lt;ref&gt;https://mononews.ru/%D0%94%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B_(%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4){{Deadlink|date=January 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

== Тұрмыс салты ==
Халық испандар бастаған және күшті көшбасшылар қолдаған күшті таптық жүйені қабылдауға мәжбүр болды. Отбасы ең маңызды. Адамдар арасындағы қарым-қатынас маңыздырақ. Көбіне жұмыс істеуге емес, араласуға уақыт бөледі.
Доминикан элитасының арасында үш немесе одан да көп ұрпақтан тұратын көп балалы отбасылар басым. Ең қарт адам билікке ие, қоғамдық шешімдер қабылдайды және отбасының амандығына жауапты. Тұрмыстағы ең үлкен әйел өз үйін басқарады, жеке шешімдер қабылдайды және отбасына қамқорлық жасайды. Ерлі-зайыпты ағайындар, олардың әйелдері мен балалары үлкен отбасының бір бөлігі. Тұрмысқа шыққан қыздар күйеуінің отбасына кіреді.

Шаруаларға тән баспана - қызыл түсті жақтаулары мен есіктері бар көк түсті ''боио''. Қалаларда оңтүстік испандық типтегі ғимараттар сақталған.

Доминикандықтарға креол типті киімдер тән, ер адамдар сомбреро киеді.

Дәстүрлі доминикандықтардың таңғы ас манго, қуырылған пияз, қуырылған жұмыртқа, қуырылған салями, қуырылған ірімшік және авокадодан тұрды.

Халық музыкасы мен биінде испан, негр, үнді әсерлері бар. Ең танымал халық биі меренге XIX ғасырдан бастап тарады. Халық әндерінің екі түрі бар: көңілді («агуинальдо») және мұңды («виллансико»).&lt;ref&gt;https://tourlogbook.com/kultura-dominikanskoj-respubliki/&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;http://www.etnolog.ru/people.php?id=DOMI&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Солтүстік Америка халықтары}}
[[Санат:Доминикан Республикасы халықтары]]
[[Санат:Америка халықтары]]</text>
      <sha1>f32awr0utwbz7vz9j3c0zfiey0i4g8e</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484466</id>
      <parentid>3484465</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T07:12:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кәсібі */</comment>
      <origin>3484466</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6712" sha1="cw1ienhnnzwtu2w789ty5rlrazbph6j" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Доминикандықтар
|төл атауы  = 
|сурет      = Soldier and Elderly Woman - Puerto Plata - Dominican Republic.jpg
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 10,5 млн.
|аймақ      = {{Байрақ|Доминикан Республикасы}}
|аймақ1     = 
|саны1      = 
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = 
|саны2      = 
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[испан тілі]], [[креол тілі]]
|діні       = [[христиандық]]
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Доминикандықтар''' — [[Доминикан Республикасы]]ның негізгі халқы. Халқы 10,5 миллион адам (2021 жылғы бағалау). Шамамен 75%-ы мулаттар, 15%-ы ақ, қалғандары қара нәсілділер (негізінен Гаитиден келген иммигранттар және олардың ұрпақтары). Латын Америкасы мен Еуропадағы диаспора 1,5 миллионнан астам адамды құрайды (2019; бағалау), оның ішінде [[Америка Құрама Штаттары   |АҚШ]]-та 1 миллионнан астам.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://bigenc.ru/c/dominikantsy-narod-3e10dd?ysclid=lpxphsf3js637092668|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Доминикандықтардың көпшілігі жергілікті диалектілік ерекшеліктері бар [[испан тілі]]нде сөйлейді. Кейбір тобы француз тіліне негізделген [[креол тілі]]нде сөйлейді (Гаитиден келгендер).&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://megabook.ru/article/%D0%94%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B%20(%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4)|title=Доминикандықтар |author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Халықтың 95% [[Христиандық|христиан]] дінін ұстанады. Олардың көпшілігі [[Католицизм|католиктер]]. Басқа діни касталар 4,8% құрайды, оның ішінде Иегова куәгерлері.

== Кәсібі ==
Халықтың басым бөлігі ауыл шаруашылығында жұмыс істейді. Негізгі дақыл – қант қамысы. Оған қоса кофе, какао бұршақтары, темекі, жержаңғақ, банан экспортталады. Ішкі тұтыну үшін күріш, жүгері, маниок, тәтті картоп, ямс, бұршақ, көкөністер мен жемістер өндіріледі. Мал шаруашылығы жақсы дамыған, балық шаруашылығы нашар. Өнеркәсіп тек 20 ғасырдың 2-жартысында ғана дами бастады, негізінен тау-кен және энергетика өнеркәсібі.

== Тұрмыс салты ==
Халық испандар бастаған және күшті көшбасшылар қолдаған күшті таптық жүйені қабылдауға мәжбүр болды. Отбасы ең маңызды. Адамдар арасындағы қарым-қатынас маңыздырақ. Көбіне жұмыс істеуге емес, араласуға уақыт бөледі.
Доминикан элитасының арасында үш немесе одан да көп ұрпақтан тұратын көп балалы отбасылар басым. Ең қарт адам билікке ие, қоғамдық шешімдер қабылдайды және отбасының амандығына жауапты. Тұрмыстағы ең үлкен әйел өз үйін басқарады, жеке шешімдер қабылдайды және отбасына қамқорлық жасайды. Ерлі-зайыпты ағайындар, олардың әйелдері мен балалары үлкен отбасының бір бөлігі. Тұрмысқа шыққан қыздар күйеуінің отбасына кіреді.

Шаруаларға тән баспана - қызыл түсті жақтаулары мен есіктері бар көк түсті ''боио''. Қалаларда оңтүстік испандық типтегі ғимараттар сақталған.

Доминикандықтарға креол типті киімдер тән, ер адамдар сомбреро киеді.

Дәстүрлі доминикандықтардың таңғы ас манго, қуырылған пияз, қуырылған жұмыртқа, қуырылған салями, қуырылған ірімшік және авокадодан тұрды.

Халық музыкасы мен биінде испан, негр, үнді әсерлері бар. Ең танымал халық биі меренге XIX ғасырдан бастап тарады. Халық әндерінің екі түрі бар: көңілді («агуинальдо») және мұңды («виллансико»).&lt;ref&gt;https://tourlogbook.com/kultura-dominikanskoj-respubliki/&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;http://www.etnolog.ru/people.php?id=DOMI&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Солтүстік Америка халықтары}}
[[Санат:Доминикан Республикасы халықтары]]
[[Санат:Америка халықтары]]</text>
      <sha1>cw1ienhnnzwtu2w789ty5rlrazbph6j</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484467</id>
      <parentid>3484466</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T07:16:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Діні */ нақтылау</comment>
      <origin>3484467</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6802" sha1="rqeeticxqq7ec6s8i6k1a1tk757lzt6" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Доминикандықтар
|төл атауы  = 
|сурет      = Soldier and Elderly Woman - Puerto Plata - Dominican Republic.jpg
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 10,5 млн.
|аймақ      = {{Байрақ|Доминикан Республикасы}}
|аймақ1     = 
|саны1      = 
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = 
|саны2      = 
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[испан тілі]], [[креол тілі]]
|діні       = [[христиандық]]
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Доминикандықтар''' — [[Доминикан Республикасы]]ның негізгі халқы. Халқы 10,5 миллион адам (2021 жылғы бағалау). Шамамен 75%-ы мулаттар, 15%-ы ақ, қалғандары қара нәсілділер (негізінен Гаитиден келген иммигранттар және олардың ұрпақтары). Латын Америкасы мен Еуропадағы диаспора 1,5 миллионнан астам адамды құрайды (2019; бағалау), оның ішінде [[Америка Құрама Штаттары   |АҚШ]]-та 1 миллионнан астам.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://bigenc.ru/c/dominikantsy-narod-3e10dd?ysclid=lpxphsf3js637092668|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Доминикандықтардың көпшілігі жергілікті диалектілік ерекшеліктері бар [[испан тілі]]нде сөйлейді. Кейбір тобы француз тіліне негізделген [[креол тілі]]нде сөйлейді (Гаитиден келгендер).&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://megabook.ru/article/%D0%94%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B%20(%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4)|title=Доминикандықтар |author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Халықтың 95% [[Христиандық|христиан]] дінін ұстанады. Олардың көпшілігі [[Католицизм|католиктер]]. Сондай-ақ 10 пайызы атеист, 2 пайызы басқа діни конфессиялардың өкілдері. Елде қашанда діни сенім бостандығы бар.

== Кәсібі ==
Халықтың басым бөлігі ауыл шаруашылығында жұмыс істейді. Негізгі дақыл – қант қамысы. Оған қоса кофе, какао бұршақтары, темекі, жержаңғақ, банан экспортталады. Ішкі тұтыну үшін күріш, жүгері, маниок, тәтті картоп, ямс, бұршақ, көкөністер мен жемістер өндіріледі. Мал шаруашылығы жақсы дамыған, балық шаруашылығы нашар. Өнеркәсіп тек 20 ғасырдың 2-жартысында ғана дами бастады, негізінен тау-кен және энергетика өнеркәсібі.

== Тұрмыс салты ==
Халық испандар бастаған және күшті көшбасшылар қолдаған күшті таптық жүйені қабылдауға мәжбүр болды. Отбасы ең маңызды. Адамдар арасындағы қарым-қатынас маңыздырақ. Көбіне жұмыс істеуге емес, араласуға уақыт бөледі.
Доминикан элитасының арасында үш немесе одан да көп ұрпақтан тұратын көп балалы отбасылар басым. Ең қарт адам билікке ие, қоғамдық шешімдер қабылдайды және отбасының амандығына жауапты. Тұрмыстағы ең үлкен әйел өз үйін басқарады, жеке шешімдер қабылдайды және отбасына қамқорлық жасайды. Ерлі-зайыпты ағайындар, олардың әйелдері мен балалары үлкен отбасының бір бөлігі. Тұрмысқа шыққан қыздар күйеуінің отбасына кіреді.

Шаруаларға тән баспана - қызыл түсті жақтаулары мен есіктері бар көк түсті ''боио''. Қалаларда оңтүстік испандық типтегі ғимараттар сақталған.

Доминикандықтарға креол типті киімдер тән, ер адамдар сомбреро киеді.

Дәстүрлі доминикандықтардың таңғы ас манго, қуырылған пияз, қуырылған жұмыртқа, қуырылған салями, қуырылған ірімшік және авокадодан тұрды.

Халық музыкасы мен биінде испан, негр, үнді әсерлері бар. Ең танымал халық биі меренге XIX ғасырдан бастап тарады. Халық әндерінің екі түрі бар: көңілді («агуинальдо») және мұңды («виллансико»).&lt;ref&gt;https://tourlogbook.com/kultura-dominikanskoj-respubliki/&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;http://www.etnolog.ru/people.php?id=DOMI&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Солтүстік Америка халықтары}}
[[Санат:Доминикан Республикасы халықтары]]
[[Санат:Америка халықтары]]</text>
      <sha1>rqeeticxqq7ec6s8i6k1a1tk757lzt6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484468</id>
      <parentid>3484467</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T07:18:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>дереккөз</comment>
      <origin>3484468</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7021" sha1="b09wmlqo6qfgsxo7yto4iv3sind70yi" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Доминикандықтар
|төл атауы  = 
|сурет      = Soldier and Elderly Woman - Puerto Plata - Dominican Republic.jpg
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 10,5 млн.
|аймақ      = {{Байрақ|Доминикан Республикасы}}
|аймақ1     = 
|саны1      = 
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = 
|саны2      = 
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[испан тілі]], [[креол тілі]]
|діні       = [[христиандық]]
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Доминикандықтар''' — [[Доминикан Республикасы]]ның негізгі халқы. Халқы 10,5 миллион адам (2021 жылғы бағалау). Шамамен 75%-ы мулаттар, 15%-ы ақ, қалғандары қара нәсілділер (негізінен Гаитиден келген иммигранттар және олардың ұрпақтары). Латын Америкасы мен Еуропадағы диаспора 1,5 миллионнан астам адамды құрайды (2019; бағалау), оның ішінде [[Америка Құрама Штаттары   |АҚШ]]-та 1 миллионнан астам.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://bigenc.ru/c/dominikantsy-narod-3e10dd?ysclid=lpxphsf3js637092668|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Доминикандықтардың көпшілігі жергілікті диалектілік ерекшеліктері бар [[испан тілі]]нде сөйлейді. Кейбір тобы француз тіліне негізделген [[креол тілі]]нде сөйлейді (Гаитиден келгендер).&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://megabook.ru/article/%D0%94%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B%20(%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4)|title=Доминикандықтар |author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Халықтың 95% [[Христиандық|христиан]] дінін ұстанады. Олардың көпшілігі [[Католицизм|католиктер]]. Сондай-ақ 10 пайызы атеист, 2 пайызы басқа діни конфессиялардың өкілдері. Елде қашанда діни сенім бостандығы бар.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://tourlogbook.com/kultura-dominikanskoj-respubliki/|title=Доминикан Республикасының мәдениеті|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Халықтың басым бөлігі ауыл шаруашылығында жұмыс істейді. Негізгі дақыл – қант қамысы. Оған қоса кофе, какао бұршақтары, темекі, жержаңғақ, банан экспортталады. Ішкі тұтыну үшін күріш, жүгері, маниок, тәтті картоп, ямс, бұршақ, көкөністер мен жемістер өндіріледі. Мал шаруашылығы жақсы дамыған, балық шаруашылығы нашар. Өнеркәсіп тек 20 ғасырдың 2-жартысында ғана дами бастады, негізінен тау-кен және энергетика өнеркәсібі.

== Тұрмыс салты ==
Халық испандар бастаған және күшті көшбасшылар қолдаған күшті таптық жүйені қабылдауға мәжбүр болды. Отбасы ең маңызды. Адамдар арасындағы қарым-қатынас маңыздырақ. Көбіне жұмыс істеуге емес, араласуға уақыт бөледі.
Доминикан элитасының арасында үш немесе одан да көп ұрпақтан тұратын көп балалы отбасылар басым. Ең қарт адам билікке ие, қоғамдық шешімдер қабылдайды және отбасының амандығына жауапты. Тұрмыстағы ең үлкен әйел өз үйін басқарады, жеке шешімдер қабылдайды және отбасына қамқорлық жасайды. Ерлі-зайыпты ағайындар, олардың әйелдері мен балалары үлкен отбасының бір бөлігі. Тұрмысқа шыққан қыздар күйеуінің отбасына кіреді.

Шаруаларға тән баспана - қызыл түсті жақтаулары мен есіктері бар көк түсті ''боио''. Қалаларда оңтүстік испандық типтегі ғимараттар сақталған.

Доминикандықтарға креол типті киімдер тән, ер адамдар сомбреро киеді.

Дәстүрлі доминикандықтардың таңғы ас манго, қуырылған пияз, қуырылған жұмыртқа, қуырылған салями, қуырылған ірімшік және авокадодан тұрды.

Халық музыкасы мен биінде испан, негр, үнді әсерлері бар. Ең танымал халық биі меренге XIX ғасырдан бастап тарады. Халық әндерінің екі түрі бар: көңілді («агуинальдо») және мұңды («виллансико»).&lt;ref&gt;https://tourlogbook.com/kultura-dominikanskoj-respubliki/&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;http://www.etnolog.ru/people.php?id=DOMI&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Солтүстік Америка халықтары}}
[[Санат:Доминикан Республикасы халықтары]]
[[Санат:Америка халықтары]]</text>
      <sha1>b09wmlqo6qfgsxo7yto4iv3sind70yi</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484469</id>
      <parentid>3484468</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T07:18:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Тұрмыс салты */</comment>
      <origin>3484469</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6902" sha1="dm06v8vvuco4abukr8ar0bcoiszbzgi" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Доминикандықтар
|төл атауы  = 
|сурет      = Soldier and Elderly Woman - Puerto Plata - Dominican Republic.jpg
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 10,5 млн.
|аймақ      = {{Байрақ|Доминикан Республикасы}}
|аймақ1     = 
|саны1      = 
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = 
|саны2      = 
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[испан тілі]], [[креол тілі]]
|діні       = [[христиандық]]
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Доминикандықтар''' — [[Доминикан Республикасы]]ның негізгі халқы. Халқы 10,5 миллион адам (2021 жылғы бағалау). Шамамен 75%-ы мулаттар, 15%-ы ақ, қалғандары қара нәсілділер (негізінен Гаитиден келген иммигранттар және олардың ұрпақтары). Латын Америкасы мен Еуропадағы диаспора 1,5 миллионнан астам адамды құрайды (2019; бағалау), оның ішінде [[Америка Құрама Штаттары   |АҚШ]]-та 1 миллионнан астам.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://bigenc.ru/c/dominikantsy-narod-3e10dd?ysclid=lpxphsf3js637092668|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Доминикандықтардың көпшілігі жергілікті диалектілік ерекшеліктері бар [[испан тілі]]нде сөйлейді. Кейбір тобы француз тіліне негізделген [[креол тілі]]нде сөйлейді (Гаитиден келгендер).&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://megabook.ru/article/%D0%94%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B%20(%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4)|title=Доминикандықтар |author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Халықтың 95% [[Христиандық|христиан]] дінін ұстанады. Олардың көпшілігі [[Католицизм|католиктер]]. Сондай-ақ 10 пайызы атеист, 2 пайызы басқа діни конфессиялардың өкілдері. Елде қашанда діни сенім бостандығы бар.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://tourlogbook.com/kultura-dominikanskoj-respubliki/|title=Доминикан Республикасының мәдениеті|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Халықтың басым бөлігі ауыл шаруашылығында жұмыс істейді. Негізгі дақыл – қант қамысы. Оған қоса кофе, какао бұршақтары, темекі, жержаңғақ, банан экспортталады. Ішкі тұтыну үшін күріш, жүгері, маниок, тәтті картоп, ямс, бұршақ, көкөністер мен жемістер өндіріледі. Мал шаруашылығы жақсы дамыған, балық шаруашылығы нашар. Өнеркәсіп тек 20 ғасырдың 2-жартысында ғана дами бастады, негізінен тау-кен және энергетика өнеркәсібі.

== Тұрмыс салты ==
Халық испандар бастаған және күшті көшбасшылар қолдаған күшті таптық жүйені қабылдауға мәжбүр болды. Отбасы ең маңызды. Адамдар арасындағы қарым-қатынас маңыздырақ. Көбіне жұмыс істеуге емес, араласуға уақыт бөледі.
Доминикан элитасының арасында үш немесе одан да көп ұрпақтан тұратын көп балалы отбасылар басым. Ең қарт адам билікке ие, қоғамдық шешімдер қабылдайды және отбасының амандығына жауапты. Тұрмыстағы ең үлкен әйел өз үйін басқарады, жеке шешімдер қабылдайды және отбасына қамқорлық жасайды. Ерлі-зайыпты ағайындар, олардың әйелдері мен балалары үлкен отбасының бір бөлігі. Тұрмысқа шыққан қыздар күйеуінің отбасына кіреді.

Шаруаларға тән баспана - қызыл түсті жақтаулары мен есіктері бар көк түсті ''боио''. Қалаларда оңтүстік испандық типтегі ғимараттар сақталған.

Доминикандықтарға креол типті киімдер тән, ер адамдар сомбреро киеді.

Дәстүрлі доминикандықтардың таңғы ас манго, қуырылған пияз, қуырылған жұмыртқа, қуырылған салями, қуырылған ірімшік және авокадодан тұрды.

Халық музыкасы мен биінде испан, негр, үнді әсерлері бар. Ең танымал халық биі меренге XIX ғасырдан бастап тарады. Халық әндерінің екі түрі бар: көңілді («агуинальдо») және мұңды («виллансико»).

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Солтүстік Америка халықтары}}
[[Санат:Доминикан Республикасы халықтары]]
[[Санат:Америка халықтары]]</text>
      <sha1>dm06v8vvuco4abukr8ar0bcoiszbzgi</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484470</id>
      <parentid>3484469</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T07:19:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Тұрмыс салты */ нақтылау</comment>
      <origin>3484470</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7095" sha1="ngbg43fsdqehreyof4oypnbdq06yrv7" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Доминикандықтар
|төл атауы  = 
|сурет      = Soldier and Elderly Woman - Puerto Plata - Dominican Republic.jpg
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 10,5 млн.
|аймақ      = {{Байрақ|Доминикан Республикасы}}
|аймақ1     = 
|саны1      = 
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = 
|саны2      = 
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[испан тілі]], [[креол тілі]]
|діні       = [[христиандық]]
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Доминикандықтар''' — [[Доминикан Республикасы]]ның негізгі халқы. Халқы 10,5 миллион адам (2021 жылғы бағалау). Шамамен 75%-ы мулаттар, 15%-ы ақ, қалғандары қара нәсілділер (негізінен Гаитиден келген иммигранттар және олардың ұрпақтары). Латын Америкасы мен Еуропадағы диаспора 1,5 миллионнан астам адамды құрайды (2019; бағалау), оның ішінде [[Америка Құрама Штаттары   |АҚШ]]-та 1 миллионнан астам.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://bigenc.ru/c/dominikantsy-narod-3e10dd?ysclid=lpxphsf3js637092668|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Доминикандықтардың көпшілігі жергілікті диалектілік ерекшеліктері бар [[испан тілі]]нде сөйлейді. Кейбір тобы француз тіліне негізделген [[креол тілі]]нде сөйлейді (Гаитиден келгендер).&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://megabook.ru/article/%D0%94%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B%20(%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4)|title=Доминикандықтар |author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Халықтың 95% [[Христиандық|христиан]] дінін ұстанады. Олардың көпшілігі [[Католицизм|католиктер]]. Сондай-ақ 10 пайызы атеист, 2 пайызы басқа діни конфессиялардың өкілдері. Елде қашанда діни сенім бостандығы бар.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://tourlogbook.com/kultura-dominikanskoj-respubliki/|title=Доминикан Республикасының мәдениеті|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Халықтың басым бөлігі ауыл шаруашылығында жұмыс істейді. Негізгі дақыл – қант қамысы. Оған қоса кофе, какао бұршақтары, темекі, жержаңғақ, банан экспортталады. Ішкі тұтыну үшін күріш, жүгері, маниок, тәтті картоп, ямс, бұршақ, көкөністер мен жемістер өндіріледі. Мал шаруашылығы жақсы дамыған, балық шаруашылығы нашар. Өнеркәсіп тек 20 ғасырдың 2-жартысында ғана дами бастады, негізінен тау-кен және энергетика өнеркәсібі.

== Тұрмыс салты ==
Халық испандар бастаған және күшті көшбасшылар қолдаған күшті таптық жүйені қабылдауға мәжбүр болды. Отбасы ең маңызды. Адамдар арасындағы қарым-қатынас маңыздырақ. Көбіне жұмыс істеуге емес, араласуға уақыт бөледі.
Доминикан элитасының арасында үш немесе одан да көп ұрпақтан тұратын көп балалы отбасылар басым. Ең қарт адам билікке ие, қоғамдық шешімдер қабылдайды және отбасының амандығына жауапты. Тұрмыстағы ең үлкен әйел өз үйін басқарады, жеке шешімдер қабылдайды және отбасына қамқорлық жасайды. Ерлі-зайыпты ағайындар, олардың әйелдері мен балалары үлкен отбасының бір бөлігі. Тұрмысқа шыққан қыздар күйеуінің отбасына кіреді.

Шаруаларға тән баспана - қызыл түсті жақтаулары мен есіктері бар көк түсті ''боио''. Қалаларда оңтүстік испандық типтегі ғимараттар сақталған.

Доминикандықтарға креол типті киімдер тән, ер адамдар сомбреро киеді.

Дәстүрлі доминикандықтардың таңғы ас манго, қуырылған пияз, қуырылған жұмыртқа, қуырылған салями, қуырылған ірімшік және авокадодан тұрды.

Халық музыкасы мен биінде испан, негр, үнді әсерлері бар. Ең танымал халық биі меренге XIX ғасырдан бастап тарады. Халық әндерінің екі түрі бар: көңілді («агуинальдо») және мұңды («виллансико»).&lt;ref&gt;{{citeweb|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=DOMI|title=Әлем халықтары/ Доминикандықтар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Солтүстік Америка халықтары}}
[[Санат:Доминикан Республикасы халықтары]]
[[Санат:Америка халықтары]]</text>
      <sha1>ngbg43fsdqehreyof4oypnbdq06yrv7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484472</id>
      <parentid>3484470</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T07:25:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кәсібі */ нақтылау</comment>
      <origin>3484472</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7627" sha1="bjo4a0lglql5yve1jb6yrzqc2wjshox" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Доминикандықтар
|төл атауы  = 
|сурет      = Soldier and Elderly Woman - Puerto Plata - Dominican Republic.jpg
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 10,5 млн.
|аймақ      = {{Байрақ|Доминикан Республикасы}}
|аймақ1     = 
|саны1      = 
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = 
|саны2      = 
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[испан тілі]], [[креол тілі]]
|діні       = [[христиандық]]
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Доминикандықтар''' — [[Доминикан Республикасы]]ның негізгі халқы. Халқы 10,5 миллион адам (2021 жылғы бағалау). Шамамен 75%-ы мулаттар, 15%-ы ақ, қалғандары қара нәсілділер (негізінен Гаитиден келген иммигранттар және олардың ұрпақтары). Латын Америкасы мен Еуропадағы диаспора 1,5 миллионнан астам адамды құрайды (2019; бағалау), оның ішінде [[Америка Құрама Штаттары   |АҚШ]]-та 1 миллионнан астам.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://bigenc.ru/c/dominikantsy-narod-3e10dd?ysclid=lpxphsf3js637092668|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Доминикандықтардың көпшілігі жергілікті диалектілік ерекшеліктері бар [[испан тілі]]нде сөйлейді. Кейбір тобы француз тіліне негізделген [[креол тілі]]нде сөйлейді (Гаитиден келгендер).&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://megabook.ru/article/%D0%94%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B%20(%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4)|title=Доминикандықтар |author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Халықтың 95% [[Христиандық|христиан]] дінін ұстанады. Олардың көпшілігі [[Католицизм|католиктер]]. Сондай-ақ 10 пайызы атеист, 2 пайызы басқа діни конфессиялардың өкілдері. Елде қашанда діни сенім бостандығы бар.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://tourlogbook.com/kultura-dominikanskoj-respubliki/|title=Доминикан Республикасының мәдениеті|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Халықтың басым бөлігі ауыл шаруашылығында жұмыс істейді. Негізгі дақыл – қант қамысы. Оған қоса кофе, какао бұршақтары, темекі, жержаңғақ, банан экспортталады. Ішкі тұтыну үшін күріш, жүгері, маниок, тәтті картоп, ямс, бұршақ, көкөністер мен жемістер өндіріледі. Мал шаруашылығы жақсы дамыған, балық шаруашылығы нашар. Өнеркәсіп тек 20 ғасырдың 2-жартысында ғана дами бастады, негізінен тау-кен және энергетика өнеркәсібі.&lt;ref&gt;{{кітап|авторы=В.А.Тишков |бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=Дүние жүзіндегі халықтар мен діндер. Энциклопедия. |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны=Москва |баспасы=Үлкен Ресей энциклопедиясы |жыл=1999 |томы= |беттері=163|барлық беті=930 |сериясы= |isbn=5-85270-155-6 |тиражы=100 000 }}&lt;/ref&gt;

== Тұрмыс салты ==
Халық испандар бастаған және күшті көшбасшылар қолдаған күшті таптық жүйені қабылдауға мәжбүр болды. Отбасы ең маңызды. Адамдар арасындағы қарым-қатынас маңыздырақ. Көбіне жұмыс істеуге емес, араласуға уақыт бөледі.
Доминикан элитасының арасында үш немесе одан да көп ұрпақтан тұратын көп балалы отбасылар басым. Ең қарт адам билікке ие, қоғамдық шешімдер қабылдайды және отбасының амандығына жауапты. Тұрмыстағы ең үлкен әйел өз үйін басқарады, жеке шешімдер қабылдайды және отбасына қамқорлық жасайды. Ерлі-зайыпты ағайындар, олардың әйелдері мен балалары үлкен отбасының бір бөлігі. Тұрмысқа шыққан қыздар күйеуінің отбасына кіреді.

Шаруаларға тән баспана - қызыл түсті жақтаулары мен есіктері бар көк түсті ''боио''. Қалаларда оңтүстік испандық типтегі ғимараттар сақталған.

Доминикандықтарға креол типті киімдер тән, ер адамдар сомбреро киеді.

Дәстүрлі доминикандықтардың таңғы ас манго, қуырылған пияз, қуырылған жұмыртқа, қуырылған салями, қуырылған ірімшік және авокадодан тұрды.

Халық музыкасы мен биінде испан, негр, үнді әсерлері бар. Ең танымал халық биі меренге XIX ғасырдан бастап тарады. Халық әндерінің екі түрі бар: көңілді («агуинальдо») және мұңды («виллансико»).&lt;ref&gt;{{citeweb|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=DOMI|title=Әлем халықтары/ Доминикандықтар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Солтүстік Америка халықтары}}
[[Санат:Доминикан Республикасы халықтары]]
[[Санат:Америка халықтары]]</text>
      <sha1>bjo4a0lglql5yve1jb6yrzqc2wjshox</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Доминиктер</title>
    <ns>0</ns>
    <id>720222</id>
    <revision>
      <id>3484473</id>
      <parentid>3401698</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T07:37:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>нақтылау</comment>
      <origin>3484473</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5269" sha1="fnicz4nicxea97pkue0pe1p2magyujg" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Доминиктер
|төл атауы  = 
|сурет      = 
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 70 000
|аймақ      = {{Байрақ|Доминика}}
|аймақ1     = 
|саны1      = 
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = 
|саны2      = 
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[креол тілі]]
|діні       = [[католицизм]]
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

''' Доминиктер''' — [[Доминика]]ның негізгі халқы. Халық саны 70 мың адам. Доминиктердің басым көпшілігі қара нәсілділер, 10%-дан азы мулаттар, үндістердің шағын тобы сақталған.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=DOMN|title=Әлем халықтары/Доминиктер|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Доминика халқы француз тіліне негізделген [[креол тілі]] Патуа тілінде сөйлейді. Ол 20 ғасырдың ортасына дейін негізгі ауызекі тіл болды. Соңғы кезде ол ағылшын креолімен ауыстырылады.&lt;ref&gt;https://braxru.ru/375f8c0e/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5_%D0%94%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B8{{Deadlink|date=September 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Сенушілер негізінен , [[Англия шіркеуі|англикандар]] мен [[Методизм|методистер]] бар.
Сенушілердің негізгі бөлігін [[Католицизм|католиктер]] құрайды, біразы [[Протестантизм|протестанттар]] ([[Баптизм|баптистер]], [[Методизм|методистер]] және т.б.).&lt;ref&gt;https://iko39.ru/wd/%D0%B4%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D1%86%D1%8B {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20231209170437/https://iko39.ru/wd/%D0%B4%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D1%86%D1%8B |date=2023-12-09 }}&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Негізінен – ауыл шаруашылығы, онда халықтың басым бөлігі жұмыс істейді. Негізгі экспорттық дақыл – [[банан]]. Сондай-ақ цитрус жемістері, жеміс шырындары, эфир майлары және т.б. экспортталады. Сонымен қатар лайм, грейпфрут, апельсин, какао, кокос пальмасы өсіріледі. Ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдейтін кәсіпорындар бар.&lt;ref&gt;https://wordsimilarity.com/ru/%D0%B4%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D1%86%D1%8B{{Deadlink|date=November 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

== Тұрмыс салты ==
Доминиктерде креол [[олигархия]]сы әлі де негізгі ықпалға ие. Қала халқы діни салада, сәулет өнерінде және т.б. испан мәдени дәстүрлеріне бағытталған. Ауыл халқының мәдениетінде африкалық әсер  байқалады: фольклор, киім, өмірлік цикл рәсімдері (әсіресе жерлеу рәсімі) және т.б.

Доминиктер ауызша креолдардың, мулаттардың және қара нәсілділердің дәстүрлі және танымал музыкасын біріктіреді. Креол музыкасы негізінен билердің аспаптық сүйемелдеуінде орындалды, 17-18 ғасырларда гитара ансамбльдерінің сүйемелдеуімен, ал 19 ғасырдың аяғынан - баянның сүйемелдеуімен орындалды.&lt;ref&gt;http://knowledge.su/d/dominikantsy-narod&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Солтүстік Америка халықтары}}

[[Санат:Доминика халықтары]]
[[Санат:Америка халықтары]]</text>
      <sha1>fnicz4nicxea97pkue0pe1p2magyujg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484474</id>
      <parentid>3484473</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T07:37:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Тілі */</comment>
      <origin>3484474</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5052" sha1="dhiqd064xl2iemdhakfa019lazjq6yo" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Доминиктер
|төл атауы  = 
|сурет      = 
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 70 000
|аймақ      = {{Байрақ|Доминика}}
|аймақ1     = 
|саны1      = 
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = 
|саны2      = 
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[креол тілі]]
|діні       = [[католицизм]]
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

''' Доминиктер''' — [[Доминика]]ның негізгі халқы. Халық саны 70 мың адам. Доминиктердің басым көпшілігі қара нәсілділер, 10%-дан азы мулаттар, үндістердің шағын тобы сақталған.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=DOMN|title=Әлем халықтары/Доминиктер|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Доминика халқы француз тіліне негізделген [[креол тілі]] Патуа тілінде сөйлейді. Ол 20 ғасырдың ортасына дейін негізгі ауызекі тіл болды. Соңғы кезде ол ағылшын креолімен ауыстырылады.

== Діні ==
Сенушілер негізінен , [[Англия шіркеуі|англикандар]] мен [[Методизм|методистер]] бар.
Сенушілердің негізгі бөлігін [[Католицизм|католиктер]] құрайды, біразы [[Протестантизм|протестанттар]] ([[Баптизм|баптистер]], [[Методизм|методистер]] және т.б.).&lt;ref&gt;https://iko39.ru/wd/%D0%B4%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D1%86%D1%8B {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20231209170437/https://iko39.ru/wd/%D0%B4%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D1%86%D1%8B |date=2023-12-09 }}&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Негізінен – ауыл шаруашылығы, онда халықтың басым бөлігі жұмыс істейді. Негізгі экспорттық дақыл – [[банан]]. Сондай-ақ цитрус жемістері, жеміс шырындары, эфир майлары және т.б. экспортталады. Сонымен қатар лайм, грейпфрут, апельсин, какао, кокос пальмасы өсіріледі. Ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдейтін кәсіпорындар бар.&lt;ref&gt;https://wordsimilarity.com/ru/%D0%B4%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D1%86%D1%8B{{Deadlink|date=November 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

== Тұрмыс салты ==
Доминиктерде креол [[олигархия]]сы әлі де негізгі ықпалға ие. Қала халқы діни салада, сәулет өнерінде және т.б. испан мәдени дәстүрлеріне бағытталған. Ауыл халқының мәдениетінде африкалық әсер  байқалады: фольклор, киім, өмірлік цикл рәсімдері (әсіресе жерлеу рәсімі) және т.б.

Доминиктер ауызша креолдардың, мулаттардың және қара нәсілділердің дәстүрлі және танымал музыкасын біріктіреді. Креол музыкасы негізінен билердің аспаптық сүйемелдеуінде орындалды, 17-18 ғасырларда гитара ансамбльдерінің сүйемелдеуімен, ал 19 ғасырдың аяғынан - баянның сүйемелдеуімен орындалды.&lt;ref&gt;http://knowledge.su/d/dominikantsy-narod&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Солтүстік Америка халықтары}}

[[Санат:Доминика халықтары]]
[[Санат:Америка халықтары]]</text>
      <sha1>dhiqd064xl2iemdhakfa019lazjq6yo</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484475</id>
      <parentid>3484474</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T07:39:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Діні */ нақтылау</comment>
      <origin>3484475</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5043" sha1="nwpl8836w1qi7ybk3i73z7hh5t51e8j" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Доминиктер
|төл атауы  = 
|сурет      = 
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 70 000
|аймақ      = {{Байрақ|Доминика}}
|аймақ1     = 
|саны1      = 
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = 
|саны2      = 
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[креол тілі]]
|діні       = [[католицизм]]
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

''' Доминиктер''' — [[Доминика]]ның негізгі халқы. Халық саны 70 мың адам. Доминиктердің басым көпшілігі қара нәсілділер, 10%-дан азы мулаттар, үндістердің шағын тобы сақталған.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=DOMN|title=Әлем халықтары/Доминиктер|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Доминика халқы француз тіліне негізделген [[креол тілі]] Патуа тілінде сөйлейді. Ол 20 ғасырдың ортасына дейін негізгі ауызекі тіл болды. Соңғы кезде ол ағылшын креолімен ауыстырылады.

== Діні ==
Сенушілер негізінен , [[Англия шіркеуі|англикандар]] мен [[Методизм|методистер]] бар.
Сенушілердің негізгі бөлігін [[Католицизм|католиктер]] құрайды, біразы [[Протестантизм|протестанттар]] ([[Баптизм|баптистер]], [[Методизм|методистер]] және т.б.).&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://web.archive.org/web/20231209170437/https://iko39.ru/wd/%D0%B4%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D1%86%D1%8B|title=Доминиктер|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Негізінен – ауыл шаруашылығы, онда халықтың басым бөлігі жұмыс істейді. Негізгі экспорттық дақыл – [[банан]]. Сондай-ақ цитрус жемістері, жеміс шырындары, эфир майлары және т.б. экспортталады. Сонымен қатар лайм, грейпфрут, апельсин, какао, кокос пальмасы өсіріледі. Ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдейтін кәсіпорындар бар.&lt;ref&gt;https://wordsimilarity.com/ru/%D0%B4%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D1%86%D1%8B{{Deadlink|date=November 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

== Тұрмыс салты ==
Доминиктерде креол [[олигархия]]сы әлі де негізгі ықпалға ие. Қала халқы діни салада, сәулет өнерінде және т.б. испан мәдени дәстүрлеріне бағытталған. Ауыл халқының мәдениетінде африкалық әсер  байқалады: фольклор, киім, өмірлік цикл рәсімдері (әсіресе жерлеу рәсімі) және т.б.

Доминиктер ауызша креолдардың, мулаттардың және қара нәсілділердің дәстүрлі және танымал музыкасын біріктіреді. Креол музыкасы негізінен билердің аспаптық сүйемелдеуінде орындалды, 17-18 ғасырларда гитара ансамбльдерінің сүйемелдеуімен, ал 19 ғасырдың аяғынан - баянның сүйемелдеуімен орындалды.&lt;ref&gt;http://knowledge.su/d/dominikantsy-narod&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Солтүстік Америка халықтары}}

[[Санат:Доминика халықтары]]
[[Санат:Америка халықтары]]</text>
      <sha1>nwpl8836w1qi7ybk3i73z7hh5t51e8j</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484476</id>
      <parentid>3484475</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T07:39:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кәсібі */</comment>
      <origin>3484476</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4873" sha1="qr9xopt4xzpe2w411er8yyt36nlwr3c" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Доминиктер
|төл атауы  = 
|сурет      = 
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 70 000
|аймақ      = {{Байрақ|Доминика}}
|аймақ1     = 
|саны1      = 
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = 
|саны2      = 
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[креол тілі]]
|діні       = [[католицизм]]
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

''' Доминиктер''' — [[Доминика]]ның негізгі халқы. Халық саны 70 мың адам. Доминиктердің басым көпшілігі қара нәсілділер, 10%-дан азы мулаттар, үндістердің шағын тобы сақталған.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=DOMN|title=Әлем халықтары/Доминиктер|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Доминика халқы француз тіліне негізделген [[креол тілі]] Патуа тілінде сөйлейді. Ол 20 ғасырдың ортасына дейін негізгі ауызекі тіл болды. Соңғы кезде ол ағылшын креолімен ауыстырылады.

== Діні ==
Сенушілер негізінен , [[Англия шіркеуі|англикандар]] мен [[Методизм|методистер]] бар.
Сенушілердің негізгі бөлігін [[Католицизм|католиктер]] құрайды, біразы [[Протестантизм|протестанттар]] ([[Баптизм|баптистер]], [[Методизм|методистер]] және т.б.).&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://web.archive.org/web/20231209170437/https://iko39.ru/wd/%D0%B4%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D1%86%D1%8B|title=Доминиктер|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Негізінен – ауыл шаруашылығы, онда халықтың басым бөлігі жұмыс істейді. Негізгі экспорттық дақыл – [[банан]]. Сондай-ақ цитрус жемістері, жеміс шырындары, эфир майлары және т.б. экспортталады. Сонымен қатар лайм, грейпфрут, апельсин, какао, кокос пальмасы өсіріледі. Ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдейтін кәсіпорындар бар.

== Тұрмыс салты ==
Доминиктерде креол [[олигархия]]сы әлі де негізгі ықпалға ие. Қала халқы діни салада, сәулет өнерінде және т.б. испан мәдени дәстүрлеріне бағытталған. Ауыл халқының мәдениетінде африкалық әсер  байқалады: фольклор, киім, өмірлік цикл рәсімдері (әсіресе жерлеу рәсімі) және т.б.

Доминиктер ауызша креолдардың, мулаттардың және қара нәсілділердің дәстүрлі және танымал музыкасын біріктіреді. Креол музыкасы негізінен билердің аспаптық сүйемелдеуінде орындалды, 17-18 ғасырларда гитара ансамбльдерінің сүйемелдеуімен, ал 19 ғасырдың аяғынан - баянның сүйемелдеуімен орындалды.&lt;ref&gt;http://knowledge.su/d/dominikantsy-narod&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Солтүстік Америка халықтары}}

[[Санат:Доминика халықтары]]
[[Санат:Америка халықтары]]</text>
      <sha1>qr9xopt4xzpe2w411er8yyt36nlwr3c</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484477</id>
      <parentid>3484476</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T07:41:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Тұрмыс салты */</comment>
      <origin>3484477</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4977" sha1="nhztsqamgobn3h1zvf3a3ie687gk7sj" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Доминиктер
|төл атауы  = 
|сурет      = 
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 70 000
|аймақ      = {{Байрақ|Доминика}}
|аймақ1     = 
|саны1      = 
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = 
|саны2      = 
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[креол тілі]]
|діні       = [[католицизм]]
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

''' Доминиктер''' — [[Доминика]]ның негізгі халқы. Халық саны 70 мың адам. Доминиктердің басым көпшілігі қара нәсілділер, 10%-дан азы мулаттар, үндістердің шағын тобы сақталған.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=DOMN|title=Әлем халықтары/Доминиктер|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Доминика халқы француз тіліне негізделген [[креол тілі]] Патуа тілінде сөйлейді. Ол 20 ғасырдың ортасына дейін негізгі ауызекі тіл болды. Соңғы кезде ол ағылшын креолімен ауыстырылады.

== Діні ==
Сенушілер негізінен , [[Англия шіркеуі|англикандар]] мен [[Методизм|методистер]] бар.
Сенушілердің негізгі бөлігін [[Католицизм|католиктер]] құрайды, біразы [[Протестантизм|протестанттар]] ([[Баптизм|баптистер]], [[Методизм|методистер]] және т.б.).&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://web.archive.org/web/20231209170437/https://iko39.ru/wd/%D0%B4%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D1%86%D1%8B|title=Доминиктер|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Негізінен – ауыл шаруашылығы, онда халықтың басым бөлігі жұмыс істейді. Негізгі экспорттық дақыл – [[банан]]. Сондай-ақ цитрус жемістері, жеміс шырындары, эфир майлары және т.б. экспортталады. Сонымен қатар лайм, грейпфрут, апельсин, какао, кокос пальмасы өсіріледі. Ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдейтін кәсіпорындар бар.

== Тұрмыс салты ==
Доминиктерде креол [[олигархия]]сы әлі де негізгі ықпалға ие. Қала халқы діни салада, сәулет өнерінде және т.б. испан мәдени дәстүрлеріне бағытталған. Ауыл халқының мәдениетінде африкалық әсер  байқалады: фольклор, киім, өмірлік цикл рәсімдері (әсіресе жерлеу рәсімі) және т.б.

Доминиктер ауызша креолдардың, мулаттардың және қара нәсілділердің дәстүрлі және танымал музыкасын біріктіреді. Креол музыкасы негізінен билердің аспаптық сүйемелдеуінде орындалды, 17-18 ғасырларда гитара ансамбльдерінің сүйемелдеуімен, ал 19 ғасырдың аяғынан - баянның сүйемелдеуімен орындалды.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://knowledge.su/d/dominikantsy-narod|title=Доминиктер|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Солтүстік Америка халықтары}}

[[Санат:Доминика халықтары]]
[[Санат:Америка халықтары]]</text>
      <sha1>nhztsqamgobn3h1zvf3a3ie687gk7sj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484478</id>
      <parentid>3484477</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T07:43:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Тілі */ дереккөз</comment>
      <origin>3484478</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5509" sha1="6rlc6ryebhkagocpyo14izq302a9w7s" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Доминиктер
|төл атауы  = 
|сурет      = 
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 70 000
|аймақ      = {{Байрақ|Доминика}}
|аймақ1     = 
|саны1      = 
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = 
|саны2      = 
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[креол тілі]]
|діні       = [[католицизм]]
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

''' Доминиктер''' — [[Доминика]]ның негізгі халқы. Халық саны 70 мың адам. Доминиктердің басым көпшілігі қара нәсілділер, 10%-дан азы мулаттар, үндістердің шағын тобы сақталған.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=DOMN|title=Әлем халықтары/Доминиктер|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Доминика халқы француз тіліне негізделген [[креол тілі]] Патуа тілінде сөйлейді. Ол 20 ғасырдың ортасына дейін негізгі ауызекі тіл болды. Соңғы кезде ол ағылшын креолімен ауыстырылады.&lt;ref&gt;{{кітап|авторы=В.А.Тишков |бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=Дүние жүзіндегі халықтар мен діндер. Энциклопедия. |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны=Москва |баспасы=Үлкен Ресей энциклопедиясы |жыл=1999 |томы= |беттері=163|барлық беті=930 |сериясы= |isbn=5-85270-155-6 |тиражы=100 000 }}&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Сенушілер негізінен , [[Англия шіркеуі|англикандар]] мен [[Методизм|методистер]] бар.
Сенушілердің негізгі бөлігін [[Католицизм|католиктер]] құрайды, біразы [[Протестантизм|протестанттар]] ([[Баптизм|баптистер]], [[Методизм|методистер]] және т.б.).&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://web.archive.org/web/20231209170437/https://iko39.ru/wd/%D0%B4%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D1%86%D1%8B|title=Доминиктер|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Негізінен – ауыл шаруашылығы, онда халықтың басым бөлігі жұмыс істейді. Негізгі экспорттық дақыл – [[банан]]. Сондай-ақ цитрус жемістері, жеміс шырындары, эфир майлары және т.б. экспортталады. Сонымен қатар лайм, грейпфрут, апельсин, какао, кокос пальмасы өсіріледі. Ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдейтін кәсіпорындар бар.

== Тұрмыс салты ==
Доминиктерде креол [[олигархия]]сы әлі де негізгі ықпалға ие. Қала халқы діни салада, сәулет өнерінде және т.б. испан мәдени дәстүрлеріне бағытталған. Ауыл халқының мәдениетінде африкалық әсер  байқалады: фольклор, киім, өмірлік цикл рәсімдері (әсіресе жерлеу рәсімі) және т.б.

Доминиктер ауызша креолдардың, мулаттардың және қара нәсілділердің дәстүрлі және танымал музыкасын біріктіреді. Креол музыкасы негізінен билердің аспаптық сүйемелдеуінде орындалды, 17-18 ғасырларда гитара ансамбльдерінің сүйемелдеуімен, ал 19 ғасырдың аяғынан - баянның сүйемелдеуімен орындалды.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://knowledge.su/d/dominikantsy-narod|title=Доминиктер|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Солтүстік Америка халықтары}}

[[Санат:Доминика халықтары]]
[[Санат:Америка халықтары]]</text>
      <sha1>6rlc6ryebhkagocpyo14izq302a9w7s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Зуни (халық)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>720228</id>
    <revision>
      <id>3484480</id>
      <parentid>3411615</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T07:48:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>нақтылау</comment>
      <origin>3484480</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6389" sha1="i5hhycv0tlmsycdd903201en0kltw7r" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Зуни
|төл атауы  = су́ньи
|сурет      = 
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 9 300
|аймақ      = {{Байрақ|АҚШ}}
|аймақ1     = 
|саны1      = 
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = 
|саны2      = 
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[зуни тілі]], [[ағылшын тілі]]
|діні       = дәстүрлі культтер
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Зуни''' (''суньи'') — [[Америка Құрама Штаттары]]ның оңтүстік-батысындағы пуэбло тобындағы үндіс халқы. Олар негізінен Нью-Мексиконың батысындағы Аризонамен шекарадағы Зуни резерватында тұрады. Халық саны 9,3 мың. (2000, халық санағы).&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/1996983?ysclid=lpzbeku72u464915951|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі - [[зуни тілі]]. [[Ағылшын тілі]] де кең таралған, екі тілді жағдайларда бірінші тіл - зуни тілі. 

== Діні ==
Зуни дәстүрлі культтерді ұстанады. Олардың діни сенімдері ең құдіретті үш құдайға негізделген - Жер-Ана, Күн әке және Ай сәулесі. Күнді ерекше құрметтейді, күн өмір беруші ретінде қарастырылады.&lt;ref&gt;https://kineshma.net/Zuni-2743{{Deadlink|date=December 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Еуропалықтар келгенге дейін олар Зуни өзенінің бойында саны 4-6 мың адамды құрайтын 6 пуэбло қонысында тұрды.
1540 жылдан бастап испандармен байланыстар, олардан металл өңдеу техникасын, бірқатар ауыл шаруашылығы дақылдарын және қой шаруашылығын алып, бұл кәсіп 19 – 20 ғасырдың бірінші жартысында негізгі кәсіпке айналды.

Зунилерді христиандандыру әрекеттері сәтсіз аяқталды. 1680 жылы Пуэбло көтерілісінен кейін және 1692 жылы испандар түпкілікті жаулап алғаннан кейін олар бір пуэблоға шоғырланды, оның айналасында 1877 жылы резервация құрылды, оған Зуни этникалық территориясының негізі кірді.
1850 жылы саны 1,3 мың адамды құрады. Теократия бірте-бірте зайырлы тайпалық кеңестің билігімен ығыстырылды.

== Кәсібі ==
Олар суармалы және құрғақ [[егіншілік]]пен (жүгері, бұршақ), қолөнермен (боялған керамика), сонымен қатар терушілікпен және аңшылықпен айналысты.
Қазіргі кәсіптері – қолөнер, жалдамалы жұмыс, мал шаруашылығы. Дәстүрлі қолөнерден – зергерлік бұйымдар (күмістен әшекей бұйымдар жасау, тастан жасалған әшекейлер жасау), тоқу, өру, моншақ тігу, керамика жасау, тері өңдеу дамып келеді.&lt;ref&gt;https://bfjaawards.com/ru/pages/20892-zuni--britannica-online-encyclopedia&lt;/ref&gt;

== Тұрмыс салты ==
Дәстүрлі әлеуметтік ұйым матрилиндік руларға негізделген (қазіргі Зуниде 14 ру бар). Салттық корпорациялар: «Качин қоғамы» (котиканне), ұлдардың бастамасын жүзеге асыратын 6 ғұрыптық ер кива қоғамы және 12 емшілер қоғамы, сондай-ақ екі діни бірлестіктер - жаңбыр діни қызметкерлері мен садақ діни қызметкерлері.
Рулық қауымдастық – үй шаруашылығы (матрилокалды некелік қонысы бар) негізгі әлеуметтік-экономикалық бірлік болып қала береді, бірақ шағын неолокалдық отбасылар да жиі кездеседі. ХХ ғасырдың екінші жартысында өмір салтын біршама модернизациялағанына қарамастан, зунилер негізінен дәстүрлі қоғамдық ұйымын, материалдық және рухани мәдениетін сақтап қалды.&lt;ref&gt;http://www.etnolog.ru/people.php?id=ZUNI&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Солтүстік Америка халықтары}}

[[Санат:АҚШ этникалық топтары]]
[[Санат:Солтүстік Америка үндістері]]</text>
      <sha1>i5hhycv0tlmsycdd903201en0kltw7r</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484481</id>
      <parentid>3484480</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T07:49:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Діні */</comment>
      <origin>3484481</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6273" sha1="0kw988sjuafhzu1c0hac9fxkcty2qlw" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Зуни
|төл атауы  = су́ньи
|сурет      = 
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 9 300
|аймақ      = {{Байрақ|АҚШ}}
|аймақ1     = 
|саны1      = 
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = 
|саны2      = 
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[зуни тілі]], [[ағылшын тілі]]
|діні       = дәстүрлі культтер
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Зуни''' (''суньи'') — [[Америка Құрама Штаттары]]ның оңтүстік-батысындағы пуэбло тобындағы үндіс халқы. Олар негізінен Нью-Мексиконың батысындағы Аризонамен шекарадағы Зуни резерватында тұрады. Халық саны 9,3 мың. (2000, халық санағы).&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/1996983?ysclid=lpzbeku72u464915951|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі - [[зуни тілі]]. [[Ағылшын тілі]] де кең таралған, екі тілді жағдайларда бірінші тіл - зуни тілі. 

== Діні ==
Зуни дәстүрлі культтерді ұстанады. Олардың діни сенімдері ең құдіретті үш құдайға негізделген - Жер-Ана, Күн әке және Ай сәулесі. Күнді ерекше құрметтейді, күн өмір беруші ретінде қарастырылады.

== Тарихы ==
Еуропалықтар келгенге дейін олар Зуни өзенінің бойында саны 4-6 мың адамды құрайтын 6 пуэбло қонысында тұрды.
1540 жылдан бастап испандармен байланыстар, олардан металл өңдеу техникасын, бірқатар ауыл шаруашылығы дақылдарын және қой шаруашылығын алып, бұл кәсіп 19 – 20 ғасырдың бірінші жартысында негізгі кәсіпке айналды.

Зунилерді христиандандыру әрекеттері сәтсіз аяқталды. 1680 жылы Пуэбло көтерілісінен кейін және 1692 жылы испандар түпкілікті жаулап алғаннан кейін олар бір пуэблоға шоғырланды, оның айналасында 1877 жылы резервация құрылды, оған Зуни этникалық территориясының негізі кірді.
1850 жылы саны 1,3 мың адамды құрады. Теократия бірте-бірте зайырлы тайпалық кеңестің билігімен ығыстырылды.

== Кәсібі ==
Олар суармалы және құрғақ [[егіншілік]]пен (жүгері, бұршақ), қолөнермен (боялған керамика), сонымен қатар терушілікпен және аңшылықпен айналысты.
Қазіргі кәсіптері – қолөнер, жалдамалы жұмыс, мал шаруашылығы. Дәстүрлі қолөнерден – зергерлік бұйымдар (күмістен әшекей бұйымдар жасау, тастан жасалған әшекейлер жасау), тоқу, өру, моншақ тігу, керамика жасау, тері өңдеу дамып келеді.&lt;ref&gt;https://bfjaawards.com/ru/pages/20892-zuni--britannica-online-encyclopedia&lt;/ref&gt;

== Тұрмыс салты ==
Дәстүрлі әлеуметтік ұйым матрилиндік руларға негізделген (қазіргі Зуниде 14 ру бар). Салттық корпорациялар: «Качин қоғамы» (котиканне), ұлдардың бастамасын жүзеге асыратын 6 ғұрыптық ер кива қоғамы және 12 емшілер қоғамы, сондай-ақ екі діни бірлестіктер - жаңбыр діни қызметкерлері мен садақ діни қызметкерлері.
Рулық қауымдастық – үй шаруашылығы (матрилокалды некелік қонысы бар) негізгі әлеуметтік-экономикалық бірлік болып қала береді, бірақ шағын неолокалдық отбасылар да жиі кездеседі. ХХ ғасырдың екінші жартысында өмір салтын біршама модернизациялағанына қарамастан, зунилер негізінен дәстүрлі қоғамдық ұйымын, материалдық және рухани мәдениетін сақтап қалды.&lt;ref&gt;http://www.etnolog.ru/people.php?id=ZUNI&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Солтүстік Америка халықтары}}

[[Санат:АҚШ этникалық топтары]]
[[Санат:Солтүстік Америка үндістері]]</text>
      <sha1>0kw988sjuafhzu1c0hac9fxkcty2qlw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484482</id>
      <parentid>3484481</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T07:53:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кәсібі */ нақтылау</comment>
      <origin>3484482</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6409" sha1="oxgkdbk9khqrcubvfh9tc7e2glcp7l3" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Зуни
|төл атауы  = су́ньи
|сурет      = 
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 9 300
|аймақ      = {{Байрақ|АҚШ}}
|аймақ1     = 
|саны1      = 
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = 
|саны2      = 
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[зуни тілі]], [[ағылшын тілі]]
|діні       = дәстүрлі культтер
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Зуни''' (''суньи'') — [[Америка Құрама Штаттары]]ның оңтүстік-батысындағы пуэбло тобындағы үндіс халқы. Олар негізінен Нью-Мексиконың батысындағы Аризонамен шекарадағы Зуни резерватында тұрады. Халық саны 9,3 мың. (2000, халық санағы).&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/1996983?ysclid=lpzbeku72u464915951|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі - [[зуни тілі]]. [[Ағылшын тілі]] де кең таралған, екі тілді жағдайларда бірінші тіл - зуни тілі. 

== Діні ==
Зуни дәстүрлі культтерді ұстанады. Олардың діни сенімдері ең құдіретті үш құдайға негізделген - Жер-Ана, Күн әке және Ай сәулесі. Күнді ерекше құрметтейді, күн өмір беруші ретінде қарастырылады.

== Тарихы ==
Еуропалықтар келгенге дейін олар Зуни өзенінің бойында саны 4-6 мың адамды құрайтын 6 пуэбло қонысында тұрды.
1540 жылдан бастап испандармен байланыстар, олардан металл өңдеу техникасын, бірқатар ауыл шаруашылығы дақылдарын және қой шаруашылығын алып, бұл кәсіп 19 – 20 ғасырдың бірінші жартысында негізгі кәсіпке айналды.

Зунилерді христиандандыру әрекеттері сәтсіз аяқталды. 1680 жылы Пуэбло көтерілісінен кейін және 1692 жылы испандар түпкілікті жаулап алғаннан кейін олар бір пуэблоға шоғырланды, оның айналасында 1877 жылы резервация құрылды, оған Зуни этникалық территориясының негізі кірді.
1850 жылы саны 1,3 мың адамды құрады. Теократия бірте-бірте зайырлы тайпалық кеңестің билігімен ығыстырылды.

== Кәсібі ==
Олар суармалы және құрғақ [[егіншілік]]пен (жүгері, бұршақ), қолөнермен (боялған керамика), сонымен қатар терушілікпен және аңшылықпен айналысты.
Қазіргі кәсіптері – қолөнер, жалдамалы жұмыс, мал шаруашылығы. Дәстүрлі қолөнерден – зергерлік бұйымдар (күмістен әшекей бұйымдар жасау, тастан жасалған әшекейлер жасау), тоқу, өру, моншақ тігу, керамика жасау, тері өңдеу дамып келеді.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://bfjaawards.com/ru/pages/20892-zuni--britannica-online-encyclopedia|title=Zuni - Britannica Online энциклопедиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тұрмыс салты ==
Дәстүрлі әлеуметтік ұйым матрилиндік руларға негізделген (қазіргі Зуниде 14 ру бар). Салттық корпорациялар: «Качин қоғамы» (котиканне), ұлдардың бастамасын жүзеге асыратын 6 ғұрыптық ер кива қоғамы және 12 емшілер қоғамы, сондай-ақ екі діни бірлестіктер - жаңбыр діни қызметкерлері мен садақ діни қызметкерлері.
Рулық қауымдастық – үй шаруашылығы (матрилокалды некелік қонысы бар) негізгі әлеуметтік-экономикалық бірлік болып қала береді, бірақ шағын неолокалдық отбасылар да жиі кездеседі. ХХ ғасырдың екінші жартысында өмір салтын біршама модернизациялағанына қарамастан, зунилер негізінен дәстүрлі қоғамдық ұйымын, материалдық және рухани мәдениетін сақтап қалды.&lt;ref&gt;http://www.etnolog.ru/people.php?id=ZUNI&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Солтүстік Америка халықтары}}

[[Санат:АҚШ этникалық топтары]]
[[Санат:Солтүстік Америка үндістері]]</text>
      <sha1>oxgkdbk9khqrcubvfh9tc7e2glcp7l3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484483</id>
      <parentid>3484482</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T07:55:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>/* Тұрмыс салты */ нақтылау</comment>
      <origin>3484483</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6529" sha1="l5gc59ewjskldd4uz9sxyanqhih6z29" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Зуни
|төл атауы  = су́ньи
|сурет      = 
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 9 300
|аймақ      = {{Байрақ|АҚШ}}
|аймақ1     = 
|саны1      = 
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = 
|саны2      = 
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[зуни тілі]], [[ағылшын тілі]]
|діні       = дәстүрлі культтер
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Зуни''' (''суньи'') — [[Америка Құрама Штаттары]]ның оңтүстік-батысындағы пуэбло тобындағы үндіс халқы. Олар негізінен Нью-Мексиконың батысындағы Аризонамен шекарадағы Зуни резерватында тұрады. Халық саны 9,3 мың. (2000, халық санағы).&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/1996983?ysclid=lpzbeku72u464915951|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі - [[зуни тілі]]. [[Ағылшын тілі]] де кең таралған, екі тілді жағдайларда бірінші тіл - зуни тілі. 

== Діні ==
Зуни дәстүрлі культтерді ұстанады. Олардың діни сенімдері ең құдіретті үш құдайға негізделген - Жер-Ана, Күн әке және Ай сәулесі. Күнді ерекше құрметтейді, күн өмір беруші ретінде қарастырылады.

== Тарихы ==
Еуропалықтар келгенге дейін олар Зуни өзенінің бойында саны 4-6 мың адамды құрайтын 6 пуэбло қонысында тұрды.
1540 жылдан бастап испандармен байланыстар, олардан металл өңдеу техникасын, бірқатар ауыл шаруашылығы дақылдарын және қой шаруашылығын алып, бұл кәсіп 19 – 20 ғасырдың бірінші жартысында негізгі кәсіпке айналды.

Зунилерді христиандандыру әрекеттері сәтсіз аяқталды. 1680 жылы Пуэбло көтерілісінен кейін және 1692 жылы испандар түпкілікті жаулап алғаннан кейін олар бір пуэблоға шоғырланды, оның айналасында 1877 жылы резервация құрылды, оған Зуни этникалық территориясының негізі кірді.
1850 жылы саны 1,3 мың адамды құрады. Теократия бірте-бірте зайырлы тайпалық кеңестің билігімен ығыстырылды.

== Кәсібі ==
Олар суармалы және құрғақ [[егіншілік]]пен (жүгері, бұршақ), қолөнермен (боялған керамика), сонымен қатар терушілікпен және аңшылықпен айналысты.
Қазіргі кәсіптері – қолөнер, жалдамалы жұмыс, мал шаруашылығы. Дәстүрлі қолөнерден – зергерлік бұйымдар (күмістен әшекей бұйымдар жасау, тастан жасалған әшекейлер жасау), тоқу, өру, моншақ тігу, керамика жасау, тері өңдеу дамып келеді.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://bfjaawards.com/ru/pages/20892-zuni--britannica-online-encyclopedia|title=Zuni - Britannica Online энциклопедиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тұрмыс салты ==
Дәстүрлі әлеуметтік ұйым матрилиндік руларға негізделген (қазіргі Зуниде 14 ру бар). Салттық корпорациялар: «Качин қоғамы» (котиканне), ұлдардың бастамасын жүзеге асыратын 6 ғұрыптық ер кива қоғамы және 12 емшілер қоғамы, сондай-ақ екі діни бірлестіктер - жаңбыр діни қызметкерлері мен садақ діни қызметкерлері.

Рулық қауымдастық – үй шаруашылығы (матрилокалды некелік қонысы бар) негізгі әлеуметтік-экономикалық бірлік болып қала береді, бірақ шағын неолокалдық отбасылар да жиі кездеседі. ХХ ғасырдың екінші жартысында өмір салтын біршама модернизациялағанына қарамастан, зунилер негізінен дәстүрлі қоғамдық ұйымын, материалдық және рухани мәдениетін сақтап қалды.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=ZUNI|title=Әлем халықтары/Зуни|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Солтүстік Америка халықтары}}

[[Санат:АҚШ этникалық топтары]]
[[Санат:Солтүстік Америка үндістері]]</text>
      <sha1>l5gc59ewjskldd4uz9sxyanqhih6z29</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484484</id>
      <parentid>3484483</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T07:55:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>«[[Санат:Америка халықтары|Америка халықтары]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен)</comment>
      <origin>3484484</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6578" sha1="q4nb2ntlnkei2j78g40c9lggt5v39u9" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Зуни
|төл атауы  = су́ньи
|сурет      = 
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 9 300
|аймақ      = {{Байрақ|АҚШ}}
|аймақ1     = 
|саны1      = 
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = 
|саны2      = 
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[зуни тілі]], [[ағылшын тілі]]
|діні       = дәстүрлі культтер
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Зуни''' (''суньи'') — [[Америка Құрама Штаттары]]ның оңтүстік-батысындағы пуэбло тобындағы үндіс халқы. Олар негізінен Нью-Мексиконың батысындағы Аризонамен шекарадағы Зуни резерватында тұрады. Халық саны 9,3 мың. (2000, халық санағы).&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/1996983?ysclid=lpzbeku72u464915951|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі - [[зуни тілі]]. [[Ағылшын тілі]] де кең таралған, екі тілді жағдайларда бірінші тіл - зуни тілі. 

== Діні ==
Зуни дәстүрлі культтерді ұстанады. Олардың діни сенімдері ең құдіретті үш құдайға негізделген - Жер-Ана, Күн әке және Ай сәулесі. Күнді ерекше құрметтейді, күн өмір беруші ретінде қарастырылады.

== Тарихы ==
Еуропалықтар келгенге дейін олар Зуни өзенінің бойында саны 4-6 мың адамды құрайтын 6 пуэбло қонысында тұрды.
1540 жылдан бастап испандармен байланыстар, олардан металл өңдеу техникасын, бірқатар ауыл шаруашылығы дақылдарын және қой шаруашылығын алып, бұл кәсіп 19 – 20 ғасырдың бірінші жартысында негізгі кәсіпке айналды.

Зунилерді христиандандыру әрекеттері сәтсіз аяқталды. 1680 жылы Пуэбло көтерілісінен кейін және 1692 жылы испандар түпкілікті жаулап алғаннан кейін олар бір пуэблоға шоғырланды, оның айналасында 1877 жылы резервация құрылды, оған Зуни этникалық территориясының негізі кірді.
1850 жылы саны 1,3 мың адамды құрады. Теократия бірте-бірте зайырлы тайпалық кеңестің билігімен ығыстырылды.

== Кәсібі ==
Олар суармалы және құрғақ [[егіншілік]]пен (жүгері, бұршақ), қолөнермен (боялған керамика), сонымен қатар терушілікпен және аңшылықпен айналысты.
Қазіргі кәсіптері – қолөнер, жалдамалы жұмыс, мал шаруашылығы. Дәстүрлі қолөнерден – зергерлік бұйымдар (күмістен әшекей бұйымдар жасау, тастан жасалған әшекейлер жасау), тоқу, өру, моншақ тігу, керамика жасау, тері өңдеу дамып келеді.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://bfjaawards.com/ru/pages/20892-zuni--britannica-online-encyclopedia|title=Zuni - Britannica Online энциклопедиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тұрмыс салты ==
Дәстүрлі әлеуметтік ұйым матрилиндік руларға негізделген (қазіргі Зуниде 14 ру бар). Салттық корпорациялар: «Качин қоғамы» (котиканне), ұлдардың бастамасын жүзеге асыратын 6 ғұрыптық ер кива қоғамы және 12 емшілер қоғамы, сондай-ақ екі діни бірлестіктер - жаңбыр діни қызметкерлері мен садақ діни қызметкерлері.

Рулық қауымдастық – үй шаруашылығы (матрилокалды некелік қонысы бар) негізгі әлеуметтік-экономикалық бірлік болып қала береді, бірақ шағын неолокалдық отбасылар да жиі кездеседі. ХХ ғасырдың екінші жартысында өмір салтын біршама модернизациялағанына қарамастан, зунилер негізінен дәстүрлі қоғамдық ұйымын, материалдық және рухани мәдениетін сақтап қалды.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=ZUNI|title=Әлем халықтары/Зуни|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Солтүстік Америка халықтары}}

[[Санат:АҚШ этникалық топтары]]
[[Санат:Солтүстік Америка үндістері]]
[[Санат:Америка халықтары]]</text>
      <sha1>q4nb2ntlnkei2j78g40c9lggt5v39u9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484485</id>
      <parentid>3484484</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T07:57:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>үлгі</comment>
      <origin>3484485</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6601" sha1="1gm7kdtq3gzsaj58jj9p9pavd5me4eb" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Зуни
|төл атауы  = су́ньи
|сурет      = Zuni-girl-with-jar2.png
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 9 300
|аймақ      = {{Байрақ|АҚШ}}
|аймақ1     = 
|саны1      = 
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = 
|саны2      = 
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[зуни тілі]], [[ағылшын тілі]]
|діні       = дәстүрлі культтер
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Зуни''' (''суньи'') — [[Америка Құрама Штаттары]]ның оңтүстік-батысындағы пуэбло тобындағы үндіс халқы. Олар негізінен Нью-Мексиконың батысындағы Аризонамен шекарадағы Зуни резерватында тұрады. Халық саны 9,3 мың. (2000, халық санағы).&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/1996983?ysclid=lpzbeku72u464915951|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
Тілі - [[зуни тілі]]. [[Ағылшын тілі]] де кең таралған, екі тілді жағдайларда бірінші тіл - зуни тілі. 

== Діні ==
Зуни дәстүрлі культтерді ұстанады. Олардың діни сенімдері ең құдіретті үш құдайға негізделген - Жер-Ана, Күн әке және Ай сәулесі. Күнді ерекше құрметтейді, күн өмір беруші ретінде қарастырылады.

== Тарихы ==
Еуропалықтар келгенге дейін олар Зуни өзенінің бойында саны 4-6 мың адамды құрайтын 6 пуэбло қонысында тұрды.
1540 жылдан бастап испандармен байланыстар, олардан металл өңдеу техникасын, бірқатар ауыл шаруашылығы дақылдарын және қой шаруашылығын алып, бұл кәсіп 19 – 20 ғасырдың бірінші жартысында негізгі кәсіпке айналды.

Зунилерді христиандандыру әрекеттері сәтсіз аяқталды. 1680 жылы Пуэбло көтерілісінен кейін және 1692 жылы испандар түпкілікті жаулап алғаннан кейін олар бір пуэблоға шоғырланды, оның айналасында 1877 жылы резервация құрылды, оған Зуни этникалық территориясының негізі кірді.
1850 жылы саны 1,3 мың адамды құрады. Теократия бірте-бірте зайырлы тайпалық кеңестің билігімен ығыстырылды.

== Кәсібі ==
Олар суармалы және құрғақ [[егіншілік]]пен (жүгері, бұршақ), қолөнермен (боялған керамика), сонымен қатар терушілікпен және аңшылықпен айналысты.
Қазіргі кәсіптері – қолөнер, жалдамалы жұмыс, мал шаруашылығы. Дәстүрлі қолөнерден – зергерлік бұйымдар (күмістен әшекей бұйымдар жасау, тастан жасалған әшекейлер жасау), тоқу, өру, моншақ тігу, керамика жасау, тері өңдеу дамып келеді.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://bfjaawards.com/ru/pages/20892-zuni--britannica-online-encyclopedia|title=Zuni - Britannica Online энциклопедиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тұрмыс салты ==
Дәстүрлі әлеуметтік ұйым матрилиндік руларға негізделген (қазіргі Зуниде 14 ру бар). Салттық корпорациялар: «Качин қоғамы» (котиканне), ұлдардың бастамасын жүзеге асыратын 6 ғұрыптық ер кива қоғамы және 12 емшілер қоғамы, сондай-ақ екі діни бірлестіктер - жаңбыр діни қызметкерлері мен садақ діни қызметкерлері.

Рулық қауымдастық – үй шаруашылығы (матрилокалды некелік қонысы бар) негізгі әлеуметтік-экономикалық бірлік болып қала береді, бірақ шағын неолокалдық отбасылар да жиі кездеседі. ХХ ғасырдың екінші жартысында өмір салтын біршама модернизациялағанына қарамастан, зунилер негізінен дәстүрлі қоғамдық ұйымын, материалдық және рухани мәдениетін сақтап қалды.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=ZUNI|title=Әлем халықтары/Зуни|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-29 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Солтүстік Америка халықтары}}

[[Санат:АҚШ этникалық топтары]]
[[Санат:Солтүстік Америка үндістері]]
[[Санат:Америка халықтары]]</text>
      <sha1>1gm7kdtq3gzsaj58jj9p9pavd5me4eb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Renamed user 8089492bab93cf3b17af07c315bd63b7</title>
    <ns>3</ns>
    <id>721173</id>
    <revision>
      <id>3484445</id>
      <parentid>3243765</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T05:19:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aqurs1</username>
        <id>92070</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Aqurs1 [[Қатысушы талқылауы:Wtkj]] бетін [[Қатысушы талқылауы:Renamed user 8089492bab93cf3b17af07c315bd63b7]] бетіне жылжытты (айдатқыш қалдырмады): Automatically moved page while renaming the user &quot;[[Special:CentralAuth/Wtkj|Wtkj]]&quot; to &quot;[[Special:CentralAuth/Renamed user 8089492bab93cf3b17af07c315bd63b7|Renamed user 8089492bab93cf3b17af07c315bd63b7]]&quot;</comment>
      <origin>3243765</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="349" sha1="0z9ksf6h45k2pv3yq4zepk66nr8s222" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Wtkj}}

-- ''&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;'' ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 17:29, 2023 ж. желтоқсанның 5 (+06)</text>
      <sha1>0z9ksf6h45k2pv3yq4zepk66nr8s222</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Одесса облысы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>737622</id>
    <revision>
      <id>3484448</id>
      <parentid>3320559</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T05:36:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Zhantayevraiymbekd</username>
        <id>162259</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>3484448</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1012" sha1="q9ugq90pdy4qyv0py80ikfrnzdb6gzw" xml:space="preserve">'''Одесса облысы''' ({{lang-uk|Оде́ська о́бласть}}, [[Украина|др-укр]]. ''Ажы́кская о́бластіна'') — [[Украина]]ның оңтүстігіндегі әкімшілік-аумақтық бірлік. Әкімшілік орталығы және ең үлкен қаласы – Одесса. Солтүстігінде [[Винница|Винница]] және [[Кировоград облысы|Кировоград]] облыстарымен, шығысында - [[Николаев облысы]]мен, батыста - [[Молдова]]мен және мойындалмаған [[Приднестровье]]мен, оңтүстік-батысында - [[Румыния]]мен шектеседі.
Ауданы 33 314 км², халқы 2 343 749 адам (2022).

{{бастама}}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Украина әкімшілік бөлінісі}}
[[Санат:Одесса облысы]]</text>
      <sha1>q9ugq90pdy4qyv0py80ikfrnzdb6gzw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Реал (футбол клубы, Бамако)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>745816</id>
    <revision>
      <id>3484486</id>
      <parentid>3380696</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T07:59:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>105421</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>3484486</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1298" sha1="4dwfuz2833nskqegd2tqr5jqama6y48" xml:space="preserve">{{Футбол клубы
| атауы        = {{ту|Мали}} Реал
| құрылған         = 1960
| стадионы         = Модибо Кейта
| сыйымдылығы     = 35000
&lt;!-- ФОРМА --&gt;
| pattern_la1 =
| pattern_b1  = _blackstripes
| pattern_ra1 =
| pattern_sh1 =
| pattern_so1 =
| leftarm1    = 000000
| body1       = FFFFFF
| rightarm1   = 000000
| shorts1     = 000000
| socks1      = 000000
| pattern_la2 =
| pattern_b2  =
| pattern_ra2 =
| pattern_sh2 =
| pattern_so2 =
| leftarm2    =
| body2       =
| rightarm2   =
| shorts2     =
| socks2      =
}}

'''«Реал»''' ({{lang-en|AS Real Bamako}}) — [[Мали]]дің [[Бамако]] қаласындағы футбол клубы. 1960 жылы құрылған.

== Жетістіктері ==

* '''Мали чемпионы: 7'''

:: 1969, 1980, 1981, 1983, 1986, 1991, 2023

* '''Мали кубогы: 10'''

:: 1962, 1964, 1966, 1967, 1968, 1969, 1980, 1989, 1991, 2010

== Сілтемелер ==
*[http://www.mali-sports.com/index.php?option=com_content&amp;task=view&amp;id=55&amp;Itemid=90  AS REAL de Bamako : Une crise persistante]{{Deadlink|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}. Sadou BOCOUM in Soir de Bamako 2007-12-03.
[[Санат:Мали футбол клубтары]]</text>
      <sha1>4dwfuz2833nskqegd2tqr5jqama6y48</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Израиль-Иран соғысы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>761275</id>
    <revision>
      <id>3484291</id>
      <parentid>3483224</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T15:41:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>1nter pares</username>
        <id>146705</id>
      </contributor>
      <origin>3484291</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="36834" sha1="a39ql87fynal5374r0t5wli2niii9zb" xml:space="preserve">{{Қарулы қақтығыс
 |қақтығыс    = Израиль-Иран соғысы
 |бөлім       = [[Таяу Шығыстағы соғыс (2023 жылдан)]]
 |сурет       = Attack on IRIB's Live News Broadcasting Studio 07.jpg
 |сурет атауы = Израильдің [[Иран Ислам республикасының даусы|Иран даусы]] ғимаратына соққысы
 |дата        = 13 маусым 2025 жылдан – қазірге дейін ({{Ұзақтығы|year=2025|month=06|day=13}})
 |орын        = [[Иран]], [[Израиль]], [[Иордан өзенінің батыс жағалауы|Батыс жағалау]]&lt;br&gt;'''Жанама елдер:'''&lt;br&gt;[[Ирак]], [[Иордания]], [[Ливан]], [[Сауд Арабиясы]], [[Сирия]], [[Йемен]]
 |себеп       = 
 |нәтиже      = 
 |статусы     = 24 шілдеден бері [[уақытша бейбітшілік]]
 |өзгерістер  = 
 |қарсылас1   = {{plainlist|
* {{Байрақ|Израиль}}
* {{байрақ|АҚШ}}{{Efn|Соғыс басталғалы тікелей емес араласқан, 22 шілдеден бері толыққанды қатысады}}
}}
 |қарсылас2   = {{plainlist|
* {{Байрақ|Иран}}
* {{flagicon image|Slogan of the Houthi Movement.svg|border}} [[Хуситтер]]{{Efn|Хуситтер Иранмен Израильге 13 шілдеден-ақ атыс жасаған.}}
}}
 |қарсылас3   = 
 |қарсылас4   = 
 |командир1   = {{plainlist|
* {{ту|Израиль}} [[Биньямин Нетаньяху]]
* {{ту|Израиль}} [[Исраэль Кац]]
* {{ту|Израиль}} [[Эяль Замир]]
* {{ту|АҚШ}} [[Дональд Трамп]]
* {{ту|АҚШ}} [[Пит Хегсет]]
}}
 |командир2   = {{plainlist|
* {{Ту|Иран}} [[Әли Хаменеи]]
* {{ту|Иран}} [[Масуд Пезешкиан]]
* {{ту|Иран}} [[Әзіз Насирзадех]]
* {{ту|Иран}} [[Исмаил Каани]] ({{comment|жоғ.|Қақтығыс кезінде жоғалған}})
* {{flagicon image|Slogan of the Houthi Movement.svg|border}} [[Әбділмәлік әл-Хуси]]
}}
 |командир3   = 
 |командир4   = 
 |күштер1     = 
 |күштер2     = 
 |күштер3     =  
 |күштер4     = 
 |шығындар1   = '''Израиль ақпаратынша:'''&lt;br&gt;29 қаза тапқан&lt;ref&gt;{{Cite news |date=2025-06-16 |title= IDF: 80-90% of Iranian missiles intercepted, but 24 Israelis killed in attacks |url=https://www.jpost.com/israel-news/defense-news/article-857892 |accessdate=2025-06-17 |work=The Jerusalem Post}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/23/world/iran-israel-ceasefire-trump |title=Trump Says Cease-Fire Has Started Between Iran and Israel |work=The New York Times |date=2025-06-23 |lang=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://apnews.com/live/iran-israel-war-updates-6-23-2025 |title=Live updates: Ceasefire status is unclear after Israel reports continued missiles from Iran |date=2025-06-23 |publisher=AP News}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;heartattack&quot;/&gt;{{efn|Иран соққыларынан қорғауда болған бір израильдік әйелдің жүрегі тоқтады да, ол қайтыс болды.&lt;ref name=&quot;heartattack&quot;/&gt;}}&lt;br&gt;3,238 жарақаттанған&lt;ref name=&quot;israelcasualties&quot;&gt;{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title=Medical officials say 28 people were killed, over 3,000 wounded by Iranian missiles during conflict |lang=en |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/medical-officials-say-28-people-were-killed-over-3000-wounded-by-iranian-missiles-during-conflict/ |access-date=2025-06-24 |publisher=The Times of Israel |language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;heartattack&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/woman-dies-of-heart-attack-while-sheltering-from-iran-missiles-mda-raises-haifa-injury-toll-to-23/|title=Woman dies of heart attack while sheltering from Iran missiles; MDA raises Haifa injury toll to 23 |work=The Times of Israel|date=2025-06-20}}&lt;/ref&gt;&lt;br&gt;2 [[Elbit Hermes 900|Hermes дроны]] құлады&lt;ref name=&quot;hermesdowned&quot;&gt;{{Cite web |date=2025-06-18 |title=Israel says drone downed in Iran |url=https://aje.io/fcyxah?update=3783202 |publisher=Al Jazeera English}}&lt;/ref&gt;&lt;br&gt;'''Иран ақпаратынша:'''&lt;br&gt;5 [[F-35]] жойғышы атылды&lt;br&gt;&lt;ref name=&quot;f35downed&quot;&gt;{{Cite web |date=2025-06-18 |title=Iran shoots down Israeli drone, F-35 jet: Reports |url=https://aje.io/fcyxah?update=3783154 |publisher=[[Әл-Жазира телеарнасы]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://news.az/news/iran-claims-to-have-shot-down-fifth-israeli-f-35|title=Iran claims to have shot down fifth Israeli F-35|work=Newz.az|date=2025-06-18}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;2 ұшқыш ұсталды&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.arabnews.com/node/2604851/middle-east |title=Iran will reportedly share images of captured Israeli fighter jet pilots 'soon' |work=Arab News |date=2025-06-18 |lang=en}}&lt;/ref&gt;&lt;br&gt;61+ [[ұшқышсыз ұшу аппараты|ҰҰА]] мен [[снаряд-ұшақ]] құлады&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://ifpnews.com/air-defense-hq-over-60-israeli-uavs-missiles-destroyed-by-iran/|title=Air Defense HQ: Over 60 Israeli UAVs, Missiles Destroyed by Iran|work=Iran Front Page |date=18 June 2025}}&lt;/ref&gt;&lt;br&gt;139+ [[Моссад]] тыңшысы ұсталды{{efn|54 [[Хузистан]] аймағында&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.aa.com.tr/en/middle-east/54-mossad-linked-spies-arrested-in-iran-s-khuzestan-amid-hostilities-with-israel/3606456 |title=54 Mossad-linked spies arrested in Iran's Khuzestan amid hostilities with Israel |work=Anadolu Agency |date=2025-06-21 |lang=en}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;22 [[Құм (остан)|Құм]] аймағында&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2025/06/21/iran-police-arrested-22-for-links-to-israeli-spy-services-since-start-of-conflict-reports |title=Iran police arrested 22 for links to Israeli spy services since start of conflict: Reports |work=Al Arabiya English |date=2025-06-21}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;30 [[Һамадан]] аймағында&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://caliber.az/en/post/iranian-police-arrest-30-alleged-mossad-agents-behind-security-threats |title=Iranian police arrest 30 alleged Mossad agents behind security threats |work=Caliber |lang=en}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;5 [[Лұрстан]] аймағында&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://caliber.az/en/post/iran-arrests-five-suspected-mossad-agents-in-lorestan |title=Iran arrests five suspected Mossad agents in Lorestan |work=Caliber |lang=en}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;28 [[Тегеран (остан)|Тегеран]] аймағында&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://dailytimes.com.pk/1316743/iran-arrests-28-mossad-agents-in-tehran-after-busting-israeli-spy-network/ |title=Iran arrests 28 Mossad agents in Tehran after busting Israeli spy network |date=2025-06-16 |publisher=Daily Times}}&lt;/ref&gt;}}&lt;br/&gt;5 Моссад тыңшысы атылды{{refn|&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2025-06-16 |title=Iran executes alleged Mossad spy |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3778481 |publisher=Al Jazeera English |lang=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2025-06-22 |title=Convicted Mossad spy executed in Iran: Report |url=https://aje.io/819lk2?update=3791203 |publisher=Al Jazeera English |lang=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2025-06-25 |title=Iran executes three people accused of spying for Israeli spy agency Mossad |url=https://www.hindustantimes.com/world-news/iran-executes-three-people-accused-of-spying-for-israeli-spy-agency-mossad-101750819824692.html |publisher=[[Hindustan Times]]}}&lt;/ref&gt;}}&lt;br&gt;700+ Израиль тыңшысы ұсталды&lt;ref name=&quot;arrested25june&quot;&gt;{{Cite web |date=2025-06-25 |title=Iran says 700 arrested for wartime ties with Israel; 3 alleged Mossad agents hanged |url=https://www.timesofisrael.com/iran-says-700-arrested-for-wartime-ties-with-israel-3-alleged-mossad-agents-hanged/ |publisher=[[Times of Israel]] |language=en}}&lt;/ref&gt;
 |шығындар2   = '''Иран ақпаратынша:'''&lt;br&gt;610 қаза тапқан&lt;br /&gt;4,700+ жарақаттанған&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://www.france24.com/en/live-news/20250624-iran-israel-war-latest-developments |title=Iran-Israel war: latest developments |lang=en |publisher=France 24 |date=2025-06-24}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;'''[[Ирандағы адам құқықтары белсенділері|HRANA]] ақпаратынша:'''&lt;br /&gt;1,054 қаза тапқан&lt;ref name=&quot;HRANA&quot;&gt;{{Cite web |title=Twelve Days of War. Israel-Iran Ceasefire Comes into Force |url=https://www.en-hrana.org/twelve-days-of-war-israel-iran-ceasefire-comes-into-force/ |publisher=HRANA News Agency |date=2025-06-25 |accessdate=2025-06-25 |language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;4,476 жарақаттанған&lt;ref name=&quot;HRANA&quot;/&gt;&lt;br /&gt;'''Израиль ақпаратынша:'''&lt;br /&gt;950 дрон атылды&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-says-some-950-iranian-drones-destroyed-before-being-launched-at-israel/ |title=IDF says some 950 Iranian drones destroyed before being launched at Israel |date=2025-06-21 |lang=en}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;200+ [[баллистикалық ракета]] атушысы мен 120+ [[Басқарылатын зениттік зымыран|БЗЗ]] құлады&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-will-achieve-its-objectives-against-iran-within-a-week-or-two-say-idf-officials|title=Israel will achieve its objectives against Iran within a week or two, say IDF officials|first=Emanuel|last=Fabian|work=The Times of Israel|date=2025-06-17}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;thirtypercent&quot;&gt;{{Cite web |date=2025-06-16 |title=Israeli army claims it destroyed 30% of Iran's missile launchers |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3778947 |publisher=[[Әл-Жазира телеарнасы]]}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;8 [[Bell AH-1 Super Cobra|AH-1]] тікұшағы құлады&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-says-it-bombed-5-iranian-ah-1-helicopters-at-kermanshah-airbase/|title=IDF says it bombed 5 Iranian AH-1 helicopters at Kermanshah airbase|first=Emanuel|last=Fabian|work=The Times of Israel|date=2025-06-18}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-says-it-destroyed-three-more-iranian-military-helicopters/|title=IDF says it destroyed three more Iranian military helicopters|first=Emanuel|last=Fabian|work=The Times of Israel|date=2025-06-18}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;5 [[Grumman F-14 Tomcat|F-14]] жойғышы құлады&lt;ref name=&quot;TWZTomcats&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.twz.com/air/irans-f-14-persian-tomcats-obliterated-in-israeli-airstrike|work=TWZ|date=2025-06-16|title=Iranian F-14 'Persian Tomcats' obliterated in Israeli airstrike|first=Tyler|last=Rogoway}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-spokesman-says-three-iranian-f-14-fighter-jets-destroyed-in-latest-strikes/|title=IDF spokesman says three Iranian F-14 fighter jets destroyed in latest strikes|first=Emanuel|last=Fabian|work=The Times of Israel|date=2025-06-21}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;2 [[Northrop F-5|F-5]] жойғыш&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-says-it-destroyed-2-iranian-fighter-jets-8-ballistic-missile-launchers-among-dozens-of-targets/ |title=IDF says it destroyed 2 Iranian fighter jets, 8 ballistic missile launchers, among dozens of targets |first=Emanuel |last=Fabian |work=The Times of Israel |date=2025-06-22}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;1 [[Boeing 707|KC-707]] атылды&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-18-2025-evening-edition|title=Iran Update Special Report, June 18, 2025, Evening Edition|work=Institute for the Study of War|date=2025-06-18}}&lt;/ref&gt;
 |шығындар3   = 
 |шығындар4   = 
 |жалпы шығындар     = сандар түрлі деректе әртүрлі&lt;br&gt;ондаған мың ирандық ығысқан&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=2025-06-24 |title=Can Iran, Israel and the U.S. Now All Claim to Have Won? |url=https://www.nytimes.com/2025/06/23/world/middleeast/iran-response-ceasefire-chance.html |access-date=2025-06-24 |work=The New York Times |language=en |issn=0362-4331}}&lt;/ref&gt;&lt;br&gt;9,000+ израильдік ығысқан&lt;ref&gt;{{cite news |date=2025-06-18 |title=Israel Reports 24 Dead, 800 Injured in Iranian Strikes as War Enters Sixth Day |url=https://tps.co.il/articles/24-israelis-killed-800-injured-thousands-displaced-as-war-enters-fifth-day/ |work=Israel's Government Press Office via TPS |accessdate=2025-06-21}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news |date=2025-06-18 |title=Iranian missiles have killed 24, injured more than 800 |url=https://www.jns.org/iranian-missiles-have-killed-24-injured-more-than-800/ |work= Jewish News Syndicate (JNS) |accessdate=2025-06-21}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news |date=2025-06-18 |title=Iranian missiles force evacuation of 3,800 people in Israel |url=https://www.usmuslims.com/iranian-missiles-force-evacuation-of-3800-people-in-israel-302746h.htm |work=USMuslims |accessdate=2025-06-21}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;8,000+ израильдік үйсіз қалды&lt;ref&gt;{{cite news|url= https://aje.io/asdg2r?update=3787793|title=More than 8,000 Israelis left homeless due to conflict with Iran: Report|work=[[Әл-Жазира телеарнасы]]|date=2025-06-20}}&lt;/ref&gt;&lt;br&gt;1 сириялық бейбіт адам қаза тапқан&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/rights-group-says-woman-killed-in-western-syria-likely-by-iranian-drone/|title=Rights group says woman killed in western Syria, likely by Iranian drone|work=The Times of Israel|date=2025-06-16}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;7 иорданиялық бейбіт адам жарақаттанған&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Yohanan |first=Nurit |title=Caught in the crossfire, Jordan (quietly) shields Israel as Iranian shrapnel rains down |url=https://www.timesofisrael.com/caught-in-the-crossfire-jordan-quietly-shields-israel-as-iranian-shrapnel-rains-down/ |accessdate=2025-06-24 |publisher=The Times of Israel |language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt; 5 палестиналық бейбіт адам жарақаттанды&lt;ref name =&quot;YEMEN_MISSLE&quot;&gt;{{Cite news |date=2025-06-14 |title=Israel says missile launched from Yemen fell in Hebron; at least 5 Palestinians hurt |url=https://www.straitstimes.com/world/middle-east/israel-says-missile-launched-from-yemen-fell-in-hebron-at-least-5-palestinians-hurt |work=[[The Straits Times]]}}&lt;/ref&gt;
 |азаматтық шығындар = 
 |ортаққор    = 
 |ескерту     = 
}}

2025 жылғы 13 маусымда [[Израиль]] [[Иран]]ның әскери және ядролық нысандарына тосын шабуыл жасады да,&lt;ref&gt;{{cite web |last=Gordon |first=Michael |date=2025-06-13 |title=In Twist, U.S. Diplomacy Served as Cover for Israeli Surprise Attack |url=https://www.wsj.com/world/middle-east/in-twist-u-s-diplomacy-served-as-cover-for-israeli-surprise-attack-c79b2206 |publisher=[[The Wall Street Journal]] |accessdate=2025-06-20}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2025-06-13 |title=What we know as Israel-Iran conflict intensifies |url=https://www.bbc.com/news/articles/cdj9vj8glg2o |accessdate=2025-06-17 |publisher=[[BBC News]] |language=en-GB}}&lt;/ref&gt; екі ел арасында толыққанды [[қарылу қақтығыс]] басталды. Бұл қақтығыста Иранды [[хуситтер]], Израильді [[Америка Құрама Штаттары]] қолдайды. Соғыстың бастапқы сағаттарында Иранның басты әскерилері, ядролық энергетиктері&lt;ref name=&quot;FT20250618&quot;&gt;{{Cite news |author=de Haldevang, Max; Bozorgmehr, Najmeh |date=2025-06-18 |title=The Iranian generals and scientists killed by Israel's offensive |url=https://www.ft.com/content/f29b9f60-fb5d-4b4b-84db-25c8f6333f16 |accessdate=2025-06-19 |work=Financial Times}}&lt;/ref&gt; және саясаткерлері (соның ішінде АҚШ-пен келіссөз жүргізген [[Әли Шамхани]])&lt;ref name=&quot;NYTimes20250613&quot;&gt;{{Cite news |author=Regalado, Francesca; Ward, Euan; Fassihi, Farnaz; Granados, Samuel; Chutel, Lynsey |date=2025-06-13 |title=These Are Iranian Generals and Scientists Killed by Israel |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-military-generals-killed-israel.html |access-date=2025-06-22 |work=The New York Times |language=en |issn=0362-4331}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;CNNShamkhani&quot;&gt;{{Cite web |author=Ebrahim, Nadeen; Adkin, Ross; Michaelis, Tamar |date=2025-06-13 |title=Israeli strikes kill some of Iran’s most powerful men, including military and nuclear leaders |url=https://www.cnn.com/2025/06/13/middleeast/israel-iran-strikes-military-deaths-intl-hnk |access-date=2025-06-22 |publisher=CNN |language=en}}&lt;/ref&gt; өлтірілген еді, елдің ядролық, әскери нысандарына соққы жасалған болатын.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Report: Mossad carried out covert sabotage operations against Iranian air defenses, long-range missiles |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/report-mossad-carried-out-covert-sabotage-operations-against-iranian-air-defenses-long-range-missiles/ |accessdate=2025-06-17 |publisher=The Times of Israel |language=en-US}}&lt;/ref&gt; Осыған жауап ретінде Иран Израильдің әскери нысандарына, қалаларына ракета атқан.&lt;ref name=&quot;civilians Israel&quot;&gt;{{cite web |author=Campa, Kelly; Morrison, Nidal; Reddy, Ria; Ganzeveld, Annika |date=2025-06-15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025-06-15 |publisher=[[Соғысты зерттеу институты]] |location=[[Вашингтон]]}}&lt;br&gt;{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title=Woman killed, 13 people hurt, after Iranian missile hits home in Tamra, near Haifa |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/one-killed-13-hurt-after-iranian-missile-hits-home-in-tamra/ |accessdate=2025-06-14 |publisher=[[The Times of Israel]] |language=en}}&lt;br&gt;{{Cite web |author=Walsh, Joe; Ott, Haley; Reals, Tucker; Breen, Kerry |date=2025-06-13 |title=Iran launches missiles and drones at Israel as Israel attacks Iranian nuclear sites and top commanders, IDF says |url=https://www.cbsnews.com/news/iran-israel-drone-attack-retaliation-strikes-on-nuclear-sites-and-commanders/ |access-date=2025-06-13 |publisher=[[CBS News]] |language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |date=2025-06-13 |title=Iran's UN ambassador says 78 killed, 320 wounded in Israeli strikes – as it happened |url=https://www.theguardian.com/world/live/2025/jun/13/israel-iran-strikes-defence-minister-tehran-middle-east-live |accessdate=2025-06-14 |publisher=[[The Guardian]] |language=en}}&lt;br&gt;{{Cite web |date=2025-06-13 |title=Israel attacks Iran's nuclear and missile sites with explosions heard across Tehran. Live updates here |url=https://www.ctvnews.ca/world/article/israel-attacks-irans-capital-with-explosions-booming-across-tehran-live-updates-here/ |access-date=2025-06-13 |publisher=CTVNews |language=en |agency=[[Associated Press]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Lis |first=Jonathan |date=2025-06-13 |title=Israel's Mossad activated exploding drones smuggled into Iran long before Friday's strikes |url=https://www.haaretz.com/israel-news/2025-06-13/ty-article/.premium/israels-mossad-activated-exploding-drones-smuggled-into-iran-long-before-fridays-strikes/00000197-6845-db73-aff7-794d30680000 |publisher=Haaretz}}&lt;br&gt;{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Netanyahu Says Operation 'Rising Lion' Will Last 'as Many Days as It Takes' |url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/netanyahu-says-rising-lion-operation-will-last-as-many-days-as-it-takes--awFq7ykuEj4Mq9D4i0gw |publisher=[[The Wall Street Journal]]}}&lt;br&gt;{{Cite web |date=2025-06-15 |title=Hundreds reported dead as Israel and Iran trade strikes for a third day |url=https://www.france24.com/en/middle-east/20250615-israel-and-iran-trade-strikes-for-a-third-day-as-hundreds-reported-dead |access-date=2025-06-16 |publisher=[[France 24]] |language=en}}&lt;/ref&gt; Америка Құрама Штаттары соғыс басталғалы Израильді қорғап жүретін де, 22 маусымда Иранның үш ядролық нысанын бомбалап, осылайша қақтығысқа тікелей кірді. [[Йемен]]дегі хуситтер осы кездері Израильге бірнеше ракета атқан болатын.&lt;ref name=&quot;ballisticmissile13june&quot;&gt;{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title=Ballistic missile from Yemen triggers sirens in Jerusalem and West Bank |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/ballistic-missile-from-yemen-triggers-sirens-in-jerusalem-and-west-bank/ |publisher=The Times of Israel}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;initialreports15june&quot;&gt;{{Cite web |title=Initial reports indicate impacts in Bat Yam, Rehovot, Ramat Gan from Iran missiles |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/initial-reports-indicate-impacts-in-bat-yam-rehovot-ramat-gan-from-iran-missiles/ |accessdate=2025-06-15 |publisher=The Times of Israel |language=en}}&lt;/ref&gt;

Қақтығыс онжылдықтар бойы жалғасқан екі ел арасындағы жағымсыз қатынастардың шиеленісі деп сипатталады. Иран Израильдің егемендігіне күмән келтіріп, ыдырағанын талап етіп жүрсе, Израиль Иранның ядролық бағдарламасын қауіп-қатер деген. [[Израиль−Хамас соғысы|Газа соғысы]]на әкелген [[ХАМАС-тың Израильге басып кіруі|7 қазан шабуылы]] мен кейінгі [[Таяу Шығыстағы соғыс (2023 жылдан)|Таяу Шығыстағы дағдарыс]] барысында екі ел арасындағы бәсеке тікелей қақтығысқа айналды. Соққыларын Израиль [[Тойтарыс осі|Иранның одақтас жасақтары]]н, соның ішінде [[Хамас]] пен [[Хезболла]]ны аса әлсіреткесін бастаған. Екі ел 2024 жылғы сәуір мен қазанда бір-біріне соққы жасаған болатын.&lt;ref name=&quot;Cornwell&quot;&gt;{{Cite news |author=Cornwell, Alexander; Hafezi, Parisa; Holland, Steve; Cornwell, Alexander |date=2025-06-13 |title=Iran strikes back at Israel with missiles over Jerusalem, Tel Aviv |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/israel-says-it-strikes-iran-amid-nuclear-tensions-2025-06-13/ |access-date=2025-06-14 |work=Reuters |language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Telegraph20250614&quot;&gt;{{Cite news|date=2025-06-14 |title=Iran-Israel latest: Iran threatens to attack British and American bases |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/14/israel-iran-war-middle-east-latest-news/ |accessdate=2025-06-14 |work=The Telegraph |language=en |issn=0307-1235}} {{Wayback|url=https://web.archive.org/web/20250614000203/https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/14/israel-iran-war-middle-east-latest-news/ |date=2025-06-14}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news |date=2024-04-14 |title=Iran's attacks on Israel: World leaders warn against escalation, UN Security Council emergency meeting on Sunday |url=https://www.lemonde.fr/en/international/article/2024/04/14/iran-s-attacks-on-israel-world-leaders-warn-against-escalation-un-security-meeting-emergency-meeting-on-sunday_6668359_4.html |accessdate=2024-04-14 |work=[[Le Monde]] |language=en}} {{Wayback|url=https://web.archive.org/web/20240414023219/https://www.lemonde.fr/en/international/article/2024/04/14/iran-s-attacks-on-israel-world-leaders-warn-against-escalation-un-security-meeting-emergency-meeting-on-sunday_6668359_4.html |date=2024-04-14}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Schneider-2024&quot;&gt;{{Cite news |last=Schneider |first=Tal |date=2024-10-06 |title=How effective was Iran's attack? The Israeli public doesn't have the full picture |url=https://www.timesofisrael.com/how-effective-was-irans-attack-the-israeli-public-doesnt-have-the-full-picture/ |accessdate=2024-10-06 |work=[[The Times of Israel]]}} {{Wayback|url=https://archive.today/20241010105617/https://www.timesofisrael.com/how-effective-was-irans-attack-the-israeli-public-doesnt-have-the-full-picture/ |date=2024-10-10}}&lt;/ref&gt; Иранның ядролық қаруға ие болуына жол бермейтін келісім жасалуына АҚШ президенті [[Дональд Трамп]] екі ай берген еді. Израильдің шабуылы осы мерзімнің аяқталғанынан кейін орын алған. Израиль соққысына бір күн қалғанда [[Атом қуаты халықаралық агенттігі]] (АҚХА) 20 жылда тұңғыш рет Иранның ядролық шарттарына бағынбайтынын хабарлады.&lt;ref name=&quot;Murphy&quot;&gt;{{Cite news |last=Murphy |first=Francois |date=2025-06-12 |title=IAEA board declares Iran in breach of non-proliferation obligations |url=https://www.reuters.com/world/china/iaea-board-declares-iran-breach-non-proliferation-duties-diplomats-say-2025-06-12/ |accessdate=2025-06-17 |work=Reuters |language=en}}&lt;/ref&gt;

Израиль шабуылдары нәтижесінде Иранның бірнеше әскери қолбасшысы, [[Ислам төңкерісі қорғаушыларының корпусы]] (ИТҚК) басшылығының бөлігі, елдің кем дегенде 10 басты ядролық энергетигі&lt;ref name=&quot;generalskilled18june&quot;&gt;{{Cite news |author=de Haldevang, Max; Bozorgmehr, Najmeh |date=2025-06-18 |title=The Iranian generals and scientists killed by Israel's offensive |url=https://www.ft.com/content/f29b9f60-fb5d-4b4b-84db-25c8f6333f16 |accessdate=2025-06-19 |work=Financial Times}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://apnews.com/video/irans-state-tv-footage-shows-residential-building-in-tehran-damaged-by-israeli-strike-b494f6b86d1e4cbe847ce53607985d64 |title=Iran's state TV footage shows residential building in Tehran damaged by Israeli strike |date=2025-06-13 |language=en |publisher=[[Associated Press]] |accessdate=2025-06-13}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;NYTimesLive20250612&quot;&gt;{{Cite news |author=Fassihi, Farnaz; Nauman, Qasim; Boxerman, Aaron; Kingsley, Patrick; Bergman, Ronen |date=2025-06-13 |title=Israel Strikes Iran's Nuclear Program, Killing Top Military Officials: Live Updates |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |accessdate=2025-06-13 |work=[[The New York Times]] |language=en |issn=0362-4331}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2025-06-13 |title=In Iran, grief for civilian casualties but little pity for commanders |url=https://www.bbc.com/news/articles/czr85lpd7kyo |accessdate=2025-06-17 |publisher=[[BBC News]] |language=en}}&lt;/ref&gt; және Иран денсаулық сақтау министрлігі мен оппозицияшыл [[Ирандағы адам құқықтары белсенділері|HRANA]] ақпаратынша 200-ден астам Иран бейбіт халқы қаза тапқан.&lt;ref name=&quot;Civilian casualties&quot;&gt;{{Cite news |last=Hafezi |first=Parisa |date=2025-06-16 |title=Iranians flee capital for safety as Israeli airstrikes intensify |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/iranians-flee-capital-safety-israeli-airstrikes-intensify-2025-06-16/ |accessdate=2025-06-17 |work=[[Reuters]] |language=en}}&lt;br&gt;{{{Cite web |date=2025-06-15 |title=The Latest: Death toll grows as Israel and Iran trade attacks for third day |url=https://apnews.com/article/israel-palestinians-iran-war-latest-06-15-2025-291df01b03179cd414db21ca33791b39 |accessdate=2025-06-17 |publisher=[[AP News]] |language=en}}&lt;br&gt;{{{Cite web |date=2025-06-16 |title=At least 224 killed, over 1,000 wounded in Israeli strikes on Iran: Health Ministry |url=https://www.aa.com.tr/en/middle-east/at-least-224-killed-over-1-000-wounded-in-israeli-strikes-on-iran-health-ministry/3599882 |accessdate=2025-06-17 |publisher=Anadolu Agency}}&lt;br&gt;{{Cite web |date=2025-06-16 |title=224 killed since Israel attacks began, over 90% civilians: Iran's health ministry |url=https://www.indiatoday.in/world/story/224-killed-since-israel-attacks-began-over-90-civilians-irans-health-ministry-glbs-2741217-2025-06-16 |access-date=2025-06-17 |publisher=[[India Today]] |language=en}}&lt;br&gt;{{{Cite web |date=2025-06-15 |title=Israel and Iran trade strikes for third day as hundreds reported dead |url=https://www.politico.com/news/2025/06/15/israel-and-iran-trade-strikes-for-third-day-as-hundreds-reported-dead-00406991 |accessdate=2025-06-16 |publisher=[[Politico]] |language=en |agency=[[Associated Press]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;CNNLive20250615&quot;&gt;{{Cite web |author=Yeung, Jessie; Harvey, Lex; Tanno, Sophie; Picheta, Rob; Danaher, Caitlin; Ebrahim, Nadeen; McCluskey, Mitchell; Hallam, Jonny; Tawfeeq, Mohammed |date=2025-06-15 |title=Israel and Iran broaden attacks as conflict enters fourth day |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-15-25 |accessdate=2025-06-16 |publisher=[[CNN]] |language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;hrana_casualties&quot;&gt;{{cite news |title=Over 1,000 Dead and Injured: Report on the Third Day of Israeli Attacks on Iran |url=https://www.en-hrana.org/over-1000-dead-and-injured-report-on-the-third-day-of-israeli-attacks-on-iran/ |work=[[Ирандағы адам құқықтары белсенділері]] |date=2025-06-16}}&lt;/ref&gt; Иранның бірінші жауап шабуылында шамамен 100 ракета мен 100 дрон қолданылды.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2025-06-14 |title=Iran launches missiles at Israel, and some hit Tel Aviv, as Israel attacks Iranian nuclear sites and commanders |url=https://www.cbsnews.com/news/iran-israel-drone-attack-retaliation-strikes-on-nuclear-sites-and-commanders/ |access-date=2025-06-17 |publisher=[[CBS News]] |language=en}}&lt;/ref&gt;

24 шілдеде АҚШ президенті [[Дональд Трамп]] Израиль мен Иран бейбітке келді деп хабарлады,&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://egemen.kz/article/390099-izrail-men-iran-kelisimge-keldi-tramp |title=Израиль мен Иран келісімге келді - Трамп |lang=kk |publisher=[[Егемен Қазақстан]] |date=2025-06-24 |accessdate=2025-06-25}}&lt;/ref&gt; бастапқы бағынбауға қарамастан 25 шілдедегі жағдай бойынша бейбіт жалғасып жатыр.&lt;ref name=&quot;AP-ceasefire-holds&quot;&gt;{{cite news |title=Fragile ceasefire appears to hold between Iran and Israel as Trump vents frustration with both sides |url=https://apnews.com/article/israel-iran-trump-ceasefire-attacks-continue-f1e60190722cc3410b69f21717872ffa |accessdate=2025-06-24 |work=AP News |date=2025-06-24}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;WSJ-ceasefire-holds&quot;&gt;{{cite news |title=Cease-Fire Appears to Hold After Trump Scolds Israel and Iran|url=https://www.wsj.com/livecoverage/iran-israel-ceasefire-conflict-news |access-date=2025-06-24 |work=Wall Street Journal |date=2025-06-24}}&lt;/ref&gt;

== Реакция ==
Заң сарапшылары Израильдің соққысын [[халықаралық заң]]ға қайшы деп бағалаған.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2025-06-18 |title=Israel's Iran attack sparks legal debate |url=https://www.dw.com/en/israel-iran-attack-legality-international-law/a-72952324 |accessdate=2025-06-19 |publisher=[[Неміс толқыны]] |language=en |quote=&quot;My impression is that the majority of legal analysts see [Israel's attack] as a case of 'prohibited self-defense',&quot; Matthias Goldmann, a law professor and international law expert at EBS University Wiesbaden, told DW. ... There's another reason why most legal experts believe Israel's attack was illegal, says Marko Milanovic, a professor of international law at the UK's University of Reading.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Doucet |first=Lyse |date=2025-06-16 |title=Where is Israel's operation heading? |url=https://www.bbc.com/news/articles/ce829v2qzyro |accessdate=2025-06-19 |publisher=BBC News |language=en |quote=They have also been condemned by legal scholars who argue that the strikes are illegal under international law.}}&lt;/ref&gt; Бұл бағамен [[Боливия]], [[Бразилия]],&lt;ref&gt;{{Cite web |last=León |first=Lucas Pordeus |date=2025-06-13 |title=Brazil condemns Israel's attack on Iran: &quot;Violation of sovereignty&quot; |url=https://agenciabrasil.ebc.com.br/en/internacional/noticia/2025-06/brazil-condemns-israels-attack-iran-violation-sovereignty |publisher=Agência Brasil}}&lt;/ref&gt; [[Қытай]], [[Ресей]], [[Куба]] мен [[Оңтүстік Африка Республикасы]]ның үкіметтері келісті.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2025-06-14 |title=South Africa condemns Israeli attacks on Iran |url=https://telanganatoday.com/south-africa-condemns-israeli-attacks-on-iran |publisher=Telangana Today |agency=IANS}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2025-06-15 |title=Bolivia and Cuba strongly condemn Israeli aggression against Iran |url=https://en.ypagency.net/359591 |publisher=Yemen Press Agency}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2025-06-13 |title=Bolivia condena ataque de Israel contra Irán |url=https://www.prensa-latina.cu/2025/06/13/bolivia-condena-ataque-de-israel-contra-iran/ |work=prensa-latina.cu |language=es}}&lt;/ref&gt; Израильдің бастапқы соққыларын Мұсылман әлемінің елдері де сынға алды, оларға [[Мысыр]],&lt;ref&gt;{{Cite news |date=2025-06-13 |title=Egypt condemns Israeli attack on Iran as dangerous escalation |url=https://english.ahram.org.eg/NewsContent/1/1234/547872/Egypt/Foreign-Affairs/Egypt-condemns-Israeli-attack-on-Iran-as-dangerous.aspx |accessdate=2025-06-14 |work=Ahram Online}}&lt;/ref&gt; [[Иордания]],&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://www.france24.com/en/live-news/20250617-jordan-king-says-israel-s-iran-attacks-threaten-region-and-beyond |title=Jordan king says Israel's Iran attacks threaten region and beyond |work=[[France 24]] |date=2025-06-17}}&lt;/ref&gt; [[Пәкістан]]&lt;ref&gt;{{cite web |date=2025-06-13 |title=Pakistan Strongly Condemns Unjustified and Illegitimate Aggression by Israel Against the Islamic Republic of Iran |url=https://mofa.gov.pk/press-releases/pakistan-strongly-condemns-unjustified-and-illegitimate-aggression-by-israel-against-the-islamic-republic-of-iran |publisher=Сыртқы істер министрлігі}}&lt;/ref&gt; мен [[Түркия]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.devdiscourse.com/article/law-order/3457742-turkey-condemns-israeli-air-strike-on-iran-a-call-for-diplomacy|title=Turkey Condemns Israeli Air Strike on Iran: A Call for Diplomacy|date=2025-06-13|publisher=Devdiscourse}}&lt;/ref&gt; енді. Израиль әрекеттерін [[Германия]] мен АҚШ қолдаған, Иранның ядролық қару жасамағанын талап еткен болатын.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2025-06-13 |title=Trump embraces Israel after 'successful' Iran attack |url=https://www.politico.com/news/2025/06/13/trump-israel-attacks-praise-interviews-00405303 |accessdate=2025-06-16 |publisher=[[Politico]] |language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |author=Klein, Betsy; Atwood, Kylie; Treene, Alayna; Jaramillo, Alejandra; Picheta, Rob; Bash, Dana |date=2025-06-12 |title=Trump warns Iran to agree to a deal 'before there is nothing left' |url=https://www.cnn.com/2025/06/12/politics/trump-israel-iran-strike |accessdate=2025-06-16 |publisher=[[CNN]] |language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2025-06-17 |title=Germany's Merz says Israel is doing the 'dirty work for all of us' by countering Iran |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/germanys-merz-says-israel-is-doing-the-dirty-work-for-all-of-us-by-countering-iran/ |accessdate=2025-06-17 |publisher=The Times of Israel |language=en}}&lt;/ref&gt;

== Ескертпелер ==
{{Notelist}}

== Дереккөздер ==
{{Дереккөздер}}

[[Санат:2025 жылғы қақтығыстар]]
[[Санат:2025 жылдағы Израиль]]
[[Санат:2025 жылдағы Иран]]
[[Санат:Иран-Израиль қақтығысы]]</text>
      <sha1>a39ql87fynal5374r0t5wli2niii9zb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484292</id>
      <parentid>3484291</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T15:43:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>1nter pares</username>
        <id>146705</id>
      </contributor>
      <origin>3484292</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="36727" sha1="sqz455c70cy7teacso7zvgbzhfur3bl" xml:space="preserve">{{Қарулы қақтығыс
 |қақтығыс    = Израиль-Иран соғысы
 |бөлім       = [[Таяу Шығыстағы соғыс (2023 жылдан)]]
 |сурет       = Attack on IRIB's Live News Broadcasting Studio 07.jpg
 |сурет атауы = Израильдің [[Иран Ислам республикасының даусы|Иран даусы]] ғимаратына соққысы
 |дата        = 13–25 маусым 2025 жылы (12 күн)
 |орын        = [[Иран]], [[Израиль]], [[Иордан өзенінің батыс жағалауы|Батыс жағалау]]&lt;br&gt;'''Жанама елдер:'''&lt;br&gt;[[Ирак]], [[Иордания]], [[Ливан]], [[Сауд Арабиясы]], [[Сирия]], [[Йемен]]
 |себеп       = 
 |нәтиже      = 
 |статусы     = Атыс тоқтатылды
 |өзгерістер  = 
 |қарсылас1   = {{plainlist|
* {{Байрақ|Израиль}}
* {{байрақ|АҚШ}}{{Efn|Соғыс басталғалы тікелей емес араласқан, 22 шілдеден бері толыққанды қатысады}}
}}
 |қарсылас2   = {{plainlist|
* {{Байрақ|Иран}}
* {{flagicon image|Slogan of the Houthi Movement.svg|border}} [[Хуситтер]]{{Efn|Хуситтер Иранмен Израильге 13 шілдеден-ақ атыс жасаған.}}
}}
 |қарсылас3   = 
 |қарсылас4   = 
 |командир1   = {{plainlist|
* {{ту|Израиль}} [[Биньямин Нетаньяху]]
* {{ту|Израиль}} [[Исраэль Кац]]
* {{ту|Израиль}} [[Эяль Замир]]
* {{ту|АҚШ}} [[Дональд Трамп]]
* {{ту|АҚШ}} [[Пит Хегсет]]
}}
 |командир2   = {{plainlist|
* {{Ту|Иран}} [[Әли Хаменеи]]
* {{ту|Иран}} [[Масуд Пезешкиан]]
* {{ту|Иран}} [[Әзіз Насирзадех]]
* {{ту|Иран}} [[Исмаил Каани]] ({{comment|жоғ.|Қақтығыс кезінде жоғалған}})
* {{flagicon image|Slogan of the Houthi Movement.svg|border}} [[Әбділмәлік әл-Хуси]]
}}
 |командир3   = 
 |командир4   = 
 |күштер1     = 
 |күштер2     = 
 |күштер3     =  
 |күштер4     = 
 |шығындар1   = '''Израиль ақпаратынша:'''&lt;br&gt;29 қаза тапқан&lt;ref&gt;{{Cite news |date=2025-06-16 |title= IDF: 80-90% of Iranian missiles intercepted, but 24 Israelis killed in attacks |url=https://www.jpost.com/israel-news/defense-news/article-857892 |accessdate=2025-06-17 |work=The Jerusalem Post}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/23/world/iran-israel-ceasefire-trump |title=Trump Says Cease-Fire Has Started Between Iran and Israel |work=The New York Times |date=2025-06-23 |lang=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://apnews.com/live/iran-israel-war-updates-6-23-2025 |title=Live updates: Ceasefire status is unclear after Israel reports continued missiles from Iran |date=2025-06-23 |publisher=AP News}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;heartattack&quot;/&gt;{{efn|Иран соққыларынан қорғауда болған бір израильдік әйелдің жүрегі тоқтады да, ол қайтыс болды.&lt;ref name=&quot;heartattack&quot;/&gt;}}&lt;br&gt;3,238 жарақаттанған&lt;ref name=&quot;israelcasualties&quot;&gt;{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title=Medical officials say 28 people were killed, over 3,000 wounded by Iranian missiles during conflict |lang=en |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/medical-officials-say-28-people-were-killed-over-3000-wounded-by-iranian-missiles-during-conflict/ |access-date=2025-06-24 |publisher=The Times of Israel |language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;heartattack&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/woman-dies-of-heart-attack-while-sheltering-from-iran-missiles-mda-raises-haifa-injury-toll-to-23/|title=Woman dies of heart attack while sheltering from Iran missiles; MDA raises Haifa injury toll to 23 |work=The Times of Israel|date=2025-06-20}}&lt;/ref&gt;&lt;br&gt;2 [[Elbit Hermes 900|Hermes дроны]] құлады&lt;ref name=&quot;hermesdowned&quot;&gt;{{Cite web |date=2025-06-18 |title=Israel says drone downed in Iran |url=https://aje.io/fcyxah?update=3783202 |publisher=Al Jazeera English}}&lt;/ref&gt;&lt;br&gt;'''Иран ақпаратынша:'''&lt;br&gt;5 [[F-35]] жойғышы атылды&lt;br&gt;&lt;ref name=&quot;f35downed&quot;&gt;{{Cite web |date=2025-06-18 |title=Iran shoots down Israeli drone, F-35 jet: Reports |url=https://aje.io/fcyxah?update=3783154 |publisher=[[Әл-Жазира телеарнасы]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://news.az/news/iran-claims-to-have-shot-down-fifth-israeli-f-35|title=Iran claims to have shot down fifth Israeli F-35|work=Newz.az|date=2025-06-18}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;2 ұшқыш ұсталды&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.arabnews.com/node/2604851/middle-east |title=Iran will reportedly share images of captured Israeli fighter jet pilots 'soon' |work=Arab News |date=2025-06-18 |lang=en}}&lt;/ref&gt;&lt;br&gt;61+ [[ұшқышсыз ұшу аппараты|ҰҰА]] мен [[снаряд-ұшақ]] құлады&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://ifpnews.com/air-defense-hq-over-60-israeli-uavs-missiles-destroyed-by-iran/|title=Air Defense HQ: Over 60 Israeli UAVs, Missiles Destroyed by Iran|work=Iran Front Page |date=18 June 2025}}&lt;/ref&gt;&lt;br&gt;139+ [[Моссад]] тыңшысы ұсталды{{efn|54 [[Хузистан]] аймағында&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.aa.com.tr/en/middle-east/54-mossad-linked-spies-arrested-in-iran-s-khuzestan-amid-hostilities-with-israel/3606456 |title=54 Mossad-linked spies arrested in Iran's Khuzestan amid hostilities with Israel |work=Anadolu Agency |date=2025-06-21 |lang=en}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;22 [[Құм (остан)|Құм]] аймағында&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2025/06/21/iran-police-arrested-22-for-links-to-israeli-spy-services-since-start-of-conflict-reports |title=Iran police arrested 22 for links to Israeli spy services since start of conflict: Reports |work=Al Arabiya English |date=2025-06-21}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;30 [[Һамадан]] аймағында&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://caliber.az/en/post/iranian-police-arrest-30-alleged-mossad-agents-behind-security-threats |title=Iranian police arrest 30 alleged Mossad agents behind security threats |work=Caliber |lang=en}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;5 [[Лұрстан]] аймағында&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://caliber.az/en/post/iran-arrests-five-suspected-mossad-agents-in-lorestan |title=Iran arrests five suspected Mossad agents in Lorestan |work=Caliber |lang=en}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;28 [[Тегеран (остан)|Тегеран]] аймағында&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://dailytimes.com.pk/1316743/iran-arrests-28-mossad-agents-in-tehran-after-busting-israeli-spy-network/ |title=Iran arrests 28 Mossad agents in Tehran after busting Israeli spy network |date=2025-06-16 |publisher=Daily Times}}&lt;/ref&gt;}}&lt;br/&gt;5 Моссад тыңшысы атылды{{refn|&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2025-06-16 |title=Iran executes alleged Mossad spy |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3778481 |publisher=Al Jazeera English |lang=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2025-06-22 |title=Convicted Mossad spy executed in Iran: Report |url=https://aje.io/819lk2?update=3791203 |publisher=Al Jazeera English |lang=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2025-06-25 |title=Iran executes three people accused of spying for Israeli spy agency Mossad |url=https://www.hindustantimes.com/world-news/iran-executes-three-people-accused-of-spying-for-israeli-spy-agency-mossad-101750819824692.html |publisher=[[Hindustan Times]]}}&lt;/ref&gt;}}&lt;br&gt;700+ Израиль тыңшысы ұсталды&lt;ref name=&quot;arrested25june&quot;&gt;{{Cite web |date=2025-06-25 |title=Iran says 700 arrested for wartime ties with Israel; 3 alleged Mossad agents hanged |url=https://www.timesofisrael.com/iran-says-700-arrested-for-wartime-ties-with-israel-3-alleged-mossad-agents-hanged/ |publisher=[[Times of Israel]] |language=en}}&lt;/ref&gt;
 |шығындар2   = '''Иран ақпаратынша:'''&lt;br&gt;610 қаза тапқан&lt;br /&gt;4,700+ жарақаттанған&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://www.france24.com/en/live-news/20250624-iran-israel-war-latest-developments |title=Iran-Israel war: latest developments |lang=en |publisher=France 24 |date=2025-06-24}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;'''[[Ирандағы адам құқықтары белсенділері|HRANA]] ақпаратынша:'''&lt;br /&gt;1,054 қаза тапқан&lt;ref name=&quot;HRANA&quot;&gt;{{Cite web |title=Twelve Days of War. Israel-Iran Ceasefire Comes into Force |url=https://www.en-hrana.org/twelve-days-of-war-israel-iran-ceasefire-comes-into-force/ |publisher=HRANA News Agency |date=2025-06-25 |accessdate=2025-06-25 |language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;4,476 жарақаттанған&lt;ref name=&quot;HRANA&quot;/&gt;&lt;br /&gt;'''Израиль ақпаратынша:'''&lt;br /&gt;950 дрон атылды&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-says-some-950-iranian-drones-destroyed-before-being-launched-at-israel/ |title=IDF says some 950 Iranian drones destroyed before being launched at Israel |date=2025-06-21 |lang=en}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;200+ [[баллистикалық ракета]] атушысы мен 120+ [[Басқарылатын зениттік зымыран|БЗЗ]] құлады&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-will-achieve-its-objectives-against-iran-within-a-week-or-two-say-idf-officials|title=Israel will achieve its objectives against Iran within a week or two, say IDF officials|first=Emanuel|last=Fabian|work=The Times of Israel|date=2025-06-17}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;thirtypercent&quot;&gt;{{Cite web |date=2025-06-16 |title=Israeli army claims it destroyed 30% of Iran's missile launchers |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3778947 |publisher=[[Әл-Жазира телеарнасы]]}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;8 [[Bell AH-1 Super Cobra|AH-1]] тікұшағы құлады&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-says-it-bombed-5-iranian-ah-1-helicopters-at-kermanshah-airbase/|title=IDF says it bombed 5 Iranian AH-1 helicopters at Kermanshah airbase|first=Emanuel|last=Fabian|work=The Times of Israel|date=2025-06-18}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-says-it-destroyed-three-more-iranian-military-helicopters/|title=IDF says it destroyed three more Iranian military helicopters|first=Emanuel|last=Fabian|work=The Times of Israel|date=2025-06-18}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;5 [[Grumman F-14 Tomcat|F-14]] жойғышы құлады&lt;ref name=&quot;TWZTomcats&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.twz.com/air/irans-f-14-persian-tomcats-obliterated-in-israeli-airstrike|work=TWZ|date=2025-06-16|title=Iranian F-14 'Persian Tomcats' obliterated in Israeli airstrike|first=Tyler|last=Rogoway}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-spokesman-says-three-iranian-f-14-fighter-jets-destroyed-in-latest-strikes/|title=IDF spokesman says three Iranian F-14 fighter jets destroyed in latest strikes|first=Emanuel|last=Fabian|work=The Times of Israel|date=2025-06-21}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;2 [[Northrop F-5|F-5]] жойғыш&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-says-it-destroyed-2-iranian-fighter-jets-8-ballistic-missile-launchers-among-dozens-of-targets/ |title=IDF says it destroyed 2 Iranian fighter jets, 8 ballistic missile launchers, among dozens of targets |first=Emanuel |last=Fabian |work=The Times of Israel |date=2025-06-22}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;1 [[Boeing 707|KC-707]] атылды&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-18-2025-evening-edition|title=Iran Update Special Report, June 18, 2025, Evening Edition|work=Institute for the Study of War|date=2025-06-18}}&lt;/ref&gt;
 |шығындар3   = 
 |шығындар4   = 
 |жалпы шығындар     = сандар түрлі деректе әртүрлі&lt;br&gt;ондаған мың ирандық ығысқан&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=2025-06-24 |title=Can Iran, Israel and the U.S. Now All Claim to Have Won? |url=https://www.nytimes.com/2025/06/23/world/middleeast/iran-response-ceasefire-chance.html |access-date=2025-06-24 |work=The New York Times |language=en |issn=0362-4331}}&lt;/ref&gt;&lt;br&gt;9,000+ израильдік ығысқан&lt;ref&gt;{{cite news |date=2025-06-18 |title=Israel Reports 24 Dead, 800 Injured in Iranian Strikes as War Enters Sixth Day |url=https://tps.co.il/articles/24-israelis-killed-800-injured-thousands-displaced-as-war-enters-fifth-day/ |work=Israel's Government Press Office via TPS |accessdate=2025-06-21}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news |date=2025-06-18 |title=Iranian missiles have killed 24, injured more than 800 |url=https://www.jns.org/iranian-missiles-have-killed-24-injured-more-than-800/ |work= Jewish News Syndicate (JNS) |accessdate=2025-06-21}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news |date=2025-06-18 |title=Iranian missiles force evacuation of 3,800 people in Israel |url=https://www.usmuslims.com/iranian-missiles-force-evacuation-of-3800-people-in-israel-302746h.htm |work=USMuslims |accessdate=2025-06-21}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;8,000+ израильдік үйсіз қалды&lt;ref&gt;{{cite news|url= https://aje.io/asdg2r?update=3787793|title=More than 8,000 Israelis left homeless due to conflict with Iran: Report|work=[[Әл-Жазира телеарнасы]]|date=2025-06-20}}&lt;/ref&gt;&lt;br&gt;1 сириялық бейбіт адам қаза тапқан&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/rights-group-says-woman-killed-in-western-syria-likely-by-iranian-drone/|title=Rights group says woman killed in western Syria, likely by Iranian drone|work=The Times of Israel|date=2025-06-16}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;7 иорданиялық бейбіт адам жарақаттанған&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Yohanan |first=Nurit |title=Caught in the crossfire, Jordan (quietly) shields Israel as Iranian shrapnel rains down |url=https://www.timesofisrael.com/caught-in-the-crossfire-jordan-quietly-shields-israel-as-iranian-shrapnel-rains-down/ |accessdate=2025-06-24 |publisher=The Times of Israel |language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt; 5 палестиналық бейбіт адам жарақаттанды&lt;ref name =&quot;YEMEN_MISSLE&quot;&gt;{{Cite news |date=2025-06-14 |title=Israel says missile launched from Yemen fell in Hebron; at least 5 Palestinians hurt |url=https://www.straitstimes.com/world/middle-east/israel-says-missile-launched-from-yemen-fell-in-hebron-at-least-5-palestinians-hurt |work=[[The Straits Times]]}}&lt;/ref&gt;
 |азаматтық шығындар = 
 |ортаққор    = 
 |ескерту     = 
}}

2025 жылғы 13 маусымда [[Израиль]] [[Иран]]ның әскери және ядролық нысандарына тосын шабуыл жасады да,&lt;ref&gt;{{cite web |last=Gordon |first=Michael |date=2025-06-13 |title=In Twist, U.S. Diplomacy Served as Cover for Israeli Surprise Attack |url=https://www.wsj.com/world/middle-east/in-twist-u-s-diplomacy-served-as-cover-for-israeli-surprise-attack-c79b2206 |publisher=[[The Wall Street Journal]] |accessdate=2025-06-20}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2025-06-13 |title=What we know as Israel-Iran conflict intensifies |url=https://www.bbc.com/news/articles/cdj9vj8glg2o |accessdate=2025-06-17 |publisher=[[BBC News]] |language=en-GB}}&lt;/ref&gt; екі ел арасында толыққанды [[қарылу қақтығыс]] басталды. Бұл қақтығыста Иранды [[хуситтер]], Израильді [[Америка Құрама Штаттары]] қолдайды. Соғыстың бастапқы сағаттарында Иранның басты әскерилері, ядролық энергетиктері&lt;ref name=&quot;FT20250618&quot;&gt;{{Cite news |author=de Haldevang, Max; Bozorgmehr, Najmeh |date=2025-06-18 |title=The Iranian generals and scientists killed by Israel's offensive |url=https://www.ft.com/content/f29b9f60-fb5d-4b4b-84db-25c8f6333f16 |accessdate=2025-06-19 |work=Financial Times}}&lt;/ref&gt; және саясаткерлері (соның ішінде АҚШ-пен келіссөз жүргізген [[Әли Шамхани]])&lt;ref name=&quot;NYTimes20250613&quot;&gt;{{Cite news |author=Regalado, Francesca; Ward, Euan; Fassihi, Farnaz; Granados, Samuel; Chutel, Lynsey |date=2025-06-13 |title=These Are Iranian Generals and Scientists Killed by Israel |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-military-generals-killed-israel.html |access-date=2025-06-22 |work=The New York Times |language=en |issn=0362-4331}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;CNNShamkhani&quot;&gt;{{Cite web |author=Ebrahim, Nadeen; Adkin, Ross; Michaelis, Tamar |date=2025-06-13 |title=Israeli strikes kill some of Iran’s most powerful men, including military and nuclear leaders |url=https://www.cnn.com/2025/06/13/middleeast/israel-iran-strikes-military-deaths-intl-hnk |access-date=2025-06-22 |publisher=CNN |language=en}}&lt;/ref&gt; өлтірілген еді, елдің ядролық, әскери нысандарына соққы жасалған болатын.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Report: Mossad carried out covert sabotage operations against Iranian air defenses, long-range missiles |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/report-mossad-carried-out-covert-sabotage-operations-against-iranian-air-defenses-long-range-missiles/ |accessdate=2025-06-17 |publisher=The Times of Israel |language=en-US}}&lt;/ref&gt; Осыған жауап ретінде Иран Израильдің әскери нысандарына, қалаларына ракета атқан.&lt;ref name=&quot;civilians Israel&quot;&gt;{{cite web |author=Campa, Kelly; Morrison, Nidal; Reddy, Ria; Ganzeveld, Annika |date=2025-06-15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025-06-15 |publisher=[[Соғысты зерттеу институты]] |location=[[Вашингтон]]}}&lt;br&gt;{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title=Woman killed, 13 people hurt, after Iranian missile hits home in Tamra, near Haifa |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/one-killed-13-hurt-after-iranian-missile-hits-home-in-tamra/ |accessdate=2025-06-14 |publisher=[[The Times of Israel]] |language=en}}&lt;br&gt;{{Cite web |author=Walsh, Joe; Ott, Haley; Reals, Tucker; Breen, Kerry |date=2025-06-13 |title=Iran launches missiles and drones at Israel as Israel attacks Iranian nuclear sites and top commanders, IDF says |url=https://www.cbsnews.com/news/iran-israel-drone-attack-retaliation-strikes-on-nuclear-sites-and-commanders/ |access-date=2025-06-13 |publisher=[[CBS News]] |language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |date=2025-06-13 |title=Iran's UN ambassador says 78 killed, 320 wounded in Israeli strikes – as it happened |url=https://www.theguardian.com/world/live/2025/jun/13/israel-iran-strikes-defence-minister-tehran-middle-east-live |accessdate=2025-06-14 |publisher=[[The Guardian]] |language=en}}&lt;br&gt;{{Cite web |date=2025-06-13 |title=Israel attacks Iran's nuclear and missile sites with explosions heard across Tehran. Live updates here |url=https://www.ctvnews.ca/world/article/israel-attacks-irans-capital-with-explosions-booming-across-tehran-live-updates-here/ |access-date=2025-06-13 |publisher=CTVNews |language=en |agency=[[Associated Press]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Lis |first=Jonathan |date=2025-06-13 |title=Israel's Mossad activated exploding drones smuggled into Iran long before Friday's strikes |url=https://www.haaretz.com/israel-news/2025-06-13/ty-article/.premium/israels-mossad-activated-exploding-drones-smuggled-into-iran-long-before-fridays-strikes/00000197-6845-db73-aff7-794d30680000 |publisher=Haaretz}}&lt;br&gt;{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Netanyahu Says Operation 'Rising Lion' Will Last 'as Many Days as It Takes' |url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/netanyahu-says-rising-lion-operation-will-last-as-many-days-as-it-takes--awFq7ykuEj4Mq9D4i0gw |publisher=[[The Wall Street Journal]]}}&lt;br&gt;{{Cite web |date=2025-06-15 |title=Hundreds reported dead as Israel and Iran trade strikes for a third day |url=https://www.france24.com/en/middle-east/20250615-israel-and-iran-trade-strikes-for-a-third-day-as-hundreds-reported-dead |access-date=2025-06-16 |publisher=[[France 24]] |language=en}}&lt;/ref&gt; Америка Құрама Штаттары соғыс басталғалы Израильді қорғап жүретін де, 22 маусымда Иранның үш ядролық нысанын бомбалап, осылайша қақтығысқа тікелей кірді. [[Йемен]]дегі хуситтер осы кездері Израильге бірнеше ракета атқан болатын.&lt;ref name=&quot;ballisticmissile13june&quot;&gt;{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title=Ballistic missile from Yemen triggers sirens in Jerusalem and West Bank |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/ballistic-missile-from-yemen-triggers-sirens-in-jerusalem-and-west-bank/ |publisher=The Times of Israel}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;initialreports15june&quot;&gt;{{Cite web |title=Initial reports indicate impacts in Bat Yam, Rehovot, Ramat Gan from Iran missiles |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/initial-reports-indicate-impacts-in-bat-yam-rehovot-ramat-gan-from-iran-missiles/ |accessdate=2025-06-15 |publisher=The Times of Israel |language=en}}&lt;/ref&gt;

Қақтығыс онжылдықтар бойы жалғасқан екі ел арасындағы жағымсыз қатынастардың шиеленісі деп сипатталады. Иран Израильдің егемендігіне күмән келтіріп, ыдырағанын талап етіп жүрсе, Израиль Иранның ядролық бағдарламасын қауіп-қатер деген. [[Израиль−Хамас соғысы|Газа соғысы]]на әкелген [[ХАМАС-тың Израильге басып кіруі|7 қазан шабуылы]] мен кейінгі [[Таяу Шығыстағы соғыс (2023 жылдан)|Таяу Шығыстағы дағдарыс]] барысында екі ел арасындағы бәсеке тікелей қақтығысқа айналды. Соққыларын Израиль [[Тойтарыс осі|Иранның одақтас жасақтары]]н, соның ішінде [[Хамас]] пен [[Хезболла]]ны аса әлсіреткесін бастаған. Екі ел 2024 жылғы сәуір мен қазанда бір-біріне соққы жасаған болатын.&lt;ref name=&quot;Cornwell&quot;&gt;{{Cite news |author=Cornwell, Alexander; Hafezi, Parisa; Holland, Steve; Cornwell, Alexander |date=2025-06-13 |title=Iran strikes back at Israel with missiles over Jerusalem, Tel Aviv |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/israel-says-it-strikes-iran-amid-nuclear-tensions-2025-06-13/ |access-date=2025-06-14 |work=Reuters |language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Telegraph20250614&quot;&gt;{{Cite news|date=2025-06-14 |title=Iran-Israel latest: Iran threatens to attack British and American bases |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/14/israel-iran-war-middle-east-latest-news/ |accessdate=2025-06-14 |work=The Telegraph |language=en |issn=0307-1235}} {{Wayback|url=https://web.archive.org/web/20250614000203/https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/14/israel-iran-war-middle-east-latest-news/ |date=2025-06-14}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news |date=2024-04-14 |title=Iran's attacks on Israel: World leaders warn against escalation, UN Security Council emergency meeting on Sunday |url=https://www.lemonde.fr/en/international/article/2024/04/14/iran-s-attacks-on-israel-world-leaders-warn-against-escalation-un-security-meeting-emergency-meeting-on-sunday_6668359_4.html |accessdate=2024-04-14 |work=[[Le Monde]] |language=en}} {{Wayback|url=https://web.archive.org/web/20240414023219/https://www.lemonde.fr/en/international/article/2024/04/14/iran-s-attacks-on-israel-world-leaders-warn-against-escalation-un-security-meeting-emergency-meeting-on-sunday_6668359_4.html |date=2024-04-14}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Schneider-2024&quot;&gt;{{Cite news |last=Schneider |first=Tal |date=2024-10-06 |title=How effective was Iran's attack? The Israeli public doesn't have the full picture |url=https://www.timesofisrael.com/how-effective-was-irans-attack-the-israeli-public-doesnt-have-the-full-picture/ |accessdate=2024-10-06 |work=[[The Times of Israel]]}} {{Wayback|url=https://archive.today/20241010105617/https://www.timesofisrael.com/how-effective-was-irans-attack-the-israeli-public-doesnt-have-the-full-picture/ |date=2024-10-10}}&lt;/ref&gt; Иранның ядролық қаруға ие болуына жол бермейтін келісім жасалуына АҚШ президенті [[Дональд Трамп]] екі ай берген еді. Израильдің шабуылы осы мерзімнің аяқталғанынан кейін орын алған. Израиль соққысына бір күн қалғанда [[Атом қуаты халықаралық агенттігі]] (АҚХА) 20 жылда тұңғыш рет Иранның ядролық шарттарына бағынбайтынын хабарлады.&lt;ref name=&quot;Murphy&quot;&gt;{{Cite news |last=Murphy |first=Francois |date=2025-06-12 |title=IAEA board declares Iran in breach of non-proliferation obligations |url=https://www.reuters.com/world/china/iaea-board-declares-iran-breach-non-proliferation-duties-diplomats-say-2025-06-12/ |accessdate=2025-06-17 |work=Reuters |language=en}}&lt;/ref&gt;

Израиль шабуылдары нәтижесінде Иранның бірнеше әскери қолбасшысы, [[Ислам төңкерісі қорғаушыларының корпусы]] (ИТҚК) басшылығының бөлігі, елдің кем дегенде 10 басты ядролық энергетигі&lt;ref name=&quot;generalskilled18june&quot;&gt;{{Cite news |author=de Haldevang, Max; Bozorgmehr, Najmeh |date=2025-06-18 |title=The Iranian generals and scientists killed by Israel's offensive |url=https://www.ft.com/content/f29b9f60-fb5d-4b4b-84db-25c8f6333f16 |accessdate=2025-06-19 |work=Financial Times}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://apnews.com/video/irans-state-tv-footage-shows-residential-building-in-tehran-damaged-by-israeli-strike-b494f6b86d1e4cbe847ce53607985d64 |title=Iran's state TV footage shows residential building in Tehran damaged by Israeli strike |date=2025-06-13 |language=en |publisher=[[Associated Press]] |accessdate=2025-06-13}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;NYTimesLive20250612&quot;&gt;{{Cite news |author=Fassihi, Farnaz; Nauman, Qasim; Boxerman, Aaron; Kingsley, Patrick; Bergman, Ronen |date=2025-06-13 |title=Israel Strikes Iran's Nuclear Program, Killing Top Military Officials: Live Updates |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |accessdate=2025-06-13 |work=[[The New York Times]] |language=en |issn=0362-4331}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2025-06-13 |title=In Iran, grief for civilian casualties but little pity for commanders |url=https://www.bbc.com/news/articles/czr85lpd7kyo |accessdate=2025-06-17 |publisher=[[BBC News]] |language=en}}&lt;/ref&gt; және Иран денсаулық сақтау министрлігі мен оппозицияшыл [[Ирандағы адам құқықтары белсенділері|HRANA]] ақпаратынша 200-ден астам Иран бейбіт халқы қаза тапқан.&lt;ref name=&quot;Civilian casualties&quot;&gt;{{Cite news |last=Hafezi |first=Parisa |date=2025-06-16 |title=Iranians flee capital for safety as Israeli airstrikes intensify |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/iranians-flee-capital-safety-israeli-airstrikes-intensify-2025-06-16/ |accessdate=2025-06-17 |work=[[Reuters]] |language=en}}&lt;br&gt;{{{Cite web |date=2025-06-15 |title=The Latest: Death toll grows as Israel and Iran trade attacks for third day |url=https://apnews.com/article/israel-palestinians-iran-war-latest-06-15-2025-291df01b03179cd414db21ca33791b39 |accessdate=2025-06-17 |publisher=[[AP News]] |language=en}}&lt;br&gt;{{{Cite web |date=2025-06-16 |title=At least 224 killed, over 1,000 wounded in Israeli strikes on Iran: Health Ministry |url=https://www.aa.com.tr/en/middle-east/at-least-224-killed-over-1-000-wounded-in-israeli-strikes-on-iran-health-ministry/3599882 |accessdate=2025-06-17 |publisher=Anadolu Agency}}&lt;br&gt;{{Cite web |date=2025-06-16 |title=224 killed since Israel attacks began, over 90% civilians: Iran's health ministry |url=https://www.indiatoday.in/world/story/224-killed-since-israel-attacks-began-over-90-civilians-irans-health-ministry-glbs-2741217-2025-06-16 |access-date=2025-06-17 |publisher=[[India Today]] |language=en}}&lt;br&gt;{{{Cite web |date=2025-06-15 |title=Israel and Iran trade strikes for third day as hundreds reported dead |url=https://www.politico.com/news/2025/06/15/israel-and-iran-trade-strikes-for-third-day-as-hundreds-reported-dead-00406991 |accessdate=2025-06-16 |publisher=[[Politico]] |language=en |agency=[[Associated Press]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;CNNLive20250615&quot;&gt;{{Cite web |author=Yeung, Jessie; Harvey, Lex; Tanno, Sophie; Picheta, Rob; Danaher, Caitlin; Ebrahim, Nadeen; McCluskey, Mitchell; Hallam, Jonny; Tawfeeq, Mohammed |date=2025-06-15 |title=Israel and Iran broaden attacks as conflict enters fourth day |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-15-25 |accessdate=2025-06-16 |publisher=[[CNN]] |language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;hrana_casualties&quot;&gt;{{cite news |title=Over 1,000 Dead and Injured: Report on the Third Day of Israeli Attacks on Iran |url=https://www.en-hrana.org/over-1000-dead-and-injured-report-on-the-third-day-of-israeli-attacks-on-iran/ |work=[[Ирандағы адам құқықтары белсенділері]] |date=2025-06-16}}&lt;/ref&gt; Иранның бірінші жауап шабуылында шамамен 100 ракета мен 100 дрон қолданылды.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2025-06-14 |title=Iran launches missiles at Israel, and some hit Tel Aviv, as Israel attacks Iranian nuclear sites and commanders |url=https://www.cbsnews.com/news/iran-israel-drone-attack-retaliation-strikes-on-nuclear-sites-and-commanders/ |access-date=2025-06-17 |publisher=[[CBS News]] |language=en}}&lt;/ref&gt;

24 шілдеде АҚШ президенті [[Дональд Трамп]] Израиль мен Иран бейбітке келді деп хабарлады,&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://egemen.kz/article/390099-izrail-men-iran-kelisimge-keldi-tramp |title=Израиль мен Иран келісімге келді - Трамп |lang=kk |publisher=[[Егемен Қазақстан]] |date=2025-06-24 |accessdate=2025-06-25}}&lt;/ref&gt; бастапқы бағынбауға қарамастан 25 шілдедегі жағдай бойынша бейбіт жалғасып жатыр.&lt;ref name=&quot;AP-ceasefire-holds&quot;&gt;{{cite news |title=Fragile ceasefire appears to hold between Iran and Israel as Trump vents frustration with both sides |url=https://apnews.com/article/israel-iran-trump-ceasefire-attacks-continue-f1e60190722cc3410b69f21717872ffa |accessdate=2025-06-24 |work=AP News |date=2025-06-24}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;WSJ-ceasefire-holds&quot;&gt;{{cite news |title=Cease-Fire Appears to Hold After Trump Scolds Israel and Iran|url=https://www.wsj.com/livecoverage/iran-israel-ceasefire-conflict-news |access-date=2025-06-24 |work=Wall Street Journal |date=2025-06-24}}&lt;/ref&gt;

== Реакция ==
Заң сарапшылары Израильдің соққысын [[халықаралық заң]]ға қайшы деп бағалаған.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2025-06-18 |title=Israel's Iran attack sparks legal debate |url=https://www.dw.com/en/israel-iran-attack-legality-international-law/a-72952324 |accessdate=2025-06-19 |publisher=[[Неміс толқыны]] |language=en |quote=&quot;My impression is that the majority of legal analysts see [Israel's attack] as a case of 'prohibited self-defense',&quot; Matthias Goldmann, a law professor and international law expert at EBS University Wiesbaden, told DW. ... There's another reason why most legal experts believe Israel's attack was illegal, says Marko Milanovic, a professor of international law at the UK's University of Reading.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Doucet |first=Lyse |date=2025-06-16 |title=Where is Israel's operation heading? |url=https://www.bbc.com/news/articles/ce829v2qzyro |accessdate=2025-06-19 |publisher=BBC News |language=en |quote=They have also been condemned by legal scholars who argue that the strikes are illegal under international law.}}&lt;/ref&gt; Бұл бағамен [[Боливия]], [[Бразилия]],&lt;ref&gt;{{Cite web |last=León |first=Lucas Pordeus |date=2025-06-13 |title=Brazil condemns Israel's attack on Iran: &quot;Violation of sovereignty&quot; |url=https://agenciabrasil.ebc.com.br/en/internacional/noticia/2025-06/brazil-condemns-israels-attack-iran-violation-sovereignty |publisher=Agência Brasil}}&lt;/ref&gt; [[Қытай]], [[Ресей]], [[Куба]] мен [[Оңтүстік Африка Республикасы]]ның үкіметтері келісті.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2025-06-14 |title=South Africa condemns Israeli attacks on Iran |url=https://telanganatoday.com/south-africa-condemns-israeli-attacks-on-iran |publisher=Telangana Today |agency=IANS}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2025-06-15 |title=Bolivia and Cuba strongly condemn Israeli aggression against Iran |url=https://en.ypagency.net/359591 |publisher=Yemen Press Agency}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2025-06-13 |title=Bolivia condena ataque de Israel contra Irán |url=https://www.prensa-latina.cu/2025/06/13/bolivia-condena-ataque-de-israel-contra-iran/ |work=prensa-latina.cu |language=es}}&lt;/ref&gt; Израильдің бастапқы соққыларын Мұсылман әлемінің елдері де сынға алды, оларға [[Мысыр]],&lt;ref&gt;{{Cite news |date=2025-06-13 |title=Egypt condemns Israeli attack on Iran as dangerous escalation |url=https://english.ahram.org.eg/NewsContent/1/1234/547872/Egypt/Foreign-Affairs/Egypt-condemns-Israeli-attack-on-Iran-as-dangerous.aspx |accessdate=2025-06-14 |work=Ahram Online}}&lt;/ref&gt; [[Иордания]],&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://www.france24.com/en/live-news/20250617-jordan-king-says-israel-s-iran-attacks-threaten-region-and-beyond |title=Jordan king says Israel's Iran attacks threaten region and beyond |work=[[France 24]] |date=2025-06-17}}&lt;/ref&gt; [[Пәкістан]]&lt;ref&gt;{{cite web |date=2025-06-13 |title=Pakistan Strongly Condemns Unjustified and Illegitimate Aggression by Israel Against the Islamic Republic of Iran |url=https://mofa.gov.pk/press-releases/pakistan-strongly-condemns-unjustified-and-illegitimate-aggression-by-israel-against-the-islamic-republic-of-iran |publisher=Сыртқы істер министрлігі}}&lt;/ref&gt; мен [[Түркия]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.devdiscourse.com/article/law-order/3457742-turkey-condemns-israeli-air-strike-on-iran-a-call-for-diplomacy|title=Turkey Condemns Israeli Air Strike on Iran: A Call for Diplomacy|date=2025-06-13|publisher=Devdiscourse}}&lt;/ref&gt; енді. Израиль әрекеттерін [[Германия]] мен АҚШ қолдаған, Иранның ядролық қару жасамағанын талап еткен болатын.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2025-06-13 |title=Trump embraces Israel after 'successful' Iran attack |url=https://www.politico.com/news/2025/06/13/trump-israel-attacks-praise-interviews-00405303 |accessdate=2025-06-16 |publisher=[[Politico]] |language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |author=Klein, Betsy; Atwood, Kylie; Treene, Alayna; Jaramillo, Alejandra; Picheta, Rob; Bash, Dana |date=2025-06-12 |title=Trump warns Iran to agree to a deal 'before there is nothing left' |url=https://www.cnn.com/2025/06/12/politics/trump-israel-iran-strike |accessdate=2025-06-16 |publisher=[[CNN]] |language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2025-06-17 |title=Germany's Merz says Israel is doing the 'dirty work for all of us' by countering Iran |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/germanys-merz-says-israel-is-doing-the-dirty-work-for-all-of-us-by-countering-iran/ |accessdate=2025-06-17 |publisher=The Times of Israel |language=en}}&lt;/ref&gt;

== Ескертпелер ==
{{Notelist}}

== Дереккөздер ==
{{Дереккөздер}}

[[Санат:2025 жылғы қақтығыстар]]
[[Санат:2025 жылдағы Израиль]]
[[Санат:2025 жылдағы Иран]]
[[Санат:Иран-Израиль қақтығысы]]</text>
      <sha1>sqz455c70cy7teacso7zvgbzhfur3bl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484361</id>
      <parentid>3484292</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T01:07:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Oleg Yunakov</username>
        <id>12925</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>image</comment>
      <origin>3484361</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="36731" sha1="le10c8crq8q0s3k0i2q492jz6wyhm4x" xml:space="preserve">{{Қарулы қақтығыс
 |қақтығыс    = Израиль-Иран соғысы
 |бөлім       = [[Таяу Шығыстағы соғыс (2023 жылдан)]]
 |сурет       = Attack on IRIB's Live News Broadcasting Studio 07 (2).jpg
 |сурет атауы = Израильдің [[Иран Ислам республикасының даусы|Иран даусы]] ғимаратына соққысы
 |дата        = 13–25 маусым 2025 жылы (12 күн)
 |орын        = [[Иран]], [[Израиль]], [[Иордан өзенінің батыс жағалауы|Батыс жағалау]]&lt;br&gt;'''Жанама елдер:'''&lt;br&gt;[[Ирак]], [[Иордания]], [[Ливан]], [[Сауд Арабиясы]], [[Сирия]], [[Йемен]]
 |себеп       = 
 |нәтиже      = 
 |статусы     = Атыс тоқтатылды
 |өзгерістер  = 
 |қарсылас1   = {{plainlist|
* {{Байрақ|Израиль}}
* {{байрақ|АҚШ}}{{Efn|Соғыс басталғалы тікелей емес араласқан, 22 шілдеден бері толыққанды қатысады}}
}}
 |қарсылас2   = {{plainlist|
* {{Байрақ|Иран}}
* {{flagicon image|Slogan of the Houthi Movement.svg|border}} [[Хуситтер]]{{Efn|Хуситтер Иранмен Израильге 13 шілдеден-ақ атыс жасаған.}}
}}
 |қарсылас3   = 
 |қарсылас4   = 
 |командир1   = {{plainlist|
* {{ту|Израиль}} [[Биньямин Нетаньяху]]
* {{ту|Израиль}} [[Исраэль Кац]]
* {{ту|Израиль}} [[Эяль Замир]]
* {{ту|АҚШ}} [[Дональд Трамп]]
* {{ту|АҚШ}} [[Пит Хегсет]]
}}
 |командир2   = {{plainlist|
* {{Ту|Иран}} [[Әли Хаменеи]]
* {{ту|Иран}} [[Масуд Пезешкиан]]
* {{ту|Иран}} [[Әзіз Насирзадех]]
* {{ту|Иран}} [[Исмаил Каани]] ({{comment|жоғ.|Қақтығыс кезінде жоғалған}})
* {{flagicon image|Slogan of the Houthi Movement.svg|border}} [[Әбділмәлік әл-Хуси]]
}}
 |командир3   = 
 |командир4   = 
 |күштер1     = 
 |күштер2     = 
 |күштер3     =  
 |күштер4     = 
 |шығындар1   = '''Израиль ақпаратынша:'''&lt;br&gt;29 қаза тапқан&lt;ref&gt;{{Cite news |date=2025-06-16 |title= IDF: 80-90% of Iranian missiles intercepted, but 24 Israelis killed in attacks |url=https://www.jpost.com/israel-news/defense-news/article-857892 |accessdate=2025-06-17 |work=The Jerusalem Post}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/23/world/iran-israel-ceasefire-trump |title=Trump Says Cease-Fire Has Started Between Iran and Israel |work=The New York Times |date=2025-06-23 |lang=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://apnews.com/live/iran-israel-war-updates-6-23-2025 |title=Live updates: Ceasefire status is unclear after Israel reports continued missiles from Iran |date=2025-06-23 |publisher=AP News}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;heartattack&quot;/&gt;{{efn|Иран соққыларынан қорғауда болған бір израильдік әйелдің жүрегі тоқтады да, ол қайтыс болды.&lt;ref name=&quot;heartattack&quot;/&gt;}}&lt;br&gt;3,238 жарақаттанған&lt;ref name=&quot;israelcasualties&quot;&gt;{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title=Medical officials say 28 people were killed, over 3,000 wounded by Iranian missiles during conflict |lang=en |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/medical-officials-say-28-people-were-killed-over-3000-wounded-by-iranian-missiles-during-conflict/ |access-date=2025-06-24 |publisher=The Times of Israel |language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;heartattack&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/woman-dies-of-heart-attack-while-sheltering-from-iran-missiles-mda-raises-haifa-injury-toll-to-23/|title=Woman dies of heart attack while sheltering from Iran missiles; MDA raises Haifa injury toll to 23 |work=The Times of Israel|date=2025-06-20}}&lt;/ref&gt;&lt;br&gt;2 [[Elbit Hermes 900|Hermes дроны]] құлады&lt;ref name=&quot;hermesdowned&quot;&gt;{{Cite web |date=2025-06-18 |title=Israel says drone downed in Iran |url=https://aje.io/fcyxah?update=3783202 |publisher=Al Jazeera English}}&lt;/ref&gt;&lt;br&gt;'''Иран ақпаратынша:'''&lt;br&gt;5 [[F-35]] жойғышы атылды&lt;br&gt;&lt;ref name=&quot;f35downed&quot;&gt;{{Cite web |date=2025-06-18 |title=Iran shoots down Israeli drone, F-35 jet: Reports |url=https://aje.io/fcyxah?update=3783154 |publisher=[[Әл-Жазира телеарнасы]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://news.az/news/iran-claims-to-have-shot-down-fifth-israeli-f-35|title=Iran claims to have shot down fifth Israeli F-35|work=Newz.az|date=2025-06-18}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;2 ұшқыш ұсталды&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.arabnews.com/node/2604851/middle-east |title=Iran will reportedly share images of captured Israeli fighter jet pilots 'soon' |work=Arab News |date=2025-06-18 |lang=en}}&lt;/ref&gt;&lt;br&gt;61+ [[ұшқышсыз ұшу аппараты|ҰҰА]] мен [[снаряд-ұшақ]] құлады&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://ifpnews.com/air-defense-hq-over-60-israeli-uavs-missiles-destroyed-by-iran/|title=Air Defense HQ: Over 60 Israeli UAVs, Missiles Destroyed by Iran|work=Iran Front Page |date=18 June 2025}}&lt;/ref&gt;&lt;br&gt;139+ [[Моссад]] тыңшысы ұсталды{{efn|54 [[Хузистан]] аймағында&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.aa.com.tr/en/middle-east/54-mossad-linked-spies-arrested-in-iran-s-khuzestan-amid-hostilities-with-israel/3606456 |title=54 Mossad-linked spies arrested in Iran's Khuzestan amid hostilities with Israel |work=Anadolu Agency |date=2025-06-21 |lang=en}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;22 [[Құм (остан)|Құм]] аймағында&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2025/06/21/iran-police-arrested-22-for-links-to-israeli-spy-services-since-start-of-conflict-reports |title=Iran police arrested 22 for links to Israeli spy services since start of conflict: Reports |work=Al Arabiya English |date=2025-06-21}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;30 [[Һамадан]] аймағында&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://caliber.az/en/post/iranian-police-arrest-30-alleged-mossad-agents-behind-security-threats |title=Iranian police arrest 30 alleged Mossad agents behind security threats |work=Caliber |lang=en}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;5 [[Лұрстан]] аймағында&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://caliber.az/en/post/iran-arrests-five-suspected-mossad-agents-in-lorestan |title=Iran arrests five suspected Mossad agents in Lorestan |work=Caliber |lang=en}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;28 [[Тегеран (остан)|Тегеран]] аймағында&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://dailytimes.com.pk/1316743/iran-arrests-28-mossad-agents-in-tehran-after-busting-israeli-spy-network/ |title=Iran arrests 28 Mossad agents in Tehran after busting Israeli spy network |date=2025-06-16 |publisher=Daily Times}}&lt;/ref&gt;}}&lt;br/&gt;5 Моссад тыңшысы атылды{{refn|&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2025-06-16 |title=Iran executes alleged Mossad spy |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3778481 |publisher=Al Jazeera English |lang=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2025-06-22 |title=Convicted Mossad spy executed in Iran: Report |url=https://aje.io/819lk2?update=3791203 |publisher=Al Jazeera English |lang=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2025-06-25 |title=Iran executes three people accused of spying for Israeli spy agency Mossad |url=https://www.hindustantimes.com/world-news/iran-executes-three-people-accused-of-spying-for-israeli-spy-agency-mossad-101750819824692.html |publisher=[[Hindustan Times]]}}&lt;/ref&gt;}}&lt;br&gt;700+ Израиль тыңшысы ұсталды&lt;ref name=&quot;arrested25june&quot;&gt;{{Cite web |date=2025-06-25 |title=Iran says 700 arrested for wartime ties with Israel; 3 alleged Mossad agents hanged |url=https://www.timesofisrael.com/iran-says-700-arrested-for-wartime-ties-with-israel-3-alleged-mossad-agents-hanged/ |publisher=[[Times of Israel]] |language=en}}&lt;/ref&gt;
 |шығындар2   = '''Иран ақпаратынша:'''&lt;br&gt;610 қаза тапқан&lt;br /&gt;4,700+ жарақаттанған&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://www.france24.com/en/live-news/20250624-iran-israel-war-latest-developments |title=Iran-Israel war: latest developments |lang=en |publisher=France 24 |date=2025-06-24}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;'''[[Ирандағы адам құқықтары белсенділері|HRANA]] ақпаратынша:'''&lt;br /&gt;1,054 қаза тапқан&lt;ref name=&quot;HRANA&quot;&gt;{{Cite web |title=Twelve Days of War. Israel-Iran Ceasefire Comes into Force |url=https://www.en-hrana.org/twelve-days-of-war-israel-iran-ceasefire-comes-into-force/ |publisher=HRANA News Agency |date=2025-06-25 |accessdate=2025-06-25 |language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;4,476 жарақаттанған&lt;ref name=&quot;HRANA&quot;/&gt;&lt;br /&gt;'''Израиль ақпаратынша:'''&lt;br /&gt;950 дрон атылды&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-says-some-950-iranian-drones-destroyed-before-being-launched-at-israel/ |title=IDF says some 950 Iranian drones destroyed before being launched at Israel |date=2025-06-21 |lang=en}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;200+ [[баллистикалық ракета]] атушысы мен 120+ [[Басқарылатын зениттік зымыран|БЗЗ]] құлады&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-will-achieve-its-objectives-against-iran-within-a-week-or-two-say-idf-officials|title=Israel will achieve its objectives against Iran within a week or two, say IDF officials|first=Emanuel|last=Fabian|work=The Times of Israel|date=2025-06-17}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;thirtypercent&quot;&gt;{{Cite web |date=2025-06-16 |title=Israeli army claims it destroyed 30% of Iran's missile launchers |url=https://aje.io/p8ugy8?update=3778947 |publisher=[[Әл-Жазира телеарнасы]]}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;8 [[Bell AH-1 Super Cobra|AH-1]] тікұшағы құлады&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-says-it-bombed-5-iranian-ah-1-helicopters-at-kermanshah-airbase/|title=IDF says it bombed 5 Iranian AH-1 helicopters at Kermanshah airbase|first=Emanuel|last=Fabian|work=The Times of Israel|date=2025-06-18}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-says-it-destroyed-three-more-iranian-military-helicopters/|title=IDF says it destroyed three more Iranian military helicopters|first=Emanuel|last=Fabian|work=The Times of Israel|date=2025-06-18}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;5 [[Grumman F-14 Tomcat|F-14]] жойғышы құлады&lt;ref name=&quot;TWZTomcats&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.twz.com/air/irans-f-14-persian-tomcats-obliterated-in-israeli-airstrike|work=TWZ|date=2025-06-16|title=Iranian F-14 'Persian Tomcats' obliterated in Israeli airstrike|first=Tyler|last=Rogoway}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-spokesman-says-three-iranian-f-14-fighter-jets-destroyed-in-latest-strikes/|title=IDF spokesman says three Iranian F-14 fighter jets destroyed in latest strikes|first=Emanuel|last=Fabian|work=The Times of Israel|date=2025-06-21}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;2 [[Northrop F-5|F-5]] жойғыш&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-says-it-destroyed-2-iranian-fighter-jets-8-ballistic-missile-launchers-among-dozens-of-targets/ |title=IDF says it destroyed 2 Iranian fighter jets, 8 ballistic missile launchers, among dozens of targets |first=Emanuel |last=Fabian |work=The Times of Israel |date=2025-06-22}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;1 [[Boeing 707|KC-707]] атылды&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-18-2025-evening-edition|title=Iran Update Special Report, June 18, 2025, Evening Edition|work=Institute for the Study of War|date=2025-06-18}}&lt;/ref&gt;
 |шығындар3   = 
 |шығындар4   = 
 |жалпы шығындар     = сандар түрлі деректе әртүрлі&lt;br&gt;ондаған мың ирандық ығысқан&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=2025-06-24 |title=Can Iran, Israel and the U.S. Now All Claim to Have Won? |url=https://www.nytimes.com/2025/06/23/world/middleeast/iran-response-ceasefire-chance.html |access-date=2025-06-24 |work=The New York Times |language=en |issn=0362-4331}}&lt;/ref&gt;&lt;br&gt;9,000+ израильдік ығысқан&lt;ref&gt;{{cite news |date=2025-06-18 |title=Israel Reports 24 Dead, 800 Injured in Iranian Strikes as War Enters Sixth Day |url=https://tps.co.il/articles/24-israelis-killed-800-injured-thousands-displaced-as-war-enters-fifth-day/ |work=Israel's Government Press Office via TPS |accessdate=2025-06-21}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news |date=2025-06-18 |title=Iranian missiles have killed 24, injured more than 800 |url=https://www.jns.org/iranian-missiles-have-killed-24-injured-more-than-800/ |work= Jewish News Syndicate (JNS) |accessdate=2025-06-21}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news |date=2025-06-18 |title=Iranian missiles force evacuation of 3,800 people in Israel |url=https://www.usmuslims.com/iranian-missiles-force-evacuation-of-3800-people-in-israel-302746h.htm |work=USMuslims |accessdate=2025-06-21}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;8,000+ израильдік үйсіз қалды&lt;ref&gt;{{cite news|url= https://aje.io/asdg2r?update=3787793|title=More than 8,000 Israelis left homeless due to conflict with Iran: Report|work=[[Әл-Жазира телеарнасы]]|date=2025-06-20}}&lt;/ref&gt;&lt;br&gt;1 сириялық бейбіт адам қаза тапқан&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/rights-group-says-woman-killed-in-western-syria-likely-by-iranian-drone/|title=Rights group says woman killed in western Syria, likely by Iranian drone|work=The Times of Israel|date=2025-06-16}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;7 иорданиялық бейбіт адам жарақаттанған&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Yohanan |first=Nurit |title=Caught in the crossfire, Jordan (quietly) shields Israel as Iranian shrapnel rains down |url=https://www.timesofisrael.com/caught-in-the-crossfire-jordan-quietly-shields-israel-as-iranian-shrapnel-rains-down/ |accessdate=2025-06-24 |publisher=The Times of Israel |language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt; 5 палестиналық бейбіт адам жарақаттанды&lt;ref name =&quot;YEMEN_MISSLE&quot;&gt;{{Cite news |date=2025-06-14 |title=Israel says missile launched from Yemen fell in Hebron; at least 5 Palestinians hurt |url=https://www.straitstimes.com/world/middle-east/israel-says-missile-launched-from-yemen-fell-in-hebron-at-least-5-palestinians-hurt |work=[[The Straits Times]]}}&lt;/ref&gt;
 |азаматтық шығындар = 
 |ортаққор    = 
 |ескерту     = 
}}

2025 жылғы 13 маусымда [[Израиль]] [[Иран]]ның әскери және ядролық нысандарына тосын шабуыл жасады да,&lt;ref&gt;{{cite web |last=Gordon |first=Michael |date=2025-06-13 |title=In Twist, U.S. Diplomacy Served as Cover for Israeli Surprise Attack |url=https://www.wsj.com/world/middle-east/in-twist-u-s-diplomacy-served-as-cover-for-israeli-surprise-attack-c79b2206 |publisher=[[The Wall Street Journal]] |accessdate=2025-06-20}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2025-06-13 |title=What we know as Israel-Iran conflict intensifies |url=https://www.bbc.com/news/articles/cdj9vj8glg2o |accessdate=2025-06-17 |publisher=[[BBC News]] |language=en-GB}}&lt;/ref&gt; екі ел арасында толыққанды [[қарылу қақтығыс]] басталды. Бұл қақтығыста Иранды [[хуситтер]], Израильді [[Америка Құрама Штаттары]] қолдайды. Соғыстың бастапқы сағаттарында Иранның басты әскерилері, ядролық энергетиктері&lt;ref name=&quot;FT20250618&quot;&gt;{{Cite news |author=de Haldevang, Max; Bozorgmehr, Najmeh |date=2025-06-18 |title=The Iranian generals and scientists killed by Israel's offensive |url=https://www.ft.com/content/f29b9f60-fb5d-4b4b-84db-25c8f6333f16 |accessdate=2025-06-19 |work=Financial Times}}&lt;/ref&gt; және саясаткерлері (соның ішінде АҚШ-пен келіссөз жүргізген [[Әли Шамхани]])&lt;ref name=&quot;NYTimes20250613&quot;&gt;{{Cite news |author=Regalado, Francesca; Ward, Euan; Fassihi, Farnaz; Granados, Samuel; Chutel, Lynsey |date=2025-06-13 |title=These Are Iranian Generals and Scientists Killed by Israel |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-military-generals-killed-israel.html |access-date=2025-06-22 |work=The New York Times |language=en |issn=0362-4331}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;CNNShamkhani&quot;&gt;{{Cite web |author=Ebrahim, Nadeen; Adkin, Ross; Michaelis, Tamar |date=2025-06-13 |title=Israeli strikes kill some of Iran’s most powerful men, including military and nuclear leaders |url=https://www.cnn.com/2025/06/13/middleeast/israel-iran-strikes-military-deaths-intl-hnk |access-date=2025-06-22 |publisher=CNN |language=en}}&lt;/ref&gt; өлтірілген еді, елдің ядролық, әскери нысандарына соққы жасалған болатын.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Report: Mossad carried out covert sabotage operations against Iranian air defenses, long-range missiles |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/report-mossad-carried-out-covert-sabotage-operations-against-iranian-air-defenses-long-range-missiles/ |accessdate=2025-06-17 |publisher=The Times of Israel |language=en-US}}&lt;/ref&gt; Осыған жауап ретінде Иран Израильдің әскери нысандарына, қалаларына ракета атқан.&lt;ref name=&quot;civilians Israel&quot;&gt;{{cite web |author=Campa, Kelly; Morrison, Nidal; Reddy, Ria; Ganzeveld, Annika |date=2025-06-15 |title=Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-report-june-15-2025-morning-edition |access-date=2025-06-15 |publisher=[[Соғысты зерттеу институты]] |location=[[Вашингтон]]}}&lt;br&gt;{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title=Woman killed, 13 people hurt, after Iranian missile hits home in Tamra, near Haifa |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/one-killed-13-hurt-after-iranian-missile-hits-home-in-tamra/ |accessdate=2025-06-14 |publisher=[[The Times of Israel]] |language=en}}&lt;br&gt;{{Cite web |author=Walsh, Joe; Ott, Haley; Reals, Tucker; Breen, Kerry |date=2025-06-13 |title=Iran launches missiles and drones at Israel as Israel attacks Iranian nuclear sites and top commanders, IDF says |url=https://www.cbsnews.com/news/iran-israel-drone-attack-retaliation-strikes-on-nuclear-sites-and-commanders/ |access-date=2025-06-13 |publisher=[[CBS News]] |language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |date=2025-06-13 |title=Iran's UN ambassador says 78 killed, 320 wounded in Israeli strikes – as it happened |url=https://www.theguardian.com/world/live/2025/jun/13/israel-iran-strikes-defence-minister-tehran-middle-east-live |accessdate=2025-06-14 |publisher=[[The Guardian]] |language=en}}&lt;br&gt;{{Cite web |date=2025-06-13 |title=Israel attacks Iran's nuclear and missile sites with explosions heard across Tehran. Live updates here |url=https://www.ctvnews.ca/world/article/israel-attacks-irans-capital-with-explosions-booming-across-tehran-live-updates-here/ |access-date=2025-06-13 |publisher=CTVNews |language=en |agency=[[Associated Press]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Lis |first=Jonathan |date=2025-06-13 |title=Israel's Mossad activated exploding drones smuggled into Iran long before Friday's strikes |url=https://www.haaretz.com/israel-news/2025-06-13/ty-article/.premium/israels-mossad-activated-exploding-drones-smuggled-into-iran-long-before-fridays-strikes/00000197-6845-db73-aff7-794d30680000 |publisher=Haaretz}}&lt;br&gt;{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Netanyahu Says Operation 'Rising Lion' Will Last 'as Many Days as It Takes' |url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/netanyahu-says-rising-lion-operation-will-last-as-many-days-as-it-takes--awFq7ykuEj4Mq9D4i0gw |publisher=[[The Wall Street Journal]]}}&lt;br&gt;{{Cite web |date=2025-06-15 |title=Hundreds reported dead as Israel and Iran trade strikes for a third day |url=https://www.france24.com/en/middle-east/20250615-israel-and-iran-trade-strikes-for-a-third-day-as-hundreds-reported-dead |access-date=2025-06-16 |publisher=[[France 24]] |language=en}}&lt;/ref&gt; Америка Құрама Штаттары соғыс басталғалы Израильді қорғап жүретін де, 22 маусымда Иранның үш ядролық нысанын бомбалап, осылайша қақтығысқа тікелей кірді. [[Йемен]]дегі хуситтер осы кездері Израильге бірнеше ракета атқан болатын.&lt;ref name=&quot;ballisticmissile13june&quot;&gt;{{Cite web |last=Fabian |first=Emanuel |title=Ballistic missile from Yemen triggers sirens in Jerusalem and West Bank |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/ballistic-missile-from-yemen-triggers-sirens-in-jerusalem-and-west-bank/ |publisher=The Times of Israel}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;initialreports15june&quot;&gt;{{Cite web |title=Initial reports indicate impacts in Bat Yam, Rehovot, Ramat Gan from Iran missiles |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/initial-reports-indicate-impacts-in-bat-yam-rehovot-ramat-gan-from-iran-missiles/ |accessdate=2025-06-15 |publisher=The Times of Israel |language=en}}&lt;/ref&gt;

Қақтығыс онжылдықтар бойы жалғасқан екі ел арасындағы жағымсыз қатынастардың шиеленісі деп сипатталады. Иран Израильдің егемендігіне күмән келтіріп, ыдырағанын талап етіп жүрсе, Израиль Иранның ядролық бағдарламасын қауіп-қатер деген. [[Израиль−Хамас соғысы|Газа соғысы]]на әкелген [[ХАМАС-тың Израильге басып кіруі|7 қазан шабуылы]] мен кейінгі [[Таяу Шығыстағы соғыс (2023 жылдан)|Таяу Шығыстағы дағдарыс]] барысында екі ел арасындағы бәсеке тікелей қақтығысқа айналды. Соққыларын Израиль [[Тойтарыс осі|Иранның одақтас жасақтары]]н, соның ішінде [[Хамас]] пен [[Хезболла]]ны аса әлсіреткесін бастаған. Екі ел 2024 жылғы сәуір мен қазанда бір-біріне соққы жасаған болатын.&lt;ref name=&quot;Cornwell&quot;&gt;{{Cite news |author=Cornwell, Alexander; Hafezi, Parisa; Holland, Steve; Cornwell, Alexander |date=2025-06-13 |title=Iran strikes back at Israel with missiles over Jerusalem, Tel Aviv |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/israel-says-it-strikes-iran-amid-nuclear-tensions-2025-06-13/ |access-date=2025-06-14 |work=Reuters |language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Telegraph20250614&quot;&gt;{{Cite news|date=2025-06-14 |title=Iran-Israel latest: Iran threatens to attack British and American bases |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/14/israel-iran-war-middle-east-latest-news/ |accessdate=2025-06-14 |work=The Telegraph |language=en |issn=0307-1235}} {{Wayback|url=https://web.archive.org/web/20250614000203/https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/06/14/israel-iran-war-middle-east-latest-news/ |date=2025-06-14}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news |date=2024-04-14 |title=Iran's attacks on Israel: World leaders warn against escalation, UN Security Council emergency meeting on Sunday |url=https://www.lemonde.fr/en/international/article/2024/04/14/iran-s-attacks-on-israel-world-leaders-warn-against-escalation-un-security-meeting-emergency-meeting-on-sunday_6668359_4.html |accessdate=2024-04-14 |work=[[Le Monde]] |language=en}} {{Wayback|url=https://web.archive.org/web/20240414023219/https://www.lemonde.fr/en/international/article/2024/04/14/iran-s-attacks-on-israel-world-leaders-warn-against-escalation-un-security-meeting-emergency-meeting-on-sunday_6668359_4.html |date=2024-04-14}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Schneider-2024&quot;&gt;{{Cite news |last=Schneider |first=Tal |date=2024-10-06 |title=How effective was Iran's attack? The Israeli public doesn't have the full picture |url=https://www.timesofisrael.com/how-effective-was-irans-attack-the-israeli-public-doesnt-have-the-full-picture/ |accessdate=2024-10-06 |work=[[The Times of Israel]]}} {{Wayback|url=https://archive.today/20241010105617/https://www.timesofisrael.com/how-effective-was-irans-attack-the-israeli-public-doesnt-have-the-full-picture/ |date=2024-10-10}}&lt;/ref&gt; Иранның ядролық қаруға ие болуына жол бермейтін келісім жасалуына АҚШ президенті [[Дональд Трамп]] екі ай берген еді. Израильдің шабуылы осы мерзімнің аяқталғанынан кейін орын алған. Израиль соққысына бір күн қалғанда [[Атом қуаты халықаралық агенттігі]] (АҚХА) 20 жылда тұңғыш рет Иранның ядролық шарттарына бағынбайтынын хабарлады.&lt;ref name=&quot;Murphy&quot;&gt;{{Cite news |last=Murphy |first=Francois |date=2025-06-12 |title=IAEA board declares Iran in breach of non-proliferation obligations |url=https://www.reuters.com/world/china/iaea-board-declares-iran-breach-non-proliferation-duties-diplomats-say-2025-06-12/ |accessdate=2025-06-17 |work=Reuters |language=en}}&lt;/ref&gt;

Израиль шабуылдары нәтижесінде Иранның бірнеше әскери қолбасшысы, [[Ислам төңкерісі қорғаушыларының корпусы]] (ИТҚК) басшылығының бөлігі, елдің кем дегенде 10 басты ядролық энергетигі&lt;ref name=&quot;generalskilled18june&quot;&gt;{{Cite news |author=de Haldevang, Max; Bozorgmehr, Najmeh |date=2025-06-18 |title=The Iranian generals and scientists killed by Israel's offensive |url=https://www.ft.com/content/f29b9f60-fb5d-4b4b-84db-25c8f6333f16 |accessdate=2025-06-19 |work=Financial Times}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://apnews.com/video/irans-state-tv-footage-shows-residential-building-in-tehran-damaged-by-israeli-strike-b494f6b86d1e4cbe847ce53607985d64 |title=Iran's state TV footage shows residential building in Tehran damaged by Israeli strike |date=2025-06-13 |language=en |publisher=[[Associated Press]] |accessdate=2025-06-13}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;NYTimesLive20250612&quot;&gt;{{Cite news |author=Fassihi, Farnaz; Nauman, Qasim; Boxerman, Aaron; Kingsley, Patrick; Bergman, Ronen |date=2025-06-13 |title=Israel Strikes Iran's Nuclear Program, Killing Top Military Officials: Live Updates |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |accessdate=2025-06-13 |work=[[The New York Times]] |language=en |issn=0362-4331}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2025-06-13 |title=In Iran, grief for civilian casualties but little pity for commanders |url=https://www.bbc.com/news/articles/czr85lpd7kyo |accessdate=2025-06-17 |publisher=[[BBC News]] |language=en}}&lt;/ref&gt; және Иран денсаулық сақтау министрлігі мен оппозицияшыл [[Ирандағы адам құқықтары белсенділері|HRANA]] ақпаратынша 200-ден астам Иран бейбіт халқы қаза тапқан.&lt;ref name=&quot;Civilian casualties&quot;&gt;{{Cite news |last=Hafezi |first=Parisa |date=2025-06-16 |title=Iranians flee capital for safety as Israeli airstrikes intensify |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/iranians-flee-capital-safety-israeli-airstrikes-intensify-2025-06-16/ |accessdate=2025-06-17 |work=[[Reuters]] |language=en}}&lt;br&gt;{{{Cite web |date=2025-06-15 |title=The Latest: Death toll grows as Israel and Iran trade attacks for third day |url=https://apnews.com/article/israel-palestinians-iran-war-latest-06-15-2025-291df01b03179cd414db21ca33791b39 |accessdate=2025-06-17 |publisher=[[AP News]] |language=en}}&lt;br&gt;{{{Cite web |date=2025-06-16 |title=At least 224 killed, over 1,000 wounded in Israeli strikes on Iran: Health Ministry |url=https://www.aa.com.tr/en/middle-east/at-least-224-killed-over-1-000-wounded-in-israeli-strikes-on-iran-health-ministry/3599882 |accessdate=2025-06-17 |publisher=Anadolu Agency}}&lt;br&gt;{{Cite web |date=2025-06-16 |title=224 killed since Israel attacks began, over 90% civilians: Iran's health ministry |url=https://www.indiatoday.in/world/story/224-killed-since-israel-attacks-began-over-90-civilians-irans-health-ministry-glbs-2741217-2025-06-16 |access-date=2025-06-17 |publisher=[[India Today]] |language=en}}&lt;br&gt;{{{Cite web |date=2025-06-15 |title=Israel and Iran trade strikes for third day as hundreds reported dead |url=https://www.politico.com/news/2025/06/15/israel-and-iran-trade-strikes-for-third-day-as-hundreds-reported-dead-00406991 |accessdate=2025-06-16 |publisher=[[Politico]] |language=en |agency=[[Associated Press]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;CNNLive20250615&quot;&gt;{{Cite web |author=Yeung, Jessie; Harvey, Lex; Tanno, Sophie; Picheta, Rob; Danaher, Caitlin; Ebrahim, Nadeen; McCluskey, Mitchell; Hallam, Jonny; Tawfeeq, Mohammed |date=2025-06-15 |title=Israel and Iran broaden attacks as conflict enters fourth day |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-15-25 |accessdate=2025-06-16 |publisher=[[CNN]] |language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;hrana_casualties&quot;&gt;{{cite news |title=Over 1,000 Dead and Injured: Report on the Third Day of Israeli Attacks on Iran |url=https://www.en-hrana.org/over-1000-dead-and-injured-report-on-the-third-day-of-israeli-attacks-on-iran/ |work=[[Ирандағы адам құқықтары белсенділері]] |date=2025-06-16}}&lt;/ref&gt; Иранның бірінші жауап шабуылында шамамен 100 ракета мен 100 дрон қолданылды.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2025-06-14 |title=Iran launches missiles at Israel, and some hit Tel Aviv, as Israel attacks Iranian nuclear sites and commanders |url=https://www.cbsnews.com/news/iran-israel-drone-attack-retaliation-strikes-on-nuclear-sites-and-commanders/ |access-date=2025-06-17 |publisher=[[CBS News]] |language=en}}&lt;/ref&gt;

24 шілдеде АҚШ президенті [[Дональд Трамп]] Израиль мен Иран бейбітке келді деп хабарлады,&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://egemen.kz/article/390099-izrail-men-iran-kelisimge-keldi-tramp |title=Израиль мен Иран келісімге келді - Трамп |lang=kk |publisher=[[Егемен Қазақстан]] |date=2025-06-24 |accessdate=2025-06-25}}&lt;/ref&gt; бастапқы бағынбауға қарамастан 25 шілдедегі жағдай бойынша бейбіт жалғасып жатыр.&lt;ref name=&quot;AP-ceasefire-holds&quot;&gt;{{cite news |title=Fragile ceasefire appears to hold between Iran and Israel as Trump vents frustration with both sides |url=https://apnews.com/article/israel-iran-trump-ceasefire-attacks-continue-f1e60190722cc3410b69f21717872ffa |accessdate=2025-06-24 |work=AP News |date=2025-06-24}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;WSJ-ceasefire-holds&quot;&gt;{{cite news |title=Cease-Fire Appears to Hold After Trump Scolds Israel and Iran|url=https://www.wsj.com/livecoverage/iran-israel-ceasefire-conflict-news |access-date=2025-06-24 |work=Wall Street Journal |date=2025-06-24}}&lt;/ref&gt;

== Реакция ==
Заң сарапшылары Израильдің соққысын [[халықаралық заң]]ға қайшы деп бағалаған.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2025-06-18 |title=Israel's Iran attack sparks legal debate |url=https://www.dw.com/en/israel-iran-attack-legality-international-law/a-72952324 |accessdate=2025-06-19 |publisher=[[Неміс толқыны]] |language=en |quote=&quot;My impression is that the majority of legal analysts see [Israel's attack] as a case of 'prohibited self-defense',&quot; Matthias Goldmann, a law professor and international law expert at EBS University Wiesbaden, told DW. ... There's another reason why most legal experts believe Israel's attack was illegal, says Marko Milanovic, a professor of international law at the UK's University of Reading.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Doucet |first=Lyse |date=2025-06-16 |title=Where is Israel's operation heading? |url=https://www.bbc.com/news/articles/ce829v2qzyro |accessdate=2025-06-19 |publisher=BBC News |language=en |quote=They have also been condemned by legal scholars who argue that the strikes are illegal under international law.}}&lt;/ref&gt; Бұл бағамен [[Боливия]], [[Бразилия]],&lt;ref&gt;{{Cite web |last=León |first=Lucas Pordeus |date=2025-06-13 |title=Brazil condemns Israel's attack on Iran: &quot;Violation of sovereignty&quot; |url=https://agenciabrasil.ebc.com.br/en/internacional/noticia/2025-06/brazil-condemns-israels-attack-iran-violation-sovereignty |publisher=Agência Brasil}}&lt;/ref&gt; [[Қытай]], [[Ресей]], [[Куба]] мен [[Оңтүстік Африка Республикасы]]ның үкіметтері келісті.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2025-06-14 |title=South Africa condemns Israeli attacks on Iran |url=https://telanganatoday.com/south-africa-condemns-israeli-attacks-on-iran |publisher=Telangana Today |agency=IANS}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2025-06-15 |title=Bolivia and Cuba strongly condemn Israeli aggression against Iran |url=https://en.ypagency.net/359591 |publisher=Yemen Press Agency}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2025-06-13 |title=Bolivia condena ataque de Israel contra Irán |url=https://www.prensa-latina.cu/2025/06/13/bolivia-condena-ataque-de-israel-contra-iran/ |work=prensa-latina.cu |language=es}}&lt;/ref&gt; Израильдің бастапқы соққыларын Мұсылман әлемінің елдері де сынға алды, оларға [[Мысыр]],&lt;ref&gt;{{Cite news |date=2025-06-13 |title=Egypt condemns Israeli attack on Iran as dangerous escalation |url=https://english.ahram.org.eg/NewsContent/1/1234/547872/Egypt/Foreign-Affairs/Egypt-condemns-Israeli-attack-on-Iran-as-dangerous.aspx |accessdate=2025-06-14 |work=Ahram Online}}&lt;/ref&gt; [[Иордания]],&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://www.france24.com/en/live-news/20250617-jordan-king-says-israel-s-iran-attacks-threaten-region-and-beyond |title=Jordan king says Israel's Iran attacks threaten region and beyond |work=[[France 24]] |date=2025-06-17}}&lt;/ref&gt; [[Пәкістан]]&lt;ref&gt;{{cite web |date=2025-06-13 |title=Pakistan Strongly Condemns Unjustified and Illegitimate Aggression by Israel Against the Islamic Republic of Iran |url=https://mofa.gov.pk/press-releases/pakistan-strongly-condemns-unjustified-and-illegitimate-aggression-by-israel-against-the-islamic-republic-of-iran |publisher=Сыртқы істер министрлігі}}&lt;/ref&gt; мен [[Түркия]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.devdiscourse.com/article/law-order/3457742-turkey-condemns-israeli-air-strike-on-iran-a-call-for-diplomacy|title=Turkey Condemns Israeli Air Strike on Iran: A Call for Diplomacy|date=2025-06-13|publisher=Devdiscourse}}&lt;/ref&gt; енді. Израиль әрекеттерін [[Германия]] мен АҚШ қолдаған, Иранның ядролық қару жасамағанын талап еткен болатын.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2025-06-13 |title=Trump embraces Israel after 'successful' Iran attack |url=https://www.politico.com/news/2025/06/13/trump-israel-attacks-praise-interviews-00405303 |accessdate=2025-06-16 |publisher=[[Politico]] |language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |author=Klein, Betsy; Atwood, Kylie; Treene, Alayna; Jaramillo, Alejandra; Picheta, Rob; Bash, Dana |date=2025-06-12 |title=Trump warns Iran to agree to a deal 'before there is nothing left' |url=https://www.cnn.com/2025/06/12/politics/trump-israel-iran-strike |accessdate=2025-06-16 |publisher=[[CNN]] |language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2025-06-17 |title=Germany's Merz says Israel is doing the 'dirty work for all of us' by countering Iran |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/germanys-merz-says-israel-is-doing-the-dirty-work-for-all-of-us-by-countering-iran/ |accessdate=2025-06-17 |publisher=The Times of Israel |language=en}}&lt;/ref&gt;

== Ескертпелер ==
{{Notelist}}

== Дереккөздер ==
{{Дереккөздер}}

[[Санат:2025 жылғы қақтығыстар]]
[[Санат:2025 жылдағы Израиль]]
[[Санат:2025 жылдағы Иран]]
[[Санат:Иран-Израиль қақтығысы]]</text>
      <sha1>le10c8crq8q0s3k0i2q492jz6wyhm4x</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>АҚШ-тың Ирандағы ядролық нысандарға жасаған соққылары</title>
    <ns>0</ns>
    <id>761344</id>
    <revision>
      <id>3484290</id>
      <parentid>3482811</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T15:41:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>1nter pares</username>
        <id>146705</id>
      </contributor>
      <origin>3484290</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13655" sha1="3pmotakk1omfjz272kyomf236drzxpx" xml:space="preserve">[[Сурет:Trump situation room 6-21-25.jpg|thumb|[[Дональд Трамп|Трамп]] пен вице-президент [[Джей Ди Вэнс|Вэнс]] [[Ситуациялық бөлме (Ақ үй)|Ситуациялық бөлме]]де 21 маусымда соққылар кезінде]]
[[Сурет:President Donald Trump Delivers Address to the Nation, June 21, 2025.webm|thumb|Президент Трамп мәлімдеме жасайды]]
[[Сурет:USAF MOP test release crop.jpg|thumb|[[GBU-57]]]]
2025 жылғы 22 маусымға қараған түні АҚШ Әскери-әуе және Әскери-теңіз күштері Ирандағы бірнеше ядролық нысанға қарсы '''«Түн ортасындағы балға»''' ({{Lang-en|Midnight Hammer}}) атты әскери операция жүргізді.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://kaz.inform.kz/news/iranga-karsi-tun-ortasindagi-balga-operatsiyasi-pentagon-zhan-zhakti-malmet-berd-24671f/ |title=Иранға қарсы «Түн ортасындағы балға» операциясы: Пентагон жан-жақты мәлімет берді |lang=kk |website=kaz.inform.kz |accessdate=2025-06-23}}&lt;/ref&gt; Олардың қатарында уранды байыту зауыты [[Фордо]], [[Натанз ядролық қондырғысы|Нетенздегі ядролық қондырғы]] және [[Исфахан ядролық технологиялар және зерттеу орталығы]] бар. Бұл ядролық нысандар Ирандағы [[Байыту|уранды байыту]]дың маңызды орталықтарының бірі болды.&lt;ref name=&quot;auto1&quot;&gt;{{Cite web|url=https://truthsocial.com/@realDonaldTrump/114724035571020048|title=Donald J. Trump (@realDonaldTrump)|language=en|website=[[Truth Social]]|date=2025-06-22|url-status=live|accessdate=2025-06-22|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250621235259/https://truthsocial.com/@realDonaldTrump/114724035571020048|archivedate=2025-06-21}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;nyt-iran-live-25&quot;&gt;{{Cite news|title=U.S. Enters War With Iran, Striking Fordo Nuclear Site: Live Updates|author=Maggie Haberman, Farnaz Fassihi, Eric Schmitt, Tyler Pager, Eric Nagourney|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/21/world/iran-israel-trump|work=[[The New York Times]]|date=2025-06-21|lang=en|accessdate=2025-06-21}}&lt;/ref&gt; Шабуылда [[B-2 Spirit|Northrop B-2 Spirit]] жасырын бомбалаушылары жеткізген он төрт [[GBU-57]] бункерге қарсы әуе бомбасы, сондай-ақ [[«Огайо» типті сүңгуір қайықтар|сүңгуір қайық]]тан ұшырылған 30 «[[Томагавк (зымыран)|Томагавк]]&lt;nowiki/&gt;» зымыраны қолданылды&lt;ref&gt;[https://www.bbc.com/russian/articles/cwykx1w23gko США нанесли удар по Ирану. Трамп заявил, что крупнейшие ядерные объекты уничтожены — BBC News Русская служба]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;auto1&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.dw.com/ru/tramp-zaavil-o-polnom-unictozenii-klucevyh-adernyh-obektov-irana/a-72996861|title=Трамп: Ключевые ядерные объекты Ирана полностью уничтожены|lang=ru|website=[[Deutsche Welle]]|date=2025-06-22|access-date=|accessdate=2025-06-22}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://lenta.ru/news/2025/06/22/raskryty-podrobnosti-udarov-ssha-po-yadernym-ob-ektam-irana/|title=Названы подробности ударов США по ядерным объектам Ирана|lang=ru|website=[[Lenta.ru]]|date=2025-06-22|access-date=|accessdate=2025-06-22}}&lt;/ref&gt; (Иранға АҚШ-тың [[Уайтмен (әуе базасы)|Уайтмен]] әуе базасынан бірнеше [[Әуеде жанармай құю|әуе отынымен жеткен]] жеті B-2 ұшағы және бір сүңгуір қайық, сондай-ақ Иранның әуе қорғанысы нысандарына соққы берген [[АҚШ Қарулы күштерінің Орталық қолбасшылығы|АҚШ Қарулы Күштерінің Орталық қолбасшылығы]]ның жауынгер-бомбалаушыларынан жанармай құю; жанармай құю және барлау ұшақтарын ескере отырып, операцияға 125-тен астам ұшақ тартылды)&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.nytimes.com/2025/06/22/us/politics/trump-iran-decision-strikes.html|title=Shifting Views and Misdirection: How Trump Decided to Strike Iran|lang=en|website=[[The New York Times]]|date=2025-06-22|accessdate=2025-06-23}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Mongilio|first1=Heather|last2=Lagrone|first2=Sam|title=Operation Midnight Hammer Drops 14 Bunker Busters in Record B-2 Strike Against Iranian Nuclear Sites|url=https://news.usni.org/2025/06/21/u-s-strikes-3-iranian-nuclear-sites-using-b-2s-sub-launched-tomahawks|publisher=USNI News|date=2025-06-21|accessdate=2025-06-23|lang=en}}&lt;/ref&gt;. Оқиға 13 маусымда басталған [[«Халық арыстан сияқты» операциясы|Израильдің Иранға қарсы әскери операциясы]] және [[Израиль-Иран соғысы|Иранның Израильге қарсы шабуылдары]] аясында болды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|title=Explosions and Buzzing Drones Heard as Israel and Iran Exchange New Wave of Attacks|lang=en|work=[[The New York Times]]|date=2025-06-12|last1=Fassihi|first1=Farnaz|last2=Kershner|first2=Isabel|last3=Odenheimer|first3=Natan|last4=Shear|first4=Michael D.|accessdate=2025-06-21}}&lt;/ref&gt;

== Талдауы ==
[[Халықаралық қатынастар жөнiндегi кеңес|Халықаралық қатынастар жөніндегі кеңестің]] аға ғылыми қызметкері Рэй Такей бұл соққыларды «жаңа, әлеуетті қауіпті кезең» деп атап, Иран «қалай да бір жолмен ұлттық намысын қалпына келтіруге тырысады» деді — бұл, оның айтуынша, АҚШ-тың әскери нысандарына немесе делдал күштер арқылы шабуыл жасау жолымен жүзеге асуы мүмкін.&lt;ref name=&quot;nyt-iran-live-25&quot; /&gt;
Карнеги халықаралық бейбітшілік қорының аға ғылыми қызметкері Карим Саджадпур бұл жағдай «АҚШ пен Иран арасындағы 46 жылдық соғыстың жаңа тарауын ашуы мүмкін, бірақ оны аяқтамайды» деп санайды. Ол Иранның қолындағы жауап қайтару нұсқаларының көпшілігін «жанкештілік әрекетке тең» деп сипаттап, бұл оқиғаны иран халқы үшін «травмалық әрі қорлаушы» жағдай деп бағалады.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://nymag.com/intelligencer/article/us-bombs-iran-war-israel-live-updates.html|title=Trump Bombs Iran: Live Updates|language=en|first=|last=|website=[[New York Magazine]] — Intelligencer|date=2025-06-21|access-date=|accessdate=2025-06-22}}&lt;/ref&gt;

[[The New York Times|''The New York Times'']] газетінің хабарлауынша, Құрама Штаттары Иранның көптеген ядролық нысандарына соққы берген болуы мүмкін, өйткені олар Израильдің соққылары одан да көп зиян тигізбейтінін және Иранның ядролық бағдарламасын шамамен алты ай бұрын ғана тастайтынын анықтады.&lt;ref name=&quot;nyt-iran-live-25&quot; /&gt;

[[NBC News|''NBC News'']] тілшісі Мэтт Брэдли Израильдің Иранға қарсы әскери операциясы мен Трамптың израильдіктерге көрсеткен көмегі израильдіктер арасында өте танымал екенін және Иран мен оның [[Қарсылық осі|прокси желісі]] айтарлықтай әлсірегенін атап өтті. Сонымен бірге, ол Израиль саясаткерлері айтқан Иран режимін өзгерту әлдеқайда қиын болуы мүмкін екенін атап өтті. Брэдли сонымен қатар аймақтағы АҚШ нысандары үшін тәуекелдерді атап өтті.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.nbcnews.com/now/video/how-israel-could-react-to-u-s-strikes-on-iran-242038853893|title=How Israel could react to U.S. strikes on Iran|lang=en|website=[[NBC News]]|date=2025-06-22|accessdate=2025-06-22}}&lt;/ref&gt;

''[[CNN]]'' сарапшысы АҚШ-тың «қазір ирандықтар кері соққы береді деген нақты алаңдаушылық бар» екенін ескере отырып, қосымша нысандарға шабуыл жасауы мүмкін екенін атап өтті және Иран өз кезегінде [[Қатар]]дағы, [[Біріккен Араб Әмірліктері]]ндегі, [[Сауд Арабиясы]]ндағы және [[Бахрейн]]дегі американдық базаларға шабуыл жасап, [[Ормуз бұғазы]]н жабуы мүмкін деп болжады.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-conflict-06-21-25-intl-hnk|title=June 21, 2025 – Israel-Iran conflict|lang=en|first=Eve Brennan, Sophie Tanno, Pauline Lockwood, Adrienne Vogt, Tori B. Powell, Matt Meyer, Max Saltman, Kaanita Iyer, Isabelle D’Antonio, Jessie Yeung|last=|website=[[CNN]]|date=2025-06-21|url-status=live|accessdate=2025-06-22|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250622015007/https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-conflict-06-21-25-intl-hnk|archivedate=2025-06-22}}&lt;/ref&gt;

[[Демократияны қорғау қоры]]ның Бас директоры Марк Дубовиц былай деп жазды: «бұл аймақ үшін айтарлықтай өзгерісті білдіреді, америкалық пен израильдік қауіпсіздікке негізгі қауіп айтарлықтай төмендеді».&lt;ref name=&quot;FDD&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.fdd.org/analysis/2025/06/21/completely-and-totally-obliterated-u-s-strikes-iranian-nuclear-facilities-including-underground-fordow-enrichment-site/|title='Completely and Totally Obliterated': U.S. Strikes Iranian Nuclear Facilities, Including Underground Fordow Enrichment Site|lang=en|work=Демократияны қорғау қоры|date=2025-06-21|accessdate=2025-06-22}}&lt;/ref&gt; Клиффорд Мэй былай деп жазды: «президент Трамп Иранның қатыгез исламшыл билеушілерінің тістерін алып тастау арқылы оны тоқтату туралы шешім қабылдағанға дейін бұл „шексіз соғыс“ болды».&lt;ref name=&quot;FDD&quot; /&gt;

== Иранның қарымта соққысы ==
2025 жылғы 23 маусымда Иран [[Қатар]]дағы «[[Әл-Удейд әскери-әуе базасы|Әл-Удейд]]&lt;nowiki/&gt;» америкалық әскери базасына соққы беріп, 6 зымыран атып, «[[«Жеңістің батасы» операциясы|Жеңіс туралы жақсы хабар]]&lt;nowiki/&gt;» операциясының басталғанын жариялады.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://ria.ru/20250623/iran-2024941807.html|title=Иран начал операцию против американской военной базы в Катаре|lang=ru|website=РИА Новости|date=2025-06-23}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://meduza.io/news/2025/06/23/axios-iran-nanes-raketnyy-udar-po-bazam-ssha-v-katare|title=Axios: Иран нанес ракетный удар по базам США в Катаре. В Дохе слышны взрывы|lang=ru|website=Meduza|accessdate=2025-06-23}}&lt;/ref&gt; [[The New York Times]] басылымының хабарлауынша, Иран АҚШ-тың әскери базасына жасалуы мүмкін соққы туралы Қатарға алдын ала ескерту жасаған.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.rbc.ru/politics/23/06/2025/68598df89a794767d7e1b2c9|title=Иран предупредил Катар о предстоящем ударе по базе США|lang=ru|website=РБК|date=2025-06-23|accessdate=2025-06-23}}&lt;/ref&gt;

[[Ақ Үй]]дің мәлімдеуінше, әскери база алдын ала эвакуацияланған, сондықтан бұл соққы ешқандай зақымға немесе адам шығынына алып келмеген.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.fontanka.ru/2025/06/23/75627371/|title=Катар и Белый дом об атаке Ирана: базы эвакуировали неделю назад|lang=ru|website=ФОНТАНКА.ру|date=2025-06-23|accessdate=2025-06-23}}&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{Дереккөздер}}</text>
      <sha1>3pmotakk1omfjz272kyomf236drzxpx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қазақстан Президенті Әкімшілігі басшысының орынбасары</title>
    <ns>0</ns>
    <id>761509</id>
    <revision>
      <id>3484280</id>
      <parentid>3484222</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T14:50:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Casserium</username>
        <id>68287</id>
      </contributor>
      <comment>/* Президент көмекшілері (2023—) */</comment>
      <origin>3484280</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="27769" sha1="k8mhsrdpsl5ler6kxvys0x8rl7kuuy8" xml:space="preserve">'''Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігі басшысының орынбасары''' — [[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі|Президент Әкімшілігі]] құрылымына кіретін мемлекеттік лауазым. Президент Әкімшілігі басшысының орынбасарлары Әкімшілік басшысы бөліп берген міндеттерді атқарып, өздеріне тапсырылған салаларға жетекшілік етеді.

Президент Әкімшілігі басшысының орынбасарлары [[Қазақстан Республикасының Президенті|Президент]] Жарлығымен тағайындалады. 2023 жылы 1 қыркүйекте [[Қазақстан Республикасының Үкіметі|Үкіметтің]] дербестігін арттыру мақсатында Президент Әкімшілігінің құрылымына өзгерістер еніп, Әкімшілік басшысының орынбасарлары жойылды.&lt;ref&gt;[https://bes.media/news/tokaev-uprazdnil-dolzhnosti-zamestitelej-rukovoditelya-administracii-prezidenta-2385/ Токаев упразднил должности заместителей руководителя администрации президента]&lt;/ref&gt; 2025 жылы 5 қаңтарда Президент Әкімшілігі басшысының бірінші орынбасары қайта тағайындалып, кейін Президент Әкімшілігінің құрылымына өзгеріс енді.

; Статусы
{{legend|#E6E6AA|Міндетін уақытша атқарушы|border=1px solid #AAAAAA}}
{{legend|#C5C6C7|Басқа міндетімен қатар атқарушы|border=1px solid #AAAAAA}}

== Президент Әкімшілігі басшысының бірінші орынбасарлары ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! №
! Суреті
! Аты-жөні&lt;br&gt;{{small|(Өмір сүрген жылдары)}}
! colspan=&quot;2&quot;| Атқарған уақыты
|-
| colspan=&quot;5&quot;| '''Қазақстан Республикасы Президентінің аппараты'''
|-
| 1 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Владимир Васильевич Ни|Владимир Ни]]&lt;br&gt;{{small|(1933—2010)}} || 1991 || 1992
|-
| 2 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Қайыржан Шайхыұлы Тақуов|Қайыржан Тақуов]]&lt;br&gt;{{small|(1947 туған)}} || 1993 || 1994
|-
| 3 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Михаил Иванович Тимкин|Михаил Тимкин]]&lt;br&gt;{{small|(1933—2010)}} || 1994 || 1995
|-
| colspan=&quot;5&quot;| '''Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі'''
|-
| rowspan=&quot;2&quot;| 1 || rowspan=&quot;2&quot;| [[Сурет:Marat Tajin 2009 (cropped).jpg|99px]] || rowspan=&quot;2&quot;| [[Марат Мұханбетқазыұлы Тәжин|Марат Тәжин]]&lt;br&gt;{{small|(1960 туған)}} || 29 тамыз 2002 || 13 сәуір 2006
|-
| 12 қаңтар 2017 || 24 наурыз 2019 
|-
| 2 || [[Сурет:Darhan Kaletaev (2018).jpg|99px]] || [[Дархан Аманұлы Кәлетаев|Дархан Кәлетаев]]&lt;br&gt;{{small|(1972 туған)}} || 25 наурыз 2019 || 18 желтоқсан 2019
|-
| 3 || [[Сурет:Mäulen Äşimbaev (2022-12-08).jpg|99px]] || [[Мәулен Сағатханұлы Әшімбаев|Мәулен Әшімбаев]]&lt;br&gt;{{small|(1971 туған)}} || 18 желтоқсан 2019 || 4 мамыр 2020
|-
| 4 || [[Сурет:Dauren Abaev, 2018 (cropped).jpg|99px]] || [[Дәурен Әскербекұлы Абаев|Дәурен Абаев]]&lt;br&gt;{{small|(1979 туған)}} || 4 мамыр 2020 || 11 қаңтар 2022
|-
| 5 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Тимур Мұратұлы Сүлейменов|Тимур Сүлейменов]]&lt;br&gt;{{small|(1978 туған)}} || 13 қаңтар 2022 || 1 қыркүйек 2023
|-
| 6 || [[Сурет:Д.Сатыбалды.jpg|99px]] || [[Дархан Амангелдіұлы Сатыбалды|Дархан Сатыбалды]]&lt;br&gt;{{small|(1974 туған)}} || 6 қаңтар 2025 || 24 мамыр 2025
|}

== Президент Әкімшілігі басшысының идеология бойынша орынбасарлары ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! №
! Суреті
! Аты-жөні&lt;br&gt;{{small|(Өмір сүрген жылдары)}}
! colspan=&quot;2&quot;| Атқарған уақыты
|-
| 1 || [[Сурет:Marat Tajin 2009 (cropped).jpg|99px]] || [[Марат Мұханбетқазыұлы Тәжин|Марат Тәжин]]&lt;br&gt;{{small|(1960 туған)}} || қазан 1995 || ақпан 1999
|- style=&quot;background-color:#C5C6C7&quot;
| қ.а. || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Сарыбай Сұлтанұлы Қалмырзаев|Сарыбай Қалмырзаев]]&lt;br&gt;{{small|(1949—2012)}} || қаңтар 2002 || тамыз 2002&lt;ref&gt;[https://nomad.su/?a=10-201704170035 Тажин вернулся, чтобы перезагрузить идеологический блок Акорды - Ашимбаев]&lt;/ref&gt;
|-
| 2 || [[Сурет:Marat Tajin 2009 (cropped).jpg|99px]] || [[Марат Мұханбетқазыұлы Тәжин|Марат Тәжин]]&lt;br&gt;{{small|(1960 туған)}} || 29 тамыз 2002 || 13 сәуір 2006
|-
| 3 || [[Сурет:Mäulen Äşimbaev (2022-12-08).jpg|99px]] || [[Мәулен Сағатханұлы Әшімбаев|Мәулен Әшімбаев]]&lt;br&gt;{{small|(1971 туған)}} || 13 сәуір 2006 || 7 қазан 2011
|-
| 4 || [[Сурет:Mailybayev Baglan2.JPG|99px]] || [[Бағлан Асаубайұлы Майлыбаев|Бағлан Майлыбаев]]&lt;br&gt;{{small|(1975 туған)}} || 7 қазан 2011 || 12 қаңтар 2017
|-
| 5 || [[Сурет:Marat Tajin 2009 (cropped).jpg|99px]] || [[Марат Мұханбетқазыұлы Тәжин|Марат Тәжин]]&lt;br&gt;{{small|(1960 туған)}} || 12 қаңтар 2017 || 24 наурыз 2019
|-
| 6 || [[Сурет:Darhan Kaletaev (2018).jpg|99px]] || [[Дархан Аманұлы Кәлетаев|Дархан Кәлетаев]]&lt;br&gt;{{small|(1972 туған)}} || 25 наурыз 2019 || 18 желтоқсан 2019
|-
| 7 || [[Сурет:Mäulen Äşimbaev (2022-12-08).jpg|99px]] || [[Мәулен Сағатханұлы Әшімбаев|Мәулен Әшімбаев]]&lt;br&gt;{{small|(1971 туған)}} || 18 желтоқсан 2019 || 4 мамыр 2020
|-
| 8 || [[Сурет:Dauren Abaev, 2018 (cropped).jpg|99px]] || [[Дәурен Әскербекұлы Абаев|Дәурен Абаев]]&lt;br&gt;{{small|(1979 туған)}} || 4 мамыр 2020 || 11 қаңтар 2022
|-
| 9 || [[Сурет:Aida Balaeva (2023-06-19).jpg|99px]] || [[Аида Ғалымқызы Балаева|Аида Балаева]]&lt;br&gt;{{small|(1974 туған)}} || 11 қаңтар 2022 || 1 қыркүйек 2023
|}

== Президент Әкімшілігі басшысының экономикалық саясат бойынша орынбасарлары ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! №
! Суреті
! Аты-жөні&lt;br&gt;{{small|(Өмір сүрген жылдары)}}
! colspan=&quot;2&quot;| Атқарған уақыты
|-
| 1 || [[Сурет:Myngbayev_Sawat.jpg|99px]] || [[Сауат Мұхаметбайұлы Мыңбаев|Сауат Мыңбаев]]&lt;br&gt;{{small|(1962 туған)}} || қаңтар 1997 || шілде 1997
|-
| 2 || [[Сурет:Omirzaq Shukeev (2019-02-15).jpg|99px]] || [[Өмірзақ Естайұлы Шөкеев|Өмірзақ Шөкеев]]&lt;br&gt;{{small|(1964 туған)}} || сәуір 1998 || тамыз 1998&lt;ref&gt;[https://nomad.su/?a=19-200504070232 Новая структура Администрации Президента РК]&lt;/ref&gt;
|-
| 3 || [[Сурет:Pink - replace this image female.svg|99px]] || [[Жаннат Жұрғалиқызы Ертілесова|Жаннат Ертілесова]]&lt;br&gt;{{small|(1956 туған)}} || мамыр 2000 || маусым 2001
|-
| 4 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Ержан Әбілқайырұлы Өтембаев|Ержан Өтембаев]]&lt;br&gt;{{small|(1955—2018)}} || желтоқсан 2000 || 25 наурыз 2004
|-
| rowspan=&quot;2&quot;| 5 || rowspan=&quot;2&quot;| [[Сурет:Yerbol Orynbayev 2008 (cropped).jpg|99px]] || rowspan=&quot;2&quot;| [[Ербол Тұрмаханұлы Орынбаев|Ербол Орынбаев]]&lt;br&gt;{{small|(1971 туған)}} || 17 сәуір 2004 || 5 наурыз 2005
|-
| 30 қаңтар 2006 || 11 қаңтар 2007
|-
| 6 || [[Сурет:Vladimir Shkolnik (2015-06-17).jpg|99px]] || [[Владимир Сергеевич Школьник|Владимир Школьник]]&lt;br&gt;{{small|(1949 туған)}} || 12 қаңтар 2007 || 19 ақпан 2008
|-
| 7 || [[Сурет:Bakhyt Sultanov (08.2016) (cropped).png|99px]] || [[Бақыт Тұрлыханұлы Сұлтанов|Бақыт Сұлтанов]]&lt;br&gt;{{small|(1971 туған)}} || 21 қаңтар 2012 || 6 қараша 2013
|-
| 8 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Тимур Мұратұлы Сүлейменов|Тимур Сүлейменов]]&lt;br&gt;{{small|(1978 туған)}} || 22 шілде 2019 || 1 қыркүйек 2023
|}

== Президент Әкімшілігі басшысының сыртқы саясат бойынша орынбасарлары ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! №
! Суреті
! Аты-жөні&lt;br&gt;{{small|(Өмір сүрген жылдары)}}
! colspan=&quot;2&quot;| Атқарған уақыты
|-
| 1 || [[Сурет:Murat Nurtleu (P061051-486119) (cropped).jpg|99px]] || [[Мұрат Әбуғалиұлы Нұртілеу|Мұрат Нұртілеу]]&lt;br&gt;{{small|(1976 туған)}} || 25 ақпан 2021 || 5 қаңтар 2022
|-
| 2 || [[Сурет:Yerzhan Kazykhanov - 2021 (cropped).jpg|99px]] || [[Ержан Хозеұлы Қазыханов|Ержан Қазыхан]]&lt;br&gt;{{small|(1964 туған)}} || 11 қаңтар 2022 || 1 қыркүйек 2023
|}

== Президент Әкімшілігі басшысының ұйымдастыру және бақылау жұмысы, өңірлер бойынша орынбасарлары ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! №
! Суреті
! Аты-жөні&lt;br&gt;{{small|(Өмір сүрген жылдары)}}
! colspan=&quot;2&quot;| Атқарған уақыты
|-
| 1 || [[Сурет:Oralbay Abdikarimov.jpg|99px]] || [[Оралбай Әбдікәрімов]]&lt;br&gt;{{small|(1944 туған)}} || желтоқсан 1994 || қаңтар 1996&lt;ref&gt;[https://nomad.su/?a=3-202309250035 Ордавики]&lt;/ref&gt;
|-
| 2 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Үсен Жетенов]]&lt;br&gt;{{small|(1952 туған)}} || қаңтар 1996 || қыркүйек 1996
|-
| 3 || [[Сурет:Baimenov Alikhan.jpg|99px]] || [[Әлихан Мұхамедияұлы Бәйменов|Әлихан Бәйменов]]&lt;br&gt;{{small|(1959 туған)}} || қыркүйек 1996 || қазан 1997
|-
| 4 || [[Сурет:Imangali Tasmagambetov (2015-04-16) (cropped).jpg|99px]] || [[Иманғали Нұрғалиұлы Тасмағамбетов|Иманғали Тасмағамбетов]]&lt;br&gt;{{small|(1956 туған)}} || қазан 1997 || қыркүйек 1998
|- style=&quot;background-color:#E6E6AA&quot;
| м.а. || [[Сурет:Oralbay Abdikarimov.jpg|99px]] || [[Оралбай Әбдікәрімов]]&lt;br&gt;{{small|(1944 туған)}} || қыркүйек 1998 || қаңтар 1999&lt;ref&gt;[https://nomad.su/?a=3-202011040035 Из истории президентской администрации]&lt;/ref&gt;
|-
| 5 || [[Сурет:Зауытбек Тұрысбеков (cropped, 2010-06-20).jpg|99px]] || [[Зауытбек Қауысбекұлы Тұрысбеков|Зауытбек Тұрысбеков]]&lt;br&gt;{{small|(1951 туған)}} || қаңтар 1999 || тамыз 2000
|- style=&quot;background-color:#C5C6C7&quot;
| қ.а. || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Ержан Әбілқайырұлы Өтембаев|Ержан Өтембаев]]&lt;br&gt;{{small|(1955—2018)}} || желтоқсан 2000 || қаңтар 2002
|-
| 6 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Сарыбай Сұлтанұлы Қалмырзаев|Сарыбай Қалмырзаев]]&lt;br&gt;{{small|(1949—2012)}} || 30 қаңтар 2002 || 16 маусым 2003
|-
| 7 || [[Сурет:Bauyrzhan Mukhamedzhanov.jpg|99px]] || [[Бауыржан Әлімұлы Мұхаметжанов|Бауыржан Мұхаметжанов]]&lt;br&gt;{{small|(1960 туған)}} || 16 маусым 2003 || 15 маусым 2004
|-
| 8 || [[Сурет:Nurlan Nigmatulin 09 (cropped).jpg|99px]] || [[Нұрлан Зайроллаұлы Нығматулин|Нұрлан Нығматулин]]&lt;br&gt;{{small|(1962 туған)}} || 15 маусым 2004 || 20 қаңтар 2006
|-
| 9 || [[Сурет:Darhan Kaletaev (2018).jpg|99px]] || [[Дархан Аманұлы Кәлетаев|Дархан Кәлетаев]]&lt;br&gt;{{small|(1972 туған)}} || 12 қаңтар 2007 || 13 қазан 2008
|-
| 10 || [[Сурет:Nurpeyisov_Qayrat.jpg|99px]] || [[Қайрат Айтмұхамбетұлы Нұрпейісов|Қайрат Нұрпейісов]]&lt;br&gt;{{small|(1957 туған)}} || 13 қазан 2008 || 24 тамыз 2009
|-
| 11 || [[Сурет:Bauyrzhan Baibek (cropped).jpg|99px]] || [[Бауыржан Қыдырғалиұлы Байбек|Бауыржан Байбек]]&lt;br&gt;{{small|(1974 туған)}} || 24 тамыз 2009 || 17 қаңтар 2013
|-
| 12 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Ғабидолла Рахматоллаұлы Әбдірахымов|Ғабидолла Әбдірахымов]]&lt;br&gt;{{small|(1975 туған)}} || 22 қаңтар 2013 || 19 тамыз 2015
|-
| 13 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Құмар Іргебайұлы Ақсақалов|Құмар Ақсақалов]]&lt;br&gt;{{small|(1965 туған)}} || 4 қыркүйек 2015 || 14 наурыз 2017
|-
| 14 || [[Сурет:Ondassyn_Urazalin.jpg|99px]] || [[Оңдасын Сейілұлы Оразалин|Оңдасын Оразалин]]&lt;br&gt;{{small|(1963 туған)}} || 22 наурыз 2017 || 26 ақпан 2019
|-
| 15 || [[Сурет:Мурзалин Малик.jpg|99px]] || [[Мәлік Кеңесбайұлы Мырзалин|Мәлік Мырзалин]]&lt;br&gt;{{small|(1971 туған)}} || 19 наурыз 2019 || 9 желтоқсан 2022
|-
| 16 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Ернар Жеңісұлы Баспаев|Ернар Баспаев]]&lt;br&gt;{{small|(1979 туған)}} || 9 желтоқсан 2022 || 1 қыркүйек 2023
|-
| 17 || [[Сурет:Д.Сатыбалды.jpg|99px]] || [[Дархан Амангелдіұлы Сатыбалды|Дархан Сатыбалды]]&lt;br&gt;{{small|(1974 туған)}} || 6 қаңтар 2025 || 24 мамыр 2025
|}

== Президент Әкімшілігі басшысының құқықтық жұмыс бойынша орынбасарлары ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! №
! Суреті
! Аты-жөні&lt;br&gt;{{small|(Өмір сүрген жылдары)}}
! colspan=&quot;2&quot;| Атқарған уақыты
|-
| 1 || [[Сурет:Kairat Mami (cropped).jpg|99px]] || [[Қайрат Әбдіразақұлы Мәми|Қайрат Мәми]]&lt;br&gt;{{small|(1954 туған)}} || тамыз 1999 || тамыз 2000
|-
| 2 || [[Сурет:Bauyrzhan Mukhamedzhanov.jpg|99px]] || [[Бауыржан Әлімұлы Мұхаметжанов|Бауыржан Мұхаметжанов]]&lt;br&gt;{{small|(1960 туған)}} || 13 қыркүйек 2000 || 29 қаңтар 2002
|-
| 3 || [[Сурет:Рогов ИИновый.jpg|99px]] || [[Игорь Иванович Рогов|Игорь Рогов]]&lt;br&gt;{{small|(1950 туған)}} || 31 наурыз 2002 || 15 маусым 2004
|-
| 4 || [[Сурет:Bauyrzhan Mukhamedzhanov.jpg|99px]] || [[Бауыржан Әлімұлы Мұхаметжанов|Бауыржан Мұхаметжанов]]&lt;br&gt;{{small|(1960 туған)}} || 15 маусым 2004 || 14 қазан 2005
|-
| 5 || [[Сурет:Berik Imashev (12.2013).jpg|99px]] || [[Берік Мәжитұлы Имашев|Берік Имашев]]&lt;br&gt;{{small|(1960 туған)}} || 19 қазан 2005 || 12 қаңтар 2007
|-
| 6 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Оңалсын Исламұлы Жұмабеков|Оңалсын Жұмабеков]]&lt;br&gt;{{small|(1948 туған)}} || 17 қаңтар 2007 || 14 ақпан 2008
|-
| 7 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Талғат Советбекұлы Донақов|Талғат Донақов]]&lt;br&gt;{{small|(1965 туған)}} || 16 қазан 2008 || 11 желтоқсан 2015
|-
| 8 || [[Сурет:Marat Beketaev (25972) (cropped).jpg|99px]] || [[Марат Бақытжанұлы Бекетаев|Марат Бекетаев]]&lt;br&gt;{{small|(1977 туған)}} || 11 желтоқсан 2015 || 13 қыркүйек 2016
|-
| 9 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Талғат Советбекұлы Донақов|Талғат Донақов]]&lt;br&gt;{{small|(1965 туған)}} || 13 қыркүйек 2016 || 4 сәуір 2018
|-
| 10 || [[Сурет:Pink - replace this image female.svg|99px]] || [[Әлия Ғалымжанқызы Рақышева|Әлия Рақышева]]&lt;br&gt;{{small|(1980 туған)}} || 5 сәуір 2018 || 23 қазан 2019
|-
| 11 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Ержан Нұрланұлы Жиенбаев|Ержан Жиенбаев]]&lt;br&gt;{{small|(1981 туған)}} || 23 қазан 2019 || 1 қыркүйек 2023
|}

== Президент Әкімшілігі басшысының коммуникация бойынша орынбасарлары  ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! №
! Суреті
! Аты-жөні&lt;br&gt;{{small|(Өмір сүрген жылдары)}}
! colspan=&quot;2&quot;| Атқарған уақыты
|-
| 1 || [[Сурет:Mukhtar Kul-Mukhammed (cropped).jpg|99px]] || [[Мұхтар Абрарұлы Құл-Мұхаммед|Мұхтар Құл-Мұхаммед]]&lt;br&gt;{{small|(1960 туған)}} || 28 қаңтар 2006 || 10 қаңтар 2007
|-
| 2 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Руслан Сұлтанұлы Желдібай|Руслан Желдібай]]&lt;br&gt;{{small|(1989 туған)}} || 5 қаңтар 2023 || 1 қыркүйек 2023
|}

== Президент Әкімшілігі басшысының басқа орынбасарлары ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! №
! Суреті
! Аты-жөні&lt;br&gt;{{small|(Өмір сүрген жылдары)}}
! colspan=&quot;2&quot;| Атқарған уақыты
|-
| 1 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Михаил Иванович Тимкин|Михаил Тимкин]]&lt;br&gt;{{small|(1933—2010)}} || 1995 || қараша 1996
|- 
| 2 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Владимир Николаевич Шепель|Владимир Шепель]]&lt;br&gt;{{small|(1947—2021)}} || қараша 1995 || 14 мамыр 2004
|}

== Президент көмекшілері (2023—) ==
2023 жылы 1 қыркүйекте Президент Әкімшілігі басшысының орынбасарлары орнына Президенттің өздеріне тапсырылған салаларға жауапты көмекшілері пайда болды:
* ішкі саясат және коммуникация мәселелері;
* экономикалық мәселелер;
* халықаралық мәселелер;
* құқықтық мәселелер;
* ғылым және инновация мәселелері жөніндегі көмекші.

Сол күні Президенттің бұрынғы көмекшілері орнынан кетіп, Әкімшілік басшысының 3 бұрынғы орынбасары Президент көмекшісі болып тағайындалды.&lt;ref&gt;[https://www.akorda.kz/kz/lauazymdarga-tagayyndau-turaly-185511 Лауазымдарға тағайындау туралы]&lt;/ref&gt; Президенттің ғылым және инновация мәселелері жөніндегі көмекшісі болып қазірге дейін ешкім тағайындалмаған.

{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! №
! Суреті
! Аты-жөні&lt;br&gt;{{small|(Туған жылы)}}
! colspan=&quot;2&quot;| Атқарған уақыты
|-
| colspan=&quot;5&quot;|'''Президенттің ішкі саясат мәселелері және коммуникациялар жөніндегі көмекшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Руслан Сұлтанұлы Желдібай|Руслан Желдібай]]&lt;br&gt;{{small|(1989 туған)}} || 1 қыркүйек 2023 || 17 ақпан 2025
|-
| 2 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Арман Оразбайұлы Қырықбаев|Арман Қырықбаев]]&lt;br&gt;{{small|(1976 туған)}} || 24 ақпан 2025 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;5&quot;|'''Президенттің экономикалық мәселелер жөніндегі көмекшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Әсет Ерғалиев.jpg|99px]] || [[Әсет Арманұлы Ерғалиев|Әсет Ерғалиев]]&lt;br&gt;{{small|(1986 туған)}} || 2 қыркүйек 2023 || 16 мамыр 2024
|-
| 2 || [[Сурет:Qanat Şarlapaev (2024-03-27).jpg|99px]] || [[Қанат Бисимбайұлы Шарлапаев|Қанат Шарлапаев]]&lt;br&gt;{{small|(1981 туған)}} || 28 ақпан 2025 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;5&quot;|'''Президенттің халықаралық мәселелер жөніндегі көмекшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Yerzhan Kazykhanov - 2021 (cropped).jpg|99px]] || [[Ержан Хозеұлы Қазыханов|Ержан Қазыхан]]&lt;br&gt;{{small|(1964 туған)}} || 1 қыркүйек 2023 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;5&quot;|'''Президенттің құқықтық мәселелер жөніндегі көмекшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Ержан Нұрланұлы Жиенбаев|Ержан Жиенбаев]]&lt;br&gt;{{small|(1981 туған)}} || 1 қыркүйек 2023 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;5&quot;|'''Президенттің көмекшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Тамара Дүйсенова (2023-09-02).jpg|99px]] || [[Тамара Босымбекқызы Дүйсенова|Тамара Дүйсенова]]&lt;br&gt;{{small|(1965 туған)}} || 14 ақпан 2025 || '''қызметте'''
|}

== Президент кеңесшілері (2023—) ==
2023 жылы 1 қыркүйекте Президент Әкімшілігі басшысының орынбасарлары жойылғаннан кейін олар атқарған қызмет Президент кеңесшілеріне де жүктелді.

{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
! №
! Суреті
! Аты-жөні&lt;br&gt;{{small|(Туған жылы)}}
! colspan=&quot;2&quot;| Атқарған уақыты
|-
| colspan=&quot;5&quot;|'''Президенттің энергетика мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Bolat Aqsolaqov (P060844-387028) (cropped).jpg|99px]] || [[Болат Оралұлы Ақшолақов|Болат Ақшолақов]]&lt;br&gt;{{small|(1971 туған)}} || 4 сәуір 2023 || 13 ақпан 2025
|-
| 2 || [[Сурет:Magzum Mirzagaliev (2020-07-17) (cropped).jpg|99px]] || [[Мағзұм Маратұлы Мырзағалиев|Мағзұм Мырзағалиев]]&lt;br&gt;{{small|(1978 туған)}} || 14 ақпан 2025
|| '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;5&quot;|'''Президенттің өңірлік саясат мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Ернар Жеңісұлы Баспаев|Ернар Баспаев]]&lt;br&gt;{{small|(1979 туған)}} || 2 қыркүйек 2023 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;5&quot;|'''Президенттің экономика мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Kanat Bozumbayev (36516756553).jpg|99px]] || [[Қанат Алдабергенұлы Бозымбаев|Қанат Бозымбаев]]&lt;br&gt;{{small|(1969 туған)}} || 4 қыркүйек 2023 || 31 наурыз 2024
|-
| 2 || [[Сурет:Erulan Jamaubaev (P060446-137712, cropped).jpg|99px]] || [[Ерұлан Кенжебекұлы Жамаубаев|Ерұлан Жамаубаев]]&lt;br&gt;{{small|(1974 туған)}} || 20 мамыр 2024 || 17 ақпан 2025
|-
| colspan=&quot;5&quot;|'''Президенттің ішкі саясат мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Relations of Kazakhstan and Russia (2019-04-03) 02 (Berik Uali cropped).jpg|99px]] || [[Берік Уәли]]&lt;br&gt;{{small|(1977 туған)}} || 12 қыркүйек 2023 || 17 ақпан 2025
|-
| 2 || [[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] || [[Руслан Сұлтанұлы Желдібай|Руслан Желдібай]]&lt;br&gt;{{small|(1989 туған)}} || 17 ақпан 2025 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;5&quot;|'''Президенттің экология мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Zülfia Süleimenova 01 (2023-04-04) (cropped).jpg|99px]] || [[Зүлфия Болатқызы Сүлейменова|Зүлфия Сүлейменова]]&lt;br&gt;{{small|(1990 туған)}} || 21 қыркүйек 2023 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;5&quot;|'''Президенттің ғылым және инновация мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Нуршат_Тас.jpg|99px]] || [[Күнсұлу Дальтонқызы Закария|Күнсұлу Закария]]&lt;br&gt;{{small|(1967 туған)}} || 22 қаңтар 2024 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;5&quot;|'''Президенттің цифрландыру мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Esekeyev_Quanyshbek.jpg|99px]] || [[Қуанышбек Бақытбекұлы Есекеев|Қуанышбек Есекеев]]&lt;br&gt;{{small|(1975 туған)}} || 10 маусым 2024 || '''қызметте'''
|-
| colspan=&quot;5&quot;|'''Президенттің көлік және логистика мәселелері жөніндегі кеңесшісі'''
|-
| 1 || [[Сурет:Pink - replace this image female.svg|99px]] || [[Әсел Жұбанышқызы Жанасова|Әсел Жанасова]]&lt;br&gt;{{small|(1987 туған)}} || 8 маусым 2025 || '''қызметте'''
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
 
[[Санат:Қазақстан саясаты бойынша тізімдер]]</text>
      <sha1>k8mhsrdpsl5ler6kxvys0x8rl7kuuy8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ксения (қонақжайлық)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>761514</id>
    <revision>
      <id>3484255</id>
      <parentid>3484250</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T12:15:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Epoxa-HH</username>
        <id>100258</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>қосымша ақпарат және сілтемелер</comment>
      <origin>3484255</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="40732" sha1="55q7fhjoooqxukm44p02zcyksyuojhf" xml:space="preserve">{{Multiple image
| direction = vertical
| width = 250
| image1            = Workshop of Peter Paul Rubens - Jupiter and Mercury at Philemon and Baucis.jpg
| caption1          = Юпитер мен Меркурий Филемон мен Баукиданың үйінде (1630–33), [[Питер Пауль Рубенс|Рубенстің]] шеберханасы: [[Зевс]] пен [[Гермес]] қонақжайлылық дәстүрін тексеру үшін ауылға келгенде, оларды тек [[Баукида пен Филемон]] ғана қабылдады. Сол үшін бұл екеуі марапатталды, ал көршілері жазаланды.
| image2            = Feast_of_the_Gods_Giovanni_Bellini_1514.jpg
| caption2          = Құдайлар арасындағы сыйлық алмасудың дәстүрлі көріністерін бейнелейтін [[Ренессанс]] дәуіріндегі кескіндеме. Бұл — ксениямен (қонақжайлылықпен) байланысты материалдық және әлеуметтік алмасуларды көрсетеді.
| align             = right
| perrow            = 2
| total_width       = 
| caption_align     = center
}}
'''Ксения''' (''[[Грек тілі|грекше]]: ξενία [ксе'ниа]'') — [[Ежелгі Грекия|ежелгі Грекияда]] [[қонақжайлық]] ұғымын білдіреді. Бұл ұғым көбіне «қонақ-достық» немесе «рәсімделген достық» деп аударылады.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;Strootman, Rolf (2014). ''&quot;Social Dynamics&quot; Courts and Elites in the Hellenistic Empires: The Near East in the Achaemenids, c 330 to 30 BCE''. Edinburgh: Edinburgh University Press. pp. Chapter 7. ISBN 9780748691272.&lt;/ref&gt; Ол жомарттық, сыйлық алмасу және өзара жауапкершілікке негізделген қалыптасқан қоғамдық қатынас түрі болған.&lt;ref&gt;Anton Powell (1995). ''The Greek world''. London: Routledge. ISBN 0-203-04216-6.&lt;/ref&gt;

Тарихи тұрғыда, бөгде гректерге (яғни өз [[Полис (ежелгі қала)|полисінен]] емес [[Гректер|гректерге]]) және меймандарға қонақжайлық көрсету — тек моральдық міндет қана емес, сонымен бірге саяси қажеттілік деп есептелген.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;&lt;ref&gt;Plato. [https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0166%3Abook%3D12%3Apage%3D953 &quot;Plato, Laws, Book 12 Page 952-953&quot;]  ''perseus.tufts.edu''.&lt;/ref&gt; Мұндай қонақжайлық [[Зевс|Зевс Ксенийге]] (және [[Афина Паллада|Афина]] Ксенияға) — жатжерліктердің қамқоршы құдайларына құрмет көрсету болып саналатын.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;Daniel Ogden, ed. (2007). ''A companion to Greek religion''. Malden, MA: Blackwell Pub. ISBN 978-1-4051-8216-4.&lt;/ref&gt;

Қонақжайлық рәсімдері қонақ пен иесінің арасында өзара сыйластыққа негізделген байланыс орнататын, ол тек материалдық артықшылықтармен (мысалы, сыйлықтар, қорғаныс, баспана) емес, сонымен қатар бейматериалдық құндылықтармен (мәселен, қолдау, белгілі бір әдеттегі құқықтар) де көрініс тапқан.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

«Ксения» сөзі ξένος (ксенос) — ''бөгде, жат адам'' сөзінен шыққан.

== Жалпы шолу ==
Ксения екі негізгі ережеден тұрады:

# '''Қонаққа қожайынның құрметі.''' Қожайындар қонақжай болуы керек: қонақтарға жуынатын орын, тамақ, сусын, сыйлықтар беріп, оларды келесі мекенге дейін қауіпсіз шығарып салуға тиіс. Қонақ тамақтанып болғанша, оған сұрақ қою — тіпті кім екенін сұрау да — әдепсіздік болып есептеледі.
# '''Қожайынға қонақтың құрметі.''' Қонақтар сыпайы болып, қожайынға қауіп немесе салмақ түсірмеуі керек. Олар сырт әлемнен жаңалықтар мен әңгімелер айтып беруі тиіс. Ең бастысы — егер кейін қожайын қонақтың үйіне келсе, қонақ та сол құрметті қайтаруға міндетті.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;Reece, Steve. 1993. ''The Stranger's Welcome: Oral Theory and the Aesthetics of the Homeric Hospitality Scene.'' Ann Arbor: University of Michigan Press. [catalogues the various expectations of hosts and guests in early Greek society.]&lt;/ref&gt;

Ксения ежелгі замандарда ерекше маңызды болып саналған, себебі адамдар құдайлар адамдар арасында жүреді деп сенген. Егер біреу бейтанысқа дұрыс қонақжайлылық көрсетпесе, ол өзіне құдайдың қаһарын тартуы мүмкін еді — себебі әлгі бейтаныс адам құдайдың кейпіне енген болуы ықтимал. Бұл жағынан ерекше танымал мысал — Зевс құдайы, ол бөгде адамдардың қамқоршысы ретінде кейде ''Зевс Ксений'' деп аталған.

Осы сенім '''теоксенияны''' қалыптастырды — яғни, адам қарапайым бейтанысқа (xenos) қонақжайлылық танытып, осылайша өзінің адамгершілік қасиетін көрсетеді, ал ол бейтаныс кейін құдай (theos) кейпінде екені белгілі болады.&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;

Бұл аңыздар адамдарға: әрбір қонақ — киелі кейіпке енген құдай болуы мүмкін, сондықтан әрбір мейманды құрметпен қарсы алу керек деген ескерту беретін. Себебі құдайлар — жомарттық пен бөтен адамға жылы шырай танытуды жоғары бағалаған және олар сый да, жаза да бере алатын күшке ие болған.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

'''Теоксения''' ұғымы тек адамдар мен құдайлар арасындағы емес, сонымен қатар құдайлардың өзара қонақ күтуі мен дастархан басында бас қосуын да қамтыған. Бұл тақырып [[Ежелгі Грекия өнері|көне өнерде]] жиі бейнеленген және [[Ренессанс|Қайта өрлеу]] дәуірінде «Құдайлар мейрамы» (Feast of the Gods) сияқты шығармалар арқылы қайта жанданған. Құдайлар мінсіздік пен ізгіліктің бейнесі ретінде қарастырылып, сол себепті олар да өзара теоксения жасайтын болып суреттелген — бұл өз кезегінде ксенияны (қонақжайлылықты) грек мәдениетінің негізгі дәстүрі ретінде нығайтты.&lt;ref&gt;Louden, Bruce. 2011. ''Homer's'' Odyssey ''and the Near East'' Cambridge: Cambridge University Press. pp. 31–2.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Weaver, John B. 2004. ''Plots of Epiphany: Prison-Escape in Acts of the Apostles''. Berlin: Walter de Gruyter. p. 34.&lt;/ref&gt;

Осындай қонақ-достық (xenia) дәстүрлері бастапқыда құдайларға қатысты болса да, кейінірек гректер арасында кеңінен таралып, күнделікті әдет-ғұрып пен мінез-құлықтың бір бөлігіне айналды. Шын мәнінде, ксения бүкіл Грекия аумағында қалыпты дәстүрге айналып, адамдар мен адамдар, сондай-ақ адамдар мен құдайлар арасындағы қарым-қатынаста қолданыла бастады. Бұл мәдениетте құдайлар арасындағы өзара әрекеттесу бейнелері арқылы одан әрі нығайтылып отырды.

== Саясаттағы қолданысы ==

=== Платон философиясында ===
Платон өзінің ''«Заңдар»'' атты еңбегінде төрт түрлі бейтаныс (xenos) не қонақжайлықты қажет ететін жат жұрт адамдарын сипаттайды:
----«''Бірінші және міндетті келімсек'' — жазды таңдаушы, яғни құс сияқты жыл сайын белгілі бір маусымда келетін адам. Бұл адамдар, көбіне, сауда арқылы пайда табу үшін, теңізден өтіп, қанатты құс секілді өзге қалаларға ұшады. Мұндай жатжұрттық адам қалаға келгенде, оны нарықтарда, айлақтарда, және қаладан тыс орналасқан қоғамдық ғимараттарда жауапты лауазым иелері қарсы алуы тиіс. Бұл лауазымдылар келімсектер қалаға жаңалық немесе жат әсер енгізіп жібермесін деп қадағалауы керек, әрі оларға тиісті әділдікті ұсынуы тиіс. Бірақ, олармен қарым-қатынасты ''барынша шектеулі деңгейде'' жүргізуі қажет.»&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;Plato. [https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0166%3Abook%3D12%3Apage%3D953 &quot;Plato, Laws, Book 12 Page 952-953&quot;.] ''perseus.tufts.edu''.&lt;/ref&gt;
----«''Екінші түрі — байқаушы бейтаныс.'' Яғни ол көзбен және құлақпен көріп, есту үшін келеді — бұл, мысалы, саз қойылымдарын тамашалау үшін келген адам. Мұндай адамдар үшін ғибадатханаларда тұру орындары бөлінуі керек, олар достық қарым-қатынаста қабылдануы тиіс. Дін қызметкерлері мен ғибадатхана қараушылар қонақтармен қамқорлықпен айналысып, олар өз мақсатымен келіп көріп, естіп үлгергенше оларға күтім жасауы қажет. Егер қонақ зиян келтірмесе немесе зиян көрмесе, олар қоштасып шығарып салынады. Ал егер біреуге зиян келсе немесе зиян келтірілсе, 50 драхмаға дейінгі дауларда дін қызметкерлері төрелік етеді. Ал одан көп сомадағы даулар нарық қызметкерлері соты арқылы қаралады.»&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;
----«''Үшінші түрі — ресми қабылдауды қажет ететін бейтаныс'', яғни басқа елден мемлекеттік іспен келген адам. Мұндай адамды тек қолбасшылар, атты әскер басшылары ([[Гиппарх (әскери лауазым)|гиппарх]]) және жаяу әскер басшылары ([[Таксиарх|таксиархтар]]) ғана қарсы алуы тиіс. Мұндай жатжұрттық адамға қамқорлық онымен бірге тұратын лауазымды тұлғаның және [[Притания|пританиялардың]] толық жауапкершілігінде болады.»&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;
----«''Төртінші түрі — өте сирек, тіпті кейде мүлде келмейтін бейтаныс''. Алайда егер бір кездері басқа елден біздің өзіміз шетке жіберетіндерге ұқсас бір инспектор келетін болса, онда ол мына шарттармен ғана келуі тиіс:

— Біріншіден, жасы кемінде елу жаста болуы керек;

— Екіншіден, оның келудегі мақсаты — басқа мемлекеттерде кездеспейтін, ерекше әсем әрі асыл бір нәрсені көру немесе өзі сондай бір асылды көрсету болуы тиіс.

Мұндай қонақ бай әрі дана адам ретінде, байлар мен данышпандардың есігін өз еркімен қағады. Ол сондай-ақ білім беру ісінің басшысы немесе ізгілік жолында марапатқа ие болған адамдардың үйіне де бара алады. Мұндай кездесулерде ол ақпарат алмасу арқылы сұхбат құрып, кейін оған дос ретінде лайықты сыйлықтар мен құрмет көрсетіліп, қоштасып шығарып салынады.»&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;
----
Платон мұндай ксений (жатжұрттық қонақтар) түрлерін тізіп көрсету арқылы Зевс Ксенийдің (қонақтарды қамқоршы Зевстің) саласына қатысты заңдық жауапкершілікті бекітуді мақсат еткен.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;

Сол сияқты, Платон «[[Жетінші хат (Платон)|Жетінші хатында]]&lt;nowiki/&gt;» [[Дион Сиракузылық|Сиракузылық Дионмен]] кездесуге бара жатқан сапары туралы айтып, осы сапарда Зевс Ксенийді атап өтеді және оның билігінің маңыздылығын ерекше атап көрсетеді.&lt;ref&gt;[https://classics.mit.edu/Plato/seventh_letter.html The Seventh Letter By Plato] classics.mit.edu&lt;/ref&gt;

== Дипломатиядағы тарихи рөлі ==
[[File:Xerxes I of Persia (2).jpg|thumb|250px|Парсы патшасы [[Ксеркс|І Ксеркстің]] [[барельеф|барельефі]] — ол лидиялық [[Пифий|Пифиймен]] ксения қарым-қатынасына түскен тарихи тұлға.]]
Тарихшы [[Габриэль Херман]] Көне [[Таяу Шығыс|Таяу Шығыстағы]] ксенияның (қонақ-достықтың) саяси одақтардағы қолданылуын сипаттайды. Ол [[Ксеркс]] патша мен лидиялық [[Пифий]] арасындағы ксения алмасуын талдайды, мұнда Ксеркс Пифийдің қонағы (xenos) ретінде қабылданған.&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;Herman, Gabriel (1987). ''Ritualised Friendship and the Greek City''. New York: Cambridge University Press.&lt;/ref&gt; Бұл алмасу екі тарап арасында саяси қатынастардың бейбіт өрбуіне ықпал етіп, олардың арасында жомарттық пен бауырмалдық рухын орнатты.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Мұндай алмасулар кейде жіберілген елшілер арқылы, тараптар бір-бірімен бетпе-бет кездеспей-ақ жүзеге асырылғаны да белгілі.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;&lt;ref&gt;Kaul, Flemming (November 21, 2017). ''North Meets South: Theoretical Aspects on the Northern and Southern Rock Art Traditions in Scandinavia''. Oxbow Books. pp. Chapter 7. ISBN 978-1785708206.&lt;/ref&gt;

Херман ксения құбылысын [[Афроеуразия|Афро-Еуразиядағы]] бірнеше тарихи мәдени алмасу дәстүрлерімен байланыстырады. Ол ксенияны Гарри Тегнеус зерттеген Африка тайпалық қоғамдарындағы кейбір бауырластық ұғымдарымен ұқсастырып, солармен салыстырады.&lt;ref&gt;Tegnaeus, Harry (2013) [1952]. ''BLOOD BROTHERS: an ethno-sociological study of the institutions of blood-brotherhood with special reference to Africa''. New York USA: NY: Philosophical Library, Inc. ISBN 9780802217035.&lt;/ref&gt; Сонымен қатар, ксенияны кейінгі ортағасырлық [[Вассалдық|вассал]] мен лорд арасындағы қарым-қатынастың бастауы ретінде қарастырады.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;

Херман ксенияның саяси және әлеуметтік қатынастардағы көріністерін одан әрі талдай отырып, былай деп жазады:&lt;blockquote&gt;«...Одақ құрудағы маңызды элементтердің бірі — өте арнайы санаттағы сыйлықтармен алмасу болды. Бұл сыйлықтар біздің дереккөздерде ксения (xénia) деп аталады (өзара қарым-қатынастың атауы болып табылатын xenía сөзінен өзгеше) немесе дора (dora) деп те белгілі. Мұндай сыйлықтарды қабылдау ғана емес, сыйлау да сондай маңызды болған.

 Егер бір тарап жауап ретінде сый бермесе — бұл қастық жариялаумен тең деп қабылданған. Ал егер екі жақ та сыйлықтарды қабылдаса, бұл — достықтың басталғанының нақты белгісі болған.»&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;&lt;/blockquote&gt;Мұны нақтылай түсу үшін, Херман ксенияның әдебиеттегі қолданылу мысалдарын келтіреді. Ол [[Одиссей]] мен [[Ифит]] арасындағы оқиғаны атап өтеді: Ифит оған керемет садақ тарту еткенде, Одиссей оған қылыш пен найза сыйлайды және бұл әрекетті: ''«достыққа негізделген қонақжайлықтың алғашқы белгісі»'' деп сипаттайды.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;

Херман сондай-ақ [[Геродот|Геродоттың]] мынадай тұжырымын келтіреді: одақтасу мен сыйлықтар алмасу — ажырамас екі әрекет ретінде қарастырылған. Мысалы, Самостың билігін тартып алған [[Поликрат]] Мысыр патшасы [[Яхмос ІІ|Амасиспен]] ксения келісімін жасасады және олар бір-біріне сыйлықтар (dora) жібереді.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;

Бұл рәсімнің маңызды бөлігі — сыйлыққа дереу жауап сыйлығының берілуі, әрі ол құны жағынан тең болуы керек. Сыйлықтың құны бойынша жарысу немесе артық болуға тырысу жарамсыз саналатын.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

Мұндай алғашқы сыйлықтар екі аралықта:

– мағыналы, бірақ пайдалы емес заттар және

– жоғары қолданыстық құны бар, бірақ символдық мәні жоқ заттар арасында орналасқан.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;

Яғни, олар әрі зат, әрі белгі қызметін атқарған.

Херман атап өткендей, мұндай алмасулар сауда немесе айырбас ретінде қабылданбаған, себебі алмасу — мақсат емес, құрал болған. Сауда алмасумен аяқталса, ал рәсімдік алмасу — ұзақ мерзімді міндеттемелер орнатуды білдіретін символдық әрекет болған, әрі бұл міндеттеме идеалды жағдайда — мәңгілікке созылады деп есептелген.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;

== Сәулет өнерінде ==
{{Multiple image
| direction = vertical
| width = 250
| image1            = De Architectura027.jpg
| caption1          = Витрувийдің қолжазбасы — шамамен 1390 жылдардан қалған [[пергамент|пергаментте]] (бұзау терісінен жасалған жазба материалда) жазылған ежелгі мәтін.
| image2            = Antonio Zucchi (1726-1796) - Aristippus and His Companions after Being Shipwrecked, Seeing Mathematical Diagrams, Realise the Lan - 872168.1 - National Trust.jpg
| caption2          = Антонио Цуккидің «Аристипп пен оның серіктері кеме апатынан кейін математикалық диаграммаларды көріп, бұл жердің мекен етілетінін түсінеді» (1726–1796) атты кескіндемесінде [[Аристипп]] пен оның жолдастары [[Родос]] тұрғындарының көмегіне дейінгі сәтте, кеме апаты орын алған жерде бейнеленген.
| align             = right
| perrow            = 2
| total_width       = 
| caption_align     = center
}}
Ксения дәстүрі тұрғын үйлер мен қоғамдық кеңістіктердің құрылымын айқындауда маңызды фактор болғаны байқалады.&lt;ref name=&quot;:5&quot;&gt;Vitruvius Pollio, [https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=urn:cts:latinLit:phi1056.phi001.perseus-eng1:6.7.4 ''The Ten Books on Architecture. BOOK VI, CHAPTER VII: THE GREEK HOUSE, section 4''] ''www.perseus.tufts.edu''&lt;/ref&gt; Рим сәулетшісі [[Витрувий]] өзінің әйгілі ''«[[Сәулет өнері туралы он кітап|De Architectura]]&lt;nowiki/&gt;»'' (Сәулет өнері туралы) еңбегінде ежелгі грек үйлерінің жоспарлануы мен безендірілуінде ксения қалай көрініс тапқанын сипаттайды. Ол әсіресе грек үйлеріндегі қонақ бөлмелерді әшекейлеуде тағам суреттерінің ерекше орын алғанын атап өтеді:&lt;blockquote&gt;«...Гректер сән-салтанатқа бой ұрып, байлыққа кенелген соң, олар шеттен келген қонақтар үшін арнайы асханалар, бөлмелер мен азық-түлік қоймаларын бөле бастады. Бірінші күні оларды кешкі асқа шақырып, келесі күні тауық, жұмыртқа, көкөніс, жеміс және ауылдық өнімдер сыйлайтын. Сол себепті суретшілер қонақтарға арналған тағамдарды бейнелейтін [[Кескіндеме|кескіндемелерді]] 'ксения' деп атаған».&lt;ref name=&quot;:5&quot; /&gt;&lt;/blockquote&gt;Қонақтарға арналған жеке кеңістік бөлу — бұл діни сенім мен байлықтың үйлесімі ретінде қарастырылады, себебі қонақ күту — ізгілік белгісі деп танылған.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Сонымен қатар, үй ішін сәндеудегі байлықты көрсету мен қоштасарда қонаққа берілетін сыйлықтар — иесінің қоғамдағы мәртебесінің нышаны ғана емес, сонымен қатар ксения дәстүрін ұстануының айғағы болған.&lt;ref name=&quot;:5&quot; /&gt;

Сәулет теориясының маманы Саймон Уэйр Витрувийдің [[Сәулет өнері туралы он кітап|''De Architectura'']] еңбегінің 6-кітабының басында келтірілген [[Аристипп]] туралы анекдотта ксения ұғымының қолданылуын түсіндіреді. Бұл анекдотта Аристипп кеме апатынан аман қалып, [[Родос]] тұрғындарынан қонақжайлылық көргені баяндалады.&lt;ref name=&quot;:6&quot;&gt;Weir, Simon (2015). [https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/13602365.2015.1098717 &quot;Xenia in Vitruvius' Greek house: andron, ξείνία and xenia from Homer to Augustus&quot;.] ''The Journal of Architecture''. '''20''' (5): 868–83.&lt;/ref&gt; Уэйр Витрувийдің ксенияға деген түсінігі үй ішінен тысқары, яғни жалпы бейтаныстар арасындағы қонақжай алмасуларды да қамтығанын көрсетеді.&lt;ref name=&quot;:6&quot; /&gt;

Витрувийге дейін де ежелгі грек сәулетшілерінің еңбектерінде ксения кең таралған ұғым болған. Ол дәуір сәулетшілері жеке үйлерді емес, қоғамдық ғимараттарды жобалауға бағытталып, қонақтарды қарсы алу мен қабылдауға ерекше мән берген.&lt;ref&gt;Weir, Simon (2016). [https://interstices.ac.nz/index.php/Interstices/article/view/498 &quot;On the origin of the architect: Architects and xenía in the ancient Greek theatre&quot;.] ''Interstices'': 9–15.&lt;/ref&gt;

Одан бөлек, сәулет тарихшысы Лиза Ландрум ксения ұғымының грек театрында да — әрі сахнада, әрі сахна сыртында — орын алғанын анықтаған.&lt;ref&gt;Landrum, Lisa (2013). &quot;Ensemble performances: Architects and justice in Athenian drama&quot;. In Simon, Jonathan (ed.). ''Architecture and justice: Judicial meanings in the public realm''. New York: Routledge. pp. 245–256.  ISBN 978-1409431732.&lt;/ref&gt;

== Грек әдебиетінде ==
Ксенияның мәдени түрде нығаюының бір көрінісі ретінде, теоксения мен ксения көріністері ежелгі грек әдебиетінің басты шығармаларында кеңінен орын алған.

=== Гомердің «Илиада» шығармасында ===
[[File:Campana_Abduction_of_Helen.jpg|thumb|232x232px|«Еленаның ұрлануы» (1628–1629) — [[Гвидо Рени]] салған майлы бояулы кескіндеме. Бұл туындыда [[Троя]] батыры [[Парис|Паристің]] [[Сұлу Елена|Еленаны]] күштеп алып кетуі бейнеленген. Басқа адамға тұрмысқа шыққан Еленаны ұрлау — қонақжайлылық пен Зевс Ксенийдің билігін бұзу болып саналды және дәл осы оқиға [[Троя соғысы|Троя соғысының]] басталуына түрткі болды.]]
* [[Гомер|Гомердің]] ''«[[Илиада|Илиадасында]]&lt;nowiki/&gt;»'' сипатталған [[Троя соғысы]] — ксения ережесінің бұзылуынан туындаған. [[Троя|Троялық]] [[Приам]] әулетінен шыққан [[Парис]] — [[Микен мәдениеті|Микеналық]] [[Спарта]] патшасы [[Менелай|Менелайдың]] үйінде қонақ болған. Алайда ол қожайынның әйелі [[Сұлу Елена|Еленаны]] алып қашу арқылы ксения шекарасын өрескел бұзады. Сол себепті, [[Ахейлер]] Зевстің алдындағы міндет ретінде бұл қорлықты кекпен қайтаруға тиіс болды. Себебі ксенияны бұзу — Зевстің билігіне қол сұғумен тең саналған.

* 6-кітап (VI:137–282): [[Диомед]] пен [[Главк]] бейтарап аймақта кездеседі. Диомед қарсыласының құдай ұрпағы екенін біліп, соғыспастан бұрын тектілігін сұрайды. Главк өзін [[Беллерофонт]] батырдың немересі деп таныстырады, ал Беллерофонт бір кездері Диомедтің атасы [[Эней|Энеймен]] ксения байланысында болған. Мұны білген Диомед олар да қонақ-достар екенін түсініп, шайқаспай, сауыттарымен алмасады — бұл тұқым қуалайтын ксенияны жалғастыру белгісі.&lt;ref&gt;Homer (1990). ''Iliad''. Translated by Fagles, Robert. New York: Penguin.&lt;/ref&gt;

* 7-кітап (VII:299–302): [[Гектор]] мен [[Ұлы Аякс|Аякс]] бір-біріне сыйлық алмасуды ұсынады. Бұл — дәстүрлі ксенияға толық сәйкес келмесе де, жаулықты доғарып, достық орнатуға ұмтылу идеясын көрсетеді — грек мәдениетіндегі достықтың құндылығын паш етеді.&lt;ref name=&quot;:7&quot;&gt;Lattimore, Richmond (2011). ''The Iliad of Homer''. Chicago: University of Chicago Press. ISBN 9780226470498.&lt;/ref&gt;

* 9-кітап (IX:197–265): [[Ахилл|Ахиллес]] өз үйіне келген [[Одиссей|Одиссейді]] жылы қарсы алып, [[Патрокл|Патроклға]] күшті шарап әзірлеп, ет пен сусын ұсынуды тапсырады. Олар бірге отырып тамақтанады, аздап әңгімелесіп, содан кейін ғана Одиссей [[Агамемнон|Агамемнонның]] ұсынысын жеткізеді. Бұл — ксенияның толық рәсімін көрсететін көрініс.&lt;ref name=&quot;:7&quot; /&gt;
* 18-кітап (XVIII:406–409): [[Гефест]] өз үйінде [[Фетида|Фетиданы]] қарсы алады. Қонақжайлылық таныту үшін ол құрал-саймандарын жинап, көңіл көтеруге жағдай жасайды — бұл құдайлар арасындағы теоксенияның мысалы.&lt;ref name=&quot;:7&quot; /&gt;
* 24-кітап: Эпопеяның соңында [[Приам]] ұлы [[Гектор|Гектордың]] мәйітін алу үшін [[Ахилл|Ахиллге]] келеді. Жаудың әкесі бола тұра, Ахиллес оны жөнелтпей, қонақжайлылық танытады, яғни ксения ережесін ұстанады — бұл ізгілік пен адамгершіліктің шыңы ретінде суреттеледі.

Бұл мысалдар арқылы «Илиада» ксения мен теоксенияның мәдени салмағын айқын көрсетеді: адалдық, қонақжайлылық пен достық — грек дүниетанымының негізгі құндылықтарының бірі болды.

=== Гомердің «Одиссея» шығармасында ===
[[File:'Hermes_Ordering_Calypso_to_Release_Odysseus'_by_Gerard_de_Lairesse,_c._1670.JPG|thumb|239x239px|«Гермес Калипсоға Одиссейді босатуды бұйырып тұр» (1670) — Герард де Лерестің кескіндемесі. Бұл туындыда құдай Гермес араласуға мәжбүр болып, Калипсоға Одиссейді өз аралынан босатуды талап етеді. Кекіндемеде құдайдың еркіне бағынуға тиіс өлімсіз Калипсо мен тағдыр жолына оралуы керек Одиссейдің сәті бейнеленген.]]
Ксения — Гомердің ''«[[Одиссея]]&lt;nowiki/&gt;»'' эпосындағы негізгі тақырыптардың бірі. Эпопеядағы әрбір үй кейіпкерінің әрекеті ксения аясында қарастырылады:

* Одиссейдің үйі — оның жоқтығында қонақжайлық шекарасынан асып кеткен құда түсуге келген жігіттермен (сүйікті болғысы келген төрелермен) толып кеткен. Олар артық талаптар қойып, ксенияны бұзады, бұл қонақ болудың бұрыс үлгісі ретінде берілген.

* [[Менелай]] мен [[Нестор|Нестордың]] үйлері — [[Телемах]] (Одиссейдің ұлы) осы патшалардың үйлеріне сапар шегіп, олардан нағыз ксенияны көреді. Қонақжайлық, қабылдау рәсімі мен сый-құрмет көрсету ұқыпты орындалады.
* Сонымен қатар, [[Кирка]], [[Калипсо]] және [[Схерия|феакиялықтардың]] үйлері де суреттеледі. Бұл үйлер әртүрлі қонақжайлық деңгейін көрсетеді: кейбірінде қонақ түрмеде болса, кейбірінде қадірлі мейман ретінде қабылданады.
* Феакиялықтар, әсіресе ханшайым [[Наусикая]], ксения ережесін мінсіз орындауымен ерекшеленеді. Ол және оның күтушілері Одиссейді жуындыртып, сарайға апарып, тамақтандырып, көңілін көтереді. Кейін ол өзінің басынан кешкендерін айтып берген соң, феакиялықтар оны еліне жеткізуге келіседі. Одиссей сол жерде жаңа ереже ретінде мынаны атап өтеді: қонақ иесін жарыста жеңіп кетуге болмайды, себебі бұл дөрекілік болып саналып, қарым-қатынасқа зиян келтіруі мүмкін.&lt;ref&gt;Homer, ''Odyssey'' VIII: 204–211.&lt;/ref&gt;
* Калипсо — көркем құдай әйел, Одиссейді үңгірінде күйеуі ретінде ұстап қалғысы келеді, бірақ ол бас тартады. Кирка — сиқыршы әйел, сондай-ақ оны үйінде серігі етуге тырысады, бірақ Одиссей одан да кетіп қалады. Бұл әйелдердің үйлері бай әрі жайлы болса да, Одиссей үшін бұл артық қонақжайлылық болды — ол тек [[Итака|Итакаға]] қайтып, отбасын қайта табуды көздеді. Бұл — қажетсіз немесе мәжбүрлі ксения мысалдары.&lt;ref&gt;Homer, ''Odyssey'' I, Murray, A. T., trans. 1919. [https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0136%3Abook%3D20%3Acard%3D268 20.287-319.] Cambridge, MA: Harvard University Press and London: William Heinemann. [two volumes].&lt;/ref&gt;
* 1-кітапта, [[Телемах]] [[Афина Паллада|Афина]] құдайы кейпіндегі бейтаныс қонақты сыпайылықпен қарсы алады, үйіне шақырып, ас-су ұсынады. Ол тіпті оның орындығын көргенсіз құда жігіттерден алыстатады, бұл — нағыз ксенияның үлгісі.
* Шошқа бағушы [[Евмей]] — жасырын келген Одиссейге ксения танытып, былай дейді: ''«Қонақ — Зевстің қамқорлығында»''. Алайда кесірлі күйеу іздеушілердің бірі — Ктесипп, Одиссейді мазақтап, оған сыйлық ретінде өгіздің тұяғын лақтырады. Бұл — ксенияны мазақ ету. Одиссей бұл соққыдан жалтарғанмен, Телемах ашуланып: ''«Егер ол қонақты ұрса, найзамен түйреп өлтірер едім»'' дейді. [22] Басқа құда түскен жігіттер алаңдай бастайды, өйткені Ктесипп егер әлгі бейтаныс — құдай кейпіне енген болса, «жазаланады» деп қауіптенеді. Сонымен қатар, Гомер ксения рәсімін сипаттағанда әрдайым бірдей формуланы қолданады. Мысалы: күтуші әйелдің алтын тостағандарға шарап құюы, қонаққа алдымен ас пен сусын ұсыну, одан кейін ғана сұрақ қою — бұлардың бәрі ксенияның қалыптасқан құрылымдық элементтері ретінде қайталанып отырады.
* Құда түскен жігіттер (құда түсушілер) жаман ксенияның айқын үлгісін көрсетеді. Олар [[Пенелопа]] мен Телемахтың үйіндегі тамақ пен мүлікті тауысып, үй иелерін қиын жағдайға ұшыратады. Сонымен қатар, олар тек бір-біріне ғана емес, Телемахқа да, тіпті қонақтарға да (мысалы, жасырын келген Афина мен Одиссейге) дөрекілікпен, құрметсіздікпен қарайды. Бұл — ксения қағидаларын өрескел бұзу болып табылады.
* Жаман ксенияның тағы бір айқын мысалы — [[Циклоптар|циклоп]] [[Полифем]]. Ол ксенияның негізгі дәстүрін былай бұзады: Одиссеймен алғаш кездескен сәтте-ақ оның есімі мен қайдан келгенін сұрайды, ал бұл — қожайын қонақты алдымен тамақтандырып, содан кейін ғана сұрақ қоюы керек деген ережеге қайшы. Бұдан да сорақысы — Полифем Одиссей мен оның серіктеріне тамақ ұсынудың орнына, оларды жей бастайды және оларды босатудан бас тартады. Бұл әрекеттер — ксения дәстүріне толықтай қарсы және қонақжайлық емес, жабайылық пен жаулықтың көрінісі.

== Дереккөздер ==

[[Санат: Ежелгі Грекия мәдениеті]]
[[Санат: Ежелгі Грекия]]</text>
      <sha1>55q7fhjoooqxukm44p02zcyksyuojhf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484261</id>
      <parentid>3484255</parentid>
      <timestamp>2025-06-28T12:47:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Epoxa-HH</username>
        <id>100258</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>қосымша ақпарат және сілтемелер</comment>
      <origin>3484261</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="45797" sha1="mlteokg63hibkwk27s86rr6g51he80o" xml:space="preserve">{{Multiple image
| direction = vertical
| width = 250
| image1            = Workshop of Peter Paul Rubens - Jupiter and Mercury at Philemon and Baucis.jpg
| caption1          = Юпитер мен Меркурий Филемон мен Баукиданың үйінде (1630–33), [[Питер Пауль Рубенс|Рубенстің]] шеберханасы: [[Зевс]] пен [[Гермес]] қонақжайлылық дәстүрін тексеру үшін ауылға келгенде, оларды тек [[Баукида пен Филемон]] ғана қабылдады. Сол үшін бұл екеуі марапатталды, ал көршілері жазаланды.
| image2            = Feast_of_the_Gods_Giovanni_Bellini_1514.jpg
| caption2          = Құдайлар арасындағы сыйлық алмасудың дәстүрлі көріністерін бейнелейтін [[Ренессанс]] дәуіріндегі кескіндеме. Бұл — ксениямен (қонақжайлылықпен) байланысты материалдық және әлеуметтік алмасуларды көрсетеді.
| align             = right
| perrow            = 2
| total_width       = 
| caption_align     = center
}}
'''Ксения''' (''[[Грек тілі|грекше]]: ξενία [ксе'ниа]'') — [[Ежелгі Грекия|ежелгі Грекияда]] [[қонақжайлық]] ұғымын білдіреді. Бұл ұғым көбіне «қонақ-достық» немесе «рәсімделген достық» деп аударылады.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;Strootman, Rolf (2014). ''&quot;Social Dynamics&quot; Courts and Elites in the Hellenistic Empires: The Near East in the Achaemenids, c 330 to 30 BCE''. Edinburgh: Edinburgh University Press. pp. Chapter 7. ISBN 9780748691272.&lt;/ref&gt; Ол жомарттық, сыйлық алмасу және өзара жауапкершілікке негізделген қалыптасқан қоғамдық қатынас түрі болған.&lt;ref&gt;Anton Powell (1995). ''The Greek world''. London: Routledge. ISBN 0-203-04216-6.&lt;/ref&gt;

Тарихи тұрғыда, бөгде гректерге (яғни өз [[Полис (ежелгі қала)|полисінен]] емес [[Гректер|гректерге]]) және меймандарға қонақжайлық көрсету — тек моральдық міндет қана емес, сонымен бірге саяси қажеттілік деп есептелген.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;&lt;ref&gt;Plato. [https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0166%3Abook%3D12%3Apage%3D953 &quot;Plato, Laws, Book 12 Page 952-953&quot;]  ''perseus.tufts.edu''.&lt;/ref&gt; Мұндай қонақжайлық [[Зевс|Зевс Ксенийге]] (және [[Афина Паллада|Афина]] Ксенияға) — жатжерліктердің қамқоршы құдайларына құрмет көрсету болып саналатын.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;Daniel Ogden, ed. (2007). ''A companion to Greek religion''. Malden, MA: Blackwell Pub. ISBN 978-1-4051-8216-4.&lt;/ref&gt;

Қонақжайлық рәсімдері қонақ пен иесінің арасында өзара сыйластыққа негізделген байланыс орнататын, ол тек материалдық артықшылықтармен (мысалы, сыйлықтар, қорғаныс, баспана) емес, сонымен қатар бейматериалдық құндылықтармен (мәселен, қолдау, белгілі бір әдеттегі құқықтар) де көрініс тапқан.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

«Ксения» сөзі ξένος (ксенос) — ''бөгде, жат адам'' сөзінен шыққан.

== Жалпы шолу ==
Ксения екі негізгі ережеден тұрады:

# '''Қонаққа қожайынның құрметі.''' Қожайындар қонақжай болуы керек: қонақтарға жуынатын орын, тамақ, сусын, сыйлықтар беріп, оларды келесі мекенге дейін қауіпсіз шығарып салуға тиіс. Қонақ тамақтанып болғанша, оған сұрақ қою — тіпті кім екенін сұрау да — әдепсіздік болып есептеледі.
# '''Қожайынға қонақтың құрметі.''' Қонақтар сыпайы болып, қожайынға қауіп немесе салмақ түсірмеуі керек. Олар сырт әлемнен жаңалықтар мен әңгімелер айтып беруі тиіс. Ең бастысы — егер кейін қожайын қонақтың үйіне келсе, қонақ та сол құрметті қайтаруға міндетті.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;Reece, Steve. 1993. ''The Stranger's Welcome: Oral Theory and the Aesthetics of the Homeric Hospitality Scene.'' Ann Arbor: University of Michigan Press. [catalogues the various expectations of hosts and guests in early Greek society.]&lt;/ref&gt;

Ксения ежелгі замандарда ерекше маңызды болып саналған, себебі адамдар құдайлар адамдар арасында жүреді деп сенген. Егер біреу бейтанысқа дұрыс қонақжайлылық көрсетпесе, ол өзіне құдайдың қаһарын тартуы мүмкін еді — себебі әлгі бейтаныс адам құдайдың кейпіне енген болуы ықтимал. Бұл жағынан ерекше танымал мысал — Зевс құдайы, ол бөгде адамдардың қамқоршысы ретінде кейде ''Зевс Ксений'' деп аталған.

Осы сенім '''теоксенияны''' қалыптастырды — яғни, адам қарапайым бейтанысқа (xenos) қонақжайлылық танытып, осылайша өзінің адамгершілік қасиетін көрсетеді, ал ол бейтаныс кейін құдай (theos) кейпінде екені белгілі болады.&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;

Бұл аңыздар адамдарға: әрбір қонақ — киелі кейіпке енген құдай болуы мүмкін, сондықтан әрбір мейманды құрметпен қарсы алу керек деген ескерту беретін. Себебі құдайлар — жомарттық пен бөтен адамға жылы шырай танытуды жоғары бағалаған және олар сый да, жаза да бере алатын күшке ие болған.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

'''Теоксения''' ұғымы тек адамдар мен құдайлар арасындағы емес, сонымен қатар құдайлардың өзара қонақ күтуі мен дастархан басында бас қосуын да қамтыған. Бұл тақырып [[Ежелгі Грекия өнері|көне өнерде]] жиі бейнеленген және [[Ренессанс|Қайта өрлеу]] дәуірінде «Құдайлар мейрамы» (Feast of the Gods) сияқты шығармалар арқылы қайта жанданған. Құдайлар мінсіздік пен ізгіліктің бейнесі ретінде қарастырылып, сол себепті олар да өзара теоксения жасайтын болып суреттелген — бұл өз кезегінде ксенияны (қонақжайлылықты) грек мәдениетінің негізгі дәстүрі ретінде нығайтты.&lt;ref&gt;Louden, Bruce. 2011. ''Homer's'' Odyssey ''and the Near East'' Cambridge: Cambridge University Press. pp. 31–2.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Weaver, John B. 2004. ''Plots of Epiphany: Prison-Escape in Acts of the Apostles''. Berlin: Walter de Gruyter. p. 34.&lt;/ref&gt;

Осындай қонақ-достық (xenia) дәстүрлері бастапқыда құдайларға қатысты болса да, кейінірек гректер арасында кеңінен таралып, күнделікті әдет-ғұрып пен мінез-құлықтың бір бөлігіне айналды. Шын мәнінде, ксения бүкіл Грекия аумағында қалыпты дәстүрге айналып, адамдар мен адамдар, сондай-ақ адамдар мен құдайлар арасындағы қарым-қатынаста қолданыла бастады. Бұл мәдениетте құдайлар арасындағы өзара әрекеттесу бейнелері арқылы одан әрі нығайтылып отырды.

== Саясаттағы қолданысы ==

=== Платон философиясында ===
Платон өзінің ''«Заңдар»'' атты еңбегінде төрт түрлі бейтаныс (xenos) не қонақжайлықты қажет ететін жат жұрт адамдарын сипаттайды:
----«''Бірінші және міндетті келімсек'' — жазды таңдаушы, яғни құс сияқты жыл сайын белгілі бір маусымда келетін адам. Бұл адамдар, көбіне, сауда арқылы пайда табу үшін, теңізден өтіп, қанатты құс секілді өзге қалаларға ұшады. Мұндай жатжұрттық адам қалаға келгенде, оны нарықтарда, айлақтарда, және қаладан тыс орналасқан қоғамдық ғимараттарда жауапты лауазым иелері қарсы алуы тиіс. Бұл лауазымдылар келімсектер қалаға жаңалық немесе жат әсер енгізіп жібермесін деп қадағалауы керек, әрі оларға тиісті әділдікті ұсынуы тиіс. Бірақ, олармен қарым-қатынасты ''барынша шектеулі деңгейде'' жүргізуі қажет.»&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;Plato. [https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0166%3Abook%3D12%3Apage%3D953 &quot;Plato, Laws, Book 12 Page 952-953&quot;.] ''perseus.tufts.edu''.&lt;/ref&gt;
----«''Екінші түрі — байқаушы бейтаныс.'' Яғни ол көзбен және құлақпен көріп, есту үшін келеді — бұл, мысалы, саз қойылымдарын тамашалау үшін келген адам. Мұндай адамдар үшін ғибадатханаларда тұру орындары бөлінуі керек, олар достық қарым-қатынаста қабылдануы тиіс. Дін қызметкерлері мен ғибадатхана қараушылар қонақтармен қамқорлықпен айналысып, олар өз мақсатымен келіп көріп, естіп үлгергенше оларға күтім жасауы қажет. Егер қонақ зиян келтірмесе немесе зиян көрмесе, олар қоштасып шығарып салынады. Ал егер біреуге зиян келсе немесе зиян келтірілсе, 50 драхмаға дейінгі дауларда дін қызметкерлері төрелік етеді. Ал одан көп сомадағы даулар нарық қызметкерлері соты арқылы қаралады.»&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;
----«''Үшінші түрі — ресми қабылдауды қажет ететін бейтаныс'', яғни басқа елден мемлекеттік іспен келген адам. Мұндай адамды тек қолбасшылар, атты әскер басшылары ([[Гиппарх (әскери лауазым)|гиппарх]]) және жаяу әскер басшылары ([[Таксиарх|таксиархтар]]) ғана қарсы алуы тиіс. Мұндай жатжұрттық адамға қамқорлық онымен бірге тұратын лауазымды тұлғаның және [[Притания|пританиялардың]] толық жауапкершілігінде болады.»&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;
----«''Төртінші түрі — өте сирек, тіпті кейде мүлде келмейтін бейтаныс''. Алайда егер бір кездері басқа елден біздің өзіміз шетке жіберетіндерге ұқсас бір инспектор келетін болса, онда ол мына шарттармен ғана келуі тиіс:

— Біріншіден, жасы кемінде елу жаста болуы керек;

— Екіншіден, оның келудегі мақсаты — басқа мемлекеттерде кездеспейтін, ерекше әсем әрі асыл бір нәрсені көру немесе өзі сондай бір асылды көрсету болуы тиіс.

Мұндай қонақ бай әрі дана адам ретінде, байлар мен данышпандардың есігін өз еркімен қағады. Ол сондай-ақ білім беру ісінің басшысы немесе ізгілік жолында марапатқа ие болған адамдардың үйіне де бара алады. Мұндай кездесулерде ол ақпарат алмасу арқылы сұхбат құрып, кейін оған дос ретінде лайықты сыйлықтар мен құрмет көрсетіліп, қоштасып шығарып салынады.»&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;
----
Платон мұндай ксений (жатжұрттық қонақтар) түрлерін тізіп көрсету арқылы Зевс Ксенийдің (қонақтарды қамқоршы Зевстің) саласына қатысты заңдық жауапкершілікті бекітуді мақсат еткен.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;

Сол сияқты, Платон «[[Жетінші хат (Платон)|Жетінші хатында]]&lt;nowiki/&gt;» [[Дион Сиракузылық|Сиракузылық Дионмен]] кездесуге бара жатқан сапары туралы айтып, осы сапарда Зевс Ксенийді атап өтеді және оның билігінің маңыздылығын ерекше атап көрсетеді.&lt;ref&gt;[https://classics.mit.edu/Plato/seventh_letter.html The Seventh Letter By Plato] classics.mit.edu&lt;/ref&gt;

== Дипломатиядағы тарихи рөлі ==
[[File:Xerxes I of Persia (2).jpg|thumb|250px|Парсы патшасы [[Ксеркс|І Ксеркстің]] [[барельеф|барельефі]] — ол лидиялық [[Пифий|Пифиймен]] ксения қарым-қатынасына түскен тарихи тұлға.]]
Тарихшы [[Габриэль Херман]] Көне [[Таяу Шығыс|Таяу Шығыстағы]] ксенияның (қонақ-достықтың) саяси одақтардағы қолданылуын сипаттайды. Ол [[Ксеркс]] патша мен лидиялық [[Пифий]] арасындағы ксения алмасуын талдайды, мұнда Ксеркс Пифийдің қонағы (xenos) ретінде қабылданған.&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;Herman, Gabriel (1987). ''Ritualised Friendship and the Greek City''. New York: Cambridge University Press.&lt;/ref&gt; Бұл алмасу екі тарап арасында саяси қатынастардың бейбіт өрбуіне ықпал етіп, олардың арасында жомарттық пен бауырмалдық рухын орнатты.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Мұндай алмасулар кейде жіберілген елшілер арқылы, тараптар бір-бірімен бетпе-бет кездеспей-ақ жүзеге асырылғаны да белгілі.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;&lt;ref&gt;Kaul, Flemming (November 21, 2017). ''North Meets South: Theoretical Aspects on the Northern and Southern Rock Art Traditions in Scandinavia''. Oxbow Books. pp. Chapter 7. ISBN 978-1785708206.&lt;/ref&gt;

Херман ксения құбылысын [[Афроеуразия|Афро-Еуразиядағы]] бірнеше тарихи мәдени алмасу дәстүрлерімен байланыстырады. Ол ксенияны Гарри Тегнеус зерттеген Африка тайпалық қоғамдарындағы кейбір бауырластық ұғымдарымен ұқсастырып, солармен салыстырады.&lt;ref&gt;Tegnaeus, Harry (2013) [1952]. ''BLOOD BROTHERS: an ethno-sociological study of the institutions of blood-brotherhood with special reference to Africa''. New York USA: NY: Philosophical Library, Inc. ISBN 9780802217035.&lt;/ref&gt; Сонымен қатар, ксенияны кейінгі ортағасырлық [[Вассалдық|вассал]] мен лорд арасындағы қарым-қатынастың бастауы ретінде қарастырады.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;

Херман ксенияның саяси және әлеуметтік қатынастардағы көріністерін одан әрі талдай отырып, былай деп жазады:&lt;blockquote&gt;«...Одақ құрудағы маңызды элементтердің бірі — өте арнайы санаттағы сыйлықтармен алмасу болды. Бұл сыйлықтар біздің дереккөздерде ксения (xénia) деп аталады (өзара қарым-қатынастың атауы болып табылатын xenía сөзінен өзгеше) немесе дора (dora) деп те белгілі. Мұндай сыйлықтарды қабылдау ғана емес, сыйлау да сондай маңызды болған.

 Егер бір тарап жауап ретінде сый бермесе — бұл қастық жариялаумен тең деп қабылданған. Ал егер екі жақ та сыйлықтарды қабылдаса, бұл — достықтың басталғанының нақты белгісі болған.»&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;&lt;/blockquote&gt;Мұны нақтылай түсу үшін, Херман ксенияның әдебиеттегі қолданылу мысалдарын келтіреді. Ол [[Одиссей]] мен [[Ифит]] арасындағы оқиғаны атап өтеді: Ифит оған керемет садақ тарту еткенде, Одиссей оған қылыш пен найза сыйлайды және бұл әрекетті: ''«достыққа негізделген қонақжайлықтың алғашқы белгісі»'' деп сипаттайды.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;

Херман сондай-ақ [[Геродот|Геродоттың]] мынадай тұжырымын келтіреді: одақтасу мен сыйлықтар алмасу — ажырамас екі әрекет ретінде қарастырылған. Мысалы, Самостың билігін тартып алған [[Поликрат]] Мысыр патшасы [[Яхмос ІІ|Амасиспен]] ксения келісімін жасасады және олар бір-біріне сыйлықтар (dora) жібереді.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;

Бұл рәсімнің маңызды бөлігі — сыйлыққа дереу жауап сыйлығының берілуі, әрі ол құны жағынан тең болуы керек. Сыйлықтың құны бойынша жарысу немесе артық болуға тырысу жарамсыз саналатын.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

Мұндай алғашқы сыйлықтар екі аралықта:

– мағыналы, бірақ пайдалы емес заттар және

– жоғары қолданыстық құны бар, бірақ символдық мәні жоқ заттар арасында орналасқан.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;

Яғни, олар әрі зат, әрі белгі қызметін атқарған.

Херман атап өткендей, мұндай алмасулар сауда немесе айырбас ретінде қабылданбаған, себебі алмасу — мақсат емес, құрал болған. Сауда алмасумен аяқталса, ал рәсімдік алмасу — ұзақ мерзімді міндеттемелер орнатуды білдіретін символдық әрекет болған, әрі бұл міндеттеме идеалды жағдайда — мәңгілікке созылады деп есептелген.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;

== Сәулет өнерінде ==
{{Multiple image
| direction = vertical
| width = 250
| image1            = De Architectura027.jpg
| caption1          = Витрувийдің қолжазбасы — шамамен 1390 жылдардан қалған [[пергамент|пергаментте]] (бұзау терісінен жасалған жазба материалда) жазылған ежелгі мәтін.
| image2            = Antonio Zucchi (1726-1796) - Aristippus and His Companions after Being Shipwrecked, Seeing Mathematical Diagrams, Realise the Lan - 872168.1 - National Trust.jpg
| caption2          = Антонио Цуккидің «Аристипп пен оның серіктері кеме апатынан кейін математикалық диаграммаларды көріп, бұл жердің мекен етілетінін түсінеді» (1726–1796) атты кескіндемесінде [[Аристипп]] пен оның жолдастары [[Родос]] тұрғындарының көмегіне дейінгі сәтте, кеме апаты орын алған жерде бейнеленген.
| align             = right
| perrow            = 2
| total_width       = 
| caption_align     = center
}}
Ксения дәстүрі тұрғын үйлер мен қоғамдық кеңістіктердің құрылымын айқындауда маңызды фактор болғаны байқалады.&lt;ref name=&quot;:5&quot;&gt;Vitruvius Pollio, [https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=urn:cts:latinLit:phi1056.phi001.perseus-eng1:6.7.4 ''The Ten Books on Architecture. BOOK VI, CHAPTER VII: THE GREEK HOUSE, section 4''] ''www.perseus.tufts.edu''&lt;/ref&gt; Рим сәулетшісі [[Витрувий]] өзінің әйгілі ''«[[Сәулет өнері туралы он кітап|De Architectura]]&lt;nowiki/&gt;»'' (Сәулет өнері туралы) еңбегінде ежелгі грек үйлерінің жоспарлануы мен безендірілуінде ксения қалай көрініс тапқанын сипаттайды. Ол әсіресе грек үйлеріндегі қонақ бөлмелерді әшекейлеуде тағам суреттерінің ерекше орын алғанын атап өтеді:&lt;blockquote&gt;«...Гректер сән-салтанатқа бой ұрып, байлыққа кенелген соң, олар шеттен келген қонақтар үшін арнайы асханалар, бөлмелер мен азық-түлік қоймаларын бөле бастады. Бірінші күні оларды кешкі асқа шақырып, келесі күні тауық, жұмыртқа, көкөніс, жеміс және ауылдық өнімдер сыйлайтын. Сол себепті суретшілер қонақтарға арналған тағамдарды бейнелейтін [[Кескіндеме|кескіндемелерді]] 'ксения' деп атаған».&lt;ref name=&quot;:5&quot; /&gt;&lt;/blockquote&gt;Қонақтарға арналған жеке кеңістік бөлу — бұл діни сенім мен байлықтың үйлесімі ретінде қарастырылады, себебі қонақ күту — ізгілік белгісі деп танылған.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Сонымен қатар, үй ішін сәндеудегі байлықты көрсету мен қоштасарда қонаққа берілетін сыйлықтар — иесінің қоғамдағы мәртебесінің нышаны ғана емес, сонымен қатар ксения дәстүрін ұстануының айғағы болған.&lt;ref name=&quot;:5&quot; /&gt;

Сәулет теориясының маманы Саймон Уэйр Витрувийдің [[Сәулет өнері туралы он кітап|''De Architectura'']] еңбегінің 6-кітабының басында келтірілген [[Аристипп]] туралы анекдотта ксения ұғымының қолданылуын түсіндіреді. Бұл анекдотта Аристипп кеме апатынан аман қалып, [[Родос]] тұрғындарынан қонақжайлылық көргені баяндалады.&lt;ref name=&quot;:6&quot;&gt;Weir, Simon (2015). [https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/13602365.2015.1098717 &quot;Xenia in Vitruvius' Greek house: andron, ξείνία and xenia from Homer to Augustus&quot;.] ''The Journal of Architecture''. '''20''' (5): 868–83.&lt;/ref&gt; Уэйр Витрувийдің ксенияға деген түсінігі үй ішінен тысқары, яғни жалпы бейтаныстар арасындағы қонақжай алмасуларды да қамтығанын көрсетеді.&lt;ref name=&quot;:6&quot; /&gt;

Витрувийге дейін де ежелгі грек сәулетшілерінің еңбектерінде ксения кең таралған ұғым болған. Ол дәуір сәулетшілері жеке үйлерді емес, қоғамдық ғимараттарды жобалауға бағытталып, қонақтарды қарсы алу мен қабылдауға ерекше мән берген.&lt;ref&gt;Weir, Simon (2016). [https://interstices.ac.nz/index.php/Interstices/article/view/498 &quot;On the origin of the architect: Architects and xenía in the ancient Greek theatre&quot;.] ''Interstices'': 9–15.&lt;/ref&gt;

Одан бөлек, сәулет тарихшысы Лиза Ландрум ксения ұғымының грек театрында да — әрі сахнада, әрі сахна сыртында — орын алғанын анықтаған.&lt;ref&gt;Landrum, Lisa (2013). &quot;Ensemble performances: Architects and justice in Athenian drama&quot;. In Simon, Jonathan (ed.). ''Architecture and justice: Judicial meanings in the public realm''. New York: Routledge. pp. 245–256.  ISBN 978-1409431732.&lt;/ref&gt;

== Грек әдебиетінде ==
Ксенияның мәдени түрде нығаюының бір көрінісі ретінде, теоксения мен ксения көріністері ежелгі грек әдебиетінің басты шығармаларында кеңінен орын алған.

=== Гомердің «Илиада» шығармасында ===
[[File:Campana_Abduction_of_Helen.jpg|thumb|232x232px|«Еленаның ұрлануы» (1628–1629) — [[Гвидо Рени]] салған майлы бояулы кескіндеме. Бұл туындыда [[Троя]] батыры [[Парис|Паристің]] [[Сұлу Елена|Еленаны]] күштеп алып кетуі бейнеленген. Басқа адамға тұрмысқа шыққан Еленаны ұрлау — қонақжайлылық пен Зевс Ксенийдің билігін бұзу болып саналды және дәл осы оқиға [[Троя соғысы|Троя соғысының]] басталуына түрткі болды.]]
* [[Гомер|Гомердің]] ''«[[Илиада|Илиадасында]]&lt;nowiki/&gt;»'' сипатталған [[Троя соғысы]] — ксения ережесінің бұзылуынан туындаған. [[Троя|Троялық]] [[Приам]] әулетінен шыққан [[Парис]] — [[Микен мәдениеті|Микеналық]] [[Спарта]] патшасы [[Менелай|Менелайдың]] үйінде қонақ болған. Алайда ол қожайынның әйелі [[Сұлу Елена|Еленаны]] алып қашу арқылы ксения шекарасын өрескел бұзады. Сол себепті, [[Ахейлер]] Зевстің алдындағы міндет ретінде бұл қорлықты кекпен қайтаруға тиіс болды. Себебі ксенияны бұзу — Зевстің билігіне қол сұғумен тең саналған.

* 6-кітап (VI:137–282): [[Диомед]] пен [[Главк]] бейтарап аймақта кездеседі. Диомед қарсыласының құдай ұрпағы екенін біліп, соғыспастан бұрын тектілігін сұрайды. Главк өзін [[Беллерофонт]] батырдың немересі деп таныстырады, ал Беллерофонт бір кездері Диомедтің атасы [[Эней|Энеймен]] ксения байланысында болған. Мұны білген Диомед олар да қонақ-достар екенін түсініп, шайқаспай, сауыттарымен алмасады — бұл тұқым қуалайтын ксенияны жалғастыру белгісі.&lt;ref&gt;Homer (1990). ''Iliad''. Translated by Fagles, Robert. New York: Penguin.&lt;/ref&gt;

* 7-кітап (VII:299–302): [[Гектор]] мен [[Ұлы Аякс|Аякс]] бір-біріне сыйлық алмасуды ұсынады. Бұл — дәстүрлі ксенияға толық сәйкес келмесе де, жаулықты доғарып, достық орнатуға ұмтылу идеясын көрсетеді — грек мәдениетіндегі достықтың құндылығын паш етеді.&lt;ref name=&quot;:7&quot;&gt;Lattimore, Richmond (2011). ''The Iliad of Homer''. Chicago: University of Chicago Press. ISBN 9780226470498.&lt;/ref&gt;

* 9-кітап (IX:197–265): [[Ахилл|Ахиллес]] өз үйіне келген [[Одиссей|Одиссейді]] жылы қарсы алып, [[Патрокл|Патроклға]] күшті шарап әзірлеп, ет пен сусын ұсынуды тапсырады. Олар бірге отырып тамақтанады, аздап әңгімелесіп, содан кейін ғана Одиссей [[Агамемнон|Агамемнонның]] ұсынысын жеткізеді. Бұл — ксенияның толық рәсімін көрсететін көрініс.&lt;ref name=&quot;:7&quot; /&gt;
* 18-кітап (XVIII:406–409): [[Гефест]] өз үйінде [[Фетида|Фетиданы]] қарсы алады. Қонақжайлылық таныту үшін ол құрал-саймандарын жинап, көңіл көтеруге жағдай жасайды — бұл құдайлар арасындағы теоксенияның мысалы.&lt;ref name=&quot;:7&quot; /&gt;
* 24-кітап: Эпопеяның соңында [[Приам]] ұлы [[Гектор|Гектордың]] мәйітін алу үшін [[Ахилл|Ахиллге]] келеді. Жаудың әкесі бола тұра, Ахиллес оны жөнелтпей, қонақжайлылық танытады, яғни ксения ережесін ұстанады — бұл ізгілік пен адамгершіліктің шыңы ретінде суреттеледі.

Бұл мысалдар арқылы «Илиада» ксения мен теоксенияның мәдени салмағын айқын көрсетеді: адалдық, қонақжайлылық пен достық — грек дүниетанымының негізгі құндылықтарының бірі болды.

=== Гомердің «Одиссея» шығармасында ===
[[File:'Hermes_Ordering_Calypso_to_Release_Odysseus'_by_Gerard_de_Lairesse,_c._1670.JPG|thumb|239x239px|«Гермес Калипсоға Одиссейді босатуды бұйырып тұр» (1670) — Герард де Лерестің кескіндемесі. Бұл туындыда құдай Гермес араласуға мәжбүр болып, Калипсоға Одиссейді өз аралынан босатуды талап етеді. Кекіндемеде құдайдың еркіне бағынуға тиіс өлімсіз Калипсо мен тағдыр жолына оралуы керек Одиссейдің сәті бейнеленген.]]
Ксения — Гомердің ''«[[Одиссея]]&lt;nowiki/&gt;»'' эпосындағы негізгі тақырыптардың бірі. Эпопеядағы әрбір үй кейіпкерінің әрекеті ксения аясында қарастырылады:

* Одиссейдің үйі — оның жоқтығында қонақжайлық шекарасынан асып кеткен құда түсуге келген жігіттермен (сүйікті болғысы келген төрелермен) толып кеткен. Олар артық талаптар қойып, ксенияны бұзады, бұл қонақ болудың бұрыс үлгісі ретінде берілген.

* [[Менелай]] мен [[Нестор|Нестордың]] үйлері — [[Телемах]] (Одиссейдің ұлы) осы патшалардың үйлеріне сапар шегіп, олардан нағыз ксенияны көреді. Қонақжайлық, қабылдау рәсімі мен сый-құрмет көрсету ұқыпты орындалады.
* Сонымен қатар, [[Кирка]], [[Калипсо]] және [[Схерия|феакиялықтардың]] үйлері де суреттеледі. Бұл үйлер әртүрлі қонақжайлық деңгейін көрсетеді: кейбірінде қонақ түрмеде болса, кейбірінде қадірлі мейман ретінде қабылданады.
* Феакиялықтар, әсіресе ханшайым [[Наусикая]], ксения ережесін мінсіз орындауымен ерекшеленеді. Ол және оның күтушілері Одиссейді жуындыртып, сарайға апарып, тамақтандырып, көңілін көтереді. Кейін ол өзінің басынан кешкендерін айтып берген соң, феакиялықтар оны еліне жеткізуге келіседі. Одиссей сол жерде жаңа ереже ретінде мынаны атап өтеді: қонақ иесін жарыста жеңіп кетуге болмайды, себебі бұл дөрекілік болып саналып, қарым-қатынасқа зиян келтіруі мүмкін.&lt;ref&gt;Homer, ''Odyssey'' VIII: 204–211.&lt;/ref&gt;
* Калипсо — көркем құдай әйел, Одиссейді үңгірінде күйеуі ретінде ұстап қалғысы келеді, бірақ ол бас тартады. Кирка — сиқыршы әйел, сондай-ақ оны үйінде серігі етуге тырысады, бірақ Одиссей одан да кетіп қалады. Бұл әйелдердің үйлері бай әрі жайлы болса да, Одиссей үшін бұл артық қонақжайлылық болды — ол тек [[Итака|Итакаға]] қайтып, отбасын қайта табуды көздеді. Бұл — қажетсіз немесе мәжбүрлі ксения мысалдары.&lt;ref&gt;Biggs, Cory; Joseph, Melissa; Bennet, Mollie; Manning, Dustin; Schrodt, Jonas (2002).  [https://web.archive.org/web/20130514070724/http://www1.union.edu/wareht/gkcultur/guide/8/web1.html &quot;The Value of Hospitality&quot;.] ''A Guide to Ancient Greek Culture'' (Student project). Schenectady, NY: Union College.&lt;/ref&gt;
* 1-кітапта, [[Телемах]] [[Афина Паллада|Афина]] құдайы кейпіндегі бейтаныс қонақты сыпайылықпен қарсы алады, үйіне шақырып, ас-су ұсынады. Ол тіпті оның орындығын көргенсіз құда жігіттерден алыстатады, бұл — нағыз ксенияның үлгісі.
* Шошқа бағушы [[Евмей]] — жасырын келген Одиссейге ксения танытып, былай дейді: ''«Қонақ — Зевстің қамқорлығында»''. Алайда кесірлі күйеу іздеушілердің бірі — Ктесипп, Одиссейді мазақтап, оған сыйлық ретінде өгіздің тұяғын лақтырады. Бұл — ксенияны мазақ ету. Одиссей бұл соққыдан жалтарғанмен, Телемах ашуланып: ''«Егер ол қонақты ұрса, найзамен түйреп өлтірер едім»'' дейді.&lt;ref&gt;Homer, ''Odyssey'' I, Murray, A. T., trans. 1919. 20.287-319. Cambridge, MA: Harvard University Press and London: William Heinemann. [two volumes].&lt;/ref&gt; Басқа құда түскен жігіттер алаңдай бастайды, өйткені Ктесипп егер әлгі бейтаныс — құдай кейпіне енген болса, «жазаланады» деп қауіптенеді. Сонымен қатар, Гомер ксения рәсімін сипаттағанда әрдайым бірдей формуланы қолданады. Мысалы: күтуші әйелдің алтын тостағандарға шарап құюы, қонаққа алдымен ас пен сусын ұсыну, одан кейін ғана сұрақ қою — бұлардың бәрі ксенияның қалыптасқан құрылымдық элементтері ретінде қайталанып отырады.
* Құда түскен жігіттер (құда түсушілер) жаман ксенияның айқын үлгісін көрсетеді. Олар [[Пенелопа]] мен Телемахтың үйіндегі тамақ пен мүлікті тауысып, үй иелерін қиын жағдайға ұшыратады. Сонымен қатар, олар тек бір-біріне ғана емес, Телемахқа да, тіпті қонақтарға да (мысалы, жасырын келген Афина мен Одиссейге) дөрекілікпен, құрметсіздікпен қарайды. Бұл — ксения қағидаларын өрескел бұзу болып табылады.
* Жаман ксенияның тағы бір айқын мысалы — [[Циклоптар|циклоп]] [[Полифем]]. Ол ксенияның негізгі дәстүрін былай бұзады: Одиссеймен алғаш кездескен сәтте-ақ оның есімі мен қайдан келгенін сұрайды, ал бұл — қожайын қонақты алдымен тамақтандырып, содан кейін ғана сұрақ қоюы керек деген ережеге қайшы. Бұдан да сорақысы — Полифем Одиссей мен оның серіктеріне тамақ ұсынудың орнына, оларды жей бастайды және оларды босатудан бас тартады. Бұл әрекеттер — ксения дәстүріне толықтай қарсы және қонақжайлық емес, жабайылық пен жаулықтың көрінісі.

=== Родостік Аполлонийдің «Аргонавтика» шығармасында ===
[[File:Château de Versailles, salon de Diane, Jason et les Argonautes débarquant en Colchide, Charles de La Fosse.jpg|right|thumb|300px|''«Ясон мен Аргонавтардың Колхидаға келуі»'' — Шарль де Ла Фосс салған кескіндеме. Бұл туындыда Аргонавтар жорығының шешуші кезеңі, яғни Колхида жеріне жетуі бейнеленген.]]
[[Аполлоний Родостік|Родостік Аполлонийдің]] ''«[[Аргонавтика]]&lt;nowiki/&gt;»'' поэмасы —  ''«Илиада»'' мен ''«Одиссеядан»'' бұрын орын алған оқиғалары туралы көне грек эпосы. Бұл туындыда ксения тақырыбы маңызды орын алады, себебі ол грек дәстүріндегі қонақжайлылықтың негізгі өлшемдерін көрсетеді.

* [[Аргонавтар|Аргонавттар]] Долиондар патшасы Кизик тарапынан жылы қарсы алынады: патша оларға қауіпсіз айлақ ұсынумен қатар, [[Аполлон (ежелгі Грекия)|Аполлонға]] жаңа құрбандық ошағын арнауға қажетті құрбандық заттарын да береді. Бұл — ксенияның айқын көрінісі: қонақтарға қамқорлық жасау, көмек көрсету және құрмет білдіру.&lt;ref&gt;Rhodes, Apollonius of (2007). ''Argonautica''. I:961–988. University of California.&lt;/ref&gt; Ал қарама-қарсы жағалауда, ксения өрескел бұзылады: онда жерден туған құбыжықтар Аргонавтарға шабуыл жасап, қонақтарға қастық танытады. Бұл — қонақжайлылық дәстүріне қарсы әрекет.&lt;ref&gt;Rhodes, Apollonius of (2007). ''Argonautica''.I: 989–1011. University of California.&lt;/ref&gt;
* [[Бебриктер]] патшасы [[Амик]] Аргонавтарды жөнелту үшін жекпе-жекке шығуға мәжбүр етеді. Сол кезде [[Диоскурлар|Полидевк]] бокстық жекпе-жекке ерікті түрде қатысуға шешім қабылдайды.&lt;ref&gt;Rhodes, Apollonius of (2007). ''Argonautica''. II: 55–98 . University of California.&lt;/ref&gt; Бұл оқиғадан кейін, Аргонавтар жолдарын жалғастырып, Зевстің тудырған дауылынан кейін бір аралға тоқтайды. Бұл — ''2-кітаптағы'' келесі маңызды көрініс. Аргонавтар жағалауға шыққанда бейтаныс адамдарға жалынып, былай дейді: ''«Бізге мейірімді болыңдар, әділдікпен қарсы алыңдар!».'' Кейін олар аралдағы адамдар мен [[Ясон|Ясонның]] әкесінің жағынан туыстық байланыстары бар екенін анықтайды. Арал тұрғындары оларға: киім береді, бірге құрбандық шалады, бір дастарқанда тамақтанады, және келесі күні Аргонавтарды жолға шығарып салады.&lt;ref&gt;Rhodes, Apollonius of (2007). ''Argonautica''. II: 1122–1230. University of California.&lt;/ref&gt;
* Ясон [[Ээт]] патшасының сарайына бару туралы айтқанда, ол: ''«Бізді жылы қарсы алады, ол міндетті түрде ксения ережелерін сақтайды»'' — деп сенімді түрде айтады.&lt;ref&gt;Rhodes, Apollonius of (2007). ''Argonautica''. II: 1195–1200 . University of California.&lt;/ref&gt;
* Аргонавтар Ээт патшасының сарайына алғаш келгенде, бұл — [[Медея|Медеяның]] Ясонға алғаш рет ғашық болуының да көрінісі, себебі [[Эрос]] оған махаббат сезімін дарытады. Ээт патша қонақтарға арнап мол дастархан жайғызады, оларды дәмді асқа кенелтеді. Тек тамақтанып болғаннан кейін, Ээт Аргонавтардың сапары мен келген мақсаттары туралы сұрай бастайды.&lt;ref&gt;Rhodes, Apollonius of (2007). ''Argonautica''.  III: 275–330. University of California.&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==

[[Санат: Ежелгі Грекия мәдениеті]]
[[Санат: Ежелгі Грекия]]</text>
      <sha1>mlteokg63hibkwk27s86rr6g51he80o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Дакота (халық)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>761517</id>
    <revision>
      <id>3484451</id>
      <parentid>3484242</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T06:45:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Мағыпар</username>
        <id>100137</id>
      </contributor>
      <comment>үлгі, толықтыру</comment>
      <origin>3484451</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8112" sha1="2qzed7vl692tvuqond75rw1ohibkcey" xml:space="preserve">{{Этникалық топ
|атауы      = Дакота 
|төл атауы  = 
|сурет      = War dance - group of Dakota Truman W. Ingersoll 1896.jpg
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 116 700
|аймақ      = 
|аймақ1     = {{Байрақ|АҚШ}}
|саны1      = 113 700
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = {{Байрақ|Канада}}
|саны2      = 3 000
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[дакота тілі]]
|діні       = [[Протестантизм]], [[католицизм]]
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Дакота''' (Сиу-Дакота, Сиу; өз атауы dakhota, lakhota – дос, одақтас) — [[Америка Құрама Штаттары]]ның солтүстігіндегі Сиу тобына жататын үндіс халқы (солтүстік Небраскадағы резервациялар, Миннесота, Оңтүстік және Солтүстік Дакота штаттарындағы, Монтана штатының солтүстік-шығысында) және [[Канада]]ның оңтүстігінде (Саскачеван және Манитоба провинцияларындағы резервациялар). Америка Құрама Штаттарындағы халық саны 113,7 мың адам (2002, санақ), Канадада – 3 мың адам (2001, санақ).&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/2627785|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-28 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тілі ==
[[Дакота тілі]] сиуан тілдерінің бөлігі болып табылады. Дакота тілінде сөйлейтін адамдар лакота тілін де түсінеді. Жазуы латын графикасында жазылған. Тілде Шығыс және Батыс Дакота тайпалары арасында екі негізгі диалект бар.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://ru.alegsaonline.com/art/25165|title=Дакота халқы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-28 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Діні ==
Сенушілер негізінен христиандар ([[Протестантизм|протестанттар]] мен [[Католицизм|католиктер]]).&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://sanstv.ru/dict/%D0%B4%D0%B0%D0%BA%D0%BE%D1%82|title=Энциклопедиялық сөздік|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-28 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Тарихы ==
Дакота ата-бабалары XVI ғасырда Шығыстан Ұлы көлдер аймағына қоныс аударды. XVIII ғасырдың басында алгонкиндер оларды Миссисипи өзенінің батыс жағалауына ығыстырды. 
ХІХ ғасырдың басында Уайт-Ривер өзеннен (Небраска штаты) Канада шекарасына дейін және Миннесота өзенінен Кіші Миссури өзеніне дейінгі аумақта болды. Олар 3 топқа бөлінген 7 тайпаны құрады: Шығыс (санти) — мдевакантон, вапетон, вапекут, сиссетон; орталық (накота) — янктон және янктонай.

XVII—XVIII ғасырларда шығыс тобы француздармен жүн саудасына тартылды. XIX ғасырдың басынан бастап АҚШ-пен шарттық қатынастар болды. ХІХ ғасырдың ортасында ақ қоныстанушылардың дакота жерлерін басып алуы олардың қарулы қарсылығын тудырды. ХІХ ғасырдың аяғында ақ қоныстанушылардың Дакота жерлерін басып алуы олардың қарулы қарсылығын тудырды. 19 ғасырдың аяғында Дакоталар бірнеше штаттардағы резервацияларға көшірілді.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=DAKO|title=Әлем халықтары/Дакота|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-28 |lang=}}&lt;/ref&gt;

== Кәсібі ==
Олар [[егіншілік]]пен, [[аңшылық]]пен, [[балық аулау]]мен, жабайы күріш жинаумен айналысты. Еуропалықтардан жылқы алып, олар бизонды атпен аулауға көшті.
Қазіргі Дакота жоғары ассимиляцияланған, ауыл шаруашылығымен және жалдамалы жұмыспен айналысады.&lt;ref&gt;{{citeweb|url=https://www.etnosy.ru/node/1645|title=Дакота|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-28 |lang=}}&lt;/ref&gt;
[[Сурет:SweatLodge.jpg|нобай|оңға|200px|Типи]]
== Тұрмыс салты ==
Дәстүрлі Дакота мәдениеті ұлы жазық үндістеріне тән. Көшпелі аңшылық қауымдастықтар үлкен отбасылардан тұрды. Неке патрилокалды. Полигиния (4 әйелге дейін), левират, сорорат, т.б. салттары болған.
     
Дакоталар жартылай көшпелі өмір салтын жүргізді, маусымдық түрде бір жерден екінші жерге көшті, сондықтан олардың тұрақты ауылдары болмады. Тұрғын үйлердің негізгі түрлері жиналмалы типтер болды. 

Киімдері былғары болды. Ерлер мен әйелдер моншақтармен безендіріп, беттерін және дененің басқа бөліктерін бояды.

Дакоталардың бай фольклоры бар — мифтер, ертегілер, тарихи ертегілер. Музыка мен би негізінен салт-ғұрыптық сипатқа ие. Ең көп таралған музыкалық аспап — барабан, оның сүйемелдеуімен әндер орындалады.&lt;ref&gt;{{кітап|авторы=В.А.Тишков |бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=Дүние жүзіндегі халықтар мен діндер. Энциклопедия. |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны=Москва |баспасы=Үлкен Ресей энциклопедиясы |жыл=1999 |томы= |беттері=155 |барлық беті=930 |сериясы= |isbn=5-85270-155-6 |тиражы=100 000 }}&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}
{{Солтүстік Америка халықтары}} 
[[Санат:Солтүстік Америка этникалық топтары]]
[[Санат:Канада этникалық топтары]]</text>
      <sha1>2qzed7vl692tvuqond75rw1ohibkcey</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Chingizik</title>
    <ns>3</ns>
    <id>761519</id>
    <revision>
      <id>3484252</id>
      <timestamp>2025-06-28T12:06:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <origin>3484252</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="240" sha1="0f1gnekjqzzq430b78ipqg0xsmuo1fs" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Chingizik}}

-- [[Қатысушы:Erboldilyara|Сариев Ербол]] ([[Қатысушы талқылауы:Erboldilyara|талқылауы]] 17:06, 2025 ж. маусымның 28 (+05)</text>
      <sha1>0f1gnekjqzzq430b78ipqg0xsmuo1fs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:St John1045</title>
    <ns>3</ns>
    <id>761520</id>
    <revision>
      <id>3484256</id>
      <timestamp>2025-06-28T12:20:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <origin>3484256</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="226" sha1="5yp5won5cq687pefgd9hg7dy2m2c57q" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=St John1045}}

-- [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 17:20, 2025 ж. маусымның 28 (+05)</text>
      <sha1>5yp5won5cq687pefgd9hg7dy2m2c57q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сурет:Қараүңгір тұрағы.jpg</title>
    <ns>6</ns>
    <id>761521</id>
    <revision>
      <id>3484260</id>
      <timestamp>2025-06-28T12:46:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <comment>{{Еркін сурет
| сипаттамасы     = Қараүңгір тұрағы көрінісі.
| қайнары         = Қазақстанның киелі орындарының географиясы: Табиғат, археология, этнография және діни сәулет өнері нысандарының тізілімі / Жалпы редакциясын басқарған ҚР ҰҒА академигі Байтанаев Б.Ә. – Алматы: Ә.Х. Марғұлан атындағы Археология институты, 2017 – 1-шығарылым. – 904 б. ISBN 978-601-7312-78-7
| жасалған уақыты = 2017
| авторы          = Ж. Құрбан
}}</comment>
      <origin>3484260</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="783" sha1="d5ydhjxjvqut60ejoyyoa6l8c3e625v" xml:space="preserve">== Түйін ==
{{Еркін сурет
| сипаттамасы     = Қараүңгір тұрағы көрінісі.
| қайнары         = Қазақстанның киелі орындарының географиясы: Табиғат, археология, этнография және діни сәулет өнері нысандарының тізілімі / Жалпы редакциясын басқарған ҚР ҰҒА академигі Байтанаев Б.Ә. – Алматы: Ә.Х. Марғұлан атындағы Археология институты, 2017 – 1-шығарылым. – 904 б. ISBN 978-601-7312-78-7
| жасалған уақыты = 2017
| авторы          = Ж. Құрбан
}}
== Лицензиялау ==
{{self|CC-Zero}}</text>
      <sha1>d5ydhjxjvqut60ejoyyoa6l8c3e625v</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Falenur</title>
    <ns>3</ns>
    <id>761522</id>
    <revision>
      <id>3484267</id>
      <timestamp>2025-06-28T13:14:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <origin>3484267</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="292" sha1="gwzzvjiyqfll4ke399nj7mrfhlp4srh" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Falenur}}

-- [[Қатысушы:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов]] ([[Қатысушы талқылауы:Нұрлан Рахымжанов|талқылауы]])  18:14, 2025 ж. маусымның 28 (+05)</text>
      <sha1>gwzzvjiyqfll4ke399nj7mrfhlp4srh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сурет:Қази Байзаби кесенесі.jpg</title>
    <ns>6</ns>
    <id>761523</id>
    <revision>
      <id>3484271</id>
      <timestamp>2025-06-28T13:27:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Салиха</username>
        <id>17167</id>
      </contributor>
      <comment>{{Еркін сурет
| сипаттамасы     = Қази Байзаби кесенесі.
| қайнары         = Қазақстанның киелі орындарының географиясы: Табиғат, археология, этнография және діни сәулет өнері нысандарының тізілімі / Жалпы редакциясын басқарған ҚР ҰҒА академигі Байтанаев Б.Ә. – Алматы: Ә.Х. Марғұлан атындағы Археология институты, 2017 – 1-шығарылым. – 904 б. ISBN 978-601-7312-78-7
| жасалған уақыты = 2017
| авторы          = А. Донец
}}</comment>
      <origin>3484271</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="773" sha1="mz7mlxy5wcy8u2o9t57324si4mbnf67" xml:space="preserve">== Түйін ==
{{Еркін сурет
| сипаттамасы     = Қази Байзаби кесенесі.
| қайнары         = Қазақстанның киелі орындарының географиясы: Табиғат, археология, этнография және діни сәулет өнері нысандарының тізілімі / Жалпы редакциясын басқарған ҚР ҰҒА академигі Байтанаев Б.Ә. – Алматы: Ә.Х. Марғұлан атындағы Археология институты, 2017 – 1-шығарылым. – 904 б. ISBN 978-601-7312-78-7
| жасалған уақыты = 2017
| авторы          = А. Донец
}}
== Лицензиялау ==
{{self|CC-Zero}}</text>
      <sha1>mz7mlxy5wcy8u2o9t57324si4mbnf67</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Mobby 12</title>
    <ns>3</ns>
    <id>761524</id>
    <revision>
      <id>3484279</id>
      <timestamp>2025-06-28T14:45:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <origin>3484279</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="239" sha1="1nn7nj6tcj2l6oo6su2k9tx2g4xakyc" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Mobby 12}}

-- [[Қатысушы:Erboldilyara|Сариев Ербол]] ([[Қатысушы талқылауы:Erboldilyara|талқылауы]] 19:45, 2025 ж. маусымның 28 (+05)</text>
      <sha1>1nn7nj6tcj2l6oo6su2k9tx2g4xakyc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>2004 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы жеңіл атлетика</title>
    <ns>0</ns>
    <id>761525</id>
    <revision>
      <id>3484281</id>
      <timestamp>2025-06-28T15:04:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ерден Карсыбеков</username>
        <id>3744</id>
      </contributor>
      <comment>Жаңа бетте: [[Сурет:10,000-meter final during the 2004 Olympics.jpg|нобай|10 000 метрге жүгірудің финалы]] [[2004 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары|XXVIII Олимпиада ойындарында]] [[Олимпиада ойындарындағы жеңіл атлетика|жеңіл атлетика сайыстары]] 2004 жылдың 18–29 тамызы аралығында өтті. Барлығы 46 медаль ком...</comment>
      <origin>3484281</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19932" sha1="mo2pk0tkryl1ms9jcuz4mizeq60edvr" xml:space="preserve">[[Сурет:10,000-meter final during the 2004 Olympics.jpg|нобай|10 000 метрге жүгірудің финалы]]
[[2004 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары|XXVIII Олимпиада ойындарында]] [[Олимпиада ойындарындағы жеңіл атлетика|жеңіл атлетика сайыстары]] 2004 жылдың 18–29 тамызы аралығында өтті. Барлығы 46 медаль комплектісі сарапқа салынды.

Бұл сайыстарға 196 елдің 1995 спортшысы қатысты.
 
Сайыстардың көбісі [[Панатинаикос (стадион)|Панатинаикос]] стадионында өткізілді.

== Медальдар санағы ==
{| class=&quot;wikitable&quot; border=&quot;1&quot; cellpadding=&quot;2&quot; cellspacing=&quot;0&quot;
!Орын !! Ел!!bgcolor=&quot;gold&quot;| Алтын!!bgcolor=&quot;silver&quot;| Күміс!!bgcolor=&quot;cc9966&quot;| Қола!! Барлығы
|- align=center
| 1
| align=left| {{USA}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 9
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 11
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 5
| 25
|- align=center
| 2
| align=left| {{RUS}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 6
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 7
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 6
| 19
|- align=center
| 3
| align=left| {{GBR}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 3
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 0
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 1
| 4
|- align=center
| 4
| align=left| {{SWE}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 3
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 0
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 0
| 3
|- align=center
| 5
| align=left| {{ETH}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 2
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 3
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 2
| 7
|- align=center
| 6
| align=left| {{GRE}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 2
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 2
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 1
| 5
|- align=center
| rowspan=2 | 7
| align=left| {{CUB}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 2
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 1
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 2
| 5
|- align=center
| align=left| {{JAM}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 2
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 1
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 2
| 5
|- align=center
| 9
| align=left| {{MAR}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 2
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 1
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 0
| 3
|- align=center
| 10
| align=left| {{ITA}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 2
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 0
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 1
| 3
|- align=center
| rowspan=2 | 11
| align=left| {{JPN}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 2
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 0
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 0
| 2
|- align=center
| align=left| {{CHN}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 2
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 0
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 0
| 2
|- align=center
| 13
| align=left| {{KEN}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 1
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 4
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 2
| 7
|- align=center
| 14
| align=left| {{LTU}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 1
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 1
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 0
| 2
|- align=center
| 15
| align=left| {{CZE}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 1
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 0
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 2
| 3
|- align=center
| rowspan=2 | 16
| align=left| {{BAH}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 1
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 0
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 1
| 2
|- align=center
| align=left| {{POL}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 1
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 0
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 1
| 2
|- align=center
| rowspan=4 | 18
| align=left| {{BLR}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 1
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 0
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 0
| 1
|- align=center
| align=left| {{DOM}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 1
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 0
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 0
| 1
|- align=center
| align=left| {{CMR}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 1
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 0
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 0
| 1
|- align=center
| align=left| {{NOR}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 1
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 0
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 0
| 1
|- align=center
| 22
| align=left| {{ROU}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 0
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 2
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 1
| 3
|- align=center
| rowspan=2 | 23
| align=left| {{GER}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 0
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 2
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 0
| 2
|- align=center
| align=left| {{байрақ|ОАР}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 0
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 2
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 0
| 2
|- align=center
| rowspan=3 | 25
| align=left| {{AUS}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 0
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 1
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 2
| 3
|- align=center
| align=left| {{ESP}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 0
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 1
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 2
| 3
|- align=center
| align=left| {{UKR}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 0
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 1
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 2
| 3
|- align=center
| rowspan=2 | 28
| align=left| {{DEN}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 0
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 1
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 1
| 2
|- align=center
| align=left| {{POR}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 0
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 1
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 1
| 2
|- align=center
| rowspan=3 | 30
| align=left| {{LAT}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 0
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 1
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 0
| 1
|- align=center
| align=left| {{HUN}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 0
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 1
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 0
| 1
|- align=center
| align=left| {{MEX}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 0
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 1
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 0
| 1
|- align=center
| rowspan=2 | 33
| align=left| {{NGA}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 0
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 0
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 2
| 2
|- align=center
| align=left| {{FRA}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 0
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 0
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 2
| 2
|- align=center
| rowspan=5 | 35
| align=left| {{BRA}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 0
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 0
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 1
| 1
|- align=center
| align=left| {{KAZ}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 0
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 0
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 1
| 1
|- align=center
| align=left| {{SVN}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 0
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 0
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 1
| 1
|- align=center
| align=left| {{ERI}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 0
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 0
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 1
| 1
|- align=center
| align=left| {{EST}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | 0
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | 0
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | 1
| 1
|}

== Медалистер ==
===Ерлер===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=100 bgcolor=efefef|'''Дисциплина'''
|width=200 bgcolor=gold |'''Алтын'''
|width=200 bgcolor=silver|'''Күміс'''
|width=200 bgcolor=cc9966|'''Қола'''
|-
| 100 метр
| {{ту|АҚШ}} [[Джастин Гэтлин]]
| {{ту|Португалия}} [[Фрэнсис Обиквелу]]
| {{ту|АҚШ}} [[Морис Грин (атлет)|Морис Грин]]
|-
| 200 метр
| {{ту|АҚШ}} [[Шон Кроуфорд]]
| {{ту|АҚШ}} [[Бернард Уильямс (атлет)|Бернард Уильямс]]
| {{ту|АҚШ}} [[Джастин Гэтлин]]
|-
| 400 метр
| {{ту|АҚШ}} [[Джереми Уоринер]]
| {{ту|АҚШ}} [[Отис Харрис]]
| {{ту|АҚШ}} [[Деррик Брю]]
|-
| 800 метр
| {{ту|Ресей}} [[Юрий Михайлович Борзаковский|Юрий Борзаковский]]
| {{ту|ОАР}} [[Мбулаени Мулаудзи]]
| {{ту|Дания}} [[Уилсон Кипкетер]]
|-
| 1500 метр
| {{ту|Марокко}} [[Хишам Эль-Герруж]]
| {{ту|Кения}} [[Бернард Лагат]]
| {{ту|Португалия}} [[Руи Силва]]
|-
| 5000 метр
| {{ту|Марокко}} [[Хишам Эль-Герруж]]
| {{ту|Эфиопия}} [[Кенениса Бекеле]]
| {{ту|Кения}} [[Элиуд Кипчоге]]
|-
| 10 000 метр
| {{ту|Эфиопия}} [[Кенениса Бекеле]]
| {{ту|Эфиопия}} [[Силеши Сихине]]
| {{ту|Эритрея}} [[Зерсенай Тадесе]]
|-
| 110 метр кедергілермен
| {{ту|Қытай}} [[Лю Сян]]
| {{ту|АҚШ}} [[Терренс Трэммелл]]
| {{ту|Куба}} [[Аньер Гарсия]]
|-
| 400 метр кедергілермен
| {{ту|Доминикан Республикасы}} [[Феликс Санчес]]
| {{ту|Ямайка}} [[Дэнни Макфарлейн]]
| {{ту|Франция}} [[Наман Кейта]]
|-
| 3000 метр стиплчез
| {{ту|Кения}} [[Эзекиль Кембой]]
| {{ту|Кения}} [[Бримин Кипруто]]
| {{ту|Кения}} [[Пол Коэч]]
|-
| Эстафета, 4×100 м
| {{ту|Ұлыбритания}} &lt;br&gt;[[Джейсон Гарденер]]&lt;br&gt;[[Даррен Кэмпбелл]]&lt;br&gt;[[Марлон Девониш]]&lt;br&gt;[[Марк Льюис-Фрэнсис]]
| {{ту|АҚШ}} &lt;br&gt;[[Шон Кроуфорд]]&lt;br&gt;[[Джастин Гэнтлин]]&lt;br&gt;[[Коби Миллер]]&lt;br&gt; [[Морис Грин (атлет)|Морис Грин]]&lt;br&gt;[[Дарвис Пэттон]]
| {{ту|Нигерия}} &lt;br&gt;[[Олусоджи Фасуба]] &lt;br&gt;[[Ученна Эмедолу]]&lt;br&gt;[[Аарон Эгбеле]]&lt;br&gt;[[Деджи Алю]]
|-
| Эстафета, 4×400 м
| {{ту|АҚШ}} &lt;br&gt;[[Отис Харрис]]&lt;br&gt;[[Деррик Брю]]&lt;br&gt;[[Джереми Уоринер]]&lt;br&gt;[[Дарольд Уильямсон]]&lt;br&gt;[[Эндрю Рок]]&lt;br&gt;[[Келли Уилли]]
| {{ту|Аустралия}} &lt;br&gt;[[Джон Стеффенсен]]&lt;br&gt;[[Марк Ормрод]]&lt;br&gt;[[Патрик Дуайер]]&lt;br&gt; [[Клинтон Хилл (атлет)|Клинтон Хилл]]
| {{ту|Нигерия}} &lt;br&gt;[[Саул Вейгопва]]&lt;br&gt;[[Муса Ауду]]&lt;br&gt;[[Джеймс Годдэй]]&lt;br&gt;[[Энефьок Удо-Обонг]]
|-
| Марафон
| {{ту|Италия}} [[Стефано Бальдини]]
| {{ту|АҚШ}} [[Мебрахтом Кефлезигхи]]
| {{ту|Бразилия}} [[Вандерлей де Лима]]
|-
| 20 километр жүру
| {{ту|Италия}} [[Ивано Бруньетти]]
| {{ту|Испания}} [[Франсиско Хавьер Фернандес]]
| {{ту|Аустралия}} [[Нейтан Дикс]]
|-
| 50 километр жүру
| {{ту|Польша}} [[Роберт Корженёвский]]
| {{ту|Ресей}} [[Денис Геннадьевич Нижегородов|Денис Нижегородов]]
| {{ту|Ресей}} [[Алексей Николаевич Воеводин|Алексей Воеводин]]
|-
| Биікке секіру
| {{ту|Швеция}} [[Стефан Хольм]]
| {{ту|АҚШ}} [[Мэтт Хемингуэй]]
| {{ту|Чехия}} [[Ярослав Баба]]
|-
| Таяқпен секіру
| {{ту|АҚШ}} [[Тимоти Мэк]]
| {{ту|АҚШ}} [[Тоби Стивенсон]]
| {{ту|Италия}} [[Джузеппе Джибилиско]]
|-
| Ұзындыққа секіру
| {{ту|АҚШ}} [[Дуайт Филлипс]]
| {{ту|АҚШ}} [[Джон Моффитт]]
| {{ту|Испания}} [[Хуан Лино Мартинес]]
|-
| Үш қарғып секіру
| {{ту|Швеция}} [[Кристиан Олссон]]
| {{ту|Румыния}} [[Мариан Опря]]
| {{ту|Ресей}} [[Даниил Сергеевич Буркеня|Даниил Буркеня]]
|-
| Ядро лақтыру
| {{ту|АҚШ}} [[Адам Нельсон]]
| {{ту|Дания}} [[Йоахим Ольсен]]
| {{ту|Испания}} [[Мануэль Мартинес (атлет)|Мануэль Мартинес]]
|-
| Диск лақтыру
| {{ту|Литва}} [[Алекна Виргилиюс]]
| {{ту|Мажарстан}} [[Золтан Кёваго]]
| {{ту|Эстония}} [[Александр Таммерт]]
|-
| Балға лақтыру
| {{ту|Жапония}} [[Кодзи Мурофуси]]
| —
| —
|-
| Найза лақтыру
| {{ту|Норвегия}} [[Андреас Торкильдсен]]
| {{ту|Латвия}} [[Вадим Василевский]]
| {{ту|Ресей}} [[Сергей Александрович Макаров|Сергей Макаров]]
|-
| Онсайыс
| {{ту|Чехия}} [[Роман Шебрле]]
| {{ту|АҚШ}} [[Брайан Клэй]]
| {{ту|Қазақстан}} [[Дмитрий Васильевич Карпов|Дмитрий Карпов]]
|}

===Әйелдер===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=100 bgcolor=efefef|'''Дисциплина'''
|width=200 bgcolor=gold |'''Алтын'''
|width=200 bgcolor=silver|'''Күміс'''
|width=200 bgcolor=cc9966|'''Қола'''
|-
| 100 метр
| {{ту|Беларусь}} [[Юлия Викторовна Нестеренко|Юлия Нестеренко]]
| {{ту|АҚШ}} [[Лорин Уильямс]]
| {{ту|Ямайка}} [[Вероника Кэмпбелл]]
|-
| 200 метр
| {{ту|Ямайка}} [[Вероника Кэмпбелл]]
| {{ту|АҚШ}} [[Эллисон Феликс]]
| {{ту|Багам аралдары}} [[Дебби Фергюссон]]
|-
| 400 метр
| {{ту|Багам аралдары}} [[Тоник Уильямс-Дарлинг]]
| {{ту|Мексика}} [[Ана Гевара]]
| {{ту|Ресей}} [[Наталья Николаевна Антюх|Наталья Антюх]]
|-
| 800 метр
| {{ту|Ұлыбритания}} [[Келли Холмс]]
| {{ту|Марокко}} [[Хасна Бенхасси]]
| {{ту|Словения}} [[Иоланда Чеплак]]
|-
| 1500 метр
| {{ту|Ұлыбритания}} [[Келли Холмс]]
| {{ту|Ресей}} [[Татьяна Ивановна Томашова|Татьяна Томашова]]
| {{ту|Румыния}} [[Мария Чонкан]]
|-
| 5000 метр
| {{ту|Эфиопия}} [[Месерет Дефар]]
| {{ту|Кения}} [[Изабелла Очичи]]
| {{ту|Эфиопия}} [[Тирунеш Дибаба]]
|-
| 10 000 метр
| {{ту|Қытай}} [[Син Хуэйна]]
| {{ту|Эфиопия}} [[Эджегайеху Дибаба]]
| {{ту|Эфиопия}} [[Дерарту Тулу]]
|-
| 100 метр кедергілермен
| {{ту|АҚШ}} [[Джоанна Хейз]]
| {{ту|Украина}} [[Елена Анатольевна Красовская|Елена Красовская]]
| {{ту|АҚШ}} [[Мелисса Моррисон]]
|-
| 400 метр кедергілермен
| {{ту|Грекия}} [[Фани Халкия]]
| {{ту|Румыния}} [[Ионела Тырля]]
| {{ту|Украина}} [[Татьяна Викторовна Терещук-Антипова|Татьяна Терещук-Антипова]]
|-
| Эстафета, 4×100 м
| {{ту|Ямайка}} &lt;br&gt;[[Тайна Лоуренс]]&lt;br&gt;[[Шерон Симпсон]]&lt;br&gt;[[Элин Бэйли]]&lt;br&gt;[[Вероника Кэмпбелл]]&lt;br&gt;[[Беверли Макдональд]]
| {{ту|Ресей}} &lt;br&gt;[[Ольга Олеговна Фёдорова|Ольга Фёдорова]]&lt;br&gt;[[Юлия Геннадьевна Табакова|Юлия Табакова]]&lt;br&gt;[[Ирина Сергеевна Хабарова|Ирина Хабарова]]&lt;br&gt;[[Лариса Николаевна Круглова|Лариса Круглова]]
| {{ту|Франция}} &lt;br&gt;[[Вероник Ман]]&lt;br&gt;[[Мюрель Юрти]]&lt;br&gt;[[Сильвиан Феликс]]&lt;br&gt;[[Кристина Аррон]]
|-
| Эстафета, 4×400 м
| {{ту|АҚШ}} &lt;br&gt;[[Диди Троттер]]&lt;br&gt;[[Моника Хеннэгэн]]&lt;br&gt;[[Латаша Колендер]]&lt;br&gt;[[Моника Хеннэгэн]]&lt;br&gt;[[Андреа Андерсон]]
| {{ту|Ресей}} &lt;br&gt;[[Олеся Александровна Форшева|Олеся Красномовец]]&lt;br&gt;[[Наталья Викторовна Назарова|Наталья Назарова]]&lt;br&gt;[[Олеся Николаевна Зыкина|Олеся Зыкина]]&lt;br&gt;[[Наталья Николаевна Антюх|Наталья Антюх]]&lt;br&gt;[[Татьяна Павловна Фирова|Татьяна Фирова]]&lt;br&gt;[[Наталья Николаевна Иванова|Наталья Иванова]]
| {{ту|Ямайка}} &lt;br&gt;[[Новлен Уильямс]]&lt;br&gt;[[Мишель Бургер]]&lt;br&gt;[[Надя Дэви]]&lt;br&gt;[[Сэнди Ричардс]]&lt;br&gt;[[Ронетта Смит]]
|-
| Марафон
| {{ту|Жапония}} [[Мидзуки Ногути]]
| {{ту|Кения}} [[Катрин Ндереба]]
| {{ту|АҚШ}} [[Дина Кастор]]
|-
| 20 километр жүру
| {{ту|Грекия}} [[Афанасия Цумелека]]
| {{ту|Ресей}} [[Олимпиада Владимировна Иванова|Олимпиада Иванова]]
| {{ту|Аустралия}} [[Джейн Савийе]]
|-
| Биікке секіру
| {{ту|Ресей}} [[Елена Владимировна Слесаренко|Елена Слесаренко]]
| {{ту|ОАР}} [[Хестри Клоэт]]
| {{ту|Украина}} [[Виктория Стёпина]]
|-
| Таяқпен секіру
| {{ту|Ресей}} [[Елена Гаджиевна Исинбаева|Елена Исинбаева]]
| {{ту|Ресей}} [[Светлана Евгеньевна Феофанова|Светлана Феофанова]]
| {{ту|Польша}} [[Анна Роговская]]
|-
| Ұзындыққа секіру
| {{ту|Ресей}} [[Татьяна Романовна Лебедева|Татьяна Лебедева]]
| {{ту|Ресей}} [[Ирина Александровна Мелешина|Ирина Симагина]]
| {{ту|Ресей}} [[Татьяна Владимировна Котова|Татьяна Котова]]
|-
| Үш қарғып секіру
| {{ту|Камерун}} [[Франсуаза Мбанго Этон]]
| {{ту|Грекия}} [[Хрисопия Деветци]]
| {{ту|Ресей}} [[Татьяна Романовна Лебедева|Татьяна Лебедева]]
|-
| Ядро лақтыру
| {{ту|Куба}} [[Юмилейди Кумба]]
| {{ту|Германия}} [[Надин Кляйнерт]]
| —
|-
| Диск лақтыру
| {{ту|Ресей}} [[Наталья Ивановна Садова|Наталья Садова]]
| {{ту|Грекия}} [[Анастасия Келесиду]]
| {{ту|Чехия}} [[Вера Поспишилова]]
|-
| Балға лақтыру
| {{ту|Ресей}} [[Ольга Сергеевна Кузенкова|Ольга Кузенкова]]
| {{ту|Куба}} [[Ипси Морено]]
| {{ту|Куба}} [[Юнайка Кроуфорд]]
|-
| Найза лақтыру
| {{ту|Куба}} [[Ослейдис Менендес]]
| {{ту|Германия}} [[Штеффи Нериус]]
| {{ту|Грекия}} [[Мирела Маньяни-Целили]]
|-
| Жетісайыс
| {{ту|Швеция}} [[Каролина Клюфт]]
| {{ту|Литва}} [[Аустра Скуйите]]
| {{ту|Ұлыбритания}} [[Келли Созертон]]
|}

{{2004 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары}}
{{Олимпиада ойындарындағы жеңіл атлетика}}

[[Санат:2004 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары]]
[[Санат:Олимпиада ойындарындағы жеңіл атлетика]]</text>
      <sha1>mo2pk0tkryl1ms9jcuz4mizeq60edvr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:He7mf7dianne</title>
    <ns>3</ns>
    <id>761526</id>
    <revision>
      <id>3484295</id>
      <timestamp>2025-06-28T17:45:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <origin>3484295</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="227" sha1="4sw0kzubfa04tm0ri5f9x314ol74hhq" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=He7mf7dianne}}

-- [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 22:45, 2025 ж. маусымның 28 (+05)</text>
      <sha1>4sw0kzubfa04tm0ri5f9x314ol74hhq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Devineneda</title>
    <ns>3</ns>
    <id>761527</id>
    <revision>
      <id>3484297</id>
      <timestamp>2025-06-28T17:50:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <origin>3484297</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="231" sha1="60x3l83h3vaz5hcd6qo0bwpycfoiujt" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Devineneda}}

-- [[Қатысушы:Салиха|Салиха]] ([[Қатысушы талқылауы:Салиха|талқылауы]]) 22:50, 2025 ж. маусымның 28 (+05)</text>
      <sha1>60x3l83h3vaz5hcd6qo0bwpycfoiujt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Kozlovmihaileh7085</title>
    <ns>3</ns>
    <id>761528</id>
    <revision>
      <id>3484298</id>
      <timestamp>2025-06-28T17:50:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <origin>3484298</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="303" sha1="dil6cocbgoktem9hjqu89j4qhde3inz" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Kozlovmihaileh7085}}

-- [[Қатысушы:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов]] ([[Қатысушы талқылауы:Нұрлан Рахымжанов|талқылауы]])  22:50, 2025 ж. маусымның 28 (+05)</text>
      <sha1>dil6cocbgoktem9hjqu89j4qhde3inz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Claraoconnorbf</title>
    <ns>3</ns>
    <id>761529</id>
    <revision>
      <id>3484299</id>
      <timestamp>2025-06-28T17:54:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <origin>3484299</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="235" sha1="ao17i12gumrixg2qz7a6bo366fn07as" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Claraoconnorbf}}

-- [[Қатысушы:Салиха|Салиха]] ([[Қатысушы талқылауы:Салиха|талқылауы]]) 22:54, 2025 ж. маусымның 28 (+05)</text>
      <sha1>ao17i12gumrixg2qz7a6bo366fn07as</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Sandeeasaro1994</title>
    <ns>3</ns>
    <id>761530</id>
    <revision>
      <id>3484300</id>
      <timestamp>2025-06-28T17:54:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <origin>3484300</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="300" sha1="gq1g2zhciflsoadm0h47m38brb16ovn" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Sandeeasaro1994}}

-- [[Қатысушы:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов]] ([[Қатысушы талқылауы:Нұрлан Рахымжанов|талқылауы]])  22:54, 2025 ж. маусымның 28 (+05)</text>
      <sha1>gq1g2zhciflsoadm0h47m38brb16ovn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Tucaballotaa</title>
    <ns>3</ns>
    <id>761531</id>
    <revision>
      <id>3484301</id>
      <timestamp>2025-06-28T17:55:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <origin>3484301</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="212" sha1="0sdhqycg7dz3l98h0xtv6pw9aed5ay8" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Tucaballotaa}}

-- [[Қатысушы:Sibom|Sibom]] ([[Қатысушы талқылауы:Sibom|талқылауы]]) 22:55, 2025 ж. маусымның 28 (+05)</text>
      <sha1>0sdhqycg7dz3l98h0xtv6pw9aed5ay8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Kyliehavenkqq</title>
    <ns>3</ns>
    <id>761532</id>
    <revision>
      <id>3484302</id>
      <timestamp>2025-06-28T17:55:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <origin>3484302</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="228" sha1="n662mkzdib3guqva0kc32j00px80kfb" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Kyliehavenkqq}}

-- [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 22:55, 2025 ж. маусымның 28 (+05)</text>
      <sha1>n662mkzdib3guqva0kc32j00px80kfb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Pkobryn61</title>
    <ns>3</ns>
    <id>761533</id>
    <revision>
      <id>3484303</id>
      <timestamp>2025-06-28T17:55:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <origin>3484303</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="294" sha1="e0vuh0g9pve1pqlzbslqwfspnyplqbg" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Pkobryn61}}

-- [[Қатысушы:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов]] ([[Қатысушы талқылауы:Нұрлан Рахымжанов|талқылауы]])  22:55, 2025 ж. маусымның 28 (+05)</text>
      <sha1>e0vuh0g9pve1pqlzbslqwfspnyplqbg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Natillemo</title>
    <ns>3</ns>
    <id>761534</id>
    <revision>
      <id>3484304</id>
      <timestamp>2025-06-28T17:56:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <origin>3484304</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="240" sha1="7c1q9p47jmgxs70nyusp6n560ov0et0" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Natillemo}}

-- [[Қатысушы:Erboldilyara|Сариев Ербол]] ([[Қатысушы талқылауы:Erboldilyara|талқылауы]] 22:56, 2025 ж. маусымның 28 (+05)</text>
      <sha1>7c1q9p47jmgxs70nyusp6n560ov0et0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Chau cuebas</title>
    <ns>3</ns>
    <id>761535</id>
    <revision>
      <id>3484305</id>
      <timestamp>2025-06-28T17:57:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <origin>3484305</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="210" sha1="8dwcfazcquxgs75byz2linim6c2bvjm" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Chau cuebas}}

-- [[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылауы]] 22:57, 2025 ж. маусымның 28 (+05)</text>
      <sha1>8dwcfazcquxgs75byz2linim6c2bvjm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Vyoandera</title>
    <ns>3</ns>
    <id>761536</id>
    <revision>
      <id>3484306</id>
      <timestamp>2025-06-28T17:57:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <origin>3484306</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="208" sha1="mzmvhke3v5cpsbikcq74rquxakh3kxq" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Vyoandera}}

-- [[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылауы]] 22:57, 2025 ж. маусымның 28 (+05)</text>
      <sha1>mzmvhke3v5cpsbikcq74rquxakh3kxq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Sokolovsanjahd3270</title>
    <ns>3</ns>
    <id>761537</id>
    <revision>
      <id>3484307</id>
      <timestamp>2025-06-28T17:58:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <origin>3484307</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="217" sha1="4kohedj7ngl4jbc6dsffh4tmt1feodv" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Sokolovsanjahd3270}}

-- [[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылауы]] 22:58, 2025 ж. маусымның 28 (+05)</text>
      <sha1>4kohedj7ngl4jbc6dsffh4tmt1feodv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Iced xX</title>
    <ns>3</ns>
    <id>761538</id>
    <revision>
      <id>3484308</id>
      <timestamp>2025-06-28T18:10:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <origin>3484308</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="347" sha1="cxjlkv76dro3tr2hwpqiv3qrixxont7" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Iced xX}}

-- ''&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;'' ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 23:10, 2025 ж. маусымның 28 (+05)</text>
      <sha1>cxjlkv76dro3tr2hwpqiv3qrixxont7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1948 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы жеңіл атлетика</title>
    <ns>0</ns>
    <id>761539</id>
    <revision>
      <id>3484311</id>
      <timestamp>2025-06-28T18:48:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ерден Карсыбеков</username>
        <id>3744</id>
      </contributor>
      <comment>Жаңа бетте: [[Сурет:100 metres final, London, 1948. (7649951752).jpg|нобай|100 метрге жүгірудің финалы]] [[Сурет:Micheline Ostermeyer championne olympique au lancer du disque à Londres en 1948.jpg|нобай|160px|[[Мишлин Остермейер]] диск лақтыруда]] [[1948 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары|XIV Олимпиада ойындарында]] Олимпиада ойындарындағы жең...</comment>
      <origin>3484311</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15435" sha1="4l6jbz4x73e28pbdb3vh4uxu1r2t016" xml:space="preserve">[[Сурет:100 metres final, London, 1948. (7649951752).jpg|нобай|100 метрге жүгірудің финалы]]
[[Сурет:Micheline Ostermeyer championne olympique au lancer du disque à Londres en 1948.jpg|нобай|160px|[[Мишлин Остермейер]] диск лақтыруда]]
[[1948 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары|XIV Олимпиада ойындарында]] [[Олимпиада ойындарындағы жеңіл атлетика|жеңіл атлетика сайыстары]] 1948 жылдың 30 шілде мен 7 тамыз күндері аралығында өткізілді.

Бағдарламаға ерлер арасындағы 24 сайыс және әйелдер арасындағы 9 сайыс түрі енген болатын. Оларға 53 елден келген 745 спортшы қатысқан.

== Медальдар санағы ==
{| class=&quot;wikitable&quot; border=&quot;1&quot; cellpadding=&quot;2&quot; cellspacing=&quot;0&quot;
!Орын !! Ел!!bgcolor=&quot;gold&quot;| Алтын!!bgcolor=&quot;silver&quot;| Күміс!!bgcolor=&quot;cc9966&quot;| Қола!! Барлығы
|- bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot; align=&quot;right&quot;
| &lt;center&gt;1&lt;/center&gt;
| align=&quot;left&quot; | {{USA}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | &lt;center&gt;12&lt;/center&gt;
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | &lt;center&gt;5&lt;/center&gt;
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | &lt;center&gt;10&lt;/center&gt;
| &lt;center&gt;27&lt;/center&gt;
|- bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot; align=&quot;right&quot;
| &lt;center&gt;2&lt;/center&gt;
| align=&quot;left&quot; | {{SWE}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | &lt;center&gt;5&lt;/center&gt;
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | &lt;center&gt;3&lt;/center&gt;
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | &lt;center&gt;5&lt;/center&gt;
| &lt;center&gt;13&lt;/center&gt;
|- bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot; align=&quot;right&quot;
| &lt;center&gt;3&lt;/center&gt;
| align=&quot;left&quot; | {{NED}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | &lt;center&gt;4&lt;/center&gt;
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | &lt;center&gt;0&lt;/center&gt;
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | &lt;center&gt;2&lt;/center&gt;
| &lt;center&gt;6&lt;/center&gt;
|- bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot; align=&quot;right&quot;
| &lt;center&gt;4&lt;/center&gt;
| align=&quot;left&quot; | {{FRA}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | &lt;center&gt;2&lt;/center&gt;
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | &lt;center&gt;3&lt;/center&gt;
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | &lt;center&gt;3&lt;/center&gt;
| &lt;center&gt;8&lt;/center&gt;
|- bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot; align=&quot;right&quot;
| &lt;center&gt;5&lt;/center&gt;
| align=&quot;left&quot; | {{HUN}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | &lt;center&gt;2&lt;/center&gt;
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | &lt;center&gt;0&lt;/center&gt;
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | &lt;center&gt;1&lt;/center&gt;
| &lt;center&gt;3&lt;/center&gt;
|- bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot; align=&quot;right&quot;
| &lt;center&gt;6&lt;/center&gt;
| align=&quot;left&quot; | {{AUS}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | &lt;center&gt;1&lt;/center&gt;
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | &lt;center&gt;3&lt;/center&gt;
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | &lt;center&gt;2&lt;/center&gt;
| &lt;center&gt;6&lt;/center&gt;
|- bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot; align=&quot;right&quot;
| &lt;center&gt;7&lt;/center&gt;
| align=&quot;left&quot; | {{ITA}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | &lt;center&gt;1&lt;/center&gt;
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | &lt;center&gt;3&lt;/center&gt;
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | &lt;center&gt;1&lt;/center&gt;
| &lt;center&gt;5&lt;/center&gt;
|- bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot; align=&quot;right&quot;
| rowspan=2| &lt;center&gt;8&lt;/center&gt;
| align=&quot;left&quot; | {{FIN}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | &lt;center&gt;1&lt;/center&gt;
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | &lt;center&gt;2&lt;/center&gt;
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | &lt;center&gt;0&lt;/center&gt;
| &lt;center&gt;3&lt;/center&gt;
|- bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot; align=&quot;right&quot;
| align=&quot;left&quot; | [[Сурет:Flag of Jamaica (1906–1957).svg|24px|]] [[Ямайка]]
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | &lt;center&gt;1&lt;/center&gt;
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | &lt;center&gt;2&lt;/center&gt;
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | &lt;center&gt;0&lt;/center&gt;
| &lt;center&gt;3&lt;/center&gt;
|- bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot; align=&quot;right&quot;
| rowspan=2| &lt;center&gt;10&lt;/center&gt;
| align=&quot;left&quot; | {{ARG}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | &lt;center&gt;1&lt;/center&gt;
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | &lt;center&gt;1&lt;/center&gt;
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | &lt;center&gt;0&lt;/center&gt;
| &lt;center&gt;2&lt;/center&gt;
|- bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot; align=&quot;right&quot;
| align=&quot;left&quot; | {{TCH}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | &lt;center&gt;1&lt;/center&gt;
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | &lt;center&gt;1&lt;/center&gt;
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | &lt;center&gt;0&lt;/center&gt;
| &lt;center&gt;2&lt;/center&gt;
|- bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot; align=&quot;right&quot;
| rowspan=2| &lt;center&gt;12&lt;/center&gt;
| align=&quot;left&quot; | {{AUT}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | &lt;center&gt;1&lt;/center&gt;
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | &lt;center&gt;0&lt;/center&gt;
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | &lt;center&gt;1&lt;/center&gt;
| &lt;center&gt;2&lt;/center&gt;
|- bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot; align=&quot;right&quot;
| align=&quot;left&quot; | {{BEL}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | &lt;center&gt;1&lt;/center&gt;
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | &lt;center&gt;0&lt;/center&gt;
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | &lt;center&gt;1&lt;/center&gt;
| &lt;center&gt;2&lt;/center&gt;
|- bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot; align=&quot;right&quot;
| &lt;center&gt;14&lt;/center&gt;
| align=&quot;left&quot; | {{GBR}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | &lt;center&gt;0&lt;/center&gt;
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | &lt;center&gt;6&lt;/center&gt;
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | &lt;center&gt;1&lt;/center&gt;
| &lt;center&gt;7&lt;/center&gt;
|- bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot; align=&quot;right&quot;
| &lt;center&gt;15&lt;/center&gt;
| align=&quot;left&quot; | {{SUI}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | &lt;center&gt;0&lt;/center&gt;
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | &lt;center&gt;1&lt;/center&gt;
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | &lt;center&gt;1&lt;/center&gt;
| &lt;center&gt;2&lt;/center&gt;
|- bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot; align=&quot;right&quot;
| rowspan=3| &lt;center&gt;16&lt;/center&gt;
| align=&quot;left&quot; | {{NOR}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | &lt;center&gt;0&lt;/center&gt;
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | &lt;center&gt;1&lt;/center&gt;
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | &lt;center&gt;0&lt;/center&gt;
| &lt;center&gt;1&lt;/center&gt;
|- bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot; align=&quot;right&quot;
| align=&quot;left&quot; | [[Сурет:Flag of Ceylon (1948–1951).svg|24px|]] [[Шри-Ланка|Цейлон]]
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | &lt;center&gt;0&lt;/center&gt;
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | &lt;center&gt;1&lt;/center&gt;
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | &lt;center&gt;0&lt;/center&gt;
| &lt;center&gt;1&lt;/center&gt;
|- bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot; align=&quot;right&quot;
| align=&quot;left&quot; | {{YUG}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | &lt;center&gt;0&lt;/center&gt;
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | &lt;center&gt;1&lt;/center&gt;
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | &lt;center&gt;0&lt;/center&gt;
| &lt;center&gt;1&lt;/center&gt;
|- bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot; align=&quot;right&quot;
| &lt;center&gt;19&lt;/center&gt;
| align=&quot;left&quot; | {{PAN}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | &lt;center&gt;0&lt;/center&gt;
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | &lt;center&gt;0&lt;/center&gt;
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | &lt;center&gt;2&lt;/center&gt;
| &lt;center&gt;2&lt;/center&gt;
|- bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot; align=&quot;right&quot;
| rowspan=3| &lt;center&gt;20&lt;/center&gt;
| align=&quot;left&quot; | {{DEN}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | &lt;center&gt;0&lt;/center&gt;
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | &lt;center&gt;0&lt;/center&gt;
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | &lt;center&gt;1&lt;/center&gt;
| &lt;center&gt;1&lt;/center&gt;
|- bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot; align=&quot;right&quot;
| align=&quot;left&quot; | [[Сурет:Canadian Red Ensign 1921-1957 (with disc).svg|24px|]] [[Канада]]
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | &lt;center&gt;0&lt;/center&gt;
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | &lt;center&gt;0&lt;/center&gt;
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | &lt;center&gt;1&lt;/center&gt;
| &lt;center&gt;1&lt;/center&gt;
|- bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot; align=&quot;right&quot;
| align=&quot;left&quot; | {{TUR}}
| style=&quot;background:#F7F6A8;&quot; | &lt;center&gt;0&lt;/center&gt;
| style=&quot;background:#DCE5E5;&quot; | &lt;center&gt;0&lt;/center&gt;
| style=&quot;background:#FFDAB9;&quot; | &lt;center&gt;1&lt;/center&gt;
| &lt;center&gt;1&lt;/center&gt;
|}

== Медалистер ==
===Ерлер===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=100 bgcolor=efefef|'''Дисциплина'''
|width=200 bgcolor=gold |'''Алтын'''
|width=200 bgcolor=silver|'''Күміс'''
|width=200 bgcolor=cc9966|'''Қола'''
|-
|100 метр
|{{ту|АҚШ}} [[Харрисон Диллард]]
|{{ту|АҚШ}} [[Барни Юэлл]]
|{{ту|Нидерланд}} [[Ллойд Лабич]]
|-
|200 метр
|{{ту|АҚШ}} [[Мелвин Паттон]]
|{{ту|АҚШ}} [[Барни Юэлл]]
|{{ту|Нидерланд}} [[Ллойд Лабич]]
|-
|400 метр
|[[Сурет:Flag of Jamaica (1906–1957).svg|22px|]] [[Артур Уинт]]
|[[Сурет:Flag of Jamaica (1906–1957).svg|22px|]] [[Херб Маккенли]]
|{{ту|АҚШ}} [[Мэлвин Уитфилд]]
|-
|800 метр
|{{ту|АҚШ}} [[Мэлвин Уитфилд]]
|[[Сурет:Flag of Jamaica (1906–1957).svg|22px|]] [[Артур Уинт]]
|{{ту|Франция}} [[Марсель Ансен]]
|-
|1500 метр
|{{ту|Швеция}} [[Хенри Эрикссон]]
|{{ту|Швеция}} [[Леннарт Странд]]
|{{ту|Нидерланд}} [[Виллем Слейкхёйс]]
|-
|5000 метр
|{{ту|Бельгия}} [[Гастон Рейфф]]
|{{ту|Чехословакия}} [[Эмиль Затопек]]
|{{ту|Нидерланд}} [[Виллем Слейкхёйс]]
|-
|10 000 метр
|{{ту|Чехословакия}} [[Эмиль Затопек]]
|{{ту|Франция}} [[Ален Мимун]]
|{{ту|Швеция}} [[Бертиль Альбертссон]]
|-
|110 м кедергілермен
|{{ту|АҚШ}} [[Уильям Портер (атлет)|Уильям Портер]]
|{{ту|АҚШ}} [[Клайд Скотт]]
|{{ту|АҚШ}} [[Крейг Диксон]]
|-
|400 м кедергілермен
|{{ту|АҚШ}} [[Рой Кокран]]
|[[Сурет:Flag of Ceylon (1948–1951).svg|22px|]] [[Данкан Уайт]]
|{{ту|Швеция}} [[Руне Ларссон]]
|-
|3000 м стиплчез
|{{ту|Швеция}} [[Туре Шёстранд]]
|{{ту|Швеция}} [[Эрик Эльмсетер]]
|{{ту|Швеция}} [[Йёте Хагстрём]]
|-
|Эстафета, 4×100 метр
|{{ту|АҚШ}} [[Барни Юэлл]]&lt;br&gt;[[Лоренцо Райт]]&lt;br&gt;[[Харрисон Диллард]]&lt;br&gt;[[Мелвин Паттон]]
|{{ту|Ұлыбритания}} [[Элестер Маккоркводейл]]&lt;br&gt;[[Джон Артур Грегори]]&lt;br&gt;[[Кеннет Джоунс (спринтер)|Кеннет Джоунс]]&lt;br&gt;[[Джон Арчер (спринтер)|Джон Арчер]]
|{{ту|Италия}} [[Микеле Тито]]&lt;br&gt;[[Энрико Перуккони]]&lt;br&gt;[[Карло Монти]]&lt;br&gt;[[Антонио Сидди]]
|-
|Эстафета, 4×400 метр
|{{ту|АҚШ}} [[Рой Кокран]]&lt;br&gt;[[Клифф Борленд]]&lt;br&gt;[[Артур Харнден]]&lt;br&gt;[[Мэлвин Уитфилд]]
|{{ту|Франция}} [[Жан-Батист Керебель]]&lt;br&gt;[[Франсис Шеветта]]&lt;br&gt;[[Робер Шеф д'Отель]]&lt;br&gt;[[Жак Люнис]]
|{{ту|Швеция}} [[Курт Лундквист]]&lt;br&gt;[[Ларс-Эрик Вольфбрандт]]&lt;br&gt;[[Фольке Альневик]]&lt;br&gt;[[Руне Ларссон]]
|-
|Марафон
|{{ту|Аргентина}} [[Дельфо Кабрера]]
|{{ту|Ұлыбритания}} [[Томас Ричардс (атлет)|Томас Ричардс]]
|{{ту|Бельгия}} [[Этьен Гайи]]
|-
|10 км жүру
|{{ту|Швеция}} [[Юхан Микаэльссон]]
|{{ту|Швеция}} [[Ингемар Юханссон]]
|{{ту|Швейцария}} [[Фриц Шваб]]
|-
|50 км жүру
|{{ту|Швеция}} [[Йон Юнгрен]]
|{{ту|Швейцария}} [[Гастон Годель]]
|{{ту|Ұлыбритания}} [[Теббс Ллойд Джонсон]]
|-
|Ұзындыққа секіру
|{{ту|АҚШ}} [[Уилли Стил]]
|{{ту|Аустралия}} [[Теодор Брюс]]
|{{ту|АҚШ}} [[Херберт Дуглас]]
|-
|Үш қарғып секіру
|{{ту|Швеция}} [[Арне Охман]]
|{{ту|Аустралия}} [[Джордж Эйвери]]
|{{ту|Түркия}} [[Рухи Сарыалп]]
|-
|Биікке секіру
|{{ту|Аустралия}} [[Джон Уинтер (атлет)|Джон Уинтер]]
|{{ту|Норвегия}} [[Бьёрн Пёульсон]]
|{{ту|АҚШ}} [[Джордж Стэйнич]]
|-
|Таяқпен секіру
|{{ту|АҚШ}} [[Гуинн Смит]]
|{{ту|Финляндия}} [[Эркки Катая]]
|{{ту|АҚШ}} [[Роберт Ричардс]]
|-
|Ядро лақтыру
|{{ту|АҚШ}} [[Уилбур Томпсон]]
|{{ту|АҚШ}} [[Джеймс Делейни]]
|{{ту|АҚШ}} [[Джеймс Фукс]]
|-
|Диск лақтыру
|{{ту|Италия}} [[Адольфо Консолини]]
|{{ту|Италия}} [[Джузеппе Този]]
|{{ту|АҚШ}} [[Форчун Гордиен]]
|-
|Балға лақтыру
|{{ту|Мажарстан}} [[Имре Немет]]
|{{ту|Югославия}} [[Иван Губиян]]
|{{ту|АҚШ}} [[Роберт Беннетт (атлет)|Роберт Беннетт]]
|-
|Найза лақтыру
|{{ту|Финляндия}} [[Тапио Раутаваара]]
|{{ту|АҚШ}} [[Стефен Сеймур]]
|{{ту|Мажарстан}} [[Йожеф Варсеги]]
|-
|Онсайыс
|{{ту|АҚШ}} [[Роберт Мэтиас]]
|{{ту|Франция}} [[Игнас Хайнрих]]
|{{ту|АҚШ}} [[Флойд Симмонс]]
|}
===Әйелдер===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=center
|width=100 bgcolor=efefef|'''Дисциплина'''
|width=200 bgcolor=gold |'''Алтын'''
|width=200 bgcolor=silver|'''Күміс'''
|width=200 bgcolor=cc9966|'''Қола'''
|-
|100 метр
|{{ту|Нидерланд}} [[Фанни Бланкерс-Кун]]
|{{ту|Ұлыбритания}} [[Дороти Мэнли]]
|{{ту|Аустралия}} [[Ширли Стрикленд]]
|-
|200 метр
|{{ту|Нидерланд}} [[Фанни Бланкерс-Кун]]
|{{ту|Ұлыбритания}} [[Одри Уильямсон]]
|{{ту|АҚШ}} [[Одри Паттерсон]]
|-
|80 м кедергілермен
|{{ту|Нидерланд}} [[Фанни Бланкерс-Кун]]
|{{ту|Ұлыбритания}} [[Морин Гарднер]]
|{{ту|Аустралия}} [[Ширли Стрикленд]]
|-
|Эстафета, 4×100 метр
|{{ту|Нидерланд}} [[Ксения Стад-де-Йонг]]&lt;br&gt;[[Жанетта Витцирс-Тиммер]]&lt;br&gt;[[Герда ван дер Каде-Каудейс]]&lt;br&gt;[[Фанни Бланкерс-Кун]]
|{{ту|Аустралия}} [[Ширли Стрикленд]]&lt;br&gt;[[Джун Мэстон]]&lt;br&gt;[[Бетти Маккиннон]]&lt;br&gt;[[Джойс Кинг]]
|[[Сурет:Canadian Red Ensign 1921-1957 (with disc).svg|22px|]] [[Вайола Майерс]]&lt;br&gt;[[Нэнси Маккей]]&lt;br&gt;[[Дайан Фостер]]&lt;br&gt;[[Патрисия Джонс (спринтер)|Патрисия Джонс]]
|-
|Ұзындыққа секіру
|{{ту|Мажарстан}} [[Ольга Дьярмати]]
|{{ту|Аргентина}} [[Ноэми Портела]]
|{{ту|Швеция}} [[Анн-Бритт Лейман]]
|-
|Биікке секіру
|{{ту|АҚШ}} [[Элис Коачмэн]]
|{{ту|Ұлыбритания}} [[Дороти Тайлер]]
|{{ту|Франция}} [[Мишлин Остермейер]]
|-
|Ядро лақтыру
|{{ту|Франция}} [[Мишлин Остермейер]]
|{{ту|Италия}} [[Амелия Пиччинини]]
|{{ту|Аустрия}} [[Инга Шеффер]]
|-
|Диск лақтыру
|{{ту|Франция}} [[Мишлин Остермейер]]
|{{ту|Италия}} [[Эдера Кордьяле]]
|{{ту|Франция}} [[Жаклин Мазе]]
|-
|Найза лақтыру
|{{ту|Аустрия}} [[Хермине Баума]]
|{{ту|Финляндия}} [[Катри Парвиайнен]]
|{{ту|Дания}} [[Лили Карлстедт]]
|}

{{1948 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары}}
{{Олимпиада ойындарындағы жеңіл атлетика}}

[[Санат:1948 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары]]
[[Санат:Олимпиада ойындарындағы жеңіл атлетика]]</text>
      <sha1>4l6jbz4x73e28pbdb3vh4uxu1r2t016</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Autscam</title>
    <ns>3</ns>
    <id>761540</id>
    <revision>
      <id>3484316</id>
      <timestamp>2025-06-28T19:13:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <origin>3484316</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="315" sha1="q6ai3yg6cf58axj7wfx4bujk54rry8o" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Autscam}}

-- [[Қатысушы:GanS NIS|&lt;span style=&quot;text-shadow:gray 4px 4px 3px;&quot;&gt;&lt;font face=&quot;AR Cena&quot; color=&quot;black&quot;&gt;&lt;b&gt;Fани&lt;/b&gt;&lt;/font&gt;&lt;/span&gt;]] ([[Қатысушы талқылауы:GanS NIS|талқылауы]]) 00:13, 2025 ж. маусымның 29 (+05)</text>
      <sha1>q6ai3yg6cf58axj7wfx4bujk54rry8o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Dorill</title>
    <ns>3</ns>
    <id>761541</id>
    <revision>
      <id>3484327</id>
      <timestamp>2025-06-28T21:07:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <origin>3484327</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="438" sha1="nolr97vbavgbdj5m67tlca270ejkjl5" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Dorill}}

-- &lt;font color=&quot;#009900&quot;&gt;[[Қатысушы:Мұхамеджан Амангелді|&lt;span style=&quot;font-family:Georgia;&quot;&gt;&lt;i&gt;Мұхамеджан А.А.&lt;/i&gt;&lt;/span&gt;]]&lt;/font&gt; [[Қатысушы талқылауы:Мұхамеджан Амангелді|&lt;span style=&quot;font-size:90%&quot;&gt;&lt;font color=&quot;#0000FF&quot;&gt;(талқылауы)&lt;/font&gt;&lt;/span&gt;]] 02:07, 2025 ж. маусымның 29 (+05)</text>
      <sha1>nolr97vbavgbdj5m67tlca270ejkjl5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:ProtoMan666</title>
    <ns>3</ns>
    <id>761542</id>
    <revision>
      <id>3484328</id>
      <timestamp>2025-06-28T21:10:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <origin>3484328</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="232" sha1="tiehl2sipel5esybjpu9t8bv9qe0hne" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=ProtoMan666}}

-- [[Қатысушы:Салиха|Салиха]] ([[Қатысушы талқылауы:Салиха|талқылауы]]) 02:10, 2025 ж. маусымның 29 (+05)</text>
      <sha1>tiehl2sipel5esybjpu9t8bv9qe0hne</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:SkifDErio</title>
    <ns>3</ns>
    <id>761543</id>
    <revision>
      <id>3484334</id>
      <timestamp>2025-06-28T22:04:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <origin>3484334</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="294" sha1="dqjnvuc9u9r7ho9b8uk384xi992ceqj" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=SkifDErio}}

-- [[Қатысушы:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов]] ([[Қатысушы талқылауы:Нұрлан Рахымжанов|талқылауы]])  03:04, 2025 ж. маусымның 29 (+05)</text>
      <sha1>dqjnvuc9u9r7ho9b8uk384xi992ceqj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Mic̦vìye</title>
    <ns>3</ns>
    <id>761544</id>
    <revision>
      <id>3484336</id>
      <timestamp>2025-06-28T22:39:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <origin>3484336</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="350" sha1="36r2yl4q0165o6do0crblrjebmlnu78" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Mic̦vìye}}

-- ''&lt;span style=&quot;text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;&quot;&gt;[[Қатысушы:Arystanbek |А&lt;font color=&quot;#DA500B&quot;&gt;rys&lt;/font&gt;тan&lt;font color=&quot;#10AD00&quot;&gt;bek&lt;/font&gt;]]&lt;/span&gt;'' ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 03:39, 2025 ж. маусымның 29 (+05)</text>
      <sha1>36r2yl4q0165o6do0crblrjebmlnu78</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Thegoofhere</title>
    <ns>3</ns>
    <id>761545</id>
    <revision>
      <id>3484341</id>
      <timestamp>2025-06-28T23:25:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <origin>3484341</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="307" sha1="ho5xs1acasb2zntzr5sp2o2xm3yaplf" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Thegoofhere}}

-- [[Қатысушы:Мықтыбек Оразтайұлы|Мықтыбек Оразтайұлы]] ([[Қатысушы талқылауы:Мықтыбек Оразтайұлы|талқылауы]]) 04:25, 2025 ж. маусымның 29 (+05)</text>
      <sha1>ho5xs1acasb2zntzr5sp2o2xm3yaplf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Raaria</title>
    <ns>3</ns>
    <id>761546</id>
    <revision>
      <id>3484342</id>
      <timestamp>2025-06-28T23:56:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <origin>3484342</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="221" sha1="3t7jnrgz7qyxyenvpn94dw4x60obk4k" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Raaria}}

-- [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 04:56, 2025 ж. маусымның 29 (+05)</text>
      <sha1>3t7jnrgz7qyxyenvpn94dw4x60obk4k</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Дин Винчестер</title>
    <ns>0</ns>
    <id>761547</id>
    <revision>
      <id>3484344</id>
      <timestamp>2025-06-29T00:29:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>Жаңа бетте: '''Дин Винчестер''' — ''[[Supernatural (American TV series)|Supernatural]]'' атты америкалық драмалық телехикаяның екі [[басты кейіпкер|басты кейіпкерінің]] бірі, оның кіші інісі [[Сэм Винчестер|Сэммен]] бірге. Кейіпкердің басты бейнесін [[Дженсен Эклз]] сомдайды. Бұл кейіпкердің өзге нұс...</comment>
      <origin>3484344</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6106" sha1="hcb7qsmskvq041o7jb68gfaoreq8cpo" xml:space="preserve">'''Дин Винчестер''' — ''[[Supernatural (American TV series)|Supernatural]]'' атты америкалық драмалық телехикаяның екі [[басты кейіпкер|басты кейіпкерінің]] бірі, оның кіші інісі [[Сэм Винчестер|Сэммен]] бірге. Кейіпкердің басты бейнесін [[Дженсен Эклз]] сомдайды. Бұл кейіпкердің өзге нұсқаларын Хантер Брошу (сәби), [[Ридж Кэнайп]] (бала), Николай Лоутон-Джистра (жасөспірімге дейінгі), Брок Келли және [[Дилан Эверетт]] (жасөспірім), сондай-ақ [[Чад Эверетт]] (қарт) сомдаған.
==Дамуы==
Дин Винчестерді ''Supernatural'' телехикаясының авторы және бастапқы шоураннері [[Эрик Крипке]] ойлап тапты. Ол [[The WB]] арнасына екі бауырдың тылсым құбылыстарды зерттейтін шоу идеясын ұсынған кезде бұл кейіпкерді жасаған болатын.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p.6&lt;/ref&gt; Диннің есімі [[Джек Керуак|Джек Керуактың]] жол сапары туралы ''[[On the Road]]'' (Жол үстінде) атты романындағы Дин Мориартиге құрмет ретінде берілген,&lt;ref name=&quot;scarierfiction&quot;&gt;{{cite web |date=March 8, 2007 |title=Fact scarier than fiction |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110827205742/https://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |archive-date=August 27, 2011 |access-date=2009-09-30 |website=[[The Daily Telegraph (Sydney)|The Daily Telegraph]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; бұл Крипкенің американдық жол-сапар стиліндегі телехикая жасау идеясымен үйлесіп тұрды.&lt;ref name=&quot;theage&quot;&gt;{{cite news |author=Fernandez |first=Maria Elena |date=January 5, 2006 |title=On the road trip from hell |url=http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121104085911/http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |archive-date=November 4, 2012 |access-date=2009-09-30 |work=[[The Age]] |publisher= |location=Melbourne}}&lt;/ref&gt; Бастапқыда бауырлардың тегі &quot;Харрисон&quot; болады деп жоспарланған, бұл [[Харрисон Форд]]қа сілтеме еді, өйткені Крипке Диннің &quot;Хан Солоның немқұрайды ержүректілігін&quot; иеленгенін қалаған. Алайда Канзас штатында &quot;Сэм Харрисон&quot; есімді азамат болғандықтан, заңдық себептермен бұл текті өзгертуге тура келді.&lt;ref name=&quot;lastname&quot;&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |interviewer=Angie Rentmeester |title=A 'Supernatural' Spin-Off? Death By Bad Taco? Series Creator Eric Kripke Explains |url=http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606234935/http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-date=2011-06-06 |work=Starpulse.com |date=2008-02-14}}&lt;/ref&gt; [[Winchester Mystery House]]-қа деген қызығушылығын және телехикаяға &quot;қазіргі заманғы вестерн&quot; атмосферасын бергісі келгенін ескере отырып, Крипке &quot;Винчестер&quot; тегін таңдады. Дин мен оның бауыры Сэм [[Канзас]] штатының [[Лоуренс]] қаласынан шыққан, өйткені бұл қала [[Stull, Kansas#Stull Cemetery|Сталл зиратына]] жақын орналасқан, ал ол жер қалалық аңыздарымен танымал.&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |title=Supernatural: Your Burning Questions Answered! |url=http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20091230184335/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-date=2009-12-30 |work=[[TV Guide]] |date=2006-10-12}}&lt;/ref&gt; Дин Винчестер рөлін сомдаған Дженсен Эклз бастапқыда Сэм рөліне кастингке қатысқан, алайда кейін оны Дин рөліне сынап көруге шақырып,&lt;ref&gt;{{cite web |last=Prudom |first=Laura |date=November 11, 2014 |title=Supernatural at 200: The Road So Far, An Oral History |url=https://variety.com/2014/tv/spotlight/supernatural-oral-history-200-episodes-ackles-padalecki-kripke-1201352537/ |access-date=2022-02-19 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; сценарийді оқығаннан кейін Дин кейіпкерін көбірек ұнатқанын байқаған.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p. 130&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;starc&quot;&gt;{{cite web |last=Begum |first=Mumtaj |date=September 12, 2008 |title=Jensen Ackles enjoys doing Supernatural |url=http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=/2008/9/12/tvnradio/1985443&amp;sec=tvnradio |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081028170727/http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=%2F2008%2F9%2F12%2Ftvnradio%2F1985443&amp;sec=tvnradio |archive-date=October 28, 2008 |access-date=September 22, 2009 |work=[[The Star (Malaysia)|The Star Online]]}}&lt;/ref&gt;</text>
      <sha1>hcb7qsmskvq041o7jb68gfaoreq8cpo</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484345</id>
      <parentid>3484344</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T00:30:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Дамуы */</comment>
      <origin>3484345</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6162" sha1="r7oiffhmw7t7jk50ikcuyidc15wtn3e" xml:space="preserve">'''Дин Винчестер''' — ''[[Supernatural (American TV series)|Supernatural]]'' атты америкалық драмалық телехикаяның екі [[басты кейіпкер|басты кейіпкерінің]] бірі, оның кіші інісі [[Сэм Винчестер|Сэммен]] бірге. Кейіпкердің басты бейнесін [[Дженсен Эклз]] сомдайды. Бұл кейіпкердің өзге нұсқаларын Хантер Брошу (сәби), [[Ридж Кэнайп]] (бала), Николай Лоутон-Джистра (жасөспірімге дейінгі), Брок Келли және [[Дилан Эверетт]] (жасөспірім), сондай-ақ [[Чад Эверетт]] (қарт) сомдаған.
==Дамуы==
Дин Винчестерді ''Supernatural'' телехикаясының авторы және бастапқы шоураннері [[Эрик Крипке]] ойлап тапты. Ол [[The WB]] арнасына екі бауырдың тылсым құбылыстарды зерттейтін шоу идеясын ұсынған кезде бұл кейіпкерді жасаған болатын.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p.6&lt;/ref&gt; Диннің есімі [[Джек Керуак|Джек Керуактың]] жол сапары туралы ''[[On the Road]]'' (Жол үстінде) атты романындағы Дин Мориартиге құрмет ретінде берілген,&lt;ref name=&quot;scarierfiction&quot;&gt;{{cite web |date=March 8, 2007 |title=Fact scarier than fiction |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110827205742/https://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |archive-date=August 27, 2011 |access-date=2009-09-30 |website=[[The Daily Telegraph (Sydney)|The Daily Telegraph]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; бұл Крипкенің американдық жол-сапар стиліндегі телехикая жасау идеясымен үйлесіп тұрды.&lt;ref name=&quot;theage&quot;&gt;{{cite news |author=Fernandez |first=Maria Elena |date=January 5, 2006 |title=On the road trip from hell |url=http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121104085911/http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |archive-date=November 4, 2012 |access-date=2009-09-30 |work=[[The Age]] |publisher= |location=Melbourne}}&lt;/ref&gt; Бастапқыда бауырлардың тегі &quot;Харрисон&quot; болады деп жоспарланған, бұл [[Харрисон Форд]]қа сілтеме еді, өйткені Крипке Диннің &quot;Хан Солоның немқұрайды ержүректілігін&quot; иеленгенін қалаған. Алайда Канзас штатында &quot;Сэм Харрисон&quot; есімді азамат болғандықтан, заңдық себептермен бұл текті өзгертуге тура келді.&lt;ref name=&quot;lastname&quot;&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |interviewer=Angie Rentmeester |title=A 'Supernatural' Spin-Off? Death By Bad Taco? Series Creator Eric Kripke Explains |url=http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606234935/http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-date=2011-06-06 |work=Starpulse.com |date=2008-02-14}}&lt;/ref&gt; [[Winchester Mystery House]]-қа деген қызығушылығын және телехикаяға &quot;қазіргі заманғы вестерн&quot; атмосферасын бергісі келгенін ескере отырып, Крипке &quot;Винчестер&quot; тегін таңдады. Дин мен оның бауыры Сэм [[Канзас]] штатының [[Лоуренс]] қаласынан шыққан, өйткені бұл қала [[Stull, Kansas#Stull Cemetery|Сталл зиратына]] жақын орналасқан, ал ол жер қалалық аңыздарымен танымал.&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |title=Supernatural: Your Burning Questions Answered! |url=http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20091230184335/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-date=2009-12-30 |work=[[TV Guide]] |date=2006-10-12}}&lt;/ref&gt; Дин Винчестер рөлін сомдаған Дженсен Эклз бастапқыда Сэм рөліне кастингке қатысқан, алайда кейін оны Дин рөліне сынап көруге шақырып,&lt;ref&gt;{{cite web |last=Prudom |first=Laura |date=November 11, 2014 |title=Supernatural at 200: The Road So Far, An Oral History |url=https://variety.com/2014/tv/spotlight/supernatural-oral-history-200-episodes-ackles-padalecki-kripke-1201352537/ |access-date=2022-02-19 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; сценарийді оқығаннан кейін Дин кейіпкерін көбірек ұнатқанын байқаған.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p. 130&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;starc&quot;&gt;{{cite web |last=Begum |first=Mumtaj |date=September 12, 2008 |title=Jensen Ackles enjoys doing Supernatural |url=http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=/2008/9/12/tvnradio/1985443&amp;sec=tvnradio |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081028170727/http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=%2F2008%2F9%2F12%2Ftvnradio%2F1985443&amp;sec=tvnradio |archive-date=October 28, 2008 |access-date=September 22, 2009 |work=[[The Star (Malaysia)|The Star Online]]}}&lt;/ref&gt;
== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>r7oiffhmw7t7jk50ikcuyidc15wtn3e</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484346</id>
      <parentid>3484345</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T00:31:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Дамуы */</comment>
      <origin>3484346</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10491" sha1="jcs12d0awdq5948sh4dflx2degrx3a2" xml:space="preserve">'''Дин Винчестер''' — ''[[Supernatural (American TV series)|Supernatural]]'' атты америкалық драмалық телехикаяның екі [[басты кейіпкер|басты кейіпкерінің]] бірі, оның кіші інісі [[Сэм Винчестер|Сэммен]] бірге. Кейіпкердің басты бейнесін [[Дженсен Эклз]] сомдайды. Бұл кейіпкердің өзге нұсқаларын Хантер Брошу (сәби), [[Ридж Кэнайп]] (бала), Николай Лоутон-Джистра (жасөспірімге дейінгі), Брок Келли және [[Дилан Эверетт]] (жасөспірім), сондай-ақ [[Чад Эверетт]] (қарт) сомдаған.
==Дамуы==
Дин Винчестерді ''Supernatural'' телехикаясының авторы және бастапқы шоураннері [[Эрик Крипке]] ойлап тапты. Ол [[The WB]] арнасына екі бауырдың тылсым құбылыстарды зерттейтін шоу идеясын ұсынған кезде бұл кейіпкерді жасаған болатын.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p.6&lt;/ref&gt; Диннің есімі [[Джек Керуак|Джек Керуактың]] жол сапары туралы ''[[On the Road]]'' (Жол үстінде) атты романындағы Дин Мориартиге құрмет ретінде берілген,&lt;ref name=&quot;scarierfiction&quot;&gt;{{cite web |date=March 8, 2007 |title=Fact scarier than fiction |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110827205742/https://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |archive-date=August 27, 2011 |access-date=2009-09-30 |website=[[The Daily Telegraph (Sydney)|The Daily Telegraph]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; бұл Крипкенің американдық жол-сапар стиліндегі телехикая жасау идеясымен үйлесіп тұрды.&lt;ref name=&quot;theage&quot;&gt;{{cite news |author=Fernandez |first=Maria Elena |date=January 5, 2006 |title=On the road trip from hell |url=http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121104085911/http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |archive-date=November 4, 2012 |access-date=2009-09-30 |work=[[The Age]] |publisher= |location=Melbourne}}&lt;/ref&gt; Бастапқыда бауырлардың тегі &quot;Харрисон&quot; болады деп жоспарланған, бұл [[Харрисон Форд]]қа сілтеме еді, өйткені Крипке Диннің &quot;Хан Солоның немқұрайды ержүректілігін&quot; иеленгенін қалаған. Алайда Канзас штатында &quot;Сэм Харрисон&quot; есімді азамат болғандықтан, заңдық себептермен бұл текті өзгертуге тура келді.&lt;ref name=&quot;lastname&quot;&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |interviewer=Angie Rentmeester |title=A 'Supernatural' Spin-Off? Death By Bad Taco? Series Creator Eric Kripke Explains |url=http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606234935/http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-date=2011-06-06 |work=Starpulse.com |date=2008-02-14}}&lt;/ref&gt; [[Winchester Mystery House]]-қа деген қызығушылығын және телехикаяға &quot;қазіргі заманғы вестерн&quot; атмосферасын бергісі келгенін ескере отырып, Крипке &quot;Винчестер&quot; тегін таңдады. Дин мен оның бауыры Сэм [[Канзас]] штатының [[Лоуренс]] қаласынан шыққан, өйткені бұл қала [[Stull, Kansas#Stull Cemetery|Сталл зиратына]] жақын орналасқан, ал ол жер қалалық аңыздарымен танымал.&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |title=Supernatural: Your Burning Questions Answered! |url=http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20091230184335/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-date=2009-12-30 |work=[[TV Guide]] |date=2006-10-12}}&lt;/ref&gt; Дин Винчестер рөлін сомдаған Дженсен Эклз бастапқыда Сэм рөліне кастингке қатысқан, алайда кейін оны Дин рөліне сынап көруге шақырып,&lt;ref&gt;{{cite web |last=Prudom |first=Laura |date=November 11, 2014 |title=Supernatural at 200: The Road So Far, An Oral History |url=https://variety.com/2014/tv/spotlight/supernatural-oral-history-200-episodes-ackles-padalecki-kripke-1201352537/ |access-date=2022-02-19 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; сценарийді оқығаннан кейін Дин кейіпкерін көбірек ұнатқанын байқаған.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p. 130&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;starc&quot;&gt;{{cite web |last=Begum |first=Mumtaj |date=September 12, 2008 |title=Jensen Ackles enjoys doing Supernatural |url=http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=/2008/9/12/tvnradio/1985443&amp;sec=tvnradio |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081028170727/http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=%2F2008%2F9%2F12%2Ftvnradio%2F1985443&amp;sec=tvnradio |archive-date=October 28, 2008 |access-date=September 22, 2009 |work=[[The Star (Malaysia)|The Star Online]]}}&lt;/ref&gt;
==Кейіпкердің өмірбаяны==

===Сериалға дейінгі кезең===
Дин Винчестер 1979 жылдың 24 қаңтарында&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=The Monster at the End of This Book |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2009-04-20 |season=4 |number=18 |transcript=Transcript |transcript-url=http://www.supernaturalwiki.com/index.php?title=4.18_The_Monster_at_the_End_of_This_Book_%28transcript%29 |quote=PUBLISHER: &quot;What's May 2nd?&quot; SAM: &quot;That's my – Uh... that's Sam's birthday.&quot; DEAN: &quot;January 24th is Dean's.&quot; |language=en |credits=Julie Siege (writer), [[Mike Rohl]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Knight |first=Nicholas |date=2012-11-15 |title=The Essential Supernatural: On the Road with Sam and Dean Winchester |publisher=Insight Editions |isbn=978-1608871452 }}&lt;/ref&gt; [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон]] мен [[Мэри Винчестер (Supernatural)|Мэри Винчестердің]] отбасында, Канзас штатының Лоуренс қаласында дүниеге келді. Ол олардың тұңғыш баласы, өзінің інісі [[Сэм Винчестер|Сэмнен]] төрт жас үлкен. Дин ана жағынан әжесі Дианна Кэмпбелдің құрметіне аталған.

1983 жылдың 2 қарашасында Мэри Сэмнің бөлмесінде [[Азазель (Supernatural)|Азазель]] есімді жынның қолынан қаза табады, және үй өртене бастағанда, Динге Сэмді қауіпсіз жерге алып шығу тапсырылды, ал Джон Мэриді құтқаруға тырысқанымен, сәтсіз болды. Осы оқиғадан кейін Дин өзін Сэм үшін жауапты сезінді және олар бірге өскен кезде, әрдайым інісіне қамқор болу міндетін алды.

Джон Мэридің өлімінің себебін зерттеуге кірісіп, тылсым жаратылыстар мен оларды аулайтын адамдар туралы білді. Кейін Джонның өзі де аңшыға айналып, Динді де солай тәрбиеледі, дегенмен екеуі де Сэмнен тылсым дүниелерді жасырып келді, ол тек 8 жасқа келгенде ғана шындықты білді. Винчестерлер елді шарлап, мотельдерде немесе Джонның достарының үйлерінде өмір сүріп жүрді. Джонның үнемі үйде болмауына байланысты, Дин Сэмге бас-көз болуға мәжбүр болды. Дин 16 жасында ұрлық жасағаны үшін тұтқындалып, жасөспірімдер үйіне жіберілді, онда ол біраз уақыт қалыпты мектепте оқуға мүмкіндік алды, бірақ соңында Сэмге қайта оралуды таңдады.

Сериал басталарға дейін Сэм тылсым өмірден алыстап, өз өмірін бастауды шешеді. Джон Сэмге ренжіп, оны отбасын тастап кетті деп есептеді, ал Сэм де кетер алдында болған үлкен жанжалға байланысты реніш ұстады. Джон мен Дин аңшылықты жалғастырып, АҚШ-ты аралап жүрді.

Дин көптеген қару түрлерін қолдануымен танымал. Оның ерекше стиліне қара былғары етік, қара былғары күрте және қою фланель жейделер мен көк джинсы шалбар жатады. Сондай-ақ ол өзінің қара түсті [[Chevrolet Impala (төртінші буын)|1967 жылғы Chevrolet Impala]] көлігімен танымал — ол кейде сол көлікте ұйықтайды және жүк салғышында мол қару-жарақ жинағы сақталған.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>jcs12d0awdq5948sh4dflx2degrx3a2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484347</id>
      <parentid>3484346</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T00:34:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кейіпкердің өмірбаяны */</comment>
      <origin>3484347</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21688" sha1="3jfxy406urtwmceiuio5gij1mnmneh2" xml:space="preserve">'''Дин Винчестер''' — ''[[Supernatural (American TV series)|Supernatural]]'' атты америкалық драмалық телехикаяның екі [[басты кейіпкер|басты кейіпкерінің]] бірі, оның кіші інісі [[Сэм Винчестер|Сэммен]] бірге. Кейіпкердің басты бейнесін [[Дженсен Эклз]] сомдайды. Бұл кейіпкердің өзге нұсқаларын Хантер Брошу (сәби), [[Ридж Кэнайп]] (бала), Николай Лоутон-Джистра (жасөспірімге дейінгі), Брок Келли және [[Дилан Эверетт]] (жасөспірім), сондай-ақ [[Чад Эверетт]] (қарт) сомдаған.
==Дамуы==
Дин Винчестерді ''Supernatural'' телехикаясының авторы және бастапқы шоураннері [[Эрик Крипке]] ойлап тапты. Ол [[The WB]] арнасына екі бауырдың тылсым құбылыстарды зерттейтін шоу идеясын ұсынған кезде бұл кейіпкерді жасаған болатын.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p.6&lt;/ref&gt; Диннің есімі [[Джек Керуак|Джек Керуактың]] жол сапары туралы ''[[On the Road]]'' (Жол үстінде) атты романындағы Дин Мориартиге құрмет ретінде берілген,&lt;ref name=&quot;scarierfiction&quot;&gt;{{cite web |date=March 8, 2007 |title=Fact scarier than fiction |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110827205742/https://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |archive-date=August 27, 2011 |access-date=2009-09-30 |website=[[The Daily Telegraph (Sydney)|The Daily Telegraph]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; бұл Крипкенің американдық жол-сапар стиліндегі телехикая жасау идеясымен үйлесіп тұрды.&lt;ref name=&quot;theage&quot;&gt;{{cite news |author=Fernandez |first=Maria Elena |date=January 5, 2006 |title=On the road trip from hell |url=http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121104085911/http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |archive-date=November 4, 2012 |access-date=2009-09-30 |work=[[The Age]] |publisher= |location=Melbourne}}&lt;/ref&gt; Бастапқыда бауырлардың тегі &quot;Харрисон&quot; болады деп жоспарланған, бұл [[Харрисон Форд]]қа сілтеме еді, өйткені Крипке Диннің &quot;Хан Солоның немқұрайды ержүректілігін&quot; иеленгенін қалаған. Алайда Канзас штатында &quot;Сэм Харрисон&quot; есімді азамат болғандықтан, заңдық себептермен бұл текті өзгертуге тура келді.&lt;ref name=&quot;lastname&quot;&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |interviewer=Angie Rentmeester |title=A 'Supernatural' Spin-Off? Death By Bad Taco? Series Creator Eric Kripke Explains |url=http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606234935/http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-date=2011-06-06 |work=Starpulse.com |date=2008-02-14}}&lt;/ref&gt; [[Winchester Mystery House]]-қа деген қызығушылығын және телехикаяға &quot;қазіргі заманғы вестерн&quot; атмосферасын бергісі келгенін ескере отырып, Крипке &quot;Винчестер&quot; тегін таңдады. Дин мен оның бауыры Сэм [[Канзас]] штатының [[Лоуренс]] қаласынан шыққан, өйткені бұл қала [[Stull, Kansas#Stull Cemetery|Сталл зиратына]] жақын орналасқан, ал ол жер қалалық аңыздарымен танымал.&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |title=Supernatural: Your Burning Questions Answered! |url=http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20091230184335/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-date=2009-12-30 |work=[[TV Guide]] |date=2006-10-12}}&lt;/ref&gt; Дин Винчестер рөлін сомдаған Дженсен Эклз бастапқыда Сэм рөліне кастингке қатысқан, алайда кейін оны Дин рөліне сынап көруге шақырып,&lt;ref&gt;{{cite web |last=Prudom |first=Laura |date=November 11, 2014 |title=Supernatural at 200: The Road So Far, An Oral History |url=https://variety.com/2014/tv/spotlight/supernatural-oral-history-200-episodes-ackles-padalecki-kripke-1201352537/ |access-date=2022-02-19 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; сценарийді оқығаннан кейін Дин кейіпкерін көбірек ұнатқанын байқаған.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p. 130&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;starc&quot;&gt;{{cite web |last=Begum |first=Mumtaj |date=September 12, 2008 |title=Jensen Ackles enjoys doing Supernatural |url=http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=/2008/9/12/tvnradio/1985443&amp;sec=tvnradio |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081028170727/http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=%2F2008%2F9%2F12%2Ftvnradio%2F1985443&amp;sec=tvnradio |archive-date=October 28, 2008 |access-date=September 22, 2009 |work=[[The Star (Malaysia)|The Star Online]]}}&lt;/ref&gt;
==Кейіпкердің өмірбаяны==

===Сериалға дейінгі кезең===
Дин Винчестер 1979 жылдың 24 қаңтарында&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=The Monster at the End of This Book |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2009-04-20 |season=4 |number=18 |transcript=Transcript |transcript-url=http://www.supernaturalwiki.com/index.php?title=4.18_The_Monster_at_the_End_of_This_Book_%28transcript%29 |quote=PUBLISHER: &quot;What's May 2nd?&quot; SAM: &quot;That's my – Uh... that's Sam's birthday.&quot; DEAN: &quot;January 24th is Dean's.&quot; |language=en |credits=Julie Siege (writer), [[Mike Rohl]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Knight |first=Nicholas |date=2012-11-15 |title=The Essential Supernatural: On the Road with Sam and Dean Winchester |publisher=Insight Editions |isbn=978-1608871452 }}&lt;/ref&gt; [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон]] мен [[Мэри Винчестер (Supernatural)|Мэри Винчестердің]] отбасында, Канзас штатының Лоуренс қаласында дүниеге келді. Ол олардың тұңғыш баласы, өзінің інісі [[Сэм Винчестер|Сэмнен]] төрт жас үлкен. Дин ана жағынан әжесі Дианна Кэмпбелдің құрметіне аталған.

1983 жылдың 2 қарашасында Мэри Сэмнің бөлмесінде [[Азазель (Supernatural)|Азазель]] есімді жынның қолынан қаза табады, және үй өртене бастағанда, Динге Сэмді қауіпсіз жерге алып шығу тапсырылды, ал Джон Мэриді құтқаруға тырысқанымен, сәтсіз болды. Осы оқиғадан кейін Дин өзін Сэм үшін жауапты сезінді және олар бірге өскен кезде, әрдайым інісіне қамқор болу міндетін алды.

Джон Мэридің өлімінің себебін зерттеуге кірісіп, тылсым жаратылыстар мен оларды аулайтын адамдар туралы білді. Кейін Джонның өзі де аңшыға айналып, Динді де солай тәрбиеледі, дегенмен екеуі де Сэмнен тылсым дүниелерді жасырып келді, ол тек 8 жасқа келгенде ғана шындықты білді. Винчестерлер елді шарлап, мотельдерде немесе Джонның достарының үйлерінде өмір сүріп жүрді. Джонның үнемі үйде болмауына байланысты, Дин Сэмге бас-көз болуға мәжбүр болды. Дин 16 жасында ұрлық жасағаны үшін тұтқындалып, жасөспірімдер үйіне жіберілді, онда ол біраз уақыт қалыпты мектепте оқуға мүмкіндік алды, бірақ соңында Сэмге қайта оралуды таңдады.

Сериал басталарға дейін Сэм тылсым өмірден алыстап, өз өмірін бастауды шешеді. Джон Сэмге ренжіп, оны отбасын тастап кетті деп есептеді, ал Сэм де кетер алдында болған үлкен жанжалға байланысты реніш ұстады. Джон мен Дин аңшылықты жалғастырып, АҚШ-ты аралап жүрді.

Дин көптеген қару түрлерін қолдануымен танымал. Оның ерекше стиліне қара былғары етік, қара былғары күрте және қою фланель жейделер мен көк джинсы шалбар жатады. Сондай-ақ ол өзінің қара түсті [[Chevrolet Impala (төртінші буын)|1967 жылғы Chevrolet Impala]] көлігімен танымал — ол кейде сол көлікте ұйықтайды және жүк салғышында мол қару-жарақ жинағы сақталған.
===Сериал барысында===

====1-маусым====
Сериал басталған кезде Дин 26 жаста болады және Джон оған өз бетімен аңшылық жасауға рұқсат берген. Бірінші эпизодта Дин колледжде оқып жатқан Сэмге бірнеше жылдан бері алғаш рет келеді және жоғалып кеткен Джонды табуға көмектесуін сұрайды. Алғашында олар табысқа жете алмайды, және эпизод соңында Сэмнің қызы [[List of Supernatural characters#Jessica Moore|Джессика Мур]] аналары сияқты жолмен қайтыс болады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Pilot |episode-link=Pilot (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-09-13 |season=1 |number=1 | credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[David Nutter]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Сэм Динмен бірге жолға шығып, түрлі тылсым жаратылыстарды аулап, әкесін іздеп, аналары мен Джессиканың өлімінің артындағы кінәліні табуға кіріседі. Соңында олар әкелерімен қайта қауышып, [[The Colt (Supernatural)|Колт]] деген ерекше тапаншаны иеленіп, көздері сары түсті қуатты жын — [[Азазель (Supernatural)|Азазельге]] қарсы соққы беруге дайындалады.

====2-маусым====
Оны өлтіре алмай, олар жүк көлігімен соқтығысып, Дин комаға түседі. Жүрегі тоқтап, Дин өледі, бірақ Джон Диннің өмірі үшін жынмен келісім жасап, оны аман алып қалады.

Джонның жаны жынға беріліп, тозаққа кеткен соң, Сэм мен Дин жынды аулауды жалғастырады. Жын кейін Сэмді ұрлап әкетеді. Сэм арқасынан пышақталып, қаза табады, бұл Динді інісінің өмірін сақтау үшін жынмен келісім жасауға итермелейді. Динге тек бір жыл өмір беріледі. Ағайындылар жынды тозақ қақпасын ашуға және [[Лилит (Supernatural)|Лилитті]] босатуға кедергі жасай алмайды. Алайда, олардың әкесі де тозақтан шығып, оларға Сары Көзді Жынды өлтіруге мүмкіндік береді, содан кейін оның жаны жұмаққа кетеді.

====3-маусым====
Қалатын уақыты азайып бара жатқанын сезінген Дин босатылған жындарды аулауға кіріседі. [[Руби (Supernatural)|Руби]] есімді жынмен кездесіп, Дин тозақта тым ұзақ уақыт жанса, өзі де жынға айналуы мүмкін екенін біледі. Ағайындылар Лилит Азазельден кейін тозақтағы билікті алғанын және Диннің келісім-шартын қолында ұстап отырғанын анықтайды. Соңында олар Лилитпен бетпе-бет кездеседі.

Оны өлтіре алмаған Динді тозақ иттері (Хеллхаундар) паршалап өлтіреді, ал жаны тозаққа сүйреледі.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=No Rest for the Wicked |episode-link=No Rest for the Wicked (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2008-05-15 |season=3 |number=16 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Kim Manners]] (director)}}&lt;/ref&gt;

====4-маусым====
Тозақта жүргенде, Лилит [[Аластэр (Supernatural)|Аластэр]] есімді жынға Динді азаптауды бұйырады. Дин төрт ай бойы өлі болғанымен, тозақта бұл 40 жылға тең. 30 жыл бойы азаптауға қарсы тұрып, ақыры Аластэрге қосылып, жандарды азаптай бастайды. Кейін Дин қабірінен оянып, отбасымен қайта қауышады және [[періште]] [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльмен]] кездеседі. Кастиэль мен басқа да періштелер Динді тозақтан құтқарып, қайта тірілткен болып шығады.

Тозақта жасаған істері үшін ішкі қиналысқа түсіп, Сэмді жынның қанын ішуден тоқтатуға тырысады. Кастиэль оны өткенге жіберіп, Дин Азазельмен қайта кездеседі.

Бір сәтте Дин Сэмге тозақта жандарды азаптап қана қоймай, одан ләззат алғанын мойындайды.

Кейін [[Захария (Supernatural)|Захария]] есімді періште Динге аңшылықты жалғастыруды бұйырады, себебі Дин аңшылықты тастамақ болғанда Джонның да тозақта азап көргенін біледі.

''Jump the Shark'' эпизодында Дин мен Сэм [[Адам Миллиган|Адам]] есімді өгей інілері барын біледі. Бастапқыда сенбеген Дин фотосуреттерді көрген соң туыстығына көзі жетеді. Дин Сэмнің Адамға әкелері үйреткен қатал тәсілдерді қолдануына қарсы болады. Эпизод соңында Адамды жын емес, кек қайтарғысы келген ғул өлтіріп, өзін Адам ретінде көрсеткені белгілі болады. Дин Сэмді құтқарып, ағайындылар Адамның денесін өртейді.

Соңында Дин періштелер Апокалипсис болуын қалайтынын біледі. Егер жынның ерекше балаларының бірі (соңғысы — Сэм) Лилитті өлтірсе, Люцифер босатылады. Кастиэль Динге періштелерден қашуға көмектеседі. Дин [[Рубиді]] өлтіреді (ол Лилиттің тыңшысы болған), бірақ [[Люцифер (Supernatural)|Люцифердің]] босатылуына бөгет болуға кеш қалады.

====5-маусым====
Люцифер босатылған соң, белгісіз күш (Құдай) Дин мен Сэмді ұшаққа телепорттайды. Кейін олар Диннің [[Михаил (Supernatural)|Михаил]], ал Сэмнің Люцифер үшін ыдыс рөлі барын біледі. Олар [[Крест жолдарының патшасы]] [[Кроули (Supernatural)|Кроулимен]] кездесіп, [[Төрт салт атты]]мен күрес жүргізеді.

Ағайындылар Люциферді жеңудің жолын іздеп жүріп, ''Колт'' тапаншасын қолданбақ болады және [[Құдай]]ды іздейді, бірақ Колт Люциферді өлтіре алмайтыны, ал Құдайға Апокалипсис маңызды еместігі белгілі болады.&lt;ref name=&quot;abandon all hope&quot;&gt;{{cite episode |title=Abandon All Hope |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=November 19, 2009 |season=5 |number=10 |credits=[[Ben Edlund]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;moon&quot;&gt;{{cite episode |title=Dark Side of the Moon |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 1, 2010 |season=5 |number=16 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), [[Jeff Woolnough]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Дин Михаилдің ыдысы болуға келіспек болады, тіпті бұл миллиондаған адамның өліміне әкелсе де.&lt;ref name=&quot;sympathy&quot;&gt;{{cite episode |title=Sympathy For The Devil |episode-link=Sympathy for the Devil (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=September 10, 2009 |season=5 |number=1 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; Алайда, Сэмнің Динге деген сенімі оны басқа шешім іздеуге көндіреді.&lt;ref name=&quot;point of no return&quot;&gt;{{cite episode |title=Point of No Return |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 15, 2010 |season=5 |number=18 |credits=[[Jeremy Carver]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt; [[Гавриил (Supernatural)|Архангел Гавриил]] қаза тапқан соң, ағайындылар [[Төрт салт аттының]] жүзіктерін пайдаланып, Люциферді қайта тозаққа қамай алатынын біледі.&lt;ref name=&quot;hammer of the gods&quot;&gt;{{cite episode |title=Hammer of the Gods |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 22, 2010 |season=5 |number=19 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), Rick Bota (director)}}&lt;/ref&gt; Дин мен Сэмде соғыс пен аштықтың жүзігі бар, енді індет пен өлімдікі керек болады. Іздестіру кезінде Сэм колледждегі ескі досы Брэдимен кездеседі — ол Джессиканы Сэмге таныстырған және Азазельдің бұйрығымен Джессиканы өлтірген жын болған. Ақпаратты алған соң Дин Сэмге Брэдиді өлтіруге мүмкіндік береді.

[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] Люциферді қайта тозаққа қамау жолын білген соң, Дин Сэмге Люцифердің ыдысы болуға рұқсат береді. Бірақ Сэмнің Динмен арасындағы байланысы оны бақылауды сақтауға көмектеседі, нәтижесінде ол өзін Люцифермен бірге тозақтағы қапасқа тастайды. Михаил де, олардың кіші інісі Адамның денесін иеленіп, бірге түседі.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>3jfxy406urtwmceiuio5gij1mnmneh2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484348</id>
      <parentid>3484347</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T00:36:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* 5-маусым */</comment>
      <origin>3484348</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="31970" sha1="5r5iubnzb3cruzrvrnbekkeh5az8jo6" xml:space="preserve">'''Дин Винчестер''' — ''[[Supernatural (American TV series)|Supernatural]]'' атты америкалық драмалық телехикаяның екі [[басты кейіпкер|басты кейіпкерінің]] бірі, оның кіші інісі [[Сэм Винчестер|Сэммен]] бірге. Кейіпкердің басты бейнесін [[Дженсен Эклз]] сомдайды. Бұл кейіпкердің өзге нұсқаларын Хантер Брошу (сәби), [[Ридж Кэнайп]] (бала), Николай Лоутон-Джистра (жасөспірімге дейінгі), Брок Келли және [[Дилан Эверетт]] (жасөспірім), сондай-ақ [[Чад Эверетт]] (қарт) сомдаған.
==Дамуы==
Дин Винчестерді ''Supernatural'' телехикаясының авторы және бастапқы шоураннері [[Эрик Крипке]] ойлап тапты. Ол [[The WB]] арнасына екі бауырдың тылсым құбылыстарды зерттейтін шоу идеясын ұсынған кезде бұл кейіпкерді жасаған болатын.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p.6&lt;/ref&gt; Диннің есімі [[Джек Керуак|Джек Керуактың]] жол сапары туралы ''[[On the Road]]'' (Жол үстінде) атты романындағы Дин Мориартиге құрмет ретінде берілген,&lt;ref name=&quot;scarierfiction&quot;&gt;{{cite web |date=March 8, 2007 |title=Fact scarier than fiction |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110827205742/https://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |archive-date=August 27, 2011 |access-date=2009-09-30 |website=[[The Daily Telegraph (Sydney)|The Daily Telegraph]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; бұл Крипкенің американдық жол-сапар стиліндегі телехикая жасау идеясымен үйлесіп тұрды.&lt;ref name=&quot;theage&quot;&gt;{{cite news |author=Fernandez |first=Maria Elena |date=January 5, 2006 |title=On the road trip from hell |url=http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121104085911/http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |archive-date=November 4, 2012 |access-date=2009-09-30 |work=[[The Age]] |publisher= |location=Melbourne}}&lt;/ref&gt; Бастапқыда бауырлардың тегі &quot;Харрисон&quot; болады деп жоспарланған, бұл [[Харрисон Форд]]қа сілтеме еді, өйткені Крипке Диннің &quot;Хан Солоның немқұрайды ержүректілігін&quot; иеленгенін қалаған. Алайда Канзас штатында &quot;Сэм Харрисон&quot; есімді азамат болғандықтан, заңдық себептермен бұл текті өзгертуге тура келді.&lt;ref name=&quot;lastname&quot;&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |interviewer=Angie Rentmeester |title=A 'Supernatural' Spin-Off? Death By Bad Taco? Series Creator Eric Kripke Explains |url=http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606234935/http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-date=2011-06-06 |work=Starpulse.com |date=2008-02-14}}&lt;/ref&gt; [[Winchester Mystery House]]-қа деген қызығушылығын және телехикаяға &quot;қазіргі заманғы вестерн&quot; атмосферасын бергісі келгенін ескере отырып, Крипке &quot;Винчестер&quot; тегін таңдады. Дин мен оның бауыры Сэм [[Канзас]] штатының [[Лоуренс]] қаласынан шыққан, өйткені бұл қала [[Stull, Kansas#Stull Cemetery|Сталл зиратына]] жақын орналасқан, ал ол жер қалалық аңыздарымен танымал.&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |title=Supernatural: Your Burning Questions Answered! |url=http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20091230184335/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-date=2009-12-30 |work=[[TV Guide]] |date=2006-10-12}}&lt;/ref&gt; Дин Винчестер рөлін сомдаған Дженсен Эклз бастапқыда Сэм рөліне кастингке қатысқан, алайда кейін оны Дин рөліне сынап көруге шақырып,&lt;ref&gt;{{cite web |last=Prudom |first=Laura |date=November 11, 2014 |title=Supernatural at 200: The Road So Far, An Oral History |url=https://variety.com/2014/tv/spotlight/supernatural-oral-history-200-episodes-ackles-padalecki-kripke-1201352537/ |access-date=2022-02-19 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; сценарийді оқығаннан кейін Дин кейіпкерін көбірек ұнатқанын байқаған.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p. 130&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;starc&quot;&gt;{{cite web |last=Begum |first=Mumtaj |date=September 12, 2008 |title=Jensen Ackles enjoys doing Supernatural |url=http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=/2008/9/12/tvnradio/1985443&amp;sec=tvnradio |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081028170727/http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=%2F2008%2F9%2F12%2Ftvnradio%2F1985443&amp;sec=tvnradio |archive-date=October 28, 2008 |access-date=September 22, 2009 |work=[[The Star (Malaysia)|The Star Online]]}}&lt;/ref&gt;
==Кейіпкердің өмірбаяны==

===Сериалға дейінгі кезең===
Дин Винчестер 1979 жылдың 24 қаңтарында&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=The Monster at the End of This Book |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2009-04-20 |season=4 |number=18 |transcript=Transcript |transcript-url=http://www.supernaturalwiki.com/index.php?title=4.18_The_Monster_at_the_End_of_This_Book_%28transcript%29 |quote=PUBLISHER: &quot;What's May 2nd?&quot; SAM: &quot;That's my – Uh... that's Sam's birthday.&quot; DEAN: &quot;January 24th is Dean's.&quot; |language=en |credits=Julie Siege (writer), [[Mike Rohl]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Knight |first=Nicholas |date=2012-11-15 |title=The Essential Supernatural: On the Road with Sam and Dean Winchester |publisher=Insight Editions |isbn=978-1608871452 }}&lt;/ref&gt; [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон]] мен [[Мэри Винчестер (Supernatural)|Мэри Винчестердің]] отбасында, Канзас штатының Лоуренс қаласында дүниеге келді. Ол олардың тұңғыш баласы, өзінің інісі [[Сэм Винчестер|Сэмнен]] төрт жас үлкен. Дин ана жағынан әжесі Дианна Кэмпбелдің құрметіне аталған.

1983 жылдың 2 қарашасында Мэри Сэмнің бөлмесінде [[Азазель (Supernatural)|Азазель]] есімді жынның қолынан қаза табады, және үй өртене бастағанда, Динге Сэмді қауіпсіз жерге алып шығу тапсырылды, ал Джон Мэриді құтқаруға тырысқанымен, сәтсіз болды. Осы оқиғадан кейін Дин өзін Сэм үшін жауапты сезінді және олар бірге өскен кезде, әрдайым інісіне қамқор болу міндетін алды.

Джон Мэридің өлімінің себебін зерттеуге кірісіп, тылсым жаратылыстар мен оларды аулайтын адамдар туралы білді. Кейін Джонның өзі де аңшыға айналып, Динді де солай тәрбиеледі, дегенмен екеуі де Сэмнен тылсым дүниелерді жасырып келді, ол тек 8 жасқа келгенде ғана шындықты білді. Винчестерлер елді шарлап, мотельдерде немесе Джонның достарының үйлерінде өмір сүріп жүрді. Джонның үнемі үйде болмауына байланысты, Дин Сэмге бас-көз болуға мәжбүр болды. Дин 16 жасында ұрлық жасағаны үшін тұтқындалып, жасөспірімдер үйіне жіберілді, онда ол біраз уақыт қалыпты мектепте оқуға мүмкіндік алды, бірақ соңында Сэмге қайта оралуды таңдады.

Сериал басталарға дейін Сэм тылсым өмірден алыстап, өз өмірін бастауды шешеді. Джон Сэмге ренжіп, оны отбасын тастап кетті деп есептеді, ал Сэм де кетер алдында болған үлкен жанжалға байланысты реніш ұстады. Джон мен Дин аңшылықты жалғастырып, АҚШ-ты аралап жүрді.

Дин көптеген қару түрлерін қолдануымен танымал. Оның ерекше стиліне қара былғары етік, қара былғары күрте және қою фланель жейделер мен көк джинсы шалбар жатады. Сондай-ақ ол өзінің қара түсті [[Chevrolet Impala (төртінші буын)|1967 жылғы Chevrolet Impala]] көлігімен танымал — ол кейде сол көлікте ұйықтайды және жүк салғышында мол қару-жарақ жинағы сақталған.
===Сериал барысында===

====1-маусым====
Сериал басталған кезде Дин 26 жаста болады және Джон оған өз бетімен аңшылық жасауға рұқсат берген. Бірінші эпизодта Дин колледжде оқып жатқан Сэмге бірнеше жылдан бері алғаш рет келеді және жоғалып кеткен Джонды табуға көмектесуін сұрайды. Алғашында олар табысқа жете алмайды, және эпизод соңында Сэмнің қызы [[List of Supernatural characters#Jessica Moore|Джессика Мур]] аналары сияқты жолмен қайтыс болады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Pilot |episode-link=Pilot (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-09-13 |season=1 |number=1 | credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[David Nutter]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Сэм Динмен бірге жолға шығып, түрлі тылсым жаратылыстарды аулап, әкесін іздеп, аналары мен Джессиканың өлімінің артындағы кінәліні табуға кіріседі. Соңында олар әкелерімен қайта қауышып, [[The Colt (Supernatural)|Колт]] деген ерекше тапаншаны иеленіп, көздері сары түсті қуатты жын — [[Азазель (Supernatural)|Азазельге]] қарсы соққы беруге дайындалады.

====2-маусым====
Оны өлтіре алмай, олар жүк көлігімен соқтығысып, Дин комаға түседі. Жүрегі тоқтап, Дин өледі, бірақ Джон Диннің өмірі үшін жынмен келісім жасап, оны аман алып қалады.

Джонның жаны жынға беріліп, тозаққа кеткен соң, Сэм мен Дин жынды аулауды жалғастырады. Жын кейін Сэмді ұрлап әкетеді. Сэм арқасынан пышақталып, қаза табады, бұл Динді інісінің өмірін сақтау үшін жынмен келісім жасауға итермелейді. Динге тек бір жыл өмір беріледі. Ағайындылар жынды тозақ қақпасын ашуға және [[Лилит (Supernatural)|Лилитті]] босатуға кедергі жасай алмайды. Алайда, олардың әкесі де тозақтан шығып, оларға Сары Көзді Жынды өлтіруге мүмкіндік береді, содан кейін оның жаны жұмаққа кетеді.

====3-маусым====
Қалатын уақыты азайып бара жатқанын сезінген Дин босатылған жындарды аулауға кіріседі. [[Руби (Supernatural)|Руби]] есімді жынмен кездесіп, Дин тозақта тым ұзақ уақыт жанса, өзі де жынға айналуы мүмкін екенін біледі. Ағайындылар Лилит Азазельден кейін тозақтағы билікті алғанын және Диннің келісім-шартын қолында ұстап отырғанын анықтайды. Соңында олар Лилитпен бетпе-бет кездеседі.

Оны өлтіре алмаған Динді тозақ иттері (Хеллхаундар) паршалап өлтіреді, ал жаны тозаққа сүйреледі.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=No Rest for the Wicked |episode-link=No Rest for the Wicked (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2008-05-15 |season=3 |number=16 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Kim Manners]] (director)}}&lt;/ref&gt;

====4-маусым====
Тозақта жүргенде, Лилит [[Аластэр (Supernatural)|Аластэр]] есімді жынға Динді азаптауды бұйырады. Дин төрт ай бойы өлі болғанымен, тозақта бұл 40 жылға тең. 30 жыл бойы азаптауға қарсы тұрып, ақыры Аластэрге қосылып, жандарды азаптай бастайды. Кейін Дин қабірінен оянып, отбасымен қайта қауышады және [[періште]] [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльмен]] кездеседі. Кастиэль мен басқа да періштелер Динді тозақтан құтқарып, қайта тірілткен болып шығады.

Тозақта жасаған істері үшін ішкі қиналысқа түсіп, Сэмді жынның қанын ішуден тоқтатуға тырысады. Кастиэль оны өткенге жіберіп, Дин Азазельмен қайта кездеседі.

Бір сәтте Дин Сэмге тозақта жандарды азаптап қана қоймай, одан ләззат алғанын мойындайды.

Кейін [[Захария (Supernatural)|Захария]] есімді періште Динге аңшылықты жалғастыруды бұйырады, себебі Дин аңшылықты тастамақ болғанда Джонның да тозақта азап көргенін біледі.

''Jump the Shark'' эпизодында Дин мен Сэм [[Адам Миллиган|Адам]] есімді өгей інілері барын біледі. Бастапқыда сенбеген Дин фотосуреттерді көрген соң туыстығына көзі жетеді. Дин Сэмнің Адамға әкелері үйреткен қатал тәсілдерді қолдануына қарсы болады. Эпизод соңында Адамды жын емес, кек қайтарғысы келген ғул өлтіріп, өзін Адам ретінде көрсеткені белгілі болады. Дин Сэмді құтқарып, ағайындылар Адамның денесін өртейді.

Соңында Дин періштелер Апокалипсис болуын қалайтынын біледі. Егер жынның ерекше балаларының бірі (соңғысы — Сэм) Лилитті өлтірсе, Люцифер босатылады. Кастиэль Динге періштелерден қашуға көмектеседі. Дин [[Рубиді]] өлтіреді (ол Лилиттің тыңшысы болған), бірақ [[Люцифер (Supernatural)|Люцифердің]] босатылуына бөгет болуға кеш қалады.

====5-маусым====
Люцифер босатылған соң, белгісіз күш (Құдай) Дин мен Сэмді ұшаққа телепорттайды. Кейін олар Диннің [[Михаил (Supernatural)|Михаил]], ал Сэмнің Люцифер үшін ыдыс рөлі барын біледі. Олар [[Крест жолдарының патшасы]] [[Кроули (Supernatural)|Кроулимен]] кездесіп, [[Төрт салт атты]]мен күрес жүргізеді.

Ағайындылар Люциферді жеңудің жолын іздеп жүріп, ''Колт'' тапаншасын қолданбақ болады және [[Құдай]]ды іздейді, бірақ Колт Люциферді өлтіре алмайтыны, ал Құдайға Апокалипсис маңызды еместігі белгілі болады.&lt;ref name=&quot;abandon all hope&quot;&gt;{{cite episode |title=Abandon All Hope |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=November 19, 2009 |season=5 |number=10 |credits=[[Ben Edlund]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;moon&quot;&gt;{{cite episode |title=Dark Side of the Moon |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 1, 2010 |season=5 |number=16 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), [[Jeff Woolnough]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Дин Михаилдің ыдысы болуға келіспек болады, тіпті бұл миллиондаған адамның өліміне әкелсе де.&lt;ref name=&quot;sympathy&quot;&gt;{{cite episode |title=Sympathy For The Devil |episode-link=Sympathy for the Devil (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=September 10, 2009 |season=5 |number=1 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; Алайда, Сэмнің Динге деген сенімі оны басқа шешім іздеуге көндіреді.&lt;ref name=&quot;point of no return&quot;&gt;{{cite episode |title=Point of No Return |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 15, 2010 |season=5 |number=18 |credits=[[Jeremy Carver]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt; [[Гавриил (Supernatural)|Архангел Гавриил]] қаза тапқан соң, ағайындылар [[Төрт салт аттының]] жүзіктерін пайдаланып, Люциферді қайта тозаққа қамай алатынын біледі.&lt;ref name=&quot;hammer of the gods&quot;&gt;{{cite episode |title=Hammer of the Gods |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 22, 2010 |season=5 |number=19 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), Rick Bota (director)}}&lt;/ref&gt; Дин мен Сэмде соғыс пен аштықтың жүзігі бар, енді індет пен өлімдікі керек болады. Іздестіру кезінде Сэм колледждегі ескі досы Брэдимен кездеседі — ол Джессиканы Сэмге таныстырған және Азазельдің бұйрығымен Джессиканы өлтірген жын болған. Ақпаратты алған соң Дин Сэмге Брэдиді өлтіруге мүмкіндік береді.

[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] Люциферді қайта тозаққа қамау жолын білген соң, Дин Сэмге Люцифердің ыдысы болуға рұқсат береді. Бірақ Сэмнің Динмен арасындағы байланысы оны бақылауды сақтауға көмектеседі, нәтижесінде ол өзін Люцифермен бірге тозақтағы қапасқа тастайды. Михаил де, олардың кіші інісі Адамның денесін иеленіп, бірге түседі.
====6-маусым====
Аңшылықты тастап, бұрынғы кездейсоқ қарым-қатынаста болған Лисамен бірге тұруға көшкен Дин қалыпты өмірге бейімделуге тырысады. Алайда джин шабуыл жасап, оны белгісіз біреу құтқарған соң, ол қайтадан аңшылық өмірге тартылады. Дин інісі Сэм мен нағашы атасы қайтыс болғаннан кейін тірілгенін білгенде қатты таңғалады. Оның мазасы одан әрі кетеді, өйткені Сэм бұрынғыдай жұмсақ емес, суық әрі қатыгез, тіпті Диннің уақытша вампирге айналуына жол береді. Бұл әсіресе таңғаларлық, өйткені әдетте Сэм ағайындылардың ішіндегі мейірімдісі болған.

Кейін Кастиэль Сэмде жан жоқ екенін айтқанда, Дин оны қайтарудың жолын іздей бастайды. Дин [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] көмегімен Сэмнің жанын Люцифердің қапасынан қайтарады. Содан кейін ағайындылар [[Кроули (Supernatural)|Кроули]] мен [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльге]] қатысты астыртын әрекеттің бетін ашады. Олар барлық жындардың анасын — [[Ив (Supernatural)|Ивті]] жеңіп, Лисамен қарым-қатынасты үзіп, Кастиэльдің тозақтағы рухтарды сіңіріп алып, тірі періштелердің ең қуаттысына айналғанын біледі.

====7-маусым====
[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] көмек сұраған Дин Кастиэльді Пургаторий рухтарын қайтаруға көндіре алмайды, нәтижесінде [[Левиафандар (Supernatural)|левиафандар]] босап, Жерді жаулап алуға әрекет жасайды. Ағайындылардың әке орнына жүрген [[Бобби Сингер]]ді левиафан көсемі [[Дик Роман]] өлтіреді. Осы кезде олар [[Кевин Тран (Supernatural)|Кевин Тран]] есімді пайғамбармен одақтас болады.

[[Құдайдың Сөзі]] арқылы Дин мен Кастиэль Романды өлтіреді, бірақ кейінгі жарылыста өздері де қаза тауып, [[Пургаторийге]] сүйреледі.

====8-маусым====
Кастиэль тастап кеткеннен кейін, Дин вампир [[Бенни (Supernatural)|Беннидің]] көмегімен Пургаторийде бір жыл тірі қалады. Кейін екеуі қашып шығады. Дин Сэмнің оны іздемегенін білгенде ашуға булығады. Олар Кевинмен қайта қауышып, Тозақ қақпасын жабуға арналған сынақтар туралы тағы бір [[Құдай сөзі]]н табады. Дин Сэмге сынақтарды орындауға көмектеседі және олар бұл жолда [[Метатрон (Supernatural)|Метатрон]] атты қашқын періштемен және [[Абаддон (Supernatural)|Абаддон]] есімді тозақ рыцарымен кездеседі. Сонымен қатар, әке жағынан аталары оларға [[Хат иелері (Supernatural)|Хат иелері]] бункерін база ретінде қалдырады. Дин Кастиэльдің [[Наоми (Supernatural)|Наоми]] атты періште тарапынан өзін өлтіруге бағдарламаланғанын білгенде шошиды. [[Кроули (Supernatural)|Кроулиді]] ұстап, Дин Сэмді сынақты аяқтаудан тоқтатады, себебі бұл оның өліміне әкелуі мүмкін екенін біледі. Ауруханаға бара жатқанда, Сэм құлап түседі, дәл осы кезде періштелер Жерге құлай бастайды.

====9-маусым====
Көмек сұрап дұға еткен Дин Метатрон Кастиэльді алдап, оның рақымын ұрлап, адамға айналдырғанын біледі. [[Езекииль]] есімді періште Сэмнің денесін иеленуге ұсыныс жасап, Дин келіседі, себебі бұл Сэмді құтқарып қалудың жалғыз жолы. Бірақ Езекииль Сэмнің денесінде болғанда, Дин Кастиэльден көмек ала алмай, Абаддонмен күресудің жолын іздеуге мәжбүр болады. Кейін Езекииль өзін [[Гадреэль (Supernatural)|Гадреэль]] екендігін жариялап, Динді жеңіп, Кевинді құтқаруға мүмкіндік бермейді. Ақырында Дин [[Кроули (Supernatural)|Кроулидің]] көмегіне жүгініп, Гадреэльді Сэмнің денесінен қуып шығуға қол жеткізеді, бірақ бұл ағайындылардың арасын ашады.

Абаддонды жеңуге үмітсіз күйде, Кроули Динді [[Қабыл таңбасы]]н қабылдауға итермелейді. Бұл таңбаны Диннің арғы атасы Қабыл берген. Кейін Кроули [[Алғашқы Қылыш]]ты табуға көмектеседі. Сэммен қарым-қатынасын қайта жақсартып, Дин Абаддонды өлтіріп, Гадреэльді де өлтірмек болады. Ақыры Метатронмен бетпе-бет келіп, Дин өлімші жарақат алып, тағы да қаза табады. Оның денесі бункерге қайтарылады, бірақ Дин қайта тіріледі — енді ол жынға айналған және [[Кроулимен]] бірге кетеді.&lt;ref name=&quot;variety20140523&quot;&gt;{{Cite news |last=Prudom |first=Laura |date=2014-05-23 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |access-date=2025-03-29 |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |issn=0042-2738}}&lt;/ref&gt;

====10-маусым====
Жын ретінде өмір сүріп, Абаддонның жақтастарын өлтіріп жүрген Дин бір кезде [[Лестер Моррис]] есімді адамды өлтіреді және өзінің жындық күштері арқылы Кроулидің Сэм туралы айтқандарын растайды. Кейін Сэммен кездескенде, [[Коул]] есімді сарбаз Динге шабуылдап, Сэмге оны қасиетті сумен тұтқындауға мүмкіндік береді. Сэм оны қайта адамға айналдыру үшін [[жыннан емдеу рәсімін]] қолданады. Алайда Дин қашып кетеді. Бірақ Кастиэльдің көмегімен Дин қайтадан емделеді, дегенмен ол әлі де [[Қабыл таңбасымен]] күшейтілген адам болып қала береді.

Уақыт өте келе күші артып, өзін-өзі басқара алмай кеткен Дин [[Қабыл]]дан таңбаны алған адам ретінде ешқандай ем жоқ екенін біледі. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлім]] оған таңбаны алып тастау бүкіл [[Қара Түнек]]ті босататынын, сондықтан Динді қоғамнан аластату қажет екенін айтады. Бұл үшін ол Сэмді өлтіруі керек болады. Алдымен келіссе де, ақыры Дин Өлімді өлтіреді. Бірақ Сэмнің бұрынғы әрекеттері таңбаны бәрібір жоюға алып келеді — соның нәтижесінде Қара Түнек босап шығады.

====11-маусым====
Қара Түнек босатылған соң, Дин мен Сэм оны табуға кіріседі. Олар іздеп жүрген жаратылыс — Құдайдың қарындасы екенін білгенде шошиды. Бұл жаратылыс кейін өзін [[Амара (Supernatural)|Амара]] деп таныстырады. Дин оны өлтіре алмайды, өйткені оған деген ішкі тартылыс сезімі бар. Істі одан әрі қиындататыны — [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльдің]] [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] үшін ыдыс болуға келісуі, өйткені тек архангел ғана Амарамен күресе алады деп сенеді. Бірақ бұл сәтсіз аяқталады — себебі Люцифер құлаған архангел болғандықтан, шамасы жетпейді. Ақырында ағайындылар нағыз Құдай — [[Чак (Supernatural)|Чак Шюрлимен]] байланысады. Ол — Винчестер туралы Інжіл жазған жазушы еді. Чак пен Амара татуласқан соң, бірге кетеді. Осы үшін алғыс ретінде Амара Диннің анасын қайта тірілтеді — бұл Дин үшін күтпеген тосын сый болады.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>5r5iubnzb3cruzrvrnbekkeh5az8jo6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484349</id>
      <parentid>3484348</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T00:37:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* 11-маусым */</comment>
      <origin>3484349</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="41050" sha1="fu11y727ps50x8l2bbbrgptq5oz12zc" xml:space="preserve">'''Дин Винчестер''' — ''[[Supernatural (American TV series)|Supernatural]]'' атты америкалық драмалық телехикаяның екі [[басты кейіпкер|басты кейіпкерінің]] бірі, оның кіші інісі [[Сэм Винчестер|Сэммен]] бірге. Кейіпкердің басты бейнесін [[Дженсен Эклз]] сомдайды. Бұл кейіпкердің өзге нұсқаларын Хантер Брошу (сәби), [[Ридж Кэнайп]] (бала), Николай Лоутон-Джистра (жасөспірімге дейінгі), Брок Келли және [[Дилан Эверетт]] (жасөспірім), сондай-ақ [[Чад Эверетт]] (қарт) сомдаған.
==Дамуы==
Дин Винчестерді ''Supernatural'' телехикаясының авторы және бастапқы шоураннері [[Эрик Крипке]] ойлап тапты. Ол [[The WB]] арнасына екі бауырдың тылсым құбылыстарды зерттейтін шоу идеясын ұсынған кезде бұл кейіпкерді жасаған болатын.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p.6&lt;/ref&gt; Диннің есімі [[Джек Керуак|Джек Керуактың]] жол сапары туралы ''[[On the Road]]'' (Жол үстінде) атты романындағы Дин Мориартиге құрмет ретінде берілген,&lt;ref name=&quot;scarierfiction&quot;&gt;{{cite web |date=March 8, 2007 |title=Fact scarier than fiction |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110827205742/https://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |archive-date=August 27, 2011 |access-date=2009-09-30 |website=[[The Daily Telegraph (Sydney)|The Daily Telegraph]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; бұл Крипкенің американдық жол-сапар стиліндегі телехикая жасау идеясымен үйлесіп тұрды.&lt;ref name=&quot;theage&quot;&gt;{{cite news |author=Fernandez |first=Maria Elena |date=January 5, 2006 |title=On the road trip from hell |url=http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121104085911/http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |archive-date=November 4, 2012 |access-date=2009-09-30 |work=[[The Age]] |publisher= |location=Melbourne}}&lt;/ref&gt; Бастапқыда бауырлардың тегі &quot;Харрисон&quot; болады деп жоспарланған, бұл [[Харрисон Форд]]қа сілтеме еді, өйткені Крипке Диннің &quot;Хан Солоның немқұрайды ержүректілігін&quot; иеленгенін қалаған. Алайда Канзас штатында &quot;Сэм Харрисон&quot; есімді азамат болғандықтан, заңдық себептермен бұл текті өзгертуге тура келді.&lt;ref name=&quot;lastname&quot;&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |interviewer=Angie Rentmeester |title=A 'Supernatural' Spin-Off? Death By Bad Taco? Series Creator Eric Kripke Explains |url=http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606234935/http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-date=2011-06-06 |work=Starpulse.com |date=2008-02-14}}&lt;/ref&gt; [[Winchester Mystery House]]-қа деген қызығушылығын және телехикаяға &quot;қазіргі заманғы вестерн&quot; атмосферасын бергісі келгенін ескере отырып, Крипке &quot;Винчестер&quot; тегін таңдады. Дин мен оның бауыры Сэм [[Канзас]] штатының [[Лоуренс]] қаласынан шыққан, өйткені бұл қала [[Stull, Kansas#Stull Cemetery|Сталл зиратына]] жақын орналасқан, ал ол жер қалалық аңыздарымен танымал.&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |title=Supernatural: Your Burning Questions Answered! |url=http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20091230184335/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-date=2009-12-30 |work=[[TV Guide]] |date=2006-10-12}}&lt;/ref&gt; Дин Винчестер рөлін сомдаған Дженсен Эклз бастапқыда Сэм рөліне кастингке қатысқан, алайда кейін оны Дин рөліне сынап көруге шақырып,&lt;ref&gt;{{cite web |last=Prudom |first=Laura |date=November 11, 2014 |title=Supernatural at 200: The Road So Far, An Oral History |url=https://variety.com/2014/tv/spotlight/supernatural-oral-history-200-episodes-ackles-padalecki-kripke-1201352537/ |access-date=2022-02-19 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; сценарийді оқығаннан кейін Дин кейіпкерін көбірек ұнатқанын байқаған.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p. 130&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;starc&quot;&gt;{{cite web |last=Begum |first=Mumtaj |date=September 12, 2008 |title=Jensen Ackles enjoys doing Supernatural |url=http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=/2008/9/12/tvnradio/1985443&amp;sec=tvnradio |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081028170727/http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=%2F2008%2F9%2F12%2Ftvnradio%2F1985443&amp;sec=tvnradio |archive-date=October 28, 2008 |access-date=September 22, 2009 |work=[[The Star (Malaysia)|The Star Online]]}}&lt;/ref&gt;
==Кейіпкердің өмірбаяны==

===Сериалға дейінгі кезең===
Дин Винчестер 1979 жылдың 24 қаңтарында&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=The Monster at the End of This Book |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2009-04-20 |season=4 |number=18 |transcript=Transcript |transcript-url=http://www.supernaturalwiki.com/index.php?title=4.18_The_Monster_at_the_End_of_This_Book_%28transcript%29 |quote=PUBLISHER: &quot;What's May 2nd?&quot; SAM: &quot;That's my – Uh... that's Sam's birthday.&quot; DEAN: &quot;January 24th is Dean's.&quot; |language=en |credits=Julie Siege (writer), [[Mike Rohl]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Knight |first=Nicholas |date=2012-11-15 |title=The Essential Supernatural: On the Road with Sam and Dean Winchester |publisher=Insight Editions |isbn=978-1608871452 }}&lt;/ref&gt; [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон]] мен [[Мэри Винчестер (Supernatural)|Мэри Винчестердің]] отбасында, Канзас штатының Лоуренс қаласында дүниеге келді. Ол олардың тұңғыш баласы, өзінің інісі [[Сэм Винчестер|Сэмнен]] төрт жас үлкен. Дин ана жағынан әжесі Дианна Кэмпбелдің құрметіне аталған.

1983 жылдың 2 қарашасында Мэри Сэмнің бөлмесінде [[Азазель (Supernatural)|Азазель]] есімді жынның қолынан қаза табады, және үй өртене бастағанда, Динге Сэмді қауіпсіз жерге алып шығу тапсырылды, ал Джон Мэриді құтқаруға тырысқанымен, сәтсіз болды. Осы оқиғадан кейін Дин өзін Сэм үшін жауапты сезінді және олар бірге өскен кезде, әрдайым інісіне қамқор болу міндетін алды.

Джон Мэридің өлімінің себебін зерттеуге кірісіп, тылсым жаратылыстар мен оларды аулайтын адамдар туралы білді. Кейін Джонның өзі де аңшыға айналып, Динді де солай тәрбиеледі, дегенмен екеуі де Сэмнен тылсым дүниелерді жасырып келді, ол тек 8 жасқа келгенде ғана шындықты білді. Винчестерлер елді шарлап, мотельдерде немесе Джонның достарының үйлерінде өмір сүріп жүрді. Джонның үнемі үйде болмауына байланысты, Дин Сэмге бас-көз болуға мәжбүр болды. Дин 16 жасында ұрлық жасағаны үшін тұтқындалып, жасөспірімдер үйіне жіберілді, онда ол біраз уақыт қалыпты мектепте оқуға мүмкіндік алды, бірақ соңында Сэмге қайта оралуды таңдады.

Сериал басталарға дейін Сэм тылсым өмірден алыстап, өз өмірін бастауды шешеді. Джон Сэмге ренжіп, оны отбасын тастап кетті деп есептеді, ал Сэм де кетер алдында болған үлкен жанжалға байланысты реніш ұстады. Джон мен Дин аңшылықты жалғастырып, АҚШ-ты аралап жүрді.

Дин көптеген қару түрлерін қолдануымен танымал. Оның ерекше стиліне қара былғары етік, қара былғары күрте және қою фланель жейделер мен көк джинсы шалбар жатады. Сондай-ақ ол өзінің қара түсті [[Chevrolet Impala (төртінші буын)|1967 жылғы Chevrolet Impala]] көлігімен танымал — ол кейде сол көлікте ұйықтайды және жүк салғышында мол қару-жарақ жинағы сақталған.
===Сериал барысында===

====1-маусым====
Сериал басталған кезде Дин 26 жаста болады және Джон оған өз бетімен аңшылық жасауға рұқсат берген. Бірінші эпизодта Дин колледжде оқып жатқан Сэмге бірнеше жылдан бері алғаш рет келеді және жоғалып кеткен Джонды табуға көмектесуін сұрайды. Алғашында олар табысқа жете алмайды, және эпизод соңында Сэмнің қызы [[List of Supernatural characters#Jessica Moore|Джессика Мур]] аналары сияқты жолмен қайтыс болады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Pilot |episode-link=Pilot (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-09-13 |season=1 |number=1 | credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[David Nutter]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Сэм Динмен бірге жолға шығып, түрлі тылсым жаратылыстарды аулап, әкесін іздеп, аналары мен Джессиканың өлімінің артындағы кінәліні табуға кіріседі. Соңында олар әкелерімен қайта қауышып, [[The Colt (Supernatural)|Колт]] деген ерекше тапаншаны иеленіп, көздері сары түсті қуатты жын — [[Азазель (Supernatural)|Азазельге]] қарсы соққы беруге дайындалады.

====2-маусым====
Оны өлтіре алмай, олар жүк көлігімен соқтығысып, Дин комаға түседі. Жүрегі тоқтап, Дин өледі, бірақ Джон Диннің өмірі үшін жынмен келісім жасап, оны аман алып қалады.

Джонның жаны жынға беріліп, тозаққа кеткен соң, Сэм мен Дин жынды аулауды жалғастырады. Жын кейін Сэмді ұрлап әкетеді. Сэм арқасынан пышақталып, қаза табады, бұл Динді інісінің өмірін сақтау үшін жынмен келісім жасауға итермелейді. Динге тек бір жыл өмір беріледі. Ағайындылар жынды тозақ қақпасын ашуға және [[Лилит (Supernatural)|Лилитті]] босатуға кедергі жасай алмайды. Алайда, олардың әкесі де тозақтан шығып, оларға Сары Көзді Жынды өлтіруге мүмкіндік береді, содан кейін оның жаны жұмаққа кетеді.

====3-маусым====
Қалатын уақыты азайып бара жатқанын сезінген Дин босатылған жындарды аулауға кіріседі. [[Руби (Supernatural)|Руби]] есімді жынмен кездесіп, Дин тозақта тым ұзақ уақыт жанса, өзі де жынға айналуы мүмкін екенін біледі. Ағайындылар Лилит Азазельден кейін тозақтағы билікті алғанын және Диннің келісім-шартын қолында ұстап отырғанын анықтайды. Соңында олар Лилитпен бетпе-бет кездеседі.

Оны өлтіре алмаған Динді тозақ иттері (Хеллхаундар) паршалап өлтіреді, ал жаны тозаққа сүйреледі.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=No Rest for the Wicked |episode-link=No Rest for the Wicked (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2008-05-15 |season=3 |number=16 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Kim Manners]] (director)}}&lt;/ref&gt;

====4-маусым====
Тозақта жүргенде, Лилит [[Аластэр (Supernatural)|Аластэр]] есімді жынға Динді азаптауды бұйырады. Дин төрт ай бойы өлі болғанымен, тозақта бұл 40 жылға тең. 30 жыл бойы азаптауға қарсы тұрып, ақыры Аластэрге қосылып, жандарды азаптай бастайды. Кейін Дин қабірінен оянып, отбасымен қайта қауышады және [[періште]] [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльмен]] кездеседі. Кастиэль мен басқа да періштелер Динді тозақтан құтқарып, қайта тірілткен болып шығады.

Тозақта жасаған істері үшін ішкі қиналысқа түсіп, Сэмді жынның қанын ішуден тоқтатуға тырысады. Кастиэль оны өткенге жіберіп, Дин Азазельмен қайта кездеседі.

Бір сәтте Дин Сэмге тозақта жандарды азаптап қана қоймай, одан ләззат алғанын мойындайды.

Кейін [[Захария (Supernatural)|Захария]] есімді періште Динге аңшылықты жалғастыруды бұйырады, себебі Дин аңшылықты тастамақ болғанда Джонның да тозақта азап көргенін біледі.

''Jump the Shark'' эпизодында Дин мен Сэм [[Адам Миллиган|Адам]] есімді өгей інілері барын біледі. Бастапқыда сенбеген Дин фотосуреттерді көрген соң туыстығына көзі жетеді. Дин Сэмнің Адамға әкелері үйреткен қатал тәсілдерді қолдануына қарсы болады. Эпизод соңында Адамды жын емес, кек қайтарғысы келген ғул өлтіріп, өзін Адам ретінде көрсеткені белгілі болады. Дин Сэмді құтқарып, ағайындылар Адамның денесін өртейді.

Соңында Дин періштелер Апокалипсис болуын қалайтынын біледі. Егер жынның ерекше балаларының бірі (соңғысы — Сэм) Лилитті өлтірсе, Люцифер босатылады. Кастиэль Динге періштелерден қашуға көмектеседі. Дин [[Рубиді]] өлтіреді (ол Лилиттің тыңшысы болған), бірақ [[Люцифер (Supernatural)|Люцифердің]] босатылуына бөгет болуға кеш қалады.

====5-маусым====
Люцифер босатылған соң, белгісіз күш (Құдай) Дин мен Сэмді ұшаққа телепорттайды. Кейін олар Диннің [[Михаил (Supernatural)|Михаил]], ал Сэмнің Люцифер үшін ыдыс рөлі барын біледі. Олар [[Крест жолдарының патшасы]] [[Кроули (Supernatural)|Кроулимен]] кездесіп, [[Төрт салт атты]]мен күрес жүргізеді.

Ағайындылар Люциферді жеңудің жолын іздеп жүріп, ''Колт'' тапаншасын қолданбақ болады және [[Құдай]]ды іздейді, бірақ Колт Люциферді өлтіре алмайтыны, ал Құдайға Апокалипсис маңызды еместігі белгілі болады.&lt;ref name=&quot;abandon all hope&quot;&gt;{{cite episode |title=Abandon All Hope |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=November 19, 2009 |season=5 |number=10 |credits=[[Ben Edlund]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;moon&quot;&gt;{{cite episode |title=Dark Side of the Moon |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 1, 2010 |season=5 |number=16 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), [[Jeff Woolnough]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Дин Михаилдің ыдысы болуға келіспек болады, тіпті бұл миллиондаған адамның өліміне әкелсе де.&lt;ref name=&quot;sympathy&quot;&gt;{{cite episode |title=Sympathy For The Devil |episode-link=Sympathy for the Devil (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=September 10, 2009 |season=5 |number=1 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; Алайда, Сэмнің Динге деген сенімі оны басқа шешім іздеуге көндіреді.&lt;ref name=&quot;point of no return&quot;&gt;{{cite episode |title=Point of No Return |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 15, 2010 |season=5 |number=18 |credits=[[Jeremy Carver]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt; [[Гавриил (Supernatural)|Архангел Гавриил]] қаза тапқан соң, ағайындылар [[Төрт салт аттының]] жүзіктерін пайдаланып, Люциферді қайта тозаққа қамай алатынын біледі.&lt;ref name=&quot;hammer of the gods&quot;&gt;{{cite episode |title=Hammer of the Gods |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 22, 2010 |season=5 |number=19 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), Rick Bota (director)}}&lt;/ref&gt; Дин мен Сэмде соғыс пен аштықтың жүзігі бар, енді індет пен өлімдікі керек болады. Іздестіру кезінде Сэм колледждегі ескі досы Брэдимен кездеседі — ол Джессиканы Сэмге таныстырған және Азазельдің бұйрығымен Джессиканы өлтірген жын болған. Ақпаратты алған соң Дин Сэмге Брэдиді өлтіруге мүмкіндік береді.

[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] Люциферді қайта тозаққа қамау жолын білген соң, Дин Сэмге Люцифердің ыдысы болуға рұқсат береді. Бірақ Сэмнің Динмен арасындағы байланысы оны бақылауды сақтауға көмектеседі, нәтижесінде ол өзін Люцифермен бірге тозақтағы қапасқа тастайды. Михаил де, олардың кіші інісі Адамның денесін иеленіп, бірге түседі.
====6-маусым====
Аңшылықты тастап, бұрынғы кездейсоқ қарым-қатынаста болған Лисамен бірге тұруға көшкен Дин қалыпты өмірге бейімделуге тырысады. Алайда джин шабуыл жасап, оны белгісіз біреу құтқарған соң, ол қайтадан аңшылық өмірге тартылады. Дин інісі Сэм мен нағашы атасы қайтыс болғаннан кейін тірілгенін білгенде қатты таңғалады. Оның мазасы одан әрі кетеді, өйткені Сэм бұрынғыдай жұмсақ емес, суық әрі қатыгез, тіпті Диннің уақытша вампирге айналуына жол береді. Бұл әсіресе таңғаларлық, өйткені әдетте Сэм ағайындылардың ішіндегі мейірімдісі болған.

Кейін Кастиэль Сэмде жан жоқ екенін айтқанда, Дин оны қайтарудың жолын іздей бастайды. Дин [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] көмегімен Сэмнің жанын Люцифердің қапасынан қайтарады. Содан кейін ағайындылар [[Кроули (Supernatural)|Кроули]] мен [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльге]] қатысты астыртын әрекеттің бетін ашады. Олар барлық жындардың анасын — [[Ив (Supernatural)|Ивті]] жеңіп, Лисамен қарым-қатынасты үзіп, Кастиэльдің тозақтағы рухтарды сіңіріп алып, тірі періштелердің ең қуаттысына айналғанын біледі.

====7-маусым====
[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] көмек сұраған Дин Кастиэльді Пургаторий рухтарын қайтаруға көндіре алмайды, нәтижесінде [[Левиафандар (Supernatural)|левиафандар]] босап, Жерді жаулап алуға әрекет жасайды. Ағайындылардың әке орнына жүрген [[Бобби Сингер]]ді левиафан көсемі [[Дик Роман]] өлтіреді. Осы кезде олар [[Кевин Тран (Supernatural)|Кевин Тран]] есімді пайғамбармен одақтас болады.

[[Құдайдың Сөзі]] арқылы Дин мен Кастиэль Романды өлтіреді, бірақ кейінгі жарылыста өздері де қаза тауып, [[Пургаторийге]] сүйреледі.

====8-маусым====
Кастиэль тастап кеткеннен кейін, Дин вампир [[Бенни (Supernatural)|Беннидің]] көмегімен Пургаторийде бір жыл тірі қалады. Кейін екеуі қашып шығады. Дин Сэмнің оны іздемегенін білгенде ашуға булығады. Олар Кевинмен қайта қауышып, Тозақ қақпасын жабуға арналған сынақтар туралы тағы бір [[Құдай сөзі]]н табады. Дин Сэмге сынақтарды орындауға көмектеседі және олар бұл жолда [[Метатрон (Supernatural)|Метатрон]] атты қашқын періштемен және [[Абаддон (Supernatural)|Абаддон]] есімді тозақ рыцарымен кездеседі. Сонымен қатар, әке жағынан аталары оларға [[Хат иелері (Supernatural)|Хат иелері]] бункерін база ретінде қалдырады. Дин Кастиэльдің [[Наоми (Supernatural)|Наоми]] атты періште тарапынан өзін өлтіруге бағдарламаланғанын білгенде шошиды. [[Кроули (Supernatural)|Кроулиді]] ұстап, Дин Сэмді сынақты аяқтаудан тоқтатады, себебі бұл оның өліміне әкелуі мүмкін екенін біледі. Ауруханаға бара жатқанда, Сэм құлап түседі, дәл осы кезде періштелер Жерге құлай бастайды.

====9-маусым====
Көмек сұрап дұға еткен Дин Метатрон Кастиэльді алдап, оның рақымын ұрлап, адамға айналдырғанын біледі. [[Езекииль]] есімді періште Сэмнің денесін иеленуге ұсыныс жасап, Дин келіседі, себебі бұл Сэмді құтқарып қалудың жалғыз жолы. Бірақ Езекииль Сэмнің денесінде болғанда, Дин Кастиэльден көмек ала алмай, Абаддонмен күресудің жолын іздеуге мәжбүр болады. Кейін Езекииль өзін [[Гадреэль (Supernatural)|Гадреэль]] екендігін жариялап, Динді жеңіп, Кевинді құтқаруға мүмкіндік бермейді. Ақырында Дин [[Кроули (Supernatural)|Кроулидің]] көмегіне жүгініп, Гадреэльді Сэмнің денесінен қуып шығуға қол жеткізеді, бірақ бұл ағайындылардың арасын ашады.

Абаддонды жеңуге үмітсіз күйде, Кроули Динді [[Қабыл таңбасы]]н қабылдауға итермелейді. Бұл таңбаны Диннің арғы атасы Қабыл берген. Кейін Кроули [[Алғашқы Қылыш]]ты табуға көмектеседі. Сэммен қарым-қатынасын қайта жақсартып, Дин Абаддонды өлтіріп, Гадреэльді де өлтірмек болады. Ақыры Метатронмен бетпе-бет келіп, Дин өлімші жарақат алып, тағы да қаза табады. Оның денесі бункерге қайтарылады, бірақ Дин қайта тіріледі — енді ол жынға айналған және [[Кроулимен]] бірге кетеді.&lt;ref name=&quot;variety20140523&quot;&gt;{{Cite news |last=Prudom |first=Laura |date=2014-05-23 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |access-date=2025-03-29 |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |issn=0042-2738}}&lt;/ref&gt;

====10-маусым====
Жын ретінде өмір сүріп, Абаддонның жақтастарын өлтіріп жүрген Дин бір кезде [[Лестер Моррис]] есімді адамды өлтіреді және өзінің жындық күштері арқылы Кроулидің Сэм туралы айтқандарын растайды. Кейін Сэммен кездескенде, [[Коул]] есімді сарбаз Динге шабуылдап, Сэмге оны қасиетті сумен тұтқындауға мүмкіндік береді. Сэм оны қайта адамға айналдыру үшін [[жыннан емдеу рәсімін]] қолданады. Алайда Дин қашып кетеді. Бірақ Кастиэльдің көмегімен Дин қайтадан емделеді, дегенмен ол әлі де [[Қабыл таңбасымен]] күшейтілген адам болып қала береді.

Уақыт өте келе күші артып, өзін-өзі басқара алмай кеткен Дин [[Қабыл]]дан таңбаны алған адам ретінде ешқандай ем жоқ екенін біледі. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлім]] оған таңбаны алып тастау бүкіл [[Қара Түнек]]ті босататынын, сондықтан Динді қоғамнан аластату қажет екенін айтады. Бұл үшін ол Сэмді өлтіруі керек болады. Алдымен келіссе де, ақыры Дин Өлімді өлтіреді. Бірақ Сэмнің бұрынғы әрекеттері таңбаны бәрібір жоюға алып келеді — соның нәтижесінде Қара Түнек босап шығады.

====11-маусым====
Қара Түнек босатылған соң, Дин мен Сэм оны табуға кіріседі. Олар іздеп жүрген жаратылыс — Құдайдың қарындасы екенін білгенде шошиды. Бұл жаратылыс кейін өзін [[Амара (Supernatural)|Амара]] деп таныстырады. Дин оны өлтіре алмайды, өйткені оған деген ішкі тартылыс сезімі бар. Істі одан әрі қиындататыны — [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльдің]] [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] үшін ыдыс болуға келісуі, өйткені тек архангел ғана Амарамен күресе алады деп сенеді. Бірақ бұл сәтсіз аяқталады — себебі Люцифер құлаған архангел болғандықтан, шамасы жетпейді. Ақырында ағайындылар нағыз Құдай — [[Чак (Supernatural)|Чак Шюрлимен]] байланысады. Ол — Винчестер туралы Інжіл жазған жазушы еді. Чак пен Амара татуласқан соң, бірге кетеді. Осы үшін алғыс ретінде Амара Диннің анасын қайта тірілтеді — бұл Дин үшін күтпеген тосын сый болады.
====12-маусым====
Винчестерлер адам және тылсым күштер тарапынан қауіпке тап болады. [[Хат иелері (Supernatural)|Британдық Хат иелері]] АҚШ-тағы аңшыларды бақылауға алу мақсатында Винчестерлерге шабуыл жасайды. Сонымен қатар [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] жаңа тән іздеп, қашып жүр.

Кейін Люцифер [[АҚШ Президентін]] өзіне ыдыс етіп алады, бірақ Винчестерлер оны бұл тәннен қуып шығады. Осы кезде Люцифер Президентті иеленіп жүргенде [[балалы болғаны]] анықталады, сондықтан Винчестерлер сол баланың анасын қорғауға мәжбүр болады. [[Мэри Винчестер]] британдық Хат иелерімен одақтасу мүмкіндігін зерттейді. [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэль]] Люцифердің баласын қорғауға лайық деп шешеді, бірақ Хат иелері тым қатыгез екенін көрсетіп, одақ тоқтатылады — олар кездейсоқ бір мүшесін өлтіріп алған аңшы әйелді өлтіріп тастайды.

====13-маусым====
Винчестерлер Люциферді [[Апокалипсис Әлемі|параллель әлемге]] қуып жібереді, бұл жерде Апокалипсис 2012 жылы &quot;мерзімінде&quot; орын алған. Алайда бұл жоспар сәтсіз аяқталады: Люцифер бұл әлемнің [[Михаил (Supernatural)|Михаиліне]] негізгі әлем туралы айтып береді. Сонымен қатар, олар Люцифердің баласы — [[Джек Клайн]] атты кенеттен ересекке айналған нефилимді тәрбиелеуге тырысады.

Джек Винчестерлер мен Кастиэльді әкелері ретінде көреді. Ағайындылар [[Гавриил (Supernatural)|Гавриилдің]] тірі екенін анықтап, оны одақтас етеді. Олар Апокалипсис Әлемінен бірнеше адамды (оның ішінде [[Бобби Сингер (балама нұсқасы)]] мен [[Чарли Брэдбери]]ді) құтқарып үлгереді, бірақ Михаил мен Люцифер де бұл әлемге ереді.

Люцифер Джектің [[грациясын]] алып, күшін арттырғанда, оны тоқтатудың жалғыз жолы — Михаилдің ыдысы болуға келісім беру болады. [[Дин Винчестер]] келісім береді, бірақ кейін Михаил Диннің денесін толық иеленіп алады.

====14-маусым====
[[Дин]]нің денесін иемденген Михаил бірнеше апта бойы Жерді зерттейді және монстрларға көмек беріп, олар арқылы әлемді жаулап алмақ болады. Диннің рухы уақытша бет алып, бостандық сұрайды.

Михаил Диннің еркіндігін бір сәтке беріп, кейін қайта денесін алады. Алайда Дин отбасының көмегімен Михаилді өзінің [[санасындағы түрмеге]] қамап тастайды. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] орнын басқан [[Билли (Собиратель)|Билли]] Динге болашақтардың бәрінде Михаил бұл түрмеден қашып кететінін, тек бір болашақта ғана Дин өзін [[Энохийлік жәшікке]] жауып, мұхит түбіне тастау арқылы мұны тоқтата алатынын айтады. Дин жәшікті дайындап бастайды, бірақ Сэмнің басқа жол іздейік деген өтінішін қабылдайды.

Дин сиқырлы інжуді ұстап, жүрегінің ең үлкен тілегін орындайды — нәтижесінде [[Джон Винчестер]]мен қайта қауышады. Дин Михаилден құтылуды тілегенімен, шыққан нәтиже жүрек тебірентерлік отбасылық кездесуге айналады. Уақыт сызығының бұзылмауы үшін Джон өз уақытына қайтып кетеді.

Кейін [[малик жәшігінен]] бас тартқан Дин Сэм, Кастиэль және Джекпен бірге аңшылыққа аттанады. Осы кезде ол есінен танып, оянғанда Михаил оның санасынан шығып кеткенін көреді. Михаил аңшыларды қырып тастап, Винчестерлерді азаптайды. Алайда Джек өз [[жанын]] пайдаланып, Михаилді өлтіріп, оның грациясын сіңіреді. Осылайша Джек толық күшіне қайта оралады, бірақ жаны таусыла бастайды.

Бұл уақытта Люцифердің бұрынғы ыдысы оны [[Бос Кеңістік]]тен тірілтпек болады. Джек оны тоқтатады, бірақ сол жолы [[Мэри Винчестерді]] абайсызда өлтіріп алады. Дин анасының өлімі туралы біліп, аза мен ашуға булығады. Джекті өлтіру үшін [[Чак (Supernatural)|Чак]] келіп, өзімен бірге ерекше қару әкеледі: бұл қару нысанға не істесе, иесіне де соны жасайды. Дин оны Джекке бағыттайды, бірақ соңғы сәтте атып жібермей, түсіністік танытады.

Бұл Чактың ашуын тудырады. Сэм мен Дин өз өмірлерінің шын мәнінде Чактың ойын-сауығына айналғанын түсінеді. Ашуға булыққан Чак Джекті өлтіріп, тозақтан барлық зұлым рухтарды босатады. Ол: «Хикая аяқталды. Қош келдіңдер, ақырзаман!» — деп мәлімдейді. Винчестерлер мен Кастиэль жау шоғырын қарсы алуға дайындалады.

====15-маусым====
Чак тозақ қақпаларын ашып, ақырзаманды бастаған соң, Сэм, Дин және Кастиэль зомби мен аруақтармен күресуге мәжбүр болады.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pruner |first=Aaron |last2=Weatherhead |first2=Shaina |date=2020-11-20 |title='Supernatural' Series Finale Explained: How Does the Winchesters' Story End? |url=https://collider.com/supernatural-series-finale-explained/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Collider (website)|Collider]] |language=en-US}}&lt;/ref&gt; Олар тозақ пен әлем арасындағы саңылауды жауып, Чакты жеңудің жолын іздейді. Көп қиындықтан кейін, олар оны жеңіп шығады.

Алайда сол жеңістен соң Дин аңшылық кезінде [[вампирлер]] шабуылынан қайтыс болады. Өлімімен келісіп, Сэммен қоштасады. Кейін [[жәннатта]] [[Бобби Сингер]]мен қайта қауышып, оған Чак жеңілгеннен кейінгі жағдайларды түсіндіреді. Дин [[Кастиэльдің]] [[Бос Кеңістіктен]] құтқарылғанын және Кастиэль мен Джек жәннатты жақсартқанын біледі.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-20 |title=Here's how everyone's story ended on 'Supernatural' |url=https://ew.com/tv/supernatural-characters-final-season-endings/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt; Сэм Жер бетінде толыққанды өмір сүріп, кейін Динге жәннатта қосылады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Carry On |episode-link=Carry On (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2020-11-19 |season=15 |number=20 |credits=[[Andrew Dabb]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>fu11y727ps50x8l2bbbrgptq5oz12zc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484350</id>
      <parentid>3484349</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T00:39:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* 15-маусым */</comment>
      <origin>3484350</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="50829" sha1="el43n6ro2f4ucrcxqa1gfddw2oepo3s" xml:space="preserve">'''Дин Винчестер''' — ''[[Supernatural (American TV series)|Supernatural]]'' атты америкалық драмалық телехикаяның екі [[басты кейіпкер|басты кейіпкерінің]] бірі, оның кіші інісі [[Сэм Винчестер|Сэммен]] бірге. Кейіпкердің басты бейнесін [[Дженсен Эклз]] сомдайды. Бұл кейіпкердің өзге нұсқаларын Хантер Брошу (сәби), [[Ридж Кэнайп]] (бала), Николай Лоутон-Джистра (жасөспірімге дейінгі), Брок Келли және [[Дилан Эверетт]] (жасөспірім), сондай-ақ [[Чад Эверетт]] (қарт) сомдаған.
==Дамуы==
Дин Винчестерді ''Supernatural'' телехикаясының авторы және бастапқы шоураннері [[Эрик Крипке]] ойлап тапты. Ол [[The WB]] арнасына екі бауырдың тылсым құбылыстарды зерттейтін шоу идеясын ұсынған кезде бұл кейіпкерді жасаған болатын.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p.6&lt;/ref&gt; Диннің есімі [[Джек Керуак|Джек Керуактың]] жол сапары туралы ''[[On the Road]]'' (Жол үстінде) атты романындағы Дин Мориартиге құрмет ретінде берілген,&lt;ref name=&quot;scarierfiction&quot;&gt;{{cite web |date=March 8, 2007 |title=Fact scarier than fiction |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110827205742/https://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |archive-date=August 27, 2011 |access-date=2009-09-30 |website=[[The Daily Telegraph (Sydney)|The Daily Telegraph]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; бұл Крипкенің американдық жол-сапар стиліндегі телехикая жасау идеясымен үйлесіп тұрды.&lt;ref name=&quot;theage&quot;&gt;{{cite news |author=Fernandez |first=Maria Elena |date=January 5, 2006 |title=On the road trip from hell |url=http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121104085911/http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |archive-date=November 4, 2012 |access-date=2009-09-30 |work=[[The Age]] |publisher= |location=Melbourne}}&lt;/ref&gt; Бастапқыда бауырлардың тегі &quot;Харрисон&quot; болады деп жоспарланған, бұл [[Харрисон Форд]]қа сілтеме еді, өйткені Крипке Диннің &quot;Хан Солоның немқұрайды ержүректілігін&quot; иеленгенін қалаған. Алайда Канзас штатында &quot;Сэм Харрисон&quot; есімді азамат болғандықтан, заңдық себептермен бұл текті өзгертуге тура келді.&lt;ref name=&quot;lastname&quot;&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |interviewer=Angie Rentmeester |title=A 'Supernatural' Spin-Off? Death By Bad Taco? Series Creator Eric Kripke Explains |url=http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606234935/http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-date=2011-06-06 |work=Starpulse.com |date=2008-02-14}}&lt;/ref&gt; [[Winchester Mystery House]]-қа деген қызығушылығын және телехикаяға &quot;қазіргі заманғы вестерн&quot; атмосферасын бергісі келгенін ескере отырып, Крипке &quot;Винчестер&quot; тегін таңдады. Дин мен оның бауыры Сэм [[Канзас]] штатының [[Лоуренс]] қаласынан шыққан, өйткені бұл қала [[Stull, Kansas#Stull Cemetery|Сталл зиратына]] жақын орналасқан, ал ол жер қалалық аңыздарымен танымал.&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |title=Supernatural: Your Burning Questions Answered! |url=http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20091230184335/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-date=2009-12-30 |work=[[TV Guide]] |date=2006-10-12}}&lt;/ref&gt; Дин Винчестер рөлін сомдаған Дженсен Эклз бастапқыда Сэм рөліне кастингке қатысқан, алайда кейін оны Дин рөліне сынап көруге шақырып,&lt;ref&gt;{{cite web |last=Prudom |first=Laura |date=November 11, 2014 |title=Supernatural at 200: The Road So Far, An Oral History |url=https://variety.com/2014/tv/spotlight/supernatural-oral-history-200-episodes-ackles-padalecki-kripke-1201352537/ |access-date=2022-02-19 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; сценарийді оқығаннан кейін Дин кейіпкерін көбірек ұнатқанын байқаған.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p. 130&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;starc&quot;&gt;{{cite web |last=Begum |first=Mumtaj |date=September 12, 2008 |title=Jensen Ackles enjoys doing Supernatural |url=http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=/2008/9/12/tvnradio/1985443&amp;sec=tvnradio |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081028170727/http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=%2F2008%2F9%2F12%2Ftvnradio%2F1985443&amp;sec=tvnradio |archive-date=October 28, 2008 |access-date=September 22, 2009 |work=[[The Star (Malaysia)|The Star Online]]}}&lt;/ref&gt;
==Кейіпкердің өмірбаяны==

===Сериалға дейінгі кезең===
Дин Винчестер 1979 жылдың 24 қаңтарында&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=The Monster at the End of This Book |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2009-04-20 |season=4 |number=18 |transcript=Transcript |transcript-url=http://www.supernaturalwiki.com/index.php?title=4.18_The_Monster_at_the_End_of_This_Book_%28transcript%29 |quote=PUBLISHER: &quot;What's May 2nd?&quot; SAM: &quot;That's my – Uh... that's Sam's birthday.&quot; DEAN: &quot;January 24th is Dean's.&quot; |language=en |credits=Julie Siege (writer), [[Mike Rohl]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Knight |first=Nicholas |date=2012-11-15 |title=The Essential Supernatural: On the Road with Sam and Dean Winchester |publisher=Insight Editions |isbn=978-1608871452 }}&lt;/ref&gt; [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон]] мен [[Мэри Винчестер (Supernatural)|Мэри Винчестердің]] отбасында, Канзас штатының Лоуренс қаласында дүниеге келді. Ол олардың тұңғыш баласы, өзінің інісі [[Сэм Винчестер|Сэмнен]] төрт жас үлкен. Дин ана жағынан әжесі Дианна Кэмпбелдің құрметіне аталған.

1983 жылдың 2 қарашасында Мэри Сэмнің бөлмесінде [[Азазель (Supernatural)|Азазель]] есімді жынның қолынан қаза табады, және үй өртене бастағанда, Динге Сэмді қауіпсіз жерге алып шығу тапсырылды, ал Джон Мэриді құтқаруға тырысқанымен, сәтсіз болды. Осы оқиғадан кейін Дин өзін Сэм үшін жауапты сезінді және олар бірге өскен кезде, әрдайым інісіне қамқор болу міндетін алды.

Джон Мэридің өлімінің себебін зерттеуге кірісіп, тылсым жаратылыстар мен оларды аулайтын адамдар туралы білді. Кейін Джонның өзі де аңшыға айналып, Динді де солай тәрбиеледі, дегенмен екеуі де Сэмнен тылсым дүниелерді жасырып келді, ол тек 8 жасқа келгенде ғана шындықты білді. Винчестерлер елді шарлап, мотельдерде немесе Джонның достарының үйлерінде өмір сүріп жүрді. Джонның үнемі үйде болмауына байланысты, Дин Сэмге бас-көз болуға мәжбүр болды. Дин 16 жасында ұрлық жасағаны үшін тұтқындалып, жасөспірімдер үйіне жіберілді, онда ол біраз уақыт қалыпты мектепте оқуға мүмкіндік алды, бірақ соңында Сэмге қайта оралуды таңдады.

Сериал басталарға дейін Сэм тылсым өмірден алыстап, өз өмірін бастауды шешеді. Джон Сэмге ренжіп, оны отбасын тастап кетті деп есептеді, ал Сэм де кетер алдында болған үлкен жанжалға байланысты реніш ұстады. Джон мен Дин аңшылықты жалғастырып, АҚШ-ты аралап жүрді.

Дин көптеген қару түрлерін қолдануымен танымал. Оның ерекше стиліне қара былғары етік, қара былғары күрте және қою фланель жейделер мен көк джинсы шалбар жатады. Сондай-ақ ол өзінің қара түсті [[Chevrolet Impala (төртінші буын)|1967 жылғы Chevrolet Impala]] көлігімен танымал — ол кейде сол көлікте ұйықтайды және жүк салғышында мол қару-жарақ жинағы сақталған.
===Сериал барысында===

====1-маусым====
Сериал басталған кезде Дин 26 жаста болады және Джон оған өз бетімен аңшылық жасауға рұқсат берген. Бірінші эпизодта Дин колледжде оқып жатқан Сэмге бірнеше жылдан бері алғаш рет келеді және жоғалып кеткен Джонды табуға көмектесуін сұрайды. Алғашында олар табысқа жете алмайды, және эпизод соңында Сэмнің қызы [[List of Supernatural characters#Jessica Moore|Джессика Мур]] аналары сияқты жолмен қайтыс болады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Pilot |episode-link=Pilot (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-09-13 |season=1 |number=1 | credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[David Nutter]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Сэм Динмен бірге жолға шығып, түрлі тылсым жаратылыстарды аулап, әкесін іздеп, аналары мен Джессиканың өлімінің артындағы кінәліні табуға кіріседі. Соңында олар әкелерімен қайта қауышып, [[The Colt (Supernatural)|Колт]] деген ерекше тапаншаны иеленіп, көздері сары түсті қуатты жын — [[Азазель (Supernatural)|Азазельге]] қарсы соққы беруге дайындалады.

====2-маусым====
Оны өлтіре алмай, олар жүк көлігімен соқтығысып, Дин комаға түседі. Жүрегі тоқтап, Дин өледі, бірақ Джон Диннің өмірі үшін жынмен келісім жасап, оны аман алып қалады.

Джонның жаны жынға беріліп, тозаққа кеткен соң, Сэм мен Дин жынды аулауды жалғастырады. Жын кейін Сэмді ұрлап әкетеді. Сэм арқасынан пышақталып, қаза табады, бұл Динді інісінің өмірін сақтау үшін жынмен келісім жасауға итермелейді. Динге тек бір жыл өмір беріледі. Ағайындылар жынды тозақ қақпасын ашуға және [[Лилит (Supernatural)|Лилитті]] босатуға кедергі жасай алмайды. Алайда, олардың әкесі де тозақтан шығып, оларға Сары Көзді Жынды өлтіруге мүмкіндік береді, содан кейін оның жаны жұмаққа кетеді.

====3-маусым====
Қалатын уақыты азайып бара жатқанын сезінген Дин босатылған жындарды аулауға кіріседі. [[Руби (Supernatural)|Руби]] есімді жынмен кездесіп, Дин тозақта тым ұзақ уақыт жанса, өзі де жынға айналуы мүмкін екенін біледі. Ағайындылар Лилит Азазельден кейін тозақтағы билікті алғанын және Диннің келісім-шартын қолында ұстап отырғанын анықтайды. Соңында олар Лилитпен бетпе-бет кездеседі.

Оны өлтіре алмаған Динді тозақ иттері (Хеллхаундар) паршалап өлтіреді, ал жаны тозаққа сүйреледі.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=No Rest for the Wicked |episode-link=No Rest for the Wicked (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2008-05-15 |season=3 |number=16 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Kim Manners]] (director)}}&lt;/ref&gt;

====4-маусым====
Тозақта жүргенде, Лилит [[Аластэр (Supernatural)|Аластэр]] есімді жынға Динді азаптауды бұйырады. Дин төрт ай бойы өлі болғанымен, тозақта бұл 40 жылға тең. 30 жыл бойы азаптауға қарсы тұрып, ақыры Аластэрге қосылып, жандарды азаптай бастайды. Кейін Дин қабірінен оянып, отбасымен қайта қауышады және [[періште]] [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльмен]] кездеседі. Кастиэль мен басқа да періштелер Динді тозақтан құтқарып, қайта тірілткен болып шығады.

Тозақта жасаған істері үшін ішкі қиналысқа түсіп, Сэмді жынның қанын ішуден тоқтатуға тырысады. Кастиэль оны өткенге жіберіп, Дин Азазельмен қайта кездеседі.

Бір сәтте Дин Сэмге тозақта жандарды азаптап қана қоймай, одан ләззат алғанын мойындайды.

Кейін [[Захария (Supernatural)|Захария]] есімді періште Динге аңшылықты жалғастыруды бұйырады, себебі Дин аңшылықты тастамақ болғанда Джонның да тозақта азап көргенін біледі.

''Jump the Shark'' эпизодында Дин мен Сэм [[Адам Миллиган|Адам]] есімді өгей інілері барын біледі. Бастапқыда сенбеген Дин фотосуреттерді көрген соң туыстығына көзі жетеді. Дин Сэмнің Адамға әкелері үйреткен қатал тәсілдерді қолдануына қарсы болады. Эпизод соңында Адамды жын емес, кек қайтарғысы келген ғул өлтіріп, өзін Адам ретінде көрсеткені белгілі болады. Дин Сэмді құтқарып, ағайындылар Адамның денесін өртейді.

Соңында Дин періштелер Апокалипсис болуын қалайтынын біледі. Егер жынның ерекше балаларының бірі (соңғысы — Сэм) Лилитті өлтірсе, Люцифер босатылады. Кастиэль Динге періштелерден қашуға көмектеседі. Дин [[Рубиді]] өлтіреді (ол Лилиттің тыңшысы болған), бірақ [[Люцифер (Supernatural)|Люцифердің]] босатылуына бөгет болуға кеш қалады.

====5-маусым====
Люцифер босатылған соң, белгісіз күш (Құдай) Дин мен Сэмді ұшаққа телепорттайды. Кейін олар Диннің [[Михаил (Supernatural)|Михаил]], ал Сэмнің Люцифер үшін ыдыс рөлі барын біледі. Олар [[Крест жолдарының патшасы]] [[Кроули (Supernatural)|Кроулимен]] кездесіп, [[Төрт салт атты]]мен күрес жүргізеді.

Ағайындылар Люциферді жеңудің жолын іздеп жүріп, ''Колт'' тапаншасын қолданбақ болады және [[Құдай]]ды іздейді, бірақ Колт Люциферді өлтіре алмайтыны, ал Құдайға Апокалипсис маңызды еместігі белгілі болады.&lt;ref name=&quot;abandon all hope&quot;&gt;{{cite episode |title=Abandon All Hope |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=November 19, 2009 |season=5 |number=10 |credits=[[Ben Edlund]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;moon&quot;&gt;{{cite episode |title=Dark Side of the Moon |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 1, 2010 |season=5 |number=16 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), [[Jeff Woolnough]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Дин Михаилдің ыдысы болуға келіспек болады, тіпті бұл миллиондаған адамның өліміне әкелсе де.&lt;ref name=&quot;sympathy&quot;&gt;{{cite episode |title=Sympathy For The Devil |episode-link=Sympathy for the Devil (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=September 10, 2009 |season=5 |number=1 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; Алайда, Сэмнің Динге деген сенімі оны басқа шешім іздеуге көндіреді.&lt;ref name=&quot;point of no return&quot;&gt;{{cite episode |title=Point of No Return |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 15, 2010 |season=5 |number=18 |credits=[[Jeremy Carver]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt; [[Гавриил (Supernatural)|Архангел Гавриил]] қаза тапқан соң, ағайындылар [[Төрт салт аттының]] жүзіктерін пайдаланып, Люциферді қайта тозаққа қамай алатынын біледі.&lt;ref name=&quot;hammer of the gods&quot;&gt;{{cite episode |title=Hammer of the Gods |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 22, 2010 |season=5 |number=19 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), Rick Bota (director)}}&lt;/ref&gt; Дин мен Сэмде соғыс пен аштықтың жүзігі бар, енді індет пен өлімдікі керек болады. Іздестіру кезінде Сэм колледждегі ескі досы Брэдимен кездеседі — ол Джессиканы Сэмге таныстырған және Азазельдің бұйрығымен Джессиканы өлтірген жын болған. Ақпаратты алған соң Дин Сэмге Брэдиді өлтіруге мүмкіндік береді.

[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] Люциферді қайта тозаққа қамау жолын білген соң, Дин Сэмге Люцифердің ыдысы болуға рұқсат береді. Бірақ Сэмнің Динмен арасындағы байланысы оны бақылауды сақтауға көмектеседі, нәтижесінде ол өзін Люцифермен бірге тозақтағы қапасқа тастайды. Михаил де, олардың кіші інісі Адамның денесін иеленіп, бірге түседі.
====6-маусым====
Аңшылықты тастап, бұрынғы кездейсоқ қарым-қатынаста болған Лисамен бірге тұруға көшкен Дин қалыпты өмірге бейімделуге тырысады. Алайда джин шабуыл жасап, оны белгісіз біреу құтқарған соң, ол қайтадан аңшылық өмірге тартылады. Дин інісі Сэм мен нағашы атасы қайтыс болғаннан кейін тірілгенін білгенде қатты таңғалады. Оның мазасы одан әрі кетеді, өйткені Сэм бұрынғыдай жұмсақ емес, суық әрі қатыгез, тіпті Диннің уақытша вампирге айналуына жол береді. Бұл әсіресе таңғаларлық, өйткені әдетте Сэм ағайындылардың ішіндегі мейірімдісі болған.

Кейін Кастиэль Сэмде жан жоқ екенін айтқанда, Дин оны қайтарудың жолын іздей бастайды. Дин [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] көмегімен Сэмнің жанын Люцифердің қапасынан қайтарады. Содан кейін ағайындылар [[Кроули (Supernatural)|Кроули]] мен [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльге]] қатысты астыртын әрекеттің бетін ашады. Олар барлық жындардың анасын — [[Ив (Supernatural)|Ивті]] жеңіп, Лисамен қарым-қатынасты үзіп, Кастиэльдің тозақтағы рухтарды сіңіріп алып, тірі періштелердің ең қуаттысына айналғанын біледі.

====7-маусым====
[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] көмек сұраған Дин Кастиэльді Пургаторий рухтарын қайтаруға көндіре алмайды, нәтижесінде [[Левиафандар (Supernatural)|левиафандар]] босап, Жерді жаулап алуға әрекет жасайды. Ағайындылардың әке орнына жүрген [[Бобби Сингер]]ді левиафан көсемі [[Дик Роман]] өлтіреді. Осы кезде олар [[Кевин Тран (Supernatural)|Кевин Тран]] есімді пайғамбармен одақтас болады.

[[Құдайдың Сөзі]] арқылы Дин мен Кастиэль Романды өлтіреді, бірақ кейінгі жарылыста өздері де қаза тауып, [[Пургаторийге]] сүйреледі.

====8-маусым====
Кастиэль тастап кеткеннен кейін, Дин вампир [[Бенни (Supernatural)|Беннидің]] көмегімен Пургаторийде бір жыл тірі қалады. Кейін екеуі қашып шығады. Дин Сэмнің оны іздемегенін білгенде ашуға булығады. Олар Кевинмен қайта қауышып, Тозақ қақпасын жабуға арналған сынақтар туралы тағы бір [[Құдай сөзі]]н табады. Дин Сэмге сынақтарды орындауға көмектеседі және олар бұл жолда [[Метатрон (Supernatural)|Метатрон]] атты қашқын періштемен және [[Абаддон (Supernatural)|Абаддон]] есімді тозақ рыцарымен кездеседі. Сонымен қатар, әке жағынан аталары оларға [[Хат иелері (Supernatural)|Хат иелері]] бункерін база ретінде қалдырады. Дин Кастиэльдің [[Наоми (Supernatural)|Наоми]] атты періште тарапынан өзін өлтіруге бағдарламаланғанын білгенде шошиды. [[Кроули (Supernatural)|Кроулиді]] ұстап, Дин Сэмді сынақты аяқтаудан тоқтатады, себебі бұл оның өліміне әкелуі мүмкін екенін біледі. Ауруханаға бара жатқанда, Сэм құлап түседі, дәл осы кезде періштелер Жерге құлай бастайды.

====9-маусым====
Көмек сұрап дұға еткен Дин Метатрон Кастиэльді алдап, оның рақымын ұрлап, адамға айналдырғанын біледі. [[Езекииль]] есімді періште Сэмнің денесін иеленуге ұсыныс жасап, Дин келіседі, себебі бұл Сэмді құтқарып қалудың жалғыз жолы. Бірақ Езекииль Сэмнің денесінде болғанда, Дин Кастиэльден көмек ала алмай, Абаддонмен күресудің жолын іздеуге мәжбүр болады. Кейін Езекииль өзін [[Гадреэль (Supernatural)|Гадреэль]] екендігін жариялап, Динді жеңіп, Кевинді құтқаруға мүмкіндік бермейді. Ақырында Дин [[Кроули (Supernatural)|Кроулидің]] көмегіне жүгініп, Гадреэльді Сэмнің денесінен қуып шығуға қол жеткізеді, бірақ бұл ағайындылардың арасын ашады.

Абаддонды жеңуге үмітсіз күйде, Кроули Динді [[Қабыл таңбасы]]н қабылдауға итермелейді. Бұл таңбаны Диннің арғы атасы Қабыл берген. Кейін Кроули [[Алғашқы Қылыш]]ты табуға көмектеседі. Сэммен қарым-қатынасын қайта жақсартып, Дин Абаддонды өлтіріп, Гадреэльді де өлтірмек болады. Ақыры Метатронмен бетпе-бет келіп, Дин өлімші жарақат алып, тағы да қаза табады. Оның денесі бункерге қайтарылады, бірақ Дин қайта тіріледі — енді ол жынға айналған және [[Кроулимен]] бірге кетеді.&lt;ref name=&quot;variety20140523&quot;&gt;{{Cite news |last=Prudom |first=Laura |date=2014-05-23 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |access-date=2025-03-29 |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |issn=0042-2738}}&lt;/ref&gt;

====10-маусым====
Жын ретінде өмір сүріп, Абаддонның жақтастарын өлтіріп жүрген Дин бір кезде [[Лестер Моррис]] есімді адамды өлтіреді және өзінің жындық күштері арқылы Кроулидің Сэм туралы айтқандарын растайды. Кейін Сэммен кездескенде, [[Коул]] есімді сарбаз Динге шабуылдап, Сэмге оны қасиетті сумен тұтқындауға мүмкіндік береді. Сэм оны қайта адамға айналдыру үшін [[жыннан емдеу рәсімін]] қолданады. Алайда Дин қашып кетеді. Бірақ Кастиэльдің көмегімен Дин қайтадан емделеді, дегенмен ол әлі де [[Қабыл таңбасымен]] күшейтілген адам болып қала береді.

Уақыт өте келе күші артып, өзін-өзі басқара алмай кеткен Дин [[Қабыл]]дан таңбаны алған адам ретінде ешқандай ем жоқ екенін біледі. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлім]] оған таңбаны алып тастау бүкіл [[Қара Түнек]]ті босататынын, сондықтан Динді қоғамнан аластату қажет екенін айтады. Бұл үшін ол Сэмді өлтіруі керек болады. Алдымен келіссе де, ақыры Дин Өлімді өлтіреді. Бірақ Сэмнің бұрынғы әрекеттері таңбаны бәрібір жоюға алып келеді — соның нәтижесінде Қара Түнек босап шығады.

====11-маусым====
Қара Түнек босатылған соң, Дин мен Сэм оны табуға кіріседі. Олар іздеп жүрген жаратылыс — Құдайдың қарындасы екенін білгенде шошиды. Бұл жаратылыс кейін өзін [[Амара (Supernatural)|Амара]] деп таныстырады. Дин оны өлтіре алмайды, өйткені оған деген ішкі тартылыс сезімі бар. Істі одан әрі қиындататыны — [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльдің]] [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] үшін ыдыс болуға келісуі, өйткені тек архангел ғана Амарамен күресе алады деп сенеді. Бірақ бұл сәтсіз аяқталады — себебі Люцифер құлаған архангел болғандықтан, шамасы жетпейді. Ақырында ағайындылар нағыз Құдай — [[Чак (Supernatural)|Чак Шюрлимен]] байланысады. Ол — Винчестер туралы Інжіл жазған жазушы еді. Чак пен Амара татуласқан соң, бірге кетеді. Осы үшін алғыс ретінде Амара Диннің анасын қайта тірілтеді — бұл Дин үшін күтпеген тосын сый болады.
====12-маусым====
Винчестерлер адам және тылсым күштер тарапынан қауіпке тап болады. [[Хат иелері (Supernatural)|Британдық Хат иелері]] АҚШ-тағы аңшыларды бақылауға алу мақсатында Винчестерлерге шабуыл жасайды. Сонымен қатар [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] жаңа тән іздеп, қашып жүр.

Кейін Люцифер [[АҚШ Президентін]] өзіне ыдыс етіп алады, бірақ Винчестерлер оны бұл тәннен қуып шығады. Осы кезде Люцифер Президентті иеленіп жүргенде [[балалы болғаны]] анықталады, сондықтан Винчестерлер сол баланың анасын қорғауға мәжбүр болады. [[Мэри Винчестер]] британдық Хат иелерімен одақтасу мүмкіндігін зерттейді. [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэль]] Люцифердің баласын қорғауға лайық деп шешеді, бірақ Хат иелері тым қатыгез екенін көрсетіп, одақ тоқтатылады — олар кездейсоқ бір мүшесін өлтіріп алған аңшы әйелді өлтіріп тастайды.

====13-маусым====
Винчестерлер Люциферді [[Апокалипсис Әлемі|параллель әлемге]] қуып жібереді, бұл жерде Апокалипсис 2012 жылы &quot;мерзімінде&quot; орын алған. Алайда бұл жоспар сәтсіз аяқталады: Люцифер бұл әлемнің [[Михаил (Supernatural)|Михаиліне]] негізгі әлем туралы айтып береді. Сонымен қатар, олар Люцифердің баласы — [[Джек Клайн]] атты кенеттен ересекке айналған нефилимді тәрбиелеуге тырысады.

Джек Винчестерлер мен Кастиэльді әкелері ретінде көреді. Ағайындылар [[Гавриил (Supernatural)|Гавриилдің]] тірі екенін анықтап, оны одақтас етеді. Олар Апокалипсис Әлемінен бірнеше адамды (оның ішінде [[Бобби Сингер (балама нұсқасы)]] мен [[Чарли Брэдбери]]ді) құтқарып үлгереді, бірақ Михаил мен Люцифер де бұл әлемге ереді.

Люцифер Джектің [[грациясын]] алып, күшін арттырғанда, оны тоқтатудың жалғыз жолы — Михаилдің ыдысы болуға келісім беру болады. [[Дин Винчестер]] келісім береді, бірақ кейін Михаил Диннің денесін толық иеленіп алады.

====14-маусым====
[[Дин]]нің денесін иемденген Михаил бірнеше апта бойы Жерді зерттейді және монстрларға көмек беріп, олар арқылы әлемді жаулап алмақ болады. Диннің рухы уақытша бет алып, бостандық сұрайды.

Михаил Диннің еркіндігін бір сәтке беріп, кейін қайта денесін алады. Алайда Дин отбасының көмегімен Михаилді өзінің [[санасындағы түрмеге]] қамап тастайды. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] орнын басқан [[Билли (Собиратель)|Билли]] Динге болашақтардың бәрінде Михаил бұл түрмеден қашып кететінін, тек бір болашақта ғана Дин өзін [[Энохийлік жәшікке]] жауып, мұхит түбіне тастау арқылы мұны тоқтата алатынын айтады. Дин жәшікті дайындап бастайды, бірақ Сэмнің басқа жол іздейік деген өтінішін қабылдайды.

Дин сиқырлы інжуді ұстап, жүрегінің ең үлкен тілегін орындайды — нәтижесінде [[Джон Винчестер]]мен қайта қауышады. Дин Михаилден құтылуды тілегенімен, шыққан нәтиже жүрек тебірентерлік отбасылық кездесуге айналады. Уақыт сызығының бұзылмауы үшін Джон өз уақытына қайтып кетеді.

Кейін [[малик жәшігінен]] бас тартқан Дин Сэм, Кастиэль және Джекпен бірге аңшылыққа аттанады. Осы кезде ол есінен танып, оянғанда Михаил оның санасынан шығып кеткенін көреді. Михаил аңшыларды қырып тастап, Винчестерлерді азаптайды. Алайда Джек өз [[жанын]] пайдаланып, Михаилді өлтіріп, оның грациясын сіңіреді. Осылайша Джек толық күшіне қайта оралады, бірақ жаны таусыла бастайды.

Бұл уақытта Люцифердің бұрынғы ыдысы оны [[Бос Кеңістік]]тен тірілтпек болады. Джек оны тоқтатады, бірақ сол жолы [[Мэри Винчестерді]] абайсызда өлтіріп алады. Дин анасының өлімі туралы біліп, аза мен ашуға булығады. Джекті өлтіру үшін [[Чак (Supernatural)|Чак]] келіп, өзімен бірге ерекше қару әкеледі: бұл қару нысанға не істесе, иесіне де соны жасайды. Дин оны Джекке бағыттайды, бірақ соңғы сәтте атып жібермей, түсіністік танытады.

Бұл Чактың ашуын тудырады. Сэм мен Дин өз өмірлерінің шын мәнінде Чактың ойын-сауығына айналғанын түсінеді. Ашуға булыққан Чак Джекті өлтіріп, тозақтан барлық зұлым рухтарды босатады. Ол: «Хикая аяқталды. Қош келдіңдер, ақырзаман!» — деп мәлімдейді. Винчестерлер мен Кастиэль жау шоғырын қарсы алуға дайындалады.

====15-маусым====
Чак тозақ қақпаларын ашып, ақырзаманды бастаған соң, Сэм, Дин және Кастиэль зомби мен аруақтармен күресуге мәжбүр болады.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pruner |first=Aaron |last2=Weatherhead |first2=Shaina |date=2020-11-20 |title='Supernatural' Series Finale Explained: How Does the Winchesters' Story End? |url=https://collider.com/supernatural-series-finale-explained/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Collider (website)|Collider]] |language=en-US}}&lt;/ref&gt; Олар тозақ пен әлем арасындағы саңылауды жауып, Чакты жеңудің жолын іздейді. Көп қиындықтан кейін, олар оны жеңіп шығады.

Алайда сол жеңістен соң Дин аңшылық кезінде [[вампирлер]] шабуылынан қайтыс болады. Өлімімен келісіп, Сэммен қоштасады. Кейін [[жәннатта]] [[Бобби Сингер]]мен қайта қауышып, оған Чак жеңілгеннен кейінгі жағдайларды түсіндіреді. Дин [[Кастиэльдің]] [[Бос Кеңістіктен]] құтқарылғанын және Кастиэль мен Джек жәннатты жақсартқанын біледі.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-20 |title=Here's how everyone's story ended on 'Supernatural' |url=https://ew.com/tv/supernatural-characters-final-season-endings/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt; Сэм Жер бетінде толыққанды өмір сүріп, кейін Динге жәннатта қосылады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Carry On |episode-link=Carry On (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2020-11-19 |season=15 |number=20 |credits=[[Andrew Dabb]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;
====''The Winchesters''====
1970-жылдары орын алған бұл хикаяда Дин Винчестер ата-анасы — [[Джон Винчестер]] мен [[Мэри Кэмпбелл]]дің қалай танысып, ғашық болып, әкелерін іздеу жолында бірге жын-перілермен күрескені туралы баяндап отырады. Бұл оқиғаларды баяндау барысында Дин Винчестер ешкім білмейтін бір шындықты ашады: [[Акрида]] — бүкіл тіршілікке қауіп төндіретін құбыжықтар және Дин ата-анасының өміріндегі бұл жоғалған тарау жайлы көбірек мәлімет жинамақ ниетте.

[[Сэмюэл Кэмпбелл]]дің жарық зақымдаған барлау фотоларының арасынан Джон оған [[Генри Винчестер]]дің хатын берген ер адамды байқап қалады. Джон мен Мэри бұл адамды танымайды, бірақ фотода [[Импала]] көлігіне мініп жатқан бұл адам — Дин екені белгілі болады. Акрида Динді тоқтатуға аңшыларды біріктірген адам деп танып, оны іздеуге [[Монстрлар клубын]] пайдалануды көздейді. Акридаға тұтқынға түскен Джон олар Диннен қорқатынын байқап, Дин бұл әлемге жат емес екенін, оларды өлтіре алатын жалғыз адам екенін түсінеді.

Флешбэк арқылы Джон Вьетнамнан оралған соң оған Генридің хатын Дин береді, бұл кезде Дин [[Бобби Сингер]]мен бірге Акридаға қарсы аңшылық жүргізіп жүрген болатын. Қазіргі уақытта Акрида патшайымы [[Джоан Хопкинс]] Дин мен Импаланың бір портал арқылы жіберіліп, жойылғанын айтады. [[Остиум]] және Диннің аңшылық күнделігі арқылы Монстрлар клубы Динді қайтаруға тырысады, бірақ тек Импаланы ғана қайтара алады. Сол себепті олар Дин өліп қалған деп ойлайды. Алайда Импала да бұл әлемге жат болғандықтан, Мэри оны [[Джоан]]ға соғып өлтіреді, бұл арқылы Акрида да жойылады. Бірақ бұл әрекет Мэриді портал арқылы өткізіп жібереді.

Дин Мэриді порталдан құтқарып, Монстрлар клубының [[балама ғаламда]] екенін түсіндіреді. [[Carry On (Supernatural)|Өлімінен кейін Жәннатта]] жүріп, Дин бірнеше ғаламды аралап, отбасы бақытты өмір сүретін әлемді іздейді. Осы кезде ол Чактың жеңілген жағдайына дайындалған [[Акрида]] деген қауіпсіздік тетігін тауып алады. Акрида Сэмге де қауіп төндіргендіктен, Дин [[Джек]]тің араласпау туралы бұйрығына қарамай, бұл іске араласады. Джек оған ескерту жасаса да, соңында келісіп, Динге өз күнделігі мен [[Кольт]]ті қайтарып береді.

Дин Джонға күнделігін береді — бұл күнделік Джонның күнделігі Динге жол көрсеткендей, оған жол көрсетпек. Ал Мэриге Кольтті береді, оны келесі жылы Мэримен [[келісім жасайтын]] [[Азазел]] кездескенде қолдануға ескерту жасайды. Одан аты-жөнін сұрағанда, Дин [[Джеймс Хетфилд]] деп өтірік ат береді. Сосын Джек пен Боббимен бірге қайтадан Жәннатқа аттанып, бұл ғаламда отбасына бақыт бұйырғанына разы күйде кетеді.

== Қабілеттері мен дағдылары ==
Дин — тәжірибелі әрі өте тапқыр аңшы.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=2HIyhLRKK7A |title=COMIC CON 2018 {{!}} Jensen Ackles Talks Dean Winchester and 'Supernatural' |date=2018-07-26 |type=Video |language=en |publisher=Fangirlish |via=[[YouTube]]}}&lt;/ref&gt; Ол әртүрлі [[атыс қаруы|қаруларды]] жақсы меңгерген; көбінесе [[Colt 1911]] тапаншасы мен [[кесілген мылтықты]] қолданады. Қол күрес, [[пышақпен ұрыс]] және айла-тәсілдерді жетік меңгерген. Ол бірнеше рет адамдар мен [[шэйпшифтер]], вампирлер және жындар сияқты күшті тіршілік иелерін жеңіп шыққан.

«Croatoan» эпизодында [[Молотов коктейлі]] мен [[жарылғыш құрал]] дайындап, [[химияны]] білетінін көрсетеді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Croatoan |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2006-12-07 |season=2 |number=9 |credits=John Shiban (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; «Phantom Traveler» бөлімінде ескі [[Уокман]]нан [[ЭМӨ]] детектор құрастырып, [[электроника]] мен [[кері инженерия]]дан хабары бар екенін дәлелдейді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Phantom Traveller |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-10-04 |season=1 |number=4 |credits=Richard Hatem (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;

Дин тылсым күштер туралы, [[мифология]] мен [[сиқырлар]]ды терең меңгерген және 4-маусымнан бастап [[періштелерге]] қарсы сиқырларды қолдана бастайды.

Аңшылық барысында Дин жиі өзін [[ФБР]], [[Ауруларды бақылау және алдын алу орталығы|CDC]] секілді үкімет агенті ретінде таныстырып, тергеулерге араласады. Ол сондай-ақ құлып бұзу, сигнализация өшіру, көлік ұрлау, бильярд ойнап ақша табу сияқты тәсілдерді де жетік меңгерген. [[Тозақта]] [[Аластэрдің]] «шәкірті» болған кезде азаптау әдістерін толықтай үйренген.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=ihviwyc_TUg |title=Jensen Ackles talks about Dean's return from Hell |date=2008-09-18 |type=Video |publisher=TheCWSource |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/ihviwyc_TUg |archive-date=2021-12-14 |url-status=live |via=[[YouTube]]}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt;

Дин көліктерге өте жақын, [[Impala (Supernatural)|Импаласын]] бала кезінен бастап өзі жөндеп, жақсы күйде ұстап келеді.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-18 |title='Supernatural's Jensen Ackles says he struggled with the show's ending at first |url=https://ew.com/tv/supernatural-jensen-ackles-final-season-interview/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt;

Қосымша қабілеттері:

Вампир кезінде: күш, көру, иіс және есту қабілеті күшейді.
Қабылдаған Марк Кайна: адам бола тұра ерекше күшке ие болды, [[Метатрон]] сияқты періштелермен тең күресе алды. Қанжарды өзіне тарту, алдын ала түстер көру және сиқыр мен жындарға иммунитет сияқты күштері болды.
Жын Дин: күші [[Тозақтың серілерімен]] теңесті, телепатия, жарадан жылдам жазылу, экзорцизмге төзімділік секілді қабілеттерге ие болды.
Михаил ретінде: телепортация, телекинез, жылдам сауығу, және [[Архангел семсерін]] пайдалану мүмкіндігі болды.
''The Winchesters'' хикаясында Дин жарақат алмайтын рухани формада жүреді. Бір портал оны жоя алмайды, себебі ол әлдеқашан өлген. Дегенмен, ол әлеммен физикалық әрекеттесе алады және [[елес]]тер сияқты кенеттен жоғалып, қайта пайда бола алады. Дегенмен, Дин ең алдымен [[Импаламен]] жүріп-тұрғанды жөн көреді — бұл көлікті ол [[Жәннаттан]] ала келген.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>el43n6ro2f4ucrcxqa1gfddw2oepo3s</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484351</id>
      <parentid>3484350</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T00:44:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <origin>3484351</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="50869" sha1="r7y4s6dg09jvumsrekco4x4eiccz7ur" xml:space="preserve">'''Дин Винчестер''' ({{lang-en|Dean Winchester}}) — ''[[Табиғаттан тыс (телесериал)|Supernatural]]'' атты америкалық драмалық телехикаяның екі [[басты кейіпкер|басты кейіпкерінің]] бірі, [[Сэм Винчестер]]дің ағасы. Кейіпкердің негізгі нұсқасын [[Дженсен Эклз]] сомдайды. Бұл кейіпкердің өзге нұсқаларын Хантер Брошу (сәби кезі), [[Ридж Кэнайп]] (бала кезі), Николай Лоутон-Джистра (жеткіншек кезі), Брок Келли және [[Дилан Эверетт]] (жасөспірім кезі), сондай-ақ [[Чад Эверетт]] (егде шағы) сомдаған.

==Дамуы==
Дин Винчестерді ''Supernatural'' телехикаясының авторы және бастапқы шоураннері [[Эрик Крипке]] ойлап тапты. Ол [[The WB]] арнасына екі бауырдың тылсым құбылыстарды зерттейтін шоу идеясын ұсынған кезде бұл кейіпкерді жасаған болатын.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p.6&lt;/ref&gt; Диннің есімі [[Джек Керуак|Джек Керуактың]] жол сапары туралы ''[[On the Road]]'' (Жол үстінде) атты романындағы Дин Мориартиге құрмет ретінде берілген,&lt;ref name=&quot;scarierfiction&quot;&gt;{{cite web |date=March 8, 2007 |title=Fact scarier than fiction |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110827205742/https://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |archive-date=August 27, 2011 |access-date=2009-09-30 |website=[[The Daily Telegraph (Sydney)|The Daily Telegraph]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; бұл Крипкенің американдық жол-сапар стиліндегі телехикая жасау идеясымен үйлесіп тұрды.&lt;ref name=&quot;theage&quot;&gt;{{cite news |author=Fernandez |first=Maria Elena |date=January 5, 2006 |title=On the road trip from hell |url=http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121104085911/http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |archive-date=November 4, 2012 |access-date=2009-09-30 |work=[[The Age]] |publisher= |location=Melbourne}}&lt;/ref&gt; Бастапқыда бауырлардың тегі &quot;Харрисон&quot; болады деп жоспарланған, бұл [[Харрисон Форд]]қа сілтеме еді, өйткені Крипке Диннің &quot;Хан Солоның немқұрайды ержүректілігін&quot; иеленгенін қалаған. Алайда Канзас штатында &quot;Сэм Харрисон&quot; есімді азамат болғандықтан, заңдық себептермен бұл текті өзгертуге тура келді.&lt;ref name=&quot;lastname&quot;&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |interviewer=Angie Rentmeester |title=A 'Supernatural' Spin-Off? Death By Bad Taco? Series Creator Eric Kripke Explains |url=http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606234935/http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-date=2011-06-06 |work=Starpulse.com |date=2008-02-14}}&lt;/ref&gt; [[Winchester Mystery House]]-қа деген қызығушылығын және телехикаяға &quot;қазіргі заманғы вестерн&quot; атмосферасын бергісі келгенін ескере отырып, Крипке &quot;Винчестер&quot; тегін таңдады. Дин мен оның бауыры Сэм [[Канзас]] штатының [[Лоуренс]] қаласынан шыққан, өйткені бұл қала [[Stull, Kansas#Stull Cemetery|Сталл зиратына]] жақын орналасқан, ал ол жер қалалық аңыздарымен танымал.&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |title=Supernatural: Your Burning Questions Answered! |url=http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20091230184335/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-date=2009-12-30 |work=[[TV Guide]] |date=2006-10-12}}&lt;/ref&gt; Дин Винчестер рөлін сомдаған Дженсен Эклз бастапқыда Сэм рөліне кастингке қатысқан, алайда кейін оны Дин рөліне сынап көруге шақырып,&lt;ref&gt;{{cite web |last=Prudom |first=Laura |date=November 11, 2014 |title=Supernatural at 200: The Road So Far, An Oral History |url=https://variety.com/2014/tv/spotlight/supernatural-oral-history-200-episodes-ackles-padalecki-kripke-1201352537/ |access-date=2022-02-19 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; сценарийді оқығаннан кейін Дин кейіпкерін көбірек ұнатқанын байқаған.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p. 130&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;starc&quot;&gt;{{cite web |last=Begum |first=Mumtaj |date=September 12, 2008 |title=Jensen Ackles enjoys doing Supernatural |url=http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=/2008/9/12/tvnradio/1985443&amp;sec=tvnradio |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081028170727/http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=%2F2008%2F9%2F12%2Ftvnradio%2F1985443&amp;sec=tvnradio |archive-date=October 28, 2008 |access-date=September 22, 2009 |work=[[The Star (Malaysia)|The Star Online]]}}&lt;/ref&gt;
==Кейіпкердің өмірбаяны==

===Сериалға дейінгі кезең===
Дин Винчестер 1979 жылдың 24 қаңтарында&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=The Monster at the End of This Book |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2009-04-20 |season=4 |number=18 |transcript=Transcript |transcript-url=http://www.supernaturalwiki.com/index.php?title=4.18_The_Monster_at_the_End_of_This_Book_%28transcript%29 |quote=PUBLISHER: &quot;What's May 2nd?&quot; SAM: &quot;That's my – Uh... that's Sam's birthday.&quot; DEAN: &quot;January 24th is Dean's.&quot; |language=en |credits=Julie Siege (writer), [[Mike Rohl]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Knight |first=Nicholas |date=2012-11-15 |title=The Essential Supernatural: On the Road with Sam and Dean Winchester |publisher=Insight Editions |isbn=978-1608871452 }}&lt;/ref&gt; [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон]] мен [[Мэри Винчестер (Supernatural)|Мэри Винчестердің]] отбасында, Канзас штатының Лоуренс қаласында дүниеге келді. Ол олардың тұңғыш баласы, өзінің інісі [[Сэм Винчестер|Сэмнен]] төрт жас үлкен. Дин ана жағынан әжесі Дианна Кэмпбелдің құрметіне аталған.

1983 жылдың 2 қарашасында Мэри Сэмнің бөлмесінде [[Азазель (Supernatural)|Азазель]] есімді жынның қолынан қаза табады, және үй өртене бастағанда, Динге Сэмді қауіпсіз жерге алып шығу тапсырылды, ал Джон Мэриді құтқаруға тырысқанымен, сәтсіз болды. Осы оқиғадан кейін Дин өзін Сэм үшін жауапты сезінді және олар бірге өскен кезде, әрдайым інісіне қамқор болу міндетін алды.

Джон Мэридің өлімінің себебін зерттеуге кірісіп, тылсым жаратылыстар мен оларды аулайтын адамдар туралы білді. Кейін Джонның өзі де аңшыға айналып, Динді де солай тәрбиеледі, дегенмен екеуі де Сэмнен тылсым дүниелерді жасырып келді, ол тек 8 жасқа келгенде ғана шындықты білді. Винчестерлер елді шарлап, мотельдерде немесе Джонның достарының үйлерінде өмір сүріп жүрді. Джонның үнемі үйде болмауына байланысты, Дин Сэмге бас-көз болуға мәжбүр болды. Дин 16 жасында ұрлық жасағаны үшін тұтқындалып, жасөспірімдер үйіне жіберілді, онда ол біраз уақыт қалыпты мектепте оқуға мүмкіндік алды, бірақ соңында Сэмге қайта оралуды таңдады.

Сериал басталарға дейін Сэм тылсым өмірден алыстап, өз өмірін бастауды шешеді. Джон Сэмге ренжіп, оны отбасын тастап кетті деп есептеді, ал Сэм де кетер алдында болған үлкен жанжалға байланысты реніш ұстады. Джон мен Дин аңшылықты жалғастырып, АҚШ-ты аралап жүрді.

Дин көптеген қару түрлерін қолдануымен танымал. Оның ерекше стиліне қара былғары етік, қара былғары күрте және қою фланель жейделер мен көк джинсы шалбар жатады. Сондай-ақ ол өзінің қара түсті [[Chevrolet Impala (төртінші буын)|1967 жылғы Chevrolet Impala]] көлігімен танымал — ол кейде сол көлікте ұйықтайды және жүк салғышында мол қару-жарақ жинағы сақталған.
===Сериал барысында===

====1-маусым====
Сериал басталған кезде Дин 26 жаста болады және Джон оған өз бетімен аңшылық жасауға рұқсат берген. Бірінші эпизодта Дин колледжде оқып жатқан Сэмге бірнеше жылдан бері алғаш рет келеді және жоғалып кеткен Джонды табуға көмектесуін сұрайды. Алғашында олар табысқа жете алмайды, және эпизод соңында Сэмнің қызы [[List of Supernatural characters#Jessica Moore|Джессика Мур]] аналары сияқты жолмен қайтыс болады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Pilot |episode-link=Pilot (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-09-13 |season=1 |number=1 | credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[David Nutter]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Сэм Динмен бірге жолға шығып, түрлі тылсым жаратылыстарды аулап, әкесін іздеп, аналары мен Джессиканың өлімінің артындағы кінәліні табуға кіріседі. Соңында олар әкелерімен қайта қауышып, [[The Colt (Supernatural)|Колт]] деген ерекше тапаншаны иеленіп, көздері сары түсті қуатты жын — [[Азазель (Supernatural)|Азазельге]] қарсы соққы беруге дайындалады.

====2-маусым====
Оны өлтіре алмай, олар жүк көлігімен соқтығысып, Дин комаға түседі. Жүрегі тоқтап, Дин өледі, бірақ Джон Диннің өмірі үшін жынмен келісім жасап, оны аман алып қалады.

Джонның жаны жынға беріліп, тозаққа кеткен соң, Сэм мен Дин жынды аулауды жалғастырады. Жын кейін Сэмді ұрлап әкетеді. Сэм арқасынан пышақталып, қаза табады, бұл Динді інісінің өмірін сақтау үшін жынмен келісім жасауға итермелейді. Динге тек бір жыл өмір беріледі. Ағайындылар жынды тозақ қақпасын ашуға және [[Лилит (Supernatural)|Лилитті]] босатуға кедергі жасай алмайды. Алайда, олардың әкесі де тозақтан шығып, оларға Сары Көзді Жынды өлтіруге мүмкіндік береді, содан кейін оның жаны жұмаққа кетеді.

====3-маусым====
Қалатын уақыты азайып бара жатқанын сезінген Дин босатылған жындарды аулауға кіріседі. [[Руби (Supernatural)|Руби]] есімді жынмен кездесіп, Дин тозақта тым ұзақ уақыт жанса, өзі де жынға айналуы мүмкін екенін біледі. Ағайындылар Лилит Азазельден кейін тозақтағы билікті алғанын және Диннің келісім-шартын қолында ұстап отырғанын анықтайды. Соңында олар Лилитпен бетпе-бет кездеседі.

Оны өлтіре алмаған Динді тозақ иттері (Хеллхаундар) паршалап өлтіреді, ал жаны тозаққа сүйреледі.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=No Rest for the Wicked |episode-link=No Rest for the Wicked (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2008-05-15 |season=3 |number=16 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Kim Manners]] (director)}}&lt;/ref&gt;

====4-маусым====
Тозақта жүргенде, Лилит [[Аластэр (Supernatural)|Аластэр]] есімді жынға Динді азаптауды бұйырады. Дин төрт ай бойы өлі болғанымен, тозақта бұл 40 жылға тең. 30 жыл бойы азаптауға қарсы тұрып, ақыры Аластэрге қосылып, жандарды азаптай бастайды. Кейін Дин қабірінен оянып, отбасымен қайта қауышады және [[періште]] [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльмен]] кездеседі. Кастиэль мен басқа да періштелер Динді тозақтан құтқарып, қайта тірілткен болып шығады.

Тозақта жасаған істері үшін ішкі қиналысқа түсіп, Сэмді жынның қанын ішуден тоқтатуға тырысады. Кастиэль оны өткенге жіберіп, Дин Азазельмен қайта кездеседі.

Бір сәтте Дин Сэмге тозақта жандарды азаптап қана қоймай, одан ләззат алғанын мойындайды.

Кейін [[Захария (Supernatural)|Захария]] есімді періште Динге аңшылықты жалғастыруды бұйырады, себебі Дин аңшылықты тастамақ болғанда Джонның да тозақта азап көргенін біледі.

''Jump the Shark'' эпизодында Дин мен Сэм [[Адам Миллиган|Адам]] есімді өгей інілері барын біледі. Бастапқыда сенбеген Дин фотосуреттерді көрген соң туыстығына көзі жетеді. Дин Сэмнің Адамға әкелері үйреткен қатал тәсілдерді қолдануына қарсы болады. Эпизод соңында Адамды жын емес, кек қайтарғысы келген ғул өлтіріп, өзін Адам ретінде көрсеткені белгілі болады. Дин Сэмді құтқарып, ағайындылар Адамның денесін өртейді.

Соңында Дин періштелер Апокалипсис болуын қалайтынын біледі. Егер жынның ерекше балаларының бірі (соңғысы — Сэм) Лилитті өлтірсе, Люцифер босатылады. Кастиэль Динге періштелерден қашуға көмектеседі. Дин [[Рубиді]] өлтіреді (ол Лилиттің тыңшысы болған), бірақ [[Люцифер (Supernatural)|Люцифердің]] босатылуына бөгет болуға кеш қалады.

====5-маусым====
Люцифер босатылған соң, белгісіз күш (Құдай) Дин мен Сэмді ұшаққа телепорттайды. Кейін олар Диннің [[Михаил (Supernatural)|Михаил]], ал Сэмнің Люцифер үшін ыдыс рөлі барын біледі. Олар [[Крест жолдарының патшасы]] [[Кроули (Supernatural)|Кроулимен]] кездесіп, [[Төрт салт атты]]мен күрес жүргізеді.

Ағайындылар Люциферді жеңудің жолын іздеп жүріп, ''Колт'' тапаншасын қолданбақ болады және [[Құдай]]ды іздейді, бірақ Колт Люциферді өлтіре алмайтыны, ал Құдайға Апокалипсис маңызды еместігі белгілі болады.&lt;ref name=&quot;abandon all hope&quot;&gt;{{cite episode |title=Abandon All Hope |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=November 19, 2009 |season=5 |number=10 |credits=[[Ben Edlund]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;moon&quot;&gt;{{cite episode |title=Dark Side of the Moon |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 1, 2010 |season=5 |number=16 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), [[Jeff Woolnough]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Дин Михаилдің ыдысы болуға келіспек болады, тіпті бұл миллиондаған адамның өліміне әкелсе де.&lt;ref name=&quot;sympathy&quot;&gt;{{cite episode |title=Sympathy For The Devil |episode-link=Sympathy for the Devil (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=September 10, 2009 |season=5 |number=1 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; Алайда, Сэмнің Динге деген сенімі оны басқа шешім іздеуге көндіреді.&lt;ref name=&quot;point of no return&quot;&gt;{{cite episode |title=Point of No Return |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 15, 2010 |season=5 |number=18 |credits=[[Jeremy Carver]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt; [[Гавриил (Supernatural)|Архангел Гавриил]] қаза тапқан соң, ағайындылар [[Төрт салт аттының]] жүзіктерін пайдаланып, Люциферді қайта тозаққа қамай алатынын біледі.&lt;ref name=&quot;hammer of the gods&quot;&gt;{{cite episode |title=Hammer of the Gods |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 22, 2010 |season=5 |number=19 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), Rick Bota (director)}}&lt;/ref&gt; Дин мен Сэмде соғыс пен аштықтың жүзігі бар, енді індет пен өлімдікі керек болады. Іздестіру кезінде Сэм колледждегі ескі досы Брэдимен кездеседі — ол Джессиканы Сэмге таныстырған және Азазельдің бұйрығымен Джессиканы өлтірген жын болған. Ақпаратты алған соң Дин Сэмге Брэдиді өлтіруге мүмкіндік береді.

[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] Люциферді қайта тозаққа қамау жолын білген соң, Дин Сэмге Люцифердің ыдысы болуға рұқсат береді. Бірақ Сэмнің Динмен арасындағы байланысы оны бақылауды сақтауға көмектеседі, нәтижесінде ол өзін Люцифермен бірге тозақтағы қапасқа тастайды. Михаил де, олардың кіші інісі Адамның денесін иеленіп, бірге түседі.
====6-маусым====
Аңшылықты тастап, бұрынғы кездейсоқ қарым-қатынаста болған Лисамен бірге тұруға көшкен Дин қалыпты өмірге бейімделуге тырысады. Алайда джин шабуыл жасап, оны белгісіз біреу құтқарған соң, ол қайтадан аңшылық өмірге тартылады. Дин інісі Сэм мен нағашы атасы қайтыс болғаннан кейін тірілгенін білгенде қатты таңғалады. Оның мазасы одан әрі кетеді, өйткені Сэм бұрынғыдай жұмсақ емес, суық әрі қатыгез, тіпті Диннің уақытша вампирге айналуына жол береді. Бұл әсіресе таңғаларлық, өйткені әдетте Сэм ағайындылардың ішіндегі мейірімдісі болған.

Кейін Кастиэль Сэмде жан жоқ екенін айтқанда, Дин оны қайтарудың жолын іздей бастайды. Дин [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] көмегімен Сэмнің жанын Люцифердің қапасынан қайтарады. Содан кейін ағайындылар [[Кроули (Supernatural)|Кроули]] мен [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльге]] қатысты астыртын әрекеттің бетін ашады. Олар барлық жындардың анасын — [[Ив (Supernatural)|Ивті]] жеңіп, Лисамен қарым-қатынасты үзіп, Кастиэльдің тозақтағы рухтарды сіңіріп алып, тірі періштелердің ең қуаттысына айналғанын біледі.

====7-маусым====
[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] көмек сұраған Дин Кастиэльді Пургаторий рухтарын қайтаруға көндіре алмайды, нәтижесінде [[Левиафандар (Supernatural)|левиафандар]] босап, Жерді жаулап алуға әрекет жасайды. Ағайындылардың әке орнына жүрген [[Бобби Сингер]]ді левиафан көсемі [[Дик Роман]] өлтіреді. Осы кезде олар [[Кевин Тран (Supernatural)|Кевин Тран]] есімді пайғамбармен одақтас болады.

[[Құдайдың Сөзі]] арқылы Дин мен Кастиэль Романды өлтіреді, бірақ кейінгі жарылыста өздері де қаза тауып, [[Пургаторийге]] сүйреледі.

====8-маусым====
Кастиэль тастап кеткеннен кейін, Дин вампир [[Бенни (Supernatural)|Беннидің]] көмегімен Пургаторийде бір жыл тірі қалады. Кейін екеуі қашып шығады. Дин Сэмнің оны іздемегенін білгенде ашуға булығады. Олар Кевинмен қайта қауышып, Тозақ қақпасын жабуға арналған сынақтар туралы тағы бір [[Құдай сөзі]]н табады. Дин Сэмге сынақтарды орындауға көмектеседі және олар бұл жолда [[Метатрон (Supernatural)|Метатрон]] атты қашқын періштемен және [[Абаддон (Supernatural)|Абаддон]] есімді тозақ рыцарымен кездеседі. Сонымен қатар, әке жағынан аталары оларға [[Хат иелері (Supernatural)|Хат иелері]] бункерін база ретінде қалдырады. Дин Кастиэльдің [[Наоми (Supernatural)|Наоми]] атты періште тарапынан өзін өлтіруге бағдарламаланғанын білгенде шошиды. [[Кроули (Supernatural)|Кроулиді]] ұстап, Дин Сэмді сынақты аяқтаудан тоқтатады, себебі бұл оның өліміне әкелуі мүмкін екенін біледі. Ауруханаға бара жатқанда, Сэм құлап түседі, дәл осы кезде періштелер Жерге құлай бастайды.

====9-маусым====
Көмек сұрап дұға еткен Дин Метатрон Кастиэльді алдап, оның рақымын ұрлап, адамға айналдырғанын біледі. [[Езекииль]] есімді періште Сэмнің денесін иеленуге ұсыныс жасап, Дин келіседі, себебі бұл Сэмді құтқарып қалудың жалғыз жолы. Бірақ Езекииль Сэмнің денесінде болғанда, Дин Кастиэльден көмек ала алмай, Абаддонмен күресудің жолын іздеуге мәжбүр болады. Кейін Езекииль өзін [[Гадреэль (Supernatural)|Гадреэль]] екендігін жариялап, Динді жеңіп, Кевинді құтқаруға мүмкіндік бермейді. Ақырында Дин [[Кроули (Supernatural)|Кроулидің]] көмегіне жүгініп, Гадреэльді Сэмнің денесінен қуып шығуға қол жеткізеді, бірақ бұл ағайындылардың арасын ашады.

Абаддонды жеңуге үмітсіз күйде, Кроули Динді [[Қабыл таңбасы]]н қабылдауға итермелейді. Бұл таңбаны Диннің арғы атасы Қабыл берген. Кейін Кроули [[Алғашқы Қылыш]]ты табуға көмектеседі. Сэммен қарым-қатынасын қайта жақсартып, Дин Абаддонды өлтіріп, Гадреэльді де өлтірмек болады. Ақыры Метатронмен бетпе-бет келіп, Дин өлімші жарақат алып, тағы да қаза табады. Оның денесі бункерге қайтарылады, бірақ Дин қайта тіріледі — енді ол жынға айналған және [[Кроулимен]] бірге кетеді.&lt;ref name=&quot;variety20140523&quot;&gt;{{Cite news |last=Prudom |first=Laura |date=2014-05-23 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |access-date=2025-03-29 |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |issn=0042-2738}}&lt;/ref&gt;

====10-маусым====
Жын ретінде өмір сүріп, Абаддонның жақтастарын өлтіріп жүрген Дин бір кезде [[Лестер Моррис]] есімді адамды өлтіреді және өзінің жындық күштері арқылы Кроулидің Сэм туралы айтқандарын растайды. Кейін Сэммен кездескенде, [[Коул]] есімді сарбаз Динге шабуылдап, Сэмге оны қасиетті сумен тұтқындауға мүмкіндік береді. Сэм оны қайта адамға айналдыру үшін [[жыннан емдеу рәсімін]] қолданады. Алайда Дин қашып кетеді. Бірақ Кастиэльдің көмегімен Дин қайтадан емделеді, дегенмен ол әлі де [[Қабыл таңбасымен]] күшейтілген адам болып қала береді.

Уақыт өте келе күші артып, өзін-өзі басқара алмай кеткен Дин [[Қабыл]]дан таңбаны алған адам ретінде ешқандай ем жоқ екенін біледі. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлім]] оған таңбаны алып тастау бүкіл [[Қара Түнек]]ті босататынын, сондықтан Динді қоғамнан аластату қажет екенін айтады. Бұл үшін ол Сэмді өлтіруі керек болады. Алдымен келіссе де, ақыры Дин Өлімді өлтіреді. Бірақ Сэмнің бұрынғы әрекеттері таңбаны бәрібір жоюға алып келеді — соның нәтижесінде Қара Түнек босап шығады.

====11-маусым====
Қара Түнек босатылған соң, Дин мен Сэм оны табуға кіріседі. Олар іздеп жүрген жаратылыс — Құдайдың қарындасы екенін білгенде шошиды. Бұл жаратылыс кейін өзін [[Амара (Supernatural)|Амара]] деп таныстырады. Дин оны өлтіре алмайды, өйткені оған деген ішкі тартылыс сезімі бар. Істі одан әрі қиындататыны — [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльдің]] [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] үшін ыдыс болуға келісуі, өйткені тек архангел ғана Амарамен күресе алады деп сенеді. Бірақ бұл сәтсіз аяқталады — себебі Люцифер құлаған архангел болғандықтан, шамасы жетпейді. Ақырында ағайындылар нағыз Құдай — [[Чак (Supernatural)|Чак Шюрлимен]] байланысады. Ол — Винчестер туралы Інжіл жазған жазушы еді. Чак пен Амара татуласқан соң, бірге кетеді. Осы үшін алғыс ретінде Амара Диннің анасын қайта тірілтеді — бұл Дин үшін күтпеген тосын сый болады.
====12-маусым====
Винчестерлер адам және тылсым күштер тарапынан қауіпке тап болады. [[Хат иелері (Supernatural)|Британдық Хат иелері]] АҚШ-тағы аңшыларды бақылауға алу мақсатында Винчестерлерге шабуыл жасайды. Сонымен қатар [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] жаңа тән іздеп, қашып жүр.

Кейін Люцифер [[АҚШ Президентін]] өзіне ыдыс етіп алады, бірақ Винчестерлер оны бұл тәннен қуып шығады. Осы кезде Люцифер Президентті иеленіп жүргенде [[балалы болғаны]] анықталады, сондықтан Винчестерлер сол баланың анасын қорғауға мәжбүр болады. [[Мэри Винчестер]] британдық Хат иелерімен одақтасу мүмкіндігін зерттейді. [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэль]] Люцифердің баласын қорғауға лайық деп шешеді, бірақ Хат иелері тым қатыгез екенін көрсетіп, одақ тоқтатылады — олар кездейсоқ бір мүшесін өлтіріп алған аңшы әйелді өлтіріп тастайды.

====13-маусым====
Винчестерлер Люциферді [[Апокалипсис Әлемі|параллель әлемге]] қуып жібереді, бұл жерде Апокалипсис 2012 жылы &quot;мерзімінде&quot; орын алған. Алайда бұл жоспар сәтсіз аяқталады: Люцифер бұл әлемнің [[Михаил (Supernatural)|Михаиліне]] негізгі әлем туралы айтып береді. Сонымен қатар, олар Люцифердің баласы — [[Джек Клайн]] атты кенеттен ересекке айналған нефилимді тәрбиелеуге тырысады.

Джек Винчестерлер мен Кастиэльді әкелері ретінде көреді. Ағайындылар [[Гавриил (Supernatural)|Гавриилдің]] тірі екенін анықтап, оны одақтас етеді. Олар Апокалипсис Әлемінен бірнеше адамды (оның ішінде [[Бобби Сингер (балама нұсқасы)]] мен [[Чарли Брэдбери]]ді) құтқарып үлгереді, бірақ Михаил мен Люцифер де бұл әлемге ереді.

Люцифер Джектің [[грациясын]] алып, күшін арттырғанда, оны тоқтатудың жалғыз жолы — Михаилдің ыдысы болуға келісім беру болады. [[Дин Винчестер]] келісім береді, бірақ кейін Михаил Диннің денесін толық иеленіп алады.

====14-маусым====
[[Дин]]нің денесін иемденген Михаил бірнеше апта бойы Жерді зерттейді және монстрларға көмек беріп, олар арқылы әлемді жаулап алмақ болады. Диннің рухы уақытша бет алып, бостандық сұрайды.

Михаил Диннің еркіндігін бір сәтке беріп, кейін қайта денесін алады. Алайда Дин отбасының көмегімен Михаилді өзінің [[санасындағы түрмеге]] қамап тастайды. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] орнын басқан [[Билли (Собиратель)|Билли]] Динге болашақтардың бәрінде Михаил бұл түрмеден қашып кететінін, тек бір болашақта ғана Дин өзін [[Энохийлік жәшікке]] жауып, мұхит түбіне тастау арқылы мұны тоқтата алатынын айтады. Дин жәшікті дайындап бастайды, бірақ Сэмнің басқа жол іздейік деген өтінішін қабылдайды.

Дин сиқырлы інжуді ұстап, жүрегінің ең үлкен тілегін орындайды — нәтижесінде [[Джон Винчестер]]мен қайта қауышады. Дин Михаилден құтылуды тілегенімен, шыққан нәтиже жүрек тебірентерлік отбасылық кездесуге айналады. Уақыт сызығының бұзылмауы үшін Джон өз уақытына қайтып кетеді.

Кейін [[малик жәшігінен]] бас тартқан Дин Сэм, Кастиэль және Джекпен бірге аңшылыққа аттанады. Осы кезде ол есінен танып, оянғанда Михаил оның санасынан шығып кеткенін көреді. Михаил аңшыларды қырып тастап, Винчестерлерді азаптайды. Алайда Джек өз [[жанын]] пайдаланып, Михаилді өлтіріп, оның грациясын сіңіреді. Осылайша Джек толық күшіне қайта оралады, бірақ жаны таусыла бастайды.

Бұл уақытта Люцифердің бұрынғы ыдысы оны [[Бос Кеңістік]]тен тірілтпек болады. Джек оны тоқтатады, бірақ сол жолы [[Мэри Винчестерді]] абайсызда өлтіріп алады. Дин анасының өлімі туралы біліп, аза мен ашуға булығады. Джекті өлтіру үшін [[Чак (Supernatural)|Чак]] келіп, өзімен бірге ерекше қару әкеледі: бұл қару нысанға не істесе, иесіне де соны жасайды. Дин оны Джекке бағыттайды, бірақ соңғы сәтте атып жібермей, түсіністік танытады.

Бұл Чактың ашуын тудырады. Сэм мен Дин өз өмірлерінің шын мәнінде Чактың ойын-сауығына айналғанын түсінеді. Ашуға булыққан Чак Джекті өлтіріп, тозақтан барлық зұлым рухтарды босатады. Ол: «Хикая аяқталды. Қош келдіңдер, ақырзаман!» — деп мәлімдейді. Винчестерлер мен Кастиэль жау шоғырын қарсы алуға дайындалады.

====15-маусым====
Чак тозақ қақпаларын ашып, ақырзаманды бастаған соң, Сэм, Дин және Кастиэль зомби мен аруақтармен күресуге мәжбүр болады.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pruner |first=Aaron |last2=Weatherhead |first2=Shaina |date=2020-11-20 |title='Supernatural' Series Finale Explained: How Does the Winchesters' Story End? |url=https://collider.com/supernatural-series-finale-explained/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Collider (website)|Collider]] |language=en-US}}&lt;/ref&gt; Олар тозақ пен әлем арасындағы саңылауды жауып, Чакты жеңудің жолын іздейді. Көп қиындықтан кейін, олар оны жеңіп шығады.

Алайда сол жеңістен соң Дин аңшылық кезінде [[вампирлер]] шабуылынан қайтыс болады. Өлімімен келісіп, Сэммен қоштасады. Кейін [[жәннатта]] [[Бобби Сингер]]мен қайта қауышып, оған Чак жеңілгеннен кейінгі жағдайларды түсіндіреді. Дин [[Кастиэльдің]] [[Бос Кеңістіктен]] құтқарылғанын және Кастиэль мен Джек жәннатты жақсартқанын біледі.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-20 |title=Here's how everyone's story ended on 'Supernatural' |url=https://ew.com/tv/supernatural-characters-final-season-endings/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt; Сэм Жер бетінде толыққанды өмір сүріп, кейін Динге жәннатта қосылады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Carry On |episode-link=Carry On (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2020-11-19 |season=15 |number=20 |credits=[[Andrew Dabb]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;
====''The Winchesters''====
1970-жылдары орын алған бұл хикаяда Дин Винчестер ата-анасы — [[Джон Винчестер]] мен [[Мэри Кэмпбелл]]дің қалай танысып, ғашық болып, әкелерін іздеу жолында бірге жын-перілермен күрескені туралы баяндап отырады. Бұл оқиғаларды баяндау барысында Дин Винчестер ешкім білмейтін бір шындықты ашады: [[Акрида]] — бүкіл тіршілікке қауіп төндіретін құбыжықтар және Дин ата-анасының өміріндегі бұл жоғалған тарау жайлы көбірек мәлімет жинамақ ниетте.

[[Сэмюэл Кэмпбелл]]дің жарық зақымдаған барлау фотоларының арасынан Джон оған [[Генри Винчестер]]дің хатын берген ер адамды байқап қалады. Джон мен Мэри бұл адамды танымайды, бірақ фотода [[Импала]] көлігіне мініп жатқан бұл адам — Дин екені белгілі болады. Акрида Динді тоқтатуға аңшыларды біріктірген адам деп танып, оны іздеуге [[Монстрлар клубын]] пайдалануды көздейді. Акридаға тұтқынға түскен Джон олар Диннен қорқатынын байқап, Дин бұл әлемге жат емес екенін, оларды өлтіре алатын жалғыз адам екенін түсінеді.

Флешбэк арқылы Джон Вьетнамнан оралған соң оған Генридің хатын Дин береді, бұл кезде Дин [[Бобби Сингер]]мен бірге Акридаға қарсы аңшылық жүргізіп жүрген болатын. Қазіргі уақытта Акрида патшайымы [[Джоан Хопкинс]] Дин мен Импаланың бір портал арқылы жіберіліп, жойылғанын айтады. [[Остиум]] және Диннің аңшылық күнделігі арқылы Монстрлар клубы Динді қайтаруға тырысады, бірақ тек Импаланы ғана қайтара алады. Сол себепті олар Дин өліп қалған деп ойлайды. Алайда Импала да бұл әлемге жат болғандықтан, Мэри оны [[Джоан]]ға соғып өлтіреді, бұл арқылы Акрида да жойылады. Бірақ бұл әрекет Мэриді портал арқылы өткізіп жібереді.

Дин Мэриді порталдан құтқарып, Монстрлар клубының [[балама ғаламда]] екенін түсіндіреді. [[Carry On (Supernatural)|Өлімінен кейін Жәннатта]] жүріп, Дин бірнеше ғаламды аралап, отбасы бақытты өмір сүретін әлемді іздейді. Осы кезде ол Чактың жеңілген жағдайына дайындалған [[Акрида]] деген қауіпсіздік тетігін тауып алады. Акрида Сэмге де қауіп төндіргендіктен, Дин [[Джек]]тің араласпау туралы бұйрығына қарамай, бұл іске араласады. Джек оған ескерту жасаса да, соңында келісіп, Динге өз күнделігі мен [[Кольт]]ті қайтарып береді.

Дин Джонға күнделігін береді — бұл күнделік Джонның күнделігі Динге жол көрсеткендей, оған жол көрсетпек. Ал Мэриге Кольтті береді, оны келесі жылы Мэримен [[келісім жасайтын]] [[Азазел]] кездескенде қолдануға ескерту жасайды. Одан аты-жөнін сұрағанда, Дин [[Джеймс Хетфилд]] деп өтірік ат береді. Сосын Джек пен Боббимен бірге қайтадан Жәннатқа аттанып, бұл ғаламда отбасына бақыт бұйырғанына разы күйде кетеді.

== Қабілеттері мен дағдылары ==
Дин — тәжірибелі әрі өте тапқыр аңшы.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=2HIyhLRKK7A |title=COMIC CON 2018 {{!}} Jensen Ackles Talks Dean Winchester and 'Supernatural' |date=2018-07-26 |type=Video |language=en |publisher=Fangirlish |via=[[YouTube]]}}&lt;/ref&gt; Ол әртүрлі [[атыс қаруы|қаруларды]] жақсы меңгерген; көбінесе [[Colt 1911]] тапаншасы мен [[кесілген мылтықты]] қолданады. Қол күрес, [[пышақпен ұрыс]] және айла-тәсілдерді жетік меңгерген. Ол бірнеше рет адамдар мен [[шэйпшифтер]], вампирлер және жындар сияқты күшті тіршілік иелерін жеңіп шыққан.

«Croatoan» эпизодында [[Молотов коктейлі]] мен [[жарылғыш құрал]] дайындап, [[химияны]] білетінін көрсетеді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Croatoan |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2006-12-07 |season=2 |number=9 |credits=John Shiban (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; «Phantom Traveler» бөлімінде ескі [[Уокман]]нан [[ЭМӨ]] детектор құрастырып, [[электроника]] мен [[кері инженерия]]дан хабары бар екенін дәлелдейді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Phantom Traveller |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-10-04 |season=1 |number=4 |credits=Richard Hatem (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;

Дин тылсым күштер туралы, [[мифология]] мен [[сиқырлар]]ды терең меңгерген және 4-маусымнан бастап [[періштелерге]] қарсы сиқырларды қолдана бастайды.

Аңшылық барысында Дин жиі өзін [[ФБР]], [[Ауруларды бақылау және алдын алу орталығы|CDC]] секілді үкімет агенті ретінде таныстырып, тергеулерге араласады. Ол сондай-ақ құлып бұзу, сигнализация өшіру, көлік ұрлау, бильярд ойнап ақша табу сияқты тәсілдерді де жетік меңгерген. [[Тозақта]] [[Аластэрдің]] «шәкірті» болған кезде азаптау әдістерін толықтай үйренген.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=ihviwyc_TUg |title=Jensen Ackles talks about Dean's return from Hell |date=2008-09-18 |type=Video |publisher=TheCWSource |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/ihviwyc_TUg |archive-date=2021-12-14 |url-status=live |via=[[YouTube]]}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt;

Дин көліктерге өте жақын, [[Impala (Supernatural)|Импаласын]] бала кезінен бастап өзі жөндеп, жақсы күйде ұстап келеді.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-18 |title='Supernatural's Jensen Ackles says he struggled with the show's ending at first |url=https://ew.com/tv/supernatural-jensen-ackles-final-season-interview/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt;

Қосымша қабілеттері:

Вампир кезінде: күш, көру, иіс және есту қабілеті күшейді.
Қабылдаған Марк Кайна: адам бола тұра ерекше күшке ие болды, [[Метатрон]] сияқты періштелермен тең күресе алды. Қанжарды өзіне тарту, алдын ала түстер көру және сиқыр мен жындарға иммунитет сияқты күштері болды.
Жын Дин: күші [[Тозақтың серілерімен]] теңесті, телепатия, жарадан жылдам жазылу, экзорцизмге төзімділік секілді қабілеттерге ие болды.
Михаил ретінде: телепортация, телекинез, жылдам сауығу, және [[Архангел семсерін]] пайдалану мүмкіндігі болды.
''The Winchesters'' хикаясында Дин жарақат алмайтын рухани формада жүреді. Бір портал оны жоя алмайды, себебі ол әлдеқашан өлген. Дегенмен, ол әлеммен физикалық әрекеттесе алады және [[елес]]тер сияқты кенеттен жоғалып, қайта пайда бола алады. Дегенмен, Дин ең алдымен [[Импаламен]] жүріп-тұрғанды жөн көреді — бұл көлікті ол [[Жәннаттан]] ала келген.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>r7y4s6dg09jvumsrekco4x4eiccz7ur</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484352</id>
      <parentid>3484351</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T00:45:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <origin>3484352</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="50839" sha1="3ges57nkg47r9gs2e8f7ndkwi25s39w" xml:space="preserve">'''Дин Винчестер''' ({{lang-en|Dean Winchester}}) — ''[[Табиғаттан тыс (телесериал)|Supernatural]]'' атты америкалық драмалық телехикаяның екі [[басты кейіпкер|басты кейіпкерінің]] бірі, [[Сэм Винчестер]]дің ағасы. Кейіпкердің негізгі нұсқасын [[Дженсен Эклс]] сомдайды. Өзге нұсқаларын Хантер Брошу (сәби кезі), [[Ридж Кэнайп]] (бала кезі), Николай Лоутон-Джистра (жеткіншек кезі), Брок Келли және [[Дилан Эверетт]] (жасөспірім кезі), сондай-ақ [[Чад Эверетт]] (егде шағы) сомдаған.

==Дамуы==
Дин Винчестерді ''Supernatural'' телехикаясының авторы және бастапқы шоураннері [[Эрик Крипке]] ойлап тапты. Ол [[The WB]] арнасына екі бауырдың тылсым құбылыстарды зерттейтін шоу идеясын ұсынған кезде бұл кейіпкерді жасаған болатын.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p.6&lt;/ref&gt; Диннің есімі [[Джек Керуак|Джек Керуактың]] жол сапары туралы ''[[On the Road]]'' (Жол үстінде) атты романындағы Дин Мориартиге құрмет ретінде берілген,&lt;ref name=&quot;scarierfiction&quot;&gt;{{cite web |date=March 8, 2007 |title=Fact scarier than fiction |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110827205742/https://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |archive-date=August 27, 2011 |access-date=2009-09-30 |website=[[The Daily Telegraph (Sydney)|The Daily Telegraph]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; бұл Крипкенің американдық жол-сапар стиліндегі телехикая жасау идеясымен үйлесіп тұрды.&lt;ref name=&quot;theage&quot;&gt;{{cite news |author=Fernandez |first=Maria Elena |date=January 5, 2006 |title=On the road trip from hell |url=http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121104085911/http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |archive-date=November 4, 2012 |access-date=2009-09-30 |work=[[The Age]] |publisher= |location=Melbourne}}&lt;/ref&gt; Бастапқыда бауырлардың тегі &quot;Харрисон&quot; болады деп жоспарланған, бұл [[Харрисон Форд]]қа сілтеме еді, өйткені Крипке Диннің &quot;Хан Солоның немқұрайды ержүректілігін&quot; иеленгенін қалаған. Алайда Канзас штатында &quot;Сэм Харрисон&quot; есімді азамат болғандықтан, заңдық себептермен бұл текті өзгертуге тура келді.&lt;ref name=&quot;lastname&quot;&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |interviewer=Angie Rentmeester |title=A 'Supernatural' Spin-Off? Death By Bad Taco? Series Creator Eric Kripke Explains |url=http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606234935/http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-date=2011-06-06 |work=Starpulse.com |date=2008-02-14}}&lt;/ref&gt; [[Winchester Mystery House]]-қа деген қызығушылығын және телехикаяға &quot;қазіргі заманғы вестерн&quot; атмосферасын бергісі келгенін ескере отырып, Крипке &quot;Винчестер&quot; тегін таңдады. Дин мен оның бауыры Сэм [[Канзас]] штатының [[Лоуренс]] қаласынан шыққан, өйткені бұл қала [[Stull, Kansas#Stull Cemetery|Сталл зиратына]] жақын орналасқан, ал ол жер қалалық аңыздарымен танымал.&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |title=Supernatural: Your Burning Questions Answered! |url=http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20091230184335/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-date=2009-12-30 |work=[[TV Guide]] |date=2006-10-12}}&lt;/ref&gt; Дин Винчестер рөлін сомдаған Дженсен Эклз бастапқыда Сэм рөліне кастингке қатысқан, алайда кейін оны Дин рөліне сынап көруге шақырып,&lt;ref&gt;{{cite web |last=Prudom |first=Laura |date=November 11, 2014 |title=Supernatural at 200: The Road So Far, An Oral History |url=https://variety.com/2014/tv/spotlight/supernatural-oral-history-200-episodes-ackles-padalecki-kripke-1201352537/ |access-date=2022-02-19 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; сценарийді оқығаннан кейін Дин кейіпкерін көбірек ұнатқанын байқаған.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p. 130&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;starc&quot;&gt;{{cite web |last=Begum |first=Mumtaj |date=September 12, 2008 |title=Jensen Ackles enjoys doing Supernatural |url=http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=/2008/9/12/tvnradio/1985443&amp;sec=tvnradio |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081028170727/http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=%2F2008%2F9%2F12%2Ftvnradio%2F1985443&amp;sec=tvnradio |archive-date=October 28, 2008 |access-date=September 22, 2009 |work=[[The Star (Malaysia)|The Star Online]]}}&lt;/ref&gt;
==Кейіпкердің өмірбаяны==

===Сериалға дейінгі кезең===
Дин Винчестер 1979 жылдың 24 қаңтарында&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=The Monster at the End of This Book |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2009-04-20 |season=4 |number=18 |transcript=Transcript |transcript-url=http://www.supernaturalwiki.com/index.php?title=4.18_The_Monster_at_the_End_of_This_Book_%28transcript%29 |quote=PUBLISHER: &quot;What's May 2nd?&quot; SAM: &quot;That's my – Uh... that's Sam's birthday.&quot; DEAN: &quot;January 24th is Dean's.&quot; |language=en |credits=Julie Siege (writer), [[Mike Rohl]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Knight |first=Nicholas |date=2012-11-15 |title=The Essential Supernatural: On the Road with Sam and Dean Winchester |publisher=Insight Editions |isbn=978-1608871452 }}&lt;/ref&gt; [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон]] мен [[Мэри Винчестер (Supernatural)|Мэри Винчестердің]] отбасында, Канзас штатының Лоуренс қаласында дүниеге келді. Ол олардың тұңғыш баласы, өзінің інісі [[Сэм Винчестер|Сэмнен]] төрт жас үлкен. Дин ана жағынан әжесі Дианна Кэмпбелдің құрметіне аталған.

1983 жылдың 2 қарашасында Мэри Сэмнің бөлмесінде [[Азазель (Supernatural)|Азазель]] есімді жынның қолынан қаза табады, және үй өртене бастағанда, Динге Сэмді қауіпсіз жерге алып шығу тапсырылды, ал Джон Мэриді құтқаруға тырысқанымен, сәтсіз болды. Осы оқиғадан кейін Дин өзін Сэм үшін жауапты сезінді және олар бірге өскен кезде, әрдайым інісіне қамқор болу міндетін алды.

Джон Мэридің өлімінің себебін зерттеуге кірісіп, тылсым жаратылыстар мен оларды аулайтын адамдар туралы білді. Кейін Джонның өзі де аңшыға айналып, Динді де солай тәрбиеледі, дегенмен екеуі де Сэмнен тылсым дүниелерді жасырып келді, ол тек 8 жасқа келгенде ғана шындықты білді. Винчестерлер елді шарлап, мотельдерде немесе Джонның достарының үйлерінде өмір сүріп жүрді. Джонның үнемі үйде болмауына байланысты, Дин Сэмге бас-көз болуға мәжбүр болды. Дин 16 жасында ұрлық жасағаны үшін тұтқындалып, жасөспірімдер үйіне жіберілді, онда ол біраз уақыт қалыпты мектепте оқуға мүмкіндік алды, бірақ соңында Сэмге қайта оралуды таңдады.

Сериал басталарға дейін Сэм тылсым өмірден алыстап, өз өмірін бастауды шешеді. Джон Сэмге ренжіп, оны отбасын тастап кетті деп есептеді, ал Сэм де кетер алдында болған үлкен жанжалға байланысты реніш ұстады. Джон мен Дин аңшылықты жалғастырып, АҚШ-ты аралап жүрді.

Дин көптеген қару түрлерін қолдануымен танымал. Оның ерекше стиліне қара былғары етік, қара былғары күрте және қою фланель жейделер мен көк джинсы шалбар жатады. Сондай-ақ ол өзінің қара түсті [[Chevrolet Impala (төртінші буын)|1967 жылғы Chevrolet Impala]] көлігімен танымал — ол кейде сол көлікте ұйықтайды және жүк салғышында мол қару-жарақ жинағы сақталған.
===Сериал барысында===

====1-маусым====
Сериал басталған кезде Дин 26 жаста болады және Джон оған өз бетімен аңшылық жасауға рұқсат берген. Бірінші эпизодта Дин колледжде оқып жатқан Сэмге бірнеше жылдан бері алғаш рет келеді және жоғалып кеткен Джонды табуға көмектесуін сұрайды. Алғашында олар табысқа жете алмайды, және эпизод соңында Сэмнің қызы [[List of Supernatural characters#Jessica Moore|Джессика Мур]] аналары сияқты жолмен қайтыс болады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Pilot |episode-link=Pilot (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-09-13 |season=1 |number=1 | credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[David Nutter]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Сэм Динмен бірге жолға шығып, түрлі тылсым жаратылыстарды аулап, әкесін іздеп, аналары мен Джессиканың өлімінің артындағы кінәліні табуға кіріседі. Соңында олар әкелерімен қайта қауышып, [[The Colt (Supernatural)|Колт]] деген ерекше тапаншаны иеленіп, көздері сары түсті қуатты жын — [[Азазель (Supernatural)|Азазельге]] қарсы соққы беруге дайындалады.

====2-маусым====
Оны өлтіре алмай, олар жүк көлігімен соқтығысып, Дин комаға түседі. Жүрегі тоқтап, Дин өледі, бірақ Джон Диннің өмірі үшін жынмен келісім жасап, оны аман алып қалады.

Джонның жаны жынға беріліп, тозаққа кеткен соң, Сэм мен Дин жынды аулауды жалғастырады. Жын кейін Сэмді ұрлап әкетеді. Сэм арқасынан пышақталып, қаза табады, бұл Динді інісінің өмірін сақтау үшін жынмен келісім жасауға итермелейді. Динге тек бір жыл өмір беріледі. Ағайындылар жынды тозақ қақпасын ашуға және [[Лилит (Supernatural)|Лилитті]] босатуға кедергі жасай алмайды. Алайда, олардың әкесі де тозақтан шығып, оларға Сары Көзді Жынды өлтіруге мүмкіндік береді, содан кейін оның жаны жұмаққа кетеді.

====3-маусым====
Қалатын уақыты азайып бара жатқанын сезінген Дин босатылған жындарды аулауға кіріседі. [[Руби (Supernatural)|Руби]] есімді жынмен кездесіп, Дин тозақта тым ұзақ уақыт жанса, өзі де жынға айналуы мүмкін екенін біледі. Ағайындылар Лилит Азазельден кейін тозақтағы билікті алғанын және Диннің келісім-шартын қолында ұстап отырғанын анықтайды. Соңында олар Лилитпен бетпе-бет кездеседі.

Оны өлтіре алмаған Динді тозақ иттері (Хеллхаундар) паршалап өлтіреді, ал жаны тозаққа сүйреледі.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=No Rest for the Wicked |episode-link=No Rest for the Wicked (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2008-05-15 |season=3 |number=16 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Kim Manners]] (director)}}&lt;/ref&gt;

====4-маусым====
Тозақта жүргенде, Лилит [[Аластэр (Supernatural)|Аластэр]] есімді жынға Динді азаптауды бұйырады. Дин төрт ай бойы өлі болғанымен, тозақта бұл 40 жылға тең. 30 жыл бойы азаптауға қарсы тұрып, ақыры Аластэрге қосылып, жандарды азаптай бастайды. Кейін Дин қабірінен оянып, отбасымен қайта қауышады және [[періште]] [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльмен]] кездеседі. Кастиэль мен басқа да періштелер Динді тозақтан құтқарып, қайта тірілткен болып шығады.

Тозақта жасаған істері үшін ішкі қиналысқа түсіп, Сэмді жынның қанын ішуден тоқтатуға тырысады. Кастиэль оны өткенге жіберіп, Дин Азазельмен қайта кездеседі.

Бір сәтте Дин Сэмге тозақта жандарды азаптап қана қоймай, одан ләззат алғанын мойындайды.

Кейін [[Захария (Supernatural)|Захария]] есімді періште Динге аңшылықты жалғастыруды бұйырады, себебі Дин аңшылықты тастамақ болғанда Джонның да тозақта азап көргенін біледі.

''Jump the Shark'' эпизодында Дин мен Сэм [[Адам Миллиган|Адам]] есімді өгей інілері барын біледі. Бастапқыда сенбеген Дин фотосуреттерді көрген соң туыстығына көзі жетеді. Дин Сэмнің Адамға әкелері үйреткен қатал тәсілдерді қолдануына қарсы болады. Эпизод соңында Адамды жын емес, кек қайтарғысы келген ғул өлтіріп, өзін Адам ретінде көрсеткені белгілі болады. Дин Сэмді құтқарып, ағайындылар Адамның денесін өртейді.

Соңында Дин періштелер Апокалипсис болуын қалайтынын біледі. Егер жынның ерекше балаларының бірі (соңғысы — Сэм) Лилитті өлтірсе, Люцифер босатылады. Кастиэль Динге періштелерден қашуға көмектеседі. Дин [[Рубиді]] өлтіреді (ол Лилиттің тыңшысы болған), бірақ [[Люцифер (Supernatural)|Люцифердің]] босатылуына бөгет болуға кеш қалады.

====5-маусым====
Люцифер босатылған соң, белгісіз күш (Құдай) Дин мен Сэмді ұшаққа телепорттайды. Кейін олар Диннің [[Михаил (Supernatural)|Михаил]], ал Сэмнің Люцифер үшін ыдыс рөлі барын біледі. Олар [[Крест жолдарының патшасы]] [[Кроули (Supernatural)|Кроулимен]] кездесіп, [[Төрт салт атты]]мен күрес жүргізеді.

Ағайындылар Люциферді жеңудің жолын іздеп жүріп, ''Колт'' тапаншасын қолданбақ болады және [[Құдай]]ды іздейді, бірақ Колт Люциферді өлтіре алмайтыны, ал Құдайға Апокалипсис маңызды еместігі белгілі болады.&lt;ref name=&quot;abandon all hope&quot;&gt;{{cite episode |title=Abandon All Hope |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=November 19, 2009 |season=5 |number=10 |credits=[[Ben Edlund]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;moon&quot;&gt;{{cite episode |title=Dark Side of the Moon |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 1, 2010 |season=5 |number=16 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), [[Jeff Woolnough]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Дин Михаилдің ыдысы болуға келіспек болады, тіпті бұл миллиондаған адамның өліміне әкелсе де.&lt;ref name=&quot;sympathy&quot;&gt;{{cite episode |title=Sympathy For The Devil |episode-link=Sympathy for the Devil (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=September 10, 2009 |season=5 |number=1 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; Алайда, Сэмнің Динге деген сенімі оны басқа шешім іздеуге көндіреді.&lt;ref name=&quot;point of no return&quot;&gt;{{cite episode |title=Point of No Return |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 15, 2010 |season=5 |number=18 |credits=[[Jeremy Carver]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt; [[Гавриил (Supernatural)|Архангел Гавриил]] қаза тапқан соң, ағайындылар [[Төрт салт аттының]] жүзіктерін пайдаланып, Люциферді қайта тозаққа қамай алатынын біледі.&lt;ref name=&quot;hammer of the gods&quot;&gt;{{cite episode |title=Hammer of the Gods |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 22, 2010 |season=5 |number=19 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), Rick Bota (director)}}&lt;/ref&gt; Дин мен Сэмде соғыс пен аштықтың жүзігі бар, енді індет пен өлімдікі керек болады. Іздестіру кезінде Сэм колледждегі ескі досы Брэдимен кездеседі — ол Джессиканы Сэмге таныстырған және Азазельдің бұйрығымен Джессиканы өлтірген жын болған. Ақпаратты алған соң Дин Сэмге Брэдиді өлтіруге мүмкіндік береді.

[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] Люциферді қайта тозаққа қамау жолын білген соң, Дин Сэмге Люцифердің ыдысы болуға рұқсат береді. Бірақ Сэмнің Динмен арасындағы байланысы оны бақылауды сақтауға көмектеседі, нәтижесінде ол өзін Люцифермен бірге тозақтағы қапасқа тастайды. Михаил де, олардың кіші інісі Адамның денесін иеленіп, бірге түседі.
====6-маусым====
Аңшылықты тастап, бұрынғы кездейсоқ қарым-қатынаста болған Лисамен бірге тұруға көшкен Дин қалыпты өмірге бейімделуге тырысады. Алайда джин шабуыл жасап, оны белгісіз біреу құтқарған соң, ол қайтадан аңшылық өмірге тартылады. Дин інісі Сэм мен нағашы атасы қайтыс болғаннан кейін тірілгенін білгенде қатты таңғалады. Оның мазасы одан әрі кетеді, өйткені Сэм бұрынғыдай жұмсақ емес, суық әрі қатыгез, тіпті Диннің уақытша вампирге айналуына жол береді. Бұл әсіресе таңғаларлық, өйткені әдетте Сэм ағайындылардың ішіндегі мейірімдісі болған.

Кейін Кастиэль Сэмде жан жоқ екенін айтқанда, Дин оны қайтарудың жолын іздей бастайды. Дин [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] көмегімен Сэмнің жанын Люцифердің қапасынан қайтарады. Содан кейін ағайындылар [[Кроули (Supernatural)|Кроули]] мен [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльге]] қатысты астыртын әрекеттің бетін ашады. Олар барлық жындардың анасын — [[Ив (Supernatural)|Ивті]] жеңіп, Лисамен қарым-қатынасты үзіп, Кастиэльдің тозақтағы рухтарды сіңіріп алып, тірі періштелердің ең қуаттысына айналғанын біледі.

====7-маусым====
[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] көмек сұраған Дин Кастиэльді Пургаторий рухтарын қайтаруға көндіре алмайды, нәтижесінде [[Левиафандар (Supernatural)|левиафандар]] босап, Жерді жаулап алуға әрекет жасайды. Ағайындылардың әке орнына жүрген [[Бобби Сингер]]ді левиафан көсемі [[Дик Роман]] өлтіреді. Осы кезде олар [[Кевин Тран (Supernatural)|Кевин Тран]] есімді пайғамбармен одақтас болады.

[[Құдайдың Сөзі]] арқылы Дин мен Кастиэль Романды өлтіреді, бірақ кейінгі жарылыста өздері де қаза тауып, [[Пургаторийге]] сүйреледі.

====8-маусым====
Кастиэль тастап кеткеннен кейін, Дин вампир [[Бенни (Supernatural)|Беннидің]] көмегімен Пургаторийде бір жыл тірі қалады. Кейін екеуі қашып шығады. Дин Сэмнің оны іздемегенін білгенде ашуға булығады. Олар Кевинмен қайта қауышып, Тозақ қақпасын жабуға арналған сынақтар туралы тағы бір [[Құдай сөзі]]н табады. Дин Сэмге сынақтарды орындауға көмектеседі және олар бұл жолда [[Метатрон (Supernatural)|Метатрон]] атты қашқын періштемен және [[Абаддон (Supernatural)|Абаддон]] есімді тозақ рыцарымен кездеседі. Сонымен қатар, әке жағынан аталары оларға [[Хат иелері (Supernatural)|Хат иелері]] бункерін база ретінде қалдырады. Дин Кастиэльдің [[Наоми (Supernatural)|Наоми]] атты періште тарапынан өзін өлтіруге бағдарламаланғанын білгенде шошиды. [[Кроули (Supernatural)|Кроулиді]] ұстап, Дин Сэмді сынақты аяқтаудан тоқтатады, себебі бұл оның өліміне әкелуі мүмкін екенін біледі. Ауруханаға бара жатқанда, Сэм құлап түседі, дәл осы кезде періштелер Жерге құлай бастайды.

====9-маусым====
Көмек сұрап дұға еткен Дин Метатрон Кастиэльді алдап, оның рақымын ұрлап, адамға айналдырғанын біледі. [[Езекииль]] есімді періште Сэмнің денесін иеленуге ұсыныс жасап, Дин келіседі, себебі бұл Сэмді құтқарып қалудың жалғыз жолы. Бірақ Езекииль Сэмнің денесінде болғанда, Дин Кастиэльден көмек ала алмай, Абаддонмен күресудің жолын іздеуге мәжбүр болады. Кейін Езекииль өзін [[Гадреэль (Supernatural)|Гадреэль]] екендігін жариялап, Динді жеңіп, Кевинді құтқаруға мүмкіндік бермейді. Ақырында Дин [[Кроули (Supernatural)|Кроулидің]] көмегіне жүгініп, Гадреэльді Сэмнің денесінен қуып шығуға қол жеткізеді, бірақ бұл ағайындылардың арасын ашады.

Абаддонды жеңуге үмітсіз күйде, Кроули Динді [[Қабыл таңбасы]]н қабылдауға итермелейді. Бұл таңбаны Диннің арғы атасы Қабыл берген. Кейін Кроули [[Алғашқы Қылыш]]ты табуға көмектеседі. Сэммен қарым-қатынасын қайта жақсартып, Дин Абаддонды өлтіріп, Гадреэльді де өлтірмек болады. Ақыры Метатронмен бетпе-бет келіп, Дин өлімші жарақат алып, тағы да қаза табады. Оның денесі бункерге қайтарылады, бірақ Дин қайта тіріледі — енді ол жынға айналған және [[Кроулимен]] бірге кетеді.&lt;ref name=&quot;variety20140523&quot;&gt;{{Cite news |last=Prudom |first=Laura |date=2014-05-23 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |access-date=2025-03-29 |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |issn=0042-2738}}&lt;/ref&gt;

====10-маусым====
Жын ретінде өмір сүріп, Абаддонның жақтастарын өлтіріп жүрген Дин бір кезде [[Лестер Моррис]] есімді адамды өлтіреді және өзінің жындық күштері арқылы Кроулидің Сэм туралы айтқандарын растайды. Кейін Сэммен кездескенде, [[Коул]] есімді сарбаз Динге шабуылдап, Сэмге оны қасиетті сумен тұтқындауға мүмкіндік береді. Сэм оны қайта адамға айналдыру үшін [[жыннан емдеу рәсімін]] қолданады. Алайда Дин қашып кетеді. Бірақ Кастиэльдің көмегімен Дин қайтадан емделеді, дегенмен ол әлі де [[Қабыл таңбасымен]] күшейтілген адам болып қала береді.

Уақыт өте келе күші артып, өзін-өзі басқара алмай кеткен Дин [[Қабыл]]дан таңбаны алған адам ретінде ешқандай ем жоқ екенін біледі. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлім]] оған таңбаны алып тастау бүкіл [[Қара Түнек]]ті босататынын, сондықтан Динді қоғамнан аластату қажет екенін айтады. Бұл үшін ол Сэмді өлтіруі керек болады. Алдымен келіссе де, ақыры Дин Өлімді өлтіреді. Бірақ Сэмнің бұрынғы әрекеттері таңбаны бәрібір жоюға алып келеді — соның нәтижесінде Қара Түнек босап шығады.

====11-маусым====
Қара Түнек босатылған соң, Дин мен Сэм оны табуға кіріседі. Олар іздеп жүрген жаратылыс — Құдайдың қарындасы екенін білгенде шошиды. Бұл жаратылыс кейін өзін [[Амара (Supernatural)|Амара]] деп таныстырады. Дин оны өлтіре алмайды, өйткені оған деген ішкі тартылыс сезімі бар. Істі одан әрі қиындататыны — [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльдің]] [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] үшін ыдыс болуға келісуі, өйткені тек архангел ғана Амарамен күресе алады деп сенеді. Бірақ бұл сәтсіз аяқталады — себебі Люцифер құлаған архангел болғандықтан, шамасы жетпейді. Ақырында ағайындылар нағыз Құдай — [[Чак (Supernatural)|Чак Шюрлимен]] байланысады. Ол — Винчестер туралы Інжіл жазған жазушы еді. Чак пен Амара татуласқан соң, бірге кетеді. Осы үшін алғыс ретінде Амара Диннің анасын қайта тірілтеді — бұл Дин үшін күтпеген тосын сый болады.
====12-маусым====
Винчестерлер адам және тылсым күштер тарапынан қауіпке тап болады. [[Хат иелері (Supernatural)|Британдық Хат иелері]] АҚШ-тағы аңшыларды бақылауға алу мақсатында Винчестерлерге шабуыл жасайды. Сонымен қатар [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] жаңа тән іздеп, қашып жүр.

Кейін Люцифер [[АҚШ Президентін]] өзіне ыдыс етіп алады, бірақ Винчестерлер оны бұл тәннен қуып шығады. Осы кезде Люцифер Президентті иеленіп жүргенде [[балалы болғаны]] анықталады, сондықтан Винчестерлер сол баланың анасын қорғауға мәжбүр болады. [[Мэри Винчестер]] британдық Хат иелерімен одақтасу мүмкіндігін зерттейді. [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэль]] Люцифердің баласын қорғауға лайық деп шешеді, бірақ Хат иелері тым қатыгез екенін көрсетіп, одақ тоқтатылады — олар кездейсоқ бір мүшесін өлтіріп алған аңшы әйелді өлтіріп тастайды.

====13-маусым====
Винчестерлер Люциферді [[Апокалипсис Әлемі|параллель әлемге]] қуып жібереді, бұл жерде Апокалипсис 2012 жылы &quot;мерзімінде&quot; орын алған. Алайда бұл жоспар сәтсіз аяқталады: Люцифер бұл әлемнің [[Михаил (Supernatural)|Михаиліне]] негізгі әлем туралы айтып береді. Сонымен қатар, олар Люцифердің баласы — [[Джек Клайн]] атты кенеттен ересекке айналған нефилимді тәрбиелеуге тырысады.

Джек Винчестерлер мен Кастиэльді әкелері ретінде көреді. Ағайындылар [[Гавриил (Supernatural)|Гавриилдің]] тірі екенін анықтап, оны одақтас етеді. Олар Апокалипсис Әлемінен бірнеше адамды (оның ішінде [[Бобби Сингер (балама нұсқасы)]] мен [[Чарли Брэдбери]]ді) құтқарып үлгереді, бірақ Михаил мен Люцифер де бұл әлемге ереді.

Люцифер Джектің [[грациясын]] алып, күшін арттырғанда, оны тоқтатудың жалғыз жолы — Михаилдің ыдысы болуға келісім беру болады. [[Дин Винчестер]] келісім береді, бірақ кейін Михаил Диннің денесін толық иеленіп алады.

====14-маусым====
[[Дин]]нің денесін иемденген Михаил бірнеше апта бойы Жерді зерттейді және монстрларға көмек беріп, олар арқылы әлемді жаулап алмақ болады. Диннің рухы уақытша бет алып, бостандық сұрайды.

Михаил Диннің еркіндігін бір сәтке беріп, кейін қайта денесін алады. Алайда Дин отбасының көмегімен Михаилді өзінің [[санасындағы түрмеге]] қамап тастайды. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] орнын басқан [[Билли (Собиратель)|Билли]] Динге болашақтардың бәрінде Михаил бұл түрмеден қашып кететінін, тек бір болашақта ғана Дин өзін [[Энохийлік жәшікке]] жауып, мұхит түбіне тастау арқылы мұны тоқтата алатынын айтады. Дин жәшікті дайындап бастайды, бірақ Сэмнің басқа жол іздейік деген өтінішін қабылдайды.

Дин сиқырлы інжуді ұстап, жүрегінің ең үлкен тілегін орындайды — нәтижесінде [[Джон Винчестер]]мен қайта қауышады. Дин Михаилден құтылуды тілегенімен, шыққан нәтиже жүрек тебірентерлік отбасылық кездесуге айналады. Уақыт сызығының бұзылмауы үшін Джон өз уақытына қайтып кетеді.

Кейін [[малик жәшігінен]] бас тартқан Дин Сэм, Кастиэль және Джекпен бірге аңшылыққа аттанады. Осы кезде ол есінен танып, оянғанда Михаил оның санасынан шығып кеткенін көреді. Михаил аңшыларды қырып тастап, Винчестерлерді азаптайды. Алайда Джек өз [[жанын]] пайдаланып, Михаилді өлтіріп, оның грациясын сіңіреді. Осылайша Джек толық күшіне қайта оралады, бірақ жаны таусыла бастайды.

Бұл уақытта Люцифердің бұрынғы ыдысы оны [[Бос Кеңістік]]тен тірілтпек болады. Джек оны тоқтатады, бірақ сол жолы [[Мэри Винчестерді]] абайсызда өлтіріп алады. Дин анасының өлімі туралы біліп, аза мен ашуға булығады. Джекті өлтіру үшін [[Чак (Supernatural)|Чак]] келіп, өзімен бірге ерекше қару әкеледі: бұл қару нысанға не істесе, иесіне де соны жасайды. Дин оны Джекке бағыттайды, бірақ соңғы сәтте атып жібермей, түсіністік танытады.

Бұл Чактың ашуын тудырады. Сэм мен Дин өз өмірлерінің шын мәнінде Чактың ойын-сауығына айналғанын түсінеді. Ашуға булыққан Чак Джекті өлтіріп, тозақтан барлық зұлым рухтарды босатады. Ол: «Хикая аяқталды. Қош келдіңдер, ақырзаман!» — деп мәлімдейді. Винчестерлер мен Кастиэль жау шоғырын қарсы алуға дайындалады.

====15-маусым====
Чак тозақ қақпаларын ашып, ақырзаманды бастаған соң, Сэм, Дин және Кастиэль зомби мен аруақтармен күресуге мәжбүр болады.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pruner |first=Aaron |last2=Weatherhead |first2=Shaina |date=2020-11-20 |title='Supernatural' Series Finale Explained: How Does the Winchesters' Story End? |url=https://collider.com/supernatural-series-finale-explained/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Collider (website)|Collider]] |language=en-US}}&lt;/ref&gt; Олар тозақ пен әлем арасындағы саңылауды жауып, Чакты жеңудің жолын іздейді. Көп қиындықтан кейін, олар оны жеңіп шығады.

Алайда сол жеңістен соң Дин аңшылық кезінде [[вампирлер]] шабуылынан қайтыс болады. Өлімімен келісіп, Сэммен қоштасады. Кейін [[жәннатта]] [[Бобби Сингер]]мен қайта қауышып, оған Чак жеңілгеннен кейінгі жағдайларды түсіндіреді. Дин [[Кастиэльдің]] [[Бос Кеңістіктен]] құтқарылғанын және Кастиэль мен Джек жәннатты жақсартқанын біледі.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-20 |title=Here's how everyone's story ended on 'Supernatural' |url=https://ew.com/tv/supernatural-characters-final-season-endings/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt; Сэм Жер бетінде толыққанды өмір сүріп, кейін Динге жәннатта қосылады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Carry On |episode-link=Carry On (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2020-11-19 |season=15 |number=20 |credits=[[Andrew Dabb]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;
====''The Winchesters''====
1970-жылдары орын алған бұл хикаяда Дин Винчестер ата-анасы — [[Джон Винчестер]] мен [[Мэри Кэмпбелл]]дің қалай танысып, ғашық болып, әкелерін іздеу жолында бірге жын-перілермен күрескені туралы баяндап отырады. Бұл оқиғаларды баяндау барысында Дин Винчестер ешкім білмейтін бір шындықты ашады: [[Акрида]] — бүкіл тіршілікке қауіп төндіретін құбыжықтар және Дин ата-анасының өміріндегі бұл жоғалған тарау жайлы көбірек мәлімет жинамақ ниетте.

[[Сэмюэл Кэмпбелл]]дің жарық зақымдаған барлау фотоларының арасынан Джон оған [[Генри Винчестер]]дің хатын берген ер адамды байқап қалады. Джон мен Мэри бұл адамды танымайды, бірақ фотода [[Импала]] көлігіне мініп жатқан бұл адам — Дин екені белгілі болады. Акрида Динді тоқтатуға аңшыларды біріктірген адам деп танып, оны іздеуге [[Монстрлар клубын]] пайдалануды көздейді. Акридаға тұтқынға түскен Джон олар Диннен қорқатынын байқап, Дин бұл әлемге жат емес екенін, оларды өлтіре алатын жалғыз адам екенін түсінеді.

Флешбэк арқылы Джон Вьетнамнан оралған соң оған Генридің хатын Дин береді, бұл кезде Дин [[Бобби Сингер]]мен бірге Акридаға қарсы аңшылық жүргізіп жүрген болатын. Қазіргі уақытта Акрида патшайымы [[Джоан Хопкинс]] Дин мен Импаланың бір портал арқылы жіберіліп, жойылғанын айтады. [[Остиум]] және Диннің аңшылық күнделігі арқылы Монстрлар клубы Динді қайтаруға тырысады, бірақ тек Импаланы ғана қайтара алады. Сол себепті олар Дин өліп қалған деп ойлайды. Алайда Импала да бұл әлемге жат болғандықтан, Мэри оны [[Джоан]]ға соғып өлтіреді, бұл арқылы Акрида да жойылады. Бірақ бұл әрекет Мэриді портал арқылы өткізіп жібереді.

Дин Мэриді порталдан құтқарып, Монстрлар клубының [[балама ғаламда]] екенін түсіндіреді. [[Carry On (Supernatural)|Өлімінен кейін Жәннатта]] жүріп, Дин бірнеше ғаламды аралап, отбасы бақытты өмір сүретін әлемді іздейді. Осы кезде ол Чактың жеңілген жағдайына дайындалған [[Акрида]] деген қауіпсіздік тетігін тауып алады. Акрида Сэмге де қауіп төндіргендіктен, Дин [[Джек]]тің араласпау туралы бұйрығына қарамай, бұл іске араласады. Джек оған ескерту жасаса да, соңында келісіп, Динге өз күнделігі мен [[Кольт]]ті қайтарып береді.

Дин Джонға күнделігін береді — бұл күнделік Джонның күнделігі Динге жол көрсеткендей, оған жол көрсетпек. Ал Мэриге Кольтті береді, оны келесі жылы Мэримен [[келісім жасайтын]] [[Азазел]] кездескенде қолдануға ескерту жасайды. Одан аты-жөнін сұрағанда, Дин [[Джеймс Хетфилд]] деп өтірік ат береді. Сосын Джек пен Боббимен бірге қайтадан Жәннатқа аттанып, бұл ғаламда отбасына бақыт бұйырғанына разы күйде кетеді.

== Қабілеттері мен дағдылары ==
Дин — тәжірибелі әрі өте тапқыр аңшы.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=2HIyhLRKK7A |title=COMIC CON 2018 {{!}} Jensen Ackles Talks Dean Winchester and 'Supernatural' |date=2018-07-26 |type=Video |language=en |publisher=Fangirlish |via=[[YouTube]]}}&lt;/ref&gt; Ол әртүрлі [[атыс қаруы|қаруларды]] жақсы меңгерген; көбінесе [[Colt 1911]] тапаншасы мен [[кесілген мылтықты]] қолданады. Қол күрес, [[пышақпен ұрыс]] және айла-тәсілдерді жетік меңгерген. Ол бірнеше рет адамдар мен [[шэйпшифтер]], вампирлер және жындар сияқты күшті тіршілік иелерін жеңіп шыққан.

«Croatoan» эпизодында [[Молотов коктейлі]] мен [[жарылғыш құрал]] дайындап, [[химияны]] білетінін көрсетеді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Croatoan |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2006-12-07 |season=2 |number=9 |credits=John Shiban (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; «Phantom Traveler» бөлімінде ескі [[Уокман]]нан [[ЭМӨ]] детектор құрастырып, [[электроника]] мен [[кері инженерия]]дан хабары бар екенін дәлелдейді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Phantom Traveller |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-10-04 |season=1 |number=4 |credits=Richard Hatem (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;

Дин тылсым күштер туралы, [[мифология]] мен [[сиқырлар]]ды терең меңгерген және 4-маусымнан бастап [[періштелерге]] қарсы сиқырларды қолдана бастайды.

Аңшылық барысында Дин жиі өзін [[ФБР]], [[Ауруларды бақылау және алдын алу орталығы|CDC]] секілді үкімет агенті ретінде таныстырып, тергеулерге араласады. Ол сондай-ақ құлып бұзу, сигнализация өшіру, көлік ұрлау, бильярд ойнап ақша табу сияқты тәсілдерді де жетік меңгерген. [[Тозақта]] [[Аластэрдің]] «шәкірті» болған кезде азаптау әдістерін толықтай үйренген.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=ihviwyc_TUg |title=Jensen Ackles talks about Dean's return from Hell |date=2008-09-18 |type=Video |publisher=TheCWSource |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/ihviwyc_TUg |archive-date=2021-12-14 |url-status=live |via=[[YouTube]]}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt;

Дин көліктерге өте жақын, [[Impala (Supernatural)|Импаласын]] бала кезінен бастап өзі жөндеп, жақсы күйде ұстап келеді.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-18 |title='Supernatural's Jensen Ackles says he struggled with the show's ending at first |url=https://ew.com/tv/supernatural-jensen-ackles-final-season-interview/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt;

Қосымша қабілеттері:

Вампир кезінде: күш, көру, иіс және есту қабілеті күшейді.
Қабылдаған Марк Кайна: адам бола тұра ерекше күшке ие болды, [[Метатрон]] сияқты періштелермен тең күресе алды. Қанжарды өзіне тарту, алдын ала түстер көру және сиқыр мен жындарға иммунитет сияқты күштері болды.
Жын Дин: күші [[Тозақтың серілерімен]] теңесті, телепатия, жарадан жылдам жазылу, экзорцизмге төзімділік секілді қабілеттерге ие болды.
Михаил ретінде: телепортация, телекинез, жылдам сауығу, және [[Архангел семсерін]] пайдалану мүмкіндігі болды.
''The Winchesters'' хикаясында Дин жарақат алмайтын рухани формада жүреді. Бір портал оны жоя алмайды, себебі ол әлдеқашан өлген. Дегенмен, ол әлеммен физикалық әрекеттесе алады және [[елес]]тер сияқты кенеттен жоғалып, қайта пайда бола алады. Дегенмен, Дин ең алдымен [[Импаламен]] жүріп-тұрғанды жөн көреді — бұл көлікті ол [[Жәннаттан]] ала келген.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>3ges57nkg47r9gs2e8f7ndkwi25s39w</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484356</id>
      <parentid>3484352</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T00:55:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Қабілеттері мен дағдылары */</comment>
      <origin>3484356</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="50882" sha1="soqhzyk1ea48din1i1uuq2p55qwpx0f" xml:space="preserve">'''Дин Винчестер''' ({{lang-en|Dean Winchester}}) — ''[[Табиғаттан тыс (телесериал)|Supernatural]]'' атты америкалық драмалық телехикаяның екі [[басты кейіпкер|басты кейіпкерінің]] бірі, [[Сэм Винчестер]]дің ағасы. Кейіпкердің негізгі нұсқасын [[Дженсен Эклс]] сомдайды. Өзге нұсқаларын Хантер Брошу (сәби кезі), [[Ридж Кэнайп]] (бала кезі), Николай Лоутон-Джистра (жеткіншек кезі), Брок Келли және [[Дилан Эверетт]] (жасөспірім кезі), сондай-ақ [[Чад Эверетт]] (егде шағы) сомдаған.

==Дамуы==
Дин Винчестерді ''Supernatural'' телехикаясының авторы және бастапқы шоураннері [[Эрик Крипке]] ойлап тапты. Ол [[The WB]] арнасына екі бауырдың тылсым құбылыстарды зерттейтін шоу идеясын ұсынған кезде бұл кейіпкерді жасаған болатын.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p.6&lt;/ref&gt; Диннің есімі [[Джек Керуак|Джек Керуактың]] жол сапары туралы ''[[On the Road]]'' (Жол үстінде) атты романындағы Дин Мориартиге құрмет ретінде берілген,&lt;ref name=&quot;scarierfiction&quot;&gt;{{cite web |date=March 8, 2007 |title=Fact scarier than fiction |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110827205742/https://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |archive-date=August 27, 2011 |access-date=2009-09-30 |website=[[The Daily Telegraph (Sydney)|The Daily Telegraph]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; бұл Крипкенің американдық жол-сапар стиліндегі телехикая жасау идеясымен үйлесіп тұрды.&lt;ref name=&quot;theage&quot;&gt;{{cite news |author=Fernandez |first=Maria Elena |date=January 5, 2006 |title=On the road trip from hell |url=http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121104085911/http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |archive-date=November 4, 2012 |access-date=2009-09-30 |work=[[The Age]] |publisher= |location=Melbourne}}&lt;/ref&gt; Бастапқыда бауырлардың тегі &quot;Харрисон&quot; болады деп жоспарланған, бұл [[Харрисон Форд]]қа сілтеме еді, өйткені Крипке Диннің &quot;Хан Солоның немқұрайды ержүректілігін&quot; иеленгенін қалаған. Алайда Канзас штатында &quot;Сэм Харрисон&quot; есімді азамат болғандықтан, заңдық себептермен бұл текті өзгертуге тура келді.&lt;ref name=&quot;lastname&quot;&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |interviewer=Angie Rentmeester |title=A 'Supernatural' Spin-Off? Death By Bad Taco? Series Creator Eric Kripke Explains |url=http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606234935/http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-date=2011-06-06 |work=Starpulse.com |date=2008-02-14}}&lt;/ref&gt; [[Winchester Mystery House]]-қа деген қызығушылығын және телехикаяға &quot;қазіргі заманғы вестерн&quot; атмосферасын бергісі келгенін ескере отырып, Крипке &quot;Винчестер&quot; тегін таңдады. Дин мен оның бауыры Сэм [[Канзас]] штатының [[Лоуренс]] қаласынан шыққан, өйткені бұл қала [[Stull, Kansas#Stull Cemetery|Сталл зиратына]] жақын орналасқан, ал ол жер қалалық аңыздарымен танымал.&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |title=Supernatural: Your Burning Questions Answered! |url=http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20091230184335/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-date=2009-12-30 |work=[[TV Guide]] |date=2006-10-12}}&lt;/ref&gt; Дин Винчестер рөлін сомдаған Дженсен Эклз бастапқыда Сэм рөліне кастингке қатысқан, алайда кейін оны Дин рөліне сынап көруге шақырып,&lt;ref&gt;{{cite web |last=Prudom |first=Laura |date=November 11, 2014 |title=Supernatural at 200: The Road So Far, An Oral History |url=https://variety.com/2014/tv/spotlight/supernatural-oral-history-200-episodes-ackles-padalecki-kripke-1201352537/ |access-date=2022-02-19 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; сценарийді оқығаннан кейін Дин кейіпкерін көбірек ұнатқанын байқаған.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p. 130&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;starc&quot;&gt;{{cite web |last=Begum |first=Mumtaj |date=September 12, 2008 |title=Jensen Ackles enjoys doing Supernatural |url=http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=/2008/9/12/tvnradio/1985443&amp;sec=tvnradio |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081028170727/http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=%2F2008%2F9%2F12%2Ftvnradio%2F1985443&amp;sec=tvnradio |archive-date=October 28, 2008 |access-date=September 22, 2009 |work=[[The Star (Malaysia)|The Star Online]]}}&lt;/ref&gt;
==Кейіпкердің өмірбаяны==

===Сериалға дейінгі кезең===
Дин Винчестер 1979 жылдың 24 қаңтарында&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=The Monster at the End of This Book |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2009-04-20 |season=4 |number=18 |transcript=Transcript |transcript-url=http://www.supernaturalwiki.com/index.php?title=4.18_The_Monster_at_the_End_of_This_Book_%28transcript%29 |quote=PUBLISHER: &quot;What's May 2nd?&quot; SAM: &quot;That's my – Uh... that's Sam's birthday.&quot; DEAN: &quot;January 24th is Dean's.&quot; |language=en |credits=Julie Siege (writer), [[Mike Rohl]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Knight |first=Nicholas |date=2012-11-15 |title=The Essential Supernatural: On the Road with Sam and Dean Winchester |publisher=Insight Editions |isbn=978-1608871452 }}&lt;/ref&gt; [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон]] мен [[Мэри Винчестер (Supernatural)|Мэри Винчестердің]] отбасында, Канзас штатының Лоуренс қаласында дүниеге келді. Ол олардың тұңғыш баласы, өзінің інісі [[Сэм Винчестер|Сэмнен]] төрт жас үлкен. Дин ана жағынан әжесі Дианна Кэмпбелдің құрметіне аталған.

1983 жылдың 2 қарашасында Мэри Сэмнің бөлмесінде [[Азазель (Supernatural)|Азазель]] есімді жынның қолынан қаза табады, және үй өртене бастағанда, Динге Сэмді қауіпсіз жерге алып шығу тапсырылды, ал Джон Мэриді құтқаруға тырысқанымен, сәтсіз болды. Осы оқиғадан кейін Дин өзін Сэм үшін жауапты сезінді және олар бірге өскен кезде, әрдайым інісіне қамқор болу міндетін алды.

Джон Мэридің өлімінің себебін зерттеуге кірісіп, тылсым жаратылыстар мен оларды аулайтын адамдар туралы білді. Кейін Джонның өзі де аңшыға айналып, Динді де солай тәрбиеледі, дегенмен екеуі де Сэмнен тылсым дүниелерді жасырып келді, ол тек 8 жасқа келгенде ғана шындықты білді. Винчестерлер елді шарлап, мотельдерде немесе Джонның достарының үйлерінде өмір сүріп жүрді. Джонның үнемі үйде болмауына байланысты, Дин Сэмге бас-көз болуға мәжбүр болды. Дин 16 жасында ұрлық жасағаны үшін тұтқындалып, жасөспірімдер үйіне жіберілді, онда ол біраз уақыт қалыпты мектепте оқуға мүмкіндік алды, бірақ соңында Сэмге қайта оралуды таңдады.

Сериал басталарға дейін Сэм тылсым өмірден алыстап, өз өмірін бастауды шешеді. Джон Сэмге ренжіп, оны отбасын тастап кетті деп есептеді, ал Сэм де кетер алдында болған үлкен жанжалға байланысты реніш ұстады. Джон мен Дин аңшылықты жалғастырып, АҚШ-ты аралап жүрді.

Дин көптеген қару түрлерін қолдануымен танымал. Оның ерекше стиліне қара былғары етік, қара былғары күрте және қою фланель жейделер мен көк джинсы шалбар жатады. Сондай-ақ ол өзінің қара түсті [[Chevrolet Impala (төртінші буын)|1967 жылғы Chevrolet Impala]] көлігімен танымал — ол кейде сол көлікте ұйықтайды және жүк салғышында мол қару-жарақ жинағы сақталған.
===Сериал барысында===

====1-маусым====
Сериал басталған кезде Дин 26 жаста болады және Джон оған өз бетімен аңшылық жасауға рұқсат берген. Бірінші эпизодта Дин колледжде оқып жатқан Сэмге бірнеше жылдан бері алғаш рет келеді және жоғалып кеткен Джонды табуға көмектесуін сұрайды. Алғашында олар табысқа жете алмайды, және эпизод соңында Сэмнің қызы [[List of Supernatural characters#Jessica Moore|Джессика Мур]] аналары сияқты жолмен қайтыс болады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Pilot |episode-link=Pilot (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-09-13 |season=1 |number=1 | credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[David Nutter]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Сэм Динмен бірге жолға шығып, түрлі тылсым жаратылыстарды аулап, әкесін іздеп, аналары мен Джессиканың өлімінің артындағы кінәліні табуға кіріседі. Соңында олар әкелерімен қайта қауышып, [[The Colt (Supernatural)|Колт]] деген ерекше тапаншаны иеленіп, көздері сары түсті қуатты жын — [[Азазель (Supernatural)|Азазельге]] қарсы соққы беруге дайындалады.

====2-маусым====
Оны өлтіре алмай, олар жүк көлігімен соқтығысып, Дин комаға түседі. Жүрегі тоқтап, Дин өледі, бірақ Джон Диннің өмірі үшін жынмен келісім жасап, оны аман алып қалады.

Джонның жаны жынға беріліп, тозаққа кеткен соң, Сэм мен Дин жынды аулауды жалғастырады. Жын кейін Сэмді ұрлап әкетеді. Сэм арқасынан пышақталып, қаза табады, бұл Динді інісінің өмірін сақтау үшін жынмен келісім жасауға итермелейді. Динге тек бір жыл өмір беріледі. Ағайындылар жынды тозақ қақпасын ашуға және [[Лилит (Supernatural)|Лилитті]] босатуға кедергі жасай алмайды. Алайда, олардың әкесі де тозақтан шығып, оларға Сары Көзді Жынды өлтіруге мүмкіндік береді, содан кейін оның жаны жұмаққа кетеді.

====3-маусым====
Қалатын уақыты азайып бара жатқанын сезінген Дин босатылған жындарды аулауға кіріседі. [[Руби (Supernatural)|Руби]] есімді жынмен кездесіп, Дин тозақта тым ұзақ уақыт жанса, өзі де жынға айналуы мүмкін екенін біледі. Ағайындылар Лилит Азазельден кейін тозақтағы билікті алғанын және Диннің келісім-шартын қолында ұстап отырғанын анықтайды. Соңында олар Лилитпен бетпе-бет кездеседі.

Оны өлтіре алмаған Динді тозақ иттері (Хеллхаундар) паршалап өлтіреді, ал жаны тозаққа сүйреледі.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=No Rest for the Wicked |episode-link=No Rest for the Wicked (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2008-05-15 |season=3 |number=16 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Kim Manners]] (director)}}&lt;/ref&gt;

====4-маусым====
Тозақта жүргенде, Лилит [[Аластэр (Supernatural)|Аластэр]] есімді жынға Динді азаптауды бұйырады. Дин төрт ай бойы өлі болғанымен, тозақта бұл 40 жылға тең. 30 жыл бойы азаптауға қарсы тұрып, ақыры Аластэрге қосылып, жандарды азаптай бастайды. Кейін Дин қабірінен оянып, отбасымен қайта қауышады және [[періште]] [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльмен]] кездеседі. Кастиэль мен басқа да періштелер Динді тозақтан құтқарып, қайта тірілткен болып шығады.

Тозақта жасаған істері үшін ішкі қиналысқа түсіп, Сэмді жынның қанын ішуден тоқтатуға тырысады. Кастиэль оны өткенге жіберіп, Дин Азазельмен қайта кездеседі.

Бір сәтте Дин Сэмге тозақта жандарды азаптап қана қоймай, одан ләззат алғанын мойындайды.

Кейін [[Захария (Supernatural)|Захария]] есімді періште Динге аңшылықты жалғастыруды бұйырады, себебі Дин аңшылықты тастамақ болғанда Джонның да тозақта азап көргенін біледі.

''Jump the Shark'' эпизодында Дин мен Сэм [[Адам Миллиган|Адам]] есімді өгей інілері барын біледі. Бастапқыда сенбеген Дин фотосуреттерді көрген соң туыстығына көзі жетеді. Дин Сэмнің Адамға әкелері үйреткен қатал тәсілдерді қолдануына қарсы болады. Эпизод соңында Адамды жын емес, кек қайтарғысы келген ғул өлтіріп, өзін Адам ретінде көрсеткені белгілі болады. Дин Сэмді құтқарып, ағайындылар Адамның денесін өртейді.

Соңында Дин періштелер Апокалипсис болуын қалайтынын біледі. Егер жынның ерекше балаларының бірі (соңғысы — Сэм) Лилитті өлтірсе, Люцифер босатылады. Кастиэль Динге періштелерден қашуға көмектеседі. Дин [[Рубиді]] өлтіреді (ол Лилиттің тыңшысы болған), бірақ [[Люцифер (Supernatural)|Люцифердің]] босатылуына бөгет болуға кеш қалады.

====5-маусым====
Люцифер босатылған соң, белгісіз күш (Құдай) Дин мен Сэмді ұшаққа телепорттайды. Кейін олар Диннің [[Михаил (Supernatural)|Михаил]], ал Сэмнің Люцифер үшін ыдыс рөлі барын біледі. Олар [[Крест жолдарының патшасы]] [[Кроули (Supernatural)|Кроулимен]] кездесіп, [[Төрт салт атты]]мен күрес жүргізеді.

Ағайындылар Люциферді жеңудің жолын іздеп жүріп, ''Колт'' тапаншасын қолданбақ болады және [[Құдай]]ды іздейді, бірақ Колт Люциферді өлтіре алмайтыны, ал Құдайға Апокалипсис маңызды еместігі белгілі болады.&lt;ref name=&quot;abandon all hope&quot;&gt;{{cite episode |title=Abandon All Hope |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=November 19, 2009 |season=5 |number=10 |credits=[[Ben Edlund]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;moon&quot;&gt;{{cite episode |title=Dark Side of the Moon |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 1, 2010 |season=5 |number=16 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), [[Jeff Woolnough]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Дин Михаилдің ыдысы болуға келіспек болады, тіпті бұл миллиондаған адамның өліміне әкелсе де.&lt;ref name=&quot;sympathy&quot;&gt;{{cite episode |title=Sympathy For The Devil |episode-link=Sympathy for the Devil (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=September 10, 2009 |season=5 |number=1 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; Алайда, Сэмнің Динге деген сенімі оны басқа шешім іздеуге көндіреді.&lt;ref name=&quot;point of no return&quot;&gt;{{cite episode |title=Point of No Return |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 15, 2010 |season=5 |number=18 |credits=[[Jeremy Carver]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt; [[Гавриил (Supernatural)|Архангел Гавриил]] қаза тапқан соң, ағайындылар [[Төрт салт аттының]] жүзіктерін пайдаланып, Люциферді қайта тозаққа қамай алатынын біледі.&lt;ref name=&quot;hammer of the gods&quot;&gt;{{cite episode |title=Hammer of the Gods |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 22, 2010 |season=5 |number=19 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), Rick Bota (director)}}&lt;/ref&gt; Дин мен Сэмде соғыс пен аштықтың жүзігі бар, енді індет пен өлімдікі керек болады. Іздестіру кезінде Сэм колледждегі ескі досы Брэдимен кездеседі — ол Джессиканы Сэмге таныстырған және Азазельдің бұйрығымен Джессиканы өлтірген жын болған. Ақпаратты алған соң Дин Сэмге Брэдиді өлтіруге мүмкіндік береді.

[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] Люциферді қайта тозаққа қамау жолын білген соң, Дин Сэмге Люцифердің ыдысы болуға рұқсат береді. Бірақ Сэмнің Динмен арасындағы байланысы оны бақылауды сақтауға көмектеседі, нәтижесінде ол өзін Люцифермен бірге тозақтағы қапасқа тастайды. Михаил де, олардың кіші інісі Адамның денесін иеленіп, бірге түседі.
====6-маусым====
Аңшылықты тастап, бұрынғы кездейсоқ қарым-қатынаста болған Лисамен бірге тұруға көшкен Дин қалыпты өмірге бейімделуге тырысады. Алайда джин шабуыл жасап, оны белгісіз біреу құтқарған соң, ол қайтадан аңшылық өмірге тартылады. Дин інісі Сэм мен нағашы атасы қайтыс болғаннан кейін тірілгенін білгенде қатты таңғалады. Оның мазасы одан әрі кетеді, өйткені Сэм бұрынғыдай жұмсақ емес, суық әрі қатыгез, тіпті Диннің уақытша вампирге айналуына жол береді. Бұл әсіресе таңғаларлық, өйткені әдетте Сэм ағайындылардың ішіндегі мейірімдісі болған.

Кейін Кастиэль Сэмде жан жоқ екенін айтқанда, Дин оны қайтарудың жолын іздей бастайды. Дин [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] көмегімен Сэмнің жанын Люцифердің қапасынан қайтарады. Содан кейін ағайындылар [[Кроули (Supernatural)|Кроули]] мен [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльге]] қатысты астыртын әрекеттің бетін ашады. Олар барлық жындардың анасын — [[Ив (Supernatural)|Ивті]] жеңіп, Лисамен қарым-қатынасты үзіп, Кастиэльдің тозақтағы рухтарды сіңіріп алып, тірі періштелердің ең қуаттысына айналғанын біледі.

====7-маусым====
[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] көмек сұраған Дин Кастиэльді Пургаторий рухтарын қайтаруға көндіре алмайды, нәтижесінде [[Левиафандар (Supernatural)|левиафандар]] босап, Жерді жаулап алуға әрекет жасайды. Ағайындылардың әке орнына жүрген [[Бобби Сингер]]ді левиафан көсемі [[Дик Роман]] өлтіреді. Осы кезде олар [[Кевин Тран (Supernatural)|Кевин Тран]] есімді пайғамбармен одақтас болады.

[[Құдайдың Сөзі]] арқылы Дин мен Кастиэль Романды өлтіреді, бірақ кейінгі жарылыста өздері де қаза тауып, [[Пургаторийге]] сүйреледі.

====8-маусым====
Кастиэль тастап кеткеннен кейін, Дин вампир [[Бенни (Supernatural)|Беннидің]] көмегімен Пургаторийде бір жыл тірі қалады. Кейін екеуі қашып шығады. Дин Сэмнің оны іздемегенін білгенде ашуға булығады. Олар Кевинмен қайта қауышып, Тозақ қақпасын жабуға арналған сынақтар туралы тағы бір [[Құдай сөзі]]н табады. Дин Сэмге сынақтарды орындауға көмектеседі және олар бұл жолда [[Метатрон (Supernatural)|Метатрон]] атты қашқын періштемен және [[Абаддон (Supernatural)|Абаддон]] есімді тозақ рыцарымен кездеседі. Сонымен қатар, әке жағынан аталары оларға [[Хат иелері (Supernatural)|Хат иелері]] бункерін база ретінде қалдырады. Дин Кастиэльдің [[Наоми (Supernatural)|Наоми]] атты періште тарапынан өзін өлтіруге бағдарламаланғанын білгенде шошиды. [[Кроули (Supernatural)|Кроулиді]] ұстап, Дин Сэмді сынақты аяқтаудан тоқтатады, себебі бұл оның өліміне әкелуі мүмкін екенін біледі. Ауруханаға бара жатқанда, Сэм құлап түседі, дәл осы кезде періштелер Жерге құлай бастайды.

====9-маусым====
Көмек сұрап дұға еткен Дин Метатрон Кастиэльді алдап, оның рақымын ұрлап, адамға айналдырғанын біледі. [[Езекииль]] есімді періште Сэмнің денесін иеленуге ұсыныс жасап, Дин келіседі, себебі бұл Сэмді құтқарып қалудың жалғыз жолы. Бірақ Езекииль Сэмнің денесінде болғанда, Дин Кастиэльден көмек ала алмай, Абаддонмен күресудің жолын іздеуге мәжбүр болады. Кейін Езекииль өзін [[Гадреэль (Supernatural)|Гадреэль]] екендігін жариялап, Динді жеңіп, Кевинді құтқаруға мүмкіндік бермейді. Ақырында Дин [[Кроули (Supernatural)|Кроулидің]] көмегіне жүгініп, Гадреэльді Сэмнің денесінен қуып шығуға қол жеткізеді, бірақ бұл ағайындылардың арасын ашады.

Абаддонды жеңуге үмітсіз күйде, Кроули Динді [[Қабыл таңбасы]]н қабылдауға итермелейді. Бұл таңбаны Диннің арғы атасы Қабыл берген. Кейін Кроули [[Алғашқы Қылыш]]ты табуға көмектеседі. Сэммен қарым-қатынасын қайта жақсартып, Дин Абаддонды өлтіріп, Гадреэльді де өлтірмек болады. Ақыры Метатронмен бетпе-бет келіп, Дин өлімші жарақат алып, тағы да қаза табады. Оның денесі бункерге қайтарылады, бірақ Дин қайта тіріледі — енді ол жынға айналған және [[Кроулимен]] бірге кетеді.&lt;ref name=&quot;variety20140523&quot;&gt;{{Cite news |last=Prudom |first=Laura |date=2014-05-23 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |access-date=2025-03-29 |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |issn=0042-2738}}&lt;/ref&gt;

====10-маусым====
Жын ретінде өмір сүріп, Абаддонның жақтастарын өлтіріп жүрген Дин бір кезде [[Лестер Моррис]] есімді адамды өлтіреді және өзінің жындық күштері арқылы Кроулидің Сэм туралы айтқандарын растайды. Кейін Сэммен кездескенде, [[Коул]] есімді сарбаз Динге шабуылдап, Сэмге оны қасиетті сумен тұтқындауға мүмкіндік береді. Сэм оны қайта адамға айналдыру үшін [[жыннан емдеу рәсімін]] қолданады. Алайда Дин қашып кетеді. Бірақ Кастиэльдің көмегімен Дин қайтадан емделеді, дегенмен ол әлі де [[Қабыл таңбасымен]] күшейтілген адам болып қала береді.

Уақыт өте келе күші артып, өзін-өзі басқара алмай кеткен Дин [[Қабыл]]дан таңбаны алған адам ретінде ешқандай ем жоқ екенін біледі. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлім]] оған таңбаны алып тастау бүкіл [[Қара Түнек]]ті босататынын, сондықтан Динді қоғамнан аластату қажет екенін айтады. Бұл үшін ол Сэмді өлтіруі керек болады. Алдымен келіссе де, ақыры Дин Өлімді өлтіреді. Бірақ Сэмнің бұрынғы әрекеттері таңбаны бәрібір жоюға алып келеді — соның нәтижесінде Қара Түнек босап шығады.

====11-маусым====
Қара Түнек босатылған соң, Дин мен Сэм оны табуға кіріседі. Олар іздеп жүрген жаратылыс — Құдайдың қарындасы екенін білгенде шошиды. Бұл жаратылыс кейін өзін [[Амара (Supernatural)|Амара]] деп таныстырады. Дин оны өлтіре алмайды, өйткені оған деген ішкі тартылыс сезімі бар. Істі одан әрі қиындататыны — [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльдің]] [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] үшін ыдыс болуға келісуі, өйткені тек архангел ғана Амарамен күресе алады деп сенеді. Бірақ бұл сәтсіз аяқталады — себебі Люцифер құлаған архангел болғандықтан, шамасы жетпейді. Ақырында ағайындылар нағыз Құдай — [[Чак (Supernatural)|Чак Шюрлимен]] байланысады. Ол — Винчестер туралы Інжіл жазған жазушы еді. Чак пен Амара татуласқан соң, бірге кетеді. Осы үшін алғыс ретінде Амара Диннің анасын қайта тірілтеді — бұл Дин үшін күтпеген тосын сый болады.
====12-маусым====
Винчестерлер адам және тылсым күштер тарапынан қауіпке тап болады. [[Хат иелері (Supernatural)|Британдық Хат иелері]] АҚШ-тағы аңшыларды бақылауға алу мақсатында Винчестерлерге шабуыл жасайды. Сонымен қатар [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] жаңа тән іздеп, қашып жүр.

Кейін Люцифер [[АҚШ Президентін]] өзіне ыдыс етіп алады, бірақ Винчестерлер оны бұл тәннен қуып шығады. Осы кезде Люцифер Президентті иеленіп жүргенде [[балалы болғаны]] анықталады, сондықтан Винчестерлер сол баланың анасын қорғауға мәжбүр болады. [[Мэри Винчестер]] британдық Хат иелерімен одақтасу мүмкіндігін зерттейді. [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэль]] Люцифердің баласын қорғауға лайық деп шешеді, бірақ Хат иелері тым қатыгез екенін көрсетіп, одақ тоқтатылады — олар кездейсоқ бір мүшесін өлтіріп алған аңшы әйелді өлтіріп тастайды.

====13-маусым====
Винчестерлер Люциферді [[Апокалипсис Әлемі|параллель әлемге]] қуып жібереді, бұл жерде Апокалипсис 2012 жылы &quot;мерзімінде&quot; орын алған. Алайда бұл жоспар сәтсіз аяқталады: Люцифер бұл әлемнің [[Михаил (Supernatural)|Михаиліне]] негізгі әлем туралы айтып береді. Сонымен қатар, олар Люцифердің баласы — [[Джек Клайн]] атты кенеттен ересекке айналған нефилимді тәрбиелеуге тырысады.

Джек Винчестерлер мен Кастиэльді әкелері ретінде көреді. Ағайындылар [[Гавриил (Supernatural)|Гавриилдің]] тірі екенін анықтап, оны одақтас етеді. Олар Апокалипсис Әлемінен бірнеше адамды (оның ішінде [[Бобби Сингер (балама нұсқасы)]] мен [[Чарли Брэдбери]]ді) құтқарып үлгереді, бірақ Михаил мен Люцифер де бұл әлемге ереді.

Люцифер Джектің [[грациясын]] алып, күшін арттырғанда, оны тоқтатудың жалғыз жолы — Михаилдің ыдысы болуға келісім беру болады. [[Дин Винчестер]] келісім береді, бірақ кейін Михаил Диннің денесін толық иеленіп алады.

====14-маусым====
[[Дин]]нің денесін иемденген Михаил бірнеше апта бойы Жерді зерттейді және монстрларға көмек беріп, олар арқылы әлемді жаулап алмақ болады. Диннің рухы уақытша бет алып, бостандық сұрайды.

Михаил Диннің еркіндігін бір сәтке беріп, кейін қайта денесін алады. Алайда Дин отбасының көмегімен Михаилді өзінің [[санасындағы түрмеге]] қамап тастайды. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] орнын басқан [[Билли (Собиратель)|Билли]] Динге болашақтардың бәрінде Михаил бұл түрмеден қашып кететінін, тек бір болашақта ғана Дин өзін [[Энохийлік жәшікке]] жауып, мұхит түбіне тастау арқылы мұны тоқтата алатынын айтады. Дин жәшікті дайындап бастайды, бірақ Сэмнің басқа жол іздейік деген өтінішін қабылдайды.

Дин сиқырлы інжуді ұстап, жүрегінің ең үлкен тілегін орындайды — нәтижесінде [[Джон Винчестер]]мен қайта қауышады. Дин Михаилден құтылуды тілегенімен, шыққан нәтиже жүрек тебірентерлік отбасылық кездесуге айналады. Уақыт сызығының бұзылмауы үшін Джон өз уақытына қайтып кетеді.

Кейін [[малик жәшігінен]] бас тартқан Дин Сэм, Кастиэль және Джекпен бірге аңшылыққа аттанады. Осы кезде ол есінен танып, оянғанда Михаил оның санасынан шығып кеткенін көреді. Михаил аңшыларды қырып тастап, Винчестерлерді азаптайды. Алайда Джек өз [[жанын]] пайдаланып, Михаилді өлтіріп, оның грациясын сіңіреді. Осылайша Джек толық күшіне қайта оралады, бірақ жаны таусыла бастайды.

Бұл уақытта Люцифердің бұрынғы ыдысы оны [[Бос Кеңістік]]тен тірілтпек болады. Джек оны тоқтатады, бірақ сол жолы [[Мэри Винчестерді]] абайсызда өлтіріп алады. Дин анасының өлімі туралы біліп, аза мен ашуға булығады. Джекті өлтіру үшін [[Чак (Supernatural)|Чак]] келіп, өзімен бірге ерекше қару әкеледі: бұл қару нысанға не істесе, иесіне де соны жасайды. Дин оны Джекке бағыттайды, бірақ соңғы сәтте атып жібермей, түсіністік танытады.

Бұл Чактың ашуын тудырады. Сэм мен Дин өз өмірлерінің шын мәнінде Чактың ойын-сауығына айналғанын түсінеді. Ашуға булыққан Чак Джекті өлтіріп, тозақтан барлық зұлым рухтарды босатады. Ол: «Хикая аяқталды. Қош келдіңдер, ақырзаман!» — деп мәлімдейді. Винчестерлер мен Кастиэль жау шоғырын қарсы алуға дайындалады.

====15-маусым====
Чак тозақ қақпаларын ашып, ақырзаманды бастаған соң, Сэм, Дин және Кастиэль зомби мен аруақтармен күресуге мәжбүр болады.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pruner |first=Aaron |last2=Weatherhead |first2=Shaina |date=2020-11-20 |title='Supernatural' Series Finale Explained: How Does the Winchesters' Story End? |url=https://collider.com/supernatural-series-finale-explained/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Collider (website)|Collider]] |language=en-US}}&lt;/ref&gt; Олар тозақ пен әлем арасындағы саңылауды жауып, Чакты жеңудің жолын іздейді. Көп қиындықтан кейін, олар оны жеңіп шығады.

Алайда сол жеңістен соң Дин аңшылық кезінде [[вампирлер]] шабуылынан қайтыс болады. Өлімімен келісіп, Сэммен қоштасады. Кейін [[жәннатта]] [[Бобби Сингер]]мен қайта қауышып, оған Чак жеңілгеннен кейінгі жағдайларды түсіндіреді. Дин [[Кастиэльдің]] [[Бос Кеңістіктен]] құтқарылғанын және Кастиэль мен Джек жәннатты жақсартқанын біледі.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-20 |title=Here's how everyone's story ended on 'Supernatural' |url=https://ew.com/tv/supernatural-characters-final-season-endings/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt; Сэм Жер бетінде толыққанды өмір сүріп, кейін Динге жәннатта қосылады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Carry On |episode-link=Carry On (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2020-11-19 |season=15 |number=20 |credits=[[Andrew Dabb]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;
====''The Winchesters''====
1970-жылдары орын алған бұл хикаяда Дин Винчестер ата-анасы — [[Джон Винчестер]] мен [[Мэри Кэмпбелл]]дің қалай танысып, ғашық болып, әкелерін іздеу жолында бірге жын-перілермен күрескені туралы баяндап отырады. Бұл оқиғаларды баяндау барысында Дин Винчестер ешкім білмейтін бір шындықты ашады: [[Акрида]] — бүкіл тіршілікке қауіп төндіретін құбыжықтар және Дин ата-анасының өміріндегі бұл жоғалған тарау жайлы көбірек мәлімет жинамақ ниетте.

[[Сэмюэл Кэмпбелл]]дің жарық зақымдаған барлау фотоларының арасынан Джон оған [[Генри Винчестер]]дің хатын берген ер адамды байқап қалады. Джон мен Мэри бұл адамды танымайды, бірақ фотода [[Импала]] көлігіне мініп жатқан бұл адам — Дин екені белгілі болады. Акрида Динді тоқтатуға аңшыларды біріктірген адам деп танып, оны іздеуге [[Монстрлар клубын]] пайдалануды көздейді. Акридаға тұтқынға түскен Джон олар Диннен қорқатынын байқап, Дин бұл әлемге жат емес екенін, оларды өлтіре алатын жалғыз адам екенін түсінеді.

Флешбэк арқылы Джон Вьетнамнан оралған соң оған Генридің хатын Дин береді, бұл кезде Дин [[Бобби Сингер]]мен бірге Акридаға қарсы аңшылық жүргізіп жүрген болатын. Қазіргі уақытта Акрида патшайымы [[Джоан Хопкинс]] Дин мен Импаланың бір портал арқылы жіберіліп, жойылғанын айтады. [[Остиум]] және Диннің аңшылық күнделігі арқылы Монстрлар клубы Динді қайтаруға тырысады, бірақ тек Импаланы ғана қайтара алады. Сол себепті олар Дин өліп қалған деп ойлайды. Алайда Импала да бұл әлемге жат болғандықтан, Мэри оны [[Джоан]]ға соғып өлтіреді, бұл арқылы Акрида да жойылады. Бірақ бұл әрекет Мэриді портал арқылы өткізіп жібереді.

Дин Мэриді порталдан құтқарып, Монстрлар клубының [[балама ғаламда]] екенін түсіндіреді. [[Carry On (Supernatural)|Өлімінен кейін Жәннатта]] жүріп, Дин бірнеше ғаламды аралап, отбасы бақытты өмір сүретін әлемді іздейді. Осы кезде ол Чактың жеңілген жағдайына дайындалған [[Акрида]] деген қауіпсіздік тетігін тауып алады. Акрида Сэмге де қауіп төндіргендіктен, Дин [[Джек]]тің араласпау туралы бұйрығына қарамай, бұл іске араласады. Джек оған ескерту жасаса да, соңында келісіп, Динге өз күнделігі мен [[Кольт]]ті қайтарып береді.

Дин Джонға күнделігін береді — бұл күнделік Джонның күнделігі Динге жол көрсеткендей, оған жол көрсетпек. Ал Мэриге Кольтті береді, оны келесі жылы Мэримен [[келісім жасайтын]] [[Азазел]] кездескенде қолдануға ескерту жасайды. Одан аты-жөнін сұрағанда, Дин [[Джеймс Хетфилд]] деп өтірік ат береді. Сосын Джек пен Боббимен бірге қайтадан Жәннатқа аттанып, бұл ғаламда отбасына бақыт бұйырғанына разы күйде кетеді.

== Қабілеттері мен дағдылары ==
Дин — тәжірибелі әрі өте тапқыр аңшы.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=2HIyhLRKK7A |title=COMIC CON 2018 {{!}} Jensen Ackles Talks Dean Winchester and 'Supernatural' |date=2018-07-26 |type=Video |language=en |publisher=Fangirlish |via=[[YouTube]]}}&lt;/ref&gt; Ол әртүрлі [[атыс қаруы|қаруларды]] жақсы меңгерген; көбінесе [[Colt 1911]] тапаншасы мен [[кесілген мылтықты]] қолданады. Қол күрес, [[пышақпен ұрыс]] және айла-тәсілдерді жетік меңгерген. Ол бірнеше рет адамдар мен [[шэйпшифтер]], вампирлер және жындар сияқты күшті тіршілік иелерін жеңіп шыққан.

«Croatoan» эпизодында [[Молотов коктейлі]] мен [[жарылғыш құрал]] дайындап, [[химияны]] білетінін көрсетеді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Croatoan |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2006-12-07 |season=2 |number=9 |credits=John Shiban (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; «Phantom Traveler» бөлімінде ескі [[Уокман]]нан [[ЭМӨ]] детектор құрастырып, [[электроника]] мен [[кері инженерия]]дан хабары бар екенін дәлелдейді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Phantom Traveller |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-10-04 |season=1 |number=4 |credits=Richard Hatem (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;

Дин тылсым күштер туралы, [[мифология]] мен [[сиқырлар]]ды терең меңгерген және 4-маусымнан бастап [[періштелерге]] қарсы сиқырларды қолдана бастайды.

Аңшылық барысында Дин жиі өзін [[ФБР]], [[Ауруларды бақылау және алдын алу орталығы|CDC]] секілді үкімет агенті ретінде таныстырып, тергеулерге араласады. Ол сондай-ақ құлып бұзу, сигнализация өшіру, көлік ұрлау, бильярд ойнап ақша табу сияқты тәсілдерді де жетік меңгерген. [[Тозақта]] [[Аластэрдің]] «шәкірті» болған кезде азаптау әдістерін толықтай үйренген.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=ihviwyc_TUg |title=Jensen Ackles talks about Dean's return from Hell |date=2008-09-18 |type=Video |publisher=TheCWSource |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/ihviwyc_TUg |archive-date=2021-12-14 |url-status=live |via=[[YouTube]]}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt;

Дин көліктерге өте жақын, [[Impala (Supernatural)|Импаласын]] бала кезінен бастап өзі жөндеп, жақсы күйде ұстап келеді.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-18 |title='Supernatural's Jensen Ackles says he struggled with the show's ending at first |url=https://ew.com/tv/supernatural-jensen-ackles-final-season-interview/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt;

Қосымша қабілеттері:
Вампир кезінде: күш, көру, иіс және есту қабілеті күшейді.
Қабылдаған Марк Кайна: адам бола тұра ерекше күшке ие болды, [[Метатрон]] сияқты періштелермен тең күресе алды. Қанжарды өзіне тарту, алдын ала түстер көру және сиқыр мен жындарға иммунитет сияқты күштері болды.
Жын Дин: күші [[Тозақтың серілерімен]] теңесті, телепатия, жарадан жылдам жазылу, экзорцизмге төзімділік секілді қабілеттерге ие болды.
Михаил ретінде: телепортация, телекинез, жылдам сауығу, және [[Архангел семсерін]] пайдалану мүмкіндігі болды.
''The Winchesters'' хикаясында Дин жарақат алмайтын рухани формада жүреді. Бір портал оны жоя алмайды, себебі ол әлдеқашан өлген. Дегенмен, ол әлеммен физикалық әрекеттесе алады және [[елес]]тер сияқты кенеттен жоғалып, қайта пайда бола алады. Дегенмен, Дин ең алдымен [[Импаламен]] жүріп-тұрғанды жөн көреді — бұл көлікті ол [[Жәннаттан]] ала келген.
== Сілтемелер ==
{{supernatural}}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>soqhzyk1ea48din1i1uuq2p55qwpx0f</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484359</id>
      <parentid>3484356</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T01:00:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Сілтемелер */</comment>
      <origin>3484359</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="50897" sha1="auixudn31nn6fdkget6pr58twwcs495" xml:space="preserve">'''Дин Винчестер''' ({{lang-en|Dean Winchester}}) — ''[[Табиғаттан тыс (телесериал)|Supernatural]]'' атты америкалық драмалық телехикаяның екі [[басты кейіпкер|басты кейіпкерінің]] бірі, [[Сэм Винчестер]]дің ағасы. Кейіпкердің негізгі нұсқасын [[Дженсен Эклс]] сомдайды. Өзге нұсқаларын Хантер Брошу (сәби кезі), [[Ридж Кэнайп]] (бала кезі), Николай Лоутон-Джистра (жеткіншек кезі), Брок Келли және [[Дилан Эверетт]] (жасөспірім кезі), сондай-ақ [[Чад Эверетт]] (егде шағы) сомдаған.

==Дамуы==
Дин Винчестерді ''Supernatural'' телехикаясының авторы және бастапқы шоураннері [[Эрик Крипке]] ойлап тапты. Ол [[The WB]] арнасына екі бауырдың тылсым құбылыстарды зерттейтін шоу идеясын ұсынған кезде бұл кейіпкерді жасаған болатын.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p.6&lt;/ref&gt; Диннің есімі [[Джек Керуак|Джек Керуактың]] жол сапары туралы ''[[On the Road]]'' (Жол үстінде) атты романындағы Дин Мориартиге құрмет ретінде берілген,&lt;ref name=&quot;scarierfiction&quot;&gt;{{cite web |date=March 8, 2007 |title=Fact scarier than fiction |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110827205742/https://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |archive-date=August 27, 2011 |access-date=2009-09-30 |website=[[The Daily Telegraph (Sydney)|The Daily Telegraph]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; бұл Крипкенің американдық жол-сапар стиліндегі телехикая жасау идеясымен үйлесіп тұрды.&lt;ref name=&quot;theage&quot;&gt;{{cite news |author=Fernandez |first=Maria Elena |date=January 5, 2006 |title=On the road trip from hell |url=http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121104085911/http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |archive-date=November 4, 2012 |access-date=2009-09-30 |work=[[The Age]] |publisher= |location=Melbourne}}&lt;/ref&gt; Бастапқыда бауырлардың тегі &quot;Харрисон&quot; болады деп жоспарланған, бұл [[Харрисон Форд]]қа сілтеме еді, өйткені Крипке Диннің &quot;Хан Солоның немқұрайды ержүректілігін&quot; иеленгенін қалаған. Алайда Канзас штатында &quot;Сэм Харрисон&quot; есімді азамат болғандықтан, заңдық себептермен бұл текті өзгертуге тура келді.&lt;ref name=&quot;lastname&quot;&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |interviewer=Angie Rentmeester |title=A 'Supernatural' Spin-Off? Death By Bad Taco? Series Creator Eric Kripke Explains |url=http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606234935/http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-date=2011-06-06 |work=Starpulse.com |date=2008-02-14}}&lt;/ref&gt; [[Winchester Mystery House]]-қа деген қызығушылығын және телехикаяға &quot;қазіргі заманғы вестерн&quot; атмосферасын бергісі келгенін ескере отырып, Крипке &quot;Винчестер&quot; тегін таңдады. Дин мен оның бауыры Сэм [[Канзас]] штатының [[Лоуренс]] қаласынан шыққан, өйткені бұл қала [[Stull, Kansas#Stull Cemetery|Сталл зиратына]] жақын орналасқан, ал ол жер қалалық аңыздарымен танымал.&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |title=Supernatural: Your Burning Questions Answered! |url=http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20091230184335/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-date=2009-12-30 |work=[[TV Guide]] |date=2006-10-12}}&lt;/ref&gt; Дин Винчестер рөлін сомдаған Дженсен Эклз бастапқыда Сэм рөліне кастингке қатысқан, алайда кейін оны Дин рөліне сынап көруге шақырып,&lt;ref&gt;{{cite web |last=Prudom |first=Laura |date=November 11, 2014 |title=Supernatural at 200: The Road So Far, An Oral History |url=https://variety.com/2014/tv/spotlight/supernatural-oral-history-200-episodes-ackles-padalecki-kripke-1201352537/ |access-date=2022-02-19 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; сценарийді оқығаннан кейін Дин кейіпкерін көбірек ұнатқанын байқаған.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p. 130&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;starc&quot;&gt;{{cite web |last=Begum |first=Mumtaj |date=September 12, 2008 |title=Jensen Ackles enjoys doing Supernatural |url=http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=/2008/9/12/tvnradio/1985443&amp;sec=tvnradio |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081028170727/http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=%2F2008%2F9%2F12%2Ftvnradio%2F1985443&amp;sec=tvnradio |archive-date=October 28, 2008 |access-date=September 22, 2009 |work=[[The Star (Malaysia)|The Star Online]]}}&lt;/ref&gt;
==Кейіпкердің өмірбаяны==

===Сериалға дейінгі кезең===
Дин Винчестер 1979 жылдың 24 қаңтарында&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=The Monster at the End of This Book |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2009-04-20 |season=4 |number=18 |transcript=Transcript |transcript-url=http://www.supernaturalwiki.com/index.php?title=4.18_The_Monster_at_the_End_of_This_Book_%28transcript%29 |quote=PUBLISHER: &quot;What's May 2nd?&quot; SAM: &quot;That's my – Uh... that's Sam's birthday.&quot; DEAN: &quot;January 24th is Dean's.&quot; |language=en |credits=Julie Siege (writer), [[Mike Rohl]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Knight |first=Nicholas |date=2012-11-15 |title=The Essential Supernatural: On the Road with Sam and Dean Winchester |publisher=Insight Editions |isbn=978-1608871452 }}&lt;/ref&gt; [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон]] мен [[Мэри Винчестер (Supernatural)|Мэри Винчестердің]] отбасында, Канзас штатының Лоуренс қаласында дүниеге келді. Ол олардың тұңғыш баласы, өзінің інісі [[Сэм Винчестер|Сэмнен]] төрт жас үлкен. Дин ана жағынан әжесі Дианна Кэмпбелдің құрметіне аталған.

1983 жылдың 2 қарашасында Мэри Сэмнің бөлмесінде [[Азазель (Supernatural)|Азазель]] есімді жынның қолынан қаза табады, және үй өртене бастағанда, Динге Сэмді қауіпсіз жерге алып шығу тапсырылды, ал Джон Мэриді құтқаруға тырысқанымен, сәтсіз болды. Осы оқиғадан кейін Дин өзін Сэм үшін жауапты сезінді және олар бірге өскен кезде, әрдайым інісіне қамқор болу міндетін алды.

Джон Мэридің өлімінің себебін зерттеуге кірісіп, тылсым жаратылыстар мен оларды аулайтын адамдар туралы білді. Кейін Джонның өзі де аңшыға айналып, Динді де солай тәрбиеледі, дегенмен екеуі де Сэмнен тылсым дүниелерді жасырып келді, ол тек 8 жасқа келгенде ғана шындықты білді. Винчестерлер елді шарлап, мотельдерде немесе Джонның достарының үйлерінде өмір сүріп жүрді. Джонның үнемі үйде болмауына байланысты, Дин Сэмге бас-көз болуға мәжбүр болды. Дин 16 жасында ұрлық жасағаны үшін тұтқындалып, жасөспірімдер үйіне жіберілді, онда ол біраз уақыт қалыпты мектепте оқуға мүмкіндік алды, бірақ соңында Сэмге қайта оралуды таңдады.

Сериал басталарға дейін Сэм тылсым өмірден алыстап, өз өмірін бастауды шешеді. Джон Сэмге ренжіп, оны отбасын тастап кетті деп есептеді, ал Сэм де кетер алдында болған үлкен жанжалға байланысты реніш ұстады. Джон мен Дин аңшылықты жалғастырып, АҚШ-ты аралап жүрді.

Дин көптеген қару түрлерін қолдануымен танымал. Оның ерекше стиліне қара былғары етік, қара былғары күрте және қою фланель жейделер мен көк джинсы шалбар жатады. Сондай-ақ ол өзінің қара түсті [[Chevrolet Impala (төртінші буын)|1967 жылғы Chevrolet Impala]] көлігімен танымал — ол кейде сол көлікте ұйықтайды және жүк салғышында мол қару-жарақ жинағы сақталған.
===Сериал барысында===

====1-маусым====
Сериал басталған кезде Дин 26 жаста болады және Джон оған өз бетімен аңшылық жасауға рұқсат берген. Бірінші эпизодта Дин колледжде оқып жатқан Сэмге бірнеше жылдан бері алғаш рет келеді және жоғалып кеткен Джонды табуға көмектесуін сұрайды. Алғашында олар табысқа жете алмайды, және эпизод соңында Сэмнің қызы [[List of Supernatural characters#Jessica Moore|Джессика Мур]] аналары сияқты жолмен қайтыс болады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Pilot |episode-link=Pilot (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-09-13 |season=1 |number=1 | credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[David Nutter]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Сэм Динмен бірге жолға шығып, түрлі тылсым жаратылыстарды аулап, әкесін іздеп, аналары мен Джессиканың өлімінің артындағы кінәліні табуға кіріседі. Соңында олар әкелерімен қайта қауышып, [[The Colt (Supernatural)|Колт]] деген ерекше тапаншаны иеленіп, көздері сары түсті қуатты жын — [[Азазель (Supernatural)|Азазельге]] қарсы соққы беруге дайындалады.

====2-маусым====
Оны өлтіре алмай, олар жүк көлігімен соқтығысып, Дин комаға түседі. Жүрегі тоқтап, Дин өледі, бірақ Джон Диннің өмірі үшін жынмен келісім жасап, оны аман алып қалады.

Джонның жаны жынға беріліп, тозаққа кеткен соң, Сэм мен Дин жынды аулауды жалғастырады. Жын кейін Сэмді ұрлап әкетеді. Сэм арқасынан пышақталып, қаза табады, бұл Динді інісінің өмірін сақтау үшін жынмен келісім жасауға итермелейді. Динге тек бір жыл өмір беріледі. Ағайындылар жынды тозақ қақпасын ашуға және [[Лилит (Supernatural)|Лилитті]] босатуға кедергі жасай алмайды. Алайда, олардың әкесі де тозақтан шығып, оларға Сары Көзді Жынды өлтіруге мүмкіндік береді, содан кейін оның жаны жұмаққа кетеді.

====3-маусым====
Қалатын уақыты азайып бара жатқанын сезінген Дин босатылған жындарды аулауға кіріседі. [[Руби (Supernatural)|Руби]] есімді жынмен кездесіп, Дин тозақта тым ұзақ уақыт жанса, өзі де жынға айналуы мүмкін екенін біледі. Ағайындылар Лилит Азазельден кейін тозақтағы билікті алғанын және Диннің келісім-шартын қолында ұстап отырғанын анықтайды. Соңында олар Лилитпен бетпе-бет кездеседі.

Оны өлтіре алмаған Динді тозақ иттері (Хеллхаундар) паршалап өлтіреді, ал жаны тозаққа сүйреледі.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=No Rest for the Wicked |episode-link=No Rest for the Wicked (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2008-05-15 |season=3 |number=16 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Kim Manners]] (director)}}&lt;/ref&gt;

====4-маусым====
Тозақта жүргенде, Лилит [[Аластэр (Supernatural)|Аластэр]] есімді жынға Динді азаптауды бұйырады. Дин төрт ай бойы өлі болғанымен, тозақта бұл 40 жылға тең. 30 жыл бойы азаптауға қарсы тұрып, ақыры Аластэрге қосылып, жандарды азаптай бастайды. Кейін Дин қабірінен оянып, отбасымен қайта қауышады және [[періште]] [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльмен]] кездеседі. Кастиэль мен басқа да періштелер Динді тозақтан құтқарып, қайта тірілткен болып шығады.

Тозақта жасаған істері үшін ішкі қиналысқа түсіп, Сэмді жынның қанын ішуден тоқтатуға тырысады. Кастиэль оны өткенге жіберіп, Дин Азазельмен қайта кездеседі.

Бір сәтте Дин Сэмге тозақта жандарды азаптап қана қоймай, одан ләззат алғанын мойындайды.

Кейін [[Захария (Supernatural)|Захария]] есімді періште Динге аңшылықты жалғастыруды бұйырады, себебі Дин аңшылықты тастамақ болғанда Джонның да тозақта азап көргенін біледі.

''Jump the Shark'' эпизодында Дин мен Сэм [[Адам Миллиган|Адам]] есімді өгей інілері барын біледі. Бастапқыда сенбеген Дин фотосуреттерді көрген соң туыстығына көзі жетеді. Дин Сэмнің Адамға әкелері үйреткен қатал тәсілдерді қолдануына қарсы болады. Эпизод соңында Адамды жын емес, кек қайтарғысы келген ғул өлтіріп, өзін Адам ретінде көрсеткені белгілі болады. Дин Сэмді құтқарып, ағайындылар Адамның денесін өртейді.

Соңында Дин періштелер Апокалипсис болуын қалайтынын біледі. Егер жынның ерекше балаларының бірі (соңғысы — Сэм) Лилитті өлтірсе, Люцифер босатылады. Кастиэль Динге періштелерден қашуға көмектеседі. Дин [[Рубиді]] өлтіреді (ол Лилиттің тыңшысы болған), бірақ [[Люцифер (Supernatural)|Люцифердің]] босатылуына бөгет болуға кеш қалады.

====5-маусым====
Люцифер босатылған соң, белгісіз күш (Құдай) Дин мен Сэмді ұшаққа телепорттайды. Кейін олар Диннің [[Михаил (Supernatural)|Михаил]], ал Сэмнің Люцифер үшін ыдыс рөлі барын біледі. Олар [[Крест жолдарының патшасы]] [[Кроули (Supernatural)|Кроулимен]] кездесіп, [[Төрт салт атты]]мен күрес жүргізеді.

Ағайындылар Люциферді жеңудің жолын іздеп жүріп, ''Колт'' тапаншасын қолданбақ болады және [[Құдай]]ды іздейді, бірақ Колт Люциферді өлтіре алмайтыны, ал Құдайға Апокалипсис маңызды еместігі белгілі болады.&lt;ref name=&quot;abandon all hope&quot;&gt;{{cite episode |title=Abandon All Hope |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=November 19, 2009 |season=5 |number=10 |credits=[[Ben Edlund]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;moon&quot;&gt;{{cite episode |title=Dark Side of the Moon |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 1, 2010 |season=5 |number=16 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), [[Jeff Woolnough]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Дин Михаилдің ыдысы болуға келіспек болады, тіпті бұл миллиондаған адамның өліміне әкелсе де.&lt;ref name=&quot;sympathy&quot;&gt;{{cite episode |title=Sympathy For The Devil |episode-link=Sympathy for the Devil (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=September 10, 2009 |season=5 |number=1 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; Алайда, Сэмнің Динге деген сенімі оны басқа шешім іздеуге көндіреді.&lt;ref name=&quot;point of no return&quot;&gt;{{cite episode |title=Point of No Return |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 15, 2010 |season=5 |number=18 |credits=[[Jeremy Carver]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt; [[Гавриил (Supernatural)|Архангел Гавриил]] қаза тапқан соң, ағайындылар [[Төрт салт аттының]] жүзіктерін пайдаланып, Люциферді қайта тозаққа қамай алатынын біледі.&lt;ref name=&quot;hammer of the gods&quot;&gt;{{cite episode |title=Hammer of the Gods |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 22, 2010 |season=5 |number=19 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), Rick Bota (director)}}&lt;/ref&gt; Дин мен Сэмде соғыс пен аштықтың жүзігі бар, енді індет пен өлімдікі керек болады. Іздестіру кезінде Сэм колледждегі ескі досы Брэдимен кездеседі — ол Джессиканы Сэмге таныстырған және Азазельдің бұйрығымен Джессиканы өлтірген жын болған. Ақпаратты алған соң Дин Сэмге Брэдиді өлтіруге мүмкіндік береді.

[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] Люциферді қайта тозаққа қамау жолын білген соң, Дин Сэмге Люцифердің ыдысы болуға рұқсат береді. Бірақ Сэмнің Динмен арасындағы байланысы оны бақылауды сақтауға көмектеседі, нәтижесінде ол өзін Люцифермен бірге тозақтағы қапасқа тастайды. Михаил де, олардың кіші інісі Адамның денесін иеленіп, бірге түседі.
====6-маусым====
Аңшылықты тастап, бұрынғы кездейсоқ қарым-қатынаста болған Лисамен бірге тұруға көшкен Дин қалыпты өмірге бейімделуге тырысады. Алайда джин шабуыл жасап, оны белгісіз біреу құтқарған соң, ол қайтадан аңшылық өмірге тартылады. Дин інісі Сэм мен нағашы атасы қайтыс болғаннан кейін тірілгенін білгенде қатты таңғалады. Оның мазасы одан әрі кетеді, өйткені Сэм бұрынғыдай жұмсақ емес, суық әрі қатыгез, тіпті Диннің уақытша вампирге айналуына жол береді. Бұл әсіресе таңғаларлық, өйткені әдетте Сэм ағайындылардың ішіндегі мейірімдісі болған.

Кейін Кастиэль Сэмде жан жоқ екенін айтқанда, Дин оны қайтарудың жолын іздей бастайды. Дин [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] көмегімен Сэмнің жанын Люцифердің қапасынан қайтарады. Содан кейін ағайындылар [[Кроули (Supernatural)|Кроули]] мен [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльге]] қатысты астыртын әрекеттің бетін ашады. Олар барлық жындардың анасын — [[Ив (Supernatural)|Ивті]] жеңіп, Лисамен қарым-қатынасты үзіп, Кастиэльдің тозақтағы рухтарды сіңіріп алып, тірі періштелердің ең қуаттысына айналғанын біледі.

====7-маусым====
[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] көмек сұраған Дин Кастиэльді Пургаторий рухтарын қайтаруға көндіре алмайды, нәтижесінде [[Левиафандар (Supernatural)|левиафандар]] босап, Жерді жаулап алуға әрекет жасайды. Ағайындылардың әке орнына жүрген [[Бобби Сингер]]ді левиафан көсемі [[Дик Роман]] өлтіреді. Осы кезде олар [[Кевин Тран (Supernatural)|Кевин Тран]] есімді пайғамбармен одақтас болады.

[[Құдайдың Сөзі]] арқылы Дин мен Кастиэль Романды өлтіреді, бірақ кейінгі жарылыста өздері де қаза тауып, [[Пургаторийге]] сүйреледі.

====8-маусым====
Кастиэль тастап кеткеннен кейін, Дин вампир [[Бенни (Supernatural)|Беннидің]] көмегімен Пургаторийде бір жыл тірі қалады. Кейін екеуі қашып шығады. Дин Сэмнің оны іздемегенін білгенде ашуға булығады. Олар Кевинмен қайта қауышып, Тозақ қақпасын жабуға арналған сынақтар туралы тағы бір [[Құдай сөзі]]н табады. Дин Сэмге сынақтарды орындауға көмектеседі және олар бұл жолда [[Метатрон (Supernatural)|Метатрон]] атты қашқын періштемен және [[Абаддон (Supernatural)|Абаддон]] есімді тозақ рыцарымен кездеседі. Сонымен қатар, әке жағынан аталары оларға [[Хат иелері (Supernatural)|Хат иелері]] бункерін база ретінде қалдырады. Дин Кастиэльдің [[Наоми (Supernatural)|Наоми]] атты періште тарапынан өзін өлтіруге бағдарламаланғанын білгенде шошиды. [[Кроули (Supernatural)|Кроулиді]] ұстап, Дин Сэмді сынақты аяқтаудан тоқтатады, себебі бұл оның өліміне әкелуі мүмкін екенін біледі. Ауруханаға бара жатқанда, Сэм құлап түседі, дәл осы кезде періштелер Жерге құлай бастайды.

====9-маусым====
Көмек сұрап дұға еткен Дин Метатрон Кастиэльді алдап, оның рақымын ұрлап, адамға айналдырғанын біледі. [[Езекииль]] есімді періште Сэмнің денесін иеленуге ұсыныс жасап, Дин келіседі, себебі бұл Сэмді құтқарып қалудың жалғыз жолы. Бірақ Езекииль Сэмнің денесінде болғанда, Дин Кастиэльден көмек ала алмай, Абаддонмен күресудің жолын іздеуге мәжбүр болады. Кейін Езекииль өзін [[Гадреэль (Supernatural)|Гадреэль]] екендігін жариялап, Динді жеңіп, Кевинді құтқаруға мүмкіндік бермейді. Ақырында Дин [[Кроули (Supernatural)|Кроулидің]] көмегіне жүгініп, Гадреэльді Сэмнің денесінен қуып шығуға қол жеткізеді, бірақ бұл ағайындылардың арасын ашады.

Абаддонды жеңуге үмітсіз күйде, Кроули Динді [[Қабыл таңбасы]]н қабылдауға итермелейді. Бұл таңбаны Диннің арғы атасы Қабыл берген. Кейін Кроули [[Алғашқы Қылыш]]ты табуға көмектеседі. Сэммен қарым-қатынасын қайта жақсартып, Дин Абаддонды өлтіріп, Гадреэльді де өлтірмек болады. Ақыры Метатронмен бетпе-бет келіп, Дин өлімші жарақат алып, тағы да қаза табады. Оның денесі бункерге қайтарылады, бірақ Дин қайта тіріледі — енді ол жынға айналған және [[Кроулимен]] бірге кетеді.&lt;ref name=&quot;variety20140523&quot;&gt;{{Cite news |last=Prudom |first=Laura |date=2014-05-23 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |access-date=2025-03-29 |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |issn=0042-2738}}&lt;/ref&gt;

====10-маусым====
Жын ретінде өмір сүріп, Абаддонның жақтастарын өлтіріп жүрген Дин бір кезде [[Лестер Моррис]] есімді адамды өлтіреді және өзінің жындық күштері арқылы Кроулидің Сэм туралы айтқандарын растайды. Кейін Сэммен кездескенде, [[Коул]] есімді сарбаз Динге шабуылдап, Сэмге оны қасиетті сумен тұтқындауға мүмкіндік береді. Сэм оны қайта адамға айналдыру үшін [[жыннан емдеу рәсімін]] қолданады. Алайда Дин қашып кетеді. Бірақ Кастиэльдің көмегімен Дин қайтадан емделеді, дегенмен ол әлі де [[Қабыл таңбасымен]] күшейтілген адам болып қала береді.

Уақыт өте келе күші артып, өзін-өзі басқара алмай кеткен Дин [[Қабыл]]дан таңбаны алған адам ретінде ешқандай ем жоқ екенін біледі. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлім]] оған таңбаны алып тастау бүкіл [[Қара Түнек]]ті босататынын, сондықтан Динді қоғамнан аластату қажет екенін айтады. Бұл үшін ол Сэмді өлтіруі керек болады. Алдымен келіссе де, ақыры Дин Өлімді өлтіреді. Бірақ Сэмнің бұрынғы әрекеттері таңбаны бәрібір жоюға алып келеді — соның нәтижесінде Қара Түнек босап шығады.

====11-маусым====
Қара Түнек босатылған соң, Дин мен Сэм оны табуға кіріседі. Олар іздеп жүрген жаратылыс — Құдайдың қарындасы екенін білгенде шошиды. Бұл жаратылыс кейін өзін [[Амара (Supernatural)|Амара]] деп таныстырады. Дин оны өлтіре алмайды, өйткені оған деген ішкі тартылыс сезімі бар. Істі одан әрі қиындататыны — [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльдің]] [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] үшін ыдыс болуға келісуі, өйткені тек архангел ғана Амарамен күресе алады деп сенеді. Бірақ бұл сәтсіз аяқталады — себебі Люцифер құлаған архангел болғандықтан, шамасы жетпейді. Ақырында ағайындылар нағыз Құдай — [[Чак (Supernatural)|Чак Шюрлимен]] байланысады. Ол — Винчестер туралы Інжіл жазған жазушы еді. Чак пен Амара татуласқан соң, бірге кетеді. Осы үшін алғыс ретінде Амара Диннің анасын қайта тірілтеді — бұл Дин үшін күтпеген тосын сый болады.
====12-маусым====
Винчестерлер адам және тылсым күштер тарапынан қауіпке тап болады. [[Хат иелері (Supernatural)|Британдық Хат иелері]] АҚШ-тағы аңшыларды бақылауға алу мақсатында Винчестерлерге шабуыл жасайды. Сонымен қатар [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] жаңа тән іздеп, қашып жүр.

Кейін Люцифер [[АҚШ Президентін]] өзіне ыдыс етіп алады, бірақ Винчестерлер оны бұл тәннен қуып шығады. Осы кезде Люцифер Президентті иеленіп жүргенде [[балалы болғаны]] анықталады, сондықтан Винчестерлер сол баланың анасын қорғауға мәжбүр болады. [[Мэри Винчестер]] британдық Хат иелерімен одақтасу мүмкіндігін зерттейді. [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэль]] Люцифердің баласын қорғауға лайық деп шешеді, бірақ Хат иелері тым қатыгез екенін көрсетіп, одақ тоқтатылады — олар кездейсоқ бір мүшесін өлтіріп алған аңшы әйелді өлтіріп тастайды.

====13-маусым====
Винчестерлер Люциферді [[Апокалипсис Әлемі|параллель әлемге]] қуып жібереді, бұл жерде Апокалипсис 2012 жылы &quot;мерзімінде&quot; орын алған. Алайда бұл жоспар сәтсіз аяқталады: Люцифер бұл әлемнің [[Михаил (Supernatural)|Михаиліне]] негізгі әлем туралы айтып береді. Сонымен қатар, олар Люцифердің баласы — [[Джек Клайн]] атты кенеттен ересекке айналған нефилимді тәрбиелеуге тырысады.

Джек Винчестерлер мен Кастиэльді әкелері ретінде көреді. Ағайындылар [[Гавриил (Supernatural)|Гавриилдің]] тірі екенін анықтап, оны одақтас етеді. Олар Апокалипсис Әлемінен бірнеше адамды (оның ішінде [[Бобби Сингер (балама нұсқасы)]] мен [[Чарли Брэдбери]]ді) құтқарып үлгереді, бірақ Михаил мен Люцифер де бұл әлемге ереді.

Люцифер Джектің [[грациясын]] алып, күшін арттырғанда, оны тоқтатудың жалғыз жолы — Михаилдің ыдысы болуға келісім беру болады. [[Дин Винчестер]] келісім береді, бірақ кейін Михаил Диннің денесін толық иеленіп алады.

====14-маусым====
[[Дин]]нің денесін иемденген Михаил бірнеше апта бойы Жерді зерттейді және монстрларға көмек беріп, олар арқылы әлемді жаулап алмақ болады. Диннің рухы уақытша бет алып, бостандық сұрайды.

Михаил Диннің еркіндігін бір сәтке беріп, кейін қайта денесін алады. Алайда Дин отбасының көмегімен Михаилді өзінің [[санасындағы түрмеге]] қамап тастайды. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] орнын басқан [[Билли (Собиратель)|Билли]] Динге болашақтардың бәрінде Михаил бұл түрмеден қашып кететінін, тек бір болашақта ғана Дин өзін [[Энохийлік жәшікке]] жауып, мұхит түбіне тастау арқылы мұны тоқтата алатынын айтады. Дин жәшікті дайындап бастайды, бірақ Сэмнің басқа жол іздейік деген өтінішін қабылдайды.

Дин сиқырлы інжуді ұстап, жүрегінің ең үлкен тілегін орындайды — нәтижесінде [[Джон Винчестер]]мен қайта қауышады. Дин Михаилден құтылуды тілегенімен, шыққан нәтиже жүрек тебірентерлік отбасылық кездесуге айналады. Уақыт сызығының бұзылмауы үшін Джон өз уақытына қайтып кетеді.

Кейін [[малик жәшігінен]] бас тартқан Дин Сэм, Кастиэль және Джекпен бірге аңшылыққа аттанады. Осы кезде ол есінен танып, оянғанда Михаил оның санасынан шығып кеткенін көреді. Михаил аңшыларды қырып тастап, Винчестерлерді азаптайды. Алайда Джек өз [[жанын]] пайдаланып, Михаилді өлтіріп, оның грациясын сіңіреді. Осылайша Джек толық күшіне қайта оралады, бірақ жаны таусыла бастайды.

Бұл уақытта Люцифердің бұрынғы ыдысы оны [[Бос Кеңістік]]тен тірілтпек болады. Джек оны тоқтатады, бірақ сол жолы [[Мэри Винчестерді]] абайсызда өлтіріп алады. Дин анасының өлімі туралы біліп, аза мен ашуға булығады. Джекті өлтіру үшін [[Чак (Supernatural)|Чак]] келіп, өзімен бірге ерекше қару әкеледі: бұл қару нысанға не істесе, иесіне де соны жасайды. Дин оны Джекке бағыттайды, бірақ соңғы сәтте атып жібермей, түсіністік танытады.

Бұл Чактың ашуын тудырады. Сэм мен Дин өз өмірлерінің шын мәнінде Чактың ойын-сауығына айналғанын түсінеді. Ашуға булыққан Чак Джекті өлтіріп, тозақтан барлық зұлым рухтарды босатады. Ол: «Хикая аяқталды. Қош келдіңдер, ақырзаман!» — деп мәлімдейді. Винчестерлер мен Кастиэль жау шоғырын қарсы алуға дайындалады.

====15-маусым====
Чак тозақ қақпаларын ашып, ақырзаманды бастаған соң, Сэм, Дин және Кастиэль зомби мен аруақтармен күресуге мәжбүр болады.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pruner |first=Aaron |last2=Weatherhead |first2=Shaina |date=2020-11-20 |title='Supernatural' Series Finale Explained: How Does the Winchesters' Story End? |url=https://collider.com/supernatural-series-finale-explained/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Collider (website)|Collider]] |language=en-US}}&lt;/ref&gt; Олар тозақ пен әлем арасындағы саңылауды жауып, Чакты жеңудің жолын іздейді. Көп қиындықтан кейін, олар оны жеңіп шығады.

Алайда сол жеңістен соң Дин аңшылық кезінде [[вампирлер]] шабуылынан қайтыс болады. Өлімімен келісіп, Сэммен қоштасады. Кейін [[жәннатта]] [[Бобби Сингер]]мен қайта қауышып, оған Чак жеңілгеннен кейінгі жағдайларды түсіндіреді. Дин [[Кастиэльдің]] [[Бос Кеңістіктен]] құтқарылғанын және Кастиэль мен Джек жәннатты жақсартқанын біледі.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-20 |title=Here's how everyone's story ended on 'Supernatural' |url=https://ew.com/tv/supernatural-characters-final-season-endings/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt; Сэм Жер бетінде толыққанды өмір сүріп, кейін Динге жәннатта қосылады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Carry On |episode-link=Carry On (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2020-11-19 |season=15 |number=20 |credits=[[Andrew Dabb]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;
====''The Winchesters''====
1970-жылдары орын алған бұл хикаяда Дин Винчестер ата-анасы — [[Джон Винчестер]] мен [[Мэри Кэмпбелл]]дің қалай танысып, ғашық болып, әкелерін іздеу жолында бірге жын-перілермен күрескені туралы баяндап отырады. Бұл оқиғаларды баяндау барысында Дин Винчестер ешкім білмейтін бір шындықты ашады: [[Акрида]] — бүкіл тіршілікке қауіп төндіретін құбыжықтар және Дин ата-анасының өміріндегі бұл жоғалған тарау жайлы көбірек мәлімет жинамақ ниетте.

[[Сэмюэл Кэмпбелл]]дің жарық зақымдаған барлау фотоларының арасынан Джон оған [[Генри Винчестер]]дің хатын берген ер адамды байқап қалады. Джон мен Мэри бұл адамды танымайды, бірақ фотода [[Импала]] көлігіне мініп жатқан бұл адам — Дин екені белгілі болады. Акрида Динді тоқтатуға аңшыларды біріктірген адам деп танып, оны іздеуге [[Монстрлар клубын]] пайдалануды көздейді. Акридаға тұтқынға түскен Джон олар Диннен қорқатынын байқап, Дин бұл әлемге жат емес екенін, оларды өлтіре алатын жалғыз адам екенін түсінеді.

Флешбэк арқылы Джон Вьетнамнан оралған соң оған Генридің хатын Дин береді, бұл кезде Дин [[Бобби Сингер]]мен бірге Акридаға қарсы аңшылық жүргізіп жүрген болатын. Қазіргі уақытта Акрида патшайымы [[Джоан Хопкинс]] Дин мен Импаланың бір портал арқылы жіберіліп, жойылғанын айтады. [[Остиум]] және Диннің аңшылық күнделігі арқылы Монстрлар клубы Динді қайтаруға тырысады, бірақ тек Импаланы ғана қайтара алады. Сол себепті олар Дин өліп қалған деп ойлайды. Алайда Импала да бұл әлемге жат болғандықтан, Мэри оны [[Джоан]]ға соғып өлтіреді, бұл арқылы Акрида да жойылады. Бірақ бұл әрекет Мэриді портал арқылы өткізіп жібереді.

Дин Мэриді порталдан құтқарып, Монстрлар клубының [[балама ғаламда]] екенін түсіндіреді. [[Carry On (Supernatural)|Өлімінен кейін Жәннатта]] жүріп, Дин бірнеше ғаламды аралап, отбасы бақытты өмір сүретін әлемді іздейді. Осы кезде ол Чактың жеңілген жағдайына дайындалған [[Акрида]] деген қауіпсіздік тетігін тауып алады. Акрида Сэмге де қауіп төндіргендіктен, Дин [[Джек]]тің араласпау туралы бұйрығына қарамай, бұл іске араласады. Джек оған ескерту жасаса да, соңында келісіп, Динге өз күнделігі мен [[Кольт]]ті қайтарып береді.

Дин Джонға күнделігін береді — бұл күнделік Джонның күнделігі Динге жол көрсеткендей, оған жол көрсетпек. Ал Мэриге Кольтті береді, оны келесі жылы Мэримен [[келісім жасайтын]] [[Азазел]] кездескенде қолдануға ескерту жасайды. Одан аты-жөнін сұрағанда, Дин [[Джеймс Хетфилд]] деп өтірік ат береді. Сосын Джек пен Боббимен бірге қайтадан Жәннатқа аттанып, бұл ғаламда отбасына бақыт бұйырғанына разы күйде кетеді.

== Қабілеттері мен дағдылары ==
Дин — тәжірибелі әрі өте тапқыр аңшы.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=2HIyhLRKK7A |title=COMIC CON 2018 {{!}} Jensen Ackles Talks Dean Winchester and 'Supernatural' |date=2018-07-26 |type=Video |language=en |publisher=Fangirlish |via=[[YouTube]]}}&lt;/ref&gt; Ол әртүрлі [[атыс қаруы|қаруларды]] жақсы меңгерген; көбінесе [[Colt 1911]] тапаншасы мен [[кесілген мылтықты]] қолданады. Қол күрес, [[пышақпен ұрыс]] және айла-тәсілдерді жетік меңгерген. Ол бірнеше рет адамдар мен [[шэйпшифтер]], вампирлер және жындар сияқты күшті тіршілік иелерін жеңіп шыққан.

«Croatoan» эпизодында [[Молотов коктейлі]] мен [[жарылғыш құрал]] дайындап, [[химияны]] білетінін көрсетеді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Croatoan |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2006-12-07 |season=2 |number=9 |credits=John Shiban (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; «Phantom Traveler» бөлімінде ескі [[Уокман]]нан [[ЭМӨ]] детектор құрастырып, [[электроника]] мен [[кері инженерия]]дан хабары бар екенін дәлелдейді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Phantom Traveller |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-10-04 |season=1 |number=4 |credits=Richard Hatem (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;

Дин тылсым күштер туралы, [[мифология]] мен [[сиқырлар]]ды терең меңгерген және 4-маусымнан бастап [[періштелерге]] қарсы сиқырларды қолдана бастайды.

Аңшылық барысында Дин жиі өзін [[ФБР]], [[Ауруларды бақылау және алдын алу орталығы|CDC]] секілді үкімет агенті ретінде таныстырып, тергеулерге араласады. Ол сондай-ақ құлып бұзу, сигнализация өшіру, көлік ұрлау, бильярд ойнап ақша табу сияқты тәсілдерді де жетік меңгерген. [[Тозақта]] [[Аластэрдің]] «шәкірті» болған кезде азаптау әдістерін толықтай үйренген.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=ihviwyc_TUg |title=Jensen Ackles talks about Dean's return from Hell |date=2008-09-18 |type=Video |publisher=TheCWSource |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/ihviwyc_TUg |archive-date=2021-12-14 |url-status=live |via=[[YouTube]]}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt;

Дин көліктерге өте жақын, [[Impala (Supernatural)|Импаласын]] бала кезінен бастап өзі жөндеп, жақсы күйде ұстап келеді.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-18 |title='Supernatural's Jensen Ackles says he struggled with the show's ending at first |url=https://ew.com/tv/supernatural-jensen-ackles-final-season-interview/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt;

Қосымша қабілеттері:
Вампир кезінде: күш, көру, иіс және есту қабілеті күшейді.
Қабылдаған Марк Кайна: адам бола тұра ерекше күшке ие болды, [[Метатрон]] сияқты періштелермен тең күресе алды. Қанжарды өзіне тарту, алдын ала түстер көру және сиқыр мен жындарға иммунитет сияқты күштері болды.
Жын Дин: күші [[Тозақтың серілерімен]] теңесті, телепатия, жарадан жылдам жазылу, экзорцизмге төзімділік секілді қабілеттерге ие болды.
Михаил ретінде: телепортация, телекинез, жылдам сауығу, және [[Архангел семсерін]] пайдалану мүмкіндігі болды.
''The Winchesters'' хикаясында Дин жарақат алмайтын рухани формада жүреді. Бір портал оны жоя алмайды, себебі ол әлдеқашан өлген. Дегенмен, ол әлеммен физикалық әрекеттесе алады және [[елес]]тер сияқты кенеттен жоғалып, қайта пайда бола алады. Дегенмен, Дин ең алдымен [[Импаламен]] жүріп-тұрғанды жөн көреді — бұл көлікті ол [[Жәннаттан]] ала келген.
== Сілтемелер ==
{{Табиғаттан тыс}}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>auixudn31nn6fdkget6pr58twwcs495</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484366</id>
      <parentid>3484359</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T01:24:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <origin>3484366</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="50912" sha1="t080cdoo5g6kjx3gjyxrlwjlkracim2" xml:space="preserve">'''Дин Винчестер''' ({{lang-en|Dean Winchester}}) — ''[[Табиғаттан тыс (телесериал)|Табиғаттан тыс]]'' атты америкалық драмалық телехикаяның екі [[басты кейіпкер|басты кейіпкерінің]] бірі, [[Сэм Винчестер]]дің ағасы. Кейіпкердің негізгі нұсқасын [[Дженсен Эклс]] сомдайды. Өзге нұсқаларын Хантер Брошу (сәби кезі), [[Ридж Кэнайп]] (бала кезі), Николай Лоутон-Джистра (жеткіншек кезі), Брок Келли және [[Дилан Эверетт]] (жасөспірім кезі), сондай-ақ [[Чад Эверетт]] (егде шағы) сомдаған.

==Дамуы==
Дин Винчестерді ''Supernatural'' телехикаясының авторы және бастапқы шоураннері [[Эрик Крипке]] ойлап тапты. Ол [[The WB]] арнасына екі бауырдың тылсым құбылыстарды зерттейтін шоу идеясын ұсынған кезде бұл кейіпкерді жасаған болатын.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p.6&lt;/ref&gt; Диннің есімі [[Джек Керуак|Джек Керуактың]] жол сапары туралы ''[[On the Road]]'' (Жол үстінде) атты романындағы Дин Мориартиге құрмет ретінде берілген,&lt;ref name=&quot;scarierfiction&quot;&gt;{{cite web |date=March 8, 2007 |title=Fact scarier than fiction |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110827205742/https://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |archive-date=August 27, 2011 |access-date=2009-09-30 |website=[[The Daily Telegraph (Sydney)|The Daily Telegraph]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; бұл Крипкенің американдық жол-сапар стиліндегі телехикая жасау идеясымен үйлесіп тұрды.&lt;ref name=&quot;theage&quot;&gt;{{cite news |author=Fernandez |first=Maria Elena |date=January 5, 2006 |title=On the road trip from hell |url=http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121104085911/http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |archive-date=November 4, 2012 |access-date=2009-09-30 |work=[[The Age]] |publisher= |location=Melbourne}}&lt;/ref&gt; Бастапқыда бауырлардың тегі &quot;Харрисон&quot; болады деп жоспарланған, бұл [[Харрисон Форд]]қа сілтеме еді, өйткені Крипке Диннің &quot;Хан Солоның немқұрайды ержүректілігін&quot; иеленгенін қалаған. Алайда Канзас штатында &quot;Сэм Харрисон&quot; есімді азамат болғандықтан, заңдық себептермен бұл текті өзгертуге тура келді.&lt;ref name=&quot;lastname&quot;&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |interviewer=Angie Rentmeester |title=A 'Supernatural' Spin-Off? Death By Bad Taco? Series Creator Eric Kripke Explains |url=http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606234935/http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-date=2011-06-06 |work=Starpulse.com |date=2008-02-14}}&lt;/ref&gt; [[Winchester Mystery House]]-қа деген қызығушылығын және телехикаяға &quot;қазіргі заманғы вестерн&quot; атмосферасын бергісі келгенін ескере отырып, Крипке &quot;Винчестер&quot; тегін таңдады. Дин мен оның бауыры Сэм [[Канзас]] штатының [[Лоуренс]] қаласынан шыққан, өйткені бұл қала [[Stull, Kansas#Stull Cemetery|Сталл зиратына]] жақын орналасқан, ал ол жер қалалық аңыздарымен танымал.&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |title=Supernatural: Your Burning Questions Answered! |url=http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20091230184335/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-date=2009-12-30 |work=[[TV Guide]] |date=2006-10-12}}&lt;/ref&gt; Дин Винчестер рөлін сомдаған Дженсен Эклз бастапқыда Сэм рөліне кастингке қатысқан, алайда кейін оны Дин рөліне сынап көруге шақырып,&lt;ref&gt;{{cite web |last=Prudom |first=Laura |date=November 11, 2014 |title=Supernatural at 200: The Road So Far, An Oral History |url=https://variety.com/2014/tv/spotlight/supernatural-oral-history-200-episodes-ackles-padalecki-kripke-1201352537/ |access-date=2022-02-19 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; сценарийді оқығаннан кейін Дин кейіпкерін көбірек ұнатқанын байқаған.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p. 130&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;starc&quot;&gt;{{cite web |last=Begum |first=Mumtaj |date=September 12, 2008 |title=Jensen Ackles enjoys doing Supernatural |url=http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=/2008/9/12/tvnradio/1985443&amp;sec=tvnradio |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081028170727/http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=%2F2008%2F9%2F12%2Ftvnradio%2F1985443&amp;sec=tvnradio |archive-date=October 28, 2008 |access-date=September 22, 2009 |work=[[The Star (Malaysia)|The Star Online]]}}&lt;/ref&gt;
==Кейіпкердің өмірбаяны==

===Сериалға дейінгі кезең===
Дин Винчестер 1979 жылдың 24 қаңтарында&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=The Monster at the End of This Book |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2009-04-20 |season=4 |number=18 |transcript=Transcript |transcript-url=http://www.supernaturalwiki.com/index.php?title=4.18_The_Monster_at_the_End_of_This_Book_%28transcript%29 |quote=PUBLISHER: &quot;What's May 2nd?&quot; SAM: &quot;That's my – Uh... that's Sam's birthday.&quot; DEAN: &quot;January 24th is Dean's.&quot; |language=en |credits=Julie Siege (writer), [[Mike Rohl]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Knight |first=Nicholas |date=2012-11-15 |title=The Essential Supernatural: On the Road with Sam and Dean Winchester |publisher=Insight Editions |isbn=978-1608871452 }}&lt;/ref&gt; [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон]] мен [[Мэри Винчестер (Supernatural)|Мэри Винчестердің]] отбасында, Канзас штатының Лоуренс қаласында дүниеге келді. Ол олардың тұңғыш баласы, өзінің інісі [[Сэм Винчестер|Сэмнен]] төрт жас үлкен. Дин ана жағынан әжесі Дианна Кэмпбелдің құрметіне аталған.

1983 жылдың 2 қарашасында Мэри Сэмнің бөлмесінде [[Азазель (Supernatural)|Азазель]] есімді жынның қолынан қаза табады, және үй өртене бастағанда, Динге Сэмді қауіпсіз жерге алып шығу тапсырылды, ал Джон Мэриді құтқаруға тырысқанымен, сәтсіз болды. Осы оқиғадан кейін Дин өзін Сэм үшін жауапты сезінді және олар бірге өскен кезде, әрдайым інісіне қамқор болу міндетін алды.

Джон Мэридің өлімінің себебін зерттеуге кірісіп, тылсым жаратылыстар мен оларды аулайтын адамдар туралы білді. Кейін Джонның өзі де аңшыға айналып, Динді де солай тәрбиеледі, дегенмен екеуі де Сэмнен тылсым дүниелерді жасырып келді, ол тек 8 жасқа келгенде ғана шындықты білді. Винчестерлер елді шарлап, мотельдерде немесе Джонның достарының үйлерінде өмір сүріп жүрді. Джонның үнемі үйде болмауына байланысты, Дин Сэмге бас-көз болуға мәжбүр болды. Дин 16 жасында ұрлық жасағаны үшін тұтқындалып, жасөспірімдер үйіне жіберілді, онда ол біраз уақыт қалыпты мектепте оқуға мүмкіндік алды, бірақ соңында Сэмге қайта оралуды таңдады.

Сериал басталарға дейін Сэм тылсым өмірден алыстап, өз өмірін бастауды шешеді. Джон Сэмге ренжіп, оны отбасын тастап кетті деп есептеді, ал Сэм де кетер алдында болған үлкен жанжалға байланысты реніш ұстады. Джон мен Дин аңшылықты жалғастырып, АҚШ-ты аралап жүрді.

Дин көптеген қару түрлерін қолдануымен танымал. Оның ерекше стиліне қара былғары етік, қара былғары күрте және қою фланель жейделер мен көк джинсы шалбар жатады. Сондай-ақ ол өзінің қара түсті [[Chevrolet Impala (төртінші буын)|1967 жылғы Chevrolet Impala]] көлігімен танымал — ол кейде сол көлікте ұйықтайды және жүк салғышында мол қару-жарақ жинағы сақталған.
===Сериал барысында===

====1-маусым====
Сериал басталған кезде Дин 26 жаста болады және Джон оған өз бетімен аңшылық жасауға рұқсат берген. Бірінші эпизодта Дин колледжде оқып жатқан Сэмге бірнеше жылдан бері алғаш рет келеді және жоғалып кеткен Джонды табуға көмектесуін сұрайды. Алғашында олар табысқа жете алмайды, және эпизод соңында Сэмнің қызы [[List of Supernatural characters#Jessica Moore|Джессика Мур]] аналары сияқты жолмен қайтыс болады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Pilot |episode-link=Pilot (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-09-13 |season=1 |number=1 | credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[David Nutter]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Сэм Динмен бірге жолға шығып, түрлі тылсым жаратылыстарды аулап, әкесін іздеп, аналары мен Джессиканың өлімінің артындағы кінәліні табуға кіріседі. Соңында олар әкелерімен қайта қауышып, [[The Colt (Supernatural)|Колт]] деген ерекше тапаншаны иеленіп, көздері сары түсті қуатты жын — [[Азазель (Supernatural)|Азазельге]] қарсы соққы беруге дайындалады.

====2-маусым====
Оны өлтіре алмай, олар жүк көлігімен соқтығысып, Дин комаға түседі. Жүрегі тоқтап, Дин өледі, бірақ Джон Диннің өмірі үшін жынмен келісім жасап, оны аман алып қалады.

Джонның жаны жынға беріліп, тозаққа кеткен соң, Сэм мен Дин жынды аулауды жалғастырады. Жын кейін Сэмді ұрлап әкетеді. Сэм арқасынан пышақталып, қаза табады, бұл Динді інісінің өмірін сақтау үшін жынмен келісім жасауға итермелейді. Динге тек бір жыл өмір беріледі. Ағайындылар жынды тозақ қақпасын ашуға және [[Лилит (Supernatural)|Лилитті]] босатуға кедергі жасай алмайды. Алайда, олардың әкесі де тозақтан шығып, оларға Сары Көзді Жынды өлтіруге мүмкіндік береді, содан кейін оның жаны жұмаққа кетеді.

====3-маусым====
Қалатын уақыты азайып бара жатқанын сезінген Дин босатылған жындарды аулауға кіріседі. [[Руби (Supernatural)|Руби]] есімді жынмен кездесіп, Дин тозақта тым ұзақ уақыт жанса, өзі де жынға айналуы мүмкін екенін біледі. Ағайындылар Лилит Азазельден кейін тозақтағы билікті алғанын және Диннің келісім-шартын қолында ұстап отырғанын анықтайды. Соңында олар Лилитпен бетпе-бет кездеседі.

Оны өлтіре алмаған Динді тозақ иттері (Хеллхаундар) паршалап өлтіреді, ал жаны тозаққа сүйреледі.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=No Rest for the Wicked |episode-link=No Rest for the Wicked (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2008-05-15 |season=3 |number=16 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Kim Manners]] (director)}}&lt;/ref&gt;

====4-маусым====
Тозақта жүргенде, Лилит [[Аластэр (Supernatural)|Аластэр]] есімді жынға Динді азаптауды бұйырады. Дин төрт ай бойы өлі болғанымен, тозақта бұл 40 жылға тең. 30 жыл бойы азаптауға қарсы тұрып, ақыры Аластэрге қосылып, жандарды азаптай бастайды. Кейін Дин қабірінен оянып, отбасымен қайта қауышады және [[періште]] [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльмен]] кездеседі. Кастиэль мен басқа да періштелер Динді тозақтан құтқарып, қайта тірілткен болып шығады.

Тозақта жасаған істері үшін ішкі қиналысқа түсіп, Сэмді жынның қанын ішуден тоқтатуға тырысады. Кастиэль оны өткенге жіберіп, Дин Азазельмен қайта кездеседі.

Бір сәтте Дин Сэмге тозақта жандарды азаптап қана қоймай, одан ләззат алғанын мойындайды.

Кейін [[Захария (Supernatural)|Захария]] есімді періште Динге аңшылықты жалғастыруды бұйырады, себебі Дин аңшылықты тастамақ болғанда Джонның да тозақта азап көргенін біледі.

''Jump the Shark'' эпизодында Дин мен Сэм [[Адам Миллиган|Адам]] есімді өгей інілері барын біледі. Бастапқыда сенбеген Дин фотосуреттерді көрген соң туыстығына көзі жетеді. Дин Сэмнің Адамға әкелері үйреткен қатал тәсілдерді қолдануына қарсы болады. Эпизод соңында Адамды жын емес, кек қайтарғысы келген ғул өлтіріп, өзін Адам ретінде көрсеткені белгілі болады. Дин Сэмді құтқарып, ағайындылар Адамның денесін өртейді.

Соңында Дин періштелер Апокалипсис болуын қалайтынын біледі. Егер жынның ерекше балаларының бірі (соңғысы — Сэм) Лилитті өлтірсе, Люцифер босатылады. Кастиэль Динге періштелерден қашуға көмектеседі. Дин [[Рубиді]] өлтіреді (ол Лилиттің тыңшысы болған), бірақ [[Люцифер (Supernatural)|Люцифердің]] босатылуына бөгет болуға кеш қалады.

====5-маусым====
Люцифер босатылған соң, белгісіз күш (Құдай) Дин мен Сэмді ұшаққа телепорттайды. Кейін олар Диннің [[Михаил (Supernatural)|Михаил]], ал Сэмнің Люцифер үшін ыдыс рөлі барын біледі. Олар [[Крест жолдарының патшасы]] [[Кроули (Supernatural)|Кроулимен]] кездесіп, [[Төрт салт атты]]мен күрес жүргізеді.

Ағайындылар Люциферді жеңудің жолын іздеп жүріп, ''Колт'' тапаншасын қолданбақ болады және [[Құдай]]ды іздейді, бірақ Колт Люциферді өлтіре алмайтыны, ал Құдайға Апокалипсис маңызды еместігі белгілі болады.&lt;ref name=&quot;abandon all hope&quot;&gt;{{cite episode |title=Abandon All Hope |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=November 19, 2009 |season=5 |number=10 |credits=[[Ben Edlund]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;moon&quot;&gt;{{cite episode |title=Dark Side of the Moon |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 1, 2010 |season=5 |number=16 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), [[Jeff Woolnough]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Дин Михаилдің ыдысы болуға келіспек болады, тіпті бұл миллиондаған адамның өліміне әкелсе де.&lt;ref name=&quot;sympathy&quot;&gt;{{cite episode |title=Sympathy For The Devil |episode-link=Sympathy for the Devil (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=September 10, 2009 |season=5 |number=1 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; Алайда, Сэмнің Динге деген сенімі оны басқа шешім іздеуге көндіреді.&lt;ref name=&quot;point of no return&quot;&gt;{{cite episode |title=Point of No Return |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 15, 2010 |season=5 |number=18 |credits=[[Jeremy Carver]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt; [[Гавриил (Supernatural)|Архангел Гавриил]] қаза тапқан соң, ағайындылар [[Төрт салт аттының]] жүзіктерін пайдаланып, Люциферді қайта тозаққа қамай алатынын біледі.&lt;ref name=&quot;hammer of the gods&quot;&gt;{{cite episode |title=Hammer of the Gods |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 22, 2010 |season=5 |number=19 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), Rick Bota (director)}}&lt;/ref&gt; Дин мен Сэмде соғыс пен аштықтың жүзігі бар, енді індет пен өлімдікі керек болады. Іздестіру кезінде Сэм колледждегі ескі досы Брэдимен кездеседі — ол Джессиканы Сэмге таныстырған және Азазельдің бұйрығымен Джессиканы өлтірген жын болған. Ақпаратты алған соң Дин Сэмге Брэдиді өлтіруге мүмкіндік береді.

[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] Люциферді қайта тозаққа қамау жолын білген соң, Дин Сэмге Люцифердің ыдысы болуға рұқсат береді. Бірақ Сэмнің Динмен арасындағы байланысы оны бақылауды сақтауға көмектеседі, нәтижесінде ол өзін Люцифермен бірге тозақтағы қапасқа тастайды. Михаил де, олардың кіші інісі Адамның денесін иеленіп, бірге түседі.
====6-маусым====
Аңшылықты тастап, бұрынғы кездейсоқ қарым-қатынаста болған Лисамен бірге тұруға көшкен Дин қалыпты өмірге бейімделуге тырысады. Алайда джин шабуыл жасап, оны белгісіз біреу құтқарған соң, ол қайтадан аңшылық өмірге тартылады. Дин інісі Сэм мен нағашы атасы қайтыс болғаннан кейін тірілгенін білгенде қатты таңғалады. Оның мазасы одан әрі кетеді, өйткені Сэм бұрынғыдай жұмсақ емес, суық әрі қатыгез, тіпті Диннің уақытша вампирге айналуына жол береді. Бұл әсіресе таңғаларлық, өйткені әдетте Сэм ағайындылардың ішіндегі мейірімдісі болған.

Кейін Кастиэль Сэмде жан жоқ екенін айтқанда, Дин оны қайтарудың жолын іздей бастайды. Дин [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] көмегімен Сэмнің жанын Люцифердің қапасынан қайтарады. Содан кейін ағайындылар [[Кроули (Supernatural)|Кроули]] мен [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльге]] қатысты астыртын әрекеттің бетін ашады. Олар барлық жындардың анасын — [[Ив (Supernatural)|Ивті]] жеңіп, Лисамен қарым-қатынасты үзіп, Кастиэльдің тозақтағы рухтарды сіңіріп алып, тірі періштелердің ең қуаттысына айналғанын біледі.

====7-маусым====
[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] көмек сұраған Дин Кастиэльді Пургаторий рухтарын қайтаруға көндіре алмайды, нәтижесінде [[Левиафандар (Supernatural)|левиафандар]] босап, Жерді жаулап алуға әрекет жасайды. Ағайындылардың әке орнына жүрген [[Бобби Сингер]]ді левиафан көсемі [[Дик Роман]] өлтіреді. Осы кезде олар [[Кевин Тран (Supernatural)|Кевин Тран]] есімді пайғамбармен одақтас болады.

[[Құдайдың Сөзі]] арқылы Дин мен Кастиэль Романды өлтіреді, бірақ кейінгі жарылыста өздері де қаза тауып, [[Пургаторийге]] сүйреледі.

====8-маусым====
Кастиэль тастап кеткеннен кейін, Дин вампир [[Бенни (Supernatural)|Беннидің]] көмегімен Пургаторийде бір жыл тірі қалады. Кейін екеуі қашып шығады. Дин Сэмнің оны іздемегенін білгенде ашуға булығады. Олар Кевинмен қайта қауышып, Тозақ қақпасын жабуға арналған сынақтар туралы тағы бір [[Құдай сөзі]]н табады. Дин Сэмге сынақтарды орындауға көмектеседі және олар бұл жолда [[Метатрон (Supernatural)|Метатрон]] атты қашқын періштемен және [[Абаддон (Supernatural)|Абаддон]] есімді тозақ рыцарымен кездеседі. Сонымен қатар, әке жағынан аталары оларға [[Хат иелері (Supernatural)|Хат иелері]] бункерін база ретінде қалдырады. Дин Кастиэльдің [[Наоми (Supernatural)|Наоми]] атты періште тарапынан өзін өлтіруге бағдарламаланғанын білгенде шошиды. [[Кроули (Supernatural)|Кроулиді]] ұстап, Дин Сэмді сынақты аяқтаудан тоқтатады, себебі бұл оның өліміне әкелуі мүмкін екенін біледі. Ауруханаға бара жатқанда, Сэм құлап түседі, дәл осы кезде періштелер Жерге құлай бастайды.

====9-маусым====
Көмек сұрап дұға еткен Дин Метатрон Кастиэльді алдап, оның рақымын ұрлап, адамға айналдырғанын біледі. [[Езекииль]] есімді періште Сэмнің денесін иеленуге ұсыныс жасап, Дин келіседі, себебі бұл Сэмді құтқарып қалудың жалғыз жолы. Бірақ Езекииль Сэмнің денесінде болғанда, Дин Кастиэльден көмек ала алмай, Абаддонмен күресудің жолын іздеуге мәжбүр болады. Кейін Езекииль өзін [[Гадреэль (Supernatural)|Гадреэль]] екендігін жариялап, Динді жеңіп, Кевинді құтқаруға мүмкіндік бермейді. Ақырында Дин [[Кроули (Supernatural)|Кроулидің]] көмегіне жүгініп, Гадреэльді Сэмнің денесінен қуып шығуға қол жеткізеді, бірақ бұл ағайындылардың арасын ашады.

Абаддонды жеңуге үмітсіз күйде, Кроули Динді [[Қабыл таңбасы]]н қабылдауға итермелейді. Бұл таңбаны Диннің арғы атасы Қабыл берген. Кейін Кроули [[Алғашқы Қылыш]]ты табуға көмектеседі. Сэммен қарым-қатынасын қайта жақсартып, Дин Абаддонды өлтіріп, Гадреэльді де өлтірмек болады. Ақыры Метатронмен бетпе-бет келіп, Дин өлімші жарақат алып, тағы да қаза табады. Оның денесі бункерге қайтарылады, бірақ Дин қайта тіріледі — енді ол жынға айналған және [[Кроулимен]] бірге кетеді.&lt;ref name=&quot;variety20140523&quot;&gt;{{Cite news |last=Prudom |first=Laura |date=2014-05-23 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |access-date=2025-03-29 |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |issn=0042-2738}}&lt;/ref&gt;

====10-маусым====
Жын ретінде өмір сүріп, Абаддонның жақтастарын өлтіріп жүрген Дин бір кезде [[Лестер Моррис]] есімді адамды өлтіреді және өзінің жындық күштері арқылы Кроулидің Сэм туралы айтқандарын растайды. Кейін Сэммен кездескенде, [[Коул]] есімді сарбаз Динге шабуылдап, Сэмге оны қасиетті сумен тұтқындауға мүмкіндік береді. Сэм оны қайта адамға айналдыру үшін [[жыннан емдеу рәсімін]] қолданады. Алайда Дин қашып кетеді. Бірақ Кастиэльдің көмегімен Дин қайтадан емделеді, дегенмен ол әлі де [[Қабыл таңбасымен]] күшейтілген адам болып қала береді.

Уақыт өте келе күші артып, өзін-өзі басқара алмай кеткен Дин [[Қабыл]]дан таңбаны алған адам ретінде ешқандай ем жоқ екенін біледі. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлім]] оған таңбаны алып тастау бүкіл [[Қара Түнек]]ті босататынын, сондықтан Динді қоғамнан аластату қажет екенін айтады. Бұл үшін ол Сэмді өлтіруі керек болады. Алдымен келіссе де, ақыры Дин Өлімді өлтіреді. Бірақ Сэмнің бұрынғы әрекеттері таңбаны бәрібір жоюға алып келеді — соның нәтижесінде Қара Түнек босап шығады.

====11-маусым====
Қара Түнек босатылған соң, Дин мен Сэм оны табуға кіріседі. Олар іздеп жүрген жаратылыс — Құдайдың қарындасы екенін білгенде шошиды. Бұл жаратылыс кейін өзін [[Амара (Supernatural)|Амара]] деп таныстырады. Дин оны өлтіре алмайды, өйткені оған деген ішкі тартылыс сезімі бар. Істі одан әрі қиындататыны — [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльдің]] [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] үшін ыдыс болуға келісуі, өйткені тек архангел ғана Амарамен күресе алады деп сенеді. Бірақ бұл сәтсіз аяқталады — себебі Люцифер құлаған архангел болғандықтан, шамасы жетпейді. Ақырында ағайындылар нағыз Құдай — [[Чак (Supernatural)|Чак Шюрлимен]] байланысады. Ол — Винчестер туралы Інжіл жазған жазушы еді. Чак пен Амара татуласқан соң, бірге кетеді. Осы үшін алғыс ретінде Амара Диннің анасын қайта тірілтеді — бұл Дин үшін күтпеген тосын сый болады.
====12-маусым====
Винчестерлер адам және тылсым күштер тарапынан қауіпке тап болады. [[Хат иелері (Supernatural)|Британдық Хат иелері]] АҚШ-тағы аңшыларды бақылауға алу мақсатында Винчестерлерге шабуыл жасайды. Сонымен қатар [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] жаңа тән іздеп, қашып жүр.

Кейін Люцифер [[АҚШ Президентін]] өзіне ыдыс етіп алады, бірақ Винчестерлер оны бұл тәннен қуып шығады. Осы кезде Люцифер Президентті иеленіп жүргенде [[балалы болғаны]] анықталады, сондықтан Винчестерлер сол баланың анасын қорғауға мәжбүр болады. [[Мэри Винчестер]] британдық Хат иелерімен одақтасу мүмкіндігін зерттейді. [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэль]] Люцифердің баласын қорғауға лайық деп шешеді, бірақ Хат иелері тым қатыгез екенін көрсетіп, одақ тоқтатылады — олар кездейсоқ бір мүшесін өлтіріп алған аңшы әйелді өлтіріп тастайды.

====13-маусым====
Винчестерлер Люциферді [[Апокалипсис Әлемі|параллель әлемге]] қуып жібереді, бұл жерде Апокалипсис 2012 жылы &quot;мерзімінде&quot; орын алған. Алайда бұл жоспар сәтсіз аяқталады: Люцифер бұл әлемнің [[Михаил (Supernatural)|Михаиліне]] негізгі әлем туралы айтып береді. Сонымен қатар, олар Люцифердің баласы — [[Джек Клайн]] атты кенеттен ересекке айналған нефилимді тәрбиелеуге тырысады.

Джек Винчестерлер мен Кастиэльді әкелері ретінде көреді. Ағайындылар [[Гавриил (Supernatural)|Гавриилдің]] тірі екенін анықтап, оны одақтас етеді. Олар Апокалипсис Әлемінен бірнеше адамды (оның ішінде [[Бобби Сингер (балама нұсқасы)]] мен [[Чарли Брэдбери]]ді) құтқарып үлгереді, бірақ Михаил мен Люцифер де бұл әлемге ереді.

Люцифер Джектің [[грациясын]] алып, күшін арттырғанда, оны тоқтатудың жалғыз жолы — Михаилдің ыдысы болуға келісім беру болады. [[Дин Винчестер]] келісім береді, бірақ кейін Михаил Диннің денесін толық иеленіп алады.

====14-маусым====
[[Дин]]нің денесін иемденген Михаил бірнеше апта бойы Жерді зерттейді және монстрларға көмек беріп, олар арқылы әлемді жаулап алмақ болады. Диннің рухы уақытша бет алып, бостандық сұрайды.

Михаил Диннің еркіндігін бір сәтке беріп, кейін қайта денесін алады. Алайда Дин отбасының көмегімен Михаилді өзінің [[санасындағы түрмеге]] қамап тастайды. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] орнын басқан [[Билли (Собиратель)|Билли]] Динге болашақтардың бәрінде Михаил бұл түрмеден қашып кететінін, тек бір болашақта ғана Дин өзін [[Энохийлік жәшікке]] жауып, мұхит түбіне тастау арқылы мұны тоқтата алатынын айтады. Дин жәшікті дайындап бастайды, бірақ Сэмнің басқа жол іздейік деген өтінішін қабылдайды.

Дин сиқырлы інжуді ұстап, жүрегінің ең үлкен тілегін орындайды — нәтижесінде [[Джон Винчестер]]мен қайта қауышады. Дин Михаилден құтылуды тілегенімен, шыққан нәтиже жүрек тебірентерлік отбасылық кездесуге айналады. Уақыт сызығының бұзылмауы үшін Джон өз уақытына қайтып кетеді.

Кейін [[малик жәшігінен]] бас тартқан Дин Сэм, Кастиэль және Джекпен бірге аңшылыққа аттанады. Осы кезде ол есінен танып, оянғанда Михаил оның санасынан шығып кеткенін көреді. Михаил аңшыларды қырып тастап, Винчестерлерді азаптайды. Алайда Джек өз [[жанын]] пайдаланып, Михаилді өлтіріп, оның грациясын сіңіреді. Осылайша Джек толық күшіне қайта оралады, бірақ жаны таусыла бастайды.

Бұл уақытта Люцифердің бұрынғы ыдысы оны [[Бос Кеңістік]]тен тірілтпек болады. Джек оны тоқтатады, бірақ сол жолы [[Мэри Винчестерді]] абайсызда өлтіріп алады. Дин анасының өлімі туралы біліп, аза мен ашуға булығады. Джекті өлтіру үшін [[Чак (Supernatural)|Чак]] келіп, өзімен бірге ерекше қару әкеледі: бұл қару нысанға не істесе, иесіне де соны жасайды. Дин оны Джекке бағыттайды, бірақ соңғы сәтте атып жібермей, түсіністік танытады.

Бұл Чактың ашуын тудырады. Сэм мен Дин өз өмірлерінің шын мәнінде Чактың ойын-сауығына айналғанын түсінеді. Ашуға булыққан Чак Джекті өлтіріп, тозақтан барлық зұлым рухтарды босатады. Ол: «Хикая аяқталды. Қош келдіңдер, ақырзаман!» — деп мәлімдейді. Винчестерлер мен Кастиэль жау шоғырын қарсы алуға дайындалады.

====15-маусым====
Чак тозақ қақпаларын ашып, ақырзаманды бастаған соң, Сэм, Дин және Кастиэль зомби мен аруақтармен күресуге мәжбүр болады.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pruner |first=Aaron |last2=Weatherhead |first2=Shaina |date=2020-11-20 |title='Supernatural' Series Finale Explained: How Does the Winchesters' Story End? |url=https://collider.com/supernatural-series-finale-explained/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Collider (website)|Collider]] |language=en-US}}&lt;/ref&gt; Олар тозақ пен әлем арасындағы саңылауды жауып, Чакты жеңудің жолын іздейді. Көп қиындықтан кейін, олар оны жеңіп шығады.

Алайда сол жеңістен соң Дин аңшылық кезінде [[вампирлер]] шабуылынан қайтыс болады. Өлімімен келісіп, Сэммен қоштасады. Кейін [[жәннатта]] [[Бобби Сингер]]мен қайта қауышып, оған Чак жеңілгеннен кейінгі жағдайларды түсіндіреді. Дин [[Кастиэльдің]] [[Бос Кеңістіктен]] құтқарылғанын және Кастиэль мен Джек жәннатты жақсартқанын біледі.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-20 |title=Here's how everyone's story ended on 'Supernatural' |url=https://ew.com/tv/supernatural-characters-final-season-endings/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt; Сэм Жер бетінде толыққанды өмір сүріп, кейін Динге жәннатта қосылады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Carry On |episode-link=Carry On (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2020-11-19 |season=15 |number=20 |credits=[[Andrew Dabb]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;
====''The Winchesters''====
1970-жылдары орын алған бұл хикаяда Дин Винчестер ата-анасы — [[Джон Винчестер]] мен [[Мэри Кэмпбелл]]дің қалай танысып, ғашық болып, әкелерін іздеу жолында бірге жын-перілермен күрескені туралы баяндап отырады. Бұл оқиғаларды баяндау барысында Дин Винчестер ешкім білмейтін бір шындықты ашады: [[Акрида]] — бүкіл тіршілікке қауіп төндіретін құбыжықтар және Дин ата-анасының өміріндегі бұл жоғалған тарау жайлы көбірек мәлімет жинамақ ниетте.

[[Сэмюэл Кэмпбелл]]дің жарық зақымдаған барлау фотоларының арасынан Джон оған [[Генри Винчестер]]дің хатын берген ер адамды байқап қалады. Джон мен Мэри бұл адамды танымайды, бірақ фотода [[Импала]] көлігіне мініп жатқан бұл адам — Дин екені белгілі болады. Акрида Динді тоқтатуға аңшыларды біріктірген адам деп танып, оны іздеуге [[Монстрлар клубын]] пайдалануды көздейді. Акридаға тұтқынға түскен Джон олар Диннен қорқатынын байқап, Дин бұл әлемге жат емес екенін, оларды өлтіре алатын жалғыз адам екенін түсінеді.

Флешбэк арқылы Джон Вьетнамнан оралған соң оған Генридің хатын Дин береді, бұл кезде Дин [[Бобби Сингер]]мен бірге Акридаға қарсы аңшылық жүргізіп жүрген болатын. Қазіргі уақытта Акрида патшайымы [[Джоан Хопкинс]] Дин мен Импаланың бір портал арқылы жіберіліп, жойылғанын айтады. [[Остиум]] және Диннің аңшылық күнделігі арқылы Монстрлар клубы Динді қайтаруға тырысады, бірақ тек Импаланы ғана қайтара алады. Сол себепті олар Дин өліп қалған деп ойлайды. Алайда Импала да бұл әлемге жат болғандықтан, Мэри оны [[Джоан]]ға соғып өлтіреді, бұл арқылы Акрида да жойылады. Бірақ бұл әрекет Мэриді портал арқылы өткізіп жібереді.

Дин Мэриді порталдан құтқарып, Монстрлар клубының [[балама ғаламда]] екенін түсіндіреді. [[Carry On (Supernatural)|Өлімінен кейін Жәннатта]] жүріп, Дин бірнеше ғаламды аралап, отбасы бақытты өмір сүретін әлемді іздейді. Осы кезде ол Чактың жеңілген жағдайына дайындалған [[Акрида]] деген қауіпсіздік тетігін тауып алады. Акрида Сэмге де қауіп төндіргендіктен, Дин [[Джек]]тің араласпау туралы бұйрығына қарамай, бұл іске араласады. Джек оған ескерту жасаса да, соңында келісіп, Динге өз күнделігі мен [[Кольт]]ті қайтарып береді.

Дин Джонға күнделігін береді — бұл күнделік Джонның күнделігі Динге жол көрсеткендей, оған жол көрсетпек. Ал Мэриге Кольтті береді, оны келесі жылы Мэримен [[келісім жасайтын]] [[Азазел]] кездескенде қолдануға ескерту жасайды. Одан аты-жөнін сұрағанда, Дин [[Джеймс Хетфилд]] деп өтірік ат береді. Сосын Джек пен Боббимен бірге қайтадан Жәннатқа аттанып, бұл ғаламда отбасына бақыт бұйырғанына разы күйде кетеді.

== Қабілеттері мен дағдылары ==
Дин — тәжірибелі әрі өте тапқыр аңшы.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=2HIyhLRKK7A |title=COMIC CON 2018 {{!}} Jensen Ackles Talks Dean Winchester and 'Supernatural' |date=2018-07-26 |type=Video |language=en |publisher=Fangirlish |via=[[YouTube]]}}&lt;/ref&gt; Ол әртүрлі [[атыс қаруы|қаруларды]] жақсы меңгерген; көбінесе [[Colt 1911]] тапаншасы мен [[кесілген мылтықты]] қолданады. Қол күрес, [[пышақпен ұрыс]] және айла-тәсілдерді жетік меңгерген. Ол бірнеше рет адамдар мен [[шэйпшифтер]], вампирлер және жындар сияқты күшті тіршілік иелерін жеңіп шыққан.

«Croatoan» эпизодында [[Молотов коктейлі]] мен [[жарылғыш құрал]] дайындап, [[химияны]] білетінін көрсетеді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Croatoan |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2006-12-07 |season=2 |number=9 |credits=John Shiban (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; «Phantom Traveler» бөлімінде ескі [[Уокман]]нан [[ЭМӨ]] детектор құрастырып, [[электроника]] мен [[кері инженерия]]дан хабары бар екенін дәлелдейді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Phantom Traveller |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-10-04 |season=1 |number=4 |credits=Richard Hatem (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;

Дин тылсым күштер туралы, [[мифология]] мен [[сиқырлар]]ды терең меңгерген және 4-маусымнан бастап [[періштелерге]] қарсы сиқырларды қолдана бастайды.

Аңшылық барысында Дин жиі өзін [[ФБР]], [[Ауруларды бақылау және алдын алу орталығы|CDC]] секілді үкімет агенті ретінде таныстырып, тергеулерге араласады. Ол сондай-ақ құлып бұзу, сигнализация өшіру, көлік ұрлау, бильярд ойнап ақша табу сияқты тәсілдерді де жетік меңгерген. [[Тозақта]] [[Аластэрдің]] «шәкірті» болған кезде азаптау әдістерін толықтай үйренген.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=ihviwyc_TUg |title=Jensen Ackles talks about Dean's return from Hell |date=2008-09-18 |type=Video |publisher=TheCWSource |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/ihviwyc_TUg |archive-date=2021-12-14 |url-status=live |via=[[YouTube]]}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt;

Дин көліктерге өте жақын, [[Impala (Supernatural)|Импаласын]] бала кезінен бастап өзі жөндеп, жақсы күйде ұстап келеді.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-18 |title='Supernatural's Jensen Ackles says he struggled with the show's ending at first |url=https://ew.com/tv/supernatural-jensen-ackles-final-season-interview/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt;

Қосымша қабілеттері:
Вампир кезінде: күш, көру, иіс және есту қабілеті күшейді.
Қабылдаған Марк Кайна: адам бола тұра ерекше күшке ие болды, [[Метатрон]] сияқты періштелермен тең күресе алды. Қанжарды өзіне тарту, алдын ала түстер көру және сиқыр мен жындарға иммунитет сияқты күштері болды.
Жын Дин: күші [[Тозақтың серілерімен]] теңесті, телепатия, жарадан жылдам жазылу, экзорцизмге төзімділік секілді қабілеттерге ие болды.
Михаил ретінде: телепортация, телекинез, жылдам сауығу, және [[Архангел семсерін]] пайдалану мүмкіндігі болды.
''The Winchesters'' хикаясында Дин жарақат алмайтын рухани формада жүреді. Бір портал оны жоя алмайды, себебі ол әлдеқашан өлген. Дегенмен, ол әлеммен физикалық әрекеттесе алады және [[елес]]тер сияқты кенеттен жоғалып, қайта пайда бола алады. Дегенмен, Дин ең алдымен [[Импаламен]] жүріп-тұрғанды жөн көреді — бұл көлікті ол [[Жәннаттан]] ала келген.
== Сілтемелер ==
{{Табиғаттан тыс}}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>t080cdoo5g6kjx3gjyxrlwjlkracim2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484377</id>
      <parentid>3484366</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T01:46:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <origin>3484377</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="50907" sha1="91drnfeqaht3vkouywq4vx43hmy8fgs" xml:space="preserve">'''Дин Винчестер''' ({{lang-en|Dean Winchester}}) — ''[[Табиғаттан тыс (телесериал)|Табиғаттан тыс]]'' атты америкалық драмалық телехикаяның екі [[протагонист|басты кейіпкерінің]] бірі, [[Сэм Винчестер]]дің ағасы. Кейіпкердің негізгі нұсқасын [[Дженсен Эклс]] сомдайды. Өзге нұсқаларын Хантер Брошу (сәби кезі), [[Ридж Кэнайп]] (бала кезі), Николай Лоутон-Джистра (жеткіншек кезі), Брок Келли және [[Дилан Эверетт]] (жасөспірім кезі), сондай-ақ [[Чад Эверетт]] (егде шағы) сомдаған.

==Дамуы==
Дин Винчестерді ''Supernatural'' телехикаясының авторы және бастапқы шоураннері [[Эрик Крипке]] ойлап тапты. Ол [[The WB]] арнасына екі бауырдың тылсым құбылыстарды зерттейтін шоу идеясын ұсынған кезде бұл кейіпкерді жасаған болатын.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p.6&lt;/ref&gt; Диннің есімі [[Джек Керуак|Джек Керуактың]] жол сапары туралы ''[[On the Road]]'' (Жол үстінде) атты романындағы Дин Мориартиге құрмет ретінде берілген,&lt;ref name=&quot;scarierfiction&quot;&gt;{{cite web |date=March 8, 2007 |title=Fact scarier than fiction |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110827205742/https://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |archive-date=August 27, 2011 |access-date=2009-09-30 |website=[[The Daily Telegraph (Sydney)|The Daily Telegraph]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; бұл Крипкенің американдық жол-сапар стиліндегі телехикая жасау идеясымен үйлесіп тұрды.&lt;ref name=&quot;theage&quot;&gt;{{cite news |author=Fernandez |first=Maria Elena |date=January 5, 2006 |title=On the road trip from hell |url=http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121104085911/http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |archive-date=November 4, 2012 |access-date=2009-09-30 |work=[[The Age]] |publisher= |location=Melbourne}}&lt;/ref&gt; Бастапқыда бауырлардың тегі &quot;Харрисон&quot; болады деп жоспарланған, бұл [[Харрисон Форд]]қа сілтеме еді, өйткені Крипке Диннің &quot;Хан Солоның немқұрайды ержүректілігін&quot; иеленгенін қалаған. Алайда Канзас штатында &quot;Сэм Харрисон&quot; есімді азамат болғандықтан, заңдық себептермен бұл текті өзгертуге тура келді.&lt;ref name=&quot;lastname&quot;&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |interviewer=Angie Rentmeester |title=A 'Supernatural' Spin-Off? Death By Bad Taco? Series Creator Eric Kripke Explains |url=http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606234935/http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-date=2011-06-06 |work=Starpulse.com |date=2008-02-14}}&lt;/ref&gt; [[Winchester Mystery House]]-қа деген қызығушылығын және телехикаяға &quot;қазіргі заманғы вестерн&quot; атмосферасын бергісі келгенін ескере отырып, Крипке &quot;Винчестер&quot; тегін таңдады. Дин мен оның бауыры Сэм [[Канзас]] штатының [[Лоуренс]] қаласынан шыққан, өйткені бұл қала [[Stull, Kansas#Stull Cemetery|Сталл зиратына]] жақын орналасқан, ал ол жер қалалық аңыздарымен танымал.&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |title=Supernatural: Your Burning Questions Answered! |url=http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20091230184335/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-date=2009-12-30 |work=[[TV Guide]] |date=2006-10-12}}&lt;/ref&gt; Дин Винчестер рөлін сомдаған Дженсен Эклз бастапқыда Сэм рөліне кастингке қатысқан, алайда кейін оны Дин рөліне сынап көруге шақырып,&lt;ref&gt;{{cite web |last=Prudom |first=Laura |date=November 11, 2014 |title=Supernatural at 200: The Road So Far, An Oral History |url=https://variety.com/2014/tv/spotlight/supernatural-oral-history-200-episodes-ackles-padalecki-kripke-1201352537/ |access-date=2022-02-19 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; сценарийді оқығаннан кейін Дин кейіпкерін көбірек ұнатқанын байқаған.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p. 130&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;starc&quot;&gt;{{cite web |last=Begum |first=Mumtaj |date=September 12, 2008 |title=Jensen Ackles enjoys doing Supernatural |url=http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=/2008/9/12/tvnradio/1985443&amp;sec=tvnradio |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081028170727/http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=%2F2008%2F9%2F12%2Ftvnradio%2F1985443&amp;sec=tvnradio |archive-date=October 28, 2008 |access-date=September 22, 2009 |work=[[The Star (Malaysia)|The Star Online]]}}&lt;/ref&gt;
==Кейіпкердің өмірбаяны==

===Сериалға дейінгі кезең===
Дин Винчестер 1979 жылдың 24 қаңтарында&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=The Monster at the End of This Book |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2009-04-20 |season=4 |number=18 |transcript=Transcript |transcript-url=http://www.supernaturalwiki.com/index.php?title=4.18_The_Monster_at_the_End_of_This_Book_%28transcript%29 |quote=PUBLISHER: &quot;What's May 2nd?&quot; SAM: &quot;That's my – Uh... that's Sam's birthday.&quot; DEAN: &quot;January 24th is Dean's.&quot; |language=en |credits=Julie Siege (writer), [[Mike Rohl]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Knight |first=Nicholas |date=2012-11-15 |title=The Essential Supernatural: On the Road with Sam and Dean Winchester |publisher=Insight Editions |isbn=978-1608871452 }}&lt;/ref&gt; [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон]] мен [[Мэри Винчестер (Supernatural)|Мэри Винчестердің]] отбасында, Канзас штатының Лоуренс қаласында дүниеге келді. Ол олардың тұңғыш баласы, өзінің інісі [[Сэм Винчестер|Сэмнен]] төрт жас үлкен. Дин ана жағынан әжесі Дианна Кэмпбелдің құрметіне аталған.

1983 жылдың 2 қарашасында Мэри Сэмнің бөлмесінде [[Азазель (Supernatural)|Азазель]] есімді жынның қолынан қаза табады, және үй өртене бастағанда, Динге Сэмді қауіпсіз жерге алып шығу тапсырылды, ал Джон Мэриді құтқаруға тырысқанымен, сәтсіз болды. Осы оқиғадан кейін Дин өзін Сэм үшін жауапты сезінді және олар бірге өскен кезде, әрдайым інісіне қамқор болу міндетін алды.

Джон Мэридің өлімінің себебін зерттеуге кірісіп, тылсым жаратылыстар мен оларды аулайтын адамдар туралы білді. Кейін Джонның өзі де аңшыға айналып, Динді де солай тәрбиеледі, дегенмен екеуі де Сэмнен тылсым дүниелерді жасырып келді, ол тек 8 жасқа келгенде ғана шындықты білді. Винчестерлер елді шарлап, мотельдерде немесе Джонның достарының үйлерінде өмір сүріп жүрді. Джонның үнемі үйде болмауына байланысты, Дин Сэмге бас-көз болуға мәжбүр болды. Дин 16 жасында ұрлық жасағаны үшін тұтқындалып, жасөспірімдер үйіне жіберілді, онда ол біраз уақыт қалыпты мектепте оқуға мүмкіндік алды, бірақ соңында Сэмге қайта оралуды таңдады.

Сериал басталарға дейін Сэм тылсым өмірден алыстап, өз өмірін бастауды шешеді. Джон Сэмге ренжіп, оны отбасын тастап кетті деп есептеді, ал Сэм де кетер алдында болған үлкен жанжалға байланысты реніш ұстады. Джон мен Дин аңшылықты жалғастырып, АҚШ-ты аралап жүрді.

Дин көптеген қару түрлерін қолдануымен танымал. Оның ерекше стиліне қара былғары етік, қара былғары күрте және қою фланель жейделер мен көк джинсы шалбар жатады. Сондай-ақ ол өзінің қара түсті [[Chevrolet Impala (төртінші буын)|1967 жылғы Chevrolet Impala]] көлігімен танымал — ол кейде сол көлікте ұйықтайды және жүк салғышында мол қару-жарақ жинағы сақталған.
===Сериал барысында===

====1-маусым====
Сериал басталған кезде Дин 26 жаста болады және Джон оған өз бетімен аңшылық жасауға рұқсат берген. Бірінші эпизодта Дин колледжде оқып жатқан Сэмге бірнеше жылдан бері алғаш рет келеді және жоғалып кеткен Джонды табуға көмектесуін сұрайды. Алғашында олар табысқа жете алмайды, және эпизод соңында Сэмнің қызы [[List of Supernatural characters#Jessica Moore|Джессика Мур]] аналары сияқты жолмен қайтыс болады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Pilot |episode-link=Pilot (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-09-13 |season=1 |number=1 | credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[David Nutter]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Сэм Динмен бірге жолға шығып, түрлі тылсым жаратылыстарды аулап, әкесін іздеп, аналары мен Джессиканың өлімінің артындағы кінәліні табуға кіріседі. Соңында олар әкелерімен қайта қауышып, [[The Colt (Supernatural)|Колт]] деген ерекше тапаншаны иеленіп, көздері сары түсті қуатты жын — [[Азазель (Supernatural)|Азазельге]] қарсы соққы беруге дайындалады.

====2-маусым====
Оны өлтіре алмай, олар жүк көлігімен соқтығысып, Дин комаға түседі. Жүрегі тоқтап, Дин өледі, бірақ Джон Диннің өмірі үшін жынмен келісім жасап, оны аман алып қалады.

Джонның жаны жынға беріліп, тозаққа кеткен соң, Сэм мен Дин жынды аулауды жалғастырады. Жын кейін Сэмді ұрлап әкетеді. Сэм арқасынан пышақталып, қаза табады, бұл Динді інісінің өмірін сақтау үшін жынмен келісім жасауға итермелейді. Динге тек бір жыл өмір беріледі. Ағайындылар жынды тозақ қақпасын ашуға және [[Лилит (Supernatural)|Лилитті]] босатуға кедергі жасай алмайды. Алайда, олардың әкесі де тозақтан шығып, оларға Сары Көзді Жынды өлтіруге мүмкіндік береді, содан кейін оның жаны жұмаққа кетеді.

====3-маусым====
Қалатын уақыты азайып бара жатқанын сезінген Дин босатылған жындарды аулауға кіріседі. [[Руби (Supernatural)|Руби]] есімді жынмен кездесіп, Дин тозақта тым ұзақ уақыт жанса, өзі де жынға айналуы мүмкін екенін біледі. Ағайындылар Лилит Азазельден кейін тозақтағы билікті алғанын және Диннің келісім-шартын қолында ұстап отырғанын анықтайды. Соңында олар Лилитпен бетпе-бет кездеседі.

Оны өлтіре алмаған Динді тозақ иттері (Хеллхаундар) паршалап өлтіреді, ал жаны тозаққа сүйреледі.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=No Rest for the Wicked |episode-link=No Rest for the Wicked (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2008-05-15 |season=3 |number=16 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Kim Manners]] (director)}}&lt;/ref&gt;

====4-маусым====
Тозақта жүргенде, Лилит [[Аластэр (Supernatural)|Аластэр]] есімді жынға Динді азаптауды бұйырады. Дин төрт ай бойы өлі болғанымен, тозақта бұл 40 жылға тең. 30 жыл бойы азаптауға қарсы тұрып, ақыры Аластэрге қосылып, жандарды азаптай бастайды. Кейін Дин қабірінен оянып, отбасымен қайта қауышады және [[періште]] [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльмен]] кездеседі. Кастиэль мен басқа да періштелер Динді тозақтан құтқарып, қайта тірілткен болып шығады.

Тозақта жасаған істері үшін ішкі қиналысқа түсіп, Сэмді жынның қанын ішуден тоқтатуға тырысады. Кастиэль оны өткенге жіберіп, Дин Азазельмен қайта кездеседі.

Бір сәтте Дин Сэмге тозақта жандарды азаптап қана қоймай, одан ләззат алғанын мойындайды.

Кейін [[Захария (Supernatural)|Захария]] есімді періште Динге аңшылықты жалғастыруды бұйырады, себебі Дин аңшылықты тастамақ болғанда Джонның да тозақта азап көргенін біледі.

''Jump the Shark'' эпизодында Дин мен Сэм [[Адам Миллиган|Адам]] есімді өгей інілері барын біледі. Бастапқыда сенбеген Дин фотосуреттерді көрген соң туыстығына көзі жетеді. Дин Сэмнің Адамға әкелері үйреткен қатал тәсілдерді қолдануына қарсы болады. Эпизод соңында Адамды жын емес, кек қайтарғысы келген ғул өлтіріп, өзін Адам ретінде көрсеткені белгілі болады. Дин Сэмді құтқарып, ағайындылар Адамның денесін өртейді.

Соңында Дин періштелер Апокалипсис болуын қалайтынын біледі. Егер жынның ерекше балаларының бірі (соңғысы — Сэм) Лилитті өлтірсе, Люцифер босатылады. Кастиэль Динге періштелерден қашуға көмектеседі. Дин [[Рубиді]] өлтіреді (ол Лилиттің тыңшысы болған), бірақ [[Люцифер (Supernatural)|Люцифердің]] босатылуына бөгет болуға кеш қалады.

====5-маусым====
Люцифер босатылған соң, белгісіз күш (Құдай) Дин мен Сэмді ұшаққа телепорттайды. Кейін олар Диннің [[Михаил (Supernatural)|Михаил]], ал Сэмнің Люцифер үшін ыдыс рөлі барын біледі. Олар [[Крест жолдарының патшасы]] [[Кроули (Supernatural)|Кроулимен]] кездесіп, [[Төрт салт атты]]мен күрес жүргізеді.

Ағайындылар Люциферді жеңудің жолын іздеп жүріп, ''Колт'' тапаншасын қолданбақ болады және [[Құдай]]ды іздейді, бірақ Колт Люциферді өлтіре алмайтыны, ал Құдайға Апокалипсис маңызды еместігі белгілі болады.&lt;ref name=&quot;abandon all hope&quot;&gt;{{cite episode |title=Abandon All Hope |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=November 19, 2009 |season=5 |number=10 |credits=[[Ben Edlund]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;moon&quot;&gt;{{cite episode |title=Dark Side of the Moon |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 1, 2010 |season=5 |number=16 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), [[Jeff Woolnough]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Дин Михаилдің ыдысы болуға келіспек болады, тіпті бұл миллиондаған адамның өліміне әкелсе де.&lt;ref name=&quot;sympathy&quot;&gt;{{cite episode |title=Sympathy For The Devil |episode-link=Sympathy for the Devil (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=September 10, 2009 |season=5 |number=1 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; Алайда, Сэмнің Динге деген сенімі оны басқа шешім іздеуге көндіреді.&lt;ref name=&quot;point of no return&quot;&gt;{{cite episode |title=Point of No Return |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 15, 2010 |season=5 |number=18 |credits=[[Jeremy Carver]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt; [[Гавриил (Supernatural)|Архангел Гавриил]] қаза тапқан соң, ағайындылар [[Төрт салт аттының]] жүзіктерін пайдаланып, Люциферді қайта тозаққа қамай алатынын біледі.&lt;ref name=&quot;hammer of the gods&quot;&gt;{{cite episode |title=Hammer of the Gods |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 22, 2010 |season=5 |number=19 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), Rick Bota (director)}}&lt;/ref&gt; Дин мен Сэмде соғыс пен аштықтың жүзігі бар, енді індет пен өлімдікі керек болады. Іздестіру кезінде Сэм колледждегі ескі досы Брэдимен кездеседі — ол Джессиканы Сэмге таныстырған және Азазельдің бұйрығымен Джессиканы өлтірген жын болған. Ақпаратты алған соң Дин Сэмге Брэдиді өлтіруге мүмкіндік береді.

[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] Люциферді қайта тозаққа қамау жолын білген соң, Дин Сэмге Люцифердің ыдысы болуға рұқсат береді. Бірақ Сэмнің Динмен арасындағы байланысы оны бақылауды сақтауға көмектеседі, нәтижесінде ол өзін Люцифермен бірге тозақтағы қапасқа тастайды. Михаил де, олардың кіші інісі Адамның денесін иеленіп, бірге түседі.
====6-маусым====
Аңшылықты тастап, бұрынғы кездейсоқ қарым-қатынаста болған Лисамен бірге тұруға көшкен Дин қалыпты өмірге бейімделуге тырысады. Алайда джин шабуыл жасап, оны белгісіз біреу құтқарған соң, ол қайтадан аңшылық өмірге тартылады. Дин інісі Сэм мен нағашы атасы қайтыс болғаннан кейін тірілгенін білгенде қатты таңғалады. Оның мазасы одан әрі кетеді, өйткені Сэм бұрынғыдай жұмсақ емес, суық әрі қатыгез, тіпті Диннің уақытша вампирге айналуына жол береді. Бұл әсіресе таңғаларлық, өйткені әдетте Сэм ағайындылардың ішіндегі мейірімдісі болған.

Кейін Кастиэль Сэмде жан жоқ екенін айтқанда, Дин оны қайтарудың жолын іздей бастайды. Дин [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] көмегімен Сэмнің жанын Люцифердің қапасынан қайтарады. Содан кейін ағайындылар [[Кроули (Supernatural)|Кроули]] мен [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльге]] қатысты астыртын әрекеттің бетін ашады. Олар барлық жындардың анасын — [[Ив (Supernatural)|Ивті]] жеңіп, Лисамен қарым-қатынасты үзіп, Кастиэльдің тозақтағы рухтарды сіңіріп алып, тірі періштелердің ең қуаттысына айналғанын біледі.

====7-маусым====
[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] көмек сұраған Дин Кастиэльді Пургаторий рухтарын қайтаруға көндіре алмайды, нәтижесінде [[Левиафандар (Supernatural)|левиафандар]] босап, Жерді жаулап алуға әрекет жасайды. Ағайындылардың әке орнына жүрген [[Бобби Сингер]]ді левиафан көсемі [[Дик Роман]] өлтіреді. Осы кезде олар [[Кевин Тран (Supernatural)|Кевин Тран]] есімді пайғамбармен одақтас болады.

[[Құдайдың Сөзі]] арқылы Дин мен Кастиэль Романды өлтіреді, бірақ кейінгі жарылыста өздері де қаза тауып, [[Пургаторийге]] сүйреледі.

====8-маусым====
Кастиэль тастап кеткеннен кейін, Дин вампир [[Бенни (Supernatural)|Беннидің]] көмегімен Пургаторийде бір жыл тірі қалады. Кейін екеуі қашып шығады. Дин Сэмнің оны іздемегенін білгенде ашуға булығады. Олар Кевинмен қайта қауышып, Тозақ қақпасын жабуға арналған сынақтар туралы тағы бір [[Құдай сөзі]]н табады. Дин Сэмге сынақтарды орындауға көмектеседі және олар бұл жолда [[Метатрон (Supernatural)|Метатрон]] атты қашқын періштемен және [[Абаддон (Supernatural)|Абаддон]] есімді тозақ рыцарымен кездеседі. Сонымен қатар, әке жағынан аталары оларға [[Хат иелері (Supernatural)|Хат иелері]] бункерін база ретінде қалдырады. Дин Кастиэльдің [[Наоми (Supernatural)|Наоми]] атты періште тарапынан өзін өлтіруге бағдарламаланғанын білгенде шошиды. [[Кроули (Supernatural)|Кроулиді]] ұстап, Дин Сэмді сынақты аяқтаудан тоқтатады, себебі бұл оның өліміне әкелуі мүмкін екенін біледі. Ауруханаға бара жатқанда, Сэм құлап түседі, дәл осы кезде періштелер Жерге құлай бастайды.

====9-маусым====
Көмек сұрап дұға еткен Дин Метатрон Кастиэльді алдап, оның рақымын ұрлап, адамға айналдырғанын біледі. [[Езекииль]] есімді періште Сэмнің денесін иеленуге ұсыныс жасап, Дин келіседі, себебі бұл Сэмді құтқарып қалудың жалғыз жолы. Бірақ Езекииль Сэмнің денесінде болғанда, Дин Кастиэльден көмек ала алмай, Абаддонмен күресудің жолын іздеуге мәжбүр болады. Кейін Езекииль өзін [[Гадреэль (Supernatural)|Гадреэль]] екендігін жариялап, Динді жеңіп, Кевинді құтқаруға мүмкіндік бермейді. Ақырында Дин [[Кроули (Supernatural)|Кроулидің]] көмегіне жүгініп, Гадреэльді Сэмнің денесінен қуып шығуға қол жеткізеді, бірақ бұл ағайындылардың арасын ашады.

Абаддонды жеңуге үмітсіз күйде, Кроули Динді [[Қабыл таңбасы]]н қабылдауға итермелейді. Бұл таңбаны Диннің арғы атасы Қабыл берген. Кейін Кроули [[Алғашқы Қылыш]]ты табуға көмектеседі. Сэммен қарым-қатынасын қайта жақсартып, Дин Абаддонды өлтіріп, Гадреэльді де өлтірмек болады. Ақыры Метатронмен бетпе-бет келіп, Дин өлімші жарақат алып, тағы да қаза табады. Оның денесі бункерге қайтарылады, бірақ Дин қайта тіріледі — енді ол жынға айналған және [[Кроулимен]] бірге кетеді.&lt;ref name=&quot;variety20140523&quot;&gt;{{Cite news |last=Prudom |first=Laura |date=2014-05-23 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |access-date=2025-03-29 |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |issn=0042-2738}}&lt;/ref&gt;

====10-маусым====
Жын ретінде өмір сүріп, Абаддонның жақтастарын өлтіріп жүрген Дин бір кезде [[Лестер Моррис]] есімді адамды өлтіреді және өзінің жындық күштері арқылы Кроулидің Сэм туралы айтқандарын растайды. Кейін Сэммен кездескенде, [[Коул]] есімді сарбаз Динге шабуылдап, Сэмге оны қасиетті сумен тұтқындауға мүмкіндік береді. Сэм оны қайта адамға айналдыру үшін [[жыннан емдеу рәсімін]] қолданады. Алайда Дин қашып кетеді. Бірақ Кастиэльдің көмегімен Дин қайтадан емделеді, дегенмен ол әлі де [[Қабыл таңбасымен]] күшейтілген адам болып қала береді.

Уақыт өте келе күші артып, өзін-өзі басқара алмай кеткен Дин [[Қабыл]]дан таңбаны алған адам ретінде ешқандай ем жоқ екенін біледі. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлім]] оған таңбаны алып тастау бүкіл [[Қара Түнек]]ті босататынын, сондықтан Динді қоғамнан аластату қажет екенін айтады. Бұл үшін ол Сэмді өлтіруі керек болады. Алдымен келіссе де, ақыры Дин Өлімді өлтіреді. Бірақ Сэмнің бұрынғы әрекеттері таңбаны бәрібір жоюға алып келеді — соның нәтижесінде Қара Түнек босап шығады.

====11-маусым====
Қара Түнек босатылған соң, Дин мен Сэм оны табуға кіріседі. Олар іздеп жүрген жаратылыс — Құдайдың қарындасы екенін білгенде шошиды. Бұл жаратылыс кейін өзін [[Амара (Supernatural)|Амара]] деп таныстырады. Дин оны өлтіре алмайды, өйткені оған деген ішкі тартылыс сезімі бар. Істі одан әрі қиындататыны — [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльдің]] [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] үшін ыдыс болуға келісуі, өйткені тек архангел ғана Амарамен күресе алады деп сенеді. Бірақ бұл сәтсіз аяқталады — себебі Люцифер құлаған архангел болғандықтан, шамасы жетпейді. Ақырында ағайындылар нағыз Құдай — [[Чак (Supernatural)|Чак Шюрлимен]] байланысады. Ол — Винчестер туралы Інжіл жазған жазушы еді. Чак пен Амара татуласқан соң, бірге кетеді. Осы үшін алғыс ретінде Амара Диннің анасын қайта тірілтеді — бұл Дин үшін күтпеген тосын сый болады.
====12-маусым====
Винчестерлер адам және тылсым күштер тарапынан қауіпке тап болады. [[Хат иелері (Supernatural)|Британдық Хат иелері]] АҚШ-тағы аңшыларды бақылауға алу мақсатында Винчестерлерге шабуыл жасайды. Сонымен қатар [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] жаңа тән іздеп, қашып жүр.

Кейін Люцифер [[АҚШ Президентін]] өзіне ыдыс етіп алады, бірақ Винчестерлер оны бұл тәннен қуып шығады. Осы кезде Люцифер Президентті иеленіп жүргенде [[балалы болғаны]] анықталады, сондықтан Винчестерлер сол баланың анасын қорғауға мәжбүр болады. [[Мэри Винчестер]] британдық Хат иелерімен одақтасу мүмкіндігін зерттейді. [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэль]] Люцифердің баласын қорғауға лайық деп шешеді, бірақ Хат иелері тым қатыгез екенін көрсетіп, одақ тоқтатылады — олар кездейсоқ бір мүшесін өлтіріп алған аңшы әйелді өлтіріп тастайды.

====13-маусым====
Винчестерлер Люциферді [[Апокалипсис Әлемі|параллель әлемге]] қуып жібереді, бұл жерде Апокалипсис 2012 жылы &quot;мерзімінде&quot; орын алған. Алайда бұл жоспар сәтсіз аяқталады: Люцифер бұл әлемнің [[Михаил (Supernatural)|Михаиліне]] негізгі әлем туралы айтып береді. Сонымен қатар, олар Люцифердің баласы — [[Джек Клайн]] атты кенеттен ересекке айналған нефилимді тәрбиелеуге тырысады.

Джек Винчестерлер мен Кастиэльді әкелері ретінде көреді. Ағайындылар [[Гавриил (Supernatural)|Гавриилдің]] тірі екенін анықтап, оны одақтас етеді. Олар Апокалипсис Әлемінен бірнеше адамды (оның ішінде [[Бобби Сингер (балама нұсқасы)]] мен [[Чарли Брэдбери]]ді) құтқарып үлгереді, бірақ Михаил мен Люцифер де бұл әлемге ереді.

Люцифер Джектің [[грациясын]] алып, күшін арттырғанда, оны тоқтатудың жалғыз жолы — Михаилдің ыдысы болуға келісім беру болады. [[Дин Винчестер]] келісім береді, бірақ кейін Михаил Диннің денесін толық иеленіп алады.

====14-маусым====
[[Дин]]нің денесін иемденген Михаил бірнеше апта бойы Жерді зерттейді және монстрларға көмек беріп, олар арқылы әлемді жаулап алмақ болады. Диннің рухы уақытша бет алып, бостандық сұрайды.

Михаил Диннің еркіндігін бір сәтке беріп, кейін қайта денесін алады. Алайда Дин отбасының көмегімен Михаилді өзінің [[санасындағы түрмеге]] қамап тастайды. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] орнын басқан [[Билли (Собиратель)|Билли]] Динге болашақтардың бәрінде Михаил бұл түрмеден қашып кететінін, тек бір болашақта ғана Дин өзін [[Энохийлік жәшікке]] жауып, мұхит түбіне тастау арқылы мұны тоқтата алатынын айтады. Дин жәшікті дайындап бастайды, бірақ Сэмнің басқа жол іздейік деген өтінішін қабылдайды.

Дин сиқырлы інжуді ұстап, жүрегінің ең үлкен тілегін орындайды — нәтижесінде [[Джон Винчестер]]мен қайта қауышады. Дин Михаилден құтылуды тілегенімен, шыққан нәтиже жүрек тебірентерлік отбасылық кездесуге айналады. Уақыт сызығының бұзылмауы үшін Джон өз уақытына қайтып кетеді.

Кейін [[малик жәшігінен]] бас тартқан Дин Сэм, Кастиэль және Джекпен бірге аңшылыққа аттанады. Осы кезде ол есінен танып, оянғанда Михаил оның санасынан шығып кеткенін көреді. Михаил аңшыларды қырып тастап, Винчестерлерді азаптайды. Алайда Джек өз [[жанын]] пайдаланып, Михаилді өлтіріп, оның грациясын сіңіреді. Осылайша Джек толық күшіне қайта оралады, бірақ жаны таусыла бастайды.

Бұл уақытта Люцифердің бұрынғы ыдысы оны [[Бос Кеңістік]]тен тірілтпек болады. Джек оны тоқтатады, бірақ сол жолы [[Мэри Винчестерді]] абайсызда өлтіріп алады. Дин анасының өлімі туралы біліп, аза мен ашуға булығады. Джекті өлтіру үшін [[Чак (Supernatural)|Чак]] келіп, өзімен бірге ерекше қару әкеледі: бұл қару нысанға не істесе, иесіне де соны жасайды. Дин оны Джекке бағыттайды, бірақ соңғы сәтте атып жібермей, түсіністік танытады.

Бұл Чактың ашуын тудырады. Сэм мен Дин өз өмірлерінің шын мәнінде Чактың ойын-сауығына айналғанын түсінеді. Ашуға булыққан Чак Джекті өлтіріп, тозақтан барлық зұлым рухтарды босатады. Ол: «Хикая аяқталды. Қош келдіңдер, ақырзаман!» — деп мәлімдейді. Винчестерлер мен Кастиэль жау шоғырын қарсы алуға дайындалады.

====15-маусым====
Чак тозақ қақпаларын ашып, ақырзаманды бастаған соң, Сэм, Дин және Кастиэль зомби мен аруақтармен күресуге мәжбүр болады.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pruner |first=Aaron |last2=Weatherhead |first2=Shaina |date=2020-11-20 |title='Supernatural' Series Finale Explained: How Does the Winchesters' Story End? |url=https://collider.com/supernatural-series-finale-explained/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Collider (website)|Collider]] |language=en-US}}&lt;/ref&gt; Олар тозақ пен әлем арасындағы саңылауды жауып, Чакты жеңудің жолын іздейді. Көп қиындықтан кейін, олар оны жеңіп шығады.

Алайда сол жеңістен соң Дин аңшылық кезінде [[вампирлер]] шабуылынан қайтыс болады. Өлімімен келісіп, Сэммен қоштасады. Кейін [[жәннатта]] [[Бобби Сингер]]мен қайта қауышып, оған Чак жеңілгеннен кейінгі жағдайларды түсіндіреді. Дин [[Кастиэльдің]] [[Бос Кеңістіктен]] құтқарылғанын және Кастиэль мен Джек жәннатты жақсартқанын біледі.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-20 |title=Here's how everyone's story ended on 'Supernatural' |url=https://ew.com/tv/supernatural-characters-final-season-endings/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt; Сэм Жер бетінде толыққанды өмір сүріп, кейін Динге жәннатта қосылады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Carry On |episode-link=Carry On (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2020-11-19 |season=15 |number=20 |credits=[[Andrew Dabb]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;
====''The Winchesters''====
1970-жылдары орын алған бұл хикаяда Дин Винчестер ата-анасы — [[Джон Винчестер]] мен [[Мэри Кэмпбелл]]дің қалай танысып, ғашық болып, әкелерін іздеу жолында бірге жын-перілермен күрескені туралы баяндап отырады. Бұл оқиғаларды баяндау барысында Дин Винчестер ешкім білмейтін бір шындықты ашады: [[Акрида]] — бүкіл тіршілікке қауіп төндіретін құбыжықтар және Дин ата-анасының өміріндегі бұл жоғалған тарау жайлы көбірек мәлімет жинамақ ниетте.

[[Сэмюэл Кэмпбелл]]дің жарық зақымдаған барлау фотоларының арасынан Джон оған [[Генри Винчестер]]дің хатын берген ер адамды байқап қалады. Джон мен Мэри бұл адамды танымайды, бірақ фотода [[Импала]] көлігіне мініп жатқан бұл адам — Дин екені белгілі болады. Акрида Динді тоқтатуға аңшыларды біріктірген адам деп танып, оны іздеуге [[Монстрлар клубын]] пайдалануды көздейді. Акридаға тұтқынға түскен Джон олар Диннен қорқатынын байқап, Дин бұл әлемге жат емес екенін, оларды өлтіре алатын жалғыз адам екенін түсінеді.

Флешбэк арқылы Джон Вьетнамнан оралған соң оған Генридің хатын Дин береді, бұл кезде Дин [[Бобби Сингер]]мен бірге Акридаға қарсы аңшылық жүргізіп жүрген болатын. Қазіргі уақытта Акрида патшайымы [[Джоан Хопкинс]] Дин мен Импаланың бір портал арқылы жіберіліп, жойылғанын айтады. [[Остиум]] және Диннің аңшылық күнделігі арқылы Монстрлар клубы Динді қайтаруға тырысады, бірақ тек Импаланы ғана қайтара алады. Сол себепті олар Дин өліп қалған деп ойлайды. Алайда Импала да бұл әлемге жат болғандықтан, Мэри оны [[Джоан]]ға соғып өлтіреді, бұл арқылы Акрида да жойылады. Бірақ бұл әрекет Мэриді портал арқылы өткізіп жібереді.

Дин Мэриді порталдан құтқарып, Монстрлар клубының [[балама ғаламда]] екенін түсіндіреді. [[Carry On (Supernatural)|Өлімінен кейін Жәннатта]] жүріп, Дин бірнеше ғаламды аралап, отбасы бақытты өмір сүретін әлемді іздейді. Осы кезде ол Чактың жеңілген жағдайына дайындалған [[Акрида]] деген қауіпсіздік тетігін тауып алады. Акрида Сэмге де қауіп төндіргендіктен, Дин [[Джек]]тің араласпау туралы бұйрығына қарамай, бұл іске араласады. Джек оған ескерту жасаса да, соңында келісіп, Динге өз күнделігі мен [[Кольт]]ті қайтарып береді.

Дин Джонға күнделігін береді — бұл күнделік Джонның күнделігі Динге жол көрсеткендей, оған жол көрсетпек. Ал Мэриге Кольтті береді, оны келесі жылы Мэримен [[келісім жасайтын]] [[Азазел]] кездескенде қолдануға ескерту жасайды. Одан аты-жөнін сұрағанда, Дин [[Джеймс Хетфилд]] деп өтірік ат береді. Сосын Джек пен Боббимен бірге қайтадан Жәннатқа аттанып, бұл ғаламда отбасына бақыт бұйырғанына разы күйде кетеді.

== Қабілеттері мен дағдылары ==
Дин — тәжірибелі әрі өте тапқыр аңшы.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=2HIyhLRKK7A |title=COMIC CON 2018 {{!}} Jensen Ackles Talks Dean Winchester and 'Supernatural' |date=2018-07-26 |type=Video |language=en |publisher=Fangirlish |via=[[YouTube]]}}&lt;/ref&gt; Ол әртүрлі [[атыс қаруы|қаруларды]] жақсы меңгерген; көбінесе [[Colt 1911]] тапаншасы мен [[кесілген мылтықты]] қолданады. Қол күрес, [[пышақпен ұрыс]] және айла-тәсілдерді жетік меңгерген. Ол бірнеше рет адамдар мен [[шэйпшифтер]], вампирлер және жындар сияқты күшті тіршілік иелерін жеңіп шыққан.

«Croatoan» эпизодында [[Молотов коктейлі]] мен [[жарылғыш құрал]] дайындап, [[химияны]] білетінін көрсетеді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Croatoan |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2006-12-07 |season=2 |number=9 |credits=John Shiban (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; «Phantom Traveler» бөлімінде ескі [[Уокман]]нан [[ЭМӨ]] детектор құрастырып, [[электроника]] мен [[кері инженерия]]дан хабары бар екенін дәлелдейді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Phantom Traveller |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-10-04 |season=1 |number=4 |credits=Richard Hatem (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;

Дин тылсым күштер туралы, [[мифология]] мен [[сиқырлар]]ды терең меңгерген және 4-маусымнан бастап [[періштелерге]] қарсы сиқырларды қолдана бастайды.

Аңшылық барысында Дин жиі өзін [[ФБР]], [[Ауруларды бақылау және алдын алу орталығы|CDC]] секілді үкімет агенті ретінде таныстырып, тергеулерге араласады. Ол сондай-ақ құлып бұзу, сигнализация өшіру, көлік ұрлау, бильярд ойнап ақша табу сияқты тәсілдерді де жетік меңгерген. [[Тозақта]] [[Аластэрдің]] «шәкірті» болған кезде азаптау әдістерін толықтай үйренген.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=ihviwyc_TUg |title=Jensen Ackles talks about Dean's return from Hell |date=2008-09-18 |type=Video |publisher=TheCWSource |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/ihviwyc_TUg |archive-date=2021-12-14 |url-status=live |via=[[YouTube]]}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt;

Дин көліктерге өте жақын, [[Impala (Supernatural)|Импаласын]] бала кезінен бастап өзі жөндеп, жақсы күйде ұстап келеді.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-18 |title='Supernatural's Jensen Ackles says he struggled with the show's ending at first |url=https://ew.com/tv/supernatural-jensen-ackles-final-season-interview/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt;

Қосымша қабілеттері:
Вампир кезінде: күш, көру, иіс және есту қабілеті күшейді.
Қабылдаған Марк Кайна: адам бола тұра ерекше күшке ие болды, [[Метатрон]] сияқты періштелермен тең күресе алды. Қанжарды өзіне тарту, алдын ала түстер көру және сиқыр мен жындарға иммунитет сияқты күштері болды.
Жын Дин: күші [[Тозақтың серілерімен]] теңесті, телепатия, жарадан жылдам жазылу, экзорцизмге төзімділік секілді қабілеттерге ие болды.
Михаил ретінде: телепортация, телекинез, жылдам сауығу, және [[Архангел семсерін]] пайдалану мүмкіндігі болды.
''The Winchesters'' хикаясында Дин жарақат алмайтын рухани формада жүреді. Бір портал оны жоя алмайды, себебі ол әлдеқашан өлген. Дегенмен, ол әлеммен физикалық әрекеттесе алады және [[елес]]тер сияқты кенеттен жоғалып, қайта пайда бола алады. Дегенмен, Дин ең алдымен [[Импаламен]] жүріп-тұрғанды жөн көреді — бұл көлікті ол [[Жәннаттан]] ала келген.
== Сілтемелер ==
{{Табиғаттан тыс}}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>91drnfeqaht3vkouywq4vx43hmy8fgs</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484394</id>
      <parentid>3484377</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T02:24:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <origin>3484394</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="50895" sha1="s1hlk1djzat4zk8712m6cx96dv1rmi5" xml:space="preserve">'''Дин Винчестер''' ({{lang-en|Dean Winchester}}) — ''[[Табиғаттан тыс (телесериал)|Табиғаттан тыс]]'' атты америкалық драмалық телехикаяның екі [[протагонист|басты кейіпкерінің]] бірі, [[Сэм Винчестер]]дің ағасы. Кейіпкердің негізгі нұсқасын [[Дженсен Эклс]] сомдайды. Өзге нұсқаларын Хантер Брошу (сәби кезі), Ридж Кэнайп (бала кезі), Николай Лоутон-Джистра (жеткіншек кезі), Брок Келли және Дилан Эверетт (жасөспірім кезі), сондай-ақ Чад Эверетт (егде шағы) сомдаған.

==Дамуы==
Дин Винчестерді ''Supernatural'' телехикаясының авторы және бастапқы шоураннері [[Эрик Крипке]] ойлап тапты. Ол [[The WB]] арнасына екі бауырдың тылсым құбылыстарды зерттейтін шоу идеясын ұсынған кезде бұл кейіпкерді жасаған болатын.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p.6&lt;/ref&gt; Диннің есімі [[Джек Керуак|Джек Керуактың]] жол сапары туралы ''[[On the Road]]'' (Жол үстінде) атты романындағы Дин Мориартиге құрмет ретінде берілген,&lt;ref name=&quot;scarierfiction&quot;&gt;{{cite web |date=March 8, 2007 |title=Fact scarier than fiction |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110827205742/https://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |archive-date=August 27, 2011 |access-date=2009-09-30 |website=[[The Daily Telegraph (Sydney)|The Daily Telegraph]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; бұл Крипкенің американдық жол-сапар стиліндегі телехикая жасау идеясымен үйлесіп тұрды.&lt;ref name=&quot;theage&quot;&gt;{{cite news |author=Fernandez |first=Maria Elena |date=January 5, 2006 |title=On the road trip from hell |url=http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121104085911/http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |archive-date=November 4, 2012 |access-date=2009-09-30 |work=[[The Age]] |publisher= |location=Melbourne}}&lt;/ref&gt; Бастапқыда бауырлардың тегі &quot;Харрисон&quot; болады деп жоспарланған, бұл [[Харрисон Форд]]қа сілтеме еді, өйткені Крипке Диннің &quot;Хан Солоның немқұрайды ержүректілігін&quot; иеленгенін қалаған. Алайда Канзас штатында &quot;Сэм Харрисон&quot; есімді азамат болғандықтан, заңдық себептермен бұл текті өзгертуге тура келді.&lt;ref name=&quot;lastname&quot;&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |interviewer=Angie Rentmeester |title=A 'Supernatural' Spin-Off? Death By Bad Taco? Series Creator Eric Kripke Explains |url=http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606234935/http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-date=2011-06-06 |work=Starpulse.com |date=2008-02-14}}&lt;/ref&gt; [[Winchester Mystery House]]-қа деген қызығушылығын және телехикаяға &quot;қазіргі заманғы вестерн&quot; атмосферасын бергісі келгенін ескере отырып, Крипке &quot;Винчестер&quot; тегін таңдады. Дин мен оның бауыры Сэм [[Канзас]] штатының [[Лоуренс]] қаласынан шыққан, өйткені бұл қала [[Stull, Kansas#Stull Cemetery|Сталл зиратына]] жақын орналасқан, ал ол жер қалалық аңыздарымен танымал.&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |title=Supernatural: Your Burning Questions Answered! |url=http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20091230184335/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-date=2009-12-30 |work=[[TV Guide]] |date=2006-10-12}}&lt;/ref&gt; Дин Винчестер рөлін сомдаған Дженсен Эклз бастапқыда Сэм рөліне кастингке қатысқан, алайда кейін оны Дин рөліне сынап көруге шақырып,&lt;ref&gt;{{cite web |last=Prudom |first=Laura |date=November 11, 2014 |title=Supernatural at 200: The Road So Far, An Oral History |url=https://variety.com/2014/tv/spotlight/supernatural-oral-history-200-episodes-ackles-padalecki-kripke-1201352537/ |access-date=2022-02-19 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; сценарийді оқығаннан кейін Дин кейіпкерін көбірек ұнатқанын байқаған.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p. 130&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;starc&quot;&gt;{{cite web |last=Begum |first=Mumtaj |date=September 12, 2008 |title=Jensen Ackles enjoys doing Supernatural |url=http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=/2008/9/12/tvnradio/1985443&amp;sec=tvnradio |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081028170727/http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=%2F2008%2F9%2F12%2Ftvnradio%2F1985443&amp;sec=tvnradio |archive-date=October 28, 2008 |access-date=September 22, 2009 |work=[[The Star (Malaysia)|The Star Online]]}}&lt;/ref&gt;
==Кейіпкердің өмірбаяны==

===Сериалға дейінгі кезең===
Дин Винчестер 1979 жылдың 24 қаңтарында&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=The Monster at the End of This Book |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2009-04-20 |season=4 |number=18 |transcript=Transcript |transcript-url=http://www.supernaturalwiki.com/index.php?title=4.18_The_Monster_at_the_End_of_This_Book_%28transcript%29 |quote=PUBLISHER: &quot;What's May 2nd?&quot; SAM: &quot;That's my – Uh... that's Sam's birthday.&quot; DEAN: &quot;January 24th is Dean's.&quot; |language=en |credits=Julie Siege (writer), [[Mike Rohl]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Knight |first=Nicholas |date=2012-11-15 |title=The Essential Supernatural: On the Road with Sam and Dean Winchester |publisher=Insight Editions |isbn=978-1608871452 }}&lt;/ref&gt; [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон]] мен [[Мэри Винчестер (Supernatural)|Мэри Винчестердің]] отбасында, Канзас штатының Лоуренс қаласында дүниеге келді. Ол олардың тұңғыш баласы, өзінің інісі [[Сэм Винчестер|Сэмнен]] төрт жас үлкен. Дин ана жағынан әжесі Дианна Кэмпбелдің құрметіне аталған.

1983 жылдың 2 қарашасында Мэри Сэмнің бөлмесінде [[Азазель (Supernatural)|Азазель]] есімді жынның қолынан қаза табады, және үй өртене бастағанда, Динге Сэмді қауіпсіз жерге алып шығу тапсырылды, ал Джон Мэриді құтқаруға тырысқанымен, сәтсіз болды. Осы оқиғадан кейін Дин өзін Сэм үшін жауапты сезінді және олар бірге өскен кезде, әрдайым інісіне қамқор болу міндетін алды.

Джон Мэридің өлімінің себебін зерттеуге кірісіп, тылсым жаратылыстар мен оларды аулайтын адамдар туралы білді. Кейін Джонның өзі де аңшыға айналып, Динді де солай тәрбиеледі, дегенмен екеуі де Сэмнен тылсым дүниелерді жасырып келді, ол тек 8 жасқа келгенде ғана шындықты білді. Винчестерлер елді шарлап, мотельдерде немесе Джонның достарының үйлерінде өмір сүріп жүрді. Джонның үнемі үйде болмауына байланысты, Дин Сэмге бас-көз болуға мәжбүр болды. Дин 16 жасында ұрлық жасағаны үшін тұтқындалып, жасөспірімдер үйіне жіберілді, онда ол біраз уақыт қалыпты мектепте оқуға мүмкіндік алды, бірақ соңында Сэмге қайта оралуды таңдады.

Сериал басталарға дейін Сэм тылсым өмірден алыстап, өз өмірін бастауды шешеді. Джон Сэмге ренжіп, оны отбасын тастап кетті деп есептеді, ал Сэм де кетер алдында болған үлкен жанжалға байланысты реніш ұстады. Джон мен Дин аңшылықты жалғастырып, АҚШ-ты аралап жүрді.

Дин көптеген қару түрлерін қолдануымен танымал. Оның ерекше стиліне қара былғары етік, қара былғары күрте және қою фланель жейделер мен көк джинсы шалбар жатады. Сондай-ақ ол өзінің қара түсті [[Chevrolet Impala (төртінші буын)|1967 жылғы Chevrolet Impala]] көлігімен танымал — ол кейде сол көлікте ұйықтайды және жүк салғышында мол қару-жарақ жинағы сақталған.
===Сериал барысында===

====1-маусым====
Сериал басталған кезде Дин 26 жаста болады және Джон оған өз бетімен аңшылық жасауға рұқсат берген. Бірінші эпизодта Дин колледжде оқып жатқан Сэмге бірнеше жылдан бері алғаш рет келеді және жоғалып кеткен Джонды табуға көмектесуін сұрайды. Алғашында олар табысқа жете алмайды, және эпизод соңында Сэмнің қызы [[List of Supernatural characters#Jessica Moore|Джессика Мур]] аналары сияқты жолмен қайтыс болады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Pilot |episode-link=Pilot (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-09-13 |season=1 |number=1 | credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[David Nutter]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Сэм Динмен бірге жолға шығып, түрлі тылсым жаратылыстарды аулап, әкесін іздеп, аналары мен Джессиканың өлімінің артындағы кінәліні табуға кіріседі. Соңында олар әкелерімен қайта қауышып, [[The Colt (Supernatural)|Колт]] деген ерекше тапаншаны иеленіп, көздері сары түсті қуатты жын — [[Азазель (Supernatural)|Азазельге]] қарсы соққы беруге дайындалады.

====2-маусым====
Оны өлтіре алмай, олар жүк көлігімен соқтығысып, Дин комаға түседі. Жүрегі тоқтап, Дин өледі, бірақ Джон Диннің өмірі үшін жынмен келісім жасап, оны аман алып қалады.

Джонның жаны жынға беріліп, тозаққа кеткен соң, Сэм мен Дин жынды аулауды жалғастырады. Жын кейін Сэмді ұрлап әкетеді. Сэм арқасынан пышақталып, қаза табады, бұл Динді інісінің өмірін сақтау үшін жынмен келісім жасауға итермелейді. Динге тек бір жыл өмір беріледі. Ағайындылар жынды тозақ қақпасын ашуға және [[Лилит (Supernatural)|Лилитті]] босатуға кедергі жасай алмайды. Алайда, олардың әкесі де тозақтан шығып, оларға Сары Көзді Жынды өлтіруге мүмкіндік береді, содан кейін оның жаны жұмаққа кетеді.

====3-маусым====
Қалатын уақыты азайып бара жатқанын сезінген Дин босатылған жындарды аулауға кіріседі. [[Руби (Supernatural)|Руби]] есімді жынмен кездесіп, Дин тозақта тым ұзақ уақыт жанса, өзі де жынға айналуы мүмкін екенін біледі. Ағайындылар Лилит Азазельден кейін тозақтағы билікті алғанын және Диннің келісім-шартын қолында ұстап отырғанын анықтайды. Соңында олар Лилитпен бетпе-бет кездеседі.

Оны өлтіре алмаған Динді тозақ иттері (Хеллхаундар) паршалап өлтіреді, ал жаны тозаққа сүйреледі.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=No Rest for the Wicked |episode-link=No Rest for the Wicked (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2008-05-15 |season=3 |number=16 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Kim Manners]] (director)}}&lt;/ref&gt;

====4-маусым====
Тозақта жүргенде, Лилит [[Аластэр (Supernatural)|Аластэр]] есімді жынға Динді азаптауды бұйырады. Дин төрт ай бойы өлі болғанымен, тозақта бұл 40 жылға тең. 30 жыл бойы азаптауға қарсы тұрып, ақыры Аластэрге қосылып, жандарды азаптай бастайды. Кейін Дин қабірінен оянып, отбасымен қайта қауышады және [[періште]] [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльмен]] кездеседі. Кастиэль мен басқа да періштелер Динді тозақтан құтқарып, қайта тірілткен болып шығады.

Тозақта жасаған істері үшін ішкі қиналысқа түсіп, Сэмді жынның қанын ішуден тоқтатуға тырысады. Кастиэль оны өткенге жіберіп, Дин Азазельмен қайта кездеседі.

Бір сәтте Дин Сэмге тозақта жандарды азаптап қана қоймай, одан ләззат алғанын мойындайды.

Кейін [[Захария (Supernatural)|Захария]] есімді періште Динге аңшылықты жалғастыруды бұйырады, себебі Дин аңшылықты тастамақ болғанда Джонның да тозақта азап көргенін біледі.

''Jump the Shark'' эпизодында Дин мен Сэм [[Адам Миллиган|Адам]] есімді өгей інілері барын біледі. Бастапқыда сенбеген Дин фотосуреттерді көрген соң туыстығына көзі жетеді. Дин Сэмнің Адамға әкелері үйреткен қатал тәсілдерді қолдануына қарсы болады. Эпизод соңында Адамды жын емес, кек қайтарғысы келген ғул өлтіріп, өзін Адам ретінде көрсеткені белгілі болады. Дин Сэмді құтқарып, ағайындылар Адамның денесін өртейді.

Соңында Дин періштелер Апокалипсис болуын қалайтынын біледі. Егер жынның ерекше балаларының бірі (соңғысы — Сэм) Лилитті өлтірсе, Люцифер босатылады. Кастиэль Динге періштелерден қашуға көмектеседі. Дин [[Рубиді]] өлтіреді (ол Лилиттің тыңшысы болған), бірақ [[Люцифер (Supernatural)|Люцифердің]] босатылуына бөгет болуға кеш қалады.

====5-маусым====
Люцифер босатылған соң, белгісіз күш (Құдай) Дин мен Сэмді ұшаққа телепорттайды. Кейін олар Диннің [[Михаил (Supernatural)|Михаил]], ал Сэмнің Люцифер үшін ыдыс рөлі барын біледі. Олар [[Крест жолдарының патшасы]] [[Кроули (Supernatural)|Кроулимен]] кездесіп, [[Төрт салт атты]]мен күрес жүргізеді.

Ағайындылар Люциферді жеңудің жолын іздеп жүріп, ''Колт'' тапаншасын қолданбақ болады және [[Құдай]]ды іздейді, бірақ Колт Люциферді өлтіре алмайтыны, ал Құдайға Апокалипсис маңызды еместігі белгілі болады.&lt;ref name=&quot;abandon all hope&quot;&gt;{{cite episode |title=Abandon All Hope |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=November 19, 2009 |season=5 |number=10 |credits=[[Ben Edlund]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;moon&quot;&gt;{{cite episode |title=Dark Side of the Moon |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 1, 2010 |season=5 |number=16 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), [[Jeff Woolnough]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Дин Михаилдің ыдысы болуға келіспек болады, тіпті бұл миллиондаған адамның өліміне әкелсе де.&lt;ref name=&quot;sympathy&quot;&gt;{{cite episode |title=Sympathy For The Devil |episode-link=Sympathy for the Devil (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=September 10, 2009 |season=5 |number=1 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; Алайда, Сэмнің Динге деген сенімі оны басқа шешім іздеуге көндіреді.&lt;ref name=&quot;point of no return&quot;&gt;{{cite episode |title=Point of No Return |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 15, 2010 |season=5 |number=18 |credits=[[Jeremy Carver]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt; [[Гавриил (Supernatural)|Архангел Гавриил]] қаза тапқан соң, ағайындылар [[Төрт салт аттының]] жүзіктерін пайдаланып, Люциферді қайта тозаққа қамай алатынын біледі.&lt;ref name=&quot;hammer of the gods&quot;&gt;{{cite episode |title=Hammer of the Gods |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 22, 2010 |season=5 |number=19 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), Rick Bota (director)}}&lt;/ref&gt; Дин мен Сэмде соғыс пен аштықтың жүзігі бар, енді індет пен өлімдікі керек болады. Іздестіру кезінде Сэм колледждегі ескі досы Брэдимен кездеседі — ол Джессиканы Сэмге таныстырған және Азазельдің бұйрығымен Джессиканы өлтірген жын болған. Ақпаратты алған соң Дин Сэмге Брэдиді өлтіруге мүмкіндік береді.

[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] Люциферді қайта тозаққа қамау жолын білген соң, Дин Сэмге Люцифердің ыдысы болуға рұқсат береді. Бірақ Сэмнің Динмен арасындағы байланысы оны бақылауды сақтауға көмектеседі, нәтижесінде ол өзін Люцифермен бірге тозақтағы қапасқа тастайды. Михаил де, олардың кіші інісі Адамның денесін иеленіп, бірге түседі.
====6-маусым====
Аңшылықты тастап, бұрынғы кездейсоқ қарым-қатынаста болған Лисамен бірге тұруға көшкен Дин қалыпты өмірге бейімделуге тырысады. Алайда джин шабуыл жасап, оны белгісіз біреу құтқарған соң, ол қайтадан аңшылық өмірге тартылады. Дин інісі Сэм мен нағашы атасы қайтыс болғаннан кейін тірілгенін білгенде қатты таңғалады. Оның мазасы одан әрі кетеді, өйткені Сэм бұрынғыдай жұмсақ емес, суық әрі қатыгез, тіпті Диннің уақытша вампирге айналуына жол береді. Бұл әсіресе таңғаларлық, өйткені әдетте Сэм ағайындылардың ішіндегі мейірімдісі болған.

Кейін Кастиэль Сэмде жан жоқ екенін айтқанда, Дин оны қайтарудың жолын іздей бастайды. Дин [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] көмегімен Сэмнің жанын Люцифердің қапасынан қайтарады. Содан кейін ағайындылар [[Кроули (Supernatural)|Кроули]] мен [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльге]] қатысты астыртын әрекеттің бетін ашады. Олар барлық жындардың анасын — [[Ив (Supernatural)|Ивті]] жеңіп, Лисамен қарым-қатынасты үзіп, Кастиэльдің тозақтағы рухтарды сіңіріп алып, тірі періштелердің ең қуаттысына айналғанын біледі.

====7-маусым====
[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] көмек сұраған Дин Кастиэльді Пургаторий рухтарын қайтаруға көндіре алмайды, нәтижесінде [[Левиафандар (Supernatural)|левиафандар]] босап, Жерді жаулап алуға әрекет жасайды. Ағайындылардың әке орнына жүрген [[Бобби Сингер]]ді левиафан көсемі [[Дик Роман]] өлтіреді. Осы кезде олар [[Кевин Тран (Supernatural)|Кевин Тран]] есімді пайғамбармен одақтас болады.

[[Құдайдың Сөзі]] арқылы Дин мен Кастиэль Романды өлтіреді, бірақ кейінгі жарылыста өздері де қаза тауып, [[Пургаторийге]] сүйреледі.

====8-маусым====
Кастиэль тастап кеткеннен кейін, Дин вампир [[Бенни (Supernatural)|Беннидің]] көмегімен Пургаторийде бір жыл тірі қалады. Кейін екеуі қашып шығады. Дин Сэмнің оны іздемегенін білгенде ашуға булығады. Олар Кевинмен қайта қауышып, Тозақ қақпасын жабуға арналған сынақтар туралы тағы бір [[Құдай сөзі]]н табады. Дин Сэмге сынақтарды орындауға көмектеседі және олар бұл жолда [[Метатрон (Supernatural)|Метатрон]] атты қашқын періштемен және [[Абаддон (Supernatural)|Абаддон]] есімді тозақ рыцарымен кездеседі. Сонымен қатар, әке жағынан аталары оларға [[Хат иелері (Supernatural)|Хат иелері]] бункерін база ретінде қалдырады. Дин Кастиэльдің [[Наоми (Supernatural)|Наоми]] атты періште тарапынан өзін өлтіруге бағдарламаланғанын білгенде шошиды. [[Кроули (Supernatural)|Кроулиді]] ұстап, Дин Сэмді сынақты аяқтаудан тоқтатады, себебі бұл оның өліміне әкелуі мүмкін екенін біледі. Ауруханаға бара жатқанда, Сэм құлап түседі, дәл осы кезде періштелер Жерге құлай бастайды.

====9-маусым====
Көмек сұрап дұға еткен Дин Метатрон Кастиэльді алдап, оның рақымын ұрлап, адамға айналдырғанын біледі. [[Езекииль]] есімді періште Сэмнің денесін иеленуге ұсыныс жасап, Дин келіседі, себебі бұл Сэмді құтқарып қалудың жалғыз жолы. Бірақ Езекииль Сэмнің денесінде болғанда, Дин Кастиэльден көмек ала алмай, Абаддонмен күресудің жолын іздеуге мәжбүр болады. Кейін Езекииль өзін [[Гадреэль (Supernatural)|Гадреэль]] екендігін жариялап, Динді жеңіп, Кевинді құтқаруға мүмкіндік бермейді. Ақырында Дин [[Кроули (Supernatural)|Кроулидің]] көмегіне жүгініп, Гадреэльді Сэмнің денесінен қуып шығуға қол жеткізеді, бірақ бұл ағайындылардың арасын ашады.

Абаддонды жеңуге үмітсіз күйде, Кроули Динді [[Қабыл таңбасы]]н қабылдауға итермелейді. Бұл таңбаны Диннің арғы атасы Қабыл берген. Кейін Кроули [[Алғашқы Қылыш]]ты табуға көмектеседі. Сэммен қарым-қатынасын қайта жақсартып, Дин Абаддонды өлтіріп, Гадреэльді де өлтірмек болады. Ақыры Метатронмен бетпе-бет келіп, Дин өлімші жарақат алып, тағы да қаза табады. Оның денесі бункерге қайтарылады, бірақ Дин қайта тіріледі — енді ол жынға айналған және [[Кроулимен]] бірге кетеді.&lt;ref name=&quot;variety20140523&quot;&gt;{{Cite news |last=Prudom |first=Laura |date=2014-05-23 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |access-date=2025-03-29 |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |issn=0042-2738}}&lt;/ref&gt;

====10-маусым====
Жын ретінде өмір сүріп, Абаддонның жақтастарын өлтіріп жүрген Дин бір кезде [[Лестер Моррис]] есімді адамды өлтіреді және өзінің жындық күштері арқылы Кроулидің Сэм туралы айтқандарын растайды. Кейін Сэммен кездескенде, [[Коул]] есімді сарбаз Динге шабуылдап, Сэмге оны қасиетті сумен тұтқындауға мүмкіндік береді. Сэм оны қайта адамға айналдыру үшін [[жыннан емдеу рәсімін]] қолданады. Алайда Дин қашып кетеді. Бірақ Кастиэльдің көмегімен Дин қайтадан емделеді, дегенмен ол әлі де [[Қабыл таңбасымен]] күшейтілген адам болып қала береді.

Уақыт өте келе күші артып, өзін-өзі басқара алмай кеткен Дин [[Қабыл]]дан таңбаны алған адам ретінде ешқандай ем жоқ екенін біледі. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлім]] оған таңбаны алып тастау бүкіл [[Қара Түнек]]ті босататынын, сондықтан Динді қоғамнан аластату қажет екенін айтады. Бұл үшін ол Сэмді өлтіруі керек болады. Алдымен келіссе де, ақыры Дин Өлімді өлтіреді. Бірақ Сэмнің бұрынғы әрекеттері таңбаны бәрібір жоюға алып келеді — соның нәтижесінде Қара Түнек босап шығады.

====11-маусым====
Қара Түнек босатылған соң, Дин мен Сэм оны табуға кіріседі. Олар іздеп жүрген жаратылыс — Құдайдың қарындасы екенін білгенде шошиды. Бұл жаратылыс кейін өзін [[Амара (Supernatural)|Амара]] деп таныстырады. Дин оны өлтіре алмайды, өйткені оған деген ішкі тартылыс сезімі бар. Істі одан әрі қиындататыны — [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльдің]] [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] үшін ыдыс болуға келісуі, өйткені тек архангел ғана Амарамен күресе алады деп сенеді. Бірақ бұл сәтсіз аяқталады — себебі Люцифер құлаған архангел болғандықтан, шамасы жетпейді. Ақырында ағайындылар нағыз Құдай — [[Чак (Supernatural)|Чак Шюрлимен]] байланысады. Ол — Винчестер туралы Інжіл жазған жазушы еді. Чак пен Амара татуласқан соң, бірге кетеді. Осы үшін алғыс ретінде Амара Диннің анасын қайта тірілтеді — бұл Дин үшін күтпеген тосын сый болады.
====12-маусым====
Винчестерлер адам және тылсым күштер тарапынан қауіпке тап болады. [[Хат иелері (Supernatural)|Британдық Хат иелері]] АҚШ-тағы аңшыларды бақылауға алу мақсатында Винчестерлерге шабуыл жасайды. Сонымен қатар [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] жаңа тән іздеп, қашып жүр.

Кейін Люцифер [[АҚШ Президентін]] өзіне ыдыс етіп алады, бірақ Винчестерлер оны бұл тәннен қуып шығады. Осы кезде Люцифер Президентті иеленіп жүргенде [[балалы болғаны]] анықталады, сондықтан Винчестерлер сол баланың анасын қорғауға мәжбүр болады. [[Мэри Винчестер]] британдық Хат иелерімен одақтасу мүмкіндігін зерттейді. [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэль]] Люцифердің баласын қорғауға лайық деп шешеді, бірақ Хат иелері тым қатыгез екенін көрсетіп, одақ тоқтатылады — олар кездейсоқ бір мүшесін өлтіріп алған аңшы әйелді өлтіріп тастайды.

====13-маусым====
Винчестерлер Люциферді [[Апокалипсис Әлемі|параллель әлемге]] қуып жібереді, бұл жерде Апокалипсис 2012 жылы &quot;мерзімінде&quot; орын алған. Алайда бұл жоспар сәтсіз аяқталады: Люцифер бұл әлемнің [[Михаил (Supernatural)|Михаиліне]] негізгі әлем туралы айтып береді. Сонымен қатар, олар Люцифердің баласы — [[Джек Клайн]] атты кенеттен ересекке айналған нефилимді тәрбиелеуге тырысады.

Джек Винчестерлер мен Кастиэльді әкелері ретінде көреді. Ағайындылар [[Гавриил (Supernatural)|Гавриилдің]] тірі екенін анықтап, оны одақтас етеді. Олар Апокалипсис Әлемінен бірнеше адамды (оның ішінде [[Бобби Сингер (балама нұсқасы)]] мен [[Чарли Брэдбери]]ді) құтқарып үлгереді, бірақ Михаил мен Люцифер де бұл әлемге ереді.

Люцифер Джектің [[грациясын]] алып, күшін арттырғанда, оны тоқтатудың жалғыз жолы — Михаилдің ыдысы болуға келісім беру болады. [[Дин Винчестер]] келісім береді, бірақ кейін Михаил Диннің денесін толық иеленіп алады.

====14-маусым====
[[Дин]]нің денесін иемденген Михаил бірнеше апта бойы Жерді зерттейді және монстрларға көмек беріп, олар арқылы әлемді жаулап алмақ болады. Диннің рухы уақытша бет алып, бостандық сұрайды.

Михаил Диннің еркіндігін бір сәтке беріп, кейін қайта денесін алады. Алайда Дин отбасының көмегімен Михаилді өзінің [[санасындағы түрмеге]] қамап тастайды. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] орнын басқан [[Билли (Собиратель)|Билли]] Динге болашақтардың бәрінде Михаил бұл түрмеден қашып кететінін, тек бір болашақта ғана Дин өзін [[Энохийлік жәшікке]] жауып, мұхит түбіне тастау арқылы мұны тоқтата алатынын айтады. Дин жәшікті дайындап бастайды, бірақ Сэмнің басқа жол іздейік деген өтінішін қабылдайды.

Дин сиқырлы інжуді ұстап, жүрегінің ең үлкен тілегін орындайды — нәтижесінде [[Джон Винчестер]]мен қайта қауышады. Дин Михаилден құтылуды тілегенімен, шыққан нәтиже жүрек тебірентерлік отбасылық кездесуге айналады. Уақыт сызығының бұзылмауы үшін Джон өз уақытына қайтып кетеді.

Кейін [[малик жәшігінен]] бас тартқан Дин Сэм, Кастиэль және Джекпен бірге аңшылыққа аттанады. Осы кезде ол есінен танып, оянғанда Михаил оның санасынан шығып кеткенін көреді. Михаил аңшыларды қырып тастап, Винчестерлерді азаптайды. Алайда Джек өз [[жанын]] пайдаланып, Михаилді өлтіріп, оның грациясын сіңіреді. Осылайша Джек толық күшіне қайта оралады, бірақ жаны таусыла бастайды.

Бұл уақытта Люцифердің бұрынғы ыдысы оны [[Бос Кеңістік]]тен тірілтпек болады. Джек оны тоқтатады, бірақ сол жолы [[Мэри Винчестерді]] абайсызда өлтіріп алады. Дин анасының өлімі туралы біліп, аза мен ашуға булығады. Джекті өлтіру үшін [[Чак (Supernatural)|Чак]] келіп, өзімен бірге ерекше қару әкеледі: бұл қару нысанға не істесе, иесіне де соны жасайды. Дин оны Джекке бағыттайды, бірақ соңғы сәтте атып жібермей, түсіністік танытады.

Бұл Чактың ашуын тудырады. Сэм мен Дин өз өмірлерінің шын мәнінде Чактың ойын-сауығына айналғанын түсінеді. Ашуға булыққан Чак Джекті өлтіріп, тозақтан барлық зұлым рухтарды босатады. Ол: «Хикая аяқталды. Қош келдіңдер, ақырзаман!» — деп мәлімдейді. Винчестерлер мен Кастиэль жау шоғырын қарсы алуға дайындалады.

====15-маусым====
Чак тозақ қақпаларын ашып, ақырзаманды бастаған соң, Сэм, Дин және Кастиэль зомби мен аруақтармен күресуге мәжбүр болады.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pruner |first=Aaron |last2=Weatherhead |first2=Shaina |date=2020-11-20 |title='Supernatural' Series Finale Explained: How Does the Winchesters' Story End? |url=https://collider.com/supernatural-series-finale-explained/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Collider (website)|Collider]] |language=en-US}}&lt;/ref&gt; Олар тозақ пен әлем арасындағы саңылауды жауып, Чакты жеңудің жолын іздейді. Көп қиындықтан кейін, олар оны жеңіп шығады.

Алайда сол жеңістен соң Дин аңшылық кезінде [[вампирлер]] шабуылынан қайтыс болады. Өлімімен келісіп, Сэммен қоштасады. Кейін [[жәннатта]] [[Бобби Сингер]]мен қайта қауышып, оған Чак жеңілгеннен кейінгі жағдайларды түсіндіреді. Дин [[Кастиэльдің]] [[Бос Кеңістіктен]] құтқарылғанын және Кастиэль мен Джек жәннатты жақсартқанын біледі.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-20 |title=Here's how everyone's story ended on 'Supernatural' |url=https://ew.com/tv/supernatural-characters-final-season-endings/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt; Сэм Жер бетінде толыққанды өмір сүріп, кейін Динге жәннатта қосылады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Carry On |episode-link=Carry On (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2020-11-19 |season=15 |number=20 |credits=[[Andrew Dabb]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;
====''The Winchesters''====
1970-жылдары орын алған бұл хикаяда Дин Винчестер ата-анасы — [[Джон Винчестер]] мен [[Мэри Кэмпбелл]]дің қалай танысып, ғашық болып, әкелерін іздеу жолында бірге жын-перілермен күрескені туралы баяндап отырады. Бұл оқиғаларды баяндау барысында Дин Винчестер ешкім білмейтін бір шындықты ашады: [[Акрида]] — бүкіл тіршілікке қауіп төндіретін құбыжықтар және Дин ата-анасының өміріндегі бұл жоғалған тарау жайлы көбірек мәлімет жинамақ ниетте.

[[Сэмюэл Кэмпбелл]]дің жарық зақымдаған барлау фотоларының арасынан Джон оған [[Генри Винчестер]]дің хатын берген ер адамды байқап қалады. Джон мен Мэри бұл адамды танымайды, бірақ фотода [[Импала]] көлігіне мініп жатқан бұл адам — Дин екені белгілі болады. Акрида Динді тоқтатуға аңшыларды біріктірген адам деп танып, оны іздеуге [[Монстрлар клубын]] пайдалануды көздейді. Акридаға тұтқынға түскен Джон олар Диннен қорқатынын байқап, Дин бұл әлемге жат емес екенін, оларды өлтіре алатын жалғыз адам екенін түсінеді.

Флешбэк арқылы Джон Вьетнамнан оралған соң оған Генридің хатын Дин береді, бұл кезде Дин [[Бобби Сингер]]мен бірге Акридаға қарсы аңшылық жүргізіп жүрген болатын. Қазіргі уақытта Акрида патшайымы [[Джоан Хопкинс]] Дин мен Импаланың бір портал арқылы жіберіліп, жойылғанын айтады. [[Остиум]] және Диннің аңшылық күнделігі арқылы Монстрлар клубы Динді қайтаруға тырысады, бірақ тек Импаланы ғана қайтара алады. Сол себепті олар Дин өліп қалған деп ойлайды. Алайда Импала да бұл әлемге жат болғандықтан, Мэри оны [[Джоан]]ға соғып өлтіреді, бұл арқылы Акрида да жойылады. Бірақ бұл әрекет Мэриді портал арқылы өткізіп жібереді.

Дин Мэриді порталдан құтқарып, Монстрлар клубының [[балама ғаламда]] екенін түсіндіреді. [[Carry On (Supernatural)|Өлімінен кейін Жәннатта]] жүріп, Дин бірнеше ғаламды аралап, отбасы бақытты өмір сүретін әлемді іздейді. Осы кезде ол Чактың жеңілген жағдайына дайындалған [[Акрида]] деген қауіпсіздік тетігін тауып алады. Акрида Сэмге де қауіп төндіргендіктен, Дин [[Джек]]тің араласпау туралы бұйрығына қарамай, бұл іске араласады. Джек оған ескерту жасаса да, соңында келісіп, Динге өз күнделігі мен [[Кольт]]ті қайтарып береді.

Дин Джонға күнделігін береді — бұл күнделік Джонның күнделігі Динге жол көрсеткендей, оған жол көрсетпек. Ал Мэриге Кольтті береді, оны келесі жылы Мэримен [[келісім жасайтын]] [[Азазел]] кездескенде қолдануға ескерту жасайды. Одан аты-жөнін сұрағанда, Дин [[Джеймс Хетфилд]] деп өтірік ат береді. Сосын Джек пен Боббимен бірге қайтадан Жәннатқа аттанып, бұл ғаламда отбасына бақыт бұйырғанына разы күйде кетеді.

== Қабілеттері мен дағдылары ==
Дин — тәжірибелі әрі өте тапқыр аңшы.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=2HIyhLRKK7A |title=COMIC CON 2018 {{!}} Jensen Ackles Talks Dean Winchester and 'Supernatural' |date=2018-07-26 |type=Video |language=en |publisher=Fangirlish |via=[[YouTube]]}}&lt;/ref&gt; Ол әртүрлі [[атыс қаруы|қаруларды]] жақсы меңгерген; көбінесе [[Colt 1911]] тапаншасы мен [[кесілген мылтықты]] қолданады. Қол күрес, [[пышақпен ұрыс]] және айла-тәсілдерді жетік меңгерген. Ол бірнеше рет адамдар мен [[шэйпшифтер]], вампирлер және жындар сияқты күшті тіршілік иелерін жеңіп шыққан.

«Croatoan» эпизодында [[Молотов коктейлі]] мен [[жарылғыш құрал]] дайындап, [[химияны]] білетінін көрсетеді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Croatoan |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2006-12-07 |season=2 |number=9 |credits=John Shiban (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; «Phantom Traveler» бөлімінде ескі [[Уокман]]нан [[ЭМӨ]] детектор құрастырып, [[электроника]] мен [[кері инженерия]]дан хабары бар екенін дәлелдейді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Phantom Traveller |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-10-04 |season=1 |number=4 |credits=Richard Hatem (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;

Дин тылсым күштер туралы, [[мифология]] мен [[сиқырлар]]ды терең меңгерген және 4-маусымнан бастап [[періштелерге]] қарсы сиқырларды қолдана бастайды.

Аңшылық барысында Дин жиі өзін [[ФБР]], [[Ауруларды бақылау және алдын алу орталығы|CDC]] секілді үкімет агенті ретінде таныстырып, тергеулерге араласады. Ол сондай-ақ құлып бұзу, сигнализация өшіру, көлік ұрлау, бильярд ойнап ақша табу сияқты тәсілдерді де жетік меңгерген. [[Тозақта]] [[Аластэрдің]] «шәкірті» болған кезде азаптау әдістерін толықтай үйренген.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=ihviwyc_TUg |title=Jensen Ackles talks about Dean's return from Hell |date=2008-09-18 |type=Video |publisher=TheCWSource |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/ihviwyc_TUg |archive-date=2021-12-14 |url-status=live |via=[[YouTube]]}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt;

Дин көліктерге өте жақын, [[Impala (Supernatural)|Импаласын]] бала кезінен бастап өзі жөндеп, жақсы күйде ұстап келеді.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-18 |title='Supernatural's Jensen Ackles says he struggled with the show's ending at first |url=https://ew.com/tv/supernatural-jensen-ackles-final-season-interview/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt;

Қосымша қабілеттері:
Вампир кезінде: күш, көру, иіс және есту қабілеті күшейді.
Қабылдаған Марк Кайна: адам бола тұра ерекше күшке ие болды, [[Метатрон]] сияқты періштелермен тең күресе алды. Қанжарды өзіне тарту, алдын ала түстер көру және сиқыр мен жындарға иммунитет сияқты күштері болды.
Жын Дин: күші [[Тозақтың серілерімен]] теңесті, телепатия, жарадан жылдам жазылу, экзорцизмге төзімділік секілді қабілеттерге ие болды.
Михаил ретінде: телепортация, телекинез, жылдам сауығу, және [[Архангел семсерін]] пайдалану мүмкіндігі болды.
''The Winchesters'' хикаясында Дин жарақат алмайтын рухани формада жүреді. Бір портал оны жоя алмайды, себебі ол әлдеқашан өлген. Дегенмен, ол әлеммен физикалық әрекеттесе алады және [[елес]]тер сияқты кенеттен жоғалып, қайта пайда бола алады. Дегенмен, Дин ең алдымен [[Импаламен]] жүріп-тұрғанды жөн көреді — бұл көлікті ол [[Жәннаттан]] ала келген.
== Сілтемелер ==
{{Табиғаттан тыс}}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>s1hlk1djzat4zk8712m6cx96dv1rmi5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484395</id>
      <parentid>3484394</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T02:25:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Дамуы */</comment>
      <origin>3484395</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="50888" sha1="jnjq1mdi13x5kfc59w5vt215ijdj3cc" xml:space="preserve">'''Дин Винчестер''' ({{lang-en|Dean Winchester}}) — ''[[Табиғаттан тыс (телесериал)|Табиғаттан тыс]]'' атты америкалық драмалық телехикаяның екі [[протагонист|басты кейіпкерінің]] бірі, [[Сэм Винчестер]]дің ағасы. Кейіпкердің негізгі нұсқасын [[Дженсен Эклс]] сомдайды. Өзге нұсқаларын Хантер Брошу (сәби кезі), Ридж Кэнайп (бала кезі), Николай Лоутон-Джистра (жеткіншек кезі), Брок Келли және Дилан Эверетт (жасөспірім кезі), сондай-ақ Чад Эверетт (егде шағы) сомдаған.

==Дамуы==
Дин Винчестерді ''Supernatural'' телехикаясының авторы және бастапқы шоураннері [[Эрик Крипке]] ойлап тапты. Ол The WB арнасына екі бауырдың тылсым құбылыстарды зерттейтін шоу идеясын ұсынған кезде бұл кейіпкерді жасаған болатын.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p.6&lt;/ref&gt; Диннің есімі [[Джек Керуак|Джек Керуактың]] жол сапары туралы ''[[On the Road]]'' (Жол үстінде) атты романындағы Дин Мориартиге құрмет ретінде берілген,&lt;ref name=&quot;scarierfiction&quot;&gt;{{cite web |date=March 8, 2007 |title=Fact scarier than fiction |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110827205742/https://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |archive-date=August 27, 2011 |access-date=2009-09-30 |website=[[The Daily Telegraph (Sydney)|The Daily Telegraph]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; бұл Крипкенің американдық жол-сапар стиліндегі телехикая жасау идеясымен үйлесіп тұрды.&lt;ref name=&quot;theage&quot;&gt;{{cite news |author=Fernandez |first=Maria Elena |date=January 5, 2006 |title=On the road trip from hell |url=http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121104085911/http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |archive-date=November 4, 2012 |access-date=2009-09-30 |work=[[The Age]] |publisher= |location=Melbourne}}&lt;/ref&gt; Бастапқыда бауырлардың тегі &quot;Харрисон&quot; болады деп жоспарланған, бұл Харрисон Фордқа сілтеме еді, өйткені Крипке Диннің &quot;Хан Солоның немқұрайды ержүректілігін&quot; иеленгенін қалаған. Алайда Канзас штатында &quot;Сэм Харрисон&quot; есімді азамат болғандықтан, заңдық себептермен бұл текті өзгертуге тура келді.&lt;ref name=&quot;lastname&quot;&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |interviewer=Angie Rentmeester |title=A 'Supernatural' Spin-Off? Death By Bad Taco? Series Creator Eric Kripke Explains |url=http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606234935/http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-date=2011-06-06 |work=Starpulse.com |date=2008-02-14}}&lt;/ref&gt; [[Winchester Mystery House]]-қа деген қызығушылығын және телехикаяға &quot;қазіргі заманғы вестерн&quot; атмосферасын бергісі келгенін ескере отырып, Крипке &quot;Винчестер&quot; тегін таңдады. Дин мен оның бауыры Сэм [[Канзас]] штатының [[Лоуренс]] қаласынан шыққан, өйткені бұл қала [[Stull, Kansas#Stull Cemetery|Сталл зиратына]] жақын орналасқан, ал ол жер қалалық аңыздарымен танымал.&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |title=Supernatural: Your Burning Questions Answered! |url=http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20091230184335/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-date=2009-12-30 |work=[[TV Guide]] |date=2006-10-12}}&lt;/ref&gt; Дин Винчестер рөлін сомдаған Дженсен Эклз бастапқыда Сэм рөліне кастингке қатысқан, алайда кейін оны Дин рөліне сынап көруге шақырып,&lt;ref&gt;{{cite web |last=Prudom |first=Laura |date=November 11, 2014 |title=Supernatural at 200: The Road So Far, An Oral History |url=https://variety.com/2014/tv/spotlight/supernatural-oral-history-200-episodes-ackles-padalecki-kripke-1201352537/ |access-date=2022-02-19 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; сценарийді оқығаннан кейін Дин кейіпкерін көбірек ұнатқанын байқаған.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p. 130&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;starc&quot;&gt;{{cite web |last=Begum |first=Mumtaj |date=September 12, 2008 |title=Jensen Ackles enjoys doing Supernatural |url=http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=/2008/9/12/tvnradio/1985443&amp;sec=tvnradio |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081028170727/http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=%2F2008%2F9%2F12%2Ftvnradio%2F1985443&amp;sec=tvnradio |archive-date=October 28, 2008 |access-date=September 22, 2009 |work=[[The Star (Malaysia)|The Star Online]]}}&lt;/ref&gt;

==Кейіпкердің өмірбаяны==

===Сериалға дейінгі кезең===
Дин Винчестер 1979 жылдың 24 қаңтарында&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=The Monster at the End of This Book |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2009-04-20 |season=4 |number=18 |transcript=Transcript |transcript-url=http://www.supernaturalwiki.com/index.php?title=4.18_The_Monster_at_the_End_of_This_Book_%28transcript%29 |quote=PUBLISHER: &quot;What's May 2nd?&quot; SAM: &quot;That's my – Uh... that's Sam's birthday.&quot; DEAN: &quot;January 24th is Dean's.&quot; |language=en |credits=Julie Siege (writer), [[Mike Rohl]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Knight |first=Nicholas |date=2012-11-15 |title=The Essential Supernatural: On the Road with Sam and Dean Winchester |publisher=Insight Editions |isbn=978-1608871452 }}&lt;/ref&gt; [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон]] мен [[Мэри Винчестер (Supernatural)|Мэри Винчестердің]] отбасында, Канзас штатының Лоуренс қаласында дүниеге келді. Ол олардың тұңғыш баласы, өзінің інісі [[Сэм Винчестер|Сэмнен]] төрт жас үлкен. Дин ана жағынан әжесі Дианна Кэмпбелдің құрметіне аталған.

1983 жылдың 2 қарашасында Мэри Сэмнің бөлмесінде [[Азазель (Supernatural)|Азазель]] есімді жынның қолынан қаза табады, және үй өртене бастағанда, Динге Сэмді қауіпсіз жерге алып шығу тапсырылды, ал Джон Мэриді құтқаруға тырысқанымен, сәтсіз болды. Осы оқиғадан кейін Дин өзін Сэм үшін жауапты сезінді және олар бірге өскен кезде, әрдайым інісіне қамқор болу міндетін алды.

Джон Мэридің өлімінің себебін зерттеуге кірісіп, тылсым жаратылыстар мен оларды аулайтын адамдар туралы білді. Кейін Джонның өзі де аңшыға айналып, Динді де солай тәрбиеледі, дегенмен екеуі де Сэмнен тылсым дүниелерді жасырып келді, ол тек 8 жасқа келгенде ғана шындықты білді. Винчестерлер елді шарлап, мотельдерде немесе Джонның достарының үйлерінде өмір сүріп жүрді. Джонның үнемі үйде болмауына байланысты, Дин Сэмге бас-көз болуға мәжбүр болды. Дин 16 жасында ұрлық жасағаны үшін тұтқындалып, жасөспірімдер үйіне жіберілді, онда ол біраз уақыт қалыпты мектепте оқуға мүмкіндік алды, бірақ соңында Сэмге қайта оралуды таңдады.

Сериал басталарға дейін Сэм тылсым өмірден алыстап, өз өмірін бастауды шешеді. Джон Сэмге ренжіп, оны отбасын тастап кетті деп есептеді, ал Сэм де кетер алдында болған үлкен жанжалға байланысты реніш ұстады. Джон мен Дин аңшылықты жалғастырып, АҚШ-ты аралап жүрді.

Дин көптеген қару түрлерін қолдануымен танымал. Оның ерекше стиліне қара былғары етік, қара былғары күрте және қою фланель жейделер мен көк джинсы шалбар жатады. Сондай-ақ ол өзінің қара түсті [[Chevrolet Impala (төртінші буын)|1967 жылғы Chevrolet Impala]] көлігімен танымал — ол кейде сол көлікте ұйықтайды және жүк салғышында мол қару-жарақ жинағы сақталған.
===Сериал барысында===

====1-маусым====
Сериал басталған кезде Дин 26 жаста болады және Джон оған өз бетімен аңшылық жасауға рұқсат берген. Бірінші эпизодта Дин колледжде оқып жатқан Сэмге бірнеше жылдан бері алғаш рет келеді және жоғалып кеткен Джонды табуға көмектесуін сұрайды. Алғашында олар табысқа жете алмайды, және эпизод соңында Сэмнің қызы [[List of Supernatural characters#Jessica Moore|Джессика Мур]] аналары сияқты жолмен қайтыс болады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Pilot |episode-link=Pilot (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-09-13 |season=1 |number=1 | credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[David Nutter]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Сэм Динмен бірге жолға шығып, түрлі тылсым жаратылыстарды аулап, әкесін іздеп, аналары мен Джессиканың өлімінің артындағы кінәліні табуға кіріседі. Соңында олар әкелерімен қайта қауышып, [[The Colt (Supernatural)|Колт]] деген ерекше тапаншаны иеленіп, көздері сары түсті қуатты жын — [[Азазель (Supernatural)|Азазельге]] қарсы соққы беруге дайындалады.

====2-маусым====
Оны өлтіре алмай, олар жүк көлігімен соқтығысып, Дин комаға түседі. Жүрегі тоқтап, Дин өледі, бірақ Джон Диннің өмірі үшін жынмен келісім жасап, оны аман алып қалады.

Джонның жаны жынға беріліп, тозаққа кеткен соң, Сэм мен Дин жынды аулауды жалғастырады. Жын кейін Сэмді ұрлап әкетеді. Сэм арқасынан пышақталып, қаза табады, бұл Динді інісінің өмірін сақтау үшін жынмен келісім жасауға итермелейді. Динге тек бір жыл өмір беріледі. Ағайындылар жынды тозақ қақпасын ашуға және [[Лилит (Supernatural)|Лилитті]] босатуға кедергі жасай алмайды. Алайда, олардың әкесі де тозақтан шығып, оларға Сары Көзді Жынды өлтіруге мүмкіндік береді, содан кейін оның жаны жұмаққа кетеді.

====3-маусым====
Қалатын уақыты азайып бара жатқанын сезінген Дин босатылған жындарды аулауға кіріседі. [[Руби (Supernatural)|Руби]] есімді жынмен кездесіп, Дин тозақта тым ұзақ уақыт жанса, өзі де жынға айналуы мүмкін екенін біледі. Ағайындылар Лилит Азазельден кейін тозақтағы билікті алғанын және Диннің келісім-шартын қолында ұстап отырғанын анықтайды. Соңында олар Лилитпен бетпе-бет кездеседі.

Оны өлтіре алмаған Динді тозақ иттері (Хеллхаундар) паршалап өлтіреді, ал жаны тозаққа сүйреледі.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=No Rest for the Wicked |episode-link=No Rest for the Wicked (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2008-05-15 |season=3 |number=16 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Kim Manners]] (director)}}&lt;/ref&gt;

====4-маусым====
Тозақта жүргенде, Лилит [[Аластэр (Supernatural)|Аластэр]] есімді жынға Динді азаптауды бұйырады. Дин төрт ай бойы өлі болғанымен, тозақта бұл 40 жылға тең. 30 жыл бойы азаптауға қарсы тұрып, ақыры Аластэрге қосылып, жандарды азаптай бастайды. Кейін Дин қабірінен оянып, отбасымен қайта қауышады және [[періште]] [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльмен]] кездеседі. Кастиэль мен басқа да періштелер Динді тозақтан құтқарып, қайта тірілткен болып шығады.

Тозақта жасаған істері үшін ішкі қиналысқа түсіп, Сэмді жынның қанын ішуден тоқтатуға тырысады. Кастиэль оны өткенге жіберіп, Дин Азазельмен қайта кездеседі.

Бір сәтте Дин Сэмге тозақта жандарды азаптап қана қоймай, одан ләззат алғанын мойындайды.

Кейін [[Захария (Supernatural)|Захария]] есімді періште Динге аңшылықты жалғастыруды бұйырады, себебі Дин аңшылықты тастамақ болғанда Джонның да тозақта азап көргенін біледі.

''Jump the Shark'' эпизодында Дин мен Сэм [[Адам Миллиган|Адам]] есімді өгей інілері барын біледі. Бастапқыда сенбеген Дин фотосуреттерді көрген соң туыстығына көзі жетеді. Дин Сэмнің Адамға әкелері үйреткен қатал тәсілдерді қолдануына қарсы болады. Эпизод соңында Адамды жын емес, кек қайтарғысы келген ғул өлтіріп, өзін Адам ретінде көрсеткені белгілі болады. Дин Сэмді құтқарып, ағайындылар Адамның денесін өртейді.

Соңында Дин періштелер Апокалипсис болуын қалайтынын біледі. Егер жынның ерекше балаларының бірі (соңғысы — Сэм) Лилитті өлтірсе, Люцифер босатылады. Кастиэль Динге періштелерден қашуға көмектеседі. Дин [[Рубиді]] өлтіреді (ол Лилиттің тыңшысы болған), бірақ [[Люцифер (Supernatural)|Люцифердің]] босатылуына бөгет болуға кеш қалады.

====5-маусым====
Люцифер босатылған соң, белгісіз күш (Құдай) Дин мен Сэмді ұшаққа телепорттайды. Кейін олар Диннің [[Михаил (Supernatural)|Михаил]], ал Сэмнің Люцифер үшін ыдыс рөлі барын біледі. Олар [[Крест жолдарының патшасы]] [[Кроули (Supernatural)|Кроулимен]] кездесіп, [[Төрт салт атты]]мен күрес жүргізеді.

Ағайындылар Люциферді жеңудің жолын іздеп жүріп, ''Колт'' тапаншасын қолданбақ болады және [[Құдай]]ды іздейді, бірақ Колт Люциферді өлтіре алмайтыны, ал Құдайға Апокалипсис маңызды еместігі белгілі болады.&lt;ref name=&quot;abandon all hope&quot;&gt;{{cite episode |title=Abandon All Hope |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=November 19, 2009 |season=5 |number=10 |credits=[[Ben Edlund]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;moon&quot;&gt;{{cite episode |title=Dark Side of the Moon |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 1, 2010 |season=5 |number=16 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), [[Jeff Woolnough]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Дин Михаилдің ыдысы болуға келіспек болады, тіпті бұл миллиондаған адамның өліміне әкелсе де.&lt;ref name=&quot;sympathy&quot;&gt;{{cite episode |title=Sympathy For The Devil |episode-link=Sympathy for the Devil (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=September 10, 2009 |season=5 |number=1 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; Алайда, Сэмнің Динге деген сенімі оны басқа шешім іздеуге көндіреді.&lt;ref name=&quot;point of no return&quot;&gt;{{cite episode |title=Point of No Return |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 15, 2010 |season=5 |number=18 |credits=[[Jeremy Carver]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt; [[Гавриил (Supernatural)|Архангел Гавриил]] қаза тапқан соң, ағайындылар [[Төрт салт аттының]] жүзіктерін пайдаланып, Люциферді қайта тозаққа қамай алатынын біледі.&lt;ref name=&quot;hammer of the gods&quot;&gt;{{cite episode |title=Hammer of the Gods |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 22, 2010 |season=5 |number=19 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), Rick Bota (director)}}&lt;/ref&gt; Дин мен Сэмде соғыс пен аштықтың жүзігі бар, енді індет пен өлімдікі керек болады. Іздестіру кезінде Сэм колледждегі ескі досы Брэдимен кездеседі — ол Джессиканы Сэмге таныстырған және Азазельдің бұйрығымен Джессиканы өлтірген жын болған. Ақпаратты алған соң Дин Сэмге Брэдиді өлтіруге мүмкіндік береді.

[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] Люциферді қайта тозаққа қамау жолын білген соң, Дин Сэмге Люцифердің ыдысы болуға рұқсат береді. Бірақ Сэмнің Динмен арасындағы байланысы оны бақылауды сақтауға көмектеседі, нәтижесінде ол өзін Люцифермен бірге тозақтағы қапасқа тастайды. Михаил де, олардың кіші інісі Адамның денесін иеленіп, бірге түседі.
====6-маусым====
Аңшылықты тастап, бұрынғы кездейсоқ қарым-қатынаста болған Лисамен бірге тұруға көшкен Дин қалыпты өмірге бейімделуге тырысады. Алайда джин шабуыл жасап, оны белгісіз біреу құтқарған соң, ол қайтадан аңшылық өмірге тартылады. Дин інісі Сэм мен нағашы атасы қайтыс болғаннан кейін тірілгенін білгенде қатты таңғалады. Оның мазасы одан әрі кетеді, өйткені Сэм бұрынғыдай жұмсақ емес, суық әрі қатыгез, тіпті Диннің уақытша вампирге айналуына жол береді. Бұл әсіресе таңғаларлық, өйткені әдетте Сэм ағайындылардың ішіндегі мейірімдісі болған.

Кейін Кастиэль Сэмде жан жоқ екенін айтқанда, Дин оны қайтарудың жолын іздей бастайды. Дин [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] көмегімен Сэмнің жанын Люцифердің қапасынан қайтарады. Содан кейін ағайындылар [[Кроули (Supernatural)|Кроули]] мен [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльге]] қатысты астыртын әрекеттің бетін ашады. Олар барлық жындардың анасын — [[Ив (Supernatural)|Ивті]] жеңіп, Лисамен қарым-қатынасты үзіп, Кастиэльдің тозақтағы рухтарды сіңіріп алып, тірі періштелердің ең қуаттысына айналғанын біледі.

====7-маусым====
[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] көмек сұраған Дин Кастиэльді Пургаторий рухтарын қайтаруға көндіре алмайды, нәтижесінде [[Левиафандар (Supernatural)|левиафандар]] босап, Жерді жаулап алуға әрекет жасайды. Ағайындылардың әке орнына жүрген [[Бобби Сингер]]ді левиафан көсемі [[Дик Роман]] өлтіреді. Осы кезде олар [[Кевин Тран (Supernatural)|Кевин Тран]] есімді пайғамбармен одақтас болады.

[[Құдайдың Сөзі]] арқылы Дин мен Кастиэль Романды өлтіреді, бірақ кейінгі жарылыста өздері де қаза тауып, [[Пургаторийге]] сүйреледі.

====8-маусым====
Кастиэль тастап кеткеннен кейін, Дин вампир [[Бенни (Supernatural)|Беннидің]] көмегімен Пургаторийде бір жыл тірі қалады. Кейін екеуі қашып шығады. Дин Сэмнің оны іздемегенін білгенде ашуға булығады. Олар Кевинмен қайта қауышып, Тозақ қақпасын жабуға арналған сынақтар туралы тағы бір [[Құдай сөзі]]н табады. Дин Сэмге сынақтарды орындауға көмектеседі және олар бұл жолда [[Метатрон (Supernatural)|Метатрон]] атты қашқын періштемен және [[Абаддон (Supernatural)|Абаддон]] есімді тозақ рыцарымен кездеседі. Сонымен қатар, әке жағынан аталары оларға [[Хат иелері (Supernatural)|Хат иелері]] бункерін база ретінде қалдырады. Дин Кастиэльдің [[Наоми (Supernatural)|Наоми]] атты періште тарапынан өзін өлтіруге бағдарламаланғанын білгенде шошиды. [[Кроули (Supernatural)|Кроулиді]] ұстап, Дин Сэмді сынақты аяқтаудан тоқтатады, себебі бұл оның өліміне әкелуі мүмкін екенін біледі. Ауруханаға бара жатқанда, Сэм құлап түседі, дәл осы кезде періштелер Жерге құлай бастайды.

====9-маусым====
Көмек сұрап дұға еткен Дин Метатрон Кастиэльді алдап, оның рақымын ұрлап, адамға айналдырғанын біледі. [[Езекииль]] есімді періште Сэмнің денесін иеленуге ұсыныс жасап, Дин келіседі, себебі бұл Сэмді құтқарып қалудың жалғыз жолы. Бірақ Езекииль Сэмнің денесінде болғанда, Дин Кастиэльден көмек ала алмай, Абаддонмен күресудің жолын іздеуге мәжбүр болады. Кейін Езекииль өзін [[Гадреэль (Supernatural)|Гадреэль]] екендігін жариялап, Динді жеңіп, Кевинді құтқаруға мүмкіндік бермейді. Ақырында Дин [[Кроули (Supernatural)|Кроулидің]] көмегіне жүгініп, Гадреэльді Сэмнің денесінен қуып шығуға қол жеткізеді, бірақ бұл ағайындылардың арасын ашады.

Абаддонды жеңуге үмітсіз күйде, Кроули Динді [[Қабыл таңбасы]]н қабылдауға итермелейді. Бұл таңбаны Диннің арғы атасы Қабыл берген. Кейін Кроули [[Алғашқы Қылыш]]ты табуға көмектеседі. Сэммен қарым-қатынасын қайта жақсартып, Дин Абаддонды өлтіріп, Гадреэльді де өлтірмек болады. Ақыры Метатронмен бетпе-бет келіп, Дин өлімші жарақат алып, тағы да қаза табады. Оның денесі бункерге қайтарылады, бірақ Дин қайта тіріледі — енді ол жынға айналған және [[Кроулимен]] бірге кетеді.&lt;ref name=&quot;variety20140523&quot;&gt;{{Cite news |last=Prudom |first=Laura |date=2014-05-23 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |access-date=2025-03-29 |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |issn=0042-2738}}&lt;/ref&gt;

====10-маусым====
Жын ретінде өмір сүріп, Абаддонның жақтастарын өлтіріп жүрген Дин бір кезде [[Лестер Моррис]] есімді адамды өлтіреді және өзінің жындық күштері арқылы Кроулидің Сэм туралы айтқандарын растайды. Кейін Сэммен кездескенде, [[Коул]] есімді сарбаз Динге шабуылдап, Сэмге оны қасиетті сумен тұтқындауға мүмкіндік береді. Сэм оны қайта адамға айналдыру үшін [[жыннан емдеу рәсімін]] қолданады. Алайда Дин қашып кетеді. Бірақ Кастиэльдің көмегімен Дин қайтадан емделеді, дегенмен ол әлі де [[Қабыл таңбасымен]] күшейтілген адам болып қала береді.

Уақыт өте келе күші артып, өзін-өзі басқара алмай кеткен Дин [[Қабыл]]дан таңбаны алған адам ретінде ешқандай ем жоқ екенін біледі. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлім]] оған таңбаны алып тастау бүкіл [[Қара Түнек]]ті босататынын, сондықтан Динді қоғамнан аластату қажет екенін айтады. Бұл үшін ол Сэмді өлтіруі керек болады. Алдымен келіссе де, ақыры Дин Өлімді өлтіреді. Бірақ Сэмнің бұрынғы әрекеттері таңбаны бәрібір жоюға алып келеді — соның нәтижесінде Қара Түнек босап шығады.

====11-маусым====
Қара Түнек босатылған соң, Дин мен Сэм оны табуға кіріседі. Олар іздеп жүрген жаратылыс — Құдайдың қарындасы екенін білгенде шошиды. Бұл жаратылыс кейін өзін [[Амара (Supernatural)|Амара]] деп таныстырады. Дин оны өлтіре алмайды, өйткені оған деген ішкі тартылыс сезімі бар. Істі одан әрі қиындататыны — [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльдің]] [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] үшін ыдыс болуға келісуі, өйткені тек архангел ғана Амарамен күресе алады деп сенеді. Бірақ бұл сәтсіз аяқталады — себебі Люцифер құлаған архангел болғандықтан, шамасы жетпейді. Ақырында ағайындылар нағыз Құдай — [[Чак (Supernatural)|Чак Шюрлимен]] байланысады. Ол — Винчестер туралы Інжіл жазған жазушы еді. Чак пен Амара татуласқан соң, бірге кетеді. Осы үшін алғыс ретінде Амара Диннің анасын қайта тірілтеді — бұл Дин үшін күтпеген тосын сый болады.
====12-маусым====
Винчестерлер адам және тылсым күштер тарапынан қауіпке тап болады. [[Хат иелері (Supernatural)|Британдық Хат иелері]] АҚШ-тағы аңшыларды бақылауға алу мақсатында Винчестерлерге шабуыл жасайды. Сонымен қатар [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] жаңа тән іздеп, қашып жүр.

Кейін Люцифер [[АҚШ Президентін]] өзіне ыдыс етіп алады, бірақ Винчестерлер оны бұл тәннен қуып шығады. Осы кезде Люцифер Президентті иеленіп жүргенде [[балалы болғаны]] анықталады, сондықтан Винчестерлер сол баланың анасын қорғауға мәжбүр болады. [[Мэри Винчестер]] британдық Хат иелерімен одақтасу мүмкіндігін зерттейді. [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэль]] Люцифердің баласын қорғауға лайық деп шешеді, бірақ Хат иелері тым қатыгез екенін көрсетіп, одақ тоқтатылады — олар кездейсоқ бір мүшесін өлтіріп алған аңшы әйелді өлтіріп тастайды.

====13-маусым====
Винчестерлер Люциферді [[Апокалипсис Әлемі|параллель әлемге]] қуып жібереді, бұл жерде Апокалипсис 2012 жылы &quot;мерзімінде&quot; орын алған. Алайда бұл жоспар сәтсіз аяқталады: Люцифер бұл әлемнің [[Михаил (Supernatural)|Михаиліне]] негізгі әлем туралы айтып береді. Сонымен қатар, олар Люцифердің баласы — [[Джек Клайн]] атты кенеттен ересекке айналған нефилимді тәрбиелеуге тырысады.

Джек Винчестерлер мен Кастиэльді әкелері ретінде көреді. Ағайындылар [[Гавриил (Supernatural)|Гавриилдің]] тірі екенін анықтап, оны одақтас етеді. Олар Апокалипсис Әлемінен бірнеше адамды (оның ішінде [[Бобби Сингер (балама нұсқасы)]] мен [[Чарли Брэдбери]]ді) құтқарып үлгереді, бірақ Михаил мен Люцифер де бұл әлемге ереді.

Люцифер Джектің [[грациясын]] алып, күшін арттырғанда, оны тоқтатудың жалғыз жолы — Михаилдің ыдысы болуға келісім беру болады. [[Дин Винчестер]] келісім береді, бірақ кейін Михаил Диннің денесін толық иеленіп алады.

====14-маусым====
[[Дин]]нің денесін иемденген Михаил бірнеше апта бойы Жерді зерттейді және монстрларға көмек беріп, олар арқылы әлемді жаулап алмақ болады. Диннің рухы уақытша бет алып, бостандық сұрайды.

Михаил Диннің еркіндігін бір сәтке беріп, кейін қайта денесін алады. Алайда Дин отбасының көмегімен Михаилді өзінің [[санасындағы түрмеге]] қамап тастайды. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] орнын басқан [[Билли (Собиратель)|Билли]] Динге болашақтардың бәрінде Михаил бұл түрмеден қашып кететінін, тек бір болашақта ғана Дин өзін [[Энохийлік жәшікке]] жауып, мұхит түбіне тастау арқылы мұны тоқтата алатынын айтады. Дин жәшікті дайындап бастайды, бірақ Сэмнің басқа жол іздейік деген өтінішін қабылдайды.

Дин сиқырлы інжуді ұстап, жүрегінің ең үлкен тілегін орындайды — нәтижесінде [[Джон Винчестер]]мен қайта қауышады. Дин Михаилден құтылуды тілегенімен, шыққан нәтиже жүрек тебірентерлік отбасылық кездесуге айналады. Уақыт сызығының бұзылмауы үшін Джон өз уақытына қайтып кетеді.

Кейін [[малик жәшігінен]] бас тартқан Дин Сэм, Кастиэль және Джекпен бірге аңшылыққа аттанады. Осы кезде ол есінен танып, оянғанда Михаил оның санасынан шығып кеткенін көреді. Михаил аңшыларды қырып тастап, Винчестерлерді азаптайды. Алайда Джек өз [[жанын]] пайдаланып, Михаилді өлтіріп, оның грациясын сіңіреді. Осылайша Джек толық күшіне қайта оралады, бірақ жаны таусыла бастайды.

Бұл уақытта Люцифердің бұрынғы ыдысы оны [[Бос Кеңістік]]тен тірілтпек болады. Джек оны тоқтатады, бірақ сол жолы [[Мэри Винчестерді]] абайсызда өлтіріп алады. Дин анасының өлімі туралы біліп, аза мен ашуға булығады. Джекті өлтіру үшін [[Чак (Supernatural)|Чак]] келіп, өзімен бірге ерекше қару әкеледі: бұл қару нысанға не істесе, иесіне де соны жасайды. Дин оны Джекке бағыттайды, бірақ соңғы сәтте атып жібермей, түсіністік танытады.

Бұл Чактың ашуын тудырады. Сэм мен Дин өз өмірлерінің шын мәнінде Чактың ойын-сауығына айналғанын түсінеді. Ашуға булыққан Чак Джекті өлтіріп, тозақтан барлық зұлым рухтарды босатады. Ол: «Хикая аяқталды. Қош келдіңдер, ақырзаман!» — деп мәлімдейді. Винчестерлер мен Кастиэль жау шоғырын қарсы алуға дайындалады.

====15-маусым====
Чак тозақ қақпаларын ашып, ақырзаманды бастаған соң, Сэм, Дин және Кастиэль зомби мен аруақтармен күресуге мәжбүр болады.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pruner |first=Aaron |last2=Weatherhead |first2=Shaina |date=2020-11-20 |title='Supernatural' Series Finale Explained: How Does the Winchesters' Story End? |url=https://collider.com/supernatural-series-finale-explained/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Collider (website)|Collider]] |language=en-US}}&lt;/ref&gt; Олар тозақ пен әлем арасындағы саңылауды жауып, Чакты жеңудің жолын іздейді. Көп қиындықтан кейін, олар оны жеңіп шығады.

Алайда сол жеңістен соң Дин аңшылық кезінде [[вампирлер]] шабуылынан қайтыс болады. Өлімімен келісіп, Сэммен қоштасады. Кейін [[жәннатта]] [[Бобби Сингер]]мен қайта қауышып, оған Чак жеңілгеннен кейінгі жағдайларды түсіндіреді. Дин [[Кастиэльдің]] [[Бос Кеңістіктен]] құтқарылғанын және Кастиэль мен Джек жәннатты жақсартқанын біледі.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-20 |title=Here's how everyone's story ended on 'Supernatural' |url=https://ew.com/tv/supernatural-characters-final-season-endings/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt; Сэм Жер бетінде толыққанды өмір сүріп, кейін Динге жәннатта қосылады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Carry On |episode-link=Carry On (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2020-11-19 |season=15 |number=20 |credits=[[Andrew Dabb]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;
====''The Winchesters''====
1970-жылдары орын алған бұл хикаяда Дин Винчестер ата-анасы — [[Джон Винчестер]] мен [[Мэри Кэмпбелл]]дің қалай танысып, ғашық болып, әкелерін іздеу жолында бірге жын-перілермен күрескені туралы баяндап отырады. Бұл оқиғаларды баяндау барысында Дин Винчестер ешкім білмейтін бір шындықты ашады: [[Акрида]] — бүкіл тіршілікке қауіп төндіретін құбыжықтар және Дин ата-анасының өміріндегі бұл жоғалған тарау жайлы көбірек мәлімет жинамақ ниетте.

[[Сэмюэл Кэмпбелл]]дің жарық зақымдаған барлау фотоларының арасынан Джон оған [[Генри Винчестер]]дің хатын берген ер адамды байқап қалады. Джон мен Мэри бұл адамды танымайды, бірақ фотода [[Импала]] көлігіне мініп жатқан бұл адам — Дин екені белгілі болады. Акрида Динді тоқтатуға аңшыларды біріктірген адам деп танып, оны іздеуге [[Монстрлар клубын]] пайдалануды көздейді. Акридаға тұтқынға түскен Джон олар Диннен қорқатынын байқап, Дин бұл әлемге жат емес екенін, оларды өлтіре алатын жалғыз адам екенін түсінеді.

Флешбэк арқылы Джон Вьетнамнан оралған соң оған Генридің хатын Дин береді, бұл кезде Дин [[Бобби Сингер]]мен бірге Акридаға қарсы аңшылық жүргізіп жүрген болатын. Қазіргі уақытта Акрида патшайымы [[Джоан Хопкинс]] Дин мен Импаланың бір портал арқылы жіберіліп, жойылғанын айтады. [[Остиум]] және Диннің аңшылық күнделігі арқылы Монстрлар клубы Динді қайтаруға тырысады, бірақ тек Импаланы ғана қайтара алады. Сол себепті олар Дин өліп қалған деп ойлайды. Алайда Импала да бұл әлемге жат болғандықтан, Мэри оны [[Джоан]]ға соғып өлтіреді, бұл арқылы Акрида да жойылады. Бірақ бұл әрекет Мэриді портал арқылы өткізіп жібереді.

Дин Мэриді порталдан құтқарып, Монстрлар клубының [[балама ғаламда]] екенін түсіндіреді. [[Carry On (Supernatural)|Өлімінен кейін Жәннатта]] жүріп, Дин бірнеше ғаламды аралап, отбасы бақытты өмір сүретін әлемді іздейді. Осы кезде ол Чактың жеңілген жағдайына дайындалған [[Акрида]] деген қауіпсіздік тетігін тауып алады. Акрида Сэмге де қауіп төндіргендіктен, Дин [[Джек]]тің араласпау туралы бұйрығына қарамай, бұл іске араласады. Джек оған ескерту жасаса да, соңында келісіп, Динге өз күнделігі мен [[Кольт]]ті қайтарып береді.

Дин Джонға күнделігін береді — бұл күнделік Джонның күнделігі Динге жол көрсеткендей, оған жол көрсетпек. Ал Мэриге Кольтті береді, оны келесі жылы Мэримен [[келісім жасайтын]] [[Азазел]] кездескенде қолдануға ескерту жасайды. Одан аты-жөнін сұрағанда, Дин [[Джеймс Хетфилд]] деп өтірік ат береді. Сосын Джек пен Боббимен бірге қайтадан Жәннатқа аттанып, бұл ғаламда отбасына бақыт бұйырғанына разы күйде кетеді.

== Қабілеттері мен дағдылары ==
Дин — тәжірибелі әрі өте тапқыр аңшы.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=2HIyhLRKK7A |title=COMIC CON 2018 {{!}} Jensen Ackles Talks Dean Winchester and 'Supernatural' |date=2018-07-26 |type=Video |language=en |publisher=Fangirlish |via=[[YouTube]]}}&lt;/ref&gt; Ол әртүрлі [[атыс қаруы|қаруларды]] жақсы меңгерген; көбінесе [[Colt 1911]] тапаншасы мен [[кесілген мылтықты]] қолданады. Қол күрес, [[пышақпен ұрыс]] және айла-тәсілдерді жетік меңгерген. Ол бірнеше рет адамдар мен [[шэйпшифтер]], вампирлер және жындар сияқты күшті тіршілік иелерін жеңіп шыққан.

«Croatoan» эпизодында [[Молотов коктейлі]] мен [[жарылғыш құрал]] дайындап, [[химияны]] білетінін көрсетеді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Croatoan |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2006-12-07 |season=2 |number=9 |credits=John Shiban (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; «Phantom Traveler» бөлімінде ескі [[Уокман]]нан [[ЭМӨ]] детектор құрастырып, [[электроника]] мен [[кері инженерия]]дан хабары бар екенін дәлелдейді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Phantom Traveller |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-10-04 |season=1 |number=4 |credits=Richard Hatem (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;

Дин тылсым күштер туралы, [[мифология]] мен [[сиқырлар]]ды терең меңгерген және 4-маусымнан бастап [[періштелерге]] қарсы сиқырларды қолдана бастайды.

Аңшылық барысында Дин жиі өзін [[ФБР]], [[Ауруларды бақылау және алдын алу орталығы|CDC]] секілді үкімет агенті ретінде таныстырып, тергеулерге араласады. Ол сондай-ақ құлып бұзу, сигнализация өшіру, көлік ұрлау, бильярд ойнап ақша табу сияқты тәсілдерді де жетік меңгерген. [[Тозақта]] [[Аластэрдің]] «шәкірті» болған кезде азаптау әдістерін толықтай үйренген.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=ihviwyc_TUg |title=Jensen Ackles talks about Dean's return from Hell |date=2008-09-18 |type=Video |publisher=TheCWSource |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/ihviwyc_TUg |archive-date=2021-12-14 |url-status=live |via=[[YouTube]]}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt;

Дин көліктерге өте жақын, [[Impala (Supernatural)|Импаласын]] бала кезінен бастап өзі жөндеп, жақсы күйде ұстап келеді.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-18 |title='Supernatural's Jensen Ackles says he struggled with the show's ending at first |url=https://ew.com/tv/supernatural-jensen-ackles-final-season-interview/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt;

Қосымша қабілеттері:
Вампир кезінде: күш, көру, иіс және есту қабілеті күшейді.
Қабылдаған Марк Кайна: адам бола тұра ерекше күшке ие болды, [[Метатрон]] сияқты періштелермен тең күресе алды. Қанжарды өзіне тарту, алдын ала түстер көру және сиқыр мен жындарға иммунитет сияқты күштері болды.
Жын Дин: күші [[Тозақтың серілерімен]] теңесті, телепатия, жарадан жылдам жазылу, экзорцизмге төзімділік секілді қабілеттерге ие болды.
Михаил ретінде: телепортация, телекинез, жылдам сауығу, және [[Архангел семсерін]] пайдалану мүмкіндігі болды.
''The Winchesters'' хикаясында Дин жарақат алмайтын рухани формада жүреді. Бір портал оны жоя алмайды, себебі ол әлдеқашан өлген. Дегенмен, ол әлеммен физикалық әрекеттесе алады және [[елес]]тер сияқты кенеттен жоғалып, қайта пайда бола алады. Дегенмен, Дин ең алдымен [[Импаламен]] жүріп-тұрғанды жөн көреді — бұл көлікті ол [[Жәннаттан]] ала келген.
== Сілтемелер ==
{{Табиғаттан тыс}}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>jnjq1mdi13x5kfc59w5vt215ijdj3cc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484396</id>
      <parentid>3484395</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T02:26:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Дамуы */</comment>
      <origin>3484396</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="50847" sha1="9ytzgpwcwgjy6qnk9qh5hkf06c4yutp" xml:space="preserve">'''Дин Винчестер''' ({{lang-en|Dean Winchester}}) — ''[[Табиғаттан тыс (телесериал)|Табиғаттан тыс]]'' атты америкалық драмалық телехикаяның екі [[протагонист|басты кейіпкерінің]] бірі, [[Сэм Винчестер]]дің ағасы. Кейіпкердің негізгі нұсқасын [[Дженсен Эклс]] сомдайды. Өзге нұсқаларын Хантер Брошу (сәби кезі), Ридж Кэнайп (бала кезі), Николай Лоутон-Джистра (жеткіншек кезі), Брок Келли және Дилан Эверетт (жасөспірім кезі), сондай-ақ Чад Эверетт (егде шағы) сомдаған.

==Дамуы==
Дин Винчестерді ''Supernatural'' телехикаясының авторы және бастапқы шоураннері [[Эрик Крипке]] ойлап тапты. Ол The WB арнасына екі бауырдың тылсым құбылыстарды зерттейтін шоу идеясын ұсынған кезде бұл кейіпкерді жасаған болатын.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p.6&lt;/ref&gt; Диннің есімі [[Джек Керуак|Джек Керуактың]] жол сапары туралы ''[[On the Road]]'' (Жол үстінде) атты романындағы Дин Мориартиге құрмет ретінде берілген,&lt;ref name=&quot;scarierfiction&quot;&gt;{{cite web |date=March 8, 2007 |title=Fact scarier than fiction |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110827205742/https://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |archive-date=August 27, 2011 |access-date=2009-09-30 |website=[[The Daily Telegraph (Sydney)|The Daily Telegraph]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; бұл Крипкенің американдық жол-сапар стиліндегі телехикая жасау идеясымен үйлесіп тұрды.&lt;ref name=&quot;theage&quot;&gt;{{cite news |author=Fernandez |first=Maria Elena |date=January 5, 2006 |title=On the road trip from hell |url=http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121104085911/http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |archive-date=November 4, 2012 |access-date=2009-09-30 |work=[[The Age]] |publisher= |location=Melbourne}}&lt;/ref&gt; Бастапқыда бауырлардың тегі &quot;Харрисон&quot; болады деп жоспарланған, бұл Харрисон Фордқа сілтеме еді, өйткені Крипке Диннің &quot;Хан Солоның немқұрайды ержүректілігін&quot; иеленгенін қалаған. Алайда Канзас штатында &quot;Сэм Харрисон&quot; есімді азамат болғандықтан, заңдық себептермен бұл текті өзгертуге тура келді.&lt;ref name=&quot;lastname&quot;&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |interviewer=Angie Rentmeester |title=A 'Supernatural' Spin-Off? Death By Bad Taco? Series Creator Eric Kripke Explains |url=http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606234935/http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-date=2011-06-06 |work=Starpulse.com |date=2008-02-14}}&lt;/ref&gt; Winchester Mystery House-қа деген қызығушылығын және телехикаяға &quot;қазіргі заманғы вестерн&quot; атмосферасын бергісі келгенін ескере отырып, Крипке &quot;Винчестер&quot; тегін таңдады. Дин мен оның бауыры Сэм [[Канзас]] штатының Лоуренс қаласынан шыққан, өйткені бұл қала Сталл зиратына жақын орналасқан, ал ол жер қалалық аңыздарымен танымал.&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |title=Supernatural: Your Burning Questions Answered! |url=http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20091230184335/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-date=2009-12-30 |work=[[TV Guide]] |date=2006-10-12}}&lt;/ref&gt; Дин Винчестер рөлін сомдаған Дженсен Эклз бастапқыда Сэм рөліне кастингке қатысқан, алайда кейін оны Дин рөліне сынап көруге шақырып,&lt;ref&gt;{{cite web |last=Prudom |first=Laura |date=November 11, 2014 |title=Supernatural at 200: The Road So Far, An Oral History |url=https://variety.com/2014/tv/spotlight/supernatural-oral-history-200-episodes-ackles-padalecki-kripke-1201352537/ |access-date=2022-02-19 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; сценарийді оқығаннан кейін Дин кейіпкерін көбірек ұнатқанын байқаған.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p. 130&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;starc&quot;&gt;{{cite web |last=Begum |first=Mumtaj |date=September 12, 2008 |title=Jensen Ackles enjoys doing Supernatural |url=http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=/2008/9/12/tvnradio/1985443&amp;sec=tvnradio |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081028170727/http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=%2F2008%2F9%2F12%2Ftvnradio%2F1985443&amp;sec=tvnradio |archive-date=October 28, 2008 |access-date=September 22, 2009 |work=[[The Star (Malaysia)|The Star Online]]}}&lt;/ref&gt;

==Кейіпкердің өмірбаяны==

===Сериалға дейінгі кезең===
Дин Винчестер 1979 жылдың 24 қаңтарында&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=The Monster at the End of This Book |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2009-04-20 |season=4 |number=18 |transcript=Transcript |transcript-url=http://www.supernaturalwiki.com/index.php?title=4.18_The_Monster_at_the_End_of_This_Book_%28transcript%29 |quote=PUBLISHER: &quot;What's May 2nd?&quot; SAM: &quot;That's my – Uh... that's Sam's birthday.&quot; DEAN: &quot;January 24th is Dean's.&quot; |language=en |credits=Julie Siege (writer), [[Mike Rohl]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Knight |first=Nicholas |date=2012-11-15 |title=The Essential Supernatural: On the Road with Sam and Dean Winchester |publisher=Insight Editions |isbn=978-1608871452 }}&lt;/ref&gt; [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон]] мен [[Мэри Винчестер (Supernatural)|Мэри Винчестердің]] отбасында, Канзас штатының Лоуренс қаласында дүниеге келді. Ол олардың тұңғыш баласы, өзінің інісі [[Сэм Винчестер|Сэмнен]] төрт жас үлкен. Дин ана жағынан әжесі Дианна Кэмпбелдің құрметіне аталған.

1983 жылдың 2 қарашасында Мэри Сэмнің бөлмесінде [[Азазель (Supernatural)|Азазель]] есімді жынның қолынан қаза табады, және үй өртене бастағанда, Динге Сэмді қауіпсіз жерге алып шығу тапсырылды, ал Джон Мэриді құтқаруға тырысқанымен, сәтсіз болды. Осы оқиғадан кейін Дин өзін Сэм үшін жауапты сезінді және олар бірге өскен кезде, әрдайым інісіне қамқор болу міндетін алды.

Джон Мэридің өлімінің себебін зерттеуге кірісіп, тылсым жаратылыстар мен оларды аулайтын адамдар туралы білді. Кейін Джонның өзі де аңшыға айналып, Динді де солай тәрбиеледі, дегенмен екеуі де Сэмнен тылсым дүниелерді жасырып келді, ол тек 8 жасқа келгенде ғана шындықты білді. Винчестерлер елді шарлап, мотельдерде немесе Джонның достарының үйлерінде өмір сүріп жүрді. Джонның үнемі үйде болмауына байланысты, Дин Сэмге бас-көз болуға мәжбүр болды. Дин 16 жасында ұрлық жасағаны үшін тұтқындалып, жасөспірімдер үйіне жіберілді, онда ол біраз уақыт қалыпты мектепте оқуға мүмкіндік алды, бірақ соңында Сэмге қайта оралуды таңдады.

Сериал басталарға дейін Сэм тылсым өмірден алыстап, өз өмірін бастауды шешеді. Джон Сэмге ренжіп, оны отбасын тастап кетті деп есептеді, ал Сэм де кетер алдында болған үлкен жанжалға байланысты реніш ұстады. Джон мен Дин аңшылықты жалғастырып, АҚШ-ты аралап жүрді.

Дин көптеген қару түрлерін қолдануымен танымал. Оның ерекше стиліне қара былғары етік, қара былғары күрте және қою фланель жейделер мен көк джинсы шалбар жатады. Сондай-ақ ол өзінің қара түсті [[Chevrolet Impala (төртінші буын)|1967 жылғы Chevrolet Impala]] көлігімен танымал — ол кейде сол көлікте ұйықтайды және жүк салғышында мол қару-жарақ жинағы сақталған.
===Сериал барысында===

====1-маусым====
Сериал басталған кезде Дин 26 жаста болады және Джон оған өз бетімен аңшылық жасауға рұқсат берген. Бірінші эпизодта Дин колледжде оқып жатқан Сэмге бірнеше жылдан бері алғаш рет келеді және жоғалып кеткен Джонды табуға көмектесуін сұрайды. Алғашында олар табысқа жете алмайды, және эпизод соңында Сэмнің қызы [[List of Supernatural characters#Jessica Moore|Джессика Мур]] аналары сияқты жолмен қайтыс болады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Pilot |episode-link=Pilot (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-09-13 |season=1 |number=1 | credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[David Nutter]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Сэм Динмен бірге жолға шығып, түрлі тылсым жаратылыстарды аулап, әкесін іздеп, аналары мен Джессиканың өлімінің артындағы кінәліні табуға кіріседі. Соңында олар әкелерімен қайта қауышып, [[The Colt (Supernatural)|Колт]] деген ерекше тапаншаны иеленіп, көздері сары түсті қуатты жын — [[Азазель (Supernatural)|Азазельге]] қарсы соққы беруге дайындалады.

====2-маусым====
Оны өлтіре алмай, олар жүк көлігімен соқтығысып, Дин комаға түседі. Жүрегі тоқтап, Дин өледі, бірақ Джон Диннің өмірі үшін жынмен келісім жасап, оны аман алып қалады.

Джонның жаны жынға беріліп, тозаққа кеткен соң, Сэм мен Дин жынды аулауды жалғастырады. Жын кейін Сэмді ұрлап әкетеді. Сэм арқасынан пышақталып, қаза табады, бұл Динді інісінің өмірін сақтау үшін жынмен келісім жасауға итермелейді. Динге тек бір жыл өмір беріледі. Ағайындылар жынды тозақ қақпасын ашуға және [[Лилит (Supernatural)|Лилитті]] босатуға кедергі жасай алмайды. Алайда, олардың әкесі де тозақтан шығып, оларға Сары Көзді Жынды өлтіруге мүмкіндік береді, содан кейін оның жаны жұмаққа кетеді.

====3-маусым====
Қалатын уақыты азайып бара жатқанын сезінген Дин босатылған жындарды аулауға кіріседі. [[Руби (Supernatural)|Руби]] есімді жынмен кездесіп, Дин тозақта тым ұзақ уақыт жанса, өзі де жынға айналуы мүмкін екенін біледі. Ағайындылар Лилит Азазельден кейін тозақтағы билікті алғанын және Диннің келісім-шартын қолында ұстап отырғанын анықтайды. Соңында олар Лилитпен бетпе-бет кездеседі.

Оны өлтіре алмаған Динді тозақ иттері (Хеллхаундар) паршалап өлтіреді, ал жаны тозаққа сүйреледі.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=No Rest for the Wicked |episode-link=No Rest for the Wicked (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2008-05-15 |season=3 |number=16 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Kim Manners]] (director)}}&lt;/ref&gt;

====4-маусым====
Тозақта жүргенде, Лилит [[Аластэр (Supernatural)|Аластэр]] есімді жынға Динді азаптауды бұйырады. Дин төрт ай бойы өлі болғанымен, тозақта бұл 40 жылға тең. 30 жыл бойы азаптауға қарсы тұрып, ақыры Аластэрге қосылып, жандарды азаптай бастайды. Кейін Дин қабірінен оянып, отбасымен қайта қауышады және [[періште]] [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльмен]] кездеседі. Кастиэль мен басқа да періштелер Динді тозақтан құтқарып, қайта тірілткен болып шығады.

Тозақта жасаған істері үшін ішкі қиналысқа түсіп, Сэмді жынның қанын ішуден тоқтатуға тырысады. Кастиэль оны өткенге жіберіп, Дин Азазельмен қайта кездеседі.

Бір сәтте Дин Сэмге тозақта жандарды азаптап қана қоймай, одан ләззат алғанын мойындайды.

Кейін [[Захария (Supernatural)|Захария]] есімді періште Динге аңшылықты жалғастыруды бұйырады, себебі Дин аңшылықты тастамақ болғанда Джонның да тозақта азап көргенін біледі.

''Jump the Shark'' эпизодында Дин мен Сэм [[Адам Миллиган|Адам]] есімді өгей інілері барын біледі. Бастапқыда сенбеген Дин фотосуреттерді көрген соң туыстығына көзі жетеді. Дин Сэмнің Адамға әкелері үйреткен қатал тәсілдерді қолдануына қарсы болады. Эпизод соңында Адамды жын емес, кек қайтарғысы келген ғул өлтіріп, өзін Адам ретінде көрсеткені белгілі болады. Дин Сэмді құтқарып, ағайындылар Адамның денесін өртейді.

Соңында Дин періштелер Апокалипсис болуын қалайтынын біледі. Егер жынның ерекше балаларының бірі (соңғысы — Сэм) Лилитті өлтірсе, Люцифер босатылады. Кастиэль Динге періштелерден қашуға көмектеседі. Дин [[Рубиді]] өлтіреді (ол Лилиттің тыңшысы болған), бірақ [[Люцифер (Supernatural)|Люцифердің]] босатылуына бөгет болуға кеш қалады.

====5-маусым====
Люцифер босатылған соң, белгісіз күш (Құдай) Дин мен Сэмді ұшаққа телепорттайды. Кейін олар Диннің [[Михаил (Supernatural)|Михаил]], ал Сэмнің Люцифер үшін ыдыс рөлі барын біледі. Олар [[Крест жолдарының патшасы]] [[Кроули (Supernatural)|Кроулимен]] кездесіп, [[Төрт салт атты]]мен күрес жүргізеді.

Ағайындылар Люциферді жеңудің жолын іздеп жүріп, ''Колт'' тапаншасын қолданбақ болады және [[Құдай]]ды іздейді, бірақ Колт Люциферді өлтіре алмайтыны, ал Құдайға Апокалипсис маңызды еместігі белгілі болады.&lt;ref name=&quot;abandon all hope&quot;&gt;{{cite episode |title=Abandon All Hope |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=November 19, 2009 |season=5 |number=10 |credits=[[Ben Edlund]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;moon&quot;&gt;{{cite episode |title=Dark Side of the Moon |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 1, 2010 |season=5 |number=16 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), [[Jeff Woolnough]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Дин Михаилдің ыдысы болуға келіспек болады, тіпті бұл миллиондаған адамның өліміне әкелсе де.&lt;ref name=&quot;sympathy&quot;&gt;{{cite episode |title=Sympathy For The Devil |episode-link=Sympathy for the Devil (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=September 10, 2009 |season=5 |number=1 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; Алайда, Сэмнің Динге деген сенімі оны басқа шешім іздеуге көндіреді.&lt;ref name=&quot;point of no return&quot;&gt;{{cite episode |title=Point of No Return |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 15, 2010 |season=5 |number=18 |credits=[[Jeremy Carver]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt; [[Гавриил (Supernatural)|Архангел Гавриил]] қаза тапқан соң, ағайындылар [[Төрт салт аттының]] жүзіктерін пайдаланып, Люциферді қайта тозаққа қамай алатынын біледі.&lt;ref name=&quot;hammer of the gods&quot;&gt;{{cite episode |title=Hammer of the Gods |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 22, 2010 |season=5 |number=19 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), Rick Bota (director)}}&lt;/ref&gt; Дин мен Сэмде соғыс пен аштықтың жүзігі бар, енді індет пен өлімдікі керек болады. Іздестіру кезінде Сэм колледждегі ескі досы Брэдимен кездеседі — ол Джессиканы Сэмге таныстырған және Азазельдің бұйрығымен Джессиканы өлтірген жын болған. Ақпаратты алған соң Дин Сэмге Брэдиді өлтіруге мүмкіндік береді.

[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] Люциферді қайта тозаққа қамау жолын білген соң, Дин Сэмге Люцифердің ыдысы болуға рұқсат береді. Бірақ Сэмнің Динмен арасындағы байланысы оны бақылауды сақтауға көмектеседі, нәтижесінде ол өзін Люцифермен бірге тозақтағы қапасқа тастайды. Михаил де, олардың кіші інісі Адамның денесін иеленіп, бірге түседі.
====6-маусым====
Аңшылықты тастап, бұрынғы кездейсоқ қарым-қатынаста болған Лисамен бірге тұруға көшкен Дин қалыпты өмірге бейімделуге тырысады. Алайда джин шабуыл жасап, оны белгісіз біреу құтқарған соң, ол қайтадан аңшылық өмірге тартылады. Дин інісі Сэм мен нағашы атасы қайтыс болғаннан кейін тірілгенін білгенде қатты таңғалады. Оның мазасы одан әрі кетеді, өйткені Сэм бұрынғыдай жұмсақ емес, суық әрі қатыгез, тіпті Диннің уақытша вампирге айналуына жол береді. Бұл әсіресе таңғаларлық, өйткені әдетте Сэм ағайындылардың ішіндегі мейірімдісі болған.

Кейін Кастиэль Сэмде жан жоқ екенін айтқанда, Дин оны қайтарудың жолын іздей бастайды. Дин [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] көмегімен Сэмнің жанын Люцифердің қапасынан қайтарады. Содан кейін ағайындылар [[Кроули (Supernatural)|Кроули]] мен [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльге]] қатысты астыртын әрекеттің бетін ашады. Олар барлық жындардың анасын — [[Ив (Supernatural)|Ивті]] жеңіп, Лисамен қарым-қатынасты үзіп, Кастиэльдің тозақтағы рухтарды сіңіріп алып, тірі періштелердің ең қуаттысына айналғанын біледі.

====7-маусым====
[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] көмек сұраған Дин Кастиэльді Пургаторий рухтарын қайтаруға көндіре алмайды, нәтижесінде [[Левиафандар (Supernatural)|левиафандар]] босап, Жерді жаулап алуға әрекет жасайды. Ағайындылардың әке орнына жүрген [[Бобби Сингер]]ді левиафан көсемі [[Дик Роман]] өлтіреді. Осы кезде олар [[Кевин Тран (Supernatural)|Кевин Тран]] есімді пайғамбармен одақтас болады.

[[Құдайдың Сөзі]] арқылы Дин мен Кастиэль Романды өлтіреді, бірақ кейінгі жарылыста өздері де қаза тауып, [[Пургаторийге]] сүйреледі.

====8-маусым====
Кастиэль тастап кеткеннен кейін, Дин вампир [[Бенни (Supernatural)|Беннидің]] көмегімен Пургаторийде бір жыл тірі қалады. Кейін екеуі қашып шығады. Дин Сэмнің оны іздемегенін білгенде ашуға булығады. Олар Кевинмен қайта қауышып, Тозақ қақпасын жабуға арналған сынақтар туралы тағы бір [[Құдай сөзі]]н табады. Дин Сэмге сынақтарды орындауға көмектеседі және олар бұл жолда [[Метатрон (Supernatural)|Метатрон]] атты қашқын періштемен және [[Абаддон (Supernatural)|Абаддон]] есімді тозақ рыцарымен кездеседі. Сонымен қатар, әке жағынан аталары оларға [[Хат иелері (Supernatural)|Хат иелері]] бункерін база ретінде қалдырады. Дин Кастиэльдің [[Наоми (Supernatural)|Наоми]] атты періште тарапынан өзін өлтіруге бағдарламаланғанын білгенде шошиды. [[Кроули (Supernatural)|Кроулиді]] ұстап, Дин Сэмді сынақты аяқтаудан тоқтатады, себебі бұл оның өліміне әкелуі мүмкін екенін біледі. Ауруханаға бара жатқанда, Сэм құлап түседі, дәл осы кезде періштелер Жерге құлай бастайды.

====9-маусым====
Көмек сұрап дұға еткен Дин Метатрон Кастиэльді алдап, оның рақымын ұрлап, адамға айналдырғанын біледі. [[Езекииль]] есімді періште Сэмнің денесін иеленуге ұсыныс жасап, Дин келіседі, себебі бұл Сэмді құтқарып қалудың жалғыз жолы. Бірақ Езекииль Сэмнің денесінде болғанда, Дин Кастиэльден көмек ала алмай, Абаддонмен күресудің жолын іздеуге мәжбүр болады. Кейін Езекииль өзін [[Гадреэль (Supernatural)|Гадреэль]] екендігін жариялап, Динді жеңіп, Кевинді құтқаруға мүмкіндік бермейді. Ақырында Дин [[Кроули (Supernatural)|Кроулидің]] көмегіне жүгініп, Гадреэльді Сэмнің денесінен қуып шығуға қол жеткізеді, бірақ бұл ағайындылардың арасын ашады.

Абаддонды жеңуге үмітсіз күйде, Кроули Динді [[Қабыл таңбасы]]н қабылдауға итермелейді. Бұл таңбаны Диннің арғы атасы Қабыл берген. Кейін Кроули [[Алғашқы Қылыш]]ты табуға көмектеседі. Сэммен қарым-қатынасын қайта жақсартып, Дин Абаддонды өлтіріп, Гадреэльді де өлтірмек болады. Ақыры Метатронмен бетпе-бет келіп, Дин өлімші жарақат алып, тағы да қаза табады. Оның денесі бункерге қайтарылады, бірақ Дин қайта тіріледі — енді ол жынға айналған және [[Кроулимен]] бірге кетеді.&lt;ref name=&quot;variety20140523&quot;&gt;{{Cite news |last=Prudom |first=Laura |date=2014-05-23 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |access-date=2025-03-29 |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |issn=0042-2738}}&lt;/ref&gt;

====10-маусым====
Жын ретінде өмір сүріп, Абаддонның жақтастарын өлтіріп жүрген Дин бір кезде [[Лестер Моррис]] есімді адамды өлтіреді және өзінің жындық күштері арқылы Кроулидің Сэм туралы айтқандарын растайды. Кейін Сэммен кездескенде, [[Коул]] есімді сарбаз Динге шабуылдап, Сэмге оны қасиетті сумен тұтқындауға мүмкіндік береді. Сэм оны қайта адамға айналдыру үшін [[жыннан емдеу рәсімін]] қолданады. Алайда Дин қашып кетеді. Бірақ Кастиэльдің көмегімен Дин қайтадан емделеді, дегенмен ол әлі де [[Қабыл таңбасымен]] күшейтілген адам болып қала береді.

Уақыт өте келе күші артып, өзін-өзі басқара алмай кеткен Дин [[Қабыл]]дан таңбаны алған адам ретінде ешқандай ем жоқ екенін біледі. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлім]] оған таңбаны алып тастау бүкіл [[Қара Түнек]]ті босататынын, сондықтан Динді қоғамнан аластату қажет екенін айтады. Бұл үшін ол Сэмді өлтіруі керек болады. Алдымен келіссе де, ақыры Дин Өлімді өлтіреді. Бірақ Сэмнің бұрынғы әрекеттері таңбаны бәрібір жоюға алып келеді — соның нәтижесінде Қара Түнек босап шығады.

====11-маусым====
Қара Түнек босатылған соң, Дин мен Сэм оны табуға кіріседі. Олар іздеп жүрген жаратылыс — Құдайдың қарындасы екенін білгенде шошиды. Бұл жаратылыс кейін өзін [[Амара (Supernatural)|Амара]] деп таныстырады. Дин оны өлтіре алмайды, өйткені оған деген ішкі тартылыс сезімі бар. Істі одан әрі қиындататыны — [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльдің]] [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] үшін ыдыс болуға келісуі, өйткені тек архангел ғана Амарамен күресе алады деп сенеді. Бірақ бұл сәтсіз аяқталады — себебі Люцифер құлаған архангел болғандықтан, шамасы жетпейді. Ақырында ағайындылар нағыз Құдай — [[Чак (Supernatural)|Чак Шюрлимен]] байланысады. Ол — Винчестер туралы Інжіл жазған жазушы еді. Чак пен Амара татуласқан соң, бірге кетеді. Осы үшін алғыс ретінде Амара Диннің анасын қайта тірілтеді — бұл Дин үшін күтпеген тосын сый болады.
====12-маусым====
Винчестерлер адам және тылсым күштер тарапынан қауіпке тап болады. [[Хат иелері (Supernatural)|Британдық Хат иелері]] АҚШ-тағы аңшыларды бақылауға алу мақсатында Винчестерлерге шабуыл жасайды. Сонымен қатар [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] жаңа тән іздеп, қашып жүр.

Кейін Люцифер [[АҚШ Президентін]] өзіне ыдыс етіп алады, бірақ Винчестерлер оны бұл тәннен қуып шығады. Осы кезде Люцифер Президентті иеленіп жүргенде [[балалы болғаны]] анықталады, сондықтан Винчестерлер сол баланың анасын қорғауға мәжбүр болады. [[Мэри Винчестер]] британдық Хат иелерімен одақтасу мүмкіндігін зерттейді. [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэль]] Люцифердің баласын қорғауға лайық деп шешеді, бірақ Хат иелері тым қатыгез екенін көрсетіп, одақ тоқтатылады — олар кездейсоқ бір мүшесін өлтіріп алған аңшы әйелді өлтіріп тастайды.

====13-маусым====
Винчестерлер Люциферді [[Апокалипсис Әлемі|параллель әлемге]] қуып жібереді, бұл жерде Апокалипсис 2012 жылы &quot;мерзімінде&quot; орын алған. Алайда бұл жоспар сәтсіз аяқталады: Люцифер бұл әлемнің [[Михаил (Supernatural)|Михаиліне]] негізгі әлем туралы айтып береді. Сонымен қатар, олар Люцифердің баласы — [[Джек Клайн]] атты кенеттен ересекке айналған нефилимді тәрбиелеуге тырысады.

Джек Винчестерлер мен Кастиэльді әкелері ретінде көреді. Ағайындылар [[Гавриил (Supernatural)|Гавриилдің]] тірі екенін анықтап, оны одақтас етеді. Олар Апокалипсис Әлемінен бірнеше адамды (оның ішінде [[Бобби Сингер (балама нұсқасы)]] мен [[Чарли Брэдбери]]ді) құтқарып үлгереді, бірақ Михаил мен Люцифер де бұл әлемге ереді.

Люцифер Джектің [[грациясын]] алып, күшін арттырғанда, оны тоқтатудың жалғыз жолы — Михаилдің ыдысы болуға келісім беру болады. [[Дин Винчестер]] келісім береді, бірақ кейін Михаил Диннің денесін толық иеленіп алады.

====14-маусым====
[[Дин]]нің денесін иемденген Михаил бірнеше апта бойы Жерді зерттейді және монстрларға көмек беріп, олар арқылы әлемді жаулап алмақ болады. Диннің рухы уақытша бет алып, бостандық сұрайды.

Михаил Диннің еркіндігін бір сәтке беріп, кейін қайта денесін алады. Алайда Дин отбасының көмегімен Михаилді өзінің [[санасындағы түрмеге]] қамап тастайды. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] орнын басқан [[Билли (Собиратель)|Билли]] Динге болашақтардың бәрінде Михаил бұл түрмеден қашып кететінін, тек бір болашақта ғана Дин өзін [[Энохийлік жәшікке]] жауып, мұхит түбіне тастау арқылы мұны тоқтата алатынын айтады. Дин жәшікті дайындап бастайды, бірақ Сэмнің басқа жол іздейік деген өтінішін қабылдайды.

Дин сиқырлы інжуді ұстап, жүрегінің ең үлкен тілегін орындайды — нәтижесінде [[Джон Винчестер]]мен қайта қауышады. Дин Михаилден құтылуды тілегенімен, шыққан нәтиже жүрек тебірентерлік отбасылық кездесуге айналады. Уақыт сызығының бұзылмауы үшін Джон өз уақытына қайтып кетеді.

Кейін [[малик жәшігінен]] бас тартқан Дин Сэм, Кастиэль және Джекпен бірге аңшылыққа аттанады. Осы кезде ол есінен танып, оянғанда Михаил оның санасынан шығып кеткенін көреді. Михаил аңшыларды қырып тастап, Винчестерлерді азаптайды. Алайда Джек өз [[жанын]] пайдаланып, Михаилді өлтіріп, оның грациясын сіңіреді. Осылайша Джек толық күшіне қайта оралады, бірақ жаны таусыла бастайды.

Бұл уақытта Люцифердің бұрынғы ыдысы оны [[Бос Кеңістік]]тен тірілтпек болады. Джек оны тоқтатады, бірақ сол жолы [[Мэри Винчестерді]] абайсызда өлтіріп алады. Дин анасының өлімі туралы біліп, аза мен ашуға булығады. Джекті өлтіру үшін [[Чак (Supernatural)|Чак]] келіп, өзімен бірге ерекше қару әкеледі: бұл қару нысанға не істесе, иесіне де соны жасайды. Дин оны Джекке бағыттайды, бірақ соңғы сәтте атып жібермей, түсіністік танытады.

Бұл Чактың ашуын тудырады. Сэм мен Дин өз өмірлерінің шын мәнінде Чактың ойын-сауығына айналғанын түсінеді. Ашуға булыққан Чак Джекті өлтіріп, тозақтан барлық зұлым рухтарды босатады. Ол: «Хикая аяқталды. Қош келдіңдер, ақырзаман!» — деп мәлімдейді. Винчестерлер мен Кастиэль жау шоғырын қарсы алуға дайындалады.

====15-маусым====
Чак тозақ қақпаларын ашып, ақырзаманды бастаған соң, Сэм, Дин және Кастиэль зомби мен аруақтармен күресуге мәжбүр болады.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pruner |first=Aaron |last2=Weatherhead |first2=Shaina |date=2020-11-20 |title='Supernatural' Series Finale Explained: How Does the Winchesters' Story End? |url=https://collider.com/supernatural-series-finale-explained/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Collider (website)|Collider]] |language=en-US}}&lt;/ref&gt; Олар тозақ пен әлем арасындағы саңылауды жауып, Чакты жеңудің жолын іздейді. Көп қиындықтан кейін, олар оны жеңіп шығады.

Алайда сол жеңістен соң Дин аңшылық кезінде [[вампирлер]] шабуылынан қайтыс болады. Өлімімен келісіп, Сэммен қоштасады. Кейін [[жәннатта]] [[Бобби Сингер]]мен қайта қауышып, оған Чак жеңілгеннен кейінгі жағдайларды түсіндіреді. Дин [[Кастиэльдің]] [[Бос Кеңістіктен]] құтқарылғанын және Кастиэль мен Джек жәннатты жақсартқанын біледі.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-20 |title=Here's how everyone's story ended on 'Supernatural' |url=https://ew.com/tv/supernatural-characters-final-season-endings/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt; Сэм Жер бетінде толыққанды өмір сүріп, кейін Динге жәннатта қосылады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Carry On |episode-link=Carry On (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2020-11-19 |season=15 |number=20 |credits=[[Andrew Dabb]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;
====''The Winchesters''====
1970-жылдары орын алған бұл хикаяда Дин Винчестер ата-анасы — [[Джон Винчестер]] мен [[Мэри Кэмпбелл]]дің қалай танысып, ғашық болып, әкелерін іздеу жолында бірге жын-перілермен күрескені туралы баяндап отырады. Бұл оқиғаларды баяндау барысында Дин Винчестер ешкім білмейтін бір шындықты ашады: [[Акрида]] — бүкіл тіршілікке қауіп төндіретін құбыжықтар және Дин ата-анасының өміріндегі бұл жоғалған тарау жайлы көбірек мәлімет жинамақ ниетте.

[[Сэмюэл Кэмпбелл]]дің жарық зақымдаған барлау фотоларының арасынан Джон оған [[Генри Винчестер]]дің хатын берген ер адамды байқап қалады. Джон мен Мэри бұл адамды танымайды, бірақ фотода [[Импала]] көлігіне мініп жатқан бұл адам — Дин екені белгілі болады. Акрида Динді тоқтатуға аңшыларды біріктірген адам деп танып, оны іздеуге [[Монстрлар клубын]] пайдалануды көздейді. Акридаға тұтқынға түскен Джон олар Диннен қорқатынын байқап, Дин бұл әлемге жат емес екенін, оларды өлтіре алатын жалғыз адам екенін түсінеді.

Флешбэк арқылы Джон Вьетнамнан оралған соң оған Генридің хатын Дин береді, бұл кезде Дин [[Бобби Сингер]]мен бірге Акридаға қарсы аңшылық жүргізіп жүрген болатын. Қазіргі уақытта Акрида патшайымы [[Джоан Хопкинс]] Дин мен Импаланың бір портал арқылы жіберіліп, жойылғанын айтады. [[Остиум]] және Диннің аңшылық күнделігі арқылы Монстрлар клубы Динді қайтаруға тырысады, бірақ тек Импаланы ғана қайтара алады. Сол себепті олар Дин өліп қалған деп ойлайды. Алайда Импала да бұл әлемге жат болғандықтан, Мэри оны [[Джоан]]ға соғып өлтіреді, бұл арқылы Акрида да жойылады. Бірақ бұл әрекет Мэриді портал арқылы өткізіп жібереді.

Дин Мэриді порталдан құтқарып, Монстрлар клубының [[балама ғаламда]] екенін түсіндіреді. [[Carry On (Supernatural)|Өлімінен кейін Жәннатта]] жүріп, Дин бірнеше ғаламды аралап, отбасы бақытты өмір сүретін әлемді іздейді. Осы кезде ол Чактың жеңілген жағдайына дайындалған [[Акрида]] деген қауіпсіздік тетігін тауып алады. Акрида Сэмге де қауіп төндіргендіктен, Дин [[Джек]]тің араласпау туралы бұйрығына қарамай, бұл іске араласады. Джек оған ескерту жасаса да, соңында келісіп, Динге өз күнделігі мен [[Кольт]]ті қайтарып береді.

Дин Джонға күнделігін береді — бұл күнделік Джонның күнделігі Динге жол көрсеткендей, оған жол көрсетпек. Ал Мэриге Кольтті береді, оны келесі жылы Мэримен [[келісім жасайтын]] [[Азазел]] кездескенде қолдануға ескерту жасайды. Одан аты-жөнін сұрағанда, Дин [[Джеймс Хетфилд]] деп өтірік ат береді. Сосын Джек пен Боббимен бірге қайтадан Жәннатқа аттанып, бұл ғаламда отбасына бақыт бұйырғанына разы күйде кетеді.

== Қабілеттері мен дағдылары ==
Дин — тәжірибелі әрі өте тапқыр аңшы.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=2HIyhLRKK7A |title=COMIC CON 2018 {{!}} Jensen Ackles Talks Dean Winchester and 'Supernatural' |date=2018-07-26 |type=Video |language=en |publisher=Fangirlish |via=[[YouTube]]}}&lt;/ref&gt; Ол әртүрлі [[атыс қаруы|қаруларды]] жақсы меңгерген; көбінесе [[Colt 1911]] тапаншасы мен [[кесілген мылтықты]] қолданады. Қол күрес, [[пышақпен ұрыс]] және айла-тәсілдерді жетік меңгерген. Ол бірнеше рет адамдар мен [[шэйпшифтер]], вампирлер және жындар сияқты күшті тіршілік иелерін жеңіп шыққан.

«Croatoan» эпизодында [[Молотов коктейлі]] мен [[жарылғыш құрал]] дайындап, [[химияны]] білетінін көрсетеді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Croatoan |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2006-12-07 |season=2 |number=9 |credits=John Shiban (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; «Phantom Traveler» бөлімінде ескі [[Уокман]]нан [[ЭМӨ]] детектор құрастырып, [[электроника]] мен [[кері инженерия]]дан хабары бар екенін дәлелдейді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Phantom Traveller |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-10-04 |season=1 |number=4 |credits=Richard Hatem (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;

Дин тылсым күштер туралы, [[мифология]] мен [[сиқырлар]]ды терең меңгерген және 4-маусымнан бастап [[періштелерге]] қарсы сиқырларды қолдана бастайды.

Аңшылық барысында Дин жиі өзін [[ФБР]], [[Ауруларды бақылау және алдын алу орталығы|CDC]] секілді үкімет агенті ретінде таныстырып, тергеулерге араласады. Ол сондай-ақ құлып бұзу, сигнализация өшіру, көлік ұрлау, бильярд ойнап ақша табу сияқты тәсілдерді де жетік меңгерген. [[Тозақта]] [[Аластэрдің]] «шәкірті» болған кезде азаптау әдістерін толықтай үйренген.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=ihviwyc_TUg |title=Jensen Ackles talks about Dean's return from Hell |date=2008-09-18 |type=Video |publisher=TheCWSource |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/ihviwyc_TUg |archive-date=2021-12-14 |url-status=live |via=[[YouTube]]}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt;

Дин көліктерге өте жақын, [[Impala (Supernatural)|Импаласын]] бала кезінен бастап өзі жөндеп, жақсы күйде ұстап келеді.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-18 |title='Supernatural's Jensen Ackles says he struggled with the show's ending at first |url=https://ew.com/tv/supernatural-jensen-ackles-final-season-interview/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt;

Қосымша қабілеттері:
Вампир кезінде: күш, көру, иіс және есту қабілеті күшейді.
Қабылдаған Марк Кайна: адам бола тұра ерекше күшке ие болды, [[Метатрон]] сияқты періштелермен тең күресе алды. Қанжарды өзіне тарту, алдын ала түстер көру және сиқыр мен жындарға иммунитет сияқты күштері болды.
Жын Дин: күші [[Тозақтың серілерімен]] теңесті, телепатия, жарадан жылдам жазылу, экзорцизмге төзімділік секілді қабілеттерге ие болды.
Михаил ретінде: телепортация, телекинез, жылдам сауығу, және [[Архангел семсерін]] пайдалану мүмкіндігі болды.
''The Winchesters'' хикаясында Дин жарақат алмайтын рухани формада жүреді. Бір портал оны жоя алмайды, себебі ол әлдеқашан өлген. Дегенмен, ол әлеммен физикалық әрекеттесе алады және [[елес]]тер сияқты кенеттен жоғалып, қайта пайда бола алады. Дегенмен, Дин ең алдымен [[Импаламен]] жүріп-тұрғанды жөн көреді — бұл көлікті ол [[Жәннаттан]] ала келген.
== Сілтемелер ==
{{Табиғаттан тыс}}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>9ytzgpwcwgjy6qnk9qh5hkf06c4yutp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484397</id>
      <parentid>3484396</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T02:26:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Дамуы */</comment>
      <origin>3484397</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="50843" sha1="cuh0ilkobykxcdms590m3wnt2s2euup" xml:space="preserve">'''Дин Винчестер''' ({{lang-en|Dean Winchester}}) — ''[[Табиғаттан тыс (телесериал)|Табиғаттан тыс]]'' атты америкалық драмалық телехикаяның екі [[протагонист|басты кейіпкерінің]] бірі, [[Сэм Винчестер]]дің ағасы. Кейіпкердің негізгі нұсқасын [[Дженсен Эклс]] сомдайды. Өзге нұсқаларын Хантер Брошу (сәби кезі), Ридж Кэнайп (бала кезі), Николай Лоутон-Джистра (жеткіншек кезі), Брок Келли және Дилан Эверетт (жасөспірім кезі), сондай-ақ Чад Эверетт (егде шағы) сомдаған.

==Дамуы==
Дин Винчестерді ''Supernatural'' телехикаясының авторы және бастапқы шоураннері [[Эрик Крипке]] ойлап тапты. Ол The WB арнасына екі бауырдың тылсым құбылыстарды зерттейтін шоу идеясын ұсынған кезде бұл кейіпкерді жасаған болатын.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p.6&lt;/ref&gt; Диннің есімі [[Джек Керуак|Джек Керуактың]] жол сапары туралы ''On the Road'' (Жол үстінде) атты романындағы Дин Мориартиге құрмет ретінде берілген,&lt;ref name=&quot;scarierfiction&quot;&gt;{{cite web |date=March 8, 2007 |title=Fact scarier than fiction |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110827205742/https://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |archive-date=August 27, 2011 |access-date=2009-09-30 |website=[[The Daily Telegraph (Sydney)|The Daily Telegraph]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; бұл Крипкенің американдық жол-сапар стиліндегі телехикая жасау идеясымен үйлесіп тұрды.&lt;ref name=&quot;theage&quot;&gt;{{cite news |author=Fernandez |first=Maria Elena |date=January 5, 2006 |title=On the road trip from hell |url=http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121104085911/http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |archive-date=November 4, 2012 |access-date=2009-09-30 |work=[[The Age]] |publisher= |location=Melbourne}}&lt;/ref&gt; Бастапқыда бауырлардың тегі &quot;Харрисон&quot; болады деп жоспарланған, бұл Харрисон Фордқа сілтеме еді, өйткені Крипке Диннің &quot;Хан Солоның немқұрайды ержүректілігін&quot; иеленгенін қалаған. Алайда Канзас штатында &quot;Сэм Харрисон&quot; есімді азамат болғандықтан, заңдық себептермен бұл текті өзгертуге тура келді.&lt;ref name=&quot;lastname&quot;&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |interviewer=Angie Rentmeester |title=A 'Supernatural' Spin-Off? Death By Bad Taco? Series Creator Eric Kripke Explains |url=http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606234935/http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-date=2011-06-06 |work=Starpulse.com |date=2008-02-14}}&lt;/ref&gt; Winchester Mystery House-қа деген қызығушылығын және телехикаяға &quot;қазіргі заманғы вестерн&quot; атмосферасын бергісі келгенін ескере отырып, Крипке &quot;Винчестер&quot; тегін таңдады. Дин мен оның бауыры Сэм [[Канзас]] штатының Лоуренс қаласынан шыққан, өйткені бұл қала Сталл зиратына жақын орналасқан, ал ол жер қалалық аңыздарымен танымал.&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |title=Supernatural: Your Burning Questions Answered! |url=http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20091230184335/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-date=2009-12-30 |work=[[TV Guide]] |date=2006-10-12}}&lt;/ref&gt; Дин Винчестер рөлін сомдаған Дженсен Эклз бастапқыда Сэм рөліне кастингке қатысқан, алайда кейін оны Дин рөліне сынап көруге шақырып,&lt;ref&gt;{{cite web |last=Prudom |first=Laura |date=November 11, 2014 |title=Supernatural at 200: The Road So Far, An Oral History |url=https://variety.com/2014/tv/spotlight/supernatural-oral-history-200-episodes-ackles-padalecki-kripke-1201352537/ |access-date=2022-02-19 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; сценарийді оқығаннан кейін Дин кейіпкерін көбірек ұнатқанын байқаған.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p. 130&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;starc&quot;&gt;{{cite web |last=Begum |first=Mumtaj |date=September 12, 2008 |title=Jensen Ackles enjoys doing Supernatural |url=http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=/2008/9/12/tvnradio/1985443&amp;sec=tvnradio |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081028170727/http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=%2F2008%2F9%2F12%2Ftvnradio%2F1985443&amp;sec=tvnradio |archive-date=October 28, 2008 |access-date=September 22, 2009 |work=[[The Star (Malaysia)|The Star Online]]}}&lt;/ref&gt;

==Кейіпкердің өмірбаяны==

===Сериалға дейінгі кезең===
Дин Винчестер 1979 жылдың 24 қаңтарында&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=The Monster at the End of This Book |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2009-04-20 |season=4 |number=18 |transcript=Transcript |transcript-url=http://www.supernaturalwiki.com/index.php?title=4.18_The_Monster_at_the_End_of_This_Book_%28transcript%29 |quote=PUBLISHER: &quot;What's May 2nd?&quot; SAM: &quot;That's my – Uh... that's Sam's birthday.&quot; DEAN: &quot;January 24th is Dean's.&quot; |language=en |credits=Julie Siege (writer), [[Mike Rohl]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Knight |first=Nicholas |date=2012-11-15 |title=The Essential Supernatural: On the Road with Sam and Dean Winchester |publisher=Insight Editions |isbn=978-1608871452 }}&lt;/ref&gt; [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон]] мен [[Мэри Винчестер (Supernatural)|Мэри Винчестердің]] отбасында, Канзас штатының Лоуренс қаласында дүниеге келді. Ол олардың тұңғыш баласы, өзінің інісі [[Сэм Винчестер|Сэмнен]] төрт жас үлкен. Дин ана жағынан әжесі Дианна Кэмпбелдің құрметіне аталған.

1983 жылдың 2 қарашасында Мэри Сэмнің бөлмесінде [[Азазель (Supernatural)|Азазель]] есімді жынның қолынан қаза табады, және үй өртене бастағанда, Динге Сэмді қауіпсіз жерге алып шығу тапсырылды, ал Джон Мэриді құтқаруға тырысқанымен, сәтсіз болды. Осы оқиғадан кейін Дин өзін Сэм үшін жауапты сезінді және олар бірге өскен кезде, әрдайым інісіне қамқор болу міндетін алды.

Джон Мэридің өлімінің себебін зерттеуге кірісіп, тылсым жаратылыстар мен оларды аулайтын адамдар туралы білді. Кейін Джонның өзі де аңшыға айналып, Динді де солай тәрбиеледі, дегенмен екеуі де Сэмнен тылсым дүниелерді жасырып келді, ол тек 8 жасқа келгенде ғана шындықты білді. Винчестерлер елді шарлап, мотельдерде немесе Джонның достарының үйлерінде өмір сүріп жүрді. Джонның үнемі үйде болмауына байланысты, Дин Сэмге бас-көз болуға мәжбүр болды. Дин 16 жасында ұрлық жасағаны үшін тұтқындалып, жасөспірімдер үйіне жіберілді, онда ол біраз уақыт қалыпты мектепте оқуға мүмкіндік алды, бірақ соңында Сэмге қайта оралуды таңдады.

Сериал басталарға дейін Сэм тылсым өмірден алыстап, өз өмірін бастауды шешеді. Джон Сэмге ренжіп, оны отбасын тастап кетті деп есептеді, ал Сэм де кетер алдында болған үлкен жанжалға байланысты реніш ұстады. Джон мен Дин аңшылықты жалғастырып, АҚШ-ты аралап жүрді.

Дин көптеген қару түрлерін қолдануымен танымал. Оның ерекше стиліне қара былғары етік, қара былғары күрте және қою фланель жейделер мен көк джинсы шалбар жатады. Сондай-ақ ол өзінің қара түсті [[Chevrolet Impala (төртінші буын)|1967 жылғы Chevrolet Impala]] көлігімен танымал — ол кейде сол көлікте ұйықтайды және жүк салғышында мол қару-жарақ жинағы сақталған.
===Сериал барысында===

====1-маусым====
Сериал басталған кезде Дин 26 жаста болады және Джон оған өз бетімен аңшылық жасауға рұқсат берген. Бірінші эпизодта Дин колледжде оқып жатқан Сэмге бірнеше жылдан бері алғаш рет келеді және жоғалып кеткен Джонды табуға көмектесуін сұрайды. Алғашында олар табысқа жете алмайды, және эпизод соңында Сэмнің қызы [[List of Supernatural characters#Jessica Moore|Джессика Мур]] аналары сияқты жолмен қайтыс болады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Pilot |episode-link=Pilot (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-09-13 |season=1 |number=1 | credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[David Nutter]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Сэм Динмен бірге жолға шығып, түрлі тылсым жаратылыстарды аулап, әкесін іздеп, аналары мен Джессиканың өлімінің артындағы кінәліні табуға кіріседі. Соңында олар әкелерімен қайта қауышып, [[The Colt (Supernatural)|Колт]] деген ерекше тапаншаны иеленіп, көздері сары түсті қуатты жын — [[Азазель (Supernatural)|Азазельге]] қарсы соққы беруге дайындалады.

====2-маусым====
Оны өлтіре алмай, олар жүк көлігімен соқтығысып, Дин комаға түседі. Жүрегі тоқтап, Дин өледі, бірақ Джон Диннің өмірі үшін жынмен келісім жасап, оны аман алып қалады.

Джонның жаны жынға беріліп, тозаққа кеткен соң, Сэм мен Дин жынды аулауды жалғастырады. Жын кейін Сэмді ұрлап әкетеді. Сэм арқасынан пышақталып, қаза табады, бұл Динді інісінің өмірін сақтау үшін жынмен келісім жасауға итермелейді. Динге тек бір жыл өмір беріледі. Ағайындылар жынды тозақ қақпасын ашуға және [[Лилит (Supernatural)|Лилитті]] босатуға кедергі жасай алмайды. Алайда, олардың әкесі де тозақтан шығып, оларға Сары Көзді Жынды өлтіруге мүмкіндік береді, содан кейін оның жаны жұмаққа кетеді.

====3-маусым====
Қалатын уақыты азайып бара жатқанын сезінген Дин босатылған жындарды аулауға кіріседі. [[Руби (Supernatural)|Руби]] есімді жынмен кездесіп, Дин тозақта тым ұзақ уақыт жанса, өзі де жынға айналуы мүмкін екенін біледі. Ағайындылар Лилит Азазельден кейін тозақтағы билікті алғанын және Диннің келісім-шартын қолында ұстап отырғанын анықтайды. Соңында олар Лилитпен бетпе-бет кездеседі.

Оны өлтіре алмаған Динді тозақ иттері (Хеллхаундар) паршалап өлтіреді, ал жаны тозаққа сүйреледі.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=No Rest for the Wicked |episode-link=No Rest for the Wicked (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2008-05-15 |season=3 |number=16 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Kim Manners]] (director)}}&lt;/ref&gt;

====4-маусым====
Тозақта жүргенде, Лилит [[Аластэр (Supernatural)|Аластэр]] есімді жынға Динді азаптауды бұйырады. Дин төрт ай бойы өлі болғанымен, тозақта бұл 40 жылға тең. 30 жыл бойы азаптауға қарсы тұрып, ақыры Аластэрге қосылып, жандарды азаптай бастайды. Кейін Дин қабірінен оянып, отбасымен қайта қауышады және [[періште]] [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльмен]] кездеседі. Кастиэль мен басқа да періштелер Динді тозақтан құтқарып, қайта тірілткен болып шығады.

Тозақта жасаған істері үшін ішкі қиналысқа түсіп, Сэмді жынның қанын ішуден тоқтатуға тырысады. Кастиэль оны өткенге жіберіп, Дин Азазельмен қайта кездеседі.

Бір сәтте Дин Сэмге тозақта жандарды азаптап қана қоймай, одан ләззат алғанын мойындайды.

Кейін [[Захария (Supernatural)|Захария]] есімді періште Динге аңшылықты жалғастыруды бұйырады, себебі Дин аңшылықты тастамақ болғанда Джонның да тозақта азап көргенін біледі.

''Jump the Shark'' эпизодында Дин мен Сэм [[Адам Миллиган|Адам]] есімді өгей інілері барын біледі. Бастапқыда сенбеген Дин фотосуреттерді көрген соң туыстығына көзі жетеді. Дин Сэмнің Адамға әкелері үйреткен қатал тәсілдерді қолдануына қарсы болады. Эпизод соңында Адамды жын емес, кек қайтарғысы келген ғул өлтіріп, өзін Адам ретінде көрсеткені белгілі болады. Дин Сэмді құтқарып, ағайындылар Адамның денесін өртейді.

Соңында Дин періштелер Апокалипсис болуын қалайтынын біледі. Егер жынның ерекше балаларының бірі (соңғысы — Сэм) Лилитті өлтірсе, Люцифер босатылады. Кастиэль Динге періштелерден қашуға көмектеседі. Дин [[Рубиді]] өлтіреді (ол Лилиттің тыңшысы болған), бірақ [[Люцифер (Supernatural)|Люцифердің]] босатылуына бөгет болуға кеш қалады.

====5-маусым====
Люцифер босатылған соң, белгісіз күш (Құдай) Дин мен Сэмді ұшаққа телепорттайды. Кейін олар Диннің [[Михаил (Supernatural)|Михаил]], ал Сэмнің Люцифер үшін ыдыс рөлі барын біледі. Олар [[Крест жолдарының патшасы]] [[Кроули (Supernatural)|Кроулимен]] кездесіп, [[Төрт салт атты]]мен күрес жүргізеді.

Ағайындылар Люциферді жеңудің жолын іздеп жүріп, ''Колт'' тапаншасын қолданбақ болады және [[Құдай]]ды іздейді, бірақ Колт Люциферді өлтіре алмайтыны, ал Құдайға Апокалипсис маңызды еместігі белгілі болады.&lt;ref name=&quot;abandon all hope&quot;&gt;{{cite episode |title=Abandon All Hope |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=November 19, 2009 |season=5 |number=10 |credits=[[Ben Edlund]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;moon&quot;&gt;{{cite episode |title=Dark Side of the Moon |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 1, 2010 |season=5 |number=16 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), [[Jeff Woolnough]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Дин Михаилдің ыдысы болуға келіспек болады, тіпті бұл миллиондаған адамның өліміне әкелсе де.&lt;ref name=&quot;sympathy&quot;&gt;{{cite episode |title=Sympathy For The Devil |episode-link=Sympathy for the Devil (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=September 10, 2009 |season=5 |number=1 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; Алайда, Сэмнің Динге деген сенімі оны басқа шешім іздеуге көндіреді.&lt;ref name=&quot;point of no return&quot;&gt;{{cite episode |title=Point of No Return |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 15, 2010 |season=5 |number=18 |credits=[[Jeremy Carver]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt; [[Гавриил (Supernatural)|Архангел Гавриил]] қаза тапқан соң, ағайындылар [[Төрт салт аттының]] жүзіктерін пайдаланып, Люциферді қайта тозаққа қамай алатынын біледі.&lt;ref name=&quot;hammer of the gods&quot;&gt;{{cite episode |title=Hammer of the Gods |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 22, 2010 |season=5 |number=19 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), Rick Bota (director)}}&lt;/ref&gt; Дин мен Сэмде соғыс пен аштықтың жүзігі бар, енді індет пен өлімдікі керек болады. Іздестіру кезінде Сэм колледждегі ескі досы Брэдимен кездеседі — ол Джессиканы Сэмге таныстырған және Азазельдің бұйрығымен Джессиканы өлтірген жын болған. Ақпаратты алған соң Дин Сэмге Брэдиді өлтіруге мүмкіндік береді.

[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] Люциферді қайта тозаққа қамау жолын білген соң, Дин Сэмге Люцифердің ыдысы болуға рұқсат береді. Бірақ Сэмнің Динмен арасындағы байланысы оны бақылауды сақтауға көмектеседі, нәтижесінде ол өзін Люцифермен бірге тозақтағы қапасқа тастайды. Михаил де, олардың кіші інісі Адамның денесін иеленіп, бірге түседі.
====6-маусым====
Аңшылықты тастап, бұрынғы кездейсоқ қарым-қатынаста болған Лисамен бірге тұруға көшкен Дин қалыпты өмірге бейімделуге тырысады. Алайда джин шабуыл жасап, оны белгісіз біреу құтқарған соң, ол қайтадан аңшылық өмірге тартылады. Дин інісі Сэм мен нағашы атасы қайтыс болғаннан кейін тірілгенін білгенде қатты таңғалады. Оның мазасы одан әрі кетеді, өйткені Сэм бұрынғыдай жұмсақ емес, суық әрі қатыгез, тіпті Диннің уақытша вампирге айналуына жол береді. Бұл әсіресе таңғаларлық, өйткені әдетте Сэм ағайындылардың ішіндегі мейірімдісі болған.

Кейін Кастиэль Сэмде жан жоқ екенін айтқанда, Дин оны қайтарудың жолын іздей бастайды. Дин [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] көмегімен Сэмнің жанын Люцифердің қапасынан қайтарады. Содан кейін ағайындылар [[Кроули (Supernatural)|Кроули]] мен [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльге]] қатысты астыртын әрекеттің бетін ашады. Олар барлық жындардың анасын — [[Ив (Supernatural)|Ивті]] жеңіп, Лисамен қарым-қатынасты үзіп, Кастиэльдің тозақтағы рухтарды сіңіріп алып, тірі періштелердің ең қуаттысына айналғанын біледі.

====7-маусым====
[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] көмек сұраған Дин Кастиэльді Пургаторий рухтарын қайтаруға көндіре алмайды, нәтижесінде [[Левиафандар (Supernatural)|левиафандар]] босап, Жерді жаулап алуға әрекет жасайды. Ағайындылардың әке орнына жүрген [[Бобби Сингер]]ді левиафан көсемі [[Дик Роман]] өлтіреді. Осы кезде олар [[Кевин Тран (Supernatural)|Кевин Тран]] есімді пайғамбармен одақтас болады.

[[Құдайдың Сөзі]] арқылы Дин мен Кастиэль Романды өлтіреді, бірақ кейінгі жарылыста өздері де қаза тауып, [[Пургаторийге]] сүйреледі.

====8-маусым====
Кастиэль тастап кеткеннен кейін, Дин вампир [[Бенни (Supernatural)|Беннидің]] көмегімен Пургаторийде бір жыл тірі қалады. Кейін екеуі қашып шығады. Дин Сэмнің оны іздемегенін білгенде ашуға булығады. Олар Кевинмен қайта қауышып, Тозақ қақпасын жабуға арналған сынақтар туралы тағы бір [[Құдай сөзі]]н табады. Дин Сэмге сынақтарды орындауға көмектеседі және олар бұл жолда [[Метатрон (Supernatural)|Метатрон]] атты қашқын періштемен және [[Абаддон (Supernatural)|Абаддон]] есімді тозақ рыцарымен кездеседі. Сонымен қатар, әке жағынан аталары оларға [[Хат иелері (Supernatural)|Хат иелері]] бункерін база ретінде қалдырады. Дин Кастиэльдің [[Наоми (Supernatural)|Наоми]] атты періште тарапынан өзін өлтіруге бағдарламаланғанын білгенде шошиды. [[Кроули (Supernatural)|Кроулиді]] ұстап, Дин Сэмді сынақты аяқтаудан тоқтатады, себебі бұл оның өліміне әкелуі мүмкін екенін біледі. Ауруханаға бара жатқанда, Сэм құлап түседі, дәл осы кезде періштелер Жерге құлай бастайды.

====9-маусым====
Көмек сұрап дұға еткен Дин Метатрон Кастиэльді алдап, оның рақымын ұрлап, адамға айналдырғанын біледі. [[Езекииль]] есімді періште Сэмнің денесін иеленуге ұсыныс жасап, Дин келіседі, себебі бұл Сэмді құтқарып қалудың жалғыз жолы. Бірақ Езекииль Сэмнің денесінде болғанда, Дин Кастиэльден көмек ала алмай, Абаддонмен күресудің жолын іздеуге мәжбүр болады. Кейін Езекииль өзін [[Гадреэль (Supernatural)|Гадреэль]] екендігін жариялап, Динді жеңіп, Кевинді құтқаруға мүмкіндік бермейді. Ақырында Дин [[Кроули (Supernatural)|Кроулидің]] көмегіне жүгініп, Гадреэльді Сэмнің денесінен қуып шығуға қол жеткізеді, бірақ бұл ағайындылардың арасын ашады.

Абаддонды жеңуге үмітсіз күйде, Кроули Динді [[Қабыл таңбасы]]н қабылдауға итермелейді. Бұл таңбаны Диннің арғы атасы Қабыл берген. Кейін Кроули [[Алғашқы Қылыш]]ты табуға көмектеседі. Сэммен қарым-қатынасын қайта жақсартып, Дин Абаддонды өлтіріп, Гадреэльді де өлтірмек болады. Ақыры Метатронмен бетпе-бет келіп, Дин өлімші жарақат алып, тағы да қаза табады. Оның денесі бункерге қайтарылады, бірақ Дин қайта тіріледі — енді ол жынға айналған және [[Кроулимен]] бірге кетеді.&lt;ref name=&quot;variety20140523&quot;&gt;{{Cite news |last=Prudom |first=Laura |date=2014-05-23 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |access-date=2025-03-29 |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |issn=0042-2738}}&lt;/ref&gt;

====10-маусым====
Жын ретінде өмір сүріп, Абаддонның жақтастарын өлтіріп жүрген Дин бір кезде [[Лестер Моррис]] есімді адамды өлтіреді және өзінің жындық күштері арқылы Кроулидің Сэм туралы айтқандарын растайды. Кейін Сэммен кездескенде, [[Коул]] есімді сарбаз Динге шабуылдап, Сэмге оны қасиетті сумен тұтқындауға мүмкіндік береді. Сэм оны қайта адамға айналдыру үшін [[жыннан емдеу рәсімін]] қолданады. Алайда Дин қашып кетеді. Бірақ Кастиэльдің көмегімен Дин қайтадан емделеді, дегенмен ол әлі де [[Қабыл таңбасымен]] күшейтілген адам болып қала береді.

Уақыт өте келе күші артып, өзін-өзі басқара алмай кеткен Дин [[Қабыл]]дан таңбаны алған адам ретінде ешқандай ем жоқ екенін біледі. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлім]] оған таңбаны алып тастау бүкіл [[Қара Түнек]]ті босататынын, сондықтан Динді қоғамнан аластату қажет екенін айтады. Бұл үшін ол Сэмді өлтіруі керек болады. Алдымен келіссе де, ақыры Дин Өлімді өлтіреді. Бірақ Сэмнің бұрынғы әрекеттері таңбаны бәрібір жоюға алып келеді — соның нәтижесінде Қара Түнек босап шығады.

====11-маусым====
Қара Түнек босатылған соң, Дин мен Сэм оны табуға кіріседі. Олар іздеп жүрген жаратылыс — Құдайдың қарындасы екенін білгенде шошиды. Бұл жаратылыс кейін өзін [[Амара (Supernatural)|Амара]] деп таныстырады. Дин оны өлтіре алмайды, өйткені оған деген ішкі тартылыс сезімі бар. Істі одан әрі қиындататыны — [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльдің]] [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] үшін ыдыс болуға келісуі, өйткені тек архангел ғана Амарамен күресе алады деп сенеді. Бірақ бұл сәтсіз аяқталады — себебі Люцифер құлаған архангел болғандықтан, шамасы жетпейді. Ақырында ағайындылар нағыз Құдай — [[Чак (Supernatural)|Чак Шюрлимен]] байланысады. Ол — Винчестер туралы Інжіл жазған жазушы еді. Чак пен Амара татуласқан соң, бірге кетеді. Осы үшін алғыс ретінде Амара Диннің анасын қайта тірілтеді — бұл Дин үшін күтпеген тосын сый болады.
====12-маусым====
Винчестерлер адам және тылсым күштер тарапынан қауіпке тап болады. [[Хат иелері (Supernatural)|Британдық Хат иелері]] АҚШ-тағы аңшыларды бақылауға алу мақсатында Винчестерлерге шабуыл жасайды. Сонымен қатар [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] жаңа тән іздеп, қашып жүр.

Кейін Люцифер [[АҚШ Президентін]] өзіне ыдыс етіп алады, бірақ Винчестерлер оны бұл тәннен қуып шығады. Осы кезде Люцифер Президентті иеленіп жүргенде [[балалы болғаны]] анықталады, сондықтан Винчестерлер сол баланың анасын қорғауға мәжбүр болады. [[Мэри Винчестер]] британдық Хат иелерімен одақтасу мүмкіндігін зерттейді. [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэль]] Люцифердің баласын қорғауға лайық деп шешеді, бірақ Хат иелері тым қатыгез екенін көрсетіп, одақ тоқтатылады — олар кездейсоқ бір мүшесін өлтіріп алған аңшы әйелді өлтіріп тастайды.

====13-маусым====
Винчестерлер Люциферді [[Апокалипсис Әлемі|параллель әлемге]] қуып жібереді, бұл жерде Апокалипсис 2012 жылы &quot;мерзімінде&quot; орын алған. Алайда бұл жоспар сәтсіз аяқталады: Люцифер бұл әлемнің [[Михаил (Supernatural)|Михаиліне]] негізгі әлем туралы айтып береді. Сонымен қатар, олар Люцифердің баласы — [[Джек Клайн]] атты кенеттен ересекке айналған нефилимді тәрбиелеуге тырысады.

Джек Винчестерлер мен Кастиэльді әкелері ретінде көреді. Ағайындылар [[Гавриил (Supernatural)|Гавриилдің]] тірі екенін анықтап, оны одақтас етеді. Олар Апокалипсис Әлемінен бірнеше адамды (оның ішінде [[Бобби Сингер (балама нұсқасы)]] мен [[Чарли Брэдбери]]ді) құтқарып үлгереді, бірақ Михаил мен Люцифер де бұл әлемге ереді.

Люцифер Джектің [[грациясын]] алып, күшін арттырғанда, оны тоқтатудың жалғыз жолы — Михаилдің ыдысы болуға келісім беру болады. [[Дин Винчестер]] келісім береді, бірақ кейін Михаил Диннің денесін толық иеленіп алады.

====14-маусым====
[[Дин]]нің денесін иемденген Михаил бірнеше апта бойы Жерді зерттейді және монстрларға көмек беріп, олар арқылы әлемді жаулап алмақ болады. Диннің рухы уақытша бет алып, бостандық сұрайды.

Михаил Диннің еркіндігін бір сәтке беріп, кейін қайта денесін алады. Алайда Дин отбасының көмегімен Михаилді өзінің [[санасындағы түрмеге]] қамап тастайды. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] орнын басқан [[Билли (Собиратель)|Билли]] Динге болашақтардың бәрінде Михаил бұл түрмеден қашып кететінін, тек бір болашақта ғана Дин өзін [[Энохийлік жәшікке]] жауып, мұхит түбіне тастау арқылы мұны тоқтата алатынын айтады. Дин жәшікті дайындап бастайды, бірақ Сэмнің басқа жол іздейік деген өтінішін қабылдайды.

Дин сиқырлы інжуді ұстап, жүрегінің ең үлкен тілегін орындайды — нәтижесінде [[Джон Винчестер]]мен қайта қауышады. Дин Михаилден құтылуды тілегенімен, шыққан нәтиже жүрек тебірентерлік отбасылық кездесуге айналады. Уақыт сызығының бұзылмауы үшін Джон өз уақытына қайтып кетеді.

Кейін [[малик жәшігінен]] бас тартқан Дин Сэм, Кастиэль және Джекпен бірге аңшылыққа аттанады. Осы кезде ол есінен танып, оянғанда Михаил оның санасынан шығып кеткенін көреді. Михаил аңшыларды қырып тастап, Винчестерлерді азаптайды. Алайда Джек өз [[жанын]] пайдаланып, Михаилді өлтіріп, оның грациясын сіңіреді. Осылайша Джек толық күшіне қайта оралады, бірақ жаны таусыла бастайды.

Бұл уақытта Люцифердің бұрынғы ыдысы оны [[Бос Кеңістік]]тен тірілтпек болады. Джек оны тоқтатады, бірақ сол жолы [[Мэри Винчестерді]] абайсызда өлтіріп алады. Дин анасының өлімі туралы біліп, аза мен ашуға булығады. Джекті өлтіру үшін [[Чак (Supernatural)|Чак]] келіп, өзімен бірге ерекше қару әкеледі: бұл қару нысанға не істесе, иесіне де соны жасайды. Дин оны Джекке бағыттайды, бірақ соңғы сәтте атып жібермей, түсіністік танытады.

Бұл Чактың ашуын тудырады. Сэм мен Дин өз өмірлерінің шын мәнінде Чактың ойын-сауығына айналғанын түсінеді. Ашуға булыққан Чак Джекті өлтіріп, тозақтан барлық зұлым рухтарды босатады. Ол: «Хикая аяқталды. Қош келдіңдер, ақырзаман!» — деп мәлімдейді. Винчестерлер мен Кастиэль жау шоғырын қарсы алуға дайындалады.

====15-маусым====
Чак тозақ қақпаларын ашып, ақырзаманды бастаған соң, Сэм, Дин және Кастиэль зомби мен аруақтармен күресуге мәжбүр болады.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pruner |first=Aaron |last2=Weatherhead |first2=Shaina |date=2020-11-20 |title='Supernatural' Series Finale Explained: How Does the Winchesters' Story End? |url=https://collider.com/supernatural-series-finale-explained/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Collider (website)|Collider]] |language=en-US}}&lt;/ref&gt; Олар тозақ пен әлем арасындағы саңылауды жауып, Чакты жеңудің жолын іздейді. Көп қиындықтан кейін, олар оны жеңіп шығады.

Алайда сол жеңістен соң Дин аңшылық кезінде [[вампирлер]] шабуылынан қайтыс болады. Өлімімен келісіп, Сэммен қоштасады. Кейін [[жәннатта]] [[Бобби Сингер]]мен қайта қауышып, оған Чак жеңілгеннен кейінгі жағдайларды түсіндіреді. Дин [[Кастиэльдің]] [[Бос Кеңістіктен]] құтқарылғанын және Кастиэль мен Джек жәннатты жақсартқанын біледі.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-20 |title=Here's how everyone's story ended on 'Supernatural' |url=https://ew.com/tv/supernatural-characters-final-season-endings/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt; Сэм Жер бетінде толыққанды өмір сүріп, кейін Динге жәннатта қосылады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Carry On |episode-link=Carry On (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2020-11-19 |season=15 |number=20 |credits=[[Andrew Dabb]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;
====''The Winchesters''====
1970-жылдары орын алған бұл хикаяда Дин Винчестер ата-анасы — [[Джон Винчестер]] мен [[Мэри Кэмпбелл]]дің қалай танысып, ғашық болып, әкелерін іздеу жолында бірге жын-перілермен күрескені туралы баяндап отырады. Бұл оқиғаларды баяндау барысында Дин Винчестер ешкім білмейтін бір шындықты ашады: [[Акрида]] — бүкіл тіршілікке қауіп төндіретін құбыжықтар және Дин ата-анасының өміріндегі бұл жоғалған тарау жайлы көбірек мәлімет жинамақ ниетте.

[[Сэмюэл Кэмпбелл]]дің жарық зақымдаған барлау фотоларының арасынан Джон оған [[Генри Винчестер]]дің хатын берген ер адамды байқап қалады. Джон мен Мэри бұл адамды танымайды, бірақ фотода [[Импала]] көлігіне мініп жатқан бұл адам — Дин екені белгілі болады. Акрида Динді тоқтатуға аңшыларды біріктірген адам деп танып, оны іздеуге [[Монстрлар клубын]] пайдалануды көздейді. Акридаға тұтқынға түскен Джон олар Диннен қорқатынын байқап, Дин бұл әлемге жат емес екенін, оларды өлтіре алатын жалғыз адам екенін түсінеді.

Флешбэк арқылы Джон Вьетнамнан оралған соң оған Генридің хатын Дин береді, бұл кезде Дин [[Бобби Сингер]]мен бірге Акридаға қарсы аңшылық жүргізіп жүрген болатын. Қазіргі уақытта Акрида патшайымы [[Джоан Хопкинс]] Дин мен Импаланың бір портал арқылы жіберіліп, жойылғанын айтады. [[Остиум]] және Диннің аңшылық күнделігі арқылы Монстрлар клубы Динді қайтаруға тырысады, бірақ тек Импаланы ғана қайтара алады. Сол себепті олар Дин өліп қалған деп ойлайды. Алайда Импала да бұл әлемге жат болғандықтан, Мэри оны [[Джоан]]ға соғып өлтіреді, бұл арқылы Акрида да жойылады. Бірақ бұл әрекет Мэриді портал арқылы өткізіп жібереді.

Дин Мэриді порталдан құтқарып, Монстрлар клубының [[балама ғаламда]] екенін түсіндіреді. [[Carry On (Supernatural)|Өлімінен кейін Жәннатта]] жүріп, Дин бірнеше ғаламды аралап, отбасы бақытты өмір сүретін әлемді іздейді. Осы кезде ол Чактың жеңілген жағдайына дайындалған [[Акрида]] деген қауіпсіздік тетігін тауып алады. Акрида Сэмге де қауіп төндіргендіктен, Дин [[Джек]]тің араласпау туралы бұйрығына қарамай, бұл іске араласады. Джек оған ескерту жасаса да, соңында келісіп, Динге өз күнделігі мен [[Кольт]]ті қайтарып береді.

Дин Джонға күнделігін береді — бұл күнделік Джонның күнделігі Динге жол көрсеткендей, оған жол көрсетпек. Ал Мэриге Кольтті береді, оны келесі жылы Мэримен [[келісім жасайтын]] [[Азазел]] кездескенде қолдануға ескерту жасайды. Одан аты-жөнін сұрағанда, Дин [[Джеймс Хетфилд]] деп өтірік ат береді. Сосын Джек пен Боббимен бірге қайтадан Жәннатқа аттанып, бұл ғаламда отбасына бақыт бұйырғанына разы күйде кетеді.

== Қабілеттері мен дағдылары ==
Дин — тәжірибелі әрі өте тапқыр аңшы.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=2HIyhLRKK7A |title=COMIC CON 2018 {{!}} Jensen Ackles Talks Dean Winchester and 'Supernatural' |date=2018-07-26 |type=Video |language=en |publisher=Fangirlish |via=[[YouTube]]}}&lt;/ref&gt; Ол әртүрлі [[атыс қаруы|қаруларды]] жақсы меңгерген; көбінесе [[Colt 1911]] тапаншасы мен [[кесілген мылтықты]] қолданады. Қол күрес, [[пышақпен ұрыс]] және айла-тәсілдерді жетік меңгерген. Ол бірнеше рет адамдар мен [[шэйпшифтер]], вампирлер және жындар сияқты күшті тіршілік иелерін жеңіп шыққан.

«Croatoan» эпизодында [[Молотов коктейлі]] мен [[жарылғыш құрал]] дайындап, [[химияны]] білетінін көрсетеді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Croatoan |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2006-12-07 |season=2 |number=9 |credits=John Shiban (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; «Phantom Traveler» бөлімінде ескі [[Уокман]]нан [[ЭМӨ]] детектор құрастырып, [[электроника]] мен [[кері инженерия]]дан хабары бар екенін дәлелдейді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Phantom Traveller |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-10-04 |season=1 |number=4 |credits=Richard Hatem (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;

Дин тылсым күштер туралы, [[мифология]] мен [[сиқырлар]]ды терең меңгерген және 4-маусымнан бастап [[періштелерге]] қарсы сиқырларды қолдана бастайды.

Аңшылық барысында Дин жиі өзін [[ФБР]], [[Ауруларды бақылау және алдын алу орталығы|CDC]] секілді үкімет агенті ретінде таныстырып, тергеулерге араласады. Ол сондай-ақ құлып бұзу, сигнализация өшіру, көлік ұрлау, бильярд ойнап ақша табу сияқты тәсілдерді де жетік меңгерген. [[Тозақта]] [[Аластэрдің]] «шәкірті» болған кезде азаптау әдістерін толықтай үйренген.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=ihviwyc_TUg |title=Jensen Ackles talks about Dean's return from Hell |date=2008-09-18 |type=Video |publisher=TheCWSource |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/ihviwyc_TUg |archive-date=2021-12-14 |url-status=live |via=[[YouTube]]}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt;

Дин көліктерге өте жақын, [[Impala (Supernatural)|Импаласын]] бала кезінен бастап өзі жөндеп, жақсы күйде ұстап келеді.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-18 |title='Supernatural's Jensen Ackles says he struggled with the show's ending at first |url=https://ew.com/tv/supernatural-jensen-ackles-final-season-interview/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt;

Қосымша қабілеттері:
Вампир кезінде: күш, көру, иіс және есту қабілеті күшейді.
Қабылдаған Марк Кайна: адам бола тұра ерекше күшке ие болды, [[Метатрон]] сияқты періштелермен тең күресе алды. Қанжарды өзіне тарту, алдын ала түстер көру және сиқыр мен жындарға иммунитет сияқты күштері болды.
Жын Дин: күші [[Тозақтың серілерімен]] теңесті, телепатия, жарадан жылдам жазылу, экзорцизмге төзімділік секілді қабілеттерге ие болды.
Михаил ретінде: телепортация, телекинез, жылдам сауығу, және [[Архангел семсерін]] пайдалану мүмкіндігі болды.
''The Winchesters'' хикаясында Дин жарақат алмайтын рухани формада жүреді. Бір портал оны жоя алмайды, себебі ол әлдеқашан өлген. Дегенмен, ол әлеммен физикалық әрекеттесе алады және [[елес]]тер сияқты кенеттен жоғалып, қайта пайда бола алады. Дегенмен, Дин ең алдымен [[Импаламен]] жүріп-тұрғанды жөн көреді — бұл көлікті ол [[Жәннаттан]] ала келген.
== Сілтемелер ==
{{Табиғаттан тыс}}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>cuh0ilkobykxcdms590m3wnt2s2euup</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484398</id>
      <parentid>3484397</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T02:28:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <origin>3484398</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="52785" sha1="r7n616eyhwg2zfs760ma9tl456h3jpz" xml:space="preserve">{{Кейіпкер
| есімі                 = 
| төл есімі             = 
| суреті                = 
| сурет тақырыбы        = 
| сериясы               = 
| ғаламы                = 
| авторлары             = 
| негізделген           = 
| шабыт көзі            = 
| бейімделген           = 
| сомдаған              = 
| дыбыстаған            = 
| алғаш көрінуі         = 
| соңғы көрінуі         = 
| пайда болулары        = 
| шын есімі             = 
| толық аты             = 
| лақап аты             = 
| түрі                  = 
| жынысы                = 
| мәртебесі             = 
| жасы                  = 
| туған күні            = 
| туған жері            = 
| қайтыс болған күні    = 
| қайтыс болған жері    = 
| өлім себебі           = 
| планетасы             = 
| отаны                 = 
| ұлты                  = 
| мекенжайы             = 
| кәсібі                = 
| тиесілігі             = 
| лауазымы              = 
| атағы                 = 
| жұбайы                = 
| балалары              = 
| әкесі                 = 
| анасы                 = 
| туыстары              = 
| ғашығы                = 
| иесі                  = 
| тәлімгері             = 
| достары               = 
| одақтастары           = 
| ізбасарлары           = 
| қарсыластары          = 
| дүниетанымы           = 
| қызығушылықтары       = 
| қабілеттері           = 
| ұрыс стилі            = 
| қаруы                 = 
| көлігі                = 
| ресми сайты           = 
}}

'''Дин Винчестер''' ({{lang-en|Dean Winchester}}) — ''[[Табиғаттан тыс (телесериал)|Табиғаттан тыс]]'' атты америкалық драмалық телехикаяның екі [[протагонист|басты кейіпкерінің]] бірі, [[Сэм Винчестер]]дің ағасы. Кейіпкердің негізгі нұсқасын [[Дженсен Эклс]] сомдайды. Өзге нұсқаларын Хантер Брошу (сәби кезі), Ридж Кэнайп (бала кезі), Николай Лоутон-Джистра (жеткіншек кезі), Брок Келли және Дилан Эверетт (жасөспірім кезі), сондай-ақ Чад Эверетт (егде шағы) сомдаған.

==Дамуы==
Дин Винчестерді ''Supernatural'' телехикаясының авторы және бастапқы шоураннері [[Эрик Крипке]] ойлап тапты. Ол The WB арнасына екі бауырдың тылсым құбылыстарды зерттейтін шоу идеясын ұсынған кезде бұл кейіпкерді жасаған болатын.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p.6&lt;/ref&gt; Диннің есімі [[Джек Керуак|Джек Керуактың]] жол сапары туралы ''On the Road'' (Жол үстінде) атты романындағы Дин Мориартиге құрмет ретінде берілген,&lt;ref name=&quot;scarierfiction&quot;&gt;{{cite web |date=March 8, 2007 |title=Fact scarier than fiction |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110827205742/https://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |archive-date=August 27, 2011 |access-date=2009-09-30 |website=[[The Daily Telegraph (Sydney)|The Daily Telegraph]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; бұл Крипкенің американдық жол-сапар стиліндегі телехикая жасау идеясымен үйлесіп тұрды.&lt;ref name=&quot;theage&quot;&gt;{{cite news |author=Fernandez |first=Maria Elena |date=January 5, 2006 |title=On the road trip from hell |url=http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121104085911/http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |archive-date=November 4, 2012 |access-date=2009-09-30 |work=[[The Age]] |publisher= |location=Melbourne}}&lt;/ref&gt; Бастапқыда бауырлардың тегі &quot;Харрисон&quot; болады деп жоспарланған, бұл Харрисон Фордқа сілтеме еді, өйткені Крипке Диннің &quot;Хан Солоның немқұрайды ержүректілігін&quot; иеленгенін қалаған. Алайда Канзас штатында &quot;Сэм Харрисон&quot; есімді азамат болғандықтан, заңдық себептермен бұл текті өзгертуге тура келді.&lt;ref name=&quot;lastname&quot;&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |interviewer=Angie Rentmeester |title=A 'Supernatural' Spin-Off? Death By Bad Taco? Series Creator Eric Kripke Explains |url=http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606234935/http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-date=2011-06-06 |work=Starpulse.com |date=2008-02-14}}&lt;/ref&gt; Winchester Mystery House-қа деген қызығушылығын және телехикаяға &quot;қазіргі заманғы вестерн&quot; атмосферасын бергісі келгенін ескере отырып, Крипке &quot;Винчестер&quot; тегін таңдады. Дин мен оның бауыры Сэм [[Канзас]] штатының Лоуренс қаласынан шыққан, өйткені бұл қала Сталл зиратына жақын орналасқан, ал ол жер қалалық аңыздарымен танымал.&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |title=Supernatural: Your Burning Questions Answered! |url=http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20091230184335/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-date=2009-12-30 |work=[[TV Guide]] |date=2006-10-12}}&lt;/ref&gt; Дин Винчестер рөлін сомдаған Дженсен Эклз бастапқыда Сэм рөліне кастингке қатысқан, алайда кейін оны Дин рөліне сынап көруге шақырып,&lt;ref&gt;{{cite web |last=Prudom |first=Laura |date=November 11, 2014 |title=Supernatural at 200: The Road So Far, An Oral History |url=https://variety.com/2014/tv/spotlight/supernatural-oral-history-200-episodes-ackles-padalecki-kripke-1201352537/ |access-date=2022-02-19 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; сценарийді оқығаннан кейін Дин кейіпкерін көбірек ұнатқанын байқаған.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p. 130&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;starc&quot;&gt;{{cite web |last=Begum |first=Mumtaj |date=September 12, 2008 |title=Jensen Ackles enjoys doing Supernatural |url=http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=/2008/9/12/tvnradio/1985443&amp;sec=tvnradio |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081028170727/http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=%2F2008%2F9%2F12%2Ftvnradio%2F1985443&amp;sec=tvnradio |archive-date=October 28, 2008 |access-date=September 22, 2009 |work=[[The Star (Malaysia)|The Star Online]]}}&lt;/ref&gt;

==Кейіпкердің өмірбаяны==

===Сериалға дейінгі кезең===
Дин Винчестер 1979 жылдың 24 қаңтарында&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=The Monster at the End of This Book |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2009-04-20 |season=4 |number=18 |transcript=Transcript |transcript-url=http://www.supernaturalwiki.com/index.php?title=4.18_The_Monster_at_the_End_of_This_Book_%28transcript%29 |quote=PUBLISHER: &quot;What's May 2nd?&quot; SAM: &quot;That's my – Uh... that's Sam's birthday.&quot; DEAN: &quot;January 24th is Dean's.&quot; |language=en |credits=Julie Siege (writer), [[Mike Rohl]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Knight |first=Nicholas |date=2012-11-15 |title=The Essential Supernatural: On the Road with Sam and Dean Winchester |publisher=Insight Editions |isbn=978-1608871452 }}&lt;/ref&gt; [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон]] мен [[Мэри Винчестер (Supernatural)|Мэри Винчестердің]] отбасында, Канзас штатының Лоуренс қаласында дүниеге келді. Ол олардың тұңғыш баласы, өзінің інісі [[Сэм Винчестер|Сэмнен]] төрт жас үлкен. Дин ана жағынан әжесі Дианна Кэмпбелдің құрметіне аталған.

1983 жылдың 2 қарашасында Мэри Сэмнің бөлмесінде [[Азазель (Supernatural)|Азазель]] есімді жынның қолынан қаза табады, және үй өртене бастағанда, Динге Сэмді қауіпсіз жерге алып шығу тапсырылды, ал Джон Мэриді құтқаруға тырысқанымен, сәтсіз болды. Осы оқиғадан кейін Дин өзін Сэм үшін жауапты сезінді және олар бірге өскен кезде, әрдайым інісіне қамқор болу міндетін алды.

Джон Мэридің өлімінің себебін зерттеуге кірісіп, тылсым жаратылыстар мен оларды аулайтын адамдар туралы білді. Кейін Джонның өзі де аңшыға айналып, Динді де солай тәрбиеледі, дегенмен екеуі де Сэмнен тылсым дүниелерді жасырып келді, ол тек 8 жасқа келгенде ғана шындықты білді. Винчестерлер елді шарлап, мотельдерде немесе Джонның достарының үйлерінде өмір сүріп жүрді. Джонның үнемі үйде болмауына байланысты, Дин Сэмге бас-көз болуға мәжбүр болды. Дин 16 жасында ұрлық жасағаны үшін тұтқындалып, жасөспірімдер үйіне жіберілді, онда ол біраз уақыт қалыпты мектепте оқуға мүмкіндік алды, бірақ соңында Сэмге қайта оралуды таңдады.

Сериал басталарға дейін Сэм тылсым өмірден алыстап, өз өмірін бастауды шешеді. Джон Сэмге ренжіп, оны отбасын тастап кетті деп есептеді, ал Сэм де кетер алдында болған үлкен жанжалға байланысты реніш ұстады. Джон мен Дин аңшылықты жалғастырып, АҚШ-ты аралап жүрді.

Дин көптеген қару түрлерін қолдануымен танымал. Оның ерекше стиліне қара былғары етік, қара былғары күрте және қою фланель жейделер мен көк джинсы шалбар жатады. Сондай-ақ ол өзінің қара түсті [[Chevrolet Impala (төртінші буын)|1967 жылғы Chevrolet Impala]] көлігімен танымал — ол кейде сол көлікте ұйықтайды және жүк салғышында мол қару-жарақ жинағы сақталған.
===Сериал барысында===

====1-маусым====
Сериал басталған кезде Дин 26 жаста болады және Джон оған өз бетімен аңшылық жасауға рұқсат берген. Бірінші эпизодта Дин колледжде оқып жатқан Сэмге бірнеше жылдан бері алғаш рет келеді және жоғалып кеткен Джонды табуға көмектесуін сұрайды. Алғашында олар табысқа жете алмайды, және эпизод соңында Сэмнің қызы [[List of Supernatural characters#Jessica Moore|Джессика Мур]] аналары сияқты жолмен қайтыс болады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Pilot |episode-link=Pilot (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-09-13 |season=1 |number=1 | credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[David Nutter]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Сэм Динмен бірге жолға шығып, түрлі тылсым жаратылыстарды аулап, әкесін іздеп, аналары мен Джессиканың өлімінің артындағы кінәліні табуға кіріседі. Соңында олар әкелерімен қайта қауышып, [[The Colt (Supernatural)|Колт]] деген ерекше тапаншаны иеленіп, көздері сары түсті қуатты жын — [[Азазель (Supernatural)|Азазельге]] қарсы соққы беруге дайындалады.

====2-маусым====
Оны өлтіре алмай, олар жүк көлігімен соқтығысып, Дин комаға түседі. Жүрегі тоқтап, Дин өледі, бірақ Джон Диннің өмірі үшін жынмен келісім жасап, оны аман алып қалады.

Джонның жаны жынға беріліп, тозаққа кеткен соң, Сэм мен Дин жынды аулауды жалғастырады. Жын кейін Сэмді ұрлап әкетеді. Сэм арқасынан пышақталып, қаза табады, бұл Динді інісінің өмірін сақтау үшін жынмен келісім жасауға итермелейді. Динге тек бір жыл өмір беріледі. Ағайындылар жынды тозақ қақпасын ашуға және [[Лилит (Supernatural)|Лилитті]] босатуға кедергі жасай алмайды. Алайда, олардың әкесі де тозақтан шығып, оларға Сары Көзді Жынды өлтіруге мүмкіндік береді, содан кейін оның жаны жұмаққа кетеді.

====3-маусым====
Қалатын уақыты азайып бара жатқанын сезінген Дин босатылған жындарды аулауға кіріседі. [[Руби (Supernatural)|Руби]] есімді жынмен кездесіп, Дин тозақта тым ұзақ уақыт жанса, өзі де жынға айналуы мүмкін екенін біледі. Ағайындылар Лилит Азазельден кейін тозақтағы билікті алғанын және Диннің келісім-шартын қолында ұстап отырғанын анықтайды. Соңында олар Лилитпен бетпе-бет кездеседі.

Оны өлтіре алмаған Динді тозақ иттері (Хеллхаундар) паршалап өлтіреді, ал жаны тозаққа сүйреледі.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=No Rest for the Wicked |episode-link=No Rest for the Wicked (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2008-05-15 |season=3 |number=16 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Kim Manners]] (director)}}&lt;/ref&gt;

====4-маусым====
Тозақта жүргенде, Лилит [[Аластэр (Supernatural)|Аластэр]] есімді жынға Динді азаптауды бұйырады. Дин төрт ай бойы өлі болғанымен, тозақта бұл 40 жылға тең. 30 жыл бойы азаптауға қарсы тұрып, ақыры Аластэрге қосылып, жандарды азаптай бастайды. Кейін Дин қабірінен оянып, отбасымен қайта қауышады және [[періште]] [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльмен]] кездеседі. Кастиэль мен басқа да періштелер Динді тозақтан құтқарып, қайта тірілткен болып шығады.

Тозақта жасаған істері үшін ішкі қиналысқа түсіп, Сэмді жынның қанын ішуден тоқтатуға тырысады. Кастиэль оны өткенге жіберіп, Дин Азазельмен қайта кездеседі.

Бір сәтте Дин Сэмге тозақта жандарды азаптап қана қоймай, одан ләззат алғанын мойындайды.

Кейін [[Захария (Supernatural)|Захария]] есімді періште Динге аңшылықты жалғастыруды бұйырады, себебі Дин аңшылықты тастамақ болғанда Джонның да тозақта азап көргенін біледі.

''Jump the Shark'' эпизодында Дин мен Сэм [[Адам Миллиган|Адам]] есімді өгей інілері барын біледі. Бастапқыда сенбеген Дин фотосуреттерді көрген соң туыстығына көзі жетеді. Дин Сэмнің Адамға әкелері үйреткен қатал тәсілдерді қолдануына қарсы болады. Эпизод соңында Адамды жын емес, кек қайтарғысы келген ғул өлтіріп, өзін Адам ретінде көрсеткені белгілі болады. Дин Сэмді құтқарып, ағайындылар Адамның денесін өртейді.

Соңында Дин періштелер Апокалипсис болуын қалайтынын біледі. Егер жынның ерекше балаларының бірі (соңғысы — Сэм) Лилитті өлтірсе, Люцифер босатылады. Кастиэль Динге періштелерден қашуға көмектеседі. Дин [[Рубиді]] өлтіреді (ол Лилиттің тыңшысы болған), бірақ [[Люцифер (Supernatural)|Люцифердің]] босатылуына бөгет болуға кеш қалады.

====5-маусым====
Люцифер босатылған соң, белгісіз күш (Құдай) Дин мен Сэмді ұшаққа телепорттайды. Кейін олар Диннің [[Михаил (Supernatural)|Михаил]], ал Сэмнің Люцифер үшін ыдыс рөлі барын біледі. Олар [[Крест жолдарының патшасы]] [[Кроули (Supernatural)|Кроулимен]] кездесіп, [[Төрт салт атты]]мен күрес жүргізеді.

Ағайындылар Люциферді жеңудің жолын іздеп жүріп, ''Колт'' тапаншасын қолданбақ болады және [[Құдай]]ды іздейді, бірақ Колт Люциферді өлтіре алмайтыны, ал Құдайға Апокалипсис маңызды еместігі белгілі болады.&lt;ref name=&quot;abandon all hope&quot;&gt;{{cite episode |title=Abandon All Hope |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=November 19, 2009 |season=5 |number=10 |credits=[[Ben Edlund]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;moon&quot;&gt;{{cite episode |title=Dark Side of the Moon |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 1, 2010 |season=5 |number=16 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), [[Jeff Woolnough]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Дин Михаилдің ыдысы болуға келіспек болады, тіпті бұл миллиондаған адамның өліміне әкелсе де.&lt;ref name=&quot;sympathy&quot;&gt;{{cite episode |title=Sympathy For The Devil |episode-link=Sympathy for the Devil (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=September 10, 2009 |season=5 |number=1 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; Алайда, Сэмнің Динге деген сенімі оны басқа шешім іздеуге көндіреді.&lt;ref name=&quot;point of no return&quot;&gt;{{cite episode |title=Point of No Return |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 15, 2010 |season=5 |number=18 |credits=[[Jeremy Carver]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt; [[Гавриил (Supernatural)|Архангел Гавриил]] қаза тапқан соң, ағайындылар [[Төрт салт аттының]] жүзіктерін пайдаланып, Люциферді қайта тозаққа қамай алатынын біледі.&lt;ref name=&quot;hammer of the gods&quot;&gt;{{cite episode |title=Hammer of the Gods |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 22, 2010 |season=5 |number=19 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), Rick Bota (director)}}&lt;/ref&gt; Дин мен Сэмде соғыс пен аштықтың жүзігі бар, енді індет пен өлімдікі керек болады. Іздестіру кезінде Сэм колледждегі ескі досы Брэдимен кездеседі — ол Джессиканы Сэмге таныстырған және Азазельдің бұйрығымен Джессиканы өлтірген жын болған. Ақпаратты алған соң Дин Сэмге Брэдиді өлтіруге мүмкіндік береді.

[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] Люциферді қайта тозаққа қамау жолын білген соң, Дин Сэмге Люцифердің ыдысы болуға рұқсат береді. Бірақ Сэмнің Динмен арасындағы байланысы оны бақылауды сақтауға көмектеседі, нәтижесінде ол өзін Люцифермен бірге тозақтағы қапасқа тастайды. Михаил де, олардың кіші інісі Адамның денесін иеленіп, бірге түседі.
====6-маусым====
Аңшылықты тастап, бұрынғы кездейсоқ қарым-қатынаста болған Лисамен бірге тұруға көшкен Дин қалыпты өмірге бейімделуге тырысады. Алайда джин шабуыл жасап, оны белгісіз біреу құтқарған соң, ол қайтадан аңшылық өмірге тартылады. Дин інісі Сэм мен нағашы атасы қайтыс болғаннан кейін тірілгенін білгенде қатты таңғалады. Оның мазасы одан әрі кетеді, өйткені Сэм бұрынғыдай жұмсақ емес, суық әрі қатыгез, тіпті Диннің уақытша вампирге айналуына жол береді. Бұл әсіресе таңғаларлық, өйткені әдетте Сэм ағайындылардың ішіндегі мейірімдісі болған.

Кейін Кастиэль Сэмде жан жоқ екенін айтқанда, Дин оны қайтарудың жолын іздей бастайды. Дин [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] көмегімен Сэмнің жанын Люцифердің қапасынан қайтарады. Содан кейін ағайындылар [[Кроули (Supernatural)|Кроули]] мен [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльге]] қатысты астыртын әрекеттің бетін ашады. Олар барлық жындардың анасын — [[Ив (Supernatural)|Ивті]] жеңіп, Лисамен қарым-қатынасты үзіп, Кастиэльдің тозақтағы рухтарды сіңіріп алып, тірі періштелердің ең қуаттысына айналғанын біледі.

====7-маусым====
[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] көмек сұраған Дин Кастиэльді Пургаторий рухтарын қайтаруға көндіре алмайды, нәтижесінде [[Левиафандар (Supernatural)|левиафандар]] босап, Жерді жаулап алуға әрекет жасайды. Ағайындылардың әке орнына жүрген [[Бобби Сингер]]ді левиафан көсемі [[Дик Роман]] өлтіреді. Осы кезде олар [[Кевин Тран (Supernatural)|Кевин Тран]] есімді пайғамбармен одақтас болады.

[[Құдайдың Сөзі]] арқылы Дин мен Кастиэль Романды өлтіреді, бірақ кейінгі жарылыста өздері де қаза тауып, [[Пургаторийге]] сүйреледі.

====8-маусым====
Кастиэль тастап кеткеннен кейін, Дин вампир [[Бенни (Supernatural)|Беннидің]] көмегімен Пургаторийде бір жыл тірі қалады. Кейін екеуі қашып шығады. Дин Сэмнің оны іздемегенін білгенде ашуға булығады. Олар Кевинмен қайта қауышып, Тозақ қақпасын жабуға арналған сынақтар туралы тағы бір [[Құдай сөзі]]н табады. Дин Сэмге сынақтарды орындауға көмектеседі және олар бұл жолда [[Метатрон (Supernatural)|Метатрон]] атты қашқын періштемен және [[Абаддон (Supernatural)|Абаддон]] есімді тозақ рыцарымен кездеседі. Сонымен қатар, әке жағынан аталары оларға [[Хат иелері (Supernatural)|Хат иелері]] бункерін база ретінде қалдырады. Дин Кастиэльдің [[Наоми (Supernatural)|Наоми]] атты періште тарапынан өзін өлтіруге бағдарламаланғанын білгенде шошиды. [[Кроули (Supernatural)|Кроулиді]] ұстап, Дин Сэмді сынақты аяқтаудан тоқтатады, себебі бұл оның өліміне әкелуі мүмкін екенін біледі. Ауруханаға бара жатқанда, Сэм құлап түседі, дәл осы кезде періштелер Жерге құлай бастайды.

====9-маусым====
Көмек сұрап дұға еткен Дин Метатрон Кастиэльді алдап, оның рақымын ұрлап, адамға айналдырғанын біледі. [[Езекииль]] есімді періште Сэмнің денесін иеленуге ұсыныс жасап, Дин келіседі, себебі бұл Сэмді құтқарып қалудың жалғыз жолы. Бірақ Езекииль Сэмнің денесінде болғанда, Дин Кастиэльден көмек ала алмай, Абаддонмен күресудің жолын іздеуге мәжбүр болады. Кейін Езекииль өзін [[Гадреэль (Supernatural)|Гадреэль]] екендігін жариялап, Динді жеңіп, Кевинді құтқаруға мүмкіндік бермейді. Ақырында Дин [[Кроули (Supernatural)|Кроулидің]] көмегіне жүгініп, Гадреэльді Сэмнің денесінен қуып шығуға қол жеткізеді, бірақ бұл ағайындылардың арасын ашады.

Абаддонды жеңуге үмітсіз күйде, Кроули Динді [[Қабыл таңбасы]]н қабылдауға итермелейді. Бұл таңбаны Диннің арғы атасы Қабыл берген. Кейін Кроули [[Алғашқы Қылыш]]ты табуға көмектеседі. Сэммен қарым-қатынасын қайта жақсартып, Дин Абаддонды өлтіріп, Гадреэльді де өлтірмек болады. Ақыры Метатронмен бетпе-бет келіп, Дин өлімші жарақат алып, тағы да қаза табады. Оның денесі бункерге қайтарылады, бірақ Дин қайта тіріледі — енді ол жынға айналған және [[Кроулимен]] бірге кетеді.&lt;ref name=&quot;variety20140523&quot;&gt;{{Cite news |last=Prudom |first=Laura |date=2014-05-23 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |access-date=2025-03-29 |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |issn=0042-2738}}&lt;/ref&gt;

====10-маусым====
Жын ретінде өмір сүріп, Абаддонның жақтастарын өлтіріп жүрген Дин бір кезде [[Лестер Моррис]] есімді адамды өлтіреді және өзінің жындық күштері арқылы Кроулидің Сэм туралы айтқандарын растайды. Кейін Сэммен кездескенде, [[Коул]] есімді сарбаз Динге шабуылдап, Сэмге оны қасиетті сумен тұтқындауға мүмкіндік береді. Сэм оны қайта адамға айналдыру үшін [[жыннан емдеу рәсімін]] қолданады. Алайда Дин қашып кетеді. Бірақ Кастиэльдің көмегімен Дин қайтадан емделеді, дегенмен ол әлі де [[Қабыл таңбасымен]] күшейтілген адам болып қала береді.

Уақыт өте келе күші артып, өзін-өзі басқара алмай кеткен Дин [[Қабыл]]дан таңбаны алған адам ретінде ешқандай ем жоқ екенін біледі. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлім]] оған таңбаны алып тастау бүкіл [[Қара Түнек]]ті босататынын, сондықтан Динді қоғамнан аластату қажет екенін айтады. Бұл үшін ол Сэмді өлтіруі керек болады. Алдымен келіссе де, ақыры Дин Өлімді өлтіреді. Бірақ Сэмнің бұрынғы әрекеттері таңбаны бәрібір жоюға алып келеді — соның нәтижесінде Қара Түнек босап шығады.

====11-маусым====
Қара Түнек босатылған соң, Дин мен Сэм оны табуға кіріседі. Олар іздеп жүрген жаратылыс — Құдайдың қарындасы екенін білгенде шошиды. Бұл жаратылыс кейін өзін [[Амара (Supernatural)|Амара]] деп таныстырады. Дин оны өлтіре алмайды, өйткені оған деген ішкі тартылыс сезімі бар. Істі одан әрі қиындататыны — [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльдің]] [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] үшін ыдыс болуға келісуі, өйткені тек архангел ғана Амарамен күресе алады деп сенеді. Бірақ бұл сәтсіз аяқталады — себебі Люцифер құлаған архангел болғандықтан, шамасы жетпейді. Ақырында ағайындылар нағыз Құдай — [[Чак (Supernatural)|Чак Шюрлимен]] байланысады. Ол — Винчестер туралы Інжіл жазған жазушы еді. Чак пен Амара татуласқан соң, бірге кетеді. Осы үшін алғыс ретінде Амара Диннің анасын қайта тірілтеді — бұл Дин үшін күтпеген тосын сый болады.
====12-маусым====
Винчестерлер адам және тылсым күштер тарапынан қауіпке тап болады. [[Хат иелері (Supernatural)|Британдық Хат иелері]] АҚШ-тағы аңшыларды бақылауға алу мақсатында Винчестерлерге шабуыл жасайды. Сонымен қатар [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] жаңа тән іздеп, қашып жүр.

Кейін Люцифер [[АҚШ Президентін]] өзіне ыдыс етіп алады, бірақ Винчестерлер оны бұл тәннен қуып шығады. Осы кезде Люцифер Президентті иеленіп жүргенде [[балалы болғаны]] анықталады, сондықтан Винчестерлер сол баланың анасын қорғауға мәжбүр болады. [[Мэри Винчестер]] британдық Хат иелерімен одақтасу мүмкіндігін зерттейді. [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэль]] Люцифердің баласын қорғауға лайық деп шешеді, бірақ Хат иелері тым қатыгез екенін көрсетіп, одақ тоқтатылады — олар кездейсоқ бір мүшесін өлтіріп алған аңшы әйелді өлтіріп тастайды.

====13-маусым====
Винчестерлер Люциферді [[Апокалипсис Әлемі|параллель әлемге]] қуып жібереді, бұл жерде Апокалипсис 2012 жылы &quot;мерзімінде&quot; орын алған. Алайда бұл жоспар сәтсіз аяқталады: Люцифер бұл әлемнің [[Михаил (Supernatural)|Михаиліне]] негізгі әлем туралы айтып береді. Сонымен қатар, олар Люцифердің баласы — [[Джек Клайн]] атты кенеттен ересекке айналған нефилимді тәрбиелеуге тырысады.

Джек Винчестерлер мен Кастиэльді әкелері ретінде көреді. Ағайындылар [[Гавриил (Supernatural)|Гавриилдің]] тірі екенін анықтап, оны одақтас етеді. Олар Апокалипсис Әлемінен бірнеше адамды (оның ішінде [[Бобби Сингер (балама нұсқасы)]] мен [[Чарли Брэдбери]]ді) құтқарып үлгереді, бірақ Михаил мен Люцифер де бұл әлемге ереді.

Люцифер Джектің [[грациясын]] алып, күшін арттырғанда, оны тоқтатудың жалғыз жолы — Михаилдің ыдысы болуға келісім беру болады. [[Дин Винчестер]] келісім береді, бірақ кейін Михаил Диннің денесін толық иеленіп алады.

====14-маусым====
[[Дин]]нің денесін иемденген Михаил бірнеше апта бойы Жерді зерттейді және монстрларға көмек беріп, олар арқылы әлемді жаулап алмақ болады. Диннің рухы уақытша бет алып, бостандық сұрайды.

Михаил Диннің еркіндігін бір сәтке беріп, кейін қайта денесін алады. Алайда Дин отбасының көмегімен Михаилді өзінің [[санасындағы түрмеге]] қамап тастайды. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] орнын басқан [[Билли (Собиратель)|Билли]] Динге болашақтардың бәрінде Михаил бұл түрмеден қашып кететінін, тек бір болашақта ғана Дин өзін [[Энохийлік жәшікке]] жауып, мұхит түбіне тастау арқылы мұны тоқтата алатынын айтады. Дин жәшікті дайындап бастайды, бірақ Сэмнің басқа жол іздейік деген өтінішін қабылдайды.

Дин сиқырлы інжуді ұстап, жүрегінің ең үлкен тілегін орындайды — нәтижесінде [[Джон Винчестер]]мен қайта қауышады. Дин Михаилден құтылуды тілегенімен, шыққан нәтиже жүрек тебірентерлік отбасылық кездесуге айналады. Уақыт сызығының бұзылмауы үшін Джон өз уақытына қайтып кетеді.

Кейін [[малик жәшігінен]] бас тартқан Дин Сэм, Кастиэль және Джекпен бірге аңшылыққа аттанады. Осы кезде ол есінен танып, оянғанда Михаил оның санасынан шығып кеткенін көреді. Михаил аңшыларды қырып тастап, Винчестерлерді азаптайды. Алайда Джек өз [[жанын]] пайдаланып, Михаилді өлтіріп, оның грациясын сіңіреді. Осылайша Джек толық күшіне қайта оралады, бірақ жаны таусыла бастайды.

Бұл уақытта Люцифердің бұрынғы ыдысы оны [[Бос Кеңістік]]тен тірілтпек болады. Джек оны тоқтатады, бірақ сол жолы [[Мэри Винчестерді]] абайсызда өлтіріп алады. Дин анасының өлімі туралы біліп, аза мен ашуға булығады. Джекті өлтіру үшін [[Чак (Supernatural)|Чак]] келіп, өзімен бірге ерекше қару әкеледі: бұл қару нысанға не істесе, иесіне де соны жасайды. Дин оны Джекке бағыттайды, бірақ соңғы сәтте атып жібермей, түсіністік танытады.

Бұл Чактың ашуын тудырады. Сэм мен Дин өз өмірлерінің шын мәнінде Чактың ойын-сауығына айналғанын түсінеді. Ашуға булыққан Чак Джекті өлтіріп, тозақтан барлық зұлым рухтарды босатады. Ол: «Хикая аяқталды. Қош келдіңдер, ақырзаман!» — деп мәлімдейді. Винчестерлер мен Кастиэль жау шоғырын қарсы алуға дайындалады.

====15-маусым====
Чак тозақ қақпаларын ашып, ақырзаманды бастаған соң, Сэм, Дин және Кастиэль зомби мен аруақтармен күресуге мәжбүр болады.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pruner |first=Aaron |last2=Weatherhead |first2=Shaina |date=2020-11-20 |title='Supernatural' Series Finale Explained: How Does the Winchesters' Story End? |url=https://collider.com/supernatural-series-finale-explained/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Collider (website)|Collider]] |language=en-US}}&lt;/ref&gt; Олар тозақ пен әлем арасындағы саңылауды жауып, Чакты жеңудің жолын іздейді. Көп қиындықтан кейін, олар оны жеңіп шығады.

Алайда сол жеңістен соң Дин аңшылық кезінде [[вампирлер]] шабуылынан қайтыс болады. Өлімімен келісіп, Сэммен қоштасады. Кейін [[жәннатта]] [[Бобби Сингер]]мен қайта қауышып, оған Чак жеңілгеннен кейінгі жағдайларды түсіндіреді. Дин [[Кастиэльдің]] [[Бос Кеңістіктен]] құтқарылғанын және Кастиэль мен Джек жәннатты жақсартқанын біледі.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-20 |title=Here's how everyone's story ended on 'Supernatural' |url=https://ew.com/tv/supernatural-characters-final-season-endings/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt; Сэм Жер бетінде толыққанды өмір сүріп, кейін Динге жәннатта қосылады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Carry On |episode-link=Carry On (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2020-11-19 |season=15 |number=20 |credits=[[Andrew Dabb]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;
====''The Winchesters''====
1970-жылдары орын алған бұл хикаяда Дин Винчестер ата-анасы — [[Джон Винчестер]] мен [[Мэри Кэмпбелл]]дің қалай танысып, ғашық болып, әкелерін іздеу жолында бірге жын-перілермен күрескені туралы баяндап отырады. Бұл оқиғаларды баяндау барысында Дин Винчестер ешкім білмейтін бір шындықты ашады: [[Акрида]] — бүкіл тіршілікке қауіп төндіретін құбыжықтар және Дин ата-анасының өміріндегі бұл жоғалған тарау жайлы көбірек мәлімет жинамақ ниетте.

[[Сэмюэл Кэмпбелл]]дің жарық зақымдаған барлау фотоларының арасынан Джон оған [[Генри Винчестер]]дің хатын берген ер адамды байқап қалады. Джон мен Мэри бұл адамды танымайды, бірақ фотода [[Импала]] көлігіне мініп жатқан бұл адам — Дин екені белгілі болады. Акрида Динді тоқтатуға аңшыларды біріктірген адам деп танып, оны іздеуге [[Монстрлар клубын]] пайдалануды көздейді. Акридаға тұтқынға түскен Джон олар Диннен қорқатынын байқап, Дин бұл әлемге жат емес екенін, оларды өлтіре алатын жалғыз адам екенін түсінеді.

Флешбэк арқылы Джон Вьетнамнан оралған соң оған Генридің хатын Дин береді, бұл кезде Дин [[Бобби Сингер]]мен бірге Акридаға қарсы аңшылық жүргізіп жүрген болатын. Қазіргі уақытта Акрида патшайымы [[Джоан Хопкинс]] Дин мен Импаланың бір портал арқылы жіберіліп, жойылғанын айтады. [[Остиум]] және Диннің аңшылық күнделігі арқылы Монстрлар клубы Динді қайтаруға тырысады, бірақ тек Импаланы ғана қайтара алады. Сол себепті олар Дин өліп қалған деп ойлайды. Алайда Импала да бұл әлемге жат болғандықтан, Мэри оны [[Джоан]]ға соғып өлтіреді, бұл арқылы Акрида да жойылады. Бірақ бұл әрекет Мэриді портал арқылы өткізіп жібереді.

Дин Мэриді порталдан құтқарып, Монстрлар клубының [[балама ғаламда]] екенін түсіндіреді. [[Carry On (Supernatural)|Өлімінен кейін Жәннатта]] жүріп, Дин бірнеше ғаламды аралап, отбасы бақытты өмір сүретін әлемді іздейді. Осы кезде ол Чактың жеңілген жағдайына дайындалған [[Акрида]] деген қауіпсіздік тетігін тауып алады. Акрида Сэмге де қауіп төндіргендіктен, Дин [[Джек]]тің араласпау туралы бұйрығына қарамай, бұл іске араласады. Джек оған ескерту жасаса да, соңында келісіп, Динге өз күнделігі мен [[Кольт]]ті қайтарып береді.

Дин Джонға күнделігін береді — бұл күнделік Джонның күнделігі Динге жол көрсеткендей, оған жол көрсетпек. Ал Мэриге Кольтті береді, оны келесі жылы Мэримен [[келісім жасайтын]] [[Азазел]] кездескенде қолдануға ескерту жасайды. Одан аты-жөнін сұрағанда, Дин [[Джеймс Хетфилд]] деп өтірік ат береді. Сосын Джек пен Боббимен бірге қайтадан Жәннатқа аттанып, бұл ғаламда отбасына бақыт бұйырғанына разы күйде кетеді.

== Қабілеттері мен дағдылары ==
Дин — тәжірибелі әрі өте тапқыр аңшы.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=2HIyhLRKK7A |title=COMIC CON 2018 {{!}} Jensen Ackles Talks Dean Winchester and 'Supernatural' |date=2018-07-26 |type=Video |language=en |publisher=Fangirlish |via=[[YouTube]]}}&lt;/ref&gt; Ол әртүрлі [[атыс қаруы|қаруларды]] жақсы меңгерген; көбінесе [[Colt 1911]] тапаншасы мен [[кесілген мылтықты]] қолданады. Қол күрес, [[пышақпен ұрыс]] және айла-тәсілдерді жетік меңгерген. Ол бірнеше рет адамдар мен [[шэйпшифтер]], вампирлер және жындар сияқты күшті тіршілік иелерін жеңіп шыққан.

«Croatoan» эпизодында [[Молотов коктейлі]] мен [[жарылғыш құрал]] дайындап, [[химияны]] білетінін көрсетеді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Croatoan |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2006-12-07 |season=2 |number=9 |credits=John Shiban (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; «Phantom Traveler» бөлімінде ескі [[Уокман]]нан [[ЭМӨ]] детектор құрастырып, [[электроника]] мен [[кері инженерия]]дан хабары бар екенін дәлелдейді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Phantom Traveller |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-10-04 |season=1 |number=4 |credits=Richard Hatem (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;

Дин тылсым күштер туралы, [[мифология]] мен [[сиқырлар]]ды терең меңгерген және 4-маусымнан бастап [[періштелерге]] қарсы сиқырларды қолдана бастайды.

Аңшылық барысында Дин жиі өзін [[ФБР]], [[Ауруларды бақылау және алдын алу орталығы|CDC]] секілді үкімет агенті ретінде таныстырып, тергеулерге араласады. Ол сондай-ақ құлып бұзу, сигнализация өшіру, көлік ұрлау, бильярд ойнап ақша табу сияқты тәсілдерді де жетік меңгерген. [[Тозақта]] [[Аластэрдің]] «шәкірті» болған кезде азаптау әдістерін толықтай үйренген.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=ihviwyc_TUg |title=Jensen Ackles talks about Dean's return from Hell |date=2008-09-18 |type=Video |publisher=TheCWSource |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/ihviwyc_TUg |archive-date=2021-12-14 |url-status=live |via=[[YouTube]]}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt;

Дин көліктерге өте жақын, [[Impala (Supernatural)|Импаласын]] бала кезінен бастап өзі жөндеп, жақсы күйде ұстап келеді.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-18 |title='Supernatural's Jensen Ackles says he struggled with the show's ending at first |url=https://ew.com/tv/supernatural-jensen-ackles-final-season-interview/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt;

Қосымша қабілеттері:
Вампир кезінде: күш, көру, иіс және есту қабілеті күшейді.
Қабылдаған Марк Кайна: адам бола тұра ерекше күшке ие болды, [[Метатрон]] сияқты періштелермен тең күресе алды. Қанжарды өзіне тарту, алдын ала түстер көру және сиқыр мен жындарға иммунитет сияқты күштері болды.
Жын Дин: күші [[Тозақтың серілерімен]] теңесті, телепатия, жарадан жылдам жазылу, экзорцизмге төзімділік секілді қабілеттерге ие болды.
Михаил ретінде: телепортация, телекинез, жылдам сауығу, және [[Архангел семсерін]] пайдалану мүмкіндігі болды.
''The Winchesters'' хикаясында Дин жарақат алмайтын рухани формада жүреді. Бір портал оны жоя алмайды, себебі ол әлдеқашан өлген. Дегенмен, ол әлеммен физикалық әрекеттесе алады және [[елес]]тер сияқты кенеттен жоғалып, қайта пайда бола алады. Дегенмен, Дин ең алдымен [[Импаламен]] жүріп-тұрғанды жөн көреді — бұл көлікті ол [[Жәннаттан]] ала келген.
== Сілтемелер ==
{{Табиғаттан тыс}}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>r7n616eyhwg2zfs760ma9tl456h3jpz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484399</id>
      <parentid>3484398</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T02:28:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <origin>3484399</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="52810" sha1="120gpx0d0voebmlo763spsobofu7ghs" xml:space="preserve">{{Кейіпкер
| есімі                 = Дин Винчестер
| төл есімі             = 
| суреті                = 
| сурет тақырыбы        = 
| сериясы               = 
| ғаламы                = 
| авторлары             = 
| негізделген           = 
| шабыт көзі            = 
| бейімделген           = 
| сомдаған              = 
| дыбыстаған            = 
| алғаш көрінуі         = 
| соңғы көрінуі         = 
| пайда болулары        = 
| шын есімі             = 
| толық аты             = 
| лақап аты             = 
| түрі                  = 
| жынысы                = 
| мәртебесі             = 
| жасы                  = 
| туған күні            = 
| туған жері            = 
| қайтыс болған күні    = 
| қайтыс болған жері    = 
| өлім себебі           = 
| планетасы             = 
| отаны                 = 
| ұлты                  = 
| мекенжайы             = 
| кәсібі                = 
| тиесілігі             = 
| лауазымы              = 
| атағы                 = 
| жұбайы                = 
| балалары              = 
| әкесі                 = 
| анасы                 = 
| туыстары              = 
| ғашығы                = 
| иесі                  = 
| тәлімгері             = 
| достары               = 
| одақтастары           = 
| ізбасарлары           = 
| қарсыластары          = 
| дүниетанымы           = 
| қызығушылықтары       = 
| қабілеттері           = 
| ұрыс стилі            = 
| қаруы                 = 
| көлігі                = 
| ресми сайты           = 
}}

'''Дин Винчестер''' ({{lang-en|Dean Winchester}}) — ''[[Табиғаттан тыс (телесериал)|Табиғаттан тыс]]'' атты америкалық драмалық телехикаяның екі [[протагонист|басты кейіпкерінің]] бірі, [[Сэм Винчестер]]дің ағасы. Кейіпкердің негізгі нұсқасын [[Дженсен Эклс]] сомдайды. Өзге нұсқаларын Хантер Брошу (сәби кезі), Ридж Кэнайп (бала кезі), Николай Лоутон-Джистра (жеткіншек кезі), Брок Келли және Дилан Эверетт (жасөспірім кезі), сондай-ақ Чад Эверетт (егде шағы) сомдаған.

==Дамуы==
Дин Винчестерді ''Supernatural'' телехикаясының авторы және бастапқы шоураннері [[Эрик Крипке]] ойлап тапты. Ол The WB арнасына екі бауырдың тылсым құбылыстарды зерттейтін шоу идеясын ұсынған кезде бұл кейіпкерді жасаған болатын.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p.6&lt;/ref&gt; Диннің есімі [[Джек Керуак|Джек Керуактың]] жол сапары туралы ''On the Road'' (Жол үстінде) атты романындағы Дин Мориартиге құрмет ретінде берілген,&lt;ref name=&quot;scarierfiction&quot;&gt;{{cite web |date=March 8, 2007 |title=Fact scarier than fiction |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110827205742/https://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |archive-date=August 27, 2011 |access-date=2009-09-30 |website=[[The Daily Telegraph (Sydney)|The Daily Telegraph]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; бұл Крипкенің американдық жол-сапар стиліндегі телехикая жасау идеясымен үйлесіп тұрды.&lt;ref name=&quot;theage&quot;&gt;{{cite news |author=Fernandez |first=Maria Elena |date=January 5, 2006 |title=On the road trip from hell |url=http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121104085911/http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |archive-date=November 4, 2012 |access-date=2009-09-30 |work=[[The Age]] |publisher= |location=Melbourne}}&lt;/ref&gt; Бастапқыда бауырлардың тегі &quot;Харрисон&quot; болады деп жоспарланған, бұл Харрисон Фордқа сілтеме еді, өйткені Крипке Диннің &quot;Хан Солоның немқұрайды ержүректілігін&quot; иеленгенін қалаған. Алайда Канзас штатында &quot;Сэм Харрисон&quot; есімді азамат болғандықтан, заңдық себептермен бұл текті өзгертуге тура келді.&lt;ref name=&quot;lastname&quot;&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |interviewer=Angie Rentmeester |title=A 'Supernatural' Spin-Off? Death By Bad Taco? Series Creator Eric Kripke Explains |url=http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606234935/http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-date=2011-06-06 |work=Starpulse.com |date=2008-02-14}}&lt;/ref&gt; Winchester Mystery House-қа деген қызығушылығын және телехикаяға &quot;қазіргі заманғы вестерн&quot; атмосферасын бергісі келгенін ескере отырып, Крипке &quot;Винчестер&quot; тегін таңдады. Дин мен оның бауыры Сэм [[Канзас]] штатының Лоуренс қаласынан шыққан, өйткені бұл қала Сталл зиратына жақын орналасқан, ал ол жер қалалық аңыздарымен танымал.&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |title=Supernatural: Your Burning Questions Answered! |url=http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20091230184335/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-date=2009-12-30 |work=[[TV Guide]] |date=2006-10-12}}&lt;/ref&gt; Дин Винчестер рөлін сомдаған Дженсен Эклз бастапқыда Сэм рөліне кастингке қатысқан, алайда кейін оны Дин рөліне сынап көруге шақырып,&lt;ref&gt;{{cite web |last=Prudom |first=Laura |date=November 11, 2014 |title=Supernatural at 200: The Road So Far, An Oral History |url=https://variety.com/2014/tv/spotlight/supernatural-oral-history-200-episodes-ackles-padalecki-kripke-1201352537/ |access-date=2022-02-19 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; сценарийді оқығаннан кейін Дин кейіпкерін көбірек ұнатқанын байқаған.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p. 130&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;starc&quot;&gt;{{cite web |last=Begum |first=Mumtaj |date=September 12, 2008 |title=Jensen Ackles enjoys doing Supernatural |url=http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=/2008/9/12/tvnradio/1985443&amp;sec=tvnradio |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081028170727/http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=%2F2008%2F9%2F12%2Ftvnradio%2F1985443&amp;sec=tvnradio |archive-date=October 28, 2008 |access-date=September 22, 2009 |work=[[The Star (Malaysia)|The Star Online]]}}&lt;/ref&gt;

==Кейіпкердің өмірбаяны==

===Сериалға дейінгі кезең===
Дин Винчестер 1979 жылдың 24 қаңтарында&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=The Monster at the End of This Book |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2009-04-20 |season=4 |number=18 |transcript=Transcript |transcript-url=http://www.supernaturalwiki.com/index.php?title=4.18_The_Monster_at_the_End_of_This_Book_%28transcript%29 |quote=PUBLISHER: &quot;What's May 2nd?&quot; SAM: &quot;That's my – Uh... that's Sam's birthday.&quot; DEAN: &quot;January 24th is Dean's.&quot; |language=en |credits=Julie Siege (writer), [[Mike Rohl]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Knight |first=Nicholas |date=2012-11-15 |title=The Essential Supernatural: On the Road with Sam and Dean Winchester |publisher=Insight Editions |isbn=978-1608871452 }}&lt;/ref&gt; [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон]] мен [[Мэри Винчестер (Supernatural)|Мэри Винчестердің]] отбасында, Канзас штатының Лоуренс қаласында дүниеге келді. Ол олардың тұңғыш баласы, өзінің інісі [[Сэм Винчестер|Сэмнен]] төрт жас үлкен. Дин ана жағынан әжесі Дианна Кэмпбелдің құрметіне аталған.

1983 жылдың 2 қарашасында Мэри Сэмнің бөлмесінде [[Азазель (Supernatural)|Азазель]] есімді жынның қолынан қаза табады, және үй өртене бастағанда, Динге Сэмді қауіпсіз жерге алып шығу тапсырылды, ал Джон Мэриді құтқаруға тырысқанымен, сәтсіз болды. Осы оқиғадан кейін Дин өзін Сэм үшін жауапты сезінді және олар бірге өскен кезде, әрдайым інісіне қамқор болу міндетін алды.

Джон Мэридің өлімінің себебін зерттеуге кірісіп, тылсым жаратылыстар мен оларды аулайтын адамдар туралы білді. Кейін Джонның өзі де аңшыға айналып, Динді де солай тәрбиеледі, дегенмен екеуі де Сэмнен тылсым дүниелерді жасырып келді, ол тек 8 жасқа келгенде ғана шындықты білді. Винчестерлер елді шарлап, мотельдерде немесе Джонның достарының үйлерінде өмір сүріп жүрді. Джонның үнемі үйде болмауына байланысты, Дин Сэмге бас-көз болуға мәжбүр болды. Дин 16 жасында ұрлық жасағаны үшін тұтқындалып, жасөспірімдер үйіне жіберілді, онда ол біраз уақыт қалыпты мектепте оқуға мүмкіндік алды, бірақ соңында Сэмге қайта оралуды таңдады.

Сериал басталарға дейін Сэм тылсым өмірден алыстап, өз өмірін бастауды шешеді. Джон Сэмге ренжіп, оны отбасын тастап кетті деп есептеді, ал Сэм де кетер алдында болған үлкен жанжалға байланысты реніш ұстады. Джон мен Дин аңшылықты жалғастырып, АҚШ-ты аралап жүрді.

Дин көптеген қару түрлерін қолдануымен танымал. Оның ерекше стиліне қара былғары етік, қара былғары күрте және қою фланель жейделер мен көк джинсы шалбар жатады. Сондай-ақ ол өзінің қара түсті [[Chevrolet Impala (төртінші буын)|1967 жылғы Chevrolet Impala]] көлігімен танымал — ол кейде сол көлікте ұйықтайды және жүк салғышында мол қару-жарақ жинағы сақталған.
===Сериал барысында===

====1-маусым====
Сериал басталған кезде Дин 26 жаста болады және Джон оған өз бетімен аңшылық жасауға рұқсат берген. Бірінші эпизодта Дин колледжде оқып жатқан Сэмге бірнеше жылдан бері алғаш рет келеді және жоғалып кеткен Джонды табуға көмектесуін сұрайды. Алғашында олар табысқа жете алмайды, және эпизод соңында Сэмнің қызы [[List of Supernatural characters#Jessica Moore|Джессика Мур]] аналары сияқты жолмен қайтыс болады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Pilot |episode-link=Pilot (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-09-13 |season=1 |number=1 | credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[David Nutter]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Сэм Динмен бірге жолға шығып, түрлі тылсым жаратылыстарды аулап, әкесін іздеп, аналары мен Джессиканың өлімінің артындағы кінәліні табуға кіріседі. Соңында олар әкелерімен қайта қауышып, [[The Colt (Supernatural)|Колт]] деген ерекше тапаншаны иеленіп, көздері сары түсті қуатты жын — [[Азазель (Supernatural)|Азазельге]] қарсы соққы беруге дайындалады.

====2-маусым====
Оны өлтіре алмай, олар жүк көлігімен соқтығысып, Дин комаға түседі. Жүрегі тоқтап, Дин өледі, бірақ Джон Диннің өмірі үшін жынмен келісім жасап, оны аман алып қалады.

Джонның жаны жынға беріліп, тозаққа кеткен соң, Сэм мен Дин жынды аулауды жалғастырады. Жын кейін Сэмді ұрлап әкетеді. Сэм арқасынан пышақталып, қаза табады, бұл Динді інісінің өмірін сақтау үшін жынмен келісім жасауға итермелейді. Динге тек бір жыл өмір беріледі. Ағайындылар жынды тозақ қақпасын ашуға және [[Лилит (Supernatural)|Лилитті]] босатуға кедергі жасай алмайды. Алайда, олардың әкесі де тозақтан шығып, оларға Сары Көзді Жынды өлтіруге мүмкіндік береді, содан кейін оның жаны жұмаққа кетеді.

====3-маусым====
Қалатын уақыты азайып бара жатқанын сезінген Дин босатылған жындарды аулауға кіріседі. [[Руби (Supernatural)|Руби]] есімді жынмен кездесіп, Дин тозақта тым ұзақ уақыт жанса, өзі де жынға айналуы мүмкін екенін біледі. Ағайындылар Лилит Азазельден кейін тозақтағы билікті алғанын және Диннің келісім-шартын қолында ұстап отырғанын анықтайды. Соңында олар Лилитпен бетпе-бет кездеседі.

Оны өлтіре алмаған Динді тозақ иттері (Хеллхаундар) паршалап өлтіреді, ал жаны тозаққа сүйреледі.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=No Rest for the Wicked |episode-link=No Rest for the Wicked (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2008-05-15 |season=3 |number=16 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Kim Manners]] (director)}}&lt;/ref&gt;

====4-маусым====
Тозақта жүргенде, Лилит [[Аластэр (Supernatural)|Аластэр]] есімді жынға Динді азаптауды бұйырады. Дин төрт ай бойы өлі болғанымен, тозақта бұл 40 жылға тең. 30 жыл бойы азаптауға қарсы тұрып, ақыры Аластэрге қосылып, жандарды азаптай бастайды. Кейін Дин қабірінен оянып, отбасымен қайта қауышады және [[періште]] [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльмен]] кездеседі. Кастиэль мен басқа да періштелер Динді тозақтан құтқарып, қайта тірілткен болып шығады.

Тозақта жасаған істері үшін ішкі қиналысқа түсіп, Сэмді жынның қанын ішуден тоқтатуға тырысады. Кастиэль оны өткенге жіберіп, Дин Азазельмен қайта кездеседі.

Бір сәтте Дин Сэмге тозақта жандарды азаптап қана қоймай, одан ләззат алғанын мойындайды.

Кейін [[Захария (Supernatural)|Захария]] есімді періште Динге аңшылықты жалғастыруды бұйырады, себебі Дин аңшылықты тастамақ болғанда Джонның да тозақта азап көргенін біледі.

''Jump the Shark'' эпизодында Дин мен Сэм [[Адам Миллиган|Адам]] есімді өгей інілері барын біледі. Бастапқыда сенбеген Дин фотосуреттерді көрген соң туыстығына көзі жетеді. Дин Сэмнің Адамға әкелері үйреткен қатал тәсілдерді қолдануына қарсы болады. Эпизод соңында Адамды жын емес, кек қайтарғысы келген ғул өлтіріп, өзін Адам ретінде көрсеткені белгілі болады. Дин Сэмді құтқарып, ағайындылар Адамның денесін өртейді.

Соңында Дин періштелер Апокалипсис болуын қалайтынын біледі. Егер жынның ерекше балаларының бірі (соңғысы — Сэм) Лилитті өлтірсе, Люцифер босатылады. Кастиэль Динге періштелерден қашуға көмектеседі. Дин [[Рубиді]] өлтіреді (ол Лилиттің тыңшысы болған), бірақ [[Люцифер (Supernatural)|Люцифердің]] босатылуына бөгет болуға кеш қалады.

====5-маусым====
Люцифер босатылған соң, белгісіз күш (Құдай) Дин мен Сэмді ұшаққа телепорттайды. Кейін олар Диннің [[Михаил (Supernatural)|Михаил]], ал Сэмнің Люцифер үшін ыдыс рөлі барын біледі. Олар [[Крест жолдарының патшасы]] [[Кроули (Supernatural)|Кроулимен]] кездесіп, [[Төрт салт атты]]мен күрес жүргізеді.

Ағайындылар Люциферді жеңудің жолын іздеп жүріп, ''Колт'' тапаншасын қолданбақ болады және [[Құдай]]ды іздейді, бірақ Колт Люциферді өлтіре алмайтыны, ал Құдайға Апокалипсис маңызды еместігі белгілі болады.&lt;ref name=&quot;abandon all hope&quot;&gt;{{cite episode |title=Abandon All Hope |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=November 19, 2009 |season=5 |number=10 |credits=[[Ben Edlund]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;moon&quot;&gt;{{cite episode |title=Dark Side of the Moon |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 1, 2010 |season=5 |number=16 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), [[Jeff Woolnough]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Дин Михаилдің ыдысы болуға келіспек болады, тіпті бұл миллиондаған адамның өліміне әкелсе де.&lt;ref name=&quot;sympathy&quot;&gt;{{cite episode |title=Sympathy For The Devil |episode-link=Sympathy for the Devil (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=September 10, 2009 |season=5 |number=1 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; Алайда, Сэмнің Динге деген сенімі оны басқа шешім іздеуге көндіреді.&lt;ref name=&quot;point of no return&quot;&gt;{{cite episode |title=Point of No Return |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 15, 2010 |season=5 |number=18 |credits=[[Jeremy Carver]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt; [[Гавриил (Supernatural)|Архангел Гавриил]] қаза тапқан соң, ағайындылар [[Төрт салт аттының]] жүзіктерін пайдаланып, Люциферді қайта тозаққа қамай алатынын біледі.&lt;ref name=&quot;hammer of the gods&quot;&gt;{{cite episode |title=Hammer of the Gods |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 22, 2010 |season=5 |number=19 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), Rick Bota (director)}}&lt;/ref&gt; Дин мен Сэмде соғыс пен аштықтың жүзігі бар, енді індет пен өлімдікі керек болады. Іздестіру кезінде Сэм колледждегі ескі досы Брэдимен кездеседі — ол Джессиканы Сэмге таныстырған және Азазельдің бұйрығымен Джессиканы өлтірген жын болған. Ақпаратты алған соң Дин Сэмге Брэдиді өлтіруге мүмкіндік береді.

[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] Люциферді қайта тозаққа қамау жолын білген соң, Дин Сэмге Люцифердің ыдысы болуға рұқсат береді. Бірақ Сэмнің Динмен арасындағы байланысы оны бақылауды сақтауға көмектеседі, нәтижесінде ол өзін Люцифермен бірге тозақтағы қапасқа тастайды. Михаил де, олардың кіші інісі Адамның денесін иеленіп, бірге түседі.
====6-маусым====
Аңшылықты тастап, бұрынғы кездейсоқ қарым-қатынаста болған Лисамен бірге тұруға көшкен Дин қалыпты өмірге бейімделуге тырысады. Алайда джин шабуыл жасап, оны белгісіз біреу құтқарған соң, ол қайтадан аңшылық өмірге тартылады. Дин інісі Сэм мен нағашы атасы қайтыс болғаннан кейін тірілгенін білгенде қатты таңғалады. Оның мазасы одан әрі кетеді, өйткені Сэм бұрынғыдай жұмсақ емес, суық әрі қатыгез, тіпті Диннің уақытша вампирге айналуына жол береді. Бұл әсіресе таңғаларлық, өйткені әдетте Сэм ағайындылардың ішіндегі мейірімдісі болған.

Кейін Кастиэль Сэмде жан жоқ екенін айтқанда, Дин оны қайтарудың жолын іздей бастайды. Дин [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] көмегімен Сэмнің жанын Люцифердің қапасынан қайтарады. Содан кейін ағайындылар [[Кроули (Supernatural)|Кроули]] мен [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльге]] қатысты астыртын әрекеттің бетін ашады. Олар барлық жындардың анасын — [[Ив (Supernatural)|Ивті]] жеңіп, Лисамен қарым-қатынасты үзіп, Кастиэльдің тозақтағы рухтарды сіңіріп алып, тірі періштелердің ең қуаттысына айналғанын біледі.

====7-маусым====
[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] көмек сұраған Дин Кастиэльді Пургаторий рухтарын қайтаруға көндіре алмайды, нәтижесінде [[Левиафандар (Supernatural)|левиафандар]] босап, Жерді жаулап алуға әрекет жасайды. Ағайындылардың әке орнына жүрген [[Бобби Сингер]]ді левиафан көсемі [[Дик Роман]] өлтіреді. Осы кезде олар [[Кевин Тран (Supernatural)|Кевин Тран]] есімді пайғамбармен одақтас болады.

[[Құдайдың Сөзі]] арқылы Дин мен Кастиэль Романды өлтіреді, бірақ кейінгі жарылыста өздері де қаза тауып, [[Пургаторийге]] сүйреледі.

====8-маусым====
Кастиэль тастап кеткеннен кейін, Дин вампир [[Бенни (Supernatural)|Беннидің]] көмегімен Пургаторийде бір жыл тірі қалады. Кейін екеуі қашып шығады. Дин Сэмнің оны іздемегенін білгенде ашуға булығады. Олар Кевинмен қайта қауышып, Тозақ қақпасын жабуға арналған сынақтар туралы тағы бір [[Құдай сөзі]]н табады. Дин Сэмге сынақтарды орындауға көмектеседі және олар бұл жолда [[Метатрон (Supernatural)|Метатрон]] атты қашқын періштемен және [[Абаддон (Supernatural)|Абаддон]] есімді тозақ рыцарымен кездеседі. Сонымен қатар, әке жағынан аталары оларға [[Хат иелері (Supernatural)|Хат иелері]] бункерін база ретінде қалдырады. Дин Кастиэльдің [[Наоми (Supernatural)|Наоми]] атты періште тарапынан өзін өлтіруге бағдарламаланғанын білгенде шошиды. [[Кроули (Supernatural)|Кроулиді]] ұстап, Дин Сэмді сынақты аяқтаудан тоқтатады, себебі бұл оның өліміне әкелуі мүмкін екенін біледі. Ауруханаға бара жатқанда, Сэм құлап түседі, дәл осы кезде періштелер Жерге құлай бастайды.

====9-маусым====
Көмек сұрап дұға еткен Дин Метатрон Кастиэльді алдап, оның рақымын ұрлап, адамға айналдырғанын біледі. [[Езекииль]] есімді періште Сэмнің денесін иеленуге ұсыныс жасап, Дин келіседі, себебі бұл Сэмді құтқарып қалудың жалғыз жолы. Бірақ Езекииль Сэмнің денесінде болғанда, Дин Кастиэльден көмек ала алмай, Абаддонмен күресудің жолын іздеуге мәжбүр болады. Кейін Езекииль өзін [[Гадреэль (Supernatural)|Гадреэль]] екендігін жариялап, Динді жеңіп, Кевинді құтқаруға мүмкіндік бермейді. Ақырында Дин [[Кроули (Supernatural)|Кроулидің]] көмегіне жүгініп, Гадреэльді Сэмнің денесінен қуып шығуға қол жеткізеді, бірақ бұл ағайындылардың арасын ашады.

Абаддонды жеңуге үмітсіз күйде, Кроули Динді [[Қабыл таңбасы]]н қабылдауға итермелейді. Бұл таңбаны Диннің арғы атасы Қабыл берген. Кейін Кроули [[Алғашқы Қылыш]]ты табуға көмектеседі. Сэммен қарым-қатынасын қайта жақсартып, Дин Абаддонды өлтіріп, Гадреэльді де өлтірмек болады. Ақыры Метатронмен бетпе-бет келіп, Дин өлімші жарақат алып, тағы да қаза табады. Оның денесі бункерге қайтарылады, бірақ Дин қайта тіріледі — енді ол жынға айналған және [[Кроулимен]] бірге кетеді.&lt;ref name=&quot;variety20140523&quot;&gt;{{Cite news |last=Prudom |first=Laura |date=2014-05-23 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |access-date=2025-03-29 |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |issn=0042-2738}}&lt;/ref&gt;

====10-маусым====
Жын ретінде өмір сүріп, Абаддонның жақтастарын өлтіріп жүрген Дин бір кезде [[Лестер Моррис]] есімді адамды өлтіреді және өзінің жындық күштері арқылы Кроулидің Сэм туралы айтқандарын растайды. Кейін Сэммен кездескенде, [[Коул]] есімді сарбаз Динге шабуылдап, Сэмге оны қасиетті сумен тұтқындауға мүмкіндік береді. Сэм оны қайта адамға айналдыру үшін [[жыннан емдеу рәсімін]] қолданады. Алайда Дин қашып кетеді. Бірақ Кастиэльдің көмегімен Дин қайтадан емделеді, дегенмен ол әлі де [[Қабыл таңбасымен]] күшейтілген адам болып қала береді.

Уақыт өте келе күші артып, өзін-өзі басқара алмай кеткен Дин [[Қабыл]]дан таңбаны алған адам ретінде ешқандай ем жоқ екенін біледі. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлім]] оған таңбаны алып тастау бүкіл [[Қара Түнек]]ті босататынын, сондықтан Динді қоғамнан аластату қажет екенін айтады. Бұл үшін ол Сэмді өлтіруі керек болады. Алдымен келіссе де, ақыры Дин Өлімді өлтіреді. Бірақ Сэмнің бұрынғы әрекеттері таңбаны бәрібір жоюға алып келеді — соның нәтижесінде Қара Түнек босап шығады.

====11-маусым====
Қара Түнек босатылған соң, Дин мен Сэм оны табуға кіріседі. Олар іздеп жүрген жаратылыс — Құдайдың қарындасы екенін білгенде шошиды. Бұл жаратылыс кейін өзін [[Амара (Supernatural)|Амара]] деп таныстырады. Дин оны өлтіре алмайды, өйткені оған деген ішкі тартылыс сезімі бар. Істі одан әрі қиындататыны — [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльдің]] [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] үшін ыдыс болуға келісуі, өйткені тек архангел ғана Амарамен күресе алады деп сенеді. Бірақ бұл сәтсіз аяқталады — себебі Люцифер құлаған архангел болғандықтан, шамасы жетпейді. Ақырында ағайындылар нағыз Құдай — [[Чак (Supernatural)|Чак Шюрлимен]] байланысады. Ол — Винчестер туралы Інжіл жазған жазушы еді. Чак пен Амара татуласқан соң, бірге кетеді. Осы үшін алғыс ретінде Амара Диннің анасын қайта тірілтеді — бұл Дин үшін күтпеген тосын сый болады.
====12-маусым====
Винчестерлер адам және тылсым күштер тарапынан қауіпке тап болады. [[Хат иелері (Supernatural)|Британдық Хат иелері]] АҚШ-тағы аңшыларды бақылауға алу мақсатында Винчестерлерге шабуыл жасайды. Сонымен қатар [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] жаңа тән іздеп, қашып жүр.

Кейін Люцифер [[АҚШ Президентін]] өзіне ыдыс етіп алады, бірақ Винчестерлер оны бұл тәннен қуып шығады. Осы кезде Люцифер Президентті иеленіп жүргенде [[балалы болғаны]] анықталады, сондықтан Винчестерлер сол баланың анасын қорғауға мәжбүр болады. [[Мэри Винчестер]] британдық Хат иелерімен одақтасу мүмкіндігін зерттейді. [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэль]] Люцифердің баласын қорғауға лайық деп шешеді, бірақ Хат иелері тым қатыгез екенін көрсетіп, одақ тоқтатылады — олар кездейсоқ бір мүшесін өлтіріп алған аңшы әйелді өлтіріп тастайды.

====13-маусым====
Винчестерлер Люциферді [[Апокалипсис Әлемі|параллель әлемге]] қуып жібереді, бұл жерде Апокалипсис 2012 жылы &quot;мерзімінде&quot; орын алған. Алайда бұл жоспар сәтсіз аяқталады: Люцифер бұл әлемнің [[Михаил (Supernatural)|Михаиліне]] негізгі әлем туралы айтып береді. Сонымен қатар, олар Люцифердің баласы — [[Джек Клайн]] атты кенеттен ересекке айналған нефилимді тәрбиелеуге тырысады.

Джек Винчестерлер мен Кастиэльді әкелері ретінде көреді. Ағайындылар [[Гавриил (Supernatural)|Гавриилдің]] тірі екенін анықтап, оны одақтас етеді. Олар Апокалипсис Әлемінен бірнеше адамды (оның ішінде [[Бобби Сингер (балама нұсқасы)]] мен [[Чарли Брэдбери]]ді) құтқарып үлгереді, бірақ Михаил мен Люцифер де бұл әлемге ереді.

Люцифер Джектің [[грациясын]] алып, күшін арттырғанда, оны тоқтатудың жалғыз жолы — Михаилдің ыдысы болуға келісім беру болады. [[Дин Винчестер]] келісім береді, бірақ кейін Михаил Диннің денесін толық иеленіп алады.

====14-маусым====
[[Дин]]нің денесін иемденген Михаил бірнеше апта бойы Жерді зерттейді және монстрларға көмек беріп, олар арқылы әлемді жаулап алмақ болады. Диннің рухы уақытша бет алып, бостандық сұрайды.

Михаил Диннің еркіндігін бір сәтке беріп, кейін қайта денесін алады. Алайда Дин отбасының көмегімен Михаилді өзінің [[санасындағы түрмеге]] қамап тастайды. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] орнын басқан [[Билли (Собиратель)|Билли]] Динге болашақтардың бәрінде Михаил бұл түрмеден қашып кететінін, тек бір болашақта ғана Дин өзін [[Энохийлік жәшікке]] жауып, мұхит түбіне тастау арқылы мұны тоқтата алатынын айтады. Дин жәшікті дайындап бастайды, бірақ Сэмнің басқа жол іздейік деген өтінішін қабылдайды.

Дин сиқырлы інжуді ұстап, жүрегінің ең үлкен тілегін орындайды — нәтижесінде [[Джон Винчестер]]мен қайта қауышады. Дин Михаилден құтылуды тілегенімен, шыққан нәтиже жүрек тебірентерлік отбасылық кездесуге айналады. Уақыт сызығының бұзылмауы үшін Джон өз уақытына қайтып кетеді.

Кейін [[малик жәшігінен]] бас тартқан Дин Сэм, Кастиэль және Джекпен бірге аңшылыққа аттанады. Осы кезде ол есінен танып, оянғанда Михаил оның санасынан шығып кеткенін көреді. Михаил аңшыларды қырып тастап, Винчестерлерді азаптайды. Алайда Джек өз [[жанын]] пайдаланып, Михаилді өлтіріп, оның грациясын сіңіреді. Осылайша Джек толық күшіне қайта оралады, бірақ жаны таусыла бастайды.

Бұл уақытта Люцифердің бұрынғы ыдысы оны [[Бос Кеңістік]]тен тірілтпек болады. Джек оны тоқтатады, бірақ сол жолы [[Мэри Винчестерді]] абайсызда өлтіріп алады. Дин анасының өлімі туралы біліп, аза мен ашуға булығады. Джекті өлтіру үшін [[Чак (Supernatural)|Чак]] келіп, өзімен бірге ерекше қару әкеледі: бұл қару нысанға не істесе, иесіне де соны жасайды. Дин оны Джекке бағыттайды, бірақ соңғы сәтте атып жібермей, түсіністік танытады.

Бұл Чактың ашуын тудырады. Сэм мен Дин өз өмірлерінің шын мәнінде Чактың ойын-сауығына айналғанын түсінеді. Ашуға булыққан Чак Джекті өлтіріп, тозақтан барлық зұлым рухтарды босатады. Ол: «Хикая аяқталды. Қош келдіңдер, ақырзаман!» — деп мәлімдейді. Винчестерлер мен Кастиэль жау шоғырын қарсы алуға дайындалады.

====15-маусым====
Чак тозақ қақпаларын ашып, ақырзаманды бастаған соң, Сэм, Дин және Кастиэль зомби мен аруақтармен күресуге мәжбүр болады.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pruner |first=Aaron |last2=Weatherhead |first2=Shaina |date=2020-11-20 |title='Supernatural' Series Finale Explained: How Does the Winchesters' Story End? |url=https://collider.com/supernatural-series-finale-explained/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Collider (website)|Collider]] |language=en-US}}&lt;/ref&gt; Олар тозақ пен әлем арасындағы саңылауды жауып, Чакты жеңудің жолын іздейді. Көп қиындықтан кейін, олар оны жеңіп шығады.

Алайда сол жеңістен соң Дин аңшылық кезінде [[вампирлер]] шабуылынан қайтыс болады. Өлімімен келісіп, Сэммен қоштасады. Кейін [[жәннатта]] [[Бобби Сингер]]мен қайта қауышып, оған Чак жеңілгеннен кейінгі жағдайларды түсіндіреді. Дин [[Кастиэльдің]] [[Бос Кеңістіктен]] құтқарылғанын және Кастиэль мен Джек жәннатты жақсартқанын біледі.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-20 |title=Here's how everyone's story ended on 'Supernatural' |url=https://ew.com/tv/supernatural-characters-final-season-endings/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt; Сэм Жер бетінде толыққанды өмір сүріп, кейін Динге жәннатта қосылады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Carry On |episode-link=Carry On (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2020-11-19 |season=15 |number=20 |credits=[[Andrew Dabb]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;
====''The Winchesters''====
1970-жылдары орын алған бұл хикаяда Дин Винчестер ата-анасы — [[Джон Винчестер]] мен [[Мэри Кэмпбелл]]дің қалай танысып, ғашық болып, әкелерін іздеу жолында бірге жын-перілермен күрескені туралы баяндап отырады. Бұл оқиғаларды баяндау барысында Дин Винчестер ешкім білмейтін бір шындықты ашады: [[Акрида]] — бүкіл тіршілікке қауіп төндіретін құбыжықтар және Дин ата-анасының өміріндегі бұл жоғалған тарау жайлы көбірек мәлімет жинамақ ниетте.

[[Сэмюэл Кэмпбелл]]дің жарық зақымдаған барлау фотоларының арасынан Джон оған [[Генри Винчестер]]дің хатын берген ер адамды байқап қалады. Джон мен Мэри бұл адамды танымайды, бірақ фотода [[Импала]] көлігіне мініп жатқан бұл адам — Дин екені белгілі болады. Акрида Динді тоқтатуға аңшыларды біріктірген адам деп танып, оны іздеуге [[Монстрлар клубын]] пайдалануды көздейді. Акридаға тұтқынға түскен Джон олар Диннен қорқатынын байқап, Дин бұл әлемге жат емес екенін, оларды өлтіре алатын жалғыз адам екенін түсінеді.

Флешбэк арқылы Джон Вьетнамнан оралған соң оған Генридің хатын Дин береді, бұл кезде Дин [[Бобби Сингер]]мен бірге Акридаға қарсы аңшылық жүргізіп жүрген болатын. Қазіргі уақытта Акрида патшайымы [[Джоан Хопкинс]] Дин мен Импаланың бір портал арқылы жіберіліп, жойылғанын айтады. [[Остиум]] және Диннің аңшылық күнделігі арқылы Монстрлар клубы Динді қайтаруға тырысады, бірақ тек Импаланы ғана қайтара алады. Сол себепті олар Дин өліп қалған деп ойлайды. Алайда Импала да бұл әлемге жат болғандықтан, Мэри оны [[Джоан]]ға соғып өлтіреді, бұл арқылы Акрида да жойылады. Бірақ бұл әрекет Мэриді портал арқылы өткізіп жібереді.

Дин Мэриді порталдан құтқарып, Монстрлар клубының [[балама ғаламда]] екенін түсіндіреді. [[Carry On (Supernatural)|Өлімінен кейін Жәннатта]] жүріп, Дин бірнеше ғаламды аралап, отбасы бақытты өмір сүретін әлемді іздейді. Осы кезде ол Чактың жеңілген жағдайына дайындалған [[Акрида]] деген қауіпсіздік тетігін тауып алады. Акрида Сэмге де қауіп төндіргендіктен, Дин [[Джек]]тің араласпау туралы бұйрығына қарамай, бұл іске араласады. Джек оған ескерту жасаса да, соңында келісіп, Динге өз күнделігі мен [[Кольт]]ті қайтарып береді.

Дин Джонға күнделігін береді — бұл күнделік Джонның күнделігі Динге жол көрсеткендей, оған жол көрсетпек. Ал Мэриге Кольтті береді, оны келесі жылы Мэримен [[келісім жасайтын]] [[Азазел]] кездескенде қолдануға ескерту жасайды. Одан аты-жөнін сұрағанда, Дин [[Джеймс Хетфилд]] деп өтірік ат береді. Сосын Джек пен Боббимен бірге қайтадан Жәннатқа аттанып, бұл ғаламда отбасына бақыт бұйырғанына разы күйде кетеді.

== Қабілеттері мен дағдылары ==
Дин — тәжірибелі әрі өте тапқыр аңшы.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=2HIyhLRKK7A |title=COMIC CON 2018 {{!}} Jensen Ackles Talks Dean Winchester and 'Supernatural' |date=2018-07-26 |type=Video |language=en |publisher=Fangirlish |via=[[YouTube]]}}&lt;/ref&gt; Ол әртүрлі [[атыс қаруы|қаруларды]] жақсы меңгерген; көбінесе [[Colt 1911]] тапаншасы мен [[кесілген мылтықты]] қолданады. Қол күрес, [[пышақпен ұрыс]] және айла-тәсілдерді жетік меңгерген. Ол бірнеше рет адамдар мен [[шэйпшифтер]], вампирлер және жындар сияқты күшті тіршілік иелерін жеңіп шыққан.

«Croatoan» эпизодында [[Молотов коктейлі]] мен [[жарылғыш құрал]] дайындап, [[химияны]] білетінін көрсетеді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Croatoan |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2006-12-07 |season=2 |number=9 |credits=John Shiban (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; «Phantom Traveler» бөлімінде ескі [[Уокман]]нан [[ЭМӨ]] детектор құрастырып, [[электроника]] мен [[кері инженерия]]дан хабары бар екенін дәлелдейді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Phantom Traveller |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-10-04 |season=1 |number=4 |credits=Richard Hatem (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;

Дин тылсым күштер туралы, [[мифология]] мен [[сиқырлар]]ды терең меңгерген және 4-маусымнан бастап [[періштелерге]] қарсы сиқырларды қолдана бастайды.

Аңшылық барысында Дин жиі өзін [[ФБР]], [[Ауруларды бақылау және алдын алу орталығы|CDC]] секілді үкімет агенті ретінде таныстырып, тергеулерге араласады. Ол сондай-ақ құлып бұзу, сигнализация өшіру, көлік ұрлау, бильярд ойнап ақша табу сияқты тәсілдерді де жетік меңгерген. [[Тозақта]] [[Аластэрдің]] «шәкірті» болған кезде азаптау әдістерін толықтай үйренген.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=ihviwyc_TUg |title=Jensen Ackles talks about Dean's return from Hell |date=2008-09-18 |type=Video |publisher=TheCWSource |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/ihviwyc_TUg |archive-date=2021-12-14 |url-status=live |via=[[YouTube]]}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt;

Дин көліктерге өте жақын, [[Impala (Supernatural)|Импаласын]] бала кезінен бастап өзі жөндеп, жақсы күйде ұстап келеді.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-18 |title='Supernatural's Jensen Ackles says he struggled with the show's ending at first |url=https://ew.com/tv/supernatural-jensen-ackles-final-season-interview/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt;

Қосымша қабілеттері:
Вампир кезінде: күш, көру, иіс және есту қабілеті күшейді.
Қабылдаған Марк Кайна: адам бола тұра ерекше күшке ие болды, [[Метатрон]] сияқты періштелермен тең күресе алды. Қанжарды өзіне тарту, алдын ала түстер көру және сиқыр мен жындарға иммунитет сияқты күштері болды.
Жын Дин: күші [[Тозақтың серілерімен]] теңесті, телепатия, жарадан жылдам жазылу, экзорцизмге төзімділік секілді қабілеттерге ие болды.
Михаил ретінде: телепортация, телекинез, жылдам сауығу, және [[Архангел семсерін]] пайдалану мүмкіндігі болды.
''The Winchesters'' хикаясында Дин жарақат алмайтын рухани формада жүреді. Бір портал оны жоя алмайды, себебі ол әлдеқашан өлген. Дегенмен, ол әлеммен физикалық әрекеттесе алады және [[елес]]тер сияқты кенеттен жоғалып, қайта пайда бола алады. Дегенмен, Дин ең алдымен [[Импаламен]] жүріп-тұрғанды жөн көреді — бұл көлікті ол [[Жәннаттан]] ала келген.
== Сілтемелер ==
{{Табиғаттан тыс}}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>120gpx0d0voebmlo763spsobofu7ghs</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484400</id>
      <parentid>3484399</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T02:29:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <origin>3484400</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="52837" sha1="do5fnluifdkb2i3ufak2iu5vb0yxg9f" xml:space="preserve">{{Кейіпкер
| есімі                 = Дин Винчестер
| төл есімі             = 
| суреті                = 
| сурет тақырыбы        = 
| сериясы               = Табиғаттан тыс
| ғаламы                = 
| авторлары             = 
| негізделген           = 
| шабыт көзі            = 
| бейімделген           = 
| сомдаған              = 
| дыбыстаған            = 
| алғаш көрінуі         = 
| соңғы көрінуі         = 
| пайда болулары        = 
| шын есімі             = 
| толық аты             = 
| лақап аты             = 
| түрі                  = 
| жынысы                = 
| мәртебесі             = 
| жасы                  = 
| туған күні            = 
| туған жері            = 
| қайтыс болған күні    = 
| қайтыс болған жері    = 
| өлім себебі           = 
| планетасы             = 
| отаны                 = 
| ұлты                  = 
| мекенжайы             = 
| кәсібі                = 
| тиесілігі             = 
| лауазымы              = 
| атағы                 = 
| жұбайы                = 
| балалары              = 
| әкесі                 = 
| анасы                 = 
| туыстары              = 
| ғашығы                = 
| иесі                  = 
| тәлімгері             = 
| достары               = 
| одақтастары           = 
| ізбасарлары           = 
| қарсыластары          = 
| дүниетанымы           = 
| қызығушылықтары       = 
| қабілеттері           = 
| ұрыс стилі            = 
| қаруы                 = 
| көлігі                = 
| ресми сайты           = 
}}

'''Дин Винчестер''' ({{lang-en|Dean Winchester}}) — ''[[Табиғаттан тыс (телесериал)|Табиғаттан тыс]]'' атты америкалық драмалық телехикаяның екі [[протагонист|басты кейіпкерінің]] бірі, [[Сэм Винчестер]]дің ағасы. Кейіпкердің негізгі нұсқасын [[Дженсен Эклс]] сомдайды. Өзге нұсқаларын Хантер Брошу (сәби кезі), Ридж Кэнайп (бала кезі), Николай Лоутон-Джистра (жеткіншек кезі), Брок Келли және Дилан Эверетт (жасөспірім кезі), сондай-ақ Чад Эверетт (егде шағы) сомдаған.

==Дамуы==
Дин Винчестерді ''Supernatural'' телехикаясының авторы және бастапқы шоураннері [[Эрик Крипке]] ойлап тапты. Ол The WB арнасына екі бауырдың тылсым құбылыстарды зерттейтін шоу идеясын ұсынған кезде бұл кейіпкерді жасаған болатын.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p.6&lt;/ref&gt; Диннің есімі [[Джек Керуак|Джек Керуактың]] жол сапары туралы ''On the Road'' (Жол үстінде) атты романындағы Дин Мориартиге құрмет ретінде берілген,&lt;ref name=&quot;scarierfiction&quot;&gt;{{cite web |date=March 8, 2007 |title=Fact scarier than fiction |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110827205742/https://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |archive-date=August 27, 2011 |access-date=2009-09-30 |website=[[The Daily Telegraph (Sydney)|The Daily Telegraph]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; бұл Крипкенің американдық жол-сапар стиліндегі телехикая жасау идеясымен үйлесіп тұрды.&lt;ref name=&quot;theage&quot;&gt;{{cite news |author=Fernandez |first=Maria Elena |date=January 5, 2006 |title=On the road trip from hell |url=http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121104085911/http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |archive-date=November 4, 2012 |access-date=2009-09-30 |work=[[The Age]] |publisher= |location=Melbourne}}&lt;/ref&gt; Бастапқыда бауырлардың тегі &quot;Харрисон&quot; болады деп жоспарланған, бұл Харрисон Фордқа сілтеме еді, өйткені Крипке Диннің &quot;Хан Солоның немқұрайды ержүректілігін&quot; иеленгенін қалаған. Алайда Канзас штатында &quot;Сэм Харрисон&quot; есімді азамат болғандықтан, заңдық себептермен бұл текті өзгертуге тура келді.&lt;ref name=&quot;lastname&quot;&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |interviewer=Angie Rentmeester |title=A 'Supernatural' Spin-Off? Death By Bad Taco? Series Creator Eric Kripke Explains |url=http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606234935/http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-date=2011-06-06 |work=Starpulse.com |date=2008-02-14}}&lt;/ref&gt; Winchester Mystery House-қа деген қызығушылығын және телехикаяға &quot;қазіргі заманғы вестерн&quot; атмосферасын бергісі келгенін ескере отырып, Крипке &quot;Винчестер&quot; тегін таңдады. Дин мен оның бауыры Сэм [[Канзас]] штатының Лоуренс қаласынан шыққан, өйткені бұл қала Сталл зиратына жақын орналасқан, ал ол жер қалалық аңыздарымен танымал.&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |title=Supernatural: Your Burning Questions Answered! |url=http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20091230184335/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-date=2009-12-30 |work=[[TV Guide]] |date=2006-10-12}}&lt;/ref&gt; Дин Винчестер рөлін сомдаған Дженсен Эклз бастапқыда Сэм рөліне кастингке қатысқан, алайда кейін оны Дин рөліне сынап көруге шақырып,&lt;ref&gt;{{cite web |last=Prudom |first=Laura |date=November 11, 2014 |title=Supernatural at 200: The Road So Far, An Oral History |url=https://variety.com/2014/tv/spotlight/supernatural-oral-history-200-episodes-ackles-padalecki-kripke-1201352537/ |access-date=2022-02-19 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; сценарийді оқығаннан кейін Дин кейіпкерін көбірек ұнатқанын байқаған.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p. 130&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;starc&quot;&gt;{{cite web |last=Begum |first=Mumtaj |date=September 12, 2008 |title=Jensen Ackles enjoys doing Supernatural |url=http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=/2008/9/12/tvnradio/1985443&amp;sec=tvnradio |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081028170727/http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=%2F2008%2F9%2F12%2Ftvnradio%2F1985443&amp;sec=tvnradio |archive-date=October 28, 2008 |access-date=September 22, 2009 |work=[[The Star (Malaysia)|The Star Online]]}}&lt;/ref&gt;

==Кейіпкердің өмірбаяны==

===Сериалға дейінгі кезең===
Дин Винчестер 1979 жылдың 24 қаңтарында&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=The Monster at the End of This Book |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2009-04-20 |season=4 |number=18 |transcript=Transcript |transcript-url=http://www.supernaturalwiki.com/index.php?title=4.18_The_Monster_at_the_End_of_This_Book_%28transcript%29 |quote=PUBLISHER: &quot;What's May 2nd?&quot; SAM: &quot;That's my – Uh... that's Sam's birthday.&quot; DEAN: &quot;January 24th is Dean's.&quot; |language=en |credits=Julie Siege (writer), [[Mike Rohl]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Knight |first=Nicholas |date=2012-11-15 |title=The Essential Supernatural: On the Road with Sam and Dean Winchester |publisher=Insight Editions |isbn=978-1608871452 }}&lt;/ref&gt; [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон]] мен [[Мэри Винчестер (Supernatural)|Мэри Винчестердің]] отбасында, Канзас штатының Лоуренс қаласында дүниеге келді. Ол олардың тұңғыш баласы, өзінің інісі [[Сэм Винчестер|Сэмнен]] төрт жас үлкен. Дин ана жағынан әжесі Дианна Кэмпбелдің құрметіне аталған.

1983 жылдың 2 қарашасында Мэри Сэмнің бөлмесінде [[Азазель (Supernatural)|Азазель]] есімді жынның қолынан қаза табады, және үй өртене бастағанда, Динге Сэмді қауіпсіз жерге алып шығу тапсырылды, ал Джон Мэриді құтқаруға тырысқанымен, сәтсіз болды. Осы оқиғадан кейін Дин өзін Сэм үшін жауапты сезінді және олар бірге өскен кезде, әрдайым інісіне қамқор болу міндетін алды.

Джон Мэридің өлімінің себебін зерттеуге кірісіп, тылсым жаратылыстар мен оларды аулайтын адамдар туралы білді. Кейін Джонның өзі де аңшыға айналып, Динді де солай тәрбиеледі, дегенмен екеуі де Сэмнен тылсым дүниелерді жасырып келді, ол тек 8 жасқа келгенде ғана шындықты білді. Винчестерлер елді шарлап, мотельдерде немесе Джонның достарының үйлерінде өмір сүріп жүрді. Джонның үнемі үйде болмауына байланысты, Дин Сэмге бас-көз болуға мәжбүр болды. Дин 16 жасында ұрлық жасағаны үшін тұтқындалып, жасөспірімдер үйіне жіберілді, онда ол біраз уақыт қалыпты мектепте оқуға мүмкіндік алды, бірақ соңында Сэмге қайта оралуды таңдады.

Сериал басталарға дейін Сэм тылсым өмірден алыстап, өз өмірін бастауды шешеді. Джон Сэмге ренжіп, оны отбасын тастап кетті деп есептеді, ал Сэм де кетер алдында болған үлкен жанжалға байланысты реніш ұстады. Джон мен Дин аңшылықты жалғастырып, АҚШ-ты аралап жүрді.

Дин көптеген қару түрлерін қолдануымен танымал. Оның ерекше стиліне қара былғары етік, қара былғары күрте және қою фланель жейделер мен көк джинсы шалбар жатады. Сондай-ақ ол өзінің қара түсті [[Chevrolet Impala (төртінші буын)|1967 жылғы Chevrolet Impala]] көлігімен танымал — ол кейде сол көлікте ұйықтайды және жүк салғышында мол қару-жарақ жинағы сақталған.
===Сериал барысында===

====1-маусым====
Сериал басталған кезде Дин 26 жаста болады және Джон оған өз бетімен аңшылық жасауға рұқсат берген. Бірінші эпизодта Дин колледжде оқып жатқан Сэмге бірнеше жылдан бері алғаш рет келеді және жоғалып кеткен Джонды табуға көмектесуін сұрайды. Алғашында олар табысқа жете алмайды, және эпизод соңында Сэмнің қызы [[List of Supernatural characters#Jessica Moore|Джессика Мур]] аналары сияқты жолмен қайтыс болады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Pilot |episode-link=Pilot (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-09-13 |season=1 |number=1 | credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[David Nutter]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Сэм Динмен бірге жолға шығып, түрлі тылсым жаратылыстарды аулап, әкесін іздеп, аналары мен Джессиканың өлімінің артындағы кінәліні табуға кіріседі. Соңында олар әкелерімен қайта қауышып, [[The Colt (Supernatural)|Колт]] деген ерекше тапаншаны иеленіп, көздері сары түсті қуатты жын — [[Азазель (Supernatural)|Азазельге]] қарсы соққы беруге дайындалады.

====2-маусым====
Оны өлтіре алмай, олар жүк көлігімен соқтығысып, Дин комаға түседі. Жүрегі тоқтап, Дин өледі, бірақ Джон Диннің өмірі үшін жынмен келісім жасап, оны аман алып қалады.

Джонның жаны жынға беріліп, тозаққа кеткен соң, Сэм мен Дин жынды аулауды жалғастырады. Жын кейін Сэмді ұрлап әкетеді. Сэм арқасынан пышақталып, қаза табады, бұл Динді інісінің өмірін сақтау үшін жынмен келісім жасауға итермелейді. Динге тек бір жыл өмір беріледі. Ағайындылар жынды тозақ қақпасын ашуға және [[Лилит (Supernatural)|Лилитті]] босатуға кедергі жасай алмайды. Алайда, олардың әкесі де тозақтан шығып, оларға Сары Көзді Жынды өлтіруге мүмкіндік береді, содан кейін оның жаны жұмаққа кетеді.

====3-маусым====
Қалатын уақыты азайып бара жатқанын сезінген Дин босатылған жындарды аулауға кіріседі. [[Руби (Supernatural)|Руби]] есімді жынмен кездесіп, Дин тозақта тым ұзақ уақыт жанса, өзі де жынға айналуы мүмкін екенін біледі. Ағайындылар Лилит Азазельден кейін тозақтағы билікті алғанын және Диннің келісім-шартын қолында ұстап отырғанын анықтайды. Соңында олар Лилитпен бетпе-бет кездеседі.

Оны өлтіре алмаған Динді тозақ иттері (Хеллхаундар) паршалап өлтіреді, ал жаны тозаққа сүйреледі.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=No Rest for the Wicked |episode-link=No Rest for the Wicked (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2008-05-15 |season=3 |number=16 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Kim Manners]] (director)}}&lt;/ref&gt;

====4-маусым====
Тозақта жүргенде, Лилит [[Аластэр (Supernatural)|Аластэр]] есімді жынға Динді азаптауды бұйырады. Дин төрт ай бойы өлі болғанымен, тозақта бұл 40 жылға тең. 30 жыл бойы азаптауға қарсы тұрып, ақыры Аластэрге қосылып, жандарды азаптай бастайды. Кейін Дин қабірінен оянып, отбасымен қайта қауышады және [[періште]] [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльмен]] кездеседі. Кастиэль мен басқа да періштелер Динді тозақтан құтқарып, қайта тірілткен болып шығады.

Тозақта жасаған істері үшін ішкі қиналысқа түсіп, Сэмді жынның қанын ішуден тоқтатуға тырысады. Кастиэль оны өткенге жіберіп, Дин Азазельмен қайта кездеседі.

Бір сәтте Дин Сэмге тозақта жандарды азаптап қана қоймай, одан ләззат алғанын мойындайды.

Кейін [[Захария (Supernatural)|Захария]] есімді періште Динге аңшылықты жалғастыруды бұйырады, себебі Дин аңшылықты тастамақ болғанда Джонның да тозақта азап көргенін біледі.

''Jump the Shark'' эпизодында Дин мен Сэм [[Адам Миллиган|Адам]] есімді өгей інілері барын біледі. Бастапқыда сенбеген Дин фотосуреттерді көрген соң туыстығына көзі жетеді. Дин Сэмнің Адамға әкелері үйреткен қатал тәсілдерді қолдануына қарсы болады. Эпизод соңында Адамды жын емес, кек қайтарғысы келген ғул өлтіріп, өзін Адам ретінде көрсеткені белгілі болады. Дин Сэмді құтқарып, ағайындылар Адамның денесін өртейді.

Соңында Дин періштелер Апокалипсис болуын қалайтынын біледі. Егер жынның ерекше балаларының бірі (соңғысы — Сэм) Лилитті өлтірсе, Люцифер босатылады. Кастиэль Динге періштелерден қашуға көмектеседі. Дин [[Рубиді]] өлтіреді (ол Лилиттің тыңшысы болған), бірақ [[Люцифер (Supernatural)|Люцифердің]] босатылуына бөгет болуға кеш қалады.

====5-маусым====
Люцифер босатылған соң, белгісіз күш (Құдай) Дин мен Сэмді ұшаққа телепорттайды. Кейін олар Диннің [[Михаил (Supernatural)|Михаил]], ал Сэмнің Люцифер үшін ыдыс рөлі барын біледі. Олар [[Крест жолдарының патшасы]] [[Кроули (Supernatural)|Кроулимен]] кездесіп, [[Төрт салт атты]]мен күрес жүргізеді.

Ағайындылар Люциферді жеңудің жолын іздеп жүріп, ''Колт'' тапаншасын қолданбақ болады және [[Құдай]]ды іздейді, бірақ Колт Люциферді өлтіре алмайтыны, ал Құдайға Апокалипсис маңызды еместігі белгілі болады.&lt;ref name=&quot;abandon all hope&quot;&gt;{{cite episode |title=Abandon All Hope |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=November 19, 2009 |season=5 |number=10 |credits=[[Ben Edlund]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;moon&quot;&gt;{{cite episode |title=Dark Side of the Moon |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 1, 2010 |season=5 |number=16 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), [[Jeff Woolnough]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Дин Михаилдің ыдысы болуға келіспек болады, тіпті бұл миллиондаған адамның өліміне әкелсе де.&lt;ref name=&quot;sympathy&quot;&gt;{{cite episode |title=Sympathy For The Devil |episode-link=Sympathy for the Devil (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=September 10, 2009 |season=5 |number=1 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; Алайда, Сэмнің Динге деген сенімі оны басқа шешім іздеуге көндіреді.&lt;ref name=&quot;point of no return&quot;&gt;{{cite episode |title=Point of No Return |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 15, 2010 |season=5 |number=18 |credits=[[Jeremy Carver]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt; [[Гавриил (Supernatural)|Архангел Гавриил]] қаза тапқан соң, ағайындылар [[Төрт салт аттының]] жүзіктерін пайдаланып, Люциферді қайта тозаққа қамай алатынын біледі.&lt;ref name=&quot;hammer of the gods&quot;&gt;{{cite episode |title=Hammer of the Gods |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 22, 2010 |season=5 |number=19 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), Rick Bota (director)}}&lt;/ref&gt; Дин мен Сэмде соғыс пен аштықтың жүзігі бар, енді індет пен өлімдікі керек болады. Іздестіру кезінде Сэм колледждегі ескі досы Брэдимен кездеседі — ол Джессиканы Сэмге таныстырған және Азазельдің бұйрығымен Джессиканы өлтірген жын болған. Ақпаратты алған соң Дин Сэмге Брэдиді өлтіруге мүмкіндік береді.

[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] Люциферді қайта тозаққа қамау жолын білген соң, Дин Сэмге Люцифердің ыдысы болуға рұқсат береді. Бірақ Сэмнің Динмен арасындағы байланысы оны бақылауды сақтауға көмектеседі, нәтижесінде ол өзін Люцифермен бірге тозақтағы қапасқа тастайды. Михаил де, олардың кіші інісі Адамның денесін иеленіп, бірге түседі.
====6-маусым====
Аңшылықты тастап, бұрынғы кездейсоқ қарым-қатынаста болған Лисамен бірге тұруға көшкен Дин қалыпты өмірге бейімделуге тырысады. Алайда джин шабуыл жасап, оны белгісіз біреу құтқарған соң, ол қайтадан аңшылық өмірге тартылады. Дин інісі Сэм мен нағашы атасы қайтыс болғаннан кейін тірілгенін білгенде қатты таңғалады. Оның мазасы одан әрі кетеді, өйткені Сэм бұрынғыдай жұмсақ емес, суық әрі қатыгез, тіпті Диннің уақытша вампирге айналуына жол береді. Бұл әсіресе таңғаларлық, өйткені әдетте Сэм ағайындылардың ішіндегі мейірімдісі болған.

Кейін Кастиэль Сэмде жан жоқ екенін айтқанда, Дин оны қайтарудың жолын іздей бастайды. Дин [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] көмегімен Сэмнің жанын Люцифердің қапасынан қайтарады. Содан кейін ағайындылар [[Кроули (Supernatural)|Кроули]] мен [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльге]] қатысты астыртын әрекеттің бетін ашады. Олар барлық жындардың анасын — [[Ив (Supernatural)|Ивті]] жеңіп, Лисамен қарым-қатынасты үзіп, Кастиэльдің тозақтағы рухтарды сіңіріп алып, тірі періштелердің ең қуаттысына айналғанын біледі.

====7-маусым====
[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] көмек сұраған Дин Кастиэльді Пургаторий рухтарын қайтаруға көндіре алмайды, нәтижесінде [[Левиафандар (Supernatural)|левиафандар]] босап, Жерді жаулап алуға әрекет жасайды. Ағайындылардың әке орнына жүрген [[Бобби Сингер]]ді левиафан көсемі [[Дик Роман]] өлтіреді. Осы кезде олар [[Кевин Тран (Supernatural)|Кевин Тран]] есімді пайғамбармен одақтас болады.

[[Құдайдың Сөзі]] арқылы Дин мен Кастиэль Романды өлтіреді, бірақ кейінгі жарылыста өздері де қаза тауып, [[Пургаторийге]] сүйреледі.

====8-маусым====
Кастиэль тастап кеткеннен кейін, Дин вампир [[Бенни (Supernatural)|Беннидің]] көмегімен Пургаторийде бір жыл тірі қалады. Кейін екеуі қашып шығады. Дин Сэмнің оны іздемегенін білгенде ашуға булығады. Олар Кевинмен қайта қауышып, Тозақ қақпасын жабуға арналған сынақтар туралы тағы бір [[Құдай сөзі]]н табады. Дин Сэмге сынақтарды орындауға көмектеседі және олар бұл жолда [[Метатрон (Supernatural)|Метатрон]] атты қашқын періштемен және [[Абаддон (Supernatural)|Абаддон]] есімді тозақ рыцарымен кездеседі. Сонымен қатар, әке жағынан аталары оларға [[Хат иелері (Supernatural)|Хат иелері]] бункерін база ретінде қалдырады. Дин Кастиэльдің [[Наоми (Supernatural)|Наоми]] атты періште тарапынан өзін өлтіруге бағдарламаланғанын білгенде шошиды. [[Кроули (Supernatural)|Кроулиді]] ұстап, Дин Сэмді сынақты аяқтаудан тоқтатады, себебі бұл оның өліміне әкелуі мүмкін екенін біледі. Ауруханаға бара жатқанда, Сэм құлап түседі, дәл осы кезде періштелер Жерге құлай бастайды.

====9-маусым====
Көмек сұрап дұға еткен Дин Метатрон Кастиэльді алдап, оның рақымын ұрлап, адамға айналдырғанын біледі. [[Езекииль]] есімді періште Сэмнің денесін иеленуге ұсыныс жасап, Дин келіседі, себебі бұл Сэмді құтқарып қалудың жалғыз жолы. Бірақ Езекииль Сэмнің денесінде болғанда, Дин Кастиэльден көмек ала алмай, Абаддонмен күресудің жолын іздеуге мәжбүр болады. Кейін Езекииль өзін [[Гадреэль (Supernatural)|Гадреэль]] екендігін жариялап, Динді жеңіп, Кевинді құтқаруға мүмкіндік бермейді. Ақырында Дин [[Кроули (Supernatural)|Кроулидің]] көмегіне жүгініп, Гадреэльді Сэмнің денесінен қуып шығуға қол жеткізеді, бірақ бұл ағайындылардың арасын ашады.

Абаддонды жеңуге үмітсіз күйде, Кроули Динді [[Қабыл таңбасы]]н қабылдауға итермелейді. Бұл таңбаны Диннің арғы атасы Қабыл берген. Кейін Кроули [[Алғашқы Қылыш]]ты табуға көмектеседі. Сэммен қарым-қатынасын қайта жақсартып, Дин Абаддонды өлтіріп, Гадреэльді де өлтірмек болады. Ақыры Метатронмен бетпе-бет келіп, Дин өлімші жарақат алып, тағы да қаза табады. Оның денесі бункерге қайтарылады, бірақ Дин қайта тіріледі — енді ол жынға айналған және [[Кроулимен]] бірге кетеді.&lt;ref name=&quot;variety20140523&quot;&gt;{{Cite news |last=Prudom |first=Laura |date=2014-05-23 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |access-date=2025-03-29 |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |issn=0042-2738}}&lt;/ref&gt;

====10-маусым====
Жын ретінде өмір сүріп, Абаддонның жақтастарын өлтіріп жүрген Дин бір кезде [[Лестер Моррис]] есімді адамды өлтіреді және өзінің жындық күштері арқылы Кроулидің Сэм туралы айтқандарын растайды. Кейін Сэммен кездескенде, [[Коул]] есімді сарбаз Динге шабуылдап, Сэмге оны қасиетті сумен тұтқындауға мүмкіндік береді. Сэм оны қайта адамға айналдыру үшін [[жыннан емдеу рәсімін]] қолданады. Алайда Дин қашып кетеді. Бірақ Кастиэльдің көмегімен Дин қайтадан емделеді, дегенмен ол әлі де [[Қабыл таңбасымен]] күшейтілген адам болып қала береді.

Уақыт өте келе күші артып, өзін-өзі басқара алмай кеткен Дин [[Қабыл]]дан таңбаны алған адам ретінде ешқандай ем жоқ екенін біледі. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлім]] оған таңбаны алып тастау бүкіл [[Қара Түнек]]ті босататынын, сондықтан Динді қоғамнан аластату қажет екенін айтады. Бұл үшін ол Сэмді өлтіруі керек болады. Алдымен келіссе де, ақыры Дин Өлімді өлтіреді. Бірақ Сэмнің бұрынғы әрекеттері таңбаны бәрібір жоюға алып келеді — соның нәтижесінде Қара Түнек босап шығады.

====11-маусым====
Қара Түнек босатылған соң, Дин мен Сэм оны табуға кіріседі. Олар іздеп жүрген жаратылыс — Құдайдың қарындасы екенін білгенде шошиды. Бұл жаратылыс кейін өзін [[Амара (Supernatural)|Амара]] деп таныстырады. Дин оны өлтіре алмайды, өйткені оған деген ішкі тартылыс сезімі бар. Істі одан әрі қиындататыны — [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльдің]] [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] үшін ыдыс болуға келісуі, өйткені тек архангел ғана Амарамен күресе алады деп сенеді. Бірақ бұл сәтсіз аяқталады — себебі Люцифер құлаған архангел болғандықтан, шамасы жетпейді. Ақырында ағайындылар нағыз Құдай — [[Чак (Supernatural)|Чак Шюрлимен]] байланысады. Ол — Винчестер туралы Інжіл жазған жазушы еді. Чак пен Амара татуласқан соң, бірге кетеді. Осы үшін алғыс ретінде Амара Диннің анасын қайта тірілтеді — бұл Дин үшін күтпеген тосын сый болады.
====12-маусым====
Винчестерлер адам және тылсым күштер тарапынан қауіпке тап болады. [[Хат иелері (Supernatural)|Британдық Хат иелері]] АҚШ-тағы аңшыларды бақылауға алу мақсатында Винчестерлерге шабуыл жасайды. Сонымен қатар [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] жаңа тән іздеп, қашып жүр.

Кейін Люцифер [[АҚШ Президентін]] өзіне ыдыс етіп алады, бірақ Винчестерлер оны бұл тәннен қуып шығады. Осы кезде Люцифер Президентті иеленіп жүргенде [[балалы болғаны]] анықталады, сондықтан Винчестерлер сол баланың анасын қорғауға мәжбүр болады. [[Мэри Винчестер]] британдық Хат иелерімен одақтасу мүмкіндігін зерттейді. [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэль]] Люцифердің баласын қорғауға лайық деп шешеді, бірақ Хат иелері тым қатыгез екенін көрсетіп, одақ тоқтатылады — олар кездейсоқ бір мүшесін өлтіріп алған аңшы әйелді өлтіріп тастайды.

====13-маусым====
Винчестерлер Люциферді [[Апокалипсис Әлемі|параллель әлемге]] қуып жібереді, бұл жерде Апокалипсис 2012 жылы &quot;мерзімінде&quot; орын алған. Алайда бұл жоспар сәтсіз аяқталады: Люцифер бұл әлемнің [[Михаил (Supernatural)|Михаиліне]] негізгі әлем туралы айтып береді. Сонымен қатар, олар Люцифердің баласы — [[Джек Клайн]] атты кенеттен ересекке айналған нефилимді тәрбиелеуге тырысады.

Джек Винчестерлер мен Кастиэльді әкелері ретінде көреді. Ағайындылар [[Гавриил (Supernatural)|Гавриилдің]] тірі екенін анықтап, оны одақтас етеді. Олар Апокалипсис Әлемінен бірнеше адамды (оның ішінде [[Бобби Сингер (балама нұсқасы)]] мен [[Чарли Брэдбери]]ді) құтқарып үлгереді, бірақ Михаил мен Люцифер де бұл әлемге ереді.

Люцифер Джектің [[грациясын]] алып, күшін арттырғанда, оны тоқтатудың жалғыз жолы — Михаилдің ыдысы болуға келісім беру болады. [[Дин Винчестер]] келісім береді, бірақ кейін Михаил Диннің денесін толық иеленіп алады.

====14-маусым====
[[Дин]]нің денесін иемденген Михаил бірнеше апта бойы Жерді зерттейді және монстрларға көмек беріп, олар арқылы әлемді жаулап алмақ болады. Диннің рухы уақытша бет алып, бостандық сұрайды.

Михаил Диннің еркіндігін бір сәтке беріп, кейін қайта денесін алады. Алайда Дин отбасының көмегімен Михаилді өзінің [[санасындағы түрмеге]] қамап тастайды. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] орнын басқан [[Билли (Собиратель)|Билли]] Динге болашақтардың бәрінде Михаил бұл түрмеден қашып кететінін, тек бір болашақта ғана Дин өзін [[Энохийлік жәшікке]] жауып, мұхит түбіне тастау арқылы мұны тоқтата алатынын айтады. Дин жәшікті дайындап бастайды, бірақ Сэмнің басқа жол іздейік деген өтінішін қабылдайды.

Дин сиқырлы інжуді ұстап, жүрегінің ең үлкен тілегін орындайды — нәтижесінде [[Джон Винчестер]]мен қайта қауышады. Дин Михаилден құтылуды тілегенімен, шыққан нәтиже жүрек тебірентерлік отбасылық кездесуге айналады. Уақыт сызығының бұзылмауы үшін Джон өз уақытына қайтып кетеді.

Кейін [[малик жәшігінен]] бас тартқан Дин Сэм, Кастиэль және Джекпен бірге аңшылыққа аттанады. Осы кезде ол есінен танып, оянғанда Михаил оның санасынан шығып кеткенін көреді. Михаил аңшыларды қырып тастап, Винчестерлерді азаптайды. Алайда Джек өз [[жанын]] пайдаланып, Михаилді өлтіріп, оның грациясын сіңіреді. Осылайша Джек толық күшіне қайта оралады, бірақ жаны таусыла бастайды.

Бұл уақытта Люцифердің бұрынғы ыдысы оны [[Бос Кеңістік]]тен тірілтпек болады. Джек оны тоқтатады, бірақ сол жолы [[Мэри Винчестерді]] абайсызда өлтіріп алады. Дин анасының өлімі туралы біліп, аза мен ашуға булығады. Джекті өлтіру үшін [[Чак (Supernatural)|Чак]] келіп, өзімен бірге ерекше қару әкеледі: бұл қару нысанға не істесе, иесіне де соны жасайды. Дин оны Джекке бағыттайды, бірақ соңғы сәтте атып жібермей, түсіністік танытады.

Бұл Чактың ашуын тудырады. Сэм мен Дин өз өмірлерінің шын мәнінде Чактың ойын-сауығына айналғанын түсінеді. Ашуға булыққан Чак Джекті өлтіріп, тозақтан барлық зұлым рухтарды босатады. Ол: «Хикая аяқталды. Қош келдіңдер, ақырзаман!» — деп мәлімдейді. Винчестерлер мен Кастиэль жау шоғырын қарсы алуға дайындалады.

====15-маусым====
Чак тозақ қақпаларын ашып, ақырзаманды бастаған соң, Сэм, Дин және Кастиэль зомби мен аруақтармен күресуге мәжбүр болады.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pruner |first=Aaron |last2=Weatherhead |first2=Shaina |date=2020-11-20 |title='Supernatural' Series Finale Explained: How Does the Winchesters' Story End? |url=https://collider.com/supernatural-series-finale-explained/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Collider (website)|Collider]] |language=en-US}}&lt;/ref&gt; Олар тозақ пен әлем арасындағы саңылауды жауып, Чакты жеңудің жолын іздейді. Көп қиындықтан кейін, олар оны жеңіп шығады.

Алайда сол жеңістен соң Дин аңшылық кезінде [[вампирлер]] шабуылынан қайтыс болады. Өлімімен келісіп, Сэммен қоштасады. Кейін [[жәннатта]] [[Бобби Сингер]]мен қайта қауышып, оған Чак жеңілгеннен кейінгі жағдайларды түсіндіреді. Дин [[Кастиэльдің]] [[Бос Кеңістіктен]] құтқарылғанын және Кастиэль мен Джек жәннатты жақсартқанын біледі.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-20 |title=Here's how everyone's story ended on 'Supernatural' |url=https://ew.com/tv/supernatural-characters-final-season-endings/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt; Сэм Жер бетінде толыққанды өмір сүріп, кейін Динге жәннатта қосылады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Carry On |episode-link=Carry On (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2020-11-19 |season=15 |number=20 |credits=[[Andrew Dabb]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;
====''The Winchesters''====
1970-жылдары орын алған бұл хикаяда Дин Винчестер ата-анасы — [[Джон Винчестер]] мен [[Мэри Кэмпбелл]]дің қалай танысып, ғашық болып, әкелерін іздеу жолында бірге жын-перілермен күрескені туралы баяндап отырады. Бұл оқиғаларды баяндау барысында Дин Винчестер ешкім білмейтін бір шындықты ашады: [[Акрида]] — бүкіл тіршілікке қауіп төндіретін құбыжықтар және Дин ата-анасының өміріндегі бұл жоғалған тарау жайлы көбірек мәлімет жинамақ ниетте.

[[Сэмюэл Кэмпбелл]]дің жарық зақымдаған барлау фотоларының арасынан Джон оған [[Генри Винчестер]]дің хатын берген ер адамды байқап қалады. Джон мен Мэри бұл адамды танымайды, бірақ фотода [[Импала]] көлігіне мініп жатқан бұл адам — Дин екені белгілі болады. Акрида Динді тоқтатуға аңшыларды біріктірген адам деп танып, оны іздеуге [[Монстрлар клубын]] пайдалануды көздейді. Акридаға тұтқынға түскен Джон олар Диннен қорқатынын байқап, Дин бұл әлемге жат емес екенін, оларды өлтіре алатын жалғыз адам екенін түсінеді.

Флешбэк арқылы Джон Вьетнамнан оралған соң оған Генридің хатын Дин береді, бұл кезде Дин [[Бобби Сингер]]мен бірге Акридаға қарсы аңшылық жүргізіп жүрген болатын. Қазіргі уақытта Акрида патшайымы [[Джоан Хопкинс]] Дин мен Импаланың бір портал арқылы жіберіліп, жойылғанын айтады. [[Остиум]] және Диннің аңшылық күнделігі арқылы Монстрлар клубы Динді қайтаруға тырысады, бірақ тек Импаланы ғана қайтара алады. Сол себепті олар Дин өліп қалған деп ойлайды. Алайда Импала да бұл әлемге жат болғандықтан, Мэри оны [[Джоан]]ға соғып өлтіреді, бұл арқылы Акрида да жойылады. Бірақ бұл әрекет Мэриді портал арқылы өткізіп жібереді.

Дин Мэриді порталдан құтқарып, Монстрлар клубының [[балама ғаламда]] екенін түсіндіреді. [[Carry On (Supernatural)|Өлімінен кейін Жәннатта]] жүріп, Дин бірнеше ғаламды аралап, отбасы бақытты өмір сүретін әлемді іздейді. Осы кезде ол Чактың жеңілген жағдайына дайындалған [[Акрида]] деген қауіпсіздік тетігін тауып алады. Акрида Сэмге де қауіп төндіргендіктен, Дин [[Джек]]тің араласпау туралы бұйрығына қарамай, бұл іске араласады. Джек оған ескерту жасаса да, соңында келісіп, Динге өз күнделігі мен [[Кольт]]ті қайтарып береді.

Дин Джонға күнделігін береді — бұл күнделік Джонның күнделігі Динге жол көрсеткендей, оған жол көрсетпек. Ал Мэриге Кольтті береді, оны келесі жылы Мэримен [[келісім жасайтын]] [[Азазел]] кездескенде қолдануға ескерту жасайды. Одан аты-жөнін сұрағанда, Дин [[Джеймс Хетфилд]] деп өтірік ат береді. Сосын Джек пен Боббимен бірге қайтадан Жәннатқа аттанып, бұл ғаламда отбасына бақыт бұйырғанына разы күйде кетеді.

== Қабілеттері мен дағдылары ==
Дин — тәжірибелі әрі өте тапқыр аңшы.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=2HIyhLRKK7A |title=COMIC CON 2018 {{!}} Jensen Ackles Talks Dean Winchester and 'Supernatural' |date=2018-07-26 |type=Video |language=en |publisher=Fangirlish |via=[[YouTube]]}}&lt;/ref&gt; Ол әртүрлі [[атыс қаруы|қаруларды]] жақсы меңгерген; көбінесе [[Colt 1911]] тапаншасы мен [[кесілген мылтықты]] қолданады. Қол күрес, [[пышақпен ұрыс]] және айла-тәсілдерді жетік меңгерген. Ол бірнеше рет адамдар мен [[шэйпшифтер]], вампирлер және жындар сияқты күшті тіршілік иелерін жеңіп шыққан.

«Croatoan» эпизодында [[Молотов коктейлі]] мен [[жарылғыш құрал]] дайындап, [[химияны]] білетінін көрсетеді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Croatoan |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2006-12-07 |season=2 |number=9 |credits=John Shiban (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; «Phantom Traveler» бөлімінде ескі [[Уокман]]нан [[ЭМӨ]] детектор құрастырып, [[электроника]] мен [[кері инженерия]]дан хабары бар екенін дәлелдейді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Phantom Traveller |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-10-04 |season=1 |number=4 |credits=Richard Hatem (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;

Дин тылсым күштер туралы, [[мифология]] мен [[сиқырлар]]ды терең меңгерген және 4-маусымнан бастап [[періштелерге]] қарсы сиқырларды қолдана бастайды.

Аңшылық барысында Дин жиі өзін [[ФБР]], [[Ауруларды бақылау және алдын алу орталығы|CDC]] секілді үкімет агенті ретінде таныстырып, тергеулерге араласады. Ол сондай-ақ құлып бұзу, сигнализация өшіру, көлік ұрлау, бильярд ойнап ақша табу сияқты тәсілдерді де жетік меңгерген. [[Тозақта]] [[Аластэрдің]] «шәкірті» болған кезде азаптау әдістерін толықтай үйренген.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=ihviwyc_TUg |title=Jensen Ackles talks about Dean's return from Hell |date=2008-09-18 |type=Video |publisher=TheCWSource |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/ihviwyc_TUg |archive-date=2021-12-14 |url-status=live |via=[[YouTube]]}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt;

Дин көліктерге өте жақын, [[Impala (Supernatural)|Импаласын]] бала кезінен бастап өзі жөндеп, жақсы күйде ұстап келеді.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-18 |title='Supernatural's Jensen Ackles says he struggled with the show's ending at first |url=https://ew.com/tv/supernatural-jensen-ackles-final-season-interview/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt;

Қосымша қабілеттері:
Вампир кезінде: күш, көру, иіс және есту қабілеті күшейді.
Қабылдаған Марк Кайна: адам бола тұра ерекше күшке ие болды, [[Метатрон]] сияқты періштелермен тең күресе алды. Қанжарды өзіне тарту, алдын ала түстер көру және сиқыр мен жындарға иммунитет сияқты күштері болды.
Жын Дин: күші [[Тозақтың серілерімен]] теңесті, телепатия, жарадан жылдам жазылу, экзорцизмге төзімділік секілді қабілеттерге ие болды.
Михаил ретінде: телепортация, телекинез, жылдам сауығу, және [[Архангел семсерін]] пайдалану мүмкіндігі болды.
''The Winchesters'' хикаясында Дин жарақат алмайтын рухани формада жүреді. Бір портал оны жоя алмайды, себебі ол әлдеқашан өлген. Дегенмен, ол әлеммен физикалық әрекеттесе алады және [[елес]]тер сияқты кенеттен жоғалып, қайта пайда бола алады. Дегенмен, Дин ең алдымен [[Импаламен]] жүріп-тұрғанды жөн көреді — бұл көлікті ол [[Жәннаттан]] ала келген.
== Сілтемелер ==
{{Табиғаттан тыс}}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>do5fnluifdkb2i3ufak2iu5vb0yxg9f</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484401</id>
      <parentid>3484400</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T02:29:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <origin>3484401</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="52858" sha1="f10q8fl9m6cor0rno223tox0uw531zs" xml:space="preserve">{{Кейіпкер
| есімі                 = Дин Винчестер
| төл есімі             = 
| суреті                = 
| сурет тақырыбы        = 
| сериясы               = Табиғаттан тыс
| ғаламы                = 
| авторлары             = Эрик Крипке
| негізделген           = 
| шабыт көзі            = 
| бейімделген           = 
| сомдаған              = 
| дыбыстаған            = 
| алғаш көрінуі         = 
| соңғы көрінуі         = 
| пайда болулары        = 
| шын есімі             = 
| толық аты             = 
| лақап аты             = 
| түрі                  = 
| жынысы                = 
| мәртебесі             = 
| жасы                  = 
| туған күні            = 
| туған жері            = 
| қайтыс болған күні    = 
| қайтыс болған жері    = 
| өлім себебі           = 
| планетасы             = 
| отаны                 = 
| ұлты                  = 
| мекенжайы             = 
| кәсібі                = 
| тиесілігі             = 
| лауазымы              = 
| атағы                 = 
| жұбайы                = 
| балалары              = 
| әкесі                 = 
| анасы                 = 
| туыстары              = 
| ғашығы                = 
| иесі                  = 
| тәлімгері             = 
| достары               = 
| одақтастары           = 
| ізбасарлары           = 
| қарсыластары          = 
| дүниетанымы           = 
| қызығушылықтары       = 
| қабілеттері           = 
| ұрыс стилі            = 
| қаруы                 = 
| көлігі                = 
| ресми сайты           = 
}}

'''Дин Винчестер''' ({{lang-en|Dean Winchester}}) — ''[[Табиғаттан тыс (телесериал)|Табиғаттан тыс]]'' атты америкалық драмалық телехикаяның екі [[протагонист|басты кейіпкерінің]] бірі, [[Сэм Винчестер]]дің ағасы. Кейіпкердің негізгі нұсқасын [[Дженсен Эклс]] сомдайды. Өзге нұсқаларын Хантер Брошу (сәби кезі), Ридж Кэнайп (бала кезі), Николай Лоутон-Джистра (жеткіншек кезі), Брок Келли және Дилан Эверетт (жасөспірім кезі), сондай-ақ Чад Эверетт (егде шағы) сомдаған.

==Дамуы==
Дин Винчестерді ''Supernatural'' телехикаясының авторы және бастапқы шоураннері [[Эрик Крипке]] ойлап тапты. Ол The WB арнасына екі бауырдың тылсым құбылыстарды зерттейтін шоу идеясын ұсынған кезде бұл кейіпкерді жасаған болатын.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p.6&lt;/ref&gt; Диннің есімі [[Джек Керуак|Джек Керуактың]] жол сапары туралы ''On the Road'' (Жол үстінде) атты романындағы Дин Мориартиге құрмет ретінде берілген,&lt;ref name=&quot;scarierfiction&quot;&gt;{{cite web |date=March 8, 2007 |title=Fact scarier than fiction |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110827205742/https://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |archive-date=August 27, 2011 |access-date=2009-09-30 |website=[[The Daily Telegraph (Sydney)|The Daily Telegraph]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; бұл Крипкенің американдық жол-сапар стиліндегі телехикая жасау идеясымен үйлесіп тұрды.&lt;ref name=&quot;theage&quot;&gt;{{cite news |author=Fernandez |first=Maria Elena |date=January 5, 2006 |title=On the road trip from hell |url=http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121104085911/http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |archive-date=November 4, 2012 |access-date=2009-09-30 |work=[[The Age]] |publisher= |location=Melbourne}}&lt;/ref&gt; Бастапқыда бауырлардың тегі &quot;Харрисон&quot; болады деп жоспарланған, бұл Харрисон Фордқа сілтеме еді, өйткені Крипке Диннің &quot;Хан Солоның немқұрайды ержүректілігін&quot; иеленгенін қалаған. Алайда Канзас штатында &quot;Сэм Харрисон&quot; есімді азамат болғандықтан, заңдық себептермен бұл текті өзгертуге тура келді.&lt;ref name=&quot;lastname&quot;&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |interviewer=Angie Rentmeester |title=A 'Supernatural' Spin-Off? Death By Bad Taco? Series Creator Eric Kripke Explains |url=http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606234935/http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-date=2011-06-06 |work=Starpulse.com |date=2008-02-14}}&lt;/ref&gt; Winchester Mystery House-қа деген қызығушылығын және телехикаяға &quot;қазіргі заманғы вестерн&quot; атмосферасын бергісі келгенін ескере отырып, Крипке &quot;Винчестер&quot; тегін таңдады. Дин мен оның бауыры Сэм [[Канзас]] штатының Лоуренс қаласынан шыққан, өйткені бұл қала Сталл зиратына жақын орналасқан, ал ол жер қалалық аңыздарымен танымал.&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |title=Supernatural: Your Burning Questions Answered! |url=http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20091230184335/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-date=2009-12-30 |work=[[TV Guide]] |date=2006-10-12}}&lt;/ref&gt; Дин Винчестер рөлін сомдаған Дженсен Эклз бастапқыда Сэм рөліне кастингке қатысқан, алайда кейін оны Дин рөліне сынап көруге шақырып,&lt;ref&gt;{{cite web |last=Prudom |first=Laura |date=November 11, 2014 |title=Supernatural at 200: The Road So Far, An Oral History |url=https://variety.com/2014/tv/spotlight/supernatural-oral-history-200-episodes-ackles-padalecki-kripke-1201352537/ |access-date=2022-02-19 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; сценарийді оқығаннан кейін Дин кейіпкерін көбірек ұнатқанын байқаған.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p. 130&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;starc&quot;&gt;{{cite web |last=Begum |first=Mumtaj |date=September 12, 2008 |title=Jensen Ackles enjoys doing Supernatural |url=http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=/2008/9/12/tvnradio/1985443&amp;sec=tvnradio |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081028170727/http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=%2F2008%2F9%2F12%2Ftvnradio%2F1985443&amp;sec=tvnradio |archive-date=October 28, 2008 |access-date=September 22, 2009 |work=[[The Star (Malaysia)|The Star Online]]}}&lt;/ref&gt;

==Кейіпкердің өмірбаяны==

===Сериалға дейінгі кезең===
Дин Винчестер 1979 жылдың 24 қаңтарында&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=The Monster at the End of This Book |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2009-04-20 |season=4 |number=18 |transcript=Transcript |transcript-url=http://www.supernaturalwiki.com/index.php?title=4.18_The_Monster_at_the_End_of_This_Book_%28transcript%29 |quote=PUBLISHER: &quot;What's May 2nd?&quot; SAM: &quot;That's my – Uh... that's Sam's birthday.&quot; DEAN: &quot;January 24th is Dean's.&quot; |language=en |credits=Julie Siege (writer), [[Mike Rohl]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Knight |first=Nicholas |date=2012-11-15 |title=The Essential Supernatural: On the Road with Sam and Dean Winchester |publisher=Insight Editions |isbn=978-1608871452 }}&lt;/ref&gt; [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон]] мен [[Мэри Винчестер (Supernatural)|Мэри Винчестердің]] отбасында, Канзас штатының Лоуренс қаласында дүниеге келді. Ол олардың тұңғыш баласы, өзінің інісі [[Сэм Винчестер|Сэмнен]] төрт жас үлкен. Дин ана жағынан әжесі Дианна Кэмпбелдің құрметіне аталған.

1983 жылдың 2 қарашасында Мэри Сэмнің бөлмесінде [[Азазель (Supernatural)|Азазель]] есімді жынның қолынан қаза табады, және үй өртене бастағанда, Динге Сэмді қауіпсіз жерге алып шығу тапсырылды, ал Джон Мэриді құтқаруға тырысқанымен, сәтсіз болды. Осы оқиғадан кейін Дин өзін Сэм үшін жауапты сезінді және олар бірге өскен кезде, әрдайым інісіне қамқор болу міндетін алды.

Джон Мэридің өлімінің себебін зерттеуге кірісіп, тылсым жаратылыстар мен оларды аулайтын адамдар туралы білді. Кейін Джонның өзі де аңшыға айналып, Динді де солай тәрбиеледі, дегенмен екеуі де Сэмнен тылсым дүниелерді жасырып келді, ол тек 8 жасқа келгенде ғана шындықты білді. Винчестерлер елді шарлап, мотельдерде немесе Джонның достарының үйлерінде өмір сүріп жүрді. Джонның үнемі үйде болмауына байланысты, Дин Сэмге бас-көз болуға мәжбүр болды. Дин 16 жасында ұрлық жасағаны үшін тұтқындалып, жасөспірімдер үйіне жіберілді, онда ол біраз уақыт қалыпты мектепте оқуға мүмкіндік алды, бірақ соңында Сэмге қайта оралуды таңдады.

Сериал басталарға дейін Сэм тылсым өмірден алыстап, өз өмірін бастауды шешеді. Джон Сэмге ренжіп, оны отбасын тастап кетті деп есептеді, ал Сэм де кетер алдында болған үлкен жанжалға байланысты реніш ұстады. Джон мен Дин аңшылықты жалғастырып, АҚШ-ты аралап жүрді.

Дин көптеген қару түрлерін қолдануымен танымал. Оның ерекше стиліне қара былғары етік, қара былғары күрте және қою фланель жейделер мен көк джинсы шалбар жатады. Сондай-ақ ол өзінің қара түсті [[Chevrolet Impala (төртінші буын)|1967 жылғы Chevrolet Impala]] көлігімен танымал — ол кейде сол көлікте ұйықтайды және жүк салғышында мол қару-жарақ жинағы сақталған.
===Сериал барысында===

====1-маусым====
Сериал басталған кезде Дин 26 жаста болады және Джон оған өз бетімен аңшылық жасауға рұқсат берген. Бірінші эпизодта Дин колледжде оқып жатқан Сэмге бірнеше жылдан бері алғаш рет келеді және жоғалып кеткен Джонды табуға көмектесуін сұрайды. Алғашында олар табысқа жете алмайды, және эпизод соңында Сэмнің қызы [[List of Supernatural characters#Jessica Moore|Джессика Мур]] аналары сияқты жолмен қайтыс болады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Pilot |episode-link=Pilot (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-09-13 |season=1 |number=1 | credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[David Nutter]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Сэм Динмен бірге жолға шығып, түрлі тылсым жаратылыстарды аулап, әкесін іздеп, аналары мен Джессиканың өлімінің артындағы кінәліні табуға кіріседі. Соңында олар әкелерімен қайта қауышып, [[The Colt (Supernatural)|Колт]] деген ерекше тапаншаны иеленіп, көздері сары түсті қуатты жын — [[Азазель (Supernatural)|Азазельге]] қарсы соққы беруге дайындалады.

====2-маусым====
Оны өлтіре алмай, олар жүк көлігімен соқтығысып, Дин комаға түседі. Жүрегі тоқтап, Дин өледі, бірақ Джон Диннің өмірі үшін жынмен келісім жасап, оны аман алып қалады.

Джонның жаны жынға беріліп, тозаққа кеткен соң, Сэм мен Дин жынды аулауды жалғастырады. Жын кейін Сэмді ұрлап әкетеді. Сэм арқасынан пышақталып, қаза табады, бұл Динді інісінің өмірін сақтау үшін жынмен келісім жасауға итермелейді. Динге тек бір жыл өмір беріледі. Ағайындылар жынды тозақ қақпасын ашуға және [[Лилит (Supernatural)|Лилитті]] босатуға кедергі жасай алмайды. Алайда, олардың әкесі де тозақтан шығып, оларға Сары Көзді Жынды өлтіруге мүмкіндік береді, содан кейін оның жаны жұмаққа кетеді.

====3-маусым====
Қалатын уақыты азайып бара жатқанын сезінген Дин босатылған жындарды аулауға кіріседі. [[Руби (Supernatural)|Руби]] есімді жынмен кездесіп, Дин тозақта тым ұзақ уақыт жанса, өзі де жынға айналуы мүмкін екенін біледі. Ағайындылар Лилит Азазельден кейін тозақтағы билікті алғанын және Диннің келісім-шартын қолында ұстап отырғанын анықтайды. Соңында олар Лилитпен бетпе-бет кездеседі.

Оны өлтіре алмаған Динді тозақ иттері (Хеллхаундар) паршалап өлтіреді, ал жаны тозаққа сүйреледі.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=No Rest for the Wicked |episode-link=No Rest for the Wicked (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2008-05-15 |season=3 |number=16 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Kim Manners]] (director)}}&lt;/ref&gt;

====4-маусым====
Тозақта жүргенде, Лилит [[Аластэр (Supernatural)|Аластэр]] есімді жынға Динді азаптауды бұйырады. Дин төрт ай бойы өлі болғанымен, тозақта бұл 40 жылға тең. 30 жыл бойы азаптауға қарсы тұрып, ақыры Аластэрге қосылып, жандарды азаптай бастайды. Кейін Дин қабірінен оянып, отбасымен қайта қауышады және [[періште]] [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльмен]] кездеседі. Кастиэль мен басқа да періштелер Динді тозақтан құтқарып, қайта тірілткен болып шығады.

Тозақта жасаған істері үшін ішкі қиналысқа түсіп, Сэмді жынның қанын ішуден тоқтатуға тырысады. Кастиэль оны өткенге жіберіп, Дин Азазельмен қайта кездеседі.

Бір сәтте Дин Сэмге тозақта жандарды азаптап қана қоймай, одан ләззат алғанын мойындайды.

Кейін [[Захария (Supernatural)|Захария]] есімді періште Динге аңшылықты жалғастыруды бұйырады, себебі Дин аңшылықты тастамақ болғанда Джонның да тозақта азап көргенін біледі.

''Jump the Shark'' эпизодында Дин мен Сэм [[Адам Миллиган|Адам]] есімді өгей інілері барын біледі. Бастапқыда сенбеген Дин фотосуреттерді көрген соң туыстығына көзі жетеді. Дин Сэмнің Адамға әкелері үйреткен қатал тәсілдерді қолдануына қарсы болады. Эпизод соңында Адамды жын емес, кек қайтарғысы келген ғул өлтіріп, өзін Адам ретінде көрсеткені белгілі болады. Дин Сэмді құтқарып, ағайындылар Адамның денесін өртейді.

Соңында Дин періштелер Апокалипсис болуын қалайтынын біледі. Егер жынның ерекше балаларының бірі (соңғысы — Сэм) Лилитті өлтірсе, Люцифер босатылады. Кастиэль Динге періштелерден қашуға көмектеседі. Дин [[Рубиді]] өлтіреді (ол Лилиттің тыңшысы болған), бірақ [[Люцифер (Supernatural)|Люцифердің]] босатылуына бөгет болуға кеш қалады.

====5-маусым====
Люцифер босатылған соң, белгісіз күш (Құдай) Дин мен Сэмді ұшаққа телепорттайды. Кейін олар Диннің [[Михаил (Supernatural)|Михаил]], ал Сэмнің Люцифер үшін ыдыс рөлі барын біледі. Олар [[Крест жолдарының патшасы]] [[Кроули (Supernatural)|Кроулимен]] кездесіп, [[Төрт салт атты]]мен күрес жүргізеді.

Ағайындылар Люциферді жеңудің жолын іздеп жүріп, ''Колт'' тапаншасын қолданбақ болады және [[Құдай]]ды іздейді, бірақ Колт Люциферді өлтіре алмайтыны, ал Құдайға Апокалипсис маңызды еместігі белгілі болады.&lt;ref name=&quot;abandon all hope&quot;&gt;{{cite episode |title=Abandon All Hope |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=November 19, 2009 |season=5 |number=10 |credits=[[Ben Edlund]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;moon&quot;&gt;{{cite episode |title=Dark Side of the Moon |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 1, 2010 |season=5 |number=16 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), [[Jeff Woolnough]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Дин Михаилдің ыдысы болуға келіспек болады, тіпті бұл миллиондаған адамның өліміне әкелсе де.&lt;ref name=&quot;sympathy&quot;&gt;{{cite episode |title=Sympathy For The Devil |episode-link=Sympathy for the Devil (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=September 10, 2009 |season=5 |number=1 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; Алайда, Сэмнің Динге деген сенімі оны басқа шешім іздеуге көндіреді.&lt;ref name=&quot;point of no return&quot;&gt;{{cite episode |title=Point of No Return |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 15, 2010 |season=5 |number=18 |credits=[[Jeremy Carver]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt; [[Гавриил (Supernatural)|Архангел Гавриил]] қаза тапқан соң, ағайындылар [[Төрт салт аттының]] жүзіктерін пайдаланып, Люциферді қайта тозаққа қамай алатынын біледі.&lt;ref name=&quot;hammer of the gods&quot;&gt;{{cite episode |title=Hammer of the Gods |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 22, 2010 |season=5 |number=19 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), Rick Bota (director)}}&lt;/ref&gt; Дин мен Сэмде соғыс пен аштықтың жүзігі бар, енді індет пен өлімдікі керек болады. Іздестіру кезінде Сэм колледждегі ескі досы Брэдимен кездеседі — ол Джессиканы Сэмге таныстырған және Азазельдің бұйрығымен Джессиканы өлтірген жын болған. Ақпаратты алған соң Дин Сэмге Брэдиді өлтіруге мүмкіндік береді.

[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] Люциферді қайта тозаққа қамау жолын білген соң, Дин Сэмге Люцифердің ыдысы болуға рұқсат береді. Бірақ Сэмнің Динмен арасындағы байланысы оны бақылауды сақтауға көмектеседі, нәтижесінде ол өзін Люцифермен бірге тозақтағы қапасқа тастайды. Михаил де, олардың кіші інісі Адамның денесін иеленіп, бірге түседі.
====6-маусым====
Аңшылықты тастап, бұрынғы кездейсоқ қарым-қатынаста болған Лисамен бірге тұруға көшкен Дин қалыпты өмірге бейімделуге тырысады. Алайда джин шабуыл жасап, оны белгісіз біреу құтқарған соң, ол қайтадан аңшылық өмірге тартылады. Дин інісі Сэм мен нағашы атасы қайтыс болғаннан кейін тірілгенін білгенде қатты таңғалады. Оның мазасы одан әрі кетеді, өйткені Сэм бұрынғыдай жұмсақ емес, суық әрі қатыгез, тіпті Диннің уақытша вампирге айналуына жол береді. Бұл әсіресе таңғаларлық, өйткені әдетте Сэм ағайындылардың ішіндегі мейірімдісі болған.

Кейін Кастиэль Сэмде жан жоқ екенін айтқанда, Дин оны қайтарудың жолын іздей бастайды. Дин [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] көмегімен Сэмнің жанын Люцифердің қапасынан қайтарады. Содан кейін ағайындылар [[Кроули (Supernatural)|Кроули]] мен [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльге]] қатысты астыртын әрекеттің бетін ашады. Олар барлық жындардың анасын — [[Ив (Supernatural)|Ивті]] жеңіп, Лисамен қарым-қатынасты үзіп, Кастиэльдің тозақтағы рухтарды сіңіріп алып, тірі періштелердің ең қуаттысына айналғанын біледі.

====7-маусым====
[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] көмек сұраған Дин Кастиэльді Пургаторий рухтарын қайтаруға көндіре алмайды, нәтижесінде [[Левиафандар (Supernatural)|левиафандар]] босап, Жерді жаулап алуға әрекет жасайды. Ағайындылардың әке орнына жүрген [[Бобби Сингер]]ді левиафан көсемі [[Дик Роман]] өлтіреді. Осы кезде олар [[Кевин Тран (Supernatural)|Кевин Тран]] есімді пайғамбармен одақтас болады.

[[Құдайдың Сөзі]] арқылы Дин мен Кастиэль Романды өлтіреді, бірақ кейінгі жарылыста өздері де қаза тауып, [[Пургаторийге]] сүйреледі.

====8-маусым====
Кастиэль тастап кеткеннен кейін, Дин вампир [[Бенни (Supernatural)|Беннидің]] көмегімен Пургаторийде бір жыл тірі қалады. Кейін екеуі қашып шығады. Дин Сэмнің оны іздемегенін білгенде ашуға булығады. Олар Кевинмен қайта қауышып, Тозақ қақпасын жабуға арналған сынақтар туралы тағы бір [[Құдай сөзі]]н табады. Дин Сэмге сынақтарды орындауға көмектеседі және олар бұл жолда [[Метатрон (Supernatural)|Метатрон]] атты қашқын періштемен және [[Абаддон (Supernatural)|Абаддон]] есімді тозақ рыцарымен кездеседі. Сонымен қатар, әке жағынан аталары оларға [[Хат иелері (Supernatural)|Хат иелері]] бункерін база ретінде қалдырады. Дин Кастиэльдің [[Наоми (Supernatural)|Наоми]] атты періште тарапынан өзін өлтіруге бағдарламаланғанын білгенде шошиды. [[Кроули (Supernatural)|Кроулиді]] ұстап, Дин Сэмді сынақты аяқтаудан тоқтатады, себебі бұл оның өліміне әкелуі мүмкін екенін біледі. Ауруханаға бара жатқанда, Сэм құлап түседі, дәл осы кезде періштелер Жерге құлай бастайды.

====9-маусым====
Көмек сұрап дұға еткен Дин Метатрон Кастиэльді алдап, оның рақымын ұрлап, адамға айналдырғанын біледі. [[Езекииль]] есімді періште Сэмнің денесін иеленуге ұсыныс жасап, Дин келіседі, себебі бұл Сэмді құтқарып қалудың жалғыз жолы. Бірақ Езекииль Сэмнің денесінде болғанда, Дин Кастиэльден көмек ала алмай, Абаддонмен күресудің жолын іздеуге мәжбүр болады. Кейін Езекииль өзін [[Гадреэль (Supernatural)|Гадреэль]] екендігін жариялап, Динді жеңіп, Кевинді құтқаруға мүмкіндік бермейді. Ақырында Дин [[Кроули (Supernatural)|Кроулидің]] көмегіне жүгініп, Гадреэльді Сэмнің денесінен қуып шығуға қол жеткізеді, бірақ бұл ағайындылардың арасын ашады.

Абаддонды жеңуге үмітсіз күйде, Кроули Динді [[Қабыл таңбасы]]н қабылдауға итермелейді. Бұл таңбаны Диннің арғы атасы Қабыл берген. Кейін Кроули [[Алғашқы Қылыш]]ты табуға көмектеседі. Сэммен қарым-қатынасын қайта жақсартып, Дин Абаддонды өлтіріп, Гадреэльді де өлтірмек болады. Ақыры Метатронмен бетпе-бет келіп, Дин өлімші жарақат алып, тағы да қаза табады. Оның денесі бункерге қайтарылады, бірақ Дин қайта тіріледі — енді ол жынға айналған және [[Кроулимен]] бірге кетеді.&lt;ref name=&quot;variety20140523&quot;&gt;{{Cite news |last=Prudom |first=Laura |date=2014-05-23 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |access-date=2025-03-29 |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |issn=0042-2738}}&lt;/ref&gt;

====10-маусым====
Жын ретінде өмір сүріп, Абаддонның жақтастарын өлтіріп жүрген Дин бір кезде [[Лестер Моррис]] есімді адамды өлтіреді және өзінің жындық күштері арқылы Кроулидің Сэм туралы айтқандарын растайды. Кейін Сэммен кездескенде, [[Коул]] есімді сарбаз Динге шабуылдап, Сэмге оны қасиетті сумен тұтқындауға мүмкіндік береді. Сэм оны қайта адамға айналдыру үшін [[жыннан емдеу рәсімін]] қолданады. Алайда Дин қашып кетеді. Бірақ Кастиэльдің көмегімен Дин қайтадан емделеді, дегенмен ол әлі де [[Қабыл таңбасымен]] күшейтілген адам болып қала береді.

Уақыт өте келе күші артып, өзін-өзі басқара алмай кеткен Дин [[Қабыл]]дан таңбаны алған адам ретінде ешқандай ем жоқ екенін біледі. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлім]] оған таңбаны алып тастау бүкіл [[Қара Түнек]]ті босататынын, сондықтан Динді қоғамнан аластату қажет екенін айтады. Бұл үшін ол Сэмді өлтіруі керек болады. Алдымен келіссе де, ақыры Дин Өлімді өлтіреді. Бірақ Сэмнің бұрынғы әрекеттері таңбаны бәрібір жоюға алып келеді — соның нәтижесінде Қара Түнек босап шығады.

====11-маусым====
Қара Түнек босатылған соң, Дин мен Сэм оны табуға кіріседі. Олар іздеп жүрген жаратылыс — Құдайдың қарындасы екенін білгенде шошиды. Бұл жаратылыс кейін өзін [[Амара (Supernatural)|Амара]] деп таныстырады. Дин оны өлтіре алмайды, өйткені оған деген ішкі тартылыс сезімі бар. Істі одан әрі қиындататыны — [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльдің]] [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] үшін ыдыс болуға келісуі, өйткені тек архангел ғана Амарамен күресе алады деп сенеді. Бірақ бұл сәтсіз аяқталады — себебі Люцифер құлаған архангел болғандықтан, шамасы жетпейді. Ақырында ағайындылар нағыз Құдай — [[Чак (Supernatural)|Чак Шюрлимен]] байланысады. Ол — Винчестер туралы Інжіл жазған жазушы еді. Чак пен Амара татуласқан соң, бірге кетеді. Осы үшін алғыс ретінде Амара Диннің анасын қайта тірілтеді — бұл Дин үшін күтпеген тосын сый болады.
====12-маусым====
Винчестерлер адам және тылсым күштер тарапынан қауіпке тап болады. [[Хат иелері (Supernatural)|Британдық Хат иелері]] АҚШ-тағы аңшыларды бақылауға алу мақсатында Винчестерлерге шабуыл жасайды. Сонымен қатар [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] жаңа тән іздеп, қашып жүр.

Кейін Люцифер [[АҚШ Президентін]] өзіне ыдыс етіп алады, бірақ Винчестерлер оны бұл тәннен қуып шығады. Осы кезде Люцифер Президентті иеленіп жүргенде [[балалы болғаны]] анықталады, сондықтан Винчестерлер сол баланың анасын қорғауға мәжбүр болады. [[Мэри Винчестер]] британдық Хат иелерімен одақтасу мүмкіндігін зерттейді. [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэль]] Люцифердің баласын қорғауға лайық деп шешеді, бірақ Хат иелері тым қатыгез екенін көрсетіп, одақ тоқтатылады — олар кездейсоқ бір мүшесін өлтіріп алған аңшы әйелді өлтіріп тастайды.

====13-маусым====
Винчестерлер Люциферді [[Апокалипсис Әлемі|параллель әлемге]] қуып жібереді, бұл жерде Апокалипсис 2012 жылы &quot;мерзімінде&quot; орын алған. Алайда бұл жоспар сәтсіз аяқталады: Люцифер бұл әлемнің [[Михаил (Supernatural)|Михаиліне]] негізгі әлем туралы айтып береді. Сонымен қатар, олар Люцифердің баласы — [[Джек Клайн]] атты кенеттен ересекке айналған нефилимді тәрбиелеуге тырысады.

Джек Винчестерлер мен Кастиэльді әкелері ретінде көреді. Ағайындылар [[Гавриил (Supernatural)|Гавриилдің]] тірі екенін анықтап, оны одақтас етеді. Олар Апокалипсис Әлемінен бірнеше адамды (оның ішінде [[Бобби Сингер (балама нұсқасы)]] мен [[Чарли Брэдбери]]ді) құтқарып үлгереді, бірақ Михаил мен Люцифер де бұл әлемге ереді.

Люцифер Джектің [[грациясын]] алып, күшін арттырғанда, оны тоқтатудың жалғыз жолы — Михаилдің ыдысы болуға келісім беру болады. [[Дин Винчестер]] келісім береді, бірақ кейін Михаил Диннің денесін толық иеленіп алады.

====14-маусым====
[[Дин]]нің денесін иемденген Михаил бірнеше апта бойы Жерді зерттейді және монстрларға көмек беріп, олар арқылы әлемді жаулап алмақ болады. Диннің рухы уақытша бет алып, бостандық сұрайды.

Михаил Диннің еркіндігін бір сәтке беріп, кейін қайта денесін алады. Алайда Дин отбасының көмегімен Михаилді өзінің [[санасындағы түрмеге]] қамап тастайды. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] орнын басқан [[Билли (Собиратель)|Билли]] Динге болашақтардың бәрінде Михаил бұл түрмеден қашып кететінін, тек бір болашақта ғана Дин өзін [[Энохийлік жәшікке]] жауып, мұхит түбіне тастау арқылы мұны тоқтата алатынын айтады. Дин жәшікті дайындап бастайды, бірақ Сэмнің басқа жол іздейік деген өтінішін қабылдайды.

Дин сиқырлы інжуді ұстап, жүрегінің ең үлкен тілегін орындайды — нәтижесінде [[Джон Винчестер]]мен қайта қауышады. Дин Михаилден құтылуды тілегенімен, шыққан нәтиже жүрек тебірентерлік отбасылық кездесуге айналады. Уақыт сызығының бұзылмауы үшін Джон өз уақытына қайтып кетеді.

Кейін [[малик жәшігінен]] бас тартқан Дин Сэм, Кастиэль және Джекпен бірге аңшылыққа аттанады. Осы кезде ол есінен танып, оянғанда Михаил оның санасынан шығып кеткенін көреді. Михаил аңшыларды қырып тастап, Винчестерлерді азаптайды. Алайда Джек өз [[жанын]] пайдаланып, Михаилді өлтіріп, оның грациясын сіңіреді. Осылайша Джек толық күшіне қайта оралады, бірақ жаны таусыла бастайды.

Бұл уақытта Люцифердің бұрынғы ыдысы оны [[Бос Кеңістік]]тен тірілтпек болады. Джек оны тоқтатады, бірақ сол жолы [[Мэри Винчестерді]] абайсызда өлтіріп алады. Дин анасының өлімі туралы біліп, аза мен ашуға булығады. Джекті өлтіру үшін [[Чак (Supernatural)|Чак]] келіп, өзімен бірге ерекше қару әкеледі: бұл қару нысанға не істесе, иесіне де соны жасайды. Дин оны Джекке бағыттайды, бірақ соңғы сәтте атып жібермей, түсіністік танытады.

Бұл Чактың ашуын тудырады. Сэм мен Дин өз өмірлерінің шын мәнінде Чактың ойын-сауығына айналғанын түсінеді. Ашуға булыққан Чак Джекті өлтіріп, тозақтан барлық зұлым рухтарды босатады. Ол: «Хикая аяқталды. Қош келдіңдер, ақырзаман!» — деп мәлімдейді. Винчестерлер мен Кастиэль жау шоғырын қарсы алуға дайындалады.

====15-маусым====
Чак тозақ қақпаларын ашып, ақырзаманды бастаған соң, Сэм, Дин және Кастиэль зомби мен аруақтармен күресуге мәжбүр болады.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pruner |first=Aaron |last2=Weatherhead |first2=Shaina |date=2020-11-20 |title='Supernatural' Series Finale Explained: How Does the Winchesters' Story End? |url=https://collider.com/supernatural-series-finale-explained/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Collider (website)|Collider]] |language=en-US}}&lt;/ref&gt; Олар тозақ пен әлем арасындағы саңылауды жауып, Чакты жеңудің жолын іздейді. Көп қиындықтан кейін, олар оны жеңіп шығады.

Алайда сол жеңістен соң Дин аңшылық кезінде [[вампирлер]] шабуылынан қайтыс болады. Өлімімен келісіп, Сэммен қоштасады. Кейін [[жәннатта]] [[Бобби Сингер]]мен қайта қауышып, оған Чак жеңілгеннен кейінгі жағдайларды түсіндіреді. Дин [[Кастиэльдің]] [[Бос Кеңістіктен]] құтқарылғанын және Кастиэль мен Джек жәннатты жақсартқанын біледі.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-20 |title=Here's how everyone's story ended on 'Supernatural' |url=https://ew.com/tv/supernatural-characters-final-season-endings/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt; Сэм Жер бетінде толыққанды өмір сүріп, кейін Динге жәннатта қосылады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Carry On |episode-link=Carry On (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2020-11-19 |season=15 |number=20 |credits=[[Andrew Dabb]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;
====''The Winchesters''====
1970-жылдары орын алған бұл хикаяда Дин Винчестер ата-анасы — [[Джон Винчестер]] мен [[Мэри Кэмпбелл]]дің қалай танысып, ғашық болып, әкелерін іздеу жолында бірге жын-перілермен күрескені туралы баяндап отырады. Бұл оқиғаларды баяндау барысында Дин Винчестер ешкім білмейтін бір шындықты ашады: [[Акрида]] — бүкіл тіршілікке қауіп төндіретін құбыжықтар және Дин ата-анасының өміріндегі бұл жоғалған тарау жайлы көбірек мәлімет жинамақ ниетте.

[[Сэмюэл Кэмпбелл]]дің жарық зақымдаған барлау фотоларының арасынан Джон оған [[Генри Винчестер]]дің хатын берген ер адамды байқап қалады. Джон мен Мэри бұл адамды танымайды, бірақ фотода [[Импала]] көлігіне мініп жатқан бұл адам — Дин екені белгілі болады. Акрида Динді тоқтатуға аңшыларды біріктірген адам деп танып, оны іздеуге [[Монстрлар клубын]] пайдалануды көздейді. Акридаға тұтқынға түскен Джон олар Диннен қорқатынын байқап, Дин бұл әлемге жат емес екенін, оларды өлтіре алатын жалғыз адам екенін түсінеді.

Флешбэк арқылы Джон Вьетнамнан оралған соң оған Генридің хатын Дин береді, бұл кезде Дин [[Бобби Сингер]]мен бірге Акридаға қарсы аңшылық жүргізіп жүрген болатын. Қазіргі уақытта Акрида патшайымы [[Джоан Хопкинс]] Дин мен Импаланың бір портал арқылы жіберіліп, жойылғанын айтады. [[Остиум]] және Диннің аңшылық күнделігі арқылы Монстрлар клубы Динді қайтаруға тырысады, бірақ тек Импаланы ғана қайтара алады. Сол себепті олар Дин өліп қалған деп ойлайды. Алайда Импала да бұл әлемге жат болғандықтан, Мэри оны [[Джоан]]ға соғып өлтіреді, бұл арқылы Акрида да жойылады. Бірақ бұл әрекет Мэриді портал арқылы өткізіп жібереді.

Дин Мэриді порталдан құтқарып, Монстрлар клубының [[балама ғаламда]] екенін түсіндіреді. [[Carry On (Supernatural)|Өлімінен кейін Жәннатта]] жүріп, Дин бірнеше ғаламды аралап, отбасы бақытты өмір сүретін әлемді іздейді. Осы кезде ол Чактың жеңілген жағдайына дайындалған [[Акрида]] деген қауіпсіздік тетігін тауып алады. Акрида Сэмге де қауіп төндіргендіктен, Дин [[Джек]]тің араласпау туралы бұйрығына қарамай, бұл іске араласады. Джек оған ескерту жасаса да, соңында келісіп, Динге өз күнделігі мен [[Кольт]]ті қайтарып береді.

Дин Джонға күнделігін береді — бұл күнделік Джонның күнделігі Динге жол көрсеткендей, оған жол көрсетпек. Ал Мэриге Кольтті береді, оны келесі жылы Мэримен [[келісім жасайтын]] [[Азазел]] кездескенде қолдануға ескерту жасайды. Одан аты-жөнін сұрағанда, Дин [[Джеймс Хетфилд]] деп өтірік ат береді. Сосын Джек пен Боббимен бірге қайтадан Жәннатқа аттанып, бұл ғаламда отбасына бақыт бұйырғанына разы күйде кетеді.

== Қабілеттері мен дағдылары ==
Дин — тәжірибелі әрі өте тапқыр аңшы.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=2HIyhLRKK7A |title=COMIC CON 2018 {{!}} Jensen Ackles Talks Dean Winchester and 'Supernatural' |date=2018-07-26 |type=Video |language=en |publisher=Fangirlish |via=[[YouTube]]}}&lt;/ref&gt; Ол әртүрлі [[атыс қаруы|қаруларды]] жақсы меңгерген; көбінесе [[Colt 1911]] тапаншасы мен [[кесілген мылтықты]] қолданады. Қол күрес, [[пышақпен ұрыс]] және айла-тәсілдерді жетік меңгерген. Ол бірнеше рет адамдар мен [[шэйпшифтер]], вампирлер және жындар сияқты күшті тіршілік иелерін жеңіп шыққан.

«Croatoan» эпизодында [[Молотов коктейлі]] мен [[жарылғыш құрал]] дайындап, [[химияны]] білетінін көрсетеді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Croatoan |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2006-12-07 |season=2 |number=9 |credits=John Shiban (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; «Phantom Traveler» бөлімінде ескі [[Уокман]]нан [[ЭМӨ]] детектор құрастырып, [[электроника]] мен [[кері инженерия]]дан хабары бар екенін дәлелдейді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Phantom Traveller |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-10-04 |season=1 |number=4 |credits=Richard Hatem (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;

Дин тылсым күштер туралы, [[мифология]] мен [[сиқырлар]]ды терең меңгерген және 4-маусымнан бастап [[періштелерге]] қарсы сиқырларды қолдана бастайды.

Аңшылық барысында Дин жиі өзін [[ФБР]], [[Ауруларды бақылау және алдын алу орталығы|CDC]] секілді үкімет агенті ретінде таныстырып, тергеулерге араласады. Ол сондай-ақ құлып бұзу, сигнализация өшіру, көлік ұрлау, бильярд ойнап ақша табу сияқты тәсілдерді де жетік меңгерген. [[Тозақта]] [[Аластэрдің]] «шәкірті» болған кезде азаптау әдістерін толықтай үйренген.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=ihviwyc_TUg |title=Jensen Ackles talks about Dean's return from Hell |date=2008-09-18 |type=Video |publisher=TheCWSource |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/ihviwyc_TUg |archive-date=2021-12-14 |url-status=live |via=[[YouTube]]}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt;

Дин көліктерге өте жақын, [[Impala (Supernatural)|Импаласын]] бала кезінен бастап өзі жөндеп, жақсы күйде ұстап келеді.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-18 |title='Supernatural's Jensen Ackles says he struggled with the show's ending at first |url=https://ew.com/tv/supernatural-jensen-ackles-final-season-interview/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt;

Қосымша қабілеттері:
Вампир кезінде: күш, көру, иіс және есту қабілеті күшейді.
Қабылдаған Марк Кайна: адам бола тұра ерекше күшке ие болды, [[Метатрон]] сияқты періштелермен тең күресе алды. Қанжарды өзіне тарту, алдын ала түстер көру және сиқыр мен жындарға иммунитет сияқты күштері болды.
Жын Дин: күші [[Тозақтың серілерімен]] теңесті, телепатия, жарадан жылдам жазылу, экзорцизмге төзімділік секілді қабілеттерге ие болды.
Михаил ретінде: телепортация, телекинез, жылдам сауығу, және [[Архангел семсерін]] пайдалану мүмкіндігі болды.
''The Winchesters'' хикаясында Дин жарақат алмайтын рухани формада жүреді. Бір портал оны жоя алмайды, себебі ол әлдеқашан өлген. Дегенмен, ол әлеммен физикалық әрекеттесе алады және [[елес]]тер сияқты кенеттен жоғалып, қайта пайда бола алады. Дегенмен, Дин ең алдымен [[Импаламен]] жүріп-тұрғанды жөн көреді — бұл көлікті ол [[Жәннаттан]] ала келген.
== Сілтемелер ==
{{Табиғаттан тыс}}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>f10q8fl9m6cor0rno223tox0uw531zs</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484402</id>
      <parentid>3484401</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T02:29:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <origin>3484402</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="52881" sha1="aqu9mtf9tkc7egjuz2j72yqgyamir12" xml:space="preserve">{{Кейіпкер
| есімі                 = Дин Винчестер
| төл есімі             = 
| суреті                = 
| сурет тақырыбы        = 
| сериясы               = Табиғаттан тыс
| ғаламы                = 
| авторлары             = Эрик Крипке
| негізделген           = 
| шабыт көзі            = Дин Мориарти
| бейімделген           = 
| сомдаған              = 
| дыбыстаған            = 
| алғаш көрінуі         = 
| соңғы көрінуі         = 
| пайда болулары        = 
| шын есімі             = 
| толық аты             = 
| лақап аты             = 
| түрі                  = 
| жынысы                = 
| мәртебесі             = 
| жасы                  = 
| туған күні            = 
| туған жері            = 
| қайтыс болған күні    = 
| қайтыс болған жері    = 
| өлім себебі           = 
| планетасы             = 
| отаны                 = 
| ұлты                  = 
| мекенжайы             = 
| кәсібі                = 
| тиесілігі             = 
| лауазымы              = 
| атағы                 = 
| жұбайы                = 
| балалары              = 
| әкесі                 = 
| анасы                 = 
| туыстары              = 
| ғашығы                = 
| иесі                  = 
| тәлімгері             = 
| достары               = 
| одақтастары           = 
| ізбасарлары           = 
| қарсыластары          = 
| дүниетанымы           = 
| қызығушылықтары       = 
| қабілеттері           = 
| ұрыс стилі            = 
| қаруы                 = 
| көлігі                = 
| ресми сайты           = 
}}

'''Дин Винчестер''' ({{lang-en|Dean Winchester}}) — ''[[Табиғаттан тыс (телесериал)|Табиғаттан тыс]]'' атты америкалық драмалық телехикаяның екі [[протагонист|басты кейіпкерінің]] бірі, [[Сэм Винчестер]]дің ағасы. Кейіпкердің негізгі нұсқасын [[Дженсен Эклс]] сомдайды. Өзге нұсқаларын Хантер Брошу (сәби кезі), Ридж Кэнайп (бала кезі), Николай Лоутон-Джистра (жеткіншек кезі), Брок Келли және Дилан Эверетт (жасөспірім кезі), сондай-ақ Чад Эверетт (егде шағы) сомдаған.

==Дамуы==
Дин Винчестерді ''Supernatural'' телехикаясының авторы және бастапқы шоураннері [[Эрик Крипке]] ойлап тапты. Ол The WB арнасына екі бауырдың тылсым құбылыстарды зерттейтін шоу идеясын ұсынған кезде бұл кейіпкерді жасаған болатын.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p.6&lt;/ref&gt; Диннің есімі [[Джек Керуак|Джек Керуактың]] жол сапары туралы ''On the Road'' (Жол үстінде) атты романындағы Дин Мориартиге құрмет ретінде берілген,&lt;ref name=&quot;scarierfiction&quot;&gt;{{cite web |date=March 8, 2007 |title=Fact scarier than fiction |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110827205742/https://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |archive-date=August 27, 2011 |access-date=2009-09-30 |website=[[The Daily Telegraph (Sydney)|The Daily Telegraph]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; бұл Крипкенің американдық жол-сапар стиліндегі телехикая жасау идеясымен үйлесіп тұрды.&lt;ref name=&quot;theage&quot;&gt;{{cite news |author=Fernandez |first=Maria Elena |date=January 5, 2006 |title=On the road trip from hell |url=http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121104085911/http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |archive-date=November 4, 2012 |access-date=2009-09-30 |work=[[The Age]] |publisher= |location=Melbourne}}&lt;/ref&gt; Бастапқыда бауырлардың тегі &quot;Харрисон&quot; болады деп жоспарланған, бұл Харрисон Фордқа сілтеме еді, өйткені Крипке Диннің &quot;Хан Солоның немқұрайды ержүректілігін&quot; иеленгенін қалаған. Алайда Канзас штатында &quot;Сэм Харрисон&quot; есімді азамат болғандықтан, заңдық себептермен бұл текті өзгертуге тура келді.&lt;ref name=&quot;lastname&quot;&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |interviewer=Angie Rentmeester |title=A 'Supernatural' Spin-Off? Death By Bad Taco? Series Creator Eric Kripke Explains |url=http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606234935/http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-date=2011-06-06 |work=Starpulse.com |date=2008-02-14}}&lt;/ref&gt; Winchester Mystery House-қа деген қызығушылығын және телехикаяға &quot;қазіргі заманғы вестерн&quot; атмосферасын бергісі келгенін ескере отырып, Крипке &quot;Винчестер&quot; тегін таңдады. Дин мен оның бауыры Сэм [[Канзас]] штатының Лоуренс қаласынан шыққан, өйткені бұл қала Сталл зиратына жақын орналасқан, ал ол жер қалалық аңыздарымен танымал.&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |title=Supernatural: Your Burning Questions Answered! |url=http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20091230184335/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-date=2009-12-30 |work=[[TV Guide]] |date=2006-10-12}}&lt;/ref&gt; Дин Винчестер рөлін сомдаған Дженсен Эклз бастапқыда Сэм рөліне кастингке қатысқан, алайда кейін оны Дин рөліне сынап көруге шақырып,&lt;ref&gt;{{cite web |last=Prudom |first=Laura |date=November 11, 2014 |title=Supernatural at 200: The Road So Far, An Oral History |url=https://variety.com/2014/tv/spotlight/supernatural-oral-history-200-episodes-ackles-padalecki-kripke-1201352537/ |access-date=2022-02-19 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; сценарийді оқығаннан кейін Дин кейіпкерін көбірек ұнатқанын байқаған.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p. 130&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;starc&quot;&gt;{{cite web |last=Begum |first=Mumtaj |date=September 12, 2008 |title=Jensen Ackles enjoys doing Supernatural |url=http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=/2008/9/12/tvnradio/1985443&amp;sec=tvnradio |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081028170727/http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=%2F2008%2F9%2F12%2Ftvnradio%2F1985443&amp;sec=tvnradio |archive-date=October 28, 2008 |access-date=September 22, 2009 |work=[[The Star (Malaysia)|The Star Online]]}}&lt;/ref&gt;

==Кейіпкердің өмірбаяны==

===Сериалға дейінгі кезең===
Дин Винчестер 1979 жылдың 24 қаңтарында&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=The Monster at the End of This Book |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2009-04-20 |season=4 |number=18 |transcript=Transcript |transcript-url=http://www.supernaturalwiki.com/index.php?title=4.18_The_Monster_at_the_End_of_This_Book_%28transcript%29 |quote=PUBLISHER: &quot;What's May 2nd?&quot; SAM: &quot;That's my – Uh... that's Sam's birthday.&quot; DEAN: &quot;January 24th is Dean's.&quot; |language=en |credits=Julie Siege (writer), [[Mike Rohl]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Knight |first=Nicholas |date=2012-11-15 |title=The Essential Supernatural: On the Road with Sam and Dean Winchester |publisher=Insight Editions |isbn=978-1608871452 }}&lt;/ref&gt; [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон]] мен [[Мэри Винчестер (Supernatural)|Мэри Винчестердің]] отбасында, Канзас штатының Лоуренс қаласында дүниеге келді. Ол олардың тұңғыш баласы, өзінің інісі [[Сэм Винчестер|Сэмнен]] төрт жас үлкен. Дин ана жағынан әжесі Дианна Кэмпбелдің құрметіне аталған.

1983 жылдың 2 қарашасында Мэри Сэмнің бөлмесінде [[Азазель (Supernatural)|Азазель]] есімді жынның қолынан қаза табады, және үй өртене бастағанда, Динге Сэмді қауіпсіз жерге алып шығу тапсырылды, ал Джон Мэриді құтқаруға тырысқанымен, сәтсіз болды. Осы оқиғадан кейін Дин өзін Сэм үшін жауапты сезінді және олар бірге өскен кезде, әрдайым інісіне қамқор болу міндетін алды.

Джон Мэридің өлімінің себебін зерттеуге кірісіп, тылсым жаратылыстар мен оларды аулайтын адамдар туралы білді. Кейін Джонның өзі де аңшыға айналып, Динді де солай тәрбиеледі, дегенмен екеуі де Сэмнен тылсым дүниелерді жасырып келді, ол тек 8 жасқа келгенде ғана шындықты білді. Винчестерлер елді шарлап, мотельдерде немесе Джонның достарының үйлерінде өмір сүріп жүрді. Джонның үнемі үйде болмауына байланысты, Дин Сэмге бас-көз болуға мәжбүр болды. Дин 16 жасында ұрлық жасағаны үшін тұтқындалып, жасөспірімдер үйіне жіберілді, онда ол біраз уақыт қалыпты мектепте оқуға мүмкіндік алды, бірақ соңында Сэмге қайта оралуды таңдады.

Сериал басталарға дейін Сэм тылсым өмірден алыстап, өз өмірін бастауды шешеді. Джон Сэмге ренжіп, оны отбасын тастап кетті деп есептеді, ал Сэм де кетер алдында болған үлкен жанжалға байланысты реніш ұстады. Джон мен Дин аңшылықты жалғастырып, АҚШ-ты аралап жүрді.

Дин көптеген қару түрлерін қолдануымен танымал. Оның ерекше стиліне қара былғары етік, қара былғары күрте және қою фланель жейделер мен көк джинсы шалбар жатады. Сондай-ақ ол өзінің қара түсті [[Chevrolet Impala (төртінші буын)|1967 жылғы Chevrolet Impala]] көлігімен танымал — ол кейде сол көлікте ұйықтайды және жүк салғышында мол қару-жарақ жинағы сақталған.
===Сериал барысында===

====1-маусым====
Сериал басталған кезде Дин 26 жаста болады және Джон оған өз бетімен аңшылық жасауға рұқсат берген. Бірінші эпизодта Дин колледжде оқып жатқан Сэмге бірнеше жылдан бері алғаш рет келеді және жоғалып кеткен Джонды табуға көмектесуін сұрайды. Алғашында олар табысқа жете алмайды, және эпизод соңында Сэмнің қызы [[List of Supernatural characters#Jessica Moore|Джессика Мур]] аналары сияқты жолмен қайтыс болады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Pilot |episode-link=Pilot (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-09-13 |season=1 |number=1 | credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[David Nutter]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Сэм Динмен бірге жолға шығып, түрлі тылсым жаратылыстарды аулап, әкесін іздеп, аналары мен Джессиканың өлімінің артындағы кінәліні табуға кіріседі. Соңында олар әкелерімен қайта қауышып, [[The Colt (Supernatural)|Колт]] деген ерекше тапаншаны иеленіп, көздері сары түсті қуатты жын — [[Азазель (Supernatural)|Азазельге]] қарсы соққы беруге дайындалады.

====2-маусым====
Оны өлтіре алмай, олар жүк көлігімен соқтығысып, Дин комаға түседі. Жүрегі тоқтап, Дин өледі, бірақ Джон Диннің өмірі үшін жынмен келісім жасап, оны аман алып қалады.

Джонның жаны жынға беріліп, тозаққа кеткен соң, Сэм мен Дин жынды аулауды жалғастырады. Жын кейін Сэмді ұрлап әкетеді. Сэм арқасынан пышақталып, қаза табады, бұл Динді інісінің өмірін сақтау үшін жынмен келісім жасауға итермелейді. Динге тек бір жыл өмір беріледі. Ағайындылар жынды тозақ қақпасын ашуға және [[Лилит (Supernatural)|Лилитті]] босатуға кедергі жасай алмайды. Алайда, олардың әкесі де тозақтан шығып, оларға Сары Көзді Жынды өлтіруге мүмкіндік береді, содан кейін оның жаны жұмаққа кетеді.

====3-маусым====
Қалатын уақыты азайып бара жатқанын сезінген Дин босатылған жындарды аулауға кіріседі. [[Руби (Supernatural)|Руби]] есімді жынмен кездесіп, Дин тозақта тым ұзақ уақыт жанса, өзі де жынға айналуы мүмкін екенін біледі. Ағайындылар Лилит Азазельден кейін тозақтағы билікті алғанын және Диннің келісім-шартын қолында ұстап отырғанын анықтайды. Соңында олар Лилитпен бетпе-бет кездеседі.

Оны өлтіре алмаған Динді тозақ иттері (Хеллхаундар) паршалап өлтіреді, ал жаны тозаққа сүйреледі.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=No Rest for the Wicked |episode-link=No Rest for the Wicked (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2008-05-15 |season=3 |number=16 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Kim Manners]] (director)}}&lt;/ref&gt;

====4-маусым====
Тозақта жүргенде, Лилит [[Аластэр (Supernatural)|Аластэр]] есімді жынға Динді азаптауды бұйырады. Дин төрт ай бойы өлі болғанымен, тозақта бұл 40 жылға тең. 30 жыл бойы азаптауға қарсы тұрып, ақыры Аластэрге қосылып, жандарды азаптай бастайды. Кейін Дин қабірінен оянып, отбасымен қайта қауышады және [[періште]] [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльмен]] кездеседі. Кастиэль мен басқа да періштелер Динді тозақтан құтқарып, қайта тірілткен болып шығады.

Тозақта жасаған істері үшін ішкі қиналысқа түсіп, Сэмді жынның қанын ішуден тоқтатуға тырысады. Кастиэль оны өткенге жіберіп, Дин Азазельмен қайта кездеседі.

Бір сәтте Дин Сэмге тозақта жандарды азаптап қана қоймай, одан ләззат алғанын мойындайды.

Кейін [[Захария (Supernatural)|Захария]] есімді періште Динге аңшылықты жалғастыруды бұйырады, себебі Дин аңшылықты тастамақ болғанда Джонның да тозақта азап көргенін біледі.

''Jump the Shark'' эпизодында Дин мен Сэм [[Адам Миллиган|Адам]] есімді өгей інілері барын біледі. Бастапқыда сенбеген Дин фотосуреттерді көрген соң туыстығына көзі жетеді. Дин Сэмнің Адамға әкелері үйреткен қатал тәсілдерді қолдануына қарсы болады. Эпизод соңында Адамды жын емес, кек қайтарғысы келген ғул өлтіріп, өзін Адам ретінде көрсеткені белгілі болады. Дин Сэмді құтқарып, ағайындылар Адамның денесін өртейді.

Соңында Дин періштелер Апокалипсис болуын қалайтынын біледі. Егер жынның ерекше балаларының бірі (соңғысы — Сэм) Лилитті өлтірсе, Люцифер босатылады. Кастиэль Динге періштелерден қашуға көмектеседі. Дин [[Рубиді]] өлтіреді (ол Лилиттің тыңшысы болған), бірақ [[Люцифер (Supernatural)|Люцифердің]] босатылуына бөгет болуға кеш қалады.

====5-маусым====
Люцифер босатылған соң, белгісіз күш (Құдай) Дин мен Сэмді ұшаққа телепорттайды. Кейін олар Диннің [[Михаил (Supernatural)|Михаил]], ал Сэмнің Люцифер үшін ыдыс рөлі барын біледі. Олар [[Крест жолдарының патшасы]] [[Кроули (Supernatural)|Кроулимен]] кездесіп, [[Төрт салт атты]]мен күрес жүргізеді.

Ағайындылар Люциферді жеңудің жолын іздеп жүріп, ''Колт'' тапаншасын қолданбақ болады және [[Құдай]]ды іздейді, бірақ Колт Люциферді өлтіре алмайтыны, ал Құдайға Апокалипсис маңызды еместігі белгілі болады.&lt;ref name=&quot;abandon all hope&quot;&gt;{{cite episode |title=Abandon All Hope |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=November 19, 2009 |season=5 |number=10 |credits=[[Ben Edlund]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;moon&quot;&gt;{{cite episode |title=Dark Side of the Moon |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 1, 2010 |season=5 |number=16 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), [[Jeff Woolnough]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Дин Михаилдің ыдысы болуға келіспек болады, тіпті бұл миллиондаған адамның өліміне әкелсе де.&lt;ref name=&quot;sympathy&quot;&gt;{{cite episode |title=Sympathy For The Devil |episode-link=Sympathy for the Devil (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=September 10, 2009 |season=5 |number=1 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; Алайда, Сэмнің Динге деген сенімі оны басқа шешім іздеуге көндіреді.&lt;ref name=&quot;point of no return&quot;&gt;{{cite episode |title=Point of No Return |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 15, 2010 |season=5 |number=18 |credits=[[Jeremy Carver]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt; [[Гавриил (Supernatural)|Архангел Гавриил]] қаза тапқан соң, ағайындылар [[Төрт салт аттының]] жүзіктерін пайдаланып, Люциферді қайта тозаққа қамай алатынын біледі.&lt;ref name=&quot;hammer of the gods&quot;&gt;{{cite episode |title=Hammer of the Gods |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 22, 2010 |season=5 |number=19 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), Rick Bota (director)}}&lt;/ref&gt; Дин мен Сэмде соғыс пен аштықтың жүзігі бар, енді індет пен өлімдікі керек болады. Іздестіру кезінде Сэм колледждегі ескі досы Брэдимен кездеседі — ол Джессиканы Сэмге таныстырған және Азазельдің бұйрығымен Джессиканы өлтірген жын болған. Ақпаратты алған соң Дин Сэмге Брэдиді өлтіруге мүмкіндік береді.

[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] Люциферді қайта тозаққа қамау жолын білген соң, Дин Сэмге Люцифердің ыдысы болуға рұқсат береді. Бірақ Сэмнің Динмен арасындағы байланысы оны бақылауды сақтауға көмектеседі, нәтижесінде ол өзін Люцифермен бірге тозақтағы қапасқа тастайды. Михаил де, олардың кіші інісі Адамның денесін иеленіп, бірге түседі.
====6-маусым====
Аңшылықты тастап, бұрынғы кездейсоқ қарым-қатынаста болған Лисамен бірге тұруға көшкен Дин қалыпты өмірге бейімделуге тырысады. Алайда джин шабуыл жасап, оны белгісіз біреу құтқарған соң, ол қайтадан аңшылық өмірге тартылады. Дин інісі Сэм мен нағашы атасы қайтыс болғаннан кейін тірілгенін білгенде қатты таңғалады. Оның мазасы одан әрі кетеді, өйткені Сэм бұрынғыдай жұмсақ емес, суық әрі қатыгез, тіпті Диннің уақытша вампирге айналуына жол береді. Бұл әсіресе таңғаларлық, өйткені әдетте Сэм ағайындылардың ішіндегі мейірімдісі болған.

Кейін Кастиэль Сэмде жан жоқ екенін айтқанда, Дин оны қайтарудың жолын іздей бастайды. Дин [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] көмегімен Сэмнің жанын Люцифердің қапасынан қайтарады. Содан кейін ағайындылар [[Кроули (Supernatural)|Кроули]] мен [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльге]] қатысты астыртын әрекеттің бетін ашады. Олар барлық жындардың анасын — [[Ив (Supernatural)|Ивті]] жеңіп, Лисамен қарым-қатынасты үзіп, Кастиэльдің тозақтағы рухтарды сіңіріп алып, тірі періштелердің ең қуаттысына айналғанын біледі.

====7-маусым====
[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] көмек сұраған Дин Кастиэльді Пургаторий рухтарын қайтаруға көндіре алмайды, нәтижесінде [[Левиафандар (Supernatural)|левиафандар]] босап, Жерді жаулап алуға әрекет жасайды. Ағайындылардың әке орнына жүрген [[Бобби Сингер]]ді левиафан көсемі [[Дик Роман]] өлтіреді. Осы кезде олар [[Кевин Тран (Supernatural)|Кевин Тран]] есімді пайғамбармен одақтас болады.

[[Құдайдың Сөзі]] арқылы Дин мен Кастиэль Романды өлтіреді, бірақ кейінгі жарылыста өздері де қаза тауып, [[Пургаторийге]] сүйреледі.

====8-маусым====
Кастиэль тастап кеткеннен кейін, Дин вампир [[Бенни (Supernatural)|Беннидің]] көмегімен Пургаторийде бір жыл тірі қалады. Кейін екеуі қашып шығады. Дин Сэмнің оны іздемегенін білгенде ашуға булығады. Олар Кевинмен қайта қауышып, Тозақ қақпасын жабуға арналған сынақтар туралы тағы бір [[Құдай сөзі]]н табады. Дин Сэмге сынақтарды орындауға көмектеседі және олар бұл жолда [[Метатрон (Supernatural)|Метатрон]] атты қашқын періштемен және [[Абаддон (Supernatural)|Абаддон]] есімді тозақ рыцарымен кездеседі. Сонымен қатар, әке жағынан аталары оларға [[Хат иелері (Supernatural)|Хат иелері]] бункерін база ретінде қалдырады. Дин Кастиэльдің [[Наоми (Supernatural)|Наоми]] атты періште тарапынан өзін өлтіруге бағдарламаланғанын білгенде шошиды. [[Кроули (Supernatural)|Кроулиді]] ұстап, Дин Сэмді сынақты аяқтаудан тоқтатады, себебі бұл оның өліміне әкелуі мүмкін екенін біледі. Ауруханаға бара жатқанда, Сэм құлап түседі, дәл осы кезде періштелер Жерге құлай бастайды.

====9-маусым====
Көмек сұрап дұға еткен Дин Метатрон Кастиэльді алдап, оның рақымын ұрлап, адамға айналдырғанын біледі. [[Езекииль]] есімді періште Сэмнің денесін иеленуге ұсыныс жасап, Дин келіседі, себебі бұл Сэмді құтқарып қалудың жалғыз жолы. Бірақ Езекииль Сэмнің денесінде болғанда, Дин Кастиэльден көмек ала алмай, Абаддонмен күресудің жолын іздеуге мәжбүр болады. Кейін Езекииль өзін [[Гадреэль (Supernatural)|Гадреэль]] екендігін жариялап, Динді жеңіп, Кевинді құтқаруға мүмкіндік бермейді. Ақырында Дин [[Кроули (Supernatural)|Кроулидің]] көмегіне жүгініп, Гадреэльді Сэмнің денесінен қуып шығуға қол жеткізеді, бірақ бұл ағайындылардың арасын ашады.

Абаддонды жеңуге үмітсіз күйде, Кроули Динді [[Қабыл таңбасы]]н қабылдауға итермелейді. Бұл таңбаны Диннің арғы атасы Қабыл берген. Кейін Кроули [[Алғашқы Қылыш]]ты табуға көмектеседі. Сэммен қарым-қатынасын қайта жақсартып, Дин Абаддонды өлтіріп, Гадреэльді де өлтірмек болады. Ақыры Метатронмен бетпе-бет келіп, Дин өлімші жарақат алып, тағы да қаза табады. Оның денесі бункерге қайтарылады, бірақ Дин қайта тіріледі — енді ол жынға айналған және [[Кроулимен]] бірге кетеді.&lt;ref name=&quot;variety20140523&quot;&gt;{{Cite news |last=Prudom |first=Laura |date=2014-05-23 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |access-date=2025-03-29 |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |issn=0042-2738}}&lt;/ref&gt;

====10-маусым====
Жын ретінде өмір сүріп, Абаддонның жақтастарын өлтіріп жүрген Дин бір кезде [[Лестер Моррис]] есімді адамды өлтіреді және өзінің жындық күштері арқылы Кроулидің Сэм туралы айтқандарын растайды. Кейін Сэммен кездескенде, [[Коул]] есімді сарбаз Динге шабуылдап, Сэмге оны қасиетті сумен тұтқындауға мүмкіндік береді. Сэм оны қайта адамға айналдыру үшін [[жыннан емдеу рәсімін]] қолданады. Алайда Дин қашып кетеді. Бірақ Кастиэльдің көмегімен Дин қайтадан емделеді, дегенмен ол әлі де [[Қабыл таңбасымен]] күшейтілген адам болып қала береді.

Уақыт өте келе күші артып, өзін-өзі басқара алмай кеткен Дин [[Қабыл]]дан таңбаны алған адам ретінде ешқандай ем жоқ екенін біледі. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлім]] оған таңбаны алып тастау бүкіл [[Қара Түнек]]ті босататынын, сондықтан Динді қоғамнан аластату қажет екенін айтады. Бұл үшін ол Сэмді өлтіруі керек болады. Алдымен келіссе де, ақыры Дин Өлімді өлтіреді. Бірақ Сэмнің бұрынғы әрекеттері таңбаны бәрібір жоюға алып келеді — соның нәтижесінде Қара Түнек босап шығады.

====11-маусым====
Қара Түнек босатылған соң, Дин мен Сэм оны табуға кіріседі. Олар іздеп жүрген жаратылыс — Құдайдың қарындасы екенін білгенде шошиды. Бұл жаратылыс кейін өзін [[Амара (Supernatural)|Амара]] деп таныстырады. Дин оны өлтіре алмайды, өйткені оған деген ішкі тартылыс сезімі бар. Істі одан әрі қиындататыны — [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльдің]] [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] үшін ыдыс болуға келісуі, өйткені тек архангел ғана Амарамен күресе алады деп сенеді. Бірақ бұл сәтсіз аяқталады — себебі Люцифер құлаған архангел болғандықтан, шамасы жетпейді. Ақырында ағайындылар нағыз Құдай — [[Чак (Supernatural)|Чак Шюрлимен]] байланысады. Ол — Винчестер туралы Інжіл жазған жазушы еді. Чак пен Амара татуласқан соң, бірге кетеді. Осы үшін алғыс ретінде Амара Диннің анасын қайта тірілтеді — бұл Дин үшін күтпеген тосын сый болады.
====12-маусым====
Винчестерлер адам және тылсым күштер тарапынан қауіпке тап болады. [[Хат иелері (Supernatural)|Британдық Хат иелері]] АҚШ-тағы аңшыларды бақылауға алу мақсатында Винчестерлерге шабуыл жасайды. Сонымен қатар [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] жаңа тән іздеп, қашып жүр.

Кейін Люцифер [[АҚШ Президентін]] өзіне ыдыс етіп алады, бірақ Винчестерлер оны бұл тәннен қуып шығады. Осы кезде Люцифер Президентті иеленіп жүргенде [[балалы болғаны]] анықталады, сондықтан Винчестерлер сол баланың анасын қорғауға мәжбүр болады. [[Мэри Винчестер]] британдық Хат иелерімен одақтасу мүмкіндігін зерттейді. [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэль]] Люцифердің баласын қорғауға лайық деп шешеді, бірақ Хат иелері тым қатыгез екенін көрсетіп, одақ тоқтатылады — олар кездейсоқ бір мүшесін өлтіріп алған аңшы әйелді өлтіріп тастайды.

====13-маусым====
Винчестерлер Люциферді [[Апокалипсис Әлемі|параллель әлемге]] қуып жібереді, бұл жерде Апокалипсис 2012 жылы &quot;мерзімінде&quot; орын алған. Алайда бұл жоспар сәтсіз аяқталады: Люцифер бұл әлемнің [[Михаил (Supernatural)|Михаиліне]] негізгі әлем туралы айтып береді. Сонымен қатар, олар Люцифердің баласы — [[Джек Клайн]] атты кенеттен ересекке айналған нефилимді тәрбиелеуге тырысады.

Джек Винчестерлер мен Кастиэльді әкелері ретінде көреді. Ағайындылар [[Гавриил (Supernatural)|Гавриилдің]] тірі екенін анықтап, оны одақтас етеді. Олар Апокалипсис Әлемінен бірнеше адамды (оның ішінде [[Бобби Сингер (балама нұсқасы)]] мен [[Чарли Брэдбери]]ді) құтқарып үлгереді, бірақ Михаил мен Люцифер де бұл әлемге ереді.

Люцифер Джектің [[грациясын]] алып, күшін арттырғанда, оны тоқтатудың жалғыз жолы — Михаилдің ыдысы болуға келісім беру болады. [[Дин Винчестер]] келісім береді, бірақ кейін Михаил Диннің денесін толық иеленіп алады.

====14-маусым====
[[Дин]]нің денесін иемденген Михаил бірнеше апта бойы Жерді зерттейді және монстрларға көмек беріп, олар арқылы әлемді жаулап алмақ болады. Диннің рухы уақытша бет алып, бостандық сұрайды.

Михаил Диннің еркіндігін бір сәтке беріп, кейін қайта денесін алады. Алайда Дин отбасының көмегімен Михаилді өзінің [[санасындағы түрмеге]] қамап тастайды. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] орнын басқан [[Билли (Собиратель)|Билли]] Динге болашақтардың бәрінде Михаил бұл түрмеден қашып кететінін, тек бір болашақта ғана Дин өзін [[Энохийлік жәшікке]] жауып, мұхит түбіне тастау арқылы мұны тоқтата алатынын айтады. Дин жәшікті дайындап бастайды, бірақ Сэмнің басқа жол іздейік деген өтінішін қабылдайды.

Дин сиқырлы інжуді ұстап, жүрегінің ең үлкен тілегін орындайды — нәтижесінде [[Джон Винчестер]]мен қайта қауышады. Дин Михаилден құтылуды тілегенімен, шыққан нәтиже жүрек тебірентерлік отбасылық кездесуге айналады. Уақыт сызығының бұзылмауы үшін Джон өз уақытына қайтып кетеді.

Кейін [[малик жәшігінен]] бас тартқан Дин Сэм, Кастиэль және Джекпен бірге аңшылыққа аттанады. Осы кезде ол есінен танып, оянғанда Михаил оның санасынан шығып кеткенін көреді. Михаил аңшыларды қырып тастап, Винчестерлерді азаптайды. Алайда Джек өз [[жанын]] пайдаланып, Михаилді өлтіріп, оның грациясын сіңіреді. Осылайша Джек толық күшіне қайта оралады, бірақ жаны таусыла бастайды.

Бұл уақытта Люцифердің бұрынғы ыдысы оны [[Бос Кеңістік]]тен тірілтпек болады. Джек оны тоқтатады, бірақ сол жолы [[Мэри Винчестерді]] абайсызда өлтіріп алады. Дин анасының өлімі туралы біліп, аза мен ашуға булығады. Джекті өлтіру үшін [[Чак (Supernatural)|Чак]] келіп, өзімен бірге ерекше қару әкеледі: бұл қару нысанға не істесе, иесіне де соны жасайды. Дин оны Джекке бағыттайды, бірақ соңғы сәтте атып жібермей, түсіністік танытады.

Бұл Чактың ашуын тудырады. Сэм мен Дин өз өмірлерінің шын мәнінде Чактың ойын-сауығына айналғанын түсінеді. Ашуға булыққан Чак Джекті өлтіріп, тозақтан барлық зұлым рухтарды босатады. Ол: «Хикая аяқталды. Қош келдіңдер, ақырзаман!» — деп мәлімдейді. Винчестерлер мен Кастиэль жау шоғырын қарсы алуға дайындалады.

====15-маусым====
Чак тозақ қақпаларын ашып, ақырзаманды бастаған соң, Сэм, Дин және Кастиэль зомби мен аруақтармен күресуге мәжбүр болады.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pruner |first=Aaron |last2=Weatherhead |first2=Shaina |date=2020-11-20 |title='Supernatural' Series Finale Explained: How Does the Winchesters' Story End? |url=https://collider.com/supernatural-series-finale-explained/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Collider (website)|Collider]] |language=en-US}}&lt;/ref&gt; Олар тозақ пен әлем арасындағы саңылауды жауып, Чакты жеңудің жолын іздейді. Көп қиындықтан кейін, олар оны жеңіп шығады.

Алайда сол жеңістен соң Дин аңшылық кезінде [[вампирлер]] шабуылынан қайтыс болады. Өлімімен келісіп, Сэммен қоштасады. Кейін [[жәннатта]] [[Бобби Сингер]]мен қайта қауышып, оған Чак жеңілгеннен кейінгі жағдайларды түсіндіреді. Дин [[Кастиэльдің]] [[Бос Кеңістіктен]] құтқарылғанын және Кастиэль мен Джек жәннатты жақсартқанын біледі.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-20 |title=Here's how everyone's story ended on 'Supernatural' |url=https://ew.com/tv/supernatural-characters-final-season-endings/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt; Сэм Жер бетінде толыққанды өмір сүріп, кейін Динге жәннатта қосылады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Carry On |episode-link=Carry On (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2020-11-19 |season=15 |number=20 |credits=[[Andrew Dabb]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;
====''The Winchesters''====
1970-жылдары орын алған бұл хикаяда Дин Винчестер ата-анасы — [[Джон Винчестер]] мен [[Мэри Кэмпбелл]]дің қалай танысып, ғашық болып, әкелерін іздеу жолында бірге жын-перілермен күрескені туралы баяндап отырады. Бұл оқиғаларды баяндау барысында Дин Винчестер ешкім білмейтін бір шындықты ашады: [[Акрида]] — бүкіл тіршілікке қауіп төндіретін құбыжықтар және Дин ата-анасының өміріндегі бұл жоғалған тарау жайлы көбірек мәлімет жинамақ ниетте.

[[Сэмюэл Кэмпбелл]]дің жарық зақымдаған барлау фотоларының арасынан Джон оған [[Генри Винчестер]]дің хатын берген ер адамды байқап қалады. Джон мен Мэри бұл адамды танымайды, бірақ фотода [[Импала]] көлігіне мініп жатқан бұл адам — Дин екені белгілі болады. Акрида Динді тоқтатуға аңшыларды біріктірген адам деп танып, оны іздеуге [[Монстрлар клубын]] пайдалануды көздейді. Акридаға тұтқынға түскен Джон олар Диннен қорқатынын байқап, Дин бұл әлемге жат емес екенін, оларды өлтіре алатын жалғыз адам екенін түсінеді.

Флешбэк арқылы Джон Вьетнамнан оралған соң оған Генридің хатын Дин береді, бұл кезде Дин [[Бобби Сингер]]мен бірге Акридаға қарсы аңшылық жүргізіп жүрген болатын. Қазіргі уақытта Акрида патшайымы [[Джоан Хопкинс]] Дин мен Импаланың бір портал арқылы жіберіліп, жойылғанын айтады. [[Остиум]] және Диннің аңшылық күнделігі арқылы Монстрлар клубы Динді қайтаруға тырысады, бірақ тек Импаланы ғана қайтара алады. Сол себепті олар Дин өліп қалған деп ойлайды. Алайда Импала да бұл әлемге жат болғандықтан, Мэри оны [[Джоан]]ға соғып өлтіреді, бұл арқылы Акрида да жойылады. Бірақ бұл әрекет Мэриді портал арқылы өткізіп жібереді.

Дин Мэриді порталдан құтқарып, Монстрлар клубының [[балама ғаламда]] екенін түсіндіреді. [[Carry On (Supernatural)|Өлімінен кейін Жәннатта]] жүріп, Дин бірнеше ғаламды аралап, отбасы бақытты өмір сүретін әлемді іздейді. Осы кезде ол Чактың жеңілген жағдайына дайындалған [[Акрида]] деген қауіпсіздік тетігін тауып алады. Акрида Сэмге де қауіп төндіргендіктен, Дин [[Джек]]тің араласпау туралы бұйрығына қарамай, бұл іске араласады. Джек оған ескерту жасаса да, соңында келісіп, Динге өз күнделігі мен [[Кольт]]ті қайтарып береді.

Дин Джонға күнделігін береді — бұл күнделік Джонның күнделігі Динге жол көрсеткендей, оған жол көрсетпек. Ал Мэриге Кольтті береді, оны келесі жылы Мэримен [[келісім жасайтын]] [[Азазел]] кездескенде қолдануға ескерту жасайды. Одан аты-жөнін сұрағанда, Дин [[Джеймс Хетфилд]] деп өтірік ат береді. Сосын Джек пен Боббимен бірге қайтадан Жәннатқа аттанып, бұл ғаламда отбасына бақыт бұйырғанына разы күйде кетеді.

== Қабілеттері мен дағдылары ==
Дин — тәжірибелі әрі өте тапқыр аңшы.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=2HIyhLRKK7A |title=COMIC CON 2018 {{!}} Jensen Ackles Talks Dean Winchester and 'Supernatural' |date=2018-07-26 |type=Video |language=en |publisher=Fangirlish |via=[[YouTube]]}}&lt;/ref&gt; Ол әртүрлі [[атыс қаруы|қаруларды]] жақсы меңгерген; көбінесе [[Colt 1911]] тапаншасы мен [[кесілген мылтықты]] қолданады. Қол күрес, [[пышақпен ұрыс]] және айла-тәсілдерді жетік меңгерген. Ол бірнеше рет адамдар мен [[шэйпшифтер]], вампирлер және жындар сияқты күшті тіршілік иелерін жеңіп шыққан.

«Croatoan» эпизодында [[Молотов коктейлі]] мен [[жарылғыш құрал]] дайындап, [[химияны]] білетінін көрсетеді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Croatoan |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2006-12-07 |season=2 |number=9 |credits=John Shiban (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; «Phantom Traveler» бөлімінде ескі [[Уокман]]нан [[ЭМӨ]] детектор құрастырып, [[электроника]] мен [[кері инженерия]]дан хабары бар екенін дәлелдейді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Phantom Traveller |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-10-04 |season=1 |number=4 |credits=Richard Hatem (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;

Дин тылсым күштер туралы, [[мифология]] мен [[сиқырлар]]ды терең меңгерген және 4-маусымнан бастап [[періштелерге]] қарсы сиқырларды қолдана бастайды.

Аңшылық барысында Дин жиі өзін [[ФБР]], [[Ауруларды бақылау және алдын алу орталығы|CDC]] секілді үкімет агенті ретінде таныстырып, тергеулерге араласады. Ол сондай-ақ құлып бұзу, сигнализация өшіру, көлік ұрлау, бильярд ойнап ақша табу сияқты тәсілдерді де жетік меңгерген. [[Тозақта]] [[Аластэрдің]] «шәкірті» болған кезде азаптау әдістерін толықтай үйренген.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=ihviwyc_TUg |title=Jensen Ackles talks about Dean's return from Hell |date=2008-09-18 |type=Video |publisher=TheCWSource |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/ihviwyc_TUg |archive-date=2021-12-14 |url-status=live |via=[[YouTube]]}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt;

Дин көліктерге өте жақын, [[Impala (Supernatural)|Импаласын]] бала кезінен бастап өзі жөндеп, жақсы күйде ұстап келеді.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-18 |title='Supernatural's Jensen Ackles says he struggled with the show's ending at first |url=https://ew.com/tv/supernatural-jensen-ackles-final-season-interview/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt;

Қосымша қабілеттері:
Вампир кезінде: күш, көру, иіс және есту қабілеті күшейді.
Қабылдаған Марк Кайна: адам бола тұра ерекше күшке ие болды, [[Метатрон]] сияқты періштелермен тең күресе алды. Қанжарды өзіне тарту, алдын ала түстер көру және сиқыр мен жындарға иммунитет сияқты күштері болды.
Жын Дин: күші [[Тозақтың серілерімен]] теңесті, телепатия, жарадан жылдам жазылу, экзорцизмге төзімділік секілді қабілеттерге ие болды.
Михаил ретінде: телепортация, телекинез, жылдам сауығу, және [[Архангел семсерін]] пайдалану мүмкіндігі болды.
''The Winchesters'' хикаясында Дин жарақат алмайтын рухани формада жүреді. Бір портал оны жоя алмайды, себебі ол әлдеқашан өлген. Дегенмен, ол әлеммен физикалық әрекеттесе алады және [[елес]]тер сияқты кенеттен жоғалып, қайта пайда бола алады. Дегенмен, Дин ең алдымен [[Импаламен]] жүріп-тұрғанды жөн көреді — бұл көлікті ол [[Жәннаттан]] ала келген.
== Сілтемелер ==
{{Табиғаттан тыс}}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>aqu9mtf9tkc7egjuz2j72yqgyamir12</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484403</id>
      <parentid>3484402</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T02:30:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <origin>3484403</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="52904" sha1="8qqwnwf6v5mqza3hussrnx1ji3p0q3s" xml:space="preserve">{{Кейіпкер
| есімі                 = Дин Винчестер
| төл есімі             = 
| суреті                = 
| сурет тақырыбы        = 
| сериясы               = Табиғаттан тыс
| ғаламы                = 
| авторлары             = Эрик Крипке
| негізделген           = 
| шабыт көзі            = Дин Мориарти
| бейімделген           = 
| сомдаған              = Дженсен Эклс
| дыбыстаған            = 
| алғаш көрінуі         = 
| соңғы көрінуі         = 
| пайда болулары        = 
| шын есімі             = 
| толық аты             = 
| лақап аты             = 
| түрі                  = 
| жынысы                = 
| мәртебесі             = 
| жасы                  = 
| туған күні            = 
| туған жері            = 
| қайтыс болған күні    = 
| қайтыс болған жері    = 
| өлім себебі           = 
| планетасы             = 
| отаны                 = 
| ұлты                  = 
| мекенжайы             = 
| кәсібі                = 
| тиесілігі             = 
| лауазымы              = 
| атағы                 = 
| жұбайы                = 
| балалары              = 
| әкесі                 = 
| анасы                 = 
| туыстары              = 
| ғашығы                = 
| иесі                  = 
| тәлімгері             = 
| достары               = 
| одақтастары           = 
| ізбасарлары           = 
| қарсыластары          = 
| дүниетанымы           = 
| қызығушылықтары       = 
| қабілеттері           = 
| ұрыс стилі            = 
| қаруы                 = 
| көлігі                = 
| ресми сайты           = 
}}

'''Дин Винчестер''' ({{lang-en|Dean Winchester}}) — ''[[Табиғаттан тыс (телесериал)|Табиғаттан тыс]]'' атты америкалық драмалық телехикаяның екі [[протагонист|басты кейіпкерінің]] бірі, [[Сэм Винчестер]]дің ағасы. Кейіпкердің негізгі нұсқасын [[Дженсен Эклс]] сомдайды. Өзге нұсқаларын Хантер Брошу (сәби кезі), Ридж Кэнайп (бала кезі), Николай Лоутон-Джистра (жеткіншек кезі), Брок Келли және Дилан Эверетт (жасөспірім кезі), сондай-ақ Чад Эверетт (егде шағы) сомдаған.

==Дамуы==
Дин Винчестерді ''Supernatural'' телехикаясының авторы және бастапқы шоураннері [[Эрик Крипке]] ойлап тапты. Ол The WB арнасына екі бауырдың тылсым құбылыстарды зерттейтін шоу идеясын ұсынған кезде бұл кейіпкерді жасаған болатын.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p.6&lt;/ref&gt; Диннің есімі [[Джек Керуак|Джек Керуактың]] жол сапары туралы ''On the Road'' (Жол үстінде) атты романындағы Дин Мориартиге құрмет ретінде берілген,&lt;ref name=&quot;scarierfiction&quot;&gt;{{cite web |date=March 8, 2007 |title=Fact scarier than fiction |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110827205742/https://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |archive-date=August 27, 2011 |access-date=2009-09-30 |website=[[The Daily Telegraph (Sydney)|The Daily Telegraph]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; бұл Крипкенің американдық жол-сапар стиліндегі телехикая жасау идеясымен үйлесіп тұрды.&lt;ref name=&quot;theage&quot;&gt;{{cite news |author=Fernandez |first=Maria Elena |date=January 5, 2006 |title=On the road trip from hell |url=http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121104085911/http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |archive-date=November 4, 2012 |access-date=2009-09-30 |work=[[The Age]] |publisher= |location=Melbourne}}&lt;/ref&gt; Бастапқыда бауырлардың тегі &quot;Харрисон&quot; болады деп жоспарланған, бұл Харрисон Фордқа сілтеме еді, өйткені Крипке Диннің &quot;Хан Солоның немқұрайды ержүректілігін&quot; иеленгенін қалаған. Алайда Канзас штатында &quot;Сэм Харрисон&quot; есімді азамат болғандықтан, заңдық себептермен бұл текті өзгертуге тура келді.&lt;ref name=&quot;lastname&quot;&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |interviewer=Angie Rentmeester |title=A 'Supernatural' Spin-Off? Death By Bad Taco? Series Creator Eric Kripke Explains |url=http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606234935/http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-date=2011-06-06 |work=Starpulse.com |date=2008-02-14}}&lt;/ref&gt; Winchester Mystery House-қа деген қызығушылығын және телехикаяға &quot;қазіргі заманғы вестерн&quot; атмосферасын бергісі келгенін ескере отырып, Крипке &quot;Винчестер&quot; тегін таңдады. Дин мен оның бауыры Сэм [[Канзас]] штатының Лоуренс қаласынан шыққан, өйткені бұл қала Сталл зиратына жақын орналасқан, ал ол жер қалалық аңыздарымен танымал.&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |title=Supernatural: Your Burning Questions Answered! |url=http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20091230184335/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-date=2009-12-30 |work=[[TV Guide]] |date=2006-10-12}}&lt;/ref&gt; Дин Винчестер рөлін сомдаған Дженсен Эклз бастапқыда Сэм рөліне кастингке қатысқан, алайда кейін оны Дин рөліне сынап көруге шақырып,&lt;ref&gt;{{cite web |last=Prudom |first=Laura |date=November 11, 2014 |title=Supernatural at 200: The Road So Far, An Oral History |url=https://variety.com/2014/tv/spotlight/supernatural-oral-history-200-episodes-ackles-padalecki-kripke-1201352537/ |access-date=2022-02-19 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; сценарийді оқығаннан кейін Дин кейіпкерін көбірек ұнатқанын байқаған.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p. 130&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;starc&quot;&gt;{{cite web |last=Begum |first=Mumtaj |date=September 12, 2008 |title=Jensen Ackles enjoys doing Supernatural |url=http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=/2008/9/12/tvnradio/1985443&amp;sec=tvnradio |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081028170727/http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=%2F2008%2F9%2F12%2Ftvnradio%2F1985443&amp;sec=tvnradio |archive-date=October 28, 2008 |access-date=September 22, 2009 |work=[[The Star (Malaysia)|The Star Online]]}}&lt;/ref&gt;

==Кейіпкердің өмірбаяны==

===Сериалға дейінгі кезең===
Дин Винчестер 1979 жылдың 24 қаңтарында&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=The Monster at the End of This Book |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2009-04-20 |season=4 |number=18 |transcript=Transcript |transcript-url=http://www.supernaturalwiki.com/index.php?title=4.18_The_Monster_at_the_End_of_This_Book_%28transcript%29 |quote=PUBLISHER: &quot;What's May 2nd?&quot; SAM: &quot;That's my – Uh... that's Sam's birthday.&quot; DEAN: &quot;January 24th is Dean's.&quot; |language=en |credits=Julie Siege (writer), [[Mike Rohl]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Knight |first=Nicholas |date=2012-11-15 |title=The Essential Supernatural: On the Road with Sam and Dean Winchester |publisher=Insight Editions |isbn=978-1608871452 }}&lt;/ref&gt; [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон]] мен [[Мэри Винчестер (Supernatural)|Мэри Винчестердің]] отбасында, Канзас штатының Лоуренс қаласында дүниеге келді. Ол олардың тұңғыш баласы, өзінің інісі [[Сэм Винчестер|Сэмнен]] төрт жас үлкен. Дин ана жағынан әжесі Дианна Кэмпбелдің құрметіне аталған.

1983 жылдың 2 қарашасында Мэри Сэмнің бөлмесінде [[Азазель (Supernatural)|Азазель]] есімді жынның қолынан қаза табады, және үй өртене бастағанда, Динге Сэмді қауіпсіз жерге алып шығу тапсырылды, ал Джон Мэриді құтқаруға тырысқанымен, сәтсіз болды. Осы оқиғадан кейін Дин өзін Сэм үшін жауапты сезінді және олар бірге өскен кезде, әрдайым інісіне қамқор болу міндетін алды.

Джон Мэридің өлімінің себебін зерттеуге кірісіп, тылсым жаратылыстар мен оларды аулайтын адамдар туралы білді. Кейін Джонның өзі де аңшыға айналып, Динді де солай тәрбиеледі, дегенмен екеуі де Сэмнен тылсым дүниелерді жасырып келді, ол тек 8 жасқа келгенде ғана шындықты білді. Винчестерлер елді шарлап, мотельдерде немесе Джонның достарының үйлерінде өмір сүріп жүрді. Джонның үнемі үйде болмауына байланысты, Дин Сэмге бас-көз болуға мәжбүр болды. Дин 16 жасында ұрлық жасағаны үшін тұтқындалып, жасөспірімдер үйіне жіберілді, онда ол біраз уақыт қалыпты мектепте оқуға мүмкіндік алды, бірақ соңында Сэмге қайта оралуды таңдады.

Сериал басталарға дейін Сэм тылсым өмірден алыстап, өз өмірін бастауды шешеді. Джон Сэмге ренжіп, оны отбасын тастап кетті деп есептеді, ал Сэм де кетер алдында болған үлкен жанжалға байланысты реніш ұстады. Джон мен Дин аңшылықты жалғастырып, АҚШ-ты аралап жүрді.

Дин көптеген қару түрлерін қолдануымен танымал. Оның ерекше стиліне қара былғары етік, қара былғары күрте және қою фланель жейделер мен көк джинсы шалбар жатады. Сондай-ақ ол өзінің қара түсті [[Chevrolet Impala (төртінші буын)|1967 жылғы Chevrolet Impala]] көлігімен танымал — ол кейде сол көлікте ұйықтайды және жүк салғышында мол қару-жарақ жинағы сақталған.
===Сериал барысында===

====1-маусым====
Сериал басталған кезде Дин 26 жаста болады және Джон оған өз бетімен аңшылық жасауға рұқсат берген. Бірінші эпизодта Дин колледжде оқып жатқан Сэмге бірнеше жылдан бері алғаш рет келеді және жоғалып кеткен Джонды табуға көмектесуін сұрайды. Алғашында олар табысқа жете алмайды, және эпизод соңында Сэмнің қызы [[List of Supernatural characters#Jessica Moore|Джессика Мур]] аналары сияқты жолмен қайтыс болады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Pilot |episode-link=Pilot (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-09-13 |season=1 |number=1 | credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[David Nutter]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Сэм Динмен бірге жолға шығып, түрлі тылсым жаратылыстарды аулап, әкесін іздеп, аналары мен Джессиканың өлімінің артындағы кінәліні табуға кіріседі. Соңында олар әкелерімен қайта қауышып, [[The Colt (Supernatural)|Колт]] деген ерекше тапаншаны иеленіп, көздері сары түсті қуатты жын — [[Азазель (Supernatural)|Азазельге]] қарсы соққы беруге дайындалады.

====2-маусым====
Оны өлтіре алмай, олар жүк көлігімен соқтығысып, Дин комаға түседі. Жүрегі тоқтап, Дин өледі, бірақ Джон Диннің өмірі үшін жынмен келісім жасап, оны аман алып қалады.

Джонның жаны жынға беріліп, тозаққа кеткен соң, Сэм мен Дин жынды аулауды жалғастырады. Жын кейін Сэмді ұрлап әкетеді. Сэм арқасынан пышақталып, қаза табады, бұл Динді інісінің өмірін сақтау үшін жынмен келісім жасауға итермелейді. Динге тек бір жыл өмір беріледі. Ағайындылар жынды тозақ қақпасын ашуға және [[Лилит (Supernatural)|Лилитті]] босатуға кедергі жасай алмайды. Алайда, олардың әкесі де тозақтан шығып, оларға Сары Көзді Жынды өлтіруге мүмкіндік береді, содан кейін оның жаны жұмаққа кетеді.

====3-маусым====
Қалатын уақыты азайып бара жатқанын сезінген Дин босатылған жындарды аулауға кіріседі. [[Руби (Supernatural)|Руби]] есімді жынмен кездесіп, Дин тозақта тым ұзақ уақыт жанса, өзі де жынға айналуы мүмкін екенін біледі. Ағайындылар Лилит Азазельден кейін тозақтағы билікті алғанын және Диннің келісім-шартын қолында ұстап отырғанын анықтайды. Соңында олар Лилитпен бетпе-бет кездеседі.

Оны өлтіре алмаған Динді тозақ иттері (Хеллхаундар) паршалап өлтіреді, ал жаны тозаққа сүйреледі.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=No Rest for the Wicked |episode-link=No Rest for the Wicked (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2008-05-15 |season=3 |number=16 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Kim Manners]] (director)}}&lt;/ref&gt;

====4-маусым====
Тозақта жүргенде, Лилит [[Аластэр (Supernatural)|Аластэр]] есімді жынға Динді азаптауды бұйырады. Дин төрт ай бойы өлі болғанымен, тозақта бұл 40 жылға тең. 30 жыл бойы азаптауға қарсы тұрып, ақыры Аластэрге қосылып, жандарды азаптай бастайды. Кейін Дин қабірінен оянып, отбасымен қайта қауышады және [[періште]] [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльмен]] кездеседі. Кастиэль мен басқа да періштелер Динді тозақтан құтқарып, қайта тірілткен болып шығады.

Тозақта жасаған істері үшін ішкі қиналысқа түсіп, Сэмді жынның қанын ішуден тоқтатуға тырысады. Кастиэль оны өткенге жіберіп, Дин Азазельмен қайта кездеседі.

Бір сәтте Дин Сэмге тозақта жандарды азаптап қана қоймай, одан ләззат алғанын мойындайды.

Кейін [[Захария (Supernatural)|Захария]] есімді періште Динге аңшылықты жалғастыруды бұйырады, себебі Дин аңшылықты тастамақ болғанда Джонның да тозақта азап көргенін біледі.

''Jump the Shark'' эпизодында Дин мен Сэм [[Адам Миллиган|Адам]] есімді өгей інілері барын біледі. Бастапқыда сенбеген Дин фотосуреттерді көрген соң туыстығына көзі жетеді. Дин Сэмнің Адамға әкелері үйреткен қатал тәсілдерді қолдануына қарсы болады. Эпизод соңында Адамды жын емес, кек қайтарғысы келген ғул өлтіріп, өзін Адам ретінде көрсеткені белгілі болады. Дин Сэмді құтқарып, ағайындылар Адамның денесін өртейді.

Соңында Дин періштелер Апокалипсис болуын қалайтынын біледі. Егер жынның ерекше балаларының бірі (соңғысы — Сэм) Лилитті өлтірсе, Люцифер босатылады. Кастиэль Динге періштелерден қашуға көмектеседі. Дин [[Рубиді]] өлтіреді (ол Лилиттің тыңшысы болған), бірақ [[Люцифер (Supernatural)|Люцифердің]] босатылуына бөгет болуға кеш қалады.

====5-маусым====
Люцифер босатылған соң, белгісіз күш (Құдай) Дин мен Сэмді ұшаққа телепорттайды. Кейін олар Диннің [[Михаил (Supernatural)|Михаил]], ал Сэмнің Люцифер үшін ыдыс рөлі барын біледі. Олар [[Крест жолдарының патшасы]] [[Кроули (Supernatural)|Кроулимен]] кездесіп, [[Төрт салт атты]]мен күрес жүргізеді.

Ағайындылар Люциферді жеңудің жолын іздеп жүріп, ''Колт'' тапаншасын қолданбақ болады және [[Құдай]]ды іздейді, бірақ Колт Люциферді өлтіре алмайтыны, ал Құдайға Апокалипсис маңызды еместігі белгілі болады.&lt;ref name=&quot;abandon all hope&quot;&gt;{{cite episode |title=Abandon All Hope |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=November 19, 2009 |season=5 |number=10 |credits=[[Ben Edlund]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;moon&quot;&gt;{{cite episode |title=Dark Side of the Moon |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 1, 2010 |season=5 |number=16 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), [[Jeff Woolnough]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Дин Михаилдің ыдысы болуға келіспек болады, тіпті бұл миллиондаған адамның өліміне әкелсе де.&lt;ref name=&quot;sympathy&quot;&gt;{{cite episode |title=Sympathy For The Devil |episode-link=Sympathy for the Devil (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=September 10, 2009 |season=5 |number=1 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; Алайда, Сэмнің Динге деген сенімі оны басқа шешім іздеуге көндіреді.&lt;ref name=&quot;point of no return&quot;&gt;{{cite episode |title=Point of No Return |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 15, 2010 |season=5 |number=18 |credits=[[Jeremy Carver]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt; [[Гавриил (Supernatural)|Архангел Гавриил]] қаза тапқан соң, ағайындылар [[Төрт салт аттының]] жүзіктерін пайдаланып, Люциферді қайта тозаққа қамай алатынын біледі.&lt;ref name=&quot;hammer of the gods&quot;&gt;{{cite episode |title=Hammer of the Gods |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 22, 2010 |season=5 |number=19 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), Rick Bota (director)}}&lt;/ref&gt; Дин мен Сэмде соғыс пен аштықтың жүзігі бар, енді індет пен өлімдікі керек болады. Іздестіру кезінде Сэм колледждегі ескі досы Брэдимен кездеседі — ол Джессиканы Сэмге таныстырған және Азазельдің бұйрығымен Джессиканы өлтірген жын болған. Ақпаратты алған соң Дин Сэмге Брэдиді өлтіруге мүмкіндік береді.

[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] Люциферді қайта тозаққа қамау жолын білген соң, Дин Сэмге Люцифердің ыдысы болуға рұқсат береді. Бірақ Сэмнің Динмен арасындағы байланысы оны бақылауды сақтауға көмектеседі, нәтижесінде ол өзін Люцифермен бірге тозақтағы қапасқа тастайды. Михаил де, олардың кіші інісі Адамның денесін иеленіп, бірге түседі.
====6-маусым====
Аңшылықты тастап, бұрынғы кездейсоқ қарым-қатынаста болған Лисамен бірге тұруға көшкен Дин қалыпты өмірге бейімделуге тырысады. Алайда джин шабуыл жасап, оны белгісіз біреу құтқарған соң, ол қайтадан аңшылық өмірге тартылады. Дин інісі Сэм мен нағашы атасы қайтыс болғаннан кейін тірілгенін білгенде қатты таңғалады. Оның мазасы одан әрі кетеді, өйткені Сэм бұрынғыдай жұмсақ емес, суық әрі қатыгез, тіпті Диннің уақытша вампирге айналуына жол береді. Бұл әсіресе таңғаларлық, өйткені әдетте Сэм ағайындылардың ішіндегі мейірімдісі болған.

Кейін Кастиэль Сэмде жан жоқ екенін айтқанда, Дин оны қайтарудың жолын іздей бастайды. Дин [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] көмегімен Сэмнің жанын Люцифердің қапасынан қайтарады. Содан кейін ағайындылар [[Кроули (Supernatural)|Кроули]] мен [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльге]] қатысты астыртын әрекеттің бетін ашады. Олар барлық жындардың анасын — [[Ив (Supernatural)|Ивті]] жеңіп, Лисамен қарым-қатынасты үзіп, Кастиэльдің тозақтағы рухтарды сіңіріп алып, тірі періштелердің ең қуаттысына айналғанын біледі.

====7-маусым====
[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] көмек сұраған Дин Кастиэльді Пургаторий рухтарын қайтаруға көндіре алмайды, нәтижесінде [[Левиафандар (Supernatural)|левиафандар]] босап, Жерді жаулап алуға әрекет жасайды. Ағайындылардың әке орнына жүрген [[Бобби Сингер]]ді левиафан көсемі [[Дик Роман]] өлтіреді. Осы кезде олар [[Кевин Тран (Supernatural)|Кевин Тран]] есімді пайғамбармен одақтас болады.

[[Құдайдың Сөзі]] арқылы Дин мен Кастиэль Романды өлтіреді, бірақ кейінгі жарылыста өздері де қаза тауып, [[Пургаторийге]] сүйреледі.

====8-маусым====
Кастиэль тастап кеткеннен кейін, Дин вампир [[Бенни (Supernatural)|Беннидің]] көмегімен Пургаторийде бір жыл тірі қалады. Кейін екеуі қашып шығады. Дин Сэмнің оны іздемегенін білгенде ашуға булығады. Олар Кевинмен қайта қауышып, Тозақ қақпасын жабуға арналған сынақтар туралы тағы бір [[Құдай сөзі]]н табады. Дин Сэмге сынақтарды орындауға көмектеседі және олар бұл жолда [[Метатрон (Supernatural)|Метатрон]] атты қашқын періштемен және [[Абаддон (Supernatural)|Абаддон]] есімді тозақ рыцарымен кездеседі. Сонымен қатар, әке жағынан аталары оларға [[Хат иелері (Supernatural)|Хат иелері]] бункерін база ретінде қалдырады. Дин Кастиэльдің [[Наоми (Supernatural)|Наоми]] атты періште тарапынан өзін өлтіруге бағдарламаланғанын білгенде шошиды. [[Кроули (Supernatural)|Кроулиді]] ұстап, Дин Сэмді сынақты аяқтаудан тоқтатады, себебі бұл оның өліміне әкелуі мүмкін екенін біледі. Ауруханаға бара жатқанда, Сэм құлап түседі, дәл осы кезде періштелер Жерге құлай бастайды.

====9-маусым====
Көмек сұрап дұға еткен Дин Метатрон Кастиэльді алдап, оның рақымын ұрлап, адамға айналдырғанын біледі. [[Езекииль]] есімді періште Сэмнің денесін иеленуге ұсыныс жасап, Дин келіседі, себебі бұл Сэмді құтқарып қалудың жалғыз жолы. Бірақ Езекииль Сэмнің денесінде болғанда, Дин Кастиэльден көмек ала алмай, Абаддонмен күресудің жолын іздеуге мәжбүр болады. Кейін Езекииль өзін [[Гадреэль (Supernatural)|Гадреэль]] екендігін жариялап, Динді жеңіп, Кевинді құтқаруға мүмкіндік бермейді. Ақырында Дин [[Кроули (Supernatural)|Кроулидің]] көмегіне жүгініп, Гадреэльді Сэмнің денесінен қуып шығуға қол жеткізеді, бірақ бұл ағайындылардың арасын ашады.

Абаддонды жеңуге үмітсіз күйде, Кроули Динді [[Қабыл таңбасы]]н қабылдауға итермелейді. Бұл таңбаны Диннің арғы атасы Қабыл берген. Кейін Кроули [[Алғашқы Қылыш]]ты табуға көмектеседі. Сэммен қарым-қатынасын қайта жақсартып, Дин Абаддонды өлтіріп, Гадреэльді де өлтірмек болады. Ақыры Метатронмен бетпе-бет келіп, Дин өлімші жарақат алып, тағы да қаза табады. Оның денесі бункерге қайтарылады, бірақ Дин қайта тіріледі — енді ол жынға айналған және [[Кроулимен]] бірге кетеді.&lt;ref name=&quot;variety20140523&quot;&gt;{{Cite news |last=Prudom |first=Laura |date=2014-05-23 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |access-date=2025-03-29 |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |issn=0042-2738}}&lt;/ref&gt;

====10-маусым====
Жын ретінде өмір сүріп, Абаддонның жақтастарын өлтіріп жүрген Дин бір кезде [[Лестер Моррис]] есімді адамды өлтіреді және өзінің жындық күштері арқылы Кроулидің Сэм туралы айтқандарын растайды. Кейін Сэммен кездескенде, [[Коул]] есімді сарбаз Динге шабуылдап, Сэмге оны қасиетті сумен тұтқындауға мүмкіндік береді. Сэм оны қайта адамға айналдыру үшін [[жыннан емдеу рәсімін]] қолданады. Алайда Дин қашып кетеді. Бірақ Кастиэльдің көмегімен Дин қайтадан емделеді, дегенмен ол әлі де [[Қабыл таңбасымен]] күшейтілген адам болып қала береді.

Уақыт өте келе күші артып, өзін-өзі басқара алмай кеткен Дин [[Қабыл]]дан таңбаны алған адам ретінде ешқандай ем жоқ екенін біледі. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлім]] оған таңбаны алып тастау бүкіл [[Қара Түнек]]ті босататынын, сондықтан Динді қоғамнан аластату қажет екенін айтады. Бұл үшін ол Сэмді өлтіруі керек болады. Алдымен келіссе де, ақыры Дин Өлімді өлтіреді. Бірақ Сэмнің бұрынғы әрекеттері таңбаны бәрібір жоюға алып келеді — соның нәтижесінде Қара Түнек босап шығады.

====11-маусым====
Қара Түнек босатылған соң, Дин мен Сэм оны табуға кіріседі. Олар іздеп жүрген жаратылыс — Құдайдың қарындасы екенін білгенде шошиды. Бұл жаратылыс кейін өзін [[Амара (Supernatural)|Амара]] деп таныстырады. Дин оны өлтіре алмайды, өйткені оған деген ішкі тартылыс сезімі бар. Істі одан әрі қиындататыны — [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльдің]] [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] үшін ыдыс болуға келісуі, өйткені тек архангел ғана Амарамен күресе алады деп сенеді. Бірақ бұл сәтсіз аяқталады — себебі Люцифер құлаған архангел болғандықтан, шамасы жетпейді. Ақырында ағайындылар нағыз Құдай — [[Чак (Supernatural)|Чак Шюрлимен]] байланысады. Ол — Винчестер туралы Інжіл жазған жазушы еді. Чак пен Амара татуласқан соң, бірге кетеді. Осы үшін алғыс ретінде Амара Диннің анасын қайта тірілтеді — бұл Дин үшін күтпеген тосын сый болады.
====12-маусым====
Винчестерлер адам және тылсым күштер тарапынан қауіпке тап болады. [[Хат иелері (Supernatural)|Британдық Хат иелері]] АҚШ-тағы аңшыларды бақылауға алу мақсатында Винчестерлерге шабуыл жасайды. Сонымен қатар [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] жаңа тән іздеп, қашып жүр.

Кейін Люцифер [[АҚШ Президентін]] өзіне ыдыс етіп алады, бірақ Винчестерлер оны бұл тәннен қуып шығады. Осы кезде Люцифер Президентті иеленіп жүргенде [[балалы болғаны]] анықталады, сондықтан Винчестерлер сол баланың анасын қорғауға мәжбүр болады. [[Мэри Винчестер]] британдық Хат иелерімен одақтасу мүмкіндігін зерттейді. [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэль]] Люцифердің баласын қорғауға лайық деп шешеді, бірақ Хат иелері тым қатыгез екенін көрсетіп, одақ тоқтатылады — олар кездейсоқ бір мүшесін өлтіріп алған аңшы әйелді өлтіріп тастайды.

====13-маусым====
Винчестерлер Люциферді [[Апокалипсис Әлемі|параллель әлемге]] қуып жібереді, бұл жерде Апокалипсис 2012 жылы &quot;мерзімінде&quot; орын алған. Алайда бұл жоспар сәтсіз аяқталады: Люцифер бұл әлемнің [[Михаил (Supernatural)|Михаиліне]] негізгі әлем туралы айтып береді. Сонымен қатар, олар Люцифердің баласы — [[Джек Клайн]] атты кенеттен ересекке айналған нефилимді тәрбиелеуге тырысады.

Джек Винчестерлер мен Кастиэльді әкелері ретінде көреді. Ағайындылар [[Гавриил (Supernatural)|Гавриилдің]] тірі екенін анықтап, оны одақтас етеді. Олар Апокалипсис Әлемінен бірнеше адамды (оның ішінде [[Бобби Сингер (балама нұсқасы)]] мен [[Чарли Брэдбери]]ді) құтқарып үлгереді, бірақ Михаил мен Люцифер де бұл әлемге ереді.

Люцифер Джектің [[грациясын]] алып, күшін арттырғанда, оны тоқтатудың жалғыз жолы — Михаилдің ыдысы болуға келісім беру болады. [[Дин Винчестер]] келісім береді, бірақ кейін Михаил Диннің денесін толық иеленіп алады.

====14-маусым====
[[Дин]]нің денесін иемденген Михаил бірнеше апта бойы Жерді зерттейді және монстрларға көмек беріп, олар арқылы әлемді жаулап алмақ болады. Диннің рухы уақытша бет алып, бостандық сұрайды.

Михаил Диннің еркіндігін бір сәтке беріп, кейін қайта денесін алады. Алайда Дин отбасының көмегімен Михаилді өзінің [[санасындағы түрмеге]] қамап тастайды. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] орнын басқан [[Билли (Собиратель)|Билли]] Динге болашақтардың бәрінде Михаил бұл түрмеден қашып кететінін, тек бір болашақта ғана Дин өзін [[Энохийлік жәшікке]] жауып, мұхит түбіне тастау арқылы мұны тоқтата алатынын айтады. Дин жәшікті дайындап бастайды, бірақ Сэмнің басқа жол іздейік деген өтінішін қабылдайды.

Дин сиқырлы інжуді ұстап, жүрегінің ең үлкен тілегін орындайды — нәтижесінде [[Джон Винчестер]]мен қайта қауышады. Дин Михаилден құтылуды тілегенімен, шыққан нәтиже жүрек тебірентерлік отбасылық кездесуге айналады. Уақыт сызығының бұзылмауы үшін Джон өз уақытына қайтып кетеді.

Кейін [[малик жәшігінен]] бас тартқан Дин Сэм, Кастиэль және Джекпен бірге аңшылыққа аттанады. Осы кезде ол есінен танып, оянғанда Михаил оның санасынан шығып кеткенін көреді. Михаил аңшыларды қырып тастап, Винчестерлерді азаптайды. Алайда Джек өз [[жанын]] пайдаланып, Михаилді өлтіріп, оның грациясын сіңіреді. Осылайша Джек толық күшіне қайта оралады, бірақ жаны таусыла бастайды.

Бұл уақытта Люцифердің бұрынғы ыдысы оны [[Бос Кеңістік]]тен тірілтпек болады. Джек оны тоқтатады, бірақ сол жолы [[Мэри Винчестерді]] абайсызда өлтіріп алады. Дин анасының өлімі туралы біліп, аза мен ашуға булығады. Джекті өлтіру үшін [[Чак (Supernatural)|Чак]] келіп, өзімен бірге ерекше қару әкеледі: бұл қару нысанға не істесе, иесіне де соны жасайды. Дин оны Джекке бағыттайды, бірақ соңғы сәтте атып жібермей, түсіністік танытады.

Бұл Чактың ашуын тудырады. Сэм мен Дин өз өмірлерінің шын мәнінде Чактың ойын-сауығына айналғанын түсінеді. Ашуға булыққан Чак Джекті өлтіріп, тозақтан барлық зұлым рухтарды босатады. Ол: «Хикая аяқталды. Қош келдіңдер, ақырзаман!» — деп мәлімдейді. Винчестерлер мен Кастиэль жау шоғырын қарсы алуға дайындалады.

====15-маусым====
Чак тозақ қақпаларын ашып, ақырзаманды бастаған соң, Сэм, Дин және Кастиэль зомби мен аруақтармен күресуге мәжбүр болады.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pruner |first=Aaron |last2=Weatherhead |first2=Shaina |date=2020-11-20 |title='Supernatural' Series Finale Explained: How Does the Winchesters' Story End? |url=https://collider.com/supernatural-series-finale-explained/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Collider (website)|Collider]] |language=en-US}}&lt;/ref&gt; Олар тозақ пен әлем арасындағы саңылауды жауып, Чакты жеңудің жолын іздейді. Көп қиындықтан кейін, олар оны жеңіп шығады.

Алайда сол жеңістен соң Дин аңшылық кезінде [[вампирлер]] шабуылынан қайтыс болады. Өлімімен келісіп, Сэммен қоштасады. Кейін [[жәннатта]] [[Бобби Сингер]]мен қайта қауышып, оған Чак жеңілгеннен кейінгі жағдайларды түсіндіреді. Дин [[Кастиэльдің]] [[Бос Кеңістіктен]] құтқарылғанын және Кастиэль мен Джек жәннатты жақсартқанын біледі.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-20 |title=Here's how everyone's story ended on 'Supernatural' |url=https://ew.com/tv/supernatural-characters-final-season-endings/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt; Сэм Жер бетінде толыққанды өмір сүріп, кейін Динге жәннатта қосылады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Carry On |episode-link=Carry On (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2020-11-19 |season=15 |number=20 |credits=[[Andrew Dabb]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;
====''The Winchesters''====
1970-жылдары орын алған бұл хикаяда Дин Винчестер ата-анасы — [[Джон Винчестер]] мен [[Мэри Кэмпбелл]]дің қалай танысып, ғашық болып, әкелерін іздеу жолында бірге жын-перілермен күрескені туралы баяндап отырады. Бұл оқиғаларды баяндау барысында Дин Винчестер ешкім білмейтін бір шындықты ашады: [[Акрида]] — бүкіл тіршілікке қауіп төндіретін құбыжықтар және Дин ата-анасының өміріндегі бұл жоғалған тарау жайлы көбірек мәлімет жинамақ ниетте.

[[Сэмюэл Кэмпбелл]]дің жарық зақымдаған барлау фотоларының арасынан Джон оған [[Генри Винчестер]]дің хатын берген ер адамды байқап қалады. Джон мен Мэри бұл адамды танымайды, бірақ фотода [[Импала]] көлігіне мініп жатқан бұл адам — Дин екені белгілі болады. Акрида Динді тоқтатуға аңшыларды біріктірген адам деп танып, оны іздеуге [[Монстрлар клубын]] пайдалануды көздейді. Акридаға тұтқынға түскен Джон олар Диннен қорқатынын байқап, Дин бұл әлемге жат емес екенін, оларды өлтіре алатын жалғыз адам екенін түсінеді.

Флешбэк арқылы Джон Вьетнамнан оралған соң оған Генридің хатын Дин береді, бұл кезде Дин [[Бобби Сингер]]мен бірге Акридаға қарсы аңшылық жүргізіп жүрген болатын. Қазіргі уақытта Акрида патшайымы [[Джоан Хопкинс]] Дин мен Импаланың бір портал арқылы жіберіліп, жойылғанын айтады. [[Остиум]] және Диннің аңшылық күнделігі арқылы Монстрлар клубы Динді қайтаруға тырысады, бірақ тек Импаланы ғана қайтара алады. Сол себепті олар Дин өліп қалған деп ойлайды. Алайда Импала да бұл әлемге жат болғандықтан, Мэри оны [[Джоан]]ға соғып өлтіреді, бұл арқылы Акрида да жойылады. Бірақ бұл әрекет Мэриді портал арқылы өткізіп жібереді.

Дин Мэриді порталдан құтқарып, Монстрлар клубының [[балама ғаламда]] екенін түсіндіреді. [[Carry On (Supernatural)|Өлімінен кейін Жәннатта]] жүріп, Дин бірнеше ғаламды аралап, отбасы бақытты өмір сүретін әлемді іздейді. Осы кезде ол Чактың жеңілген жағдайына дайындалған [[Акрида]] деген қауіпсіздік тетігін тауып алады. Акрида Сэмге де қауіп төндіргендіктен, Дин [[Джек]]тің араласпау туралы бұйрығына қарамай, бұл іске араласады. Джек оған ескерту жасаса да, соңында келісіп, Динге өз күнделігі мен [[Кольт]]ті қайтарып береді.

Дин Джонға күнделігін береді — бұл күнделік Джонның күнделігі Динге жол көрсеткендей, оған жол көрсетпек. Ал Мэриге Кольтті береді, оны келесі жылы Мэримен [[келісім жасайтын]] [[Азазел]] кездескенде қолдануға ескерту жасайды. Одан аты-жөнін сұрағанда, Дин [[Джеймс Хетфилд]] деп өтірік ат береді. Сосын Джек пен Боббимен бірге қайтадан Жәннатқа аттанып, бұл ғаламда отбасына бақыт бұйырғанына разы күйде кетеді.

== Қабілеттері мен дағдылары ==
Дин — тәжірибелі әрі өте тапқыр аңшы.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=2HIyhLRKK7A |title=COMIC CON 2018 {{!}} Jensen Ackles Talks Dean Winchester and 'Supernatural' |date=2018-07-26 |type=Video |language=en |publisher=Fangirlish |via=[[YouTube]]}}&lt;/ref&gt; Ол әртүрлі [[атыс қаруы|қаруларды]] жақсы меңгерген; көбінесе [[Colt 1911]] тапаншасы мен [[кесілген мылтықты]] қолданады. Қол күрес, [[пышақпен ұрыс]] және айла-тәсілдерді жетік меңгерген. Ол бірнеше рет адамдар мен [[шэйпшифтер]], вампирлер және жындар сияқты күшті тіршілік иелерін жеңіп шыққан.

«Croatoan» эпизодында [[Молотов коктейлі]] мен [[жарылғыш құрал]] дайындап, [[химияны]] білетінін көрсетеді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Croatoan |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2006-12-07 |season=2 |number=9 |credits=John Shiban (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; «Phantom Traveler» бөлімінде ескі [[Уокман]]нан [[ЭМӨ]] детектор құрастырып, [[электроника]] мен [[кері инженерия]]дан хабары бар екенін дәлелдейді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Phantom Traveller |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-10-04 |season=1 |number=4 |credits=Richard Hatem (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;

Дин тылсым күштер туралы, [[мифология]] мен [[сиқырлар]]ды терең меңгерген және 4-маусымнан бастап [[періштелерге]] қарсы сиқырларды қолдана бастайды.

Аңшылық барысында Дин жиі өзін [[ФБР]], [[Ауруларды бақылау және алдын алу орталығы|CDC]] секілді үкімет агенті ретінде таныстырып, тергеулерге араласады. Ол сондай-ақ құлып бұзу, сигнализация өшіру, көлік ұрлау, бильярд ойнап ақша табу сияқты тәсілдерді де жетік меңгерген. [[Тозақта]] [[Аластэрдің]] «шәкірті» болған кезде азаптау әдістерін толықтай үйренген.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=ihviwyc_TUg |title=Jensen Ackles talks about Dean's return from Hell |date=2008-09-18 |type=Video |publisher=TheCWSource |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/ihviwyc_TUg |archive-date=2021-12-14 |url-status=live |via=[[YouTube]]}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt;

Дин көліктерге өте жақын, [[Impala (Supernatural)|Импаласын]] бала кезінен бастап өзі жөндеп, жақсы күйде ұстап келеді.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-18 |title='Supernatural's Jensen Ackles says he struggled with the show's ending at first |url=https://ew.com/tv/supernatural-jensen-ackles-final-season-interview/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt;

Қосымша қабілеттері:
Вампир кезінде: күш, көру, иіс және есту қабілеті күшейді.
Қабылдаған Марк Кайна: адам бола тұра ерекше күшке ие болды, [[Метатрон]] сияқты періштелермен тең күресе алды. Қанжарды өзіне тарту, алдын ала түстер көру және сиқыр мен жындарға иммунитет сияқты күштері болды.
Жын Дин: күші [[Тозақтың серілерімен]] теңесті, телепатия, жарадан жылдам жазылу, экзорцизмге төзімділік секілді қабілеттерге ие болды.
Михаил ретінде: телепортация, телекинез, жылдам сауығу, және [[Архангел семсерін]] пайдалану мүмкіндігі болды.
''The Winchesters'' хикаясында Дин жарақат алмайтын рухани формада жүреді. Бір портал оны жоя алмайды, себебі ол әлдеқашан өлген. Дегенмен, ол әлеммен физикалық әрекеттесе алады және [[елес]]тер сияқты кенеттен жоғалып, қайта пайда бола алады. Дегенмен, Дин ең алдымен [[Импаламен]] жүріп-тұрғанды жөн көреді — бұл көлікті ол [[Жәннаттан]] ала келген.
== Сілтемелер ==
{{Табиғаттан тыс}}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>8qqwnwf6v5mqza3hussrnx1ji3p0q3s</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484404</id>
      <parentid>3484403</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T02:30:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <origin>3484404</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="52916" sha1="pm84pegaik8uioc4jkp7r6f72qcx9lq" xml:space="preserve">{{Кейіпкер
| есімі                 = Дин Винчестер
| төл есімі             = 
| суреті                = 
| сурет тақырыбы        = 
| сериясы               = Табиғаттан тыс
| ғаламы                = 
| авторлары             = Эрик Крипке
| негізделген           = 
| шабыт көзі            = Дин Мориарти
| бейімделген           = 
| сомдаған              = Дженсен Эклс
| дыбыстаған            = 
| алғаш көрінуі         = 
| соңғы көрінуі         = 
| пайда болулары        = 
| шын есімі             = 
| толық аты             = 
| лақап аты             = 
| түрі                  = адам
| жынысы                = ер
| мәртебесі             = 
| жасы                  = 
| туған күні            = 
| туған жері            = 
| қайтыс болған күні    = 
| қайтыс болған жері    = 
| өлім себебі           = 
| планетасы             = 
| отаны                 = 
| ұлты                  = 
| мекенжайы             = 
| кәсібі                = 
| тиесілігі             = 
| лауазымы              = 
| атағы                 = 
| жұбайы                = 
| балалары              = 
| әкесі                 = 
| анасы                 = 
| туыстары              = 
| ғашығы                = 
| иесі                  = 
| тәлімгері             = 
| достары               = 
| одақтастары           = 
| ізбасарлары           = 
| қарсыластары          = 
| дүниетанымы           = 
| қызығушылықтары       = 
| қабілеттері           = 
| ұрыс стилі            = 
| қаруы                 = 
| көлігі                = 
| ресми сайты           = 
}}

'''Дин Винчестер''' ({{lang-en|Dean Winchester}}) — ''[[Табиғаттан тыс (телесериал)|Табиғаттан тыс]]'' атты америкалық драмалық телехикаяның екі [[протагонист|басты кейіпкерінің]] бірі, [[Сэм Винчестер]]дің ағасы. Кейіпкердің негізгі нұсқасын [[Дженсен Эклс]] сомдайды. Өзге нұсқаларын Хантер Брошу (сәби кезі), Ридж Кэнайп (бала кезі), Николай Лоутон-Джистра (жеткіншек кезі), Брок Келли және Дилан Эверетт (жасөспірім кезі), сондай-ақ Чад Эверетт (егде шағы) сомдаған.

==Дамуы==
Дин Винчестерді ''Supernatural'' телехикаясының авторы және бастапқы шоураннері [[Эрик Крипке]] ойлап тапты. Ол The WB арнасына екі бауырдың тылсым құбылыстарды зерттейтін шоу идеясын ұсынған кезде бұл кейіпкерді жасаған болатын.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p.6&lt;/ref&gt; Диннің есімі [[Джек Керуак|Джек Керуактың]] жол сапары туралы ''On the Road'' (Жол үстінде) атты романындағы Дин Мориартиге құрмет ретінде берілген,&lt;ref name=&quot;scarierfiction&quot;&gt;{{cite web |date=March 8, 2007 |title=Fact scarier than fiction |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110827205742/https://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |archive-date=August 27, 2011 |access-date=2009-09-30 |website=[[The Daily Telegraph (Sydney)|The Daily Telegraph]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; бұл Крипкенің американдық жол-сапар стиліндегі телехикая жасау идеясымен үйлесіп тұрды.&lt;ref name=&quot;theage&quot;&gt;{{cite news |author=Fernandez |first=Maria Elena |date=January 5, 2006 |title=On the road trip from hell |url=http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121104085911/http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |archive-date=November 4, 2012 |access-date=2009-09-30 |work=[[The Age]] |publisher= |location=Melbourne}}&lt;/ref&gt; Бастапқыда бауырлардың тегі &quot;Харрисон&quot; болады деп жоспарланған, бұл Харрисон Фордқа сілтеме еді, өйткені Крипке Диннің &quot;Хан Солоның немқұрайды ержүректілігін&quot; иеленгенін қалаған. Алайда Канзас штатында &quot;Сэм Харрисон&quot; есімді азамат болғандықтан, заңдық себептермен бұл текті өзгертуге тура келді.&lt;ref name=&quot;lastname&quot;&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |interviewer=Angie Rentmeester |title=A 'Supernatural' Spin-Off? Death By Bad Taco? Series Creator Eric Kripke Explains |url=http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606234935/http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-date=2011-06-06 |work=Starpulse.com |date=2008-02-14}}&lt;/ref&gt; Winchester Mystery House-қа деген қызығушылығын және телехикаяға &quot;қазіргі заманғы вестерн&quot; атмосферасын бергісі келгенін ескере отырып, Крипке &quot;Винчестер&quot; тегін таңдады. Дин мен оның бауыры Сэм [[Канзас]] штатының Лоуренс қаласынан шыққан, өйткені бұл қала Сталл зиратына жақын орналасқан, ал ол жер қалалық аңыздарымен танымал.&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |title=Supernatural: Your Burning Questions Answered! |url=http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20091230184335/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-date=2009-12-30 |work=[[TV Guide]] |date=2006-10-12}}&lt;/ref&gt; Дин Винчестер рөлін сомдаған Дженсен Эклз бастапқыда Сэм рөліне кастингке қатысқан, алайда кейін оны Дин рөліне сынап көруге шақырып,&lt;ref&gt;{{cite web |last=Prudom |first=Laura |date=November 11, 2014 |title=Supernatural at 200: The Road So Far, An Oral History |url=https://variety.com/2014/tv/spotlight/supernatural-oral-history-200-episodes-ackles-padalecki-kripke-1201352537/ |access-date=2022-02-19 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; сценарийді оқығаннан кейін Дин кейіпкерін көбірек ұнатқанын байқаған.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p. 130&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;starc&quot;&gt;{{cite web |last=Begum |first=Mumtaj |date=September 12, 2008 |title=Jensen Ackles enjoys doing Supernatural |url=http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=/2008/9/12/tvnradio/1985443&amp;sec=tvnradio |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081028170727/http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=%2F2008%2F9%2F12%2Ftvnradio%2F1985443&amp;sec=tvnradio |archive-date=October 28, 2008 |access-date=September 22, 2009 |work=[[The Star (Malaysia)|The Star Online]]}}&lt;/ref&gt;

==Кейіпкердің өмірбаяны==

===Сериалға дейінгі кезең===
Дин Винчестер 1979 жылдың 24 қаңтарында&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=The Monster at the End of This Book |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2009-04-20 |season=4 |number=18 |transcript=Transcript |transcript-url=http://www.supernaturalwiki.com/index.php?title=4.18_The_Monster_at_the_End_of_This_Book_%28transcript%29 |quote=PUBLISHER: &quot;What's May 2nd?&quot; SAM: &quot;That's my – Uh... that's Sam's birthday.&quot; DEAN: &quot;January 24th is Dean's.&quot; |language=en |credits=Julie Siege (writer), [[Mike Rohl]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Knight |first=Nicholas |date=2012-11-15 |title=The Essential Supernatural: On the Road with Sam and Dean Winchester |publisher=Insight Editions |isbn=978-1608871452 }}&lt;/ref&gt; [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон]] мен [[Мэри Винчестер (Supernatural)|Мэри Винчестердің]] отбасында, Канзас штатының Лоуренс қаласында дүниеге келді. Ол олардың тұңғыш баласы, өзінің інісі [[Сэм Винчестер|Сэмнен]] төрт жас үлкен. Дин ана жағынан әжесі Дианна Кэмпбелдің құрметіне аталған.

1983 жылдың 2 қарашасында Мэри Сэмнің бөлмесінде [[Азазель (Supernatural)|Азазель]] есімді жынның қолынан қаза табады, және үй өртене бастағанда, Динге Сэмді қауіпсіз жерге алып шығу тапсырылды, ал Джон Мэриді құтқаруға тырысқанымен, сәтсіз болды. Осы оқиғадан кейін Дин өзін Сэм үшін жауапты сезінді және олар бірге өскен кезде, әрдайым інісіне қамқор болу міндетін алды.

Джон Мэридің өлімінің себебін зерттеуге кірісіп, тылсым жаратылыстар мен оларды аулайтын адамдар туралы білді. Кейін Джонның өзі де аңшыға айналып, Динді де солай тәрбиеледі, дегенмен екеуі де Сэмнен тылсым дүниелерді жасырып келді, ол тек 8 жасқа келгенде ғана шындықты білді. Винчестерлер елді шарлап, мотельдерде немесе Джонның достарының үйлерінде өмір сүріп жүрді. Джонның үнемі үйде болмауына байланысты, Дин Сэмге бас-көз болуға мәжбүр болды. Дин 16 жасында ұрлық жасағаны үшін тұтқындалып, жасөспірімдер үйіне жіберілді, онда ол біраз уақыт қалыпты мектепте оқуға мүмкіндік алды, бірақ соңында Сэмге қайта оралуды таңдады.

Сериал басталарға дейін Сэм тылсым өмірден алыстап, өз өмірін бастауды шешеді. Джон Сэмге ренжіп, оны отбасын тастап кетті деп есептеді, ал Сэм де кетер алдында болған үлкен жанжалға байланысты реніш ұстады. Джон мен Дин аңшылықты жалғастырып, АҚШ-ты аралап жүрді.

Дин көптеген қару түрлерін қолдануымен танымал. Оның ерекше стиліне қара былғары етік, қара былғары күрте және қою фланель жейделер мен көк джинсы шалбар жатады. Сондай-ақ ол өзінің қара түсті [[Chevrolet Impala (төртінші буын)|1967 жылғы Chevrolet Impala]] көлігімен танымал — ол кейде сол көлікте ұйықтайды және жүк салғышында мол қару-жарақ жинағы сақталған.
===Сериал барысында===

====1-маусым====
Сериал басталған кезде Дин 26 жаста болады және Джон оған өз бетімен аңшылық жасауға рұқсат берген. Бірінші эпизодта Дин колледжде оқып жатқан Сэмге бірнеше жылдан бері алғаш рет келеді және жоғалып кеткен Джонды табуға көмектесуін сұрайды. Алғашында олар табысқа жете алмайды, және эпизод соңында Сэмнің қызы [[List of Supernatural characters#Jessica Moore|Джессика Мур]] аналары сияқты жолмен қайтыс болады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Pilot |episode-link=Pilot (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-09-13 |season=1 |number=1 | credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[David Nutter]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Сэм Динмен бірге жолға шығып, түрлі тылсым жаратылыстарды аулап, әкесін іздеп, аналары мен Джессиканың өлімінің артындағы кінәліні табуға кіріседі. Соңында олар әкелерімен қайта қауышып, [[The Colt (Supernatural)|Колт]] деген ерекше тапаншаны иеленіп, көздері сары түсті қуатты жын — [[Азазель (Supernatural)|Азазельге]] қарсы соққы беруге дайындалады.

====2-маусым====
Оны өлтіре алмай, олар жүк көлігімен соқтығысып, Дин комаға түседі. Жүрегі тоқтап, Дин өледі, бірақ Джон Диннің өмірі үшін жынмен келісім жасап, оны аман алып қалады.

Джонның жаны жынға беріліп, тозаққа кеткен соң, Сэм мен Дин жынды аулауды жалғастырады. Жын кейін Сэмді ұрлап әкетеді. Сэм арқасынан пышақталып, қаза табады, бұл Динді інісінің өмірін сақтау үшін жынмен келісім жасауға итермелейді. Динге тек бір жыл өмір беріледі. Ағайындылар жынды тозақ қақпасын ашуға және [[Лилит (Supernatural)|Лилитті]] босатуға кедергі жасай алмайды. Алайда, олардың әкесі де тозақтан шығып, оларға Сары Көзді Жынды өлтіруге мүмкіндік береді, содан кейін оның жаны жұмаққа кетеді.

====3-маусым====
Қалатын уақыты азайып бара жатқанын сезінген Дин босатылған жындарды аулауға кіріседі. [[Руби (Supernatural)|Руби]] есімді жынмен кездесіп, Дин тозақта тым ұзақ уақыт жанса, өзі де жынға айналуы мүмкін екенін біледі. Ағайындылар Лилит Азазельден кейін тозақтағы билікті алғанын және Диннің келісім-шартын қолында ұстап отырғанын анықтайды. Соңында олар Лилитпен бетпе-бет кездеседі.

Оны өлтіре алмаған Динді тозақ иттері (Хеллхаундар) паршалап өлтіреді, ал жаны тозаққа сүйреледі.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=No Rest for the Wicked |episode-link=No Rest for the Wicked (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2008-05-15 |season=3 |number=16 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Kim Manners]] (director)}}&lt;/ref&gt;

====4-маусым====
Тозақта жүргенде, Лилит [[Аластэр (Supernatural)|Аластэр]] есімді жынға Динді азаптауды бұйырады. Дин төрт ай бойы өлі болғанымен, тозақта бұл 40 жылға тең. 30 жыл бойы азаптауға қарсы тұрып, ақыры Аластэрге қосылып, жандарды азаптай бастайды. Кейін Дин қабірінен оянып, отбасымен қайта қауышады және [[періште]] [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльмен]] кездеседі. Кастиэль мен басқа да періштелер Динді тозақтан құтқарып, қайта тірілткен болып шығады.

Тозақта жасаған істері үшін ішкі қиналысқа түсіп, Сэмді жынның қанын ішуден тоқтатуға тырысады. Кастиэль оны өткенге жіберіп, Дин Азазельмен қайта кездеседі.

Бір сәтте Дин Сэмге тозақта жандарды азаптап қана қоймай, одан ләззат алғанын мойындайды.

Кейін [[Захария (Supernatural)|Захария]] есімді періште Динге аңшылықты жалғастыруды бұйырады, себебі Дин аңшылықты тастамақ болғанда Джонның да тозақта азап көргенін біледі.

''Jump the Shark'' эпизодында Дин мен Сэм [[Адам Миллиган|Адам]] есімді өгей інілері барын біледі. Бастапқыда сенбеген Дин фотосуреттерді көрген соң туыстығына көзі жетеді. Дин Сэмнің Адамға әкелері үйреткен қатал тәсілдерді қолдануына қарсы болады. Эпизод соңында Адамды жын емес, кек қайтарғысы келген ғул өлтіріп, өзін Адам ретінде көрсеткені белгілі болады. Дин Сэмді құтқарып, ағайындылар Адамның денесін өртейді.

Соңында Дин періштелер Апокалипсис болуын қалайтынын біледі. Егер жынның ерекше балаларының бірі (соңғысы — Сэм) Лилитті өлтірсе, Люцифер босатылады. Кастиэль Динге періштелерден қашуға көмектеседі. Дин [[Рубиді]] өлтіреді (ол Лилиттің тыңшысы болған), бірақ [[Люцифер (Supernatural)|Люцифердің]] босатылуына бөгет болуға кеш қалады.

====5-маусым====
Люцифер босатылған соң, белгісіз күш (Құдай) Дин мен Сэмді ұшаққа телепорттайды. Кейін олар Диннің [[Михаил (Supernatural)|Михаил]], ал Сэмнің Люцифер үшін ыдыс рөлі барын біледі. Олар [[Крест жолдарының патшасы]] [[Кроули (Supernatural)|Кроулимен]] кездесіп, [[Төрт салт атты]]мен күрес жүргізеді.

Ағайындылар Люциферді жеңудің жолын іздеп жүріп, ''Колт'' тапаншасын қолданбақ болады және [[Құдай]]ды іздейді, бірақ Колт Люциферді өлтіре алмайтыны, ал Құдайға Апокалипсис маңызды еместігі белгілі болады.&lt;ref name=&quot;abandon all hope&quot;&gt;{{cite episode |title=Abandon All Hope |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=November 19, 2009 |season=5 |number=10 |credits=[[Ben Edlund]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;moon&quot;&gt;{{cite episode |title=Dark Side of the Moon |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 1, 2010 |season=5 |number=16 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), [[Jeff Woolnough]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Дин Михаилдің ыдысы болуға келіспек болады, тіпті бұл миллиондаған адамның өліміне әкелсе де.&lt;ref name=&quot;sympathy&quot;&gt;{{cite episode |title=Sympathy For The Devil |episode-link=Sympathy for the Devil (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=September 10, 2009 |season=5 |number=1 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; Алайда, Сэмнің Динге деген сенімі оны басқа шешім іздеуге көндіреді.&lt;ref name=&quot;point of no return&quot;&gt;{{cite episode |title=Point of No Return |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 15, 2010 |season=5 |number=18 |credits=[[Jeremy Carver]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt; [[Гавриил (Supernatural)|Архангел Гавриил]] қаза тапқан соң, ағайындылар [[Төрт салт аттының]] жүзіктерін пайдаланып, Люциферді қайта тозаққа қамай алатынын біледі.&lt;ref name=&quot;hammer of the gods&quot;&gt;{{cite episode |title=Hammer of the Gods |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 22, 2010 |season=5 |number=19 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), Rick Bota (director)}}&lt;/ref&gt; Дин мен Сэмде соғыс пен аштықтың жүзігі бар, енді індет пен өлімдікі керек болады. Іздестіру кезінде Сэм колледждегі ескі досы Брэдимен кездеседі — ол Джессиканы Сэмге таныстырған және Азазельдің бұйрығымен Джессиканы өлтірген жын болған. Ақпаратты алған соң Дин Сэмге Брэдиді өлтіруге мүмкіндік береді.

[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] Люциферді қайта тозаққа қамау жолын білген соң, Дин Сэмге Люцифердің ыдысы болуға рұқсат береді. Бірақ Сэмнің Динмен арасындағы байланысы оны бақылауды сақтауға көмектеседі, нәтижесінде ол өзін Люцифермен бірге тозақтағы қапасқа тастайды. Михаил де, олардың кіші інісі Адамның денесін иеленіп, бірге түседі.
====6-маусым====
Аңшылықты тастап, бұрынғы кездейсоқ қарым-қатынаста болған Лисамен бірге тұруға көшкен Дин қалыпты өмірге бейімделуге тырысады. Алайда джин шабуыл жасап, оны белгісіз біреу құтқарған соң, ол қайтадан аңшылық өмірге тартылады. Дин інісі Сэм мен нағашы атасы қайтыс болғаннан кейін тірілгенін білгенде қатты таңғалады. Оның мазасы одан әрі кетеді, өйткені Сэм бұрынғыдай жұмсақ емес, суық әрі қатыгез, тіпті Диннің уақытша вампирге айналуына жол береді. Бұл әсіресе таңғаларлық, өйткені әдетте Сэм ағайындылардың ішіндегі мейірімдісі болған.

Кейін Кастиэль Сэмде жан жоқ екенін айтқанда, Дин оны қайтарудың жолын іздей бастайды. Дин [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] көмегімен Сэмнің жанын Люцифердің қапасынан қайтарады. Содан кейін ағайындылар [[Кроули (Supernatural)|Кроули]] мен [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльге]] қатысты астыртын әрекеттің бетін ашады. Олар барлық жындардың анасын — [[Ив (Supernatural)|Ивті]] жеңіп, Лисамен қарым-қатынасты үзіп, Кастиэльдің тозақтағы рухтарды сіңіріп алып, тірі періштелердің ең қуаттысына айналғанын біледі.

====7-маусым====
[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] көмек сұраған Дин Кастиэльді Пургаторий рухтарын қайтаруға көндіре алмайды, нәтижесінде [[Левиафандар (Supernatural)|левиафандар]] босап, Жерді жаулап алуға әрекет жасайды. Ағайындылардың әке орнына жүрген [[Бобби Сингер]]ді левиафан көсемі [[Дик Роман]] өлтіреді. Осы кезде олар [[Кевин Тран (Supernatural)|Кевин Тран]] есімді пайғамбармен одақтас болады.

[[Құдайдың Сөзі]] арқылы Дин мен Кастиэль Романды өлтіреді, бірақ кейінгі жарылыста өздері де қаза тауып, [[Пургаторийге]] сүйреледі.

====8-маусым====
Кастиэль тастап кеткеннен кейін, Дин вампир [[Бенни (Supernatural)|Беннидің]] көмегімен Пургаторийде бір жыл тірі қалады. Кейін екеуі қашып шығады. Дин Сэмнің оны іздемегенін білгенде ашуға булығады. Олар Кевинмен қайта қауышып, Тозақ қақпасын жабуға арналған сынақтар туралы тағы бір [[Құдай сөзі]]н табады. Дин Сэмге сынақтарды орындауға көмектеседі және олар бұл жолда [[Метатрон (Supernatural)|Метатрон]] атты қашқын періштемен және [[Абаддон (Supernatural)|Абаддон]] есімді тозақ рыцарымен кездеседі. Сонымен қатар, әке жағынан аталары оларға [[Хат иелері (Supernatural)|Хат иелері]] бункерін база ретінде қалдырады. Дин Кастиэльдің [[Наоми (Supernatural)|Наоми]] атты періште тарапынан өзін өлтіруге бағдарламаланғанын білгенде шошиды. [[Кроули (Supernatural)|Кроулиді]] ұстап, Дин Сэмді сынақты аяқтаудан тоқтатады, себебі бұл оның өліміне әкелуі мүмкін екенін біледі. Ауруханаға бара жатқанда, Сэм құлап түседі, дәл осы кезде періштелер Жерге құлай бастайды.

====9-маусым====
Көмек сұрап дұға еткен Дин Метатрон Кастиэльді алдап, оның рақымын ұрлап, адамға айналдырғанын біледі. [[Езекииль]] есімді періште Сэмнің денесін иеленуге ұсыныс жасап, Дин келіседі, себебі бұл Сэмді құтқарып қалудың жалғыз жолы. Бірақ Езекииль Сэмнің денесінде болғанда, Дин Кастиэльден көмек ала алмай, Абаддонмен күресудің жолын іздеуге мәжбүр болады. Кейін Езекииль өзін [[Гадреэль (Supernatural)|Гадреэль]] екендігін жариялап, Динді жеңіп, Кевинді құтқаруға мүмкіндік бермейді. Ақырында Дин [[Кроули (Supernatural)|Кроулидің]] көмегіне жүгініп, Гадреэльді Сэмнің денесінен қуып шығуға қол жеткізеді, бірақ бұл ағайындылардың арасын ашады.

Абаддонды жеңуге үмітсіз күйде, Кроули Динді [[Қабыл таңбасы]]н қабылдауға итермелейді. Бұл таңбаны Диннің арғы атасы Қабыл берген. Кейін Кроули [[Алғашқы Қылыш]]ты табуға көмектеседі. Сэммен қарым-қатынасын қайта жақсартып, Дин Абаддонды өлтіріп, Гадреэльді де өлтірмек болады. Ақыры Метатронмен бетпе-бет келіп, Дин өлімші жарақат алып, тағы да қаза табады. Оның денесі бункерге қайтарылады, бірақ Дин қайта тіріледі — енді ол жынға айналған және [[Кроулимен]] бірге кетеді.&lt;ref name=&quot;variety20140523&quot;&gt;{{Cite news |last=Prudom |first=Laura |date=2014-05-23 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |access-date=2025-03-29 |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |issn=0042-2738}}&lt;/ref&gt;

====10-маусым====
Жын ретінде өмір сүріп, Абаддонның жақтастарын өлтіріп жүрген Дин бір кезде [[Лестер Моррис]] есімді адамды өлтіреді және өзінің жындық күштері арқылы Кроулидің Сэм туралы айтқандарын растайды. Кейін Сэммен кездескенде, [[Коул]] есімді сарбаз Динге шабуылдап, Сэмге оны қасиетті сумен тұтқындауға мүмкіндік береді. Сэм оны қайта адамға айналдыру үшін [[жыннан емдеу рәсімін]] қолданады. Алайда Дин қашып кетеді. Бірақ Кастиэльдің көмегімен Дин қайтадан емделеді, дегенмен ол әлі де [[Қабыл таңбасымен]] күшейтілген адам болып қала береді.

Уақыт өте келе күші артып, өзін-өзі басқара алмай кеткен Дин [[Қабыл]]дан таңбаны алған адам ретінде ешқандай ем жоқ екенін біледі. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлім]] оған таңбаны алып тастау бүкіл [[Қара Түнек]]ті босататынын, сондықтан Динді қоғамнан аластату қажет екенін айтады. Бұл үшін ол Сэмді өлтіруі керек болады. Алдымен келіссе де, ақыры Дин Өлімді өлтіреді. Бірақ Сэмнің бұрынғы әрекеттері таңбаны бәрібір жоюға алып келеді — соның нәтижесінде Қара Түнек босап шығады.

====11-маусым====
Қара Түнек босатылған соң, Дин мен Сэм оны табуға кіріседі. Олар іздеп жүрген жаратылыс — Құдайдың қарындасы екенін білгенде шошиды. Бұл жаратылыс кейін өзін [[Амара (Supernatural)|Амара]] деп таныстырады. Дин оны өлтіре алмайды, өйткені оған деген ішкі тартылыс сезімі бар. Істі одан әрі қиындататыны — [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльдің]] [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] үшін ыдыс болуға келісуі, өйткені тек архангел ғана Амарамен күресе алады деп сенеді. Бірақ бұл сәтсіз аяқталады — себебі Люцифер құлаған архангел болғандықтан, шамасы жетпейді. Ақырында ағайындылар нағыз Құдай — [[Чак (Supernatural)|Чак Шюрлимен]] байланысады. Ол — Винчестер туралы Інжіл жазған жазушы еді. Чак пен Амара татуласқан соң, бірге кетеді. Осы үшін алғыс ретінде Амара Диннің анасын қайта тірілтеді — бұл Дин үшін күтпеген тосын сый болады.
====12-маусым====
Винчестерлер адам және тылсым күштер тарапынан қауіпке тап болады. [[Хат иелері (Supernatural)|Британдық Хат иелері]] АҚШ-тағы аңшыларды бақылауға алу мақсатында Винчестерлерге шабуыл жасайды. Сонымен қатар [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] жаңа тән іздеп, қашып жүр.

Кейін Люцифер [[АҚШ Президентін]] өзіне ыдыс етіп алады, бірақ Винчестерлер оны бұл тәннен қуып шығады. Осы кезде Люцифер Президентті иеленіп жүргенде [[балалы болғаны]] анықталады, сондықтан Винчестерлер сол баланың анасын қорғауға мәжбүр болады. [[Мэри Винчестер]] британдық Хат иелерімен одақтасу мүмкіндігін зерттейді. [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэль]] Люцифердің баласын қорғауға лайық деп шешеді, бірақ Хат иелері тым қатыгез екенін көрсетіп, одақ тоқтатылады — олар кездейсоқ бір мүшесін өлтіріп алған аңшы әйелді өлтіріп тастайды.

====13-маусым====
Винчестерлер Люциферді [[Апокалипсис Әлемі|параллель әлемге]] қуып жібереді, бұл жерде Апокалипсис 2012 жылы &quot;мерзімінде&quot; орын алған. Алайда бұл жоспар сәтсіз аяқталады: Люцифер бұл әлемнің [[Михаил (Supernatural)|Михаиліне]] негізгі әлем туралы айтып береді. Сонымен қатар, олар Люцифердің баласы — [[Джек Клайн]] атты кенеттен ересекке айналған нефилимді тәрбиелеуге тырысады.

Джек Винчестерлер мен Кастиэльді әкелері ретінде көреді. Ағайындылар [[Гавриил (Supernatural)|Гавриилдің]] тірі екенін анықтап, оны одақтас етеді. Олар Апокалипсис Әлемінен бірнеше адамды (оның ішінде [[Бобби Сингер (балама нұсқасы)]] мен [[Чарли Брэдбери]]ді) құтқарып үлгереді, бірақ Михаил мен Люцифер де бұл әлемге ереді.

Люцифер Джектің [[грациясын]] алып, күшін арттырғанда, оны тоқтатудың жалғыз жолы — Михаилдің ыдысы болуға келісім беру болады. [[Дин Винчестер]] келісім береді, бірақ кейін Михаил Диннің денесін толық иеленіп алады.

====14-маусым====
[[Дин]]нің денесін иемденген Михаил бірнеше апта бойы Жерді зерттейді және монстрларға көмек беріп, олар арқылы әлемді жаулап алмақ болады. Диннің рухы уақытша бет алып, бостандық сұрайды.

Михаил Диннің еркіндігін бір сәтке беріп, кейін қайта денесін алады. Алайда Дин отбасының көмегімен Михаилді өзінің [[санасындағы түрмеге]] қамап тастайды. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] орнын басқан [[Билли (Собиратель)|Билли]] Динге болашақтардың бәрінде Михаил бұл түрмеден қашып кететінін, тек бір болашақта ғана Дин өзін [[Энохийлік жәшікке]] жауып, мұхит түбіне тастау арқылы мұны тоқтата алатынын айтады. Дин жәшікті дайындап бастайды, бірақ Сэмнің басқа жол іздейік деген өтінішін қабылдайды.

Дин сиқырлы інжуді ұстап, жүрегінің ең үлкен тілегін орындайды — нәтижесінде [[Джон Винчестер]]мен қайта қауышады. Дин Михаилден құтылуды тілегенімен, шыққан нәтиже жүрек тебірентерлік отбасылық кездесуге айналады. Уақыт сызығының бұзылмауы үшін Джон өз уақытына қайтып кетеді.

Кейін [[малик жәшігінен]] бас тартқан Дин Сэм, Кастиэль және Джекпен бірге аңшылыққа аттанады. Осы кезде ол есінен танып, оянғанда Михаил оның санасынан шығып кеткенін көреді. Михаил аңшыларды қырып тастап, Винчестерлерді азаптайды. Алайда Джек өз [[жанын]] пайдаланып, Михаилді өлтіріп, оның грациясын сіңіреді. Осылайша Джек толық күшіне қайта оралады, бірақ жаны таусыла бастайды.

Бұл уақытта Люцифердің бұрынғы ыдысы оны [[Бос Кеңістік]]тен тірілтпек болады. Джек оны тоқтатады, бірақ сол жолы [[Мэри Винчестерді]] абайсызда өлтіріп алады. Дин анасының өлімі туралы біліп, аза мен ашуға булығады. Джекті өлтіру үшін [[Чак (Supernatural)|Чак]] келіп, өзімен бірге ерекше қару әкеледі: бұл қару нысанға не істесе, иесіне де соны жасайды. Дин оны Джекке бағыттайды, бірақ соңғы сәтте атып жібермей, түсіністік танытады.

Бұл Чактың ашуын тудырады. Сэм мен Дин өз өмірлерінің шын мәнінде Чактың ойын-сауығына айналғанын түсінеді. Ашуға булыққан Чак Джекті өлтіріп, тозақтан барлық зұлым рухтарды босатады. Ол: «Хикая аяқталды. Қош келдіңдер, ақырзаман!» — деп мәлімдейді. Винчестерлер мен Кастиэль жау шоғырын қарсы алуға дайындалады.

====15-маусым====
Чак тозақ қақпаларын ашып, ақырзаманды бастаған соң, Сэм, Дин және Кастиэль зомби мен аруақтармен күресуге мәжбүр болады.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pruner |first=Aaron |last2=Weatherhead |first2=Shaina |date=2020-11-20 |title='Supernatural' Series Finale Explained: How Does the Winchesters' Story End? |url=https://collider.com/supernatural-series-finale-explained/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Collider (website)|Collider]] |language=en-US}}&lt;/ref&gt; Олар тозақ пен әлем арасындағы саңылауды жауып, Чакты жеңудің жолын іздейді. Көп қиындықтан кейін, олар оны жеңіп шығады.

Алайда сол жеңістен соң Дин аңшылық кезінде [[вампирлер]] шабуылынан қайтыс болады. Өлімімен келісіп, Сэммен қоштасады. Кейін [[жәннатта]] [[Бобби Сингер]]мен қайта қауышып, оған Чак жеңілгеннен кейінгі жағдайларды түсіндіреді. Дин [[Кастиэльдің]] [[Бос Кеңістіктен]] құтқарылғанын және Кастиэль мен Джек жәннатты жақсартқанын біледі.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-20 |title=Here's how everyone's story ended on 'Supernatural' |url=https://ew.com/tv/supernatural-characters-final-season-endings/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt; Сэм Жер бетінде толыққанды өмір сүріп, кейін Динге жәннатта қосылады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Carry On |episode-link=Carry On (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2020-11-19 |season=15 |number=20 |credits=[[Andrew Dabb]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;
====''The Winchesters''====
1970-жылдары орын алған бұл хикаяда Дин Винчестер ата-анасы — [[Джон Винчестер]] мен [[Мэри Кэмпбелл]]дің қалай танысып, ғашық болып, әкелерін іздеу жолында бірге жын-перілермен күрескені туралы баяндап отырады. Бұл оқиғаларды баяндау барысында Дин Винчестер ешкім білмейтін бір шындықты ашады: [[Акрида]] — бүкіл тіршілікке қауіп төндіретін құбыжықтар және Дин ата-анасының өміріндегі бұл жоғалған тарау жайлы көбірек мәлімет жинамақ ниетте.

[[Сэмюэл Кэмпбелл]]дің жарық зақымдаған барлау фотоларының арасынан Джон оған [[Генри Винчестер]]дің хатын берген ер адамды байқап қалады. Джон мен Мэри бұл адамды танымайды, бірақ фотода [[Импала]] көлігіне мініп жатқан бұл адам — Дин екені белгілі болады. Акрида Динді тоқтатуға аңшыларды біріктірген адам деп танып, оны іздеуге [[Монстрлар клубын]] пайдалануды көздейді. Акридаға тұтқынға түскен Джон олар Диннен қорқатынын байқап, Дин бұл әлемге жат емес екенін, оларды өлтіре алатын жалғыз адам екенін түсінеді.

Флешбэк арқылы Джон Вьетнамнан оралған соң оған Генридің хатын Дин береді, бұл кезде Дин [[Бобби Сингер]]мен бірге Акридаға қарсы аңшылық жүргізіп жүрген болатын. Қазіргі уақытта Акрида патшайымы [[Джоан Хопкинс]] Дин мен Импаланың бір портал арқылы жіберіліп, жойылғанын айтады. [[Остиум]] және Диннің аңшылық күнделігі арқылы Монстрлар клубы Динді қайтаруға тырысады, бірақ тек Импаланы ғана қайтара алады. Сол себепті олар Дин өліп қалған деп ойлайды. Алайда Импала да бұл әлемге жат болғандықтан, Мэри оны [[Джоан]]ға соғып өлтіреді, бұл арқылы Акрида да жойылады. Бірақ бұл әрекет Мэриді портал арқылы өткізіп жібереді.

Дин Мэриді порталдан құтқарып, Монстрлар клубының [[балама ғаламда]] екенін түсіндіреді. [[Carry On (Supernatural)|Өлімінен кейін Жәннатта]] жүріп, Дин бірнеше ғаламды аралап, отбасы бақытты өмір сүретін әлемді іздейді. Осы кезде ол Чактың жеңілген жағдайына дайындалған [[Акрида]] деген қауіпсіздік тетігін тауып алады. Акрида Сэмге де қауіп төндіргендіктен, Дин [[Джек]]тің араласпау туралы бұйрығына қарамай, бұл іске араласады. Джек оған ескерту жасаса да, соңында келісіп, Динге өз күнделігі мен [[Кольт]]ті қайтарып береді.

Дин Джонға күнделігін береді — бұл күнделік Джонның күнделігі Динге жол көрсеткендей, оған жол көрсетпек. Ал Мэриге Кольтті береді, оны келесі жылы Мэримен [[келісім жасайтын]] [[Азазел]] кездескенде қолдануға ескерту жасайды. Одан аты-жөнін сұрағанда, Дин [[Джеймс Хетфилд]] деп өтірік ат береді. Сосын Джек пен Боббимен бірге қайтадан Жәннатқа аттанып, бұл ғаламда отбасына бақыт бұйырғанына разы күйде кетеді.

== Қабілеттері мен дағдылары ==
Дин — тәжірибелі әрі өте тапқыр аңшы.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=2HIyhLRKK7A |title=COMIC CON 2018 {{!}} Jensen Ackles Talks Dean Winchester and 'Supernatural' |date=2018-07-26 |type=Video |language=en |publisher=Fangirlish |via=[[YouTube]]}}&lt;/ref&gt; Ол әртүрлі [[атыс қаруы|қаруларды]] жақсы меңгерген; көбінесе [[Colt 1911]] тапаншасы мен [[кесілген мылтықты]] қолданады. Қол күрес, [[пышақпен ұрыс]] және айла-тәсілдерді жетік меңгерген. Ол бірнеше рет адамдар мен [[шэйпшифтер]], вампирлер және жындар сияқты күшті тіршілік иелерін жеңіп шыққан.

«Croatoan» эпизодында [[Молотов коктейлі]] мен [[жарылғыш құрал]] дайындап, [[химияны]] білетінін көрсетеді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Croatoan |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2006-12-07 |season=2 |number=9 |credits=John Shiban (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; «Phantom Traveler» бөлімінде ескі [[Уокман]]нан [[ЭМӨ]] детектор құрастырып, [[электроника]] мен [[кері инженерия]]дан хабары бар екенін дәлелдейді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Phantom Traveller |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-10-04 |season=1 |number=4 |credits=Richard Hatem (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;

Дин тылсым күштер туралы, [[мифология]] мен [[сиқырлар]]ды терең меңгерген және 4-маусымнан бастап [[періштелерге]] қарсы сиқырларды қолдана бастайды.

Аңшылық барысында Дин жиі өзін [[ФБР]], [[Ауруларды бақылау және алдын алу орталығы|CDC]] секілді үкімет агенті ретінде таныстырып, тергеулерге араласады. Ол сондай-ақ құлып бұзу, сигнализация өшіру, көлік ұрлау, бильярд ойнап ақша табу сияқты тәсілдерді де жетік меңгерген. [[Тозақта]] [[Аластэрдің]] «шәкірті» болған кезде азаптау әдістерін толықтай үйренген.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=ihviwyc_TUg |title=Jensen Ackles talks about Dean's return from Hell |date=2008-09-18 |type=Video |publisher=TheCWSource |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/ihviwyc_TUg |archive-date=2021-12-14 |url-status=live |via=[[YouTube]]}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt;

Дин көліктерге өте жақын, [[Impala (Supernatural)|Импаласын]] бала кезінен бастап өзі жөндеп, жақсы күйде ұстап келеді.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-18 |title='Supernatural's Jensen Ackles says he struggled with the show's ending at first |url=https://ew.com/tv/supernatural-jensen-ackles-final-season-interview/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt;

Қосымша қабілеттері:
Вампир кезінде: күш, көру, иіс және есту қабілеті күшейді.
Қабылдаған Марк Кайна: адам бола тұра ерекше күшке ие болды, [[Метатрон]] сияқты періштелермен тең күресе алды. Қанжарды өзіне тарту, алдын ала түстер көру және сиқыр мен жындарға иммунитет сияқты күштері болды.
Жын Дин: күші [[Тозақтың серілерімен]] теңесті, телепатия, жарадан жылдам жазылу, экзорцизмге төзімділік секілді қабілеттерге ие болды.
Михаил ретінде: телепортация, телекинез, жылдам сауығу, және [[Архангел семсерін]] пайдалану мүмкіндігі болды.
''The Winchesters'' хикаясында Дин жарақат алмайтын рухани формада жүреді. Бір портал оны жоя алмайды, себебі ол әлдеқашан өлген. Дегенмен, ол әлеммен физикалық әрекеттесе алады және [[елес]]тер сияқты кенеттен жоғалып, қайта пайда бола алады. Дегенмен, Дин ең алдымен [[Импаламен]] жүріп-тұрғанды жөн көреді — бұл көлікті ол [[Жәннаттан]] ала келген.
== Сілтемелер ==
{{Табиғаттан тыс}}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>pm84pegaik8uioc4jkp7r6f72qcx9lq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484405</id>
      <parentid>3484404</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T02:30:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <origin>3484405</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="52941" sha1="dn77qylmr0ucepwwjscr42f799swz2w" xml:space="preserve">{{Кейіпкер
| есімі                 = Дин Винчестер
| төл есімі             = 
| суреті                = 
| сурет тақырыбы        = 
| сериясы               = Табиғаттан тыс
| ғаламы                = 
| авторлары             = Эрик Крипке
| негізделген           = 
| шабыт көзі            = Дин Мориарти
| бейімделген           = 
| сомдаған              = Дженсен Эклс
| дыбыстаған            = 
| алғаш көрінуі         = 
| соңғы көрінуі         = 
| пайда болулары        = 
| шын есімі             = 
| толық аты             = 
| лақап аты             = 
| түрі                  = адам
| жынысы                = ер
| мәртебесі             = қайтыс болған
| жасы                  = 
| туған күні            = 
| туған жері            = 
| қайтыс болған күні    = 
| қайтыс болған жері    = 
| өлім себебі           = 
| планетасы             = 
| отаны                 = 
| ұлты                  = 
| мекенжайы             = 
| кәсібі                = 
| тиесілігі             = 
| лауазымы              = 
| атағы                 = 
| жұбайы                = 
| балалары              = 
| әкесі                 = 
| анасы                 = 
| туыстары              = 
| ғашығы                = 
| иесі                  = 
| тәлімгері             = 
| достары               = 
| одақтастары           = 
| ізбасарлары           = 
| қарсыластары          = 
| дүниетанымы           = 
| қызығушылықтары       = 
| қабілеттері           = 
| ұрыс стилі            = 
| қаруы                 = 
| көлігі                = 
| ресми сайты           = 
}}

'''Дин Винчестер''' ({{lang-en|Dean Winchester}}) — ''[[Табиғаттан тыс (телесериал)|Табиғаттан тыс]]'' атты америкалық драмалық телехикаяның екі [[протагонист|басты кейіпкерінің]] бірі, [[Сэм Винчестер]]дің ағасы. Кейіпкердің негізгі нұсқасын [[Дженсен Эклс]] сомдайды. Өзге нұсқаларын Хантер Брошу (сәби кезі), Ридж Кэнайп (бала кезі), Николай Лоутон-Джистра (жеткіншек кезі), Брок Келли және Дилан Эверетт (жасөспірім кезі), сондай-ақ Чад Эверетт (егде шағы) сомдаған.

==Дамуы==
Дин Винчестерді ''Supernatural'' телехикаясының авторы және бастапқы шоураннері [[Эрик Крипке]] ойлап тапты. Ол The WB арнасына екі бауырдың тылсым құбылыстарды зерттейтін шоу идеясын ұсынған кезде бұл кейіпкерді жасаған болатын.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p.6&lt;/ref&gt; Диннің есімі [[Джек Керуак|Джек Керуактың]] жол сапары туралы ''On the Road'' (Жол үстінде) атты романындағы Дин Мориартиге құрмет ретінде берілген,&lt;ref name=&quot;scarierfiction&quot;&gt;{{cite web |date=March 8, 2007 |title=Fact scarier than fiction |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110827205742/https://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |archive-date=August 27, 2011 |access-date=2009-09-30 |website=[[The Daily Telegraph (Sydney)|The Daily Telegraph]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; бұл Крипкенің американдық жол-сапар стиліндегі телехикая жасау идеясымен үйлесіп тұрды.&lt;ref name=&quot;theage&quot;&gt;{{cite news |author=Fernandez |first=Maria Elena |date=January 5, 2006 |title=On the road trip from hell |url=http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121104085911/http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |archive-date=November 4, 2012 |access-date=2009-09-30 |work=[[The Age]] |publisher= |location=Melbourne}}&lt;/ref&gt; Бастапқыда бауырлардың тегі &quot;Харрисон&quot; болады деп жоспарланған, бұл Харрисон Фордқа сілтеме еді, өйткені Крипке Диннің &quot;Хан Солоның немқұрайды ержүректілігін&quot; иеленгенін қалаған. Алайда Канзас штатында &quot;Сэм Харрисон&quot; есімді азамат болғандықтан, заңдық себептермен бұл текті өзгертуге тура келді.&lt;ref name=&quot;lastname&quot;&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |interviewer=Angie Rentmeester |title=A 'Supernatural' Spin-Off? Death By Bad Taco? Series Creator Eric Kripke Explains |url=http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606234935/http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-date=2011-06-06 |work=Starpulse.com |date=2008-02-14}}&lt;/ref&gt; Winchester Mystery House-қа деген қызығушылығын және телехикаяға &quot;қазіргі заманғы вестерн&quot; атмосферасын бергісі келгенін ескере отырып, Крипке &quot;Винчестер&quot; тегін таңдады. Дин мен оның бауыры Сэм [[Канзас]] штатының Лоуренс қаласынан шыққан, өйткені бұл қала Сталл зиратына жақын орналасқан, ал ол жер қалалық аңыздарымен танымал.&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |title=Supernatural: Your Burning Questions Answered! |url=http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20091230184335/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-date=2009-12-30 |work=[[TV Guide]] |date=2006-10-12}}&lt;/ref&gt; Дин Винчестер рөлін сомдаған Дженсен Эклз бастапқыда Сэм рөліне кастингке қатысқан, алайда кейін оны Дин рөліне сынап көруге шақырып,&lt;ref&gt;{{cite web |last=Prudom |first=Laura |date=November 11, 2014 |title=Supernatural at 200: The Road So Far, An Oral History |url=https://variety.com/2014/tv/spotlight/supernatural-oral-history-200-episodes-ackles-padalecki-kripke-1201352537/ |access-date=2022-02-19 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; сценарийді оқығаннан кейін Дин кейіпкерін көбірек ұнатқанын байқаған.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p. 130&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;starc&quot;&gt;{{cite web |last=Begum |first=Mumtaj |date=September 12, 2008 |title=Jensen Ackles enjoys doing Supernatural |url=http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=/2008/9/12/tvnradio/1985443&amp;sec=tvnradio |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081028170727/http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=%2F2008%2F9%2F12%2Ftvnradio%2F1985443&amp;sec=tvnradio |archive-date=October 28, 2008 |access-date=September 22, 2009 |work=[[The Star (Malaysia)|The Star Online]]}}&lt;/ref&gt;

==Кейіпкердің өмірбаяны==

===Сериалға дейінгі кезең===
Дин Винчестер 1979 жылдың 24 қаңтарында&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=The Monster at the End of This Book |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2009-04-20 |season=4 |number=18 |transcript=Transcript |transcript-url=http://www.supernaturalwiki.com/index.php?title=4.18_The_Monster_at_the_End_of_This_Book_%28transcript%29 |quote=PUBLISHER: &quot;What's May 2nd?&quot; SAM: &quot;That's my – Uh... that's Sam's birthday.&quot; DEAN: &quot;January 24th is Dean's.&quot; |language=en |credits=Julie Siege (writer), [[Mike Rohl]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Knight |first=Nicholas |date=2012-11-15 |title=The Essential Supernatural: On the Road with Sam and Dean Winchester |publisher=Insight Editions |isbn=978-1608871452 }}&lt;/ref&gt; [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон]] мен [[Мэри Винчестер (Supernatural)|Мэри Винчестердің]] отбасында, Канзас штатының Лоуренс қаласында дүниеге келді. Ол олардың тұңғыш баласы, өзінің інісі [[Сэм Винчестер|Сэмнен]] төрт жас үлкен. Дин ана жағынан әжесі Дианна Кэмпбелдің құрметіне аталған.

1983 жылдың 2 қарашасында Мэри Сэмнің бөлмесінде [[Азазель (Supernatural)|Азазель]] есімді жынның қолынан қаза табады, және үй өртене бастағанда, Динге Сэмді қауіпсіз жерге алып шығу тапсырылды, ал Джон Мэриді құтқаруға тырысқанымен, сәтсіз болды. Осы оқиғадан кейін Дин өзін Сэм үшін жауапты сезінді және олар бірге өскен кезде, әрдайым інісіне қамқор болу міндетін алды.

Джон Мэридің өлімінің себебін зерттеуге кірісіп, тылсым жаратылыстар мен оларды аулайтын адамдар туралы білді. Кейін Джонның өзі де аңшыға айналып, Динді де солай тәрбиеледі, дегенмен екеуі де Сэмнен тылсым дүниелерді жасырып келді, ол тек 8 жасқа келгенде ғана шындықты білді. Винчестерлер елді шарлап, мотельдерде немесе Джонның достарының үйлерінде өмір сүріп жүрді. Джонның үнемі үйде болмауына байланысты, Дин Сэмге бас-көз болуға мәжбүр болды. Дин 16 жасында ұрлық жасағаны үшін тұтқындалып, жасөспірімдер үйіне жіберілді, онда ол біраз уақыт қалыпты мектепте оқуға мүмкіндік алды, бірақ соңында Сэмге қайта оралуды таңдады.

Сериал басталарға дейін Сэм тылсым өмірден алыстап, өз өмірін бастауды шешеді. Джон Сэмге ренжіп, оны отбасын тастап кетті деп есептеді, ал Сэм де кетер алдында болған үлкен жанжалға байланысты реніш ұстады. Джон мен Дин аңшылықты жалғастырып, АҚШ-ты аралап жүрді.

Дин көптеген қару түрлерін қолдануымен танымал. Оның ерекше стиліне қара былғары етік, қара былғары күрте және қою фланель жейделер мен көк джинсы шалбар жатады. Сондай-ақ ол өзінің қара түсті [[Chevrolet Impala (төртінші буын)|1967 жылғы Chevrolet Impala]] көлігімен танымал — ол кейде сол көлікте ұйықтайды және жүк салғышында мол қару-жарақ жинағы сақталған.
===Сериал барысында===

====1-маусым====
Сериал басталған кезде Дин 26 жаста болады және Джон оған өз бетімен аңшылық жасауға рұқсат берген. Бірінші эпизодта Дин колледжде оқып жатқан Сэмге бірнеше жылдан бері алғаш рет келеді және жоғалып кеткен Джонды табуға көмектесуін сұрайды. Алғашында олар табысқа жете алмайды, және эпизод соңында Сэмнің қызы [[List of Supernatural characters#Jessica Moore|Джессика Мур]] аналары сияқты жолмен қайтыс болады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Pilot |episode-link=Pilot (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-09-13 |season=1 |number=1 | credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[David Nutter]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Сэм Динмен бірге жолға шығып, түрлі тылсым жаратылыстарды аулап, әкесін іздеп, аналары мен Джессиканың өлімінің артындағы кінәліні табуға кіріседі. Соңында олар әкелерімен қайта қауышып, [[The Colt (Supernatural)|Колт]] деген ерекше тапаншаны иеленіп, көздері сары түсті қуатты жын — [[Азазель (Supernatural)|Азазельге]] қарсы соққы беруге дайындалады.

====2-маусым====
Оны өлтіре алмай, олар жүк көлігімен соқтығысып, Дин комаға түседі. Жүрегі тоқтап, Дин өледі, бірақ Джон Диннің өмірі үшін жынмен келісім жасап, оны аман алып қалады.

Джонның жаны жынға беріліп, тозаққа кеткен соң, Сэм мен Дин жынды аулауды жалғастырады. Жын кейін Сэмді ұрлап әкетеді. Сэм арқасынан пышақталып, қаза табады, бұл Динді інісінің өмірін сақтау үшін жынмен келісім жасауға итермелейді. Динге тек бір жыл өмір беріледі. Ағайындылар жынды тозақ қақпасын ашуға және [[Лилит (Supernatural)|Лилитті]] босатуға кедергі жасай алмайды. Алайда, олардың әкесі де тозақтан шығып, оларға Сары Көзді Жынды өлтіруге мүмкіндік береді, содан кейін оның жаны жұмаққа кетеді.

====3-маусым====
Қалатын уақыты азайып бара жатқанын сезінген Дин босатылған жындарды аулауға кіріседі. [[Руби (Supernatural)|Руби]] есімді жынмен кездесіп, Дин тозақта тым ұзақ уақыт жанса, өзі де жынға айналуы мүмкін екенін біледі. Ағайындылар Лилит Азазельден кейін тозақтағы билікті алғанын және Диннің келісім-шартын қолында ұстап отырғанын анықтайды. Соңында олар Лилитпен бетпе-бет кездеседі.

Оны өлтіре алмаған Динді тозақ иттері (Хеллхаундар) паршалап өлтіреді, ал жаны тозаққа сүйреледі.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=No Rest for the Wicked |episode-link=No Rest for the Wicked (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2008-05-15 |season=3 |number=16 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Kim Manners]] (director)}}&lt;/ref&gt;

====4-маусым====
Тозақта жүргенде, Лилит [[Аластэр (Supernatural)|Аластэр]] есімді жынға Динді азаптауды бұйырады. Дин төрт ай бойы өлі болғанымен, тозақта бұл 40 жылға тең. 30 жыл бойы азаптауға қарсы тұрып, ақыры Аластэрге қосылып, жандарды азаптай бастайды. Кейін Дин қабірінен оянып, отбасымен қайта қауышады және [[періште]] [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльмен]] кездеседі. Кастиэль мен басқа да періштелер Динді тозақтан құтқарып, қайта тірілткен болып шығады.

Тозақта жасаған істері үшін ішкі қиналысқа түсіп, Сэмді жынның қанын ішуден тоқтатуға тырысады. Кастиэль оны өткенге жіберіп, Дин Азазельмен қайта кездеседі.

Бір сәтте Дин Сэмге тозақта жандарды азаптап қана қоймай, одан ләззат алғанын мойындайды.

Кейін [[Захария (Supernatural)|Захария]] есімді періште Динге аңшылықты жалғастыруды бұйырады, себебі Дин аңшылықты тастамақ болғанда Джонның да тозақта азап көргенін біледі.

''Jump the Shark'' эпизодында Дин мен Сэм [[Адам Миллиган|Адам]] есімді өгей інілері барын біледі. Бастапқыда сенбеген Дин фотосуреттерді көрген соң туыстығына көзі жетеді. Дин Сэмнің Адамға әкелері үйреткен қатал тәсілдерді қолдануына қарсы болады. Эпизод соңында Адамды жын емес, кек қайтарғысы келген ғул өлтіріп, өзін Адам ретінде көрсеткені белгілі болады. Дин Сэмді құтқарып, ағайындылар Адамның денесін өртейді.

Соңында Дин періштелер Апокалипсис болуын қалайтынын біледі. Егер жынның ерекше балаларының бірі (соңғысы — Сэм) Лилитті өлтірсе, Люцифер босатылады. Кастиэль Динге періштелерден қашуға көмектеседі. Дин [[Рубиді]] өлтіреді (ол Лилиттің тыңшысы болған), бірақ [[Люцифер (Supernatural)|Люцифердің]] босатылуына бөгет болуға кеш қалады.

====5-маусым====
Люцифер босатылған соң, белгісіз күш (Құдай) Дин мен Сэмді ұшаққа телепорттайды. Кейін олар Диннің [[Михаил (Supernatural)|Михаил]], ал Сэмнің Люцифер үшін ыдыс рөлі барын біледі. Олар [[Крест жолдарының патшасы]] [[Кроули (Supernatural)|Кроулимен]] кездесіп, [[Төрт салт атты]]мен күрес жүргізеді.

Ағайындылар Люциферді жеңудің жолын іздеп жүріп, ''Колт'' тапаншасын қолданбақ болады және [[Құдай]]ды іздейді, бірақ Колт Люциферді өлтіре алмайтыны, ал Құдайға Апокалипсис маңызды еместігі белгілі болады.&lt;ref name=&quot;abandon all hope&quot;&gt;{{cite episode |title=Abandon All Hope |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=November 19, 2009 |season=5 |number=10 |credits=[[Ben Edlund]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;moon&quot;&gt;{{cite episode |title=Dark Side of the Moon |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 1, 2010 |season=5 |number=16 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), [[Jeff Woolnough]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Дин Михаилдің ыдысы болуға келіспек болады, тіпті бұл миллиондаған адамның өліміне әкелсе де.&lt;ref name=&quot;sympathy&quot;&gt;{{cite episode |title=Sympathy For The Devil |episode-link=Sympathy for the Devil (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=September 10, 2009 |season=5 |number=1 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; Алайда, Сэмнің Динге деген сенімі оны басқа шешім іздеуге көндіреді.&lt;ref name=&quot;point of no return&quot;&gt;{{cite episode |title=Point of No Return |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 15, 2010 |season=5 |number=18 |credits=[[Jeremy Carver]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt; [[Гавриил (Supernatural)|Архангел Гавриил]] қаза тапқан соң, ағайындылар [[Төрт салт аттының]] жүзіктерін пайдаланып, Люциферді қайта тозаққа қамай алатынын біледі.&lt;ref name=&quot;hammer of the gods&quot;&gt;{{cite episode |title=Hammer of the Gods |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 22, 2010 |season=5 |number=19 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), Rick Bota (director)}}&lt;/ref&gt; Дин мен Сэмде соғыс пен аштықтың жүзігі бар, енді індет пен өлімдікі керек болады. Іздестіру кезінде Сэм колледждегі ескі досы Брэдимен кездеседі — ол Джессиканы Сэмге таныстырған және Азазельдің бұйрығымен Джессиканы өлтірген жын болған. Ақпаратты алған соң Дин Сэмге Брэдиді өлтіруге мүмкіндік береді.

[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] Люциферді қайта тозаққа қамау жолын білген соң, Дин Сэмге Люцифердің ыдысы болуға рұқсат береді. Бірақ Сэмнің Динмен арасындағы байланысы оны бақылауды сақтауға көмектеседі, нәтижесінде ол өзін Люцифермен бірге тозақтағы қапасқа тастайды. Михаил де, олардың кіші інісі Адамның денесін иеленіп, бірге түседі.
====6-маусым====
Аңшылықты тастап, бұрынғы кездейсоқ қарым-қатынаста болған Лисамен бірге тұруға көшкен Дин қалыпты өмірге бейімделуге тырысады. Алайда джин шабуыл жасап, оны белгісіз біреу құтқарған соң, ол қайтадан аңшылық өмірге тартылады. Дин інісі Сэм мен нағашы атасы қайтыс болғаннан кейін тірілгенін білгенде қатты таңғалады. Оның мазасы одан әрі кетеді, өйткені Сэм бұрынғыдай жұмсақ емес, суық әрі қатыгез, тіпті Диннің уақытша вампирге айналуына жол береді. Бұл әсіресе таңғаларлық, өйткені әдетте Сэм ағайындылардың ішіндегі мейірімдісі болған.

Кейін Кастиэль Сэмде жан жоқ екенін айтқанда, Дин оны қайтарудың жолын іздей бастайды. Дин [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] көмегімен Сэмнің жанын Люцифердің қапасынан қайтарады. Содан кейін ағайындылар [[Кроули (Supernatural)|Кроули]] мен [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльге]] қатысты астыртын әрекеттің бетін ашады. Олар барлық жындардың анасын — [[Ив (Supernatural)|Ивті]] жеңіп, Лисамен қарым-қатынасты үзіп, Кастиэльдің тозақтағы рухтарды сіңіріп алып, тірі періштелердің ең қуаттысына айналғанын біледі.

====7-маусым====
[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] көмек сұраған Дин Кастиэльді Пургаторий рухтарын қайтаруға көндіре алмайды, нәтижесінде [[Левиафандар (Supernatural)|левиафандар]] босап, Жерді жаулап алуға әрекет жасайды. Ағайындылардың әке орнына жүрген [[Бобби Сингер]]ді левиафан көсемі [[Дик Роман]] өлтіреді. Осы кезде олар [[Кевин Тран (Supernatural)|Кевин Тран]] есімді пайғамбармен одақтас болады.

[[Құдайдың Сөзі]] арқылы Дин мен Кастиэль Романды өлтіреді, бірақ кейінгі жарылыста өздері де қаза тауып, [[Пургаторийге]] сүйреледі.

====8-маусым====
Кастиэль тастап кеткеннен кейін, Дин вампир [[Бенни (Supernatural)|Беннидің]] көмегімен Пургаторийде бір жыл тірі қалады. Кейін екеуі қашып шығады. Дин Сэмнің оны іздемегенін білгенде ашуға булығады. Олар Кевинмен қайта қауышып, Тозақ қақпасын жабуға арналған сынақтар туралы тағы бір [[Құдай сөзі]]н табады. Дин Сэмге сынақтарды орындауға көмектеседі және олар бұл жолда [[Метатрон (Supernatural)|Метатрон]] атты қашқын періштемен және [[Абаддон (Supernatural)|Абаддон]] есімді тозақ рыцарымен кездеседі. Сонымен қатар, әке жағынан аталары оларға [[Хат иелері (Supernatural)|Хат иелері]] бункерін база ретінде қалдырады. Дин Кастиэльдің [[Наоми (Supernatural)|Наоми]] атты періште тарапынан өзін өлтіруге бағдарламаланғанын білгенде шошиды. [[Кроули (Supernatural)|Кроулиді]] ұстап, Дин Сэмді сынақты аяқтаудан тоқтатады, себебі бұл оның өліміне әкелуі мүмкін екенін біледі. Ауруханаға бара жатқанда, Сэм құлап түседі, дәл осы кезде періштелер Жерге құлай бастайды.

====9-маусым====
Көмек сұрап дұға еткен Дин Метатрон Кастиэльді алдап, оның рақымын ұрлап, адамға айналдырғанын біледі. [[Езекииль]] есімді періште Сэмнің денесін иеленуге ұсыныс жасап, Дин келіседі, себебі бұл Сэмді құтқарып қалудың жалғыз жолы. Бірақ Езекииль Сэмнің денесінде болғанда, Дин Кастиэльден көмек ала алмай, Абаддонмен күресудің жолын іздеуге мәжбүр болады. Кейін Езекииль өзін [[Гадреэль (Supernatural)|Гадреэль]] екендігін жариялап, Динді жеңіп, Кевинді құтқаруға мүмкіндік бермейді. Ақырында Дин [[Кроули (Supernatural)|Кроулидің]] көмегіне жүгініп, Гадреэльді Сэмнің денесінен қуып шығуға қол жеткізеді, бірақ бұл ағайындылардың арасын ашады.

Абаддонды жеңуге үмітсіз күйде, Кроули Динді [[Қабыл таңбасы]]н қабылдауға итермелейді. Бұл таңбаны Диннің арғы атасы Қабыл берген. Кейін Кроули [[Алғашқы Қылыш]]ты табуға көмектеседі. Сэммен қарым-қатынасын қайта жақсартып, Дин Абаддонды өлтіріп, Гадреэльді де өлтірмек болады. Ақыры Метатронмен бетпе-бет келіп, Дин өлімші жарақат алып, тағы да қаза табады. Оның денесі бункерге қайтарылады, бірақ Дин қайта тіріледі — енді ол жынға айналған және [[Кроулимен]] бірге кетеді.&lt;ref name=&quot;variety20140523&quot;&gt;{{Cite news |last=Prudom |first=Laura |date=2014-05-23 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |access-date=2025-03-29 |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |issn=0042-2738}}&lt;/ref&gt;

====10-маусым====
Жын ретінде өмір сүріп, Абаддонның жақтастарын өлтіріп жүрген Дин бір кезде [[Лестер Моррис]] есімді адамды өлтіреді және өзінің жындық күштері арқылы Кроулидің Сэм туралы айтқандарын растайды. Кейін Сэммен кездескенде, [[Коул]] есімді сарбаз Динге шабуылдап, Сэмге оны қасиетті сумен тұтқындауға мүмкіндік береді. Сэм оны қайта адамға айналдыру үшін [[жыннан емдеу рәсімін]] қолданады. Алайда Дин қашып кетеді. Бірақ Кастиэльдің көмегімен Дин қайтадан емделеді, дегенмен ол әлі де [[Қабыл таңбасымен]] күшейтілген адам болып қала береді.

Уақыт өте келе күші артып, өзін-өзі басқара алмай кеткен Дин [[Қабыл]]дан таңбаны алған адам ретінде ешқандай ем жоқ екенін біледі. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлім]] оған таңбаны алып тастау бүкіл [[Қара Түнек]]ті босататынын, сондықтан Динді қоғамнан аластату қажет екенін айтады. Бұл үшін ол Сэмді өлтіруі керек болады. Алдымен келіссе де, ақыры Дин Өлімді өлтіреді. Бірақ Сэмнің бұрынғы әрекеттері таңбаны бәрібір жоюға алып келеді — соның нәтижесінде Қара Түнек босап шығады.

====11-маусым====
Қара Түнек босатылған соң, Дин мен Сэм оны табуға кіріседі. Олар іздеп жүрген жаратылыс — Құдайдың қарындасы екенін білгенде шошиды. Бұл жаратылыс кейін өзін [[Амара (Supernatural)|Амара]] деп таныстырады. Дин оны өлтіре алмайды, өйткені оған деген ішкі тартылыс сезімі бар. Істі одан әрі қиындататыны — [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльдің]] [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] үшін ыдыс болуға келісуі, өйткені тек архангел ғана Амарамен күресе алады деп сенеді. Бірақ бұл сәтсіз аяқталады — себебі Люцифер құлаған архангел болғандықтан, шамасы жетпейді. Ақырында ағайындылар нағыз Құдай — [[Чак (Supernatural)|Чак Шюрлимен]] байланысады. Ол — Винчестер туралы Інжіл жазған жазушы еді. Чак пен Амара татуласқан соң, бірге кетеді. Осы үшін алғыс ретінде Амара Диннің анасын қайта тірілтеді — бұл Дин үшін күтпеген тосын сый болады.
====12-маусым====
Винчестерлер адам және тылсым күштер тарапынан қауіпке тап болады. [[Хат иелері (Supernatural)|Британдық Хат иелері]] АҚШ-тағы аңшыларды бақылауға алу мақсатында Винчестерлерге шабуыл жасайды. Сонымен қатар [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] жаңа тән іздеп, қашып жүр.

Кейін Люцифер [[АҚШ Президентін]] өзіне ыдыс етіп алады, бірақ Винчестерлер оны бұл тәннен қуып шығады. Осы кезде Люцифер Президентті иеленіп жүргенде [[балалы болғаны]] анықталады, сондықтан Винчестерлер сол баланың анасын қорғауға мәжбүр болады. [[Мэри Винчестер]] британдық Хат иелерімен одақтасу мүмкіндігін зерттейді. [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэль]] Люцифердің баласын қорғауға лайық деп шешеді, бірақ Хат иелері тым қатыгез екенін көрсетіп, одақ тоқтатылады — олар кездейсоқ бір мүшесін өлтіріп алған аңшы әйелді өлтіріп тастайды.

====13-маусым====
Винчестерлер Люциферді [[Апокалипсис Әлемі|параллель әлемге]] қуып жібереді, бұл жерде Апокалипсис 2012 жылы &quot;мерзімінде&quot; орын алған. Алайда бұл жоспар сәтсіз аяқталады: Люцифер бұл әлемнің [[Михаил (Supernatural)|Михаиліне]] негізгі әлем туралы айтып береді. Сонымен қатар, олар Люцифердің баласы — [[Джек Клайн]] атты кенеттен ересекке айналған нефилимді тәрбиелеуге тырысады.

Джек Винчестерлер мен Кастиэльді әкелері ретінде көреді. Ағайындылар [[Гавриил (Supernatural)|Гавриилдің]] тірі екенін анықтап, оны одақтас етеді. Олар Апокалипсис Әлемінен бірнеше адамды (оның ішінде [[Бобби Сингер (балама нұсқасы)]] мен [[Чарли Брэдбери]]ді) құтқарып үлгереді, бірақ Михаил мен Люцифер де бұл әлемге ереді.

Люцифер Джектің [[грациясын]] алып, күшін арттырғанда, оны тоқтатудың жалғыз жолы — Михаилдің ыдысы болуға келісім беру болады. [[Дин Винчестер]] келісім береді, бірақ кейін Михаил Диннің денесін толық иеленіп алады.

====14-маусым====
[[Дин]]нің денесін иемденген Михаил бірнеше апта бойы Жерді зерттейді және монстрларға көмек беріп, олар арқылы әлемді жаулап алмақ болады. Диннің рухы уақытша бет алып, бостандық сұрайды.

Михаил Диннің еркіндігін бір сәтке беріп, кейін қайта денесін алады. Алайда Дин отбасының көмегімен Михаилді өзінің [[санасындағы түрмеге]] қамап тастайды. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] орнын басқан [[Билли (Собиратель)|Билли]] Динге болашақтардың бәрінде Михаил бұл түрмеден қашып кететінін, тек бір болашақта ғана Дин өзін [[Энохийлік жәшікке]] жауып, мұхит түбіне тастау арқылы мұны тоқтата алатынын айтады. Дин жәшікті дайындап бастайды, бірақ Сэмнің басқа жол іздейік деген өтінішін қабылдайды.

Дин сиқырлы інжуді ұстап, жүрегінің ең үлкен тілегін орындайды — нәтижесінде [[Джон Винчестер]]мен қайта қауышады. Дин Михаилден құтылуды тілегенімен, шыққан нәтиже жүрек тебірентерлік отбасылық кездесуге айналады. Уақыт сызығының бұзылмауы үшін Джон өз уақытына қайтып кетеді.

Кейін [[малик жәшігінен]] бас тартқан Дин Сэм, Кастиэль және Джекпен бірге аңшылыққа аттанады. Осы кезде ол есінен танып, оянғанда Михаил оның санасынан шығып кеткенін көреді. Михаил аңшыларды қырып тастап, Винчестерлерді азаптайды. Алайда Джек өз [[жанын]] пайдаланып, Михаилді өлтіріп, оның грациясын сіңіреді. Осылайша Джек толық күшіне қайта оралады, бірақ жаны таусыла бастайды.

Бұл уақытта Люцифердің бұрынғы ыдысы оны [[Бос Кеңістік]]тен тірілтпек болады. Джек оны тоқтатады, бірақ сол жолы [[Мэри Винчестерді]] абайсызда өлтіріп алады. Дин анасының өлімі туралы біліп, аза мен ашуға булығады. Джекті өлтіру үшін [[Чак (Supernatural)|Чак]] келіп, өзімен бірге ерекше қару әкеледі: бұл қару нысанға не істесе, иесіне де соны жасайды. Дин оны Джекке бағыттайды, бірақ соңғы сәтте атып жібермей, түсіністік танытады.

Бұл Чактың ашуын тудырады. Сэм мен Дин өз өмірлерінің шын мәнінде Чактың ойын-сауығына айналғанын түсінеді. Ашуға булыққан Чак Джекті өлтіріп, тозақтан барлық зұлым рухтарды босатады. Ол: «Хикая аяқталды. Қош келдіңдер, ақырзаман!» — деп мәлімдейді. Винчестерлер мен Кастиэль жау шоғырын қарсы алуға дайындалады.

====15-маусым====
Чак тозақ қақпаларын ашып, ақырзаманды бастаған соң, Сэм, Дин және Кастиэль зомби мен аруақтармен күресуге мәжбүр болады.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pruner |first=Aaron |last2=Weatherhead |first2=Shaina |date=2020-11-20 |title='Supernatural' Series Finale Explained: How Does the Winchesters' Story End? |url=https://collider.com/supernatural-series-finale-explained/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Collider (website)|Collider]] |language=en-US}}&lt;/ref&gt; Олар тозақ пен әлем арасындағы саңылауды жауып, Чакты жеңудің жолын іздейді. Көп қиындықтан кейін, олар оны жеңіп шығады.

Алайда сол жеңістен соң Дин аңшылық кезінде [[вампирлер]] шабуылынан қайтыс болады. Өлімімен келісіп, Сэммен қоштасады. Кейін [[жәннатта]] [[Бобби Сингер]]мен қайта қауышып, оған Чак жеңілгеннен кейінгі жағдайларды түсіндіреді. Дин [[Кастиэльдің]] [[Бос Кеңістіктен]] құтқарылғанын және Кастиэль мен Джек жәннатты жақсартқанын біледі.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-20 |title=Here's how everyone's story ended on 'Supernatural' |url=https://ew.com/tv/supernatural-characters-final-season-endings/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt; Сэм Жер бетінде толыққанды өмір сүріп, кейін Динге жәннатта қосылады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Carry On |episode-link=Carry On (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2020-11-19 |season=15 |number=20 |credits=[[Andrew Dabb]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;
====''The Winchesters''====
1970-жылдары орын алған бұл хикаяда Дин Винчестер ата-анасы — [[Джон Винчестер]] мен [[Мэри Кэмпбелл]]дің қалай танысып, ғашық болып, әкелерін іздеу жолында бірге жын-перілермен күрескені туралы баяндап отырады. Бұл оқиғаларды баяндау барысында Дин Винчестер ешкім білмейтін бір шындықты ашады: [[Акрида]] — бүкіл тіршілікке қауіп төндіретін құбыжықтар және Дин ата-анасының өміріндегі бұл жоғалған тарау жайлы көбірек мәлімет жинамақ ниетте.

[[Сэмюэл Кэмпбелл]]дің жарық зақымдаған барлау фотоларының арасынан Джон оған [[Генри Винчестер]]дің хатын берген ер адамды байқап қалады. Джон мен Мэри бұл адамды танымайды, бірақ фотода [[Импала]] көлігіне мініп жатқан бұл адам — Дин екені белгілі болады. Акрида Динді тоқтатуға аңшыларды біріктірген адам деп танып, оны іздеуге [[Монстрлар клубын]] пайдалануды көздейді. Акридаға тұтқынға түскен Джон олар Диннен қорқатынын байқап, Дин бұл әлемге жат емес екенін, оларды өлтіре алатын жалғыз адам екенін түсінеді.

Флешбэк арқылы Джон Вьетнамнан оралған соң оған Генридің хатын Дин береді, бұл кезде Дин [[Бобби Сингер]]мен бірге Акридаға қарсы аңшылық жүргізіп жүрген болатын. Қазіргі уақытта Акрида патшайымы [[Джоан Хопкинс]] Дин мен Импаланың бір портал арқылы жіберіліп, жойылғанын айтады. [[Остиум]] және Диннің аңшылық күнделігі арқылы Монстрлар клубы Динді қайтаруға тырысады, бірақ тек Импаланы ғана қайтара алады. Сол себепті олар Дин өліп қалған деп ойлайды. Алайда Импала да бұл әлемге жат болғандықтан, Мэри оны [[Джоан]]ға соғып өлтіреді, бұл арқылы Акрида да жойылады. Бірақ бұл әрекет Мэриді портал арқылы өткізіп жібереді.

Дин Мэриді порталдан құтқарып, Монстрлар клубының [[балама ғаламда]] екенін түсіндіреді. [[Carry On (Supernatural)|Өлімінен кейін Жәннатта]] жүріп, Дин бірнеше ғаламды аралап, отбасы бақытты өмір сүретін әлемді іздейді. Осы кезде ол Чактың жеңілген жағдайына дайындалған [[Акрида]] деген қауіпсіздік тетігін тауып алады. Акрида Сэмге де қауіп төндіргендіктен, Дин [[Джек]]тің араласпау туралы бұйрығына қарамай, бұл іске араласады. Джек оған ескерту жасаса да, соңында келісіп, Динге өз күнделігі мен [[Кольт]]ті қайтарып береді.

Дин Джонға күнделігін береді — бұл күнделік Джонның күнделігі Динге жол көрсеткендей, оған жол көрсетпек. Ал Мэриге Кольтті береді, оны келесі жылы Мэримен [[келісім жасайтын]] [[Азазел]] кездескенде қолдануға ескерту жасайды. Одан аты-жөнін сұрағанда, Дин [[Джеймс Хетфилд]] деп өтірік ат береді. Сосын Джек пен Боббимен бірге қайтадан Жәннатқа аттанып, бұл ғаламда отбасына бақыт бұйырғанына разы күйде кетеді.

== Қабілеттері мен дағдылары ==
Дин — тәжірибелі әрі өте тапқыр аңшы.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=2HIyhLRKK7A |title=COMIC CON 2018 {{!}} Jensen Ackles Talks Dean Winchester and 'Supernatural' |date=2018-07-26 |type=Video |language=en |publisher=Fangirlish |via=[[YouTube]]}}&lt;/ref&gt; Ол әртүрлі [[атыс қаруы|қаруларды]] жақсы меңгерген; көбінесе [[Colt 1911]] тапаншасы мен [[кесілген мылтықты]] қолданады. Қол күрес, [[пышақпен ұрыс]] және айла-тәсілдерді жетік меңгерген. Ол бірнеше рет адамдар мен [[шэйпшифтер]], вампирлер және жындар сияқты күшті тіршілік иелерін жеңіп шыққан.

«Croatoan» эпизодында [[Молотов коктейлі]] мен [[жарылғыш құрал]] дайындап, [[химияны]] білетінін көрсетеді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Croatoan |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2006-12-07 |season=2 |number=9 |credits=John Shiban (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; «Phantom Traveler» бөлімінде ескі [[Уокман]]нан [[ЭМӨ]] детектор құрастырып, [[электроника]] мен [[кері инженерия]]дан хабары бар екенін дәлелдейді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Phantom Traveller |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-10-04 |season=1 |number=4 |credits=Richard Hatem (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;

Дин тылсым күштер туралы, [[мифология]] мен [[сиқырлар]]ды терең меңгерген және 4-маусымнан бастап [[періштелерге]] қарсы сиқырларды қолдана бастайды.

Аңшылық барысында Дин жиі өзін [[ФБР]], [[Ауруларды бақылау және алдын алу орталығы|CDC]] секілді үкімет агенті ретінде таныстырып, тергеулерге араласады. Ол сондай-ақ құлып бұзу, сигнализация өшіру, көлік ұрлау, бильярд ойнап ақша табу сияқты тәсілдерді де жетік меңгерген. [[Тозақта]] [[Аластэрдің]] «шәкірті» болған кезде азаптау әдістерін толықтай үйренген.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=ihviwyc_TUg |title=Jensen Ackles talks about Dean's return from Hell |date=2008-09-18 |type=Video |publisher=TheCWSource |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/ihviwyc_TUg |archive-date=2021-12-14 |url-status=live |via=[[YouTube]]}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt;

Дин көліктерге өте жақын, [[Impala (Supernatural)|Импаласын]] бала кезінен бастап өзі жөндеп, жақсы күйде ұстап келеді.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-18 |title='Supernatural's Jensen Ackles says he struggled with the show's ending at first |url=https://ew.com/tv/supernatural-jensen-ackles-final-season-interview/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt;

Қосымша қабілеттері:
Вампир кезінде: күш, көру, иіс және есту қабілеті күшейді.
Қабылдаған Марк Кайна: адам бола тұра ерекше күшке ие болды, [[Метатрон]] сияқты періштелермен тең күресе алды. Қанжарды өзіне тарту, алдын ала түстер көру және сиқыр мен жындарға иммунитет сияқты күштері болды.
Жын Дин: күші [[Тозақтың серілерімен]] теңесті, телепатия, жарадан жылдам жазылу, экзорцизмге төзімділік секілді қабілеттерге ие болды.
Михаил ретінде: телепортация, телекинез, жылдам сауығу, және [[Архангел семсерін]] пайдалану мүмкіндігі болды.
''The Winchesters'' хикаясында Дин жарақат алмайтын рухани формада жүреді. Бір портал оны жоя алмайды, себебі ол әлдеқашан өлген. Дегенмен, ол әлеммен физикалық әрекеттесе алады және [[елес]]тер сияқты кенеттен жоғалып, қайта пайда бола алады. Дегенмен, Дин ең алдымен [[Импаламен]] жүріп-тұрғанды жөн көреді — бұл көлікті ол [[Жәннаттан]] ала келген.
== Сілтемелер ==
{{Табиғаттан тыс}}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>dn77qylmr0ucepwwjscr42f799swz2w</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484406</id>
      <parentid>3484405</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T02:31:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <origin>3484406</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="53011" sha1="1xs0h959tkmjcb7gmx4cq5zfzq7lfwl" xml:space="preserve">{{Кейіпкер
| есімі                 = Дин Винчестер
| төл есімі             = 
| суреті                = 
| сурет тақырыбы        = 
| сериясы               = Табиғаттан тыс
| ғаламы                = 
| авторлары             = Эрик Крипке
| негізделген           = 
| шабыт көзі            = Дин Мориарти
| бейімделген           = 
| сомдаған              = Дженсен Эклс
| дыбыстаған            = 
| алғаш көрінуі         = 
| соңғы көрінуі         = 
| пайда болулары        = 
| шын есімі             = 
| толық аты             = 
| лақап аты             = 
| түрі                  = адам
| жынысы                = ер
| мәртебесі             = қайтыс болған
| жасы                  = 
| туған күні            = 
| туған жері            = 
| қайтыс болған күні    = 
| қайтыс болған жері    = 
| өлім себебі           = арқасына кірген темірден қайтыс болды
| планетасы             = 
| отаны                 = 
| ұлты                  = 
| мекенжайы             = 
| кәсібі                = 
| тиесілігі             = 
| лауазымы              = 
| атағы                 = 
| жұбайы                = 
| балалары              = 
| әкесі                 = 
| анасы                 = 
| туыстары              = 
| ғашығы                = 
| иесі                  = 
| тәлімгері             = 
| достары               = 
| одақтастары           = 
| ізбасарлары           = 
| қарсыластары          = 
| дүниетанымы           = 
| қызығушылықтары       = 
| қабілеттері           = 
| ұрыс стилі            = 
| қаруы                 = 
| көлігі                = 
| ресми сайты           = 
}}

'''Дин Винчестер''' ({{lang-en|Dean Winchester}}) — ''[[Табиғаттан тыс (телесериал)|Табиғаттан тыс]]'' атты америкалық драмалық телехикаяның екі [[протагонист|басты кейіпкерінің]] бірі, [[Сэм Винчестер]]дің ағасы. Кейіпкердің негізгі нұсқасын [[Дженсен Эклс]] сомдайды. Өзге нұсқаларын Хантер Брошу (сәби кезі), Ридж Кэнайп (бала кезі), Николай Лоутон-Джистра (жеткіншек кезі), Брок Келли және Дилан Эверетт (жасөспірім кезі), сондай-ақ Чад Эверетт (егде шағы) сомдаған.

==Дамуы==
Дин Винчестерді ''Supernatural'' телехикаясының авторы және бастапқы шоураннері [[Эрик Крипке]] ойлап тапты. Ол The WB арнасына екі бауырдың тылсым құбылыстарды зерттейтін шоу идеясын ұсынған кезде бұл кейіпкерді жасаған болатын.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p.6&lt;/ref&gt; Диннің есімі [[Джек Керуак|Джек Керуактың]] жол сапары туралы ''On the Road'' (Жол үстінде) атты романындағы Дин Мориартиге құрмет ретінде берілген,&lt;ref name=&quot;scarierfiction&quot;&gt;{{cite web |date=March 8, 2007 |title=Fact scarier than fiction |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110827205742/https://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |archive-date=August 27, 2011 |access-date=2009-09-30 |website=[[The Daily Telegraph (Sydney)|The Daily Telegraph]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; бұл Крипкенің американдық жол-сапар стиліндегі телехикая жасау идеясымен үйлесіп тұрды.&lt;ref name=&quot;theage&quot;&gt;{{cite news |author=Fernandez |first=Maria Elena |date=January 5, 2006 |title=On the road trip from hell |url=http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121104085911/http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |archive-date=November 4, 2012 |access-date=2009-09-30 |work=[[The Age]] |publisher= |location=Melbourne}}&lt;/ref&gt; Бастапқыда бауырлардың тегі &quot;Харрисон&quot; болады деп жоспарланған, бұл Харрисон Фордқа сілтеме еді, өйткені Крипке Диннің &quot;Хан Солоның немқұрайды ержүректілігін&quot; иеленгенін қалаған. Алайда Канзас штатында &quot;Сэм Харрисон&quot; есімді азамат болғандықтан, заңдық себептермен бұл текті өзгертуге тура келді.&lt;ref name=&quot;lastname&quot;&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |interviewer=Angie Rentmeester |title=A 'Supernatural' Spin-Off? Death By Bad Taco? Series Creator Eric Kripke Explains |url=http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606234935/http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-date=2011-06-06 |work=Starpulse.com |date=2008-02-14}}&lt;/ref&gt; Winchester Mystery House-қа деген қызығушылығын және телехикаяға &quot;қазіргі заманғы вестерн&quot; атмосферасын бергісі келгенін ескере отырып, Крипке &quot;Винчестер&quot; тегін таңдады. Дин мен оның бауыры Сэм [[Канзас]] штатының Лоуренс қаласынан шыққан, өйткені бұл қала Сталл зиратына жақын орналасқан, ал ол жер қалалық аңыздарымен танымал.&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |title=Supernatural: Your Burning Questions Answered! |url=http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20091230184335/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-date=2009-12-30 |work=[[TV Guide]] |date=2006-10-12}}&lt;/ref&gt; Дин Винчестер рөлін сомдаған Дженсен Эклз бастапқыда Сэм рөліне кастингке қатысқан, алайда кейін оны Дин рөліне сынап көруге шақырып,&lt;ref&gt;{{cite web |last=Prudom |first=Laura |date=November 11, 2014 |title=Supernatural at 200: The Road So Far, An Oral History |url=https://variety.com/2014/tv/spotlight/supernatural-oral-history-200-episodes-ackles-padalecki-kripke-1201352537/ |access-date=2022-02-19 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; сценарийді оқығаннан кейін Дин кейіпкерін көбірек ұнатқанын байқаған.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p. 130&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;starc&quot;&gt;{{cite web |last=Begum |first=Mumtaj |date=September 12, 2008 |title=Jensen Ackles enjoys doing Supernatural |url=http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=/2008/9/12/tvnradio/1985443&amp;sec=tvnradio |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081028170727/http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=%2F2008%2F9%2F12%2Ftvnradio%2F1985443&amp;sec=tvnradio |archive-date=October 28, 2008 |access-date=September 22, 2009 |work=[[The Star (Malaysia)|The Star Online]]}}&lt;/ref&gt;

==Кейіпкердің өмірбаяны==

===Сериалға дейінгі кезең===
Дин Винчестер 1979 жылдың 24 қаңтарында&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=The Monster at the End of This Book |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2009-04-20 |season=4 |number=18 |transcript=Transcript |transcript-url=http://www.supernaturalwiki.com/index.php?title=4.18_The_Monster_at_the_End_of_This_Book_%28transcript%29 |quote=PUBLISHER: &quot;What's May 2nd?&quot; SAM: &quot;That's my – Uh... that's Sam's birthday.&quot; DEAN: &quot;January 24th is Dean's.&quot; |language=en |credits=Julie Siege (writer), [[Mike Rohl]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Knight |first=Nicholas |date=2012-11-15 |title=The Essential Supernatural: On the Road with Sam and Dean Winchester |publisher=Insight Editions |isbn=978-1608871452 }}&lt;/ref&gt; [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон]] мен [[Мэри Винчестер (Supernatural)|Мэри Винчестердің]] отбасында, Канзас штатының Лоуренс қаласында дүниеге келді. Ол олардың тұңғыш баласы, өзінің інісі [[Сэм Винчестер|Сэмнен]] төрт жас үлкен. Дин ана жағынан әжесі Дианна Кэмпбелдің құрметіне аталған.

1983 жылдың 2 қарашасында Мэри Сэмнің бөлмесінде [[Азазель (Supernatural)|Азазель]] есімді жынның қолынан қаза табады, және үй өртене бастағанда, Динге Сэмді қауіпсіз жерге алып шығу тапсырылды, ал Джон Мэриді құтқаруға тырысқанымен, сәтсіз болды. Осы оқиғадан кейін Дин өзін Сэм үшін жауапты сезінді және олар бірге өскен кезде, әрдайым інісіне қамқор болу міндетін алды.

Джон Мэридің өлімінің себебін зерттеуге кірісіп, тылсым жаратылыстар мен оларды аулайтын адамдар туралы білді. Кейін Джонның өзі де аңшыға айналып, Динді де солай тәрбиеледі, дегенмен екеуі де Сэмнен тылсым дүниелерді жасырып келді, ол тек 8 жасқа келгенде ғана шындықты білді. Винчестерлер елді шарлап, мотельдерде немесе Джонның достарының үйлерінде өмір сүріп жүрді. Джонның үнемі үйде болмауына байланысты, Дин Сэмге бас-көз болуға мәжбүр болды. Дин 16 жасында ұрлық жасағаны үшін тұтқындалып, жасөспірімдер үйіне жіберілді, онда ол біраз уақыт қалыпты мектепте оқуға мүмкіндік алды, бірақ соңында Сэмге қайта оралуды таңдады.

Сериал басталарға дейін Сэм тылсым өмірден алыстап, өз өмірін бастауды шешеді. Джон Сэмге ренжіп, оны отбасын тастап кетті деп есептеді, ал Сэм де кетер алдында болған үлкен жанжалға байланысты реніш ұстады. Джон мен Дин аңшылықты жалғастырып, АҚШ-ты аралап жүрді.

Дин көптеген қару түрлерін қолдануымен танымал. Оның ерекше стиліне қара былғары етік, қара былғары күрте және қою фланель жейделер мен көк джинсы шалбар жатады. Сондай-ақ ол өзінің қара түсті [[Chevrolet Impala (төртінші буын)|1967 жылғы Chevrolet Impala]] көлігімен танымал — ол кейде сол көлікте ұйықтайды және жүк салғышында мол қару-жарақ жинағы сақталған.
===Сериал барысында===

====1-маусым====
Сериал басталған кезде Дин 26 жаста болады және Джон оған өз бетімен аңшылық жасауға рұқсат берген. Бірінші эпизодта Дин колледжде оқып жатқан Сэмге бірнеше жылдан бері алғаш рет келеді және жоғалып кеткен Джонды табуға көмектесуін сұрайды. Алғашында олар табысқа жете алмайды, және эпизод соңында Сэмнің қызы [[List of Supernatural characters#Jessica Moore|Джессика Мур]] аналары сияқты жолмен қайтыс болады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Pilot |episode-link=Pilot (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-09-13 |season=1 |number=1 | credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[David Nutter]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Сэм Динмен бірге жолға шығып, түрлі тылсым жаратылыстарды аулап, әкесін іздеп, аналары мен Джессиканың өлімінің артындағы кінәліні табуға кіріседі. Соңында олар әкелерімен қайта қауышып, [[The Colt (Supernatural)|Колт]] деген ерекше тапаншаны иеленіп, көздері сары түсті қуатты жын — [[Азазель (Supernatural)|Азазельге]] қарсы соққы беруге дайындалады.

====2-маусым====
Оны өлтіре алмай, олар жүк көлігімен соқтығысып, Дин комаға түседі. Жүрегі тоқтап, Дин өледі, бірақ Джон Диннің өмірі үшін жынмен келісім жасап, оны аман алып қалады.

Джонның жаны жынға беріліп, тозаққа кеткен соң, Сэм мен Дин жынды аулауды жалғастырады. Жын кейін Сэмді ұрлап әкетеді. Сэм арқасынан пышақталып, қаза табады, бұл Динді інісінің өмірін сақтау үшін жынмен келісім жасауға итермелейді. Динге тек бір жыл өмір беріледі. Ағайындылар жынды тозақ қақпасын ашуға және [[Лилит (Supernatural)|Лилитті]] босатуға кедергі жасай алмайды. Алайда, олардың әкесі де тозақтан шығып, оларға Сары Көзді Жынды өлтіруге мүмкіндік береді, содан кейін оның жаны жұмаққа кетеді.

====3-маусым====
Қалатын уақыты азайып бара жатқанын сезінген Дин босатылған жындарды аулауға кіріседі. [[Руби (Supernatural)|Руби]] есімді жынмен кездесіп, Дин тозақта тым ұзақ уақыт жанса, өзі де жынға айналуы мүмкін екенін біледі. Ағайындылар Лилит Азазельден кейін тозақтағы билікті алғанын және Диннің келісім-шартын қолында ұстап отырғанын анықтайды. Соңында олар Лилитпен бетпе-бет кездеседі.

Оны өлтіре алмаған Динді тозақ иттері (Хеллхаундар) паршалап өлтіреді, ал жаны тозаққа сүйреледі.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=No Rest for the Wicked |episode-link=No Rest for the Wicked (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2008-05-15 |season=3 |number=16 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Kim Manners]] (director)}}&lt;/ref&gt;

====4-маусым====
Тозақта жүргенде, Лилит [[Аластэр (Supernatural)|Аластэр]] есімді жынға Динді азаптауды бұйырады. Дин төрт ай бойы өлі болғанымен, тозақта бұл 40 жылға тең. 30 жыл бойы азаптауға қарсы тұрып, ақыры Аластэрге қосылып, жандарды азаптай бастайды. Кейін Дин қабірінен оянып, отбасымен қайта қауышады және [[періште]] [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльмен]] кездеседі. Кастиэль мен басқа да періштелер Динді тозақтан құтқарып, қайта тірілткен болып шығады.

Тозақта жасаған істері үшін ішкі қиналысқа түсіп, Сэмді жынның қанын ішуден тоқтатуға тырысады. Кастиэль оны өткенге жіберіп, Дин Азазельмен қайта кездеседі.

Бір сәтте Дин Сэмге тозақта жандарды азаптап қана қоймай, одан ләззат алғанын мойындайды.

Кейін [[Захария (Supernatural)|Захария]] есімді періште Динге аңшылықты жалғастыруды бұйырады, себебі Дин аңшылықты тастамақ болғанда Джонның да тозақта азап көргенін біледі.

''Jump the Shark'' эпизодында Дин мен Сэм [[Адам Миллиган|Адам]] есімді өгей інілері барын біледі. Бастапқыда сенбеген Дин фотосуреттерді көрген соң туыстығына көзі жетеді. Дин Сэмнің Адамға әкелері үйреткен қатал тәсілдерді қолдануына қарсы болады. Эпизод соңында Адамды жын емес, кек қайтарғысы келген ғул өлтіріп, өзін Адам ретінде көрсеткені белгілі болады. Дин Сэмді құтқарып, ағайындылар Адамның денесін өртейді.

Соңында Дин періштелер Апокалипсис болуын қалайтынын біледі. Егер жынның ерекше балаларының бірі (соңғысы — Сэм) Лилитті өлтірсе, Люцифер босатылады. Кастиэль Динге періштелерден қашуға көмектеседі. Дин [[Рубиді]] өлтіреді (ол Лилиттің тыңшысы болған), бірақ [[Люцифер (Supernatural)|Люцифердің]] босатылуына бөгет болуға кеш қалады.

====5-маусым====
Люцифер босатылған соң, белгісіз күш (Құдай) Дин мен Сэмді ұшаққа телепорттайды. Кейін олар Диннің [[Михаил (Supernatural)|Михаил]], ал Сэмнің Люцифер үшін ыдыс рөлі барын біледі. Олар [[Крест жолдарының патшасы]] [[Кроули (Supernatural)|Кроулимен]] кездесіп, [[Төрт салт атты]]мен күрес жүргізеді.

Ағайындылар Люциферді жеңудің жолын іздеп жүріп, ''Колт'' тапаншасын қолданбақ болады және [[Құдай]]ды іздейді, бірақ Колт Люциферді өлтіре алмайтыны, ал Құдайға Апокалипсис маңызды еместігі белгілі болады.&lt;ref name=&quot;abandon all hope&quot;&gt;{{cite episode |title=Abandon All Hope |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=November 19, 2009 |season=5 |number=10 |credits=[[Ben Edlund]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;moon&quot;&gt;{{cite episode |title=Dark Side of the Moon |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 1, 2010 |season=5 |number=16 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), [[Jeff Woolnough]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Дин Михаилдің ыдысы болуға келіспек болады, тіпті бұл миллиондаған адамның өліміне әкелсе де.&lt;ref name=&quot;sympathy&quot;&gt;{{cite episode |title=Sympathy For The Devil |episode-link=Sympathy for the Devil (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=September 10, 2009 |season=5 |number=1 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; Алайда, Сэмнің Динге деген сенімі оны басқа шешім іздеуге көндіреді.&lt;ref name=&quot;point of no return&quot;&gt;{{cite episode |title=Point of No Return |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 15, 2010 |season=5 |number=18 |credits=[[Jeremy Carver]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt; [[Гавриил (Supernatural)|Архангел Гавриил]] қаза тапқан соң, ағайындылар [[Төрт салт аттының]] жүзіктерін пайдаланып, Люциферді қайта тозаққа қамай алатынын біледі.&lt;ref name=&quot;hammer of the gods&quot;&gt;{{cite episode |title=Hammer of the Gods |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 22, 2010 |season=5 |number=19 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), Rick Bota (director)}}&lt;/ref&gt; Дин мен Сэмде соғыс пен аштықтың жүзігі бар, енді індет пен өлімдікі керек болады. Іздестіру кезінде Сэм колледждегі ескі досы Брэдимен кездеседі — ол Джессиканы Сэмге таныстырған және Азазельдің бұйрығымен Джессиканы өлтірген жын болған. Ақпаратты алған соң Дин Сэмге Брэдиді өлтіруге мүмкіндік береді.

[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] Люциферді қайта тозаққа қамау жолын білген соң, Дин Сэмге Люцифердің ыдысы болуға рұқсат береді. Бірақ Сэмнің Динмен арасындағы байланысы оны бақылауды сақтауға көмектеседі, нәтижесінде ол өзін Люцифермен бірге тозақтағы қапасқа тастайды. Михаил де, олардың кіші інісі Адамның денесін иеленіп, бірге түседі.
====6-маусым====
Аңшылықты тастап, бұрынғы кездейсоқ қарым-қатынаста болған Лисамен бірге тұруға көшкен Дин қалыпты өмірге бейімделуге тырысады. Алайда джин шабуыл жасап, оны белгісіз біреу құтқарған соң, ол қайтадан аңшылық өмірге тартылады. Дин інісі Сэм мен нағашы атасы қайтыс болғаннан кейін тірілгенін білгенде қатты таңғалады. Оның мазасы одан әрі кетеді, өйткені Сэм бұрынғыдай жұмсақ емес, суық әрі қатыгез, тіпті Диннің уақытша вампирге айналуына жол береді. Бұл әсіресе таңғаларлық, өйткені әдетте Сэм ағайындылардың ішіндегі мейірімдісі болған.

Кейін Кастиэль Сэмде жан жоқ екенін айтқанда, Дин оны қайтарудың жолын іздей бастайды. Дин [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] көмегімен Сэмнің жанын Люцифердің қапасынан қайтарады. Содан кейін ағайындылар [[Кроули (Supernatural)|Кроули]] мен [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльге]] қатысты астыртын әрекеттің бетін ашады. Олар барлық жындардың анасын — [[Ив (Supernatural)|Ивті]] жеңіп, Лисамен қарым-қатынасты үзіп, Кастиэльдің тозақтағы рухтарды сіңіріп алып, тірі періштелердің ең қуаттысына айналғанын біледі.

====7-маусым====
[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] көмек сұраған Дин Кастиэльді Пургаторий рухтарын қайтаруға көндіре алмайды, нәтижесінде [[Левиафандар (Supernatural)|левиафандар]] босап, Жерді жаулап алуға әрекет жасайды. Ағайындылардың әке орнына жүрген [[Бобби Сингер]]ді левиафан көсемі [[Дик Роман]] өлтіреді. Осы кезде олар [[Кевин Тран (Supernatural)|Кевин Тран]] есімді пайғамбармен одақтас болады.

[[Құдайдың Сөзі]] арқылы Дин мен Кастиэль Романды өлтіреді, бірақ кейінгі жарылыста өздері де қаза тауып, [[Пургаторийге]] сүйреледі.

====8-маусым====
Кастиэль тастап кеткеннен кейін, Дин вампир [[Бенни (Supernatural)|Беннидің]] көмегімен Пургаторийде бір жыл тірі қалады. Кейін екеуі қашып шығады. Дин Сэмнің оны іздемегенін білгенде ашуға булығады. Олар Кевинмен қайта қауышып, Тозақ қақпасын жабуға арналған сынақтар туралы тағы бір [[Құдай сөзі]]н табады. Дин Сэмге сынақтарды орындауға көмектеседі және олар бұл жолда [[Метатрон (Supernatural)|Метатрон]] атты қашқын періштемен және [[Абаддон (Supernatural)|Абаддон]] есімді тозақ рыцарымен кездеседі. Сонымен қатар, әке жағынан аталары оларға [[Хат иелері (Supernatural)|Хат иелері]] бункерін база ретінде қалдырады. Дин Кастиэльдің [[Наоми (Supernatural)|Наоми]] атты періште тарапынан өзін өлтіруге бағдарламаланғанын білгенде шошиды. [[Кроули (Supernatural)|Кроулиді]] ұстап, Дин Сэмді сынақты аяқтаудан тоқтатады, себебі бұл оның өліміне әкелуі мүмкін екенін біледі. Ауруханаға бара жатқанда, Сэм құлап түседі, дәл осы кезде періштелер Жерге құлай бастайды.

====9-маусым====
Көмек сұрап дұға еткен Дин Метатрон Кастиэльді алдап, оның рақымын ұрлап, адамға айналдырғанын біледі. [[Езекииль]] есімді періште Сэмнің денесін иеленуге ұсыныс жасап, Дин келіседі, себебі бұл Сэмді құтқарып қалудың жалғыз жолы. Бірақ Езекииль Сэмнің денесінде болғанда, Дин Кастиэльден көмек ала алмай, Абаддонмен күресудің жолын іздеуге мәжбүр болады. Кейін Езекииль өзін [[Гадреэль (Supernatural)|Гадреэль]] екендігін жариялап, Динді жеңіп, Кевинді құтқаруға мүмкіндік бермейді. Ақырында Дин [[Кроули (Supernatural)|Кроулидің]] көмегіне жүгініп, Гадреэльді Сэмнің денесінен қуып шығуға қол жеткізеді, бірақ бұл ағайындылардың арасын ашады.

Абаддонды жеңуге үмітсіз күйде, Кроули Динді [[Қабыл таңбасы]]н қабылдауға итермелейді. Бұл таңбаны Диннің арғы атасы Қабыл берген. Кейін Кроули [[Алғашқы Қылыш]]ты табуға көмектеседі. Сэммен қарым-қатынасын қайта жақсартып, Дин Абаддонды өлтіріп, Гадреэльді де өлтірмек болады. Ақыры Метатронмен бетпе-бет келіп, Дин өлімші жарақат алып, тағы да қаза табады. Оның денесі бункерге қайтарылады, бірақ Дин қайта тіріледі — енді ол жынға айналған және [[Кроулимен]] бірге кетеді.&lt;ref name=&quot;variety20140523&quot;&gt;{{Cite news |last=Prudom |first=Laura |date=2014-05-23 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |access-date=2025-03-29 |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |issn=0042-2738}}&lt;/ref&gt;

====10-маусым====
Жын ретінде өмір сүріп, Абаддонның жақтастарын өлтіріп жүрген Дин бір кезде [[Лестер Моррис]] есімді адамды өлтіреді және өзінің жындық күштері арқылы Кроулидің Сэм туралы айтқандарын растайды. Кейін Сэммен кездескенде, [[Коул]] есімді сарбаз Динге шабуылдап, Сэмге оны қасиетті сумен тұтқындауға мүмкіндік береді. Сэм оны қайта адамға айналдыру үшін [[жыннан емдеу рәсімін]] қолданады. Алайда Дин қашып кетеді. Бірақ Кастиэльдің көмегімен Дин қайтадан емделеді, дегенмен ол әлі де [[Қабыл таңбасымен]] күшейтілген адам болып қала береді.

Уақыт өте келе күші артып, өзін-өзі басқара алмай кеткен Дин [[Қабыл]]дан таңбаны алған адам ретінде ешқандай ем жоқ екенін біледі. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлім]] оған таңбаны алып тастау бүкіл [[Қара Түнек]]ті босататынын, сондықтан Динді қоғамнан аластату қажет екенін айтады. Бұл үшін ол Сэмді өлтіруі керек болады. Алдымен келіссе де, ақыры Дин Өлімді өлтіреді. Бірақ Сэмнің бұрынғы әрекеттері таңбаны бәрібір жоюға алып келеді — соның нәтижесінде Қара Түнек босап шығады.

====11-маусым====
Қара Түнек босатылған соң, Дин мен Сэм оны табуға кіріседі. Олар іздеп жүрген жаратылыс — Құдайдың қарындасы екенін білгенде шошиды. Бұл жаратылыс кейін өзін [[Амара (Supernatural)|Амара]] деп таныстырады. Дин оны өлтіре алмайды, өйткені оған деген ішкі тартылыс сезімі бар. Істі одан әрі қиындататыны — [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльдің]] [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] үшін ыдыс болуға келісуі, өйткені тек архангел ғана Амарамен күресе алады деп сенеді. Бірақ бұл сәтсіз аяқталады — себебі Люцифер құлаған архангел болғандықтан, шамасы жетпейді. Ақырында ағайындылар нағыз Құдай — [[Чак (Supernatural)|Чак Шюрлимен]] байланысады. Ол — Винчестер туралы Інжіл жазған жазушы еді. Чак пен Амара татуласқан соң, бірге кетеді. Осы үшін алғыс ретінде Амара Диннің анасын қайта тірілтеді — бұл Дин үшін күтпеген тосын сый болады.
====12-маусым====
Винчестерлер адам және тылсым күштер тарапынан қауіпке тап болады. [[Хат иелері (Supernatural)|Британдық Хат иелері]] АҚШ-тағы аңшыларды бақылауға алу мақсатында Винчестерлерге шабуыл жасайды. Сонымен қатар [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] жаңа тән іздеп, қашып жүр.

Кейін Люцифер [[АҚШ Президентін]] өзіне ыдыс етіп алады, бірақ Винчестерлер оны бұл тәннен қуып шығады. Осы кезде Люцифер Президентті иеленіп жүргенде [[балалы болғаны]] анықталады, сондықтан Винчестерлер сол баланың анасын қорғауға мәжбүр болады. [[Мэри Винчестер]] британдық Хат иелерімен одақтасу мүмкіндігін зерттейді. [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэль]] Люцифердің баласын қорғауға лайық деп шешеді, бірақ Хат иелері тым қатыгез екенін көрсетіп, одақ тоқтатылады — олар кездейсоқ бір мүшесін өлтіріп алған аңшы әйелді өлтіріп тастайды.

====13-маусым====
Винчестерлер Люциферді [[Апокалипсис Әлемі|параллель әлемге]] қуып жібереді, бұл жерде Апокалипсис 2012 жылы &quot;мерзімінде&quot; орын алған. Алайда бұл жоспар сәтсіз аяқталады: Люцифер бұл әлемнің [[Михаил (Supernatural)|Михаиліне]] негізгі әлем туралы айтып береді. Сонымен қатар, олар Люцифердің баласы — [[Джек Клайн]] атты кенеттен ересекке айналған нефилимді тәрбиелеуге тырысады.

Джек Винчестерлер мен Кастиэльді әкелері ретінде көреді. Ағайындылар [[Гавриил (Supernatural)|Гавриилдің]] тірі екенін анықтап, оны одақтас етеді. Олар Апокалипсис Әлемінен бірнеше адамды (оның ішінде [[Бобби Сингер (балама нұсқасы)]] мен [[Чарли Брэдбери]]ді) құтқарып үлгереді, бірақ Михаил мен Люцифер де бұл әлемге ереді.

Люцифер Джектің [[грациясын]] алып, күшін арттырғанда, оны тоқтатудың жалғыз жолы — Михаилдің ыдысы болуға келісім беру болады. [[Дин Винчестер]] келісім береді, бірақ кейін Михаил Диннің денесін толық иеленіп алады.

====14-маусым====
[[Дин]]нің денесін иемденген Михаил бірнеше апта бойы Жерді зерттейді және монстрларға көмек беріп, олар арқылы әлемді жаулап алмақ болады. Диннің рухы уақытша бет алып, бостандық сұрайды.

Михаил Диннің еркіндігін бір сәтке беріп, кейін қайта денесін алады. Алайда Дин отбасының көмегімен Михаилді өзінің [[санасындағы түрмеге]] қамап тастайды. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] орнын басқан [[Билли (Собиратель)|Билли]] Динге болашақтардың бәрінде Михаил бұл түрмеден қашып кететінін, тек бір болашақта ғана Дин өзін [[Энохийлік жәшікке]] жауып, мұхит түбіне тастау арқылы мұны тоқтата алатынын айтады. Дин жәшікті дайындап бастайды, бірақ Сэмнің басқа жол іздейік деген өтінішін қабылдайды.

Дин сиқырлы інжуді ұстап, жүрегінің ең үлкен тілегін орындайды — нәтижесінде [[Джон Винчестер]]мен қайта қауышады. Дин Михаилден құтылуды тілегенімен, шыққан нәтиже жүрек тебірентерлік отбасылық кездесуге айналады. Уақыт сызығының бұзылмауы үшін Джон өз уақытына қайтып кетеді.

Кейін [[малик жәшігінен]] бас тартқан Дин Сэм, Кастиэль және Джекпен бірге аңшылыққа аттанады. Осы кезде ол есінен танып, оянғанда Михаил оның санасынан шығып кеткенін көреді. Михаил аңшыларды қырып тастап, Винчестерлерді азаптайды. Алайда Джек өз [[жанын]] пайдаланып, Михаилді өлтіріп, оның грациясын сіңіреді. Осылайша Джек толық күшіне қайта оралады, бірақ жаны таусыла бастайды.

Бұл уақытта Люцифердің бұрынғы ыдысы оны [[Бос Кеңістік]]тен тірілтпек болады. Джек оны тоқтатады, бірақ сол жолы [[Мэри Винчестерді]] абайсызда өлтіріп алады. Дин анасының өлімі туралы біліп, аза мен ашуға булығады. Джекті өлтіру үшін [[Чак (Supernatural)|Чак]] келіп, өзімен бірге ерекше қару әкеледі: бұл қару нысанға не істесе, иесіне де соны жасайды. Дин оны Джекке бағыттайды, бірақ соңғы сәтте атып жібермей, түсіністік танытады.

Бұл Чактың ашуын тудырады. Сэм мен Дин өз өмірлерінің шын мәнінде Чактың ойын-сауығына айналғанын түсінеді. Ашуға булыққан Чак Джекті өлтіріп, тозақтан барлық зұлым рухтарды босатады. Ол: «Хикая аяқталды. Қош келдіңдер, ақырзаман!» — деп мәлімдейді. Винчестерлер мен Кастиэль жау шоғырын қарсы алуға дайындалады.

====15-маусым====
Чак тозақ қақпаларын ашып, ақырзаманды бастаған соң, Сэм, Дин және Кастиэль зомби мен аруақтармен күресуге мәжбүр болады.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pruner |first=Aaron |last2=Weatherhead |first2=Shaina |date=2020-11-20 |title='Supernatural' Series Finale Explained: How Does the Winchesters' Story End? |url=https://collider.com/supernatural-series-finale-explained/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Collider (website)|Collider]] |language=en-US}}&lt;/ref&gt; Олар тозақ пен әлем арасындағы саңылауды жауып, Чакты жеңудің жолын іздейді. Көп қиындықтан кейін, олар оны жеңіп шығады.

Алайда сол жеңістен соң Дин аңшылық кезінде [[вампирлер]] шабуылынан қайтыс болады. Өлімімен келісіп, Сэммен қоштасады. Кейін [[жәннатта]] [[Бобби Сингер]]мен қайта қауышып, оған Чак жеңілгеннен кейінгі жағдайларды түсіндіреді. Дин [[Кастиэльдің]] [[Бос Кеңістіктен]] құтқарылғанын және Кастиэль мен Джек жәннатты жақсартқанын біледі.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-20 |title=Here's how everyone's story ended on 'Supernatural' |url=https://ew.com/tv/supernatural-characters-final-season-endings/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt; Сэм Жер бетінде толыққанды өмір сүріп, кейін Динге жәннатта қосылады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Carry On |episode-link=Carry On (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2020-11-19 |season=15 |number=20 |credits=[[Andrew Dabb]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;
====''The Winchesters''====
1970-жылдары орын алған бұл хикаяда Дин Винчестер ата-анасы — [[Джон Винчестер]] мен [[Мэри Кэмпбелл]]дің қалай танысып, ғашық болып, әкелерін іздеу жолында бірге жын-перілермен күрескені туралы баяндап отырады. Бұл оқиғаларды баяндау барысында Дин Винчестер ешкім білмейтін бір шындықты ашады: [[Акрида]] — бүкіл тіршілікке қауіп төндіретін құбыжықтар және Дин ата-анасының өміріндегі бұл жоғалған тарау жайлы көбірек мәлімет жинамақ ниетте.

[[Сэмюэл Кэмпбелл]]дің жарық зақымдаған барлау фотоларының арасынан Джон оған [[Генри Винчестер]]дің хатын берген ер адамды байқап қалады. Джон мен Мэри бұл адамды танымайды, бірақ фотода [[Импала]] көлігіне мініп жатқан бұл адам — Дин екені белгілі болады. Акрида Динді тоқтатуға аңшыларды біріктірген адам деп танып, оны іздеуге [[Монстрлар клубын]] пайдалануды көздейді. Акридаға тұтқынға түскен Джон олар Диннен қорқатынын байқап, Дин бұл әлемге жат емес екенін, оларды өлтіре алатын жалғыз адам екенін түсінеді.

Флешбэк арқылы Джон Вьетнамнан оралған соң оған Генридің хатын Дин береді, бұл кезде Дин [[Бобби Сингер]]мен бірге Акридаға қарсы аңшылық жүргізіп жүрген болатын. Қазіргі уақытта Акрида патшайымы [[Джоан Хопкинс]] Дин мен Импаланың бір портал арқылы жіберіліп, жойылғанын айтады. [[Остиум]] және Диннің аңшылық күнделігі арқылы Монстрлар клубы Динді қайтаруға тырысады, бірақ тек Импаланы ғана қайтара алады. Сол себепті олар Дин өліп қалған деп ойлайды. Алайда Импала да бұл әлемге жат болғандықтан, Мэри оны [[Джоан]]ға соғып өлтіреді, бұл арқылы Акрида да жойылады. Бірақ бұл әрекет Мэриді портал арқылы өткізіп жібереді.

Дин Мэриді порталдан құтқарып, Монстрлар клубының [[балама ғаламда]] екенін түсіндіреді. [[Carry On (Supernatural)|Өлімінен кейін Жәннатта]] жүріп, Дин бірнеше ғаламды аралап, отбасы бақытты өмір сүретін әлемді іздейді. Осы кезде ол Чактың жеңілген жағдайына дайындалған [[Акрида]] деген қауіпсіздік тетігін тауып алады. Акрида Сэмге де қауіп төндіргендіктен, Дин [[Джек]]тің араласпау туралы бұйрығына қарамай, бұл іске араласады. Джек оған ескерту жасаса да, соңында келісіп, Динге өз күнделігі мен [[Кольт]]ті қайтарып береді.

Дин Джонға күнделігін береді — бұл күнделік Джонның күнделігі Динге жол көрсеткендей, оған жол көрсетпек. Ал Мэриге Кольтті береді, оны келесі жылы Мэримен [[келісім жасайтын]] [[Азазел]] кездескенде қолдануға ескерту жасайды. Одан аты-жөнін сұрағанда, Дин [[Джеймс Хетфилд]] деп өтірік ат береді. Сосын Джек пен Боббимен бірге қайтадан Жәннатқа аттанып, бұл ғаламда отбасына бақыт бұйырғанына разы күйде кетеді.

== Қабілеттері мен дағдылары ==
Дин — тәжірибелі әрі өте тапқыр аңшы.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=2HIyhLRKK7A |title=COMIC CON 2018 {{!}} Jensen Ackles Talks Dean Winchester and 'Supernatural' |date=2018-07-26 |type=Video |language=en |publisher=Fangirlish |via=[[YouTube]]}}&lt;/ref&gt; Ол әртүрлі [[атыс қаруы|қаруларды]] жақсы меңгерген; көбінесе [[Colt 1911]] тапаншасы мен [[кесілген мылтықты]] қолданады. Қол күрес, [[пышақпен ұрыс]] және айла-тәсілдерді жетік меңгерген. Ол бірнеше рет адамдар мен [[шэйпшифтер]], вампирлер және жындар сияқты күшті тіршілік иелерін жеңіп шыққан.

«Croatoan» эпизодында [[Молотов коктейлі]] мен [[жарылғыш құрал]] дайындап, [[химияны]] білетінін көрсетеді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Croatoan |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2006-12-07 |season=2 |number=9 |credits=John Shiban (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; «Phantom Traveler» бөлімінде ескі [[Уокман]]нан [[ЭМӨ]] детектор құрастырып, [[электроника]] мен [[кері инженерия]]дан хабары бар екенін дәлелдейді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Phantom Traveller |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-10-04 |season=1 |number=4 |credits=Richard Hatem (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;

Дин тылсым күштер туралы, [[мифология]] мен [[сиқырлар]]ды терең меңгерген және 4-маусымнан бастап [[періштелерге]] қарсы сиқырларды қолдана бастайды.

Аңшылық барысында Дин жиі өзін [[ФБР]], [[Ауруларды бақылау және алдын алу орталығы|CDC]] секілді үкімет агенті ретінде таныстырып, тергеулерге араласады. Ол сондай-ақ құлып бұзу, сигнализация өшіру, көлік ұрлау, бильярд ойнап ақша табу сияқты тәсілдерді де жетік меңгерген. [[Тозақта]] [[Аластэрдің]] «шәкірті» болған кезде азаптау әдістерін толықтай үйренген.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=ihviwyc_TUg |title=Jensen Ackles talks about Dean's return from Hell |date=2008-09-18 |type=Video |publisher=TheCWSource |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/ihviwyc_TUg |archive-date=2021-12-14 |url-status=live |via=[[YouTube]]}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt;

Дин көліктерге өте жақын, [[Impala (Supernatural)|Импаласын]] бала кезінен бастап өзі жөндеп, жақсы күйде ұстап келеді.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-18 |title='Supernatural's Jensen Ackles says he struggled with the show's ending at first |url=https://ew.com/tv/supernatural-jensen-ackles-final-season-interview/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt;

Қосымша қабілеттері:
Вампир кезінде: күш, көру, иіс және есту қабілеті күшейді.
Қабылдаған Марк Кайна: адам бола тұра ерекше күшке ие болды, [[Метатрон]] сияқты періштелермен тең күресе алды. Қанжарды өзіне тарту, алдын ала түстер көру және сиқыр мен жындарға иммунитет сияқты күштері болды.
Жын Дин: күші [[Тозақтың серілерімен]] теңесті, телепатия, жарадан жылдам жазылу, экзорцизмге төзімділік секілді қабілеттерге ие болды.
Михаил ретінде: телепортация, телекинез, жылдам сауығу, және [[Архангел семсерін]] пайдалану мүмкіндігі болды.
''The Winchesters'' хикаясында Дин жарақат алмайтын рухани формада жүреді. Бір портал оны жоя алмайды, себебі ол әлдеқашан өлген. Дегенмен, ол әлеммен физикалық әрекеттесе алады және [[елес]]тер сияқты кенеттен жоғалып, қайта пайда бола алады. Дегенмен, Дин ең алдымен [[Импаламен]] жүріп-тұрғанды жөн көреді — бұл көлікті ол [[Жәннаттан]] ала келген.
== Сілтемелер ==
{{Табиғаттан тыс}}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>1xs0h959tkmjcb7gmx4cq5zfzq7lfwl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484407</id>
      <parentid>3484406</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T02:31:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <origin>3484407</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="53039" sha1="b6yxti3ww6ho9a7ncu6f74ga6dy6n65" xml:space="preserve">{{Кейіпкер
| есімі                 = Дин Винчестер
| төл есімі             = 
| суреті                = 
| сурет тақырыбы        = 
| сериясы               = Табиғаттан тыс
| ғаламы                = 
| авторлары             = Эрик Крипке
| негізделген           = 
| шабыт көзі            = Дин Мориарти
| бейімделген           = 
| сомдаған              = Дженсен Эклс
| дыбыстаған            = 
| алғаш көрінуі         = 
| соңғы көрінуі         = 
| пайда болулары        = 
| шын есімі             = 
| толық аты             = 
| лақап аты             = 
| түрі                  = адам
| жынысы                = ер
| мәртебесі             = қайтыс болған
| жасы                  = 
| туған күні            = 
| туған жері            = Канзас, Лоуренс
| қайтыс болған күні    = 
| қайтыс болған жері    = 
| өлім себебі           = арқасына кірген темірден қайтыс болды
| планетасы             = 
| отаны                 = 
| ұлты                  = 
| мекенжайы             = 
| кәсібі                = 
| тиесілігі             = 
| лауазымы              = 
| атағы                 = 
| жұбайы                = 
| балалары              = 
| әкесі                 = 
| анасы                 = 
| туыстары              = 
| ғашығы                = 
| иесі                  = 
| тәлімгері             = 
| достары               = 
| одақтастары           = 
| ізбасарлары           = 
| қарсыластары          = 
| дүниетанымы           = 
| қызығушылықтары       = 
| қабілеттері           = 
| ұрыс стилі            = 
| қаруы                 = 
| көлігі                = 
| ресми сайты           = 
}}

'''Дин Винчестер''' ({{lang-en|Dean Winchester}}) — ''[[Табиғаттан тыс (телесериал)|Табиғаттан тыс]]'' атты америкалық драмалық телехикаяның екі [[протагонист|басты кейіпкерінің]] бірі, [[Сэм Винчестер]]дің ағасы. Кейіпкердің негізгі нұсқасын [[Дженсен Эклс]] сомдайды. Өзге нұсқаларын Хантер Брошу (сәби кезі), Ридж Кэнайп (бала кезі), Николай Лоутон-Джистра (жеткіншек кезі), Брок Келли және Дилан Эверетт (жасөспірім кезі), сондай-ақ Чад Эверетт (егде шағы) сомдаған.

==Дамуы==
Дин Винчестерді ''Supernatural'' телехикаясының авторы және бастапқы шоураннері [[Эрик Крипке]] ойлап тапты. Ол The WB арнасына екі бауырдың тылсым құбылыстарды зерттейтін шоу идеясын ұсынған кезде бұл кейіпкерді жасаған болатын.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p.6&lt;/ref&gt; Диннің есімі [[Джек Керуак|Джек Керуактың]] жол сапары туралы ''On the Road'' (Жол үстінде) атты романындағы Дин Мориартиге құрмет ретінде берілген,&lt;ref name=&quot;scarierfiction&quot;&gt;{{cite web |date=March 8, 2007 |title=Fact scarier than fiction |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110827205742/https://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |archive-date=August 27, 2011 |access-date=2009-09-30 |website=[[The Daily Telegraph (Sydney)|The Daily Telegraph]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; бұл Крипкенің американдық жол-сапар стиліндегі телехикая жасау идеясымен үйлесіп тұрды.&lt;ref name=&quot;theage&quot;&gt;{{cite news |author=Fernandez |first=Maria Elena |date=January 5, 2006 |title=On the road trip from hell |url=http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121104085911/http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |archive-date=November 4, 2012 |access-date=2009-09-30 |work=[[The Age]] |publisher= |location=Melbourne}}&lt;/ref&gt; Бастапқыда бауырлардың тегі &quot;Харрисон&quot; болады деп жоспарланған, бұл Харрисон Фордқа сілтеме еді, өйткені Крипке Диннің &quot;Хан Солоның немқұрайды ержүректілігін&quot; иеленгенін қалаған. Алайда Канзас штатында &quot;Сэм Харрисон&quot; есімді азамат болғандықтан, заңдық себептермен бұл текті өзгертуге тура келді.&lt;ref name=&quot;lastname&quot;&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |interviewer=Angie Rentmeester |title=A 'Supernatural' Spin-Off? Death By Bad Taco? Series Creator Eric Kripke Explains |url=http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606234935/http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-date=2011-06-06 |work=Starpulse.com |date=2008-02-14}}&lt;/ref&gt; Winchester Mystery House-қа деген қызығушылығын және телехикаяға &quot;қазіргі заманғы вестерн&quot; атмосферасын бергісі келгенін ескере отырып, Крипке &quot;Винчестер&quot; тегін таңдады. Дин мен оның бауыры Сэм [[Канзас]] штатының Лоуренс қаласынан шыққан, өйткені бұл қала Сталл зиратына жақын орналасқан, ал ол жер қалалық аңыздарымен танымал.&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |title=Supernatural: Your Burning Questions Answered! |url=http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20091230184335/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-date=2009-12-30 |work=[[TV Guide]] |date=2006-10-12}}&lt;/ref&gt; Дин Винчестер рөлін сомдаған Дженсен Эклз бастапқыда Сэм рөліне кастингке қатысқан, алайда кейін оны Дин рөліне сынап көруге шақырып,&lt;ref&gt;{{cite web |last=Prudom |first=Laura |date=November 11, 2014 |title=Supernatural at 200: The Road So Far, An Oral History |url=https://variety.com/2014/tv/spotlight/supernatural-oral-history-200-episodes-ackles-padalecki-kripke-1201352537/ |access-date=2022-02-19 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; сценарийді оқығаннан кейін Дин кейіпкерін көбірек ұнатқанын байқаған.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p. 130&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;starc&quot;&gt;{{cite web |last=Begum |first=Mumtaj |date=September 12, 2008 |title=Jensen Ackles enjoys doing Supernatural |url=http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=/2008/9/12/tvnradio/1985443&amp;sec=tvnradio |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081028170727/http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=%2F2008%2F9%2F12%2Ftvnradio%2F1985443&amp;sec=tvnradio |archive-date=October 28, 2008 |access-date=September 22, 2009 |work=[[The Star (Malaysia)|The Star Online]]}}&lt;/ref&gt;

==Кейіпкердің өмірбаяны==

===Сериалға дейінгі кезең===
Дин Винчестер 1979 жылдың 24 қаңтарында&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=The Monster at the End of This Book |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2009-04-20 |season=4 |number=18 |transcript=Transcript |transcript-url=http://www.supernaturalwiki.com/index.php?title=4.18_The_Monster_at_the_End_of_This_Book_%28transcript%29 |quote=PUBLISHER: &quot;What's May 2nd?&quot; SAM: &quot;That's my – Uh... that's Sam's birthday.&quot; DEAN: &quot;January 24th is Dean's.&quot; |language=en |credits=Julie Siege (writer), [[Mike Rohl]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Knight |first=Nicholas |date=2012-11-15 |title=The Essential Supernatural: On the Road with Sam and Dean Winchester |publisher=Insight Editions |isbn=978-1608871452 }}&lt;/ref&gt; [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон]] мен [[Мэри Винчестер (Supernatural)|Мэри Винчестердің]] отбасында, Канзас штатының Лоуренс қаласында дүниеге келді. Ол олардың тұңғыш баласы, өзінің інісі [[Сэм Винчестер|Сэмнен]] төрт жас үлкен. Дин ана жағынан әжесі Дианна Кэмпбелдің құрметіне аталған.

1983 жылдың 2 қарашасында Мэри Сэмнің бөлмесінде [[Азазель (Supernatural)|Азазель]] есімді жынның қолынан қаза табады, және үй өртене бастағанда, Динге Сэмді қауіпсіз жерге алып шығу тапсырылды, ал Джон Мэриді құтқаруға тырысқанымен, сәтсіз болды. Осы оқиғадан кейін Дин өзін Сэм үшін жауапты сезінді және олар бірге өскен кезде, әрдайым інісіне қамқор болу міндетін алды.

Джон Мэридің өлімінің себебін зерттеуге кірісіп, тылсым жаратылыстар мен оларды аулайтын адамдар туралы білді. Кейін Джонның өзі де аңшыға айналып, Динді де солай тәрбиеледі, дегенмен екеуі де Сэмнен тылсым дүниелерді жасырып келді, ол тек 8 жасқа келгенде ғана шындықты білді. Винчестерлер елді шарлап, мотельдерде немесе Джонның достарының үйлерінде өмір сүріп жүрді. Джонның үнемі үйде болмауына байланысты, Дин Сэмге бас-көз болуға мәжбүр болды. Дин 16 жасында ұрлық жасағаны үшін тұтқындалып, жасөспірімдер үйіне жіберілді, онда ол біраз уақыт қалыпты мектепте оқуға мүмкіндік алды, бірақ соңында Сэмге қайта оралуды таңдады.

Сериал басталарға дейін Сэм тылсым өмірден алыстап, өз өмірін бастауды шешеді. Джон Сэмге ренжіп, оны отбасын тастап кетті деп есептеді, ал Сэм де кетер алдында болған үлкен жанжалға байланысты реніш ұстады. Джон мен Дин аңшылықты жалғастырып, АҚШ-ты аралап жүрді.

Дин көптеген қару түрлерін қолдануымен танымал. Оның ерекше стиліне қара былғары етік, қара былғары күрте және қою фланель жейделер мен көк джинсы шалбар жатады. Сондай-ақ ол өзінің қара түсті [[Chevrolet Impala (төртінші буын)|1967 жылғы Chevrolet Impala]] көлігімен танымал — ол кейде сол көлікте ұйықтайды және жүк салғышында мол қару-жарақ жинағы сақталған.
===Сериал барысында===

====1-маусым====
Сериал басталған кезде Дин 26 жаста болады және Джон оған өз бетімен аңшылық жасауға рұқсат берген. Бірінші эпизодта Дин колледжде оқып жатқан Сэмге бірнеше жылдан бері алғаш рет келеді және жоғалып кеткен Джонды табуға көмектесуін сұрайды. Алғашында олар табысқа жете алмайды, және эпизод соңында Сэмнің қызы [[List of Supernatural characters#Jessica Moore|Джессика Мур]] аналары сияқты жолмен қайтыс болады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Pilot |episode-link=Pilot (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-09-13 |season=1 |number=1 | credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[David Nutter]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Сэм Динмен бірге жолға шығып, түрлі тылсым жаратылыстарды аулап, әкесін іздеп, аналары мен Джессиканың өлімінің артындағы кінәліні табуға кіріседі. Соңында олар әкелерімен қайта қауышып, [[The Colt (Supernatural)|Колт]] деген ерекше тапаншаны иеленіп, көздері сары түсті қуатты жын — [[Азазель (Supernatural)|Азазельге]] қарсы соққы беруге дайындалады.

====2-маусым====
Оны өлтіре алмай, олар жүк көлігімен соқтығысып, Дин комаға түседі. Жүрегі тоқтап, Дин өледі, бірақ Джон Диннің өмірі үшін жынмен келісім жасап, оны аман алып қалады.

Джонның жаны жынға беріліп, тозаққа кеткен соң, Сэм мен Дин жынды аулауды жалғастырады. Жын кейін Сэмді ұрлап әкетеді. Сэм арқасынан пышақталып, қаза табады, бұл Динді інісінің өмірін сақтау үшін жынмен келісім жасауға итермелейді. Динге тек бір жыл өмір беріледі. Ағайындылар жынды тозақ қақпасын ашуға және [[Лилит (Supernatural)|Лилитті]] босатуға кедергі жасай алмайды. Алайда, олардың әкесі де тозақтан шығып, оларға Сары Көзді Жынды өлтіруге мүмкіндік береді, содан кейін оның жаны жұмаққа кетеді.

====3-маусым====
Қалатын уақыты азайып бара жатқанын сезінген Дин босатылған жындарды аулауға кіріседі. [[Руби (Supernatural)|Руби]] есімді жынмен кездесіп, Дин тозақта тым ұзақ уақыт жанса, өзі де жынға айналуы мүмкін екенін біледі. Ағайындылар Лилит Азазельден кейін тозақтағы билікті алғанын және Диннің келісім-шартын қолында ұстап отырғанын анықтайды. Соңында олар Лилитпен бетпе-бет кездеседі.

Оны өлтіре алмаған Динді тозақ иттері (Хеллхаундар) паршалап өлтіреді, ал жаны тозаққа сүйреледі.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=No Rest for the Wicked |episode-link=No Rest for the Wicked (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2008-05-15 |season=3 |number=16 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Kim Manners]] (director)}}&lt;/ref&gt;

====4-маусым====
Тозақта жүргенде, Лилит [[Аластэр (Supernatural)|Аластэр]] есімді жынға Динді азаптауды бұйырады. Дин төрт ай бойы өлі болғанымен, тозақта бұл 40 жылға тең. 30 жыл бойы азаптауға қарсы тұрып, ақыры Аластэрге қосылып, жандарды азаптай бастайды. Кейін Дин қабірінен оянып, отбасымен қайта қауышады және [[періште]] [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльмен]] кездеседі. Кастиэль мен басқа да періштелер Динді тозақтан құтқарып, қайта тірілткен болып шығады.

Тозақта жасаған істері үшін ішкі қиналысқа түсіп, Сэмді жынның қанын ішуден тоқтатуға тырысады. Кастиэль оны өткенге жіберіп, Дин Азазельмен қайта кездеседі.

Бір сәтте Дин Сэмге тозақта жандарды азаптап қана қоймай, одан ләззат алғанын мойындайды.

Кейін [[Захария (Supernatural)|Захария]] есімді періште Динге аңшылықты жалғастыруды бұйырады, себебі Дин аңшылықты тастамақ болғанда Джонның да тозақта азап көргенін біледі.

''Jump the Shark'' эпизодында Дин мен Сэм [[Адам Миллиган|Адам]] есімді өгей інілері барын біледі. Бастапқыда сенбеген Дин фотосуреттерді көрген соң туыстығына көзі жетеді. Дин Сэмнің Адамға әкелері үйреткен қатал тәсілдерді қолдануына қарсы болады. Эпизод соңында Адамды жын емес, кек қайтарғысы келген ғул өлтіріп, өзін Адам ретінде көрсеткені белгілі болады. Дин Сэмді құтқарып, ағайындылар Адамның денесін өртейді.

Соңында Дин періштелер Апокалипсис болуын қалайтынын біледі. Егер жынның ерекше балаларының бірі (соңғысы — Сэм) Лилитті өлтірсе, Люцифер босатылады. Кастиэль Динге періштелерден қашуға көмектеседі. Дин [[Рубиді]] өлтіреді (ол Лилиттің тыңшысы болған), бірақ [[Люцифер (Supernatural)|Люцифердің]] босатылуына бөгет болуға кеш қалады.

====5-маусым====
Люцифер босатылған соң, белгісіз күш (Құдай) Дин мен Сэмді ұшаққа телепорттайды. Кейін олар Диннің [[Михаил (Supernatural)|Михаил]], ал Сэмнің Люцифер үшін ыдыс рөлі барын біледі. Олар [[Крест жолдарының патшасы]] [[Кроули (Supernatural)|Кроулимен]] кездесіп, [[Төрт салт атты]]мен күрес жүргізеді.

Ағайындылар Люциферді жеңудің жолын іздеп жүріп, ''Колт'' тапаншасын қолданбақ болады және [[Құдай]]ды іздейді, бірақ Колт Люциферді өлтіре алмайтыны, ал Құдайға Апокалипсис маңызды еместігі белгілі болады.&lt;ref name=&quot;abandon all hope&quot;&gt;{{cite episode |title=Abandon All Hope |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=November 19, 2009 |season=5 |number=10 |credits=[[Ben Edlund]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;moon&quot;&gt;{{cite episode |title=Dark Side of the Moon |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 1, 2010 |season=5 |number=16 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), [[Jeff Woolnough]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Дин Михаилдің ыдысы болуға келіспек болады, тіпті бұл миллиондаған адамның өліміне әкелсе де.&lt;ref name=&quot;sympathy&quot;&gt;{{cite episode |title=Sympathy For The Devil |episode-link=Sympathy for the Devil (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=September 10, 2009 |season=5 |number=1 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; Алайда, Сэмнің Динге деген сенімі оны басқа шешім іздеуге көндіреді.&lt;ref name=&quot;point of no return&quot;&gt;{{cite episode |title=Point of No Return |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 15, 2010 |season=5 |number=18 |credits=[[Jeremy Carver]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt; [[Гавриил (Supernatural)|Архангел Гавриил]] қаза тапқан соң, ағайындылар [[Төрт салт аттының]] жүзіктерін пайдаланып, Люциферді қайта тозаққа қамай алатынын біледі.&lt;ref name=&quot;hammer of the gods&quot;&gt;{{cite episode |title=Hammer of the Gods |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 22, 2010 |season=5 |number=19 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), Rick Bota (director)}}&lt;/ref&gt; Дин мен Сэмде соғыс пен аштықтың жүзігі бар, енді індет пен өлімдікі керек болады. Іздестіру кезінде Сэм колледждегі ескі досы Брэдимен кездеседі — ол Джессиканы Сэмге таныстырған және Азазельдің бұйрығымен Джессиканы өлтірген жын болған. Ақпаратты алған соң Дин Сэмге Брэдиді өлтіруге мүмкіндік береді.

[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] Люциферді қайта тозаққа қамау жолын білген соң, Дин Сэмге Люцифердің ыдысы болуға рұқсат береді. Бірақ Сэмнің Динмен арасындағы байланысы оны бақылауды сақтауға көмектеседі, нәтижесінде ол өзін Люцифермен бірге тозақтағы қапасқа тастайды. Михаил де, олардың кіші інісі Адамның денесін иеленіп, бірге түседі.
====6-маусым====
Аңшылықты тастап, бұрынғы кездейсоқ қарым-қатынаста болған Лисамен бірге тұруға көшкен Дин қалыпты өмірге бейімделуге тырысады. Алайда джин шабуыл жасап, оны белгісіз біреу құтқарған соң, ол қайтадан аңшылық өмірге тартылады. Дин інісі Сэм мен нағашы атасы қайтыс болғаннан кейін тірілгенін білгенде қатты таңғалады. Оның мазасы одан әрі кетеді, өйткені Сэм бұрынғыдай жұмсақ емес, суық әрі қатыгез, тіпті Диннің уақытша вампирге айналуына жол береді. Бұл әсіресе таңғаларлық, өйткені әдетте Сэм ағайындылардың ішіндегі мейірімдісі болған.

Кейін Кастиэль Сэмде жан жоқ екенін айтқанда, Дин оны қайтарудың жолын іздей бастайды. Дин [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] көмегімен Сэмнің жанын Люцифердің қапасынан қайтарады. Содан кейін ағайындылар [[Кроули (Supernatural)|Кроули]] мен [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльге]] қатысты астыртын әрекеттің бетін ашады. Олар барлық жындардың анасын — [[Ив (Supernatural)|Ивті]] жеңіп, Лисамен қарым-қатынасты үзіп, Кастиэльдің тозақтағы рухтарды сіңіріп алып, тірі періштелердің ең қуаттысына айналғанын біледі.

====7-маусым====
[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] көмек сұраған Дин Кастиэльді Пургаторий рухтарын қайтаруға көндіре алмайды, нәтижесінде [[Левиафандар (Supernatural)|левиафандар]] босап, Жерді жаулап алуға әрекет жасайды. Ағайындылардың әке орнына жүрген [[Бобби Сингер]]ді левиафан көсемі [[Дик Роман]] өлтіреді. Осы кезде олар [[Кевин Тран (Supernatural)|Кевин Тран]] есімді пайғамбармен одақтас болады.

[[Құдайдың Сөзі]] арқылы Дин мен Кастиэль Романды өлтіреді, бірақ кейінгі жарылыста өздері де қаза тауып, [[Пургаторийге]] сүйреледі.

====8-маусым====
Кастиэль тастап кеткеннен кейін, Дин вампир [[Бенни (Supernatural)|Беннидің]] көмегімен Пургаторийде бір жыл тірі қалады. Кейін екеуі қашып шығады. Дин Сэмнің оны іздемегенін білгенде ашуға булығады. Олар Кевинмен қайта қауышып, Тозақ қақпасын жабуға арналған сынақтар туралы тағы бір [[Құдай сөзі]]н табады. Дин Сэмге сынақтарды орындауға көмектеседі және олар бұл жолда [[Метатрон (Supernatural)|Метатрон]] атты қашқын періштемен және [[Абаддон (Supernatural)|Абаддон]] есімді тозақ рыцарымен кездеседі. Сонымен қатар, әке жағынан аталары оларға [[Хат иелері (Supernatural)|Хат иелері]] бункерін база ретінде қалдырады. Дин Кастиэльдің [[Наоми (Supernatural)|Наоми]] атты періште тарапынан өзін өлтіруге бағдарламаланғанын білгенде шошиды. [[Кроули (Supernatural)|Кроулиді]] ұстап, Дин Сэмді сынақты аяқтаудан тоқтатады, себебі бұл оның өліміне әкелуі мүмкін екенін біледі. Ауруханаға бара жатқанда, Сэм құлап түседі, дәл осы кезде періштелер Жерге құлай бастайды.

====9-маусым====
Көмек сұрап дұға еткен Дин Метатрон Кастиэльді алдап, оның рақымын ұрлап, адамға айналдырғанын біледі. [[Езекииль]] есімді періште Сэмнің денесін иеленуге ұсыныс жасап, Дин келіседі, себебі бұл Сэмді құтқарып қалудың жалғыз жолы. Бірақ Езекииль Сэмнің денесінде болғанда, Дин Кастиэльден көмек ала алмай, Абаддонмен күресудің жолын іздеуге мәжбүр болады. Кейін Езекииль өзін [[Гадреэль (Supernatural)|Гадреэль]] екендігін жариялап, Динді жеңіп, Кевинді құтқаруға мүмкіндік бермейді. Ақырында Дин [[Кроули (Supernatural)|Кроулидің]] көмегіне жүгініп, Гадреэльді Сэмнің денесінен қуып шығуға қол жеткізеді, бірақ бұл ағайындылардың арасын ашады.

Абаддонды жеңуге үмітсіз күйде, Кроули Динді [[Қабыл таңбасы]]н қабылдауға итермелейді. Бұл таңбаны Диннің арғы атасы Қабыл берген. Кейін Кроули [[Алғашқы Қылыш]]ты табуға көмектеседі. Сэммен қарым-қатынасын қайта жақсартып, Дин Абаддонды өлтіріп, Гадреэльді де өлтірмек болады. Ақыры Метатронмен бетпе-бет келіп, Дин өлімші жарақат алып, тағы да қаза табады. Оның денесі бункерге қайтарылады, бірақ Дин қайта тіріледі — енді ол жынға айналған және [[Кроулимен]] бірге кетеді.&lt;ref name=&quot;variety20140523&quot;&gt;{{Cite news |last=Prudom |first=Laura |date=2014-05-23 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |access-date=2025-03-29 |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |issn=0042-2738}}&lt;/ref&gt;

====10-маусым====
Жын ретінде өмір сүріп, Абаддонның жақтастарын өлтіріп жүрген Дин бір кезде [[Лестер Моррис]] есімді адамды өлтіреді және өзінің жындық күштері арқылы Кроулидің Сэм туралы айтқандарын растайды. Кейін Сэммен кездескенде, [[Коул]] есімді сарбаз Динге шабуылдап, Сэмге оны қасиетті сумен тұтқындауға мүмкіндік береді. Сэм оны қайта адамға айналдыру үшін [[жыннан емдеу рәсімін]] қолданады. Алайда Дин қашып кетеді. Бірақ Кастиэльдің көмегімен Дин қайтадан емделеді, дегенмен ол әлі де [[Қабыл таңбасымен]] күшейтілген адам болып қала береді.

Уақыт өте келе күші артып, өзін-өзі басқара алмай кеткен Дин [[Қабыл]]дан таңбаны алған адам ретінде ешқандай ем жоқ екенін біледі. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлім]] оған таңбаны алып тастау бүкіл [[Қара Түнек]]ті босататынын, сондықтан Динді қоғамнан аластату қажет екенін айтады. Бұл үшін ол Сэмді өлтіруі керек болады. Алдымен келіссе де, ақыры Дин Өлімді өлтіреді. Бірақ Сэмнің бұрынғы әрекеттері таңбаны бәрібір жоюға алып келеді — соның нәтижесінде Қара Түнек босап шығады.

====11-маусым====
Қара Түнек босатылған соң, Дин мен Сэм оны табуға кіріседі. Олар іздеп жүрген жаратылыс — Құдайдың қарындасы екенін білгенде шошиды. Бұл жаратылыс кейін өзін [[Амара (Supernatural)|Амара]] деп таныстырады. Дин оны өлтіре алмайды, өйткені оған деген ішкі тартылыс сезімі бар. Істі одан әрі қиындататыны — [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльдің]] [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] үшін ыдыс болуға келісуі, өйткені тек архангел ғана Амарамен күресе алады деп сенеді. Бірақ бұл сәтсіз аяқталады — себебі Люцифер құлаған архангел болғандықтан, шамасы жетпейді. Ақырында ағайындылар нағыз Құдай — [[Чак (Supernatural)|Чак Шюрлимен]] байланысады. Ол — Винчестер туралы Інжіл жазған жазушы еді. Чак пен Амара татуласқан соң, бірге кетеді. Осы үшін алғыс ретінде Амара Диннің анасын қайта тірілтеді — бұл Дин үшін күтпеген тосын сый болады.
====12-маусым====
Винчестерлер адам және тылсым күштер тарапынан қауіпке тап болады. [[Хат иелері (Supernatural)|Британдық Хат иелері]] АҚШ-тағы аңшыларды бақылауға алу мақсатында Винчестерлерге шабуыл жасайды. Сонымен қатар [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] жаңа тән іздеп, қашып жүр.

Кейін Люцифер [[АҚШ Президентін]] өзіне ыдыс етіп алады, бірақ Винчестерлер оны бұл тәннен қуып шығады. Осы кезде Люцифер Президентті иеленіп жүргенде [[балалы болғаны]] анықталады, сондықтан Винчестерлер сол баланың анасын қорғауға мәжбүр болады. [[Мэри Винчестер]] британдық Хат иелерімен одақтасу мүмкіндігін зерттейді. [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэль]] Люцифердің баласын қорғауға лайық деп шешеді, бірақ Хат иелері тым қатыгез екенін көрсетіп, одақ тоқтатылады — олар кездейсоқ бір мүшесін өлтіріп алған аңшы әйелді өлтіріп тастайды.

====13-маусым====
Винчестерлер Люциферді [[Апокалипсис Әлемі|параллель әлемге]] қуып жібереді, бұл жерде Апокалипсис 2012 жылы &quot;мерзімінде&quot; орын алған. Алайда бұл жоспар сәтсіз аяқталады: Люцифер бұл әлемнің [[Михаил (Supernatural)|Михаиліне]] негізгі әлем туралы айтып береді. Сонымен қатар, олар Люцифердің баласы — [[Джек Клайн]] атты кенеттен ересекке айналған нефилимді тәрбиелеуге тырысады.

Джек Винчестерлер мен Кастиэльді әкелері ретінде көреді. Ағайындылар [[Гавриил (Supernatural)|Гавриилдің]] тірі екенін анықтап, оны одақтас етеді. Олар Апокалипсис Әлемінен бірнеше адамды (оның ішінде [[Бобби Сингер (балама нұсқасы)]] мен [[Чарли Брэдбери]]ді) құтқарып үлгереді, бірақ Михаил мен Люцифер де бұл әлемге ереді.

Люцифер Джектің [[грациясын]] алып, күшін арттырғанда, оны тоқтатудың жалғыз жолы — Михаилдің ыдысы болуға келісім беру болады. [[Дин Винчестер]] келісім береді, бірақ кейін Михаил Диннің денесін толық иеленіп алады.

====14-маусым====
[[Дин]]нің денесін иемденген Михаил бірнеше апта бойы Жерді зерттейді және монстрларға көмек беріп, олар арқылы әлемді жаулап алмақ болады. Диннің рухы уақытша бет алып, бостандық сұрайды.

Михаил Диннің еркіндігін бір сәтке беріп, кейін қайта денесін алады. Алайда Дин отбасының көмегімен Михаилді өзінің [[санасындағы түрмеге]] қамап тастайды. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] орнын басқан [[Билли (Собиратель)|Билли]] Динге болашақтардың бәрінде Михаил бұл түрмеден қашып кететінін, тек бір болашақта ғана Дин өзін [[Энохийлік жәшікке]] жауып, мұхит түбіне тастау арқылы мұны тоқтата алатынын айтады. Дин жәшікті дайындап бастайды, бірақ Сэмнің басқа жол іздейік деген өтінішін қабылдайды.

Дин сиқырлы інжуді ұстап, жүрегінің ең үлкен тілегін орындайды — нәтижесінде [[Джон Винчестер]]мен қайта қауышады. Дин Михаилден құтылуды тілегенімен, шыққан нәтиже жүрек тебірентерлік отбасылық кездесуге айналады. Уақыт сызығының бұзылмауы үшін Джон өз уақытына қайтып кетеді.

Кейін [[малик жәшігінен]] бас тартқан Дин Сэм, Кастиэль және Джекпен бірге аңшылыққа аттанады. Осы кезде ол есінен танып, оянғанда Михаил оның санасынан шығып кеткенін көреді. Михаил аңшыларды қырып тастап, Винчестерлерді азаптайды. Алайда Джек өз [[жанын]] пайдаланып, Михаилді өлтіріп, оның грациясын сіңіреді. Осылайша Джек толық күшіне қайта оралады, бірақ жаны таусыла бастайды.

Бұл уақытта Люцифердің бұрынғы ыдысы оны [[Бос Кеңістік]]тен тірілтпек болады. Джек оны тоқтатады, бірақ сол жолы [[Мэри Винчестерді]] абайсызда өлтіріп алады. Дин анасының өлімі туралы біліп, аза мен ашуға булығады. Джекті өлтіру үшін [[Чак (Supernatural)|Чак]] келіп, өзімен бірге ерекше қару әкеледі: бұл қару нысанға не істесе, иесіне де соны жасайды. Дин оны Джекке бағыттайды, бірақ соңғы сәтте атып жібермей, түсіністік танытады.

Бұл Чактың ашуын тудырады. Сэм мен Дин өз өмірлерінің шын мәнінде Чактың ойын-сауығына айналғанын түсінеді. Ашуға булыққан Чак Джекті өлтіріп, тозақтан барлық зұлым рухтарды босатады. Ол: «Хикая аяқталды. Қош келдіңдер, ақырзаман!» — деп мәлімдейді. Винчестерлер мен Кастиэль жау шоғырын қарсы алуға дайындалады.

====15-маусым====
Чак тозақ қақпаларын ашып, ақырзаманды бастаған соң, Сэм, Дин және Кастиэль зомби мен аруақтармен күресуге мәжбүр болады.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pruner |first=Aaron |last2=Weatherhead |first2=Shaina |date=2020-11-20 |title='Supernatural' Series Finale Explained: How Does the Winchesters' Story End? |url=https://collider.com/supernatural-series-finale-explained/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Collider (website)|Collider]] |language=en-US}}&lt;/ref&gt; Олар тозақ пен әлем арасындағы саңылауды жауып, Чакты жеңудің жолын іздейді. Көп қиындықтан кейін, олар оны жеңіп шығады.

Алайда сол жеңістен соң Дин аңшылық кезінде [[вампирлер]] шабуылынан қайтыс болады. Өлімімен келісіп, Сэммен қоштасады. Кейін [[жәннатта]] [[Бобби Сингер]]мен қайта қауышып, оған Чак жеңілгеннен кейінгі жағдайларды түсіндіреді. Дин [[Кастиэльдің]] [[Бос Кеңістіктен]] құтқарылғанын және Кастиэль мен Джек жәннатты жақсартқанын біледі.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-20 |title=Here's how everyone's story ended on 'Supernatural' |url=https://ew.com/tv/supernatural-characters-final-season-endings/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt; Сэм Жер бетінде толыққанды өмір сүріп, кейін Динге жәннатта қосылады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Carry On |episode-link=Carry On (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2020-11-19 |season=15 |number=20 |credits=[[Andrew Dabb]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;
====''The Winchesters''====
1970-жылдары орын алған бұл хикаяда Дин Винчестер ата-анасы — [[Джон Винчестер]] мен [[Мэри Кэмпбелл]]дің қалай танысып, ғашық болып, әкелерін іздеу жолында бірге жын-перілермен күрескені туралы баяндап отырады. Бұл оқиғаларды баяндау барысында Дин Винчестер ешкім білмейтін бір шындықты ашады: [[Акрида]] — бүкіл тіршілікке қауіп төндіретін құбыжықтар және Дин ата-анасының өміріндегі бұл жоғалған тарау жайлы көбірек мәлімет жинамақ ниетте.

[[Сэмюэл Кэмпбелл]]дің жарық зақымдаған барлау фотоларының арасынан Джон оған [[Генри Винчестер]]дің хатын берген ер адамды байқап қалады. Джон мен Мэри бұл адамды танымайды, бірақ фотода [[Импала]] көлігіне мініп жатқан бұл адам — Дин екені белгілі болады. Акрида Динді тоқтатуға аңшыларды біріктірген адам деп танып, оны іздеуге [[Монстрлар клубын]] пайдалануды көздейді. Акридаға тұтқынға түскен Джон олар Диннен қорқатынын байқап, Дин бұл әлемге жат емес екенін, оларды өлтіре алатын жалғыз адам екенін түсінеді.

Флешбэк арқылы Джон Вьетнамнан оралған соң оған Генридің хатын Дин береді, бұл кезде Дин [[Бобби Сингер]]мен бірге Акридаға қарсы аңшылық жүргізіп жүрген болатын. Қазіргі уақытта Акрида патшайымы [[Джоан Хопкинс]] Дин мен Импаланың бір портал арқылы жіберіліп, жойылғанын айтады. [[Остиум]] және Диннің аңшылық күнделігі арқылы Монстрлар клубы Динді қайтаруға тырысады, бірақ тек Импаланы ғана қайтара алады. Сол себепті олар Дин өліп қалған деп ойлайды. Алайда Импала да бұл әлемге жат болғандықтан, Мэри оны [[Джоан]]ға соғып өлтіреді, бұл арқылы Акрида да жойылады. Бірақ бұл әрекет Мэриді портал арқылы өткізіп жібереді.

Дин Мэриді порталдан құтқарып, Монстрлар клубының [[балама ғаламда]] екенін түсіндіреді. [[Carry On (Supernatural)|Өлімінен кейін Жәннатта]] жүріп, Дин бірнеше ғаламды аралап, отбасы бақытты өмір сүретін әлемді іздейді. Осы кезде ол Чактың жеңілген жағдайына дайындалған [[Акрида]] деген қауіпсіздік тетігін тауып алады. Акрида Сэмге де қауіп төндіргендіктен, Дин [[Джек]]тің араласпау туралы бұйрығына қарамай, бұл іске араласады. Джек оған ескерту жасаса да, соңында келісіп, Динге өз күнделігі мен [[Кольт]]ті қайтарып береді.

Дин Джонға күнделігін береді — бұл күнделік Джонның күнделігі Динге жол көрсеткендей, оған жол көрсетпек. Ал Мэриге Кольтті береді, оны келесі жылы Мэримен [[келісім жасайтын]] [[Азазел]] кездескенде қолдануға ескерту жасайды. Одан аты-жөнін сұрағанда, Дин [[Джеймс Хетфилд]] деп өтірік ат береді. Сосын Джек пен Боббимен бірге қайтадан Жәннатқа аттанып, бұл ғаламда отбасына бақыт бұйырғанына разы күйде кетеді.

== Қабілеттері мен дағдылары ==
Дин — тәжірибелі әрі өте тапқыр аңшы.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=2HIyhLRKK7A |title=COMIC CON 2018 {{!}} Jensen Ackles Talks Dean Winchester and 'Supernatural' |date=2018-07-26 |type=Video |language=en |publisher=Fangirlish |via=[[YouTube]]}}&lt;/ref&gt; Ол әртүрлі [[атыс қаруы|қаруларды]] жақсы меңгерген; көбінесе [[Colt 1911]] тапаншасы мен [[кесілген мылтықты]] қолданады. Қол күрес, [[пышақпен ұрыс]] және айла-тәсілдерді жетік меңгерген. Ол бірнеше рет адамдар мен [[шэйпшифтер]], вампирлер және жындар сияқты күшті тіршілік иелерін жеңіп шыққан.

«Croatoan» эпизодында [[Молотов коктейлі]] мен [[жарылғыш құрал]] дайындап, [[химияны]] білетінін көрсетеді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Croatoan |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2006-12-07 |season=2 |number=9 |credits=John Shiban (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; «Phantom Traveler» бөлімінде ескі [[Уокман]]нан [[ЭМӨ]] детектор құрастырып, [[электроника]] мен [[кері инженерия]]дан хабары бар екенін дәлелдейді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Phantom Traveller |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-10-04 |season=1 |number=4 |credits=Richard Hatem (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;

Дин тылсым күштер туралы, [[мифология]] мен [[сиқырлар]]ды терең меңгерген және 4-маусымнан бастап [[періштелерге]] қарсы сиқырларды қолдана бастайды.

Аңшылық барысында Дин жиі өзін [[ФБР]], [[Ауруларды бақылау және алдын алу орталығы|CDC]] секілді үкімет агенті ретінде таныстырып, тергеулерге араласады. Ол сондай-ақ құлып бұзу, сигнализация өшіру, көлік ұрлау, бильярд ойнап ақша табу сияқты тәсілдерді де жетік меңгерген. [[Тозақта]] [[Аластэрдің]] «шәкірті» болған кезде азаптау әдістерін толықтай үйренген.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=ihviwyc_TUg |title=Jensen Ackles talks about Dean's return from Hell |date=2008-09-18 |type=Video |publisher=TheCWSource |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/ihviwyc_TUg |archive-date=2021-12-14 |url-status=live |via=[[YouTube]]}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt;

Дин көліктерге өте жақын, [[Impala (Supernatural)|Импаласын]] бала кезінен бастап өзі жөндеп, жақсы күйде ұстап келеді.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-18 |title='Supernatural's Jensen Ackles says he struggled with the show's ending at first |url=https://ew.com/tv/supernatural-jensen-ackles-final-season-interview/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt;

Қосымша қабілеттері:
Вампир кезінде: күш, көру, иіс және есту қабілеті күшейді.
Қабылдаған Марк Кайна: адам бола тұра ерекше күшке ие болды, [[Метатрон]] сияқты періштелермен тең күресе алды. Қанжарды өзіне тарту, алдын ала түстер көру және сиқыр мен жындарға иммунитет сияқты күштері болды.
Жын Дин: күші [[Тозақтың серілерімен]] теңесті, телепатия, жарадан жылдам жазылу, экзорцизмге төзімділік секілді қабілеттерге ие болды.
Михаил ретінде: телепортация, телекинез, жылдам сауығу, және [[Архангел семсерін]] пайдалану мүмкіндігі болды.
''The Winchesters'' хикаясында Дин жарақат алмайтын рухани формада жүреді. Бір портал оны жоя алмайды, себебі ол әлдеқашан өлген. Дегенмен, ол әлеммен физикалық әрекеттесе алады және [[елес]]тер сияқты кенеттен жоғалып, қайта пайда бола алады. Дегенмен, Дин ең алдымен [[Импаламен]] жүріп-тұрғанды жөн көреді — бұл көлікті ол [[Жәннаттан]] ала келген.
== Сілтемелер ==
{{Табиғаттан тыс}}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>b6yxti3ww6ho9a7ncu6f74ga6dy6n65</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484408</id>
      <parentid>3484407</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T02:32:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <origin>3484408</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="53047" sha1="dijerz8ifcd073ubyazhobfxa7nl9yg" xml:space="preserve">{{Кейіпкер
| есімі                 = Дин Винчестер
| төл есімі             = 
| суреті                = 
| сурет тақырыбы        = 
| сериясы               = Табиғаттан тыс
| ғаламы                = 
| авторлары             = Эрик Крипке
| негізделген           = 
| шабыт көзі            = Дин Мориарти
| бейімделген           = 
| сомдаған              = Дженсен Эклс
| дыбыстаған            = 
| алғаш көрінуі         = 
| соңғы көрінуі         = 
| пайда болулары        = 
| шын есімі             = 
| толық аты             = 
| лақап аты             = 
| түрі                  = адам
| жынысы                = ер
| мәртебесі             = қайтыс болған
| жасы                  = 
| туған күні            = 
| туған жері            = Канзас, Лоуренс
| қайтыс болған күні    = 
| қайтыс болған жері    = 
| өлім себебі           = арқасына кірген темірден қайтыс болды
| планетасы             = 
| отаны                 = 
| ұлты                  = 
| мекенжайы             = 
| кәсібі                = аңшы
| тиесілігі             = 
| лауазымы              = 
| атағы                 = 
| жұбайы                = 
| балалары              = 
| әкесі                 = 
| анасы                 = 
| туыстары              = 
| ғашығы                = 
| иесі                  = 
| тәлімгері             = 
| достары               = 
| одақтастары           = 
| ізбасарлары           = 
| қарсыластары          = 
| дүниетанымы           = 
| қызығушылықтары       = 
| қабілеттері           = 
| ұрыс стилі            = 
| қаруы                 = 
| көлігі                = 
| ресми сайты           = 
}}

'''Дин Винчестер''' ({{lang-en|Dean Winchester}}) — ''[[Табиғаттан тыс (телесериал)|Табиғаттан тыс]]'' атты америкалық драмалық телехикаяның екі [[протагонист|басты кейіпкерінің]] бірі, [[Сэм Винчестер]]дің ағасы. Кейіпкердің негізгі нұсқасын [[Дженсен Эклс]] сомдайды. Өзге нұсқаларын Хантер Брошу (сәби кезі), Ридж Кэнайп (бала кезі), Николай Лоутон-Джистра (жеткіншек кезі), Брок Келли және Дилан Эверетт (жасөспірім кезі), сондай-ақ Чад Эверетт (егде шағы) сомдаған.

==Дамуы==
Дин Винчестерді ''Supernatural'' телехикаясының авторы және бастапқы шоураннері [[Эрик Крипке]] ойлап тапты. Ол The WB арнасына екі бауырдың тылсым құбылыстарды зерттейтін шоу идеясын ұсынған кезде бұл кейіпкерді жасаған болатын.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p.6&lt;/ref&gt; Диннің есімі [[Джек Керуак|Джек Керуактың]] жол сапары туралы ''On the Road'' (Жол үстінде) атты романындағы Дин Мориартиге құрмет ретінде берілген,&lt;ref name=&quot;scarierfiction&quot;&gt;{{cite web |date=March 8, 2007 |title=Fact scarier than fiction |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110827205742/https://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |archive-date=August 27, 2011 |access-date=2009-09-30 |website=[[The Daily Telegraph (Sydney)|The Daily Telegraph]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; бұл Крипкенің американдық жол-сапар стиліндегі телехикая жасау идеясымен үйлесіп тұрды.&lt;ref name=&quot;theage&quot;&gt;{{cite news |author=Fernandez |first=Maria Elena |date=January 5, 2006 |title=On the road trip from hell |url=http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121104085911/http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |archive-date=November 4, 2012 |access-date=2009-09-30 |work=[[The Age]] |publisher= |location=Melbourne}}&lt;/ref&gt; Бастапқыда бауырлардың тегі &quot;Харрисон&quot; болады деп жоспарланған, бұл Харрисон Фордқа сілтеме еді, өйткені Крипке Диннің &quot;Хан Солоның немқұрайды ержүректілігін&quot; иеленгенін қалаған. Алайда Канзас штатында &quot;Сэм Харрисон&quot; есімді азамат болғандықтан, заңдық себептермен бұл текті өзгертуге тура келді.&lt;ref name=&quot;lastname&quot;&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |interviewer=Angie Rentmeester |title=A 'Supernatural' Spin-Off? Death By Bad Taco? Series Creator Eric Kripke Explains |url=http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606234935/http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-date=2011-06-06 |work=Starpulse.com |date=2008-02-14}}&lt;/ref&gt; Winchester Mystery House-қа деген қызығушылығын және телехикаяға &quot;қазіргі заманғы вестерн&quot; атмосферасын бергісі келгенін ескере отырып, Крипке &quot;Винчестер&quot; тегін таңдады. Дин мен оның бауыры Сэм [[Канзас]] штатының Лоуренс қаласынан шыққан, өйткені бұл қала Сталл зиратына жақын орналасқан, ал ол жер қалалық аңыздарымен танымал.&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |title=Supernatural: Your Burning Questions Answered! |url=http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20091230184335/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-date=2009-12-30 |work=[[TV Guide]] |date=2006-10-12}}&lt;/ref&gt; Дин Винчестер рөлін сомдаған Дженсен Эклз бастапқыда Сэм рөліне кастингке қатысқан, алайда кейін оны Дин рөліне сынап көруге шақырып,&lt;ref&gt;{{cite web |last=Prudom |first=Laura |date=November 11, 2014 |title=Supernatural at 200: The Road So Far, An Oral History |url=https://variety.com/2014/tv/spotlight/supernatural-oral-history-200-episodes-ackles-padalecki-kripke-1201352537/ |access-date=2022-02-19 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; сценарийді оқығаннан кейін Дин кейіпкерін көбірек ұнатқанын байқаған.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p. 130&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;starc&quot;&gt;{{cite web |last=Begum |first=Mumtaj |date=September 12, 2008 |title=Jensen Ackles enjoys doing Supernatural |url=http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=/2008/9/12/tvnradio/1985443&amp;sec=tvnradio |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081028170727/http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=%2F2008%2F9%2F12%2Ftvnradio%2F1985443&amp;sec=tvnradio |archive-date=October 28, 2008 |access-date=September 22, 2009 |work=[[The Star (Malaysia)|The Star Online]]}}&lt;/ref&gt;

==Кейіпкердің өмірбаяны==

===Сериалға дейінгі кезең===
Дин Винчестер 1979 жылдың 24 қаңтарында&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=The Monster at the End of This Book |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2009-04-20 |season=4 |number=18 |transcript=Transcript |transcript-url=http://www.supernaturalwiki.com/index.php?title=4.18_The_Monster_at_the_End_of_This_Book_%28transcript%29 |quote=PUBLISHER: &quot;What's May 2nd?&quot; SAM: &quot;That's my – Uh... that's Sam's birthday.&quot; DEAN: &quot;January 24th is Dean's.&quot; |language=en |credits=Julie Siege (writer), [[Mike Rohl]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Knight |first=Nicholas |date=2012-11-15 |title=The Essential Supernatural: On the Road with Sam and Dean Winchester |publisher=Insight Editions |isbn=978-1608871452 }}&lt;/ref&gt; [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон]] мен [[Мэри Винчестер (Supernatural)|Мэри Винчестердің]] отбасында, Канзас штатының Лоуренс қаласында дүниеге келді. Ол олардың тұңғыш баласы, өзінің інісі [[Сэм Винчестер|Сэмнен]] төрт жас үлкен. Дин ана жағынан әжесі Дианна Кэмпбелдің құрметіне аталған.

1983 жылдың 2 қарашасында Мэри Сэмнің бөлмесінде [[Азазель (Supernatural)|Азазель]] есімді жынның қолынан қаза табады, және үй өртене бастағанда, Динге Сэмді қауіпсіз жерге алып шығу тапсырылды, ал Джон Мэриді құтқаруға тырысқанымен, сәтсіз болды. Осы оқиғадан кейін Дин өзін Сэм үшін жауапты сезінді және олар бірге өскен кезде, әрдайым інісіне қамқор болу міндетін алды.

Джон Мэридің өлімінің себебін зерттеуге кірісіп, тылсым жаратылыстар мен оларды аулайтын адамдар туралы білді. Кейін Джонның өзі де аңшыға айналып, Динді де солай тәрбиеледі, дегенмен екеуі де Сэмнен тылсым дүниелерді жасырып келді, ол тек 8 жасқа келгенде ғана шындықты білді. Винчестерлер елді шарлап, мотельдерде немесе Джонның достарының үйлерінде өмір сүріп жүрді. Джонның үнемі үйде болмауына байланысты, Дин Сэмге бас-көз болуға мәжбүр болды. Дин 16 жасында ұрлық жасағаны үшін тұтқындалып, жасөспірімдер үйіне жіберілді, онда ол біраз уақыт қалыпты мектепте оқуға мүмкіндік алды, бірақ соңында Сэмге қайта оралуды таңдады.

Сериал басталарға дейін Сэм тылсым өмірден алыстап, өз өмірін бастауды шешеді. Джон Сэмге ренжіп, оны отбасын тастап кетті деп есептеді, ал Сэм де кетер алдында болған үлкен жанжалға байланысты реніш ұстады. Джон мен Дин аңшылықты жалғастырып, АҚШ-ты аралап жүрді.

Дин көптеген қару түрлерін қолдануымен танымал. Оның ерекше стиліне қара былғары етік, қара былғары күрте және қою фланель жейделер мен көк джинсы шалбар жатады. Сондай-ақ ол өзінің қара түсті [[Chevrolet Impala (төртінші буын)|1967 жылғы Chevrolet Impala]] көлігімен танымал — ол кейде сол көлікте ұйықтайды және жүк салғышында мол қару-жарақ жинағы сақталған.
===Сериал барысында===

====1-маусым====
Сериал басталған кезде Дин 26 жаста болады және Джон оған өз бетімен аңшылық жасауға рұқсат берген. Бірінші эпизодта Дин колледжде оқып жатқан Сэмге бірнеше жылдан бері алғаш рет келеді және жоғалып кеткен Джонды табуға көмектесуін сұрайды. Алғашында олар табысқа жете алмайды, және эпизод соңында Сэмнің қызы [[List of Supernatural characters#Jessica Moore|Джессика Мур]] аналары сияқты жолмен қайтыс болады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Pilot |episode-link=Pilot (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-09-13 |season=1 |number=1 | credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[David Nutter]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Сэм Динмен бірге жолға шығып, түрлі тылсым жаратылыстарды аулап, әкесін іздеп, аналары мен Джессиканың өлімінің артындағы кінәліні табуға кіріседі. Соңында олар әкелерімен қайта қауышып, [[The Colt (Supernatural)|Колт]] деген ерекше тапаншаны иеленіп, көздері сары түсті қуатты жын — [[Азазель (Supernatural)|Азазельге]] қарсы соққы беруге дайындалады.

====2-маусым====
Оны өлтіре алмай, олар жүк көлігімен соқтығысып, Дин комаға түседі. Жүрегі тоқтап, Дин өледі, бірақ Джон Диннің өмірі үшін жынмен келісім жасап, оны аман алып қалады.

Джонның жаны жынға беріліп, тозаққа кеткен соң, Сэм мен Дин жынды аулауды жалғастырады. Жын кейін Сэмді ұрлап әкетеді. Сэм арқасынан пышақталып, қаза табады, бұл Динді інісінің өмірін сақтау үшін жынмен келісім жасауға итермелейді. Динге тек бір жыл өмір беріледі. Ағайындылар жынды тозақ қақпасын ашуға және [[Лилит (Supernatural)|Лилитті]] босатуға кедергі жасай алмайды. Алайда, олардың әкесі де тозақтан шығып, оларға Сары Көзді Жынды өлтіруге мүмкіндік береді, содан кейін оның жаны жұмаққа кетеді.

====3-маусым====
Қалатын уақыты азайып бара жатқанын сезінген Дин босатылған жындарды аулауға кіріседі. [[Руби (Supernatural)|Руби]] есімді жынмен кездесіп, Дин тозақта тым ұзақ уақыт жанса, өзі де жынға айналуы мүмкін екенін біледі. Ағайындылар Лилит Азазельден кейін тозақтағы билікті алғанын және Диннің келісім-шартын қолында ұстап отырғанын анықтайды. Соңында олар Лилитпен бетпе-бет кездеседі.

Оны өлтіре алмаған Динді тозақ иттері (Хеллхаундар) паршалап өлтіреді, ал жаны тозаққа сүйреледі.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=No Rest for the Wicked |episode-link=No Rest for the Wicked (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2008-05-15 |season=3 |number=16 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Kim Manners]] (director)}}&lt;/ref&gt;

====4-маусым====
Тозақта жүргенде, Лилит [[Аластэр (Supernatural)|Аластэр]] есімді жынға Динді азаптауды бұйырады. Дин төрт ай бойы өлі болғанымен, тозақта бұл 40 жылға тең. 30 жыл бойы азаптауға қарсы тұрып, ақыры Аластэрге қосылып, жандарды азаптай бастайды. Кейін Дин қабірінен оянып, отбасымен қайта қауышады және [[періште]] [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльмен]] кездеседі. Кастиэль мен басқа да періштелер Динді тозақтан құтқарып, қайта тірілткен болып шығады.

Тозақта жасаған істері үшін ішкі қиналысқа түсіп, Сэмді жынның қанын ішуден тоқтатуға тырысады. Кастиэль оны өткенге жіберіп, Дин Азазельмен қайта кездеседі.

Бір сәтте Дин Сэмге тозақта жандарды азаптап қана қоймай, одан ләззат алғанын мойындайды.

Кейін [[Захария (Supernatural)|Захария]] есімді періште Динге аңшылықты жалғастыруды бұйырады, себебі Дин аңшылықты тастамақ болғанда Джонның да тозақта азап көргенін біледі.

''Jump the Shark'' эпизодында Дин мен Сэм [[Адам Миллиган|Адам]] есімді өгей інілері барын біледі. Бастапқыда сенбеген Дин фотосуреттерді көрген соң туыстығына көзі жетеді. Дин Сэмнің Адамға әкелері үйреткен қатал тәсілдерді қолдануына қарсы болады. Эпизод соңында Адамды жын емес, кек қайтарғысы келген ғул өлтіріп, өзін Адам ретінде көрсеткені белгілі болады. Дин Сэмді құтқарып, ағайындылар Адамның денесін өртейді.

Соңында Дин періштелер Апокалипсис болуын қалайтынын біледі. Егер жынның ерекше балаларының бірі (соңғысы — Сэм) Лилитті өлтірсе, Люцифер босатылады. Кастиэль Динге періштелерден қашуға көмектеседі. Дин [[Рубиді]] өлтіреді (ол Лилиттің тыңшысы болған), бірақ [[Люцифер (Supernatural)|Люцифердің]] босатылуына бөгет болуға кеш қалады.

====5-маусым====
Люцифер босатылған соң, белгісіз күш (Құдай) Дин мен Сэмді ұшаққа телепорттайды. Кейін олар Диннің [[Михаил (Supernatural)|Михаил]], ал Сэмнің Люцифер үшін ыдыс рөлі барын біледі. Олар [[Крест жолдарының патшасы]] [[Кроули (Supernatural)|Кроулимен]] кездесіп, [[Төрт салт атты]]мен күрес жүргізеді.

Ағайындылар Люциферді жеңудің жолын іздеп жүріп, ''Колт'' тапаншасын қолданбақ болады және [[Құдай]]ды іздейді, бірақ Колт Люциферді өлтіре алмайтыны, ал Құдайға Апокалипсис маңызды еместігі белгілі болады.&lt;ref name=&quot;abandon all hope&quot;&gt;{{cite episode |title=Abandon All Hope |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=November 19, 2009 |season=5 |number=10 |credits=[[Ben Edlund]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;moon&quot;&gt;{{cite episode |title=Dark Side of the Moon |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 1, 2010 |season=5 |number=16 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), [[Jeff Woolnough]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Дин Михаилдің ыдысы болуға келіспек болады, тіпті бұл миллиондаған адамның өліміне әкелсе де.&lt;ref name=&quot;sympathy&quot;&gt;{{cite episode |title=Sympathy For The Devil |episode-link=Sympathy for the Devil (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=September 10, 2009 |season=5 |number=1 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; Алайда, Сэмнің Динге деген сенімі оны басқа шешім іздеуге көндіреді.&lt;ref name=&quot;point of no return&quot;&gt;{{cite episode |title=Point of No Return |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 15, 2010 |season=5 |number=18 |credits=[[Jeremy Carver]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt; [[Гавриил (Supernatural)|Архангел Гавриил]] қаза тапқан соң, ағайындылар [[Төрт салт аттының]] жүзіктерін пайдаланып, Люциферді қайта тозаққа қамай алатынын біледі.&lt;ref name=&quot;hammer of the gods&quot;&gt;{{cite episode |title=Hammer of the Gods |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 22, 2010 |season=5 |number=19 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), Rick Bota (director)}}&lt;/ref&gt; Дин мен Сэмде соғыс пен аштықтың жүзігі бар, енді індет пен өлімдікі керек болады. Іздестіру кезінде Сэм колледждегі ескі досы Брэдимен кездеседі — ол Джессиканы Сэмге таныстырған және Азазельдің бұйрығымен Джессиканы өлтірген жын болған. Ақпаратты алған соң Дин Сэмге Брэдиді өлтіруге мүмкіндік береді.

[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] Люциферді қайта тозаққа қамау жолын білген соң, Дин Сэмге Люцифердің ыдысы болуға рұқсат береді. Бірақ Сэмнің Динмен арасындағы байланысы оны бақылауды сақтауға көмектеседі, нәтижесінде ол өзін Люцифермен бірге тозақтағы қапасқа тастайды. Михаил де, олардың кіші інісі Адамның денесін иеленіп, бірге түседі.
====6-маусым====
Аңшылықты тастап, бұрынғы кездейсоқ қарым-қатынаста болған Лисамен бірге тұруға көшкен Дин қалыпты өмірге бейімделуге тырысады. Алайда джин шабуыл жасап, оны белгісіз біреу құтқарған соң, ол қайтадан аңшылық өмірге тартылады. Дин інісі Сэм мен нағашы атасы қайтыс болғаннан кейін тірілгенін білгенде қатты таңғалады. Оның мазасы одан әрі кетеді, өйткені Сэм бұрынғыдай жұмсақ емес, суық әрі қатыгез, тіпті Диннің уақытша вампирге айналуына жол береді. Бұл әсіресе таңғаларлық, өйткені әдетте Сэм ағайындылардың ішіндегі мейірімдісі болған.

Кейін Кастиэль Сэмде жан жоқ екенін айтқанда, Дин оны қайтарудың жолын іздей бастайды. Дин [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] көмегімен Сэмнің жанын Люцифердің қапасынан қайтарады. Содан кейін ағайындылар [[Кроули (Supernatural)|Кроули]] мен [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльге]] қатысты астыртын әрекеттің бетін ашады. Олар барлық жындардың анасын — [[Ив (Supernatural)|Ивті]] жеңіп, Лисамен қарым-қатынасты үзіп, Кастиэльдің тозақтағы рухтарды сіңіріп алып, тірі періштелердің ең қуаттысына айналғанын біледі.

====7-маусым====
[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] көмек сұраған Дин Кастиэльді Пургаторий рухтарын қайтаруға көндіре алмайды, нәтижесінде [[Левиафандар (Supernatural)|левиафандар]] босап, Жерді жаулап алуға әрекет жасайды. Ағайындылардың әке орнына жүрген [[Бобби Сингер]]ді левиафан көсемі [[Дик Роман]] өлтіреді. Осы кезде олар [[Кевин Тран (Supernatural)|Кевин Тран]] есімді пайғамбармен одақтас болады.

[[Құдайдың Сөзі]] арқылы Дин мен Кастиэль Романды өлтіреді, бірақ кейінгі жарылыста өздері де қаза тауып, [[Пургаторийге]] сүйреледі.

====8-маусым====
Кастиэль тастап кеткеннен кейін, Дин вампир [[Бенни (Supernatural)|Беннидің]] көмегімен Пургаторийде бір жыл тірі қалады. Кейін екеуі қашып шығады. Дин Сэмнің оны іздемегенін білгенде ашуға булығады. Олар Кевинмен қайта қауышып, Тозақ қақпасын жабуға арналған сынақтар туралы тағы бір [[Құдай сөзі]]н табады. Дин Сэмге сынақтарды орындауға көмектеседі және олар бұл жолда [[Метатрон (Supernatural)|Метатрон]] атты қашқын періштемен және [[Абаддон (Supernatural)|Абаддон]] есімді тозақ рыцарымен кездеседі. Сонымен қатар, әке жағынан аталары оларға [[Хат иелері (Supernatural)|Хат иелері]] бункерін база ретінде қалдырады. Дин Кастиэльдің [[Наоми (Supernatural)|Наоми]] атты періште тарапынан өзін өлтіруге бағдарламаланғанын білгенде шошиды. [[Кроули (Supernatural)|Кроулиді]] ұстап, Дин Сэмді сынақты аяқтаудан тоқтатады, себебі бұл оның өліміне әкелуі мүмкін екенін біледі. Ауруханаға бара жатқанда, Сэм құлап түседі, дәл осы кезде періштелер Жерге құлай бастайды.

====9-маусым====
Көмек сұрап дұға еткен Дин Метатрон Кастиэльді алдап, оның рақымын ұрлап, адамға айналдырғанын біледі. [[Езекииль]] есімді періште Сэмнің денесін иеленуге ұсыныс жасап, Дин келіседі, себебі бұл Сэмді құтқарып қалудың жалғыз жолы. Бірақ Езекииль Сэмнің денесінде болғанда, Дин Кастиэльден көмек ала алмай, Абаддонмен күресудің жолын іздеуге мәжбүр болады. Кейін Езекииль өзін [[Гадреэль (Supernatural)|Гадреэль]] екендігін жариялап, Динді жеңіп, Кевинді құтқаруға мүмкіндік бермейді. Ақырында Дин [[Кроули (Supernatural)|Кроулидің]] көмегіне жүгініп, Гадреэльді Сэмнің денесінен қуып шығуға қол жеткізеді, бірақ бұл ағайындылардың арасын ашады.

Абаддонды жеңуге үмітсіз күйде, Кроули Динді [[Қабыл таңбасы]]н қабылдауға итермелейді. Бұл таңбаны Диннің арғы атасы Қабыл берген. Кейін Кроули [[Алғашқы Қылыш]]ты табуға көмектеседі. Сэммен қарым-қатынасын қайта жақсартып, Дин Абаддонды өлтіріп, Гадреэльді де өлтірмек болады. Ақыры Метатронмен бетпе-бет келіп, Дин өлімші жарақат алып, тағы да қаза табады. Оның денесі бункерге қайтарылады, бірақ Дин қайта тіріледі — енді ол жынға айналған және [[Кроулимен]] бірге кетеді.&lt;ref name=&quot;variety20140523&quot;&gt;{{Cite news |last=Prudom |first=Laura |date=2014-05-23 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |access-date=2025-03-29 |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |issn=0042-2738}}&lt;/ref&gt;

====10-маусым====
Жын ретінде өмір сүріп, Абаддонның жақтастарын өлтіріп жүрген Дин бір кезде [[Лестер Моррис]] есімді адамды өлтіреді және өзінің жындық күштері арқылы Кроулидің Сэм туралы айтқандарын растайды. Кейін Сэммен кездескенде, [[Коул]] есімді сарбаз Динге шабуылдап, Сэмге оны қасиетті сумен тұтқындауға мүмкіндік береді. Сэм оны қайта адамға айналдыру үшін [[жыннан емдеу рәсімін]] қолданады. Алайда Дин қашып кетеді. Бірақ Кастиэльдің көмегімен Дин қайтадан емделеді, дегенмен ол әлі де [[Қабыл таңбасымен]] күшейтілген адам болып қала береді.

Уақыт өте келе күші артып, өзін-өзі басқара алмай кеткен Дин [[Қабыл]]дан таңбаны алған адам ретінде ешқандай ем жоқ екенін біледі. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлім]] оған таңбаны алып тастау бүкіл [[Қара Түнек]]ті босататынын, сондықтан Динді қоғамнан аластату қажет екенін айтады. Бұл үшін ол Сэмді өлтіруі керек болады. Алдымен келіссе де, ақыры Дин Өлімді өлтіреді. Бірақ Сэмнің бұрынғы әрекеттері таңбаны бәрібір жоюға алып келеді — соның нәтижесінде Қара Түнек босап шығады.

====11-маусым====
Қара Түнек босатылған соң, Дин мен Сэм оны табуға кіріседі. Олар іздеп жүрген жаратылыс — Құдайдың қарындасы екенін білгенде шошиды. Бұл жаратылыс кейін өзін [[Амара (Supernatural)|Амара]] деп таныстырады. Дин оны өлтіре алмайды, өйткені оған деген ішкі тартылыс сезімі бар. Істі одан әрі қиындататыны — [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльдің]] [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] үшін ыдыс болуға келісуі, өйткені тек архангел ғана Амарамен күресе алады деп сенеді. Бірақ бұл сәтсіз аяқталады — себебі Люцифер құлаған архангел болғандықтан, шамасы жетпейді. Ақырында ағайындылар нағыз Құдай — [[Чак (Supernatural)|Чак Шюрлимен]] байланысады. Ол — Винчестер туралы Інжіл жазған жазушы еді. Чак пен Амара татуласқан соң, бірге кетеді. Осы үшін алғыс ретінде Амара Диннің анасын қайта тірілтеді — бұл Дин үшін күтпеген тосын сый болады.
====12-маусым====
Винчестерлер адам және тылсым күштер тарапынан қауіпке тап болады. [[Хат иелері (Supernatural)|Британдық Хат иелері]] АҚШ-тағы аңшыларды бақылауға алу мақсатында Винчестерлерге шабуыл жасайды. Сонымен қатар [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] жаңа тән іздеп, қашып жүр.

Кейін Люцифер [[АҚШ Президентін]] өзіне ыдыс етіп алады, бірақ Винчестерлер оны бұл тәннен қуып шығады. Осы кезде Люцифер Президентті иеленіп жүргенде [[балалы болғаны]] анықталады, сондықтан Винчестерлер сол баланың анасын қорғауға мәжбүр болады. [[Мэри Винчестер]] британдық Хат иелерімен одақтасу мүмкіндігін зерттейді. [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэль]] Люцифердің баласын қорғауға лайық деп шешеді, бірақ Хат иелері тым қатыгез екенін көрсетіп, одақ тоқтатылады — олар кездейсоқ бір мүшесін өлтіріп алған аңшы әйелді өлтіріп тастайды.

====13-маусым====
Винчестерлер Люциферді [[Апокалипсис Әлемі|параллель әлемге]] қуып жібереді, бұл жерде Апокалипсис 2012 жылы &quot;мерзімінде&quot; орын алған. Алайда бұл жоспар сәтсіз аяқталады: Люцифер бұл әлемнің [[Михаил (Supernatural)|Михаиліне]] негізгі әлем туралы айтып береді. Сонымен қатар, олар Люцифердің баласы — [[Джек Клайн]] атты кенеттен ересекке айналған нефилимді тәрбиелеуге тырысады.

Джек Винчестерлер мен Кастиэльді әкелері ретінде көреді. Ағайындылар [[Гавриил (Supernatural)|Гавриилдің]] тірі екенін анықтап, оны одақтас етеді. Олар Апокалипсис Әлемінен бірнеше адамды (оның ішінде [[Бобби Сингер (балама нұсқасы)]] мен [[Чарли Брэдбери]]ді) құтқарып үлгереді, бірақ Михаил мен Люцифер де бұл әлемге ереді.

Люцифер Джектің [[грациясын]] алып, күшін арттырғанда, оны тоқтатудың жалғыз жолы — Михаилдің ыдысы болуға келісім беру болады. [[Дин Винчестер]] келісім береді, бірақ кейін Михаил Диннің денесін толық иеленіп алады.

====14-маусым====
[[Дин]]нің денесін иемденген Михаил бірнеше апта бойы Жерді зерттейді және монстрларға көмек беріп, олар арқылы әлемді жаулап алмақ болады. Диннің рухы уақытша бет алып, бостандық сұрайды.

Михаил Диннің еркіндігін бір сәтке беріп, кейін қайта денесін алады. Алайда Дин отбасының көмегімен Михаилді өзінің [[санасындағы түрмеге]] қамап тастайды. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] орнын басқан [[Билли (Собиратель)|Билли]] Динге болашақтардың бәрінде Михаил бұл түрмеден қашып кететінін, тек бір болашақта ғана Дин өзін [[Энохийлік жәшікке]] жауып, мұхит түбіне тастау арқылы мұны тоқтата алатынын айтады. Дин жәшікті дайындап бастайды, бірақ Сэмнің басқа жол іздейік деген өтінішін қабылдайды.

Дин сиқырлы інжуді ұстап, жүрегінің ең үлкен тілегін орындайды — нәтижесінде [[Джон Винчестер]]мен қайта қауышады. Дин Михаилден құтылуды тілегенімен, шыққан нәтиже жүрек тебірентерлік отбасылық кездесуге айналады. Уақыт сызығының бұзылмауы үшін Джон өз уақытына қайтып кетеді.

Кейін [[малик жәшігінен]] бас тартқан Дин Сэм, Кастиэль және Джекпен бірге аңшылыққа аттанады. Осы кезде ол есінен танып, оянғанда Михаил оның санасынан шығып кеткенін көреді. Михаил аңшыларды қырып тастап, Винчестерлерді азаптайды. Алайда Джек өз [[жанын]] пайдаланып, Михаилді өлтіріп, оның грациясын сіңіреді. Осылайша Джек толық күшіне қайта оралады, бірақ жаны таусыла бастайды.

Бұл уақытта Люцифердің бұрынғы ыдысы оны [[Бос Кеңістік]]тен тірілтпек болады. Джек оны тоқтатады, бірақ сол жолы [[Мэри Винчестерді]] абайсызда өлтіріп алады. Дин анасының өлімі туралы біліп, аза мен ашуға булығады. Джекті өлтіру үшін [[Чак (Supernatural)|Чак]] келіп, өзімен бірге ерекше қару әкеледі: бұл қару нысанға не істесе, иесіне де соны жасайды. Дин оны Джекке бағыттайды, бірақ соңғы сәтте атып жібермей, түсіністік танытады.

Бұл Чактың ашуын тудырады. Сэм мен Дин өз өмірлерінің шын мәнінде Чактың ойын-сауығына айналғанын түсінеді. Ашуға булыққан Чак Джекті өлтіріп, тозақтан барлық зұлым рухтарды босатады. Ол: «Хикая аяқталды. Қош келдіңдер, ақырзаман!» — деп мәлімдейді. Винчестерлер мен Кастиэль жау шоғырын қарсы алуға дайындалады.

====15-маусым====
Чак тозақ қақпаларын ашып, ақырзаманды бастаған соң, Сэм, Дин және Кастиэль зомби мен аруақтармен күресуге мәжбүр болады.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pruner |first=Aaron |last2=Weatherhead |first2=Shaina |date=2020-11-20 |title='Supernatural' Series Finale Explained: How Does the Winchesters' Story End? |url=https://collider.com/supernatural-series-finale-explained/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Collider (website)|Collider]] |language=en-US}}&lt;/ref&gt; Олар тозақ пен әлем арасындағы саңылауды жауып, Чакты жеңудің жолын іздейді. Көп қиындықтан кейін, олар оны жеңіп шығады.

Алайда сол жеңістен соң Дин аңшылық кезінде [[вампирлер]] шабуылынан қайтыс болады. Өлімімен келісіп, Сэммен қоштасады. Кейін [[жәннатта]] [[Бобби Сингер]]мен қайта қауышып, оған Чак жеңілгеннен кейінгі жағдайларды түсіндіреді. Дин [[Кастиэльдің]] [[Бос Кеңістіктен]] құтқарылғанын және Кастиэль мен Джек жәннатты жақсартқанын біледі.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-20 |title=Here's how everyone's story ended on 'Supernatural' |url=https://ew.com/tv/supernatural-characters-final-season-endings/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt; Сэм Жер бетінде толыққанды өмір сүріп, кейін Динге жәннатта қосылады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Carry On |episode-link=Carry On (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2020-11-19 |season=15 |number=20 |credits=[[Andrew Dabb]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;
====''The Winchesters''====
1970-жылдары орын алған бұл хикаяда Дин Винчестер ата-анасы — [[Джон Винчестер]] мен [[Мэри Кэмпбелл]]дің қалай танысып, ғашық болып, әкелерін іздеу жолында бірге жын-перілермен күрескені туралы баяндап отырады. Бұл оқиғаларды баяндау барысында Дин Винчестер ешкім білмейтін бір шындықты ашады: [[Акрида]] — бүкіл тіршілікке қауіп төндіретін құбыжықтар және Дин ата-анасының өміріндегі бұл жоғалған тарау жайлы көбірек мәлімет жинамақ ниетте.

[[Сэмюэл Кэмпбелл]]дің жарық зақымдаған барлау фотоларының арасынан Джон оған [[Генри Винчестер]]дің хатын берген ер адамды байқап қалады. Джон мен Мэри бұл адамды танымайды, бірақ фотода [[Импала]] көлігіне мініп жатқан бұл адам — Дин екені белгілі болады. Акрида Динді тоқтатуға аңшыларды біріктірген адам деп танып, оны іздеуге [[Монстрлар клубын]] пайдалануды көздейді. Акридаға тұтқынға түскен Джон олар Диннен қорқатынын байқап, Дин бұл әлемге жат емес екенін, оларды өлтіре алатын жалғыз адам екенін түсінеді.

Флешбэк арқылы Джон Вьетнамнан оралған соң оған Генридің хатын Дин береді, бұл кезде Дин [[Бобби Сингер]]мен бірге Акридаға қарсы аңшылық жүргізіп жүрген болатын. Қазіргі уақытта Акрида патшайымы [[Джоан Хопкинс]] Дин мен Импаланың бір портал арқылы жіберіліп, жойылғанын айтады. [[Остиум]] және Диннің аңшылық күнделігі арқылы Монстрлар клубы Динді қайтаруға тырысады, бірақ тек Импаланы ғана қайтара алады. Сол себепті олар Дин өліп қалған деп ойлайды. Алайда Импала да бұл әлемге жат болғандықтан, Мэри оны [[Джоан]]ға соғып өлтіреді, бұл арқылы Акрида да жойылады. Бірақ бұл әрекет Мэриді портал арқылы өткізіп жібереді.

Дин Мэриді порталдан құтқарып, Монстрлар клубының [[балама ғаламда]] екенін түсіндіреді. [[Carry On (Supernatural)|Өлімінен кейін Жәннатта]] жүріп, Дин бірнеше ғаламды аралап, отбасы бақытты өмір сүретін әлемді іздейді. Осы кезде ол Чактың жеңілген жағдайына дайындалған [[Акрида]] деген қауіпсіздік тетігін тауып алады. Акрида Сэмге де қауіп төндіргендіктен, Дин [[Джек]]тің араласпау туралы бұйрығына қарамай, бұл іске араласады. Джек оған ескерту жасаса да, соңында келісіп, Динге өз күнделігі мен [[Кольт]]ті қайтарып береді.

Дин Джонға күнделігін береді — бұл күнделік Джонның күнделігі Динге жол көрсеткендей, оған жол көрсетпек. Ал Мэриге Кольтті береді, оны келесі жылы Мэримен [[келісім жасайтын]] [[Азазел]] кездескенде қолдануға ескерту жасайды. Одан аты-жөнін сұрағанда, Дин [[Джеймс Хетфилд]] деп өтірік ат береді. Сосын Джек пен Боббимен бірге қайтадан Жәннатқа аттанып, бұл ғаламда отбасына бақыт бұйырғанына разы күйде кетеді.

== Қабілеттері мен дағдылары ==
Дин — тәжірибелі әрі өте тапқыр аңшы.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=2HIyhLRKK7A |title=COMIC CON 2018 {{!}} Jensen Ackles Talks Dean Winchester and 'Supernatural' |date=2018-07-26 |type=Video |language=en |publisher=Fangirlish |via=[[YouTube]]}}&lt;/ref&gt; Ол әртүрлі [[атыс қаруы|қаруларды]] жақсы меңгерген; көбінесе [[Colt 1911]] тапаншасы мен [[кесілген мылтықты]] қолданады. Қол күрес, [[пышақпен ұрыс]] және айла-тәсілдерді жетік меңгерген. Ол бірнеше рет адамдар мен [[шэйпшифтер]], вампирлер және жындар сияқты күшті тіршілік иелерін жеңіп шыққан.

«Croatoan» эпизодында [[Молотов коктейлі]] мен [[жарылғыш құрал]] дайындап, [[химияны]] білетінін көрсетеді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Croatoan |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2006-12-07 |season=2 |number=9 |credits=John Shiban (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; «Phantom Traveler» бөлімінде ескі [[Уокман]]нан [[ЭМӨ]] детектор құрастырып, [[электроника]] мен [[кері инженерия]]дан хабары бар екенін дәлелдейді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Phantom Traveller |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-10-04 |season=1 |number=4 |credits=Richard Hatem (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;

Дин тылсым күштер туралы, [[мифология]] мен [[сиқырлар]]ды терең меңгерген және 4-маусымнан бастап [[періштелерге]] қарсы сиқырларды қолдана бастайды.

Аңшылық барысында Дин жиі өзін [[ФБР]], [[Ауруларды бақылау және алдын алу орталығы|CDC]] секілді үкімет агенті ретінде таныстырып, тергеулерге араласады. Ол сондай-ақ құлып бұзу, сигнализация өшіру, көлік ұрлау, бильярд ойнап ақша табу сияқты тәсілдерді де жетік меңгерген. [[Тозақта]] [[Аластэрдің]] «шәкірті» болған кезде азаптау әдістерін толықтай үйренген.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=ihviwyc_TUg |title=Jensen Ackles talks about Dean's return from Hell |date=2008-09-18 |type=Video |publisher=TheCWSource |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/ihviwyc_TUg |archive-date=2021-12-14 |url-status=live |via=[[YouTube]]}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt;

Дин көліктерге өте жақын, [[Impala (Supernatural)|Импаласын]] бала кезінен бастап өзі жөндеп, жақсы күйде ұстап келеді.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-18 |title='Supernatural's Jensen Ackles says he struggled with the show's ending at first |url=https://ew.com/tv/supernatural-jensen-ackles-final-season-interview/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt;

Қосымша қабілеттері:
Вампир кезінде: күш, көру, иіс және есту қабілеті күшейді.
Қабылдаған Марк Кайна: адам бола тұра ерекше күшке ие болды, [[Метатрон]] сияқты періштелермен тең күресе алды. Қанжарды өзіне тарту, алдын ала түстер көру және сиқыр мен жындарға иммунитет сияқты күштері болды.
Жын Дин: күші [[Тозақтың серілерімен]] теңесті, телепатия, жарадан жылдам жазылу, экзорцизмге төзімділік секілді қабілеттерге ие болды.
Михаил ретінде: телепортация, телекинез, жылдам сауығу, және [[Архангел семсерін]] пайдалану мүмкіндігі болды.
''The Winchesters'' хикаясында Дин жарақат алмайтын рухани формада жүреді. Бір портал оны жоя алмайды, себебі ол әлдеқашан өлген. Дегенмен, ол әлеммен физикалық әрекеттесе алады және [[елес]]тер сияқты кенеттен жоғалып, қайта пайда бола алады. Дегенмен, Дин ең алдымен [[Импаламен]] жүріп-тұрғанды жөн көреді — бұл көлікті ол [[Жәннаттан]] ала келген.
== Сілтемелер ==
{{Табиғаттан тыс}}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>dijerz8ifcd073ubyazhobfxa7nl9yg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484409</id>
      <parentid>3484408</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T02:33:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <origin>3484409</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="53068" sha1="k8h1i066h4ewh1goejo0auog3kv20k2" xml:space="preserve">{{Кейіпкер
| есімі                 = Дин Винчестер
| төл есімі             = 
| суреті                = 
| сурет тақырыбы        = 
| сериясы               = Табиғаттан тыс
| ғаламы                = 
| авторлары             = Эрик Крипке
| негізделген           = 
| шабыт көзі            = Дин Мориарти
| бейімделген           = 
| сомдаған              = Дженсен Эклс
| дыбыстаған            = 
| алғаш көрінуі         = 
| соңғы көрінуі         = 
| пайда болулары        = 
| шын есімі             = 
| толық аты             = 
| лақап аты             = 
| түрі                  = адам
| жынысы                = ер
| мәртебесі             = қайтыс болған
| жасы                  = 
| туған күні            = 
| туған жері            = Канзас, Лоуренс
| қайтыс болған күні    = 
| қайтыс болған жері    = 
| өлім себебі           = арқасына кірген темірден қайтыс болды
| планетасы             = 
| отаны                 = 
| ұлты                  = 
| мекенжайы             = 
| кәсібі                = демондар аңшысы
| тиесілігі             = 
| лауазымы              = 
| атағы                 = 
| жұбайы                = 
| балалары              = 
| әкесі                 = 
| анасы                 = 
| туыстары              = 
| ғашығы                = 
| иесі                  = 
| тәлімгері             = 
| достары               = 
| одақтастары           = 
| ізбасарлары           = 
| қарсыластары          = 
| дүниетанымы           = 
| қызығушылықтары       = 
| қабілеттері           = 
| ұрыс стилі            = 
| қаруы                 = 
| көлігі                = 
| ресми сайты           = 
}}

'''Дин Винчестер''' ({{lang-en|Dean Winchester}}) — ''[[Табиғаттан тыс (телесериал)|Табиғаттан тыс]]'' атты америкалық драмалық телехикаяның екі [[протагонист|басты кейіпкерінің]] бірі, [[Сэм Винчестер]]дің ағасы. Кейіпкердің негізгі нұсқасын [[Дженсен Эклс]] сомдайды. Өзге нұсқаларын Хантер Брошу (сәби кезі), Ридж Кэнайп (бала кезі), Николай Лоутон-Джистра (жеткіншек кезі), Брок Келли және Дилан Эверетт (жасөспірім кезі), сондай-ақ Чад Эверетт (егде шағы) сомдаған.

==Дамуы==
Дин Винчестерді ''Supernatural'' телехикаясының авторы және бастапқы шоураннері [[Эрик Крипке]] ойлап тапты. Ол The WB арнасына екі бауырдың тылсым құбылыстарды зерттейтін шоу идеясын ұсынған кезде бұл кейіпкерді жасаған болатын.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p.6&lt;/ref&gt; Диннің есімі [[Джек Керуак|Джек Керуактың]] жол сапары туралы ''On the Road'' (Жол үстінде) атты романындағы Дин Мориартиге құрмет ретінде берілген,&lt;ref name=&quot;scarierfiction&quot;&gt;{{cite web |date=March 8, 2007 |title=Fact scarier than fiction |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110827205742/https://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |archive-date=August 27, 2011 |access-date=2009-09-30 |website=[[The Daily Telegraph (Sydney)|The Daily Telegraph]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; бұл Крипкенің американдық жол-сапар стиліндегі телехикая жасау идеясымен үйлесіп тұрды.&lt;ref name=&quot;theage&quot;&gt;{{cite news |author=Fernandez |first=Maria Elena |date=January 5, 2006 |title=On the road trip from hell |url=http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121104085911/http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |archive-date=November 4, 2012 |access-date=2009-09-30 |work=[[The Age]] |publisher= |location=Melbourne}}&lt;/ref&gt; Бастапқыда бауырлардың тегі &quot;Харрисон&quot; болады деп жоспарланған, бұл Харрисон Фордқа сілтеме еді, өйткені Крипке Диннің &quot;Хан Солоның немқұрайды ержүректілігін&quot; иеленгенін қалаған. Алайда Канзас штатында &quot;Сэм Харрисон&quot; есімді азамат болғандықтан, заңдық себептермен бұл текті өзгертуге тура келді.&lt;ref name=&quot;lastname&quot;&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |interviewer=Angie Rentmeester |title=A 'Supernatural' Spin-Off? Death By Bad Taco? Series Creator Eric Kripke Explains |url=http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606234935/http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-date=2011-06-06 |work=Starpulse.com |date=2008-02-14}}&lt;/ref&gt; Winchester Mystery House-қа деген қызығушылығын және телехикаяға &quot;қазіргі заманғы вестерн&quot; атмосферасын бергісі келгенін ескере отырып, Крипке &quot;Винчестер&quot; тегін таңдады. Дин мен оның бауыры Сэм [[Канзас]] штатының Лоуренс қаласынан шыққан, өйткені бұл қала Сталл зиратына жақын орналасқан, ал ол жер қалалық аңыздарымен танымал.&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |title=Supernatural: Your Burning Questions Answered! |url=http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20091230184335/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-date=2009-12-30 |work=[[TV Guide]] |date=2006-10-12}}&lt;/ref&gt; Дин Винчестер рөлін сомдаған Дженсен Эклз бастапқыда Сэм рөліне кастингке қатысқан, алайда кейін оны Дин рөліне сынап көруге шақырып,&lt;ref&gt;{{cite web |last=Prudom |first=Laura |date=November 11, 2014 |title=Supernatural at 200: The Road So Far, An Oral History |url=https://variety.com/2014/tv/spotlight/supernatural-oral-history-200-episodes-ackles-padalecki-kripke-1201352537/ |access-date=2022-02-19 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; сценарийді оқығаннан кейін Дин кейіпкерін көбірек ұнатқанын байқаған.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p. 130&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;starc&quot;&gt;{{cite web |last=Begum |first=Mumtaj |date=September 12, 2008 |title=Jensen Ackles enjoys doing Supernatural |url=http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=/2008/9/12/tvnradio/1985443&amp;sec=tvnradio |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081028170727/http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=%2F2008%2F9%2F12%2Ftvnradio%2F1985443&amp;sec=tvnradio |archive-date=October 28, 2008 |access-date=September 22, 2009 |work=[[The Star (Malaysia)|The Star Online]]}}&lt;/ref&gt;

==Кейіпкердің өмірбаяны==

===Сериалға дейінгі кезең===
Дин Винчестер 1979 жылдың 24 қаңтарында&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=The Monster at the End of This Book |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2009-04-20 |season=4 |number=18 |transcript=Transcript |transcript-url=http://www.supernaturalwiki.com/index.php?title=4.18_The_Monster_at_the_End_of_This_Book_%28transcript%29 |quote=PUBLISHER: &quot;What's May 2nd?&quot; SAM: &quot;That's my – Uh... that's Sam's birthday.&quot; DEAN: &quot;January 24th is Dean's.&quot; |language=en |credits=Julie Siege (writer), [[Mike Rohl]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Knight |first=Nicholas |date=2012-11-15 |title=The Essential Supernatural: On the Road with Sam and Dean Winchester |publisher=Insight Editions |isbn=978-1608871452 }}&lt;/ref&gt; [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон]] мен [[Мэри Винчестер (Supernatural)|Мэри Винчестердің]] отбасында, Канзас штатының Лоуренс қаласында дүниеге келді. Ол олардың тұңғыш баласы, өзінің інісі [[Сэм Винчестер|Сэмнен]] төрт жас үлкен. Дин ана жағынан әжесі Дианна Кэмпбелдің құрметіне аталған.

1983 жылдың 2 қарашасында Мэри Сэмнің бөлмесінде [[Азазель (Supernatural)|Азазель]] есімді жынның қолынан қаза табады, және үй өртене бастағанда, Динге Сэмді қауіпсіз жерге алып шығу тапсырылды, ал Джон Мэриді құтқаруға тырысқанымен, сәтсіз болды. Осы оқиғадан кейін Дин өзін Сэм үшін жауапты сезінді және олар бірге өскен кезде, әрдайым інісіне қамқор болу міндетін алды.

Джон Мэридің өлімінің себебін зерттеуге кірісіп, тылсым жаратылыстар мен оларды аулайтын адамдар туралы білді. Кейін Джонның өзі де аңшыға айналып, Динді де солай тәрбиеледі, дегенмен екеуі де Сэмнен тылсым дүниелерді жасырып келді, ол тек 8 жасқа келгенде ғана шындықты білді. Винчестерлер елді шарлап, мотельдерде немесе Джонның достарының үйлерінде өмір сүріп жүрді. Джонның үнемі үйде болмауына байланысты, Дин Сэмге бас-көз болуға мәжбүр болды. Дин 16 жасында ұрлық жасағаны үшін тұтқындалып, жасөспірімдер үйіне жіберілді, онда ол біраз уақыт қалыпты мектепте оқуға мүмкіндік алды, бірақ соңында Сэмге қайта оралуды таңдады.

Сериал басталарға дейін Сэм тылсым өмірден алыстап, өз өмірін бастауды шешеді. Джон Сэмге ренжіп, оны отбасын тастап кетті деп есептеді, ал Сэм де кетер алдында болған үлкен жанжалға байланысты реніш ұстады. Джон мен Дин аңшылықты жалғастырып, АҚШ-ты аралап жүрді.

Дин көптеген қару түрлерін қолдануымен танымал. Оның ерекше стиліне қара былғары етік, қара былғары күрте және қою фланель жейделер мен көк джинсы шалбар жатады. Сондай-ақ ол өзінің қара түсті [[Chevrolet Impala (төртінші буын)|1967 жылғы Chevrolet Impala]] көлігімен танымал — ол кейде сол көлікте ұйықтайды және жүк салғышында мол қару-жарақ жинағы сақталған.
===Сериал барысында===

====1-маусым====
Сериал басталған кезде Дин 26 жаста болады және Джон оған өз бетімен аңшылық жасауға рұқсат берген. Бірінші эпизодта Дин колледжде оқып жатқан Сэмге бірнеше жылдан бері алғаш рет келеді және жоғалып кеткен Джонды табуға көмектесуін сұрайды. Алғашында олар табысқа жете алмайды, және эпизод соңында Сэмнің қызы [[List of Supernatural characters#Jessica Moore|Джессика Мур]] аналары сияқты жолмен қайтыс болады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Pilot |episode-link=Pilot (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-09-13 |season=1 |number=1 | credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[David Nutter]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Сэм Динмен бірге жолға шығып, түрлі тылсым жаратылыстарды аулап, әкесін іздеп, аналары мен Джессиканың өлімінің артындағы кінәліні табуға кіріседі. Соңында олар әкелерімен қайта қауышып, [[The Colt (Supernatural)|Колт]] деген ерекше тапаншаны иеленіп, көздері сары түсті қуатты жын — [[Азазель (Supernatural)|Азазельге]] қарсы соққы беруге дайындалады.

====2-маусым====
Оны өлтіре алмай, олар жүк көлігімен соқтығысып, Дин комаға түседі. Жүрегі тоқтап, Дин өледі, бірақ Джон Диннің өмірі үшін жынмен келісім жасап, оны аман алып қалады.

Джонның жаны жынға беріліп, тозаққа кеткен соң, Сэм мен Дин жынды аулауды жалғастырады. Жын кейін Сэмді ұрлап әкетеді. Сэм арқасынан пышақталып, қаза табады, бұл Динді інісінің өмірін сақтау үшін жынмен келісім жасауға итермелейді. Динге тек бір жыл өмір беріледі. Ағайындылар жынды тозақ қақпасын ашуға және [[Лилит (Supernatural)|Лилитті]] босатуға кедергі жасай алмайды. Алайда, олардың әкесі де тозақтан шығып, оларға Сары Көзді Жынды өлтіруге мүмкіндік береді, содан кейін оның жаны жұмаққа кетеді.

====3-маусым====
Қалатын уақыты азайып бара жатқанын сезінген Дин босатылған жындарды аулауға кіріседі. [[Руби (Supernatural)|Руби]] есімді жынмен кездесіп, Дин тозақта тым ұзақ уақыт жанса, өзі де жынға айналуы мүмкін екенін біледі. Ағайындылар Лилит Азазельден кейін тозақтағы билікті алғанын және Диннің келісім-шартын қолында ұстап отырғанын анықтайды. Соңында олар Лилитпен бетпе-бет кездеседі.

Оны өлтіре алмаған Динді тозақ иттері (Хеллхаундар) паршалап өлтіреді, ал жаны тозаққа сүйреледі.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=No Rest for the Wicked |episode-link=No Rest for the Wicked (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2008-05-15 |season=3 |number=16 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Kim Manners]] (director)}}&lt;/ref&gt;

====4-маусым====
Тозақта жүргенде, Лилит [[Аластэр (Supernatural)|Аластэр]] есімді жынға Динді азаптауды бұйырады. Дин төрт ай бойы өлі болғанымен, тозақта бұл 40 жылға тең. 30 жыл бойы азаптауға қарсы тұрып, ақыры Аластэрге қосылып, жандарды азаптай бастайды. Кейін Дин қабірінен оянып, отбасымен қайта қауышады және [[періште]] [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльмен]] кездеседі. Кастиэль мен басқа да періштелер Динді тозақтан құтқарып, қайта тірілткен болып шығады.

Тозақта жасаған істері үшін ішкі қиналысқа түсіп, Сэмді жынның қанын ішуден тоқтатуға тырысады. Кастиэль оны өткенге жіберіп, Дин Азазельмен қайта кездеседі.

Бір сәтте Дин Сэмге тозақта жандарды азаптап қана қоймай, одан ләззат алғанын мойындайды.

Кейін [[Захария (Supernatural)|Захария]] есімді періште Динге аңшылықты жалғастыруды бұйырады, себебі Дин аңшылықты тастамақ болғанда Джонның да тозақта азап көргенін біледі.

''Jump the Shark'' эпизодында Дин мен Сэм [[Адам Миллиган|Адам]] есімді өгей інілері барын біледі. Бастапқыда сенбеген Дин фотосуреттерді көрген соң туыстығына көзі жетеді. Дин Сэмнің Адамға әкелері үйреткен қатал тәсілдерді қолдануына қарсы болады. Эпизод соңында Адамды жын емес, кек қайтарғысы келген ғул өлтіріп, өзін Адам ретінде көрсеткені белгілі болады. Дин Сэмді құтқарып, ағайындылар Адамның денесін өртейді.

Соңында Дин періштелер Апокалипсис болуын қалайтынын біледі. Егер жынның ерекше балаларының бірі (соңғысы — Сэм) Лилитті өлтірсе, Люцифер босатылады. Кастиэль Динге періштелерден қашуға көмектеседі. Дин [[Рубиді]] өлтіреді (ол Лилиттің тыңшысы болған), бірақ [[Люцифер (Supernatural)|Люцифердің]] босатылуына бөгет болуға кеш қалады.

====5-маусым====
Люцифер босатылған соң, белгісіз күш (Құдай) Дин мен Сэмді ұшаққа телепорттайды. Кейін олар Диннің [[Михаил (Supernatural)|Михаил]], ал Сэмнің Люцифер үшін ыдыс рөлі барын біледі. Олар [[Крест жолдарының патшасы]] [[Кроули (Supernatural)|Кроулимен]] кездесіп, [[Төрт салт атты]]мен күрес жүргізеді.

Ағайындылар Люциферді жеңудің жолын іздеп жүріп, ''Колт'' тапаншасын қолданбақ болады және [[Құдай]]ды іздейді, бірақ Колт Люциферді өлтіре алмайтыны, ал Құдайға Апокалипсис маңызды еместігі белгілі болады.&lt;ref name=&quot;abandon all hope&quot;&gt;{{cite episode |title=Abandon All Hope |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=November 19, 2009 |season=5 |number=10 |credits=[[Ben Edlund]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;moon&quot;&gt;{{cite episode |title=Dark Side of the Moon |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 1, 2010 |season=5 |number=16 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), [[Jeff Woolnough]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Дин Михаилдің ыдысы болуға келіспек болады, тіпті бұл миллиондаған адамның өліміне әкелсе де.&lt;ref name=&quot;sympathy&quot;&gt;{{cite episode |title=Sympathy For The Devil |episode-link=Sympathy for the Devil (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=September 10, 2009 |season=5 |number=1 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; Алайда, Сэмнің Динге деген сенімі оны басқа шешім іздеуге көндіреді.&lt;ref name=&quot;point of no return&quot;&gt;{{cite episode |title=Point of No Return |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 15, 2010 |season=5 |number=18 |credits=[[Jeremy Carver]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt; [[Гавриил (Supernatural)|Архангел Гавриил]] қаза тапқан соң, ағайындылар [[Төрт салт аттының]] жүзіктерін пайдаланып, Люциферді қайта тозаққа қамай алатынын біледі.&lt;ref name=&quot;hammer of the gods&quot;&gt;{{cite episode |title=Hammer of the Gods |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 22, 2010 |season=5 |number=19 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), Rick Bota (director)}}&lt;/ref&gt; Дин мен Сэмде соғыс пен аштықтың жүзігі бар, енді індет пен өлімдікі керек болады. Іздестіру кезінде Сэм колледждегі ескі досы Брэдимен кездеседі — ол Джессиканы Сэмге таныстырған және Азазельдің бұйрығымен Джессиканы өлтірген жын болған. Ақпаратты алған соң Дин Сэмге Брэдиді өлтіруге мүмкіндік береді.

[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] Люциферді қайта тозаққа қамау жолын білген соң, Дин Сэмге Люцифердің ыдысы болуға рұқсат береді. Бірақ Сэмнің Динмен арасындағы байланысы оны бақылауды сақтауға көмектеседі, нәтижесінде ол өзін Люцифермен бірге тозақтағы қапасқа тастайды. Михаил де, олардың кіші інісі Адамның денесін иеленіп, бірге түседі.
====6-маусым====
Аңшылықты тастап, бұрынғы кездейсоқ қарым-қатынаста болған Лисамен бірге тұруға көшкен Дин қалыпты өмірге бейімделуге тырысады. Алайда джин шабуыл жасап, оны белгісіз біреу құтқарған соң, ол қайтадан аңшылық өмірге тартылады. Дин інісі Сэм мен нағашы атасы қайтыс болғаннан кейін тірілгенін білгенде қатты таңғалады. Оның мазасы одан әрі кетеді, өйткені Сэм бұрынғыдай жұмсақ емес, суық әрі қатыгез, тіпті Диннің уақытша вампирге айналуына жол береді. Бұл әсіресе таңғаларлық, өйткені әдетте Сэм ағайындылардың ішіндегі мейірімдісі болған.

Кейін Кастиэль Сэмде жан жоқ екенін айтқанда, Дин оны қайтарудың жолын іздей бастайды. Дин [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] көмегімен Сэмнің жанын Люцифердің қапасынан қайтарады. Содан кейін ағайындылар [[Кроули (Supernatural)|Кроули]] мен [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльге]] қатысты астыртын әрекеттің бетін ашады. Олар барлық жындардың анасын — [[Ив (Supernatural)|Ивті]] жеңіп, Лисамен қарым-қатынасты үзіп, Кастиэльдің тозақтағы рухтарды сіңіріп алып, тірі періштелердің ең қуаттысына айналғанын біледі.

====7-маусым====
[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] көмек сұраған Дин Кастиэльді Пургаторий рухтарын қайтаруға көндіре алмайды, нәтижесінде [[Левиафандар (Supernatural)|левиафандар]] босап, Жерді жаулап алуға әрекет жасайды. Ағайындылардың әке орнына жүрген [[Бобби Сингер]]ді левиафан көсемі [[Дик Роман]] өлтіреді. Осы кезде олар [[Кевин Тран (Supernatural)|Кевин Тран]] есімді пайғамбармен одақтас болады.

[[Құдайдың Сөзі]] арқылы Дин мен Кастиэль Романды өлтіреді, бірақ кейінгі жарылыста өздері де қаза тауып, [[Пургаторийге]] сүйреледі.

====8-маусым====
Кастиэль тастап кеткеннен кейін, Дин вампир [[Бенни (Supernatural)|Беннидің]] көмегімен Пургаторийде бір жыл тірі қалады. Кейін екеуі қашып шығады. Дин Сэмнің оны іздемегенін білгенде ашуға булығады. Олар Кевинмен қайта қауышып, Тозақ қақпасын жабуға арналған сынақтар туралы тағы бір [[Құдай сөзі]]н табады. Дин Сэмге сынақтарды орындауға көмектеседі және олар бұл жолда [[Метатрон (Supernatural)|Метатрон]] атты қашқын періштемен және [[Абаддон (Supernatural)|Абаддон]] есімді тозақ рыцарымен кездеседі. Сонымен қатар, әке жағынан аталары оларға [[Хат иелері (Supernatural)|Хат иелері]] бункерін база ретінде қалдырады. Дин Кастиэльдің [[Наоми (Supernatural)|Наоми]] атты періште тарапынан өзін өлтіруге бағдарламаланғанын білгенде шошиды. [[Кроули (Supernatural)|Кроулиді]] ұстап, Дин Сэмді сынақты аяқтаудан тоқтатады, себебі бұл оның өліміне әкелуі мүмкін екенін біледі. Ауруханаға бара жатқанда, Сэм құлап түседі, дәл осы кезде періштелер Жерге құлай бастайды.

====9-маусым====
Көмек сұрап дұға еткен Дин Метатрон Кастиэльді алдап, оның рақымын ұрлап, адамға айналдырғанын біледі. [[Езекииль]] есімді періште Сэмнің денесін иеленуге ұсыныс жасап, Дин келіседі, себебі бұл Сэмді құтқарып қалудың жалғыз жолы. Бірақ Езекииль Сэмнің денесінде болғанда, Дин Кастиэльден көмек ала алмай, Абаддонмен күресудің жолын іздеуге мәжбүр болады. Кейін Езекииль өзін [[Гадреэль (Supernatural)|Гадреэль]] екендігін жариялап, Динді жеңіп, Кевинді құтқаруға мүмкіндік бермейді. Ақырында Дин [[Кроули (Supernatural)|Кроулидің]] көмегіне жүгініп, Гадреэльді Сэмнің денесінен қуып шығуға қол жеткізеді, бірақ бұл ағайындылардың арасын ашады.

Абаддонды жеңуге үмітсіз күйде, Кроули Динді [[Қабыл таңбасы]]н қабылдауға итермелейді. Бұл таңбаны Диннің арғы атасы Қабыл берген. Кейін Кроули [[Алғашқы Қылыш]]ты табуға көмектеседі. Сэммен қарым-қатынасын қайта жақсартып, Дин Абаддонды өлтіріп, Гадреэльді де өлтірмек болады. Ақыры Метатронмен бетпе-бет келіп, Дин өлімші жарақат алып, тағы да қаза табады. Оның денесі бункерге қайтарылады, бірақ Дин қайта тіріледі — енді ол жынға айналған және [[Кроулимен]] бірге кетеді.&lt;ref name=&quot;variety20140523&quot;&gt;{{Cite news |last=Prudom |first=Laura |date=2014-05-23 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |access-date=2025-03-29 |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |issn=0042-2738}}&lt;/ref&gt;

====10-маусым====
Жын ретінде өмір сүріп, Абаддонның жақтастарын өлтіріп жүрген Дин бір кезде [[Лестер Моррис]] есімді адамды өлтіреді және өзінің жындық күштері арқылы Кроулидің Сэм туралы айтқандарын растайды. Кейін Сэммен кездескенде, [[Коул]] есімді сарбаз Динге шабуылдап, Сэмге оны қасиетті сумен тұтқындауға мүмкіндік береді. Сэм оны қайта адамға айналдыру үшін [[жыннан емдеу рәсімін]] қолданады. Алайда Дин қашып кетеді. Бірақ Кастиэльдің көмегімен Дин қайтадан емделеді, дегенмен ол әлі де [[Қабыл таңбасымен]] күшейтілген адам болып қала береді.

Уақыт өте келе күші артып, өзін-өзі басқара алмай кеткен Дин [[Қабыл]]дан таңбаны алған адам ретінде ешқандай ем жоқ екенін біледі. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлім]] оған таңбаны алып тастау бүкіл [[Қара Түнек]]ті босататынын, сондықтан Динді қоғамнан аластату қажет екенін айтады. Бұл үшін ол Сэмді өлтіруі керек болады. Алдымен келіссе де, ақыры Дин Өлімді өлтіреді. Бірақ Сэмнің бұрынғы әрекеттері таңбаны бәрібір жоюға алып келеді — соның нәтижесінде Қара Түнек босап шығады.

====11-маусым====
Қара Түнек босатылған соң, Дин мен Сэм оны табуға кіріседі. Олар іздеп жүрген жаратылыс — Құдайдың қарындасы екенін білгенде шошиды. Бұл жаратылыс кейін өзін [[Амара (Supernatural)|Амара]] деп таныстырады. Дин оны өлтіре алмайды, өйткені оған деген ішкі тартылыс сезімі бар. Істі одан әрі қиындататыны — [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльдің]] [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] үшін ыдыс болуға келісуі, өйткені тек архангел ғана Амарамен күресе алады деп сенеді. Бірақ бұл сәтсіз аяқталады — себебі Люцифер құлаған архангел болғандықтан, шамасы жетпейді. Ақырында ағайындылар нағыз Құдай — [[Чак (Supernatural)|Чак Шюрлимен]] байланысады. Ол — Винчестер туралы Інжіл жазған жазушы еді. Чак пен Амара татуласқан соң, бірге кетеді. Осы үшін алғыс ретінде Амара Диннің анасын қайта тірілтеді — бұл Дин үшін күтпеген тосын сый болады.
====12-маусым====
Винчестерлер адам және тылсым күштер тарапынан қауіпке тап болады. [[Хат иелері (Supernatural)|Британдық Хат иелері]] АҚШ-тағы аңшыларды бақылауға алу мақсатында Винчестерлерге шабуыл жасайды. Сонымен қатар [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] жаңа тән іздеп, қашып жүр.

Кейін Люцифер [[АҚШ Президентін]] өзіне ыдыс етіп алады, бірақ Винчестерлер оны бұл тәннен қуып шығады. Осы кезде Люцифер Президентті иеленіп жүргенде [[балалы болғаны]] анықталады, сондықтан Винчестерлер сол баланың анасын қорғауға мәжбүр болады. [[Мэри Винчестер]] британдық Хат иелерімен одақтасу мүмкіндігін зерттейді. [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэль]] Люцифердің баласын қорғауға лайық деп шешеді, бірақ Хат иелері тым қатыгез екенін көрсетіп, одақ тоқтатылады — олар кездейсоқ бір мүшесін өлтіріп алған аңшы әйелді өлтіріп тастайды.

====13-маусым====
Винчестерлер Люциферді [[Апокалипсис Әлемі|параллель әлемге]] қуып жібереді, бұл жерде Апокалипсис 2012 жылы &quot;мерзімінде&quot; орын алған. Алайда бұл жоспар сәтсіз аяқталады: Люцифер бұл әлемнің [[Михаил (Supernatural)|Михаиліне]] негізгі әлем туралы айтып береді. Сонымен қатар, олар Люцифердің баласы — [[Джек Клайн]] атты кенеттен ересекке айналған нефилимді тәрбиелеуге тырысады.

Джек Винчестерлер мен Кастиэльді әкелері ретінде көреді. Ағайындылар [[Гавриил (Supernatural)|Гавриилдің]] тірі екенін анықтап, оны одақтас етеді. Олар Апокалипсис Әлемінен бірнеше адамды (оның ішінде [[Бобби Сингер (балама нұсқасы)]] мен [[Чарли Брэдбери]]ді) құтқарып үлгереді, бірақ Михаил мен Люцифер де бұл әлемге ереді.

Люцифер Джектің [[грациясын]] алып, күшін арттырғанда, оны тоқтатудың жалғыз жолы — Михаилдің ыдысы болуға келісім беру болады. [[Дин Винчестер]] келісім береді, бірақ кейін Михаил Диннің денесін толық иеленіп алады.

====14-маусым====
[[Дин]]нің денесін иемденген Михаил бірнеше апта бойы Жерді зерттейді және монстрларға көмек беріп, олар арқылы әлемді жаулап алмақ болады. Диннің рухы уақытша бет алып, бостандық сұрайды.

Михаил Диннің еркіндігін бір сәтке беріп, кейін қайта денесін алады. Алайда Дин отбасының көмегімен Михаилді өзінің [[санасындағы түрмеге]] қамап тастайды. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] орнын басқан [[Билли (Собиратель)|Билли]] Динге болашақтардың бәрінде Михаил бұл түрмеден қашып кететінін, тек бір болашақта ғана Дин өзін [[Энохийлік жәшікке]] жауып, мұхит түбіне тастау арқылы мұны тоқтата алатынын айтады. Дин жәшікті дайындап бастайды, бірақ Сэмнің басқа жол іздейік деген өтінішін қабылдайды.

Дин сиқырлы інжуді ұстап, жүрегінің ең үлкен тілегін орындайды — нәтижесінде [[Джон Винчестер]]мен қайта қауышады. Дин Михаилден құтылуды тілегенімен, шыққан нәтиже жүрек тебірентерлік отбасылық кездесуге айналады. Уақыт сызығының бұзылмауы үшін Джон өз уақытына қайтып кетеді.

Кейін [[малик жәшігінен]] бас тартқан Дин Сэм, Кастиэль және Джекпен бірге аңшылыққа аттанады. Осы кезде ол есінен танып, оянғанда Михаил оның санасынан шығып кеткенін көреді. Михаил аңшыларды қырып тастап, Винчестерлерді азаптайды. Алайда Джек өз [[жанын]] пайдаланып, Михаилді өлтіріп, оның грациясын сіңіреді. Осылайша Джек толық күшіне қайта оралады, бірақ жаны таусыла бастайды.

Бұл уақытта Люцифердің бұрынғы ыдысы оны [[Бос Кеңістік]]тен тірілтпек болады. Джек оны тоқтатады, бірақ сол жолы [[Мэри Винчестерді]] абайсызда өлтіріп алады. Дин анасының өлімі туралы біліп, аза мен ашуға булығады. Джекті өлтіру үшін [[Чак (Supernatural)|Чак]] келіп, өзімен бірге ерекше қару әкеледі: бұл қару нысанға не істесе, иесіне де соны жасайды. Дин оны Джекке бағыттайды, бірақ соңғы сәтте атып жібермей, түсіністік танытады.

Бұл Чактың ашуын тудырады. Сэм мен Дин өз өмірлерінің шын мәнінде Чактың ойын-сауығына айналғанын түсінеді. Ашуға булыққан Чак Джекті өлтіріп, тозақтан барлық зұлым рухтарды босатады. Ол: «Хикая аяқталды. Қош келдіңдер, ақырзаман!» — деп мәлімдейді. Винчестерлер мен Кастиэль жау шоғырын қарсы алуға дайындалады.

====15-маусым====
Чак тозақ қақпаларын ашып, ақырзаманды бастаған соң, Сэм, Дин және Кастиэль зомби мен аруақтармен күресуге мәжбүр болады.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pruner |first=Aaron |last2=Weatherhead |first2=Shaina |date=2020-11-20 |title='Supernatural' Series Finale Explained: How Does the Winchesters' Story End? |url=https://collider.com/supernatural-series-finale-explained/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Collider (website)|Collider]] |language=en-US}}&lt;/ref&gt; Олар тозақ пен әлем арасындағы саңылауды жауып, Чакты жеңудің жолын іздейді. Көп қиындықтан кейін, олар оны жеңіп шығады.

Алайда сол жеңістен соң Дин аңшылық кезінде [[вампирлер]] шабуылынан қайтыс болады. Өлімімен келісіп, Сэммен қоштасады. Кейін [[жәннатта]] [[Бобби Сингер]]мен қайта қауышып, оған Чак жеңілгеннен кейінгі жағдайларды түсіндіреді. Дин [[Кастиэльдің]] [[Бос Кеңістіктен]] құтқарылғанын және Кастиэль мен Джек жәннатты жақсартқанын біледі.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-20 |title=Here's how everyone's story ended on 'Supernatural' |url=https://ew.com/tv/supernatural-characters-final-season-endings/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt; Сэм Жер бетінде толыққанды өмір сүріп, кейін Динге жәннатта қосылады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Carry On |episode-link=Carry On (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2020-11-19 |season=15 |number=20 |credits=[[Andrew Dabb]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;
====''The Winchesters''====
1970-жылдары орын алған бұл хикаяда Дин Винчестер ата-анасы — [[Джон Винчестер]] мен [[Мэри Кэмпбелл]]дің қалай танысып, ғашық болып, әкелерін іздеу жолында бірге жын-перілермен күрескені туралы баяндап отырады. Бұл оқиғаларды баяндау барысында Дин Винчестер ешкім білмейтін бір шындықты ашады: [[Акрида]] — бүкіл тіршілікке қауіп төндіретін құбыжықтар және Дин ата-анасының өміріндегі бұл жоғалған тарау жайлы көбірек мәлімет жинамақ ниетте.

[[Сэмюэл Кэмпбелл]]дің жарық зақымдаған барлау фотоларының арасынан Джон оған [[Генри Винчестер]]дің хатын берген ер адамды байқап қалады. Джон мен Мэри бұл адамды танымайды, бірақ фотода [[Импала]] көлігіне мініп жатқан бұл адам — Дин екені белгілі болады. Акрида Динді тоқтатуға аңшыларды біріктірген адам деп танып, оны іздеуге [[Монстрлар клубын]] пайдалануды көздейді. Акридаға тұтқынға түскен Джон олар Диннен қорқатынын байқап, Дин бұл әлемге жат емес екенін, оларды өлтіре алатын жалғыз адам екенін түсінеді.

Флешбэк арқылы Джон Вьетнамнан оралған соң оған Генридің хатын Дин береді, бұл кезде Дин [[Бобби Сингер]]мен бірге Акридаға қарсы аңшылық жүргізіп жүрген болатын. Қазіргі уақытта Акрида патшайымы [[Джоан Хопкинс]] Дин мен Импаланың бір портал арқылы жіберіліп, жойылғанын айтады. [[Остиум]] және Диннің аңшылық күнделігі арқылы Монстрлар клубы Динді қайтаруға тырысады, бірақ тек Импаланы ғана қайтара алады. Сол себепті олар Дин өліп қалған деп ойлайды. Алайда Импала да бұл әлемге жат болғандықтан, Мэри оны [[Джоан]]ға соғып өлтіреді, бұл арқылы Акрида да жойылады. Бірақ бұл әрекет Мэриді портал арқылы өткізіп жібереді.

Дин Мэриді порталдан құтқарып, Монстрлар клубының [[балама ғаламда]] екенін түсіндіреді. [[Carry On (Supernatural)|Өлімінен кейін Жәннатта]] жүріп, Дин бірнеше ғаламды аралап, отбасы бақытты өмір сүретін әлемді іздейді. Осы кезде ол Чактың жеңілген жағдайына дайындалған [[Акрида]] деген қауіпсіздік тетігін тауып алады. Акрида Сэмге де қауіп төндіргендіктен, Дин [[Джек]]тің араласпау туралы бұйрығына қарамай, бұл іске араласады. Джек оған ескерту жасаса да, соңында келісіп, Динге өз күнделігі мен [[Кольт]]ті қайтарып береді.

Дин Джонға күнделігін береді — бұл күнделік Джонның күнделігі Динге жол көрсеткендей, оған жол көрсетпек. Ал Мэриге Кольтті береді, оны келесі жылы Мэримен [[келісім жасайтын]] [[Азазел]] кездескенде қолдануға ескерту жасайды. Одан аты-жөнін сұрағанда, Дин [[Джеймс Хетфилд]] деп өтірік ат береді. Сосын Джек пен Боббимен бірге қайтадан Жәннатқа аттанып, бұл ғаламда отбасына бақыт бұйырғанына разы күйде кетеді.

== Қабілеттері мен дағдылары ==
Дин — тәжірибелі әрі өте тапқыр аңшы.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=2HIyhLRKK7A |title=COMIC CON 2018 {{!}} Jensen Ackles Talks Dean Winchester and 'Supernatural' |date=2018-07-26 |type=Video |language=en |publisher=Fangirlish |via=[[YouTube]]}}&lt;/ref&gt; Ол әртүрлі [[атыс қаруы|қаруларды]] жақсы меңгерген; көбінесе [[Colt 1911]] тапаншасы мен [[кесілген мылтықты]] қолданады. Қол күрес, [[пышақпен ұрыс]] және айла-тәсілдерді жетік меңгерген. Ол бірнеше рет адамдар мен [[шэйпшифтер]], вампирлер және жындар сияқты күшті тіршілік иелерін жеңіп шыққан.

«Croatoan» эпизодында [[Молотов коктейлі]] мен [[жарылғыш құрал]] дайындап, [[химияны]] білетінін көрсетеді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Croatoan |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2006-12-07 |season=2 |number=9 |credits=John Shiban (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; «Phantom Traveler» бөлімінде ескі [[Уокман]]нан [[ЭМӨ]] детектор құрастырып, [[электроника]] мен [[кері инженерия]]дан хабары бар екенін дәлелдейді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Phantom Traveller |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-10-04 |season=1 |number=4 |credits=Richard Hatem (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;

Дин тылсым күштер туралы, [[мифология]] мен [[сиқырлар]]ды терең меңгерген және 4-маусымнан бастап [[періштелерге]] қарсы сиқырларды қолдана бастайды.

Аңшылық барысында Дин жиі өзін [[ФБР]], [[Ауруларды бақылау және алдын алу орталығы|CDC]] секілді үкімет агенті ретінде таныстырып, тергеулерге араласады. Ол сондай-ақ құлып бұзу, сигнализация өшіру, көлік ұрлау, бильярд ойнап ақша табу сияқты тәсілдерді де жетік меңгерген. [[Тозақта]] [[Аластэрдің]] «шәкірті» болған кезде азаптау әдістерін толықтай үйренген.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=ihviwyc_TUg |title=Jensen Ackles talks about Dean's return from Hell |date=2008-09-18 |type=Video |publisher=TheCWSource |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/ihviwyc_TUg |archive-date=2021-12-14 |url-status=live |via=[[YouTube]]}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt;

Дин көліктерге өте жақын, [[Impala (Supernatural)|Импаласын]] бала кезінен бастап өзі жөндеп, жақсы күйде ұстап келеді.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-18 |title='Supernatural's Jensen Ackles says he struggled with the show's ending at first |url=https://ew.com/tv/supernatural-jensen-ackles-final-season-interview/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt;

Қосымша қабілеттері:
Вампир кезінде: күш, көру, иіс және есту қабілеті күшейді.
Қабылдаған Марк Кайна: адам бола тұра ерекше күшке ие болды, [[Метатрон]] сияқты періштелермен тең күресе алды. Қанжарды өзіне тарту, алдын ала түстер көру және сиқыр мен жындарға иммунитет сияқты күштері болды.
Жын Дин: күші [[Тозақтың серілерімен]] теңесті, телепатия, жарадан жылдам жазылу, экзорцизмге төзімділік секілді қабілеттерге ие болды.
Михаил ретінде: телепортация, телекинез, жылдам сауығу, және [[Архангел семсерін]] пайдалану мүмкіндігі болды.
''The Winchesters'' хикаясында Дин жарақат алмайтын рухани формада жүреді. Бір портал оны жоя алмайды, себебі ол әлдеқашан өлген. Дегенмен, ол әлеммен физикалық әрекеттесе алады және [[елес]]тер сияқты кенеттен жоғалып, қайта пайда бола алады. Дегенмен, Дин ең алдымен [[Импаламен]] жүріп-тұрғанды жөн көреді — бұл көлікті ол [[Жәннаттан]] ала келген.
== Сілтемелер ==
{{Табиғаттан тыс}}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>k8h1i066h4ewh1goejo0auog3kv20k2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484410</id>
      <parentid>3484409</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T02:35:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <origin>3484410</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="53117" sha1="i0ysx4bgt0he7bqsbnmmml548fua7a0" xml:space="preserve">{{Кейіпкер
| есімі                 = Дин Винчестер
| төл есімі             = 
| суреті                = 
| сурет тақырыбы        = 
| сериясы               = Табиғаттан тыс
| ғаламы                = 
| авторлары             = Эрик Крипке
| негізделген           = 
| шабыт көзі            = Дин Мориарти
| бейімделген           = 
| сомдаған              = Дженсен Эклс
| дыбыстаған            = 
| алғаш көрінуі         = 
| соңғы көрінуі         = 
| пайда болулары        = 
| шын есімі             = 
| толық аты             = 
| лақап аты             = 
| түрі                  = адам
| жынысы                = ер
| мәртебесі             = қайтыс болған
| жасы                  = 
| туған күні            = 
| туған жері            = Канзас, Лоуренс
| қайтыс болған күні    = 
| қайтыс болған жері    = 
| өлім себебі           = арқасына кірген темірден қайтыс болды
| планетасы             = 
| отаны                 = 
| ұлты                  = 
| мекенжайы             = 
| кәсібі                = демондар аңшысы
| тиесілігі             = Аңшылар, Білім сақтаушылар
| лауазымы              = 
| атағы                 = 
| жұбайы                = 
| балалары              = 
| әкесі                 = 
| анасы                 = 
| туыстары              = 
| ғашығы                = 
| иесі                  = 
| тәлімгері             = 
| достары               = 
| одақтастары           = 
| ізбасарлары           = 
| қарсыластары          = 
| дүниетанымы           = 
| қызығушылықтары       = 
| қабілеттері           = 
| ұрыс стилі            = 
| қаруы                 = 
| көлігі                = 
| ресми сайты           = 
}}

'''Дин Винчестер''' ({{lang-en|Dean Winchester}}) — ''[[Табиғаттан тыс (телесериал)|Табиғаттан тыс]]'' атты америкалық драмалық телехикаяның екі [[протагонист|басты кейіпкерінің]] бірі, [[Сэм Винчестер]]дің ағасы. Кейіпкердің негізгі нұсқасын [[Дженсен Эклс]] сомдайды. Өзге нұсқаларын Хантер Брошу (сәби кезі), Ридж Кэнайп (бала кезі), Николай Лоутон-Джистра (жеткіншек кезі), Брок Келли және Дилан Эверетт (жасөспірім кезі), сондай-ақ Чад Эверетт (егде шағы) сомдаған.

==Дамуы==
Дин Винчестерді ''Supernatural'' телехикаясының авторы және бастапқы шоураннері [[Эрик Крипке]] ойлап тапты. Ол The WB арнасына екі бауырдың тылсым құбылыстарды зерттейтін шоу идеясын ұсынған кезде бұл кейіпкерді жасаған болатын.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p.6&lt;/ref&gt; Диннің есімі [[Джек Керуак|Джек Керуактың]] жол сапары туралы ''On the Road'' (Жол үстінде) атты романындағы Дин Мориартиге құрмет ретінде берілген,&lt;ref name=&quot;scarierfiction&quot;&gt;{{cite web |date=March 8, 2007 |title=Fact scarier than fiction |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110827205742/https://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |archive-date=August 27, 2011 |access-date=2009-09-30 |website=[[The Daily Telegraph (Sydney)|The Daily Telegraph]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; бұл Крипкенің американдық жол-сапар стиліндегі телехикая жасау идеясымен үйлесіп тұрды.&lt;ref name=&quot;theage&quot;&gt;{{cite news |author=Fernandez |first=Maria Elena |date=January 5, 2006 |title=On the road trip from hell |url=http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121104085911/http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |archive-date=November 4, 2012 |access-date=2009-09-30 |work=[[The Age]] |publisher= |location=Melbourne}}&lt;/ref&gt; Бастапқыда бауырлардың тегі &quot;Харрисон&quot; болады деп жоспарланған, бұл Харрисон Фордқа сілтеме еді, өйткені Крипке Диннің &quot;Хан Солоның немқұрайды ержүректілігін&quot; иеленгенін қалаған. Алайда Канзас штатында &quot;Сэм Харрисон&quot; есімді азамат болғандықтан, заңдық себептермен бұл текті өзгертуге тура келді.&lt;ref name=&quot;lastname&quot;&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |interviewer=Angie Rentmeester |title=A 'Supernatural' Spin-Off? Death By Bad Taco? Series Creator Eric Kripke Explains |url=http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606234935/http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-date=2011-06-06 |work=Starpulse.com |date=2008-02-14}}&lt;/ref&gt; Winchester Mystery House-қа деген қызығушылығын және телехикаяға &quot;қазіргі заманғы вестерн&quot; атмосферасын бергісі келгенін ескере отырып, Крипке &quot;Винчестер&quot; тегін таңдады. Дин мен оның бауыры Сэм [[Канзас]] штатының Лоуренс қаласынан шыққан, өйткені бұл қала Сталл зиратына жақын орналасқан, ал ол жер қалалық аңыздарымен танымал.&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |title=Supernatural: Your Burning Questions Answered! |url=http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20091230184335/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-date=2009-12-30 |work=[[TV Guide]] |date=2006-10-12}}&lt;/ref&gt; Дин Винчестер рөлін сомдаған Дженсен Эклз бастапқыда Сэм рөліне кастингке қатысқан, алайда кейін оны Дин рөліне сынап көруге шақырып,&lt;ref&gt;{{cite web |last=Prudom |first=Laura |date=November 11, 2014 |title=Supernatural at 200: The Road So Far, An Oral History |url=https://variety.com/2014/tv/spotlight/supernatural-oral-history-200-episodes-ackles-padalecki-kripke-1201352537/ |access-date=2022-02-19 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; сценарийді оқығаннан кейін Дин кейіпкерін көбірек ұнатқанын байқаған.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p. 130&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;starc&quot;&gt;{{cite web |last=Begum |first=Mumtaj |date=September 12, 2008 |title=Jensen Ackles enjoys doing Supernatural |url=http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=/2008/9/12/tvnradio/1985443&amp;sec=tvnradio |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081028170727/http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=%2F2008%2F9%2F12%2Ftvnradio%2F1985443&amp;sec=tvnradio |archive-date=October 28, 2008 |access-date=September 22, 2009 |work=[[The Star (Malaysia)|The Star Online]]}}&lt;/ref&gt;

==Кейіпкердің өмірбаяны==

===Сериалға дейінгі кезең===
Дин Винчестер 1979 жылдың 24 қаңтарында&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=The Monster at the End of This Book |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2009-04-20 |season=4 |number=18 |transcript=Transcript |transcript-url=http://www.supernaturalwiki.com/index.php?title=4.18_The_Monster_at_the_End_of_This_Book_%28transcript%29 |quote=PUBLISHER: &quot;What's May 2nd?&quot; SAM: &quot;That's my – Uh... that's Sam's birthday.&quot; DEAN: &quot;January 24th is Dean's.&quot; |language=en |credits=Julie Siege (writer), [[Mike Rohl]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Knight |first=Nicholas |date=2012-11-15 |title=The Essential Supernatural: On the Road with Sam and Dean Winchester |publisher=Insight Editions |isbn=978-1608871452 }}&lt;/ref&gt; [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон]] мен [[Мэри Винчестер (Supernatural)|Мэри Винчестердің]] отбасында, Канзас штатының Лоуренс қаласында дүниеге келді. Ол олардың тұңғыш баласы, өзінің інісі [[Сэм Винчестер|Сэмнен]] төрт жас үлкен. Дин ана жағынан әжесі Дианна Кэмпбелдің құрметіне аталған.

1983 жылдың 2 қарашасында Мэри Сэмнің бөлмесінде [[Азазель (Supernatural)|Азазель]] есімді жынның қолынан қаза табады, және үй өртене бастағанда, Динге Сэмді қауіпсіз жерге алып шығу тапсырылды, ал Джон Мэриді құтқаруға тырысқанымен, сәтсіз болды. Осы оқиғадан кейін Дин өзін Сэм үшін жауапты сезінді және олар бірге өскен кезде, әрдайым інісіне қамқор болу міндетін алды.

Джон Мэридің өлімінің себебін зерттеуге кірісіп, тылсым жаратылыстар мен оларды аулайтын адамдар туралы білді. Кейін Джонның өзі де аңшыға айналып, Динді де солай тәрбиеледі, дегенмен екеуі де Сэмнен тылсым дүниелерді жасырып келді, ол тек 8 жасқа келгенде ғана шындықты білді. Винчестерлер елді шарлап, мотельдерде немесе Джонның достарының үйлерінде өмір сүріп жүрді. Джонның үнемі үйде болмауына байланысты, Дин Сэмге бас-көз болуға мәжбүр болды. Дин 16 жасында ұрлық жасағаны үшін тұтқындалып, жасөспірімдер үйіне жіберілді, онда ол біраз уақыт қалыпты мектепте оқуға мүмкіндік алды, бірақ соңында Сэмге қайта оралуды таңдады.

Сериал басталарға дейін Сэм тылсым өмірден алыстап, өз өмірін бастауды шешеді. Джон Сэмге ренжіп, оны отбасын тастап кетті деп есептеді, ал Сэм де кетер алдында болған үлкен жанжалға байланысты реніш ұстады. Джон мен Дин аңшылықты жалғастырып, АҚШ-ты аралап жүрді.

Дин көптеген қару түрлерін қолдануымен танымал. Оның ерекше стиліне қара былғары етік, қара былғары күрте және қою фланель жейделер мен көк джинсы шалбар жатады. Сондай-ақ ол өзінің қара түсті [[Chevrolet Impala (төртінші буын)|1967 жылғы Chevrolet Impala]] көлігімен танымал — ол кейде сол көлікте ұйықтайды және жүк салғышында мол қару-жарақ жинағы сақталған.
===Сериал барысында===

====1-маусым====
Сериал басталған кезде Дин 26 жаста болады және Джон оған өз бетімен аңшылық жасауға рұқсат берген. Бірінші эпизодта Дин колледжде оқып жатқан Сэмге бірнеше жылдан бері алғаш рет келеді және жоғалып кеткен Джонды табуға көмектесуін сұрайды. Алғашында олар табысқа жете алмайды, және эпизод соңында Сэмнің қызы [[List of Supernatural characters#Jessica Moore|Джессика Мур]] аналары сияқты жолмен қайтыс болады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Pilot |episode-link=Pilot (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-09-13 |season=1 |number=1 | credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[David Nutter]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Сэм Динмен бірге жолға шығып, түрлі тылсым жаратылыстарды аулап, әкесін іздеп, аналары мен Джессиканың өлімінің артындағы кінәліні табуға кіріседі. Соңында олар әкелерімен қайта қауышып, [[The Colt (Supernatural)|Колт]] деген ерекше тапаншаны иеленіп, көздері сары түсті қуатты жын — [[Азазель (Supernatural)|Азазельге]] қарсы соққы беруге дайындалады.

====2-маусым====
Оны өлтіре алмай, олар жүк көлігімен соқтығысып, Дин комаға түседі. Жүрегі тоқтап, Дин өледі, бірақ Джон Диннің өмірі үшін жынмен келісім жасап, оны аман алып қалады.

Джонның жаны жынға беріліп, тозаққа кеткен соң, Сэм мен Дин жынды аулауды жалғастырады. Жын кейін Сэмді ұрлап әкетеді. Сэм арқасынан пышақталып, қаза табады, бұл Динді інісінің өмірін сақтау үшін жынмен келісім жасауға итермелейді. Динге тек бір жыл өмір беріледі. Ағайындылар жынды тозақ қақпасын ашуға және [[Лилит (Supernatural)|Лилитті]] босатуға кедергі жасай алмайды. Алайда, олардың әкесі де тозақтан шығып, оларға Сары Көзді Жынды өлтіруге мүмкіндік береді, содан кейін оның жаны жұмаққа кетеді.

====3-маусым====
Қалатын уақыты азайып бара жатқанын сезінген Дин босатылған жындарды аулауға кіріседі. [[Руби (Supernatural)|Руби]] есімді жынмен кездесіп, Дин тозақта тым ұзақ уақыт жанса, өзі де жынға айналуы мүмкін екенін біледі. Ағайындылар Лилит Азазельден кейін тозақтағы билікті алғанын және Диннің келісім-шартын қолында ұстап отырғанын анықтайды. Соңында олар Лилитпен бетпе-бет кездеседі.

Оны өлтіре алмаған Динді тозақ иттері (Хеллхаундар) паршалап өлтіреді, ал жаны тозаққа сүйреледі.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=No Rest for the Wicked |episode-link=No Rest for the Wicked (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2008-05-15 |season=3 |number=16 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Kim Manners]] (director)}}&lt;/ref&gt;

====4-маусым====
Тозақта жүргенде, Лилит [[Аластэр (Supernatural)|Аластэр]] есімді жынға Динді азаптауды бұйырады. Дин төрт ай бойы өлі болғанымен, тозақта бұл 40 жылға тең. 30 жыл бойы азаптауға қарсы тұрып, ақыры Аластэрге қосылып, жандарды азаптай бастайды. Кейін Дин қабірінен оянып, отбасымен қайта қауышады және [[періште]] [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльмен]] кездеседі. Кастиэль мен басқа да періштелер Динді тозақтан құтқарып, қайта тірілткен болып шығады.

Тозақта жасаған істері үшін ішкі қиналысқа түсіп, Сэмді жынның қанын ішуден тоқтатуға тырысады. Кастиэль оны өткенге жіберіп, Дин Азазельмен қайта кездеседі.

Бір сәтте Дин Сэмге тозақта жандарды азаптап қана қоймай, одан ләззат алғанын мойындайды.

Кейін [[Захария (Supernatural)|Захария]] есімді періште Динге аңшылықты жалғастыруды бұйырады, себебі Дин аңшылықты тастамақ болғанда Джонның да тозақта азап көргенін біледі.

''Jump the Shark'' эпизодында Дин мен Сэм [[Адам Миллиган|Адам]] есімді өгей інілері барын біледі. Бастапқыда сенбеген Дин фотосуреттерді көрген соң туыстығына көзі жетеді. Дин Сэмнің Адамға әкелері үйреткен қатал тәсілдерді қолдануына қарсы болады. Эпизод соңында Адамды жын емес, кек қайтарғысы келген ғул өлтіріп, өзін Адам ретінде көрсеткені белгілі болады. Дин Сэмді құтқарып, ағайындылар Адамның денесін өртейді.

Соңында Дин періштелер Апокалипсис болуын қалайтынын біледі. Егер жынның ерекше балаларының бірі (соңғысы — Сэм) Лилитті өлтірсе, Люцифер босатылады. Кастиэль Динге періштелерден қашуға көмектеседі. Дин [[Рубиді]] өлтіреді (ол Лилиттің тыңшысы болған), бірақ [[Люцифер (Supernatural)|Люцифердің]] босатылуына бөгет болуға кеш қалады.

====5-маусым====
Люцифер босатылған соң, белгісіз күш (Құдай) Дин мен Сэмді ұшаққа телепорттайды. Кейін олар Диннің [[Михаил (Supernatural)|Михаил]], ал Сэмнің Люцифер үшін ыдыс рөлі барын біледі. Олар [[Крест жолдарының патшасы]] [[Кроули (Supernatural)|Кроулимен]] кездесіп, [[Төрт салт атты]]мен күрес жүргізеді.

Ағайындылар Люциферді жеңудің жолын іздеп жүріп, ''Колт'' тапаншасын қолданбақ болады және [[Құдай]]ды іздейді, бірақ Колт Люциферді өлтіре алмайтыны, ал Құдайға Апокалипсис маңызды еместігі белгілі болады.&lt;ref name=&quot;abandon all hope&quot;&gt;{{cite episode |title=Abandon All Hope |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=November 19, 2009 |season=5 |number=10 |credits=[[Ben Edlund]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;moon&quot;&gt;{{cite episode |title=Dark Side of the Moon |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 1, 2010 |season=5 |number=16 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), [[Jeff Woolnough]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Дин Михаилдің ыдысы болуға келіспек болады, тіпті бұл миллиондаған адамның өліміне әкелсе де.&lt;ref name=&quot;sympathy&quot;&gt;{{cite episode |title=Sympathy For The Devil |episode-link=Sympathy for the Devil (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=September 10, 2009 |season=5 |number=1 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; Алайда, Сэмнің Динге деген сенімі оны басқа шешім іздеуге көндіреді.&lt;ref name=&quot;point of no return&quot;&gt;{{cite episode |title=Point of No Return |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 15, 2010 |season=5 |number=18 |credits=[[Jeremy Carver]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt; [[Гавриил (Supernatural)|Архангел Гавриил]] қаза тапқан соң, ағайындылар [[Төрт салт аттының]] жүзіктерін пайдаланып, Люциферді қайта тозаққа қамай алатынын біледі.&lt;ref name=&quot;hammer of the gods&quot;&gt;{{cite episode |title=Hammer of the Gods |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 22, 2010 |season=5 |number=19 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), Rick Bota (director)}}&lt;/ref&gt; Дин мен Сэмде соғыс пен аштықтың жүзігі бар, енді індет пен өлімдікі керек болады. Іздестіру кезінде Сэм колледждегі ескі досы Брэдимен кездеседі — ол Джессиканы Сэмге таныстырған және Азазельдің бұйрығымен Джессиканы өлтірген жын болған. Ақпаратты алған соң Дин Сэмге Брэдиді өлтіруге мүмкіндік береді.

[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] Люциферді қайта тозаққа қамау жолын білген соң, Дин Сэмге Люцифердің ыдысы болуға рұқсат береді. Бірақ Сэмнің Динмен арасындағы байланысы оны бақылауды сақтауға көмектеседі, нәтижесінде ол өзін Люцифермен бірге тозақтағы қапасқа тастайды. Михаил де, олардың кіші інісі Адамның денесін иеленіп, бірге түседі.
====6-маусым====
Аңшылықты тастап, бұрынғы кездейсоқ қарым-қатынаста болған Лисамен бірге тұруға көшкен Дин қалыпты өмірге бейімделуге тырысады. Алайда джин шабуыл жасап, оны белгісіз біреу құтқарған соң, ол қайтадан аңшылық өмірге тартылады. Дин інісі Сэм мен нағашы атасы қайтыс болғаннан кейін тірілгенін білгенде қатты таңғалады. Оның мазасы одан әрі кетеді, өйткені Сэм бұрынғыдай жұмсақ емес, суық әрі қатыгез, тіпті Диннің уақытша вампирге айналуына жол береді. Бұл әсіресе таңғаларлық, өйткені әдетте Сэм ағайындылардың ішіндегі мейірімдісі болған.

Кейін Кастиэль Сэмде жан жоқ екенін айтқанда, Дин оны қайтарудың жолын іздей бастайды. Дин [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] көмегімен Сэмнің жанын Люцифердің қапасынан қайтарады. Содан кейін ағайындылар [[Кроули (Supernatural)|Кроули]] мен [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльге]] қатысты астыртын әрекеттің бетін ашады. Олар барлық жындардың анасын — [[Ив (Supernatural)|Ивті]] жеңіп, Лисамен қарым-қатынасты үзіп, Кастиэльдің тозақтағы рухтарды сіңіріп алып, тірі періштелердің ең қуаттысына айналғанын біледі.

====7-маусым====
[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] көмек сұраған Дин Кастиэльді Пургаторий рухтарын қайтаруға көндіре алмайды, нәтижесінде [[Левиафандар (Supernatural)|левиафандар]] босап, Жерді жаулап алуға әрекет жасайды. Ағайындылардың әке орнына жүрген [[Бобби Сингер]]ді левиафан көсемі [[Дик Роман]] өлтіреді. Осы кезде олар [[Кевин Тран (Supernatural)|Кевин Тран]] есімді пайғамбармен одақтас болады.

[[Құдайдың Сөзі]] арқылы Дин мен Кастиэль Романды өлтіреді, бірақ кейінгі жарылыста өздері де қаза тауып, [[Пургаторийге]] сүйреледі.

====8-маусым====
Кастиэль тастап кеткеннен кейін, Дин вампир [[Бенни (Supernatural)|Беннидің]] көмегімен Пургаторийде бір жыл тірі қалады. Кейін екеуі қашып шығады. Дин Сэмнің оны іздемегенін білгенде ашуға булығады. Олар Кевинмен қайта қауышып, Тозақ қақпасын жабуға арналған сынақтар туралы тағы бір [[Құдай сөзі]]н табады. Дин Сэмге сынақтарды орындауға көмектеседі және олар бұл жолда [[Метатрон (Supernatural)|Метатрон]] атты қашқын періштемен және [[Абаддон (Supernatural)|Абаддон]] есімді тозақ рыцарымен кездеседі. Сонымен қатар, әке жағынан аталары оларға [[Хат иелері (Supernatural)|Хат иелері]] бункерін база ретінде қалдырады. Дин Кастиэльдің [[Наоми (Supernatural)|Наоми]] атты періште тарапынан өзін өлтіруге бағдарламаланғанын білгенде шошиды. [[Кроули (Supernatural)|Кроулиді]] ұстап, Дин Сэмді сынақты аяқтаудан тоқтатады, себебі бұл оның өліміне әкелуі мүмкін екенін біледі. Ауруханаға бара жатқанда, Сэм құлап түседі, дәл осы кезде періштелер Жерге құлай бастайды.

====9-маусым====
Көмек сұрап дұға еткен Дин Метатрон Кастиэльді алдап, оның рақымын ұрлап, адамға айналдырғанын біледі. [[Езекииль]] есімді періште Сэмнің денесін иеленуге ұсыныс жасап, Дин келіседі, себебі бұл Сэмді құтқарып қалудың жалғыз жолы. Бірақ Езекииль Сэмнің денесінде болғанда, Дин Кастиэльден көмек ала алмай, Абаддонмен күресудің жолын іздеуге мәжбүр болады. Кейін Езекииль өзін [[Гадреэль (Supernatural)|Гадреэль]] екендігін жариялап, Динді жеңіп, Кевинді құтқаруға мүмкіндік бермейді. Ақырында Дин [[Кроули (Supernatural)|Кроулидің]] көмегіне жүгініп, Гадреэльді Сэмнің денесінен қуып шығуға қол жеткізеді, бірақ бұл ағайындылардың арасын ашады.

Абаддонды жеңуге үмітсіз күйде, Кроули Динді [[Қабыл таңбасы]]н қабылдауға итермелейді. Бұл таңбаны Диннің арғы атасы Қабыл берген. Кейін Кроули [[Алғашқы Қылыш]]ты табуға көмектеседі. Сэммен қарым-қатынасын қайта жақсартып, Дин Абаддонды өлтіріп, Гадреэльді де өлтірмек болады. Ақыры Метатронмен бетпе-бет келіп, Дин өлімші жарақат алып, тағы да қаза табады. Оның денесі бункерге қайтарылады, бірақ Дин қайта тіріледі — енді ол жынға айналған және [[Кроулимен]] бірге кетеді.&lt;ref name=&quot;variety20140523&quot;&gt;{{Cite news |last=Prudom |first=Laura |date=2014-05-23 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |access-date=2025-03-29 |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |issn=0042-2738}}&lt;/ref&gt;

====10-маусым====
Жын ретінде өмір сүріп, Абаддонның жақтастарын өлтіріп жүрген Дин бір кезде [[Лестер Моррис]] есімді адамды өлтіреді және өзінің жындық күштері арқылы Кроулидің Сэм туралы айтқандарын растайды. Кейін Сэммен кездескенде, [[Коул]] есімді сарбаз Динге шабуылдап, Сэмге оны қасиетті сумен тұтқындауға мүмкіндік береді. Сэм оны қайта адамға айналдыру үшін [[жыннан емдеу рәсімін]] қолданады. Алайда Дин қашып кетеді. Бірақ Кастиэльдің көмегімен Дин қайтадан емделеді, дегенмен ол әлі де [[Қабыл таңбасымен]] күшейтілген адам болып қала береді.

Уақыт өте келе күші артып, өзін-өзі басқара алмай кеткен Дин [[Қабыл]]дан таңбаны алған адам ретінде ешқандай ем жоқ екенін біледі. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлім]] оған таңбаны алып тастау бүкіл [[Қара Түнек]]ті босататынын, сондықтан Динді қоғамнан аластату қажет екенін айтады. Бұл үшін ол Сэмді өлтіруі керек болады. Алдымен келіссе де, ақыры Дин Өлімді өлтіреді. Бірақ Сэмнің бұрынғы әрекеттері таңбаны бәрібір жоюға алып келеді — соның нәтижесінде Қара Түнек босап шығады.

====11-маусым====
Қара Түнек босатылған соң, Дин мен Сэм оны табуға кіріседі. Олар іздеп жүрген жаратылыс — Құдайдың қарындасы екенін білгенде шошиды. Бұл жаратылыс кейін өзін [[Амара (Supernatural)|Амара]] деп таныстырады. Дин оны өлтіре алмайды, өйткені оған деген ішкі тартылыс сезімі бар. Істі одан әрі қиындататыны — [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльдің]] [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] үшін ыдыс болуға келісуі, өйткені тек архангел ғана Амарамен күресе алады деп сенеді. Бірақ бұл сәтсіз аяқталады — себебі Люцифер құлаған архангел болғандықтан, шамасы жетпейді. Ақырында ағайындылар нағыз Құдай — [[Чак (Supernatural)|Чак Шюрлимен]] байланысады. Ол — Винчестер туралы Інжіл жазған жазушы еді. Чак пен Амара татуласқан соң, бірге кетеді. Осы үшін алғыс ретінде Амара Диннің анасын қайта тірілтеді — бұл Дин үшін күтпеген тосын сый болады.
====12-маусым====
Винчестерлер адам және тылсым күштер тарапынан қауіпке тап болады. [[Хат иелері (Supernatural)|Британдық Хат иелері]] АҚШ-тағы аңшыларды бақылауға алу мақсатында Винчестерлерге шабуыл жасайды. Сонымен қатар [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] жаңа тән іздеп, қашып жүр.

Кейін Люцифер [[АҚШ Президентін]] өзіне ыдыс етіп алады, бірақ Винчестерлер оны бұл тәннен қуып шығады. Осы кезде Люцифер Президентті иеленіп жүргенде [[балалы болғаны]] анықталады, сондықтан Винчестерлер сол баланың анасын қорғауға мәжбүр болады. [[Мэри Винчестер]] британдық Хат иелерімен одақтасу мүмкіндігін зерттейді. [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэль]] Люцифердің баласын қорғауға лайық деп шешеді, бірақ Хат иелері тым қатыгез екенін көрсетіп, одақ тоқтатылады — олар кездейсоқ бір мүшесін өлтіріп алған аңшы әйелді өлтіріп тастайды.

====13-маусым====
Винчестерлер Люциферді [[Апокалипсис Әлемі|параллель әлемге]] қуып жібереді, бұл жерде Апокалипсис 2012 жылы &quot;мерзімінде&quot; орын алған. Алайда бұл жоспар сәтсіз аяқталады: Люцифер бұл әлемнің [[Михаил (Supernatural)|Михаиліне]] негізгі әлем туралы айтып береді. Сонымен қатар, олар Люцифердің баласы — [[Джек Клайн]] атты кенеттен ересекке айналған нефилимді тәрбиелеуге тырысады.

Джек Винчестерлер мен Кастиэльді әкелері ретінде көреді. Ағайындылар [[Гавриил (Supernatural)|Гавриилдің]] тірі екенін анықтап, оны одақтас етеді. Олар Апокалипсис Әлемінен бірнеше адамды (оның ішінде [[Бобби Сингер (балама нұсқасы)]] мен [[Чарли Брэдбери]]ді) құтқарып үлгереді, бірақ Михаил мен Люцифер де бұл әлемге ереді.

Люцифер Джектің [[грациясын]] алып, күшін арттырғанда, оны тоқтатудың жалғыз жолы — Михаилдің ыдысы болуға келісім беру болады. [[Дин Винчестер]] келісім береді, бірақ кейін Михаил Диннің денесін толық иеленіп алады.

====14-маусым====
[[Дин]]нің денесін иемденген Михаил бірнеше апта бойы Жерді зерттейді және монстрларға көмек беріп, олар арқылы әлемді жаулап алмақ болады. Диннің рухы уақытша бет алып, бостандық сұрайды.

Михаил Диннің еркіндігін бір сәтке беріп, кейін қайта денесін алады. Алайда Дин отбасының көмегімен Михаилді өзінің [[санасындағы түрмеге]] қамап тастайды. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] орнын басқан [[Билли (Собиратель)|Билли]] Динге болашақтардың бәрінде Михаил бұл түрмеден қашып кететінін, тек бір болашақта ғана Дин өзін [[Энохийлік жәшікке]] жауып, мұхит түбіне тастау арқылы мұны тоқтата алатынын айтады. Дин жәшікті дайындап бастайды, бірақ Сэмнің басқа жол іздейік деген өтінішін қабылдайды.

Дин сиқырлы інжуді ұстап, жүрегінің ең үлкен тілегін орындайды — нәтижесінде [[Джон Винчестер]]мен қайта қауышады. Дин Михаилден құтылуды тілегенімен, шыққан нәтиже жүрек тебірентерлік отбасылық кездесуге айналады. Уақыт сызығының бұзылмауы үшін Джон өз уақытына қайтып кетеді.

Кейін [[малик жәшігінен]] бас тартқан Дин Сэм, Кастиэль және Джекпен бірге аңшылыққа аттанады. Осы кезде ол есінен танып, оянғанда Михаил оның санасынан шығып кеткенін көреді. Михаил аңшыларды қырып тастап, Винчестерлерді азаптайды. Алайда Джек өз [[жанын]] пайдаланып, Михаилді өлтіріп, оның грациясын сіңіреді. Осылайша Джек толық күшіне қайта оралады, бірақ жаны таусыла бастайды.

Бұл уақытта Люцифердің бұрынғы ыдысы оны [[Бос Кеңістік]]тен тірілтпек болады. Джек оны тоқтатады, бірақ сол жолы [[Мэри Винчестерді]] абайсызда өлтіріп алады. Дин анасының өлімі туралы біліп, аза мен ашуға булығады. Джекті өлтіру үшін [[Чак (Supernatural)|Чак]] келіп, өзімен бірге ерекше қару әкеледі: бұл қару нысанға не істесе, иесіне де соны жасайды. Дин оны Джекке бағыттайды, бірақ соңғы сәтте атып жібермей, түсіністік танытады.

Бұл Чактың ашуын тудырады. Сэм мен Дин өз өмірлерінің шын мәнінде Чактың ойын-сауығына айналғанын түсінеді. Ашуға булыққан Чак Джекті өлтіріп, тозақтан барлық зұлым рухтарды босатады. Ол: «Хикая аяқталды. Қош келдіңдер, ақырзаман!» — деп мәлімдейді. Винчестерлер мен Кастиэль жау шоғырын қарсы алуға дайындалады.

====15-маусым====
Чак тозақ қақпаларын ашып, ақырзаманды бастаған соң, Сэм, Дин және Кастиэль зомби мен аруақтармен күресуге мәжбүр болады.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pruner |first=Aaron |last2=Weatherhead |first2=Shaina |date=2020-11-20 |title='Supernatural' Series Finale Explained: How Does the Winchesters' Story End? |url=https://collider.com/supernatural-series-finale-explained/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Collider (website)|Collider]] |language=en-US}}&lt;/ref&gt; Олар тозақ пен әлем арасындағы саңылауды жауып, Чакты жеңудің жолын іздейді. Көп қиындықтан кейін, олар оны жеңіп шығады.

Алайда сол жеңістен соң Дин аңшылық кезінде [[вампирлер]] шабуылынан қайтыс болады. Өлімімен келісіп, Сэммен қоштасады. Кейін [[жәннатта]] [[Бобби Сингер]]мен қайта қауышып, оған Чак жеңілгеннен кейінгі жағдайларды түсіндіреді. Дин [[Кастиэльдің]] [[Бос Кеңістіктен]] құтқарылғанын және Кастиэль мен Джек жәннатты жақсартқанын біледі.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-20 |title=Here's how everyone's story ended on 'Supernatural' |url=https://ew.com/tv/supernatural-characters-final-season-endings/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt; Сэм Жер бетінде толыққанды өмір сүріп, кейін Динге жәннатта қосылады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Carry On |episode-link=Carry On (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2020-11-19 |season=15 |number=20 |credits=[[Andrew Dabb]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;
====''The Winchesters''====
1970-жылдары орын алған бұл хикаяда Дин Винчестер ата-анасы — [[Джон Винчестер]] мен [[Мэри Кэмпбелл]]дің қалай танысып, ғашық болып, әкелерін іздеу жолында бірге жын-перілермен күрескені туралы баяндап отырады. Бұл оқиғаларды баяндау барысында Дин Винчестер ешкім білмейтін бір шындықты ашады: [[Акрида]] — бүкіл тіршілікке қауіп төндіретін құбыжықтар және Дин ата-анасының өміріндегі бұл жоғалған тарау жайлы көбірек мәлімет жинамақ ниетте.

[[Сэмюэл Кэмпбелл]]дің жарық зақымдаған барлау фотоларының арасынан Джон оған [[Генри Винчестер]]дің хатын берген ер адамды байқап қалады. Джон мен Мэри бұл адамды танымайды, бірақ фотода [[Импала]] көлігіне мініп жатқан бұл адам — Дин екені белгілі болады. Акрида Динді тоқтатуға аңшыларды біріктірген адам деп танып, оны іздеуге [[Монстрлар клубын]] пайдалануды көздейді. Акридаға тұтқынға түскен Джон олар Диннен қорқатынын байқап, Дин бұл әлемге жат емес екенін, оларды өлтіре алатын жалғыз адам екенін түсінеді.

Флешбэк арқылы Джон Вьетнамнан оралған соң оған Генридің хатын Дин береді, бұл кезде Дин [[Бобби Сингер]]мен бірге Акридаға қарсы аңшылық жүргізіп жүрген болатын. Қазіргі уақытта Акрида патшайымы [[Джоан Хопкинс]] Дин мен Импаланың бір портал арқылы жіберіліп, жойылғанын айтады. [[Остиум]] және Диннің аңшылық күнделігі арқылы Монстрлар клубы Динді қайтаруға тырысады, бірақ тек Импаланы ғана қайтара алады. Сол себепті олар Дин өліп қалған деп ойлайды. Алайда Импала да бұл әлемге жат болғандықтан, Мэри оны [[Джоан]]ға соғып өлтіреді, бұл арқылы Акрида да жойылады. Бірақ бұл әрекет Мэриді портал арқылы өткізіп жібереді.

Дин Мэриді порталдан құтқарып, Монстрлар клубының [[балама ғаламда]] екенін түсіндіреді. [[Carry On (Supernatural)|Өлімінен кейін Жәннатта]] жүріп, Дин бірнеше ғаламды аралап, отбасы бақытты өмір сүретін әлемді іздейді. Осы кезде ол Чактың жеңілген жағдайына дайындалған [[Акрида]] деген қауіпсіздік тетігін тауып алады. Акрида Сэмге де қауіп төндіргендіктен, Дин [[Джек]]тің араласпау туралы бұйрығына қарамай, бұл іске араласады. Джек оған ескерту жасаса да, соңында келісіп, Динге өз күнделігі мен [[Кольт]]ті қайтарып береді.

Дин Джонға күнделігін береді — бұл күнделік Джонның күнделігі Динге жол көрсеткендей, оған жол көрсетпек. Ал Мэриге Кольтті береді, оны келесі жылы Мэримен [[келісім жасайтын]] [[Азазел]] кездескенде қолдануға ескерту жасайды. Одан аты-жөнін сұрағанда, Дин [[Джеймс Хетфилд]] деп өтірік ат береді. Сосын Джек пен Боббимен бірге қайтадан Жәннатқа аттанып, бұл ғаламда отбасына бақыт бұйырғанына разы күйде кетеді.

== Қабілеттері мен дағдылары ==
Дин — тәжірибелі әрі өте тапқыр аңшы.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=2HIyhLRKK7A |title=COMIC CON 2018 {{!}} Jensen Ackles Talks Dean Winchester and 'Supernatural' |date=2018-07-26 |type=Video |language=en |publisher=Fangirlish |via=[[YouTube]]}}&lt;/ref&gt; Ол әртүрлі [[атыс қаруы|қаруларды]] жақсы меңгерген; көбінесе [[Colt 1911]] тапаншасы мен [[кесілген мылтықты]] қолданады. Қол күрес, [[пышақпен ұрыс]] және айла-тәсілдерді жетік меңгерген. Ол бірнеше рет адамдар мен [[шэйпшифтер]], вампирлер және жындар сияқты күшті тіршілік иелерін жеңіп шыққан.

«Croatoan» эпизодында [[Молотов коктейлі]] мен [[жарылғыш құрал]] дайындап, [[химияны]] білетінін көрсетеді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Croatoan |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2006-12-07 |season=2 |number=9 |credits=John Shiban (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; «Phantom Traveler» бөлімінде ескі [[Уокман]]нан [[ЭМӨ]] детектор құрастырып, [[электроника]] мен [[кері инженерия]]дан хабары бар екенін дәлелдейді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Phantom Traveller |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-10-04 |season=1 |number=4 |credits=Richard Hatem (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;

Дин тылсым күштер туралы, [[мифология]] мен [[сиқырлар]]ды терең меңгерген және 4-маусымнан бастап [[періштелерге]] қарсы сиқырларды қолдана бастайды.

Аңшылық барысында Дин жиі өзін [[ФБР]], [[Ауруларды бақылау және алдын алу орталығы|CDC]] секілді үкімет агенті ретінде таныстырып, тергеулерге араласады. Ол сондай-ақ құлып бұзу, сигнализация өшіру, көлік ұрлау, бильярд ойнап ақша табу сияқты тәсілдерді де жетік меңгерген. [[Тозақта]] [[Аластэрдің]] «шәкірті» болған кезде азаптау әдістерін толықтай үйренген.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=ihviwyc_TUg |title=Jensen Ackles talks about Dean's return from Hell |date=2008-09-18 |type=Video |publisher=TheCWSource |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/ihviwyc_TUg |archive-date=2021-12-14 |url-status=live |via=[[YouTube]]}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt;

Дин көліктерге өте жақын, [[Impala (Supernatural)|Импаласын]] бала кезінен бастап өзі жөндеп, жақсы күйде ұстап келеді.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-18 |title='Supernatural's Jensen Ackles says he struggled with the show's ending at first |url=https://ew.com/tv/supernatural-jensen-ackles-final-season-interview/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt;

Қосымша қабілеттері:
Вампир кезінде: күш, көру, иіс және есту қабілеті күшейді.
Қабылдаған Марк Кайна: адам бола тұра ерекше күшке ие болды, [[Метатрон]] сияқты періштелермен тең күресе алды. Қанжарды өзіне тарту, алдын ала түстер көру және сиқыр мен жындарға иммунитет сияқты күштері болды.
Жын Дин: күші [[Тозақтың серілерімен]] теңесті, телепатия, жарадан жылдам жазылу, экзорцизмге төзімділік секілді қабілеттерге ие болды.
Михаил ретінде: телепортация, телекинез, жылдам сауығу, және [[Архангел семсерін]] пайдалану мүмкіндігі болды.
''The Winchesters'' хикаясында Дин жарақат алмайтын рухани формада жүреді. Бір портал оны жоя алмайды, себебі ол әлдеқашан өлген. Дегенмен, ол әлеммен физикалық әрекеттесе алады және [[елес]]тер сияқты кенеттен жоғалып, қайта пайда бола алады. Дегенмен, Дин ең алдымен [[Импаламен]] жүріп-тұрғанды жөн көреді — бұл көлікті ол [[Жәннаттан]] ала келген.
== Сілтемелер ==
{{Табиғаттан тыс}}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>i0ysx4bgt0he7bqsbnmmml548fua7a0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484411</id>
      <parentid>3484410</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T02:35:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <origin>3484411</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="53144" sha1="20qvn3lgyf3vgufyfk75yslw9hc0tub" xml:space="preserve">{{Кейіпкер
| есімі                 = Дин Винчестер
| төл есімі             = 
| суреті                = 
| сурет тақырыбы        = 
| сериясы               = Табиғаттан тыс
| ғаламы                = 
| авторлары             = Эрик Крипке
| негізделген           = 
| шабыт көзі            = Дин Мориарти
| бейімделген           = 
| сомдаған              = Дженсен Эклс
| дыбыстаған            = 
| алғаш көрінуі         = 
| соңғы көрінуі         = 
| пайда болулары        = 
| шын есімі             = 
| толық аты             = 
| лақап аты             = 
| түрі                  = адам
| жынысы                = ер
| мәртебесі             = қайтыс болған
| жасы                  = 
| туған күні            = 
| туған жері            = Канзас, Лоуренс
| қайтыс болған күні    = 
| қайтыс болған жері    = 
| өлім себебі           = арқасына кірген темірден қайтыс болды
| планетасы             = 
| отаны                 = 
| ұлты                  = 
| мекенжайы             = 
| кәсібі                = демондар аңшысы
| тиесілігі             = Аңшылар, Білім сақтаушылар
| лауазымы              = 
| атағы                 = 
| жұбайы                = 
| балалары              = 
| әкесі                 = Джон Винчестер
| анасы                 = 
| туыстары              = 
| ғашығы                = 
| иесі                  = 
| тәлімгері             = 
| достары               = 
| одақтастары           = 
| ізбасарлары           = 
| қарсыластары          = 
| дүниетанымы           = 
| қызығушылықтары       = 
| қабілеттері           = 
| ұрыс стилі            = 
| қаруы                 = 
| көлігі                = 
| ресми сайты           = 
}}

'''Дин Винчестер''' ({{lang-en|Dean Winchester}}) — ''[[Табиғаттан тыс (телесериал)|Табиғаттан тыс]]'' атты америкалық драмалық телехикаяның екі [[протагонист|басты кейіпкерінің]] бірі, [[Сэм Винчестер]]дің ағасы. Кейіпкердің негізгі нұсқасын [[Дженсен Эклс]] сомдайды. Өзге нұсқаларын Хантер Брошу (сәби кезі), Ридж Кэнайп (бала кезі), Николай Лоутон-Джистра (жеткіншек кезі), Брок Келли және Дилан Эверетт (жасөспірім кезі), сондай-ақ Чад Эверетт (егде шағы) сомдаған.

==Дамуы==
Дин Винчестерді ''Supernatural'' телехикаясының авторы және бастапқы шоураннері [[Эрик Крипке]] ойлап тапты. Ол The WB арнасына екі бауырдың тылсым құбылыстарды зерттейтін шоу идеясын ұсынған кезде бұл кейіпкерді жасаған болатын.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p.6&lt;/ref&gt; Диннің есімі [[Джек Керуак|Джек Керуактың]] жол сапары туралы ''On the Road'' (Жол үстінде) атты романындағы Дин Мориартиге құрмет ретінде берілген,&lt;ref name=&quot;scarierfiction&quot;&gt;{{cite web |date=March 8, 2007 |title=Fact scarier than fiction |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110827205742/https://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |archive-date=August 27, 2011 |access-date=2009-09-30 |website=[[The Daily Telegraph (Sydney)|The Daily Telegraph]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; бұл Крипкенің американдық жол-сапар стиліндегі телехикая жасау идеясымен үйлесіп тұрды.&lt;ref name=&quot;theage&quot;&gt;{{cite news |author=Fernandez |first=Maria Elena |date=January 5, 2006 |title=On the road trip from hell |url=http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121104085911/http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |archive-date=November 4, 2012 |access-date=2009-09-30 |work=[[The Age]] |publisher= |location=Melbourne}}&lt;/ref&gt; Бастапқыда бауырлардың тегі &quot;Харрисон&quot; болады деп жоспарланған, бұл Харрисон Фордқа сілтеме еді, өйткені Крипке Диннің &quot;Хан Солоның немқұрайды ержүректілігін&quot; иеленгенін қалаған. Алайда Канзас штатында &quot;Сэм Харрисон&quot; есімді азамат болғандықтан, заңдық себептермен бұл текті өзгертуге тура келді.&lt;ref name=&quot;lastname&quot;&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |interviewer=Angie Rentmeester |title=A 'Supernatural' Spin-Off? Death By Bad Taco? Series Creator Eric Kripke Explains |url=http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606234935/http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-date=2011-06-06 |work=Starpulse.com |date=2008-02-14}}&lt;/ref&gt; Winchester Mystery House-қа деген қызығушылығын және телехикаяға &quot;қазіргі заманғы вестерн&quot; атмосферасын бергісі келгенін ескере отырып, Крипке &quot;Винчестер&quot; тегін таңдады. Дин мен оның бауыры Сэм [[Канзас]] штатының Лоуренс қаласынан шыққан, өйткені бұл қала Сталл зиратына жақын орналасқан, ал ол жер қалалық аңыздарымен танымал.&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |title=Supernatural: Your Burning Questions Answered! |url=http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20091230184335/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-date=2009-12-30 |work=[[TV Guide]] |date=2006-10-12}}&lt;/ref&gt; Дин Винчестер рөлін сомдаған Дженсен Эклз бастапқыда Сэм рөліне кастингке қатысқан, алайда кейін оны Дин рөліне сынап көруге шақырып,&lt;ref&gt;{{cite web |last=Prudom |first=Laura |date=November 11, 2014 |title=Supernatural at 200: The Road So Far, An Oral History |url=https://variety.com/2014/tv/spotlight/supernatural-oral-history-200-episodes-ackles-padalecki-kripke-1201352537/ |access-date=2022-02-19 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; сценарийді оқығаннан кейін Дин кейіпкерін көбірек ұнатқанын байқаған.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p. 130&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;starc&quot;&gt;{{cite web |last=Begum |first=Mumtaj |date=September 12, 2008 |title=Jensen Ackles enjoys doing Supernatural |url=http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=/2008/9/12/tvnradio/1985443&amp;sec=tvnradio |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081028170727/http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=%2F2008%2F9%2F12%2Ftvnradio%2F1985443&amp;sec=tvnradio |archive-date=October 28, 2008 |access-date=September 22, 2009 |work=[[The Star (Malaysia)|The Star Online]]}}&lt;/ref&gt;

==Кейіпкердің өмірбаяны==

===Сериалға дейінгі кезең===
Дин Винчестер 1979 жылдың 24 қаңтарында&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=The Monster at the End of This Book |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2009-04-20 |season=4 |number=18 |transcript=Transcript |transcript-url=http://www.supernaturalwiki.com/index.php?title=4.18_The_Monster_at_the_End_of_This_Book_%28transcript%29 |quote=PUBLISHER: &quot;What's May 2nd?&quot; SAM: &quot;That's my – Uh... that's Sam's birthday.&quot; DEAN: &quot;January 24th is Dean's.&quot; |language=en |credits=Julie Siege (writer), [[Mike Rohl]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Knight |first=Nicholas |date=2012-11-15 |title=The Essential Supernatural: On the Road with Sam and Dean Winchester |publisher=Insight Editions |isbn=978-1608871452 }}&lt;/ref&gt; [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон]] мен [[Мэри Винчестер (Supernatural)|Мэри Винчестердің]] отбасында, Канзас штатының Лоуренс қаласында дүниеге келді. Ол олардың тұңғыш баласы, өзінің інісі [[Сэм Винчестер|Сэмнен]] төрт жас үлкен. Дин ана жағынан әжесі Дианна Кэмпбелдің құрметіне аталған.

1983 жылдың 2 қарашасында Мэри Сэмнің бөлмесінде [[Азазель (Supernatural)|Азазель]] есімді жынның қолынан қаза табады, және үй өртене бастағанда, Динге Сэмді қауіпсіз жерге алып шығу тапсырылды, ал Джон Мэриді құтқаруға тырысқанымен, сәтсіз болды. Осы оқиғадан кейін Дин өзін Сэм үшін жауапты сезінді және олар бірге өскен кезде, әрдайым інісіне қамқор болу міндетін алды.

Джон Мэридің өлімінің себебін зерттеуге кірісіп, тылсым жаратылыстар мен оларды аулайтын адамдар туралы білді. Кейін Джонның өзі де аңшыға айналып, Динді де солай тәрбиеледі, дегенмен екеуі де Сэмнен тылсым дүниелерді жасырып келді, ол тек 8 жасқа келгенде ғана шындықты білді. Винчестерлер елді шарлап, мотельдерде немесе Джонның достарының үйлерінде өмір сүріп жүрді. Джонның үнемі үйде болмауына байланысты, Дин Сэмге бас-көз болуға мәжбүр болды. Дин 16 жасында ұрлық жасағаны үшін тұтқындалып, жасөспірімдер үйіне жіберілді, онда ол біраз уақыт қалыпты мектепте оқуға мүмкіндік алды, бірақ соңында Сэмге қайта оралуды таңдады.

Сериал басталарға дейін Сэм тылсым өмірден алыстап, өз өмірін бастауды шешеді. Джон Сэмге ренжіп, оны отбасын тастап кетті деп есептеді, ал Сэм де кетер алдында болған үлкен жанжалға байланысты реніш ұстады. Джон мен Дин аңшылықты жалғастырып, АҚШ-ты аралап жүрді.

Дин көптеген қару түрлерін қолдануымен танымал. Оның ерекше стиліне қара былғары етік, қара былғары күрте және қою фланель жейделер мен көк джинсы шалбар жатады. Сондай-ақ ол өзінің қара түсті [[Chevrolet Impala (төртінші буын)|1967 жылғы Chevrolet Impala]] көлігімен танымал — ол кейде сол көлікте ұйықтайды және жүк салғышында мол қару-жарақ жинағы сақталған.
===Сериал барысында===

====1-маусым====
Сериал басталған кезде Дин 26 жаста болады және Джон оған өз бетімен аңшылық жасауға рұқсат берген. Бірінші эпизодта Дин колледжде оқып жатқан Сэмге бірнеше жылдан бері алғаш рет келеді және жоғалып кеткен Джонды табуға көмектесуін сұрайды. Алғашында олар табысқа жете алмайды, және эпизод соңында Сэмнің қызы [[List of Supernatural characters#Jessica Moore|Джессика Мур]] аналары сияқты жолмен қайтыс болады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Pilot |episode-link=Pilot (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-09-13 |season=1 |number=1 | credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[David Nutter]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Сэм Динмен бірге жолға шығып, түрлі тылсым жаратылыстарды аулап, әкесін іздеп, аналары мен Джессиканың өлімінің артындағы кінәліні табуға кіріседі. Соңында олар әкелерімен қайта қауышып, [[The Colt (Supernatural)|Колт]] деген ерекше тапаншаны иеленіп, көздері сары түсті қуатты жын — [[Азазель (Supernatural)|Азазельге]] қарсы соққы беруге дайындалады.

====2-маусым====
Оны өлтіре алмай, олар жүк көлігімен соқтығысып, Дин комаға түседі. Жүрегі тоқтап, Дин өледі, бірақ Джон Диннің өмірі үшін жынмен келісім жасап, оны аман алып қалады.

Джонның жаны жынға беріліп, тозаққа кеткен соң, Сэм мен Дин жынды аулауды жалғастырады. Жын кейін Сэмді ұрлап әкетеді. Сэм арқасынан пышақталып, қаза табады, бұл Динді інісінің өмірін сақтау үшін жынмен келісім жасауға итермелейді. Динге тек бір жыл өмір беріледі. Ағайындылар жынды тозақ қақпасын ашуға және [[Лилит (Supernatural)|Лилитті]] босатуға кедергі жасай алмайды. Алайда, олардың әкесі де тозақтан шығып, оларға Сары Көзді Жынды өлтіруге мүмкіндік береді, содан кейін оның жаны жұмаққа кетеді.

====3-маусым====
Қалатын уақыты азайып бара жатқанын сезінген Дин босатылған жындарды аулауға кіріседі. [[Руби (Supernatural)|Руби]] есімді жынмен кездесіп, Дин тозақта тым ұзақ уақыт жанса, өзі де жынға айналуы мүмкін екенін біледі. Ағайындылар Лилит Азазельден кейін тозақтағы билікті алғанын және Диннің келісім-шартын қолында ұстап отырғанын анықтайды. Соңында олар Лилитпен бетпе-бет кездеседі.

Оны өлтіре алмаған Динді тозақ иттері (Хеллхаундар) паршалап өлтіреді, ал жаны тозаққа сүйреледі.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=No Rest for the Wicked |episode-link=No Rest for the Wicked (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2008-05-15 |season=3 |number=16 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Kim Manners]] (director)}}&lt;/ref&gt;

====4-маусым====
Тозақта жүргенде, Лилит [[Аластэр (Supernatural)|Аластэр]] есімді жынға Динді азаптауды бұйырады. Дин төрт ай бойы өлі болғанымен, тозақта бұл 40 жылға тең. 30 жыл бойы азаптауға қарсы тұрып, ақыры Аластэрге қосылып, жандарды азаптай бастайды. Кейін Дин қабірінен оянып, отбасымен қайта қауышады және [[періште]] [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльмен]] кездеседі. Кастиэль мен басқа да періштелер Динді тозақтан құтқарып, қайта тірілткен болып шығады.

Тозақта жасаған істері үшін ішкі қиналысқа түсіп, Сэмді жынның қанын ішуден тоқтатуға тырысады. Кастиэль оны өткенге жіберіп, Дин Азазельмен қайта кездеседі.

Бір сәтте Дин Сэмге тозақта жандарды азаптап қана қоймай, одан ләззат алғанын мойындайды.

Кейін [[Захария (Supernatural)|Захария]] есімді періште Динге аңшылықты жалғастыруды бұйырады, себебі Дин аңшылықты тастамақ болғанда Джонның да тозақта азап көргенін біледі.

''Jump the Shark'' эпизодында Дин мен Сэм [[Адам Миллиган|Адам]] есімді өгей інілері барын біледі. Бастапқыда сенбеген Дин фотосуреттерді көрген соң туыстығына көзі жетеді. Дин Сэмнің Адамға әкелері үйреткен қатал тәсілдерді қолдануына қарсы болады. Эпизод соңында Адамды жын емес, кек қайтарғысы келген ғул өлтіріп, өзін Адам ретінде көрсеткені белгілі болады. Дин Сэмді құтқарып, ағайындылар Адамның денесін өртейді.

Соңында Дин періштелер Апокалипсис болуын қалайтынын біледі. Егер жынның ерекше балаларының бірі (соңғысы — Сэм) Лилитті өлтірсе, Люцифер босатылады. Кастиэль Динге періштелерден қашуға көмектеседі. Дин [[Рубиді]] өлтіреді (ол Лилиттің тыңшысы болған), бірақ [[Люцифер (Supernatural)|Люцифердің]] босатылуына бөгет болуға кеш қалады.

====5-маусым====
Люцифер босатылған соң, белгісіз күш (Құдай) Дин мен Сэмді ұшаққа телепорттайды. Кейін олар Диннің [[Михаил (Supernatural)|Михаил]], ал Сэмнің Люцифер үшін ыдыс рөлі барын біледі. Олар [[Крест жолдарының патшасы]] [[Кроули (Supernatural)|Кроулимен]] кездесіп, [[Төрт салт атты]]мен күрес жүргізеді.

Ағайындылар Люциферді жеңудің жолын іздеп жүріп, ''Колт'' тапаншасын қолданбақ болады және [[Құдай]]ды іздейді, бірақ Колт Люциферді өлтіре алмайтыны, ал Құдайға Апокалипсис маңызды еместігі белгілі болады.&lt;ref name=&quot;abandon all hope&quot;&gt;{{cite episode |title=Abandon All Hope |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=November 19, 2009 |season=5 |number=10 |credits=[[Ben Edlund]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;moon&quot;&gt;{{cite episode |title=Dark Side of the Moon |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 1, 2010 |season=5 |number=16 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), [[Jeff Woolnough]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Дин Михаилдің ыдысы болуға келіспек болады, тіпті бұл миллиондаған адамның өліміне әкелсе де.&lt;ref name=&quot;sympathy&quot;&gt;{{cite episode |title=Sympathy For The Devil |episode-link=Sympathy for the Devil (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=September 10, 2009 |season=5 |number=1 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; Алайда, Сэмнің Динге деген сенімі оны басқа шешім іздеуге көндіреді.&lt;ref name=&quot;point of no return&quot;&gt;{{cite episode |title=Point of No Return |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 15, 2010 |season=5 |number=18 |credits=[[Jeremy Carver]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt; [[Гавриил (Supernatural)|Архангел Гавриил]] қаза тапқан соң, ағайындылар [[Төрт салт аттының]] жүзіктерін пайдаланып, Люциферді қайта тозаққа қамай алатынын біледі.&lt;ref name=&quot;hammer of the gods&quot;&gt;{{cite episode |title=Hammer of the Gods |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 22, 2010 |season=5 |number=19 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), Rick Bota (director)}}&lt;/ref&gt; Дин мен Сэмде соғыс пен аштықтың жүзігі бар, енді індет пен өлімдікі керек болады. Іздестіру кезінде Сэм колледждегі ескі досы Брэдимен кездеседі — ол Джессиканы Сэмге таныстырған және Азазельдің бұйрығымен Джессиканы өлтірген жын болған. Ақпаратты алған соң Дин Сэмге Брэдиді өлтіруге мүмкіндік береді.

[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] Люциферді қайта тозаққа қамау жолын білген соң, Дин Сэмге Люцифердің ыдысы болуға рұқсат береді. Бірақ Сэмнің Динмен арасындағы байланысы оны бақылауды сақтауға көмектеседі, нәтижесінде ол өзін Люцифермен бірге тозақтағы қапасқа тастайды. Михаил де, олардың кіші інісі Адамның денесін иеленіп, бірге түседі.
====6-маусым====
Аңшылықты тастап, бұрынғы кездейсоқ қарым-қатынаста болған Лисамен бірге тұруға көшкен Дин қалыпты өмірге бейімделуге тырысады. Алайда джин шабуыл жасап, оны белгісіз біреу құтқарған соң, ол қайтадан аңшылық өмірге тартылады. Дин інісі Сэм мен нағашы атасы қайтыс болғаннан кейін тірілгенін білгенде қатты таңғалады. Оның мазасы одан әрі кетеді, өйткені Сэм бұрынғыдай жұмсақ емес, суық әрі қатыгез, тіпті Диннің уақытша вампирге айналуына жол береді. Бұл әсіресе таңғаларлық, өйткені әдетте Сэм ағайындылардың ішіндегі мейірімдісі болған.

Кейін Кастиэль Сэмде жан жоқ екенін айтқанда, Дин оны қайтарудың жолын іздей бастайды. Дин [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] көмегімен Сэмнің жанын Люцифердің қапасынан қайтарады. Содан кейін ағайындылар [[Кроули (Supernatural)|Кроули]] мен [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльге]] қатысты астыртын әрекеттің бетін ашады. Олар барлық жындардың анасын — [[Ив (Supernatural)|Ивті]] жеңіп, Лисамен қарым-қатынасты үзіп, Кастиэльдің тозақтағы рухтарды сіңіріп алып, тірі періштелердің ең қуаттысына айналғанын біледі.

====7-маусым====
[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] көмек сұраған Дин Кастиэльді Пургаторий рухтарын қайтаруға көндіре алмайды, нәтижесінде [[Левиафандар (Supernatural)|левиафандар]] босап, Жерді жаулап алуға әрекет жасайды. Ағайындылардың әке орнына жүрген [[Бобби Сингер]]ді левиафан көсемі [[Дик Роман]] өлтіреді. Осы кезде олар [[Кевин Тран (Supernatural)|Кевин Тран]] есімді пайғамбармен одақтас болады.

[[Құдайдың Сөзі]] арқылы Дин мен Кастиэль Романды өлтіреді, бірақ кейінгі жарылыста өздері де қаза тауып, [[Пургаторийге]] сүйреледі.

====8-маусым====
Кастиэль тастап кеткеннен кейін, Дин вампир [[Бенни (Supernatural)|Беннидің]] көмегімен Пургаторийде бір жыл тірі қалады. Кейін екеуі қашып шығады. Дин Сэмнің оны іздемегенін білгенде ашуға булығады. Олар Кевинмен қайта қауышып, Тозақ қақпасын жабуға арналған сынақтар туралы тағы бір [[Құдай сөзі]]н табады. Дин Сэмге сынақтарды орындауға көмектеседі және олар бұл жолда [[Метатрон (Supernatural)|Метатрон]] атты қашқын періштемен және [[Абаддон (Supernatural)|Абаддон]] есімді тозақ рыцарымен кездеседі. Сонымен қатар, әке жағынан аталары оларға [[Хат иелері (Supernatural)|Хат иелері]] бункерін база ретінде қалдырады. Дин Кастиэльдің [[Наоми (Supernatural)|Наоми]] атты періште тарапынан өзін өлтіруге бағдарламаланғанын білгенде шошиды. [[Кроули (Supernatural)|Кроулиді]] ұстап, Дин Сэмді сынақты аяқтаудан тоқтатады, себебі бұл оның өліміне әкелуі мүмкін екенін біледі. Ауруханаға бара жатқанда, Сэм құлап түседі, дәл осы кезде періштелер Жерге құлай бастайды.

====9-маусым====
Көмек сұрап дұға еткен Дин Метатрон Кастиэльді алдап, оның рақымын ұрлап, адамға айналдырғанын біледі. [[Езекииль]] есімді періште Сэмнің денесін иеленуге ұсыныс жасап, Дин келіседі, себебі бұл Сэмді құтқарып қалудың жалғыз жолы. Бірақ Езекииль Сэмнің денесінде болғанда, Дин Кастиэльден көмек ала алмай, Абаддонмен күресудің жолын іздеуге мәжбүр болады. Кейін Езекииль өзін [[Гадреэль (Supernatural)|Гадреэль]] екендігін жариялап, Динді жеңіп, Кевинді құтқаруға мүмкіндік бермейді. Ақырында Дин [[Кроули (Supernatural)|Кроулидің]] көмегіне жүгініп, Гадреэльді Сэмнің денесінен қуып шығуға қол жеткізеді, бірақ бұл ағайындылардың арасын ашады.

Абаддонды жеңуге үмітсіз күйде, Кроули Динді [[Қабыл таңбасы]]н қабылдауға итермелейді. Бұл таңбаны Диннің арғы атасы Қабыл берген. Кейін Кроули [[Алғашқы Қылыш]]ты табуға көмектеседі. Сэммен қарым-қатынасын қайта жақсартып, Дин Абаддонды өлтіріп, Гадреэльді де өлтірмек болады. Ақыры Метатронмен бетпе-бет келіп, Дин өлімші жарақат алып, тағы да қаза табады. Оның денесі бункерге қайтарылады, бірақ Дин қайта тіріледі — енді ол жынға айналған және [[Кроулимен]] бірге кетеді.&lt;ref name=&quot;variety20140523&quot;&gt;{{Cite news |last=Prudom |first=Laura |date=2014-05-23 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |access-date=2025-03-29 |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |issn=0042-2738}}&lt;/ref&gt;

====10-маусым====
Жын ретінде өмір сүріп, Абаддонның жақтастарын өлтіріп жүрген Дин бір кезде [[Лестер Моррис]] есімді адамды өлтіреді және өзінің жындық күштері арқылы Кроулидің Сэм туралы айтқандарын растайды. Кейін Сэммен кездескенде, [[Коул]] есімді сарбаз Динге шабуылдап, Сэмге оны қасиетті сумен тұтқындауға мүмкіндік береді. Сэм оны қайта адамға айналдыру үшін [[жыннан емдеу рәсімін]] қолданады. Алайда Дин қашып кетеді. Бірақ Кастиэльдің көмегімен Дин қайтадан емделеді, дегенмен ол әлі де [[Қабыл таңбасымен]] күшейтілген адам болып қала береді.

Уақыт өте келе күші артып, өзін-өзі басқара алмай кеткен Дин [[Қабыл]]дан таңбаны алған адам ретінде ешқандай ем жоқ екенін біледі. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлім]] оған таңбаны алып тастау бүкіл [[Қара Түнек]]ті босататынын, сондықтан Динді қоғамнан аластату қажет екенін айтады. Бұл үшін ол Сэмді өлтіруі керек болады. Алдымен келіссе де, ақыры Дин Өлімді өлтіреді. Бірақ Сэмнің бұрынғы әрекеттері таңбаны бәрібір жоюға алып келеді — соның нәтижесінде Қара Түнек босап шығады.

====11-маусым====
Қара Түнек босатылған соң, Дин мен Сэм оны табуға кіріседі. Олар іздеп жүрген жаратылыс — Құдайдың қарындасы екенін білгенде шошиды. Бұл жаратылыс кейін өзін [[Амара (Supernatural)|Амара]] деп таныстырады. Дин оны өлтіре алмайды, өйткені оған деген ішкі тартылыс сезімі бар. Істі одан әрі қиындататыны — [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльдің]] [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] үшін ыдыс болуға келісуі, өйткені тек архангел ғана Амарамен күресе алады деп сенеді. Бірақ бұл сәтсіз аяқталады — себебі Люцифер құлаған архангел болғандықтан, шамасы жетпейді. Ақырында ағайындылар нағыз Құдай — [[Чак (Supernatural)|Чак Шюрлимен]] байланысады. Ол — Винчестер туралы Інжіл жазған жазушы еді. Чак пен Амара татуласқан соң, бірге кетеді. Осы үшін алғыс ретінде Амара Диннің анасын қайта тірілтеді — бұл Дин үшін күтпеген тосын сый болады.
====12-маусым====
Винчестерлер адам және тылсым күштер тарапынан қауіпке тап болады. [[Хат иелері (Supernatural)|Британдық Хат иелері]] АҚШ-тағы аңшыларды бақылауға алу мақсатында Винчестерлерге шабуыл жасайды. Сонымен қатар [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] жаңа тән іздеп, қашып жүр.

Кейін Люцифер [[АҚШ Президентін]] өзіне ыдыс етіп алады, бірақ Винчестерлер оны бұл тәннен қуып шығады. Осы кезде Люцифер Президентті иеленіп жүргенде [[балалы болғаны]] анықталады, сондықтан Винчестерлер сол баланың анасын қорғауға мәжбүр болады. [[Мэри Винчестер]] британдық Хат иелерімен одақтасу мүмкіндігін зерттейді. [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэль]] Люцифердің баласын қорғауға лайық деп шешеді, бірақ Хат иелері тым қатыгез екенін көрсетіп, одақ тоқтатылады — олар кездейсоқ бір мүшесін өлтіріп алған аңшы әйелді өлтіріп тастайды.

====13-маусым====
Винчестерлер Люциферді [[Апокалипсис Әлемі|параллель әлемге]] қуып жібереді, бұл жерде Апокалипсис 2012 жылы &quot;мерзімінде&quot; орын алған. Алайда бұл жоспар сәтсіз аяқталады: Люцифер бұл әлемнің [[Михаил (Supernatural)|Михаиліне]] негізгі әлем туралы айтып береді. Сонымен қатар, олар Люцифердің баласы — [[Джек Клайн]] атты кенеттен ересекке айналған нефилимді тәрбиелеуге тырысады.

Джек Винчестерлер мен Кастиэльді әкелері ретінде көреді. Ағайындылар [[Гавриил (Supernatural)|Гавриилдің]] тірі екенін анықтап, оны одақтас етеді. Олар Апокалипсис Әлемінен бірнеше адамды (оның ішінде [[Бобби Сингер (балама нұсқасы)]] мен [[Чарли Брэдбери]]ді) құтқарып үлгереді, бірақ Михаил мен Люцифер де бұл әлемге ереді.

Люцифер Джектің [[грациясын]] алып, күшін арттырғанда, оны тоқтатудың жалғыз жолы — Михаилдің ыдысы болуға келісім беру болады. [[Дин Винчестер]] келісім береді, бірақ кейін Михаил Диннің денесін толық иеленіп алады.

====14-маусым====
[[Дин]]нің денесін иемденген Михаил бірнеше апта бойы Жерді зерттейді және монстрларға көмек беріп, олар арқылы әлемді жаулап алмақ болады. Диннің рухы уақытша бет алып, бостандық сұрайды.

Михаил Диннің еркіндігін бір сәтке беріп, кейін қайта денесін алады. Алайда Дин отбасының көмегімен Михаилді өзінің [[санасындағы түрмеге]] қамап тастайды. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] орнын басқан [[Билли (Собиратель)|Билли]] Динге болашақтардың бәрінде Михаил бұл түрмеден қашып кететінін, тек бір болашақта ғана Дин өзін [[Энохийлік жәшікке]] жауып, мұхит түбіне тастау арқылы мұны тоқтата алатынын айтады. Дин жәшікті дайындап бастайды, бірақ Сэмнің басқа жол іздейік деген өтінішін қабылдайды.

Дин сиқырлы інжуді ұстап, жүрегінің ең үлкен тілегін орындайды — нәтижесінде [[Джон Винчестер]]мен қайта қауышады. Дин Михаилден құтылуды тілегенімен, шыққан нәтиже жүрек тебірентерлік отбасылық кездесуге айналады. Уақыт сызығының бұзылмауы үшін Джон өз уақытына қайтып кетеді.

Кейін [[малик жәшігінен]] бас тартқан Дин Сэм, Кастиэль және Джекпен бірге аңшылыққа аттанады. Осы кезде ол есінен танып, оянғанда Михаил оның санасынан шығып кеткенін көреді. Михаил аңшыларды қырып тастап, Винчестерлерді азаптайды. Алайда Джек өз [[жанын]] пайдаланып, Михаилді өлтіріп, оның грациясын сіңіреді. Осылайша Джек толық күшіне қайта оралады, бірақ жаны таусыла бастайды.

Бұл уақытта Люцифердің бұрынғы ыдысы оны [[Бос Кеңістік]]тен тірілтпек болады. Джек оны тоқтатады, бірақ сол жолы [[Мэри Винчестерді]] абайсызда өлтіріп алады. Дин анасының өлімі туралы біліп, аза мен ашуға булығады. Джекті өлтіру үшін [[Чак (Supernatural)|Чак]] келіп, өзімен бірге ерекше қару әкеледі: бұл қару нысанға не істесе, иесіне де соны жасайды. Дин оны Джекке бағыттайды, бірақ соңғы сәтте атып жібермей, түсіністік танытады.

Бұл Чактың ашуын тудырады. Сэм мен Дин өз өмірлерінің шын мәнінде Чактың ойын-сауығына айналғанын түсінеді. Ашуға булыққан Чак Джекті өлтіріп, тозақтан барлық зұлым рухтарды босатады. Ол: «Хикая аяқталды. Қош келдіңдер, ақырзаман!» — деп мәлімдейді. Винчестерлер мен Кастиэль жау шоғырын қарсы алуға дайындалады.

====15-маусым====
Чак тозақ қақпаларын ашып, ақырзаманды бастаған соң, Сэм, Дин және Кастиэль зомби мен аруақтармен күресуге мәжбүр болады.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pruner |first=Aaron |last2=Weatherhead |first2=Shaina |date=2020-11-20 |title='Supernatural' Series Finale Explained: How Does the Winchesters' Story End? |url=https://collider.com/supernatural-series-finale-explained/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Collider (website)|Collider]] |language=en-US}}&lt;/ref&gt; Олар тозақ пен әлем арасындағы саңылауды жауып, Чакты жеңудің жолын іздейді. Көп қиындықтан кейін, олар оны жеңіп шығады.

Алайда сол жеңістен соң Дин аңшылық кезінде [[вампирлер]] шабуылынан қайтыс болады. Өлімімен келісіп, Сэммен қоштасады. Кейін [[жәннатта]] [[Бобби Сингер]]мен қайта қауышып, оған Чак жеңілгеннен кейінгі жағдайларды түсіндіреді. Дин [[Кастиэльдің]] [[Бос Кеңістіктен]] құтқарылғанын және Кастиэль мен Джек жәннатты жақсартқанын біледі.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-20 |title=Here's how everyone's story ended on 'Supernatural' |url=https://ew.com/tv/supernatural-characters-final-season-endings/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt; Сэм Жер бетінде толыққанды өмір сүріп, кейін Динге жәннатта қосылады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Carry On |episode-link=Carry On (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2020-11-19 |season=15 |number=20 |credits=[[Andrew Dabb]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;
====''The Winchesters''====
1970-жылдары орын алған бұл хикаяда Дин Винчестер ата-анасы — [[Джон Винчестер]] мен [[Мэри Кэмпбелл]]дің қалай танысып, ғашық болып, әкелерін іздеу жолында бірге жын-перілермен күрескені туралы баяндап отырады. Бұл оқиғаларды баяндау барысында Дин Винчестер ешкім білмейтін бір шындықты ашады: [[Акрида]] — бүкіл тіршілікке қауіп төндіретін құбыжықтар және Дин ата-анасының өміріндегі бұл жоғалған тарау жайлы көбірек мәлімет жинамақ ниетте.

[[Сэмюэл Кэмпбелл]]дің жарық зақымдаған барлау фотоларының арасынан Джон оған [[Генри Винчестер]]дің хатын берген ер адамды байқап қалады. Джон мен Мэри бұл адамды танымайды, бірақ фотода [[Импала]] көлігіне мініп жатқан бұл адам — Дин екені белгілі болады. Акрида Динді тоқтатуға аңшыларды біріктірген адам деп танып, оны іздеуге [[Монстрлар клубын]] пайдалануды көздейді. Акридаға тұтқынға түскен Джон олар Диннен қорқатынын байқап, Дин бұл әлемге жат емес екенін, оларды өлтіре алатын жалғыз адам екенін түсінеді.

Флешбэк арқылы Джон Вьетнамнан оралған соң оған Генридің хатын Дин береді, бұл кезде Дин [[Бобби Сингер]]мен бірге Акридаға қарсы аңшылық жүргізіп жүрген болатын. Қазіргі уақытта Акрида патшайымы [[Джоан Хопкинс]] Дин мен Импаланың бір портал арқылы жіберіліп, жойылғанын айтады. [[Остиум]] және Диннің аңшылық күнделігі арқылы Монстрлар клубы Динді қайтаруға тырысады, бірақ тек Импаланы ғана қайтара алады. Сол себепті олар Дин өліп қалған деп ойлайды. Алайда Импала да бұл әлемге жат болғандықтан, Мэри оны [[Джоан]]ға соғып өлтіреді, бұл арқылы Акрида да жойылады. Бірақ бұл әрекет Мэриді портал арқылы өткізіп жібереді.

Дин Мэриді порталдан құтқарып, Монстрлар клубының [[балама ғаламда]] екенін түсіндіреді. [[Carry On (Supernatural)|Өлімінен кейін Жәннатта]] жүріп, Дин бірнеше ғаламды аралап, отбасы бақытты өмір сүретін әлемді іздейді. Осы кезде ол Чактың жеңілген жағдайына дайындалған [[Акрида]] деген қауіпсіздік тетігін тауып алады. Акрида Сэмге де қауіп төндіргендіктен, Дин [[Джек]]тің араласпау туралы бұйрығына қарамай, бұл іске араласады. Джек оған ескерту жасаса да, соңында келісіп, Динге өз күнделігі мен [[Кольт]]ті қайтарып береді.

Дин Джонға күнделігін береді — бұл күнделік Джонның күнделігі Динге жол көрсеткендей, оған жол көрсетпек. Ал Мэриге Кольтті береді, оны келесі жылы Мэримен [[келісім жасайтын]] [[Азазел]] кездескенде қолдануға ескерту жасайды. Одан аты-жөнін сұрағанда, Дин [[Джеймс Хетфилд]] деп өтірік ат береді. Сосын Джек пен Боббимен бірге қайтадан Жәннатқа аттанып, бұл ғаламда отбасына бақыт бұйырғанына разы күйде кетеді.

== Қабілеттері мен дағдылары ==
Дин — тәжірибелі әрі өте тапқыр аңшы.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=2HIyhLRKK7A |title=COMIC CON 2018 {{!}} Jensen Ackles Talks Dean Winchester and 'Supernatural' |date=2018-07-26 |type=Video |language=en |publisher=Fangirlish |via=[[YouTube]]}}&lt;/ref&gt; Ол әртүрлі [[атыс қаруы|қаруларды]] жақсы меңгерген; көбінесе [[Colt 1911]] тапаншасы мен [[кесілген мылтықты]] қолданады. Қол күрес, [[пышақпен ұрыс]] және айла-тәсілдерді жетік меңгерген. Ол бірнеше рет адамдар мен [[шэйпшифтер]], вампирлер және жындар сияқты күшті тіршілік иелерін жеңіп шыққан.

«Croatoan» эпизодында [[Молотов коктейлі]] мен [[жарылғыш құрал]] дайындап, [[химияны]] білетінін көрсетеді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Croatoan |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2006-12-07 |season=2 |number=9 |credits=John Shiban (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; «Phantom Traveler» бөлімінде ескі [[Уокман]]нан [[ЭМӨ]] детектор құрастырып, [[электроника]] мен [[кері инженерия]]дан хабары бар екенін дәлелдейді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Phantom Traveller |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-10-04 |season=1 |number=4 |credits=Richard Hatem (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;

Дин тылсым күштер туралы, [[мифология]] мен [[сиқырлар]]ды терең меңгерген және 4-маусымнан бастап [[періштелерге]] қарсы сиқырларды қолдана бастайды.

Аңшылық барысында Дин жиі өзін [[ФБР]], [[Ауруларды бақылау және алдын алу орталығы|CDC]] секілді үкімет агенті ретінде таныстырып, тергеулерге араласады. Ол сондай-ақ құлып бұзу, сигнализация өшіру, көлік ұрлау, бильярд ойнап ақша табу сияқты тәсілдерді де жетік меңгерген. [[Тозақта]] [[Аластэрдің]] «шәкірті» болған кезде азаптау әдістерін толықтай үйренген.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=ihviwyc_TUg |title=Jensen Ackles talks about Dean's return from Hell |date=2008-09-18 |type=Video |publisher=TheCWSource |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/ihviwyc_TUg |archive-date=2021-12-14 |url-status=live |via=[[YouTube]]}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt;

Дин көліктерге өте жақын, [[Impala (Supernatural)|Импаласын]] бала кезінен бастап өзі жөндеп, жақсы күйде ұстап келеді.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-18 |title='Supernatural's Jensen Ackles says he struggled with the show's ending at first |url=https://ew.com/tv/supernatural-jensen-ackles-final-season-interview/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt;

Қосымша қабілеттері:
Вампир кезінде: күш, көру, иіс және есту қабілеті күшейді.
Қабылдаған Марк Кайна: адам бола тұра ерекше күшке ие болды, [[Метатрон]] сияқты періштелермен тең күресе алды. Қанжарды өзіне тарту, алдын ала түстер көру және сиқыр мен жындарға иммунитет сияқты күштері болды.
Жын Дин: күші [[Тозақтың серілерімен]] теңесті, телепатия, жарадан жылдам жазылу, экзорцизмге төзімділік секілді қабілеттерге ие болды.
Михаил ретінде: телепортация, телекинез, жылдам сауығу, және [[Архангел семсерін]] пайдалану мүмкіндігі болды.
''The Winchesters'' хикаясында Дин жарақат алмайтын рухани формада жүреді. Бір портал оны жоя алмайды, себебі ол әлдеқашан өлген. Дегенмен, ол әлеммен физикалық әрекеттесе алады және [[елес]]тер сияқты кенеттен жоғалып, қайта пайда бола алады. Дегенмен, Дин ең алдымен [[Импаламен]] жүріп-тұрғанды жөн көреді — бұл көлікті ол [[Жәннаттан]] ала келген.
== Сілтемелер ==
{{Табиғаттан тыс}}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>20qvn3lgyf3vgufyfk75yslw9hc0tub</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484412</id>
      <parentid>3484411</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T02:36:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <origin>3484412</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="53171" sha1="cs66hxwv0zycignk2grdci1qjm0pex1" xml:space="preserve">{{Кейіпкер
| есімі                 = Дин Винчестер
| төл есімі             = 
| суреті                = 
| сурет тақырыбы        = 
| сериясы               = Табиғаттан тыс
| ғаламы                = 
| авторлары             = Эрик Крипке
| негізделген           = 
| шабыт көзі            = Дин Мориарти
| бейімделген           = 
| сомдаған              = Дженсен Эклс
| дыбыстаған            = 
| алғаш көрінуі         = 
| соңғы көрінуі         = 
| пайда болулары        = 
| шын есімі             = 
| толық аты             = 
| лақап аты             = 
| түрі                  = адам
| жынысы                = ер
| мәртебесі             = қайтыс болған
| жасы                  = 
| туған күні            = 
| туған жері            = Канзас, Лоуренс
| қайтыс болған күні    = 
| қайтыс болған жері    = 
| өлім себебі           = арқасына кірген темірден қайтыс болды
| планетасы             = 
| отаны                 = 
| ұлты                  = 
| мекенжайы             = 
| кәсібі                = демондар аңшысы
| тиесілігі             = Аңшылар, Білім сақтаушылар
| лауазымы              = 
| атағы                 = 
| жұбайы                = 
| балалары              = 
| әкесі                 = Джон Винчестер
| анасы                 = Мэри Винчестер
| туыстары              = 
| ғашығы                = 
| иесі                  = 
| тәлімгері             = 
| достары               = 
| одақтастары           = 
| ізбасарлары           = 
| қарсыластары          = 
| дүниетанымы           = 
| қызығушылықтары       = 
| қабілеттері           = 
| ұрыс стилі            = 
| қаруы                 = 
| көлігі                = 
| ресми сайты           = 
}}

'''Дин Винчестер''' ({{lang-en|Dean Winchester}}) — ''[[Табиғаттан тыс (телесериал)|Табиғаттан тыс]]'' атты америкалық драмалық телехикаяның екі [[протагонист|басты кейіпкерінің]] бірі, [[Сэм Винчестер]]дің ағасы. Кейіпкердің негізгі нұсқасын [[Дженсен Эклс]] сомдайды. Өзге нұсқаларын Хантер Брошу (сәби кезі), Ридж Кэнайп (бала кезі), Николай Лоутон-Джистра (жеткіншек кезі), Брок Келли және Дилан Эверетт (жасөспірім кезі), сондай-ақ Чад Эверетт (егде шағы) сомдаған.

==Дамуы==
Дин Винчестерді ''Supernatural'' телехикаясының авторы және бастапқы шоураннері [[Эрик Крипке]] ойлап тапты. Ол The WB арнасына екі бауырдың тылсым құбылыстарды зерттейтін шоу идеясын ұсынған кезде бұл кейіпкерді жасаған болатын.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p.6&lt;/ref&gt; Диннің есімі [[Джек Керуак|Джек Керуактың]] жол сапары туралы ''On the Road'' (Жол үстінде) атты романындағы Дин Мориартиге құрмет ретінде берілген,&lt;ref name=&quot;scarierfiction&quot;&gt;{{cite web |date=March 8, 2007 |title=Fact scarier than fiction |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110827205742/https://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |archive-date=August 27, 2011 |access-date=2009-09-30 |website=[[The Daily Telegraph (Sydney)|The Daily Telegraph]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; бұл Крипкенің американдық жол-сапар стиліндегі телехикая жасау идеясымен үйлесіп тұрды.&lt;ref name=&quot;theage&quot;&gt;{{cite news |author=Fernandez |first=Maria Elena |date=January 5, 2006 |title=On the road trip from hell |url=http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121104085911/http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |archive-date=November 4, 2012 |access-date=2009-09-30 |work=[[The Age]] |publisher= |location=Melbourne}}&lt;/ref&gt; Бастапқыда бауырлардың тегі &quot;Харрисон&quot; болады деп жоспарланған, бұл Харрисон Фордқа сілтеме еді, өйткені Крипке Диннің &quot;Хан Солоның немқұрайды ержүректілігін&quot; иеленгенін қалаған. Алайда Канзас штатында &quot;Сэм Харрисон&quot; есімді азамат болғандықтан, заңдық себептермен бұл текті өзгертуге тура келді.&lt;ref name=&quot;lastname&quot;&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |interviewer=Angie Rentmeester |title=A 'Supernatural' Spin-Off? Death By Bad Taco? Series Creator Eric Kripke Explains |url=http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606234935/http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-date=2011-06-06 |work=Starpulse.com |date=2008-02-14}}&lt;/ref&gt; Winchester Mystery House-қа деген қызығушылығын және телехикаяға &quot;қазіргі заманғы вестерн&quot; атмосферасын бергісі келгенін ескере отырып, Крипке &quot;Винчестер&quot; тегін таңдады. Дин мен оның бауыры Сэм [[Канзас]] штатының Лоуренс қаласынан шыққан, өйткені бұл қала Сталл зиратына жақын орналасқан, ал ол жер қалалық аңыздарымен танымал.&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |title=Supernatural: Your Burning Questions Answered! |url=http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20091230184335/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-date=2009-12-30 |work=[[TV Guide]] |date=2006-10-12}}&lt;/ref&gt; Дин Винчестер рөлін сомдаған Дженсен Эклз бастапқыда Сэм рөліне кастингке қатысқан, алайда кейін оны Дин рөліне сынап көруге шақырып,&lt;ref&gt;{{cite web |last=Prudom |first=Laura |date=November 11, 2014 |title=Supernatural at 200: The Road So Far, An Oral History |url=https://variety.com/2014/tv/spotlight/supernatural-oral-history-200-episodes-ackles-padalecki-kripke-1201352537/ |access-date=2022-02-19 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; сценарийді оқығаннан кейін Дин кейіпкерін көбірек ұнатқанын байқаған.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p. 130&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;starc&quot;&gt;{{cite web |last=Begum |first=Mumtaj |date=September 12, 2008 |title=Jensen Ackles enjoys doing Supernatural |url=http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=/2008/9/12/tvnradio/1985443&amp;sec=tvnradio |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081028170727/http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=%2F2008%2F9%2F12%2Ftvnradio%2F1985443&amp;sec=tvnradio |archive-date=October 28, 2008 |access-date=September 22, 2009 |work=[[The Star (Malaysia)|The Star Online]]}}&lt;/ref&gt;

==Кейіпкердің өмірбаяны==

===Сериалға дейінгі кезең===
Дин Винчестер 1979 жылдың 24 қаңтарында&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=The Monster at the End of This Book |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2009-04-20 |season=4 |number=18 |transcript=Transcript |transcript-url=http://www.supernaturalwiki.com/index.php?title=4.18_The_Monster_at_the_End_of_This_Book_%28transcript%29 |quote=PUBLISHER: &quot;What's May 2nd?&quot; SAM: &quot;That's my – Uh... that's Sam's birthday.&quot; DEAN: &quot;January 24th is Dean's.&quot; |language=en |credits=Julie Siege (writer), [[Mike Rohl]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Knight |first=Nicholas |date=2012-11-15 |title=The Essential Supernatural: On the Road with Sam and Dean Winchester |publisher=Insight Editions |isbn=978-1608871452 }}&lt;/ref&gt; [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон]] мен [[Мэри Винчестер (Supernatural)|Мэри Винчестердің]] отбасында, Канзас штатының Лоуренс қаласында дүниеге келді. Ол олардың тұңғыш баласы, өзінің інісі [[Сэм Винчестер|Сэмнен]] төрт жас үлкен. Дин ана жағынан әжесі Дианна Кэмпбелдің құрметіне аталған.

1983 жылдың 2 қарашасында Мэри Сэмнің бөлмесінде [[Азазель (Supernatural)|Азазель]] есімді жынның қолынан қаза табады, және үй өртене бастағанда, Динге Сэмді қауіпсіз жерге алып шығу тапсырылды, ал Джон Мэриді құтқаруға тырысқанымен, сәтсіз болды. Осы оқиғадан кейін Дин өзін Сэм үшін жауапты сезінді және олар бірге өскен кезде, әрдайым інісіне қамқор болу міндетін алды.

Джон Мэридің өлімінің себебін зерттеуге кірісіп, тылсым жаратылыстар мен оларды аулайтын адамдар туралы білді. Кейін Джонның өзі де аңшыға айналып, Динді де солай тәрбиеледі, дегенмен екеуі де Сэмнен тылсым дүниелерді жасырып келді, ол тек 8 жасқа келгенде ғана шындықты білді. Винчестерлер елді шарлап, мотельдерде немесе Джонның достарының үйлерінде өмір сүріп жүрді. Джонның үнемі үйде болмауына байланысты, Дин Сэмге бас-көз болуға мәжбүр болды. Дин 16 жасында ұрлық жасағаны үшін тұтқындалып, жасөспірімдер үйіне жіберілді, онда ол біраз уақыт қалыпты мектепте оқуға мүмкіндік алды, бірақ соңында Сэмге қайта оралуды таңдады.

Сериал басталарға дейін Сэм тылсым өмірден алыстап, өз өмірін бастауды шешеді. Джон Сэмге ренжіп, оны отбасын тастап кетті деп есептеді, ал Сэм де кетер алдында болған үлкен жанжалға байланысты реніш ұстады. Джон мен Дин аңшылықты жалғастырып, АҚШ-ты аралап жүрді.

Дин көптеген қару түрлерін қолдануымен танымал. Оның ерекше стиліне қара былғары етік, қара былғары күрте және қою фланель жейделер мен көк джинсы шалбар жатады. Сондай-ақ ол өзінің қара түсті [[Chevrolet Impala (төртінші буын)|1967 жылғы Chevrolet Impala]] көлігімен танымал — ол кейде сол көлікте ұйықтайды және жүк салғышында мол қару-жарақ жинағы сақталған.
===Сериал барысында===

====1-маусым====
Сериал басталған кезде Дин 26 жаста болады және Джон оған өз бетімен аңшылық жасауға рұқсат берген. Бірінші эпизодта Дин колледжде оқып жатқан Сэмге бірнеше жылдан бері алғаш рет келеді және жоғалып кеткен Джонды табуға көмектесуін сұрайды. Алғашында олар табысқа жете алмайды, және эпизод соңында Сэмнің қызы [[List of Supernatural characters#Jessica Moore|Джессика Мур]] аналары сияқты жолмен қайтыс болады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Pilot |episode-link=Pilot (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-09-13 |season=1 |number=1 | credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[David Nutter]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Сэм Динмен бірге жолға шығып, түрлі тылсым жаратылыстарды аулап, әкесін іздеп, аналары мен Джессиканың өлімінің артындағы кінәліні табуға кіріседі. Соңында олар әкелерімен қайта қауышып, [[The Colt (Supernatural)|Колт]] деген ерекше тапаншаны иеленіп, көздері сары түсті қуатты жын — [[Азазель (Supernatural)|Азазельге]] қарсы соққы беруге дайындалады.

====2-маусым====
Оны өлтіре алмай, олар жүк көлігімен соқтығысып, Дин комаға түседі. Жүрегі тоқтап, Дин өледі, бірақ Джон Диннің өмірі үшін жынмен келісім жасап, оны аман алып қалады.

Джонның жаны жынға беріліп, тозаққа кеткен соң, Сэм мен Дин жынды аулауды жалғастырады. Жын кейін Сэмді ұрлап әкетеді. Сэм арқасынан пышақталып, қаза табады, бұл Динді інісінің өмірін сақтау үшін жынмен келісім жасауға итермелейді. Динге тек бір жыл өмір беріледі. Ағайындылар жынды тозақ қақпасын ашуға және [[Лилит (Supernatural)|Лилитті]] босатуға кедергі жасай алмайды. Алайда, олардың әкесі де тозақтан шығып, оларға Сары Көзді Жынды өлтіруге мүмкіндік береді, содан кейін оның жаны жұмаққа кетеді.

====3-маусым====
Қалатын уақыты азайып бара жатқанын сезінген Дин босатылған жындарды аулауға кіріседі. [[Руби (Supernatural)|Руби]] есімді жынмен кездесіп, Дин тозақта тым ұзақ уақыт жанса, өзі де жынға айналуы мүмкін екенін біледі. Ағайындылар Лилит Азазельден кейін тозақтағы билікті алғанын және Диннің келісім-шартын қолында ұстап отырғанын анықтайды. Соңында олар Лилитпен бетпе-бет кездеседі.

Оны өлтіре алмаған Динді тозақ иттері (Хеллхаундар) паршалап өлтіреді, ал жаны тозаққа сүйреледі.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=No Rest for the Wicked |episode-link=No Rest for the Wicked (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2008-05-15 |season=3 |number=16 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Kim Manners]] (director)}}&lt;/ref&gt;

====4-маусым====
Тозақта жүргенде, Лилит [[Аластэр (Supernatural)|Аластэр]] есімді жынға Динді азаптауды бұйырады. Дин төрт ай бойы өлі болғанымен, тозақта бұл 40 жылға тең. 30 жыл бойы азаптауға қарсы тұрып, ақыры Аластэрге қосылып, жандарды азаптай бастайды. Кейін Дин қабірінен оянып, отбасымен қайта қауышады және [[періште]] [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльмен]] кездеседі. Кастиэль мен басқа да періштелер Динді тозақтан құтқарып, қайта тірілткен болып шығады.

Тозақта жасаған істері үшін ішкі қиналысқа түсіп, Сэмді жынның қанын ішуден тоқтатуға тырысады. Кастиэль оны өткенге жіберіп, Дин Азазельмен қайта кездеседі.

Бір сәтте Дин Сэмге тозақта жандарды азаптап қана қоймай, одан ләззат алғанын мойындайды.

Кейін [[Захария (Supernatural)|Захария]] есімді періште Динге аңшылықты жалғастыруды бұйырады, себебі Дин аңшылықты тастамақ болғанда Джонның да тозақта азап көргенін біледі.

''Jump the Shark'' эпизодында Дин мен Сэм [[Адам Миллиган|Адам]] есімді өгей інілері барын біледі. Бастапқыда сенбеген Дин фотосуреттерді көрген соң туыстығына көзі жетеді. Дин Сэмнің Адамға әкелері үйреткен қатал тәсілдерді қолдануына қарсы болады. Эпизод соңында Адамды жын емес, кек қайтарғысы келген ғул өлтіріп, өзін Адам ретінде көрсеткені белгілі болады. Дин Сэмді құтқарып, ағайындылар Адамның денесін өртейді.

Соңында Дин періштелер Апокалипсис болуын қалайтынын біледі. Егер жынның ерекше балаларының бірі (соңғысы — Сэм) Лилитті өлтірсе, Люцифер босатылады. Кастиэль Динге періштелерден қашуға көмектеседі. Дин [[Рубиді]] өлтіреді (ол Лилиттің тыңшысы болған), бірақ [[Люцифер (Supernatural)|Люцифердің]] босатылуына бөгет болуға кеш қалады.

====5-маусым====
Люцифер босатылған соң, белгісіз күш (Құдай) Дин мен Сэмді ұшаққа телепорттайды. Кейін олар Диннің [[Михаил (Supernatural)|Михаил]], ал Сэмнің Люцифер үшін ыдыс рөлі барын біледі. Олар [[Крест жолдарының патшасы]] [[Кроули (Supernatural)|Кроулимен]] кездесіп, [[Төрт салт атты]]мен күрес жүргізеді.

Ағайындылар Люциферді жеңудің жолын іздеп жүріп, ''Колт'' тапаншасын қолданбақ болады және [[Құдай]]ды іздейді, бірақ Колт Люциферді өлтіре алмайтыны, ал Құдайға Апокалипсис маңызды еместігі белгілі болады.&lt;ref name=&quot;abandon all hope&quot;&gt;{{cite episode |title=Abandon All Hope |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=November 19, 2009 |season=5 |number=10 |credits=[[Ben Edlund]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;moon&quot;&gt;{{cite episode |title=Dark Side of the Moon |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 1, 2010 |season=5 |number=16 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), [[Jeff Woolnough]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Дин Михаилдің ыдысы болуға келіспек болады, тіпті бұл миллиондаған адамның өліміне әкелсе де.&lt;ref name=&quot;sympathy&quot;&gt;{{cite episode |title=Sympathy For The Devil |episode-link=Sympathy for the Devil (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=September 10, 2009 |season=5 |number=1 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; Алайда, Сэмнің Динге деген сенімі оны басқа шешім іздеуге көндіреді.&lt;ref name=&quot;point of no return&quot;&gt;{{cite episode |title=Point of No Return |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 15, 2010 |season=5 |number=18 |credits=[[Jeremy Carver]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt; [[Гавриил (Supernatural)|Архангел Гавриил]] қаза тапқан соң, ағайындылар [[Төрт салт аттының]] жүзіктерін пайдаланып, Люциферді қайта тозаққа қамай алатынын біледі.&lt;ref name=&quot;hammer of the gods&quot;&gt;{{cite episode |title=Hammer of the Gods |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 22, 2010 |season=5 |number=19 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), Rick Bota (director)}}&lt;/ref&gt; Дин мен Сэмде соғыс пен аштықтың жүзігі бар, енді індет пен өлімдікі керек болады. Іздестіру кезінде Сэм колледждегі ескі досы Брэдимен кездеседі — ол Джессиканы Сэмге таныстырған және Азазельдің бұйрығымен Джессиканы өлтірген жын болған. Ақпаратты алған соң Дин Сэмге Брэдиді өлтіруге мүмкіндік береді.

[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] Люциферді қайта тозаққа қамау жолын білген соң, Дин Сэмге Люцифердің ыдысы болуға рұқсат береді. Бірақ Сэмнің Динмен арасындағы байланысы оны бақылауды сақтауға көмектеседі, нәтижесінде ол өзін Люцифермен бірге тозақтағы қапасқа тастайды. Михаил де, олардың кіші інісі Адамның денесін иеленіп, бірге түседі.
====6-маусым====
Аңшылықты тастап, бұрынғы кездейсоқ қарым-қатынаста болған Лисамен бірге тұруға көшкен Дин қалыпты өмірге бейімделуге тырысады. Алайда джин шабуыл жасап, оны белгісіз біреу құтқарған соң, ол қайтадан аңшылық өмірге тартылады. Дин інісі Сэм мен нағашы атасы қайтыс болғаннан кейін тірілгенін білгенде қатты таңғалады. Оның мазасы одан әрі кетеді, өйткені Сэм бұрынғыдай жұмсақ емес, суық әрі қатыгез, тіпті Диннің уақытша вампирге айналуына жол береді. Бұл әсіресе таңғаларлық, өйткені әдетте Сэм ағайындылардың ішіндегі мейірімдісі болған.

Кейін Кастиэль Сэмде жан жоқ екенін айтқанда, Дин оны қайтарудың жолын іздей бастайды. Дин [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] көмегімен Сэмнің жанын Люцифердің қапасынан қайтарады. Содан кейін ағайындылар [[Кроули (Supernatural)|Кроули]] мен [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльге]] қатысты астыртын әрекеттің бетін ашады. Олар барлық жындардың анасын — [[Ив (Supernatural)|Ивті]] жеңіп, Лисамен қарым-қатынасты үзіп, Кастиэльдің тозақтағы рухтарды сіңіріп алып, тірі періштелердің ең қуаттысына айналғанын біледі.

====7-маусым====
[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] көмек сұраған Дин Кастиэльді Пургаторий рухтарын қайтаруға көндіре алмайды, нәтижесінде [[Левиафандар (Supernatural)|левиафандар]] босап, Жерді жаулап алуға әрекет жасайды. Ағайындылардың әке орнына жүрген [[Бобби Сингер]]ді левиафан көсемі [[Дик Роман]] өлтіреді. Осы кезде олар [[Кевин Тран (Supernatural)|Кевин Тран]] есімді пайғамбармен одақтас болады.

[[Құдайдың Сөзі]] арқылы Дин мен Кастиэль Романды өлтіреді, бірақ кейінгі жарылыста өздері де қаза тауып, [[Пургаторийге]] сүйреледі.

====8-маусым====
Кастиэль тастап кеткеннен кейін, Дин вампир [[Бенни (Supernatural)|Беннидің]] көмегімен Пургаторийде бір жыл тірі қалады. Кейін екеуі қашып шығады. Дин Сэмнің оны іздемегенін білгенде ашуға булығады. Олар Кевинмен қайта қауышып, Тозақ қақпасын жабуға арналған сынақтар туралы тағы бір [[Құдай сөзі]]н табады. Дин Сэмге сынақтарды орындауға көмектеседі және олар бұл жолда [[Метатрон (Supernatural)|Метатрон]] атты қашқын періштемен және [[Абаддон (Supernatural)|Абаддон]] есімді тозақ рыцарымен кездеседі. Сонымен қатар, әке жағынан аталары оларға [[Хат иелері (Supernatural)|Хат иелері]] бункерін база ретінде қалдырады. Дин Кастиэльдің [[Наоми (Supernatural)|Наоми]] атты періште тарапынан өзін өлтіруге бағдарламаланғанын білгенде шошиды. [[Кроули (Supernatural)|Кроулиді]] ұстап, Дин Сэмді сынақты аяқтаудан тоқтатады, себебі бұл оның өліміне әкелуі мүмкін екенін біледі. Ауруханаға бара жатқанда, Сэм құлап түседі, дәл осы кезде періштелер Жерге құлай бастайды.

====9-маусым====
Көмек сұрап дұға еткен Дин Метатрон Кастиэльді алдап, оның рақымын ұрлап, адамға айналдырғанын біледі. [[Езекииль]] есімді періште Сэмнің денесін иеленуге ұсыныс жасап, Дин келіседі, себебі бұл Сэмді құтқарып қалудың жалғыз жолы. Бірақ Езекииль Сэмнің денесінде болғанда, Дин Кастиэльден көмек ала алмай, Абаддонмен күресудің жолын іздеуге мәжбүр болады. Кейін Езекииль өзін [[Гадреэль (Supernatural)|Гадреэль]] екендігін жариялап, Динді жеңіп, Кевинді құтқаруға мүмкіндік бермейді. Ақырында Дин [[Кроули (Supernatural)|Кроулидің]] көмегіне жүгініп, Гадреэльді Сэмнің денесінен қуып шығуға қол жеткізеді, бірақ бұл ағайындылардың арасын ашады.

Абаддонды жеңуге үмітсіз күйде, Кроули Динді [[Қабыл таңбасы]]н қабылдауға итермелейді. Бұл таңбаны Диннің арғы атасы Қабыл берген. Кейін Кроули [[Алғашқы Қылыш]]ты табуға көмектеседі. Сэммен қарым-қатынасын қайта жақсартып, Дин Абаддонды өлтіріп, Гадреэльді де өлтірмек болады. Ақыры Метатронмен бетпе-бет келіп, Дин өлімші жарақат алып, тағы да қаза табады. Оның денесі бункерге қайтарылады, бірақ Дин қайта тіріледі — енді ол жынға айналған және [[Кроулимен]] бірге кетеді.&lt;ref name=&quot;variety20140523&quot;&gt;{{Cite news |last=Prudom |first=Laura |date=2014-05-23 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |access-date=2025-03-29 |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |issn=0042-2738}}&lt;/ref&gt;

====10-маусым====
Жын ретінде өмір сүріп, Абаддонның жақтастарын өлтіріп жүрген Дин бір кезде [[Лестер Моррис]] есімді адамды өлтіреді және өзінің жындық күштері арқылы Кроулидің Сэм туралы айтқандарын растайды. Кейін Сэммен кездескенде, [[Коул]] есімді сарбаз Динге шабуылдап, Сэмге оны қасиетті сумен тұтқындауға мүмкіндік береді. Сэм оны қайта адамға айналдыру үшін [[жыннан емдеу рәсімін]] қолданады. Алайда Дин қашып кетеді. Бірақ Кастиэльдің көмегімен Дин қайтадан емделеді, дегенмен ол әлі де [[Қабыл таңбасымен]] күшейтілген адам болып қала береді.

Уақыт өте келе күші артып, өзін-өзі басқара алмай кеткен Дин [[Қабыл]]дан таңбаны алған адам ретінде ешқандай ем жоқ екенін біледі. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлім]] оған таңбаны алып тастау бүкіл [[Қара Түнек]]ті босататынын, сондықтан Динді қоғамнан аластату қажет екенін айтады. Бұл үшін ол Сэмді өлтіруі керек болады. Алдымен келіссе де, ақыры Дин Өлімді өлтіреді. Бірақ Сэмнің бұрынғы әрекеттері таңбаны бәрібір жоюға алып келеді — соның нәтижесінде Қара Түнек босап шығады.

====11-маусым====
Қара Түнек босатылған соң, Дин мен Сэм оны табуға кіріседі. Олар іздеп жүрген жаратылыс — Құдайдың қарындасы екенін білгенде шошиды. Бұл жаратылыс кейін өзін [[Амара (Supernatural)|Амара]] деп таныстырады. Дин оны өлтіре алмайды, өйткені оған деген ішкі тартылыс сезімі бар. Істі одан әрі қиындататыны — [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльдің]] [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] үшін ыдыс болуға келісуі, өйткені тек архангел ғана Амарамен күресе алады деп сенеді. Бірақ бұл сәтсіз аяқталады — себебі Люцифер құлаған архангел болғандықтан, шамасы жетпейді. Ақырында ағайындылар нағыз Құдай — [[Чак (Supernatural)|Чак Шюрлимен]] байланысады. Ол — Винчестер туралы Інжіл жазған жазушы еді. Чак пен Амара татуласқан соң, бірге кетеді. Осы үшін алғыс ретінде Амара Диннің анасын қайта тірілтеді — бұл Дин үшін күтпеген тосын сый болады.
====12-маусым====
Винчестерлер адам және тылсым күштер тарапынан қауіпке тап болады. [[Хат иелері (Supernatural)|Британдық Хат иелері]] АҚШ-тағы аңшыларды бақылауға алу мақсатында Винчестерлерге шабуыл жасайды. Сонымен қатар [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] жаңа тән іздеп, қашып жүр.

Кейін Люцифер [[АҚШ Президентін]] өзіне ыдыс етіп алады, бірақ Винчестерлер оны бұл тәннен қуып шығады. Осы кезде Люцифер Президентті иеленіп жүргенде [[балалы болғаны]] анықталады, сондықтан Винчестерлер сол баланың анасын қорғауға мәжбүр болады. [[Мэри Винчестер]] британдық Хат иелерімен одақтасу мүмкіндігін зерттейді. [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэль]] Люцифердің баласын қорғауға лайық деп шешеді, бірақ Хат иелері тым қатыгез екенін көрсетіп, одақ тоқтатылады — олар кездейсоқ бір мүшесін өлтіріп алған аңшы әйелді өлтіріп тастайды.

====13-маусым====
Винчестерлер Люциферді [[Апокалипсис Әлемі|параллель әлемге]] қуып жібереді, бұл жерде Апокалипсис 2012 жылы &quot;мерзімінде&quot; орын алған. Алайда бұл жоспар сәтсіз аяқталады: Люцифер бұл әлемнің [[Михаил (Supernatural)|Михаиліне]] негізгі әлем туралы айтып береді. Сонымен қатар, олар Люцифердің баласы — [[Джек Клайн]] атты кенеттен ересекке айналған нефилимді тәрбиелеуге тырысады.

Джек Винчестерлер мен Кастиэльді әкелері ретінде көреді. Ағайындылар [[Гавриил (Supernatural)|Гавриилдің]] тірі екенін анықтап, оны одақтас етеді. Олар Апокалипсис Әлемінен бірнеше адамды (оның ішінде [[Бобби Сингер (балама нұсқасы)]] мен [[Чарли Брэдбери]]ді) құтқарып үлгереді, бірақ Михаил мен Люцифер де бұл әлемге ереді.

Люцифер Джектің [[грациясын]] алып, күшін арттырғанда, оны тоқтатудың жалғыз жолы — Михаилдің ыдысы болуға келісім беру болады. [[Дин Винчестер]] келісім береді, бірақ кейін Михаил Диннің денесін толық иеленіп алады.

====14-маусым====
[[Дин]]нің денесін иемденген Михаил бірнеше апта бойы Жерді зерттейді және монстрларға көмек беріп, олар арқылы әлемді жаулап алмақ болады. Диннің рухы уақытша бет алып, бостандық сұрайды.

Михаил Диннің еркіндігін бір сәтке беріп, кейін қайта денесін алады. Алайда Дин отбасының көмегімен Михаилді өзінің [[санасындағы түрмеге]] қамап тастайды. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] орнын басқан [[Билли (Собиратель)|Билли]] Динге болашақтардың бәрінде Михаил бұл түрмеден қашып кететінін, тек бір болашақта ғана Дин өзін [[Энохийлік жәшікке]] жауып, мұхит түбіне тастау арқылы мұны тоқтата алатынын айтады. Дин жәшікті дайындап бастайды, бірақ Сэмнің басқа жол іздейік деген өтінішін қабылдайды.

Дин сиқырлы інжуді ұстап, жүрегінің ең үлкен тілегін орындайды — нәтижесінде [[Джон Винчестер]]мен қайта қауышады. Дин Михаилден құтылуды тілегенімен, шыққан нәтиже жүрек тебірентерлік отбасылық кездесуге айналады. Уақыт сызығының бұзылмауы үшін Джон өз уақытына қайтып кетеді.

Кейін [[малик жәшігінен]] бас тартқан Дин Сэм, Кастиэль және Джекпен бірге аңшылыққа аттанады. Осы кезде ол есінен танып, оянғанда Михаил оның санасынан шығып кеткенін көреді. Михаил аңшыларды қырып тастап, Винчестерлерді азаптайды. Алайда Джек өз [[жанын]] пайдаланып, Михаилді өлтіріп, оның грациясын сіңіреді. Осылайша Джек толық күшіне қайта оралады, бірақ жаны таусыла бастайды.

Бұл уақытта Люцифердің бұрынғы ыдысы оны [[Бос Кеңістік]]тен тірілтпек болады. Джек оны тоқтатады, бірақ сол жолы [[Мэри Винчестерді]] абайсызда өлтіріп алады. Дин анасының өлімі туралы біліп, аза мен ашуға булығады. Джекті өлтіру үшін [[Чак (Supernatural)|Чак]] келіп, өзімен бірге ерекше қару әкеледі: бұл қару нысанға не істесе, иесіне де соны жасайды. Дин оны Джекке бағыттайды, бірақ соңғы сәтте атып жібермей, түсіністік танытады.

Бұл Чактың ашуын тудырады. Сэм мен Дин өз өмірлерінің шын мәнінде Чактың ойын-сауығына айналғанын түсінеді. Ашуға булыққан Чак Джекті өлтіріп, тозақтан барлық зұлым рухтарды босатады. Ол: «Хикая аяқталды. Қош келдіңдер, ақырзаман!» — деп мәлімдейді. Винчестерлер мен Кастиэль жау шоғырын қарсы алуға дайындалады.

====15-маусым====
Чак тозақ қақпаларын ашып, ақырзаманды бастаған соң, Сэм, Дин және Кастиэль зомби мен аруақтармен күресуге мәжбүр болады.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pruner |first=Aaron |last2=Weatherhead |first2=Shaina |date=2020-11-20 |title='Supernatural' Series Finale Explained: How Does the Winchesters' Story End? |url=https://collider.com/supernatural-series-finale-explained/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Collider (website)|Collider]] |language=en-US}}&lt;/ref&gt; Олар тозақ пен әлем арасындағы саңылауды жауып, Чакты жеңудің жолын іздейді. Көп қиындықтан кейін, олар оны жеңіп шығады.

Алайда сол жеңістен соң Дин аңшылық кезінде [[вампирлер]] шабуылынан қайтыс болады. Өлімімен келісіп, Сэммен қоштасады. Кейін [[жәннатта]] [[Бобби Сингер]]мен қайта қауышып, оған Чак жеңілгеннен кейінгі жағдайларды түсіндіреді. Дин [[Кастиэльдің]] [[Бос Кеңістіктен]] құтқарылғанын және Кастиэль мен Джек жәннатты жақсартқанын біледі.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-20 |title=Here's how everyone's story ended on 'Supernatural' |url=https://ew.com/tv/supernatural-characters-final-season-endings/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt; Сэм Жер бетінде толыққанды өмір сүріп, кейін Динге жәннатта қосылады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Carry On |episode-link=Carry On (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2020-11-19 |season=15 |number=20 |credits=[[Andrew Dabb]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;
====''The Winchesters''====
1970-жылдары орын алған бұл хикаяда Дин Винчестер ата-анасы — [[Джон Винчестер]] мен [[Мэри Кэмпбелл]]дің қалай танысып, ғашық болып, әкелерін іздеу жолында бірге жын-перілермен күрескені туралы баяндап отырады. Бұл оқиғаларды баяндау барысында Дин Винчестер ешкім білмейтін бір шындықты ашады: [[Акрида]] — бүкіл тіршілікке қауіп төндіретін құбыжықтар және Дин ата-анасының өміріндегі бұл жоғалған тарау жайлы көбірек мәлімет жинамақ ниетте.

[[Сэмюэл Кэмпбелл]]дің жарық зақымдаған барлау фотоларының арасынан Джон оған [[Генри Винчестер]]дің хатын берген ер адамды байқап қалады. Джон мен Мэри бұл адамды танымайды, бірақ фотода [[Импала]] көлігіне мініп жатқан бұл адам — Дин екені белгілі болады. Акрида Динді тоқтатуға аңшыларды біріктірген адам деп танып, оны іздеуге [[Монстрлар клубын]] пайдалануды көздейді. Акридаға тұтқынға түскен Джон олар Диннен қорқатынын байқап, Дин бұл әлемге жат емес екенін, оларды өлтіре алатын жалғыз адам екенін түсінеді.

Флешбэк арқылы Джон Вьетнамнан оралған соң оған Генридің хатын Дин береді, бұл кезде Дин [[Бобби Сингер]]мен бірге Акридаға қарсы аңшылық жүргізіп жүрген болатын. Қазіргі уақытта Акрида патшайымы [[Джоан Хопкинс]] Дин мен Импаланың бір портал арқылы жіберіліп, жойылғанын айтады. [[Остиум]] және Диннің аңшылық күнделігі арқылы Монстрлар клубы Динді қайтаруға тырысады, бірақ тек Импаланы ғана қайтара алады. Сол себепті олар Дин өліп қалған деп ойлайды. Алайда Импала да бұл әлемге жат болғандықтан, Мэри оны [[Джоан]]ға соғып өлтіреді, бұл арқылы Акрида да жойылады. Бірақ бұл әрекет Мэриді портал арқылы өткізіп жібереді.

Дин Мэриді порталдан құтқарып, Монстрлар клубының [[балама ғаламда]] екенін түсіндіреді. [[Carry On (Supernatural)|Өлімінен кейін Жәннатта]] жүріп, Дин бірнеше ғаламды аралап, отбасы бақытты өмір сүретін әлемді іздейді. Осы кезде ол Чактың жеңілген жағдайына дайындалған [[Акрида]] деген қауіпсіздік тетігін тауып алады. Акрида Сэмге де қауіп төндіргендіктен, Дин [[Джек]]тің араласпау туралы бұйрығына қарамай, бұл іске араласады. Джек оған ескерту жасаса да, соңында келісіп, Динге өз күнделігі мен [[Кольт]]ті қайтарып береді.

Дин Джонға күнделігін береді — бұл күнделік Джонның күнделігі Динге жол көрсеткендей, оған жол көрсетпек. Ал Мэриге Кольтті береді, оны келесі жылы Мэримен [[келісім жасайтын]] [[Азазел]] кездескенде қолдануға ескерту жасайды. Одан аты-жөнін сұрағанда, Дин [[Джеймс Хетфилд]] деп өтірік ат береді. Сосын Джек пен Боббимен бірге қайтадан Жәннатқа аттанып, бұл ғаламда отбасына бақыт бұйырғанына разы күйде кетеді.

== Қабілеттері мен дағдылары ==
Дин — тәжірибелі әрі өте тапқыр аңшы.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=2HIyhLRKK7A |title=COMIC CON 2018 {{!}} Jensen Ackles Talks Dean Winchester and 'Supernatural' |date=2018-07-26 |type=Video |language=en |publisher=Fangirlish |via=[[YouTube]]}}&lt;/ref&gt; Ол әртүрлі [[атыс қаруы|қаруларды]] жақсы меңгерген; көбінесе [[Colt 1911]] тапаншасы мен [[кесілген мылтықты]] қолданады. Қол күрес, [[пышақпен ұрыс]] және айла-тәсілдерді жетік меңгерген. Ол бірнеше рет адамдар мен [[шэйпшифтер]], вампирлер және жындар сияқты күшті тіршілік иелерін жеңіп шыққан.

«Croatoan» эпизодында [[Молотов коктейлі]] мен [[жарылғыш құрал]] дайындап, [[химияны]] білетінін көрсетеді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Croatoan |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2006-12-07 |season=2 |number=9 |credits=John Shiban (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; «Phantom Traveler» бөлімінде ескі [[Уокман]]нан [[ЭМӨ]] детектор құрастырып, [[электроника]] мен [[кері инженерия]]дан хабары бар екенін дәлелдейді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Phantom Traveller |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-10-04 |season=1 |number=4 |credits=Richard Hatem (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;

Дин тылсым күштер туралы, [[мифология]] мен [[сиқырлар]]ды терең меңгерген және 4-маусымнан бастап [[періштелерге]] қарсы сиқырларды қолдана бастайды.

Аңшылық барысында Дин жиі өзін [[ФБР]], [[Ауруларды бақылау және алдын алу орталығы|CDC]] секілді үкімет агенті ретінде таныстырып, тергеулерге араласады. Ол сондай-ақ құлып бұзу, сигнализация өшіру, көлік ұрлау, бильярд ойнап ақша табу сияқты тәсілдерді де жетік меңгерген. [[Тозақта]] [[Аластэрдің]] «шәкірті» болған кезде азаптау әдістерін толықтай үйренген.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=ihviwyc_TUg |title=Jensen Ackles talks about Dean's return from Hell |date=2008-09-18 |type=Video |publisher=TheCWSource |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/ihviwyc_TUg |archive-date=2021-12-14 |url-status=live |via=[[YouTube]]}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt;

Дин көліктерге өте жақын, [[Impala (Supernatural)|Импаласын]] бала кезінен бастап өзі жөндеп, жақсы күйде ұстап келеді.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-18 |title='Supernatural's Jensen Ackles says he struggled with the show's ending at first |url=https://ew.com/tv/supernatural-jensen-ackles-final-season-interview/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt;

Қосымша қабілеттері:
Вампир кезінде: күш, көру, иіс және есту қабілеті күшейді.
Қабылдаған Марк Кайна: адам бола тұра ерекше күшке ие болды, [[Метатрон]] сияқты періштелермен тең күресе алды. Қанжарды өзіне тарту, алдын ала түстер көру және сиқыр мен жындарға иммунитет сияқты күштері болды.
Жын Дин: күші [[Тозақтың серілерімен]] теңесті, телепатия, жарадан жылдам жазылу, экзорцизмге төзімділік секілді қабілеттерге ие болды.
Михаил ретінде: телепортация, телекинез, жылдам сауығу, және [[Архангел семсерін]] пайдалану мүмкіндігі болды.
''The Winchesters'' хикаясында Дин жарақат алмайтын рухани формада жүреді. Бір портал оны жоя алмайды, себебі ол әлдеқашан өлген. Дегенмен, ол әлеммен физикалық әрекеттесе алады және [[елес]]тер сияқты кенеттен жоғалып, қайта пайда бола алады. Дегенмен, Дин ең алдымен [[Импаламен]] жүріп-тұрғанды жөн көреді — бұл көлікті ол [[Жәннаттан]] ала келген.
== Сілтемелер ==
{{Табиғаттан тыс}}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>cs66hxwv0zycignk2grdci1qjm0pex1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484413</id>
      <parentid>3484412</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T02:36:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <origin>3484413</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="53209" sha1="15j71qwgchqy359yxcmf4yt5nao0734" xml:space="preserve">{{Кейіпкер
| есімі                 = Дин Винчестер
| төл есімі             = 
| суреті                = 
| сурет тақырыбы        = 
| сериясы               = Табиғаттан тыс
| ғаламы                = 
| авторлары             = Эрик Крипке
| негізделген           = 
| шабыт көзі            = Дин Мориарти
| бейімделген           = 
| сомдаған              = Дженсен Эклс
| дыбыстаған            = 
| алғаш көрінуі         = 
| соңғы көрінуі         = 
| пайда болулары        = 
| шын есімі             = 
| толық аты             = 
| лақап аты             = 
| түрі                  = адам
| жынысы                = ер
| мәртебесі             = қайтыс болған
| жасы                  = 
| туған күні            = 
| туған жері            = Канзас, Лоуренс
| қайтыс болған күні    = 
| қайтыс болған жері    = 
| өлім себебі           = арқасына кірген темірден қайтыс болды
| планетасы             = 
| отаны                 = 
| ұлты                  = 
| мекенжайы             = 
| кәсібі                = демондар аңшысы
| тиесілігі             = Аңшылар, Білім сақтаушылар
| лауазымы              = 
| атағы                 = 
| жұбайы                = 
| балалары              = 
| әкесі                 = Джон Винчестер
| анасы                 = Мэри Винчестер
| туыстары              = Сэм Винчестер (інісі)
| ғашығы                = 
| иесі                  = 
| тәлімгері             = 
| достары               = 
| одақтастары           = 
| ізбасарлары           = 
| қарсыластары          = 
| дүниетанымы           = 
| қызығушылықтары       = 
| қабілеттері           = 
| ұрыс стилі            = 
| қаруы                 = 
| көлігі                = 
| ресми сайты           = 
}}

'''Дин Винчестер''' ({{lang-en|Dean Winchester}}) — ''[[Табиғаттан тыс (телесериал)|Табиғаттан тыс]]'' атты америкалық драмалық телехикаяның екі [[протагонист|басты кейіпкерінің]] бірі, [[Сэм Винчестер]]дің ағасы. Кейіпкердің негізгі нұсқасын [[Дженсен Эклс]] сомдайды. Өзге нұсқаларын Хантер Брошу (сәби кезі), Ридж Кэнайп (бала кезі), Николай Лоутон-Джистра (жеткіншек кезі), Брок Келли және Дилан Эверетт (жасөспірім кезі), сондай-ақ Чад Эверетт (егде шағы) сомдаған.

==Дамуы==
Дин Винчестерді ''Supernatural'' телехикаясының авторы және бастапқы шоураннері [[Эрик Крипке]] ойлап тапты. Ол The WB арнасына екі бауырдың тылсым құбылыстарды зерттейтін шоу идеясын ұсынған кезде бұл кейіпкерді жасаған болатын.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p.6&lt;/ref&gt; Диннің есімі [[Джек Керуак|Джек Керуактың]] жол сапары туралы ''On the Road'' (Жол үстінде) атты романындағы Дин Мориартиге құрмет ретінде берілген,&lt;ref name=&quot;scarierfiction&quot;&gt;{{cite web |date=March 8, 2007 |title=Fact scarier than fiction |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110827205742/https://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |archive-date=August 27, 2011 |access-date=2009-09-30 |website=[[The Daily Telegraph (Sydney)|The Daily Telegraph]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; бұл Крипкенің американдық жол-сапар стиліндегі телехикая жасау идеясымен үйлесіп тұрды.&lt;ref name=&quot;theage&quot;&gt;{{cite news |author=Fernandez |first=Maria Elena |date=January 5, 2006 |title=On the road trip from hell |url=http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121104085911/http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |archive-date=November 4, 2012 |access-date=2009-09-30 |work=[[The Age]] |publisher= |location=Melbourne}}&lt;/ref&gt; Бастапқыда бауырлардың тегі &quot;Харрисон&quot; болады деп жоспарланған, бұл Харрисон Фордқа сілтеме еді, өйткені Крипке Диннің &quot;Хан Солоның немқұрайды ержүректілігін&quot; иеленгенін қалаған. Алайда Канзас штатында &quot;Сэм Харрисон&quot; есімді азамат болғандықтан, заңдық себептермен бұл текті өзгертуге тура келді.&lt;ref name=&quot;lastname&quot;&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |interviewer=Angie Rentmeester |title=A 'Supernatural' Spin-Off? Death By Bad Taco? Series Creator Eric Kripke Explains |url=http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606234935/http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-date=2011-06-06 |work=Starpulse.com |date=2008-02-14}}&lt;/ref&gt; Winchester Mystery House-қа деген қызығушылығын және телехикаяға &quot;қазіргі заманғы вестерн&quot; атмосферасын бергісі келгенін ескере отырып, Крипке &quot;Винчестер&quot; тегін таңдады. Дин мен оның бауыры Сэм [[Канзас]] штатының Лоуренс қаласынан шыққан, өйткені бұл қала Сталл зиратына жақын орналасқан, ал ол жер қалалық аңыздарымен танымал.&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |title=Supernatural: Your Burning Questions Answered! |url=http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20091230184335/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-date=2009-12-30 |work=[[TV Guide]] |date=2006-10-12}}&lt;/ref&gt; Дин Винчестер рөлін сомдаған Дженсен Эклз бастапқыда Сэм рөліне кастингке қатысқан, алайда кейін оны Дин рөліне сынап көруге шақырып,&lt;ref&gt;{{cite web |last=Prudom |first=Laura |date=November 11, 2014 |title=Supernatural at 200: The Road So Far, An Oral History |url=https://variety.com/2014/tv/spotlight/supernatural-oral-history-200-episodes-ackles-padalecki-kripke-1201352537/ |access-date=2022-02-19 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; сценарийді оқығаннан кейін Дин кейіпкерін көбірек ұнатқанын байқаған.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p. 130&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;starc&quot;&gt;{{cite web |last=Begum |first=Mumtaj |date=September 12, 2008 |title=Jensen Ackles enjoys doing Supernatural |url=http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=/2008/9/12/tvnradio/1985443&amp;sec=tvnradio |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081028170727/http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=%2F2008%2F9%2F12%2Ftvnradio%2F1985443&amp;sec=tvnradio |archive-date=October 28, 2008 |access-date=September 22, 2009 |work=[[The Star (Malaysia)|The Star Online]]}}&lt;/ref&gt;

==Кейіпкердің өмірбаяны==

===Сериалға дейінгі кезең===
Дин Винчестер 1979 жылдың 24 қаңтарында&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=The Monster at the End of This Book |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2009-04-20 |season=4 |number=18 |transcript=Transcript |transcript-url=http://www.supernaturalwiki.com/index.php?title=4.18_The_Monster_at_the_End_of_This_Book_%28transcript%29 |quote=PUBLISHER: &quot;What's May 2nd?&quot; SAM: &quot;That's my – Uh... that's Sam's birthday.&quot; DEAN: &quot;January 24th is Dean's.&quot; |language=en |credits=Julie Siege (writer), [[Mike Rohl]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Knight |first=Nicholas |date=2012-11-15 |title=The Essential Supernatural: On the Road with Sam and Dean Winchester |publisher=Insight Editions |isbn=978-1608871452 }}&lt;/ref&gt; [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон]] мен [[Мэри Винчестер (Supernatural)|Мэри Винчестердің]] отбасында, Канзас штатының Лоуренс қаласында дүниеге келді. Ол олардың тұңғыш баласы, өзінің інісі [[Сэм Винчестер|Сэмнен]] төрт жас үлкен. Дин ана жағынан әжесі Дианна Кэмпбелдің құрметіне аталған.

1983 жылдың 2 қарашасында Мэри Сэмнің бөлмесінде [[Азазель (Supernatural)|Азазель]] есімді жынның қолынан қаза табады, және үй өртене бастағанда, Динге Сэмді қауіпсіз жерге алып шығу тапсырылды, ал Джон Мэриді құтқаруға тырысқанымен, сәтсіз болды. Осы оқиғадан кейін Дин өзін Сэм үшін жауапты сезінді және олар бірге өскен кезде, әрдайым інісіне қамқор болу міндетін алды.

Джон Мэридің өлімінің себебін зерттеуге кірісіп, тылсым жаратылыстар мен оларды аулайтын адамдар туралы білді. Кейін Джонның өзі де аңшыға айналып, Динді де солай тәрбиеледі, дегенмен екеуі де Сэмнен тылсым дүниелерді жасырып келді, ол тек 8 жасқа келгенде ғана шындықты білді. Винчестерлер елді шарлап, мотельдерде немесе Джонның достарының үйлерінде өмір сүріп жүрді. Джонның үнемі үйде болмауына байланысты, Дин Сэмге бас-көз болуға мәжбүр болды. Дин 16 жасында ұрлық жасағаны үшін тұтқындалып, жасөспірімдер үйіне жіберілді, онда ол біраз уақыт қалыпты мектепте оқуға мүмкіндік алды, бірақ соңында Сэмге қайта оралуды таңдады.

Сериал басталарға дейін Сэм тылсым өмірден алыстап, өз өмірін бастауды шешеді. Джон Сэмге ренжіп, оны отбасын тастап кетті деп есептеді, ал Сэм де кетер алдында болған үлкен жанжалға байланысты реніш ұстады. Джон мен Дин аңшылықты жалғастырып, АҚШ-ты аралап жүрді.

Дин көптеген қару түрлерін қолдануымен танымал. Оның ерекше стиліне қара былғары етік, қара былғары күрте және қою фланель жейделер мен көк джинсы шалбар жатады. Сондай-ақ ол өзінің қара түсті [[Chevrolet Impala (төртінші буын)|1967 жылғы Chevrolet Impala]] көлігімен танымал — ол кейде сол көлікте ұйықтайды және жүк салғышында мол қару-жарақ жинағы сақталған.
===Сериал барысында===

====1-маусым====
Сериал басталған кезде Дин 26 жаста болады және Джон оған өз бетімен аңшылық жасауға рұқсат берген. Бірінші эпизодта Дин колледжде оқып жатқан Сэмге бірнеше жылдан бері алғаш рет келеді және жоғалып кеткен Джонды табуға көмектесуін сұрайды. Алғашында олар табысқа жете алмайды, және эпизод соңында Сэмнің қызы [[List of Supernatural characters#Jessica Moore|Джессика Мур]] аналары сияқты жолмен қайтыс болады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Pilot |episode-link=Pilot (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-09-13 |season=1 |number=1 | credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[David Nutter]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Сэм Динмен бірге жолға шығып, түрлі тылсым жаратылыстарды аулап, әкесін іздеп, аналары мен Джессиканың өлімінің артындағы кінәліні табуға кіріседі. Соңында олар әкелерімен қайта қауышып, [[The Colt (Supernatural)|Колт]] деген ерекше тапаншаны иеленіп, көздері сары түсті қуатты жын — [[Азазель (Supernatural)|Азазельге]] қарсы соққы беруге дайындалады.

====2-маусым====
Оны өлтіре алмай, олар жүк көлігімен соқтығысып, Дин комаға түседі. Жүрегі тоқтап, Дин өледі, бірақ Джон Диннің өмірі үшін жынмен келісім жасап, оны аман алып қалады.

Джонның жаны жынға беріліп, тозаққа кеткен соң, Сэм мен Дин жынды аулауды жалғастырады. Жын кейін Сэмді ұрлап әкетеді. Сэм арқасынан пышақталып, қаза табады, бұл Динді інісінің өмірін сақтау үшін жынмен келісім жасауға итермелейді. Динге тек бір жыл өмір беріледі. Ағайындылар жынды тозақ қақпасын ашуға және [[Лилит (Supernatural)|Лилитті]] босатуға кедергі жасай алмайды. Алайда, олардың әкесі де тозақтан шығып, оларға Сары Көзді Жынды өлтіруге мүмкіндік береді, содан кейін оның жаны жұмаққа кетеді.

====3-маусым====
Қалатын уақыты азайып бара жатқанын сезінген Дин босатылған жындарды аулауға кіріседі. [[Руби (Supernatural)|Руби]] есімді жынмен кездесіп, Дин тозақта тым ұзақ уақыт жанса, өзі де жынға айналуы мүмкін екенін біледі. Ағайындылар Лилит Азазельден кейін тозақтағы билікті алғанын және Диннің келісім-шартын қолында ұстап отырғанын анықтайды. Соңында олар Лилитпен бетпе-бет кездеседі.

Оны өлтіре алмаған Динді тозақ иттері (Хеллхаундар) паршалап өлтіреді, ал жаны тозаққа сүйреледі.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=No Rest for the Wicked |episode-link=No Rest for the Wicked (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2008-05-15 |season=3 |number=16 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Kim Manners]] (director)}}&lt;/ref&gt;

====4-маусым====
Тозақта жүргенде, Лилит [[Аластэр (Supernatural)|Аластэр]] есімді жынға Динді азаптауды бұйырады. Дин төрт ай бойы өлі болғанымен, тозақта бұл 40 жылға тең. 30 жыл бойы азаптауға қарсы тұрып, ақыры Аластэрге қосылып, жандарды азаптай бастайды. Кейін Дин қабірінен оянып, отбасымен қайта қауышады және [[періште]] [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльмен]] кездеседі. Кастиэль мен басқа да періштелер Динді тозақтан құтқарып, қайта тірілткен болып шығады.

Тозақта жасаған істері үшін ішкі қиналысқа түсіп, Сэмді жынның қанын ішуден тоқтатуға тырысады. Кастиэль оны өткенге жіберіп, Дин Азазельмен қайта кездеседі.

Бір сәтте Дин Сэмге тозақта жандарды азаптап қана қоймай, одан ләззат алғанын мойындайды.

Кейін [[Захария (Supernatural)|Захария]] есімді періште Динге аңшылықты жалғастыруды бұйырады, себебі Дин аңшылықты тастамақ болғанда Джонның да тозақта азап көргенін біледі.

''Jump the Shark'' эпизодында Дин мен Сэм [[Адам Миллиган|Адам]] есімді өгей інілері барын біледі. Бастапқыда сенбеген Дин фотосуреттерді көрген соң туыстығына көзі жетеді. Дин Сэмнің Адамға әкелері үйреткен қатал тәсілдерді қолдануына қарсы болады. Эпизод соңында Адамды жын емес, кек қайтарғысы келген ғул өлтіріп, өзін Адам ретінде көрсеткені белгілі болады. Дин Сэмді құтқарып, ағайындылар Адамның денесін өртейді.

Соңында Дин періштелер Апокалипсис болуын қалайтынын біледі. Егер жынның ерекше балаларының бірі (соңғысы — Сэм) Лилитті өлтірсе, Люцифер босатылады. Кастиэль Динге періштелерден қашуға көмектеседі. Дин [[Рубиді]] өлтіреді (ол Лилиттің тыңшысы болған), бірақ [[Люцифер (Supernatural)|Люцифердің]] босатылуына бөгет болуға кеш қалады.

====5-маусым====
Люцифер босатылған соң, белгісіз күш (Құдай) Дин мен Сэмді ұшаққа телепорттайды. Кейін олар Диннің [[Михаил (Supernatural)|Михаил]], ал Сэмнің Люцифер үшін ыдыс рөлі барын біледі. Олар [[Крест жолдарының патшасы]] [[Кроули (Supernatural)|Кроулимен]] кездесіп, [[Төрт салт атты]]мен күрес жүргізеді.

Ағайындылар Люциферді жеңудің жолын іздеп жүріп, ''Колт'' тапаншасын қолданбақ болады және [[Құдай]]ды іздейді, бірақ Колт Люциферді өлтіре алмайтыны, ал Құдайға Апокалипсис маңызды еместігі белгілі болады.&lt;ref name=&quot;abandon all hope&quot;&gt;{{cite episode |title=Abandon All Hope |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=November 19, 2009 |season=5 |number=10 |credits=[[Ben Edlund]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;moon&quot;&gt;{{cite episode |title=Dark Side of the Moon |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 1, 2010 |season=5 |number=16 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), [[Jeff Woolnough]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Дин Михаилдің ыдысы болуға келіспек болады, тіпті бұл миллиондаған адамның өліміне әкелсе де.&lt;ref name=&quot;sympathy&quot;&gt;{{cite episode |title=Sympathy For The Devil |episode-link=Sympathy for the Devil (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=September 10, 2009 |season=5 |number=1 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; Алайда, Сэмнің Динге деген сенімі оны басқа шешім іздеуге көндіреді.&lt;ref name=&quot;point of no return&quot;&gt;{{cite episode |title=Point of No Return |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 15, 2010 |season=5 |number=18 |credits=[[Jeremy Carver]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt; [[Гавриил (Supernatural)|Архангел Гавриил]] қаза тапқан соң, ағайындылар [[Төрт салт аттының]] жүзіктерін пайдаланып, Люциферді қайта тозаққа қамай алатынын біледі.&lt;ref name=&quot;hammer of the gods&quot;&gt;{{cite episode |title=Hammer of the Gods |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 22, 2010 |season=5 |number=19 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), Rick Bota (director)}}&lt;/ref&gt; Дин мен Сэмде соғыс пен аштықтың жүзігі бар, енді індет пен өлімдікі керек болады. Іздестіру кезінде Сэм колледждегі ескі досы Брэдимен кездеседі — ол Джессиканы Сэмге таныстырған және Азазельдің бұйрығымен Джессиканы өлтірген жын болған. Ақпаратты алған соң Дин Сэмге Брэдиді өлтіруге мүмкіндік береді.

[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] Люциферді қайта тозаққа қамау жолын білген соң, Дин Сэмге Люцифердің ыдысы болуға рұқсат береді. Бірақ Сэмнің Динмен арасындағы байланысы оны бақылауды сақтауға көмектеседі, нәтижесінде ол өзін Люцифермен бірге тозақтағы қапасқа тастайды. Михаил де, олардың кіші інісі Адамның денесін иеленіп, бірге түседі.
====6-маусым====
Аңшылықты тастап, бұрынғы кездейсоқ қарым-қатынаста болған Лисамен бірге тұруға көшкен Дин қалыпты өмірге бейімделуге тырысады. Алайда джин шабуыл жасап, оны белгісіз біреу құтқарған соң, ол қайтадан аңшылық өмірге тартылады. Дин інісі Сэм мен нағашы атасы қайтыс болғаннан кейін тірілгенін білгенде қатты таңғалады. Оның мазасы одан әрі кетеді, өйткені Сэм бұрынғыдай жұмсақ емес, суық әрі қатыгез, тіпті Диннің уақытша вампирге айналуына жол береді. Бұл әсіресе таңғаларлық, өйткені әдетте Сэм ағайындылардың ішіндегі мейірімдісі болған.

Кейін Кастиэль Сэмде жан жоқ екенін айтқанда, Дин оны қайтарудың жолын іздей бастайды. Дин [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] көмегімен Сэмнің жанын Люцифердің қапасынан қайтарады. Содан кейін ағайындылар [[Кроули (Supernatural)|Кроули]] мен [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльге]] қатысты астыртын әрекеттің бетін ашады. Олар барлық жындардың анасын — [[Ив (Supernatural)|Ивті]] жеңіп, Лисамен қарым-қатынасты үзіп, Кастиэльдің тозақтағы рухтарды сіңіріп алып, тірі періштелердің ең қуаттысына айналғанын біледі.

====7-маусым====
[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] көмек сұраған Дин Кастиэльді Пургаторий рухтарын қайтаруға көндіре алмайды, нәтижесінде [[Левиафандар (Supernatural)|левиафандар]] босап, Жерді жаулап алуға әрекет жасайды. Ағайындылардың әке орнына жүрген [[Бобби Сингер]]ді левиафан көсемі [[Дик Роман]] өлтіреді. Осы кезде олар [[Кевин Тран (Supernatural)|Кевин Тран]] есімді пайғамбармен одақтас болады.

[[Құдайдың Сөзі]] арқылы Дин мен Кастиэль Романды өлтіреді, бірақ кейінгі жарылыста өздері де қаза тауып, [[Пургаторийге]] сүйреледі.

====8-маусым====
Кастиэль тастап кеткеннен кейін, Дин вампир [[Бенни (Supernatural)|Беннидің]] көмегімен Пургаторийде бір жыл тірі қалады. Кейін екеуі қашып шығады. Дин Сэмнің оны іздемегенін білгенде ашуға булығады. Олар Кевинмен қайта қауышып, Тозақ қақпасын жабуға арналған сынақтар туралы тағы бір [[Құдай сөзі]]н табады. Дин Сэмге сынақтарды орындауға көмектеседі және олар бұл жолда [[Метатрон (Supernatural)|Метатрон]] атты қашқын періштемен және [[Абаддон (Supernatural)|Абаддон]] есімді тозақ рыцарымен кездеседі. Сонымен қатар, әке жағынан аталары оларға [[Хат иелері (Supernatural)|Хат иелері]] бункерін база ретінде қалдырады. Дин Кастиэльдің [[Наоми (Supernatural)|Наоми]] атты періште тарапынан өзін өлтіруге бағдарламаланғанын білгенде шошиды. [[Кроули (Supernatural)|Кроулиді]] ұстап, Дин Сэмді сынақты аяқтаудан тоқтатады, себебі бұл оның өліміне әкелуі мүмкін екенін біледі. Ауруханаға бара жатқанда, Сэм құлап түседі, дәл осы кезде періштелер Жерге құлай бастайды.

====9-маусым====
Көмек сұрап дұға еткен Дин Метатрон Кастиэльді алдап, оның рақымын ұрлап, адамға айналдырғанын біледі. [[Езекииль]] есімді періште Сэмнің денесін иеленуге ұсыныс жасап, Дин келіседі, себебі бұл Сэмді құтқарып қалудың жалғыз жолы. Бірақ Езекииль Сэмнің денесінде болғанда, Дин Кастиэльден көмек ала алмай, Абаддонмен күресудің жолын іздеуге мәжбүр болады. Кейін Езекииль өзін [[Гадреэль (Supernatural)|Гадреэль]] екендігін жариялап, Динді жеңіп, Кевинді құтқаруға мүмкіндік бермейді. Ақырында Дин [[Кроули (Supernatural)|Кроулидің]] көмегіне жүгініп, Гадреэльді Сэмнің денесінен қуып шығуға қол жеткізеді, бірақ бұл ағайындылардың арасын ашады.

Абаддонды жеңуге үмітсіз күйде, Кроули Динді [[Қабыл таңбасы]]н қабылдауға итермелейді. Бұл таңбаны Диннің арғы атасы Қабыл берген. Кейін Кроули [[Алғашқы Қылыш]]ты табуға көмектеседі. Сэммен қарым-қатынасын қайта жақсартып, Дин Абаддонды өлтіріп, Гадреэльді де өлтірмек болады. Ақыры Метатронмен бетпе-бет келіп, Дин өлімші жарақат алып, тағы да қаза табады. Оның денесі бункерге қайтарылады, бірақ Дин қайта тіріледі — енді ол жынға айналған және [[Кроулимен]] бірге кетеді.&lt;ref name=&quot;variety20140523&quot;&gt;{{Cite news |last=Prudom |first=Laura |date=2014-05-23 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |access-date=2025-03-29 |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |issn=0042-2738}}&lt;/ref&gt;

====10-маусым====
Жын ретінде өмір сүріп, Абаддонның жақтастарын өлтіріп жүрген Дин бір кезде [[Лестер Моррис]] есімді адамды өлтіреді және өзінің жындық күштері арқылы Кроулидің Сэм туралы айтқандарын растайды. Кейін Сэммен кездескенде, [[Коул]] есімді сарбаз Динге шабуылдап, Сэмге оны қасиетті сумен тұтқындауға мүмкіндік береді. Сэм оны қайта адамға айналдыру үшін [[жыннан емдеу рәсімін]] қолданады. Алайда Дин қашып кетеді. Бірақ Кастиэльдің көмегімен Дин қайтадан емделеді, дегенмен ол әлі де [[Қабыл таңбасымен]] күшейтілген адам болып қала береді.

Уақыт өте келе күші артып, өзін-өзі басқара алмай кеткен Дин [[Қабыл]]дан таңбаны алған адам ретінде ешқандай ем жоқ екенін біледі. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлім]] оған таңбаны алып тастау бүкіл [[Қара Түнек]]ті босататынын, сондықтан Динді қоғамнан аластату қажет екенін айтады. Бұл үшін ол Сэмді өлтіруі керек болады. Алдымен келіссе де, ақыры Дин Өлімді өлтіреді. Бірақ Сэмнің бұрынғы әрекеттері таңбаны бәрібір жоюға алып келеді — соның нәтижесінде Қара Түнек босап шығады.

====11-маусым====
Қара Түнек босатылған соң, Дин мен Сэм оны табуға кіріседі. Олар іздеп жүрген жаратылыс — Құдайдың қарындасы екенін білгенде шошиды. Бұл жаратылыс кейін өзін [[Амара (Supernatural)|Амара]] деп таныстырады. Дин оны өлтіре алмайды, өйткені оған деген ішкі тартылыс сезімі бар. Істі одан әрі қиындататыны — [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльдің]] [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] үшін ыдыс болуға келісуі, өйткені тек архангел ғана Амарамен күресе алады деп сенеді. Бірақ бұл сәтсіз аяқталады — себебі Люцифер құлаған архангел болғандықтан, шамасы жетпейді. Ақырында ағайындылар нағыз Құдай — [[Чак (Supernatural)|Чак Шюрлимен]] байланысады. Ол — Винчестер туралы Інжіл жазған жазушы еді. Чак пен Амара татуласқан соң, бірге кетеді. Осы үшін алғыс ретінде Амара Диннің анасын қайта тірілтеді — бұл Дин үшін күтпеген тосын сый болады.
====12-маусым====
Винчестерлер адам және тылсым күштер тарапынан қауіпке тап болады. [[Хат иелері (Supernatural)|Британдық Хат иелері]] АҚШ-тағы аңшыларды бақылауға алу мақсатында Винчестерлерге шабуыл жасайды. Сонымен қатар [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] жаңа тән іздеп, қашып жүр.

Кейін Люцифер [[АҚШ Президентін]] өзіне ыдыс етіп алады, бірақ Винчестерлер оны бұл тәннен қуып шығады. Осы кезде Люцифер Президентті иеленіп жүргенде [[балалы болғаны]] анықталады, сондықтан Винчестерлер сол баланың анасын қорғауға мәжбүр болады. [[Мэри Винчестер]] британдық Хат иелерімен одақтасу мүмкіндігін зерттейді. [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэль]] Люцифердің баласын қорғауға лайық деп шешеді, бірақ Хат иелері тым қатыгез екенін көрсетіп, одақ тоқтатылады — олар кездейсоқ бір мүшесін өлтіріп алған аңшы әйелді өлтіріп тастайды.

====13-маусым====
Винчестерлер Люциферді [[Апокалипсис Әлемі|параллель әлемге]] қуып жібереді, бұл жерде Апокалипсис 2012 жылы &quot;мерзімінде&quot; орын алған. Алайда бұл жоспар сәтсіз аяқталады: Люцифер бұл әлемнің [[Михаил (Supernatural)|Михаиліне]] негізгі әлем туралы айтып береді. Сонымен қатар, олар Люцифердің баласы — [[Джек Клайн]] атты кенеттен ересекке айналған нефилимді тәрбиелеуге тырысады.

Джек Винчестерлер мен Кастиэльді әкелері ретінде көреді. Ағайындылар [[Гавриил (Supernatural)|Гавриилдің]] тірі екенін анықтап, оны одақтас етеді. Олар Апокалипсис Әлемінен бірнеше адамды (оның ішінде [[Бобби Сингер (балама нұсқасы)]] мен [[Чарли Брэдбери]]ді) құтқарып үлгереді, бірақ Михаил мен Люцифер де бұл әлемге ереді.

Люцифер Джектің [[грациясын]] алып, күшін арттырғанда, оны тоқтатудың жалғыз жолы — Михаилдің ыдысы болуға келісім беру болады. [[Дин Винчестер]] келісім береді, бірақ кейін Михаил Диннің денесін толық иеленіп алады.

====14-маусым====
[[Дин]]нің денесін иемденген Михаил бірнеше апта бойы Жерді зерттейді және монстрларға көмек беріп, олар арқылы әлемді жаулап алмақ болады. Диннің рухы уақытша бет алып, бостандық сұрайды.

Михаил Диннің еркіндігін бір сәтке беріп, кейін қайта денесін алады. Алайда Дин отбасының көмегімен Михаилді өзінің [[санасындағы түрмеге]] қамап тастайды. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] орнын басқан [[Билли (Собиратель)|Билли]] Динге болашақтардың бәрінде Михаил бұл түрмеден қашып кететінін, тек бір болашақта ғана Дин өзін [[Энохийлік жәшікке]] жауып, мұхит түбіне тастау арқылы мұны тоқтата алатынын айтады. Дин жәшікті дайындап бастайды, бірақ Сэмнің басқа жол іздейік деген өтінішін қабылдайды.

Дин сиқырлы інжуді ұстап, жүрегінің ең үлкен тілегін орындайды — нәтижесінде [[Джон Винчестер]]мен қайта қауышады. Дин Михаилден құтылуды тілегенімен, шыққан нәтиже жүрек тебірентерлік отбасылық кездесуге айналады. Уақыт сызығының бұзылмауы үшін Джон өз уақытына қайтып кетеді.

Кейін [[малик жәшігінен]] бас тартқан Дин Сэм, Кастиэль және Джекпен бірге аңшылыққа аттанады. Осы кезде ол есінен танып, оянғанда Михаил оның санасынан шығып кеткенін көреді. Михаил аңшыларды қырып тастап, Винчестерлерді азаптайды. Алайда Джек өз [[жанын]] пайдаланып, Михаилді өлтіріп, оның грациясын сіңіреді. Осылайша Джек толық күшіне қайта оралады, бірақ жаны таусыла бастайды.

Бұл уақытта Люцифердің бұрынғы ыдысы оны [[Бос Кеңістік]]тен тірілтпек болады. Джек оны тоқтатады, бірақ сол жолы [[Мэри Винчестерді]] абайсызда өлтіріп алады. Дин анасының өлімі туралы біліп, аза мен ашуға булығады. Джекті өлтіру үшін [[Чак (Supernatural)|Чак]] келіп, өзімен бірге ерекше қару әкеледі: бұл қару нысанға не істесе, иесіне де соны жасайды. Дин оны Джекке бағыттайды, бірақ соңғы сәтте атып жібермей, түсіністік танытады.

Бұл Чактың ашуын тудырады. Сэм мен Дин өз өмірлерінің шын мәнінде Чактың ойын-сауығына айналғанын түсінеді. Ашуға булыққан Чак Джекті өлтіріп, тозақтан барлық зұлым рухтарды босатады. Ол: «Хикая аяқталды. Қош келдіңдер, ақырзаман!» — деп мәлімдейді. Винчестерлер мен Кастиэль жау шоғырын қарсы алуға дайындалады.

====15-маусым====
Чак тозақ қақпаларын ашып, ақырзаманды бастаған соң, Сэм, Дин және Кастиэль зомби мен аруақтармен күресуге мәжбүр болады.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pruner |first=Aaron |last2=Weatherhead |first2=Shaina |date=2020-11-20 |title='Supernatural' Series Finale Explained: How Does the Winchesters' Story End? |url=https://collider.com/supernatural-series-finale-explained/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Collider (website)|Collider]] |language=en-US}}&lt;/ref&gt; Олар тозақ пен әлем арасындағы саңылауды жауып, Чакты жеңудің жолын іздейді. Көп қиындықтан кейін, олар оны жеңіп шығады.

Алайда сол жеңістен соң Дин аңшылық кезінде [[вампирлер]] шабуылынан қайтыс болады. Өлімімен келісіп, Сэммен қоштасады. Кейін [[жәннатта]] [[Бобби Сингер]]мен қайта қауышып, оған Чак жеңілгеннен кейінгі жағдайларды түсіндіреді. Дин [[Кастиэльдің]] [[Бос Кеңістіктен]] құтқарылғанын және Кастиэль мен Джек жәннатты жақсартқанын біледі.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-20 |title=Here's how everyone's story ended on 'Supernatural' |url=https://ew.com/tv/supernatural-characters-final-season-endings/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt; Сэм Жер бетінде толыққанды өмір сүріп, кейін Динге жәннатта қосылады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Carry On |episode-link=Carry On (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2020-11-19 |season=15 |number=20 |credits=[[Andrew Dabb]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;
====''The Winchesters''====
1970-жылдары орын алған бұл хикаяда Дин Винчестер ата-анасы — [[Джон Винчестер]] мен [[Мэри Кэмпбелл]]дің қалай танысып, ғашық болып, әкелерін іздеу жолында бірге жын-перілермен күрескені туралы баяндап отырады. Бұл оқиғаларды баяндау барысында Дин Винчестер ешкім білмейтін бір шындықты ашады: [[Акрида]] — бүкіл тіршілікке қауіп төндіретін құбыжықтар және Дин ата-анасының өміріндегі бұл жоғалған тарау жайлы көбірек мәлімет жинамақ ниетте.

[[Сэмюэл Кэмпбелл]]дің жарық зақымдаған барлау фотоларының арасынан Джон оған [[Генри Винчестер]]дің хатын берген ер адамды байқап қалады. Джон мен Мэри бұл адамды танымайды, бірақ фотода [[Импала]] көлігіне мініп жатқан бұл адам — Дин екені белгілі болады. Акрида Динді тоқтатуға аңшыларды біріктірген адам деп танып, оны іздеуге [[Монстрлар клубын]] пайдалануды көздейді. Акридаға тұтқынға түскен Джон олар Диннен қорқатынын байқап, Дин бұл әлемге жат емес екенін, оларды өлтіре алатын жалғыз адам екенін түсінеді.

Флешбэк арқылы Джон Вьетнамнан оралған соң оған Генридің хатын Дин береді, бұл кезде Дин [[Бобби Сингер]]мен бірге Акридаға қарсы аңшылық жүргізіп жүрген болатын. Қазіргі уақытта Акрида патшайымы [[Джоан Хопкинс]] Дин мен Импаланың бір портал арқылы жіберіліп, жойылғанын айтады. [[Остиум]] және Диннің аңшылық күнделігі арқылы Монстрлар клубы Динді қайтаруға тырысады, бірақ тек Импаланы ғана қайтара алады. Сол себепті олар Дин өліп қалған деп ойлайды. Алайда Импала да бұл әлемге жат болғандықтан, Мэри оны [[Джоан]]ға соғып өлтіреді, бұл арқылы Акрида да жойылады. Бірақ бұл әрекет Мэриді портал арқылы өткізіп жібереді.

Дин Мэриді порталдан құтқарып, Монстрлар клубының [[балама ғаламда]] екенін түсіндіреді. [[Carry On (Supernatural)|Өлімінен кейін Жәннатта]] жүріп, Дин бірнеше ғаламды аралап, отбасы бақытты өмір сүретін әлемді іздейді. Осы кезде ол Чактың жеңілген жағдайына дайындалған [[Акрида]] деген қауіпсіздік тетігін тауып алады. Акрида Сэмге де қауіп төндіргендіктен, Дин [[Джек]]тің араласпау туралы бұйрығына қарамай, бұл іске араласады. Джек оған ескерту жасаса да, соңында келісіп, Динге өз күнделігі мен [[Кольт]]ті қайтарып береді.

Дин Джонға күнделігін береді — бұл күнделік Джонның күнделігі Динге жол көрсеткендей, оған жол көрсетпек. Ал Мэриге Кольтті береді, оны келесі жылы Мэримен [[келісім жасайтын]] [[Азазел]] кездескенде қолдануға ескерту жасайды. Одан аты-жөнін сұрағанда, Дин [[Джеймс Хетфилд]] деп өтірік ат береді. Сосын Джек пен Боббимен бірге қайтадан Жәннатқа аттанып, бұл ғаламда отбасына бақыт бұйырғанына разы күйде кетеді.

== Қабілеттері мен дағдылары ==
Дин — тәжірибелі әрі өте тапқыр аңшы.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=2HIyhLRKK7A |title=COMIC CON 2018 {{!}} Jensen Ackles Talks Dean Winchester and 'Supernatural' |date=2018-07-26 |type=Video |language=en |publisher=Fangirlish |via=[[YouTube]]}}&lt;/ref&gt; Ол әртүрлі [[атыс қаруы|қаруларды]] жақсы меңгерген; көбінесе [[Colt 1911]] тапаншасы мен [[кесілген мылтықты]] қолданады. Қол күрес, [[пышақпен ұрыс]] және айла-тәсілдерді жетік меңгерген. Ол бірнеше рет адамдар мен [[шэйпшифтер]], вампирлер және жындар сияқты күшті тіршілік иелерін жеңіп шыққан.

«Croatoan» эпизодында [[Молотов коктейлі]] мен [[жарылғыш құрал]] дайындап, [[химияны]] білетінін көрсетеді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Croatoan |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2006-12-07 |season=2 |number=9 |credits=John Shiban (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; «Phantom Traveler» бөлімінде ескі [[Уокман]]нан [[ЭМӨ]] детектор құрастырып, [[электроника]] мен [[кері инженерия]]дан хабары бар екенін дәлелдейді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Phantom Traveller |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-10-04 |season=1 |number=4 |credits=Richard Hatem (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;

Дин тылсым күштер туралы, [[мифология]] мен [[сиқырлар]]ды терең меңгерген және 4-маусымнан бастап [[періштелерге]] қарсы сиқырларды қолдана бастайды.

Аңшылық барысында Дин жиі өзін [[ФБР]], [[Ауруларды бақылау және алдын алу орталығы|CDC]] секілді үкімет агенті ретінде таныстырып, тергеулерге араласады. Ол сондай-ақ құлып бұзу, сигнализация өшіру, көлік ұрлау, бильярд ойнап ақша табу сияқты тәсілдерді де жетік меңгерген. [[Тозақта]] [[Аластэрдің]] «шәкірті» болған кезде азаптау әдістерін толықтай үйренген.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=ihviwyc_TUg |title=Jensen Ackles talks about Dean's return from Hell |date=2008-09-18 |type=Video |publisher=TheCWSource |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/ihviwyc_TUg |archive-date=2021-12-14 |url-status=live |via=[[YouTube]]}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt;

Дин көліктерге өте жақын, [[Impala (Supernatural)|Импаласын]] бала кезінен бастап өзі жөндеп, жақсы күйде ұстап келеді.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-18 |title='Supernatural's Jensen Ackles says he struggled with the show's ending at first |url=https://ew.com/tv/supernatural-jensen-ackles-final-season-interview/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt;

Қосымша қабілеттері:
Вампир кезінде: күш, көру, иіс және есту қабілеті күшейді.
Қабылдаған Марк Кайна: адам бола тұра ерекше күшке ие болды, [[Метатрон]] сияқты періштелермен тең күресе алды. Қанжарды өзіне тарту, алдын ала түстер көру және сиқыр мен жындарға иммунитет сияқты күштері болды.
Жын Дин: күші [[Тозақтың серілерімен]] теңесті, телепатия, жарадан жылдам жазылу, экзорцизмге төзімділік секілді қабілеттерге ие болды.
Михаил ретінде: телепортация, телекинез, жылдам сауығу, және [[Архангел семсерін]] пайдалану мүмкіндігі болды.
''The Winchesters'' хикаясында Дин жарақат алмайтын рухани формада жүреді. Бір портал оны жоя алмайды, себебі ол әлдеқашан өлген. Дегенмен, ол әлеммен физикалық әрекеттесе алады және [[елес]]тер сияқты кенеттен жоғалып, қайта пайда бола алады. Дегенмен, Дин ең алдымен [[Импаламен]] жүріп-тұрғанды жөн көреді — бұл көлікті ол [[Жәннаттан]] ала келген.
== Сілтемелер ==
{{Табиғаттан тыс}}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>15j71qwgchqy359yxcmf4yt5nao0734</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484414</id>
      <parentid>3484413</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T02:37:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <origin>3484414</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="53231" sha1="aoditk8bwd5vo51ay2239bpwput5nxa" xml:space="preserve">{{Кейіпкер
| есімі                 = Дин Винчестер
| төл есімі             = 
| суреті                = 
| сурет тақырыбы        = 
| сериясы               = Табиғаттан тыс
| ғаламы                = 
| авторлары             = Эрик Крипке
| негізделген           = 
| шабыт көзі            = Дин Мориарти
| бейімделген           = 
| сомдаған              = Дженсен Эклс
| дыбыстаған            = 
| алғаш көрінуі         = 
| соңғы көрінуі         = 
| пайда болулары        = 
| шын есімі             = 
| толық аты             = 
| лақап аты             = 
| түрі                  = адам
| жынысы                = ер
| мәртебесі             = қайтыс болған
| жасы                  = 
| туған күні            = 
| туған жері            = Канзас, Лоуренс
| қайтыс болған күні    = 
| қайтыс болған жері    = 
| өлім себебі           = арқасына кірген темірден қайтыс болды
| планетасы             = 
| отаны                 = 
| ұлты                  = 
| мекенжайы             = 
| кәсібі                = демондар аңшысы
| тиесілігі             = Аңшылар, Білім сақтаушылар
| лауазымы              = 
| атағы                 = 
| жұбайы                = 
| балалары              = 
| әкесі                 = Джон Винчестер
| анасы                 = Мэри Винчестер
| туыстары              = Сэм Винчестер (інісі)
| ғашығы                = 
| иесі                  = 
| тәлімгері             = 
| достары               = Бобби Сингер
| одақтастары           =
| ізбасарлары           = 
| қарсыластары          = 
| дүниетанымы           = 
| қызығушылықтары       = 
| қабілеттері           = 
| ұрыс стилі            = 
| қаруы                 = 
| көлігі                = 
| ресми сайты           = 
}}

'''Дин Винчестер''' ({{lang-en|Dean Winchester}}) — ''[[Табиғаттан тыс (телесериал)|Табиғаттан тыс]]'' атты америкалық драмалық телехикаяның екі [[протагонист|басты кейіпкерінің]] бірі, [[Сэм Винчестер]]дің ағасы. Кейіпкердің негізгі нұсқасын [[Дженсен Эклс]] сомдайды. Өзге нұсқаларын Хантер Брошу (сәби кезі), Ридж Кэнайп (бала кезі), Николай Лоутон-Джистра (жеткіншек кезі), Брок Келли және Дилан Эверетт (жасөспірім кезі), сондай-ақ Чад Эверетт (егде шағы) сомдаған.

==Дамуы==
Дин Винчестерді ''Supernatural'' телехикаясының авторы және бастапқы шоураннері [[Эрик Крипке]] ойлап тапты. Ол The WB арнасына екі бауырдың тылсым құбылыстарды зерттейтін шоу идеясын ұсынған кезде бұл кейіпкерді жасаған болатын.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p.6&lt;/ref&gt; Диннің есімі [[Джек Керуак|Джек Керуактың]] жол сапары туралы ''On the Road'' (Жол үстінде) атты романындағы Дин Мориартиге құрмет ретінде берілген,&lt;ref name=&quot;scarierfiction&quot;&gt;{{cite web |date=March 8, 2007 |title=Fact scarier than fiction |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110827205742/https://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |archive-date=August 27, 2011 |access-date=2009-09-30 |website=[[The Daily Telegraph (Sydney)|The Daily Telegraph]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; бұл Крипкенің американдық жол-сапар стиліндегі телехикая жасау идеясымен үйлесіп тұрды.&lt;ref name=&quot;theage&quot;&gt;{{cite news |author=Fernandez |first=Maria Elena |date=January 5, 2006 |title=On the road trip from hell |url=http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121104085911/http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |archive-date=November 4, 2012 |access-date=2009-09-30 |work=[[The Age]] |publisher= |location=Melbourne}}&lt;/ref&gt; Бастапқыда бауырлардың тегі &quot;Харрисон&quot; болады деп жоспарланған, бұл Харрисон Фордқа сілтеме еді, өйткені Крипке Диннің &quot;Хан Солоның немқұрайды ержүректілігін&quot; иеленгенін қалаған. Алайда Канзас штатында &quot;Сэм Харрисон&quot; есімді азамат болғандықтан, заңдық себептермен бұл текті өзгертуге тура келді.&lt;ref name=&quot;lastname&quot;&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |interviewer=Angie Rentmeester |title=A 'Supernatural' Spin-Off? Death By Bad Taco? Series Creator Eric Kripke Explains |url=http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606234935/http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-date=2011-06-06 |work=Starpulse.com |date=2008-02-14}}&lt;/ref&gt; Winchester Mystery House-қа деген қызығушылығын және телехикаяға &quot;қазіргі заманғы вестерн&quot; атмосферасын бергісі келгенін ескере отырып, Крипке &quot;Винчестер&quot; тегін таңдады. Дин мен оның бауыры Сэм [[Канзас]] штатының Лоуренс қаласынан шыққан, өйткені бұл қала Сталл зиратына жақын орналасқан, ал ол жер қалалық аңыздарымен танымал.&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |title=Supernatural: Your Burning Questions Answered! |url=http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20091230184335/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-date=2009-12-30 |work=[[TV Guide]] |date=2006-10-12}}&lt;/ref&gt; Дин Винчестер рөлін сомдаған Дженсен Эклз бастапқыда Сэм рөліне кастингке қатысқан, алайда кейін оны Дин рөліне сынап көруге шақырып,&lt;ref&gt;{{cite web |last=Prudom |first=Laura |date=November 11, 2014 |title=Supernatural at 200: The Road So Far, An Oral History |url=https://variety.com/2014/tv/spotlight/supernatural-oral-history-200-episodes-ackles-padalecki-kripke-1201352537/ |access-date=2022-02-19 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; сценарийді оқығаннан кейін Дин кейіпкерін көбірек ұнатқанын байқаған.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p. 130&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;starc&quot;&gt;{{cite web |last=Begum |first=Mumtaj |date=September 12, 2008 |title=Jensen Ackles enjoys doing Supernatural |url=http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=/2008/9/12/tvnradio/1985443&amp;sec=tvnradio |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081028170727/http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=%2F2008%2F9%2F12%2Ftvnradio%2F1985443&amp;sec=tvnradio |archive-date=October 28, 2008 |access-date=September 22, 2009 |work=[[The Star (Malaysia)|The Star Online]]}}&lt;/ref&gt;

==Кейіпкердің өмірбаяны==

===Сериалға дейінгі кезең===
Дин Винчестер 1979 жылдың 24 қаңтарында&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=The Monster at the End of This Book |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2009-04-20 |season=4 |number=18 |transcript=Transcript |transcript-url=http://www.supernaturalwiki.com/index.php?title=4.18_The_Monster_at_the_End_of_This_Book_%28transcript%29 |quote=PUBLISHER: &quot;What's May 2nd?&quot; SAM: &quot;That's my – Uh... that's Sam's birthday.&quot; DEAN: &quot;January 24th is Dean's.&quot; |language=en |credits=Julie Siege (writer), [[Mike Rohl]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Knight |first=Nicholas |date=2012-11-15 |title=The Essential Supernatural: On the Road with Sam and Dean Winchester |publisher=Insight Editions |isbn=978-1608871452 }}&lt;/ref&gt; [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон]] мен [[Мэри Винчестер (Supernatural)|Мэри Винчестердің]] отбасында, Канзас штатының Лоуренс қаласында дүниеге келді. Ол олардың тұңғыш баласы, өзінің інісі [[Сэм Винчестер|Сэмнен]] төрт жас үлкен. Дин ана жағынан әжесі Дианна Кэмпбелдің құрметіне аталған.

1983 жылдың 2 қарашасында Мэри Сэмнің бөлмесінде [[Азазель (Supernatural)|Азазель]] есімді жынның қолынан қаза табады, және үй өртене бастағанда, Динге Сэмді қауіпсіз жерге алып шығу тапсырылды, ал Джон Мэриді құтқаруға тырысқанымен, сәтсіз болды. Осы оқиғадан кейін Дин өзін Сэм үшін жауапты сезінді және олар бірге өскен кезде, әрдайым інісіне қамқор болу міндетін алды.

Джон Мэридің өлімінің себебін зерттеуге кірісіп, тылсым жаратылыстар мен оларды аулайтын адамдар туралы білді. Кейін Джонның өзі де аңшыға айналып, Динді де солай тәрбиеледі, дегенмен екеуі де Сэмнен тылсым дүниелерді жасырып келді, ол тек 8 жасқа келгенде ғана шындықты білді. Винчестерлер елді шарлап, мотельдерде немесе Джонның достарының үйлерінде өмір сүріп жүрді. Джонның үнемі үйде болмауына байланысты, Дин Сэмге бас-көз болуға мәжбүр болды. Дин 16 жасында ұрлық жасағаны үшін тұтқындалып, жасөспірімдер үйіне жіберілді, онда ол біраз уақыт қалыпты мектепте оқуға мүмкіндік алды, бірақ соңында Сэмге қайта оралуды таңдады.

Сериал басталарға дейін Сэм тылсым өмірден алыстап, өз өмірін бастауды шешеді. Джон Сэмге ренжіп, оны отбасын тастап кетті деп есептеді, ал Сэм де кетер алдында болған үлкен жанжалға байланысты реніш ұстады. Джон мен Дин аңшылықты жалғастырып, АҚШ-ты аралап жүрді.

Дин көптеген қару түрлерін қолдануымен танымал. Оның ерекше стиліне қара былғары етік, қара былғары күрте және қою фланель жейделер мен көк джинсы шалбар жатады. Сондай-ақ ол өзінің қара түсті [[Chevrolet Impala (төртінші буын)|1967 жылғы Chevrolet Impala]] көлігімен танымал — ол кейде сол көлікте ұйықтайды және жүк салғышында мол қару-жарақ жинағы сақталған.
===Сериал барысында===

====1-маусым====
Сериал басталған кезде Дин 26 жаста болады және Джон оған өз бетімен аңшылық жасауға рұқсат берген. Бірінші эпизодта Дин колледжде оқып жатқан Сэмге бірнеше жылдан бері алғаш рет келеді және жоғалып кеткен Джонды табуға көмектесуін сұрайды. Алғашында олар табысқа жете алмайды, және эпизод соңында Сэмнің қызы [[List of Supernatural characters#Jessica Moore|Джессика Мур]] аналары сияқты жолмен қайтыс болады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Pilot |episode-link=Pilot (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-09-13 |season=1 |number=1 | credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[David Nutter]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Сэм Динмен бірге жолға шығып, түрлі тылсым жаратылыстарды аулап, әкесін іздеп, аналары мен Джессиканың өлімінің артындағы кінәліні табуға кіріседі. Соңында олар әкелерімен қайта қауышып, [[The Colt (Supernatural)|Колт]] деген ерекше тапаншаны иеленіп, көздері сары түсті қуатты жын — [[Азазель (Supernatural)|Азазельге]] қарсы соққы беруге дайындалады.

====2-маусым====
Оны өлтіре алмай, олар жүк көлігімен соқтығысып, Дин комаға түседі. Жүрегі тоқтап, Дин өледі, бірақ Джон Диннің өмірі үшін жынмен келісім жасап, оны аман алып қалады.

Джонның жаны жынға беріліп, тозаққа кеткен соң, Сэм мен Дин жынды аулауды жалғастырады. Жын кейін Сэмді ұрлап әкетеді. Сэм арқасынан пышақталып, қаза табады, бұл Динді інісінің өмірін сақтау үшін жынмен келісім жасауға итермелейді. Динге тек бір жыл өмір беріледі. Ағайындылар жынды тозақ қақпасын ашуға және [[Лилит (Supernatural)|Лилитті]] босатуға кедергі жасай алмайды. Алайда, олардың әкесі де тозақтан шығып, оларға Сары Көзді Жынды өлтіруге мүмкіндік береді, содан кейін оның жаны жұмаққа кетеді.

====3-маусым====
Қалатын уақыты азайып бара жатқанын сезінген Дин босатылған жындарды аулауға кіріседі. [[Руби (Supernatural)|Руби]] есімді жынмен кездесіп, Дин тозақта тым ұзақ уақыт жанса, өзі де жынға айналуы мүмкін екенін біледі. Ағайындылар Лилит Азазельден кейін тозақтағы билікті алғанын және Диннің келісім-шартын қолында ұстап отырғанын анықтайды. Соңында олар Лилитпен бетпе-бет кездеседі.

Оны өлтіре алмаған Динді тозақ иттері (Хеллхаундар) паршалап өлтіреді, ал жаны тозаққа сүйреледі.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=No Rest for the Wicked |episode-link=No Rest for the Wicked (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2008-05-15 |season=3 |number=16 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Kim Manners]] (director)}}&lt;/ref&gt;

====4-маусым====
Тозақта жүргенде, Лилит [[Аластэр (Supernatural)|Аластэр]] есімді жынға Динді азаптауды бұйырады. Дин төрт ай бойы өлі болғанымен, тозақта бұл 40 жылға тең. 30 жыл бойы азаптауға қарсы тұрып, ақыры Аластэрге қосылып, жандарды азаптай бастайды. Кейін Дин қабірінен оянып, отбасымен қайта қауышады және [[періште]] [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльмен]] кездеседі. Кастиэль мен басқа да періштелер Динді тозақтан құтқарып, қайта тірілткен болып шығады.

Тозақта жасаған істері үшін ішкі қиналысқа түсіп, Сэмді жынның қанын ішуден тоқтатуға тырысады. Кастиэль оны өткенге жіберіп, Дин Азазельмен қайта кездеседі.

Бір сәтте Дин Сэмге тозақта жандарды азаптап қана қоймай, одан ләззат алғанын мойындайды.

Кейін [[Захария (Supernatural)|Захария]] есімді періште Динге аңшылықты жалғастыруды бұйырады, себебі Дин аңшылықты тастамақ болғанда Джонның да тозақта азап көргенін біледі.

''Jump the Shark'' эпизодында Дин мен Сэм [[Адам Миллиган|Адам]] есімді өгей інілері барын біледі. Бастапқыда сенбеген Дин фотосуреттерді көрген соң туыстығына көзі жетеді. Дин Сэмнің Адамға әкелері үйреткен қатал тәсілдерді қолдануына қарсы болады. Эпизод соңында Адамды жын емес, кек қайтарғысы келген ғул өлтіріп, өзін Адам ретінде көрсеткені белгілі болады. Дин Сэмді құтқарып, ағайындылар Адамның денесін өртейді.

Соңында Дин періштелер Апокалипсис болуын қалайтынын біледі. Егер жынның ерекше балаларының бірі (соңғысы — Сэм) Лилитті өлтірсе, Люцифер босатылады. Кастиэль Динге періштелерден қашуға көмектеседі. Дин [[Рубиді]] өлтіреді (ол Лилиттің тыңшысы болған), бірақ [[Люцифер (Supernatural)|Люцифердің]] босатылуына бөгет болуға кеш қалады.

====5-маусым====
Люцифер босатылған соң, белгісіз күш (Құдай) Дин мен Сэмді ұшаққа телепорттайды. Кейін олар Диннің [[Михаил (Supernatural)|Михаил]], ал Сэмнің Люцифер үшін ыдыс рөлі барын біледі. Олар [[Крест жолдарының патшасы]] [[Кроули (Supernatural)|Кроулимен]] кездесіп, [[Төрт салт атты]]мен күрес жүргізеді.

Ағайындылар Люциферді жеңудің жолын іздеп жүріп, ''Колт'' тапаншасын қолданбақ болады және [[Құдай]]ды іздейді, бірақ Колт Люциферді өлтіре алмайтыны, ал Құдайға Апокалипсис маңызды еместігі белгілі болады.&lt;ref name=&quot;abandon all hope&quot;&gt;{{cite episode |title=Abandon All Hope |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=November 19, 2009 |season=5 |number=10 |credits=[[Ben Edlund]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;moon&quot;&gt;{{cite episode |title=Dark Side of the Moon |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 1, 2010 |season=5 |number=16 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), [[Jeff Woolnough]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Дин Михаилдің ыдысы болуға келіспек болады, тіпті бұл миллиондаған адамның өліміне әкелсе де.&lt;ref name=&quot;sympathy&quot;&gt;{{cite episode |title=Sympathy For The Devil |episode-link=Sympathy for the Devil (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=September 10, 2009 |season=5 |number=1 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; Алайда, Сэмнің Динге деген сенімі оны басқа шешім іздеуге көндіреді.&lt;ref name=&quot;point of no return&quot;&gt;{{cite episode |title=Point of No Return |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 15, 2010 |season=5 |number=18 |credits=[[Jeremy Carver]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt; [[Гавриил (Supernatural)|Архангел Гавриил]] қаза тапқан соң, ағайындылар [[Төрт салт аттының]] жүзіктерін пайдаланып, Люциферді қайта тозаққа қамай алатынын біледі.&lt;ref name=&quot;hammer of the gods&quot;&gt;{{cite episode |title=Hammer of the Gods |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 22, 2010 |season=5 |number=19 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), Rick Bota (director)}}&lt;/ref&gt; Дин мен Сэмде соғыс пен аштықтың жүзігі бар, енді індет пен өлімдікі керек болады. Іздестіру кезінде Сэм колледждегі ескі досы Брэдимен кездеседі — ол Джессиканы Сэмге таныстырған және Азазельдің бұйрығымен Джессиканы өлтірген жын болған. Ақпаратты алған соң Дин Сэмге Брэдиді өлтіруге мүмкіндік береді.

[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] Люциферді қайта тозаққа қамау жолын білген соң, Дин Сэмге Люцифердің ыдысы болуға рұқсат береді. Бірақ Сэмнің Динмен арасындағы байланысы оны бақылауды сақтауға көмектеседі, нәтижесінде ол өзін Люцифермен бірге тозақтағы қапасқа тастайды. Михаил де, олардың кіші інісі Адамның денесін иеленіп, бірге түседі.
====6-маусым====
Аңшылықты тастап, бұрынғы кездейсоқ қарым-қатынаста болған Лисамен бірге тұруға көшкен Дин қалыпты өмірге бейімделуге тырысады. Алайда джин шабуыл жасап, оны белгісіз біреу құтқарған соң, ол қайтадан аңшылық өмірге тартылады. Дин інісі Сэм мен нағашы атасы қайтыс болғаннан кейін тірілгенін білгенде қатты таңғалады. Оның мазасы одан әрі кетеді, өйткені Сэм бұрынғыдай жұмсақ емес, суық әрі қатыгез, тіпті Диннің уақытша вампирге айналуына жол береді. Бұл әсіресе таңғаларлық, өйткені әдетте Сэм ағайындылардың ішіндегі мейірімдісі болған.

Кейін Кастиэль Сэмде жан жоқ екенін айтқанда, Дин оны қайтарудың жолын іздей бастайды. Дин [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] көмегімен Сэмнің жанын Люцифердің қапасынан қайтарады. Содан кейін ағайындылар [[Кроули (Supernatural)|Кроули]] мен [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльге]] қатысты астыртын әрекеттің бетін ашады. Олар барлық жындардың анасын — [[Ив (Supernatural)|Ивті]] жеңіп, Лисамен қарым-қатынасты үзіп, Кастиэльдің тозақтағы рухтарды сіңіріп алып, тірі періштелердің ең қуаттысына айналғанын біледі.

====7-маусым====
[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] көмек сұраған Дин Кастиэльді Пургаторий рухтарын қайтаруға көндіре алмайды, нәтижесінде [[Левиафандар (Supernatural)|левиафандар]] босап, Жерді жаулап алуға әрекет жасайды. Ағайындылардың әке орнына жүрген [[Бобби Сингер]]ді левиафан көсемі [[Дик Роман]] өлтіреді. Осы кезде олар [[Кевин Тран (Supernatural)|Кевин Тран]] есімді пайғамбармен одақтас болады.

[[Құдайдың Сөзі]] арқылы Дин мен Кастиэль Романды өлтіреді, бірақ кейінгі жарылыста өздері де қаза тауып, [[Пургаторийге]] сүйреледі.

====8-маусым====
Кастиэль тастап кеткеннен кейін, Дин вампир [[Бенни (Supernatural)|Беннидің]] көмегімен Пургаторийде бір жыл тірі қалады. Кейін екеуі қашып шығады. Дин Сэмнің оны іздемегенін білгенде ашуға булығады. Олар Кевинмен қайта қауышып, Тозақ қақпасын жабуға арналған сынақтар туралы тағы бір [[Құдай сөзі]]н табады. Дин Сэмге сынақтарды орындауға көмектеседі және олар бұл жолда [[Метатрон (Supernatural)|Метатрон]] атты қашқын періштемен және [[Абаддон (Supernatural)|Абаддон]] есімді тозақ рыцарымен кездеседі. Сонымен қатар, әке жағынан аталары оларға [[Хат иелері (Supernatural)|Хат иелері]] бункерін база ретінде қалдырады. Дин Кастиэльдің [[Наоми (Supernatural)|Наоми]] атты періште тарапынан өзін өлтіруге бағдарламаланғанын білгенде шошиды. [[Кроули (Supernatural)|Кроулиді]] ұстап, Дин Сэмді сынақты аяқтаудан тоқтатады, себебі бұл оның өліміне әкелуі мүмкін екенін біледі. Ауруханаға бара жатқанда, Сэм құлап түседі, дәл осы кезде періштелер Жерге құлай бастайды.

====9-маусым====
Көмек сұрап дұға еткен Дин Метатрон Кастиэльді алдап, оның рақымын ұрлап, адамға айналдырғанын біледі. [[Езекииль]] есімді періште Сэмнің денесін иеленуге ұсыныс жасап, Дин келіседі, себебі бұл Сэмді құтқарып қалудың жалғыз жолы. Бірақ Езекииль Сэмнің денесінде болғанда, Дин Кастиэльден көмек ала алмай, Абаддонмен күресудің жолын іздеуге мәжбүр болады. Кейін Езекииль өзін [[Гадреэль (Supernatural)|Гадреэль]] екендігін жариялап, Динді жеңіп, Кевинді құтқаруға мүмкіндік бермейді. Ақырында Дин [[Кроули (Supernatural)|Кроулидің]] көмегіне жүгініп, Гадреэльді Сэмнің денесінен қуып шығуға қол жеткізеді, бірақ бұл ағайындылардың арасын ашады.

Абаддонды жеңуге үмітсіз күйде, Кроули Динді [[Қабыл таңбасы]]н қабылдауға итермелейді. Бұл таңбаны Диннің арғы атасы Қабыл берген. Кейін Кроули [[Алғашқы Қылыш]]ты табуға көмектеседі. Сэммен қарым-қатынасын қайта жақсартып, Дин Абаддонды өлтіріп, Гадреэльді де өлтірмек болады. Ақыры Метатронмен бетпе-бет келіп, Дин өлімші жарақат алып, тағы да қаза табады. Оның денесі бункерге қайтарылады, бірақ Дин қайта тіріледі — енді ол жынға айналған және [[Кроулимен]] бірге кетеді.&lt;ref name=&quot;variety20140523&quot;&gt;{{Cite news |last=Prudom |first=Laura |date=2014-05-23 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |access-date=2025-03-29 |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |issn=0042-2738}}&lt;/ref&gt;

====10-маусым====
Жын ретінде өмір сүріп, Абаддонның жақтастарын өлтіріп жүрген Дин бір кезде [[Лестер Моррис]] есімді адамды өлтіреді және өзінің жындық күштері арқылы Кроулидің Сэм туралы айтқандарын растайды. Кейін Сэммен кездескенде, [[Коул]] есімді сарбаз Динге шабуылдап, Сэмге оны қасиетті сумен тұтқындауға мүмкіндік береді. Сэм оны қайта адамға айналдыру үшін [[жыннан емдеу рәсімін]] қолданады. Алайда Дин қашып кетеді. Бірақ Кастиэльдің көмегімен Дин қайтадан емделеді, дегенмен ол әлі де [[Қабыл таңбасымен]] күшейтілген адам болып қала береді.

Уақыт өте келе күші артып, өзін-өзі басқара алмай кеткен Дин [[Қабыл]]дан таңбаны алған адам ретінде ешқандай ем жоқ екенін біледі. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлім]] оған таңбаны алып тастау бүкіл [[Қара Түнек]]ті босататынын, сондықтан Динді қоғамнан аластату қажет екенін айтады. Бұл үшін ол Сэмді өлтіруі керек болады. Алдымен келіссе де, ақыры Дин Өлімді өлтіреді. Бірақ Сэмнің бұрынғы әрекеттері таңбаны бәрібір жоюға алып келеді — соның нәтижесінде Қара Түнек босап шығады.

====11-маусым====
Қара Түнек босатылған соң, Дин мен Сэм оны табуға кіріседі. Олар іздеп жүрген жаратылыс — Құдайдың қарындасы екенін білгенде шошиды. Бұл жаратылыс кейін өзін [[Амара (Supernatural)|Амара]] деп таныстырады. Дин оны өлтіре алмайды, өйткені оған деген ішкі тартылыс сезімі бар. Істі одан әрі қиындататыны — [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльдің]] [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] үшін ыдыс болуға келісуі, өйткені тек архангел ғана Амарамен күресе алады деп сенеді. Бірақ бұл сәтсіз аяқталады — себебі Люцифер құлаған архангел болғандықтан, шамасы жетпейді. Ақырында ағайындылар нағыз Құдай — [[Чак (Supernatural)|Чак Шюрлимен]] байланысады. Ол — Винчестер туралы Інжіл жазған жазушы еді. Чак пен Амара татуласқан соң, бірге кетеді. Осы үшін алғыс ретінде Амара Диннің анасын қайта тірілтеді — бұл Дин үшін күтпеген тосын сый болады.
====12-маусым====
Винчестерлер адам және тылсым күштер тарапынан қауіпке тап болады. [[Хат иелері (Supernatural)|Британдық Хат иелері]] АҚШ-тағы аңшыларды бақылауға алу мақсатында Винчестерлерге шабуыл жасайды. Сонымен қатар [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] жаңа тән іздеп, қашып жүр.

Кейін Люцифер [[АҚШ Президентін]] өзіне ыдыс етіп алады, бірақ Винчестерлер оны бұл тәннен қуып шығады. Осы кезде Люцифер Президентті иеленіп жүргенде [[балалы болғаны]] анықталады, сондықтан Винчестерлер сол баланың анасын қорғауға мәжбүр болады. [[Мэри Винчестер]] британдық Хат иелерімен одақтасу мүмкіндігін зерттейді. [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэль]] Люцифердің баласын қорғауға лайық деп шешеді, бірақ Хат иелері тым қатыгез екенін көрсетіп, одақ тоқтатылады — олар кездейсоқ бір мүшесін өлтіріп алған аңшы әйелді өлтіріп тастайды.

====13-маусым====
Винчестерлер Люциферді [[Апокалипсис Әлемі|параллель әлемге]] қуып жібереді, бұл жерде Апокалипсис 2012 жылы &quot;мерзімінде&quot; орын алған. Алайда бұл жоспар сәтсіз аяқталады: Люцифер бұл әлемнің [[Михаил (Supernatural)|Михаиліне]] негізгі әлем туралы айтып береді. Сонымен қатар, олар Люцифердің баласы — [[Джек Клайн]] атты кенеттен ересекке айналған нефилимді тәрбиелеуге тырысады.

Джек Винчестерлер мен Кастиэльді әкелері ретінде көреді. Ағайындылар [[Гавриил (Supernatural)|Гавриилдің]] тірі екенін анықтап, оны одақтас етеді. Олар Апокалипсис Әлемінен бірнеше адамды (оның ішінде [[Бобби Сингер (балама нұсқасы)]] мен [[Чарли Брэдбери]]ді) құтқарып үлгереді, бірақ Михаил мен Люцифер де бұл әлемге ереді.

Люцифер Джектің [[грациясын]] алып, күшін арттырғанда, оны тоқтатудың жалғыз жолы — Михаилдің ыдысы болуға келісім беру болады. [[Дин Винчестер]] келісім береді, бірақ кейін Михаил Диннің денесін толық иеленіп алады.

====14-маусым====
[[Дин]]нің денесін иемденген Михаил бірнеше апта бойы Жерді зерттейді және монстрларға көмек беріп, олар арқылы әлемді жаулап алмақ болады. Диннің рухы уақытша бет алып, бостандық сұрайды.

Михаил Диннің еркіндігін бір сәтке беріп, кейін қайта денесін алады. Алайда Дин отбасының көмегімен Михаилді өзінің [[санасындағы түрмеге]] қамап тастайды. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] орнын басқан [[Билли (Собиратель)|Билли]] Динге болашақтардың бәрінде Михаил бұл түрмеден қашып кететінін, тек бір болашақта ғана Дин өзін [[Энохийлік жәшікке]] жауып, мұхит түбіне тастау арқылы мұны тоқтата алатынын айтады. Дин жәшікті дайындап бастайды, бірақ Сэмнің басқа жол іздейік деген өтінішін қабылдайды.

Дин сиқырлы інжуді ұстап, жүрегінің ең үлкен тілегін орындайды — нәтижесінде [[Джон Винчестер]]мен қайта қауышады. Дин Михаилден құтылуды тілегенімен, шыққан нәтиже жүрек тебірентерлік отбасылық кездесуге айналады. Уақыт сызығының бұзылмауы үшін Джон өз уақытына қайтып кетеді.

Кейін [[малик жәшігінен]] бас тартқан Дин Сэм, Кастиэль және Джекпен бірге аңшылыққа аттанады. Осы кезде ол есінен танып, оянғанда Михаил оның санасынан шығып кеткенін көреді. Михаил аңшыларды қырып тастап, Винчестерлерді азаптайды. Алайда Джек өз [[жанын]] пайдаланып, Михаилді өлтіріп, оның грациясын сіңіреді. Осылайша Джек толық күшіне қайта оралады, бірақ жаны таусыла бастайды.

Бұл уақытта Люцифердің бұрынғы ыдысы оны [[Бос Кеңістік]]тен тірілтпек болады. Джек оны тоқтатады, бірақ сол жолы [[Мэри Винчестерді]] абайсызда өлтіріп алады. Дин анасының өлімі туралы біліп, аза мен ашуға булығады. Джекті өлтіру үшін [[Чак (Supernatural)|Чак]] келіп, өзімен бірге ерекше қару әкеледі: бұл қару нысанға не істесе, иесіне де соны жасайды. Дин оны Джекке бағыттайды, бірақ соңғы сәтте атып жібермей, түсіністік танытады.

Бұл Чактың ашуын тудырады. Сэм мен Дин өз өмірлерінің шын мәнінде Чактың ойын-сауығына айналғанын түсінеді. Ашуға булыққан Чак Джекті өлтіріп, тозақтан барлық зұлым рухтарды босатады. Ол: «Хикая аяқталды. Қош келдіңдер, ақырзаман!» — деп мәлімдейді. Винчестерлер мен Кастиэль жау шоғырын қарсы алуға дайындалады.

====15-маусым====
Чак тозақ қақпаларын ашып, ақырзаманды бастаған соң, Сэм, Дин және Кастиэль зомби мен аруақтармен күресуге мәжбүр болады.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pruner |first=Aaron |last2=Weatherhead |first2=Shaina |date=2020-11-20 |title='Supernatural' Series Finale Explained: How Does the Winchesters' Story End? |url=https://collider.com/supernatural-series-finale-explained/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Collider (website)|Collider]] |language=en-US}}&lt;/ref&gt; Олар тозақ пен әлем арасындағы саңылауды жауып, Чакты жеңудің жолын іздейді. Көп қиындықтан кейін, олар оны жеңіп шығады.

Алайда сол жеңістен соң Дин аңшылық кезінде [[вампирлер]] шабуылынан қайтыс болады. Өлімімен келісіп, Сэммен қоштасады. Кейін [[жәннатта]] [[Бобби Сингер]]мен қайта қауышып, оған Чак жеңілгеннен кейінгі жағдайларды түсіндіреді. Дин [[Кастиэльдің]] [[Бос Кеңістіктен]] құтқарылғанын және Кастиэль мен Джек жәннатты жақсартқанын біледі.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-20 |title=Here's how everyone's story ended on 'Supernatural' |url=https://ew.com/tv/supernatural-characters-final-season-endings/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt; Сэм Жер бетінде толыққанды өмір сүріп, кейін Динге жәннатта қосылады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Carry On |episode-link=Carry On (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2020-11-19 |season=15 |number=20 |credits=[[Andrew Dabb]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;
====''The Winchesters''====
1970-жылдары орын алған бұл хикаяда Дин Винчестер ата-анасы — [[Джон Винчестер]] мен [[Мэри Кэмпбелл]]дің қалай танысып, ғашық болып, әкелерін іздеу жолында бірге жын-перілермен күрескені туралы баяндап отырады. Бұл оқиғаларды баяндау барысында Дин Винчестер ешкім білмейтін бір шындықты ашады: [[Акрида]] — бүкіл тіршілікке қауіп төндіретін құбыжықтар және Дин ата-анасының өміріндегі бұл жоғалған тарау жайлы көбірек мәлімет жинамақ ниетте.

[[Сэмюэл Кэмпбелл]]дің жарық зақымдаған барлау фотоларының арасынан Джон оған [[Генри Винчестер]]дің хатын берген ер адамды байқап қалады. Джон мен Мэри бұл адамды танымайды, бірақ фотода [[Импала]] көлігіне мініп жатқан бұл адам — Дин екені белгілі болады. Акрида Динді тоқтатуға аңшыларды біріктірген адам деп танып, оны іздеуге [[Монстрлар клубын]] пайдалануды көздейді. Акридаға тұтқынға түскен Джон олар Диннен қорқатынын байқап, Дин бұл әлемге жат емес екенін, оларды өлтіре алатын жалғыз адам екенін түсінеді.

Флешбэк арқылы Джон Вьетнамнан оралған соң оған Генридің хатын Дин береді, бұл кезде Дин [[Бобби Сингер]]мен бірге Акридаға қарсы аңшылық жүргізіп жүрген болатын. Қазіргі уақытта Акрида патшайымы [[Джоан Хопкинс]] Дин мен Импаланың бір портал арқылы жіберіліп, жойылғанын айтады. [[Остиум]] және Диннің аңшылық күнделігі арқылы Монстрлар клубы Динді қайтаруға тырысады, бірақ тек Импаланы ғана қайтара алады. Сол себепті олар Дин өліп қалған деп ойлайды. Алайда Импала да бұл әлемге жат болғандықтан, Мэри оны [[Джоан]]ға соғып өлтіреді, бұл арқылы Акрида да жойылады. Бірақ бұл әрекет Мэриді портал арқылы өткізіп жібереді.

Дин Мэриді порталдан құтқарып, Монстрлар клубының [[балама ғаламда]] екенін түсіндіреді. [[Carry On (Supernatural)|Өлімінен кейін Жәннатта]] жүріп, Дин бірнеше ғаламды аралап, отбасы бақытты өмір сүретін әлемді іздейді. Осы кезде ол Чактың жеңілген жағдайына дайындалған [[Акрида]] деген қауіпсіздік тетігін тауып алады. Акрида Сэмге де қауіп төндіргендіктен, Дин [[Джек]]тің араласпау туралы бұйрығына қарамай, бұл іске араласады. Джек оған ескерту жасаса да, соңында келісіп, Динге өз күнделігі мен [[Кольт]]ті қайтарып береді.

Дин Джонға күнделігін береді — бұл күнделік Джонның күнделігі Динге жол көрсеткендей, оған жол көрсетпек. Ал Мэриге Кольтті береді, оны келесі жылы Мэримен [[келісім жасайтын]] [[Азазел]] кездескенде қолдануға ескерту жасайды. Одан аты-жөнін сұрағанда, Дин [[Джеймс Хетфилд]] деп өтірік ат береді. Сосын Джек пен Боббимен бірге қайтадан Жәннатқа аттанып, бұл ғаламда отбасына бақыт бұйырғанына разы күйде кетеді.

== Қабілеттері мен дағдылары ==
Дин — тәжірибелі әрі өте тапқыр аңшы.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=2HIyhLRKK7A |title=COMIC CON 2018 {{!}} Jensen Ackles Talks Dean Winchester and 'Supernatural' |date=2018-07-26 |type=Video |language=en |publisher=Fangirlish |via=[[YouTube]]}}&lt;/ref&gt; Ол әртүрлі [[атыс қаруы|қаруларды]] жақсы меңгерген; көбінесе [[Colt 1911]] тапаншасы мен [[кесілген мылтықты]] қолданады. Қол күрес, [[пышақпен ұрыс]] және айла-тәсілдерді жетік меңгерген. Ол бірнеше рет адамдар мен [[шэйпшифтер]], вампирлер және жындар сияқты күшті тіршілік иелерін жеңіп шыққан.

«Croatoan» эпизодында [[Молотов коктейлі]] мен [[жарылғыш құрал]] дайындап, [[химияны]] білетінін көрсетеді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Croatoan |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2006-12-07 |season=2 |number=9 |credits=John Shiban (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; «Phantom Traveler» бөлімінде ескі [[Уокман]]нан [[ЭМӨ]] детектор құрастырып, [[электроника]] мен [[кері инженерия]]дан хабары бар екенін дәлелдейді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Phantom Traveller |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-10-04 |season=1 |number=4 |credits=Richard Hatem (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;

Дин тылсым күштер туралы, [[мифология]] мен [[сиқырлар]]ды терең меңгерген және 4-маусымнан бастап [[періштелерге]] қарсы сиқырларды қолдана бастайды.

Аңшылық барысында Дин жиі өзін [[ФБР]], [[Ауруларды бақылау және алдын алу орталығы|CDC]] секілді үкімет агенті ретінде таныстырып, тергеулерге араласады. Ол сондай-ақ құлып бұзу, сигнализация өшіру, көлік ұрлау, бильярд ойнап ақша табу сияқты тәсілдерді де жетік меңгерген. [[Тозақта]] [[Аластэрдің]] «шәкірті» болған кезде азаптау әдістерін толықтай үйренген.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=ihviwyc_TUg |title=Jensen Ackles talks about Dean's return from Hell |date=2008-09-18 |type=Video |publisher=TheCWSource |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/ihviwyc_TUg |archive-date=2021-12-14 |url-status=live |via=[[YouTube]]}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt;

Дин көліктерге өте жақын, [[Impala (Supernatural)|Импаласын]] бала кезінен бастап өзі жөндеп, жақсы күйде ұстап келеді.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-18 |title='Supernatural's Jensen Ackles says he struggled with the show's ending at first |url=https://ew.com/tv/supernatural-jensen-ackles-final-season-interview/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt;

Қосымша қабілеттері:
Вампир кезінде: күш, көру, иіс және есту қабілеті күшейді.
Қабылдаған Марк Кайна: адам бола тұра ерекше күшке ие болды, [[Метатрон]] сияқты періштелермен тең күресе алды. Қанжарды өзіне тарту, алдын ала түстер көру және сиқыр мен жындарға иммунитет сияқты күштері болды.
Жын Дин: күші [[Тозақтың серілерімен]] теңесті, телепатия, жарадан жылдам жазылу, экзорцизмге төзімділік секілді қабілеттерге ие болды.
Михаил ретінде: телепортация, телекинез, жылдам сауығу, және [[Архангел семсерін]] пайдалану мүмкіндігі болды.
''The Winchesters'' хикаясында Дин жарақат алмайтын рухани формада жүреді. Бір портал оны жоя алмайды, себебі ол әлдеқашан өлген. Дегенмен, ол әлеммен физикалық әрекеттесе алады және [[елес]]тер сияқты кенеттен жоғалып, қайта пайда бола алады. Дегенмен, Дин ең алдымен [[Импаламен]] жүріп-тұрғанды жөн көреді — бұл көлікті ол [[Жәннаттан]] ала келген.
== Сілтемелер ==
{{Табиғаттан тыс}}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>aoditk8bwd5vo51ay2239bpwput5nxa</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484415</id>
      <parentid>3484414</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T02:38:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <origin>3484415</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="53273" sha1="otbsdhrn2kbpz3ah2xmhm94s8mhgkpp" xml:space="preserve">{{Кейіпкер
| есімі                 = Дин Винчестер
| төл есімі             = 
| суреті                = 
| сурет тақырыбы        = 
| сериясы               = Табиғаттан тыс
| ғаламы                = 
| авторлары             = Эрик Крипке
| негізделген           = 
| шабыт көзі            = Дин Мориарти
| бейімделген           = 
| сомдаған              = Дженсен Эклс
| дыбыстаған            = 
| алғаш көрінуі         = 
| соңғы көрінуі         = 
| пайда болулары        = 
| шын есімі             = 
| толық аты             = 
| лақап аты             = 
| түрі                  = адам
| жынысы                = ер
| мәртебесі             = қайтыс болған
| жасы                  = 
| туған күні            = 
| туған жері            = Канзас, Лоуренс
| қайтыс болған күні    = 
| қайтыс болған жері    = 
| өлім себебі           = арқасына кірген темірден қайтыс болды
| планетасы             = 
| отаны                 = 
| ұлты                  = 
| мекенжайы             = 
| кәсібі                = демондар аңшысы
| тиесілігі             = Аңшылар, Білім сақтаушылар
| лауазымы              = 
| атағы                 = 
| жұбайы                = 
| балалары              = 
| әкесі                 = Джон Винчестер
| анасы                 = Мэри Винчестер
| туыстары              = Сэм Винчестер (інісі)
| ғашығы                = 
| иесі                  = 
| тәлімгері             = 
| достары               = Бобби Сингер
| одақтастары           =
| ізбасарлары           = 
| қарсыластары          = Кроули, Азазел, Люцифер
| дүниетанымы           = 
| қызығушылықтары       = 
| қабілеттері           = 
| ұрыс стилі            = 
| қаруы                 = 
| көлігі                = 
| ресми сайты           = 
}}

'''Дин Винчестер''' ({{lang-en|Dean Winchester}}) — ''[[Табиғаттан тыс (телесериал)|Табиғаттан тыс]]'' атты америкалық драмалық телехикаяның екі [[протагонист|басты кейіпкерінің]] бірі, [[Сэм Винчестер]]дің ағасы. Кейіпкердің негізгі нұсқасын [[Дженсен Эклс]] сомдайды. Өзге нұсқаларын Хантер Брошу (сәби кезі), Ридж Кэнайп (бала кезі), Николай Лоутон-Джистра (жеткіншек кезі), Брок Келли және Дилан Эверетт (жасөспірім кезі), сондай-ақ Чад Эверетт (егде шағы) сомдаған.

==Дамуы==
Дин Винчестерді ''Supernatural'' телехикаясының авторы және бастапқы шоураннері [[Эрик Крипке]] ойлап тапты. Ол The WB арнасына екі бауырдың тылсым құбылыстарды зерттейтін шоу идеясын ұсынған кезде бұл кейіпкерді жасаған болатын.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p.6&lt;/ref&gt; Диннің есімі [[Джек Керуак|Джек Керуактың]] жол сапары туралы ''On the Road'' (Жол үстінде) атты романындағы Дин Мориартиге құрмет ретінде берілген,&lt;ref name=&quot;scarierfiction&quot;&gt;{{cite web |date=March 8, 2007 |title=Fact scarier than fiction |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110827205742/https://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |archive-date=August 27, 2011 |access-date=2009-09-30 |website=[[The Daily Telegraph (Sydney)|The Daily Telegraph]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; бұл Крипкенің американдық жол-сапар стиліндегі телехикая жасау идеясымен үйлесіп тұрды.&lt;ref name=&quot;theage&quot;&gt;{{cite news |author=Fernandez |first=Maria Elena |date=January 5, 2006 |title=On the road trip from hell |url=http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121104085911/http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |archive-date=November 4, 2012 |access-date=2009-09-30 |work=[[The Age]] |publisher= |location=Melbourne}}&lt;/ref&gt; Бастапқыда бауырлардың тегі &quot;Харрисон&quot; болады деп жоспарланған, бұл Харрисон Фордқа сілтеме еді, өйткені Крипке Диннің &quot;Хан Солоның немқұрайды ержүректілігін&quot; иеленгенін қалаған. Алайда Канзас штатында &quot;Сэм Харрисон&quot; есімді азамат болғандықтан, заңдық себептермен бұл текті өзгертуге тура келді.&lt;ref name=&quot;lastname&quot;&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |interviewer=Angie Rentmeester |title=A 'Supernatural' Spin-Off? Death By Bad Taco? Series Creator Eric Kripke Explains |url=http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606234935/http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-date=2011-06-06 |work=Starpulse.com |date=2008-02-14}}&lt;/ref&gt; Winchester Mystery House-қа деген қызығушылығын және телехикаяға &quot;қазіргі заманғы вестерн&quot; атмосферасын бергісі келгенін ескере отырып, Крипке &quot;Винчестер&quot; тегін таңдады. Дин мен оның бауыры Сэм [[Канзас]] штатының Лоуренс қаласынан шыққан, өйткені бұл қала Сталл зиратына жақын орналасқан, ал ол жер қалалық аңыздарымен танымал.&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |title=Supernatural: Your Burning Questions Answered! |url=http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20091230184335/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-date=2009-12-30 |work=[[TV Guide]] |date=2006-10-12}}&lt;/ref&gt; Дин Винчестер рөлін сомдаған Дженсен Эклз бастапқыда Сэм рөліне кастингке қатысқан, алайда кейін оны Дин рөліне сынап көруге шақырып,&lt;ref&gt;{{cite web |last=Prudom |first=Laura |date=November 11, 2014 |title=Supernatural at 200: The Road So Far, An Oral History |url=https://variety.com/2014/tv/spotlight/supernatural-oral-history-200-episodes-ackles-padalecki-kripke-1201352537/ |access-date=2022-02-19 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; сценарийді оқығаннан кейін Дин кейіпкерін көбірек ұнатқанын байқаған.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p. 130&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;starc&quot;&gt;{{cite web |last=Begum |first=Mumtaj |date=September 12, 2008 |title=Jensen Ackles enjoys doing Supernatural |url=http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=/2008/9/12/tvnradio/1985443&amp;sec=tvnradio |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081028170727/http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=%2F2008%2F9%2F12%2Ftvnradio%2F1985443&amp;sec=tvnradio |archive-date=October 28, 2008 |access-date=September 22, 2009 |work=[[The Star (Malaysia)|The Star Online]]}}&lt;/ref&gt;

==Кейіпкердің өмірбаяны==

===Сериалға дейінгі кезең===
Дин Винчестер 1979 жылдың 24 қаңтарында&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=The Monster at the End of This Book |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2009-04-20 |season=4 |number=18 |transcript=Transcript |transcript-url=http://www.supernaturalwiki.com/index.php?title=4.18_The_Monster_at_the_End_of_This_Book_%28transcript%29 |quote=PUBLISHER: &quot;What's May 2nd?&quot; SAM: &quot;That's my – Uh... that's Sam's birthday.&quot; DEAN: &quot;January 24th is Dean's.&quot; |language=en |credits=Julie Siege (writer), [[Mike Rohl]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Knight |first=Nicholas |date=2012-11-15 |title=The Essential Supernatural: On the Road with Sam and Dean Winchester |publisher=Insight Editions |isbn=978-1608871452 }}&lt;/ref&gt; [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон]] мен [[Мэри Винчестер (Supernatural)|Мэри Винчестердің]] отбасында, Канзас штатының Лоуренс қаласында дүниеге келді. Ол олардың тұңғыш баласы, өзінің інісі [[Сэм Винчестер|Сэмнен]] төрт жас үлкен. Дин ана жағынан әжесі Дианна Кэмпбелдің құрметіне аталған.

1983 жылдың 2 қарашасында Мэри Сэмнің бөлмесінде [[Азазель (Supernatural)|Азазель]] есімді жынның қолынан қаза табады, және үй өртене бастағанда, Динге Сэмді қауіпсіз жерге алып шығу тапсырылды, ал Джон Мэриді құтқаруға тырысқанымен, сәтсіз болды. Осы оқиғадан кейін Дин өзін Сэм үшін жауапты сезінді және олар бірге өскен кезде, әрдайым інісіне қамқор болу міндетін алды.

Джон Мэридің өлімінің себебін зерттеуге кірісіп, тылсым жаратылыстар мен оларды аулайтын адамдар туралы білді. Кейін Джонның өзі де аңшыға айналып, Динді де солай тәрбиеледі, дегенмен екеуі де Сэмнен тылсым дүниелерді жасырып келді, ол тек 8 жасқа келгенде ғана шындықты білді. Винчестерлер елді шарлап, мотельдерде немесе Джонның достарының үйлерінде өмір сүріп жүрді. Джонның үнемі үйде болмауына байланысты, Дин Сэмге бас-көз болуға мәжбүр болды. Дин 16 жасында ұрлық жасағаны үшін тұтқындалып, жасөспірімдер үйіне жіберілді, онда ол біраз уақыт қалыпты мектепте оқуға мүмкіндік алды, бірақ соңында Сэмге қайта оралуды таңдады.

Сериал басталарға дейін Сэм тылсым өмірден алыстап, өз өмірін бастауды шешеді. Джон Сэмге ренжіп, оны отбасын тастап кетті деп есептеді, ал Сэм де кетер алдында болған үлкен жанжалға байланысты реніш ұстады. Джон мен Дин аңшылықты жалғастырып, АҚШ-ты аралап жүрді.

Дин көптеген қару түрлерін қолдануымен танымал. Оның ерекше стиліне қара былғары етік, қара былғары күрте және қою фланель жейделер мен көк джинсы шалбар жатады. Сондай-ақ ол өзінің қара түсті [[Chevrolet Impala (төртінші буын)|1967 жылғы Chevrolet Impala]] көлігімен танымал — ол кейде сол көлікте ұйықтайды және жүк салғышында мол қару-жарақ жинағы сақталған.
===Сериал барысында===

====1-маусым====
Сериал басталған кезде Дин 26 жаста болады және Джон оған өз бетімен аңшылық жасауға рұқсат берген. Бірінші эпизодта Дин колледжде оқып жатқан Сэмге бірнеше жылдан бері алғаш рет келеді және жоғалып кеткен Джонды табуға көмектесуін сұрайды. Алғашында олар табысқа жете алмайды, және эпизод соңында Сэмнің қызы [[List of Supernatural characters#Jessica Moore|Джессика Мур]] аналары сияқты жолмен қайтыс болады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Pilot |episode-link=Pilot (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-09-13 |season=1 |number=1 | credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[David Nutter]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Сэм Динмен бірге жолға шығып, түрлі тылсым жаратылыстарды аулап, әкесін іздеп, аналары мен Джессиканың өлімінің артындағы кінәліні табуға кіріседі. Соңында олар әкелерімен қайта қауышып, [[The Colt (Supernatural)|Колт]] деген ерекше тапаншаны иеленіп, көздері сары түсті қуатты жын — [[Азазель (Supernatural)|Азазельге]] қарсы соққы беруге дайындалады.

====2-маусым====
Оны өлтіре алмай, олар жүк көлігімен соқтығысып, Дин комаға түседі. Жүрегі тоқтап, Дин өледі, бірақ Джон Диннің өмірі үшін жынмен келісім жасап, оны аман алып қалады.

Джонның жаны жынға беріліп, тозаққа кеткен соң, Сэм мен Дин жынды аулауды жалғастырады. Жын кейін Сэмді ұрлап әкетеді. Сэм арқасынан пышақталып, қаза табады, бұл Динді інісінің өмірін сақтау үшін жынмен келісім жасауға итермелейді. Динге тек бір жыл өмір беріледі. Ағайындылар жынды тозақ қақпасын ашуға және [[Лилит (Supernatural)|Лилитті]] босатуға кедергі жасай алмайды. Алайда, олардың әкесі де тозақтан шығып, оларға Сары Көзді Жынды өлтіруге мүмкіндік береді, содан кейін оның жаны жұмаққа кетеді.

====3-маусым====
Қалатын уақыты азайып бара жатқанын сезінген Дин босатылған жындарды аулауға кіріседі. [[Руби (Supernatural)|Руби]] есімді жынмен кездесіп, Дин тозақта тым ұзақ уақыт жанса, өзі де жынға айналуы мүмкін екенін біледі. Ағайындылар Лилит Азазельден кейін тозақтағы билікті алғанын және Диннің келісім-шартын қолында ұстап отырғанын анықтайды. Соңында олар Лилитпен бетпе-бет кездеседі.

Оны өлтіре алмаған Динді тозақ иттері (Хеллхаундар) паршалап өлтіреді, ал жаны тозаққа сүйреледі.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=No Rest for the Wicked |episode-link=No Rest for the Wicked (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2008-05-15 |season=3 |number=16 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Kim Manners]] (director)}}&lt;/ref&gt;

====4-маусым====
Тозақта жүргенде, Лилит [[Аластэр (Supernatural)|Аластэр]] есімді жынға Динді азаптауды бұйырады. Дин төрт ай бойы өлі болғанымен, тозақта бұл 40 жылға тең. 30 жыл бойы азаптауға қарсы тұрып, ақыры Аластэрге қосылып, жандарды азаптай бастайды. Кейін Дин қабірінен оянып, отбасымен қайта қауышады және [[періште]] [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльмен]] кездеседі. Кастиэль мен басқа да періштелер Динді тозақтан құтқарып, қайта тірілткен болып шығады.

Тозақта жасаған істері үшін ішкі қиналысқа түсіп, Сэмді жынның қанын ішуден тоқтатуға тырысады. Кастиэль оны өткенге жіберіп, Дин Азазельмен қайта кездеседі.

Бір сәтте Дин Сэмге тозақта жандарды азаптап қана қоймай, одан ләззат алғанын мойындайды.

Кейін [[Захария (Supernatural)|Захария]] есімді періште Динге аңшылықты жалғастыруды бұйырады, себебі Дин аңшылықты тастамақ болғанда Джонның да тозақта азап көргенін біледі.

''Jump the Shark'' эпизодында Дин мен Сэм [[Адам Миллиган|Адам]] есімді өгей інілері барын біледі. Бастапқыда сенбеген Дин фотосуреттерді көрген соң туыстығына көзі жетеді. Дин Сэмнің Адамға әкелері үйреткен қатал тәсілдерді қолдануына қарсы болады. Эпизод соңында Адамды жын емес, кек қайтарғысы келген ғул өлтіріп, өзін Адам ретінде көрсеткені белгілі болады. Дин Сэмді құтқарып, ағайындылар Адамның денесін өртейді.

Соңында Дин періштелер Апокалипсис болуын қалайтынын біледі. Егер жынның ерекше балаларының бірі (соңғысы — Сэм) Лилитті өлтірсе, Люцифер босатылады. Кастиэль Динге періштелерден қашуға көмектеседі. Дин [[Рубиді]] өлтіреді (ол Лилиттің тыңшысы болған), бірақ [[Люцифер (Supernatural)|Люцифердің]] босатылуына бөгет болуға кеш қалады.

====5-маусым====
Люцифер босатылған соң, белгісіз күш (Құдай) Дин мен Сэмді ұшаққа телепорттайды. Кейін олар Диннің [[Михаил (Supernatural)|Михаил]], ал Сэмнің Люцифер үшін ыдыс рөлі барын біледі. Олар [[Крест жолдарының патшасы]] [[Кроули (Supernatural)|Кроулимен]] кездесіп, [[Төрт салт атты]]мен күрес жүргізеді.

Ағайындылар Люциферді жеңудің жолын іздеп жүріп, ''Колт'' тапаншасын қолданбақ болады және [[Құдай]]ды іздейді, бірақ Колт Люциферді өлтіре алмайтыны, ал Құдайға Апокалипсис маңызды еместігі белгілі болады.&lt;ref name=&quot;abandon all hope&quot;&gt;{{cite episode |title=Abandon All Hope |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=November 19, 2009 |season=5 |number=10 |credits=[[Ben Edlund]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;moon&quot;&gt;{{cite episode |title=Dark Side of the Moon |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 1, 2010 |season=5 |number=16 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), [[Jeff Woolnough]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Дин Михаилдің ыдысы болуға келіспек болады, тіпті бұл миллиондаған адамның өліміне әкелсе де.&lt;ref name=&quot;sympathy&quot;&gt;{{cite episode |title=Sympathy For The Devil |episode-link=Sympathy for the Devil (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=September 10, 2009 |season=5 |number=1 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; Алайда, Сэмнің Динге деген сенімі оны басқа шешім іздеуге көндіреді.&lt;ref name=&quot;point of no return&quot;&gt;{{cite episode |title=Point of No Return |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 15, 2010 |season=5 |number=18 |credits=[[Jeremy Carver]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt; [[Гавриил (Supernatural)|Архангел Гавриил]] қаза тапқан соң, ағайындылар [[Төрт салт аттының]] жүзіктерін пайдаланып, Люциферді қайта тозаққа қамай алатынын біледі.&lt;ref name=&quot;hammer of the gods&quot;&gt;{{cite episode |title=Hammer of the Gods |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 22, 2010 |season=5 |number=19 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), Rick Bota (director)}}&lt;/ref&gt; Дин мен Сэмде соғыс пен аштықтың жүзігі бар, енді індет пен өлімдікі керек болады. Іздестіру кезінде Сэм колледждегі ескі досы Брэдимен кездеседі — ол Джессиканы Сэмге таныстырған және Азазельдің бұйрығымен Джессиканы өлтірген жын болған. Ақпаратты алған соң Дин Сэмге Брэдиді өлтіруге мүмкіндік береді.

[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] Люциферді қайта тозаққа қамау жолын білген соң, Дин Сэмге Люцифердің ыдысы болуға рұқсат береді. Бірақ Сэмнің Динмен арасындағы байланысы оны бақылауды сақтауға көмектеседі, нәтижесінде ол өзін Люцифермен бірге тозақтағы қапасқа тастайды. Михаил де, олардың кіші інісі Адамның денесін иеленіп, бірге түседі.
====6-маусым====
Аңшылықты тастап, бұрынғы кездейсоқ қарым-қатынаста болған Лисамен бірге тұруға көшкен Дин қалыпты өмірге бейімделуге тырысады. Алайда джин шабуыл жасап, оны белгісіз біреу құтқарған соң, ол қайтадан аңшылық өмірге тартылады. Дин інісі Сэм мен нағашы атасы қайтыс болғаннан кейін тірілгенін білгенде қатты таңғалады. Оның мазасы одан әрі кетеді, өйткені Сэм бұрынғыдай жұмсақ емес, суық әрі қатыгез, тіпті Диннің уақытша вампирге айналуына жол береді. Бұл әсіресе таңғаларлық, өйткені әдетте Сэм ағайындылардың ішіндегі мейірімдісі болған.

Кейін Кастиэль Сэмде жан жоқ екенін айтқанда, Дин оны қайтарудың жолын іздей бастайды. Дин [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] көмегімен Сэмнің жанын Люцифердің қапасынан қайтарады. Содан кейін ағайындылар [[Кроули (Supernatural)|Кроули]] мен [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльге]] қатысты астыртын әрекеттің бетін ашады. Олар барлық жындардың анасын — [[Ив (Supernatural)|Ивті]] жеңіп, Лисамен қарым-қатынасты үзіп, Кастиэльдің тозақтағы рухтарды сіңіріп алып, тірі періштелердің ең қуаттысына айналғанын біледі.

====7-маусым====
[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] көмек сұраған Дин Кастиэльді Пургаторий рухтарын қайтаруға көндіре алмайды, нәтижесінде [[Левиафандар (Supernatural)|левиафандар]] босап, Жерді жаулап алуға әрекет жасайды. Ағайындылардың әке орнына жүрген [[Бобби Сингер]]ді левиафан көсемі [[Дик Роман]] өлтіреді. Осы кезде олар [[Кевин Тран (Supernatural)|Кевин Тран]] есімді пайғамбармен одақтас болады.

[[Құдайдың Сөзі]] арқылы Дин мен Кастиэль Романды өлтіреді, бірақ кейінгі жарылыста өздері де қаза тауып, [[Пургаторийге]] сүйреледі.

====8-маусым====
Кастиэль тастап кеткеннен кейін, Дин вампир [[Бенни (Supernatural)|Беннидің]] көмегімен Пургаторийде бір жыл тірі қалады. Кейін екеуі қашып шығады. Дин Сэмнің оны іздемегенін білгенде ашуға булығады. Олар Кевинмен қайта қауышып, Тозақ қақпасын жабуға арналған сынақтар туралы тағы бір [[Құдай сөзі]]н табады. Дин Сэмге сынақтарды орындауға көмектеседі және олар бұл жолда [[Метатрон (Supernatural)|Метатрон]] атты қашқын періштемен және [[Абаддон (Supernatural)|Абаддон]] есімді тозақ рыцарымен кездеседі. Сонымен қатар, әке жағынан аталары оларға [[Хат иелері (Supernatural)|Хат иелері]] бункерін база ретінде қалдырады. Дин Кастиэльдің [[Наоми (Supernatural)|Наоми]] атты періште тарапынан өзін өлтіруге бағдарламаланғанын білгенде шошиды. [[Кроули (Supernatural)|Кроулиді]] ұстап, Дин Сэмді сынақты аяқтаудан тоқтатады, себебі бұл оның өліміне әкелуі мүмкін екенін біледі. Ауруханаға бара жатқанда, Сэм құлап түседі, дәл осы кезде періштелер Жерге құлай бастайды.

====9-маусым====
Көмек сұрап дұға еткен Дин Метатрон Кастиэльді алдап, оның рақымын ұрлап, адамға айналдырғанын біледі. [[Езекииль]] есімді періште Сэмнің денесін иеленуге ұсыныс жасап, Дин келіседі, себебі бұл Сэмді құтқарып қалудың жалғыз жолы. Бірақ Езекииль Сэмнің денесінде болғанда, Дин Кастиэльден көмек ала алмай, Абаддонмен күресудің жолын іздеуге мәжбүр болады. Кейін Езекииль өзін [[Гадреэль (Supernatural)|Гадреэль]] екендігін жариялап, Динді жеңіп, Кевинді құтқаруға мүмкіндік бермейді. Ақырында Дин [[Кроули (Supernatural)|Кроулидің]] көмегіне жүгініп, Гадреэльді Сэмнің денесінен қуып шығуға қол жеткізеді, бірақ бұл ағайындылардың арасын ашады.

Абаддонды жеңуге үмітсіз күйде, Кроули Динді [[Қабыл таңбасы]]н қабылдауға итермелейді. Бұл таңбаны Диннің арғы атасы Қабыл берген. Кейін Кроули [[Алғашқы Қылыш]]ты табуға көмектеседі. Сэммен қарым-қатынасын қайта жақсартып, Дин Абаддонды өлтіріп, Гадреэльді де өлтірмек болады. Ақыры Метатронмен бетпе-бет келіп, Дин өлімші жарақат алып, тағы да қаза табады. Оның денесі бункерге қайтарылады, бірақ Дин қайта тіріледі — енді ол жынға айналған және [[Кроулимен]] бірге кетеді.&lt;ref name=&quot;variety20140523&quot;&gt;{{Cite news |last=Prudom |first=Laura |date=2014-05-23 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |access-date=2025-03-29 |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |issn=0042-2738}}&lt;/ref&gt;

====10-маусым====
Жын ретінде өмір сүріп, Абаддонның жақтастарын өлтіріп жүрген Дин бір кезде [[Лестер Моррис]] есімді адамды өлтіреді және өзінің жындық күштері арқылы Кроулидің Сэм туралы айтқандарын растайды. Кейін Сэммен кездескенде, [[Коул]] есімді сарбаз Динге шабуылдап, Сэмге оны қасиетті сумен тұтқындауға мүмкіндік береді. Сэм оны қайта адамға айналдыру үшін [[жыннан емдеу рәсімін]] қолданады. Алайда Дин қашып кетеді. Бірақ Кастиэльдің көмегімен Дин қайтадан емделеді, дегенмен ол әлі де [[Қабыл таңбасымен]] күшейтілген адам болып қала береді.

Уақыт өте келе күші артып, өзін-өзі басқара алмай кеткен Дин [[Қабыл]]дан таңбаны алған адам ретінде ешқандай ем жоқ екенін біледі. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлім]] оған таңбаны алып тастау бүкіл [[Қара Түнек]]ті босататынын, сондықтан Динді қоғамнан аластату қажет екенін айтады. Бұл үшін ол Сэмді өлтіруі керек болады. Алдымен келіссе де, ақыры Дин Өлімді өлтіреді. Бірақ Сэмнің бұрынғы әрекеттері таңбаны бәрібір жоюға алып келеді — соның нәтижесінде Қара Түнек босап шығады.

====11-маусым====
Қара Түнек босатылған соң, Дин мен Сэм оны табуға кіріседі. Олар іздеп жүрген жаратылыс — Құдайдың қарындасы екенін білгенде шошиды. Бұл жаратылыс кейін өзін [[Амара (Supernatural)|Амара]] деп таныстырады. Дин оны өлтіре алмайды, өйткені оған деген ішкі тартылыс сезімі бар. Істі одан әрі қиындататыны — [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльдің]] [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] үшін ыдыс болуға келісуі, өйткені тек архангел ғана Амарамен күресе алады деп сенеді. Бірақ бұл сәтсіз аяқталады — себебі Люцифер құлаған архангел болғандықтан, шамасы жетпейді. Ақырында ағайындылар нағыз Құдай — [[Чак (Supernatural)|Чак Шюрлимен]] байланысады. Ол — Винчестер туралы Інжіл жазған жазушы еді. Чак пен Амара татуласқан соң, бірге кетеді. Осы үшін алғыс ретінде Амара Диннің анасын қайта тірілтеді — бұл Дин үшін күтпеген тосын сый болады.
====12-маусым====
Винчестерлер адам және тылсым күштер тарапынан қауіпке тап болады. [[Хат иелері (Supernatural)|Британдық Хат иелері]] АҚШ-тағы аңшыларды бақылауға алу мақсатында Винчестерлерге шабуыл жасайды. Сонымен қатар [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] жаңа тән іздеп, қашып жүр.

Кейін Люцифер [[АҚШ Президентін]] өзіне ыдыс етіп алады, бірақ Винчестерлер оны бұл тәннен қуып шығады. Осы кезде Люцифер Президентті иеленіп жүргенде [[балалы болғаны]] анықталады, сондықтан Винчестерлер сол баланың анасын қорғауға мәжбүр болады. [[Мэри Винчестер]] британдық Хат иелерімен одақтасу мүмкіндігін зерттейді. [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэль]] Люцифердің баласын қорғауға лайық деп шешеді, бірақ Хат иелері тым қатыгез екенін көрсетіп, одақ тоқтатылады — олар кездейсоқ бір мүшесін өлтіріп алған аңшы әйелді өлтіріп тастайды.

====13-маусым====
Винчестерлер Люциферді [[Апокалипсис Әлемі|параллель әлемге]] қуып жібереді, бұл жерде Апокалипсис 2012 жылы &quot;мерзімінде&quot; орын алған. Алайда бұл жоспар сәтсіз аяқталады: Люцифер бұл әлемнің [[Михаил (Supernatural)|Михаиліне]] негізгі әлем туралы айтып береді. Сонымен қатар, олар Люцифердің баласы — [[Джек Клайн]] атты кенеттен ересекке айналған нефилимді тәрбиелеуге тырысады.

Джек Винчестерлер мен Кастиэльді әкелері ретінде көреді. Ағайындылар [[Гавриил (Supernatural)|Гавриилдің]] тірі екенін анықтап, оны одақтас етеді. Олар Апокалипсис Әлемінен бірнеше адамды (оның ішінде [[Бобби Сингер (балама нұсқасы)]] мен [[Чарли Брэдбери]]ді) құтқарып үлгереді, бірақ Михаил мен Люцифер де бұл әлемге ереді.

Люцифер Джектің [[грациясын]] алып, күшін арттырғанда, оны тоқтатудың жалғыз жолы — Михаилдің ыдысы болуға келісім беру болады. [[Дин Винчестер]] келісім береді, бірақ кейін Михаил Диннің денесін толық иеленіп алады.

====14-маусым====
[[Дин]]нің денесін иемденген Михаил бірнеше апта бойы Жерді зерттейді және монстрларға көмек беріп, олар арқылы әлемді жаулап алмақ болады. Диннің рухы уақытша бет алып, бостандық сұрайды.

Михаил Диннің еркіндігін бір сәтке беріп, кейін қайта денесін алады. Алайда Дин отбасының көмегімен Михаилді өзінің [[санасындағы түрмеге]] қамап тастайды. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] орнын басқан [[Билли (Собиратель)|Билли]] Динге болашақтардың бәрінде Михаил бұл түрмеден қашып кететінін, тек бір болашақта ғана Дин өзін [[Энохийлік жәшікке]] жауып, мұхит түбіне тастау арқылы мұны тоқтата алатынын айтады. Дин жәшікті дайындап бастайды, бірақ Сэмнің басқа жол іздейік деген өтінішін қабылдайды.

Дин сиқырлы інжуді ұстап, жүрегінің ең үлкен тілегін орындайды — нәтижесінде [[Джон Винчестер]]мен қайта қауышады. Дин Михаилден құтылуды тілегенімен, шыққан нәтиже жүрек тебірентерлік отбасылық кездесуге айналады. Уақыт сызығының бұзылмауы үшін Джон өз уақытына қайтып кетеді.

Кейін [[малик жәшігінен]] бас тартқан Дин Сэм, Кастиэль және Джекпен бірге аңшылыққа аттанады. Осы кезде ол есінен танып, оянғанда Михаил оның санасынан шығып кеткенін көреді. Михаил аңшыларды қырып тастап, Винчестерлерді азаптайды. Алайда Джек өз [[жанын]] пайдаланып, Михаилді өлтіріп, оның грациясын сіңіреді. Осылайша Джек толық күшіне қайта оралады, бірақ жаны таусыла бастайды.

Бұл уақытта Люцифердің бұрынғы ыдысы оны [[Бос Кеңістік]]тен тірілтпек болады. Джек оны тоқтатады, бірақ сол жолы [[Мэри Винчестерді]] абайсызда өлтіріп алады. Дин анасының өлімі туралы біліп, аза мен ашуға булығады. Джекті өлтіру үшін [[Чак (Supernatural)|Чак]] келіп, өзімен бірге ерекше қару әкеледі: бұл қару нысанға не істесе, иесіне де соны жасайды. Дин оны Джекке бағыттайды, бірақ соңғы сәтте атып жібермей, түсіністік танытады.

Бұл Чактың ашуын тудырады. Сэм мен Дин өз өмірлерінің шын мәнінде Чактың ойын-сауығына айналғанын түсінеді. Ашуға булыққан Чак Джекті өлтіріп, тозақтан барлық зұлым рухтарды босатады. Ол: «Хикая аяқталды. Қош келдіңдер, ақырзаман!» — деп мәлімдейді. Винчестерлер мен Кастиэль жау шоғырын қарсы алуға дайындалады.

====15-маусым====
Чак тозақ қақпаларын ашып, ақырзаманды бастаған соң, Сэм, Дин және Кастиэль зомби мен аруақтармен күресуге мәжбүр болады.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pruner |first=Aaron |last2=Weatherhead |first2=Shaina |date=2020-11-20 |title='Supernatural' Series Finale Explained: How Does the Winchesters' Story End? |url=https://collider.com/supernatural-series-finale-explained/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Collider (website)|Collider]] |language=en-US}}&lt;/ref&gt; Олар тозақ пен әлем арасындағы саңылауды жауып, Чакты жеңудің жолын іздейді. Көп қиындықтан кейін, олар оны жеңіп шығады.

Алайда сол жеңістен соң Дин аңшылық кезінде [[вампирлер]] шабуылынан қайтыс болады. Өлімімен келісіп, Сэммен қоштасады. Кейін [[жәннатта]] [[Бобби Сингер]]мен қайта қауышып, оған Чак жеңілгеннен кейінгі жағдайларды түсіндіреді. Дин [[Кастиэльдің]] [[Бос Кеңістіктен]] құтқарылғанын және Кастиэль мен Джек жәннатты жақсартқанын біледі.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-20 |title=Here's how everyone's story ended on 'Supernatural' |url=https://ew.com/tv/supernatural-characters-final-season-endings/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt; Сэм Жер бетінде толыққанды өмір сүріп, кейін Динге жәннатта қосылады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Carry On |episode-link=Carry On (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2020-11-19 |season=15 |number=20 |credits=[[Andrew Dabb]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;
====''The Winchesters''====
1970-жылдары орын алған бұл хикаяда Дин Винчестер ата-анасы — [[Джон Винчестер]] мен [[Мэри Кэмпбелл]]дің қалай танысып, ғашық болып, әкелерін іздеу жолында бірге жын-перілермен күрескені туралы баяндап отырады. Бұл оқиғаларды баяндау барысында Дин Винчестер ешкім білмейтін бір шындықты ашады: [[Акрида]] — бүкіл тіршілікке қауіп төндіретін құбыжықтар және Дин ата-анасының өміріндегі бұл жоғалған тарау жайлы көбірек мәлімет жинамақ ниетте.

[[Сэмюэл Кэмпбелл]]дің жарық зақымдаған барлау фотоларының арасынан Джон оған [[Генри Винчестер]]дің хатын берген ер адамды байқап қалады. Джон мен Мэри бұл адамды танымайды, бірақ фотода [[Импала]] көлігіне мініп жатқан бұл адам — Дин екені белгілі болады. Акрида Динді тоқтатуға аңшыларды біріктірген адам деп танып, оны іздеуге [[Монстрлар клубын]] пайдалануды көздейді. Акридаға тұтқынға түскен Джон олар Диннен қорқатынын байқап, Дин бұл әлемге жат емес екенін, оларды өлтіре алатын жалғыз адам екенін түсінеді.

Флешбэк арқылы Джон Вьетнамнан оралған соң оған Генридің хатын Дин береді, бұл кезде Дин [[Бобби Сингер]]мен бірге Акридаға қарсы аңшылық жүргізіп жүрген болатын. Қазіргі уақытта Акрида патшайымы [[Джоан Хопкинс]] Дин мен Импаланың бір портал арқылы жіберіліп, жойылғанын айтады. [[Остиум]] және Диннің аңшылық күнделігі арқылы Монстрлар клубы Динді қайтаруға тырысады, бірақ тек Импаланы ғана қайтара алады. Сол себепті олар Дин өліп қалған деп ойлайды. Алайда Импала да бұл әлемге жат болғандықтан, Мэри оны [[Джоан]]ға соғып өлтіреді, бұл арқылы Акрида да жойылады. Бірақ бұл әрекет Мэриді портал арқылы өткізіп жібереді.

Дин Мэриді порталдан құтқарып, Монстрлар клубының [[балама ғаламда]] екенін түсіндіреді. [[Carry On (Supernatural)|Өлімінен кейін Жәннатта]] жүріп, Дин бірнеше ғаламды аралап, отбасы бақытты өмір сүретін әлемді іздейді. Осы кезде ол Чактың жеңілген жағдайына дайындалған [[Акрида]] деген қауіпсіздік тетігін тауып алады. Акрида Сэмге де қауіп төндіргендіктен, Дин [[Джек]]тің араласпау туралы бұйрығына қарамай, бұл іске араласады. Джек оған ескерту жасаса да, соңында келісіп, Динге өз күнделігі мен [[Кольт]]ті қайтарып береді.

Дин Джонға күнделігін береді — бұл күнделік Джонның күнделігі Динге жол көрсеткендей, оған жол көрсетпек. Ал Мэриге Кольтті береді, оны келесі жылы Мэримен [[келісім жасайтын]] [[Азазел]] кездескенде қолдануға ескерту жасайды. Одан аты-жөнін сұрағанда, Дин [[Джеймс Хетфилд]] деп өтірік ат береді. Сосын Джек пен Боббимен бірге қайтадан Жәннатқа аттанып, бұл ғаламда отбасына бақыт бұйырғанына разы күйде кетеді.

== Қабілеттері мен дағдылары ==
Дин — тәжірибелі әрі өте тапқыр аңшы.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=2HIyhLRKK7A |title=COMIC CON 2018 {{!}} Jensen Ackles Talks Dean Winchester and 'Supernatural' |date=2018-07-26 |type=Video |language=en |publisher=Fangirlish |via=[[YouTube]]}}&lt;/ref&gt; Ол әртүрлі [[атыс қаруы|қаруларды]] жақсы меңгерген; көбінесе [[Colt 1911]] тапаншасы мен [[кесілген мылтықты]] қолданады. Қол күрес, [[пышақпен ұрыс]] және айла-тәсілдерді жетік меңгерген. Ол бірнеше рет адамдар мен [[шэйпшифтер]], вампирлер және жындар сияқты күшті тіршілік иелерін жеңіп шыққан.

«Croatoan» эпизодында [[Молотов коктейлі]] мен [[жарылғыш құрал]] дайындап, [[химияны]] білетінін көрсетеді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Croatoan |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2006-12-07 |season=2 |number=9 |credits=John Shiban (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; «Phantom Traveler» бөлімінде ескі [[Уокман]]нан [[ЭМӨ]] детектор құрастырып, [[электроника]] мен [[кері инженерия]]дан хабары бар екенін дәлелдейді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Phantom Traveller |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-10-04 |season=1 |number=4 |credits=Richard Hatem (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;

Дин тылсым күштер туралы, [[мифология]] мен [[сиқырлар]]ды терең меңгерген және 4-маусымнан бастап [[періштелерге]] қарсы сиқырларды қолдана бастайды.

Аңшылық барысында Дин жиі өзін [[ФБР]], [[Ауруларды бақылау және алдын алу орталығы|CDC]] секілді үкімет агенті ретінде таныстырып, тергеулерге араласады. Ол сондай-ақ құлып бұзу, сигнализация өшіру, көлік ұрлау, бильярд ойнап ақша табу сияқты тәсілдерді де жетік меңгерген. [[Тозақта]] [[Аластэрдің]] «шәкірті» болған кезде азаптау әдістерін толықтай үйренген.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=ihviwyc_TUg |title=Jensen Ackles talks about Dean's return from Hell |date=2008-09-18 |type=Video |publisher=TheCWSource |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/ihviwyc_TUg |archive-date=2021-12-14 |url-status=live |via=[[YouTube]]}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt;

Дин көліктерге өте жақын, [[Impala (Supernatural)|Импаласын]] бала кезінен бастап өзі жөндеп, жақсы күйде ұстап келеді.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-18 |title='Supernatural's Jensen Ackles says he struggled with the show's ending at first |url=https://ew.com/tv/supernatural-jensen-ackles-final-season-interview/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt;

Қосымша қабілеттері:
Вампир кезінде: күш, көру, иіс және есту қабілеті күшейді.
Қабылдаған Марк Кайна: адам бола тұра ерекше күшке ие болды, [[Метатрон]] сияқты періштелермен тең күресе алды. Қанжарды өзіне тарту, алдын ала түстер көру және сиқыр мен жындарға иммунитет сияқты күштері болды.
Жын Дин: күші [[Тозақтың серілерімен]] теңесті, телепатия, жарадан жылдам жазылу, экзорцизмге төзімділік секілді қабілеттерге ие болды.
Михаил ретінде: телепортация, телекинез, жылдам сауығу, және [[Архангел семсерін]] пайдалану мүмкіндігі болды.
''The Winchesters'' хикаясында Дин жарақат алмайтын рухани формада жүреді. Бір портал оны жоя алмайды, себебі ол әлдеқашан өлген. Дегенмен, ол әлеммен физикалық әрекеттесе алады және [[елес]]тер сияқты кенеттен жоғалып, қайта пайда бола алады. Дегенмен, Дин ең алдымен [[Импаламен]] жүріп-тұрғанды жөн көреді — бұл көлікті ол [[Жәннаттан]] ала келген.
== Сілтемелер ==
{{Табиғаттан тыс}}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>otbsdhrn2kbpz3ah2xmhm94s8mhgkpp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484416</id>
      <parentid>3484415</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T02:39:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <origin>3484416</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="53290" sha1="cevm32mzj797hcsedj6wg4ejmgu6rqp" xml:space="preserve">{{Кейіпкер
| есімі                 = Дин Винчестер
| төл есімі             = 
| суреті                = 
| сурет тақырыбы        = 
| сериясы               = Табиғаттан тыс
| ғаламы                = 
| авторлары             = Эрик Крипке
| негізделген           = 
| шабыт көзі            = Дин Мориарти
| бейімделген           = 
| сомдаған              = Дженсен Эклс
| дыбыстаған            = 
| алғаш көрінуі         = 
| соңғы көрінуі         = 
| пайда болулары        = 
| шын есімі             = 
| толық аты             = 
| лақап аты             = 
| түрі                  = адам
| жынысы                = ер
| мәртебесі             = қайтыс болған
| жасы                  = 
| туған күні            = 
| туған жері            = Канзас, Лоуренс
| қайтыс болған күні    = 
| қайтыс болған жері    = 
| өлім себебі           = арқасына кірген темірден қайтыс болды
| планетасы             = 
| отаны                 = 
| ұлты                  = 
| мекенжайы             = 
| кәсібі                = демондар аңшысы
| тиесілігі             = Аңшылар, Білім сақтаушылар
| лауазымы              = 
| атағы                 = 
| жұбайы                = 
| балалары              = 
| әкесі                 = Джон Винчестер
| анасы                 = Мэри Винчестер
| туыстары              = Сэм Винчестер (інісі)
| ғашығы                = 
| иесі                  = 
| тәлімгері             = 
| достары               = Бобби Сингер
| одақтастары           =
| ізбасарлары           = 
| қарсыластары          = Кроули, Азазел, Люцифер
| дүниетанымы           = 
| қызығушылықтары       = 
| қабілеттері           = 
| ұрыс стилі            = 
| қаруы                 = 
| көлігі                = Импала 1967
| ресми сайты           = 
}}

'''Дин Винчестер''' ({{lang-en|Dean Winchester}}) — ''[[Табиғаттан тыс (телесериал)|Табиғаттан тыс]]'' атты америкалық драмалық телехикаяның екі [[протагонист|басты кейіпкерінің]] бірі, [[Сэм Винчестер]]дің ағасы. Кейіпкердің негізгі нұсқасын [[Дженсен Эклс]] сомдайды. Өзге нұсқаларын Хантер Брошу (сәби кезі), Ридж Кэнайп (бала кезі), Николай Лоутон-Джистра (жеткіншек кезі), Брок Келли және Дилан Эверетт (жасөспірім кезі), сондай-ақ Чад Эверетт (егде шағы) сомдаған.

==Дамуы==
Дин Винчестерді ''Supernatural'' телехикаясының авторы және бастапқы шоураннері [[Эрик Крипке]] ойлап тапты. Ол The WB арнасына екі бауырдың тылсым құбылыстарды зерттейтін шоу идеясын ұсынған кезде бұл кейіпкерді жасаған болатын.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p.6&lt;/ref&gt; Диннің есімі [[Джек Керуак|Джек Керуактың]] жол сапары туралы ''On the Road'' (Жол үстінде) атты романындағы Дин Мориартиге құрмет ретінде берілген,&lt;ref name=&quot;scarierfiction&quot;&gt;{{cite web |date=March 8, 2007 |title=Fact scarier than fiction |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110827205742/https://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |archive-date=August 27, 2011 |access-date=2009-09-30 |website=[[The Daily Telegraph (Sydney)|The Daily Telegraph]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; бұл Крипкенің американдық жол-сапар стиліндегі телехикая жасау идеясымен үйлесіп тұрды.&lt;ref name=&quot;theage&quot;&gt;{{cite news |author=Fernandez |first=Maria Elena |date=January 5, 2006 |title=On the road trip from hell |url=http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121104085911/http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |archive-date=November 4, 2012 |access-date=2009-09-30 |work=[[The Age]] |publisher= |location=Melbourne}}&lt;/ref&gt; Бастапқыда бауырлардың тегі &quot;Харрисон&quot; болады деп жоспарланған, бұл Харрисон Фордқа сілтеме еді, өйткені Крипке Диннің &quot;Хан Солоның немқұрайды ержүректілігін&quot; иеленгенін қалаған. Алайда Канзас штатында &quot;Сэм Харрисон&quot; есімді азамат болғандықтан, заңдық себептермен бұл текті өзгертуге тура келді.&lt;ref name=&quot;lastname&quot;&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |interviewer=Angie Rentmeester |title=A 'Supernatural' Spin-Off? Death By Bad Taco? Series Creator Eric Kripke Explains |url=http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606234935/http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-date=2011-06-06 |work=Starpulse.com |date=2008-02-14}}&lt;/ref&gt; Winchester Mystery House-қа деген қызығушылығын және телехикаяға &quot;қазіргі заманғы вестерн&quot; атмосферасын бергісі келгенін ескере отырып, Крипке &quot;Винчестер&quot; тегін таңдады. Дин мен оның бауыры Сэм [[Канзас]] штатының Лоуренс қаласынан шыққан, өйткені бұл қала Сталл зиратына жақын орналасқан, ал ол жер қалалық аңыздарымен танымал.&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |title=Supernatural: Your Burning Questions Answered! |url=http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20091230184335/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-date=2009-12-30 |work=[[TV Guide]] |date=2006-10-12}}&lt;/ref&gt; Дин Винчестер рөлін сомдаған Дженсен Эклз бастапқыда Сэм рөліне кастингке қатысқан, алайда кейін оны Дин рөліне сынап көруге шақырып,&lt;ref&gt;{{cite web |last=Prudom |first=Laura |date=November 11, 2014 |title=Supernatural at 200: The Road So Far, An Oral History |url=https://variety.com/2014/tv/spotlight/supernatural-oral-history-200-episodes-ackles-padalecki-kripke-1201352537/ |access-date=2022-02-19 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; сценарийді оқығаннан кейін Дин кейіпкерін көбірек ұнатқанын байқаған.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p. 130&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;starc&quot;&gt;{{cite web |last=Begum |first=Mumtaj |date=September 12, 2008 |title=Jensen Ackles enjoys doing Supernatural |url=http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=/2008/9/12/tvnradio/1985443&amp;sec=tvnradio |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081028170727/http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=%2F2008%2F9%2F12%2Ftvnradio%2F1985443&amp;sec=tvnradio |archive-date=October 28, 2008 |access-date=September 22, 2009 |work=[[The Star (Malaysia)|The Star Online]]}}&lt;/ref&gt;

==Кейіпкердің өмірбаяны==

===Сериалға дейінгі кезең===
Дин Винчестер 1979 жылдың 24 қаңтарында&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=The Monster at the End of This Book |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2009-04-20 |season=4 |number=18 |transcript=Transcript |transcript-url=http://www.supernaturalwiki.com/index.php?title=4.18_The_Monster_at_the_End_of_This_Book_%28transcript%29 |quote=PUBLISHER: &quot;What's May 2nd?&quot; SAM: &quot;That's my – Uh... that's Sam's birthday.&quot; DEAN: &quot;January 24th is Dean's.&quot; |language=en |credits=Julie Siege (writer), [[Mike Rohl]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Knight |first=Nicholas |date=2012-11-15 |title=The Essential Supernatural: On the Road with Sam and Dean Winchester |publisher=Insight Editions |isbn=978-1608871452 }}&lt;/ref&gt; [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон]] мен [[Мэри Винчестер (Supernatural)|Мэри Винчестердің]] отбасында, Канзас штатының Лоуренс қаласында дүниеге келді. Ол олардың тұңғыш баласы, өзінің інісі [[Сэм Винчестер|Сэмнен]] төрт жас үлкен. Дин ана жағынан әжесі Дианна Кэмпбелдің құрметіне аталған.

1983 жылдың 2 қарашасында Мэри Сэмнің бөлмесінде [[Азазель (Supernatural)|Азазель]] есімді жынның қолынан қаза табады, және үй өртене бастағанда, Динге Сэмді қауіпсіз жерге алып шығу тапсырылды, ал Джон Мэриді құтқаруға тырысқанымен, сәтсіз болды. Осы оқиғадан кейін Дин өзін Сэм үшін жауапты сезінді және олар бірге өскен кезде, әрдайым інісіне қамқор болу міндетін алды.

Джон Мэридің өлімінің себебін зерттеуге кірісіп, тылсым жаратылыстар мен оларды аулайтын адамдар туралы білді. Кейін Джонның өзі де аңшыға айналып, Динді де солай тәрбиеледі, дегенмен екеуі де Сэмнен тылсым дүниелерді жасырып келді, ол тек 8 жасқа келгенде ғана шындықты білді. Винчестерлер елді шарлап, мотельдерде немесе Джонның достарының үйлерінде өмір сүріп жүрді. Джонның үнемі үйде болмауына байланысты, Дин Сэмге бас-көз болуға мәжбүр болды. Дин 16 жасында ұрлық жасағаны үшін тұтқындалып, жасөспірімдер үйіне жіберілді, онда ол біраз уақыт қалыпты мектепте оқуға мүмкіндік алды, бірақ соңында Сэмге қайта оралуды таңдады.

Сериал басталарға дейін Сэм тылсым өмірден алыстап, өз өмірін бастауды шешеді. Джон Сэмге ренжіп, оны отбасын тастап кетті деп есептеді, ал Сэм де кетер алдында болған үлкен жанжалға байланысты реніш ұстады. Джон мен Дин аңшылықты жалғастырып, АҚШ-ты аралап жүрді.

Дин көптеген қару түрлерін қолдануымен танымал. Оның ерекше стиліне қара былғары етік, қара былғары күрте және қою фланель жейделер мен көк джинсы шалбар жатады. Сондай-ақ ол өзінің қара түсті [[Chevrolet Impala (төртінші буын)|1967 жылғы Chevrolet Impala]] көлігімен танымал — ол кейде сол көлікте ұйықтайды және жүк салғышында мол қару-жарақ жинағы сақталған.
===Сериал барысында===

====1-маусым====
Сериал басталған кезде Дин 26 жаста болады және Джон оған өз бетімен аңшылық жасауға рұқсат берген. Бірінші эпизодта Дин колледжде оқып жатқан Сэмге бірнеше жылдан бері алғаш рет келеді және жоғалып кеткен Джонды табуға көмектесуін сұрайды. Алғашында олар табысқа жете алмайды, және эпизод соңында Сэмнің қызы [[List of Supernatural characters#Jessica Moore|Джессика Мур]] аналары сияқты жолмен қайтыс болады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Pilot |episode-link=Pilot (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-09-13 |season=1 |number=1 | credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[David Nutter]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Сэм Динмен бірге жолға шығып, түрлі тылсым жаратылыстарды аулап, әкесін іздеп, аналары мен Джессиканың өлімінің артындағы кінәліні табуға кіріседі. Соңында олар әкелерімен қайта қауышып, [[The Colt (Supernatural)|Колт]] деген ерекше тапаншаны иеленіп, көздері сары түсті қуатты жын — [[Азазель (Supernatural)|Азазельге]] қарсы соққы беруге дайындалады.

====2-маусым====
Оны өлтіре алмай, олар жүк көлігімен соқтығысып, Дин комаға түседі. Жүрегі тоқтап, Дин өледі, бірақ Джон Диннің өмірі үшін жынмен келісім жасап, оны аман алып қалады.

Джонның жаны жынға беріліп, тозаққа кеткен соң, Сэм мен Дин жынды аулауды жалғастырады. Жын кейін Сэмді ұрлап әкетеді. Сэм арқасынан пышақталып, қаза табады, бұл Динді інісінің өмірін сақтау үшін жынмен келісім жасауға итермелейді. Динге тек бір жыл өмір беріледі. Ағайындылар жынды тозақ қақпасын ашуға және [[Лилит (Supernatural)|Лилитті]] босатуға кедергі жасай алмайды. Алайда, олардың әкесі де тозақтан шығып, оларға Сары Көзді Жынды өлтіруге мүмкіндік береді, содан кейін оның жаны жұмаққа кетеді.

====3-маусым====
Қалатын уақыты азайып бара жатқанын сезінген Дин босатылған жындарды аулауға кіріседі. [[Руби (Supernatural)|Руби]] есімді жынмен кездесіп, Дин тозақта тым ұзақ уақыт жанса, өзі де жынға айналуы мүмкін екенін біледі. Ағайындылар Лилит Азазельден кейін тозақтағы билікті алғанын және Диннің келісім-шартын қолында ұстап отырғанын анықтайды. Соңында олар Лилитпен бетпе-бет кездеседі.

Оны өлтіре алмаған Динді тозақ иттері (Хеллхаундар) паршалап өлтіреді, ал жаны тозаққа сүйреледі.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=No Rest for the Wicked |episode-link=No Rest for the Wicked (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2008-05-15 |season=3 |number=16 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Kim Manners]] (director)}}&lt;/ref&gt;

====4-маусым====
Тозақта жүргенде, Лилит [[Аластэр (Supernatural)|Аластэр]] есімді жынға Динді азаптауды бұйырады. Дин төрт ай бойы өлі болғанымен, тозақта бұл 40 жылға тең. 30 жыл бойы азаптауға қарсы тұрып, ақыры Аластэрге қосылып, жандарды азаптай бастайды. Кейін Дин қабірінен оянып, отбасымен қайта қауышады және [[періште]] [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльмен]] кездеседі. Кастиэль мен басқа да періштелер Динді тозақтан құтқарып, қайта тірілткен болып шығады.

Тозақта жасаған істері үшін ішкі қиналысқа түсіп, Сэмді жынның қанын ішуден тоқтатуға тырысады. Кастиэль оны өткенге жіберіп, Дин Азазельмен қайта кездеседі.

Бір сәтте Дин Сэмге тозақта жандарды азаптап қана қоймай, одан ләззат алғанын мойындайды.

Кейін [[Захария (Supernatural)|Захария]] есімді періште Динге аңшылықты жалғастыруды бұйырады, себебі Дин аңшылықты тастамақ болғанда Джонның да тозақта азап көргенін біледі.

''Jump the Shark'' эпизодында Дин мен Сэм [[Адам Миллиган|Адам]] есімді өгей інілері барын біледі. Бастапқыда сенбеген Дин фотосуреттерді көрген соң туыстығына көзі жетеді. Дин Сэмнің Адамға әкелері үйреткен қатал тәсілдерді қолдануына қарсы болады. Эпизод соңында Адамды жын емес, кек қайтарғысы келген ғул өлтіріп, өзін Адам ретінде көрсеткені белгілі болады. Дин Сэмді құтқарып, ағайындылар Адамның денесін өртейді.

Соңында Дин періштелер Апокалипсис болуын қалайтынын біледі. Егер жынның ерекше балаларының бірі (соңғысы — Сэм) Лилитті өлтірсе, Люцифер босатылады. Кастиэль Динге періштелерден қашуға көмектеседі. Дин [[Рубиді]] өлтіреді (ол Лилиттің тыңшысы болған), бірақ [[Люцифер (Supernatural)|Люцифердің]] босатылуына бөгет болуға кеш қалады.

====5-маусым====
Люцифер босатылған соң, белгісіз күш (Құдай) Дин мен Сэмді ұшаққа телепорттайды. Кейін олар Диннің [[Михаил (Supernatural)|Михаил]], ал Сэмнің Люцифер үшін ыдыс рөлі барын біледі. Олар [[Крест жолдарының патшасы]] [[Кроули (Supernatural)|Кроулимен]] кездесіп, [[Төрт салт атты]]мен күрес жүргізеді.

Ағайындылар Люциферді жеңудің жолын іздеп жүріп, ''Колт'' тапаншасын қолданбақ болады және [[Құдай]]ды іздейді, бірақ Колт Люциферді өлтіре алмайтыны, ал Құдайға Апокалипсис маңызды еместігі белгілі болады.&lt;ref name=&quot;abandon all hope&quot;&gt;{{cite episode |title=Abandon All Hope |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=November 19, 2009 |season=5 |number=10 |credits=[[Ben Edlund]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;moon&quot;&gt;{{cite episode |title=Dark Side of the Moon |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 1, 2010 |season=5 |number=16 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), [[Jeff Woolnough]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Дин Михаилдің ыдысы болуға келіспек болады, тіпті бұл миллиондаған адамның өліміне әкелсе де.&lt;ref name=&quot;sympathy&quot;&gt;{{cite episode |title=Sympathy For The Devil |episode-link=Sympathy for the Devil (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=September 10, 2009 |season=5 |number=1 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; Алайда, Сэмнің Динге деген сенімі оны басқа шешім іздеуге көндіреді.&lt;ref name=&quot;point of no return&quot;&gt;{{cite episode |title=Point of No Return |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 15, 2010 |season=5 |number=18 |credits=[[Jeremy Carver]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt; [[Гавриил (Supernatural)|Архангел Гавриил]] қаза тапқан соң, ағайындылар [[Төрт салт аттының]] жүзіктерін пайдаланып, Люциферді қайта тозаққа қамай алатынын біледі.&lt;ref name=&quot;hammer of the gods&quot;&gt;{{cite episode |title=Hammer of the Gods |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 22, 2010 |season=5 |number=19 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), Rick Bota (director)}}&lt;/ref&gt; Дин мен Сэмде соғыс пен аштықтың жүзігі бар, енді індет пен өлімдікі керек болады. Іздестіру кезінде Сэм колледждегі ескі досы Брэдимен кездеседі — ол Джессиканы Сэмге таныстырған және Азазельдің бұйрығымен Джессиканы өлтірген жын болған. Ақпаратты алған соң Дин Сэмге Брэдиді өлтіруге мүмкіндік береді.

[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] Люциферді қайта тозаққа қамау жолын білген соң, Дин Сэмге Люцифердің ыдысы болуға рұқсат береді. Бірақ Сэмнің Динмен арасындағы байланысы оны бақылауды сақтауға көмектеседі, нәтижесінде ол өзін Люцифермен бірге тозақтағы қапасқа тастайды. Михаил де, олардың кіші інісі Адамның денесін иеленіп, бірге түседі.
====6-маусым====
Аңшылықты тастап, бұрынғы кездейсоқ қарым-қатынаста болған Лисамен бірге тұруға көшкен Дин қалыпты өмірге бейімделуге тырысады. Алайда джин шабуыл жасап, оны белгісіз біреу құтқарған соң, ол қайтадан аңшылық өмірге тартылады. Дин інісі Сэм мен нағашы атасы қайтыс болғаннан кейін тірілгенін білгенде қатты таңғалады. Оның мазасы одан әрі кетеді, өйткені Сэм бұрынғыдай жұмсақ емес, суық әрі қатыгез, тіпті Диннің уақытша вампирге айналуына жол береді. Бұл әсіресе таңғаларлық, өйткені әдетте Сэм ағайындылардың ішіндегі мейірімдісі болған.

Кейін Кастиэль Сэмде жан жоқ екенін айтқанда, Дин оны қайтарудың жолын іздей бастайды. Дин [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] көмегімен Сэмнің жанын Люцифердің қапасынан қайтарады. Содан кейін ағайындылар [[Кроули (Supernatural)|Кроули]] мен [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльге]] қатысты астыртын әрекеттің бетін ашады. Олар барлық жындардың анасын — [[Ив (Supernatural)|Ивті]] жеңіп, Лисамен қарым-қатынасты үзіп, Кастиэльдің тозақтағы рухтарды сіңіріп алып, тірі періштелердің ең қуаттысына айналғанын біледі.

====7-маусым====
[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] көмек сұраған Дин Кастиэльді Пургаторий рухтарын қайтаруға көндіре алмайды, нәтижесінде [[Левиафандар (Supernatural)|левиафандар]] босап, Жерді жаулап алуға әрекет жасайды. Ағайындылардың әке орнына жүрген [[Бобби Сингер]]ді левиафан көсемі [[Дик Роман]] өлтіреді. Осы кезде олар [[Кевин Тран (Supernatural)|Кевин Тран]] есімді пайғамбармен одақтас болады.

[[Құдайдың Сөзі]] арқылы Дин мен Кастиэль Романды өлтіреді, бірақ кейінгі жарылыста өздері де қаза тауып, [[Пургаторийге]] сүйреледі.

====8-маусым====
Кастиэль тастап кеткеннен кейін, Дин вампир [[Бенни (Supernatural)|Беннидің]] көмегімен Пургаторийде бір жыл тірі қалады. Кейін екеуі қашып шығады. Дин Сэмнің оны іздемегенін білгенде ашуға булығады. Олар Кевинмен қайта қауышып, Тозақ қақпасын жабуға арналған сынақтар туралы тағы бір [[Құдай сөзі]]н табады. Дин Сэмге сынақтарды орындауға көмектеседі және олар бұл жолда [[Метатрон (Supernatural)|Метатрон]] атты қашқын періштемен және [[Абаддон (Supernatural)|Абаддон]] есімді тозақ рыцарымен кездеседі. Сонымен қатар, әке жағынан аталары оларға [[Хат иелері (Supernatural)|Хат иелері]] бункерін база ретінде қалдырады. Дин Кастиэльдің [[Наоми (Supernatural)|Наоми]] атты періште тарапынан өзін өлтіруге бағдарламаланғанын білгенде шошиды. [[Кроули (Supernatural)|Кроулиді]] ұстап, Дин Сэмді сынақты аяқтаудан тоқтатады, себебі бұл оның өліміне әкелуі мүмкін екенін біледі. Ауруханаға бара жатқанда, Сэм құлап түседі, дәл осы кезде періштелер Жерге құлай бастайды.

====9-маусым====
Көмек сұрап дұға еткен Дин Метатрон Кастиэльді алдап, оның рақымын ұрлап, адамға айналдырғанын біледі. [[Езекииль]] есімді періште Сэмнің денесін иеленуге ұсыныс жасап, Дин келіседі, себебі бұл Сэмді құтқарып қалудың жалғыз жолы. Бірақ Езекииль Сэмнің денесінде болғанда, Дин Кастиэльден көмек ала алмай, Абаддонмен күресудің жолын іздеуге мәжбүр болады. Кейін Езекииль өзін [[Гадреэль (Supernatural)|Гадреэль]] екендігін жариялап, Динді жеңіп, Кевинді құтқаруға мүмкіндік бермейді. Ақырында Дин [[Кроули (Supernatural)|Кроулидің]] көмегіне жүгініп, Гадреэльді Сэмнің денесінен қуып шығуға қол жеткізеді, бірақ бұл ағайындылардың арасын ашады.

Абаддонды жеңуге үмітсіз күйде, Кроули Динді [[Қабыл таңбасы]]н қабылдауға итермелейді. Бұл таңбаны Диннің арғы атасы Қабыл берген. Кейін Кроули [[Алғашқы Қылыш]]ты табуға көмектеседі. Сэммен қарым-қатынасын қайта жақсартып, Дин Абаддонды өлтіріп, Гадреэльді де өлтірмек болады. Ақыры Метатронмен бетпе-бет келіп, Дин өлімші жарақат алып, тағы да қаза табады. Оның денесі бункерге қайтарылады, бірақ Дин қайта тіріледі — енді ол жынға айналған және [[Кроулимен]] бірге кетеді.&lt;ref name=&quot;variety20140523&quot;&gt;{{Cite news |last=Prudom |first=Laura |date=2014-05-23 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |access-date=2025-03-29 |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |issn=0042-2738}}&lt;/ref&gt;

====10-маусым====
Жын ретінде өмір сүріп, Абаддонның жақтастарын өлтіріп жүрген Дин бір кезде [[Лестер Моррис]] есімді адамды өлтіреді және өзінің жындық күштері арқылы Кроулидің Сэм туралы айтқандарын растайды. Кейін Сэммен кездескенде, [[Коул]] есімді сарбаз Динге шабуылдап, Сэмге оны қасиетті сумен тұтқындауға мүмкіндік береді. Сэм оны қайта адамға айналдыру үшін [[жыннан емдеу рәсімін]] қолданады. Алайда Дин қашып кетеді. Бірақ Кастиэльдің көмегімен Дин қайтадан емделеді, дегенмен ол әлі де [[Қабыл таңбасымен]] күшейтілген адам болып қала береді.

Уақыт өте келе күші артып, өзін-өзі басқара алмай кеткен Дин [[Қабыл]]дан таңбаны алған адам ретінде ешқандай ем жоқ екенін біледі. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлім]] оған таңбаны алып тастау бүкіл [[Қара Түнек]]ті босататынын, сондықтан Динді қоғамнан аластату қажет екенін айтады. Бұл үшін ол Сэмді өлтіруі керек болады. Алдымен келіссе де, ақыры Дин Өлімді өлтіреді. Бірақ Сэмнің бұрынғы әрекеттері таңбаны бәрібір жоюға алып келеді — соның нәтижесінде Қара Түнек босап шығады.

====11-маусым====
Қара Түнек босатылған соң, Дин мен Сэм оны табуға кіріседі. Олар іздеп жүрген жаратылыс — Құдайдың қарындасы екенін білгенде шошиды. Бұл жаратылыс кейін өзін [[Амара (Supernatural)|Амара]] деп таныстырады. Дин оны өлтіре алмайды, өйткені оған деген ішкі тартылыс сезімі бар. Істі одан әрі қиындататыны — [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльдің]] [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] үшін ыдыс болуға келісуі, өйткені тек архангел ғана Амарамен күресе алады деп сенеді. Бірақ бұл сәтсіз аяқталады — себебі Люцифер құлаған архангел болғандықтан, шамасы жетпейді. Ақырында ағайындылар нағыз Құдай — [[Чак (Supernatural)|Чак Шюрлимен]] байланысады. Ол — Винчестер туралы Інжіл жазған жазушы еді. Чак пен Амара татуласқан соң, бірге кетеді. Осы үшін алғыс ретінде Амара Диннің анасын қайта тірілтеді — бұл Дин үшін күтпеген тосын сый болады.
====12-маусым====
Винчестерлер адам және тылсым күштер тарапынан қауіпке тап болады. [[Хат иелері (Supernatural)|Британдық Хат иелері]] АҚШ-тағы аңшыларды бақылауға алу мақсатында Винчестерлерге шабуыл жасайды. Сонымен қатар [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] жаңа тән іздеп, қашып жүр.

Кейін Люцифер [[АҚШ Президентін]] өзіне ыдыс етіп алады, бірақ Винчестерлер оны бұл тәннен қуып шығады. Осы кезде Люцифер Президентті иеленіп жүргенде [[балалы болғаны]] анықталады, сондықтан Винчестерлер сол баланың анасын қорғауға мәжбүр болады. [[Мэри Винчестер]] британдық Хат иелерімен одақтасу мүмкіндігін зерттейді. [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэль]] Люцифердің баласын қорғауға лайық деп шешеді, бірақ Хат иелері тым қатыгез екенін көрсетіп, одақ тоқтатылады — олар кездейсоқ бір мүшесін өлтіріп алған аңшы әйелді өлтіріп тастайды.

====13-маусым====
Винчестерлер Люциферді [[Апокалипсис Әлемі|параллель әлемге]] қуып жібереді, бұл жерде Апокалипсис 2012 жылы &quot;мерзімінде&quot; орын алған. Алайда бұл жоспар сәтсіз аяқталады: Люцифер бұл әлемнің [[Михаил (Supernatural)|Михаиліне]] негізгі әлем туралы айтып береді. Сонымен қатар, олар Люцифердің баласы — [[Джек Клайн]] атты кенеттен ересекке айналған нефилимді тәрбиелеуге тырысады.

Джек Винчестерлер мен Кастиэльді әкелері ретінде көреді. Ағайындылар [[Гавриил (Supernatural)|Гавриилдің]] тірі екенін анықтап, оны одақтас етеді. Олар Апокалипсис Әлемінен бірнеше адамды (оның ішінде [[Бобби Сингер (балама нұсқасы)]] мен [[Чарли Брэдбери]]ді) құтқарып үлгереді, бірақ Михаил мен Люцифер де бұл әлемге ереді.

Люцифер Джектің [[грациясын]] алып, күшін арттырғанда, оны тоқтатудың жалғыз жолы — Михаилдің ыдысы болуға келісім беру болады. [[Дин Винчестер]] келісім береді, бірақ кейін Михаил Диннің денесін толық иеленіп алады.

====14-маусым====
[[Дин]]нің денесін иемденген Михаил бірнеше апта бойы Жерді зерттейді және монстрларға көмек беріп, олар арқылы әлемді жаулап алмақ болады. Диннің рухы уақытша бет алып, бостандық сұрайды.

Михаил Диннің еркіндігін бір сәтке беріп, кейін қайта денесін алады. Алайда Дин отбасының көмегімен Михаилді өзінің [[санасындағы түрмеге]] қамап тастайды. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] орнын басқан [[Билли (Собиратель)|Билли]] Динге болашақтардың бәрінде Михаил бұл түрмеден қашып кететінін, тек бір болашақта ғана Дин өзін [[Энохийлік жәшікке]] жауып, мұхит түбіне тастау арқылы мұны тоқтата алатынын айтады. Дин жәшікті дайындап бастайды, бірақ Сэмнің басқа жол іздейік деген өтінішін қабылдайды.

Дин сиқырлы інжуді ұстап, жүрегінің ең үлкен тілегін орындайды — нәтижесінде [[Джон Винчестер]]мен қайта қауышады. Дин Михаилден құтылуды тілегенімен, шыққан нәтиже жүрек тебірентерлік отбасылық кездесуге айналады. Уақыт сызығының бұзылмауы үшін Джон өз уақытына қайтып кетеді.

Кейін [[малик жәшігінен]] бас тартқан Дин Сэм, Кастиэль және Джекпен бірге аңшылыққа аттанады. Осы кезде ол есінен танып, оянғанда Михаил оның санасынан шығып кеткенін көреді. Михаил аңшыларды қырып тастап, Винчестерлерді азаптайды. Алайда Джек өз [[жанын]] пайдаланып, Михаилді өлтіріп, оның грациясын сіңіреді. Осылайша Джек толық күшіне қайта оралады, бірақ жаны таусыла бастайды.

Бұл уақытта Люцифердің бұрынғы ыдысы оны [[Бос Кеңістік]]тен тірілтпек болады. Джек оны тоқтатады, бірақ сол жолы [[Мэри Винчестерді]] абайсызда өлтіріп алады. Дин анасының өлімі туралы біліп, аза мен ашуға булығады. Джекті өлтіру үшін [[Чак (Supernatural)|Чак]] келіп, өзімен бірге ерекше қару әкеледі: бұл қару нысанға не істесе, иесіне де соны жасайды. Дин оны Джекке бағыттайды, бірақ соңғы сәтте атып жібермей, түсіністік танытады.

Бұл Чактың ашуын тудырады. Сэм мен Дин өз өмірлерінің шын мәнінде Чактың ойын-сауығына айналғанын түсінеді. Ашуға булыққан Чак Джекті өлтіріп, тозақтан барлық зұлым рухтарды босатады. Ол: «Хикая аяқталды. Қош келдіңдер, ақырзаман!» — деп мәлімдейді. Винчестерлер мен Кастиэль жау шоғырын қарсы алуға дайындалады.

====15-маусым====
Чак тозақ қақпаларын ашып, ақырзаманды бастаған соң, Сэм, Дин және Кастиэль зомби мен аруақтармен күресуге мәжбүр болады.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pruner |first=Aaron |last2=Weatherhead |first2=Shaina |date=2020-11-20 |title='Supernatural' Series Finale Explained: How Does the Winchesters' Story End? |url=https://collider.com/supernatural-series-finale-explained/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Collider (website)|Collider]] |language=en-US}}&lt;/ref&gt; Олар тозақ пен әлем арасындағы саңылауды жауып, Чакты жеңудің жолын іздейді. Көп қиындықтан кейін, олар оны жеңіп шығады.

Алайда сол жеңістен соң Дин аңшылық кезінде [[вампирлер]] шабуылынан қайтыс болады. Өлімімен келісіп, Сэммен қоштасады. Кейін [[жәннатта]] [[Бобби Сингер]]мен қайта қауышып, оған Чак жеңілгеннен кейінгі жағдайларды түсіндіреді. Дин [[Кастиэльдің]] [[Бос Кеңістіктен]] құтқарылғанын және Кастиэль мен Джек жәннатты жақсартқанын біледі.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-20 |title=Here's how everyone's story ended on 'Supernatural' |url=https://ew.com/tv/supernatural-characters-final-season-endings/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt; Сэм Жер бетінде толыққанды өмір сүріп, кейін Динге жәннатта қосылады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Carry On |episode-link=Carry On (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2020-11-19 |season=15 |number=20 |credits=[[Andrew Dabb]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;
====''The Winchesters''====
1970-жылдары орын алған бұл хикаяда Дин Винчестер ата-анасы — [[Джон Винчестер]] мен [[Мэри Кэмпбелл]]дің қалай танысып, ғашық болып, әкелерін іздеу жолында бірге жын-перілермен күрескені туралы баяндап отырады. Бұл оқиғаларды баяндау барысында Дин Винчестер ешкім білмейтін бір шындықты ашады: [[Акрида]] — бүкіл тіршілікке қауіп төндіретін құбыжықтар және Дин ата-анасының өміріндегі бұл жоғалған тарау жайлы көбірек мәлімет жинамақ ниетте.

[[Сэмюэл Кэмпбелл]]дің жарық зақымдаған барлау фотоларының арасынан Джон оған [[Генри Винчестер]]дің хатын берген ер адамды байқап қалады. Джон мен Мэри бұл адамды танымайды, бірақ фотода [[Импала]] көлігіне мініп жатқан бұл адам — Дин екені белгілі болады. Акрида Динді тоқтатуға аңшыларды біріктірген адам деп танып, оны іздеуге [[Монстрлар клубын]] пайдалануды көздейді. Акридаға тұтқынға түскен Джон олар Диннен қорқатынын байқап, Дин бұл әлемге жат емес екенін, оларды өлтіре алатын жалғыз адам екенін түсінеді.

Флешбэк арқылы Джон Вьетнамнан оралған соң оған Генридің хатын Дин береді, бұл кезде Дин [[Бобби Сингер]]мен бірге Акридаға қарсы аңшылық жүргізіп жүрген болатын. Қазіргі уақытта Акрида патшайымы [[Джоан Хопкинс]] Дин мен Импаланың бір портал арқылы жіберіліп, жойылғанын айтады. [[Остиум]] және Диннің аңшылық күнделігі арқылы Монстрлар клубы Динді қайтаруға тырысады, бірақ тек Импаланы ғана қайтара алады. Сол себепті олар Дин өліп қалған деп ойлайды. Алайда Импала да бұл әлемге жат болғандықтан, Мэри оны [[Джоан]]ға соғып өлтіреді, бұл арқылы Акрида да жойылады. Бірақ бұл әрекет Мэриді портал арқылы өткізіп жібереді.

Дин Мэриді порталдан құтқарып, Монстрлар клубының [[балама ғаламда]] екенін түсіндіреді. [[Carry On (Supernatural)|Өлімінен кейін Жәннатта]] жүріп, Дин бірнеше ғаламды аралап, отбасы бақытты өмір сүретін әлемді іздейді. Осы кезде ол Чактың жеңілген жағдайына дайындалған [[Акрида]] деген қауіпсіздік тетігін тауып алады. Акрида Сэмге де қауіп төндіргендіктен, Дин [[Джек]]тің араласпау туралы бұйрығына қарамай, бұл іске араласады. Джек оған ескерту жасаса да, соңында келісіп, Динге өз күнделігі мен [[Кольт]]ті қайтарып береді.

Дин Джонға күнделігін береді — бұл күнделік Джонның күнделігі Динге жол көрсеткендей, оған жол көрсетпек. Ал Мэриге Кольтті береді, оны келесі жылы Мэримен [[келісім жасайтын]] [[Азазел]] кездескенде қолдануға ескерту жасайды. Одан аты-жөнін сұрағанда, Дин [[Джеймс Хетфилд]] деп өтірік ат береді. Сосын Джек пен Боббимен бірге қайтадан Жәннатқа аттанып, бұл ғаламда отбасына бақыт бұйырғанына разы күйде кетеді.

== Қабілеттері мен дағдылары ==
Дин — тәжірибелі әрі өте тапқыр аңшы.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=2HIyhLRKK7A |title=COMIC CON 2018 {{!}} Jensen Ackles Talks Dean Winchester and 'Supernatural' |date=2018-07-26 |type=Video |language=en |publisher=Fangirlish |via=[[YouTube]]}}&lt;/ref&gt; Ол әртүрлі [[атыс қаруы|қаруларды]] жақсы меңгерген; көбінесе [[Colt 1911]] тапаншасы мен [[кесілген мылтықты]] қолданады. Қол күрес, [[пышақпен ұрыс]] және айла-тәсілдерді жетік меңгерген. Ол бірнеше рет адамдар мен [[шэйпшифтер]], вампирлер және жындар сияқты күшті тіршілік иелерін жеңіп шыққан.

«Croatoan» эпизодында [[Молотов коктейлі]] мен [[жарылғыш құрал]] дайындап, [[химияны]] білетінін көрсетеді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Croatoan |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2006-12-07 |season=2 |number=9 |credits=John Shiban (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; «Phantom Traveler» бөлімінде ескі [[Уокман]]нан [[ЭМӨ]] детектор құрастырып, [[электроника]] мен [[кері инженерия]]дан хабары бар екенін дәлелдейді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Phantom Traveller |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-10-04 |season=1 |number=4 |credits=Richard Hatem (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;

Дин тылсым күштер туралы, [[мифология]] мен [[сиқырлар]]ды терең меңгерген және 4-маусымнан бастап [[періштелерге]] қарсы сиқырларды қолдана бастайды.

Аңшылық барысында Дин жиі өзін [[ФБР]], [[Ауруларды бақылау және алдын алу орталығы|CDC]] секілді үкімет агенті ретінде таныстырып, тергеулерге араласады. Ол сондай-ақ құлып бұзу, сигнализация өшіру, көлік ұрлау, бильярд ойнап ақша табу сияқты тәсілдерді де жетік меңгерген. [[Тозақта]] [[Аластэрдің]] «шәкірті» болған кезде азаптау әдістерін толықтай үйренген.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=ihviwyc_TUg |title=Jensen Ackles talks about Dean's return from Hell |date=2008-09-18 |type=Video |publisher=TheCWSource |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/ihviwyc_TUg |archive-date=2021-12-14 |url-status=live |via=[[YouTube]]}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt;

Дин көліктерге өте жақын, [[Impala (Supernatural)|Импаласын]] бала кезінен бастап өзі жөндеп, жақсы күйде ұстап келеді.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-18 |title='Supernatural's Jensen Ackles says he struggled with the show's ending at first |url=https://ew.com/tv/supernatural-jensen-ackles-final-season-interview/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt;

Қосымша қабілеттері:
Вампир кезінде: күш, көру, иіс және есту қабілеті күшейді.
Қабылдаған Марк Кайна: адам бола тұра ерекше күшке ие болды, [[Метатрон]] сияқты періштелермен тең күресе алды. Қанжарды өзіне тарту, алдын ала түстер көру және сиқыр мен жындарға иммунитет сияқты күштері болды.
Жын Дин: күші [[Тозақтың серілерімен]] теңесті, телепатия, жарадан жылдам жазылу, экзорцизмге төзімділік секілді қабілеттерге ие болды.
Михаил ретінде: телепортация, телекинез, жылдам сауығу, және [[Архангел семсерін]] пайдалану мүмкіндігі болды.
''The Winchesters'' хикаясында Дин жарақат алмайтын рухани формада жүреді. Бір портал оны жоя алмайды, себебі ол әлдеқашан өлген. Дегенмен, ол әлеммен физикалық әрекеттесе алады және [[елес]]тер сияқты кенеттен жоғалып, қайта пайда бола алады. Дегенмен, Дин ең алдымен [[Импаламен]] жүріп-тұрғанды жөн көреді — бұл көлікті ол [[Жәннаттан]] ала келген.
== Сілтемелер ==
{{Табиғаттан тыс}}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>cevm32mzj797hcsedj6wg4ejmgu6rqp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484417</id>
      <parentid>3484416</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T02:39:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <origin>3484417</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="53314" sha1="6qaggbqmot17ock30z99nyv0b3voulr" xml:space="preserve">{{Кейіпкер
| есімі                 = Дин Винчестер
| төл есімі             = 
| суреті                = 
| сурет тақырыбы        = 
| сериясы               = Табиғаттан тыс
| ғаламы                = 
| авторлары             = Эрик Крипке
| негізделген           = 
| шабыт көзі            = Дин Мориарти
| бейімделген           = 
| сомдаған              = Дженсен Эклс
| дыбыстаған            = 
| алғаш көрінуі         = 
| соңғы көрінуі         = 
| пайда болулары        = 
| шын есімі             = 
| толық аты             = 
| лақап аты             = 
| түрі                  = адам
| жынысы                = ер
| мәртебесі             = қайтыс болған
| жасы                  = 
| туған күні            = 
| туған жері            = Канзас, Лоуренс
| қайтыс болған күні    = 
| қайтыс болған жері    = 
| өлім себебі           = арқасына кірген темірден қайтыс болды
| планетасы             = 
| отаны                 = 
| ұлты                  = 
| мекенжайы             = 
| кәсібі                = демондар аңшысы
| тиесілігі             = Аңшылар, Білім сақтаушылар
| лауазымы              = 
| атағы                 = 
| жұбайы                = 
| балалары              = 
| әкесі                 = Джон Винчестер
| анасы                 = Мэри Винчестер
| туыстары              = Сэм Винчестер (інісі)
| ғашығы                = 
| иесі                  = 
| тәлімгері             = 
| достары               = Бобби Сингер
| одақтастары           =
| ізбасарлары           = 
| қарсыластары          = Кроули, Азазел, Люцифер
| дүниетанымы           = 
| қызығушылықтары       = 
| қабілеттері           = 
| ұрыс стилі            = 
| қаруы                 = кольт, мачете
| көлігі                = Импала 1967
| ресми сайты           = 
}}

'''Дин Винчестер''' ({{lang-en|Dean Winchester}}) — ''[[Табиғаттан тыс (телесериал)|Табиғаттан тыс]]'' атты америкалық драмалық телехикаяның екі [[протагонист|басты кейіпкерінің]] бірі, [[Сэм Винчестер]]дің ағасы. Кейіпкердің негізгі нұсқасын [[Дженсен Эклс]] сомдайды. Өзге нұсқаларын Хантер Брошу (сәби кезі), Ридж Кэнайп (бала кезі), Николай Лоутон-Джистра (жеткіншек кезі), Брок Келли және Дилан Эверетт (жасөспірім кезі), сондай-ақ Чад Эверетт (егде шағы) сомдаған.

==Дамуы==
Дин Винчестерді ''Supernatural'' телехикаясының авторы және бастапқы шоураннері [[Эрик Крипке]] ойлап тапты. Ол The WB арнасына екі бауырдың тылсым құбылыстарды зерттейтін шоу идеясын ұсынған кезде бұл кейіпкерді жасаған болатын.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p.6&lt;/ref&gt; Диннің есімі [[Джек Керуак|Джек Керуактың]] жол сапары туралы ''On the Road'' (Жол үстінде) атты романындағы Дин Мориартиге құрмет ретінде берілген,&lt;ref name=&quot;scarierfiction&quot;&gt;{{cite web |date=March 8, 2007 |title=Fact scarier than fiction |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110827205742/https://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |archive-date=August 27, 2011 |access-date=2009-09-30 |website=[[The Daily Telegraph (Sydney)|The Daily Telegraph]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; бұл Крипкенің американдық жол-сапар стиліндегі телехикая жасау идеясымен үйлесіп тұрды.&lt;ref name=&quot;theage&quot;&gt;{{cite news |author=Fernandez |first=Maria Elena |date=January 5, 2006 |title=On the road trip from hell |url=http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121104085911/http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |archive-date=November 4, 2012 |access-date=2009-09-30 |work=[[The Age]] |publisher= |location=Melbourne}}&lt;/ref&gt; Бастапқыда бауырлардың тегі &quot;Харрисон&quot; болады деп жоспарланған, бұл Харрисон Фордқа сілтеме еді, өйткені Крипке Диннің &quot;Хан Солоның немқұрайды ержүректілігін&quot; иеленгенін қалаған. Алайда Канзас штатында &quot;Сэм Харрисон&quot; есімді азамат болғандықтан, заңдық себептермен бұл текті өзгертуге тура келді.&lt;ref name=&quot;lastname&quot;&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |interviewer=Angie Rentmeester |title=A 'Supernatural' Spin-Off? Death By Bad Taco? Series Creator Eric Kripke Explains |url=http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606234935/http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-date=2011-06-06 |work=Starpulse.com |date=2008-02-14}}&lt;/ref&gt; Winchester Mystery House-қа деген қызығушылығын және телехикаяға &quot;қазіргі заманғы вестерн&quot; атмосферасын бергісі келгенін ескере отырып, Крипке &quot;Винчестер&quot; тегін таңдады. Дин мен оның бауыры Сэм [[Канзас]] штатының Лоуренс қаласынан шыққан, өйткені бұл қала Сталл зиратына жақын орналасқан, ал ол жер қалалық аңыздарымен танымал.&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |title=Supernatural: Your Burning Questions Answered! |url=http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20091230184335/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-date=2009-12-30 |work=[[TV Guide]] |date=2006-10-12}}&lt;/ref&gt; Дин Винчестер рөлін сомдаған Дженсен Эклз бастапқыда Сэм рөліне кастингке қатысқан, алайда кейін оны Дин рөліне сынап көруге шақырып,&lt;ref&gt;{{cite web |last=Prudom |first=Laura |date=November 11, 2014 |title=Supernatural at 200: The Road So Far, An Oral History |url=https://variety.com/2014/tv/spotlight/supernatural-oral-history-200-episodes-ackles-padalecki-kripke-1201352537/ |access-date=2022-02-19 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; сценарийді оқығаннан кейін Дин кейіпкерін көбірек ұнатқанын байқаған.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p. 130&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;starc&quot;&gt;{{cite web |last=Begum |first=Mumtaj |date=September 12, 2008 |title=Jensen Ackles enjoys doing Supernatural |url=http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=/2008/9/12/tvnradio/1985443&amp;sec=tvnradio |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081028170727/http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=%2F2008%2F9%2F12%2Ftvnradio%2F1985443&amp;sec=tvnradio |archive-date=October 28, 2008 |access-date=September 22, 2009 |work=[[The Star (Malaysia)|The Star Online]]}}&lt;/ref&gt;

==Кейіпкердің өмірбаяны==

===Сериалға дейінгі кезең===
Дин Винчестер 1979 жылдың 24 қаңтарында&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=The Monster at the End of This Book |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2009-04-20 |season=4 |number=18 |transcript=Transcript |transcript-url=http://www.supernaturalwiki.com/index.php?title=4.18_The_Monster_at_the_End_of_This_Book_%28transcript%29 |quote=PUBLISHER: &quot;What's May 2nd?&quot; SAM: &quot;That's my – Uh... that's Sam's birthday.&quot; DEAN: &quot;January 24th is Dean's.&quot; |language=en |credits=Julie Siege (writer), [[Mike Rohl]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Knight |first=Nicholas |date=2012-11-15 |title=The Essential Supernatural: On the Road with Sam and Dean Winchester |publisher=Insight Editions |isbn=978-1608871452 }}&lt;/ref&gt; [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон]] мен [[Мэри Винчестер (Supernatural)|Мэри Винчестердің]] отбасында, Канзас штатының Лоуренс қаласында дүниеге келді. Ол олардың тұңғыш баласы, өзінің інісі [[Сэм Винчестер|Сэмнен]] төрт жас үлкен. Дин ана жағынан әжесі Дианна Кэмпбелдің құрметіне аталған.

1983 жылдың 2 қарашасында Мэри Сэмнің бөлмесінде [[Азазель (Supernatural)|Азазель]] есімді жынның қолынан қаза табады, және үй өртене бастағанда, Динге Сэмді қауіпсіз жерге алып шығу тапсырылды, ал Джон Мэриді құтқаруға тырысқанымен, сәтсіз болды. Осы оқиғадан кейін Дин өзін Сэм үшін жауапты сезінді және олар бірге өскен кезде, әрдайым інісіне қамқор болу міндетін алды.

Джон Мэридің өлімінің себебін зерттеуге кірісіп, тылсым жаратылыстар мен оларды аулайтын адамдар туралы білді. Кейін Джонның өзі де аңшыға айналып, Динді де солай тәрбиеледі, дегенмен екеуі де Сэмнен тылсым дүниелерді жасырып келді, ол тек 8 жасқа келгенде ғана шындықты білді. Винчестерлер елді шарлап, мотельдерде немесе Джонның достарының үйлерінде өмір сүріп жүрді. Джонның үнемі үйде болмауына байланысты, Дин Сэмге бас-көз болуға мәжбүр болды. Дин 16 жасында ұрлық жасағаны үшін тұтқындалып, жасөспірімдер үйіне жіберілді, онда ол біраз уақыт қалыпты мектепте оқуға мүмкіндік алды, бірақ соңында Сэмге қайта оралуды таңдады.

Сериал басталарға дейін Сэм тылсым өмірден алыстап, өз өмірін бастауды шешеді. Джон Сэмге ренжіп, оны отбасын тастап кетті деп есептеді, ал Сэм де кетер алдында болған үлкен жанжалға байланысты реніш ұстады. Джон мен Дин аңшылықты жалғастырып, АҚШ-ты аралап жүрді.

Дин көптеген қару түрлерін қолдануымен танымал. Оның ерекше стиліне қара былғары етік, қара былғары күрте және қою фланель жейделер мен көк джинсы шалбар жатады. Сондай-ақ ол өзінің қара түсті [[Chevrolet Impala (төртінші буын)|1967 жылғы Chevrolet Impala]] көлігімен танымал — ол кейде сол көлікте ұйықтайды және жүк салғышында мол қару-жарақ жинағы сақталған.
===Сериал барысында===

====1-маусым====
Сериал басталған кезде Дин 26 жаста болады және Джон оған өз бетімен аңшылық жасауға рұқсат берген. Бірінші эпизодта Дин колледжде оқып жатқан Сэмге бірнеше жылдан бері алғаш рет келеді және жоғалып кеткен Джонды табуға көмектесуін сұрайды. Алғашында олар табысқа жете алмайды, және эпизод соңында Сэмнің қызы [[List of Supernatural characters#Jessica Moore|Джессика Мур]] аналары сияқты жолмен қайтыс болады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Pilot |episode-link=Pilot (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-09-13 |season=1 |number=1 | credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[David Nutter]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Сэм Динмен бірге жолға шығып, түрлі тылсым жаратылыстарды аулап, әкесін іздеп, аналары мен Джессиканың өлімінің артындағы кінәліні табуға кіріседі. Соңында олар әкелерімен қайта қауышып, [[The Colt (Supernatural)|Колт]] деген ерекше тапаншаны иеленіп, көздері сары түсті қуатты жын — [[Азазель (Supernatural)|Азазельге]] қарсы соққы беруге дайындалады.

====2-маусым====
Оны өлтіре алмай, олар жүк көлігімен соқтығысып, Дин комаға түседі. Жүрегі тоқтап, Дин өледі, бірақ Джон Диннің өмірі үшін жынмен келісім жасап, оны аман алып қалады.

Джонның жаны жынға беріліп, тозаққа кеткен соң, Сэм мен Дин жынды аулауды жалғастырады. Жын кейін Сэмді ұрлап әкетеді. Сэм арқасынан пышақталып, қаза табады, бұл Динді інісінің өмірін сақтау үшін жынмен келісім жасауға итермелейді. Динге тек бір жыл өмір беріледі. Ағайындылар жынды тозақ қақпасын ашуға және [[Лилит (Supernatural)|Лилитті]] босатуға кедергі жасай алмайды. Алайда, олардың әкесі де тозақтан шығып, оларға Сары Көзді Жынды өлтіруге мүмкіндік береді, содан кейін оның жаны жұмаққа кетеді.

====3-маусым====
Қалатын уақыты азайып бара жатқанын сезінген Дин босатылған жындарды аулауға кіріседі. [[Руби (Supernatural)|Руби]] есімді жынмен кездесіп, Дин тозақта тым ұзақ уақыт жанса, өзі де жынға айналуы мүмкін екенін біледі. Ағайындылар Лилит Азазельден кейін тозақтағы билікті алғанын және Диннің келісім-шартын қолында ұстап отырғанын анықтайды. Соңында олар Лилитпен бетпе-бет кездеседі.

Оны өлтіре алмаған Динді тозақ иттері (Хеллхаундар) паршалап өлтіреді, ал жаны тозаққа сүйреледі.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=No Rest for the Wicked |episode-link=No Rest for the Wicked (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2008-05-15 |season=3 |number=16 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Kim Manners]] (director)}}&lt;/ref&gt;

====4-маусым====
Тозақта жүргенде, Лилит [[Аластэр (Supernatural)|Аластэр]] есімді жынға Динді азаптауды бұйырады. Дин төрт ай бойы өлі болғанымен, тозақта бұл 40 жылға тең. 30 жыл бойы азаптауға қарсы тұрып, ақыры Аластэрге қосылып, жандарды азаптай бастайды. Кейін Дин қабірінен оянып, отбасымен қайта қауышады және [[періште]] [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльмен]] кездеседі. Кастиэль мен басқа да періштелер Динді тозақтан құтқарып, қайта тірілткен болып шығады.

Тозақта жасаған істері үшін ішкі қиналысқа түсіп, Сэмді жынның қанын ішуден тоқтатуға тырысады. Кастиэль оны өткенге жіберіп, Дин Азазельмен қайта кездеседі.

Бір сәтте Дин Сэмге тозақта жандарды азаптап қана қоймай, одан ләззат алғанын мойындайды.

Кейін [[Захария (Supernatural)|Захария]] есімді періште Динге аңшылықты жалғастыруды бұйырады, себебі Дин аңшылықты тастамақ болғанда Джонның да тозақта азап көргенін біледі.

''Jump the Shark'' эпизодында Дин мен Сэм [[Адам Миллиган|Адам]] есімді өгей інілері барын біледі. Бастапқыда сенбеген Дин фотосуреттерді көрген соң туыстығына көзі жетеді. Дин Сэмнің Адамға әкелері үйреткен қатал тәсілдерді қолдануына қарсы болады. Эпизод соңында Адамды жын емес, кек қайтарғысы келген ғул өлтіріп, өзін Адам ретінде көрсеткені белгілі болады. Дин Сэмді құтқарып, ағайындылар Адамның денесін өртейді.

Соңында Дин періштелер Апокалипсис болуын қалайтынын біледі. Егер жынның ерекше балаларының бірі (соңғысы — Сэм) Лилитті өлтірсе, Люцифер босатылады. Кастиэль Динге періштелерден қашуға көмектеседі. Дин [[Рубиді]] өлтіреді (ол Лилиттің тыңшысы болған), бірақ [[Люцифер (Supernatural)|Люцифердің]] босатылуына бөгет болуға кеш қалады.

====5-маусым====
Люцифер босатылған соң, белгісіз күш (Құдай) Дин мен Сэмді ұшаққа телепорттайды. Кейін олар Диннің [[Михаил (Supernatural)|Михаил]], ал Сэмнің Люцифер үшін ыдыс рөлі барын біледі. Олар [[Крест жолдарының патшасы]] [[Кроули (Supernatural)|Кроулимен]] кездесіп, [[Төрт салт атты]]мен күрес жүргізеді.

Ағайындылар Люциферді жеңудің жолын іздеп жүріп, ''Колт'' тапаншасын қолданбақ болады және [[Құдай]]ды іздейді, бірақ Колт Люциферді өлтіре алмайтыны, ал Құдайға Апокалипсис маңызды еместігі белгілі болады.&lt;ref name=&quot;abandon all hope&quot;&gt;{{cite episode |title=Abandon All Hope |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=November 19, 2009 |season=5 |number=10 |credits=[[Ben Edlund]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;moon&quot;&gt;{{cite episode |title=Dark Side of the Moon |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 1, 2010 |season=5 |number=16 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), [[Jeff Woolnough]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Дин Михаилдің ыдысы болуға келіспек болады, тіпті бұл миллиондаған адамның өліміне әкелсе де.&lt;ref name=&quot;sympathy&quot;&gt;{{cite episode |title=Sympathy For The Devil |episode-link=Sympathy for the Devil (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=September 10, 2009 |season=5 |number=1 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; Алайда, Сэмнің Динге деген сенімі оны басқа шешім іздеуге көндіреді.&lt;ref name=&quot;point of no return&quot;&gt;{{cite episode |title=Point of No Return |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 15, 2010 |season=5 |number=18 |credits=[[Jeremy Carver]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt; [[Гавриил (Supernatural)|Архангел Гавриил]] қаза тапқан соң, ағайындылар [[Төрт салт аттының]] жүзіктерін пайдаланып, Люциферді қайта тозаққа қамай алатынын біледі.&lt;ref name=&quot;hammer of the gods&quot;&gt;{{cite episode |title=Hammer of the Gods |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 22, 2010 |season=5 |number=19 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), Rick Bota (director)}}&lt;/ref&gt; Дин мен Сэмде соғыс пен аштықтың жүзігі бар, енді індет пен өлімдікі керек болады. Іздестіру кезінде Сэм колледждегі ескі досы Брэдимен кездеседі — ол Джессиканы Сэмге таныстырған және Азазельдің бұйрығымен Джессиканы өлтірген жын болған. Ақпаратты алған соң Дин Сэмге Брэдиді өлтіруге мүмкіндік береді.

[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] Люциферді қайта тозаққа қамау жолын білген соң, Дин Сэмге Люцифердің ыдысы болуға рұқсат береді. Бірақ Сэмнің Динмен арасындағы байланысы оны бақылауды сақтауға көмектеседі, нәтижесінде ол өзін Люцифермен бірге тозақтағы қапасқа тастайды. Михаил де, олардың кіші інісі Адамның денесін иеленіп, бірге түседі.
====6-маусым====
Аңшылықты тастап, бұрынғы кездейсоқ қарым-қатынаста болған Лисамен бірге тұруға көшкен Дин қалыпты өмірге бейімделуге тырысады. Алайда джин шабуыл жасап, оны белгісіз біреу құтқарған соң, ол қайтадан аңшылық өмірге тартылады. Дин інісі Сэм мен нағашы атасы қайтыс болғаннан кейін тірілгенін білгенде қатты таңғалады. Оның мазасы одан әрі кетеді, өйткені Сэм бұрынғыдай жұмсақ емес, суық әрі қатыгез, тіпті Диннің уақытша вампирге айналуына жол береді. Бұл әсіресе таңғаларлық, өйткені әдетте Сэм ағайындылардың ішіндегі мейірімдісі болған.

Кейін Кастиэль Сэмде жан жоқ екенін айтқанда, Дин оны қайтарудың жолын іздей бастайды. Дин [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] көмегімен Сэмнің жанын Люцифердің қапасынан қайтарады. Содан кейін ағайындылар [[Кроули (Supernatural)|Кроули]] мен [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльге]] қатысты астыртын әрекеттің бетін ашады. Олар барлық жындардың анасын — [[Ив (Supernatural)|Ивті]] жеңіп, Лисамен қарым-қатынасты үзіп, Кастиэльдің тозақтағы рухтарды сіңіріп алып, тірі періштелердің ең қуаттысына айналғанын біледі.

====7-маусым====
[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] көмек сұраған Дин Кастиэльді Пургаторий рухтарын қайтаруға көндіре алмайды, нәтижесінде [[Левиафандар (Supernatural)|левиафандар]] босап, Жерді жаулап алуға әрекет жасайды. Ағайындылардың әке орнына жүрген [[Бобби Сингер]]ді левиафан көсемі [[Дик Роман]] өлтіреді. Осы кезде олар [[Кевин Тран (Supernatural)|Кевин Тран]] есімді пайғамбармен одақтас болады.

[[Құдайдың Сөзі]] арқылы Дин мен Кастиэль Романды өлтіреді, бірақ кейінгі жарылыста өздері де қаза тауып, [[Пургаторийге]] сүйреледі.

====8-маусым====
Кастиэль тастап кеткеннен кейін, Дин вампир [[Бенни (Supernatural)|Беннидің]] көмегімен Пургаторийде бір жыл тірі қалады. Кейін екеуі қашып шығады. Дин Сэмнің оны іздемегенін білгенде ашуға булығады. Олар Кевинмен қайта қауышып, Тозақ қақпасын жабуға арналған сынақтар туралы тағы бір [[Құдай сөзі]]н табады. Дин Сэмге сынақтарды орындауға көмектеседі және олар бұл жолда [[Метатрон (Supernatural)|Метатрон]] атты қашқын періштемен және [[Абаддон (Supernatural)|Абаддон]] есімді тозақ рыцарымен кездеседі. Сонымен қатар, әке жағынан аталары оларға [[Хат иелері (Supernatural)|Хат иелері]] бункерін база ретінде қалдырады. Дин Кастиэльдің [[Наоми (Supernatural)|Наоми]] атты періште тарапынан өзін өлтіруге бағдарламаланғанын білгенде шошиды. [[Кроули (Supernatural)|Кроулиді]] ұстап, Дин Сэмді сынақты аяқтаудан тоқтатады, себебі бұл оның өліміне әкелуі мүмкін екенін біледі. Ауруханаға бара жатқанда, Сэм құлап түседі, дәл осы кезде періштелер Жерге құлай бастайды.

====9-маусым====
Көмек сұрап дұға еткен Дин Метатрон Кастиэльді алдап, оның рақымын ұрлап, адамға айналдырғанын біледі. [[Езекииль]] есімді періште Сэмнің денесін иеленуге ұсыныс жасап, Дин келіседі, себебі бұл Сэмді құтқарып қалудың жалғыз жолы. Бірақ Езекииль Сэмнің денесінде болғанда, Дин Кастиэльден көмек ала алмай, Абаддонмен күресудің жолын іздеуге мәжбүр болады. Кейін Езекииль өзін [[Гадреэль (Supernatural)|Гадреэль]] екендігін жариялап, Динді жеңіп, Кевинді құтқаруға мүмкіндік бермейді. Ақырында Дин [[Кроули (Supernatural)|Кроулидің]] көмегіне жүгініп, Гадреэльді Сэмнің денесінен қуып шығуға қол жеткізеді, бірақ бұл ағайындылардың арасын ашады.

Абаддонды жеңуге үмітсіз күйде, Кроули Динді [[Қабыл таңбасы]]н қабылдауға итермелейді. Бұл таңбаны Диннің арғы атасы Қабыл берген. Кейін Кроули [[Алғашқы Қылыш]]ты табуға көмектеседі. Сэммен қарым-қатынасын қайта жақсартып, Дин Абаддонды өлтіріп, Гадреэльді де өлтірмек болады. Ақыры Метатронмен бетпе-бет келіп, Дин өлімші жарақат алып, тағы да қаза табады. Оның денесі бункерге қайтарылады, бірақ Дин қайта тіріледі — енді ол жынға айналған және [[Кроулимен]] бірге кетеді.&lt;ref name=&quot;variety20140523&quot;&gt;{{Cite news |last=Prudom |first=Laura |date=2014-05-23 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |access-date=2025-03-29 |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |issn=0042-2738}}&lt;/ref&gt;

====10-маусым====
Жын ретінде өмір сүріп, Абаддонның жақтастарын өлтіріп жүрген Дин бір кезде [[Лестер Моррис]] есімді адамды өлтіреді және өзінің жындық күштері арқылы Кроулидің Сэм туралы айтқандарын растайды. Кейін Сэммен кездескенде, [[Коул]] есімді сарбаз Динге шабуылдап, Сэмге оны қасиетті сумен тұтқындауға мүмкіндік береді. Сэм оны қайта адамға айналдыру үшін [[жыннан емдеу рәсімін]] қолданады. Алайда Дин қашып кетеді. Бірақ Кастиэльдің көмегімен Дин қайтадан емделеді, дегенмен ол әлі де [[Қабыл таңбасымен]] күшейтілген адам болып қала береді.

Уақыт өте келе күші артып, өзін-өзі басқара алмай кеткен Дин [[Қабыл]]дан таңбаны алған адам ретінде ешқандай ем жоқ екенін біледі. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлім]] оған таңбаны алып тастау бүкіл [[Қара Түнек]]ті босататынын, сондықтан Динді қоғамнан аластату қажет екенін айтады. Бұл үшін ол Сэмді өлтіруі керек болады. Алдымен келіссе де, ақыры Дин Өлімді өлтіреді. Бірақ Сэмнің бұрынғы әрекеттері таңбаны бәрібір жоюға алып келеді — соның нәтижесінде Қара Түнек босап шығады.

====11-маусым====
Қара Түнек босатылған соң, Дин мен Сэм оны табуға кіріседі. Олар іздеп жүрген жаратылыс — Құдайдың қарындасы екенін білгенде шошиды. Бұл жаратылыс кейін өзін [[Амара (Supernatural)|Амара]] деп таныстырады. Дин оны өлтіре алмайды, өйткені оған деген ішкі тартылыс сезімі бар. Істі одан әрі қиындататыны — [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльдің]] [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] үшін ыдыс болуға келісуі, өйткені тек архангел ғана Амарамен күресе алады деп сенеді. Бірақ бұл сәтсіз аяқталады — себебі Люцифер құлаған архангел болғандықтан, шамасы жетпейді. Ақырында ағайындылар нағыз Құдай — [[Чак (Supernatural)|Чак Шюрлимен]] байланысады. Ол — Винчестер туралы Інжіл жазған жазушы еді. Чак пен Амара татуласқан соң, бірге кетеді. Осы үшін алғыс ретінде Амара Диннің анасын қайта тірілтеді — бұл Дин үшін күтпеген тосын сый болады.
====12-маусым====
Винчестерлер адам және тылсым күштер тарапынан қауіпке тап болады. [[Хат иелері (Supernatural)|Британдық Хат иелері]] АҚШ-тағы аңшыларды бақылауға алу мақсатында Винчестерлерге шабуыл жасайды. Сонымен қатар [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] жаңа тән іздеп, қашып жүр.

Кейін Люцифер [[АҚШ Президентін]] өзіне ыдыс етіп алады, бірақ Винчестерлер оны бұл тәннен қуып шығады. Осы кезде Люцифер Президентті иеленіп жүргенде [[балалы болғаны]] анықталады, сондықтан Винчестерлер сол баланың анасын қорғауға мәжбүр болады. [[Мэри Винчестер]] британдық Хат иелерімен одақтасу мүмкіндігін зерттейді. [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэль]] Люцифердің баласын қорғауға лайық деп шешеді, бірақ Хат иелері тым қатыгез екенін көрсетіп, одақ тоқтатылады — олар кездейсоқ бір мүшесін өлтіріп алған аңшы әйелді өлтіріп тастайды.

====13-маусым====
Винчестерлер Люциферді [[Апокалипсис Әлемі|параллель әлемге]] қуып жібереді, бұл жерде Апокалипсис 2012 жылы &quot;мерзімінде&quot; орын алған. Алайда бұл жоспар сәтсіз аяқталады: Люцифер бұл әлемнің [[Михаил (Supernatural)|Михаиліне]] негізгі әлем туралы айтып береді. Сонымен қатар, олар Люцифердің баласы — [[Джек Клайн]] атты кенеттен ересекке айналған нефилимді тәрбиелеуге тырысады.

Джек Винчестерлер мен Кастиэльді әкелері ретінде көреді. Ағайындылар [[Гавриил (Supernatural)|Гавриилдің]] тірі екенін анықтап, оны одақтас етеді. Олар Апокалипсис Әлемінен бірнеше адамды (оның ішінде [[Бобби Сингер (балама нұсқасы)]] мен [[Чарли Брэдбери]]ді) құтқарып үлгереді, бірақ Михаил мен Люцифер де бұл әлемге ереді.

Люцифер Джектің [[грациясын]] алып, күшін арттырғанда, оны тоқтатудың жалғыз жолы — Михаилдің ыдысы болуға келісім беру болады. [[Дин Винчестер]] келісім береді, бірақ кейін Михаил Диннің денесін толық иеленіп алады.

====14-маусым====
[[Дин]]нің денесін иемденген Михаил бірнеше апта бойы Жерді зерттейді және монстрларға көмек беріп, олар арқылы әлемді жаулап алмақ болады. Диннің рухы уақытша бет алып, бостандық сұрайды.

Михаил Диннің еркіндігін бір сәтке беріп, кейін қайта денесін алады. Алайда Дин отбасының көмегімен Михаилді өзінің [[санасындағы түрмеге]] қамап тастайды. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] орнын басқан [[Билли (Собиратель)|Билли]] Динге болашақтардың бәрінде Михаил бұл түрмеден қашып кететінін, тек бір болашақта ғана Дин өзін [[Энохийлік жәшікке]] жауып, мұхит түбіне тастау арқылы мұны тоқтата алатынын айтады. Дин жәшікті дайындап бастайды, бірақ Сэмнің басқа жол іздейік деген өтінішін қабылдайды.

Дин сиқырлы інжуді ұстап, жүрегінің ең үлкен тілегін орындайды — нәтижесінде [[Джон Винчестер]]мен қайта қауышады. Дин Михаилден құтылуды тілегенімен, шыққан нәтиже жүрек тебірентерлік отбасылық кездесуге айналады. Уақыт сызығының бұзылмауы үшін Джон өз уақытына қайтып кетеді.

Кейін [[малик жәшігінен]] бас тартқан Дин Сэм, Кастиэль және Джекпен бірге аңшылыққа аттанады. Осы кезде ол есінен танып, оянғанда Михаил оның санасынан шығып кеткенін көреді. Михаил аңшыларды қырып тастап, Винчестерлерді азаптайды. Алайда Джек өз [[жанын]] пайдаланып, Михаилді өлтіріп, оның грациясын сіңіреді. Осылайша Джек толық күшіне қайта оралады, бірақ жаны таусыла бастайды.

Бұл уақытта Люцифердің бұрынғы ыдысы оны [[Бос Кеңістік]]тен тірілтпек болады. Джек оны тоқтатады, бірақ сол жолы [[Мэри Винчестерді]] абайсызда өлтіріп алады. Дин анасының өлімі туралы біліп, аза мен ашуға булығады. Джекті өлтіру үшін [[Чак (Supernatural)|Чак]] келіп, өзімен бірге ерекше қару әкеледі: бұл қару нысанға не істесе, иесіне де соны жасайды. Дин оны Джекке бағыттайды, бірақ соңғы сәтте атып жібермей, түсіністік танытады.

Бұл Чактың ашуын тудырады. Сэм мен Дин өз өмірлерінің шын мәнінде Чактың ойын-сауығына айналғанын түсінеді. Ашуға булыққан Чак Джекті өлтіріп, тозақтан барлық зұлым рухтарды босатады. Ол: «Хикая аяқталды. Қош келдіңдер, ақырзаман!» — деп мәлімдейді. Винчестерлер мен Кастиэль жау шоғырын қарсы алуға дайындалады.

====15-маусым====
Чак тозақ қақпаларын ашып, ақырзаманды бастаған соң, Сэм, Дин және Кастиэль зомби мен аруақтармен күресуге мәжбүр болады.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pruner |first=Aaron |last2=Weatherhead |first2=Shaina |date=2020-11-20 |title='Supernatural' Series Finale Explained: How Does the Winchesters' Story End? |url=https://collider.com/supernatural-series-finale-explained/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Collider (website)|Collider]] |language=en-US}}&lt;/ref&gt; Олар тозақ пен әлем арасындағы саңылауды жауып, Чакты жеңудің жолын іздейді. Көп қиындықтан кейін, олар оны жеңіп шығады.

Алайда сол жеңістен соң Дин аңшылық кезінде [[вампирлер]] шабуылынан қайтыс болады. Өлімімен келісіп, Сэммен қоштасады. Кейін [[жәннатта]] [[Бобби Сингер]]мен қайта қауышып, оған Чак жеңілгеннен кейінгі жағдайларды түсіндіреді. Дин [[Кастиэльдің]] [[Бос Кеңістіктен]] құтқарылғанын және Кастиэль мен Джек жәннатты жақсартқанын біледі.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-20 |title=Here's how everyone's story ended on 'Supernatural' |url=https://ew.com/tv/supernatural-characters-final-season-endings/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt; Сэм Жер бетінде толыққанды өмір сүріп, кейін Динге жәннатта қосылады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Carry On |episode-link=Carry On (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2020-11-19 |season=15 |number=20 |credits=[[Andrew Dabb]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;
====''The Winchesters''====
1970-жылдары орын алған бұл хикаяда Дин Винчестер ата-анасы — [[Джон Винчестер]] мен [[Мэри Кэмпбелл]]дің қалай танысып, ғашық болып, әкелерін іздеу жолында бірге жын-перілермен күрескені туралы баяндап отырады. Бұл оқиғаларды баяндау барысында Дин Винчестер ешкім білмейтін бір шындықты ашады: [[Акрида]] — бүкіл тіршілікке қауіп төндіретін құбыжықтар және Дин ата-анасының өміріндегі бұл жоғалған тарау жайлы көбірек мәлімет жинамақ ниетте.

[[Сэмюэл Кэмпбелл]]дің жарық зақымдаған барлау фотоларының арасынан Джон оған [[Генри Винчестер]]дің хатын берген ер адамды байқап қалады. Джон мен Мэри бұл адамды танымайды, бірақ фотода [[Импала]] көлігіне мініп жатқан бұл адам — Дин екені белгілі болады. Акрида Динді тоқтатуға аңшыларды біріктірген адам деп танып, оны іздеуге [[Монстрлар клубын]] пайдалануды көздейді. Акридаға тұтқынға түскен Джон олар Диннен қорқатынын байқап, Дин бұл әлемге жат емес екенін, оларды өлтіре алатын жалғыз адам екенін түсінеді.

Флешбэк арқылы Джон Вьетнамнан оралған соң оған Генридің хатын Дин береді, бұл кезде Дин [[Бобби Сингер]]мен бірге Акридаға қарсы аңшылық жүргізіп жүрген болатын. Қазіргі уақытта Акрида патшайымы [[Джоан Хопкинс]] Дин мен Импаланың бір портал арқылы жіберіліп, жойылғанын айтады. [[Остиум]] және Диннің аңшылық күнделігі арқылы Монстрлар клубы Динді қайтаруға тырысады, бірақ тек Импаланы ғана қайтара алады. Сол себепті олар Дин өліп қалған деп ойлайды. Алайда Импала да бұл әлемге жат болғандықтан, Мэри оны [[Джоан]]ға соғып өлтіреді, бұл арқылы Акрида да жойылады. Бірақ бұл әрекет Мэриді портал арқылы өткізіп жібереді.

Дин Мэриді порталдан құтқарып, Монстрлар клубының [[балама ғаламда]] екенін түсіндіреді. [[Carry On (Supernatural)|Өлімінен кейін Жәннатта]] жүріп, Дин бірнеше ғаламды аралап, отбасы бақытты өмір сүретін әлемді іздейді. Осы кезде ол Чактың жеңілген жағдайына дайындалған [[Акрида]] деген қауіпсіздік тетігін тауып алады. Акрида Сэмге де қауіп төндіргендіктен, Дин [[Джек]]тің араласпау туралы бұйрығына қарамай, бұл іске араласады. Джек оған ескерту жасаса да, соңында келісіп, Динге өз күнделігі мен [[Кольт]]ті қайтарып береді.

Дин Джонға күнделігін береді — бұл күнделік Джонның күнделігі Динге жол көрсеткендей, оған жол көрсетпек. Ал Мэриге Кольтті береді, оны келесі жылы Мэримен [[келісім жасайтын]] [[Азазел]] кездескенде қолдануға ескерту жасайды. Одан аты-жөнін сұрағанда, Дин [[Джеймс Хетфилд]] деп өтірік ат береді. Сосын Джек пен Боббимен бірге қайтадан Жәннатқа аттанып, бұл ғаламда отбасына бақыт бұйырғанына разы күйде кетеді.

== Қабілеттері мен дағдылары ==
Дин — тәжірибелі әрі өте тапқыр аңшы.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=2HIyhLRKK7A |title=COMIC CON 2018 {{!}} Jensen Ackles Talks Dean Winchester and 'Supernatural' |date=2018-07-26 |type=Video |language=en |publisher=Fangirlish |via=[[YouTube]]}}&lt;/ref&gt; Ол әртүрлі [[атыс қаруы|қаруларды]] жақсы меңгерген; көбінесе [[Colt 1911]] тапаншасы мен [[кесілген мылтықты]] қолданады. Қол күрес, [[пышақпен ұрыс]] және айла-тәсілдерді жетік меңгерген. Ол бірнеше рет адамдар мен [[шэйпшифтер]], вампирлер және жындар сияқты күшті тіршілік иелерін жеңіп шыққан.

«Croatoan» эпизодында [[Молотов коктейлі]] мен [[жарылғыш құрал]] дайындап, [[химияны]] білетінін көрсетеді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Croatoan |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2006-12-07 |season=2 |number=9 |credits=John Shiban (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; «Phantom Traveler» бөлімінде ескі [[Уокман]]нан [[ЭМӨ]] детектор құрастырып, [[электроника]] мен [[кері инженерия]]дан хабары бар екенін дәлелдейді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Phantom Traveller |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-10-04 |season=1 |number=4 |credits=Richard Hatem (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;

Дин тылсым күштер туралы, [[мифология]] мен [[сиқырлар]]ды терең меңгерген және 4-маусымнан бастап [[періштелерге]] қарсы сиқырларды қолдана бастайды.

Аңшылық барысында Дин жиі өзін [[ФБР]], [[Ауруларды бақылау және алдын алу орталығы|CDC]] секілді үкімет агенті ретінде таныстырып, тергеулерге араласады. Ол сондай-ақ құлып бұзу, сигнализация өшіру, көлік ұрлау, бильярд ойнап ақша табу сияқты тәсілдерді де жетік меңгерген. [[Тозақта]] [[Аластэрдің]] «шәкірті» болған кезде азаптау әдістерін толықтай үйренген.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=ihviwyc_TUg |title=Jensen Ackles talks about Dean's return from Hell |date=2008-09-18 |type=Video |publisher=TheCWSource |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/ihviwyc_TUg |archive-date=2021-12-14 |url-status=live |via=[[YouTube]]}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt;

Дин көліктерге өте жақын, [[Impala (Supernatural)|Импаласын]] бала кезінен бастап өзі жөндеп, жақсы күйде ұстап келеді.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-18 |title='Supernatural's Jensen Ackles says he struggled with the show's ending at first |url=https://ew.com/tv/supernatural-jensen-ackles-final-season-interview/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt;

Қосымша қабілеттері:
Вампир кезінде: күш, көру, иіс және есту қабілеті күшейді.
Қабылдаған Марк Кайна: адам бола тұра ерекше күшке ие болды, [[Метатрон]] сияқты періштелермен тең күресе алды. Қанжарды өзіне тарту, алдын ала түстер көру және сиқыр мен жындарға иммунитет сияқты күштері болды.
Жын Дин: күші [[Тозақтың серілерімен]] теңесті, телепатия, жарадан жылдам жазылу, экзорцизмге төзімділік секілді қабілеттерге ие болды.
Михаил ретінде: телепортация, телекинез, жылдам сауығу, және [[Архангел семсерін]] пайдалану мүмкіндігі болды.
''The Winchesters'' хикаясында Дин жарақат алмайтын рухани формада жүреді. Бір портал оны жоя алмайды, себебі ол әлдеқашан өлген. Дегенмен, ол әлеммен физикалық әрекеттесе алады және [[елес]]тер сияқты кенеттен жоғалып, қайта пайда бола алады. Дегенмен, Дин ең алдымен [[Импаламен]] жүріп-тұрғанды жөн көреді — бұл көлікті ол [[Жәннаттан]] ала келген.
== Сілтемелер ==
{{Табиғаттан тыс}}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>6qaggbqmot17ock30z99nyv0b3voulr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484418</id>
      <parentid>3484417</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T02:41:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <origin>3484418</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="53371" sha1="or4ba0dninc9mbh9cgklk5e4fw3u7xo" xml:space="preserve">{{Кейіпкер
| есімі                 = Дин Винчестер
| төл есімі             = 
| суреті                = 
| сурет тақырыбы        = 
| сериясы               = Табиғаттан тыс
| ғаламы                = 
| авторлары             = Эрик Крипке
| негізделген           = 
| шабыт көзі            = Дин Мориарти
| бейімделген           = Табиғаттан тыс&lt;br /&gt;Винчестерлер
| сомдаған              = Дженсен Эклс
| дыбыстаған            = 
| алғаш көрінуі         = 
| соңғы көрінуі         = 
| пайда болулары        = 
| шын есімі             = 
| толық аты             = 
| лақап аты             = 
| түрі                  = адам
| жынысы                = ер
| мәртебесі             = қайтыс болған
| жасы                  = 
| туған күні            = 
| туған жері            = Канзас, Лоуренс
| қайтыс болған күні    = 
| қайтыс болған жері    = 
| өлім себебі           = арқасына кірген темірден қайтыс болды
| планетасы             = 
| отаны                 = 
| ұлты                  = 
| мекенжайы             = 
| кәсібі                = демондар аңшысы
| тиесілігі             = Аңшылар, Білім сақтаушылар
| лауазымы              = 
| атағы                 = 
| жұбайы                = 
| балалары              = 
| әкесі                 = Джон Винчестер
| анасы                 = Мэри Винчестер
| туыстары              = Сэм Винчестер (інісі)
| ғашығы                = 
| иесі                  = 
| тәлімгері             = 
| достары               = Бобби Сингер
| одақтастары           =
| ізбасарлары           = 
| қарсыластары          = Кроули, Азазел, Люцифер
| дүниетанымы           = 
| қызығушылықтары       = 
| қабілеттері           = 
| ұрыс стилі            = 
| қаруы                 = кольт, мачете
| көлігі                = Импала 1967
| ресми сайты           = 
}}

'''Дин Винчестер''' ({{lang-en|Dean Winchester}}) — ''[[Табиғаттан тыс (телесериал)|Табиғаттан тыс]]'' атты америкалық драмалық телехикаяның екі [[протагонист|басты кейіпкерінің]] бірі, [[Сэм Винчестер]]дің ағасы. Кейіпкердің негізгі нұсқасын [[Дженсен Эклс]] сомдайды. Өзге нұсқаларын Хантер Брошу (сәби кезі), Ридж Кэнайп (бала кезі), Николай Лоутон-Джистра (жеткіншек кезі), Брок Келли және Дилан Эверетт (жасөспірім кезі), сондай-ақ Чад Эверетт (егде шағы) сомдаған.

==Дамуы==
Дин Винчестерді ''Supernatural'' телехикаясының авторы және бастапқы шоураннері [[Эрик Крипке]] ойлап тапты. Ол The WB арнасына екі бауырдың тылсым құбылыстарды зерттейтін шоу идеясын ұсынған кезде бұл кейіпкерді жасаған болатын.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p.6&lt;/ref&gt; Диннің есімі [[Джек Керуак|Джек Керуактың]] жол сапары туралы ''On the Road'' (Жол үстінде) атты романындағы Дин Мориартиге құрмет ретінде берілген,&lt;ref name=&quot;scarierfiction&quot;&gt;{{cite web |date=March 8, 2007 |title=Fact scarier than fiction |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110827205742/https://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |archive-date=August 27, 2011 |access-date=2009-09-30 |website=[[The Daily Telegraph (Sydney)|The Daily Telegraph]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; бұл Крипкенің американдық жол-сапар стиліндегі телехикая жасау идеясымен үйлесіп тұрды.&lt;ref name=&quot;theage&quot;&gt;{{cite news |author=Fernandez |first=Maria Elena |date=January 5, 2006 |title=On the road trip from hell |url=http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121104085911/http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |archive-date=November 4, 2012 |access-date=2009-09-30 |work=[[The Age]] |publisher= |location=Melbourne}}&lt;/ref&gt; Бастапқыда бауырлардың тегі &quot;Харрисон&quot; болады деп жоспарланған, бұл Харрисон Фордқа сілтеме еді, өйткені Крипке Диннің &quot;Хан Солоның немқұрайды ержүректілігін&quot; иеленгенін қалаған. Алайда Канзас штатында &quot;Сэм Харрисон&quot; есімді азамат болғандықтан, заңдық себептермен бұл текті өзгертуге тура келді.&lt;ref name=&quot;lastname&quot;&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |interviewer=Angie Rentmeester |title=A 'Supernatural' Spin-Off? Death By Bad Taco? Series Creator Eric Kripke Explains |url=http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606234935/http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-date=2011-06-06 |work=Starpulse.com |date=2008-02-14}}&lt;/ref&gt; Winchester Mystery House-қа деген қызығушылығын және телехикаяға &quot;қазіргі заманғы вестерн&quot; атмосферасын бергісі келгенін ескере отырып, Крипке &quot;Винчестер&quot; тегін таңдады. Дин мен оның бауыры Сэм [[Канзас]] штатының Лоуренс қаласынан шыққан, өйткені бұл қала Сталл зиратына жақын орналасқан, ал ол жер қалалық аңыздарымен танымал.&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |title=Supernatural: Your Burning Questions Answered! |url=http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20091230184335/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-date=2009-12-30 |work=[[TV Guide]] |date=2006-10-12}}&lt;/ref&gt; Дин Винчестер рөлін сомдаған Дженсен Эклз бастапқыда Сэм рөліне кастингке қатысқан, алайда кейін оны Дин рөліне сынап көруге шақырып,&lt;ref&gt;{{cite web |last=Prudom |first=Laura |date=November 11, 2014 |title=Supernatural at 200: The Road So Far, An Oral History |url=https://variety.com/2014/tv/spotlight/supernatural-oral-history-200-episodes-ackles-padalecki-kripke-1201352537/ |access-date=2022-02-19 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; сценарийді оқығаннан кейін Дин кейіпкерін көбірек ұнатқанын байқаған.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p. 130&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;starc&quot;&gt;{{cite web |last=Begum |first=Mumtaj |date=September 12, 2008 |title=Jensen Ackles enjoys doing Supernatural |url=http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=/2008/9/12/tvnradio/1985443&amp;sec=tvnradio |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081028170727/http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=%2F2008%2F9%2F12%2Ftvnradio%2F1985443&amp;sec=tvnradio |archive-date=October 28, 2008 |access-date=September 22, 2009 |work=[[The Star (Malaysia)|The Star Online]]}}&lt;/ref&gt;

==Кейіпкердің өмірбаяны==

===Сериалға дейінгі кезең===
Дин Винчестер 1979 жылдың 24 қаңтарында&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=The Monster at the End of This Book |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2009-04-20 |season=4 |number=18 |transcript=Transcript |transcript-url=http://www.supernaturalwiki.com/index.php?title=4.18_The_Monster_at_the_End_of_This_Book_%28transcript%29 |quote=PUBLISHER: &quot;What's May 2nd?&quot; SAM: &quot;That's my – Uh... that's Sam's birthday.&quot; DEAN: &quot;January 24th is Dean's.&quot; |language=en |credits=Julie Siege (writer), [[Mike Rohl]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Knight |first=Nicholas |date=2012-11-15 |title=The Essential Supernatural: On the Road with Sam and Dean Winchester |publisher=Insight Editions |isbn=978-1608871452 }}&lt;/ref&gt; [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон]] мен [[Мэри Винчестер (Supernatural)|Мэри Винчестердің]] отбасында, Канзас штатының Лоуренс қаласында дүниеге келді. Ол олардың тұңғыш баласы, өзінің інісі [[Сэм Винчестер|Сэмнен]] төрт жас үлкен. Дин ана жағынан әжесі Дианна Кэмпбелдің құрметіне аталған.

1983 жылдың 2 қарашасында Мэри Сэмнің бөлмесінде [[Азазель (Supernatural)|Азазель]] есімді жынның қолынан қаза табады, және үй өртене бастағанда, Динге Сэмді қауіпсіз жерге алып шығу тапсырылды, ал Джон Мэриді құтқаруға тырысқанымен, сәтсіз болды. Осы оқиғадан кейін Дин өзін Сэм үшін жауапты сезінді және олар бірге өскен кезде, әрдайым інісіне қамқор болу міндетін алды.

Джон Мэридің өлімінің себебін зерттеуге кірісіп, тылсым жаратылыстар мен оларды аулайтын адамдар туралы білді. Кейін Джонның өзі де аңшыға айналып, Динді де солай тәрбиеледі, дегенмен екеуі де Сэмнен тылсым дүниелерді жасырып келді, ол тек 8 жасқа келгенде ғана шындықты білді. Винчестерлер елді шарлап, мотельдерде немесе Джонның достарының үйлерінде өмір сүріп жүрді. Джонның үнемі үйде болмауына байланысты, Дин Сэмге бас-көз болуға мәжбүр болды. Дин 16 жасында ұрлық жасағаны үшін тұтқындалып, жасөспірімдер үйіне жіберілді, онда ол біраз уақыт қалыпты мектепте оқуға мүмкіндік алды, бірақ соңында Сэмге қайта оралуды таңдады.

Сериал басталарға дейін Сэм тылсым өмірден алыстап, өз өмірін бастауды шешеді. Джон Сэмге ренжіп, оны отбасын тастап кетті деп есептеді, ал Сэм де кетер алдында болған үлкен жанжалға байланысты реніш ұстады. Джон мен Дин аңшылықты жалғастырып, АҚШ-ты аралап жүрді.

Дин көптеген қару түрлерін қолдануымен танымал. Оның ерекше стиліне қара былғары етік, қара былғары күрте және қою фланель жейделер мен көк джинсы шалбар жатады. Сондай-ақ ол өзінің қара түсті [[Chevrolet Impala (төртінші буын)|1967 жылғы Chevrolet Impala]] көлігімен танымал — ол кейде сол көлікте ұйықтайды және жүк салғышында мол қару-жарақ жинағы сақталған.
===Сериал барысында===

====1-маусым====
Сериал басталған кезде Дин 26 жаста болады және Джон оған өз бетімен аңшылық жасауға рұқсат берген. Бірінші эпизодта Дин колледжде оқып жатқан Сэмге бірнеше жылдан бері алғаш рет келеді және жоғалып кеткен Джонды табуға көмектесуін сұрайды. Алғашында олар табысқа жете алмайды, және эпизод соңында Сэмнің қызы [[List of Supernatural characters#Jessica Moore|Джессика Мур]] аналары сияқты жолмен қайтыс болады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Pilot |episode-link=Pilot (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-09-13 |season=1 |number=1 | credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[David Nutter]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Сэм Динмен бірге жолға шығып, түрлі тылсым жаратылыстарды аулап, әкесін іздеп, аналары мен Джессиканың өлімінің артындағы кінәліні табуға кіріседі. Соңында олар әкелерімен қайта қауышып, [[The Colt (Supernatural)|Колт]] деген ерекше тапаншаны иеленіп, көздері сары түсті қуатты жын — [[Азазель (Supernatural)|Азазельге]] қарсы соққы беруге дайындалады.

====2-маусым====
Оны өлтіре алмай, олар жүк көлігімен соқтығысып, Дин комаға түседі. Жүрегі тоқтап, Дин өледі, бірақ Джон Диннің өмірі үшін жынмен келісім жасап, оны аман алып қалады.

Джонның жаны жынға беріліп, тозаққа кеткен соң, Сэм мен Дин жынды аулауды жалғастырады. Жын кейін Сэмді ұрлап әкетеді. Сэм арқасынан пышақталып, қаза табады, бұл Динді інісінің өмірін сақтау үшін жынмен келісім жасауға итермелейді. Динге тек бір жыл өмір беріледі. Ағайындылар жынды тозақ қақпасын ашуға және [[Лилит (Supernatural)|Лилитті]] босатуға кедергі жасай алмайды. Алайда, олардың әкесі де тозақтан шығып, оларға Сары Көзді Жынды өлтіруге мүмкіндік береді, содан кейін оның жаны жұмаққа кетеді.

====3-маусым====
Қалатын уақыты азайып бара жатқанын сезінген Дин босатылған жындарды аулауға кіріседі. [[Руби (Supernatural)|Руби]] есімді жынмен кездесіп, Дин тозақта тым ұзақ уақыт жанса, өзі де жынға айналуы мүмкін екенін біледі. Ағайындылар Лилит Азазельден кейін тозақтағы билікті алғанын және Диннің келісім-шартын қолында ұстап отырғанын анықтайды. Соңында олар Лилитпен бетпе-бет кездеседі.

Оны өлтіре алмаған Динді тозақ иттері (Хеллхаундар) паршалап өлтіреді, ал жаны тозаққа сүйреледі.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=No Rest for the Wicked |episode-link=No Rest for the Wicked (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2008-05-15 |season=3 |number=16 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Kim Manners]] (director)}}&lt;/ref&gt;

====4-маусым====
Тозақта жүргенде, Лилит [[Аластэр (Supernatural)|Аластэр]] есімді жынға Динді азаптауды бұйырады. Дин төрт ай бойы өлі болғанымен, тозақта бұл 40 жылға тең. 30 жыл бойы азаптауға қарсы тұрып, ақыры Аластэрге қосылып, жандарды азаптай бастайды. Кейін Дин қабірінен оянып, отбасымен қайта қауышады және [[періште]] [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльмен]] кездеседі. Кастиэль мен басқа да періштелер Динді тозақтан құтқарып, қайта тірілткен болып шығады.

Тозақта жасаған істері үшін ішкі қиналысқа түсіп, Сэмді жынның қанын ішуден тоқтатуға тырысады. Кастиэль оны өткенге жіберіп, Дин Азазельмен қайта кездеседі.

Бір сәтте Дин Сэмге тозақта жандарды азаптап қана қоймай, одан ләззат алғанын мойындайды.

Кейін [[Захария (Supernatural)|Захария]] есімді періште Динге аңшылықты жалғастыруды бұйырады, себебі Дин аңшылықты тастамақ болғанда Джонның да тозақта азап көргенін біледі.

''Jump the Shark'' эпизодында Дин мен Сэм [[Адам Миллиган|Адам]] есімді өгей інілері барын біледі. Бастапқыда сенбеген Дин фотосуреттерді көрген соң туыстығына көзі жетеді. Дин Сэмнің Адамға әкелері үйреткен қатал тәсілдерді қолдануына қарсы болады. Эпизод соңында Адамды жын емес, кек қайтарғысы келген ғул өлтіріп, өзін Адам ретінде көрсеткені белгілі болады. Дин Сэмді құтқарып, ағайындылар Адамның денесін өртейді.

Соңында Дин періштелер Апокалипсис болуын қалайтынын біледі. Егер жынның ерекше балаларының бірі (соңғысы — Сэм) Лилитті өлтірсе, Люцифер босатылады. Кастиэль Динге періштелерден қашуға көмектеседі. Дин [[Рубиді]] өлтіреді (ол Лилиттің тыңшысы болған), бірақ [[Люцифер (Supernatural)|Люцифердің]] босатылуына бөгет болуға кеш қалады.

====5-маусым====
Люцифер босатылған соң, белгісіз күш (Құдай) Дин мен Сэмді ұшаққа телепорттайды. Кейін олар Диннің [[Михаил (Supernatural)|Михаил]], ал Сэмнің Люцифер үшін ыдыс рөлі барын біледі. Олар [[Крест жолдарының патшасы]] [[Кроули (Supernatural)|Кроулимен]] кездесіп, [[Төрт салт атты]]мен күрес жүргізеді.

Ағайындылар Люциферді жеңудің жолын іздеп жүріп, ''Колт'' тапаншасын қолданбақ болады және [[Құдай]]ды іздейді, бірақ Колт Люциферді өлтіре алмайтыны, ал Құдайға Апокалипсис маңызды еместігі белгілі болады.&lt;ref name=&quot;abandon all hope&quot;&gt;{{cite episode |title=Abandon All Hope |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=November 19, 2009 |season=5 |number=10 |credits=[[Ben Edlund]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;moon&quot;&gt;{{cite episode |title=Dark Side of the Moon |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 1, 2010 |season=5 |number=16 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), [[Jeff Woolnough]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Дин Михаилдің ыдысы болуға келіспек болады, тіпті бұл миллиондаған адамның өліміне әкелсе де.&lt;ref name=&quot;sympathy&quot;&gt;{{cite episode |title=Sympathy For The Devil |episode-link=Sympathy for the Devil (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=September 10, 2009 |season=5 |number=1 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; Алайда, Сэмнің Динге деген сенімі оны басқа шешім іздеуге көндіреді.&lt;ref name=&quot;point of no return&quot;&gt;{{cite episode |title=Point of No Return |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 15, 2010 |season=5 |number=18 |credits=[[Jeremy Carver]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt; [[Гавриил (Supernatural)|Архангел Гавриил]] қаза тапқан соң, ағайындылар [[Төрт салт аттының]] жүзіктерін пайдаланып, Люциферді қайта тозаққа қамай алатынын біледі.&lt;ref name=&quot;hammer of the gods&quot;&gt;{{cite episode |title=Hammer of the Gods |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 22, 2010 |season=5 |number=19 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), Rick Bota (director)}}&lt;/ref&gt; Дин мен Сэмде соғыс пен аштықтың жүзігі бар, енді індет пен өлімдікі керек болады. Іздестіру кезінде Сэм колледждегі ескі досы Брэдимен кездеседі — ол Джессиканы Сэмге таныстырған және Азазельдің бұйрығымен Джессиканы өлтірген жын болған. Ақпаратты алған соң Дин Сэмге Брэдиді өлтіруге мүмкіндік береді.

[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] Люциферді қайта тозаққа қамау жолын білген соң, Дин Сэмге Люцифердің ыдысы болуға рұқсат береді. Бірақ Сэмнің Динмен арасындағы байланысы оны бақылауды сақтауға көмектеседі, нәтижесінде ол өзін Люцифермен бірге тозақтағы қапасқа тастайды. Михаил де, олардың кіші інісі Адамның денесін иеленіп, бірге түседі.
====6-маусым====
Аңшылықты тастап, бұрынғы кездейсоқ қарым-қатынаста болған Лисамен бірге тұруға көшкен Дин қалыпты өмірге бейімделуге тырысады. Алайда джин шабуыл жасап, оны белгісіз біреу құтқарған соң, ол қайтадан аңшылық өмірге тартылады. Дин інісі Сэм мен нағашы атасы қайтыс болғаннан кейін тірілгенін білгенде қатты таңғалады. Оның мазасы одан әрі кетеді, өйткені Сэм бұрынғыдай жұмсақ емес, суық әрі қатыгез, тіпті Диннің уақытша вампирге айналуына жол береді. Бұл әсіресе таңғаларлық, өйткені әдетте Сэм ағайындылардың ішіндегі мейірімдісі болған.

Кейін Кастиэль Сэмде жан жоқ екенін айтқанда, Дин оны қайтарудың жолын іздей бастайды. Дин [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] көмегімен Сэмнің жанын Люцифердің қапасынан қайтарады. Содан кейін ағайындылар [[Кроули (Supernatural)|Кроули]] мен [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльге]] қатысты астыртын әрекеттің бетін ашады. Олар барлық жындардың анасын — [[Ив (Supernatural)|Ивті]] жеңіп, Лисамен қарым-қатынасты үзіп, Кастиэльдің тозақтағы рухтарды сіңіріп алып, тірі періштелердің ең қуаттысына айналғанын біледі.

====7-маусым====
[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] көмек сұраған Дин Кастиэльді Пургаторий рухтарын қайтаруға көндіре алмайды, нәтижесінде [[Левиафандар (Supernatural)|левиафандар]] босап, Жерді жаулап алуға әрекет жасайды. Ағайындылардың әке орнына жүрген [[Бобби Сингер]]ді левиафан көсемі [[Дик Роман]] өлтіреді. Осы кезде олар [[Кевин Тран (Supernatural)|Кевин Тран]] есімді пайғамбармен одақтас болады.

[[Құдайдың Сөзі]] арқылы Дин мен Кастиэль Романды өлтіреді, бірақ кейінгі жарылыста өздері де қаза тауып, [[Пургаторийге]] сүйреледі.

====8-маусым====
Кастиэль тастап кеткеннен кейін, Дин вампир [[Бенни (Supernatural)|Беннидің]] көмегімен Пургаторийде бір жыл тірі қалады. Кейін екеуі қашып шығады. Дин Сэмнің оны іздемегенін білгенде ашуға булығады. Олар Кевинмен қайта қауышып, Тозақ қақпасын жабуға арналған сынақтар туралы тағы бір [[Құдай сөзі]]н табады. Дин Сэмге сынақтарды орындауға көмектеседі және олар бұл жолда [[Метатрон (Supernatural)|Метатрон]] атты қашқын періштемен және [[Абаддон (Supernatural)|Абаддон]] есімді тозақ рыцарымен кездеседі. Сонымен қатар, әке жағынан аталары оларға [[Хат иелері (Supernatural)|Хат иелері]] бункерін база ретінде қалдырады. Дин Кастиэльдің [[Наоми (Supernatural)|Наоми]] атты періште тарапынан өзін өлтіруге бағдарламаланғанын білгенде шошиды. [[Кроули (Supernatural)|Кроулиді]] ұстап, Дин Сэмді сынақты аяқтаудан тоқтатады, себебі бұл оның өліміне әкелуі мүмкін екенін біледі. Ауруханаға бара жатқанда, Сэм құлап түседі, дәл осы кезде періштелер Жерге құлай бастайды.

====9-маусым====
Көмек сұрап дұға еткен Дин Метатрон Кастиэльді алдап, оның рақымын ұрлап, адамға айналдырғанын біледі. [[Езекииль]] есімді періште Сэмнің денесін иеленуге ұсыныс жасап, Дин келіседі, себебі бұл Сэмді құтқарып қалудың жалғыз жолы. Бірақ Езекииль Сэмнің денесінде болғанда, Дин Кастиэльден көмек ала алмай, Абаддонмен күресудің жолын іздеуге мәжбүр болады. Кейін Езекииль өзін [[Гадреэль (Supernatural)|Гадреэль]] екендігін жариялап, Динді жеңіп, Кевинді құтқаруға мүмкіндік бермейді. Ақырында Дин [[Кроули (Supernatural)|Кроулидің]] көмегіне жүгініп, Гадреэльді Сэмнің денесінен қуып шығуға қол жеткізеді, бірақ бұл ағайындылардың арасын ашады.

Абаддонды жеңуге үмітсіз күйде, Кроули Динді [[Қабыл таңбасы]]н қабылдауға итермелейді. Бұл таңбаны Диннің арғы атасы Қабыл берген. Кейін Кроули [[Алғашқы Қылыш]]ты табуға көмектеседі. Сэммен қарым-қатынасын қайта жақсартып, Дин Абаддонды өлтіріп, Гадреэльді де өлтірмек болады. Ақыры Метатронмен бетпе-бет келіп, Дин өлімші жарақат алып, тағы да қаза табады. Оның денесі бункерге қайтарылады, бірақ Дин қайта тіріледі — енді ол жынға айналған және [[Кроулимен]] бірге кетеді.&lt;ref name=&quot;variety20140523&quot;&gt;{{Cite news |last=Prudom |first=Laura |date=2014-05-23 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |access-date=2025-03-29 |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |issn=0042-2738}}&lt;/ref&gt;

====10-маусым====
Жын ретінде өмір сүріп, Абаддонның жақтастарын өлтіріп жүрген Дин бір кезде [[Лестер Моррис]] есімді адамды өлтіреді және өзінің жындық күштері арқылы Кроулидің Сэм туралы айтқандарын растайды. Кейін Сэммен кездескенде, [[Коул]] есімді сарбаз Динге шабуылдап, Сэмге оны қасиетті сумен тұтқындауға мүмкіндік береді. Сэм оны қайта адамға айналдыру үшін [[жыннан емдеу рәсімін]] қолданады. Алайда Дин қашып кетеді. Бірақ Кастиэльдің көмегімен Дин қайтадан емделеді, дегенмен ол әлі де [[Қабыл таңбасымен]] күшейтілген адам болып қала береді.

Уақыт өте келе күші артып, өзін-өзі басқара алмай кеткен Дин [[Қабыл]]дан таңбаны алған адам ретінде ешқандай ем жоқ екенін біледі. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлім]] оған таңбаны алып тастау бүкіл [[Қара Түнек]]ті босататынын, сондықтан Динді қоғамнан аластату қажет екенін айтады. Бұл үшін ол Сэмді өлтіруі керек болады. Алдымен келіссе де, ақыры Дин Өлімді өлтіреді. Бірақ Сэмнің бұрынғы әрекеттері таңбаны бәрібір жоюға алып келеді — соның нәтижесінде Қара Түнек босап шығады.

====11-маусым====
Қара Түнек босатылған соң, Дин мен Сэм оны табуға кіріседі. Олар іздеп жүрген жаратылыс — Құдайдың қарындасы екенін білгенде шошиды. Бұл жаратылыс кейін өзін [[Амара (Supernatural)|Амара]] деп таныстырады. Дин оны өлтіре алмайды, өйткені оған деген ішкі тартылыс сезімі бар. Істі одан әрі қиындататыны — [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльдің]] [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] үшін ыдыс болуға келісуі, өйткені тек архангел ғана Амарамен күресе алады деп сенеді. Бірақ бұл сәтсіз аяқталады — себебі Люцифер құлаған архангел болғандықтан, шамасы жетпейді. Ақырында ағайындылар нағыз Құдай — [[Чак (Supernatural)|Чак Шюрлимен]] байланысады. Ол — Винчестер туралы Інжіл жазған жазушы еді. Чак пен Амара татуласқан соң, бірге кетеді. Осы үшін алғыс ретінде Амара Диннің анасын қайта тірілтеді — бұл Дин үшін күтпеген тосын сый болады.
====12-маусым====
Винчестерлер адам және тылсым күштер тарапынан қауіпке тап болады. [[Хат иелері (Supernatural)|Британдық Хат иелері]] АҚШ-тағы аңшыларды бақылауға алу мақсатында Винчестерлерге шабуыл жасайды. Сонымен қатар [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] жаңа тән іздеп, қашып жүр.

Кейін Люцифер [[АҚШ Президентін]] өзіне ыдыс етіп алады, бірақ Винчестерлер оны бұл тәннен қуып шығады. Осы кезде Люцифер Президентті иеленіп жүргенде [[балалы болғаны]] анықталады, сондықтан Винчестерлер сол баланың анасын қорғауға мәжбүр болады. [[Мэри Винчестер]] британдық Хат иелерімен одақтасу мүмкіндігін зерттейді. [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэль]] Люцифердің баласын қорғауға лайық деп шешеді, бірақ Хат иелері тым қатыгез екенін көрсетіп, одақ тоқтатылады — олар кездейсоқ бір мүшесін өлтіріп алған аңшы әйелді өлтіріп тастайды.

====13-маусым====
Винчестерлер Люциферді [[Апокалипсис Әлемі|параллель әлемге]] қуып жібереді, бұл жерде Апокалипсис 2012 жылы &quot;мерзімінде&quot; орын алған. Алайда бұл жоспар сәтсіз аяқталады: Люцифер бұл әлемнің [[Михаил (Supernatural)|Михаиліне]] негізгі әлем туралы айтып береді. Сонымен қатар, олар Люцифердің баласы — [[Джек Клайн]] атты кенеттен ересекке айналған нефилимді тәрбиелеуге тырысады.

Джек Винчестерлер мен Кастиэльді әкелері ретінде көреді. Ағайындылар [[Гавриил (Supernatural)|Гавриилдің]] тірі екенін анықтап, оны одақтас етеді. Олар Апокалипсис Әлемінен бірнеше адамды (оның ішінде [[Бобби Сингер (балама нұсқасы)]] мен [[Чарли Брэдбери]]ді) құтқарып үлгереді, бірақ Михаил мен Люцифер де бұл әлемге ереді.

Люцифер Джектің [[грациясын]] алып, күшін арттырғанда, оны тоқтатудың жалғыз жолы — Михаилдің ыдысы болуға келісім беру болады. [[Дин Винчестер]] келісім береді, бірақ кейін Михаил Диннің денесін толық иеленіп алады.

====14-маусым====
[[Дин]]нің денесін иемденген Михаил бірнеше апта бойы Жерді зерттейді және монстрларға көмек беріп, олар арқылы әлемді жаулап алмақ болады. Диннің рухы уақытша бет алып, бостандық сұрайды.

Михаил Диннің еркіндігін бір сәтке беріп, кейін қайта денесін алады. Алайда Дин отбасының көмегімен Михаилді өзінің [[санасындағы түрмеге]] қамап тастайды. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] орнын басқан [[Билли (Собиратель)|Билли]] Динге болашақтардың бәрінде Михаил бұл түрмеден қашып кететінін, тек бір болашақта ғана Дин өзін [[Энохийлік жәшікке]] жауып, мұхит түбіне тастау арқылы мұны тоқтата алатынын айтады. Дин жәшікті дайындап бастайды, бірақ Сэмнің басқа жол іздейік деген өтінішін қабылдайды.

Дин сиқырлы інжуді ұстап, жүрегінің ең үлкен тілегін орындайды — нәтижесінде [[Джон Винчестер]]мен қайта қауышады. Дин Михаилден құтылуды тілегенімен, шыққан нәтиже жүрек тебірентерлік отбасылық кездесуге айналады. Уақыт сызығының бұзылмауы үшін Джон өз уақытына қайтып кетеді.

Кейін [[малик жәшігінен]] бас тартқан Дин Сэм, Кастиэль және Джекпен бірге аңшылыққа аттанады. Осы кезде ол есінен танып, оянғанда Михаил оның санасынан шығып кеткенін көреді. Михаил аңшыларды қырып тастап, Винчестерлерді азаптайды. Алайда Джек өз [[жанын]] пайдаланып, Михаилді өлтіріп, оның грациясын сіңіреді. Осылайша Джек толық күшіне қайта оралады, бірақ жаны таусыла бастайды.

Бұл уақытта Люцифердің бұрынғы ыдысы оны [[Бос Кеңістік]]тен тірілтпек болады. Джек оны тоқтатады, бірақ сол жолы [[Мэри Винчестерді]] абайсызда өлтіріп алады. Дин анасының өлімі туралы біліп, аза мен ашуға булығады. Джекті өлтіру үшін [[Чак (Supernatural)|Чак]] келіп, өзімен бірге ерекше қару әкеледі: бұл қару нысанға не істесе, иесіне де соны жасайды. Дин оны Джекке бағыттайды, бірақ соңғы сәтте атып жібермей, түсіністік танытады.

Бұл Чактың ашуын тудырады. Сэм мен Дин өз өмірлерінің шын мәнінде Чактың ойын-сауығына айналғанын түсінеді. Ашуға булыққан Чак Джекті өлтіріп, тозақтан барлық зұлым рухтарды босатады. Ол: «Хикая аяқталды. Қош келдіңдер, ақырзаман!» — деп мәлімдейді. Винчестерлер мен Кастиэль жау шоғырын қарсы алуға дайындалады.

====15-маусым====
Чак тозақ қақпаларын ашып, ақырзаманды бастаған соң, Сэм, Дин және Кастиэль зомби мен аруақтармен күресуге мәжбүр болады.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pruner |first=Aaron |last2=Weatherhead |first2=Shaina |date=2020-11-20 |title='Supernatural' Series Finale Explained: How Does the Winchesters' Story End? |url=https://collider.com/supernatural-series-finale-explained/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Collider (website)|Collider]] |language=en-US}}&lt;/ref&gt; Олар тозақ пен әлем арасындағы саңылауды жауып, Чакты жеңудің жолын іздейді. Көп қиындықтан кейін, олар оны жеңіп шығады.

Алайда сол жеңістен соң Дин аңшылық кезінде [[вампирлер]] шабуылынан қайтыс болады. Өлімімен келісіп, Сэммен қоштасады. Кейін [[жәннатта]] [[Бобби Сингер]]мен қайта қауышып, оған Чак жеңілгеннен кейінгі жағдайларды түсіндіреді. Дин [[Кастиэльдің]] [[Бос Кеңістіктен]] құтқарылғанын және Кастиэль мен Джек жәннатты жақсартқанын біледі.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-20 |title=Here's how everyone's story ended on 'Supernatural' |url=https://ew.com/tv/supernatural-characters-final-season-endings/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt; Сэм Жер бетінде толыққанды өмір сүріп, кейін Динге жәннатта қосылады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Carry On |episode-link=Carry On (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2020-11-19 |season=15 |number=20 |credits=[[Andrew Dabb]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;
====''The Winchesters''====
1970-жылдары орын алған бұл хикаяда Дин Винчестер ата-анасы — [[Джон Винчестер]] мен [[Мэри Кэмпбелл]]дің қалай танысып, ғашық болып, әкелерін іздеу жолында бірге жын-перілермен күрескені туралы баяндап отырады. Бұл оқиғаларды баяндау барысында Дин Винчестер ешкім білмейтін бір шындықты ашады: [[Акрида]] — бүкіл тіршілікке қауіп төндіретін құбыжықтар және Дин ата-анасының өміріндегі бұл жоғалған тарау жайлы көбірек мәлімет жинамақ ниетте.

[[Сэмюэл Кэмпбелл]]дің жарық зақымдаған барлау фотоларының арасынан Джон оған [[Генри Винчестер]]дің хатын берген ер адамды байқап қалады. Джон мен Мэри бұл адамды танымайды, бірақ фотода [[Импала]] көлігіне мініп жатқан бұл адам — Дин екені белгілі болады. Акрида Динді тоқтатуға аңшыларды біріктірген адам деп танып, оны іздеуге [[Монстрлар клубын]] пайдалануды көздейді. Акридаға тұтқынға түскен Джон олар Диннен қорқатынын байқап, Дин бұл әлемге жат емес екенін, оларды өлтіре алатын жалғыз адам екенін түсінеді.

Флешбэк арқылы Джон Вьетнамнан оралған соң оған Генридің хатын Дин береді, бұл кезде Дин [[Бобби Сингер]]мен бірге Акридаға қарсы аңшылық жүргізіп жүрген болатын. Қазіргі уақытта Акрида патшайымы [[Джоан Хопкинс]] Дин мен Импаланың бір портал арқылы жіберіліп, жойылғанын айтады. [[Остиум]] және Диннің аңшылық күнделігі арқылы Монстрлар клубы Динді қайтаруға тырысады, бірақ тек Импаланы ғана қайтара алады. Сол себепті олар Дин өліп қалған деп ойлайды. Алайда Импала да бұл әлемге жат болғандықтан, Мэри оны [[Джоан]]ға соғып өлтіреді, бұл арқылы Акрида да жойылады. Бірақ бұл әрекет Мэриді портал арқылы өткізіп жібереді.

Дин Мэриді порталдан құтқарып, Монстрлар клубының [[балама ғаламда]] екенін түсіндіреді. [[Carry On (Supernatural)|Өлімінен кейін Жәннатта]] жүріп, Дин бірнеше ғаламды аралап, отбасы бақытты өмір сүретін әлемді іздейді. Осы кезде ол Чактың жеңілген жағдайына дайындалған [[Акрида]] деген қауіпсіздік тетігін тауып алады. Акрида Сэмге де қауіп төндіргендіктен, Дин [[Джек]]тің араласпау туралы бұйрығына қарамай, бұл іске араласады. Джек оған ескерту жасаса да, соңында келісіп, Динге өз күнделігі мен [[Кольт]]ті қайтарып береді.

Дин Джонға күнделігін береді — бұл күнделік Джонның күнделігі Динге жол көрсеткендей, оған жол көрсетпек. Ал Мэриге Кольтті береді, оны келесі жылы Мэримен [[келісім жасайтын]] [[Азазел]] кездескенде қолдануға ескерту жасайды. Одан аты-жөнін сұрағанда, Дин [[Джеймс Хетфилд]] деп өтірік ат береді. Сосын Джек пен Боббимен бірге қайтадан Жәннатқа аттанып, бұл ғаламда отбасына бақыт бұйырғанына разы күйде кетеді.

== Қабілеттері мен дағдылары ==
Дин — тәжірибелі әрі өте тапқыр аңшы.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=2HIyhLRKK7A |title=COMIC CON 2018 {{!}} Jensen Ackles Talks Dean Winchester and 'Supernatural' |date=2018-07-26 |type=Video |language=en |publisher=Fangirlish |via=[[YouTube]]}}&lt;/ref&gt; Ол әртүрлі [[атыс қаруы|қаруларды]] жақсы меңгерген; көбінесе [[Colt 1911]] тапаншасы мен [[кесілген мылтықты]] қолданады. Қол күрес, [[пышақпен ұрыс]] және айла-тәсілдерді жетік меңгерген. Ол бірнеше рет адамдар мен [[шэйпшифтер]], вампирлер және жындар сияқты күшті тіршілік иелерін жеңіп шыққан.

«Croatoan» эпизодында [[Молотов коктейлі]] мен [[жарылғыш құрал]] дайындап, [[химияны]] білетінін көрсетеді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Croatoan |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2006-12-07 |season=2 |number=9 |credits=John Shiban (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; «Phantom Traveler» бөлімінде ескі [[Уокман]]нан [[ЭМӨ]] детектор құрастырып, [[электроника]] мен [[кері инженерия]]дан хабары бар екенін дәлелдейді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Phantom Traveller |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-10-04 |season=1 |number=4 |credits=Richard Hatem (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;

Дин тылсым күштер туралы, [[мифология]] мен [[сиқырлар]]ды терең меңгерген және 4-маусымнан бастап [[періштелерге]] қарсы сиқырларды қолдана бастайды.

Аңшылық барысында Дин жиі өзін [[ФБР]], [[Ауруларды бақылау және алдын алу орталығы|CDC]] секілді үкімет агенті ретінде таныстырып, тергеулерге араласады. Ол сондай-ақ құлып бұзу, сигнализация өшіру, көлік ұрлау, бильярд ойнап ақша табу сияқты тәсілдерді де жетік меңгерген. [[Тозақта]] [[Аластэрдің]] «шәкірті» болған кезде азаптау әдістерін толықтай үйренген.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=ihviwyc_TUg |title=Jensen Ackles talks about Dean's return from Hell |date=2008-09-18 |type=Video |publisher=TheCWSource |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/ihviwyc_TUg |archive-date=2021-12-14 |url-status=live |via=[[YouTube]]}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt;

Дин көліктерге өте жақын, [[Impala (Supernatural)|Импаласын]] бала кезінен бастап өзі жөндеп, жақсы күйде ұстап келеді.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-18 |title='Supernatural's Jensen Ackles says he struggled with the show's ending at first |url=https://ew.com/tv/supernatural-jensen-ackles-final-season-interview/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt;

Қосымша қабілеттері:
Вампир кезінде: күш, көру, иіс және есту қабілеті күшейді.
Қабылдаған Марк Кайна: адам бола тұра ерекше күшке ие болды, [[Метатрон]] сияқты періштелермен тең күресе алды. Қанжарды өзіне тарту, алдын ала түстер көру және сиқыр мен жындарға иммунитет сияқты күштері болды.
Жын Дин: күші [[Тозақтың серілерімен]] теңесті, телепатия, жарадан жылдам жазылу, экзорцизмге төзімділік секілді қабілеттерге ие болды.
Михаил ретінде: телепортация, телекинез, жылдам сауығу, және [[Архангел семсерін]] пайдалану мүмкіндігі болды.
''The Winchesters'' хикаясында Дин жарақат алмайтын рухани формада жүреді. Бір портал оны жоя алмайды, себебі ол әлдеқашан өлген. Дегенмен, ол әлеммен физикалық әрекеттесе алады және [[елес]]тер сияқты кенеттен жоғалып, қайта пайда бола алады. Дегенмен, Дин ең алдымен [[Импаламен]] жүріп-тұрғанды жөн көреді — бұл көлікті ол [[Жәннаттан]] ала келген.
== Сілтемелер ==
{{Табиғаттан тыс}}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>or4ba0dninc9mbh9cgklk5e4fw3u7xo</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484419</id>
      <parentid>3484418</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T02:41:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <origin>3484419</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="53343" sha1="eh3dj5vmoh52jzn1ren5t6ngij6hb7o" xml:space="preserve">{{Кейіпкер
| есімі                 = Дин Винчестер
| төл есімі             = 
| суреті                = 
| сурет тақырыбы        = 
| сериясы               =
| ғаламы                = 
| авторлары             = Эрик Крипке
| негізделген           = 
| шабыт көзі            = Дин Мориарти
| бейімделген           = Табиғаттан тыс&lt;br /&gt;Винчестерлер
| сомдаған              = Дженсен Эклс
| дыбыстаған            = 
| алғаш көрінуі         = 
| соңғы көрінуі         = 
| пайда болулары        = 
| шын есімі             = 
| толық аты             = 
| лақап аты             = 
| түрі                  = адам
| жынысы                = ер
| мәртебесі             = қайтыс болған
| жасы                  = 
| туған күні            = 
| туған жері            = Канзас, Лоуренс
| қайтыс болған күні    = 
| қайтыс болған жері    = 
| өлім себебі           = арқасына кірген темірден қайтыс болды
| планетасы             = 
| отаны                 = 
| ұлты                  = 
| мекенжайы             = 
| кәсібі                = демондар аңшысы
| тиесілігі             = Аңшылар, Білім сақтаушылар
| лауазымы              = 
| атағы                 = 
| жұбайы                = 
| балалары              = 
| әкесі                 = Джон Винчестер
| анасы                 = Мэри Винчестер
| туыстары              = Сэм Винчестер (інісі)
| ғашығы                = 
| иесі                  = 
| тәлімгері             = 
| достары               = Бобби Сингер
| одақтастары           =
| ізбасарлары           = 
| қарсыластары          = Кроули, Азазел, Люцифер
| дүниетанымы           = 
| қызығушылықтары       = 
| қабілеттері           = 
| ұрыс стилі            = 
| қаруы                 = кольт, мачете
| көлігі                = Импала 1967
| ресми сайты           = 
}}

'''Дин Винчестер''' ({{lang-en|Dean Winchester}}) — ''[[Табиғаттан тыс (телесериал)|Табиғаттан тыс]]'' атты америкалық драмалық телехикаяның екі [[протагонист|басты кейіпкерінің]] бірі, [[Сэм Винчестер]]дің ағасы. Кейіпкердің негізгі нұсқасын [[Дженсен Эклс]] сомдайды. Өзге нұсқаларын Хантер Брошу (сәби кезі), Ридж Кэнайп (бала кезі), Николай Лоутон-Джистра (жеткіншек кезі), Брок Келли және Дилан Эверетт (жасөспірім кезі), сондай-ақ Чад Эверетт (егде шағы) сомдаған.

==Дамуы==
Дин Винчестерді ''Supernatural'' телехикаясының авторы және бастапқы шоураннері [[Эрик Крипке]] ойлап тапты. Ол The WB арнасына екі бауырдың тылсым құбылыстарды зерттейтін шоу идеясын ұсынған кезде бұл кейіпкерді жасаған болатын.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p.6&lt;/ref&gt; Диннің есімі [[Джек Керуак|Джек Керуактың]] жол сапары туралы ''On the Road'' (Жол үстінде) атты романындағы Дин Мориартиге құрмет ретінде берілген,&lt;ref name=&quot;scarierfiction&quot;&gt;{{cite web |date=March 8, 2007 |title=Fact scarier than fiction |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110827205742/https://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |archive-date=August 27, 2011 |access-date=2009-09-30 |website=[[The Daily Telegraph (Sydney)|The Daily Telegraph]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; бұл Крипкенің американдық жол-сапар стиліндегі телехикая жасау идеясымен үйлесіп тұрды.&lt;ref name=&quot;theage&quot;&gt;{{cite news |author=Fernandez |first=Maria Elena |date=January 5, 2006 |title=On the road trip from hell |url=http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121104085911/http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |archive-date=November 4, 2012 |access-date=2009-09-30 |work=[[The Age]] |publisher= |location=Melbourne}}&lt;/ref&gt; Бастапқыда бауырлардың тегі &quot;Харрисон&quot; болады деп жоспарланған, бұл Харрисон Фордқа сілтеме еді, өйткені Крипке Диннің &quot;Хан Солоның немқұрайды ержүректілігін&quot; иеленгенін қалаған. Алайда Канзас штатында &quot;Сэм Харрисон&quot; есімді азамат болғандықтан, заңдық себептермен бұл текті өзгертуге тура келді.&lt;ref name=&quot;lastname&quot;&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |interviewer=Angie Rentmeester |title=A 'Supernatural' Spin-Off? Death By Bad Taco? Series Creator Eric Kripke Explains |url=http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606234935/http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-date=2011-06-06 |work=Starpulse.com |date=2008-02-14}}&lt;/ref&gt; Winchester Mystery House-қа деген қызығушылығын және телехикаяға &quot;қазіргі заманғы вестерн&quot; атмосферасын бергісі келгенін ескере отырып, Крипке &quot;Винчестер&quot; тегін таңдады. Дин мен оның бауыры Сэм [[Канзас]] штатының Лоуренс қаласынан шыққан, өйткені бұл қала Сталл зиратына жақын орналасқан, ал ол жер қалалық аңыздарымен танымал.&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |title=Supernatural: Your Burning Questions Answered! |url=http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20091230184335/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-date=2009-12-30 |work=[[TV Guide]] |date=2006-10-12}}&lt;/ref&gt; Дин Винчестер рөлін сомдаған Дженсен Эклз бастапқыда Сэм рөліне кастингке қатысқан, алайда кейін оны Дин рөліне сынап көруге шақырып,&lt;ref&gt;{{cite web |last=Prudom |first=Laura |date=November 11, 2014 |title=Supernatural at 200: The Road So Far, An Oral History |url=https://variety.com/2014/tv/spotlight/supernatural-oral-history-200-episodes-ackles-padalecki-kripke-1201352537/ |access-date=2022-02-19 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; сценарийді оқығаннан кейін Дин кейіпкерін көбірек ұнатқанын байқаған.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p. 130&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;starc&quot;&gt;{{cite web |last=Begum |first=Mumtaj |date=September 12, 2008 |title=Jensen Ackles enjoys doing Supernatural |url=http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=/2008/9/12/tvnradio/1985443&amp;sec=tvnradio |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081028170727/http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=%2F2008%2F9%2F12%2Ftvnradio%2F1985443&amp;sec=tvnradio |archive-date=October 28, 2008 |access-date=September 22, 2009 |work=[[The Star (Malaysia)|The Star Online]]}}&lt;/ref&gt;

==Кейіпкердің өмірбаяны==

===Сериалға дейінгі кезең===
Дин Винчестер 1979 жылдың 24 қаңтарында&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=The Monster at the End of This Book |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2009-04-20 |season=4 |number=18 |transcript=Transcript |transcript-url=http://www.supernaturalwiki.com/index.php?title=4.18_The_Monster_at_the_End_of_This_Book_%28transcript%29 |quote=PUBLISHER: &quot;What's May 2nd?&quot; SAM: &quot;That's my – Uh... that's Sam's birthday.&quot; DEAN: &quot;January 24th is Dean's.&quot; |language=en |credits=Julie Siege (writer), [[Mike Rohl]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Knight |first=Nicholas |date=2012-11-15 |title=The Essential Supernatural: On the Road with Sam and Dean Winchester |publisher=Insight Editions |isbn=978-1608871452 }}&lt;/ref&gt; [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон]] мен [[Мэри Винчестер (Supernatural)|Мэри Винчестердің]] отбасында, Канзас штатының Лоуренс қаласында дүниеге келді. Ол олардың тұңғыш баласы, өзінің інісі [[Сэм Винчестер|Сэмнен]] төрт жас үлкен. Дин ана жағынан әжесі Дианна Кэмпбелдің құрметіне аталған.

1983 жылдың 2 қарашасында Мэри Сэмнің бөлмесінде [[Азазель (Supernatural)|Азазель]] есімді жынның қолынан қаза табады, және үй өртене бастағанда, Динге Сэмді қауіпсіз жерге алып шығу тапсырылды, ал Джон Мэриді құтқаруға тырысқанымен, сәтсіз болды. Осы оқиғадан кейін Дин өзін Сэм үшін жауапты сезінді және олар бірге өскен кезде, әрдайым інісіне қамқор болу міндетін алды.

Джон Мэридің өлімінің себебін зерттеуге кірісіп, тылсым жаратылыстар мен оларды аулайтын адамдар туралы білді. Кейін Джонның өзі де аңшыға айналып, Динді де солай тәрбиеледі, дегенмен екеуі де Сэмнен тылсым дүниелерді жасырып келді, ол тек 8 жасқа келгенде ғана шындықты білді. Винчестерлер елді шарлап, мотельдерде немесе Джонның достарының үйлерінде өмір сүріп жүрді. Джонның үнемі үйде болмауына байланысты, Дин Сэмге бас-көз болуға мәжбүр болды. Дин 16 жасында ұрлық жасағаны үшін тұтқындалып, жасөспірімдер үйіне жіберілді, онда ол біраз уақыт қалыпты мектепте оқуға мүмкіндік алды, бірақ соңында Сэмге қайта оралуды таңдады.

Сериал басталарға дейін Сэм тылсым өмірден алыстап, өз өмірін бастауды шешеді. Джон Сэмге ренжіп, оны отбасын тастап кетті деп есептеді, ал Сэм де кетер алдында болған үлкен жанжалға байланысты реніш ұстады. Джон мен Дин аңшылықты жалғастырып, АҚШ-ты аралап жүрді.

Дин көптеген қару түрлерін қолдануымен танымал. Оның ерекше стиліне қара былғары етік, қара былғары күрте және қою фланель жейделер мен көк джинсы шалбар жатады. Сондай-ақ ол өзінің қара түсті [[Chevrolet Impala (төртінші буын)|1967 жылғы Chevrolet Impala]] көлігімен танымал — ол кейде сол көлікте ұйықтайды және жүк салғышында мол қару-жарақ жинағы сақталған.
===Сериал барысында===

====1-маусым====
Сериал басталған кезде Дин 26 жаста болады және Джон оған өз бетімен аңшылық жасауға рұқсат берген. Бірінші эпизодта Дин колледжде оқып жатқан Сэмге бірнеше жылдан бері алғаш рет келеді және жоғалып кеткен Джонды табуға көмектесуін сұрайды. Алғашында олар табысқа жете алмайды, және эпизод соңында Сэмнің қызы [[List of Supernatural characters#Jessica Moore|Джессика Мур]] аналары сияқты жолмен қайтыс болады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Pilot |episode-link=Pilot (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-09-13 |season=1 |number=1 | credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[David Nutter]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Сэм Динмен бірге жолға шығып, түрлі тылсым жаратылыстарды аулап, әкесін іздеп, аналары мен Джессиканың өлімінің артындағы кінәліні табуға кіріседі. Соңында олар әкелерімен қайта қауышып, [[The Colt (Supernatural)|Колт]] деген ерекше тапаншаны иеленіп, көздері сары түсті қуатты жын — [[Азазель (Supernatural)|Азазельге]] қарсы соққы беруге дайындалады.

====2-маусым====
Оны өлтіре алмай, олар жүк көлігімен соқтығысып, Дин комаға түседі. Жүрегі тоқтап, Дин өледі, бірақ Джон Диннің өмірі үшін жынмен келісім жасап, оны аман алып қалады.

Джонның жаны жынға беріліп, тозаққа кеткен соң, Сэм мен Дин жынды аулауды жалғастырады. Жын кейін Сэмді ұрлап әкетеді. Сэм арқасынан пышақталып, қаза табады, бұл Динді інісінің өмірін сақтау үшін жынмен келісім жасауға итермелейді. Динге тек бір жыл өмір беріледі. Ағайындылар жынды тозақ қақпасын ашуға және [[Лилит (Supernatural)|Лилитті]] босатуға кедергі жасай алмайды. Алайда, олардың әкесі де тозақтан шығып, оларға Сары Көзді Жынды өлтіруге мүмкіндік береді, содан кейін оның жаны жұмаққа кетеді.

====3-маусым====
Қалатын уақыты азайып бара жатқанын сезінген Дин босатылған жындарды аулауға кіріседі. [[Руби (Supernatural)|Руби]] есімді жынмен кездесіп, Дин тозақта тым ұзақ уақыт жанса, өзі де жынға айналуы мүмкін екенін біледі. Ағайындылар Лилит Азазельден кейін тозақтағы билікті алғанын және Диннің келісім-шартын қолында ұстап отырғанын анықтайды. Соңында олар Лилитпен бетпе-бет кездеседі.

Оны өлтіре алмаған Динді тозақ иттері (Хеллхаундар) паршалап өлтіреді, ал жаны тозаққа сүйреледі.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=No Rest for the Wicked |episode-link=No Rest for the Wicked (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2008-05-15 |season=3 |number=16 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Kim Manners]] (director)}}&lt;/ref&gt;

====4-маусым====
Тозақта жүргенде, Лилит [[Аластэр (Supernatural)|Аластэр]] есімді жынға Динді азаптауды бұйырады. Дин төрт ай бойы өлі болғанымен, тозақта бұл 40 жылға тең. 30 жыл бойы азаптауға қарсы тұрып, ақыры Аластэрге қосылып, жандарды азаптай бастайды. Кейін Дин қабірінен оянып, отбасымен қайта қауышады және [[періште]] [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльмен]] кездеседі. Кастиэль мен басқа да періштелер Динді тозақтан құтқарып, қайта тірілткен болып шығады.

Тозақта жасаған істері үшін ішкі қиналысқа түсіп, Сэмді жынның қанын ішуден тоқтатуға тырысады. Кастиэль оны өткенге жіберіп, Дин Азазельмен қайта кездеседі.

Бір сәтте Дин Сэмге тозақта жандарды азаптап қана қоймай, одан ләззат алғанын мойындайды.

Кейін [[Захария (Supernatural)|Захария]] есімді періште Динге аңшылықты жалғастыруды бұйырады, себебі Дин аңшылықты тастамақ болғанда Джонның да тозақта азап көргенін біледі.

''Jump the Shark'' эпизодында Дин мен Сэм [[Адам Миллиган|Адам]] есімді өгей інілері барын біледі. Бастапқыда сенбеген Дин фотосуреттерді көрген соң туыстығына көзі жетеді. Дин Сэмнің Адамға әкелері үйреткен қатал тәсілдерді қолдануына қарсы болады. Эпизод соңында Адамды жын емес, кек қайтарғысы келген ғул өлтіріп, өзін Адам ретінде көрсеткені белгілі болады. Дин Сэмді құтқарып, ағайындылар Адамның денесін өртейді.

Соңында Дин періштелер Апокалипсис болуын қалайтынын біледі. Егер жынның ерекше балаларының бірі (соңғысы — Сэм) Лилитті өлтірсе, Люцифер босатылады. Кастиэль Динге періштелерден қашуға көмектеседі. Дин [[Рубиді]] өлтіреді (ол Лилиттің тыңшысы болған), бірақ [[Люцифер (Supernatural)|Люцифердің]] босатылуына бөгет болуға кеш қалады.

====5-маусым====
Люцифер босатылған соң, белгісіз күш (Құдай) Дин мен Сэмді ұшаққа телепорттайды. Кейін олар Диннің [[Михаил (Supernatural)|Михаил]], ал Сэмнің Люцифер үшін ыдыс рөлі барын біледі. Олар [[Крест жолдарының патшасы]] [[Кроули (Supernatural)|Кроулимен]] кездесіп, [[Төрт салт атты]]мен күрес жүргізеді.

Ағайындылар Люциферді жеңудің жолын іздеп жүріп, ''Колт'' тапаншасын қолданбақ болады және [[Құдай]]ды іздейді, бірақ Колт Люциферді өлтіре алмайтыны, ал Құдайға Апокалипсис маңызды еместігі белгілі болады.&lt;ref name=&quot;abandon all hope&quot;&gt;{{cite episode |title=Abandon All Hope |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=November 19, 2009 |season=5 |number=10 |credits=[[Ben Edlund]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;moon&quot;&gt;{{cite episode |title=Dark Side of the Moon |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 1, 2010 |season=5 |number=16 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), [[Jeff Woolnough]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Дин Михаилдің ыдысы болуға келіспек болады, тіпті бұл миллиондаған адамның өліміне әкелсе де.&lt;ref name=&quot;sympathy&quot;&gt;{{cite episode |title=Sympathy For The Devil |episode-link=Sympathy for the Devil (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=September 10, 2009 |season=5 |number=1 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; Алайда, Сэмнің Динге деген сенімі оны басқа шешім іздеуге көндіреді.&lt;ref name=&quot;point of no return&quot;&gt;{{cite episode |title=Point of No Return |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 15, 2010 |season=5 |number=18 |credits=[[Jeremy Carver]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt; [[Гавриил (Supernatural)|Архангел Гавриил]] қаза тапқан соң, ағайындылар [[Төрт салт аттының]] жүзіктерін пайдаланып, Люциферді қайта тозаққа қамай алатынын біледі.&lt;ref name=&quot;hammer of the gods&quot;&gt;{{cite episode |title=Hammer of the Gods |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 22, 2010 |season=5 |number=19 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), Rick Bota (director)}}&lt;/ref&gt; Дин мен Сэмде соғыс пен аштықтың жүзігі бар, енді індет пен өлімдікі керек болады. Іздестіру кезінде Сэм колледждегі ескі досы Брэдимен кездеседі — ол Джессиканы Сэмге таныстырған және Азазельдің бұйрығымен Джессиканы өлтірген жын болған. Ақпаратты алған соң Дин Сэмге Брэдиді өлтіруге мүмкіндік береді.

[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] Люциферді қайта тозаққа қамау жолын білген соң, Дин Сэмге Люцифердің ыдысы болуға рұқсат береді. Бірақ Сэмнің Динмен арасындағы байланысы оны бақылауды сақтауға көмектеседі, нәтижесінде ол өзін Люцифермен бірге тозақтағы қапасқа тастайды. Михаил де, олардың кіші інісі Адамның денесін иеленіп, бірге түседі.
====6-маусым====
Аңшылықты тастап, бұрынғы кездейсоқ қарым-қатынаста болған Лисамен бірге тұруға көшкен Дин қалыпты өмірге бейімделуге тырысады. Алайда джин шабуыл жасап, оны белгісіз біреу құтқарған соң, ол қайтадан аңшылық өмірге тартылады. Дин інісі Сэм мен нағашы атасы қайтыс болғаннан кейін тірілгенін білгенде қатты таңғалады. Оның мазасы одан әрі кетеді, өйткені Сэм бұрынғыдай жұмсақ емес, суық әрі қатыгез, тіпті Диннің уақытша вампирге айналуына жол береді. Бұл әсіресе таңғаларлық, өйткені әдетте Сэм ағайындылардың ішіндегі мейірімдісі болған.

Кейін Кастиэль Сэмде жан жоқ екенін айтқанда, Дин оны қайтарудың жолын іздей бастайды. Дин [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] көмегімен Сэмнің жанын Люцифердің қапасынан қайтарады. Содан кейін ағайындылар [[Кроули (Supernatural)|Кроули]] мен [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльге]] қатысты астыртын әрекеттің бетін ашады. Олар барлық жындардың анасын — [[Ив (Supernatural)|Ивті]] жеңіп, Лисамен қарым-қатынасты үзіп, Кастиэльдің тозақтағы рухтарды сіңіріп алып, тірі періштелердің ең қуаттысына айналғанын біледі.

====7-маусым====
[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] көмек сұраған Дин Кастиэльді Пургаторий рухтарын қайтаруға көндіре алмайды, нәтижесінде [[Левиафандар (Supernatural)|левиафандар]] босап, Жерді жаулап алуға әрекет жасайды. Ағайындылардың әке орнына жүрген [[Бобби Сингер]]ді левиафан көсемі [[Дик Роман]] өлтіреді. Осы кезде олар [[Кевин Тран (Supernatural)|Кевин Тран]] есімді пайғамбармен одақтас болады.

[[Құдайдың Сөзі]] арқылы Дин мен Кастиэль Романды өлтіреді, бірақ кейінгі жарылыста өздері де қаза тауып, [[Пургаторийге]] сүйреледі.

====8-маусым====
Кастиэль тастап кеткеннен кейін, Дин вампир [[Бенни (Supernatural)|Беннидің]] көмегімен Пургаторийде бір жыл тірі қалады. Кейін екеуі қашып шығады. Дин Сэмнің оны іздемегенін білгенде ашуға булығады. Олар Кевинмен қайта қауышып, Тозақ қақпасын жабуға арналған сынақтар туралы тағы бір [[Құдай сөзі]]н табады. Дин Сэмге сынақтарды орындауға көмектеседі және олар бұл жолда [[Метатрон (Supernatural)|Метатрон]] атты қашқын періштемен және [[Абаддон (Supernatural)|Абаддон]] есімді тозақ рыцарымен кездеседі. Сонымен қатар, әке жағынан аталары оларға [[Хат иелері (Supernatural)|Хат иелері]] бункерін база ретінде қалдырады. Дин Кастиэльдің [[Наоми (Supernatural)|Наоми]] атты періште тарапынан өзін өлтіруге бағдарламаланғанын білгенде шошиды. [[Кроули (Supernatural)|Кроулиді]] ұстап, Дин Сэмді сынақты аяқтаудан тоқтатады, себебі бұл оның өліміне әкелуі мүмкін екенін біледі. Ауруханаға бара жатқанда, Сэм құлап түседі, дәл осы кезде періштелер Жерге құлай бастайды.

====9-маусым====
Көмек сұрап дұға еткен Дин Метатрон Кастиэльді алдап, оның рақымын ұрлап, адамға айналдырғанын біледі. [[Езекииль]] есімді періште Сэмнің денесін иеленуге ұсыныс жасап, Дин келіседі, себебі бұл Сэмді құтқарып қалудың жалғыз жолы. Бірақ Езекииль Сэмнің денесінде болғанда, Дин Кастиэльден көмек ала алмай, Абаддонмен күресудің жолын іздеуге мәжбүр болады. Кейін Езекииль өзін [[Гадреэль (Supernatural)|Гадреэль]] екендігін жариялап, Динді жеңіп, Кевинді құтқаруға мүмкіндік бермейді. Ақырында Дин [[Кроули (Supernatural)|Кроулидің]] көмегіне жүгініп, Гадреэльді Сэмнің денесінен қуып шығуға қол жеткізеді, бірақ бұл ағайындылардың арасын ашады.

Абаддонды жеңуге үмітсіз күйде, Кроули Динді [[Қабыл таңбасы]]н қабылдауға итермелейді. Бұл таңбаны Диннің арғы атасы Қабыл берген. Кейін Кроули [[Алғашқы Қылыш]]ты табуға көмектеседі. Сэммен қарым-қатынасын қайта жақсартып, Дин Абаддонды өлтіріп, Гадреэльді де өлтірмек болады. Ақыры Метатронмен бетпе-бет келіп, Дин өлімші жарақат алып, тағы да қаза табады. Оның денесі бункерге қайтарылады, бірақ Дин қайта тіріледі — енді ол жынға айналған және [[Кроулимен]] бірге кетеді.&lt;ref name=&quot;variety20140523&quot;&gt;{{Cite news |last=Prudom |first=Laura |date=2014-05-23 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |access-date=2025-03-29 |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |issn=0042-2738}}&lt;/ref&gt;

====10-маусым====
Жын ретінде өмір сүріп, Абаддонның жақтастарын өлтіріп жүрген Дин бір кезде [[Лестер Моррис]] есімді адамды өлтіреді және өзінің жындық күштері арқылы Кроулидің Сэм туралы айтқандарын растайды. Кейін Сэммен кездескенде, [[Коул]] есімді сарбаз Динге шабуылдап, Сэмге оны қасиетті сумен тұтқындауға мүмкіндік береді. Сэм оны қайта адамға айналдыру үшін [[жыннан емдеу рәсімін]] қолданады. Алайда Дин қашып кетеді. Бірақ Кастиэльдің көмегімен Дин қайтадан емделеді, дегенмен ол әлі де [[Қабыл таңбасымен]] күшейтілген адам болып қала береді.

Уақыт өте келе күші артып, өзін-өзі басқара алмай кеткен Дин [[Қабыл]]дан таңбаны алған адам ретінде ешқандай ем жоқ екенін біледі. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлім]] оған таңбаны алып тастау бүкіл [[Қара Түнек]]ті босататынын, сондықтан Динді қоғамнан аластату қажет екенін айтады. Бұл үшін ол Сэмді өлтіруі керек болады. Алдымен келіссе де, ақыры Дин Өлімді өлтіреді. Бірақ Сэмнің бұрынғы әрекеттері таңбаны бәрібір жоюға алып келеді — соның нәтижесінде Қара Түнек босап шығады.

====11-маусым====
Қара Түнек босатылған соң, Дин мен Сэм оны табуға кіріседі. Олар іздеп жүрген жаратылыс — Құдайдың қарындасы екенін білгенде шошиды. Бұл жаратылыс кейін өзін [[Амара (Supernatural)|Амара]] деп таныстырады. Дин оны өлтіре алмайды, өйткені оған деген ішкі тартылыс сезімі бар. Істі одан әрі қиындататыны — [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльдің]] [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] үшін ыдыс болуға келісуі, өйткені тек архангел ғана Амарамен күресе алады деп сенеді. Бірақ бұл сәтсіз аяқталады — себебі Люцифер құлаған архангел болғандықтан, шамасы жетпейді. Ақырында ағайындылар нағыз Құдай — [[Чак (Supernatural)|Чак Шюрлимен]] байланысады. Ол — Винчестер туралы Інжіл жазған жазушы еді. Чак пен Амара татуласқан соң, бірге кетеді. Осы үшін алғыс ретінде Амара Диннің анасын қайта тірілтеді — бұл Дин үшін күтпеген тосын сый болады.
====12-маусым====
Винчестерлер адам және тылсым күштер тарапынан қауіпке тап болады. [[Хат иелері (Supernatural)|Британдық Хат иелері]] АҚШ-тағы аңшыларды бақылауға алу мақсатында Винчестерлерге шабуыл жасайды. Сонымен қатар [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] жаңа тән іздеп, қашып жүр.

Кейін Люцифер [[АҚШ Президентін]] өзіне ыдыс етіп алады, бірақ Винчестерлер оны бұл тәннен қуып шығады. Осы кезде Люцифер Президентті иеленіп жүргенде [[балалы болғаны]] анықталады, сондықтан Винчестерлер сол баланың анасын қорғауға мәжбүр болады. [[Мэри Винчестер]] британдық Хат иелерімен одақтасу мүмкіндігін зерттейді. [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэль]] Люцифердің баласын қорғауға лайық деп шешеді, бірақ Хат иелері тым қатыгез екенін көрсетіп, одақ тоқтатылады — олар кездейсоқ бір мүшесін өлтіріп алған аңшы әйелді өлтіріп тастайды.

====13-маусым====
Винчестерлер Люциферді [[Апокалипсис Әлемі|параллель әлемге]] қуып жібереді, бұл жерде Апокалипсис 2012 жылы &quot;мерзімінде&quot; орын алған. Алайда бұл жоспар сәтсіз аяқталады: Люцифер бұл әлемнің [[Михаил (Supernatural)|Михаиліне]] негізгі әлем туралы айтып береді. Сонымен қатар, олар Люцифердің баласы — [[Джек Клайн]] атты кенеттен ересекке айналған нефилимді тәрбиелеуге тырысады.

Джек Винчестерлер мен Кастиэльді әкелері ретінде көреді. Ағайындылар [[Гавриил (Supernatural)|Гавриилдің]] тірі екенін анықтап, оны одақтас етеді. Олар Апокалипсис Әлемінен бірнеше адамды (оның ішінде [[Бобби Сингер (балама нұсқасы)]] мен [[Чарли Брэдбери]]ді) құтқарып үлгереді, бірақ Михаил мен Люцифер де бұл әлемге ереді.

Люцифер Джектің [[грациясын]] алып, күшін арттырғанда, оны тоқтатудың жалғыз жолы — Михаилдің ыдысы болуға келісім беру болады. [[Дин Винчестер]] келісім береді, бірақ кейін Михаил Диннің денесін толық иеленіп алады.

====14-маусым====
[[Дин]]нің денесін иемденген Михаил бірнеше апта бойы Жерді зерттейді және монстрларға көмек беріп, олар арқылы әлемді жаулап алмақ болады. Диннің рухы уақытша бет алып, бостандық сұрайды.

Михаил Диннің еркіндігін бір сәтке беріп, кейін қайта денесін алады. Алайда Дин отбасының көмегімен Михаилді өзінің [[санасындағы түрмеге]] қамап тастайды. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] орнын басқан [[Билли (Собиратель)|Билли]] Динге болашақтардың бәрінде Михаил бұл түрмеден қашып кететінін, тек бір болашақта ғана Дин өзін [[Энохийлік жәшікке]] жауып, мұхит түбіне тастау арқылы мұны тоқтата алатынын айтады. Дин жәшікті дайындап бастайды, бірақ Сэмнің басқа жол іздейік деген өтінішін қабылдайды.

Дин сиқырлы інжуді ұстап, жүрегінің ең үлкен тілегін орындайды — нәтижесінде [[Джон Винчестер]]мен қайта қауышады. Дин Михаилден құтылуды тілегенімен, шыққан нәтиже жүрек тебірентерлік отбасылық кездесуге айналады. Уақыт сызығының бұзылмауы үшін Джон өз уақытына қайтып кетеді.

Кейін [[малик жәшігінен]] бас тартқан Дин Сэм, Кастиэль және Джекпен бірге аңшылыққа аттанады. Осы кезде ол есінен танып, оянғанда Михаил оның санасынан шығып кеткенін көреді. Михаил аңшыларды қырып тастап, Винчестерлерді азаптайды. Алайда Джек өз [[жанын]] пайдаланып, Михаилді өлтіріп, оның грациясын сіңіреді. Осылайша Джек толық күшіне қайта оралады, бірақ жаны таусыла бастайды.

Бұл уақытта Люцифердің бұрынғы ыдысы оны [[Бос Кеңістік]]тен тірілтпек болады. Джек оны тоқтатады, бірақ сол жолы [[Мэри Винчестерді]] абайсызда өлтіріп алады. Дин анасының өлімі туралы біліп, аза мен ашуға булығады. Джекті өлтіру үшін [[Чак (Supernatural)|Чак]] келіп, өзімен бірге ерекше қару әкеледі: бұл қару нысанға не істесе, иесіне де соны жасайды. Дин оны Джекке бағыттайды, бірақ соңғы сәтте атып жібермей, түсіністік танытады.

Бұл Чактың ашуын тудырады. Сэм мен Дин өз өмірлерінің шын мәнінде Чактың ойын-сауығына айналғанын түсінеді. Ашуға булыққан Чак Джекті өлтіріп, тозақтан барлық зұлым рухтарды босатады. Ол: «Хикая аяқталды. Қош келдіңдер, ақырзаман!» — деп мәлімдейді. Винчестерлер мен Кастиэль жау шоғырын қарсы алуға дайындалады.

====15-маусым====
Чак тозақ қақпаларын ашып, ақырзаманды бастаған соң, Сэм, Дин және Кастиэль зомби мен аруақтармен күресуге мәжбүр болады.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pruner |first=Aaron |last2=Weatherhead |first2=Shaina |date=2020-11-20 |title='Supernatural' Series Finale Explained: How Does the Winchesters' Story End? |url=https://collider.com/supernatural-series-finale-explained/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Collider (website)|Collider]] |language=en-US}}&lt;/ref&gt; Олар тозақ пен әлем арасындағы саңылауды жауып, Чакты жеңудің жолын іздейді. Көп қиындықтан кейін, олар оны жеңіп шығады.

Алайда сол жеңістен соң Дин аңшылық кезінде [[вампирлер]] шабуылынан қайтыс болады. Өлімімен келісіп, Сэммен қоштасады. Кейін [[жәннатта]] [[Бобби Сингер]]мен қайта қауышып, оған Чак жеңілгеннен кейінгі жағдайларды түсіндіреді. Дин [[Кастиэльдің]] [[Бос Кеңістіктен]] құтқарылғанын және Кастиэль мен Джек жәннатты жақсартқанын біледі.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-20 |title=Here's how everyone's story ended on 'Supernatural' |url=https://ew.com/tv/supernatural-characters-final-season-endings/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt; Сэм Жер бетінде толыққанды өмір сүріп, кейін Динге жәннатта қосылады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Carry On |episode-link=Carry On (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2020-11-19 |season=15 |number=20 |credits=[[Andrew Dabb]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;
====''The Winchesters''====
1970-жылдары орын алған бұл хикаяда Дин Винчестер ата-анасы — [[Джон Винчестер]] мен [[Мэри Кэмпбелл]]дің қалай танысып, ғашық болып, әкелерін іздеу жолында бірге жын-перілермен күрескені туралы баяндап отырады. Бұл оқиғаларды баяндау барысында Дин Винчестер ешкім білмейтін бір шындықты ашады: [[Акрида]] — бүкіл тіршілікке қауіп төндіретін құбыжықтар және Дин ата-анасының өміріндегі бұл жоғалған тарау жайлы көбірек мәлімет жинамақ ниетте.

[[Сэмюэл Кэмпбелл]]дің жарық зақымдаған барлау фотоларының арасынан Джон оған [[Генри Винчестер]]дің хатын берген ер адамды байқап қалады. Джон мен Мэри бұл адамды танымайды, бірақ фотода [[Импала]] көлігіне мініп жатқан бұл адам — Дин екені белгілі болады. Акрида Динді тоқтатуға аңшыларды біріктірген адам деп танып, оны іздеуге [[Монстрлар клубын]] пайдалануды көздейді. Акридаға тұтқынға түскен Джон олар Диннен қорқатынын байқап, Дин бұл әлемге жат емес екенін, оларды өлтіре алатын жалғыз адам екенін түсінеді.

Флешбэк арқылы Джон Вьетнамнан оралған соң оған Генридің хатын Дин береді, бұл кезде Дин [[Бобби Сингер]]мен бірге Акридаға қарсы аңшылық жүргізіп жүрген болатын. Қазіргі уақытта Акрида патшайымы [[Джоан Хопкинс]] Дин мен Импаланың бір портал арқылы жіберіліп, жойылғанын айтады. [[Остиум]] және Диннің аңшылық күнделігі арқылы Монстрлар клубы Динді қайтаруға тырысады, бірақ тек Импаланы ғана қайтара алады. Сол себепті олар Дин өліп қалған деп ойлайды. Алайда Импала да бұл әлемге жат болғандықтан, Мэри оны [[Джоан]]ға соғып өлтіреді, бұл арқылы Акрида да жойылады. Бірақ бұл әрекет Мэриді портал арқылы өткізіп жібереді.

Дин Мэриді порталдан құтқарып, Монстрлар клубының [[балама ғаламда]] екенін түсіндіреді. [[Carry On (Supernatural)|Өлімінен кейін Жәннатта]] жүріп, Дин бірнеше ғаламды аралап, отбасы бақытты өмір сүретін әлемді іздейді. Осы кезде ол Чактың жеңілген жағдайына дайындалған [[Акрида]] деген қауіпсіздік тетігін тауып алады. Акрида Сэмге де қауіп төндіргендіктен, Дин [[Джек]]тің араласпау туралы бұйрығына қарамай, бұл іске араласады. Джек оған ескерту жасаса да, соңында келісіп, Динге өз күнделігі мен [[Кольт]]ті қайтарып береді.

Дин Джонға күнделігін береді — бұл күнделік Джонның күнделігі Динге жол көрсеткендей, оған жол көрсетпек. Ал Мэриге Кольтті береді, оны келесі жылы Мэримен [[келісім жасайтын]] [[Азазел]] кездескенде қолдануға ескерту жасайды. Одан аты-жөнін сұрағанда, Дин [[Джеймс Хетфилд]] деп өтірік ат береді. Сосын Джек пен Боббимен бірге қайтадан Жәннатқа аттанып, бұл ғаламда отбасына бақыт бұйырғанына разы күйде кетеді.

== Қабілеттері мен дағдылары ==
Дин — тәжірибелі әрі өте тапқыр аңшы.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=2HIyhLRKK7A |title=COMIC CON 2018 {{!}} Jensen Ackles Talks Dean Winchester and 'Supernatural' |date=2018-07-26 |type=Video |language=en |publisher=Fangirlish |via=[[YouTube]]}}&lt;/ref&gt; Ол әртүрлі [[атыс қаруы|қаруларды]] жақсы меңгерген; көбінесе [[Colt 1911]] тапаншасы мен [[кесілген мылтықты]] қолданады. Қол күрес, [[пышақпен ұрыс]] және айла-тәсілдерді жетік меңгерген. Ол бірнеше рет адамдар мен [[шэйпшифтер]], вампирлер және жындар сияқты күшті тіршілік иелерін жеңіп шыққан.

«Croatoan» эпизодында [[Молотов коктейлі]] мен [[жарылғыш құрал]] дайындап, [[химияны]] білетінін көрсетеді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Croatoan |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2006-12-07 |season=2 |number=9 |credits=John Shiban (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; «Phantom Traveler» бөлімінде ескі [[Уокман]]нан [[ЭМӨ]] детектор құрастырып, [[электроника]] мен [[кері инженерия]]дан хабары бар екенін дәлелдейді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Phantom Traveller |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-10-04 |season=1 |number=4 |credits=Richard Hatem (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;

Дин тылсым күштер туралы, [[мифология]] мен [[сиқырлар]]ды терең меңгерген және 4-маусымнан бастап [[періштелерге]] қарсы сиқырларды қолдана бастайды.

Аңшылық барысында Дин жиі өзін [[ФБР]], [[Ауруларды бақылау және алдын алу орталығы|CDC]] секілді үкімет агенті ретінде таныстырып, тергеулерге араласады. Ол сондай-ақ құлып бұзу, сигнализация өшіру, көлік ұрлау, бильярд ойнап ақша табу сияқты тәсілдерді де жетік меңгерген. [[Тозақта]] [[Аластэрдің]] «шәкірті» болған кезде азаптау әдістерін толықтай үйренген.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=ihviwyc_TUg |title=Jensen Ackles talks about Dean's return from Hell |date=2008-09-18 |type=Video |publisher=TheCWSource |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/ihviwyc_TUg |archive-date=2021-12-14 |url-status=live |via=[[YouTube]]}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt;

Дин көліктерге өте жақын, [[Impala (Supernatural)|Импаласын]] бала кезінен бастап өзі жөндеп, жақсы күйде ұстап келеді.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-18 |title='Supernatural's Jensen Ackles says he struggled with the show's ending at first |url=https://ew.com/tv/supernatural-jensen-ackles-final-season-interview/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt;

Қосымша қабілеттері:
Вампир кезінде: күш, көру, иіс және есту қабілеті күшейді.
Қабылдаған Марк Кайна: адам бола тұра ерекше күшке ие болды, [[Метатрон]] сияқты періштелермен тең күресе алды. Қанжарды өзіне тарту, алдын ала түстер көру және сиқыр мен жындарға иммунитет сияқты күштері болды.
Жын Дин: күші [[Тозақтың серілерімен]] теңесті, телепатия, жарадан жылдам жазылу, экзорцизмге төзімділік секілді қабілеттерге ие болды.
Михаил ретінде: телепортация, телекинез, жылдам сауығу, және [[Архангел семсерін]] пайдалану мүмкіндігі болды.
''The Winchesters'' хикаясында Дин жарақат алмайтын рухани формада жүреді. Бір портал оны жоя алмайды, себебі ол әлдеқашан өлген. Дегенмен, ол әлеммен физикалық әрекеттесе алады және [[елес]]тер сияқты кенеттен жоғалып, қайта пайда бола алады. Дегенмен, Дин ең алдымен [[Импаламен]] жүріп-тұрғанды жөн көреді — бұл көлікті ол [[Жәннаттан]] ала келген.
== Сілтемелер ==
{{Табиғаттан тыс}}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>eh3dj5vmoh52jzn1ren5t6ngij6hb7o</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484420</id>
      <parentid>3484419</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T02:43:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <origin>3484420</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="53379" sha1="cjveumcryn7ti8gtqevt804ev1869fu" xml:space="preserve">{{Кейіпкер
| есімі                 = Дин Винчестер
| төл есімі             = 
| суреті                = Jensen Ackles as Dean Winchester.png
| сурет тақырыбы        = 
| сериясы               =
| ғаламы                = 
| авторлары             = Эрик Крипке
| негізделген           = 
| шабыт көзі            = Дин Мориарти
| бейімделген           = Табиғаттан тыс&lt;br /&gt;Винчестерлер
| сомдаған              = Дженсен Эклс
| дыбыстаған            = 
| алғаш көрінуі         = 
| соңғы көрінуі         = 
| пайда болулары        = 
| шын есімі             = 
| толық аты             = 
| лақап аты             = 
| түрі                  = адам
| жынысы                = ер
| мәртебесі             = қайтыс болған
| жасы                  = 
| туған күні            = 
| туған жері            = Канзас, Лоуренс
| қайтыс болған күні    = 
| қайтыс болған жері    = 
| өлім себебі           = арқасына кірген темірден қайтыс болды
| планетасы             = 
| отаны                 = 
| ұлты                  = 
| мекенжайы             = 
| кәсібі                = демондар аңшысы
| тиесілігі             = Аңшылар, Білім сақтаушылар
| лауазымы              = 
| атағы                 = 
| жұбайы                = 
| балалары              = 
| әкесі                 = Джон Винчестер
| анасы                 = Мэри Винчестер
| туыстары              = Сэм Винчестер (інісі)
| ғашығы                = 
| иесі                  = 
| тәлімгері             = 
| достары               = Бобби Сингер
| одақтастары           =
| ізбасарлары           = 
| қарсыластары          = Кроули, Азазел, Люцифер
| дүниетанымы           = 
| қызығушылықтары       = 
| қабілеттері           = 
| ұрыс стилі            = 
| қаруы                 = кольт, мачете
| көлігі                = Импала 1967
| ресми сайты           = 
}}

'''Дин Винчестер''' ({{lang-en|Dean Winchester}}) — ''[[Табиғаттан тыс (телесериал)|Табиғаттан тыс]]'' атты америкалық драмалық телехикаяның екі [[протагонист|басты кейіпкерінің]] бірі, [[Сэм Винчестер]]дің ағасы. Кейіпкердің негізгі нұсқасын [[Дженсен Эклс]] сомдайды. Өзге нұсқаларын Хантер Брошу (сәби кезі), Ридж Кэнайп (бала кезі), Николай Лоутон-Джистра (жеткіншек кезі), Брок Келли және Дилан Эверетт (жасөспірім кезі), сондай-ақ Чад Эверетт (егде шағы) сомдаған.

==Дамуы==
Дин Винчестерді ''Supernatural'' телехикаясының авторы және бастапқы шоураннері [[Эрик Крипке]] ойлап тапты. Ол The WB арнасына екі бауырдың тылсым құбылыстарды зерттейтін шоу идеясын ұсынған кезде бұл кейіпкерді жасаған болатын.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p.6&lt;/ref&gt; Диннің есімі [[Джек Керуак|Джек Керуактың]] жол сапары туралы ''On the Road'' (Жол үстінде) атты романындағы Дин Мориартиге құрмет ретінде берілген,&lt;ref name=&quot;scarierfiction&quot;&gt;{{cite web |date=March 8, 2007 |title=Fact scarier than fiction |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110827205742/https://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |archive-date=August 27, 2011 |access-date=2009-09-30 |website=[[The Daily Telegraph (Sydney)|The Daily Telegraph]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; бұл Крипкенің американдық жол-сапар стиліндегі телехикая жасау идеясымен үйлесіп тұрды.&lt;ref name=&quot;theage&quot;&gt;{{cite news |author=Fernandez |first=Maria Elena |date=January 5, 2006 |title=On the road trip from hell |url=http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121104085911/http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |archive-date=November 4, 2012 |access-date=2009-09-30 |work=[[The Age]] |publisher= |location=Melbourne}}&lt;/ref&gt; Бастапқыда бауырлардың тегі &quot;Харрисон&quot; болады деп жоспарланған, бұл Харрисон Фордқа сілтеме еді, өйткені Крипке Диннің &quot;Хан Солоның немқұрайды ержүректілігін&quot; иеленгенін қалаған. Алайда Канзас штатында &quot;Сэм Харрисон&quot; есімді азамат болғандықтан, заңдық себептермен бұл текті өзгертуге тура келді.&lt;ref name=&quot;lastname&quot;&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |interviewer=Angie Rentmeester |title=A 'Supernatural' Spin-Off? Death By Bad Taco? Series Creator Eric Kripke Explains |url=http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606234935/http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-date=2011-06-06 |work=Starpulse.com |date=2008-02-14}}&lt;/ref&gt; Winchester Mystery House-қа деген қызығушылығын және телехикаяға &quot;қазіргі заманғы вестерн&quot; атмосферасын бергісі келгенін ескере отырып, Крипке &quot;Винчестер&quot; тегін таңдады. Дин мен оның бауыры Сэм [[Канзас]] штатының Лоуренс қаласынан шыққан, өйткені бұл қала Сталл зиратына жақын орналасқан, ал ол жер қалалық аңыздарымен танымал.&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |title=Supernatural: Your Burning Questions Answered! |url=http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20091230184335/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-date=2009-12-30 |work=[[TV Guide]] |date=2006-10-12}}&lt;/ref&gt; Дин Винчестер рөлін сомдаған Дженсен Эклз бастапқыда Сэм рөліне кастингке қатысқан, алайда кейін оны Дин рөліне сынап көруге шақырып,&lt;ref&gt;{{cite web |last=Prudom |first=Laura |date=November 11, 2014 |title=Supernatural at 200: The Road So Far, An Oral History |url=https://variety.com/2014/tv/spotlight/supernatural-oral-history-200-episodes-ackles-padalecki-kripke-1201352537/ |access-date=2022-02-19 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; сценарийді оқығаннан кейін Дин кейіпкерін көбірек ұнатқанын байқаған.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p. 130&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;starc&quot;&gt;{{cite web |last=Begum |first=Mumtaj |date=September 12, 2008 |title=Jensen Ackles enjoys doing Supernatural |url=http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=/2008/9/12/tvnradio/1985443&amp;sec=tvnradio |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081028170727/http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=%2F2008%2F9%2F12%2Ftvnradio%2F1985443&amp;sec=tvnradio |archive-date=October 28, 2008 |access-date=September 22, 2009 |work=[[The Star (Malaysia)|The Star Online]]}}&lt;/ref&gt;

==Кейіпкердің өмірбаяны==

===Сериалға дейінгі кезең===
Дин Винчестер 1979 жылдың 24 қаңтарында&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=The Monster at the End of This Book |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2009-04-20 |season=4 |number=18 |transcript=Transcript |transcript-url=http://www.supernaturalwiki.com/index.php?title=4.18_The_Monster_at_the_End_of_This_Book_%28transcript%29 |quote=PUBLISHER: &quot;What's May 2nd?&quot; SAM: &quot;That's my – Uh... that's Sam's birthday.&quot; DEAN: &quot;January 24th is Dean's.&quot; |language=en |credits=Julie Siege (writer), [[Mike Rohl]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Knight |first=Nicholas |date=2012-11-15 |title=The Essential Supernatural: On the Road with Sam and Dean Winchester |publisher=Insight Editions |isbn=978-1608871452 }}&lt;/ref&gt; [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон]] мен [[Мэри Винчестер (Supernatural)|Мэри Винчестердің]] отбасында, Канзас штатының Лоуренс қаласында дүниеге келді. Ол олардың тұңғыш баласы, өзінің інісі [[Сэм Винчестер|Сэмнен]] төрт жас үлкен. Дин ана жағынан әжесі Дианна Кэмпбелдің құрметіне аталған.

1983 жылдың 2 қарашасында Мэри Сэмнің бөлмесінде [[Азазель (Supernatural)|Азазель]] есімді жынның қолынан қаза табады, және үй өртене бастағанда, Динге Сэмді қауіпсіз жерге алып шығу тапсырылды, ал Джон Мэриді құтқаруға тырысқанымен, сәтсіз болды. Осы оқиғадан кейін Дин өзін Сэм үшін жауапты сезінді және олар бірге өскен кезде, әрдайым інісіне қамқор болу міндетін алды.

Джон Мэридің өлімінің себебін зерттеуге кірісіп, тылсым жаратылыстар мен оларды аулайтын адамдар туралы білді. Кейін Джонның өзі де аңшыға айналып, Динді де солай тәрбиеледі, дегенмен екеуі де Сэмнен тылсым дүниелерді жасырып келді, ол тек 8 жасқа келгенде ғана шындықты білді. Винчестерлер елді шарлап, мотельдерде немесе Джонның достарының үйлерінде өмір сүріп жүрді. Джонның үнемі үйде болмауына байланысты, Дин Сэмге бас-көз болуға мәжбүр болды. Дин 16 жасында ұрлық жасағаны үшін тұтқындалып, жасөспірімдер үйіне жіберілді, онда ол біраз уақыт қалыпты мектепте оқуға мүмкіндік алды, бірақ соңында Сэмге қайта оралуды таңдады.

Сериал басталарға дейін Сэм тылсым өмірден алыстап, өз өмірін бастауды шешеді. Джон Сэмге ренжіп, оны отбасын тастап кетті деп есептеді, ал Сэм де кетер алдында болған үлкен жанжалға байланысты реніш ұстады. Джон мен Дин аңшылықты жалғастырып, АҚШ-ты аралап жүрді.

Дин көптеген қару түрлерін қолдануымен танымал. Оның ерекше стиліне қара былғары етік, қара былғары күрте және қою фланель жейделер мен көк джинсы шалбар жатады. Сондай-ақ ол өзінің қара түсті [[Chevrolet Impala (төртінші буын)|1967 жылғы Chevrolet Impala]] көлігімен танымал — ол кейде сол көлікте ұйықтайды және жүк салғышында мол қару-жарақ жинағы сақталған.
===Сериал барысында===

====1-маусым====
Сериал басталған кезде Дин 26 жаста болады және Джон оған өз бетімен аңшылық жасауға рұқсат берген. Бірінші эпизодта Дин колледжде оқып жатқан Сэмге бірнеше жылдан бері алғаш рет келеді және жоғалып кеткен Джонды табуға көмектесуін сұрайды. Алғашында олар табысқа жете алмайды, және эпизод соңында Сэмнің қызы [[List of Supernatural characters#Jessica Moore|Джессика Мур]] аналары сияқты жолмен қайтыс болады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Pilot |episode-link=Pilot (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-09-13 |season=1 |number=1 | credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[David Nutter]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Сэм Динмен бірге жолға шығып, түрлі тылсым жаратылыстарды аулап, әкесін іздеп, аналары мен Джессиканың өлімінің артындағы кінәліні табуға кіріседі. Соңында олар әкелерімен қайта қауышып, [[The Colt (Supernatural)|Колт]] деген ерекше тапаншаны иеленіп, көздері сары түсті қуатты жын — [[Азазель (Supernatural)|Азазельге]] қарсы соққы беруге дайындалады.

====2-маусым====
Оны өлтіре алмай, олар жүк көлігімен соқтығысып, Дин комаға түседі. Жүрегі тоқтап, Дин өледі, бірақ Джон Диннің өмірі үшін жынмен келісім жасап, оны аман алып қалады.

Джонның жаны жынға беріліп, тозаққа кеткен соң, Сэм мен Дин жынды аулауды жалғастырады. Жын кейін Сэмді ұрлап әкетеді. Сэм арқасынан пышақталып, қаза табады, бұл Динді інісінің өмірін сақтау үшін жынмен келісім жасауға итермелейді. Динге тек бір жыл өмір беріледі. Ағайындылар жынды тозақ қақпасын ашуға және [[Лилит (Supernatural)|Лилитті]] босатуға кедергі жасай алмайды. Алайда, олардың әкесі де тозақтан шығып, оларға Сары Көзді Жынды өлтіруге мүмкіндік береді, содан кейін оның жаны жұмаққа кетеді.

====3-маусым====
Қалатын уақыты азайып бара жатқанын сезінген Дин босатылған жындарды аулауға кіріседі. [[Руби (Supernatural)|Руби]] есімді жынмен кездесіп, Дин тозақта тым ұзақ уақыт жанса, өзі де жынға айналуы мүмкін екенін біледі. Ағайындылар Лилит Азазельден кейін тозақтағы билікті алғанын және Диннің келісім-шартын қолында ұстап отырғанын анықтайды. Соңында олар Лилитпен бетпе-бет кездеседі.

Оны өлтіре алмаған Динді тозақ иттері (Хеллхаундар) паршалап өлтіреді, ал жаны тозаққа сүйреледі.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=No Rest for the Wicked |episode-link=No Rest for the Wicked (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2008-05-15 |season=3 |number=16 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Kim Manners]] (director)}}&lt;/ref&gt;

====4-маусым====
Тозақта жүргенде, Лилит [[Аластэр (Supernatural)|Аластэр]] есімді жынға Динді азаптауды бұйырады. Дин төрт ай бойы өлі болғанымен, тозақта бұл 40 жылға тең. 30 жыл бойы азаптауға қарсы тұрып, ақыры Аластэрге қосылып, жандарды азаптай бастайды. Кейін Дин қабірінен оянып, отбасымен қайта қауышады және [[періште]] [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльмен]] кездеседі. Кастиэль мен басқа да періштелер Динді тозақтан құтқарып, қайта тірілткен болып шығады.

Тозақта жасаған істері үшін ішкі қиналысқа түсіп, Сэмді жынның қанын ішуден тоқтатуға тырысады. Кастиэль оны өткенге жіберіп, Дин Азазельмен қайта кездеседі.

Бір сәтте Дин Сэмге тозақта жандарды азаптап қана қоймай, одан ләззат алғанын мойындайды.

Кейін [[Захария (Supernatural)|Захария]] есімді періште Динге аңшылықты жалғастыруды бұйырады, себебі Дин аңшылықты тастамақ болғанда Джонның да тозақта азап көргенін біледі.

''Jump the Shark'' эпизодында Дин мен Сэм [[Адам Миллиган|Адам]] есімді өгей інілері барын біледі. Бастапқыда сенбеген Дин фотосуреттерді көрген соң туыстығына көзі жетеді. Дин Сэмнің Адамға әкелері үйреткен қатал тәсілдерді қолдануына қарсы болады. Эпизод соңында Адамды жын емес, кек қайтарғысы келген ғул өлтіріп, өзін Адам ретінде көрсеткені белгілі болады. Дин Сэмді құтқарып, ағайындылар Адамның денесін өртейді.

Соңында Дин періштелер Апокалипсис болуын қалайтынын біледі. Егер жынның ерекше балаларының бірі (соңғысы — Сэм) Лилитті өлтірсе, Люцифер босатылады. Кастиэль Динге періштелерден қашуға көмектеседі. Дин [[Рубиді]] өлтіреді (ол Лилиттің тыңшысы болған), бірақ [[Люцифер (Supernatural)|Люцифердің]] босатылуына бөгет болуға кеш қалады.

====5-маусым====
Люцифер босатылған соң, белгісіз күш (Құдай) Дин мен Сэмді ұшаққа телепорттайды. Кейін олар Диннің [[Михаил (Supernatural)|Михаил]], ал Сэмнің Люцифер үшін ыдыс рөлі барын біледі. Олар [[Крест жолдарының патшасы]] [[Кроули (Supernatural)|Кроулимен]] кездесіп, [[Төрт салт атты]]мен күрес жүргізеді.

Ағайындылар Люциферді жеңудің жолын іздеп жүріп, ''Колт'' тапаншасын қолданбақ болады және [[Құдай]]ды іздейді, бірақ Колт Люциферді өлтіре алмайтыны, ал Құдайға Апокалипсис маңызды еместігі белгілі болады.&lt;ref name=&quot;abandon all hope&quot;&gt;{{cite episode |title=Abandon All Hope |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=November 19, 2009 |season=5 |number=10 |credits=[[Ben Edlund]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;moon&quot;&gt;{{cite episode |title=Dark Side of the Moon |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 1, 2010 |season=5 |number=16 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), [[Jeff Woolnough]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Дин Михаилдің ыдысы болуға келіспек болады, тіпті бұл миллиондаған адамның өліміне әкелсе де.&lt;ref name=&quot;sympathy&quot;&gt;{{cite episode |title=Sympathy For The Devil |episode-link=Sympathy for the Devil (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=September 10, 2009 |season=5 |number=1 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; Алайда, Сэмнің Динге деген сенімі оны басқа шешім іздеуге көндіреді.&lt;ref name=&quot;point of no return&quot;&gt;{{cite episode |title=Point of No Return |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 15, 2010 |season=5 |number=18 |credits=[[Jeremy Carver]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt; [[Гавриил (Supernatural)|Архангел Гавриил]] қаза тапқан соң, ағайындылар [[Төрт салт аттының]] жүзіктерін пайдаланып, Люциферді қайта тозаққа қамай алатынын біледі.&lt;ref name=&quot;hammer of the gods&quot;&gt;{{cite episode |title=Hammer of the Gods |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 22, 2010 |season=5 |number=19 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), Rick Bota (director)}}&lt;/ref&gt; Дин мен Сэмде соғыс пен аштықтың жүзігі бар, енді індет пен өлімдікі керек болады. Іздестіру кезінде Сэм колледждегі ескі досы Брэдимен кездеседі — ол Джессиканы Сэмге таныстырған және Азазельдің бұйрығымен Джессиканы өлтірген жын болған. Ақпаратты алған соң Дин Сэмге Брэдиді өлтіруге мүмкіндік береді.

[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] Люциферді қайта тозаққа қамау жолын білген соң, Дин Сэмге Люцифердің ыдысы болуға рұқсат береді. Бірақ Сэмнің Динмен арасындағы байланысы оны бақылауды сақтауға көмектеседі, нәтижесінде ол өзін Люцифермен бірге тозақтағы қапасқа тастайды. Михаил де, олардың кіші інісі Адамның денесін иеленіп, бірге түседі.
====6-маусым====
Аңшылықты тастап, бұрынғы кездейсоқ қарым-қатынаста болған Лисамен бірге тұруға көшкен Дин қалыпты өмірге бейімделуге тырысады. Алайда джин шабуыл жасап, оны белгісіз біреу құтқарған соң, ол қайтадан аңшылық өмірге тартылады. Дин інісі Сэм мен нағашы атасы қайтыс болғаннан кейін тірілгенін білгенде қатты таңғалады. Оның мазасы одан әрі кетеді, өйткені Сэм бұрынғыдай жұмсақ емес, суық әрі қатыгез, тіпті Диннің уақытша вампирге айналуына жол береді. Бұл әсіресе таңғаларлық, өйткені әдетте Сэм ағайындылардың ішіндегі мейірімдісі болған.

Кейін Кастиэль Сэмде жан жоқ екенін айтқанда, Дин оны қайтарудың жолын іздей бастайды. Дин [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] көмегімен Сэмнің жанын Люцифердің қапасынан қайтарады. Содан кейін ағайындылар [[Кроули (Supernatural)|Кроули]] мен [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльге]] қатысты астыртын әрекеттің бетін ашады. Олар барлық жындардың анасын — [[Ив (Supernatural)|Ивті]] жеңіп, Лисамен қарым-қатынасты үзіп, Кастиэльдің тозақтағы рухтарды сіңіріп алып, тірі періштелердің ең қуаттысына айналғанын біледі.

====7-маусым====
[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] көмек сұраған Дин Кастиэльді Пургаторий рухтарын қайтаруға көндіре алмайды, нәтижесінде [[Левиафандар (Supernatural)|левиафандар]] босап, Жерді жаулап алуға әрекет жасайды. Ағайындылардың әке орнына жүрген [[Бобби Сингер]]ді левиафан көсемі [[Дик Роман]] өлтіреді. Осы кезде олар [[Кевин Тран (Supernatural)|Кевин Тран]] есімді пайғамбармен одақтас болады.

[[Құдайдың Сөзі]] арқылы Дин мен Кастиэль Романды өлтіреді, бірақ кейінгі жарылыста өздері де қаза тауып, [[Пургаторийге]] сүйреледі.

====8-маусым====
Кастиэль тастап кеткеннен кейін, Дин вампир [[Бенни (Supernatural)|Беннидің]] көмегімен Пургаторийде бір жыл тірі қалады. Кейін екеуі қашып шығады. Дин Сэмнің оны іздемегенін білгенде ашуға булығады. Олар Кевинмен қайта қауышып, Тозақ қақпасын жабуға арналған сынақтар туралы тағы бір [[Құдай сөзі]]н табады. Дин Сэмге сынақтарды орындауға көмектеседі және олар бұл жолда [[Метатрон (Supernatural)|Метатрон]] атты қашқын періштемен және [[Абаддон (Supernatural)|Абаддон]] есімді тозақ рыцарымен кездеседі. Сонымен қатар, әке жағынан аталары оларға [[Хат иелері (Supernatural)|Хат иелері]] бункерін база ретінде қалдырады. Дин Кастиэльдің [[Наоми (Supernatural)|Наоми]] атты періште тарапынан өзін өлтіруге бағдарламаланғанын білгенде шошиды. [[Кроули (Supernatural)|Кроулиді]] ұстап, Дин Сэмді сынақты аяқтаудан тоқтатады, себебі бұл оның өліміне әкелуі мүмкін екенін біледі. Ауруханаға бара жатқанда, Сэм құлап түседі, дәл осы кезде періштелер Жерге құлай бастайды.

====9-маусым====
Көмек сұрап дұға еткен Дин Метатрон Кастиэльді алдап, оның рақымын ұрлап, адамға айналдырғанын біледі. [[Езекииль]] есімді періште Сэмнің денесін иеленуге ұсыныс жасап, Дин келіседі, себебі бұл Сэмді құтқарып қалудың жалғыз жолы. Бірақ Езекииль Сэмнің денесінде болғанда, Дин Кастиэльден көмек ала алмай, Абаддонмен күресудің жолын іздеуге мәжбүр болады. Кейін Езекииль өзін [[Гадреэль (Supernatural)|Гадреэль]] екендігін жариялап, Динді жеңіп, Кевинді құтқаруға мүмкіндік бермейді. Ақырында Дин [[Кроули (Supernatural)|Кроулидің]] көмегіне жүгініп, Гадреэльді Сэмнің денесінен қуып шығуға қол жеткізеді, бірақ бұл ағайындылардың арасын ашады.

Абаддонды жеңуге үмітсіз күйде, Кроули Динді [[Қабыл таңбасы]]н қабылдауға итермелейді. Бұл таңбаны Диннің арғы атасы Қабыл берген. Кейін Кроули [[Алғашқы Қылыш]]ты табуға көмектеседі. Сэммен қарым-қатынасын қайта жақсартып, Дин Абаддонды өлтіріп, Гадреэльді де өлтірмек болады. Ақыры Метатронмен бетпе-бет келіп, Дин өлімші жарақат алып, тағы да қаза табады. Оның денесі бункерге қайтарылады, бірақ Дин қайта тіріледі — енді ол жынға айналған және [[Кроулимен]] бірге кетеді.&lt;ref name=&quot;variety20140523&quot;&gt;{{Cite news |last=Prudom |first=Laura |date=2014-05-23 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |access-date=2025-03-29 |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |issn=0042-2738}}&lt;/ref&gt;

====10-маусым====
Жын ретінде өмір сүріп, Абаддонның жақтастарын өлтіріп жүрген Дин бір кезде [[Лестер Моррис]] есімді адамды өлтіреді және өзінің жындық күштері арқылы Кроулидің Сэм туралы айтқандарын растайды. Кейін Сэммен кездескенде, [[Коул]] есімді сарбаз Динге шабуылдап, Сэмге оны қасиетті сумен тұтқындауға мүмкіндік береді. Сэм оны қайта адамға айналдыру үшін [[жыннан емдеу рәсімін]] қолданады. Алайда Дин қашып кетеді. Бірақ Кастиэльдің көмегімен Дин қайтадан емделеді, дегенмен ол әлі де [[Қабыл таңбасымен]] күшейтілген адам болып қала береді.

Уақыт өте келе күші артып, өзін-өзі басқара алмай кеткен Дин [[Қабыл]]дан таңбаны алған адам ретінде ешқандай ем жоқ екенін біледі. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлім]] оған таңбаны алып тастау бүкіл [[Қара Түнек]]ті босататынын, сондықтан Динді қоғамнан аластату қажет екенін айтады. Бұл үшін ол Сэмді өлтіруі керек болады. Алдымен келіссе де, ақыры Дин Өлімді өлтіреді. Бірақ Сэмнің бұрынғы әрекеттері таңбаны бәрібір жоюға алып келеді — соның нәтижесінде Қара Түнек босап шығады.

====11-маусым====
Қара Түнек босатылған соң, Дин мен Сэм оны табуға кіріседі. Олар іздеп жүрген жаратылыс — Құдайдың қарындасы екенін білгенде шошиды. Бұл жаратылыс кейін өзін [[Амара (Supernatural)|Амара]] деп таныстырады. Дин оны өлтіре алмайды, өйткені оған деген ішкі тартылыс сезімі бар. Істі одан әрі қиындататыны — [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльдің]] [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] үшін ыдыс болуға келісуі, өйткені тек архангел ғана Амарамен күресе алады деп сенеді. Бірақ бұл сәтсіз аяқталады — себебі Люцифер құлаған архангел болғандықтан, шамасы жетпейді. Ақырында ағайындылар нағыз Құдай — [[Чак (Supernatural)|Чак Шюрлимен]] байланысады. Ол — Винчестер туралы Інжіл жазған жазушы еді. Чак пен Амара татуласқан соң, бірге кетеді. Осы үшін алғыс ретінде Амара Диннің анасын қайта тірілтеді — бұл Дин үшін күтпеген тосын сый болады.
====12-маусым====
Винчестерлер адам және тылсым күштер тарапынан қауіпке тап болады. [[Хат иелері (Supernatural)|Британдық Хат иелері]] АҚШ-тағы аңшыларды бақылауға алу мақсатында Винчестерлерге шабуыл жасайды. Сонымен қатар [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] жаңа тән іздеп, қашып жүр.

Кейін Люцифер [[АҚШ Президентін]] өзіне ыдыс етіп алады, бірақ Винчестерлер оны бұл тәннен қуып шығады. Осы кезде Люцифер Президентті иеленіп жүргенде [[балалы болғаны]] анықталады, сондықтан Винчестерлер сол баланың анасын қорғауға мәжбүр болады. [[Мэри Винчестер]] британдық Хат иелерімен одақтасу мүмкіндігін зерттейді. [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэль]] Люцифердің баласын қорғауға лайық деп шешеді, бірақ Хат иелері тым қатыгез екенін көрсетіп, одақ тоқтатылады — олар кездейсоқ бір мүшесін өлтіріп алған аңшы әйелді өлтіріп тастайды.

====13-маусым====
Винчестерлер Люциферді [[Апокалипсис Әлемі|параллель әлемге]] қуып жібереді, бұл жерде Апокалипсис 2012 жылы &quot;мерзімінде&quot; орын алған. Алайда бұл жоспар сәтсіз аяқталады: Люцифер бұл әлемнің [[Михаил (Supernatural)|Михаиліне]] негізгі әлем туралы айтып береді. Сонымен қатар, олар Люцифердің баласы — [[Джек Клайн]] атты кенеттен ересекке айналған нефилимді тәрбиелеуге тырысады.

Джек Винчестерлер мен Кастиэльді әкелері ретінде көреді. Ағайындылар [[Гавриил (Supernatural)|Гавриилдің]] тірі екенін анықтап, оны одақтас етеді. Олар Апокалипсис Әлемінен бірнеше адамды (оның ішінде [[Бобби Сингер (балама нұсқасы)]] мен [[Чарли Брэдбери]]ді) құтқарып үлгереді, бірақ Михаил мен Люцифер де бұл әлемге ереді.

Люцифер Джектің [[грациясын]] алып, күшін арттырғанда, оны тоқтатудың жалғыз жолы — Михаилдің ыдысы болуға келісім беру болады. [[Дин Винчестер]] келісім береді, бірақ кейін Михаил Диннің денесін толық иеленіп алады.

====14-маусым====
[[Дин]]нің денесін иемденген Михаил бірнеше апта бойы Жерді зерттейді және монстрларға көмек беріп, олар арқылы әлемді жаулап алмақ болады. Диннің рухы уақытша бет алып, бостандық сұрайды.

Михаил Диннің еркіндігін бір сәтке беріп, кейін қайта денесін алады. Алайда Дин отбасының көмегімен Михаилді өзінің [[санасындағы түрмеге]] қамап тастайды. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] орнын басқан [[Билли (Собиратель)|Билли]] Динге болашақтардың бәрінде Михаил бұл түрмеден қашып кететінін, тек бір болашақта ғана Дин өзін [[Энохийлік жәшікке]] жауып, мұхит түбіне тастау арқылы мұны тоқтата алатынын айтады. Дин жәшікті дайындап бастайды, бірақ Сэмнің басқа жол іздейік деген өтінішін қабылдайды.

Дин сиқырлы інжуді ұстап, жүрегінің ең үлкен тілегін орындайды — нәтижесінде [[Джон Винчестер]]мен қайта қауышады. Дин Михаилден құтылуды тілегенімен, шыққан нәтиже жүрек тебірентерлік отбасылық кездесуге айналады. Уақыт сызығының бұзылмауы үшін Джон өз уақытына қайтып кетеді.

Кейін [[малик жәшігінен]] бас тартқан Дин Сэм, Кастиэль және Джекпен бірге аңшылыққа аттанады. Осы кезде ол есінен танып, оянғанда Михаил оның санасынан шығып кеткенін көреді. Михаил аңшыларды қырып тастап, Винчестерлерді азаптайды. Алайда Джек өз [[жанын]] пайдаланып, Михаилді өлтіріп, оның грациясын сіңіреді. Осылайша Джек толық күшіне қайта оралады, бірақ жаны таусыла бастайды.

Бұл уақытта Люцифердің бұрынғы ыдысы оны [[Бос Кеңістік]]тен тірілтпек болады. Джек оны тоқтатады, бірақ сол жолы [[Мэри Винчестерді]] абайсызда өлтіріп алады. Дин анасының өлімі туралы біліп, аза мен ашуға булығады. Джекті өлтіру үшін [[Чак (Supernatural)|Чак]] келіп, өзімен бірге ерекше қару әкеледі: бұл қару нысанға не істесе, иесіне де соны жасайды. Дин оны Джекке бағыттайды, бірақ соңғы сәтте атып жібермей, түсіністік танытады.

Бұл Чактың ашуын тудырады. Сэм мен Дин өз өмірлерінің шын мәнінде Чактың ойын-сауығына айналғанын түсінеді. Ашуға булыққан Чак Джекті өлтіріп, тозақтан барлық зұлым рухтарды босатады. Ол: «Хикая аяқталды. Қош келдіңдер, ақырзаман!» — деп мәлімдейді. Винчестерлер мен Кастиэль жау шоғырын қарсы алуға дайындалады.

====15-маусым====
Чак тозақ қақпаларын ашып, ақырзаманды бастаған соң, Сэм, Дин және Кастиэль зомби мен аруақтармен күресуге мәжбүр болады.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pruner |first=Aaron |last2=Weatherhead |first2=Shaina |date=2020-11-20 |title='Supernatural' Series Finale Explained: How Does the Winchesters' Story End? |url=https://collider.com/supernatural-series-finale-explained/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Collider (website)|Collider]] |language=en-US}}&lt;/ref&gt; Олар тозақ пен әлем арасындағы саңылауды жауып, Чакты жеңудің жолын іздейді. Көп қиындықтан кейін, олар оны жеңіп шығады.

Алайда сол жеңістен соң Дин аңшылық кезінде [[вампирлер]] шабуылынан қайтыс болады. Өлімімен келісіп, Сэммен қоштасады. Кейін [[жәннатта]] [[Бобби Сингер]]мен қайта қауышып, оған Чак жеңілгеннен кейінгі жағдайларды түсіндіреді. Дин [[Кастиэльдің]] [[Бос Кеңістіктен]] құтқарылғанын және Кастиэль мен Джек жәннатты жақсартқанын біледі.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-20 |title=Here's how everyone's story ended on 'Supernatural' |url=https://ew.com/tv/supernatural-characters-final-season-endings/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt; Сэм Жер бетінде толыққанды өмір сүріп, кейін Динге жәннатта қосылады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Carry On |episode-link=Carry On (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2020-11-19 |season=15 |number=20 |credits=[[Andrew Dabb]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;
====''The Winchesters''====
1970-жылдары орын алған бұл хикаяда Дин Винчестер ата-анасы — [[Джон Винчестер]] мен [[Мэри Кэмпбелл]]дің қалай танысып, ғашық болып, әкелерін іздеу жолында бірге жын-перілермен күрескені туралы баяндап отырады. Бұл оқиғаларды баяндау барысында Дин Винчестер ешкім білмейтін бір шындықты ашады: [[Акрида]] — бүкіл тіршілікке қауіп төндіретін құбыжықтар және Дин ата-анасының өміріндегі бұл жоғалған тарау жайлы көбірек мәлімет жинамақ ниетте.

[[Сэмюэл Кэмпбелл]]дің жарық зақымдаған барлау фотоларының арасынан Джон оған [[Генри Винчестер]]дің хатын берген ер адамды байқап қалады. Джон мен Мэри бұл адамды танымайды, бірақ фотода [[Импала]] көлігіне мініп жатқан бұл адам — Дин екені белгілі болады. Акрида Динді тоқтатуға аңшыларды біріктірген адам деп танып, оны іздеуге [[Монстрлар клубын]] пайдалануды көздейді. Акридаға тұтқынға түскен Джон олар Диннен қорқатынын байқап, Дин бұл әлемге жат емес екенін, оларды өлтіре алатын жалғыз адам екенін түсінеді.

Флешбэк арқылы Джон Вьетнамнан оралған соң оған Генридің хатын Дин береді, бұл кезде Дин [[Бобби Сингер]]мен бірге Акридаға қарсы аңшылық жүргізіп жүрген болатын. Қазіргі уақытта Акрида патшайымы [[Джоан Хопкинс]] Дин мен Импаланың бір портал арқылы жіберіліп, жойылғанын айтады. [[Остиум]] және Диннің аңшылық күнделігі арқылы Монстрлар клубы Динді қайтаруға тырысады, бірақ тек Импаланы ғана қайтара алады. Сол себепті олар Дин өліп қалған деп ойлайды. Алайда Импала да бұл әлемге жат болғандықтан, Мэри оны [[Джоан]]ға соғып өлтіреді, бұл арқылы Акрида да жойылады. Бірақ бұл әрекет Мэриді портал арқылы өткізіп жібереді.

Дин Мэриді порталдан құтқарып, Монстрлар клубының [[балама ғаламда]] екенін түсіндіреді. [[Carry On (Supernatural)|Өлімінен кейін Жәннатта]] жүріп, Дин бірнеше ғаламды аралап, отбасы бақытты өмір сүретін әлемді іздейді. Осы кезде ол Чактың жеңілген жағдайына дайындалған [[Акрида]] деген қауіпсіздік тетігін тауып алады. Акрида Сэмге де қауіп төндіргендіктен, Дин [[Джек]]тің араласпау туралы бұйрығына қарамай, бұл іске араласады. Джек оған ескерту жасаса да, соңында келісіп, Динге өз күнделігі мен [[Кольт]]ті қайтарып береді.

Дин Джонға күнделігін береді — бұл күнделік Джонның күнделігі Динге жол көрсеткендей, оған жол көрсетпек. Ал Мэриге Кольтті береді, оны келесі жылы Мэримен [[келісім жасайтын]] [[Азазел]] кездескенде қолдануға ескерту жасайды. Одан аты-жөнін сұрағанда, Дин [[Джеймс Хетфилд]] деп өтірік ат береді. Сосын Джек пен Боббимен бірге қайтадан Жәннатқа аттанып, бұл ғаламда отбасына бақыт бұйырғанына разы күйде кетеді.

== Қабілеттері мен дағдылары ==
Дин — тәжірибелі әрі өте тапқыр аңшы.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=2HIyhLRKK7A |title=COMIC CON 2018 {{!}} Jensen Ackles Talks Dean Winchester and 'Supernatural' |date=2018-07-26 |type=Video |language=en |publisher=Fangirlish |via=[[YouTube]]}}&lt;/ref&gt; Ол әртүрлі [[атыс қаруы|қаруларды]] жақсы меңгерген; көбінесе [[Colt 1911]] тапаншасы мен [[кесілген мылтықты]] қолданады. Қол күрес, [[пышақпен ұрыс]] және айла-тәсілдерді жетік меңгерген. Ол бірнеше рет адамдар мен [[шэйпшифтер]], вампирлер және жындар сияқты күшті тіршілік иелерін жеңіп шыққан.

«Croatoan» эпизодында [[Молотов коктейлі]] мен [[жарылғыш құрал]] дайындап, [[химияны]] білетінін көрсетеді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Croatoan |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2006-12-07 |season=2 |number=9 |credits=John Shiban (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; «Phantom Traveler» бөлімінде ескі [[Уокман]]нан [[ЭМӨ]] детектор құрастырып, [[электроника]] мен [[кері инженерия]]дан хабары бар екенін дәлелдейді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Phantom Traveller |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-10-04 |season=1 |number=4 |credits=Richard Hatem (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;

Дин тылсым күштер туралы, [[мифология]] мен [[сиқырлар]]ды терең меңгерген және 4-маусымнан бастап [[періштелерге]] қарсы сиқырларды қолдана бастайды.

Аңшылық барысында Дин жиі өзін [[ФБР]], [[Ауруларды бақылау және алдын алу орталығы|CDC]] секілді үкімет агенті ретінде таныстырып, тергеулерге араласады. Ол сондай-ақ құлып бұзу, сигнализация өшіру, көлік ұрлау, бильярд ойнап ақша табу сияқты тәсілдерді де жетік меңгерген. [[Тозақта]] [[Аластэрдің]] «шәкірті» болған кезде азаптау әдістерін толықтай үйренген.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=ihviwyc_TUg |title=Jensen Ackles talks about Dean's return from Hell |date=2008-09-18 |type=Video |publisher=TheCWSource |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/ihviwyc_TUg |archive-date=2021-12-14 |url-status=live |via=[[YouTube]]}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt;

Дин көліктерге өте жақын, [[Impala (Supernatural)|Импаласын]] бала кезінен бастап өзі жөндеп, жақсы күйде ұстап келеді.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-18 |title='Supernatural's Jensen Ackles says he struggled with the show's ending at first |url=https://ew.com/tv/supernatural-jensen-ackles-final-season-interview/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt;

Қосымша қабілеттері:
Вампир кезінде: күш, көру, иіс және есту қабілеті күшейді.
Қабылдаған Марк Кайна: адам бола тұра ерекше күшке ие болды, [[Метатрон]] сияқты періштелермен тең күресе алды. Қанжарды өзіне тарту, алдын ала түстер көру және сиқыр мен жындарға иммунитет сияқты күштері болды.
Жын Дин: күші [[Тозақтың серілерімен]] теңесті, телепатия, жарадан жылдам жазылу, экзорцизмге төзімділік секілді қабілеттерге ие болды.
Михаил ретінде: телепортация, телекинез, жылдам сауығу, және [[Архангел семсерін]] пайдалану мүмкіндігі болды.
''The Winchesters'' хикаясында Дин жарақат алмайтын рухани формада жүреді. Бір портал оны жоя алмайды, себебі ол әлдеқашан өлген. Дегенмен, ол әлеммен физикалық әрекеттесе алады және [[елес]]тер сияқты кенеттен жоғалып, қайта пайда бола алады. Дегенмен, Дин ең алдымен [[Импаламен]] жүріп-тұрғанды жөн көреді — бұл көлікті ол [[Жәннаттан]] ала келген.
== Сілтемелер ==
{{Табиғаттан тыс}}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>cjveumcryn7ti8gtqevt804ev1869fu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484421</id>
      <parentid>3484420</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T02:43:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <origin>3484421</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="53400" sha1="lynjak0marocp3cy04htdk2c364tjmp" xml:space="preserve">{{Кейіпкер
| есімі                 = Дин Винчестер
| төл есімі             = 
| суреті                = Jensen Ackles as Dean Winchester.png
| сурет тақырыбы        = 
| сериясы               =
| ғаламы                = 
| авторлары             = Эрик Крипке
| негізделген           = 
| шабыт көзі            = Дин Мориарти
| бейімделген           = Табиғаттан тыс&lt;br /&gt;Винчестерлер
| сомдаған              = Дженсен Эклс
| дыбыстаған            = 
| алғаш көрінуі         = «Пилот» (2005)
| соңғы көрінуі         = 
| пайда болулары        = 
| шын есімі             = 
| толық аты             = 
| лақап аты             = 
| түрі                  = адам
| жынысы                = ер
| мәртебесі             = қайтыс болған
| жасы                  = 
| туған күні            = 
| туған жері            = Канзас, Лоуренс
| қайтыс болған күні    = 
| қайтыс болған жері    = 
| өлім себебі           = арқасына кірген темірден қайтыс болды
| планетасы             = 
| отаны                 = 
| ұлты                  = 
| мекенжайы             = 
| кәсібі                = демондар аңшысы
| тиесілігі             = Аңшылар, Білім сақтаушылар
| лауазымы              = 
| атағы                 = 
| жұбайы                = 
| балалары              = 
| әкесі                 = Джон Винчестер
| анасы                 = Мэри Винчестер
| туыстары              = Сэм Винчестер (інісі)
| ғашығы                = 
| иесі                  = 
| тәлімгері             = 
| достары               = Бобби Сингер
| одақтастары           =
| ізбасарлары           = 
| қарсыластары          = Кроули, Азазел, Люцифер
| дүниетанымы           = 
| қызығушылықтары       = 
| қабілеттері           = 
| ұрыс стилі            = 
| қаруы                 = кольт, мачете
| көлігі                = Импала 1967
| ресми сайты           = 
}}

'''Дин Винчестер''' ({{lang-en|Dean Winchester}}) — ''[[Табиғаттан тыс (телесериал)|Табиғаттан тыс]]'' атты америкалық драмалық телехикаяның екі [[протагонист|басты кейіпкерінің]] бірі, [[Сэм Винчестер]]дің ағасы. Кейіпкердің негізгі нұсқасын [[Дженсен Эклс]] сомдайды. Өзге нұсқаларын Хантер Брошу (сәби кезі), Ридж Кэнайп (бала кезі), Николай Лоутон-Джистра (жеткіншек кезі), Брок Келли және Дилан Эверетт (жасөспірім кезі), сондай-ақ Чад Эверетт (егде шағы) сомдаған.

==Дамуы==
Дин Винчестерді ''Supernatural'' телехикаясының авторы және бастапқы шоураннері [[Эрик Крипке]] ойлап тапты. Ол The WB арнасына екі бауырдың тылсым құбылыстарды зерттейтін шоу идеясын ұсынған кезде бұл кейіпкерді жасаған болатын.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p.6&lt;/ref&gt; Диннің есімі [[Джек Керуак|Джек Керуактың]] жол сапары туралы ''On the Road'' (Жол үстінде) атты романындағы Дин Мориартиге құрмет ретінде берілген,&lt;ref name=&quot;scarierfiction&quot;&gt;{{cite web |date=March 8, 2007 |title=Fact scarier than fiction |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110827205742/https://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |archive-date=August 27, 2011 |access-date=2009-09-30 |website=[[The Daily Telegraph (Sydney)|The Daily Telegraph]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; бұл Крипкенің американдық жол-сапар стиліндегі телехикая жасау идеясымен үйлесіп тұрды.&lt;ref name=&quot;theage&quot;&gt;{{cite news |author=Fernandez |first=Maria Elena |date=January 5, 2006 |title=On the road trip from hell |url=http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121104085911/http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |archive-date=November 4, 2012 |access-date=2009-09-30 |work=[[The Age]] |publisher= |location=Melbourne}}&lt;/ref&gt; Бастапқыда бауырлардың тегі &quot;Харрисон&quot; болады деп жоспарланған, бұл Харрисон Фордқа сілтеме еді, өйткені Крипке Диннің &quot;Хан Солоның немқұрайды ержүректілігін&quot; иеленгенін қалаған. Алайда Канзас штатында &quot;Сэм Харрисон&quot; есімді азамат болғандықтан, заңдық себептермен бұл текті өзгертуге тура келді.&lt;ref name=&quot;lastname&quot;&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |interviewer=Angie Rentmeester |title=A 'Supernatural' Spin-Off? Death By Bad Taco? Series Creator Eric Kripke Explains |url=http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606234935/http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-date=2011-06-06 |work=Starpulse.com |date=2008-02-14}}&lt;/ref&gt; Winchester Mystery House-қа деген қызығушылығын және телехикаяға &quot;қазіргі заманғы вестерн&quot; атмосферасын бергісі келгенін ескере отырып, Крипке &quot;Винчестер&quot; тегін таңдады. Дин мен оның бауыры Сэм [[Канзас]] штатының Лоуренс қаласынан шыққан, өйткені бұл қала Сталл зиратына жақын орналасқан, ал ол жер қалалық аңыздарымен танымал.&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |title=Supernatural: Your Burning Questions Answered! |url=http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20091230184335/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-date=2009-12-30 |work=[[TV Guide]] |date=2006-10-12}}&lt;/ref&gt; Дин Винчестер рөлін сомдаған Дженсен Эклз бастапқыда Сэм рөліне кастингке қатысқан, алайда кейін оны Дин рөліне сынап көруге шақырып,&lt;ref&gt;{{cite web |last=Prudom |first=Laura |date=November 11, 2014 |title=Supernatural at 200: The Road So Far, An Oral History |url=https://variety.com/2014/tv/spotlight/supernatural-oral-history-200-episodes-ackles-padalecki-kripke-1201352537/ |access-date=2022-02-19 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; сценарийді оқығаннан кейін Дин кейіпкерін көбірек ұнатқанын байқаған.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p. 130&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;starc&quot;&gt;{{cite web |last=Begum |first=Mumtaj |date=September 12, 2008 |title=Jensen Ackles enjoys doing Supernatural |url=http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=/2008/9/12/tvnradio/1985443&amp;sec=tvnradio |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081028170727/http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=%2F2008%2F9%2F12%2Ftvnradio%2F1985443&amp;sec=tvnradio |archive-date=October 28, 2008 |access-date=September 22, 2009 |work=[[The Star (Malaysia)|The Star Online]]}}&lt;/ref&gt;

==Кейіпкердің өмірбаяны==

===Сериалға дейінгі кезең===
Дин Винчестер 1979 жылдың 24 қаңтарында&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=The Monster at the End of This Book |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2009-04-20 |season=4 |number=18 |transcript=Transcript |transcript-url=http://www.supernaturalwiki.com/index.php?title=4.18_The_Monster_at_the_End_of_This_Book_%28transcript%29 |quote=PUBLISHER: &quot;What's May 2nd?&quot; SAM: &quot;That's my – Uh... that's Sam's birthday.&quot; DEAN: &quot;January 24th is Dean's.&quot; |language=en |credits=Julie Siege (writer), [[Mike Rohl]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Knight |first=Nicholas |date=2012-11-15 |title=The Essential Supernatural: On the Road with Sam and Dean Winchester |publisher=Insight Editions |isbn=978-1608871452 }}&lt;/ref&gt; [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон]] мен [[Мэри Винчестер (Supernatural)|Мэри Винчестердің]] отбасында, Канзас штатының Лоуренс қаласында дүниеге келді. Ол олардың тұңғыш баласы, өзінің інісі [[Сэм Винчестер|Сэмнен]] төрт жас үлкен. Дин ана жағынан әжесі Дианна Кэмпбелдің құрметіне аталған.

1983 жылдың 2 қарашасында Мэри Сэмнің бөлмесінде [[Азазель (Supernatural)|Азазель]] есімді жынның қолынан қаза табады, және үй өртене бастағанда, Динге Сэмді қауіпсіз жерге алып шығу тапсырылды, ал Джон Мэриді құтқаруға тырысқанымен, сәтсіз болды. Осы оқиғадан кейін Дин өзін Сэм үшін жауапты сезінді және олар бірге өскен кезде, әрдайым інісіне қамқор болу міндетін алды.

Джон Мэридің өлімінің себебін зерттеуге кірісіп, тылсым жаратылыстар мен оларды аулайтын адамдар туралы білді. Кейін Джонның өзі де аңшыға айналып, Динді де солай тәрбиеледі, дегенмен екеуі де Сэмнен тылсым дүниелерді жасырып келді, ол тек 8 жасқа келгенде ғана шындықты білді. Винчестерлер елді шарлап, мотельдерде немесе Джонның достарының үйлерінде өмір сүріп жүрді. Джонның үнемі үйде болмауына байланысты, Дин Сэмге бас-көз болуға мәжбүр болды. Дин 16 жасында ұрлық жасағаны үшін тұтқындалып, жасөспірімдер үйіне жіберілді, онда ол біраз уақыт қалыпты мектепте оқуға мүмкіндік алды, бірақ соңында Сэмге қайта оралуды таңдады.

Сериал басталарға дейін Сэм тылсым өмірден алыстап, өз өмірін бастауды шешеді. Джон Сэмге ренжіп, оны отбасын тастап кетті деп есептеді, ал Сэм де кетер алдында болған үлкен жанжалға байланысты реніш ұстады. Джон мен Дин аңшылықты жалғастырып, АҚШ-ты аралап жүрді.

Дин көптеген қару түрлерін қолдануымен танымал. Оның ерекше стиліне қара былғары етік, қара былғары күрте және қою фланель жейделер мен көк джинсы шалбар жатады. Сондай-ақ ол өзінің қара түсті [[Chevrolet Impala (төртінші буын)|1967 жылғы Chevrolet Impala]] көлігімен танымал — ол кейде сол көлікте ұйықтайды және жүк салғышында мол қару-жарақ жинағы сақталған.
===Сериал барысында===

====1-маусым====
Сериал басталған кезде Дин 26 жаста болады және Джон оған өз бетімен аңшылық жасауға рұқсат берген. Бірінші эпизодта Дин колледжде оқып жатқан Сэмге бірнеше жылдан бері алғаш рет келеді және жоғалып кеткен Джонды табуға көмектесуін сұрайды. Алғашында олар табысқа жете алмайды, және эпизод соңында Сэмнің қызы [[List of Supernatural characters#Jessica Moore|Джессика Мур]] аналары сияқты жолмен қайтыс болады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Pilot |episode-link=Pilot (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-09-13 |season=1 |number=1 | credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[David Nutter]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Сэм Динмен бірге жолға шығып, түрлі тылсым жаратылыстарды аулап, әкесін іздеп, аналары мен Джессиканың өлімінің артындағы кінәліні табуға кіріседі. Соңында олар әкелерімен қайта қауышып, [[The Colt (Supernatural)|Колт]] деген ерекше тапаншаны иеленіп, көздері сары түсті қуатты жын — [[Азазель (Supernatural)|Азазельге]] қарсы соққы беруге дайындалады.

====2-маусым====
Оны өлтіре алмай, олар жүк көлігімен соқтығысып, Дин комаға түседі. Жүрегі тоқтап, Дин өледі, бірақ Джон Диннің өмірі үшін жынмен келісім жасап, оны аман алып қалады.

Джонның жаны жынға беріліп, тозаққа кеткен соң, Сэм мен Дин жынды аулауды жалғастырады. Жын кейін Сэмді ұрлап әкетеді. Сэм арқасынан пышақталып, қаза табады, бұл Динді інісінің өмірін сақтау үшін жынмен келісім жасауға итермелейді. Динге тек бір жыл өмір беріледі. Ағайындылар жынды тозақ қақпасын ашуға және [[Лилит (Supernatural)|Лилитті]] босатуға кедергі жасай алмайды. Алайда, олардың әкесі де тозақтан шығып, оларға Сары Көзді Жынды өлтіруге мүмкіндік береді, содан кейін оның жаны жұмаққа кетеді.

====3-маусым====
Қалатын уақыты азайып бара жатқанын сезінген Дин босатылған жындарды аулауға кіріседі. [[Руби (Supernatural)|Руби]] есімді жынмен кездесіп, Дин тозақта тым ұзақ уақыт жанса, өзі де жынға айналуы мүмкін екенін біледі. Ағайындылар Лилит Азазельден кейін тозақтағы билікті алғанын және Диннің келісім-шартын қолында ұстап отырғанын анықтайды. Соңында олар Лилитпен бетпе-бет кездеседі.

Оны өлтіре алмаған Динді тозақ иттері (Хеллхаундар) паршалап өлтіреді, ал жаны тозаққа сүйреледі.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=No Rest for the Wicked |episode-link=No Rest for the Wicked (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2008-05-15 |season=3 |number=16 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Kim Manners]] (director)}}&lt;/ref&gt;

====4-маусым====
Тозақта жүргенде, Лилит [[Аластэр (Supernatural)|Аластэр]] есімді жынға Динді азаптауды бұйырады. Дин төрт ай бойы өлі болғанымен, тозақта бұл 40 жылға тең. 30 жыл бойы азаптауға қарсы тұрып, ақыры Аластэрге қосылып, жандарды азаптай бастайды. Кейін Дин қабірінен оянып, отбасымен қайта қауышады және [[періште]] [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльмен]] кездеседі. Кастиэль мен басқа да періштелер Динді тозақтан құтқарып, қайта тірілткен болып шығады.

Тозақта жасаған істері үшін ішкі қиналысқа түсіп, Сэмді жынның қанын ішуден тоқтатуға тырысады. Кастиэль оны өткенге жіберіп, Дин Азазельмен қайта кездеседі.

Бір сәтте Дин Сэмге тозақта жандарды азаптап қана қоймай, одан ләззат алғанын мойындайды.

Кейін [[Захария (Supernatural)|Захария]] есімді періште Динге аңшылықты жалғастыруды бұйырады, себебі Дин аңшылықты тастамақ болғанда Джонның да тозақта азап көргенін біледі.

''Jump the Shark'' эпизодында Дин мен Сэм [[Адам Миллиган|Адам]] есімді өгей інілері барын біледі. Бастапқыда сенбеген Дин фотосуреттерді көрген соң туыстығына көзі жетеді. Дин Сэмнің Адамға әкелері үйреткен қатал тәсілдерді қолдануына қарсы болады. Эпизод соңында Адамды жын емес, кек қайтарғысы келген ғул өлтіріп, өзін Адам ретінде көрсеткені белгілі болады. Дин Сэмді құтқарып, ағайындылар Адамның денесін өртейді.

Соңында Дин періштелер Апокалипсис болуын қалайтынын біледі. Егер жынның ерекше балаларының бірі (соңғысы — Сэм) Лилитті өлтірсе, Люцифер босатылады. Кастиэль Динге періштелерден қашуға көмектеседі. Дин [[Рубиді]] өлтіреді (ол Лилиттің тыңшысы болған), бірақ [[Люцифер (Supernatural)|Люцифердің]] босатылуына бөгет болуға кеш қалады.

====5-маусым====
Люцифер босатылған соң, белгісіз күш (Құдай) Дин мен Сэмді ұшаққа телепорттайды. Кейін олар Диннің [[Михаил (Supernatural)|Михаил]], ал Сэмнің Люцифер үшін ыдыс рөлі барын біледі. Олар [[Крест жолдарының патшасы]] [[Кроули (Supernatural)|Кроулимен]] кездесіп, [[Төрт салт атты]]мен күрес жүргізеді.

Ағайындылар Люциферді жеңудің жолын іздеп жүріп, ''Колт'' тапаншасын қолданбақ болады және [[Құдай]]ды іздейді, бірақ Колт Люциферді өлтіре алмайтыны, ал Құдайға Апокалипсис маңызды еместігі белгілі болады.&lt;ref name=&quot;abandon all hope&quot;&gt;{{cite episode |title=Abandon All Hope |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=November 19, 2009 |season=5 |number=10 |credits=[[Ben Edlund]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;moon&quot;&gt;{{cite episode |title=Dark Side of the Moon |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 1, 2010 |season=5 |number=16 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), [[Jeff Woolnough]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Дин Михаилдің ыдысы болуға келіспек болады, тіпті бұл миллиондаған адамның өліміне әкелсе де.&lt;ref name=&quot;sympathy&quot;&gt;{{cite episode |title=Sympathy For The Devil |episode-link=Sympathy for the Devil (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=September 10, 2009 |season=5 |number=1 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; Алайда, Сэмнің Динге деген сенімі оны басқа шешім іздеуге көндіреді.&lt;ref name=&quot;point of no return&quot;&gt;{{cite episode |title=Point of No Return |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 15, 2010 |season=5 |number=18 |credits=[[Jeremy Carver]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt; [[Гавриил (Supernatural)|Архангел Гавриил]] қаза тапқан соң, ағайындылар [[Төрт салт аттының]] жүзіктерін пайдаланып, Люциферді қайта тозаққа қамай алатынын біледі.&lt;ref name=&quot;hammer of the gods&quot;&gt;{{cite episode |title=Hammer of the Gods |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 22, 2010 |season=5 |number=19 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), Rick Bota (director)}}&lt;/ref&gt; Дин мен Сэмде соғыс пен аштықтың жүзігі бар, енді індет пен өлімдікі керек болады. Іздестіру кезінде Сэм колледждегі ескі досы Брэдимен кездеседі — ол Джессиканы Сэмге таныстырған және Азазельдің бұйрығымен Джессиканы өлтірген жын болған. Ақпаратты алған соң Дин Сэмге Брэдиді өлтіруге мүмкіндік береді.

[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] Люциферді қайта тозаққа қамау жолын білген соң, Дин Сэмге Люцифердің ыдысы болуға рұқсат береді. Бірақ Сэмнің Динмен арасындағы байланысы оны бақылауды сақтауға көмектеседі, нәтижесінде ол өзін Люцифермен бірге тозақтағы қапасқа тастайды. Михаил де, олардың кіші інісі Адамның денесін иеленіп, бірге түседі.
====6-маусым====
Аңшылықты тастап, бұрынғы кездейсоқ қарым-қатынаста болған Лисамен бірге тұруға көшкен Дин қалыпты өмірге бейімделуге тырысады. Алайда джин шабуыл жасап, оны белгісіз біреу құтқарған соң, ол қайтадан аңшылық өмірге тартылады. Дин інісі Сэм мен нағашы атасы қайтыс болғаннан кейін тірілгенін білгенде қатты таңғалады. Оның мазасы одан әрі кетеді, өйткені Сэм бұрынғыдай жұмсақ емес, суық әрі қатыгез, тіпті Диннің уақытша вампирге айналуына жол береді. Бұл әсіресе таңғаларлық, өйткені әдетте Сэм ағайындылардың ішіндегі мейірімдісі болған.

Кейін Кастиэль Сэмде жан жоқ екенін айтқанда, Дин оны қайтарудың жолын іздей бастайды. Дин [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] көмегімен Сэмнің жанын Люцифердің қапасынан қайтарады. Содан кейін ағайындылар [[Кроули (Supernatural)|Кроули]] мен [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльге]] қатысты астыртын әрекеттің бетін ашады. Олар барлық жындардың анасын — [[Ив (Supernatural)|Ивті]] жеңіп, Лисамен қарым-қатынасты үзіп, Кастиэльдің тозақтағы рухтарды сіңіріп алып, тірі періштелердің ең қуаттысына айналғанын біледі.

====7-маусым====
[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] көмек сұраған Дин Кастиэльді Пургаторий рухтарын қайтаруға көндіре алмайды, нәтижесінде [[Левиафандар (Supernatural)|левиафандар]] босап, Жерді жаулап алуға әрекет жасайды. Ағайындылардың әке орнына жүрген [[Бобби Сингер]]ді левиафан көсемі [[Дик Роман]] өлтіреді. Осы кезде олар [[Кевин Тран (Supernatural)|Кевин Тран]] есімді пайғамбармен одақтас болады.

[[Құдайдың Сөзі]] арқылы Дин мен Кастиэль Романды өлтіреді, бірақ кейінгі жарылыста өздері де қаза тауып, [[Пургаторийге]] сүйреледі.

====8-маусым====
Кастиэль тастап кеткеннен кейін, Дин вампир [[Бенни (Supernatural)|Беннидің]] көмегімен Пургаторийде бір жыл тірі қалады. Кейін екеуі қашып шығады. Дин Сэмнің оны іздемегенін білгенде ашуға булығады. Олар Кевинмен қайта қауышып, Тозақ қақпасын жабуға арналған сынақтар туралы тағы бір [[Құдай сөзі]]н табады. Дин Сэмге сынақтарды орындауға көмектеседі және олар бұл жолда [[Метатрон (Supernatural)|Метатрон]] атты қашқын періштемен және [[Абаддон (Supernatural)|Абаддон]] есімді тозақ рыцарымен кездеседі. Сонымен қатар, әке жағынан аталары оларға [[Хат иелері (Supernatural)|Хат иелері]] бункерін база ретінде қалдырады. Дин Кастиэльдің [[Наоми (Supernatural)|Наоми]] атты періште тарапынан өзін өлтіруге бағдарламаланғанын білгенде шошиды. [[Кроули (Supernatural)|Кроулиді]] ұстап, Дин Сэмді сынақты аяқтаудан тоқтатады, себебі бұл оның өліміне әкелуі мүмкін екенін біледі. Ауруханаға бара жатқанда, Сэм құлап түседі, дәл осы кезде періштелер Жерге құлай бастайды.

====9-маусым====
Көмек сұрап дұға еткен Дин Метатрон Кастиэльді алдап, оның рақымын ұрлап, адамға айналдырғанын біледі. [[Езекииль]] есімді періште Сэмнің денесін иеленуге ұсыныс жасап, Дин келіседі, себебі бұл Сэмді құтқарып қалудың жалғыз жолы. Бірақ Езекииль Сэмнің денесінде болғанда, Дин Кастиэльден көмек ала алмай, Абаддонмен күресудің жолын іздеуге мәжбүр болады. Кейін Езекииль өзін [[Гадреэль (Supernatural)|Гадреэль]] екендігін жариялап, Динді жеңіп, Кевинді құтқаруға мүмкіндік бермейді. Ақырында Дин [[Кроули (Supernatural)|Кроулидің]] көмегіне жүгініп, Гадреэльді Сэмнің денесінен қуып шығуға қол жеткізеді, бірақ бұл ағайындылардың арасын ашады.

Абаддонды жеңуге үмітсіз күйде, Кроули Динді [[Қабыл таңбасы]]н қабылдауға итермелейді. Бұл таңбаны Диннің арғы атасы Қабыл берген. Кейін Кроули [[Алғашқы Қылыш]]ты табуға көмектеседі. Сэммен қарым-қатынасын қайта жақсартып, Дин Абаддонды өлтіріп, Гадреэльді де өлтірмек болады. Ақыры Метатронмен бетпе-бет келіп, Дин өлімші жарақат алып, тағы да қаза табады. Оның денесі бункерге қайтарылады, бірақ Дин қайта тіріледі — енді ол жынға айналған және [[Кроулимен]] бірге кетеді.&lt;ref name=&quot;variety20140523&quot;&gt;{{Cite news |last=Prudom |first=Laura |date=2014-05-23 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |access-date=2025-03-29 |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |issn=0042-2738}}&lt;/ref&gt;

====10-маусым====
Жын ретінде өмір сүріп, Абаддонның жақтастарын өлтіріп жүрген Дин бір кезде [[Лестер Моррис]] есімді адамды өлтіреді және өзінің жындық күштері арқылы Кроулидің Сэм туралы айтқандарын растайды. Кейін Сэммен кездескенде, [[Коул]] есімді сарбаз Динге шабуылдап, Сэмге оны қасиетті сумен тұтқындауға мүмкіндік береді. Сэм оны қайта адамға айналдыру үшін [[жыннан емдеу рәсімін]] қолданады. Алайда Дин қашып кетеді. Бірақ Кастиэльдің көмегімен Дин қайтадан емделеді, дегенмен ол әлі де [[Қабыл таңбасымен]] күшейтілген адам болып қала береді.

Уақыт өте келе күші артып, өзін-өзі басқара алмай кеткен Дин [[Қабыл]]дан таңбаны алған адам ретінде ешқандай ем жоқ екенін біледі. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлім]] оған таңбаны алып тастау бүкіл [[Қара Түнек]]ті босататынын, сондықтан Динді қоғамнан аластату қажет екенін айтады. Бұл үшін ол Сэмді өлтіруі керек болады. Алдымен келіссе де, ақыры Дин Өлімді өлтіреді. Бірақ Сэмнің бұрынғы әрекеттері таңбаны бәрібір жоюға алып келеді — соның нәтижесінде Қара Түнек босап шығады.

====11-маусым====
Қара Түнек босатылған соң, Дин мен Сэм оны табуға кіріседі. Олар іздеп жүрген жаратылыс — Құдайдың қарындасы екенін білгенде шошиды. Бұл жаратылыс кейін өзін [[Амара (Supernatural)|Амара]] деп таныстырады. Дин оны өлтіре алмайды, өйткені оған деген ішкі тартылыс сезімі бар. Істі одан әрі қиындататыны — [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльдің]] [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] үшін ыдыс болуға келісуі, өйткені тек архангел ғана Амарамен күресе алады деп сенеді. Бірақ бұл сәтсіз аяқталады — себебі Люцифер құлаған архангел болғандықтан, шамасы жетпейді. Ақырында ағайындылар нағыз Құдай — [[Чак (Supernatural)|Чак Шюрлимен]] байланысады. Ол — Винчестер туралы Інжіл жазған жазушы еді. Чак пен Амара татуласқан соң, бірге кетеді. Осы үшін алғыс ретінде Амара Диннің анасын қайта тірілтеді — бұл Дин үшін күтпеген тосын сый болады.
====12-маусым====
Винчестерлер адам және тылсым күштер тарапынан қауіпке тап болады. [[Хат иелері (Supernatural)|Британдық Хат иелері]] АҚШ-тағы аңшыларды бақылауға алу мақсатында Винчестерлерге шабуыл жасайды. Сонымен қатар [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] жаңа тән іздеп, қашып жүр.

Кейін Люцифер [[АҚШ Президентін]] өзіне ыдыс етіп алады, бірақ Винчестерлер оны бұл тәннен қуып шығады. Осы кезде Люцифер Президентті иеленіп жүргенде [[балалы болғаны]] анықталады, сондықтан Винчестерлер сол баланың анасын қорғауға мәжбүр болады. [[Мэри Винчестер]] британдық Хат иелерімен одақтасу мүмкіндігін зерттейді. [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэль]] Люцифердің баласын қорғауға лайық деп шешеді, бірақ Хат иелері тым қатыгез екенін көрсетіп, одақ тоқтатылады — олар кездейсоқ бір мүшесін өлтіріп алған аңшы әйелді өлтіріп тастайды.

====13-маусым====
Винчестерлер Люциферді [[Апокалипсис Әлемі|параллель әлемге]] қуып жібереді, бұл жерде Апокалипсис 2012 жылы &quot;мерзімінде&quot; орын алған. Алайда бұл жоспар сәтсіз аяқталады: Люцифер бұл әлемнің [[Михаил (Supernatural)|Михаиліне]] негізгі әлем туралы айтып береді. Сонымен қатар, олар Люцифердің баласы — [[Джек Клайн]] атты кенеттен ересекке айналған нефилимді тәрбиелеуге тырысады.

Джек Винчестерлер мен Кастиэльді әкелері ретінде көреді. Ағайындылар [[Гавриил (Supernatural)|Гавриилдің]] тірі екенін анықтап, оны одақтас етеді. Олар Апокалипсис Әлемінен бірнеше адамды (оның ішінде [[Бобби Сингер (балама нұсқасы)]] мен [[Чарли Брэдбери]]ді) құтқарып үлгереді, бірақ Михаил мен Люцифер де бұл әлемге ереді.

Люцифер Джектің [[грациясын]] алып, күшін арттырғанда, оны тоқтатудың жалғыз жолы — Михаилдің ыдысы болуға келісім беру болады. [[Дин Винчестер]] келісім береді, бірақ кейін Михаил Диннің денесін толық иеленіп алады.

====14-маусым====
[[Дин]]нің денесін иемденген Михаил бірнеше апта бойы Жерді зерттейді және монстрларға көмек беріп, олар арқылы әлемді жаулап алмақ болады. Диннің рухы уақытша бет алып, бостандық сұрайды.

Михаил Диннің еркіндігін бір сәтке беріп, кейін қайта денесін алады. Алайда Дин отбасының көмегімен Михаилді өзінің [[санасындағы түрмеге]] қамап тастайды. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] орнын басқан [[Билли (Собиратель)|Билли]] Динге болашақтардың бәрінде Михаил бұл түрмеден қашып кететінін, тек бір болашақта ғана Дин өзін [[Энохийлік жәшікке]] жауып, мұхит түбіне тастау арқылы мұны тоқтата алатынын айтады. Дин жәшікті дайындап бастайды, бірақ Сэмнің басқа жол іздейік деген өтінішін қабылдайды.

Дин сиқырлы інжуді ұстап, жүрегінің ең үлкен тілегін орындайды — нәтижесінде [[Джон Винчестер]]мен қайта қауышады. Дин Михаилден құтылуды тілегенімен, шыққан нәтиже жүрек тебірентерлік отбасылық кездесуге айналады. Уақыт сызығының бұзылмауы үшін Джон өз уақытына қайтып кетеді.

Кейін [[малик жәшігінен]] бас тартқан Дин Сэм, Кастиэль және Джекпен бірге аңшылыққа аттанады. Осы кезде ол есінен танып, оянғанда Михаил оның санасынан шығып кеткенін көреді. Михаил аңшыларды қырып тастап, Винчестерлерді азаптайды. Алайда Джек өз [[жанын]] пайдаланып, Михаилді өлтіріп, оның грациясын сіңіреді. Осылайша Джек толық күшіне қайта оралады, бірақ жаны таусыла бастайды.

Бұл уақытта Люцифердің бұрынғы ыдысы оны [[Бос Кеңістік]]тен тірілтпек болады. Джек оны тоқтатады, бірақ сол жолы [[Мэри Винчестерді]] абайсызда өлтіріп алады. Дин анасының өлімі туралы біліп, аза мен ашуға булығады. Джекті өлтіру үшін [[Чак (Supernatural)|Чак]] келіп, өзімен бірге ерекше қару әкеледі: бұл қару нысанға не істесе, иесіне де соны жасайды. Дин оны Джекке бағыттайды, бірақ соңғы сәтте атып жібермей, түсіністік танытады.

Бұл Чактың ашуын тудырады. Сэм мен Дин өз өмірлерінің шын мәнінде Чактың ойын-сауығына айналғанын түсінеді. Ашуға булыққан Чак Джекті өлтіріп, тозақтан барлық зұлым рухтарды босатады. Ол: «Хикая аяқталды. Қош келдіңдер, ақырзаман!» — деп мәлімдейді. Винчестерлер мен Кастиэль жау шоғырын қарсы алуға дайындалады.

====15-маусым====
Чак тозақ қақпаларын ашып, ақырзаманды бастаған соң, Сэм, Дин және Кастиэль зомби мен аруақтармен күресуге мәжбүр болады.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pruner |first=Aaron |last2=Weatherhead |first2=Shaina |date=2020-11-20 |title='Supernatural' Series Finale Explained: How Does the Winchesters' Story End? |url=https://collider.com/supernatural-series-finale-explained/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Collider (website)|Collider]] |language=en-US}}&lt;/ref&gt; Олар тозақ пен әлем арасындағы саңылауды жауып, Чакты жеңудің жолын іздейді. Көп қиындықтан кейін, олар оны жеңіп шығады.

Алайда сол жеңістен соң Дин аңшылық кезінде [[вампирлер]] шабуылынан қайтыс болады. Өлімімен келісіп, Сэммен қоштасады. Кейін [[жәннатта]] [[Бобби Сингер]]мен қайта қауышып, оған Чак жеңілгеннен кейінгі жағдайларды түсіндіреді. Дин [[Кастиэльдің]] [[Бос Кеңістіктен]] құтқарылғанын және Кастиэль мен Джек жәннатты жақсартқанын біледі.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-20 |title=Here's how everyone's story ended on 'Supernatural' |url=https://ew.com/tv/supernatural-characters-final-season-endings/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt; Сэм Жер бетінде толыққанды өмір сүріп, кейін Динге жәннатта қосылады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Carry On |episode-link=Carry On (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2020-11-19 |season=15 |number=20 |credits=[[Andrew Dabb]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;
====''The Winchesters''====
1970-жылдары орын алған бұл хикаяда Дин Винчестер ата-анасы — [[Джон Винчестер]] мен [[Мэри Кэмпбелл]]дің қалай танысып, ғашық болып, әкелерін іздеу жолында бірге жын-перілермен күрескені туралы баяндап отырады. Бұл оқиғаларды баяндау барысында Дин Винчестер ешкім білмейтін бір шындықты ашады: [[Акрида]] — бүкіл тіршілікке қауіп төндіретін құбыжықтар және Дин ата-анасының өміріндегі бұл жоғалған тарау жайлы көбірек мәлімет жинамақ ниетте.

[[Сэмюэл Кэмпбелл]]дің жарық зақымдаған барлау фотоларының арасынан Джон оған [[Генри Винчестер]]дің хатын берген ер адамды байқап қалады. Джон мен Мэри бұл адамды танымайды, бірақ фотода [[Импала]] көлігіне мініп жатқан бұл адам — Дин екені белгілі болады. Акрида Динді тоқтатуға аңшыларды біріктірген адам деп танып, оны іздеуге [[Монстрлар клубын]] пайдалануды көздейді. Акридаға тұтқынға түскен Джон олар Диннен қорқатынын байқап, Дин бұл әлемге жат емес екенін, оларды өлтіре алатын жалғыз адам екенін түсінеді.

Флешбэк арқылы Джон Вьетнамнан оралған соң оған Генридің хатын Дин береді, бұл кезде Дин [[Бобби Сингер]]мен бірге Акридаға қарсы аңшылық жүргізіп жүрген болатын. Қазіргі уақытта Акрида патшайымы [[Джоан Хопкинс]] Дин мен Импаланың бір портал арқылы жіберіліп, жойылғанын айтады. [[Остиум]] және Диннің аңшылық күнделігі арқылы Монстрлар клубы Динді қайтаруға тырысады, бірақ тек Импаланы ғана қайтара алады. Сол себепті олар Дин өліп қалған деп ойлайды. Алайда Импала да бұл әлемге жат болғандықтан, Мэри оны [[Джоан]]ға соғып өлтіреді, бұл арқылы Акрида да жойылады. Бірақ бұл әрекет Мэриді портал арқылы өткізіп жібереді.

Дин Мэриді порталдан құтқарып, Монстрлар клубының [[балама ғаламда]] екенін түсіндіреді. [[Carry On (Supernatural)|Өлімінен кейін Жәннатта]] жүріп, Дин бірнеше ғаламды аралап, отбасы бақытты өмір сүретін әлемді іздейді. Осы кезде ол Чактың жеңілген жағдайына дайындалған [[Акрида]] деген қауіпсіздік тетігін тауып алады. Акрида Сэмге де қауіп төндіргендіктен, Дин [[Джек]]тің араласпау туралы бұйрығына қарамай, бұл іске араласады. Джек оған ескерту жасаса да, соңында келісіп, Динге өз күнделігі мен [[Кольт]]ті қайтарып береді.

Дин Джонға күнделігін береді — бұл күнделік Джонның күнделігі Динге жол көрсеткендей, оған жол көрсетпек. Ал Мэриге Кольтті береді, оны келесі жылы Мэримен [[келісім жасайтын]] [[Азазел]] кездескенде қолдануға ескерту жасайды. Одан аты-жөнін сұрағанда, Дин [[Джеймс Хетфилд]] деп өтірік ат береді. Сосын Джек пен Боббимен бірге қайтадан Жәннатқа аттанып, бұл ғаламда отбасына бақыт бұйырғанына разы күйде кетеді.

== Қабілеттері мен дағдылары ==
Дин — тәжірибелі әрі өте тапқыр аңшы.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=2HIyhLRKK7A |title=COMIC CON 2018 {{!}} Jensen Ackles Talks Dean Winchester and 'Supernatural' |date=2018-07-26 |type=Video |language=en |publisher=Fangirlish |via=[[YouTube]]}}&lt;/ref&gt; Ол әртүрлі [[атыс қаруы|қаруларды]] жақсы меңгерген; көбінесе [[Colt 1911]] тапаншасы мен [[кесілген мылтықты]] қолданады. Қол күрес, [[пышақпен ұрыс]] және айла-тәсілдерді жетік меңгерген. Ол бірнеше рет адамдар мен [[шэйпшифтер]], вампирлер және жындар сияқты күшті тіршілік иелерін жеңіп шыққан.

«Croatoan» эпизодында [[Молотов коктейлі]] мен [[жарылғыш құрал]] дайындап, [[химияны]] білетінін көрсетеді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Croatoan |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2006-12-07 |season=2 |number=9 |credits=John Shiban (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; «Phantom Traveler» бөлімінде ескі [[Уокман]]нан [[ЭМӨ]] детектор құрастырып, [[электроника]] мен [[кері инженерия]]дан хабары бар екенін дәлелдейді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Phantom Traveller |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-10-04 |season=1 |number=4 |credits=Richard Hatem (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;

Дин тылсым күштер туралы, [[мифология]] мен [[сиқырлар]]ды терең меңгерген және 4-маусымнан бастап [[періштелерге]] қарсы сиқырларды қолдана бастайды.

Аңшылық барысында Дин жиі өзін [[ФБР]], [[Ауруларды бақылау және алдын алу орталығы|CDC]] секілді үкімет агенті ретінде таныстырып, тергеулерге араласады. Ол сондай-ақ құлып бұзу, сигнализация өшіру, көлік ұрлау, бильярд ойнап ақша табу сияқты тәсілдерді де жетік меңгерген. [[Тозақта]] [[Аластэрдің]] «шәкірті» болған кезде азаптау әдістерін толықтай үйренген.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=ihviwyc_TUg |title=Jensen Ackles talks about Dean's return from Hell |date=2008-09-18 |type=Video |publisher=TheCWSource |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/ihviwyc_TUg |archive-date=2021-12-14 |url-status=live |via=[[YouTube]]}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt;

Дин көліктерге өте жақын, [[Impala (Supernatural)|Импаласын]] бала кезінен бастап өзі жөндеп, жақсы күйде ұстап келеді.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-18 |title='Supernatural's Jensen Ackles says he struggled with the show's ending at first |url=https://ew.com/tv/supernatural-jensen-ackles-final-season-interview/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt;

Қосымша қабілеттері:
Вампир кезінде: күш, көру, иіс және есту қабілеті күшейді.
Қабылдаған Марк Кайна: адам бола тұра ерекше күшке ие болды, [[Метатрон]] сияқты періштелермен тең күресе алды. Қанжарды өзіне тарту, алдын ала түстер көру және сиқыр мен жындарға иммунитет сияқты күштері болды.
Жын Дин: күші [[Тозақтың серілерімен]] теңесті, телепатия, жарадан жылдам жазылу, экзорцизмге төзімділік секілді қабілеттерге ие болды.
Михаил ретінде: телепортация, телекинез, жылдам сауығу, және [[Архангел семсерін]] пайдалану мүмкіндігі болды.
''The Winchesters'' хикаясында Дин жарақат алмайтын рухани формада жүреді. Бір портал оны жоя алмайды, себебі ол әлдеқашан өлген. Дегенмен, ол әлеммен физикалық әрекеттесе алады және [[елес]]тер сияқты кенеттен жоғалып, қайта пайда бола алады. Дегенмен, Дин ең алдымен [[Импаламен]] жүріп-тұрғанды жөн көреді — бұл көлікті ол [[Жәннаттан]] ала келген.
== Сілтемелер ==
{{Табиғаттан тыс}}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>lynjak0marocp3cy04htdk2c364tjmp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484422</id>
      <parentid>3484421</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T02:47:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <origin>3484422</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="53486" sha1="2zgw6zg318qp074ai71vs239358pikd" xml:space="preserve">{{Кейіпкер
| есімі                 = Дин Винчестер
| төл есімі             = 
| суреті                = Jensen Ackles by Gage Skidmore.jpg
| сурет тақырыбы        = Дин Винчестер рөлін сомдаушы актер Дженсен Эклс
| сериясы               =
| ғаламы                = 
| авторлары             = Эрик Крипке
| негізделген           = 
| шабыт көзі            = Дин Мориарти
| бейімделген           = Табиғаттан тыс&lt;br /&gt;Винчестерлер
| сомдаған              = Дженсен Эклс
| дыбыстаған            = 
| алғаш көрінуі         = «Пилот» (2005)
| соңғы көрінуі         = 
| пайда болулары        = 
| шын есімі             = 
| толық аты             = 
| лақап аты             = 
| түрі                  = адам
| жынысы                = ер
| мәртебесі             = қайтыс болған
| жасы                  = 
| туған күні            = 
| туған жері            = Канзас, Лоуренс
| қайтыс болған күні    = 
| қайтыс болған жері    = 
| өлім себебі           = арқасына кірген темірден қайтыс болды
| планетасы             = 
| отаны                 = 
| ұлты                  = 
| мекенжайы             = 
| кәсібі                = демондар аңшысы
| тиесілігі             = Аңшылар, Білім сақтаушылар
| лауазымы              = 
| атағы                 = 
| жұбайы                = 
| балалары              = 
| әкесі                 = Джон Винчестер
| анасы                 = Мэри Винчестер
| туыстары              = Сэм Винчестер (інісі)
| ғашығы                = 
| иесі                  = 
| тәлімгері             = 
| достары               = Бобби Сингер
| одақтастары           =
| ізбасарлары           = 
| қарсыластары          = Кроули, Азазел, Люцифер
| дүниетанымы           = 
| қызығушылықтары       = 
| қабілеттері           = 
| ұрыс стилі            = 
| қаруы                 = кольт, мачете
| көлігі                = Импала 1967
| ресми сайты           = 
}}

'''Дин Винчестер''' ({{lang-en|Dean Winchester}}) — ''[[Табиғаттан тыс (телесериал)|Табиғаттан тыс]]'' атты америкалық драмалық телехикаяның екі [[протагонист|басты кейіпкерінің]] бірі, [[Сэм Винчестер]]дің ағасы. Кейіпкердің негізгі нұсқасын [[Дженсен Эклс]] сомдайды. Өзге нұсқаларын Хантер Брошу (сәби кезі), Ридж Кэнайп (бала кезі), Николай Лоутон-Джистра (жеткіншек кезі), Брок Келли және Дилан Эверетт (жасөспірім кезі), сондай-ақ Чад Эверетт (егде шағы) сомдаған.

==Дамуы==
Дин Винчестерді ''Supernatural'' телехикаясының авторы және бастапқы шоураннері [[Эрик Крипке]] ойлап тапты. Ол The WB арнасына екі бауырдың тылсым құбылыстарды зерттейтін шоу идеясын ұсынған кезде бұл кейіпкерді жасаған болатын.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p.6&lt;/ref&gt; Диннің есімі [[Джек Керуак|Джек Керуактың]] жол сапары туралы ''On the Road'' (Жол үстінде) атты романындағы Дин Мориартиге құрмет ретінде берілген,&lt;ref name=&quot;scarierfiction&quot;&gt;{{cite web |date=March 8, 2007 |title=Fact scarier than fiction |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110827205742/https://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |archive-date=August 27, 2011 |access-date=2009-09-30 |website=[[The Daily Telegraph (Sydney)|The Daily Telegraph]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; бұл Крипкенің американдық жол-сапар стиліндегі телехикая жасау идеясымен үйлесіп тұрды.&lt;ref name=&quot;theage&quot;&gt;{{cite news |author=Fernandez |first=Maria Elena |date=January 5, 2006 |title=On the road trip from hell |url=http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121104085911/http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |archive-date=November 4, 2012 |access-date=2009-09-30 |work=[[The Age]] |publisher= |location=Melbourne}}&lt;/ref&gt; Бастапқыда бауырлардың тегі &quot;Харрисон&quot; болады деп жоспарланған, бұл Харрисон Фордқа сілтеме еді, өйткені Крипке Диннің &quot;Хан Солоның немқұрайды ержүректілігін&quot; иеленгенін қалаған. Алайда Канзас штатында &quot;Сэм Харрисон&quot; есімді азамат болғандықтан, заңдық себептермен бұл текті өзгертуге тура келді.&lt;ref name=&quot;lastname&quot;&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |interviewer=Angie Rentmeester |title=A 'Supernatural' Spin-Off? Death By Bad Taco? Series Creator Eric Kripke Explains |url=http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606234935/http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-date=2011-06-06 |work=Starpulse.com |date=2008-02-14}}&lt;/ref&gt; Winchester Mystery House-қа деген қызығушылығын және телехикаяға &quot;қазіргі заманғы вестерн&quot; атмосферасын бергісі келгенін ескере отырып, Крипке &quot;Винчестер&quot; тегін таңдады. Дин мен оның бауыры Сэм [[Канзас]] штатының Лоуренс қаласынан шыққан, өйткені бұл қала Сталл зиратына жақын орналасқан, ал ол жер қалалық аңыздарымен танымал.&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |title=Supernatural: Your Burning Questions Answered! |url=http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20091230184335/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-date=2009-12-30 |work=[[TV Guide]] |date=2006-10-12}}&lt;/ref&gt; Дин Винчестер рөлін сомдаған Дженсен Эклз бастапқыда Сэм рөліне кастингке қатысқан, алайда кейін оны Дин рөліне сынап көруге шақырып,&lt;ref&gt;{{cite web |last=Prudom |first=Laura |date=November 11, 2014 |title=Supernatural at 200: The Road So Far, An Oral History |url=https://variety.com/2014/tv/spotlight/supernatural-oral-history-200-episodes-ackles-padalecki-kripke-1201352537/ |access-date=2022-02-19 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; сценарийді оқығаннан кейін Дин кейіпкерін көбірек ұнатқанын байқаған.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p. 130&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;starc&quot;&gt;{{cite web |last=Begum |first=Mumtaj |date=September 12, 2008 |title=Jensen Ackles enjoys doing Supernatural |url=http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=/2008/9/12/tvnradio/1985443&amp;sec=tvnradio |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081028170727/http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=%2F2008%2F9%2F12%2Ftvnradio%2F1985443&amp;sec=tvnradio |archive-date=October 28, 2008 |access-date=September 22, 2009 |work=[[The Star (Malaysia)|The Star Online]]}}&lt;/ref&gt;

==Кейіпкердің өмірбаяны==

===Сериалға дейінгі кезең===
Дин Винчестер 1979 жылдың 24 қаңтарында&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=The Monster at the End of This Book |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2009-04-20 |season=4 |number=18 |transcript=Transcript |transcript-url=http://www.supernaturalwiki.com/index.php?title=4.18_The_Monster_at_the_End_of_This_Book_%28transcript%29 |quote=PUBLISHER: &quot;What's May 2nd?&quot; SAM: &quot;That's my – Uh... that's Sam's birthday.&quot; DEAN: &quot;January 24th is Dean's.&quot; |language=en |credits=Julie Siege (writer), [[Mike Rohl]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Knight |first=Nicholas |date=2012-11-15 |title=The Essential Supernatural: On the Road with Sam and Dean Winchester |publisher=Insight Editions |isbn=978-1608871452 }}&lt;/ref&gt; [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон]] мен [[Мэри Винчестер (Supernatural)|Мэри Винчестердің]] отбасында, Канзас штатының Лоуренс қаласында дүниеге келді. Ол олардың тұңғыш баласы, өзінің інісі [[Сэм Винчестер|Сэмнен]] төрт жас үлкен. Дин ана жағынан әжесі Дианна Кэмпбелдің құрметіне аталған.

1983 жылдың 2 қарашасында Мэри Сэмнің бөлмесінде [[Азазель (Supernatural)|Азазель]] есімді жынның қолынан қаза табады, және үй өртене бастағанда, Динге Сэмді қауіпсіз жерге алып шығу тапсырылды, ал Джон Мэриді құтқаруға тырысқанымен, сәтсіз болды. Осы оқиғадан кейін Дин өзін Сэм үшін жауапты сезінді және олар бірге өскен кезде, әрдайым інісіне қамқор болу міндетін алды.

Джон Мэридің өлімінің себебін зерттеуге кірісіп, тылсым жаратылыстар мен оларды аулайтын адамдар туралы білді. Кейін Джонның өзі де аңшыға айналып, Динді де солай тәрбиеледі, дегенмен екеуі де Сэмнен тылсым дүниелерді жасырып келді, ол тек 8 жасқа келгенде ғана шындықты білді. Винчестерлер елді шарлап, мотельдерде немесе Джонның достарының үйлерінде өмір сүріп жүрді. Джонның үнемі үйде болмауына байланысты, Дин Сэмге бас-көз болуға мәжбүр болды. Дин 16 жасында ұрлық жасағаны үшін тұтқындалып, жасөспірімдер үйіне жіберілді, онда ол біраз уақыт қалыпты мектепте оқуға мүмкіндік алды, бірақ соңында Сэмге қайта оралуды таңдады.

Сериал басталарға дейін Сэм тылсым өмірден алыстап, өз өмірін бастауды шешеді. Джон Сэмге ренжіп, оны отбасын тастап кетті деп есептеді, ал Сэм де кетер алдында болған үлкен жанжалға байланысты реніш ұстады. Джон мен Дин аңшылықты жалғастырып, АҚШ-ты аралап жүрді.

Дин көптеген қару түрлерін қолдануымен танымал. Оның ерекше стиліне қара былғары етік, қара былғары күрте және қою фланель жейделер мен көк джинсы шалбар жатады. Сондай-ақ ол өзінің қара түсті [[Chevrolet Impala (төртінші буын)|1967 жылғы Chevrolet Impala]] көлігімен танымал — ол кейде сол көлікте ұйықтайды және жүк салғышында мол қару-жарақ жинағы сақталған.
===Сериал барысында===

====1-маусым====
Сериал басталған кезде Дин 26 жаста болады және Джон оған өз бетімен аңшылық жасауға рұқсат берген. Бірінші эпизодта Дин колледжде оқып жатқан Сэмге бірнеше жылдан бері алғаш рет келеді және жоғалып кеткен Джонды табуға көмектесуін сұрайды. Алғашында олар табысқа жете алмайды, және эпизод соңында Сэмнің қызы [[List of Supernatural characters#Jessica Moore|Джессика Мур]] аналары сияқты жолмен қайтыс болады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Pilot |episode-link=Pilot (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-09-13 |season=1 |number=1 | credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[David Nutter]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Сэм Динмен бірге жолға шығып, түрлі тылсым жаратылыстарды аулап, әкесін іздеп, аналары мен Джессиканың өлімінің артындағы кінәліні табуға кіріседі. Соңында олар әкелерімен қайта қауышып, [[The Colt (Supernatural)|Колт]] деген ерекше тапаншаны иеленіп, көздері сары түсті қуатты жын — [[Азазель (Supernatural)|Азазельге]] қарсы соққы беруге дайындалады.

====2-маусым====
Оны өлтіре алмай, олар жүк көлігімен соқтығысып, Дин комаға түседі. Жүрегі тоқтап, Дин өледі, бірақ Джон Диннің өмірі үшін жынмен келісім жасап, оны аман алып қалады.

Джонның жаны жынға беріліп, тозаққа кеткен соң, Сэм мен Дин жынды аулауды жалғастырады. Жын кейін Сэмді ұрлап әкетеді. Сэм арқасынан пышақталып, қаза табады, бұл Динді інісінің өмірін сақтау үшін жынмен келісім жасауға итермелейді. Динге тек бір жыл өмір беріледі. Ағайындылар жынды тозақ қақпасын ашуға және [[Лилит (Supernatural)|Лилитті]] босатуға кедергі жасай алмайды. Алайда, олардың әкесі де тозақтан шығып, оларға Сары Көзді Жынды өлтіруге мүмкіндік береді, содан кейін оның жаны жұмаққа кетеді.

====3-маусым====
Қалатын уақыты азайып бара жатқанын сезінген Дин босатылған жындарды аулауға кіріседі. [[Руби (Supernatural)|Руби]] есімді жынмен кездесіп, Дин тозақта тым ұзақ уақыт жанса, өзі де жынға айналуы мүмкін екенін біледі. Ағайындылар Лилит Азазельден кейін тозақтағы билікті алғанын және Диннің келісім-шартын қолында ұстап отырғанын анықтайды. Соңында олар Лилитпен бетпе-бет кездеседі.

Оны өлтіре алмаған Динді тозақ иттері (Хеллхаундар) паршалап өлтіреді, ал жаны тозаққа сүйреледі.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=No Rest for the Wicked |episode-link=No Rest for the Wicked (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2008-05-15 |season=3 |number=16 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Kim Manners]] (director)}}&lt;/ref&gt;

====4-маусым====
Тозақта жүргенде, Лилит [[Аластэр (Supernatural)|Аластэр]] есімді жынға Динді азаптауды бұйырады. Дин төрт ай бойы өлі болғанымен, тозақта бұл 40 жылға тең. 30 жыл бойы азаптауға қарсы тұрып, ақыры Аластэрге қосылып, жандарды азаптай бастайды. Кейін Дин қабірінен оянып, отбасымен қайта қауышады және [[періште]] [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльмен]] кездеседі. Кастиэль мен басқа да періштелер Динді тозақтан құтқарып, қайта тірілткен болып шығады.

Тозақта жасаған істері үшін ішкі қиналысқа түсіп, Сэмді жынның қанын ішуден тоқтатуға тырысады. Кастиэль оны өткенге жіберіп, Дин Азазельмен қайта кездеседі.

Бір сәтте Дин Сэмге тозақта жандарды азаптап қана қоймай, одан ләззат алғанын мойындайды.

Кейін [[Захария (Supernatural)|Захария]] есімді періште Динге аңшылықты жалғастыруды бұйырады, себебі Дин аңшылықты тастамақ болғанда Джонның да тозақта азап көргенін біледі.

''Jump the Shark'' эпизодында Дин мен Сэм [[Адам Миллиган|Адам]] есімді өгей інілері барын біледі. Бастапқыда сенбеген Дин фотосуреттерді көрген соң туыстығына көзі жетеді. Дин Сэмнің Адамға әкелері үйреткен қатал тәсілдерді қолдануына қарсы болады. Эпизод соңында Адамды жын емес, кек қайтарғысы келген ғул өлтіріп, өзін Адам ретінде көрсеткені белгілі болады. Дин Сэмді құтқарып, ағайындылар Адамның денесін өртейді.

Соңында Дин періштелер Апокалипсис болуын қалайтынын біледі. Егер жынның ерекше балаларының бірі (соңғысы — Сэм) Лилитті өлтірсе, Люцифер босатылады. Кастиэль Динге періштелерден қашуға көмектеседі. Дин [[Рубиді]] өлтіреді (ол Лилиттің тыңшысы болған), бірақ [[Люцифер (Supernatural)|Люцифердің]] босатылуына бөгет болуға кеш қалады.

====5-маусым====
Люцифер босатылған соң, белгісіз күш (Құдай) Дин мен Сэмді ұшаққа телепорттайды. Кейін олар Диннің [[Михаил (Supernatural)|Михаил]], ал Сэмнің Люцифер үшін ыдыс рөлі барын біледі. Олар [[Крест жолдарының патшасы]] [[Кроули (Supernatural)|Кроулимен]] кездесіп, [[Төрт салт атты]]мен күрес жүргізеді.

Ағайындылар Люциферді жеңудің жолын іздеп жүріп, ''Колт'' тапаншасын қолданбақ болады және [[Құдай]]ды іздейді, бірақ Колт Люциферді өлтіре алмайтыны, ал Құдайға Апокалипсис маңызды еместігі белгілі болады.&lt;ref name=&quot;abandon all hope&quot;&gt;{{cite episode |title=Abandon All Hope |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=November 19, 2009 |season=5 |number=10 |credits=[[Ben Edlund]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;moon&quot;&gt;{{cite episode |title=Dark Side of the Moon |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 1, 2010 |season=5 |number=16 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), [[Jeff Woolnough]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Дин Михаилдің ыдысы болуға келіспек болады, тіпті бұл миллиондаған адамның өліміне әкелсе де.&lt;ref name=&quot;sympathy&quot;&gt;{{cite episode |title=Sympathy For The Devil |episode-link=Sympathy for the Devil (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=September 10, 2009 |season=5 |number=1 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; Алайда, Сэмнің Динге деген сенімі оны басқа шешім іздеуге көндіреді.&lt;ref name=&quot;point of no return&quot;&gt;{{cite episode |title=Point of No Return |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 15, 2010 |season=5 |number=18 |credits=[[Jeremy Carver]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt; [[Гавриил (Supernatural)|Архангел Гавриил]] қаза тапқан соң, ағайындылар [[Төрт салт аттының]] жүзіктерін пайдаланып, Люциферді қайта тозаққа қамай алатынын біледі.&lt;ref name=&quot;hammer of the gods&quot;&gt;{{cite episode |title=Hammer of the Gods |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 22, 2010 |season=5 |number=19 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), Rick Bota (director)}}&lt;/ref&gt; Дин мен Сэмде соғыс пен аштықтың жүзігі бар, енді індет пен өлімдікі керек болады. Іздестіру кезінде Сэм колледждегі ескі досы Брэдимен кездеседі — ол Джессиканы Сэмге таныстырған және Азазельдің бұйрығымен Джессиканы өлтірген жын болған. Ақпаратты алған соң Дин Сэмге Брэдиді өлтіруге мүмкіндік береді.

[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] Люциферді қайта тозаққа қамау жолын білген соң, Дин Сэмге Люцифердің ыдысы болуға рұқсат береді. Бірақ Сэмнің Динмен арасындағы байланысы оны бақылауды сақтауға көмектеседі, нәтижесінде ол өзін Люцифермен бірге тозақтағы қапасқа тастайды. Михаил де, олардың кіші інісі Адамның денесін иеленіп, бірге түседі.
====6-маусым====
Аңшылықты тастап, бұрынғы кездейсоқ қарым-қатынаста болған Лисамен бірге тұруға көшкен Дин қалыпты өмірге бейімделуге тырысады. Алайда джин шабуыл жасап, оны белгісіз біреу құтқарған соң, ол қайтадан аңшылық өмірге тартылады. Дин інісі Сэм мен нағашы атасы қайтыс болғаннан кейін тірілгенін білгенде қатты таңғалады. Оның мазасы одан әрі кетеді, өйткені Сэм бұрынғыдай жұмсақ емес, суық әрі қатыгез, тіпті Диннің уақытша вампирге айналуына жол береді. Бұл әсіресе таңғаларлық, өйткені әдетте Сэм ағайындылардың ішіндегі мейірімдісі болған.

Кейін Кастиэль Сэмде жан жоқ екенін айтқанда, Дин оны қайтарудың жолын іздей бастайды. Дин [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] көмегімен Сэмнің жанын Люцифердің қапасынан қайтарады. Содан кейін ағайындылар [[Кроули (Supernatural)|Кроули]] мен [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльге]] қатысты астыртын әрекеттің бетін ашады. Олар барлық жындардың анасын — [[Ив (Supernatural)|Ивті]] жеңіп, Лисамен қарым-қатынасты үзіп, Кастиэльдің тозақтағы рухтарды сіңіріп алып, тірі періштелердің ең қуаттысына айналғанын біледі.

====7-маусым====
[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] көмек сұраған Дин Кастиэльді Пургаторий рухтарын қайтаруға көндіре алмайды, нәтижесінде [[Левиафандар (Supernatural)|левиафандар]] босап, Жерді жаулап алуға әрекет жасайды. Ағайындылардың әке орнына жүрген [[Бобби Сингер]]ді левиафан көсемі [[Дик Роман]] өлтіреді. Осы кезде олар [[Кевин Тран (Supernatural)|Кевин Тран]] есімді пайғамбармен одақтас болады.

[[Құдайдың Сөзі]] арқылы Дин мен Кастиэль Романды өлтіреді, бірақ кейінгі жарылыста өздері де қаза тауып, [[Пургаторийге]] сүйреледі.

====8-маусым====
Кастиэль тастап кеткеннен кейін, Дин вампир [[Бенни (Supernatural)|Беннидің]] көмегімен Пургаторийде бір жыл тірі қалады. Кейін екеуі қашып шығады. Дин Сэмнің оны іздемегенін білгенде ашуға булығады. Олар Кевинмен қайта қауышып, Тозақ қақпасын жабуға арналған сынақтар туралы тағы бір [[Құдай сөзі]]н табады. Дин Сэмге сынақтарды орындауға көмектеседі және олар бұл жолда [[Метатрон (Supernatural)|Метатрон]] атты қашқын періштемен және [[Абаддон (Supernatural)|Абаддон]] есімді тозақ рыцарымен кездеседі. Сонымен қатар, әке жағынан аталары оларға [[Хат иелері (Supernatural)|Хат иелері]] бункерін база ретінде қалдырады. Дин Кастиэльдің [[Наоми (Supernatural)|Наоми]] атты періште тарапынан өзін өлтіруге бағдарламаланғанын білгенде шошиды. [[Кроули (Supernatural)|Кроулиді]] ұстап, Дин Сэмді сынақты аяқтаудан тоқтатады, себебі бұл оның өліміне әкелуі мүмкін екенін біледі. Ауруханаға бара жатқанда, Сэм құлап түседі, дәл осы кезде періштелер Жерге құлай бастайды.

====9-маусым====
Көмек сұрап дұға еткен Дин Метатрон Кастиэльді алдап, оның рақымын ұрлап, адамға айналдырғанын біледі. [[Езекииль]] есімді періште Сэмнің денесін иеленуге ұсыныс жасап, Дин келіседі, себебі бұл Сэмді құтқарып қалудың жалғыз жолы. Бірақ Езекииль Сэмнің денесінде болғанда, Дин Кастиэльден көмек ала алмай, Абаддонмен күресудің жолын іздеуге мәжбүр болады. Кейін Езекииль өзін [[Гадреэль (Supernatural)|Гадреэль]] екендігін жариялап, Динді жеңіп, Кевинді құтқаруға мүмкіндік бермейді. Ақырында Дин [[Кроули (Supernatural)|Кроулидің]] көмегіне жүгініп, Гадреэльді Сэмнің денесінен қуып шығуға қол жеткізеді, бірақ бұл ағайындылардың арасын ашады.

Абаддонды жеңуге үмітсіз күйде, Кроули Динді [[Қабыл таңбасы]]н қабылдауға итермелейді. Бұл таңбаны Диннің арғы атасы Қабыл берген. Кейін Кроули [[Алғашқы Қылыш]]ты табуға көмектеседі. Сэммен қарым-қатынасын қайта жақсартып, Дин Абаддонды өлтіріп, Гадреэльді де өлтірмек болады. Ақыры Метатронмен бетпе-бет келіп, Дин өлімші жарақат алып, тағы да қаза табады. Оның денесі бункерге қайтарылады, бірақ Дин қайта тіріледі — енді ол жынға айналған және [[Кроулимен]] бірге кетеді.&lt;ref name=&quot;variety20140523&quot;&gt;{{Cite news |last=Prudom |first=Laura |date=2014-05-23 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |access-date=2025-03-29 |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |issn=0042-2738}}&lt;/ref&gt;

====10-маусым====
Жын ретінде өмір сүріп, Абаддонның жақтастарын өлтіріп жүрген Дин бір кезде [[Лестер Моррис]] есімді адамды өлтіреді және өзінің жындық күштері арқылы Кроулидің Сэм туралы айтқандарын растайды. Кейін Сэммен кездескенде, [[Коул]] есімді сарбаз Динге шабуылдап, Сэмге оны қасиетті сумен тұтқындауға мүмкіндік береді. Сэм оны қайта адамға айналдыру үшін [[жыннан емдеу рәсімін]] қолданады. Алайда Дин қашып кетеді. Бірақ Кастиэльдің көмегімен Дин қайтадан емделеді, дегенмен ол әлі де [[Қабыл таңбасымен]] күшейтілген адам болып қала береді.

Уақыт өте келе күші артып, өзін-өзі басқара алмай кеткен Дин [[Қабыл]]дан таңбаны алған адам ретінде ешқандай ем жоқ екенін біледі. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлім]] оған таңбаны алып тастау бүкіл [[Қара Түнек]]ті босататынын, сондықтан Динді қоғамнан аластату қажет екенін айтады. Бұл үшін ол Сэмді өлтіруі керек болады. Алдымен келіссе де, ақыры Дин Өлімді өлтіреді. Бірақ Сэмнің бұрынғы әрекеттері таңбаны бәрібір жоюға алып келеді — соның нәтижесінде Қара Түнек босап шығады.

====11-маусым====
Қара Түнек босатылған соң, Дин мен Сэм оны табуға кіріседі. Олар іздеп жүрген жаратылыс — Құдайдың қарындасы екенін білгенде шошиды. Бұл жаратылыс кейін өзін [[Амара (Supernatural)|Амара]] деп таныстырады. Дин оны өлтіре алмайды, өйткені оған деген ішкі тартылыс сезімі бар. Істі одан әрі қиындататыны — [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльдің]] [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] үшін ыдыс болуға келісуі, өйткені тек архангел ғана Амарамен күресе алады деп сенеді. Бірақ бұл сәтсіз аяқталады — себебі Люцифер құлаған архангел болғандықтан, шамасы жетпейді. Ақырында ағайындылар нағыз Құдай — [[Чак (Supernatural)|Чак Шюрлимен]] байланысады. Ол — Винчестер туралы Інжіл жазған жазушы еді. Чак пен Амара татуласқан соң, бірге кетеді. Осы үшін алғыс ретінде Амара Диннің анасын қайта тірілтеді — бұл Дин үшін күтпеген тосын сый болады.
====12-маусым====
Винчестерлер адам және тылсым күштер тарапынан қауіпке тап болады. [[Хат иелері (Supernatural)|Британдық Хат иелері]] АҚШ-тағы аңшыларды бақылауға алу мақсатында Винчестерлерге шабуыл жасайды. Сонымен қатар [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] жаңа тән іздеп, қашып жүр.

Кейін Люцифер [[АҚШ Президентін]] өзіне ыдыс етіп алады, бірақ Винчестерлер оны бұл тәннен қуып шығады. Осы кезде Люцифер Президентті иеленіп жүргенде [[балалы болғаны]] анықталады, сондықтан Винчестерлер сол баланың анасын қорғауға мәжбүр болады. [[Мэри Винчестер]] британдық Хат иелерімен одақтасу мүмкіндігін зерттейді. [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэль]] Люцифердің баласын қорғауға лайық деп шешеді, бірақ Хат иелері тым қатыгез екенін көрсетіп, одақ тоқтатылады — олар кездейсоқ бір мүшесін өлтіріп алған аңшы әйелді өлтіріп тастайды.

====13-маусым====
Винчестерлер Люциферді [[Апокалипсис Әлемі|параллель әлемге]] қуып жібереді, бұл жерде Апокалипсис 2012 жылы &quot;мерзімінде&quot; орын алған. Алайда бұл жоспар сәтсіз аяқталады: Люцифер бұл әлемнің [[Михаил (Supernatural)|Михаиліне]] негізгі әлем туралы айтып береді. Сонымен қатар, олар Люцифердің баласы — [[Джек Клайн]] атты кенеттен ересекке айналған нефилимді тәрбиелеуге тырысады.

Джек Винчестерлер мен Кастиэльді әкелері ретінде көреді. Ағайындылар [[Гавриил (Supernatural)|Гавриилдің]] тірі екенін анықтап, оны одақтас етеді. Олар Апокалипсис Әлемінен бірнеше адамды (оның ішінде [[Бобби Сингер (балама нұсқасы)]] мен [[Чарли Брэдбери]]ді) құтқарып үлгереді, бірақ Михаил мен Люцифер де бұл әлемге ереді.

Люцифер Джектің [[грациясын]] алып, күшін арттырғанда, оны тоқтатудың жалғыз жолы — Михаилдің ыдысы болуға келісім беру болады. [[Дин Винчестер]] келісім береді, бірақ кейін Михаил Диннің денесін толық иеленіп алады.

====14-маусым====
[[Дин]]нің денесін иемденген Михаил бірнеше апта бойы Жерді зерттейді және монстрларға көмек беріп, олар арқылы әлемді жаулап алмақ болады. Диннің рухы уақытша бет алып, бостандық сұрайды.

Михаил Диннің еркіндігін бір сәтке беріп, кейін қайта денесін алады. Алайда Дин отбасының көмегімен Михаилді өзінің [[санасындағы түрмеге]] қамап тастайды. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] орнын басқан [[Билли (Собиратель)|Билли]] Динге болашақтардың бәрінде Михаил бұл түрмеден қашып кететінін, тек бір болашақта ғана Дин өзін [[Энохийлік жәшікке]] жауып, мұхит түбіне тастау арқылы мұны тоқтата алатынын айтады. Дин жәшікті дайындап бастайды, бірақ Сэмнің басқа жол іздейік деген өтінішін қабылдайды.

Дин сиқырлы інжуді ұстап, жүрегінің ең үлкен тілегін орындайды — нәтижесінде [[Джон Винчестер]]мен қайта қауышады. Дин Михаилден құтылуды тілегенімен, шыққан нәтиже жүрек тебірентерлік отбасылық кездесуге айналады. Уақыт сызығының бұзылмауы үшін Джон өз уақытына қайтып кетеді.

Кейін [[малик жәшігінен]] бас тартқан Дин Сэм, Кастиэль және Джекпен бірге аңшылыққа аттанады. Осы кезде ол есінен танып, оянғанда Михаил оның санасынан шығып кеткенін көреді. Михаил аңшыларды қырып тастап, Винчестерлерді азаптайды. Алайда Джек өз [[жанын]] пайдаланып, Михаилді өлтіріп, оның грациясын сіңіреді. Осылайша Джек толық күшіне қайта оралады, бірақ жаны таусыла бастайды.

Бұл уақытта Люцифердің бұрынғы ыдысы оны [[Бос Кеңістік]]тен тірілтпек болады. Джек оны тоқтатады, бірақ сол жолы [[Мэри Винчестерді]] абайсызда өлтіріп алады. Дин анасының өлімі туралы біліп, аза мен ашуға булығады. Джекті өлтіру үшін [[Чак (Supernatural)|Чак]] келіп, өзімен бірге ерекше қару әкеледі: бұл қару нысанға не істесе, иесіне де соны жасайды. Дин оны Джекке бағыттайды, бірақ соңғы сәтте атып жібермей, түсіністік танытады.

Бұл Чактың ашуын тудырады. Сэм мен Дин өз өмірлерінің шын мәнінде Чактың ойын-сауығына айналғанын түсінеді. Ашуға булыққан Чак Джекті өлтіріп, тозақтан барлық зұлым рухтарды босатады. Ол: «Хикая аяқталды. Қош келдіңдер, ақырзаман!» — деп мәлімдейді. Винчестерлер мен Кастиэль жау шоғырын қарсы алуға дайындалады.

====15-маусым====
Чак тозақ қақпаларын ашып, ақырзаманды бастаған соң, Сэм, Дин және Кастиэль зомби мен аруақтармен күресуге мәжбүр болады.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pruner |first=Aaron |last2=Weatherhead |first2=Shaina |date=2020-11-20 |title='Supernatural' Series Finale Explained: How Does the Winchesters' Story End? |url=https://collider.com/supernatural-series-finale-explained/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Collider (website)|Collider]] |language=en-US}}&lt;/ref&gt; Олар тозақ пен әлем арасындағы саңылауды жауып, Чакты жеңудің жолын іздейді. Көп қиындықтан кейін, олар оны жеңіп шығады.

Алайда сол жеңістен соң Дин аңшылық кезінде [[вампирлер]] шабуылынан қайтыс болады. Өлімімен келісіп, Сэммен қоштасады. Кейін [[жәннатта]] [[Бобби Сингер]]мен қайта қауышып, оған Чак жеңілгеннен кейінгі жағдайларды түсіндіреді. Дин [[Кастиэльдің]] [[Бос Кеңістіктен]] құтқарылғанын және Кастиэль мен Джек жәннатты жақсартқанын біледі.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-20 |title=Here's how everyone's story ended on 'Supernatural' |url=https://ew.com/tv/supernatural-characters-final-season-endings/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt; Сэм Жер бетінде толыққанды өмір сүріп, кейін Динге жәннатта қосылады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Carry On |episode-link=Carry On (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2020-11-19 |season=15 |number=20 |credits=[[Andrew Dabb]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;
====''The Winchesters''====
1970-жылдары орын алған бұл хикаяда Дин Винчестер ата-анасы — [[Джон Винчестер]] мен [[Мэри Кэмпбелл]]дің қалай танысып, ғашық болып, әкелерін іздеу жолында бірге жын-перілермен күрескені туралы баяндап отырады. Бұл оқиғаларды баяндау барысында Дин Винчестер ешкім білмейтін бір шындықты ашады: [[Акрида]] — бүкіл тіршілікке қауіп төндіретін құбыжықтар және Дин ата-анасының өміріндегі бұл жоғалған тарау жайлы көбірек мәлімет жинамақ ниетте.

[[Сэмюэл Кэмпбелл]]дің жарық зақымдаған барлау фотоларының арасынан Джон оған [[Генри Винчестер]]дің хатын берген ер адамды байқап қалады. Джон мен Мэри бұл адамды танымайды, бірақ фотода [[Импала]] көлігіне мініп жатқан бұл адам — Дин екені белгілі болады. Акрида Динді тоқтатуға аңшыларды біріктірген адам деп танып, оны іздеуге [[Монстрлар клубын]] пайдалануды көздейді. Акридаға тұтқынға түскен Джон олар Диннен қорқатынын байқап, Дин бұл әлемге жат емес екенін, оларды өлтіре алатын жалғыз адам екенін түсінеді.

Флешбэк арқылы Джон Вьетнамнан оралған соң оған Генридің хатын Дин береді, бұл кезде Дин [[Бобби Сингер]]мен бірге Акридаға қарсы аңшылық жүргізіп жүрген болатын. Қазіргі уақытта Акрида патшайымы [[Джоан Хопкинс]] Дин мен Импаланың бір портал арқылы жіберіліп, жойылғанын айтады. [[Остиум]] және Диннің аңшылық күнделігі арқылы Монстрлар клубы Динді қайтаруға тырысады, бірақ тек Импаланы ғана қайтара алады. Сол себепті олар Дин өліп қалған деп ойлайды. Алайда Импала да бұл әлемге жат болғандықтан, Мэри оны [[Джоан]]ға соғып өлтіреді, бұл арқылы Акрида да жойылады. Бірақ бұл әрекет Мэриді портал арқылы өткізіп жібереді.

Дин Мэриді порталдан құтқарып, Монстрлар клубының [[балама ғаламда]] екенін түсіндіреді. [[Carry On (Supernatural)|Өлімінен кейін Жәннатта]] жүріп, Дин бірнеше ғаламды аралап, отбасы бақытты өмір сүретін әлемді іздейді. Осы кезде ол Чактың жеңілген жағдайына дайындалған [[Акрида]] деген қауіпсіздік тетігін тауып алады. Акрида Сэмге де қауіп төндіргендіктен, Дин [[Джек]]тің араласпау туралы бұйрығына қарамай, бұл іске араласады. Джек оған ескерту жасаса да, соңында келісіп, Динге өз күнделігі мен [[Кольт]]ті қайтарып береді.

Дин Джонға күнделігін береді — бұл күнделік Джонның күнделігі Динге жол көрсеткендей, оған жол көрсетпек. Ал Мэриге Кольтті береді, оны келесі жылы Мэримен [[келісім жасайтын]] [[Азазел]] кездескенде қолдануға ескерту жасайды. Одан аты-жөнін сұрағанда, Дин [[Джеймс Хетфилд]] деп өтірік ат береді. Сосын Джек пен Боббимен бірге қайтадан Жәннатқа аттанып, бұл ғаламда отбасына бақыт бұйырғанына разы күйде кетеді.

== Қабілеттері мен дағдылары ==
Дин — тәжірибелі әрі өте тапқыр аңшы.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=2HIyhLRKK7A |title=COMIC CON 2018 {{!}} Jensen Ackles Talks Dean Winchester and 'Supernatural' |date=2018-07-26 |type=Video |language=en |publisher=Fangirlish |via=[[YouTube]]}}&lt;/ref&gt; Ол әртүрлі [[атыс қаруы|қаруларды]] жақсы меңгерген; көбінесе [[Colt 1911]] тапаншасы мен [[кесілген мылтықты]] қолданады. Қол күрес, [[пышақпен ұрыс]] және айла-тәсілдерді жетік меңгерген. Ол бірнеше рет адамдар мен [[шэйпшифтер]], вампирлер және жындар сияқты күшті тіршілік иелерін жеңіп шыққан.

«Croatoan» эпизодында [[Молотов коктейлі]] мен [[жарылғыш құрал]] дайындап, [[химияны]] білетінін көрсетеді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Croatoan |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2006-12-07 |season=2 |number=9 |credits=John Shiban (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; «Phantom Traveler» бөлімінде ескі [[Уокман]]нан [[ЭМӨ]] детектор құрастырып, [[электроника]] мен [[кері инженерия]]дан хабары бар екенін дәлелдейді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Phantom Traveller |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-10-04 |season=1 |number=4 |credits=Richard Hatem (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;

Дин тылсым күштер туралы, [[мифология]] мен [[сиқырлар]]ды терең меңгерген және 4-маусымнан бастап [[періштелерге]] қарсы сиқырларды қолдана бастайды.

Аңшылық барысында Дин жиі өзін [[ФБР]], [[Ауруларды бақылау және алдын алу орталығы|CDC]] секілді үкімет агенті ретінде таныстырып, тергеулерге араласады. Ол сондай-ақ құлып бұзу, сигнализация өшіру, көлік ұрлау, бильярд ойнап ақша табу сияқты тәсілдерді де жетік меңгерген. [[Тозақта]] [[Аластэрдің]] «шәкірті» болған кезде азаптау әдістерін толықтай үйренген.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=ihviwyc_TUg |title=Jensen Ackles talks about Dean's return from Hell |date=2008-09-18 |type=Video |publisher=TheCWSource |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/ihviwyc_TUg |archive-date=2021-12-14 |url-status=live |via=[[YouTube]]}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt;

Дин көліктерге өте жақын, [[Impala (Supernatural)|Импаласын]] бала кезінен бастап өзі жөндеп, жақсы күйде ұстап келеді.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-18 |title='Supernatural's Jensen Ackles says he struggled with the show's ending at first |url=https://ew.com/tv/supernatural-jensen-ackles-final-season-interview/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt;

Қосымша қабілеттері:
Вампир кезінде: күш, көру, иіс және есту қабілеті күшейді.
Қабылдаған Марк Кайна: адам бола тұра ерекше күшке ие болды, [[Метатрон]] сияқты періштелермен тең күресе алды. Қанжарды өзіне тарту, алдын ала түстер көру және сиқыр мен жындарға иммунитет сияқты күштері болды.
Жын Дин: күші [[Тозақтың серілерімен]] теңесті, телепатия, жарадан жылдам жазылу, экзорцизмге төзімділік секілді қабілеттерге ие болды.
Михаил ретінде: телепортация, телекинез, жылдам сауығу, және [[Архангел семсерін]] пайдалану мүмкіндігі болды.
''The Winchesters'' хикаясында Дин жарақат алмайтын рухани формада жүреді. Бір портал оны жоя алмайды, себебі ол әлдеқашан өлген. Дегенмен, ол әлеммен физикалық әрекеттесе алады және [[елес]]тер сияқты кенеттен жоғалып, қайта пайда бола алады. Дегенмен, Дин ең алдымен [[Импаламен]] жүріп-тұрғанды жөн көреді — бұл көлікті ол [[Жәннаттан]] ала келген.
== Сілтемелер ==
{{Табиғаттан тыс}}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>2zgw6zg318qp074ai71vs239358pikd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484423</id>
      <parentid>3484422</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T02:48:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <origin>3484423</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="53504" sha1="1581b6osoxvd2ctbzrf5t6m0g02hg31" xml:space="preserve">{{Кейіпкер
| есімі                 = Дин Винчестер
| төл есімі             = 
| суреті                = Jensen Ackles by Gage Skidmore.jpg
| сурет тақырыбы        = Дин Винчестер рөлін сомдаушы актер Дженсен Эклс
| сериясы               =
| ғаламы                = 
| авторлары             = Эрик Крипке
| негізделген           = 
| шабыт көзі            = Дин Мориарти
| бейімделген           = Табиғаттан тыс&lt;br /&gt;Винчестерлер
| сомдаған              = Дженсен Эклс
| дыбыстаған            = 
| алғаш көрінуі         = «Пилот» (2005)
| соңғы көрінуі         = 
| пайда болулары        = 
| шын есімі             = 
| толық аты             = 
| лақап аты             = 
| түрі                  = адам&lt;br /&gt;вампир
| жынысы                = ер
| мәртебесі             = қайтыс болған
| жасы                  = 
| туған күні            = 
| туған жері            = Канзас, Лоуренс
| қайтыс болған күні    = 
| қайтыс болған жері    = 
| өлім себебі           = арқасына кірген темірден қайтыс болды
| планетасы             = 
| отаны                 = 
| ұлты                  = 
| мекенжайы             = 
| кәсібі                = демондар аңшысы
| тиесілігі             = Аңшылар, Білім сақтаушылар
| лауазымы              = 
| атағы                 = 
| жұбайы                = 
| балалары              = 
| әкесі                 = Джон Винчестер
| анасы                 = Мэри Винчестер
| туыстары              = Сэм Винчестер (інісі)
| ғашығы                = 
| иесі                  = 
| тәлімгері             = 
| достары               = Бобби Сингер
| одақтастары           =
| ізбасарлары           = 
| қарсыластары          = Кроули, Азазел, Люцифер
| дүниетанымы           = 
| қызығушылықтары       = 
| қабілеттері           = 
| ұрыс стилі            = 
| қаруы                 = кольт, мачете
| көлігі                = Импала 1967
| ресми сайты           = 
}}

'''Дин Винчестер''' ({{lang-en|Dean Winchester}}) — ''[[Табиғаттан тыс (телесериал)|Табиғаттан тыс]]'' атты америкалық драмалық телехикаяның екі [[протагонист|басты кейіпкерінің]] бірі, [[Сэм Винчестер]]дің ағасы. Кейіпкердің негізгі нұсқасын [[Дженсен Эклс]] сомдайды. Өзге нұсқаларын Хантер Брошу (сәби кезі), Ридж Кэнайп (бала кезі), Николай Лоутон-Джистра (жеткіншек кезі), Брок Келли және Дилан Эверетт (жасөспірім кезі), сондай-ақ Чад Эверетт (егде шағы) сомдаған.

==Дамуы==
Дин Винчестерді ''Supernatural'' телехикаясының авторы және бастапқы шоураннері [[Эрик Крипке]] ойлап тапты. Ол The WB арнасына екі бауырдың тылсым құбылыстарды зерттейтін шоу идеясын ұсынған кезде бұл кейіпкерді жасаған болатын.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p.6&lt;/ref&gt; Диннің есімі [[Джек Керуак|Джек Керуактың]] жол сапары туралы ''On the Road'' (Жол үстінде) атты романындағы Дин Мориартиге құрмет ретінде берілген,&lt;ref name=&quot;scarierfiction&quot;&gt;{{cite web |date=March 8, 2007 |title=Fact scarier than fiction |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110827205742/https://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |archive-date=August 27, 2011 |access-date=2009-09-30 |website=[[The Daily Telegraph (Sydney)|The Daily Telegraph]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; бұл Крипкенің американдық жол-сапар стиліндегі телехикая жасау идеясымен үйлесіп тұрды.&lt;ref name=&quot;theage&quot;&gt;{{cite news |author=Fernandez |first=Maria Elena |date=January 5, 2006 |title=On the road trip from hell |url=http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121104085911/http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |archive-date=November 4, 2012 |access-date=2009-09-30 |work=[[The Age]] |publisher= |location=Melbourne}}&lt;/ref&gt; Бастапқыда бауырлардың тегі &quot;Харрисон&quot; болады деп жоспарланған, бұл Харрисон Фордқа сілтеме еді, өйткені Крипке Диннің &quot;Хан Солоның немқұрайды ержүректілігін&quot; иеленгенін қалаған. Алайда Канзас штатында &quot;Сэм Харрисон&quot; есімді азамат болғандықтан, заңдық себептермен бұл текті өзгертуге тура келді.&lt;ref name=&quot;lastname&quot;&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |interviewer=Angie Rentmeester |title=A 'Supernatural' Spin-Off? Death By Bad Taco? Series Creator Eric Kripke Explains |url=http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606234935/http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-date=2011-06-06 |work=Starpulse.com |date=2008-02-14}}&lt;/ref&gt; Winchester Mystery House-қа деген қызығушылығын және телехикаяға &quot;қазіргі заманғы вестерн&quot; атмосферасын бергісі келгенін ескере отырып, Крипке &quot;Винчестер&quot; тегін таңдады. Дин мен оның бауыры Сэм [[Канзас]] штатының Лоуренс қаласынан шыққан, өйткені бұл қала Сталл зиратына жақын орналасқан, ал ол жер қалалық аңыздарымен танымал.&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |title=Supernatural: Your Burning Questions Answered! |url=http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20091230184335/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-date=2009-12-30 |work=[[TV Guide]] |date=2006-10-12}}&lt;/ref&gt; Дин Винчестер рөлін сомдаған Дженсен Эклз бастапқыда Сэм рөліне кастингке қатысқан, алайда кейін оны Дин рөліне сынап көруге шақырып,&lt;ref&gt;{{cite web |last=Prudom |first=Laura |date=November 11, 2014 |title=Supernatural at 200: The Road So Far, An Oral History |url=https://variety.com/2014/tv/spotlight/supernatural-oral-history-200-episodes-ackles-padalecki-kripke-1201352537/ |access-date=2022-02-19 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; сценарийді оқығаннан кейін Дин кейіпкерін көбірек ұнатқанын байқаған.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p. 130&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;starc&quot;&gt;{{cite web |last=Begum |first=Mumtaj |date=September 12, 2008 |title=Jensen Ackles enjoys doing Supernatural |url=http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=/2008/9/12/tvnradio/1985443&amp;sec=tvnradio |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081028170727/http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=%2F2008%2F9%2F12%2Ftvnradio%2F1985443&amp;sec=tvnradio |archive-date=October 28, 2008 |access-date=September 22, 2009 |work=[[The Star (Malaysia)|The Star Online]]}}&lt;/ref&gt;

==Кейіпкердің өмірбаяны==

===Сериалға дейінгі кезең===
Дин Винчестер 1979 жылдың 24 қаңтарында&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=The Monster at the End of This Book |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2009-04-20 |season=4 |number=18 |transcript=Transcript |transcript-url=http://www.supernaturalwiki.com/index.php?title=4.18_The_Monster_at_the_End_of_This_Book_%28transcript%29 |quote=PUBLISHER: &quot;What's May 2nd?&quot; SAM: &quot;That's my – Uh... that's Sam's birthday.&quot; DEAN: &quot;January 24th is Dean's.&quot; |language=en |credits=Julie Siege (writer), [[Mike Rohl]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Knight |first=Nicholas |date=2012-11-15 |title=The Essential Supernatural: On the Road with Sam and Dean Winchester |publisher=Insight Editions |isbn=978-1608871452 }}&lt;/ref&gt; [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон]] мен [[Мэри Винчестер (Supernatural)|Мэри Винчестердің]] отбасында, Канзас штатының Лоуренс қаласында дүниеге келді. Ол олардың тұңғыш баласы, өзінің інісі [[Сэм Винчестер|Сэмнен]] төрт жас үлкен. Дин ана жағынан әжесі Дианна Кэмпбелдің құрметіне аталған.

1983 жылдың 2 қарашасында Мэри Сэмнің бөлмесінде [[Азазель (Supernatural)|Азазель]] есімді жынның қолынан қаза табады, және үй өртене бастағанда, Динге Сэмді қауіпсіз жерге алып шығу тапсырылды, ал Джон Мэриді құтқаруға тырысқанымен, сәтсіз болды. Осы оқиғадан кейін Дин өзін Сэм үшін жауапты сезінді және олар бірге өскен кезде, әрдайым інісіне қамқор болу міндетін алды.

Джон Мэридің өлімінің себебін зерттеуге кірісіп, тылсым жаратылыстар мен оларды аулайтын адамдар туралы білді. Кейін Джонның өзі де аңшыға айналып, Динді де солай тәрбиеледі, дегенмен екеуі де Сэмнен тылсым дүниелерді жасырып келді, ол тек 8 жасқа келгенде ғана шындықты білді. Винчестерлер елді шарлап, мотельдерде немесе Джонның достарының үйлерінде өмір сүріп жүрді. Джонның үнемі үйде болмауына байланысты, Дин Сэмге бас-көз болуға мәжбүр болды. Дин 16 жасында ұрлық жасағаны үшін тұтқындалып, жасөспірімдер үйіне жіберілді, онда ол біраз уақыт қалыпты мектепте оқуға мүмкіндік алды, бірақ соңында Сэмге қайта оралуды таңдады.

Сериал басталарға дейін Сэм тылсым өмірден алыстап, өз өмірін бастауды шешеді. Джон Сэмге ренжіп, оны отбасын тастап кетті деп есептеді, ал Сэм де кетер алдында болған үлкен жанжалға байланысты реніш ұстады. Джон мен Дин аңшылықты жалғастырып, АҚШ-ты аралап жүрді.

Дин көптеген қару түрлерін қолдануымен танымал. Оның ерекше стиліне қара былғары етік, қара былғары күрте және қою фланель жейделер мен көк джинсы шалбар жатады. Сондай-ақ ол өзінің қара түсті [[Chevrolet Impala (төртінші буын)|1967 жылғы Chevrolet Impala]] көлігімен танымал — ол кейде сол көлікте ұйықтайды және жүк салғышында мол қару-жарақ жинағы сақталған.
===Сериал барысында===

====1-маусым====
Сериал басталған кезде Дин 26 жаста болады және Джон оған өз бетімен аңшылық жасауға рұқсат берген. Бірінші эпизодта Дин колледжде оқып жатқан Сэмге бірнеше жылдан бері алғаш рет келеді және жоғалып кеткен Джонды табуға көмектесуін сұрайды. Алғашында олар табысқа жете алмайды, және эпизод соңында Сэмнің қызы [[List of Supernatural characters#Jessica Moore|Джессика Мур]] аналары сияқты жолмен қайтыс болады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Pilot |episode-link=Pilot (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-09-13 |season=1 |number=1 | credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[David Nutter]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Сэм Динмен бірге жолға шығып, түрлі тылсым жаратылыстарды аулап, әкесін іздеп, аналары мен Джессиканың өлімінің артындағы кінәліні табуға кіріседі. Соңында олар әкелерімен қайта қауышып, [[The Colt (Supernatural)|Колт]] деген ерекше тапаншаны иеленіп, көздері сары түсті қуатты жын — [[Азазель (Supernatural)|Азазельге]] қарсы соққы беруге дайындалады.

====2-маусым====
Оны өлтіре алмай, олар жүк көлігімен соқтығысып, Дин комаға түседі. Жүрегі тоқтап, Дин өледі, бірақ Джон Диннің өмірі үшін жынмен келісім жасап, оны аман алып қалады.

Джонның жаны жынға беріліп, тозаққа кеткен соң, Сэм мен Дин жынды аулауды жалғастырады. Жын кейін Сэмді ұрлап әкетеді. Сэм арқасынан пышақталып, қаза табады, бұл Динді інісінің өмірін сақтау үшін жынмен келісім жасауға итермелейді. Динге тек бір жыл өмір беріледі. Ағайындылар жынды тозақ қақпасын ашуға және [[Лилит (Supernatural)|Лилитті]] босатуға кедергі жасай алмайды. Алайда, олардың әкесі де тозақтан шығып, оларға Сары Көзді Жынды өлтіруге мүмкіндік береді, содан кейін оның жаны жұмаққа кетеді.

====3-маусым====
Қалатын уақыты азайып бара жатқанын сезінген Дин босатылған жындарды аулауға кіріседі. [[Руби (Supernatural)|Руби]] есімді жынмен кездесіп, Дин тозақта тым ұзақ уақыт жанса, өзі де жынға айналуы мүмкін екенін біледі. Ағайындылар Лилит Азазельден кейін тозақтағы билікті алғанын және Диннің келісім-шартын қолында ұстап отырғанын анықтайды. Соңында олар Лилитпен бетпе-бет кездеседі.

Оны өлтіре алмаған Динді тозақ иттері (Хеллхаундар) паршалап өлтіреді, ал жаны тозаққа сүйреледі.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=No Rest for the Wicked |episode-link=No Rest for the Wicked (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2008-05-15 |season=3 |number=16 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Kim Manners]] (director)}}&lt;/ref&gt;

====4-маусым====
Тозақта жүргенде, Лилит [[Аластэр (Supernatural)|Аластэр]] есімді жынға Динді азаптауды бұйырады. Дин төрт ай бойы өлі болғанымен, тозақта бұл 40 жылға тең. 30 жыл бойы азаптауға қарсы тұрып, ақыры Аластэрге қосылып, жандарды азаптай бастайды. Кейін Дин қабірінен оянып, отбасымен қайта қауышады және [[періште]] [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльмен]] кездеседі. Кастиэль мен басқа да періштелер Динді тозақтан құтқарып, қайта тірілткен болып шығады.

Тозақта жасаған істері үшін ішкі қиналысқа түсіп, Сэмді жынның қанын ішуден тоқтатуға тырысады. Кастиэль оны өткенге жіберіп, Дин Азазельмен қайта кездеседі.

Бір сәтте Дин Сэмге тозақта жандарды азаптап қана қоймай, одан ләззат алғанын мойындайды.

Кейін [[Захария (Supernatural)|Захария]] есімді періште Динге аңшылықты жалғастыруды бұйырады, себебі Дин аңшылықты тастамақ болғанда Джонның да тозақта азап көргенін біледі.

''Jump the Shark'' эпизодында Дин мен Сэм [[Адам Миллиган|Адам]] есімді өгей інілері барын біледі. Бастапқыда сенбеген Дин фотосуреттерді көрген соң туыстығына көзі жетеді. Дин Сэмнің Адамға әкелері үйреткен қатал тәсілдерді қолдануына қарсы болады. Эпизод соңында Адамды жын емес, кек қайтарғысы келген ғул өлтіріп, өзін Адам ретінде көрсеткені белгілі болады. Дин Сэмді құтқарып, ағайындылар Адамның денесін өртейді.

Соңында Дин періштелер Апокалипсис болуын қалайтынын біледі. Егер жынның ерекше балаларының бірі (соңғысы — Сэм) Лилитті өлтірсе, Люцифер босатылады. Кастиэль Динге періштелерден қашуға көмектеседі. Дин [[Рубиді]] өлтіреді (ол Лилиттің тыңшысы болған), бірақ [[Люцифер (Supernatural)|Люцифердің]] босатылуына бөгет болуға кеш қалады.

====5-маусым====
Люцифер босатылған соң, белгісіз күш (Құдай) Дин мен Сэмді ұшаққа телепорттайды. Кейін олар Диннің [[Михаил (Supernatural)|Михаил]], ал Сэмнің Люцифер үшін ыдыс рөлі барын біледі. Олар [[Крест жолдарының патшасы]] [[Кроули (Supernatural)|Кроулимен]] кездесіп, [[Төрт салт атты]]мен күрес жүргізеді.

Ағайындылар Люциферді жеңудің жолын іздеп жүріп, ''Колт'' тапаншасын қолданбақ болады және [[Құдай]]ды іздейді, бірақ Колт Люциферді өлтіре алмайтыны, ал Құдайға Апокалипсис маңызды еместігі белгілі болады.&lt;ref name=&quot;abandon all hope&quot;&gt;{{cite episode |title=Abandon All Hope |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=November 19, 2009 |season=5 |number=10 |credits=[[Ben Edlund]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;moon&quot;&gt;{{cite episode |title=Dark Side of the Moon |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 1, 2010 |season=5 |number=16 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), [[Jeff Woolnough]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Дин Михаилдің ыдысы болуға келіспек болады, тіпті бұл миллиондаған адамның өліміне әкелсе де.&lt;ref name=&quot;sympathy&quot;&gt;{{cite episode |title=Sympathy For The Devil |episode-link=Sympathy for the Devil (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=September 10, 2009 |season=5 |number=1 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; Алайда, Сэмнің Динге деген сенімі оны басқа шешім іздеуге көндіреді.&lt;ref name=&quot;point of no return&quot;&gt;{{cite episode |title=Point of No Return |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 15, 2010 |season=5 |number=18 |credits=[[Jeremy Carver]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt; [[Гавриил (Supernatural)|Архангел Гавриил]] қаза тапқан соң, ағайындылар [[Төрт салт аттының]] жүзіктерін пайдаланып, Люциферді қайта тозаққа қамай алатынын біледі.&lt;ref name=&quot;hammer of the gods&quot;&gt;{{cite episode |title=Hammer of the Gods |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 22, 2010 |season=5 |number=19 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), Rick Bota (director)}}&lt;/ref&gt; Дин мен Сэмде соғыс пен аштықтың жүзігі бар, енді індет пен өлімдікі керек болады. Іздестіру кезінде Сэм колледждегі ескі досы Брэдимен кездеседі — ол Джессиканы Сэмге таныстырған және Азазельдің бұйрығымен Джессиканы өлтірген жын болған. Ақпаратты алған соң Дин Сэмге Брэдиді өлтіруге мүмкіндік береді.

[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] Люциферді қайта тозаққа қамау жолын білген соң, Дин Сэмге Люцифердің ыдысы болуға рұқсат береді. Бірақ Сэмнің Динмен арасындағы байланысы оны бақылауды сақтауға көмектеседі, нәтижесінде ол өзін Люцифермен бірге тозақтағы қапасқа тастайды. Михаил де, олардың кіші інісі Адамның денесін иеленіп, бірге түседі.
====6-маусым====
Аңшылықты тастап, бұрынғы кездейсоқ қарым-қатынаста болған Лисамен бірге тұруға көшкен Дин қалыпты өмірге бейімделуге тырысады. Алайда джин шабуыл жасап, оны белгісіз біреу құтқарған соң, ол қайтадан аңшылық өмірге тартылады. Дин інісі Сэм мен нағашы атасы қайтыс болғаннан кейін тірілгенін білгенде қатты таңғалады. Оның мазасы одан әрі кетеді, өйткені Сэм бұрынғыдай жұмсақ емес, суық әрі қатыгез, тіпті Диннің уақытша вампирге айналуына жол береді. Бұл әсіресе таңғаларлық, өйткені әдетте Сэм ағайындылардың ішіндегі мейірімдісі болған.

Кейін Кастиэль Сэмде жан жоқ екенін айтқанда, Дин оны қайтарудың жолын іздей бастайды. Дин [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] көмегімен Сэмнің жанын Люцифердің қапасынан қайтарады. Содан кейін ағайындылар [[Кроули (Supernatural)|Кроули]] мен [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльге]] қатысты астыртын әрекеттің бетін ашады. Олар барлық жындардың анасын — [[Ив (Supernatural)|Ивті]] жеңіп, Лисамен қарым-қатынасты үзіп, Кастиэльдің тозақтағы рухтарды сіңіріп алып, тірі періштелердің ең қуаттысына айналғанын біледі.

====7-маусым====
[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] көмек сұраған Дин Кастиэльді Пургаторий рухтарын қайтаруға көндіре алмайды, нәтижесінде [[Левиафандар (Supernatural)|левиафандар]] босап, Жерді жаулап алуға әрекет жасайды. Ағайындылардың әке орнына жүрген [[Бобби Сингер]]ді левиафан көсемі [[Дик Роман]] өлтіреді. Осы кезде олар [[Кевин Тран (Supernatural)|Кевин Тран]] есімді пайғамбармен одақтас болады.

[[Құдайдың Сөзі]] арқылы Дин мен Кастиэль Романды өлтіреді, бірақ кейінгі жарылыста өздері де қаза тауып, [[Пургаторийге]] сүйреледі.

====8-маусым====
Кастиэль тастап кеткеннен кейін, Дин вампир [[Бенни (Supernatural)|Беннидің]] көмегімен Пургаторийде бір жыл тірі қалады. Кейін екеуі қашып шығады. Дин Сэмнің оны іздемегенін білгенде ашуға булығады. Олар Кевинмен қайта қауышып, Тозақ қақпасын жабуға арналған сынақтар туралы тағы бір [[Құдай сөзі]]н табады. Дин Сэмге сынақтарды орындауға көмектеседі және олар бұл жолда [[Метатрон (Supernatural)|Метатрон]] атты қашқын періштемен және [[Абаддон (Supernatural)|Абаддон]] есімді тозақ рыцарымен кездеседі. Сонымен қатар, әке жағынан аталары оларға [[Хат иелері (Supernatural)|Хат иелері]] бункерін база ретінде қалдырады. Дин Кастиэльдің [[Наоми (Supernatural)|Наоми]] атты періште тарапынан өзін өлтіруге бағдарламаланғанын білгенде шошиды. [[Кроули (Supernatural)|Кроулиді]] ұстап, Дин Сэмді сынақты аяқтаудан тоқтатады, себебі бұл оның өліміне әкелуі мүмкін екенін біледі. Ауруханаға бара жатқанда, Сэм құлап түседі, дәл осы кезде періштелер Жерге құлай бастайды.

====9-маусым====
Көмек сұрап дұға еткен Дин Метатрон Кастиэльді алдап, оның рақымын ұрлап, адамға айналдырғанын біледі. [[Езекииль]] есімді періште Сэмнің денесін иеленуге ұсыныс жасап, Дин келіседі, себебі бұл Сэмді құтқарып қалудың жалғыз жолы. Бірақ Езекииль Сэмнің денесінде болғанда, Дин Кастиэльден көмек ала алмай, Абаддонмен күресудің жолын іздеуге мәжбүр болады. Кейін Езекииль өзін [[Гадреэль (Supernatural)|Гадреэль]] екендігін жариялап, Динді жеңіп, Кевинді құтқаруға мүмкіндік бермейді. Ақырында Дин [[Кроули (Supernatural)|Кроулидің]] көмегіне жүгініп, Гадреэльді Сэмнің денесінен қуып шығуға қол жеткізеді, бірақ бұл ағайындылардың арасын ашады.

Абаддонды жеңуге үмітсіз күйде, Кроули Динді [[Қабыл таңбасы]]н қабылдауға итермелейді. Бұл таңбаны Диннің арғы атасы Қабыл берген. Кейін Кроули [[Алғашқы Қылыш]]ты табуға көмектеседі. Сэммен қарым-қатынасын қайта жақсартып, Дин Абаддонды өлтіріп, Гадреэльді де өлтірмек болады. Ақыры Метатронмен бетпе-бет келіп, Дин өлімші жарақат алып, тағы да қаза табады. Оның денесі бункерге қайтарылады, бірақ Дин қайта тіріледі — енді ол жынға айналған және [[Кроулимен]] бірге кетеді.&lt;ref name=&quot;variety20140523&quot;&gt;{{Cite news |last=Prudom |first=Laura |date=2014-05-23 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |access-date=2025-03-29 |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |issn=0042-2738}}&lt;/ref&gt;

====10-маусым====
Жын ретінде өмір сүріп, Абаддонның жақтастарын өлтіріп жүрген Дин бір кезде [[Лестер Моррис]] есімді адамды өлтіреді және өзінің жындық күштері арқылы Кроулидің Сэм туралы айтқандарын растайды. Кейін Сэммен кездескенде, [[Коул]] есімді сарбаз Динге шабуылдап, Сэмге оны қасиетті сумен тұтқындауға мүмкіндік береді. Сэм оны қайта адамға айналдыру үшін [[жыннан емдеу рәсімін]] қолданады. Алайда Дин қашып кетеді. Бірақ Кастиэльдің көмегімен Дин қайтадан емделеді, дегенмен ол әлі де [[Қабыл таңбасымен]] күшейтілген адам болып қала береді.

Уақыт өте келе күші артып, өзін-өзі басқара алмай кеткен Дин [[Қабыл]]дан таңбаны алған адам ретінде ешқандай ем жоқ екенін біледі. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлім]] оған таңбаны алып тастау бүкіл [[Қара Түнек]]ті босататынын, сондықтан Динді қоғамнан аластату қажет екенін айтады. Бұл үшін ол Сэмді өлтіруі керек болады. Алдымен келіссе де, ақыры Дин Өлімді өлтіреді. Бірақ Сэмнің бұрынғы әрекеттері таңбаны бәрібір жоюға алып келеді — соның нәтижесінде Қара Түнек босап шығады.

====11-маусым====
Қара Түнек босатылған соң, Дин мен Сэм оны табуға кіріседі. Олар іздеп жүрген жаратылыс — Құдайдың қарындасы екенін білгенде шошиды. Бұл жаратылыс кейін өзін [[Амара (Supernatural)|Амара]] деп таныстырады. Дин оны өлтіре алмайды, өйткені оған деген ішкі тартылыс сезімі бар. Істі одан әрі қиындататыны — [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльдің]] [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] үшін ыдыс болуға келісуі, өйткені тек архангел ғана Амарамен күресе алады деп сенеді. Бірақ бұл сәтсіз аяқталады — себебі Люцифер құлаған архангел болғандықтан, шамасы жетпейді. Ақырында ағайындылар нағыз Құдай — [[Чак (Supernatural)|Чак Шюрлимен]] байланысады. Ол — Винчестер туралы Інжіл жазған жазушы еді. Чак пен Амара татуласқан соң, бірге кетеді. Осы үшін алғыс ретінде Амара Диннің анасын қайта тірілтеді — бұл Дин үшін күтпеген тосын сый болады.
====12-маусым====
Винчестерлер адам және тылсым күштер тарапынан қауіпке тап болады. [[Хат иелері (Supernatural)|Британдық Хат иелері]] АҚШ-тағы аңшыларды бақылауға алу мақсатында Винчестерлерге шабуыл жасайды. Сонымен қатар [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] жаңа тән іздеп, қашып жүр.

Кейін Люцифер [[АҚШ Президентін]] өзіне ыдыс етіп алады, бірақ Винчестерлер оны бұл тәннен қуып шығады. Осы кезде Люцифер Президентті иеленіп жүргенде [[балалы болғаны]] анықталады, сондықтан Винчестерлер сол баланың анасын қорғауға мәжбүр болады. [[Мэри Винчестер]] британдық Хат иелерімен одақтасу мүмкіндігін зерттейді. [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэль]] Люцифердің баласын қорғауға лайық деп шешеді, бірақ Хат иелері тым қатыгез екенін көрсетіп, одақ тоқтатылады — олар кездейсоқ бір мүшесін өлтіріп алған аңшы әйелді өлтіріп тастайды.

====13-маусым====
Винчестерлер Люциферді [[Апокалипсис Әлемі|параллель әлемге]] қуып жібереді, бұл жерде Апокалипсис 2012 жылы &quot;мерзімінде&quot; орын алған. Алайда бұл жоспар сәтсіз аяқталады: Люцифер бұл әлемнің [[Михаил (Supernatural)|Михаиліне]] негізгі әлем туралы айтып береді. Сонымен қатар, олар Люцифердің баласы — [[Джек Клайн]] атты кенеттен ересекке айналған нефилимді тәрбиелеуге тырысады.

Джек Винчестерлер мен Кастиэльді әкелері ретінде көреді. Ағайындылар [[Гавриил (Supernatural)|Гавриилдің]] тірі екенін анықтап, оны одақтас етеді. Олар Апокалипсис Әлемінен бірнеше адамды (оның ішінде [[Бобби Сингер (балама нұсқасы)]] мен [[Чарли Брэдбери]]ді) құтқарып үлгереді, бірақ Михаил мен Люцифер де бұл әлемге ереді.

Люцифер Джектің [[грациясын]] алып, күшін арттырғанда, оны тоқтатудың жалғыз жолы — Михаилдің ыдысы болуға келісім беру болады. [[Дин Винчестер]] келісім береді, бірақ кейін Михаил Диннің денесін толық иеленіп алады.

====14-маусым====
[[Дин]]нің денесін иемденген Михаил бірнеше апта бойы Жерді зерттейді және монстрларға көмек беріп, олар арқылы әлемді жаулап алмақ болады. Диннің рухы уақытша бет алып, бостандық сұрайды.

Михаил Диннің еркіндігін бір сәтке беріп, кейін қайта денесін алады. Алайда Дин отбасының көмегімен Михаилді өзінің [[санасындағы түрмеге]] қамап тастайды. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] орнын басқан [[Билли (Собиратель)|Билли]] Динге болашақтардың бәрінде Михаил бұл түрмеден қашып кететінін, тек бір болашақта ғана Дин өзін [[Энохийлік жәшікке]] жауып, мұхит түбіне тастау арқылы мұны тоқтата алатынын айтады. Дин жәшікті дайындап бастайды, бірақ Сэмнің басқа жол іздейік деген өтінішін қабылдайды.

Дин сиқырлы інжуді ұстап, жүрегінің ең үлкен тілегін орындайды — нәтижесінде [[Джон Винчестер]]мен қайта қауышады. Дин Михаилден құтылуды тілегенімен, шыққан нәтиже жүрек тебірентерлік отбасылық кездесуге айналады. Уақыт сызығының бұзылмауы үшін Джон өз уақытына қайтып кетеді.

Кейін [[малик жәшігінен]] бас тартқан Дин Сэм, Кастиэль және Джекпен бірге аңшылыққа аттанады. Осы кезде ол есінен танып, оянғанда Михаил оның санасынан шығып кеткенін көреді. Михаил аңшыларды қырып тастап, Винчестерлерді азаптайды. Алайда Джек өз [[жанын]] пайдаланып, Михаилді өлтіріп, оның грациясын сіңіреді. Осылайша Джек толық күшіне қайта оралады, бірақ жаны таусыла бастайды.

Бұл уақытта Люцифердің бұрынғы ыдысы оны [[Бос Кеңістік]]тен тірілтпек болады. Джек оны тоқтатады, бірақ сол жолы [[Мэри Винчестерді]] абайсызда өлтіріп алады. Дин анасының өлімі туралы біліп, аза мен ашуға булығады. Джекті өлтіру үшін [[Чак (Supernatural)|Чак]] келіп, өзімен бірге ерекше қару әкеледі: бұл қару нысанға не істесе, иесіне де соны жасайды. Дин оны Джекке бағыттайды, бірақ соңғы сәтте атып жібермей, түсіністік танытады.

Бұл Чактың ашуын тудырады. Сэм мен Дин өз өмірлерінің шын мәнінде Чактың ойын-сауығына айналғанын түсінеді. Ашуға булыққан Чак Джекті өлтіріп, тозақтан барлық зұлым рухтарды босатады. Ол: «Хикая аяқталды. Қош келдіңдер, ақырзаман!» — деп мәлімдейді. Винчестерлер мен Кастиэль жау шоғырын қарсы алуға дайындалады.

====15-маусым====
Чак тозақ қақпаларын ашып, ақырзаманды бастаған соң, Сэм, Дин және Кастиэль зомби мен аруақтармен күресуге мәжбүр болады.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pruner |first=Aaron |last2=Weatherhead |first2=Shaina |date=2020-11-20 |title='Supernatural' Series Finale Explained: How Does the Winchesters' Story End? |url=https://collider.com/supernatural-series-finale-explained/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Collider (website)|Collider]] |language=en-US}}&lt;/ref&gt; Олар тозақ пен әлем арасындағы саңылауды жауып, Чакты жеңудің жолын іздейді. Көп қиындықтан кейін, олар оны жеңіп шығады.

Алайда сол жеңістен соң Дин аңшылық кезінде [[вампирлер]] шабуылынан қайтыс болады. Өлімімен келісіп, Сэммен қоштасады. Кейін [[жәннатта]] [[Бобби Сингер]]мен қайта қауышып, оған Чак жеңілгеннен кейінгі жағдайларды түсіндіреді. Дин [[Кастиэльдің]] [[Бос Кеңістіктен]] құтқарылғанын және Кастиэль мен Джек жәннатты жақсартқанын біледі.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-20 |title=Here's how everyone's story ended on 'Supernatural' |url=https://ew.com/tv/supernatural-characters-final-season-endings/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt; Сэм Жер бетінде толыққанды өмір сүріп, кейін Динге жәннатта қосылады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Carry On |episode-link=Carry On (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2020-11-19 |season=15 |number=20 |credits=[[Andrew Dabb]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;
====''The Winchesters''====
1970-жылдары орын алған бұл хикаяда Дин Винчестер ата-анасы — [[Джон Винчестер]] мен [[Мэри Кэмпбелл]]дің қалай танысып, ғашық болып, әкелерін іздеу жолында бірге жын-перілермен күрескені туралы баяндап отырады. Бұл оқиғаларды баяндау барысында Дин Винчестер ешкім білмейтін бір шындықты ашады: [[Акрида]] — бүкіл тіршілікке қауіп төндіретін құбыжықтар және Дин ата-анасының өміріндегі бұл жоғалған тарау жайлы көбірек мәлімет жинамақ ниетте.

[[Сэмюэл Кэмпбелл]]дің жарық зақымдаған барлау фотоларының арасынан Джон оған [[Генри Винчестер]]дің хатын берген ер адамды байқап қалады. Джон мен Мэри бұл адамды танымайды, бірақ фотода [[Импала]] көлігіне мініп жатқан бұл адам — Дин екені белгілі болады. Акрида Динді тоқтатуға аңшыларды біріктірген адам деп танып, оны іздеуге [[Монстрлар клубын]] пайдалануды көздейді. Акридаға тұтқынға түскен Джон олар Диннен қорқатынын байқап, Дин бұл әлемге жат емес екенін, оларды өлтіре алатын жалғыз адам екенін түсінеді.

Флешбэк арқылы Джон Вьетнамнан оралған соң оған Генридің хатын Дин береді, бұл кезде Дин [[Бобби Сингер]]мен бірге Акридаға қарсы аңшылық жүргізіп жүрген болатын. Қазіргі уақытта Акрида патшайымы [[Джоан Хопкинс]] Дин мен Импаланың бір портал арқылы жіберіліп, жойылғанын айтады. [[Остиум]] және Диннің аңшылық күнделігі арқылы Монстрлар клубы Динді қайтаруға тырысады, бірақ тек Импаланы ғана қайтара алады. Сол себепті олар Дин өліп қалған деп ойлайды. Алайда Импала да бұл әлемге жат болғандықтан, Мэри оны [[Джоан]]ға соғып өлтіреді, бұл арқылы Акрида да жойылады. Бірақ бұл әрекет Мэриді портал арқылы өткізіп жібереді.

Дин Мэриді порталдан құтқарып, Монстрлар клубының [[балама ғаламда]] екенін түсіндіреді. [[Carry On (Supernatural)|Өлімінен кейін Жәннатта]] жүріп, Дин бірнеше ғаламды аралап, отбасы бақытты өмір сүретін әлемді іздейді. Осы кезде ол Чактың жеңілген жағдайына дайындалған [[Акрида]] деген қауіпсіздік тетігін тауып алады. Акрида Сэмге де қауіп төндіргендіктен, Дин [[Джек]]тің араласпау туралы бұйрығына қарамай, бұл іске араласады. Джек оған ескерту жасаса да, соңында келісіп, Динге өз күнделігі мен [[Кольт]]ті қайтарып береді.

Дин Джонға күнделігін береді — бұл күнделік Джонның күнделігі Динге жол көрсеткендей, оған жол көрсетпек. Ал Мэриге Кольтті береді, оны келесі жылы Мэримен [[келісім жасайтын]] [[Азазел]] кездескенде қолдануға ескерту жасайды. Одан аты-жөнін сұрағанда, Дин [[Джеймс Хетфилд]] деп өтірік ат береді. Сосын Джек пен Боббимен бірге қайтадан Жәннатқа аттанып, бұл ғаламда отбасына бақыт бұйырғанына разы күйде кетеді.

== Қабілеттері мен дағдылары ==
Дин — тәжірибелі әрі өте тапқыр аңшы.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=2HIyhLRKK7A |title=COMIC CON 2018 {{!}} Jensen Ackles Talks Dean Winchester and 'Supernatural' |date=2018-07-26 |type=Video |language=en |publisher=Fangirlish |via=[[YouTube]]}}&lt;/ref&gt; Ол әртүрлі [[атыс қаруы|қаруларды]] жақсы меңгерген; көбінесе [[Colt 1911]] тапаншасы мен [[кесілген мылтықты]] қолданады. Қол күрес, [[пышақпен ұрыс]] және айла-тәсілдерді жетік меңгерген. Ол бірнеше рет адамдар мен [[шэйпшифтер]], вампирлер және жындар сияқты күшті тіршілік иелерін жеңіп шыққан.

«Croatoan» эпизодында [[Молотов коктейлі]] мен [[жарылғыш құрал]] дайындап, [[химияны]] білетінін көрсетеді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Croatoan |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2006-12-07 |season=2 |number=9 |credits=John Shiban (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; «Phantom Traveler» бөлімінде ескі [[Уокман]]нан [[ЭМӨ]] детектор құрастырып, [[электроника]] мен [[кері инженерия]]дан хабары бар екенін дәлелдейді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Phantom Traveller |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-10-04 |season=1 |number=4 |credits=Richard Hatem (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;

Дин тылсым күштер туралы, [[мифология]] мен [[сиқырлар]]ды терең меңгерген және 4-маусымнан бастап [[періштелерге]] қарсы сиқырларды қолдана бастайды.

Аңшылық барысында Дин жиі өзін [[ФБР]], [[Ауруларды бақылау және алдын алу орталығы|CDC]] секілді үкімет агенті ретінде таныстырып, тергеулерге араласады. Ол сондай-ақ құлып бұзу, сигнализация өшіру, көлік ұрлау, бильярд ойнап ақша табу сияқты тәсілдерді де жетік меңгерген. [[Тозақта]] [[Аластэрдің]] «шәкірті» болған кезде азаптау әдістерін толықтай үйренген.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=ihviwyc_TUg |title=Jensen Ackles talks about Dean's return from Hell |date=2008-09-18 |type=Video |publisher=TheCWSource |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/ihviwyc_TUg |archive-date=2021-12-14 |url-status=live |via=[[YouTube]]}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt;

Дин көліктерге өте жақын, [[Impala (Supernatural)|Импаласын]] бала кезінен бастап өзі жөндеп, жақсы күйде ұстап келеді.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-18 |title='Supernatural's Jensen Ackles says he struggled with the show's ending at first |url=https://ew.com/tv/supernatural-jensen-ackles-final-season-interview/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt;

Қосымша қабілеттері:
Вампир кезінде: күш, көру, иіс және есту қабілеті күшейді.
Қабылдаған Марк Кайна: адам бола тұра ерекше күшке ие болды, [[Метатрон]] сияқты періштелермен тең күресе алды. Қанжарды өзіне тарту, алдын ала түстер көру және сиқыр мен жындарға иммунитет сияқты күштері болды.
Жын Дин: күші [[Тозақтың серілерімен]] теңесті, телепатия, жарадан жылдам жазылу, экзорцизмге төзімділік секілді қабілеттерге ие болды.
Михаил ретінде: телепортация, телекинез, жылдам сауығу, және [[Архангел семсерін]] пайдалану мүмкіндігі болды.
''The Winchesters'' хикаясында Дин жарақат алмайтын рухани формада жүреді. Бір портал оны жоя алмайды, себебі ол әлдеқашан өлген. Дегенмен, ол әлеммен физикалық әрекеттесе алады және [[елес]]тер сияқты кенеттен жоғалып, қайта пайда бола алады. Дегенмен, Дин ең алдымен [[Импаламен]] жүріп-тұрғанды жөн көреді — бұл көлікті ол [[Жәннаттан]] ала келген.
== Сілтемелер ==
{{Табиғаттан тыс}}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>1581b6osoxvd2ctbzrf5t6m0g02hg31</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484437</id>
      <parentid>3484423</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T04:36:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <origin>3484437</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="53508" sha1="8kvkucrfhydh498jg32w5c5q2gj107d" xml:space="preserve">{{Кейіпкер
| есімі                 = Дин Винчестер
| төл есімі             = 
| суреті                = Jensen Ackles by Gage Skidmore.jpg
| сурет тақырыбы        = Дин Винчестер рөлін сомдаушы актер Дженсен Эклс
| сериясы               =
| ғаламы                = 
| авторлары             = [[Эрик Крипке]]
| негізделген           = 
| шабыт көзі            = Дин Мориарти
| бейімделген           = Табиғаттан тыс&lt;br /&gt;Винчестерлер
| сомдаған              = Дженсен Эклс
| дыбыстаған            = 
| алғаш көрінуі         = «Пилот» (2005)
| соңғы көрінуі         = 
| пайда болулары        = 
| шын есімі             = 
| толық аты             = 
| лақап аты             = 
| түрі                  = адам&lt;br /&gt;вампир
| жынысы                = ер
| мәртебесі             = қайтыс болған
| жасы                  = 
| туған күні            = 
| туған жері            = Канзас, Лоуренс
| қайтыс болған күні    = 
| қайтыс болған жері    = 
| өлім себебі           = арқасына кірген темірден қайтыс болды
| планетасы             = 
| отаны                 = 
| ұлты                  = 
| мекенжайы             = 
| кәсібі                = демондар аңшысы
| тиесілігі             = Аңшылар, Білім сақтаушылар
| лауазымы              = 
| атағы                 = 
| жұбайы                = 
| балалары              = 
| әкесі                 = Джон Винчестер
| анасы                 = Мэри Винчестер
| туыстары              = Сэм Винчестер (інісі)
| ғашығы                = 
| иесі                  = 
| тәлімгері             = 
| достары               = Бобби Сингер
| одақтастары           =
| ізбасарлары           = 
| қарсыластары          = Кроули, Азазел, Люцифер
| дүниетанымы           = 
| қызығушылықтары       = 
| қабілеттері           = 
| ұрыс стилі            = 
| қаруы                 = кольт, мачете
| көлігі                = Импала 1967
| ресми сайты           = 
}}

'''Дин Винчестер''' ({{lang-en|Dean Winchester}}) — ''[[Табиғаттан тыс (телесериал)|Табиғаттан тыс]]'' атты америкалық драмалық телехикаяның екі [[протагонист|басты кейіпкерінің]] бірі, [[Сэм Винчестер]]дің ағасы. Кейіпкердің негізгі нұсқасын [[Дженсен Эклс]] сомдайды. Өзге нұсқаларын Хантер Брошу (сәби кезі), Ридж Кэнайп (бала кезі), Николай Лоутон-Джистра (жеткіншек кезі), Брок Келли және Дилан Эверетт (жасөспірім кезі), сондай-ақ Чад Эверетт (егде шағы) сомдаған.

==Дамуы==
Дин Винчестерді ''Supernatural'' телехикаясының авторы және бастапқы шоураннері [[Эрик Крипке]] ойлап тапты. Ол The WB арнасына екі бауырдың тылсым құбылыстарды зерттейтін шоу идеясын ұсынған кезде бұл кейіпкерді жасаған болатын.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p.6&lt;/ref&gt; Диннің есімі [[Джек Керуак|Джек Керуактың]] жол сапары туралы ''On the Road'' (Жол үстінде) атты романындағы Дин Мориартиге құрмет ретінде берілген,&lt;ref name=&quot;scarierfiction&quot;&gt;{{cite web |date=March 8, 2007 |title=Fact scarier than fiction |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110827205742/https://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |archive-date=August 27, 2011 |access-date=2009-09-30 |website=[[The Daily Telegraph (Sydney)|The Daily Telegraph]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; бұл Крипкенің американдық жол-сапар стиліндегі телехикая жасау идеясымен үйлесіп тұрды.&lt;ref name=&quot;theage&quot;&gt;{{cite news |author=Fernandez |first=Maria Elena |date=January 5, 2006 |title=On the road trip from hell |url=http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121104085911/http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |archive-date=November 4, 2012 |access-date=2009-09-30 |work=[[The Age]] |publisher= |location=Melbourne}}&lt;/ref&gt; Бастапқыда бауырлардың тегі &quot;Харрисон&quot; болады деп жоспарланған, бұл Харрисон Фордқа сілтеме еді, өйткені Крипке Диннің &quot;Хан Солоның немқұрайды ержүректілігін&quot; иеленгенін қалаған. Алайда Канзас штатында &quot;Сэм Харрисон&quot; есімді азамат болғандықтан, заңдық себептермен бұл текті өзгертуге тура келді.&lt;ref name=&quot;lastname&quot;&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |interviewer=Angie Rentmeester |title=A 'Supernatural' Spin-Off? Death By Bad Taco? Series Creator Eric Kripke Explains |url=http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606234935/http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-date=2011-06-06 |work=Starpulse.com |date=2008-02-14}}&lt;/ref&gt; Winchester Mystery House-қа деген қызығушылығын және телехикаяға &quot;қазіргі заманғы вестерн&quot; атмосферасын бергісі келгенін ескере отырып, Крипке &quot;Винчестер&quot; тегін таңдады. Дин мен оның бауыры Сэм [[Канзас]] штатының Лоуренс қаласынан шыққан, өйткені бұл қала Сталл зиратына жақын орналасқан, ал ол жер қалалық аңыздарымен танымал.&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |title=Supernatural: Your Burning Questions Answered! |url=http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20091230184335/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-date=2009-12-30 |work=[[TV Guide]] |date=2006-10-12}}&lt;/ref&gt; Дин Винчестер рөлін сомдаған Дженсен Эклз бастапқыда Сэм рөліне кастингке қатысқан, алайда кейін оны Дин рөліне сынап көруге шақырып,&lt;ref&gt;{{cite web |last=Prudom |first=Laura |date=November 11, 2014 |title=Supernatural at 200: The Road So Far, An Oral History |url=https://variety.com/2014/tv/spotlight/supernatural-oral-history-200-episodes-ackles-padalecki-kripke-1201352537/ |access-date=2022-02-19 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; сценарийді оқығаннан кейін Дин кейіпкерін көбірек ұнатқанын байқаған.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p. 130&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;starc&quot;&gt;{{cite web |last=Begum |first=Mumtaj |date=September 12, 2008 |title=Jensen Ackles enjoys doing Supernatural |url=http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=/2008/9/12/tvnradio/1985443&amp;sec=tvnradio |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081028170727/http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=%2F2008%2F9%2F12%2Ftvnradio%2F1985443&amp;sec=tvnradio |archive-date=October 28, 2008 |access-date=September 22, 2009 |work=[[The Star (Malaysia)|The Star Online]]}}&lt;/ref&gt;

==Кейіпкердің өмірбаяны==

===Сериалға дейінгі кезең===
Дин Винчестер 1979 жылдың 24 қаңтарында&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=The Monster at the End of This Book |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2009-04-20 |season=4 |number=18 |transcript=Transcript |transcript-url=http://www.supernaturalwiki.com/index.php?title=4.18_The_Monster_at_the_End_of_This_Book_%28transcript%29 |quote=PUBLISHER: &quot;What's May 2nd?&quot; SAM: &quot;That's my – Uh... that's Sam's birthday.&quot; DEAN: &quot;January 24th is Dean's.&quot; |language=en |credits=Julie Siege (writer), [[Mike Rohl]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Knight |first=Nicholas |date=2012-11-15 |title=The Essential Supernatural: On the Road with Sam and Dean Winchester |publisher=Insight Editions |isbn=978-1608871452 }}&lt;/ref&gt; [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон]] мен [[Мэри Винчестер (Supernatural)|Мэри Винчестердің]] отбасында, Канзас штатының Лоуренс қаласында дүниеге келді. Ол олардың тұңғыш баласы, өзінің інісі [[Сэм Винчестер|Сэмнен]] төрт жас үлкен. Дин ана жағынан әжесі Дианна Кэмпбелдің құрметіне аталған.

1983 жылдың 2 қарашасында Мэри Сэмнің бөлмесінде [[Азазель (Supernatural)|Азазель]] есімді жынның қолынан қаза табады, және үй өртене бастағанда, Динге Сэмді қауіпсіз жерге алып шығу тапсырылды, ал Джон Мэриді құтқаруға тырысқанымен, сәтсіз болды. Осы оқиғадан кейін Дин өзін Сэм үшін жауапты сезінді және олар бірге өскен кезде, әрдайым інісіне қамқор болу міндетін алды.

Джон Мэридің өлімінің себебін зерттеуге кірісіп, тылсым жаратылыстар мен оларды аулайтын адамдар туралы білді. Кейін Джонның өзі де аңшыға айналып, Динді де солай тәрбиеледі, дегенмен екеуі де Сэмнен тылсым дүниелерді жасырып келді, ол тек 8 жасқа келгенде ғана шындықты білді. Винчестерлер елді шарлап, мотельдерде немесе Джонның достарының үйлерінде өмір сүріп жүрді. Джонның үнемі үйде болмауына байланысты, Дин Сэмге бас-көз болуға мәжбүр болды. Дин 16 жасында ұрлық жасағаны үшін тұтқындалып, жасөспірімдер үйіне жіберілді, онда ол біраз уақыт қалыпты мектепте оқуға мүмкіндік алды, бірақ соңында Сэмге қайта оралуды таңдады.

Сериал басталарға дейін Сэм тылсым өмірден алыстап, өз өмірін бастауды шешеді. Джон Сэмге ренжіп, оны отбасын тастап кетті деп есептеді, ал Сэм де кетер алдында болған үлкен жанжалға байланысты реніш ұстады. Джон мен Дин аңшылықты жалғастырып, АҚШ-ты аралап жүрді.

Дин көптеген қару түрлерін қолдануымен танымал. Оның ерекше стиліне қара былғары етік, қара былғары күрте және қою фланель жейделер мен көк джинсы шалбар жатады. Сондай-ақ ол өзінің қара түсті [[Chevrolet Impala (төртінші буын)|1967 жылғы Chevrolet Impala]] көлігімен танымал — ол кейде сол көлікте ұйықтайды және жүк салғышында мол қару-жарақ жинағы сақталған.
===Сериал барысында===

====1-маусым====
Сериал басталған кезде Дин 26 жаста болады және Джон оған өз бетімен аңшылық жасауға рұқсат берген. Бірінші эпизодта Дин колледжде оқып жатқан Сэмге бірнеше жылдан бері алғаш рет келеді және жоғалып кеткен Джонды табуға көмектесуін сұрайды. Алғашында олар табысқа жете алмайды, және эпизод соңында Сэмнің қызы [[List of Supernatural characters#Jessica Moore|Джессика Мур]] аналары сияқты жолмен қайтыс болады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Pilot |episode-link=Pilot (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-09-13 |season=1 |number=1 | credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[David Nutter]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Сэм Динмен бірге жолға шығып, түрлі тылсым жаратылыстарды аулап, әкесін іздеп, аналары мен Джессиканың өлімінің артындағы кінәліні табуға кіріседі. Соңында олар әкелерімен қайта қауышып, [[The Colt (Supernatural)|Колт]] деген ерекше тапаншаны иеленіп, көздері сары түсті қуатты жын — [[Азазель (Supernatural)|Азазельге]] қарсы соққы беруге дайындалады.

====2-маусым====
Оны өлтіре алмай, олар жүк көлігімен соқтығысып, Дин комаға түседі. Жүрегі тоқтап, Дин өледі, бірақ Джон Диннің өмірі үшін жынмен келісім жасап, оны аман алып қалады.

Джонның жаны жынға беріліп, тозаққа кеткен соң, Сэм мен Дин жынды аулауды жалғастырады. Жын кейін Сэмді ұрлап әкетеді. Сэм арқасынан пышақталып, қаза табады, бұл Динді інісінің өмірін сақтау үшін жынмен келісім жасауға итермелейді. Динге тек бір жыл өмір беріледі. Ағайындылар жынды тозақ қақпасын ашуға және [[Лилит (Supernatural)|Лилитті]] босатуға кедергі жасай алмайды. Алайда, олардың әкесі де тозақтан шығып, оларға Сары Көзді Жынды өлтіруге мүмкіндік береді, содан кейін оның жаны жұмаққа кетеді.

====3-маусым====
Қалатын уақыты азайып бара жатқанын сезінген Дин босатылған жындарды аулауға кіріседі. [[Руби (Supernatural)|Руби]] есімді жынмен кездесіп, Дин тозақта тым ұзақ уақыт жанса, өзі де жынға айналуы мүмкін екенін біледі. Ағайындылар Лилит Азазельден кейін тозақтағы билікті алғанын және Диннің келісім-шартын қолында ұстап отырғанын анықтайды. Соңында олар Лилитпен бетпе-бет кездеседі.

Оны өлтіре алмаған Динді тозақ иттері (Хеллхаундар) паршалап өлтіреді, ал жаны тозаққа сүйреледі.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=No Rest for the Wicked |episode-link=No Rest for the Wicked (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2008-05-15 |season=3 |number=16 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Kim Manners]] (director)}}&lt;/ref&gt;

====4-маусым====
Тозақта жүргенде, Лилит [[Аластэр (Supernatural)|Аластэр]] есімді жынға Динді азаптауды бұйырады. Дин төрт ай бойы өлі болғанымен, тозақта бұл 40 жылға тең. 30 жыл бойы азаптауға қарсы тұрып, ақыры Аластэрге қосылып, жандарды азаптай бастайды. Кейін Дин қабірінен оянып, отбасымен қайта қауышады және [[періште]] [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльмен]] кездеседі. Кастиэль мен басқа да періштелер Динді тозақтан құтқарып, қайта тірілткен болып шығады.

Тозақта жасаған істері үшін ішкі қиналысқа түсіп, Сэмді жынның қанын ішуден тоқтатуға тырысады. Кастиэль оны өткенге жіберіп, Дин Азазельмен қайта кездеседі.

Бір сәтте Дин Сэмге тозақта жандарды азаптап қана қоймай, одан ләззат алғанын мойындайды.

Кейін [[Захария (Supernatural)|Захария]] есімді періште Динге аңшылықты жалғастыруды бұйырады, себебі Дин аңшылықты тастамақ болғанда Джонның да тозақта азап көргенін біледі.

''Jump the Shark'' эпизодында Дин мен Сэм [[Адам Миллиган|Адам]] есімді өгей інілері барын біледі. Бастапқыда сенбеген Дин фотосуреттерді көрген соң туыстығына көзі жетеді. Дин Сэмнің Адамға әкелері үйреткен қатал тәсілдерді қолдануына қарсы болады. Эпизод соңында Адамды жын емес, кек қайтарғысы келген ғул өлтіріп, өзін Адам ретінде көрсеткені белгілі болады. Дин Сэмді құтқарып, ағайындылар Адамның денесін өртейді.

Соңында Дин періштелер Апокалипсис болуын қалайтынын біледі. Егер жынның ерекше балаларының бірі (соңғысы — Сэм) Лилитті өлтірсе, Люцифер босатылады. Кастиэль Динге періштелерден қашуға көмектеседі. Дин [[Рубиді]] өлтіреді (ол Лилиттің тыңшысы болған), бірақ [[Люцифер (Supernatural)|Люцифердің]] босатылуына бөгет болуға кеш қалады.

====5-маусым====
Люцифер босатылған соң, белгісіз күш (Құдай) Дин мен Сэмді ұшаққа телепорттайды. Кейін олар Диннің [[Михаил (Supernatural)|Михаил]], ал Сэмнің Люцифер үшін ыдыс рөлі барын біледі. Олар [[Крест жолдарының патшасы]] [[Кроули (Supernatural)|Кроулимен]] кездесіп, [[Төрт салт атты]]мен күрес жүргізеді.

Ағайындылар Люциферді жеңудің жолын іздеп жүріп, ''Колт'' тапаншасын қолданбақ болады және [[Құдай]]ды іздейді, бірақ Колт Люциферді өлтіре алмайтыны, ал Құдайға Апокалипсис маңызды еместігі белгілі болады.&lt;ref name=&quot;abandon all hope&quot;&gt;{{cite episode |title=Abandon All Hope |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=November 19, 2009 |season=5 |number=10 |credits=[[Ben Edlund]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;moon&quot;&gt;{{cite episode |title=Dark Side of the Moon |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 1, 2010 |season=5 |number=16 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), [[Jeff Woolnough]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Дин Михаилдің ыдысы болуға келіспек болады, тіпті бұл миллиондаған адамның өліміне әкелсе де.&lt;ref name=&quot;sympathy&quot;&gt;{{cite episode |title=Sympathy For The Devil |episode-link=Sympathy for the Devil (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=September 10, 2009 |season=5 |number=1 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; Алайда, Сэмнің Динге деген сенімі оны басқа шешім іздеуге көндіреді.&lt;ref name=&quot;point of no return&quot;&gt;{{cite episode |title=Point of No Return |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 15, 2010 |season=5 |number=18 |credits=[[Jeremy Carver]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt; [[Гавриил (Supernatural)|Архангел Гавриил]] қаза тапқан соң, ағайындылар [[Төрт салт аттының]] жүзіктерін пайдаланып, Люциферді қайта тозаққа қамай алатынын біледі.&lt;ref name=&quot;hammer of the gods&quot;&gt;{{cite episode |title=Hammer of the Gods |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 22, 2010 |season=5 |number=19 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), Rick Bota (director)}}&lt;/ref&gt; Дин мен Сэмде соғыс пен аштықтың жүзігі бар, енді індет пен өлімдікі керек болады. Іздестіру кезінде Сэм колледждегі ескі досы Брэдимен кездеседі — ол Джессиканы Сэмге таныстырған және Азазельдің бұйрығымен Джессиканы өлтірген жын болған. Ақпаратты алған соң Дин Сэмге Брэдиді өлтіруге мүмкіндік береді.

[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] Люциферді қайта тозаққа қамау жолын білген соң, Дин Сэмге Люцифердің ыдысы болуға рұқсат береді. Бірақ Сэмнің Динмен арасындағы байланысы оны бақылауды сақтауға көмектеседі, нәтижесінде ол өзін Люцифермен бірге тозақтағы қапасқа тастайды. Михаил де, олардың кіші інісі Адамның денесін иеленіп, бірге түседі.
====6-маусым====
Аңшылықты тастап, бұрынғы кездейсоқ қарым-қатынаста болған Лисамен бірге тұруға көшкен Дин қалыпты өмірге бейімделуге тырысады. Алайда джин шабуыл жасап, оны белгісіз біреу құтқарған соң, ол қайтадан аңшылық өмірге тартылады. Дин інісі Сэм мен нағашы атасы қайтыс болғаннан кейін тірілгенін білгенде қатты таңғалады. Оның мазасы одан әрі кетеді, өйткені Сэм бұрынғыдай жұмсақ емес, суық әрі қатыгез, тіпті Диннің уақытша вампирге айналуына жол береді. Бұл әсіресе таңғаларлық, өйткені әдетте Сэм ағайындылардың ішіндегі мейірімдісі болған.

Кейін Кастиэль Сэмде жан жоқ екенін айтқанда, Дин оны қайтарудың жолын іздей бастайды. Дин [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] көмегімен Сэмнің жанын Люцифердің қапасынан қайтарады. Содан кейін ағайындылар [[Кроули (Supernatural)|Кроули]] мен [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльге]] қатысты астыртын әрекеттің бетін ашады. Олар барлық жындардың анасын — [[Ив (Supernatural)|Ивті]] жеңіп, Лисамен қарым-қатынасты үзіп, Кастиэльдің тозақтағы рухтарды сіңіріп алып, тірі періштелердің ең қуаттысына айналғанын біледі.

====7-маусым====
[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] көмек сұраған Дин Кастиэльді Пургаторий рухтарын қайтаруға көндіре алмайды, нәтижесінде [[Левиафандар (Supernatural)|левиафандар]] босап, Жерді жаулап алуға әрекет жасайды. Ағайындылардың әке орнына жүрген [[Бобби Сингер]]ді левиафан көсемі [[Дик Роман]] өлтіреді. Осы кезде олар [[Кевин Тран (Supernatural)|Кевин Тран]] есімді пайғамбармен одақтас болады.

[[Құдайдың Сөзі]] арқылы Дин мен Кастиэль Романды өлтіреді, бірақ кейінгі жарылыста өздері де қаза тауып, [[Пургаторийге]] сүйреледі.

====8-маусым====
Кастиэль тастап кеткеннен кейін, Дин вампир [[Бенни (Supernatural)|Беннидің]] көмегімен Пургаторийде бір жыл тірі қалады. Кейін екеуі қашып шығады. Дин Сэмнің оны іздемегенін білгенде ашуға булығады. Олар Кевинмен қайта қауышып, Тозақ қақпасын жабуға арналған сынақтар туралы тағы бір [[Құдай сөзі]]н табады. Дин Сэмге сынақтарды орындауға көмектеседі және олар бұл жолда [[Метатрон (Supernatural)|Метатрон]] атты қашқын періштемен және [[Абаддон (Supernatural)|Абаддон]] есімді тозақ рыцарымен кездеседі. Сонымен қатар, әке жағынан аталары оларға [[Хат иелері (Supernatural)|Хат иелері]] бункерін база ретінде қалдырады. Дин Кастиэльдің [[Наоми (Supernatural)|Наоми]] атты періште тарапынан өзін өлтіруге бағдарламаланғанын білгенде шошиды. [[Кроули (Supernatural)|Кроулиді]] ұстап, Дин Сэмді сынақты аяқтаудан тоқтатады, себебі бұл оның өліміне әкелуі мүмкін екенін біледі. Ауруханаға бара жатқанда, Сэм құлап түседі, дәл осы кезде періштелер Жерге құлай бастайды.

====9-маусым====
Көмек сұрап дұға еткен Дин Метатрон Кастиэльді алдап, оның рақымын ұрлап, адамға айналдырғанын біледі. [[Езекииль]] есімді періште Сэмнің денесін иеленуге ұсыныс жасап, Дин келіседі, себебі бұл Сэмді құтқарып қалудың жалғыз жолы. Бірақ Езекииль Сэмнің денесінде болғанда, Дин Кастиэльден көмек ала алмай, Абаддонмен күресудің жолын іздеуге мәжбүр болады. Кейін Езекииль өзін [[Гадреэль (Supernatural)|Гадреэль]] екендігін жариялап, Динді жеңіп, Кевинді құтқаруға мүмкіндік бермейді. Ақырында Дин [[Кроули (Supernatural)|Кроулидің]] көмегіне жүгініп, Гадреэльді Сэмнің денесінен қуып шығуға қол жеткізеді, бірақ бұл ағайындылардың арасын ашады.

Абаддонды жеңуге үмітсіз күйде, Кроули Динді [[Қабыл таңбасы]]н қабылдауға итермелейді. Бұл таңбаны Диннің арғы атасы Қабыл берген. Кейін Кроули [[Алғашқы Қылыш]]ты табуға көмектеседі. Сэммен қарым-қатынасын қайта жақсартып, Дин Абаддонды өлтіріп, Гадреэльді де өлтірмек болады. Ақыры Метатронмен бетпе-бет келіп, Дин өлімші жарақат алып, тағы да қаза табады. Оның денесі бункерге қайтарылады, бірақ Дин қайта тіріледі — енді ол жынға айналған және [[Кроулимен]] бірге кетеді.&lt;ref name=&quot;variety20140523&quot;&gt;{{Cite news |last=Prudom |first=Laura |date=2014-05-23 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |access-date=2025-03-29 |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |issn=0042-2738}}&lt;/ref&gt;

====10-маусым====
Жын ретінде өмір сүріп, Абаддонның жақтастарын өлтіріп жүрген Дин бір кезде [[Лестер Моррис]] есімді адамды өлтіреді және өзінің жындық күштері арқылы Кроулидің Сэм туралы айтқандарын растайды. Кейін Сэммен кездескенде, [[Коул]] есімді сарбаз Динге шабуылдап, Сэмге оны қасиетті сумен тұтқындауға мүмкіндік береді. Сэм оны қайта адамға айналдыру үшін [[жыннан емдеу рәсімін]] қолданады. Алайда Дин қашып кетеді. Бірақ Кастиэльдің көмегімен Дин қайтадан емделеді, дегенмен ол әлі де [[Қабыл таңбасымен]] күшейтілген адам болып қала береді.

Уақыт өте келе күші артып, өзін-өзі басқара алмай кеткен Дин [[Қабыл]]дан таңбаны алған адам ретінде ешқандай ем жоқ екенін біледі. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлім]] оған таңбаны алып тастау бүкіл [[Қара Түнек]]ті босататынын, сондықтан Динді қоғамнан аластату қажет екенін айтады. Бұл үшін ол Сэмді өлтіруі керек болады. Алдымен келіссе де, ақыры Дин Өлімді өлтіреді. Бірақ Сэмнің бұрынғы әрекеттері таңбаны бәрібір жоюға алып келеді — соның нәтижесінде Қара Түнек босап шығады.

====11-маусым====
Қара Түнек босатылған соң, Дин мен Сэм оны табуға кіріседі. Олар іздеп жүрген жаратылыс — Құдайдың қарындасы екенін білгенде шошиды. Бұл жаратылыс кейін өзін [[Амара (Supernatural)|Амара]] деп таныстырады. Дин оны өлтіре алмайды, өйткені оған деген ішкі тартылыс сезімі бар. Істі одан әрі қиындататыны — [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльдің]] [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] үшін ыдыс болуға келісуі, өйткені тек архангел ғана Амарамен күресе алады деп сенеді. Бірақ бұл сәтсіз аяқталады — себебі Люцифер құлаған архангел болғандықтан, шамасы жетпейді. Ақырында ағайындылар нағыз Құдай — [[Чак (Supernatural)|Чак Шюрлимен]] байланысады. Ол — Винчестер туралы Інжіл жазған жазушы еді. Чак пен Амара татуласқан соң, бірге кетеді. Осы үшін алғыс ретінде Амара Диннің анасын қайта тірілтеді — бұл Дин үшін күтпеген тосын сый болады.
====12-маусым====
Винчестерлер адам және тылсым күштер тарапынан қауіпке тап болады. [[Хат иелері (Supernatural)|Британдық Хат иелері]] АҚШ-тағы аңшыларды бақылауға алу мақсатында Винчестерлерге шабуыл жасайды. Сонымен қатар [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] жаңа тән іздеп, қашып жүр.

Кейін Люцифер [[АҚШ Президентін]] өзіне ыдыс етіп алады, бірақ Винчестерлер оны бұл тәннен қуып шығады. Осы кезде Люцифер Президентті иеленіп жүргенде [[балалы болғаны]] анықталады, сондықтан Винчестерлер сол баланың анасын қорғауға мәжбүр болады. [[Мэри Винчестер]] британдық Хат иелерімен одақтасу мүмкіндігін зерттейді. [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэль]] Люцифердің баласын қорғауға лайық деп шешеді, бірақ Хат иелері тым қатыгез екенін көрсетіп, одақ тоқтатылады — олар кездейсоқ бір мүшесін өлтіріп алған аңшы әйелді өлтіріп тастайды.

====13-маусым====
Винчестерлер Люциферді [[Апокалипсис Әлемі|параллель әлемге]] қуып жібереді, бұл жерде Апокалипсис 2012 жылы &quot;мерзімінде&quot; орын алған. Алайда бұл жоспар сәтсіз аяқталады: Люцифер бұл әлемнің [[Михаил (Supernatural)|Михаиліне]] негізгі әлем туралы айтып береді. Сонымен қатар, олар Люцифердің баласы — [[Джек Клайн]] атты кенеттен ересекке айналған нефилимді тәрбиелеуге тырысады.

Джек Винчестерлер мен Кастиэльді әкелері ретінде көреді. Ағайындылар [[Гавриил (Supernatural)|Гавриилдің]] тірі екенін анықтап, оны одақтас етеді. Олар Апокалипсис Әлемінен бірнеше адамды (оның ішінде [[Бобби Сингер (балама нұсқасы)]] мен [[Чарли Брэдбери]]ді) құтқарып үлгереді, бірақ Михаил мен Люцифер де бұл әлемге ереді.

Люцифер Джектің [[грациясын]] алып, күшін арттырғанда, оны тоқтатудың жалғыз жолы — Михаилдің ыдысы болуға келісім беру болады. [[Дин Винчестер]] келісім береді, бірақ кейін Михаил Диннің денесін толық иеленіп алады.

====14-маусым====
[[Дин]]нің денесін иемденген Михаил бірнеше апта бойы Жерді зерттейді және монстрларға көмек беріп, олар арқылы әлемді жаулап алмақ болады. Диннің рухы уақытша бет алып, бостандық сұрайды.

Михаил Диннің еркіндігін бір сәтке беріп, кейін қайта денесін алады. Алайда Дин отбасының көмегімен Михаилді өзінің [[санасындағы түрмеге]] қамап тастайды. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] орнын басқан [[Билли (Собиратель)|Билли]] Динге болашақтардың бәрінде Михаил бұл түрмеден қашып кететінін, тек бір болашақта ғана Дин өзін [[Энохийлік жәшікке]] жауып, мұхит түбіне тастау арқылы мұны тоқтата алатынын айтады. Дин жәшікті дайындап бастайды, бірақ Сэмнің басқа жол іздейік деген өтінішін қабылдайды.

Дин сиқырлы інжуді ұстап, жүрегінің ең үлкен тілегін орындайды — нәтижесінде [[Джон Винчестер]]мен қайта қауышады. Дин Михаилден құтылуды тілегенімен, шыққан нәтиже жүрек тебірентерлік отбасылық кездесуге айналады. Уақыт сызығының бұзылмауы үшін Джон өз уақытына қайтып кетеді.

Кейін [[малик жәшігінен]] бас тартқан Дин Сэм, Кастиэль және Джекпен бірге аңшылыққа аттанады. Осы кезде ол есінен танып, оянғанда Михаил оның санасынан шығып кеткенін көреді. Михаил аңшыларды қырып тастап, Винчестерлерді азаптайды. Алайда Джек өз [[жанын]] пайдаланып, Михаилді өлтіріп, оның грациясын сіңіреді. Осылайша Джек толық күшіне қайта оралады, бірақ жаны таусыла бастайды.

Бұл уақытта Люцифердің бұрынғы ыдысы оны [[Бос Кеңістік]]тен тірілтпек болады. Джек оны тоқтатады, бірақ сол жолы [[Мэри Винчестерді]] абайсызда өлтіріп алады. Дин анасының өлімі туралы біліп, аза мен ашуға булығады. Джекті өлтіру үшін [[Чак (Supernatural)|Чак]] келіп, өзімен бірге ерекше қару әкеледі: бұл қару нысанға не істесе, иесіне де соны жасайды. Дин оны Джекке бағыттайды, бірақ соңғы сәтте атып жібермей, түсіністік танытады.

Бұл Чактың ашуын тудырады. Сэм мен Дин өз өмірлерінің шын мәнінде Чактың ойын-сауығына айналғанын түсінеді. Ашуға булыққан Чак Джекті өлтіріп, тозақтан барлық зұлым рухтарды босатады. Ол: «Хикая аяқталды. Қош келдіңдер, ақырзаман!» — деп мәлімдейді. Винчестерлер мен Кастиэль жау шоғырын қарсы алуға дайындалады.

====15-маусым====
Чак тозақ қақпаларын ашып, ақырзаманды бастаған соң, Сэм, Дин және Кастиэль зомби мен аруақтармен күресуге мәжбүр болады.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pruner |first=Aaron |last2=Weatherhead |first2=Shaina |date=2020-11-20 |title='Supernatural' Series Finale Explained: How Does the Winchesters' Story End? |url=https://collider.com/supernatural-series-finale-explained/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Collider (website)|Collider]] |language=en-US}}&lt;/ref&gt; Олар тозақ пен әлем арасындағы саңылауды жауып, Чакты жеңудің жолын іздейді. Көп қиындықтан кейін, олар оны жеңіп шығады.

Алайда сол жеңістен соң Дин аңшылық кезінде [[вампирлер]] шабуылынан қайтыс болады. Өлімімен келісіп, Сэммен қоштасады. Кейін [[жәннатта]] [[Бобби Сингер]]мен қайта қауышып, оған Чак жеңілгеннен кейінгі жағдайларды түсіндіреді. Дин [[Кастиэльдің]] [[Бос Кеңістіктен]] құтқарылғанын және Кастиэль мен Джек жәннатты жақсартқанын біледі.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-20 |title=Here's how everyone's story ended on 'Supernatural' |url=https://ew.com/tv/supernatural-characters-final-season-endings/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt; Сэм Жер бетінде толыққанды өмір сүріп, кейін Динге жәннатта қосылады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Carry On |episode-link=Carry On (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2020-11-19 |season=15 |number=20 |credits=[[Andrew Dabb]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;
====''The Winchesters''====
1970-жылдары орын алған бұл хикаяда Дин Винчестер ата-анасы — [[Джон Винчестер]] мен [[Мэри Кэмпбелл]]дің қалай танысып, ғашық болып, әкелерін іздеу жолында бірге жын-перілермен күрескені туралы баяндап отырады. Бұл оқиғаларды баяндау барысында Дин Винчестер ешкім білмейтін бір шындықты ашады: [[Акрида]] — бүкіл тіршілікке қауіп төндіретін құбыжықтар және Дин ата-анасының өміріндегі бұл жоғалған тарау жайлы көбірек мәлімет жинамақ ниетте.

[[Сэмюэл Кэмпбелл]]дің жарық зақымдаған барлау фотоларының арасынан Джон оған [[Генри Винчестер]]дің хатын берген ер адамды байқап қалады. Джон мен Мэри бұл адамды танымайды, бірақ фотода [[Импала]] көлігіне мініп жатқан бұл адам — Дин екені белгілі болады. Акрида Динді тоқтатуға аңшыларды біріктірген адам деп танып, оны іздеуге [[Монстрлар клубын]] пайдалануды көздейді. Акридаға тұтқынға түскен Джон олар Диннен қорқатынын байқап, Дин бұл әлемге жат емес екенін, оларды өлтіре алатын жалғыз адам екенін түсінеді.

Флешбэк арқылы Джон Вьетнамнан оралған соң оған Генридің хатын Дин береді, бұл кезде Дин [[Бобби Сингер]]мен бірге Акридаға қарсы аңшылық жүргізіп жүрген болатын. Қазіргі уақытта Акрида патшайымы [[Джоан Хопкинс]] Дин мен Импаланың бір портал арқылы жіберіліп, жойылғанын айтады. [[Остиум]] және Диннің аңшылық күнделігі арқылы Монстрлар клубы Динді қайтаруға тырысады, бірақ тек Импаланы ғана қайтара алады. Сол себепті олар Дин өліп қалған деп ойлайды. Алайда Импала да бұл әлемге жат болғандықтан, Мэри оны [[Джоан]]ға соғып өлтіреді, бұл арқылы Акрида да жойылады. Бірақ бұл әрекет Мэриді портал арқылы өткізіп жібереді.

Дин Мэриді порталдан құтқарып, Монстрлар клубының [[балама ғаламда]] екенін түсіндіреді. [[Carry On (Supernatural)|Өлімінен кейін Жәннатта]] жүріп, Дин бірнеше ғаламды аралап, отбасы бақытты өмір сүретін әлемді іздейді. Осы кезде ол Чактың жеңілген жағдайына дайындалған [[Акрида]] деген қауіпсіздік тетігін тауып алады. Акрида Сэмге де қауіп төндіргендіктен, Дин [[Джек]]тің араласпау туралы бұйрығына қарамай, бұл іске араласады. Джек оған ескерту жасаса да, соңында келісіп, Динге өз күнделігі мен [[Кольт]]ті қайтарып береді.

Дин Джонға күнделігін береді — бұл күнделік Джонның күнделігі Динге жол көрсеткендей, оған жол көрсетпек. Ал Мэриге Кольтті береді, оны келесі жылы Мэримен [[келісім жасайтын]] [[Азазел]] кездескенде қолдануға ескерту жасайды. Одан аты-жөнін сұрағанда, Дин [[Джеймс Хетфилд]] деп өтірік ат береді. Сосын Джек пен Боббимен бірге қайтадан Жәннатқа аттанып, бұл ғаламда отбасына бақыт бұйырғанына разы күйде кетеді.

== Қабілеттері мен дағдылары ==
Дин — тәжірибелі әрі өте тапқыр аңшы.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=2HIyhLRKK7A |title=COMIC CON 2018 {{!}} Jensen Ackles Talks Dean Winchester and 'Supernatural' |date=2018-07-26 |type=Video |language=en |publisher=Fangirlish |via=[[YouTube]]}}&lt;/ref&gt; Ол әртүрлі [[атыс қаруы|қаруларды]] жақсы меңгерген; көбінесе [[Colt 1911]] тапаншасы мен [[кесілген мылтықты]] қолданады. Қол күрес, [[пышақпен ұрыс]] және айла-тәсілдерді жетік меңгерген. Ол бірнеше рет адамдар мен [[шэйпшифтер]], вампирлер және жындар сияқты күшті тіршілік иелерін жеңіп шыққан.

«Croatoan» эпизодында [[Молотов коктейлі]] мен [[жарылғыш құрал]] дайындап, [[химияны]] білетінін көрсетеді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Croatoan |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2006-12-07 |season=2 |number=9 |credits=John Shiban (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; «Phantom Traveler» бөлімінде ескі [[Уокман]]нан [[ЭМӨ]] детектор құрастырып, [[электроника]] мен [[кері инженерия]]дан хабары бар екенін дәлелдейді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Phantom Traveller |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-10-04 |season=1 |number=4 |credits=Richard Hatem (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;

Дин тылсым күштер туралы, [[мифология]] мен [[сиқырлар]]ды терең меңгерген және 4-маусымнан бастап [[періштелерге]] қарсы сиқырларды қолдана бастайды.

Аңшылық барысында Дин жиі өзін [[ФБР]], [[Ауруларды бақылау және алдын алу орталығы|CDC]] секілді үкімет агенті ретінде таныстырып, тергеулерге араласады. Ол сондай-ақ құлып бұзу, сигнализация өшіру, көлік ұрлау, бильярд ойнап ақша табу сияқты тәсілдерді де жетік меңгерген. [[Тозақта]] [[Аластэрдің]] «шәкірті» болған кезде азаптау әдістерін толықтай үйренген.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=ihviwyc_TUg |title=Jensen Ackles talks about Dean's return from Hell |date=2008-09-18 |type=Video |publisher=TheCWSource |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/ihviwyc_TUg |archive-date=2021-12-14 |url-status=live |via=[[YouTube]]}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt;

Дин көліктерге өте жақын, [[Impala (Supernatural)|Импаласын]] бала кезінен бастап өзі жөндеп, жақсы күйде ұстап келеді.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-18 |title='Supernatural's Jensen Ackles says he struggled with the show's ending at first |url=https://ew.com/tv/supernatural-jensen-ackles-final-season-interview/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt;

Қосымша қабілеттері:
Вампир кезінде: күш, көру, иіс және есту қабілеті күшейді.
Қабылдаған Марк Кайна: адам бола тұра ерекше күшке ие болды, [[Метатрон]] сияқты періштелермен тең күресе алды. Қанжарды өзіне тарту, алдын ала түстер көру және сиқыр мен жындарға иммунитет сияқты күштері болды.
Жын Дин: күші [[Тозақтың серілерімен]] теңесті, телепатия, жарадан жылдам жазылу, экзорцизмге төзімділік секілді қабілеттерге ие болды.
Михаил ретінде: телепортация, телекинез, жылдам сауығу, және [[Архангел семсерін]] пайдалану мүмкіндігі болды.
''The Winchesters'' хикаясында Дин жарақат алмайтын рухани формада жүреді. Бір портал оны жоя алмайды, себебі ол әлдеқашан өлген. Дегенмен, ол әлеммен физикалық әрекеттесе алады және [[елес]]тер сияқты кенеттен жоғалып, қайта пайда бола алады. Дегенмен, Дин ең алдымен [[Импаламен]] жүріп-тұрғанды жөн көреді — бұл көлікті ол [[Жәннаттан]] ала келген.
== Сілтемелер ==
{{Табиғаттан тыс}}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>8kvkucrfhydh498jg32w5c5q2gj107d</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484438</id>
      <parentid>3484437</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T04:37:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <origin>3484438</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="53579" sha1="t61z742eec78a2bgrz0t92sm9w85bna" xml:space="preserve">{{Кейіпкер
| есімі                 = Дин Винчестер
| төл есімі             = 
| суреті                = Jensen Ackles by Gage Skidmore.jpg
| сурет тақырыбы        = Дин Винчестер рөлін сомдаушы актер Дженсен Эклс
| сериясы               =
| ғаламы                = 
| авторлары             = [[Эрик Крипке]]
| негізделген           = 
| шабыт көзі            = Дин Мориарти
| бейімделген           = [[Табиғаттан тыс (телесериал)|Табиғаттан тыс]]&lt;br /&gt;Винчестерлер
| сомдаған              = [[Дженсен Эклс]]
| дыбыстаған            = 
| алғаш көрінуі         = «Пилот» (2005)
| соңғы көрінуі         = 
| пайда болулары        = 
| шын есімі             = 
| толық аты             = 
| лақап аты             = 
| түрі                  = [[адам]]&lt;br /&gt;[[вампир]]
| жынысы                = ер
| мәртебесі             = қайтыс болған
| жасы                  = 
| туған күні            = 
| туған жері            = Канзас, Лоуренс
| қайтыс болған күні    = 
| қайтыс болған жері    = 
| өлім себебі           = арқасына кірген темірден қайтыс болды
| планетасы             = 
| отаны                 = 
| ұлты                  = 
| мекенжайы             = 
| кәсібі                = демондар аңшысы
| тиесілігі             = Аңшылар, Білім сақтаушылар
| лауазымы              = 
| атағы                 = 
| жұбайы                = 
| балалары              = 
| әкесі                 = Джон Винчестер
| анасы                 = Мэри Винчестер
| туыстары              = [[Сэм Винчестер]] (інісі)
| ғашығы                = 
| иесі                  = 
| тәлімгері             = 
| достары               = Бобби Сингер
| одақтастары           =
| ізбасарлары           = 
| қарсыластары          = Кроули, Азазел, Люцифер
| дүниетанымы           = 
| қызығушылықтары       = 
| қабілеттері           = 
| ұрыс стилі            = 
| қаруы                 = кольт, мачете
| көлігі                = Импала 1967
| ресми сайты           = 
}}

'''Дин Винчестер''' ({{lang-en|Dean Winchester}}) — ''[[Табиғаттан тыс (телесериал)|Табиғаттан тыс]]'' атты америкалық драмалық телехикаяның екі [[протагонист|басты кейіпкерінің]] бірі, [[Сэм Винчестер]]дің ағасы. Кейіпкердің негізгі нұсқасын [[Дженсен Эклс]] сомдайды. Өзге нұсқаларын Хантер Брошу (сәби кезі), Ридж Кэнайп (бала кезі), Николай Лоутон-Джистра (жеткіншек кезі), Брок Келли және Дилан Эверетт (жасөспірім кезі), сондай-ақ Чад Эверетт (егде шағы) сомдаған.

==Дамуы==
Дин Винчестерді ''Supernatural'' телехикаясының авторы және бастапқы шоураннері [[Эрик Крипке]] ойлап тапты. Ол The WB арнасына екі бауырдың тылсым құбылыстарды зерттейтін шоу идеясын ұсынған кезде бұл кейіпкерді жасаған болатын.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p.6&lt;/ref&gt; Диннің есімі [[Джек Керуак|Джек Керуактың]] жол сапары туралы ''On the Road'' (Жол үстінде) атты романындағы Дин Мориартиге құрмет ретінде берілген,&lt;ref name=&quot;scarierfiction&quot;&gt;{{cite web |date=March 8, 2007 |title=Fact scarier than fiction |url=http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110827205742/https://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/tv/fact-scarier-than-fiction/story-e6frexlr-1111113119827 |archive-date=August 27, 2011 |access-date=2009-09-30 |website=[[The Daily Telegraph (Sydney)|The Daily Telegraph]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; бұл Крипкенің американдық жол-сапар стиліндегі телехикая жасау идеясымен үйлесіп тұрды.&lt;ref name=&quot;theage&quot;&gt;{{cite news |author=Fernandez |first=Maria Elena |date=January 5, 2006 |title=On the road trip from hell |url=http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121104085911/http://www.theage.com.au/news/tv--radio/on-the-road-trip-from-hell/2006/01/03/1136050443994.html?page=2 |archive-date=November 4, 2012 |access-date=2009-09-30 |work=[[The Age]] |publisher= |location=Melbourne}}&lt;/ref&gt; Бастапқыда бауырлардың тегі &quot;Харрисон&quot; болады деп жоспарланған, бұл Харрисон Фордқа сілтеме еді, өйткені Крипке Диннің &quot;Хан Солоның немқұрайды ержүректілігін&quot; иеленгенін қалаған. Алайда Канзас штатында &quot;Сэм Харрисон&quot; есімді азамат болғандықтан, заңдық себептермен бұл текті өзгертуге тура келді.&lt;ref name=&quot;lastname&quot;&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |interviewer=Angie Rentmeester |title=A 'Supernatural' Spin-Off? Death By Bad Taco? Series Creator Eric Kripke Explains |url=http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606234935/http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/02/14/a_supernatural_spin_off_death_by_bad_tac |archive-date=2011-06-06 |work=Starpulse.com |date=2008-02-14}}&lt;/ref&gt; Winchester Mystery House-қа деген қызығушылығын және телехикаяға &quot;қазіргі заманғы вестерн&quot; атмосферасын бергісі келгенін ескере отырып, Крипке &quot;Винчестер&quot; тегін таңдады. Дин мен оның бауыры Сэм [[Канзас]] штатының Лоуренс қаласынан шыққан, өйткені бұл қала Сталл зиратына жақын орналасқан, ал ол жер қалалық аңыздарымен танымал.&lt;ref&gt;{{Cite interview |last=Kripke |first=Eric |subject-link=Eric Kripke |title=Supernatural: Your Burning Questions Answered! |url=http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20091230184335/http://www.tvguide.com/news/supernatural-burning-questions-38374.aspx |archive-date=2009-12-30 |work=[[TV Guide]] |date=2006-10-12}}&lt;/ref&gt; Дин Винчестер рөлін сомдаған Дженсен Эклз бастапқыда Сэм рөліне кастингке қатысқан, алайда кейін оны Дин рөліне сынап көруге шақырып,&lt;ref&gt;{{cite web |last=Prudom |first=Laura |date=November 11, 2014 |title=Supernatural at 200: The Road So Far, An Oral History |url=https://variety.com/2014/tv/spotlight/supernatural-oral-history-200-episodes-ackles-padalecki-kripke-1201352537/ |access-date=2022-02-19 |website=[[Variety (magazine)|Variety]] |publisher=}}&lt;/ref&gt; сценарийді оқығаннан кейін Дин кейіпкерін көбірек ұнатқанын байқаған.&lt;ref&gt;Knight, Nicholas, (Season 1 Companion), p. 130&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;starc&quot;&gt;{{cite web |last=Begum |first=Mumtaj |date=September 12, 2008 |title=Jensen Ackles enjoys doing Supernatural |url=http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=/2008/9/12/tvnradio/1985443&amp;sec=tvnradio |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081028170727/http://www.star-ecentral.com/news/story.asp?file=%2F2008%2F9%2F12%2Ftvnradio%2F1985443&amp;sec=tvnradio |archive-date=October 28, 2008 |access-date=September 22, 2009 |work=[[The Star (Malaysia)|The Star Online]]}}&lt;/ref&gt;

==Кейіпкердің өмірбаяны==

===Сериалға дейінгі кезең===
Дин Винчестер 1979 жылдың 24 қаңтарында&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=The Monster at the End of This Book |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2009-04-20 |season=4 |number=18 |transcript=Transcript |transcript-url=http://www.supernaturalwiki.com/index.php?title=4.18_The_Monster_at_the_End_of_This_Book_%28transcript%29 |quote=PUBLISHER: &quot;What's May 2nd?&quot; SAM: &quot;That's my – Uh... that's Sam's birthday.&quot; DEAN: &quot;January 24th is Dean's.&quot; |language=en |credits=Julie Siege (writer), [[Mike Rohl]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book |last=Knight |first=Nicholas |date=2012-11-15 |title=The Essential Supernatural: On the Road with Sam and Dean Winchester |publisher=Insight Editions |isbn=978-1608871452 }}&lt;/ref&gt; [[Джон Винчестер (Supernatural)|Джон]] мен [[Мэри Винчестер (Supernatural)|Мэри Винчестердің]] отбасында, Канзас штатының Лоуренс қаласында дүниеге келді. Ол олардың тұңғыш баласы, өзінің інісі [[Сэм Винчестер|Сэмнен]] төрт жас үлкен. Дин ана жағынан әжесі Дианна Кэмпбелдің құрметіне аталған.

1983 жылдың 2 қарашасында Мэри Сэмнің бөлмесінде [[Азазель (Supernatural)|Азазель]] есімді жынның қолынан қаза табады, және үй өртене бастағанда, Динге Сэмді қауіпсіз жерге алып шығу тапсырылды, ал Джон Мэриді құтқаруға тырысқанымен, сәтсіз болды. Осы оқиғадан кейін Дин өзін Сэм үшін жауапты сезінді және олар бірге өскен кезде, әрдайым інісіне қамқор болу міндетін алды.

Джон Мэридің өлімінің себебін зерттеуге кірісіп, тылсым жаратылыстар мен оларды аулайтын адамдар туралы білді. Кейін Джонның өзі де аңшыға айналып, Динді де солай тәрбиеледі, дегенмен екеуі де Сэмнен тылсым дүниелерді жасырып келді, ол тек 8 жасқа келгенде ғана шындықты білді. Винчестерлер елді шарлап, мотельдерде немесе Джонның достарының үйлерінде өмір сүріп жүрді. Джонның үнемі үйде болмауына байланысты, Дин Сэмге бас-көз болуға мәжбүр болды. Дин 16 жасында ұрлық жасағаны үшін тұтқындалып, жасөспірімдер үйіне жіберілді, онда ол біраз уақыт қалыпты мектепте оқуға мүмкіндік алды, бірақ соңында Сэмге қайта оралуды таңдады.

Сериал басталарға дейін Сэм тылсым өмірден алыстап, өз өмірін бастауды шешеді. Джон Сэмге ренжіп, оны отбасын тастап кетті деп есептеді, ал Сэм де кетер алдында болған үлкен жанжалға байланысты реніш ұстады. Джон мен Дин аңшылықты жалғастырып, АҚШ-ты аралап жүрді.

Дин көптеген қару түрлерін қолдануымен танымал. Оның ерекше стиліне қара былғары етік, қара былғары күрте және қою фланель жейделер мен көк джинсы шалбар жатады. Сондай-ақ ол өзінің қара түсті [[Chevrolet Impala (төртінші буын)|1967 жылғы Chevrolet Impala]] көлігімен танымал — ол кейде сол көлікте ұйықтайды және жүк салғышында мол қару-жарақ жинағы сақталған.
===Сериал барысында===

====1-маусым====
Сериал басталған кезде Дин 26 жаста болады және Джон оған өз бетімен аңшылық жасауға рұқсат берген. Бірінші эпизодта Дин колледжде оқып жатқан Сэмге бірнеше жылдан бері алғаш рет келеді және жоғалып кеткен Джонды табуға көмектесуін сұрайды. Алғашында олар табысқа жете алмайды, және эпизод соңында Сэмнің қызы [[List of Supernatural characters#Jessica Moore|Джессика Мур]] аналары сияқты жолмен қайтыс болады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Pilot |episode-link=Pilot (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-09-13 |season=1 |number=1 | credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[David Nutter]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Сэм Динмен бірге жолға шығып, түрлі тылсым жаратылыстарды аулап, әкесін іздеп, аналары мен Джессиканың өлімінің артындағы кінәліні табуға кіріседі. Соңында олар әкелерімен қайта қауышып, [[The Colt (Supernatural)|Колт]] деген ерекше тапаншаны иеленіп, көздері сары түсті қуатты жын — [[Азазель (Supernatural)|Азазельге]] қарсы соққы беруге дайындалады.

====2-маусым====
Оны өлтіре алмай, олар жүк көлігімен соқтығысып, Дин комаға түседі. Жүрегі тоқтап, Дин өледі, бірақ Джон Диннің өмірі үшін жынмен келісім жасап, оны аман алып қалады.

Джонның жаны жынға беріліп, тозаққа кеткен соң, Сэм мен Дин жынды аулауды жалғастырады. Жын кейін Сэмді ұрлап әкетеді. Сэм арқасынан пышақталып, қаза табады, бұл Динді інісінің өмірін сақтау үшін жынмен келісім жасауға итермелейді. Динге тек бір жыл өмір беріледі. Ағайындылар жынды тозақ қақпасын ашуға және [[Лилит (Supernatural)|Лилитті]] босатуға кедергі жасай алмайды. Алайда, олардың әкесі де тозақтан шығып, оларға Сары Көзді Жынды өлтіруге мүмкіндік береді, содан кейін оның жаны жұмаққа кетеді.

====3-маусым====
Қалатын уақыты азайып бара жатқанын сезінген Дин босатылған жындарды аулауға кіріседі. [[Руби (Supernatural)|Руби]] есімді жынмен кездесіп, Дин тозақта тым ұзақ уақыт жанса, өзі де жынға айналуы мүмкін екенін біледі. Ағайындылар Лилит Азазельден кейін тозақтағы билікті алғанын және Диннің келісім-шартын қолында ұстап отырғанын анықтайды. Соңында олар Лилитпен бетпе-бет кездеседі.

Оны өлтіре алмаған Динді тозақ иттері (Хеллхаундар) паршалап өлтіреді, ал жаны тозаққа сүйреледі.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=No Rest for the Wicked |episode-link=No Rest for the Wicked (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2008-05-15 |season=3 |number=16 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Kim Manners]] (director)}}&lt;/ref&gt;

====4-маусым====
Тозақта жүргенде, Лилит [[Аластэр (Supernatural)|Аластэр]] есімді жынға Динді азаптауды бұйырады. Дин төрт ай бойы өлі болғанымен, тозақта бұл 40 жылға тең. 30 жыл бойы азаптауға қарсы тұрып, ақыры Аластэрге қосылып, жандарды азаптай бастайды. Кейін Дин қабірінен оянып, отбасымен қайта қауышады және [[періште]] [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльмен]] кездеседі. Кастиэль мен басқа да періштелер Динді тозақтан құтқарып, қайта тірілткен болып шығады.

Тозақта жасаған істері үшін ішкі қиналысқа түсіп, Сэмді жынның қанын ішуден тоқтатуға тырысады. Кастиэль оны өткенге жіберіп, Дин Азазельмен қайта кездеседі.

Бір сәтте Дин Сэмге тозақта жандарды азаптап қана қоймай, одан ләззат алғанын мойындайды.

Кейін [[Захария (Supernatural)|Захария]] есімді періште Динге аңшылықты жалғастыруды бұйырады, себебі Дин аңшылықты тастамақ болғанда Джонның да тозақта азап көргенін біледі.

''Jump the Shark'' эпизодында Дин мен Сэм [[Адам Миллиган|Адам]] есімді өгей інілері барын біледі. Бастапқыда сенбеген Дин фотосуреттерді көрген соң туыстығына көзі жетеді. Дин Сэмнің Адамға әкелері үйреткен қатал тәсілдерді қолдануына қарсы болады. Эпизод соңында Адамды жын емес, кек қайтарғысы келген ғул өлтіріп, өзін Адам ретінде көрсеткені белгілі болады. Дин Сэмді құтқарып, ағайындылар Адамның денесін өртейді.

Соңында Дин періштелер Апокалипсис болуын қалайтынын біледі. Егер жынның ерекше балаларының бірі (соңғысы — Сэм) Лилитті өлтірсе, Люцифер босатылады. Кастиэль Динге періштелерден қашуға көмектеседі. Дин [[Рубиді]] өлтіреді (ол Лилиттің тыңшысы болған), бірақ [[Люцифер (Supernatural)|Люцифердің]] босатылуына бөгет болуға кеш қалады.

====5-маусым====
Люцифер босатылған соң, белгісіз күш (Құдай) Дин мен Сэмді ұшаққа телепорттайды. Кейін олар Диннің [[Михаил (Supernatural)|Михаил]], ал Сэмнің Люцифер үшін ыдыс рөлі барын біледі. Олар [[Крест жолдарының патшасы]] [[Кроули (Supernatural)|Кроулимен]] кездесіп, [[Төрт салт атты]]мен күрес жүргізеді.

Ағайындылар Люциферді жеңудің жолын іздеп жүріп, ''Колт'' тапаншасын қолданбақ болады және [[Құдай]]ды іздейді, бірақ Колт Люциферді өлтіре алмайтыны, ал Құдайға Апокалипсис маңызды еместігі белгілі болады.&lt;ref name=&quot;abandon all hope&quot;&gt;{{cite episode |title=Abandon All Hope |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=November 19, 2009 |season=5 |number=10 |credits=[[Ben Edlund]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;moon&quot;&gt;{{cite episode |title=Dark Side of the Moon |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 1, 2010 |season=5 |number=16 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), [[Jeff Woolnough]] (director)}}&lt;/ref&gt; Осыдан кейін Дин Михаилдің ыдысы болуға келіспек болады, тіпті бұл миллиондаған адамның өліміне әкелсе де.&lt;ref name=&quot;sympathy&quot;&gt;{{cite episode |title=Sympathy For The Devil |episode-link=Sympathy for the Devil (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=September 10, 2009 |season=5 |number=1 |credits=[[Eric Kripke]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; Алайда, Сэмнің Динге деген сенімі оны басқа шешім іздеуге көндіреді.&lt;ref name=&quot;point of no return&quot;&gt;{{cite episode |title=Point of No Return |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 15, 2010 |season=5 |number=18 |credits=[[Jeremy Carver]] (writer), [[Philip Sgriccia]] (director)}}&lt;/ref&gt; [[Гавриил (Supernatural)|Архангел Гавриил]] қаза тапқан соң, ағайындылар [[Төрт салт аттының]] жүзіктерін пайдаланып, Люциферді қайта тозаққа қамай алатынын біледі.&lt;ref name=&quot;hammer of the gods&quot;&gt;{{cite episode |title=Hammer of the Gods |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |airdate=April 22, 2010 |season=5 |number=19 |credits=[[Andrew Dabb]] &amp; Daniel Loflin (writers), Rick Bota (director)}}&lt;/ref&gt; Дин мен Сэмде соғыс пен аштықтың жүзігі бар, енді індет пен өлімдікі керек болады. Іздестіру кезінде Сэм колледждегі ескі досы Брэдимен кездеседі — ол Джессиканы Сэмге таныстырған және Азазельдің бұйрығымен Джессиканы өлтірген жын болған. Ақпаратты алған соң Дин Сэмге Брэдиді өлтіруге мүмкіндік береді.

[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] Люциферді қайта тозаққа қамау жолын білген соң, Дин Сэмге Люцифердің ыдысы болуға рұқсат береді. Бірақ Сэмнің Динмен арасындағы байланысы оны бақылауды сақтауға көмектеседі, нәтижесінде ол өзін Люцифермен бірге тозақтағы қапасқа тастайды. Михаил де, олардың кіші інісі Адамның денесін иеленіп, бірге түседі.
====6-маусым====
Аңшылықты тастап, бұрынғы кездейсоқ қарым-қатынаста болған Лисамен бірге тұруға көшкен Дин қалыпты өмірге бейімделуге тырысады. Алайда джин шабуыл жасап, оны белгісіз біреу құтқарған соң, ол қайтадан аңшылық өмірге тартылады. Дин інісі Сэм мен нағашы атасы қайтыс болғаннан кейін тірілгенін білгенде қатты таңғалады. Оның мазасы одан әрі кетеді, өйткені Сэм бұрынғыдай жұмсақ емес, суық әрі қатыгез, тіпті Диннің уақытша вампирге айналуына жол береді. Бұл әсіресе таңғаларлық, өйткені әдетте Сэм ағайындылардың ішіндегі мейірімдісі болған.

Кейін Кастиэль Сэмде жан жоқ екенін айтқанда, Дин оны қайтарудың жолын іздей бастайды. Дин [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] көмегімен Сэмнің жанын Люцифердің қапасынан қайтарады. Содан кейін ағайындылар [[Кроули (Supernatural)|Кроули]] мен [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльге]] қатысты астыртын әрекеттің бетін ашады. Олар барлық жындардың анасын — [[Ив (Supernatural)|Ивті]] жеңіп, Лисамен қарым-қатынасты үзіп, Кастиэльдің тозақтағы рухтарды сіңіріп алып, тірі періштелердің ең қуаттысына айналғанын біледі.

====7-маусым====
[[Өлім (Supernatural)|Өлімнен]] көмек сұраған Дин Кастиэльді Пургаторий рухтарын қайтаруға көндіре алмайды, нәтижесінде [[Левиафандар (Supernatural)|левиафандар]] босап, Жерді жаулап алуға әрекет жасайды. Ағайындылардың әке орнына жүрген [[Бобби Сингер]]ді левиафан көсемі [[Дик Роман]] өлтіреді. Осы кезде олар [[Кевин Тран (Supernatural)|Кевин Тран]] есімді пайғамбармен одақтас болады.

[[Құдайдың Сөзі]] арқылы Дин мен Кастиэль Романды өлтіреді, бірақ кейінгі жарылыста өздері де қаза тауып, [[Пургаторийге]] сүйреледі.

====8-маусым====
Кастиэль тастап кеткеннен кейін, Дин вампир [[Бенни (Supernatural)|Беннидің]] көмегімен Пургаторийде бір жыл тірі қалады. Кейін екеуі қашып шығады. Дин Сэмнің оны іздемегенін білгенде ашуға булығады. Олар Кевинмен қайта қауышып, Тозақ қақпасын жабуға арналған сынақтар туралы тағы бір [[Құдай сөзі]]н табады. Дин Сэмге сынақтарды орындауға көмектеседі және олар бұл жолда [[Метатрон (Supernatural)|Метатрон]] атты қашқын періштемен және [[Абаддон (Supernatural)|Абаддон]] есімді тозақ рыцарымен кездеседі. Сонымен қатар, әке жағынан аталары оларға [[Хат иелері (Supernatural)|Хат иелері]] бункерін база ретінде қалдырады. Дин Кастиэльдің [[Наоми (Supernatural)|Наоми]] атты періште тарапынан өзін өлтіруге бағдарламаланғанын білгенде шошиды. [[Кроули (Supernatural)|Кроулиді]] ұстап, Дин Сэмді сынақты аяқтаудан тоқтатады, себебі бұл оның өліміне әкелуі мүмкін екенін біледі. Ауруханаға бара жатқанда, Сэм құлап түседі, дәл осы кезде періштелер Жерге құлай бастайды.

====9-маусым====
Көмек сұрап дұға еткен Дин Метатрон Кастиэльді алдап, оның рақымын ұрлап, адамға айналдырғанын біледі. [[Езекииль]] есімді періште Сэмнің денесін иеленуге ұсыныс жасап, Дин келіседі, себебі бұл Сэмді құтқарып қалудың жалғыз жолы. Бірақ Езекииль Сэмнің денесінде болғанда, Дин Кастиэльден көмек ала алмай, Абаддонмен күресудің жолын іздеуге мәжбүр болады. Кейін Езекииль өзін [[Гадреэль (Supernatural)|Гадреэль]] екендігін жариялап, Динді жеңіп, Кевинді құтқаруға мүмкіндік бермейді. Ақырында Дин [[Кроули (Supernatural)|Кроулидің]] көмегіне жүгініп, Гадреэльді Сэмнің денесінен қуып шығуға қол жеткізеді, бірақ бұл ағайындылардың арасын ашады.

Абаддонды жеңуге үмітсіз күйде, Кроули Динді [[Қабыл таңбасы]]н қабылдауға итермелейді. Бұл таңбаны Диннің арғы атасы Қабыл берген. Кейін Кроули [[Алғашқы Қылыш]]ты табуға көмектеседі. Сэммен қарым-қатынасын қайта жақсартып, Дин Абаддонды өлтіріп, Гадреэльді де өлтірмек болады. Ақыры Метатронмен бетпе-бет келіп, Дин өлімші жарақат алып, тағы да қаза табады. Оның денесі бункерге қайтарылады, бірақ Дин қайта тіріледі — енді ол жынға айналған және [[Кроулимен]] бірге кетеді.&lt;ref name=&quot;variety20140523&quot;&gt;{{Cite news |last=Prudom |first=Laura |date=2014-05-23 |title='Supernatural' Season 10: Mark Sheppard Promoted to Series Regular |url=https://variety.com/2014/tv/news/supernatural-season-10-mark-sheppard-series-regular-1201190067/ |access-date=2025-03-29 |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |issn=0042-2738}}&lt;/ref&gt;

====10-маусым====
Жын ретінде өмір сүріп, Абаддонның жақтастарын өлтіріп жүрген Дин бір кезде [[Лестер Моррис]] есімді адамды өлтіреді және өзінің жындық күштері арқылы Кроулидің Сэм туралы айтқандарын растайды. Кейін Сэммен кездескенде, [[Коул]] есімді сарбаз Динге шабуылдап, Сэмге оны қасиетті сумен тұтқындауға мүмкіндік береді. Сэм оны қайта адамға айналдыру үшін [[жыннан емдеу рәсімін]] қолданады. Алайда Дин қашып кетеді. Бірақ Кастиэльдің көмегімен Дин қайтадан емделеді, дегенмен ол әлі де [[Қабыл таңбасымен]] күшейтілген адам болып қала береді.

Уақыт өте келе күші артып, өзін-өзі басқара алмай кеткен Дин [[Қабыл]]дан таңбаны алған адам ретінде ешқандай ем жоқ екенін біледі. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлім]] оған таңбаны алып тастау бүкіл [[Қара Түнек]]ті босататынын, сондықтан Динді қоғамнан аластату қажет екенін айтады. Бұл үшін ол Сэмді өлтіруі керек болады. Алдымен келіссе де, ақыры Дин Өлімді өлтіреді. Бірақ Сэмнің бұрынғы әрекеттері таңбаны бәрібір жоюға алып келеді — соның нәтижесінде Қара Түнек босап шығады.

====11-маусым====
Қара Түнек босатылған соң, Дин мен Сэм оны табуға кіріседі. Олар іздеп жүрген жаратылыс — Құдайдың қарындасы екенін білгенде шошиды. Бұл жаратылыс кейін өзін [[Амара (Supernatural)|Амара]] деп таныстырады. Дин оны өлтіре алмайды, өйткені оған деген ішкі тартылыс сезімі бар. Істі одан әрі қиындататыны — [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэльдің]] [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] үшін ыдыс болуға келісуі, өйткені тек архангел ғана Амарамен күресе алады деп сенеді. Бірақ бұл сәтсіз аяқталады — себебі Люцифер құлаған архангел болғандықтан, шамасы жетпейді. Ақырында ағайындылар нағыз Құдай — [[Чак (Supernatural)|Чак Шюрлимен]] байланысады. Ол — Винчестер туралы Інжіл жазған жазушы еді. Чак пен Амара татуласқан соң, бірге кетеді. Осы үшін алғыс ретінде Амара Диннің анасын қайта тірілтеді — бұл Дин үшін күтпеген тосын сый болады.
====12-маусым====
Винчестерлер адам және тылсым күштер тарапынан қауіпке тап болады. [[Хат иелері (Supernatural)|Британдық Хат иелері]] АҚШ-тағы аңшыларды бақылауға алу мақсатында Винчестерлерге шабуыл жасайды. Сонымен қатар [[Люцифер (Supernatural)|Люцифер]] жаңа тән іздеп, қашып жүр.

Кейін Люцифер [[АҚШ Президентін]] өзіне ыдыс етіп алады, бірақ Винчестерлер оны бұл тәннен қуып шығады. Осы кезде Люцифер Президентті иеленіп жүргенде [[балалы болғаны]] анықталады, сондықтан Винчестерлер сол баланың анасын қорғауға мәжбүр болады. [[Мэри Винчестер]] британдық Хат иелерімен одақтасу мүмкіндігін зерттейді. [[Кастиэль (Supernatural)|Кастиэль]] Люцифердің баласын қорғауға лайық деп шешеді, бірақ Хат иелері тым қатыгез екенін көрсетіп, одақ тоқтатылады — олар кездейсоқ бір мүшесін өлтіріп алған аңшы әйелді өлтіріп тастайды.

====13-маусым====
Винчестерлер Люциферді [[Апокалипсис Әлемі|параллель әлемге]] қуып жібереді, бұл жерде Апокалипсис 2012 жылы &quot;мерзімінде&quot; орын алған. Алайда бұл жоспар сәтсіз аяқталады: Люцифер бұл әлемнің [[Михаил (Supernatural)|Михаиліне]] негізгі әлем туралы айтып береді. Сонымен қатар, олар Люцифердің баласы — [[Джек Клайн]] атты кенеттен ересекке айналған нефилимді тәрбиелеуге тырысады.

Джек Винчестерлер мен Кастиэльді әкелері ретінде көреді. Ағайындылар [[Гавриил (Supernatural)|Гавриилдің]] тірі екенін анықтап, оны одақтас етеді. Олар Апокалипсис Әлемінен бірнеше адамды (оның ішінде [[Бобби Сингер (балама нұсқасы)]] мен [[Чарли Брэдбери]]ді) құтқарып үлгереді, бірақ Михаил мен Люцифер де бұл әлемге ереді.

Люцифер Джектің [[грациясын]] алып, күшін арттырғанда, оны тоқтатудың жалғыз жолы — Михаилдің ыдысы болуға келісім беру болады. [[Дин Винчестер]] келісім береді, бірақ кейін Михаил Диннің денесін толық иеленіп алады.

====14-маусым====
[[Дин]]нің денесін иемденген Михаил бірнеше апта бойы Жерді зерттейді және монстрларға көмек беріп, олар арқылы әлемді жаулап алмақ болады. Диннің рухы уақытша бет алып, бостандық сұрайды.

Михаил Диннің еркіндігін бір сәтке беріп, кейін қайта денесін алады. Алайда Дин отбасының көмегімен Михаилді өзінің [[санасындағы түрмеге]] қамап тастайды. Кейін [[Өлім (Supernatural)|Өлімнің]] орнын басқан [[Билли (Собиратель)|Билли]] Динге болашақтардың бәрінде Михаил бұл түрмеден қашып кететінін, тек бір болашақта ғана Дин өзін [[Энохийлік жәшікке]] жауып, мұхит түбіне тастау арқылы мұны тоқтата алатынын айтады. Дин жәшікті дайындап бастайды, бірақ Сэмнің басқа жол іздейік деген өтінішін қабылдайды.

Дин сиқырлы інжуді ұстап, жүрегінің ең үлкен тілегін орындайды — нәтижесінде [[Джон Винчестер]]мен қайта қауышады. Дин Михаилден құтылуды тілегенімен, шыққан нәтиже жүрек тебірентерлік отбасылық кездесуге айналады. Уақыт сызығының бұзылмауы үшін Джон өз уақытына қайтып кетеді.

Кейін [[малик жәшігінен]] бас тартқан Дин Сэм, Кастиэль және Джекпен бірге аңшылыққа аттанады. Осы кезде ол есінен танып, оянғанда Михаил оның санасынан шығып кеткенін көреді. Михаил аңшыларды қырып тастап, Винчестерлерді азаптайды. Алайда Джек өз [[жанын]] пайдаланып, Михаилді өлтіріп, оның грациясын сіңіреді. Осылайша Джек толық күшіне қайта оралады, бірақ жаны таусыла бастайды.

Бұл уақытта Люцифердің бұрынғы ыдысы оны [[Бос Кеңістік]]тен тірілтпек болады. Джек оны тоқтатады, бірақ сол жолы [[Мэри Винчестерді]] абайсызда өлтіріп алады. Дин анасының өлімі туралы біліп, аза мен ашуға булығады. Джекті өлтіру үшін [[Чак (Supernatural)|Чак]] келіп, өзімен бірге ерекше қару әкеледі: бұл қару нысанға не істесе, иесіне де соны жасайды. Дин оны Джекке бағыттайды, бірақ соңғы сәтте атып жібермей, түсіністік танытады.

Бұл Чактың ашуын тудырады. Сэм мен Дин өз өмірлерінің шын мәнінде Чактың ойын-сауығына айналғанын түсінеді. Ашуға булыққан Чак Джекті өлтіріп, тозақтан барлық зұлым рухтарды босатады. Ол: «Хикая аяқталды. Қош келдіңдер, ақырзаман!» — деп мәлімдейді. Винчестерлер мен Кастиэль жау шоғырын қарсы алуға дайындалады.

====15-маусым====
Чак тозақ қақпаларын ашып, ақырзаманды бастаған соң, Сэм, Дин және Кастиэль зомби мен аруақтармен күресуге мәжбүр болады.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Pruner |first=Aaron |last2=Weatherhead |first2=Shaina |date=2020-11-20 |title='Supernatural' Series Finale Explained: How Does the Winchesters' Story End? |url=https://collider.com/supernatural-series-finale-explained/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Collider (website)|Collider]] |language=en-US}}&lt;/ref&gt; Олар тозақ пен әлем арасындағы саңылауды жауып, Чакты жеңудің жолын іздейді. Көп қиындықтан кейін, олар оны жеңіп шығады.

Алайда сол жеңістен соң Дин аңшылық кезінде [[вампирлер]] шабуылынан қайтыс болады. Өлімімен келісіп, Сэммен қоштасады. Кейін [[жәннатта]] [[Бобби Сингер]]мен қайта қауышып, оған Чак жеңілгеннен кейінгі жағдайларды түсіндіреді. Дин [[Кастиэльдің]] [[Бос Кеңістіктен]] құтқарылғанын және Кастиэль мен Джек жәннатты жақсартқанын біледі.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-20 |title=Here's how everyone's story ended on 'Supernatural' |url=https://ew.com/tv/supernatural-characters-final-season-endings/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt; Сэм Жер бетінде толыққанды өмір сүріп, кейін Динге жәннатта қосылады.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Carry On |episode-link=Carry On (Supernatural) |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2020-11-19 |season=15 |number=20 |credits=[[Andrew Dabb]] (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;
====''The Winchesters''====
1970-жылдары орын алған бұл хикаяда Дин Винчестер ата-анасы — [[Джон Винчестер]] мен [[Мэри Кэмпбелл]]дің қалай танысып, ғашық болып, әкелерін іздеу жолында бірге жын-перілермен күрескені туралы баяндап отырады. Бұл оқиғаларды баяндау барысында Дин Винчестер ешкім білмейтін бір шындықты ашады: [[Акрида]] — бүкіл тіршілікке қауіп төндіретін құбыжықтар және Дин ата-анасының өміріндегі бұл жоғалған тарау жайлы көбірек мәлімет жинамақ ниетте.

[[Сэмюэл Кэмпбелл]]дің жарық зақымдаған барлау фотоларының арасынан Джон оған [[Генри Винчестер]]дің хатын берген ер адамды байқап қалады. Джон мен Мэри бұл адамды танымайды, бірақ фотода [[Импала]] көлігіне мініп жатқан бұл адам — Дин екені белгілі болады. Акрида Динді тоқтатуға аңшыларды біріктірген адам деп танып, оны іздеуге [[Монстрлар клубын]] пайдалануды көздейді. Акридаға тұтқынға түскен Джон олар Диннен қорқатынын байқап, Дин бұл әлемге жат емес екенін, оларды өлтіре алатын жалғыз адам екенін түсінеді.

Флешбэк арқылы Джон Вьетнамнан оралған соң оған Генридің хатын Дин береді, бұл кезде Дин [[Бобби Сингер]]мен бірге Акридаға қарсы аңшылық жүргізіп жүрген болатын. Қазіргі уақытта Акрида патшайымы [[Джоан Хопкинс]] Дин мен Импаланың бір портал арқылы жіберіліп, жойылғанын айтады. [[Остиум]] және Диннің аңшылық күнделігі арқылы Монстрлар клубы Динді қайтаруға тырысады, бірақ тек Импаланы ғана қайтара алады. Сол себепті олар Дин өліп қалған деп ойлайды. Алайда Импала да бұл әлемге жат болғандықтан, Мэри оны [[Джоан]]ға соғып өлтіреді, бұл арқылы Акрида да жойылады. Бірақ бұл әрекет Мэриді портал арқылы өткізіп жібереді.

Дин Мэриді порталдан құтқарып, Монстрлар клубының [[балама ғаламда]] екенін түсіндіреді. [[Carry On (Supernatural)|Өлімінен кейін Жәннатта]] жүріп, Дин бірнеше ғаламды аралап, отбасы бақытты өмір сүретін әлемді іздейді. Осы кезде ол Чактың жеңілген жағдайына дайындалған [[Акрида]] деген қауіпсіздік тетігін тауып алады. Акрида Сэмге де қауіп төндіргендіктен, Дин [[Джек]]тің араласпау туралы бұйрығына қарамай, бұл іске араласады. Джек оған ескерту жасаса да, соңында келісіп, Динге өз күнделігі мен [[Кольт]]ті қайтарып береді.

Дин Джонға күнделігін береді — бұл күнделік Джонның күнделігі Динге жол көрсеткендей, оған жол көрсетпек. Ал Мэриге Кольтті береді, оны келесі жылы Мэримен [[келісім жасайтын]] [[Азазел]] кездескенде қолдануға ескерту жасайды. Одан аты-жөнін сұрағанда, Дин [[Джеймс Хетфилд]] деп өтірік ат береді. Сосын Джек пен Боббимен бірге қайтадан Жәннатқа аттанып, бұл ғаламда отбасына бақыт бұйырғанына разы күйде кетеді.

== Қабілеттері мен дағдылары ==
Дин — тәжірибелі әрі өте тапқыр аңшы.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=2HIyhLRKK7A |title=COMIC CON 2018 {{!}} Jensen Ackles Talks Dean Winchester and 'Supernatural' |date=2018-07-26 |type=Video |language=en |publisher=Fangirlish |via=[[YouTube]]}}&lt;/ref&gt; Ол әртүрлі [[атыс қаруы|қаруларды]] жақсы меңгерген; көбінесе [[Colt 1911]] тапаншасы мен [[кесілген мылтықты]] қолданады. Қол күрес, [[пышақпен ұрыс]] және айла-тәсілдерді жетік меңгерген. Ол бірнеше рет адамдар мен [[шэйпшифтер]], вампирлер және жындар сияқты күшті тіршілік иелерін жеңіп шыққан.

«Croatoan» эпизодында [[Молотов коктейлі]] мен [[жарылғыш құрал]] дайындап, [[химияны]] білетінін көрсетеді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Croatoan |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2006-12-07 |season=2 |number=9 |credits=John Shiban (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt; «Phantom Traveler» бөлімінде ескі [[Уокман]]нан [[ЭМӨ]] детектор құрастырып, [[электроника]] мен [[кері инженерия]]дан хабары бар екенін дәлелдейді.&lt;ref&gt;{{Cite episode |title=Phantom Traveller |series=Supernatural |series-link=Supernatural (American TV series) |network=[[The CW]] |date=2005-10-04 |season=1 |number=4 |credits=Richard Hatem (writer), [[Robert Singer (producer)|Robert Singer]] (director)}}&lt;/ref&gt;

Дин тылсым күштер туралы, [[мифология]] мен [[сиқырлар]]ды терең меңгерген және 4-маусымнан бастап [[періштелерге]] қарсы сиқырларды қолдана бастайды.

Аңшылық барысында Дин жиі өзін [[ФБР]], [[Ауруларды бақылау және алдын алу орталығы|CDC]] секілді үкімет агенті ретінде таныстырып, тергеулерге араласады. Ол сондай-ақ құлып бұзу, сигнализация өшіру, көлік ұрлау, бильярд ойнап ақша табу сияқты тәсілдерді де жетік меңгерген. [[Тозақта]] [[Аластэрдің]] «шәкірті» болған кезде азаптау әдістерін толықтай үйренген.&lt;ref&gt;{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=ihviwyc_TUg |title=Jensen Ackles talks about Dean's return from Hell |date=2008-09-18 |type=Video |publisher=TheCWSource |archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/ihviwyc_TUg |archive-date=2021-12-14 |url-status=live |via=[[YouTube]]}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt;

Дин көліктерге өте жақын, [[Impala (Supernatural)|Импаласын]] бала кезінен бастап өзі жөндеп, жақсы күйде ұстап келеді.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Highfill |first=Samantha |date=2020-11-18 |title='Supernatural's Jensen Ackles says he struggled with the show's ending at first |url=https://ew.com/tv/supernatural-jensen-ackles-final-season-interview/ |access-date=2021-01-01 |website=[[Entertainment Weekly]] |language=EN}}&lt;/ref&gt;

Қосымша қабілеттері:
Вампир кезінде: күш, көру, иіс және есту қабілеті күшейді.
Қабылдаған Марк Кайна: адам бола тұра ерекше күшке ие болды, [[Метатрон]] сияқты періштелермен тең күресе алды. Қанжарды өзіне тарту, алдын ала түстер көру және сиқыр мен жындарға иммунитет сияқты күштері болды.
Жын Дин: күші [[Тозақтың серілерімен]] теңесті, телепатия, жарадан жылдам жазылу, экзорцизмге төзімділік секілді қабілеттерге ие болды.
Михаил ретінде: телепортация, телекинез, жылдам сауығу, және [[Архангел семсерін]] пайдалану мүмкіндігі болды.
''The Winchesters'' хикаясында Дин жарақат алмайтын рухани формада жүреді. Бір портал оны жоя алмайды, себебі ол әлдеқашан өлген. Дегенмен, ол әлеммен физикалық әрекеттесе алады және [[елес]]тер сияқты кенеттен жоғалып, қайта пайда бола алады. Дегенмен, Дин ең алдымен [[Импаламен]] жүріп-тұрғанды жөн көреді — бұл көлікті ол [[Жәннаттан]] ала келген.
== Сілтемелер ==
{{Табиғаттан тыс}}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>t61z742eec78a2bgrz0t92sm9w85bna</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Үлгі:Табиғаттан тыс</title>
    <ns>10</ns>
    <id>761549</id>
    <revision>
      <id>3484358</id>
      <timestamp>2025-06-29T00:59:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>Жаңа бетте: {{Үлгі:Навигация | атауы     = Supernatural | тақырып   = '''''Supernatural''''' телехикаясы | сурет     = [[Файл:Supernatural 2005 logo.svg|center|180px]] | мазмұны = * '''[[Supernatural (телехикая)|Шолу]]''' * '''[[Supernatural бөлімдерінің тізімі|Бөлімдер тізімі]]''' * '''Кейіпкерлер''' ** [[Дин Винчестер]] ** [[Сэм Винчестер]] ** Ка...</comment>
      <origin>3484358</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1548" sha1="68souwvnr3ji7yuevmu41ouiexda4aq" xml:space="preserve">{{Үлгі:Навигация
| атауы     = Supernatural
| тақырып   = '''''Supernatural''''' телехикаясы
| сурет     = [[Файл:Supernatural 2005 logo.svg|center|180px]]
| мазмұны =
* '''[[Supernatural (телехикая)|Шолу]]'''
* '''[[Supernatural бөлімдерінің тізімі|Бөлімдер тізімі]]'''
* '''Кейіпкерлер'''
** [[Дин Винчестер]]
** [[Сэм Винчестер]]
** [[Кастиэль]]
** [[Кроули (Supernatural)|Кроули]]
* '''Маусымдар'''
** [[Supernatural (1-маусым)|1-маусым]]
** [[Supernatural (2-маусым)|2-маусым]]
** [[Supernatural (3-маусым)|3-маусым]]
** [[Supernatural (4-маусым)|4-маусым]]
** [[Supernatural (5-маусым)|5-маусым]]
** [[Supernatural (6-маусым)|6-маусым]]
** [[Supernatural (7-маусым)|7-маусым]]
** [[Supernatural (8-маусым)|8-маусым]]
** [[Supernatural (9-маусым)|9-маусым]]
** [[Supernatural (10-маусым)|10-маусым]]
** [[Supernatural (11-маусым)|11-маусым]]
** [[Supernatural (12-маусым)|12-маусым]]
** [[Supernatural (13-маусым)|13-маусым]]
** [[Supernatural (14-маусым)|14-маусым]]
** [[Supernatural (15-маусым)|15-маусым]]
* '''Қосымша жобалар'''
** [[The Winchesters (телехикая)|The Winchesters]]
| төменгі   = [[Warner Bros. Television]] · [[The CW]] · [[Эрик Крипке]]
}}</text>
      <sha1>68souwvnr3ji7yuevmu41ouiexda4aq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484362</id>
      <parentid>3484358</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T01:13:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <origin>3484362</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2258" sha1="2nbuanmjhghylu848gboskh12ipdg0d" xml:space="preserve">{{Үлгі:Навигация
| атауы     = Supernatural
| тақырып   = '''''Supernatural''''' телехикаясы
| сурет     = [[Файл:Supernatural 2005 logo.svg|center|180px]]
| мазмұны =
* '''[[Supernatural (телехикая)|Шолу]]'''
* '''[[Supernatural бөлімдерінің тізімі|Бөлімдер тізімі]]'''
* '''Кейіпкерлер'''
** [[Дин Винчестер]]
** [[Сэм Винчестер]]
** [[Кастиэль]]
** [[Кроули (Supernatural)|Кроули]]
* '''Маусымдар'''
** [[Supernatural (1-маусым)|1-маусым]]
** [[Supernatural (2-маусым)|2-маусым]]
** [[Supernatural (3-маусым)|3-маусым]]
** [[Supernatural (4-маусым)|4-маусым]]
** [[Supernatural (5-маусым)|5-маусым]]
** [[Supernatural (6-маусым)|6-маусым]]
** [[Supernatural (7-маусым)|7-маусым]]
** [[Supernatural (8-маусым)|8-маусым]]
** [[Supernatural (9-маусым)|9-маусым]]
** [[Supernatural (10-маусым)|10-маусым]]
** [[Supernatural (11-маусым)|11-маусым]]
** [[Supernatural (12-маусым)|12-маусым]]
** [[Supernatural (13-маусым)|13-маусым]]
** [[Supernatural (14-маусым)|14-маусым]]
** [[Supernatural (15-маусым)|15-маусым]]
* '''Қосымша жобалар'''
** [[The Winchesters (телехикая)|The Winchesters]]
| төменгі   = [[Warner Bros. Television]] · [[The CW]] · [[Эрик Крипке]]
}}
{{Navbox
| name       = Табиғаттан тыс
| title      = [[Табиғаттан тыс (телехикая)|Табиғаттан тыс]]
| state      = autocollapse
| listclass  = hlist

| group1 = Негізгі кейіпкерлер
| list1  = [[Дин Винчестер]] • [[Сэм Винчестер]] • [[Кастиэль]] • [[Бобби Сингер]] • [[Кроули]]

| group2 = Дұшпандар
| list2  = [[Азазел]] • [[Люцифер]] • [[Абаддон]] • [[Метатрон]]

| group3 = Басқа
| list3  = [[1967 жылғы Chevrolet Impala]] • [[Құдай (Supernatural)|Құдай]] • [[Ақиқат пен әділет (қару)|Колт]]
}}</text>
      <sha1>2nbuanmjhghylu848gboskh12ipdg0d</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484363</id>
      <parentid>3484362</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T01:14:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <origin>3484363</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="709" sha1="1g961cry90zg9jjeyo3c7ua75dphpl8" xml:space="preserve">{{Navbox
| name       = Табиғаттан тыс
| title      = [[Табиғаттан тыс (телехикая)|Табиғаттан тыс]]
| state      = autocollapse
| listclass  = hlist

| group1 = Негізгі кейіпкерлер
| list1  = [[Дин Винчестер]] • [[Сэм Винчестер]] • [[Кастиэль]] • [[Бобби Сингер]] • [[Кроули]]

| group2 = Дұшпандар
| list2  = [[Азазел]] • [[Люцифер]] • [[Абаддон]] • [[Метатрон]]

| group3 = Басқа
| list3  = [[1967 жылғы Chevrolet Impala]] • [[Құдай (Supernatural)|Құдай]] • [[Ақиқат пен әділет (қару)|Колт]]
}}</text>
      <sha1>1g961cry90zg9jjeyo3c7ua75dphpl8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484364</id>
      <parentid>3484363</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T01:15:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <origin>3484364</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="711" sha1="smcxoohbk3x0bz7osv7rphk1nblhi7t" xml:space="preserve">{{Navbox
| name       = Табиғаттан тыс
| title      = [[Табиғаттан тыс (телесериал)|Табиғаттан тыс]]
| state      = autocollapse
| listclass  = hlist

| group1 = Негізгі кейіпкерлер
| list1  = [[Дин Винчестер]] • [[Сэм Винчестер]] • [[Кастиэль]] • [[Бобби Сингер]] • [[Кроули]]

| group2 = Дұшпандар
| list2  = [[Азазел]] • [[Люцифер]] • [[Абаддон]] • [[Метатрон]]

| group3 = Басқа
| list3  = [[1967 жылғы Chevrolet Impala]] • [[Құдай (Supernatural)|Құдай]] • [[Ақиқат пен әділет (қару)|Колт]]
}}</text>
      <sha1>smcxoohbk3x0bz7osv7rphk1nblhi7t</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484365</id>
      <parentid>3484364</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T01:15:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <origin>3484365</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="707" sha1="lp90fs6ejph9yztw3wm1em8jjyhm3xp" xml:space="preserve">{{Navbox
| name       = Табиғаттан тыс
| title      = [[Табиғаттан тыс (телесериал)|Табиғаттан тыс]]
| state      = autocollapse
| listclass  = hlist

| group1 = Басты кейіпкерлер
| list1  = [[Дин Винчестер]] • [[Сэм Винчестер]] • [[Кастиэль]] • [[Бобби Сингер]] • [[Кроули]]

| group2 = Дұшпандар
| list2  = [[Азазел]] • [[Люцифер]] • [[Абаддон]] • [[Метатрон]]

| group3 = Басқа
| list3  = [[1967 жылғы Chevrolet Impala]] • [[Құдай (Supernatural)|Құдай]] • [[Ақиқат пен әділет (қару)|Колт]]
}}</text>
      <sha1>lp90fs6ejph9yztw3wm1em8jjyhm3xp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Протагонист</title>
    <ns>0</ns>
    <id>761551</id>
    <revision>
      <id>3484367</id>
      <timestamp>2025-06-29T01:29:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>Жаңа бетте: '''Бас кейіпкер''' ({{etymology|grc|''{{wikt-lang|grc|πρωταγωνιστής}}'' {{grc-transl|πρωταγωνιστής}}|алғашқы рөлді сомдаушы, басты актер}})&lt;ref&gt;[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Dprwtagwnisth%2Fs πρωταγωνιστής], Henry George Liddell, Robert Scott, ''A Greek–English Lexicon'', Perseus Digital Library.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.dictionary.com/b...</comment>
      <origin>3484367</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6971" sha1="ov4uv6w0usloenus771k7z5bq64p923" xml:space="preserve">'''Бас кейіпкер''' ({{etymology|grc|''{{wikt-lang|grc|πρωταγωνιστής}}'' {{grc-transl|πρωταγωνιστής}}|алғашқы рөлді сомдаушы, басты актер}})&lt;ref&gt;[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Dprwtagwnisth%2Fs πρωταγωνιστής], Henry George Liddell, Robert Scott, ''A Greek–English Lexicon'', Perseus Digital Library.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.dictionary.com/browse/protagonist &quot;protagonist&quot;]. [[Dictionary.com]], [[Random House]]. Қаралған күні: 17 қараша 2017.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{OEtymD|protagonist|accessdate=}}&lt;/ref&gt; — бұл [[сюжет]]ті алға жылжытып, басты шешімдер қабылдайтын және ең маңызды кедергілермен бетпе-бет келетін оқиғадағы негізгі [[Кейіпкер (өнер)|кейіпкер]]. Егер әңгімеде [[қосымша сюжет]] болса немесе бірнеше оқиғадан құралған болса, әр қосымша сюжеттің өз бас кейіпкері болуы мүмкін.&lt;ref&gt;Duncan, Stephen. ''A Guide to Screenwriting Success: Writing for Film and Television''. Rowman &amp; Littlefield (2006) {{ISBN|9780742553019}}&lt;/ref&gt;

Бас кейіпкер — бұл оқырман немесе көрермен ең тығыз байланыстыратын кейіпкер және оған [[антагонист]] қарсы тұрады. Антагонист тосқауылдар мен қиындықтар туындатып, бас кейіпкердің мінезін сынап, оның күшті және әлсіз тұстарын ашады, соның нәтижесінде кейіпкер дамиды. Ерекше асыл, ізгі немесе табысты бас кейіпкер көбінесе ''[[қаһарман]]'' деп аталады, дегенмен бұл ұғымдар синоним емес.

== Этимологиясы ==
''Protagonist'' сөзі {{etymology|grc|''{{wikt-lang|grc|πρωταγωνιστής}}'' ({{grc-transl|πρωταγωνιστής}})|негізгі немесе алғашқы рөлді ойнайтын актер}} мағынасын білдіреді. Бұл сөз {{wikt-lang|grc|πρῶτος}} ({{grc-transl|πρῶτος}}, 'бірінші') және {{wikt-lang|grc|ἀγωνιστής}} ({{grc-transl|ἀγωνιστής}}, 'актер, бәсекелес') деген грек сөздерінен шыққан. Олар өз кезегінде {{wikt-lang|grc|ἀγών}} ({{grc-transl|ἀγών}}, 'жарыс') және {{wikt-lang|grc|ἀγωνίζομαι}} ({{grc-transl|ἀγωνίζομαι}}, 'сыйлық үшін күресемін') сөздерінен тараған.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.etymonline.com/word/protagonist#etymonline_v_2724 |title=Protagonist |publisher=Online Etymology Dictionary |access-date=28 April 2021}}&lt;/ref&gt;

== Ежелгі Грекия ==
Бас кейіпкерлердің алғашқы белгілі мысалдары [[Ежелгі Грекия]]да кездеседі. Алғашында драмалық қойылымдар тек хордың биі мен декламациясынан құралған. Кейінірек, ''[[Поэтика (Аристотель)|Поэтика]]'' еңбегінде [[Аристотель]] [[Феспид]] есімді ақынның хордан бөлініп шығып, диалог жүргізуді енгізгенін жазады. Бұл трагедияның пайда болуына әкеліп, шамамен б.з.д. 536 жылы орын алған оқиға.&lt;ref&gt;Müller, K.O. ''History of the literature of Ancient Greece''. [Library of Useful Knowledge.] Society for the Diffusion of Useful Knowledge. London (1840) бет 306&lt;/ref&gt; Одан кейін, [[Эсхил]] өз пьесаларында екінші актерді қосып, екі кейіпкер арасындағы диалог идеясын енгізді. [[Софокл]] кейінірек үш актер қатысатын пьесалар жазды.&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia |url= http://www.britannica.com/art/protagonist|title=Protagonist – literature|encyclopedia = Encyclopaedia Britannica|date = 1 April 2016}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Аристотель. ''Поэтика''. Oxford University Press (2013 ж. 20 қаңтар) {{ISBN|978-0199608362}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Уильям Паккард|Packard, William]]. ''The Art of the Playwright''. Thunder's Mouth Press. 1997 {{ISBN|1-56025-117-4}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name = storey84/&gt;

Кейбір деректерде ерте грек драмасының кезеңінде бас кейіпкер автор, режиссер және актер рөлдерін қатар атқарғаны, бұл міндеттер тек кейінірек жеке адамдарға бөлінгені айтылады.&lt;ref&gt;{{Cite book|url= https://books.google.com/books?id=0jhjDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+definition+classical+greece&amp;pg=PT235|title=Moreno's Personality Theory and its Relationship to Psychodrama: A Philosophical, Developmental and Therapeutic Perspective|last=Telias|first=Rozei|date=2018-07-06|publisher=Routledge|isbn=9781351021081|language=en}}&lt;/ref&gt;

Сондай-ақ, автор бас кейіпкер, ''[[дейтерагони́ст]]'' және ''[[тритагоніст]]'' сияқты терминдерді әдейі жасамаған деген тұжырым да бар, себебі ол актерлерге тек рөлдерін ғана белгілеген.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=lgpaDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+protagonistes+classical+greece&amp;pg=PT513|title=History of the Literature of Ancient Greece|last=Bart|first=M. P.|date=2018-03-22|publisher=Charles River Editors|isbn=9781632956316|language=en}}{{Dead link|date=September 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; Дегенмен, актерлер сахнада нақты рөлдік аймақтармен бөлінген: бас кейіпкер орта есіктен, дейтерагонист оң жақтан, тритагоніст сол жақтан шығатын болған.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

Ежелгі Грекияда &quot;бас кейіпкер&quot; ұғымы &quot;қаһарман&quot; ұғымынан бөлінеді, себебі &quot;қаһарман&quot; әдетте жартылай құдайға айналған адамды білдіретін болған.&lt;ref name = storey84&gt;{{Cite book|title=A Guide to Ancient Greek Drama|last1=Storey|first1=Ian|last2=Allan|first2=Arlene|publisher=Blackwell Publishing|year=2008|isbn=978-1405102148|location=Malden, MA|pages=[https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84 84]|url=https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84}}&lt;/ref&gt;</text>
      <sha1>ov4uv6w0usloenus771k7z5bq64p923</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484368</id>
      <parentid>3484367</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T01:30:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ежелгі Грекия */</comment>
      <origin>3484368</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7027" sha1="st7og04g3llqplae8jh1peyuiq39els" xml:space="preserve">'''Бас кейіпкер''' ({{etymology|grc|''{{wikt-lang|grc|πρωταγωνιστής}}'' {{grc-transl|πρωταγωνιστής}}|алғашқы рөлді сомдаушы, басты актер}})&lt;ref&gt;[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Dprwtagwnisth%2Fs πρωταγωνιστής], Henry George Liddell, Robert Scott, ''A Greek–English Lexicon'', Perseus Digital Library.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.dictionary.com/browse/protagonist &quot;protagonist&quot;]. [[Dictionary.com]], [[Random House]]. Қаралған күні: 17 қараша 2017.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{OEtymD|protagonist|accessdate=}}&lt;/ref&gt; — бұл [[сюжет]]ті алға жылжытып, басты шешімдер қабылдайтын және ең маңызды кедергілермен бетпе-бет келетін оқиғадағы негізгі [[Кейіпкер (өнер)|кейіпкер]]. Егер әңгімеде [[қосымша сюжет]] болса немесе бірнеше оқиғадан құралған болса, әр қосымша сюжеттің өз бас кейіпкері болуы мүмкін.&lt;ref&gt;Duncan, Stephen. ''A Guide to Screenwriting Success: Writing for Film and Television''. Rowman &amp; Littlefield (2006) {{ISBN|9780742553019}}&lt;/ref&gt;

Бас кейіпкер — бұл оқырман немесе көрермен ең тығыз байланыстыратын кейіпкер және оған [[антагонист]] қарсы тұрады. Антагонист тосқауылдар мен қиындықтар туындатып, бас кейіпкердің мінезін сынап, оның күшті және әлсіз тұстарын ашады, соның нәтижесінде кейіпкер дамиды. Ерекше асыл, ізгі немесе табысты бас кейіпкер көбінесе ''[[қаһарман]]'' деп аталады, дегенмен бұл ұғымдар синоним емес.

== Этимологиясы ==
''Protagonist'' сөзі {{etymology|grc|''{{wikt-lang|grc|πρωταγωνιστής}}'' ({{grc-transl|πρωταγωνιστής}})|негізгі немесе алғашқы рөлді ойнайтын актер}} мағынасын білдіреді. Бұл сөз {{wikt-lang|grc|πρῶτος}} ({{grc-transl|πρῶτος}}, 'бірінші') және {{wikt-lang|grc|ἀγωνιστής}} ({{grc-transl|ἀγωνιστής}}, 'актер, бәсекелес') деген грек сөздерінен шыққан. Олар өз кезегінде {{wikt-lang|grc|ἀγών}} ({{grc-transl|ἀγών}}, 'жарыс') және {{wikt-lang|grc|ἀγωνίζομαι}} ({{grc-transl|ἀγωνίζομαι}}, 'сыйлық үшін күресемін') сөздерінен тараған.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.etymonline.com/word/protagonist#etymonline_v_2724 |title=Protagonist |publisher=Online Etymology Dictionary |access-date=28 April 2021}}&lt;/ref&gt;

== Ежелгі Грекия ==
Бас кейіпкерлердің алғашқы белгілі мысалдары [[Ежелгі Грекия]]да кездеседі. Алғашында драмалық қойылымдар тек хордың биі мен декламациясынан құралған. Кейінірек, ''[[Поэтика (Аристотель)|Поэтика]]'' еңбегінде [[Аристотель]] [[Феспид]] есімді ақынның хордан бөлініп шығып, диалог жүргізуді енгізгенін жазады. Бұл трагедияның пайда болуына әкеліп, шамамен б.з.д. 536 жылы орын алған оқиға.&lt;ref&gt;Müller, K.O. ''History of the literature of Ancient Greece''. [Library of Useful Knowledge.] Society for the Diffusion of Useful Knowledge. London (1840) бет 306&lt;/ref&gt; Одан кейін, [[Эсхил]] өз пьесаларында екінші актерді қосып, екі кейіпкер арасындағы диалог идеясын енгізді. [[Софокл]] кейінірек үш актер қатысатын пьесалар жазды.&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia |url= http://www.britannica.com/art/protagonist|title=Protagonist – literature|encyclopedia = Encyclopaedia Britannica|date = 1 April 2016}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Аристотель. ''Поэтика''. Oxford University Press (2013 ж. 20 қаңтар) {{ISBN|978-0199608362}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Уильям Паккард|Packard, William]]. ''The Art of the Playwright''. Thunder's Mouth Press. 1997 {{ISBN|1-56025-117-4}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name = storey84/&gt;

Кейбір деректерде ерте грек драмасының кезеңінде бас кейіпкер автор, режиссер және актер рөлдерін қатар атқарғаны, бұл міндеттер тек кейінірек жеке адамдарға бөлінгені айтылады.&lt;ref&gt;{{Cite book|url= https://books.google.com/books?id=0jhjDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+definition+classical+greece&amp;pg=PT235|title=Moreno's Personality Theory and its Relationship to Psychodrama: A Philosophical, Developmental and Therapeutic Perspective|last=Telias|first=Rozei|date=2018-07-06|publisher=Routledge|isbn=9781351021081|language=en}}&lt;/ref&gt;

Сондай-ақ, автор бас кейіпкер, ''[[дейтерагони́ст]]'' және ''[[тритагоніст]]'' сияқты терминдерді әдейі жасамаған деген тұжырым да бар, себебі ол актерлерге тек рөлдерін ғана белгілеген.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=lgpaDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+protagonistes+classical+greece&amp;pg=PT513|title=History of the Literature of Ancient Greece|last=Bart|first=M. P.|date=2018-03-22|publisher=Charles River Editors|isbn=9781632956316|language=en}}{{Dead link|date=September 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; Дегенмен, актерлер сахнада нақты рөлдік аймақтармен бөлінген: бас кейіпкер орта есіктен, дейтерагонист оң жақтан, тритагоніст сол жақтан шығатын болған.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

Ежелгі Грекияда &quot;бас кейіпкер&quot; ұғымы &quot;қаһарман&quot; ұғымынан бөлінеді, себебі &quot;қаһарман&quot; әдетте жартылай құдайға айналған адамды білдіретін болған.&lt;ref name = storey84&gt;{{Cite book|title=A Guide to Ancient Greek Drama|last1=Storey|first1=Ian|last2=Allan|first2=Arlene|publisher=Blackwell Publishing|year=2008|isbn=978-1405102148|location=Malden, MA|pages=[https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84 84]|url=https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84}}&lt;/ref&gt;
== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>st7og04g3llqplae8jh1peyuiq39els</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484369</id>
      <parentid>3484368</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T01:32:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ежелгі Грекия */</comment>
      <origin>3484369</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9375" sha1="1rdz2spghtwhzvk43i91kcz6f9b865l" xml:space="preserve">'''Бас кейіпкер''' ({{etymology|grc|''{{wikt-lang|grc|πρωταγωνιστής}}'' {{grc-transl|πρωταγωνιστής}}|алғашқы рөлді сомдаушы, басты актер}})&lt;ref&gt;[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Dprwtagwnisth%2Fs πρωταγωνιστής], Henry George Liddell, Robert Scott, ''A Greek–English Lexicon'', Perseus Digital Library.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.dictionary.com/browse/protagonist &quot;protagonist&quot;]. [[Dictionary.com]], [[Random House]]. Қаралған күні: 17 қараша 2017.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{OEtymD|protagonist|accessdate=}}&lt;/ref&gt; — бұл [[сюжет]]ті алға жылжытып, басты шешімдер қабылдайтын және ең маңызды кедергілермен бетпе-бет келетін оқиғадағы негізгі [[Кейіпкер (өнер)|кейіпкер]]. Егер әңгімеде [[қосымша сюжет]] болса немесе бірнеше оқиғадан құралған болса, әр қосымша сюжеттің өз бас кейіпкері болуы мүмкін.&lt;ref&gt;Duncan, Stephen. ''A Guide to Screenwriting Success: Writing for Film and Television''. Rowman &amp; Littlefield (2006) {{ISBN|9780742553019}}&lt;/ref&gt;

Бас кейіпкер — бұл оқырман немесе көрермен ең тығыз байланыстыратын кейіпкер және оған [[антагонист]] қарсы тұрады. Антагонист тосқауылдар мен қиындықтар туындатып, бас кейіпкердің мінезін сынап, оның күшті және әлсіз тұстарын ашады, соның нәтижесінде кейіпкер дамиды. Ерекше асыл, ізгі немесе табысты бас кейіпкер көбінесе ''[[қаһарман]]'' деп аталады, дегенмен бұл ұғымдар синоним емес.

== Этимологиясы ==
''Protagonist'' сөзі {{etymology|grc|''{{wikt-lang|grc|πρωταγωνιστής}}'' ({{grc-transl|πρωταγωνιστής}})|негізгі немесе алғашқы рөлді ойнайтын актер}} мағынасын білдіреді. Бұл сөз {{wikt-lang|grc|πρῶτος}} ({{grc-transl|πρῶτος}}, 'бірінші') және {{wikt-lang|grc|ἀγωνιστής}} ({{grc-transl|ἀγωνιστής}}, 'актер, бәсекелес') деген грек сөздерінен шыққан. Олар өз кезегінде {{wikt-lang|grc|ἀγών}} ({{grc-transl|ἀγών}}, 'жарыс') және {{wikt-lang|grc|ἀγωνίζομαι}} ({{grc-transl|ἀγωνίζομαι}}, 'сыйлық үшін күресемін') сөздерінен тараған.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.etymonline.com/word/protagonist#etymonline_v_2724 |title=Protagonist |publisher=Online Etymology Dictionary |access-date=28 April 2021}}&lt;/ref&gt;

== Ежелгі Грекия ==
Бас кейіпкерлердің алғашқы белгілі мысалдары [[Ежелгі Грекия]]да кездеседі. Алғашында драмалық қойылымдар тек хордың биі мен декламациясынан құралған. Кейінірек, ''[[Поэтика (Аристотель)|Поэтика]]'' еңбегінде [[Аристотель]] [[Феспид]] есімді ақынның хордан бөлініп шығып, диалог жүргізуді енгізгенін жазады. Бұл трагедияның пайда болуына әкеліп, шамамен б.з.д. 536 жылы орын алған оқиға.&lt;ref&gt;Müller, K.O. ''History of the literature of Ancient Greece''. [Library of Useful Knowledge.] Society for the Diffusion of Useful Knowledge. London (1840) бет 306&lt;/ref&gt; Одан кейін, [[Эсхил]] өз пьесаларында екінші актерді қосып, екі кейіпкер арасындағы диалог идеясын енгізді. [[Софокл]] кейінірек үш актер қатысатын пьесалар жазды.&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia |url= http://www.britannica.com/art/protagonist|title=Protagonist – literature|encyclopedia = Encyclopaedia Britannica|date = 1 April 2016}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Аристотель. ''Поэтика''. Oxford University Press (2013 ж. 20 қаңтар) {{ISBN|978-0199608362}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Уильям Паккард|Packard, William]]. ''The Art of the Playwright''. Thunder's Mouth Press. 1997 {{ISBN|1-56025-117-4}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name = storey84/&gt;

Кейбір деректерде ерте грек драмасының кезеңінде бас кейіпкер автор, режиссер және актер рөлдерін қатар атқарғаны, бұл міндеттер тек кейінірек жеке адамдарға бөлінгені айтылады.&lt;ref&gt;{{Cite book|url= https://books.google.com/books?id=0jhjDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+definition+classical+greece&amp;pg=PT235|title=Moreno's Personality Theory and its Relationship to Psychodrama: A Philosophical, Developmental and Therapeutic Perspective|last=Telias|first=Rozei|date=2018-07-06|publisher=Routledge|isbn=9781351021081|language=en}}&lt;/ref&gt;

Сондай-ақ, автор бас кейіпкер, ''[[дейтерагони́ст]]'' және ''[[тритагоніст]]'' сияқты терминдерді әдейі жасамаған деген тұжырым да бар, себебі ол актерлерге тек рөлдерін ғана белгілеген.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=lgpaDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+protagonistes+classical+greece&amp;pg=PT513|title=History of the Literature of Ancient Greece|last=Bart|first=M. P.|date=2018-03-22|publisher=Charles River Editors|isbn=9781632956316|language=en}}{{Dead link|date=September 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; Дегенмен, актерлер сахнада нақты рөлдік аймақтармен бөлінген: бас кейіпкер орта есіктен, дейтерагонист оң жақтан, тритагоніст сол жақтан шығатын болған.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

Ежелгі Грекияда &quot;бас кейіпкер&quot; ұғымы &quot;қаһарман&quot; ұғымынан бөлінеді, себебі &quot;қаһарман&quot; әдетте жартылай құдайға айналған адамды білдіретін болған.&lt;ref name = storey84&gt;{{Cite book|title=A Guide to Ancient Greek Drama|last1=Storey|first1=Ian|last2=Allan|first2=Arlene|publisher=Blackwell Publishing|year=2008|isbn=978-1405102148|location=Malden, MA|pages=[https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84 84]|url=https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84}}&lt;/ref&gt;
== Түрлері ==

=== Қаһарман / Қаһарман әйел ===
Көркем әдебиетте [[қаһарман]] (ер адам) немесе қаһарман әйел (әйел адам) басты кейіпкер ретінде жетістіктері мен асыл қасиеттері үшін құрметке ие болады.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.britannica.com/art/hero-literary-and-cultural-figure |title=Hero |publisher=Britannica |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt; Қаһармандар батылдығы, ерлігі, ізгілігі мен ар-намысы үшін мадақталады және көбінесе оқиғаның «жақсы жағы» ретінде бейнеленеді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/hero |title=Hero |publisher=Merriam-Webster |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысал ретінде DC Comics-тің [[Супермен]] (қаһарман) және ''[[Аштар ойыны]]'' шығармасындағы [[Катнисс Эвердин]] (қаһарман әйел) кейіпкерлері жатады.

=== Антикаһарман ===
{{Main article|Антикаһарман}}
Антикаһарман (кейде анти-қаһарман деп те жазылады) немесе антиқаһарман әйел — бұл дәстүрлі қаһармандық қасиеттерге (идеализм, батылдық, мораль) ие емес басты кейіпкер.

Мысал ретінде: ''[[Қара бидайда ұстаушы]]'' романындағы [[Холден Колфилд]], ''[[Аспен кеткендер]]'' шығармасындағы [[Скарлетт О’Хара]], ''[[Ұлы Гэтсби]]'' романындағы [[Джей Гэтсби]] және [[Breaking Bad]] телехикаясындағы [[Уолтер Уайт]].

=== Қайғылы қаһарман ===
{{Main article|Қайғылы қаһарман}}
Қайғылы қаһарман — бұл трагедия жанрындағы басты кейіпкер.

Мысалдар: Софоклдің ''[[Эдип патша]]'' шығармасындағы [[Эдип]] және Шекспирдің ''[[Гамлет]]'' пьесасындағы [[Гамлет ханзада]].

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>1rdz2spghtwhzvk43i91kcz6f9b865l</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484370</id>
      <parentid>3484369</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T01:33:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Қайғылы қаһарман */</comment>
      <origin>3484370</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16449" sha1="ejb5uel4uotbpql51rbnz4b0y4hg3d4" xml:space="preserve">'''Бас кейіпкер''' ({{etymology|grc|''{{wikt-lang|grc|πρωταγωνιστής}}'' {{grc-transl|πρωταγωνιστής}}|алғашқы рөлді сомдаушы, басты актер}})&lt;ref&gt;[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Dprwtagwnisth%2Fs πρωταγωνιστής], Henry George Liddell, Robert Scott, ''A Greek–English Lexicon'', Perseus Digital Library.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.dictionary.com/browse/protagonist &quot;protagonist&quot;]. [[Dictionary.com]], [[Random House]]. Қаралған күні: 17 қараша 2017.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{OEtymD|protagonist|accessdate=}}&lt;/ref&gt; — бұл [[сюжет]]ті алға жылжытып, басты шешімдер қабылдайтын және ең маңызды кедергілермен бетпе-бет келетін оқиғадағы негізгі [[Кейіпкер (өнер)|кейіпкер]]. Егер әңгімеде [[қосымша сюжет]] болса немесе бірнеше оқиғадан құралған болса, әр қосымша сюжеттің өз бас кейіпкері болуы мүмкін.&lt;ref&gt;Duncan, Stephen. ''A Guide to Screenwriting Success: Writing for Film and Television''. Rowman &amp; Littlefield (2006) {{ISBN|9780742553019}}&lt;/ref&gt;

Бас кейіпкер — бұл оқырман немесе көрермен ең тығыз байланыстыратын кейіпкер және оған [[антагонист]] қарсы тұрады. Антагонист тосқауылдар мен қиындықтар туындатып, бас кейіпкердің мінезін сынап, оның күшті және әлсіз тұстарын ашады, соның нәтижесінде кейіпкер дамиды. Ерекше асыл, ізгі немесе табысты бас кейіпкер көбінесе ''[[қаһарман]]'' деп аталады, дегенмен бұл ұғымдар синоним емес.

== Этимологиясы ==
''Protagonist'' сөзі {{etymology|grc|''{{wikt-lang|grc|πρωταγωνιστής}}'' ({{grc-transl|πρωταγωνιστής}})|негізгі немесе алғашқы рөлді ойнайтын актер}} мағынасын білдіреді. Бұл сөз {{wikt-lang|grc|πρῶτος}} ({{grc-transl|πρῶτος}}, 'бірінші') және {{wikt-lang|grc|ἀγωνιστής}} ({{grc-transl|ἀγωνιστής}}, 'актер, бәсекелес') деген грек сөздерінен шыққан. Олар өз кезегінде {{wikt-lang|grc|ἀγών}} ({{grc-transl|ἀγών}}, 'жарыс') және {{wikt-lang|grc|ἀγωνίζομαι}} ({{grc-transl|ἀγωνίζομαι}}, 'сыйлық үшін күресемін') сөздерінен тараған.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.etymonline.com/word/protagonist#etymonline_v_2724 |title=Protagonist |publisher=Online Etymology Dictionary |access-date=28 April 2021}}&lt;/ref&gt;

== Ежелгі Грекия ==
Бас кейіпкерлердің алғашқы белгілі мысалдары [[Ежелгі Грекия]]да кездеседі. Алғашында драмалық қойылымдар тек хордың биі мен декламациясынан құралған. Кейінірек, ''[[Поэтика (Аристотель)|Поэтика]]'' еңбегінде [[Аристотель]] [[Феспид]] есімді ақынның хордан бөлініп шығып, диалог жүргізуді енгізгенін жазады. Бұл трагедияның пайда болуына әкеліп, шамамен б.з.д. 536 жылы орын алған оқиға.&lt;ref&gt;Müller, K.O. ''History of the literature of Ancient Greece''. [Library of Useful Knowledge.] Society for the Diffusion of Useful Knowledge. London (1840) бет 306&lt;/ref&gt; Одан кейін, [[Эсхил]] өз пьесаларында екінші актерді қосып, екі кейіпкер арасындағы диалог идеясын енгізді. [[Софокл]] кейінірек үш актер қатысатын пьесалар жазды.&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia |url= http://www.britannica.com/art/protagonist|title=Protagonist – literature|encyclopedia = Encyclopaedia Britannica|date = 1 April 2016}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Аристотель. ''Поэтика''. Oxford University Press (2013 ж. 20 қаңтар) {{ISBN|978-0199608362}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Уильям Паккард|Packard, William]]. ''The Art of the Playwright''. Thunder's Mouth Press. 1997 {{ISBN|1-56025-117-4}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name = storey84/&gt;

Кейбір деректерде ерте грек драмасының кезеңінде бас кейіпкер автор, режиссер және актер рөлдерін қатар атқарғаны, бұл міндеттер тек кейінірек жеке адамдарға бөлінгені айтылады.&lt;ref&gt;{{Cite book|url= https://books.google.com/books?id=0jhjDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+definition+classical+greece&amp;pg=PT235|title=Moreno's Personality Theory and its Relationship to Psychodrama: A Philosophical, Developmental and Therapeutic Perspective|last=Telias|first=Rozei|date=2018-07-06|publisher=Routledge|isbn=9781351021081|language=en}}&lt;/ref&gt;

Сондай-ақ, автор бас кейіпкер, ''[[дейтерагони́ст]]'' және ''[[тритагоніст]]'' сияқты терминдерді әдейі жасамаған деген тұжырым да бар, себебі ол актерлерге тек рөлдерін ғана белгілеген.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=lgpaDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+protagonistes+classical+greece&amp;pg=PT513|title=History of the Literature of Ancient Greece|last=Bart|first=M. P.|date=2018-03-22|publisher=Charles River Editors|isbn=9781632956316|language=en}}{{Dead link|date=September 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; Дегенмен, актерлер сахнада нақты рөлдік аймақтармен бөлінген: бас кейіпкер орта есіктен, дейтерагонист оң жақтан, тритагоніст сол жақтан шығатын болған.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

Ежелгі Грекияда &quot;бас кейіпкер&quot; ұғымы &quot;қаһарман&quot; ұғымынан бөлінеді, себебі &quot;қаһарман&quot; әдетте жартылай құдайға айналған адамды білдіретін болған.&lt;ref name = storey84&gt;{{Cite book|title=A Guide to Ancient Greek Drama|last1=Storey|first1=Ian|last2=Allan|first2=Arlene|publisher=Blackwell Publishing|year=2008|isbn=978-1405102148|location=Malden, MA|pages=[https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84 84]|url=https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84}}&lt;/ref&gt;
== Түрлері ==

=== Қаһарман / Қаһарман әйел ===
Көркем әдебиетте [[қаһарман]] (ер адам) немесе қаһарман әйел (әйел адам) басты кейіпкер ретінде жетістіктері мен асыл қасиеттері үшін құрметке ие болады.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.britannica.com/art/hero-literary-and-cultural-figure |title=Hero |publisher=Britannica |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt; Қаһармандар батылдығы, ерлігі, ізгілігі мен ар-намысы үшін мадақталады және көбінесе оқиғаның «жақсы жағы» ретінде бейнеленеді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/hero |title=Hero |publisher=Merriam-Webster |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысал ретінде DC Comics-тің [[Супермен]] (қаһарман) және ''[[Аштар ойыны]]'' шығармасындағы [[Катнисс Эвердин]] (қаһарман әйел) кейіпкерлері жатады.

=== Антикаһарман ===
{{Main article|Антикаһарман}}
Антикаһарман (кейде анти-қаһарман деп те жазылады) немесе антиқаһарман әйел — бұл дәстүрлі қаһармандық қасиеттерге (идеализм, батылдық, мораль) ие емес басты кейіпкер.

Мысал ретінде: ''[[Қара бидайда ұстаушы]]'' романындағы [[Холден Колфилд]], ''[[Аспен кеткендер]]'' шығармасындағы [[Скарлетт О’Хара]], ''[[Ұлы Гэтсби]]'' романындағы [[Джей Гэтсби]] және [[Breaking Bad]] телехикаясындағы [[Уолтер Уайт]].

=== Қайғылы қаһарман ===
{{Main article|Қайғылы қаһарман}}
Қайғылы қаһарман — бұл трагедия жанрындағы басты кейіпкер.

Мысалдар: Софоклдің ''[[Эдип патша]]'' шығармасындағы [[Эдип]] және Шекспирдің ''[[Гамлет]]'' пьесасындағы [[Гамлет ханзада]].
=== Зұлым басты кейіпкер ===
Басты кейіпкер әрқашан дәстүрлі түрде жақсы бола бермейді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://public.ebookcentral.proquest.com/choice/publicfullrecord.aspx?p=1118755 |title=A Dictionary of Literary Terms and Literary Theory |publisher=John Wiley &amp; Sons, Incorporated |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt; Қаһарман кейіпкерге қарама-қарсы, зұлым басты кейіпкер — бұл [[зұлым]] кейіпкер, ол қаншалықты жаман болса да, оқиғаның алға жылжуына себеп болады. Бұл сипаттарға қатігездік, арамдық және жауыздық кіруі мүмкін.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.dictionary.com/browse/villain |title=Villain |publisher=Dictionary.com |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысалдар: [[Владимир Набоков]]тың ''[[Лолита]]'' романындағы Хумберт Хумберт&lt;ref&gt;{{Cite book|last1=Byford|first1=Andy|url=https://books.google.com/books?id=CjPNDwAAQBAJ&amp;q=%22villain+protagonist%22&amp;pg=PA137|title=Transnational Russian Studies|last2=Doak|first2=Connor|last3=Hutchings|first3=Stephen|date=2020-01-30|publisher=Oxford University Press|isbn=978-1-78962-087-0|language=en}}&lt;/ref&gt; және [[Уильям Шекспир]]дің ''[[Ричард III (пьеса)|Ричард III]]'' пьесасындағы басты кейіпкер.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=NLFPAAAAMAAJ&amp;q=%22villain+protagonist%22&amp;pg=PA376|title=The Encyclopedia Americana: A Library of Universal Knowledge|date=1918|publisher=Encyclopedia Americana Corporation|language=en}}&lt;/ref&gt;

=== Қосалқы басты кейіпкер ===
Қосалқы басты кейіпкер пайда болған жағдайда, оқиға шеткері көрінетін кейіпкердің көзқарасымен баяндалады. Бұл кейіпкер оқиғаның негізгі желісіне тікелей қатыспауы мүмкін, бірақ оқиғаның баяндалуына себепкер болады. Қосалқы басты кейіпкер оқиғаны баяндаушы ретінде көрініп, негізгі әрекетті басқа кейіпкермен байланыстыруы мүмкін.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.litcharts.com/literary-devices-and-terms/protagonist|title=Protagonist |publisher=LitCharts |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысал ретінде ''[[Ұлы Гэтсби]]'' романындағы Никті атауға болады.{{Cn|date=желтоқсан 2023}}

== Қосымша мысалдар ==

[[Эврипид]]тің ''[[Гипполи́т]]'' пьесасы бір мезгілде екі басты кейіпкерге ие болуы мүмкін. Бірінші жартысында Федра басты кейіпкер болып көрінеді, бірақ ол пьесаның ортасында қайтыс болады. Кейінірек оның өгей ұлы, атауы аталған Гипполит, негізгі рөлге шығады.&lt;ref&gt;Euripides. ''Hippolytos''. Oxford University Press (1992) {{ISBN|978-0195072907}}&lt;/ref&gt;

[[Хенрик Ибсен]]нің ''[[Шебер құрылысшы]]'' пьесасында басты кейіпкер — сәулетші Халвард Солнес. Оның өліміне себепші болатын жас әйел — Хильда Вангель — антагонист болып табылады.&lt;ref&gt;Ibsen, Henrik. Meyer, Michael Leverson. editor. ''Ibsen Plays: 1: Ghosts; The Wild Duck; The Master Builder''. Dramatists Play Service Inc. (1980) {{ISBN|9780413463302}}&lt;/ref&gt;

Шекспирдің ''[[Ромео мен Джульетта]]'' пьесасында Ромео — басты кейіпкер. Ол Джульеттамен қарым-қатынасты дамытуға ұмтылады, ал Тибальт антагонист ретінде оған кедергі келтіреді.&lt;ref&gt;Shakespeare, William. ''Romeo and Juliet''. Bloomsbury Arden Shakespeare; Third edition (2012) {{ISBN|9781903436912}}&lt;/ref&gt;

Шекспирдің ''[[Гамлет]]'' пьесасында Гамлет — басты кейіпкер, ол әкесінің өлімі үшін кек алуға тырысады. Оған қарсы тұратын кейіпкер — Клавдий. Дегенмен, кейбір жағдайда Гамлеттің басты жауы — өзі.&lt;ref&gt;Shakespeare, William. ''Hamlet''. Simon &amp; Schuster (1992) {{ISBN|978-0743477123}}&lt;/ref&gt;

Кейде туындыда [[жалған басты кейіпкер]] болады — ол оқиғаның басында басты кейіпкер болып көрініп, кенеттен жоғалып кетеді. [[Альфред Хичкок]]тың ''[[Психо (1960 фильм)|Психо]]'' (1960) фильміндегі Мэрион — осындай мысал.&lt;ref&gt;Kolker, Robert Phillip. ''Alfred Hitchcock's Psycho: A Casebook''. Oxford University Press (2004) {{ISBN|9780195169195}}&lt;/ref&gt;

Кейбір романдар бірнеше баяндау желісін қамтып, әрқайсысының өз басты кейіпкері болады. [[Александр Солженицын]]нің ''[[Бірінші шеңбер]]'' шығармасында гулаг лагерінде өмір сүріп жатқан әртүрлі кейіпкерлер сипатталады.&lt;ref&gt;''The Solzhenitsyn Reader: New and Essential Writings, 1947–2005: Aleksandr Solzhenitsyn'', Edward E. Ericson, Jr., Daniel J. Mahoney.&lt;/ref&gt; [[Лев Толстой]]дың ''[[Соғыс және бейбітшілік]]'' романында соғысқа қатысы бар он бес басты кейіпкер бар.&lt;ref&gt;Moser, Charles. 1992. ''Encyclopedia of Russian Literature''. Cambridge University Press. 298–300-беттер.&lt;/ref&gt;

Көпшілік басты кейіпкерді қаһарманмен және батырлық қасиеттермен теңестіргенімен, бұл әрдайым дұрыс емес. Кейде басты кейіпкер зұлым болуы мүмкін. Мысалы: ''[[Крестный отец]]'' (1972–1990) фильмдер топтамасындағы [[Майкл Корлеоне]].

Кей жағдайда басты кейіпкер адам емес. [[Ричард Адамс]]тың ''[[Уотершип төбесі]]'' романында [[антропоморфизм|антропоморфты]] қояндар тобы, бастаушысы Хейзел, мекендерін жою туралы аян көріп, жаңа үй іздеп қауіпті саяхатқа аттанады.&lt;ref&gt;Adams, Richard, 1920–2016. Watership Down. London: Rex Collings Ltd, 1972.&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>ejb5uel4uotbpql51rbnz4b0y4hg3d4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484371</id>
      <parentid>3484370</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T01:35:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <origin>3484371</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16662" sha1="blfmg7obu828xf5oosen048ayeo21dv" xml:space="preserve">[[File:William Morris Hunt - Hamlet - 2000.1231 - Museum of Fine Arts.jpg|thumb|200px|[[William Shakespeare|Shakespeare]]'s ''[[Hamlet]], Prince of Denmark.'' William Morris Hunt, oil on canvas, {{Circa|1864}}]]

'''Бас кейіпкер''' ({{etymology|grc|''{{wikt-lang|grc|πρωταγωνιστής}}'' {{grc-transl|πρωταγωνιστής}}|алғашқы рөлді сомдаушы, басты актер}})&lt;ref&gt;[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Dprwtagwnisth%2Fs πρωταγωνιστής], Henry George Liddell, Robert Scott, ''A Greek–English Lexicon'', Perseus Digital Library.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.dictionary.com/browse/protagonist &quot;protagonist&quot;]. [[Dictionary.com]], [[Random House]]. Қаралған күні: 17 қараша 2017.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{OEtymD|protagonist|accessdate=}}&lt;/ref&gt; — бұл [[сюжет]]ті алға жылжытып, басты шешімдер қабылдайтын және ең маңызды кедергілермен бетпе-бет келетін оқиғадағы негізгі [[Кейіпкер (өнер)|кейіпкер]]. Егер әңгімеде [[қосымша сюжет]] болса немесе бірнеше оқиғадан құралған болса, әр қосымша сюжеттің өз бас кейіпкері болуы мүмкін.&lt;ref&gt;Duncan, Stephen. ''A Guide to Screenwriting Success: Writing for Film and Television''. Rowman &amp; Littlefield (2006) {{ISBN|9780742553019}}&lt;/ref&gt;

Бас кейіпкер — бұл оқырман немесе көрермен ең тығыз байланыстыратын кейіпкер және оған [[антагонист]] қарсы тұрады. Антагонист тосқауылдар мен қиындықтар туындатып, бас кейіпкердің мінезін сынап, оның күшті және әлсіз тұстарын ашады, соның нәтижесінде кейіпкер дамиды. Ерекше асыл, ізгі немесе табысты бас кейіпкер көбінесе ''[[қаһарман]]'' деп аталады, дегенмен бұл ұғымдар синоним емес.

== Этимологиясы ==
''Protagonist'' сөзі {{etymology|grc|''{{wikt-lang|grc|πρωταγωνιστής}}'' ({{grc-transl|πρωταγωνιστής}})|негізгі немесе алғашқы рөлді ойнайтын актер}} мағынасын білдіреді. Бұл сөз {{wikt-lang|grc|πρῶτος}} ({{grc-transl|πρῶτος}}, 'бірінші') және {{wikt-lang|grc|ἀγωνιστής}} ({{grc-transl|ἀγωνιστής}}, 'актер, бәсекелес') деген грек сөздерінен шыққан. Олар өз кезегінде {{wikt-lang|grc|ἀγών}} ({{grc-transl|ἀγών}}, 'жарыс') және {{wikt-lang|grc|ἀγωνίζομαι}} ({{grc-transl|ἀγωνίζομαι}}, 'сыйлық үшін күресемін') сөздерінен тараған.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.etymonline.com/word/protagonist#etymonline_v_2724 |title=Protagonist |publisher=Online Etymology Dictionary |access-date=28 April 2021}}&lt;/ref&gt;

== Ежелгі Грекия ==
Бас кейіпкерлердің алғашқы белгілі мысалдары [[Ежелгі Грекия]]да кездеседі. Алғашында драмалық қойылымдар тек хордың биі мен декламациясынан құралған. Кейінірек, ''[[Поэтика (Аристотель)|Поэтика]]'' еңбегінде [[Аристотель]] [[Феспид]] есімді ақынның хордан бөлініп шығып, диалог жүргізуді енгізгенін жазады. Бұл трагедияның пайда болуына әкеліп, шамамен б.з.д. 536 жылы орын алған оқиға.&lt;ref&gt;Müller, K.O. ''History of the literature of Ancient Greece''. [Library of Useful Knowledge.] Society for the Diffusion of Useful Knowledge. London (1840) бет 306&lt;/ref&gt; Одан кейін, [[Эсхил]] өз пьесаларында екінші актерді қосып, екі кейіпкер арасындағы диалог идеясын енгізді. [[Софокл]] кейінірек үш актер қатысатын пьесалар жазды.&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia |url= http://www.britannica.com/art/protagonist|title=Protagonist – literature|encyclopedia = Encyclopaedia Britannica|date = 1 April 2016}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Аристотель. ''Поэтика''. Oxford University Press (2013 ж. 20 қаңтар) {{ISBN|978-0199608362}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Уильям Паккард|Packard, William]]. ''The Art of the Playwright''. Thunder's Mouth Press. 1997 {{ISBN|1-56025-117-4}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name = storey84/&gt;

Кейбір деректерде ерте грек драмасының кезеңінде бас кейіпкер автор, режиссер және актер рөлдерін қатар атқарғаны, бұл міндеттер тек кейінірек жеке адамдарға бөлінгені айтылады.&lt;ref&gt;{{Cite book|url= https://books.google.com/books?id=0jhjDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+definition+classical+greece&amp;pg=PT235|title=Moreno's Personality Theory and its Relationship to Psychodrama: A Philosophical, Developmental and Therapeutic Perspective|last=Telias|first=Rozei|date=2018-07-06|publisher=Routledge|isbn=9781351021081|language=en}}&lt;/ref&gt;

Сондай-ақ, автор бас кейіпкер, ''[[дейтерагони́ст]]'' және ''[[тритагоніст]]'' сияқты терминдерді әдейі жасамаған деген тұжырым да бар, себебі ол актерлерге тек рөлдерін ғана белгілеген.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=lgpaDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+protagonistes+classical+greece&amp;pg=PT513|title=History of the Literature of Ancient Greece|last=Bart|first=M. P.|date=2018-03-22|publisher=Charles River Editors|isbn=9781632956316|language=en}}{{Dead link|date=September 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; Дегенмен, актерлер сахнада нақты рөлдік аймақтармен бөлінген: бас кейіпкер орта есіктен, дейтерагонист оң жақтан, тритагоніст сол жақтан шығатын болған.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

Ежелгі Грекияда &quot;бас кейіпкер&quot; ұғымы &quot;қаһарман&quot; ұғымынан бөлінеді, себебі &quot;қаһарман&quot; әдетте жартылай құдайға айналған адамды білдіретін болған.&lt;ref name = storey84&gt;{{Cite book|title=A Guide to Ancient Greek Drama|last1=Storey|first1=Ian|last2=Allan|first2=Arlene|publisher=Blackwell Publishing|year=2008|isbn=978-1405102148|location=Malden, MA|pages=[https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84 84]|url=https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84}}&lt;/ref&gt;
== Түрлері ==

=== Қаһарман / Қаһарман әйел ===
Көркем әдебиетте [[қаһарман]] (ер адам) немесе қаһарман әйел (әйел адам) басты кейіпкер ретінде жетістіктері мен асыл қасиеттері үшін құрметке ие болады.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.britannica.com/art/hero-literary-and-cultural-figure |title=Hero |publisher=Britannica |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt; Қаһармандар батылдығы, ерлігі, ізгілігі мен ар-намысы үшін мадақталады және көбінесе оқиғаның «жақсы жағы» ретінде бейнеленеді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/hero |title=Hero |publisher=Merriam-Webster |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысал ретінде DC Comics-тің [[Супермен]] (қаһарман) және ''[[Аштар ойыны]]'' шығармасындағы [[Катнисс Эвердин]] (қаһарман әйел) кейіпкерлері жатады.

=== Антикаһарман ===
{{Main article|Антикаһарман}}
Антикаһарман (кейде анти-қаһарман деп те жазылады) немесе антиқаһарман әйел — бұл дәстүрлі қаһармандық қасиеттерге (идеализм, батылдық, мораль) ие емес басты кейіпкер.

Мысал ретінде: ''[[Қара бидайда ұстаушы]]'' романындағы [[Холден Колфилд]], ''[[Аспен кеткендер]]'' шығармасындағы [[Скарлетт О’Хара]], ''[[Ұлы Гэтсби]]'' романындағы [[Джей Гэтсби]] және [[Breaking Bad]] телехикаясындағы [[Уолтер Уайт]].

=== Қайғылы қаһарман ===
{{Main article|Қайғылы қаһарман}}
Қайғылы қаһарман — бұл трагедия жанрындағы басты кейіпкер.

Мысалдар: Софоклдің ''[[Эдип патша]]'' шығармасындағы [[Эдип]] және Шекспирдің ''[[Гамлет]]'' пьесасындағы [[Гамлет ханзада]].
=== Зұлым басты кейіпкер ===
Басты кейіпкер әрқашан дәстүрлі түрде жақсы бола бермейді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://public.ebookcentral.proquest.com/choice/publicfullrecord.aspx?p=1118755 |title=A Dictionary of Literary Terms and Literary Theory |publisher=John Wiley &amp; Sons, Incorporated |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt; Қаһарман кейіпкерге қарама-қарсы, зұлым басты кейіпкер — бұл [[зұлым]] кейіпкер, ол қаншалықты жаман болса да, оқиғаның алға жылжуына себеп болады. Бұл сипаттарға қатігездік, арамдық және жауыздық кіруі мүмкін.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.dictionary.com/browse/villain |title=Villain |publisher=Dictionary.com |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысалдар: [[Владимир Набоков]]тың ''[[Лолита]]'' романындағы Хумберт Хумберт&lt;ref&gt;{{Cite book|last1=Byford|first1=Andy|url=https://books.google.com/books?id=CjPNDwAAQBAJ&amp;q=%22villain+protagonist%22&amp;pg=PA137|title=Transnational Russian Studies|last2=Doak|first2=Connor|last3=Hutchings|first3=Stephen|date=2020-01-30|publisher=Oxford University Press|isbn=978-1-78962-087-0|language=en}}&lt;/ref&gt; және [[Уильям Шекспир]]дің ''[[Ричард III (пьеса)|Ричард III]]'' пьесасындағы басты кейіпкер.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=NLFPAAAAMAAJ&amp;q=%22villain+protagonist%22&amp;pg=PA376|title=The Encyclopedia Americana: A Library of Universal Knowledge|date=1918|publisher=Encyclopedia Americana Corporation|language=en}}&lt;/ref&gt;

=== Қосалқы басты кейіпкер ===
Қосалқы басты кейіпкер пайда болған жағдайда, оқиға шеткері көрінетін кейіпкердің көзқарасымен баяндалады. Бұл кейіпкер оқиғаның негізгі желісіне тікелей қатыспауы мүмкін, бірақ оқиғаның баяндалуына себепкер болады. Қосалқы басты кейіпкер оқиғаны баяндаушы ретінде көрініп, негізгі әрекетті басқа кейіпкермен байланыстыруы мүмкін.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.litcharts.com/literary-devices-and-terms/protagonist|title=Protagonist |publisher=LitCharts |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысал ретінде ''[[Ұлы Гэтсби]]'' романындағы Никті атауға болады.{{Cn|date=желтоқсан 2023}}

== Қосымша мысалдар ==

[[Эврипид]]тің ''[[Гипполи́т]]'' пьесасы бір мезгілде екі басты кейіпкерге ие болуы мүмкін. Бірінші жартысында Федра басты кейіпкер болып көрінеді, бірақ ол пьесаның ортасында қайтыс болады. Кейінірек оның өгей ұлы, атауы аталған Гипполит, негізгі рөлге шығады.&lt;ref&gt;Euripides. ''Hippolytos''. Oxford University Press (1992) {{ISBN|978-0195072907}}&lt;/ref&gt;

[[Хенрик Ибсен]]нің ''[[Шебер құрылысшы]]'' пьесасында басты кейіпкер — сәулетші Халвард Солнес. Оның өліміне себепші болатын жас әйел — Хильда Вангель — антагонист болып табылады.&lt;ref&gt;Ibsen, Henrik. Meyer, Michael Leverson. editor. ''Ibsen Plays: 1: Ghosts; The Wild Duck; The Master Builder''. Dramatists Play Service Inc. (1980) {{ISBN|9780413463302}}&lt;/ref&gt;

Шекспирдің ''[[Ромео мен Джульетта]]'' пьесасында Ромео — басты кейіпкер. Ол Джульеттамен қарым-қатынасты дамытуға ұмтылады, ал Тибальт антагонист ретінде оған кедергі келтіреді.&lt;ref&gt;Shakespeare, William. ''Romeo and Juliet''. Bloomsbury Arden Shakespeare; Third edition (2012) {{ISBN|9781903436912}}&lt;/ref&gt;

Шекспирдің ''[[Гамлет]]'' пьесасында Гамлет — басты кейіпкер, ол әкесінің өлімі үшін кек алуға тырысады. Оған қарсы тұратын кейіпкер — Клавдий. Дегенмен, кейбір жағдайда Гамлеттің басты жауы — өзі.&lt;ref&gt;Shakespeare, William. ''Hamlet''. Simon &amp; Schuster (1992) {{ISBN|978-0743477123}}&lt;/ref&gt;

Кейде туындыда [[жалған басты кейіпкер]] болады — ол оқиғаның басында басты кейіпкер болып көрініп, кенеттен жоғалып кетеді. [[Альфред Хичкок]]тың ''[[Психо (1960 фильм)|Психо]]'' (1960) фильміндегі Мэрион — осындай мысал.&lt;ref&gt;Kolker, Robert Phillip. ''Alfred Hitchcock's Psycho: A Casebook''. Oxford University Press (2004) {{ISBN|9780195169195}}&lt;/ref&gt;

Кейбір романдар бірнеше баяндау желісін қамтып, әрқайсысының өз басты кейіпкері болады. [[Александр Солженицын]]нің ''[[Бірінші шеңбер]]'' шығармасында гулаг лагерінде өмір сүріп жатқан әртүрлі кейіпкерлер сипатталады.&lt;ref&gt;''The Solzhenitsyn Reader: New and Essential Writings, 1947–2005: Aleksandr Solzhenitsyn'', Edward E. Ericson, Jr., Daniel J. Mahoney.&lt;/ref&gt; [[Лев Толстой]]дың ''[[Соғыс және бейбітшілік]]'' романында соғысқа қатысы бар он бес басты кейіпкер бар.&lt;ref&gt;Moser, Charles. 1992. ''Encyclopedia of Russian Literature''. Cambridge University Press. 298–300-беттер.&lt;/ref&gt;

Көпшілік басты кейіпкерді қаһарманмен және батырлық қасиеттермен теңестіргенімен, бұл әрдайым дұрыс емес. Кейде басты кейіпкер зұлым болуы мүмкін. Мысалы: ''[[Крестный отец]]'' (1972–1990) фильмдер топтамасындағы [[Майкл Корлеоне]].

Кей жағдайда басты кейіпкер адам емес. [[Ричард Адамс]]тың ''[[Уотершип төбесі]]'' романында [[антропоморфизм|антропоморфты]] қояндар тобы, бастаушысы Хейзел, мекендерін жою туралы аян көріп, жаңа үй іздеп қауіпті саяхатқа аттанады.&lt;ref&gt;Adams, Richard, 1920–2016. Watership Down. London: Rex Collings Ltd, 1972.&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>blfmg7obu828xf5oosen048ayeo21dv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484372</id>
      <parentid>3484371</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T01:38:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <origin>3484372</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16637" sha1="cjpipnbjtk0ys6w8u2z11z2l0b14r3d" xml:space="preserve">[[File:William Morris Hunt - Hamlet - 2000.1231 - Museum of Fine Arts.jpg|thumb|200px|[[William Shakespeare|Shakespeare]]'s ''[[Hamlet]], Prince of Denmark.'' William Morris Hunt, oil on canvas, {{Circa|1864}}]]

'''Бас кейіпкер''' ({{lang-grc|πρωταγωνιστής}} {{grc-transl|πρωταγωνιστής}}|алғашқы рөлді сомдаушы, басты актер}})&lt;ref&gt;[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Dprwtagwnisth%2Fs πρωταγωνιστής], Henry George Liddell, Robert Scott, ''A Greek–English Lexicon'', Perseus Digital Library.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.dictionary.com/browse/protagonist &quot;protagonist&quot;]. [[Dictionary.com]], [[Random House]]. Қаралған күні: 17 қараша 2017.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{OEtymD|protagonist|accessdate=}}&lt;/ref&gt; — бұл [[сюжет]]ті алға жылжытып, басты шешімдер қабылдайтын және ең маңызды кедергілермен бетпе-бет келетін оқиғадағы негізгі [[Кейіпкер (өнер)|кейіпкер]]. Егер әңгімеде [[қосымша сюжет]] болса немесе бірнеше оқиғадан құралған болса, әр қосымша сюжеттің өз бас кейіпкері болуы мүмкін.&lt;ref&gt;Duncan, Stephen. ''A Guide to Screenwriting Success: Writing for Film and Television''. Rowman &amp; Littlefield (2006) {{ISBN|9780742553019}}&lt;/ref&gt;

Бас кейіпкер — бұл оқырман немесе көрермен ең тығыз байланыстыратын кейіпкер және оған [[антагонист]] қарсы тұрады. Антагонист тосқауылдар мен қиындықтар туындатып, бас кейіпкердің мінезін сынап, оның күшті және әлсіз тұстарын ашады, соның нәтижесінде кейіпкер дамиды. Ерекше асыл, ізгі немесе табысты бас кейіпкер көбінесе ''[[қаһарман]]'' деп аталады, дегенмен бұл ұғымдар синоним емес.

== Этимологиясы ==
''Protagonist'' сөзі {{etymology|grc|''{{wikt-lang|grc|πρωταγωνιστής}}'' ({{grc-transl|πρωταγωνιστής}})|негізгі немесе алғашқы рөлді ойнайтын актер}} мағынасын білдіреді. Бұл сөз {{wikt-lang|grc|πρῶτος}} ({{grc-transl|πρῶτος}}, 'бірінші') және {{wikt-lang|grc|ἀγωνιστής}} ({{grc-transl|ἀγωνιστής}}, 'актер, бәсекелес') деген грек сөздерінен шыққан. Олар өз кезегінде {{wikt-lang|grc|ἀγών}} ({{grc-transl|ἀγών}}, 'жарыс') және {{wikt-lang|grc|ἀγωνίζομαι}} ({{grc-transl|ἀγωνίζομαι}}, 'сыйлық үшін күресемін') сөздерінен тараған.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.etymonline.com/word/protagonist#etymonline_v_2724 |title=Protagonist |publisher=Online Etymology Dictionary |access-date=28 April 2021}}&lt;/ref&gt;

== Ежелгі Грекия ==
Бас кейіпкерлердің алғашқы белгілі мысалдары [[Ежелгі Грекия]]да кездеседі. Алғашында драмалық қойылымдар тек хордың биі мен декламациясынан құралған. Кейінірек, ''[[Поэтика (Аристотель)|Поэтика]]'' еңбегінде [[Аристотель]] [[Феспид]] есімді ақынның хордан бөлініп шығып, диалог жүргізуді енгізгенін жазады. Бұл трагедияның пайда болуына әкеліп, шамамен б.з.д. 536 жылы орын алған оқиға.&lt;ref&gt;Müller, K.O. ''History of the literature of Ancient Greece''. [Library of Useful Knowledge.] Society for the Diffusion of Useful Knowledge. London (1840) бет 306&lt;/ref&gt; Одан кейін, [[Эсхил]] өз пьесаларында екінші актерді қосып, екі кейіпкер арасындағы диалог идеясын енгізді. [[Софокл]] кейінірек үш актер қатысатын пьесалар жазды.&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia |url= http://www.britannica.com/art/protagonist|title=Protagonist – literature|encyclopedia = Encyclopaedia Britannica|date = 1 April 2016}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Аристотель. ''Поэтика''. Oxford University Press (2013 ж. 20 қаңтар) {{ISBN|978-0199608362}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Уильям Паккард|Packard, William]]. ''The Art of the Playwright''. Thunder's Mouth Press. 1997 {{ISBN|1-56025-117-4}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name = storey84/&gt;

Кейбір деректерде ерте грек драмасының кезеңінде бас кейіпкер автор, режиссер және актер рөлдерін қатар атқарғаны, бұл міндеттер тек кейінірек жеке адамдарға бөлінгені айтылады.&lt;ref&gt;{{Cite book|url= https://books.google.com/books?id=0jhjDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+definition+classical+greece&amp;pg=PT235|title=Moreno's Personality Theory and its Relationship to Psychodrama: A Philosophical, Developmental and Therapeutic Perspective|last=Telias|first=Rozei|date=2018-07-06|publisher=Routledge|isbn=9781351021081|language=en}}&lt;/ref&gt;

Сондай-ақ, автор бас кейіпкер, ''[[дейтерагони́ст]]'' және ''[[тритагоніст]]'' сияқты терминдерді әдейі жасамаған деген тұжырым да бар, себебі ол актерлерге тек рөлдерін ғана белгілеген.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=lgpaDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+protagonistes+classical+greece&amp;pg=PT513|title=History of the Literature of Ancient Greece|last=Bart|first=M. P.|date=2018-03-22|publisher=Charles River Editors|isbn=9781632956316|language=en}}{{Dead link|date=September 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; Дегенмен, актерлер сахнада нақты рөлдік аймақтармен бөлінген: бас кейіпкер орта есіктен, дейтерагонист оң жақтан, тритагоніст сол жақтан шығатын болған.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

Ежелгі Грекияда &quot;бас кейіпкер&quot; ұғымы &quot;қаһарман&quot; ұғымынан бөлінеді, себебі &quot;қаһарман&quot; әдетте жартылай құдайға айналған адамды білдіретін болған.&lt;ref name = storey84&gt;{{Cite book|title=A Guide to Ancient Greek Drama|last1=Storey|first1=Ian|last2=Allan|first2=Arlene|publisher=Blackwell Publishing|year=2008|isbn=978-1405102148|location=Malden, MA|pages=[https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84 84]|url=https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84}}&lt;/ref&gt;
== Түрлері ==

=== Қаһарман / Қаһарман әйел ===
Көркем әдебиетте [[қаһарман]] (ер адам) немесе қаһарман әйел (әйел адам) басты кейіпкер ретінде жетістіктері мен асыл қасиеттері үшін құрметке ие болады.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.britannica.com/art/hero-literary-and-cultural-figure |title=Hero |publisher=Britannica |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt; Қаһармандар батылдығы, ерлігі, ізгілігі мен ар-намысы үшін мадақталады және көбінесе оқиғаның «жақсы жағы» ретінде бейнеленеді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/hero |title=Hero |publisher=Merriam-Webster |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысал ретінде DC Comics-тің [[Супермен]] (қаһарман) және ''[[Аштар ойыны]]'' шығармасындағы [[Катнисс Эвердин]] (қаһарман әйел) кейіпкерлері жатады.

=== Антикаһарман ===
{{Main article|Антикаһарман}}
Антикаһарман (кейде анти-қаһарман деп те жазылады) немесе антиқаһарман әйел — бұл дәстүрлі қаһармандық қасиеттерге (идеализм, батылдық, мораль) ие емес басты кейіпкер.

Мысал ретінде: ''[[Қара бидайда ұстаушы]]'' романындағы [[Холден Колфилд]], ''[[Аспен кеткендер]]'' шығармасындағы [[Скарлетт О’Хара]], ''[[Ұлы Гэтсби]]'' романындағы [[Джей Гэтсби]] және [[Breaking Bad]] телехикаясындағы [[Уолтер Уайт]].

=== Қайғылы қаһарман ===
{{Main article|Қайғылы қаһарман}}
Қайғылы қаһарман — бұл трагедия жанрындағы басты кейіпкер.

Мысалдар: Софоклдің ''[[Эдип патша]]'' шығармасындағы [[Эдип]] және Шекспирдің ''[[Гамлет]]'' пьесасындағы [[Гамлет ханзада]].
=== Зұлым басты кейіпкер ===
Басты кейіпкер әрқашан дәстүрлі түрде жақсы бола бермейді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://public.ebookcentral.proquest.com/choice/publicfullrecord.aspx?p=1118755 |title=A Dictionary of Literary Terms and Literary Theory |publisher=John Wiley &amp; Sons, Incorporated |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt; Қаһарман кейіпкерге қарама-қарсы, зұлым басты кейіпкер — бұл [[зұлым]] кейіпкер, ол қаншалықты жаман болса да, оқиғаның алға жылжуына себеп болады. Бұл сипаттарға қатігездік, арамдық және жауыздық кіруі мүмкін.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.dictionary.com/browse/villain |title=Villain |publisher=Dictionary.com |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысалдар: [[Владимир Набоков]]тың ''[[Лолита]]'' романындағы Хумберт Хумберт&lt;ref&gt;{{Cite book|last1=Byford|first1=Andy|url=https://books.google.com/books?id=CjPNDwAAQBAJ&amp;q=%22villain+protagonist%22&amp;pg=PA137|title=Transnational Russian Studies|last2=Doak|first2=Connor|last3=Hutchings|first3=Stephen|date=2020-01-30|publisher=Oxford University Press|isbn=978-1-78962-087-0|language=en}}&lt;/ref&gt; және [[Уильям Шекспир]]дің ''[[Ричард III (пьеса)|Ричард III]]'' пьесасындағы басты кейіпкер.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=NLFPAAAAMAAJ&amp;q=%22villain+protagonist%22&amp;pg=PA376|title=The Encyclopedia Americana: A Library of Universal Knowledge|date=1918|publisher=Encyclopedia Americana Corporation|language=en}}&lt;/ref&gt;

=== Қосалқы басты кейіпкер ===
Қосалқы басты кейіпкер пайда болған жағдайда, оқиға шеткері көрінетін кейіпкердің көзқарасымен баяндалады. Бұл кейіпкер оқиғаның негізгі желісіне тікелей қатыспауы мүмкін, бірақ оқиғаның баяндалуына себепкер болады. Қосалқы басты кейіпкер оқиғаны баяндаушы ретінде көрініп, негізгі әрекетті басқа кейіпкермен байланыстыруы мүмкін.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.litcharts.com/literary-devices-and-terms/protagonist|title=Protagonist |publisher=LitCharts |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысал ретінде ''[[Ұлы Гэтсби]]'' романындағы Никті атауға болады.{{Cn|date=желтоқсан 2023}}

== Қосымша мысалдар ==

[[Эврипид]]тің ''[[Гипполи́т]]'' пьесасы бір мезгілде екі басты кейіпкерге ие болуы мүмкін. Бірінші жартысында Федра басты кейіпкер болып көрінеді, бірақ ол пьесаның ортасында қайтыс болады. Кейінірек оның өгей ұлы, атауы аталған Гипполит, негізгі рөлге шығады.&lt;ref&gt;Euripides. ''Hippolytos''. Oxford University Press (1992) {{ISBN|978-0195072907}}&lt;/ref&gt;

[[Хенрик Ибсен]]нің ''[[Шебер құрылысшы]]'' пьесасында басты кейіпкер — сәулетші Халвард Солнес. Оның өліміне себепші болатын жас әйел — Хильда Вангель — антагонист болып табылады.&lt;ref&gt;Ibsen, Henrik. Meyer, Michael Leverson. editor. ''Ibsen Plays: 1: Ghosts; The Wild Duck; The Master Builder''. Dramatists Play Service Inc. (1980) {{ISBN|9780413463302}}&lt;/ref&gt;

Шекспирдің ''[[Ромео мен Джульетта]]'' пьесасында Ромео — басты кейіпкер. Ол Джульеттамен қарым-қатынасты дамытуға ұмтылады, ал Тибальт антагонист ретінде оған кедергі келтіреді.&lt;ref&gt;Shakespeare, William. ''Romeo and Juliet''. Bloomsbury Arden Shakespeare; Third edition (2012) {{ISBN|9781903436912}}&lt;/ref&gt;

Шекспирдің ''[[Гамлет]]'' пьесасында Гамлет — басты кейіпкер, ол әкесінің өлімі үшін кек алуға тырысады. Оған қарсы тұратын кейіпкер — Клавдий. Дегенмен, кейбір жағдайда Гамлеттің басты жауы — өзі.&lt;ref&gt;Shakespeare, William. ''Hamlet''. Simon &amp; Schuster (1992) {{ISBN|978-0743477123}}&lt;/ref&gt;

Кейде туындыда [[жалған басты кейіпкер]] болады — ол оқиғаның басында басты кейіпкер болып көрініп, кенеттен жоғалып кетеді. [[Альфред Хичкок]]тың ''[[Психо (1960 фильм)|Психо]]'' (1960) фильміндегі Мэрион — осындай мысал.&lt;ref&gt;Kolker, Robert Phillip. ''Alfred Hitchcock's Psycho: A Casebook''. Oxford University Press (2004) {{ISBN|9780195169195}}&lt;/ref&gt;

Кейбір романдар бірнеше баяндау желісін қамтып, әрқайсысының өз басты кейіпкері болады. [[Александр Солженицын]]нің ''[[Бірінші шеңбер]]'' шығармасында гулаг лагерінде өмір сүріп жатқан әртүрлі кейіпкерлер сипатталады.&lt;ref&gt;''The Solzhenitsyn Reader: New and Essential Writings, 1947–2005: Aleksandr Solzhenitsyn'', Edward E. Ericson, Jr., Daniel J. Mahoney.&lt;/ref&gt; [[Лев Толстой]]дың ''[[Соғыс және бейбітшілік]]'' романында соғысқа қатысы бар он бес басты кейіпкер бар.&lt;ref&gt;Moser, Charles. 1992. ''Encyclopedia of Russian Literature''. Cambridge University Press. 298–300-беттер.&lt;/ref&gt;

Көпшілік басты кейіпкерді қаһарманмен және батырлық қасиеттермен теңестіргенімен, бұл әрдайым дұрыс емес. Кейде басты кейіпкер зұлым болуы мүмкін. Мысалы: ''[[Крестный отец]]'' (1972–1990) фильмдер топтамасындағы [[Майкл Корлеоне]].

Кей жағдайда басты кейіпкер адам емес. [[Ричард Адамс]]тың ''[[Уотершип төбесі]]'' романында [[антропоморфизм|антропоморфты]] қояндар тобы, бастаушысы Хейзел, мекендерін жою туралы аян көріп, жаңа үй іздеп қауіпті саяхатқа аттанады.&lt;ref&gt;Adams, Richard, 1920–2016. Watership Down. London: Rex Collings Ltd, 1972.&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>cjpipnbjtk0ys6w8u2z11z2l0b14r3d</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484373</id>
      <parentid>3484372</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T01:39:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <origin>3484373</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16595" sha1="j5o9mwg3o3c4ab7f49cnpmb8eadi3nh" xml:space="preserve">[[File:William Morris Hunt - Hamlet - 2000.1231 - Museum of Fine Arts.jpg|thumb|200px|[[William Shakespeare|Shakespeare]]'s ''[[Hamlet]], Prince of Denmark.'' William Morris Hunt, oil on canvas, {{Circa|1864}}]]

'''Бас кейіпкер''' ({{lang-grc|πρωταγωνιστής}} - алғашқы рөлді сомдаушы, басты актер)&lt;ref&gt;[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Dprwtagwnisth%2Fs πρωταγωνιστής], Henry George Liddell, Robert Scott, ''A Greek–English Lexicon'', Perseus Digital Library.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.dictionary.com/browse/protagonist &quot;protagonist&quot;]. [[Dictionary.com]], [[Random House]]. Қаралған күні: 17 қараша 2017.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{OEtymD|protagonist|accessdate=}}&lt;/ref&gt; — бұл [[сюжет]]ті алға жылжытып, басты шешімдер қабылдайтын және ең маңызды кедергілермен бетпе-бет келетін оқиғадағы негізгі [[Кейіпкер (өнер)|кейіпкер]]. Егер әңгімеде [[қосымша сюжет]] болса немесе бірнеше оқиғадан құралған болса, әр қосымша сюжеттің өз бас кейіпкері болуы мүмкін.&lt;ref&gt;Duncan, Stephen. ''A Guide to Screenwriting Success: Writing for Film and Television''. Rowman &amp; Littlefield (2006) {{ISBN|9780742553019}}&lt;/ref&gt;

Бас кейіпкер — бұл оқырман немесе көрермен ең тығыз байланыстыратын кейіпкер және оған [[антагонист]] қарсы тұрады. Антагонист тосқауылдар мен қиындықтар туындатып, бас кейіпкердің мінезін сынап, оның күшті және әлсіз тұстарын ашады, соның нәтижесінде кейіпкер дамиды. Ерекше асыл, ізгі немесе табысты бас кейіпкер көбінесе ''[[қаһарман]]'' деп аталады, дегенмен бұл ұғымдар синоним емес.

== Этимологиясы ==
''Protagonist'' сөзі {{etymology|grc|''{{wikt-lang|grc|πρωταγωνιστής}}'' ({{grc-transl|πρωταγωνιστής}})|негізгі немесе алғашқы рөлді ойнайтын актер}} мағынасын білдіреді. Бұл сөз {{wikt-lang|grc|πρῶτος}} ({{grc-transl|πρῶτος}}, 'бірінші') және {{wikt-lang|grc|ἀγωνιστής}} ({{grc-transl|ἀγωνιστής}}, 'актер, бәсекелес') деген грек сөздерінен шыққан. Олар өз кезегінде {{wikt-lang|grc|ἀγών}} ({{grc-transl|ἀγών}}, 'жарыс') және {{wikt-lang|grc|ἀγωνίζομαι}} ({{grc-transl|ἀγωνίζομαι}}, 'сыйлық үшін күресемін') сөздерінен тараған.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.etymonline.com/word/protagonist#etymonline_v_2724 |title=Protagonist |publisher=Online Etymology Dictionary |access-date=28 April 2021}}&lt;/ref&gt;

== Ежелгі Грекия ==
Бас кейіпкерлердің алғашқы белгілі мысалдары [[Ежелгі Грекия]]да кездеседі. Алғашында драмалық қойылымдар тек хордың биі мен декламациясынан құралған. Кейінірек, ''[[Поэтика (Аристотель)|Поэтика]]'' еңбегінде [[Аристотель]] [[Феспид]] есімді ақынның хордан бөлініп шығып, диалог жүргізуді енгізгенін жазады. Бұл трагедияның пайда болуына әкеліп, шамамен б.з.д. 536 жылы орын алған оқиға.&lt;ref&gt;Müller, K.O. ''History of the literature of Ancient Greece''. [Library of Useful Knowledge.] Society for the Diffusion of Useful Knowledge. London (1840) бет 306&lt;/ref&gt; Одан кейін, [[Эсхил]] өз пьесаларында екінші актерді қосып, екі кейіпкер арасындағы диалог идеясын енгізді. [[Софокл]] кейінірек үш актер қатысатын пьесалар жазды.&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia |url= http://www.britannica.com/art/protagonist|title=Protagonist – literature|encyclopedia = Encyclopaedia Britannica|date = 1 April 2016}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Аристотель. ''Поэтика''. Oxford University Press (2013 ж. 20 қаңтар) {{ISBN|978-0199608362}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Уильям Паккард|Packard, William]]. ''The Art of the Playwright''. Thunder's Mouth Press. 1997 {{ISBN|1-56025-117-4}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name = storey84/&gt;

Кейбір деректерде ерте грек драмасының кезеңінде бас кейіпкер автор, режиссер және актер рөлдерін қатар атқарғаны, бұл міндеттер тек кейінірек жеке адамдарға бөлінгені айтылады.&lt;ref&gt;{{Cite book|url= https://books.google.com/books?id=0jhjDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+definition+classical+greece&amp;pg=PT235|title=Moreno's Personality Theory and its Relationship to Psychodrama: A Philosophical, Developmental and Therapeutic Perspective|last=Telias|first=Rozei|date=2018-07-06|publisher=Routledge|isbn=9781351021081|language=en}}&lt;/ref&gt;

Сондай-ақ, автор бас кейіпкер, ''[[дейтерагони́ст]]'' және ''[[тритагоніст]]'' сияқты терминдерді әдейі жасамаған деген тұжырым да бар, себебі ол актерлерге тек рөлдерін ғана белгілеген.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=lgpaDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+protagonistes+classical+greece&amp;pg=PT513|title=History of the Literature of Ancient Greece|last=Bart|first=M. P.|date=2018-03-22|publisher=Charles River Editors|isbn=9781632956316|language=en}}{{Dead link|date=September 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; Дегенмен, актерлер сахнада нақты рөлдік аймақтармен бөлінген: бас кейіпкер орта есіктен, дейтерагонист оң жақтан, тритагоніст сол жақтан шығатын болған.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

Ежелгі Грекияда &quot;бас кейіпкер&quot; ұғымы &quot;қаһарман&quot; ұғымынан бөлінеді, себебі &quot;қаһарман&quot; әдетте жартылай құдайға айналған адамды білдіретін болған.&lt;ref name = storey84&gt;{{Cite book|title=A Guide to Ancient Greek Drama|last1=Storey|first1=Ian|last2=Allan|first2=Arlene|publisher=Blackwell Publishing|year=2008|isbn=978-1405102148|location=Malden, MA|pages=[https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84 84]|url=https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84}}&lt;/ref&gt;
== Түрлері ==

=== Қаһарман / Қаһарман әйел ===
Көркем әдебиетте [[қаһарман]] (ер адам) немесе қаһарман әйел (әйел адам) басты кейіпкер ретінде жетістіктері мен асыл қасиеттері үшін құрметке ие болады.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.britannica.com/art/hero-literary-and-cultural-figure |title=Hero |publisher=Britannica |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt; Қаһармандар батылдығы, ерлігі, ізгілігі мен ар-намысы үшін мадақталады және көбінесе оқиғаның «жақсы жағы» ретінде бейнеленеді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/hero |title=Hero |publisher=Merriam-Webster |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысал ретінде DC Comics-тің [[Супермен]] (қаһарман) және ''[[Аштар ойыны]]'' шығармасындағы [[Катнисс Эвердин]] (қаһарман әйел) кейіпкерлері жатады.

=== Антикаһарман ===
{{Main article|Антикаһарман}}
Антикаһарман (кейде анти-қаһарман деп те жазылады) немесе антиқаһарман әйел — бұл дәстүрлі қаһармандық қасиеттерге (идеализм, батылдық, мораль) ие емес басты кейіпкер.

Мысал ретінде: ''[[Қара бидайда ұстаушы]]'' романындағы [[Холден Колфилд]], ''[[Аспен кеткендер]]'' шығармасындағы [[Скарлетт О’Хара]], ''[[Ұлы Гэтсби]]'' романындағы [[Джей Гэтсби]] және [[Breaking Bad]] телехикаясындағы [[Уолтер Уайт]].

=== Қайғылы қаһарман ===
{{Main article|Қайғылы қаһарман}}
Қайғылы қаһарман — бұл трагедия жанрындағы басты кейіпкер.

Мысалдар: Софоклдің ''[[Эдип патша]]'' шығармасындағы [[Эдип]] және Шекспирдің ''[[Гамлет]]'' пьесасындағы [[Гамлет ханзада]].
=== Зұлым басты кейіпкер ===
Басты кейіпкер әрқашан дәстүрлі түрде жақсы бола бермейді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://public.ebookcentral.proquest.com/choice/publicfullrecord.aspx?p=1118755 |title=A Dictionary of Literary Terms and Literary Theory |publisher=John Wiley &amp; Sons, Incorporated |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt; Қаһарман кейіпкерге қарама-қарсы, зұлым басты кейіпкер — бұл [[зұлым]] кейіпкер, ол қаншалықты жаман болса да, оқиғаның алға жылжуына себеп болады. Бұл сипаттарға қатігездік, арамдық және жауыздық кіруі мүмкін.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.dictionary.com/browse/villain |title=Villain |publisher=Dictionary.com |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысалдар: [[Владимир Набоков]]тың ''[[Лолита]]'' романындағы Хумберт Хумберт&lt;ref&gt;{{Cite book|last1=Byford|first1=Andy|url=https://books.google.com/books?id=CjPNDwAAQBAJ&amp;q=%22villain+protagonist%22&amp;pg=PA137|title=Transnational Russian Studies|last2=Doak|first2=Connor|last3=Hutchings|first3=Stephen|date=2020-01-30|publisher=Oxford University Press|isbn=978-1-78962-087-0|language=en}}&lt;/ref&gt; және [[Уильям Шекспир]]дің ''[[Ричард III (пьеса)|Ричард III]]'' пьесасындағы басты кейіпкер.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=NLFPAAAAMAAJ&amp;q=%22villain+protagonist%22&amp;pg=PA376|title=The Encyclopedia Americana: A Library of Universal Knowledge|date=1918|publisher=Encyclopedia Americana Corporation|language=en}}&lt;/ref&gt;

=== Қосалқы басты кейіпкер ===
Қосалқы басты кейіпкер пайда болған жағдайда, оқиға шеткері көрінетін кейіпкердің көзқарасымен баяндалады. Бұл кейіпкер оқиғаның негізгі желісіне тікелей қатыспауы мүмкін, бірақ оқиғаның баяндалуына себепкер болады. Қосалқы басты кейіпкер оқиғаны баяндаушы ретінде көрініп, негізгі әрекетті басқа кейіпкермен байланыстыруы мүмкін.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.litcharts.com/literary-devices-and-terms/protagonist|title=Protagonist |publisher=LitCharts |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысал ретінде ''[[Ұлы Гэтсби]]'' романындағы Никті атауға болады.{{Cn|date=желтоқсан 2023}}

== Қосымша мысалдар ==

[[Эврипид]]тің ''[[Гипполи́т]]'' пьесасы бір мезгілде екі басты кейіпкерге ие болуы мүмкін. Бірінші жартысында Федра басты кейіпкер болып көрінеді, бірақ ол пьесаның ортасында қайтыс болады. Кейінірек оның өгей ұлы, атауы аталған Гипполит, негізгі рөлге шығады.&lt;ref&gt;Euripides. ''Hippolytos''. Oxford University Press (1992) {{ISBN|978-0195072907}}&lt;/ref&gt;

[[Хенрик Ибсен]]нің ''[[Шебер құрылысшы]]'' пьесасында басты кейіпкер — сәулетші Халвард Солнес. Оның өліміне себепші болатын жас әйел — Хильда Вангель — антагонист болып табылады.&lt;ref&gt;Ibsen, Henrik. Meyer, Michael Leverson. editor. ''Ibsen Plays: 1: Ghosts; The Wild Duck; The Master Builder''. Dramatists Play Service Inc. (1980) {{ISBN|9780413463302}}&lt;/ref&gt;

Шекспирдің ''[[Ромео мен Джульетта]]'' пьесасында Ромео — басты кейіпкер. Ол Джульеттамен қарым-қатынасты дамытуға ұмтылады, ал Тибальт антагонист ретінде оған кедергі келтіреді.&lt;ref&gt;Shakespeare, William. ''Romeo and Juliet''. Bloomsbury Arden Shakespeare; Third edition (2012) {{ISBN|9781903436912}}&lt;/ref&gt;

Шекспирдің ''[[Гамлет]]'' пьесасында Гамлет — басты кейіпкер, ол әкесінің өлімі үшін кек алуға тырысады. Оған қарсы тұратын кейіпкер — Клавдий. Дегенмен, кейбір жағдайда Гамлеттің басты жауы — өзі.&lt;ref&gt;Shakespeare, William. ''Hamlet''. Simon &amp; Schuster (1992) {{ISBN|978-0743477123}}&lt;/ref&gt;

Кейде туындыда [[жалған басты кейіпкер]] болады — ол оқиғаның басында басты кейіпкер болып көрініп, кенеттен жоғалып кетеді. [[Альфред Хичкок]]тың ''[[Психо (1960 фильм)|Психо]]'' (1960) фильміндегі Мэрион — осындай мысал.&lt;ref&gt;Kolker, Robert Phillip. ''Alfred Hitchcock's Psycho: A Casebook''. Oxford University Press (2004) {{ISBN|9780195169195}}&lt;/ref&gt;

Кейбір романдар бірнеше баяндау желісін қамтып, әрқайсысының өз басты кейіпкері болады. [[Александр Солженицын]]нің ''[[Бірінші шеңбер]]'' шығармасында гулаг лагерінде өмір сүріп жатқан әртүрлі кейіпкерлер сипатталады.&lt;ref&gt;''The Solzhenitsyn Reader: New and Essential Writings, 1947–2005: Aleksandr Solzhenitsyn'', Edward E. Ericson, Jr., Daniel J. Mahoney.&lt;/ref&gt; [[Лев Толстой]]дың ''[[Соғыс және бейбітшілік]]'' романында соғысқа қатысы бар он бес басты кейіпкер бар.&lt;ref&gt;Moser, Charles. 1992. ''Encyclopedia of Russian Literature''. Cambridge University Press. 298–300-беттер.&lt;/ref&gt;

Көпшілік басты кейіпкерді қаһарманмен және батырлық қасиеттермен теңестіргенімен, бұл әрдайым дұрыс емес. Кейде басты кейіпкер зұлым болуы мүмкін. Мысалы: ''[[Крестный отец]]'' (1972–1990) фильмдер топтамасындағы [[Майкл Корлеоне]].

Кей жағдайда басты кейіпкер адам емес. [[Ричард Адамс]]тың ''[[Уотершип төбесі]]'' романында [[антропоморфизм|антропоморфты]] қояндар тобы, бастаушысы Хейзел, мекендерін жою туралы аян көріп, жаңа үй іздеп қауіпті саяхатқа аттанады.&lt;ref&gt;Adams, Richard, 1920–2016. Watership Down. London: Rex Collings Ltd, 1972.&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>j5o9mwg3o3c4ab7f49cnpmb8eadi3nh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484374</id>
      <parentid>3484373</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T01:41:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <origin>3484374</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16590" sha1="sff2leshy2agwofumty80ocjf0en3eu" xml:space="preserve">[[File:William Morris Hunt - Hamlet - 2000.1231 - Museum of Fine Arts.jpg|thumb|200px|[[William Shakespeare|Shakespeare]]'s ''[[Hamlet]], Prince of Denmark.'' William Morris Hunt, oil on canvas, {{Circa|1864}}]]

'''Протагонист''' ({{lang-grc|πρωταγωνιστής}} - басты рөлді сомдаушы, басты актер)&lt;ref&gt;[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Dprwtagwnisth%2Fs πρωταγωνιστής], Henry George Liddell, Robert Scott, ''A Greek–English Lexicon'', Perseus Digital Library.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.dictionary.com/browse/protagonist &quot;protagonist&quot;]. [[Dictionary.com]], [[Random House]]. Қаралған күні: 17 қараша 2017.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{OEtymD|protagonist|accessdate=}}&lt;/ref&gt; — бұл [[сюжет]]ті алға жылжытып, басты шешімдер қабылдайтын және ең маңызды кедергілермен бетпе-бет келетін оқиғадағы негізгі [[Кейіпкер (өнер)|кейіпкер]]. Егер әңгімеде [[қосымша сюжет]] болса немесе бірнеше оқиғадан құралған болса, әр қосымша сюжеттің өз бас кейіпкері болуы мүмкін.&lt;ref&gt;Duncan, Stephen. ''A Guide to Screenwriting Success: Writing for Film and Television''. Rowman &amp; Littlefield (2006) {{ISBN|9780742553019}}&lt;/ref&gt;

Бас кейіпкер — бұл оқырман немесе көрермен ең тығыз байланыстыратын кейіпкер және оған [[антагонист]] қарсы тұрады. Антагонист тосқауылдар мен қиындықтар туындатып, бас кейіпкердің мінезін сынап, оның күшті және әлсіз тұстарын ашады, соның нәтижесінде кейіпкер дамиды. Ерекше асыл, ізгі немесе табысты бас кейіпкер көбінесе ''[[қаһарман]]'' деп аталады, дегенмен бұл ұғымдар синоним емес.

== Этимологиясы ==
''Protagonist'' сөзі {{etymology|grc|''{{wikt-lang|grc|πρωταγωνιστής}}'' ({{grc-transl|πρωταγωνιστής}})|негізгі немесе алғашқы рөлді ойнайтын актер}} мағынасын білдіреді. Бұл сөз {{wikt-lang|grc|πρῶτος}} ({{grc-transl|πρῶτος}}, 'бірінші') және {{wikt-lang|grc|ἀγωνιστής}} ({{grc-transl|ἀγωνιστής}}, 'актер, бәсекелес') деген грек сөздерінен шыққан. Олар өз кезегінде {{wikt-lang|grc|ἀγών}} ({{grc-transl|ἀγών}}, 'жарыс') және {{wikt-lang|grc|ἀγωνίζομαι}} ({{grc-transl|ἀγωνίζομαι}}, 'сыйлық үшін күресемін') сөздерінен тараған.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.etymonline.com/word/protagonist#etymonline_v_2724 |title=Protagonist |publisher=Online Etymology Dictionary |access-date=28 April 2021}}&lt;/ref&gt;

== Ежелгі Грекия ==
Бас кейіпкерлердің алғашқы белгілі мысалдары [[Ежелгі Грекия]]да кездеседі. Алғашында драмалық қойылымдар тек хордың биі мен декламациясынан құралған. Кейінірек, ''[[Поэтика (Аристотель)|Поэтика]]'' еңбегінде [[Аристотель]] [[Феспид]] есімді ақынның хордан бөлініп шығып, диалог жүргізуді енгізгенін жазады. Бұл трагедияның пайда болуына әкеліп, шамамен б.з.д. 536 жылы орын алған оқиға.&lt;ref&gt;Müller, K.O. ''History of the literature of Ancient Greece''. [Library of Useful Knowledge.] Society for the Diffusion of Useful Knowledge. London (1840) бет 306&lt;/ref&gt; Одан кейін, [[Эсхил]] өз пьесаларында екінші актерді қосып, екі кейіпкер арасындағы диалог идеясын енгізді. [[Софокл]] кейінірек үш актер қатысатын пьесалар жазды.&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia |url= http://www.britannica.com/art/protagonist|title=Protagonist – literature|encyclopedia = Encyclopaedia Britannica|date = 1 April 2016}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Аристотель. ''Поэтика''. Oxford University Press (2013 ж. 20 қаңтар) {{ISBN|978-0199608362}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Уильям Паккард|Packard, William]]. ''The Art of the Playwright''. Thunder's Mouth Press. 1997 {{ISBN|1-56025-117-4}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name = storey84/&gt;

Кейбір деректерде ерте грек драмасының кезеңінде бас кейіпкер автор, режиссер және актер рөлдерін қатар атқарғаны, бұл міндеттер тек кейінірек жеке адамдарға бөлінгені айтылады.&lt;ref&gt;{{Cite book|url= https://books.google.com/books?id=0jhjDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+definition+classical+greece&amp;pg=PT235|title=Moreno's Personality Theory and its Relationship to Psychodrama: A Philosophical, Developmental and Therapeutic Perspective|last=Telias|first=Rozei|date=2018-07-06|publisher=Routledge|isbn=9781351021081|language=en}}&lt;/ref&gt;

Сондай-ақ, автор бас кейіпкер, ''[[дейтерагони́ст]]'' және ''[[тритагоніст]]'' сияқты терминдерді әдейі жасамаған деген тұжырым да бар, себебі ол актерлерге тек рөлдерін ғана белгілеген.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=lgpaDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+protagonistes+classical+greece&amp;pg=PT513|title=History of the Literature of Ancient Greece|last=Bart|first=M. P.|date=2018-03-22|publisher=Charles River Editors|isbn=9781632956316|language=en}}{{Dead link|date=September 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; Дегенмен, актерлер сахнада нақты рөлдік аймақтармен бөлінген: бас кейіпкер орта есіктен, дейтерагонист оң жақтан, тритагоніст сол жақтан шығатын болған.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

Ежелгі Грекияда &quot;бас кейіпкер&quot; ұғымы &quot;қаһарман&quot; ұғымынан бөлінеді, себебі &quot;қаһарман&quot; әдетте жартылай құдайға айналған адамды білдіретін болған.&lt;ref name = storey84&gt;{{Cite book|title=A Guide to Ancient Greek Drama|last1=Storey|first1=Ian|last2=Allan|first2=Arlene|publisher=Blackwell Publishing|year=2008|isbn=978-1405102148|location=Malden, MA|pages=[https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84 84]|url=https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84}}&lt;/ref&gt;
== Түрлері ==

=== Қаһарман / Қаһарман әйел ===
Көркем әдебиетте [[қаһарман]] (ер адам) немесе қаһарман әйел (әйел адам) басты кейіпкер ретінде жетістіктері мен асыл қасиеттері үшін құрметке ие болады.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.britannica.com/art/hero-literary-and-cultural-figure |title=Hero |publisher=Britannica |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt; Қаһармандар батылдығы, ерлігі, ізгілігі мен ар-намысы үшін мадақталады және көбінесе оқиғаның «жақсы жағы» ретінде бейнеленеді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/hero |title=Hero |publisher=Merriam-Webster |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысал ретінде DC Comics-тің [[Супермен]] (қаһарман) және ''[[Аштар ойыны]]'' шығармасындағы [[Катнисс Эвердин]] (қаһарман әйел) кейіпкерлері жатады.

=== Антикаһарман ===
{{Main article|Антикаһарман}}
Антикаһарман (кейде анти-қаһарман деп те жазылады) немесе антиқаһарман әйел — бұл дәстүрлі қаһармандық қасиеттерге (идеализм, батылдық, мораль) ие емес басты кейіпкер.

Мысал ретінде: ''[[Қара бидайда ұстаушы]]'' романындағы [[Холден Колфилд]], ''[[Аспен кеткендер]]'' шығармасындағы [[Скарлетт О’Хара]], ''[[Ұлы Гэтсби]]'' романындағы [[Джей Гэтсби]] және [[Breaking Bad]] телехикаясындағы [[Уолтер Уайт]].

=== Қайғылы қаһарман ===
{{Main article|Қайғылы қаһарман}}
Қайғылы қаһарман — бұл трагедия жанрындағы басты кейіпкер.

Мысалдар: Софоклдің ''[[Эдип патша]]'' шығармасындағы [[Эдип]] және Шекспирдің ''[[Гамлет]]'' пьесасындағы [[Гамлет ханзада]].
=== Зұлым басты кейіпкер ===
Басты кейіпкер әрқашан дәстүрлі түрде жақсы бола бермейді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://public.ebookcentral.proquest.com/choice/publicfullrecord.aspx?p=1118755 |title=A Dictionary of Literary Terms and Literary Theory |publisher=John Wiley &amp; Sons, Incorporated |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt; Қаһарман кейіпкерге қарама-қарсы, зұлым басты кейіпкер — бұл [[зұлым]] кейіпкер, ол қаншалықты жаман болса да, оқиғаның алға жылжуына себеп болады. Бұл сипаттарға қатігездік, арамдық және жауыздық кіруі мүмкін.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.dictionary.com/browse/villain |title=Villain |publisher=Dictionary.com |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысалдар: [[Владимир Набоков]]тың ''[[Лолита]]'' романындағы Хумберт Хумберт&lt;ref&gt;{{Cite book|last1=Byford|first1=Andy|url=https://books.google.com/books?id=CjPNDwAAQBAJ&amp;q=%22villain+protagonist%22&amp;pg=PA137|title=Transnational Russian Studies|last2=Doak|first2=Connor|last3=Hutchings|first3=Stephen|date=2020-01-30|publisher=Oxford University Press|isbn=978-1-78962-087-0|language=en}}&lt;/ref&gt; және [[Уильям Шекспир]]дің ''[[Ричард III (пьеса)|Ричард III]]'' пьесасындағы басты кейіпкер.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=NLFPAAAAMAAJ&amp;q=%22villain+protagonist%22&amp;pg=PA376|title=The Encyclopedia Americana: A Library of Universal Knowledge|date=1918|publisher=Encyclopedia Americana Corporation|language=en}}&lt;/ref&gt;

=== Қосалқы басты кейіпкер ===
Қосалқы басты кейіпкер пайда болған жағдайда, оқиға шеткері көрінетін кейіпкердің көзқарасымен баяндалады. Бұл кейіпкер оқиғаның негізгі желісіне тікелей қатыспауы мүмкін, бірақ оқиғаның баяндалуына себепкер болады. Қосалқы басты кейіпкер оқиғаны баяндаушы ретінде көрініп, негізгі әрекетті басқа кейіпкермен байланыстыруы мүмкін.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.litcharts.com/literary-devices-and-terms/protagonist|title=Protagonist |publisher=LitCharts |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысал ретінде ''[[Ұлы Гэтсби]]'' романындағы Никті атауға болады.{{Cn|date=желтоқсан 2023}}

== Қосымша мысалдар ==

[[Эврипид]]тің ''[[Гипполи́т]]'' пьесасы бір мезгілде екі басты кейіпкерге ие болуы мүмкін. Бірінші жартысында Федра басты кейіпкер болып көрінеді, бірақ ол пьесаның ортасында қайтыс болады. Кейінірек оның өгей ұлы, атауы аталған Гипполит, негізгі рөлге шығады.&lt;ref&gt;Euripides. ''Hippolytos''. Oxford University Press (1992) {{ISBN|978-0195072907}}&lt;/ref&gt;

[[Хенрик Ибсен]]нің ''[[Шебер құрылысшы]]'' пьесасында басты кейіпкер — сәулетші Халвард Солнес. Оның өліміне себепші болатын жас әйел — Хильда Вангель — антагонист болып табылады.&lt;ref&gt;Ibsen, Henrik. Meyer, Michael Leverson. editor. ''Ibsen Plays: 1: Ghosts; The Wild Duck; The Master Builder''. Dramatists Play Service Inc. (1980) {{ISBN|9780413463302}}&lt;/ref&gt;

Шекспирдің ''[[Ромео мен Джульетта]]'' пьесасында Ромео — басты кейіпкер. Ол Джульеттамен қарым-қатынасты дамытуға ұмтылады, ал Тибальт антагонист ретінде оған кедергі келтіреді.&lt;ref&gt;Shakespeare, William. ''Romeo and Juliet''. Bloomsbury Arden Shakespeare; Third edition (2012) {{ISBN|9781903436912}}&lt;/ref&gt;

Шекспирдің ''[[Гамлет]]'' пьесасында Гамлет — басты кейіпкер, ол әкесінің өлімі үшін кек алуға тырысады. Оған қарсы тұратын кейіпкер — Клавдий. Дегенмен, кейбір жағдайда Гамлеттің басты жауы — өзі.&lt;ref&gt;Shakespeare, William. ''Hamlet''. Simon &amp; Schuster (1992) {{ISBN|978-0743477123}}&lt;/ref&gt;

Кейде туындыда [[жалған басты кейіпкер]] болады — ол оқиғаның басында басты кейіпкер болып көрініп, кенеттен жоғалып кетеді. [[Альфред Хичкок]]тың ''[[Психо (1960 фильм)|Психо]]'' (1960) фильміндегі Мэрион — осындай мысал.&lt;ref&gt;Kolker, Robert Phillip. ''Alfred Hitchcock's Psycho: A Casebook''. Oxford University Press (2004) {{ISBN|9780195169195}}&lt;/ref&gt;

Кейбір романдар бірнеше баяндау желісін қамтып, әрқайсысының өз басты кейіпкері болады. [[Александр Солженицын]]нің ''[[Бірінші шеңбер]]'' шығармасында гулаг лагерінде өмір сүріп жатқан әртүрлі кейіпкерлер сипатталады.&lt;ref&gt;''The Solzhenitsyn Reader: New and Essential Writings, 1947–2005: Aleksandr Solzhenitsyn'', Edward E. Ericson, Jr., Daniel J. Mahoney.&lt;/ref&gt; [[Лев Толстой]]дың ''[[Соғыс және бейбітшілік]]'' романында соғысқа қатысы бар он бес басты кейіпкер бар.&lt;ref&gt;Moser, Charles. 1992. ''Encyclopedia of Russian Literature''. Cambridge University Press. 298–300-беттер.&lt;/ref&gt;

Көпшілік басты кейіпкерді қаһарманмен және батырлық қасиеттермен теңестіргенімен, бұл әрдайым дұрыс емес. Кейде басты кейіпкер зұлым болуы мүмкін. Мысалы: ''[[Крестный отец]]'' (1972–1990) фильмдер топтамасындағы [[Майкл Корлеоне]].

Кей жағдайда басты кейіпкер адам емес. [[Ричард Адамс]]тың ''[[Уотершип төбесі]]'' романында [[антропоморфизм|антропоморфты]] қояндар тобы, бастаушысы Хейзел, мекендерін жою туралы аян көріп, жаңа үй іздеп қауіпті саяхатқа аттанады.&lt;ref&gt;Adams, Richard, 1920–2016. Watership Down. London: Rex Collings Ltd, 1972.&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>sff2leshy2agwofumty80ocjf0en3eu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484375</id>
      <parentid>3484374</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T01:42:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Этимологиясы */</comment>
      <origin>3484375</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16521" sha1="1d7c15gf175pbhifzr2rxovmza3vqjg" xml:space="preserve">[[File:William Morris Hunt - Hamlet - 2000.1231 - Museum of Fine Arts.jpg|thumb|200px|[[William Shakespeare|Shakespeare]]'s ''[[Hamlet]], Prince of Denmark.'' William Morris Hunt, oil on canvas, {{Circa|1864}}]]

'''Протагонист''' ({{lang-grc|πρωταγωνιστής}} - басты рөлді сомдаушы, басты актер)&lt;ref&gt;[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Dprwtagwnisth%2Fs πρωταγωνιστής], Henry George Liddell, Robert Scott, ''A Greek–English Lexicon'', Perseus Digital Library.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.dictionary.com/browse/protagonist &quot;protagonist&quot;]. [[Dictionary.com]], [[Random House]]. Қаралған күні: 17 қараша 2017.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{OEtymD|protagonist|accessdate=}}&lt;/ref&gt; — бұл [[сюжет]]ті алға жылжытып, басты шешімдер қабылдайтын және ең маңызды кедергілермен бетпе-бет келетін оқиғадағы негізгі [[Кейіпкер (өнер)|кейіпкер]]. Егер әңгімеде [[қосымша сюжет]] болса немесе бірнеше оқиғадан құралған болса, әр қосымша сюжеттің өз бас кейіпкері болуы мүмкін.&lt;ref&gt;Duncan, Stephen. ''A Guide to Screenwriting Success: Writing for Film and Television''. Rowman &amp; Littlefield (2006) {{ISBN|9780742553019}}&lt;/ref&gt;

Бас кейіпкер — бұл оқырман немесе көрермен ең тығыз байланыстыратын кейіпкер және оған [[антагонист]] қарсы тұрады. Антагонист тосқауылдар мен қиындықтар туындатып, бас кейіпкердің мінезін сынап, оның күшті және әлсіз тұстарын ашады, соның нәтижесінде кейіпкер дамиды. Ерекше асыл, ізгі немесе табысты бас кейіпкер көбінесе ''[[қаһарман]]'' деп аталады, дегенмен бұл ұғымдар синоним емес.

== Этимологиясы ==
''Protagonist'' сөзі ({{lang-grc|πρωταγωνιστής}}) негізгі немесе алғашқы рөлді ойнайтын актер мағынасын білдіреді. Бұл сөз {{wikt-lang|grc|πρῶτος}} ({{grc-transl|πρῶτος}}, 'бірінші') және {{wikt-lang|grc|ἀγωνιστής}} ({{grc-transl|ἀγωνιστής}}, 'актер, бәсекелес') деген грек сөздерінен шыққан. Олар өз кезегінде {{wikt-lang|grc|ἀγών}} ({{grc-transl|ἀγών}}, 'жарыс') және {{wikt-lang|grc|ἀγωνίζομαι}} ({{grc-transl|ἀγωνίζομαι}}, 'сыйлық үшін күресемін') сөздерінен тараған.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.etymonline.com/word/protagonist#etymonline_v_2724 |title=Protagonist |publisher=Online Etymology Dictionary |access-date=28 April 2021}}&lt;/ref&gt;

== Ежелгі Грекия ==
Бас кейіпкерлердің алғашқы белгілі мысалдары [[Ежелгі Грекия]]да кездеседі. Алғашында драмалық қойылымдар тек хордың биі мен декламациясынан құралған. Кейінірек, ''[[Поэтика (Аристотель)|Поэтика]]'' еңбегінде [[Аристотель]] [[Феспид]] есімді ақынның хордан бөлініп шығып, диалог жүргізуді енгізгенін жазады. Бұл трагедияның пайда болуына әкеліп, шамамен б.з.д. 536 жылы орын алған оқиға.&lt;ref&gt;Müller, K.O. ''History of the literature of Ancient Greece''. [Library of Useful Knowledge.] Society for the Diffusion of Useful Knowledge. London (1840) бет 306&lt;/ref&gt; Одан кейін, [[Эсхил]] өз пьесаларында екінші актерді қосып, екі кейіпкер арасындағы диалог идеясын енгізді. [[Софокл]] кейінірек үш актер қатысатын пьесалар жазды.&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia |url= http://www.britannica.com/art/protagonist|title=Protagonist – literature|encyclopedia = Encyclopaedia Britannica|date = 1 April 2016}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Аристотель. ''Поэтика''. Oxford University Press (2013 ж. 20 қаңтар) {{ISBN|978-0199608362}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Уильям Паккард|Packard, William]]. ''The Art of the Playwright''. Thunder's Mouth Press. 1997 {{ISBN|1-56025-117-4}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name = storey84/&gt;

Кейбір деректерде ерте грек драмасының кезеңінде бас кейіпкер автор, режиссер және актер рөлдерін қатар атқарғаны, бұл міндеттер тек кейінірек жеке адамдарға бөлінгені айтылады.&lt;ref&gt;{{Cite book|url= https://books.google.com/books?id=0jhjDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+definition+classical+greece&amp;pg=PT235|title=Moreno's Personality Theory and its Relationship to Psychodrama: A Philosophical, Developmental and Therapeutic Perspective|last=Telias|first=Rozei|date=2018-07-06|publisher=Routledge|isbn=9781351021081|language=en}}&lt;/ref&gt;

Сондай-ақ, автор бас кейіпкер, ''[[дейтерагони́ст]]'' және ''[[тритагоніст]]'' сияқты терминдерді әдейі жасамаған деген тұжырым да бар, себебі ол актерлерге тек рөлдерін ғана белгілеген.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=lgpaDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+protagonistes+classical+greece&amp;pg=PT513|title=History of the Literature of Ancient Greece|last=Bart|first=M. P.|date=2018-03-22|publisher=Charles River Editors|isbn=9781632956316|language=en}}{{Dead link|date=September 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; Дегенмен, актерлер сахнада нақты рөлдік аймақтармен бөлінген: бас кейіпкер орта есіктен, дейтерагонист оң жақтан, тритагоніст сол жақтан шығатын болған.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

Ежелгі Грекияда &quot;бас кейіпкер&quot; ұғымы &quot;қаһарман&quot; ұғымынан бөлінеді, себебі &quot;қаһарман&quot; әдетте жартылай құдайға айналған адамды білдіретін болған.&lt;ref name = storey84&gt;{{Cite book|title=A Guide to Ancient Greek Drama|last1=Storey|first1=Ian|last2=Allan|first2=Arlene|publisher=Blackwell Publishing|year=2008|isbn=978-1405102148|location=Malden, MA|pages=[https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84 84]|url=https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84}}&lt;/ref&gt;
== Түрлері ==

=== Қаһарман / Қаһарман әйел ===
Көркем әдебиетте [[қаһарман]] (ер адам) немесе қаһарман әйел (әйел адам) басты кейіпкер ретінде жетістіктері мен асыл қасиеттері үшін құрметке ие болады.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.britannica.com/art/hero-literary-and-cultural-figure |title=Hero |publisher=Britannica |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt; Қаһармандар батылдығы, ерлігі, ізгілігі мен ар-намысы үшін мадақталады және көбінесе оқиғаның «жақсы жағы» ретінде бейнеленеді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/hero |title=Hero |publisher=Merriam-Webster |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысал ретінде DC Comics-тің [[Супермен]] (қаһарман) және ''[[Аштар ойыны]]'' шығармасындағы [[Катнисс Эвердин]] (қаһарман әйел) кейіпкерлері жатады.

=== Антикаһарман ===
{{Main article|Антикаһарман}}
Антикаһарман (кейде анти-қаһарман деп те жазылады) немесе антиқаһарман әйел — бұл дәстүрлі қаһармандық қасиеттерге (идеализм, батылдық, мораль) ие емес басты кейіпкер.

Мысал ретінде: ''[[Қара бидайда ұстаушы]]'' романындағы [[Холден Колфилд]], ''[[Аспен кеткендер]]'' шығармасындағы [[Скарлетт О’Хара]], ''[[Ұлы Гэтсби]]'' романындағы [[Джей Гэтсби]] және [[Breaking Bad]] телехикаясындағы [[Уолтер Уайт]].

=== Қайғылы қаһарман ===
{{Main article|Қайғылы қаһарман}}
Қайғылы қаһарман — бұл трагедия жанрындағы басты кейіпкер.

Мысалдар: Софоклдің ''[[Эдип патша]]'' шығармасындағы [[Эдип]] және Шекспирдің ''[[Гамлет]]'' пьесасындағы [[Гамлет ханзада]].
=== Зұлым басты кейіпкер ===
Басты кейіпкер әрқашан дәстүрлі түрде жақсы бола бермейді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://public.ebookcentral.proquest.com/choice/publicfullrecord.aspx?p=1118755 |title=A Dictionary of Literary Terms and Literary Theory |publisher=John Wiley &amp; Sons, Incorporated |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt; Қаһарман кейіпкерге қарама-қарсы, зұлым басты кейіпкер — бұл [[зұлым]] кейіпкер, ол қаншалықты жаман болса да, оқиғаның алға жылжуына себеп болады. Бұл сипаттарға қатігездік, арамдық және жауыздық кіруі мүмкін.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.dictionary.com/browse/villain |title=Villain |publisher=Dictionary.com |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысалдар: [[Владимир Набоков]]тың ''[[Лолита]]'' романындағы Хумберт Хумберт&lt;ref&gt;{{Cite book|last1=Byford|first1=Andy|url=https://books.google.com/books?id=CjPNDwAAQBAJ&amp;q=%22villain+protagonist%22&amp;pg=PA137|title=Transnational Russian Studies|last2=Doak|first2=Connor|last3=Hutchings|first3=Stephen|date=2020-01-30|publisher=Oxford University Press|isbn=978-1-78962-087-0|language=en}}&lt;/ref&gt; және [[Уильям Шекспир]]дің ''[[Ричард III (пьеса)|Ричард III]]'' пьесасындағы басты кейіпкер.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=NLFPAAAAMAAJ&amp;q=%22villain+protagonist%22&amp;pg=PA376|title=The Encyclopedia Americana: A Library of Universal Knowledge|date=1918|publisher=Encyclopedia Americana Corporation|language=en}}&lt;/ref&gt;

=== Қосалқы басты кейіпкер ===
Қосалқы басты кейіпкер пайда болған жағдайда, оқиға шеткері көрінетін кейіпкердің көзқарасымен баяндалады. Бұл кейіпкер оқиғаның негізгі желісіне тікелей қатыспауы мүмкін, бірақ оқиғаның баяндалуына себепкер болады. Қосалқы басты кейіпкер оқиғаны баяндаушы ретінде көрініп, негізгі әрекетті басқа кейіпкермен байланыстыруы мүмкін.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.litcharts.com/literary-devices-and-terms/protagonist|title=Protagonist |publisher=LitCharts |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысал ретінде ''[[Ұлы Гэтсби]]'' романындағы Никті атауға болады.{{Cn|date=желтоқсан 2023}}

== Қосымша мысалдар ==

[[Эврипид]]тің ''[[Гипполи́т]]'' пьесасы бір мезгілде екі басты кейіпкерге ие болуы мүмкін. Бірінші жартысында Федра басты кейіпкер болып көрінеді, бірақ ол пьесаның ортасында қайтыс болады. Кейінірек оның өгей ұлы, атауы аталған Гипполит, негізгі рөлге шығады.&lt;ref&gt;Euripides. ''Hippolytos''. Oxford University Press (1992) {{ISBN|978-0195072907}}&lt;/ref&gt;

[[Хенрик Ибсен]]нің ''[[Шебер құрылысшы]]'' пьесасында басты кейіпкер — сәулетші Халвард Солнес. Оның өліміне себепші болатын жас әйел — Хильда Вангель — антагонист болып табылады.&lt;ref&gt;Ibsen, Henrik. Meyer, Michael Leverson. editor. ''Ibsen Plays: 1: Ghosts; The Wild Duck; The Master Builder''. Dramatists Play Service Inc. (1980) {{ISBN|9780413463302}}&lt;/ref&gt;

Шекспирдің ''[[Ромео мен Джульетта]]'' пьесасында Ромео — басты кейіпкер. Ол Джульеттамен қарым-қатынасты дамытуға ұмтылады, ал Тибальт антагонист ретінде оған кедергі келтіреді.&lt;ref&gt;Shakespeare, William. ''Romeo and Juliet''. Bloomsbury Arden Shakespeare; Third edition (2012) {{ISBN|9781903436912}}&lt;/ref&gt;

Шекспирдің ''[[Гамлет]]'' пьесасында Гамлет — басты кейіпкер, ол әкесінің өлімі үшін кек алуға тырысады. Оған қарсы тұратын кейіпкер — Клавдий. Дегенмен, кейбір жағдайда Гамлеттің басты жауы — өзі.&lt;ref&gt;Shakespeare, William. ''Hamlet''. Simon &amp; Schuster (1992) {{ISBN|978-0743477123}}&lt;/ref&gt;

Кейде туындыда [[жалған басты кейіпкер]] болады — ол оқиғаның басында басты кейіпкер болып көрініп, кенеттен жоғалып кетеді. [[Альфред Хичкок]]тың ''[[Психо (1960 фильм)|Психо]]'' (1960) фильміндегі Мэрион — осындай мысал.&lt;ref&gt;Kolker, Robert Phillip. ''Alfred Hitchcock's Psycho: A Casebook''. Oxford University Press (2004) {{ISBN|9780195169195}}&lt;/ref&gt;

Кейбір романдар бірнеше баяндау желісін қамтып, әрқайсысының өз басты кейіпкері болады. [[Александр Солженицын]]нің ''[[Бірінші шеңбер]]'' шығармасында гулаг лагерінде өмір сүріп жатқан әртүрлі кейіпкерлер сипатталады.&lt;ref&gt;''The Solzhenitsyn Reader: New and Essential Writings, 1947–2005: Aleksandr Solzhenitsyn'', Edward E. Ericson, Jr., Daniel J. Mahoney.&lt;/ref&gt; [[Лев Толстой]]дың ''[[Соғыс және бейбітшілік]]'' романында соғысқа қатысы бар он бес басты кейіпкер бар.&lt;ref&gt;Moser, Charles. 1992. ''Encyclopedia of Russian Literature''. Cambridge University Press. 298–300-беттер.&lt;/ref&gt;

Көпшілік басты кейіпкерді қаһарманмен және батырлық қасиеттермен теңестіргенімен, бұл әрдайым дұрыс емес. Кейде басты кейіпкер зұлым болуы мүмкін. Мысалы: ''[[Крестный отец]]'' (1972–1990) фильмдер топтамасындағы [[Майкл Корлеоне]].

Кей жағдайда басты кейіпкер адам емес. [[Ричард Адамс]]тың ''[[Уотершип төбесі]]'' романында [[антропоморфизм|антропоморфты]] қояндар тобы, бастаушысы Хейзел, мекендерін жою туралы аян көріп, жаңа үй іздеп қауіпті саяхатқа аттанады.&lt;ref&gt;Adams, Richard, 1920–2016. Watership Down. London: Rex Collings Ltd, 1972.&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>1d7c15gf175pbhifzr2rxovmza3vqjg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484376</id>
      <parentid>3484375</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T01:44:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Этимологиясы */</comment>
      <origin>3484376</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16445" sha1="s8se6gdjyv5kzfvhl1if8pty7lse9s3" xml:space="preserve">[[File:William Morris Hunt - Hamlet - 2000.1231 - Museum of Fine Arts.jpg|thumb|200px|[[William Shakespeare|Shakespeare]]'s ''[[Hamlet]], Prince of Denmark.'' William Morris Hunt, oil on canvas, {{Circa|1864}}]]

'''Протагонист''' ({{lang-grc|πρωταγωνιστής}} - басты рөлді сомдаушы, басты актер)&lt;ref&gt;[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Dprwtagwnisth%2Fs πρωταγωνιστής], Henry George Liddell, Robert Scott, ''A Greek–English Lexicon'', Perseus Digital Library.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.dictionary.com/browse/protagonist &quot;protagonist&quot;]. [[Dictionary.com]], [[Random House]]. Қаралған күні: 17 қараша 2017.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{OEtymD|protagonist|accessdate=}}&lt;/ref&gt; — бұл [[сюжет]]ті алға жылжытып, басты шешімдер қабылдайтын және ең маңызды кедергілермен бетпе-бет келетін оқиғадағы негізгі [[Кейіпкер (өнер)|кейіпкер]]. Егер әңгімеде [[қосымша сюжет]] болса немесе бірнеше оқиғадан құралған болса, әр қосымша сюжеттің өз бас кейіпкері болуы мүмкін.&lt;ref&gt;Duncan, Stephen. ''A Guide to Screenwriting Success: Writing for Film and Television''. Rowman &amp; Littlefield (2006) {{ISBN|9780742553019}}&lt;/ref&gt;

Бас кейіпкер — бұл оқырман немесе көрермен ең тығыз байланыстыратын кейіпкер және оған [[антагонист]] қарсы тұрады. Антагонист тосқауылдар мен қиындықтар туындатып, бас кейіпкердің мінезін сынап, оның күшті және әлсіз тұстарын ашады, соның нәтижесінде кейіпкер дамиды. Ерекше асыл, ізгі немесе табысты бас кейіпкер көбінесе ''[[қаһарман]]'' деп аталады, дегенмен бұл ұғымдар синоним емес.

== Этимологиясы ==
''Protagonist'' сөзі ({{lang-grc|πρωταγωνιστής}}) негізгі немесе алғашқы рөлді ойнайтын актер мағынасын білдіреді. Бұл сөз ({{lang-grc|πρῶτος}}, 'бірінші') және {{lang-grc|ἀγωνιστής}} 'актер, бәсекелес') деген грек сөздерінен шыққан. Олар өз кезегінде {{wikt-lang|grc|ἀγών}} ({{grc-transl|ἀγών}}, 'жарыс') және {{wikt-lang|grc|ἀγωνίζομαι}} ({{grc-transl|ἀγωνίζομαι}}, 'сыйлық үшін күресемін') сөздерінен тараған.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.etymonline.com/word/protagonist#etymonline_v_2724 |title=Protagonist |publisher=Online Etymology Dictionary |access-date=28 April 2021}}&lt;/ref&gt;

== Ежелгі Грекия ==
Бас кейіпкерлердің алғашқы белгілі мысалдары [[Ежелгі Грекия]]да кездеседі. Алғашында драмалық қойылымдар тек хордың биі мен декламациясынан құралған. Кейінірек, ''[[Поэтика (Аристотель)|Поэтика]]'' еңбегінде [[Аристотель]] [[Феспид]] есімді ақынның хордан бөлініп шығып, диалог жүргізуді енгізгенін жазады. Бұл трагедияның пайда болуына әкеліп, шамамен б.з.д. 536 жылы орын алған оқиға.&lt;ref&gt;Müller, K.O. ''History of the literature of Ancient Greece''. [Library of Useful Knowledge.] Society for the Diffusion of Useful Knowledge. London (1840) бет 306&lt;/ref&gt; Одан кейін, [[Эсхил]] өз пьесаларында екінші актерді қосып, екі кейіпкер арасындағы диалог идеясын енгізді. [[Софокл]] кейінірек үш актер қатысатын пьесалар жазды.&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia |url= http://www.britannica.com/art/protagonist|title=Protagonist – literature|encyclopedia = Encyclopaedia Britannica|date = 1 April 2016}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Аристотель. ''Поэтика''. Oxford University Press (2013 ж. 20 қаңтар) {{ISBN|978-0199608362}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Уильям Паккард|Packard, William]]. ''The Art of the Playwright''. Thunder's Mouth Press. 1997 {{ISBN|1-56025-117-4}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name = storey84/&gt;

Кейбір деректерде ерте грек драмасының кезеңінде бас кейіпкер автор, режиссер және актер рөлдерін қатар атқарғаны, бұл міндеттер тек кейінірек жеке адамдарға бөлінгені айтылады.&lt;ref&gt;{{Cite book|url= https://books.google.com/books?id=0jhjDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+definition+classical+greece&amp;pg=PT235|title=Moreno's Personality Theory and its Relationship to Psychodrama: A Philosophical, Developmental and Therapeutic Perspective|last=Telias|first=Rozei|date=2018-07-06|publisher=Routledge|isbn=9781351021081|language=en}}&lt;/ref&gt;

Сондай-ақ, автор бас кейіпкер, ''[[дейтерагони́ст]]'' және ''[[тритагоніст]]'' сияқты терминдерді әдейі жасамаған деген тұжырым да бар, себебі ол актерлерге тек рөлдерін ғана белгілеген.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=lgpaDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+protagonistes+classical+greece&amp;pg=PT513|title=History of the Literature of Ancient Greece|last=Bart|first=M. P.|date=2018-03-22|publisher=Charles River Editors|isbn=9781632956316|language=en}}{{Dead link|date=September 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; Дегенмен, актерлер сахнада нақты рөлдік аймақтармен бөлінген: бас кейіпкер орта есіктен, дейтерагонист оң жақтан, тритагоніст сол жақтан шығатын болған.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

Ежелгі Грекияда &quot;бас кейіпкер&quot; ұғымы &quot;қаһарман&quot; ұғымынан бөлінеді, себебі &quot;қаһарман&quot; әдетте жартылай құдайға айналған адамды білдіретін болған.&lt;ref name = storey84&gt;{{Cite book|title=A Guide to Ancient Greek Drama|last1=Storey|first1=Ian|last2=Allan|first2=Arlene|publisher=Blackwell Publishing|year=2008|isbn=978-1405102148|location=Malden, MA|pages=[https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84 84]|url=https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84}}&lt;/ref&gt;
== Түрлері ==

=== Қаһарман / Қаһарман әйел ===
Көркем әдебиетте [[қаһарман]] (ер адам) немесе қаһарман әйел (әйел адам) басты кейіпкер ретінде жетістіктері мен асыл қасиеттері үшін құрметке ие болады.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.britannica.com/art/hero-literary-and-cultural-figure |title=Hero |publisher=Britannica |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt; Қаһармандар батылдығы, ерлігі, ізгілігі мен ар-намысы үшін мадақталады және көбінесе оқиғаның «жақсы жағы» ретінде бейнеленеді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/hero |title=Hero |publisher=Merriam-Webster |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысал ретінде DC Comics-тің [[Супермен]] (қаһарман) және ''[[Аштар ойыны]]'' шығармасындағы [[Катнисс Эвердин]] (қаһарман әйел) кейіпкерлері жатады.

=== Антикаһарман ===
{{Main article|Антикаһарман}}
Антикаһарман (кейде анти-қаһарман деп те жазылады) немесе антиқаһарман әйел — бұл дәстүрлі қаһармандық қасиеттерге (идеализм, батылдық, мораль) ие емес басты кейіпкер.

Мысал ретінде: ''[[Қара бидайда ұстаушы]]'' романындағы [[Холден Колфилд]], ''[[Аспен кеткендер]]'' шығармасындағы [[Скарлетт О’Хара]], ''[[Ұлы Гэтсби]]'' романындағы [[Джей Гэтсби]] және [[Breaking Bad]] телехикаясындағы [[Уолтер Уайт]].

=== Қайғылы қаһарман ===
{{Main article|Қайғылы қаһарман}}
Қайғылы қаһарман — бұл трагедия жанрындағы басты кейіпкер.

Мысалдар: Софоклдің ''[[Эдип патша]]'' шығармасындағы [[Эдип]] және Шекспирдің ''[[Гамлет]]'' пьесасындағы [[Гамлет ханзада]].
=== Зұлым басты кейіпкер ===
Басты кейіпкер әрқашан дәстүрлі түрде жақсы бола бермейді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://public.ebookcentral.proquest.com/choice/publicfullrecord.aspx?p=1118755 |title=A Dictionary of Literary Terms and Literary Theory |publisher=John Wiley &amp; Sons, Incorporated |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt; Қаһарман кейіпкерге қарама-қарсы, зұлым басты кейіпкер — бұл [[зұлым]] кейіпкер, ол қаншалықты жаман болса да, оқиғаның алға жылжуына себеп болады. Бұл сипаттарға қатігездік, арамдық және жауыздық кіруі мүмкін.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.dictionary.com/browse/villain |title=Villain |publisher=Dictionary.com |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысалдар: [[Владимир Набоков]]тың ''[[Лолита]]'' романындағы Хумберт Хумберт&lt;ref&gt;{{Cite book|last1=Byford|first1=Andy|url=https://books.google.com/books?id=CjPNDwAAQBAJ&amp;q=%22villain+protagonist%22&amp;pg=PA137|title=Transnational Russian Studies|last2=Doak|first2=Connor|last3=Hutchings|first3=Stephen|date=2020-01-30|publisher=Oxford University Press|isbn=978-1-78962-087-0|language=en}}&lt;/ref&gt; және [[Уильям Шекспир]]дің ''[[Ричард III (пьеса)|Ричард III]]'' пьесасындағы басты кейіпкер.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=NLFPAAAAMAAJ&amp;q=%22villain+protagonist%22&amp;pg=PA376|title=The Encyclopedia Americana: A Library of Universal Knowledge|date=1918|publisher=Encyclopedia Americana Corporation|language=en}}&lt;/ref&gt;

=== Қосалқы басты кейіпкер ===
Қосалқы басты кейіпкер пайда болған жағдайда, оқиға шеткері көрінетін кейіпкердің көзқарасымен баяндалады. Бұл кейіпкер оқиғаның негізгі желісіне тікелей қатыспауы мүмкін, бірақ оқиғаның баяндалуына себепкер болады. Қосалқы басты кейіпкер оқиғаны баяндаушы ретінде көрініп, негізгі әрекетті басқа кейіпкермен байланыстыруы мүмкін.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.litcharts.com/literary-devices-and-terms/protagonist|title=Protagonist |publisher=LitCharts |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысал ретінде ''[[Ұлы Гэтсби]]'' романындағы Никті атауға болады.{{Cn|date=желтоқсан 2023}}

== Қосымша мысалдар ==

[[Эврипид]]тің ''[[Гипполи́т]]'' пьесасы бір мезгілде екі басты кейіпкерге ие болуы мүмкін. Бірінші жартысында Федра басты кейіпкер болып көрінеді, бірақ ол пьесаның ортасында қайтыс болады. Кейінірек оның өгей ұлы, атауы аталған Гипполит, негізгі рөлге шығады.&lt;ref&gt;Euripides. ''Hippolytos''. Oxford University Press (1992) {{ISBN|978-0195072907}}&lt;/ref&gt;

[[Хенрик Ибсен]]нің ''[[Шебер құрылысшы]]'' пьесасында басты кейіпкер — сәулетші Халвард Солнес. Оның өліміне себепші болатын жас әйел — Хильда Вангель — антагонист болып табылады.&lt;ref&gt;Ibsen, Henrik. Meyer, Michael Leverson. editor. ''Ibsen Plays: 1: Ghosts; The Wild Duck; The Master Builder''. Dramatists Play Service Inc. (1980) {{ISBN|9780413463302}}&lt;/ref&gt;

Шекспирдің ''[[Ромео мен Джульетта]]'' пьесасында Ромео — басты кейіпкер. Ол Джульеттамен қарым-қатынасты дамытуға ұмтылады, ал Тибальт антагонист ретінде оған кедергі келтіреді.&lt;ref&gt;Shakespeare, William. ''Romeo and Juliet''. Bloomsbury Arden Shakespeare; Third edition (2012) {{ISBN|9781903436912}}&lt;/ref&gt;

Шекспирдің ''[[Гамлет]]'' пьесасында Гамлет — басты кейіпкер, ол әкесінің өлімі үшін кек алуға тырысады. Оған қарсы тұратын кейіпкер — Клавдий. Дегенмен, кейбір жағдайда Гамлеттің басты жауы — өзі.&lt;ref&gt;Shakespeare, William. ''Hamlet''. Simon &amp; Schuster (1992) {{ISBN|978-0743477123}}&lt;/ref&gt;

Кейде туындыда [[жалған басты кейіпкер]] болады — ол оқиғаның басында басты кейіпкер болып көрініп, кенеттен жоғалып кетеді. [[Альфред Хичкок]]тың ''[[Психо (1960 фильм)|Психо]]'' (1960) фильміндегі Мэрион — осындай мысал.&lt;ref&gt;Kolker, Robert Phillip. ''Alfred Hitchcock's Psycho: A Casebook''. Oxford University Press (2004) {{ISBN|9780195169195}}&lt;/ref&gt;

Кейбір романдар бірнеше баяндау желісін қамтып, әрқайсысының өз басты кейіпкері болады. [[Александр Солженицын]]нің ''[[Бірінші шеңбер]]'' шығармасында гулаг лагерінде өмір сүріп жатқан әртүрлі кейіпкерлер сипатталады.&lt;ref&gt;''The Solzhenitsyn Reader: New and Essential Writings, 1947–2005: Aleksandr Solzhenitsyn'', Edward E. Ericson, Jr., Daniel J. Mahoney.&lt;/ref&gt; [[Лев Толстой]]дың ''[[Соғыс және бейбітшілік]]'' романында соғысқа қатысы бар он бес басты кейіпкер бар.&lt;ref&gt;Moser, Charles. 1992. ''Encyclopedia of Russian Literature''. Cambridge University Press. 298–300-беттер.&lt;/ref&gt;

Көпшілік басты кейіпкерді қаһарманмен және батырлық қасиеттермен теңестіргенімен, бұл әрдайым дұрыс емес. Кейде басты кейіпкер зұлым болуы мүмкін. Мысалы: ''[[Крестный отец]]'' (1972–1990) фильмдер топтамасындағы [[Майкл Корлеоне]].

Кей жағдайда басты кейіпкер адам емес. [[Ричард Адамс]]тың ''[[Уотершип төбесі]]'' романында [[антропоморфизм|антропоморфты]] қояндар тобы, бастаушысы Хейзел, мекендерін жою туралы аян көріп, жаңа үй іздеп қауіпті саяхатқа аттанады.&lt;ref&gt;Adams, Richard, 1920–2016. Watership Down. London: Rex Collings Ltd, 1972.&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>s8se6gdjyv5kzfvhl1if8pty7lse9s3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484378</id>
      <parentid>3484376</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T01:48:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <origin>3484378</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16413" sha1="oy30x9t9n79v6yr0nd0e85rg93p4vi9" xml:space="preserve">[[File:William Morris Hunt - Hamlet - 2000.1231 - Museum of Fine Arts.jpg|thumb|200px|[[William Shakespeare|Shakespeare]]'s ''[[Hamlet]], Prince of Denmark.'' William Morris Hunt, oil on canvas, {{Circa|1864}}]]

'''Протагонист''' ({{lang-grc|πρωταγωνιστής}} - басты рөлді сомдаушы, басты актер)&lt;ref&gt;[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Dprwtagwnisth%2Fs πρωταγωνιστής], Henry George Liddell, Robert Scott, ''A Greek–English Lexicon'', Perseus Digital Library.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.dictionary.com/browse/protagonist &quot;protagonist&quot;]. [[Dictionary.com]], [[Random House]]. Қаралған күні: 17 қараша 2017.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{OEtymD|protagonist|accessdate=}}&lt;/ref&gt; — бұл [[сюжет]]ті алға жылжытып, басты шешімдер қабылдайтын және ең маңызды кедергілермен бетпе-бет келетін оқиғадағы негізгі кейіпкер. Егер әңгімеде [[қосымша сюжет]] болса немесе бірнеше оқиғадан құралған болса, әр қосымша сюжеттің өз бас кейіпкері болуы мүмкін.&lt;ref&gt;Duncan, Stephen. ''A Guide to Screenwriting Success: Writing for Film and Television''. Rowman &amp; Littlefield (2006) {{ISBN|9780742553019}}&lt;/ref&gt;

Бас кейіпкер — бұл оқырман немесе көрермен ең тығыз байланыстыратын кейіпкер және оған [[антагонист]] қарсы тұрады. Антагонист тосқауылдар мен қиындықтар туындатып, бас кейіпкердің мінезін сынап, оның күшті және әлсіз тұстарын ашады, соның нәтижесінде кейіпкер дамиды. Ерекше асыл, ізгі немесе табысты бас кейіпкер көбінесе ''[[қаһарман]]'' деп аталады, дегенмен бұл ұғымдар синоним емес.

== Этимологиясы ==
''Protagonist'' сөзі ({{lang-grc|πρωταγωνιστής}}) негізгі немесе алғашқы рөлді ойнайтын актер мағынасын білдіреді. Бұл сөз ({{lang-grc|πρῶτος}}, 'бірінші') және {{lang-grc|ἀγωνιστής}} 'актер, бәсекелес') деген грек сөздерінен шыққан. Олар өз кезегінде {{wikt-lang|grc|ἀγών}} ({{grc-transl|ἀγών}}, 'жарыс') және {{wikt-lang|grc|ἀγωνίζομαι}} ({{grc-transl|ἀγωνίζομαι}}, 'сыйлық үшін күресемін') сөздерінен тараған.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.etymonline.com/word/protagonist#etymonline_v_2724 |title=Protagonist |publisher=Online Etymology Dictionary |access-date=28 April 2021}}&lt;/ref&gt;

== Ежелгі Грекия ==
Бас кейіпкерлердің алғашқы белгілі мысалдары [[Ежелгі Грекия]]да кездеседі. Алғашында драмалық қойылымдар тек хордың биі мен декламациясынан құралған. Кейінірек, ''[[Поэтика (Аристотель)|Поэтика]]'' еңбегінде [[Аристотель]] [[Феспид]] есімді ақынның хордан бөлініп шығып, диалог жүргізуді енгізгенін жазады. Бұл трагедияның пайда болуына әкеліп, шамамен б.з.д. 536 жылы орын алған оқиға.&lt;ref&gt;Müller, K.O. ''History of the literature of Ancient Greece''. [Library of Useful Knowledge.] Society for the Diffusion of Useful Knowledge. London (1840) бет 306&lt;/ref&gt; Одан кейін, [[Эсхил]] өз пьесаларында екінші актерді қосып, екі кейіпкер арасындағы диалог идеясын енгізді. [[Софокл]] кейінірек үш актер қатысатын пьесалар жазды.&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia |url= http://www.britannica.com/art/protagonist|title=Protagonist – literature|encyclopedia = Encyclopaedia Britannica|date = 1 April 2016}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Аристотель. ''Поэтика''. Oxford University Press (2013 ж. 20 қаңтар) {{ISBN|978-0199608362}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Уильям Паккард|Packard, William]]. ''The Art of the Playwright''. Thunder's Mouth Press. 1997 {{ISBN|1-56025-117-4}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name = storey84/&gt;

Кейбір деректерде ерте грек драмасының кезеңінде бас кейіпкер автор, режиссер және актер рөлдерін қатар атқарғаны, бұл міндеттер тек кейінірек жеке адамдарға бөлінгені айтылады.&lt;ref&gt;{{Cite book|url= https://books.google.com/books?id=0jhjDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+definition+classical+greece&amp;pg=PT235|title=Moreno's Personality Theory and its Relationship to Psychodrama: A Philosophical, Developmental and Therapeutic Perspective|last=Telias|first=Rozei|date=2018-07-06|publisher=Routledge|isbn=9781351021081|language=en}}&lt;/ref&gt;

Сондай-ақ, автор бас кейіпкер, ''[[дейтерагони́ст]]'' және ''[[тритагоніст]]'' сияқты терминдерді әдейі жасамаған деген тұжырым да бар, себебі ол актерлерге тек рөлдерін ғана белгілеген.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=lgpaDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+protagonistes+classical+greece&amp;pg=PT513|title=History of the Literature of Ancient Greece|last=Bart|first=M. P.|date=2018-03-22|publisher=Charles River Editors|isbn=9781632956316|language=en}}{{Dead link|date=September 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; Дегенмен, актерлер сахнада нақты рөлдік аймақтармен бөлінген: бас кейіпкер орта есіктен, дейтерагонист оң жақтан, тритагоніст сол жақтан шығатын болған.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

Ежелгі Грекияда &quot;бас кейіпкер&quot; ұғымы &quot;қаһарман&quot; ұғымынан бөлінеді, себебі &quot;қаһарман&quot; әдетте жартылай құдайға айналған адамды білдіретін болған.&lt;ref name = storey84&gt;{{Cite book|title=A Guide to Ancient Greek Drama|last1=Storey|first1=Ian|last2=Allan|first2=Arlene|publisher=Blackwell Publishing|year=2008|isbn=978-1405102148|location=Malden, MA|pages=[https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84 84]|url=https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84}}&lt;/ref&gt;
== Түрлері ==

=== Қаһарман / Қаһарман әйел ===
Көркем әдебиетте [[қаһарман]] (ер адам) немесе қаһарман әйел (әйел адам) басты кейіпкер ретінде жетістіктері мен асыл қасиеттері үшін құрметке ие болады.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.britannica.com/art/hero-literary-and-cultural-figure |title=Hero |publisher=Britannica |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt; Қаһармандар батылдығы, ерлігі, ізгілігі мен ар-намысы үшін мадақталады және көбінесе оқиғаның «жақсы жағы» ретінде бейнеленеді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/hero |title=Hero |publisher=Merriam-Webster |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысал ретінде DC Comics-тің [[Супермен]] (қаһарман) және ''[[Аштар ойыны]]'' шығармасындағы [[Катнисс Эвердин]] (қаһарман әйел) кейіпкерлері жатады.

=== Антикаһарман ===
{{Main article|Антикаһарман}}
Антикаһарман (кейде анти-қаһарман деп те жазылады) немесе антиқаһарман әйел — бұл дәстүрлі қаһармандық қасиеттерге (идеализм, батылдық, мораль) ие емес басты кейіпкер.

Мысал ретінде: ''[[Қара бидайда ұстаушы]]'' романындағы [[Холден Колфилд]], ''[[Аспен кеткендер]]'' шығармасындағы [[Скарлетт О’Хара]], ''[[Ұлы Гэтсби]]'' романындағы [[Джей Гэтсби]] және [[Breaking Bad]] телехикаясындағы [[Уолтер Уайт]].

=== Қайғылы қаһарман ===
{{Main article|Қайғылы қаһарман}}
Қайғылы қаһарман — бұл трагедия жанрындағы басты кейіпкер.

Мысалдар: Софоклдің ''[[Эдип патша]]'' шығармасындағы [[Эдип]] және Шекспирдің ''[[Гамлет]]'' пьесасындағы [[Гамлет ханзада]].
=== Зұлым басты кейіпкер ===
Басты кейіпкер әрқашан дәстүрлі түрде жақсы бола бермейді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://public.ebookcentral.proquest.com/choice/publicfullrecord.aspx?p=1118755 |title=A Dictionary of Literary Terms and Literary Theory |publisher=John Wiley &amp; Sons, Incorporated |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt; Қаһарман кейіпкерге қарама-қарсы, зұлым басты кейіпкер — бұл [[зұлым]] кейіпкер, ол қаншалықты жаман болса да, оқиғаның алға жылжуына себеп болады. Бұл сипаттарға қатігездік, арамдық және жауыздық кіруі мүмкін.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.dictionary.com/browse/villain |title=Villain |publisher=Dictionary.com |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысалдар: [[Владимир Набоков]]тың ''[[Лолита]]'' романындағы Хумберт Хумберт&lt;ref&gt;{{Cite book|last1=Byford|first1=Andy|url=https://books.google.com/books?id=CjPNDwAAQBAJ&amp;q=%22villain+protagonist%22&amp;pg=PA137|title=Transnational Russian Studies|last2=Doak|first2=Connor|last3=Hutchings|first3=Stephen|date=2020-01-30|publisher=Oxford University Press|isbn=978-1-78962-087-0|language=en}}&lt;/ref&gt; және [[Уильям Шекспир]]дің ''[[Ричард III (пьеса)|Ричард III]]'' пьесасындағы басты кейіпкер.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=NLFPAAAAMAAJ&amp;q=%22villain+protagonist%22&amp;pg=PA376|title=The Encyclopedia Americana: A Library of Universal Knowledge|date=1918|publisher=Encyclopedia Americana Corporation|language=en}}&lt;/ref&gt;

=== Қосалқы басты кейіпкер ===
Қосалқы басты кейіпкер пайда болған жағдайда, оқиға шеткері көрінетін кейіпкердің көзқарасымен баяндалады. Бұл кейіпкер оқиғаның негізгі желісіне тікелей қатыспауы мүмкін, бірақ оқиғаның баяндалуына себепкер болады. Қосалқы басты кейіпкер оқиғаны баяндаушы ретінде көрініп, негізгі әрекетті басқа кейіпкермен байланыстыруы мүмкін.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.litcharts.com/literary-devices-and-terms/protagonist|title=Protagonist |publisher=LitCharts |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысал ретінде ''[[Ұлы Гэтсби]]'' романындағы Никті атауға болады.{{Cn|date=желтоқсан 2023}}

== Қосымша мысалдар ==

[[Эврипид]]тің ''[[Гипполи́т]]'' пьесасы бір мезгілде екі басты кейіпкерге ие болуы мүмкін. Бірінші жартысында Федра басты кейіпкер болып көрінеді, бірақ ол пьесаның ортасында қайтыс болады. Кейінірек оның өгей ұлы, атауы аталған Гипполит, негізгі рөлге шығады.&lt;ref&gt;Euripides. ''Hippolytos''. Oxford University Press (1992) {{ISBN|978-0195072907}}&lt;/ref&gt;

[[Хенрик Ибсен]]нің ''[[Шебер құрылысшы]]'' пьесасында басты кейіпкер — сәулетші Халвард Солнес. Оның өліміне себепші болатын жас әйел — Хильда Вангель — антагонист болып табылады.&lt;ref&gt;Ibsen, Henrik. Meyer, Michael Leverson. editor. ''Ibsen Plays: 1: Ghosts; The Wild Duck; The Master Builder''. Dramatists Play Service Inc. (1980) {{ISBN|9780413463302}}&lt;/ref&gt;

Шекспирдің ''[[Ромео мен Джульетта]]'' пьесасында Ромео — басты кейіпкер. Ол Джульеттамен қарым-қатынасты дамытуға ұмтылады, ал Тибальт антагонист ретінде оған кедергі келтіреді.&lt;ref&gt;Shakespeare, William. ''Romeo and Juliet''. Bloomsbury Arden Shakespeare; Third edition (2012) {{ISBN|9781903436912}}&lt;/ref&gt;

Шекспирдің ''[[Гамлет]]'' пьесасында Гамлет — басты кейіпкер, ол әкесінің өлімі үшін кек алуға тырысады. Оған қарсы тұратын кейіпкер — Клавдий. Дегенмен, кейбір жағдайда Гамлеттің басты жауы — өзі.&lt;ref&gt;Shakespeare, William. ''Hamlet''. Simon &amp; Schuster (1992) {{ISBN|978-0743477123}}&lt;/ref&gt;

Кейде туындыда [[жалған басты кейіпкер]] болады — ол оқиғаның басында басты кейіпкер болып көрініп, кенеттен жоғалып кетеді. [[Альфред Хичкок]]тың ''[[Психо (1960 фильм)|Психо]]'' (1960) фильміндегі Мэрион — осындай мысал.&lt;ref&gt;Kolker, Robert Phillip. ''Alfred Hitchcock's Psycho: A Casebook''. Oxford University Press (2004) {{ISBN|9780195169195}}&lt;/ref&gt;

Кейбір романдар бірнеше баяндау желісін қамтып, әрқайсысының өз басты кейіпкері болады. [[Александр Солженицын]]нің ''[[Бірінші шеңбер]]'' шығармасында гулаг лагерінде өмір сүріп жатқан әртүрлі кейіпкерлер сипатталады.&lt;ref&gt;''The Solzhenitsyn Reader: New and Essential Writings, 1947–2005: Aleksandr Solzhenitsyn'', Edward E. Ericson, Jr., Daniel J. Mahoney.&lt;/ref&gt; [[Лев Толстой]]дың ''[[Соғыс және бейбітшілік]]'' романында соғысқа қатысы бар он бес басты кейіпкер бар.&lt;ref&gt;Moser, Charles. 1992. ''Encyclopedia of Russian Literature''. Cambridge University Press. 298–300-беттер.&lt;/ref&gt;

Көпшілік басты кейіпкерді қаһарманмен және батырлық қасиеттермен теңестіргенімен, бұл әрдайым дұрыс емес. Кейде басты кейіпкер зұлым болуы мүмкін. Мысалы: ''[[Крестный отец]]'' (1972–1990) фильмдер топтамасындағы [[Майкл Корлеоне]].

Кей жағдайда басты кейіпкер адам емес. [[Ричард Адамс]]тың ''[[Уотершип төбесі]]'' романында [[антропоморфизм|антропоморфты]] қояндар тобы, бастаушысы Хейзел, мекендерін жою туралы аян көріп, жаңа үй іздеп қауіпті саяхатқа аттанады.&lt;ref&gt;Adams, Richard, 1920–2016. Watership Down. London: Rex Collings Ltd, 1972.&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>oy30x9t9n79v6yr0nd0e85rg93p4vi9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484379</id>
      <parentid>3484378</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T01:49:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <origin>3484379</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16408" sha1="eo1zyu5aj23687x7rolw1syo70l2fmv" xml:space="preserve">[[File:William Morris Hunt - Hamlet - 2000.1231 - Museum of Fine Arts.jpg|thumb|200px|[[William Shakespeare|Shakespeare]]'s ''[[Hamlet]], Prince of Denmark.'' William Morris Hunt, oil on canvas, {{Circa|1864}}]]
'''Протагонист''' ({{lang-grc|πρωταγωνιστής}} - басты рөлді сомдаушы, басты актер)&lt;ref&gt;[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Dprwtagwnisth%2Fs πρωταγωνιστής], Henry George Liddell, Robert Scott, ''A Greek–English Lexicon'', Perseus Digital Library.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.dictionary.com/browse/protagonist &quot;protagonist&quot;]. [[Dictionary.com]], [[Random House]]. Қаралған күні: 17 қараша 2017.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{OEtymD|protagonist|accessdate=}}&lt;/ref&gt; — бұл [[сюжет]]ті алға жылжытып, басты шешімдер қабылдайтын және ең маңызды кедергілермен бетпе-бет келетін оқиғадағы негізгі кейіпкер. Егер әңгімеде қосымша сюжет болса немесе бірнеше оқиғадан құралған болса, әр қосымша сюжеттің өз бас кейіпкері болуы мүмкін.&lt;ref&gt;Duncan, Stephen. ''A Guide to Screenwriting Success: Writing for Film and Television''. Rowman &amp; Littlefield (2006) {{ISBN|9780742553019}}&lt;/ref&gt;

Бас кейіпкер — бұл оқырман немесе көрермен ең тығыз байланыстыратын кейіпкер және оған [[антагонист]] қарсы тұрады. Антагонист тосқауылдар мен қиындықтар туындатып, бас кейіпкердің мінезін сынап, оның күшті және әлсіз тұстарын ашады, соның нәтижесінде кейіпкер дамиды. Ерекше асыл, ізгі немесе табысты бас кейіпкер көбінесе ''[[қаһарман]]'' деп аталады, дегенмен бұл ұғымдар синоним емес.

== Этимологиясы ==
''Protagonist'' сөзі ({{lang-grc|πρωταγωνιστής}}) негізгі немесе алғашқы рөлді ойнайтын актер мағынасын білдіреді. Бұл сөз ({{lang-grc|πρῶτος}}, 'бірінші') және {{lang-grc|ἀγωνιστής}} 'актер, бәсекелес') деген грек сөздерінен шыққан. Олар өз кезегінде {{wikt-lang|grc|ἀγών}} ({{grc-transl|ἀγών}}, 'жарыс') және {{wikt-lang|grc|ἀγωνίζομαι}} ({{grc-transl|ἀγωνίζομαι}}, 'сыйлық үшін күресемін') сөздерінен тараған.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.etymonline.com/word/protagonist#etymonline_v_2724 |title=Protagonist |publisher=Online Etymology Dictionary |access-date=28 April 2021}}&lt;/ref&gt;

== Ежелгі Грекия ==
Бас кейіпкерлердің алғашқы белгілі мысалдары [[Ежелгі Грекия]]да кездеседі. Алғашында драмалық қойылымдар тек хордың биі мен декламациясынан құралған. Кейінірек, ''[[Поэтика (Аристотель)|Поэтика]]'' еңбегінде [[Аристотель]] [[Феспид]] есімді ақынның хордан бөлініп шығып, диалог жүргізуді енгізгенін жазады. Бұл трагедияның пайда болуына әкеліп, шамамен б.з.д. 536 жылы орын алған оқиға.&lt;ref&gt;Müller, K.O. ''History of the literature of Ancient Greece''. [Library of Useful Knowledge.] Society for the Diffusion of Useful Knowledge. London (1840) бет 306&lt;/ref&gt; Одан кейін, [[Эсхил]] өз пьесаларында екінші актерді қосып, екі кейіпкер арасындағы диалог идеясын енгізді. [[Софокл]] кейінірек үш актер қатысатын пьесалар жазды.&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia |url= http://www.britannica.com/art/protagonist|title=Protagonist – literature|encyclopedia = Encyclopaedia Britannica|date = 1 April 2016}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Аристотель. ''Поэтика''. Oxford University Press (2013 ж. 20 қаңтар) {{ISBN|978-0199608362}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Уильям Паккард|Packard, William]]. ''The Art of the Playwright''. Thunder's Mouth Press. 1997 {{ISBN|1-56025-117-4}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name = storey84/&gt;

Кейбір деректерде ерте грек драмасының кезеңінде бас кейіпкер автор, режиссер және актер рөлдерін қатар атқарғаны, бұл міндеттер тек кейінірек жеке адамдарға бөлінгені айтылады.&lt;ref&gt;{{Cite book|url= https://books.google.com/books?id=0jhjDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+definition+classical+greece&amp;pg=PT235|title=Moreno's Personality Theory and its Relationship to Psychodrama: A Philosophical, Developmental and Therapeutic Perspective|last=Telias|first=Rozei|date=2018-07-06|publisher=Routledge|isbn=9781351021081|language=en}}&lt;/ref&gt;

Сондай-ақ, автор бас кейіпкер, ''[[дейтерагони́ст]]'' және ''[[тритагоніст]]'' сияқты терминдерді әдейі жасамаған деген тұжырым да бар, себебі ол актерлерге тек рөлдерін ғана белгілеген.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=lgpaDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+protagonistes+classical+greece&amp;pg=PT513|title=History of the Literature of Ancient Greece|last=Bart|first=M. P.|date=2018-03-22|publisher=Charles River Editors|isbn=9781632956316|language=en}}{{Dead link|date=September 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; Дегенмен, актерлер сахнада нақты рөлдік аймақтармен бөлінген: бас кейіпкер орта есіктен, дейтерагонист оң жақтан, тритагоніст сол жақтан шығатын болған.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

Ежелгі Грекияда &quot;бас кейіпкер&quot; ұғымы &quot;қаһарман&quot; ұғымынан бөлінеді, себебі &quot;қаһарман&quot; әдетте жартылай құдайға айналған адамды білдіретін болған.&lt;ref name = storey84&gt;{{Cite book|title=A Guide to Ancient Greek Drama|last1=Storey|first1=Ian|last2=Allan|first2=Arlene|publisher=Blackwell Publishing|year=2008|isbn=978-1405102148|location=Malden, MA|pages=[https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84 84]|url=https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84}}&lt;/ref&gt;
== Түрлері ==

=== Қаһарман / Қаһарман әйел ===
Көркем әдебиетте [[қаһарман]] (ер адам) немесе қаһарман әйел (әйел адам) басты кейіпкер ретінде жетістіктері мен асыл қасиеттері үшін құрметке ие болады.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.britannica.com/art/hero-literary-and-cultural-figure |title=Hero |publisher=Britannica |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt; Қаһармандар батылдығы, ерлігі, ізгілігі мен ар-намысы үшін мадақталады және көбінесе оқиғаның «жақсы жағы» ретінде бейнеленеді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/hero |title=Hero |publisher=Merriam-Webster |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысал ретінде DC Comics-тің [[Супермен]] (қаһарман) және ''[[Аштар ойыны]]'' шығармасындағы [[Катнисс Эвердин]] (қаһарман әйел) кейіпкерлері жатады.

=== Антикаһарман ===
{{Main article|Антикаһарман}}
Антикаһарман (кейде анти-қаһарман деп те жазылады) немесе антиқаһарман әйел — бұл дәстүрлі қаһармандық қасиеттерге (идеализм, батылдық, мораль) ие емес басты кейіпкер.

Мысал ретінде: ''[[Қара бидайда ұстаушы]]'' романындағы [[Холден Колфилд]], ''[[Аспен кеткендер]]'' шығармасындағы [[Скарлетт О’Хара]], ''[[Ұлы Гэтсби]]'' романындағы [[Джей Гэтсби]] және [[Breaking Bad]] телехикаясындағы [[Уолтер Уайт]].

=== Қайғылы қаһарман ===
{{Main article|Қайғылы қаһарман}}
Қайғылы қаһарман — бұл трагедия жанрындағы басты кейіпкер.

Мысалдар: Софоклдің ''[[Эдип патша]]'' шығармасындағы [[Эдип]] және Шекспирдің ''[[Гамлет]]'' пьесасындағы [[Гамлет ханзада]].
=== Зұлым басты кейіпкер ===
Басты кейіпкер әрқашан дәстүрлі түрде жақсы бола бермейді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://public.ebookcentral.proquest.com/choice/publicfullrecord.aspx?p=1118755 |title=A Dictionary of Literary Terms and Literary Theory |publisher=John Wiley &amp; Sons, Incorporated |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt; Қаһарман кейіпкерге қарама-қарсы, зұлым басты кейіпкер — бұл [[зұлым]] кейіпкер, ол қаншалықты жаман болса да, оқиғаның алға жылжуына себеп болады. Бұл сипаттарға қатігездік, арамдық және жауыздық кіруі мүмкін.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.dictionary.com/browse/villain |title=Villain |publisher=Dictionary.com |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысалдар: [[Владимир Набоков]]тың ''[[Лолита]]'' романындағы Хумберт Хумберт&lt;ref&gt;{{Cite book|last1=Byford|first1=Andy|url=https://books.google.com/books?id=CjPNDwAAQBAJ&amp;q=%22villain+protagonist%22&amp;pg=PA137|title=Transnational Russian Studies|last2=Doak|first2=Connor|last3=Hutchings|first3=Stephen|date=2020-01-30|publisher=Oxford University Press|isbn=978-1-78962-087-0|language=en}}&lt;/ref&gt; және [[Уильям Шекспир]]дің ''[[Ричард III (пьеса)|Ричард III]]'' пьесасындағы басты кейіпкер.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=NLFPAAAAMAAJ&amp;q=%22villain+protagonist%22&amp;pg=PA376|title=The Encyclopedia Americana: A Library of Universal Knowledge|date=1918|publisher=Encyclopedia Americana Corporation|language=en}}&lt;/ref&gt;

=== Қосалқы басты кейіпкер ===
Қосалқы басты кейіпкер пайда болған жағдайда, оқиға шеткері көрінетін кейіпкердің көзқарасымен баяндалады. Бұл кейіпкер оқиғаның негізгі желісіне тікелей қатыспауы мүмкін, бірақ оқиғаның баяндалуына себепкер болады. Қосалқы басты кейіпкер оқиғаны баяндаушы ретінде көрініп, негізгі әрекетті басқа кейіпкермен байланыстыруы мүмкін.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.litcharts.com/literary-devices-and-terms/protagonist|title=Protagonist |publisher=LitCharts |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысал ретінде ''[[Ұлы Гэтсби]]'' романындағы Никті атауға болады.{{Cn|date=желтоқсан 2023}}

== Қосымша мысалдар ==

[[Эврипид]]тің ''[[Гипполи́т]]'' пьесасы бір мезгілде екі басты кейіпкерге ие болуы мүмкін. Бірінші жартысында Федра басты кейіпкер болып көрінеді, бірақ ол пьесаның ортасында қайтыс болады. Кейінірек оның өгей ұлы, атауы аталған Гипполит, негізгі рөлге шығады.&lt;ref&gt;Euripides. ''Hippolytos''. Oxford University Press (1992) {{ISBN|978-0195072907}}&lt;/ref&gt;

[[Хенрик Ибсен]]нің ''[[Шебер құрылысшы]]'' пьесасында басты кейіпкер — сәулетші Халвард Солнес. Оның өліміне себепші болатын жас әйел — Хильда Вангель — антагонист болып табылады.&lt;ref&gt;Ibsen, Henrik. Meyer, Michael Leverson. editor. ''Ibsen Plays: 1: Ghosts; The Wild Duck; The Master Builder''. Dramatists Play Service Inc. (1980) {{ISBN|9780413463302}}&lt;/ref&gt;

Шекспирдің ''[[Ромео мен Джульетта]]'' пьесасында Ромео — басты кейіпкер. Ол Джульеттамен қарым-қатынасты дамытуға ұмтылады, ал Тибальт антагонист ретінде оған кедергі келтіреді.&lt;ref&gt;Shakespeare, William. ''Romeo and Juliet''. Bloomsbury Arden Shakespeare; Third edition (2012) {{ISBN|9781903436912}}&lt;/ref&gt;

Шекспирдің ''[[Гамлет]]'' пьесасында Гамлет — басты кейіпкер, ол әкесінің өлімі үшін кек алуға тырысады. Оған қарсы тұратын кейіпкер — Клавдий. Дегенмен, кейбір жағдайда Гамлеттің басты жауы — өзі.&lt;ref&gt;Shakespeare, William. ''Hamlet''. Simon &amp; Schuster (1992) {{ISBN|978-0743477123}}&lt;/ref&gt;

Кейде туындыда [[жалған басты кейіпкер]] болады — ол оқиғаның басында басты кейіпкер болып көрініп, кенеттен жоғалып кетеді. [[Альфред Хичкок]]тың ''[[Психо (1960 фильм)|Психо]]'' (1960) фильміндегі Мэрион — осындай мысал.&lt;ref&gt;Kolker, Robert Phillip. ''Alfred Hitchcock's Psycho: A Casebook''. Oxford University Press (2004) {{ISBN|9780195169195}}&lt;/ref&gt;

Кейбір романдар бірнеше баяндау желісін қамтып, әрқайсысының өз басты кейіпкері болады. [[Александр Солженицын]]нің ''[[Бірінші шеңбер]]'' шығармасында гулаг лагерінде өмір сүріп жатқан әртүрлі кейіпкерлер сипатталады.&lt;ref&gt;''The Solzhenitsyn Reader: New and Essential Writings, 1947–2005: Aleksandr Solzhenitsyn'', Edward E. Ericson, Jr., Daniel J. Mahoney.&lt;/ref&gt; [[Лев Толстой]]дың ''[[Соғыс және бейбітшілік]]'' романында соғысқа қатысы бар он бес басты кейіпкер бар.&lt;ref&gt;Moser, Charles. 1992. ''Encyclopedia of Russian Literature''. Cambridge University Press. 298–300-беттер.&lt;/ref&gt;

Көпшілік басты кейіпкерді қаһарманмен және батырлық қасиеттермен теңестіргенімен, бұл әрдайым дұрыс емес. Кейде басты кейіпкер зұлым болуы мүмкін. Мысалы: ''[[Крестный отец]]'' (1972–1990) фильмдер топтамасындағы [[Майкл Корлеоне]].

Кей жағдайда басты кейіпкер адам емес. [[Ричард Адамс]]тың ''[[Уотершип төбесі]]'' романында [[антропоморфизм|антропоморфты]] қояндар тобы, бастаушысы Хейзел, мекендерін жою туралы аян көріп, жаңа үй іздеп қауіпті саяхатқа аттанады.&lt;ref&gt;Adams, Richard, 1920–2016. Watership Down. London: Rex Collings Ltd, 1972.&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>eo1zyu5aj23687x7rolw1syo70l2fmv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484380</id>
      <parentid>3484379</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T01:50:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <origin>3484380</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16452" sha1="cqy2waxe0zz0lwn04xuxvojv1vtyf0l" xml:space="preserve">[[File:William Morris Hunt - Hamlet - 2000.1231 - Museum of Fine Arts.jpg|thumb|200px| Шекспирдің «Гамлет, Дания ханзадасы».
Уильям Моррис Хант, майлы бояу, кенеп, шамамен 1864 жыл.]]
'''Протагонист''' ({{lang-grc|πρωταγωνιστής}} - басты рөлді сомдаушы, басты актер)&lt;ref&gt;[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Dprwtagwnisth%2Fs πρωταγωνιστής], Henry George Liddell, Robert Scott, ''A Greek–English Lexicon'', Perseus Digital Library.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.dictionary.com/browse/protagonist &quot;protagonist&quot;]. [[Dictionary.com]], [[Random House]]. Қаралған күні: 17 қараша 2017.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{OEtymD|protagonist|accessdate=}}&lt;/ref&gt; — бұл [[сюжет]]ті алға жылжытып, басты шешімдер қабылдайтын және ең маңызды кедергілермен бетпе-бет келетін оқиғадағы негізгі кейіпкер. Егер әңгімеде қосымша сюжет болса немесе бірнеше оқиғадан құралған болса, әр қосымша сюжеттің өз бас кейіпкері болуы мүмкін.&lt;ref&gt;Duncan, Stephen. ''A Guide to Screenwriting Success: Writing for Film and Television''. Rowman &amp; Littlefield (2006) {{ISBN|9780742553019}}&lt;/ref&gt;

Бас кейіпкер — бұл оқырман немесе көрермен ең тығыз байланыстыратын кейіпкер және оған [[антагонист]] қарсы тұрады. Антагонист тосқауылдар мен қиындықтар туындатып, бас кейіпкердің мінезін сынап, оның күшті және әлсіз тұстарын ашады, соның нәтижесінде кейіпкер дамиды. Ерекше асыл, ізгі немесе табысты бас кейіпкер көбінесе ''[[қаһарман]]'' деп аталады, дегенмен бұл ұғымдар синоним емес.

== Этимологиясы ==
''Protagonist'' сөзі ({{lang-grc|πρωταγωνιστής}}) негізгі немесе алғашқы рөлді ойнайтын актер мағынасын білдіреді. Бұл сөз ({{lang-grc|πρῶτος}}, 'бірінші') және {{lang-grc|ἀγωνιστής}} 'актер, бәсекелес') деген грек сөздерінен шыққан. Олар өз кезегінде {{wikt-lang|grc|ἀγών}} ({{grc-transl|ἀγών}}, 'жарыс') және {{wikt-lang|grc|ἀγωνίζομαι}} ({{grc-transl|ἀγωνίζομαι}}, 'сыйлық үшін күресемін') сөздерінен тараған.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.etymonline.com/word/protagonist#etymonline_v_2724 |title=Protagonist |publisher=Online Etymology Dictionary |access-date=28 April 2021}}&lt;/ref&gt;

== Ежелгі Грекия ==
Бас кейіпкерлердің алғашқы белгілі мысалдары [[Ежелгі Грекия]]да кездеседі. Алғашында драмалық қойылымдар тек хордың биі мен декламациясынан құралған. Кейінірек, ''[[Поэтика (Аристотель)|Поэтика]]'' еңбегінде [[Аристотель]] [[Феспид]] есімді ақынның хордан бөлініп шығып, диалог жүргізуді енгізгенін жазады. Бұл трагедияның пайда болуына әкеліп, шамамен б.з.д. 536 жылы орын алған оқиға.&lt;ref&gt;Müller, K.O. ''History of the literature of Ancient Greece''. [Library of Useful Knowledge.] Society for the Diffusion of Useful Knowledge. London (1840) бет 306&lt;/ref&gt; Одан кейін, [[Эсхил]] өз пьесаларында екінші актерді қосып, екі кейіпкер арасындағы диалог идеясын енгізді. [[Софокл]] кейінірек үш актер қатысатын пьесалар жазды.&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia |url= http://www.britannica.com/art/protagonist|title=Protagonist – literature|encyclopedia = Encyclopaedia Britannica|date = 1 April 2016}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Аристотель. ''Поэтика''. Oxford University Press (2013 ж. 20 қаңтар) {{ISBN|978-0199608362}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Уильям Паккард|Packard, William]]. ''The Art of the Playwright''. Thunder's Mouth Press. 1997 {{ISBN|1-56025-117-4}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name = storey84/&gt;

Кейбір деректерде ерте грек драмасының кезеңінде бас кейіпкер автор, режиссер және актер рөлдерін қатар атқарғаны, бұл міндеттер тек кейінірек жеке адамдарға бөлінгені айтылады.&lt;ref&gt;{{Cite book|url= https://books.google.com/books?id=0jhjDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+definition+classical+greece&amp;pg=PT235|title=Moreno's Personality Theory and its Relationship to Psychodrama: A Philosophical, Developmental and Therapeutic Perspective|last=Telias|first=Rozei|date=2018-07-06|publisher=Routledge|isbn=9781351021081|language=en}}&lt;/ref&gt;

Сондай-ақ, автор бас кейіпкер, ''[[дейтерагони́ст]]'' және ''[[тритагоніст]]'' сияқты терминдерді әдейі жасамаған деген тұжырым да бар, себебі ол актерлерге тек рөлдерін ғана белгілеген.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=lgpaDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+protagonistes+classical+greece&amp;pg=PT513|title=History of the Literature of Ancient Greece|last=Bart|first=M. P.|date=2018-03-22|publisher=Charles River Editors|isbn=9781632956316|language=en}}{{Dead link|date=September 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; Дегенмен, актерлер сахнада нақты рөлдік аймақтармен бөлінген: бас кейіпкер орта есіктен, дейтерагонист оң жақтан, тритагоніст сол жақтан шығатын болған.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

Ежелгі Грекияда &quot;бас кейіпкер&quot; ұғымы &quot;қаһарман&quot; ұғымынан бөлінеді, себебі &quot;қаһарман&quot; әдетте жартылай құдайға айналған адамды білдіретін болған.&lt;ref name = storey84&gt;{{Cite book|title=A Guide to Ancient Greek Drama|last1=Storey|first1=Ian|last2=Allan|first2=Arlene|publisher=Blackwell Publishing|year=2008|isbn=978-1405102148|location=Malden, MA|pages=[https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84 84]|url=https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84}}&lt;/ref&gt;
== Түрлері ==

=== Қаһарман / Қаһарман әйел ===
Көркем әдебиетте [[қаһарман]] (ер адам) немесе қаһарман әйел (әйел адам) басты кейіпкер ретінде жетістіктері мен асыл қасиеттері үшін құрметке ие болады.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.britannica.com/art/hero-literary-and-cultural-figure |title=Hero |publisher=Britannica |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt; Қаһармандар батылдығы, ерлігі, ізгілігі мен ар-намысы үшін мадақталады және көбінесе оқиғаның «жақсы жағы» ретінде бейнеленеді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/hero |title=Hero |publisher=Merriam-Webster |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысал ретінде DC Comics-тің [[Супермен]] (қаһарман) және ''[[Аштар ойыны]]'' шығармасындағы [[Катнисс Эвердин]] (қаһарман әйел) кейіпкерлері жатады.

=== Антикаһарман ===
{{Main article|Антикаһарман}}
Антикаһарман (кейде анти-қаһарман деп те жазылады) немесе антиқаһарман әйел — бұл дәстүрлі қаһармандық қасиеттерге (идеализм, батылдық, мораль) ие емес басты кейіпкер.

Мысал ретінде: ''[[Қара бидайда ұстаушы]]'' романындағы [[Холден Колфилд]], ''[[Аспен кеткендер]]'' шығармасындағы [[Скарлетт О’Хара]], ''[[Ұлы Гэтсби]]'' романындағы [[Джей Гэтсби]] және [[Breaking Bad]] телехикаясындағы [[Уолтер Уайт]].

=== Қайғылы қаһарман ===
{{Main article|Қайғылы қаһарман}}
Қайғылы қаһарман — бұл трагедия жанрындағы басты кейіпкер.

Мысалдар: Софоклдің ''[[Эдип патша]]'' шығармасындағы [[Эдип]] және Шекспирдің ''[[Гамлет]]'' пьесасындағы [[Гамлет ханзада]].
=== Зұлым басты кейіпкер ===
Басты кейіпкер әрқашан дәстүрлі түрде жақсы бола бермейді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://public.ebookcentral.proquest.com/choice/publicfullrecord.aspx?p=1118755 |title=A Dictionary of Literary Terms and Literary Theory |publisher=John Wiley &amp; Sons, Incorporated |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt; Қаһарман кейіпкерге қарама-қарсы, зұлым басты кейіпкер — бұл [[зұлым]] кейіпкер, ол қаншалықты жаман болса да, оқиғаның алға жылжуына себеп болады. Бұл сипаттарға қатігездік, арамдық және жауыздық кіруі мүмкін.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.dictionary.com/browse/villain |title=Villain |publisher=Dictionary.com |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысалдар: [[Владимир Набоков]]тың ''[[Лолита]]'' романындағы Хумберт Хумберт&lt;ref&gt;{{Cite book|last1=Byford|first1=Andy|url=https://books.google.com/books?id=CjPNDwAAQBAJ&amp;q=%22villain+protagonist%22&amp;pg=PA137|title=Transnational Russian Studies|last2=Doak|first2=Connor|last3=Hutchings|first3=Stephen|date=2020-01-30|publisher=Oxford University Press|isbn=978-1-78962-087-0|language=en}}&lt;/ref&gt; және [[Уильям Шекспир]]дің ''[[Ричард III (пьеса)|Ричард III]]'' пьесасындағы басты кейіпкер.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=NLFPAAAAMAAJ&amp;q=%22villain+protagonist%22&amp;pg=PA376|title=The Encyclopedia Americana: A Library of Universal Knowledge|date=1918|publisher=Encyclopedia Americana Corporation|language=en}}&lt;/ref&gt;

=== Қосалқы басты кейіпкер ===
Қосалқы басты кейіпкер пайда болған жағдайда, оқиға шеткері көрінетін кейіпкердің көзқарасымен баяндалады. Бұл кейіпкер оқиғаның негізгі желісіне тікелей қатыспауы мүмкін, бірақ оқиғаның баяндалуына себепкер болады. Қосалқы басты кейіпкер оқиғаны баяндаушы ретінде көрініп, негізгі әрекетті басқа кейіпкермен байланыстыруы мүмкін.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.litcharts.com/literary-devices-and-terms/protagonist|title=Protagonist |publisher=LitCharts |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысал ретінде ''[[Ұлы Гэтсби]]'' романындағы Никті атауға болады.{{Cn|date=желтоқсан 2023}}

== Қосымша мысалдар ==

[[Эврипид]]тің ''[[Гипполи́т]]'' пьесасы бір мезгілде екі басты кейіпкерге ие болуы мүмкін. Бірінші жартысында Федра басты кейіпкер болып көрінеді, бірақ ол пьесаның ортасында қайтыс болады. Кейінірек оның өгей ұлы, атауы аталған Гипполит, негізгі рөлге шығады.&lt;ref&gt;Euripides. ''Hippolytos''. Oxford University Press (1992) {{ISBN|978-0195072907}}&lt;/ref&gt;

[[Хенрик Ибсен]]нің ''[[Шебер құрылысшы]]'' пьесасында басты кейіпкер — сәулетші Халвард Солнес. Оның өліміне себепші болатын жас әйел — Хильда Вангель — антагонист болып табылады.&lt;ref&gt;Ibsen, Henrik. Meyer, Michael Leverson. editor. ''Ibsen Plays: 1: Ghosts; The Wild Duck; The Master Builder''. Dramatists Play Service Inc. (1980) {{ISBN|9780413463302}}&lt;/ref&gt;

Шекспирдің ''[[Ромео мен Джульетта]]'' пьесасында Ромео — басты кейіпкер. Ол Джульеттамен қарым-қатынасты дамытуға ұмтылады, ал Тибальт антагонист ретінде оған кедергі келтіреді.&lt;ref&gt;Shakespeare, William. ''Romeo and Juliet''. Bloomsbury Arden Shakespeare; Third edition (2012) {{ISBN|9781903436912}}&lt;/ref&gt;

Шекспирдің ''[[Гамлет]]'' пьесасында Гамлет — басты кейіпкер, ол әкесінің өлімі үшін кек алуға тырысады. Оған қарсы тұратын кейіпкер — Клавдий. Дегенмен, кейбір жағдайда Гамлеттің басты жауы — өзі.&lt;ref&gt;Shakespeare, William. ''Hamlet''. Simon &amp; Schuster (1992) {{ISBN|978-0743477123}}&lt;/ref&gt;

Кейде туындыда [[жалған басты кейіпкер]] болады — ол оқиғаның басында басты кейіпкер болып көрініп, кенеттен жоғалып кетеді. [[Альфред Хичкок]]тың ''[[Психо (1960 фильм)|Психо]]'' (1960) фильміндегі Мэрион — осындай мысал.&lt;ref&gt;Kolker, Robert Phillip. ''Alfred Hitchcock's Psycho: A Casebook''. Oxford University Press (2004) {{ISBN|9780195169195}}&lt;/ref&gt;

Кейбір романдар бірнеше баяндау желісін қамтып, әрқайсысының өз басты кейіпкері болады. [[Александр Солженицын]]нің ''[[Бірінші шеңбер]]'' шығармасында гулаг лагерінде өмір сүріп жатқан әртүрлі кейіпкерлер сипатталады.&lt;ref&gt;''The Solzhenitsyn Reader: New and Essential Writings, 1947–2005: Aleksandr Solzhenitsyn'', Edward E. Ericson, Jr., Daniel J. Mahoney.&lt;/ref&gt; [[Лев Толстой]]дың ''[[Соғыс және бейбітшілік]]'' романында соғысқа қатысы бар он бес басты кейіпкер бар.&lt;ref&gt;Moser, Charles. 1992. ''Encyclopedia of Russian Literature''. Cambridge University Press. 298–300-беттер.&lt;/ref&gt;

Көпшілік басты кейіпкерді қаһарманмен және батырлық қасиеттермен теңестіргенімен, бұл әрдайым дұрыс емес. Кейде басты кейіпкер зұлым болуы мүмкін. Мысалы: ''[[Крестный отец]]'' (1972–1990) фильмдер топтамасындағы [[Майкл Корлеоне]].

Кей жағдайда басты кейіпкер адам емес. [[Ричард Адамс]]тың ''[[Уотершип төбесі]]'' романында [[антропоморфизм|антропоморфты]] қояндар тобы, бастаушысы Хейзел, мекендерін жою туралы аян көріп, жаңа үй іздеп қауіпті саяхатқа аттанады.&lt;ref&gt;Adams, Richard, 1920–2016. Watership Down. London: Rex Collings Ltd, 1972.&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>cqy2waxe0zz0lwn04xuxvojv1vtyf0l</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484381</id>
      <parentid>3484380</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T01:53:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Этимологиясы */</comment>
      <origin>3484381</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16372" sha1="1bzcdych6nvzuczdynk6mssdccc0wdw" xml:space="preserve">[[File:William Morris Hunt - Hamlet - 2000.1231 - Museum of Fine Arts.jpg|thumb|200px| Шекспирдің «Гамлет, Дания ханзадасы».
Уильям Моррис Хант, майлы бояу, кенеп, шамамен 1864 жыл.]]
'''Протагонист''' ({{lang-grc|πρωταγωνιστής}} - басты рөлді сомдаушы, басты актер)&lt;ref&gt;[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Dprwtagwnisth%2Fs πρωταγωνιστής], Henry George Liddell, Robert Scott, ''A Greek–English Lexicon'', Perseus Digital Library.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.dictionary.com/browse/protagonist &quot;protagonist&quot;]. [[Dictionary.com]], [[Random House]]. Қаралған күні: 17 қараша 2017.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{OEtymD|protagonist|accessdate=}}&lt;/ref&gt; — бұл [[сюжет]]ті алға жылжытып, басты шешімдер қабылдайтын және ең маңызды кедергілермен бетпе-бет келетін оқиғадағы негізгі кейіпкер. Егер әңгімеде қосымша сюжет болса немесе бірнеше оқиғадан құралған болса, әр қосымша сюжеттің өз бас кейіпкері болуы мүмкін.&lt;ref&gt;Duncan, Stephen. ''A Guide to Screenwriting Success: Writing for Film and Television''. Rowman &amp; Littlefield (2006) {{ISBN|9780742553019}}&lt;/ref&gt;

Бас кейіпкер — бұл оқырман немесе көрермен ең тығыз байланыстыратын кейіпкер және оған [[антагонист]] қарсы тұрады. Антагонист тосқауылдар мен қиындықтар туындатып, бас кейіпкердің мінезін сынап, оның күшті және әлсіз тұстарын ашады, соның нәтижесінде кейіпкер дамиды. Ерекше асыл, ізгі немесе табысты бас кейіпкер көбінесе ''[[қаһарман]]'' деп аталады, дегенмен бұл ұғымдар синоним емес.

== Этимологиясы ==
''Protagonist'' сөзі ({{lang-grc|πρωταγωνιστής}}) негізгі немесе алғашқы рөлді ойнайтын актер мағынасын білдіреді. Бұл сөз ({{lang-grc|πρῶτος}}, 'бірінші') және {{lang-grc|ἀγωνιστής}}) актер, бәсекелес деген грек сөздерінен шыққан. Олар өз кезегінде ({{lang-grc|ἀγών}}) жарыс және ({{lang-grc|ἀγωνίζομαι}}) сыйлық үшін күресемін сөздерінен тараған.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.etymonline.com/word/protagonist#etymonline_v_2724 |title=Protagonist |publisher=Online Etymology Dictionary |access-date=28 April 2021}}&lt;/ref&gt;

== Ежелгі Грекия ==
Бас кейіпкерлердің алғашқы белгілі мысалдары [[Ежелгі Грекия]]да кездеседі. Алғашында драмалық қойылымдар тек хордың биі мен декламациясынан құралған. Кейінірек, ''[[Поэтика (Аристотель)|Поэтика]]'' еңбегінде [[Аристотель]] [[Феспид]] есімді ақынның хордан бөлініп шығып, диалог жүргізуді енгізгенін жазады. Бұл трагедияның пайда болуына әкеліп, шамамен б.з.д. 536 жылы орын алған оқиға.&lt;ref&gt;Müller, K.O. ''History of the literature of Ancient Greece''. [Library of Useful Knowledge.] Society for the Diffusion of Useful Knowledge. London (1840) бет 306&lt;/ref&gt; Одан кейін, [[Эсхил]] өз пьесаларында екінші актерді қосып, екі кейіпкер арасындағы диалог идеясын енгізді. [[Софокл]] кейінірек үш актер қатысатын пьесалар жазды.&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia |url= http://www.britannica.com/art/protagonist|title=Protagonist – literature|encyclopedia = Encyclopaedia Britannica|date = 1 April 2016}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Аристотель. ''Поэтика''. Oxford University Press (2013 ж. 20 қаңтар) {{ISBN|978-0199608362}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Уильям Паккард|Packard, William]]. ''The Art of the Playwright''. Thunder's Mouth Press. 1997 {{ISBN|1-56025-117-4}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name = storey84/&gt;

Кейбір деректерде ерте грек драмасының кезеңінде бас кейіпкер автор, режиссер және актер рөлдерін қатар атқарғаны, бұл міндеттер тек кейінірек жеке адамдарға бөлінгені айтылады.&lt;ref&gt;{{Cite book|url= https://books.google.com/books?id=0jhjDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+definition+classical+greece&amp;pg=PT235|title=Moreno's Personality Theory and its Relationship to Psychodrama: A Philosophical, Developmental and Therapeutic Perspective|last=Telias|first=Rozei|date=2018-07-06|publisher=Routledge|isbn=9781351021081|language=en}}&lt;/ref&gt;

Сондай-ақ, автор бас кейіпкер, ''[[дейтерагони́ст]]'' және ''[[тритагоніст]]'' сияқты терминдерді әдейі жасамаған деген тұжырым да бар, себебі ол актерлерге тек рөлдерін ғана белгілеген.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=lgpaDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+protagonistes+classical+greece&amp;pg=PT513|title=History of the Literature of Ancient Greece|last=Bart|first=M. P.|date=2018-03-22|publisher=Charles River Editors|isbn=9781632956316|language=en}}{{Dead link|date=September 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; Дегенмен, актерлер сахнада нақты рөлдік аймақтармен бөлінген: бас кейіпкер орта есіктен, дейтерагонист оң жақтан, тритагоніст сол жақтан шығатын болған.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

Ежелгі Грекияда &quot;бас кейіпкер&quot; ұғымы &quot;қаһарман&quot; ұғымынан бөлінеді, себебі &quot;қаһарман&quot; әдетте жартылай құдайға айналған адамды білдіретін болған.&lt;ref name = storey84&gt;{{Cite book|title=A Guide to Ancient Greek Drama|last1=Storey|first1=Ian|last2=Allan|first2=Arlene|publisher=Blackwell Publishing|year=2008|isbn=978-1405102148|location=Malden, MA|pages=[https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84 84]|url=https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84}}&lt;/ref&gt;
== Түрлері ==

=== Қаһарман / Қаһарман әйел ===
Көркем әдебиетте [[қаһарман]] (ер адам) немесе қаһарман әйел (әйел адам) басты кейіпкер ретінде жетістіктері мен асыл қасиеттері үшін құрметке ие болады.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.britannica.com/art/hero-literary-and-cultural-figure |title=Hero |publisher=Britannica |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt; Қаһармандар батылдығы, ерлігі, ізгілігі мен ар-намысы үшін мадақталады және көбінесе оқиғаның «жақсы жағы» ретінде бейнеленеді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/hero |title=Hero |publisher=Merriam-Webster |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысал ретінде DC Comics-тің [[Супермен]] (қаһарман) және ''[[Аштар ойыны]]'' шығармасындағы [[Катнисс Эвердин]] (қаһарман әйел) кейіпкерлері жатады.

=== Антикаһарман ===
{{Main article|Антикаһарман}}
Антикаһарман (кейде анти-қаһарман деп те жазылады) немесе антиқаһарман әйел — бұл дәстүрлі қаһармандық қасиеттерге (идеализм, батылдық, мораль) ие емес басты кейіпкер.

Мысал ретінде: ''[[Қара бидайда ұстаушы]]'' романындағы [[Холден Колфилд]], ''[[Аспен кеткендер]]'' шығармасындағы [[Скарлетт О’Хара]], ''[[Ұлы Гэтсби]]'' романындағы [[Джей Гэтсби]] және [[Breaking Bad]] телехикаясындағы [[Уолтер Уайт]].

=== Қайғылы қаһарман ===
{{Main article|Қайғылы қаһарман}}
Қайғылы қаһарман — бұл трагедия жанрындағы басты кейіпкер.

Мысалдар: Софоклдің ''[[Эдип патша]]'' шығармасындағы [[Эдип]] және Шекспирдің ''[[Гамлет]]'' пьесасындағы [[Гамлет ханзада]].
=== Зұлым басты кейіпкер ===
Басты кейіпкер әрқашан дәстүрлі түрде жақсы бола бермейді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://public.ebookcentral.proquest.com/choice/publicfullrecord.aspx?p=1118755 |title=A Dictionary of Literary Terms and Literary Theory |publisher=John Wiley &amp; Sons, Incorporated |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt; Қаһарман кейіпкерге қарама-қарсы, зұлым басты кейіпкер — бұл [[зұлым]] кейіпкер, ол қаншалықты жаман болса да, оқиғаның алға жылжуына себеп болады. Бұл сипаттарға қатігездік, арамдық және жауыздық кіруі мүмкін.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.dictionary.com/browse/villain |title=Villain |publisher=Dictionary.com |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысалдар: [[Владимир Набоков]]тың ''[[Лолита]]'' романындағы Хумберт Хумберт&lt;ref&gt;{{Cite book|last1=Byford|first1=Andy|url=https://books.google.com/books?id=CjPNDwAAQBAJ&amp;q=%22villain+protagonist%22&amp;pg=PA137|title=Transnational Russian Studies|last2=Doak|first2=Connor|last3=Hutchings|first3=Stephen|date=2020-01-30|publisher=Oxford University Press|isbn=978-1-78962-087-0|language=en}}&lt;/ref&gt; және [[Уильям Шекспир]]дің ''[[Ричард III (пьеса)|Ричард III]]'' пьесасындағы басты кейіпкер.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=NLFPAAAAMAAJ&amp;q=%22villain+protagonist%22&amp;pg=PA376|title=The Encyclopedia Americana: A Library of Universal Knowledge|date=1918|publisher=Encyclopedia Americana Corporation|language=en}}&lt;/ref&gt;

=== Қосалқы басты кейіпкер ===
Қосалқы басты кейіпкер пайда болған жағдайда, оқиға шеткері көрінетін кейіпкердің көзқарасымен баяндалады. Бұл кейіпкер оқиғаның негізгі желісіне тікелей қатыспауы мүмкін, бірақ оқиғаның баяндалуына себепкер болады. Қосалқы басты кейіпкер оқиғаны баяндаушы ретінде көрініп, негізгі әрекетті басқа кейіпкермен байланыстыруы мүмкін.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.litcharts.com/literary-devices-and-terms/protagonist|title=Protagonist |publisher=LitCharts |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысал ретінде ''[[Ұлы Гэтсби]]'' романындағы Никті атауға болады.{{Cn|date=желтоқсан 2023}}

== Қосымша мысалдар ==

[[Эврипид]]тің ''[[Гипполи́т]]'' пьесасы бір мезгілде екі басты кейіпкерге ие болуы мүмкін. Бірінші жартысында Федра басты кейіпкер болып көрінеді, бірақ ол пьесаның ортасында қайтыс болады. Кейінірек оның өгей ұлы, атауы аталған Гипполит, негізгі рөлге шығады.&lt;ref&gt;Euripides. ''Hippolytos''. Oxford University Press (1992) {{ISBN|978-0195072907}}&lt;/ref&gt;

[[Хенрик Ибсен]]нің ''[[Шебер құрылысшы]]'' пьесасында басты кейіпкер — сәулетші Халвард Солнес. Оның өліміне себепші болатын жас әйел — Хильда Вангель — антагонист болып табылады.&lt;ref&gt;Ibsen, Henrik. Meyer, Michael Leverson. editor. ''Ibsen Plays: 1: Ghosts; The Wild Duck; The Master Builder''. Dramatists Play Service Inc. (1980) {{ISBN|9780413463302}}&lt;/ref&gt;

Шекспирдің ''[[Ромео мен Джульетта]]'' пьесасында Ромео — басты кейіпкер. Ол Джульеттамен қарым-қатынасты дамытуға ұмтылады, ал Тибальт антагонист ретінде оған кедергі келтіреді.&lt;ref&gt;Shakespeare, William. ''Romeo and Juliet''. Bloomsbury Arden Shakespeare; Third edition (2012) {{ISBN|9781903436912}}&lt;/ref&gt;

Шекспирдің ''[[Гамлет]]'' пьесасында Гамлет — басты кейіпкер, ол әкесінің өлімі үшін кек алуға тырысады. Оған қарсы тұратын кейіпкер — Клавдий. Дегенмен, кейбір жағдайда Гамлеттің басты жауы — өзі.&lt;ref&gt;Shakespeare, William. ''Hamlet''. Simon &amp; Schuster (1992) {{ISBN|978-0743477123}}&lt;/ref&gt;

Кейде туындыда [[жалған басты кейіпкер]] болады — ол оқиғаның басында басты кейіпкер болып көрініп, кенеттен жоғалып кетеді. [[Альфред Хичкок]]тың ''[[Психо (1960 фильм)|Психо]]'' (1960) фильміндегі Мэрион — осындай мысал.&lt;ref&gt;Kolker, Robert Phillip. ''Alfred Hitchcock's Psycho: A Casebook''. Oxford University Press (2004) {{ISBN|9780195169195}}&lt;/ref&gt;

Кейбір романдар бірнеше баяндау желісін қамтып, әрқайсысының өз басты кейіпкері болады. [[Александр Солженицын]]нің ''[[Бірінші шеңбер]]'' шығармасында гулаг лагерінде өмір сүріп жатқан әртүрлі кейіпкерлер сипатталады.&lt;ref&gt;''The Solzhenitsyn Reader: New and Essential Writings, 1947–2005: Aleksandr Solzhenitsyn'', Edward E. Ericson, Jr., Daniel J. Mahoney.&lt;/ref&gt; [[Лев Толстой]]дың ''[[Соғыс және бейбітшілік]]'' романында соғысқа қатысы бар он бес басты кейіпкер бар.&lt;ref&gt;Moser, Charles. 1992. ''Encyclopedia of Russian Literature''. Cambridge University Press. 298–300-беттер.&lt;/ref&gt;

Көпшілік басты кейіпкерді қаһарманмен және батырлық қасиеттермен теңестіргенімен, бұл әрдайым дұрыс емес. Кейде басты кейіпкер зұлым болуы мүмкін. Мысалы: ''[[Крестный отец]]'' (1972–1990) фильмдер топтамасындағы [[Майкл Корлеоне]].

Кей жағдайда басты кейіпкер адам емес. [[Ричард Адамс]]тың ''[[Уотершип төбесі]]'' романында [[антропоморфизм|антропоморфты]] қояндар тобы, бастаушысы Хейзел, мекендерін жою туралы аян көріп, жаңа үй іздеп қауіпті саяхатқа аттанады.&lt;ref&gt;Adams, Richard, 1920–2016. Watership Down. London: Rex Collings Ltd, 1972.&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>1bzcdych6nvzuczdynk6mssdccc0wdw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484382</id>
      <parentid>3484381</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T01:57:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Қосымша мысалдар */</comment>
      <origin>3484382</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16255" sha1="se419s8ymro0xrm9zvq5lpsj15hxeuy" xml:space="preserve">[[File:William Morris Hunt - Hamlet - 2000.1231 - Museum of Fine Arts.jpg|thumb|200px| Шекспирдің «Гамлет, Дания ханзадасы».
Уильям Моррис Хант, майлы бояу, кенеп, шамамен 1864 жыл.]]
'''Протагонист''' ({{lang-grc|πρωταγωνιστής}} - басты рөлді сомдаушы, басты актер)&lt;ref&gt;[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Dprwtagwnisth%2Fs πρωταγωνιστής], Henry George Liddell, Robert Scott, ''A Greek–English Lexicon'', Perseus Digital Library.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.dictionary.com/browse/protagonist &quot;protagonist&quot;]. [[Dictionary.com]], [[Random House]]. Қаралған күні: 17 қараша 2017.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{OEtymD|protagonist|accessdate=}}&lt;/ref&gt; — бұл [[сюжет]]ті алға жылжытып, басты шешімдер қабылдайтын және ең маңызды кедергілермен бетпе-бет келетін оқиғадағы негізгі кейіпкер. Егер әңгімеде қосымша сюжет болса немесе бірнеше оқиғадан құралған болса, әр қосымша сюжеттің өз бас кейіпкері болуы мүмкін.&lt;ref&gt;Duncan, Stephen. ''A Guide to Screenwriting Success: Writing for Film and Television''. Rowman &amp; Littlefield (2006) {{ISBN|9780742553019}}&lt;/ref&gt;

Бас кейіпкер — бұл оқырман немесе көрермен ең тығыз байланыстыратын кейіпкер және оған [[антагонист]] қарсы тұрады. Антагонист тосқауылдар мен қиындықтар туындатып, бас кейіпкердің мінезін сынап, оның күшті және әлсіз тұстарын ашады, соның нәтижесінде кейіпкер дамиды. Ерекше асыл, ізгі немесе табысты бас кейіпкер көбінесе ''[[қаһарман]]'' деп аталады, дегенмен бұл ұғымдар синоним емес.

== Этимологиясы ==
''Protagonist'' сөзі ({{lang-grc|πρωταγωνιστής}}) негізгі немесе алғашқы рөлді ойнайтын актер мағынасын білдіреді. Бұл сөз ({{lang-grc|πρῶτος}}, 'бірінші') және {{lang-grc|ἀγωνιστής}}) актер, бәсекелес деген грек сөздерінен шыққан. Олар өз кезегінде ({{lang-grc|ἀγών}}) жарыс және ({{lang-grc|ἀγωνίζομαι}}) сыйлық үшін күресемін сөздерінен тараған.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.etymonline.com/word/protagonist#etymonline_v_2724 |title=Protagonist |publisher=Online Etymology Dictionary |access-date=28 April 2021}}&lt;/ref&gt;

== Ежелгі Грекия ==
Бас кейіпкерлердің алғашқы белгілі мысалдары [[Ежелгі Грекия]]да кездеседі. Алғашында драмалық қойылымдар тек хордың биі мен декламациясынан құралған. Кейінірек, ''[[Поэтика (Аристотель)|Поэтика]]'' еңбегінде [[Аристотель]] [[Феспид]] есімді ақынның хордан бөлініп шығып, диалог жүргізуді енгізгенін жазады. Бұл трагедияның пайда болуына әкеліп, шамамен б.з.д. 536 жылы орын алған оқиға.&lt;ref&gt;Müller, K.O. ''History of the literature of Ancient Greece''. [Library of Useful Knowledge.] Society for the Diffusion of Useful Knowledge. London (1840) бет 306&lt;/ref&gt; Одан кейін, [[Эсхил]] өз пьесаларында екінші актерді қосып, екі кейіпкер арасындағы диалог идеясын енгізді. [[Софокл]] кейінірек үш актер қатысатын пьесалар жазды.&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia |url= http://www.britannica.com/art/protagonist|title=Protagonist – literature|encyclopedia = Encyclopaedia Britannica|date = 1 April 2016}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Аристотель. ''Поэтика''. Oxford University Press (2013 ж. 20 қаңтар) {{ISBN|978-0199608362}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Уильям Паккард|Packard, William]]. ''The Art of the Playwright''. Thunder's Mouth Press. 1997 {{ISBN|1-56025-117-4}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name = storey84/&gt;

Кейбір деректерде ерте грек драмасының кезеңінде бас кейіпкер автор, режиссер және актер рөлдерін қатар атқарғаны, бұл міндеттер тек кейінірек жеке адамдарға бөлінгені айтылады.&lt;ref&gt;{{Cite book|url= https://books.google.com/books?id=0jhjDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+definition+classical+greece&amp;pg=PT235|title=Moreno's Personality Theory and its Relationship to Psychodrama: A Philosophical, Developmental and Therapeutic Perspective|last=Telias|first=Rozei|date=2018-07-06|publisher=Routledge|isbn=9781351021081|language=en}}&lt;/ref&gt;

Сондай-ақ, автор бас кейіпкер, ''[[дейтерагони́ст]]'' және ''[[тритагоніст]]'' сияқты терминдерді әдейі жасамаған деген тұжырым да бар, себебі ол актерлерге тек рөлдерін ғана белгілеген.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=lgpaDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+protagonistes+classical+greece&amp;pg=PT513|title=History of the Literature of Ancient Greece|last=Bart|first=M. P.|date=2018-03-22|publisher=Charles River Editors|isbn=9781632956316|language=en}}{{Dead link|date=September 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; Дегенмен, актерлер сахнада нақты рөлдік аймақтармен бөлінген: бас кейіпкер орта есіктен, дейтерагонист оң жақтан, тритагоніст сол жақтан шығатын болған.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

Ежелгі Грекияда &quot;бас кейіпкер&quot; ұғымы &quot;қаһарман&quot; ұғымынан бөлінеді, себебі &quot;қаһарман&quot; әдетте жартылай құдайға айналған адамды білдіретін болған.&lt;ref name = storey84&gt;{{Cite book|title=A Guide to Ancient Greek Drama|last1=Storey|first1=Ian|last2=Allan|first2=Arlene|publisher=Blackwell Publishing|year=2008|isbn=978-1405102148|location=Malden, MA|pages=[https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84 84]|url=https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84}}&lt;/ref&gt;
== Түрлері ==

=== Қаһарман / Қаһарман әйел ===
Көркем әдебиетте [[қаһарман]] (ер адам) немесе қаһарман әйел (әйел адам) басты кейіпкер ретінде жетістіктері мен асыл қасиеттері үшін құрметке ие болады.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.britannica.com/art/hero-literary-and-cultural-figure |title=Hero |publisher=Britannica |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt; Қаһармандар батылдығы, ерлігі, ізгілігі мен ар-намысы үшін мадақталады және көбінесе оқиғаның «жақсы жағы» ретінде бейнеленеді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/hero |title=Hero |publisher=Merriam-Webster |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысал ретінде DC Comics-тің [[Супермен]] (қаһарман) және ''[[Аштар ойыны]]'' шығармасындағы [[Катнисс Эвердин]] (қаһарман әйел) кейіпкерлері жатады.

=== Антикаһарман ===
{{Main article|Антикаһарман}}
Антикаһарман (кейде анти-қаһарман деп те жазылады) немесе антиқаһарман әйел — бұл дәстүрлі қаһармандық қасиеттерге (идеализм, батылдық, мораль) ие емес басты кейіпкер.

Мысал ретінде: ''[[Қара бидайда ұстаушы]]'' романындағы [[Холден Колфилд]], ''[[Аспен кеткендер]]'' шығармасындағы [[Скарлетт О’Хара]], ''[[Ұлы Гэтсби]]'' романындағы [[Джей Гэтсби]] және [[Breaking Bad]] телехикаясындағы [[Уолтер Уайт]].

=== Қайғылы қаһарман ===
{{Main article|Қайғылы қаһарман}}
Қайғылы қаһарман — бұл трагедия жанрындағы басты кейіпкер.

Мысалдар: Софоклдің ''[[Эдип патша]]'' шығармасындағы [[Эдип]] және Шекспирдің ''[[Гамлет]]'' пьесасындағы [[Гамлет ханзада]].
=== Зұлым басты кейіпкер ===
Басты кейіпкер әрқашан дәстүрлі түрде жақсы бола бермейді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://public.ebookcentral.proquest.com/choice/publicfullrecord.aspx?p=1118755 |title=A Dictionary of Literary Terms and Literary Theory |publisher=John Wiley &amp; Sons, Incorporated |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt; Қаһарман кейіпкерге қарама-қарсы, зұлым басты кейіпкер — бұл [[зұлым]] кейіпкер, ол қаншалықты жаман болса да, оқиғаның алға жылжуына себеп болады. Бұл сипаттарға қатігездік, арамдық және жауыздық кіруі мүмкін.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.dictionary.com/browse/villain |title=Villain |publisher=Dictionary.com |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысалдар: [[Владимир Набоков]]тың ''[[Лолита]]'' романындағы Хумберт Хумберт&lt;ref&gt;{{Cite book|last1=Byford|first1=Andy|url=https://books.google.com/books?id=CjPNDwAAQBAJ&amp;q=%22villain+protagonist%22&amp;pg=PA137|title=Transnational Russian Studies|last2=Doak|first2=Connor|last3=Hutchings|first3=Stephen|date=2020-01-30|publisher=Oxford University Press|isbn=978-1-78962-087-0|language=en}}&lt;/ref&gt; және [[Уильям Шекспир]]дің ''[[Ричард III (пьеса)|Ричард III]]'' пьесасындағы басты кейіпкер.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=NLFPAAAAMAAJ&amp;q=%22villain+protagonist%22&amp;pg=PA376|title=The Encyclopedia Americana: A Library of Universal Knowledge|date=1918|publisher=Encyclopedia Americana Corporation|language=en}}&lt;/ref&gt;

=== Қосалқы басты кейіпкер ===
Қосалқы басты кейіпкер пайда болған жағдайда, оқиға шеткері көрінетін кейіпкердің көзқарасымен баяндалады. Бұл кейіпкер оқиғаның негізгі желісіне тікелей қатыспауы мүмкін, бірақ оқиғаның баяндалуына себепкер болады. Қосалқы басты кейіпкер оқиғаны баяндаушы ретінде көрініп, негізгі әрекетті басқа кейіпкермен байланыстыруы мүмкін.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.litcharts.com/literary-devices-and-terms/protagonist|title=Protagonist |publisher=LitCharts |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысал ретінде ''[[Ұлы Гэтсби]]'' романындағы Никті атауға болады.{{Cn|date=желтоқсан 2023}}

== Қосымша мысалдар ==

[[Эврипид]]тің ''[[Гипполи́т]]'' пьесасы бір мезгілде екі басты кейіпкерге ие болуы мүмкін. Бірінші жартысында Федра басты кейіпкер болып көрінеді, бірақ ол пьесаның ортасында қайтыс болады. Кейінірек оның өгей ұлы, атауы аталған Гипполит, негізгі рөлге шығады.&lt;ref&gt;Euripides. ''Hippolytos''. Oxford University Press (1992)&lt;/ref&gt;

[[Хенрик Ибсен]]нің ''[[Шебер құрылысшы]]'' пьесасында басты кейіпкер — сәулетші Халвард Солнес. Оның өліміне себепші болатын жас әйел — Хильда Вангель — антагонист болып табылады.&lt;ref&gt;Ibsen, Henrik. Meyer, Michael Leverson. editor. ''Ibsen Plays: 1: Ghosts; The Wild Duck; The Master Builder''. Dramatists Play Service Inc. (1980)&lt;/ref&gt;

Шекспирдің ''[[Ромео мен Джульетта]]'' пьесасында Ромео — басты кейіпкер. Ол Джульеттамен қарым-қатынасты дамытуға ұмтылады, ал Тибальт антагонист ретінде оған кедергі келтіреді.&lt;ref&gt;Shakespeare, William. ''Romeo and Juliet''. Bloomsbury Arden Shakespeare; Third edition (2012)&lt;/ref&gt;

Шекспирдің ''[[Гамлет]]'' пьесасында Гамлет — басты кейіпкер, ол әкесінің өлімі үшін кек алуға тырысады. Оған қарсы тұратын кейіпкер — Клавдий. Дегенмен, кейбір жағдайда Гамлеттің басты жауы — өзі.&lt;ref&gt;Shakespeare, William. ''Hamlet''. Simon &amp; Schuster (1992)&lt;/ref&gt;

Кейде туындыда [[жалған басты кейіпкер]] болады — ол оқиғаның басында басты кейіпкер болып көрініп, кенеттен жоғалып кетеді. [[Альфред Хичкок]]тың ''[[Психо (1960 фильм)|Психо]]'' (1960) фильміндегі Мэрион — осындай мысал.&lt;ref&gt;Kolker, Robert Phillip. ''Alfred Hitchcock's Psycho: A Casebook''. Oxford University Press (2004)&lt;/ref&gt;

Кейбір романдар бірнеше баяндау желісін қамтып, әрқайсысының өз басты кейіпкері болады. [[Александр Солженицын]]нің ''[[Бірінші шеңбер]]'' шығармасында гулаг лагерінде өмір сүріп жатқан әртүрлі кейіпкерлер сипатталады.&lt;ref&gt;''The Solzhenitsyn Reader: New and Essential Writings, 1947–2005: Aleksandr Solzhenitsyn'', Edward E. Ericson, Jr., Daniel J. Mahoney.&lt;/ref&gt; [[Лев Толстой]]дың ''[[Соғыс және бейбітшілік]]'' романында соғысқа қатысы бар он бес басты кейіпкер бар.&lt;ref&gt;Moser, Charles. 1992. ''Encyclopedia of Russian Literature''. Cambridge University Press. 298–300-беттер.&lt;/ref&gt;

Көпшілік басты кейіпкерді қаһарманмен және батырлық қасиеттермен теңестіргенімен, бұл әрдайым дұрыс емес. Кейде басты кейіпкер зұлым болуы мүмкін. Мысалы: ''[[Крестный отец]]'' (1972–1990) фильмдер топтамасындағы [[Майкл Корлеоне]].

Кей жағдайда басты кейіпкер адам емес. [[Ричард Адамс]]тың ''[[Уотершип төбесі]]'' романында [[антропоморфизм|антропоморфты]] қояндар тобы, бастаушысы Хейзел, мекендерін жою туралы аян көріп, жаңа үй іздеп қауіпті саяхатқа аттанады.&lt;ref&gt;Adams, Richard, 1920–2016. Watership Down. London: Rex Collings Ltd, 1972.&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>se419s8ymro0xrm9zvq5lpsj15hxeuy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484383</id>
      <parentid>3484382</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T02:00:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Антикаһарман */</comment>
      <origin>3484383</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16229" sha1="jzzkn7dl24l70ao4s686gfya4zkhelp" xml:space="preserve">[[File:William Morris Hunt - Hamlet - 2000.1231 - Museum of Fine Arts.jpg|thumb|200px| Шекспирдің «Гамлет, Дания ханзадасы».
Уильям Моррис Хант, майлы бояу, кенеп, шамамен 1864 жыл.]]
'''Протагонист''' ({{lang-grc|πρωταγωνιστής}} - басты рөлді сомдаушы, басты актер)&lt;ref&gt;[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Dprwtagwnisth%2Fs πρωταγωνιστής], Henry George Liddell, Robert Scott, ''A Greek–English Lexicon'', Perseus Digital Library.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.dictionary.com/browse/protagonist &quot;protagonist&quot;]. [[Dictionary.com]], [[Random House]]. Қаралған күні: 17 қараша 2017.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{OEtymD|protagonist|accessdate=}}&lt;/ref&gt; — бұл [[сюжет]]ті алға жылжытып, басты шешімдер қабылдайтын және ең маңызды кедергілермен бетпе-бет келетін оқиғадағы негізгі кейіпкер. Егер әңгімеде қосымша сюжет болса немесе бірнеше оқиғадан құралған болса, әр қосымша сюжеттің өз бас кейіпкері болуы мүмкін.&lt;ref&gt;Duncan, Stephen. ''A Guide to Screenwriting Success: Writing for Film and Television''. Rowman &amp; Littlefield (2006) {{ISBN|9780742553019}}&lt;/ref&gt;

Бас кейіпкер — бұл оқырман немесе көрермен ең тығыз байланыстыратын кейіпкер және оған [[антагонист]] қарсы тұрады. Антагонист тосқауылдар мен қиындықтар туындатып, бас кейіпкердің мінезін сынап, оның күшті және әлсіз тұстарын ашады, соның нәтижесінде кейіпкер дамиды. Ерекше асыл, ізгі немесе табысты бас кейіпкер көбінесе ''[[қаһарман]]'' деп аталады, дегенмен бұл ұғымдар синоним емес.

== Этимологиясы ==
''Protagonist'' сөзі ({{lang-grc|πρωταγωνιστής}}) негізгі немесе алғашқы рөлді ойнайтын актер мағынасын білдіреді. Бұл сөз ({{lang-grc|πρῶτος}}, 'бірінші') және {{lang-grc|ἀγωνιστής}}) актер, бәсекелес деген грек сөздерінен шыққан. Олар өз кезегінде ({{lang-grc|ἀγών}}) жарыс және ({{lang-grc|ἀγωνίζομαι}}) сыйлық үшін күресемін сөздерінен тараған.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.etymonline.com/word/protagonist#etymonline_v_2724 |title=Protagonist |publisher=Online Etymology Dictionary |access-date=28 April 2021}}&lt;/ref&gt;

== Ежелгі Грекия ==
Бас кейіпкерлердің алғашқы белгілі мысалдары [[Ежелгі Грекия]]да кездеседі. Алғашында драмалық қойылымдар тек хордың биі мен декламациясынан құралған. Кейінірек, ''[[Поэтика (Аристотель)|Поэтика]]'' еңбегінде [[Аристотель]] [[Феспид]] есімді ақынның хордан бөлініп шығып, диалог жүргізуді енгізгенін жазады. Бұл трагедияның пайда болуына әкеліп, шамамен б.з.д. 536 жылы орын алған оқиға.&lt;ref&gt;Müller, K.O. ''History of the literature of Ancient Greece''. [Library of Useful Knowledge.] Society for the Diffusion of Useful Knowledge. London (1840) бет 306&lt;/ref&gt; Одан кейін, [[Эсхил]] өз пьесаларында екінші актерді қосып, екі кейіпкер арасындағы диалог идеясын енгізді. [[Софокл]] кейінірек үш актер қатысатын пьесалар жазды.&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia |url= http://www.britannica.com/art/protagonist|title=Protagonist – literature|encyclopedia = Encyclopaedia Britannica|date = 1 April 2016}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Аристотель. ''Поэтика''. Oxford University Press (2013 ж. 20 қаңтар) {{ISBN|978-0199608362}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Уильям Паккард|Packard, William]]. ''The Art of the Playwright''. Thunder's Mouth Press. 1997 {{ISBN|1-56025-117-4}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name = storey84/&gt;

Кейбір деректерде ерте грек драмасының кезеңінде бас кейіпкер автор, режиссер және актер рөлдерін қатар атқарғаны, бұл міндеттер тек кейінірек жеке адамдарға бөлінгені айтылады.&lt;ref&gt;{{Cite book|url= https://books.google.com/books?id=0jhjDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+definition+classical+greece&amp;pg=PT235|title=Moreno's Personality Theory and its Relationship to Psychodrama: A Philosophical, Developmental and Therapeutic Perspective|last=Telias|first=Rozei|date=2018-07-06|publisher=Routledge|isbn=9781351021081|language=en}}&lt;/ref&gt;

Сондай-ақ, автор бас кейіпкер, ''[[дейтерагони́ст]]'' және ''[[тритагоніст]]'' сияқты терминдерді әдейі жасамаған деген тұжырым да бар, себебі ол актерлерге тек рөлдерін ғана белгілеген.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=lgpaDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+protagonistes+classical+greece&amp;pg=PT513|title=History of the Literature of Ancient Greece|last=Bart|first=M. P.|date=2018-03-22|publisher=Charles River Editors|isbn=9781632956316|language=en}}{{Dead link|date=September 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; Дегенмен, актерлер сахнада нақты рөлдік аймақтармен бөлінген: бас кейіпкер орта есіктен, дейтерагонист оң жақтан, тритагоніст сол жақтан шығатын болған.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

Ежелгі Грекияда &quot;бас кейіпкер&quot; ұғымы &quot;қаһарман&quot; ұғымынан бөлінеді, себебі &quot;қаһарман&quot; әдетте жартылай құдайға айналған адамды білдіретін болған.&lt;ref name = storey84&gt;{{Cite book|title=A Guide to Ancient Greek Drama|last1=Storey|first1=Ian|last2=Allan|first2=Arlene|publisher=Blackwell Publishing|year=2008|isbn=978-1405102148|location=Malden, MA|pages=[https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84 84]|url=https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84}}&lt;/ref&gt;
== Түрлері ==

=== Қаһарман / Қаһарман әйел ===
Көркем әдебиетте [[қаһарман]] (ер адам) немесе қаһарман әйел (әйел адам) басты кейіпкер ретінде жетістіктері мен асыл қасиеттері үшін құрметке ие болады.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.britannica.com/art/hero-literary-and-cultural-figure |title=Hero |publisher=Britannica |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt; Қаһармандар батылдығы, ерлігі, ізгілігі мен ар-намысы үшін мадақталады және көбінесе оқиғаның «жақсы жағы» ретінде бейнеленеді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/hero |title=Hero |publisher=Merriam-Webster |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысал ретінде DC Comics-тің [[Супермен]] (қаһарман) және ''[[Аштар ойыны]]'' шығармасындағы [[Катнисс Эвердин]] (қаһарман әйел) кейіпкерлері жатады.

=== Антикаһарман ===
Антиқаһарман (кейде анти-қаһарман деп те жазылады) немесе антиқаһарман әйел — бұл дәстүрлі қаһармандық қасиеттерге (идеализм, батылдық, мораль) ие емес басты кейіпкер.

Мысал ретінде: ''Қара бидайда ұстаушы'' романындағы [[Холден Колфилд]], ''Аспен кеткендер'' шығармасындағы [[Скарлетт О’Хара]], ''[[Ұлы Гэтсби]]'' романындағы [[Джей Гэтсби]] және [[Жамандыққа бет бұру]] телехикаясындағы [[Уолтер Уайт]].

=== Қайғылы қаһарман ===
{{Main article|Қайғылы қаһарман}}
Қайғылы қаһарман — бұл трагедия жанрындағы басты кейіпкер.

Мысалдар: Софоклдің ''[[Эдип патша]]'' шығармасындағы [[Эдип]] және Шекспирдің ''[[Гамлет]]'' пьесасындағы [[Гамлет ханзада]].
=== Зұлым басты кейіпкер ===
Басты кейіпкер әрқашан дәстүрлі түрде жақсы бола бермейді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://public.ebookcentral.proquest.com/choice/publicfullrecord.aspx?p=1118755 |title=A Dictionary of Literary Terms and Literary Theory |publisher=John Wiley &amp; Sons, Incorporated |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt; Қаһарман кейіпкерге қарама-қарсы, зұлым басты кейіпкер — бұл [[зұлым]] кейіпкер, ол қаншалықты жаман болса да, оқиғаның алға жылжуына себеп болады. Бұл сипаттарға қатігездік, арамдық және жауыздық кіруі мүмкін.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.dictionary.com/browse/villain |title=Villain |publisher=Dictionary.com |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысалдар: [[Владимир Набоков]]тың ''[[Лолита]]'' романындағы Хумберт Хумберт&lt;ref&gt;{{Cite book|last1=Byford|first1=Andy|url=https://books.google.com/books?id=CjPNDwAAQBAJ&amp;q=%22villain+protagonist%22&amp;pg=PA137|title=Transnational Russian Studies|last2=Doak|first2=Connor|last3=Hutchings|first3=Stephen|date=2020-01-30|publisher=Oxford University Press|isbn=978-1-78962-087-0|language=en}}&lt;/ref&gt; және [[Уильям Шекспир]]дің ''[[Ричард III (пьеса)|Ричард III]]'' пьесасындағы басты кейіпкер.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=NLFPAAAAMAAJ&amp;q=%22villain+protagonist%22&amp;pg=PA376|title=The Encyclopedia Americana: A Library of Universal Knowledge|date=1918|publisher=Encyclopedia Americana Corporation|language=en}}&lt;/ref&gt;

=== Қосалқы басты кейіпкер ===
Қосалқы басты кейіпкер пайда болған жағдайда, оқиға шеткері көрінетін кейіпкердің көзқарасымен баяндалады. Бұл кейіпкер оқиғаның негізгі желісіне тікелей қатыспауы мүмкін, бірақ оқиғаның баяндалуына себепкер болады. Қосалқы басты кейіпкер оқиғаны баяндаушы ретінде көрініп, негізгі әрекетті басқа кейіпкермен байланыстыруы мүмкін.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.litcharts.com/literary-devices-and-terms/protagonist|title=Protagonist |publisher=LitCharts |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысал ретінде ''[[Ұлы Гэтсби]]'' романындағы Никті атауға болады.{{Cn|date=желтоқсан 2023}}

== Қосымша мысалдар ==

[[Эврипид]]тің ''[[Гипполи́т]]'' пьесасы бір мезгілде екі басты кейіпкерге ие болуы мүмкін. Бірінші жартысында Федра басты кейіпкер болып көрінеді, бірақ ол пьесаның ортасында қайтыс болады. Кейінірек оның өгей ұлы, атауы аталған Гипполит, негізгі рөлге шығады.&lt;ref&gt;Euripides. ''Hippolytos''. Oxford University Press (1992)&lt;/ref&gt;

[[Хенрик Ибсен]]нің ''[[Шебер құрылысшы]]'' пьесасында басты кейіпкер — сәулетші Халвард Солнес. Оның өліміне себепші болатын жас әйел — Хильда Вангель — антагонист болып табылады.&lt;ref&gt;Ibsen, Henrik. Meyer, Michael Leverson. editor. ''Ibsen Plays: 1: Ghosts; The Wild Duck; The Master Builder''. Dramatists Play Service Inc. (1980)&lt;/ref&gt;

Шекспирдің ''[[Ромео мен Джульетта]]'' пьесасында Ромео — басты кейіпкер. Ол Джульеттамен қарым-қатынасты дамытуға ұмтылады, ал Тибальт антагонист ретінде оған кедергі келтіреді.&lt;ref&gt;Shakespeare, William. ''Romeo and Juliet''. Bloomsbury Arden Shakespeare; Third edition (2012)&lt;/ref&gt;

Шекспирдің ''[[Гамлет]]'' пьесасында Гамлет — басты кейіпкер, ол әкесінің өлімі үшін кек алуға тырысады. Оған қарсы тұратын кейіпкер — Клавдий. Дегенмен, кейбір жағдайда Гамлеттің басты жауы — өзі.&lt;ref&gt;Shakespeare, William. ''Hamlet''. Simon &amp; Schuster (1992)&lt;/ref&gt;

Кейде туындыда [[жалған басты кейіпкер]] болады — ол оқиғаның басында басты кейіпкер болып көрініп, кенеттен жоғалып кетеді. [[Альфред Хичкок]]тың ''[[Психо (1960 фильм)|Психо]]'' (1960) фильміндегі Мэрион — осындай мысал.&lt;ref&gt;Kolker, Robert Phillip. ''Alfred Hitchcock's Psycho: A Casebook''. Oxford University Press (2004)&lt;/ref&gt;

Кейбір романдар бірнеше баяндау желісін қамтып, әрқайсысының өз басты кейіпкері болады. [[Александр Солженицын]]нің ''[[Бірінші шеңбер]]'' шығармасында гулаг лагерінде өмір сүріп жатқан әртүрлі кейіпкерлер сипатталады.&lt;ref&gt;''The Solzhenitsyn Reader: New and Essential Writings, 1947–2005: Aleksandr Solzhenitsyn'', Edward E. Ericson, Jr., Daniel J. Mahoney.&lt;/ref&gt; [[Лев Толстой]]дың ''[[Соғыс және бейбітшілік]]'' романында соғысқа қатысы бар он бес басты кейіпкер бар.&lt;ref&gt;Moser, Charles. 1992. ''Encyclopedia of Russian Literature''. Cambridge University Press. 298–300-беттер.&lt;/ref&gt;

Көпшілік басты кейіпкерді қаһарманмен және батырлық қасиеттермен теңестіргенімен, бұл әрдайым дұрыс емес. Кейде басты кейіпкер зұлым болуы мүмкін. Мысалы: ''[[Крестный отец]]'' (1972–1990) фильмдер топтамасындағы [[Майкл Корлеоне]].

Кей жағдайда басты кейіпкер адам емес. [[Ричард Адамс]]тың ''[[Уотершип төбесі]]'' романында [[антропоморфизм|антропоморфты]] қояндар тобы, бастаушысы Хейзел, мекендерін жою туралы аян көріп, жаңа үй іздеп қауіпті саяхатқа аттанады.&lt;ref&gt;Adams, Richard, 1920–2016. Watership Down. London: Rex Collings Ltd, 1972.&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>jzzkn7dl24l70ao4s686gfya4zkhelp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484384</id>
      <parentid>3484383</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T02:03:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Қайғылы қаһарман */</comment>
      <origin>3484384</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16181" sha1="sdsj4tx56qi593tu5dbtok1bk4j07k1" xml:space="preserve">[[File:William Morris Hunt - Hamlet - 2000.1231 - Museum of Fine Arts.jpg|thumb|200px| Шекспирдің «Гамлет, Дания ханзадасы».
Уильям Моррис Хант, майлы бояу, кенеп, шамамен 1864 жыл.]]
'''Протагонист''' ({{lang-grc|πρωταγωνιστής}} - басты рөлді сомдаушы, басты актер)&lt;ref&gt;[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Dprwtagwnisth%2Fs πρωταγωνιστής], Henry George Liddell, Robert Scott, ''A Greek–English Lexicon'', Perseus Digital Library.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.dictionary.com/browse/protagonist &quot;protagonist&quot;]. [[Dictionary.com]], [[Random House]]. Қаралған күні: 17 қараша 2017.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{OEtymD|protagonist|accessdate=}}&lt;/ref&gt; — бұл [[сюжет]]ті алға жылжытып, басты шешімдер қабылдайтын және ең маңызды кедергілермен бетпе-бет келетін оқиғадағы негізгі кейіпкер. Егер әңгімеде қосымша сюжет болса немесе бірнеше оқиғадан құралған болса, әр қосымша сюжеттің өз бас кейіпкері болуы мүмкін.&lt;ref&gt;Duncan, Stephen. ''A Guide to Screenwriting Success: Writing for Film and Television''. Rowman &amp; Littlefield (2006) {{ISBN|9780742553019}}&lt;/ref&gt;

Бас кейіпкер — бұл оқырман немесе көрермен ең тығыз байланыстыратын кейіпкер және оған [[антагонист]] қарсы тұрады. Антагонист тосқауылдар мен қиындықтар туындатып, бас кейіпкердің мінезін сынап, оның күшті және әлсіз тұстарын ашады, соның нәтижесінде кейіпкер дамиды. Ерекше асыл, ізгі немесе табысты бас кейіпкер көбінесе ''[[қаһарман]]'' деп аталады, дегенмен бұл ұғымдар синоним емес.

== Этимологиясы ==
''Protagonist'' сөзі ({{lang-grc|πρωταγωνιστής}}) негізгі немесе алғашқы рөлді ойнайтын актер мағынасын білдіреді. Бұл сөз ({{lang-grc|πρῶτος}}, 'бірінші') және {{lang-grc|ἀγωνιστής}}) актер, бәсекелес деген грек сөздерінен шыққан. Олар өз кезегінде ({{lang-grc|ἀγών}}) жарыс және ({{lang-grc|ἀγωνίζομαι}}) сыйлық үшін күресемін сөздерінен тараған.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.etymonline.com/word/protagonist#etymonline_v_2724 |title=Protagonist |publisher=Online Etymology Dictionary |access-date=28 April 2021}}&lt;/ref&gt;

== Ежелгі Грекия ==
Бас кейіпкерлердің алғашқы белгілі мысалдары [[Ежелгі Грекия]]да кездеседі. Алғашында драмалық қойылымдар тек хордың биі мен декламациясынан құралған. Кейінірек, ''[[Поэтика (Аристотель)|Поэтика]]'' еңбегінде [[Аристотель]] [[Феспид]] есімді ақынның хордан бөлініп шығып, диалог жүргізуді енгізгенін жазады. Бұл трагедияның пайда болуына әкеліп, шамамен б.з.д. 536 жылы орын алған оқиға.&lt;ref&gt;Müller, K.O. ''History of the literature of Ancient Greece''. [Library of Useful Knowledge.] Society for the Diffusion of Useful Knowledge. London (1840) бет 306&lt;/ref&gt; Одан кейін, [[Эсхил]] өз пьесаларында екінші актерді қосып, екі кейіпкер арасындағы диалог идеясын енгізді. [[Софокл]] кейінірек үш актер қатысатын пьесалар жазды.&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia |url= http://www.britannica.com/art/protagonist|title=Protagonist – literature|encyclopedia = Encyclopaedia Britannica|date = 1 April 2016}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Аристотель. ''Поэтика''. Oxford University Press (2013 ж. 20 қаңтар) {{ISBN|978-0199608362}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Уильям Паккард|Packard, William]]. ''The Art of the Playwright''. Thunder's Mouth Press. 1997 {{ISBN|1-56025-117-4}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name = storey84/&gt;

Кейбір деректерде ерте грек драмасының кезеңінде бас кейіпкер автор, режиссер және актер рөлдерін қатар атқарғаны, бұл міндеттер тек кейінірек жеке адамдарға бөлінгені айтылады.&lt;ref&gt;{{Cite book|url= https://books.google.com/books?id=0jhjDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+definition+classical+greece&amp;pg=PT235|title=Moreno's Personality Theory and its Relationship to Psychodrama: A Philosophical, Developmental and Therapeutic Perspective|last=Telias|first=Rozei|date=2018-07-06|publisher=Routledge|isbn=9781351021081|language=en}}&lt;/ref&gt;

Сондай-ақ, автор бас кейіпкер, ''[[дейтерагони́ст]]'' және ''[[тритагоніст]]'' сияқты терминдерді әдейі жасамаған деген тұжырым да бар, себебі ол актерлерге тек рөлдерін ғана белгілеген.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=lgpaDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+protagonistes+classical+greece&amp;pg=PT513|title=History of the Literature of Ancient Greece|last=Bart|first=M. P.|date=2018-03-22|publisher=Charles River Editors|isbn=9781632956316|language=en}}{{Dead link|date=September 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; Дегенмен, актерлер сахнада нақты рөлдік аймақтармен бөлінген: бас кейіпкер орта есіктен, дейтерагонист оң жақтан, тритагоніст сол жақтан шығатын болған.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

Ежелгі Грекияда &quot;бас кейіпкер&quot; ұғымы &quot;қаһарман&quot; ұғымынан бөлінеді, себебі &quot;қаһарман&quot; әдетте жартылай құдайға айналған адамды білдіретін болған.&lt;ref name = storey84&gt;{{Cite book|title=A Guide to Ancient Greek Drama|last1=Storey|first1=Ian|last2=Allan|first2=Arlene|publisher=Blackwell Publishing|year=2008|isbn=978-1405102148|location=Malden, MA|pages=[https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84 84]|url=https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84}}&lt;/ref&gt;
== Түрлері ==

=== Қаһарман / Қаһарман әйел ===
Көркем әдебиетте [[қаһарман]] (ер адам) немесе қаһарман әйел (әйел адам) басты кейіпкер ретінде жетістіктері мен асыл қасиеттері үшін құрметке ие болады.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.britannica.com/art/hero-literary-and-cultural-figure |title=Hero |publisher=Britannica |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt; Қаһармандар батылдығы, ерлігі, ізгілігі мен ар-намысы үшін мадақталады және көбінесе оқиғаның «жақсы жағы» ретінде бейнеленеді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/hero |title=Hero |publisher=Merriam-Webster |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысал ретінде DC Comics-тің [[Супермен]] (қаһарман) және ''[[Аштар ойыны]]'' шығармасындағы [[Катнисс Эвердин]] (қаһарман әйел) кейіпкерлері жатады.

=== Антикаһарман ===
Антиқаһарман (кейде анти-қаһарман деп те жазылады) немесе антиқаһарман әйел — бұл дәстүрлі қаһармандық қасиеттерге (идеализм, батылдық, мораль) ие емес басты кейіпкер.

Мысал ретінде: ''Қара бидайда ұстаушы'' романындағы [[Холден Колфилд]], ''Аспен кеткендер'' шығармасындағы [[Скарлетт О’Хара]], ''[[Ұлы Гэтсби]]'' романындағы [[Джей Гэтсби]] және [[Жамандыққа бет бұру]] телехикаясындағы [[Уолтер Уайт]].

=== Қайғылы қаһарман ===
Қайғылы қаһарман — бұл трагедия жанрындағы басты кейіпкер.

Мысалдар: Софоклдің ''[[Эдип патша]]'' шығармасындағы [[Эдип]] және Шекспирдің ''[[Гамлет]]'' пьесасындағы [[Гамлет ханзада]].

=== Зұлым басты кейіпкер ===
Басты кейіпкер әрқашан дәстүрлі түрде жақсы бола бермейді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://public.ebookcentral.proquest.com/choice/publicfullrecord.aspx?p=1118755 |title=A Dictionary of Literary Terms and Literary Theory |publisher=John Wiley &amp; Sons, Incorporated |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt; Қаһарман кейіпкерге қарама-қарсы, зұлым басты кейіпкер — бұл [[зұлым]] кейіпкер, ол қаншалықты жаман болса да, оқиғаның алға жылжуына себеп болады. Бұл сипаттарға қатігездік, арамдық және жауыздық кіруі мүмкін.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.dictionary.com/browse/villain |title=Villain |publisher=Dictionary.com |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысалдар: [[Владимир Набоков]]тың ''[[Лолита]]'' романындағы Хумберт Хумберт&lt;ref&gt;{{Cite book|last1=Byford|first1=Andy|url=https://books.google.com/books?id=CjPNDwAAQBAJ&amp;q=%22villain+protagonist%22&amp;pg=PA137|title=Transnational Russian Studies|last2=Doak|first2=Connor|last3=Hutchings|first3=Stephen|date=2020-01-30|publisher=Oxford University Press|isbn=978-1-78962-087-0|language=en}}&lt;/ref&gt; және [[Уильям Шекспир]]дің ''[[Ричард III (пьеса)|Ричард III]]'' пьесасындағы басты кейіпкер.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=NLFPAAAAMAAJ&amp;q=%22villain+protagonist%22&amp;pg=PA376|title=The Encyclopedia Americana: A Library of Universal Knowledge|date=1918|publisher=Encyclopedia Americana Corporation|language=en}}&lt;/ref&gt;

=== Қосалқы басты кейіпкер ===
Қосалқы басты кейіпкер пайда болған жағдайда, оқиға шеткері көрінетін кейіпкердің көзқарасымен баяндалады. Бұл кейіпкер оқиғаның негізгі желісіне тікелей қатыспауы мүмкін, бірақ оқиғаның баяндалуына себепкер болады. Қосалқы басты кейіпкер оқиғаны баяндаушы ретінде көрініп, негізгі әрекетті басқа кейіпкермен байланыстыруы мүмкін.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.litcharts.com/literary-devices-and-terms/protagonist|title=Protagonist |publisher=LitCharts |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысал ретінде ''[[Ұлы Гэтсби]]'' романындағы Никті атауға болады.{{Cn|date=желтоқсан 2023}}

== Қосымша мысалдар ==

[[Эврипид]]тің ''[[Гипполи́т]]'' пьесасы бір мезгілде екі басты кейіпкерге ие болуы мүмкін. Бірінші жартысында Федра басты кейіпкер болып көрінеді, бірақ ол пьесаның ортасында қайтыс болады. Кейінірек оның өгей ұлы, атауы аталған Гипполит, негізгі рөлге шығады.&lt;ref&gt;Euripides. ''Hippolytos''. Oxford University Press (1992)&lt;/ref&gt;

[[Хенрик Ибсен]]нің ''[[Шебер құрылысшы]]'' пьесасында басты кейіпкер — сәулетші Халвард Солнес. Оның өліміне себепші болатын жас әйел — Хильда Вангель — антагонист болып табылады.&lt;ref&gt;Ibsen, Henrik. Meyer, Michael Leverson. editor. ''Ibsen Plays: 1: Ghosts; The Wild Duck; The Master Builder''. Dramatists Play Service Inc. (1980)&lt;/ref&gt;

Шекспирдің ''[[Ромео мен Джульетта]]'' пьесасында Ромео — басты кейіпкер. Ол Джульеттамен қарым-қатынасты дамытуға ұмтылады, ал Тибальт антагонист ретінде оған кедергі келтіреді.&lt;ref&gt;Shakespeare, William. ''Romeo and Juliet''. Bloomsbury Arden Shakespeare; Third edition (2012)&lt;/ref&gt;

Шекспирдің ''[[Гамлет]]'' пьесасында Гамлет — басты кейіпкер, ол әкесінің өлімі үшін кек алуға тырысады. Оған қарсы тұратын кейіпкер — Клавдий. Дегенмен, кейбір жағдайда Гамлеттің басты жауы — өзі.&lt;ref&gt;Shakespeare, William. ''Hamlet''. Simon &amp; Schuster (1992)&lt;/ref&gt;

Кейде туындыда [[жалған басты кейіпкер]] болады — ол оқиғаның басында басты кейіпкер болып көрініп, кенеттен жоғалып кетеді. [[Альфред Хичкок]]тың ''[[Психо (1960 фильм)|Психо]]'' (1960) фильміндегі Мэрион — осындай мысал.&lt;ref&gt;Kolker, Robert Phillip. ''Alfred Hitchcock's Psycho: A Casebook''. Oxford University Press (2004)&lt;/ref&gt;

Кейбір романдар бірнеше баяндау желісін қамтып, әрқайсысының өз басты кейіпкері болады. [[Александр Солженицын]]нің ''[[Бірінші шеңбер]]'' шығармасында гулаг лагерінде өмір сүріп жатқан әртүрлі кейіпкерлер сипатталады.&lt;ref&gt;''The Solzhenitsyn Reader: New and Essential Writings, 1947–2005: Aleksandr Solzhenitsyn'', Edward E. Ericson, Jr., Daniel J. Mahoney.&lt;/ref&gt; [[Лев Толстой]]дың ''[[Соғыс және бейбітшілік]]'' романында соғысқа қатысы бар он бес басты кейіпкер бар.&lt;ref&gt;Moser, Charles. 1992. ''Encyclopedia of Russian Literature''. Cambridge University Press. 298–300-беттер.&lt;/ref&gt;

Көпшілік басты кейіпкерді қаһарманмен және батырлық қасиеттермен теңестіргенімен, бұл әрдайым дұрыс емес. Кейде басты кейіпкер зұлым болуы мүмкін. Мысалы: ''[[Крестный отец]]'' (1972–1990) фильмдер топтамасындағы [[Майкл Корлеоне]].

Кей жағдайда басты кейіпкер адам емес. [[Ричард Адамс]]тың ''[[Уотершип төбесі]]'' романында [[антропоморфизм|антропоморфты]] қояндар тобы, бастаушысы Хейзел, мекендерін жою туралы аян көріп, жаңа үй іздеп қауіпті саяхатқа аттанады.&lt;ref&gt;Adams, Richard, 1920–2016. Watership Down. London: Rex Collings Ltd, 1972.&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>sdsj4tx56qi593tu5dbtok1bk4j07k1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484385</id>
      <parentid>3484384</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T02:06:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <origin>3484385</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16140" sha1="ro7tqukbmxn2fluuvko43c4lpxk6owm" xml:space="preserve">[[File:William Morris Hunt - Hamlet - 2000.1231 - Museum of Fine Arts.jpg|thumb|200px| Шекспирдің «Гамлет, Дания ханзадасы».
Уильям Моррис Хант, майлы бояу, кенеп, шамамен 1864 жыл.]]
'''Протагонист''' ({{lang-grc|πρωταγωνιστής}} - басты рөлді сомдаушы, басты актер)&lt;ref&gt;[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Dprwtagwnisth%2Fs πρωταγωνιστής], Henry George Liddell, Robert Scott, ''A Greek–English Lexicon'', Perseus Digital Library.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.dictionary.com/browse/protagonist &quot;protagonist&quot;]. [[Dictionary.com]], [[Random House]]. Қаралған күні: 17 қараша 2017.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{OEtymD|protagonist|accessdate=}}&lt;/ref&gt; — бұл [[сюжет]]ті алға жылжытып, басты шешімдер қабылдайтын және ең маңызды кедергілермен бетпе-бет келетін оқиғадағы негізгі кейіпкер. Егер әңгімеде қосымша сюжет болса немесе бірнеше оқиғадан құралған болса, әр қосымша сюжеттің өз бас кейіпкері болуы мүмкін.&lt;ref&gt;Duncan, Stephen. ''A Guide to Screenwriting Success: Writing for Film and Television''. Rowman &amp; Littlefield (2006) {{ISBN|9780742553019}}&lt;/ref&gt;

Бас кейіпкер — бұл оқырман немесе көрермен ең тығыз байланыстыратын кейіпкер және оған [[антагонист]] қарсы тұрады. Антагонист тосқауылдар мен қиындықтар туындатып, бас кейіпкердің мінезін сынап, оның күшті және әлсіз тұстарын ашады, соның нәтижесінде кейіпкер дамиды. Ерекше асыл, ізгі немесе табысты бас кейіпкер көбінесе ''[[қаһарман]]'' деп аталады, дегенмен бұл ұғымдар синоним емес.

== Этимологиясы ==
''Protagonist'' сөзі ({{lang-grc|πρωταγωνιστής}}) негізгі немесе алғашқы рөлді ойнайтын актер мағынасын білдіреді. Бұл сөз ({{lang-grc|πρῶτος}}, 'бірінші') және {{lang-grc|ἀγωνιστής}}) актер, бәсекелес деген грек сөздерінен шыққан. Олар өз кезегінде ({{lang-grc|ἀγών}}) жарыс және ({{lang-grc|ἀγωνίζομαι}}) сыйлық үшін күресемін сөздерінен тараған.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.etymonline.com/word/protagonist#etymonline_v_2724 |title=Protagonist |publisher=Online Etymology Dictionary |access-date=28 April 2021}}&lt;/ref&gt;

== Ежелгі Грекия ==
Бас кейіпкерлердің алғашқы белгілі мысалдары [[Ежелгі Грекия]]да кездеседі. Алғашында драмалық қойылымдар тек хордың биі мен декламациясынан құралған. Кейінірек, ''[[Поэтика (Аристотель)|Поэтика]]'' еңбегінде [[Аристотель]] [[Феспид]] есімді ақынның хордан бөлініп шығып, диалог жүргізуді енгізгенін жазады. Бұл трагедияның пайда болуына әкеліп, шамамен б.з.д. 536 жылы орын алған оқиға.&lt;ref&gt;Müller, K.O. ''History of the literature of Ancient Greece''. [Library of Useful Knowledge.] Society for the Diffusion of Useful Knowledge. London (1840) бет 306&lt;/ref&gt; Одан кейін, [[Эсхил]] өз пьесаларында екінші актерді қосып, екі кейіпкер арасындағы диалог идеясын енгізді. [[Софокл]] кейінірек үш актер қатысатын пьесалар жазды.&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia |url= http://www.britannica.com/art/protagonist|title=Protagonist – literature|encyclopedia = Encyclopaedia Britannica|date = 1 April 2016}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Аристотель. ''Поэтика''. Oxford University Press (2013 ж. 20 қаңтар) {{ISBN|978-0199608362}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Уильям Паккард|Packard, William]]. ''The Art of the Playwright''. Thunder's Mouth Press. 1997 {{ISBN|1-56025-117-4}}&lt;/ref&gt;

Кейбір деректерде ерте грек драмасының кезеңінде бас кейіпкер автор, режиссер және актер рөлдерін қатар атқарғаны, бұл міндеттер тек кейінірек жеке адамдарға бөлінгені айтылады.&lt;ref&gt;{{Cite book|url= https://books.google.com/books?id=0jhjDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+definition+classical+greece&amp;pg=PT235|title=Moreno's Personality Theory and its Relationship to Psychodrama: A Philosophical, Developmental and Therapeutic Perspective|last=Telias|first=Rozei|date=2018-07-06|publisher=Routledge|isbn=9781351021081|language=en}}&lt;/ref&gt;

Сондай-ақ, автор бас кейіпкер, ''[[дейтерагонист]]'' және ''[[тритагонист]]'' сияқты терминдерді әдейі жасамаған деген тұжырым да бар, себебі ол актерлерге тек рөлдерін ғана белгілеген.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=lgpaDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+protagonistes+classical+greece&amp;pg=PT513|title=History of the Literature of Ancient Greece|last=Bart|first=M. P.|date=2018-03-22|publisher=Charles River Editors|isbn=9781632956316|language=en}}{{Dead link|date=September 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; Дегенмен, актерлер сахнада нақты рөлдік аймақтармен бөлінген: бас кейіпкер орта есіктен, дейтерагонист оң жақтан, тритагоніст сол жақтан шығатын болған.

Ежелгі Грекияда &quot;бас кейіпкер&quot; ұғымы &quot;қаһарман&quot; ұғымынан бөлінеді, себебі &quot;қаһарман&quot; әдетте жартылай құдайға айналған адамды білдіретін болған.&lt;ref name = storey84&gt;{{Cite book|title=A Guide to Ancient Greek Drama|last1=Storey|first1=Ian|last2=Allan|first2=Arlene|publisher=Blackwell Publishing|year=2008|isbn=978-1405102148|location=Malden, MA|pages=[https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84 84]|url=https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84}}&lt;/ref&gt;
== Түрлері ==

=== Қаһарман / Қаһарман әйел ===
Көркем әдебиетте [[қаһарман]] (ер адам) немесе қаһарман әйел (әйел адам) басты кейіпкер ретінде жетістіктері мен асыл қасиеттері үшін құрметке ие болады.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.britannica.com/art/hero-literary-and-cultural-figure |title=Hero |publisher=Britannica |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt; Қаһармандар батылдығы, ерлігі, ізгілігі мен ар-намысы үшін мадақталады және көбінесе оқиғаның «жақсы жағы» ретінде бейнеленеді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/hero |title=Hero |publisher=Merriam-Webster |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысал ретінде DC Comics-тің [[Супермен]] (қаһарман) және ''[[Аштар ойыны]]'' шығармасындағы [[Катнисс Эвердин]] (қаһарман әйел) кейіпкерлері жатады.

=== Антиқаһарман ===
Антиқаһарман (кейде анти-қаһарман деп те жазылады) немесе антиқаһарман әйел — бұл дәстүрлі қаһармандық қасиеттерге (идеализм, батылдық, мораль) ие емес басты кейіпкер.

Мысал ретінде: ''Қара бидайда ұстаушы'' романындағы [[Холден Колфилд]], ''Аспен кеткендер'' шығармасындағы [[Скарлетт О’Хара]], ''[[Ұлы Гэтсби]]'' романындағы [[Джей Гэтсби]] және [[Жамандыққа бет бұру]] телехикаясындағы [[Уолтер Уайт]].

=== Қайғылы қаһарман ===
Қайғылы қаһарман — бұл трагедия жанрындағы басты кейіпкер.

Мысалдар: Софоклдің ''[[Эдип патша]]'' шығармасындағы [[Эдип]] және Шекспирдің ''[[Гамлет]]'' пьесасындағы [[Гамлет ханзада]].

=== Зұлым басты кейіпкер ===
Басты кейіпкер әрқашан дәстүрлі түрде жақсы бола бермейді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://public.ebookcentral.proquest.com/choice/publicfullrecord.aspx?p=1118755 |title=A Dictionary of Literary Terms and Literary Theory |publisher=John Wiley &amp; Sons, Incorporated |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt; Қаһарман кейіпкерге қарама-қарсы, зұлым басты кейіпкер — бұл [[зұлым]] кейіпкер, ол қаншалықты жаман болса да, оқиғаның алға жылжуына себеп болады. Бұл сипаттарға қатігездік, арамдық және жауыздық кіруі мүмкін.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.dictionary.com/browse/villain |title=Villain |publisher=Dictionary.com |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысалдар: [[Владимир Набоков]]тың ''[[Лолита]]'' романындағы Хумберт Хумберт&lt;ref&gt;{{Cite book|last1=Byford|first1=Andy|url=https://books.google.com/books?id=CjPNDwAAQBAJ&amp;q=%22villain+protagonist%22&amp;pg=PA137|title=Transnational Russian Studies|last2=Doak|first2=Connor|last3=Hutchings|first3=Stephen|date=2020-01-30|publisher=Oxford University Press|isbn=978-1-78962-087-0|language=en}}&lt;/ref&gt; және [[Уильям Шекспир]]дің ''[[Ричард III (пьеса)|Ричард III]]'' пьесасындағы басты кейіпкер.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=NLFPAAAAMAAJ&amp;q=%22villain+protagonist%22&amp;pg=PA376|title=The Encyclopedia Americana: A Library of Universal Knowledge|date=1918|publisher=Encyclopedia Americana Corporation|language=en}}&lt;/ref&gt;

=== Қосалқы басты кейіпкер ===
Қосалқы басты кейіпкер пайда болған жағдайда, оқиға шеткері көрінетін кейіпкердің көзқарасымен баяндалады. Бұл кейіпкер оқиғаның негізгі желісіне тікелей қатыспауы мүмкін, бірақ оқиғаның баяндалуына себепкер болады. Қосалқы басты кейіпкер оқиғаны баяндаушы ретінде көрініп, негізгі әрекетті басқа кейіпкермен байланыстыруы мүмкін.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.litcharts.com/literary-devices-and-terms/protagonist|title=Protagonist |publisher=LitCharts |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысал ретінде ''[[Ұлы Гэтсби]]'' романындағы Никті атауға болады.{{Cn|date=желтоқсан 2023}}

== Қосымша мысалдар ==

[[Эврипид]]тің ''[[Гипполи́т]]'' пьесасы бір мезгілде екі басты кейіпкерге ие болуы мүмкін. Бірінші жартысында Федра басты кейіпкер болып көрінеді, бірақ ол пьесаның ортасында қайтыс болады. Кейінірек оның өгей ұлы, атауы аталған Гипполит, негізгі рөлге шығады.&lt;ref&gt;Euripides. ''Hippolytos''. Oxford University Press (1992)&lt;/ref&gt;

[[Хенрик Ибсен]]нің ''[[Шебер құрылысшы]]'' пьесасында басты кейіпкер — сәулетші Халвард Солнес. Оның өліміне себепші болатын жас әйел — Хильда Вангель — антагонист болып табылады.&lt;ref&gt;Ibsen, Henrik. Meyer, Michael Leverson. editor. ''Ibsen Plays: 1: Ghosts; The Wild Duck; The Master Builder''. Dramatists Play Service Inc. (1980)&lt;/ref&gt;

Шекспирдің ''[[Ромео мен Джульетта]]'' пьесасында Ромео — басты кейіпкер. Ол Джульеттамен қарым-қатынасты дамытуға ұмтылады, ал Тибальт антагонист ретінде оған кедергі келтіреді.&lt;ref&gt;Shakespeare, William. ''Romeo and Juliet''. Bloomsbury Arden Shakespeare; Third edition (2012)&lt;/ref&gt;

Шекспирдің ''[[Гамлет]]'' пьесасында Гамлет — басты кейіпкер, ол әкесінің өлімі үшін кек алуға тырысады. Оған қарсы тұратын кейіпкер — Клавдий. Дегенмен, кейбір жағдайда Гамлеттің басты жауы — өзі.&lt;ref&gt;Shakespeare, William. ''Hamlet''. Simon &amp; Schuster (1992)&lt;/ref&gt;

Кейде туындыда [[жалған басты кейіпкер]] болады — ол оқиғаның басында басты кейіпкер болып көрініп, кенеттен жоғалып кетеді. [[Альфред Хичкок]]тың ''[[Психо (1960 фильм)|Психо]]'' (1960) фильміндегі Мэрион — осындай мысал.&lt;ref&gt;Kolker, Robert Phillip. ''Alfred Hitchcock's Psycho: A Casebook''. Oxford University Press (2004)&lt;/ref&gt;

Кейбір романдар бірнеше баяндау желісін қамтып, әрқайсысының өз басты кейіпкері болады. [[Александр Солженицын]]нің ''[[Бірінші шеңбер]]'' шығармасында гулаг лагерінде өмір сүріп жатқан әртүрлі кейіпкерлер сипатталады.&lt;ref&gt;''The Solzhenitsyn Reader: New and Essential Writings, 1947–2005: Aleksandr Solzhenitsyn'', Edward E. Ericson, Jr., Daniel J. Mahoney.&lt;/ref&gt; [[Лев Толстой]]дың ''[[Соғыс және бейбітшілік]]'' романында соғысқа қатысы бар он бес басты кейіпкер бар.&lt;ref&gt;Moser, Charles. 1992. ''Encyclopedia of Russian Literature''. Cambridge University Press. 298–300-беттер.&lt;/ref&gt;

Көпшілік басты кейіпкерді қаһарманмен және батырлық қасиеттермен теңестіргенімен, бұл әрдайым дұрыс емес. Кейде басты кейіпкер зұлым болуы мүмкін. Мысалы: ''[[Крестный отец]]'' (1972–1990) фильмдер топтамасындағы [[Майкл Корлеоне]].

Кей жағдайда басты кейіпкер адам емес. [[Ричард Адамс]]тың ''[[Уотершип төбесі]]'' романында [[антропоморфизм|антропоморфты]] қояндар тобы, бастаушысы Хейзел, мекендерін жою туралы аян көріп, жаңа үй іздеп қауіпті саяхатқа аттанады.&lt;ref&gt;Adams, Richard, 1920–2016. Watership Down. London: Rex Collings Ltd, 1972.&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>ro7tqukbmxn2fluuvko43c4lpxk6owm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484386</id>
      <parentid>3484385</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T02:07:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ежелгі Грекия */</comment>
      <origin>3484386</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16084" sha1="eoenqz9rl3jrepr0tcmhb8ewm1nuvze" xml:space="preserve">[[File:William Morris Hunt - Hamlet - 2000.1231 - Museum of Fine Arts.jpg|thumb|200px| Шекспирдің «Гамлет, Дания ханзадасы».
Уильям Моррис Хант, майлы бояу, кенеп, шамамен 1864 жыл.]]
'''Протагонист''' ({{lang-grc|πρωταγωνιστής}} - басты рөлді сомдаушы, басты актер)&lt;ref&gt;[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Dprwtagwnisth%2Fs πρωταγωνιστής], Henry George Liddell, Robert Scott, ''A Greek–English Lexicon'', Perseus Digital Library.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.dictionary.com/browse/protagonist &quot;protagonist&quot;]. [[Dictionary.com]], [[Random House]]. Қаралған күні: 17 қараша 2017.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{OEtymD|protagonist|accessdate=}}&lt;/ref&gt; — бұл [[сюжет]]ті алға жылжытып, басты шешімдер қабылдайтын және ең маңызды кедергілермен бетпе-бет келетін оқиғадағы негізгі кейіпкер. Егер әңгімеде қосымша сюжет болса немесе бірнеше оқиғадан құралған болса, әр қосымша сюжеттің өз бас кейіпкері болуы мүмкін.&lt;ref&gt;Duncan, Stephen. ''A Guide to Screenwriting Success: Writing for Film and Television''. Rowman &amp; Littlefield (2006) {{ISBN|9780742553019}}&lt;/ref&gt;

Бас кейіпкер — бұл оқырман немесе көрермен ең тығыз байланыстыратын кейіпкер және оған [[антагонист]] қарсы тұрады. Антагонист тосқауылдар мен қиындықтар туындатып, бас кейіпкердің мінезін сынап, оның күшті және әлсіз тұстарын ашады, соның нәтижесінде кейіпкер дамиды. Ерекше асыл, ізгі немесе табысты бас кейіпкер көбінесе ''[[қаһарман]]'' деп аталады, дегенмен бұл ұғымдар синоним емес.

== Этимологиясы ==
''Protagonist'' сөзі ({{lang-grc|πρωταγωνιστής}}) негізгі немесе алғашқы рөлді ойнайтын актер мағынасын білдіреді. Бұл сөз ({{lang-grc|πρῶτος}}, 'бірінші') және {{lang-grc|ἀγωνιστής}}) актер, бәсекелес деген грек сөздерінен шыққан. Олар өз кезегінде ({{lang-grc|ἀγών}}) жарыс және ({{lang-grc|ἀγωνίζομαι}}) сыйлық үшін күресемін сөздерінен тараған.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.etymonline.com/word/protagonist#etymonline_v_2724 |title=Protagonist |publisher=Online Etymology Dictionary |access-date=28 April 2021}}&lt;/ref&gt;

== Ежелгі Грекия ==
Бас кейіпкерлердің алғашқы белгілі мысалдары [[Ежелгі Грекия]]да кездеседі. Алғашында драмалық қойылымдар тек хордың биі мен декламациясынан құралған. Кейінірек, ''[[Поэтика (Аристотель)|Поэтика]]'' еңбегінде [[Аристотель]] [[Феспид]] есімді ақынның хордан бөлініп шығып, диалог жүргізуді енгізгенін жазады. Бұл трагедияның пайда болуына әкеліп, шамамен б.з.д. 536 жылы орын алған оқиға.&lt;ref&gt;Müller, K.O. ''History of the literature of Ancient Greece''. [Library of Useful Knowledge.] Society for the Diffusion of Useful Knowledge. London (1840) бет 306&lt;/ref&gt; Одан кейін, [[Эсхил]] өз пьесаларында екінші актерді қосып, екі кейіпкер арасындағы диалог идеясын енгізді. [[Софокл]] кейінірек үш актер қатысатын пьесалар жазды.&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia |url= http://www.britannica.com/art/protagonist|title=Protagonist – literature|encyclopedia = Encyclopaedia Britannica|date = 1 April 2016}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Аристотель. ''Поэтика''. Oxford University Press (2013 ж. 20 қаңтар)&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Уильям Паккард|Packard, William]]. ''The Art of the Playwright''. Thunder's Mouth Press. 1997&lt;/ref&gt;

Кейбір деректерде ерте грек драмасының кезеңінде бас кейіпкер автор, режиссер және актер рөлдерін қатар атқарғаны, бұл міндеттер тек кейінірек жеке адамдарға бөлінгені айтылады.&lt;ref&gt;{{Cite book|url= https://books.google.com/books?id=0jhjDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+definition+classical+greece&amp;pg=PT235|title=Moreno's Personality Theory and its Relationship to Psychodrama: A Philosophical, Developmental and Therapeutic Perspective|last=Telias|first=Rozei|date=2018-07-06|publisher=Routledge|isbn=9781351021081|language=en}}&lt;/ref&gt;

Сондай-ақ, автор бас кейіпкер, ''[[дейтерагонист]]'' және ''[[тритагонист]]'' сияқты терминдерді әдейі жасамаған деген тұжырым да бар, себебі ол актерлерге тек рөлдерін ғана белгілеген.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=lgpaDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+protagonistes+classical+greece&amp;pg=PT513|title=History of the Literature of Ancient Greece|last=Bart|first=M. P.|date=2018-03-22|publisher=Charles River Editors|isbn=9781632956316|language=en}}{{Dead link|date=September 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; Дегенмен, актерлер сахнада нақты рөлдік аймақтармен бөлінген: бас кейіпкер орта есіктен, дейтерагонист оң жақтан, тритагоніст сол жақтан шығатын болған.

Ежелгі Грекияда &quot;бас кейіпкер&quot; ұғымы &quot;қаһарман&quot; ұғымынан бөлінеді, себебі &quot;қаһарман&quot; әдетте жартылай құдайға айналған адамды білдіретін болған.&lt;ref name = storey84&gt;{{Cite book|title=A Guide to Ancient Greek Drama|last1=Storey|first1=Ian|last2=Allan|first2=Arlene|publisher=Blackwell Publishing|year=2008|isbn=978-1405102148|location=Malden, MA|pages=[https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84 84]|url=https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84}}&lt;/ref&gt;

== Түрлері ==

=== Қаһарман / Қаһарман әйел ===
Көркем әдебиетте [[қаһарман]] (ер адам) немесе қаһарман әйел (әйел адам) басты кейіпкер ретінде жетістіктері мен асыл қасиеттері үшін құрметке ие болады.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.britannica.com/art/hero-literary-and-cultural-figure |title=Hero |publisher=Britannica |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt; Қаһармандар батылдығы, ерлігі, ізгілігі мен ар-намысы үшін мадақталады және көбінесе оқиғаның «жақсы жағы» ретінде бейнеленеді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/hero |title=Hero |publisher=Merriam-Webster |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысал ретінде DC Comics-тің [[Супермен]] (қаһарман) және ''[[Аштар ойыны]]'' шығармасындағы [[Катнисс Эвердин]] (қаһарман әйел) кейіпкерлері жатады.

=== Антиқаһарман ===
Антиқаһарман (кейде анти-қаһарман деп те жазылады) немесе антиқаһарман әйел — бұл дәстүрлі қаһармандық қасиеттерге (идеализм, батылдық, мораль) ие емес басты кейіпкер.

Мысал ретінде: ''Қара бидайда ұстаушы'' романындағы [[Холден Колфилд]], ''Аспен кеткендер'' шығармасындағы [[Скарлетт О’Хара]], ''[[Ұлы Гэтсби]]'' романындағы [[Джей Гэтсби]] және [[Жамандыққа бет бұру]] телехикаясындағы [[Уолтер Уайт]].

=== Қайғылы қаһарман ===
Қайғылы қаһарман — бұл трагедия жанрындағы басты кейіпкер.

Мысалдар: Софоклдің ''[[Эдип патша]]'' шығармасындағы [[Эдип]] және Шекспирдің ''[[Гамлет]]'' пьесасындағы [[Гамлет ханзада]].

=== Зұлым басты кейіпкер ===
Басты кейіпкер әрқашан дәстүрлі түрде жақсы бола бермейді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://public.ebookcentral.proquest.com/choice/publicfullrecord.aspx?p=1118755 |title=A Dictionary of Literary Terms and Literary Theory |publisher=John Wiley &amp; Sons, Incorporated |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt; Қаһарман кейіпкерге қарама-қарсы, зұлым басты кейіпкер — бұл [[зұлым]] кейіпкер, ол қаншалықты жаман болса да, оқиғаның алға жылжуына себеп болады. Бұл сипаттарға қатігездік, арамдық және жауыздық кіруі мүмкін.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.dictionary.com/browse/villain |title=Villain |publisher=Dictionary.com |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысалдар: [[Владимир Набоков]]тың ''[[Лолита]]'' романындағы Хумберт Хумберт&lt;ref&gt;{{Cite book|last1=Byford|first1=Andy|url=https://books.google.com/books?id=CjPNDwAAQBAJ&amp;q=%22villain+protagonist%22&amp;pg=PA137|title=Transnational Russian Studies|last2=Doak|first2=Connor|last3=Hutchings|first3=Stephen|date=2020-01-30|publisher=Oxford University Press|isbn=978-1-78962-087-0|language=en}}&lt;/ref&gt; және [[Уильям Шекспир]]дің ''[[Ричард III (пьеса)|Ричард III]]'' пьесасындағы басты кейіпкер.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=NLFPAAAAMAAJ&amp;q=%22villain+protagonist%22&amp;pg=PA376|title=The Encyclopedia Americana: A Library of Universal Knowledge|date=1918|publisher=Encyclopedia Americana Corporation|language=en}}&lt;/ref&gt;

=== Қосалқы басты кейіпкер ===
Қосалқы басты кейіпкер пайда болған жағдайда, оқиға шеткері көрінетін кейіпкердің көзқарасымен баяндалады. Бұл кейіпкер оқиғаның негізгі желісіне тікелей қатыспауы мүмкін, бірақ оқиғаның баяндалуына себепкер болады. Қосалқы басты кейіпкер оқиғаны баяндаушы ретінде көрініп, негізгі әрекетті басқа кейіпкермен байланыстыруы мүмкін.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.litcharts.com/literary-devices-and-terms/protagonist|title=Protagonist |publisher=LitCharts |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысал ретінде ''[[Ұлы Гэтсби]]'' романындағы Никті атауға болады.{{Cn|date=желтоқсан 2023}}

== Қосымша мысалдар ==

[[Эврипид]]тің ''[[Гипполи́т]]'' пьесасы бір мезгілде екі басты кейіпкерге ие болуы мүмкін. Бірінші жартысында Федра басты кейіпкер болып көрінеді, бірақ ол пьесаның ортасында қайтыс болады. Кейінірек оның өгей ұлы, атауы аталған Гипполит, негізгі рөлге шығады.&lt;ref&gt;Euripides. ''Hippolytos''. Oxford University Press (1992)&lt;/ref&gt;

[[Хенрик Ибсен]]нің ''[[Шебер құрылысшы]]'' пьесасында басты кейіпкер — сәулетші Халвард Солнес. Оның өліміне себепші болатын жас әйел — Хильда Вангель — антагонист болып табылады.&lt;ref&gt;Ibsen, Henrik. Meyer, Michael Leverson. editor. ''Ibsen Plays: 1: Ghosts; The Wild Duck; The Master Builder''. Dramatists Play Service Inc. (1980)&lt;/ref&gt;

Шекспирдің ''[[Ромео мен Джульетта]]'' пьесасында Ромео — басты кейіпкер. Ол Джульеттамен қарым-қатынасты дамытуға ұмтылады, ал Тибальт антагонист ретінде оған кедергі келтіреді.&lt;ref&gt;Shakespeare, William. ''Romeo and Juliet''. Bloomsbury Arden Shakespeare; Third edition (2012)&lt;/ref&gt;

Шекспирдің ''[[Гамлет]]'' пьесасында Гамлет — басты кейіпкер, ол әкесінің өлімі үшін кек алуға тырысады. Оған қарсы тұратын кейіпкер — Клавдий. Дегенмен, кейбір жағдайда Гамлеттің басты жауы — өзі.&lt;ref&gt;Shakespeare, William. ''Hamlet''. Simon &amp; Schuster (1992)&lt;/ref&gt;

Кейде туындыда [[жалған басты кейіпкер]] болады — ол оқиғаның басында басты кейіпкер болып көрініп, кенеттен жоғалып кетеді. [[Альфред Хичкок]]тың ''[[Психо (1960 фильм)|Психо]]'' (1960) фильміндегі Мэрион — осындай мысал.&lt;ref&gt;Kolker, Robert Phillip. ''Alfred Hitchcock's Psycho: A Casebook''. Oxford University Press (2004)&lt;/ref&gt;

Кейбір романдар бірнеше баяндау желісін қамтып, әрқайсысының өз басты кейіпкері болады. [[Александр Солженицын]]нің ''[[Бірінші шеңбер]]'' шығармасында гулаг лагерінде өмір сүріп жатқан әртүрлі кейіпкерлер сипатталады.&lt;ref&gt;''The Solzhenitsyn Reader: New and Essential Writings, 1947–2005: Aleksandr Solzhenitsyn'', Edward E. Ericson, Jr., Daniel J. Mahoney.&lt;/ref&gt; [[Лев Толстой]]дың ''[[Соғыс және бейбітшілік]]'' романында соғысқа қатысы бар он бес басты кейіпкер бар.&lt;ref&gt;Moser, Charles. 1992. ''Encyclopedia of Russian Literature''. Cambridge University Press. 298–300-беттер.&lt;/ref&gt;

Көпшілік басты кейіпкерді қаһарманмен және батырлық қасиеттермен теңестіргенімен, бұл әрдайым дұрыс емес. Кейде басты кейіпкер зұлым болуы мүмкін. Мысалы: ''[[Крестный отец]]'' (1972–1990) фильмдер топтамасындағы [[Майкл Корлеоне]].

Кей жағдайда басты кейіпкер адам емес. [[Ричард Адамс]]тың ''[[Уотершип төбесі]]'' романында [[антропоморфизм|антропоморфты]] қояндар тобы, бастаушысы Хейзел, мекендерін жою туралы аян көріп, жаңа үй іздеп қауіпті саяхатқа аттанады.&lt;ref&gt;Adams, Richard, 1920–2016. Watership Down. London: Rex Collings Ltd, 1972.&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>eoenqz9rl3jrepr0tcmhb8ewm1nuvze</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484387</id>
      <parentid>3484386</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T02:08:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <origin>3484387</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16056" sha1="f818pmy6xglxoc6qttmufk181npv2gq" xml:space="preserve">[[File:William Morris Hunt - Hamlet - 2000.1231 - Museum of Fine Arts.jpg|thumb|200px| Шекспирдің «Гамлет, Дания ханзадасы».
Уильям Моррис Хант, майлы бояу, кенеп, шамамен 1864 жыл.]]
'''Протагонист''' ({{lang-grc|πρωταγωνιστής}} - басты рөлді сомдаушы, басты актер)&lt;ref&gt;[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Dprwtagwnisth%2Fs πρωταγωνιστής], Henry George Liddell, Robert Scott, ''A Greek–English Lexicon'', Perseus Digital Library.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.dictionary.com/browse/protagonist &quot;protagonist&quot;]. [[Dictionary.com]], [[Random House]]. Қаралған күні: 17 қараша 2017.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;OEtymD protagonist accessdate&lt;/ref&gt; — бұл [[сюжет]]ті алға жылжытып, басты шешімдер қабылдайтын және ең маңызды кедергілермен бетпе-бет келетін оқиғадағы негізгі кейіпкер. Егер әңгімеде қосымша сюжет болса немесе бірнеше оқиғадан құралған болса, әр қосымша сюжеттің өз бас кейіпкері болуы мүмкін.&lt;ref&gt;Duncan, Stephen. ''A Guide to Screenwriting Success: Writing for Film and Television''. Rowman &amp; Littlefield (2006)&lt;/ref&gt;

Бас кейіпкер — бұл оқырман немесе көрермен ең тығыз байланыстыратын кейіпкер және оған [[антагонист]] қарсы тұрады. Антагонист тосқауылдар мен қиындықтар туындатып, бас кейіпкердің мінезін сынап, оның күшті және әлсіз тұстарын ашады, соның нәтижесінде кейіпкер дамиды. Ерекше асыл, ізгі немесе табысты бас кейіпкер көбінесе ''[[қаһарман]]'' деп аталады, дегенмен бұл ұғымдар синоним емес.

== Этимологиясы ==
''Protagonist'' сөзі ({{lang-grc|πρωταγωνιστής}}) негізгі немесе алғашқы рөлді ойнайтын актер мағынасын білдіреді. Бұл сөз ({{lang-grc|πρῶτος}}, 'бірінші') және {{lang-grc|ἀγωνιστής}}) актер, бәсекелес деген грек сөздерінен шыққан. Олар өз кезегінде ({{lang-grc|ἀγών}}) жарыс және ({{lang-grc|ἀγωνίζομαι}}) сыйлық үшін күресемін сөздерінен тараған.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.etymonline.com/word/protagonist#etymonline_v_2724 |title=Protagonist |publisher=Online Etymology Dictionary |access-date=28 April 2021}}&lt;/ref&gt;

== Ежелгі Грекия ==
Бас кейіпкерлердің алғашқы белгілі мысалдары [[Ежелгі Грекия]]да кездеседі. Алғашында драмалық қойылымдар тек хордың биі мен декламациясынан құралған. Кейінірек, ''[[Поэтика (Аристотель)|Поэтика]]'' еңбегінде [[Аристотель]] [[Феспид]] есімді ақынның хордан бөлініп шығып, диалог жүргізуді енгізгенін жазады. Бұл трагедияның пайда болуына әкеліп, шамамен б.з.д. 536 жылы орын алған оқиға.&lt;ref&gt;Müller, K.O. ''History of the literature of Ancient Greece''. [Library of Useful Knowledge.] Society for the Diffusion of Useful Knowledge. London (1840) бет 306&lt;/ref&gt; Одан кейін, [[Эсхил]] өз пьесаларында екінші актерді қосып, екі кейіпкер арасындағы диалог идеясын енгізді. [[Софокл]] кейінірек үш актер қатысатын пьесалар жазды.&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia |url= http://www.britannica.com/art/protagonist|title=Protagonist – literature|encyclopedia = Encyclopaedia Britannica|date = 1 April 2016}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Аристотель. ''Поэтика''. Oxford University Press (2013 ж. 20 қаңтар)&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Уильям Паккард|Packard, William]]. ''The Art of the Playwright''. Thunder's Mouth Press. 1997&lt;/ref&gt;

Кейбір деректерде ерте грек драмасының кезеңінде бас кейіпкер автор, режиссер және актер рөлдерін қатар атқарғаны, бұл міндеттер тек кейінірек жеке адамдарға бөлінгені айтылады.&lt;ref&gt;{{Cite book|url= https://books.google.com/books?id=0jhjDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+definition+classical+greece&amp;pg=PT235|title=Moreno's Personality Theory and its Relationship to Psychodrama: A Philosophical, Developmental and Therapeutic Perspective|last=Telias|first=Rozei|date=2018-07-06|publisher=Routledge|isbn=9781351021081|language=en}}&lt;/ref&gt;

Сондай-ақ, автор бас кейіпкер, ''[[дейтерагонист]]'' және ''[[тритагонист]]'' сияқты терминдерді әдейі жасамаған деген тұжырым да бар, себебі ол актерлерге тек рөлдерін ғана белгілеген.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=lgpaDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+protagonistes+classical+greece&amp;pg=PT513|title=History of the Literature of Ancient Greece|last=Bart|first=M. P.|date=2018-03-22|publisher=Charles River Editors|isbn=9781632956316|language=en}}{{Dead link|date=September 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; Дегенмен, актерлер сахнада нақты рөлдік аймақтармен бөлінген: бас кейіпкер орта есіктен, дейтерагонист оң жақтан, тритагоніст сол жақтан шығатын болған.

Ежелгі Грекияда &quot;бас кейіпкер&quot; ұғымы &quot;қаһарман&quot; ұғымынан бөлінеді, себебі &quot;қаһарман&quot; әдетте жартылай құдайға айналған адамды білдіретін болған.&lt;ref name = storey84&gt;{{Cite book|title=A Guide to Ancient Greek Drama|last1=Storey|first1=Ian|last2=Allan|first2=Arlene|publisher=Blackwell Publishing|year=2008|isbn=978-1405102148|location=Malden, MA|pages=[https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84 84]|url=https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84}}&lt;/ref&gt;

== Түрлері ==

=== Қаһарман / Қаһарман әйел ===
Көркем әдебиетте [[қаһарман]] (ер адам) немесе қаһарман әйел (әйел адам) басты кейіпкер ретінде жетістіктері мен асыл қасиеттері үшін құрметке ие болады.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.britannica.com/art/hero-literary-and-cultural-figure |title=Hero |publisher=Britannica |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt; Қаһармандар батылдығы, ерлігі, ізгілігі мен ар-намысы үшін мадақталады және көбінесе оқиғаның «жақсы жағы» ретінде бейнеленеді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/hero |title=Hero |publisher=Merriam-Webster |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысал ретінде DC Comics-тің [[Супермен]] (қаһарман) және ''[[Аштар ойыны]]'' шығармасындағы [[Катнисс Эвердин]] (қаһарман әйел) кейіпкерлері жатады.

=== Антиқаһарман ===
Антиқаһарман (кейде анти-қаһарман деп те жазылады) немесе антиқаһарман әйел — бұл дәстүрлі қаһармандық қасиеттерге (идеализм, батылдық, мораль) ие емес басты кейіпкер.

Мысал ретінде: ''Қара бидайда ұстаушы'' романындағы [[Холден Колфилд]], ''Аспен кеткендер'' шығармасындағы [[Скарлетт О’Хара]], ''[[Ұлы Гэтсби]]'' романындағы [[Джей Гэтсби]] және [[Жамандыққа бет бұру]] телехикаясындағы [[Уолтер Уайт]].

=== Қайғылы қаһарман ===
Қайғылы қаһарман — бұл трагедия жанрындағы басты кейіпкер.

Мысалдар: Софоклдің ''[[Эдип патша]]'' шығармасындағы [[Эдип]] және Шекспирдің ''[[Гамлет]]'' пьесасындағы [[Гамлет ханзада]].

=== Зұлым басты кейіпкер ===
Басты кейіпкер әрқашан дәстүрлі түрде жақсы бола бермейді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://public.ebookcentral.proquest.com/choice/publicfullrecord.aspx?p=1118755 |title=A Dictionary of Literary Terms and Literary Theory |publisher=John Wiley &amp; Sons, Incorporated |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt; Қаһарман кейіпкерге қарама-қарсы, зұлым басты кейіпкер — бұл [[зұлым]] кейіпкер, ол қаншалықты жаман болса да, оқиғаның алға жылжуына себеп болады. Бұл сипаттарға қатігездік, арамдық және жауыздық кіруі мүмкін.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.dictionary.com/browse/villain |title=Villain |publisher=Dictionary.com |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысалдар: [[Владимир Набоков]]тың ''[[Лолита]]'' романындағы Хумберт Хумберт&lt;ref&gt;{{Cite book|last1=Byford|first1=Andy|url=https://books.google.com/books?id=CjPNDwAAQBAJ&amp;q=%22villain+protagonist%22&amp;pg=PA137|title=Transnational Russian Studies|last2=Doak|first2=Connor|last3=Hutchings|first3=Stephen|date=2020-01-30|publisher=Oxford University Press|isbn=978-1-78962-087-0|language=en}}&lt;/ref&gt; және [[Уильям Шекспир]]дің ''[[Ричард III (пьеса)|Ричард III]]'' пьесасындағы басты кейіпкер.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=NLFPAAAAMAAJ&amp;q=%22villain+protagonist%22&amp;pg=PA376|title=The Encyclopedia Americana: A Library of Universal Knowledge|date=1918|publisher=Encyclopedia Americana Corporation|language=en}}&lt;/ref&gt;

=== Қосалқы басты кейіпкер ===
Қосалқы басты кейіпкер пайда болған жағдайда, оқиға шеткері көрінетін кейіпкердің көзқарасымен баяндалады. Бұл кейіпкер оқиғаның негізгі желісіне тікелей қатыспауы мүмкін, бірақ оқиғаның баяндалуына себепкер болады. Қосалқы басты кейіпкер оқиғаны баяндаушы ретінде көрініп, негізгі әрекетті басқа кейіпкермен байланыстыруы мүмкін.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.litcharts.com/literary-devices-and-terms/protagonist|title=Protagonist |publisher=LitCharts |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысал ретінде ''[[Ұлы Гэтсби]]'' романындағы Никті атауға болады.{{Cn|date=желтоқсан 2023}}

== Қосымша мысалдар ==

[[Эврипид]]тің ''[[Гипполи́т]]'' пьесасы бір мезгілде екі басты кейіпкерге ие болуы мүмкін. Бірінші жартысында Федра басты кейіпкер болып көрінеді, бірақ ол пьесаның ортасында қайтыс болады. Кейінірек оның өгей ұлы, атауы аталған Гипполит, негізгі рөлге шығады.&lt;ref&gt;Euripides. ''Hippolytos''. Oxford University Press (1992)&lt;/ref&gt;

[[Хенрик Ибсен]]нің ''[[Шебер құрылысшы]]'' пьесасында басты кейіпкер — сәулетші Халвард Солнес. Оның өліміне себепші болатын жас әйел — Хильда Вангель — антагонист болып табылады.&lt;ref&gt;Ibsen, Henrik. Meyer, Michael Leverson. editor. ''Ibsen Plays: 1: Ghosts; The Wild Duck; The Master Builder''. Dramatists Play Service Inc. (1980)&lt;/ref&gt;

Шекспирдің ''[[Ромео мен Джульетта]]'' пьесасында Ромео — басты кейіпкер. Ол Джульеттамен қарым-қатынасты дамытуға ұмтылады, ал Тибальт антагонист ретінде оған кедергі келтіреді.&lt;ref&gt;Shakespeare, William. ''Romeo and Juliet''. Bloomsbury Arden Shakespeare; Third edition (2012)&lt;/ref&gt;

Шекспирдің ''[[Гамлет]]'' пьесасында Гамлет — басты кейіпкер, ол әкесінің өлімі үшін кек алуға тырысады. Оған қарсы тұратын кейіпкер — Клавдий. Дегенмен, кейбір жағдайда Гамлеттің басты жауы — өзі.&lt;ref&gt;Shakespeare, William. ''Hamlet''. Simon &amp; Schuster (1992)&lt;/ref&gt;

Кейде туындыда [[жалған басты кейіпкер]] болады — ол оқиғаның басында басты кейіпкер болып көрініп, кенеттен жоғалып кетеді. [[Альфред Хичкок]]тың ''[[Психо (1960 фильм)|Психо]]'' (1960) фильміндегі Мэрион — осындай мысал.&lt;ref&gt;Kolker, Robert Phillip. ''Alfred Hitchcock's Psycho: A Casebook''. Oxford University Press (2004)&lt;/ref&gt;

Кейбір романдар бірнеше баяндау желісін қамтып, әрқайсысының өз басты кейіпкері болады. [[Александр Солженицын]]нің ''[[Бірінші шеңбер]]'' шығармасында гулаг лагерінде өмір сүріп жатқан әртүрлі кейіпкерлер сипатталады.&lt;ref&gt;''The Solzhenitsyn Reader: New and Essential Writings, 1947–2005: Aleksandr Solzhenitsyn'', Edward E. Ericson, Jr., Daniel J. Mahoney.&lt;/ref&gt; [[Лев Толстой]]дың ''[[Соғыс және бейбітшілік]]'' романында соғысқа қатысы бар он бес басты кейіпкер бар.&lt;ref&gt;Moser, Charles. 1992. ''Encyclopedia of Russian Literature''. Cambridge University Press. 298–300-беттер.&lt;/ref&gt;

Көпшілік басты кейіпкерді қаһарманмен және батырлық қасиеттермен теңестіргенімен, бұл әрдайым дұрыс емес. Кейде басты кейіпкер зұлым болуы мүмкін. Мысалы: ''[[Крестный отец]]'' (1972–1990) фильмдер топтамасындағы [[Майкл Корлеоне]].

Кей жағдайда басты кейіпкер адам емес. [[Ричард Адамс]]тың ''[[Уотершип төбесі]]'' романында [[антропоморфизм|антропоморфты]] қояндар тобы, бастаушысы Хейзел, мекендерін жою туралы аян көріп, жаңа үй іздеп қауіпті саяхатқа аттанады.&lt;ref&gt;Adams, Richard, 1920–2016. Watership Down. London: Rex Collings Ltd, 1972.&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>f818pmy6xglxoc6qttmufk181npv2gq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484388</id>
      <parentid>3484387</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T02:12:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Зұлым басты кейіпкер */</comment>
      <origin>3484388</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16044" sha1="qsdn6bpiaudlsysjems1g94rda7ebeh" xml:space="preserve">[[File:William Morris Hunt - Hamlet - 2000.1231 - Museum of Fine Arts.jpg|thumb|200px| Шекспирдің «Гамлет, Дания ханзадасы».
Уильям Моррис Хант, майлы бояу, кенеп, шамамен 1864 жыл.]]
'''Протагонист''' ({{lang-grc|πρωταγωνιστής}} - басты рөлді сомдаушы, басты актер)&lt;ref&gt;[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Dprwtagwnisth%2Fs πρωταγωνιστής], Henry George Liddell, Robert Scott, ''A Greek–English Lexicon'', Perseus Digital Library.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.dictionary.com/browse/protagonist &quot;protagonist&quot;]. [[Dictionary.com]], [[Random House]]. Қаралған күні: 17 қараша 2017.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;OEtymD protagonist accessdate&lt;/ref&gt; — бұл [[сюжет]]ті алға жылжытып, басты шешімдер қабылдайтын және ең маңызды кедергілермен бетпе-бет келетін оқиғадағы негізгі кейіпкер. Егер әңгімеде қосымша сюжет болса немесе бірнеше оқиғадан құралған болса, әр қосымша сюжеттің өз бас кейіпкері болуы мүмкін.&lt;ref&gt;Duncan, Stephen. ''A Guide to Screenwriting Success: Writing for Film and Television''. Rowman &amp; Littlefield (2006)&lt;/ref&gt;

Бас кейіпкер — бұл оқырман немесе көрермен ең тығыз байланыстыратын кейіпкер және оған [[антагонист]] қарсы тұрады. Антагонист тосқауылдар мен қиындықтар туындатып, бас кейіпкердің мінезін сынап, оның күшті және әлсіз тұстарын ашады, соның нәтижесінде кейіпкер дамиды. Ерекше асыл, ізгі немесе табысты бас кейіпкер көбінесе ''[[қаһарман]]'' деп аталады, дегенмен бұл ұғымдар синоним емес.

== Этимологиясы ==
''Protagonist'' сөзі ({{lang-grc|πρωταγωνιστής}}) негізгі немесе алғашқы рөлді ойнайтын актер мағынасын білдіреді. Бұл сөз ({{lang-grc|πρῶτος}}, 'бірінші') және {{lang-grc|ἀγωνιστής}}) актер, бәсекелес деген грек сөздерінен шыққан. Олар өз кезегінде ({{lang-grc|ἀγών}}) жарыс және ({{lang-grc|ἀγωνίζομαι}}) сыйлық үшін күресемін сөздерінен тараған.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.etymonline.com/word/protagonist#etymonline_v_2724 |title=Protagonist |publisher=Online Etymology Dictionary |access-date=28 April 2021}}&lt;/ref&gt;

== Ежелгі Грекия ==
Бас кейіпкерлердің алғашқы белгілі мысалдары [[Ежелгі Грекия]]да кездеседі. Алғашында драмалық қойылымдар тек хордың биі мен декламациясынан құралған. Кейінірек, ''[[Поэтика (Аристотель)|Поэтика]]'' еңбегінде [[Аристотель]] [[Феспид]] есімді ақынның хордан бөлініп шығып, диалог жүргізуді енгізгенін жазады. Бұл трагедияның пайда болуына әкеліп, шамамен б.з.д. 536 жылы орын алған оқиға.&lt;ref&gt;Müller, K.O. ''History of the literature of Ancient Greece''. [Library of Useful Knowledge.] Society for the Diffusion of Useful Knowledge. London (1840) бет 306&lt;/ref&gt; Одан кейін, [[Эсхил]] өз пьесаларында екінші актерді қосып, екі кейіпкер арасындағы диалог идеясын енгізді. [[Софокл]] кейінірек үш актер қатысатын пьесалар жазды.&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia |url= http://www.britannica.com/art/protagonist|title=Protagonist – literature|encyclopedia = Encyclopaedia Britannica|date = 1 April 2016}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Аристотель. ''Поэтика''. Oxford University Press (2013 ж. 20 қаңтар)&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Уильям Паккард|Packard, William]]. ''The Art of the Playwright''. Thunder's Mouth Press. 1997&lt;/ref&gt;

Кейбір деректерде ерте грек драмасының кезеңінде бас кейіпкер автор, режиссер және актер рөлдерін қатар атқарғаны, бұл міндеттер тек кейінірек жеке адамдарға бөлінгені айтылады.&lt;ref&gt;{{Cite book|url= https://books.google.com/books?id=0jhjDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+definition+classical+greece&amp;pg=PT235|title=Moreno's Personality Theory and its Relationship to Psychodrama: A Philosophical, Developmental and Therapeutic Perspective|last=Telias|first=Rozei|date=2018-07-06|publisher=Routledge|isbn=9781351021081|language=en}}&lt;/ref&gt;

Сондай-ақ, автор бас кейіпкер, ''[[дейтерагонист]]'' және ''[[тритагонист]]'' сияқты терминдерді әдейі жасамаған деген тұжырым да бар, себебі ол актерлерге тек рөлдерін ғана белгілеген.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=lgpaDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+protagonistes+classical+greece&amp;pg=PT513|title=History of the Literature of Ancient Greece|last=Bart|first=M. P.|date=2018-03-22|publisher=Charles River Editors|isbn=9781632956316|language=en}}{{Dead link|date=September 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; Дегенмен, актерлер сахнада нақты рөлдік аймақтармен бөлінген: бас кейіпкер орта есіктен, дейтерагонист оң жақтан, тритагоніст сол жақтан шығатын болған.

Ежелгі Грекияда &quot;бас кейіпкер&quot; ұғымы &quot;қаһарман&quot; ұғымынан бөлінеді, себебі &quot;қаһарман&quot; әдетте жартылай құдайға айналған адамды білдіретін болған.&lt;ref name = storey84&gt;{{Cite book|title=A Guide to Ancient Greek Drama|last1=Storey|first1=Ian|last2=Allan|first2=Arlene|publisher=Blackwell Publishing|year=2008|isbn=978-1405102148|location=Malden, MA|pages=[https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84 84]|url=https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84}}&lt;/ref&gt;

== Түрлері ==

=== Қаһарман / Қаһарман әйел ===
Көркем әдебиетте [[қаһарман]] (ер адам) немесе қаһарман әйел (әйел адам) басты кейіпкер ретінде жетістіктері мен асыл қасиеттері үшін құрметке ие болады.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.britannica.com/art/hero-literary-and-cultural-figure |title=Hero |publisher=Britannica |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt; Қаһармандар батылдығы, ерлігі, ізгілігі мен ар-намысы үшін мадақталады және көбінесе оқиғаның «жақсы жағы» ретінде бейнеленеді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/hero |title=Hero |publisher=Merriam-Webster |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысал ретінде DC Comics-тің [[Супермен]] (қаһарман) және ''[[Аштар ойыны]]'' шығармасындағы [[Катнисс Эвердин]] (қаһарман әйел) кейіпкерлері жатады.

=== Антиқаһарман ===
Антиқаһарман (кейде анти-қаһарман деп те жазылады) немесе антиқаһарман әйел — бұл дәстүрлі қаһармандық қасиеттерге (идеализм, батылдық, мораль) ие емес басты кейіпкер.

Мысал ретінде: ''Қара бидайда ұстаушы'' романындағы [[Холден Колфилд]], ''Аспен кеткендер'' шығармасындағы [[Скарлетт О’Хара]], ''[[Ұлы Гэтсби]]'' романындағы [[Джей Гэтсби]] және [[Жамандыққа бет бұру]] телехикаясындағы [[Уолтер Уайт]].

=== Қайғылы қаһарман ===
Қайғылы қаһарман — бұл трагедия жанрындағы басты кейіпкер.

Мысалдар: Софоклдің ''[[Эдип патша]]'' шығармасындағы [[Эдип]] және Шекспирдің ''[[Гамлет]]'' пьесасындағы [[Гамлет ханзада]].

=== Зұлым басты кейіпкер ===
Басты кейіпкер әрқашан дәстүрлі түрде жақсы бола бермейді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://public.ebookcentral.proquest.com/choice/publicfullrecord.aspx?p=1118755 |title=A Dictionary of Literary Terms and Literary Theory |publisher=John Wiley &amp; Sons, Incorporated |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt; Қаһарман кейіпкерге қарама-қарсы, зұлым басты кейіпкер — бұл зұлым кейіпкер, ол қаншалықты жаман болса да, оқиғаның алға жылжуына себеп болады. Бұл сипаттарға қатігездік, арамдық және жауыздық кіруі мүмкін.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.dictionary.com/browse/villain |title=Villain |publisher=Dictionary.com |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысалдар: Владимир Набоковтың ''Лолита'' романындағы Хумберт Хумберт&lt;ref&gt;{{Cite book|last1=Byford|first1=Andy|url=https://books.google.com/books?id=CjPNDwAAQBAJ&amp;q=%22villain+protagonist%22&amp;pg=PA137|title=Transnational Russian Studies|last2=Doak|first2=Connor|last3=Hutchings|first3=Stephen|date=2020-01-30|publisher=Oxford University Press|isbn=978-1-78962-087-0|language=en}}&lt;/ref&gt; және [[Уильям Шекспир]]дің ''[[Ричард III (пьеса)|Ричард III]]'' пьесасындағы басты кейіпкер.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=NLFPAAAAMAAJ&amp;q=%22villain+protagonist%22&amp;pg=PA376|title=The Encyclopedia Americana: A Library of Universal Knowledge|date=1918|publisher=Encyclopedia Americana Corporation|language=en}}&lt;/ref&gt;

=== Қосалқы басты кейіпкер ===
Қосалқы басты кейіпкер пайда болған жағдайда, оқиға шеткері көрінетін кейіпкердің көзқарасымен баяндалады. Бұл кейіпкер оқиғаның негізгі желісіне тікелей қатыспауы мүмкін, бірақ оқиғаның баяндалуына себепкер болады. Қосалқы басты кейіпкер оқиғаны баяндаушы ретінде көрініп, негізгі әрекетті басқа кейіпкермен байланыстыруы мүмкін.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.litcharts.com/literary-devices-and-terms/protagonist|title=Protagonist |publisher=LitCharts |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысал ретінде ''[[Ұлы Гэтсби]]'' романындағы Никті атауға болады.{{Cn|date=желтоқсан 2023}}

== Қосымша мысалдар ==

[[Эврипид]]тің ''[[Гипполи́т]]'' пьесасы бір мезгілде екі басты кейіпкерге ие болуы мүмкін. Бірінші жартысында Федра басты кейіпкер болып көрінеді, бірақ ол пьесаның ортасында қайтыс болады. Кейінірек оның өгей ұлы, атауы аталған Гипполит, негізгі рөлге шығады.&lt;ref&gt;Euripides. ''Hippolytos''. Oxford University Press (1992)&lt;/ref&gt;

[[Хенрик Ибсен]]нің ''[[Шебер құрылысшы]]'' пьесасында басты кейіпкер — сәулетші Халвард Солнес. Оның өліміне себепші болатын жас әйел — Хильда Вангель — антагонист болып табылады.&lt;ref&gt;Ibsen, Henrik. Meyer, Michael Leverson. editor. ''Ibsen Plays: 1: Ghosts; The Wild Duck; The Master Builder''. Dramatists Play Service Inc. (1980)&lt;/ref&gt;

Шекспирдің ''[[Ромео мен Джульетта]]'' пьесасында Ромео — басты кейіпкер. Ол Джульеттамен қарым-қатынасты дамытуға ұмтылады, ал Тибальт антагонист ретінде оған кедергі келтіреді.&lt;ref&gt;Shakespeare, William. ''Romeo and Juliet''. Bloomsbury Arden Shakespeare; Third edition (2012)&lt;/ref&gt;

Шекспирдің ''[[Гамлет]]'' пьесасында Гамлет — басты кейіпкер, ол әкесінің өлімі үшін кек алуға тырысады. Оған қарсы тұратын кейіпкер — Клавдий. Дегенмен, кейбір жағдайда Гамлеттің басты жауы — өзі.&lt;ref&gt;Shakespeare, William. ''Hamlet''. Simon &amp; Schuster (1992)&lt;/ref&gt;

Кейде туындыда [[жалған басты кейіпкер]] болады — ол оқиғаның басында басты кейіпкер болып көрініп, кенеттен жоғалып кетеді. [[Альфред Хичкок]]тың ''[[Психо (1960 фильм)|Психо]]'' (1960) фильміндегі Мэрион — осындай мысал.&lt;ref&gt;Kolker, Robert Phillip. ''Alfred Hitchcock's Psycho: A Casebook''. Oxford University Press (2004)&lt;/ref&gt;

Кейбір романдар бірнеше баяндау желісін қамтып, әрқайсысының өз басты кейіпкері болады. [[Александр Солженицын]]нің ''[[Бірінші шеңбер]]'' шығармасында гулаг лагерінде өмір сүріп жатқан әртүрлі кейіпкерлер сипатталады.&lt;ref&gt;''The Solzhenitsyn Reader: New and Essential Writings, 1947–2005: Aleksandr Solzhenitsyn'', Edward E. Ericson, Jr., Daniel J. Mahoney.&lt;/ref&gt; [[Лев Толстой]]дың ''[[Соғыс және бейбітшілік]]'' романында соғысқа қатысы бар он бес басты кейіпкер бар.&lt;ref&gt;Moser, Charles. 1992. ''Encyclopedia of Russian Literature''. Cambridge University Press. 298–300-беттер.&lt;/ref&gt;

Көпшілік басты кейіпкерді қаһарманмен және батырлық қасиеттермен теңестіргенімен, бұл әрдайым дұрыс емес. Кейде басты кейіпкер зұлым болуы мүмкін. Мысалы: ''[[Крестный отец]]'' (1972–1990) фильмдер топтамасындағы [[Майкл Корлеоне]].

Кей жағдайда басты кейіпкер адам емес. [[Ричард Адамс]]тың ''[[Уотершип төбесі]]'' романында [[антропоморфизм|антропоморфты]] қояндар тобы, бастаушысы Хейзел, мекендерін жою туралы аян көріп, жаңа үй іздеп қауіпті саяхатқа аттанады.&lt;ref&gt;Adams, Richard, 1920–2016. Watership Down. London: Rex Collings Ltd, 1972.&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>qsdn6bpiaudlsysjems1g94rda7ebeh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484389</id>
      <parentid>3484388</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T02:13:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Қосымша мысалдар */</comment>
      <origin>3484389</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16033" sha1="986uy1cdokdpj4p9hbrz8lhz3r987sx" xml:space="preserve">[[File:William Morris Hunt - Hamlet - 2000.1231 - Museum of Fine Arts.jpg|thumb|200px| Шекспирдің «Гамлет, Дания ханзадасы».
Уильям Моррис Хант, майлы бояу, кенеп, шамамен 1864 жыл.]]
'''Протагонист''' ({{lang-grc|πρωταγωνιστής}} - басты рөлді сомдаушы, басты актер)&lt;ref&gt;[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Dprwtagwnisth%2Fs πρωταγωνιστής], Henry George Liddell, Robert Scott, ''A Greek–English Lexicon'', Perseus Digital Library.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.dictionary.com/browse/protagonist &quot;protagonist&quot;]. [[Dictionary.com]], [[Random House]]. Қаралған күні: 17 қараша 2017.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;OEtymD protagonist accessdate&lt;/ref&gt; — бұл [[сюжет]]ті алға жылжытып, басты шешімдер қабылдайтын және ең маңызды кедергілермен бетпе-бет келетін оқиғадағы негізгі кейіпкер. Егер әңгімеде қосымша сюжет болса немесе бірнеше оқиғадан құралған болса, әр қосымша сюжеттің өз бас кейіпкері болуы мүмкін.&lt;ref&gt;Duncan, Stephen. ''A Guide to Screenwriting Success: Writing for Film and Television''. Rowman &amp; Littlefield (2006)&lt;/ref&gt;

Бас кейіпкер — бұл оқырман немесе көрермен ең тығыз байланыстыратын кейіпкер және оған [[антагонист]] қарсы тұрады. Антагонист тосқауылдар мен қиындықтар туындатып, бас кейіпкердің мінезін сынап, оның күшті және әлсіз тұстарын ашады, соның нәтижесінде кейіпкер дамиды. Ерекше асыл, ізгі немесе табысты бас кейіпкер көбінесе ''[[қаһарман]]'' деп аталады, дегенмен бұл ұғымдар синоним емес.

== Этимологиясы ==
''Protagonist'' сөзі ({{lang-grc|πρωταγωνιστής}}) негізгі немесе алғашқы рөлді ойнайтын актер мағынасын білдіреді. Бұл сөз ({{lang-grc|πρῶτος}}, 'бірінші') және {{lang-grc|ἀγωνιστής}}) актер, бәсекелес деген грек сөздерінен шыққан. Олар өз кезегінде ({{lang-grc|ἀγών}}) жарыс және ({{lang-grc|ἀγωνίζομαι}}) сыйлық үшін күресемін сөздерінен тараған.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.etymonline.com/word/protagonist#etymonline_v_2724 |title=Protagonist |publisher=Online Etymology Dictionary |access-date=28 April 2021}}&lt;/ref&gt;

== Ежелгі Грекия ==
Бас кейіпкерлердің алғашқы белгілі мысалдары [[Ежелгі Грекия]]да кездеседі. Алғашында драмалық қойылымдар тек хордың биі мен декламациясынан құралған. Кейінірек, ''[[Поэтика (Аристотель)|Поэтика]]'' еңбегінде [[Аристотель]] [[Феспид]] есімді ақынның хордан бөлініп шығып, диалог жүргізуді енгізгенін жазады. Бұл трагедияның пайда болуына әкеліп, шамамен б.з.д. 536 жылы орын алған оқиға.&lt;ref&gt;Müller, K.O. ''History of the literature of Ancient Greece''. [Library of Useful Knowledge.] Society for the Diffusion of Useful Knowledge. London (1840) бет 306&lt;/ref&gt; Одан кейін, [[Эсхил]] өз пьесаларында екінші актерді қосып, екі кейіпкер арасындағы диалог идеясын енгізді. [[Софокл]] кейінірек үш актер қатысатын пьесалар жазды.&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia |url= http://www.britannica.com/art/protagonist|title=Protagonist – literature|encyclopedia = Encyclopaedia Britannica|date = 1 April 2016}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Аристотель. ''Поэтика''. Oxford University Press (2013 ж. 20 қаңтар)&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Уильям Паккард|Packard, William]]. ''The Art of the Playwright''. Thunder's Mouth Press. 1997&lt;/ref&gt;

Кейбір деректерде ерте грек драмасының кезеңінде бас кейіпкер автор, режиссер және актер рөлдерін қатар атқарғаны, бұл міндеттер тек кейінірек жеке адамдарға бөлінгені айтылады.&lt;ref&gt;{{Cite book|url= https://books.google.com/books?id=0jhjDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+definition+classical+greece&amp;pg=PT235|title=Moreno's Personality Theory and its Relationship to Psychodrama: A Philosophical, Developmental and Therapeutic Perspective|last=Telias|first=Rozei|date=2018-07-06|publisher=Routledge|isbn=9781351021081|language=en}}&lt;/ref&gt;

Сондай-ақ, автор бас кейіпкер, ''[[дейтерагонист]]'' және ''[[тритагонист]]'' сияқты терминдерді әдейі жасамаған деген тұжырым да бар, себебі ол актерлерге тек рөлдерін ғана белгілеген.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=lgpaDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+protagonistes+classical+greece&amp;pg=PT513|title=History of the Literature of Ancient Greece|last=Bart|first=M. P.|date=2018-03-22|publisher=Charles River Editors|isbn=9781632956316|language=en}}{{Dead link|date=September 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; Дегенмен, актерлер сахнада нақты рөлдік аймақтармен бөлінген: бас кейіпкер орта есіктен, дейтерагонист оң жақтан, тритагоніст сол жақтан шығатын болған.

Ежелгі Грекияда &quot;бас кейіпкер&quot; ұғымы &quot;қаһарман&quot; ұғымынан бөлінеді, себебі &quot;қаһарман&quot; әдетте жартылай құдайға айналған адамды білдіретін болған.&lt;ref name = storey84&gt;{{Cite book|title=A Guide to Ancient Greek Drama|last1=Storey|first1=Ian|last2=Allan|first2=Arlene|publisher=Blackwell Publishing|year=2008|isbn=978-1405102148|location=Malden, MA|pages=[https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84 84]|url=https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84}}&lt;/ref&gt;

== Түрлері ==

=== Қаһарман / Қаһарман әйел ===
Көркем әдебиетте [[қаһарман]] (ер адам) немесе қаһарман әйел (әйел адам) басты кейіпкер ретінде жетістіктері мен асыл қасиеттері үшін құрметке ие болады.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.britannica.com/art/hero-literary-and-cultural-figure |title=Hero |publisher=Britannica |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt; Қаһармандар батылдығы, ерлігі, ізгілігі мен ар-намысы үшін мадақталады және көбінесе оқиғаның «жақсы жағы» ретінде бейнеленеді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/hero |title=Hero |publisher=Merriam-Webster |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысал ретінде DC Comics-тің [[Супермен]] (қаһарман) және ''[[Аштар ойыны]]'' шығармасындағы [[Катнисс Эвердин]] (қаһарман әйел) кейіпкерлері жатады.

=== Антиқаһарман ===
Антиқаһарман (кейде анти-қаһарман деп те жазылады) немесе антиқаһарман әйел — бұл дәстүрлі қаһармандық қасиеттерге (идеализм, батылдық, мораль) ие емес басты кейіпкер.

Мысал ретінде: ''Қара бидайда ұстаушы'' романындағы [[Холден Колфилд]], ''Аспен кеткендер'' шығармасындағы [[Скарлетт О’Хара]], ''[[Ұлы Гэтсби]]'' романындағы [[Джей Гэтсби]] және [[Жамандыққа бет бұру]] телехикаясындағы [[Уолтер Уайт]].

=== Қайғылы қаһарман ===
Қайғылы қаһарман — бұл трагедия жанрындағы басты кейіпкер.

Мысалдар: Софоклдің ''[[Эдип патша]]'' шығармасындағы [[Эдип]] және Шекспирдің ''[[Гамлет]]'' пьесасындағы [[Гамлет ханзада]].

=== Зұлым басты кейіпкер ===
Басты кейіпкер әрқашан дәстүрлі түрде жақсы бола бермейді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://public.ebookcentral.proquest.com/choice/publicfullrecord.aspx?p=1118755 |title=A Dictionary of Literary Terms and Literary Theory |publisher=John Wiley &amp; Sons, Incorporated |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt; Қаһарман кейіпкерге қарама-қарсы, зұлым басты кейіпкер — бұл зұлым кейіпкер, ол қаншалықты жаман болса да, оқиғаның алға жылжуына себеп болады. Бұл сипаттарға қатігездік, арамдық және жауыздық кіруі мүмкін.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.dictionary.com/browse/villain |title=Villain |publisher=Dictionary.com |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысалдар: Владимир Набоковтың ''Лолита'' романындағы Хумберт Хумберт&lt;ref&gt;{{Cite book|last1=Byford|first1=Andy|url=https://books.google.com/books?id=CjPNDwAAQBAJ&amp;q=%22villain+protagonist%22&amp;pg=PA137|title=Transnational Russian Studies|last2=Doak|first2=Connor|last3=Hutchings|first3=Stephen|date=2020-01-30|publisher=Oxford University Press|isbn=978-1-78962-087-0|language=en}}&lt;/ref&gt; және [[Уильям Шекспир]]дің ''[[Ричард III (пьеса)|Ричард III]]'' пьесасындағы басты кейіпкер.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=NLFPAAAAMAAJ&amp;q=%22villain+protagonist%22&amp;pg=PA376|title=The Encyclopedia Americana: A Library of Universal Knowledge|date=1918|publisher=Encyclopedia Americana Corporation|language=en}}&lt;/ref&gt;

=== Қосалқы басты кейіпкер ===
Қосалқы басты кейіпкер пайда болған жағдайда, оқиға шеткері көрінетін кейіпкердің көзқарасымен баяндалады. Бұл кейіпкер оқиғаның негізгі желісіне тікелей қатыспауы мүмкін, бірақ оқиғаның баяндалуына себепкер болады. Қосалқы басты кейіпкер оқиғаны баяндаушы ретінде көрініп, негізгі әрекетті басқа кейіпкермен байланыстыруы мүмкін.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.litcharts.com/literary-devices-and-terms/protagonist|title=Protagonist |publisher=LitCharts |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысал ретінде ''[[Ұлы Гэтсби]]'' романындағы Никті атауға болады.{{Cn|date=желтоқсан 2023}}

== Қосымша мысалдар ==
Эврипидтің ''Гипполит'' пьесасы бір мезгілде екі басты кейіпкерге ие болуы мүмкін. Бірінші жартысында Федра басты кейіпкер болып көрінеді, бірақ ол пьесаның ортасында қайтыс болады. Кейінірек оның өгей ұлы, атауы аталған Гипполит, негізгі рөлге шығады.&lt;ref&gt;Euripides. ''Hippolytos''. Oxford University Press (1992)&lt;/ref&gt;

[[Хенрик Ибсен]]нің ''[[Шебер құрылысшы]]'' пьесасында басты кейіпкер — сәулетші Халвард Солнес. Оның өліміне себепші болатын жас әйел — Хильда Вангель — антагонист болып табылады.&lt;ref&gt;Ibsen, Henrik. Meyer, Michael Leverson. editor. ''Ibsen Plays: 1: Ghosts; The Wild Duck; The Master Builder''. Dramatists Play Service Inc. (1980)&lt;/ref&gt;

Шекспирдің ''[[Ромео мен Джульетта]]'' пьесасында Ромео — басты кейіпкер. Ол Джульеттамен қарым-қатынасты дамытуға ұмтылады, ал Тибальт антагонист ретінде оған кедергі келтіреді.&lt;ref&gt;Shakespeare, William. ''Romeo and Juliet''. Bloomsbury Arden Shakespeare; Third edition (2012)&lt;/ref&gt;

Шекспирдің ''[[Гамлет]]'' пьесасында Гамлет — басты кейіпкер, ол әкесінің өлімі үшін кек алуға тырысады. Оған қарсы тұратын кейіпкер — Клавдий. Дегенмен, кейбір жағдайда Гамлеттің басты жауы — өзі.&lt;ref&gt;Shakespeare, William. ''Hamlet''. Simon &amp; Schuster (1992)&lt;/ref&gt;

Кейде туындыда [[жалған басты кейіпкер]] болады — ол оқиғаның басында басты кейіпкер болып көрініп, кенеттен жоғалып кетеді. [[Альфред Хичкок]]тың ''[[Психо (1960 фильм)|Психо]]'' (1960) фильміндегі Мэрион — осындай мысал.&lt;ref&gt;Kolker, Robert Phillip. ''Alfred Hitchcock's Psycho: A Casebook''. Oxford University Press (2004)&lt;/ref&gt;

Кейбір романдар бірнеше баяндау желісін қамтып, әрқайсысының өз басты кейіпкері болады. [[Александр Солженицын]]нің ''[[Бірінші шеңбер]]'' шығармасында гулаг лагерінде өмір сүріп жатқан әртүрлі кейіпкерлер сипатталады.&lt;ref&gt;''The Solzhenitsyn Reader: New and Essential Writings, 1947–2005: Aleksandr Solzhenitsyn'', Edward E. Ericson, Jr., Daniel J. Mahoney.&lt;/ref&gt; [[Лев Толстой]]дың ''[[Соғыс және бейбітшілік]]'' романында соғысқа қатысы бар он бес басты кейіпкер бар.&lt;ref&gt;Moser, Charles. 1992. ''Encyclopedia of Russian Literature''. Cambridge University Press. 298–300-беттер.&lt;/ref&gt;

Көпшілік басты кейіпкерді қаһарманмен және батырлық қасиеттермен теңестіргенімен, бұл әрдайым дұрыс емес. Кейде басты кейіпкер зұлым болуы мүмкін. Мысалы: ''[[Крестный отец]]'' (1972–1990) фильмдер топтамасындағы [[Майкл Корлеоне]].

Кей жағдайда басты кейіпкер адам емес. [[Ричард Адамс]]тың ''[[Уотершип төбесі]]'' романында [[антропоморфизм|антропоморфты]] қояндар тобы, бастаушысы Хейзел, мекендерін жою туралы аян көріп, жаңа үй іздеп қауіпті саяхатқа аттанады.&lt;ref&gt;Adams, Richard, 1920–2016. Watership Down. London: Rex Collings Ltd, 1972.&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>986uy1cdokdpj4p9hbrz8lhz3r987sx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484390</id>
      <parentid>3484389</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T02:15:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Қосымша мысалдар */</comment>
      <origin>3484390</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16023" sha1="c00nmsvaawubqcboovtzewwc7d24cd1" xml:space="preserve">[[File:William Morris Hunt - Hamlet - 2000.1231 - Museum of Fine Arts.jpg|thumb|200px| Шекспирдің «Гамлет, Дания ханзадасы».
Уильям Моррис Хант, майлы бояу, кенеп, шамамен 1864 жыл.]]
'''Протагонист''' ({{lang-grc|πρωταγωνιστής}} - басты рөлді сомдаушы, басты актер)&lt;ref&gt;[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Dprwtagwnisth%2Fs πρωταγωνιστής], Henry George Liddell, Robert Scott, ''A Greek–English Lexicon'', Perseus Digital Library.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.dictionary.com/browse/protagonist &quot;protagonist&quot;]. [[Dictionary.com]], [[Random House]]. Қаралған күні: 17 қараша 2017.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;OEtymD protagonist accessdate&lt;/ref&gt; — бұл [[сюжет]]ті алға жылжытып, басты шешімдер қабылдайтын және ең маңызды кедергілермен бетпе-бет келетін оқиғадағы негізгі кейіпкер. Егер әңгімеде қосымша сюжет болса немесе бірнеше оқиғадан құралған болса, әр қосымша сюжеттің өз бас кейіпкері болуы мүмкін.&lt;ref&gt;Duncan, Stephen. ''A Guide to Screenwriting Success: Writing for Film and Television''. Rowman &amp; Littlefield (2006)&lt;/ref&gt;

Бас кейіпкер — бұл оқырман немесе көрермен ең тығыз байланыстыратын кейіпкер және оған [[антагонист]] қарсы тұрады. Антагонист тосқауылдар мен қиындықтар туындатып, бас кейіпкердің мінезін сынап, оның күшті және әлсіз тұстарын ашады, соның нәтижесінде кейіпкер дамиды. Ерекше асыл, ізгі немесе табысты бас кейіпкер көбінесе ''[[қаһарман]]'' деп аталады, дегенмен бұл ұғымдар синоним емес.

== Этимологиясы ==
''Protagonist'' сөзі ({{lang-grc|πρωταγωνιστής}}) негізгі немесе алғашқы рөлді ойнайтын актер мағынасын білдіреді. Бұл сөз ({{lang-grc|πρῶτος}}, 'бірінші') және {{lang-grc|ἀγωνιστής}}) актер, бәсекелес деген грек сөздерінен шыққан. Олар өз кезегінде ({{lang-grc|ἀγών}}) жарыс және ({{lang-grc|ἀγωνίζομαι}}) сыйлық үшін күресемін сөздерінен тараған.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.etymonline.com/word/protagonist#etymonline_v_2724 |title=Protagonist |publisher=Online Etymology Dictionary |access-date=28 April 2021}}&lt;/ref&gt;

== Ежелгі Грекия ==
Бас кейіпкерлердің алғашқы белгілі мысалдары [[Ежелгі Грекия]]да кездеседі. Алғашында драмалық қойылымдар тек хордың биі мен декламациясынан құралған. Кейінірек, ''[[Поэтика (Аристотель)|Поэтика]]'' еңбегінде [[Аристотель]] [[Феспид]] есімді ақынның хордан бөлініп шығып, диалог жүргізуді енгізгенін жазады. Бұл трагедияның пайда болуына әкеліп, шамамен б.з.д. 536 жылы орын алған оқиға.&lt;ref&gt;Müller, K.O. ''History of the literature of Ancient Greece''. [Library of Useful Knowledge.] Society for the Diffusion of Useful Knowledge. London (1840) бет 306&lt;/ref&gt; Одан кейін, [[Эсхил]] өз пьесаларында екінші актерді қосып, екі кейіпкер арасындағы диалог идеясын енгізді. [[Софокл]] кейінірек үш актер қатысатын пьесалар жазды.&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia |url= http://www.britannica.com/art/protagonist|title=Protagonist – literature|encyclopedia = Encyclopaedia Britannica|date = 1 April 2016}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Аристотель. ''Поэтика''. Oxford University Press (2013 ж. 20 қаңтар)&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Уильям Паккард|Packard, William]]. ''The Art of the Playwright''. Thunder's Mouth Press. 1997&lt;/ref&gt;

Кейбір деректерде ерте грек драмасының кезеңінде бас кейіпкер автор, режиссер және актер рөлдерін қатар атқарғаны, бұл міндеттер тек кейінірек жеке адамдарға бөлінгені айтылады.&lt;ref&gt;{{Cite book|url= https://books.google.com/books?id=0jhjDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+definition+classical+greece&amp;pg=PT235|title=Moreno's Personality Theory and its Relationship to Psychodrama: A Philosophical, Developmental and Therapeutic Perspective|last=Telias|first=Rozei|date=2018-07-06|publisher=Routledge|isbn=9781351021081|language=en}}&lt;/ref&gt;

Сондай-ақ, автор бас кейіпкер, ''[[дейтерагонист]]'' және ''[[тритагонист]]'' сияқты терминдерді әдейі жасамаған деген тұжырым да бар, себебі ол актерлерге тек рөлдерін ғана белгілеген.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=lgpaDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+protagonistes+classical+greece&amp;pg=PT513|title=History of the Literature of Ancient Greece|last=Bart|first=M. P.|date=2018-03-22|publisher=Charles River Editors|isbn=9781632956316|language=en}}{{Dead link|date=September 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; Дегенмен, актерлер сахнада нақты рөлдік аймақтармен бөлінген: бас кейіпкер орта есіктен, дейтерагонист оң жақтан, тритагоніст сол жақтан шығатын болған.

Ежелгі Грекияда &quot;бас кейіпкер&quot; ұғымы &quot;қаһарман&quot; ұғымынан бөлінеді, себебі &quot;қаһарман&quot; әдетте жартылай құдайға айналған адамды білдіретін болған.&lt;ref name = storey84&gt;{{Cite book|title=A Guide to Ancient Greek Drama|last1=Storey|first1=Ian|last2=Allan|first2=Arlene|publisher=Blackwell Publishing|year=2008|isbn=978-1405102148|location=Malden, MA|pages=[https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84 84]|url=https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84}}&lt;/ref&gt;

== Түрлері ==

=== Қаһарман / Қаһарман әйел ===
Көркем әдебиетте [[қаһарман]] (ер адам) немесе қаһарман әйел (әйел адам) басты кейіпкер ретінде жетістіктері мен асыл қасиеттері үшін құрметке ие болады.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.britannica.com/art/hero-literary-and-cultural-figure |title=Hero |publisher=Britannica |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt; Қаһармандар батылдығы, ерлігі, ізгілігі мен ар-намысы үшін мадақталады және көбінесе оқиғаның «жақсы жағы» ретінде бейнеленеді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/hero |title=Hero |publisher=Merriam-Webster |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысал ретінде DC Comics-тің [[Супермен]] (қаһарман) және ''[[Аштар ойыны]]'' шығармасындағы [[Катнисс Эвердин]] (қаһарман әйел) кейіпкерлері жатады.

=== Антиқаһарман ===
Антиқаһарман (кейде анти-қаһарман деп те жазылады) немесе антиқаһарман әйел — бұл дәстүрлі қаһармандық қасиеттерге (идеализм, батылдық, мораль) ие емес басты кейіпкер.

Мысал ретінде: ''Қара бидайда ұстаушы'' романындағы [[Холден Колфилд]], ''Аспен кеткендер'' шығармасындағы [[Скарлетт О’Хара]], ''[[Ұлы Гэтсби]]'' романындағы [[Джей Гэтсби]] және [[Жамандыққа бет бұру]] телехикаясындағы [[Уолтер Уайт]].

=== Қайғылы қаһарман ===
Қайғылы қаһарман — бұл трагедия жанрындағы басты кейіпкер.

Мысалдар: Софоклдің ''[[Эдип патша]]'' шығармасындағы [[Эдип]] және Шекспирдің ''[[Гамлет]]'' пьесасындағы [[Гамлет ханзада]].

=== Зұлым басты кейіпкер ===
Басты кейіпкер әрқашан дәстүрлі түрде жақсы бола бермейді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://public.ebookcentral.proquest.com/choice/publicfullrecord.aspx?p=1118755 |title=A Dictionary of Literary Terms and Literary Theory |publisher=John Wiley &amp; Sons, Incorporated |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt; Қаһарман кейіпкерге қарама-қарсы, зұлым басты кейіпкер — бұл зұлым кейіпкер, ол қаншалықты жаман болса да, оқиғаның алға жылжуына себеп болады. Бұл сипаттарға қатігездік, арамдық және жауыздық кіруі мүмкін.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.dictionary.com/browse/villain |title=Villain |publisher=Dictionary.com |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысалдар: Владимир Набоковтың ''Лолита'' романындағы Хумберт Хумберт&lt;ref&gt;{{Cite book|last1=Byford|first1=Andy|url=https://books.google.com/books?id=CjPNDwAAQBAJ&amp;q=%22villain+protagonist%22&amp;pg=PA137|title=Transnational Russian Studies|last2=Doak|first2=Connor|last3=Hutchings|first3=Stephen|date=2020-01-30|publisher=Oxford University Press|isbn=978-1-78962-087-0|language=en}}&lt;/ref&gt; және [[Уильям Шекспир]]дің ''[[Ричард III (пьеса)|Ричард III]]'' пьесасындағы басты кейіпкер.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=NLFPAAAAMAAJ&amp;q=%22villain+protagonist%22&amp;pg=PA376|title=The Encyclopedia Americana: A Library of Universal Knowledge|date=1918|publisher=Encyclopedia Americana Corporation|language=en}}&lt;/ref&gt;

=== Қосалқы басты кейіпкер ===
Қосалқы басты кейіпкер пайда болған жағдайда, оқиға шеткері көрінетін кейіпкердің көзқарасымен баяндалады. Бұл кейіпкер оқиғаның негізгі желісіне тікелей қатыспауы мүмкін, бірақ оқиғаның баяндалуына себепкер болады. Қосалқы басты кейіпкер оқиғаны баяндаушы ретінде көрініп, негізгі әрекетті басқа кейіпкермен байланыстыруы мүмкін.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.litcharts.com/literary-devices-and-terms/protagonist|title=Protagonist |publisher=LitCharts |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысал ретінде ''[[Ұлы Гэтсби]]'' романындағы Никті атауға болады.{{Cn|date=желтоқсан 2023}}

== Қосымша мысалдар ==
Эврипидтің ''Гипполит'' пьесасы бір мезгілде екі басты кейіпкерге ие болуы мүмкін. Бірінші жартысында Федра басты кейіпкер болып көрінеді, бірақ ол пьесаның ортасында қайтыс болады. Кейінірек оның өгей ұлы, атауы аталған Гипполит, негізгі рөлге шығады.&lt;ref&gt;Euripides. ''Hippolytos''. Oxford University Press (1992)&lt;/ref&gt;

[[Хенрик Ибсен]]нің ''[[Шебер құрылысшы]]'' пьесасында басты кейіпкер — сәулетші Халвард Солнес. Оның өліміне себепші болатын жас әйел — Хильда Вангель — антагонист болып табылады.&lt;ref&gt;Ibsen, Henrik. Meyer, Michael Leverson. editor. ''Ibsen Plays: 1: Ghosts; The Wild Duck; The Master Builder''. Dramatists Play Service Inc. (1980)&lt;/ref&gt;

Шекспирдің ''[[Ромео мен Джульетта]]'' пьесасында Ромео — басты кейіпкер. Ол Джульеттамен қарым-қатынасты дамытуға ұмтылады, ал Тибальт антагонист ретінде оған кедергі келтіреді.&lt;ref&gt;Shakespeare, William. ''Romeo and Juliet''. Bloomsbury Arden Shakespeare; Third edition (2012)&lt;/ref&gt;

Шекспирдің ''[[Гамлет]]'' пьесасында Гамлет — басты кейіпкер, ол әкесінің өлімі үшін кек алуға тырысады. Оған қарсы тұратын кейіпкер — Клавдий. Дегенмен, кейбір жағдайда Гамлеттің басты жауы — өзі.&lt;ref&gt;Shakespeare, William. ''Hamlet''. Simon &amp; Schuster (1992)&lt;/ref&gt;

Кейде туындыда [[жалған басты кейіпкер]] болады — ол оқиғаның басында басты кейіпкер болып көрініп, кенеттен жоғалып кетеді. [[Альфред Хичкок]]тың ''[[Психо (1960 фильм)|Психо]]'' (1960) фильміндегі Мэрион — осындай мысал.&lt;ref&gt;Kolker, Robert Phillip. ''Alfred Hitchcock's Psycho: A Casebook''. Oxford University Press (2004)&lt;/ref&gt;

Кейбір романдар бірнеше баяндау желісін қамтып, әрқайсысының өз басты кейіпкері болады. [[Александр Солженицын]]нің ''[[Бірінші шеңбер]]'' шығармасында гулаг лагерінде өмір сүріп жатқан әртүрлі кейіпкерлер сипатталады.&lt;ref&gt;''The Solzhenitsyn Reader: New and Essential Writings, 1947–2005: Aleksandr Solzhenitsyn'', Edward E. Ericson, Jr., Daniel J. Mahoney.&lt;/ref&gt; [[Лев Толстой]]дың ''[[Соғыс және бейбітшілік]]'' романында соғысқа қатысы бар он бес басты кейіпкер бар.&lt;ref&gt;Moser, Charles. 1992. ''Encyclopedia of Russian Literature''. Cambridge University Press. 298–300-беттер.&lt;/ref&gt;

Көпшілік басты кейіпкерді қаһарманмен және батырлық қасиеттермен теңестіргенімен, бұл әрдайым дұрыс емес. Кейде басты кейіпкер зұлым болуы мүмкін. Мысалы: ''[[Өкіл әке]]'' (1972–1990) фильмдер топтамасындағы [[Майкл Корлеоне]].

Кей жағдайда басты кейіпкер адам емес. [[Ричард Адамс]]тың ''[[Уотершип төбесі]]'' романында [[антропоморфизм|антропоморфты]] қояндар тобы, бастаушысы Хейзел, мекендерін жою туралы аян көріп, жаңа үй іздеп қауіпті саяхатқа аттанады.&lt;ref&gt;Adams, Richard, 1920–2016. Watership Down. London: Rex Collings Ltd, 1972.&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>c00nmsvaawubqcboovtzewwc7d24cd1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484391</id>
      <parentid>3484390</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T02:16:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Қосымша мысалдар */</comment>
      <origin>3484391</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15980" sha1="tmvshu00w3zupvevjene8zh8rebj0ri" xml:space="preserve">[[File:William Morris Hunt - Hamlet - 2000.1231 - Museum of Fine Arts.jpg|thumb|200px| Шекспирдің «Гамлет, Дания ханзадасы».
Уильям Моррис Хант, майлы бояу, кенеп, шамамен 1864 жыл.]]
'''Протагонист''' ({{lang-grc|πρωταγωνιστής}} - басты рөлді сомдаушы, басты актер)&lt;ref&gt;[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Dprwtagwnisth%2Fs πρωταγωνιστής], Henry George Liddell, Robert Scott, ''A Greek–English Lexicon'', Perseus Digital Library.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.dictionary.com/browse/protagonist &quot;protagonist&quot;]. [[Dictionary.com]], [[Random House]]. Қаралған күні: 17 қараша 2017.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;OEtymD protagonist accessdate&lt;/ref&gt; — бұл [[сюжет]]ті алға жылжытып, басты шешімдер қабылдайтын және ең маңызды кедергілермен бетпе-бет келетін оқиғадағы негізгі кейіпкер. Егер әңгімеде қосымша сюжет болса немесе бірнеше оқиғадан құралған болса, әр қосымша сюжеттің өз бас кейіпкері болуы мүмкін.&lt;ref&gt;Duncan, Stephen. ''A Guide to Screenwriting Success: Writing for Film and Television''. Rowman &amp; Littlefield (2006)&lt;/ref&gt;

Бас кейіпкер — бұл оқырман немесе көрермен ең тығыз байланыстыратын кейіпкер және оған [[антагонист]] қарсы тұрады. Антагонист тосқауылдар мен қиындықтар туындатып, бас кейіпкердің мінезін сынап, оның күшті және әлсіз тұстарын ашады, соның нәтижесінде кейіпкер дамиды. Ерекше асыл, ізгі немесе табысты бас кейіпкер көбінесе ''[[қаһарман]]'' деп аталады, дегенмен бұл ұғымдар синоним емес.

== Этимологиясы ==
''Protagonist'' сөзі ({{lang-grc|πρωταγωνιστής}}) негізгі немесе алғашқы рөлді ойнайтын актер мағынасын білдіреді. Бұл сөз ({{lang-grc|πρῶτος}}, 'бірінші') және {{lang-grc|ἀγωνιστής}}) актер, бәсекелес деген грек сөздерінен шыққан. Олар өз кезегінде ({{lang-grc|ἀγών}}) жарыс және ({{lang-grc|ἀγωνίζομαι}}) сыйлық үшін күресемін сөздерінен тараған.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.etymonline.com/word/protagonist#etymonline_v_2724 |title=Protagonist |publisher=Online Etymology Dictionary |access-date=28 April 2021}}&lt;/ref&gt;

== Ежелгі Грекия ==
Бас кейіпкерлердің алғашқы белгілі мысалдары [[Ежелгі Грекия]]да кездеседі. Алғашында драмалық қойылымдар тек хордың биі мен декламациясынан құралған. Кейінірек, ''[[Поэтика (Аристотель)|Поэтика]]'' еңбегінде [[Аристотель]] [[Феспид]] есімді ақынның хордан бөлініп шығып, диалог жүргізуді енгізгенін жазады. Бұл трагедияның пайда болуына әкеліп, шамамен б.з.д. 536 жылы орын алған оқиға.&lt;ref&gt;Müller, K.O. ''History of the literature of Ancient Greece''. [Library of Useful Knowledge.] Society for the Diffusion of Useful Knowledge. London (1840) бет 306&lt;/ref&gt; Одан кейін, [[Эсхил]] өз пьесаларында екінші актерді қосып, екі кейіпкер арасындағы диалог идеясын енгізді. [[Софокл]] кейінірек үш актер қатысатын пьесалар жазды.&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia |url= http://www.britannica.com/art/protagonist|title=Protagonist – literature|encyclopedia = Encyclopaedia Britannica|date = 1 April 2016}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Аристотель. ''Поэтика''. Oxford University Press (2013 ж. 20 қаңтар)&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Уильям Паккард|Packard, William]]. ''The Art of the Playwright''. Thunder's Mouth Press. 1997&lt;/ref&gt;

Кейбір деректерде ерте грек драмасының кезеңінде бас кейіпкер автор, режиссер және актер рөлдерін қатар атқарғаны, бұл міндеттер тек кейінірек жеке адамдарға бөлінгені айтылады.&lt;ref&gt;{{Cite book|url= https://books.google.com/books?id=0jhjDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+definition+classical+greece&amp;pg=PT235|title=Moreno's Personality Theory and its Relationship to Psychodrama: A Philosophical, Developmental and Therapeutic Perspective|last=Telias|first=Rozei|date=2018-07-06|publisher=Routledge|isbn=9781351021081|language=en}}&lt;/ref&gt;

Сондай-ақ, автор бас кейіпкер, ''[[дейтерагонист]]'' және ''[[тритагонист]]'' сияқты терминдерді әдейі жасамаған деген тұжырым да бар, себебі ол актерлерге тек рөлдерін ғана белгілеген.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=lgpaDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+protagonistes+classical+greece&amp;pg=PT513|title=History of the Literature of Ancient Greece|last=Bart|first=M. P.|date=2018-03-22|publisher=Charles River Editors|isbn=9781632956316|language=en}}{{Dead link|date=September 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; Дегенмен, актерлер сахнада нақты рөлдік аймақтармен бөлінген: бас кейіпкер орта есіктен, дейтерагонист оң жақтан, тритагоніст сол жақтан шығатын болған.

Ежелгі Грекияда &quot;бас кейіпкер&quot; ұғымы &quot;қаһарман&quot; ұғымынан бөлінеді, себебі &quot;қаһарман&quot; әдетте жартылай құдайға айналған адамды білдіретін болған.&lt;ref name = storey84&gt;{{Cite book|title=A Guide to Ancient Greek Drama|last1=Storey|first1=Ian|last2=Allan|first2=Arlene|publisher=Blackwell Publishing|year=2008|isbn=978-1405102148|location=Malden, MA|pages=[https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84 84]|url=https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84}}&lt;/ref&gt;

== Түрлері ==

=== Қаһарман / Қаһарман әйел ===
Көркем әдебиетте [[қаһарман]] (ер адам) немесе қаһарман әйел (әйел адам) басты кейіпкер ретінде жетістіктері мен асыл қасиеттері үшін құрметке ие болады.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.britannica.com/art/hero-literary-and-cultural-figure |title=Hero |publisher=Britannica |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt; Қаһармандар батылдығы, ерлігі, ізгілігі мен ар-намысы үшін мадақталады және көбінесе оқиғаның «жақсы жағы» ретінде бейнеленеді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/hero |title=Hero |publisher=Merriam-Webster |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысал ретінде DC Comics-тің [[Супермен]] (қаһарман) және ''[[Аштар ойыны]]'' шығармасындағы [[Катнисс Эвердин]] (қаһарман әйел) кейіпкерлері жатады.

=== Антиқаһарман ===
Антиқаһарман (кейде анти-қаһарман деп те жазылады) немесе антиқаһарман әйел — бұл дәстүрлі қаһармандық қасиеттерге (идеализм, батылдық, мораль) ие емес басты кейіпкер.

Мысал ретінде: ''Қара бидайда ұстаушы'' романындағы [[Холден Колфилд]], ''Аспен кеткендер'' шығармасындағы [[Скарлетт О’Хара]], ''[[Ұлы Гэтсби]]'' романындағы [[Джей Гэтсби]] және [[Жамандыққа бет бұру]] телехикаясындағы [[Уолтер Уайт]].

=== Қайғылы қаһарман ===
Қайғылы қаһарман — бұл трагедия жанрындағы басты кейіпкер.

Мысалдар: Софоклдің ''[[Эдип патша]]'' шығармасындағы [[Эдип]] және Шекспирдің ''[[Гамлет]]'' пьесасындағы [[Гамлет ханзада]].

=== Зұлым басты кейіпкер ===
Басты кейіпкер әрқашан дәстүрлі түрде жақсы бола бермейді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://public.ebookcentral.proquest.com/choice/publicfullrecord.aspx?p=1118755 |title=A Dictionary of Literary Terms and Literary Theory |publisher=John Wiley &amp; Sons, Incorporated |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt; Қаһарман кейіпкерге қарама-қарсы, зұлым басты кейіпкер — бұл зұлым кейіпкер, ол қаншалықты жаман болса да, оқиғаның алға жылжуына себеп болады. Бұл сипаттарға қатігездік, арамдық және жауыздық кіруі мүмкін.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.dictionary.com/browse/villain |title=Villain |publisher=Dictionary.com |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысалдар: Владимир Набоковтың ''Лолита'' романындағы Хумберт Хумберт&lt;ref&gt;{{Cite book|last1=Byford|first1=Andy|url=https://books.google.com/books?id=CjPNDwAAQBAJ&amp;q=%22villain+protagonist%22&amp;pg=PA137|title=Transnational Russian Studies|last2=Doak|first2=Connor|last3=Hutchings|first3=Stephen|date=2020-01-30|publisher=Oxford University Press|isbn=978-1-78962-087-0|language=en}}&lt;/ref&gt; және [[Уильям Шекспир]]дің ''[[Ричард III (пьеса)|Ричард III]]'' пьесасындағы басты кейіпкер.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=NLFPAAAAMAAJ&amp;q=%22villain+protagonist%22&amp;pg=PA376|title=The Encyclopedia Americana: A Library of Universal Knowledge|date=1918|publisher=Encyclopedia Americana Corporation|language=en}}&lt;/ref&gt;

=== Қосалқы басты кейіпкер ===
Қосалқы басты кейіпкер пайда болған жағдайда, оқиға шеткері көрінетін кейіпкердің көзқарасымен баяндалады. Бұл кейіпкер оқиғаның негізгі желісіне тікелей қатыспауы мүмкін, бірақ оқиғаның баяндалуына себепкер болады. Қосалқы басты кейіпкер оқиғаны баяндаушы ретінде көрініп, негізгі әрекетті басқа кейіпкермен байланыстыруы мүмкін.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.litcharts.com/literary-devices-and-terms/protagonist|title=Protagonist |publisher=LitCharts |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысал ретінде ''[[Ұлы Гэтсби]]'' романындағы Никті атауға болады.{{Cn|date=желтоқсан 2023}}

== Қосымша мысалдар ==
Эврипидтің ''Гипполит'' пьесасы бір мезгілде екі басты кейіпкерге ие болуы мүмкін. Бірінші жартысында Федра басты кейіпкер болып көрінеді, бірақ ол пьесаның ортасында қайтыс болады. Кейінірек оның өгей ұлы, атауы аталған Гипполит, негізгі рөлге шығады.&lt;ref&gt;Euripides. ''Hippolytos''. Oxford University Press (1992)&lt;/ref&gt;

[[Хенрик Ибсен]]нің ''Шебер құрылысшы'' пьесасында басты кейіпкер — сәулетші Халвард Солнес. Оның өліміне себепші болатын жас әйел — Хильда Вангель — антагонист болып табылады.&lt;ref&gt;Ibsen, Henrik. Meyer, Michael Leverson. editor. ''Ibsen Plays: 1: Ghosts; The Wild Duck; The Master Builder''. Dramatists Play Service Inc. (1980)&lt;/ref&gt;

Шекспирдің ''[[Ромео мен Джульетта]]'' пьесасында Ромео — басты кейіпкер. Ол Джульеттамен қарым-қатынасты дамытуға ұмтылады, ал Тибальт антагонист ретінде оған кедергі келтіреді.&lt;ref&gt;Shakespeare, William. ''Romeo and Juliet''. Bloomsbury Arden Shakespeare; Third edition (2012)&lt;/ref&gt;

Шекспирдің ''[[Гамлет]]'' пьесасында Гамлет — басты кейіпкер, ол әкесінің өлімі үшін кек алуға тырысады. Оған қарсы тұратын кейіпкер — Клавдий. Дегенмен, кейбір жағдайда Гамлеттің басты жауы — өзі.&lt;ref&gt;Shakespeare, William. ''Hamlet''. Simon &amp; Schuster (1992)&lt;/ref&gt;

Кейде туындыда жалған басты кейіпкер болады — ол оқиғаның басында басты кейіпкер болып көрініп, кенеттен жоғалып кетеді. [[Альфред Хичкок]]тың ''[[Психо'' (1960) фильміндегі Мэрион — осындай мысал.&lt;ref&gt;Kolker, Robert Phillip. ''Alfred Hitchcock's Psycho: A Casebook''. Oxford University Press (2004)&lt;/ref&gt;

Кейбір романдар бірнеше баяндау желісін қамтып, әрқайсысының өз басты кейіпкері болады. [[Александр Солженицын]]нің ''[[Бірінші шеңбер]]'' шығармасында гулаг лагерінде өмір сүріп жатқан әртүрлі кейіпкерлер сипатталады.&lt;ref&gt;''The Solzhenitsyn Reader: New and Essential Writings, 1947–2005: Aleksandr Solzhenitsyn'', Edward E. Ericson, Jr., Daniel J. Mahoney.&lt;/ref&gt; [[Лев Толстой]]дың ''[[Соғыс және бейбітшілік]]'' романында соғысқа қатысы бар он бес басты кейіпкер бар.&lt;ref&gt;Moser, Charles. 1992. ''Encyclopedia of Russian Literature''. Cambridge University Press. 298–300-беттер.&lt;/ref&gt;

Көпшілік басты кейіпкерді қаһарманмен және батырлық қасиеттермен теңестіргенімен, бұл әрдайым дұрыс емес. Кейде басты кейіпкер зұлым болуы мүмкін. Мысалы: ''[[Өкіл әке]]'' (1972–1990) фильмдер топтамасындағы [[Майкл Корлеоне]].

Кей жағдайда басты кейіпкер адам емес. [[Ричард Адамс]]тың ''Уотершип төбесі'' романында [[антропоморфизм|антропоморфты]] қояндар тобы, бастаушысы Хейзел, мекендерін жою туралы аян көріп, жаңа үй іздеп қауіпті саяхатқа аттанады.&lt;ref&gt;Adams, Richard, 1920–2016. Watership Down. London: Rex Collings Ltd, 1972.&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>tmvshu00w3zupvevjene8zh8rebj0ri</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484392</id>
      <parentid>3484391</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T02:17:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Зұлым басты кейіпкер */</comment>
      <origin>3484392</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15946" sha1="1v6p1ydmk9spj242cmwssdoe27imehf" xml:space="preserve">[[File:William Morris Hunt - Hamlet - 2000.1231 - Museum of Fine Arts.jpg|thumb|200px| Шекспирдің «Гамлет, Дания ханзадасы».
Уильям Моррис Хант, майлы бояу, кенеп, шамамен 1864 жыл.]]
'''Протагонист''' ({{lang-grc|πρωταγωνιστής}} - басты рөлді сомдаушы, басты актер)&lt;ref&gt;[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Dprwtagwnisth%2Fs πρωταγωνιστής], Henry George Liddell, Robert Scott, ''A Greek–English Lexicon'', Perseus Digital Library.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.dictionary.com/browse/protagonist &quot;protagonist&quot;]. [[Dictionary.com]], [[Random House]]. Қаралған күні: 17 қараша 2017.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;OEtymD protagonist accessdate&lt;/ref&gt; — бұл [[сюжет]]ті алға жылжытып, басты шешімдер қабылдайтын және ең маңызды кедергілермен бетпе-бет келетін оқиғадағы негізгі кейіпкер. Егер әңгімеде қосымша сюжет болса немесе бірнеше оқиғадан құралған болса, әр қосымша сюжеттің өз бас кейіпкері болуы мүмкін.&lt;ref&gt;Duncan, Stephen. ''A Guide to Screenwriting Success: Writing for Film and Television''. Rowman &amp; Littlefield (2006)&lt;/ref&gt;

Бас кейіпкер — бұл оқырман немесе көрермен ең тығыз байланыстыратын кейіпкер және оған [[антагонист]] қарсы тұрады. Антагонист тосқауылдар мен қиындықтар туындатып, бас кейіпкердің мінезін сынап, оның күшті және әлсіз тұстарын ашады, соның нәтижесінде кейіпкер дамиды. Ерекше асыл, ізгі немесе табысты бас кейіпкер көбінесе ''[[қаһарман]]'' деп аталады, дегенмен бұл ұғымдар синоним емес.

== Этимологиясы ==
''Protagonist'' сөзі ({{lang-grc|πρωταγωνιστής}}) негізгі немесе алғашқы рөлді ойнайтын актер мағынасын білдіреді. Бұл сөз ({{lang-grc|πρῶτος}}, 'бірінші') және {{lang-grc|ἀγωνιστής}}) актер, бәсекелес деген грек сөздерінен шыққан. Олар өз кезегінде ({{lang-grc|ἀγών}}) жарыс және ({{lang-grc|ἀγωνίζομαι}}) сыйлық үшін күресемін сөздерінен тараған.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.etymonline.com/word/protagonist#etymonline_v_2724 |title=Protagonist |publisher=Online Etymology Dictionary |access-date=28 April 2021}}&lt;/ref&gt;

== Ежелгі Грекия ==
Бас кейіпкерлердің алғашқы белгілі мысалдары [[Ежелгі Грекия]]да кездеседі. Алғашында драмалық қойылымдар тек хордың биі мен декламациясынан құралған. Кейінірек, ''[[Поэтика (Аристотель)|Поэтика]]'' еңбегінде [[Аристотель]] [[Феспид]] есімді ақынның хордан бөлініп шығып, диалог жүргізуді енгізгенін жазады. Бұл трагедияның пайда болуына әкеліп, шамамен б.з.д. 536 жылы орын алған оқиға.&lt;ref&gt;Müller, K.O. ''History of the literature of Ancient Greece''. [Library of Useful Knowledge.] Society for the Diffusion of Useful Knowledge. London (1840) бет 306&lt;/ref&gt; Одан кейін, [[Эсхил]] өз пьесаларында екінші актерді қосып, екі кейіпкер арасындағы диалог идеясын енгізді. [[Софокл]] кейінірек үш актер қатысатын пьесалар жазды.&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia |url= http://www.britannica.com/art/protagonist|title=Protagonist – literature|encyclopedia = Encyclopaedia Britannica|date = 1 April 2016}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Аристотель. ''Поэтика''. Oxford University Press (2013 ж. 20 қаңтар)&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Уильям Паккард|Packard, William]]. ''The Art of the Playwright''. Thunder's Mouth Press. 1997&lt;/ref&gt;

Кейбір деректерде ерте грек драмасының кезеңінде бас кейіпкер автор, режиссер және актер рөлдерін қатар атқарғаны, бұл міндеттер тек кейінірек жеке адамдарға бөлінгені айтылады.&lt;ref&gt;{{Cite book|url= https://books.google.com/books?id=0jhjDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+definition+classical+greece&amp;pg=PT235|title=Moreno's Personality Theory and its Relationship to Psychodrama: A Philosophical, Developmental and Therapeutic Perspective|last=Telias|first=Rozei|date=2018-07-06|publisher=Routledge|isbn=9781351021081|language=en}}&lt;/ref&gt;

Сондай-ақ, автор бас кейіпкер, ''[[дейтерагонист]]'' және ''[[тритагонист]]'' сияқты терминдерді әдейі жасамаған деген тұжырым да бар, себебі ол актерлерге тек рөлдерін ғана белгілеген.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=lgpaDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+protagonistes+classical+greece&amp;pg=PT513|title=History of the Literature of Ancient Greece|last=Bart|first=M. P.|date=2018-03-22|publisher=Charles River Editors|isbn=9781632956316|language=en}}{{Dead link|date=September 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; Дегенмен, актерлер сахнада нақты рөлдік аймақтармен бөлінген: бас кейіпкер орта есіктен, дейтерагонист оң жақтан, тритагоніст сол жақтан шығатын болған.

Ежелгі Грекияда &quot;бас кейіпкер&quot; ұғымы &quot;қаһарман&quot; ұғымынан бөлінеді, себебі &quot;қаһарман&quot; әдетте жартылай құдайға айналған адамды білдіретін болған.&lt;ref name = storey84&gt;{{Cite book|title=A Guide to Ancient Greek Drama|last1=Storey|first1=Ian|last2=Allan|first2=Arlene|publisher=Blackwell Publishing|year=2008|isbn=978-1405102148|location=Malden, MA|pages=[https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84 84]|url=https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84}}&lt;/ref&gt;

== Түрлері ==

=== Қаһарман / Қаһарман әйел ===
Көркем әдебиетте [[қаһарман]] (ер адам) немесе қаһарман әйел (әйел адам) басты кейіпкер ретінде жетістіктері мен асыл қасиеттері үшін құрметке ие болады.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.britannica.com/art/hero-literary-and-cultural-figure |title=Hero |publisher=Britannica |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt; Қаһармандар батылдығы, ерлігі, ізгілігі мен ар-намысы үшін мадақталады және көбінесе оқиғаның «жақсы жағы» ретінде бейнеленеді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/hero |title=Hero |publisher=Merriam-Webster |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысал ретінде DC Comics-тің [[Супермен]] (қаһарман) және ''[[Аштар ойыны]]'' шығармасындағы [[Катнисс Эвердин]] (қаһарман әйел) кейіпкерлері жатады.

=== Антиқаһарман ===
Антиқаһарман (кейде анти-қаһарман деп те жазылады) немесе антиқаһарман әйел — бұл дәстүрлі қаһармандық қасиеттерге (идеализм, батылдық, мораль) ие емес басты кейіпкер.

Мысал ретінде: ''Қара бидайда ұстаушы'' романындағы [[Холден Колфилд]], ''Аспен кеткендер'' шығармасындағы [[Скарлетт О’Хара]], ''[[Ұлы Гэтсби]]'' романындағы [[Джей Гэтсби]] және [[Жамандыққа бет бұру]] телехикаясындағы [[Уолтер Уайт]].

=== Қайғылы қаһарман ===
Қайғылы қаһарман — бұл трагедия жанрындағы басты кейіпкер.

Мысалдар: Софоклдің ''[[Эдип патша]]'' шығармасындағы [[Эдип]] және Шекспирдің ''[[Гамлет]]'' пьесасындағы [[Гамлет ханзада]].

=== Зұлым басты кейіпкер ===
Басты кейіпкер әрқашан дәстүрлі түрде жақсы бола бермейді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://public.ebookcentral.proquest.com/choice/publicfullrecord.aspx?p=1118755 |title=A Dictionary of Literary Terms and Literary Theory |publisher=John Wiley &amp; Sons, Incorporated |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt; Қаһарман кейіпкерге қарама-қарсы, зұлым басты кейіпкер — бұл зұлым кейіпкер, ол қаншалықты жаман болса да, оқиғаның алға жылжуына себеп болады. Бұл сипаттарға қатігездік, арамдық және жауыздық кіруі мүмкін.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.dictionary.com/browse/villain |title=Villain |publisher=Dictionary.com |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысалдар: Владимир Набоковтың ''Лолита'' романындағы Хумберт Хумберт&lt;ref&gt;{{Cite book|last1=Byford|first1=Andy|url=https://books.google.com/books?id=CjPNDwAAQBAJ&amp;q=%22villain+protagonist%22&amp;pg=PA137|title=Transnational Russian Studies|last2=Doak|first2=Connor|last3=Hutchings|first3=Stephen|date=2020-01-30|publisher=Oxford University Press|isbn=978-1-78962-087-0|language=en}}&lt;/ref&gt; және [[Уильям Шекспир]]дің ''Ричард III'' пьесасындағы басты кейіпкер.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=NLFPAAAAMAAJ&amp;q=%22villain+protagonist%22&amp;pg=PA376|title=The Encyclopedia Americana: A Library of Universal Knowledge|date=1918|publisher=Encyclopedia Americana Corporation|language=en}}&lt;/ref&gt;

=== Қосалқы басты кейіпкер ===
Қосалқы басты кейіпкер пайда болған жағдайда, оқиға шеткері көрінетін кейіпкердің көзқарасымен баяндалады. Бұл кейіпкер оқиғаның негізгі желісіне тікелей қатыспауы мүмкін, бірақ оқиғаның баяндалуына себепкер болады. Қосалқы басты кейіпкер оқиғаны баяндаушы ретінде көрініп, негізгі әрекетті басқа кейіпкермен байланыстыруы мүмкін.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.litcharts.com/literary-devices-and-terms/protagonist|title=Protagonist |publisher=LitCharts |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысал ретінде ''[[Ұлы Гэтсби]]'' романындағы Никті атауға болады.{{Cn|date=желтоқсан 2023}}

== Қосымша мысалдар ==
Эврипидтің ''Гипполит'' пьесасы бір мезгілде екі басты кейіпкерге ие болуы мүмкін. Бірінші жартысында Федра басты кейіпкер болып көрінеді, бірақ ол пьесаның ортасында қайтыс болады. Кейінірек оның өгей ұлы, атауы аталған Гипполит, негізгі рөлге шығады.&lt;ref&gt;Euripides. ''Hippolytos''. Oxford University Press (1992)&lt;/ref&gt;

[[Хенрик Ибсен]]нің ''Шебер құрылысшы'' пьесасында басты кейіпкер — сәулетші Халвард Солнес. Оның өліміне себепші болатын жас әйел — Хильда Вангель — антагонист болып табылады.&lt;ref&gt;Ibsen, Henrik. Meyer, Michael Leverson. editor. ''Ibsen Plays: 1: Ghosts; The Wild Duck; The Master Builder''. Dramatists Play Service Inc. (1980)&lt;/ref&gt;

Шекспирдің ''[[Ромео мен Джульетта]]'' пьесасында Ромео — басты кейіпкер. Ол Джульеттамен қарым-қатынасты дамытуға ұмтылады, ал Тибальт антагонист ретінде оған кедергі келтіреді.&lt;ref&gt;Shakespeare, William. ''Romeo and Juliet''. Bloomsbury Arden Shakespeare; Third edition (2012)&lt;/ref&gt;

Шекспирдің ''[[Гамлет]]'' пьесасында Гамлет — басты кейіпкер, ол әкесінің өлімі үшін кек алуға тырысады. Оған қарсы тұратын кейіпкер — Клавдий. Дегенмен, кейбір жағдайда Гамлеттің басты жауы — өзі.&lt;ref&gt;Shakespeare, William. ''Hamlet''. Simon &amp; Schuster (1992)&lt;/ref&gt;

Кейде туындыда жалған басты кейіпкер болады — ол оқиғаның басында басты кейіпкер болып көрініп, кенеттен жоғалып кетеді. [[Альфред Хичкок]]тың ''[[Психо'' (1960) фильміндегі Мэрион — осындай мысал.&lt;ref&gt;Kolker, Robert Phillip. ''Alfred Hitchcock's Psycho: A Casebook''. Oxford University Press (2004)&lt;/ref&gt;

Кейбір романдар бірнеше баяндау желісін қамтып, әрқайсысының өз басты кейіпкері болады. [[Александр Солженицын]]нің ''[[Бірінші шеңбер]]'' шығармасында гулаг лагерінде өмір сүріп жатқан әртүрлі кейіпкерлер сипатталады.&lt;ref&gt;''The Solzhenitsyn Reader: New and Essential Writings, 1947–2005: Aleksandr Solzhenitsyn'', Edward E. Ericson, Jr., Daniel J. Mahoney.&lt;/ref&gt; [[Лев Толстой]]дың ''[[Соғыс және бейбітшілік]]'' романында соғысқа қатысы бар он бес басты кейіпкер бар.&lt;ref&gt;Moser, Charles. 1992. ''Encyclopedia of Russian Literature''. Cambridge University Press. 298–300-беттер.&lt;/ref&gt;

Көпшілік басты кейіпкерді қаһарманмен және батырлық қасиеттермен теңестіргенімен, бұл әрдайым дұрыс емес. Кейде басты кейіпкер зұлым болуы мүмкін. Мысалы: ''[[Өкіл әке]]'' (1972–1990) фильмдер топтамасындағы [[Майкл Корлеоне]].

Кей жағдайда басты кейіпкер адам емес. [[Ричард Адамс]]тың ''Уотершип төбесі'' романында [[антропоморфизм|антропоморфты]] қояндар тобы, бастаушысы Хейзел, мекендерін жою туралы аян көріп, жаңа үй іздеп қауіпті саяхатқа аттанады.&lt;ref&gt;Adams, Richard, 1920–2016. Watership Down. London: Rex Collings Ltd, 1972.&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>1v6p1ydmk9spj242cmwssdoe27imehf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484393</id>
      <parentid>3484392</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T02:18:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Қосымша мысалдар */</comment>
      <origin>3484393</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15928" sha1="2sumwlyce072b5pv73bqejco31zhp49" xml:space="preserve">[[File:William Morris Hunt - Hamlet - 2000.1231 - Museum of Fine Arts.jpg|thumb|200px| Шекспирдің «Гамлет, Дания ханзадасы».
Уильям Моррис Хант, майлы бояу, кенеп, шамамен 1864 жыл.]]
'''Протагонист''' ({{lang-grc|πρωταγωνιστής}} - басты рөлді сомдаушы, басты актер)&lt;ref&gt;[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Dprwtagwnisth%2Fs πρωταγωνιστής], Henry George Liddell, Robert Scott, ''A Greek–English Lexicon'', Perseus Digital Library.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.dictionary.com/browse/protagonist &quot;protagonist&quot;]. [[Dictionary.com]], [[Random House]]. Қаралған күні: 17 қараша 2017.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;OEtymD protagonist accessdate&lt;/ref&gt; — бұл [[сюжет]]ті алға жылжытып, басты шешімдер қабылдайтын және ең маңызды кедергілермен бетпе-бет келетін оқиғадағы негізгі кейіпкер. Егер әңгімеде қосымша сюжет болса немесе бірнеше оқиғадан құралған болса, әр қосымша сюжеттің өз бас кейіпкері болуы мүмкін.&lt;ref&gt;Duncan, Stephen. ''A Guide to Screenwriting Success: Writing for Film and Television''. Rowman &amp; Littlefield (2006)&lt;/ref&gt;

Бас кейіпкер — бұл оқырман немесе көрермен ең тығыз байланыстыратын кейіпкер және оған [[антагонист]] қарсы тұрады. Антагонист тосқауылдар мен қиындықтар туындатып, бас кейіпкердің мінезін сынап, оның күшті және әлсіз тұстарын ашады, соның нәтижесінде кейіпкер дамиды. Ерекше асыл, ізгі немесе табысты бас кейіпкер көбінесе ''[[қаһарман]]'' деп аталады, дегенмен бұл ұғымдар синоним емес.

== Этимологиясы ==
''Protagonist'' сөзі ({{lang-grc|πρωταγωνιστής}}) негізгі немесе алғашқы рөлді ойнайтын актер мағынасын білдіреді. Бұл сөз ({{lang-grc|πρῶτος}}, 'бірінші') және {{lang-grc|ἀγωνιστής}}) актер, бәсекелес деген грек сөздерінен шыққан. Олар өз кезегінде ({{lang-grc|ἀγών}}) жарыс және ({{lang-grc|ἀγωνίζομαι}}) сыйлық үшін күресемін сөздерінен тараған.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.etymonline.com/word/protagonist#etymonline_v_2724 |title=Protagonist |publisher=Online Etymology Dictionary |access-date=28 April 2021}}&lt;/ref&gt;

== Ежелгі Грекия ==
Бас кейіпкерлердің алғашқы белгілі мысалдары [[Ежелгі Грекия]]да кездеседі. Алғашында драмалық қойылымдар тек хордың биі мен декламациясынан құралған. Кейінірек, ''[[Поэтика (Аристотель)|Поэтика]]'' еңбегінде [[Аристотель]] [[Феспид]] есімді ақынның хордан бөлініп шығып, диалог жүргізуді енгізгенін жазады. Бұл трагедияның пайда болуына әкеліп, шамамен б.з.д. 536 жылы орын алған оқиға.&lt;ref&gt;Müller, K.O. ''History of the literature of Ancient Greece''. [Library of Useful Knowledge.] Society for the Diffusion of Useful Knowledge. London (1840) бет 306&lt;/ref&gt; Одан кейін, [[Эсхил]] өз пьесаларында екінші актерді қосып, екі кейіпкер арасындағы диалог идеясын енгізді. [[Софокл]] кейінірек үш актер қатысатын пьесалар жазды.&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia |url= http://www.britannica.com/art/protagonist|title=Protagonist – literature|encyclopedia = Encyclopaedia Britannica|date = 1 April 2016}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Аристотель. ''Поэтика''. Oxford University Press (2013 ж. 20 қаңтар)&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Уильям Паккард|Packard, William]]. ''The Art of the Playwright''. Thunder's Mouth Press. 1997&lt;/ref&gt;

Кейбір деректерде ерте грек драмасының кезеңінде бас кейіпкер автор, режиссер және актер рөлдерін қатар атқарғаны, бұл міндеттер тек кейінірек жеке адамдарға бөлінгені айтылады.&lt;ref&gt;{{Cite book|url= https://books.google.com/books?id=0jhjDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+definition+classical+greece&amp;pg=PT235|title=Moreno's Personality Theory and its Relationship to Psychodrama: A Philosophical, Developmental and Therapeutic Perspective|last=Telias|first=Rozei|date=2018-07-06|publisher=Routledge|isbn=9781351021081|language=en}}&lt;/ref&gt;

Сондай-ақ, автор бас кейіпкер, ''[[дейтерагонист]]'' және ''[[тритагонист]]'' сияқты терминдерді әдейі жасамаған деген тұжырым да бар, себебі ол актерлерге тек рөлдерін ғана белгілеген.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=lgpaDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+protagonistes+classical+greece&amp;pg=PT513|title=History of the Literature of Ancient Greece|last=Bart|first=M. P.|date=2018-03-22|publisher=Charles River Editors|isbn=9781632956316|language=en}}{{Dead link|date=September 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; Дегенмен, актерлер сахнада нақты рөлдік аймақтармен бөлінген: бас кейіпкер орта есіктен, дейтерагонист оң жақтан, тритагоніст сол жақтан шығатын болған.

Ежелгі Грекияда &quot;бас кейіпкер&quot; ұғымы &quot;қаһарман&quot; ұғымынан бөлінеді, себебі &quot;қаһарман&quot; әдетте жартылай құдайға айналған адамды білдіретін болған.&lt;ref name = storey84&gt;{{Cite book|title=A Guide to Ancient Greek Drama|last1=Storey|first1=Ian|last2=Allan|first2=Arlene|publisher=Blackwell Publishing|year=2008|isbn=978-1405102148|location=Malden, MA|pages=[https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84 84]|url=https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84}}&lt;/ref&gt;

== Түрлері ==

=== Қаһарман / Қаһарман әйел ===
Көркем әдебиетте [[қаһарман]] (ер адам) немесе қаһарман әйел (әйел адам) басты кейіпкер ретінде жетістіктері мен асыл қасиеттері үшін құрметке ие болады.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.britannica.com/art/hero-literary-and-cultural-figure |title=Hero |publisher=Britannica |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt; Қаһармандар батылдығы, ерлігі, ізгілігі мен ар-намысы үшін мадақталады және көбінесе оқиғаның «жақсы жағы» ретінде бейнеленеді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/hero |title=Hero |publisher=Merriam-Webster |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысал ретінде DC Comics-тің [[Супермен]] (қаһарман) және ''[[Аштар ойыны]]'' шығармасындағы [[Катнисс Эвердин]] (қаһарман әйел) кейіпкерлері жатады.

=== Антиқаһарман ===
Антиқаһарман (кейде анти-қаһарман деп те жазылады) немесе антиқаһарман әйел — бұл дәстүрлі қаһармандық қасиеттерге (идеализм, батылдық, мораль) ие емес басты кейіпкер.

Мысал ретінде: ''Қара бидайда ұстаушы'' романындағы [[Холден Колфилд]], ''Аспен кеткендер'' шығармасындағы [[Скарлетт О’Хара]], ''[[Ұлы Гэтсби]]'' романындағы [[Джей Гэтсби]] және [[Жамандыққа бет бұру]] телехикаясындағы [[Уолтер Уайт]].

=== Қайғылы қаһарман ===
Қайғылы қаһарман — бұл трагедия жанрындағы басты кейіпкер.

Мысалдар: Софоклдің ''[[Эдип патша]]'' шығармасындағы [[Эдип]] және Шекспирдің ''[[Гамлет]]'' пьесасындағы [[Гамлет ханзада]].

=== Зұлым басты кейіпкер ===
Басты кейіпкер әрқашан дәстүрлі түрде жақсы бола бермейді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://public.ebookcentral.proquest.com/choice/publicfullrecord.aspx?p=1118755 |title=A Dictionary of Literary Terms and Literary Theory |publisher=John Wiley &amp; Sons, Incorporated |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt; Қаһарман кейіпкерге қарама-қарсы, зұлым басты кейіпкер — бұл зұлым кейіпкер, ол қаншалықты жаман болса да, оқиғаның алға жылжуына себеп болады. Бұл сипаттарға қатігездік, арамдық және жауыздық кіруі мүмкін.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.dictionary.com/browse/villain |title=Villain |publisher=Dictionary.com |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысалдар: Владимир Набоковтың ''Лолита'' романындағы Хумберт Хумберт&lt;ref&gt;{{Cite book|last1=Byford|first1=Andy|url=https://books.google.com/books?id=CjPNDwAAQBAJ&amp;q=%22villain+protagonist%22&amp;pg=PA137|title=Transnational Russian Studies|last2=Doak|first2=Connor|last3=Hutchings|first3=Stephen|date=2020-01-30|publisher=Oxford University Press|isbn=978-1-78962-087-0|language=en}}&lt;/ref&gt; және [[Уильям Шекспир]]дің ''Ричард III'' пьесасындағы басты кейіпкер.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=NLFPAAAAMAAJ&amp;q=%22villain+protagonist%22&amp;pg=PA376|title=The Encyclopedia Americana: A Library of Universal Knowledge|date=1918|publisher=Encyclopedia Americana Corporation|language=en}}&lt;/ref&gt;

=== Қосалқы басты кейіпкер ===
Қосалқы басты кейіпкер пайда болған жағдайда, оқиға шеткері көрінетін кейіпкердің көзқарасымен баяндалады. Бұл кейіпкер оқиғаның негізгі желісіне тікелей қатыспауы мүмкін, бірақ оқиғаның баяндалуына себепкер болады. Қосалқы басты кейіпкер оқиғаны баяндаушы ретінде көрініп, негізгі әрекетті басқа кейіпкермен байланыстыруы мүмкін.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.litcharts.com/literary-devices-and-terms/protagonist|title=Protagonist |publisher=LitCharts |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысал ретінде ''[[Ұлы Гэтсби]]'' романындағы Никті атауға болады.{{Cn|date=желтоқсан 2023}}

== Қосымша мысалдар ==
Эврипидтің ''Гипполит'' пьесасы бір мезгілде екі басты кейіпкерге ие болуы мүмкін. Бірінші жартысында Федра басты кейіпкер болып көрінеді, бірақ ол пьесаның ортасында қайтыс болады. Кейінірек оның өгей ұлы, атауы аталған Гипполит, негізгі рөлге шығады.&lt;ref&gt;Euripides. ''Hippolytos''. Oxford University Press (1992)&lt;/ref&gt;

Хенрик Ибсеннің ''Шебер құрылысшы'' пьесасында басты кейіпкер — сәулетші Халвард Солнес. Оның өліміне себепші болатын жас әйел — Хильда Вангель — антагонист болып табылады.&lt;ref&gt;Ibsen, Henrik. Meyer, Michael Leverson. editor. ''Ibsen Plays: 1: Ghosts; The Wild Duck; The Master Builder''. Dramatists Play Service Inc. (1980)&lt;/ref&gt;

Шекспирдің ''Ромео мен Джульетта'' пьесасында Ромео — басты кейіпкер. Ол Джульеттамен қарым-қатынасты дамытуға ұмтылады, ал Тибальт антагонист ретінде оған кедергі келтіреді.&lt;ref&gt;Shakespeare, William. ''Romeo and Juliet''. Bloomsbury Arden Shakespeare; Third edition (2012)&lt;/ref&gt;

Шекспирдің ''[[Гамлет]]'' пьесасында Гамлет — басты кейіпкер, ол әкесінің өлімі үшін кек алуға тырысады. Оған қарсы тұратын кейіпкер — Клавдий. Дегенмен, кейбір жағдайда Гамлеттің басты жауы — өзі.&lt;ref&gt;Shakespeare, William. ''Hamlet''. Simon &amp; Schuster (1992)&lt;/ref&gt;

Кейде туындыда жалған басты кейіпкер болады — ол оқиғаның басында басты кейіпкер болып көрініп, кенеттен жоғалып кетеді. [[Альфред Хичкок]]тың ''Психо'' (1960) фильміндегі Мэрион — осындай мысал.&lt;ref&gt;Kolker, Robert Phillip. ''Alfred Hitchcock's Psycho: A Casebook''. Oxford University Press (2004)&lt;/ref&gt;

Кейбір романдар бірнеше баяндау желісін қамтып, әрқайсысының өз басты кейіпкері болады. Александр Солженицыннің ''Бірінші шеңбер'' шығармасында гулаг лагерінде өмір сүріп жатқан әртүрлі кейіпкерлер сипатталады.&lt;ref&gt;''The Solzhenitsyn Reader: New and Essential Writings, 1947–2005: Aleksandr Solzhenitsyn'', Edward E. Ericson, Jr., Daniel J. Mahoney.&lt;/ref&gt; [[Лев Толстой]]дың ''[[Соғыс және бейбітшілік]]'' романында соғысқа қатысы бар он бес басты кейіпкер бар.&lt;ref&gt;Moser, Charles. 1992. ''Encyclopedia of Russian Literature''. Cambridge University Press. 298–300-беттер.&lt;/ref&gt;

Көпшілік басты кейіпкерді қаһарманмен және батырлық қасиеттермен теңестіргенімен, бұл әрдайым дұрыс емес. Кейде басты кейіпкер зұлым болуы мүмкін. Мысалы: ''[[Өкіл әке]]'' (1972–1990) фильмдер топтамасындағы [[Майкл Корлеоне]].

Кей жағдайда басты кейіпкер адам емес. [[Ричард Адамс]]тың ''Уотершип төбесі'' романында [[антропоморфизм|антропоморфты]] қояндар тобы, бастаушысы Хейзел, мекендерін жою туралы аян көріп, жаңа үй іздеп қауіпті саяхатқа аттанады.&lt;ref&gt;Adams, Richard, 1920–2016. Watership Down. London: Rex Collings Ltd, 1972.&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>2sumwlyce072b5pv73bqejco31zhp49</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484424</id>
      <parentid>3484393</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T03:36:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>«[[Санат:Терминология|Терминология]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен)</comment>
      <origin>3484424</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15969" sha1="m9ancr7x6c12jxkboqlvsfjgrhibstl" xml:space="preserve">[[File:William Morris Hunt - Hamlet - 2000.1231 - Museum of Fine Arts.jpg|thumb|200px| Шекспирдің «Гамлет, Дания ханзадасы».
Уильям Моррис Хант, майлы бояу, кенеп, шамамен 1864 жыл.]]
'''Протагонист''' ({{lang-grc|πρωταγωνιστής}} - басты рөлді сомдаушы, басты актер)&lt;ref&gt;[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Dprwtagwnisth%2Fs πρωταγωνιστής], Henry George Liddell, Robert Scott, ''A Greek–English Lexicon'', Perseus Digital Library.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.dictionary.com/browse/protagonist &quot;protagonist&quot;]. [[Dictionary.com]], [[Random House]]. Қаралған күні: 17 қараша 2017.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;OEtymD protagonist accessdate&lt;/ref&gt; — бұл [[сюжет]]ті алға жылжытып, басты шешімдер қабылдайтын және ең маңызды кедергілермен бетпе-бет келетін оқиғадағы негізгі кейіпкер. Егер әңгімеде қосымша сюжет болса немесе бірнеше оқиғадан құралған болса, әр қосымша сюжеттің өз бас кейіпкері болуы мүмкін.&lt;ref&gt;Duncan, Stephen. ''A Guide to Screenwriting Success: Writing for Film and Television''. Rowman &amp; Littlefield (2006)&lt;/ref&gt;

Бас кейіпкер — бұл оқырман немесе көрермен ең тығыз байланыстыратын кейіпкер және оған [[антагонист]] қарсы тұрады. Антагонист тосқауылдар мен қиындықтар туындатып, бас кейіпкердің мінезін сынап, оның күшті және әлсіз тұстарын ашады, соның нәтижесінде кейіпкер дамиды. Ерекше асыл, ізгі немесе табысты бас кейіпкер көбінесе ''[[қаһарман]]'' деп аталады, дегенмен бұл ұғымдар синоним емес.

== Этимологиясы ==
''Protagonist'' сөзі ({{lang-grc|πρωταγωνιστής}}) негізгі немесе алғашқы рөлді ойнайтын актер мағынасын білдіреді. Бұл сөз ({{lang-grc|πρῶτος}}, 'бірінші') және {{lang-grc|ἀγωνιστής}}) актер, бәсекелес деген грек сөздерінен шыққан. Олар өз кезегінде ({{lang-grc|ἀγών}}) жарыс және ({{lang-grc|ἀγωνίζομαι}}) сыйлық үшін күресемін сөздерінен тараған.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.etymonline.com/word/protagonist#etymonline_v_2724 |title=Protagonist |publisher=Online Etymology Dictionary |access-date=28 April 2021}}&lt;/ref&gt;

== Ежелгі Грекия ==
Бас кейіпкерлердің алғашқы белгілі мысалдары [[Ежелгі Грекия]]да кездеседі. Алғашында драмалық қойылымдар тек хордың биі мен декламациясынан құралған. Кейінірек, ''[[Поэтика (Аристотель)|Поэтика]]'' еңбегінде [[Аристотель]] [[Феспид]] есімді ақынның хордан бөлініп шығып, диалог жүргізуді енгізгенін жазады. Бұл трагедияның пайда болуына әкеліп, шамамен б.з.д. 536 жылы орын алған оқиға.&lt;ref&gt;Müller, K.O. ''History of the literature of Ancient Greece''. [Library of Useful Knowledge.] Society for the Diffusion of Useful Knowledge. London (1840) бет 306&lt;/ref&gt; Одан кейін, [[Эсхил]] өз пьесаларында екінші актерді қосып, екі кейіпкер арасындағы диалог идеясын енгізді. [[Софокл]] кейінірек үш актер қатысатын пьесалар жазды.&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia |url= http://www.britannica.com/art/protagonist|title=Protagonist – literature|encyclopedia = Encyclopaedia Britannica|date = 1 April 2016}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Аристотель. ''Поэтика''. Oxford University Press (2013 ж. 20 қаңтар)&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Уильям Паккард|Packard, William]]. ''The Art of the Playwright''. Thunder's Mouth Press. 1997&lt;/ref&gt;

Кейбір деректерде ерте грек драмасының кезеңінде бас кейіпкер автор, режиссер және актер рөлдерін қатар атқарғаны, бұл міндеттер тек кейінірек жеке адамдарға бөлінгені айтылады.&lt;ref&gt;{{Cite book|url= https://books.google.com/books?id=0jhjDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+definition+classical+greece&amp;pg=PT235|title=Moreno's Personality Theory and its Relationship to Psychodrama: A Philosophical, Developmental and Therapeutic Perspective|last=Telias|first=Rozei|date=2018-07-06|publisher=Routledge|isbn=9781351021081|language=en}}&lt;/ref&gt;

Сондай-ақ, автор бас кейіпкер, ''[[дейтерагонист]]'' және ''[[тритагонист]]'' сияқты терминдерді әдейі жасамаған деген тұжырым да бар, себебі ол актерлерге тек рөлдерін ғана белгілеген.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=lgpaDwAAQBAJ&amp;q=protagonist+protagonistes+classical+greece&amp;pg=PT513|title=History of the Literature of Ancient Greece|last=Bart|first=M. P.|date=2018-03-22|publisher=Charles River Editors|isbn=9781632956316|language=en}}{{Dead link|date=September 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; Дегенмен, актерлер сахнада нақты рөлдік аймақтармен бөлінген: бас кейіпкер орта есіктен, дейтерагонист оң жақтан, тритагоніст сол жақтан шығатын болған.

Ежелгі Грекияда &quot;бас кейіпкер&quot; ұғымы &quot;қаһарман&quot; ұғымынан бөлінеді, себебі &quot;қаһарман&quot; әдетте жартылай құдайға айналған адамды білдіретін болған.&lt;ref name = storey84&gt;{{Cite book|title=A Guide to Ancient Greek Drama|last1=Storey|first1=Ian|last2=Allan|first2=Arlene|publisher=Blackwell Publishing|year=2008|isbn=978-1405102148|location=Malden, MA|pages=[https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84 84]|url=https://archive.org/details/guidetoancientgr0000stor/page/84}}&lt;/ref&gt;

== Түрлері ==

=== Қаһарман / Қаһарман әйел ===
Көркем әдебиетте [[қаһарман]] (ер адам) немесе қаһарман әйел (әйел адам) басты кейіпкер ретінде жетістіктері мен асыл қасиеттері үшін құрметке ие болады.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.britannica.com/art/hero-literary-and-cultural-figure |title=Hero |publisher=Britannica |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt; Қаһармандар батылдығы, ерлігі, ізгілігі мен ар-намысы үшін мадақталады және көбінесе оқиғаның «жақсы жағы» ретінде бейнеленеді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/hero |title=Hero |publisher=Merriam-Webster |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысал ретінде DC Comics-тің [[Супермен]] (қаһарман) және ''[[Аштар ойыны]]'' шығармасындағы [[Катнисс Эвердин]] (қаһарман әйел) кейіпкерлері жатады.

=== Антиқаһарман ===
Антиқаһарман (кейде анти-қаһарман деп те жазылады) немесе антиқаһарман әйел — бұл дәстүрлі қаһармандық қасиеттерге (идеализм, батылдық, мораль) ие емес басты кейіпкер.

Мысал ретінде: ''Қара бидайда ұстаушы'' романындағы [[Холден Колфилд]], ''Аспен кеткендер'' шығармасындағы [[Скарлетт О’Хара]], ''[[Ұлы Гэтсби]]'' романындағы [[Джей Гэтсби]] және [[Жамандыққа бет бұру]] телехикаясындағы [[Уолтер Уайт]].

=== Қайғылы қаһарман ===
Қайғылы қаһарман — бұл трагедия жанрындағы басты кейіпкер.

Мысалдар: Софоклдің ''[[Эдип патша]]'' шығармасындағы [[Эдип]] және Шекспирдің ''[[Гамлет]]'' пьесасындағы [[Гамлет ханзада]].

=== Зұлым басты кейіпкер ===
Басты кейіпкер әрқашан дәстүрлі түрде жақсы бола бермейді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://public.ebookcentral.proquest.com/choice/publicfullrecord.aspx?p=1118755 |title=A Dictionary of Literary Terms and Literary Theory |publisher=John Wiley &amp; Sons, Incorporated |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt; Қаһарман кейіпкерге қарама-қарсы, зұлым басты кейіпкер — бұл зұлым кейіпкер, ол қаншалықты жаман болса да, оқиғаның алға жылжуына себеп болады. Бұл сипаттарға қатігездік, арамдық және жауыздық кіруі мүмкін.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.dictionary.com/browse/villain |title=Villain |publisher=Dictionary.com |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысалдар: Владимир Набоковтың ''Лолита'' романындағы Хумберт Хумберт&lt;ref&gt;{{Cite book|last1=Byford|first1=Andy|url=https://books.google.com/books?id=CjPNDwAAQBAJ&amp;q=%22villain+protagonist%22&amp;pg=PA137|title=Transnational Russian Studies|last2=Doak|first2=Connor|last3=Hutchings|first3=Stephen|date=2020-01-30|publisher=Oxford University Press|isbn=978-1-78962-087-0|language=en}}&lt;/ref&gt; және [[Уильям Шекспир]]дің ''Ричард III'' пьесасындағы басты кейіпкер.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=NLFPAAAAMAAJ&amp;q=%22villain+protagonist%22&amp;pg=PA376|title=The Encyclopedia Americana: A Library of Universal Knowledge|date=1918|publisher=Encyclopedia Americana Corporation|language=en}}&lt;/ref&gt;

=== Қосалқы басты кейіпкер ===
Қосалқы басты кейіпкер пайда болған жағдайда, оқиға шеткері көрінетін кейіпкердің көзқарасымен баяндалады. Бұл кейіпкер оқиғаның негізгі желісіне тікелей қатыспауы мүмкін, бірақ оқиғаның баяндалуына себепкер болады. Қосалқы басты кейіпкер оқиғаны баяндаушы ретінде көрініп, негізгі әрекетті басқа кейіпкермен байланыстыруы мүмкін.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.litcharts.com/literary-devices-and-terms/protagonist|title=Protagonist |publisher=LitCharts |access-date=28 сәуір 2021}}&lt;/ref&gt;

Мысал ретінде ''[[Ұлы Гэтсби]]'' романындағы Никті атауға болады.{{Cn|date=желтоқсан 2023}}

== Қосымша мысалдар ==
Эврипидтің ''Гипполит'' пьесасы бір мезгілде екі басты кейіпкерге ие болуы мүмкін. Бірінші жартысында Федра басты кейіпкер болып көрінеді, бірақ ол пьесаның ортасында қайтыс болады. Кейінірек оның өгей ұлы, атауы аталған Гипполит, негізгі рөлге шығады.&lt;ref&gt;Euripides. ''Hippolytos''. Oxford University Press (1992)&lt;/ref&gt;

Хенрик Ибсеннің ''Шебер құрылысшы'' пьесасында басты кейіпкер — сәулетші Халвард Солнес. Оның өліміне себепші болатын жас әйел — Хильда Вангель — антагонист болып табылады.&lt;ref&gt;Ibsen, Henrik. Meyer, Michael Leverson. editor. ''Ibsen Plays: 1: Ghosts; The Wild Duck; The Master Builder''. Dramatists Play Service Inc. (1980)&lt;/ref&gt;

Шекспирдің ''Ромео мен Джульетта'' пьесасында Ромео — басты кейіпкер. Ол Джульеттамен қарым-қатынасты дамытуға ұмтылады, ал Тибальт антагонист ретінде оған кедергі келтіреді.&lt;ref&gt;Shakespeare, William. ''Romeo and Juliet''. Bloomsbury Arden Shakespeare; Third edition (2012)&lt;/ref&gt;

Шекспирдің ''[[Гамлет]]'' пьесасында Гамлет — басты кейіпкер, ол әкесінің өлімі үшін кек алуға тырысады. Оған қарсы тұратын кейіпкер — Клавдий. Дегенмен, кейбір жағдайда Гамлеттің басты жауы — өзі.&lt;ref&gt;Shakespeare, William. ''Hamlet''. Simon &amp; Schuster (1992)&lt;/ref&gt;

Кейде туындыда жалған басты кейіпкер болады — ол оқиғаның басында басты кейіпкер болып көрініп, кенеттен жоғалып кетеді. [[Альфред Хичкок]]тың ''Психо'' (1960) фильміндегі Мэрион — осындай мысал.&lt;ref&gt;Kolker, Robert Phillip. ''Alfred Hitchcock's Psycho: A Casebook''. Oxford University Press (2004)&lt;/ref&gt;

Кейбір романдар бірнеше баяндау желісін қамтып, әрқайсысының өз басты кейіпкері болады. Александр Солженицыннің ''Бірінші шеңбер'' шығармасында гулаг лагерінде өмір сүріп жатқан әртүрлі кейіпкерлер сипатталады.&lt;ref&gt;''The Solzhenitsyn Reader: New and Essential Writings, 1947–2005: Aleksandr Solzhenitsyn'', Edward E. Ericson, Jr., Daniel J. Mahoney.&lt;/ref&gt; [[Лев Толстой]]дың ''[[Соғыс және бейбітшілік]]'' романында соғысқа қатысы бар он бес басты кейіпкер бар.&lt;ref&gt;Moser, Charles. 1992. ''Encyclopedia of Russian Literature''. Cambridge University Press. 298–300-беттер.&lt;/ref&gt;

Көпшілік басты кейіпкерді қаһарманмен және батырлық қасиеттермен теңестіргенімен, бұл әрдайым дұрыс емес. Кейде басты кейіпкер зұлым болуы мүмкін. Мысалы: ''[[Өкіл әке]]'' (1972–1990) фильмдер топтамасындағы [[Майкл Корлеоне]].

Кей жағдайда басты кейіпкер адам емес. [[Ричард Адамс]]тың ''Уотершип төбесі'' романында [[антропоморфизм|антропоморфты]] қояндар тобы, бастаушысы Хейзел, мекендерін жою туралы аян көріп, жаңа үй іздеп қауіпті саяхатқа аттанады.&lt;ref&gt;Adams, Richard, 1920–2016. Watership Down. London: Rex Collings Ltd, 1972.&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Терминология]]</text>
      <sha1>m9ancr7x6c12jxkboqlvsfjgrhibstl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Антагонист</title>
    <ns>0</ns>
    <id>761552</id>
    <revision>
      <id>3484425</id>
      <timestamp>2025-06-29T04:18:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>Жаңа бетте: '''Антагонист''' — бұл әңгімеде [[протагонист]]тің басты жауы немесе қарсыласы ретінде көрсетілетін кейіпкер және ол жиі [[зұлымдық|зұлым]] ретінде бейнеленеді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www2.uncp.edu/home/canada/work/allam/general/glossary.htm |title=Glossary of Literary Terms |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150326...</comment>
      <origin>3484425</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4064" sha1="sefkys8nelnkgfojdq98vrgpytstv2b" xml:space="preserve">'''Антагонист''' — бұл әңгімеде [[протагонист]]тің басты жауы немесе қарсыласы ретінде көрсетілетін кейіпкер және ол жиі [[зұлымдық|зұлым]] ретінде бейнеленеді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www2.uncp.edu/home/canada/work/allam/general/glossary.htm |title=Glossary of Literary Terms |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150326062735/http://www2.uncp.edu/home/canada/work/allam/general/glossary.htm |archive-date=26 March 2015 }} 27 March 2015 &lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://highered.mheducation.com/sites/0072405228/student_view0/drama_glossary.html |title=Glossary of Drama Terms |publisher=Online Learning Center }} 27 March 2015&lt;/ref&gt;

== Этимология ==
«Антагонист» сөзі ағылшын тіліне [[грек тілі|грекше]] ἀνταγωνιστής – ''antagonistēs'' сөзінен енген. Ол «қарсылас, бәсекелес, дұшпан, жау, бақталас» деген мағынаны білдіреді және ''anti-'' («қарсы») мен ''agonizesthai'' («жүлде үшін күресу») деген сөздерден құралған.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.etymonline.com/index.php?search=antagonist&amp;searchmode=none |title=Antagonist |publisher=Online Etymology Dictionary |access-date=28 November 2010}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;&lt;/ref&gt;

== Түрлері ==
=== Батырлар мен зұлымдар ===
Антагонист көбіне протагонистке және оның орнатқан тәртібіне қарсы қойылады.&lt;ref name=&quot;Gunderman 2017&quot;&gt;{{cite journal |last1=Gunderman |first1=Hannah C. |date=May 2017 |title=Blurring the Protagonist/Antagonist Binary through a Geopolitics of Peace: Star Trek's Cardassians, Antagonists of the Alpha Quadrant |journal=The Geographical Bulletin |volume=58 |issue=1 |pages=52–53}}&lt;/ref&gt; Әңгімелерде протагонист жиі [[батыр]] ретінде, ал антагонист [[зұлым]] ретінде бейнеленеді. Мысалы, ''[[Гарри Поттер]]'' әңгімесінде [[Гарри Поттер (кейіпкер)|Гарри Поттер]] және [[Лорд Волан-де-Морт]] сияқты. Дегенмен, антагонист әрдайым зұлым кейіпкер бола бермейді. Кейбір туындыларда, мысалы ''[[Death Note]]'' анимесіндегі [[Лайт Ягами]] мен [[L (Death Note)|L]] арасындағы қарама-қайшылықта, протагонист зұлым болса, антагонист оң кейіпкер болуы мүмкін.

Антагонистер әдетте моральдық таңдаулары жағынан протагонистерге қарағанда теріс сипатталады. Бұл тәсіл жазушының шығармада қақтығысты туғызу үшін қолданылады. Дегенмен бұл жай ғана дәстүрлі әдіс. Бұл шартты бұзатын мысал ретінде ''[[Макбет]]'' пьесасындағы [[Макдуф (Макбет)|Макдуфты]] атауға болады. Ол – протагонист [[Макбет (Макбет)|Макбетке]] қарсы тұратын кейіпкер, бірақ оның мақсаты моральдық тұрғыдан дұрыс.

[[Теледидар]]дан мысалдар ретінде ''[[Dallas (телехикая)|Dallas]]'' телехикаясындағы [[J.R. Ewing]] ([[Ларри Хэгман]]) және ''[[Dynasty (1981 телехикая)|Dynasty]]'' телехикаясындағы [[Алексис Колби]] ([[Джоан Коллинз]]) кейіпкерлерін атауға болады. Екеуі де өз шоуының рейтингін көтеру үшін ерекше кейіпкерлерге айналған.</text>
      <sha1>sefkys8nelnkgfojdq98vrgpytstv2b</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484426</id>
      <parentid>3484425</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T04:19:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Этимология */</comment>
      <origin>3484426</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4052" sha1="tcmzsi24c7p9uuflfcl8hzp4jm3s4im" xml:space="preserve">'''Антагонист''' — бұл әңгімеде [[протагонист]]тің басты жауы немесе қарсыласы ретінде көрсетілетін кейіпкер және ол жиі [[зұлымдық|зұлым]] ретінде бейнеленеді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www2.uncp.edu/home/canada/work/allam/general/glossary.htm |title=Glossary of Literary Terms |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150326062735/http://www2.uncp.edu/home/canada/work/allam/general/glossary.htm |archive-date=26 March 2015 }} 27 March 2015 &lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://highered.mheducation.com/sites/0072405228/student_view0/drama_glossary.html |title=Glossary of Drama Terms |publisher=Online Learning Center }} 27 March 2015&lt;/ref&gt;

== Этимология ==
«Антагонист» сөзі ағылшын тіліне [[грек тілі|грекше]] ἀνταγωνιστής – ''antagonistēs'' сөзінен енген. Ол «қарсылас, бәсекелес, дұшпан, жау, бақталас» деген мағынаны білдіреді және ''anti-'' («қарсы») мен ''agonizesthai'' («жүлде үшін күресу») деген сөздерден құралған.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.etymonline.com/index.php?search=antagonist&amp;searchmode=none |title=Antagonist |publisher=Online Etymology Dictionary |access-date=28 November 2010}}&lt;/ref&gt;

== Түрлері ==
=== Батырлар мен зұлымдар ===
Антагонист көбіне протагонистке және оның орнатқан тәртібіне қарсы қойылады.&lt;ref name=&quot;Gunderman 2017&quot;&gt;{{cite journal |last1=Gunderman |first1=Hannah C. |date=May 2017 |title=Blurring the Protagonist/Antagonist Binary through a Geopolitics of Peace: Star Trek's Cardassians, Antagonists of the Alpha Quadrant |journal=The Geographical Bulletin |volume=58 |issue=1 |pages=52–53}}&lt;/ref&gt; Әңгімелерде протагонист жиі [[батыр]] ретінде, ал антагонист [[зұлым]] ретінде бейнеленеді. Мысалы, ''[[Гарри Поттер]]'' әңгімесінде [[Гарри Поттер (кейіпкер)|Гарри Поттер]] және [[Лорд Волан-де-Морт]] сияқты. Дегенмен, антагонист әрдайым зұлым кейіпкер бола бермейді. Кейбір туындыларда, мысалы ''[[Death Note]]'' анимесіндегі [[Лайт Ягами]] мен [[L (Death Note)|L]] арасындағы қарама-қайшылықта, протагонист зұлым болса, антагонист оң кейіпкер болуы мүмкін.

Антагонистер әдетте моральдық таңдаулары жағынан протагонистерге қарағанда теріс сипатталады. Бұл тәсіл жазушының шығармада қақтығысты туғызу үшін қолданылады. Дегенмен бұл жай ғана дәстүрлі әдіс. Бұл шартты бұзатын мысал ретінде ''[[Макбет]]'' пьесасындағы [[Макдуф (Макбет)|Макдуфты]] атауға болады. Ол – протагонист [[Макбет (Макбет)|Макбетке]] қарсы тұратын кейіпкер, бірақ оның мақсаты моральдық тұрғыдан дұрыс.

[[Теледидар]]дан мысалдар ретінде ''[[Dallas (телехикая)|Dallas]]'' телехикаясындағы [[J.R. Ewing]] ([[Ларри Хэгман]]) және ''[[Dynasty (1981 телехикая)|Dynasty]]'' телехикаясындағы [[Алексис Колби]] ([[Джоан Коллинз]]) кейіпкерлерін атауға болады. Екеуі де өз шоуының рейтингін көтеру үшін ерекше кейіпкерлерге айналған.</text>
      <sha1>tcmzsi24c7p9uuflfcl8hzp4jm3s4im</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484427</id>
      <parentid>3484426</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T04:19:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Түрлері */</comment>
      <origin>3484427</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4108" sha1="bnrn4kqmv1op86mw7jv25flmm9l7gcw" xml:space="preserve">'''Антагонист''' — бұл әңгімеде [[протагонист]]тің басты жауы немесе қарсыласы ретінде көрсетілетін кейіпкер және ол жиі [[зұлымдық|зұлым]] ретінде бейнеленеді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www2.uncp.edu/home/canada/work/allam/general/glossary.htm |title=Glossary of Literary Terms |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150326062735/http://www2.uncp.edu/home/canada/work/allam/general/glossary.htm |archive-date=26 March 2015 }} 27 March 2015 &lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://highered.mheducation.com/sites/0072405228/student_view0/drama_glossary.html |title=Glossary of Drama Terms |publisher=Online Learning Center }} 27 March 2015&lt;/ref&gt;

== Этимология ==
«Антагонист» сөзі ағылшын тіліне [[грек тілі|грекше]] ἀνταγωνιστής – ''antagonistēs'' сөзінен енген. Ол «қарсылас, бәсекелес, дұшпан, жау, бақталас» деген мағынаны білдіреді және ''anti-'' («қарсы») мен ''agonizesthai'' («жүлде үшін күресу») деген сөздерден құралған.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.etymonline.com/index.php?search=antagonist&amp;searchmode=none |title=Antagonist |publisher=Online Etymology Dictionary |access-date=28 November 2010}}&lt;/ref&gt;

== Түрлері ==
=== Батырлар мен зұлымдар ===
Антагонист көбіне протагонистке және оның орнатқан тәртібіне қарсы қойылады.&lt;ref name=&quot;Gunderman 2017&quot;&gt;{{cite journal |last1=Gunderman |first1=Hannah C. |date=May 2017 |title=Blurring the Protagonist/Antagonist Binary through a Geopolitics of Peace: Star Trek's Cardassians, Antagonists of the Alpha Quadrant |journal=The Geographical Bulletin |volume=58 |issue=1 |pages=52–53}}&lt;/ref&gt; Әңгімелерде протагонист жиі [[батыр]] ретінде, ал антагонист [[зұлым]] ретінде бейнеленеді. Мысалы, ''[[Гарри Поттер]]'' әңгімесінде [[Гарри Поттер (кейіпкер)|Гарри Поттер]] және [[Лорд Волан-де-Морт]] сияқты. Дегенмен, антагонист әрдайым зұлым кейіпкер бола бермейді. Кейбір туындыларда, мысалы ''[[Death Note]]'' анимесіндегі [[Лайт Ягами]] мен [[L (Death Note)|L]] арасындағы қарама-қайшылықта, протагонист зұлым болса, антагонист оң кейіпкер болуы мүмкін.

Антагонистер әдетте моральдық таңдаулары жағынан протагонистерге қарағанда теріс сипатталады. Бұл тәсіл жазушының шығармада қақтығысты туғызу үшін қолданылады. Дегенмен бұл жай ғана дәстүрлі әдіс. Бұл шартты бұзатын мысал ретінде ''[[Макбет]]'' пьесасындағы [[Макдуф (Макбет)|Макдуфты]] атауға болады. Ол – протагонист [[Макбет (Макбет)|Макбетке]] қарсы тұратын кейіпкер, бірақ оның мақсаты моральдық тұрғыдан дұрыс.

[[Теледидар]]дан мысалдар ретінде ''[[Dallas (телехикая)|Dallas]]'' телехикаясындағы [[J.R. Ewing]] ([[Ларри Хэгман]]) және ''[[Dynasty (1981 телехикая)|Dynasty]]'' телехикаясындағы [[Алексис Колби]] ([[Джоан Коллинз]]) кейіпкерлерін атауға болады. Екеуі де өз шоуының рейтингін көтеру үшін ерекше кейіпкерлерге айналған.
== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>bnrn4kqmv1op86mw7jv25flmm9l7gcw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484428</id>
      <parentid>3484427</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T04:20:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Батырлар мен зұлымдар */</comment>
      <origin>3484428</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4103" sha1="e4znqu9ukyfpgokcvxoaffltfb3yx44" xml:space="preserve">'''Антагонист''' — бұл әңгімеде [[протагонист]]тің басты жауы немесе қарсыласы ретінде көрсетілетін кейіпкер және ол жиі [[зұлымдық|зұлым]] ретінде бейнеленеді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www2.uncp.edu/home/canada/work/allam/general/glossary.htm |title=Glossary of Literary Terms |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150326062735/http://www2.uncp.edu/home/canada/work/allam/general/glossary.htm |archive-date=26 March 2015 }} 27 March 2015 &lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://highered.mheducation.com/sites/0072405228/student_view0/drama_glossary.html |title=Glossary of Drama Terms |publisher=Online Learning Center }} 27 March 2015&lt;/ref&gt;

== Этимология ==
«Антагонист» сөзі ағылшын тіліне [[грек тілі|грекше]] ἀνταγωνιστής – ''antagonistēs'' сөзінен енген. Ол «қарсылас, бәсекелес, дұшпан, жау, бақталас» деген мағынаны білдіреді және ''anti-'' («қарсы») мен ''agonizesthai'' («жүлде үшін күресу») деген сөздерден құралған.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.etymonline.com/index.php?search=antagonist&amp;searchmode=none |title=Antagonist |publisher=Online Etymology Dictionary |access-date=28 November 2010}}&lt;/ref&gt;

== Түрлері ==
=== Батырлар мен зұлымдар ===
Антагонист көбіне протагонистке және оның орнатқан тәртібіне қарсы қойылады.&lt;ref name=&quot;Gunderman 2017&quot;&gt;{{cite journal |last1=Gunderman |first1=Hannah C. |date=May 2017 |title=Blurring the Protagonist/Antagonist Binary through a Geopolitics of Peace: Star Trek's Cardassians, Antagonists of the Alpha Quadrant |journal=The Geographical Bulletin |volume=58 |issue=1 |pages=52–53}}&lt;/ref&gt; Әңгімелерде протагонист жиі [[батыр]] ретінде, ал антагонист [[зұлым]] ретінде бейнеленеді. Мысалы, ''[[Хәрри Поттер]]'' әңгімесінде [[Хәрри Поттер (кейіпкер)|Гарри Поттер]] және [[Лорд Волдеморт]] сияқты. Дегенмен, антагонист әрдайым зұлым кейіпкер бола бермейді. Кейбір туындыларда, мысалы ''[[Death Note]]'' анимесіндегі [[Лайт Ягами]] мен [[L (Death Note)|L]] арасындағы қарама-қайшылықта, протагонист зұлым болса, антагонист оң кейіпкер болуы мүмкін.

Антагонистер әдетте моральдық таңдаулары жағынан протагонистерге қарағанда теріс сипатталады. Бұл тәсіл жазушының шығармада қақтығысты туғызу үшін қолданылады. Дегенмен бұл жай ғана дәстүрлі әдіс. Бұл шартты бұзатын мысал ретінде ''[[Макбет]]'' пьесасындағы [[Макдуф (Макбет)|Макдуфты]] атауға болады. Ол – протагонист [[Макбет (Макбет)|Макбетке]] қарсы тұратын кейіпкер, бірақ оның мақсаты моральдық тұрғыдан дұрыс.

[[Теледидар]]дан мысалдар ретінде ''[[Dallas (телехикая)|Dallas]]'' телехикаясындағы [[J.R. Ewing]] ([[Ларри Хэгман]]) және ''[[Dynasty (1981 телехикая)|Dynasty]]'' телехикаясындағы [[Алексис Колби]] ([[Джоан Коллинз]]) кейіпкерлерін атауға болады. Екеуі де өз шоуының рейтингін көтеру үшін ерекше кейіпкерлерге айналған.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>e4znqu9ukyfpgokcvxoaffltfb3yx44</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484429</id>
      <parentid>3484428</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T04:21:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Батырлар мен зұлымдар */</comment>
      <origin>3484429</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4109" sha1="2ifjkwmwb4104t56iyo0imagjyja80x" xml:space="preserve">'''Антагонист''' — бұл әңгімеде [[протагонист]]тің басты жауы немесе қарсыласы ретінде көрсетілетін кейіпкер және ол жиі [[зұлымдық|зұлым]] ретінде бейнеленеді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www2.uncp.edu/home/canada/work/allam/general/glossary.htm |title=Glossary of Literary Terms |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150326062735/http://www2.uncp.edu/home/canada/work/allam/general/glossary.htm |archive-date=26 March 2015 }} 27 March 2015 &lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://highered.mheducation.com/sites/0072405228/student_view0/drama_glossary.html |title=Glossary of Drama Terms |publisher=Online Learning Center }} 27 March 2015&lt;/ref&gt;

== Этимология ==
«Антагонист» сөзі ағылшын тіліне [[грек тілі|грекше]] ἀνταγωνιστής – ''antagonistēs'' сөзінен енген. Ол «қарсылас, бәсекелес, дұшпан, жау, бақталас» деген мағынаны білдіреді және ''anti-'' («қарсы») мен ''agonizesthai'' («жүлде үшін күресу») деген сөздерден құралған.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.etymonline.com/index.php?search=antagonist&amp;searchmode=none |title=Antagonist |publisher=Online Etymology Dictionary |access-date=28 November 2010}}&lt;/ref&gt;

== Түрлері ==
=== Қаһармандар мен зұлымдар ===
Антагонист көбіне протагонистке және оның орнатқан тәртібіне қарсы қойылады.&lt;ref name=&quot;Gunderman 2017&quot;&gt;{{cite journal |last1=Gunderman |first1=Hannah C. |date=May 2017 |title=Blurring the Protagonist/Antagonist Binary through a Geopolitics of Peace: Star Trek's Cardassians, Antagonists of the Alpha Quadrant |journal=The Geographical Bulletin |volume=58 |issue=1 |pages=52–53}}&lt;/ref&gt; Әңгімелерде протагонист жиі [[батыр]] ретінде, ал антагонист [[зұлым]] ретінде бейнеленеді. Мысалы, ''[[Хәрри Поттер]]'' әңгімесінде [[Хәрри Поттер (кейіпкер)|Гарри Поттер]] және [[Лорд Волдеморт]] сияқты. Дегенмен, антагонист әрдайым зұлым кейіпкер бола бермейді. Кейбір туындыларда, мысалы ''[[Death Note]]'' анимесіндегі [[Лайт Ягами]] мен [[L (Death Note)|L]] арасындағы қарама-қайшылықта, протагонист зұлым болса, антагонист оң кейіпкер болуы мүмкін.

Антагонистер әдетте моральдық таңдаулары жағынан протагонистерге қарағанда теріс сипатталады. Бұл тәсіл жазушының шығармада қақтығысты туғызу үшін қолданылады. Дегенмен бұл жай ғана дәстүрлі әдіс. Бұл шартты бұзатын мысал ретінде ''[[Макбет]]'' пьесасындағы [[Макдуф (Макбет)|Макдуфты]] атауға болады. Ол – протагонист [[Макбет (Макбет)|Макбетке]] қарсы тұратын кейіпкер, бірақ оның мақсаты моральдық тұрғыдан дұрыс.

[[Теледидар]]дан мысалдар ретінде ''[[Dallas (телехикая)|Dallas]]'' телехикаясындағы [[J.R. Ewing]] ([[Ларри Хэгман]]) және ''[[Dynasty (1981 телехикая)|Dynasty]]'' телехикаясындағы [[Алексис Колби]] ([[Джоан Коллинз]]) кейіпкерлерін атауға болады. Екеуі де өз шоуының рейтингін көтеру үшін ерекше кейіпкерлерге айналған.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>2ifjkwmwb4104t56iyo0imagjyja80x</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484430</id>
      <parentid>3484429</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T04:24:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Қаһармандар мен зұлымдар */</comment>
      <origin>3484430</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4037" sha1="bve1upx6q0sxqfxhnfluho2u51jo0qw" xml:space="preserve">'''Антагонист''' — бұл әңгімеде [[протагонист]]тің басты жауы немесе қарсыласы ретінде көрсетілетін кейіпкер және ол жиі [[зұлымдық|зұлым]] ретінде бейнеленеді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www2.uncp.edu/home/canada/work/allam/general/glossary.htm |title=Glossary of Literary Terms |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150326062735/http://www2.uncp.edu/home/canada/work/allam/general/glossary.htm |archive-date=26 March 2015 }} 27 March 2015 &lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://highered.mheducation.com/sites/0072405228/student_view0/drama_glossary.html |title=Glossary of Drama Terms |publisher=Online Learning Center }} 27 March 2015&lt;/ref&gt;

== Этимология ==
«Антагонист» сөзі ағылшын тіліне [[грек тілі|грекше]] ἀνταγωνιστής – ''antagonistēs'' сөзінен енген. Ол «қарсылас, бәсекелес, дұшпан, жау, бақталас» деген мағынаны білдіреді және ''anti-'' («қарсы») мен ''agonizesthai'' («жүлде үшін күресу») деген сөздерден құралған.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.etymonline.com/index.php?search=antagonist&amp;searchmode=none |title=Antagonist |publisher=Online Etymology Dictionary |access-date=28 November 2010}}&lt;/ref&gt;

== Түрлері ==
=== Қаһармандар мен зұлымдар ===
Антагонист көбіне протагонистке және оның орнатқан тәртібіне қарсы қойылады.&lt;ref name=&quot;Gunderman 2017&quot;&gt;{{cite journal |last1=Gunderman |first1=Hannah C. |date=May 2017 |title=Blurring the Protagonist/Antagonist Binary through a Geopolitics of Peace: Star Trek's Cardassians, Antagonists of the Alpha Quadrant |journal=The Geographical Bulletin |volume=58 |issue=1 |pages=52–53}}&lt;/ref&gt; Әңгімелерде протагонист жиі [[батыр]] ретінде, ал антагонист зұлым ретінде бейнеленеді. Мысалы, ''[[Хәрри Поттер]]'' әңгімесінде [[Хәрри Поттер (кейіпкер)|Хәрри Поттер]] және [[Лорд Волдеморт]] сияқты. Дегенмен, антагонист әрдайым зұлым кейіпкер бола бермейді. Кейбір туындыларда, мысалы ''Death Note'' анимесіндегі Лайт Ягами мен [[L (Death Note)|L]] арасындағы қарама-қайшылықта, протагонист зұлым болса, антагонист оң кейіпкер болуы мүмкін.

Антагонистер әдетте моральдық таңдаулары жағынан протагонистерге қарағанда теріс сипатталады. Бұл тәсіл жазушының шығармада қақтығысты туғызу үшін қолданылады. Дегенмен бұл жай ғана дәстүрлі әдіс. Бұл шартты бұзатын мысал ретінде ''[[Макбет]]'' пьесасындағы Макдуфты атауға болады. Ол – протагонист Макбетке қарсы тұратын кейіпкер, бірақ оның мақсаты моральдық тұрғыдан дұрыс.

[[Теледидар]]дан мысалдар ретінде ''[[Даллас (телесериал)|Dallas]]'' телехикаясындағы J.R. Ewing ([[Ларри Хэгман]]) және ''[[Dynasty (1981 телехикая)|Dynasty]]'' телехикаясындағы [[Алексис Колби]] ([[Джоан Коллинз]]) кейіпкерлерін атауға болады. Екеуі де өз шоуының рейтингін көтеру үшін ерекше кейіпкерлерге айналған.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}</text>
      <sha1>bve1upx6q0sxqfxhnfluho2u51jo0qw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484431</id>
      <parentid>3484430</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T04:24:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>«[[Санат:Терминология|Терминология]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен)</comment>
      <origin>3484431</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4078" sha1="ggrrcxt8rjyrfsevrzi7oujilyiqi3o" xml:space="preserve">'''Антагонист''' — бұл әңгімеде [[протагонист]]тің басты жауы немесе қарсыласы ретінде көрсетілетін кейіпкер және ол жиі [[зұлымдық|зұлым]] ретінде бейнеленеді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www2.uncp.edu/home/canada/work/allam/general/glossary.htm |title=Glossary of Literary Terms |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150326062735/http://www2.uncp.edu/home/canada/work/allam/general/glossary.htm |archive-date=26 March 2015 }} 27 March 2015 &lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://highered.mheducation.com/sites/0072405228/student_view0/drama_glossary.html |title=Glossary of Drama Terms |publisher=Online Learning Center }} 27 March 2015&lt;/ref&gt;

== Этимология ==
«Антагонист» сөзі ағылшын тіліне [[грек тілі|грекше]] ἀνταγωνιστής – ''antagonistēs'' сөзінен енген. Ол «қарсылас, бәсекелес, дұшпан, жау, бақталас» деген мағынаны білдіреді және ''anti-'' («қарсы») мен ''agonizesthai'' («жүлде үшін күресу») деген сөздерден құралған.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.etymonline.com/index.php?search=antagonist&amp;searchmode=none |title=Antagonist |publisher=Online Etymology Dictionary |access-date=28 November 2010}}&lt;/ref&gt;

== Түрлері ==
=== Қаһармандар мен зұлымдар ===
Антагонист көбіне протагонистке және оның орнатқан тәртібіне қарсы қойылады.&lt;ref name=&quot;Gunderman 2017&quot;&gt;{{cite journal |last1=Gunderman |first1=Hannah C. |date=May 2017 |title=Blurring the Protagonist/Antagonist Binary through a Geopolitics of Peace: Star Trek's Cardassians, Antagonists of the Alpha Quadrant |journal=The Geographical Bulletin |volume=58 |issue=1 |pages=52–53}}&lt;/ref&gt; Әңгімелерде протагонист жиі [[батыр]] ретінде, ал антагонист зұлым ретінде бейнеленеді. Мысалы, ''[[Хәрри Поттер]]'' әңгімесінде [[Хәрри Поттер (кейіпкер)|Хәрри Поттер]] және [[Лорд Волдеморт]] сияқты. Дегенмен, антагонист әрдайым зұлым кейіпкер бола бермейді. Кейбір туындыларда, мысалы ''Death Note'' анимесіндегі Лайт Ягами мен [[L (Death Note)|L]] арасындағы қарама-қайшылықта, протагонист зұлым болса, антагонист оң кейіпкер болуы мүмкін.

Антагонистер әдетте моральдық таңдаулары жағынан протагонистерге қарағанда теріс сипатталады. Бұл тәсіл жазушының шығармада қақтығысты туғызу үшін қолданылады. Дегенмен бұл жай ғана дәстүрлі әдіс. Бұл шартты бұзатын мысал ретінде ''[[Макбет]]'' пьесасындағы Макдуфты атауға болады. Ол – протагонист Макбетке қарсы тұратын кейіпкер, бірақ оның мақсаты моральдық тұрғыдан дұрыс.

[[Теледидар]]дан мысалдар ретінде ''[[Даллас (телесериал)|Dallas]]'' телехикаясындағы J.R. Ewing ([[Ларри Хэгман]]) және ''[[Dynasty (1981 телехикая)|Dynasty]]'' телехикаясындағы [[Алексис Колби]] ([[Джоан Коллинз]]) кейіпкерлерін атауға болады. Екеуі де өз шоуының рейтингін көтеру үшін ерекше кейіпкерлерге айналған.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Терминология]]</text>
      <sha1>ggrrcxt8rjyrfsevrzi7oujilyiqi3o</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484432</id>
      <parentid>3484431</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T04:27:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <origin>3484432</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4274" sha1="agfhd3x825ezx5nzv4wr0y13vkqe4zp" xml:space="preserve">[[File:Massalitinov and Knipper in Hamlet 1911.jpg|thumb|right|[[King Claudius]], the antagonist, is married to Queen [[Gertrude (Hamlet)|Gertrude]] in [[William Shakespeare]]'s ''[[Hamlet]]''.]]
'''Антагонист''' — бұл әңгімеде [[протагонист]]тің басты жауы немесе қарсыласы ретінде көрсетілетін кейіпкер және ол жиі [[зұлымдық|зұлым]] ретінде бейнеленеді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www2.uncp.edu/home/canada/work/allam/general/glossary.htm |title=Glossary of Literary Terms |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150326062735/http://www2.uncp.edu/home/canada/work/allam/general/glossary.htm |archive-date=26 March 2015 }} 27 March 2015 &lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://highered.mheducation.com/sites/0072405228/student_view0/drama_glossary.html |title=Glossary of Drama Terms |publisher=Online Learning Center }} 27 March 2015&lt;/ref&gt;

== Этимология ==
«Антагонист» сөзі ағылшын тіліне [[грек тілі|грекше]] ἀνταγωνιστής – ''antagonistēs'' сөзінен енген. Ол «қарсылас, бәсекелес, дұшпан, жау, бақталас» деген мағынаны білдіреді және ''anti-'' («қарсы») мен ''agonizesthai'' («жүлде үшін күресу») деген сөздерден құралған.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.etymonline.com/index.php?search=antagonist&amp;searchmode=none |title=Antagonist |publisher=Online Etymology Dictionary |access-date=28 November 2010}}&lt;/ref&gt;

== Түрлері ==
=== Қаһармандар мен зұлымдар ===
Антагонист көбіне протагонистке және оның орнатқан тәртібіне қарсы қойылады.&lt;ref name=&quot;Gunderman 2017&quot;&gt;{{cite journal |last1=Gunderman |first1=Hannah C. |date=May 2017 |title=Blurring the Protagonist/Antagonist Binary through a Geopolitics of Peace: Star Trek's Cardassians, Antagonists of the Alpha Quadrant |journal=The Geographical Bulletin |volume=58 |issue=1 |pages=52–53}}&lt;/ref&gt; Әңгімелерде протагонист жиі [[батыр]] ретінде, ал антагонист зұлым ретінде бейнеленеді. Мысалы, ''[[Хәрри Поттер]]'' әңгімесінде [[Хәрри Поттер (кейіпкер)|Хәрри Поттер]] және [[Лорд Волдеморт]] сияқты. Дегенмен, антагонист әрдайым зұлым кейіпкер бола бермейді. Кейбір туындыларда, мысалы ''Death Note'' анимесіндегі Лайт Ягами мен [[L (Death Note)|L]] арасындағы қарама-қайшылықта, протагонист зұлым болса, антагонист оң кейіпкер болуы мүмкін.

Антагонистер әдетте моральдық таңдаулары жағынан протагонистерге қарағанда теріс сипатталады. Бұл тәсіл жазушының шығармада қақтығысты туғызу үшін қолданылады. Дегенмен бұл жай ғана дәстүрлі әдіс. Бұл шартты бұзатын мысал ретінде ''[[Макбет]]'' пьесасындағы Макдуфты атауға болады. Ол – протагонист Макбетке қарсы тұратын кейіпкер, бірақ оның мақсаты моральдық тұрғыдан дұрыс.

[[Теледидар]]дан мысалдар ретінде ''[[Даллас (телесериал)|Dallas]]'' телехикаясындағы J.R. Ewing ([[Ларри Хэгман]]) және ''[[Dynasty (1981 телехикая)|Dynasty]]'' телехикаясындағы [[Алексис Колби]] ([[Джоан Коллинз]]) кейіпкерлерін атауға болады. Екеуі де өз шоуының рейтингін көтеру үшін ерекше кейіпкерлерге айналған.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Терминология]]</text>
      <sha1>agfhd3x825ezx5nzv4wr0y13vkqe4zp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484433</id>
      <parentid>3484432</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T04:28:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кіріспе бөлімін өңдеді */</comment>
      <origin>3484433</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4317" sha1="rct1jm88jflwyz3s7xgss8kjkxqvywy" xml:space="preserve">[[File:Massalitinov and Knipper in Hamlet 1911.jpg|thumb|right| Уильям Шекспирдің Гамлет пьесасында антагонист Клавдий король патшайым Гертрудаға үйленген.]]
'''Антагонист''' — бұл әңгімеде [[протагонист]]тің басты жауы немесе қарсыласы ретінде көрсетілетін кейіпкер және ол жиі [[зұлымдық|зұлым]] ретінде бейнеленеді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www2.uncp.edu/home/canada/work/allam/general/glossary.htm |title=Glossary of Literary Terms |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150326062735/http://www2.uncp.edu/home/canada/work/allam/general/glossary.htm |archive-date=26 March 2015 }} 27 March 2015 &lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://highered.mheducation.com/sites/0072405228/student_view0/drama_glossary.html |title=Glossary of Drama Terms |publisher=Online Learning Center }} 27 March 2015&lt;/ref&gt;

== Этимология ==
«Антагонист» сөзі ағылшын тіліне [[грек тілі|грекше]] ἀνταγωνιστής – ''antagonistēs'' сөзінен енген. Ол «қарсылас, бәсекелес, дұшпан, жау, бақталас» деген мағынаны білдіреді және ''anti-'' («қарсы») мен ''agonizesthai'' («жүлде үшін күресу») деген сөздерден құралған.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.etymonline.com/index.php?search=antagonist&amp;searchmode=none |title=Antagonist |publisher=Online Etymology Dictionary |access-date=28 November 2010}}&lt;/ref&gt;

== Түрлері ==
=== Қаһармандар мен зұлымдар ===
Антагонист көбіне протагонистке және оның орнатқан тәртібіне қарсы қойылады.&lt;ref name=&quot;Gunderman 2017&quot;&gt;{{cite journal |last1=Gunderman |first1=Hannah C. |date=May 2017 |title=Blurring the Protagonist/Antagonist Binary through a Geopolitics of Peace: Star Trek's Cardassians, Antagonists of the Alpha Quadrant |journal=The Geographical Bulletin |volume=58 |issue=1 |pages=52–53}}&lt;/ref&gt; Әңгімелерде протагонист жиі [[батыр]] ретінде, ал антагонист зұлым ретінде бейнеленеді. Мысалы, ''[[Хәрри Поттер]]'' әңгімесінде [[Хәрри Поттер (кейіпкер)|Хәрри Поттер]] және [[Лорд Волдеморт]] сияқты. Дегенмен, антагонист әрдайым зұлым кейіпкер бола бермейді. Кейбір туындыларда, мысалы ''Death Note'' анимесіндегі Лайт Ягами мен [[L (Death Note)|L]] арасындағы қарама-қайшылықта, протагонист зұлым болса, антагонист оң кейіпкер болуы мүмкін.

Антагонистер әдетте моральдық таңдаулары жағынан протагонистерге қарағанда теріс сипатталады. Бұл тәсіл жазушының шығармада қақтығысты туғызу үшін қолданылады. Дегенмен бұл жай ғана дәстүрлі әдіс. Бұл шартты бұзатын мысал ретінде ''[[Макбет]]'' пьесасындағы Макдуфты атауға болады. Ол – протагонист Макбетке қарсы тұратын кейіпкер, бірақ оның мақсаты моральдық тұрғыдан дұрыс.

[[Теледидар]]дан мысалдар ретінде ''[[Даллас (телесериал)|Dallas]]'' телехикаясындағы J.R. Ewing ([[Ларри Хэгман]]) және ''[[Dynasty (1981 телехикая)|Dynasty]]'' телехикаясындағы [[Алексис Колби]] ([[Джоан Коллинз]]) кейіпкерлерін атауға болады. Екеуі де өз шоуының рейтингін көтеру үшін ерекше кейіпкерлерге айналған.

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Терминология]]</text>
      <sha1>rct1jm88jflwyz3s7xgss8kjkxqvywy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484434</id>
      <parentid>3484433</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T04:31:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Қаһармандар мен зұлымдар */</comment>
      <origin>3484434</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9428" sha1="9ou3qiy7cevnr7q0qgqeui6blwzfh41" xml:space="preserve">[[File:Massalitinov and Knipper in Hamlet 1911.jpg|thumb|right| Уильям Шекспирдің Гамлет пьесасында антагонист Клавдий король патшайым Гертрудаға үйленген.]]
'''Антагонист''' — бұл әңгімеде [[протагонист]]тің басты жауы немесе қарсыласы ретінде көрсетілетін кейіпкер және ол жиі [[зұлымдық|зұлым]] ретінде бейнеленеді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www2.uncp.edu/home/canada/work/allam/general/glossary.htm |title=Glossary of Literary Terms |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150326062735/http://www2.uncp.edu/home/canada/work/allam/general/glossary.htm |archive-date=26 March 2015 }} 27 March 2015 &lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://highered.mheducation.com/sites/0072405228/student_view0/drama_glossary.html |title=Glossary of Drama Terms |publisher=Online Learning Center }} 27 March 2015&lt;/ref&gt;

== Этимология ==
«Антагонист» сөзі ағылшын тіліне [[грек тілі|грекше]] ἀνταγωνιστής – ''antagonistēs'' сөзінен енген. Ол «қарсылас, бәсекелес, дұшпан, жау, бақталас» деген мағынаны білдіреді және ''anti-'' («қарсы») мен ''agonizesthai'' («жүлде үшін күресу») деген сөздерден құралған.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.etymonline.com/index.php?search=antagonist&amp;searchmode=none |title=Antagonist |publisher=Online Etymology Dictionary |access-date=28 November 2010}}&lt;/ref&gt;

== Түрлері ==
=== Қаһармандар мен зұлымдар ===
Антагонист көбіне протагонистке және оның орнатқан тәртібіне қарсы қойылады.&lt;ref name=&quot;Gunderman 2017&quot;&gt;{{cite journal |last1=Gunderman |first1=Hannah C. |date=May 2017 |title=Blurring the Protagonist/Antagonist Binary through a Geopolitics of Peace: Star Trek's Cardassians, Antagonists of the Alpha Quadrant |journal=The Geographical Bulletin |volume=58 |issue=1 |pages=52–53}}&lt;/ref&gt; Әңгімелерде протагонист жиі [[батыр]] ретінде, ал антагонист зұлым ретінде бейнеленеді. Мысалы, ''[[Хәрри Поттер]]'' әңгімесінде [[Хәрри Поттер (кейіпкер)|Хәрри Поттер]] және [[Лорд Волдеморт]] сияқты. Дегенмен, антагонист әрдайым зұлым кейіпкер бола бермейді. Кейбір туындыларда, мысалы ''Death Note'' анимесіндегі Лайт Ягами мен [[L (Death Note)|L]] арасындағы қарама-қайшылықта, протагонист зұлым болса, антагонист оң кейіпкер болуы мүмкін.

Антагонистер әдетте моральдық таңдаулары жағынан протагонистерге қарағанда теріс сипатталады. Бұл тәсіл жазушының шығармада қақтығысты туғызу үшін қолданылады. Дегенмен бұл жай ғана дәстүрлі әдіс. Бұл шартты бұзатын мысал ретінде ''[[Макбет]]'' пьесасындағы Макдуфты атауға болады. Ол – протагонист Макбетке қарсы тұратын кейіпкер, бірақ оның мақсаты моральдық тұрғыдан дұрыс.

[[Теледидар]]дан мысалдар ретінде ''[[Даллас (телесериал)|Dallas]]'' телехикаясындағы J.R. Ewing ([[Ларри Хэгман]]) және ''[[Dynasty (1981 телехикая)|Dynasty]]'' телехикаясындағы [[Алексис Колби]] ([[Джоан Коллинз]]) кейіпкерлерін атауға болады. Екеуі де өз шоуының рейтингін көтеру үшін ерекше кейіпкерлерге айналған.
=== Басқа кейіпкерлер ===
Кейіпкер антагонист болып саналуы үшін зұлым болуы міндетті емес – олар кейде көрерменге немесе оқырманға тек жағымсыз, ақымақтау немесе түсініксіз көрінуі мүмкін. Мысалы, ''[[Қара бидайдағы жасөспірім (роман)|Қара бидайдағы жасөспірім]]'' шығармасында, протагонистен басқа дерлік барлық кейіпкерлер антагонист ретінде көрінеді.&lt;ref name=&quot;Bulman 2007&quot;&gt;{{cite book |last1=Bulman |first1=Colin |title=Creative Writing: A Guide and/or Glossary to Fiction Writing |date=2007 |publisher=Polity Press |isbn=9780745636870 |page=17 |url=https://books.google.com/books?id=LaD4cWyrl_kC&amp;pg=PA17 |via=Google Books}}&lt;/ref&gt; Тағы бір мысал ретінде [[Виктор Гюго]]ның ''[[Кедейлер (роман)|Кедейлер]]'' шығармасындағы [[Жавер]] кейіпкерін атауға болады. Ол зұлым ниет танытпайды, керісінше заңды бұлжытпай орындауға ұмтылады, бірақ бұл ұстаным моральдық және этикалық қайшылықтарға алып келеді.

=== Протагонисттің ішкі қырлары ===
{{Main article|Антиқаһарман}}
Кей жағдайларда антагонист рөлін протагонисттің ішкі қасиеттері немесе осал тұстары атқарады – мысалы, ар-ождан, шешімсіздік немесе қорқыныш.&lt;ref name=&quot;Bulman 2007&quot; /&gt;

=== Тұлғалық емес антагонист ===
Антагонист міндетті түрде адам немесе адамдар тобы болмауы мүмкін. Кейбір жағдайларда антагонист табиғат күші – мысалы, қаланы қиратып жіберетін цунами, алапат дауыл немесе белгілі бір аймақтың қатал табиғи жағдайлары болуы мүмкін. Бұл күштер протагонистке тікелей кедергі келтіруі мүмкін, кейде жанама түрде әсер етеді.&lt;ref&gt;{{cite web |url= http://www.roanestate.edu/owl/ElementsLit.html |title= The Elements of Literature |publisher= roanestate.edu |access-date= 29 April 2013 |archive-date= 30 December 2017 |archive-url= https://web.archive.org/web/20171230010159/http://www.roanestate.edu/owl/ElementsLit.html |url-status= dead }}&lt;/ref&gt;
Сондай-ақ қоғамның нормалары мен ережелері де антагонист рөлінде болуы мүмкін.&lt;ref name=&quot;Bulman 2007&quot; /&gt;

== Қолданысы ==
Антагонист – сюжеттік құрал ретінде қолданылады. Ол протагонистке кедергілер, қақтығыстар немесе сынақтар жасау арқылы драмалық шиеленісті арттырады.&lt;ref name=&quot;Bulman 2007&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;smiley 2005&quot;&gt;{{cite book|last1=Smiley|first1=Sam|title=Playwriting: The Structure of Action|date=2005 |orig-year=First published 1971 by Prentice-Hall|publisher=Yale University Press|isbn=0300107242|pages=133–134|url=https://books.google.com/books?id=uiXZxECZ8YQC&amp;pg=PA143 |via=Google Books}}&lt;/ref&gt; Әрбір шығарма антагониске мұқтаж емес, бірақ әсіресе пьесаларда драма деңгейін көтеру үшін жиі пайдаланылады. Қайғылы туындыларда антагонист – протагонисттің басты қайғысының көзі немесе онымен қарсыласатын кейіпкерлер тобының жетекшісі болады. Комедияда ол протагонистті күлкілі жағдайларға түсіретін кейіпкер рөлін атқарады.&lt;ref name=&quot;smiley 2005&quot; /&gt;

== Антагонистті құру әдістері ==
Жазушы [[Джон Труби]] шынайы қарсылас тек қаһарманның мақсатына жетуіне тосқауыл ғана болмай, сонымен қатар сол мақсатқа өзі де ұмтылатын болуы керек деп тұжырымдайды. Оның айтуынша: «Қаһарман мен қарсылас бір мақсатқа таласқанда ғана олар тікелей әрі қайталанатын қақтығысқа түседі».&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Truby |first=John |url=https://www.worldcat.org/oclc/281139315 |title=The Anatomy of Story: 22 Steps to Becoming a Master Storyteller |date=2008 |publisher=Farrar, Straus and Giroux |isbn=978-0-86547-993-7 |edition=1st |location=New York |pages=46–47 |oclc=281139315}}&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Терминология]]</text>
      <sha1>9ou3qiy7cevnr7q0qgqeui6blwzfh41</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484435</id>
      <parentid>3484434</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T04:32:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Протагонисттің ішкі қырлары */</comment>
      <origin>3484435</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9386" sha1="0y07xafxqpq7hehyh4f4yu5btxeciou" xml:space="preserve">[[File:Massalitinov and Knipper in Hamlet 1911.jpg|thumb|right| Уильям Шекспирдің Гамлет пьесасында антагонист Клавдий король патшайым Гертрудаға үйленген.]]
'''Антагонист''' — бұл әңгімеде [[протагонист]]тің басты жауы немесе қарсыласы ретінде көрсетілетін кейіпкер және ол жиі [[зұлымдық|зұлым]] ретінде бейнеленеді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www2.uncp.edu/home/canada/work/allam/general/glossary.htm |title=Glossary of Literary Terms |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150326062735/http://www2.uncp.edu/home/canada/work/allam/general/glossary.htm |archive-date=26 March 2015 }} 27 March 2015 &lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://highered.mheducation.com/sites/0072405228/student_view0/drama_glossary.html |title=Glossary of Drama Terms |publisher=Online Learning Center }} 27 March 2015&lt;/ref&gt;

== Этимология ==
«Антагонист» сөзі ағылшын тіліне [[грек тілі|грекше]] ἀνταγωνιστής – ''antagonistēs'' сөзінен енген. Ол «қарсылас, бәсекелес, дұшпан, жау, бақталас» деген мағынаны білдіреді және ''anti-'' («қарсы») мен ''agonizesthai'' («жүлде үшін күресу») деген сөздерден құралған.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.etymonline.com/index.php?search=antagonist&amp;searchmode=none |title=Antagonist |publisher=Online Etymology Dictionary |access-date=28 November 2010}}&lt;/ref&gt;

== Түрлері ==
=== Қаһармандар мен зұлымдар ===
Антагонист көбіне протагонистке және оның орнатқан тәртібіне қарсы қойылады.&lt;ref name=&quot;Gunderman 2017&quot;&gt;{{cite journal |last1=Gunderman |first1=Hannah C. |date=May 2017 |title=Blurring the Protagonist/Antagonist Binary through a Geopolitics of Peace: Star Trek's Cardassians, Antagonists of the Alpha Quadrant |journal=The Geographical Bulletin |volume=58 |issue=1 |pages=52–53}}&lt;/ref&gt; Әңгімелерде протагонист жиі [[батыр]] ретінде, ал антагонист зұлым ретінде бейнеленеді. Мысалы, ''[[Хәрри Поттер]]'' әңгімесінде [[Хәрри Поттер (кейіпкер)|Хәрри Поттер]] және [[Лорд Волдеморт]] сияқты. Дегенмен, антагонист әрдайым зұлым кейіпкер бола бермейді. Кейбір туындыларда, мысалы ''Death Note'' анимесіндегі Лайт Ягами мен [[L (Death Note)|L]] арасындағы қарама-қайшылықта, протагонист зұлым болса, антагонист оң кейіпкер болуы мүмкін.

Антагонистер әдетте моральдық таңдаулары жағынан протагонистерге қарағанда теріс сипатталады. Бұл тәсіл жазушының шығармада қақтығысты туғызу үшін қолданылады. Дегенмен бұл жай ғана дәстүрлі әдіс. Бұл шартты бұзатын мысал ретінде ''[[Макбет]]'' пьесасындағы Макдуфты атауға болады. Ол – протагонист Макбетке қарсы тұратын кейіпкер, бірақ оның мақсаты моральдық тұрғыдан дұрыс.

[[Теледидар]]дан мысалдар ретінде ''[[Даллас (телесериал)|Dallas]]'' телехикаясындағы J.R. Ewing ([[Ларри Хэгман]]) және ''[[Dynasty (1981 телехикая)|Dynasty]]'' телехикаясындағы [[Алексис Колби]] ([[Джоан Коллинз]]) кейіпкерлерін атауға болады. Екеуі де өз шоуының рейтингін көтеру үшін ерекше кейіпкерлерге айналған.
=== Басқа кейіпкерлер ===
Кейіпкер антагонист болып саналуы үшін зұлым болуы міндетті емес – олар кейде көрерменге немесе оқырманға тек жағымсыз, ақымақтау немесе түсініксіз көрінуі мүмкін. Мысалы, ''[[Қара бидайдағы жасөспірім (роман)|Қара бидайдағы жасөспірім]]'' шығармасында, протагонистен басқа дерлік барлық кейіпкерлер антагонист ретінде көрінеді.&lt;ref name=&quot;Bulman 2007&quot;&gt;{{cite book |last1=Bulman |first1=Colin |title=Creative Writing: A Guide and/or Glossary to Fiction Writing |date=2007 |publisher=Polity Press |isbn=9780745636870 |page=17 |url=https://books.google.com/books?id=LaD4cWyrl_kC&amp;pg=PA17 |via=Google Books}}&lt;/ref&gt; Тағы бір мысал ретінде [[Виктор Гюго]]ның ''[[Кедейлер (роман)|Кедейлер]]'' шығармасындағы [[Жавер]] кейіпкерін атауға болады. Ол зұлым ниет танытпайды, керісінше заңды бұлжытпай орындауға ұмтылады, бірақ бұл ұстаным моральдық және этикалық қайшылықтарға алып келеді.

=== Протагонисттің ішкі қырлары ===
Кей жағдайларда антагонист рөлін протагонисттің ішкі қасиеттері немесе осал тұстары атқарады – мысалы, ар-ождан, шешімсіздік немесе қорқыныш.&lt;ref name=&quot;Bulman 2007&quot; /&gt;

=== Тұлғалық емес антагонист ===
Антагонист міндетті түрде адам немесе адамдар тобы болмауы мүмкін. Кейбір жағдайларда антагонист табиғат күші – мысалы, қаланы қиратып жіберетін цунами, алапат дауыл немесе белгілі бір аймақтың қатал табиғи жағдайлары болуы мүмкін. Бұл күштер протагонистке тікелей кедергі келтіруі мүмкін, кейде жанама түрде әсер етеді.&lt;ref&gt;{{cite web |url= http://www.roanestate.edu/owl/ElementsLit.html |title= The Elements of Literature |publisher= roanestate.edu |access-date= 29 April 2013 |archive-date= 30 December 2017 |archive-url= https://web.archive.org/web/20171230010159/http://www.roanestate.edu/owl/ElementsLit.html |url-status= dead }}&lt;/ref&gt;
Сондай-ақ қоғамның нормалары мен ережелері де антагонист рөлінде болуы мүмкін.&lt;ref name=&quot;Bulman 2007&quot; /&gt;

== Қолданысы ==
Антагонист – сюжеттік құрал ретінде қолданылады. Ол протагонистке кедергілер, қақтығыстар немесе сынақтар жасау арқылы драмалық шиеленісті арттырады.&lt;ref name=&quot;Bulman 2007&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;smiley 2005&quot;&gt;{{cite book|last1=Smiley|first1=Sam|title=Playwriting: The Structure of Action|date=2005 |orig-year=First published 1971 by Prentice-Hall|publisher=Yale University Press|isbn=0300107242|pages=133–134|url=https://books.google.com/books?id=uiXZxECZ8YQC&amp;pg=PA143 |via=Google Books}}&lt;/ref&gt; Әрбір шығарма антагониске мұқтаж емес, бірақ әсіресе пьесаларда драма деңгейін көтеру үшін жиі пайдаланылады. Қайғылы туындыларда антагонист – протагонисттің басты қайғысының көзі немесе онымен қарсыласатын кейіпкерлер тобының жетекшісі болады. Комедияда ол протагонистті күлкілі жағдайларға түсіретін кейіпкер рөлін атқарады.&lt;ref name=&quot;smiley 2005&quot; /&gt;

== Антагонистті құру әдістері ==
Жазушы [[Джон Труби]] шынайы қарсылас тек қаһарманның мақсатына жетуіне тосқауыл ғана болмай, сонымен қатар сол мақсатқа өзі де ұмтылатын болуы керек деп тұжырымдайды. Оның айтуынша: «Қаһарман мен қарсылас бір мақсатқа таласқанда ғана олар тікелей әрі қайталанатын қақтығысқа түседі».&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Truby |first=John |url=https://www.worldcat.org/oclc/281139315 |title=The Anatomy of Story: 22 Steps to Becoming a Master Storyteller |date=2008 |publisher=Farrar, Straus and Giroux |isbn=978-0-86547-993-7 |edition=1st |location=New York |pages=46–47 |oclc=281139315}}&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Терминология]]</text>
      <sha1>0y07xafxqpq7hehyh4f4yu5btxeciou</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>3484436</id>
      <parentid>3484435</parentid>
      <timestamp>2025-06-29T04:33:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sagzhan</username>
        <id>29953</id>
      </contributor>
      <comment>/* Қаһармандар мен зұлымдар */</comment>
      <origin>3484436</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9337" sha1="i26lcy4h0u782nuoq7foxvdhyl5lt3l" xml:space="preserve">[[File:Massalitinov and Knipper in Hamlet 1911.jpg|thumb|right| Уильям Шекспирдің Гамлет пьесасында антагонист Клавдий король патшайым Гертрудаға үйленген.]]
'''Антагонист''' — бұл әңгімеде [[протагонист]]тің басты жауы немесе қарсыласы ретінде көрсетілетін кейіпкер және ол жиі [[зұлымдық|зұлым]] ретінде бейнеленеді.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www2.uncp.edu/home/canada/work/allam/general/glossary.htm |title=Glossary of Literary Terms |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150326062735/http://www2.uncp.edu/home/canada/work/allam/general/glossary.htm |archive-date=26 March 2015 }} 27 March 2015 &lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://highered.mheducation.com/sites/0072405228/student_view0/drama_glossary.html |title=Glossary of Drama Terms |publisher=Online Learning Center }} 27 March 2015&lt;/ref&gt;

== Этимология ==
«Антагонист» сөзі ағылшын тіліне [[грек тілі|грекше]] ἀνταγωνιστής – ''antagonistēs'' сөзінен енген. Ол «қарсылас, бәсекелес, дұшпан, жау, бақталас» деген мағынаны білдіреді және ''anti-'' («қарсы») мен ''agonizesthai'' («жүлде үшін күресу») деген сөздерден құралған.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.etymonline.com/index.php?search=antagonist&amp;searchmode=none |title=Antagonist |publisher=Online Etymology Dictionary |access-date=28 November 2010}}&lt;/ref&gt;

== Түрлері ==
=== Қаһармандар мен зұлымдар ===
Антагонист көбіне протагонистке және оның орнатқан тәртібіне қарсы қойылады.&lt;ref name=&quot;Gunderman 2017&quot;&gt;{{cite journal |last1=Gunderman |first1=Hannah C. |date=May 2017 |title=Blurring the Protagonist/Antagonist Binary through a Geopolitics of Peace: Star Trek's Cardassians, Antagonists of the Alpha Quadrant |journal=The Geographical Bulletin |volume=58 |issue=1 |pages=52–53}}&lt;/ref&gt; Әңгімелерде протагонист жиі [[батыр]] ретінде, ал антагонист зұлым ретінде бейнеленеді. Мысалы, ''[[Хәрри Поттер]]'' әңгімесінде [[Хәрри Поттер (кейіпкер)|Хәрри Поттер]] және [[Лорд Волдеморт]] сияқты. Дегенмен, антагонист әрдайым зұлым кейіпкер бола бермейді. Кейбір туындыларда, мысалы ''Death Note'' анимесіндегі Лайт Ягами мен [[L (Death Note)|L]] арасындағы қарама-қайшылықта, протагонист зұлым болса, антагонист оң кейіпкер болуы мүмкін.

Антагонистер әдетте моральдық таңдаулары жағынан протагонистерге қарағанда теріс сипатталады. Бұл тәсіл жазушының шығармада қақтығысты туғызу үшін қолданылады. Дегенмен бұл жай ғана дәстүрлі әдіс. Бұл шартты бұзатын мысал ретінде ''[[Макбет]]'' пьесасындағы Макдуфты атауға болады. Ол – протагонист Макбетке қарсы тұратын кейіпкер, бірақ оның мақсаты моральдық тұрғыдан дұрыс.

[[Теледидар]]дан мысалдар ретінде ''[[Даллас (телесериал)|Dallas]]'' телехикаясындағы J.R. Ewing (Ларри Хэгман) және ''Dynasty'' телехикаясындағы Алексис Колби (Джоан Коллинз) кейіпкерлерін атауға болады. Екеуі де өз шоуының рейтингін көтеру үшін ерекше кейіпкерлерге айналған.

=== Басқа кейіпкерлер ===
Кейіпкер антагонист болып саналуы үшін зұлым болуы міндетті емес – олар кейде көрерменге немесе оқырманға тек жағымсыз, ақымақтау немесе түсініксіз көрінуі мүмкін. Мысалы, ''[[Қара бидайдағы жасөспірім (роман)|Қара бидайдағы жасөспірім]]'' шығармасында, протагонистен басқа дерлік барлық кейіпкерлер антагонист ретінде көрінеді.&lt;ref name=&quot;Bulman 2007&quot;&gt;{{cite book |last1=Bulman |first1=Colin |title=Creative Writing: A Guide and/or Glossary to Fiction Writing |date=2007 |publisher=Polity Press |isbn=9780745636870 |page=17 |url=https://books.google.com/books?id=LaD4cWyrl_kC&amp;pg=PA17 |via=Google Books}}&lt;/ref&gt; Тағы бір мысал ретінде [[Виктор Гюго]]ның ''[[Кедейлер (роман)|Кедейлер]]'' шығармасындағы [[Жавер]] кейіпкерін атауға болады. Ол зұлым ниет танытпайды, керісінше заңды бұлжытпай орындауға ұмтылады, бірақ бұл ұстаным моральдық және этикалық қайшылықтарға алып келеді.

=== Протагонисттің ішкі қырлары ===
Кей жағдайларда антагонист рөлін протагонисттің ішкі қасиеттері немесе осал тұстары атқарады – мысалы, ар-ождан, шешімсіздік немесе қорқыныш.&lt;ref name=&quot;Bulman 2007&quot; /&gt;

=== Тұлғалық емес антагонист ===
Антагонист міндетті түрде адам немесе адамдар тобы болмауы мүмкін. Кейбір жағдайларда антагонист табиғат күші – мысалы, қаланы қиратып жіберетін цунами, алапат дауыл немесе белгілі бір аймақтың қатал табиғи жағдайлары болуы мүмкін. Бұл күштер протагонистке тікелей кедергі келтіруі мүмкін, кейде жанама түрде әсер етеді.&lt;ref&gt;{{cite web |url= http://www.roanestate.edu/owl/ElementsLit.html |title= The Elements of Literature |publisher= roanestate.edu |access-date= 29 April 2013 |archive-date= 30 December 2017 |archive-url= https://web.archive.org/web/20171230010159/http://www.roanestate.edu/owl/ElementsLit.html |url-status= dead }}&lt;/ref&gt;
Сондай-ақ қоғамның нормалары мен ережелері де антагонист рөлінде болуы мүмкін.&lt;ref name=&quot;Bulman 2007&quot; /&gt;

== Қолданысы ==
Антагонист – сюжеттік құрал ретінде қолданылады. Ол протагонистке кедергілер, қақтығыстар немесе сынақтар жасау арқылы драмалық шиеленісті арттырады.&lt;ref name=&quot;Bulman 2007&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;smiley 2005&quot;&gt;{{cite book|last1=Smiley|first1=Sam|title=Playwriting: The Structure of Action|date=2005 |orig-year=First published 1971 by Prentice-Hall|publisher=Yale University Press|isbn=0300107242|pages=133–134|url=https://books.google.com/books?id=uiXZxECZ8YQC&amp;pg=PA143 |via=Google Books}}&lt;/ref&gt; Әрбір шығарма антагониске мұқтаж емес, бірақ әсіресе пьесаларда драма деңгейін көтеру үшін жиі пайдаланылады. Қайғылы туындыларда антагонист – протагонисттің басты қайғысының көзі немесе онымен қарсыласатын кейіпкерлер тобының жетекшісі болады. Комедияда ол протагонистті күлкілі жағдайларға түсіретін кейіпкер рөлін атқарады.&lt;ref name=&quot;smiley 2005&quot; /&gt;

== Антагонистті құру әдістері ==
Жазушы [[Джон Труби]] шынайы қарсылас тек қаһарманның мақсатына жетуіне тосқауыл ғана болмай, сонымен қатар сол мақсатқа өзі де ұмтылатын болуы керек деп тұжырымдайды. Оның айтуынша: «Қаһарман мен қарсылас бір мақсатқа таласқанда ғана олар тікелей әрі қайталанатын қақтығысқа түседі».&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Truby |first=John |url=https://www.worldcat.org/oclc/281139315 |title=The Anatomy of Story: 22 Steps to Becoming a Master Storyteller |date=2008 |publisher=Farrar, Straus and Giroux |isbn=978-0-86547-993-7 |edition=1st |location=New York |pages=46–47 |oclc=281139315}}&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Терминология]]</text>
      <sha1>i26lcy4h0u782nuoq7foxvdhyl5lt3l</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:LifeGuardAndFriendz</title>
    <ns>3</ns>
    <id>761553</id>
    <revision>
      <id>3484461</id>
      <timestamp>2025-06-29T07:05:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <origin>3484461</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="234" sha1="b1p9zsjs44lac9era7vutkid9ebrtth" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=LifeGuardAndFriendz}}

-- [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 12:05, 2025 ж. маусымның 29 (+05)</text>
      <sha1>b1p9zsjs44lac9era7vutkid9ebrtth</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Асқарбек Маратұлы Ертаев</title>
    <ns>0</ns>
    <id>761554</id>
    <revision>
      <id>3484497</id>
      <timestamp>2025-06-29T09:38:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шайнүсіп</username>
        <id>161753</id>
      </contributor>
      <comment>Жаңа бетте: {{Мемлекеттік қайраткер|Есімі=Асқарбек Маратұлы Ертаев|Титулы=[[Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі|Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің]] бірінші орынбасары|Ту=Emblem of Kazakhstan 3d.svg|Ту2=Flag of...</comment>
      <origin>3484497</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11305" sha1="k56a8858ahwat2lmi8ia4ocomszrr0t" xml:space="preserve">{{Мемлекеттік қайраткер|Есімі=Асқарбек Маратұлы Ертаев|Титулы=[[Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі|Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің]] бірінші орынбасары|Ту=Emblem of Kazakhstan 3d.svg|Ту2=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады=9 маусым 2025 жылдан бастап|Премьер=[[Олжас Абайұлы Бектенов|Олжас Бектенов]]|Ізашары=[[Ақмәди Әділұлы Сарбасов|Ақмәди Сарбасов]]|тақырыпша1=Министрі|мәтін1=[[Светлана Қабыкенқызы Жақыпова|Светлана Жақыпова]]|Титулы_2=[[Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі|Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің]] орынбасары|Ту_2=Emblem of Kazakhstan 3d.svg|Ту2_2=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады_2=9 тамыз 2024|Басқаруын аяқтады_2=9 маусым 2025|Премьер_2=[[Олжас Абайұлы Бектенов|Олжас Бектенов]]|Ізашары_2=[[Назгүл Ерікқызы Сағындықова|Назгүл Сағындықова]]|Ізбасары_2=[[Виктория Вильгельмовна Шегай|Виктория Шегай]]|тақырыпша1_2=Министрі|мәтін1_2=[[Светлана Қабыкенқызы Жақыпова|Светлана Жақыпова]]|Титулы_3=[[Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің Көші-қон комитеті]]нің 2-төрағасы|Ту_3=Emblem of Kazakhstan 3d.svg|Ту2_3=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады_3=10 шілде 2023|Басқаруын аяқтады_3=9 тамыз 2024|Премьер_3=[[Әлихан Асханұлы Смайылов|Әлихан Смайылов]]&lt;br&gt;[[Роман Васильевич Скляр|Роман Скляр]] ({{comment|м.а.|міндетін атқарушы}})&lt;br&gt; [[Олжас Абайұлы Бектенов|Олжас Бектенов]]|Ізбасары_3=[[Әсет Бағдатұлы Шонов|Әсет Шонов]]|Ізашары_3=[[Ербол Жолдасбекұлы Нұрғалиев|Ербол Нұрғалиев]]&lt;br&gt;[[Ерболат Махамбетұлы Әбілхатин|Ерболат Әбілхатин]] ({{comment|м.а.|міндетін атқарушы}})|Партиясы=[[Аманат (партия)|Нұр Отан]]|Білімі=1) [[Қазақ-Орыс халықаралық университеті|Ақтөбе «НҰР» менеджмент, бизнес және құқық институты]]&lt;br&gt;2) [[Ақтөбе өңірлік университеті|Ақтөбе мемлекеттік университеті]]|Туған жері={{туғанжері|Ақтөбе|Ақтөбеде}}, [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]|Туған күні=1977|Сайты=[https://www.gov.kz/memleket/entities/enbek/about/structure/people/26338?lang=kk Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің ресми сайты]}}

'''Асқарбек Маратұлы Ертаев''' ([[1977 жыл|1977]], [[Ақтөбе]]) — қазақстандық мемлекеттік қайраткер, 2025 жылдан бастап [[Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі|Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің]] бірінші орынбасары.

== Өмірбаяны ==
1977 жылы [[Ақтөбе|Ақтөбе қаласында]] дүниеге келді.

[[Қазақ-Орыс халықаралық университеті|Ақтөбе «НҰР» менеджмент, бизнес және құқық институтын]] және [[Ақтөбе өңірлік университеті|Ақтөбе мемлекеттік университетін]] аяқтаған.

Еңбек жолын 1997 жылы [[Ақтөбе облысы]], [[Мұғалжар ауданы|Мұғалжар ауданындағы]] әкімдік аппаратының өнеркәсіп, көлік, байланыс, құрылыс және коммуналдық шаруашылық мәселелері жөніндегі II санаттағы маман болып бастады.

2000 жылы [[Қазақстан Халық банкі]], [[Қазақстан банктерінің тізімі#Екінші деңгейлі банктер|Көмірбанк]], [[Қазақстан банктерінің тізімі#Екінші деңгейлі банктер|Наурыз Банк Қазақстан]], [[БТА Банкі]], [[Темірбанк]] банктерінде 2014 жылға дейін еңбектенді.

Бұдан кейін Ертаев [[Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі|Ұлттық экономика министрлігінде]] қызмет етті. 2014—2015 жылдары Мемлекеттік басқару жүйесін дамыту департаментінің мемлекеттік басқаруды дамыту саясаты басқармасының бас сарапшысы, 2018 жылға дейін сол департаментте басшылық лауазымдарда қызмет атқарды, 2017 жылы департамент директорының орынбасары атанды. 2018—2021 жылдары Стратегиялық талдау және даму департаментінің директоры болды.

Енді Ертаевтың мансабы [[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі|Президент Әкімшілігі]] мен [[Қазақстан Республикасы Үкіметінің Аппараты|Премьер-Министр Кеңсесінде]] жалғасты.

2021—2022 жылдары [[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі|Президент Әкімшілігінің]] [[Қазақстан Қауіпсіздік кеңесі|Қауіпсіздік кеңесінің]] Сараптамалық бөлімінің сектор меңгерушісі;

2022—2023 жылдары [[Қазақстан Республикасы Үкіметінің Аппараты|Премьер-Министр Кеңсесі]] экономикалық бөлімінің меңгерушісі;

2023 жылғы ақпан—шілде айларында [[Қазақстан Республикасы Үкіметінің Аппараты|Үкімет Аппараты]] экономикалық бөлімінің меңгерушісі болды.

2023 жылғы шілдеде [[Қазақстан премьер-министрінің орынбасары|Премьер-Министр орынбасары]] — [[Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі|Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі]] [[Тамара Босымбекқызы Дүйсенова|Тамара Дүйсенованың]] жарлығымен [[Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің Көші-қон комитеті|Көші-қон комитетінің]] төрағасы болып тағайындалды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://primeminister.kz/hrpolitic/appointments/askarbek-ertaev-kr-enbek-zhane-halykty-aleumettik-korgau-ministrligi-koshi-kon-komitetinin-toragasy-bolyp-tagayyndaldy-1065431 |title= Асқарбек Ертаев ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі Көші-қон комитетінің төрағасы болып тағайындалды  |date=2023-07-10|lang=kk|work=[[Қазақстан премьер-министрі|Қазақстан Премьер-Министрінің]] ресми ақпараттық ресурсы|accessdate= 2025-06-29}}&lt;/ref&gt;

1 жыл 1 айдан кейін, яғни 2024 жылғы тамызда лауазымынан босатылып, [[Қазақстан Республикасының Үкіметі|Үкімет]] бұйрығымен [[Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі|Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің]] орынбасары болып тағайындалды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://primeminister.kz/hrpolitic/appointments/askarbek-ertaev-kr-enbek-zhane-halykty-aleumettik-korgau-vice-ministri-bolyp-tagayyndaldy-97147 |title= Асқарбек Ертаев ҚР еңбек және халықты әлеуметтік қорғау вице-министрі болып тағайындалды  |date=2024-08-09|lang=kk|work=[[Қазақстан премьер-министрі|Қазақстан Премьер-Министрінің]] ресми ақпараттық ресурсы|accessdate= 2025-06-29}}&lt;/ref&gt;

2025 жылғы маусымда лауазымынан босатылып, [[Қазақстан Республикасының Үкіметі|Үкімет]] бұйрығымен [[Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі|Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің]] бірінші орынбасары болып тағайындалды.&lt;ref&gt;{{Cite web|url= https://primeminister.kz/hrpolitic/appointments/askarbek-ertaev-kr-enbek-zhane-halykty-aleumettik-korgau-birinshi-vice-ministri-bolyp-tagayyndaldy-951249 |title= Асқарбек Ертаев ҚР еңбек және халықты әлеуметтік қорғау бірінші вице-министрі болып тағайындалды  |date=2025-06-09|lang=kk|work=[[Қазақстан премьер-министрі|Қазақстан Премьер-Министрінің]] ресми ақпараттық ресурсы|accessdate= 2025-06-29}}&lt;/ref&gt;

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

[[Санат:Ақтөбе мемлекеттік университеті түлектері]]
[[Санат:Қазақстан вице-министрлері]]</text>
      <sha1>k56a8858ahwat2lmi8ia4ocomszrr0t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Damir Zhakin</title>
    <ns>3</ns>
    <id>761555</id>
    <revision>
      <id>3484499</id>
      <timestamp>2025-06-29T10:34:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <origin>3484499</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="444" sha1="4urpflj0poi88o9q5pc5pie3u74xh4x" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Damir Zhakin}}

-- &lt;font color=&quot;#009900&quot;&gt;[[Қатысушы:Мұхамеджан Амангелді|&lt;span style=&quot;font-family:Georgia;&quot;&gt;&lt;i&gt;Мұхамеджан А.А.&lt;/i&gt;&lt;/span&gt;]]&lt;/font&gt; [[Қатысушы талқылауы:Мұхамеджан Амангелді|&lt;span style=&quot;font-size:90%&quot;&gt;&lt;font color=&quot;#0000FF&quot;&gt;(талқылауы)&lt;/font&gt;&lt;/span&gt;]] 15:34, 2025 ж. маусымның 29 (+05)</text>
      <sha1>4urpflj0poi88o9q5pc5pie3u74xh4x</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Ahm 1223</title>
    <ns>3</ns>
    <id>761556</id>
    <revision>
      <id>3484500</id>
      <timestamp>2025-06-29T11:14:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <origin>3484500</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="223" sha1="svt10uevmniey6v04ug9jobgpesu6i4" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Ahm 1223}}

-- [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 16:14, 2025 ж. маусымның 29 (+05)</text>
      <sha1>svt10uevmniey6v04ug9jobgpesu6i4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Баукида пен Филемон</title>
    <ns>0</ns>
    <id>761557</id>
    <revision>
      <id>3484501</id>
      <timestamp>2025-06-29T11:19:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Epoxa-HH</username>
        <id>100258</id>
      </contributor>
      <comment>жаңадан мақала</comment>
      <origin>3484501</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6987" sha1="phjfhtcdy23e2hzyyrzyczoo7nvji0c" xml:space="preserve">{{Multiple image
| direction = vertical
| width = 250
| image1            = Workshop of Peter Paul Rubens - Jupiter and Mercury at Philemon and Baucis.jpg
| caption1          = Юпитер мен Меркурий Филемон мен Баукиданың үйінде, [[Питер Пауль Рубенс|Рубенс]] (1630–33)
| image2            = Jacob van Oost (I) - Mercury and Jupiter in the House of Philemon and Baucis.jpg
| caption2          = Юпитер мен Меркурий Филемон мен Баукиданың үйінде, [[Якоб ван Ост]]
| image3            = Adam Elsheimer 008.jpg
| caption3          = Юпитер мен Меркурий Филемон мен Баукиданың үйінде, [[Адам Эльсхаймер]], 1608
| image4            = Restout - Philémon et Baucis donnant l'hospitalité à Jupiter et Mercure.jpg
| caption4          =  Филемон мен Баукида Юпитер мен Меркурийге  қонақжайлық көрсетуде, [[Жан-Бернар Ресту]], 1769
| image5            = Rembrandt van Rijn - Philemon and Baucis (National Gallery of Art).jpg
| caption5          =  Филемон мен Баукида, [[Рембрандт]], 1658
| align             = right
| perrow            = 2
| total_width       = 
| caption_align     = center
}}
'''Баукида пен Филемон''' ([[Грек тілі|грекше]]: Φιλήμων και Βαυκίς, [[Латын тілі|латынша]]: ''Philemon et Baucis'') — [[Ежелгі грек мифологиясы|грек мифологиясындағы]] кейіпкерлер,&lt;ref&gt;Мифы народов мира. — В 2 т. — &lt;abbr&gt;М.&lt;/abbr&gt;, 1991—92. — Т. 2. — С. 562.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;''Любкер Ф.'' Реальный словарь классических древностей. — В 3 т. — &lt;abbr&gt;М.&lt;/abbr&gt;, 2001. — Т. 3. — С. 68.&lt;/ref&gt; бізге тек [[Овидий|Овидийдің]] «[[Метаморфозалар (Овидий)|Метаморфозалар]]&lt;nowiki/&gt;» шығармасы арқылы белгілі.&lt;ref&gt;Ovid, ''Metamorphosen'' 8,611–724.&lt;/ref&gt;

Олар — [[Фригия]] аймағындағы [[Тиана (Каппадокия)|Тиана]] өңірінде өмір сүрген қарт ерлі-зайыпты. Өз қалаларында бөгде келбетті құдайлар — [[Зевс]] пен [[Гермес|Герместі]] (рим мифологиясында — [[Юпитер (құдай)|Юпитер]] мен [[Меркурий (құдай)|Меркурий]]) жалғыз өзі қарсы алған тек осы екеуі ғана болған. Бұл оқиға — құдайларға құрмет көрсету арқылы [[Қонақжайлық|қонақжайлылықтың]] үлгісін көрсету, яғни [[Ксения (қонақжайлық)|ксения]] (қонақ-достық), ал құдай қатысқан жағдайда [[Ксения (қонақжайлық)|теоксения]] деп аталады.

== Оқиға барысы ==
Зевс пен Гермес өз бейнелерін жасырып, қарапайым шаруалар кейпінде жерге түсіп, бір түнге қонақ болуға жер іздей бастайды. Алайда олар барлық үйлерден қуылып шығады, себебі ''«ол жердің халқы тым қатыгез еді»''. Ақыры олар Баукида пен Филемонның қарапайым, жұпыны үйіне келіп жетеді. Бұл қарт ерлі-зайыптылар кедей болса да, жомарттықтары бай көршілерінен әлдеқайда артық еді — ал байлардың есіктері ''«түгел жабық, бір ауыз жылы сөз де айтылмады»''. 

Қонақтар келген соң, Баукида пен Филемон оларға тамақ пен шарап ұсынып, қонақжайлылықтың шынайы үлгісін көрсетеді (Овидий бұл сәтті сүйсіне, егжей-тегжейлі сипаттайды). Көп мәрте қонақтардың тостағандарын толтырып құйғанына қарамастан, құмыра әлі де толық екенін байқаған Баукида, мұның құдайлық керемет екенін түсінеді (осыдан кейін &quot;Герместің Құмырасы&quot; деген сөз тіркесі шыққан). Қонақтардың құдайлар екенін ұққан соң, олар қолдарын жайып, қарапайым үйлері мен қарапайым дастарханы үшін кешірім сұрайды. Сол кезде Филемон үй күзетіп жүрген қазды ұстап, оны сойып бермек болады, бірақ қаз Зевстің алдына жүгіріп барып, паналайды. Сонда Зевс оларды тоқтатып, былай дейді: «Бұл қаланы қиратып, бізді қуып шыққан бүкіл халықты жоямын. Сендер бізбен бірге тауға шығып, тек ең биік шыңға жеткенде ғана артына қараңдар».

Олар Зевс пен Гермеспен бірге тауға көтеріледі (''«жебенің бір тартылымына жететіндей биікке»'' дейін). Артына қарағанда, өз қалаларының [[топан су]] астында қалғанын және өздерінің лашығы әсем [[Ғибадатхана|ғибадатханаға]] айналғанын көреді. Зевс олардың ғибадатхананың шырақшысы болуға деген тілектерін орындайды. Сонымен қатар, олар «қайсысы бірінші көз жұмса, екіншісі де сол сәтте жан тапсырсын» деген тілек білдіреді. Ақыры, екеуі де қайтыс болғанда, екі ағашқа — [[емен]] мен [[жөке]] ағашына айналып, батпақты, шөл далада бір-біріне оралып тұрған жұп ағашқа айналады.&lt;ref&gt;Овидий Метаморфозы. VIII, 621—725.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;''Кондрашов А. П.'' Боги и герои Древней Греции и Рима. — С. 98.&lt;/ref&gt; Бұл — мәңгілік бірліктің, тақуалықтың және ксенияның белгісі болып қала береді.

== Дереккөздер ==

[[Санат: Ежелгі Грекия мифологиясы]]
[[Санат: Миф кейіпкерлері]]</text>
      <sha1>phjfhtcdy23e2hzyyrzyczoo7nvji0c</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қатысушы талқылауы:Ruderhymer</title>
    <ns>3</ns>
    <id>761558</id>
    <revision>
      <id>3484504</id>
      <timestamp>2025-06-29T11:49:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>61167</id>
      </contributor>
      <comment>[[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу.</comment>
      <origin>3484504</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="306" sha1="2jp27m6ko0m8n7l0g4tfmuxjo2ibhfz" xml:space="preserve">{{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Ruderhymer}}

-- [[Қатысушы:Мықтыбек Оразтайұлы|Мықтыбек Оразтайұлы]] ([[Қатысушы талқылауы:Мықтыбек Оразтайұлы|талқылауы]]) 16:49, 2025 ж. маусымның 29 (+05)</text>
      <sha1>2jp27m6ko0m8n7l0g4tfmuxjo2ibhfz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гиппарх (әскери лауазым)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>761559</id>
    <revision>
      <id>3484505</id>
      <timestamp>2025-06-29T11:51:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Epoxa-HH</username>
        <id>100258</id>
      </contributor>
      <comment>жаңадан мақала</comment>
      <origin>3484505</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5386" sha1="fcu14ipcqpcdk1brf4825424csautxs" xml:space="preserve">'''Гиппарх''' ([[Ежелгі грек тілі|көне грекше]]: ἵππαρχος) — [[Ежелгі Грекия|көне гректерде]] [[Атты әскер|атты әскердің]] қолбасшысы. Бұл лауазым әртүрлі полистер мен одақтарда әрқалай ұйымдастырылған, бірақ ортақ сипаты — атты әскерді басқару.&lt;ref&gt;''Ф. Любкер. Реальный словарь классических древностей.'' Москва, «ОЛМА-ПРЕСС», 2001.&lt;/ref&gt;

[[Спарта|Спартада]] бұл лауазым «гиппармост» деп аталған.

[[Ежелгі Афина|Афинада]] жыл сайын сайлау арқылы екі гиппарх тағайындалатын. Бұл екеуінің болуының себебі — соғыс кезіндегі атты әскерді армияның екі қанатына бөлу қажеттігі. Гиппарх лауазымына жәй ғана кездейсоқ таңдау (жеребе) емес, ашық қол көтеріп дауыс беру арқылы сайлау өткізілуі — бұл қызметтің ерекше құрметті лауазым екенін көрсеткен.&lt;ref&gt;Lysias, 26. Rede, ''Über die Dokimasie des Euandros'', 20.&lt;/ref&gt; Гиппархтың өкілеттік мерзімі оған қоғам алдында сән-салтанатпен көріну және әскери ұйымдастыру қабілетін дәлелдеу мүмкіндігін берген.&lt;ref&gt;Xenophon, ''Hipparchikos''; Demosthenes, 21. Rede, ''Gegen Meidias'', 174.&lt;/ref&gt;

Гиппарх — көне Грекияда атты әскер бөлімшесі — гиппархияны басқарған офицердің атағы. ''Гиппархия'' — шамамен 500 жауынгер-аттылыдан тұратын әскери бөлімше. Егер екі гиппархия біріксе, оларды [[эфигиппарх]] (ἐπιίππαρχος) басқаратын — яғни екі гиппархтың үстінен қараушы жоғары командир. Әр гиппархқа 10 филарх (φύλαρχοι) бағынатын, олар — аттылар ішіндегі командирлер, жаяу әскердегі [[Таксиарх|таксиархтарға]] ұқсас. Сонымен қатар, гиппархтар өз саласында сот отырыстарын басқару құқығына да ие болған.&lt;ref&gt;Peck, Harry Thurston (1896). ''[https://books.google.kz/books?id=bXIMAQAAMAAJ&amp;dq=Hipparchus+(cavalry+officer)&amp;pg=PA821&amp;redir_esc=y#v=onepage&amp;q=Hipparchus%20(cavalry%20officer)&amp;f=false Harper's Dictionary of Classical Literature and Antiquities]'' Harper. p. 821.&lt;/ref&gt;

[[Этолия Одағы|Этолия]] және [[Ахея одағы|Ахея]] одақтарында гиппарх — стратегтен кейінгі екінші жоғары әскери лауазым болған. Бұл лауазымда болған ең танымал тұлға — тарихшы [[Полибий]]. Ол б.з.д. 168 жылы осы қызметті атқарып жүрген кезінде Римге тұтқын ретінде кепілге алынды.

[[Беотия|Беотияда]] гиппархтар [[Полемарх|полемархтармен]] қатар тұрған маңызды шенеуніктер ретінде белгілі болған.

Бұл лауазым жалпы алғанда атты әскерге басшылық жасау, оны ұйымдастыру және сот саласындағы кейбір өкілеттіктерді атқару қызметтерімен ерекшеленеді.

[[Ксенофонт]] атты әскер қолбасшысы — гиппарх лауазымына арнап арнайы еңбек жазған, ол «Гиппархикос» (Ἱππαρχικός) деп аталады. Бұл шығарма б.з.д. 360-жылдары шамасында жазылған болуы мүмкін.&lt;ref&gt;Xenophon. Scripta Minora. LOEB-Classical Library, Bd. 183. Engl. Übers. v. E. C. Marchant. Cambridge, MA u. a. [1925], Neudruck 1968.&lt;/ref&gt; Еңбекте мыналар қамтылған: логистикалық ұйымдастыру бойынша нұсқаулар, әскери тактикалар, сондай-ақ атты шеру (процессия) өткізу тәртібі мен салтанаты.

Бұл шығарма жай ғана техникалық нұсқаулық емес, сонымен қатар автордың өзін-өзі және ұлдарын атақты әлеуметтік тап — [[гиппейлер]] (ἱππεῖς), яғни аттикалық «рыцарьлар» немесе байшылық бойынша жіктелетін атты әскер класына жатқызу арқылы қоғамда өзін көрсетудің бір жолы болып табылады.

== Дереккөздер ==

[[Санат: Ежелгі Грекия әскері шендері]]
[[Санат: Ежелгі Грекия соғыстары]]</text>
      <sha1>fcu14ipcqpcdk1brf4825424csautxs</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>