វិគីភីឌា kmwiki https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%91%E1%9F%86%E1%9E%96%E1%9F%90%E1%9E%9A%E1%9E%8A%E1%9E%BE%E1%9E%98 MediaWiki 1.45.0-wmf.3 first-letter មេឌា ពិសេស ការពិភាក្សា អ្នកប្រើប្រាស់ ការពិភាក្សារបស់អ្នកប្រើប្រាស់ វិគីភីឌា ការពិភាក្សាអំពីវិគីភីឌា ឯកសារ ការពិភាក្សាអំពីឯកសារ មេឌាវិគី ការពិភាក្សាអំពីមេឌាវិគី ទំព័រគំរូ ការពិភាក្សាអំពីទំព័រគំរូ ជំនួយ ការពិភាក្សាអំពីជំនួយ ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម ការពិភាក្សាអំពីចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម TimedText TimedText talk Module Module talk Event Event talk 0 2069 321402 321299 2025-06-03T01:57:35Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* រដ្ឋបាល */ 321402 wikitext text/x-wiki '''ខេត្តសៀមរាប''' គឺជាខេត្តមួយដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅភាគពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]និងនៅក្បែរ[[បឹងទន្លេសាប]]។ទីរួមខេត្តរបស់ខេត្តសៀមរាបគឺ[[ក្រុងសៀមរាប]]និង[[ក្រុងរុនតាឯក]]។ខេត្តសៀមរាបត្រូវបានដាក់ឈ្មោះបែបនេះគឺដើម្បីរំលឹកដល់ជ័យជម្នះរបស់កងទ័ព[[ខ្មែរ]]វាយឈ្នះលើកងទ័ព[[សៀម]]នៅ[[លង្វែក|សម័យលង្វែក]]ក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១៦។សព្វថ្ងៃខេត្តសៀមរាបត្រូវបានគេស្គាល់ទូទាំងពិភពលោកថាជាទីតាំងនៃ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏ល្បីល្បាញ។ខេត្តនេះជាតំបន់ទេសចរណ៍ដ៍សំខាន់របស់[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ដោយសារខេត្តនេះមាន[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏ល្បីល្បាញនិងប្រាសាទបុរាណដទៃទៀតជាច្រើន។ថ្មីៗនេះក្រុងសៀមរាបកំពុងប្រែក្លាយរូបរាងជាក្រុងទំនើបតាមរយៈកំណើនសណ្ឋាគារ ភោជនីយដ្ឋាន ហាងលក់ទំនិញ ជាដើមដែលបម្រើឲ្យវិស័យទេសចរណ៍។រមណីយដ្ឋានបុរាណផ្សេងទៀតដែលនៅក្នុងក្រុងសៀមរាបនិងក្រៅក្រុងមាន[[អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទភ្នំបាខែង]] [[ប្រាសាទបក្សីចាំក្រុង]] [[ប្រាសាទបាពួន]] [[ប្រាសាទភិមានអាកាស]] [[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះប៉ាលីឡៃ|ប្រាសាទព្រះបាលីឡៃ]] [[ប្រាសាទតានៃ]] [[ប្រាសាទតាសោម]] [[ប្រាសាទតាកែវ]] [[ប្រាសាទធម្មនន្ទ]] [[ប្រាសាទព្រះគោ]] [[ប្រាសាទព្រះពិធូរ]] [[ប្រាសាទនាគព័ន្ធ]] ​[[ប្រាសាទសួព្រ័ត|ប្រាសាទសួព្រ័ត្រ]] [[ប្រាសាទបី]] [[ប្រាសាទព្រហ្មកិល]] [[ប្រាសាទរោងរមុង|ប្រាសាទរោងល្មុង]] [[ប្រាសាទតុប]] [[ប្រាសាទក្រវាន់|ប្រាសាទក្រវ៉ាន់]] [[ប្រាសាទថ្មបាយក្អែក]] [[ប្រាសាទបន្ទាយសំរែ]] [[ប្រាសាទបន្ទាយក្តី]] [[ប្រាសាទក្រោលគោ]] [[ប្រាសាទភ្នំក្រោម]] [[ប្រាសាទភ្នំបូក]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទលលៃ]] [[ប្រាសាទមេបុណ្យខាងលិច]] [[ប្រាសាទមេបុណ្យខាងកើត]] [[ប្រាសាទទេពប្រណម]] [[ប្រាសាទទទឹងថ្ងៃ]] [[ប្រាសាទព្រៃមន្ទីរ]] [[ប្រាសាទព្រៃក្មេង]] [[ប្រាសាទបាតជុំ]] [[ប្រាសាទគោកត្រាង]] [[ប្រាសាទត្រពាំងផុង]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទលាក់នាង]] [[ប្រាសាទចៅសាយទេវតា]] [[ប្រាសាទប្រែរូប]] [[លានស្តេចគំលង់]] [[លានជល់ដំរី]] [[ប្រាសាទអកយំ]] [[ប្រាសាទគោគពោធិ|ប្រាសាទគោគពោធិ៍]] [[ប្រាសាទគោកគ្រញូង]] [[ប្រាសាទចៅស្រីវិបុលកេរ្តិ៍]] [[ប្រាសាទត្រពាំងខ្យង]] [[ប្រាសាទផ្ទី]] [[ប្រាសាទទន្លេស្ងួត]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទព្រៃប្រាសាទ]] និង ប្រាសាទរាប់រយផ្សេងទៀត។តំបន់អង្គរត្រូវបានរងនូវការលុកលុយជាច្រើនដងពីពួក[[សៀម]]ហើយទីបំផុត[[ក្រុងអង្គរ|រាជធានីអង្គរ]]ត្រូវបានបោះបង់ចោលនៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១។គួររំលឹកផងដែរថារាជធានីរបស់[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]ត្រូវបានប្តូរពីអង្គរទៅ[[សម័យកាលចតុមុខ|រាជធានីចតុមុខ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣២ រួចបន្តទៅ[[លង្វែក|រាជធានីលង្វែក]] និង [[រាជធានីឧដុង្គមានជ័យ|រាជធានីឧដុង្គ]] ហើយត្រឡប់ទៅ[[សម័យកាលចតុមុខ|រាជធានីចតុមុខ]]វិញនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៦។ជនជាតិបទេសដែលបានមកដល់[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]មុនគេគឺអ្នករុករកជនជាតិបារាំង'''លោក [[ហង់រី មូហូ]]'''នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦០ (នាសម័យលង្វែកសតវត្សរ៍ទី ១៦ ក៏មានជនបរទេសខាងបស្ចឹមលោកក៏បានមកមើល[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]រួចមកហើយដែរ)<ref>ដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅជនជាតិខ្មែរសតវត្សទី១៥-១៩៥៣ (ភាគទី២)</ref>។តំបន់សៀមរាបអង្គរគឺជាគោលដៅចម្បងសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរទូទាំងពិភពលោកហើយក៏ជាតំបន់ដែលសម្បូរទៅដោយសំណង់ប្រាសាទបុរាណតូចធំជាច្រើនអនែកដែលជាទីស្ថានរបស់ពពួកអាទិទេពទាំងឡាយទាំងពួងផងដែរ។ {{Infobox settlement | name = ខេត្តសៀមរាប | native_name = Siem Reap Province | native_name_lang = khm<!-- ISO 639-2 code --> | settlement_type = [[ខេត្តនៃកម្ពុជា|ខេត្ត]] | image_skyline = D'Angkor.jpg | image_caption = ទិដ្ឋភាពនៃប្រាសាទអង្គរវត្តនាពេលរសៀល | image_flag = | image_seal = | image_shield = | nickname = ទីក្រុងអង្គរ | motto = | image_map = Cambodia Siem Reap locator map.svg | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តសៀមរាប | pushpin_map = | pushpin_label_position = | pushpin_map_caption = Location of Siem Reap in Cambodia | coordinates_type = type:adm1st_region:KH | coordinates_display = title | coordinates_footnotes = | subdivision_type = [[List of sovereign states|ប្រទេស]] | subdivision_name = {{CAM}} | established_title = | established_date = | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = [[ក្រុងសៀមរាប]] និង [[ក្រុងរុនតាឯក]] | leader_party = | leader_title = គណៈអភិបាល​ខេត្ត | leader_name = ប្រាក់ សោភ័ណ | area_footnotes = | area_total_km2 = 10299 | area_rank = ១០ | area_note = | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = <ref name=census2019>{{Cite web|url=http://nis.gov.kh/nis/Census2019/Final%20General%20Population%20Census%202019-English.pdf|title=General Population Census of the Kingdom of Cambodia 2019 – Final Results|publisher=[[Ministry of Planning (Cambodia)|Ministry of Planning]]|work=National Institute of Statistics|date=26 January 2021|access-date=3 February 2021}}</ref> | population_total = ១,១១៤,៦១៦ នាក់ | population_rank = ០៤ | population_as_of = | population_density_km2 = ៩៨ | population_density_rank = ១៣ | population_demonym = | population_note = | blank_name_sec1 = ក្រុង និង ស្រុក | blank_info_sec1 = ១២ | blank1_name_sec1 = សង្កាត់ និង ឃុំ | blank1_info_sec1 = ១០០ | blank2_name_sec1 = ភូមិ | blank2_info_sec1 = ៩០៧ | timezone1 = [[:en:Time in Cambodia|ICT]] | utc_offset = +០៧:០០ | postal_code_type = លេខកូដប្រៃសណីយ៍ | postal_code = ១៧០១០១ -១៧១២១២ | area_code_type = លេខកូដតំបន់ | area_code = ០៦៣ | iso_code = KH-១៧ | website = {{URL|www.siemreap.gov.kh}} | footnotes = }} ខេត្តសៀមរាប គឺជា​ខេត្ត​ធំ​ទី ​១០ ​នៅក្នុង​[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេស​កម្ពុជា]]។ចំនួនប្រជាជននៅក្នុងខេត្តនេះកើនឡើងដល់ខ្ទង់លាននាក់ហើយជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ជាខេត្តដែលមានប្រជាជនច្រើនជាងគេបំផុតរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។មួយផ្នែកធំនៃព្រំដែនភាគខាងត្បូងនៃខេត្តសៀមរាបជាប់នឹង[[បឹងទន្លេសាប]]ដូច្នេះហើយបានជាខេត្តសៀមរាបជាខេត្តមួយក្នុងចំណោមខេត្តទាំង ០៩ ដែលបង្កើតបានជាតំបន់[[ទន់បម្រុងជីវមណ្ឌលបឹងទន្លេសាប]]។នាពេលបច្ចុប្បន្នខេត្តនេះត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាទីតាំងនៃប្រាសាទអង្គរដែលជាតំបន់បេតិកភណ្ឌពិភពលោករបស់[[យូណេស្កូ|អង្គការយូណេស្កូ]]និងជាអច្ឆរិយវត្ថុរបស់ពិភពលោកផងដែរ។ហើយក៏ជាទីតាំងប្រាសាទល្បាញល្បីៗជាច្រើនទៀតក្រៅពី[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដូចជា[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]]និងប្រាសាទនានាផ្សេងទៀតដែលជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌរបស់[[អង្គការយូណេស្កូ]]ផងដែរ។[[ឧទ្យានជាតិភ្នំគូលែន]]គឺជារមណីយដ្ឋានប្រវត្តិសាស្ត្រនិងធម្មជាតិល្បីល្បាញមួយដែលជាទីពេញនិយមសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិទៅទស្សនាកម្សាន្តមិនអាចរំលងបាន។ == ឈ្មោះនៃខេត្ត == ខេត្តសៀមរាបជាអតីតខេត្តខ្មែរមួយឈ្មោះថា '''[[ខេត្តមហានគរ]]'''។ការប្ដូរឈ្មោះជាខេត្តសៀមរាបនេះក្នុងរជ្ជកាល[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៣០ គ.ស(តាមពង្សាវតា)មូលហេតុបានជាផ្លាស់ប្ដូរឈ្មោះខេត្តនេះបានបញ្ជាក់ថានៅឆ្នាំ ១៥៣០ គ.ស ស្ដេចអយុធ្យាបានបញ្ជាឲ្យកងទ័ពខ្លួនវាយលុកកម្ពុជានៅខេត្តមហានគរដើម្បីបង្ក្រាបការមិនចុះញ៉មរបស់[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]។ទ័ពសៀមដណ្ដើមខេត្តមហានគរមួយរយៈហើយមេដឹកនាំបានទៅទស្សនាប្រាសាទគួរឲ្យយ៉ាងស្ងប់ស្ងែង។បន្ទាប់មកទ័ពស្ដេចសៀមនេះបានជួបនឹងទ័ពស្ដេចខ្មែរនៅតំបន់អង្គរហើយបានប្រយុទ្ធគ្នាធ្វើឲ្យកងទ័ពសៀមទទួលបរាជ័យយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។ក្រោយពីទទួលបានជ័យជំនះមក[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទចន្ទរាជា]]បានបរិញ្ញាតិ្តឲ្យប្ដូរឈ្មោះខេត្តមហានគរនេះទៅជាខេត្តសៀមរាបវិញដែលមានន័យថា ''"ទ័ពសៀមត្រូវបង្ក្រាបឲ្យរាប"'' នៅទីនេះ។ អ្នក​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៃ​[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេស​កម្ពុជា]]បាន​ពន្យល់​ប្រហាក់​ប្រហែល​គ្នា​ថាពាក្យ '''សៀម''' គឺ​ទាក់ទង​នឹង​ជាតិសាសន៍មួយដែល​បច្ចុប្បន្ន​បាន​ប្រែ​ឈ្មោះ​ទៅ​ជា​ '''ថៃ''' ទៅ​ហើយ។រីឯ​ពាក្យ​ថា '''រាប''' គឺ​មាន​ន័យ​ថា '''ចាញ់ខ្លបខ្លាច'''។ អនុ​ប្រធាន​ផ្នែក​​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៃ​[[សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ|សាកលវិទ្យាល័យ​ភូមិន្ទ​ភ្នំពេញ]]និង​ជា​សាស្ត្រាចារ្យ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៅ​[[សាកលវិទ្យាល័យបញ្ញាសាស្ត្រកម្ពុជា|សាកលវិទ្យាល័យ​បញ្ញា​សាស្ត្រ​កម្ពុជា]]លោក '''សំបូរ មាណ្ណារ៉ា''' បាន​ពន្យល់​ថាចាប់​ពី​សតវត្ស​រ៍ទី ​៩ និង​ទី​ ១០ នៃ​គ្រិស្ត​សករាជខេត្ត​សៀមរាបត្រូវបានគេ​​ប្រើ​ឈ្មោះ​ជា​​[[យសោធរបុរះ|ទីក្រុងយសោធបុរៈ]]ដោយសារ​តែ​ព្រះ​មហាក្សត្រ​ខ្មែរ​ព្រះនាម[[យសោវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទយសោ​វរ្ម័ន​ទី​ ១]] ជាអ្នកបាន​កសាង។ក៏ប៉ុន្តែ​ក្រោយ​មកត្រូវ​បាន​គេ​ហៅ​ថា[[អាណាចក្រខ្មែរ|អាណាចក្រ​អង្គរ]]វិញ។នៅ​ក្នុង​រជ្ជកាល​នៃ​ព្រះរាជា​ក្រោយៗ​មកទៀតដែល​បានផ្លាស់​ប្ដូរ​រាជធានី​ទៅ​តាំង​នៅ​ភាគ​ខាង​ត្បូងនិង​[[​ទួល​បាសាន|ទួល​បាសាន]]រហូត​ដល់​[[ភ្នំពេញ|ចតុមុខ]]ជាដើមគឺ​[[ក្រុងអង្គរ|ទីក្រុង​អង្គរ]]ត្រូវ​បាន​បោះ​បង់​ចោល​មួយ​រយៈ។ជាច្រើន​ឆ្នាំ​ក្រោយ​មកទើប​មាន​ការ​ចាប់​ផ្ដើម​គ្រប់គ្រង​​ជារាជធានី​នេះឡើង​វិញ។ លោក​សាស្ត្រាចារ្យ '''សំបូរ មាណ្ណារ៉ា''' បាន​ពន្យល់​ទៀត​ថាបន្ទាប់​ពី​មាន​ការ​គ្រប់គ្រង​ជា​រដ្ឋបាល​ឡើង​វិញ​នោះគឺ​តំបន់​អង្គរ​ត្រូវ​បាន​ទ័ព​សៀមនៃ​[[អាណាចក្រអយុធ្យា|នគរ​ស្រីអយុធ្យា]]ចូល​មក​លុកលុយ​ជា​ច្រើន​លើកចាប់​តាំង​ពី​សតវត្ស​រ៍ទី​ ១៤ នៃ​គ្រិស្ត​សករាជ។នៅ​ក្នុង​សតវត្ស​រ៍ទី​ ១៥ ដល់ ១៦ មាន​ព្រះមហាក្សត្រ​ខ្មែរ​មួយ​អង្គ​ព្រះនាម[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បាន​ធ្វើ​ចម្បាំង​ជាមួយកង​ទ័ព​សៀមដើម្បី​បណ្ដេញ​ឱ្យ​ពួកសៀមចេញ​ពី​តំបន់​អង្គរ។នៅក្នុង​ការ​ធ្វើ​សង្គ្រាម​កាល​នោះគឺកងទ័ពខ្មែរទទួលបានជោគជ័យយ៉ាងធំំធេងហើយ​ពាក្យ​ថា '''សៀមរាប (អានថា:សៀមម៉ារាប)''' គឺ​ត្រូវ​បាន​គេ​ដាក់​ឈ្មោះបន្ទាប់​ពី​ជ័យ​ជម្នះ​របស់​កងទ័ព​ខ្មែរលើពួកសៀម៖ ''«ពាក្យ​ថា សៀមរាប គឺ​មាន​ន័យ​ថា សៀម បាន​ខ្លបខ្លាច​លោក បាន​ចាញ់​លោក បាន​អស់​ឫទ្ធានុភាព ចាញ់រាបដលដី។ដូច្នេះគេ​ឲ្យឈ្មោះ​ថាតំបន់​សៀមរាបនេះ​ជា​ទស្សនៈ​របស់​ជាតិ​ខ្មែររបស់​អ្នក​ដែល​បាន​លើក​ឡើង​ក្នុង​ដំណែល​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នេះ​ផង​ដែរ។ចំណុច​នេះ​ហើយ បានជា​ចាប់​ផ្ដើម​មាន​ពាក្យ​ថា សៀមរាប»''។ ការ​អធិប្បាយ​របស់​លោក​សាស្ត្រាចារ្យ '''សំបូរ មាណ្ណារ៉ា''' នេះគឺ​ដូច​គ្នា​នឹង​អ្នក​ស្រាវជ្រាវ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ខ្មែរ​ផ្សេង​ទៀតផងដែរ។ សៀវភៅ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ខ្មែរ​សង្ខេប​មួយដែល​សរសេរ​ដោយលោក '''នួន សុធិមន្ត''' ដែល​បច្ចុប្បន្ន​ជា​មន្ត្រី​រាជការ​នៅ​ទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីបាន​អធិប្បាយ​ថានៅ​ក្នុងឆ្នាំ​ ១៥២៥ ព្រះ​មហាក្សត្រ​ខ្មែរ​ព្រះនាម[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទ​រាជា]]​បាន​វាយ​បង្ក្រាប​កងទ័ព​សៀមដែល​ឈ្លាន​ពានឲ្យបរាជ័យ​យ៉ាងអាម៉ាស់នៅ​តំបន់​អង្គរ។ដូច្នេះ​ហើយបាន​ជា​ព្រះអង្គបាន​ដាក់​ឈ្មោះ​ថា [[សៀមរាប]] គឺ​មាន​ន័យ​ថា '''ទ័ព​សៀមចាញ់​រាប​ដូចជា​កន្ទេល ឬ ទ័ពសៀមចាញ់រាបដល់ដី'''។ បច្ចុប្បន្ន​នេះ[[ខេត្ត​សៀមរាប]]មិន​ត្រឹម​តែ​ជា​និមិត្តរូប​នៃ​ជាតិ​ខ្មែរ​ប៉ុណ្ណោះ​ទេក៏ប៉ុន្តែវា​ក៏​កំពុង​នាំ​ប្រទេស​កម្ពុជាឲ្យទទួល​បាន​នាម​ថ្មី​មួយ​ទៀតគឺ​'''ព្រះរាជាណាចក្រ​អច្ឆរិយ'''ដោយសារ​តែ​ភាព​ល្បីល្បាញ​ខាង​វប្បធម៌​ប្រវត្តិសាស្ត្រ។<ref>{{Cite web |title=អត្ថន័យ​នៃ​ឈ្មោះ​ខេត្ត​សៀមរាប |url=https://www-rfa-org.cdn.ampproject.org/v/s/www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html/ampRFA?amp_gsa=1&amp_js_v=a9&usqp=mq331AQIUAKwASCAAgM=#amp_ct=1678937526295&amp_tf=%E1%9E%96%E1%9E%B8%20%251$s&aoh=16789375100149&referrer=https://www.google.com&ampshare=https://www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html |access-date=2023-03-16 |website=www-rfa-org.cdn.ampproject.org |archivedate=2023-03-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20230316035301/https://www-rfa-org.cdn.ampproject.org/v/s/www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html/ampRFA?amp_gsa=1&amp_js_v=a9&usqp=mq331AQIUAKwASCAAgM=#amp_ct=1678937526295&amp_tf=%E1%9E%96%E1%9E%B8%20%251$s&aoh=16789375100149&referrer=https://www.google.com&ampshare=https://www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html |url-status=dead }}</ref> == ប្រវត្តិសាស្ត្រ == === មុនសម័យអង្គរ === [[file:Phnom Kulen8.JPG|thumb|ភ្នំគូលែន(មហេន្ទ្របវ៌ត ឬ មហិន្រ្ទបព៌ត)]] [[File:Cascade de la rivière sacrée (Phnom Kulen) (6825025205).jpg|right|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_017_Vishnu_and_Lakshmi_(8583651131).jpg|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_020_Brahma_(8583620385).jpg|thumb]] [[File:Kbal_Spean,_sur_les_pentes_sud-ouest_du_mont_Kulen_(12).jpg|thumb]] [[File:LingamCambodge1.JPG|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_011_Lotuses_(8583641233).jpg|thumb]] [[File:LingamCambodge2.JPG|thumb]] [[ឯកសារ:2011-06-27-030 Phnom Kulen.jpg|រូបភាពតូច|នៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ ជាឆ្នាំដែលព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២ ប្រារព្ធពិធីទេវរាជនៅលើភ្នំគូលែន។ព្រះអង្គបានបើកស័ករាជថ្មីមួយដែលធ្វើអរិយធម៌វប្បធម៌ខ្មែររីកចម្រើនរុងរឿងនាសម័យមហានគរ]] អ្នកស្រាវជ្រាវខាងប្រវត្តិវិទ្យានិងបុរាណវិទ្យាជាច្រើនបានអះអាងថាប្រវត្តិសាស្រ្តនៃតំបន់សៀមរាបអង្គរបានចាប់ផ្តើមឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ នៃគ្រិស្តសករាជក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] ក្រោយពីព្រះមហាក្សត្រអង្គនេះបានយាងមកពី[[ឥណ្ឌូណេស៊ី|ប្រទេសជ្វា]]នៅក្នុងឆ្នាំ ៨០០ នៃគ្រិស្តសករាជ។តាមឯកសារខាងលើបានឲ្យដឹងថា[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] កាលនៅក្នុងដំណាក់កាលទី ២ ទ្រង់គង់នៅ '''ទីក្រុងឥន្រ្ទបុរៈ''' នៅ[[ខេត្តកំពង់ចាម]]បន្ទាប់មកទ្រង់គង់នៅលើ[[ភ្នំគូលែន]](មហិន្ទ្របព៌ត)និងចុងក្រោយបំផុតទ្រង់គង់នៅ '''[[ហរិហរាល័យ|ទីក្រុងហរិហរាល័យ ឬ ទីក្រុងរលួស]]''' ដែលជារាជធានីដើមនា[[សម័យអង្គរ]]។លោកបណ្ឌិត '''មីសែល ត្រាណេ''' បានមានប្រសាសន៍ឲ្យដឹងថាវប្បធម៌អង្គរបានផ្តើមឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ នៃគ្រិស្តសករាជគឺនៅពេលដែល[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] បានអភិសេកជាព្រះមហាក្សត្រនៅលើ[[ភ្នំគូលែន]](មហិន្រ្ទបព៌ត)។ការអភិសេករបស់ព្រះអង្គគឺឈរនៅលើមូលដ្ឋាននៃពិធីទេវរាជដែលបានផ្តល់ចំពោះព្រះអង្គនូវមហិទ្ធិប្ញទ្ធិដើម្បីធ្វើការបង្រួបបង្រួមជាតិ។ការអះអាងក៏បានបង្អាញឲ្យដឹងទៀតថាវប្បធម៌‌សម័យបុរេអង្គរ(មុនអង្គរ)គឺឯកសារមួយចំនួនបាន ផែ្អកតាមកំណត់ហេតុរបស់[[ចិន]]។ឯកសាររបស់គេបានសំអាងលើកំណត់ត្រាផងនិងស្ថាបត្យកម្មប្រាង្គប្រាសាទមួយចំនួនផង។រីឯព្រឹត្តិការណ៍ដែលគួរឲ្យកត់សម្គាល់ជាខ្លាំងមួយទៀតគឺក្នុងអំឡុង[[សម័យចេនឡា]]នៅលើទឹកដីបវរនៃខេត្តសៀមរាបអង្គរ។កំណត់ហេតុចិនបានឲ្យដឹងថាទីក្រុងដំបូងបំផុតនៅខេត្តសៀមរាបមានឈ្មោះថា '''"នគរគម្ពីរ"''' ដែលសិ្ថតនៅរវាងបារាយណ៍ខាងលិចនិងបារាយណ៍ខាងកើតនៃតំបន់សៀមរាបអង្គរ។សេ្តចខែ្មរដែលសោយរាជ្យសម្បត្តិនៅ'''នគរគម្ពីរ'''នេះគឺ'''ព្រះបាទចន្រ្ទវរ្ម័ន'''។លោកបណ្ឌិត '''មីសែល ត្រាណេ''' បានមានប្រសាសន៍ឲ្យដឹងបនែ្ថមទៀតថាកាលពីសម័យបុរេអង្គរនាអំឡុងឆ្នាំ ៨០២ នេះសេដ្ឋកិច្ចនិងបរិយាកាសង្គមរបស់តំបន់សៀមរាបអង្គរមានការវិវឌ្ឍជាវិជ្ជមាន។គេបានឃើញមានការរៀបចំដែនដី ឬនគរូបនីយកម្មដែនដីក្នុងតំបន់នីមួយៗនៃខេត្តនេះយ៉ាងច្បាស់លាស់ទៅហើយចាប់តាំងពីចុងសតវត្សរ៍ទី ៦ នៃដើមសតវត្សរ៍ទី ៧ នៃគ្រិស្តសករាជ។ជនជាតិខែ្មរក្រោមការដឹកនាំរបស់ព្រះមហាក្សត្រនិងពួកព្រាហ្មបុរោហិតបានចាប់ផ្តើមគម្រោងការសាងសង់ប្រាសាទឥដ្ឋដំបូងបង្អស់ជាច្រើនមានជាអាទិ៍ ប្រាសាទព្រៃកេ្មង ប្រាសាទពោធិ៍ ប្រាសាទគោកតាសៀន ប្រាសាទវត្តខ្នាត និង ប្រាសាទព្រៃប្រាសាទជាដើម។រីឯវិស័យសង្គមកិច្ចវិញគេបានដឹងថាបុព្វការីជនខែ្មរចូលចិត្តកសាងទីលំនៅរបស់ខ្លួននៅកែ្បរៗ[[បឹងទន្លេសាប|បឹងទនេ្លសាប]]កែ្បរអូរស្ទឹងធម្មជាតិជាដើម។ការកសាងប្រាសាទក៏ដូច្នោះដែរគឺបុព្វការីជនខែ្មរតែងតែជ្រើសរើសរកទីតាំងណាខ្ពស់មិនលិចទឹកនៅរដូវវស្សាគំនិតរបស់ខែ្មរក្នុងការជ្រើសរើសទីតាំងខ្ពស់សម្រាប់ការកសាងសំណង់ផេ្សងៗជាប្រយោជន៍រួមគឺនៅតែបន្តរហូតមកទល់សព្វថៃ្ងនេះ <ref>អត្ថបទដកស្រង់ពីកាសែតរស្មីកម្ពុជា</ref>។ === សម័យអង្គរ === [[ឯកសារ:Bas-relief du Bayon (Angkor Thom) (2341905162).jpg|រូបភាពតូច|ទិដ្ឋភាពការធ្វើម្ហូបចម្អិនអាហាររបស់ប្រជាជនខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[ឯកសារ:Scène dépouillage (bas-relief du Bayon) (2334493467).jpg|រូបភាពតូច|វិស័យសុខាភិបាលខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[ឯកសារ:Bayonmarket01.JPG|រូបភាពតូច|ទិដ្ឋភាពផ្សារលក់ដូររបស់ប្រជាជនខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] ខ្មែរបានជ្រើសរើសទីតាំងតំបន់អង្គរធ្វើជារាជធានីព្រោះស្ថិតនៅចំណុចកណ្ដាលនៃ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]និងទីប្រជុំនៃជំនួញទាំងពីរគឺជើងគោកនិងជើងទឹកហើយសម្បូរទៅដោយធនធានធម្មជាតិសព្វគ្រប់ដូចជា ត្រីក្នុង[[បឹងទន្លេសាប]] ព្រៃឈើ និងថ្មភក់សម្រាប់សំណង់ប្រាសាទ និង ដីមានជីវជាតិផងដែរខេត្តសៀមរាបនៅសតវត្សរ៍ទី ៩ ដល់សតវត្សរ៍ទី ១៥ បានបម្រើការរាជធានីជាមជ្ឈមណ្ឌលដ៏សំខាន់នៃអំណាចនយោបាយ វប្បធម៌និងសាសនារបស់អាណាចក្រខ្មែរ។ ភាពថ្កើងថ្កានរបស់ទីក្រុងគឺជារាជធានីនៃអាណាចក្រខ្មែរដែលគ្រប់គ្រងដោយស្តេចដែលមានអំណាចបន្តបន្ទាប់គ្នា។ខេត្តសៀមរាបមានទីតាំងយុទ្ធសាស្ត្រនៅចំចំណុចកណ្ដាលនៃអាណាចក្រហើយមានភាពងាយស្រួលនៅក្នុងការគ្រប់គ្រងត្រួតត្រានិងគ្រប់គ្រងទឹកដីដ៏ធំធេងមួយនេះ។ទីក្រុងនេះបានរីកចម្រើនក្លាយជាទីក្រុងដែលមានភាពអ៊ូអរបម្រើជាមជ្ឈមណ្ឌលរដ្ឋបាល សេដ្ឋកិច្ច និង សាសនានៃតំបន់។ខេត្តសៀមរាបមានចំណុចគួរឲ្យទាក់ទាញជាច្រើនដូចជា [[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] ជាដើម។នៅ[[សម័យអង្គរ]]ខ្មែរបានអនុវត្តនយោបាយវាតទីទឹកដី ពង្រឹងអរិយធម៌ឲ្យរីកចម្រើនរុងរឿង និង កសាងសំណង់ប្រាសាទល្បីល្បាញមួយចំនួនទាំងធំទាំងតូចដែលបង្ហាញអំពីតម្លៃវប្បធម៌អរិយធម៌ខ្មែរពាសពេញ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]។តំបន់សៀមរាបត្រូវបានបម្រើការជារាជធានីអស់រយៈពេល ៦ សតវត្សរ៍មកហើយ។នៅតំបន់សៀមរាបមានការអភិវឌ្ឍរីកចម្រើនលូតលាស់គ្រប់វិស័យនិងមានភាពសម្បូរសប្បាយប្រជាជនខ្មែររស់នៅតំបន់សៀមរាបអង្គរភាគច្រើនប្រកបមុខរបរកសិកម្មនិងនេសាទជាធំ។តំបន់ជុំវិញ[[បឹងទន្លេសាប]]ជាដីដ៏សម្បូរជីវជាតិ។គេអាចធ្វើស្រែនៅតំបន់នេះប្រហែលជាពីរទៅបីដងក្នុងមួយឆ្នាំដូច្នេះហើយបានជាយើងឃើញមានប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រមួយចំនួនដែលបន្សល់ទុកតាំងពី[[សម័យអង្គរ]]មកម្ល៉េះ។ === សម័យក្រោយអង្គរ === [[ឯកសារ:Western facade of the Temple of Ongau Wat ILN0-1868-0201-0004.jpg|រូបភាពតូច|250x250ភីកសែល|ប្រាសាទអង្គរវត្តនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៨]] បើយោងតាមឯកសារក្រោយពីទ័ពខ្មែររបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បានទទួលជ័យជម្នះលើកងទ័ពសៀមឈ្លានពានជាស្ថាពរនៅព្រះរាជនគរគឺ[[អង្គរធំ]]ពោលគឺបានវាយកម្ទេចទ័ពសៀមរាបស្មើនឹងដីបានជាខ្មែរដាក់ឈ្មោះថា[[ខេត្តសៀមរាប]]។ស្ថានការណ៍បែបនេះបានធ្វើឲ្យយើងយល់ថាជាដើមកំណើតនៃការកកើតឈ្មោះខេត្តសៀមរាបតាំងពីរជ្ជកាលរបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]មកទល់នឹងសព្វថ្ងៃនេះបើទោះបីជា'''[[ព្រះរាជពង្សាវតារខ្មែរ]]'''[[ច្បាប់ឧកញ៉ាព្រះឃ្លាំង]](នង)មិនបាននិយាយដោយចំហក៏ដោយ។ប្រសិនជាយើងបើកច្បាប់ព្រះរាជពង្សាវតារខ្មែរខាងលើមកមើលយើងពិតជាស្លុតចិត្តដោយហេតុថាកងទ័ពសៀមបានឈ្លានពានរុករាន[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ឥតឈប់ឈរជាច្រើនលើក។ពួកវាក្រោយពីដណ្តើមបានអាណាខេត្តខ្មែរមួយចំនួនដែលសព្វថ្ងៃបានក្លាយទៅជាទឹកដី[[សៀម]]រួចទៅហើយនោះក៏បាននាំសង្គ្រាមចូលទៅយ៉ាងជ្រៅចំកណ្តាលបេះដូងនៃ[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]តែម្តងគឺ'''ទីក្រុងមហានគរ'''ដែលស្ថិតក្នុងខេត្តសៀមរាបតែពីមុនហៅថា'''ស្រុកនគរវត្ត'''ដែលធ្លាប់ជាសមរភូមិក្តៅពីមុនមក។ប៉ុន្តែលើកនេះពួកវាត្រូវបង្ខំចិត្តរត់ត្រឡប់ទៅ[[ខេត្តព្រះនគរស្រីអយុធ្យា|ក្រុងអយុធ្យា]]វិញក្រោយពីត្រូវចាញ់សង្គ្រាមនៅចុល្លសករាជ ៩០២ ត្រូវនឹងឆ្នាំ ១៥៤១ នៃគ.ស។កាលបើពិនិត្យលើទំព័រប្រវត្តិសាស្ត្រចាស់ដែលបានកើតឡើងនៅលើទឹកដីបវរដែលជាទីតាំងនៃព្រះរាជនគរយើងបានឲ្យដឹងថាក្នុងរាជ្យរបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៨|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៨]] និងដើមរាជ្យរបស់[[ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី៣|ព្រះបាទស្រីឥន្ទ្រវរ្ម័ន]]រវាងឆ្នាំ ១២៩៦ សៀមបានបើកការវាយលុកមួយដ៏ធំសម្បើមនៅក្នុងខេត្តសៀមរាបក្នុងបំណងយក[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ធ្វើជាស្រុកឬនគរចំណុះរបស់ខ្លួនហើយមហិច្ឆតានេះពួកវាបានសម្រេចជាស្ថាពរព្រោះថាអាណាខេត្តមួយចំនួនដែលស្ថិតក្នុងភូមិភាគកណ្តាលដូចជា[[ខេត្តសុខោទ័យ]] [[ខេត្តកំពែងពេជ្រ|កំពែងពេជ្រ]] និង ខេត្តរណបនៃខេត្តទាំងនោះព្រមទាំងអាណាខេត្តដទៃៗឯទៀតដែលស្ថិតនៅជ្រលងនៃដង[[ទន្លេចៅព្រះយា|ទន្លេមេណាម]]ដូចជា[[ខេត្តអយុធ្យា]] និង [[សុផាន់បុរី]] ។បន្ទាប់ពីបានទទួលជ័យជម្នះលើខេត្តទាំងឡាយនោះ ពួកវាក៏បានពង្រឹងបណ្តាញអំណាចរបស់ខ្លួន។សង្គ្រាមឈ្លានពានមួយដែលគេត្រូវកត់សម្គាល់ដែលបានកើតឡើងជាលើកដំបូងបង្អស់នៅលើទឹកដីខ្មែរត្រូវបានធ្វើឡើងក្នុងរាជ្យរបស់[[ព្រះបាទលំពង្សរាជា]]នៅឆ្នាំ ១៣៥២។ចំពោះចម្បាំងនេះច្បាប់ពង្សាវតារ[[ខ្មែរ]]បានបញ្ជាក់ថាគឺភាគីឈ្លានពាន[[សៀម]]បានទទួលជ័យជម្នះលើទ័ពខ្មែរដោយពួកវាបានកាន់កាប់[[ក្រុងអង្គរធំ|ទីក្រុងអង្គរធំ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១ ។មុននឹងដកថយចេញពួកវាបានកេណ្ឌឈ្លើយសឹក[[ខ្មែរ]]ជាច្រើនម៉ឺននាក់នាំទៅកាន់[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]។នៅក្នុងឱកាសនោះផងដែរពួកវាក៏បានលួចប្លន់យកទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ជាតិ[[ខ្មែរ]]គ្រប់ប្រភេទនៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១ គឺជាឆ្នាំដែលកំណត់នូវឱនភាព[[ខ្មែរ]]ដែលប្រឈមនិងការវាតទីនិយមរបស់[[សៀម]]ដែលគ្មានទីបញ្ចប់។ពិតណាស់ទោះបីជាភ្លើងសង្គ្រាមឈ្លានពានបានកន្លងផុតជាច្រើនសតវត្សរ៍មកហើយក្តីក៏ប៉ុន្តែវាបានបន្សល់ទុកនូវស្លាកស្នាមរបួសដ៏ឈឺចាប់នៅក្នុងផ្នត់គំនិត[[ខ្មែរ]]គ្មានថ្ងៃបំភ្លេចបាន។បើតាមច្បាប់ព្រះរាជពង្សាវតារខ្មែរគឺក្នុងរាជ្យរបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]](១៥១៦ ដល់ ១៥៥៥ នៃគ.ស)កងទ័ពសៀមមកឈ្លានពានខ្មែរត្រូវបានបង្ក្រាបរាបស្មើទល់នឹងដីនៅត្រង់[[ស្ទឹងសៀមរាប|ស្ទឹងអង្គរ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៤១ ដោយហេតុនេះហើយបានជាព្រះអង្គត្រាស់បង្គាប់ឲ្យគេហៅតំបន់នេះជា «'''តំបន់សៀមរាប'''» ដើម្បីទុកជាការចងចាំរួមរបស់ជាតិខ្មែរអំពីជ័យជម្នះដ៏ត្រចះត្រចង់នេះមុនទីតាំងនេះបានក្លាយទៅជាស្រុកហើយបន្ទាប់មកទៀតក្លាយជាខេត្តនាសម័យអាណាព្យាបាលបារាំង។ព្រឹត្តិការណ៍មួយគួរឲ្យកត់សម្គាល់គឺស្តេចអង្គនេះបានឆ្លាក់បង្ហើយនូវចម្លាក់មួយចំនួនដែល[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] មិនទាន់ឆ្លាក់រួច។ទោះបីជាបានទទួលបរាជ័យដ៏អាម៉ាស់មុខនេះក្តីទ័ព[[សៀម]]ក៏នៅតែទន្ទ្រានមាតុភូមិ[[ខ្មែរ]]មិនស្រាកស្រាន្តឡើយហើយអំពើនេះត្រូវបានបន្តរហូតដល់[[បន្ទាយលង្វែក|សម័យលង្វែក]]។នៅឆ្នាំ ១៥៩៤ ទីក្រុងលង្វែកត្រូវដណ្តើមបានពី[[ខ្មែរ]]ដោយស្តេច[[សៀម]] «[[ព្រះបាទនរិន្ទសួន]]»។ចំពោះបរាជ័យនៃកងទ័ព[[សៀម]]ដែលដឹកនាំដោយស្តេច[[សៀម]]ដែលបានយកលេសថាដោយសារ[[ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]មិនបានប្រគល់ដំរីសមួយក្បាលបានជាមកវាយលុក[[ក្រុងអង្គរធំ|ទីក្រុងអង្គរធំ]]។បើតាមប្រសាសន៍របស់លោក'''ហ្គ្រោរីយេ'''បានបញ្ជាក់ថា[[ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]គឺជា[[ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ]]ដ៏ខ្លាំងពូកែជាងគេបំផុតនាសម័យក្រោយអង្គរដោយហេតុថាស្តេចអង្គនេះមិនគ្រាន់តែបានខិតខំស្តារប្រទេសជាតិតែប៉ុណ្ណោះទេក៏ប៉ុន្តែទ្រង់ថែមទាំងមានមហិច្ឆិតាវាយដណ្តើមយកខេត្តខ្មែរមួយចំនួននៅក្នុង[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]បច្ចុប្បន្នដូចជា[[ខេត្តនគររាជសីមា]] [[ខេត្តបុរីរម្យ]] [[ខេត្តសុរិន្ទ្រ]] [[ខេត្តសង្គឹត]] [[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]] [[ខេត្តស៊ីសាកេត|ខេត្តសិរីសាកេត]] [[ខេត្តសុវណ៌ភូមិ ឬ សុវណ្ណភូមិ|ខេត្តសុវណ្ណភូមិ]] [[ខេត្តឧប្បលរាជធានី]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តត្រាច]] [[ខេត្តស្រះកែវ]] [[ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ]] [[ខេត្តរយ៉ង]] [[ខេត្តបស្ចឹមបុរី]]ជាដើមដែល[[សៀម]]បានដណ្តើមបានពីមុនមក។មានហេតុផលជាច្រើនដើម្បីបញ្ជាក់ថាហេតុដូចម្តេចបានជាក្នុងព្រះរាជពង្សាវតារសៀមដូចជាច្បាប់របស់'''អ្នកអង្គម្ចាស់នព្វរ័ត្ន'''តែងឡើងនៅព.ស ២៤២០ ត្រូវនឹងគ.ស ១៨៧៧ បានប្រើពាក្យ «'''សៀមរ៉៉ាដ្ឋ'''» ជំនួសពាក្យសៀមរាបទៅវិញ។តាមពិតទៅការប្រើពាក្យសៀមរ៉ាដ្ឋ(សៀមម៉ារ៉ាត)ដើម្បីហៅទីប្រជុំជនមួយដែលពីមុនគឺជាសមរភូមិឬទីលានប្រយុទ្ធស៊ីសាច់ហុតឈាមរវាង[[ខ្មែរ]]និង[[សៀម]]ស្ថិតនៅក្នុងស្រុកនគរវត្តគឺបណ្តាលមកពីអាជ្ញាធរ[[សៀម]]នៅក្នុងរជ្ជកាលរបស់'''ព្រះបាទព្រះចៅថាយស្រះ'''មិនចង់រំឭកនូវភាពបរាជ័យដ៏អាម៉ាស់មុខរបស់កងទ័ពឈ្លានពាន[[សៀម]]របស់ខ្លួនតែប៉ុណ្ណោះបើទោះបីជាសម័យនោះទ្រង់បានត្រួតត្រា[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ក៏ដោយ។យ៉ាងណាមិញគឺដោយសារតែហេតុការណ៍នេះហើយទើប'''ព្រះបាទព្រះចោមក្លាវចៅយូហួ'''ដែលបានគ្រប់គ្រង[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ជាមួយ[[អណ្ណាម|អាណ្ណាម]]ទ្រង់ក៏បានប្រើពាក្យស្រុកឬមឿងព្រះនគរវត្តជំនួសពាក្យស្រុកឬមឿងសៀមម៉ារ៉ាតផងដែរ។គ្មានឯកសាររបស់[[សៀម]]ណាមួយដែលបញ្ជាក់ឲ្យបានច្បាស់លាស់អំពីការផ្លាស់ប្តូរឈ្មោះពីមឿងព្រះនគរវត្តទៅជាសៀមរាបនោះទេហើយបើមានក៏អាចស្ថិតក្នុងដើមសម័យរជ្ជកាលទី​ ០៣ ដែលជាសម័យបាងកកដែលគេហៅថា[[អាណាចក្ររតនកោសិន្ទ្រ៍|រតនកោសិន្ទ្រ]]។ប៉ុន្តែចំពោះ[[ជនជាតិខ្មែរ]]វិញឈ្មោះសៀមរាបពិតជាត្រូវបានផ្តើមឡើងក្នុងរជ្ជកាលរបស់[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]យ៉ាងពិតប្រាកដឥតក្លែងក្លាយបើទោះបីជាទឡ្ហីករណ៍មានខ្វះចន្លោះយ៉ាងណាក៏ដោយព្រោះថាការតាំងឈ្មោះសៀមរាបនេះមិនមែនជារឿងចៃដន្យឬជំនឿលេងសើចនោះទេជាពិសេសនៅក្នុងសម័យកាលមួយដែល[[ខ្មែរ]]និង[[សៀម]]នៅច្បាំងគ្នាមិនឈប់មិនឈរ។ដូច្នេះការចង់យល់ឲ្យលម្អិតអំពីប្រវត្តិពិតនៃឈ្មោះសៀមរាបតម្រូវឲ្យយើងស្គាល់ពីបរិបទសង្គមនយោបាយហើយអំពើនេះគឺជាការចាំបាច់បំផុត។បើតាម'''សៀវភៅប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ'''រៀបរៀងដោយលោក '''នួន សុធិមន្ត''' បានអធិប្បាយថានៅឆ្នាំ ១៥២៥ នៃគ្រឹស្ដសករាជ[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បានវាយបង្ក្រាបកងទ័ពសៀមដែលឈ្លានពានឲ្យបរាជ័យនៅតំបន់អង្គរ។ដូច្នេះហើយបានជាព្រះអង្គបានដាក់ឈ្មោះថា '''«សៀមរាប»''' គឺមានន័យថាទ័ពសៀមចាញ់រាបដូចកន្ទេល។ == សាសនា == {{Pie chart |thumb = right |caption = សាសនានៅក្នុងខេត្តសៀមរាប (ជំរឿនឆ្នាំ ២០១៩)<ref>{{cite web|title=General Population census of the Kingdom of Cambodia 2019|url=http://nis.gov.kh/nis/Census2019/Final%20General%20Population%20Census%202019-English.pdf|publisher=National Institute of Statistics Ministry of planning|date=October 2020}}</ref> |label1 = សាសនាព្រះពុទ្ធ |value1 = 99.3 |color1 = Gold |label2 = សាសនាគ្រិស្ត |value2 = 0.4 |color2 = DodgerBlue |label3 = សាសនាអុីស្លាម |value3 = 0.2 |color3 = Green |label4 = សាសនាផ្សេងៗ |value4 = 0.1 |color4 = Black }} សាសនារបស់រដ្ឋគឺ[[ពុទ្ធសាសនាថេរវាទ|សាសនាព្រះពុទ្ធថេរវាទ]]។ប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងខេត្តសៀមរាបជាង ៩៩.៣% ជាអ្នកកាន់[[ព្រះពុទ្ធសាសនា|សាសនាព្រះពុទ្ធ]]។ប្រជាជនខេត្តសៀមរាបប្រមាណ ០.៤% កាន់[[សាសនាគ្រិស្ត]]។[[សាសនាឥស្លាម|សាសនាអុីស្លាម]]ដែលភាគច្រើនកាន់ដោយ[[ជនជាតិចាម]]គឺ ០.២% ។ == ព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់ == [[Image:Royal Palace, Siem Reap.JPG|thumb|ទិដ្ឋភាពនៃព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់]] '''[[ព្រះរាជដំណាក់|ព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់]]''' នៅ[[ក្រុងសៀមរាប]]គឺជាទីកន្លែងបណ្ដោះអាសន្នរបស់អតីតព្រះមហាក្សត្រនៃយើងគឺ'''ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ[[នរោត្តម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]] និង ព្រះរាជអគ្គមហេសី'''។ព្រះរាជដំណាក់នេះជាទីដែលព្រះអង្គស្នាក់នៅអាស្រ័យពេលស្ដេចយាងមកកាន់ទីក្រុងសៀមរាប។បើយើងធ្វើដំណើរពី[[ក្រុងភ្នំពេញ]]តាមផ្លូវជាតិលេខ ០៦ ក្រុងសៀមរាបមើលមកខាងស្ដាំដៃយើងនឹងឃើញអគារពណ៌សមួយអមដោយរបងនិងដើមឈើត្រឈឹងត្រឈៃនិងបរិវេណស្រស់ស្រាយដែលមានសួនច្បារធំនៅខាងមុខ(សួនព្រះរាជដំណាក់ឬបឹងកាឡូ)នោះហើយជាព្រះរាជដំណាក់។ ព្រះរាជដំណាក់នេះត្រូវបានសាងសង់ឡើងក្នុងសម័យបារាំងដាក់អាណានិគមនៅកម្ពុជាអំឡុងឆ្នាំ ១៨៦៣ ដល់ឆ្នាំ ១៩៥៣។ព្រះរាជដំណាក់នៅក្នុងសម័យ[[ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ]]គឺស្ថិតនៅវត្តដំណាក់ហើយវត្តដំណាក់គឺជាវត្តមួយដែលស្ថិតនៅខាងកើតដង[[ស្ទឹងសៀមរាប]]ចំកណ្ដាលបេះដូងនៃក្រុងសៀមរាបតែម្ដង។វត្តដំណាក់ពីមុនជាទីតាំងព្រះរាជដំណាក់របស់ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ១៩០៤ ដល់ឆ្នាំ ១៩២៧។លុះក្រោយមកព្រះរាជដំណាក់របស់ព្រះមហាក្សត្រ ត្រូវបានប្ដូរទីតាំងទៅនៅជិតអាស្រម[[ព្រះអង្គចេកព្រះអង្គចម]]វិញ។ក្រោយពីព្រះរាជដំណាក់ត្រូវបានផ្លាស់ប្ដូរទីតាំងទីធ្លាបរិវេណព្រះរាជដំណាក់ចាស់ត្រូវបានប្រែក្លាយជាទីវត្តអារាមព្រះពុទ្ធសាសនាម្ដងវិញ។ជាអកុសលនៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហមវត្តដំណាក់ត្រូវបានកងទ័ពខ្មែរក្រហមប្រើប្រាស់ជាមូលដ្ឋានយោធារបស់ពួកគេ។បច្ចុប្បន្ននេះមិនត្រឹមតែជាទីអារាមរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនាសម្រាប់ព្រះសង្ឃគង់នៅបដិបត្តិធម៌និងសម្រាប់ឲ្យពុទ្ធបរិស័ទធ្វើបុណ្យទានប៉ុណ្ណោះទេតែវត្តនេះក៏ជាថ្នាលបណ្ដុះបណ្ដាលចំណេះវិជ្ជាដល់ព្រះសង្ឃផងដែរ ដោយសារតែនៅក្នុងវត្តមានពុទ្ធិកបឋមសិក្សាសម្រាប់ព្រះសង្ឃសិក្សារៀនសូត្រភាសាបាលី ភាសាសំស្ក្រឹត និង ព្រះធម៌នានា។លើសពីនេះនៅក្នុងបរិវេណវត្តក៏មានសាលាបឋមសិក្សាសម្រាប់ឲ្យកុមារសិក្សារៀនសូត្រផងដែរ។បន្ថែមពីលើនេះជារៀងរាល់ថ្ងៃតែងតែមានជនានុជនជាច្រើនបានអានសៀវភៅឬធ្វើកិច្ចការសាលានៅទីនោះ។ដោយឡែកនៅក្នុងវត្តក៏មានបណ្ណាល័យមួយហៅថាបណ្ណាល័យខេមរៈសិក្សាដែលបានប្រើសម្រាប់ឲ្យសាធារណជនចូលធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវឯកសារនិងអានសៀវភៅនានាយ៉ាងសម្បូរបែប។នៅតាមដងផ្លូវក្នុងវត្តមានរៀបចំពាក្យស្លោកនិងសុភាសិតជាច្រើនសម្រាប់ដាស់តឿនដល់សាធារណជនទាំងឡាយជាកន្លែងថ្នាលបណ្ដុះបណ្ដាលចំណេះវិជ្ជា។វត្តនេះក៏បាននិងកំពុងទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរណ៍ជាតិនិងអន្តរជាតិមកទស្សនាផងដែរ។ ថ្មីៗនេះមានហេតុការណ៍ដ៏គួរឲ្យរន្ធត់និងសោកស្ដាយជាពន់ពេក ដោយកាលពីវេលាម៉ោងប្រមាណជា ១០ និង ០៥ នាទីយប់ ថ្ងៃទី ១២ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ អគ្គិភ័យបានឆាបឆេះអគារមួយនៃព្រះរាជដំណាក់សៀមរាបដែលជាកន្លែងទីសក្ការៈដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់បំផុត។ រូបសំណាកមេទ័ពពី[[សម័យអង្គរ]]ចំនួន ១២ រូបត្រូវបានដាក់តាំងជានិមិត្ដរូបនៅក្នុងសួនព្រះរាជដំណាក់[[ក្រុងសៀមរាប]]ដែលសុទ្ធតែជាមេទ័ពនិងរាជវង្សសានុវង្សដ៏អង់អាចក្លាហាននិងមានស្នាព្រះហស្ថយ៉ាងធំធេងចំពោះព្រះនគរកម្ពុជាដើម្បីបង្ហាញដល់កូនខ្មែរជំនាន់ក្រោយគ្រប់ៗរូបបានស្គាល់។រូបចម្លាក់ចំនួន ១២ រូបនេះធ្វើពីលោហៈស្ពាន់សុទ្ធមានកំពស់ជាង ០២ ម៉ែត្រ ០១ តឹកដូចៗគ្នាដោយមិនគិតពីជើងទម្រនិងមានទម្ងន់ពី ២០០ ទៅ ៣០០ គ.ក្រទាំងរូបរាង សម្លៀកបំពាក់ ម៉ូដសក់ និង អាវុធបរិក្ខានៃមេទ័ពទាំង ១២ ត្រូវបានស្មូនរចនាតុបតែងឡើងទៅតាមលំនាំសម័យកាលនីមួយៗនៃមេទ័ពនោះហើយទ្រង់ទ្រាយមុខមាត់នៃរូបសំណាកទាំងនេះ គឺសូននិងច្នៃឡើងតាមទម្រង់មុខអត្តចរិតខ្មែរបុរាណទៅតាមសម័យកាលដែលមេទ័ពនោះរស់នៅនិងបម្រើការរាជការតាមរយ:រូបភាពនិងចម្លាក់នៅលើជញ្ជាំងប្រាសាទ។លោកជំទាវ'''គង់ បញ្ញា'''រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងព្រះបរមរាជវាំងមានប្រសាសន៍ថារូបសំណាកមេទ័ពខ្មែរសម័យអង្គរទាំង ១២ រូបនេះត្រូវបានឆ្លងកាត់ការសិក្សាស្រាវជ្រាវអំពីប្រវត្តិស្នាដៃរួមទាំងរចនាបថដោយដកស្រង់ចេញអំពីសិលាចារឹកផ្ទាំងចម្លាក់នៅតាមបណ្តាប្រាសាទនានាជាច្រើនមុននឹងត្រូវបានសាងសង់ចេញជារូបសំណាកនៅក្នុងនោះមានមេទ័ពជាង ៣០ រូបដែលបានបម្រើរាជការនៅក្នុងរជ្ជកាលនៃសម័យអង្គរត្រូវបានក្រុមការងារកំណត់និងប្រមូលទិន្នន័យ។លោកជំទាវក៏បានឲ្យដឹងទៀតថាការកំណត់យកចំនួនមេទ័ពទាំង ១២ រូបនេះគឺជាលេខដែលខ្មែរតែងប្រើញឹកញាប់និងតំណាងឲ្យនគរទាំង ១២ នៅ'''សម័យបាពួន''' '''សម័យអង្គរ''' និង '''សម័យបាយ័ន'''។បើទោះបីនេះជាសមិទ្ធផលនៃស្នាដៃកូនខ្មែរសម័យថ្មីប៉ុន្តែស្នាដៃដែលលេចឡើងនេះត្រូវបានរក្សានិងអនុលោមយោងទៅតាមឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រជានិច្ចដោយមិនចាកឆ្ងាយពីប្រវត្តិសាស្ត្រនោះឡើយ។រូបសំណាកមេទ័ពខ្មែរទាំង ១២ រូបដែលបានស្ថាបនាឡើងនោះរួមមាន ៖ * '''ព្រះកំស្ដេងអញ ស្រីលក្ស្មីបតីវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពដ៏អង់អាចមួយរូបក្នុងរាជ្យ[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ១]](គ.ស.១០០៦-១០៥០)។'''ព្រះស្រីលក្ស្មីបតីវរ្ម័ន'''ក៏ជាអ្នកជាប់ខ្សែរាជវង្សខ្មែរនៅ[[វ្យាធបុរៈ|ទីក្រុងវ្យាធបុរៈ]]([[ស្រុកបាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រៃវែង]])ផងដែរហើយបានទទួលភារកិច្ចពីរាជការ[[យសោធរបុរះ|ក្រុងយសោធរបុរៈ(ក្រុងអង្គរ)]]ឲ្យទៅគ្រប់គ្រងនៅ[[ទ្វារវតី|ទីក្រុងទ្វារវតី្ត]]របស់ពួករាមន្យ([[ជនជាតិមន]])។គួរជម្រាបថា '''«ព្រះកំស្ដេងអញ»''' គឺជាឋានន្តរនាមសម្រាប់អភិជន មហាមន្ត្រី មហាសេនាបតី អ្នកអង្គម្ចាស់ ប្រធានតុលាការ បុព្វជិតសាសនាជាដើម * '''មហាសេនាបតី សង្គ្រាម''' ជាមេទ័ពដ៏ឆ្នើមមួយរូបក្នុងរាជ្យ[[ឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១០៥០-១០៦៦)ដែលបានទទួលគោរម្យងារជា '''«មហាសេនាបតី»''' ពីព្រះរាជា។ដូនតាវង្សត្រកូលរបស់លោកក៏ជាអ្នកបម្រើរាជការនិងកងទ័ពច្រើនជំនាន់មកហើយពោលគឺតាំងពីរាជ្យ[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.៨០២-៨៣៤)មកម្ល៉េះ។ គួរជម្រាបថា '''«មហាសេនាបតី»''' គឺជាឋារន្តរនាមខ្ពស់បំផុតនៃមន្ត្រីទ័ពនា[[សម័យអង្គរ]]។ * '''ព្រះកម្រតេងអញមហាសេនាបតី ស្រីវីរេន្ទ្រវរ្ម័ន''' ជាអ្នកសញ្ជកកវីស្វរៈនិងជាមេទ័ពដែលមានតួនាទីនិងឋានៈខ្ពស់បំផុតក្នុងចំណោមមន្ត្រីកងទ័ពនារជ្ជកាល[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។គួរជម្រាបថា '''«ព្រះកម្រតេងអញ»''' ជាឋានន្តរនាមសម្រាប់រាជវង្សានុវង្ស អភិជន មហាមន្ត្រីដែលមានន័យថា '''«ព្រះបាទ»'''។ ពាក្យ '''«កម្រតេងអញ»''' ជាពាក្យខ្មែរបុរាណដោយពាក្យ '''«កម្រតេង»''' មានន័យថា '''«ម្ចាស់»''' រីឯពាក្យ '''«អញ»''' មានន័យថា '''«ខ្ញុំ»''' ដូច្នេះពាក្យ '''«កម្រតេងអញ»''' គឺមានន័យថា '''«ម្ចាស់របស់ខ្ញុំ ឬ លោកម្ចាស់របស់ខ្ញុំ»''' * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីនរបតីន្ទ្រវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពជាប់ខ្សែព្រះរាជវង្សមកពី'''តំបន់អ្នកចិះ'''(?)និងជាមន្ត្រីបម្រើរាជការតាំងពីរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)រហូតដល់រាជ្យ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីស្រិន្ទ្រកុមា'''រ ជាព្រះរាជបុត្រារបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨)ជាមួយ[[ជយរាជទេវី|ព្រះនាងជ័យរាជទេវី]]។ព្រះរាជបុត្រអង្គនេះបានដឹកនាំទ័ពចេញច្បាំងជួយព្រះបិតា(កាលមិនទាន់សោយរាជ្យ)នៅក្នុងការទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមនិងបានច្បាំងតទល់នឹងជនក្បត់'''ភរតរាហូ'''ដែលចង់ដណ្ដើមរាជបល្ល័ង្កពី[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១៦០-១១៦៥)ហើយក៏បានពលីជីវិតក្នុងសង្គ្រាមជាមួយមេទ័ពដទៃទៀតផងដែរ។ដោយសារព្រះរាជបុត្រាមានស្នាដៃការពារព្រះនគរយ៉ាងដូច្នេះទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]]បានត្រាស់បង្គាប់ឲ្យកសាង[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]([[ស្រុកថ្មពួក]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]])ដើម្បីឧទ្ទិសដល់ព្រះរាជបុត្ររបស់ទ្រង់ហើយក៏បានកសាងរូបបដិមាទេពមួយអង្គនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីស្រិន្ទ្រទេវ»''' ជាតំណាងឲ្យ'''ព្រះស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''នៅឋានទេវលោកតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គកណ្ដាលនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]នោះ * '''ព្រះកម្រតេងអញ ធនញ្ជ័យ''' គេហៅលោកម្យ៉ាងទៀតថា '''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន''' ជាមេទ័ពជំនិតរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។'''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន'''បានចេញច្បាំងការពារព្រះរាជបល្ល័ង្ក[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១៦០-១១៦៥)ទប់ទល់នឹងពួកក្បត់ដឹកនាំដោយ'''ភរតរាហូ'''រហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិត។ ដោយសារការពលីការពារព្រះនគរនេះហើយទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨)បានប្រទានងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានសាងរូបបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតអជ៌នទេវ»''' តម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គអាគ្នេយ៍នៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] [[ស្រុកថ្មពួក]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]និងមួយទៀតនៅក្នុង[[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។គេក៏ឃើញមានចម្លាក់'''ព្រះកម្រតេងអញ ធនញ្ជ័យ ឬ អ្នកសញ្ជក អជ៌ន''' នេះនៅក្នុងក្បូនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ត្រង់របៀងខាងត្បូងនៃ[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]នេះបញ្ជាក់ថាលោកក៏ធ្លាប់ជាមេទ័ពដ៏សំខាន់ក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ផងដែរ។គួរជម្រាបថា '''«អំតេង»''' ជាឋានន្តរនាមរបស់វរជន យុទ្ធជន សេនាបតីដែលមានភក្តីភាពចំពោះព្រះមហាក្សត្រខណៈឋានន្តរនាមនេះគឺឃើញមានប្រើក្នុងរាជ្យ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] សតវត្សរ៍ទី ១២ ដែលព្រះអង្គប្រោសប្រទានគោរម្យងារនេះចំពោះមេទ័ពដែលបានច្បាំងស្លាប់ក្នុងសមរភូមិការពារព្រះនគរនិងរាជបល្ល័ង្កស្របច្បាប់ * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីវទ៌្ធន''' ជាមេទ័ពដ៏សំខាន់មួយរូបតាំងពីរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។គេឃើញមានចម្លាក់រូបលោកនៅលើ'''ភ្នំសិវបាទ([[ភ្នំព្រះនេត្រព្រះ]])'''និងនៅក្នុងក្បូនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី​ ២]]។'''អ្នកសញ្ជក ស្រីវទ៌្ធន''' មានបងប្អូនម្នាក់ឈ្មោះ '''ស្រីទេវ''' ហើយបានប្ដេជ្ញាចេញច្បាំងការពារព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមា'''រទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមរហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិតទាំងពីរនាក់តែម្ដង។[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានកសាងបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីវទ៌្ធនទេវ»''' តម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គពាយ័ព្យនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីទេវ''' ជាមេទ័ពនិងជាបងប្អូនរបស់មេទ័ព '''ស្រីវទ៌្ធន''' ដែលបានចេញច្បាំងជួយព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''ទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមនៅ[[ប្រទេសចម្ប៉ា|ប្រទេសចាម្ប៉ា]] រហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិត។[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' ដូចបងប្អូនរបស់លោកដែរនិងបានសាងរូបបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងអញជគតស្រីទេវ»''' ជាតំណាងតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គនិរតីនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីធរទេវបុរ''' ជាមេទ័ពដែលបម្រើការពារព្រះនគរ[[យសោធរបុរះ|ក្រុងយសោធរបុរៈ]]ដោយបានរួមកម្លាំងគ្នាជាមួយ'''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន'''ចេញច្បាំងទប់ទល់នឹងពួកក្បត់'''ភរតរាហូ'''ដែលចង់ដណ្ដើមរាជបល្ល័ង្កពី[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]]។នៅក្នុងសង្គ្រាមការពារព្រះនគរនេះ'''អ្នកសញ្ជក ស្រីធរៈ'''បានពលីជីវិតជាមួយព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''។ដោយសារស្នាដៃនិងការលះបង់ចំពោះជាតិយ៉ាងដូច្នេះហើយទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានកសាងបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីធរទេវបុរ»''' ជាតំណាងតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គឦសាននៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]។គួរជម្រាបថា '''«អ្នកសញ្ជក»''' គឺជាឋានន្តរនាមសម្រាប់មន្ត្រីកងទ័ពដែលព្រះរាជាទុកព្រះទ័យជាជំនិតរបស់ព្រះរាជាដោយសារពួកគេមានភក្តីភាពរហូតដល់ហ៊ានពលីបូជាជីវិតដើម្បីការពារព្រះរាជាតួយ៉ាងដូចជាអ្នកសញ្ជកនា[[សម័យអង្គរ]]ទាំងឡាយនេះជាដើម * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីជយសិង្ហវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពជាប់ខ្សែស្រឡាយព្រះរាជវង្សនិងមានគោរម្យងារជា '''«ខ្លោញវលល្វោ»''' ដែលជាមេទ័ពស្រួចមានជំនាញដឹកនាំទ័ពលុកព្រៃមកពី'''តំបន់ល្វោ'''([[ទ្វារវតី|ទ្វារវតី្ត]]) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីវិរេន្ទ្រធិបតីវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពគ្រប់គ្រងនៅ'''តំបន់ឆោកព្កុល'''(?)ក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)ទើបគេឃើញមានរូបចម្លាក់លោកនៅក្នុងក្បួនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២ ដែលចុះពី'''ភ្នំសិវបាទ'''([[ភ្នំព្រះនេត្រព្រះ]] [[ស្រុកព្រះនេត្រព្រះ]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីរាជេន្ទ្រវរ្ម័ន''' == ស្ទឹងសៀមរាប == [[File:រាត្រីនៅមាត់ស្ទឹងសៀមរាប.jpg|thumb|ស្ទឹងសៀមរាបនាពេលរាត្រី]] [[ស្ទឹងសៀមរាប]] ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាស្ទឹងប្រវត្តិសាស្ត្រមួយដ៏សំខាន់សម្រាប់[[ខេត្តសៀមរាប]]។តាមពិតទៅស្ទឹងសៀមរាបគឺជាស្ទឹងសិប្បនិមិត្តដែលកកើតឡើងដោយស្នាដៃរបស់មនុស្ស។គ្មានឯកសារបញ្ជាក់ពីឆ្នាំនៃការបង្កើតស្ទឹងសៀមរាបឲ្យជាក់លាក់នោះទេប៉ុន្តែអ្នកស្រាវជ្រាវបានបញ្ជាក់ថាវាត្រូវគេបង្កើតនិងកែច្នៃជាច្រើនសារតម្រូវតាមការរៀបចំដែនដីនៅ[[សម័យអង្គរ]]។ស្ទឹងសៀមរាបកកើតឡើងដោយសារការប្រសព្វគ្នារវាងអូរធំៗចំនួន ០២ គឺអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។ស្ទឹងសៀមរាបស្ថិតនៅក្នុងចំណោមស្ទឹងសំខាន់ៗទាំងបីដែលហូរកាត់តំបន់អង្គរ ដោយធ្វើដំណើរពីជើងទៅត្បូង។ស្ទឹងនេះស្ថិតនៅខាងកើតស្ទឹងពួកនិងខាងលិចស្ទឹងរលួស។យោងតាមឯកសាររបស់លោក'''អ៊ឹម សុខរិទ្ធី'''អនុប្រធាននាយកដ្ឋានមជ្ឈមណ្ឌលអន្តរជាតិស្រាវជ្រាវនិងតម្កល់ឯកសារអង្គរនៃ[[អាជ្ញាធរជាតិអប្សរា]]បានសរសេរថាស្ទឹងសៀមរាបដែលគេឃើញសព្វថ្ងៃចាប់ពីចំណុច'''បំពេញរាជ'''មកជាសមិទ្ធិផលនៃស្នាដៃមនុស្សបង្កើតក្នុង[[សម័យអង្គរ]]។ស្ទឹងនេះកើតពីអូរតូចៗដែលហូរពីភ្នំផ្សេងៗដែលស្ថិតនៅខាងជើងវាលរាបអង្គរបន្ទាប់មកវាជួបគ្នានៅច្រកមួយមុននឹងហូរធ្លាក់ទៅកាន់វាលរាប។ក្នុងនោះក៏មានដៃអូរតូចៗជាច្រើនបានហូរមកភ្ជាប់បន្ថែមទៀតដែលប្រភព ០២ សំខាន់ៗដែលគេស្គាល់ច្បាស់នោះគឺអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។'''អូរធំ'''មានប្រភពពី[[ភ្នំគូលែន]]ដែលមានចម្ងាយប្រមាណ ៤០ គីឡូម៉ែត្រពីទិសឦសាននៃរមណីយដ្ឋានអង្គរ។ លោក អ៊ឹម សុខរិទ្ធី បានលម្អិតក្នុងឯកសាររបស់លោកបន្ថែមទៀតថាភ្នំគូលែនដែលមានលក្ខណៈខ្ពង់រាបមានបណ្តោយ ២៥ គីឡូម៉ែត្រលាតសន្ធឹងពីទិសពាយ័ព្យមកទិសអាគ្នេយ៍និងមានទទឹង ១៥ គីឡូម៉ែត្រពីទិសនិរតីមកឦសាននិងមានកម្ពស់ ៣០០ ម៉ែត្រទៅ ៤៥០ ម៉ែត្រប្រៀបនឹងវាលទំនាបជុំវិញ។ ជ្រលងចុងខាងកើតនៃខ្ពង់រាបគូលែនមានជប់ធំមួយដែលឲ្យកំណើតទៅផ្លូវទឹកសំខាន់ៗពីរគឺអូរថ្មដាប់និងអូរធំ។ចេញពីជប់អូរធំហូរធ្លាក់ចុះមកពីទិសពាយ័ព្យដោយទទួលទឹកពីអូរតូចៗជាច្រើនបត់បែនតាមជ្រលងថ្មហើយប្រមាណ ១៥ គីឡូម៉ែត្រពីប្រភពទើបទៅដល់ទឹកធ្លាក់ម្តុំព្រះអង្គធំ។ជាបន្តបន្ទាប់វាបន្តដំណើរហូរទៅមុខហូរចុះយ៉ាងឆ្ងាយទើបទៅដល់ជើងភ្នំហប់ផ្នែកខាងកើត។ចុងក្រោយអូរធំហូរចុះមកខាងលិច ប្រសព្វនឹងស្ទឹងឫស្សីហើយហូរចុះមកត្បូងរួមគ្នាបង្កើតជាស្ទឹងសៀមរាប។ចំណែក'''អូរក្បាលស្ពាន'''វិញអូរនេះមានប្រភពពីភ្នំក្បាលស្ពាននិងភ្នំក្រោល។ក្បាលស្ពានស្ថិតនៅ[[ភូមិឃុនរាម]] [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]]មានចម្ងាយប្រមាណ ១៥ គីឡូម៉ែត្រទិសឦសានពី[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]]។ឯកសាររបស់លោក អ៊ឹម សុខរិទ្ធី បានលម្អិតទៀតថាអូរក្បាលស្ពានស្ថិតនៅលើកម្ពស់ប្រមាណ ២០០ ម៉ែត្រពីផ្ទៃទឹកសមុទ្រហូរចុះពីទិសពាយ័ព្យមកអាគ្នេយ៍បង្កើតជាទឹកធ្លាក់មួយមានកម្ពស់ពី ០៥ ទៅ ០៦ ម៉ែត្ររួចចូលទៅក្នុងអូរឫស្សីនិងបន្តហូរទៅជួបអូរធំស្ថិតនៅជើងភ្នំហប់។អូរធំនិងអូរឫស្សីក៏ហូរចូលគ្នាបង្កើតជាស្ទឹងតែមួយគឺស្ទឹងសៀមរាប ដែលហូរចុះទៅខាងត្បូងស្រោចស្រពតំបន់អង្គរមុននឹងហូរចាក់ទៅ[[បឹងទន្លេសាប]]។ទឹកដែលហូរតាមអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពានទទួលមន្តពីចម្លាក់ជាច្រើនមានដូចជាសហស្រលិង្គហៅថាលិង្គមួយពាន់ដែលត្រូវបានឆ្លាក់នៅឆ្នាំ ១០៥៤ នៃគ.សក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័ន​ទី១|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ១]]។ទឹកនេះហូរធ្លាក់ចូលទៅស្ទឹងសៀមរាបបន្តកាត់តាមអង្គរនិងធ្លាក់ចូលបឹងទន្លេសាប។តាមអ្នកមានជំនឿទឹកនេះជាប្រភពនៃសេចក្តីចម្រុងចម្រើននិងត្រជាក់ត្រជុំ។ ស្ទឹងសៀមរាប ប្រៀបដូចជា[[ទន្លេគង្គា]]នៅ[[ក្រុងពារាណសី]] [[ប្រទេសឥណ្ឌា]]។ទន្លេគង្គាមានប្រភពពីភ្នំហិមពាន្ត។តាម[[សាសនាហិណ្ឌូ|សាសនាព្រាហ្មណ៍]]ទន្លេនេះមានកំណើតនៅឋានសួគ៌។ទន្លេគង្គាហូរធ្លាក់មកលើដីមានរូបរាងជាភ្លៀងរួចជ្រាបចូលទៅក្នុងដីនិងចុងបញ្ចប់ហូរចេញមកវិញផ្តល់ជាប្រភពទឹកទៅស្ទឹងទន្លេទាំងឡាយ។ភ្នំនៅក្បែរវាលនិងភ្នំហិមពាន្តទទួលទឹកភ្លៀងនៅរដូវវស្សាជាមួយគ្នាគឺរដូវមូសុងវស្សាភ្នំទាំងនោះជាអាងទឹកធម្មជាតិនិងជាប្រភពនៃស្ទឹងនិងទន្លេទាំងពូងដែលហូរមកកាន់តំបន់ទំនាប។បន្ទាប់មកមនុស្សបានចាត់ចែងរៀបចំយកទឹកស្ទឹងទន្លេទាំងនោះមកប្រើប្រាស់ទៅតាមតម្រូវការជាក់ស្តែងរបស់ខ្លួន។នៅស្រុកខ្មែរគ្មានទន្លេគង្គាដូចឥណ្ឌាទេ។ដូច្នេះហើយខ្មែរបានកែច្នៃរៀបចំប្រភពស្ទឹងដើម្បីប្រដូចទៅនឹងទន្លេគង្គា។ដូចជានៅភ្នំគូលែននិងក្បាលស្ពានខ្មែរបានឆ្លាក់លិង្គនិងរូបទេពផ្សេងៗនៅតាមបណ្តោយអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។អូរទាំងពីរនេះជាប្រភពនៃស្ទឹងសៀមរាប។ទឹកហូរកាត់តាមលិង្គប្រៀបដូចជាភ្លៀងធ្លាក់មកពីភ្នួងព្រះកេសា[[ព្រះឥសូរ]]។ហេតុនេះហើយដែលគេថាស្ទឹងសៀមរាបប្រៀបដូចនឹងទន្លេគង្គា។ == ប្រជាសាស្រ្ត== ខេត្តសៀមរាប មានប្រជាជនសរុប ១,១១៤,៦១៦ ជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ ០៤ ជាខេត្តដែលមានប្រជាជនច្រើនជាងគេនៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]។ខេត្តសៀមរាបមានផ្ទៃដីចំនួន ១០២៩៩ គីឡូម៉ែត្រការ៉េជាខេត្តដែលមានផ្ទៃដីធំជាងគេលំដាប់ទី ១០ នៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]] មានក្រុងចំនួន ០២ ស្រុកមានចំនួន ១១ ឃុំមានចំនួន ៨៦ សង្កាត់ចំនួន ១៤ និងភូមិចំនួន ៨៧៥<ref>ព័ត៌មានរបស់ក្រសួងទេសចរណ៍នៅដើមឆ្នាំ២០១៣</ref>។ប្រជាជនដែលរស់នៅទីក្រុងសៀមរាបភាគច្រើនជាអ្នកផ្លាស់ទីលំនៅមកពីខេត្តផ្សេងៗនិងពីស្រុកជនបទផ្សេងៗពីគ្នានៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា]]។ខេត្តសៀមរាបគឺជាតំបន់គោលដៅទេសចរណ៍សម្រាប់ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិមកទស្សនាជាចម្បង។ == លក្ខណៈភូមិសាស្ត្រ == ខេត្តសៀមរាប ជាខេត្តមួយស្ថិតនៅតំបន់ពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]តាមបណ្តោយផ្លូវជាតិលេខ ០៦ ដែលមានចម្ងាយប្រវែង ៣១៤ គ.ម ពី[[រាជធានីភ្នំពេញ]]មានពំ្រប្រទល់ខាងកើតជាប់នឹង[[ខេត្តកំពង់ធំ]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]] ខាងលិចជាប់នឹង[[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] ខាងជើងជាប់នឹង[[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]] និងខាងត្បូងជាប់នឹង[[ខេត្តបាត់ដំបង]] [[បឹងទន្លេសាប]]។ព្រំប្រទល់ជាប់[[បឹងទន្លេសាប]]មានប្រវែង ៨២ គ.ម ដែលស្ថិតជាប់នឹង[[ស្រុកជីក្រែង]] [[ស្រុកសូត្រនិគម]] [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]] [[ស្រុកសៀមរាប]] [[ស្រុកពួក]] និង [[ស្រុកក្រឡាញ់]]។ស្របតាមលក្ខណៈភូមិសាស្ត្រនៃតំបន់នេះគឺមានសីតុណ្ហភាព ក្ដៅហួតហែង រាំងស្ងួត មានសំណើម និង មានទឹកជំនន់ យើងអាចបែងចែកតំបន់ទាំងនេះជាបីផ្នែកគឺ ផ្នែកខាងលើមាន ១៣ ឃុំ ផ្នែកកណ្តាលមាន ៦៩ ឃុំ និង ផ្នែកខាងក្រោមជាប់នឹង[[បឹងទន្លេសាប]]មាន ១៨ ឃុំ។តំបន់ខាងលើសម្បូរទៅដោយព្រៃភ្នំមានសណ្ឋានដូចជាដីទួលឬខ្ពង់រាបខ្វះខាតទឹកនិងជួបប្រទះគ្រោះរាំងស្ងួតញឹកញាប់។តំបន់កណ្តាលជាវាលស្រែល្វឹងល្វើយនិងមានលំនៅឋានតបស់ប្រជាជនច្រើនព្រមទាំងប្រាង្គប្រាសាទនានានិងតំបន់ក្រោមជាវាលទំនាបរងទឹកជំនន់រៀងរាល់ឆ្នាំជាតំបន់ជលវេគពេលណាមានភ្លៀងធ្លាក់ជន់លិចលង់ពេលណាគ្មានភ្លៀងស្ងួតហួតហែងមានផ្ទៃក្រលាសរុបប្រមាណ ១២.០១៥ គីឡូម៉ែត្រការេចែកចេញជា ១២ ក្រុងនិងស្រុក ១០០ សង្កាត់និងឃុំ និង ៩០៧ ភូមិ ដោយមានប្រជាជនសរុប ១,១១៤,៦១៦ នាក់ ត្រូវនឹង ៦,៣២% នៃប្រជាជនសរុបទូទាំងប្រទេស។មុខរបរសំខាន់ៗនៃតំបន់ទាំងបីនេះមានភាពខុសៗគ្នាពោលគឺ ៖ :'''ក'''. ផ្នែកខាងលើធ្វើស្រូវចម្ការនិងរុករកអនុផលព្រៃឈើ :'''ខ'''. ផ្នែកកណ្តាលធ្វើស្រែនិងសេវាកម្មផ្សេងៗ :'''គ'''. ផ្នែកខាងក្រោមធ្វើស្រែនិងចម្ការដំំណាំតាមរដូវនិងប្រកបអាជីវកម្មនេសាទ។ ជាទូទៅខេត្តសៀមរាបជាតំបន់ជនបទ។ប្រជាជនប្រមាណ ៧០% រស់នៅតាមទីជនបទឆ្ងាយពីទីក្រុងដែលពឹងផ្អែកលើមុខរបរកសិកម្មជាអាជីព។ប្រជាជនប្រមាណ ១៨% រស់នៅតាមតំបន់ជាប់នឹងបឹងទន្លេសាបពឹងផ្អែកលើអាជីវកម្មនេសាទនិងធ្វើចម្ការដំណាំផ្សេងៗនិង ១២% ទៀតរស់នៅតាមទីប្រជុំជននិងទីក្រុងដែលមានមុខរបរជាពាណិជ្ជកម្ម ទេសចរណ៍ និង បុគ្គលិករដ្ឋជាដើម។ [[File:TonleSapMap.png|thumb|ផែនទីខេត្តសៀមរាបជាប់នឹងបឹងទន្លេសាប]] ភ្នំនៅក្នុងក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ របស់[[ខេត្តសៀមរាប]]មានចំនួនសរុបប្រមាណ ៤១ ភ្នំហើយមានភ្នំជាច្រើនទៀតដែលមិនបានទៅដល់ចំណែកភ្នំមួយចំនួននៅតាមបណ្តាក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ នោះមានវត្តនៅពីលើនិងមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើនដែលនៅសល់តាំងពីសម័យសង្គ្រាមព្រមទាំងមានរមណីយដ្ឋានធម្មជាតិមួយចំនួនដែលនៅជាប់ជើងភ្នំកំពុងទាក់ទាញភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិដែលបានចូលមកទស្សនានៅលើទឹកដីប្រវត្តិសាស្ត្រនៃខេត្តសៀមរាប។ហើយមានផ្ទះប្រជាពលរដ្ឋដែលរស់នៅជិតជើងភ្នំទាំងនោះដែលប្រកបមុខរបរលក់ដូរនិងធ្វើស្រែចម្ការគ្រាន់បានចំណូលយកមកចិញ្ចឹមក្នុងក្រុមគ្រួសារចៀសវាងចេញទៅធ្វើចំណាកស្រុកនៅក្រៅប្រទេសផងដែរ។តាមរបាយការណ៍ពីអធិការក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ បានរៀបរាប់ប្រាប់ឲ្យដឹងអំពីភ្នំនីមួយៗរបស់ក្រុង-ស្រុកថាភ្នំចំនួន ៤១ ភ្នំនៅខេត្តសៀមរាបនោះមានដូចជា ៖ * [[ក្រុងសៀមរាប]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺ[[ភ្នំក្រោម]]មានប្រាង្គប្រាសាទបុរាណនៅលើកំពូលភ្នំមានវត្តអារាមនៅលើកំពូលភ្នំនិងមានវត្តនៅតាមចំរ៉ាក់ជើងភ្នំក្រោមហើយមានផ្សារលក់ដូរព្រមទាំងមានទេសភាពស្រស់បំព្រងមើលពីលើភ្នំមកគួរឲ្យទាក់ទាញអារម្មណ៍ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិផងដែរហើយដែលបាននាំគ្នាបើកឡានជិះម៉ូតូកង់ឡើងទៅដល់កំពូលភ្នំដើម្បីថតផ្តិតយករូបភាពពីលើកំពូលភ្នំទៅ[[បឹងទន្លេសាប]]និងទេសភាពនៅជុំវិញបរិវេណជើងភ្នំផងដែរដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[សង្កាត់សៀមរាប]] [[ក្រុងសៀមរាប]] និង [[ភ្នំបាក់ខែង]]មានប្រាសាទបុរាណជាច្រើននៅលើកំពូលភ្នំដែលភ្ញៀវបរទេសនាំគ្នាឡើងទៅមើលថ្ងៃរះពេលព្រលឹមនៅពេលល្ងាចនាំគ្នាឡើងទៅមើលថ្ងៃលិចហើយនៅខាងក្រោមទល់មុខប្រាសាទមានអ្នកលក់ដូរជាច្រើនស្ថិតនៅក្នុង[[ភូមិត្រពាំងសេះ]] [[សង្កាត់គោកចក]] [[ក្រុងសៀមរាប]]។ * [[ស្រុកជីក្រែង]] មានភ្នំចំនួន ០៧ ភ្នំគឺភ្នំរ៉ុន ភ្នំពើង ភ្នំបាក់រទេះមានវត្តនៅពីលើ ភ្នំក្បាលខ្មោច ភ្នំអាចម៍ស្រមោច ភ្នំខ្ទុំ និង ភ្នំល្អាង មានទីតាំងជាប់នឹងព្រំប្រទល់[[ស្រុកគូលែន]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]]ហើយភ្នំទាំង ០៧ នោះគឺស្ថិតនៅក្នុងភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំខ្វាវ]] [[ស្រុកជីក្រែង]]។ * [[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]]មានភ្នំចំនួន ០២ គឺភ្នំចង្ហា និង ភ្នំកង្ហិតស្ថិតនៅក្នុងភូមិស្រាស្ត្រ[[ឃុំពពេល (ស្រុកសូទ្រនិគម)|ឃុំពពែល]] [[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូត្រនិគម]]។ * [[ស្រុកស្វាយលើ]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺ[[ភ្នំគូលែន]]មានវត្តនៅលើកំពូលភ្នំគឺព្រះអង្គធំនិងមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើនព្រមទាំងមានរមណីយដ្ឋានថែមទៀតផងដែរ ភ្នំរាមមានព្រៃសហគមន៍ ភ្នំទំពូងនៅមានគ្រឹះថ្មប្រាសាទបុរាណដែលនៅសេសសល់ពីសង្គ្រាមហើយភ្នំទាំង ០៣ នេះមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុងភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំស្វាយលើ]] ភ្នំតាវ៉ាស្ថិតនៅភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំតាសៀម]] និង ភ្នំខ្យងស្ថិតនៅ[[ឃុំកន្ទួត]]។ * [[ស្រុកស្រីស្នំ]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺភ្នំតាស ភ្នំតាប៉ែន ភ្នំធំ ភ្នំព្រះច្បារ និង ភ្នំមហាឥសី ពុំមានវត្តឬប្រាសាទបុរាណនៅទីនោះឡើយដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅស្លែងស្ពាន[[ស្រុកស្រីស្នំ]]។ * [[ស្រុកអង្គរធំ]]មានភ្នំចំនួន ០៤ ភ្នំគឺភ្នំដីស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំលាងដៃ]] ភ្នំឆ្កែកូនមានវត្តនៅពីលើ ភ្នំតាទូស ស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំពាក់ស្នែង]] និង ភ្នំកងរីមានវត្តនៅពីលើហើយមានប្រាសាទបុរាណបាក់បែកផងដែរដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំជប់តាត្រាវ]]និងមានភ្នំជាច្រើនទៀតដែលយើងទៅមិនដល់។ * [[ស្រុកអង្គរជុំ]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺភ្នំពើងតានន់ដែលមានសម្រស់ទេសភាពស្រស់ស្អាតជារមណីយដ្ឋានទេសចរណ៍ធម្មជាតិដែលមានទីតាំងភូមិសាស្ត្រស្ថិតក្នុង[[ភូមិគោកដូង]] [[ឃុំគោកដូង]] [[ស្រុកអង្គរជុំ]]ដែលមានចម្ងាយប្រមាណជាង ៧០ គីឡូម៉ែត្រ ពី[[ក្រុងសៀមរាប|ទីរួមខេត្តសៀមរាប]]តាមផ្លូវទៅផ្សារពាក់ស្នែង និង ភ្នំម្រេចស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំគោកដូង]] [[ស្រុកអង្គរជុំ]]។ * [[ស្រុកវ៉ារិន]] មានភ្នំចំនួន ០៤ ភ្នំគឺភ្នំចង្ក្រានរយមានវត្តនៅពីលើហើយមានរមណីយដ្ឋានទឹកធ្លាក់ដែលមើលទៅគួរជាទីគយគន់ផងដែរស្ថិតនៅ[[ឃុំស្វាយស|ឃុំស្វាយសរ]] ភ្នំសង្កែ ភ្នំបាយដុតស្ថិតនៅ[[ឃុំល្វាក្រាំង|ឃុំល្វាវក្រាំង]] និង ភ្នំអាជ្ញារាមស្ថិតនៅ[[ឃុំប្រាសាទ]]។ * [[ស្រុកក្រឡាញ់]]មានភ្នំចំនួន ០១ ភ្នំគឺភ្នំទ្រង់បាតដែលមានប្រាសាទតូចៗនិងមានអាស្រមនៅពីលើផងដែរមានភូមិសាស្ត្រស្ថិតនៅ[[ភូមិភ្នំទ្រង់បាត]] [[ឃុំកំពង់ថ្កូវ]] [[ស្រុកក្រឡាញ់]]។ * [[ស្រុកពួក]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺភ្នំរ៉ូងមានវត្តនៅពីលើស្ថិតនៅ[[ភូមិដូនកែវ]] និង ភ្នំដីដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅជាប់[[បឹងទន្លេសាប]]។ * [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺភ្នំដីស្ថិតនៅ[[ឃុំខ្នារសណ្តាយ]] ភ្នំហប់មានវត្តនៅពីលើស្ថិតនៅ[[ឃុំខ្នារសណ្តាយ]] ភ្នំក្បាលស្ពានមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើននិងមានរមណីយដ្ឋានផងដែរស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំឃុនរាម]] ភ្នំទេវៈស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំរំចេក]] និង [[ភ្នំគូលែន]]ជាប់ចំរ៉ាក់ជើងភ្នំស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំត្បែង]]ហើយក៏ជាភ្នំមួយដែលជាប់ពាក់កណ្តាលម្ខាងម្នាក់ នឹង[[ស្រុកស្វាយលើ]]ផងដែរ។ * [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]]មានតែប្រាសាទបុរាណជាច្រើនដូចជា[[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទព្រះគោ]] [[ប្រាសាទលលៃ]] [[ប្រាសាទចៅស្រីវិបុលកេរ្តិ៍]] ជាដើមហើយនៅមានវត្តចាស់ៗដល់បច្ចុប្បន្នហៅថាវត្តត្រាច។ *[[ក្រុងរុនតាឯក]]មានភ្នំចំនួន ០១ ភ្នំគឺភ្នំបូកមានវត្តនិងប្រាសាទបុរាណនៅពីលើស្ថិតនៅ[[សង្កាត់រុនតាឯក]] [[ក្រុងរុនតាឯក]]។ == រដ្ឋបាល == ខេត្តសៀមរាប ចែកចេញជា ១២​ ក្រុង/ស្រុក ១០០ សង្កាត់/ ឃុំ និង ៩០៧ ភូមិ<ref>{{Cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |title=ច្បាប់ចម្លងប័ណ្ណសារ |access-date=2008-08-29 |archivedate=2009-04-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090416005213/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |url-status=dead }}</ref>៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដក្រុងនិងស្រុក ! ក្រុងនិងស្រុក ! ឈ្មោះក្រុងនិងស្រុកជាអក្សរឡាតាំង ! ផែនទីក្រុងនិងស្រុក |- | ១៧០១ | [[ស្រុកអង្គរជុំ]] | Angkor Chum |[[File:1701 Angkor Chum District.svg|thumb]] |- | ១៧០២ | [[ស្រុកអង្គរធំ]] | Angkor Thum |[[File:1702 Angkor Thum District.svg|thumb]] |- | ១៧០៣ | [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]] | Banteay Srei |[[File:1703 Banteay Srei District.svg|thumb]] |- | ១៧០៤ | [[ស្រុកជីក្រែង]] | Chi Kraeng |[[File:1704 Chi Kraeng District.svg|thumb]] |- | ១៧០៦ | [[ស្រុកក្រឡាញ់]] | Kralanh |[[File:1706 Kralanh District.svg|thumb]] |- | ១៧០៧ | [[ស្រុកពួក]] | Puok |[[File:1707 Puok District.svg|thumb]] |- | ១៧០៩ | [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]] | Prasat Bakong |[[File:1709 Prasat Bakong District.svg|thumb]] |- | ១៧១០ | [[ក្រុងសៀមរាប]] | Siem Reab |[[File:1710 Siem Reap Municipality.svg|thumb]] |- | ១៧១១ | [[ស្រុកសូត្រនិគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]] | Soutr Nikom |[[File:1711 Soutr Nikom District.svg|thumb]] |- | ១៧១២ | [[ស្រុកស្រីស្នំ]] | Srei Snam |[[File:1712 Srei Snam District.svg|thumb]] |- | ១៧១៣ | [[ស្រុកស្វាយលើ]] | Svay Leu |[[File:1713 Svay Leu District.svg|thumb]] |- | ១៧១៤ | [[ស្រុកវ៉ារិន]] | Varin |[[File:1714 Varin District.svg|thumb]] |- | ១៧១៥ | [[ក្រុងរុនតាឯក]] | Run Ta Ek |- |} == អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិ == '''អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប''' គឺជាអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិដែលបម្រើឲ្យខេត្តសៀមរាបទឹកដីអង្គរវាមានទីតាំងស្ថិតនៅ[[សង្កាត់ទឹកវិល]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។វាត្រូវបានបើកដំណើរការនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៣២ និងបានបិទទៅវិញនៅក្នុងឆ្នាំ ២០២៣ នៅពេលដែលបើកដំណើរការអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរជាផ្លូវការ។វាជាអាកាសយានដ្ឋានដែលមមាញឹកជាងគេទី ០២ នៅ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]បន្ទាប់ពី[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិភ្នំពេញ]]។ '''អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ''' គឺជាអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិដែលមានទីតាំងនៅ[[ស្រុកសូទ្រនិគម]] និង [[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]]ដែលបម្រើឲ្យ[[ក្រុងសៀមរាប]] [[ប្រទេសកម្ពុជា]]ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅចម្ងាយប្រមាណ ១៨ គីឡូម៉ែត្រភាគឦសាន[[ឃុំដំដែក]] [[ស្រុកសូទ្រនិគម]] ៤០ គីឡូម៉ែត្រខាងកើត[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] និង ៥០ គីឡូម៉ែត្រខាងកើត[[ក្រុងសៀមរាប]]។អាកាសយានដ្ឋានសៀមរាប-អង្គរ គ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដី ៧០០ ហិកតានិងមានផ្លូវរត់ប្រវែង ៣៦០០ ម៉ែត្រ។ == តំបន់ទេសចរណ៍ខេត្តសៀមរាប== តាមប្រវត្តិសាស្ដ្រទឹកដីខេត្តសៀមរាបជាតំបន់រាជធានីរបស់[[ចក្រភពខ្មែរ]]អំឡុងពីសតវត្សរ៍ទី ០៩ ដល់សតវត្សរ៍ទី ១៣។ដោយសារមូលហេតុខាងលើនេះហើយទើបរហូតមកទល់បច្ចុប្បន្ននេះគេនៅឃើញមានសំណង់ប្រាសាទបុរាណយ៉ាងច្រើននៅពាសពេញទឹកដីដ៏បវរនៃខេត្តសៀមរាបនេះ។ប្រាសាទទាំងឡាយនៅតំបន់អង្គរដែលមានឈ្មោះល្បីទូទាំងពិភពលោកគឺស្ថិតនៅប៉ែកពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]នៅក្នុងខេត្តសៀមរាបដែលគ្របដណ្តប់ដោយផ្ទៃក្រលា ៦០០ គ.មការ៉េ។សព្វថ្ងៃប្រាសាទចំនួនត្រូវបានរកឃើញជាបន្តបន្ទាប់។ប្រាសាទទាំងឡាយត្រូវបានកសាងឡើងរវាងសតវត្សរ៍ទី ៩ និងទី ១៣។កម្មវិធីកសាងឥតឈប់ឈរត្រូវបានប្រកាន់ខ្ជាប់ដោយព្រះរាជាខ្មែរជាបន្តបន្ទាប់ដែលអាចប្រៀបធៀបបានទៅនឹងសំណង់ប្រាសាទពីរ៉ាមីតដែលកសាងដោយ[[ព្រះចៅផារ៉ាអុង]]និងសំណង់ប្រាសាទដទៃទៀតនៅក្នុង[[អេហ្ស៊ីប|ប្រទេសអេហ្សីប]]។ព្រះរាជា[[ខ្មែរ]]បានសាងសង់ប្រាសាទទាំងនេះដោយប្រើកម្លាំងកម្មករយ៉ាងច្រើនតាមការប៉ាន់ស្មានការធ្វើសំណង់ថ្មីនីមួយៗអាចប្រើមនុស្សប្រហែល ៧៥០០០០ នាក់ក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១២ និង ១៣ ។ទោះបីជាបន្សល់ទុកនូវប្រាសាទជាច្រើនក៏ដោយសព្វថ្ងៃនេះគឺមានភស្តុតាងបន្តិចបន្តួចប៉ុណ្ណោះចំពោះមនុស្សដែលមករស់នៅពិតប្រាកដនៅទីក្រុងដ៏ចំណាស់មួយនេះកាលពីអតីតកាល។អ្នកធ្វើដំណើរ[[ព័រទុយហ្គាល់|ជនជាតិព័រទុយហ្គាល់]]ត្រូវបានគេជឿថាជាជនជាតិបស្ចឹមប្រទេសដំបូងគេដែលបានសម្លឹងមិនដាក់ភ្នែកទៅលើភាពអស្ចារ្យនៃ[[ប្រាសាទអង្គរ]]នៅពេលទៅទស្សនាក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១៦។ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយកិត្តិយសធំបំផុតចំពោះការរកឃើញ[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏អស្ចារ្យបានធ្លាក់ទៅអ្នកភូមិសាស្ដ្រ[[បារាំង|ជនជាតិបារាំង]]ឈ្មោះ '''ហង់រី មូហូត (Henri Mouhot)'''​ ដែលបានមកទស្សនា[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦០ ដែលបានតម្កល់ទុកនូវឯកសារនៅឯ[[ទីក្រុងប៉ារីស]]ក្រោយមរណភាពនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៨។ក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១៩ និង ២០ បេសកកម្មរបស់[[បារាំង]]ជាច្រើនបានមកទស្សនាប្រាសាទបុរាណនិងធ្វើការកាប់ឆ្ការសម្អាតព្រៃពីប្រាសាទហើយបានប្រមូលនូវឯកសារបានយ៉ាងច្រើន។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៧ [[សៀម|ប្រទេសសៀម]]បានប្រគល់ទឹកដីអង្គរមកឲ្យ[[ខ្មែរ]]គ្រប់គ្រងវិញដោយសារ[[បារាំង]]គាបសង្កត់ខ្លាំងពេកហើយនៅក្នុងនោះបាននាំមកនូវភ្ញៀវទេសចរឲ្យមកទស្សនា[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ជាលើកដំបូងនៅលើទឹកដីអង្គរ។ភ្ញៀវទេសចរអាចជ្រើសរើសទស្សនាតាមវង់តូចដែលរួមមានទីក្រុងដ៏ល្បីល្បាញរបស់ព្រះរាជាគឺអង្គរធំនិងអង្គរតូចដែលមានប្រាសាទជាច្រើនដូចជា[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]] [[ស្រះស្រង់]]និងរមណីយដ្ឋានជាច្រើនទៀត។ភ្ញៀវទេសចរអាចបន្តដំណើរទៅទស្សនានៅវង់ធំនោះគេនឹងបានឃើញប្រាសាទមួយចំនួនផ្សេងទៀតនិង[[បារាយណ៍]]នៅ[[សម័យអង្គរ]]។ប្រសិនបើមានពេលវេលាភ្ញៀវទេសចរអាចទៅទស្សនាប្រាសាទល្បីល្បាញផ្សេងទៀតដូចជា[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទលលៃ]] ជាដើមដែលស្ថិតនៅឆ្ងាយពីប្រាសាទនៅតំបន់អង្គរបន្តិច។ ==ឯកសារពិគ្រោះ== {{reflist|1}} {{Geographic location |Centre = ខេត្តសៀមរាប |North = [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ]] |Northeast = [[ខេត្តព្រះវិហារ]] |East = |Southeast = [[ខេត្តកំពង់ធំ]] |South = [[ខេត្តពោធិ៍សាត់]] |Southwest = [[ខេត្តបាត់ដំបង]] |West = [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] |Northwest = }} {{ខេត្តសៀមរាប}} {{ខេត្តក្រុងខ្មែរ}} [[Category:ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[Category:ខេត្តក្រុងខ្មែរ|សៀមរាប]] h9an9kacjwb1wx7ncqzgm9ded9r2onh 321445 321402 2025-06-03T14:15:10Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* ឈ្មោះនៃខេត្ត */ 321445 wikitext text/x-wiki '''ខេត្តសៀមរាប''' គឺជាខេត្តមួយដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅភាគពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]និងនៅក្បែរ[[បឹងទន្លេសាប]]។ទីរួមខេត្តរបស់ខេត្តសៀមរាបគឺ[[ក្រុងសៀមរាប]]និង[[ក្រុងរុនតាឯក]]។ខេត្តសៀមរាបត្រូវបានដាក់ឈ្មោះបែបនេះគឺដើម្បីរំលឹកដល់ជ័យជម្នះរបស់កងទ័ព[[ខ្មែរ]]វាយឈ្នះលើកងទ័ព[[សៀម]]នៅ[[លង្វែក|សម័យលង្វែក]]ក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១៦។សព្វថ្ងៃខេត្តសៀមរាបត្រូវបានគេស្គាល់ទូទាំងពិភពលោកថាជាទីតាំងនៃ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏ល្បីល្បាញ។ខេត្តនេះជាតំបន់ទេសចរណ៍ដ៍សំខាន់របស់[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ដោយសារខេត្តនេះមាន[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏ល្បីល្បាញនិងប្រាសាទបុរាណដទៃទៀតជាច្រើន។ថ្មីៗនេះក្រុងសៀមរាបកំពុងប្រែក្លាយរូបរាងជាក្រុងទំនើបតាមរយៈកំណើនសណ្ឋាគារ ភោជនីយដ្ឋាន ហាងលក់ទំនិញ ជាដើមដែលបម្រើឲ្យវិស័យទេសចរណ៍។រមណីយដ្ឋានបុរាណផ្សេងទៀតដែលនៅក្នុងក្រុងសៀមរាបនិងក្រៅក្រុងមាន[[អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទភ្នំបាខែង]] [[ប្រាសាទបក្សីចាំក្រុង]] [[ប្រាសាទបាពួន]] [[ប្រាសាទភិមានអាកាស]] [[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះប៉ាលីឡៃ|ប្រាសាទព្រះបាលីឡៃ]] [[ប្រាសាទតានៃ]] [[ប្រាសាទតាសោម]] [[ប្រាសាទតាកែវ]] [[ប្រាសាទធម្មនន្ទ]] [[ប្រាសាទព្រះគោ]] [[ប្រាសាទព្រះពិធូរ]] [[ប្រាសាទនាគព័ន្ធ]] ​[[ប្រាសាទសួព្រ័ត|ប្រាសាទសួព្រ័ត្រ]] [[ប្រាសាទបី]] [[ប្រាសាទព្រហ្មកិល]] [[ប្រាសាទរោងរមុង|ប្រាសាទរោងល្មុង]] [[ប្រាសាទតុប]] [[ប្រាសាទក្រវាន់|ប្រាសាទក្រវ៉ាន់]] [[ប្រាសាទថ្មបាយក្អែក]] [[ប្រាសាទបន្ទាយសំរែ]] [[ប្រាសាទបន្ទាយក្តី]] [[ប្រាសាទក្រោលគោ]] [[ប្រាសាទភ្នំក្រោម]] [[ប្រាសាទភ្នំបូក]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទលលៃ]] [[ប្រាសាទមេបុណ្យខាងលិច]] [[ប្រាសាទមេបុណ្យខាងកើត]] [[ប្រាសាទទេពប្រណម]] [[ប្រាសាទទទឹងថ្ងៃ]] [[ប្រាសាទព្រៃមន្ទីរ]] [[ប្រាសាទព្រៃក្មេង]] [[ប្រាសាទបាតជុំ]] [[ប្រាសាទគោកត្រាង]] [[ប្រាសាទត្រពាំងផុង]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទលាក់នាង]] [[ប្រាសាទចៅសាយទេវតា]] [[ប្រាសាទប្រែរូប]] [[លានស្តេចគំលង់]] [[លានជល់ដំរី]] [[ប្រាសាទអកយំ]] [[ប្រាសាទគោគពោធិ|ប្រាសាទគោគពោធិ៍]] [[ប្រាសាទគោកគ្រញូង]] [[ប្រាសាទចៅស្រីវិបុលកេរ្តិ៍]] [[ប្រាសាទត្រពាំងខ្យង]] [[ប្រាសាទផ្ទី]] [[ប្រាសាទទន្លេស្ងួត]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទព្រៃប្រាសាទ]] និង ប្រាសាទរាប់រយផ្សេងទៀត។តំបន់អង្គរត្រូវបានរងនូវការលុកលុយជាច្រើនដងពីពួក[[សៀម]]ហើយទីបំផុត[[ក្រុងអង្គរ|រាជធានីអង្គរ]]ត្រូវបានបោះបង់ចោលនៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១។គួររំលឹកផងដែរថារាជធានីរបស់[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]ត្រូវបានប្តូរពីអង្គរទៅ[[សម័យកាលចតុមុខ|រាជធានីចតុមុខ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣២ រួចបន្តទៅ[[លង្វែក|រាជធានីលង្វែក]] និង [[រាជធានីឧដុង្គមានជ័យ|រាជធានីឧដុង្គ]] ហើយត្រឡប់ទៅ[[សម័យកាលចតុមុខ|រាជធានីចតុមុខ]]វិញនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៦។ជនជាតិបទេសដែលបានមកដល់[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]មុនគេគឺអ្នករុករកជនជាតិបារាំង'''លោក [[ហង់រី មូហូ]]'''នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦០ (នាសម័យលង្វែកសតវត្សរ៍ទី ១៦ ក៏មានជនបរទេសខាងបស្ចឹមលោកក៏បានមកមើល[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]រួចមកហើយដែរ)<ref>ដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅជនជាតិខ្មែរសតវត្សទី១៥-១៩៥៣ (ភាគទី២)</ref>។តំបន់សៀមរាបអង្គរគឺជាគោលដៅចម្បងសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរទូទាំងពិភពលោកហើយក៏ជាតំបន់ដែលសម្បូរទៅដោយសំណង់ប្រាសាទបុរាណតូចធំជាច្រើនអនែកដែលជាទីស្ថានរបស់ពពួកអាទិទេពទាំងឡាយទាំងពួងផងដែរ។ {{Infobox settlement | name = ខេត្តសៀមរាប | native_name = Siem Reap Province | native_name_lang = khm<!-- ISO 639-2 code --> | settlement_type = [[ខេត្តនៃកម្ពុជា|ខេត្ត]] | image_skyline = D'Angkor.jpg | image_caption = ទិដ្ឋភាពនៃប្រាសាទអង្គរវត្តនាពេលរសៀល | image_flag = | image_seal = | image_shield = | nickname = ទីក្រុងអង្គរ | motto = | image_map = Cambodia Siem Reap locator map.svg | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តសៀមរាប | pushpin_map = | pushpin_label_position = | pushpin_map_caption = Location of Siem Reap in Cambodia | coordinates_type = type:adm1st_region:KH | coordinates_display = title | coordinates_footnotes = | subdivision_type = [[List of sovereign states|ប្រទេស]] | subdivision_name = {{CAM}} | established_title = | established_date = | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = [[ក្រុងសៀមរាប]] និង [[ក្រុងរុនតាឯក]] | leader_party = | leader_title = គណៈអភិបាល​ខេត្ត | leader_name = ប្រាក់ សោភ័ណ | area_footnotes = | area_total_km2 = 10299 | area_rank = ១០ | area_note = | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = <ref name=census2019>{{Cite web|url=http://nis.gov.kh/nis/Census2019/Final%20General%20Population%20Census%202019-English.pdf|title=General Population Census of the Kingdom of Cambodia 2019 – Final Results|publisher=[[Ministry of Planning (Cambodia)|Ministry of Planning]]|work=National Institute of Statistics|date=26 January 2021|access-date=3 February 2021}}</ref> | population_total = ១,១១៤,៦១៦ នាក់ | population_rank = ០៤ | population_as_of = | population_density_km2 = ៩៨ | population_density_rank = ១៣ | population_demonym = | population_note = | blank_name_sec1 = ក្រុង និង ស្រុក | blank_info_sec1 = ១២ | blank1_name_sec1 = សង្កាត់ និង ឃុំ | blank1_info_sec1 = ១០០ | blank2_name_sec1 = ភូមិ | blank2_info_sec1 = ៩០៧ | timezone1 = [[:en:Time in Cambodia|ICT]] | utc_offset = +០៧:០០ | postal_code_type = លេខកូដប្រៃសណីយ៍ | postal_code = ១៧០១០១ -១៧១២១២ | area_code_type = លេខកូដតំបន់ | area_code = ០៦៣ | iso_code = KH-១៧ | website = {{URL|www.siemreap.gov.kh}} | footnotes = }} ខេត្តសៀមរាប គឺជា​ខេត្ត​ធំ​ទី ​១០ ​នៅក្នុង​[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេស​កម្ពុជា]]។ចំនួនប្រជាជននៅក្នុងខេត្តនេះកើនឡើងដល់ខ្ទង់លាននាក់ហើយជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ជាខេត្តដែលមានប្រជាជនច្រើនជាងគេបំផុតរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។មួយផ្នែកធំនៃព្រំដែនភាគខាងត្បូងនៃខេត្តសៀមរាបជាប់នឹង[[បឹងទន្លេសាប]]ដូច្នេះហើយបានជាខេត្តសៀមរាបជាខេត្តមួយក្នុងចំណោមខេត្តទាំង ០៩ ដែលបង្កើតបានជាតំបន់[[ទន់បម្រុងជីវមណ្ឌលបឹងទន្លេសាប]]។នាពេលបច្ចុប្បន្នខេត្តនេះត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាទីតាំងនៃប្រាសាទអង្គរដែលជាតំបន់បេតិកភណ្ឌពិភពលោករបស់[[យូណេស្កូ|អង្គការយូណេស្កូ]]និងជាអច្ឆរិយវត្ថុរបស់ពិភពលោកផងដែរ។ហើយក៏ជាទីតាំងប្រាសាទល្បាញល្បីៗជាច្រើនទៀតក្រៅពី[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដូចជា[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]]និងប្រាសាទនានាផ្សេងទៀតដែលជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌរបស់[[អង្គការយូណេស្កូ]]ផងដែរ។[[ឧទ្យានជាតិភ្នំគូលែន]]គឺជារមណីយដ្ឋានប្រវត្តិសាស្ត្រនិងធម្មជាតិល្បីល្បាញមួយដែលជាទីពេញនិយមសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិទៅទស្សនាកម្សាន្តមិនអាចរំលងបាន។ == ឈ្មោះនៃខេត្ត == ខេត្តសៀមរាបជាអតីតខេត្តខ្មែរមួយឈ្មោះថា'''[[ខេត្តមហានគរ]]'''។ការប្ដូរឈ្មោះជាខេត្តសៀមរាបនេះក្នុងរជ្ជកាល[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៣០ គ.ស(តាមពង្សាវតា)មូលហេតុបានជាផ្លាស់ប្ដូរឈ្មោះខេត្តនេះបានបញ្ជាក់ថានៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៣០ គ.ស ស្ដេចអយុធ្យាបានបញ្ជាឲ្យកងទ័ពខ្លួនវាយលុកកម្ពុជានៅខេត្តមហានគរដើម្បីបង្ក្រាបការមិនចុះញ៉មរបស់[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]។ទ័ពសៀមដណ្ដើមខេត្តមហានគរមួយរយៈហើយមេដឹកនាំបានទៅទស្សនាប្រាសាទគួរឲ្យយ៉ាងស្ងប់ស្ងែង។បន្ទាប់មកទ័ពស្ដេចសៀមនេះបានជួបនឹងទ័ពស្ដេចខ្មែរនៅតំបន់អង្គរហើយបានប្រយុទ្ធគ្នាធ្វើឲ្យកងទ័ពសៀមទទួលបរាជ័យយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។ក្រោយពីទទួលបានជ័យជំនះមក[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទចន្ទរាជា]]បានបរិញ្ញាតិ្តឲ្យប្ដូរឈ្មោះខេត្តមហានគរនេះទៅជាខេត្តសៀមរាបវិញដែលមានន័យថា ''"ទ័ពសៀមត្រូវបង្ក្រាបឲ្យរាប"'' នៅទីនេះ។ អ្នក​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៃ​[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេស​កម្ពុជា]]បាន​ពន្យល់​ប្រហាក់​ប្រហែល​គ្នា​ថាពាក្យ '''សៀម''' គឺ​ទាក់ទង​នឹង​ជាតិសាសន៍មួយដែល​បច្ចុប្បន្ន​បាន​ប្រែ​ឈ្មោះ​ទៅ​ជា​ '''ថៃ''' ទៅ​ហើយ។រីឯ​ពាក្យ​ថា '''រាប''' គឺ​មាន​ន័យ​ថា '''ចាញ់ខ្លបខ្លាច'''។ អនុ​ប្រធាន​ផ្នែក​​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៃ​[[សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ|សាកលវិទ្យាល័យ​ភូមិន្ទ​ភ្នំពេញ]]និង​ជា​សាស្ត្រាចារ្យ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៅ​[[សាកលវិទ្យាល័យបញ្ញាសាស្ត្រកម្ពុជា|សាកលវិទ្យាល័យ​បញ្ញា​សាស្ត្រ​កម្ពុជា]]លោក '''សំបូរ មាណ្ណារ៉ា''' បាន​ពន្យល់​ថាចាប់​ពី​សតវត្ស​រ៍ទី ​៩ និង​ទី​ ១០ នៃ​គ្រិស្ត​សករាជខេត្ត​សៀមរាបត្រូវបានគេ​​ប្រើ​ឈ្មោះ​ជា​​[[យសោធរបុរះ|ទីក្រុងយសោធបុរៈ]]ដោយសារ​តែ​ព្រះ​មហាក្សត្រ​ខ្មែរ​ព្រះនាម[[យសោវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទយសោ​វរ្ម័ន​ទី​ ១]] ជាអ្នកបាន​កសាង។ក៏ប៉ុន្តែ​ក្រោយ​មកត្រូវ​បាន​គេ​ហៅ​ថា[[អាណាចក្រខ្មែរ|អាណាចក្រ​អង្គរ]]វិញ។នៅ​ក្នុង​រជ្ជកាល​នៃ​ព្រះរាជា​ក្រោយៗ​មកទៀតដែល​បានផ្លាស់​ប្ដូរ​រាជធានី​ទៅ​តាំង​នៅ​ភាគ​ខាង​ត្បូងនិង​[[​ទួល​បាសាន|ទួល​បាសាន]]រហូត​ដល់​[[ភ្នំពេញ|ចតុមុខ]]ជាដើមគឺ​[[ក្រុងអង្គរ|ទីក្រុង​អង្គរ]]ត្រូវ​បាន​បោះ​បង់​ចោល​មួយ​រយៈ។ជាច្រើន​ឆ្នាំ​ក្រោយ​មកទើប​មាន​ការ​ចាប់​ផ្ដើម​គ្រប់គ្រង​​ជារាជធានី​នេះឡើង​វិញ។ លោក​សាស្ត្រាចារ្យ '''សំបូរ មាណ្ណារ៉ា''' បាន​ពន្យល់​ទៀត​ថាបន្ទាប់​ពី​មាន​ការ​គ្រប់គ្រង​ជា​រដ្ឋបាល​ឡើង​វិញ​នោះគឺ​តំបន់​អង្គរ​ត្រូវ​បាន​ទ័ព​សៀមនៃ​[[អាណាចក្រអយុធ្យា|នគរ​ស្រីអយុធ្យា]]ចូល​មក​លុកលុយ​ជា​ច្រើន​លើកចាប់​តាំង​ពី​សតវត្ស​រ៍ទី​ ១៤ នៃ​គ្រិស្ត​សករាជ។នៅ​ក្នុង​សតវត្ស​រ៍ទី​ ១៥ ដល់ ១៦ មាន​ព្រះមហាក្សត្រ​ខ្មែរ​មួយ​អង្គ​ព្រះនាម[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បាន​ធ្វើ​ចម្បាំង​ជាមួយកង​ទ័ព​សៀមដើម្បី​បណ្ដេញ​ឱ្យ​ពួកសៀមចេញ​ពី​តំបន់​អង្គរ។នៅក្នុង​ការ​ធ្វើ​សង្គ្រាម​កាល​នោះគឺកងទ័ពខ្មែរទទួលបានជោគជ័យយ៉ាងធំំធេងហើយ​ពាក្យ​ថា '''សៀមរាប (អានថា:សៀមម៉ារាប)''' គឺ​ត្រូវ​បាន​គេ​ដាក់​ឈ្មោះបន្ទាប់​ពី​ជ័យ​ជម្នះ​របស់​កងទ័ព​ខ្មែរលើពួកសៀម៖ ''«ពាក្យ​ថា សៀមរាប គឺ​មាន​ន័យ​ថា សៀម បាន​ខ្លបខ្លាច​លោក បាន​ចាញ់​លោក បាន​អស់​ឫទ្ធានុភាព ចាញ់រាបដលដី។ដូច្នេះគេ​ឲ្យឈ្មោះ​ថាតំបន់​សៀមរាបនេះ​ជា​ទស្សនៈ​របស់​ជាតិ​ខ្មែររបស់​អ្នក​ដែល​បាន​លើក​ឡើង​ក្នុង​ដំណែល​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នេះ​ផង​ដែរ។ចំណុច​នេះ​ហើយ បានជា​ចាប់​ផ្ដើម​មាន​ពាក្យ​ថា សៀមរាប»''។ ការ​អធិប្បាយ​របស់​លោក​សាស្ត្រាចារ្យ '''សំបូរ មាណ្ណារ៉ា''' នេះគឺ​ដូច​គ្នា​នឹង​អ្នក​ស្រាវជ្រាវ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ខ្មែរ​ផ្សេង​ទៀតផងដែរ។ សៀវភៅ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ខ្មែរ​សង្ខេប​មួយដែល​សរសេរ​ដោយលោក '''នួន សុធិមន្ត''' ដែល​បច្ចុប្បន្ន​ជា​មន្ត្រី​រាជការ​នៅ​ទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីបាន​អធិប្បាយ​ថានៅ​ក្នុងឆ្នាំ​ ១៥២៥ ព្រះ​មហាក្សត្រ​ខ្មែរ​ព្រះនាម[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទ​រាជា]]​បាន​វាយ​បង្ក្រាប​កងទ័ព​សៀមដែល​ឈ្លាន​ពានឲ្យបរាជ័យ​យ៉ាងអាម៉ាស់នៅ​តំបន់​អង្គរ។ដូច្នេះ​ហើយបាន​ជា​ព្រះអង្គបាន​ដាក់​ឈ្មោះ​ថា [[សៀមរាប]] គឺ​មាន​ន័យ​ថា '''ទ័ព​សៀមចាញ់​រាប​ដូចជា​កន្ទេល ឬ ទ័ពសៀមចាញ់រាបដល់ដី'''។ បច្ចុប្បន្ន​នេះ[[ខេត្ត​សៀមរាប]]មិន​ត្រឹម​តែ​ជា​និមិត្តរូប​នៃ​ជាតិ​ខ្មែរ​ប៉ុណ្ណោះ​ទេក៏ប៉ុន្តែវា​ក៏​កំពុង​នាំ​ប្រទេស​កម្ពុជាឲ្យទទួល​បាន​នាម​ថ្មី​មួយ​ទៀតគឺ​'''ព្រះរាជាណាចក្រ​អច្ឆរិយ'''ដោយសារ​តែ​ភាព​ល្បីល្បាញ​ខាង​វប្បធម៌​ប្រវត្តិសាស្ត្រ។<ref>{{Cite web |title=អត្ថន័យ​នៃ​ឈ្មោះ​ខេត្ត​សៀមរាប |url=https://www-rfa-org.cdn.ampproject.org/v/s/www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html/ampRFA?amp_gsa=1&amp_js_v=a9&usqp=mq331AQIUAKwASCAAgM=#amp_ct=1678937526295&amp_tf=%E1%9E%96%E1%9E%B8%20%251$s&aoh=16789375100149&referrer=https://www.google.com&ampshare=https://www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html |access-date=2023-03-16 |website=www-rfa-org.cdn.ampproject.org |archivedate=2023-03-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20230316035301/https://www-rfa-org.cdn.ampproject.org/v/s/www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html/ampRFA?amp_gsa=1&amp_js_v=a9&usqp=mq331AQIUAKwASCAAgM=#amp_ct=1678937526295&amp_tf=%E1%9E%96%E1%9E%B8%20%251$s&aoh=16789375100149&referrer=https://www.google.com&ampshare=https://www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html |url-status=dead }}</ref> == ប្រវត្តិសាស្ត្រ == === មុនសម័យអង្គរ === [[file:Phnom Kulen8.JPG|thumb|ភ្នំគូលែន(មហេន្ទ្របវ៌ត ឬ មហិន្រ្ទបព៌ត)]] [[File:Cascade de la rivière sacrée (Phnom Kulen) (6825025205).jpg|right|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_017_Vishnu_and_Lakshmi_(8583651131).jpg|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_020_Brahma_(8583620385).jpg|thumb]] [[File:Kbal_Spean,_sur_les_pentes_sud-ouest_du_mont_Kulen_(12).jpg|thumb]] [[File:LingamCambodge1.JPG|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_011_Lotuses_(8583641233).jpg|thumb]] [[File:LingamCambodge2.JPG|thumb]] [[ឯកសារ:2011-06-27-030 Phnom Kulen.jpg|រូបភាពតូច|នៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ ជាឆ្នាំដែលព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២ ប្រារព្ធពិធីទេវរាជនៅលើភ្នំគូលែន។ព្រះអង្គបានបើកស័ករាជថ្មីមួយដែលធ្វើអរិយធម៌វប្បធម៌ខ្មែររីកចម្រើនរុងរឿងនាសម័យមហានគរ]] អ្នកស្រាវជ្រាវខាងប្រវត្តិវិទ្យានិងបុរាណវិទ្យាជាច្រើនបានអះអាងថាប្រវត្តិសាស្រ្តនៃតំបន់សៀមរាបអង្គរបានចាប់ផ្តើមឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ នៃគ្រិស្តសករាជក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] ក្រោយពីព្រះមហាក្សត្រអង្គនេះបានយាងមកពី[[ឥណ្ឌូណេស៊ី|ប្រទេសជ្វា]]នៅក្នុងឆ្នាំ ៨០០ នៃគ្រិស្តសករាជ។តាមឯកសារខាងលើបានឲ្យដឹងថា[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] កាលនៅក្នុងដំណាក់កាលទី ២ ទ្រង់គង់នៅ '''ទីក្រុងឥន្រ្ទបុរៈ''' នៅ[[ខេត្តកំពង់ចាម]]បន្ទាប់មកទ្រង់គង់នៅលើ[[ភ្នំគូលែន]](មហិន្ទ្របព៌ត)និងចុងក្រោយបំផុតទ្រង់គង់នៅ '''[[ហរិហរាល័យ|ទីក្រុងហរិហរាល័យ ឬ ទីក្រុងរលួស]]''' ដែលជារាជធានីដើមនា[[សម័យអង្គរ]]។លោកបណ្ឌិត '''មីសែល ត្រាណេ''' បានមានប្រសាសន៍ឲ្យដឹងថាវប្បធម៌អង្គរបានផ្តើមឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ នៃគ្រិស្តសករាជគឺនៅពេលដែល[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] បានអភិសេកជាព្រះមហាក្សត្រនៅលើ[[ភ្នំគូលែន]](មហិន្រ្ទបព៌ត)។ការអភិសេករបស់ព្រះអង្គគឺឈរនៅលើមូលដ្ឋាននៃពិធីទេវរាជដែលបានផ្តល់ចំពោះព្រះអង្គនូវមហិទ្ធិប្ញទ្ធិដើម្បីធ្វើការបង្រួបបង្រួមជាតិ។ការអះអាងក៏បានបង្អាញឲ្យដឹងទៀតថាវប្បធម៌‌សម័យបុរេអង្គរ(មុនអង្គរ)គឺឯកសារមួយចំនួនបាន ផែ្អកតាមកំណត់ហេតុរបស់[[ចិន]]។ឯកសាររបស់គេបានសំអាងលើកំណត់ត្រាផងនិងស្ថាបត្យកម្មប្រាង្គប្រាសាទមួយចំនួនផង។រីឯព្រឹត្តិការណ៍ដែលគួរឲ្យកត់សម្គាល់ជាខ្លាំងមួយទៀតគឺក្នុងអំឡុង[[សម័យចេនឡា]]នៅលើទឹកដីបវរនៃខេត្តសៀមរាបអង្គរ។កំណត់ហេតុចិនបានឲ្យដឹងថាទីក្រុងដំបូងបំផុតនៅខេត្តសៀមរាបមានឈ្មោះថា '''"នគរគម្ពីរ"''' ដែលសិ្ថតនៅរវាងបារាយណ៍ខាងលិចនិងបារាយណ៍ខាងកើតនៃតំបន់សៀមរាបអង្គរ។សេ្តចខែ្មរដែលសោយរាជ្យសម្បត្តិនៅ'''នគរគម្ពីរ'''នេះគឺ'''ព្រះបាទចន្រ្ទវរ្ម័ន'''។លោកបណ្ឌិត '''មីសែល ត្រាណេ''' បានមានប្រសាសន៍ឲ្យដឹងបនែ្ថមទៀតថាកាលពីសម័យបុរេអង្គរនាអំឡុងឆ្នាំ ៨០២ នេះសេដ្ឋកិច្ចនិងបរិយាកាសង្គមរបស់តំបន់សៀមរាបអង្គរមានការវិវឌ្ឍជាវិជ្ជមាន។គេបានឃើញមានការរៀបចំដែនដី ឬនគរូបនីយកម្មដែនដីក្នុងតំបន់នីមួយៗនៃខេត្តនេះយ៉ាងច្បាស់លាស់ទៅហើយចាប់តាំងពីចុងសតវត្សរ៍ទី ៦ នៃដើមសតវត្សរ៍ទី ៧ នៃគ្រិស្តសករាជ។ជនជាតិខែ្មរក្រោមការដឹកនាំរបស់ព្រះមហាក្សត្រនិងពួកព្រាហ្មបុរោហិតបានចាប់ផ្តើមគម្រោងការសាងសង់ប្រាសាទឥដ្ឋដំបូងបង្អស់ជាច្រើនមានជាអាទិ៍ ប្រាសាទព្រៃកេ្មង ប្រាសាទពោធិ៍ ប្រាសាទគោកតាសៀន ប្រាសាទវត្តខ្នាត និង ប្រាសាទព្រៃប្រាសាទជាដើម។រីឯវិស័យសង្គមកិច្ចវិញគេបានដឹងថាបុព្វការីជនខែ្មរចូលចិត្តកសាងទីលំនៅរបស់ខ្លួននៅកែ្បរៗ[[បឹងទន្លេសាប|បឹងទនេ្លសាប]]កែ្បរអូរស្ទឹងធម្មជាតិជាដើម។ការកសាងប្រាសាទក៏ដូច្នោះដែរគឺបុព្វការីជនខែ្មរតែងតែជ្រើសរើសរកទីតាំងណាខ្ពស់មិនលិចទឹកនៅរដូវវស្សាគំនិតរបស់ខែ្មរក្នុងការជ្រើសរើសទីតាំងខ្ពស់សម្រាប់ការកសាងសំណង់ផេ្សងៗជាប្រយោជន៍រួមគឺនៅតែបន្តរហូតមកទល់សព្វថៃ្ងនេះ <ref>អត្ថបទដកស្រង់ពីកាសែតរស្មីកម្ពុជា</ref>។ === សម័យអង្គរ === [[ឯកសារ:Bas-relief du Bayon (Angkor Thom) (2341905162).jpg|រូបភាពតូច|ទិដ្ឋភាពការធ្វើម្ហូបចម្អិនអាហាររបស់ប្រជាជនខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[ឯកសារ:Scène dépouillage (bas-relief du Bayon) (2334493467).jpg|រូបភាពតូច|វិស័យសុខាភិបាលខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[ឯកសារ:Bayonmarket01.JPG|រូបភាពតូច|ទិដ្ឋភាពផ្សារលក់ដូររបស់ប្រជាជនខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] ខ្មែរបានជ្រើសរើសទីតាំងតំបន់អង្គរធ្វើជារាជធានីព្រោះស្ថិតនៅចំណុចកណ្ដាលនៃ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]និងទីប្រជុំនៃជំនួញទាំងពីរគឺជើងគោកនិងជើងទឹកហើយសម្បូរទៅដោយធនធានធម្មជាតិសព្វគ្រប់ដូចជា ត្រីក្នុង[[បឹងទន្លេសាប]] ព្រៃឈើ និងថ្មភក់សម្រាប់សំណង់ប្រាសាទ និង ដីមានជីវជាតិផងដែរខេត្តសៀមរាបនៅសតវត្សរ៍ទី ៩ ដល់សតវត្សរ៍ទី ១៥ បានបម្រើការរាជធានីជាមជ្ឈមណ្ឌលដ៏សំខាន់នៃអំណាចនយោបាយ វប្បធម៌និងសាសនារបស់អាណាចក្រខ្មែរ។ ភាពថ្កើងថ្កានរបស់ទីក្រុងគឺជារាជធានីនៃអាណាចក្រខ្មែរដែលគ្រប់គ្រងដោយស្តេចដែលមានអំណាចបន្តបន្ទាប់គ្នា។ខេត្តសៀមរាបមានទីតាំងយុទ្ធសាស្ត្រនៅចំចំណុចកណ្ដាលនៃអាណាចក្រហើយមានភាពងាយស្រួលនៅក្នុងការគ្រប់គ្រងត្រួតត្រានិងគ្រប់គ្រងទឹកដីដ៏ធំធេងមួយនេះ។ទីក្រុងនេះបានរីកចម្រើនក្លាយជាទីក្រុងដែលមានភាពអ៊ូអរបម្រើជាមជ្ឈមណ្ឌលរដ្ឋបាល សេដ្ឋកិច្ច និង សាសនានៃតំបន់។ខេត្តសៀមរាបមានចំណុចគួរឲ្យទាក់ទាញជាច្រើនដូចជា [[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] ជាដើម។នៅ[[សម័យអង្គរ]]ខ្មែរបានអនុវត្តនយោបាយវាតទីទឹកដី ពង្រឹងអរិយធម៌ឲ្យរីកចម្រើនរុងរឿង និង កសាងសំណង់ប្រាសាទល្បីល្បាញមួយចំនួនទាំងធំទាំងតូចដែលបង្ហាញអំពីតម្លៃវប្បធម៌អរិយធម៌ខ្មែរពាសពេញ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]។តំបន់សៀមរាបត្រូវបានបម្រើការជារាជធានីអស់រយៈពេល ៦ សតវត្សរ៍មកហើយ។នៅតំបន់សៀមរាបមានការអភិវឌ្ឍរីកចម្រើនលូតលាស់គ្រប់វិស័យនិងមានភាពសម្បូរសប្បាយប្រជាជនខ្មែររស់នៅតំបន់សៀមរាបអង្គរភាគច្រើនប្រកបមុខរបរកសិកម្មនិងនេសាទជាធំ។តំបន់ជុំវិញ[[បឹងទន្លេសាប]]ជាដីដ៏សម្បូរជីវជាតិ។គេអាចធ្វើស្រែនៅតំបន់នេះប្រហែលជាពីរទៅបីដងក្នុងមួយឆ្នាំដូច្នេះហើយបានជាយើងឃើញមានប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រមួយចំនួនដែលបន្សល់ទុកតាំងពី[[សម័យអង្គរ]]មកម្ល៉េះ។ === សម័យក្រោយអង្គរ === [[ឯកសារ:Western facade of the Temple of Ongau Wat ILN0-1868-0201-0004.jpg|រូបភាពតូច|250x250ភីកសែល|ប្រាសាទអង្គរវត្តនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៨]] បើយោងតាមឯកសារក្រោយពីទ័ពខ្មែររបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បានទទួលជ័យជម្នះលើកងទ័ពសៀមឈ្លានពានជាស្ថាពរនៅព្រះរាជនគរគឺ[[អង្គរធំ]]ពោលគឺបានវាយកម្ទេចទ័ពសៀមរាបស្មើនឹងដីបានជាខ្មែរដាក់ឈ្មោះថា[[ខេត្តសៀមរាប]]។ស្ថានការណ៍បែបនេះបានធ្វើឲ្យយើងយល់ថាជាដើមកំណើតនៃការកកើតឈ្មោះខេត្តសៀមរាបតាំងពីរជ្ជកាលរបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]មកទល់នឹងសព្វថ្ងៃនេះបើទោះបីជា'''[[ព្រះរាជពង្សាវតារខ្មែរ]]'''[[ច្បាប់ឧកញ៉ាព្រះឃ្លាំង]](នង)មិនបាននិយាយដោយចំហក៏ដោយ។ប្រសិនជាយើងបើកច្បាប់ព្រះរាជពង្សាវតារខ្មែរខាងលើមកមើលយើងពិតជាស្លុតចិត្តដោយហេតុថាកងទ័ពសៀមបានឈ្លានពានរុករាន[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ឥតឈប់ឈរជាច្រើនលើក។ពួកវាក្រោយពីដណ្តើមបានអាណាខេត្តខ្មែរមួយចំនួនដែលសព្វថ្ងៃបានក្លាយទៅជាទឹកដី[[សៀម]]រួចទៅហើយនោះក៏បាននាំសង្គ្រាមចូលទៅយ៉ាងជ្រៅចំកណ្តាលបេះដូងនៃ[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]តែម្តងគឺ'''ទីក្រុងមហានគរ'''ដែលស្ថិតក្នុងខេត្តសៀមរាបតែពីមុនហៅថា'''ស្រុកនគរវត្ត'''ដែលធ្លាប់ជាសមរភូមិក្តៅពីមុនមក។ប៉ុន្តែលើកនេះពួកវាត្រូវបង្ខំចិត្តរត់ត្រឡប់ទៅ[[ខេត្តព្រះនគរស្រីអយុធ្យា|ក្រុងអយុធ្យា]]វិញក្រោយពីត្រូវចាញ់សង្គ្រាមនៅចុល្លសករាជ ៩០២ ត្រូវនឹងឆ្នាំ ១៥៤១ នៃគ.ស។កាលបើពិនិត្យលើទំព័រប្រវត្តិសាស្ត្រចាស់ដែលបានកើតឡើងនៅលើទឹកដីបវរដែលជាទីតាំងនៃព្រះរាជនគរយើងបានឲ្យដឹងថាក្នុងរាជ្យរបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៨|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៨]] និងដើមរាជ្យរបស់[[ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី៣|ព្រះបាទស្រីឥន្ទ្រវរ្ម័ន]]រវាងឆ្នាំ ១២៩៦ សៀមបានបើកការវាយលុកមួយដ៏ធំសម្បើមនៅក្នុងខេត្តសៀមរាបក្នុងបំណងយក[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ធ្វើជាស្រុកឬនគរចំណុះរបស់ខ្លួនហើយមហិច្ឆតានេះពួកវាបានសម្រេចជាស្ថាពរព្រោះថាអាណាខេត្តមួយចំនួនដែលស្ថិតក្នុងភូមិភាគកណ្តាលដូចជា[[ខេត្តសុខោទ័យ]] [[ខេត្តកំពែងពេជ្រ|កំពែងពេជ្រ]] និង ខេត្តរណបនៃខេត្តទាំងនោះព្រមទាំងអាណាខេត្តដទៃៗឯទៀតដែលស្ថិតនៅជ្រលងនៃដង[[ទន្លេចៅព្រះយា|ទន្លេមេណាម]]ដូចជា[[ខេត្តអយុធ្យា]] និង [[សុផាន់បុរី]] ។បន្ទាប់ពីបានទទួលជ័យជម្នះលើខេត្តទាំងឡាយនោះ ពួកវាក៏បានពង្រឹងបណ្តាញអំណាចរបស់ខ្លួន។សង្គ្រាមឈ្លានពានមួយដែលគេត្រូវកត់សម្គាល់ដែលបានកើតឡើងជាលើកដំបូងបង្អស់នៅលើទឹកដីខ្មែរត្រូវបានធ្វើឡើងក្នុងរាជ្យរបស់[[ព្រះបាទលំពង្សរាជា]]នៅឆ្នាំ ១៣៥២។ចំពោះចម្បាំងនេះច្បាប់ពង្សាវតារ[[ខ្មែរ]]បានបញ្ជាក់ថាគឺភាគីឈ្លានពាន[[សៀម]]បានទទួលជ័យជម្នះលើទ័ពខ្មែរដោយពួកវាបានកាន់កាប់[[ក្រុងអង្គរធំ|ទីក្រុងអង្គរធំ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១ ។មុននឹងដកថយចេញពួកវាបានកេណ្ឌឈ្លើយសឹក[[ខ្មែរ]]ជាច្រើនម៉ឺននាក់នាំទៅកាន់[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]។នៅក្នុងឱកាសនោះផងដែរពួកវាក៏បានលួចប្លន់យកទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ជាតិ[[ខ្មែរ]]គ្រប់ប្រភេទនៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១ គឺជាឆ្នាំដែលកំណត់នូវឱនភាព[[ខ្មែរ]]ដែលប្រឈមនិងការវាតទីនិយមរបស់[[សៀម]]ដែលគ្មានទីបញ្ចប់។ពិតណាស់ទោះបីជាភ្លើងសង្គ្រាមឈ្លានពានបានកន្លងផុតជាច្រើនសតវត្សរ៍មកហើយក្តីក៏ប៉ុន្តែវាបានបន្សល់ទុកនូវស្លាកស្នាមរបួសដ៏ឈឺចាប់នៅក្នុងផ្នត់គំនិត[[ខ្មែរ]]គ្មានថ្ងៃបំភ្លេចបាន។បើតាមច្បាប់ព្រះរាជពង្សាវតារខ្មែរគឺក្នុងរាជ្យរបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]](១៥១៦ ដល់ ១៥៥៥ នៃគ.ស)កងទ័ពសៀមមកឈ្លានពានខ្មែរត្រូវបានបង្ក្រាបរាបស្មើទល់នឹងដីនៅត្រង់[[ស្ទឹងសៀមរាប|ស្ទឹងអង្គរ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៤១ ដោយហេតុនេះហើយបានជាព្រះអង្គត្រាស់បង្គាប់ឲ្យគេហៅតំបន់នេះជា «'''តំបន់សៀមរាប'''» ដើម្បីទុកជាការចងចាំរួមរបស់ជាតិខ្មែរអំពីជ័យជម្នះដ៏ត្រចះត្រចង់នេះមុនទីតាំងនេះបានក្លាយទៅជាស្រុកហើយបន្ទាប់មកទៀតក្លាយជាខេត្តនាសម័យអាណាព្យាបាលបារាំង។ព្រឹត្តិការណ៍មួយគួរឲ្យកត់សម្គាល់គឺស្តេចអង្គនេះបានឆ្លាក់បង្ហើយនូវចម្លាក់មួយចំនួនដែល[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] មិនទាន់ឆ្លាក់រួច។ទោះបីជាបានទទួលបរាជ័យដ៏អាម៉ាស់មុខនេះក្តីទ័ព[[សៀម]]ក៏នៅតែទន្ទ្រានមាតុភូមិ[[ខ្មែរ]]មិនស្រាកស្រាន្តឡើយហើយអំពើនេះត្រូវបានបន្តរហូតដល់[[បន្ទាយលង្វែក|សម័យលង្វែក]]។នៅឆ្នាំ ១៥៩៤ ទីក្រុងលង្វែកត្រូវដណ្តើមបានពី[[ខ្មែរ]]ដោយស្តេច[[សៀម]] «[[ព្រះបាទនរិន្ទសួន]]»។ចំពោះបរាជ័យនៃកងទ័ព[[សៀម]]ដែលដឹកនាំដោយស្តេច[[សៀម]]ដែលបានយកលេសថាដោយសារ[[ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]មិនបានប្រគល់ដំរីសមួយក្បាលបានជាមកវាយលុក[[ក្រុងអង្គរធំ|ទីក្រុងអង្គរធំ]]។បើតាមប្រសាសន៍របស់លោក'''ហ្គ្រោរីយេ'''បានបញ្ជាក់ថា[[ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]គឺជា[[ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ]]ដ៏ខ្លាំងពូកែជាងគេបំផុតនាសម័យក្រោយអង្គរដោយហេតុថាស្តេចអង្គនេះមិនគ្រាន់តែបានខិតខំស្តារប្រទេសជាតិតែប៉ុណ្ណោះទេក៏ប៉ុន្តែទ្រង់ថែមទាំងមានមហិច្ឆិតាវាយដណ្តើមយកខេត្តខ្មែរមួយចំនួននៅក្នុង[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]បច្ចុប្បន្នដូចជា[[ខេត្តនគររាជសីមា]] [[ខេត្តបុរីរម្យ]] [[ខេត្តសុរិន្ទ្រ]] [[ខេត្តសង្គឹត]] [[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]] [[ខេត្តស៊ីសាកេត|ខេត្តសិរីសាកេត]] [[ខេត្តសុវណ៌ភូមិ ឬ សុវណ្ណភូមិ|ខេត្តសុវណ្ណភូមិ]] [[ខេត្តឧប្បលរាជធានី]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តត្រាច]] [[ខេត្តស្រះកែវ]] [[ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ]] [[ខេត្តរយ៉ង]] [[ខេត្តបស្ចឹមបុរី]]ជាដើមដែល[[សៀម]]បានដណ្តើមបានពីមុនមក។មានហេតុផលជាច្រើនដើម្បីបញ្ជាក់ថាហេតុដូចម្តេចបានជាក្នុងព្រះរាជពង្សាវតារសៀមដូចជាច្បាប់របស់'''អ្នកអង្គម្ចាស់នព្វរ័ត្ន'''តែងឡើងនៅព.ស ២៤២០ ត្រូវនឹងគ.ស ១៨៧៧ បានប្រើពាក្យ «'''សៀមរ៉៉ាដ្ឋ'''» ជំនួសពាក្យសៀមរាបទៅវិញ។តាមពិតទៅការប្រើពាក្យសៀមរ៉ាដ្ឋ(សៀមម៉ារ៉ាត)ដើម្បីហៅទីប្រជុំជនមួយដែលពីមុនគឺជាសមរភូមិឬទីលានប្រយុទ្ធស៊ីសាច់ហុតឈាមរវាង[[ខ្មែរ]]និង[[សៀម]]ស្ថិតនៅក្នុងស្រុកនគរវត្តគឺបណ្តាលមកពីអាជ្ញាធរ[[សៀម]]នៅក្នុងរជ្ជកាលរបស់'''ព្រះបាទព្រះចៅថាយស្រះ'''មិនចង់រំឭកនូវភាពបរាជ័យដ៏អាម៉ាស់មុខរបស់កងទ័ពឈ្លានពាន[[សៀម]]របស់ខ្លួនតែប៉ុណ្ណោះបើទោះបីជាសម័យនោះទ្រង់បានត្រួតត្រា[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ក៏ដោយ។យ៉ាងណាមិញគឺដោយសារតែហេតុការណ៍នេះហើយទើប'''ព្រះបាទព្រះចោមក្លាវចៅយូហួ'''ដែលបានគ្រប់គ្រង[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ជាមួយ[[អណ្ណាម|អាណ្ណាម]]ទ្រង់ក៏បានប្រើពាក្យស្រុកឬមឿងព្រះនគរវត្តជំនួសពាក្យស្រុកឬមឿងសៀមម៉ារ៉ាតផងដែរ។គ្មានឯកសាររបស់[[សៀម]]ណាមួយដែលបញ្ជាក់ឲ្យបានច្បាស់លាស់អំពីការផ្លាស់ប្តូរឈ្មោះពីមឿងព្រះនគរវត្តទៅជាសៀមរាបនោះទេហើយបើមានក៏អាចស្ថិតក្នុងដើមសម័យរជ្ជកាលទី​ ០៣ ដែលជាសម័យបាងកកដែលគេហៅថា[[អាណាចក្ររតនកោសិន្ទ្រ៍|រតនកោសិន្ទ្រ]]។ប៉ុន្តែចំពោះ[[ជនជាតិខ្មែរ]]វិញឈ្មោះសៀមរាបពិតជាត្រូវបានផ្តើមឡើងក្នុងរជ្ជកាលរបស់[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]យ៉ាងពិតប្រាកដឥតក្លែងក្លាយបើទោះបីជាទឡ្ហីករណ៍មានខ្វះចន្លោះយ៉ាងណាក៏ដោយព្រោះថាការតាំងឈ្មោះសៀមរាបនេះមិនមែនជារឿងចៃដន្យឬជំនឿលេងសើចនោះទេជាពិសេសនៅក្នុងសម័យកាលមួយដែល[[ខ្មែរ]]និង[[សៀម]]នៅច្បាំងគ្នាមិនឈប់មិនឈរ។ដូច្នេះការចង់យល់ឲ្យលម្អិតអំពីប្រវត្តិពិតនៃឈ្មោះសៀមរាបតម្រូវឲ្យយើងស្គាល់ពីបរិបទសង្គមនយោបាយហើយអំពើនេះគឺជាការចាំបាច់បំផុត។បើតាម'''សៀវភៅប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ'''រៀបរៀងដោយលោក '''នួន សុធិមន្ត''' បានអធិប្បាយថានៅឆ្នាំ ១៥២៥ នៃគ្រឹស្ដសករាជ[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បានវាយបង្ក្រាបកងទ័ពសៀមដែលឈ្លានពានឲ្យបរាជ័យនៅតំបន់អង្គរ។ដូច្នេះហើយបានជាព្រះអង្គបានដាក់ឈ្មោះថា '''«សៀមរាប»''' គឺមានន័យថាទ័ពសៀមចាញ់រាបដូចកន្ទេល។ == សាសនា == {{Pie chart |thumb = right |caption = សាសនានៅក្នុងខេត្តសៀមរាប (ជំរឿនឆ្នាំ ២០១៩)<ref>{{cite web|title=General Population census of the Kingdom of Cambodia 2019|url=http://nis.gov.kh/nis/Census2019/Final%20General%20Population%20Census%202019-English.pdf|publisher=National Institute of Statistics Ministry of planning|date=October 2020}}</ref> |label1 = សាសនាព្រះពុទ្ធ |value1 = 99.3 |color1 = Gold |label2 = សាសនាគ្រិស្ត |value2 = 0.4 |color2 = DodgerBlue |label3 = សាសនាអុីស្លាម |value3 = 0.2 |color3 = Green |label4 = សាសនាផ្សេងៗ |value4 = 0.1 |color4 = Black }} សាសនារបស់រដ្ឋគឺ[[ពុទ្ធសាសនាថេរវាទ|សាសនាព្រះពុទ្ធថេរវាទ]]។ប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងខេត្តសៀមរាបជាង ៩៩.៣% ជាអ្នកកាន់[[ព្រះពុទ្ធសាសនា|សាសនាព្រះពុទ្ធ]]។ប្រជាជនខេត្តសៀមរាបប្រមាណ ០.៤% កាន់[[សាសនាគ្រិស្ត]]។[[សាសនាឥស្លាម|សាសនាអុីស្លាម]]ដែលភាគច្រើនកាន់ដោយ[[ជនជាតិចាម]]គឺ ០.២% ។ == ព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់ == [[Image:Royal Palace, Siem Reap.JPG|thumb|ទិដ្ឋភាពនៃព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់]] '''[[ព្រះរាជដំណាក់|ព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់]]''' នៅ[[ក្រុងសៀមរាប]]គឺជាទីកន្លែងបណ្ដោះអាសន្នរបស់អតីតព្រះមហាក្សត្រនៃយើងគឺ'''ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ[[នរោត្តម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]] និង ព្រះរាជអគ្គមហេសី'''។ព្រះរាជដំណាក់នេះជាទីដែលព្រះអង្គស្នាក់នៅអាស្រ័យពេលស្ដេចយាងមកកាន់ទីក្រុងសៀមរាប។បើយើងធ្វើដំណើរពី[[ក្រុងភ្នំពេញ]]តាមផ្លូវជាតិលេខ ០៦ ក្រុងសៀមរាបមើលមកខាងស្ដាំដៃយើងនឹងឃើញអគារពណ៌សមួយអមដោយរបងនិងដើមឈើត្រឈឹងត្រឈៃនិងបរិវេណស្រស់ស្រាយដែលមានសួនច្បារធំនៅខាងមុខ(សួនព្រះរាជដំណាក់ឬបឹងកាឡូ)នោះហើយជាព្រះរាជដំណាក់។ ព្រះរាជដំណាក់នេះត្រូវបានសាងសង់ឡើងក្នុងសម័យបារាំងដាក់អាណានិគមនៅកម្ពុជាអំឡុងឆ្នាំ ១៨៦៣ ដល់ឆ្នាំ ១៩៥៣។ព្រះរាជដំណាក់នៅក្នុងសម័យ[[ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ]]គឺស្ថិតនៅវត្តដំណាក់ហើយវត្តដំណាក់គឺជាវត្តមួយដែលស្ថិតនៅខាងកើតដង[[ស្ទឹងសៀមរាប]]ចំកណ្ដាលបេះដូងនៃក្រុងសៀមរាបតែម្ដង។វត្តដំណាក់ពីមុនជាទីតាំងព្រះរាជដំណាក់របស់ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ១៩០៤ ដល់ឆ្នាំ ១៩២៧។លុះក្រោយមកព្រះរាជដំណាក់របស់ព្រះមហាក្សត្រ ត្រូវបានប្ដូរទីតាំងទៅនៅជិតអាស្រម[[ព្រះអង្គចេកព្រះអង្គចម]]វិញ។ក្រោយពីព្រះរាជដំណាក់ត្រូវបានផ្លាស់ប្ដូរទីតាំងទីធ្លាបរិវេណព្រះរាជដំណាក់ចាស់ត្រូវបានប្រែក្លាយជាទីវត្តអារាមព្រះពុទ្ធសាសនាម្ដងវិញ។ជាអកុសលនៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហមវត្តដំណាក់ត្រូវបានកងទ័ពខ្មែរក្រហមប្រើប្រាស់ជាមូលដ្ឋានយោធារបស់ពួកគេ។បច្ចុប្បន្ននេះមិនត្រឹមតែជាទីអារាមរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនាសម្រាប់ព្រះសង្ឃគង់នៅបដិបត្តិធម៌និងសម្រាប់ឲ្យពុទ្ធបរិស័ទធ្វើបុណ្យទានប៉ុណ្ណោះទេតែវត្តនេះក៏ជាថ្នាលបណ្ដុះបណ្ដាលចំណេះវិជ្ជាដល់ព្រះសង្ឃផងដែរ ដោយសារតែនៅក្នុងវត្តមានពុទ្ធិកបឋមសិក្សាសម្រាប់ព្រះសង្ឃសិក្សារៀនសូត្រភាសាបាលី ភាសាសំស្ក្រឹត និង ព្រះធម៌នានា។លើសពីនេះនៅក្នុងបរិវេណវត្តក៏មានសាលាបឋមសិក្សាសម្រាប់ឲ្យកុមារសិក្សារៀនសូត្រផងដែរ។បន្ថែមពីលើនេះជារៀងរាល់ថ្ងៃតែងតែមានជនានុជនជាច្រើនបានអានសៀវភៅឬធ្វើកិច្ចការសាលានៅទីនោះ។ដោយឡែកនៅក្នុងវត្តក៏មានបណ្ណាល័យមួយហៅថាបណ្ណាល័យខេមរៈសិក្សាដែលបានប្រើសម្រាប់ឲ្យសាធារណជនចូលធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវឯកសារនិងអានសៀវភៅនានាយ៉ាងសម្បូរបែប។នៅតាមដងផ្លូវក្នុងវត្តមានរៀបចំពាក្យស្លោកនិងសុភាសិតជាច្រើនសម្រាប់ដាស់តឿនដល់សាធារណជនទាំងឡាយជាកន្លែងថ្នាលបណ្ដុះបណ្ដាលចំណេះវិជ្ជា។វត្តនេះក៏បាននិងកំពុងទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរណ៍ជាតិនិងអន្តរជាតិមកទស្សនាផងដែរ។ ថ្មីៗនេះមានហេតុការណ៍ដ៏គួរឲ្យរន្ធត់និងសោកស្ដាយជាពន់ពេក ដោយកាលពីវេលាម៉ោងប្រមាណជា ១០ និង ០៥ នាទីយប់ ថ្ងៃទី ១២ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ អគ្គិភ័យបានឆាបឆេះអគារមួយនៃព្រះរាជដំណាក់សៀមរាបដែលជាកន្លែងទីសក្ការៈដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់បំផុត។ រូបសំណាកមេទ័ពពី[[សម័យអង្គរ]]ចំនួន ១២ រូបត្រូវបានដាក់តាំងជានិមិត្ដរូបនៅក្នុងសួនព្រះរាជដំណាក់[[ក្រុងសៀមរាប]]ដែលសុទ្ធតែជាមេទ័ពនិងរាជវង្សសានុវង្សដ៏អង់អាចក្លាហាននិងមានស្នាព្រះហស្ថយ៉ាងធំធេងចំពោះព្រះនគរកម្ពុជាដើម្បីបង្ហាញដល់កូនខ្មែរជំនាន់ក្រោយគ្រប់ៗរូបបានស្គាល់។រូបចម្លាក់ចំនួន ១២ រូបនេះធ្វើពីលោហៈស្ពាន់សុទ្ធមានកំពស់ជាង ០២ ម៉ែត្រ ០១ តឹកដូចៗគ្នាដោយមិនគិតពីជើងទម្រនិងមានទម្ងន់ពី ២០០ ទៅ ៣០០ គ.ក្រទាំងរូបរាង សម្លៀកបំពាក់ ម៉ូដសក់ និង អាវុធបរិក្ខានៃមេទ័ពទាំង ១២ ត្រូវបានស្មូនរចនាតុបតែងឡើងទៅតាមលំនាំសម័យកាលនីមួយៗនៃមេទ័ពនោះហើយទ្រង់ទ្រាយមុខមាត់នៃរូបសំណាកទាំងនេះ គឺសូននិងច្នៃឡើងតាមទម្រង់មុខអត្តចរិតខ្មែរបុរាណទៅតាមសម័យកាលដែលមេទ័ពនោះរស់នៅនិងបម្រើការរាជការតាមរយ:រូបភាពនិងចម្លាក់នៅលើជញ្ជាំងប្រាសាទ។លោកជំទាវ'''គង់ បញ្ញា'''រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងព្រះបរមរាជវាំងមានប្រសាសន៍ថារូបសំណាកមេទ័ពខ្មែរសម័យអង្គរទាំង ១២ រូបនេះត្រូវបានឆ្លងកាត់ការសិក្សាស្រាវជ្រាវអំពីប្រវត្តិស្នាដៃរួមទាំងរចនាបថដោយដកស្រង់ចេញអំពីសិលាចារឹកផ្ទាំងចម្លាក់នៅតាមបណ្តាប្រាសាទនានាជាច្រើនមុននឹងត្រូវបានសាងសង់ចេញជារូបសំណាកនៅក្នុងនោះមានមេទ័ពជាង ៣០ រូបដែលបានបម្រើរាជការនៅក្នុងរជ្ជកាលនៃសម័យអង្គរត្រូវបានក្រុមការងារកំណត់និងប្រមូលទិន្នន័យ។លោកជំទាវក៏បានឲ្យដឹងទៀតថាការកំណត់យកចំនួនមេទ័ពទាំង ១២ រូបនេះគឺជាលេខដែលខ្មែរតែងប្រើញឹកញាប់និងតំណាងឲ្យនគរទាំង ១២ នៅ'''សម័យបាពួន''' '''សម័យអង្គរ''' និង '''សម័យបាយ័ន'''។បើទោះបីនេះជាសមិទ្ធផលនៃស្នាដៃកូនខ្មែរសម័យថ្មីប៉ុន្តែស្នាដៃដែលលេចឡើងនេះត្រូវបានរក្សានិងអនុលោមយោងទៅតាមឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រជានិច្ចដោយមិនចាកឆ្ងាយពីប្រវត្តិសាស្ត្រនោះឡើយ។រូបសំណាកមេទ័ពខ្មែរទាំង ១២ រូបដែលបានស្ថាបនាឡើងនោះរួមមាន ៖ * '''ព្រះកំស្ដេងអញ ស្រីលក្ស្មីបតីវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពដ៏អង់អាចមួយរូបក្នុងរាជ្យ[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ១]](គ.ស.១០០៦-១០៥០)។'''ព្រះស្រីលក្ស្មីបតីវរ្ម័ន'''ក៏ជាអ្នកជាប់ខ្សែរាជវង្សខ្មែរនៅ[[វ្យាធបុរៈ|ទីក្រុងវ្យាធបុរៈ]]([[ស្រុកបាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រៃវែង]])ផងដែរហើយបានទទួលភារកិច្ចពីរាជការ[[យសោធរបុរះ|ក្រុងយសោធរបុរៈ(ក្រុងអង្គរ)]]ឲ្យទៅគ្រប់គ្រងនៅ[[ទ្វារវតី|ទីក្រុងទ្វារវតី្ត]]របស់ពួករាមន្យ([[ជនជាតិមន]])។គួរជម្រាបថា '''«ព្រះកំស្ដេងអញ»''' គឺជាឋានន្តរនាមសម្រាប់អភិជន មហាមន្ត្រី មហាសេនាបតី អ្នកអង្គម្ចាស់ ប្រធានតុលាការ បុព្វជិតសាសនាជាដើម * '''មហាសេនាបតី សង្គ្រាម''' ជាមេទ័ពដ៏ឆ្នើមមួយរូបក្នុងរាជ្យ[[ឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១០៥០-១០៦៦)ដែលបានទទួលគោរម្យងារជា '''«មហាសេនាបតី»''' ពីព្រះរាជា។ដូនតាវង្សត្រកូលរបស់លោកក៏ជាអ្នកបម្រើរាជការនិងកងទ័ពច្រើនជំនាន់មកហើយពោលគឺតាំងពីរាជ្យ[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.៨០២-៨៣៤)មកម្ល៉េះ។ គួរជម្រាបថា '''«មហាសេនាបតី»''' គឺជាឋារន្តរនាមខ្ពស់បំផុតនៃមន្ត្រីទ័ពនា[[សម័យអង្គរ]]។ * '''ព្រះកម្រតេងអញមហាសេនាបតី ស្រីវីរេន្ទ្រវរ្ម័ន''' ជាអ្នកសញ្ជកកវីស្វរៈនិងជាមេទ័ពដែលមានតួនាទីនិងឋានៈខ្ពស់បំផុតក្នុងចំណោមមន្ត្រីកងទ័ពនារជ្ជកាល[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។គួរជម្រាបថា '''«ព្រះកម្រតេងអញ»''' ជាឋានន្តរនាមសម្រាប់រាជវង្សានុវង្ស អភិជន មហាមន្ត្រីដែលមានន័យថា '''«ព្រះបាទ»'''។ ពាក្យ '''«កម្រតេងអញ»''' ជាពាក្យខ្មែរបុរាណដោយពាក្យ '''«កម្រតេង»''' មានន័យថា '''«ម្ចាស់»''' រីឯពាក្យ '''«អញ»''' មានន័យថា '''«ខ្ញុំ»''' ដូច្នេះពាក្យ '''«កម្រតេងអញ»''' គឺមានន័យថា '''«ម្ចាស់របស់ខ្ញុំ ឬ លោកម្ចាស់របស់ខ្ញុំ»''' * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីនរបតីន្ទ្រវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពជាប់ខ្សែព្រះរាជវង្សមកពី'''តំបន់អ្នកចិះ'''(?)និងជាមន្ត្រីបម្រើរាជការតាំងពីរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)រហូតដល់រាជ្យ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីស្រិន្ទ្រកុមា'''រ ជាព្រះរាជបុត្រារបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨)ជាមួយ[[ជយរាជទេវី|ព្រះនាងជ័យរាជទេវី]]។ព្រះរាជបុត្រអង្គនេះបានដឹកនាំទ័ពចេញច្បាំងជួយព្រះបិតា(កាលមិនទាន់សោយរាជ្យ)នៅក្នុងការទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមនិងបានច្បាំងតទល់នឹងជនក្បត់'''ភរតរាហូ'''ដែលចង់ដណ្ដើមរាជបល្ល័ង្កពី[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១៦០-១១៦៥)ហើយក៏បានពលីជីវិតក្នុងសង្គ្រាមជាមួយមេទ័ពដទៃទៀតផងដែរ។ដោយសារព្រះរាជបុត្រាមានស្នាដៃការពារព្រះនគរយ៉ាងដូច្នេះទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]]បានត្រាស់បង្គាប់ឲ្យកសាង[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]([[ស្រុកថ្មពួក]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]])ដើម្បីឧទ្ទិសដល់ព្រះរាជបុត្ររបស់ទ្រង់ហើយក៏បានកសាងរូបបដិមាទេពមួយអង្គនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីស្រិន្ទ្រទេវ»''' ជាតំណាងឲ្យ'''ព្រះស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''នៅឋានទេវលោកតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គកណ្ដាលនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]នោះ * '''ព្រះកម្រតេងអញ ធនញ្ជ័យ''' គេហៅលោកម្យ៉ាងទៀតថា '''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន''' ជាមេទ័ពជំនិតរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។'''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន'''បានចេញច្បាំងការពារព្រះរាជបល្ល័ង្ក[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១៦០-១១៦៥)ទប់ទល់នឹងពួកក្បត់ដឹកនាំដោយ'''ភរតរាហូ'''រហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិត។ ដោយសារការពលីការពារព្រះនគរនេះហើយទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨)បានប្រទានងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានសាងរូបបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតអជ៌នទេវ»''' តម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គអាគ្នេយ៍នៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] [[ស្រុកថ្មពួក]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]និងមួយទៀតនៅក្នុង[[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។គេក៏ឃើញមានចម្លាក់'''ព្រះកម្រតេងអញ ធនញ្ជ័យ ឬ អ្នកសញ្ជក អជ៌ន''' នេះនៅក្នុងក្បូនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ត្រង់របៀងខាងត្បូងនៃ[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]នេះបញ្ជាក់ថាលោកក៏ធ្លាប់ជាមេទ័ពដ៏សំខាន់ក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ផងដែរ។គួរជម្រាបថា '''«អំតេង»''' ជាឋានន្តរនាមរបស់វរជន យុទ្ធជន សេនាបតីដែលមានភក្តីភាពចំពោះព្រះមហាក្សត្រខណៈឋានន្តរនាមនេះគឺឃើញមានប្រើក្នុងរាជ្យ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] សតវត្សរ៍ទី ១២ ដែលព្រះអង្គប្រោសប្រទានគោរម្យងារនេះចំពោះមេទ័ពដែលបានច្បាំងស្លាប់ក្នុងសមរភូមិការពារព្រះនគរនិងរាជបល្ល័ង្កស្របច្បាប់ * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីវទ៌្ធន''' ជាមេទ័ពដ៏សំខាន់មួយរូបតាំងពីរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។គេឃើញមានចម្លាក់រូបលោកនៅលើ'''ភ្នំសិវបាទ([[ភ្នំព្រះនេត្រព្រះ]])'''និងនៅក្នុងក្បូនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី​ ២]]។'''អ្នកសញ្ជក ស្រីវទ៌្ធន''' មានបងប្អូនម្នាក់ឈ្មោះ '''ស្រីទេវ''' ហើយបានប្ដេជ្ញាចេញច្បាំងការពារព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមា'''រទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមរហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិតទាំងពីរនាក់តែម្ដង។[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានកសាងបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីវទ៌្ធនទេវ»''' តម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គពាយ័ព្យនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីទេវ''' ជាមេទ័ពនិងជាបងប្អូនរបស់មេទ័ព '''ស្រីវទ៌្ធន''' ដែលបានចេញច្បាំងជួយព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''ទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមនៅ[[ប្រទេសចម្ប៉ា|ប្រទេសចាម្ប៉ា]] រហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិត។[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' ដូចបងប្អូនរបស់លោកដែរនិងបានសាងរូបបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងអញជគតស្រីទេវ»''' ជាតំណាងតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គនិរតីនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីធរទេវបុរ''' ជាមេទ័ពដែលបម្រើការពារព្រះនគរ[[យសោធរបុរះ|ក្រុងយសោធរបុរៈ]]ដោយបានរួមកម្លាំងគ្នាជាមួយ'''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន'''ចេញច្បាំងទប់ទល់នឹងពួកក្បត់'''ភរតរាហូ'''ដែលចង់ដណ្ដើមរាជបល្ល័ង្កពី[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]]។នៅក្នុងសង្គ្រាមការពារព្រះនគរនេះ'''អ្នកសញ្ជក ស្រីធរៈ'''បានពលីជីវិតជាមួយព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''។ដោយសារស្នាដៃនិងការលះបង់ចំពោះជាតិយ៉ាងដូច្នេះហើយទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានកសាងបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីធរទេវបុរ»''' ជាតំណាងតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គឦសាននៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]។គួរជម្រាបថា '''«អ្នកសញ្ជក»''' គឺជាឋានន្តរនាមសម្រាប់មន្ត្រីកងទ័ពដែលព្រះរាជាទុកព្រះទ័យជាជំនិតរបស់ព្រះរាជាដោយសារពួកគេមានភក្តីភាពរហូតដល់ហ៊ានពលីបូជាជីវិតដើម្បីការពារព្រះរាជាតួយ៉ាងដូចជាអ្នកសញ្ជកនា[[សម័យអង្គរ]]ទាំងឡាយនេះជាដើម * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីជយសិង្ហវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពជាប់ខ្សែស្រឡាយព្រះរាជវង្សនិងមានគោរម្យងារជា '''«ខ្លោញវលល្វោ»''' ដែលជាមេទ័ពស្រួចមានជំនាញដឹកនាំទ័ពលុកព្រៃមកពី'''តំបន់ល្វោ'''([[ទ្វារវតី|ទ្វារវតី្ត]]) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីវិរេន្ទ្រធិបតីវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពគ្រប់គ្រងនៅ'''តំបន់ឆោកព្កុល'''(?)ក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)ទើបគេឃើញមានរូបចម្លាក់លោកនៅក្នុងក្បួនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២ ដែលចុះពី'''ភ្នំសិវបាទ'''([[ភ្នំព្រះនេត្រព្រះ]] [[ស្រុកព្រះនេត្រព្រះ]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីរាជេន្ទ្រវរ្ម័ន''' == ស្ទឹងសៀមរាប == [[File:រាត្រីនៅមាត់ស្ទឹងសៀមរាប.jpg|thumb|ស្ទឹងសៀមរាបនាពេលរាត្រី]] [[ស្ទឹងសៀមរាប]] ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាស្ទឹងប្រវត្តិសាស្ត្រមួយដ៏សំខាន់សម្រាប់[[ខេត្តសៀមរាប]]។តាមពិតទៅស្ទឹងសៀមរាបគឺជាស្ទឹងសិប្បនិមិត្តដែលកកើតឡើងដោយស្នាដៃរបស់មនុស្ស។គ្មានឯកសារបញ្ជាក់ពីឆ្នាំនៃការបង្កើតស្ទឹងសៀមរាបឲ្យជាក់លាក់នោះទេប៉ុន្តែអ្នកស្រាវជ្រាវបានបញ្ជាក់ថាវាត្រូវគេបង្កើតនិងកែច្នៃជាច្រើនសារតម្រូវតាមការរៀបចំដែនដីនៅ[[សម័យអង្គរ]]។ស្ទឹងសៀមរាបកកើតឡើងដោយសារការប្រសព្វគ្នារវាងអូរធំៗចំនួន ០២ គឺអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។ស្ទឹងសៀមរាបស្ថិតនៅក្នុងចំណោមស្ទឹងសំខាន់ៗទាំងបីដែលហូរកាត់តំបន់អង្គរ ដោយធ្វើដំណើរពីជើងទៅត្បូង។ស្ទឹងនេះស្ថិតនៅខាងកើតស្ទឹងពួកនិងខាងលិចស្ទឹងរលួស។យោងតាមឯកសាររបស់លោក'''អ៊ឹម សុខរិទ្ធី'''អនុប្រធាននាយកដ្ឋានមជ្ឈមណ្ឌលអន្តរជាតិស្រាវជ្រាវនិងតម្កល់ឯកសារអង្គរនៃ[[អាជ្ញាធរជាតិអប្សរា]]បានសរសេរថាស្ទឹងសៀមរាបដែលគេឃើញសព្វថ្ងៃចាប់ពីចំណុច'''បំពេញរាជ'''មកជាសមិទ្ធិផលនៃស្នាដៃមនុស្សបង្កើតក្នុង[[សម័យអង្គរ]]។ស្ទឹងនេះកើតពីអូរតូចៗដែលហូរពីភ្នំផ្សេងៗដែលស្ថិតនៅខាងជើងវាលរាបអង្គរបន្ទាប់មកវាជួបគ្នានៅច្រកមួយមុននឹងហូរធ្លាក់ទៅកាន់វាលរាប។ក្នុងនោះក៏មានដៃអូរតូចៗជាច្រើនបានហូរមកភ្ជាប់បន្ថែមទៀតដែលប្រភព ០២ សំខាន់ៗដែលគេស្គាល់ច្បាស់នោះគឺអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។'''អូរធំ'''មានប្រភពពី[[ភ្នំគូលែន]]ដែលមានចម្ងាយប្រមាណ ៤០ គីឡូម៉ែត្រពីទិសឦសាននៃរមណីយដ្ឋានអង្គរ។ លោក អ៊ឹម សុខរិទ្ធី បានលម្អិតក្នុងឯកសាររបស់លោកបន្ថែមទៀតថាភ្នំគូលែនដែលមានលក្ខណៈខ្ពង់រាបមានបណ្តោយ ២៥ គីឡូម៉ែត្រលាតសន្ធឹងពីទិសពាយ័ព្យមកទិសអាគ្នេយ៍និងមានទទឹង ១៥ គីឡូម៉ែត្រពីទិសនិរតីមកឦសាននិងមានកម្ពស់ ៣០០ ម៉ែត្រទៅ ៤៥០ ម៉ែត្រប្រៀបនឹងវាលទំនាបជុំវិញ។ ជ្រលងចុងខាងកើតនៃខ្ពង់រាបគូលែនមានជប់ធំមួយដែលឲ្យកំណើតទៅផ្លូវទឹកសំខាន់ៗពីរគឺអូរថ្មដាប់និងអូរធំ។ចេញពីជប់អូរធំហូរធ្លាក់ចុះមកពីទិសពាយ័ព្យដោយទទួលទឹកពីអូរតូចៗជាច្រើនបត់បែនតាមជ្រលងថ្មហើយប្រមាណ ១៥ គីឡូម៉ែត្រពីប្រភពទើបទៅដល់ទឹកធ្លាក់ម្តុំព្រះអង្គធំ។ជាបន្តបន្ទាប់វាបន្តដំណើរហូរទៅមុខហូរចុះយ៉ាងឆ្ងាយទើបទៅដល់ជើងភ្នំហប់ផ្នែកខាងកើត។ចុងក្រោយអូរធំហូរចុះមកខាងលិច ប្រសព្វនឹងស្ទឹងឫស្សីហើយហូរចុះមកត្បូងរួមគ្នាបង្កើតជាស្ទឹងសៀមរាប។ចំណែក'''អូរក្បាលស្ពាន'''វិញអូរនេះមានប្រភពពីភ្នំក្បាលស្ពាននិងភ្នំក្រោល។ក្បាលស្ពានស្ថិតនៅ[[ភូមិឃុនរាម]] [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]]មានចម្ងាយប្រមាណ ១៥ គីឡូម៉ែត្រទិសឦសានពី[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]]។ឯកសាររបស់លោក អ៊ឹម សុខរិទ្ធី បានលម្អិតទៀតថាអូរក្បាលស្ពានស្ថិតនៅលើកម្ពស់ប្រមាណ ២០០ ម៉ែត្រពីផ្ទៃទឹកសមុទ្រហូរចុះពីទិសពាយ័ព្យមកអាគ្នេយ៍បង្កើតជាទឹកធ្លាក់មួយមានកម្ពស់ពី ០៥ ទៅ ០៦ ម៉ែត្ររួចចូលទៅក្នុងអូរឫស្សីនិងបន្តហូរទៅជួបអូរធំស្ថិតនៅជើងភ្នំហប់។អូរធំនិងអូរឫស្សីក៏ហូរចូលគ្នាបង្កើតជាស្ទឹងតែមួយគឺស្ទឹងសៀមរាប ដែលហូរចុះទៅខាងត្បូងស្រោចស្រពតំបន់អង្គរមុននឹងហូរចាក់ទៅ[[បឹងទន្លេសាប]]។ទឹកដែលហូរតាមអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពានទទួលមន្តពីចម្លាក់ជាច្រើនមានដូចជាសហស្រលិង្គហៅថាលិង្គមួយពាន់ដែលត្រូវបានឆ្លាក់នៅឆ្នាំ ១០៥៤ នៃគ.សក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័ន​ទី១|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ១]]។ទឹកនេះហូរធ្លាក់ចូលទៅស្ទឹងសៀមរាបបន្តកាត់តាមអង្គរនិងធ្លាក់ចូលបឹងទន្លេសាប។តាមអ្នកមានជំនឿទឹកនេះជាប្រភពនៃសេចក្តីចម្រុងចម្រើននិងត្រជាក់ត្រជុំ។ ស្ទឹងសៀមរាប ប្រៀបដូចជា[[ទន្លេគង្គា]]នៅ[[ក្រុងពារាណសី]] [[ប្រទេសឥណ្ឌា]]។ទន្លេគង្គាមានប្រភពពីភ្នំហិមពាន្ត។តាម[[សាសនាហិណ្ឌូ|សាសនាព្រាហ្មណ៍]]ទន្លេនេះមានកំណើតនៅឋានសួគ៌។ទន្លេគង្គាហូរធ្លាក់មកលើដីមានរូបរាងជាភ្លៀងរួចជ្រាបចូលទៅក្នុងដីនិងចុងបញ្ចប់ហូរចេញមកវិញផ្តល់ជាប្រភពទឹកទៅស្ទឹងទន្លេទាំងឡាយ។ភ្នំនៅក្បែរវាលនិងភ្នំហិមពាន្តទទួលទឹកភ្លៀងនៅរដូវវស្សាជាមួយគ្នាគឺរដូវមូសុងវស្សាភ្នំទាំងនោះជាអាងទឹកធម្មជាតិនិងជាប្រភពនៃស្ទឹងនិងទន្លេទាំងពូងដែលហូរមកកាន់តំបន់ទំនាប។បន្ទាប់មកមនុស្សបានចាត់ចែងរៀបចំយកទឹកស្ទឹងទន្លេទាំងនោះមកប្រើប្រាស់ទៅតាមតម្រូវការជាក់ស្តែងរបស់ខ្លួន។នៅស្រុកខ្មែរគ្មានទន្លេគង្គាដូចឥណ្ឌាទេ។ដូច្នេះហើយខ្មែរបានកែច្នៃរៀបចំប្រភពស្ទឹងដើម្បីប្រដូចទៅនឹងទន្លេគង្គា។ដូចជានៅភ្នំគូលែននិងក្បាលស្ពានខ្មែរបានឆ្លាក់លិង្គនិងរូបទេពផ្សេងៗនៅតាមបណ្តោយអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។អូរទាំងពីរនេះជាប្រភពនៃស្ទឹងសៀមរាប។ទឹកហូរកាត់តាមលិង្គប្រៀបដូចជាភ្លៀងធ្លាក់មកពីភ្នួងព្រះកេសា[[ព្រះឥសូរ]]។ហេតុនេះហើយដែលគេថាស្ទឹងសៀមរាបប្រៀបដូចនឹងទន្លេគង្គា។ == ប្រជាសាស្រ្ត== ខេត្តសៀមរាប មានប្រជាជនសរុប ១,១១៤,៦១៦ ជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ ០៤ ជាខេត្តដែលមានប្រជាជនច្រើនជាងគេនៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]។ខេត្តសៀមរាបមានផ្ទៃដីចំនួន ១០២៩៩ គីឡូម៉ែត្រការ៉េជាខេត្តដែលមានផ្ទៃដីធំជាងគេលំដាប់ទី ១០ នៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]] មានក្រុងចំនួន ០២ ស្រុកមានចំនួន ១១ ឃុំមានចំនួន ៨៦ សង្កាត់ចំនួន ១៤ និងភូមិចំនួន ៨៧៥<ref>ព័ត៌មានរបស់ក្រសួងទេសចរណ៍នៅដើមឆ្នាំ២០១៣</ref>។ប្រជាជនដែលរស់នៅទីក្រុងសៀមរាបភាគច្រើនជាអ្នកផ្លាស់ទីលំនៅមកពីខេត្តផ្សេងៗនិងពីស្រុកជនបទផ្សេងៗពីគ្នានៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា]]។ខេត្តសៀមរាបគឺជាតំបន់គោលដៅទេសចរណ៍សម្រាប់ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិមកទស្សនាជាចម្បង។ == លក្ខណៈភូមិសាស្ត្រ == ខេត្តសៀមរាប ជាខេត្តមួយស្ថិតនៅតំបន់ពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]តាមបណ្តោយផ្លូវជាតិលេខ ០៦ ដែលមានចម្ងាយប្រវែង ៣១៤ គ.ម ពី[[រាជធានីភ្នំពេញ]]មានពំ្រប្រទល់ខាងកើតជាប់នឹង[[ខេត្តកំពង់ធំ]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]] ខាងលិចជាប់នឹង[[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] ខាងជើងជាប់នឹង[[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]] និងខាងត្បូងជាប់នឹង[[ខេត្តបាត់ដំបង]] [[បឹងទន្លេសាប]]។ព្រំប្រទល់ជាប់[[បឹងទន្លេសាប]]មានប្រវែង ៨២ គ.ម ដែលស្ថិតជាប់នឹង[[ស្រុកជីក្រែង]] [[ស្រុកសូត្រនិគម]] [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]] [[ស្រុកសៀមរាប]] [[ស្រុកពួក]] និង [[ស្រុកក្រឡាញ់]]។ស្របតាមលក្ខណៈភូមិសាស្ត្រនៃតំបន់នេះគឺមានសីតុណ្ហភាព ក្ដៅហួតហែង រាំងស្ងួត មានសំណើម និង មានទឹកជំនន់ យើងអាចបែងចែកតំបន់ទាំងនេះជាបីផ្នែកគឺ ផ្នែកខាងលើមាន ១៣ ឃុំ ផ្នែកកណ្តាលមាន ៦៩ ឃុំ និង ផ្នែកខាងក្រោមជាប់នឹង[[បឹងទន្លេសាប]]មាន ១៨ ឃុំ។តំបន់ខាងលើសម្បូរទៅដោយព្រៃភ្នំមានសណ្ឋានដូចជាដីទួលឬខ្ពង់រាបខ្វះខាតទឹកនិងជួបប្រទះគ្រោះរាំងស្ងួតញឹកញាប់។តំបន់កណ្តាលជាវាលស្រែល្វឹងល្វើយនិងមានលំនៅឋានតបស់ប្រជាជនច្រើនព្រមទាំងប្រាង្គប្រាសាទនានានិងតំបន់ក្រោមជាវាលទំនាបរងទឹកជំនន់រៀងរាល់ឆ្នាំជាតំបន់ជលវេគពេលណាមានភ្លៀងធ្លាក់ជន់លិចលង់ពេលណាគ្មានភ្លៀងស្ងួតហួតហែងមានផ្ទៃក្រលាសរុបប្រមាណ ១២.០១៥ គីឡូម៉ែត្រការេចែកចេញជា ១២ ក្រុងនិងស្រុក ១០០ សង្កាត់និងឃុំ និង ៩០៧ ភូមិ ដោយមានប្រជាជនសរុប ១,១១៤,៦១៦ នាក់ ត្រូវនឹង ៦,៣២% នៃប្រជាជនសរុបទូទាំងប្រទេស។មុខរបរសំខាន់ៗនៃតំបន់ទាំងបីនេះមានភាពខុសៗគ្នាពោលគឺ ៖ :'''ក'''. ផ្នែកខាងលើធ្វើស្រូវចម្ការនិងរុករកអនុផលព្រៃឈើ :'''ខ'''. ផ្នែកកណ្តាលធ្វើស្រែនិងសេវាកម្មផ្សេងៗ :'''គ'''. ផ្នែកខាងក្រោមធ្វើស្រែនិងចម្ការដំំណាំតាមរដូវនិងប្រកបអាជីវកម្មនេសាទ។ ជាទូទៅខេត្តសៀមរាបជាតំបន់ជនបទ។ប្រជាជនប្រមាណ ៧០% រស់នៅតាមទីជនបទឆ្ងាយពីទីក្រុងដែលពឹងផ្អែកលើមុខរបរកសិកម្មជាអាជីព។ប្រជាជនប្រមាណ ១៨% រស់នៅតាមតំបន់ជាប់នឹងបឹងទន្លេសាបពឹងផ្អែកលើអាជីវកម្មនេសាទនិងធ្វើចម្ការដំណាំផ្សេងៗនិង ១២% ទៀតរស់នៅតាមទីប្រជុំជននិងទីក្រុងដែលមានមុខរបរជាពាណិជ្ជកម្ម ទេសចរណ៍ និង បុគ្គលិករដ្ឋជាដើម។ [[File:TonleSapMap.png|thumb|ផែនទីខេត្តសៀមរាបជាប់នឹងបឹងទន្លេសាប]] ភ្នំនៅក្នុងក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ របស់[[ខេត្តសៀមរាប]]មានចំនួនសរុបប្រមាណ ៤១ ភ្នំហើយមានភ្នំជាច្រើនទៀតដែលមិនបានទៅដល់ចំណែកភ្នំមួយចំនួននៅតាមបណ្តាក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ នោះមានវត្តនៅពីលើនិងមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើនដែលនៅសល់តាំងពីសម័យសង្គ្រាមព្រមទាំងមានរមណីយដ្ឋានធម្មជាតិមួយចំនួនដែលនៅជាប់ជើងភ្នំកំពុងទាក់ទាញភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិដែលបានចូលមកទស្សនានៅលើទឹកដីប្រវត្តិសាស្ត្រនៃខេត្តសៀមរាប។ហើយមានផ្ទះប្រជាពលរដ្ឋដែលរស់នៅជិតជើងភ្នំទាំងនោះដែលប្រកបមុខរបរលក់ដូរនិងធ្វើស្រែចម្ការគ្រាន់បានចំណូលយកមកចិញ្ចឹមក្នុងក្រុមគ្រួសារចៀសវាងចេញទៅធ្វើចំណាកស្រុកនៅក្រៅប្រទេសផងដែរ។តាមរបាយការណ៍ពីអធិការក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ បានរៀបរាប់ប្រាប់ឲ្យដឹងអំពីភ្នំនីមួយៗរបស់ក្រុង-ស្រុកថាភ្នំចំនួន ៤១ ភ្នំនៅខេត្តសៀមរាបនោះមានដូចជា ៖ * [[ក្រុងសៀមរាប]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺ[[ភ្នំក្រោម]]មានប្រាង្គប្រាសាទបុរាណនៅលើកំពូលភ្នំមានវត្តអារាមនៅលើកំពូលភ្នំនិងមានវត្តនៅតាមចំរ៉ាក់ជើងភ្នំក្រោមហើយមានផ្សារលក់ដូរព្រមទាំងមានទេសភាពស្រស់បំព្រងមើលពីលើភ្នំមកគួរឲ្យទាក់ទាញអារម្មណ៍ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិផងដែរហើយដែលបាននាំគ្នាបើកឡានជិះម៉ូតូកង់ឡើងទៅដល់កំពូលភ្នំដើម្បីថតផ្តិតយករូបភាពពីលើកំពូលភ្នំទៅ[[បឹងទន្លេសាប]]និងទេសភាពនៅជុំវិញបរិវេណជើងភ្នំផងដែរដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[សង្កាត់សៀមរាប]] [[ក្រុងសៀមរាប]] និង [[ភ្នំបាក់ខែង]]មានប្រាសាទបុរាណជាច្រើននៅលើកំពូលភ្នំដែលភ្ញៀវបរទេសនាំគ្នាឡើងទៅមើលថ្ងៃរះពេលព្រលឹមនៅពេលល្ងាចនាំគ្នាឡើងទៅមើលថ្ងៃលិចហើយនៅខាងក្រោមទល់មុខប្រាសាទមានអ្នកលក់ដូរជាច្រើនស្ថិតនៅក្នុង[[ភូមិត្រពាំងសេះ]] [[សង្កាត់គោកចក]] [[ក្រុងសៀមរាប]]។ * [[ស្រុកជីក្រែង]] មានភ្នំចំនួន ០៧ ភ្នំគឺភ្នំរ៉ុន ភ្នំពើង ភ្នំបាក់រទេះមានវត្តនៅពីលើ ភ្នំក្បាលខ្មោច ភ្នំអាចម៍ស្រមោច ភ្នំខ្ទុំ និង ភ្នំល្អាង មានទីតាំងជាប់នឹងព្រំប្រទល់[[ស្រុកគូលែន]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]]ហើយភ្នំទាំង ០៧ នោះគឺស្ថិតនៅក្នុងភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំខ្វាវ]] [[ស្រុកជីក្រែង]]។ * [[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]]មានភ្នំចំនួន ០២ គឺភ្នំចង្ហា និង ភ្នំកង្ហិតស្ថិតនៅក្នុងភូមិស្រាស្ត្រ[[ឃុំពពេល (ស្រុកសូទ្រនិគម)|ឃុំពពែល]] [[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូត្រនិគម]]។ * [[ស្រុកស្វាយលើ]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺ[[ភ្នំគូលែន]]មានវត្តនៅលើកំពូលភ្នំគឺព្រះអង្គធំនិងមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើនព្រមទាំងមានរមណីយដ្ឋានថែមទៀតផងដែរ ភ្នំរាមមានព្រៃសហគមន៍ ភ្នំទំពូងនៅមានគ្រឹះថ្មប្រាសាទបុរាណដែលនៅសេសសល់ពីសង្គ្រាមហើយភ្នំទាំង ០៣ នេះមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុងភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំស្វាយលើ]] ភ្នំតាវ៉ាស្ថិតនៅភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំតាសៀម]] និង ភ្នំខ្យងស្ថិតនៅ[[ឃុំកន្ទួត]]។ * [[ស្រុកស្រីស្នំ]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺភ្នំតាស ភ្នំតាប៉ែន ភ្នំធំ ភ្នំព្រះច្បារ និង ភ្នំមហាឥសី ពុំមានវត្តឬប្រាសាទបុរាណនៅទីនោះឡើយដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅស្លែងស្ពាន[[ស្រុកស្រីស្នំ]]។ * [[ស្រុកអង្គរធំ]]មានភ្នំចំនួន ០៤ ភ្នំគឺភ្នំដីស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំលាងដៃ]] ភ្នំឆ្កែកូនមានវត្តនៅពីលើ ភ្នំតាទូស ស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំពាក់ស្នែង]] និង ភ្នំកងរីមានវត្តនៅពីលើហើយមានប្រាសាទបុរាណបាក់បែកផងដែរដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំជប់តាត្រាវ]]និងមានភ្នំជាច្រើនទៀតដែលយើងទៅមិនដល់។ * [[ស្រុកអង្គរជុំ]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺភ្នំពើងតានន់ដែលមានសម្រស់ទេសភាពស្រស់ស្អាតជារមណីយដ្ឋានទេសចរណ៍ធម្មជាតិដែលមានទីតាំងភូមិសាស្ត្រស្ថិតក្នុង[[ភូមិគោកដូង]] [[ឃុំគោកដូង]] [[ស្រុកអង្គរជុំ]]ដែលមានចម្ងាយប្រមាណជាង ៧០ គីឡូម៉ែត្រ ពី[[ក្រុងសៀមរាប|ទីរួមខេត្តសៀមរាប]]តាមផ្លូវទៅផ្សារពាក់ស្នែង និង ភ្នំម្រេចស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំគោកដូង]] [[ស្រុកអង្គរជុំ]]។ * [[ស្រុកវ៉ារិន]] មានភ្នំចំនួន ០៤ ភ្នំគឺភ្នំចង្ក្រានរយមានវត្តនៅពីលើហើយមានរមណីយដ្ឋានទឹកធ្លាក់ដែលមើលទៅគួរជាទីគយគន់ផងដែរស្ថិតនៅ[[ឃុំស្វាយស|ឃុំស្វាយសរ]] ភ្នំសង្កែ ភ្នំបាយដុតស្ថិតនៅ[[ឃុំល្វាក្រាំង|ឃុំល្វាវក្រាំង]] និង ភ្នំអាជ្ញារាមស្ថិតនៅ[[ឃុំប្រាសាទ]]។ * [[ស្រុកក្រឡាញ់]]មានភ្នំចំនួន ០១ ភ្នំគឺភ្នំទ្រង់បាតដែលមានប្រាសាទតូចៗនិងមានអាស្រមនៅពីលើផងដែរមានភូមិសាស្ត្រស្ថិតនៅ[[ភូមិភ្នំទ្រង់បាត]] [[ឃុំកំពង់ថ្កូវ]] [[ស្រុកក្រឡាញ់]]។ * [[ស្រុកពួក]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺភ្នំរ៉ូងមានវត្តនៅពីលើស្ថិតនៅ[[ភូមិដូនកែវ]] និង ភ្នំដីដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅជាប់[[បឹងទន្លេសាប]]។ * [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺភ្នំដីស្ថិតនៅ[[ឃុំខ្នារសណ្តាយ]] ភ្នំហប់មានវត្តនៅពីលើស្ថិតនៅ[[ឃុំខ្នារសណ្តាយ]] ភ្នំក្បាលស្ពានមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើននិងមានរមណីយដ្ឋានផងដែរស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំឃុនរាម]] ភ្នំទេវៈស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំរំចេក]] និង [[ភ្នំគូលែន]]ជាប់ចំរ៉ាក់ជើងភ្នំស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំត្បែង]]ហើយក៏ជាភ្នំមួយដែលជាប់ពាក់កណ្តាលម្ខាងម្នាក់ នឹង[[ស្រុកស្វាយលើ]]ផងដែរ។ * [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]]មានតែប្រាសាទបុរាណជាច្រើនដូចជា[[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទព្រះគោ]] [[ប្រាសាទលលៃ]] [[ប្រាសាទចៅស្រីវិបុលកេរ្តិ៍]] ជាដើមហើយនៅមានវត្តចាស់ៗដល់បច្ចុប្បន្នហៅថាវត្តត្រាច។ *[[ក្រុងរុនតាឯក]]មានភ្នំចំនួន ០១ ភ្នំគឺភ្នំបូកមានវត្តនិងប្រាសាទបុរាណនៅពីលើស្ថិតនៅ[[សង្កាត់រុនតាឯក]] [[ក្រុងរុនតាឯក]]។ == រដ្ឋបាល == ខេត្តសៀមរាប ចែកចេញជា ១២​ ក្រុង/ស្រុក ១០០ សង្កាត់/ ឃុំ និង ៩០៧ ភូមិ<ref>{{Cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |title=ច្បាប់ចម្លងប័ណ្ណសារ |access-date=2008-08-29 |archivedate=2009-04-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090416005213/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |url-status=dead }}</ref>៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដក្រុងនិងស្រុក ! ក្រុងនិងស្រុក ! ឈ្មោះក្រុងនិងស្រុកជាអក្សរឡាតាំង ! ផែនទីក្រុងនិងស្រុក |- | ១៧០១ | [[ស្រុកអង្គរជុំ]] | Angkor Chum |[[File:1701 Angkor Chum District.svg|thumb]] |- | ១៧០២ | [[ស្រុកអង្គរធំ]] | Angkor Thum |[[File:1702 Angkor Thum District.svg|thumb]] |- | ១៧០៣ | [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]] | Banteay Srei |[[File:1703 Banteay Srei District.svg|thumb]] |- | ១៧០៤ | [[ស្រុកជីក្រែង]] | Chi Kraeng |[[File:1704 Chi Kraeng District.svg|thumb]] |- | ១៧០៦ | [[ស្រុកក្រឡាញ់]] | Kralanh |[[File:1706 Kralanh District.svg|thumb]] |- | ១៧០៧ | [[ស្រុកពួក]] | Puok |[[File:1707 Puok District.svg|thumb]] |- | ១៧០៩ | [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]] | Prasat Bakong |[[File:1709 Prasat Bakong District.svg|thumb]] |- | ១៧១០ | [[ក្រុងសៀមរាប]] | Siem Reab |[[File:1710 Siem Reap Municipality.svg|thumb]] |- | ១៧១១ | [[ស្រុកសូត្រនិគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]] | Soutr Nikom |[[File:1711 Soutr Nikom District.svg|thumb]] |- | ១៧១២ | [[ស្រុកស្រីស្នំ]] | Srei Snam |[[File:1712 Srei Snam District.svg|thumb]] |- | ១៧១៣ | [[ស្រុកស្វាយលើ]] | Svay Leu |[[File:1713 Svay Leu District.svg|thumb]] |- | ១៧១៤ | [[ស្រុកវ៉ារិន]] | Varin |[[File:1714 Varin District.svg|thumb]] |- | ១៧១៥ | [[ក្រុងរុនតាឯក]] | Run Ta Ek |- |} == អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិ == '''អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប''' គឺជាអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិដែលបម្រើឲ្យខេត្តសៀមរាបទឹកដីអង្គរវាមានទីតាំងស្ថិតនៅ[[សង្កាត់ទឹកវិល]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។វាត្រូវបានបើកដំណើរការនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៣២ និងបានបិទទៅវិញនៅក្នុងឆ្នាំ ២០២៣ នៅពេលដែលបើកដំណើរការអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរជាផ្លូវការ។វាជាអាកាសយានដ្ឋានដែលមមាញឹកជាងគេទី ០២ នៅ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]បន្ទាប់ពី[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិភ្នំពេញ]]។ '''អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ''' គឺជាអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិដែលមានទីតាំងនៅ[[ស្រុកសូទ្រនិគម]] និង [[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]]ដែលបម្រើឲ្យ[[ក្រុងសៀមរាប]] [[ប្រទេសកម្ពុជា]]ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅចម្ងាយប្រមាណ ១៨ គីឡូម៉ែត្រភាគឦសាន[[ឃុំដំដែក]] [[ស្រុកសូទ្រនិគម]] ៤០ គីឡូម៉ែត្រខាងកើត[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] និង ៥០ គីឡូម៉ែត្រខាងកើត[[ក្រុងសៀមរាប]]។អាកាសយានដ្ឋានសៀមរាប-អង្គរ គ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដី ៧០០ ហិកតានិងមានផ្លូវរត់ប្រវែង ៣៦០០ ម៉ែត្រ។ == តំបន់ទេសចរណ៍ខេត្តសៀមរាប== តាមប្រវត្តិសាស្ដ្រទឹកដីខេត្តសៀមរាបជាតំបន់រាជធានីរបស់[[ចក្រភពខ្មែរ]]អំឡុងពីសតវត្សរ៍ទី ០៩ ដល់សតវត្សរ៍ទី ១៣។ដោយសារមូលហេតុខាងលើនេះហើយទើបរហូតមកទល់បច្ចុប្បន្ននេះគេនៅឃើញមានសំណង់ប្រាសាទបុរាណយ៉ាងច្រើននៅពាសពេញទឹកដីដ៏បវរនៃខេត្តសៀមរាបនេះ។ប្រាសាទទាំងឡាយនៅតំបន់អង្គរដែលមានឈ្មោះល្បីទូទាំងពិភពលោកគឺស្ថិតនៅប៉ែកពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]នៅក្នុងខេត្តសៀមរាបដែលគ្របដណ្តប់ដោយផ្ទៃក្រលា ៦០០ គ.មការ៉េ។សព្វថ្ងៃប្រាសាទចំនួនត្រូវបានរកឃើញជាបន្តបន្ទាប់។ប្រាសាទទាំងឡាយត្រូវបានកសាងឡើងរវាងសតវត្សរ៍ទី ៩ និងទី ១៣។កម្មវិធីកសាងឥតឈប់ឈរត្រូវបានប្រកាន់ខ្ជាប់ដោយព្រះរាជាខ្មែរជាបន្តបន្ទាប់ដែលអាចប្រៀបធៀបបានទៅនឹងសំណង់ប្រាសាទពីរ៉ាមីតដែលកសាងដោយ[[ព្រះចៅផារ៉ាអុង]]និងសំណង់ប្រាសាទដទៃទៀតនៅក្នុង[[អេហ្ស៊ីប|ប្រទេសអេហ្សីប]]។ព្រះរាជា[[ខ្មែរ]]បានសាងសង់ប្រាសាទទាំងនេះដោយប្រើកម្លាំងកម្មករយ៉ាងច្រើនតាមការប៉ាន់ស្មានការធ្វើសំណង់ថ្មីនីមួយៗអាចប្រើមនុស្សប្រហែល ៧៥០០០០ នាក់ក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១២ និង ១៣ ។ទោះបីជាបន្សល់ទុកនូវប្រាសាទជាច្រើនក៏ដោយសព្វថ្ងៃនេះគឺមានភស្តុតាងបន្តិចបន្តួចប៉ុណ្ណោះចំពោះមនុស្សដែលមករស់នៅពិតប្រាកដនៅទីក្រុងដ៏ចំណាស់មួយនេះកាលពីអតីតកាល។អ្នកធ្វើដំណើរ[[ព័រទុយហ្គាល់|ជនជាតិព័រទុយហ្គាល់]]ត្រូវបានគេជឿថាជាជនជាតិបស្ចឹមប្រទេសដំបូងគេដែលបានសម្លឹងមិនដាក់ភ្នែកទៅលើភាពអស្ចារ្យនៃ[[ប្រាសាទអង្គរ]]នៅពេលទៅទស្សនាក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១៦។ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយកិត្តិយសធំបំផុតចំពោះការរកឃើញ[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏អស្ចារ្យបានធ្លាក់ទៅអ្នកភូមិសាស្ដ្រ[[បារាំង|ជនជាតិបារាំង]]ឈ្មោះ '''ហង់រី មូហូត (Henri Mouhot)'''​ ដែលបានមកទស្សនា[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦០ ដែលបានតម្កល់ទុកនូវឯកសារនៅឯ[[ទីក្រុងប៉ារីស]]ក្រោយមរណភាពនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៨។ក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១៩ និង ២០ បេសកកម្មរបស់[[បារាំង]]ជាច្រើនបានមកទស្សនាប្រាសាទបុរាណនិងធ្វើការកាប់ឆ្ការសម្អាតព្រៃពីប្រាសាទហើយបានប្រមូលនូវឯកសារបានយ៉ាងច្រើន។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៧ [[សៀម|ប្រទេសសៀម]]បានប្រគល់ទឹកដីអង្គរមកឲ្យ[[ខ្មែរ]]គ្រប់គ្រងវិញដោយសារ[[បារាំង]]គាបសង្កត់ខ្លាំងពេកហើយនៅក្នុងនោះបាននាំមកនូវភ្ញៀវទេសចរឲ្យមកទស្សនា[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ជាលើកដំបូងនៅលើទឹកដីអង្គរ។ភ្ញៀវទេសចរអាចជ្រើសរើសទស្សនាតាមវង់តូចដែលរួមមានទីក្រុងដ៏ល្បីល្បាញរបស់ព្រះរាជាគឺអង្គរធំនិងអង្គរតូចដែលមានប្រាសាទជាច្រើនដូចជា[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]] [[ស្រះស្រង់]]និងរមណីយដ្ឋានជាច្រើនទៀត។ភ្ញៀវទេសចរអាចបន្តដំណើរទៅទស្សនានៅវង់ធំនោះគេនឹងបានឃើញប្រាសាទមួយចំនួនផ្សេងទៀតនិង[[បារាយណ៍]]នៅ[[សម័យអង្គរ]]។ប្រសិនបើមានពេលវេលាភ្ញៀវទេសចរអាចទៅទស្សនាប្រាសាទល្បីល្បាញផ្សេងទៀតដូចជា[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទលលៃ]] ជាដើមដែលស្ថិតនៅឆ្ងាយពីប្រាសាទនៅតំបន់អង្គរបន្តិច។ ==ឯកសារពិគ្រោះ== {{reflist|1}} {{Geographic location |Centre = ខេត្តសៀមរាប |North = [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ]] |Northeast = [[ខេត្តព្រះវិហារ]] |East = |Southeast = [[ខេត្តកំពង់ធំ]] |South = [[ខេត្តពោធិ៍សាត់]] |Southwest = [[ខេត្តបាត់ដំបង]] |West = [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] |Northwest = }} {{ខេត្តសៀមរាប}} {{ខេត្តក្រុងខ្មែរ}} [[Category:ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[Category:ខេត្តក្រុងខ្មែរ|សៀមរាប]] kxxuvrpfnncte88j07inirx1ewyua32 321448 321445 2025-06-03T16:55:27Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321448 wikitext text/x-wiki '''ខេត្តសៀមរាប''' គឺជាខេត្តមួយដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅភាគពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]និងនៅក្បែរ[[បឹងទន្លេសាប]]។ទីរួមខេត្តរបស់ខេត្តសៀមរាបគឺ[[ក្រុងសៀមរាប]]និង[[ក្រុងរុនតាឯក]]។ខេត្តសៀមរាបត្រូវបានដាក់ឈ្មោះបែបនេះគឺដើម្បីរំលឹកដល់ជ័យជម្នះរបស់កងទ័ព[[ខ្មែរ]]វាយឈ្នះលើកងទ័ព[[សៀម]]នៅ[[លង្វែក|សម័យលង្វែក]]ក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១៦។សព្វថ្ងៃខេត្តសៀមរាបត្រូវបានគេស្គាល់ទូទាំងពិភពលោកថាជាទីតាំងនៃ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏ល្បីល្បាញ។ខេត្តនេះជាតំបន់ទេសចរណ៍ដ៍សំខាន់របស់[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ដោយសារខេត្តនេះមាន[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏ល្បីល្បាញនិងប្រាសាទបុរាណដទៃទៀតជាច្រើន។ថ្មីៗនេះក្រុងសៀមរាបកំពុងប្រែក្លាយរូបរាងជាក្រុងទំនើបតាមរយៈកំណើនសណ្ឋាគារ ភោជនីយដ្ឋាន ហាងលក់ទំនិញ ជាដើមដែលបម្រើឲ្យវិស័យទេសចរណ៍។រមណីយដ្ឋានបុរាណផ្សេងទៀតដែលនៅក្នុងក្រុងសៀមរាបនិងក្រៅក្រុងមាន[[អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទភ្នំបាខែង]] [[ប្រាសាទបក្សីចាំក្រុង]] [[ប្រាសាទបាពួន]] [[ប្រាសាទភិមានអាកាស]] [[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះប៉ាលីឡៃ|ប្រាសាទព្រះបាលីឡៃ]] [[ប្រាសាទតានៃ]] [[ប្រាសាទតាសោម]] [[ប្រាសាទតាកែវ]] [[ប្រាសាទធម្មនន្ទ]] [[ប្រាសាទព្រះគោ]] [[ប្រាសាទព្រះពិធូរ]] [[ប្រាសាទនាគព័ន្ធ]] ​[[ប្រាសាទសួព្រ័ត|ប្រាសាទសួព្រ័ត្រ]] [[ប្រាសាទបី]] [[ប្រាសាទព្រហ្មកិល]] [[ប្រាសាទរោងរមុង|ប្រាសាទរោងល្មុង]] [[ប្រាសាទតុប]] [[ប្រាសាទក្រវាន់|ប្រាសាទក្រវ៉ាន់]] [[ប្រាសាទថ្មបាយក្អែក]] [[ប្រាសាទបន្ទាយសំរែ]] [[ប្រាសាទបន្ទាយក្តី]] [[ប្រាសាទក្រោលគោ]] [[ប្រាសាទភ្នំក្រោម]] [[ប្រាសាទភ្នំបូក]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទលលៃ]] [[ប្រាសាទមេបុណ្យខាងលិច]] [[ប្រាសាទមេបុណ្យខាងកើត]] [[ប្រាសាទទេពប្រណម]] [[ប្រាសាទទទឹងថ្ងៃ]] [[ប្រាសាទព្រៃមន្ទីរ]] [[ប្រាសាទព្រៃក្មេង]] [[ប្រាសាទបាតជុំ]] [[ប្រាសាទគោកត្រាង]] [[ប្រាសាទត្រពាំងផុង]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទលាក់នាង]] [[ប្រាសាទចៅសាយទេវតា]] [[ប្រាសាទប្រែរូប]] [[លានស្តេចគំលង់]] [[លានជល់ដំរី]] [[ប្រាសាទអកយំ]] [[ប្រាសាទគោគពោធិ|ប្រាសាទគោគពោធិ៍]] [[ប្រាសាទគោកគ្រញូង]] [[ប្រាសាទចៅស្រីវិបុលកេរ្តិ៍]] [[ប្រាសាទត្រពាំងខ្យង]] [[ប្រាសាទផ្ទី]] [[ប្រាសាទទន្លេស្ងួត]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទព្រៃប្រាសាទ]] និង ប្រាសាទរាប់រយផ្សេងទៀត។តំបន់អង្គរត្រូវបានរងនូវការលុកលុយជាច្រើនដងពីពួក[[សៀម]]ហើយទីបំផុត[[ក្រុងអង្គរ|រាជធានីអង្គរ]]ត្រូវបានបោះបង់ចោលនៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១។គួររំលឹកផងដែរថារាជធានីរបស់[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]ត្រូវបានប្តូរពីអង្គរទៅ[[សម័យកាលចតុមុខ|រាជធានីចតុមុខ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣២ រួចបន្តទៅ[[លង្វែក|រាជធានីលង្វែក]] និង [[រាជធានីឧដុង្គមានជ័យ|រាជធានីឧដុង្គ]] ហើយត្រឡប់ទៅ[[សម័យកាលចតុមុខ|រាជធានីចតុមុខ]]វិញនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៦។ជនជាតិបទេសដែលបានមកដល់[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]មុនគេគឺអ្នករុករកជនជាតិបារាំង'''លោក [[ហង់រី មូហូ]]'''នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦០ (នាសម័យលង្វែកសតវត្សរ៍ទី ១៦ ក៏មានជនបរទេសខាងបស្ចឹមលោកក៏បានមកមើល[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]រួចមកហើយដែរ)<ref>ដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅជនជាតិខ្មែរសតវត្សទី១៥-១៩៥៣ (ភាគទី២)</ref>។តំបន់សៀមរាបអង្គរគឺជាគោលដៅចម្បងសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរទូទាំងពិភពលោកហើយក៏ជាតំបន់ដែលសម្បូរទៅដោយសំណង់ប្រាសាទបុរាណតូចធំជាច្រើនអនែកដែលជាទីស្ថានរបស់ពពួកអាទិទេពទាំងឡាយទាំងពួងផងដែរ។ {{Infobox settlement | name = ខេត្តសៀមរាប | native_name = Siem Reap Province | native_name_lang = khm<!-- ISO 639-2 code --> | settlement_type = [[ខេត្តនៃកម្ពុជា|ខេត្ត]] | image_skyline = D'Angkor.jpg | image_caption = ទិដ្ឋភាពនៃប្រាសាទអង្គរវត្តនាពេលរសៀល | image_flag = | image_seal = | image_shield = | nickname = ទីក្រុងអង្គរ | motto = | image_map = Cambodia Siem Reap locator map.svg | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តសៀមរាប | pushpin_map = | pushpin_label_position = | pushpin_map_caption = Location of Siem Reap in Cambodia | coordinates_type = type:adm1st_region:KH | coordinates_display = title | coordinates_footnotes = | subdivision_type = [[List of sovereign states|ប្រទេស]] | subdivision_name = {{CAM}} | established_title = | established_date = | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = [[ក្រុងសៀមរាប]] និង [[ក្រុងរុនតាឯក]] | leader_party = | leader_title = គណៈអភិបាល​ខេត្ត | leader_name = ប្រាក់ សោភ័ណ | area_footnotes = | area_total_km2 = 10299 | area_rank = ១០ | area_note = | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = <ref name=census2019>{{Cite web|url=http://nis.gov.kh/nis/Census2019/Final%20General%20Population%20Census%202019-English.pdf|title=General Population Census of the Kingdom of Cambodia 2019 – Final Results|publisher=[[Ministry of Planning (Cambodia)|Ministry of Planning]]|work=National Institute of Statistics|date=26 January 2021|access-date=3 February 2021}}</ref> | population_total = ១,១១៤,៦១៦ នាក់ | population_rank = ០៤ | population_as_of = | population_density_km2 = ៩៨ | population_density_rank = ១៣ | population_demonym = | population_note = | blank_name_sec1 = ក្រុង និង ស្រុក | blank_info_sec1 = ១២ | blank1_name_sec1 = សង្កាត់ និង ឃុំ | blank1_info_sec1 = ១០០ | blank2_name_sec1 = ភូមិ | blank2_info_sec1 = ៩០៧ | timezone1 = [[:en:Time in Cambodia|ICT]] | utc_offset = +០៧:០០ | postal_code_type = លេខកូដប្រៃសណីយ៍ | postal_code = ១៧០១០១ -១៧១២១២ | area_code_type = លេខកូដតំបន់ | area_code = ០៦៣ | iso_code = KH-១៧ | website = {{URL|www.siemreap.gov.kh}} | footnotes = }} ខេត្តសៀមរាប គឺជា​ខេត្ត​ធំ​ទី ​១០ ​នៅក្នុង​[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេស​កម្ពុជា]]។ចំនួនប្រជាជននៅក្នុងខេត្តនេះកើនឡើងដល់ខ្ទង់លាននាក់ហើយជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ជាខេត្តដែលមានប្រជាជនច្រើនជាងគេបំផុតរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។មួយផ្នែកធំនៃព្រំដែនភាគខាងត្បូងនៃខេត្តសៀមរាបជាប់នឹង[[បឹងទន្លេសាប]]ដូច្នេះហើយបានជាខេត្តសៀមរាបជាខេត្តមួយក្នុងចំណោមខេត្តទាំង ០៩ ដែលបង្កើតបានជាតំបន់[[ទន់បម្រុងជីវមណ្ឌលបឹងទន្លេសាប]]។នាពេលបច្ចុប្បន្នខេត្តនេះត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាទីតាំងនៃប្រាសាទអង្គរដែលជាតំបន់បេតិកភណ្ឌពិភពលោករបស់[[យូណេស្កូ|អង្គការយូណេស្កូ]]និងជាអច្ឆរិយវត្ថុរបស់ពិភពលោកផងដែរ។ហើយក៏ជាទីតាំងប្រាសាទល្បាញល្បីៗជាច្រើនទៀតក្រៅពី[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដូចជា[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]]និងប្រាសាទនានាផ្សេងទៀតដែលជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌរបស់[[អង្គការយូណេស្កូ]]ផងដែរ។[[ឧទ្យានជាតិភ្នំគូលែន]]គឺជារមណីយដ្ឋានប្រវត្តិសាស្ត្រនិងធម្មជាតិល្បីល្បាញមួយដែលជាទីពេញនិយមសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិទៅទស្សនាកម្សាន្តមិនអាចរំលងបាន។ == ឈ្មោះនៃខេត្ត == ខេត្តសៀមរាបជាអតីតខេត្ត[[ខ្មែរ]]មួយឈ្មោះថា'''[[ខេត្តមហានគរ]]'''។ការប្ដូរឈ្មោះជាខេត្តសៀមរាបនេះក្នុងរជ្ជកាល[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៣០ គ.ស(តាមពង្សាវតា)មូលហេតុបានជាផ្លាស់ប្ដូរឈ្មោះខេត្តនេះបានបញ្ជាក់ថានៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៣០ គ.ស ស្ដេច[[ខេត្តព្រះនគរស្រីអយុធ្យា|អយុធ្យា]]បានបញ្ជាឲ្យកងទ័ពខ្លួនវាយលុក[[កម្ពុជា]]នៅ[[ខេត្តមហានគរ]]ដើម្បីបង្ក្រាបការមិនចុះញ៉មរបស់[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]។ទ័ពសៀមដណ្ដើម[[ខេត្តមហានគរ]]មួយរយៈហើយមេដឹកនាំបានទៅទស្សនាប្រាសាទគួរឲ្យយ៉ាងស្ងប់ស្ងែង។បន្ទាប់មកទ័ពស្ដេច[[សៀម]]នេះបានជួបនឹងទ័ពស្ដេច[[ខ្មែរ]]នៅតំបន់អង្គរហើយបានប្រយុទ្ធគ្នាធ្វើឲ្យកងទ័ព[[សៀម]]ទទួលបរាជ័យយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។ក្រោយពីទទួលបានជ័យជំនះមក[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទចន្ទរាជា]]បានបរិញ្ញាតិ្តឲ្យប្ដូរឈ្មោះ[[ខេត្តមហានគរ]]នេះទៅជាខេត្តសៀមរាបវិញដែលមានន័យថា ''"ទ័ពសៀមត្រូវបង្ក្រាបឲ្យរាប"'' នៅទីនេះ។ អ្នក​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៃ​[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេស​កម្ពុជា]]បាន​ពន្យល់​ប្រហាក់​ប្រហែល​គ្នា​ថាពាក្យ '''សៀម''' គឺ​ទាក់ទង​នឹង​ជាតិសាសន៍មួយដែល​បច្ចុប្បន្ន​បាន​ប្រែ​ឈ្មោះ​ទៅ​ជា​ '''ថៃ''' ទៅ​ហើយ។រីឯ​ពាក្យ​ថា '''រាប''' គឺ​មាន​ន័យ​ថា '''ចាញ់ខ្លបខ្លាច'''។ អនុ​ប្រធាន​ផ្នែក​​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៃ​[[សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ|សាកលវិទ្យាល័យ​ភូមិន្ទ​ភ្នំពេញ]]និង​ជា​សាស្ត្រាចារ្យ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៅ​[[សាកលវិទ្យាល័យបញ្ញាសាស្ត្រកម្ពុជា|សាកលវិទ្យាល័យ​បញ្ញា​សាស្ត្រ​កម្ពុជា]]លោក '''សំបូរ មាណ្ណារ៉ា''' បាន​ពន្យល់​ថាចាប់​ពី​សតវត្ស​រ៍ទី ​៩ និង​ទី​ ១០ នៃ​គ្រិស្ត​សករាជខេត្ត​សៀមរាបត្រូវបានគេ​​ប្រើ​ឈ្មោះ​ជា​​[[យសោធរបុរះ|ទីក្រុងយសោធបុរៈ]]ដោយសារ​តែ​ព្រះ​មហាក្សត្រ​ខ្មែរ​ព្រះនាម[[យសោវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទយសោ​វរ្ម័ន​ទី​ ១]] ជាអ្នកបាន​កសាង។ក៏ប៉ុន្តែ​ក្រោយ​មកត្រូវ​បាន​គេ​ហៅ​ថា[[អាណាចក្រខ្មែរ|អាណាចក្រ​អង្គរ]]វិញ។នៅ​ក្នុង​រជ្ជកាល​នៃ​ព្រះរាជា​ក្រោយៗ​មកទៀតដែល​បានផ្លាស់​ប្ដូរ​រាជធានី​ទៅ​តាំង​នៅ​ភាគ​ខាង​ត្បូងនិង​[[​ទួល​បាសាន|ទួល​បាសាន]]រហូត​ដល់​[[ភ្នំពេញ|ចតុមុខ]]ជាដើមគឺ​[[ក្រុងអង្គរ|ទីក្រុង​អង្គរ]]ត្រូវ​បាន​បោះ​បង់​ចោល​មួយ​រយៈ។ជាច្រើន​ឆ្នាំ​ក្រោយ​មកទើប​មាន​ការ​ចាប់​ផ្ដើម​គ្រប់គ្រង​​ជារាជធានី​នេះឡើង​វិញ។ លោក​សាស្ត្រាចារ្យ '''សំបូរ មាណ្ណារ៉ា''' បាន​ពន្យល់​ទៀត​ថាបន្ទាប់​ពី​មាន​ការ​គ្រប់គ្រង​ជា​រដ្ឋបាល​ឡើង​វិញ​នោះគឺ​តំបន់​អង្គរ​ត្រូវ​បាន​ទ័ព​[[សៀម]]នៃ​[[អាណាចក្រអយុធ្យា|នគរ​ស្រីអយុធ្យា]]ចូល​មក​លុកលុយ​ជា​ច្រើន​លើកចាប់​តាំង​ពី​សតវត្ស​រ៍ទី​ ១៤ នៃ​គ្រិស្ត​សករាជ។នៅ​ក្នុង​សតវត្ស​រ៍ទី​ ១៥ ដល់ ១៦ មាន​ព្រះមហាក្សត្រ​[[ខ្មែរ]]​មួយ​អង្គ​ព្រះនាម[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បាន​ធ្វើ​ចម្បាំង​ជាមួយកង​ទ័ព​[[សៀម]]ដើម្បី​បណ្ដេញឲ្យពួក[[សៀម]]ចេញ​ពី​តំបន់​អង្គរ។នៅក្នុង​ការ​ធ្វើ​សង្គ្រាម​កាល​នោះគឺកងទ័ព[[ខ្មែរ]]ទទួលបានជោគជ័យយ៉ាងធំំធេងហើយ​ពាក្យ​ថា '''សៀមរាប (អានថា:សៀមម៉ារាប)''' គឺ​ត្រូវ​បាន​គេ​ដាក់​ឈ្មោះបន្ទាប់​ពី​ជ័យ​ជម្នះ​របស់​កងទ័ព​[[ខ្មែរ]]លើពួក[[សៀម]]៖ ''«ពាក្យ​ថា សៀមរាប គឺ​មាន​ន័យ​ថា សៀមបាន​ខ្លបខ្លាច​លោក បាន​ចាញ់​លោក បាន​អស់​ឫទ្ធានុភាព ចាញ់រាបដលដី។ដូច្នេះគេ​ឲ្យឈ្មោះ​ថាតំបន់​សៀមរាបនេះ​ជា​ទស្សនៈ​របស់​ជាតិ​ខ្មែររបស់​អ្នក​ដែល​បាន​លើក​ឡើង​ក្នុង​ដំណែល​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នេះ​ផង​ដែរ។ចំណុច​នេះ​ហើយបានជា​ចាប់​ផ្ដើម​មាន​ពាក្យ​ថា សៀមរាប»''។ ការ​អធិប្បាយ​របស់​លោក​សាស្ត្រាចារ្យ '''សំបូរ មាណ្ណារ៉ា''' នេះគឺ​ដូច​គ្នា​នឹង​អ្នក​ស្រាវជ្រាវ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​[[ខ្មែរ]]​ផ្សេង​ទៀតផងដែរ។ សៀវភៅ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​[[ខ្មែរ]]​សង្ខេប​មួយដែល​សរសេរ​ដោយលោក '''នួន សុធិមន្ត''' ដែល​បច្ចុប្បន្ន​ជា​មន្ត្រី​រាជការ​នៅ​ទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីបាន​អធិប្បាយ​ថានៅ​ក្នុងឆ្នាំ​ ១៥២៥ ព្រះ​មហាក្សត្រ​[[ខ្មែរ]]​ព្រះនាម[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទ​រាជា]]​បាន​វាយ​បង្ក្រាប​កងទ័ព​[[សៀម]]ដែល​ឈ្លាន​ពានឲ្យបរាជ័យ​យ៉ាងអាម៉ាស់នៅ​តំបន់​អង្គរ។ដូច្នេះ​ហើយបាន​ជា​ព្រះអង្គបាន​ដាក់​ឈ្មោះ​ថា [[សៀមរាប]] គឺ​មាន​ន័យ​ថា '''ទ័ព​សៀមចាញ់​រាប​ដូចជា​កន្ទេល ឬ ទ័ពសៀមចាញ់រាបដល់ដី'''។ បច្ចុប្បន្ន​នេះ[[ខេត្ត​សៀមរាប]]មិន​ត្រឹម​តែ​ជា​និមិត្តរូប​នៃ​ជាតិ​[[ខ្មែរ]]​ប៉ុណ្ណោះ​ទេក៏ប៉ុន្តែវា​ក៏​កំពុង​នាំ​ប្រទេស​កម្ពុជាឲ្យទទួល​បាន​នាម​ថ្មី​មួយ​ទៀតគឺ​'''ព្រះរាជាណាចក្រ​អច្ឆរិយ'''ដោយសារ​តែ​ភាព​ល្បីល្បាញ​ខាង​វប្បធម៌​ប្រវត្តិសាស្ត្រ។<ref>{{Cite web |title=អត្ថន័យ​នៃ​ឈ្មោះ​ខេត្ត​សៀមរាប |url=https://www-rfa-org.cdn.ampproject.org/v/s/www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html/ampRFA?amp_gsa=1&amp_js_v=a9&usqp=mq331AQIUAKwASCAAgM=#amp_ct=1678937526295&amp_tf=%E1%9E%96%E1%9E%B8%20%251$s&aoh=16789375100149&referrer=https://www.google.com&ampshare=https://www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html |access-date=2023-03-16 |website=www-rfa-org.cdn.ampproject.org |archivedate=2023-03-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20230316035301/https://www-rfa-org.cdn.ampproject.org/v/s/www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html/ampRFA?amp_gsa=1&amp_js_v=a9&usqp=mq331AQIUAKwASCAAgM=#amp_ct=1678937526295&amp_tf=%E1%9E%96%E1%9E%B8%20%251$s&aoh=16789375100149&referrer=https://www.google.com&ampshare=https://www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html |url-status=dead }}</ref> == ប្រវត្តិសាស្ត្រ == === មុនសម័យអង្គរ === [[file:Phnom Kulen8.JPG|thumb|ភ្នំគូលែន(មហេន្ទ្របវ៌ត ឬ មហិន្រ្ទបព៌ត)]] [[File:Cascade de la rivière sacrée (Phnom Kulen) (6825025205).jpg|right|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_017_Vishnu_and_Lakshmi_(8583651131).jpg|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_020_Brahma_(8583620385).jpg|thumb]] [[File:Kbal_Spean,_sur_les_pentes_sud-ouest_du_mont_Kulen_(12).jpg|thumb]] [[File:LingamCambodge1.JPG|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_011_Lotuses_(8583641233).jpg|thumb]] [[File:LingamCambodge2.JPG|thumb]] [[ឯកសារ:2011-06-27-030 Phnom Kulen.jpg|រូបភាពតូច|នៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ ជាឆ្នាំដែលព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២ ប្រារព្ធពិធីទេវរាជនៅលើភ្នំគូលែន។ព្រះអង្គបានបើកស័ករាជថ្មីមួយដែលធ្វើអរិយធម៌វប្បធម៌ខ្មែររីកចម្រើនរុងរឿងនាសម័យមហានគរ]] អ្នកស្រាវជ្រាវខាងប្រវត្តិវិទ្យានិងបុរាណវិទ្យាជាច្រើនបានអះអាងថាប្រវត្តិសាស្រ្តនៃតំបន់សៀមរាបអង្គរបានចាប់ផ្តើមឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ នៃគ្រិស្តសករាជក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] ក្រោយពីព្រះមហាក្សត្រអង្គនេះបានយាងមកពី[[ឥណ្ឌូណេស៊ី|ប្រទេសជ្វា]]នៅក្នុងឆ្នាំ ៨០០ នៃគ្រិស្តសករាជ។តាមឯកសារខាងលើបានឲ្យដឹងថា[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] កាលនៅក្នុងដំណាក់កាលទី ២ ទ្រង់គង់នៅ '''ទីក្រុងឥន្រ្ទបុរៈ''' នៅ[[ខេត្តកំពង់ចាម]]បន្ទាប់មកទ្រង់គង់នៅលើ[[ភ្នំគូលែន]](មហិន្ទ្របព៌ត)និងចុងក្រោយបំផុតទ្រង់គង់នៅ '''[[ហរិហរាល័យ|ទីក្រុងហរិហរាល័យ ឬ ទីក្រុងរលួស]]''' ដែលជារាជធានីដើមនា[[សម័យអង្គរ]]។លោកបណ្ឌិត '''មីសែល ត្រាណេ''' បានមានប្រសាសន៍ឲ្យដឹងថាវប្បធម៌អង្គរបានផ្តើមឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ នៃគ្រិស្តសករាជគឺនៅពេលដែល[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] បានអភិសេកជាព្រះមហាក្សត្រនៅលើ[[ភ្នំគូលែន]](មហិន្រ្ទបព៌ត)។ការអភិសេករបស់ព្រះអង្គគឺឈរនៅលើមូលដ្ឋាននៃពិធីទេវរាជដែលបានផ្តល់ចំពោះព្រះអង្គនូវមហិទ្ធិប្ញទ្ធិដើម្បីធ្វើការបង្រួបបង្រួមជាតិ។ការអះអាងក៏បានបង្អាញឲ្យដឹងទៀតថាវប្បធម៌‌សម័យបុរេអង្គរ(មុនអង្គរ)គឺឯកសារមួយចំនួនបាន ផែ្អកតាមកំណត់ហេតុរបស់[[ចិន]]។ឯកសាររបស់គេបានសំអាងលើកំណត់ត្រាផងនិងស្ថាបត្យកម្មប្រាង្គប្រាសាទមួយចំនួនផង។រីឯព្រឹត្តិការណ៍ដែលគួរឲ្យកត់សម្គាល់ជាខ្លាំងមួយទៀតគឺក្នុងអំឡុង[[សម័យចេនឡា]]នៅលើទឹកដីបវរនៃខេត្តសៀមរាបអង្គរ។កំណត់ហេតុចិនបានឲ្យដឹងថាទីក្រុងដំបូងបំផុតនៅខេត្តសៀមរាបមានឈ្មោះថា '''"នគរគម្ពីរ"''' ដែលសិ្ថតនៅរវាងបារាយណ៍ខាងលិចនិងបារាយណ៍ខាងកើតនៃតំបន់សៀមរាបអង្គរ។សេ្តចខែ្មរដែលសោយរាជ្យសម្បត្តិនៅ'''នគរគម្ពីរ'''នេះគឺ'''ព្រះបាទចន្រ្ទវរ្ម័ន'''។លោកបណ្ឌិត '''មីសែល ត្រាណេ''' បានមានប្រសាសន៍ឲ្យដឹងបនែ្ថមទៀតថាកាលពីសម័យបុរេអង្គរនាអំឡុងឆ្នាំ ៨០២ នេះសេដ្ឋកិច្ចនិងបរិយាកាសង្គមរបស់តំបន់សៀមរាបអង្គរមានការវិវឌ្ឍជាវិជ្ជមាន។គេបានឃើញមានការរៀបចំដែនដី ឬនគរូបនីយកម្មដែនដីក្នុងតំបន់នីមួយៗនៃខេត្តនេះយ៉ាងច្បាស់លាស់ទៅហើយចាប់តាំងពីចុងសតវត្សរ៍ទី ៦ នៃដើមសតវត្សរ៍ទី ៧ នៃគ្រិស្តសករាជ។ជនជាតិខែ្មរក្រោមការដឹកនាំរបស់ព្រះមហាក្សត្រនិងពួកព្រាហ្មបុរោហិតបានចាប់ផ្តើមគម្រោងការសាងសង់ប្រាសាទឥដ្ឋដំបូងបង្អស់ជាច្រើនមានជាអាទិ៍ ប្រាសាទព្រៃកេ្មង ប្រាសាទពោធិ៍ ប្រាសាទគោកតាសៀន ប្រាសាទវត្តខ្នាត និង ប្រាសាទព្រៃប្រាសាទជាដើម។រីឯវិស័យសង្គមកិច្ចវិញគេបានដឹងថាបុព្វការីជនខែ្មរចូលចិត្តកសាងទីលំនៅរបស់ខ្លួននៅកែ្បរៗ[[បឹងទន្លេសាប|បឹងទនេ្លសាប]]កែ្បរអូរស្ទឹងធម្មជាតិជាដើម។ការកសាងប្រាសាទក៏ដូច្នោះដែរគឺបុព្វការីជនខែ្មរតែងតែជ្រើសរើសរកទីតាំងណាខ្ពស់មិនលិចទឹកនៅរដូវវស្សាគំនិតរបស់ខែ្មរក្នុងការជ្រើសរើសទីតាំងខ្ពស់សម្រាប់ការកសាងសំណង់ផេ្សងៗជាប្រយោជន៍រួមគឺនៅតែបន្តរហូតមកទល់សព្វថៃ្ងនេះ <ref>អត្ថបទដកស្រង់ពីកាសែតរស្មីកម្ពុជា</ref>។ === សម័យអង្គរ === [[ឯកសារ:Bas-relief du Bayon (Angkor Thom) (2341905162).jpg|រូបភាពតូច|ទិដ្ឋភាពការធ្វើម្ហូបចម្អិនអាហាររបស់ប្រជាជនខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[ឯកសារ:Scène dépouillage (bas-relief du Bayon) (2334493467).jpg|រូបភាពតូច|វិស័យសុខាភិបាលខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[ឯកសារ:Bayonmarket01.JPG|រូបភាពតូច|ទិដ្ឋភាពផ្សារលក់ដូររបស់ប្រជាជនខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] ខ្មែរបានជ្រើសរើសទីតាំងតំបន់អង្គរធ្វើជារាជធានីព្រោះស្ថិតនៅចំណុចកណ្ដាលនៃ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]និងទីប្រជុំនៃជំនួញទាំងពីរគឺជើងគោកនិងជើងទឹកហើយសម្បូរទៅដោយធនធានធម្មជាតិសព្វគ្រប់ដូចជា ត្រីក្នុង[[បឹងទន្លេសាប]] ព្រៃឈើ និងថ្មភក់សម្រាប់សំណង់ប្រាសាទ និង ដីមានជីវជាតិផងដែរខេត្តសៀមរាបនៅសតវត្សរ៍ទី ៩ ដល់សតវត្សរ៍ទី ១៥ បានបម្រើការរាជធានីជាមជ្ឈមណ្ឌលដ៏សំខាន់នៃអំណាចនយោបាយ វប្បធម៌និងសាសនារបស់អាណាចក្រខ្មែរ។ ភាពថ្កើងថ្កានរបស់ទីក្រុងគឺជារាជធានីនៃអាណាចក្រខ្មែរដែលគ្រប់គ្រងដោយស្តេចដែលមានអំណាចបន្តបន្ទាប់គ្នា។ខេត្តសៀមរាបមានទីតាំងយុទ្ធសាស្ត្រនៅចំចំណុចកណ្ដាលនៃអាណាចក្រហើយមានភាពងាយស្រួលនៅក្នុងការគ្រប់គ្រងត្រួតត្រានិងគ្រប់គ្រងទឹកដីដ៏ធំធេងមួយនេះ។ទីក្រុងនេះបានរីកចម្រើនក្លាយជាទីក្រុងដែលមានភាពអ៊ូអរបម្រើជាមជ្ឈមណ្ឌលរដ្ឋបាល សេដ្ឋកិច្ច និង សាសនានៃតំបន់។ខេត្តសៀមរាបមានចំណុចគួរឲ្យទាក់ទាញជាច្រើនដូចជា [[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] ជាដើម។នៅ[[សម័យអង្គរ]]ខ្មែរបានអនុវត្តនយោបាយវាតទីទឹកដី ពង្រឹងអរិយធម៌ឲ្យរីកចម្រើនរុងរឿង និង កសាងសំណង់ប្រាសាទល្បីល្បាញមួយចំនួនទាំងធំទាំងតូចដែលបង្ហាញអំពីតម្លៃវប្បធម៌អរិយធម៌ខ្មែរពាសពេញ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]។តំបន់សៀមរាបត្រូវបានបម្រើការជារាជធានីអស់រយៈពេល ៦ សតវត្សរ៍មកហើយ។នៅតំបន់សៀមរាបមានការអភិវឌ្ឍរីកចម្រើនលូតលាស់គ្រប់វិស័យនិងមានភាពសម្បូរសប្បាយប្រជាជនខ្មែររស់នៅតំបន់សៀមរាបអង្គរភាគច្រើនប្រកបមុខរបរកសិកម្មនិងនេសាទជាធំ។តំបន់ជុំវិញ[[បឹងទន្លេសាប]]ជាដីដ៏សម្បូរជីវជាតិ។គេអាចធ្វើស្រែនៅតំបន់នេះប្រហែលជាពីរទៅបីដងក្នុងមួយឆ្នាំដូច្នេះហើយបានជាយើងឃើញមានប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រមួយចំនួនដែលបន្សល់ទុកតាំងពី[[សម័យអង្គរ]]មកម្ល៉េះ។ === សម័យក្រោយអង្គរ === [[ឯកសារ:Western facade of the Temple of Ongau Wat ILN0-1868-0201-0004.jpg|រូបភាពតូច|250x250ភីកសែល|ប្រាសាទអង្គរវត្តនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៨]] បើយោងតាមឯកសារក្រោយពីទ័ពខ្មែររបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បានទទួលជ័យជម្នះលើកងទ័ពសៀមឈ្លានពានជាស្ថាពរនៅព្រះរាជនគរគឺ[[អង្គរធំ]]ពោលគឺបានវាយកម្ទេចទ័ពសៀមរាបស្មើនឹងដីបានជាខ្មែរដាក់ឈ្មោះថា[[ខេត្តសៀមរាប]]។ស្ថានការណ៍បែបនេះបានធ្វើឲ្យយើងយល់ថាជាដើមកំណើតនៃការកកើតឈ្មោះខេត្តសៀមរាបតាំងពីរជ្ជកាលរបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]មកទល់នឹងសព្វថ្ងៃនេះបើទោះបីជា'''[[ព្រះរាជពង្សាវតារខ្មែរ]]'''[[ច្បាប់ឧកញ៉ាព្រះឃ្លាំង]](នង)មិនបាននិយាយដោយចំហក៏ដោយ។ប្រសិនជាយើងបើកច្បាប់ព្រះរាជពង្សាវតារខ្មែរខាងលើមកមើលយើងពិតជាស្លុតចិត្តដោយហេតុថាកងទ័ពសៀមបានឈ្លានពានរុករាន[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ឥតឈប់ឈរជាច្រើនលើក។ពួកវាក្រោយពីដណ្តើមបានអាណាខេត្តខ្មែរមួយចំនួនដែលសព្វថ្ងៃបានក្លាយទៅជាទឹកដី[[សៀម]]រួចទៅហើយនោះក៏បាននាំសង្គ្រាមចូលទៅយ៉ាងជ្រៅចំកណ្តាលបេះដូងនៃ[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]តែម្តងគឺ'''ទីក្រុងមហានគរ'''ដែលស្ថិតក្នុងខេត្តសៀមរាបតែពីមុនហៅថា'''ស្រុកនគរវត្ត'''ដែលធ្លាប់ជាសមរភូមិក្តៅពីមុនមក។ប៉ុន្តែលើកនេះពួកវាត្រូវបង្ខំចិត្តរត់ត្រឡប់ទៅ[[ខេត្តព្រះនគរស្រីអយុធ្យា|ក្រុងអយុធ្យា]]វិញក្រោយពីត្រូវចាញ់សង្គ្រាមនៅចុល្លសករាជ ៩០២ ត្រូវនឹងឆ្នាំ ១៥៤១ នៃគ.ស។កាលបើពិនិត្យលើទំព័រប្រវត្តិសាស្ត្រចាស់ដែលបានកើតឡើងនៅលើទឹកដីបវរដែលជាទីតាំងនៃព្រះរាជនគរយើងបានឲ្យដឹងថាក្នុងរាជ្យរបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៨|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៨]] និងដើមរាជ្យរបស់[[ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី៣|ព្រះបាទស្រីឥន្ទ្រវរ្ម័ន]]រវាងឆ្នាំ ១២៩៦ សៀមបានបើកការវាយលុកមួយដ៏ធំសម្បើមនៅក្នុងខេត្តសៀមរាបក្នុងបំណងយក[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ធ្វើជាស្រុកឬនគរចំណុះរបស់ខ្លួនហើយមហិច្ឆតានេះពួកវាបានសម្រេចជាស្ថាពរព្រោះថាអាណាខេត្តមួយចំនួនដែលស្ថិតក្នុងភូមិភាគកណ្តាលដូចជា[[ខេត្តសុខោទ័យ]] [[ខេត្តកំពែងពេជ្រ|កំពែងពេជ្រ]] និង ខេត្តរណបនៃខេត្តទាំងនោះព្រមទាំងអាណាខេត្តដទៃៗឯទៀតដែលស្ថិតនៅជ្រលងនៃដង[[ទន្លេចៅព្រះយា|ទន្លេមេណាម]]ដូចជា[[ខេត្តអយុធ្យា]] និង [[សុផាន់បុរី]] ។បន្ទាប់ពីបានទទួលជ័យជម្នះលើខេត្តទាំងឡាយនោះ ពួកវាក៏បានពង្រឹងបណ្តាញអំណាចរបស់ខ្លួន។សង្គ្រាមឈ្លានពានមួយដែលគេត្រូវកត់សម្គាល់ដែលបានកើតឡើងជាលើកដំបូងបង្អស់នៅលើទឹកដីខ្មែរត្រូវបានធ្វើឡើងក្នុងរាជ្យរបស់[[ព្រះបាទលំពង្សរាជា]]នៅឆ្នាំ ១៣៥២។ចំពោះចម្បាំងនេះច្បាប់ពង្សាវតារ[[ខ្មែរ]]បានបញ្ជាក់ថាគឺភាគីឈ្លានពាន[[សៀម]]បានទទួលជ័យជម្នះលើទ័ពខ្មែរដោយពួកវាបានកាន់កាប់[[ក្រុងអង្គរធំ|ទីក្រុងអង្គរធំ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១ ។មុននឹងដកថយចេញពួកវាបានកេណ្ឌឈ្លើយសឹក[[ខ្មែរ]]ជាច្រើនម៉ឺននាក់នាំទៅកាន់[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]។នៅក្នុងឱកាសនោះផងដែរពួកវាក៏បានលួចប្លន់យកទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ជាតិ[[ខ្មែរ]]គ្រប់ប្រភេទនៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១ គឺជាឆ្នាំដែលកំណត់នូវឱនភាព[[ខ្មែរ]]ដែលប្រឈមនិងការវាតទីនិយមរបស់[[សៀម]]ដែលគ្មានទីបញ្ចប់។ពិតណាស់ទោះបីជាភ្លើងសង្គ្រាមឈ្លានពានបានកន្លងផុតជាច្រើនសតវត្សរ៍មកហើយក្តីក៏ប៉ុន្តែវាបានបន្សល់ទុកនូវស្លាកស្នាមរបួសដ៏ឈឺចាប់នៅក្នុងផ្នត់គំនិត[[ខ្មែរ]]គ្មានថ្ងៃបំភ្លេចបាន។បើតាមច្បាប់ព្រះរាជពង្សាវតារខ្មែរគឺក្នុងរាជ្យរបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]](១៥១៦ ដល់ ១៥៥៥ នៃគ.ស)កងទ័ពសៀមមកឈ្លានពានខ្មែរត្រូវបានបង្ក្រាបរាបស្មើទល់នឹងដីនៅត្រង់[[ស្ទឹងសៀមរាប|ស្ទឹងអង្គរ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៤១ ដោយហេតុនេះហើយបានជាព្រះអង្គត្រាស់បង្គាប់ឲ្យគេហៅតំបន់នេះជា «'''តំបន់សៀមរាប'''» ដើម្បីទុកជាការចងចាំរួមរបស់ជាតិខ្មែរអំពីជ័យជម្នះដ៏ត្រចះត្រចង់នេះមុនទីតាំងនេះបានក្លាយទៅជាស្រុកហើយបន្ទាប់មកទៀតក្លាយជាខេត្តនាសម័យអាណាព្យាបាលបារាំង។ព្រឹត្តិការណ៍មួយគួរឲ្យកត់សម្គាល់គឺស្តេចអង្គនេះបានឆ្លាក់បង្ហើយនូវចម្លាក់មួយចំនួនដែល[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] មិនទាន់ឆ្លាក់រួច។ទោះបីជាបានទទួលបរាជ័យដ៏អាម៉ាស់មុខនេះក្តីទ័ព[[សៀម]]ក៏នៅតែទន្ទ្រានមាតុភូមិ[[ខ្មែរ]]មិនស្រាកស្រាន្តឡើយហើយអំពើនេះត្រូវបានបន្តរហូតដល់[[បន្ទាយលង្វែក|សម័យលង្វែក]]។នៅឆ្នាំ ១៥៩៤ ទីក្រុងលង្វែកត្រូវដណ្តើមបានពី[[ខ្មែរ]]ដោយស្តេច[[សៀម]] «[[ព្រះបាទនរិន្ទសួន]]»។ចំពោះបរាជ័យនៃកងទ័ព[[សៀម]]ដែលដឹកនាំដោយស្តេច[[សៀម]]ដែលបានយកលេសថាដោយសារ[[ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]មិនបានប្រគល់ដំរីសមួយក្បាលបានជាមកវាយលុក[[ក្រុងអង្គរធំ|ទីក្រុងអង្គរធំ]]។បើតាមប្រសាសន៍របស់លោក'''ហ្គ្រោរីយេ'''បានបញ្ជាក់ថា[[ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]គឺជា[[ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ]]ដ៏ខ្លាំងពូកែជាងគេបំផុតនាសម័យក្រោយអង្គរដោយហេតុថាស្តេចអង្គនេះមិនគ្រាន់តែបានខិតខំស្តារប្រទេសជាតិតែប៉ុណ្ណោះទេក៏ប៉ុន្តែទ្រង់ថែមទាំងមានមហិច្ឆិតាវាយដណ្តើមយកខេត្តខ្មែរមួយចំនួននៅក្នុង[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]បច្ចុប្បន្នដូចជា[[ខេត្តនគររាជសីមា]] [[ខេត្តបុរីរម្យ]] [[ខេត្តសុរិន្ទ្រ]] [[ខេត្តសង្គឹត]] [[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]] [[ខេត្តស៊ីសាកេត|ខេត្តសិរីសាកេត]] [[ខេត្តសុវណ៌ភូមិ ឬ សុវណ្ណភូមិ|ខេត្តសុវណ្ណភូមិ]] [[ខេត្តឧប្បលរាជធានី]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តត្រាច]] [[ខេត្តស្រះកែវ]] [[ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ]] [[ខេត្តរយ៉ង]] [[ខេត្តបស្ចឹមបុរី]]ជាដើមដែល[[សៀម]]បានដណ្តើមបានពីមុនមក។មានហេតុផលជាច្រើនដើម្បីបញ្ជាក់ថាហេតុដូចម្តេចបានជាក្នុងព្រះរាជពង្សាវតារសៀមដូចជាច្បាប់របស់'''អ្នកអង្គម្ចាស់នព្វរ័ត្ន'''តែងឡើងនៅព.ស ២៤២០ ត្រូវនឹងគ.ស ១៨៧៧ បានប្រើពាក្យ «'''សៀមរ៉៉ាដ្ឋ'''» ជំនួសពាក្យសៀមរាបទៅវិញ។តាមពិតទៅការប្រើពាក្យសៀមរ៉ាដ្ឋ(សៀមម៉ារ៉ាត)ដើម្បីហៅទីប្រជុំជនមួយដែលពីមុនគឺជាសមរភូមិឬទីលានប្រយុទ្ធស៊ីសាច់ហុតឈាមរវាង[[ខ្មែរ]]និង[[សៀម]]ស្ថិតនៅក្នុងស្រុកនគរវត្តគឺបណ្តាលមកពីអាជ្ញាធរ[[សៀម]]នៅក្នុងរជ្ជកាលរបស់'''ព្រះបាទព្រះចៅថាយស្រះ'''មិនចង់រំឭកនូវភាពបរាជ័យដ៏អាម៉ាស់មុខរបស់កងទ័ពឈ្លានពាន[[សៀម]]របស់ខ្លួនតែប៉ុណ្ណោះបើទោះបីជាសម័យនោះទ្រង់បានត្រួតត្រា[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ក៏ដោយ។យ៉ាងណាមិញគឺដោយសារតែហេតុការណ៍នេះហើយទើប'''ព្រះបាទព្រះចោមក្លាវចៅយូហួ'''ដែលបានគ្រប់គ្រង[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ជាមួយ[[អណ្ណាម|អាណ្ណាម]]ទ្រង់ក៏បានប្រើពាក្យស្រុកឬមឿងព្រះនគរវត្តជំនួសពាក្យស្រុកឬមឿងសៀមម៉ារ៉ាតផងដែរ។គ្មានឯកសាររបស់[[សៀម]]ណាមួយដែលបញ្ជាក់ឲ្យបានច្បាស់លាស់អំពីការផ្លាស់ប្តូរឈ្មោះពីមឿងព្រះនគរវត្តទៅជាសៀមរាបនោះទេហើយបើមានក៏អាចស្ថិតក្នុងដើមសម័យរជ្ជកាលទី​ ០៣ ដែលជាសម័យបាងកកដែលគេហៅថា[[អាណាចក្ររតនកោសិន្ទ្រ៍|រតនកោសិន្ទ្រ]]។ប៉ុន្តែចំពោះ[[ជនជាតិខ្មែរ]]វិញឈ្មោះសៀមរាបពិតជាត្រូវបានផ្តើមឡើងក្នុងរជ្ជកាលរបស់[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]យ៉ាងពិតប្រាកដឥតក្លែងក្លាយបើទោះបីជាទឡ្ហីករណ៍មានខ្វះចន្លោះយ៉ាងណាក៏ដោយព្រោះថាការតាំងឈ្មោះសៀមរាបនេះមិនមែនជារឿងចៃដន្យឬជំនឿលេងសើចនោះទេជាពិសេសនៅក្នុងសម័យកាលមួយដែល[[ខ្មែរ]]និង[[សៀម]]នៅច្បាំងគ្នាមិនឈប់មិនឈរ។ដូច្នេះការចង់យល់ឲ្យលម្អិតអំពីប្រវត្តិពិតនៃឈ្មោះសៀមរាបតម្រូវឲ្យយើងស្គាល់ពីបរិបទសង្គមនយោបាយហើយអំពើនេះគឺជាការចាំបាច់បំផុត។បើតាម'''សៀវភៅប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ'''រៀបរៀងដោយលោក '''នួន សុធិមន្ត''' បានអធិប្បាយថានៅឆ្នាំ ១៥២៥ នៃគ្រឹស្ដសករាជ[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បានវាយបង្ក្រាបកងទ័ពសៀមដែលឈ្លានពានឲ្យបរាជ័យនៅតំបន់អង្គរ។ដូច្នេះហើយបានជាព្រះអង្គបានដាក់ឈ្មោះថា '''«សៀមរាប»''' គឺមានន័យថាទ័ពសៀមចាញ់រាបដូចកន្ទេល។ == សាសនា == {{Pie chart |thumb = right |caption = សាសនានៅក្នុងខេត្តសៀមរាប (ជំរឿនឆ្នាំ ២០១៩)<ref>{{cite web|title=General Population census of the Kingdom of Cambodia 2019|url=http://nis.gov.kh/nis/Census2019/Final%20General%20Population%20Census%202019-English.pdf|publisher=National Institute of Statistics Ministry of planning|date=October 2020}}</ref> |label1 = សាសនាព្រះពុទ្ធ |value1 = 99.3 |color1 = Gold |label2 = សាសនាគ្រិស្ត |value2 = 0.4 |color2 = DodgerBlue |label3 = សាសនាអុីស្លាម |value3 = 0.2 |color3 = Green |label4 = សាសនាផ្សេងៗ |value4 = 0.1 |color4 = Black }} សាសនារបស់រដ្ឋគឺ[[ពុទ្ធសាសនាថេរវាទ|សាសនាព្រះពុទ្ធថេរវាទ]]។ប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងខេត្តសៀមរាបជាង ៩៩.៣% ជាអ្នកកាន់[[ព្រះពុទ្ធសាសនា|សាសនាព្រះពុទ្ធ]]។ប្រជាជនខេត្តសៀមរាបប្រមាណ ០.៤% កាន់[[សាសនាគ្រិស្ត]]។[[សាសនាឥស្លាម|សាសនាអុីស្លាម]]ដែលភាគច្រើនកាន់ដោយ[[ជនជាតិចាម]]គឺ ០.២% ។ == ព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់ == [[Image:Royal Palace, Siem Reap.JPG|thumb|ទិដ្ឋភាពនៃព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់]] '''[[ព្រះរាជដំណាក់|ព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់]]''' នៅ[[ក្រុងសៀមរាប]]គឺជាទីកន្លែងបណ្ដោះអាសន្នរបស់អតីតព្រះមហាក្សត្រនៃយើងគឺ'''ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ[[នរោត្តម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]] និង ព្រះរាជអគ្គមហេសី'''។ព្រះរាជដំណាក់នេះជាទីដែលព្រះអង្គស្នាក់នៅអាស្រ័យពេលស្ដេចយាងមកកាន់ទីក្រុងសៀមរាប។បើយើងធ្វើដំណើរពី[[ក្រុងភ្នំពេញ]]តាមផ្លូវជាតិលេខ ០៦ ក្រុងសៀមរាបមើលមកខាងស្ដាំដៃយើងនឹងឃើញអគារពណ៌សមួយអមដោយរបងនិងដើមឈើត្រឈឹងត្រឈៃនិងបរិវេណស្រស់ស្រាយដែលមានសួនច្បារធំនៅខាងមុខ(សួនព្រះរាជដំណាក់ឬបឹងកាឡូ)នោះហើយជាព្រះរាជដំណាក់។ ព្រះរាជដំណាក់នេះត្រូវបានសាងសង់ឡើងក្នុងសម័យបារាំងដាក់អាណានិគមនៅកម្ពុជាអំឡុងឆ្នាំ ១៨៦៣ ដល់ឆ្នាំ ១៩៥៣។ព្រះរាជដំណាក់នៅក្នុងសម័យ[[ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ]]គឺស្ថិតនៅវត្តដំណាក់ហើយវត្តដំណាក់គឺជាវត្តមួយដែលស្ថិតនៅខាងកើតដង[[ស្ទឹងសៀមរាប]]ចំកណ្ដាលបេះដូងនៃក្រុងសៀមរាបតែម្ដង។វត្តដំណាក់ពីមុនជាទីតាំងព្រះរាជដំណាក់របស់ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ១៩០៤ ដល់ឆ្នាំ ១៩២៧។លុះក្រោយមកព្រះរាជដំណាក់របស់ព្រះមហាក្សត្រ ត្រូវបានប្ដូរទីតាំងទៅនៅជិតអាស្រម[[ព្រះអង្គចេកព្រះអង្គចម]]វិញ។ក្រោយពីព្រះរាជដំណាក់ត្រូវបានផ្លាស់ប្ដូរទីតាំងទីធ្លាបរិវេណព្រះរាជដំណាក់ចាស់ត្រូវបានប្រែក្លាយជាទីវត្តអារាមព្រះពុទ្ធសាសនាម្ដងវិញ។ជាអកុសលនៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហមវត្តដំណាក់ត្រូវបានកងទ័ពខ្មែរក្រហមប្រើប្រាស់ជាមូលដ្ឋានយោធារបស់ពួកគេ។បច្ចុប្បន្ននេះមិនត្រឹមតែជាទីអារាមរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនាសម្រាប់ព្រះសង្ឃគង់នៅបដិបត្តិធម៌និងសម្រាប់ឲ្យពុទ្ធបរិស័ទធ្វើបុណ្យទានប៉ុណ្ណោះទេតែវត្តនេះក៏ជាថ្នាលបណ្ដុះបណ្ដាលចំណេះវិជ្ជាដល់ព្រះសង្ឃផងដែរ ដោយសារតែនៅក្នុងវត្តមានពុទ្ធិកបឋមសិក្សាសម្រាប់ព្រះសង្ឃសិក្សារៀនសូត្រភាសាបាលី ភាសាសំស្ក្រឹត និង ព្រះធម៌នានា។លើសពីនេះនៅក្នុងបរិវេណវត្តក៏មានសាលាបឋមសិក្សាសម្រាប់ឲ្យកុមារសិក្សារៀនសូត្រផងដែរ។បន្ថែមពីលើនេះជារៀងរាល់ថ្ងៃតែងតែមានជនានុជនជាច្រើនបានអានសៀវភៅឬធ្វើកិច្ចការសាលានៅទីនោះ។ដោយឡែកនៅក្នុងវត្តក៏មានបណ្ណាល័យមួយហៅថាបណ្ណាល័យខេមរៈសិក្សាដែលបានប្រើសម្រាប់ឲ្យសាធារណជនចូលធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវឯកសារនិងអានសៀវភៅនានាយ៉ាងសម្បូរបែប។នៅតាមដងផ្លូវក្នុងវត្តមានរៀបចំពាក្យស្លោកនិងសុភាសិតជាច្រើនសម្រាប់ដាស់តឿនដល់សាធារណជនទាំងឡាយជាកន្លែងថ្នាលបណ្ដុះបណ្ដាលចំណេះវិជ្ជា។វត្តនេះក៏បាននិងកំពុងទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរណ៍ជាតិនិងអន្តរជាតិមកទស្សនាផងដែរ។ ថ្មីៗនេះមានហេតុការណ៍ដ៏គួរឲ្យរន្ធត់និងសោកស្ដាយជាពន់ពេក ដោយកាលពីវេលាម៉ោងប្រមាណជា ១០ និង ០៥ នាទីយប់ ថ្ងៃទី ១២ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ អគ្គិភ័យបានឆាបឆេះអគារមួយនៃព្រះរាជដំណាក់សៀមរាបដែលជាកន្លែងទីសក្ការៈដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់បំផុត។ រូបសំណាកមេទ័ពពី[[សម័យអង្គរ]]ចំនួន ១២ រូបត្រូវបានដាក់តាំងជានិមិត្ដរូបនៅក្នុងសួនព្រះរាជដំណាក់[[ក្រុងសៀមរាប]]ដែលសុទ្ធតែជាមេទ័ពនិងរាជវង្សសានុវង្សដ៏អង់អាចក្លាហាននិងមានស្នាព្រះហស្ថយ៉ាងធំធេងចំពោះព្រះនគរកម្ពុជាដើម្បីបង្ហាញដល់កូនខ្មែរជំនាន់ក្រោយគ្រប់ៗរូបបានស្គាល់។រូបចម្លាក់ចំនួន ១២ រូបនេះធ្វើពីលោហៈស្ពាន់សុទ្ធមានកំពស់ជាង ០២ ម៉ែត្រ ០១ តឹកដូចៗគ្នាដោយមិនគិតពីជើងទម្រនិងមានទម្ងន់ពី ២០០ ទៅ ៣០០ គ.ក្រទាំងរូបរាង សម្លៀកបំពាក់ ម៉ូដសក់ និង អាវុធបរិក្ខានៃមេទ័ពទាំង ១២ ត្រូវបានស្មូនរចនាតុបតែងឡើងទៅតាមលំនាំសម័យកាលនីមួយៗនៃមេទ័ពនោះហើយទ្រង់ទ្រាយមុខមាត់នៃរូបសំណាកទាំងនេះ គឺសូននិងច្នៃឡើងតាមទម្រង់មុខអត្តចរិតខ្មែរបុរាណទៅតាមសម័យកាលដែលមេទ័ពនោះរស់នៅនិងបម្រើការរាជការតាមរយ:រូបភាពនិងចម្លាក់នៅលើជញ្ជាំងប្រាសាទ។លោកជំទាវ'''គង់ បញ្ញា'''រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងព្រះបរមរាជវាំងមានប្រសាសន៍ថារូបសំណាកមេទ័ពខ្មែរសម័យអង្គរទាំង ១២ រូបនេះត្រូវបានឆ្លងកាត់ការសិក្សាស្រាវជ្រាវអំពីប្រវត្តិស្នាដៃរួមទាំងរចនាបថដោយដកស្រង់ចេញអំពីសិលាចារឹកផ្ទាំងចម្លាក់នៅតាមបណ្តាប្រាសាទនានាជាច្រើនមុននឹងត្រូវបានសាងសង់ចេញជារូបសំណាកនៅក្នុងនោះមានមេទ័ពជាង ៣០ រូបដែលបានបម្រើរាជការនៅក្នុងរជ្ជកាលនៃសម័យអង្គរត្រូវបានក្រុមការងារកំណត់និងប្រមូលទិន្នន័យ។លោកជំទាវក៏បានឲ្យដឹងទៀតថាការកំណត់យកចំនួនមេទ័ពទាំង ១២ រូបនេះគឺជាលេខដែលខ្មែរតែងប្រើញឹកញាប់និងតំណាងឲ្យនគរទាំង ១២ នៅ'''សម័យបាពួន''' '''សម័យអង្គរ''' និង '''សម័យបាយ័ន'''។បើទោះបីនេះជាសមិទ្ធផលនៃស្នាដៃកូនខ្មែរសម័យថ្មីប៉ុន្តែស្នាដៃដែលលេចឡើងនេះត្រូវបានរក្សានិងអនុលោមយោងទៅតាមឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រជានិច្ចដោយមិនចាកឆ្ងាយពីប្រវត្តិសាស្ត្រនោះឡើយ។រូបសំណាកមេទ័ពខ្មែរទាំង ១២ រូបដែលបានស្ថាបនាឡើងនោះរួមមាន ៖ * '''ព្រះកំស្ដេងអញ ស្រីលក្ស្មីបតីវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពដ៏អង់អាចមួយរូបក្នុងរាជ្យ[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ១]](គ.ស.១០០៦-១០៥០)។'''ព្រះស្រីលក្ស្មីបតីវរ្ម័ន'''ក៏ជាអ្នកជាប់ខ្សែរាជវង្សខ្មែរនៅ[[វ្យាធបុរៈ|ទីក្រុងវ្យាធបុរៈ]]([[ស្រុកបាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រៃវែង]])ផងដែរហើយបានទទួលភារកិច្ចពីរាជការ[[យសោធរបុរះ|ក្រុងយសោធរបុរៈ(ក្រុងអង្គរ)]]ឲ្យទៅគ្រប់គ្រងនៅ[[ទ្វារវតី|ទីក្រុងទ្វារវតី្ត]]របស់ពួករាមន្យ([[ជនជាតិមន]])។គួរជម្រាបថា '''«ព្រះកំស្ដេងអញ»''' គឺជាឋានន្តរនាមសម្រាប់អភិជន មហាមន្ត្រី មហាសេនាបតី អ្នកអង្គម្ចាស់ ប្រធានតុលាការ បុព្វជិតសាសនាជាដើម * '''មហាសេនាបតី សង្គ្រាម''' ជាមេទ័ពដ៏ឆ្នើមមួយរូបក្នុងរាជ្យ[[ឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១០៥០-១០៦៦)ដែលបានទទួលគោរម្យងារជា '''«មហាសេនាបតី»''' ពីព្រះរាជា។ដូនតាវង្សត្រកូលរបស់លោកក៏ជាអ្នកបម្រើរាជការនិងកងទ័ពច្រើនជំនាន់មកហើយពោលគឺតាំងពីរាជ្យ[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.៨០២-៨៣៤)មកម្ល៉េះ។ គួរជម្រាបថា '''«មហាសេនាបតី»''' គឺជាឋារន្តរនាមខ្ពស់បំផុតនៃមន្ត្រីទ័ពនា[[សម័យអង្គរ]]។ * '''ព្រះកម្រតេងអញមហាសេនាបតី ស្រីវីរេន្ទ្រវរ្ម័ន''' ជាអ្នកសញ្ជកកវីស្វរៈនិងជាមេទ័ពដែលមានតួនាទីនិងឋានៈខ្ពស់បំផុតក្នុងចំណោមមន្ត្រីកងទ័ពនារជ្ជកាល[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។គួរជម្រាបថា '''«ព្រះកម្រតេងអញ»''' ជាឋានន្តរនាមសម្រាប់រាជវង្សានុវង្ស អភិជន មហាមន្ត្រីដែលមានន័យថា '''«ព្រះបាទ»'''។ ពាក្យ '''«កម្រតេងអញ»''' ជាពាក្យខ្មែរបុរាណដោយពាក្យ '''«កម្រតេង»''' មានន័យថា '''«ម្ចាស់»''' រីឯពាក្យ '''«អញ»''' មានន័យថា '''«ខ្ញុំ»''' ដូច្នេះពាក្យ '''«កម្រតេងអញ»''' គឺមានន័យថា '''«ម្ចាស់របស់ខ្ញុំ ឬ លោកម្ចាស់របស់ខ្ញុំ»''' * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីនរបតីន្ទ្រវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពជាប់ខ្សែព្រះរាជវង្សមកពី'''តំបន់អ្នកចិះ'''(?)និងជាមន្ត្រីបម្រើរាជការតាំងពីរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)រហូតដល់រាជ្យ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីស្រិន្ទ្រកុមា'''រ ជាព្រះរាជបុត្រារបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨)ជាមួយ[[ជយរាជទេវី|ព្រះនាងជ័យរាជទេវី]]។ព្រះរាជបុត្រអង្គនេះបានដឹកនាំទ័ពចេញច្បាំងជួយព្រះបិតា(កាលមិនទាន់សោយរាជ្យ)នៅក្នុងការទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមនិងបានច្បាំងតទល់នឹងជនក្បត់'''ភរតរាហូ'''ដែលចង់ដណ្ដើមរាជបល្ល័ង្កពី[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១៦០-១១៦៥)ហើយក៏បានពលីជីវិតក្នុងសង្គ្រាមជាមួយមេទ័ពដទៃទៀតផងដែរ។ដោយសារព្រះរាជបុត្រាមានស្នាដៃការពារព្រះនគរយ៉ាងដូច្នេះទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]]បានត្រាស់បង្គាប់ឲ្យកសាង[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]([[ស្រុកថ្មពួក]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]])ដើម្បីឧទ្ទិសដល់ព្រះរាជបុត្ររបស់ទ្រង់ហើយក៏បានកសាងរូបបដិមាទេពមួយអង្គនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីស្រិន្ទ្រទេវ»''' ជាតំណាងឲ្យ'''ព្រះស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''នៅឋានទេវលោកតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គកណ្ដាលនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]នោះ * '''ព្រះកម្រតេងអញ ធនញ្ជ័យ''' គេហៅលោកម្យ៉ាងទៀតថា '''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន''' ជាមេទ័ពជំនិតរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។'''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន'''បានចេញច្បាំងការពារព្រះរាជបល្ល័ង្ក[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១៦០-១១៦៥)ទប់ទល់នឹងពួកក្បត់ដឹកនាំដោយ'''ភរតរាហូ'''រហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិត។ ដោយសារការពលីការពារព្រះនគរនេះហើយទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨)បានប្រទានងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានសាងរូបបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតអជ៌នទេវ»''' តម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គអាគ្នេយ៍នៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] [[ស្រុកថ្មពួក]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]និងមួយទៀតនៅក្នុង[[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។គេក៏ឃើញមានចម្លាក់'''ព្រះកម្រតេងអញ ធនញ្ជ័យ ឬ អ្នកសញ្ជក អជ៌ន''' នេះនៅក្នុងក្បូនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ត្រង់របៀងខាងត្បូងនៃ[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]នេះបញ្ជាក់ថាលោកក៏ធ្លាប់ជាមេទ័ពដ៏សំខាន់ក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ផងដែរ។គួរជម្រាបថា '''«អំតេង»''' ជាឋានន្តរនាមរបស់វរជន យុទ្ធជន សេនាបតីដែលមានភក្តីភាពចំពោះព្រះមហាក្សត្រខណៈឋានន្តរនាមនេះគឺឃើញមានប្រើក្នុងរាជ្យ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] សតវត្សរ៍ទី ១២ ដែលព្រះអង្គប្រោសប្រទានគោរម្យងារនេះចំពោះមេទ័ពដែលបានច្បាំងស្លាប់ក្នុងសមរភូមិការពារព្រះនគរនិងរាជបល្ល័ង្កស្របច្បាប់ * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីវទ៌្ធន''' ជាមេទ័ពដ៏សំខាន់មួយរូបតាំងពីរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។គេឃើញមានចម្លាក់រូបលោកនៅលើ'''ភ្នំសិវបាទ([[ភ្នំព្រះនេត្រព្រះ]])'''និងនៅក្នុងក្បូនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី​ ២]]។'''អ្នកសញ្ជក ស្រីវទ៌្ធន''' មានបងប្អូនម្នាក់ឈ្មោះ '''ស្រីទេវ''' ហើយបានប្ដេជ្ញាចេញច្បាំងការពារព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមា'''រទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមរហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិតទាំងពីរនាក់តែម្ដង។[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានកសាងបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីវទ៌្ធនទេវ»''' តម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គពាយ័ព្យនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីទេវ''' ជាមេទ័ពនិងជាបងប្អូនរបស់មេទ័ព '''ស្រីវទ៌្ធន''' ដែលបានចេញច្បាំងជួយព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''ទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមនៅ[[ប្រទេសចម្ប៉ា|ប្រទេសចាម្ប៉ា]] រហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិត។[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' ដូចបងប្អូនរបស់លោកដែរនិងបានសាងរូបបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងអញជគតស្រីទេវ»''' ជាតំណាងតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គនិរតីនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីធរទេវបុរ''' ជាមេទ័ពដែលបម្រើការពារព្រះនគរ[[យសោធរបុរះ|ក្រុងយសោធរបុរៈ]]ដោយបានរួមកម្លាំងគ្នាជាមួយ'''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន'''ចេញច្បាំងទប់ទល់នឹងពួកក្បត់'''ភរតរាហូ'''ដែលចង់ដណ្ដើមរាជបល្ល័ង្កពី[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]]។នៅក្នុងសង្គ្រាមការពារព្រះនគរនេះ'''អ្នកសញ្ជក ស្រីធរៈ'''បានពលីជីវិតជាមួយព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''។ដោយសារស្នាដៃនិងការលះបង់ចំពោះជាតិយ៉ាងដូច្នេះហើយទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានកសាងបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីធរទេវបុរ»''' ជាតំណាងតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គឦសាននៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]។គួរជម្រាបថា '''«អ្នកសញ្ជក»''' គឺជាឋានន្តរនាមសម្រាប់មន្ត្រីកងទ័ពដែលព្រះរាជាទុកព្រះទ័យជាជំនិតរបស់ព្រះរាជាដោយសារពួកគេមានភក្តីភាពរហូតដល់ហ៊ានពលីបូជាជីវិតដើម្បីការពារព្រះរាជាតួយ៉ាងដូចជាអ្នកសញ្ជកនា[[សម័យអង្គរ]]ទាំងឡាយនេះជាដើម * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីជយសិង្ហវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពជាប់ខ្សែស្រឡាយព្រះរាជវង្សនិងមានគោរម្យងារជា '''«ខ្លោញវលល្វោ»''' ដែលជាមេទ័ពស្រួចមានជំនាញដឹកនាំទ័ពលុកព្រៃមកពី'''តំបន់ល្វោ'''([[ទ្វារវតី|ទ្វារវតី្ត]]) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីវិរេន្ទ្រធិបតីវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពគ្រប់គ្រងនៅ'''តំបន់ឆោកព្កុល'''(?)ក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)ទើបគេឃើញមានរូបចម្លាក់លោកនៅក្នុងក្បួនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២ ដែលចុះពី'''ភ្នំសិវបាទ'''([[ភ្នំព្រះនេត្រព្រះ]] [[ស្រុកព្រះនេត្រព្រះ]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីរាជេន្ទ្រវរ្ម័ន''' == ស្ទឹងសៀមរាប == [[File:រាត្រីនៅមាត់ស្ទឹងសៀមរាប.jpg|thumb|ស្ទឹងសៀមរាបនាពេលរាត្រី]] [[ស្ទឹងសៀមរាប]] ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាស្ទឹងប្រវត្តិសាស្ត្រមួយដ៏សំខាន់សម្រាប់[[ខេត្តសៀមរាប]]។តាមពិតទៅស្ទឹងសៀមរាបគឺជាស្ទឹងសិប្បនិមិត្តដែលកកើតឡើងដោយស្នាដៃរបស់មនុស្ស។គ្មានឯកសារបញ្ជាក់ពីឆ្នាំនៃការបង្កើតស្ទឹងសៀមរាបឲ្យជាក់លាក់នោះទេប៉ុន្តែអ្នកស្រាវជ្រាវបានបញ្ជាក់ថាវាត្រូវគេបង្កើតនិងកែច្នៃជាច្រើនសារតម្រូវតាមការរៀបចំដែនដីនៅ[[សម័យអង្គរ]]។ស្ទឹងសៀមរាបកកើតឡើងដោយសារការប្រសព្វគ្នារវាងអូរធំៗចំនួន ០២ គឺអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។ស្ទឹងសៀមរាបស្ថិតនៅក្នុងចំណោមស្ទឹងសំខាន់ៗទាំងបីដែលហូរកាត់តំបន់អង្គរ ដោយធ្វើដំណើរពីជើងទៅត្បូង។ស្ទឹងនេះស្ថិតនៅខាងកើតស្ទឹងពួកនិងខាងលិចស្ទឹងរលួស។យោងតាមឯកសាររបស់លោក'''អ៊ឹម សុខរិទ្ធី'''អនុប្រធាននាយកដ្ឋានមជ្ឈមណ្ឌលអន្តរជាតិស្រាវជ្រាវនិងតម្កល់ឯកសារអង្គរនៃ[[អាជ្ញាធរជាតិអប្សរា]]បានសរសេរថាស្ទឹងសៀមរាបដែលគេឃើញសព្វថ្ងៃចាប់ពីចំណុច'''បំពេញរាជ'''មកជាសមិទ្ធិផលនៃស្នាដៃមនុស្សបង្កើតក្នុង[[សម័យអង្គរ]]។ស្ទឹងនេះកើតពីអូរតូចៗដែលហូរពីភ្នំផ្សេងៗដែលស្ថិតនៅខាងជើងវាលរាបអង្គរបន្ទាប់មកវាជួបគ្នានៅច្រកមួយមុននឹងហូរធ្លាក់ទៅកាន់វាលរាប។ក្នុងនោះក៏មានដៃអូរតូចៗជាច្រើនបានហូរមកភ្ជាប់បន្ថែមទៀតដែលប្រភព ០២ សំខាន់ៗដែលគេស្គាល់ច្បាស់នោះគឺអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។'''អូរធំ'''មានប្រភពពី[[ភ្នំគូលែន]]ដែលមានចម្ងាយប្រមាណ ៤០ គីឡូម៉ែត្រពីទិសឦសាននៃរមណីយដ្ឋានអង្គរ។ លោក អ៊ឹម សុខរិទ្ធី បានលម្អិតក្នុងឯកសាររបស់លោកបន្ថែមទៀតថាភ្នំគូលែនដែលមានលក្ខណៈខ្ពង់រាបមានបណ្តោយ ២៥ គីឡូម៉ែត្រលាតសន្ធឹងពីទិសពាយ័ព្យមកទិសអាគ្នេយ៍និងមានទទឹង ១៥ គីឡូម៉ែត្រពីទិសនិរតីមកឦសាននិងមានកម្ពស់ ៣០០ ម៉ែត្រទៅ ៤៥០ ម៉ែត្រប្រៀបនឹងវាលទំនាបជុំវិញ។ ជ្រលងចុងខាងកើតនៃខ្ពង់រាបគូលែនមានជប់ធំមួយដែលឲ្យកំណើតទៅផ្លូវទឹកសំខាន់ៗពីរគឺអូរថ្មដាប់និងអូរធំ។ចេញពីជប់អូរធំហូរធ្លាក់ចុះមកពីទិសពាយ័ព្យដោយទទួលទឹកពីអូរតូចៗជាច្រើនបត់បែនតាមជ្រលងថ្មហើយប្រមាណ ១៥ គីឡូម៉ែត្រពីប្រភពទើបទៅដល់ទឹកធ្លាក់ម្តុំព្រះអង្គធំ។ជាបន្តបន្ទាប់វាបន្តដំណើរហូរទៅមុខហូរចុះយ៉ាងឆ្ងាយទើបទៅដល់ជើងភ្នំហប់ផ្នែកខាងកើត។ចុងក្រោយអូរធំហូរចុះមកខាងលិច ប្រសព្វនឹងស្ទឹងឫស្សីហើយហូរចុះមកត្បូងរួមគ្នាបង្កើតជាស្ទឹងសៀមរាប។ចំណែក'''អូរក្បាលស្ពាន'''វិញអូរនេះមានប្រភពពីភ្នំក្បាលស្ពាននិងភ្នំក្រោល។ក្បាលស្ពានស្ថិតនៅ[[ភូមិឃុនរាម]] [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]]មានចម្ងាយប្រមាណ ១៥ គីឡូម៉ែត្រទិសឦសានពី[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]]។ឯកសាររបស់លោក អ៊ឹម សុខរិទ្ធី បានលម្អិតទៀតថាអូរក្បាលស្ពានស្ថិតនៅលើកម្ពស់ប្រមាណ ២០០ ម៉ែត្រពីផ្ទៃទឹកសមុទ្រហូរចុះពីទិសពាយ័ព្យមកអាគ្នេយ៍បង្កើតជាទឹកធ្លាក់មួយមានកម្ពស់ពី ០៥ ទៅ ០៦ ម៉ែត្ររួចចូលទៅក្នុងអូរឫស្សីនិងបន្តហូរទៅជួបអូរធំស្ថិតនៅជើងភ្នំហប់។អូរធំនិងអូរឫស្សីក៏ហូរចូលគ្នាបង្កើតជាស្ទឹងតែមួយគឺស្ទឹងសៀមរាប ដែលហូរចុះទៅខាងត្បូងស្រោចស្រពតំបន់អង្គរមុននឹងហូរចាក់ទៅ[[បឹងទន្លេសាប]]។ទឹកដែលហូរតាមអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពានទទួលមន្តពីចម្លាក់ជាច្រើនមានដូចជាសហស្រលិង្គហៅថាលិង្គមួយពាន់ដែលត្រូវបានឆ្លាក់នៅឆ្នាំ ១០៥៤ នៃគ.សក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័ន​ទី១|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ១]]។ទឹកនេះហូរធ្លាក់ចូលទៅស្ទឹងសៀមរាបបន្តកាត់តាមអង្គរនិងធ្លាក់ចូលបឹងទន្លេសាប។តាមអ្នកមានជំនឿទឹកនេះជាប្រភពនៃសេចក្តីចម្រុងចម្រើននិងត្រជាក់ត្រជុំ។ ស្ទឹងសៀមរាប ប្រៀបដូចជា[[ទន្លេគង្គា]]នៅ[[ក្រុងពារាណសី]] [[ប្រទេសឥណ្ឌា]]។ទន្លេគង្គាមានប្រភពពីភ្នំហិមពាន្ត។តាម[[សាសនាហិណ្ឌូ|សាសនាព្រាហ្មណ៍]]ទន្លេនេះមានកំណើតនៅឋានសួគ៌។ទន្លេគង្គាហូរធ្លាក់មកលើដីមានរូបរាងជាភ្លៀងរួចជ្រាបចូលទៅក្នុងដីនិងចុងបញ្ចប់ហូរចេញមកវិញផ្តល់ជាប្រភពទឹកទៅស្ទឹងទន្លេទាំងឡាយ។ភ្នំនៅក្បែរវាលនិងភ្នំហិមពាន្តទទួលទឹកភ្លៀងនៅរដូវវស្សាជាមួយគ្នាគឺរដូវមូសុងវស្សាភ្នំទាំងនោះជាអាងទឹកធម្មជាតិនិងជាប្រភពនៃស្ទឹងនិងទន្លេទាំងពូងដែលហូរមកកាន់តំបន់ទំនាប។បន្ទាប់មកមនុស្សបានចាត់ចែងរៀបចំយកទឹកស្ទឹងទន្លេទាំងនោះមកប្រើប្រាស់ទៅតាមតម្រូវការជាក់ស្តែងរបស់ខ្លួន។នៅស្រុកខ្មែរគ្មានទន្លេគង្គាដូចឥណ្ឌាទេ។ដូច្នេះហើយខ្មែរបានកែច្នៃរៀបចំប្រភពស្ទឹងដើម្បីប្រដូចទៅនឹងទន្លេគង្គា។ដូចជានៅភ្នំគូលែននិងក្បាលស្ពានខ្មែរបានឆ្លាក់លិង្គនិងរូបទេពផ្សេងៗនៅតាមបណ្តោយអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។អូរទាំងពីរនេះជាប្រភពនៃស្ទឹងសៀមរាប។ទឹកហូរកាត់តាមលិង្គប្រៀបដូចជាភ្លៀងធ្លាក់មកពីភ្នួងព្រះកេសា[[ព្រះឥសូរ]]។ហេតុនេះហើយដែលគេថាស្ទឹងសៀមរាបប្រៀបដូចនឹងទន្លេគង្គា។ == ប្រជាសាស្រ្ត== ខេត្តសៀមរាប មានប្រជាជនសរុប ១,១១៤,៦១៦ ជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ ០៤ ជាខេត្តដែលមានប្រជាជនច្រើនជាងគេនៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]។ខេត្តសៀមរាបមានផ្ទៃដីចំនួន ១០២៩៩ គីឡូម៉ែត្រការ៉េជាខេត្តដែលមានផ្ទៃដីធំជាងគេលំដាប់ទី ១០ នៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]] មានក្រុងចំនួន ០២ ស្រុកមានចំនួន ១១ ឃុំមានចំនួន ៨៦ សង្កាត់ចំនួន ១៤ និងភូមិចំនួន ៨៧៥<ref>ព័ត៌មានរបស់ក្រសួងទេសចរណ៍នៅដើមឆ្នាំ២០១៣</ref>។ប្រជាជនដែលរស់នៅទីក្រុងសៀមរាបភាគច្រើនជាអ្នកផ្លាស់ទីលំនៅមកពីខេត្តផ្សេងៗនិងពីស្រុកជនបទផ្សេងៗពីគ្នានៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា]]។ខេត្តសៀមរាបគឺជាតំបន់គោលដៅទេសចរណ៍សម្រាប់ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិមកទស្សនាជាចម្បង។ == លក្ខណៈភូមិសាស្ត្រ == ខេត្តសៀមរាប ជាខេត្តមួយស្ថិតនៅតំបន់ពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]តាមបណ្តោយផ្លូវជាតិលេខ ០៦ ដែលមានចម្ងាយប្រវែង ៣១៤ គ.ម ពី[[រាជធានីភ្នំពេញ]]មានពំ្រប្រទល់ខាងកើតជាប់នឹង[[ខេត្តកំពង់ធំ]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]] ខាងលិចជាប់នឹង[[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] ខាងជើងជាប់នឹង[[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]] និងខាងត្បូងជាប់នឹង[[ខេត្តបាត់ដំបង]] [[បឹងទន្លេសាប]]។ព្រំប្រទល់ជាប់[[បឹងទន្លេសាប]]មានប្រវែង ៨២ គ.ម ដែលស្ថិតជាប់នឹង[[ស្រុកជីក្រែង]] [[ស្រុកសូត្រនិគម]] [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]] [[ស្រុកសៀមរាប]] [[ស្រុកពួក]] និង [[ស្រុកក្រឡាញ់]]។ស្របតាមលក្ខណៈភូមិសាស្ត្រនៃតំបន់នេះគឺមានសីតុណ្ហភាព ក្ដៅហួតហែង រាំងស្ងួត មានសំណើម និង មានទឹកជំនន់ យើងអាចបែងចែកតំបន់ទាំងនេះជាបីផ្នែកគឺ ផ្នែកខាងលើមាន ១៣ ឃុំ ផ្នែកកណ្តាលមាន ៦៩ ឃុំ និង ផ្នែកខាងក្រោមជាប់នឹង[[បឹងទន្លេសាប]]មាន ១៨ ឃុំ។តំបន់ខាងលើសម្បូរទៅដោយព្រៃភ្នំមានសណ្ឋានដូចជាដីទួលឬខ្ពង់រាបខ្វះខាតទឹកនិងជួបប្រទះគ្រោះរាំងស្ងួតញឹកញាប់។តំបន់កណ្តាលជាវាលស្រែល្វឹងល្វើយនិងមានលំនៅឋានតបស់ប្រជាជនច្រើនព្រមទាំងប្រាង្គប្រាសាទនានានិងតំបន់ក្រោមជាវាលទំនាបរងទឹកជំនន់រៀងរាល់ឆ្នាំជាតំបន់ជលវេគពេលណាមានភ្លៀងធ្លាក់ជន់លិចលង់ពេលណាគ្មានភ្លៀងស្ងួតហួតហែងមានផ្ទៃក្រលាសរុបប្រមាណ ១២.០១៥ គីឡូម៉ែត្រការេចែកចេញជា ១២ ក្រុងនិងស្រុក ១០០ សង្កាត់និងឃុំ និង ៩០៧ ភូមិ ដោយមានប្រជាជនសរុប ១,១១៤,៦១៦ នាក់ ត្រូវនឹង ៦,៣២% នៃប្រជាជនសរុបទូទាំងប្រទេស។មុខរបរសំខាន់ៗនៃតំបន់ទាំងបីនេះមានភាពខុសៗគ្នាពោលគឺ ៖ :'''ក'''. ផ្នែកខាងលើធ្វើស្រូវចម្ការនិងរុករកអនុផលព្រៃឈើ :'''ខ'''. ផ្នែកកណ្តាលធ្វើស្រែនិងសេវាកម្មផ្សេងៗ :'''គ'''. ផ្នែកខាងក្រោមធ្វើស្រែនិងចម្ការដំំណាំតាមរដូវនិងប្រកបអាជីវកម្មនេសាទ។ ជាទូទៅខេត្តសៀមរាបជាតំបន់ជនបទ។ប្រជាជនប្រមាណ ៧០% រស់នៅតាមទីជនបទឆ្ងាយពីទីក្រុងដែលពឹងផ្អែកលើមុខរបរកសិកម្មជាអាជីព។ប្រជាជនប្រមាណ ១៨% រស់នៅតាមតំបន់ជាប់នឹងបឹងទន្លេសាបពឹងផ្អែកលើអាជីវកម្មនេសាទនិងធ្វើចម្ការដំណាំផ្សេងៗនិង ១២% ទៀតរស់នៅតាមទីប្រជុំជននិងទីក្រុងដែលមានមុខរបរជាពាណិជ្ជកម្ម ទេសចរណ៍ និង បុគ្គលិករដ្ឋជាដើម។ [[File:TonleSapMap.png|thumb|ផែនទីខេត្តសៀមរាបជាប់នឹងបឹងទន្លេសាប]] ភ្នំនៅក្នុងក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ របស់[[ខេត្តសៀមរាប]]មានចំនួនសរុបប្រមាណ ៤១ ភ្នំហើយមានភ្នំជាច្រើនទៀតដែលមិនបានទៅដល់ចំណែកភ្នំមួយចំនួននៅតាមបណ្តាក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ នោះមានវត្តនៅពីលើនិងមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើនដែលនៅសល់តាំងពីសម័យសង្គ្រាមព្រមទាំងមានរមណីយដ្ឋានធម្មជាតិមួយចំនួនដែលនៅជាប់ជើងភ្នំកំពុងទាក់ទាញភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិដែលបានចូលមកទស្សនានៅលើទឹកដីប្រវត្តិសាស្ត្រនៃខេត្តសៀមរាប។ហើយមានផ្ទះប្រជាពលរដ្ឋដែលរស់នៅជិតជើងភ្នំទាំងនោះដែលប្រកបមុខរបរលក់ដូរនិងធ្វើស្រែចម្ការគ្រាន់បានចំណូលយកមកចិញ្ចឹមក្នុងក្រុមគ្រួសារចៀសវាងចេញទៅធ្វើចំណាកស្រុកនៅក្រៅប្រទេសផងដែរ។តាមរបាយការណ៍ពីអធិការក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ បានរៀបរាប់ប្រាប់ឲ្យដឹងអំពីភ្នំនីមួយៗរបស់ក្រុង-ស្រុកថាភ្នំចំនួន ៤១ ភ្នំនៅខេត្តសៀមរាបនោះមានដូចជា ៖ * [[ក្រុងសៀមរាប]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺ[[ភ្នំក្រោម]]មានប្រាង្គប្រាសាទបុរាណនៅលើកំពូលភ្នំមានវត្តអារាមនៅលើកំពូលភ្នំនិងមានវត្តនៅតាមចំរ៉ាក់ជើងភ្នំក្រោមហើយមានផ្សារលក់ដូរព្រមទាំងមានទេសភាពស្រស់បំព្រងមើលពីលើភ្នំមកគួរឲ្យទាក់ទាញអារម្មណ៍ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិផងដែរហើយដែលបាននាំគ្នាបើកឡានជិះម៉ូតូកង់ឡើងទៅដល់កំពូលភ្នំដើម្បីថតផ្តិតយករូបភាពពីលើកំពូលភ្នំទៅ[[បឹងទន្លេសាប]]និងទេសភាពនៅជុំវិញបរិវេណជើងភ្នំផងដែរដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[សង្កាត់សៀមរាប]] [[ក្រុងសៀមរាប]] និង [[ភ្នំបាក់ខែង]]មានប្រាសាទបុរាណជាច្រើននៅលើកំពូលភ្នំដែលភ្ញៀវបរទេសនាំគ្នាឡើងទៅមើលថ្ងៃរះពេលព្រលឹមនៅពេលល្ងាចនាំគ្នាឡើងទៅមើលថ្ងៃលិចហើយនៅខាងក្រោមទល់មុខប្រាសាទមានអ្នកលក់ដូរជាច្រើនស្ថិតនៅក្នុង[[ភូមិត្រពាំងសេះ]] [[សង្កាត់គោកចក]] [[ក្រុងសៀមរាប]]។ * [[ស្រុកជីក្រែង]] មានភ្នំចំនួន ០៧ ភ្នំគឺភ្នំរ៉ុន ភ្នំពើង ភ្នំបាក់រទេះមានវត្តនៅពីលើ ភ្នំក្បាលខ្មោច ភ្នំអាចម៍ស្រមោច ភ្នំខ្ទុំ និង ភ្នំល្អាង មានទីតាំងជាប់នឹងព្រំប្រទល់[[ស្រុកគូលែន]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]]ហើយភ្នំទាំង ០៧ នោះគឺស្ថិតនៅក្នុងភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំខ្វាវ]] [[ស្រុកជីក្រែង]]។ * [[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]]មានភ្នំចំនួន ០២ គឺភ្នំចង្ហា និង ភ្នំកង្ហិតស្ថិតនៅក្នុងភូមិស្រាស្ត្រ[[ឃុំពពេល (ស្រុកសូទ្រនិគម)|ឃុំពពែល]] [[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូត្រនិគម]]។ * [[ស្រុកស្វាយលើ]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺ[[ភ្នំគូលែន]]មានវត្តនៅលើកំពូលភ្នំគឺព្រះអង្គធំនិងមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើនព្រមទាំងមានរមណីយដ្ឋានថែមទៀតផងដែរ ភ្នំរាមមានព្រៃសហគមន៍ ភ្នំទំពូងនៅមានគ្រឹះថ្មប្រាសាទបុរាណដែលនៅសេសសល់ពីសង្គ្រាមហើយភ្នំទាំង ០៣ នេះមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុងភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំស្វាយលើ]] ភ្នំតាវ៉ាស្ថិតនៅភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំតាសៀម]] និង ភ្នំខ្យងស្ថិតនៅ[[ឃុំកន្ទួត]]។ * [[ស្រុកស្រីស្នំ]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺភ្នំតាស ភ្នំតាប៉ែន ភ្នំធំ ភ្នំព្រះច្បារ និង ភ្នំមហាឥសី ពុំមានវត្តឬប្រាសាទបុរាណនៅទីនោះឡើយដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅស្លែងស្ពាន[[ស្រុកស្រីស្នំ]]។ * [[ស្រុកអង្គរធំ]]មានភ្នំចំនួន ០៤ ភ្នំគឺភ្នំដីស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំលាងដៃ]] ភ្នំឆ្កែកូនមានវត្តនៅពីលើ ភ្នំតាទូស ស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំពាក់ស្នែង]] និង ភ្នំកងរីមានវត្តនៅពីលើហើយមានប្រាសាទបុរាណបាក់បែកផងដែរដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំជប់តាត្រាវ]]និងមានភ្នំជាច្រើនទៀតដែលយើងទៅមិនដល់។ * [[ស្រុកអង្គរជុំ]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺភ្នំពើងតានន់ដែលមានសម្រស់ទេសភាពស្រស់ស្អាតជារមណីយដ្ឋានទេសចរណ៍ធម្មជាតិដែលមានទីតាំងភូមិសាស្ត្រស្ថិតក្នុង[[ភូមិគោកដូង]] [[ឃុំគោកដូង]] [[ស្រុកអង្គរជុំ]]ដែលមានចម្ងាយប្រមាណជាង ៧០ គីឡូម៉ែត្រ ពី[[ក្រុងសៀមរាប|ទីរួមខេត្តសៀមរាប]]តាមផ្លូវទៅផ្សារពាក់ស្នែង និង ភ្នំម្រេចស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំគោកដូង]] [[ស្រុកអង្គរជុំ]]។ * [[ស្រុកវ៉ារិន]] មានភ្នំចំនួន ០៤ ភ្នំគឺភ្នំចង្ក្រានរយមានវត្តនៅពីលើហើយមានរមណីយដ្ឋានទឹកធ្លាក់ដែលមើលទៅគួរជាទីគយគន់ផងដែរស្ថិតនៅ[[ឃុំស្វាយស|ឃុំស្វាយសរ]] ភ្នំសង្កែ ភ្នំបាយដុតស្ថិតនៅ[[ឃុំល្វាក្រាំង|ឃុំល្វាវក្រាំង]] និង ភ្នំអាជ្ញារាមស្ថិតនៅ[[ឃុំប្រាសាទ]]។ * [[ស្រុកក្រឡាញ់]]មានភ្នំចំនួន ០១ ភ្នំគឺភ្នំទ្រង់បាតដែលមានប្រាសាទតូចៗនិងមានអាស្រមនៅពីលើផងដែរមានភូមិសាស្ត្រស្ថិតនៅ[[ភូមិភ្នំទ្រង់បាត]] [[ឃុំកំពង់ថ្កូវ]] [[ស្រុកក្រឡាញ់]]។ * [[ស្រុកពួក]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺភ្នំរ៉ូងមានវត្តនៅពីលើស្ថិតនៅ[[ភូមិដូនកែវ]] និង ភ្នំដីដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅជាប់[[បឹងទន្លេសាប]]។ * [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺភ្នំដីស្ថិតនៅ[[ឃុំខ្នារសណ្តាយ]] ភ្នំហប់មានវត្តនៅពីលើស្ថិតនៅ[[ឃុំខ្នារសណ្តាយ]] ភ្នំក្បាលស្ពានមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើននិងមានរមណីយដ្ឋានផងដែរស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំឃុនរាម]] ភ្នំទេវៈស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំរំចេក]] និង [[ភ្នំគូលែន]]ជាប់ចំរ៉ាក់ជើងភ្នំស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំត្បែង]]ហើយក៏ជាភ្នំមួយដែលជាប់ពាក់កណ្តាលម្ខាងម្នាក់ នឹង[[ស្រុកស្វាយលើ]]ផងដែរ។ * [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]]មានតែប្រាសាទបុរាណជាច្រើនដូចជា[[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទព្រះគោ]] [[ប្រាសាទលលៃ]] [[ប្រាសាទចៅស្រីវិបុលកេរ្តិ៍]] ជាដើមហើយនៅមានវត្តចាស់ៗដល់បច្ចុប្បន្នហៅថាវត្តត្រាច។ *[[ក្រុងរុនតាឯក]]មានភ្នំចំនួន ០១ ភ្នំគឺភ្នំបូកមានវត្តនិងប្រាសាទបុរាណនៅពីលើស្ថិតនៅ[[សង្កាត់រុនតាឯក]] [[ក្រុងរុនតាឯក]]។ == រដ្ឋបាល == ខេត្តសៀមរាប ចែកចេញជា ១២​ ក្រុង/ស្រុក ១០០ សង្កាត់/ ឃុំ និង ៩០៧ ភូមិ<ref>{{Cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |title=ច្បាប់ចម្លងប័ណ្ណសារ |access-date=2008-08-29 |archivedate=2009-04-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090416005213/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |url-status=dead }}</ref>៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដក្រុងនិងស្រុក ! ក្រុងនិងស្រុក ! ឈ្មោះក្រុងនិងស្រុកជាអក្សរឡាតាំង ! ផែនទីក្រុងនិងស្រុក |- | ១៧០១ | [[ស្រុកអង្គរជុំ]] | Angkor Chum |[[File:1701 Angkor Chum District.svg|thumb]] |- | ១៧០២ | [[ស្រុកអង្គរធំ]] | Angkor Thum |[[File:1702 Angkor Thum District.svg|thumb]] |- | ១៧០៣ | [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]] | Banteay Srei |[[File:1703 Banteay Srei District.svg|thumb]] |- | ១៧០៤ | [[ស្រុកជីក្រែង]] | Chi Kraeng |[[File:1704 Chi Kraeng District.svg|thumb]] |- | ១៧០៦ | [[ស្រុកក្រឡាញ់]] | Kralanh |[[File:1706 Kralanh District.svg|thumb]] |- | ១៧០៧ | [[ស្រុកពួក]] | Puok |[[File:1707 Puok District.svg|thumb]] |- | ១៧០៩ | [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]] | Prasat Bakong |[[File:1709 Prasat Bakong District.svg|thumb]] |- | ១៧១០ | [[ក្រុងសៀមរាប]] | Siem Reab |[[File:1710 Siem Reap Municipality.svg|thumb]] |- | ១៧១១ | [[ស្រុកសូត្រនិគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]] | Soutr Nikom |[[File:1711 Soutr Nikom District.svg|thumb]] |- | ១៧១២ | [[ស្រុកស្រីស្នំ]] | Srei Snam |[[File:1712 Srei Snam District.svg|thumb]] |- | ១៧១៣ | [[ស្រុកស្វាយលើ]] | Svay Leu |[[File:1713 Svay Leu District.svg|thumb]] |- | ១៧១៤ | [[ស្រុកវ៉ារិន]] | Varin |[[File:1714 Varin District.svg|thumb]] |- | ១៧១៥ | [[ក្រុងរុនតាឯក]] | Run Ta Ek |- |} == អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិ == '''អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប''' គឺជាអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិដែលបម្រើឲ្យខេត្តសៀមរាបទឹកដីអង្គរវាមានទីតាំងស្ថិតនៅ[[សង្កាត់ទឹកវិល]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។វាត្រូវបានបើកដំណើរការនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៣២ និងបានបិទទៅវិញនៅក្នុងឆ្នាំ ២០២៣ នៅពេលដែលបើកដំណើរការអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរជាផ្លូវការ។វាជាអាកាសយានដ្ឋានដែលមមាញឹកជាងគេទី ០២ នៅ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]បន្ទាប់ពី[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិភ្នំពេញ]]។ '''អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ''' គឺជាអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិដែលមានទីតាំងនៅ[[ស្រុកសូទ្រនិគម]] និង [[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]]ដែលបម្រើឲ្យ[[ក្រុងសៀមរាប]] [[ប្រទេសកម្ពុជា]]ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅចម្ងាយប្រមាណ ១៨ គីឡូម៉ែត្រភាគឦសាន[[ឃុំដំដែក]] [[ស្រុកសូទ្រនិគម]] ៤០ គីឡូម៉ែត្រខាងកើត[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] និង ៥០ គីឡូម៉ែត្រខាងកើត[[ក្រុងសៀមរាប]]។អាកាសយានដ្ឋានសៀមរាប-អង្គរ គ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដី ៧០០ ហិកតានិងមានផ្លូវរត់ប្រវែង ៣៦០០ ម៉ែត្រ។ == តំបន់ទេសចរណ៍ខេត្តសៀមរាប== តាមប្រវត្តិសាស្ដ្រទឹកដីខេត្តសៀមរាបជាតំបន់រាជធានីរបស់[[ចក្រភពខ្មែរ]]អំឡុងពីសតវត្សរ៍ទី ០៩ ដល់សតវត្សរ៍ទី ១៣។ដោយសារមូលហេតុខាងលើនេះហើយទើបរហូតមកទល់បច្ចុប្បន្ននេះគេនៅឃើញមានសំណង់ប្រាសាទបុរាណយ៉ាងច្រើននៅពាសពេញទឹកដីដ៏បវរនៃខេត្តសៀមរាបនេះ។ប្រាសាទទាំងឡាយនៅតំបន់អង្គរដែលមានឈ្មោះល្បីទូទាំងពិភពលោកគឺស្ថិតនៅប៉ែកពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]នៅក្នុងខេត្តសៀមរាបដែលគ្របដណ្តប់ដោយផ្ទៃក្រលា ៦០០ គ.មការ៉េ។សព្វថ្ងៃប្រាសាទចំនួនត្រូវបានរកឃើញជាបន្តបន្ទាប់។ប្រាសាទទាំងឡាយត្រូវបានកសាងឡើងរវាងសតវត្សរ៍ទី ៩ និងទី ១៣។កម្មវិធីកសាងឥតឈប់ឈរត្រូវបានប្រកាន់ខ្ជាប់ដោយព្រះរាជាខ្មែរជាបន្តបន្ទាប់ដែលអាចប្រៀបធៀបបានទៅនឹងសំណង់ប្រាសាទពីរ៉ាមីតដែលកសាងដោយ[[ព្រះចៅផារ៉ាអុង]]និងសំណង់ប្រាសាទដទៃទៀតនៅក្នុង[[អេហ្ស៊ីប|ប្រទេសអេហ្សីប]]។ព្រះរាជា[[ខ្មែរ]]បានសាងសង់ប្រាសាទទាំងនេះដោយប្រើកម្លាំងកម្មករយ៉ាងច្រើនតាមការប៉ាន់ស្មានការធ្វើសំណង់ថ្មីនីមួយៗអាចប្រើមនុស្សប្រហែល ៧៥០០០០ នាក់ក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១២ និង ១៣ ។ទោះបីជាបន្សល់ទុកនូវប្រាសាទជាច្រើនក៏ដោយសព្វថ្ងៃនេះគឺមានភស្តុតាងបន្តិចបន្តួចប៉ុណ្ណោះចំពោះមនុស្សដែលមករស់នៅពិតប្រាកដនៅទីក្រុងដ៏ចំណាស់មួយនេះកាលពីអតីតកាល។អ្នកធ្វើដំណើរ[[ព័រទុយហ្គាល់|ជនជាតិព័រទុយហ្គាល់]]ត្រូវបានគេជឿថាជាជនជាតិបស្ចឹមប្រទេសដំបូងគេដែលបានសម្លឹងមិនដាក់ភ្នែកទៅលើភាពអស្ចារ្យនៃ[[ប្រាសាទអង្គរ]]នៅពេលទៅទស្សនាក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១៦។ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយកិត្តិយសធំបំផុតចំពោះការរកឃើញ[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏អស្ចារ្យបានធ្លាក់ទៅអ្នកភូមិសាស្ដ្រ[[បារាំង|ជនជាតិបារាំង]]ឈ្មោះ '''ហង់រី មូហូត (Henri Mouhot)'''​ ដែលបានមកទស្សនា[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦០ ដែលបានតម្កល់ទុកនូវឯកសារនៅឯ[[ទីក្រុងប៉ារីស]]ក្រោយមរណភាពនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៨។ក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១៩ និង ២០ បេសកកម្មរបស់[[បារាំង]]ជាច្រើនបានមកទស្សនាប្រាសាទបុរាណនិងធ្វើការកាប់ឆ្ការសម្អាតព្រៃពីប្រាសាទហើយបានប្រមូលនូវឯកសារបានយ៉ាងច្រើន។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៧ [[សៀម|ប្រទេសសៀម]]បានប្រគល់ទឹកដីអង្គរមកឲ្យ[[ខ្មែរ]]គ្រប់គ្រងវិញដោយសារ[[បារាំង]]គាបសង្កត់ខ្លាំងពេកហើយនៅក្នុងនោះបាននាំមកនូវភ្ញៀវទេសចរឲ្យមកទស្សនា[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ជាលើកដំបូងនៅលើទឹកដីអង្គរ។ភ្ញៀវទេសចរអាចជ្រើសរើសទស្សនាតាមវង់តូចដែលរួមមានទីក្រុងដ៏ល្បីល្បាញរបស់ព្រះរាជាគឺអង្គរធំនិងអង្គរតូចដែលមានប្រាសាទជាច្រើនដូចជា[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]] [[ស្រះស្រង់]]និងរមណីយដ្ឋានជាច្រើនទៀត។ភ្ញៀវទេសចរអាចបន្តដំណើរទៅទស្សនានៅវង់ធំនោះគេនឹងបានឃើញប្រាសាទមួយចំនួនផ្សេងទៀតនិង[[បារាយណ៍]]នៅ[[សម័យអង្គរ]]។ប្រសិនបើមានពេលវេលាភ្ញៀវទេសចរអាចទៅទស្សនាប្រាសាទល្បីល្បាញផ្សេងទៀតដូចជា[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទលលៃ]] ជាដើមដែលស្ថិតនៅឆ្ងាយពីប្រាសាទនៅតំបន់អង្គរបន្តិច។ ==ឯកសារពិគ្រោះ== {{reflist|1}} {{Geographic location |Centre = ខេត្តសៀមរាប |North = [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ]] |Northeast = [[ខេត្តព្រះវិហារ]] |East = |Southeast = [[ខេត្តកំពង់ធំ]] |South = [[ខេត្តពោធិ៍សាត់]] |Southwest = [[ខេត្តបាត់ដំបង]] |West = [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] |Northwest = }} {{ខេត្តសៀមរាប}} {{ខេត្តក្រុងខ្មែរ}} [[Category:ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[Category:ខេត្តក្រុងខ្មែរ|សៀមរាប]] lhx3jfa56agibjb8ik6ktp2td5akb98 321453 321448 2025-06-03T17:11:44Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិ */ 321453 wikitext text/x-wiki '''ខេត្តសៀមរាប''' គឺជាខេត្តមួយដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅភាគពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]និងនៅក្បែរ[[បឹងទន្លេសាប]]។ទីរួមខេត្តរបស់ខេត្តសៀមរាបគឺ[[ក្រុងសៀមរាប]]និង[[ក្រុងរុនតាឯក]]។ខេត្តសៀមរាបត្រូវបានដាក់ឈ្មោះបែបនេះគឺដើម្បីរំលឹកដល់ជ័យជម្នះរបស់កងទ័ព[[ខ្មែរ]]វាយឈ្នះលើកងទ័ព[[សៀម]]នៅ[[លង្វែក|សម័យលង្វែក]]ក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១៦។សព្វថ្ងៃខេត្តសៀមរាបត្រូវបានគេស្គាល់ទូទាំងពិភពលោកថាជាទីតាំងនៃ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏ល្បីល្បាញ។ខេត្តនេះជាតំបន់ទេសចរណ៍ដ៍សំខាន់របស់[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ដោយសារខេត្តនេះមាន[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏ល្បីល្បាញនិងប្រាសាទបុរាណដទៃទៀតជាច្រើន។ថ្មីៗនេះក្រុងសៀមរាបកំពុងប្រែក្លាយរូបរាងជាក្រុងទំនើបតាមរយៈកំណើនសណ្ឋាគារ ភោជនីយដ្ឋាន ហាងលក់ទំនិញ ជាដើមដែលបម្រើឲ្យវិស័យទេសចរណ៍។រមណីយដ្ឋានបុរាណផ្សេងទៀតដែលនៅក្នុងក្រុងសៀមរាបនិងក្រៅក្រុងមាន[[អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទភ្នំបាខែង]] [[ប្រាសាទបក្សីចាំក្រុង]] [[ប្រាសាទបាពួន]] [[ប្រាសាទភិមានអាកាស]] [[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះប៉ាលីឡៃ|ប្រាសាទព្រះបាលីឡៃ]] [[ប្រាសាទតានៃ]] [[ប្រាសាទតាសោម]] [[ប្រាសាទតាកែវ]] [[ប្រាសាទធម្មនន្ទ]] [[ប្រាសាទព្រះគោ]] [[ប្រាសាទព្រះពិធូរ]] [[ប្រាសាទនាគព័ន្ធ]] ​[[ប្រាសាទសួព្រ័ត|ប្រាសាទសួព្រ័ត្រ]] [[ប្រាសាទបី]] [[ប្រាសាទព្រហ្មកិល]] [[ប្រាសាទរោងរមុង|ប្រាសាទរោងល្មុង]] [[ប្រាសាទតុប]] [[ប្រាសាទក្រវាន់|ប្រាសាទក្រវ៉ាន់]] [[ប្រាសាទថ្មបាយក្អែក]] [[ប្រាសាទបន្ទាយសំរែ]] [[ប្រាសាទបន្ទាយក្តី]] [[ប្រាសាទក្រោលគោ]] [[ប្រាសាទភ្នំក្រោម]] [[ប្រាសាទភ្នំបូក]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទលលៃ]] [[ប្រាសាទមេបុណ្យខាងលិច]] [[ប្រាសាទមេបុណ្យខាងកើត]] [[ប្រាសាទទេពប្រណម]] [[ប្រាសាទទទឹងថ្ងៃ]] [[ប្រាសាទព្រៃមន្ទីរ]] [[ប្រាសាទព្រៃក្មេង]] [[ប្រាសាទបាតជុំ]] [[ប្រាសាទគោកត្រាង]] [[ប្រាសាទត្រពាំងផុង]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទលាក់នាង]] [[ប្រាសាទចៅសាយទេវតា]] [[ប្រាសាទប្រែរូប]] [[លានស្តេចគំលង់]] [[លានជល់ដំរី]] [[ប្រាសាទអកយំ]] [[ប្រាសាទគោគពោធិ|ប្រាសាទគោគពោធិ៍]] [[ប្រាសាទគោកគ្រញូង]] [[ប្រាសាទចៅស្រីវិបុលកេរ្តិ៍]] [[ប្រាសាទត្រពាំងខ្យង]] [[ប្រាសាទផ្ទី]] [[ប្រាសាទទន្លេស្ងួត]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទព្រៃប្រាសាទ]] និង ប្រាសាទរាប់រយផ្សេងទៀត។តំបន់អង្គរត្រូវបានរងនូវការលុកលុយជាច្រើនដងពីពួក[[សៀម]]ហើយទីបំផុត[[ក្រុងអង្គរ|រាជធានីអង្គរ]]ត្រូវបានបោះបង់ចោលនៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១។គួររំលឹកផងដែរថារាជធានីរបស់[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]ត្រូវបានប្តូរពីអង្គរទៅ[[សម័យកាលចតុមុខ|រាជធានីចតុមុខ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣២ រួចបន្តទៅ[[លង្វែក|រាជធានីលង្វែក]] និង [[រាជធានីឧដុង្គមានជ័យ|រាជធានីឧដុង្គ]] ហើយត្រឡប់ទៅ[[សម័យកាលចតុមុខ|រាជធានីចតុមុខ]]វិញនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៦។ជនជាតិបទេសដែលបានមកដល់[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]មុនគេគឺអ្នករុករកជនជាតិបារាំង'''លោក [[ហង់រី មូហូ]]'''នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦០ (នាសម័យលង្វែកសតវត្សរ៍ទី ១៦ ក៏មានជនបរទេសខាងបស្ចឹមលោកក៏បានមកមើល[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]រួចមកហើយដែរ)<ref>ដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅជនជាតិខ្មែរសតវត្សទី១៥-១៩៥៣ (ភាគទី២)</ref>។តំបន់សៀមរាបអង្គរគឺជាគោលដៅចម្បងសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរទូទាំងពិភពលោកហើយក៏ជាតំបន់ដែលសម្បូរទៅដោយសំណង់ប្រាសាទបុរាណតូចធំជាច្រើនអនែកដែលជាទីស្ថានរបស់ពពួកអាទិទេពទាំងឡាយទាំងពួងផងដែរ។ {{Infobox settlement | name = ខេត្តសៀមរាប | native_name = Siem Reap Province | native_name_lang = khm<!-- ISO 639-2 code --> | settlement_type = [[ខេត្តនៃកម្ពុជា|ខេត្ត]] | image_skyline = D'Angkor.jpg | image_caption = ទិដ្ឋភាពនៃប្រាសាទអង្គរវត្តនាពេលរសៀល | image_flag = | image_seal = | image_shield = | nickname = ទីក្រុងអង្គរ | motto = | image_map = Cambodia Siem Reap locator map.svg | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តសៀមរាប | pushpin_map = | pushpin_label_position = | pushpin_map_caption = Location of Siem Reap in Cambodia | coordinates_type = type:adm1st_region:KH | coordinates_display = title | coordinates_footnotes = | subdivision_type = [[List of sovereign states|ប្រទេស]] | subdivision_name = {{CAM}} | established_title = | established_date = | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = [[ក្រុងសៀមរាប]] និង [[ក្រុងរុនតាឯក]] | leader_party = | leader_title = គណៈអភិបាល​ខេត្ត | leader_name = ប្រាក់ សោភ័ណ | area_footnotes = | area_total_km2 = 10299 | area_rank = ១០ | area_note = | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = <ref name=census2019>{{Cite web|url=http://nis.gov.kh/nis/Census2019/Final%20General%20Population%20Census%202019-English.pdf|title=General Population Census of the Kingdom of Cambodia 2019 – Final Results|publisher=[[Ministry of Planning (Cambodia)|Ministry of Planning]]|work=National Institute of Statistics|date=26 January 2021|access-date=3 February 2021}}</ref> | population_total = ១,១១៤,៦១៦ នាក់ | population_rank = ០៤ | population_as_of = | population_density_km2 = ៩៨ | population_density_rank = ១៣ | population_demonym = | population_note = | blank_name_sec1 = ក្រុង និង ស្រុក | blank_info_sec1 = ១២ | blank1_name_sec1 = សង្កាត់ និង ឃុំ | blank1_info_sec1 = ១០០ | blank2_name_sec1 = ភូមិ | blank2_info_sec1 = ៩០៧ | timezone1 = [[:en:Time in Cambodia|ICT]] | utc_offset = +០៧:០០ | postal_code_type = លេខកូដប្រៃសណីយ៍ | postal_code = ១៧០១០១ -១៧១២១២ | area_code_type = លេខកូដតំបន់ | area_code = ០៦៣ | iso_code = KH-១៧ | website = {{URL|www.siemreap.gov.kh}} | footnotes = }} ខេត្តសៀមរាប គឺជា​ខេត្ត​ធំ​ទី ​១០ ​នៅក្នុង​[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេស​កម្ពុជា]]។ចំនួនប្រជាជននៅក្នុងខេត្តនេះកើនឡើងដល់ខ្ទង់លាននាក់ហើយជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ជាខេត្តដែលមានប្រជាជនច្រើនជាងគេបំផុតរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។មួយផ្នែកធំនៃព្រំដែនភាគខាងត្បូងនៃខេត្តសៀមរាបជាប់នឹង[[បឹងទន្លេសាប]]ដូច្នេះហើយបានជាខេត្តសៀមរាបជាខេត្តមួយក្នុងចំណោមខេត្តទាំង ០៩ ដែលបង្កើតបានជាតំបន់[[ទន់បម្រុងជីវមណ្ឌលបឹងទន្លេសាប]]។នាពេលបច្ចុប្បន្នខេត្តនេះត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាទីតាំងនៃប្រាសាទអង្គរដែលជាតំបន់បេតិកភណ្ឌពិភពលោករបស់[[យូណេស្កូ|អង្គការយូណេស្កូ]]និងជាអច្ឆរិយវត្ថុរបស់ពិភពលោកផងដែរ។ហើយក៏ជាទីតាំងប្រាសាទល្បាញល្បីៗជាច្រើនទៀតក្រៅពី[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដូចជា[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]]និងប្រាសាទនានាផ្សេងទៀតដែលជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌរបស់[[អង្គការយូណេស្កូ]]ផងដែរ។[[ឧទ្យានជាតិភ្នំគូលែន]]គឺជារមណីយដ្ឋានប្រវត្តិសាស្ត្រនិងធម្មជាតិល្បីល្បាញមួយដែលជាទីពេញនិយមសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិទៅទស្សនាកម្សាន្តមិនអាចរំលងបាន។ == ឈ្មោះនៃខេត្ត == ខេត្តសៀមរាបជាអតីតខេត្ត[[ខ្មែរ]]មួយឈ្មោះថា'''[[ខេត្តមហានគរ]]'''។ការប្ដូរឈ្មោះជាខេត្តសៀមរាបនេះក្នុងរជ្ជកាល[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៣០ គ.ស(តាមពង្សាវតា)មូលហេតុបានជាផ្លាស់ប្ដូរឈ្មោះខេត្តនេះបានបញ្ជាក់ថានៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៣០ គ.ស ស្ដេច[[ខេត្តព្រះនគរស្រីអយុធ្យា|អយុធ្យា]]បានបញ្ជាឲ្យកងទ័ពខ្លួនវាយលុក[[កម្ពុជា]]នៅ[[ខេត្តមហានគរ]]ដើម្បីបង្ក្រាបការមិនចុះញ៉មរបស់[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]។ទ័ពសៀមដណ្ដើម[[ខេត្តមហានគរ]]មួយរយៈហើយមេដឹកនាំបានទៅទស្សនាប្រាសាទគួរឲ្យយ៉ាងស្ងប់ស្ងែង។បន្ទាប់មកទ័ពស្ដេច[[សៀម]]នេះបានជួបនឹងទ័ពស្ដេច[[ខ្មែរ]]នៅតំបន់អង្គរហើយបានប្រយុទ្ធគ្នាធ្វើឲ្យកងទ័ព[[សៀម]]ទទួលបរាជ័យយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។ក្រោយពីទទួលបានជ័យជំនះមក[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទចន្ទរាជា]]បានបរិញ្ញាតិ្តឲ្យប្ដូរឈ្មោះ[[ខេត្តមហានគរ]]នេះទៅជាខេត្តសៀមរាបវិញដែលមានន័យថា ''"ទ័ពសៀមត្រូវបង្ក្រាបឲ្យរាប"'' នៅទីនេះ។ អ្នក​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៃ​[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេស​កម្ពុជា]]បាន​ពន្យល់​ប្រហាក់​ប្រហែល​គ្នា​ថាពាក្យ '''សៀម''' គឺ​ទាក់ទង​នឹង​ជាតិសាសន៍មួយដែល​បច្ចុប្បន្ន​បាន​ប្រែ​ឈ្មោះ​ទៅ​ជា​ '''ថៃ''' ទៅ​ហើយ។រីឯ​ពាក្យ​ថា '''រាប''' គឺ​មាន​ន័យ​ថា '''ចាញ់ខ្លបខ្លាច'''។ អនុ​ប្រធាន​ផ្នែក​​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៃ​[[សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ|សាកលវិទ្យាល័យ​ភូមិន្ទ​ភ្នំពេញ]]និង​ជា​សាស្ត្រាចារ្យ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៅ​[[សាកលវិទ្យាល័យបញ្ញាសាស្ត្រកម្ពុជា|សាកលវិទ្យាល័យ​បញ្ញា​សាស្ត្រ​កម្ពុជា]]លោក '''សំបូរ មាណ្ណារ៉ា''' បាន​ពន្យល់​ថាចាប់​ពី​សតវត្ស​រ៍ទី ​៩ និង​ទី​ ១០ នៃ​គ្រិស្ត​សករាជខេត្ត​សៀមរាបត្រូវបានគេ​​ប្រើ​ឈ្មោះ​ជា​​[[យសោធរបុរះ|ទីក្រុងយសោធបុរៈ]]ដោយសារ​តែ​ព្រះ​មហាក្សត្រ​ខ្មែរ​ព្រះនាម[[យសោវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទយសោ​វរ្ម័ន​ទី​ ១]] ជាអ្នកបាន​កសាង។ក៏ប៉ុន្តែ​ក្រោយ​មកត្រូវ​បាន​គេ​ហៅ​ថា[[អាណាចក្រខ្មែរ|អាណាចក្រ​អង្គរ]]វិញ។នៅ​ក្នុង​រជ្ជកាល​នៃ​ព្រះរាជា​ក្រោយៗ​មកទៀតដែល​បានផ្លាស់​ប្ដូរ​រាជធានី​ទៅ​តាំង​នៅ​ភាគ​ខាង​ត្បូងនិង​[[​ទួល​បាសាន|ទួល​បាសាន]]រហូត​ដល់​[[ភ្នំពេញ|ចតុមុខ]]ជាដើមគឺ​[[ក្រុងអង្គរ|ទីក្រុង​អង្គរ]]ត្រូវ​បាន​បោះ​បង់​ចោល​មួយ​រយៈ។ជាច្រើន​ឆ្នាំ​ក្រោយ​មកទើប​មាន​ការ​ចាប់​ផ្ដើម​គ្រប់គ្រង​​ជារាជធានី​នេះឡើង​វិញ។ លោក​សាស្ត្រាចារ្យ '''សំបូរ មាណ្ណារ៉ា''' បាន​ពន្យល់​ទៀត​ថាបន្ទាប់​ពី​មាន​ការ​គ្រប់គ្រង​ជា​រដ្ឋបាល​ឡើង​វិញ​នោះគឺ​តំបន់​អង្គរ​ត្រូវ​បាន​ទ័ព​[[សៀម]]នៃ​[[អាណាចក្រអយុធ្យា|នគរ​ស្រីអយុធ្យា]]ចូល​មក​លុកលុយ​ជា​ច្រើន​លើកចាប់​តាំង​ពី​សតវត្ស​រ៍ទី​ ១៤ នៃ​គ្រិស្ត​សករាជ។នៅ​ក្នុង​សតវត្ស​រ៍ទី​ ១៥ ដល់ ១៦ មាន​ព្រះមហាក្សត្រ​[[ខ្មែរ]]​មួយ​អង្គ​ព្រះនាម[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បាន​ធ្វើ​ចម្បាំង​ជាមួយកង​ទ័ព​[[សៀម]]ដើម្បី​បណ្ដេញឲ្យពួក[[សៀម]]ចេញ​ពី​តំបន់​អង្គរ។នៅក្នុង​ការ​ធ្វើ​សង្គ្រាម​កាល​នោះគឺកងទ័ព[[ខ្មែរ]]ទទួលបានជោគជ័យយ៉ាងធំំធេងហើយ​ពាក្យ​ថា '''សៀមរាប (អានថា:សៀមម៉ារាប)''' គឺ​ត្រូវ​បាន​គេ​ដាក់​ឈ្មោះបន្ទាប់​ពី​ជ័យ​ជម្នះ​របស់​កងទ័ព​[[ខ្មែរ]]លើពួក[[សៀម]]៖ ''«ពាក្យ​ថា សៀមរាប គឺ​មាន​ន័យ​ថា សៀមបាន​ខ្លបខ្លាច​លោក បាន​ចាញ់​លោក បាន​អស់​ឫទ្ធានុភាព ចាញ់រាបដលដី។ដូច្នេះគេ​ឲ្យឈ្មោះ​ថាតំបន់​សៀមរាបនេះ​ជា​ទស្សនៈ​របស់​ជាតិ​ខ្មែររបស់​អ្នក​ដែល​បាន​លើក​ឡើង​ក្នុង​ដំណែល​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នេះ​ផង​ដែរ។ចំណុច​នេះ​ហើយបានជា​ចាប់​ផ្ដើម​មាន​ពាក្យ​ថា សៀមរាប»''។ ការ​អធិប្បាយ​របស់​លោក​សាស្ត្រាចារ្យ '''សំបូរ មាណ្ណារ៉ា''' នេះគឺ​ដូច​គ្នា​នឹង​អ្នក​ស្រាវជ្រាវ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​[[ខ្មែរ]]​ផ្សេង​ទៀតផងដែរ។ សៀវភៅ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​[[ខ្មែរ]]​សង្ខេប​មួយដែល​សរសេរ​ដោយលោក '''នួន សុធិមន្ត''' ដែល​បច្ចុប្បន្ន​ជា​មន្ត្រី​រាជការ​នៅ​ទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីបាន​អធិប្បាយ​ថានៅ​ក្នុងឆ្នាំ​ ១៥២៥ ព្រះ​មហាក្សត្រ​[[ខ្មែរ]]​ព្រះនាម[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទ​រាជា]]​បាន​វាយ​បង្ក្រាប​កងទ័ព​[[សៀម]]ដែល​ឈ្លាន​ពានឲ្យបរាជ័យ​យ៉ាងអាម៉ាស់នៅ​តំបន់​អង្គរ។ដូច្នេះ​ហើយបាន​ជា​ព្រះអង្គបាន​ដាក់​ឈ្មោះ​ថា [[សៀមរាប]] គឺ​មាន​ន័យ​ថា '''ទ័ព​សៀមចាញ់​រាប​ដូចជា​កន្ទេល ឬ ទ័ពសៀមចាញ់រាបដល់ដី'''។ បច្ចុប្បន្ន​នេះ[[ខេត្ត​សៀមរាប]]មិន​ត្រឹម​តែ​ជា​និមិត្តរូប​នៃ​ជាតិ​[[ខ្មែរ]]​ប៉ុណ្ណោះ​ទេក៏ប៉ុន្តែវា​ក៏​កំពុង​នាំ​ប្រទេស​កម្ពុជាឲ្យទទួល​បាន​នាម​ថ្មី​មួយ​ទៀតគឺ​'''ព្រះរាជាណាចក្រ​អច្ឆរិយ'''ដោយសារ​តែ​ភាព​ល្បីល្បាញ​ខាង​វប្បធម៌​ប្រវត្តិសាស្ត្រ។<ref>{{Cite web |title=អត្ថន័យ​នៃ​ឈ្មោះ​ខេត្ត​សៀមរាប |url=https://www-rfa-org.cdn.ampproject.org/v/s/www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html/ampRFA?amp_gsa=1&amp_js_v=a9&usqp=mq331AQIUAKwASCAAgM=#amp_ct=1678937526295&amp_tf=%E1%9E%96%E1%9E%B8%20%251$s&aoh=16789375100149&referrer=https://www.google.com&ampshare=https://www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html |access-date=2023-03-16 |website=www-rfa-org.cdn.ampproject.org |archivedate=2023-03-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20230316035301/https://www-rfa-org.cdn.ampproject.org/v/s/www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html/ampRFA?amp_gsa=1&amp_js_v=a9&usqp=mq331AQIUAKwASCAAgM=#amp_ct=1678937526295&amp_tf=%E1%9E%96%E1%9E%B8%20%251$s&aoh=16789375100149&referrer=https://www.google.com&ampshare=https://www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html |url-status=dead }}</ref> == ប្រវត្តិសាស្ត្រ == === មុនសម័យអង្គរ === [[file:Phnom Kulen8.JPG|thumb|ភ្នំគូលែន(មហេន្ទ្របវ៌ត ឬ មហិន្រ្ទបព៌ត)]] [[File:Cascade de la rivière sacrée (Phnom Kulen) (6825025205).jpg|right|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_017_Vishnu_and_Lakshmi_(8583651131).jpg|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_020_Brahma_(8583620385).jpg|thumb]] [[File:Kbal_Spean,_sur_les_pentes_sud-ouest_du_mont_Kulen_(12).jpg|thumb]] [[File:LingamCambodge1.JPG|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_011_Lotuses_(8583641233).jpg|thumb]] [[File:LingamCambodge2.JPG|thumb]] [[ឯកសារ:2011-06-27-030 Phnom Kulen.jpg|រូបភាពតូច|នៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ ជាឆ្នាំដែលព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២ ប្រារព្ធពិធីទេវរាជនៅលើភ្នំគូលែន។ព្រះអង្គបានបើកស័ករាជថ្មីមួយដែលធ្វើអរិយធម៌វប្បធម៌ខ្មែររីកចម្រើនរុងរឿងនាសម័យមហានគរ]] អ្នកស្រាវជ្រាវខាងប្រវត្តិវិទ្យានិងបុរាណវិទ្យាជាច្រើនបានអះអាងថាប្រវត្តិសាស្រ្តនៃតំបន់សៀមរាបអង្គរបានចាប់ផ្តើមឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ នៃគ្រិស្តសករាជក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] ក្រោយពីព្រះមហាក្សត្រអង្គនេះបានយាងមកពី[[ឥណ្ឌូណេស៊ី|ប្រទេសជ្វា]]នៅក្នុងឆ្នាំ ៨០០ នៃគ្រិស្តសករាជ។តាមឯកសារខាងលើបានឲ្យដឹងថា[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] កាលនៅក្នុងដំណាក់កាលទី ២ ទ្រង់គង់នៅ '''ទីក្រុងឥន្រ្ទបុរៈ''' នៅ[[ខេត្តកំពង់ចាម]]បន្ទាប់មកទ្រង់គង់នៅលើ[[ភ្នំគូលែន]](មហិន្ទ្របព៌ត)និងចុងក្រោយបំផុតទ្រង់គង់នៅ '''[[ហរិហរាល័យ|ទីក្រុងហរិហរាល័យ ឬ ទីក្រុងរលួស]]''' ដែលជារាជធានីដើមនា[[សម័យអង្គរ]]។លោកបណ្ឌិត '''មីសែល ត្រាណេ''' បានមានប្រសាសន៍ឲ្យដឹងថាវប្បធម៌អង្គរបានផ្តើមឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ នៃគ្រិស្តសករាជគឺនៅពេលដែល[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] បានអភិសេកជាព្រះមហាក្សត្រនៅលើ[[ភ្នំគូលែន]](មហិន្រ្ទបព៌ត)។ការអភិសេករបស់ព្រះអង្គគឺឈរនៅលើមូលដ្ឋាននៃពិធីទេវរាជដែលបានផ្តល់ចំពោះព្រះអង្គនូវមហិទ្ធិប្ញទ្ធិដើម្បីធ្វើការបង្រួបបង្រួមជាតិ។ការអះអាងក៏បានបង្អាញឲ្យដឹងទៀតថាវប្បធម៌‌សម័យបុរេអង្គរ(មុនអង្គរ)គឺឯកសារមួយចំនួនបាន ផែ្អកតាមកំណត់ហេតុរបស់[[ចិន]]។ឯកសាររបស់គេបានសំអាងលើកំណត់ត្រាផងនិងស្ថាបត្យកម្មប្រាង្គប្រាសាទមួយចំនួនផង។រីឯព្រឹត្តិការណ៍ដែលគួរឲ្យកត់សម្គាល់ជាខ្លាំងមួយទៀតគឺក្នុងអំឡុង[[សម័យចេនឡា]]នៅលើទឹកដីបវរនៃខេត្តសៀមរាបអង្គរ។កំណត់ហេតុចិនបានឲ្យដឹងថាទីក្រុងដំបូងបំផុតនៅខេត្តសៀមរាបមានឈ្មោះថា '''"នគរគម្ពីរ"''' ដែលសិ្ថតនៅរវាងបារាយណ៍ខាងលិចនិងបារាយណ៍ខាងកើតនៃតំបន់សៀមរាបអង្គរ។សេ្តចខែ្មរដែលសោយរាជ្យសម្បត្តិនៅ'''នគរគម្ពីរ'''នេះគឺ'''ព្រះបាទចន្រ្ទវរ្ម័ន'''។លោកបណ្ឌិត '''មីសែល ត្រាណេ''' បានមានប្រសាសន៍ឲ្យដឹងបនែ្ថមទៀតថាកាលពីសម័យបុរេអង្គរនាអំឡុងឆ្នាំ ៨០២ នេះសេដ្ឋកិច្ចនិងបរិយាកាសង្គមរបស់តំបន់សៀមរាបអង្គរមានការវិវឌ្ឍជាវិជ្ជមាន។គេបានឃើញមានការរៀបចំដែនដី ឬនគរូបនីយកម្មដែនដីក្នុងតំបន់នីមួយៗនៃខេត្តនេះយ៉ាងច្បាស់លាស់ទៅហើយចាប់តាំងពីចុងសតវត្សរ៍ទី ៦ នៃដើមសតវត្សរ៍ទី ៧ នៃគ្រិស្តសករាជ។ជនជាតិខែ្មរក្រោមការដឹកនាំរបស់ព្រះមហាក្សត្រនិងពួកព្រាហ្មបុរោហិតបានចាប់ផ្តើមគម្រោងការសាងសង់ប្រាសាទឥដ្ឋដំបូងបង្អស់ជាច្រើនមានជាអាទិ៍ ប្រាសាទព្រៃកេ្មង ប្រាសាទពោធិ៍ ប្រាសាទគោកតាសៀន ប្រាសាទវត្តខ្នាត និង ប្រាសាទព្រៃប្រាសាទជាដើម។រីឯវិស័យសង្គមកិច្ចវិញគេបានដឹងថាបុព្វការីជនខែ្មរចូលចិត្តកសាងទីលំនៅរបស់ខ្លួននៅកែ្បរៗ[[បឹងទន្លេសាប|បឹងទនេ្លសាប]]កែ្បរអូរស្ទឹងធម្មជាតិជាដើម។ការកសាងប្រាសាទក៏ដូច្នោះដែរគឺបុព្វការីជនខែ្មរតែងតែជ្រើសរើសរកទីតាំងណាខ្ពស់មិនលិចទឹកនៅរដូវវស្សាគំនិតរបស់ខែ្មរក្នុងការជ្រើសរើសទីតាំងខ្ពស់សម្រាប់ការកសាងសំណង់ផេ្សងៗជាប្រយោជន៍រួមគឺនៅតែបន្តរហូតមកទល់សព្វថៃ្ងនេះ <ref>អត្ថបទដកស្រង់ពីកាសែតរស្មីកម្ពុជា</ref>។ === សម័យអង្គរ === [[ឯកសារ:Bas-relief du Bayon (Angkor Thom) (2341905162).jpg|រូបភាពតូច|ទិដ្ឋភាពការធ្វើម្ហូបចម្អិនអាហាររបស់ប្រជាជនខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[ឯកសារ:Scène dépouillage (bas-relief du Bayon) (2334493467).jpg|រូបភាពតូច|វិស័យសុខាភិបាលខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[ឯកសារ:Bayonmarket01.JPG|រូបភាពតូច|ទិដ្ឋភាពផ្សារលក់ដូររបស់ប្រជាជនខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] ខ្មែរបានជ្រើសរើសទីតាំងតំបន់អង្គរធ្វើជារាជធានីព្រោះស្ថិតនៅចំណុចកណ្ដាលនៃ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]និងទីប្រជុំនៃជំនួញទាំងពីរគឺជើងគោកនិងជើងទឹកហើយសម្បូរទៅដោយធនធានធម្មជាតិសព្វគ្រប់ដូចជា ត្រីក្នុង[[បឹងទន្លេសាប]] ព្រៃឈើ និងថ្មភក់សម្រាប់សំណង់ប្រាសាទ និង ដីមានជីវជាតិផងដែរខេត្តសៀមរាបនៅសតវត្សរ៍ទី ៩ ដល់សតវត្សរ៍ទី ១៥ បានបម្រើការរាជធានីជាមជ្ឈមណ្ឌលដ៏សំខាន់នៃអំណាចនយោបាយ វប្បធម៌និងសាសនារបស់អាណាចក្រខ្មែរ។ ភាពថ្កើងថ្កានរបស់ទីក្រុងគឺជារាជធានីនៃអាណាចក្រខ្មែរដែលគ្រប់គ្រងដោយស្តេចដែលមានអំណាចបន្តបន្ទាប់គ្នា។ខេត្តសៀមរាបមានទីតាំងយុទ្ធសាស្ត្រនៅចំចំណុចកណ្ដាលនៃអាណាចក្រហើយមានភាពងាយស្រួលនៅក្នុងការគ្រប់គ្រងត្រួតត្រានិងគ្រប់គ្រងទឹកដីដ៏ធំធេងមួយនេះ។ទីក្រុងនេះបានរីកចម្រើនក្លាយជាទីក្រុងដែលមានភាពអ៊ូអរបម្រើជាមជ្ឈមណ្ឌលរដ្ឋបាល សេដ្ឋកិច្ច និង សាសនានៃតំបន់។ខេត្តសៀមរាបមានចំណុចគួរឲ្យទាក់ទាញជាច្រើនដូចជា [[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] ជាដើម។នៅ[[សម័យអង្គរ]]ខ្មែរបានអនុវត្តនយោបាយវាតទីទឹកដី ពង្រឹងអរិយធម៌ឲ្យរីកចម្រើនរុងរឿង និង កសាងសំណង់ប្រាសាទល្បីល្បាញមួយចំនួនទាំងធំទាំងតូចដែលបង្ហាញអំពីតម្លៃវប្បធម៌អរិយធម៌ខ្មែរពាសពេញ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]។តំបន់សៀមរាបត្រូវបានបម្រើការជារាជធានីអស់រយៈពេល ៦ សតវត្សរ៍មកហើយ។នៅតំបន់សៀមរាបមានការអភិវឌ្ឍរីកចម្រើនលូតលាស់គ្រប់វិស័យនិងមានភាពសម្បូរសប្បាយប្រជាជនខ្មែររស់នៅតំបន់សៀមរាបអង្គរភាគច្រើនប្រកបមុខរបរកសិកម្មនិងនេសាទជាធំ។តំបន់ជុំវិញ[[បឹងទន្លេសាប]]ជាដីដ៏សម្បូរជីវជាតិ។គេអាចធ្វើស្រែនៅតំបន់នេះប្រហែលជាពីរទៅបីដងក្នុងមួយឆ្នាំដូច្នេះហើយបានជាយើងឃើញមានប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រមួយចំនួនដែលបន្សល់ទុកតាំងពី[[សម័យអង្គរ]]មកម្ល៉េះ។ === សម័យក្រោយអង្គរ === [[ឯកសារ:Western facade of the Temple of Ongau Wat ILN0-1868-0201-0004.jpg|រូបភាពតូច|250x250ភីកសែល|ប្រាសាទអង្គរវត្តនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៨]] បើយោងតាមឯកសារក្រោយពីទ័ពខ្មែររបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បានទទួលជ័យជម្នះលើកងទ័ពសៀមឈ្លានពានជាស្ថាពរនៅព្រះរាជនគរគឺ[[អង្គរធំ]]ពោលគឺបានវាយកម្ទេចទ័ពសៀមរាបស្មើនឹងដីបានជាខ្មែរដាក់ឈ្មោះថា[[ខេត្តសៀមរាប]]។ស្ថានការណ៍បែបនេះបានធ្វើឲ្យយើងយល់ថាជាដើមកំណើតនៃការកកើតឈ្មោះខេត្តសៀមរាបតាំងពីរជ្ជកាលរបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]មកទល់នឹងសព្វថ្ងៃនេះបើទោះបីជា'''[[ព្រះរាជពង្សាវតារខ្មែរ]]'''[[ច្បាប់ឧកញ៉ាព្រះឃ្លាំង]](នង)មិនបាននិយាយដោយចំហក៏ដោយ។ប្រសិនជាយើងបើកច្បាប់ព្រះរាជពង្សាវតារខ្មែរខាងលើមកមើលយើងពិតជាស្លុតចិត្តដោយហេតុថាកងទ័ពសៀមបានឈ្លានពានរុករាន[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ឥតឈប់ឈរជាច្រើនលើក។ពួកវាក្រោយពីដណ្តើមបានអាណាខេត្តខ្មែរមួយចំនួនដែលសព្វថ្ងៃបានក្លាយទៅជាទឹកដី[[សៀម]]រួចទៅហើយនោះក៏បាននាំសង្គ្រាមចូលទៅយ៉ាងជ្រៅចំកណ្តាលបេះដូងនៃ[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]តែម្តងគឺ'''ទីក្រុងមហានគរ'''ដែលស្ថិតក្នុងខេត្តសៀមរាបតែពីមុនហៅថា'''ស្រុកនគរវត្ត'''ដែលធ្លាប់ជាសមរភូមិក្តៅពីមុនមក។ប៉ុន្តែលើកនេះពួកវាត្រូវបង្ខំចិត្តរត់ត្រឡប់ទៅ[[ខេត្តព្រះនគរស្រីអយុធ្យា|ក្រុងអយុធ្យា]]វិញក្រោយពីត្រូវចាញ់សង្គ្រាមនៅចុល្លសករាជ ៩០២ ត្រូវនឹងឆ្នាំ ១៥៤១ នៃគ.ស។កាលបើពិនិត្យលើទំព័រប្រវត្តិសាស្ត្រចាស់ដែលបានកើតឡើងនៅលើទឹកដីបវរដែលជាទីតាំងនៃព្រះរាជនគរយើងបានឲ្យដឹងថាក្នុងរាជ្យរបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៨|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៨]] និងដើមរាជ្យរបស់[[ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី៣|ព្រះបាទស្រីឥន្ទ្រវរ្ម័ន]]រវាងឆ្នាំ ១២៩៦ សៀមបានបើកការវាយលុកមួយដ៏ធំសម្បើមនៅក្នុងខេត្តសៀមរាបក្នុងបំណងយក[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ធ្វើជាស្រុកឬនគរចំណុះរបស់ខ្លួនហើយមហិច្ឆតានេះពួកវាបានសម្រេចជាស្ថាពរព្រោះថាអាណាខេត្តមួយចំនួនដែលស្ថិតក្នុងភូមិភាគកណ្តាលដូចជា[[ខេត្តសុខោទ័យ]] [[ខេត្តកំពែងពេជ្រ|កំពែងពេជ្រ]] និង ខេត្តរណបនៃខេត្តទាំងនោះព្រមទាំងអាណាខេត្តដទៃៗឯទៀតដែលស្ថិតនៅជ្រលងនៃដង[[ទន្លេចៅព្រះយា|ទន្លេមេណាម]]ដូចជា[[ខេត្តអយុធ្យា]] និង [[សុផាន់បុរី]] ។បន្ទាប់ពីបានទទួលជ័យជម្នះលើខេត្តទាំងឡាយនោះ ពួកវាក៏បានពង្រឹងបណ្តាញអំណាចរបស់ខ្លួន។សង្គ្រាមឈ្លានពានមួយដែលគេត្រូវកត់សម្គាល់ដែលបានកើតឡើងជាលើកដំបូងបង្អស់នៅលើទឹកដីខ្មែរត្រូវបានធ្វើឡើងក្នុងរាជ្យរបស់[[ព្រះបាទលំពង្សរាជា]]នៅឆ្នាំ ១៣៥២។ចំពោះចម្បាំងនេះច្បាប់ពង្សាវតារ[[ខ្មែរ]]បានបញ្ជាក់ថាគឺភាគីឈ្លានពាន[[សៀម]]បានទទួលជ័យជម្នះលើទ័ពខ្មែរដោយពួកវាបានកាន់កាប់[[ក្រុងអង្គរធំ|ទីក្រុងអង្គរធំ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១ ។មុននឹងដកថយចេញពួកវាបានកេណ្ឌឈ្លើយសឹក[[ខ្មែរ]]ជាច្រើនម៉ឺននាក់នាំទៅកាន់[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]។នៅក្នុងឱកាសនោះផងដែរពួកវាក៏បានលួចប្លន់យកទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ជាតិ[[ខ្មែរ]]គ្រប់ប្រភេទនៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១ គឺជាឆ្នាំដែលកំណត់នូវឱនភាព[[ខ្មែរ]]ដែលប្រឈមនិងការវាតទីនិយមរបស់[[សៀម]]ដែលគ្មានទីបញ្ចប់។ពិតណាស់ទោះបីជាភ្លើងសង្គ្រាមឈ្លានពានបានកន្លងផុតជាច្រើនសតវត្សរ៍មកហើយក្តីក៏ប៉ុន្តែវាបានបន្សល់ទុកនូវស្លាកស្នាមរបួសដ៏ឈឺចាប់នៅក្នុងផ្នត់គំនិត[[ខ្មែរ]]គ្មានថ្ងៃបំភ្លេចបាន។បើតាមច្បាប់ព្រះរាជពង្សាវតារខ្មែរគឺក្នុងរាជ្យរបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]](១៥១៦ ដល់ ១៥៥៥ នៃគ.ស)កងទ័ពសៀមមកឈ្លានពានខ្មែរត្រូវបានបង្ក្រាបរាបស្មើទល់នឹងដីនៅត្រង់[[ស្ទឹងសៀមរាប|ស្ទឹងអង្គរ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៤១ ដោយហេតុនេះហើយបានជាព្រះអង្គត្រាស់បង្គាប់ឲ្យគេហៅតំបន់នេះជា «'''តំបន់សៀមរាប'''» ដើម្បីទុកជាការចងចាំរួមរបស់ជាតិខ្មែរអំពីជ័យជម្នះដ៏ត្រចះត្រចង់នេះមុនទីតាំងនេះបានក្លាយទៅជាស្រុកហើយបន្ទាប់មកទៀតក្លាយជាខេត្តនាសម័យអាណាព្យាបាលបារាំង។ព្រឹត្តិការណ៍មួយគួរឲ្យកត់សម្គាល់គឺស្តេចអង្គនេះបានឆ្លាក់បង្ហើយនូវចម្លាក់មួយចំនួនដែល[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] មិនទាន់ឆ្លាក់រួច។ទោះបីជាបានទទួលបរាជ័យដ៏អាម៉ាស់មុខនេះក្តីទ័ព[[សៀម]]ក៏នៅតែទន្ទ្រានមាតុភូមិ[[ខ្មែរ]]មិនស្រាកស្រាន្តឡើយហើយអំពើនេះត្រូវបានបន្តរហូតដល់[[បន្ទាយលង្វែក|សម័យលង្វែក]]។នៅឆ្នាំ ១៥៩៤ ទីក្រុងលង្វែកត្រូវដណ្តើមបានពី[[ខ្មែរ]]ដោយស្តេច[[សៀម]] «[[ព្រះបាទនរិន្ទសួន]]»។ចំពោះបរាជ័យនៃកងទ័ព[[សៀម]]ដែលដឹកនាំដោយស្តេច[[សៀម]]ដែលបានយកលេសថាដោយសារ[[ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]មិនបានប្រគល់ដំរីសមួយក្បាលបានជាមកវាយលុក[[ក្រុងអង្គរធំ|ទីក្រុងអង្គរធំ]]។បើតាមប្រសាសន៍របស់លោក'''ហ្គ្រោរីយេ'''បានបញ្ជាក់ថា[[ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]គឺជា[[ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ]]ដ៏ខ្លាំងពូកែជាងគេបំផុតនាសម័យក្រោយអង្គរដោយហេតុថាស្តេចអង្គនេះមិនគ្រាន់តែបានខិតខំស្តារប្រទេសជាតិតែប៉ុណ្ណោះទេក៏ប៉ុន្តែទ្រង់ថែមទាំងមានមហិច្ឆិតាវាយដណ្តើមយកខេត្តខ្មែរមួយចំនួននៅក្នុង[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]បច្ចុប្បន្នដូចជា[[ខេត្តនគររាជសីមា]] [[ខេត្តបុរីរម្យ]] [[ខេត្តសុរិន្ទ្រ]] [[ខេត្តសង្គឹត]] [[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]] [[ខេត្តស៊ីសាកេត|ខេត្តសិរីសាកេត]] [[ខេត្តសុវណ៌ភូមិ ឬ សុវណ្ណភូមិ|ខេត្តសុវណ្ណភូមិ]] [[ខេត្តឧប្បលរាជធានី]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តត្រាច]] [[ខេត្តស្រះកែវ]] [[ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ]] [[ខេត្តរយ៉ង]] [[ខេត្តបស្ចឹមបុរី]]ជាដើមដែល[[សៀម]]បានដណ្តើមបានពីមុនមក។មានហេតុផលជាច្រើនដើម្បីបញ្ជាក់ថាហេតុដូចម្តេចបានជាក្នុងព្រះរាជពង្សាវតារសៀមដូចជាច្បាប់របស់'''អ្នកអង្គម្ចាស់នព្វរ័ត្ន'''តែងឡើងនៅព.ស ២៤២០ ត្រូវនឹងគ.ស ១៨៧៧ បានប្រើពាក្យ «'''សៀមរ៉៉ាដ្ឋ'''» ជំនួសពាក្យសៀមរាបទៅវិញ។តាមពិតទៅការប្រើពាក្យសៀមរ៉ាដ្ឋ(សៀមម៉ារ៉ាត)ដើម្បីហៅទីប្រជុំជនមួយដែលពីមុនគឺជាសមរភូមិឬទីលានប្រយុទ្ធស៊ីសាច់ហុតឈាមរវាង[[ខ្មែរ]]និង[[សៀម]]ស្ថិតនៅក្នុងស្រុកនគរវត្តគឺបណ្តាលមកពីអាជ្ញាធរ[[សៀម]]នៅក្នុងរជ្ជកាលរបស់'''ព្រះបាទព្រះចៅថាយស្រះ'''មិនចង់រំឭកនូវភាពបរាជ័យដ៏អាម៉ាស់មុខរបស់កងទ័ពឈ្លានពាន[[សៀម]]របស់ខ្លួនតែប៉ុណ្ណោះបើទោះបីជាសម័យនោះទ្រង់បានត្រួតត្រា[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ក៏ដោយ។យ៉ាងណាមិញគឺដោយសារតែហេតុការណ៍នេះហើយទើប'''ព្រះបាទព្រះចោមក្លាវចៅយូហួ'''ដែលបានគ្រប់គ្រង[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ជាមួយ[[អណ្ណាម|អាណ្ណាម]]ទ្រង់ក៏បានប្រើពាក្យស្រុកឬមឿងព្រះនគរវត្តជំនួសពាក្យស្រុកឬមឿងសៀមម៉ារ៉ាតផងដែរ។គ្មានឯកសាររបស់[[សៀម]]ណាមួយដែលបញ្ជាក់ឲ្យបានច្បាស់លាស់អំពីការផ្លាស់ប្តូរឈ្មោះពីមឿងព្រះនគរវត្តទៅជាសៀមរាបនោះទេហើយបើមានក៏អាចស្ថិតក្នុងដើមសម័យរជ្ជកាលទី​ ០៣ ដែលជាសម័យបាងកកដែលគេហៅថា[[អាណាចក្ររតនកោសិន្ទ្រ៍|រតនកោសិន្ទ្រ]]។ប៉ុន្តែចំពោះ[[ជនជាតិខ្មែរ]]វិញឈ្មោះសៀមរាបពិតជាត្រូវបានផ្តើមឡើងក្នុងរជ្ជកាលរបស់[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]យ៉ាងពិតប្រាកដឥតក្លែងក្លាយបើទោះបីជាទឡ្ហីករណ៍មានខ្វះចន្លោះយ៉ាងណាក៏ដោយព្រោះថាការតាំងឈ្មោះសៀមរាបនេះមិនមែនជារឿងចៃដន្យឬជំនឿលេងសើចនោះទេជាពិសេសនៅក្នុងសម័យកាលមួយដែល[[ខ្មែរ]]និង[[សៀម]]នៅច្បាំងគ្នាមិនឈប់មិនឈរ។ដូច្នេះការចង់យល់ឲ្យលម្អិតអំពីប្រវត្តិពិតនៃឈ្មោះសៀមរាបតម្រូវឲ្យយើងស្គាល់ពីបរិបទសង្គមនយោបាយហើយអំពើនេះគឺជាការចាំបាច់បំផុត។បើតាម'''សៀវភៅប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ'''រៀបរៀងដោយលោក '''នួន សុធិមន្ត''' បានអធិប្បាយថានៅឆ្នាំ ១៥២៥ នៃគ្រឹស្ដសករាជ[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បានវាយបង្ក្រាបកងទ័ពសៀមដែលឈ្លានពានឲ្យបរាជ័យនៅតំបន់អង្គរ។ដូច្នេះហើយបានជាព្រះអង្គបានដាក់ឈ្មោះថា '''«សៀមរាប»''' គឺមានន័យថាទ័ពសៀមចាញ់រាបដូចកន្ទេល។ == សាសនា == {{Pie chart |thumb = right |caption = សាសនានៅក្នុងខេត្តសៀមរាប (ជំរឿនឆ្នាំ ២០១៩)<ref>{{cite web|title=General Population census of the Kingdom of Cambodia 2019|url=http://nis.gov.kh/nis/Census2019/Final%20General%20Population%20Census%202019-English.pdf|publisher=National Institute of Statistics Ministry of planning|date=October 2020}}</ref> |label1 = សាសនាព្រះពុទ្ធ |value1 = 99.3 |color1 = Gold |label2 = សាសនាគ្រិស្ត |value2 = 0.4 |color2 = DodgerBlue |label3 = សាសនាអុីស្លាម |value3 = 0.2 |color3 = Green |label4 = សាសនាផ្សេងៗ |value4 = 0.1 |color4 = Black }} សាសនារបស់រដ្ឋគឺ[[ពុទ្ធសាសនាថេរវាទ|សាសនាព្រះពុទ្ធថេរវាទ]]។ប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងខេត្តសៀមរាបជាង ៩៩.៣% ជាអ្នកកាន់[[ព្រះពុទ្ធសាសនា|សាសនាព្រះពុទ្ធ]]។ប្រជាជនខេត្តសៀមរាបប្រមាណ ០.៤% កាន់[[សាសនាគ្រិស្ត]]។[[សាសនាឥស្លាម|សាសនាអុីស្លាម]]ដែលភាគច្រើនកាន់ដោយ[[ជនជាតិចាម]]គឺ ០.២% ។ == ព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់ == [[Image:Royal Palace, Siem Reap.JPG|thumb|ទិដ្ឋភាពនៃព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់]] '''[[ព្រះរាជដំណាក់|ព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់]]''' នៅ[[ក្រុងសៀមរាប]]គឺជាទីកន្លែងបណ្ដោះអាសន្នរបស់អតីតព្រះមហាក្សត្រនៃយើងគឺ'''ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ[[នរោត្តម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]] និង ព្រះរាជអគ្គមហេសី'''។ព្រះរាជដំណាក់នេះជាទីដែលព្រះអង្គស្នាក់នៅអាស្រ័យពេលស្ដេចយាងមកកាន់ទីក្រុងសៀមរាប។បើយើងធ្វើដំណើរពី[[ក្រុងភ្នំពេញ]]តាមផ្លូវជាតិលេខ ០៦ ក្រុងសៀមរាបមើលមកខាងស្ដាំដៃយើងនឹងឃើញអគារពណ៌សមួយអមដោយរបងនិងដើមឈើត្រឈឹងត្រឈៃនិងបរិវេណស្រស់ស្រាយដែលមានសួនច្បារធំនៅខាងមុខ(សួនព្រះរាជដំណាក់ឬបឹងកាឡូ)នោះហើយជាព្រះរាជដំណាក់។ ព្រះរាជដំណាក់នេះត្រូវបានសាងសង់ឡើងក្នុងសម័យបារាំងដាក់អាណានិគមនៅកម្ពុជាអំឡុងឆ្នាំ ១៨៦៣ ដល់ឆ្នាំ ១៩៥៣។ព្រះរាជដំណាក់នៅក្នុងសម័យ[[ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ]]គឺស្ថិតនៅវត្តដំណាក់ហើយវត្តដំណាក់គឺជាវត្តមួយដែលស្ថិតនៅខាងកើតដង[[ស្ទឹងសៀមរាប]]ចំកណ្ដាលបេះដូងនៃក្រុងសៀមរាបតែម្ដង។វត្តដំណាក់ពីមុនជាទីតាំងព្រះរាជដំណាក់របស់ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ១៩០៤ ដល់ឆ្នាំ ១៩២៧។លុះក្រោយមកព្រះរាជដំណាក់របស់ព្រះមហាក្សត្រ ត្រូវបានប្ដូរទីតាំងទៅនៅជិតអាស្រម[[ព្រះអង្គចេកព្រះអង្គចម]]វិញ។ក្រោយពីព្រះរាជដំណាក់ត្រូវបានផ្លាស់ប្ដូរទីតាំងទីធ្លាបរិវេណព្រះរាជដំណាក់ចាស់ត្រូវបានប្រែក្លាយជាទីវត្តអារាមព្រះពុទ្ធសាសនាម្ដងវិញ។ជាអកុសលនៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហមវត្តដំណាក់ត្រូវបានកងទ័ពខ្មែរក្រហមប្រើប្រាស់ជាមូលដ្ឋានយោធារបស់ពួកគេ។បច្ចុប្បន្ននេះមិនត្រឹមតែជាទីអារាមរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនាសម្រាប់ព្រះសង្ឃគង់នៅបដិបត្តិធម៌និងសម្រាប់ឲ្យពុទ្ធបរិស័ទធ្វើបុណ្យទានប៉ុណ្ណោះទេតែវត្តនេះក៏ជាថ្នាលបណ្ដុះបណ្ដាលចំណេះវិជ្ជាដល់ព្រះសង្ឃផងដែរ ដោយសារតែនៅក្នុងវត្តមានពុទ្ធិកបឋមសិក្សាសម្រាប់ព្រះសង្ឃសិក្សារៀនសូត្រភាសាបាលី ភាសាសំស្ក្រឹត និង ព្រះធម៌នានា។លើសពីនេះនៅក្នុងបរិវេណវត្តក៏មានសាលាបឋមសិក្សាសម្រាប់ឲ្យកុមារសិក្សារៀនសូត្រផងដែរ។បន្ថែមពីលើនេះជារៀងរាល់ថ្ងៃតែងតែមានជនានុជនជាច្រើនបានអានសៀវភៅឬធ្វើកិច្ចការសាលានៅទីនោះ។ដោយឡែកនៅក្នុងវត្តក៏មានបណ្ណាល័យមួយហៅថាបណ្ណាល័យខេមរៈសិក្សាដែលបានប្រើសម្រាប់ឲ្យសាធារណជនចូលធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវឯកសារនិងអានសៀវភៅនានាយ៉ាងសម្បូរបែប។នៅតាមដងផ្លូវក្នុងវត្តមានរៀបចំពាក្យស្លោកនិងសុភាសិតជាច្រើនសម្រាប់ដាស់តឿនដល់សាធារណជនទាំងឡាយជាកន្លែងថ្នាលបណ្ដុះបណ្ដាលចំណេះវិជ្ជា។វត្តនេះក៏បាននិងកំពុងទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរណ៍ជាតិនិងអន្តរជាតិមកទស្សនាផងដែរ។ ថ្មីៗនេះមានហេតុការណ៍ដ៏គួរឲ្យរន្ធត់និងសោកស្ដាយជាពន់ពេក ដោយកាលពីវេលាម៉ោងប្រមាណជា ១០ និង ០៥ នាទីយប់ ថ្ងៃទី ១២ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ អគ្គិភ័យបានឆាបឆេះអគារមួយនៃព្រះរាជដំណាក់សៀមរាបដែលជាកន្លែងទីសក្ការៈដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់បំផុត។ រូបសំណាកមេទ័ពពី[[សម័យអង្គរ]]ចំនួន ១២ រូបត្រូវបានដាក់តាំងជានិមិត្ដរូបនៅក្នុងសួនព្រះរាជដំណាក់[[ក្រុងសៀមរាប]]ដែលសុទ្ធតែជាមេទ័ពនិងរាជវង្សសានុវង្សដ៏អង់អាចក្លាហាននិងមានស្នាព្រះហស្ថយ៉ាងធំធេងចំពោះព្រះនគរកម្ពុជាដើម្បីបង្ហាញដល់កូនខ្មែរជំនាន់ក្រោយគ្រប់ៗរូបបានស្គាល់។រូបចម្លាក់ចំនួន ១២ រូបនេះធ្វើពីលោហៈស្ពាន់សុទ្ធមានកំពស់ជាង ០២ ម៉ែត្រ ០១ តឹកដូចៗគ្នាដោយមិនគិតពីជើងទម្រនិងមានទម្ងន់ពី ២០០ ទៅ ៣០០ គ.ក្រទាំងរូបរាង សម្លៀកបំពាក់ ម៉ូដសក់ និង អាវុធបរិក្ខានៃមេទ័ពទាំង ១២ ត្រូវបានស្មូនរចនាតុបតែងឡើងទៅតាមលំនាំសម័យកាលនីមួយៗនៃមេទ័ពនោះហើយទ្រង់ទ្រាយមុខមាត់នៃរូបសំណាកទាំងនេះ គឺសូននិងច្នៃឡើងតាមទម្រង់មុខអត្តចរិតខ្មែរបុរាណទៅតាមសម័យកាលដែលមេទ័ពនោះរស់នៅនិងបម្រើការរាជការតាមរយ:រូបភាពនិងចម្លាក់នៅលើជញ្ជាំងប្រាសាទ។លោកជំទាវ'''គង់ បញ្ញា'''រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងព្រះបរមរាជវាំងមានប្រសាសន៍ថារូបសំណាកមេទ័ពខ្មែរសម័យអង្គរទាំង ១២ រូបនេះត្រូវបានឆ្លងកាត់ការសិក្សាស្រាវជ្រាវអំពីប្រវត្តិស្នាដៃរួមទាំងរចនាបថដោយដកស្រង់ចេញអំពីសិលាចារឹកផ្ទាំងចម្លាក់នៅតាមបណ្តាប្រាសាទនានាជាច្រើនមុននឹងត្រូវបានសាងសង់ចេញជារូបសំណាកនៅក្នុងនោះមានមេទ័ពជាង ៣០ រូបដែលបានបម្រើរាជការនៅក្នុងរជ្ជកាលនៃសម័យអង្គរត្រូវបានក្រុមការងារកំណត់និងប្រមូលទិន្នន័យ។លោកជំទាវក៏បានឲ្យដឹងទៀតថាការកំណត់យកចំនួនមេទ័ពទាំង ១២ រូបនេះគឺជាលេខដែលខ្មែរតែងប្រើញឹកញាប់និងតំណាងឲ្យនគរទាំង ១២ នៅ'''សម័យបាពួន''' '''សម័យអង្គរ''' និង '''សម័យបាយ័ន'''។បើទោះបីនេះជាសមិទ្ធផលនៃស្នាដៃកូនខ្មែរសម័យថ្មីប៉ុន្តែស្នាដៃដែលលេចឡើងនេះត្រូវបានរក្សានិងអនុលោមយោងទៅតាមឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រជានិច្ចដោយមិនចាកឆ្ងាយពីប្រវត្តិសាស្ត្រនោះឡើយ។រូបសំណាកមេទ័ពខ្មែរទាំង ១២ រូបដែលបានស្ថាបនាឡើងនោះរួមមាន ៖ * '''ព្រះកំស្ដេងអញ ស្រីលក្ស្មីបតីវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពដ៏អង់អាចមួយរូបក្នុងរាជ្យ[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ១]](គ.ស.១០០៦-១០៥០)។'''ព្រះស្រីលក្ស្មីបតីវរ្ម័ន'''ក៏ជាអ្នកជាប់ខ្សែរាជវង្សខ្មែរនៅ[[វ្យាធបុរៈ|ទីក្រុងវ្យាធបុរៈ]]([[ស្រុកបាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រៃវែង]])ផងដែរហើយបានទទួលភារកិច្ចពីរាជការ[[យសោធរបុរះ|ក្រុងយសោធរបុរៈ(ក្រុងអង្គរ)]]ឲ្យទៅគ្រប់គ្រងនៅ[[ទ្វារវតី|ទីក្រុងទ្វារវតី្ត]]របស់ពួករាមន្យ([[ជនជាតិមន]])។គួរជម្រាបថា '''«ព្រះកំស្ដេងអញ»''' គឺជាឋានន្តរនាមសម្រាប់អភិជន មហាមន្ត្រី មហាសេនាបតី អ្នកអង្គម្ចាស់ ប្រធានតុលាការ បុព្វជិតសាសនាជាដើម * '''មហាសេនាបតី សង្គ្រាម''' ជាមេទ័ពដ៏ឆ្នើមមួយរូបក្នុងរាជ្យ[[ឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១០៥០-១០៦៦)ដែលបានទទួលគោរម្យងារជា '''«មហាសេនាបតី»''' ពីព្រះរាជា។ដូនតាវង្សត្រកូលរបស់លោកក៏ជាអ្នកបម្រើរាជការនិងកងទ័ពច្រើនជំនាន់មកហើយពោលគឺតាំងពីរាជ្យ[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.៨០២-៨៣៤)មកម្ល៉េះ។ គួរជម្រាបថា '''«មហាសេនាបតី»''' គឺជាឋារន្តរនាមខ្ពស់បំផុតនៃមន្ត្រីទ័ពនា[[សម័យអង្គរ]]។ * '''ព្រះកម្រតេងអញមហាសេនាបតី ស្រីវីរេន្ទ្រវរ្ម័ន''' ជាអ្នកសញ្ជកកវីស្វរៈនិងជាមេទ័ពដែលមានតួនាទីនិងឋានៈខ្ពស់បំផុតក្នុងចំណោមមន្ត្រីកងទ័ពនារជ្ជកាល[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។គួរជម្រាបថា '''«ព្រះកម្រតេងអញ»''' ជាឋានន្តរនាមសម្រាប់រាជវង្សានុវង្ស អភិជន មហាមន្ត្រីដែលមានន័យថា '''«ព្រះបាទ»'''។ ពាក្យ '''«កម្រតេងអញ»''' ជាពាក្យខ្មែរបុរាណដោយពាក្យ '''«កម្រតេង»''' មានន័យថា '''«ម្ចាស់»''' រីឯពាក្យ '''«អញ»''' មានន័យថា '''«ខ្ញុំ»''' ដូច្នេះពាក្យ '''«កម្រតេងអញ»''' គឺមានន័យថា '''«ម្ចាស់របស់ខ្ញុំ ឬ លោកម្ចាស់របស់ខ្ញុំ»''' * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីនរបតីន្ទ្រវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពជាប់ខ្សែព្រះរាជវង្សមកពី'''តំបន់អ្នកចិះ'''(?)និងជាមន្ត្រីបម្រើរាជការតាំងពីរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)រហូតដល់រាជ្យ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីស្រិន្ទ្រកុមា'''រ ជាព្រះរាជបុត្រារបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨)ជាមួយ[[ជយរាជទេវី|ព្រះនាងជ័យរាជទេវី]]។ព្រះរាជបុត្រអង្គនេះបានដឹកនាំទ័ពចេញច្បាំងជួយព្រះបិតា(កាលមិនទាន់សោយរាជ្យ)នៅក្នុងការទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមនិងបានច្បាំងតទល់នឹងជនក្បត់'''ភរតរាហូ'''ដែលចង់ដណ្ដើមរាជបល្ល័ង្កពី[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១៦០-១១៦៥)ហើយក៏បានពលីជីវិតក្នុងសង្គ្រាមជាមួយមេទ័ពដទៃទៀតផងដែរ។ដោយសារព្រះរាជបុត្រាមានស្នាដៃការពារព្រះនគរយ៉ាងដូច្នេះទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]]បានត្រាស់បង្គាប់ឲ្យកសាង[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]([[ស្រុកថ្មពួក]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]])ដើម្បីឧទ្ទិសដល់ព្រះរាជបុត្ររបស់ទ្រង់ហើយក៏បានកសាងរូបបដិមាទេពមួយអង្គនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីស្រិន្ទ្រទេវ»''' ជាតំណាងឲ្យ'''ព្រះស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''នៅឋានទេវលោកតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គកណ្ដាលនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]នោះ * '''ព្រះកម្រតេងអញ ធនញ្ជ័យ''' គេហៅលោកម្យ៉ាងទៀតថា '''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន''' ជាមេទ័ពជំនិតរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។'''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន'''បានចេញច្បាំងការពារព្រះរាជបល្ល័ង្ក[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១៦០-១១៦៥)ទប់ទល់នឹងពួកក្បត់ដឹកនាំដោយ'''ភរតរាហូ'''រហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិត។ ដោយសារការពលីការពារព្រះនគរនេះហើយទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨)បានប្រទានងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានសាងរូបបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតអជ៌នទេវ»''' តម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គអាគ្នេយ៍នៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] [[ស្រុកថ្មពួក]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]និងមួយទៀតនៅក្នុង[[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។គេក៏ឃើញមានចម្លាក់'''ព្រះកម្រតេងអញ ធនញ្ជ័យ ឬ អ្នកសញ្ជក អជ៌ន''' នេះនៅក្នុងក្បូនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ត្រង់របៀងខាងត្បូងនៃ[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]នេះបញ្ជាក់ថាលោកក៏ធ្លាប់ជាមេទ័ពដ៏សំខាន់ក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ផងដែរ។គួរជម្រាបថា '''«អំតេង»''' ជាឋានន្តរនាមរបស់វរជន យុទ្ធជន សេនាបតីដែលមានភក្តីភាពចំពោះព្រះមហាក្សត្រខណៈឋានន្តរនាមនេះគឺឃើញមានប្រើក្នុងរាជ្យ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] សតវត្សរ៍ទី ១២ ដែលព្រះអង្គប្រោសប្រទានគោរម្យងារនេះចំពោះមេទ័ពដែលបានច្បាំងស្លាប់ក្នុងសមរភូមិការពារព្រះនគរនិងរាជបល្ល័ង្កស្របច្បាប់ * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីវទ៌្ធន''' ជាមេទ័ពដ៏សំខាន់មួយរូបតាំងពីរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។គេឃើញមានចម្លាក់រូបលោកនៅលើ'''ភ្នំសិវបាទ([[ភ្នំព្រះនេត្រព្រះ]])'''និងនៅក្នុងក្បូនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី​ ២]]។'''អ្នកសញ្ជក ស្រីវទ៌្ធន''' មានបងប្អូនម្នាក់ឈ្មោះ '''ស្រីទេវ''' ហើយបានប្ដេជ្ញាចេញច្បាំងការពារព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមា'''រទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមរហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិតទាំងពីរនាក់តែម្ដង។[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានកសាងបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីវទ៌្ធនទេវ»''' តម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គពាយ័ព្យនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីទេវ''' ជាមេទ័ពនិងជាបងប្អូនរបស់មេទ័ព '''ស្រីវទ៌្ធន''' ដែលបានចេញច្បាំងជួយព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''ទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមនៅ[[ប្រទេសចម្ប៉ា|ប្រទេសចាម្ប៉ា]] រហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិត។[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' ដូចបងប្អូនរបស់លោកដែរនិងបានសាងរូបបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងអញជគតស្រីទេវ»''' ជាតំណាងតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គនិរតីនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីធរទេវបុរ''' ជាមេទ័ពដែលបម្រើការពារព្រះនគរ[[យសោធរបុរះ|ក្រុងយសោធរបុរៈ]]ដោយបានរួមកម្លាំងគ្នាជាមួយ'''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន'''ចេញច្បាំងទប់ទល់នឹងពួកក្បត់'''ភរតរាហូ'''ដែលចង់ដណ្ដើមរាជបល្ល័ង្កពី[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]]។នៅក្នុងសង្គ្រាមការពារព្រះនគរនេះ'''អ្នកសញ្ជក ស្រីធរៈ'''បានពលីជីវិតជាមួយព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''។ដោយសារស្នាដៃនិងការលះបង់ចំពោះជាតិយ៉ាងដូច្នេះហើយទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានកសាងបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីធរទេវបុរ»''' ជាតំណាងតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គឦសាននៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]។គួរជម្រាបថា '''«អ្នកសញ្ជក»''' គឺជាឋានន្តរនាមសម្រាប់មន្ត្រីកងទ័ពដែលព្រះរាជាទុកព្រះទ័យជាជំនិតរបស់ព្រះរាជាដោយសារពួកគេមានភក្តីភាពរហូតដល់ហ៊ានពលីបូជាជីវិតដើម្បីការពារព្រះរាជាតួយ៉ាងដូចជាអ្នកសញ្ជកនា[[សម័យអង្គរ]]ទាំងឡាយនេះជាដើម * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីជយសិង្ហវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពជាប់ខ្សែស្រឡាយព្រះរាជវង្សនិងមានគោរម្យងារជា '''«ខ្លោញវលល្វោ»''' ដែលជាមេទ័ពស្រួចមានជំនាញដឹកនាំទ័ពលុកព្រៃមកពី'''តំបន់ល្វោ'''([[ទ្វារវតី|ទ្វារវតី្ត]]) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីវិរេន្ទ្រធិបតីវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពគ្រប់គ្រងនៅ'''តំបន់ឆោកព្កុល'''(?)ក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)ទើបគេឃើញមានរូបចម្លាក់លោកនៅក្នុងក្បួនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២ ដែលចុះពី'''ភ្នំសិវបាទ'''([[ភ្នំព្រះនេត្រព្រះ]] [[ស្រុកព្រះនេត្រព្រះ]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីរាជេន្ទ្រវរ្ម័ន''' == ស្ទឹងសៀមរាប == [[File:រាត្រីនៅមាត់ស្ទឹងសៀមរាប.jpg|thumb|ស្ទឹងសៀមរាបនាពេលរាត្រី]] [[ស្ទឹងសៀមរាប]] ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាស្ទឹងប្រវត្តិសាស្ត្រមួយដ៏សំខាន់សម្រាប់[[ខេត្តសៀមរាប]]។តាមពិតទៅស្ទឹងសៀមរាបគឺជាស្ទឹងសិប្បនិមិត្តដែលកកើតឡើងដោយស្នាដៃរបស់មនុស្ស។គ្មានឯកសារបញ្ជាក់ពីឆ្នាំនៃការបង្កើតស្ទឹងសៀមរាបឲ្យជាក់លាក់នោះទេប៉ុន្តែអ្នកស្រាវជ្រាវបានបញ្ជាក់ថាវាត្រូវគេបង្កើតនិងកែច្នៃជាច្រើនសារតម្រូវតាមការរៀបចំដែនដីនៅ[[សម័យអង្គរ]]។ស្ទឹងសៀមរាបកកើតឡើងដោយសារការប្រសព្វគ្នារវាងអូរធំៗចំនួន ០២ គឺអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។ស្ទឹងសៀមរាបស្ថិតនៅក្នុងចំណោមស្ទឹងសំខាន់ៗទាំងបីដែលហូរកាត់តំបន់អង្គរ ដោយធ្វើដំណើរពីជើងទៅត្បូង។ស្ទឹងនេះស្ថិតនៅខាងកើតស្ទឹងពួកនិងខាងលិចស្ទឹងរលួស។យោងតាមឯកសាររបស់លោក'''អ៊ឹម សុខរិទ្ធី'''អនុប្រធាននាយកដ្ឋានមជ្ឈមណ្ឌលអន្តរជាតិស្រាវជ្រាវនិងតម្កល់ឯកសារអង្គរនៃ[[អាជ្ញាធរជាតិអប្សរា]]បានសរសេរថាស្ទឹងសៀមរាបដែលគេឃើញសព្វថ្ងៃចាប់ពីចំណុច'''បំពេញរាជ'''មកជាសមិទ្ធិផលនៃស្នាដៃមនុស្សបង្កើតក្នុង[[សម័យអង្គរ]]។ស្ទឹងនេះកើតពីអូរតូចៗដែលហូរពីភ្នំផ្សេងៗដែលស្ថិតនៅខាងជើងវាលរាបអង្គរបន្ទាប់មកវាជួបគ្នានៅច្រកមួយមុននឹងហូរធ្លាក់ទៅកាន់វាលរាប។ក្នុងនោះក៏មានដៃអូរតូចៗជាច្រើនបានហូរមកភ្ជាប់បន្ថែមទៀតដែលប្រភព ០២ សំខាន់ៗដែលគេស្គាល់ច្បាស់នោះគឺអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។'''អូរធំ'''មានប្រភពពី[[ភ្នំគូលែន]]ដែលមានចម្ងាយប្រមាណ ៤០ គីឡូម៉ែត្រពីទិសឦសាននៃរមណីយដ្ឋានអង្គរ។ លោក អ៊ឹម សុខរិទ្ធី បានលម្អិតក្នុងឯកសាររបស់លោកបន្ថែមទៀតថាភ្នំគូលែនដែលមានលក្ខណៈខ្ពង់រាបមានបណ្តោយ ២៥ គីឡូម៉ែត្រលាតសន្ធឹងពីទិសពាយ័ព្យមកទិសអាគ្នេយ៍និងមានទទឹង ១៥ គីឡូម៉ែត្រពីទិសនិរតីមកឦសាននិងមានកម្ពស់ ៣០០ ម៉ែត្រទៅ ៤៥០ ម៉ែត្រប្រៀបនឹងវាលទំនាបជុំវិញ។ ជ្រលងចុងខាងកើតនៃខ្ពង់រាបគូលែនមានជប់ធំមួយដែលឲ្យកំណើតទៅផ្លូវទឹកសំខាន់ៗពីរគឺអូរថ្មដាប់និងអូរធំ។ចេញពីជប់អូរធំហូរធ្លាក់ចុះមកពីទិសពាយ័ព្យដោយទទួលទឹកពីអូរតូចៗជាច្រើនបត់បែនតាមជ្រលងថ្មហើយប្រមាណ ១៥ គីឡូម៉ែត្រពីប្រភពទើបទៅដល់ទឹកធ្លាក់ម្តុំព្រះអង្គធំ។ជាបន្តបន្ទាប់វាបន្តដំណើរហូរទៅមុខហូរចុះយ៉ាងឆ្ងាយទើបទៅដល់ជើងភ្នំហប់ផ្នែកខាងកើត។ចុងក្រោយអូរធំហូរចុះមកខាងលិច ប្រសព្វនឹងស្ទឹងឫស្សីហើយហូរចុះមកត្បូងរួមគ្នាបង្កើតជាស្ទឹងសៀមរាប។ចំណែក'''អូរក្បាលស្ពាន'''វិញអូរនេះមានប្រភពពីភ្នំក្បាលស្ពាននិងភ្នំក្រោល។ក្បាលស្ពានស្ថិតនៅ[[ភូមិឃុនរាម]] [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]]មានចម្ងាយប្រមាណ ១៥ គីឡូម៉ែត្រទិសឦសានពី[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]]។ឯកសាររបស់លោក អ៊ឹម សុខរិទ្ធី បានលម្អិតទៀតថាអូរក្បាលស្ពានស្ថិតនៅលើកម្ពស់ប្រមាណ ២០០ ម៉ែត្រពីផ្ទៃទឹកសមុទ្រហូរចុះពីទិសពាយ័ព្យមកអាគ្នេយ៍បង្កើតជាទឹកធ្លាក់មួយមានកម្ពស់ពី ០៥ ទៅ ០៦ ម៉ែត្ររួចចូលទៅក្នុងអូរឫស្សីនិងបន្តហូរទៅជួបអូរធំស្ថិតនៅជើងភ្នំហប់។អូរធំនិងអូរឫស្សីក៏ហូរចូលគ្នាបង្កើតជាស្ទឹងតែមួយគឺស្ទឹងសៀមរាប ដែលហូរចុះទៅខាងត្បូងស្រោចស្រពតំបន់អង្គរមុននឹងហូរចាក់ទៅ[[បឹងទន្លេសាប]]។ទឹកដែលហូរតាមអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពានទទួលមន្តពីចម្លាក់ជាច្រើនមានដូចជាសហស្រលិង្គហៅថាលិង្គមួយពាន់ដែលត្រូវបានឆ្លាក់នៅឆ្នាំ ១០៥៤ នៃគ.សក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័ន​ទី១|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ១]]។ទឹកនេះហូរធ្លាក់ចូលទៅស្ទឹងសៀមរាបបន្តកាត់តាមអង្គរនិងធ្លាក់ចូលបឹងទន្លេសាប។តាមអ្នកមានជំនឿទឹកនេះជាប្រភពនៃសេចក្តីចម្រុងចម្រើននិងត្រជាក់ត្រជុំ។ ស្ទឹងសៀមរាប ប្រៀបដូចជា[[ទន្លេគង្គា]]នៅ[[ក្រុងពារាណសី]] [[ប្រទេសឥណ្ឌា]]។ទន្លេគង្គាមានប្រភពពីភ្នំហិមពាន្ត។តាម[[សាសនាហិណ្ឌូ|សាសនាព្រាហ្មណ៍]]ទន្លេនេះមានកំណើតនៅឋានសួគ៌។ទន្លេគង្គាហូរធ្លាក់មកលើដីមានរូបរាងជាភ្លៀងរួចជ្រាបចូលទៅក្នុងដីនិងចុងបញ្ចប់ហូរចេញមកវិញផ្តល់ជាប្រភពទឹកទៅស្ទឹងទន្លេទាំងឡាយ។ភ្នំនៅក្បែរវាលនិងភ្នំហិមពាន្តទទួលទឹកភ្លៀងនៅរដូវវស្សាជាមួយគ្នាគឺរដូវមូសុងវស្សាភ្នំទាំងនោះជាអាងទឹកធម្មជាតិនិងជាប្រភពនៃស្ទឹងនិងទន្លេទាំងពូងដែលហូរមកកាន់តំបន់ទំនាប។បន្ទាប់មកមនុស្សបានចាត់ចែងរៀបចំយកទឹកស្ទឹងទន្លេទាំងនោះមកប្រើប្រាស់ទៅតាមតម្រូវការជាក់ស្តែងរបស់ខ្លួន។នៅស្រុកខ្មែរគ្មានទន្លេគង្គាដូចឥណ្ឌាទេ។ដូច្នេះហើយខ្មែរបានកែច្នៃរៀបចំប្រភពស្ទឹងដើម្បីប្រដូចទៅនឹងទន្លេគង្គា។ដូចជានៅភ្នំគូលែននិងក្បាលស្ពានខ្មែរបានឆ្លាក់លិង្គនិងរូបទេពផ្សេងៗនៅតាមបណ្តោយអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។អូរទាំងពីរនេះជាប្រភពនៃស្ទឹងសៀមរាប។ទឹកហូរកាត់តាមលិង្គប្រៀបដូចជាភ្លៀងធ្លាក់មកពីភ្នួងព្រះកេសា[[ព្រះឥសូរ]]។ហេតុនេះហើយដែលគេថាស្ទឹងសៀមរាបប្រៀបដូចនឹងទន្លេគង្គា។ == ប្រជាសាស្រ្ត== ខេត្តសៀមរាប មានប្រជាជនសរុប ១,១១៤,៦១៦ ជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ ០៤ ជាខេត្តដែលមានប្រជាជនច្រើនជាងគេនៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]។ខេត្តសៀមរាបមានផ្ទៃដីចំនួន ១០២៩៩ គីឡូម៉ែត្រការ៉េជាខេត្តដែលមានផ្ទៃដីធំជាងគេលំដាប់ទី ១០ នៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]] មានក្រុងចំនួន ០២ ស្រុកមានចំនួន ១១ ឃុំមានចំនួន ៨៦ សង្កាត់ចំនួន ១៤ និងភូមិចំនួន ៨៧៥<ref>ព័ត៌មានរបស់ក្រសួងទេសចរណ៍នៅដើមឆ្នាំ២០១៣</ref>។ប្រជាជនដែលរស់នៅទីក្រុងសៀមរាបភាគច្រើនជាអ្នកផ្លាស់ទីលំនៅមកពីខេត្តផ្សេងៗនិងពីស្រុកជនបទផ្សេងៗពីគ្នានៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា]]។ខេត្តសៀមរាបគឺជាតំបន់គោលដៅទេសចរណ៍សម្រាប់ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិមកទស្សនាជាចម្បង។ == លក្ខណៈភូមិសាស្ត្រ == ខេត្តសៀមរាប ជាខេត្តមួយស្ថិតនៅតំបន់ពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]តាមបណ្តោយផ្លូវជាតិលេខ ០៦ ដែលមានចម្ងាយប្រវែង ៣១៤ គ.ម ពី[[រាជធានីភ្នំពេញ]]មានពំ្រប្រទល់ខាងកើតជាប់នឹង[[ខេត្តកំពង់ធំ]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]] ខាងលិចជាប់នឹង[[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] ខាងជើងជាប់នឹង[[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]] និងខាងត្បូងជាប់នឹង[[ខេត្តបាត់ដំបង]] [[បឹងទន្លេសាប]]។ព្រំប្រទល់ជាប់[[បឹងទន្លេសាប]]មានប្រវែង ៨២ គ.ម ដែលស្ថិតជាប់នឹង[[ស្រុកជីក្រែង]] [[ស្រុកសូត្រនិគម]] [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]] [[ស្រុកសៀមរាប]] [[ស្រុកពួក]] និង [[ស្រុកក្រឡាញ់]]។ស្របតាមលក្ខណៈភូមិសាស្ត្រនៃតំបន់នេះគឺមានសីតុណ្ហភាព ក្ដៅហួតហែង រាំងស្ងួត មានសំណើម និង មានទឹកជំនន់ យើងអាចបែងចែកតំបន់ទាំងនេះជាបីផ្នែកគឺ ផ្នែកខាងលើមាន ១៣ ឃុំ ផ្នែកកណ្តាលមាន ៦៩ ឃុំ និង ផ្នែកខាងក្រោមជាប់នឹង[[បឹងទន្លេសាប]]មាន ១៨ ឃុំ។តំបន់ខាងលើសម្បូរទៅដោយព្រៃភ្នំមានសណ្ឋានដូចជាដីទួលឬខ្ពង់រាបខ្វះខាតទឹកនិងជួបប្រទះគ្រោះរាំងស្ងួតញឹកញាប់។តំបន់កណ្តាលជាវាលស្រែល្វឹងល្វើយនិងមានលំនៅឋានតបស់ប្រជាជនច្រើនព្រមទាំងប្រាង្គប្រាសាទនានានិងតំបន់ក្រោមជាវាលទំនាបរងទឹកជំនន់រៀងរាល់ឆ្នាំជាតំបន់ជលវេគពេលណាមានភ្លៀងធ្លាក់ជន់លិចលង់ពេលណាគ្មានភ្លៀងស្ងួតហួតហែងមានផ្ទៃក្រលាសរុបប្រមាណ ១២.០១៥ គីឡូម៉ែត្រការេចែកចេញជា ១២ ក្រុងនិងស្រុក ១០០ សង្កាត់និងឃុំ និង ៩០៧ ភូមិ ដោយមានប្រជាជនសរុប ១,១១៤,៦១៦ នាក់ ត្រូវនឹង ៦,៣២% នៃប្រជាជនសរុបទូទាំងប្រទេស។មុខរបរសំខាន់ៗនៃតំបន់ទាំងបីនេះមានភាពខុសៗគ្នាពោលគឺ ៖ :'''ក'''. ផ្នែកខាងលើធ្វើស្រូវចម្ការនិងរុករកអនុផលព្រៃឈើ :'''ខ'''. ផ្នែកកណ្តាលធ្វើស្រែនិងសេវាកម្មផ្សេងៗ :'''គ'''. ផ្នែកខាងក្រោមធ្វើស្រែនិងចម្ការដំំណាំតាមរដូវនិងប្រកបអាជីវកម្មនេសាទ។ ជាទូទៅខេត្តសៀមរាបជាតំបន់ជនបទ។ប្រជាជនប្រមាណ ៧០% រស់នៅតាមទីជនបទឆ្ងាយពីទីក្រុងដែលពឹងផ្អែកលើមុខរបរកសិកម្មជាអាជីព។ប្រជាជនប្រមាណ ១៨% រស់នៅតាមតំបន់ជាប់នឹងបឹងទន្លេសាបពឹងផ្អែកលើអាជីវកម្មនេសាទនិងធ្វើចម្ការដំណាំផ្សេងៗនិង ១២% ទៀតរស់នៅតាមទីប្រជុំជននិងទីក្រុងដែលមានមុខរបរជាពាណិជ្ជកម្ម ទេសចរណ៍ និង បុគ្គលិករដ្ឋជាដើម។ [[File:TonleSapMap.png|thumb|ផែនទីខេត្តសៀមរាបជាប់នឹងបឹងទន្លេសាប]] ភ្នំនៅក្នុងក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ របស់[[ខេត្តសៀមរាប]]មានចំនួនសរុបប្រមាណ ៤១ ភ្នំហើយមានភ្នំជាច្រើនទៀតដែលមិនបានទៅដល់ចំណែកភ្នំមួយចំនួននៅតាមបណ្តាក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ នោះមានវត្តនៅពីលើនិងមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើនដែលនៅសល់តាំងពីសម័យសង្គ្រាមព្រមទាំងមានរមណីយដ្ឋានធម្មជាតិមួយចំនួនដែលនៅជាប់ជើងភ្នំកំពុងទាក់ទាញភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិដែលបានចូលមកទស្សនានៅលើទឹកដីប្រវត្តិសាស្ត្រនៃខេត្តសៀមរាប។ហើយមានផ្ទះប្រជាពលរដ្ឋដែលរស់នៅជិតជើងភ្នំទាំងនោះដែលប្រកបមុខរបរលក់ដូរនិងធ្វើស្រែចម្ការគ្រាន់បានចំណូលយកមកចិញ្ចឹមក្នុងក្រុមគ្រួសារចៀសវាងចេញទៅធ្វើចំណាកស្រុកនៅក្រៅប្រទេសផងដែរ។តាមរបាយការណ៍ពីអធិការក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ បានរៀបរាប់ប្រាប់ឲ្យដឹងអំពីភ្នំនីមួយៗរបស់ក្រុង-ស្រុកថាភ្នំចំនួន ៤១ ភ្នំនៅខេត្តសៀមរាបនោះមានដូចជា ៖ * [[ក្រុងសៀមរាប]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺ[[ភ្នំក្រោម]]មានប្រាង្គប្រាសាទបុរាណនៅលើកំពូលភ្នំមានវត្តអារាមនៅលើកំពូលភ្នំនិងមានវត្តនៅតាមចំរ៉ាក់ជើងភ្នំក្រោមហើយមានផ្សារលក់ដូរព្រមទាំងមានទេសភាពស្រស់បំព្រងមើលពីលើភ្នំមកគួរឲ្យទាក់ទាញអារម្មណ៍ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិផងដែរហើយដែលបាននាំគ្នាបើកឡានជិះម៉ូតូកង់ឡើងទៅដល់កំពូលភ្នំដើម្បីថតផ្តិតយករូបភាពពីលើកំពូលភ្នំទៅ[[បឹងទន្លេសាប]]និងទេសភាពនៅជុំវិញបរិវេណជើងភ្នំផងដែរដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[សង្កាត់សៀមរាប]] [[ក្រុងសៀមរាប]] និង [[ភ្នំបាក់ខែង]]មានប្រាសាទបុរាណជាច្រើននៅលើកំពូលភ្នំដែលភ្ញៀវបរទេសនាំគ្នាឡើងទៅមើលថ្ងៃរះពេលព្រលឹមនៅពេលល្ងាចនាំគ្នាឡើងទៅមើលថ្ងៃលិចហើយនៅខាងក្រោមទល់មុខប្រាសាទមានអ្នកលក់ដូរជាច្រើនស្ថិតនៅក្នុង[[ភូមិត្រពាំងសេះ]] [[សង្កាត់គោកចក]] [[ក្រុងសៀមរាប]]។ * [[ស្រុកជីក្រែង]] មានភ្នំចំនួន ០៧ ភ្នំគឺភ្នំរ៉ុន ភ្នំពើង ភ្នំបាក់រទេះមានវត្តនៅពីលើ ភ្នំក្បាលខ្មោច ភ្នំអាចម៍ស្រមោច ភ្នំខ្ទុំ និង ភ្នំល្អាង មានទីតាំងជាប់នឹងព្រំប្រទល់[[ស្រុកគូលែន]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]]ហើយភ្នំទាំង ០៧ នោះគឺស្ថិតនៅក្នុងភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំខ្វាវ]] [[ស្រុកជីក្រែង]]។ * [[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]]មានភ្នំចំនួន ០២ គឺភ្នំចង្ហា និង ភ្នំកង្ហិតស្ថិតនៅក្នុងភូមិស្រាស្ត្រ[[ឃុំពពេល (ស្រុកសូទ្រនិគម)|ឃុំពពែល]] [[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូត្រនិគម]]។ * [[ស្រុកស្វាយលើ]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺ[[ភ្នំគូលែន]]មានវត្តនៅលើកំពូលភ្នំគឺព្រះអង្គធំនិងមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើនព្រមទាំងមានរមណីយដ្ឋានថែមទៀតផងដែរ ភ្នំរាមមានព្រៃសហគមន៍ ភ្នំទំពូងនៅមានគ្រឹះថ្មប្រាសាទបុរាណដែលនៅសេសសល់ពីសង្គ្រាមហើយភ្នំទាំង ០៣ នេះមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុងភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំស្វាយលើ]] ភ្នំតាវ៉ាស្ថិតនៅភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំតាសៀម]] និង ភ្នំខ្យងស្ថិតនៅ[[ឃុំកន្ទួត]]។ * [[ស្រុកស្រីស្នំ]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺភ្នំតាស ភ្នំតាប៉ែន ភ្នំធំ ភ្នំព្រះច្បារ និង ភ្នំមហាឥសី ពុំមានវត្តឬប្រាសាទបុរាណនៅទីនោះឡើយដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅស្លែងស្ពាន[[ស្រុកស្រីស្នំ]]។ * [[ស្រុកអង្គរធំ]]មានភ្នំចំនួន ០៤ ភ្នំគឺភ្នំដីស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំលាងដៃ]] ភ្នំឆ្កែកូនមានវត្តនៅពីលើ ភ្នំតាទូស ស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំពាក់ស្នែង]] និង ភ្នំកងរីមានវត្តនៅពីលើហើយមានប្រាសាទបុរាណបាក់បែកផងដែរដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំជប់តាត្រាវ]]និងមានភ្នំជាច្រើនទៀតដែលយើងទៅមិនដល់។ * [[ស្រុកអង្គរជុំ]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺភ្នំពើងតានន់ដែលមានសម្រស់ទេសភាពស្រស់ស្អាតជារមណីយដ្ឋានទេសចរណ៍ធម្មជាតិដែលមានទីតាំងភូមិសាស្ត្រស្ថិតក្នុង[[ភូមិគោកដូង]] [[ឃុំគោកដូង]] [[ស្រុកអង្គរជុំ]]ដែលមានចម្ងាយប្រមាណជាង ៧០ គីឡូម៉ែត្រ ពី[[ក្រុងសៀមរាប|ទីរួមខេត្តសៀមរាប]]តាមផ្លូវទៅផ្សារពាក់ស្នែង និង ភ្នំម្រេចស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំគោកដូង]] [[ស្រុកអង្គរជុំ]]។ * [[ស្រុកវ៉ារិន]] មានភ្នំចំនួន ០៤ ភ្នំគឺភ្នំចង្ក្រានរយមានវត្តនៅពីលើហើយមានរមណីយដ្ឋានទឹកធ្លាក់ដែលមើលទៅគួរជាទីគយគន់ផងដែរស្ថិតនៅ[[ឃុំស្វាយស|ឃុំស្វាយសរ]] ភ្នំសង្កែ ភ្នំបាយដុតស្ថិតនៅ[[ឃុំល្វាក្រាំង|ឃុំល្វាវក្រាំង]] និង ភ្នំអាជ្ញារាមស្ថិតនៅ[[ឃុំប្រាសាទ]]។ * [[ស្រុកក្រឡាញ់]]មានភ្នំចំនួន ០១ ភ្នំគឺភ្នំទ្រង់បាតដែលមានប្រាសាទតូចៗនិងមានអាស្រមនៅពីលើផងដែរមានភូមិសាស្ត្រស្ថិតនៅ[[ភូមិភ្នំទ្រង់បាត]] [[ឃុំកំពង់ថ្កូវ]] [[ស្រុកក្រឡាញ់]]។ * [[ស្រុកពួក]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺភ្នំរ៉ូងមានវត្តនៅពីលើស្ថិតនៅ[[ភូមិដូនកែវ]] និង ភ្នំដីដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅជាប់[[បឹងទន្លេសាប]]។ * [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺភ្នំដីស្ថិតនៅ[[ឃុំខ្នារសណ្តាយ]] ភ្នំហប់មានវត្តនៅពីលើស្ថិតនៅ[[ឃុំខ្នារសណ្តាយ]] ភ្នំក្បាលស្ពានមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើននិងមានរមណីយដ្ឋានផងដែរស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំឃុនរាម]] ភ្នំទេវៈស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំរំចេក]] និង [[ភ្នំគូលែន]]ជាប់ចំរ៉ាក់ជើងភ្នំស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំត្បែង]]ហើយក៏ជាភ្នំមួយដែលជាប់ពាក់កណ្តាលម្ខាងម្នាក់ នឹង[[ស្រុកស្វាយលើ]]ផងដែរ។ * [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]]មានតែប្រាសាទបុរាណជាច្រើនដូចជា[[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទព្រះគោ]] [[ប្រាសាទលលៃ]] [[ប្រាសាទចៅស្រីវិបុលកេរ្តិ៍]] ជាដើមហើយនៅមានវត្តចាស់ៗដល់បច្ចុប្បន្នហៅថាវត្តត្រាច។ *[[ក្រុងរុនតាឯក]]មានភ្នំចំនួន ០១ ភ្នំគឺភ្នំបូកមានវត្តនិងប្រាសាទបុរាណនៅពីលើស្ថិតនៅ[[សង្កាត់រុនតាឯក]] [[ក្រុងរុនតាឯក]]។ == រដ្ឋបាល == ខេត្តសៀមរាប ចែកចេញជា ១២​ ក្រុង/ស្រុក ១០០ សង្កាត់/ ឃុំ និង ៩០៧ ភូមិ<ref>{{Cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |title=ច្បាប់ចម្លងប័ណ្ណសារ |access-date=2008-08-29 |archivedate=2009-04-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090416005213/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |url-status=dead }}</ref>៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដក្រុងនិងស្រុក ! ក្រុងនិងស្រុក ! ឈ្មោះក្រុងនិងស្រុកជាអក្សរឡាតាំង ! ផែនទីក្រុងនិងស្រុក |- | ១៧០១ | [[ស្រុកអង្គរជុំ]] | Angkor Chum |[[File:1701 Angkor Chum District.svg|thumb]] |- | ១៧០២ | [[ស្រុកអង្គរធំ]] | Angkor Thum |[[File:1702 Angkor Thum District.svg|thumb]] |- | ១៧០៣ | [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]] | Banteay Srei |[[File:1703 Banteay Srei District.svg|thumb]] |- | ១៧០៤ | [[ស្រុកជីក្រែង]] | Chi Kraeng |[[File:1704 Chi Kraeng District.svg|thumb]] |- | ១៧០៦ | [[ស្រុកក្រឡាញ់]] | Kralanh |[[File:1706 Kralanh District.svg|thumb]] |- | ១៧០៧ | [[ស្រុកពួក]] | Puok |[[File:1707 Puok District.svg|thumb]] |- | ១៧០៩ | [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]] | Prasat Bakong |[[File:1709 Prasat Bakong District.svg|thumb]] |- | ១៧១០ | [[ក្រុងសៀមរាប]] | Siem Reab |[[File:1710 Siem Reap Municipality.svg|thumb]] |- | ១៧១១ | [[ស្រុកសូត្រនិគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]] | Soutr Nikom |[[File:1711 Soutr Nikom District.svg|thumb]] |- | ១៧១២ | [[ស្រុកស្រីស្នំ]] | Srei Snam |[[File:1712 Srei Snam District.svg|thumb]] |- | ១៧១៣ | [[ស្រុកស្វាយលើ]] | Svay Leu |[[File:1713 Svay Leu District.svg|thumb]] |- | ១៧១៤ | [[ស្រុកវ៉ារិន]] | Varin |[[File:1714 Varin District.svg|thumb]] |- | ១៧១៥ | [[ក្រុងរុនតាឯក]] | Run Ta Ek |- |} == អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិ == '''[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាបអង្គរ|អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប]]''' គឺជាអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិដែលបម្រើឲ្យខេត្តសៀមរាបទឹកដីអង្គរវាមានទីតាំងស្ថិតនៅ[[សង្កាត់ទឹកវិល]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។វាត្រូវបានបើកដំណើរការនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៣២ និងបានបិទទៅវិញនៅក្នុងឆ្នាំ ២០២៣ នៅពេលដែលបើកដំណើរការអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរជាផ្លូវការ។វាជាអាកាសយានដ្ឋានដែលមមាញឹកជាងគេទី ០២ នៅ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]បន្ទាប់ពី[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិភ្នំពេញ]]។ '''[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ|អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ]]''' គឺជាអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិដែលមានទីតាំងនៅ[[ស្រុកសូទ្រនិគម]] និង [[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]]ដែលបម្រើឲ្យ[[ក្រុងសៀមរាប]] [[ប្រទេសកម្ពុជា]]ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅចម្ងាយប្រមាណ ១៨ គីឡូម៉ែត្រភាគឦសាន[[ឃុំដំដែក]] [[ស្រុកសូទ្រនិគម]] ៤០ គីឡូម៉ែត្រខាងកើត[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] និង ៥០ គីឡូម៉ែត្រខាងកើត[[ក្រុងសៀមរាប]]។អាកាសយានដ្ឋានសៀមរាប-អង្គរ គ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដី ៧០០ ហិកតានិងមានផ្លូវរត់ប្រវែង ៣៦០០ ម៉ែត្រ។ == តំបន់ទេសចរណ៍ខេត្តសៀមរាប== តាមប្រវត្តិសាស្ដ្រទឹកដីខេត្តសៀមរាបជាតំបន់រាជធានីរបស់[[ចក្រភពខ្មែរ]]អំឡុងពីសតវត្សរ៍ទី ០៩ ដល់សតវត្សរ៍ទី ១៣។ដោយសារមូលហេតុខាងលើនេះហើយទើបរហូតមកទល់បច្ចុប្បន្ននេះគេនៅឃើញមានសំណង់ប្រាសាទបុរាណយ៉ាងច្រើននៅពាសពេញទឹកដីដ៏បវរនៃខេត្តសៀមរាបនេះ។ប្រាសាទទាំងឡាយនៅតំបន់អង្គរដែលមានឈ្មោះល្បីទូទាំងពិភពលោកគឺស្ថិតនៅប៉ែកពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]នៅក្នុងខេត្តសៀមរាបដែលគ្របដណ្តប់ដោយផ្ទៃក្រលា ៦០០ គ.មការ៉េ។សព្វថ្ងៃប្រាសាទចំនួនត្រូវបានរកឃើញជាបន្តបន្ទាប់។ប្រាសាទទាំងឡាយត្រូវបានកសាងឡើងរវាងសតវត្សរ៍ទី ៩ និងទី ១៣។កម្មវិធីកសាងឥតឈប់ឈរត្រូវបានប្រកាន់ខ្ជាប់ដោយព្រះរាជាខ្មែរជាបន្តបន្ទាប់ដែលអាចប្រៀបធៀបបានទៅនឹងសំណង់ប្រាសាទពីរ៉ាមីតដែលកសាងដោយ[[ព្រះចៅផារ៉ាអុង]]និងសំណង់ប្រាសាទដទៃទៀតនៅក្នុង[[អេហ្ស៊ីប|ប្រទេសអេហ្សីប]]។ព្រះរាជា[[ខ្មែរ]]បានសាងសង់ប្រាសាទទាំងនេះដោយប្រើកម្លាំងកម្មករយ៉ាងច្រើនតាមការប៉ាន់ស្មានការធ្វើសំណង់ថ្មីនីមួយៗអាចប្រើមនុស្សប្រហែល ៧៥០០០០ នាក់ក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១២ និង ១៣ ។ទោះបីជាបន្សល់ទុកនូវប្រាសាទជាច្រើនក៏ដោយសព្វថ្ងៃនេះគឺមានភស្តុតាងបន្តិចបន្តួចប៉ុណ្ណោះចំពោះមនុស្សដែលមករស់នៅពិតប្រាកដនៅទីក្រុងដ៏ចំណាស់មួយនេះកាលពីអតីតកាល។អ្នកធ្វើដំណើរ[[ព័រទុយហ្គាល់|ជនជាតិព័រទុយហ្គាល់]]ត្រូវបានគេជឿថាជាជនជាតិបស្ចឹមប្រទេសដំបូងគេដែលបានសម្លឹងមិនដាក់ភ្នែកទៅលើភាពអស្ចារ្យនៃ[[ប្រាសាទអង្គរ]]នៅពេលទៅទស្សនាក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១៦។ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយកិត្តិយសធំបំផុតចំពោះការរកឃើញ[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏អស្ចារ្យបានធ្លាក់ទៅអ្នកភូមិសាស្ដ្រ[[បារាំង|ជនជាតិបារាំង]]ឈ្មោះ '''ហង់រី មូហូត (Henri Mouhot)'''​ ដែលបានមកទស្សនា[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦០ ដែលបានតម្កល់ទុកនូវឯកសារនៅឯ[[ទីក្រុងប៉ារីស]]ក្រោយមរណភាពនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៨។ក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១៩ និង ២០ បេសកកម្មរបស់[[បារាំង]]ជាច្រើនបានមកទស្សនាប្រាសាទបុរាណនិងធ្វើការកាប់ឆ្ការសម្អាតព្រៃពីប្រាសាទហើយបានប្រមូលនូវឯកសារបានយ៉ាងច្រើន។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៧ [[សៀម|ប្រទេសសៀម]]បានប្រគល់ទឹកដីអង្គរមកឲ្យ[[ខ្មែរ]]គ្រប់គ្រងវិញដោយសារ[[បារាំង]]គាបសង្កត់ខ្លាំងពេកហើយនៅក្នុងនោះបាននាំមកនូវភ្ញៀវទេសចរឲ្យមកទស្សនា[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ជាលើកដំបូងនៅលើទឹកដីអង្គរ។ភ្ញៀវទេសចរអាចជ្រើសរើសទស្សនាតាមវង់តូចដែលរួមមានទីក្រុងដ៏ល្បីល្បាញរបស់ព្រះរាជាគឺអង្គរធំនិងអង្គរតូចដែលមានប្រាសាទជាច្រើនដូចជា[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]] [[ស្រះស្រង់]]និងរមណីយដ្ឋានជាច្រើនទៀត។ភ្ញៀវទេសចរអាចបន្តដំណើរទៅទស្សនានៅវង់ធំនោះគេនឹងបានឃើញប្រាសាទមួយចំនួនផ្សេងទៀតនិង[[បារាយណ៍]]នៅ[[សម័យអង្គរ]]។ប្រសិនបើមានពេលវេលាភ្ញៀវទេសចរអាចទៅទស្សនាប្រាសាទល្បីល្បាញផ្សេងទៀតដូចជា[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទលលៃ]] ជាដើមដែលស្ថិតនៅឆ្ងាយពីប្រាសាទនៅតំបន់អង្គរបន្តិច។ ==ឯកសារពិគ្រោះ== {{reflist|1}} {{Geographic location |Centre = ខេត្តសៀមរាប |North = [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ]] |Northeast = [[ខេត្តព្រះវិហារ]] |East = |Southeast = [[ខេត្តកំពង់ធំ]] |South = [[ខេត្តពោធិ៍សាត់]] |Southwest = [[ខេត្តបាត់ដំបង]] |West = [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] |Northwest = }} {{ខេត្តសៀមរាប}} {{ខេត្តក្រុងខ្មែរ}} [[Category:ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[Category:ខេត្តក្រុងខ្មែរ|សៀមរាប]] op3f6s1ebtpg5jbzg6tqziy87730lo5 321454 321453 2025-06-03T17:14:54Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321454 wikitext text/x-wiki '''ខេត្តសៀមរាប''' គឺជាខេត្តមួយដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅភាគពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]និងនៅក្បែរ[[បឹងទន្លេសាប]]។ទីរួមខេត្តរបស់ខេត្តសៀមរាបគឺ[[ក្រុងសៀមរាប]]និង[[ក្រុងរុនតាឯក]]។ខេត្តសៀមរាបត្រូវបានដាក់ឈ្មោះបែបនេះគឺដើម្បីរំលឹកដល់ជ័យជម្នះរបស់កងទ័ព[[ខ្មែរ]]វាយឈ្នះលើកងទ័ព[[សៀម]]នៅ[[លង្វែក|សម័យលង្វែក]]ក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១៦។សព្វថ្ងៃខេត្តសៀមរាបត្រូវបានគេស្គាល់ទូទាំងពិភពលោកថាជាទីតាំងនៃ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏ល្បីល្បាញ។ខេត្តនេះជាតំបន់ទេសចរណ៍ដ៍សំខាន់របស់[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ដោយសារខេត្តនេះមាន[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏ល្បីល្បាញនិងប្រាសាទបុរាណដទៃទៀតជាច្រើន។ថ្មីៗនេះក្រុងសៀមរាបកំពុងប្រែក្លាយរូបរាងជាក្រុងទំនើបតាមរយៈកំណើនសណ្ឋាគារ ភោជនីយដ្ឋាន ហាងលក់ទំនិញ ជាដើមដែលបម្រើឲ្យវិស័យទេសចរណ៍។រមណីយដ្ឋានបុរាណផ្សេងទៀតដែលនៅក្នុងក្រុងសៀមរាបនិងក្រៅក្រុងមាន[[អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទភ្នំបាខែង]] [[ប្រាសាទបក្សីចាំក្រុង]] [[ប្រាសាទបាពួន]] [[ប្រាសាទភិមានអាកាស]] [[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះប៉ាលីឡៃ|ប្រាសាទព្រះបាលីឡៃ]] [[ប្រាសាទតានៃ]] [[ប្រាសាទតាសោម]] [[ប្រាសាទតាកែវ]] [[ប្រាសាទធម្មនន្ទ]] [[ប្រាសាទព្រះគោ]] [[ប្រាសាទព្រះពិធូរ]] [[ប្រាសាទនាគព័ន្ធ]] ​[[ប្រាសាទសួព្រ័ត|ប្រាសាទសួព្រ័ត្រ]] [[ប្រាសាទបី]] [[ប្រាសាទព្រហ្មកិល]] [[ប្រាសាទរោងរមុង|ប្រាសាទរោងល្មុង]] [[ប្រាសាទតុប]] [[ប្រាសាទក្រវាន់|ប្រាសាទក្រវ៉ាន់]] [[ប្រាសាទថ្មបាយក្អែក]] [[ប្រាសាទបន្ទាយសំរែ]] [[ប្រាសាទបន្ទាយក្តី]] [[ប្រាសាទក្រោលគោ]] [[ប្រាសាទភ្នំក្រោម]] [[ប្រាសាទភ្នំបូក]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទលលៃ]] [[ប្រាសាទមេបុណ្យខាងលិច]] [[ប្រាសាទមេបុណ្យខាងកើត]] [[ប្រាសាទទេពប្រណម]] [[ប្រាសាទទទឹងថ្ងៃ]] [[ប្រាសាទព្រៃមន្ទីរ]] [[ប្រាសាទព្រៃក្មេង]] [[ប្រាសាទបាតជុំ]] [[ប្រាសាទគោកត្រាង]] [[ប្រាសាទត្រពាំងផុង]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទលាក់នាង]] [[ប្រាសាទចៅសាយទេវតា]] [[ប្រាសាទប្រែរូប]] [[លានស្តេចគំលង់]] [[លានជល់ដំរី]] [[ប្រាសាទអកយំ]] [[ប្រាសាទគោគពោធិ|ប្រាសាទគោគពោធិ៍]] [[ប្រាសាទគោកគ្រញូង]] [[ប្រាសាទចៅស្រីវិបុលកេរ្តិ៍]] [[ប្រាសាទត្រពាំងខ្យង]] [[ប្រាសាទផ្ទី]] [[ប្រាសាទទន្លេស្ងួត]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទព្រៃប្រាសាទ]] និង ប្រាសាទរាប់រយផ្សេងទៀត។តំបន់អង្គរត្រូវបានរងនូវការលុកលុយជាច្រើនដងពីពួក[[សៀម]]ហើយទីបំផុត[[ក្រុងអង្គរ|រាជធានីអង្គរ]]ត្រូវបានបោះបង់ចោលនៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១។គួររំលឹកផងដែរថារាជធានីរបស់[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]ត្រូវបានប្តូរពីអង្គរទៅ[[សម័យកាលចតុមុខ|រាជធានីចតុមុខ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣២ រួចបន្តទៅ[[លង្វែក|រាជធានីលង្វែក]] និង [[រាជធានីឧដុង្គមានជ័យ|រាជធានីឧដុង្គ]] ហើយត្រឡប់ទៅ[[សម័យកាលចតុមុខ|រាជធានីចតុមុខ]]វិញនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៦។ជនជាតិបទេសដែលបានមកដល់[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]មុនគេគឺអ្នករុករកជនជាតិបារាំង'''លោក [[ហង់រី មូហូ]]'''នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦០ (នាសម័យលង្វែកសតវត្សរ៍ទី ១៦ ក៏មានជនបរទេសខាងបស្ចឹមលោកក៏បានមកមើល[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]រួចមកហើយដែរ)<ref>ដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅជនជាតិខ្មែរសតវត្សទី១៥-១៩៥៣ (ភាគទី២)</ref>។តំបន់សៀមរាបអង្គរគឺជាគោលដៅចម្បងសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរទូទាំងពិភពលោកហើយក៏ជាតំបន់ដែលសម្បូរទៅដោយសំណង់ប្រាសាទបុរាណតូចធំជាច្រើនអនែកដែលជាទីស្ថានរបស់ពពួកអាទិទេពទាំងឡាយទាំងពួងផងដែរ។ {{Infobox settlement | name = ខេត្តសៀមរាប | native_name = Siem Reap Province | native_name_lang = khm<!-- ISO 639-2 code --> | settlement_type = [[ខេត្តនៃកម្ពុជា|ខេត្ត]] | image_skyline = D'Angkor.jpg | image_caption = ទិដ្ឋភាពនៃប្រាសាទអង្គរវត្តនាពេលរសៀល | image_flag = | image_seal = | image_shield = | nickname = ទីក្រុងអង្គរ | motto = | image_map = Cambodia Siem Reap locator map.svg | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តសៀមរាប | pushpin_map = | pushpin_label_position = | pushpin_map_caption = Location of Siem Reap in Cambodia | coordinates_type = type:adm1st_region:KH | coordinates_display = title | coordinates_footnotes = | subdivision_type = [[List of sovereign states|ប្រទេស]] | subdivision_name = {{CAM}} | established_title = | established_date = | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = [[ក្រុងសៀមរាប]] និង [[ក្រុងរុនតាឯក]] | leader_party = | leader_title = គណៈអភិបាល​ខេត្ត | leader_name = ប្រាក់ សោភ័ណ | area_footnotes = | area_total_km2 = 10299 | area_rank = ១០ | area_note = | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = <ref name=census2019>{{Cite web|url=http://nis.gov.kh/nis/Census2019/Final%20General%20Population%20Census%202019-English.pdf|title=General Population Census of the Kingdom of Cambodia 2019 – Final Results|publisher=[[Ministry of Planning (Cambodia)|Ministry of Planning]]|work=National Institute of Statistics|date=26 January 2021|access-date=3 February 2021}}</ref> | population_total = ១,១១៤,៦១៦ នាក់ | population_rank = ០៤ | population_as_of = | population_density_km2 = ៩៨ | population_density_rank = ១៣ | population_demonym = | population_note = | blank_name_sec1 = ក្រុង និង ស្រុក | blank_info_sec1 = ១២ | blank1_name_sec1 = សង្កាត់ និង ឃុំ | blank1_info_sec1 = ១០០ | blank2_name_sec1 = ភូមិ | blank2_info_sec1 = ៩០៧ | timezone1 = [[:en:Time in Cambodia|ICT]] | utc_offset = +០៧:០០ | postal_code_type = លេខកូដប្រៃសណីយ៍ | postal_code = ១៧០១០១ -១៧១២១២ | area_code_type = លេខកូដតំបន់ | area_code = ០៦៣ | iso_code = KH-១៧ | website = {{URL|www.siemreap.gov.kh}} | footnotes = }} ខេត្តសៀមរាប គឺជា​ខេត្ត​ធំ​ទី ​១០ ​នៅក្នុង​[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេស​កម្ពុជា]]។ចំនួនប្រជាជននៅក្នុងខេត្តនេះកើនឡើងដល់ខ្ទង់លាននាក់ហើយជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ជាខេត្តដែលមានប្រជាជនច្រើនជាងគេបំផុតរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។មួយផ្នែកធំនៃព្រំដែនភាគខាងត្បូងនៃខេត្តសៀមរាបជាប់នឹង[[បឹងទន្លេសាប]]ដូច្នេះហើយបានជាខេត្តសៀមរាបជាខេត្តមួយក្នុងចំណោមខេត្តទាំង ០៩ ដែលបង្កើតបានជាតំបន់[[ទន់បម្រុងជីវមណ្ឌលបឹងទន្លេសាប]]។នាពេលបច្ចុប្បន្នខេត្តនេះត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាទីតាំងនៃប្រាសាទអង្គរដែលជាតំបន់បេតិកភណ្ឌពិភពលោករបស់[[យូណេស្កូ|អង្គការយូណេស្កូ]]និងជាអច្ឆរិយវត្ថុរបស់ពិភពលោកផងដែរ។ហើយក៏ជាទីតាំងប្រាសាទល្បាញល្បីៗជាច្រើនទៀតក្រៅពី[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដូចជា[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]]និងប្រាសាទនានាផ្សេងទៀតដែលជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌរបស់[[អង្គការយូណេស្កូ]]ផងដែរ។[[ឧទ្យានជាតិភ្នំគូលែន]]គឺជារមណីយដ្ឋានប្រវត្តិសាស្ត្រនិងធម្មជាតិល្បីល្បាញមួយដែលជាទីពេញនិយមសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិទៅទស្សនាកម្សាន្តមិនអាចរំលងបាន។ == ឈ្មោះនៃខេត្ត == ខេត្តសៀមរាបជាអតីតខេត្ត[[ខ្មែរ]]មួយឈ្មោះថា'''[[ខេត្តមហានគរ]]'''។ការប្ដូរឈ្មោះជាខេត្តសៀមរាបនេះក្នុងរជ្ជកាល[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៣០ គ.ស(តាមពង្សាវតា)មូលហេតុបានជាផ្លាស់ប្ដូរឈ្មោះខេត្តនេះបានបញ្ជាក់ថានៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៣០ គ.ស ស្ដេច[[ខេត្តព្រះនគរស្រីអយុធ្យា|អយុធ្យា]]បានបញ្ជាឲ្យកងទ័ពខ្លួនវាយលុក[[កម្ពុជា]]នៅ[[ខេត្តមហានគរ]]ដើម្បីបង្ក្រាបការមិនចុះញ៉មរបស់[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]។ទ័ពសៀមដណ្ដើម[[ខេត្តមហានគរ]]មួយរយៈហើយមេដឹកនាំបានទៅទស្សនាប្រាសាទគួរឲ្យយ៉ាងស្ងប់ស្ងែង។បន្ទាប់មកទ័ពស្ដេច[[សៀម]]នេះបានជួបនឹងទ័ពស្ដេច[[ខ្មែរ]]នៅតំបន់អង្គរហើយបានប្រយុទ្ធគ្នាធ្វើឲ្យកងទ័ព[[សៀម]]ទទួលបរាជ័យយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។ក្រោយពីទទួលបានជ័យជំនះមក[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទចន្ទរាជា]]បានបរិញ្ញាតិ្តឲ្យប្ដូរឈ្មោះ[[ខេត្តមហានគរ]]នេះទៅជាខេត្តសៀមរាបវិញដែលមានន័យថា ''"ទ័ពសៀមត្រូវបង្ក្រាបឲ្យរាប"'' នៅទីនេះ។ អ្នក​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៃ​[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេស​កម្ពុជា]]បាន​ពន្យល់​ប្រហាក់​ប្រហែល​គ្នា​ថាពាក្យ '''សៀម''' គឺ​ទាក់ទង​នឹង​ជាតិសាសន៍មួយដែល​បច្ចុប្បន្ន​បាន​ប្រែ​ឈ្មោះ​ទៅ​ជា​ '''ថៃ''' ទៅ​ហើយ។រីឯ​ពាក្យ​ថា '''រាប''' គឺ​មាន​ន័យ​ថា '''ចាញ់ខ្លបខ្លាច'''។ អនុ​ប្រធាន​ផ្នែក​​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៃ​[[សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ|សាកលវិទ្យាល័យ​ភូមិន្ទ​ភ្នំពេញ]]និង​ជា​សាស្ត្រាចារ្យ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៅ​[[សាកលវិទ្យាល័យបញ្ញាសាស្ត្រកម្ពុជា|សាកលវិទ្យាល័យ​បញ្ញា​សាស្ត្រ​កម្ពុជា]]លោក '''សំបូរ មាណ្ណារ៉ា''' បាន​ពន្យល់​ថាចាប់​ពី​សតវត្ស​រ៍ទី ​៩ និង​ទី​ ១០ នៃ​គ្រិស្ត​សករាជខេត្ត​សៀមរាបត្រូវបានគេ​​ប្រើ​ឈ្មោះ​ជា​​[[យសោធរបុរះ|ទីក្រុងយសោធបុរៈ]]ដោយសារ​តែ​ព្រះ​មហាក្សត្រ​ខ្មែរ​ព្រះនាម[[យសោវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទយសោ​វរ្ម័ន​ទី​ ១]] ជាអ្នកបាន​កសាង។ក៏ប៉ុន្តែ​ក្រោយ​មកត្រូវ​បាន​គេ​ហៅ​ថា[[អាណាចក្រខ្មែរ|អាណាចក្រ​អង្គរ]]វិញ។នៅ​ក្នុង​រជ្ជកាល​នៃ​ព្រះរាជា​ក្រោយៗ​មកទៀតដែល​បានផ្លាស់​ប្ដូរ​រាជធានី​ទៅ​តាំង​នៅ​ភាគ​ខាង​ត្បូងនិង​[[​ទួល​បាសាន|ទួល​បាសាន]]រហូត​ដល់​[[ភ្នំពេញ|ចតុមុខ]]ជាដើមគឺ​[[ក្រុងអង្គរ|ទីក្រុង​អង្គរ]]ត្រូវ​បាន​បោះ​បង់​ចោល​មួយ​រយៈ។ជាច្រើន​ឆ្នាំ​ក្រោយ​មកទើប​មាន​ការ​ចាប់​ផ្ដើម​គ្រប់គ្រង​​ជារាជធានី​នេះឡើង​វិញ។ លោក​សាស្ត្រាចារ្យ '''សំបូរ មាណ្ណារ៉ា''' បាន​ពន្យល់​ទៀត​ថាបន្ទាប់​ពី​មាន​ការ​គ្រប់គ្រង​ជា​រដ្ឋបាល​ឡើង​វិញ​នោះគឺ​តំបន់​អង្គរ​ត្រូវ​បាន​ទ័ព​[[សៀម]]នៃ​[[អាណាចក្រអយុធ្យា|នគរ​ស្រីអយុធ្យា]]ចូល​មក​លុកលុយ​ជា​ច្រើន​លើកចាប់​តាំង​ពី​សតវត្ស​រ៍ទី​ ១៤ នៃ​គ្រិស្ត​សករាជ។នៅ​ក្នុង​សតវត្ស​រ៍ទី​ ១៥ ដល់ ១៦ មាន​ព្រះមហាក្សត្រ​[[ខ្មែរ]]​មួយ​អង្គ​ព្រះនាម[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បាន​ធ្វើ​ចម្បាំង​ជាមួយកង​ទ័ព​[[សៀម]]ដើម្បី​បណ្ដេញឲ្យពួក[[សៀម]]ចេញ​ពី​តំបន់​អង្គរ។នៅក្នុង​ការ​ធ្វើ​សង្គ្រាម​កាល​នោះគឺកងទ័ព[[ខ្មែរ]]ទទួលបានជោគជ័យយ៉ាងធំំធេងហើយ​ពាក្យ​ថា '''សៀមរាប (អានថា:សៀមម៉ារាប)''' គឺ​ត្រូវ​បាន​គេ​ដាក់​ឈ្មោះបន្ទាប់​ពី​ជ័យ​ជម្នះ​របស់​កងទ័ព​[[ខ្មែរ]]លើពួក[[សៀម]]៖ ''«ពាក្យ​ថា សៀមរាប គឺ​មាន​ន័យ​ថា សៀមបាន​ខ្លបខ្លាច​លោក បាន​ចាញ់​លោក បាន​អស់​ឫទ្ធានុភាព ចាញ់រាបដលដី។ដូច្នេះគេ​ឲ្យឈ្មោះ​ថាតំបន់​សៀមរាបនេះ​ជា​ទស្សនៈ​របស់​ជាតិ​ខ្មែររបស់​អ្នក​ដែល​បាន​លើក​ឡើង​ក្នុង​ដំណែល​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នេះ​ផង​ដែរ។ចំណុច​នេះ​ហើយបានជា​ចាប់​ផ្ដើម​មាន​ពាក្យ​ថា សៀមរាប»''។ ការ​អធិប្បាយ​របស់​លោក​សាស្ត្រាចារ្យ '''សំបូរ មាណ្ណារ៉ា''' នេះគឺ​ដូច​គ្នា​នឹង​អ្នក​ស្រាវជ្រាវ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​[[ខ្មែរ]]​ផ្សេង​ទៀតផងដែរ។ សៀវភៅ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​[[ខ្មែរ]]​សង្ខេប​មួយដែល​សរសេរ​ដោយលោក '''នួន សុធិមន្ត''' ដែល​បច្ចុប្បន្ន​ជា​មន្ត្រី​រាជការ​នៅ​ទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីបាន​អធិប្បាយ​ថានៅ​ក្នុងឆ្នាំ​ ១៥២៥ ព្រះ​មហាក្សត្រ​[[ខ្មែរ]]​ព្រះនាម[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទ​រាជា]]​បាន​វាយ​បង្ក្រាប​កងទ័ព​[[សៀម]]ដែល​ឈ្លាន​ពានឲ្យបរាជ័យ​យ៉ាងអាម៉ាស់នៅ​តំបន់​អង្គរ។ដូច្នេះ​ហើយបាន​ជា​ព្រះអង្គបាន​ដាក់​ឈ្មោះ​ថា [[សៀមរាប]] គឺ​មាន​ន័យ​ថា '''ទ័ព​សៀមចាញ់​រាប​ដូចជា​កន្ទេល ឬ ទ័ពសៀមចាញ់រាបដល់ដី'''។ បច្ចុប្បន្ន​នេះ[[ខេត្ត​សៀមរាប]]មិន​ត្រឹម​តែ​ជា​និមិត្តរូប​នៃ​ជាតិ​[[ខ្មែរ]]​ប៉ុណ្ណោះ​ទេក៏ប៉ុន្តែវា​ក៏​កំពុង​នាំ​ប្រទេស​កម្ពុជាឲ្យទទួល​បាន​នាម​ថ្មី​មួយ​ទៀតគឺ​'''ព្រះរាជាណាចក្រ​អច្ឆរិយ'''ដោយសារ​តែ​ភាព​ល្បីល្បាញ​ខាង​វប្បធម៌​ប្រវត្តិសាស្ត្រ។<ref>{{Cite web |title=អត្ថន័យ​នៃ​ឈ្មោះ​ខេត្ត​សៀមរាប |url=https://www-rfa-org.cdn.ampproject.org/v/s/www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html/ampRFA?amp_gsa=1&amp_js_v=a9&usqp=mq331AQIUAKwASCAAgM=#amp_ct=1678937526295&amp_tf=%E1%9E%96%E1%9E%B8%20%251$s&aoh=16789375100149&referrer=https://www.google.com&ampshare=https://www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html |access-date=2023-03-16 |website=www-rfa-org.cdn.ampproject.org |archivedate=2023-03-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20230316035301/https://www-rfa-org.cdn.ampproject.org/v/s/www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html/ampRFA?amp_gsa=1&amp_js_v=a9&usqp=mq331AQIUAKwASCAAgM=#amp_ct=1678937526295&amp_tf=%E1%9E%96%E1%9E%B8%20%251$s&aoh=16789375100149&referrer=https://www.google.com&ampshare=https://www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html |url-status=dead }}</ref> == ប្រវត្តិសាស្ត្រ == === មុនសម័យអង្គរ === [[file:Phnom Kulen8.JPG|thumb|ភ្នំគូលែន(មហេន្ទ្របវ៌ត ឬ មហិន្រ្ទបព៌ត)]] [[File:Cascade de la rivière sacrée (Phnom Kulen) (6825025205).jpg|right|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_017_Vishnu_and_Lakshmi_(8583651131).jpg|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_020_Brahma_(8583620385).jpg|thumb]] [[File:Kbal_Spean,_sur_les_pentes_sud-ouest_du_mont_Kulen_(12).jpg|thumb]] [[File:LingamCambodge1.JPG|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_011_Lotuses_(8583641233).jpg|thumb]] [[File:LingamCambodge2.JPG|thumb]] [[ឯកសារ:2011-06-27-030 Phnom Kulen.jpg|រូបភាពតូច|នៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ ជាឆ្នាំដែលព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២ ប្រារព្ធពិធីទេវរាជនៅលើភ្នំគូលែន។ព្រះអង្គបានបើកស័ករាជថ្មីមួយដែលធ្វើអរិយធម៌វប្បធម៌ខ្មែររីកចម្រើនរុងរឿងនាសម័យមហានគរ]] អ្នកស្រាវជ្រាវខាងប្រវត្តិវិទ្យានិងបុរាណវិទ្យាជាច្រើនបានអះអាងថាប្រវត្តិសាស្រ្តនៃតំបន់សៀមរាបអង្គរបានចាប់ផ្តើមឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ នៃគ្រិស្តសករាជក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] ក្រោយពីព្រះមហាក្សត្រអង្គនេះបានយាងមកពី[[ឥណ្ឌូណេស៊ី|ប្រទេសជ្វា]]នៅក្នុងឆ្នាំ ៨០០ នៃគ្រិស្តសករាជ។តាមឯកសារខាងលើបានឲ្យដឹងថា[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] កាលនៅក្នុងដំណាក់កាលទី ២ ទ្រង់គង់នៅ '''ទីក្រុងឥន្រ្ទបុរៈ''' នៅ[[ខេត្តកំពង់ចាម]]បន្ទាប់មកទ្រង់គង់នៅលើ[[ភ្នំគូលែន]](មហិន្ទ្របព៌ត)និងចុងក្រោយបំផុតទ្រង់គង់នៅ '''[[ហរិហរាល័យ|ទីក្រុងហរិហរាល័យ ឬ ទីក្រុងរលួស]]''' ដែលជារាជធានីដើមនា[[សម័យអង្គរ]]។លោកបណ្ឌិត '''មីសែល ត្រាណេ''' បានមានប្រសាសន៍ឲ្យដឹងថាវប្បធម៌អង្គរបានផ្តើមឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ នៃគ្រិស្តសករាជគឺនៅពេលដែល[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] បានអភិសេកជាព្រះមហាក្សត្រនៅលើ[[ភ្នំគូលែន]](មហិន្រ្ទបព៌ត)។ការអភិសេករបស់ព្រះអង្គគឺឈរនៅលើមូលដ្ឋាននៃពិធីទេវរាជដែលបានផ្តល់ចំពោះព្រះអង្គនូវមហិទ្ធិប្ញទ្ធិដើម្បីធ្វើការបង្រួបបង្រួមជាតិ។ការអះអាងក៏បានបង្អាញឲ្យដឹងទៀតថាវប្បធម៌‌សម័យបុរេអង្គរ(មុនអង្គរ)គឺឯកសារមួយចំនួនបាន ផែ្អកតាមកំណត់ហេតុរបស់[[ចិន]]។ឯកសាររបស់គេបានសំអាងលើកំណត់ត្រាផងនិងស្ថាបត្យកម្មប្រាង្គប្រាសាទមួយចំនួនផង។រីឯព្រឹត្តិការណ៍ដែលគួរឲ្យកត់សម្គាល់ជាខ្លាំងមួយទៀតគឺក្នុងអំឡុង[[សម័យចេនឡា]]នៅលើទឹកដីបវរនៃខេត្តសៀមរាបអង្គរ។កំណត់ហេតុចិនបានឲ្យដឹងថាទីក្រុងដំបូងបំផុតនៅខេត្តសៀមរាបមានឈ្មោះថា '''"នគរគម្ពីរ"''' ដែលសិ្ថតនៅរវាងបារាយណ៍ខាងលិចនិងបារាយណ៍ខាងកើតនៃតំបន់សៀមរាបអង្គរ។សេ្តចខែ្មរដែលសោយរាជ្យសម្បត្តិនៅ'''នគរគម្ពីរ'''នេះគឺ'''ព្រះបាទចន្រ្ទវរ្ម័ន'''។លោកបណ្ឌិត '''មីសែល ត្រាណេ''' បានមានប្រសាសន៍ឲ្យដឹងបនែ្ថមទៀតថាកាលពីសម័យបុរេអង្គរនាអំឡុងឆ្នាំ ៨០២ នេះសេដ្ឋកិច្ចនិងបរិយាកាសង្គមរបស់តំបន់សៀមរាបអង្គរមានការវិវឌ្ឍជាវិជ្ជមាន។គេបានឃើញមានការរៀបចំដែនដី ឬនគរូបនីយកម្មដែនដីក្នុងតំបន់នីមួយៗនៃខេត្តនេះយ៉ាងច្បាស់លាស់ទៅហើយចាប់តាំងពីចុងសតវត្សរ៍ទី ៦ នៃដើមសតវត្សរ៍ទី ៧ នៃគ្រិស្តសករាជ។ជនជាតិខែ្មរក្រោមការដឹកនាំរបស់ព្រះមហាក្សត្រនិងពួកព្រាហ្មបុរោហិតបានចាប់ផ្តើមគម្រោងការសាងសង់ប្រាសាទឥដ្ឋដំបូងបង្អស់ជាច្រើនមានជាអាទិ៍ ប្រាសាទព្រៃកេ្មង ប្រាសាទពោធិ៍ ប្រាសាទគោកតាសៀន ប្រាសាទវត្តខ្នាត និង ប្រាសាទព្រៃប្រាសាទជាដើម។រីឯវិស័យសង្គមកិច្ចវិញគេបានដឹងថាបុព្វការីជនខែ្មរចូលចិត្តកសាងទីលំនៅរបស់ខ្លួននៅកែ្បរៗ[[បឹងទន្លេសាប|បឹងទនេ្លសាប]]កែ្បរអូរស្ទឹងធម្មជាតិជាដើម។ការកសាងប្រាសាទក៏ដូច្នោះដែរគឺបុព្វការីជនខែ្មរតែងតែជ្រើសរើសរកទីតាំងណាខ្ពស់មិនលិចទឹកនៅរដូវវស្សាគំនិតរបស់ខែ្មរក្នុងការជ្រើសរើសទីតាំងខ្ពស់សម្រាប់ការកសាងសំណង់ផេ្សងៗជាប្រយោជន៍រួមគឺនៅតែបន្តរហូតមកទល់សព្វថៃ្ងនេះ <ref>អត្ថបទដកស្រង់ពីកាសែតរស្មីកម្ពុជា</ref>។ === សម័យអង្គរ === [[ឯកសារ:Bas-relief du Bayon (Angkor Thom) (2341905162).jpg|រូបភាពតូច|ទិដ្ឋភាពការធ្វើម្ហូបចម្អិនអាហាររបស់ប្រជាជនខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[ឯកសារ:Scène dépouillage (bas-relief du Bayon) (2334493467).jpg|រូបភាពតូច|វិស័យសុខាភិបាលខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[ឯកសារ:Bayonmarket01.JPG|រូបភាពតូច|ទិដ្ឋភាពផ្សារលក់ដូររបស់ប្រជាជនខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] ខ្មែរបានជ្រើសរើសទីតាំងតំបន់អង្គរធ្វើជារាជធានីព្រោះស្ថិតនៅចំណុចកណ្ដាលនៃ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]និងទីប្រជុំនៃជំនួញទាំងពីរគឺជើងគោកនិងជើងទឹកហើយសម្បូរទៅដោយធនធានធម្មជាតិសព្វគ្រប់ដូចជា ត្រីក្នុង[[បឹងទន្លេសាប]] ព្រៃឈើ និងថ្មភក់សម្រាប់សំណង់ប្រាសាទ និង ដីមានជីវជាតិផងដែរខេត្តសៀមរាបនៅសតវត្សរ៍ទី ៩ ដល់សតវត្សរ៍ទី ១៥ បានបម្រើការរាជធានីជាមជ្ឈមណ្ឌលដ៏សំខាន់នៃអំណាចនយោបាយ វប្បធម៌និងសាសនារបស់អាណាចក្រខ្មែរ។ ភាពថ្កើងថ្កានរបស់ទីក្រុងគឺជារាជធានីនៃអាណាចក្រខ្មែរដែលគ្រប់គ្រងដោយស្តេចដែលមានអំណាចបន្តបន្ទាប់គ្នា។ខេត្តសៀមរាបមានទីតាំងយុទ្ធសាស្ត្រនៅចំចំណុចកណ្ដាលនៃអាណាចក្រហើយមានភាពងាយស្រួលនៅក្នុងការគ្រប់គ្រងត្រួតត្រានិងគ្រប់គ្រងទឹកដីដ៏ធំធេងមួយនេះ។ទីក្រុងនេះបានរីកចម្រើនក្លាយជាទីក្រុងដែលមានភាពអ៊ូអរបម្រើជាមជ្ឈមណ្ឌលរដ្ឋបាល សេដ្ឋកិច្ច និង សាសនានៃតំបន់។ខេត្តសៀមរាបមានចំណុចគួរឲ្យទាក់ទាញជាច្រើនដូចជា [[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] ជាដើម។នៅ[[សម័យអង្គរ]]ខ្មែរបានអនុវត្តនយោបាយវាតទីទឹកដី ពង្រឹងអរិយធម៌ឲ្យរីកចម្រើនរុងរឿង និង កសាងសំណង់ប្រាសាទល្បីល្បាញមួយចំនួនទាំងធំទាំងតូចដែលបង្ហាញអំពីតម្លៃវប្បធម៌អរិយធម៌ខ្មែរពាសពេញ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]។តំបន់សៀមរាបត្រូវបានបម្រើការជារាជធានីអស់រយៈពេល ៦ សតវត្សរ៍មកហើយ។នៅតំបន់សៀមរាបមានការអភិវឌ្ឍរីកចម្រើនលូតលាស់គ្រប់វិស័យនិងមានភាពសម្បូរសប្បាយប្រជាជនខ្មែររស់នៅតំបន់សៀមរាបអង្គរភាគច្រើនប្រកបមុខរបរកសិកម្មនិងនេសាទជាធំ។តំបន់ជុំវិញ[[បឹងទន្លេសាប]]ជាដីដ៏សម្បូរជីវជាតិ។គេអាចធ្វើស្រែនៅតំបន់នេះប្រហែលជាពីរទៅបីដងក្នុងមួយឆ្នាំដូច្នេះហើយបានជាយើងឃើញមានប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រមួយចំនួនដែលបន្សល់ទុកតាំងពី[[សម័យអង្គរ]]មកម្ល៉េះ។ === សម័យក្រោយអង្គរ === [[ឯកសារ:Western facade of the Temple of Ongau Wat ILN0-1868-0201-0004.jpg|រូបភាពតូច|250x250ភីកសែល|ប្រាសាទអង្គរវត្តនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៨]] បើយោងតាមឯកសារក្រោយពីទ័ពខ្មែររបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បានទទួលជ័យជម្នះលើកងទ័ពសៀមឈ្លានពានជាស្ថាពរនៅព្រះរាជនគរគឺ[[អង្គរធំ]]ពោលគឺបានវាយកម្ទេចទ័ពសៀមរាបស្មើនឹងដីបានជាខ្មែរដាក់ឈ្មោះថា[[ខេត្តសៀមរាប]]។ស្ថានការណ៍បែបនេះបានធ្វើឲ្យយើងយល់ថាជាដើមកំណើតនៃការកកើតឈ្មោះខេត្តសៀមរាបតាំងពីរជ្ជកាលរបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]មកទល់នឹងសព្វថ្ងៃនេះបើទោះបីជា'''[[ព្រះរាជពង្សាវតារខ្មែរ]]'''[[ច្បាប់ឧកញ៉ាព្រះឃ្លាំង]](នង)មិនបាននិយាយដោយចំហក៏ដោយ។ប្រសិនជាយើងបើកច្បាប់ព្រះរាជពង្សាវតារខ្មែរខាងលើមកមើលយើងពិតជាស្លុតចិត្តដោយហេតុថាកងទ័ពសៀមបានឈ្លានពានរុករាន[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ឥតឈប់ឈរជាច្រើនលើក។ពួកវាក្រោយពីដណ្តើមបានអាណាខេត្តខ្មែរមួយចំនួនដែលសព្វថ្ងៃបានក្លាយទៅជាទឹកដី[[សៀម]]រួចទៅហើយនោះក៏បាននាំសង្គ្រាមចូលទៅយ៉ាងជ្រៅចំកណ្តាលបេះដូងនៃ[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]តែម្តងគឺ'''ទីក្រុងមហានគរ'''ដែលស្ថិតក្នុងខេត្តសៀមរាបតែពីមុនហៅថា'''ស្រុកនគរវត្ត'''ដែលធ្លាប់ជាសមរភូមិក្តៅពីមុនមក។ប៉ុន្តែលើកនេះពួកវាត្រូវបង្ខំចិត្តរត់ត្រឡប់ទៅ[[ខេត្តព្រះនគរស្រីអយុធ្យា|ក្រុងអយុធ្យា]]វិញក្រោយពីត្រូវចាញ់សង្គ្រាមនៅចុល្លសករាជ ៩០២ ត្រូវនឹងឆ្នាំ ១៥៤១ នៃគ.ស។កាលបើពិនិត្យលើទំព័រប្រវត្តិសាស្ត្រចាស់ដែលបានកើតឡើងនៅលើទឹកដីបវរដែលជាទីតាំងនៃព្រះរាជនគរយើងបានឲ្យដឹងថាក្នុងរាជ្យរបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៨|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៨]] និងដើមរាជ្យរបស់[[ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី៣|ព្រះបាទស្រីឥន្ទ្រវរ្ម័ន]]រវាងឆ្នាំ ១២៩៦ សៀមបានបើកការវាយលុកមួយដ៏ធំសម្បើមនៅក្នុងខេត្តសៀមរាបក្នុងបំណងយក[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ធ្វើជាស្រុកឬនគរចំណុះរបស់ខ្លួនហើយមហិច្ឆតានេះពួកវាបានសម្រេចជាស្ថាពរព្រោះថាអាណាខេត្តមួយចំនួនដែលស្ថិតក្នុងភូមិភាគកណ្តាលដូចជា[[ខេត្តសុខោទ័យ]] [[ខេត្តកំពែងពេជ្រ|កំពែងពេជ្រ]] និង ខេត្តរណបនៃខេត្តទាំងនោះព្រមទាំងអាណាខេត្តដទៃៗឯទៀតដែលស្ថិតនៅជ្រលងនៃដង[[ទន្លេចៅព្រះយា|ទន្លេមេណាម]]ដូចជា[[ខេត្តអយុធ្យា]] និង [[សុផាន់បុរី]] ។បន្ទាប់ពីបានទទួលជ័យជម្នះលើខេត្តទាំងឡាយនោះ ពួកវាក៏បានពង្រឹងបណ្តាញអំណាចរបស់ខ្លួន។សង្គ្រាមឈ្លានពានមួយដែលគេត្រូវកត់សម្គាល់ដែលបានកើតឡើងជាលើកដំបូងបង្អស់នៅលើទឹកដីខ្មែរត្រូវបានធ្វើឡើងក្នុងរាជ្យរបស់[[ព្រះបាទលំពង្សរាជា]]នៅឆ្នាំ ១៣៥២។ចំពោះចម្បាំងនេះច្បាប់ពង្សាវតារ[[ខ្មែរ]]បានបញ្ជាក់ថាគឺភាគីឈ្លានពាន[[សៀម]]បានទទួលជ័យជម្នះលើទ័ពខ្មែរដោយពួកវាបានកាន់កាប់[[ក្រុងអង្គរធំ|ទីក្រុងអង្គរធំ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១ ។មុននឹងដកថយចេញពួកវាបានកេណ្ឌឈ្លើយសឹក[[ខ្មែរ]]ជាច្រើនម៉ឺននាក់នាំទៅកាន់[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]។នៅក្នុងឱកាសនោះផងដែរពួកវាក៏បានលួចប្លន់យកទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ជាតិ[[ខ្មែរ]]គ្រប់ប្រភេទនៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១ គឺជាឆ្នាំដែលកំណត់នូវឱនភាព[[ខ្មែរ]]ដែលប្រឈមនិងការវាតទីនិយមរបស់[[សៀម]]ដែលគ្មានទីបញ្ចប់។ពិតណាស់ទោះបីជាភ្លើងសង្គ្រាមឈ្លានពានបានកន្លងផុតជាច្រើនសតវត្សរ៍មកហើយក្តីក៏ប៉ុន្តែវាបានបន្សល់ទុកនូវស្លាកស្នាមរបួសដ៏ឈឺចាប់នៅក្នុងផ្នត់គំនិត[[ខ្មែរ]]គ្មានថ្ងៃបំភ្លេចបាន។បើតាមច្បាប់ព្រះរាជពង្សាវតារខ្មែរគឺក្នុងរាជ្យរបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]](១៥១៦ ដល់ ១៥៥៥ នៃគ.ស)កងទ័ពសៀមមកឈ្លានពានខ្មែរត្រូវបានបង្ក្រាបរាបស្មើទល់នឹងដីនៅត្រង់[[ស្ទឹងសៀមរាប|ស្ទឹងអង្គរ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៤១ ដោយហេតុនេះហើយបានជាព្រះអង្គត្រាស់បង្គាប់ឲ្យគេហៅតំបន់នេះជា «'''តំបន់សៀមរាប'''» ដើម្បីទុកជាការចងចាំរួមរបស់ជាតិខ្មែរអំពីជ័យជម្នះដ៏ត្រចះត្រចង់នេះមុនទីតាំងនេះបានក្លាយទៅជាស្រុកហើយបន្ទាប់មកទៀតក្លាយជាខេត្តនាសម័យអាណាព្យាបាលបារាំង។ព្រឹត្តិការណ៍មួយគួរឲ្យកត់សម្គាល់គឺស្តេចអង្គនេះបានឆ្លាក់បង្ហើយនូវចម្លាក់មួយចំនួនដែល[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] មិនទាន់ឆ្លាក់រួច។ទោះបីជាបានទទួលបរាជ័យដ៏អាម៉ាស់មុខនេះក្តីទ័ព[[សៀម]]ក៏នៅតែទន្ទ្រានមាតុភូមិ[[ខ្មែរ]]មិនស្រាកស្រាន្តឡើយហើយអំពើនេះត្រូវបានបន្តរហូតដល់[[បន្ទាយលង្វែក|សម័យលង្វែក]]។នៅឆ្នាំ ១៥៩៤ ទីក្រុងលង្វែកត្រូវដណ្តើមបានពី[[ខ្មែរ]]ដោយស្តេច[[សៀម]] «[[ព្រះបាទនរិន្ទសួន]]»។ចំពោះបរាជ័យនៃកងទ័ព[[សៀម]]ដែលដឹកនាំដោយស្តេច[[សៀម]]ដែលបានយកលេសថាដោយសារ[[ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]មិនបានប្រគល់ដំរីសមួយក្បាលបានជាមកវាយលុក[[ក្រុងអង្គរធំ|ទីក្រុងអង្គរធំ]]។បើតាមប្រសាសន៍របស់លោក'''ហ្គ្រោរីយេ'''បានបញ្ជាក់ថា[[ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]គឺជា[[ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ]]ដ៏ខ្លាំងពូកែជាងគេបំផុតនាសម័យក្រោយអង្គរដោយហេតុថាស្តេចអង្គនេះមិនគ្រាន់តែបានខិតខំស្តារប្រទេសជាតិតែប៉ុណ្ណោះទេក៏ប៉ុន្តែទ្រង់ថែមទាំងមានមហិច្ឆិតាវាយដណ្តើមយកខេត្តខ្មែរមួយចំនួននៅក្នុង[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]បច្ចុប្បន្នដូចជា[[ខេត្តនគររាជសីមា]] [[ខេត្តបុរីរម្យ]] [[ខេត្តសុរិន្ទ្រ]] [[ខេត្តសង្គឹត]] [[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]] [[ខេត្តស៊ីសាកេត|ខេត្តសិរីសាកេត]] [[ខេត្តសុវណ៌ភូមិ ឬ សុវណ្ណភូមិ|ខេត្តសុវណ្ណភូមិ]] [[ខេត្តឧប្បលរាជធានី]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តត្រាច]] [[ខេត្តស្រះកែវ]] [[ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ]] [[ខេត្តរយ៉ង]] [[ខេត្តបស្ចឹមបុរី]]ជាដើមដែល[[សៀម]]បានដណ្តើមបានពីមុនមក។មានហេតុផលជាច្រើនដើម្បីបញ្ជាក់ថាហេតុដូចម្តេចបានជាក្នុងព្រះរាជពង្សាវតារសៀមដូចជាច្បាប់របស់'''អ្នកអង្គម្ចាស់នព្វរ័ត្ន'''តែងឡើងនៅព.ស ២៤២០ ត្រូវនឹងគ.ស ១៨៧៧ បានប្រើពាក្យ «'''សៀមរ៉៉ាដ្ឋ'''» ជំនួសពាក្យសៀមរាបទៅវិញ។តាមពិតទៅការប្រើពាក្យសៀមរ៉ាដ្ឋ(សៀមម៉ារ៉ាត)ដើម្បីហៅទីប្រជុំជនមួយដែលពីមុនគឺជាសមរភូមិឬទីលានប្រយុទ្ធស៊ីសាច់ហុតឈាមរវាង[[ខ្មែរ]]និង[[សៀម]]ស្ថិតនៅក្នុងស្រុកនគរវត្តគឺបណ្តាលមកពីអាជ្ញាធរ[[សៀម]]នៅក្នុងរជ្ជកាលរបស់'''ព្រះបាទព្រះចៅថាយស្រះ'''មិនចង់រំឭកនូវភាពបរាជ័យដ៏អាម៉ាស់មុខរបស់កងទ័ពឈ្លានពាន[[សៀម]]របស់ខ្លួនតែប៉ុណ្ណោះបើទោះបីជាសម័យនោះទ្រង់បានត្រួតត្រា[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ក៏ដោយ។យ៉ាងណាមិញគឺដោយសារតែហេតុការណ៍នេះហើយទើប'''ព្រះបាទព្រះចោមក្លាវចៅយូហួ'''ដែលបានគ្រប់គ្រង[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ជាមួយ[[អណ្ណាម|អាណ្ណាម]]ទ្រង់ក៏បានប្រើពាក្យស្រុកឬមឿងព្រះនគរវត្តជំនួសពាក្យស្រុកឬមឿងសៀមម៉ារ៉ាតផងដែរ។គ្មានឯកសាររបស់[[សៀម]]ណាមួយដែលបញ្ជាក់ឲ្យបានច្បាស់លាស់អំពីការផ្លាស់ប្តូរឈ្មោះពីមឿងព្រះនគរវត្តទៅជាសៀមរាបនោះទេហើយបើមានក៏អាចស្ថិតក្នុងដើមសម័យរជ្ជកាលទី​ ០៣ ដែលជាសម័យបាងកកដែលគេហៅថា[[អាណាចក្ររតនកោសិន្ទ្រ៍|រតនកោសិន្ទ្រ]]។ប៉ុន្តែចំពោះ[[ជនជាតិខ្មែរ]]វិញឈ្មោះសៀមរាបពិតជាត្រូវបានផ្តើមឡើងក្នុងរជ្ជកាលរបស់[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]យ៉ាងពិតប្រាកដឥតក្លែងក្លាយបើទោះបីជាទឡ្ហីករណ៍មានខ្វះចន្លោះយ៉ាងណាក៏ដោយព្រោះថាការតាំងឈ្មោះសៀមរាបនេះមិនមែនជារឿងចៃដន្យឬជំនឿលេងសើចនោះទេជាពិសេសនៅក្នុងសម័យកាលមួយដែល[[ខ្មែរ]]និង[[សៀម]]នៅច្បាំងគ្នាមិនឈប់មិនឈរ។ដូច្នេះការចង់យល់ឲ្យលម្អិតអំពីប្រវត្តិពិតនៃឈ្មោះសៀមរាបតម្រូវឲ្យយើងស្គាល់ពីបរិបទសង្គមនយោបាយហើយអំពើនេះគឺជាការចាំបាច់បំផុត។បើតាម'''សៀវភៅប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ'''រៀបរៀងដោយលោក '''នួន សុធិមន្ត''' បានអធិប្បាយថានៅឆ្នាំ ១៥២៥ នៃគ្រឹស្ដសករាជ[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បានវាយបង្ក្រាបកងទ័ពសៀមដែលឈ្លានពានឲ្យបរាជ័យនៅតំបន់អង្គរ។ដូច្នេះហើយបានជាព្រះអង្គបានដាក់ឈ្មោះថា '''«សៀមរាប»''' គឺមានន័យថាទ័ពសៀមចាញ់រាបដូចកន្ទេល។ == សាសនា == {{Pie chart |thumb = right |caption = សាសនានៅក្នុងខេត្តសៀមរាប (ជំរឿនឆ្នាំ ២០១៩)<ref>{{cite web|title=General Population census of the Kingdom of Cambodia 2019|url=http://nis.gov.kh/nis/Census2019/Final%20General%20Population%20Census%202019-English.pdf|publisher=National Institute of Statistics Ministry of planning|date=October 2020}}</ref> |label1 = សាសនាព្រះពុទ្ធ |value1 = 99.3 |color1 = Gold |label2 = សាសនាគ្រិស្ត |value2 = 0.4 |color2 = DodgerBlue |label3 = សាសនាអុីស្លាម |value3 = 0.2 |color3 = Green |label4 = សាសនាផ្សេងៗ |value4 = 0.1 |color4 = Black }} សាសនារបស់រដ្ឋគឺ[[ពុទ្ធសាសនាថេរវាទ|សាសនាព្រះពុទ្ធថេរវាទ]]។ប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងខេត្តសៀមរាបជាង ៩៩.៣% ជាអ្នកកាន់[[ព្រះពុទ្ធសាសនា|សាសនាព្រះពុទ្ធ]]។ប្រជាជនខេត្តសៀមរាបប្រមាណ ០.៤% កាន់[[សាសនាគ្រិស្ត]]។[[សាសនាឥស្លាម|សាសនាអុីស្លាម]]ដែលភាគច្រើនកាន់ដោយ[[ជនជាតិចាម]]គឺ ០.២% ។ == ព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់ == [[Image:Royal Palace, Siem Reap.JPG|thumb|ទិដ្ឋភាពនៃព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់]] '''[[ព្រះរាជដំណាក់|ព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់]]''' នៅ[[ក្រុងសៀមរាប]]គឺជាទីកន្លែងបណ្ដោះអាសន្នរបស់អតីតព្រះមហាក្សត្រនៃយើងគឺ'''ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ[[នរោត្តម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]] និង ព្រះរាជអគ្គមហេសី'''។ព្រះរាជដំណាក់នេះជាទីដែលព្រះអង្គស្នាក់នៅអាស្រ័យពេលស្ដេចយាងមកកាន់ទីក្រុងសៀមរាប។បើយើងធ្វើដំណើរពី[[ក្រុងភ្នំពេញ]]តាមផ្លូវជាតិលេខ ០៦ ក្រុងសៀមរាបមើលមកខាងស្ដាំដៃយើងនឹងឃើញអគារពណ៌សមួយអមដោយរបងនិងដើមឈើត្រឈឹងត្រឈៃនិងបរិវេណស្រស់ស្រាយដែលមានសួនច្បារធំនៅខាងមុខ(សួនព្រះរាជដំណាក់ឬបឹងកាឡូ)នោះហើយជាព្រះរាជដំណាក់។ ព្រះរាជដំណាក់នេះត្រូវបានសាងសង់ឡើងក្នុងសម័យបារាំងដាក់អាណានិគមនៅកម្ពុជាអំឡុងឆ្នាំ ១៨៦៣ ដល់ឆ្នាំ ១៩៥៣។ព្រះរាជដំណាក់នៅក្នុងសម័យ[[ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ]]គឺស្ថិតនៅវត្តដំណាក់ហើយវត្តដំណាក់គឺជាវត្តមួយដែលស្ថិតនៅខាងកើតដង[[ស្ទឹងសៀមរាប]]ចំកណ្ដាលបេះដូងនៃក្រុងសៀមរាបតែម្ដង។វត្តដំណាក់ពីមុនជាទីតាំងព្រះរាជដំណាក់របស់ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ១៩០៤ ដល់ឆ្នាំ ១៩២៧។លុះក្រោយមកព្រះរាជដំណាក់របស់ព្រះមហាក្សត្រ ត្រូវបានប្ដូរទីតាំងទៅនៅជិតអាស្រម[[ព្រះអង្គចេកព្រះអង្គចម]]វិញ។ក្រោយពីព្រះរាជដំណាក់ត្រូវបានផ្លាស់ប្ដូរទីតាំងទីធ្លាបរិវេណព្រះរាជដំណាក់ចាស់ត្រូវបានប្រែក្លាយជាទីវត្តអារាមព្រះពុទ្ធសាសនាម្ដងវិញ។ជាអកុសលនៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហមវត្តដំណាក់ត្រូវបានកងទ័ពខ្មែរក្រហមប្រើប្រាស់ជាមូលដ្ឋានយោធារបស់ពួកគេ។បច្ចុប្បន្ននេះមិនត្រឹមតែជាទីអារាមរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនាសម្រាប់ព្រះសង្ឃគង់នៅបដិបត្តិធម៌និងសម្រាប់ឲ្យពុទ្ធបរិស័ទធ្វើបុណ្យទានប៉ុណ្ណោះទេតែវត្តនេះក៏ជាថ្នាលបណ្ដុះបណ្ដាលចំណេះវិជ្ជាដល់ព្រះសង្ឃផងដែរ ដោយសារតែនៅក្នុងវត្តមានពុទ្ធិកបឋមសិក្សាសម្រាប់ព្រះសង្ឃសិក្សារៀនសូត្រភាសាបាលី ភាសាសំស្ក្រឹត និង ព្រះធម៌នានា។លើសពីនេះនៅក្នុងបរិវេណវត្តក៏មានសាលាបឋមសិក្សាសម្រាប់ឲ្យកុមារសិក្សារៀនសូត្រផងដែរ។បន្ថែមពីលើនេះជារៀងរាល់ថ្ងៃតែងតែមានជនានុជនជាច្រើនបានអានសៀវភៅឬធ្វើកិច្ចការសាលានៅទីនោះ។ដោយឡែកនៅក្នុងវត្តក៏មានបណ្ណាល័យមួយហៅថាបណ្ណាល័យខេមរៈសិក្សាដែលបានប្រើសម្រាប់ឲ្យសាធារណជនចូលធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវឯកសារនិងអានសៀវភៅនានាយ៉ាងសម្បូរបែប។នៅតាមដងផ្លូវក្នុងវត្តមានរៀបចំពាក្យស្លោកនិងសុភាសិតជាច្រើនសម្រាប់ដាស់តឿនដល់សាធារណជនទាំងឡាយជាកន្លែងថ្នាលបណ្ដុះបណ្ដាលចំណេះវិជ្ជា។វត្តនេះក៏បាននិងកំពុងទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរណ៍ជាតិនិងអន្តរជាតិមកទស្សនាផងដែរ។ ថ្មីៗនេះមានហេតុការណ៍ដ៏គួរឲ្យរន្ធត់និងសោកស្ដាយជាពន់ពេក ដោយកាលពីវេលាម៉ោងប្រមាណជា ១០ និង ០៥ នាទីយប់ ថ្ងៃទី ១២ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ អគ្គិភ័យបានឆាបឆេះអគារមួយនៃព្រះរាជដំណាក់សៀមរាបដែលជាកន្លែងទីសក្ការៈដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់បំផុត។ រូបសំណាកមេទ័ពពី[[សម័យអង្គរ]]ចំនួន ១២ រូបត្រូវបានដាក់តាំងជានិមិត្ដរូបនៅក្នុងសួនព្រះរាជដំណាក់[[ក្រុងសៀមរាប]]ដែលសុទ្ធតែជាមេទ័ពនិងរាជវង្សសានុវង្សដ៏អង់អាចក្លាហាននិងមានស្នាព្រះហស្ថយ៉ាងធំធេងចំពោះព្រះនគរកម្ពុជាដើម្បីបង្ហាញដល់កូនខ្មែរជំនាន់ក្រោយគ្រប់ៗរូបបានស្គាល់។រូបចម្លាក់ចំនួន ១២ រូបនេះធ្វើពីលោហៈស្ពាន់សុទ្ធមានកំពស់ជាង ០២ ម៉ែត្រ ០១ តឹកដូចៗគ្នាដោយមិនគិតពីជើងទម្រនិងមានទម្ងន់ពី ២០០ ទៅ ៣០០ គ.ក្រទាំងរូបរាង សម្លៀកបំពាក់ ម៉ូដសក់ និង អាវុធបរិក្ខានៃមេទ័ពទាំង ១២ ត្រូវបានស្មូនរចនាតុបតែងឡើងទៅតាមលំនាំសម័យកាលនីមួយៗនៃមេទ័ពនោះហើយទ្រង់ទ្រាយមុខមាត់នៃរូបសំណាកទាំងនេះ គឺសូននិងច្នៃឡើងតាមទម្រង់មុខអត្តចរិតខ្មែរបុរាណទៅតាមសម័យកាលដែលមេទ័ពនោះរស់នៅនិងបម្រើការរាជការតាមរយ:រូបភាពនិងចម្លាក់នៅលើជញ្ជាំងប្រាសាទ។លោកជំទាវ'''គង់ បញ្ញា'''រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងព្រះបរមរាជវាំងមានប្រសាសន៍ថារូបសំណាកមេទ័ពខ្មែរសម័យអង្គរទាំង ១២ រូបនេះត្រូវបានឆ្លងកាត់ការសិក្សាស្រាវជ្រាវអំពីប្រវត្តិស្នាដៃរួមទាំងរចនាបថដោយដកស្រង់ចេញអំពីសិលាចារឹកផ្ទាំងចម្លាក់នៅតាមបណ្តាប្រាសាទនានាជាច្រើនមុននឹងត្រូវបានសាងសង់ចេញជារូបសំណាកនៅក្នុងនោះមានមេទ័ពជាង ៣០ រូបដែលបានបម្រើរាជការនៅក្នុងរជ្ជកាលនៃសម័យអង្គរត្រូវបានក្រុមការងារកំណត់និងប្រមូលទិន្នន័យ។លោកជំទាវក៏បានឲ្យដឹងទៀតថាការកំណត់យកចំនួនមេទ័ពទាំង ១២ រូបនេះគឺជាលេខដែលខ្មែរតែងប្រើញឹកញាប់និងតំណាងឲ្យនគរទាំង ១២ នៅ'''សម័យបាពួន''' '''សម័យអង្គរ''' និង '''សម័យបាយ័ន'''។បើទោះបីនេះជាសមិទ្ធផលនៃស្នាដៃកូនខ្មែរសម័យថ្មីប៉ុន្តែស្នាដៃដែលលេចឡើងនេះត្រូវបានរក្សានិងអនុលោមយោងទៅតាមឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រជានិច្ចដោយមិនចាកឆ្ងាយពីប្រវត្តិសាស្ត្រនោះឡើយ។រូបសំណាកមេទ័ពខ្មែរទាំង ១២ រូបដែលបានស្ថាបនាឡើងនោះរួមមាន ៖ * '''ព្រះកំស្ដេងអញ ស្រីលក្ស្មីបតីវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពដ៏អង់អាចមួយរូបក្នុងរាជ្យ[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ១]](គ.ស.១០០៦-១០៥០)។'''ព្រះស្រីលក្ស្មីបតីវរ្ម័ន'''ក៏ជាអ្នកជាប់ខ្សែរាជវង្សខ្មែរនៅ[[វ្យាធបុរៈ|ទីក្រុងវ្យាធបុរៈ]]([[ស្រុកបាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រៃវែង]])ផងដែរហើយបានទទួលភារកិច្ចពីរាជការ[[យសោធរបុរះ|ក្រុងយសោធរបុរៈ(ក្រុងអង្គរ)]]ឲ្យទៅគ្រប់គ្រងនៅ[[ទ្វារវតី|ទីក្រុងទ្វារវតី្ត]]របស់ពួករាមន្យ([[ជនជាតិមន]])។គួរជម្រាបថា '''«ព្រះកំស្ដេងអញ»''' គឺជាឋានន្តរនាមសម្រាប់អភិជន មហាមន្ត្រី មហាសេនាបតី អ្នកអង្គម្ចាស់ ប្រធានតុលាការ បុព្វជិតសាសនាជាដើម * '''មហាសេនាបតី សង្គ្រាម''' ជាមេទ័ពដ៏ឆ្នើមមួយរូបក្នុងរាជ្យ[[ឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១០៥០-១០៦៦)ដែលបានទទួលគោរម្យងារជា '''«មហាសេនាបតី»''' ពីព្រះរាជា។ដូនតាវង្សត្រកូលរបស់លោកក៏ជាអ្នកបម្រើរាជការនិងកងទ័ពច្រើនជំនាន់មកហើយពោលគឺតាំងពីរាជ្យ[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.៨០២-៨៣៤)មកម្ល៉េះ។ គួរជម្រាបថា '''«មហាសេនាបតី»''' គឺជាឋារន្តរនាមខ្ពស់បំផុតនៃមន្ត្រីទ័ពនា[[សម័យអង្គរ]]។ * '''ព្រះកម្រតេងអញមហាសេនាបតី ស្រីវីរេន្ទ្រវរ្ម័ន''' ជាអ្នកសញ្ជកកវីស្វរៈនិងជាមេទ័ពដែលមានតួនាទីនិងឋានៈខ្ពស់បំផុតក្នុងចំណោមមន្ត្រីកងទ័ពនារជ្ជកាល[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។គួរជម្រាបថា '''«ព្រះកម្រតេងអញ»''' ជាឋានន្តរនាមសម្រាប់រាជវង្សានុវង្ស អភិជន មហាមន្ត្រីដែលមានន័យថា '''«ព្រះបាទ»'''។ ពាក្យ '''«កម្រតេងអញ»''' ជាពាក្យខ្មែរបុរាណដោយពាក្យ '''«កម្រតេង»''' មានន័យថា '''«ម្ចាស់»''' រីឯពាក្យ '''«អញ»''' មានន័យថា '''«ខ្ញុំ»''' ដូច្នេះពាក្យ '''«កម្រតេងអញ»''' គឺមានន័យថា '''«ម្ចាស់របស់ខ្ញុំ ឬ លោកម្ចាស់របស់ខ្ញុំ»''' * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីនរបតីន្ទ្រវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពជាប់ខ្សែព្រះរាជវង្សមកពី'''តំបន់អ្នកចិះ'''(?)និងជាមន្ត្រីបម្រើរាជការតាំងពីរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)រហូតដល់រាជ្យ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីស្រិន្ទ្រកុមា'''រ ជាព្រះរាជបុត្រារបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨)ជាមួយ[[ជយរាជទេវី|ព្រះនាងជ័យរាជទេវី]]។ព្រះរាជបុត្រអង្គនេះបានដឹកនាំទ័ពចេញច្បាំងជួយព្រះបិតា(កាលមិនទាន់សោយរាជ្យ)នៅក្នុងការទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមនិងបានច្បាំងតទល់នឹងជនក្បត់'''ភរតរាហូ'''ដែលចង់ដណ្ដើមរាជបល្ល័ង្កពី[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១៦០-១១៦៥)ហើយក៏បានពលីជីវិតក្នុងសង្គ្រាមជាមួយមេទ័ពដទៃទៀតផងដែរ។ដោយសារព្រះរាជបុត្រាមានស្នាដៃការពារព្រះនគរយ៉ាងដូច្នេះទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]]បានត្រាស់បង្គាប់ឲ្យកសាង[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]([[ស្រុកថ្មពួក]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]])ដើម្បីឧទ្ទិសដល់ព្រះរាជបុត្ររបស់ទ្រង់ហើយក៏បានកសាងរូបបដិមាទេពមួយអង្គនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីស្រិន្ទ្រទេវ»''' ជាតំណាងឲ្យ'''ព្រះស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''នៅឋានទេវលោកតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គកណ្ដាលនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]នោះ * '''ព្រះកម្រតេងអញ ធនញ្ជ័យ''' គេហៅលោកម្យ៉ាងទៀតថា '''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន''' ជាមេទ័ពជំនិតរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។'''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន'''បានចេញច្បាំងការពារព្រះរាជបល្ល័ង្ក[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១៦០-១១៦៥)ទប់ទល់នឹងពួកក្បត់ដឹកនាំដោយ'''ភរតរាហូ'''រហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិត។ ដោយសារការពលីការពារព្រះនគរនេះហើយទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨)បានប្រទានងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានសាងរូបបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតអជ៌នទេវ»''' តម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គអាគ្នេយ៍នៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] [[ស្រុកថ្មពួក]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]និងមួយទៀតនៅក្នុង[[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។គេក៏ឃើញមានចម្លាក់'''ព្រះកម្រតេងអញ ធនញ្ជ័យ ឬ អ្នកសញ្ជក អជ៌ន''' នេះនៅក្នុងក្បូនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ត្រង់របៀងខាងត្បូងនៃ[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]នេះបញ្ជាក់ថាលោកក៏ធ្លាប់ជាមេទ័ពដ៏សំខាន់ក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ផងដែរ។គួរជម្រាបថា '''«អំតេង»''' ជាឋានន្តរនាមរបស់វរជន យុទ្ធជន សេនាបតីដែលមានភក្តីភាពចំពោះព្រះមហាក្សត្រខណៈឋានន្តរនាមនេះគឺឃើញមានប្រើក្នុងរាជ្យ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] សតវត្សរ៍ទី ១២ ដែលព្រះអង្គប្រោសប្រទានគោរម្យងារនេះចំពោះមេទ័ពដែលបានច្បាំងស្លាប់ក្នុងសមរភូមិការពារព្រះនគរនិងរាជបល្ល័ង្កស្របច្បាប់ * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីវទ៌្ធន''' ជាមេទ័ពដ៏សំខាន់មួយរូបតាំងពីរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។គេឃើញមានចម្លាក់រូបលោកនៅលើ'''ភ្នំសិវបាទ([[ភ្នំព្រះនេត្រព្រះ]])'''និងនៅក្នុងក្បូនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី​ ២]]។'''អ្នកសញ្ជក ស្រីវទ៌្ធន''' មានបងប្អូនម្នាក់ឈ្មោះ '''ស្រីទេវ''' ហើយបានប្ដេជ្ញាចេញច្បាំងការពារព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមា'''រទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមរហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិតទាំងពីរនាក់តែម្ដង។[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានកសាងបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីវទ៌្ធនទេវ»''' តម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គពាយ័ព្យនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីទេវ''' ជាមេទ័ពនិងជាបងប្អូនរបស់មេទ័ព '''ស្រីវទ៌្ធន''' ដែលបានចេញច្បាំងជួយព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''ទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមនៅ[[ប្រទេសចម្ប៉ា|ប្រទេសចាម្ប៉ា]] រហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិត។[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' ដូចបងប្អូនរបស់លោកដែរនិងបានសាងរូបបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងអញជគតស្រីទេវ»''' ជាតំណាងតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គនិរតីនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីធរទេវបុរ''' ជាមេទ័ពដែលបម្រើការពារព្រះនគរ[[យសោធរបុរះ|ក្រុងយសោធរបុរៈ]]ដោយបានរួមកម្លាំងគ្នាជាមួយ'''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន'''ចេញច្បាំងទប់ទល់នឹងពួកក្បត់'''ភរតរាហូ'''ដែលចង់ដណ្ដើមរាជបល្ល័ង្កពី[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]]។នៅក្នុងសង្គ្រាមការពារព្រះនគរនេះ'''អ្នកសញ្ជក ស្រីធរៈ'''បានពលីជីវិតជាមួយព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''។ដោយសារស្នាដៃនិងការលះបង់ចំពោះជាតិយ៉ាងដូច្នេះហើយទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានកសាងបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីធរទេវបុរ»''' ជាតំណាងតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គឦសាននៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]។គួរជម្រាបថា '''«អ្នកសញ្ជក»''' គឺជាឋានន្តរនាមសម្រាប់មន្ត្រីកងទ័ពដែលព្រះរាជាទុកព្រះទ័យជាជំនិតរបស់ព្រះរាជាដោយសារពួកគេមានភក្តីភាពរហូតដល់ហ៊ានពលីបូជាជីវិតដើម្បីការពារព្រះរាជាតួយ៉ាងដូចជាអ្នកសញ្ជកនា[[សម័យអង្គរ]]ទាំងឡាយនេះជាដើម * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីជយសិង្ហវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពជាប់ខ្សែស្រឡាយព្រះរាជវង្សនិងមានគោរម្យងារជា '''«ខ្លោញវលល្វោ»''' ដែលជាមេទ័ពស្រួចមានជំនាញដឹកនាំទ័ពលុកព្រៃមកពី'''តំបន់ល្វោ'''([[ទ្វារវតី|ទ្វារវតី្ត]]) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីវិរេន្ទ្រធិបតីវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពគ្រប់គ្រងនៅ'''តំបន់ឆោកព្កុល'''(?)ក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)ទើបគេឃើញមានរូបចម្លាក់លោកនៅក្នុងក្បួនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២ ដែលចុះពី'''ភ្នំសិវបាទ'''([[ភ្នំព្រះនេត្រព្រះ]] [[ស្រុកព្រះនេត្រព្រះ]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីរាជេន្ទ្រវរ្ម័ន''' == ស្ទឹងសៀមរាប == [[File:រាត្រីនៅមាត់ស្ទឹងសៀមរាប.jpg|thumb|ស្ទឹងសៀមរាបនាពេលរាត្រី]] [[ស្ទឹងសៀមរាប]] ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាស្ទឹងប្រវត្តិសាស្ត្រមួយដ៏សំខាន់សម្រាប់[[ខេត្តសៀមរាប]]។តាមពិតទៅស្ទឹងសៀមរាបគឺជាស្ទឹងសិប្បនិមិត្តដែលកកើតឡើងដោយស្នាដៃរបស់មនុស្ស។គ្មានឯកសារបញ្ជាក់ពីឆ្នាំនៃការបង្កើតស្ទឹងសៀមរាបឲ្យជាក់លាក់នោះទេប៉ុន្តែអ្នកស្រាវជ្រាវបានបញ្ជាក់ថាវាត្រូវគេបង្កើតនិងកែច្នៃជាច្រើនសារតម្រូវតាមការរៀបចំដែនដីនៅ[[សម័យអង្គរ]]។ស្ទឹងសៀមរាបកកើតឡើងដោយសារការប្រសព្វគ្នារវាងអូរធំៗចំនួន ០២ គឺអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។ស្ទឹងសៀមរាបស្ថិតនៅក្នុងចំណោមស្ទឹងសំខាន់ៗទាំងបីដែលហូរកាត់តំបន់អង្គរ ដោយធ្វើដំណើរពីជើងទៅត្បូង។ស្ទឹងនេះស្ថិតនៅខាងកើតស្ទឹងពួកនិងខាងលិចស្ទឹងរលួស។យោងតាមឯកសាររបស់លោក'''អ៊ឹម សុខរិទ្ធី'''អនុប្រធាននាយកដ្ឋានមជ្ឈមណ្ឌលអន្តរជាតិស្រាវជ្រាវនិងតម្កល់ឯកសារអង្គរនៃ[[អាជ្ញាធរជាតិអប្សរា]]បានសរសេរថាស្ទឹងសៀមរាបដែលគេឃើញសព្វថ្ងៃចាប់ពីចំណុច'''បំពេញរាជ'''មកជាសមិទ្ធិផលនៃស្នាដៃមនុស្សបង្កើតក្នុង[[សម័យអង្គរ]]។ស្ទឹងនេះកើតពីអូរតូចៗដែលហូរពីភ្នំផ្សេងៗដែលស្ថិតនៅខាងជើងវាលរាបអង្គរបន្ទាប់មកវាជួបគ្នានៅច្រកមួយមុននឹងហូរធ្លាក់ទៅកាន់វាលរាប។ក្នុងនោះក៏មានដៃអូរតូចៗជាច្រើនបានហូរមកភ្ជាប់បន្ថែមទៀតដែលប្រភព ០២ សំខាន់ៗដែលគេស្គាល់ច្បាស់នោះគឺអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។'''អូរធំ'''មានប្រភពពី[[ភ្នំគូលែន]]ដែលមានចម្ងាយប្រមាណ ៤០ គីឡូម៉ែត្រពីទិសឦសាននៃរមណីយដ្ឋានអង្គរ។ លោក អ៊ឹម សុខរិទ្ធី បានលម្អិតក្នុងឯកសាររបស់លោកបន្ថែមទៀតថាភ្នំគូលែនដែលមានលក្ខណៈខ្ពង់រាបមានបណ្តោយ ២៥ គីឡូម៉ែត្រលាតសន្ធឹងពីទិសពាយ័ព្យមកទិសអាគ្នេយ៍និងមានទទឹង ១៥ គីឡូម៉ែត្រពីទិសនិរតីមកឦសាននិងមានកម្ពស់ ៣០០ ម៉ែត្រទៅ ៤៥០ ម៉ែត្រប្រៀបនឹងវាលទំនាបជុំវិញ។ ជ្រលងចុងខាងកើតនៃខ្ពង់រាបគូលែនមានជប់ធំមួយដែលឲ្យកំណើតទៅផ្លូវទឹកសំខាន់ៗពីរគឺអូរថ្មដាប់និងអូរធំ។ចេញពីជប់អូរធំហូរធ្លាក់ចុះមកពីទិសពាយ័ព្យដោយទទួលទឹកពីអូរតូចៗជាច្រើនបត់បែនតាមជ្រលងថ្មហើយប្រមាណ ១៥ គីឡូម៉ែត្រពីប្រភពទើបទៅដល់ទឹកធ្លាក់ម្តុំព្រះអង្គធំ។ជាបន្តបន្ទាប់វាបន្តដំណើរហូរទៅមុខហូរចុះយ៉ាងឆ្ងាយទើបទៅដល់ជើងភ្នំហប់ផ្នែកខាងកើត។ចុងក្រោយអូរធំហូរចុះមកខាងលិច ប្រសព្វនឹងស្ទឹងឫស្សីហើយហូរចុះមកត្បូងរួមគ្នាបង្កើតជាស្ទឹងសៀមរាប។ចំណែក'''អូរក្បាលស្ពាន'''វិញអូរនេះមានប្រភពពីភ្នំក្បាលស្ពាននិងភ្នំក្រោល។ក្បាលស្ពានស្ថិតនៅ[[ភូមិឃុនរាម]] [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]]មានចម្ងាយប្រមាណ ១៥ គីឡូម៉ែត្រទិសឦសានពី[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]]។ឯកសាររបស់លោក អ៊ឹម សុខរិទ្ធី បានលម្អិតទៀតថាអូរក្បាលស្ពានស្ថិតនៅលើកម្ពស់ប្រមាណ ២០០ ម៉ែត្រពីផ្ទៃទឹកសមុទ្រហូរចុះពីទិសពាយ័ព្យមកអាគ្នេយ៍បង្កើតជាទឹកធ្លាក់មួយមានកម្ពស់ពី ០៥ ទៅ ០៦ ម៉ែត្ររួចចូលទៅក្នុងអូរឫស្សីនិងបន្តហូរទៅជួបអូរធំស្ថិតនៅជើងភ្នំហប់។អូរធំនិងអូរឫស្សីក៏ហូរចូលគ្នាបង្កើតជាស្ទឹងតែមួយគឺស្ទឹងសៀមរាប ដែលហូរចុះទៅខាងត្បូងស្រោចស្រពតំបន់អង្គរមុននឹងហូរចាក់ទៅ[[បឹងទន្លេសាប]]។ទឹកដែលហូរតាមអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពានទទួលមន្តពីចម្លាក់ជាច្រើនមានដូចជាសហស្រលិង្គហៅថាលិង្គមួយពាន់ដែលត្រូវបានឆ្លាក់នៅឆ្នាំ ១០៥៤ នៃគ.សក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័ន​ទី១|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ១]]។ទឹកនេះហូរធ្លាក់ចូលទៅស្ទឹងសៀមរាបបន្តកាត់តាមអង្គរនិងធ្លាក់ចូលបឹងទន្លេសាប។តាមអ្នកមានជំនឿទឹកនេះជាប្រភពនៃសេចក្តីចម្រុងចម្រើននិងត្រជាក់ត្រជុំ។ ស្ទឹងសៀមរាប ប្រៀបដូចជា[[ទន្លេគង្គា]]នៅ[[ក្រុងពារាណសី]] [[ប្រទេសឥណ្ឌា]]។ទន្លេគង្គាមានប្រភពពីភ្នំហិមពាន្ត។តាម[[សាសនាហិណ្ឌូ|សាសនាព្រាហ្មណ៍]]ទន្លេនេះមានកំណើតនៅឋានសួគ៌។ទន្លេគង្គាហូរធ្លាក់មកលើដីមានរូបរាងជាភ្លៀងរួចជ្រាបចូលទៅក្នុងដីនិងចុងបញ្ចប់ហូរចេញមកវិញផ្តល់ជាប្រភពទឹកទៅស្ទឹងទន្លេទាំងឡាយ។ភ្នំនៅក្បែរវាលនិងភ្នំហិមពាន្តទទួលទឹកភ្លៀងនៅរដូវវស្សាជាមួយគ្នាគឺរដូវមូសុងវស្សាភ្នំទាំងនោះជាអាងទឹកធម្មជាតិនិងជាប្រភពនៃស្ទឹងនិងទន្លេទាំងពូងដែលហូរមកកាន់តំបន់ទំនាប។បន្ទាប់មកមនុស្សបានចាត់ចែងរៀបចំយកទឹកស្ទឹងទន្លេទាំងនោះមកប្រើប្រាស់ទៅតាមតម្រូវការជាក់ស្តែងរបស់ខ្លួន។នៅស្រុកខ្មែរគ្មានទន្លេគង្គាដូចឥណ្ឌាទេ។ដូច្នេះហើយខ្មែរបានកែច្នៃរៀបចំប្រភពស្ទឹងដើម្បីប្រដូចទៅនឹងទន្លេគង្គា។ដូចជានៅភ្នំគូលែននិងក្បាលស្ពានខ្មែរបានឆ្លាក់លិង្គនិងរូបទេពផ្សេងៗនៅតាមបណ្តោយអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។អូរទាំងពីរនេះជាប្រភពនៃស្ទឹងសៀមរាប។ទឹកហូរកាត់តាមលិង្គប្រៀបដូចជាភ្លៀងធ្លាក់មកពីភ្នួងព្រះកេសា[[ព្រះឥសូរ]]។ហេតុនេះហើយដែលគេថាស្ទឹងសៀមរាបប្រៀបដូចនឹងទន្លេគង្គា។ == ប្រជាសាស្រ្ត== ខេត្តសៀមរាប មានប្រជាជនសរុប ១,១១៤,៦១៦ ជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ ០៤ ជាខេត្តដែលមានប្រជាជនច្រើនជាងគេនៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]។ខេត្តសៀមរាបមានផ្ទៃដីចំនួន ១០២៩៩ គីឡូម៉ែត្រការ៉េជាខេត្តដែលមានផ្ទៃដីធំជាងគេលំដាប់ទី ១០ នៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]] មានក្រុងចំនួន ០២ ស្រុកមានចំនួន ១១ ឃុំមានចំនួន ៨៦ សង្កាត់ចំនួន ១៤ និងភូមិចំនួន ៨៧៥<ref>ព័ត៌មានរបស់ក្រសួងទេសចរណ៍នៅដើមឆ្នាំ២០១៣</ref>។ប្រជាជនដែលរស់នៅទីក្រុងសៀមរាបភាគច្រើនជាអ្នកផ្លាស់ទីលំនៅមកពីខេត្តផ្សេងៗនិងពីស្រុកជនបទផ្សេងៗពីគ្នានៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា]]។ខេត្តសៀមរាបគឺជាតំបន់គោលដៅទេសចរណ៍សម្រាប់ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិមកទស្សនាជាចម្បង។ == លក្ខណៈភូមិសាស្ត្រ == ខេត្តសៀមរាប ជាខេត្តមួយស្ថិតនៅតំបន់ពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]តាមបណ្តោយផ្លូវជាតិលេខ ០៦ ដែលមានចម្ងាយប្រវែង ៣១៤ គ.ម ពី[[រាជធានីភ្នំពេញ]]មានពំ្រប្រទល់ខាងកើតជាប់នឹង[[ខេត្តកំពង់ធំ]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]] ខាងលិចជាប់នឹង[[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] ខាងជើងជាប់នឹង[[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]] និងខាងត្បូងជាប់នឹង[[ខេត្តបាត់ដំបង]] [[បឹងទន្លេសាប]]។ព្រំប្រទល់ជាប់[[បឹងទន្លេសាប]]មានប្រវែង ៨២ គ.ម ដែលស្ថិតជាប់នឹង[[ស្រុកជីក្រែង]] [[ស្រុកសូត្រនិគម]] [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]] [[ស្រុកសៀមរាប]] [[ស្រុកពួក]] និង [[ស្រុកក្រឡាញ់]]។ស្របតាមលក្ខណៈភូមិសាស្ត្រនៃតំបន់នេះគឺមានសីតុណ្ហភាព ក្ដៅហួតហែង រាំងស្ងួត មានសំណើម និង មានទឹកជំនន់ យើងអាចបែងចែកតំបន់ទាំងនេះជាបីផ្នែកគឺ ផ្នែកខាងលើមាន ១៣ ឃុំ ផ្នែកកណ្តាលមាន ៦៩ ឃុំ និង ផ្នែកខាងក្រោមជាប់នឹង[[បឹងទន្លេសាប]]មាន ១៨ ឃុំ។តំបន់ខាងលើសម្បូរទៅដោយព្រៃភ្នំមានសណ្ឋានដូចជាដីទួលឬខ្ពង់រាបខ្វះខាតទឹកនិងជួបប្រទះគ្រោះរាំងស្ងួតញឹកញាប់។តំបន់កណ្តាលជាវាលស្រែល្វឹងល្វើយនិងមានលំនៅឋានតបស់ប្រជាជនច្រើនព្រមទាំងប្រាង្គប្រាសាទនានានិងតំបន់ក្រោមជាវាលទំនាបរងទឹកជំនន់រៀងរាល់ឆ្នាំជាតំបន់ជលវេគពេលណាមានភ្លៀងធ្លាក់ជន់លិចលង់ពេលណាគ្មានភ្លៀងស្ងួតហួតហែងមានផ្ទៃក្រលាសរុបប្រមាណ ១២.០១៥ គីឡូម៉ែត្រការេចែកចេញជា ១២ ក្រុងនិងស្រុក ១០០ សង្កាត់និងឃុំ និង ៩០៧ ភូមិ ដោយមានប្រជាជនសរុប ១,១១៤,៦១៦ នាក់ ត្រូវនឹង ៦,៣២% នៃប្រជាជនសរុបទូទាំងប្រទេស។មុខរបរសំខាន់ៗនៃតំបន់ទាំងបីនេះមានភាពខុសៗគ្នាពោលគឺ ៖ :'''ក'''. ផ្នែកខាងលើធ្វើស្រូវចម្ការនិងរុករកអនុផលព្រៃឈើ :'''ខ'''. ផ្នែកកណ្តាលធ្វើស្រែនិងសេវាកម្មផ្សេងៗ :'''គ'''. ផ្នែកខាងក្រោមធ្វើស្រែនិងចម្ការដំំណាំតាមរដូវនិងប្រកបអាជីវកម្មនេសាទ។ ជាទូទៅខេត្តសៀមរាបជាតំបន់ជនបទ។ប្រជាជនប្រមាណ ៧០% រស់នៅតាមទីជនបទឆ្ងាយពីទីក្រុងដែលពឹងផ្អែកលើមុខរបរកសិកម្មជាអាជីព។ប្រជាជនប្រមាណ ១៨% រស់នៅតាមតំបន់ជាប់នឹងបឹងទន្លេសាបពឹងផ្អែកលើអាជីវកម្មនេសាទនិងធ្វើចម្ការដំណាំផ្សេងៗនិង ១២% ទៀតរស់នៅតាមទីប្រជុំជននិងទីក្រុងដែលមានមុខរបរជាពាណិជ្ជកម្ម ទេសចរណ៍ និង បុគ្គលិករដ្ឋជាដើម។ [[File:TonleSapMap.png|thumb|ផែនទីខេត្តសៀមរាបជាប់នឹងបឹងទន្លេសាប]] ភ្នំនៅក្នុងក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ របស់[[ខេត្តសៀមរាប]]មានចំនួនសរុបប្រមាណ ៤១ ភ្នំហើយមានភ្នំជាច្រើនទៀតដែលមិនបានទៅដល់ចំណែកភ្នំមួយចំនួននៅតាមបណ្តាក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ នោះមានវត្តនៅពីលើនិងមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើនដែលនៅសល់តាំងពីសម័យសង្គ្រាមព្រមទាំងមានរមណីយដ្ឋានធម្មជាតិមួយចំនួនដែលនៅជាប់ជើងភ្នំកំពុងទាក់ទាញភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិដែលបានចូលមកទស្សនានៅលើទឹកដីប្រវត្តិសាស្ត្រនៃខេត្តសៀមរាប។ហើយមានផ្ទះប្រជាពលរដ្ឋដែលរស់នៅជិតជើងភ្នំទាំងនោះដែលប្រកបមុខរបរលក់ដូរនិងធ្វើស្រែចម្ការគ្រាន់បានចំណូលយកមកចិញ្ចឹមក្នុងក្រុមគ្រួសារចៀសវាងចេញទៅធ្វើចំណាកស្រុកនៅក្រៅប្រទេសផងដែរ។តាមរបាយការណ៍ពីអធិការក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ បានរៀបរាប់ប្រាប់ឲ្យដឹងអំពីភ្នំនីមួយៗរបស់ក្រុង-ស្រុកថាភ្នំចំនួន ៤១ ភ្នំនៅខេត្តសៀមរាបនោះមានដូចជា ៖ * [[ក្រុងសៀមរាប]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺ[[ភ្នំក្រោម]]មានប្រាង្គប្រាសាទបុរាណនៅលើកំពូលភ្នំមានវត្តអារាមនៅលើកំពូលភ្នំនិងមានវត្តនៅតាមចំរ៉ាក់ជើងភ្នំក្រោមហើយមានផ្សារលក់ដូរព្រមទាំងមានទេសភាពស្រស់បំព្រងមើលពីលើភ្នំមកគួរឲ្យទាក់ទាញអារម្មណ៍ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិផងដែរហើយដែលបាននាំគ្នាបើកឡានជិះម៉ូតូកង់ឡើងទៅដល់កំពូលភ្នំដើម្បីថតផ្តិតយករូបភាពពីលើកំពូលភ្នំទៅ[[បឹងទន្លេសាប]]និងទេសភាពនៅជុំវិញបរិវេណជើងភ្នំផងដែរដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[សង្កាត់សៀមរាប]] [[ក្រុងសៀមរាប]] និង [[ភ្នំបាក់ខែង]]មានប្រាសាទបុរាណជាច្រើននៅលើកំពូលភ្នំដែលភ្ញៀវបរទេសនាំគ្នាឡើងទៅមើលថ្ងៃរះពេលព្រលឹមនៅពេលល្ងាចនាំគ្នាឡើងទៅមើលថ្ងៃលិចហើយនៅខាងក្រោមទល់មុខប្រាសាទមានអ្នកលក់ដូរជាច្រើនស្ថិតនៅក្នុង[[ភូមិត្រពាំងសេះ]] [[សង្កាត់គោកចក]] [[ក្រុងសៀមរាប]]។ * [[ស្រុកជីក្រែង]] មានភ្នំចំនួន ០៧ ភ្នំគឺភ្នំរ៉ុន ភ្នំពើង ភ្នំបាក់រទេះមានវត្តនៅពីលើ ភ្នំក្បាលខ្មោច ភ្នំអាចម៍ស្រមោច ភ្នំខ្ទុំ និង ភ្នំល្អាង មានទីតាំងជាប់នឹងព្រំប្រទល់[[ស្រុកគូលែន]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]]ហើយភ្នំទាំង ០៧ នោះគឺស្ថិតនៅក្នុងភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំខ្វាវ]] [[ស្រុកជីក្រែង]]។ * [[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]]មានភ្នំចំនួន ០២ គឺភ្នំចង្ហា និង ភ្នំកង្ហិតស្ថិតនៅក្នុងភូមិស្រាស្ត្រ[[ឃុំពពេល (ស្រុកសូទ្រនិគម)|ឃុំពពែល]] [[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូត្រនិគម]]។ * [[ស្រុកស្វាយលើ]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺ[[ភ្នំគូលែន]]មានវត្តនៅលើកំពូលភ្នំគឺព្រះអង្គធំនិងមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើនព្រមទាំងមានរមណីយដ្ឋានថែមទៀតផងដែរ ភ្នំរាមមានព្រៃសហគមន៍ ភ្នំទំពូងនៅមានគ្រឹះថ្មប្រាសាទបុរាណដែលនៅសេសសល់ពីសង្គ្រាមហើយភ្នំទាំង ០៣ នេះមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុងភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំស្វាយលើ]] ភ្នំតាវ៉ាស្ថិតនៅភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំតាសៀម]] និង ភ្នំខ្យងស្ថិតនៅ[[ឃុំកន្ទួត]]។ * [[ស្រុកស្រីស្នំ]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺភ្នំតាស ភ្នំតាប៉ែន ភ្នំធំ ភ្នំព្រះច្បារ និង ភ្នំមហាឥសី ពុំមានវត្តឬប្រាសាទបុរាណនៅទីនោះឡើយដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅស្លែងស្ពាន[[ស្រុកស្រីស្នំ]]។ * [[ស្រុកអង្គរធំ]]មានភ្នំចំនួន ០៤ ភ្នំគឺភ្នំដីស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំលាងដៃ]] ភ្នំឆ្កែកូនមានវត្តនៅពីលើ ភ្នំតាទូស ស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំពាក់ស្នែង]] និង ភ្នំកងរីមានវត្តនៅពីលើហើយមានប្រាសាទបុរាណបាក់បែកផងដែរដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំជប់តាត្រាវ]]និងមានភ្នំជាច្រើនទៀតដែលយើងទៅមិនដល់។ * [[ស្រុកអង្គរជុំ]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺភ្នំពើងតានន់ដែលមានសម្រស់ទេសភាពស្រស់ស្អាតជារមណីយដ្ឋានទេសចរណ៍ធម្មជាតិដែលមានទីតាំងភូមិសាស្ត្រស្ថិតក្នុង[[ភូមិគោកដូង]] [[ឃុំគោកដូង]] [[ស្រុកអង្គរជុំ]]ដែលមានចម្ងាយប្រមាណជាង ៧០ គីឡូម៉ែត្រ ពី[[ក្រុងសៀមរាប|ទីរួមខេត្តសៀមរាប]]តាមផ្លូវទៅផ្សារពាក់ស្នែង និង ភ្នំម្រេចស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំគោកដូង]] [[ស្រុកអង្គរជុំ]]។ * [[ស្រុកវ៉ារិន]] មានភ្នំចំនួន ០៤ ភ្នំគឺភ្នំចង្ក្រានរយមានវត្តនៅពីលើហើយមានរមណីយដ្ឋានទឹកធ្លាក់ដែលមើលទៅគួរជាទីគយគន់ផងដែរស្ថិតនៅ[[ឃុំស្វាយស|ឃុំស្វាយសរ]] ភ្នំសង្កែ ភ្នំបាយដុតស្ថិតនៅ[[ឃុំល្វាក្រាំង|ឃុំល្វាវក្រាំង]] និង ភ្នំអាជ្ញារាមស្ថិតនៅ[[ឃុំប្រាសាទ]]។ * [[ស្រុកក្រឡាញ់]]មានភ្នំចំនួន ០១ ភ្នំគឺភ្នំទ្រង់បាតដែលមានប្រាសាទតូចៗនិងមានអាស្រមនៅពីលើផងដែរមានភូមិសាស្ត្រស្ថិតនៅ[[ភូមិភ្នំទ្រង់បាត]] [[ឃុំកំពង់ថ្កូវ]] [[ស្រុកក្រឡាញ់]]។ * [[ស្រុកពួក]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺភ្នំរ៉ូងមានវត្តនៅពីលើស្ថិតនៅ[[ភូមិដូនកែវ]] និង ភ្នំដីដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅជាប់[[បឹងទន្លេសាប]]។ * [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺភ្នំដីស្ថិតនៅ[[ឃុំខ្នារសណ្តាយ]] ភ្នំហប់មានវត្តនៅពីលើស្ថិតនៅ[[ឃុំខ្នារសណ្តាយ]] ភ្នំក្បាលស្ពានមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើននិងមានរមណីយដ្ឋានផងដែរស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំឃុនរាម]] ភ្នំទេវៈស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំរំចេក]] និង [[ភ្នំគូលែន]]ជាប់ចំរ៉ាក់ជើងភ្នំស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំត្បែង]]ហើយក៏ជាភ្នំមួយដែលជាប់ពាក់កណ្តាលម្ខាងម្នាក់ នឹង[[ស្រុកស្វាយលើ]]ផងដែរ។ * [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]]មានតែប្រាសាទបុរាណជាច្រើនដូចជា[[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទព្រះគោ]] [[ប្រាសាទលលៃ]] [[ប្រាសាទចៅស្រីវិបុលកេរ្តិ៍]] ជាដើមហើយនៅមានវត្តចាស់ៗដល់បច្ចុប្បន្នហៅថាវត្តត្រាច។ *[[ក្រុងរុនតាឯក]]មានភ្នំចំនួន ០១ ភ្នំគឺភ្នំបូកមានវត្តនិងប្រាសាទបុរាណនៅពីលើស្ថិតនៅ[[សង្កាត់រុនតាឯក]] [[ក្រុងរុនតាឯក]]។ == រដ្ឋបាល == ខេត្តសៀមរាប ចែកចេញជា ១២​ ក្រុង/ស្រុក ១០០ សង្កាត់/ ឃុំ និង ៩០៧ ភូមិ<ref>{{Cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |title=ច្បាប់ចម្លងប័ណ្ណសារ |access-date=2008-08-29 |archivedate=2009-04-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090416005213/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |url-status=dead }}</ref>៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដក្រុងនិងស្រុក ! ក្រុងនិងស្រុក ! ឈ្មោះក្រុងនិងស្រុកជាអក្សរឡាតាំង ! ផែនទីក្រុងនិងស្រុក |- | ១៧០១ | [[ស្រុកអង្គរជុំ]] | Angkor Chum |[[File:1701 Angkor Chum District.svg|thumb]] |- | ១៧០២ | [[ស្រុកអង្គរធំ]] | Angkor Thum |[[File:1702 Angkor Thum District.svg|thumb]] |- | ១៧០៣ | [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]] | Banteay Srei |[[File:1703 Banteay Srei District.svg|thumb]] |- | ១៧០៤ | [[ស្រុកជីក្រែង]] | Chi Kraeng |[[File:1704 Chi Kraeng District.svg|thumb]] |- | ១៧០៦ | [[ស្រុកក្រឡាញ់]] | Kralanh |[[File:1706 Kralanh District.svg|thumb]] |- | ១៧០៧ | [[ស្រុកពួក]] | Puok |[[File:1707 Puok District.svg|thumb]] |- | ១៧០៩ | [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]] | Prasat Bakong |[[File:1709 Prasat Bakong District.svg|thumb]] |- | ១៧១០ | [[ក្រុងសៀមរាប]] | Siem Reab |[[File:1710 Siem Reap Municipality.svg|thumb]] |- | ១៧១១ | [[ស្រុកសូត្រនិគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]] | Soutr Nikom |[[File:1711 Soutr Nikom District.svg|thumb]] |- | ១៧១២ | [[ស្រុកស្រីស្នំ]] | Srei Snam |[[File:1712 Srei Snam District.svg|thumb]] |- | ១៧១៣ | [[ស្រុកស្វាយលើ]] | Svay Leu |[[File:1713 Svay Leu District.svg|thumb]] |- | ១៧១៤ | [[ស្រុកវ៉ារិន]] | Varin |[[File:1714 Varin District.svg|thumb]] |- | ១៧១៥ | [[ក្រុងរុនតាឯក]] | Run Ta Ek |- |} == អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិ == '''[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាបអង្គរ|អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប]]''' គឺជាអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិដែលបម្រើឲ្យខេត្តសៀមរាបទឹកដីអង្គរវាមានទីតាំងស្ថិតនៅ[[សង្កាត់ទឹកវិល]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។វាត្រូវបានបើកដំណើរការនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៣២ និងបានបិទទៅវិញនៅក្នុងឆ្នាំ ២០២៣ នៅពេលដែលបើកដំណើរការ[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ]]ជាផ្លូវការ។វាជាអាកាសយានដ្ឋានដែលមមាញឹកជាងគេទី ០២ នៅ[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]បន្ទាប់ពី[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិភ្នំពេញ]]។ '''[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ|អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ]]''' គឺជាអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិដែលមានទីតាំងនៅ[[ស្រុកសូទ្រនិគម]] និង [[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]]ដែលបម្រើឲ្យ[[ក្រុងសៀមរាប]] [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅចម្ងាយប្រមាណ ១៨ គីឡូម៉ែត្រភាគឦសាន[[ឃុំដំដែក]] [[ស្រុកសូទ្រនិគម]] ៤០ គីឡូម៉ែត្រខាងកើត[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] និង ៥០ គីឡូម៉ែត្រខាងកើត[[ក្រុងសៀមរាប]]។[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ]] គ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដី ៧០០ ហិកតានិងមានផ្លូវរត់ប្រវែង ៣៦០០ ម៉ែត្រ។ == តំបន់ទេសចរណ៍ខេត្តសៀមរាប== តាមប្រវត្តិសាស្ដ្រទឹកដីខេត្តសៀមរាបជាតំបន់រាជធានីរបស់[[ចក្រភពខ្មែរ]]អំឡុងពីសតវត្សរ៍ទី ០៩ ដល់សតវត្សរ៍ទី ១៣។ដោយសារមូលហេតុខាងលើនេះហើយទើបរហូតមកទល់បច្ចុប្បន្ននេះគេនៅឃើញមានសំណង់ប្រាសាទបុរាណយ៉ាងច្រើននៅពាសពេញទឹកដីដ៏បវរនៃខេត្តសៀមរាបនេះ។ប្រាសាទទាំងឡាយនៅតំបន់អង្គរដែលមានឈ្មោះល្បីទូទាំងពិភពលោកគឺស្ថិតនៅប៉ែកពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]នៅក្នុងខេត្តសៀមរាបដែលគ្របដណ្តប់ដោយផ្ទៃក្រលា ៦០០ គ.មការ៉េ។សព្វថ្ងៃប្រាសាទចំនួនត្រូវបានរកឃើញជាបន្តបន្ទាប់។ប្រាសាទទាំងឡាយត្រូវបានកសាងឡើងរវាងសតវត្សរ៍ទី ៩ និងទី ១៣។កម្មវិធីកសាងឥតឈប់ឈរត្រូវបានប្រកាន់ខ្ជាប់ដោយព្រះរាជាខ្មែរជាបន្តបន្ទាប់ដែលអាចប្រៀបធៀបបានទៅនឹងសំណង់ប្រាសាទពីរ៉ាមីតដែលកសាងដោយ[[ព្រះចៅផារ៉ាអុង]]និងសំណង់ប្រាសាទដទៃទៀតនៅក្នុង[[អេហ្ស៊ីប|ប្រទេសអេហ្សីប]]។ព្រះរាជា[[ខ្មែរ]]បានសាងសង់ប្រាសាទទាំងនេះដោយប្រើកម្លាំងកម្មករយ៉ាងច្រើនតាមការប៉ាន់ស្មានការធ្វើសំណង់ថ្មីនីមួយៗអាចប្រើមនុស្សប្រហែល ៧៥០០០០ នាក់ក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១២ និង ១៣ ។ទោះបីជាបន្សល់ទុកនូវប្រាសាទជាច្រើនក៏ដោយសព្វថ្ងៃនេះគឺមានភស្តុតាងបន្តិចបន្តួចប៉ុណ្ណោះចំពោះមនុស្សដែលមករស់នៅពិតប្រាកដនៅទីក្រុងដ៏ចំណាស់មួយនេះកាលពីអតីតកាល។អ្នកធ្វើដំណើរ[[ព័រទុយហ្គាល់|ជនជាតិព័រទុយហ្គាល់]]ត្រូវបានគេជឿថាជាជនជាតិបស្ចឹមប្រទេសដំបូងគេដែលបានសម្លឹងមិនដាក់ភ្នែកទៅលើភាពអស្ចារ្យនៃ[[ប្រាសាទអង្គរ]]នៅពេលទៅទស្សនាក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១៦។ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយកិត្តិយសធំបំផុតចំពោះការរកឃើញ[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏អស្ចារ្យបានធ្លាក់ទៅអ្នកភូមិសាស្ដ្រ[[បារាំង|ជនជាតិបារាំង]]ឈ្មោះ '''ហង់រី មូហូត (Henri Mouhot)'''​ ដែលបានមកទស្សនា[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦០ ដែលបានតម្កល់ទុកនូវឯកសារនៅឯ[[ទីក្រុងប៉ារីស]]ក្រោយមរណភាពនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៨។ក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១៩ និង ២០ បេសកកម្មរបស់[[បារាំង]]ជាច្រើនបានមកទស្សនាប្រាសាទបុរាណនិងធ្វើការកាប់ឆ្ការសម្អាតព្រៃពីប្រាសាទហើយបានប្រមូលនូវឯកសារបានយ៉ាងច្រើន។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៧ [[សៀម|ប្រទេសសៀម]]បានប្រគល់ទឹកដីអង្គរមកឲ្យ[[ខ្មែរ]]គ្រប់គ្រងវិញដោយសារ[[បារាំង]]គាបសង្កត់ខ្លាំងពេកហើយនៅក្នុងនោះបាននាំមកនូវភ្ញៀវទេសចរឲ្យមកទស្សនា[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ជាលើកដំបូងនៅលើទឹកដីអង្គរ។ភ្ញៀវទេសចរអាចជ្រើសរើសទស្សនាតាមវង់តូចដែលរួមមានទីក្រុងដ៏ល្បីល្បាញរបស់ព្រះរាជាគឺអង្គរធំនិងអង្គរតូចដែលមានប្រាសាទជាច្រើនដូចជា[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]] [[ស្រះស្រង់]]និងរមណីយដ្ឋានជាច្រើនទៀត។ភ្ញៀវទេសចរអាចបន្តដំណើរទៅទស្សនានៅវង់ធំនោះគេនឹងបានឃើញប្រាសាទមួយចំនួនផ្សេងទៀតនិង[[បារាយណ៍]]នៅ[[សម័យអង្គរ]]។ប្រសិនបើមានពេលវេលាភ្ញៀវទេសចរអាចទៅទស្សនាប្រាសាទល្បីល្បាញផ្សេងទៀតដូចជា[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទលលៃ]] ជាដើមដែលស្ថិតនៅឆ្ងាយពីប្រាសាទនៅតំបន់អង្គរបន្តិច។ ==ឯកសារពិគ្រោះ== {{reflist|1}} {{Geographic location |Centre = ខេត្តសៀមរាប |North = [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ]] |Northeast = [[ខេត្តព្រះវិហារ]] |East = |Southeast = [[ខេត្តកំពង់ធំ]] |South = [[ខេត្តពោធិ៍សាត់]] |Southwest = [[ខេត្តបាត់ដំបង]] |West = [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] |Northwest = }} {{ខេត្តសៀមរាប}} {{ខេត្តក្រុងខ្មែរ}} [[Category:ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[Category:ខេត្តក្រុងខ្មែរ|សៀមរាប]] kmojefyqhsxbtlsltjbcpabka64ir53 321455 321454 2025-06-03T17:17:02Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321455 wikitext text/x-wiki '''ខេត្តសៀមរាប''' គឺជាខេត្តមួយដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅភាគពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]និងនៅក្បែរ[[បឹងទន្លេសាប]]។ទីរួមខេត្តរបស់ខេត្តសៀមរាបគឺ[[ក្រុងសៀមរាប]]និង[[ក្រុងរុនតាឯក]]។ខេត្តសៀមរាបត្រូវបានដាក់ឈ្មោះបែបនេះគឺដើម្បីរំលឹកដល់ជ័យជម្នះរបស់កងទ័ព[[ខ្មែរ]]វាយឈ្នះលើកងទ័ព[[សៀម]]នៅ[[លង្វែក|សម័យលង្វែក]]ក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១៦។សព្វថ្ងៃខេត្តសៀមរាបត្រូវបានគេស្គាល់ទូទាំងពិភពលោកថាជាទីតាំងនៃ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏ល្បីល្បាញ។ខេត្តនេះជាតំបន់ទេសចរណ៍ដ៍សំខាន់របស់[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ដោយសារខេត្តនេះមាន[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏ល្បីល្បាញនិងប្រាសាទបុរាណដទៃទៀតជាច្រើន។ថ្មីៗនេះក្រុងសៀមរាបកំពុងប្រែក្លាយរូបរាងជាក្រុងទំនើបតាមរយៈកំណើនសណ្ឋាគារ ភោជនីយដ្ឋាន ហាងលក់ទំនិញ ជាដើមដែលបម្រើឲ្យវិស័យទេសចរណ៍។រមណីយដ្ឋានបុរាណផ្សេងទៀតដែលនៅក្នុងក្រុងសៀមរាបនិងក្រៅក្រុងមាន[[អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទភ្នំបាខែង]] [[ប្រាសាទបក្សីចាំក្រុង]] [[ប្រាសាទបាពួន]] [[ប្រាសាទភិមានអាកាស]] [[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះប៉ាលីឡៃ|ប្រាសាទព្រះបាលីឡៃ]] [[ប្រាសាទតានៃ]] [[ប្រាសាទតាសោម]] [[ប្រាសាទតាកែវ]] [[ប្រាសាទធម្មនន្ទ]] [[ប្រាសាទព្រះគោ]] [[ប្រាសាទព្រះពិធូរ]] [[ប្រាសាទនាគព័ន្ធ]] ​[[ប្រាសាទសួព្រ័ត|ប្រាសាទសួព្រ័ត្រ]] [[ប្រាសាទបី]] [[ប្រាសាទព្រហ្មកិល]] [[ប្រាសាទរោងរមុង|ប្រាសាទរោងល្មុង]] [[ប្រាសាទតុប]] [[ប្រាសាទក្រវាន់|ប្រាសាទក្រវ៉ាន់]] [[ប្រាសាទថ្មបាយក្អែក]] [[ប្រាសាទបន្ទាយសំរែ]] [[ប្រាសាទបន្ទាយក្តី]] [[ប្រាសាទក្រោលគោ]] [[ប្រាសាទភ្នំក្រោម]] [[ប្រាសាទភ្នំបូក]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទលលៃ]] [[ប្រាសាទមេបុណ្យខាងលិច]] [[ប្រាសាទមេបុណ្យខាងកើត]] [[ប្រាសាទទេពប្រណម]] [[ប្រាសាទទទឹងថ្ងៃ]] [[ប្រាសាទព្រៃមន្ទីរ]] [[ប្រាសាទព្រៃក្មេង]] [[ប្រាសាទបាតជុំ]] [[ប្រាសាទគោកត្រាង]] [[ប្រាសាទត្រពាំងផុង]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទលាក់នាង]] [[ប្រាសាទចៅសាយទេវតា]] [[ប្រាសាទប្រែរូប]] [[លានស្តេចគំលង់]] [[លានជល់ដំរី]] [[ប្រាសាទអកយំ]] [[ប្រាសាទគោគពោធិ|ប្រាសាទគោគពោធិ៍]] [[ប្រាសាទគោកគ្រញូង]] [[ប្រាសាទចៅស្រីវិបុលកេរ្តិ៍]] [[ប្រាសាទត្រពាំងខ្យង]] [[ប្រាសាទផ្ទី]] [[ប្រាសាទទន្លេស្ងួត]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទព្រៃប្រាសាទ]] និង ប្រាសាទរាប់រយផ្សេងទៀត។តំបន់អង្គរត្រូវបានរងនូវការលុកលុយជាច្រើនដងពីពួក[[សៀម]]ហើយទីបំផុត[[ក្រុងអង្គរ|រាជធានីអង្គរ]]ត្រូវបានបោះបង់ចោលនៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១។គួររំលឹកផងដែរថារាជធានីរបស់[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]ត្រូវបានប្តូរពីអង្គរទៅ[[សម័យកាលចតុមុខ|រាជធានីចតុមុខ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣២ រួចបន្តទៅ[[លង្វែក|រាជធានីលង្វែក]] និង [[រាជធានីឧដុង្គមានជ័យ|រាជធានីឧដុង្គ]] ហើយត្រឡប់ទៅ[[សម័យកាលចតុមុខ|រាជធានីចតុមុខ]]វិញនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៦។ជនជាតិបទេសដែលបានមកដល់[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]មុនគេគឺអ្នករុករកជនជាតិបារាំង'''លោក [[ហង់រី មូហូ]]'''នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦០ (នាសម័យលង្វែកសតវត្សរ៍ទី ១៦ ក៏មានជនបរទេសខាងបស្ចឹមលោកក៏បានមកមើល[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]រួចមកហើយដែរ)<ref>ដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅជនជាតិខ្មែរសតវត្សទី១៥-១៩៥៣ (ភាគទី២)</ref>។តំបន់សៀមរាបអង្គរគឺជាគោលដៅចម្បងសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរទូទាំងពិភពលោកហើយក៏ជាតំបន់ដែលសម្បូរទៅដោយសំណង់ប្រាសាទបុរាណតូចធំជាច្រើនអនែកដែលជាទីស្ថានរបស់ពពួកអាទិទេពទាំងឡាយទាំងពួងផងដែរ។ {{Infobox settlement | name = ខេត្តសៀមរាប | native_name = Siem Reap Province | native_name_lang = khm<!-- ISO 639-2 code --> | settlement_type = [[ខេត្តនៃកម្ពុជា|ខេត្ត]] | image_skyline = D'Angkor.jpg | image_caption = ទិដ្ឋភាពនៃប្រាសាទអង្គរវត្តនាពេលរសៀល | image_flag = | image_seal = | image_shield = | nickname = ទីក្រុងអង្គរ | motto = | image_map = Cambodia Siem Reap locator map.svg | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តសៀមរាប | pushpin_map = | pushpin_label_position = | pushpin_map_caption = Location of Siem Reap in Cambodia | coordinates_type = type:adm1st_region:KH | coordinates_display = title | coordinates_footnotes = | subdivision_type = [[List of sovereign states|ប្រទេស]] | subdivision_name = {{CAM}} | established_title = | established_date = | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = [[ក្រុងសៀមរាប]] និង [[ក្រុងរុនតាឯក]] | leader_party = | leader_title = គណៈអភិបាល​ខេត្ត | leader_name = ប្រាក់ សោភ័ណ | area_footnotes = | area_total_km2 = 10299 | area_rank = ១០ | area_note = | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = <ref name=census2019>{{Cite web|url=http://nis.gov.kh/nis/Census2019/Final%20General%20Population%20Census%202019-English.pdf|title=General Population Census of the Kingdom of Cambodia 2019 – Final Results|publisher=[[Ministry of Planning (Cambodia)|Ministry of Planning]]|work=National Institute of Statistics|date=26 January 2021|access-date=3 February 2021}}</ref> | population_total = ១,១១៤,៦១៦ នាក់ | population_rank = ០៤ | population_as_of = | population_density_km2 = ៩៨ | population_density_rank = ១៣ | population_demonym = | population_note = | blank_name_sec1 = ក្រុង និង ស្រុក | blank_info_sec1 = ១២ | blank1_name_sec1 = សង្កាត់ និង ឃុំ | blank1_info_sec1 = ១០០ | blank2_name_sec1 = ភូមិ | blank2_info_sec1 = ៩០៧ | timezone1 = [[:en:Time in Cambodia|ICT]] | utc_offset = +០៧:០០ | postal_code_type = លេខកូដប្រៃសណីយ៍ | postal_code = ១៧០១០១ -១៧១២១២ | area_code_type = លេខកូដតំបន់ | area_code = ០៦៣ | iso_code = KH-១៧ | website = {{URL|www.siemreap.gov.kh}} | footnotes = }} ខេត្តសៀមរាប គឺជា​ខេត្ត​ធំ​ទី ​១០ ​នៅក្នុង​[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេស​កម្ពុជា]]។ចំនួនប្រជាជននៅក្នុងខេត្តនេះកើនឡើងដល់ខ្ទង់លាននាក់ហើយជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ជាខេត្តដែលមានប្រជាជនច្រើនជាងគេបំផុតរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។មួយផ្នែកធំនៃព្រំដែនភាគខាងត្បូងនៃខេត្តសៀមរាបជាប់នឹង[[បឹងទន្លេសាប]]ដូច្នេះហើយបានជាខេត្តសៀមរាបជាខេត្តមួយក្នុងចំណោមខេត្តទាំង ០៩ ដែលបង្កើតបានជាតំបន់[[ទន់បម្រុងជីវមណ្ឌលបឹងទន្លេសាប]]។នាពេលបច្ចុប្បន្នខេត្តនេះត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាទីតាំងនៃប្រាសាទអង្គរដែលជាតំបន់បេតិកភណ្ឌពិភពលោករបស់[[យូណេស្កូ|អង្គការយូណេស្កូ]]និងជាអច្ឆរិយវត្ថុរបស់ពិភពលោកផងដែរ។ហើយក៏ជាទីតាំងប្រាសាទល្បាញល្បីៗជាច្រើនទៀតក្រៅពី[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដូចជា[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]]និងប្រាសាទនានាផ្សេងទៀតដែលជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌរបស់[[អង្គការយូណេស្កូ]]ផងដែរ។[[ឧទ្យានជាតិភ្នំគូលែន]]គឺជារមណីយដ្ឋានប្រវត្តិសាស្ត្រនិងធម្មជាតិល្បីល្បាញមួយដែលជាទីពេញនិយមសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិទៅទស្សនាកម្សាន្តមិនអាចរំលងបាន។ == ឈ្មោះនៃខេត្ត == ខេត្តសៀមរាបជាអតីតខេត្ត[[ខ្មែរ]]មួយឈ្មោះថា'''[[ខេត្តមហានគរ]]'''។ការប្ដូរឈ្មោះជាខេត្តសៀមរាបនេះក្នុងរជ្ជកាល[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៣០ គ.ស(តាមពង្សាវតា)មូលហេតុបានជាផ្លាស់ប្ដូរឈ្មោះខេត្តនេះបានបញ្ជាក់ថានៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៣០ គ.ស ស្ដេច[[ខេត្តព្រះនគរស្រីអយុធ្យា|អយុធ្យា]]បានបញ្ជាឲ្យកងទ័ពខ្លួនវាយលុក[[កម្ពុជា]]នៅ[[ខេត្តមហានគរ]]ដើម្បីបង្ក្រាបការមិនចុះញ៉មរបស់[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]។ទ័ពសៀមដណ្ដើម[[ខេត្តមហានគរ]]មួយរយៈហើយមេដឹកនាំបានទៅទស្សនាប្រាសាទគួរឲ្យយ៉ាងស្ងប់ស្ងែង។បន្ទាប់មកទ័ពស្ដេច[[សៀម]]នេះបានជួបនឹងទ័ពស្ដេច[[ខ្មែរ]]នៅតំបន់អង្គរហើយបានប្រយុទ្ធគ្នាធ្វើឲ្យកងទ័ព[[សៀម]]ទទួលបរាជ័យយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។ក្រោយពីទទួលបានជ័យជំនះមក[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទចន្ទរាជា]]បានបរិញ្ញាតិ្តឲ្យប្ដូរឈ្មោះ[[ខេត្តមហានគរ]]នេះទៅជាខេត្តសៀមរាបវិញដែលមានន័យថា ''"ទ័ពសៀមត្រូវបង្ក្រាបឲ្យរាប"'' នៅទីនេះ។ អ្នក​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៃ​[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេស​កម្ពុជា]]បាន​ពន្យល់​ប្រហាក់​ប្រហែល​គ្នា​ថាពាក្យ '''សៀម''' គឺ​ទាក់ទង​នឹង​ជាតិសាសន៍មួយដែល​បច្ចុប្បន្ន​បាន​ប្រែ​ឈ្មោះ​ទៅ​ជា​ '''ថៃ''' ទៅ​ហើយ។រីឯ​ពាក្យ​ថា '''រាប''' គឺ​មាន​ន័យ​ថា '''ចាញ់ខ្លបខ្លាច'''។ អនុ​ប្រធាន​ផ្នែក​​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៃ​[[សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ|សាកលវិទ្យាល័យ​ភូមិន្ទ​ភ្នំពេញ]]និង​ជា​សាស្ត្រាចារ្យ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៅ​[[សាកលវិទ្យាល័យបញ្ញាសាស្ត្រកម្ពុជា|សាកលវិទ្យាល័យ​បញ្ញា​សាស្ត្រ​កម្ពុជា]]លោក '''សំបូរ មាណ្ណារ៉ា''' បាន​ពន្យល់​ថាចាប់​ពី​សតវត្ស​រ៍ទី ​៩ និង​ទី​ ១០ នៃ​គ្រិស្ត​សករាជខេត្ត​សៀមរាបត្រូវបានគេ​​ប្រើ​ឈ្មោះ​ជា​​[[យសោធរបុរះ|ទីក្រុងយសោធបុរៈ]]ដោយសារ​តែ​ព្រះ​មហាក្សត្រ​ខ្មែរ​ព្រះនាម[[យសោវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទយសោ​វរ្ម័ន​ទី​ ១]] ជាអ្នកបាន​កសាង។ក៏ប៉ុន្តែ​ក្រោយ​មកត្រូវ​បាន​គេ​ហៅ​ថា[[អាណាចក្រខ្មែរ|អាណាចក្រ​អង្គរ]]វិញ។នៅ​ក្នុង​រជ្ជកាល​នៃ​ព្រះរាជា​ក្រោយៗ​មកទៀតដែល​បានផ្លាស់​ប្ដូរ​រាជធានី​ទៅ​តាំង​នៅ​ភាគ​ខាង​ត្បូងនិង​[[​ទួល​បាសាន|ទួល​បាសាន]]រហូត​ដល់​[[ភ្នំពេញ|ចតុមុខ]]ជាដើមគឺ​[[ក្រុងអង្គរ|ទីក្រុង​អង្គរ]]ត្រូវ​បាន​បោះ​បង់​ចោល​មួយ​រយៈ។ជាច្រើន​ឆ្នាំ​ក្រោយ​មកទើប​មាន​ការ​ចាប់​ផ្ដើម​គ្រប់គ្រង​​ជារាជធានី​នេះឡើង​វិញ។ លោក​សាស្ត្រាចារ្យ '''សំបូរ មាណ្ណារ៉ា''' បាន​ពន្យល់​ទៀត​ថាបន្ទាប់​ពី​មាន​ការ​គ្រប់គ្រង​ជា​រដ្ឋបាល​ឡើង​វិញ​នោះគឺ​តំបន់​អង្គរ​ត្រូវ​បាន​ទ័ព​[[សៀម]]នៃ​[[អាណាចក្រអយុធ្យា|នគរ​ស្រីអយុធ្យា]]ចូល​មក​លុកលុយ​ជា​ច្រើន​លើកចាប់​តាំង​ពី​សតវត្ស​រ៍ទី​ ១៤ នៃ​គ្រិស្ត​សករាជ។នៅ​ក្នុង​សតវត្ស​រ៍ទី​ ១៥ ដល់ ១៦ មាន​ព្រះមហាក្សត្រ​[[ខ្មែរ]]​មួយ​អង្គ​ព្រះនាម[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បាន​ធ្វើ​ចម្បាំង​ជាមួយកង​ទ័ព​[[សៀម]]ដើម្បី​បណ្ដេញឲ្យពួក[[សៀម]]ចេញ​ពី​តំបន់​អង្គរ។នៅក្នុង​ការ​ធ្វើ​សង្គ្រាម​កាល​នោះគឺកងទ័ព[[ខ្មែរ]]ទទួលបានជោគជ័យយ៉ាងធំំធេងហើយ​ពាក្យ​ថា '''សៀមរាប (អានថា:សៀមម៉ារាប)''' គឺ​ត្រូវ​បាន​គេ​ដាក់​ឈ្មោះបន្ទាប់​ពី​ជ័យ​ជម្នះ​របស់​កងទ័ព​[[ខ្មែរ]]លើពួក[[សៀម]]៖ ''«ពាក្យ​ថា សៀមរាប គឺ​មាន​ន័យ​ថា សៀមបាន​ខ្លបខ្លាច​លោក បាន​ចាញ់​លោក បាន​អស់​ឫទ្ធានុភាព ចាញ់រាបដលដី។ដូច្នេះគេ​ឲ្យឈ្មោះ​ថាតំបន់​សៀមរាបនេះ​ជា​ទស្សនៈ​របស់​ជាតិ​ខ្មែររបស់​អ្នក​ដែល​បាន​លើក​ឡើង​ក្នុង​ដំណែល​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នេះ​ផង​ដែរ។ចំណុច​នេះ​ហើយបានជា​ចាប់​ផ្ដើម​មាន​ពាក្យ​ថា សៀមរាប»''។ ការ​អធិប្បាយ​របស់​លោក​សាស្ត្រាចារ្យ '''សំបូរ មាណ្ណារ៉ា''' នេះគឺ​ដូច​គ្នា​នឹង​អ្នក​ស្រាវជ្រាវ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​[[ខ្មែរ]]​ផ្សេង​ទៀតផងដែរ។ សៀវភៅ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​[[ខ្មែរ]]​សង្ខេប​មួយដែល​សរសេរ​ដោយលោក '''នួន សុធិមន្ត''' ដែល​បច្ចុប្បន្ន​ជា​មន្ត្រី​រាជការ​នៅ​ទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីបាន​អធិប្បាយ​ថានៅ​ក្នុងឆ្នាំ​ ១៥២៥ ព្រះ​មហាក្សត្រ​[[ខ្មែរ]]​ព្រះនាម[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទ​រាជា]]​បាន​វាយ​បង្ក្រាប​កងទ័ព​[[សៀម]]ដែល​ឈ្លាន​ពានឲ្យបរាជ័យ​យ៉ាងអាម៉ាស់នៅ​តំបន់​អង្គរ។ដូច្នេះ​ហើយបាន​ជា​ព្រះអង្គបាន​ដាក់​ឈ្មោះ​ថា [[សៀមរាប]] គឺ​មាន​ន័យ​ថា '''ទ័ព​សៀមចាញ់​រាប​ដូចជា​កន្ទេល ឬ ទ័ពសៀមចាញ់រាបដល់ដី'''។ បច្ចុប្បន្ន​នេះ[[ខេត្ត​សៀមរាប]]មិន​ត្រឹម​តែ​ជា​និមិត្តរូប​នៃ​ជាតិ​[[ខ្មែរ]]​ប៉ុណ្ណោះ​ទេក៏ប៉ុន្តែវា​ក៏​កំពុង​នាំ​ប្រទេស​កម្ពុជាឲ្យទទួល​បាន​នាម​ថ្មី​មួយ​ទៀតគឺ​'''ព្រះរាជាណាចក្រ​អច្ឆរិយ'''ដោយសារ​តែ​ភាព​ល្បីល្បាញ​ខាង​វប្បធម៌​ប្រវត្តិសាស្ត្រ។<ref>{{Cite web |title=អត្ថន័យ​នៃ​ឈ្មោះ​ខេត្ត​សៀមរាប |url=https://www-rfa-org.cdn.ampproject.org/v/s/www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html/ampRFA?amp_gsa=1&amp_js_v=a9&usqp=mq331AQIUAKwASCAAgM=#amp_ct=1678937526295&amp_tf=%E1%9E%96%E1%9E%B8%20%251$s&aoh=16789375100149&referrer=https://www.google.com&ampshare=https://www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html |access-date=2023-03-16 |website=www-rfa-org.cdn.ampproject.org |archivedate=2023-03-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20230316035301/https://www-rfa-org.cdn.ampproject.org/v/s/www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html/ampRFA?amp_gsa=1&amp_js_v=a9&usqp=mq331AQIUAKwASCAAgM=#amp_ct=1678937526295&amp_tf=%E1%9E%96%E1%9E%B8%20%251$s&aoh=16789375100149&referrer=https://www.google.com&ampshare=https://www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html |url-status=dead }}</ref> == ប្រវត្តិសាស្ត្រ == === មុនសម័យអង្គរ === [[file:Phnom Kulen8.JPG|thumb|ភ្នំគូលែន(មហេន្ទ្របវ៌ត ឬ មហិន្រ្ទបព៌ត)]] [[File:Cascade de la rivière sacrée (Phnom Kulen) (6825025205).jpg|right|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_017_Vishnu_and_Lakshmi_(8583651131).jpg|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_020_Brahma_(8583620385).jpg|thumb]] [[File:Kbal_Spean,_sur_les_pentes_sud-ouest_du_mont_Kulen_(12).jpg|thumb]] [[File:LingamCambodge1.JPG|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_011_Lotuses_(8583641233).jpg|thumb]] [[File:LingamCambodge2.JPG|thumb]] [[ឯកសារ:2011-06-27-030 Phnom Kulen.jpg|រូបភាពតូច|នៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ ជាឆ្នាំដែលព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២ ប្រារព្ធពិធីទេវរាជនៅលើភ្នំគូលែន។ព្រះអង្គបានបើកស័ករាជថ្មីមួយដែលធ្វើអរិយធម៌វប្បធម៌ខ្មែររីកចម្រើនរុងរឿងនាសម័យមហានគរ]] អ្នកស្រាវជ្រាវខាងប្រវត្តិវិទ្យានិងបុរាណវិទ្យាជាច្រើនបានអះអាងថាប្រវត្តិសាស្រ្តនៃតំបន់សៀមរាបអង្គរបានចាប់ផ្តើមឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ នៃគ្រិស្តសករាជក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] ក្រោយពីព្រះមហាក្សត្រអង្គនេះបានយាងមកពី[[ឥណ្ឌូណេស៊ី|ប្រទេសជ្វា]]នៅក្នុងឆ្នាំ ៨០០ នៃគ្រិស្តសករាជ។តាមឯកសារខាងលើបានឲ្យដឹងថា[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] កាលនៅក្នុងដំណាក់កាលទី ២ ទ្រង់គង់នៅ '''ទីក្រុងឥន្រ្ទបុរៈ''' នៅ[[ខេត្តកំពង់ចាម]]បន្ទាប់មកទ្រង់គង់នៅលើ[[ភ្នំគូលែន]](មហិន្ទ្របព៌ត)និងចុងក្រោយបំផុតទ្រង់គង់នៅ '''[[ហរិហរាល័យ|ទីក្រុងហរិហរាល័យ ឬ ទីក្រុងរលួស]]''' ដែលជារាជធានីដើមនា[[សម័យអង្គរ]]។លោកបណ្ឌិត '''មីសែល ត្រាណេ''' បានមានប្រសាសន៍ឲ្យដឹងថាវប្បធម៌អង្គរបានផ្តើមឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ នៃគ្រិស្តសករាជគឺនៅពេលដែល[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] បានអភិសេកជាព្រះមហាក្សត្រនៅលើ[[ភ្នំគូលែន]](មហិន្រ្ទបព៌ត)។ការអភិសេករបស់ព្រះអង្គគឺឈរនៅលើមូលដ្ឋាននៃពិធីទេវរាជដែលបានផ្តល់ចំពោះព្រះអង្គនូវមហិទ្ធិប្ញទ្ធិដើម្បីធ្វើការបង្រួបបង្រួមជាតិ។ការអះអាងក៏បានបង្អាញឲ្យដឹងទៀតថាវប្បធម៌‌សម័យបុរេអង្គរ(មុនអង្គរ)គឺឯកសារមួយចំនួនបាន ផែ្អកតាមកំណត់ហេតុរបស់[[ចិន]]។ឯកសាររបស់គេបានសំអាងលើកំណត់ត្រាផងនិងស្ថាបត្យកម្មប្រាង្គប្រាសាទមួយចំនួនផង។រីឯព្រឹត្តិការណ៍ដែលគួរឲ្យកត់សម្គាល់ជាខ្លាំងមួយទៀតគឺក្នុងអំឡុង[[សម័យចេនឡា]]នៅលើទឹកដីបវរនៃខេត្តសៀមរាបអង្គរ។កំណត់ហេតុចិនបានឲ្យដឹងថាទីក្រុងដំបូងបំផុតនៅខេត្តសៀមរាបមានឈ្មោះថា '''"នគរគម្ពីរ"''' ដែលសិ្ថតនៅរវាងបារាយណ៍ខាងលិចនិងបារាយណ៍ខាងកើតនៃតំបន់សៀមរាបអង្គរ។សេ្តចខែ្មរដែលសោយរាជ្យសម្បត្តិនៅ'''នគរគម្ពីរ'''នេះគឺ'''ព្រះបាទចន្រ្ទវរ្ម័ន'''។លោកបណ្ឌិត '''មីសែល ត្រាណេ''' បានមានប្រសាសន៍ឲ្យដឹងបនែ្ថមទៀតថាកាលពីសម័យបុរេអង្គរនាអំឡុងឆ្នាំ ៨០២ នេះសេដ្ឋកិច្ចនិងបរិយាកាសង្គមរបស់តំបន់សៀមរាបអង្គរមានការវិវឌ្ឍជាវិជ្ជមាន។គេបានឃើញមានការរៀបចំដែនដី ឬនគរូបនីយកម្មដែនដីក្នុងតំបន់នីមួយៗនៃខេត្តនេះយ៉ាងច្បាស់លាស់ទៅហើយចាប់តាំងពីចុងសតវត្សរ៍ទី ៦ នៃដើមសតវត្សរ៍ទី ៧ នៃគ្រិស្តសករាជ។ជនជាតិខែ្មរក្រោមការដឹកនាំរបស់ព្រះមហាក្សត្រនិងពួកព្រាហ្មបុរោហិតបានចាប់ផ្តើមគម្រោងការសាងសង់ប្រាសាទឥដ្ឋដំបូងបង្អស់ជាច្រើនមានជាអាទិ៍ ប្រាសាទព្រៃកេ្មង ប្រាសាទពោធិ៍ ប្រាសាទគោកតាសៀន ប្រាសាទវត្តខ្នាត និង ប្រាសាទព្រៃប្រាសាទជាដើម។រីឯវិស័យសង្គមកិច្ចវិញគេបានដឹងថាបុព្វការីជនខែ្មរចូលចិត្តកសាងទីលំនៅរបស់ខ្លួននៅកែ្បរៗ[[បឹងទន្លេសាប|បឹងទនេ្លសាប]]កែ្បរអូរស្ទឹងធម្មជាតិជាដើម។ការកសាងប្រាសាទក៏ដូច្នោះដែរគឺបុព្វការីជនខែ្មរតែងតែជ្រើសរើសរកទីតាំងណាខ្ពស់មិនលិចទឹកនៅរដូវវស្សាគំនិតរបស់ខែ្មរក្នុងការជ្រើសរើសទីតាំងខ្ពស់សម្រាប់ការកសាងសំណង់ផេ្សងៗជាប្រយោជន៍រួមគឺនៅតែបន្តរហូតមកទល់សព្វថៃ្ងនេះ <ref>អត្ថបទដកស្រង់ពីកាសែតរស្មីកម្ពុជា</ref>។ === សម័យអង្គរ === [[ឯកសារ:Bas-relief du Bayon (Angkor Thom) (2341905162).jpg|រូបភាពតូច|ទិដ្ឋភាពការធ្វើម្ហូបចម្អិនអាហាររបស់ប្រជាជនខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[ឯកសារ:Scène dépouillage (bas-relief du Bayon) (2334493467).jpg|រូបភាពតូច|វិស័យសុខាភិបាលខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[ឯកសារ:Bayonmarket01.JPG|រូបភាពតូច|ទិដ្ឋភាពផ្សារលក់ដូររបស់ប្រជាជនខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] ខ្មែរបានជ្រើសរើសទីតាំងតំបន់អង្គរធ្វើជារាជធានីព្រោះស្ថិតនៅចំណុចកណ្ដាលនៃ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]និងទីប្រជុំនៃជំនួញទាំងពីរគឺជើងគោកនិងជើងទឹកហើយសម្បូរទៅដោយធនធានធម្មជាតិសព្វគ្រប់ដូចជា ត្រីក្នុង[[បឹងទន្លេសាប]] ព្រៃឈើ និងថ្មភក់សម្រាប់សំណង់ប្រាសាទ និង ដីមានជីវជាតិផងដែរខេត្តសៀមរាបនៅសតវត្សរ៍ទី ៩ ដល់សតវត្សរ៍ទី ១៥ បានបម្រើការរាជធានីជាមជ្ឈមណ្ឌលដ៏សំខាន់នៃអំណាចនយោបាយ វប្បធម៌និងសាសនារបស់អាណាចក្រខ្មែរ។ ភាពថ្កើងថ្កានរបស់ទីក្រុងគឺជារាជធានីនៃអាណាចក្រខ្មែរដែលគ្រប់គ្រងដោយស្តេចដែលមានអំណាចបន្តបន្ទាប់គ្នា។ខេត្តសៀមរាបមានទីតាំងយុទ្ធសាស្ត្រនៅចំចំណុចកណ្ដាលនៃអាណាចក្រហើយមានភាពងាយស្រួលនៅក្នុងការគ្រប់គ្រងត្រួតត្រានិងគ្រប់គ្រងទឹកដីដ៏ធំធេងមួយនេះ។ទីក្រុងនេះបានរីកចម្រើនក្លាយជាទីក្រុងដែលមានភាពអ៊ូអរបម្រើជាមជ្ឈមណ្ឌលរដ្ឋបាល សេដ្ឋកិច្ច និង សាសនានៃតំបន់។ខេត្តសៀមរាបមានចំណុចគួរឲ្យទាក់ទាញជាច្រើនដូចជា [[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] ជាដើម។នៅ[[សម័យអង្គរ]]ខ្មែរបានអនុវត្តនយោបាយវាតទីទឹកដី ពង្រឹងអរិយធម៌ឲ្យរីកចម្រើនរុងរឿង និង កសាងសំណង់ប្រាសាទល្បីល្បាញមួយចំនួនទាំងធំទាំងតូចដែលបង្ហាញអំពីតម្លៃវប្បធម៌អរិយធម៌ខ្មែរពាសពេញ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]។តំបន់សៀមរាបត្រូវបានបម្រើការជារាជធានីអស់រយៈពេល ៦ សតវត្សរ៍មកហើយ។នៅតំបន់សៀមរាបមានការអភិវឌ្ឍរីកចម្រើនលូតលាស់គ្រប់វិស័យនិងមានភាពសម្បូរសប្បាយប្រជាជនខ្មែររស់នៅតំបន់សៀមរាបអង្គរភាគច្រើនប្រកបមុខរបរកសិកម្មនិងនេសាទជាធំ។តំបន់ជុំវិញ[[បឹងទន្លេសាប]]ជាដីដ៏សម្បូរជីវជាតិ។គេអាចធ្វើស្រែនៅតំបន់នេះប្រហែលជាពីរទៅបីដងក្នុងមួយឆ្នាំដូច្នេះហើយបានជាយើងឃើញមានប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រមួយចំនួនដែលបន្សល់ទុកតាំងពី[[សម័យអង្គរ]]មកម្ល៉េះ។ === សម័យក្រោយអង្គរ === [[ឯកសារ:Western facade of the Temple of Ongau Wat ILN0-1868-0201-0004.jpg|រូបភាពតូច|250x250ភីកសែល|ប្រាសាទអង្គរវត្តនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៨]] បើយោងតាមឯកសារក្រោយពីទ័ពខ្មែររបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បានទទួលជ័យជម្នះលើកងទ័ពសៀមឈ្លានពានជាស្ថាពរនៅព្រះរាជនគរគឺ[[អង្គរធំ]]ពោលគឺបានវាយកម្ទេចទ័ពសៀមរាបស្មើនឹងដីបានជាខ្មែរដាក់ឈ្មោះថា[[ខេត្តសៀមរាប]]។ស្ថានការណ៍បែបនេះបានធ្វើឲ្យយើងយល់ថាជាដើមកំណើតនៃការកកើតឈ្មោះខេត្តសៀមរាបតាំងពីរជ្ជកាលរបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]មកទល់នឹងសព្វថ្ងៃនេះបើទោះបីជា'''[[ព្រះរាជពង្សាវតារខ្មែរ]]'''[[ច្បាប់ឧកញ៉ាព្រះឃ្លាំង]](នង)មិនបាននិយាយដោយចំហក៏ដោយ។ប្រសិនជាយើងបើកច្បាប់ព្រះរាជពង្សាវតារខ្មែរខាងលើមកមើលយើងពិតជាស្លុតចិត្តដោយហេតុថាកងទ័ពសៀមបានឈ្លានពានរុករាន[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ឥតឈប់ឈរជាច្រើនលើក។ពួកវាក្រោយពីដណ្តើមបានអាណាខេត្តខ្មែរមួយចំនួនដែលសព្វថ្ងៃបានក្លាយទៅជាទឹកដី[[សៀម]]រួចទៅហើយនោះក៏បាននាំសង្គ្រាមចូលទៅយ៉ាងជ្រៅចំកណ្តាលបេះដូងនៃ[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]តែម្តងគឺ'''ទីក្រុងមហានគរ'''ដែលស្ថិតក្នុងខេត្តសៀមរាបតែពីមុនហៅថា'''ស្រុកនគរវត្ត'''ដែលធ្លាប់ជាសមរភូមិក្តៅពីមុនមក។ប៉ុន្តែលើកនេះពួកវាត្រូវបង្ខំចិត្តរត់ត្រឡប់ទៅ[[ខេត្តព្រះនគរស្រីអយុធ្យា|ក្រុងអយុធ្យា]]វិញក្រោយពីត្រូវចាញ់សង្គ្រាមនៅចុល្លសករាជ ៩០២ ត្រូវនឹងឆ្នាំ ១៥៤១ នៃគ.ស។កាលបើពិនិត្យលើទំព័រប្រវត្តិសាស្ត្រចាស់ដែលបានកើតឡើងនៅលើទឹកដីបវរដែលជាទីតាំងនៃព្រះរាជនគរយើងបានឲ្យដឹងថាក្នុងរាជ្យរបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៨|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៨]] និងដើមរាជ្យរបស់[[ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី៣|ព្រះបាទស្រីឥន្ទ្រវរ្ម័ន]]រវាងឆ្នាំ ១២៩៦ សៀមបានបើកការវាយលុកមួយដ៏ធំសម្បើមនៅក្នុងខេត្តសៀមរាបក្នុងបំណងយក[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ធ្វើជាស្រុកឬនគរចំណុះរបស់ខ្លួនហើយមហិច្ឆតានេះពួកវាបានសម្រេចជាស្ថាពរព្រោះថាអាណាខេត្តមួយចំនួនដែលស្ថិតក្នុងភូមិភាគកណ្តាលដូចជា[[ខេត្តសុខោទ័យ]] [[ខេត្តកំពែងពេជ្រ|កំពែងពេជ្រ]] និង ខេត្តរណបនៃខេត្តទាំងនោះព្រមទាំងអាណាខេត្តដទៃៗឯទៀតដែលស្ថិតនៅជ្រលងនៃដង[[ទន្លេចៅព្រះយា|ទន្លេមេណាម]]ដូចជា[[ខេត្តអយុធ្យា]] និង [[សុផាន់បុរី]] ។បន្ទាប់ពីបានទទួលជ័យជម្នះលើខេត្តទាំងឡាយនោះ ពួកវាក៏បានពង្រឹងបណ្តាញអំណាចរបស់ខ្លួន។សង្គ្រាមឈ្លានពានមួយដែលគេត្រូវកត់សម្គាល់ដែលបានកើតឡើងជាលើកដំបូងបង្អស់នៅលើទឹកដីខ្មែរត្រូវបានធ្វើឡើងក្នុងរាជ្យរបស់[[ព្រះបាទលំពង្សរាជា]]នៅឆ្នាំ ១៣៥២។ចំពោះចម្បាំងនេះច្បាប់ពង្សាវតារ[[ខ្មែរ]]បានបញ្ជាក់ថាគឺភាគីឈ្លានពាន[[សៀម]]បានទទួលជ័យជម្នះលើទ័ពខ្មែរដោយពួកវាបានកាន់កាប់[[ក្រុងអង្គរធំ|ទីក្រុងអង្គរធំ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១ ។មុននឹងដកថយចេញពួកវាបានកេណ្ឌឈ្លើយសឹក[[ខ្មែរ]]ជាច្រើនម៉ឺននាក់នាំទៅកាន់[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]។នៅក្នុងឱកាសនោះផងដែរពួកវាក៏បានលួចប្លន់យកទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ជាតិ[[ខ្មែរ]]គ្រប់ប្រភេទនៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១ គឺជាឆ្នាំដែលកំណត់នូវឱនភាព[[ខ្មែរ]]ដែលប្រឈមនិងការវាតទីនិយមរបស់[[សៀម]]ដែលគ្មានទីបញ្ចប់។ពិតណាស់ទោះបីជាភ្លើងសង្គ្រាមឈ្លានពានបានកន្លងផុតជាច្រើនសតវត្សរ៍មកហើយក្តីក៏ប៉ុន្តែវាបានបន្សល់ទុកនូវស្លាកស្នាមរបួសដ៏ឈឺចាប់នៅក្នុងផ្នត់គំនិត[[ខ្មែរ]]គ្មានថ្ងៃបំភ្លេចបាន។បើតាមច្បាប់ព្រះរាជពង្សាវតារខ្មែរគឺក្នុងរាជ្យរបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]](១៥១៦ ដល់ ១៥៥៥ នៃគ.ស)កងទ័ពសៀមមកឈ្លានពានខ្មែរត្រូវបានបង្ក្រាបរាបស្មើទល់នឹងដីនៅត្រង់[[ស្ទឹងសៀមរាប|ស្ទឹងអង្គរ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៤១ ដោយហេតុនេះហើយបានជាព្រះអង្គត្រាស់បង្គាប់ឲ្យគេហៅតំបន់នេះជា «'''តំបន់សៀមរាប'''» ដើម្បីទុកជាការចងចាំរួមរបស់ជាតិខ្មែរអំពីជ័យជម្នះដ៏ត្រចះត្រចង់នេះមុនទីតាំងនេះបានក្លាយទៅជាស្រុកហើយបន្ទាប់មកទៀតក្លាយជាខេត្តនាសម័យអាណាព្យាបាលបារាំង។ព្រឹត្តិការណ៍មួយគួរឲ្យកត់សម្គាល់គឺស្តេចអង្គនេះបានឆ្លាក់បង្ហើយនូវចម្លាក់មួយចំនួនដែល[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] មិនទាន់ឆ្លាក់រួច។ទោះបីជាបានទទួលបរាជ័យដ៏អាម៉ាស់មុខនេះក្តីទ័ព[[សៀម]]ក៏នៅតែទន្ទ្រានមាតុភូមិ[[ខ្មែរ]]មិនស្រាកស្រាន្តឡើយហើយអំពើនេះត្រូវបានបន្តរហូតដល់[[បន្ទាយលង្វែក|សម័យលង្វែក]]។នៅឆ្នាំ ១៥៩៤ ទីក្រុងលង្វែកត្រូវដណ្តើមបានពី[[ខ្មែរ]]ដោយស្តេច[[សៀម]] «[[ព្រះបាទនរិន្ទសួន]]»។ចំពោះបរាជ័យនៃកងទ័ព[[សៀម]]ដែលដឹកនាំដោយស្តេច[[សៀម]]ដែលបានយកលេសថាដោយសារ[[ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]មិនបានប្រគល់ដំរីសមួយក្បាលបានជាមកវាយលុក[[ក្រុងអង្គរធំ|ទីក្រុងអង្គរធំ]]។បើតាមប្រសាសន៍របស់លោក'''ហ្គ្រោរីយេ'''បានបញ្ជាក់ថា[[ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]គឺជា[[ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ]]ដ៏ខ្លាំងពូកែជាងគេបំផុតនាសម័យក្រោយអង្គរដោយហេតុថាស្តេចអង្គនេះមិនគ្រាន់តែបានខិតខំស្តារប្រទេសជាតិតែប៉ុណ្ណោះទេក៏ប៉ុន្តែទ្រង់ថែមទាំងមានមហិច្ឆិតាវាយដណ្តើមយកខេត្តខ្មែរមួយចំនួននៅក្នុង[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]បច្ចុប្បន្នដូចជា[[ខេត្តនគររាជសីមា]] [[ខេត្តបុរីរម្យ]] [[ខេត្តសុរិន្ទ្រ]] [[ខេត្តសង្គឹត]] [[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]] [[ខេត្តស៊ីសាកេត|ខេត្តសិរីសាកេត]] [[ខេត្តសុវណ៌ភូមិ ឬ សុវណ្ណភូមិ|ខេត្តសុវណ្ណភូមិ]] [[ខេត្តឧប្បលរាជធានី]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តត្រាច]] [[ខេត្តស្រះកែវ]] [[ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ]] [[ខេត្តរយ៉ង]] [[ខេត្តបស្ចឹមបុរី]]ជាដើមដែល[[សៀម]]បានដណ្តើមបានពីមុនមក។មានហេតុផលជាច្រើនដើម្បីបញ្ជាក់ថាហេតុដូចម្តេចបានជាក្នុងព្រះរាជពង្សាវតារសៀមដូចជាច្បាប់របស់'''អ្នកអង្គម្ចាស់នព្វរ័ត្ន'''តែងឡើងនៅព.ស ២៤២០ ត្រូវនឹងគ.ស ១៨៧៧ បានប្រើពាក្យ «'''សៀមរ៉៉ាដ្ឋ'''» ជំនួសពាក្យសៀមរាបទៅវិញ។តាមពិតទៅការប្រើពាក្យសៀមរ៉ាដ្ឋ(សៀមម៉ារ៉ាត)ដើម្បីហៅទីប្រជុំជនមួយដែលពីមុនគឺជាសមរភូមិឬទីលានប្រយុទ្ធស៊ីសាច់ហុតឈាមរវាង[[ខ្មែរ]]និង[[សៀម]]ស្ថិតនៅក្នុងស្រុកនគរវត្តគឺបណ្តាលមកពីអាជ្ញាធរ[[សៀម]]នៅក្នុងរជ្ជកាលរបស់'''ព្រះបាទព្រះចៅថាយស្រះ'''មិនចង់រំឭកនូវភាពបរាជ័យដ៏អាម៉ាស់មុខរបស់កងទ័ពឈ្លានពាន[[សៀម]]របស់ខ្លួនតែប៉ុណ្ណោះបើទោះបីជាសម័យនោះទ្រង់បានត្រួតត្រា[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ក៏ដោយ។យ៉ាងណាមិញគឺដោយសារតែហេតុការណ៍នេះហើយទើប'''ព្រះបាទព្រះចោមក្លាវចៅយូហួ'''ដែលបានគ្រប់គ្រង[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ជាមួយ[[អណ្ណាម|អាណ្ណាម]]ទ្រង់ក៏បានប្រើពាក្យស្រុកឬមឿងព្រះនគរវត្តជំនួសពាក្យស្រុកឬមឿងសៀមម៉ារ៉ាតផងដែរ។គ្មានឯកសាររបស់[[សៀម]]ណាមួយដែលបញ្ជាក់ឲ្យបានច្បាស់លាស់អំពីការផ្លាស់ប្តូរឈ្មោះពីមឿងព្រះនគរវត្តទៅជាសៀមរាបនោះទេហើយបើមានក៏អាចស្ថិតក្នុងដើមសម័យរជ្ជកាលទី​ ០៣ ដែលជាសម័យបាងកកដែលគេហៅថា[[អាណាចក្ររតនកោសិន្ទ្រ៍|រតនកោសិន្ទ្រ]]។ប៉ុន្តែចំពោះ[[ជនជាតិខ្មែរ]]វិញឈ្មោះសៀមរាបពិតជាត្រូវបានផ្តើមឡើងក្នុងរជ្ជកាលរបស់[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]យ៉ាងពិតប្រាកដឥតក្លែងក្លាយបើទោះបីជាទឡ្ហីករណ៍មានខ្វះចន្លោះយ៉ាងណាក៏ដោយព្រោះថាការតាំងឈ្មោះសៀមរាបនេះមិនមែនជារឿងចៃដន្យឬជំនឿលេងសើចនោះទេជាពិសេសនៅក្នុងសម័យកាលមួយដែល[[ខ្មែរ]]និង[[សៀម]]នៅច្បាំងគ្នាមិនឈប់មិនឈរ។ដូច្នេះការចង់យល់ឲ្យលម្អិតអំពីប្រវត្តិពិតនៃឈ្មោះសៀមរាបតម្រូវឲ្យយើងស្គាល់ពីបរិបទសង្គមនយោបាយហើយអំពើនេះគឺជាការចាំបាច់បំផុត។បើតាម'''សៀវភៅប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ'''រៀបរៀងដោយលោក '''នួន សុធិមន្ត''' បានអធិប្បាយថានៅឆ្នាំ ១៥២៥ នៃគ្រឹស្ដសករាជ[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បានវាយបង្ក្រាបកងទ័ពសៀមដែលឈ្លានពានឲ្យបរាជ័យនៅតំបន់អង្គរ។ដូច្នេះហើយបានជាព្រះអង្គបានដាក់ឈ្មោះថា '''«សៀមរាប»''' គឺមានន័យថាទ័ពសៀមចាញ់រាបដូចកន្ទេល។ == សាសនា == {{Pie chart |thumb = right |caption = សាសនានៅក្នុងខេត្តសៀមរាប (ជំរឿនឆ្នាំ ២០១៩)<ref>{{cite web|title=General Population census of the Kingdom of Cambodia 2019|url=http://nis.gov.kh/nis/Census2019/Final%20General%20Population%20Census%202019-English.pdf|publisher=National Institute of Statistics Ministry of planning|date=October 2020}}</ref> |label1 = សាសនាព្រះពុទ្ធ |value1 = 99.3 |color1 = Gold |label2 = សាសនាគ្រិស្ត |value2 = 0.4 |color2 = DodgerBlue |label3 = សាសនាអុីស្លាម |value3 = 0.2 |color3 = Green |label4 = សាសនាផ្សេងៗ |value4 = 0.1 |color4 = Black }} សាសនារបស់រដ្ឋគឺ[[ពុទ្ធសាសនាថេរវាទ|សាសនាព្រះពុទ្ធថេរវាទ]]។ប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងខេត្តសៀមរាបជាង ៩៩.៣% ជាអ្នកកាន់[[ព្រះពុទ្ធសាសនា|សាសនាព្រះពុទ្ធ]]។ប្រជាជនខេត្តសៀមរាបប្រមាណ ០.៤% កាន់[[សាសនាគ្រិស្ត]]។[[សាសនាឥស្លាម|សាសនាអុីស្លាម]]ដែលភាគច្រើនកាន់ដោយ[[ជនជាតិចាម]]គឺ ០.២% ។ == ព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់ == [[Image:Royal Palace, Siem Reap.JPG|thumb|ទិដ្ឋភាពនៃព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់]] '''[[ព្រះរាជដំណាក់|ព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់]]''' នៅ[[ក្រុងសៀមរាប]]គឺជាទីកន្លែងបណ្ដោះអាសន្នរបស់អតីតព្រះមហាក្សត្រនៃយើងគឺ'''ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ[[នរោត្តម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]] និង ព្រះរាជអគ្គមហេសី'''។ព្រះរាជដំណាក់នេះជាទីដែលព្រះអង្គស្នាក់នៅអាស្រ័យពេលស្ដេចយាងមកកាន់ទីក្រុងសៀមរាប។បើយើងធ្វើដំណើរពី[[ក្រុងភ្នំពេញ]]តាមផ្លូវជាតិលេខ ០៦ ក្រុងសៀមរាបមើលមកខាងស្ដាំដៃយើងនឹងឃើញអគារពណ៌សមួយអមដោយរបងនិងដើមឈើត្រឈឹងត្រឈៃនិងបរិវេណស្រស់ស្រាយដែលមានសួនច្បារធំនៅខាងមុខ(សួនព្រះរាជដំណាក់ឬបឹងកាឡូ)នោះហើយជាព្រះរាជដំណាក់។ ព្រះរាជដំណាក់នេះត្រូវបានសាងសង់ឡើងក្នុងសម័យបារាំងដាក់អាណានិគមនៅកម្ពុជាអំឡុងឆ្នាំ ១៨៦៣ ដល់ឆ្នាំ ១៩៥៣។ព្រះរាជដំណាក់នៅក្នុងសម័យ[[ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ]]គឺស្ថិតនៅវត្តដំណាក់ហើយវត្តដំណាក់គឺជាវត្តមួយដែលស្ថិតនៅខាងកើតដង[[ស្ទឹងសៀមរាប]]ចំកណ្ដាលបេះដូងនៃក្រុងសៀមរាបតែម្ដង។វត្តដំណាក់ពីមុនជាទីតាំងព្រះរាជដំណាក់របស់ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ១៩០៤ ដល់ឆ្នាំ ១៩២៧។លុះក្រោយមកព្រះរាជដំណាក់របស់ព្រះមហាក្សត្រ ត្រូវបានប្ដូរទីតាំងទៅនៅជិតអាស្រម[[ព្រះអង្គចេកព្រះអង្គចម]]វិញ។ក្រោយពីព្រះរាជដំណាក់ត្រូវបានផ្លាស់ប្ដូរទីតាំងទីធ្លាបរិវេណព្រះរាជដំណាក់ចាស់ត្រូវបានប្រែក្លាយជាទីវត្តអារាមព្រះពុទ្ធសាសនាម្ដងវិញ។ជាអកុសលនៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហមវត្តដំណាក់ត្រូវបានកងទ័ពខ្មែរក្រហមប្រើប្រាស់ជាមូលដ្ឋានយោធារបស់ពួកគេ។បច្ចុប្បន្ននេះមិនត្រឹមតែជាទីអារាមរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនាសម្រាប់ព្រះសង្ឃគង់នៅបដិបត្តិធម៌និងសម្រាប់ឲ្យពុទ្ធបរិស័ទធ្វើបុណ្យទានប៉ុណ្ណោះទេតែវត្តនេះក៏ជាថ្នាលបណ្ដុះបណ្ដាលចំណេះវិជ្ជាដល់ព្រះសង្ឃផងដែរ ដោយសារតែនៅក្នុងវត្តមានពុទ្ធិកបឋមសិក្សាសម្រាប់ព្រះសង្ឃសិក្សារៀនសូត្រភាសាបាលី ភាសាសំស្ក្រឹត និង ព្រះធម៌នានា។លើសពីនេះនៅក្នុងបរិវេណវត្តក៏មានសាលាបឋមសិក្សាសម្រាប់ឲ្យកុមារសិក្សារៀនសូត្រផងដែរ។បន្ថែមពីលើនេះជារៀងរាល់ថ្ងៃតែងតែមានជនានុជនជាច្រើនបានអានសៀវភៅឬធ្វើកិច្ចការសាលានៅទីនោះ។ដោយឡែកនៅក្នុងវត្តក៏មានបណ្ណាល័យមួយហៅថាបណ្ណាល័យខេមរៈសិក្សាដែលបានប្រើសម្រាប់ឲ្យសាធារណជនចូលធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវឯកសារនិងអានសៀវភៅនានាយ៉ាងសម្បូរបែប។នៅតាមដងផ្លូវក្នុងវត្តមានរៀបចំពាក្យស្លោកនិងសុភាសិតជាច្រើនសម្រាប់ដាស់តឿនដល់សាធារណជនទាំងឡាយជាកន្លែងថ្នាលបណ្ដុះបណ្ដាលចំណេះវិជ្ជា។វត្តនេះក៏បាននិងកំពុងទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរណ៍ជាតិនិងអន្តរជាតិមកទស្សនាផងដែរ។ ថ្មីៗនេះមានហេតុការណ៍ដ៏គួរឲ្យរន្ធត់និងសោកស្ដាយជាពន់ពេក ដោយកាលពីវេលាម៉ោងប្រមាណជា ១០ និង ០៥ នាទីយប់ ថ្ងៃទី ១២ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ អគ្គិភ័យបានឆាបឆេះអគារមួយនៃព្រះរាជដំណាក់សៀមរាបដែលជាកន្លែងទីសក្ការៈដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់បំផុត។ រូបសំណាកមេទ័ពពី[[សម័យអង្គរ]]ចំនួន ១២ រូបត្រូវបានដាក់តាំងជានិមិត្ដរូបនៅក្នុងសួនព្រះរាជដំណាក់[[ក្រុងសៀមរាប]]ដែលសុទ្ធតែជាមេទ័ពនិងរាជវង្សសានុវង្សដ៏អង់អាចក្លាហាននិងមានស្នាព្រះហស្ថយ៉ាងធំធេងចំពោះព្រះនគរកម្ពុជាដើម្បីបង្ហាញដល់កូនខ្មែរជំនាន់ក្រោយគ្រប់ៗរូបបានស្គាល់។រូបចម្លាក់ចំនួន ១២ រូបនេះធ្វើពីលោហៈស្ពាន់សុទ្ធមានកំពស់ជាង ០២ ម៉ែត្រ ០១ តឹកដូចៗគ្នាដោយមិនគិតពីជើងទម្រនិងមានទម្ងន់ពី ២០០ ទៅ ៣០០ គ.ក្រទាំងរូបរាង សម្លៀកបំពាក់ ម៉ូដសក់ និង អាវុធបរិក្ខានៃមេទ័ពទាំង ១២ ត្រូវបានស្មូនរចនាតុបតែងឡើងទៅតាមលំនាំសម័យកាលនីមួយៗនៃមេទ័ពនោះហើយទ្រង់ទ្រាយមុខមាត់នៃរូបសំណាកទាំងនេះ គឺសូននិងច្នៃឡើងតាមទម្រង់មុខអត្តចរិតខ្មែរបុរាណទៅតាមសម័យកាលដែលមេទ័ពនោះរស់នៅនិងបម្រើការរាជការតាមរយ:រូបភាពនិងចម្លាក់នៅលើជញ្ជាំងប្រាសាទ។លោកជំទាវ'''គង់ បញ្ញា'''រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងព្រះបរមរាជវាំងមានប្រសាសន៍ថារូបសំណាកមេទ័ពខ្មែរសម័យអង្គរទាំង ១២ រូបនេះត្រូវបានឆ្លងកាត់ការសិក្សាស្រាវជ្រាវអំពីប្រវត្តិស្នាដៃរួមទាំងរចនាបថដោយដកស្រង់ចេញអំពីសិលាចារឹកផ្ទាំងចម្លាក់នៅតាមបណ្តាប្រាសាទនានាជាច្រើនមុននឹងត្រូវបានសាងសង់ចេញជារូបសំណាកនៅក្នុងនោះមានមេទ័ពជាង ៣០ រូបដែលបានបម្រើរាជការនៅក្នុងរជ្ជកាលនៃសម័យអង្គរត្រូវបានក្រុមការងារកំណត់និងប្រមូលទិន្នន័យ។លោកជំទាវក៏បានឲ្យដឹងទៀតថាការកំណត់យកចំនួនមេទ័ពទាំង ១២ រូបនេះគឺជាលេខដែលខ្មែរតែងប្រើញឹកញាប់និងតំណាងឲ្យនគរទាំង ១២ នៅ'''សម័យបាពួន''' '''សម័យអង្គរ''' និង '''សម័យបាយ័ន'''។បើទោះបីនេះជាសមិទ្ធផលនៃស្នាដៃកូនខ្មែរសម័យថ្មីប៉ុន្តែស្នាដៃដែលលេចឡើងនេះត្រូវបានរក្សានិងអនុលោមយោងទៅតាមឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រជានិច្ចដោយមិនចាកឆ្ងាយពីប្រវត្តិសាស្ត្រនោះឡើយ។រូបសំណាកមេទ័ពខ្មែរទាំង ១២ រូបដែលបានស្ថាបនាឡើងនោះរួមមាន ៖ * '''ព្រះកំស្ដេងអញ ស្រីលក្ស្មីបតីវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពដ៏អង់អាចមួយរូបក្នុងរាជ្យ[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ១]](គ.ស.១០០៦-១០៥០)។'''ព្រះស្រីលក្ស្មីបតីវរ្ម័ន'''ក៏ជាអ្នកជាប់ខ្សែរាជវង្សខ្មែរនៅ[[វ្យាធបុរៈ|ទីក្រុងវ្យាធបុរៈ]]([[ស្រុកបាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រៃវែង]])ផងដែរហើយបានទទួលភារកិច្ចពីរាជការ[[យសោធរបុរះ|ក្រុងយសោធរបុរៈ(ក្រុងអង្គរ)]]ឲ្យទៅគ្រប់គ្រងនៅ[[ទ្វារវតី|ទីក្រុងទ្វារវតី្ត]]របស់ពួករាមន្យ([[ជនជាតិមន]])។គួរជម្រាបថា '''«ព្រះកំស្ដេងអញ»''' គឺជាឋានន្តរនាមសម្រាប់អភិជន មហាមន្ត្រី មហាសេនាបតី អ្នកអង្គម្ចាស់ ប្រធានតុលាការ បុព្វជិតសាសនាជាដើម * '''មហាសេនាបតី សង្គ្រាម''' ជាមេទ័ពដ៏ឆ្នើមមួយរូបក្នុងរាជ្យ[[ឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១០៥០-១០៦៦)ដែលបានទទួលគោរម្យងារជា '''«មហាសេនាបតី»''' ពីព្រះរាជា។ដូនតាវង្សត្រកូលរបស់លោកក៏ជាអ្នកបម្រើរាជការនិងកងទ័ពច្រើនជំនាន់មកហើយពោលគឺតាំងពីរាជ្យ[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.៨០២-៨៣៤)មកម្ល៉េះ។ គួរជម្រាបថា '''«មហាសេនាបតី»''' គឺជាឋារន្តរនាមខ្ពស់បំផុតនៃមន្ត្រីទ័ពនា[[សម័យអង្គរ]]។ * '''ព្រះកម្រតេងអញមហាសេនាបតី ស្រីវីរេន្ទ្រវរ្ម័ន''' ជាអ្នកសញ្ជកកវីស្វរៈនិងជាមេទ័ពដែលមានតួនាទីនិងឋានៈខ្ពស់បំផុតក្នុងចំណោមមន្ត្រីកងទ័ពនារជ្ជកាល[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។គួរជម្រាបថា '''«ព្រះកម្រតេងអញ»''' ជាឋានន្តរនាមសម្រាប់រាជវង្សានុវង្ស អភិជន មហាមន្ត្រីដែលមានន័យថា '''«ព្រះបាទ»'''។ ពាក្យ '''«កម្រតេងអញ»''' ជាពាក្យខ្មែរបុរាណដោយពាក្យ '''«កម្រតេង»''' មានន័យថា '''«ម្ចាស់»''' រីឯពាក្យ '''«អញ»''' មានន័យថា '''«ខ្ញុំ»''' ដូច្នេះពាក្យ '''«កម្រតេងអញ»''' គឺមានន័យថា '''«ម្ចាស់របស់ខ្ញុំ ឬ លោកម្ចាស់របស់ខ្ញុំ»''' * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីនរបតីន្ទ្រវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពជាប់ខ្សែព្រះរាជវង្សមកពី'''តំបន់អ្នកចិះ'''(?)និងជាមន្ត្រីបម្រើរាជការតាំងពីរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)រហូតដល់រាជ្យ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីស្រិន្ទ្រកុមា'''រ ជាព្រះរាជបុត្រារបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨)ជាមួយ[[ជយរាជទេវី|ព្រះនាងជ័យរាជទេវី]]។ព្រះរាជបុត្រអង្គនេះបានដឹកនាំទ័ពចេញច្បាំងជួយព្រះបិតា(កាលមិនទាន់សោយរាជ្យ)នៅក្នុងការទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមនិងបានច្បាំងតទល់នឹងជនក្បត់'''ភរតរាហូ'''ដែលចង់ដណ្ដើមរាជបល្ល័ង្កពី[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១៦០-១១៦៥)ហើយក៏បានពលីជីវិតក្នុងសង្គ្រាមជាមួយមេទ័ពដទៃទៀតផងដែរ។ដោយសារព្រះរាជបុត្រាមានស្នាដៃការពារព្រះនគរយ៉ាងដូច្នេះទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]]បានត្រាស់បង្គាប់ឲ្យកសាង[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]([[ស្រុកថ្មពួក]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]])ដើម្បីឧទ្ទិសដល់ព្រះរាជបុត្ររបស់ទ្រង់ហើយក៏បានកសាងរូបបដិមាទេពមួយអង្គនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីស្រិន្ទ្រទេវ»''' ជាតំណាងឲ្យ'''ព្រះស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''នៅឋានទេវលោកតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គកណ្ដាលនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]នោះ * '''ព្រះកម្រតេងអញ ធនញ្ជ័យ''' គេហៅលោកម្យ៉ាងទៀតថា '''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន''' ជាមេទ័ពជំនិតរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។'''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន'''បានចេញច្បាំងការពារព្រះរាជបល្ល័ង្ក[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១៦០-១១៦៥)ទប់ទល់នឹងពួកក្បត់ដឹកនាំដោយ'''ភរតរាហូ'''រហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិត។ ដោយសារការពលីការពារព្រះនគរនេះហើយទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨)បានប្រទានងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានសាងរូបបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតអជ៌នទេវ»''' តម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គអាគ្នេយ៍នៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] [[ស្រុកថ្មពួក]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]និងមួយទៀតនៅក្នុង[[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។គេក៏ឃើញមានចម្លាក់'''ព្រះកម្រតេងអញ ធនញ្ជ័យ ឬ អ្នកសញ្ជក អជ៌ន''' នេះនៅក្នុងក្បូនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ត្រង់របៀងខាងត្បូងនៃ[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]នេះបញ្ជាក់ថាលោកក៏ធ្លាប់ជាមេទ័ពដ៏សំខាន់ក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ផងដែរ។គួរជម្រាបថា '''«អំតេង»''' ជាឋានន្តរនាមរបស់វរជន យុទ្ធជន សេនាបតីដែលមានភក្តីភាពចំពោះព្រះមហាក្សត្រខណៈឋានន្តរនាមនេះគឺឃើញមានប្រើក្នុងរាជ្យ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] សតវត្សរ៍ទី ១២ ដែលព្រះអង្គប្រោសប្រទានគោរម្យងារនេះចំពោះមេទ័ពដែលបានច្បាំងស្លាប់ក្នុងសមរភូមិការពារព្រះនគរនិងរាជបល្ល័ង្កស្របច្បាប់ * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីវទ៌្ធន''' ជាមេទ័ពដ៏សំខាន់មួយរូបតាំងពីរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។គេឃើញមានចម្លាក់រូបលោកនៅលើ'''ភ្នំសិវបាទ([[ភ្នំព្រះនេត្រព្រះ]])'''និងនៅក្នុងក្បូនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី​ ២]]។'''អ្នកសញ្ជក ស្រីវទ៌្ធន''' មានបងប្អូនម្នាក់ឈ្មោះ '''ស្រីទេវ''' ហើយបានប្ដេជ្ញាចេញច្បាំងការពារព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមា'''រទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមរហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិតទាំងពីរនាក់តែម្ដង។[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានកសាងបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីវទ៌្ធនទេវ»''' តម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គពាយ័ព្យនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីទេវ''' ជាមេទ័ពនិងជាបងប្អូនរបស់មេទ័ព '''ស្រីវទ៌្ធន''' ដែលបានចេញច្បាំងជួយព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''ទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមនៅ[[ប្រទេសចម្ប៉ា|ប្រទេសចាម្ប៉ា]] រហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិត។[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' ដូចបងប្អូនរបស់លោកដែរនិងបានសាងរូបបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងអញជគតស្រីទេវ»''' ជាតំណាងតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គនិរតីនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីធរទេវបុរ''' ជាមេទ័ពដែលបម្រើការពារព្រះនគរ[[យសោធរបុរះ|ក្រុងយសោធរបុរៈ]]ដោយបានរួមកម្លាំងគ្នាជាមួយ'''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន'''ចេញច្បាំងទប់ទល់នឹងពួកក្បត់'''ភរតរាហូ'''ដែលចង់ដណ្ដើមរាជបល្ល័ង្កពី[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]]។នៅក្នុងសង្គ្រាមការពារព្រះនគរនេះ'''អ្នកសញ្ជក ស្រីធរៈ'''បានពលីជីវិតជាមួយព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''។ដោយសារស្នាដៃនិងការលះបង់ចំពោះជាតិយ៉ាងដូច្នេះហើយទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានកសាងបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីធរទេវបុរ»''' ជាតំណាងតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គឦសាននៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]។គួរជម្រាបថា '''«អ្នកសញ្ជក»''' គឺជាឋានន្តរនាមសម្រាប់មន្ត្រីកងទ័ពដែលព្រះរាជាទុកព្រះទ័យជាជំនិតរបស់ព្រះរាជាដោយសារពួកគេមានភក្តីភាពរហូតដល់ហ៊ានពលីបូជាជីវិតដើម្បីការពារព្រះរាជាតួយ៉ាងដូចជាអ្នកសញ្ជកនា[[សម័យអង្គរ]]ទាំងឡាយនេះជាដើម * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីជយសិង្ហវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពជាប់ខ្សែស្រឡាយព្រះរាជវង្សនិងមានគោរម្យងារជា '''«ខ្លោញវលល្វោ»''' ដែលជាមេទ័ពស្រួចមានជំនាញដឹកនាំទ័ពលុកព្រៃមកពី'''តំបន់ល្វោ'''([[ទ្វារវតី|ទ្វារវតី្ត]]) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីវិរេន្ទ្រធិបតីវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពគ្រប់គ្រងនៅ'''តំបន់ឆោកព្កុល'''(?)ក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)ទើបគេឃើញមានរូបចម្លាក់លោកនៅក្នុងក្បួនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២ ដែលចុះពី'''ភ្នំសិវបាទ'''([[ភ្នំព្រះនេត្រព្រះ]] [[ស្រុកព្រះនេត្រព្រះ]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីរាជេន្ទ្រវរ្ម័ន''' == ស្ទឹងសៀមរាប == [[File:រាត្រីនៅមាត់ស្ទឹងសៀមរាប.jpg|thumb|ស្ទឹងសៀមរាបនាពេលរាត្រី]] [[ស្ទឹងសៀមរាប]] ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាស្ទឹងប្រវត្តិសាស្ត្រមួយដ៏សំខាន់សម្រាប់[[ខេត្តសៀមរាប]]។តាមពិតទៅស្ទឹងសៀមរាបគឺជាស្ទឹងសិប្បនិមិត្តដែលកកើតឡើងដោយស្នាដៃរបស់មនុស្ស។គ្មានឯកសារបញ្ជាក់ពីឆ្នាំនៃការបង្កើតស្ទឹងសៀមរាបឲ្យជាក់លាក់នោះទេប៉ុន្តែអ្នកស្រាវជ្រាវបានបញ្ជាក់ថាវាត្រូវគេបង្កើតនិងកែច្នៃជាច្រើនសារតម្រូវតាមការរៀបចំដែនដីនៅ[[សម័យអង្គរ]]។ស្ទឹងសៀមរាបកកើតឡើងដោយសារការប្រសព្វគ្នារវាងអូរធំៗចំនួន ០២ គឺអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។ស្ទឹងសៀមរាបស្ថិតនៅក្នុងចំណោមស្ទឹងសំខាន់ៗទាំងបីដែលហូរកាត់តំបន់អង្គរ ដោយធ្វើដំណើរពីជើងទៅត្បូង។ស្ទឹងនេះស្ថិតនៅខាងកើតស្ទឹងពួកនិងខាងលិចស្ទឹងរលួស។យោងតាមឯកសាររបស់លោក'''អ៊ឹម សុខរិទ្ធី'''អនុប្រធាននាយកដ្ឋានមជ្ឈមណ្ឌលអន្តរជាតិស្រាវជ្រាវនិងតម្កល់ឯកសារអង្គរនៃ[[អាជ្ញាធរជាតិអប្សរា]]បានសរសេរថាស្ទឹងសៀមរាបដែលគេឃើញសព្វថ្ងៃចាប់ពីចំណុច'''បំពេញរាជ'''មកជាសមិទ្ធិផលនៃស្នាដៃមនុស្សបង្កើតក្នុង[[សម័យអង្គរ]]។ស្ទឹងនេះកើតពីអូរតូចៗដែលហូរពីភ្នំផ្សេងៗដែលស្ថិតនៅខាងជើងវាលរាបអង្គរបន្ទាប់មកវាជួបគ្នានៅច្រកមួយមុននឹងហូរធ្លាក់ទៅកាន់វាលរាប។ក្នុងនោះក៏មានដៃអូរតូចៗជាច្រើនបានហូរមកភ្ជាប់បន្ថែមទៀតដែលប្រភព ០២ សំខាន់ៗដែលគេស្គាល់ច្បាស់នោះគឺអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។'''អូរធំ'''មានប្រភពពី[[ភ្នំគូលែន]]ដែលមានចម្ងាយប្រមាណ ៤០ គីឡូម៉ែត្រពីទិសឦសាននៃរមណីយដ្ឋានអង្គរ។ លោក អ៊ឹម សុខរិទ្ធី បានលម្អិតក្នុងឯកសាររបស់លោកបន្ថែមទៀតថាភ្នំគូលែនដែលមានលក្ខណៈខ្ពង់រាបមានបណ្តោយ ២៥ គីឡូម៉ែត្រលាតសន្ធឹងពីទិសពាយ័ព្យមកទិសអាគ្នេយ៍និងមានទទឹង ១៥ គីឡូម៉ែត្រពីទិសនិរតីមកឦសាននិងមានកម្ពស់ ៣០០ ម៉ែត្រទៅ ៤៥០ ម៉ែត្រប្រៀបនឹងវាលទំនាបជុំវិញ។ ជ្រលងចុងខាងកើតនៃខ្ពង់រាបគូលែនមានជប់ធំមួយដែលឲ្យកំណើតទៅផ្លូវទឹកសំខាន់ៗពីរគឺអូរថ្មដាប់និងអូរធំ។ចេញពីជប់អូរធំហូរធ្លាក់ចុះមកពីទិសពាយ័ព្យដោយទទួលទឹកពីអូរតូចៗជាច្រើនបត់បែនតាមជ្រលងថ្មហើយប្រមាណ ១៥ គីឡូម៉ែត្រពីប្រភពទើបទៅដល់ទឹកធ្លាក់ម្តុំព្រះអង្គធំ។ជាបន្តបន្ទាប់វាបន្តដំណើរហូរទៅមុខហូរចុះយ៉ាងឆ្ងាយទើបទៅដល់ជើងភ្នំហប់ផ្នែកខាងកើត។ចុងក្រោយអូរធំហូរចុះមកខាងលិច ប្រសព្វនឹងស្ទឹងឫស្សីហើយហូរចុះមកត្បូងរួមគ្នាបង្កើតជាស្ទឹងសៀមរាប។ចំណែក'''អូរក្បាលស្ពាន'''វិញអូរនេះមានប្រភពពីភ្នំក្បាលស្ពាននិងភ្នំក្រោល។ក្បាលស្ពានស្ថិតនៅ[[ភូមិឃុនរាម]] [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]]មានចម្ងាយប្រមាណ ១៥ គីឡូម៉ែត្រទិសឦសានពី[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]]។ឯកសាររបស់លោក អ៊ឹម សុខរិទ្ធី បានលម្អិតទៀតថាអូរក្បាលស្ពានស្ថិតនៅលើកម្ពស់ប្រមាណ ២០០ ម៉ែត្រពីផ្ទៃទឹកសមុទ្រហូរចុះពីទិសពាយ័ព្យមកអាគ្នេយ៍បង្កើតជាទឹកធ្លាក់មួយមានកម្ពស់ពី ០៥ ទៅ ០៦ ម៉ែត្ររួចចូលទៅក្នុងអូរឫស្សីនិងបន្តហូរទៅជួបអូរធំស្ថិតនៅជើងភ្នំហប់។អូរធំនិងអូរឫស្សីក៏ហូរចូលគ្នាបង្កើតជាស្ទឹងតែមួយគឺស្ទឹងសៀមរាប ដែលហូរចុះទៅខាងត្បូងស្រោចស្រពតំបន់អង្គរមុននឹងហូរចាក់ទៅ[[បឹងទន្លេសាប]]។ទឹកដែលហូរតាមអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពានទទួលមន្តពីចម្លាក់ជាច្រើនមានដូចជាសហស្រលិង្គហៅថាលិង្គមួយពាន់ដែលត្រូវបានឆ្លាក់នៅឆ្នាំ ១០៥៤ នៃគ.សក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័ន​ទី១|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ១]]។ទឹកនេះហូរធ្លាក់ចូលទៅស្ទឹងសៀមរាបបន្តកាត់តាមអង្គរនិងធ្លាក់ចូលបឹងទន្លេសាប។តាមអ្នកមានជំនឿទឹកនេះជាប្រភពនៃសេចក្តីចម្រុងចម្រើននិងត្រជាក់ត្រជុំ។ ស្ទឹងសៀមរាប ប្រៀបដូចជា[[ទន្លេគង្គា]]នៅ[[ក្រុងពារាណសី]] [[ប្រទេសឥណ្ឌា]]។ទន្លេគង្គាមានប្រភពពីភ្នំហិមពាន្ត។តាម[[សាសនាហិណ្ឌូ|សាសនាព្រាហ្មណ៍]]ទន្លេនេះមានកំណើតនៅឋានសួគ៌។ទន្លេគង្គាហូរធ្លាក់មកលើដីមានរូបរាងជាភ្លៀងរួចជ្រាបចូលទៅក្នុងដីនិងចុងបញ្ចប់ហូរចេញមកវិញផ្តល់ជាប្រភពទឹកទៅស្ទឹងទន្លេទាំងឡាយ។ភ្នំនៅក្បែរវាលនិងភ្នំហិមពាន្តទទួលទឹកភ្លៀងនៅរដូវវស្សាជាមួយគ្នាគឺរដូវមូសុងវស្សាភ្នំទាំងនោះជាអាងទឹកធម្មជាតិនិងជាប្រភពនៃស្ទឹងនិងទន្លេទាំងពូងដែលហូរមកកាន់តំបន់ទំនាប។បន្ទាប់មកមនុស្សបានចាត់ចែងរៀបចំយកទឹកស្ទឹងទន្លេទាំងនោះមកប្រើប្រាស់ទៅតាមតម្រូវការជាក់ស្តែងរបស់ខ្លួន។នៅស្រុកខ្មែរគ្មានទន្លេគង្គាដូចឥណ្ឌាទេ។ដូច្នេះហើយខ្មែរបានកែច្នៃរៀបចំប្រភពស្ទឹងដើម្បីប្រដូចទៅនឹងទន្លេគង្គា។ដូចជានៅភ្នំគូលែននិងក្បាលស្ពានខ្មែរបានឆ្លាក់លិង្គនិងរូបទេពផ្សេងៗនៅតាមបណ្តោយអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។អូរទាំងពីរនេះជាប្រភពនៃស្ទឹងសៀមរាប។ទឹកហូរកាត់តាមលិង្គប្រៀបដូចជាភ្លៀងធ្លាក់មកពីភ្នួងព្រះកេសា[[ព្រះឥសូរ]]។ហេតុនេះហើយដែលគេថាស្ទឹងសៀមរាបប្រៀបដូចនឹងទន្លេគង្គា។ == ប្រជាសាស្រ្ត== ខេត្តសៀមរាប មានប្រជាជនសរុប ១,១១៤,៦១៦ ជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ ០៤ ជាខេត្តដែលមានប្រជាជនច្រើនជាងគេនៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]។ខេត្តសៀមរាបមានផ្ទៃដីចំនួន ១០២៩៩ គីឡូម៉ែត្រការ៉េជាខេត្តដែលមានផ្ទៃដីធំជាងគេលំដាប់ទី ១០ នៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]] មានក្រុងចំនួន ០២ ស្រុកមានចំនួន ១១ ឃុំមានចំនួន ៨៦ សង្កាត់ចំនួន ១៤ និងភូមិចំនួន ៨៧៥<ref>ព័ត៌មានរបស់ក្រសួងទេសចរណ៍នៅដើមឆ្នាំ២០១៣</ref>។ប្រជាជនដែលរស់នៅទីក្រុងសៀមរាបភាគច្រើនជាអ្នកផ្លាស់ទីលំនៅមកពីខេត្តផ្សេងៗនិងពីស្រុកជនបទផ្សេងៗពីគ្នានៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា]]។ខេត្តសៀមរាបគឺជាតំបន់គោលដៅទេសចរណ៍សម្រាប់ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិមកទស្សនាជាចម្បង។ == លក្ខណៈភូមិសាស្ត្រ == ខេត្តសៀមរាប ជាខេត្តមួយស្ថិតនៅតំបន់ពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]តាមបណ្តោយផ្លូវជាតិលេខ ០៦ ដែលមានចម្ងាយប្រវែង ៣១៤ គ.ម ពី[[រាជធានីភ្នំពេញ]]មានពំ្រប្រទល់ខាងកើតជាប់នឹង[[ខេត្តកំពង់ធំ]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]] ខាងលិចជាប់នឹង[[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] ខាងជើងជាប់នឹង[[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]] និងខាងត្បូងជាប់នឹង[[ខេត្តបាត់ដំបង]] [[បឹងទន្លេសាប]]។ព្រំប្រទល់ជាប់[[បឹងទន្លេសាប]]មានប្រវែង ៨២ គ.ម ដែលស្ថិតជាប់នឹង[[ស្រុកជីក្រែង]] [[ស្រុកសូត្រនិគម]] [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]] [[ស្រុកសៀមរាប]] [[ស្រុកពួក]] និង [[ស្រុកក្រឡាញ់]]។ស្របតាមលក្ខណៈភូមិសាស្ត្រនៃតំបន់នេះគឺមានសីតុណ្ហភាព ក្ដៅហួតហែង រាំងស្ងួត មានសំណើម និង មានទឹកជំនន់ យើងអាចបែងចែកតំបន់ទាំងនេះជាបីផ្នែកគឺ ផ្នែកខាងលើមាន ១៣ ឃុំ ផ្នែកកណ្តាលមាន ៦៩ ឃុំ និង ផ្នែកខាងក្រោមជាប់នឹង[[បឹងទន្លេសាប]]មាន ១៨ ឃុំ។តំបន់ខាងលើសម្បូរទៅដោយព្រៃភ្នំមានសណ្ឋានដូចជាដីទួលឬខ្ពង់រាបខ្វះខាតទឹកនិងជួបប្រទះគ្រោះរាំងស្ងួតញឹកញាប់។តំបន់កណ្តាលជាវាលស្រែល្វឹងល្វើយនិងមានលំនៅឋានតបស់ប្រជាជនច្រើនព្រមទាំងប្រាង្គប្រាសាទនានានិងតំបន់ក្រោមជាវាលទំនាបរងទឹកជំនន់រៀងរាល់ឆ្នាំជាតំបន់ជលវេគពេលណាមានភ្លៀងធ្លាក់ជន់លិចលង់ពេលណាគ្មានភ្លៀងស្ងួតហួតហែងមានផ្ទៃក្រលាសរុបប្រមាណ ១២.០១៥ គីឡូម៉ែត្រការេចែកចេញជា ១២ ក្រុងនិងស្រុក ១០០ សង្កាត់និងឃុំ និង ៩០៧ ភូមិ ដោយមានប្រជាជនសរុប ១,១១៤,៦១៦ នាក់ ត្រូវនឹង ៦,៣២% នៃប្រជាជនសរុបទូទាំងប្រទេស។មុខរបរសំខាន់ៗនៃតំបន់ទាំងបីនេះមានភាពខុសៗគ្នាពោលគឺ ៖ :'''ក'''. ផ្នែកខាងលើធ្វើស្រូវចម្ការនិងរុករកអនុផលព្រៃឈើ :'''ខ'''. ផ្នែកកណ្តាលធ្វើស្រែនិងសេវាកម្មផ្សេងៗ :'''គ'''. ផ្នែកខាងក្រោមធ្វើស្រែនិងចម្ការដំំណាំតាមរដូវនិងប្រកបអាជីវកម្មនេសាទ។ ជាទូទៅខេត្តសៀមរាបជាតំបន់ជនបទ។ប្រជាជនប្រមាណ ៧០% រស់នៅតាមទីជនបទឆ្ងាយពីទីក្រុងដែលពឹងផ្អែកលើមុខរបរកសិកម្មជាអាជីព។ប្រជាជនប្រមាណ ១៨% រស់នៅតាមតំបន់ជាប់នឹងបឹងទន្លេសាបពឹងផ្អែកលើអាជីវកម្មនេសាទនិងធ្វើចម្ការដំណាំផ្សេងៗនិង ១២% ទៀតរស់នៅតាមទីប្រជុំជននិងទីក្រុងដែលមានមុខរបរជាពាណិជ្ជកម្ម ទេសចរណ៍ និង បុគ្គលិករដ្ឋជាដើម។ [[File:TonleSapMap.png|thumb|ផែនទីខេត្តសៀមរាបជាប់នឹងបឹងទន្លេសាប]] ភ្នំនៅក្នុងក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ របស់[[ខេត្តសៀមរាប]]មានចំនួនសរុបប្រមាណ ៤១ ភ្នំហើយមានភ្នំជាច្រើនទៀតដែលមិនបានទៅដល់ចំណែកភ្នំមួយចំនួននៅតាមបណ្តាក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ នោះមានវត្តនៅពីលើនិងមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើនដែលនៅសល់តាំងពីសម័យសង្គ្រាមព្រមទាំងមានរមណីយដ្ឋានធម្មជាតិមួយចំនួនដែលនៅជាប់ជើងភ្នំកំពុងទាក់ទាញភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិដែលបានចូលមកទស្សនានៅលើទឹកដីប្រវត្តិសាស្ត្រនៃខេត្តសៀមរាប។ហើយមានផ្ទះប្រជាពលរដ្ឋដែលរស់នៅជិតជើងភ្នំទាំងនោះដែលប្រកបមុខរបរលក់ដូរនិងធ្វើស្រែចម្ការគ្រាន់បានចំណូលយកមកចិញ្ចឹមក្នុងក្រុមគ្រួសារចៀសវាងចេញទៅធ្វើចំណាកស្រុកនៅក្រៅប្រទេសផងដែរ។តាមរបាយការណ៍ពីអធិការក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ បានរៀបរាប់ប្រាប់ឲ្យដឹងអំពីភ្នំនីមួយៗរបស់ក្រុង-ស្រុកថាភ្នំចំនួន ៤១ ភ្នំនៅខេត្តសៀមរាបនោះមានដូចជា ៖ * [[ក្រុងសៀមរាប]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺ[[ភ្នំក្រោម]]មានប្រាង្គប្រាសាទបុរាណនៅលើកំពូលភ្នំមានវត្តអារាមនៅលើកំពូលភ្នំនិងមានវត្តនៅតាមចំរ៉ាក់ជើង[[ភ្នំក្រោម]]ហើយមានផ្សារលក់ដូរព្រមទាំងមានទេសភាពស្រស់បំព្រងមើលពីលើភ្នំមកគួរឲ្យទាក់ទាញអារម្មណ៍ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិផងដែរហើយដែលបាននាំគ្នាបើកឡានជិះម៉ូតូកង់ឡើងទៅដល់កំពូលភ្នំដើម្បីថតផ្តិតយករូបភាពពីលើកំពូលភ្នំទៅ[[បឹងទន្លេសាប]]និងទេសភាពនៅជុំវិញបរិវេណជើងភ្នំផងដែរដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[សង្កាត់សៀមរាប]] [[ក្រុងសៀមរាប]] និង [[ភ្នំបាក់ខែង]]មានប្រាសាទបុរាណជាច្រើននៅលើកំពូលភ្នំដែលភ្ញៀវបរទេសនាំគ្នាឡើងទៅមើលថ្ងៃរះពេលព្រលឹមនៅពេលល្ងាចនាំគ្នាឡើងទៅមើលថ្ងៃលិចហើយនៅខាងក្រោមទល់មុខប្រាសាទមានអ្នកលក់ដូរជាច្រើនស្ថិតនៅក្នុង[[ភូមិត្រពាំងសេះ]] [[សង្កាត់គោកចក]] [[ក្រុងសៀមរាប]]។ * [[ស្រុកជីក្រែង]] មានភ្នំចំនួន ០៧ ភ្នំគឺភ្នំរ៉ុន ភ្នំពើង ភ្នំបាក់រទេះមានវត្តនៅពីលើ ភ្នំក្បាលខ្មោច ភ្នំអាចម៍ស្រមោច ភ្នំខ្ទុំ និង ភ្នំល្អាង មានទីតាំងជាប់នឹងព្រំប្រទល់[[ស្រុកគូលែន]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]]ហើយភ្នំទាំង ០៧ នោះគឺស្ថិតនៅក្នុងភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំខ្វាវ]] [[ស្រុកជីក្រែង]]។ * [[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]]មានភ្នំចំនួន ០២ គឺភ្នំចង្ហា និង ភ្នំកង្ហិតស្ថិតនៅក្នុងភូមិស្រាស្ត្រ[[ឃុំពពេល (ស្រុកសូទ្រនិគម)|ឃុំពពែល]] [[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូត្រនិគម]]។ * [[ស្រុកស្វាយលើ]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺ[[ភ្នំគូលែន]]មានវត្តនៅលើកំពូលភ្នំគឺព្រះអង្គធំនិងមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើនព្រមទាំងមានរមណីយដ្ឋានថែមទៀតផងដែរ ភ្នំរាមមានព្រៃសហគមន៍ ភ្នំទំពូងនៅមានគ្រឹះថ្មប្រាសាទបុរាណដែលនៅសេសសល់ពីសង្គ្រាមហើយភ្នំទាំង ០៣ នេះមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុងភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំស្វាយលើ]] ភ្នំតាវ៉ាស្ថិតនៅភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំតាសៀម]] និង ភ្នំខ្យងស្ថិតនៅ[[ឃុំកន្ទួត]]។ * [[ស្រុកស្រីស្នំ]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺភ្នំតាស ភ្នំតាប៉ែន ភ្នំធំ ភ្នំព្រះច្បារ និង ភ្នំមហាឥសី ពុំមានវត្តឬប្រាសាទបុរាណនៅទីនោះឡើយដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅស្លែងស្ពាន[[ស្រុកស្រីស្នំ]]។ * [[ស្រុកអង្គរធំ]]មានភ្នំចំនួន ០៤ ភ្នំគឺភ្នំដីស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំលាងដៃ]] ភ្នំឆ្កែកូនមានវត្តនៅពីលើ ភ្នំតាទូស ស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំពាក់ស្នែង]] និង ភ្នំកងរីមានវត្តនៅពីលើហើយមានប្រាសាទបុរាណបាក់បែកផងដែរដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំជប់តាត្រាវ]]និងមានភ្នំជាច្រើនទៀតដែលយើងទៅមិនដល់។ * [[ស្រុកអង្គរជុំ]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺភ្នំពើងតានន់ដែលមានសម្រស់ទេសភាពស្រស់ស្អាតជារមណីយដ្ឋានទេសចរណ៍ធម្មជាតិដែលមានទីតាំងភូមិសាស្ត្រស្ថិតក្នុង[[ភូមិគោកដូង]] [[ឃុំគោកដូង]] [[ស្រុកអង្គរជុំ]]ដែលមានចម្ងាយប្រមាណជាង ៧០ គីឡូម៉ែត្រ ពី[[ក្រុងសៀមរាប|ទីរួមខេត្តសៀមរាប]]តាមផ្លូវទៅផ្សារពាក់ស្នែង និង ភ្នំម្រេចស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំគោកដូង]] [[ស្រុកអង្គរជុំ]]។ * [[ស្រុកវ៉ារិន]] មានភ្នំចំនួន ០៤ ភ្នំគឺភ្នំចង្ក្រានរយមានវត្តនៅពីលើហើយមានរមណីយដ្ឋានទឹកធ្លាក់ដែលមើលទៅគួរជាទីគយគន់ផងដែរស្ថិតនៅ[[ឃុំស្វាយស|ឃុំស្វាយសរ]] ភ្នំសង្កែ ភ្នំបាយដុតស្ថិតនៅ[[ឃុំល្វាក្រាំង|ឃុំល្វាវក្រាំង]] និង ភ្នំអាជ្ញារាមស្ថិតនៅ[[ឃុំប្រាសាទ]]។ * [[ស្រុកក្រឡាញ់]]មានភ្នំចំនួន ០១ ភ្នំគឺភ្នំទ្រង់បាតដែលមានប្រាសាទតូចៗនិងមានអាស្រមនៅពីលើផងដែរមានភូមិសាស្ត្រស្ថិតនៅ[[ភូមិភ្នំទ្រង់បាត]] [[ឃុំកំពង់ថ្កូវ]] [[ស្រុកក្រឡាញ់]]។ * [[ស្រុកពួក]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺភ្នំរ៉ូងមានវត្តនៅពីលើស្ថិតនៅ[[ភូមិដូនកែវ]] និង ភ្នំដីដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅជាប់[[បឹងទន្លេសាប]]។ * [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺភ្នំដីស្ថិតនៅ[[ឃុំខ្នារសណ្តាយ]] ភ្នំហប់មានវត្តនៅពីលើស្ថិតនៅ[[ឃុំខ្នារសណ្តាយ]] ភ្នំក្បាលស្ពានមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើននិងមានរមណីយដ្ឋានផងដែរស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំឃុនរាម]] ភ្នំទេវៈស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំរំចេក]] និង [[ភ្នំគូលែន]]ជាប់ចំរ៉ាក់ជើងភ្នំស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំត្បែង]]ហើយក៏ជាភ្នំមួយដែលជាប់ពាក់កណ្តាលម្ខាងម្នាក់ នឹង[[ស្រុកស្វាយលើ]]ផងដែរ។ * [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]]មានតែប្រាសាទបុរាណជាច្រើនដូចជា[[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទព្រះគោ]] [[ប្រាសាទលលៃ]] [[ប្រាសាទចៅស្រីវិបុលកេរ្តិ៍]] ជាដើមហើយនៅមានវត្តចាស់ៗដល់បច្ចុប្បន្នហៅថាវត្តត្រាច។ *[[ក្រុងរុនតាឯក]]មានភ្នំចំនួន ០១ ភ្នំគឺភ្នំបូកមានវត្តនិងប្រាសាទបុរាណនៅពីលើស្ថិតនៅ[[សង្កាត់រុនតាឯក]] [[ក្រុងរុនតាឯក]]។ == រដ្ឋបាល == ខេត្តសៀមរាប ចែកចេញជា ១២​ ក្រុង/ស្រុក ១០០ សង្កាត់/ ឃុំ និង ៩០៧ ភូមិ<ref>{{Cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |title=ច្បាប់ចម្លងប័ណ្ណសារ |access-date=2008-08-29 |archivedate=2009-04-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090416005213/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |url-status=dead }}</ref>៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដក្រុងនិងស្រុក ! ក្រុងនិងស្រុក ! ឈ្មោះក្រុងនិងស្រុកជាអក្សរឡាតាំង ! ផែនទីក្រុងនិងស្រុក |- | ១៧០១ | [[ស្រុកអង្គរជុំ]] | Angkor Chum |[[File:1701 Angkor Chum District.svg|thumb]] |- | ១៧០២ | [[ស្រុកអង្គរធំ]] | Angkor Thum |[[File:1702 Angkor Thum District.svg|thumb]] |- | ១៧០៣ | [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]] | Banteay Srei |[[File:1703 Banteay Srei District.svg|thumb]] |- | ១៧០៤ | [[ស្រុកជីក្រែង]] | Chi Kraeng |[[File:1704 Chi Kraeng District.svg|thumb]] |- | ១៧០៦ | [[ស្រុកក្រឡាញ់]] | Kralanh |[[File:1706 Kralanh District.svg|thumb]] |- | ១៧០៧ | [[ស្រុកពួក]] | Puok |[[File:1707 Puok District.svg|thumb]] |- | ១៧០៩ | [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]] | Prasat Bakong |[[File:1709 Prasat Bakong District.svg|thumb]] |- | ១៧១០ | [[ក្រុងសៀមរាប]] | Siem Reab |[[File:1710 Siem Reap Municipality.svg|thumb]] |- | ១៧១១ | [[ស្រុកសូត្រនិគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]] | Soutr Nikom |[[File:1711 Soutr Nikom District.svg|thumb]] |- | ១៧១២ | [[ស្រុកស្រីស្នំ]] | Srei Snam |[[File:1712 Srei Snam District.svg|thumb]] |- | ១៧១៣ | [[ស្រុកស្វាយលើ]] | Svay Leu |[[File:1713 Svay Leu District.svg|thumb]] |- | ១៧១៤ | [[ស្រុកវ៉ារិន]] | Varin |[[File:1714 Varin District.svg|thumb]] |- | ១៧១៥ | [[ក្រុងរុនតាឯក]] | Run Ta Ek |- |} == អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិ == '''[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាបអង្គរ|អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប]]''' គឺជាអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិដែលបម្រើឲ្យខេត្តសៀមរាបទឹកដីអង្គរវាមានទីតាំងស្ថិតនៅ[[សង្កាត់ទឹកវិល]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។វាត្រូវបានបើកដំណើរការនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៣២ និងបានបិទទៅវិញនៅក្នុងឆ្នាំ ២០២៣ នៅពេលដែលបើកដំណើរការ[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ]]ជាផ្លូវការ។វាជាអាកាសយានដ្ឋានដែលមមាញឹកជាងគេទី ០២ នៅ[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]បន្ទាប់ពី[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិភ្នំពេញ]]។ '''[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ|អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ]]''' គឺជាអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិដែលមានទីតាំងនៅ[[ស្រុកសូទ្រនិគម]] និង [[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]]ដែលបម្រើឲ្យ[[ក្រុងសៀមរាប]] [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅចម្ងាយប្រមាណ ១៨ គីឡូម៉ែត្រភាគឦសាន[[ឃុំដំដែក]] [[ស្រុកសូទ្រនិគម]] ៤០ គីឡូម៉ែត្រខាងកើត[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] និង ៥០ គីឡូម៉ែត្រខាងកើត[[ក្រុងសៀមរាប]]។[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ]] គ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដី ៧០០ ហិកតានិងមានផ្លូវរត់ប្រវែង ៣៦០០ ម៉ែត្រ។ == តំបន់ទេសចរណ៍ខេត្តសៀមរាប== តាមប្រវត្តិសាស្ដ្រទឹកដីខេត្តសៀមរាបជាតំបន់រាជធានីរបស់[[ចក្រភពខ្មែរ]]អំឡុងពីសតវត្សរ៍ទី ០៩ ដល់សតវត្សរ៍ទី ១៣។ដោយសារមូលហេតុខាងលើនេះហើយទើបរហូតមកទល់បច្ចុប្បន្ននេះគេនៅឃើញមានសំណង់ប្រាសាទបុរាណយ៉ាងច្រើននៅពាសពេញទឹកដីដ៏បវរនៃខេត្តសៀមរាបនេះ។ប្រាសាទទាំងឡាយនៅតំបន់អង្គរដែលមានឈ្មោះល្បីទូទាំងពិភពលោកគឺស្ថិតនៅប៉ែកពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]នៅក្នុងខេត្តសៀមរាបដែលគ្របដណ្តប់ដោយផ្ទៃក្រលា ៦០០ គ.មការ៉េ។សព្វថ្ងៃប្រាសាទចំនួនត្រូវបានរកឃើញជាបន្តបន្ទាប់។ប្រាសាទទាំងឡាយត្រូវបានកសាងឡើងរវាងសតវត្សរ៍ទី ៩ និងទី ១៣។កម្មវិធីកសាងឥតឈប់ឈរត្រូវបានប្រកាន់ខ្ជាប់ដោយព្រះរាជាខ្មែរជាបន្តបន្ទាប់ដែលអាចប្រៀបធៀបបានទៅនឹងសំណង់ប្រាសាទពីរ៉ាមីតដែលកសាងដោយ[[ព្រះចៅផារ៉ាអុង]]និងសំណង់ប្រាសាទដទៃទៀតនៅក្នុង[[អេហ្ស៊ីប|ប្រទេសអេហ្សីប]]។ព្រះរាជា[[ខ្មែរ]]បានសាងសង់ប្រាសាទទាំងនេះដោយប្រើកម្លាំងកម្មករយ៉ាងច្រើនតាមការប៉ាន់ស្មានការធ្វើសំណង់ថ្មីនីមួយៗអាចប្រើមនុស្សប្រហែល ៧៥០០០០ នាក់ក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១២ និង ១៣ ។ទោះបីជាបន្សល់ទុកនូវប្រាសាទជាច្រើនក៏ដោយសព្វថ្ងៃនេះគឺមានភស្តុតាងបន្តិចបន្តួចប៉ុណ្ណោះចំពោះមនុស្សដែលមករស់នៅពិតប្រាកដនៅទីក្រុងដ៏ចំណាស់មួយនេះកាលពីអតីតកាល។អ្នកធ្វើដំណើរ[[ព័រទុយហ្គាល់|ជនជាតិព័រទុយហ្គាល់]]ត្រូវបានគេជឿថាជាជនជាតិបស្ចឹមប្រទេសដំបូងគេដែលបានសម្លឹងមិនដាក់ភ្នែកទៅលើភាពអស្ចារ្យនៃ[[ប្រាសាទអង្គរ]]នៅពេលទៅទស្សនាក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១៦។ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយកិត្តិយសធំបំផុតចំពោះការរកឃើញ[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏អស្ចារ្យបានធ្លាក់ទៅអ្នកភូមិសាស្ដ្រ[[បារាំង|ជនជាតិបារាំង]]ឈ្មោះ '''ហង់រី មូហូត (Henri Mouhot)'''​ ដែលបានមកទស្សនា[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦០ ដែលបានតម្កល់ទុកនូវឯកសារនៅឯ[[ទីក្រុងប៉ារីស]]ក្រោយមរណភាពនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៨។ក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១៩ និង ២០ បេសកកម្មរបស់[[បារាំង]]ជាច្រើនបានមកទស្សនាប្រាសាទបុរាណនិងធ្វើការកាប់ឆ្ការសម្អាតព្រៃពីប្រាសាទហើយបានប្រមូលនូវឯកសារបានយ៉ាងច្រើន។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៧ [[សៀម|ប្រទេសសៀម]]បានប្រគល់ទឹកដីអង្គរមកឲ្យ[[ខ្មែរ]]គ្រប់គ្រងវិញដោយសារ[[បារាំង]]គាបសង្កត់ខ្លាំងពេកហើយនៅក្នុងនោះបាននាំមកនូវភ្ញៀវទេសចរឲ្យមកទស្សនា[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ជាលើកដំបូងនៅលើទឹកដីអង្គរ។ភ្ញៀវទេសចរអាចជ្រើសរើសទស្សនាតាមវង់តូចដែលរួមមានទីក្រុងដ៏ល្បីល្បាញរបស់ព្រះរាជាគឺអង្គរធំនិងអង្គរតូចដែលមានប្រាសាទជាច្រើនដូចជា[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]] [[ស្រះស្រង់]]និងរមណីយដ្ឋានជាច្រើនទៀត។ភ្ញៀវទេសចរអាចបន្តដំណើរទៅទស្សនានៅវង់ធំនោះគេនឹងបានឃើញប្រាសាទមួយចំនួនផ្សេងទៀតនិង[[បារាយណ៍]]នៅ[[សម័យអង្គរ]]។ប្រសិនបើមានពេលវេលាភ្ញៀវទេសចរអាចទៅទស្សនាប្រាសាទល្បីល្បាញផ្សេងទៀតដូចជា[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទលលៃ]] ជាដើមដែលស្ថិតនៅឆ្ងាយពីប្រាសាទនៅតំបន់អង្គរបន្តិច។ ==ឯកសារពិគ្រោះ== {{reflist|1}} {{Geographic location |Centre = ខេត្តសៀមរាប |North = [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ]] |Northeast = [[ខេត្តព្រះវិហារ]] |East = |Southeast = [[ខេត្តកំពង់ធំ]] |South = [[ខេត្តពោធិ៍សាត់]] |Southwest = [[ខេត្តបាត់ដំបង]] |West = [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] |Northwest = }} {{ខេត្តសៀមរាប}} {{ខេត្តក្រុងខ្មែរ}} [[Category:ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[Category:ខេត្តក្រុងខ្មែរ|សៀមរាប]] fcww3nx2vlnvm4u7fwk6n3ma44t0cyf 321456 321455 2025-06-03T17:25:06Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321456 wikitext text/x-wiki '''ខេត្តសៀមរាប''' គឺជាខេត្តមួយដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅភាគពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]និងនៅក្បែរ[[បឹងទន្លេសាប]]។ទីរួមខេត្តរបស់ខេត្តសៀមរាបគឺ[[ក្រុងសៀមរាប]]និង[[ក្រុងរុនតាឯក]]។ខេត្តសៀមរាបត្រូវបានដាក់ឈ្មោះបែបនេះគឺដើម្បីរំលឹកដល់ជ័យជម្នះរបស់កងទ័ព[[ខ្មែរ]]វាយឈ្នះលើកងទ័ព[[សៀម]]នៅ[[លង្វែក|សម័យលង្វែក]]ក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១៦។សព្វថ្ងៃខេត្តសៀមរាបត្រូវបានគេស្គាល់ទូទាំងពិភពលោកថាជាទីតាំងនៃ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏ល្បីល្បាញ។ខេត្តនេះជាតំបន់ទេសចរណ៍ដ៍សំខាន់របស់[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ដោយសារខេត្តនេះមាន[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏ល្បីល្បាញនិងប្រាសាទបុរាណដទៃទៀតជាច្រើន។ថ្មីៗនេះក្រុងសៀមរាបកំពុងប្រែក្លាយរូបរាងជាក្រុងទំនើបតាមរយៈកំណើនសណ្ឋាគារ ភោជនីយដ្ឋាន ហាងលក់ទំនិញ ជាដើមដែលបម្រើឲ្យវិស័យទេសចរណ៍។រមណីយដ្ឋានបុរាណផ្សេងទៀតដែលនៅក្នុងក្រុងសៀមរាបនិងក្រៅក្រុងមាន[[អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទភ្នំបាខែង]] [[ប្រាសាទបក្សីចាំក្រុង]] [[ប្រាសាទបាពួន]] [[ប្រាសាទភិមានអាកាស]] [[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះប៉ាលីឡៃ|ប្រាសាទព្រះបាលីឡៃ]] [[ប្រាសាទតានៃ]] [[ប្រាសាទតាសោម]] [[ប្រាសាទតាកែវ]] [[ប្រាសាទធម្មនន្ទ]] [[ប្រាសាទព្រះគោ]] [[ប្រាសាទព្រះពិធូរ]] [[ប្រាសាទនាគព័ន្ធ]] ​[[ប្រាសាទសួព្រ័ត|ប្រាសាទសួព្រ័ត្រ]] [[ប្រាសាទបី]] [[ប្រាសាទព្រហ្មកិល]] [[ប្រាសាទរោងរមុង|ប្រាសាទរោងល្មុង]] [[ប្រាសាទតុប]] [[ប្រាសាទក្រវាន់|ប្រាសាទក្រវ៉ាន់]] [[ប្រាសាទថ្មបាយក្អែក]] [[ប្រាសាទបន្ទាយសំរែ]] [[ប្រាសាទបន្ទាយក្តី]] [[ប្រាសាទក្រោលគោ]] [[ប្រាសាទភ្នំក្រោម]] [[ប្រាសាទភ្នំបូក]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទលលៃ]] [[ប្រាសាទមេបុណ្យខាងលិច]] [[ប្រាសាទមេបុណ្យខាងកើត]] [[ប្រាសាទទេពប្រណម]] [[ប្រាសាទទទឹងថ្ងៃ]] [[ប្រាសាទព្រៃមន្ទីរ]] [[ប្រាសាទព្រៃក្មេង]] [[ប្រាសាទបាតជុំ]] [[ប្រាសាទគោកត្រាង]] [[ប្រាសាទត្រពាំងផុង]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទលាក់នាង]] [[ប្រាសាទចៅសាយទេវតា]] [[ប្រាសាទប្រែរូប]] [[លានស្តេចគំលង់]] [[លានជល់ដំរី]] [[ប្រាសាទអកយំ]] [[ប្រាសាទគោគពោធិ|ប្រាសាទគោគពោធិ៍]] [[ប្រាសាទគោកគ្រញូង]] [[ប្រាសាទចៅស្រីវិបុលកេរ្តិ៍]] [[ប្រាសាទត្រពាំងខ្យង]] [[ប្រាសាទផ្ទី]] [[ប្រាសាទទន្លេស្ងួត]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទព្រៃប្រាសាទ]] និង ប្រាសាទរាប់រយផ្សេងទៀត។តំបន់អង្គរត្រូវបានរងនូវការលុកលុយជាច្រើនដងពីពួក[[សៀម]]ហើយទីបំផុត[[ក្រុងអង្គរ|រាជធានីអង្គរ]]ត្រូវបានបោះបង់ចោលនៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១។គួររំលឹកផងដែរថារាជធានីរបស់[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]ត្រូវបានប្តូរពីអង្គរទៅ[[សម័យកាលចតុមុខ|រាជធានីចតុមុខ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣២ រួចបន្តទៅ[[លង្វែក|រាជធានីលង្វែក]] និង [[រាជធានីឧដុង្គមានជ័យ|រាជធានីឧដុង្គ]] ហើយត្រឡប់ទៅ[[សម័យកាលចតុមុខ|រាជធានីចតុមុខ]]វិញនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៦។ជនជាតិបទេសដែលបានមកដល់[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]មុនគេគឺអ្នករុករកជនជាតិបារាំង'''លោក [[ហង់រី មូហូ]]'''នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦០ (នាសម័យលង្វែកសតវត្សរ៍ទី ១៦ ក៏មានជនបរទេសខាងបស្ចឹមលោកក៏បានមកមើល[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]រួចមកហើយដែរ)<ref>ដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅជនជាតិខ្មែរសតវត្សទី១៥-១៩៥៣ (ភាគទី២)</ref>។តំបន់សៀមរាបអង្គរគឺជាគោលដៅចម្បងសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរទូទាំងពិភពលោកហើយក៏ជាតំបន់ដែលសម្បូរទៅដោយសំណង់ប្រាសាទបុរាណតូចធំជាច្រើនអនែកដែលជាទីស្ថានរបស់ពពួកអាទិទេពទាំងឡាយទាំងពួងផងដែរ។ {{Infobox settlement | name = ខេត្តសៀមរាប | native_name = Siem Reap Province | native_name_lang = khm<!-- ISO 639-2 code --> | settlement_type = [[ខេត្តនៃកម្ពុជា|ខេត្ត]] | image_skyline = D'Angkor.jpg | image_caption = ទិដ្ឋភាពនៃប្រាសាទអង្គរវត្តនាពេលរសៀល | image_flag = | image_seal = | image_shield = | nickname = ទីក្រុងអង្គរ | motto = | image_map = Cambodia Siem Reap locator map.svg | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តសៀមរាប | pushpin_map = | pushpin_label_position = | pushpin_map_caption = Location of Siem Reap in Cambodia | coordinates_type = type:adm1st_region:KH | coordinates_display = title | coordinates_footnotes = | subdivision_type = [[List of sovereign states|ប្រទេស]] | subdivision_name = {{CAM}} | established_title = | established_date = | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = [[ក្រុងសៀមរាប]] និង [[ក្រុងរុនតាឯក]] | leader_party = | leader_title = គណៈអភិបាល​ខេត្ត | leader_name = ប្រាក់ សោភ័ណ | area_footnotes = | area_total_km2 = 10299 | area_rank = ១០ | area_note = | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = <ref name=census2019>{{Cite web|url=http://nis.gov.kh/nis/Census2019/Final%20General%20Population%20Census%202019-English.pdf|title=General Population Census of the Kingdom of Cambodia 2019 – Final Results|publisher=[[Ministry of Planning (Cambodia)|Ministry of Planning]]|work=National Institute of Statistics|date=26 January 2021|access-date=3 February 2021}}</ref> | population_total = ១,១១៤,៦១៦ នាក់ | population_rank = ០៤ | population_as_of = | population_density_km2 = ៩៨ | population_density_rank = ១៣ | population_demonym = | population_note = | blank_name_sec1 = ក្រុង និង ស្រុក | blank_info_sec1 = ១២ | blank1_name_sec1 = សង្កាត់ និង ឃុំ | blank1_info_sec1 = ១០០ | blank2_name_sec1 = ភូមិ | blank2_info_sec1 = ៩០៧ | timezone1 = [[:en:Time in Cambodia|ICT]] | utc_offset = +០៧:០០ | postal_code_type = លេខកូដប្រៃសណីយ៍ | postal_code = ១៧០១០១ -១៧១២១២ | area_code_type = លេខកូដតំបន់ | area_code = ០៦៣ | iso_code = KH-១៧ | website = {{URL|www.siemreap.gov.kh}} | footnotes = }} ខេត្តសៀមរាប គឺជា​ខេត្ត​ធំ​ទី ​១០ ​នៅក្នុង​[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេស​កម្ពុជា]]។ចំនួនប្រជាជននៅក្នុងខេត្តនេះកើនឡើងដល់ខ្ទង់លាននាក់ហើយជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ជាខេត្តដែលមានប្រជាជនច្រើនជាងគេបំផុតរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។មួយផ្នែកធំនៃព្រំដែនភាគខាងត្បូងនៃខេត្តសៀមរាបជាប់នឹង[[បឹងទន្លេសាប]]ដូច្នេះហើយបានជាខេត្តសៀមរាបជាខេត្តមួយក្នុងចំណោមខេត្តទាំង ០៩ ដែលបង្កើតបានជាតំបន់[[ទន់បម្រុងជីវមណ្ឌលបឹងទន្លេសាប]]។នាពេលបច្ចុប្បន្នខេត្តនេះត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាទីតាំងនៃប្រាសាទអង្គរដែលជាតំបន់បេតិកភណ្ឌពិភពលោករបស់[[យូណេស្កូ|អង្គការយូណេស្កូ]]និងជាអច្ឆរិយវត្ថុរបស់ពិភពលោកផងដែរ។ហើយក៏ជាទីតាំងប្រាសាទល្បាញល្បីៗជាច្រើនទៀតក្រៅពី[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដូចជា[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]]និងប្រាសាទនានាផ្សេងទៀតដែលជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌរបស់[[អង្គការយូណេស្កូ]]ផងដែរ។[[ឧទ្យានជាតិភ្នំគូលែន]]គឺជារមណីយដ្ឋានប្រវត្តិសាស្ត្រនិងធម្មជាតិល្បីល្បាញមួយដែលជាទីពេញនិយមសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិទៅទស្សនាកម្សាន្តមិនអាចរំលងបាន។ == ឈ្មោះនៃខេត្ត == ខេត្តសៀមរាបជាអតីតខេត្ត[[ខ្មែរ]]មួយឈ្មោះថា'''[[ខេត្តមហានគរ]]'''។ការប្ដូរឈ្មោះជាខេត្តសៀមរាបនេះក្នុងរជ្ជកាល[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៣០ គ.ស(តាមពង្សាវតា)មូលហេតុបានជាផ្លាស់ប្ដូរឈ្មោះខេត្តនេះបានបញ្ជាក់ថានៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៣០ គ.ស ស្ដេច[[ខេត្តព្រះនគរស្រីអយុធ្យា|អយុធ្យា]]បានបញ្ជាឲ្យកងទ័ពខ្លួនវាយលុក[[កម្ពុជា]]នៅ[[ខេត្តមហានគរ]]ដើម្បីបង្ក្រាបការមិនចុះញ៉មរបស់[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]។ទ័ពសៀមដណ្ដើម[[ខេត្តមហានគរ]]មួយរយៈហើយមេដឹកនាំបានទៅទស្សនាប្រាសាទគួរឲ្យយ៉ាងស្ងប់ស្ងែង។បន្ទាប់មកទ័ពស្ដេច[[សៀម]]នេះបានជួបនឹងទ័ពស្ដេច[[ខ្មែរ]]នៅតំបន់អង្គរហើយបានប្រយុទ្ធគ្នាធ្វើឲ្យកងទ័ព[[សៀម]]ទទួលបរាជ័យយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។ក្រោយពីទទួលបានជ័យជំនះមក[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទចន្ទរាជា]]បានបរិញ្ញាតិ្តឲ្យប្ដូរឈ្មោះ[[ខេត្តមហានគរ]]នេះទៅជាខេត្តសៀមរាបវិញដែលមានន័យថា ''"ទ័ពសៀមត្រូវបង្ក្រាបឲ្យរាប"'' នៅទីនេះ។ អ្នក​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៃ​[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេស​កម្ពុជា]]បាន​ពន្យល់​ប្រហាក់​ប្រហែល​គ្នា​ថាពាក្យ '''សៀម''' គឺ​ទាក់ទង​នឹង​ជាតិសាសន៍មួយដែល​បច្ចុប្បន្ន​បាន​ប្រែ​ឈ្មោះ​ទៅ​ជា​ '''ថៃ''' ទៅ​ហើយ។រីឯ​ពាក្យ​ថា '''រាប''' គឺ​មាន​ន័យ​ថា '''ចាញ់ខ្លបខ្លាច'''។ អនុ​ប្រធាន​ផ្នែក​​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៃ​[[សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ|សាកលវិទ្យាល័យ​ភូមិន្ទ​ភ្នំពេញ]]និង​ជា​សាស្ត្រាចារ្យ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៅ​[[សាកលវិទ្យាល័យបញ្ញាសាស្ត្រកម្ពុជា|សាកលវិទ្យាល័យ​បញ្ញា​សាស្ត្រ​កម្ពុជា]]លោក '''សំបូរ មាណ្ណារ៉ា''' បាន​ពន្យល់​ថាចាប់​ពី​សតវត្ស​រ៍ទី ​៩ និង​ទី​ ១០ នៃ​គ្រិស្ត​សករាជខេត្ត​សៀមរាបត្រូវបានគេ​​ប្រើ​ឈ្មោះ​ជា​​[[យសោធរបុរះ|ទីក្រុងយសោធបុរៈ]]ដោយសារ​តែ​ព្រះ​មហាក្សត្រ​ខ្មែរ​ព្រះនាម[[យសោវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទយសោ​វរ្ម័ន​ទី​ ១]] ជាអ្នកបាន​កសាង។ក៏ប៉ុន្តែ​ក្រោយ​មកត្រូវ​បាន​គេ​ហៅ​ថា[[អាណាចក្រខ្មែរ|អាណាចក្រ​អង្គរ]]វិញ។នៅ​ក្នុង​រជ្ជកាល​នៃ​ព្រះរាជា​ក្រោយៗ​មកទៀតដែល​បានផ្លាស់​ប្ដូរ​រាជធានី​ទៅ​តាំង​នៅ​ភាគ​ខាង​ត្បូងនិង​[[​ទួល​បាសាន|ទួល​បាសាន]]រហូត​ដល់​[[ភ្នំពេញ|ចតុមុខ]]ជាដើមគឺ​[[ក្រុងអង្គរ|ទីក្រុង​អង្គរ]]ត្រូវ​បាន​បោះ​បង់​ចោល​មួយ​រយៈ។ជាច្រើន​ឆ្នាំ​ក្រោយ​មកទើប​មាន​ការ​ចាប់​ផ្ដើម​គ្រប់គ្រង​​ជារាជធានី​នេះឡើង​វិញ។ លោក​សាស្ត្រាចារ្យ '''សំបូរ មាណ្ណារ៉ា''' បាន​ពន្យល់​ទៀត​ថាបន្ទាប់​ពី​មាន​ការ​គ្រប់គ្រង​ជា​រដ្ឋបាល​ឡើង​វិញ​នោះគឺ​តំបន់​អង្គរ​ត្រូវ​បាន​ទ័ព​[[សៀម]]នៃ​[[អាណាចក្រអយុធ្យា|នគរ​ស្រីអយុធ្យា]]ចូល​មក​លុកលុយ​ជា​ច្រើន​លើកចាប់​តាំង​ពី​សតវត្ស​រ៍ទី​ ១៤ នៃ​គ្រិស្ត​សករាជ។នៅ​ក្នុង​សតវត្ស​រ៍ទី​ ១៥ ដល់ ១៦ មាន​ព្រះមហាក្សត្រ​[[ខ្មែរ]]​មួយ​អង្គ​ព្រះនាម[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បាន​ធ្វើ​ចម្បាំង​ជាមួយកង​ទ័ព​[[សៀម]]ដើម្បី​បណ្ដេញឲ្យពួក[[សៀម]]ចេញ​ពី​តំបន់​អង្គរ។នៅក្នុង​ការ​ធ្វើ​សង្គ្រាម​កាល​នោះគឺកងទ័ព[[ខ្មែរ]]ទទួលបានជោគជ័យយ៉ាងធំំធេងហើយ​ពាក្យ​ថា '''សៀមរាប (អានថា:សៀមម៉ារាប)''' គឺ​ត្រូវ​បាន​គេ​ដាក់​ឈ្មោះបន្ទាប់​ពី​ជ័យ​ជម្នះ​របស់​កងទ័ព​[[ខ្មែរ]]លើពួក[[សៀម]]៖ ''«ពាក្យ​ថា សៀមរាប គឺ​មាន​ន័យ​ថា សៀមបាន​ខ្លបខ្លាច​លោក បាន​ចាញ់​លោក បាន​អស់​ឫទ្ធានុភាព ចាញ់រាបដលដី។ដូច្នេះគេ​ឲ្យឈ្មោះ​ថាតំបន់​សៀមរាបនេះ​ជា​ទស្សនៈ​របស់​ជាតិ​ខ្មែររបស់​អ្នក​ដែល​បាន​លើក​ឡើង​ក្នុង​ដំណែល​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នេះ​ផង​ដែរ។ចំណុច​នេះ​ហើយបានជា​ចាប់​ផ្ដើម​មាន​ពាក្យ​ថា សៀមរាប»''។ ការ​អធិប្បាយ​របស់​លោក​សាស្ត្រាចារ្យ '''សំបូរ មាណ្ណារ៉ា''' នេះគឺ​ដូច​គ្នា​នឹង​អ្នក​ស្រាវជ្រាវ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​[[ខ្មែរ]]​ផ្សេង​ទៀតផងដែរ។ សៀវភៅ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​[[ខ្មែរ]]​សង្ខេប​មួយដែល​សរសេរ​ដោយលោក '''នួន សុធិមន្ត''' ដែល​បច្ចុប្បន្ន​ជា​មន្ត្រី​រាជការ​នៅ​ទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីបាន​អធិប្បាយ​ថានៅ​ក្នុងឆ្នាំ​ ១៥២៥ ព្រះ​មហាក្សត្រ​[[ខ្មែរ]]​ព្រះនាម[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទ​រាជា]]​បាន​វាយ​បង្ក្រាប​កងទ័ព​[[សៀម]]ដែល​ឈ្លាន​ពានឲ្យបរាជ័យ​យ៉ាងអាម៉ាស់នៅ​តំបន់​អង្គរ។ដូច្នេះ​ហើយបាន​ជា​ព្រះអង្គបាន​ដាក់​ឈ្មោះ​ថា [[សៀមរាប]] គឺ​មាន​ន័យ​ថា '''ទ័ព​សៀមចាញ់​រាប​ដូចជា​កន្ទេល ឬ ទ័ពសៀមចាញ់រាបដល់ដី'''។ បច្ចុប្បន្ន​នេះ[[ខេត្ត​សៀមរាប]]មិន​ត្រឹម​តែ​ជា​និមិត្តរូប​នៃ​ជាតិ​[[ខ្មែរ]]​ប៉ុណ្ណោះ​ទេក៏ប៉ុន្តែវា​ក៏​កំពុង​នាំ​ប្រទេស​កម្ពុជាឲ្យទទួល​បាន​នាម​ថ្មី​មួយ​ទៀតគឺ​'''ព្រះរាជាណាចក្រ​អច្ឆរិយ'''ដោយសារ​តែ​ភាព​ល្បីល្បាញ​ខាង​វប្បធម៌​ប្រវត្តិសាស្ត្រ។<ref>{{Cite web |title=អត្ថន័យ​នៃ​ឈ្មោះ​ខេត្ត​សៀមរាប |url=https://www-rfa-org.cdn.ampproject.org/v/s/www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html/ampRFA?amp_gsa=1&amp_js_v=a9&usqp=mq331AQIUAKwASCAAgM=#amp_ct=1678937526295&amp_tf=%E1%9E%96%E1%9E%B8%20%251$s&aoh=16789375100149&referrer=https://www.google.com&ampshare=https://www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html |access-date=2023-03-16 |website=www-rfa-org.cdn.ampproject.org |archivedate=2023-03-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20230316035301/https://www-rfa-org.cdn.ampproject.org/v/s/www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html/ampRFA?amp_gsa=1&amp_js_v=a9&usqp=mq331AQIUAKwASCAAgM=#amp_ct=1678937526295&amp_tf=%E1%9E%96%E1%9E%B8%20%251$s&aoh=16789375100149&referrer=https://www.google.com&ampshare=https://www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html |url-status=dead }}</ref> == ប្រវត្តិសាស្ត្រ == === មុនសម័យអង្គរ === [[file:Phnom Kulen8.JPG|thumb|ភ្នំគូលែន(មហេន្ទ្របវ៌ត ឬ មហិន្រ្ទបព៌ត)]] [[File:Cascade de la rivière sacrée (Phnom Kulen) (6825025205).jpg|right|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_017_Vishnu_and_Lakshmi_(8583651131).jpg|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_020_Brahma_(8583620385).jpg|thumb]] [[File:Kbal_Spean,_sur_les_pentes_sud-ouest_du_mont_Kulen_(12).jpg|thumb]] [[File:LingamCambodge1.JPG|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_011_Lotuses_(8583641233).jpg|thumb]] [[File:LingamCambodge2.JPG|thumb]] [[ឯកសារ:2011-06-27-030 Phnom Kulen.jpg|រូបភាពតូច|នៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ ជាឆ្នាំដែលព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២ ប្រារព្ធពិធីទេវរាជនៅលើភ្នំគូលែន។ព្រះអង្គបានបើកស័ករាជថ្មីមួយដែលធ្វើអរិយធម៌វប្បធម៌ខ្មែររីកចម្រើនរុងរឿងនាសម័យមហានគរ]] អ្នកស្រាវជ្រាវខាងប្រវត្តិវិទ្យានិងបុរាណវិទ្យាជាច្រើនបានអះអាងថាប្រវត្តិសាស្រ្តនៃតំបន់សៀមរាបអង្គរបានចាប់ផ្តើមឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ នៃគ្រិស្តសករាជក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] ក្រោយពីព្រះមហាក្សត្រអង្គនេះបានយាងមកពី[[ឥណ្ឌូណេស៊ី|ប្រទេសជ្វា]]នៅក្នុងឆ្នាំ ៨០០ នៃគ្រិស្តសករាជ។តាមឯកសារខាងលើបានឲ្យដឹងថា[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] កាលនៅក្នុងដំណាក់កាលទី ២ ទ្រង់គង់នៅ '''ទីក្រុងឥន្រ្ទបុរៈ''' នៅ[[ខេត្តកំពង់ចាម]]បន្ទាប់មកទ្រង់គង់នៅលើ[[ភ្នំគូលែន]](មហិន្ទ្របព៌ត)និងចុងក្រោយបំផុតទ្រង់គង់នៅ '''[[ហរិហរាល័យ|ទីក្រុងហរិហរាល័យ ឬ ទីក្រុងរលួស]]''' ដែលជារាជធានីដើមនា[[សម័យអង្គរ]]។លោកបណ្ឌិត '''មីសែល ត្រាណេ''' បានមានប្រសាសន៍ឲ្យដឹងថាវប្បធម៌អង្គរបានផ្តើមឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ នៃគ្រិស្តសករាជគឺនៅពេលដែល[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] បានអភិសេកជាព្រះមហាក្សត្រនៅលើ[[ភ្នំគូលែន]](មហិន្រ្ទបព៌ត)។ការអភិសេករបស់ព្រះអង្គគឺឈរនៅលើមូលដ្ឋាននៃពិធីទេវរាជដែលបានផ្តល់ចំពោះព្រះអង្គនូវមហិទ្ធិប្ញទ្ធិដើម្បីធ្វើការបង្រួបបង្រួមជាតិ។ការអះអាងក៏បានបង្អាញឲ្យដឹងទៀតថាវប្បធម៌‌សម័យបុរេអង្គរ(មុនអង្គរ)គឺឯកសារមួយចំនួនបាន ផែ្អកតាមកំណត់ហេតុរបស់[[ចិន]]។ឯកសាររបស់គេបានសំអាងលើកំណត់ត្រាផងនិងស្ថាបត្យកម្មប្រាង្គប្រាសាទមួយចំនួនផង។រីឯព្រឹត្តិការណ៍ដែលគួរឲ្យកត់សម្គាល់ជាខ្លាំងមួយទៀតគឺក្នុងអំឡុង[[សម័យចេនឡា]]នៅលើទឹកដីបវរនៃខេត្តសៀមរាបអង្គរ។កំណត់ហេតុចិនបានឲ្យដឹងថាទីក្រុងដំបូងបំផុតនៅខេត្តសៀមរាបមានឈ្មោះថា '''"នគរគម្ពីរ"''' ដែលសិ្ថតនៅរវាងបារាយណ៍ខាងលិចនិងបារាយណ៍ខាងកើតនៃតំបន់សៀមរាបអង្គរ។សេ្តចខែ្មរដែលសោយរាជ្យសម្បត្តិនៅ'''នគរគម្ពីរ'''នេះគឺ'''ព្រះបាទចន្រ្ទវរ្ម័ន'''។លោកបណ្ឌិត '''មីសែល ត្រាណេ''' បានមានប្រសាសន៍ឲ្យដឹងបនែ្ថមទៀតថាកាលពីសម័យបុរេអង្គរនាអំឡុងឆ្នាំ ៨០២ នេះសេដ្ឋកិច្ចនិងបរិយាកាសង្គមរបស់តំបន់សៀមរាបអង្គរមានការវិវឌ្ឍជាវិជ្ជមាន។គេបានឃើញមានការរៀបចំដែនដី ឬនគរូបនីយកម្មដែនដីក្នុងតំបន់នីមួយៗនៃខេត្តនេះយ៉ាងច្បាស់លាស់ទៅហើយចាប់តាំងពីចុងសតវត្សរ៍ទី ៦ នៃដើមសតវត្សរ៍ទី ៧ នៃគ្រិស្តសករាជ។ជនជាតិខែ្មរក្រោមការដឹកនាំរបស់ព្រះមហាក្សត្រនិងពួកព្រាហ្មបុរោហិតបានចាប់ផ្តើមគម្រោងការសាងសង់ប្រាសាទឥដ្ឋដំបូងបង្អស់ជាច្រើនមានជាអាទិ៍ ប្រាសាទព្រៃកេ្មង ប្រាសាទពោធិ៍ ប្រាសាទគោកតាសៀន ប្រាសាទវត្តខ្នាត និង ប្រាសាទព្រៃប្រាសាទជាដើម។រីឯវិស័យសង្គមកិច្ចវិញគេបានដឹងថាបុព្វការីជនខែ្មរចូលចិត្តកសាងទីលំនៅរបស់ខ្លួននៅកែ្បរៗ[[បឹងទន្លេសាប|បឹងទនេ្លសាប]]កែ្បរអូរស្ទឹងធម្មជាតិជាដើម។ការកសាងប្រាសាទក៏ដូច្នោះដែរគឺបុព្វការីជនខែ្មរតែងតែជ្រើសរើសរកទីតាំងណាខ្ពស់មិនលិចទឹកនៅរដូវវស្សាគំនិតរបស់ខែ្មរក្នុងការជ្រើសរើសទីតាំងខ្ពស់សម្រាប់ការកសាងសំណង់ផេ្សងៗជាប្រយោជន៍រួមគឺនៅតែបន្តរហូតមកទល់សព្វថៃ្ងនេះ <ref>អត្ថបទដកស្រង់ពីកាសែតរស្មីកម្ពុជា</ref>។ === សម័យអង្គរ === [[ឯកសារ:Bas-relief du Bayon (Angkor Thom) (2341905162).jpg|រូបភាពតូច|ទិដ្ឋភាពការធ្វើម្ហូបចម្អិនអាហាររបស់ប្រជាជនខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[ឯកសារ:Scène dépouillage (bas-relief du Bayon) (2334493467).jpg|រូបភាពតូច|វិស័យសុខាភិបាលខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[ឯកសារ:Bayonmarket01.JPG|រូបភាពតូច|ទិដ្ឋភាពផ្សារលក់ដូររបស់ប្រជាជនខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] ខ្មែរបានជ្រើសរើសទីតាំងតំបន់អង្គរធ្វើជារាជធានីព្រោះស្ថិតនៅចំណុចកណ្ដាលនៃ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]និងទីប្រជុំនៃជំនួញទាំងពីរគឺជើងគោកនិងជើងទឹកហើយសម្បូរទៅដោយធនធានធម្មជាតិសព្វគ្រប់ដូចជា ត្រីក្នុង[[បឹងទន្លេសាប]] ព្រៃឈើ និងថ្មភក់សម្រាប់សំណង់ប្រាសាទ និង ដីមានជីវជាតិផងដែរខេត្តសៀមរាបនៅសតវត្សរ៍ទី ៩ ដល់សតវត្សរ៍ទី ១៥ បានបម្រើការរាជធានីជាមជ្ឈមណ្ឌលដ៏សំខាន់នៃអំណាចនយោបាយ វប្បធម៌និងសាសនារបស់អាណាចក្រខ្មែរ។ ភាពថ្កើងថ្កានរបស់ទីក្រុងគឺជារាជធានីនៃអាណាចក្រខ្មែរដែលគ្រប់គ្រងដោយស្តេចដែលមានអំណាចបន្តបន្ទាប់គ្នា។ខេត្តសៀមរាបមានទីតាំងយុទ្ធសាស្ត្រនៅចំចំណុចកណ្ដាលនៃអាណាចក្រហើយមានភាពងាយស្រួលនៅក្នុងការគ្រប់គ្រងត្រួតត្រានិងគ្រប់គ្រងទឹកដីដ៏ធំធេងមួយនេះ។ទីក្រុងនេះបានរីកចម្រើនក្លាយជាទីក្រុងដែលមានភាពអ៊ូអរបម្រើជាមជ្ឈមណ្ឌលរដ្ឋបាល សេដ្ឋកិច្ច និង សាសនានៃតំបន់។ខេត្តសៀមរាបមានចំណុចគួរឲ្យទាក់ទាញជាច្រើនដូចជា [[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] ជាដើម។នៅ[[សម័យអង្គរ]]ខ្មែរបានអនុវត្តនយោបាយវាតទីទឹកដី ពង្រឹងអរិយធម៌ឲ្យរីកចម្រើនរុងរឿង និង កសាងសំណង់ប្រាសាទល្បីល្បាញមួយចំនួនទាំងធំទាំងតូចដែលបង្ហាញអំពីតម្លៃវប្បធម៌អរិយធម៌ខ្មែរពាសពេញ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]។តំបន់សៀមរាបត្រូវបានបម្រើការជារាជធានីអស់រយៈពេល ៦ សតវត្សរ៍មកហើយ។នៅតំបន់សៀមរាបមានការអភិវឌ្ឍរីកចម្រើនលូតលាស់គ្រប់វិស័យនិងមានភាពសម្បូរសប្បាយប្រជាជនខ្មែររស់នៅតំបន់សៀមរាបអង្គរភាគច្រើនប្រកបមុខរបរកសិកម្មនិងនេសាទជាធំ។តំបន់ជុំវិញ[[បឹងទន្លេសាប]]ជាដីដ៏សម្បូរជីវជាតិ។គេអាចធ្វើស្រែនៅតំបន់នេះប្រហែលជាពីរទៅបីដងក្នុងមួយឆ្នាំដូច្នេះហើយបានជាយើងឃើញមានប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រមួយចំនួនដែលបន្សល់ទុកតាំងពី[[សម័យអង្គរ]]មកម្ល៉េះ។ === សម័យក្រោយអង្គរ === [[ឯកសារ:Western facade of the Temple of Ongau Wat ILN0-1868-0201-0004.jpg|រូបភាពតូច|250x250ភីកសែល|ប្រាសាទអង្គរវត្តនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៨]] បើយោងតាមឯកសារក្រោយពីទ័ពខ្មែររបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បានទទួលជ័យជម្នះលើកងទ័ពសៀមឈ្លានពានជាស្ថាពរនៅព្រះរាជនគរគឺ[[អង្គរធំ]]ពោលគឺបានវាយកម្ទេចទ័ពសៀមរាបស្មើនឹងដីបានជាខ្មែរដាក់ឈ្មោះថា[[ខេត្តសៀមរាប]]។ស្ថានការណ៍បែបនេះបានធ្វើឲ្យយើងយល់ថាជាដើមកំណើតនៃការកកើតឈ្មោះខេត្តសៀមរាបតាំងពីរជ្ជកាលរបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]មកទល់នឹងសព្វថ្ងៃនេះបើទោះបីជា'''[[ព្រះរាជពង្សាវតារខ្មែរ]]'''[[ច្បាប់ឧកញ៉ាព្រះឃ្លាំង]](នង)មិនបាននិយាយដោយចំហក៏ដោយ។ប្រសិនជាយើងបើកច្បាប់ព្រះរាជពង្សាវតារខ្មែរខាងលើមកមើលយើងពិតជាស្លុតចិត្តដោយហេតុថាកងទ័ពសៀមបានឈ្លានពានរុករាន[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ឥតឈប់ឈរជាច្រើនលើក។ពួកវាក្រោយពីដណ្តើមបានអាណាខេត្តខ្មែរមួយចំនួនដែលសព្វថ្ងៃបានក្លាយទៅជាទឹកដី[[សៀម]]រួចទៅហើយនោះក៏បាននាំសង្គ្រាមចូលទៅយ៉ាងជ្រៅចំកណ្តាលបេះដូងនៃ[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]តែម្តងគឺ'''ទីក្រុងមហានគរ'''ដែលស្ថិតក្នុងខេត្តសៀមរាបតែពីមុនហៅថា'''ស្រុកនគរវត្ត'''ដែលធ្លាប់ជាសមរភូមិក្តៅពីមុនមក។ប៉ុន្តែលើកនេះពួកវាត្រូវបង្ខំចិត្តរត់ត្រឡប់ទៅ[[ខេត្តព្រះនគរស្រីអយុធ្យា|ក្រុងអយុធ្យា]]វិញក្រោយពីត្រូវចាញ់សង្គ្រាមនៅចុល្លសករាជ ៩០២ ត្រូវនឹងឆ្នាំ ១៥៤១ នៃគ.ស។កាលបើពិនិត្យលើទំព័រប្រវត្តិសាស្ត្រចាស់ដែលបានកើតឡើងនៅលើទឹកដីបវរដែលជាទីតាំងនៃព្រះរាជនគរយើងបានឲ្យដឹងថាក្នុងរាជ្យរបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៨|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៨]] និងដើមរាជ្យរបស់[[ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី៣|ព្រះបាទស្រីឥន្ទ្រវរ្ម័ន]]រវាងឆ្នាំ ១២៩៦ សៀមបានបើកការវាយលុកមួយដ៏ធំសម្បើមនៅក្នុងខេត្តសៀមរាបក្នុងបំណងយក[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ធ្វើជាស្រុកឬនគរចំណុះរបស់ខ្លួនហើយមហិច្ឆតានេះពួកវាបានសម្រេចជាស្ថាពរព្រោះថាអាណាខេត្តមួយចំនួនដែលស្ថិតក្នុងភូមិភាគកណ្តាលដូចជា[[ខេត្តសុខោទ័យ]] [[ខេត្តកំពែងពេជ្រ|កំពែងពេជ្រ]] និង ខេត្តរណបនៃខេត្តទាំងនោះព្រមទាំងអាណាខេត្តដទៃៗឯទៀតដែលស្ថិតនៅជ្រលងនៃដង[[ទន្លេចៅព្រះយា|ទន្លេមេណាម]]ដូចជា[[ខេត្តអយុធ្យា]] និង [[សុផាន់បុរី]] ។បន្ទាប់ពីបានទទួលជ័យជម្នះលើខេត្តទាំងឡាយនោះ ពួកវាក៏បានពង្រឹងបណ្តាញអំណាចរបស់ខ្លួន។សង្គ្រាមឈ្លានពានមួយដែលគេត្រូវកត់សម្គាល់ដែលបានកើតឡើងជាលើកដំបូងបង្អស់នៅលើទឹកដីខ្មែរត្រូវបានធ្វើឡើងក្នុងរាជ្យរបស់[[ព្រះបាទលំពង្សរាជា]]នៅឆ្នាំ ១៣៥២។ចំពោះចម្បាំងនេះច្បាប់ពង្សាវតារ[[ខ្មែរ]]បានបញ្ជាក់ថាគឺភាគីឈ្លានពាន[[សៀម]]បានទទួលជ័យជម្នះលើទ័ពខ្មែរដោយពួកវាបានកាន់កាប់[[ក្រុងអង្គរធំ|ទីក្រុងអង្គរធំ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១ ។មុននឹងដកថយចេញពួកវាបានកេណ្ឌឈ្លើយសឹក[[ខ្មែរ]]ជាច្រើនម៉ឺននាក់នាំទៅកាន់[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]។នៅក្នុងឱកាសនោះផងដែរពួកវាក៏បានលួចប្លន់យកទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ជាតិ[[ខ្មែរ]]គ្រប់ប្រភេទនៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១ គឺជាឆ្នាំដែលកំណត់នូវឱនភាព[[ខ្មែរ]]ដែលប្រឈមនិងការវាតទីនិយមរបស់[[សៀម]]ដែលគ្មានទីបញ្ចប់។ពិតណាស់ទោះបីជាភ្លើងសង្គ្រាមឈ្លានពានបានកន្លងផុតជាច្រើនសតវត្សរ៍មកហើយក្តីក៏ប៉ុន្តែវាបានបន្សល់ទុកនូវស្លាកស្នាមរបួសដ៏ឈឺចាប់នៅក្នុងផ្នត់គំនិត[[ខ្មែរ]]គ្មានថ្ងៃបំភ្លេចបាន។បើតាមច្បាប់ព្រះរាជពង្សាវតារខ្មែរគឺក្នុងរាជ្យរបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]](១៥១៦ ដល់ ១៥៥៥ នៃគ.ស)កងទ័ពសៀមមកឈ្លានពានខ្មែរត្រូវបានបង្ក្រាបរាបស្មើទល់នឹងដីនៅត្រង់[[ស្ទឹងសៀមរាប|ស្ទឹងអង្គរ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៤១ ដោយហេតុនេះហើយបានជាព្រះអង្គត្រាស់បង្គាប់ឲ្យគេហៅតំបន់នេះជា «'''តំបន់សៀមរាប'''» ដើម្បីទុកជាការចងចាំរួមរបស់ជាតិខ្មែរអំពីជ័យជម្នះដ៏ត្រចះត្រចង់នេះមុនទីតាំងនេះបានក្លាយទៅជាស្រុកហើយបន្ទាប់មកទៀតក្លាយជាខេត្តនាសម័យអាណាព្យាបាលបារាំង។ព្រឹត្តិការណ៍មួយគួរឲ្យកត់សម្គាល់គឺស្តេចអង្គនេះបានឆ្លាក់បង្ហើយនូវចម្លាក់មួយចំនួនដែល[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] មិនទាន់ឆ្លាក់រួច។ទោះបីជាបានទទួលបរាជ័យដ៏អាម៉ាស់មុខនេះក្តីទ័ព[[សៀម]]ក៏នៅតែទន្ទ្រានមាតុភូមិ[[ខ្មែរ]]មិនស្រាកស្រាន្តឡើយហើយអំពើនេះត្រូវបានបន្តរហូតដល់[[បន្ទាយលង្វែក|សម័យលង្វែក]]។នៅឆ្នាំ ១៥៩៤ ទីក្រុងលង្វែកត្រូវដណ្តើមបានពី[[ខ្មែរ]]ដោយស្តេច[[សៀម]] «[[ព្រះបាទនរិន្ទសួន]]»។ចំពោះបរាជ័យនៃកងទ័ព[[សៀម]]ដែលដឹកនាំដោយស្តេច[[សៀម]]ដែលបានយកលេសថាដោយសារ[[ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]មិនបានប្រគល់ដំរីសមួយក្បាលបានជាមកវាយលុក[[ក្រុងអង្គរធំ|ទីក្រុងអង្គរធំ]]។បើតាមប្រសាសន៍របស់លោក'''ហ្គ្រោរីយេ'''បានបញ្ជាក់ថា[[ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]គឺជា[[ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ]]ដ៏ខ្លាំងពូកែជាងគេបំផុតនាសម័យក្រោយអង្គរដោយហេតុថាស្តេចអង្គនេះមិនគ្រាន់តែបានខិតខំស្តារប្រទេសជាតិតែប៉ុណ្ណោះទេក៏ប៉ុន្តែទ្រង់ថែមទាំងមានមហិច្ឆិតាវាយដណ្តើមយកខេត្តខ្មែរមួយចំនួននៅក្នុង[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]បច្ចុប្បន្នដូចជា[[ខេត្តនគររាជសីមា]] [[ខេត្តបុរីរម្យ]] [[ខេត្តសុរិន្ទ្រ]] [[ខេត្តសង្គឹត]] [[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]] [[ខេត្តស៊ីសាកេត|ខេត្តសិរីសាកេត]] [[ខេត្តសុវណ៌ភូមិ ឬ សុវណ្ណភូមិ|ខេត្តសុវណ្ណភូមិ]] [[ខេត្តឧប្បលរាជធានី]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តត្រាច]] [[ខេត្តស្រះកែវ]] [[ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ]] [[ខេត្តរយ៉ង]] [[ខេត្តបស្ចឹមបុរី]]ជាដើមដែល[[សៀម]]បានដណ្តើមបានពីមុនមក។មានហេតុផលជាច្រើនដើម្បីបញ្ជាក់ថាហេតុដូចម្តេចបានជាក្នុងព្រះរាជពង្សាវតារសៀមដូចជាច្បាប់របស់'''អ្នកអង្គម្ចាស់នព្វរ័ត្ន'''តែងឡើងនៅព.ស ២៤២០ ត្រូវនឹងគ.ស ១៨៧៧ បានប្រើពាក្យ «'''សៀមរ៉៉ាដ្ឋ'''» ជំនួសពាក្យសៀមរាបទៅវិញ។តាមពិតទៅការប្រើពាក្យសៀមរ៉ាដ្ឋ(សៀមម៉ារ៉ាត)ដើម្បីហៅទីប្រជុំជនមួយដែលពីមុនគឺជាសមរភូមិឬទីលានប្រយុទ្ធស៊ីសាច់ហុតឈាមរវាង[[ខ្មែរ]]និង[[សៀម]]ស្ថិតនៅក្នុងស្រុកនគរវត្តគឺបណ្តាលមកពីអាជ្ញាធរ[[សៀម]]នៅក្នុងរជ្ជកាលរបស់'''ព្រះបាទព្រះចៅថាយស្រះ'''មិនចង់រំឭកនូវភាពបរាជ័យដ៏អាម៉ាស់មុខរបស់កងទ័ពឈ្លានពាន[[សៀម]]របស់ខ្លួនតែប៉ុណ្ណោះបើទោះបីជាសម័យនោះទ្រង់បានត្រួតត្រា[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ក៏ដោយ។យ៉ាងណាមិញគឺដោយសារតែហេតុការណ៍នេះហើយទើប'''ព្រះបាទព្រះចោមក្លាវចៅយូហួ'''ដែលបានគ្រប់គ្រង[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ជាមួយ[[អណ្ណាម|អាណ្ណាម]]ទ្រង់ក៏បានប្រើពាក្យស្រុកឬមឿងព្រះនគរវត្តជំនួសពាក្យស្រុកឬមឿងសៀមម៉ារ៉ាតផងដែរ។គ្មានឯកសាររបស់[[សៀម]]ណាមួយដែលបញ្ជាក់ឲ្យបានច្បាស់លាស់អំពីការផ្លាស់ប្តូរឈ្មោះពីមឿងព្រះនគរវត្តទៅជាសៀមរាបនោះទេហើយបើមានក៏អាចស្ថិតក្នុងដើមសម័យរជ្ជកាលទី​ ០៣ ដែលជាសម័យបាងកកដែលគេហៅថា[[អាណាចក្ររតនកោសិន្ទ្រ៍|រតនកោសិន្ទ្រ]]។ប៉ុន្តែចំពោះ[[ជនជាតិខ្មែរ]]វិញឈ្មោះសៀមរាបពិតជាត្រូវបានផ្តើមឡើងក្នុងរជ្ជកាលរបស់[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]យ៉ាងពិតប្រាកដឥតក្លែងក្លាយបើទោះបីជាទឡ្ហីករណ៍មានខ្វះចន្លោះយ៉ាងណាក៏ដោយព្រោះថាការតាំងឈ្មោះសៀមរាបនេះមិនមែនជារឿងចៃដន្យឬជំនឿលេងសើចនោះទេជាពិសេសនៅក្នុងសម័យកាលមួយដែល[[ខ្មែរ]]និង[[សៀម]]នៅច្បាំងគ្នាមិនឈប់មិនឈរ។ដូច្នេះការចង់យល់ឲ្យលម្អិតអំពីប្រវត្តិពិតនៃឈ្មោះសៀមរាបតម្រូវឲ្យយើងស្គាល់ពីបរិបទសង្គមនយោបាយហើយអំពើនេះគឺជាការចាំបាច់បំផុត។បើតាម'''សៀវភៅប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ'''រៀបរៀងដោយលោក '''នួន សុធិមន្ត''' បានអធិប្បាយថានៅឆ្នាំ ១៥២៥ នៃគ្រឹស្ដសករាជ[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បានវាយបង្ក្រាបកងទ័ពសៀមដែលឈ្លានពានឲ្យបរាជ័យនៅតំបន់អង្គរ។ដូច្នេះហើយបានជាព្រះអង្គបានដាក់ឈ្មោះថា '''«សៀមរាប»''' គឺមានន័យថាទ័ពសៀមចាញ់រាបដូចកន្ទេល។ == សាសនា == {{Pie chart |thumb = right |caption = សាសនានៅក្នុងខេត្តសៀមរាប (ជំរឿនឆ្នាំ ២០១៩)<ref>{{cite web|title=General Population census of the Kingdom of Cambodia 2019|url=http://nis.gov.kh/nis/Census2019/Final%20General%20Population%20Census%202019-English.pdf|publisher=National Institute of Statistics Ministry of planning|date=October 2020}}</ref> |label1 = សាសនាព្រះពុទ្ធ |value1 = 99.3 |color1 = Gold |label2 = សាសនាគ្រិស្ត |value2 = 0.4 |color2 = DodgerBlue |label3 = សាសនាអុីស្លាម |value3 = 0.2 |color3 = Green |label4 = សាសនាផ្សេងៗ |value4 = 0.1 |color4 = Black }} សាសនារបស់រដ្ឋគឺ[[ពុទ្ធសាសនាថេរវាទ|សាសនាព្រះពុទ្ធថេរវាទ]]។ប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងខេត្តសៀមរាបជាង ៩៩.៣% ជាអ្នកកាន់[[ព្រះពុទ្ធសាសនា|សាសនាព្រះពុទ្ធ]]។ប្រជាជនខេត្តសៀមរាបប្រមាណ ០.៤% កាន់[[សាសនាគ្រិស្ត]]។[[សាសនាឥស្លាម|សាសនាអុីស្លាម]]ដែលភាគច្រើនកាន់ដោយ[[ជនជាតិចាម]]គឺ ០.២% ។ == ព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់ == [[Image:Royal Palace, Siem Reap.JPG|thumb|ទិដ្ឋភាពនៃព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់]] '''[[ព្រះរាជដំណាក់|ព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់]]''' នៅ[[ក្រុងសៀមរាប]]គឺជាទីកន្លែងបណ្ដោះអាសន្នរបស់អតីតព្រះមហាក្សត្រនៃយើងគឺ'''ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ[[នរោត្តម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]] និង ព្រះរាជអគ្គមហេសី'''។ព្រះរាជដំណាក់នេះជាទីដែលព្រះអង្គស្នាក់នៅអាស្រ័យពេលស្ដេចយាងមកកាន់ទីក្រុងសៀមរាប។បើយើងធ្វើដំណើរពី[[ក្រុងភ្នំពេញ]]តាមផ្លូវជាតិលេខ ០៦ ក្រុងសៀមរាបមើលមកខាងស្ដាំដៃយើងនឹងឃើញអគារពណ៌សមួយអមដោយរបងនិងដើមឈើត្រឈឹងត្រឈៃនិងបរិវេណស្រស់ស្រាយដែលមានសួនច្បារធំនៅខាងមុខ(សួនព្រះរាជដំណាក់ឬបឹងកាឡូ)នោះហើយជាព្រះរាជដំណាក់។ ព្រះរាជដំណាក់នេះត្រូវបានសាងសង់ឡើងក្នុងសម័យបារាំងដាក់អាណានិគមនៅកម្ពុជាអំឡុងឆ្នាំ ១៨៦៣ ដល់ឆ្នាំ ១៩៥៣។ព្រះរាជដំណាក់នៅក្នុងសម័យ[[ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ]]គឺស្ថិតនៅវត្តដំណាក់ហើយវត្តដំណាក់គឺជាវត្តមួយដែលស្ថិតនៅខាងកើតដង[[ស្ទឹងសៀមរាប]]ចំកណ្ដាលបេះដូងនៃក្រុងសៀមរាបតែម្ដង។វត្តដំណាក់ពីមុនជាទីតាំងព្រះរាជដំណាក់របស់ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ១៩០៤ ដល់ឆ្នាំ ១៩២៧។លុះក្រោយមកព្រះរាជដំណាក់របស់ព្រះមហាក្សត្រ ត្រូវបានប្ដូរទីតាំងទៅនៅជិតអាស្រម[[ព្រះអង្គចេកព្រះអង្គចម]]វិញ។ក្រោយពីព្រះរាជដំណាក់ត្រូវបានផ្លាស់ប្ដូរទីតាំងទីធ្លាបរិវេណព្រះរាជដំណាក់ចាស់ត្រូវបានប្រែក្លាយជាទីវត្តអារាមព្រះពុទ្ធសាសនាម្ដងវិញ។ជាអកុសលនៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហមវត្តដំណាក់ត្រូវបានកងទ័ពខ្មែរក្រហមប្រើប្រាស់ជាមូលដ្ឋានយោធារបស់ពួកគេ។បច្ចុប្បន្ននេះមិនត្រឹមតែជាទីអារាមរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនាសម្រាប់ព្រះសង្ឃគង់នៅបដិបត្តិធម៌និងសម្រាប់ឲ្យពុទ្ធបរិស័ទធ្វើបុណ្យទានប៉ុណ្ណោះទេតែវត្តនេះក៏ជាថ្នាលបណ្ដុះបណ្ដាលចំណេះវិជ្ជាដល់ព្រះសង្ឃផងដែរ ដោយសារតែនៅក្នុងវត្តមានពុទ្ធិកបឋមសិក្សាសម្រាប់ព្រះសង្ឃសិក្សារៀនសូត្រភាសាបាលី ភាសាសំស្ក្រឹត និង ព្រះធម៌នានា។លើសពីនេះនៅក្នុងបរិវេណវត្តក៏មានសាលាបឋមសិក្សាសម្រាប់ឲ្យកុមារសិក្សារៀនសូត្រផងដែរ។បន្ថែមពីលើនេះជារៀងរាល់ថ្ងៃតែងតែមានជនានុជនជាច្រើនបានអានសៀវភៅឬធ្វើកិច្ចការសាលានៅទីនោះ។ដោយឡែកនៅក្នុងវត្តក៏មានបណ្ណាល័យមួយហៅថាបណ្ណាល័យខេមរៈសិក្សាដែលបានប្រើសម្រាប់ឲ្យសាធារណជនចូលធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវឯកសារនិងអានសៀវភៅនានាយ៉ាងសម្បូរបែប។នៅតាមដងផ្លូវក្នុងវត្តមានរៀបចំពាក្យស្លោកនិងសុភាសិតជាច្រើនសម្រាប់ដាស់តឿនដល់សាធារណជនទាំងឡាយជាកន្លែងថ្នាលបណ្ដុះបណ្ដាលចំណេះវិជ្ជា។វត្តនេះក៏បាននិងកំពុងទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរណ៍ជាតិនិងអន្តរជាតិមកទស្សនាផងដែរ។ ថ្មីៗនេះមានហេតុការណ៍ដ៏គួរឲ្យរន្ធត់និងសោកស្ដាយជាពន់ពេក ដោយកាលពីវេលាម៉ោងប្រមាណជា ១០ និង ០៥ នាទីយប់ ថ្ងៃទី ១២ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ អគ្គិភ័យបានឆាបឆេះអគារមួយនៃព្រះរាជដំណាក់សៀមរាបដែលជាកន្លែងទីសក្ការៈដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់បំផុត។ រូបសំណាកមេទ័ពពី[[សម័យអង្គរ]]ចំនួន ១២ រូបត្រូវបានដាក់តាំងជានិមិត្ដរូបនៅក្នុងសួនព្រះរាជដំណាក់[[ក្រុងសៀមរាប]]ដែលសុទ្ធតែជាមេទ័ពនិងរាជវង្សសានុវង្សដ៏អង់អាចក្លាហាននិងមានស្នាព្រះហស្ថយ៉ាងធំធេងចំពោះព្រះនគរកម្ពុជាដើម្បីបង្ហាញដល់កូនខ្មែរជំនាន់ក្រោយគ្រប់ៗរូបបានស្គាល់។រូបចម្លាក់ចំនួន ១២ រូបនេះធ្វើពីលោហៈស្ពាន់សុទ្ធមានកំពស់ជាង ០២ ម៉ែត្រ ០១ តឹកដូចៗគ្នាដោយមិនគិតពីជើងទម្រនិងមានទម្ងន់ពី ២០០ ទៅ ៣០០ គ.ក្រទាំងរូបរាង សម្លៀកបំពាក់ ម៉ូដសក់ និង អាវុធបរិក្ខានៃមេទ័ពទាំង ១២ ត្រូវបានស្មូនរចនាតុបតែងឡើងទៅតាមលំនាំសម័យកាលនីមួយៗនៃមេទ័ពនោះហើយទ្រង់ទ្រាយមុខមាត់នៃរូបសំណាកទាំងនេះ គឺសូននិងច្នៃឡើងតាមទម្រង់មុខអត្តចរិតខ្មែរបុរាណទៅតាមសម័យកាលដែលមេទ័ពនោះរស់នៅនិងបម្រើការរាជការតាមរយ:រូបភាពនិងចម្លាក់នៅលើជញ្ជាំងប្រាសាទ។លោកជំទាវ'''គង់ បញ្ញា'''រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងព្រះបរមរាជវាំងមានប្រសាសន៍ថារូបសំណាកមេទ័ពខ្មែរសម័យអង្គរទាំង ១២ រូបនេះត្រូវបានឆ្លងកាត់ការសិក្សាស្រាវជ្រាវអំពីប្រវត្តិស្នាដៃរួមទាំងរចនាបថដោយដកស្រង់ចេញអំពីសិលាចារឹកផ្ទាំងចម្លាក់នៅតាមបណ្តាប្រាសាទនានាជាច្រើនមុននឹងត្រូវបានសាងសង់ចេញជារូបសំណាកនៅក្នុងនោះមានមេទ័ពជាង ៣០ រូបដែលបានបម្រើរាជការនៅក្នុងរជ្ជកាលនៃសម័យអង្គរត្រូវបានក្រុមការងារកំណត់និងប្រមូលទិន្នន័យ។លោកជំទាវក៏បានឲ្យដឹងទៀតថាការកំណត់យកចំនួនមេទ័ពទាំង ១២ រូបនេះគឺជាលេខដែលខ្មែរតែងប្រើញឹកញាប់និងតំណាងឲ្យនគរទាំង ១២ នៅ'''សម័យបាពួន''' '''សម័យអង្គរ''' និង '''សម័យបាយ័ន'''។បើទោះបីនេះជាសមិទ្ធផលនៃស្នាដៃកូនខ្មែរសម័យថ្មីប៉ុន្តែស្នាដៃដែលលេចឡើងនេះត្រូវបានរក្សានិងអនុលោមយោងទៅតាមឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រជានិច្ចដោយមិនចាកឆ្ងាយពីប្រវត្តិសាស្ត្រនោះឡើយ។រូបសំណាកមេទ័ពខ្មែរទាំង ១២ រូបដែលបានស្ថាបនាឡើងនោះរួមមាន ៖ * '''ព្រះកំស្ដេងអញ ស្រីលក្ស្មីបតីវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពដ៏អង់អាចមួយរូបក្នុងរាជ្យ[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ១]](គ.ស.១០០៦-១០៥០)។'''ព្រះស្រីលក្ស្មីបតីវរ្ម័ន'''ក៏ជាអ្នកជាប់ខ្សែរាជវង្សខ្មែរនៅ[[វ្យាធបុរៈ|ទីក្រុងវ្យាធបុរៈ]]([[ស្រុកបាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រៃវែង]])ផងដែរហើយបានទទួលភារកិច្ចពីរាជការ[[យសោធរបុរះ|ក្រុងយសោធរបុរៈ(ក្រុងអង្គរ)]]ឲ្យទៅគ្រប់គ្រងនៅ[[ទ្វារវតី|ទីក្រុងទ្វារវតី្ត]]របស់ពួករាមន្យ([[ជនជាតិមន]])។គួរជម្រាបថា '''«ព្រះកំស្ដេងអញ»''' គឺជាឋានន្តរនាមសម្រាប់អភិជន មហាមន្ត្រី មហាសេនាបតី អ្នកអង្គម្ចាស់ ប្រធានតុលាការ បុព្វជិតសាសនាជាដើម * '''មហាសេនាបតី សង្គ្រាម''' ជាមេទ័ពដ៏ឆ្នើមមួយរូបក្នុងរាជ្យ[[ឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១០៥០-១០៦៦)ដែលបានទទួលគោរម្យងារជា '''«មហាសេនាបតី»''' ពីព្រះរាជា។ដូនតាវង្សត្រកូលរបស់លោកក៏ជាអ្នកបម្រើរាជការនិងកងទ័ពច្រើនជំនាន់មកហើយពោលគឺតាំងពីរាជ្យ[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.៨០២-៨៣៤)មកម្ល៉េះ។ គួរជម្រាបថា '''«មហាសេនាបតី»''' គឺជាឋារន្តរនាមខ្ពស់បំផុតនៃមន្ត្រីទ័ពនា[[សម័យអង្គរ]]។ * '''ព្រះកម្រតេងអញមហាសេនាបតី ស្រីវីរេន្ទ្រវរ្ម័ន''' ជាអ្នកសញ្ជកកវីស្វរៈនិងជាមេទ័ពដែលមានតួនាទីនិងឋានៈខ្ពស់បំផុតក្នុងចំណោមមន្ត្រីកងទ័ពនារជ្ជកាល[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។គួរជម្រាបថា '''«ព្រះកម្រតេងអញ»''' ជាឋានន្តរនាមសម្រាប់រាជវង្សានុវង្ស អភិជន មហាមន្ត្រីដែលមានន័យថា '''«ព្រះបាទ»'''។ ពាក្យ '''«កម្រតេងអញ»''' ជាពាក្យខ្មែរបុរាណដោយពាក្យ '''«កម្រតេង»''' មានន័យថា '''«ម្ចាស់»''' រីឯពាក្យ '''«អញ»''' មានន័យថា '''«ខ្ញុំ»''' ដូច្នេះពាក្យ '''«កម្រតេងអញ»''' គឺមានន័យថា '''«ម្ចាស់របស់ខ្ញុំ ឬ លោកម្ចាស់របស់ខ្ញុំ»''' * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីនរបតីន្ទ្រវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពជាប់ខ្សែព្រះរាជវង្សមកពី'''តំបន់អ្នកចិះ'''(?)និងជាមន្ត្រីបម្រើរាជការតាំងពីរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)រហូតដល់រាជ្យ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីស្រិន្ទ្រកុមា'''រ ជាព្រះរាជបុត្រារបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨)ជាមួយ[[ជយរាជទេវី|ព្រះនាងជ័យរាជទេវី]]។ព្រះរាជបុត្រអង្គនេះបានដឹកនាំទ័ពចេញច្បាំងជួយព្រះបិតា(កាលមិនទាន់សោយរាជ្យ)នៅក្នុងការទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមនិងបានច្បាំងតទល់នឹងជនក្បត់'''ភរតរាហូ'''ដែលចង់ដណ្ដើមរាជបល្ល័ង្កពី[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១៦០-១១៦៥)ហើយក៏បានពលីជីវិតក្នុងសង្គ្រាមជាមួយមេទ័ពដទៃទៀតផងដែរ។ដោយសារព្រះរាជបុត្រាមានស្នាដៃការពារព្រះនគរយ៉ាងដូច្នេះទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]]បានត្រាស់បង្គាប់ឲ្យកសាង[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]([[ស្រុកថ្មពួក]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]])ដើម្បីឧទ្ទិសដល់ព្រះរាជបុត្ររបស់ទ្រង់ហើយក៏បានកសាងរូបបដិមាទេពមួយអង្គនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីស្រិន្ទ្រទេវ»''' ជាតំណាងឲ្យ'''ព្រះស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''នៅឋានទេវលោកតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គកណ្ដាលនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]នោះ * '''ព្រះកម្រតេងអញ ធនញ្ជ័យ''' គេហៅលោកម្យ៉ាងទៀតថា '''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន''' ជាមេទ័ពជំនិតរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។'''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន'''បានចេញច្បាំងការពារព្រះរាជបល្ល័ង្ក[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១៦០-១១៦៥)ទប់ទល់នឹងពួកក្បត់ដឹកនាំដោយ'''ភរតរាហូ'''រហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិត។ ដោយសារការពលីការពារព្រះនគរនេះហើយទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨)បានប្រទានងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានសាងរូបបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតអជ៌នទេវ»''' តម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គអាគ្នេយ៍នៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] [[ស្រុកថ្មពួក]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]និងមួយទៀតនៅក្នុង[[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។គេក៏ឃើញមានចម្លាក់'''ព្រះកម្រតេងអញ ធនញ្ជ័យ ឬ អ្នកសញ្ជក អជ៌ន''' នេះនៅក្នុងក្បូនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ត្រង់របៀងខាងត្បូងនៃ[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]នេះបញ្ជាក់ថាលោកក៏ធ្លាប់ជាមេទ័ពដ៏សំខាន់ក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ផងដែរ។គួរជម្រាបថា '''«អំតេង»''' ជាឋានន្តរនាមរបស់វរជន យុទ្ធជន សេនាបតីដែលមានភក្តីភាពចំពោះព្រះមហាក្សត្រខណៈឋានន្តរនាមនេះគឺឃើញមានប្រើក្នុងរាជ្យ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] សតវត្សរ៍ទី ១២ ដែលព្រះអង្គប្រោសប្រទានគោរម្យងារនេះចំពោះមេទ័ពដែលបានច្បាំងស្លាប់ក្នុងសមរភូមិការពារព្រះនគរនិងរាជបល្ល័ង្កស្របច្បាប់ * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីវទ៌្ធន''' ជាមេទ័ពដ៏សំខាន់មួយរូបតាំងពីរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។គេឃើញមានចម្លាក់រូបលោកនៅលើ'''ភ្នំសិវបាទ([[ភ្នំព្រះនេត្រព្រះ]])'''និងនៅក្នុងក្បូនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី​ ២]]។'''អ្នកសញ្ជក ស្រីវទ៌្ធន''' មានបងប្អូនម្នាក់ឈ្មោះ '''ស្រីទេវ''' ហើយបានប្ដេជ្ញាចេញច្បាំងការពារព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមា'''រទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមរហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិតទាំងពីរនាក់តែម្ដង។[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានកសាងបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីវទ៌្ធនទេវ»''' តម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គពាយ័ព្យនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីទេវ''' ជាមេទ័ពនិងជាបងប្អូនរបស់មេទ័ព '''ស្រីវទ៌្ធន''' ដែលបានចេញច្បាំងជួយព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''ទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមនៅ[[ប្រទេសចម្ប៉ា|ប្រទេសចាម្ប៉ា]] រហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិត។[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' ដូចបងប្អូនរបស់លោកដែរនិងបានសាងរូបបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងអញជគតស្រីទេវ»''' ជាតំណាងតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គនិរតីនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីធរទេវបុរ''' ជាមេទ័ពដែលបម្រើការពារព្រះនគរ[[យសោធរបុរះ|ក្រុងយសោធរបុរៈ]]ដោយបានរួមកម្លាំងគ្នាជាមួយ'''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន'''ចេញច្បាំងទប់ទល់នឹងពួកក្បត់'''ភរតរាហូ'''ដែលចង់ដណ្ដើមរាជបល្ល័ង្កពី[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]]។នៅក្នុងសង្គ្រាមការពារព្រះនគរនេះ'''អ្នកសញ្ជក ស្រីធរៈ'''បានពលីជីវិតជាមួយព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''។ដោយសារស្នាដៃនិងការលះបង់ចំពោះជាតិយ៉ាងដូច្នេះហើយទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានកសាងបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីធរទេវបុរ»''' ជាតំណាងតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គឦសាននៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]។គួរជម្រាបថា '''«អ្នកសញ្ជក»''' គឺជាឋានន្តរនាមសម្រាប់មន្ត្រីកងទ័ពដែលព្រះរាជាទុកព្រះទ័យជាជំនិតរបស់ព្រះរាជាដោយសារពួកគេមានភក្តីភាពរហូតដល់ហ៊ានពលីបូជាជីវិតដើម្បីការពារព្រះរាជាតួយ៉ាងដូចជាអ្នកសញ្ជកនា[[សម័យអង្គរ]]ទាំងឡាយនេះជាដើម * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីជយសិង្ហវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពជាប់ខ្សែស្រឡាយព្រះរាជវង្សនិងមានគោរម្យងារជា '''«ខ្លោញវលល្វោ»''' ដែលជាមេទ័ពស្រួចមានជំនាញដឹកនាំទ័ពលុកព្រៃមកពី'''តំបន់ល្វោ'''([[ទ្វារវតី|ទ្វារវតី្ត]]) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីវិរេន្ទ្រធិបតីវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពគ្រប់គ្រងនៅ'''តំបន់ឆោកព្កុល'''(?)ក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)ទើបគេឃើញមានរូបចម្លាក់លោកនៅក្នុងក្បួនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២ ដែលចុះពី'''ភ្នំសិវបាទ'''([[ភ្នំព្រះនេត្រព្រះ]] [[ស្រុកព្រះនេត្រព្រះ]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីរាជេន្ទ្រវរ្ម័ន''' == ស្ទឹងសៀមរាប == [[File:រាត្រីនៅមាត់ស្ទឹងសៀមរាប.jpg|thumb|ស្ទឹងសៀមរាបនាពេលរាត្រី]] [[ស្ទឹងសៀមរាប]] ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាស្ទឹងប្រវត្តិសាស្ត្រមួយដ៏សំខាន់សម្រាប់[[ខេត្តសៀមរាប]]។តាមពិតទៅ[[ស្ទឹងសៀមរាប]]គឺជាស្ទឹងសិប្បនិមិត្តដែលកកើតឡើងដោយស្នាដៃរបស់មនុស្ស។គ្មានឯកសារបញ្ជាក់ពីឆ្នាំនៃការបង្កើតស្ទឹងសៀមរាបឲ្យជាក់លាក់នោះទេប៉ុន្តែអ្នកស្រាវជ្រាវបានបញ្ជាក់ថាវាត្រូវគេបង្កើតនិងកែច្នៃជាច្រើនសារតម្រូវតាមការរៀបចំដែនដីនៅ[[សម័យអង្គរ]]។ស្ទឹងសៀមរាបកកើតឡើងដោយសារការប្រសព្វគ្នារវាងអូរធំៗចំនួន ០២ គឺអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។[[ស្ទឹងសៀមរាប]]ស្ថិតនៅក្នុងចំណោមស្ទឹងសំខាន់ៗទាំងបីដែលហូរកាត់តំបន់អង្គរដោយធ្វើដំណើរពីជើងទៅត្បូង។ស្ទឹងនេះស្ថិតនៅខាងកើតស្ទឹងពួកនិងខាងលិចស្ទឹងរលួស។យោងតាមឯកសាររបស់លោក'''អ៊ឹម សុខរិទ្ធី'''អនុប្រធាននាយកដ្ឋានមជ្ឈមណ្ឌលអន្តរជាតិស្រាវជ្រាវនិងតម្កល់ឯកសារអង្គរនៃ[[អាជ្ញាធរអប្សរា|អាជ្ញាធរជាតិអប្សរា]]បានសរសេរថាស្ទឹងសៀមរាបដែលគេឃើញសព្វថ្ងៃចាប់ពីចំណុច'''បំពេញរាជ'''មកជាសមិទ្ធិផលនៃស្នាដៃមនុស្សបង្កើតឡើងនៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]។ស្ទឹងនេះកើតពីអូរតូចៗដែលហូរពីភ្នំផ្សេងៗដែលស្ថិតនៅខាងជើងវាលរាបអង្គរបន្ទាប់មកវាជួបគ្នានៅច្រកមួយមុននឹងហូរធ្លាក់ទៅកាន់វាលរាប។ក្នុងនោះក៏មានដៃអូរតូចៗជាច្រើនបានហូរមកភ្ជាប់បន្ថែមទៀតដែលប្រភព ០២ សំខាន់ៗដែលគេស្គាល់ច្បាស់នោះគឺអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។'''អូរធំ'''មានប្រភពពី[[ភ្នំគូលែន]]ដែលមានចម្ងាយប្រមាណ ៤០ គីឡូម៉ែត្រពីទិសឦសាននៃរមណីយដ្ឋានអង្គរ។លោក អ៊ឹម សុខរិទ្ធី បានលម្អិតក្នុងឯកសាររបស់លោកបន្ថែមទៀតថា[[ភ្នំគូលែន]]ដែលមានលក្ខណៈខ្ពង់រាបមានបណ្តោយ ២៥ គីឡូម៉ែត្រលាតសន្ធឹងពីទិសពាយ័ព្យមកទិសអាគ្នេយ៍និងមានទទឹង ១៥ គីឡូម៉ែត្រពីទិសនិរតីមកឦសាននិងមានកម្ពស់ ៣០០ ម៉ែត្រទៅ ៤៥០ ម៉ែត្រប្រៀបនឹងវាលទំនាបជុំវិញ។ជ្រលងចុងខាងកើតនៃខ្ពង់រាប[[ភ្នំគូលែន|គូលែន]]មានជប់ធំមួយដែលឲ្យកំណើតទៅផ្លូវទឹកសំខាន់ៗពីរគឺអូរថ្មដាប់និងអូរធំ។ចេញពីជប់អូរធំហូរធ្លាក់ចុះមកពីទិសពាយ័ព្យដោយទទួលទឹកពីអូរតូចៗជាច្រើនបត់បែនតាមជ្រលងថ្មហើយប្រមាណ ១៥ គីឡូម៉ែត្រពីប្រភពទើបទៅដល់ទឹកធ្លាក់ម្តុំព្រះអង្គធំ។ជាបន្តបន្ទាប់វាបន្តដំណើរហូរទៅមុខហូរចុះយ៉ាងឆ្ងាយទើបទៅដល់ជើងភ្នំហប់ផ្នែកខាងកើត។ចុងក្រោយអូរធំហូរចុះមកខាងលិច ប្រសព្វនឹងស្ទឹងឫស្សីហើយហូរចុះមកត្បូងរួមគ្នាបង្កើតជា[[ស្ទឹងសៀមរាប]]។ចំណែក'''អូរក្បាលស្ពាន'''វិញអូរនេះមានប្រភពពីភ្នំក្បាលស្ពាននិងភ្នំក្រោល។ក្បាលស្ពានស្ថិតនៅ[[ភូមិឃុនរាម]] [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]]មានចម្ងាយប្រមាណ ១៥ គីឡូម៉ែត្រទិសឦសានពី[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]]។ឯកសាររបស់លោក អ៊ឹម សុខរិទ្ធី បានលម្អិតទៀតថាអូរក្បាលស្ពានស្ថិតនៅលើកម្ពស់ប្រមាណ ២០០ ម៉ែត្រពីផ្ទៃទឹកសមុទ្រហូរចុះពីទិសពាយ័ព្យមកអាគ្នេយ៍បង្កើតជាទឹកធ្លាក់មួយមានកម្ពស់ពី ០៥ ទៅ ០៦ ម៉ែត្ររួចចូលទៅក្នុងអូរឫស្សីនិងបន្តហូរទៅជួបអូរធំស្ថិតនៅជើងភ្នំហប់។អូរធំនិងអូរឫស្សីក៏ហូរចូលគ្នាបង្កើតជាស្ទឹងតែមួយគឺ[[ស្ទឹងសៀមរាប]]ដែលហូរចុះទៅខាងត្បូងស្រោចស្រពតំបន់អង្គរមុននឹងហូរចាក់ទៅ[[បឹងទន្លេសាប]]។ទឹកដែលហូរតាមអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពានទទួលមន្តពីចម្លាក់ជាច្រើនមានដូចជាសហស្រលិង្គហៅថាលិង្គមួយពាន់ដែលត្រូវបានឆ្លាក់នៅក្នុងឆ្នាំ ១០៥៤ នៃគ.សក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័ន​ទី១|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ១]]។ទឹកនេះហូរធ្លាក់ចូលទៅស្ទឹងសៀមរាបបន្តកាត់តាមអង្គរនិងធ្លាក់ចូល[[បឹងទន្លេសាប]]។តាមអ្នកមានជំនឿទឹកនេះជាប្រភពនៃសេចក្តីចម្រុងចម្រើននិងត្រជាក់ត្រជុំ។ [[ស្ទឹងសៀមរាប]] ប្រៀបដូចជា[[ទន្លេគង្គា]]នៅ[[ក្រុងពារាណសី]] [[ប្រទេសឥណ្ឌា]]។[[ទន្លេគង្គា]]មានប្រភពពីភ្នំហិមពាន្ត។តាម[[សាសនាហិណ្ឌូ|សាសនាព្រាហ្មណ៍]]ទន្លេនេះមានកំណើតនៅឋានសួគ៌។[[ទន្លេគង្គា]]ហូរធ្លាក់មកលើដីមានរូបរាងជាភ្លៀងរួចជ្រាបចូលទៅក្នុងដីនិងចុងបញ្ចប់ហូរចេញមកវិញផ្តល់ជាប្រភពទឹកទៅស្ទឹងទន្លេទាំងឡាយ។ភ្នំនៅក្បែរវាលនិងភ្នំហិមពាន្តទទួលទឹកភ្លៀងនៅរដូវវស្សាជាមួយគ្នាគឺរដូវមូសុងវស្សាភ្នំទាំងនោះជាអាងទឹកធម្មជាតិនិងជាប្រភពនៃស្ទឹងនិងទន្លេទាំងពូងដែលហូរមកកាន់តំបន់ទំនាប។បន្ទាប់មកមនុស្សបានចាត់ចែងរៀបចំយកទឹកស្ទឹងទន្លេទាំងនោះមកប្រើប្រាស់ទៅតាមតម្រូវការជាក់ស្តែងរបស់ខ្លួន។នៅស្រុក[[ខ្មែរ]]គ្មាន[[ទន្លេគង្គា]]ដូច[[ឥណ្ឌា]]ទេ។ដូច្នេះហើយ[[ខ្មែរ]]បានកែច្នៃរៀបចំប្រភពស្ទឹងដើម្បីប្រដូចទៅនឹង[[ទន្លេគង្គា]]។ដូចជានៅ[[ភ្នំគូលែន]]និងក្បាលស្ពាន[[ខ្មែរ]]បានឆ្លាក់លិង្គនិងរូបទេពផ្សេងៗនៅតាមបណ្តោយអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។អូរទាំងពីរនេះជាប្រភពនៃ[[ស្ទឹងសៀមរាប]]។ទឹកហូរកាត់តាមលិង្គប្រៀបដូចជាភ្លៀងធ្លាក់មកពីភ្នួងព្រះកេសា[[ព្រះឥសូរ]]។ហេតុនេះហើយដែលគេថាស្ទឹងសៀមរាបប្រៀបដូចនឹង[[ទន្លេគង្គា]]។ == ប្រជាសាស្រ្ត== ខេត្តសៀមរាប មានប្រជាជនសរុប ១,១១៤,៦១៦ ជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ ០៤ ជាខេត្តដែលមានប្រជាជនច្រើនជាងគេនៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]។ខេត្តសៀមរាបមានផ្ទៃដីចំនួន ១០២៩៩ គីឡូម៉ែត្រការ៉េជាខេត្តដែលមានផ្ទៃដីធំជាងគេលំដាប់ទី ១០ នៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]] មានក្រុងចំនួន ០២ ស្រុកមានចំនួន ១១ ឃុំមានចំនួន ៨៦ សង្កាត់ចំនួន ១៤ និងភូមិចំនួន ៨៧៥<ref>ព័ត៌មានរបស់ក្រសួងទេសចរណ៍នៅដើមឆ្នាំ២០១៣</ref>។ប្រជាជនដែលរស់នៅទីក្រុងសៀមរាបភាគច្រើនជាអ្នកផ្លាស់ទីលំនៅមកពីខេត្តផ្សេងៗនិងពីស្រុកជនបទផ្សេងៗពីគ្នានៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា]]។ខេត្តសៀមរាបគឺជាតំបន់គោលដៅទេសចរណ៍សម្រាប់ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិមកទស្សនាជាចម្បង។ == លក្ខណៈភូមិសាស្ត្រ == ខេត្តសៀមរាប ជាខេត្តមួយស្ថិតនៅតំបន់ពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]តាមបណ្តោយផ្លូវជាតិលេខ ០៦ ដែលមានចម្ងាយប្រវែង ៣១៤ គ.ម ពី[[រាជធានីភ្នំពេញ]]មានពំ្រប្រទល់ខាងកើតជាប់នឹង[[ខេត្តកំពង់ធំ]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]] ខាងលិចជាប់នឹង[[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] ខាងជើងជាប់នឹង[[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]] និងខាងត្បូងជាប់នឹង[[ខេត្តបាត់ដំបង]] [[បឹងទន្លេសាប]]។ព្រំប្រទល់ជាប់[[បឹងទន្លេសាប]]មានប្រវែង ៨២ គ.ម ដែលស្ថិតជាប់នឹង[[ស្រុកជីក្រែង]] [[ស្រុកសូត្រនិគម]] [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]] [[ស្រុកសៀមរាប]] [[ស្រុកពួក]] និង [[ស្រុកក្រឡាញ់]]។ស្របតាមលក្ខណៈភូមិសាស្ត្រនៃតំបន់នេះគឺមានសីតុណ្ហភាព ក្ដៅហួតហែង រាំងស្ងួត មានសំណើម និង មានទឹកជំនន់ យើងអាចបែងចែកតំបន់ទាំងនេះជាបីផ្នែកគឺ ផ្នែកខាងលើមាន ១៣ ឃុំ ផ្នែកកណ្តាលមាន ៦៩ ឃុំ និង ផ្នែកខាងក្រោមជាប់នឹង[[បឹងទន្លេសាប]]មាន ១៨ ឃុំ។តំបន់ខាងលើសម្បូរទៅដោយព្រៃភ្នំមានសណ្ឋានដូចជាដីទួលឬខ្ពង់រាបខ្វះខាតទឹកនិងជួបប្រទះគ្រោះរាំងស្ងួតញឹកញាប់។តំបន់កណ្តាលជាវាលស្រែល្វឹងល្វើយនិងមានលំនៅឋានតបស់ប្រជាជនច្រើនព្រមទាំងប្រាង្គប្រាសាទនានានិងតំបន់ក្រោមជាវាលទំនាបរងទឹកជំនន់រៀងរាល់ឆ្នាំជាតំបន់ជលវេគពេលណាមានភ្លៀងធ្លាក់ជន់លិចលង់ពេលណាគ្មានភ្លៀងស្ងួតហួតហែងមានផ្ទៃក្រលាសរុបប្រមាណ ១២.០១៥ គីឡូម៉ែត្រការេចែកចេញជា ១២ ក្រុងនិងស្រុក ១០០ សង្កាត់និងឃុំ និង ៩០៧ ភូមិ ដោយមានប្រជាជនសរុប ១,១១៤,៦១៦ នាក់ ត្រូវនឹង ៦,៣២% នៃប្រជាជនសរុបទូទាំងប្រទេស។មុខរបរសំខាន់ៗនៃតំបន់ទាំងបីនេះមានភាពខុសៗគ្នាពោលគឺ ៖ :'''ក'''. ផ្នែកខាងលើធ្វើស្រូវចម្ការនិងរុករកអនុផលព្រៃឈើ :'''ខ'''. ផ្នែកកណ្តាលធ្វើស្រែនិងសេវាកម្មផ្សេងៗ :'''គ'''. ផ្នែកខាងក្រោមធ្វើស្រែនិងចម្ការដំំណាំតាមរដូវនិងប្រកបអាជីវកម្មនេសាទ។ ជាទូទៅខេត្តសៀមរាបជាតំបន់ជនបទ។ប្រជាជនប្រមាណ ៧០% រស់នៅតាមទីជនបទឆ្ងាយពីទីក្រុងដែលពឹងផ្អែកលើមុខរបរកសិកម្មជាអាជីព។ប្រជាជនប្រមាណ ១៨% រស់នៅតាមតំបន់ជាប់នឹងបឹងទន្លេសាបពឹងផ្អែកលើអាជីវកម្មនេសាទនិងធ្វើចម្ការដំណាំផ្សេងៗនិង ១២% ទៀតរស់នៅតាមទីប្រជុំជននិងទីក្រុងដែលមានមុខរបរជាពាណិជ្ជកម្ម ទេសចរណ៍ និង បុគ្គលិករដ្ឋជាដើម។ [[File:TonleSapMap.png|thumb|ផែនទីខេត្តសៀមរាបជាប់នឹងបឹងទន្លេសាប]] ភ្នំនៅក្នុងក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ របស់[[ខេត្តសៀមរាប]]មានចំនួនសរុបប្រមាណ ៤១ ភ្នំហើយមានភ្នំជាច្រើនទៀតដែលមិនបានទៅដល់ចំណែកភ្នំមួយចំនួននៅតាមបណ្តាក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ នោះមានវត្តនៅពីលើនិងមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើនដែលនៅសល់តាំងពីសម័យសង្គ្រាមព្រមទាំងមានរមណីយដ្ឋានធម្មជាតិមួយចំនួនដែលនៅជាប់ជើងភ្នំកំពុងទាក់ទាញភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិដែលបានចូលមកទស្សនានៅលើទឹកដីប្រវត្តិសាស្ត្រនៃខេត្តសៀមរាប។ហើយមានផ្ទះប្រជាពលរដ្ឋដែលរស់នៅជិតជើងភ្នំទាំងនោះដែលប្រកបមុខរបរលក់ដូរនិងធ្វើស្រែចម្ការគ្រាន់បានចំណូលយកមកចិញ្ចឹមក្នុងក្រុមគ្រួសារចៀសវាងចេញទៅធ្វើចំណាកស្រុកនៅក្រៅប្រទេសផងដែរ។តាមរបាយការណ៍ពីអធិការក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ បានរៀបរាប់ប្រាប់ឲ្យដឹងអំពីភ្នំនីមួយៗរបស់ក្រុង-ស្រុកថាភ្នំចំនួន ៤១ ភ្នំនៅខេត្តសៀមរាបនោះមានដូចជា ៖ * [[ក្រុងសៀមរាប]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺ[[ភ្នំក្រោម]]មានប្រាង្គប្រាសាទបុរាណនៅលើកំពូលភ្នំមានវត្តអារាមនៅលើកំពូលភ្នំនិងមានវត្តនៅតាមចំរ៉ាក់ជើង[[ភ្នំក្រោម]]ហើយមានផ្សារលក់ដូរព្រមទាំងមានទេសភាពស្រស់បំព្រងមើលពីលើភ្នំមកគួរឲ្យទាក់ទាញអារម្មណ៍ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិផងដែរហើយដែលបាននាំគ្នាបើកឡានជិះម៉ូតូកង់ឡើងទៅដល់កំពូលភ្នំដើម្បីថតផ្តិតយករូបភាពពីលើកំពូលភ្នំទៅ[[បឹងទន្លេសាប]]និងទេសភាពនៅជុំវិញបរិវេណជើងភ្នំផងដែរដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[សង្កាត់សៀមរាប]] [[ក្រុងសៀមរាប]] និង [[ភ្នំបាក់ខែង]]មានប្រាសាទបុរាណជាច្រើននៅលើកំពូលភ្នំដែលភ្ញៀវបរទេសនាំគ្នាឡើងទៅមើលថ្ងៃរះពេលព្រលឹមនៅពេលល្ងាចនាំគ្នាឡើងទៅមើលថ្ងៃលិចហើយនៅខាងក្រោមទល់មុខប្រាសាទមានអ្នកលក់ដូរជាច្រើនស្ថិតនៅក្នុង[[ភូមិត្រពាំងសេះ]] [[សង្កាត់គោកចក]] [[ក្រុងសៀមរាប]]។ * [[ស្រុកជីក្រែង]] មានភ្នំចំនួន ០៧ ភ្នំគឺភ្នំរ៉ុន ភ្នំពើង ភ្នំបាក់រទេះមានវត្តនៅពីលើ ភ្នំក្បាលខ្មោច ភ្នំអាចម៍ស្រមោច ភ្នំខ្ទុំ និង ភ្នំល្អាង មានទីតាំងជាប់នឹងព្រំប្រទល់[[ស្រុកគូលែន]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]]ហើយភ្នំទាំង ០៧ នោះគឺស្ថិតនៅក្នុងភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំខ្វាវ]] [[ស្រុកជីក្រែង]]។ * [[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]]មានភ្នំចំនួន ០២ គឺភ្នំចង្ហា និង ភ្នំកង្ហិតស្ថិតនៅក្នុងភូមិស្រាស្ត្រ[[ឃុំពពេល (ស្រុកសូទ្រនិគម)|ឃុំពពែល]] [[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូត្រនិគម]]។ * [[ស្រុកស្វាយលើ]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺ[[ភ្នំគូលែន]]មានវត្តនៅលើកំពូលភ្នំគឺព្រះអង្គធំនិងមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើនព្រមទាំងមានរមណីយដ្ឋានថែមទៀតផងដែរ ភ្នំរាមមានព្រៃសហគមន៍ ភ្នំទំពូងនៅមានគ្រឹះថ្មប្រាសាទបុរាណដែលនៅសេសសល់ពីសង្គ្រាមហើយភ្នំទាំង ០៣ នេះមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុងភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំស្វាយលើ]] ភ្នំតាវ៉ាស្ថិតនៅភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំតាសៀម]] និង ភ្នំខ្យងស្ថិតនៅ[[ឃុំកន្ទួត]]។ * [[ស្រុកស្រីស្នំ]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺភ្នំតាស ភ្នំតាប៉ែន ភ្នំធំ ភ្នំព្រះច្បារ និង ភ្នំមហាឥសី ពុំមានវត្តឬប្រាសាទបុរាណនៅទីនោះឡើយដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅស្លែងស្ពាន[[ស្រុកស្រីស្នំ]]។ * [[ស្រុកអង្គរធំ]]មានភ្នំចំនួន ០៤ ភ្នំគឺភ្នំដីស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំលាងដៃ]] ភ្នំឆ្កែកូនមានវត្តនៅពីលើ ភ្នំតាទូស ស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំពាក់ស្នែង]] និង ភ្នំកងរីមានវត្តនៅពីលើហើយមានប្រាសាទបុរាណបាក់បែកផងដែរដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំជប់តាត្រាវ]]និងមានភ្នំជាច្រើនទៀតដែលយើងទៅមិនដល់។ * [[ស្រុកអង្គរជុំ]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺភ្នំពើងតានន់ដែលមានសម្រស់ទេសភាពស្រស់ស្អាតជារមណីយដ្ឋានទេសចរណ៍ធម្មជាតិដែលមានទីតាំងភូមិសាស្ត្រស្ថិតក្នុង[[ភូមិគោកដូង]] [[ឃុំគោកដូង]] [[ស្រុកអង្គរជុំ]]ដែលមានចម្ងាយប្រមាណជាង ៧០ គីឡូម៉ែត្រ ពី[[ក្រុងសៀមរាប|ទីរួមខេត្តសៀមរាប]]តាមផ្លូវទៅផ្សារពាក់ស្នែង និង ភ្នំម្រេចស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំគោកដូង]] [[ស្រុកអង្គរជុំ]]។ * [[ស្រុកវ៉ារិន]] មានភ្នំចំនួន ០៤ ភ្នំគឺភ្នំចង្ក្រានរយមានវត្តនៅពីលើហើយមានរមណីយដ្ឋានទឹកធ្លាក់ដែលមើលទៅគួរជាទីគយគន់ផងដែរស្ថិតនៅ[[ឃុំស្វាយស|ឃុំស្វាយសរ]] ភ្នំសង្កែ ភ្នំបាយដុតស្ថិតនៅ[[ឃុំល្វាក្រាំង|ឃុំល្វាវក្រាំង]] និង ភ្នំអាជ្ញារាមស្ថិតនៅ[[ឃុំប្រាសាទ]]។ * [[ស្រុកក្រឡាញ់]]មានភ្នំចំនួន ០១ ភ្នំគឺភ្នំទ្រង់បាតដែលមានប្រាសាទតូចៗនិងមានអាស្រមនៅពីលើផងដែរមានភូមិសាស្ត្រស្ថិតនៅ[[ភូមិភ្នំទ្រង់បាត]] [[ឃុំកំពង់ថ្កូវ]] [[ស្រុកក្រឡាញ់]]។ * [[ស្រុកពួក]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺភ្នំរ៉ូងមានវត្តនៅពីលើស្ថិតនៅ[[ភូមិដូនកែវ]] និង ភ្នំដីដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅជាប់[[បឹងទន្លេសាប]]។ * [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺភ្នំដីស្ថិតនៅ[[ឃុំខ្នារសណ្តាយ]] ភ្នំហប់មានវត្តនៅពីលើស្ថិតនៅ[[ឃុំខ្នារសណ្តាយ]] ភ្នំក្បាលស្ពានមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើននិងមានរមណីយដ្ឋានផងដែរស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំឃុនរាម]] ភ្នំទេវៈស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំរំចេក]] និង [[ភ្នំគូលែន]]ជាប់ចំរ៉ាក់ជើងភ្នំស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំត្បែង]]ហើយក៏ជាភ្នំមួយដែលជាប់ពាក់កណ្តាលម្ខាងម្នាក់ នឹង[[ស្រុកស្វាយលើ]]ផងដែរ។ * [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]]មានតែប្រាសាទបុរាណជាច្រើនដូចជា[[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទព្រះគោ]] [[ប្រាសាទលលៃ]] [[ប្រាសាទចៅស្រីវិបុលកេរ្តិ៍]] ជាដើមហើយនៅមានវត្តចាស់ៗដល់បច្ចុប្បន្នហៅថាវត្តត្រាច។ *[[ក្រុងរុនតាឯក]]មានភ្នំចំនួន ០១ ភ្នំគឺភ្នំបូកមានវត្តនិងប្រាសាទបុរាណនៅពីលើស្ថិតនៅ[[សង្កាត់រុនតាឯក]] [[ក្រុងរុនតាឯក]]។ == រដ្ឋបាល == ខេត្តសៀមរាប ចែកចេញជា ១២​ ក្រុង/ស្រុក ១០០ សង្កាត់/ ឃុំ និង ៩០៧ ភូមិ<ref>{{Cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |title=ច្បាប់ចម្លងប័ណ្ណសារ |access-date=2008-08-29 |archivedate=2009-04-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090416005213/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |url-status=dead }}</ref>៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដក្រុងនិងស្រុក ! ក្រុងនិងស្រុក ! ឈ្មោះក្រុងនិងស្រុកជាអក្សរឡាតាំង ! ផែនទីក្រុងនិងស្រុក |- | ១៧០១ | [[ស្រុកអង្គរជុំ]] | Angkor Chum |[[File:1701 Angkor Chum District.svg|thumb]] |- | ១៧០២ | [[ស្រុកអង្គរធំ]] | Angkor Thum |[[File:1702 Angkor Thum District.svg|thumb]] |- | ១៧០៣ | [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]] | Banteay Srei |[[File:1703 Banteay Srei District.svg|thumb]] |- | ១៧០៤ | [[ស្រុកជីក្រែង]] | Chi Kraeng |[[File:1704 Chi Kraeng District.svg|thumb]] |- | ១៧០៦ | [[ស្រុកក្រឡាញ់]] | Kralanh |[[File:1706 Kralanh District.svg|thumb]] |- | ១៧០៧ | [[ស្រុកពួក]] | Puok |[[File:1707 Puok District.svg|thumb]] |- | ១៧០៩ | [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]] | Prasat Bakong |[[File:1709 Prasat Bakong District.svg|thumb]] |- | ១៧១០ | [[ក្រុងសៀមរាប]] | Siem Reab |[[File:1710 Siem Reap Municipality.svg|thumb]] |- | ១៧១១ | [[ស្រុកសូត្រនិគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]] | Soutr Nikom |[[File:1711 Soutr Nikom District.svg|thumb]] |- | ១៧១២ | [[ស្រុកស្រីស្នំ]] | Srei Snam |[[File:1712 Srei Snam District.svg|thumb]] |- | ១៧១៣ | [[ស្រុកស្វាយលើ]] | Svay Leu |[[File:1713 Svay Leu District.svg|thumb]] |- | ១៧១៤ | [[ស្រុកវ៉ារិន]] | Varin |[[File:1714 Varin District.svg|thumb]] |- | ១៧១៥ | [[ក្រុងរុនតាឯក]] | Run Ta Ek |- |} == អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិ == '''[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាបអង្គរ|អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប]]''' គឺជាអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិដែលបម្រើឲ្យខេត្តសៀមរាបទឹកដីអង្គរវាមានទីតាំងស្ថិតនៅ[[សង្កាត់ទឹកវិល]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។វាត្រូវបានបើកដំណើរការនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៣២ និងបានបិទទៅវិញនៅក្នុងឆ្នាំ ២០២៣ នៅពេលដែលបើកដំណើរការ[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ]]ជាផ្លូវការ។វាជាអាកាសយានដ្ឋានដែលមមាញឹកជាងគេទី ០២ នៅ[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]បន្ទាប់ពី[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិភ្នំពេញ]]។ '''[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ|អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ]]''' គឺជាអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិដែលមានទីតាំងនៅ[[ស្រុកសូទ្រនិគម]] និង [[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]]ដែលបម្រើឲ្យ[[ក្រុងសៀមរាប]] [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅចម្ងាយប្រមាណ ១៨ គីឡូម៉ែត្រភាគឦសាន[[ឃុំដំដែក]] [[ស្រុកសូទ្រនិគម]] ៤០ គីឡូម៉ែត្រខាងកើត[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] និង ៥០ គីឡូម៉ែត្រខាងកើត[[ក្រុងសៀមរាប]]។[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ]] គ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដី ៧០០ ហិកតានិងមានផ្លូវរត់ប្រវែង ៣៦០០ ម៉ែត្រ។ == តំបន់ទេសចរណ៍ខេត្តសៀមរាប== តាមប្រវត្តិសាស្ដ្រទឹកដីខេត្តសៀមរាបជាតំបន់រាជធានីរបស់[[ចក្រភពខ្មែរ]]អំឡុងពីសតវត្សរ៍ទី ០៩ ដល់សតវត្សរ៍ទី ១៣។ដោយសារមូលហេតុខាងលើនេះហើយទើបរហូតមកទល់បច្ចុប្បន្ននេះគេនៅឃើញមានសំណង់ប្រាសាទបុរាណយ៉ាងច្រើននៅពាសពេញទឹកដីដ៏បវរនៃខេត្តសៀមរាបនេះ។ប្រាសាទទាំងឡាយនៅតំបន់អង្គរដែលមានឈ្មោះល្បីទូទាំងពិភពលោកគឺស្ថិតនៅប៉ែកពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]នៅក្នុងខេត្តសៀមរាបដែលគ្របដណ្តប់ដោយផ្ទៃក្រលា ៦០០ គ.មការ៉េ។សព្វថ្ងៃប្រាសាទចំនួនត្រូវបានរកឃើញជាបន្តបន្ទាប់។ប្រាសាទទាំងឡាយត្រូវបានកសាងឡើងរវាងសតវត្សរ៍ទី ៩ និងទី ១៣។កម្មវិធីកសាងឥតឈប់ឈរត្រូវបានប្រកាន់ខ្ជាប់ដោយព្រះរាជាខ្មែរជាបន្តបន្ទាប់ដែលអាចប្រៀបធៀបបានទៅនឹងសំណង់ប្រាសាទពីរ៉ាមីតដែលកសាងដោយ[[ព្រះចៅផារ៉ាអុង]]និងសំណង់ប្រាសាទដទៃទៀតនៅក្នុង[[អេហ្ស៊ីប|ប្រទេសអេហ្សីប]]។ព្រះរាជា[[ខ្មែរ]]បានសាងសង់ប្រាសាទទាំងនេះដោយប្រើកម្លាំងកម្មករយ៉ាងច្រើនតាមការប៉ាន់ស្មានការធ្វើសំណង់ថ្មីនីមួយៗអាចប្រើមនុស្សប្រហែល ៧៥០០០០ នាក់ក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១២ និង ១៣ ។ទោះបីជាបន្សល់ទុកនូវប្រាសាទជាច្រើនក៏ដោយសព្វថ្ងៃនេះគឺមានភស្តុតាងបន្តិចបន្តួចប៉ុណ្ណោះចំពោះមនុស្សដែលមករស់នៅពិតប្រាកដនៅទីក្រុងដ៏ចំណាស់មួយនេះកាលពីអតីតកាល។អ្នកធ្វើដំណើរ[[ព័រទុយហ្គាល់|ជនជាតិព័រទុយហ្គាល់]]ត្រូវបានគេជឿថាជាជនជាតិបស្ចឹមប្រទេសដំបូងគេដែលបានសម្លឹងមិនដាក់ភ្នែកទៅលើភាពអស្ចារ្យនៃ[[ប្រាសាទអង្គរ]]នៅពេលទៅទស្សនាក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១៦។ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយកិត្តិយសធំបំផុតចំពោះការរកឃើញ[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏អស្ចារ្យបានធ្លាក់ទៅអ្នកភូមិសាស្ដ្រ[[បារាំង|ជនជាតិបារាំង]]ឈ្មោះ '''ហង់រី មូហូត (Henri Mouhot)'''​ ដែលបានមកទស្សនា[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦០ ដែលបានតម្កល់ទុកនូវឯកសារនៅឯ[[ទីក្រុងប៉ារីស]]ក្រោយមរណភាពនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៨។ក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១៩ និង ២០ បេសកកម្មរបស់[[បារាំង]]ជាច្រើនបានមកទស្សនាប្រាសាទបុរាណនិងធ្វើការកាប់ឆ្ការសម្អាតព្រៃពីប្រាសាទហើយបានប្រមូលនូវឯកសារបានយ៉ាងច្រើន។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៧ [[សៀម|ប្រទេសសៀម]]បានប្រគល់ទឹកដីអង្គរមកឲ្យ[[ខ្មែរ]]គ្រប់គ្រងវិញដោយសារ[[បារាំង]]គាបសង្កត់ខ្លាំងពេកហើយនៅក្នុងនោះបាននាំមកនូវភ្ញៀវទេសចរឲ្យមកទស្សនា[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ជាលើកដំបូងនៅលើទឹកដីអង្គរ។ភ្ញៀវទេសចរអាចជ្រើសរើសទស្សនាតាមវង់តូចដែលរួមមានទីក្រុងដ៏ល្បីល្បាញរបស់ព្រះរាជាគឺអង្គរធំនិងអង្គរតូចដែលមានប្រាសាទជាច្រើនដូចជា[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]] [[ស្រះស្រង់]]និងរមណីយដ្ឋានជាច្រើនទៀត។ភ្ញៀវទេសចរអាចបន្តដំណើរទៅទស្សនានៅវង់ធំនោះគេនឹងបានឃើញប្រាសាទមួយចំនួនផ្សេងទៀតនិង[[បារាយណ៍]]នៅ[[សម័យអង្គរ]]។ប្រសិនបើមានពេលវេលាភ្ញៀវទេសចរអាចទៅទស្សនាប្រាសាទល្បីល្បាញផ្សេងទៀតដូចជា[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទលលៃ]] ជាដើមដែលស្ថិតនៅឆ្ងាយពីប្រាសាទនៅតំបន់អង្គរបន្តិច។ ==ឯកសារពិគ្រោះ== {{reflist|1}} {{Geographic location |Centre = ខេត្តសៀមរាប |North = [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ]] |Northeast = [[ខេត្តព្រះវិហារ]] |East = |Southeast = [[ខេត្តកំពង់ធំ]] |South = [[ខេត្តពោធិ៍សាត់]] |Southwest = [[ខេត្តបាត់ដំបង]] |West = [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] |Northwest = }} {{ខេត្តសៀមរាប}} {{ខេត្តក្រុងខ្មែរ}} [[Category:ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[Category:ខេត្តក្រុងខ្មែរ|សៀមរាប]] h2oqc6xmfkdnv6ddqgmmty6mblan6ol 321457 321456 2025-06-03T17:27:51Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321457 wikitext text/x-wiki '''ខេត្តសៀមរាប''' គឺជាខេត្តមួយដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅភាគពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]និងនៅក្បែរ[[បឹងទន្លេសាប]]។ទីរួមខេត្តរបស់ខេត្តសៀមរាបគឺ[[ក្រុងសៀមរាប]]និង[[ក្រុងរុនតាឯក]]។ខេត្តសៀមរាបត្រូវបានដាក់ឈ្មោះបែបនេះគឺដើម្បីរំលឹកដល់ជ័យជម្នះរបស់កងទ័ព[[ខ្មែរ]]វាយឈ្នះលើកងទ័ព[[សៀម]]នៅ[[លង្វែក|សម័យលង្វែក]]ក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១៦។សព្វថ្ងៃខេត្តសៀមរាបត្រូវបានគេស្គាល់ទូទាំងពិភពលោកថាជាទីតាំងនៃ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏ល្បីល្បាញ។ខេត្តនេះជាតំបន់ទេសចរណ៍ដ៍សំខាន់របស់[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ដោយសារខេត្តនេះមាន[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏ល្បីល្បាញនិងប្រាសាទបុរាណដទៃទៀតជាច្រើន។ថ្មីៗនេះក្រុងសៀមរាបកំពុងប្រែក្លាយរូបរាងជាក្រុងទំនើបតាមរយៈកំណើនសណ្ឋាគារ ភោជនីយដ្ឋាន ហាងលក់ទំនិញ ជាដើមដែលបម្រើឲ្យវិស័យទេសចរណ៍។រមណីយដ្ឋានបុរាណផ្សេងទៀតដែលនៅក្នុងក្រុងសៀមរាបនិងក្រៅក្រុងមាន[[អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទភ្នំបាខែង]] [[ប្រាសាទបក្សីចាំក្រុង]] [[ប្រាសាទបាពួន]] [[ប្រាសាទភិមានអាកាស]] [[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះប៉ាលីឡៃ|ប្រាសាទព្រះបាលីឡៃ]] [[ប្រាសាទតានៃ]] [[ប្រាសាទតាសោម]] [[ប្រាសាទតាកែវ]] [[ប្រាសាទធម្មនន្ទ]] [[ប្រាសាទព្រះគោ]] [[ប្រាសាទព្រះពិធូរ]] [[ប្រាសាទនាគព័ន្ធ]] ​[[ប្រាសាទសួព្រ័ត|ប្រាសាទសួព្រ័ត្រ]] [[ប្រាសាទបី]] [[ប្រាសាទព្រហ្មកិល]] [[ប្រាសាទរោងរមុង|ប្រាសាទរោងល្មុង]] [[ប្រាសាទតុប]] [[ប្រាសាទក្រវាន់|ប្រាសាទក្រវ៉ាន់]] [[ប្រាសាទថ្មបាយក្អែក]] [[ប្រាសាទបន្ទាយសំរែ]] [[ប្រាសាទបន្ទាយក្តី]] [[ប្រាសាទក្រោលគោ]] [[ប្រាសាទភ្នំក្រោម]] [[ប្រាសាទភ្នំបូក]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទលលៃ]] [[ប្រាសាទមេបុណ្យខាងលិច]] [[ប្រាសាទមេបុណ្យខាងកើត]] [[ប្រាសាទទេពប្រណម]] [[ប្រាសាទទទឹងថ្ងៃ]] [[ប្រាសាទព្រៃមន្ទីរ]] [[ប្រាសាទព្រៃក្មេង]] [[ប្រាសាទបាតជុំ]] [[ប្រាសាទគោកត្រាង]] [[ប្រាសាទត្រពាំងផុង]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទលាក់នាង]] [[ប្រាសាទចៅសាយទេវតា]] [[ប្រាសាទប្រែរូប]] [[លានស្តេចគំលង់]] [[លានជល់ដំរី]] [[ប្រាសាទអកយំ]] [[ប្រាសាទគោគពោធិ|ប្រាសាទគោគពោធិ៍]] [[ប្រាសាទគោកគ្រញូង]] [[ប្រាសាទចៅស្រីវិបុលកេរ្តិ៍]] [[ប្រាសាទត្រពាំងខ្យង]] [[ប្រាសាទផ្ទី]] [[ប្រាសាទទន្លេស្ងួត]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទព្រៃប្រាសាទ]] និង ប្រាសាទរាប់រយផ្សេងទៀត។តំបន់អង្គរត្រូវបានរងនូវការលុកលុយជាច្រើនដងពីពួក[[សៀម]]ហើយទីបំផុត[[ក្រុងអង្គរ|រាជធានីអង្គរ]]ត្រូវបានបោះបង់ចោលនៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១។គួររំលឹកផងដែរថារាជធានីរបស់[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]ត្រូវបានប្តូរពីអង្គរទៅ[[សម័យកាលចតុមុខ|រាជធានីចតុមុខ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣២ រួចបន្តទៅ[[លង្វែក|រាជធានីលង្វែក]] និង [[រាជធានីឧដុង្គមានជ័យ|រាជធានីឧដុង្គ]] ហើយត្រឡប់ទៅ[[សម័យកាលចតុមុខ|រាជធានីចតុមុខ]]វិញនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៦។ជនជាតិបទេសដែលបានមកដល់[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]មុនគេគឺអ្នករុករកជនជាតិបារាំង'''លោក [[ហង់រី មូហូ]]'''នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦០ (នាសម័យលង្វែកសតវត្សរ៍ទី ១៦ ក៏មានជនបរទេសខាងបស្ចឹមលោកក៏បានមកមើល[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]រួចមកហើយដែរ)<ref>ដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅជនជាតិខ្មែរសតវត្សទី១៥-១៩៥៣ (ភាគទី២)</ref>។តំបន់សៀមរាបអង្គរគឺជាគោលដៅចម្បងសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរទូទាំងពិភពលោកហើយក៏ជាតំបន់ដែលសម្បូរទៅដោយសំណង់ប្រាសាទបុរាណតូចធំជាច្រើនអនែកដែលជាទីស្ថានរបស់ពពួកអាទិទេពទាំងឡាយទាំងពួងផងដែរ។ {{Infobox settlement | name = ខេត្តសៀមរាប | native_name = Siem Reap Province | native_name_lang = khm<!-- ISO 639-2 code --> | settlement_type = [[ខេត្តនៃកម្ពុជា|ខេត្ត]] | image_skyline = D'Angkor.jpg | image_caption = ទិដ្ឋភាពនៃប្រាសាទអង្គរវត្តនាពេលរសៀល | image_flag = | image_seal = | image_shield = | nickname = ទីក្រុងអង្គរ | motto = | image_map = Cambodia Siem Reap locator map.svg | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តសៀមរាប | pushpin_map = | pushpin_label_position = | pushpin_map_caption = Location of Siem Reap in Cambodia | coordinates_type = type:adm1st_region:KH | coordinates_display = title | coordinates_footnotes = | subdivision_type = [[List of sovereign states|ប្រទេស]] | subdivision_name = {{CAM}} | established_title = | established_date = | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = [[ក្រុងសៀមរាប]] និង [[ក្រុងរុនតាឯក]] | leader_party = | leader_title = គណៈអភិបាល​ខេត្ត | leader_name = ប្រាក់ សោភ័ណ | area_footnotes = | area_total_km2 = 10299 | area_rank = ១០ | area_note = | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = <ref name=census2019>{{Cite web|url=http://nis.gov.kh/nis/Census2019/Final%20General%20Population%20Census%202019-English.pdf|title=General Population Census of the Kingdom of Cambodia 2019 – Final Results|publisher=[[Ministry of Planning (Cambodia)|Ministry of Planning]]|work=National Institute of Statistics|date=26 January 2021|access-date=3 February 2021}}</ref> | population_total = ១,១១៤,៦១៦ នាក់ | population_rank = ០៤ | population_as_of = | population_density_km2 = ៩៨ | population_density_rank = ១៣ | population_demonym = | population_note = | blank_name_sec1 = ក្រុង និង ស្រុក | blank_info_sec1 = ១២ | blank1_name_sec1 = សង្កាត់ និង ឃុំ | blank1_info_sec1 = ១០០ | blank2_name_sec1 = ភូមិ | blank2_info_sec1 = ៩០៧ | timezone1 = [[:en:Time in Cambodia|ICT]] | utc_offset = +០៧:០០ | postal_code_type = លេខកូដប្រៃសណីយ៍ | postal_code = ១៧០១០១ -១៧១២១២ | area_code_type = លេខកូដតំបន់ | area_code = ០៦៣ | iso_code = KH-១៧ | website = {{URL|www.siemreap.gov.kh}} | footnotes = }} ខេត្តសៀមរាប គឺជា​ខេត្ត​ធំ​ទី ​១០ ​នៅក្នុង​[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេស​កម្ពុជា]]។ចំនួនប្រជាជននៅក្នុងខេត្តនេះកើនឡើងដល់ខ្ទង់លាននាក់ហើយជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ជាខេត្តដែលមានប្រជាជនច្រើនជាងគេបំផុតរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។មួយផ្នែកធំនៃព្រំដែនភាគខាងត្បូងនៃខេត្តសៀមរាបជាប់នឹង[[បឹងទន្លេសាប]]ដូច្នេះហើយបានជាខេត្តសៀមរាបជាខេត្តមួយក្នុងចំណោមខេត្តទាំង ០៩ ដែលបង្កើតបានជាតំបន់[[ទុនបម្រុងជីវមណ្ឌលទន្លេសាប]]។នាពេលបច្ចុប្បន្នខេត្តនេះត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាទីតាំងនៃ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដែលជាតំបន់បេតិកភណ្ឌពិភពលោករបស់[[យូណេស្កូ|អង្គការយូណេស្កូ]]និងជាអច្ឆរិយវត្ថុរបស់ពិភពលោកផងដែរ។ហើយក៏ជាទីតាំងប្រាសាទល្បាញល្បីៗជាច្រើនទៀតក្រៅពី[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដូចជា[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]]និងប្រាសាទនានាផ្សេងទៀតដែលជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌរបស់[[អង្គការយូណេស្កូ]]ផងដែរ។[[ឧទ្យានជាតិភ្នំគូលែន]]គឺជារមណីយដ្ឋានប្រវត្តិសាស្ត្រនិងធម្មជាតិល្បីល្បាញមួយដែលជាទីពេញនិយមសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិទៅទស្សនាកម្សាន្តមិនអាចរំលងបាន។ == ឈ្មោះនៃខេត្ត == ខេត្តសៀមរាបជាអតីតខេត្ត[[ខ្មែរ]]មួយឈ្មោះថា'''[[ខេត្តមហានគរ]]'''។ការប្ដូរឈ្មោះជាខេត្តសៀមរាបនេះក្នុងរជ្ជកាល[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៣០ គ.ស(តាមពង្សាវតា)មូលហេតុបានជាផ្លាស់ប្ដូរឈ្មោះខេត្តនេះបានបញ្ជាក់ថានៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៣០ គ.ស ស្ដេច[[ខេត្តព្រះនគរស្រីអយុធ្យា|អយុធ្យា]]បានបញ្ជាឲ្យកងទ័ពខ្លួនវាយលុក[[កម្ពុជា]]នៅ[[ខេត្តមហានគរ]]ដើម្បីបង្ក្រាបការមិនចុះញ៉មរបស់[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]។ទ័ពសៀមដណ្ដើម[[ខេត្តមហានគរ]]មួយរយៈហើយមេដឹកនាំបានទៅទស្សនាប្រាសាទគួរឲ្យយ៉ាងស្ងប់ស្ងែង។បន្ទាប់មកទ័ពស្ដេច[[សៀម]]នេះបានជួបនឹងទ័ពស្ដេច[[ខ្មែរ]]នៅតំបន់អង្គរហើយបានប្រយុទ្ធគ្នាធ្វើឲ្យកងទ័ព[[សៀម]]ទទួលបរាជ័យយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។ក្រោយពីទទួលបានជ័យជំនះមក[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទចន្ទរាជា]]បានបរិញ្ញាតិ្តឲ្យប្ដូរឈ្មោះ[[ខេត្តមហានគរ]]នេះទៅជាខេត្តសៀមរាបវិញដែលមានន័យថា ''"ទ័ពសៀមត្រូវបង្ក្រាបឲ្យរាប"'' នៅទីនេះ។ អ្នក​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៃ​[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេស​កម្ពុជា]]បាន​ពន្យល់​ប្រហាក់​ប្រហែល​គ្នា​ថាពាក្យ '''សៀម''' គឺ​ទាក់ទង​នឹង​ជាតិសាសន៍មួយដែល​បច្ចុប្បន្ន​បាន​ប្រែ​ឈ្មោះ​ទៅ​ជា​ '''ថៃ''' ទៅ​ហើយ។រីឯ​ពាក្យ​ថា '''រាប''' គឺ​មាន​ន័យ​ថា '''ចាញ់ខ្លបខ្លាច'''។ អនុ​ប្រធាន​ផ្នែក​​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៃ​[[សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ|សាកលវិទ្យាល័យ​ភូមិន្ទ​ភ្នំពេញ]]និង​ជា​សាស្ត្រាចារ្យ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៅ​[[សាកលវិទ្យាល័យបញ្ញាសាស្ត្រកម្ពុជា|សាកលវិទ្យាល័យ​បញ្ញា​សាស្ត្រ​កម្ពុជា]]លោក '''សំបូរ មាណ្ណារ៉ា''' បាន​ពន្យល់​ថាចាប់​ពី​សតវត្ស​រ៍ទី ​៩ និង​ទី​ ១០ នៃ​គ្រិស្ត​សករាជខេត្ត​សៀមរាបត្រូវបានគេ​​ប្រើ​ឈ្មោះ​ជា​​[[យសោធរបុរះ|ទីក្រុងយសោធបុរៈ]]ដោយសារ​តែ​ព្រះ​មហាក្សត្រ​ខ្មែរ​ព្រះនាម[[យសោវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទយសោ​វរ្ម័ន​ទី​ ១]] ជាអ្នកបាន​កសាង។ក៏ប៉ុន្តែ​ក្រោយ​មកត្រូវ​បាន​គេ​ហៅ​ថា[[អាណាចក្រខ្មែរ|អាណាចក្រ​អង្គរ]]វិញ។នៅ​ក្នុង​រជ្ជកាល​នៃ​ព្រះរាជា​ក្រោយៗ​មកទៀតដែល​បានផ្លាស់​ប្ដូរ​រាជធានី​ទៅ​តាំង​នៅ​ភាគ​ខាង​ត្បូងនិង​[[​ទួល​បាសាន|ទួល​បាសាន]]រហូត​ដល់​[[ភ្នំពេញ|ចតុមុខ]]ជាដើមគឺ​[[ក្រុងអង្គរ|ទីក្រុង​អង្គរ]]ត្រូវ​បាន​បោះ​បង់​ចោល​មួយ​រយៈ។ជាច្រើន​ឆ្នាំ​ក្រោយ​មកទើប​មាន​ការ​ចាប់​ផ្ដើម​គ្រប់គ្រង​​ជារាជធានី​នេះឡើង​វិញ។ លោក​សាស្ត្រាចារ្យ '''សំបូរ មាណ្ណារ៉ា''' បាន​ពន្យល់​ទៀត​ថាបន្ទាប់​ពី​មាន​ការ​គ្រប់គ្រង​ជា​រដ្ឋបាល​ឡើង​វិញ​នោះគឺ​តំបន់​អង្គរ​ត្រូវ​បាន​ទ័ព​[[សៀម]]នៃ​[[អាណាចក្រអយុធ្យា|នគរ​ស្រីអយុធ្យា]]ចូល​មក​លុកលុយ​ជា​ច្រើន​លើកចាប់​តាំង​ពី​សតវត្ស​រ៍ទី​ ១៤ នៃ​គ្រិស្ត​សករាជ។នៅ​ក្នុង​សតវត្ស​រ៍ទី​ ១៥ ដល់ ១៦ មាន​ព្រះមហាក្សត្រ​[[ខ្មែរ]]​មួយ​អង្គ​ព្រះនាម[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បាន​ធ្វើ​ចម្បាំង​ជាមួយកង​ទ័ព​[[សៀម]]ដើម្បី​បណ្ដេញឲ្យពួក[[សៀម]]ចេញ​ពី​តំបន់​អង្គរ។នៅក្នុង​ការ​ធ្វើ​សង្គ្រាម​កាល​នោះគឺកងទ័ព[[ខ្មែរ]]ទទួលបានជោគជ័យយ៉ាងធំំធេងហើយ​ពាក្យ​ថា '''សៀមរាប (អានថា:សៀមម៉ារាប)''' គឺ​ត្រូវ​បាន​គេ​ដាក់​ឈ្មោះបន្ទាប់​ពី​ជ័យ​ជម្នះ​របស់​កងទ័ព​[[ខ្មែរ]]លើពួក[[សៀម]]៖ ''«ពាក្យ​ថា សៀមរាប គឺ​មាន​ន័យ​ថា សៀមបាន​ខ្លបខ្លាច​លោក បាន​ចាញ់​លោក បាន​អស់​ឫទ្ធានុភាព ចាញ់រាបដលដី។ដូច្នេះគេ​ឲ្យឈ្មោះ​ថាតំបន់​សៀមរាបនេះ​ជា​ទស្សនៈ​របស់​ជាតិ​ខ្មែររបស់​អ្នក​ដែល​បាន​លើក​ឡើង​ក្នុង​ដំណែល​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នេះ​ផង​ដែរ។ចំណុច​នេះ​ហើយបានជា​ចាប់​ផ្ដើម​មាន​ពាក្យ​ថា សៀមរាប»''។ ការ​អធិប្បាយ​របស់​លោក​សាស្ត្រាចារ្យ '''សំបូរ មាណ្ណារ៉ា''' នេះគឺ​ដូច​គ្នា​នឹង​អ្នក​ស្រាវជ្រាវ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​[[ខ្មែរ]]​ផ្សេង​ទៀតផងដែរ។ សៀវភៅ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​[[ខ្មែរ]]​សង្ខេប​មួយដែល​សរសេរ​ដោយលោក '''នួន សុធិមន្ត''' ដែល​បច្ចុប្បន្ន​ជា​មន្ត្រី​រាជការ​នៅ​ទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីបាន​អធិប្បាយ​ថានៅ​ក្នុងឆ្នាំ​ ១៥២៥ ព្រះ​មហាក្សត្រ​[[ខ្មែរ]]​ព្រះនាម[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទ​រាជា]]​បាន​វាយ​បង្ក្រាប​កងទ័ព​[[សៀម]]ដែល​ឈ្លាន​ពានឲ្យបរាជ័យ​យ៉ាងអាម៉ាស់នៅ​តំបន់​អង្គរ។ដូច្នេះ​ហើយបាន​ជា​ព្រះអង្គបាន​ដាក់​ឈ្មោះ​ថា [[សៀមរាប]] គឺ​មាន​ន័យ​ថា '''ទ័ព​សៀមចាញ់​រាប​ដូចជា​កន្ទេល ឬ ទ័ពសៀមចាញ់រាបដល់ដី'''។ បច្ចុប្បន្ន​នេះ[[ខេត្ត​សៀមរាប]]មិន​ត្រឹម​តែ​ជា​និមិត្តរូប​នៃ​ជាតិ​[[ខ្មែរ]]​ប៉ុណ្ណោះ​ទេក៏ប៉ុន្តែវា​ក៏​កំពុង​នាំ​ប្រទេស​កម្ពុជាឲ្យទទួល​បាន​នាម​ថ្មី​មួយ​ទៀតគឺ​'''ព្រះរាជាណាចក្រ​អច្ឆរិយ'''ដោយសារ​តែ​ភាព​ល្បីល្បាញ​ខាង​វប្បធម៌​ប្រវត្តិសាស្ត្រ។<ref>{{Cite web |title=អត្ថន័យ​នៃ​ឈ្មោះ​ខេត្ត​សៀមរាប |url=https://www-rfa-org.cdn.ampproject.org/v/s/www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html/ampRFA?amp_gsa=1&amp_js_v=a9&usqp=mq331AQIUAKwASCAAgM=#amp_ct=1678937526295&amp_tf=%E1%9E%96%E1%9E%B8%20%251$s&aoh=16789375100149&referrer=https://www.google.com&ampshare=https://www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html |access-date=2023-03-16 |website=www-rfa-org.cdn.ampproject.org |archivedate=2023-03-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20230316035301/https://www-rfa-org.cdn.ampproject.org/v/s/www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html/ampRFA?amp_gsa=1&amp_js_v=a9&usqp=mq331AQIUAKwASCAAgM=#amp_ct=1678937526295&amp_tf=%E1%9E%96%E1%9E%B8%20%251$s&aoh=16789375100149&referrer=https://www.google.com&ampshare=https://www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html |url-status=dead }}</ref> == ប្រវត្តិសាស្ត្រ == === មុនសម័យអង្គរ === [[file:Phnom Kulen8.JPG|thumb|ភ្នំគូលែន(មហេន្ទ្របវ៌ត ឬ មហិន្រ្ទបព៌ត)]] [[File:Cascade de la rivière sacrée (Phnom Kulen) (6825025205).jpg|right|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_017_Vishnu_and_Lakshmi_(8583651131).jpg|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_020_Brahma_(8583620385).jpg|thumb]] [[File:Kbal_Spean,_sur_les_pentes_sud-ouest_du_mont_Kulen_(12).jpg|thumb]] [[File:LingamCambodge1.JPG|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_011_Lotuses_(8583641233).jpg|thumb]] [[File:LingamCambodge2.JPG|thumb]] [[ឯកសារ:2011-06-27-030 Phnom Kulen.jpg|រូបភាពតូច|នៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ ជាឆ្នាំដែលព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២ ប្រារព្ធពិធីទេវរាជនៅលើភ្នំគូលែន។ព្រះអង្គបានបើកស័ករាជថ្មីមួយដែលធ្វើអរិយធម៌វប្បធម៌ខ្មែររីកចម្រើនរុងរឿងនាសម័យមហានគរ]] អ្នកស្រាវជ្រាវខាងប្រវត្តិវិទ្យានិងបុរាណវិទ្យាជាច្រើនបានអះអាងថាប្រវត្តិសាស្រ្តនៃតំបន់សៀមរាបអង្គរបានចាប់ផ្តើមឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ នៃគ្រិស្តសករាជក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] ក្រោយពីព្រះមហាក្សត្រអង្គនេះបានយាងមកពី[[ឥណ្ឌូណេស៊ី|ប្រទេសជ្វា]]នៅក្នុងឆ្នាំ ៨០០ នៃគ្រិស្តសករាជ។តាមឯកសារខាងលើបានឲ្យដឹងថា[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] កាលនៅក្នុងដំណាក់កាលទី ២ ទ្រង់គង់នៅ '''ទីក្រុងឥន្រ្ទបុរៈ''' នៅ[[ខេត្តកំពង់ចាម]]បន្ទាប់មកទ្រង់គង់នៅលើ[[ភ្នំគូលែន]](មហិន្ទ្របព៌ត)និងចុងក្រោយបំផុតទ្រង់គង់នៅ '''[[ហរិហរាល័យ|ទីក្រុងហរិហរាល័យ ឬ ទីក្រុងរលួស]]''' ដែលជារាជធានីដើមនា[[សម័យអង្គរ]]។លោកបណ្ឌិត '''មីសែល ត្រាណេ''' បានមានប្រសាសន៍ឲ្យដឹងថាវប្បធម៌អង្គរបានផ្តើមឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ នៃគ្រិស្តសករាជគឺនៅពេលដែល[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] បានអភិសេកជាព្រះមហាក្សត្រនៅលើ[[ភ្នំគូលែន]](មហិន្រ្ទបព៌ត)។ការអភិសេករបស់ព្រះអង្គគឺឈរនៅលើមូលដ្ឋាននៃពិធីទេវរាជដែលបានផ្តល់ចំពោះព្រះអង្គនូវមហិទ្ធិប្ញទ្ធិដើម្បីធ្វើការបង្រួបបង្រួមជាតិ។ការអះអាងក៏បានបង្អាញឲ្យដឹងទៀតថាវប្បធម៌‌សម័យបុរេអង្គរ(មុនអង្គរ)គឺឯកសារមួយចំនួនបាន ផែ្អកតាមកំណត់ហេតុរបស់[[ចិន]]។ឯកសាររបស់គេបានសំអាងលើកំណត់ត្រាផងនិងស្ថាបត្យកម្មប្រាង្គប្រាសាទមួយចំនួនផង។រីឯព្រឹត្តិការណ៍ដែលគួរឲ្យកត់សម្គាល់ជាខ្លាំងមួយទៀតគឺក្នុងអំឡុង[[សម័យចេនឡា]]នៅលើទឹកដីបវរនៃខេត្តសៀមរាបអង្គរ។កំណត់ហេតុចិនបានឲ្យដឹងថាទីក្រុងដំបូងបំផុតនៅខេត្តសៀមរាបមានឈ្មោះថា '''"នគរគម្ពីរ"''' ដែលសិ្ថតនៅរវាងបារាយណ៍ខាងលិចនិងបារាយណ៍ខាងកើតនៃតំបន់សៀមរាបអង្គរ។សេ្តចខែ្មរដែលសោយរាជ្យសម្បត្តិនៅ'''នគរគម្ពីរ'''នេះគឺ'''ព្រះបាទចន្រ្ទវរ្ម័ន'''។លោកបណ្ឌិត '''មីសែល ត្រាណេ''' បានមានប្រសាសន៍ឲ្យដឹងបនែ្ថមទៀតថាកាលពីសម័យបុរេអង្គរនាអំឡុងឆ្នាំ ៨០២ នេះសេដ្ឋកិច្ចនិងបរិយាកាសង្គមរបស់តំបន់សៀមរាបអង្គរមានការវិវឌ្ឍជាវិជ្ជមាន។គេបានឃើញមានការរៀបចំដែនដី ឬនគរូបនីយកម្មដែនដីក្នុងតំបន់នីមួយៗនៃខេត្តនេះយ៉ាងច្បាស់លាស់ទៅហើយចាប់តាំងពីចុងសតវត្សរ៍ទី ៦ នៃដើមសតវត្សរ៍ទី ៧ នៃគ្រិស្តសករាជ។ជនជាតិខែ្មរក្រោមការដឹកនាំរបស់ព្រះមហាក្សត្រនិងពួកព្រាហ្មបុរោហិតបានចាប់ផ្តើមគម្រោងការសាងសង់ប្រាសាទឥដ្ឋដំបូងបង្អស់ជាច្រើនមានជាអាទិ៍ ប្រាសាទព្រៃកេ្មង ប្រាសាទពោធិ៍ ប្រាសាទគោកតាសៀន ប្រាសាទវត្តខ្នាត និង ប្រាសាទព្រៃប្រាសាទជាដើម។រីឯវិស័យសង្គមកិច្ចវិញគេបានដឹងថាបុព្វការីជនខែ្មរចូលចិត្តកសាងទីលំនៅរបស់ខ្លួននៅកែ្បរៗ[[បឹងទន្លេសាប|បឹងទនេ្លសាប]]កែ្បរអូរស្ទឹងធម្មជាតិជាដើម។ការកសាងប្រាសាទក៏ដូច្នោះដែរគឺបុព្វការីជនខែ្មរតែងតែជ្រើសរើសរកទីតាំងណាខ្ពស់មិនលិចទឹកនៅរដូវវស្សាគំនិតរបស់ខែ្មរក្នុងការជ្រើសរើសទីតាំងខ្ពស់សម្រាប់ការកសាងសំណង់ផេ្សងៗជាប្រយោជន៍រួមគឺនៅតែបន្តរហូតមកទល់សព្វថៃ្ងនេះ <ref>អត្ថបទដកស្រង់ពីកាសែតរស្មីកម្ពុជា</ref>។ === សម័យអង្គរ === [[ឯកសារ:Bas-relief du Bayon (Angkor Thom) (2341905162).jpg|រូបភាពតូច|ទិដ្ឋភាពការធ្វើម្ហូបចម្អិនអាហាររបស់ប្រជាជនខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[ឯកសារ:Scène dépouillage (bas-relief du Bayon) (2334493467).jpg|រូបភាពតូច|វិស័យសុខាភិបាលខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[ឯកសារ:Bayonmarket01.JPG|រូបភាពតូច|ទិដ្ឋភាពផ្សារលក់ដូររបស់ប្រជាជនខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] ខ្មែរបានជ្រើសរើសទីតាំងតំបន់អង្គរធ្វើជារាជធានីព្រោះស្ថិតនៅចំណុចកណ្ដាលនៃ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]និងទីប្រជុំនៃជំនួញទាំងពីរគឺជើងគោកនិងជើងទឹកហើយសម្បូរទៅដោយធនធានធម្មជាតិសព្វគ្រប់ដូចជា ត្រីក្នុង[[បឹងទន្លេសាប]] ព្រៃឈើ និងថ្មភក់សម្រាប់សំណង់ប្រាសាទ និង ដីមានជីវជាតិផងដែរខេត្តសៀមរាបនៅសតវត្សរ៍ទី ៩ ដល់សតវត្សរ៍ទី ១៥ បានបម្រើការរាជធានីជាមជ្ឈមណ្ឌលដ៏សំខាន់នៃអំណាចនយោបាយ វប្បធម៌និងសាសនារបស់អាណាចក្រខ្មែរ។ ភាពថ្កើងថ្កានរបស់ទីក្រុងគឺជារាជធានីនៃអាណាចក្រខ្មែរដែលគ្រប់គ្រងដោយស្តេចដែលមានអំណាចបន្តបន្ទាប់គ្នា។ខេត្តសៀមរាបមានទីតាំងយុទ្ធសាស្ត្រនៅចំចំណុចកណ្ដាលនៃអាណាចក្រហើយមានភាពងាយស្រួលនៅក្នុងការគ្រប់គ្រងត្រួតត្រានិងគ្រប់គ្រងទឹកដីដ៏ធំធេងមួយនេះ។ទីក្រុងនេះបានរីកចម្រើនក្លាយជាទីក្រុងដែលមានភាពអ៊ូអរបម្រើជាមជ្ឈមណ្ឌលរដ្ឋបាល សេដ្ឋកិច្ច និង សាសនានៃតំបន់។ខេត្តសៀមរាបមានចំណុចគួរឲ្យទាក់ទាញជាច្រើនដូចជា [[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] ជាដើម។នៅ[[សម័យអង្គរ]]ខ្មែរបានអនុវត្តនយោបាយវាតទីទឹកដី ពង្រឹងអរិយធម៌ឲ្យរីកចម្រើនរុងរឿង និង កសាងសំណង់ប្រាសាទល្បីល្បាញមួយចំនួនទាំងធំទាំងតូចដែលបង្ហាញអំពីតម្លៃវប្បធម៌អរិយធម៌ខ្មែរពាសពេញ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]។តំបន់សៀមរាបត្រូវបានបម្រើការជារាជធានីអស់រយៈពេល ៦ សតវត្សរ៍មកហើយ។នៅតំបន់សៀមរាបមានការអភិវឌ្ឍរីកចម្រើនលូតលាស់គ្រប់វិស័យនិងមានភាពសម្បូរសប្បាយប្រជាជនខ្មែររស់នៅតំបន់សៀមរាបអង្គរភាគច្រើនប្រកបមុខរបរកសិកម្មនិងនេសាទជាធំ។តំបន់ជុំវិញ[[បឹងទន្លេសាប]]ជាដីដ៏សម្បូរជីវជាតិ។គេអាចធ្វើស្រែនៅតំបន់នេះប្រហែលជាពីរទៅបីដងក្នុងមួយឆ្នាំដូច្នេះហើយបានជាយើងឃើញមានប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រមួយចំនួនដែលបន្សល់ទុកតាំងពី[[សម័យអង្គរ]]មកម្ល៉េះ។ === សម័យក្រោយអង្គរ === [[ឯកសារ:Western facade of the Temple of Ongau Wat ILN0-1868-0201-0004.jpg|រូបភាពតូច|250x250ភីកសែល|ប្រាសាទអង្គរវត្តនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៨]] បើយោងតាមឯកសារក្រោយពីទ័ពខ្មែររបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បានទទួលជ័យជម្នះលើកងទ័ពសៀមឈ្លានពានជាស្ថាពរនៅព្រះរាជនគរគឺ[[អង្គរធំ]]ពោលគឺបានវាយកម្ទេចទ័ពសៀមរាបស្មើនឹងដីបានជាខ្មែរដាក់ឈ្មោះថា[[ខេត្តសៀមរាប]]។ស្ថានការណ៍បែបនេះបានធ្វើឲ្យយើងយល់ថាជាដើមកំណើតនៃការកកើតឈ្មោះខេត្តសៀមរាបតាំងពីរជ្ជកាលរបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]មកទល់នឹងសព្វថ្ងៃនេះបើទោះបីជា'''[[ព្រះរាជពង្សាវតារខ្មែរ]]'''[[ច្បាប់ឧកញ៉ាព្រះឃ្លាំង]](នង)មិនបាននិយាយដោយចំហក៏ដោយ។ប្រសិនជាយើងបើកច្បាប់ព្រះរាជពង្សាវតារខ្មែរខាងលើមកមើលយើងពិតជាស្លុតចិត្តដោយហេតុថាកងទ័ពសៀមបានឈ្លានពានរុករាន[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ឥតឈប់ឈរជាច្រើនលើក។ពួកវាក្រោយពីដណ្តើមបានអាណាខេត្តខ្មែរមួយចំនួនដែលសព្វថ្ងៃបានក្លាយទៅជាទឹកដី[[សៀម]]រួចទៅហើយនោះក៏បាននាំសង្គ្រាមចូលទៅយ៉ាងជ្រៅចំកណ្តាលបេះដូងនៃ[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]តែម្តងគឺ'''ទីក្រុងមហានគរ'''ដែលស្ថិតក្នុងខេត្តសៀមរាបតែពីមុនហៅថា'''ស្រុកនគរវត្ត'''ដែលធ្លាប់ជាសមរភូមិក្តៅពីមុនមក។ប៉ុន្តែលើកនេះពួកវាត្រូវបង្ខំចិត្តរត់ត្រឡប់ទៅ[[ខេត្តព្រះនគរស្រីអយុធ្យា|ក្រុងអយុធ្យា]]វិញក្រោយពីត្រូវចាញ់សង្គ្រាមនៅចុល្លសករាជ ៩០២ ត្រូវនឹងឆ្នាំ ១៥៤១ នៃគ.ស។កាលបើពិនិត្យលើទំព័រប្រវត្តិសាស្ត្រចាស់ដែលបានកើតឡើងនៅលើទឹកដីបវរដែលជាទីតាំងនៃព្រះរាជនគរយើងបានឲ្យដឹងថាក្នុងរាជ្យរបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៨|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៨]] និងដើមរាជ្យរបស់[[ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី៣|ព្រះបាទស្រីឥន្ទ្រវរ្ម័ន]]រវាងឆ្នាំ ១២៩៦ សៀមបានបើកការវាយលុកមួយដ៏ធំសម្បើមនៅក្នុងខេត្តសៀមរាបក្នុងបំណងយក[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ធ្វើជាស្រុកឬនគរចំណុះរបស់ខ្លួនហើយមហិច្ឆតានេះពួកវាបានសម្រេចជាស្ថាពរព្រោះថាអាណាខេត្តមួយចំនួនដែលស្ថិតក្នុងភូមិភាគកណ្តាលដូចជា[[ខេត្តសុខោទ័យ]] [[ខេត្តកំពែងពេជ្រ|កំពែងពេជ្រ]] និង ខេត្តរណបនៃខេត្តទាំងនោះព្រមទាំងអាណាខេត្តដទៃៗឯទៀតដែលស្ថិតនៅជ្រលងនៃដង[[ទន្លេចៅព្រះយា|ទន្លេមេណាម]]ដូចជា[[ខេត្តអយុធ្យា]] និង [[សុផាន់បុរី]] ។បន្ទាប់ពីបានទទួលជ័យជម្នះលើខេត្តទាំងឡាយនោះ ពួកវាក៏បានពង្រឹងបណ្តាញអំណាចរបស់ខ្លួន។សង្គ្រាមឈ្លានពានមួយដែលគេត្រូវកត់សម្គាល់ដែលបានកើតឡើងជាលើកដំបូងបង្អស់នៅលើទឹកដីខ្មែរត្រូវបានធ្វើឡើងក្នុងរាជ្យរបស់[[ព្រះបាទលំពង្សរាជា]]នៅឆ្នាំ ១៣៥២។ចំពោះចម្បាំងនេះច្បាប់ពង្សាវតារ[[ខ្មែរ]]បានបញ្ជាក់ថាគឺភាគីឈ្លានពាន[[សៀម]]បានទទួលជ័យជម្នះលើទ័ពខ្មែរដោយពួកវាបានកាន់កាប់[[ក្រុងអង្គរធំ|ទីក្រុងអង្គរធំ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១ ។មុននឹងដកថយចេញពួកវាបានកេណ្ឌឈ្លើយសឹក[[ខ្មែរ]]ជាច្រើនម៉ឺននាក់នាំទៅកាន់[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]។នៅក្នុងឱកាសនោះផងដែរពួកវាក៏បានលួចប្លន់យកទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ជាតិ[[ខ្មែរ]]គ្រប់ប្រភេទនៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១ គឺជាឆ្នាំដែលកំណត់នូវឱនភាព[[ខ្មែរ]]ដែលប្រឈមនិងការវាតទីនិយមរបស់[[សៀម]]ដែលគ្មានទីបញ្ចប់។ពិតណាស់ទោះបីជាភ្លើងសង្គ្រាមឈ្លានពានបានកន្លងផុតជាច្រើនសតវត្សរ៍មកហើយក្តីក៏ប៉ុន្តែវាបានបន្សល់ទុកនូវស្លាកស្នាមរបួសដ៏ឈឺចាប់នៅក្នុងផ្នត់គំនិត[[ខ្មែរ]]គ្មានថ្ងៃបំភ្លេចបាន។បើតាមច្បាប់ព្រះរាជពង្សាវតារខ្មែរគឺក្នុងរាជ្យរបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]](១៥១៦ ដល់ ១៥៥៥ នៃគ.ស)កងទ័ពសៀមមកឈ្លានពានខ្មែរត្រូវបានបង្ក្រាបរាបស្មើទល់នឹងដីនៅត្រង់[[ស្ទឹងសៀមរាប|ស្ទឹងអង្គរ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៤១ ដោយហេតុនេះហើយបានជាព្រះអង្គត្រាស់បង្គាប់ឲ្យគេហៅតំបន់នេះជា «'''តំបន់សៀមរាប'''» ដើម្បីទុកជាការចងចាំរួមរបស់ជាតិខ្មែរអំពីជ័យជម្នះដ៏ត្រចះត្រចង់នេះមុនទីតាំងនេះបានក្លាយទៅជាស្រុកហើយបន្ទាប់មកទៀតក្លាយជាខេត្តនាសម័យអាណាព្យាបាលបារាំង។ព្រឹត្តិការណ៍មួយគួរឲ្យកត់សម្គាល់គឺស្តេចអង្គនេះបានឆ្លាក់បង្ហើយនូវចម្លាក់មួយចំនួនដែល[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] មិនទាន់ឆ្លាក់រួច។ទោះបីជាបានទទួលបរាជ័យដ៏អាម៉ាស់មុខនេះក្តីទ័ព[[សៀម]]ក៏នៅតែទន្ទ្រានមាតុភូមិ[[ខ្មែរ]]មិនស្រាកស្រាន្តឡើយហើយអំពើនេះត្រូវបានបន្តរហូតដល់[[បន្ទាយលង្វែក|សម័យលង្វែក]]។នៅឆ្នាំ ១៥៩៤ ទីក្រុងលង្វែកត្រូវដណ្តើមបានពី[[ខ្មែរ]]ដោយស្តេច[[សៀម]] «[[ព្រះបាទនរិន្ទសួន]]»។ចំពោះបរាជ័យនៃកងទ័ព[[សៀម]]ដែលដឹកនាំដោយស្តេច[[សៀម]]ដែលបានយកលេសថាដោយសារ[[ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]មិនបានប្រគល់ដំរីសមួយក្បាលបានជាមកវាយលុក[[ក្រុងអង្គរធំ|ទីក្រុងអង្គរធំ]]។បើតាមប្រសាសន៍របស់លោក'''ហ្គ្រោរីយេ'''បានបញ្ជាក់ថា[[ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]គឺជា[[ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ]]ដ៏ខ្លាំងពូកែជាងគេបំផុតនាសម័យក្រោយអង្គរដោយហេតុថាស្តេចអង្គនេះមិនគ្រាន់តែបានខិតខំស្តារប្រទេសជាតិតែប៉ុណ្ណោះទេក៏ប៉ុន្តែទ្រង់ថែមទាំងមានមហិច្ឆិតាវាយដណ្តើមយកខេត្តខ្មែរមួយចំនួននៅក្នុង[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]បច្ចុប្បន្នដូចជា[[ខេត្តនគររាជសីមា]] [[ខេត្តបុរីរម្យ]] [[ខេត្តសុរិន្ទ្រ]] [[ខេត្តសង្គឹត]] [[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]] [[ខេត្តស៊ីសាកេត|ខេត្តសិរីសាកេត]] [[ខេត្តសុវណ៌ភូមិ ឬ សុវណ្ណភូមិ|ខេត្តសុវណ្ណភូមិ]] [[ខេត្តឧប្បលរាជធានី]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តត្រាច]] [[ខេត្តស្រះកែវ]] [[ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ]] [[ខេត្តរយ៉ង]] [[ខេត្តបស្ចឹមបុរី]]ជាដើមដែល[[សៀម]]បានដណ្តើមបានពីមុនមក។មានហេតុផលជាច្រើនដើម្បីបញ្ជាក់ថាហេតុដូចម្តេចបានជាក្នុងព្រះរាជពង្សាវតារសៀមដូចជាច្បាប់របស់'''អ្នកអង្គម្ចាស់នព្វរ័ត្ន'''តែងឡើងនៅព.ស ២៤២០ ត្រូវនឹងគ.ស ១៨៧៧ បានប្រើពាក្យ «'''សៀមរ៉៉ាដ្ឋ'''» ជំនួសពាក្យសៀមរាបទៅវិញ។តាមពិតទៅការប្រើពាក្យសៀមរ៉ាដ្ឋ(សៀមម៉ារ៉ាត)ដើម្បីហៅទីប្រជុំជនមួយដែលពីមុនគឺជាសមរភូមិឬទីលានប្រយុទ្ធស៊ីសាច់ហុតឈាមរវាង[[ខ្មែរ]]និង[[សៀម]]ស្ថិតនៅក្នុងស្រុកនគរវត្តគឺបណ្តាលមកពីអាជ្ញាធរ[[សៀម]]នៅក្នុងរជ្ជកាលរបស់'''ព្រះបាទព្រះចៅថាយស្រះ'''មិនចង់រំឭកនូវភាពបរាជ័យដ៏អាម៉ាស់មុខរបស់កងទ័ពឈ្លានពាន[[សៀម]]របស់ខ្លួនតែប៉ុណ្ណោះបើទោះបីជាសម័យនោះទ្រង់បានត្រួតត្រា[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ក៏ដោយ។យ៉ាងណាមិញគឺដោយសារតែហេតុការណ៍នេះហើយទើប'''ព្រះបាទព្រះចោមក្លាវចៅយូហួ'''ដែលបានគ្រប់គ្រង[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ជាមួយ[[អណ្ណាម|អាណ្ណាម]]ទ្រង់ក៏បានប្រើពាក្យស្រុកឬមឿងព្រះនគរវត្តជំនួសពាក្យស្រុកឬមឿងសៀមម៉ារ៉ាតផងដែរ។គ្មានឯកសាររបស់[[សៀម]]ណាមួយដែលបញ្ជាក់ឲ្យបានច្បាស់លាស់អំពីការផ្លាស់ប្តូរឈ្មោះពីមឿងព្រះនគរវត្តទៅជាសៀមរាបនោះទេហើយបើមានក៏អាចស្ថិតក្នុងដើមសម័យរជ្ជកាលទី​ ០៣ ដែលជាសម័យបាងកកដែលគេហៅថា[[អាណាចក្ររតនកោសិន្ទ្រ៍|រតនកោសិន្ទ្រ]]។ប៉ុន្តែចំពោះ[[ជនជាតិខ្មែរ]]វិញឈ្មោះសៀមរាបពិតជាត្រូវបានផ្តើមឡើងក្នុងរជ្ជកាលរបស់[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]យ៉ាងពិតប្រាកដឥតក្លែងក្លាយបើទោះបីជាទឡ្ហីករណ៍មានខ្វះចន្លោះយ៉ាងណាក៏ដោយព្រោះថាការតាំងឈ្មោះសៀមរាបនេះមិនមែនជារឿងចៃដន្យឬជំនឿលេងសើចនោះទេជាពិសេសនៅក្នុងសម័យកាលមួយដែល[[ខ្មែរ]]និង[[សៀម]]នៅច្បាំងគ្នាមិនឈប់មិនឈរ។ដូច្នេះការចង់យល់ឲ្យលម្អិតអំពីប្រវត្តិពិតនៃឈ្មោះសៀមរាបតម្រូវឲ្យយើងស្គាល់ពីបរិបទសង្គមនយោបាយហើយអំពើនេះគឺជាការចាំបាច់បំផុត។បើតាម'''សៀវភៅប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ'''រៀបរៀងដោយលោក '''នួន សុធិមន្ត''' បានអធិប្បាយថានៅឆ្នាំ ១៥២៥ នៃគ្រឹស្ដសករាជ[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បានវាយបង្ក្រាបកងទ័ពសៀមដែលឈ្លានពានឲ្យបរាជ័យនៅតំបន់អង្គរ។ដូច្នេះហើយបានជាព្រះអង្គបានដាក់ឈ្មោះថា '''«សៀមរាប»''' គឺមានន័យថាទ័ពសៀមចាញ់រាបដូចកន្ទេល។ == សាសនា == {{Pie chart |thumb = right |caption = សាសនានៅក្នុងខេត្តសៀមរាប (ជំរឿនឆ្នាំ ២០១៩)<ref>{{cite web|title=General Population census of the Kingdom of Cambodia 2019|url=http://nis.gov.kh/nis/Census2019/Final%20General%20Population%20Census%202019-English.pdf|publisher=National Institute of Statistics Ministry of planning|date=October 2020}}</ref> |label1 = សាសនាព្រះពុទ្ធ |value1 = 99.3 |color1 = Gold |label2 = សាសនាគ្រិស្ត |value2 = 0.4 |color2 = DodgerBlue |label3 = សាសនាអុីស្លាម |value3 = 0.2 |color3 = Green |label4 = សាសនាផ្សេងៗ |value4 = 0.1 |color4 = Black }} សាសនារបស់រដ្ឋគឺ[[ពុទ្ធសាសនាថេរវាទ|សាសនាព្រះពុទ្ធថេរវាទ]]។ប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងខេត្តសៀមរាបជាង ៩៩.៣% ជាអ្នកកាន់[[ព្រះពុទ្ធសាសនា|សាសនាព្រះពុទ្ធ]]។ប្រជាជនខេត្តសៀមរាបប្រមាណ ០.៤% កាន់[[សាសនាគ្រិស្ត]]។[[សាសនាឥស្លាម|សាសនាអុីស្លាម]]ដែលភាគច្រើនកាន់ដោយ[[ជនជាតិចាម]]គឺ ០.២% ។ == ព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់ == [[Image:Royal Palace, Siem Reap.JPG|thumb|ទិដ្ឋភាពនៃព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់]] '''[[ព្រះរាជដំណាក់|ព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់]]''' នៅ[[ក្រុងសៀមរាប]]គឺជាទីកន្លែងបណ្ដោះអាសន្នរបស់អតីតព្រះមហាក្សត្រនៃយើងគឺ'''ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ[[នរោត្តម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]] និង ព្រះរាជអគ្គមហេសី'''។ព្រះរាជដំណាក់នេះជាទីដែលព្រះអង្គស្នាក់នៅអាស្រ័យពេលស្ដេចយាងមកកាន់ទីក្រុងសៀមរាប។បើយើងធ្វើដំណើរពី[[ក្រុងភ្នំពេញ]]តាមផ្លូវជាតិលេខ ០៦ ក្រុងសៀមរាបមើលមកខាងស្ដាំដៃយើងនឹងឃើញអគារពណ៌សមួយអមដោយរបងនិងដើមឈើត្រឈឹងត្រឈៃនិងបរិវេណស្រស់ស្រាយដែលមានសួនច្បារធំនៅខាងមុខ(សួនព្រះរាជដំណាក់ឬបឹងកាឡូ)នោះហើយជាព្រះរាជដំណាក់។ ព្រះរាជដំណាក់នេះត្រូវបានសាងសង់ឡើងក្នុងសម័យបារាំងដាក់អាណានិគមនៅកម្ពុជាអំឡុងឆ្នាំ ១៨៦៣ ដល់ឆ្នាំ ១៩៥៣។ព្រះរាជដំណាក់នៅក្នុងសម័យ[[ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ]]គឺស្ថិតនៅវត្តដំណាក់ហើយវត្តដំណាក់គឺជាវត្តមួយដែលស្ថិតនៅខាងកើតដង[[ស្ទឹងសៀមរាប]]ចំកណ្ដាលបេះដូងនៃក្រុងសៀមរាបតែម្ដង។វត្តដំណាក់ពីមុនជាទីតាំងព្រះរាជដំណាក់របស់ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ១៩០៤ ដល់ឆ្នាំ ១៩២៧។លុះក្រោយមកព្រះរាជដំណាក់របស់ព្រះមហាក្សត្រ ត្រូវបានប្ដូរទីតាំងទៅនៅជិតអាស្រម[[ព្រះអង្គចេកព្រះអង្គចម]]វិញ។ក្រោយពីព្រះរាជដំណាក់ត្រូវបានផ្លាស់ប្ដូរទីតាំងទីធ្លាបរិវេណព្រះរាជដំណាក់ចាស់ត្រូវបានប្រែក្លាយជាទីវត្តអារាមព្រះពុទ្ធសាសនាម្ដងវិញ។ជាអកុសលនៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហមវត្តដំណាក់ត្រូវបានកងទ័ពខ្មែរក្រហមប្រើប្រាស់ជាមូលដ្ឋានយោធារបស់ពួកគេ។បច្ចុប្បន្ននេះមិនត្រឹមតែជាទីអារាមរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនាសម្រាប់ព្រះសង្ឃគង់នៅបដិបត្តិធម៌និងសម្រាប់ឲ្យពុទ្ធបរិស័ទធ្វើបុណ្យទានប៉ុណ្ណោះទេតែវត្តនេះក៏ជាថ្នាលបណ្ដុះបណ្ដាលចំណេះវិជ្ជាដល់ព្រះសង្ឃផងដែរ ដោយសារតែនៅក្នុងវត្តមានពុទ្ធិកបឋមសិក្សាសម្រាប់ព្រះសង្ឃសិក្សារៀនសូត្រភាសាបាលី ភាសាសំស្ក្រឹត និង ព្រះធម៌នានា។លើសពីនេះនៅក្នុងបរិវេណវត្តក៏មានសាលាបឋមសិក្សាសម្រាប់ឲ្យកុមារសិក្សារៀនសូត្រផងដែរ។បន្ថែមពីលើនេះជារៀងរាល់ថ្ងៃតែងតែមានជនានុជនជាច្រើនបានអានសៀវភៅឬធ្វើកិច្ចការសាលានៅទីនោះ។ដោយឡែកនៅក្នុងវត្តក៏មានបណ្ណាល័យមួយហៅថាបណ្ណាល័យខេមរៈសិក្សាដែលបានប្រើសម្រាប់ឲ្យសាធារណជនចូលធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវឯកសារនិងអានសៀវភៅនានាយ៉ាងសម្បូរបែប។នៅតាមដងផ្លូវក្នុងវត្តមានរៀបចំពាក្យស្លោកនិងសុភាសិតជាច្រើនសម្រាប់ដាស់តឿនដល់សាធារណជនទាំងឡាយជាកន្លែងថ្នាលបណ្ដុះបណ្ដាលចំណេះវិជ្ជា។វត្តនេះក៏បាននិងកំពុងទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរណ៍ជាតិនិងអន្តរជាតិមកទស្សនាផងដែរ។ ថ្មីៗនេះមានហេតុការណ៍ដ៏គួរឲ្យរន្ធត់និងសោកស្ដាយជាពន់ពេក ដោយកាលពីវេលាម៉ោងប្រមាណជា ១០ និង ០៥ នាទីយប់ ថ្ងៃទី ១២ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ អគ្គិភ័យបានឆាបឆេះអគារមួយនៃព្រះរាជដំណាក់សៀមរាបដែលជាកន្លែងទីសក្ការៈដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់បំផុត។ រូបសំណាកមេទ័ពពី[[សម័យអង្គរ]]ចំនួន ១២ រូបត្រូវបានដាក់តាំងជានិមិត្ដរូបនៅក្នុងសួនព្រះរាជដំណាក់[[ក្រុងសៀមរាប]]ដែលសុទ្ធតែជាមេទ័ពនិងរាជវង្សសានុវង្សដ៏អង់អាចក្លាហាននិងមានស្នាព្រះហស្ថយ៉ាងធំធេងចំពោះព្រះនគរកម្ពុជាដើម្បីបង្ហាញដល់កូនខ្មែរជំនាន់ក្រោយគ្រប់ៗរូបបានស្គាល់។រូបចម្លាក់ចំនួន ១២ រូបនេះធ្វើពីលោហៈស្ពាន់សុទ្ធមានកំពស់ជាង ០២ ម៉ែត្រ ០១ តឹកដូចៗគ្នាដោយមិនគិតពីជើងទម្រនិងមានទម្ងន់ពី ២០០ ទៅ ៣០០ គ.ក្រទាំងរូបរាង សម្លៀកបំពាក់ ម៉ូដសក់ និង អាវុធបរិក្ខានៃមេទ័ពទាំង ១២ ត្រូវបានស្មូនរចនាតុបតែងឡើងទៅតាមលំនាំសម័យកាលនីមួយៗនៃមេទ័ពនោះហើយទ្រង់ទ្រាយមុខមាត់នៃរូបសំណាកទាំងនេះ គឺសូននិងច្នៃឡើងតាមទម្រង់មុខអត្តចរិតខ្មែរបុរាណទៅតាមសម័យកាលដែលមេទ័ពនោះរស់នៅនិងបម្រើការរាជការតាមរយ:រូបភាពនិងចម្លាក់នៅលើជញ្ជាំងប្រាសាទ។លោកជំទាវ'''គង់ បញ្ញា'''រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងព្រះបរមរាជវាំងមានប្រសាសន៍ថារូបសំណាកមេទ័ពខ្មែរសម័យអង្គរទាំង ១២ រូបនេះត្រូវបានឆ្លងកាត់ការសិក្សាស្រាវជ្រាវអំពីប្រវត្តិស្នាដៃរួមទាំងរចនាបថដោយដកស្រង់ចេញអំពីសិលាចារឹកផ្ទាំងចម្លាក់នៅតាមបណ្តាប្រាសាទនានាជាច្រើនមុននឹងត្រូវបានសាងសង់ចេញជារូបសំណាកនៅក្នុងនោះមានមេទ័ពជាង ៣០ រូបដែលបានបម្រើរាជការនៅក្នុងរជ្ជកាលនៃសម័យអង្គរត្រូវបានក្រុមការងារកំណត់និងប្រមូលទិន្នន័យ។លោកជំទាវក៏បានឲ្យដឹងទៀតថាការកំណត់យកចំនួនមេទ័ពទាំង ១២ រូបនេះគឺជាលេខដែលខ្មែរតែងប្រើញឹកញាប់និងតំណាងឲ្យនគរទាំង ១២ នៅ'''សម័យបាពួន''' '''សម័យអង្គរ''' និង '''សម័យបាយ័ន'''។បើទោះបីនេះជាសមិទ្ធផលនៃស្នាដៃកូនខ្មែរសម័យថ្មីប៉ុន្តែស្នាដៃដែលលេចឡើងនេះត្រូវបានរក្សានិងអនុលោមយោងទៅតាមឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រជានិច្ចដោយមិនចាកឆ្ងាយពីប្រវត្តិសាស្ត្រនោះឡើយ។រូបសំណាកមេទ័ពខ្មែរទាំង ១២ រូបដែលបានស្ថាបនាឡើងនោះរួមមាន ៖ * '''ព្រះកំស្ដេងអញ ស្រីលក្ស្មីបតីវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពដ៏អង់អាចមួយរូបក្នុងរាជ្យ[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ១]](គ.ស.១០០៦-១០៥០)។'''ព្រះស្រីលក្ស្មីបតីវរ្ម័ន'''ក៏ជាអ្នកជាប់ខ្សែរាជវង្សខ្មែរនៅ[[វ្យាធបុរៈ|ទីក្រុងវ្យាធបុរៈ]]([[ស្រុកបាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រៃវែង]])ផងដែរហើយបានទទួលភារកិច្ចពីរាជការ[[យសោធរបុរះ|ក្រុងយសោធរបុរៈ(ក្រុងអង្គរ)]]ឲ្យទៅគ្រប់គ្រងនៅ[[ទ្វារវតី|ទីក្រុងទ្វារវតី្ត]]របស់ពួករាមន្យ([[ជនជាតិមន]])។គួរជម្រាបថា '''«ព្រះកំស្ដេងអញ»''' គឺជាឋានន្តរនាមសម្រាប់អភិជន មហាមន្ត្រី មហាសេនាបតី អ្នកអង្គម្ចាស់ ប្រធានតុលាការ បុព្វជិតសាសនាជាដើម * '''មហាសេនាបតី សង្គ្រាម''' ជាមេទ័ពដ៏ឆ្នើមមួយរូបក្នុងរាជ្យ[[ឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១០៥០-១០៦៦)ដែលបានទទួលគោរម្យងារជា '''«មហាសេនាបតី»''' ពីព្រះរាជា។ដូនតាវង្សត្រកូលរបស់លោកក៏ជាអ្នកបម្រើរាជការនិងកងទ័ពច្រើនជំនាន់មកហើយពោលគឺតាំងពីរាជ្យ[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.៨០២-៨៣៤)មកម្ល៉េះ។ គួរជម្រាបថា '''«មហាសេនាបតី»''' គឺជាឋារន្តរនាមខ្ពស់បំផុតនៃមន្ត្រីទ័ពនា[[សម័យអង្គរ]]។ * '''ព្រះកម្រតេងអញមហាសេនាបតី ស្រីវីរេន្ទ្រវរ្ម័ន''' ជាអ្នកសញ្ជកកវីស្វរៈនិងជាមេទ័ពដែលមានតួនាទីនិងឋានៈខ្ពស់បំផុតក្នុងចំណោមមន្ត្រីកងទ័ពនារជ្ជកាល[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។គួរជម្រាបថា '''«ព្រះកម្រតេងអញ»''' ជាឋានន្តរនាមសម្រាប់រាជវង្សានុវង្ស អភិជន មហាមន្ត្រីដែលមានន័យថា '''«ព្រះបាទ»'''។ ពាក្យ '''«កម្រតេងអញ»''' ជាពាក្យខ្មែរបុរាណដោយពាក្យ '''«កម្រតេង»''' មានន័យថា '''«ម្ចាស់»''' រីឯពាក្យ '''«អញ»''' មានន័យថា '''«ខ្ញុំ»''' ដូច្នេះពាក្យ '''«កម្រតេងអញ»''' គឺមានន័យថា '''«ម្ចាស់របស់ខ្ញុំ ឬ លោកម្ចាស់របស់ខ្ញុំ»''' * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីនរបតីន្ទ្រវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពជាប់ខ្សែព្រះរាជវង្សមកពី'''តំបន់អ្នកចិះ'''(?)និងជាមន្ត្រីបម្រើរាជការតាំងពីរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)រហូតដល់រាជ្យ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីស្រិន្ទ្រកុមា'''រ ជាព្រះរាជបុត្រារបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨)ជាមួយ[[ជយរាជទេវី|ព្រះនាងជ័យរាជទេវី]]។ព្រះរាជបុត្រអង្គនេះបានដឹកនាំទ័ពចេញច្បាំងជួយព្រះបិតា(កាលមិនទាន់សោយរាជ្យ)នៅក្នុងការទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមនិងបានច្បាំងតទល់នឹងជនក្បត់'''ភរតរាហូ'''ដែលចង់ដណ្ដើមរាជបល្ល័ង្កពី[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១៦០-១១៦៥)ហើយក៏បានពលីជីវិតក្នុងសង្គ្រាមជាមួយមេទ័ពដទៃទៀតផងដែរ។ដោយសារព្រះរាជបុត្រាមានស្នាដៃការពារព្រះនគរយ៉ាងដូច្នេះទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]]បានត្រាស់បង្គាប់ឲ្យកសាង[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]([[ស្រុកថ្មពួក]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]])ដើម្បីឧទ្ទិសដល់ព្រះរាជបុត្ររបស់ទ្រង់ហើយក៏បានកសាងរូបបដិមាទេពមួយអង្គនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីស្រិន្ទ្រទេវ»''' ជាតំណាងឲ្យ'''ព្រះស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''នៅឋានទេវលោកតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គកណ្ដាលនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]នោះ * '''ព្រះកម្រតេងអញ ធនញ្ជ័យ''' គេហៅលោកម្យ៉ាងទៀតថា '''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន''' ជាមេទ័ពជំនិតរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។'''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន'''បានចេញច្បាំងការពារព្រះរាជបល្ល័ង្ក[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១៦០-១១៦៥)ទប់ទល់នឹងពួកក្បត់ដឹកនាំដោយ'''ភរតរាហូ'''រហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិត។ ដោយសារការពលីការពារព្រះនគរនេះហើយទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨)បានប្រទានងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានសាងរូបបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតអជ៌នទេវ»''' តម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គអាគ្នេយ៍នៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] [[ស្រុកថ្មពួក]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]និងមួយទៀតនៅក្នុង[[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។គេក៏ឃើញមានចម្លាក់'''ព្រះកម្រតេងអញ ធនញ្ជ័យ ឬ អ្នកសញ្ជក អជ៌ន''' នេះនៅក្នុងក្បូនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ត្រង់របៀងខាងត្បូងនៃ[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]នេះបញ្ជាក់ថាលោកក៏ធ្លាប់ជាមេទ័ពដ៏សំខាន់ក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ផងដែរ។គួរជម្រាបថា '''«អំតេង»''' ជាឋានន្តរនាមរបស់វរជន យុទ្ធជន សេនាបតីដែលមានភក្តីភាពចំពោះព្រះមហាក្សត្រខណៈឋានន្តរនាមនេះគឺឃើញមានប្រើក្នុងរាជ្យ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] សតវត្សរ៍ទី ១២ ដែលព្រះអង្គប្រោសប្រទានគោរម្យងារនេះចំពោះមេទ័ពដែលបានច្បាំងស្លាប់ក្នុងសមរភូមិការពារព្រះនគរនិងរាជបល្ល័ង្កស្របច្បាប់ * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីវទ៌្ធន''' ជាមេទ័ពដ៏សំខាន់មួយរូបតាំងពីរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។គេឃើញមានចម្លាក់រូបលោកនៅលើ'''ភ្នំសិវបាទ([[ភ្នំព្រះនេត្រព្រះ]])'''និងនៅក្នុងក្បូនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី​ ២]]។'''អ្នកសញ្ជក ស្រីវទ៌្ធន''' មានបងប្អូនម្នាក់ឈ្មោះ '''ស្រីទេវ''' ហើយបានប្ដេជ្ញាចេញច្បាំងការពារព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមា'''រទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមរហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិតទាំងពីរនាក់តែម្ដង។[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានកសាងបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីវទ៌្ធនទេវ»''' តម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គពាយ័ព្យនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីទេវ''' ជាមេទ័ពនិងជាបងប្អូនរបស់មេទ័ព '''ស្រីវទ៌្ធន''' ដែលបានចេញច្បាំងជួយព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''ទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមនៅ[[ប្រទេសចម្ប៉ា|ប្រទេសចាម្ប៉ា]] រហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិត។[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' ដូចបងប្អូនរបស់លោកដែរនិងបានសាងរូបបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងអញជគតស្រីទេវ»''' ជាតំណាងតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គនិរតីនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីធរទេវបុរ''' ជាមេទ័ពដែលបម្រើការពារព្រះនគរ[[យសោធរបុរះ|ក្រុងយសោធរបុរៈ]]ដោយបានរួមកម្លាំងគ្នាជាមួយ'''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន'''ចេញច្បាំងទប់ទល់នឹងពួកក្បត់'''ភរតរាហូ'''ដែលចង់ដណ្ដើមរាជបល្ល័ង្កពី[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]]។នៅក្នុងសង្គ្រាមការពារព្រះនគរនេះ'''អ្នកសញ្ជក ស្រីធរៈ'''បានពលីជីវិតជាមួយព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''។ដោយសារស្នាដៃនិងការលះបង់ចំពោះជាតិយ៉ាងដូច្នេះហើយទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានកសាងបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីធរទេវបុរ»''' ជាតំណាងតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គឦសាននៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]។គួរជម្រាបថា '''«អ្នកសញ្ជក»''' គឺជាឋានន្តរនាមសម្រាប់មន្ត្រីកងទ័ពដែលព្រះរាជាទុកព្រះទ័យជាជំនិតរបស់ព្រះរាជាដោយសារពួកគេមានភក្តីភាពរហូតដល់ហ៊ានពលីបូជាជីវិតដើម្បីការពារព្រះរាជាតួយ៉ាងដូចជាអ្នកសញ្ជកនា[[សម័យអង្គរ]]ទាំងឡាយនេះជាដើម * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីជយសិង្ហវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពជាប់ខ្សែស្រឡាយព្រះរាជវង្សនិងមានគោរម្យងារជា '''«ខ្លោញវលល្វោ»''' ដែលជាមេទ័ពស្រួចមានជំនាញដឹកនាំទ័ពលុកព្រៃមកពី'''តំបន់ល្វោ'''([[ទ្វារវតី|ទ្វារវតី្ត]]) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីវិរេន្ទ្រធិបតីវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពគ្រប់គ្រងនៅ'''តំបន់ឆោកព្កុល'''(?)ក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)ទើបគេឃើញមានរូបចម្លាក់លោកនៅក្នុងក្បួនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២ ដែលចុះពី'''ភ្នំសិវបាទ'''([[ភ្នំព្រះនេត្រព្រះ]] [[ស្រុកព្រះនេត្រព្រះ]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីរាជេន្ទ្រវរ្ម័ន''' == ស្ទឹងសៀមរាប == [[File:រាត្រីនៅមាត់ស្ទឹងសៀមរាប.jpg|thumb|ស្ទឹងសៀមរាបនាពេលរាត្រី]] [[ស្ទឹងសៀមរាប]] ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាស្ទឹងប្រវត្តិសាស្ត្រមួយដ៏សំខាន់សម្រាប់[[ខេត្តសៀមរាប]]។តាមពិតទៅ[[ស្ទឹងសៀមរាប]]គឺជាស្ទឹងសិប្បនិមិត្តដែលកកើតឡើងដោយស្នាដៃរបស់មនុស្ស។គ្មានឯកសារបញ្ជាក់ពីឆ្នាំនៃការបង្កើតស្ទឹងសៀមរាបឲ្យជាក់លាក់នោះទេប៉ុន្តែអ្នកស្រាវជ្រាវបានបញ្ជាក់ថាវាត្រូវគេបង្កើតនិងកែច្នៃជាច្រើនសារតម្រូវតាមការរៀបចំដែនដីនៅ[[សម័យអង្គរ]]។ស្ទឹងសៀមរាបកកើតឡើងដោយសារការប្រសព្វគ្នារវាងអូរធំៗចំនួន ០២ គឺអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។[[ស្ទឹងសៀមរាប]]ស្ថិតនៅក្នុងចំណោមស្ទឹងសំខាន់ៗទាំងបីដែលហូរកាត់តំបន់អង្គរដោយធ្វើដំណើរពីជើងទៅត្បូង។ស្ទឹងនេះស្ថិតនៅខាងកើតស្ទឹងពួកនិងខាងលិចស្ទឹងរលួស។យោងតាមឯកសាររបស់លោក'''អ៊ឹម សុខរិទ្ធី'''អនុប្រធាននាយកដ្ឋានមជ្ឈមណ្ឌលអន្តរជាតិស្រាវជ្រាវនិងតម្កល់ឯកសារអង្គរនៃ[[អាជ្ញាធរអប្សរា|អាជ្ញាធរជាតិអប្សរា]]បានសរសេរថាស្ទឹងសៀមរាបដែលគេឃើញសព្វថ្ងៃចាប់ពីចំណុច'''បំពេញរាជ'''មកជាសមិទ្ធិផលនៃស្នាដៃមនុស្សបង្កើតឡើងនៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]។ស្ទឹងនេះកើតពីអូរតូចៗដែលហូរពីភ្នំផ្សេងៗដែលស្ថិតនៅខាងជើងវាលរាបអង្គរបន្ទាប់មកវាជួបគ្នានៅច្រកមួយមុននឹងហូរធ្លាក់ទៅកាន់វាលរាប។ក្នុងនោះក៏មានដៃអូរតូចៗជាច្រើនបានហូរមកភ្ជាប់បន្ថែមទៀតដែលប្រភព ០២ សំខាន់ៗដែលគេស្គាល់ច្បាស់នោះគឺអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។'''អូរធំ'''មានប្រភពពី[[ភ្នំគូលែន]]ដែលមានចម្ងាយប្រមាណ ៤០ គីឡូម៉ែត្រពីទិសឦសាននៃរមណីយដ្ឋានអង្គរ។លោក អ៊ឹម សុខរិទ្ធី បានលម្អិតក្នុងឯកសាររបស់លោកបន្ថែមទៀតថា[[ភ្នំគូលែន]]ដែលមានលក្ខណៈខ្ពង់រាបមានបណ្តោយ ២៥ គីឡូម៉ែត្រលាតសន្ធឹងពីទិសពាយ័ព្យមកទិសអាគ្នេយ៍និងមានទទឹង ១៥ គីឡូម៉ែត្រពីទិសនិរតីមកឦសាននិងមានកម្ពស់ ៣០០ ម៉ែត្រទៅ ៤៥០ ម៉ែត្រប្រៀបនឹងវាលទំនាបជុំវិញ។ជ្រលងចុងខាងកើតនៃខ្ពង់រាប[[ភ្នំគូលែន|គូលែន]]មានជប់ធំមួយដែលឲ្យកំណើតទៅផ្លូវទឹកសំខាន់ៗពីរគឺអូរថ្មដាប់និងអូរធំ។ចេញពីជប់អូរធំហូរធ្លាក់ចុះមកពីទិសពាយ័ព្យដោយទទួលទឹកពីអូរតូចៗជាច្រើនបត់បែនតាមជ្រលងថ្មហើយប្រមាណ ១៥ គីឡូម៉ែត្រពីប្រភពទើបទៅដល់ទឹកធ្លាក់ម្តុំព្រះអង្គធំ។ជាបន្តបន្ទាប់វាបន្តដំណើរហូរទៅមុខហូរចុះយ៉ាងឆ្ងាយទើបទៅដល់ជើងភ្នំហប់ផ្នែកខាងកើត។ចុងក្រោយអូរធំហូរចុះមកខាងលិច ប្រសព្វនឹងស្ទឹងឫស្សីហើយហូរចុះមកត្បូងរួមគ្នាបង្កើតជា[[ស្ទឹងសៀមរាប]]។ចំណែក'''អូរក្បាលស្ពាន'''វិញអូរនេះមានប្រភពពីភ្នំក្បាលស្ពាននិងភ្នំក្រោល។ក្បាលស្ពានស្ថិតនៅ[[ភូមិឃុនរាម]] [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]]មានចម្ងាយប្រមាណ ១៥ គីឡូម៉ែត្រទិសឦសានពី[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]]។ឯកសាររបស់លោក អ៊ឹម សុខរិទ្ធី បានលម្អិតទៀតថាអូរក្បាលស្ពានស្ថិតនៅលើកម្ពស់ប្រមាណ ២០០ ម៉ែត្រពីផ្ទៃទឹកសមុទ្រហូរចុះពីទិសពាយ័ព្យមកអាគ្នេយ៍បង្កើតជាទឹកធ្លាក់មួយមានកម្ពស់ពី ០៥ ទៅ ០៦ ម៉ែត្ររួចចូលទៅក្នុងអូរឫស្សីនិងបន្តហូរទៅជួបអូរធំស្ថិតនៅជើងភ្នំហប់។អូរធំនិងអូរឫស្សីក៏ហូរចូលគ្នាបង្កើតជាស្ទឹងតែមួយគឺ[[ស្ទឹងសៀមរាប]]ដែលហូរចុះទៅខាងត្បូងស្រោចស្រពតំបន់អង្គរមុននឹងហូរចាក់ទៅ[[បឹងទន្លេសាប]]។ទឹកដែលហូរតាមអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពានទទួលមន្តពីចម្លាក់ជាច្រើនមានដូចជាសហស្រលិង្គហៅថាលិង្គមួយពាន់ដែលត្រូវបានឆ្លាក់នៅក្នុងឆ្នាំ ១០៥៤ នៃគ.សក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័ន​ទី១|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ១]]។ទឹកនេះហូរធ្លាក់ចូលទៅស្ទឹងសៀមរាបបន្តកាត់តាមអង្គរនិងធ្លាក់ចូល[[បឹងទន្លេសាប]]។តាមអ្នកមានជំនឿទឹកនេះជាប្រភពនៃសេចក្តីចម្រុងចម្រើននិងត្រជាក់ត្រជុំ។ [[ស្ទឹងសៀមរាប]] ប្រៀបដូចជា[[ទន្លេគង្គា]]នៅ[[ក្រុងពារាណសី]] [[ប្រទេសឥណ្ឌា]]។[[ទន្លេគង្គា]]មានប្រភពពីភ្នំហិមពាន្ត។តាម[[សាសនាហិណ្ឌូ|សាសនាព្រាហ្មណ៍]]ទន្លេនេះមានកំណើតនៅឋានសួគ៌។[[ទន្លេគង្គា]]ហូរធ្លាក់មកលើដីមានរូបរាងជាភ្លៀងរួចជ្រាបចូលទៅក្នុងដីនិងចុងបញ្ចប់ហូរចេញមកវិញផ្តល់ជាប្រភពទឹកទៅស្ទឹងទន្លេទាំងឡាយ។ភ្នំនៅក្បែរវាលនិងភ្នំហិមពាន្តទទួលទឹកភ្លៀងនៅរដូវវស្សាជាមួយគ្នាគឺរដូវមូសុងវស្សាភ្នំទាំងនោះជាអាងទឹកធម្មជាតិនិងជាប្រភពនៃស្ទឹងនិងទន្លេទាំងពូងដែលហូរមកកាន់តំបន់ទំនាប។បន្ទាប់មកមនុស្សបានចាត់ចែងរៀបចំយកទឹកស្ទឹងទន្លេទាំងនោះមកប្រើប្រាស់ទៅតាមតម្រូវការជាក់ស្តែងរបស់ខ្លួន។នៅស្រុក[[ខ្មែរ]]គ្មាន[[ទន្លេគង្គា]]ដូច[[ឥណ្ឌា]]ទេ។ដូច្នេះហើយ[[ខ្មែរ]]បានកែច្នៃរៀបចំប្រភពស្ទឹងដើម្បីប្រដូចទៅនឹង[[ទន្លេគង្គា]]។ដូចជានៅ[[ភ្នំគូលែន]]និងក្បាលស្ពាន[[ខ្មែរ]]បានឆ្លាក់លិង្គនិងរូបទេពផ្សេងៗនៅតាមបណ្តោយអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។អូរទាំងពីរនេះជាប្រភពនៃ[[ស្ទឹងសៀមរាប]]។ទឹកហូរកាត់តាមលិង្គប្រៀបដូចជាភ្លៀងធ្លាក់មកពីភ្នួងព្រះកេសា[[ព្រះឥសូរ]]។ហេតុនេះហើយដែលគេថាស្ទឹងសៀមរាបប្រៀបដូចនឹង[[ទន្លេគង្គា]]។ == ប្រជាសាស្រ្ត== ខេត្តសៀមរាប មានប្រជាជនសរុប ១,១១៤,៦១៦ ជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ ០៤ ជាខេត្តដែលមានប្រជាជនច្រើនជាងគេនៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]។ខេត្តសៀមរាបមានផ្ទៃដីចំនួន ១០២៩៩ គីឡូម៉ែត្រការ៉េជាខេត្តដែលមានផ្ទៃដីធំជាងគេលំដាប់ទី ១០ នៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]] មានក្រុងចំនួន ០២ ស្រុកមានចំនួន ១១ ឃុំមានចំនួន ៨៦ សង្កាត់ចំនួន ១៤ និងភូមិចំនួន ៨៧៥<ref>ព័ត៌មានរបស់ក្រសួងទេសចរណ៍នៅដើមឆ្នាំ២០១៣</ref>។ប្រជាជនដែលរស់នៅទីក្រុងសៀមរាបភាគច្រើនជាអ្នកផ្លាស់ទីលំនៅមកពីខេត្តផ្សេងៗនិងពីស្រុកជនបទផ្សេងៗពីគ្នានៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា]]។ខេត្តសៀមរាបគឺជាតំបន់គោលដៅទេសចរណ៍សម្រាប់ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិមកទស្សនាជាចម្បង។ == លក្ខណៈភូមិសាស្ត្រ == ខេត្តសៀមរាប ជាខេត្តមួយស្ថិតនៅតំបន់ពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]តាមបណ្តោយផ្លូវជាតិលេខ ០៦ ដែលមានចម្ងាយប្រវែង ៣១៤ គ.ម ពី[[រាជធានីភ្នំពេញ]]មានពំ្រប្រទល់ខាងកើតជាប់នឹង[[ខេត្តកំពង់ធំ]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]] ខាងលិចជាប់នឹង[[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] ខាងជើងជាប់នឹង[[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]] និងខាងត្បូងជាប់នឹង[[ខេត្តបាត់ដំបង]] [[បឹងទន្លេសាប]]។ព្រំប្រទល់ជាប់[[បឹងទន្លេសាប]]មានប្រវែង ៨២ គ.ម ដែលស្ថិតជាប់នឹង[[ស្រុកជីក្រែង]] [[ស្រុកសូត្រនិគម]] [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]] [[ស្រុកសៀមរាប]] [[ស្រុកពួក]] និង [[ស្រុកក្រឡាញ់]]។ស្របតាមលក្ខណៈភូមិសាស្ត្រនៃតំបន់នេះគឺមានសីតុណ្ហភាព ក្ដៅហួតហែង រាំងស្ងួត មានសំណើម និង មានទឹកជំនន់ យើងអាចបែងចែកតំបន់ទាំងនេះជាបីផ្នែកគឺ ផ្នែកខាងលើមាន ១៣ ឃុំ ផ្នែកកណ្តាលមាន ៦៩ ឃុំ និង ផ្នែកខាងក្រោមជាប់នឹង[[បឹងទន្លេសាប]]មាន ១៨ ឃុំ។តំបន់ខាងលើសម្បូរទៅដោយព្រៃភ្នំមានសណ្ឋានដូចជាដីទួលឬខ្ពង់រាបខ្វះខាតទឹកនិងជួបប្រទះគ្រោះរាំងស្ងួតញឹកញាប់។តំបន់កណ្តាលជាវាលស្រែល្វឹងល្វើយនិងមានលំនៅឋានតបស់ប្រជាជនច្រើនព្រមទាំងប្រាង្គប្រាសាទនានានិងតំបន់ក្រោមជាវាលទំនាបរងទឹកជំនន់រៀងរាល់ឆ្នាំជាតំបន់ជលវេគពេលណាមានភ្លៀងធ្លាក់ជន់លិចលង់ពេលណាគ្មានភ្លៀងស្ងួតហួតហែងមានផ្ទៃក្រលាសរុបប្រមាណ ១២.០១៥ គីឡូម៉ែត្រការេចែកចេញជា ១២ ក្រុងនិងស្រុក ១០០ សង្កាត់និងឃុំ និង ៩០៧ ភូមិ ដោយមានប្រជាជនសរុប ១,១១៤,៦១៦ នាក់ ត្រូវនឹង ៦,៣២% នៃប្រជាជនសរុបទូទាំងប្រទេស។មុខរបរសំខាន់ៗនៃតំបន់ទាំងបីនេះមានភាពខុសៗគ្នាពោលគឺ ៖ :'''ក'''. ផ្នែកខាងលើធ្វើស្រូវចម្ការនិងរុករកអនុផលព្រៃឈើ :'''ខ'''. ផ្នែកកណ្តាលធ្វើស្រែនិងសេវាកម្មផ្សេងៗ :'''គ'''. ផ្នែកខាងក្រោមធ្វើស្រែនិងចម្ការដំំណាំតាមរដូវនិងប្រកបអាជីវកម្មនេសាទ។ ជាទូទៅខេត្តសៀមរាបជាតំបន់ជនបទ។ប្រជាជនប្រមាណ ៧០% រស់នៅតាមទីជនបទឆ្ងាយពីទីក្រុងដែលពឹងផ្អែកលើមុខរបរកសិកម្មជាអាជីព។ប្រជាជនប្រមាណ ១៨% រស់នៅតាមតំបន់ជាប់នឹងបឹងទន្លេសាបពឹងផ្អែកលើអាជីវកម្មនេសាទនិងធ្វើចម្ការដំណាំផ្សេងៗនិង ១២% ទៀតរស់នៅតាមទីប្រជុំជននិងទីក្រុងដែលមានមុខរបរជាពាណិជ្ជកម្ម ទេសចរណ៍ និង បុគ្គលិករដ្ឋជាដើម។ [[File:TonleSapMap.png|thumb|ផែនទីខេត្តសៀមរាបជាប់នឹងបឹងទន្លេសាប]] ភ្នំនៅក្នុងក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ របស់[[ខេត្តសៀមរាប]]មានចំនួនសរុបប្រមាណ ៤១ ភ្នំហើយមានភ្នំជាច្រើនទៀតដែលមិនបានទៅដល់ចំណែកភ្នំមួយចំនួននៅតាមបណ្តាក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ នោះមានវត្តនៅពីលើនិងមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើនដែលនៅសល់តាំងពីសម័យសង្គ្រាមព្រមទាំងមានរមណីយដ្ឋានធម្មជាតិមួយចំនួនដែលនៅជាប់ជើងភ្នំកំពុងទាក់ទាញភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិដែលបានចូលមកទស្សនានៅលើទឹកដីប្រវត្តិសាស្ត្រនៃខេត្តសៀមរាប។ហើយមានផ្ទះប្រជាពលរដ្ឋដែលរស់នៅជិតជើងភ្នំទាំងនោះដែលប្រកបមុខរបរលក់ដូរនិងធ្វើស្រែចម្ការគ្រាន់បានចំណូលយកមកចិញ្ចឹមក្នុងក្រុមគ្រួសារចៀសវាងចេញទៅធ្វើចំណាកស្រុកនៅក្រៅប្រទេសផងដែរ។តាមរបាយការណ៍ពីអធិការក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ បានរៀបរាប់ប្រាប់ឲ្យដឹងអំពីភ្នំនីមួយៗរបស់ក្រុង-ស្រុកថាភ្នំចំនួន ៤១ ភ្នំនៅខេត្តសៀមរាបនោះមានដូចជា ៖ * [[ក្រុងសៀមរាប]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺ[[ភ្នំក្រោម]]មានប្រាង្គប្រាសាទបុរាណនៅលើកំពូលភ្នំមានវត្តអារាមនៅលើកំពូលភ្នំនិងមានវត្តនៅតាមចំរ៉ាក់ជើង[[ភ្នំក្រោម]]ហើយមានផ្សារលក់ដូរព្រមទាំងមានទេសភាពស្រស់បំព្រងមើលពីលើភ្នំមកគួរឲ្យទាក់ទាញអារម្មណ៍ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិផងដែរហើយដែលបាននាំគ្នាបើកឡានជិះម៉ូតូកង់ឡើងទៅដល់កំពូលភ្នំដើម្បីថតផ្តិតយករូបភាពពីលើកំពូលភ្នំទៅ[[បឹងទន្លេសាប]]និងទេសភាពនៅជុំវិញបរិវេណជើងភ្នំផងដែរដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[សង្កាត់សៀមរាប]] [[ក្រុងសៀមរាប]] និង [[ភ្នំបាក់ខែង]]មានប្រាសាទបុរាណជាច្រើននៅលើកំពូលភ្នំដែលភ្ញៀវបរទេសនាំគ្នាឡើងទៅមើលថ្ងៃរះពេលព្រលឹមនៅពេលល្ងាចនាំគ្នាឡើងទៅមើលថ្ងៃលិចហើយនៅខាងក្រោមទល់មុខប្រាសាទមានអ្នកលក់ដូរជាច្រើនស្ថិតនៅក្នុង[[ភូមិត្រពាំងសេះ]] [[សង្កាត់គោកចក]] [[ក្រុងសៀមរាប]]។ * [[ស្រុកជីក្រែង]] មានភ្នំចំនួន ០៧ ភ្នំគឺភ្នំរ៉ុន ភ្នំពើង ភ្នំបាក់រទេះមានវត្តនៅពីលើ ភ្នំក្បាលខ្មោច ភ្នំអាចម៍ស្រមោច ភ្នំខ្ទុំ និង ភ្នំល្អាង មានទីតាំងជាប់នឹងព្រំប្រទល់[[ស្រុកគូលែន]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]]ហើយភ្នំទាំង ០៧ នោះគឺស្ថិតនៅក្នុងភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំខ្វាវ]] [[ស្រុកជីក្រែង]]។ * [[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]]មានភ្នំចំនួន ០២ គឺភ្នំចង្ហា និង ភ្នំកង្ហិតស្ថិតនៅក្នុងភូមិស្រាស្ត្រ[[ឃុំពពេល (ស្រុកសូទ្រនិគម)|ឃុំពពែល]] [[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូត្រនិគម]]។ * [[ស្រុកស្វាយលើ]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺ[[ភ្នំគូលែន]]មានវត្តនៅលើកំពូលភ្នំគឺព្រះអង្គធំនិងមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើនព្រមទាំងមានរមណីយដ្ឋានថែមទៀតផងដែរ ភ្នំរាមមានព្រៃសហគមន៍ ភ្នំទំពូងនៅមានគ្រឹះថ្មប្រាសាទបុរាណដែលនៅសេសសល់ពីសង្គ្រាមហើយភ្នំទាំង ០៣ នេះមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុងភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំស្វាយលើ]] ភ្នំតាវ៉ាស្ថិតនៅភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំតាសៀម]] និង ភ្នំខ្យងស្ថិតនៅ[[ឃុំកន្ទួត]]។ * [[ស្រុកស្រីស្នំ]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺភ្នំតាស ភ្នំតាប៉ែន ភ្នំធំ ភ្នំព្រះច្បារ និង ភ្នំមហាឥសី ពុំមានវត្តឬប្រាសាទបុរាណនៅទីនោះឡើយដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅស្លែងស្ពាន[[ស្រុកស្រីស្នំ]]។ * [[ស្រុកអង្គរធំ]]មានភ្នំចំនួន ០៤ ភ្នំគឺភ្នំដីស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំលាងដៃ]] ភ្នំឆ្កែកូនមានវត្តនៅពីលើ ភ្នំតាទូស ស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំពាក់ស្នែង]] និង ភ្នំកងរីមានវត្តនៅពីលើហើយមានប្រាសាទបុរាណបាក់បែកផងដែរដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំជប់តាត្រាវ]]និងមានភ្នំជាច្រើនទៀតដែលយើងទៅមិនដល់។ * [[ស្រុកអង្គរជុំ]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺភ្នំពើងតានន់ដែលមានសម្រស់ទេសភាពស្រស់ស្អាតជារមណីយដ្ឋានទេសចរណ៍ធម្មជាតិដែលមានទីតាំងភូមិសាស្ត្រស្ថិតក្នុង[[ភូមិគោកដូង]] [[ឃុំគោកដូង]] [[ស្រុកអង្គរជុំ]]ដែលមានចម្ងាយប្រមាណជាង ៧០ គីឡូម៉ែត្រ ពី[[ក្រុងសៀមរាប|ទីរួមខេត្តសៀមរាប]]តាមផ្លូវទៅផ្សារពាក់ស្នែង និង ភ្នំម្រេចស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំគោកដូង]] [[ស្រុកអង្គរជុំ]]។ * [[ស្រុកវ៉ារិន]] មានភ្នំចំនួន ០៤ ភ្នំគឺភ្នំចង្ក្រានរយមានវត្តនៅពីលើហើយមានរមណីយដ្ឋានទឹកធ្លាក់ដែលមើលទៅគួរជាទីគយគន់ផងដែរស្ថិតនៅ[[ឃុំស្វាយស|ឃុំស្វាយសរ]] ភ្នំសង្កែ ភ្នំបាយដុតស្ថិតនៅ[[ឃុំល្វាក្រាំង|ឃុំល្វាវក្រាំង]] និង ភ្នំអាជ្ញារាមស្ថិតនៅ[[ឃុំប្រាសាទ]]។ * [[ស្រុកក្រឡាញ់]]មានភ្នំចំនួន ០១ ភ្នំគឺភ្នំទ្រង់បាតដែលមានប្រាសាទតូចៗនិងមានអាស្រមនៅពីលើផងដែរមានភូមិសាស្ត្រស្ថិតនៅ[[ភូមិភ្នំទ្រង់បាត]] [[ឃុំកំពង់ថ្កូវ]] [[ស្រុកក្រឡាញ់]]។ * [[ស្រុកពួក]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺភ្នំរ៉ូងមានវត្តនៅពីលើស្ថិតនៅ[[ភូមិដូនកែវ]] និង ភ្នំដីដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅជាប់[[បឹងទន្លេសាប]]។ * [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺភ្នំដីស្ថិតនៅ[[ឃុំខ្នារសណ្តាយ]] ភ្នំហប់មានវត្តនៅពីលើស្ថិតនៅ[[ឃុំខ្នារសណ្តាយ]] ភ្នំក្បាលស្ពានមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើននិងមានរមណីយដ្ឋានផងដែរស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំឃុនរាម]] ភ្នំទេវៈស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំរំចេក]] និង [[ភ្នំគូលែន]]ជាប់ចំរ៉ាក់ជើងភ្នំស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំត្បែង]]ហើយក៏ជាភ្នំមួយដែលជាប់ពាក់កណ្តាលម្ខាងម្នាក់ នឹង[[ស្រុកស្វាយលើ]]ផងដែរ។ * [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]]មានតែប្រាសាទបុរាណជាច្រើនដូចជា[[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទព្រះគោ]] [[ប្រាសាទលលៃ]] [[ប្រាសាទចៅស្រីវិបុលកេរ្តិ៍]] ជាដើមហើយនៅមានវត្តចាស់ៗដល់បច្ចុប្បន្នហៅថាវត្តត្រាច។ *[[ក្រុងរុនតាឯក]]មានភ្នំចំនួន ០១ ភ្នំគឺភ្នំបូកមានវត្តនិងប្រាសាទបុរាណនៅពីលើស្ថិតនៅ[[សង្កាត់រុនតាឯក]] [[ក្រុងរុនតាឯក]]។ == រដ្ឋបាល == ខេត្តសៀមរាប ចែកចេញជា ១២​ ក្រុង/ស្រុក ១០០ សង្កាត់/ ឃុំ និង ៩០៧ ភូមិ<ref>{{Cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |title=ច្បាប់ចម្លងប័ណ្ណសារ |access-date=2008-08-29 |archivedate=2009-04-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090416005213/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |url-status=dead }}</ref>៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដក្រុងនិងស្រុក ! ក្រុងនិងស្រុក ! ឈ្មោះក្រុងនិងស្រុកជាអក្សរឡាតាំង ! ផែនទីក្រុងនិងស្រុក |- | ១៧០១ | [[ស្រុកអង្គរជុំ]] | Angkor Chum |[[File:1701 Angkor Chum District.svg|thumb]] |- | ១៧០២ | [[ស្រុកអង្គរធំ]] | Angkor Thum |[[File:1702 Angkor Thum District.svg|thumb]] |- | ១៧០៣ | [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]] | Banteay Srei |[[File:1703 Banteay Srei District.svg|thumb]] |- | ១៧០៤ | [[ស្រុកជីក្រែង]] | Chi Kraeng |[[File:1704 Chi Kraeng District.svg|thumb]] |- | ១៧០៦ | [[ស្រុកក្រឡាញ់]] | Kralanh |[[File:1706 Kralanh District.svg|thumb]] |- | ១៧០៧ | [[ស្រុកពួក]] | Puok |[[File:1707 Puok District.svg|thumb]] |- | ១៧០៩ | [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]] | Prasat Bakong |[[File:1709 Prasat Bakong District.svg|thumb]] |- | ១៧១០ | [[ក្រុងសៀមរាប]] | Siem Reab |[[File:1710 Siem Reap Municipality.svg|thumb]] |- | ១៧១១ | [[ស្រុកសូត្រនិគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]] | Soutr Nikom |[[File:1711 Soutr Nikom District.svg|thumb]] |- | ១៧១២ | [[ស្រុកស្រីស្នំ]] | Srei Snam |[[File:1712 Srei Snam District.svg|thumb]] |- | ១៧១៣ | [[ស្រុកស្វាយលើ]] | Svay Leu |[[File:1713 Svay Leu District.svg|thumb]] |- | ១៧១៤ | [[ស្រុកវ៉ារិន]] | Varin |[[File:1714 Varin District.svg|thumb]] |- | ១៧១៥ | [[ក្រុងរុនតាឯក]] | Run Ta Ek |- |} == អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិ == '''[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាបអង្គរ|អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប]]''' គឺជាអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិដែលបម្រើឲ្យខេត្តសៀមរាបទឹកដីអង្គរវាមានទីតាំងស្ថិតនៅ[[សង្កាត់ទឹកវិល]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។វាត្រូវបានបើកដំណើរការនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៣២ និងបានបិទទៅវិញនៅក្នុងឆ្នាំ ២០២៣ នៅពេលដែលបើកដំណើរការ[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ]]ជាផ្លូវការ។វាជាអាកាសយានដ្ឋានដែលមមាញឹកជាងគេទី ០២ នៅ[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]បន្ទាប់ពី[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិភ្នំពេញ]]។ '''[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ|អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ]]''' គឺជាអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិដែលមានទីតាំងនៅ[[ស្រុកសូទ្រនិគម]] និង [[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]]ដែលបម្រើឲ្យ[[ក្រុងសៀមរាប]] [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅចម្ងាយប្រមាណ ១៨ គីឡូម៉ែត្រភាគឦសាន[[ឃុំដំដែក]] [[ស្រុកសូទ្រនិគម]] ៤០ គីឡូម៉ែត្រខាងកើត[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] និង ៥០ គីឡូម៉ែត្រខាងកើត[[ក្រុងសៀមរាប]]។[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ]] គ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដី ៧០០ ហិកតានិងមានផ្លូវរត់ប្រវែង ៣៦០០ ម៉ែត្រ។ == តំបន់ទេសចរណ៍ខេត្តសៀមរាប== តាមប្រវត្តិសាស្ដ្រទឹកដីខេត្តសៀមរាបជាតំបន់រាជធានីរបស់[[ចក្រភពខ្មែរ]]អំឡុងពីសតវត្សរ៍ទី ០៩ ដល់សតវត្សរ៍ទី ១៣។ដោយសារមូលហេតុខាងលើនេះហើយទើបរហូតមកទល់បច្ចុប្បន្ននេះគេនៅឃើញមានសំណង់ប្រាសាទបុរាណយ៉ាងច្រើននៅពាសពេញទឹកដីដ៏បវរនៃខេត្តសៀមរាបនេះ។ប្រាសាទទាំងឡាយនៅតំបន់អង្គរដែលមានឈ្មោះល្បីទូទាំងពិភពលោកគឺស្ថិតនៅប៉ែកពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]នៅក្នុងខេត្តសៀមរាបដែលគ្របដណ្តប់ដោយផ្ទៃក្រលា ៦០០ គ.មការ៉េ។សព្វថ្ងៃប្រាសាទចំនួនត្រូវបានរកឃើញជាបន្តបន្ទាប់។ប្រាសាទទាំងឡាយត្រូវបានកសាងឡើងរវាងសតវត្សរ៍ទី ៩ និងទី ១៣។កម្មវិធីកសាងឥតឈប់ឈរត្រូវបានប្រកាន់ខ្ជាប់ដោយព្រះរាជាខ្មែរជាបន្តបន្ទាប់ដែលអាចប្រៀបធៀបបានទៅនឹងសំណង់ប្រាសាទពីរ៉ាមីតដែលកសាងដោយ[[ព្រះចៅផារ៉ាអុង]]និងសំណង់ប្រាសាទដទៃទៀតនៅក្នុង[[អេហ្ស៊ីប|ប្រទេសអេហ្សីប]]។ព្រះរាជា[[ខ្មែរ]]បានសាងសង់ប្រាសាទទាំងនេះដោយប្រើកម្លាំងកម្មករយ៉ាងច្រើនតាមការប៉ាន់ស្មានការធ្វើសំណង់ថ្មីនីមួយៗអាចប្រើមនុស្សប្រហែល ៧៥០០០០ នាក់ក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១២ និង ១៣ ។ទោះបីជាបន្សល់ទុកនូវប្រាសាទជាច្រើនក៏ដោយសព្វថ្ងៃនេះគឺមានភស្តុតាងបន្តិចបន្តួចប៉ុណ្ណោះចំពោះមនុស្សដែលមករស់នៅពិតប្រាកដនៅទីក្រុងដ៏ចំណាស់មួយនេះកាលពីអតីតកាល។អ្នកធ្វើដំណើរ[[ព័រទុយហ្គាល់|ជនជាតិព័រទុយហ្គាល់]]ត្រូវបានគេជឿថាជាជនជាតិបស្ចឹមប្រទេសដំបូងគេដែលបានសម្លឹងមិនដាក់ភ្នែកទៅលើភាពអស្ចារ្យនៃ[[ប្រាសាទអង្គរ]]នៅពេលទៅទស្សនាក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១៦។ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយកិត្តិយសធំបំផុតចំពោះការរកឃើញ[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏អស្ចារ្យបានធ្លាក់ទៅអ្នកភូមិសាស្ដ្រ[[បារាំង|ជនជាតិបារាំង]]ឈ្មោះ '''ហង់រី មូហូត (Henri Mouhot)'''​ ដែលបានមកទស្សនា[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦០ ដែលបានតម្កល់ទុកនូវឯកសារនៅឯ[[ទីក្រុងប៉ារីស]]ក្រោយមរណភាពនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៨។ក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១៩ និង ២០ បេសកកម្មរបស់[[បារាំង]]ជាច្រើនបានមកទស្សនាប្រាសាទបុរាណនិងធ្វើការកាប់ឆ្ការសម្អាតព្រៃពីប្រាសាទហើយបានប្រមូលនូវឯកសារបានយ៉ាងច្រើន។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៧ [[សៀម|ប្រទេសសៀម]]បានប្រគល់ទឹកដីអង្គរមកឲ្យ[[ខ្មែរ]]គ្រប់គ្រងវិញដោយសារ[[បារាំង]]គាបសង្កត់ខ្លាំងពេកហើយនៅក្នុងនោះបាននាំមកនូវភ្ញៀវទេសចរឲ្យមកទស្សនា[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ជាលើកដំបូងនៅលើទឹកដីអង្គរ។ភ្ញៀវទេសចរអាចជ្រើសរើសទស្សនាតាមវង់តូចដែលរួមមានទីក្រុងដ៏ល្បីល្បាញរបស់ព្រះរាជាគឺអង្គរធំនិងអង្គរតូចដែលមានប្រាសាទជាច្រើនដូចជា[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]] [[ស្រះស្រង់]]និងរមណីយដ្ឋានជាច្រើនទៀត។ភ្ញៀវទេសចរអាចបន្តដំណើរទៅទស្សនានៅវង់ធំនោះគេនឹងបានឃើញប្រាសាទមួយចំនួនផ្សេងទៀតនិង[[បារាយណ៍]]នៅ[[សម័យអង្គរ]]។ប្រសិនបើមានពេលវេលាភ្ញៀវទេសចរអាចទៅទស្សនាប្រាសាទល្បីល្បាញផ្សេងទៀតដូចជា[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទលលៃ]] ជាដើមដែលស្ថិតនៅឆ្ងាយពីប្រាសាទនៅតំបន់អង្គរបន្តិច។ ==ឯកសារពិគ្រោះ== {{reflist|1}} {{Geographic location |Centre = ខេត្តសៀមរាប |North = [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ]] |Northeast = [[ខេត្តព្រះវិហារ]] |East = |Southeast = [[ខេត្តកំពង់ធំ]] |South = [[ខេត្តពោធិ៍សាត់]] |Southwest = [[ខេត្តបាត់ដំបង]] |West = [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] |Northwest = }} {{ខេត្តសៀមរាប}} {{ខេត្តក្រុងខ្មែរ}} [[Category:ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[Category:ខេត្តក្រុងខ្មែរ|សៀមរាប]] iyxc7w3yfsaxbsllczvy20lh86pw5o2 321487 321457 2025-06-04T08:34:29Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* សម័យអង្គរ */ 321487 wikitext text/x-wiki '''ខេត្តសៀមរាប''' គឺជាខេត្តមួយដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅភាគពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]និងនៅក្បែរ[[បឹងទន្លេសាប]]។ទីរួមខេត្តរបស់ខេត្តសៀមរាបគឺ[[ក្រុងសៀមរាប]]និង[[ក្រុងរុនតាឯក]]។ខេត្តសៀមរាបត្រូវបានដាក់ឈ្មោះបែបនេះគឺដើម្បីរំលឹកដល់ជ័យជម្នះរបស់កងទ័ព[[ខ្មែរ]]វាយឈ្នះលើកងទ័ព[[សៀម]]នៅ[[លង្វែក|សម័យលង្វែក]]ក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១៦។សព្វថ្ងៃខេត្តសៀមរាបត្រូវបានគេស្គាល់ទូទាំងពិភពលោកថាជាទីតាំងនៃ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏ល្បីល្បាញ។ខេត្តនេះជាតំបន់ទេសចរណ៍ដ៍សំខាន់របស់[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ដោយសារខេត្តនេះមាន[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏ល្បីល្បាញនិងប្រាសាទបុរាណដទៃទៀតជាច្រើន។ថ្មីៗនេះក្រុងសៀមរាបកំពុងប្រែក្លាយរូបរាងជាក្រុងទំនើបតាមរយៈកំណើនសណ្ឋាគារ ភោជនីយដ្ឋាន ហាងលក់ទំនិញ ជាដើមដែលបម្រើឲ្យវិស័យទេសចរណ៍។រមណីយដ្ឋានបុរាណផ្សេងទៀតដែលនៅក្នុងក្រុងសៀមរាបនិងក្រៅក្រុងមាន[[អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទភ្នំបាខែង]] [[ប្រាសាទបក្សីចាំក្រុង]] [[ប្រាសាទបាពួន]] [[ប្រាសាទភិមានអាកាស]] [[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះប៉ាលីឡៃ|ប្រាសាទព្រះបាលីឡៃ]] [[ប្រាសាទតានៃ]] [[ប្រាសាទតាសោម]] [[ប្រាសាទតាកែវ]] [[ប្រាសាទធម្មនន្ទ]] [[ប្រាសាទព្រះគោ]] [[ប្រាសាទព្រះពិធូរ]] [[ប្រាសាទនាគព័ន្ធ]] ​[[ប្រាសាទសួព្រ័ត|ប្រាសាទសួព្រ័ត្រ]] [[ប្រាសាទបី]] [[ប្រាសាទព្រហ្មកិល]] [[ប្រាសាទរោងរមុង|ប្រាសាទរោងល្មុង]] [[ប្រាសាទតុប]] [[ប្រាសាទក្រវាន់|ប្រាសាទក្រវ៉ាន់]] [[ប្រាសាទថ្មបាយក្អែក]] [[ប្រាសាទបន្ទាយសំរែ]] [[ប្រាសាទបន្ទាយក្តី]] [[ប្រាសាទក្រោលគោ]] [[ប្រាសាទភ្នំក្រោម]] [[ប្រាសាទភ្នំបូក]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទលលៃ]] [[ប្រាសាទមេបុណ្យខាងលិច]] [[ប្រាសាទមេបុណ្យខាងកើត]] [[ប្រាសាទទេពប្រណម]] [[ប្រាសាទទទឹងថ្ងៃ]] [[ប្រាសាទព្រៃមន្ទីរ]] [[ប្រាសាទព្រៃក្មេង]] [[ប្រាសាទបាតជុំ]] [[ប្រាសាទគោកត្រាង]] [[ប្រាសាទត្រពាំងផុង]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទលាក់នាង]] [[ប្រាសាទចៅសាយទេវតា]] [[ប្រាសាទប្រែរូប]] [[លានស្តេចគំលង់]] [[លានជល់ដំរី]] [[ប្រាសាទអកយំ]] [[ប្រាសាទគោគពោធិ|ប្រាសាទគោគពោធិ៍]] [[ប្រាសាទគោកគ្រញូង]] [[ប្រាសាទចៅស្រីវិបុលកេរ្តិ៍]] [[ប្រាសាទត្រពាំងខ្យង]] [[ប្រាសាទផ្ទី]] [[ប្រាសាទទន្លេស្ងួត]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទព្រៃប្រាសាទ]] និង ប្រាសាទរាប់រយផ្សេងទៀត។តំបន់អង្គរត្រូវបានរងនូវការលុកលុយជាច្រើនដងពីពួក[[សៀម]]ហើយទីបំផុត[[ក្រុងអង្គរ|រាជធានីអង្គរ]]ត្រូវបានបោះបង់ចោលនៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១។គួររំលឹកផងដែរថារាជធានីរបស់[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]ត្រូវបានប្តូរពីអង្គរទៅ[[សម័យកាលចតុមុខ|រាជធានីចតុមុខ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣២ រួចបន្តទៅ[[លង្វែក|រាជធានីលង្វែក]] និង [[រាជធានីឧដុង្គមានជ័យ|រាជធានីឧដុង្គ]] ហើយត្រឡប់ទៅ[[សម័យកាលចតុមុខ|រាជធានីចតុមុខ]]វិញនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៦។ជនជាតិបទេសដែលបានមកដល់[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]មុនគេគឺអ្នករុករកជនជាតិបារាំង'''លោក [[ហង់រី មូហូ]]'''នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦០ (នាសម័យលង្វែកសតវត្សរ៍ទី ១៦ ក៏មានជនបរទេសខាងបស្ចឹមលោកក៏បានមកមើល[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]រួចមកហើយដែរ)<ref>ដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅជនជាតិខ្មែរសតវត្សទី១៥-១៩៥៣ (ភាគទី២)</ref>។តំបន់សៀមរាបអង្គរគឺជាគោលដៅចម្បងសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរទូទាំងពិភពលោកហើយក៏ជាតំបន់ដែលសម្បូរទៅដោយសំណង់ប្រាសាទបុរាណតូចធំជាច្រើនអនែកដែលជាទីស្ថានរបស់ពពួកអាទិទេពទាំងឡាយទាំងពួងផងដែរ។ {{Infobox settlement | name = ខេត្តសៀមរាប | native_name = Siem Reap Province | native_name_lang = khm<!-- ISO 639-2 code --> | settlement_type = [[ខេត្តនៃកម្ពុជា|ខេត្ត]] | image_skyline = D'Angkor.jpg | image_caption = ទិដ្ឋភាពនៃប្រាសាទអង្គរវត្តនាពេលរសៀល | image_flag = | image_seal = | image_shield = | nickname = ទីក្រុងអង្គរ | motto = | image_map = Cambodia Siem Reap locator map.svg | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តសៀមរាប | pushpin_map = | pushpin_label_position = | pushpin_map_caption = Location of Siem Reap in Cambodia | coordinates_type = type:adm1st_region:KH | coordinates_display = title | coordinates_footnotes = | subdivision_type = [[List of sovereign states|ប្រទេស]] | subdivision_name = {{CAM}} | established_title = | established_date = | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = [[ក្រុងសៀមរាប]] និង [[ក្រុងរុនតាឯក]] | leader_party = | leader_title = គណៈអភិបាល​ខេត្ត | leader_name = ប្រាក់ សោភ័ណ | area_footnotes = | area_total_km2 = 10299 | area_rank = ១០ | area_note = | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = <ref name=census2019>{{Cite web|url=http://nis.gov.kh/nis/Census2019/Final%20General%20Population%20Census%202019-English.pdf|title=General Population Census of the Kingdom of Cambodia 2019 – Final Results|publisher=[[Ministry of Planning (Cambodia)|Ministry of Planning]]|work=National Institute of Statistics|date=26 January 2021|access-date=3 February 2021}}</ref> | population_total = ១,១១៤,៦១៦ នាក់ | population_rank = ០៤ | population_as_of = | population_density_km2 = ៩៨ | population_density_rank = ១៣ | population_demonym = | population_note = | blank_name_sec1 = ក្រុង និង ស្រុក | blank_info_sec1 = ១២ | blank1_name_sec1 = សង្កាត់ និង ឃុំ | blank1_info_sec1 = ១០០ | blank2_name_sec1 = ភូមិ | blank2_info_sec1 = ៩០៧ | timezone1 = [[:en:Time in Cambodia|ICT]] | utc_offset = +០៧:០០ | postal_code_type = លេខកូដប្រៃសណីយ៍ | postal_code = ១៧០១០១ -១៧១២១២ | area_code_type = លេខកូដតំបន់ | area_code = ០៦៣ | iso_code = KH-១៧ | website = {{URL|www.siemreap.gov.kh}} | footnotes = }} ខេត្តសៀមរាប គឺជា​ខេត្ត​ធំ​ទី ​១០ ​នៅក្នុង​[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេស​កម្ពុជា]]។ចំនួនប្រជាជននៅក្នុងខេត្តនេះកើនឡើងដល់ខ្ទង់លាននាក់ហើយជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ជាខេត្តដែលមានប្រជាជនច្រើនជាងគេបំផុតរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។មួយផ្នែកធំនៃព្រំដែនភាគខាងត្បូងនៃខេត្តសៀមរាបជាប់នឹង[[បឹងទន្លេសាប]]ដូច្នេះហើយបានជាខេត្តសៀមរាបជាខេត្តមួយក្នុងចំណោមខេត្តទាំង ០៩ ដែលបង្កើតបានជាតំបន់[[ទុនបម្រុងជីវមណ្ឌលទន្លេសាប]]។នាពេលបច្ចុប្បន្នខេត្តនេះត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាទីតាំងនៃ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដែលជាតំបន់បេតិកភណ្ឌពិភពលោករបស់[[យូណេស្កូ|អង្គការយូណេស្កូ]]និងជាអច្ឆរិយវត្ថុរបស់ពិភពលោកផងដែរ។ហើយក៏ជាទីតាំងប្រាសាទល្បាញល្បីៗជាច្រើនទៀតក្រៅពី[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដូចជា[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]]និងប្រាសាទនានាផ្សេងទៀតដែលជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌរបស់[[អង្គការយូណេស្កូ]]ផងដែរ។[[ឧទ្យានជាតិភ្នំគូលែន]]គឺជារមណីយដ្ឋានប្រវត្តិសាស្ត្រនិងធម្មជាតិល្បីល្បាញមួយដែលជាទីពេញនិយមសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិទៅទស្សនាកម្សាន្តមិនអាចរំលងបាន។ == ឈ្មោះនៃខេត្ត == ខេត្តសៀមរាបជាអតីតខេត្ត[[ខ្មែរ]]មួយឈ្មោះថា'''[[ខេត្តមហានគរ]]'''។ការប្ដូរឈ្មោះជាខេត្តសៀមរាបនេះក្នុងរជ្ជកាល[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៣០ គ.ស(តាមពង្សាវតា)មូលហេតុបានជាផ្លាស់ប្ដូរឈ្មោះខេត្តនេះបានបញ្ជាក់ថានៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៣០ គ.ស ស្ដេច[[ខេត្តព្រះនគរស្រីអយុធ្យា|អយុធ្យា]]បានបញ្ជាឲ្យកងទ័ពខ្លួនវាយលុក[[កម្ពុជា]]នៅ[[ខេត្តមហានគរ]]ដើម្បីបង្ក្រាបការមិនចុះញ៉មរបស់[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]។ទ័ពសៀមដណ្ដើម[[ខេត្តមហានគរ]]មួយរយៈហើយមេដឹកនាំបានទៅទស្សនាប្រាសាទគួរឲ្យយ៉ាងស្ងប់ស្ងែង។បន្ទាប់មកទ័ពស្ដេច[[សៀម]]នេះបានជួបនឹងទ័ពស្ដេច[[ខ្មែរ]]នៅតំបន់អង្គរហើយបានប្រយុទ្ធគ្នាធ្វើឲ្យកងទ័ព[[សៀម]]ទទួលបរាជ័យយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។ក្រោយពីទទួលបានជ័យជំនះមក[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទចន្ទរាជា]]បានបរិញ្ញាតិ្តឲ្យប្ដូរឈ្មោះ[[ខេត្តមហានគរ]]នេះទៅជាខេត្តសៀមរាបវិញដែលមានន័យថា ''"ទ័ពសៀមត្រូវបង្ក្រាបឲ្យរាប"'' នៅទីនេះ។ អ្នក​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៃ​[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេស​កម្ពុជា]]បាន​ពន្យល់​ប្រហាក់​ប្រហែល​គ្នា​ថាពាក្យ '''សៀម''' គឺ​ទាក់ទង​នឹង​ជាតិសាសន៍មួយដែល​បច្ចុប្បន្ន​បាន​ប្រែ​ឈ្មោះ​ទៅ​ជា​ '''ថៃ''' ទៅ​ហើយ។រីឯ​ពាក្យ​ថា '''រាប''' គឺ​មាន​ន័យ​ថា '''ចាញ់ខ្លបខ្លាច'''។ អនុ​ប្រធាន​ផ្នែក​​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៃ​[[សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ|សាកលវិទ្យាល័យ​ភូមិន្ទ​ភ្នំពេញ]]និង​ជា​សាស្ត្រាចារ្យ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៅ​[[សាកលវិទ្យាល័យបញ្ញាសាស្ត្រកម្ពុជា|សាកលវិទ្យាល័យ​បញ្ញា​សាស្ត្រ​កម្ពុជា]]លោក '''សំបូរ មាណ្ណារ៉ា''' បាន​ពន្យល់​ថាចាប់​ពី​សតវត្ស​រ៍ទី ​៩ និង​ទី​ ១០ នៃ​គ្រិស្ត​សករាជខេត្ត​សៀមរាបត្រូវបានគេ​​ប្រើ​ឈ្មោះ​ជា​​[[យសោធរបុរះ|ទីក្រុងយសោធបុរៈ]]ដោយសារ​តែ​ព្រះ​មហាក្សត្រ​ខ្មែរ​ព្រះនាម[[យសោវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទយសោ​វរ្ម័ន​ទី​ ១]] ជាអ្នកបាន​កសាង។ក៏ប៉ុន្តែ​ក្រោយ​មកត្រូវ​បាន​គេ​ហៅ​ថា[[អាណាចក្រខ្មែរ|អាណាចក្រ​អង្គរ]]វិញ។នៅ​ក្នុង​រជ្ជកាល​នៃ​ព្រះរាជា​ក្រោយៗ​មកទៀតដែល​បានផ្លាស់​ប្ដូរ​រាជធានី​ទៅ​តាំង​នៅ​ភាគ​ខាង​ត្បូងនិង​[[​ទួល​បាសាន|ទួល​បាសាន]]រហូត​ដល់​[[ភ្នំពេញ|ចតុមុខ]]ជាដើមគឺ​[[ក្រុងអង្គរ|ទីក្រុង​អង្គរ]]ត្រូវ​បាន​បោះ​បង់​ចោល​មួយ​រយៈ។ជាច្រើន​ឆ្នាំ​ក្រោយ​មកទើប​មាន​ការ​ចាប់​ផ្ដើម​គ្រប់គ្រង​​ជារាជធានី​នេះឡើង​វិញ។ លោក​សាស្ត្រាចារ្យ '''សំបូរ មាណ្ណារ៉ា''' បាន​ពន្យល់​ទៀត​ថាបន្ទាប់​ពី​មាន​ការ​គ្រប់គ្រង​ជា​រដ្ឋបាល​ឡើង​វិញ​នោះគឺ​តំបន់​អង្គរ​ត្រូវ​បាន​ទ័ព​[[សៀម]]នៃ​[[អាណាចក្រអយុធ្យា|នគរ​ស្រីអយុធ្យា]]ចូល​មក​លុកលុយ​ជា​ច្រើន​លើកចាប់​តាំង​ពី​សតវត្ស​រ៍ទី​ ១៤ នៃ​គ្រិស្ត​សករាជ។នៅ​ក្នុង​សតវត្ស​រ៍ទី​ ១៥ ដល់ ១៦ មាន​ព្រះមហាក្សត្រ​[[ខ្មែរ]]​មួយ​អង្គ​ព្រះនាម[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បាន​ធ្វើ​ចម្បាំង​ជាមួយកង​ទ័ព​[[សៀម]]ដើម្បី​បណ្ដេញឲ្យពួក[[សៀម]]ចេញ​ពី​តំបន់​អង្គរ។នៅក្នុង​ការ​ធ្វើ​សង្គ្រាម​កាល​នោះគឺកងទ័ព[[ខ្មែរ]]ទទួលបានជោគជ័យយ៉ាងធំំធេងហើយ​ពាក្យ​ថា '''សៀមរាប (អានថា:សៀមម៉ារាប)''' គឺ​ត្រូវ​បាន​គេ​ដាក់​ឈ្មោះបន្ទាប់​ពី​ជ័យ​ជម្នះ​របស់​កងទ័ព​[[ខ្មែរ]]លើពួក[[សៀម]]៖ ''«ពាក្យ​ថា សៀមរាប គឺ​មាន​ន័យ​ថា សៀមបាន​ខ្លបខ្លាច​លោក បាន​ចាញ់​លោក បាន​អស់​ឫទ្ធានុភាព ចាញ់រាបដលដី។ដូច្នេះគេ​ឲ្យឈ្មោះ​ថាតំបន់​សៀមរាបនេះ​ជា​ទស្សនៈ​របស់​ជាតិ​ខ្មែររបស់​អ្នក​ដែល​បាន​លើក​ឡើង​ក្នុង​ដំណែល​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នេះ​ផង​ដែរ។ចំណុច​នេះ​ហើយបានជា​ចាប់​ផ្ដើម​មាន​ពាក្យ​ថា សៀមរាប»''។ ការ​អធិប្បាយ​របស់​លោក​សាស្ត្រាចារ្យ '''សំបូរ មាណ្ណារ៉ា''' នេះគឺ​ដូច​គ្នា​នឹង​អ្នក​ស្រាវជ្រាវ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​[[ខ្មែរ]]​ផ្សេង​ទៀតផងដែរ។ សៀវភៅ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​[[ខ្មែរ]]​សង្ខេប​មួយដែល​សរសេរ​ដោយលោក '''នួន សុធិមន្ត''' ដែល​បច្ចុប្បន្ន​ជា​មន្ត្រី​រាជការ​នៅ​ទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីបាន​អធិប្បាយ​ថានៅ​ក្នុងឆ្នាំ​ ១៥២៥ ព្រះ​មហាក្សត្រ​[[ខ្មែរ]]​ព្រះនាម[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទ​រាជា]]​បាន​វាយ​បង្ក្រាប​កងទ័ព​[[សៀម]]ដែល​ឈ្លាន​ពានឲ្យបរាជ័យ​យ៉ាងអាម៉ាស់នៅ​តំបន់​អង្គរ។ដូច្នេះ​ហើយបាន​ជា​ព្រះអង្គបាន​ដាក់​ឈ្មោះ​ថា [[សៀមរាប]] គឺ​មាន​ន័យ​ថា '''ទ័ព​សៀមចាញ់​រាប​ដូចជា​កន្ទេល ឬ ទ័ពសៀមចាញ់រាបដល់ដី'''។ បច្ចុប្បន្ន​នេះ[[ខេត្ត​សៀមរាប]]មិន​ត្រឹម​តែ​ជា​និមិត្តរូប​នៃ​ជាតិ​[[ខ្មែរ]]​ប៉ុណ្ណោះ​ទេក៏ប៉ុន្តែវា​ក៏​កំពុង​នាំ​ប្រទេស​កម្ពុជាឲ្យទទួល​បាន​នាម​ថ្មី​មួយ​ទៀតគឺ​'''ព្រះរាជាណាចក្រ​អច្ឆរិយ'''ដោយសារ​តែ​ភាព​ល្បីល្បាញ​ខាង​វប្បធម៌​ប្រវត្តិសាស្ត្រ។<ref>{{Cite web |title=អត្ថន័យ​នៃ​ឈ្មោះ​ខេត្ត​សៀមរាប |url=https://www-rfa-org.cdn.ampproject.org/v/s/www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html/ampRFA?amp_gsa=1&amp_js_v=a9&usqp=mq331AQIUAKwASCAAgM=#amp_ct=1678937526295&amp_tf=%E1%9E%96%E1%9E%B8%20%251$s&aoh=16789375100149&referrer=https://www.google.com&ampshare=https://www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html |access-date=2023-03-16 |website=www-rfa-org.cdn.ampproject.org |archivedate=2023-03-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20230316035301/https://www-rfa-org.cdn.ampproject.org/v/s/www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html/ampRFA?amp_gsa=1&amp_js_v=a9&usqp=mq331AQIUAKwASCAAgM=#amp_ct=1678937526295&amp_tf=%E1%9E%96%E1%9E%B8%20%251$s&aoh=16789375100149&referrer=https://www.google.com&ampshare=https://www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html |url-status=dead }}</ref> == ប្រវត្តិសាស្ត្រ == === មុនសម័យអង្គរ === [[file:Phnom Kulen8.JPG|thumb|ភ្នំគូលែន(មហេន្ទ្របវ៌ត ឬ មហិន្រ្ទបព៌ត)]] [[File:Cascade de la rivière sacrée (Phnom Kulen) (6825025205).jpg|right|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_017_Vishnu_and_Lakshmi_(8583651131).jpg|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_020_Brahma_(8583620385).jpg|thumb]] [[File:Kbal_Spean,_sur_les_pentes_sud-ouest_du_mont_Kulen_(12).jpg|thumb]] [[File:LingamCambodge1.JPG|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_011_Lotuses_(8583641233).jpg|thumb]] [[File:LingamCambodge2.JPG|thumb]] [[ឯកសារ:2011-06-27-030 Phnom Kulen.jpg|រូបភាពតូច|នៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ ជាឆ្នាំដែលព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២ ប្រារព្ធពិធីទេវរាជនៅលើភ្នំគូលែន។ព្រះអង្គបានបើកស័ករាជថ្មីមួយដែលធ្វើអរិយធម៌វប្បធម៌ខ្មែររីកចម្រើនរុងរឿងនាសម័យមហានគរ]] អ្នកស្រាវជ្រាវខាងប្រវត្តិវិទ្យានិងបុរាណវិទ្យាជាច្រើនបានអះអាងថាប្រវត្តិសាស្រ្តនៃតំបន់សៀមរាបអង្គរបានចាប់ផ្តើមឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ នៃគ្រិស្តសករាជក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] ក្រោយពីព្រះមហាក្សត្រអង្គនេះបានយាងមកពី[[ឥណ្ឌូណេស៊ី|ប្រទេសជ្វា]]នៅក្នុងឆ្នាំ ៨០០ នៃគ្រិស្តសករាជ។តាមឯកសារខាងលើបានឲ្យដឹងថា[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] កាលនៅក្នុងដំណាក់កាលទី ២ ទ្រង់គង់នៅ'''ទីក្រុងឥន្រ្ទបុរៈ'''នៅ[[ខេត្តកំពង់ចាម]]បន្ទាប់មកទ្រង់គង់នៅលើ[[ភ្នំគូលែន]](មហិន្ទ្របព៌ត)និងចុងក្រោយបំផុតទ្រង់គង់នៅ '''[[ហរិហរាល័យ|ទីក្រុងហរិហរាល័យ ឬ ទីក្រុងរលួស]]''' ដែលជារាជធានីដើមនា[[សម័យអង្គរ]]។លោកបណ្ឌិត '''មីសែល ត្រាណេ''' បានមានប្រសាសន៍ឲ្យដឹងថាវប្បធម៌អង្គរបានផ្តើមឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ នៃគ្រិស្តសករាជគឺនៅពេលដែល[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] បានអភិសេកជាព្រះមហាក្សត្រនៅលើ[[ភ្នំគូលែន]](មហិន្រ្ទបព៌ត)។ការអភិសេករបស់ព្រះអង្គគឺឈរនៅលើមូលដ្ឋាននៃពិធីទេវរាជដែលបានផ្តល់ចំពោះព្រះអង្គនូវមហិទ្ធិប្ញទ្ធិដើម្បីធ្វើការបង្រួបបង្រួមជាតិ។ការអះអាងក៏បានបង្អាញឲ្យដឹងទៀតថាវប្បធម៌‌សម័យបុរេអង្គរ(មុនអង្គរ)គឺឯកសារមួយចំនួនបាន ផែ្អកតាមកំណត់ហេតុរបស់[[ចិន]]។ឯកសាររបស់គេបានសំអាងលើកំណត់ត្រាផងនិងស្ថាបត្យកម្មប្រាង្គប្រាសាទមួយចំនួនផង។រីឯព្រឹត្តិការណ៍ដែលគួរឲ្យកត់សម្គាល់ជាខ្លាំងមួយទៀតគឺក្នុងអំឡុង[[សម័យចេនឡា]]នៅលើទឹកដីបវរនៃខេត្តសៀមរាបអង្គរ។កំណត់ហេតុចិនបានឲ្យដឹងថាទីក្រុងដំបូងបំផុតនៅខេត្តសៀមរាបមានឈ្មោះថា '''"នគរគម្ពីរ"''' ដែលសិ្ថតនៅរវាងបារាយណ៍ខាងលិចនិងបារាយណ៍ខាងកើតនៃតំបន់សៀមរាបអង្គរ។សេ្តចខែ្មរដែលសោយរាជ្យសម្បត្តិនៅ'''នគរគម្ពីរ'''នេះគឺ'''ព្រះបាទចន្រ្ទវរ្ម័ន'''។លោកបណ្ឌិត '''មីសែល ត្រាណេ''' បានមានប្រសាសន៍ឲ្យដឹងបនែ្ថមទៀតថាកាលពីសម័យបុរេអង្គរនាអំឡុងឆ្នាំ ៨០២ នេះសេដ្ឋកិច្ចនិងបរិយាកាសង្គមរបស់តំបន់សៀមរាបអង្គរមានការវិវឌ្ឍជាវិជ្ជមាន។គេបានឃើញមានការរៀបចំដែនដី ឬនគរូបនីយកម្មដែនដីក្នុងតំបន់នីមួយៗនៃខេត្តនេះយ៉ាងច្បាស់លាស់ទៅហើយចាប់តាំងពីចុងសតវត្សរ៍ទី ០៦ នៃដើមសតវត្សរ៍ទី ០៧ នៃគ្រិស្តសករាជ។ជនជាតិខែ្មរក្រោមការដឹកនាំរបស់ព្រះមហាក្សត្រនិងពួកព្រាហ្មបុរោហិតបានចាប់ផ្តើមគម្រោងការសាងសង់ប្រាសាទឥដ្ឋដំបូងបង្អស់ជាច្រើនមានជាអាទិ៍ ប្រាសាទព្រៃកេ្មង ប្រាសាទពោធិ៍ ប្រាសាទគោកតាសៀន ប្រាសាទវត្តខ្នាត និង ប្រាសាទព្រៃប្រាសាទជាដើម។រីឯវិស័យសង្គមកិច្ចវិញគេបានដឹងថាបុព្វការីជនខែ្មរចូលចិត្តកសាងទីលំនៅរបស់ខ្លួននៅកែ្បរៗ[[បឹងទន្លេសាប|បឹងទនេ្លសាប]]កែ្បរអូរស្ទឹងធម្មជាតិជាដើម។ការកសាងប្រាសាទក៏ដូច្នោះដែរគឺបុព្វការីជនខែ្មរតែងតែជ្រើសរើសរកទីតាំងណាខ្ពស់មិនលិចទឹកនៅរដូវវស្សាគំនិតរបស់ខែ្មរក្នុងការជ្រើសរើសទីតាំងខ្ពស់សម្រាប់ការកសាងសំណង់ផេ្សងៗជាប្រយោជន៍រួមគឺនៅតែបន្តរហូតមកទល់សព្វថៃ្ងនេះ <ref>អត្ថបទដកស្រង់ពីកាសែតរស្មីកម្ពុជា</ref>។ === សម័យអង្គរ === [[ឯកសារ:Bas-relief du Bayon (Angkor Thom) (2341905162).jpg|រូបភាពតូច|ទិដ្ឋភាពការធ្វើម្ហូបចម្អិនអាហាររបស់ប្រជាជនខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[ឯកសារ:Scène dépouillage (bas-relief du Bayon) (2334493467).jpg|រូបភាពតូច|វិស័យសុខាភិបាលខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[ឯកសារ:Bayonmarket01.JPG|រូបភាពតូច|ទិដ្ឋភាពផ្សារលក់ដូររបស់ប្រជាជនខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] ខ្មែរបានជ្រើសរើសទីតាំងតំបន់អង្គរធ្វើជារាជធានីព្រោះស្ថិតនៅចំណុចកណ្ដាលនៃ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]និងទីប្រជុំនៃជំនួញទាំងពីរគឺជើងគោកនិងជើងទឹកហើយសម្បូរទៅដោយធនធានធម្មជាតិសព្វគ្រប់ដូចជាត្រីនៅក្នុង[[បឹងទន្លេសាប]] ព្រៃឈើ [[ថ្មភក់]] [[ថ្មបាយក្រៀម]] [[ឥដ្ឋ]]សម្រាប់កសាងប្រាសាទ និង ដីដែលមានជីវជាតិផងដែរ។ខេត្តសៀមរាបនៅសតវត្សរ៍ទី ០៩ ដល់សតវត្សរ៍ទី ១៥ បានបម្រើការរាជធានីជាមជ្ឈមណ្ឌលដ៏សំខាន់នៃអំណាចនយោបាយ វប្បធម៌ និង សាសនារបស់[[អាណាចក្រខ្មែរ]]។ភាពថ្កើងថ្កានរបស់ទីក្រុងគឺជារាជធានីនៃ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]ដែលគ្រប់គ្រងដោយស្តេចដែលមានអំណាចជាបន្តបន្ទាប់។ខេត្តសៀមរាបមានទីតាំងយុទ្ធសាស្ត្រនៅចំចំណុចកណ្ដាលនៃអាណាចក្រហើយមានភាពងាយស្រួលនៅក្នុងការគ្រប់គ្រងត្រួតត្រានិងគ្រប់គ្រងទឹកដីដ៏ធំធេងមួយនេះ។ទីក្រុងនេះបានរីកចម្រើនក្លាយជាទីក្រុងដែលមានភាពអ៊ូអរបម្រើជាមជ្ឈមណ្ឌលរដ្ឋបាល សេដ្ឋកិច្ច និង សាសនានៅក្នុងតំបន់។ខេត្តសៀមរាបមានចំណុចគួរឲ្យទាក់ទាញជាច្រើនដូចជា[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] ជាដើម។នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]][[ខ្មែរ]]បានអនុវត្តនយោបាយវាតទីទឹកដីពង្រឹងអរិយធម៌ឲ្យរីកចម្រើនរុងរឿងនិងកសាងសំណង់ប្រាសាទល្បីល្បាញមួយចំនួនទាំងធំទាំងតូចដែលបង្ហាញអំពីតម្លៃវប្បធម៌អរិយធម៌[[ខ្មែរ]]ពាសពេញ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]។តំបន់សៀមរាបត្រូវបានបម្រើការជារាជធានីអស់រយៈពេល ០៦ សតវត្សរ៍មកហើយ។នៅតំបន់សៀមរាបមានការអភិវឌ្ឍរីកចម្រើនលូតលាស់គ្រប់វិស័យនិងមានភាពសម្បូរសប្បាយប្រជាជនខ្មែររស់នៅតំបន់សៀមរាបអង្គរភាគច្រើនប្រកបមុខរបរកសិកម្មនិងនេសាទជាធំ។តំបន់ជុំវិញ[[បឹងទន្លេសាប]]ជាដីដ៏សម្បូរជីវជាតិ។គេអាចធ្វើស្រែនៅតំបន់នេះប្រហែលជាពីរទៅបីដងក្នុងមួយឆ្នាំដូច្នេះហើយបានជាយើងឃើញមានប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រមួយចំនួនដែលបន្សល់ទុកតាំងពី[[សម័យអង្គរ]]មកម្ល៉េះ។ === សម័យក្រោយអង្គរ === [[ឯកសារ:Western facade of the Temple of Ongau Wat ILN0-1868-0201-0004.jpg|រូបភាពតូច|250x250ភីកសែល|ប្រាសាទអង្គរវត្តនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៨]] បើយោងតាមឯកសារក្រោយពីទ័ពខ្មែររបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បានទទួលជ័យជម្នះលើកងទ័ពសៀមឈ្លានពានជាស្ថាពរនៅព្រះរាជនគរគឺ[[អង្គរធំ]]ពោលគឺបានវាយកម្ទេចទ័ពសៀមរាបស្មើនឹងដីបានជា[[ខ្មែរ]]ដាក់ឈ្មោះថា[[ខេត្តសៀមរាប]]។ស្ថានការណ៍បែបនេះបានធ្វើឲ្យយើងយល់ថាជាដើមកំណើតនៃការកកើតឈ្មោះខេត្តសៀមរាបតាំងពីរជ្ជកាលរបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]មកទល់នឹងសព្វថ្ងៃនេះបើទោះបីជា'''[[ព្រះរាជពង្សាវតារខ្មែរ]]'''[[ច្បាប់ឧកញ៉ាព្រះឃ្លាំង]](នង)មិនបាននិយាយដោយចំហក៏ដោយ។ប្រសិនជាយើងបើកច្បាប់ព្រះរាជពង្សាវតារ[[ខ្មែរ]]ខាងលើមកមើលយើងពិតជាស្លុតចិត្តដោយហេតុថាកងទ័ព[[សៀម]]បានឈ្លានពានរុករាន[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ឥតឈប់ឈរជាច្រើនលើក។ពួកវាក្រោយពីដណ្តើមបានអាណាខេត្ត[[ខ្មែរ]]មួយចំនួនដែលសព្វថ្ងៃបានក្លាយទៅជាទឹកដី[[សៀម]]រួចទៅហើយនោះក៏បាននាំសង្គ្រាមចូលទៅយ៉ាងជ្រៅចំកណ្តាលបេះដូងនៃ[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]តែម្តងគឺ'''ទីក្រុងមហានគរ'''ដែលស្ថិតក្នុងខេត្តសៀមរាបតែពីមុនហៅថា'''ស្រុកនគរវត្ត'''ដែលធ្លាប់ជាសមរភូមិក្តៅពីមុនមក។ប៉ុន្តែលើកនេះពួកវាត្រូវបង្ខំចិត្តរត់ត្រឡប់ទៅ[[ខេត្តព្រះនគរស្រីអយុធ្យា|ក្រុងអយុធ្យា]]វិញក្រោយពីត្រូវចាញ់សង្គ្រាមនៅចុល្លសករាជ ៩០២ ត្រូវនឹងឆ្នាំ ១៥៤១ នៃគ.ស។កាលបើពិនិត្យលើទំព័រប្រវត្តិសាស្ត្រចាស់ដែលបានកើតឡើងនៅលើទឹកដីបវរដែលជាទីតាំងនៃព្រះរាជនគរយើងបានឲ្យដឹងថាក្នុងរាជ្យរបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៨|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៨]] និងដើមរាជ្យរបស់[[ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី៣|ព្រះបាទស្រីឥន្ទ្រវរ្ម័ន]]រវាងឆ្នាំ ១២៩៦ [[សៀម]]បានបើកការវាយលុកមួយដ៏ធំសម្បើមនៅក្នុងខេត្តសៀមរាបក្នុងបំណងយក[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ធ្វើជាស្រុកឬនគរចំណុះរបស់ខ្លួនហើយមហិច្ឆតានេះពួកវាបានសម្រេចជាស្ថាពរព្រោះថាអាណាខេត្តមួយចំនួនដែលស្ថិតក្នុងភូមិភាគកណ្តាលដូចជា[[ខេត្តសុខោទ័យ]] [[ខេត្តកំពែងពេជ្រ|កំពែងពេជ្រ]] និង ខេត្តរណបនៃខេត្តទាំងនោះព្រមទាំងអាណាខេត្តដទៃៗឯទៀតដែលស្ថិតនៅជ្រលងនៃដង[[ទន្លេចៅព្រះយា|ទន្លេមេណាម]]ដូចជា[[ខេត្តអយុធ្យា]] និង [[សុផាន់បុរី]] ។បន្ទាប់ពីបានទទួលជ័យជម្នះលើខេត្តទាំងឡាយនោះពួកវាក៏បានពង្រឹងបណ្តាញអំណាចរបស់ខ្លួន។សង្គ្រាមឈ្លានពានមួយដែលគេត្រូវកត់សម្គាល់ដែលបានកើតឡើងជាលើកដំបូងបង្អស់នៅលើទឹកដី[[ខ្មែរ]]ត្រូវបានធ្វើឡើងក្នុងរាជ្យរបស់[[ព្រះបាទលំពង្សរាជា]]នៅឆ្នាំ ១៣៥២។ចំពោះចម្បាំងនេះច្បាប់ពង្សាវតារ[[ខ្មែរ]]បានបញ្ជាក់ថាគឺភាគីឈ្លានពាន[[សៀម]]បានទទួលជ័យជម្នះលើទ័ព[[ខ្មែរ]]ដោយពួកវាបានកាន់កាប់[[ក្រុងអង្គរធំ|ទីក្រុងអង្គរធំ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១។មុននឹងដកថយចេញពួកវាបានកេណ្ឌឈ្លើយសឹក[[ខ្មែរ]]ជាច្រើនម៉ឺននាក់នាំទៅកាន់[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]។នៅក្នុងឱកាសនោះផងដែរពួកវាក៏បានលួចប្លន់យកទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ជាតិ[[ខ្មែរ]]គ្រប់ប្រភេទនៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១ គឺជាឆ្នាំដែលកំណត់នូវឱនភាព[[ខ្មែរ]]ដែលប្រឈមនិងការវាតទីនិយមរបស់[[សៀម]]ដែលគ្មានទីបញ្ចប់។ពិតណាស់ទោះបីជាភ្លើងសង្គ្រាមឈ្លានពានបានកន្លងផុតជាច្រើនសតវត្សរ៍មកហើយក្តីក៏ប៉ុន្តែវាបានបន្សល់ទុកនូវស្លាកស្នាមរបួសដ៏ឈឺចាប់នៅក្នុងផ្នត់គំនិត[[ខ្មែរ]]គ្មានថ្ងៃបំភ្លេចបាន។បើតាមច្បាប់ព្រះរាជពង្សាវតារ[[ខ្មែរ]]គឺនៅក្នុងរាជ្យរបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]](១៥១៦ ដល់ ១៥៥៥ នៃគ.ស)កងទ័ព[[សៀម]]មកឈ្លានពាន[[ខ្មែរ]]ត្រូវបានបង្ក្រាបរាបស្មើទល់នឹងដីនៅត្រង់[[ស្ទឹងសៀមរាប|ស្ទឹងអង្គរ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៤១ ដោយហេតុនេះហើយបានជាព្រះអង្គត្រាស់បង្គាប់ឲ្យគេហៅតំបន់នេះថា «'''តំបន់សៀមរាប'''» ដើម្បីទុកជាការចងចាំរួមរបស់ជាតិ[[ខ្មែរ]]អំពីជ័យជម្នះដ៏ត្រចះត្រចង់នេះមុនទីតាំងនេះបានក្លាយទៅជាស្រុកហើយបន្ទាប់មកទៀតក្លាយជាខេត្តនា[[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង|សម័យអាណាព្យាបាលបារាំង]]។ព្រឹត្តិការណ៍មួយគួរឲ្យកត់សម្គាល់គឺស្តេចអង្គនេះបានឆ្លាក់បង្ហើយនូវចម្លាក់មួយចំនួនដែល[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] មិនទាន់ឆ្លាក់រួច។ទោះបីជាបានទទួលបរាជ័យដ៏អាម៉ាស់មុខនេះក្តីទ័ព[[សៀម]]ក៏នៅតែទន្ទ្រានមាតុភូមិ[[ខ្មែរ]]មិនស្រាកស្រាន្តឡើយហើយអំពើនេះត្រូវបានបន្តរហូតដល់[[បន្ទាយលង្វែក|សម័យលង្វែក]]។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៩៤ ទីក្រុងលង្វែកត្រូវដណ្តើមបានពី[[ខ្មែរ]]ដោយស្តេច[[សៀម]] «[[ព្រះបាទនរិន្ទសួន]]»។ចំពោះបរាជ័យនៃកងទ័ព[[សៀម]]ដែលដឹកនាំដោយស្តេច[[សៀម]]ដែលបានយកលេសថាដោយសារ[[ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]មិនបានប្រគល់ដំរីសមួយក្បាលបានជាមកវាយលុក[[ក្រុងអង្គរធំ|ទីក្រុងអង្គរធំ]]។បើតាមប្រសាសន៍របស់លោក'''ហ្គ្រោរីយេ'''បានបញ្ជាក់ថា[[ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]គឺជា[[ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ]]ដ៏ខ្លាំងពូកែជាងគេបំផុតនាសម័យក្រោយអង្គរដោយហេតុថាស្តេចអង្គនេះមិនគ្រាន់តែបានខិតខំស្តារប្រទេសជាតិតែប៉ុណ្ណោះទេក៏ប៉ុន្តែទ្រង់ថែមទាំងមានមហិច្ឆិតាវាយដណ្តើមយកខេត្តខ្មែរមួយចំនួននៅក្នុង[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]បច្ចុប្បន្នដូចជា[[ខេត្តនគររាជសីមា]] [[ខេត្តបុរីរម្យ]] [[ខេត្តសុរិន្ទ្រ]] [[ខេត្តសង្គឹត]] [[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]] [[ខេត្តស៊ីសាកេត|ខេត្តសិរីសាកេត]] [[ខេត្តសុវណ៌ភូមិ ឬ សុវណ្ណភូមិ|ខេត្តសុវណ្ណភូមិ]] [[ខេត្តឧប្បលរាជធានី]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តត្រាច]] [[ខេត្តស្រះកែវ]] [[ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ]] [[ខេត្តរយ៉ង]] [[ខេត្តបស្ចឹមបុរី]]ជាដើមដែល[[សៀម]]បានដណ្តើមបានពីមុនមក។មានហេតុផលជាច្រើនដើម្បីបញ្ជាក់ថាហេតុដូចម្តេចបានជាក្នុងព្រះរាជពង្សាវតារសៀមដូចជាច្បាប់របស់'''អ្នកអង្គម្ចាស់នព្វរ័ត្ន'''តែងឡើងនៅព.ស ២៤២០ ត្រូវនឹងគ.ស ១៨៧៧ បានប្រើពាក្យ «'''សៀមរ៉៉ាដ្ឋ'''» ជំនួសពាក្យសៀមរាបទៅវិញ។តាមពិតទៅការប្រើពាក្យ'''សៀមរ៉ាដ្ឋ(សៀមម៉ារ៉ាត)'''ដើម្បីហៅទីប្រជុំជនមួយដែលពីមុនគឺជាសមរភូមិឬទីលានប្រយុទ្ធស៊ីសាច់ហុតឈាមរវាង[[ខ្មែរ]]និង[[សៀម]]ស្ថិតនៅក្នុងស្រុកនគរវត្តគឺបណ្តាលមកពីអាជ្ញាធរ[[សៀម]]នៅក្នុងរជ្ជកាលរបស់'''ព្រះបាទព្រះចៅថាយស្រះ'''មិនចង់រំឭកនូវភាពបរាជ័យដ៏អាម៉ាស់មុខរបស់កងទ័ពឈ្លានពាន[[សៀម]]របស់ខ្លួនតែប៉ុណ្ណោះបើទោះបីជាសម័យនោះទ្រង់បានត្រួតត្រា[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ក៏ដោយ។យ៉ាងណាមិញគឺដោយសារតែហេតុការណ៍នេះហើយទើប'''ព្រះបាទព្រះចោមក្លាវចៅយូហួ'''ដែលបានគ្រប់គ្រង[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ជាមួយ[[អណ្ណាម|អាណ្ណាម]]ទ្រង់ក៏បានប្រើពាក្យស្រុកឬមឿងព្រះនគរវត្តជំនួសពាក្យស្រុកឬមឿងសៀមម៉ារ៉ាតផងដែរ។គ្មានឯកសាររបស់[[សៀម]]ណាមួយដែលបញ្ជាក់ឲ្យបានច្បាស់លាស់អំពីការផ្លាស់ប្តូរឈ្មោះពីមឿងព្រះនគរវត្តទៅជាសៀមរាបនោះទេហើយបើមានក៏អាចស្ថិតក្នុងដើមសម័យរជ្ជកាលទី​ ០៣ ដែលជាសម័យបាងកកដែលគេហៅថា[[អាណាចក្ររតនកោសិន្ទ្រ៍|រតនកោសិន្ទ្រ]]។ប៉ុន្តែចំពោះ[[ជនជាតិខ្មែរ]]វិញឈ្មោះសៀមរាបពិតជាត្រូវបានផ្តើមឡើងក្នុងរជ្ជកាលរបស់[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]យ៉ាងពិតប្រាកដឥតក្លែងក្លាយបើទោះបីជាទឡ្ហីករណ៍មានខ្វះចន្លោះយ៉ាងណាក៏ដោយព្រោះថាការតាំងឈ្មោះសៀមរាបនេះមិនមែនជារឿងចៃដន្យឬជំនឿលេងសើចនោះទេជាពិសេសនៅក្នុងសម័យកាលមួយដែល[[ខ្មែរ]]និង[[សៀម]]នៅច្បាំងគ្នាមិនឈប់មិនឈរ។ដូច្នេះការចង់យល់ឲ្យលម្អិតអំពីប្រវត្តិពិតនៃឈ្មោះសៀមរាបតម្រូវឲ្យយើងស្គាល់ពីបរិបទសង្គមនយោបាយហើយអំពើនេះគឺជាការចាំបាច់បំផុត។បើតាម'''សៀវភៅប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ'''រៀបរៀងដោយលោក'''នួន សុធិមន្ត'''បានអធិប្បាយថានៅឆ្នាំ ១៥២៥ នៃគ្រឹស្ដសករាជ[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បានវាយបង្ក្រាបកងទ័ពសៀមដែលឈ្លានពានឲ្យបរាជ័យនៅតំបន់អង្គរ។ដូច្នេះហើយបានជាព្រះអង្គបានដាក់ឈ្មោះថា '''«សៀមរាប»''' គឺមានន័យថាទ័ពសៀមចាញ់រាបដូចកន្ទេល។ == សាសនា == {{Pie chart |thumb = right |caption = សាសនានៅក្នុងខេត្តសៀមរាប (ជំរឿនឆ្នាំ ២០១៩)<ref>{{cite web|title=General Population census of the Kingdom of Cambodia 2019|url=http://nis.gov.kh/nis/Census2019/Final%20General%20Population%20Census%202019-English.pdf|publisher=National Institute of Statistics Ministry of planning|date=October 2020}}</ref> |label1 = សាសនាព្រះពុទ្ធ |value1 = 99.3 |color1 = Gold |label2 = សាសនាគ្រិស្ត |value2 = 0.4 |color2 = DodgerBlue |label3 = សាសនាអុីស្លាម |value3 = 0.2 |color3 = Green |label4 = សាសនាផ្សេងៗ |value4 = 0.1 |color4 = Black }} សាសនារបស់រដ្ឋគឺ[[ពុទ្ធសាសនាថេរវាទ|សាសនាព្រះពុទ្ធថេរវាទ]]។ប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងខេត្តសៀមរាបជាង ៩៩.៣% ជាអ្នកកាន់[[ព្រះពុទ្ធសាសនា|សាសនាព្រះពុទ្ធ]]។ប្រជាជនខេត្តសៀមរាបប្រមាណ ០.៤% កាន់[[សាសនាគ្រិស្ត]]។[[សាសនាឥស្លាម|សាសនាអុីស្លាម]]ដែលភាគច្រើនកាន់ដោយ[[ជនជាតិចាម]]គឺ ០.២% ។ == ព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់ == [[Image:Royal Palace, Siem Reap.JPG|thumb|ទិដ្ឋភាពនៃព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់]] '''[[ព្រះរាជដំណាក់|ព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់]]''' នៅ[[ក្រុងសៀមរាប]]គឺជាទីកន្លែងបណ្ដោះអាសន្នរបស់អតីតព្រះមហាក្សត្រនៃយើងគឺ'''ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ[[នរោត្តម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]] និង ព្រះរាជអគ្គមហេសី'''។ព្រះរាជដំណាក់នេះជាទីដែលព្រះអង្គស្នាក់នៅអាស្រ័យពេលស្ដេចយាងមកកាន់ទីក្រុងសៀមរាប។បើយើងធ្វើដំណើរពី[[ក្រុងភ្នំពេញ]]តាមផ្លូវជាតិលេខ ០៦ ក្រុងសៀមរាបមើលមកខាងស្ដាំដៃយើងនឹងឃើញអគារពណ៌សមួយអមដោយរបងនិងដើមឈើត្រឈឹងត្រឈៃនិងបរិវេណស្រស់ស្រាយដែលមានសួនច្បារធំនៅខាងមុខ(សួនព្រះរាជដំណាក់ឬបឹងកាឡូ)នោះហើយជាព្រះរាជដំណាក់។ ព្រះរាជដំណាក់នេះត្រូវបានសាងសង់ឡើងក្នុងសម័យបារាំងដាក់អាណានិគមនៅកម្ពុជាអំឡុងឆ្នាំ ១៨៦៣ ដល់ឆ្នាំ ១៩៥៣។ព្រះរាជដំណាក់នៅក្នុងសម័យ[[ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ]]គឺស្ថិតនៅវត្តដំណាក់ហើយវត្តដំណាក់គឺជាវត្តមួយដែលស្ថិតនៅខាងកើតដង[[ស្ទឹងសៀមរាប]]ចំកណ្ដាលបេះដូងនៃក្រុងសៀមរាបតែម្ដង។វត្តដំណាក់ពីមុនជាទីតាំងព្រះរាជដំណាក់របស់ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ១៩០៤ ដល់ឆ្នាំ ១៩២៧។លុះក្រោយមកព្រះរាជដំណាក់របស់ព្រះមហាក្សត្រ ត្រូវបានប្ដូរទីតាំងទៅនៅជិតអាស្រម[[ព្រះអង្គចេកព្រះអង្គចម]]វិញ។ក្រោយពីព្រះរាជដំណាក់ត្រូវបានផ្លាស់ប្ដូរទីតាំងទីធ្លាបរិវេណព្រះរាជដំណាក់ចាស់ត្រូវបានប្រែក្លាយជាទីវត្តអារាមព្រះពុទ្ធសាសនាម្ដងវិញ។ជាអកុសលនៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហមវត្តដំណាក់ត្រូវបានកងទ័ពខ្មែរក្រហមប្រើប្រាស់ជាមូលដ្ឋានយោធារបស់ពួកគេ។បច្ចុប្បន្ននេះមិនត្រឹមតែជាទីអារាមរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនាសម្រាប់ព្រះសង្ឃគង់នៅបដិបត្តិធម៌និងសម្រាប់ឲ្យពុទ្ធបរិស័ទធ្វើបុណ្យទានប៉ុណ្ណោះទេតែវត្តនេះក៏ជាថ្នាលបណ្ដុះបណ្ដាលចំណេះវិជ្ជាដល់ព្រះសង្ឃផងដែរ ដោយសារតែនៅក្នុងវត្តមានពុទ្ធិកបឋមសិក្សាសម្រាប់ព្រះសង្ឃសិក្សារៀនសូត្រភាសាបាលី ភាសាសំស្ក្រឹត និង ព្រះធម៌នានា។លើសពីនេះនៅក្នុងបរិវេណវត្តក៏មានសាលាបឋមសិក្សាសម្រាប់ឲ្យកុមារសិក្សារៀនសូត្រផងដែរ។បន្ថែមពីលើនេះជារៀងរាល់ថ្ងៃតែងតែមានជនានុជនជាច្រើនបានអានសៀវភៅឬធ្វើកិច្ចការសាលានៅទីនោះ។ដោយឡែកនៅក្នុងវត្តក៏មានបណ្ណាល័យមួយហៅថាបណ្ណាល័យខេមរៈសិក្សាដែលបានប្រើសម្រាប់ឲ្យសាធារណជនចូលធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវឯកសារនិងអានសៀវភៅនានាយ៉ាងសម្បូរបែប។នៅតាមដងផ្លូវក្នុងវត្តមានរៀបចំពាក្យស្លោកនិងសុភាសិតជាច្រើនសម្រាប់ដាស់តឿនដល់សាធារណជនទាំងឡាយជាកន្លែងថ្នាលបណ្ដុះបណ្ដាលចំណេះវិជ្ជា។វត្តនេះក៏បាននិងកំពុងទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរណ៍ជាតិនិងអន្តរជាតិមកទស្សនាផងដែរ។ ថ្មីៗនេះមានហេតុការណ៍ដ៏គួរឲ្យរន្ធត់និងសោកស្ដាយជាពន់ពេក ដោយកាលពីវេលាម៉ោងប្រមាណជា ១០ និង ០៥ នាទីយប់ ថ្ងៃទី ១២ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ អគ្គិភ័យបានឆាបឆេះអគារមួយនៃព្រះរាជដំណាក់សៀមរាបដែលជាកន្លែងទីសក្ការៈដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់បំផុត។ រូបសំណាកមេទ័ពពី[[សម័យអង្គរ]]ចំនួន ១២ រូបត្រូវបានដាក់តាំងជានិមិត្ដរូបនៅក្នុងសួនព្រះរាជដំណាក់[[ក្រុងសៀមរាប]]ដែលសុទ្ធតែជាមេទ័ពនិងរាជវង្សសានុវង្សដ៏អង់អាចក្លាហាននិងមានស្នាព្រះហស្ថយ៉ាងធំធេងចំពោះព្រះនគរកម្ពុជាដើម្បីបង្ហាញដល់កូនខ្មែរជំនាន់ក្រោយគ្រប់ៗរូបបានស្គាល់។រូបចម្លាក់ចំនួន ១២ រូបនេះធ្វើពីលោហៈស្ពាន់សុទ្ធមានកំពស់ជាង ០២ ម៉ែត្រ ០១ តឹកដូចៗគ្នាដោយមិនគិតពីជើងទម្រនិងមានទម្ងន់ពី ២០០ ទៅ ៣០០ គ.ក្រទាំងរូបរាង សម្លៀកបំពាក់ ម៉ូដសក់ និង អាវុធបរិក្ខានៃមេទ័ពទាំង ១២ ត្រូវបានស្មូនរចនាតុបតែងឡើងទៅតាមលំនាំសម័យកាលនីមួយៗនៃមេទ័ពនោះហើយទ្រង់ទ្រាយមុខមាត់នៃរូបសំណាកទាំងនេះ គឺសូននិងច្នៃឡើងតាមទម្រង់មុខអត្តចរិតខ្មែរបុរាណទៅតាមសម័យកាលដែលមេទ័ពនោះរស់នៅនិងបម្រើការរាជការតាមរយ:រូបភាពនិងចម្លាក់នៅលើជញ្ជាំងប្រាសាទ។លោកជំទាវ'''គង់ បញ្ញា'''រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងព្រះបរមរាជវាំងមានប្រសាសន៍ថារូបសំណាកមេទ័ពខ្មែរសម័យអង្គរទាំង ១២ រូបនេះត្រូវបានឆ្លងកាត់ការសិក្សាស្រាវជ្រាវអំពីប្រវត្តិស្នាដៃរួមទាំងរចនាបថដោយដកស្រង់ចេញអំពីសិលាចារឹកផ្ទាំងចម្លាក់នៅតាមបណ្តាប្រាសាទនានាជាច្រើនមុននឹងត្រូវបានសាងសង់ចេញជារូបសំណាកនៅក្នុងនោះមានមេទ័ពជាង ៣០ រូបដែលបានបម្រើរាជការនៅក្នុងរជ្ជកាលនៃសម័យអង្គរត្រូវបានក្រុមការងារកំណត់និងប្រមូលទិន្នន័យ។លោកជំទាវក៏បានឲ្យដឹងទៀតថាការកំណត់យកចំនួនមេទ័ពទាំង ១២ រូបនេះគឺជាលេខដែលខ្មែរតែងប្រើញឹកញាប់និងតំណាងឲ្យនគរទាំង ១២ នៅ'''សម័យបាពួន''' '''សម័យអង្គរ''' និង '''សម័យបាយ័ន'''។បើទោះបីនេះជាសមិទ្ធផលនៃស្នាដៃកូនខ្មែរសម័យថ្មីប៉ុន្តែស្នាដៃដែលលេចឡើងនេះត្រូវបានរក្សានិងអនុលោមយោងទៅតាមឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រជានិច្ចដោយមិនចាកឆ្ងាយពីប្រវត្តិសាស្ត្រនោះឡើយ។រូបសំណាកមេទ័ពខ្មែរទាំង ១២ រូបដែលបានស្ថាបនាឡើងនោះរួមមាន ៖ * '''ព្រះកំស្ដេងអញ ស្រីលក្ស្មីបតីវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពដ៏អង់អាចមួយរូបក្នុងរាជ្យ[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ១]](គ.ស.១០០៦-១០៥០)។'''ព្រះស្រីលក្ស្មីបតីវរ្ម័ន'''ក៏ជាអ្នកជាប់ខ្សែរាជវង្សខ្មែរនៅ[[វ្យាធបុរៈ|ទីក្រុងវ្យាធបុរៈ]]([[ស្រុកបាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រៃវែង]])ផងដែរហើយបានទទួលភារកិច្ចពីរាជការ[[យសោធរបុរះ|ក្រុងយសោធរបុរៈ(ក្រុងអង្គរ)]]ឲ្យទៅគ្រប់គ្រងនៅ[[ទ្វារវតី|ទីក្រុងទ្វារវតី្ត]]របស់ពួករាមន្យ([[ជនជាតិមន]])។គួរជម្រាបថា '''«ព្រះកំស្ដេងអញ»''' គឺជាឋានន្តរនាមសម្រាប់អភិជន មហាមន្ត្រី មហាសេនាបតី អ្នកអង្គម្ចាស់ ប្រធានតុលាការ បុព្វជិតសាសនាជាដើម * '''មហាសេនាបតី សង្គ្រាម''' ជាមេទ័ពដ៏ឆ្នើមមួយរូបក្នុងរាជ្យ[[ឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១០៥០-១០៦៦)ដែលបានទទួលគោរម្យងារជា '''«មហាសេនាបតី»''' ពីព្រះរាជា។ដូនតាវង្សត្រកូលរបស់លោកក៏ជាអ្នកបម្រើរាជការនិងកងទ័ពច្រើនជំនាន់មកហើយពោលគឺតាំងពីរាជ្យ[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.៨០២-៨៣៤)មកម្ល៉េះ។ គួរជម្រាបថា '''«មហាសេនាបតី»''' គឺជាឋារន្តរនាមខ្ពស់បំផុតនៃមន្ត្រីទ័ពនា[[សម័យអង្គរ]]។ * '''ព្រះកម្រតេងអញមហាសេនាបតី ស្រីវីរេន្ទ្រវរ្ម័ន''' ជាអ្នកសញ្ជកកវីស្វរៈនិងជាមេទ័ពដែលមានតួនាទីនិងឋានៈខ្ពស់បំផុតក្នុងចំណោមមន្ត្រីកងទ័ពនារជ្ជកាល[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។គួរជម្រាបថា '''«ព្រះកម្រតេងអញ»''' ជាឋានន្តរនាមសម្រាប់រាជវង្សានុវង្ស អភិជន មហាមន្ត្រីដែលមានន័យថា '''«ព្រះបាទ»'''។ ពាក្យ '''«កម្រតេងអញ»''' ជាពាក្យខ្មែរបុរាណដោយពាក្យ '''«កម្រតេង»''' មានន័យថា '''«ម្ចាស់»''' រីឯពាក្យ '''«អញ»''' មានន័យថា '''«ខ្ញុំ»''' ដូច្នេះពាក្យ '''«កម្រតេងអញ»''' គឺមានន័យថា '''«ម្ចាស់របស់ខ្ញុំ ឬ លោកម្ចាស់របស់ខ្ញុំ»''' * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីនរបតីន្ទ្រវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពជាប់ខ្សែព្រះរាជវង្សមកពី'''តំបន់អ្នកចិះ'''(?)និងជាមន្ត្រីបម្រើរាជការតាំងពីរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)រហូតដល់រាជ្យ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីស្រិន្ទ្រកុមា'''រ ជាព្រះរាជបុត្រារបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨)ជាមួយ[[ជយរាជទេវី|ព្រះនាងជ័យរាជទេវី]]។ព្រះរាជបុត្រអង្គនេះបានដឹកនាំទ័ពចេញច្បាំងជួយព្រះបិតា(កាលមិនទាន់សោយរាជ្យ)នៅក្នុងការទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមនិងបានច្បាំងតទល់នឹងជនក្បត់'''ភរតរាហូ'''ដែលចង់ដណ្ដើមរាជបល្ល័ង្កពី[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១៦០-១១៦៥)ហើយក៏បានពលីជីវិតក្នុងសង្គ្រាមជាមួយមេទ័ពដទៃទៀតផងដែរ។ដោយសារព្រះរាជបុត្រាមានស្នាដៃការពារព្រះនគរយ៉ាងដូច្នេះទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]]បានត្រាស់បង្គាប់ឲ្យកសាង[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]([[ស្រុកថ្មពួក]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]])ដើម្បីឧទ្ទិសដល់ព្រះរាជបុត្ររបស់ទ្រង់ហើយក៏បានកសាងរូបបដិមាទេពមួយអង្គនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីស្រិន្ទ្រទេវ»''' ជាតំណាងឲ្យ'''ព្រះស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''នៅឋានទេវលោកតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គកណ្ដាលនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]នោះ * '''ព្រះកម្រតេងអញ ធនញ្ជ័យ''' គេហៅលោកម្យ៉ាងទៀតថា '''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន''' ជាមេទ័ពជំនិតរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។'''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន'''បានចេញច្បាំងការពារព្រះរាជបល្ល័ង្ក[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១៦០-១១៦៥)ទប់ទល់នឹងពួកក្បត់ដឹកនាំដោយ'''ភរតរាហូ'''រហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិត។ ដោយសារការពលីការពារព្រះនគរនេះហើយទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨)បានប្រទានងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានសាងរូបបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតអជ៌នទេវ»''' តម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គអាគ្នេយ៍នៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] [[ស្រុកថ្មពួក]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]និងមួយទៀតនៅក្នុង[[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។គេក៏ឃើញមានចម្លាក់'''ព្រះកម្រតេងអញ ធនញ្ជ័យ ឬ អ្នកសញ្ជក អជ៌ន''' នេះនៅក្នុងក្បូនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ត្រង់របៀងខាងត្បូងនៃ[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]នេះបញ្ជាក់ថាលោកក៏ធ្លាប់ជាមេទ័ពដ៏សំខាន់ក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ផងដែរ។គួរជម្រាបថា '''«អំតេង»''' ជាឋានន្តរនាមរបស់វរជន យុទ្ធជន សេនាបតីដែលមានភក្តីភាពចំពោះព្រះមហាក្សត្រខណៈឋានន្តរនាមនេះគឺឃើញមានប្រើក្នុងរាជ្យ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] សតវត្សរ៍ទី ១២ ដែលព្រះអង្គប្រោសប្រទានគោរម្យងារនេះចំពោះមេទ័ពដែលបានច្បាំងស្លាប់ក្នុងសមរភូមិការពារព្រះនគរនិងរាជបល្ល័ង្កស្របច្បាប់ * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីវទ៌្ធន''' ជាមេទ័ពដ៏សំខាន់មួយរូបតាំងពីរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។គេឃើញមានចម្លាក់រូបលោកនៅលើ'''ភ្នំសិវបាទ([[ភ្នំព្រះនេត្រព្រះ]])'''និងនៅក្នុងក្បូនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី​ ២]]។'''អ្នកសញ្ជក ស្រីវទ៌្ធន''' មានបងប្អូនម្នាក់ឈ្មោះ '''ស្រីទេវ''' ហើយបានប្ដេជ្ញាចេញច្បាំងការពារព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមា'''រទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមរហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិតទាំងពីរនាក់តែម្ដង។[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានកសាងបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីវទ៌្ធនទេវ»''' តម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គពាយ័ព្យនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីទេវ''' ជាមេទ័ពនិងជាបងប្អូនរបស់មេទ័ព '''ស្រីវទ៌្ធន''' ដែលបានចេញច្បាំងជួយព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''ទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមនៅ[[ប្រទេសចម្ប៉ា|ប្រទេសចាម្ប៉ា]] រហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិត។[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' ដូចបងប្អូនរបស់លោកដែរនិងបានសាងរូបបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងអញជគតស្រីទេវ»''' ជាតំណាងតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គនិរតីនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីធរទេវបុរ''' ជាមេទ័ពដែលបម្រើការពារព្រះនគរ[[យសោធរបុរះ|ក្រុងយសោធរបុរៈ]]ដោយបានរួមកម្លាំងគ្នាជាមួយ'''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន'''ចេញច្បាំងទប់ទល់នឹងពួកក្បត់'''ភរតរាហូ'''ដែលចង់ដណ្ដើមរាជបល្ល័ង្កពី[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]]។នៅក្នុងសង្គ្រាមការពារព្រះនគរនេះ'''អ្នកសញ្ជក ស្រីធរៈ'''បានពលីជីវិតជាមួយព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''។ដោយសារស្នាដៃនិងការលះបង់ចំពោះជាតិយ៉ាងដូច្នេះហើយទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានកសាងបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីធរទេវបុរ»''' ជាតំណាងតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គឦសាននៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]។គួរជម្រាបថា '''«អ្នកសញ្ជក»''' គឺជាឋានន្តរនាមសម្រាប់មន្ត្រីកងទ័ពដែលព្រះរាជាទុកព្រះទ័យជាជំនិតរបស់ព្រះរាជាដោយសារពួកគេមានភក្តីភាពរហូតដល់ហ៊ានពលីបូជាជីវិតដើម្បីការពារព្រះរាជាតួយ៉ាងដូចជាអ្នកសញ្ជកនា[[សម័យអង្គរ]]ទាំងឡាយនេះជាដើម * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីជយសិង្ហវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពជាប់ខ្សែស្រឡាយព្រះរាជវង្សនិងមានគោរម្យងារជា '''«ខ្លោញវលល្វោ»''' ដែលជាមេទ័ពស្រួចមានជំនាញដឹកនាំទ័ពលុកព្រៃមកពី'''តំបន់ល្វោ'''([[ទ្វារវតី|ទ្វារវតី្ត]]) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីវិរេន្ទ្រធិបតីវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពគ្រប់គ្រងនៅ'''តំបន់ឆោកព្កុល'''(?)ក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)ទើបគេឃើញមានរូបចម្លាក់លោកនៅក្នុងក្បួនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២ ដែលចុះពី'''ភ្នំសិវបាទ'''([[ភ្នំព្រះនេត្រព្រះ]] [[ស្រុកព្រះនេត្រព្រះ]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីរាជេន្ទ្រវរ្ម័ន''' == ស្ទឹងសៀមរាប == [[File:រាត្រីនៅមាត់ស្ទឹងសៀមរាប.jpg|thumb|ស្ទឹងសៀមរាបនាពេលរាត្រី]] [[ស្ទឹងសៀមរាប]] ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាស្ទឹងប្រវត្តិសាស្ត្រមួយដ៏សំខាន់សម្រាប់[[ខេត្តសៀមរាប]]។តាមពិតទៅ[[ស្ទឹងសៀមរាប]]គឺជាស្ទឹងសិប្បនិមិត្តដែលកកើតឡើងដោយស្នាដៃរបស់មនុស្ស។គ្មានឯកសារបញ្ជាក់ពីឆ្នាំនៃការបង្កើតស្ទឹងសៀមរាបឲ្យជាក់លាក់នោះទេប៉ុន្តែអ្នកស្រាវជ្រាវបានបញ្ជាក់ថាវាត្រូវគេបង្កើតនិងកែច្នៃជាច្រើនសារតម្រូវតាមការរៀបចំដែនដីនៅ[[សម័យអង្គរ]]។ស្ទឹងសៀមរាបកកើតឡើងដោយសារការប្រសព្វគ្នារវាងអូរធំៗចំនួន ០២ គឺអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។[[ស្ទឹងសៀមរាប]]ស្ថិតនៅក្នុងចំណោមស្ទឹងសំខាន់ៗទាំងបីដែលហូរកាត់តំបន់អង្គរដោយធ្វើដំណើរពីជើងទៅត្បូង។ស្ទឹងនេះស្ថិតនៅខាងកើតស្ទឹងពួកនិងខាងលិចស្ទឹងរលួស។យោងតាមឯកសាររបស់លោក'''អ៊ឹម សុខរិទ្ធី'''អនុប្រធាននាយកដ្ឋានមជ្ឈមណ្ឌលអន្តរជាតិស្រាវជ្រាវនិងតម្កល់ឯកសារអង្គរនៃ[[អាជ្ញាធរអប្សរា|អាជ្ញាធរជាតិអប្សរា]]បានសរសេរថាស្ទឹងសៀមរាបដែលគេឃើញសព្វថ្ងៃចាប់ពីចំណុច'''បំពេញរាជ'''មកជាសមិទ្ធិផលនៃស្នាដៃមនុស្សបង្កើតឡើងនៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]។ស្ទឹងនេះកើតពីអូរតូចៗដែលហូរពីភ្នំផ្សេងៗដែលស្ថិតនៅខាងជើងវាលរាបអង្គរបន្ទាប់មកវាជួបគ្នានៅច្រកមួយមុននឹងហូរធ្លាក់ទៅកាន់វាលរាប។ក្នុងនោះក៏មានដៃអូរតូចៗជាច្រើនបានហូរមកភ្ជាប់បន្ថែមទៀតដែលប្រភព ០២ សំខាន់ៗដែលគេស្គាល់ច្បាស់នោះគឺអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។'''អូរធំ'''មានប្រភពពី[[ភ្នំគូលែន]]ដែលមានចម្ងាយប្រមាណ ៤០ គីឡូម៉ែត្រពីទិសឦសាននៃរមណីយដ្ឋានអង្គរ។លោក អ៊ឹម សុខរិទ្ធី បានលម្អិតក្នុងឯកសាររបស់លោកបន្ថែមទៀតថា[[ភ្នំគូលែន]]ដែលមានលក្ខណៈខ្ពង់រាបមានបណ្តោយ ២៥ គីឡូម៉ែត្រលាតសន្ធឹងពីទិសពាយ័ព្យមកទិសអាគ្នេយ៍និងមានទទឹង ១៥ គីឡូម៉ែត្រពីទិសនិរតីមកឦសាននិងមានកម្ពស់ ៣០០ ម៉ែត្រទៅ ៤៥០ ម៉ែត្រប្រៀបនឹងវាលទំនាបជុំវិញ។ជ្រលងចុងខាងកើតនៃខ្ពង់រាប[[ភ្នំគូលែន|គូលែន]]មានជប់ធំមួយដែលឲ្យកំណើតទៅផ្លូវទឹកសំខាន់ៗពីរគឺអូរថ្មដាប់និងអូរធំ។ចេញពីជប់អូរធំហូរធ្លាក់ចុះមកពីទិសពាយ័ព្យដោយទទួលទឹកពីអូរតូចៗជាច្រើនបត់បែនតាមជ្រលងថ្មហើយប្រមាណ ១៥ គីឡូម៉ែត្រពីប្រភពទើបទៅដល់ទឹកធ្លាក់ម្តុំព្រះអង្គធំ។ជាបន្តបន្ទាប់វាបន្តដំណើរហូរទៅមុខហូរចុះយ៉ាងឆ្ងាយទើបទៅដល់ជើងភ្នំហប់ផ្នែកខាងកើត។ចុងក្រោយអូរធំហូរចុះមកខាងលិច ប្រសព្វនឹងស្ទឹងឫស្សីហើយហូរចុះមកត្បូងរួមគ្នាបង្កើតជា[[ស្ទឹងសៀមរាប]]។ចំណែក'''អូរក្បាលស្ពាន'''វិញអូរនេះមានប្រភពពីភ្នំក្បាលស្ពាននិងភ្នំក្រោល។ក្បាលស្ពានស្ថិតនៅ[[ភូមិឃុនរាម]] [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]]មានចម្ងាយប្រមាណ ១៥ គីឡូម៉ែត្រទិសឦសានពី[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]]។ឯកសាររបស់លោក អ៊ឹម សុខរិទ្ធី បានលម្អិតទៀតថាអូរក្បាលស្ពានស្ថិតនៅលើកម្ពស់ប្រមាណ ២០០ ម៉ែត្រពីផ្ទៃទឹកសមុទ្រហូរចុះពីទិសពាយ័ព្យមកអាគ្នេយ៍បង្កើតជាទឹកធ្លាក់មួយមានកម្ពស់ពី ០៥ ទៅ ០៦ ម៉ែត្ររួចចូលទៅក្នុងអូរឫស្សីនិងបន្តហូរទៅជួបអូរធំស្ថិតនៅជើងភ្នំហប់។អូរធំនិងអូរឫស្សីក៏ហូរចូលគ្នាបង្កើតជាស្ទឹងតែមួយគឺ[[ស្ទឹងសៀមរាប]]ដែលហូរចុះទៅខាងត្បូងស្រោចស្រពតំបន់អង្គរមុននឹងហូរចាក់ទៅ[[បឹងទន្លេសាប]]។ទឹកដែលហូរតាមអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពានទទួលមន្តពីចម្លាក់ជាច្រើនមានដូចជាសហស្រលិង្គហៅថាលិង្គមួយពាន់ដែលត្រូវបានឆ្លាក់នៅក្នុងឆ្នាំ ១០៥៤ នៃគ.សក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័ន​ទី១|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ១]]។ទឹកនេះហូរធ្លាក់ចូលទៅស្ទឹងសៀមរាបបន្តកាត់តាមអង្គរនិងធ្លាក់ចូល[[បឹងទន្លេសាប]]។តាមអ្នកមានជំនឿទឹកនេះជាប្រភពនៃសេចក្តីចម្រុងចម្រើននិងត្រជាក់ត្រជុំ។ [[ស្ទឹងសៀមរាប]] ប្រៀបដូចជា[[ទន្លេគង្គា]]នៅ[[ក្រុងពារាណសី]] [[ប្រទេសឥណ្ឌា]]។[[ទន្លេគង្គា]]មានប្រភពពីភ្នំហិមពាន្ត។តាម[[សាសនាហិណ្ឌូ|សាសនាព្រាហ្មណ៍]]ទន្លេនេះមានកំណើតនៅឋានសួគ៌។[[ទន្លេគង្គា]]ហូរធ្លាក់មកលើដីមានរូបរាងជាភ្លៀងរួចជ្រាបចូលទៅក្នុងដីនិងចុងបញ្ចប់ហូរចេញមកវិញផ្តល់ជាប្រភពទឹកទៅស្ទឹងទន្លេទាំងឡាយ។ភ្នំនៅក្បែរវាលនិងភ្នំហិមពាន្តទទួលទឹកភ្លៀងនៅរដូវវស្សាជាមួយគ្នាគឺរដូវមូសុងវស្សាភ្នំទាំងនោះជាអាងទឹកធម្មជាតិនិងជាប្រភពនៃស្ទឹងនិងទន្លេទាំងពូងដែលហូរមកកាន់តំបន់ទំនាប។បន្ទាប់មកមនុស្សបានចាត់ចែងរៀបចំយកទឹកស្ទឹងទន្លេទាំងនោះមកប្រើប្រាស់ទៅតាមតម្រូវការជាក់ស្តែងរបស់ខ្លួន។នៅស្រុក[[ខ្មែរ]]គ្មាន[[ទន្លេគង្គា]]ដូច[[ឥណ្ឌា]]ទេ។ដូច្នេះហើយ[[ខ្មែរ]]បានកែច្នៃរៀបចំប្រភពស្ទឹងដើម្បីប្រដូចទៅនឹង[[ទន្លេគង្គា]]។ដូចជានៅ[[ភ្នំគូលែន]]និងក្បាលស្ពាន[[ខ្មែរ]]បានឆ្លាក់លិង្គនិងរូបទេពផ្សេងៗនៅតាមបណ្តោយអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។អូរទាំងពីរនេះជាប្រភពនៃ[[ស្ទឹងសៀមរាប]]។ទឹកហូរកាត់តាមលិង្គប្រៀបដូចជាភ្លៀងធ្លាក់មកពីភ្នួងព្រះកេសា[[ព្រះឥសូរ]]។ហេតុនេះហើយដែលគេថាស្ទឹងសៀមរាបប្រៀបដូចនឹង[[ទន្លេគង្គា]]។ == ប្រជាសាស្រ្ត== ខេត្តសៀមរាប មានប្រជាជនសរុប ១,១១៤,៦១៦ ជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ ០៤ ជាខេត្តដែលមានប្រជាជនច្រើនជាងគេនៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]។ខេត្តសៀមរាបមានផ្ទៃដីចំនួន ១០២៩៩ គីឡូម៉ែត្រការ៉េជាខេត្តដែលមានផ្ទៃដីធំជាងគេលំដាប់ទី ១០ នៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]] មានក្រុងចំនួន ០២ ស្រុកមានចំនួន ១១ ឃុំមានចំនួន ៨៦ សង្កាត់ចំនួន ១៤ និងភូមិចំនួន ៨៧៥<ref>ព័ត៌មានរបស់ក្រសួងទេសចរណ៍នៅដើមឆ្នាំ២០១៣</ref>។ប្រជាជនដែលរស់នៅទីក្រុងសៀមរាបភាគច្រើនជាអ្នកផ្លាស់ទីលំនៅមកពីខេត្តផ្សេងៗនិងពីស្រុកជនបទផ្សេងៗពីគ្នានៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា]]។ខេត្តសៀមរាបគឺជាតំបន់គោលដៅទេសចរណ៍សម្រាប់ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិមកទស្សនាជាចម្បង។ == លក្ខណៈភូមិសាស្ត្រ == ខេត្តសៀមរាប ជាខេត្តមួយស្ថិតនៅតំបន់ពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]តាមបណ្តោយផ្លូវជាតិលេខ ០៦ ដែលមានចម្ងាយប្រវែង ៣១៤ គ.ម ពី[[រាជធានីភ្នំពេញ]]មានពំ្រប្រទល់ខាងកើតជាប់នឹង[[ខេត្តកំពង់ធំ]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]] ខាងលិចជាប់នឹង[[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] ខាងជើងជាប់នឹង[[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]] និងខាងត្បូងជាប់នឹង[[ខេត្តបាត់ដំបង]] [[បឹងទន្លេសាប]]។ព្រំប្រទល់ជាប់[[បឹងទន្លេសាប]]មានប្រវែង ៨២ គ.ម ដែលស្ថិតជាប់នឹង[[ស្រុកជីក្រែង]] [[ស្រុកសូត្រនិគម]] [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]] [[ស្រុកសៀមរាប]] [[ស្រុកពួក]] និង [[ស្រុកក្រឡាញ់]]។ស្របតាមលក្ខណៈភូមិសាស្ត្រនៃតំបន់នេះគឺមានសីតុណ្ហភាព ក្ដៅហួតហែង រាំងស្ងួត មានសំណើម និង មានទឹកជំនន់ យើងអាចបែងចែកតំបន់ទាំងនេះជាបីផ្នែកគឺ ផ្នែកខាងលើមាន ១៣ ឃុំ ផ្នែកកណ្តាលមាន ៦៩ ឃុំ និង ផ្នែកខាងក្រោមជាប់នឹង[[បឹងទន្លេសាប]]មាន ១៨ ឃុំ។តំបន់ខាងលើសម្បូរទៅដោយព្រៃភ្នំមានសណ្ឋានដូចជាដីទួលឬខ្ពង់រាបខ្វះខាតទឹកនិងជួបប្រទះគ្រោះរាំងស្ងួតញឹកញាប់។តំបន់កណ្តាលជាវាលស្រែល្វឹងល្វើយនិងមានលំនៅឋានតបស់ប្រជាជនច្រើនព្រមទាំងប្រាង្គប្រាសាទនានានិងតំបន់ក្រោមជាវាលទំនាបរងទឹកជំនន់រៀងរាល់ឆ្នាំជាតំបន់ជលវេគពេលណាមានភ្លៀងធ្លាក់ជន់លិចលង់ពេលណាគ្មានភ្លៀងស្ងួតហួតហែងមានផ្ទៃក្រលាសរុបប្រមាណ ១២.០១៥ គីឡូម៉ែត្រការេចែកចេញជា ១២ ក្រុងនិងស្រុក ១០០ សង្កាត់និងឃុំ និង ៩០៧ ភូមិ ដោយមានប្រជាជនសរុប ១,១១៤,៦១៦ នាក់ ត្រូវនឹង ៦,៣២% នៃប្រជាជនសរុបទូទាំងប្រទេស។មុខរបរសំខាន់ៗនៃតំបន់ទាំងបីនេះមានភាពខុសៗគ្នាពោលគឺ ៖ :'''ក'''. ផ្នែកខាងលើធ្វើស្រូវចម្ការនិងរុករកអនុផលព្រៃឈើ :'''ខ'''. ផ្នែកកណ្តាលធ្វើស្រែនិងសេវាកម្មផ្សេងៗ :'''គ'''. ផ្នែកខាងក្រោមធ្វើស្រែនិងចម្ការដំំណាំតាមរដូវនិងប្រកបអាជីវកម្មនេសាទ។ ជាទូទៅខេត្តសៀមរាបជាតំបន់ជនបទ។ប្រជាជនប្រមាណ ៧០% រស់នៅតាមទីជនបទឆ្ងាយពីទីក្រុងដែលពឹងផ្អែកលើមុខរបរកសិកម្មជាអាជីព។ប្រជាជនប្រមាណ ១៨% រស់នៅតាមតំបន់ជាប់នឹងបឹងទន្លេសាបពឹងផ្អែកលើអាជីវកម្មនេសាទនិងធ្វើចម្ការដំណាំផ្សេងៗនិង ១២% ទៀតរស់នៅតាមទីប្រជុំជននិងទីក្រុងដែលមានមុខរបរជាពាណិជ្ជកម្ម ទេសចរណ៍ និង បុគ្គលិករដ្ឋជាដើម។ [[File:TonleSapMap.png|thumb|ផែនទីខេត្តសៀមរាបជាប់នឹងបឹងទន្លេសាប]] ភ្នំនៅក្នុងក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ របស់[[ខេត្តសៀមរាប]]មានចំនួនសរុបប្រមាណ ៤១ ភ្នំហើយមានភ្នំជាច្រើនទៀតដែលមិនបានទៅដល់ចំណែកភ្នំមួយចំនួននៅតាមបណ្តាក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ នោះមានវត្តនៅពីលើនិងមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើនដែលនៅសល់តាំងពីសម័យសង្គ្រាមព្រមទាំងមានរមណីយដ្ឋានធម្មជាតិមួយចំនួនដែលនៅជាប់ជើងភ្នំកំពុងទាក់ទាញភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិដែលបានចូលមកទស្សនានៅលើទឹកដីប្រវត្តិសាស្ត្រនៃខេត្តសៀមរាប។ហើយមានផ្ទះប្រជាពលរដ្ឋដែលរស់នៅជិតជើងភ្នំទាំងនោះដែលប្រកបមុខរបរលក់ដូរនិងធ្វើស្រែចម្ការគ្រាន់បានចំណូលយកមកចិញ្ចឹមក្នុងក្រុមគ្រួសារចៀសវាងចេញទៅធ្វើចំណាកស្រុកនៅក្រៅប្រទេសផងដែរ។តាមរបាយការណ៍ពីអធិការក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ បានរៀបរាប់ប្រាប់ឲ្យដឹងអំពីភ្នំនីមួយៗរបស់ក្រុង-ស្រុកថាភ្នំចំនួន ៤១ ភ្នំនៅខេត្តសៀមរាបនោះមានដូចជា ៖ * [[ក្រុងសៀមរាប]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺ[[ភ្នំក្រោម]]មានប្រាង្គប្រាសាទបុរាណនៅលើកំពូលភ្នំមានវត្តអារាមនៅលើកំពូលភ្នំនិងមានវត្តនៅតាមចំរ៉ាក់ជើង[[ភ្នំក្រោម]]ហើយមានផ្សារលក់ដូរព្រមទាំងមានទេសភាពស្រស់បំព្រងមើលពីលើភ្នំមកគួរឲ្យទាក់ទាញអារម្មណ៍ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិផងដែរហើយដែលបាននាំគ្នាបើកឡានជិះម៉ូតូកង់ឡើងទៅដល់កំពូលភ្នំដើម្បីថតផ្តិតយករូបភាពពីលើកំពូលភ្នំទៅ[[បឹងទន្លេសាប]]និងទេសភាពនៅជុំវិញបរិវេណជើងភ្នំផងដែរដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[សង្កាត់សៀមរាប]] [[ក្រុងសៀមរាប]] និង [[ភ្នំបាក់ខែង]]មានប្រាសាទបុរាណជាច្រើននៅលើកំពូលភ្នំដែលភ្ញៀវបរទេសនាំគ្នាឡើងទៅមើលថ្ងៃរះពេលព្រលឹមនៅពេលល្ងាចនាំគ្នាឡើងទៅមើលថ្ងៃលិចហើយនៅខាងក្រោមទល់មុខប្រាសាទមានអ្នកលក់ដូរជាច្រើនស្ថិតនៅក្នុង[[ភូមិត្រពាំងសេះ]] [[សង្កាត់គោកចក]] [[ក្រុងសៀមរាប]]។ * [[ស្រុកជីក្រែង]] មានភ្នំចំនួន ០៧ ភ្នំគឺភ្នំរ៉ុន ភ្នំពើង ភ្នំបាក់រទេះមានវត្តនៅពីលើ ភ្នំក្បាលខ្មោច ភ្នំអាចម៍ស្រមោច ភ្នំខ្ទុំ និង ភ្នំល្អាង មានទីតាំងជាប់នឹងព្រំប្រទល់[[ស្រុកគូលែន]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]]ហើយភ្នំទាំង ០៧ នោះគឺស្ថិតនៅក្នុងភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំខ្វាវ]] [[ស្រុកជីក្រែង]]។ * [[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]]មានភ្នំចំនួន ០២ គឺភ្នំចង្ហា និង ភ្នំកង្ហិតស្ថិតនៅក្នុងភូមិស្រាស្ត្រ[[ឃុំពពេល (ស្រុកសូទ្រនិគម)|ឃុំពពែល]] [[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូត្រនិគម]]។ * [[ស្រុកស្វាយលើ]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺ[[ភ្នំគូលែន]]មានវត្តនៅលើកំពូលភ្នំគឺព្រះអង្គធំនិងមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើនព្រមទាំងមានរមណីយដ្ឋានថែមទៀតផងដែរ ភ្នំរាមមានព្រៃសហគមន៍ ភ្នំទំពូងនៅមានគ្រឹះថ្មប្រាសាទបុរាណដែលនៅសេសសល់ពីសង្គ្រាមហើយភ្នំទាំង ០៣ នេះមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុងភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំស្វាយលើ]] ភ្នំតាវ៉ាស្ថិតនៅភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំតាសៀម]] និង ភ្នំខ្យងស្ថិតនៅ[[ឃុំកន្ទួត]]។ * [[ស្រុកស្រីស្នំ]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺភ្នំតាស ភ្នំតាប៉ែន ភ្នំធំ ភ្នំព្រះច្បារ និង ភ្នំមហាឥសី ពុំមានវត្តឬប្រាសាទបុរាណនៅទីនោះឡើយដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅស្លែងស្ពាន[[ស្រុកស្រីស្នំ]]។ * [[ស្រុកអង្គរធំ]]មានភ្នំចំនួន ០៤ ភ្នំគឺភ្នំដីស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំលាងដៃ]] ភ្នំឆ្កែកូនមានវត្តនៅពីលើ ភ្នំតាទូស ស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំពាក់ស្នែង]] និង ភ្នំកងរីមានវត្តនៅពីលើហើយមានប្រាសាទបុរាណបាក់បែកផងដែរដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំជប់តាត្រាវ]]និងមានភ្នំជាច្រើនទៀតដែលយើងទៅមិនដល់។ * [[ស្រុកអង្គរជុំ]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺភ្នំពើងតានន់ដែលមានសម្រស់ទេសភាពស្រស់ស្អាតជារមណីយដ្ឋានទេសចរណ៍ធម្មជាតិដែលមានទីតាំងភូមិសាស្ត្រស្ថិតក្នុង[[ភូមិគោកដូង]] [[ឃុំគោកដូង]] [[ស្រុកអង្គរជុំ]]ដែលមានចម្ងាយប្រមាណជាង ៧០ គីឡូម៉ែត្រ ពី[[ក្រុងសៀមរាប|ទីរួមខេត្តសៀមរាប]]តាមផ្លូវទៅផ្សារពាក់ស្នែង និង ភ្នំម្រេចស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំគោកដូង]] [[ស្រុកអង្គរជុំ]]។ * [[ស្រុកវ៉ារិន]] មានភ្នំចំនួន ០៤ ភ្នំគឺភ្នំចង្ក្រានរយមានវត្តនៅពីលើហើយមានរមណីយដ្ឋានទឹកធ្លាក់ដែលមើលទៅគួរជាទីគយគន់ផងដែរស្ថិតនៅ[[ឃុំស្វាយស|ឃុំស្វាយសរ]] ភ្នំសង្កែ ភ្នំបាយដុតស្ថិតនៅ[[ឃុំល្វាក្រាំង|ឃុំល្វាវក្រាំង]] និង ភ្នំអាជ្ញារាមស្ថិតនៅ[[ឃុំប្រាសាទ]]។ * [[ស្រុកក្រឡាញ់]]មានភ្នំចំនួន ០១ ភ្នំគឺភ្នំទ្រង់បាតដែលមានប្រាសាទតូចៗនិងមានអាស្រមនៅពីលើផងដែរមានភូមិសាស្ត្រស្ថិតនៅ[[ភូមិភ្នំទ្រង់បាត]] [[ឃុំកំពង់ថ្កូវ]] [[ស្រុកក្រឡាញ់]]។ * [[ស្រុកពួក]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺភ្នំរ៉ូងមានវត្តនៅពីលើស្ថិតនៅ[[ភូមិដូនកែវ]] និង ភ្នំដីដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅជាប់[[បឹងទន្លេសាប]]។ * [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺភ្នំដីស្ថិតនៅ[[ឃុំខ្នារសណ្តាយ]] ភ្នំហប់មានវត្តនៅពីលើស្ថិតនៅ[[ឃុំខ្នារសណ្តាយ]] ភ្នំក្បាលស្ពានមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើននិងមានរមណីយដ្ឋានផងដែរស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំឃុនរាម]] ភ្នំទេវៈស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំរំចេក]] និង [[ភ្នំគូលែន]]ជាប់ចំរ៉ាក់ជើងភ្នំស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំត្បែង]]ហើយក៏ជាភ្នំមួយដែលជាប់ពាក់កណ្តាលម្ខាងម្នាក់ នឹង[[ស្រុកស្វាយលើ]]ផងដែរ។ * [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]]មានតែប្រាសាទបុរាណជាច្រើនដូចជា[[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទព្រះគោ]] [[ប្រាសាទលលៃ]] [[ប្រាសាទចៅស្រីវិបុលកេរ្តិ៍]] ជាដើមហើយនៅមានវត្តចាស់ៗដល់បច្ចុប្បន្នហៅថាវត្តត្រាច។ *[[ក្រុងរុនតាឯក]]មានភ្នំចំនួន ០១ ភ្នំគឺភ្នំបូកមានវត្តនិងប្រាសាទបុរាណនៅពីលើស្ថិតនៅ[[សង្កាត់រុនតាឯក]] [[ក្រុងរុនតាឯក]]។ == រដ្ឋបាល == ខេត្តសៀមរាប ចែកចេញជា ១២​ ក្រុង/ស្រុក ១០០ សង្កាត់/ ឃុំ និង ៩០៧ ភូមិ<ref>{{Cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |title=ច្បាប់ចម្លងប័ណ្ណសារ |access-date=2008-08-29 |archivedate=2009-04-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090416005213/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |url-status=dead }}</ref>៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដក្រុងនិងស្រុក ! ក្រុងនិងស្រុក ! ឈ្មោះក្រុងនិងស្រុកជាអក្សរឡាតាំង ! ផែនទីក្រុងនិងស្រុក |- | ១៧០១ | [[ស្រុកអង្គរជុំ]] | Angkor Chum |[[File:1701 Angkor Chum District.svg|thumb]] |- | ១៧០២ | [[ស្រុកអង្គរធំ]] | Angkor Thum |[[File:1702 Angkor Thum District.svg|thumb]] |- | ១៧០៣ | [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]] | Banteay Srei |[[File:1703 Banteay Srei District.svg|thumb]] |- | ១៧០៤ | [[ស្រុកជីក្រែង]] | Chi Kraeng |[[File:1704 Chi Kraeng District.svg|thumb]] |- | ១៧០៦ | [[ស្រុកក្រឡាញ់]] | Kralanh |[[File:1706 Kralanh District.svg|thumb]] |- | ១៧០៧ | [[ស្រុកពួក]] | Puok |[[File:1707 Puok District.svg|thumb]] |- | ១៧០៩ | [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]] | Prasat Bakong |[[File:1709 Prasat Bakong District.svg|thumb]] |- | ១៧១០ | [[ក្រុងសៀមរាប]] | Siem Reab |[[File:1710 Siem Reap Municipality.svg|thumb]] |- | ១៧១១ | [[ស្រុកសូត្រនិគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]] | Soutr Nikom |[[File:1711 Soutr Nikom District.svg|thumb]] |- | ១៧១២ | [[ស្រុកស្រីស្នំ]] | Srei Snam |[[File:1712 Srei Snam District.svg|thumb]] |- | ១៧១៣ | [[ស្រុកស្វាយលើ]] | Svay Leu |[[File:1713 Svay Leu District.svg|thumb]] |- | ១៧១៤ | [[ស្រុកវ៉ារិន]] | Varin |[[File:1714 Varin District.svg|thumb]] |- | ១៧១៥ | [[ក្រុងរុនតាឯក]] | Run Ta Ek |- |} == អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិ == '''[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាបអង្គរ|អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប]]''' គឺជាអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិដែលបម្រើឲ្យខេត្តសៀមរាបទឹកដីអង្គរវាមានទីតាំងស្ថិតនៅ[[សង្កាត់ទឹកវិល]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។វាត្រូវបានបើកដំណើរការនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៣២ និងបានបិទទៅវិញនៅក្នុងឆ្នាំ ២០២៣ នៅពេលដែលបើកដំណើរការ[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ]]ជាផ្លូវការ។វាជាអាកាសយានដ្ឋានដែលមមាញឹកជាងគេទី ០២ នៅ[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]បន្ទាប់ពី[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិភ្នំពេញ]]។ '''[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ|អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ]]''' គឺជាអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិដែលមានទីតាំងនៅ[[ស្រុកសូទ្រនិគម]] និង [[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]]ដែលបម្រើឲ្យ[[ក្រុងសៀមរាប]] [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅចម្ងាយប្រមាណ ១៨ គីឡូម៉ែត្រភាគឦសាន[[ឃុំដំដែក]] [[ស្រុកសូទ្រនិគម]] ៤០ គីឡូម៉ែត្រខាងកើត[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] និង ៥០ គីឡូម៉ែត្រខាងកើត[[ក្រុងសៀមរាប]]។[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ]] គ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដី ៧០០ ហិកតានិងមានផ្លូវរត់ប្រវែង ៣៦០០ ម៉ែត្រ។ == តំបន់ទេសចរណ៍ខេត្តសៀមរាប== តាមប្រវត្តិសាស្ដ្រទឹកដីខេត្តសៀមរាបជាតំបន់រាជធានីរបស់[[ចក្រភពខ្មែរ]]អំឡុងពីសតវត្សរ៍ទី ០៩ ដល់សតវត្សរ៍ទី ១៣។ដោយសារមូលហេតុខាងលើនេះហើយទើបរហូតមកទល់បច្ចុប្បន្ននេះគេនៅឃើញមានសំណង់ប្រាសាទបុរាណយ៉ាងច្រើននៅពាសពេញទឹកដីដ៏បវរនៃខេត្តសៀមរាបនេះ។ប្រាសាទទាំងឡាយនៅតំបន់អង្គរដែលមានឈ្មោះល្បីទូទាំងពិភពលោកគឺស្ថិតនៅប៉ែកពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]នៅក្នុងខេត្តសៀមរាបដែលគ្របដណ្តប់ដោយផ្ទៃក្រលា ៦០០ គ.មការ៉េ។សព្វថ្ងៃប្រាសាទចំនួនត្រូវបានរកឃើញជាបន្តបន្ទាប់។ប្រាសាទទាំងឡាយត្រូវបានកសាងឡើងរវាងសតវត្សរ៍ទី ៩ និងទី ១៣។កម្មវិធីកសាងឥតឈប់ឈរត្រូវបានប្រកាន់ខ្ជាប់ដោយព្រះរាជាខ្មែរជាបន្តបន្ទាប់ដែលអាចប្រៀបធៀបបានទៅនឹងសំណង់ប្រាសាទពីរ៉ាមីតដែលកសាងដោយ[[ព្រះចៅផារ៉ាអុង]]និងសំណង់ប្រាសាទដទៃទៀតនៅក្នុង[[អេហ្ស៊ីប|ប្រទេសអេហ្សីប]]។ព្រះរាជា[[ខ្មែរ]]បានសាងសង់ប្រាសាទទាំងនេះដោយប្រើកម្លាំងកម្មករយ៉ាងច្រើនតាមការប៉ាន់ស្មានការធ្វើសំណង់ថ្មីនីមួយៗអាចប្រើមនុស្សប្រហែល ៧៥០០០០ នាក់ក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១២ និង ១៣ ។ទោះបីជាបន្សល់ទុកនូវប្រាសាទជាច្រើនក៏ដោយសព្វថ្ងៃនេះគឺមានភស្តុតាងបន្តិចបន្តួចប៉ុណ្ណោះចំពោះមនុស្សដែលមករស់នៅពិតប្រាកដនៅទីក្រុងដ៏ចំណាស់មួយនេះកាលពីអតីតកាល។អ្នកធ្វើដំណើរ[[ព័រទុយហ្គាល់|ជនជាតិព័រទុយហ្គាល់]]ត្រូវបានគេជឿថាជាជនជាតិបស្ចឹមប្រទេសដំបូងគេដែលបានសម្លឹងមិនដាក់ភ្នែកទៅលើភាពអស្ចារ្យនៃ[[ប្រាសាទអង្គរ]]នៅពេលទៅទស្សនាក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១៦។ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយកិត្តិយសធំបំផុតចំពោះការរកឃើញ[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏អស្ចារ្យបានធ្លាក់ទៅអ្នកភូមិសាស្ដ្រ[[បារាំង|ជនជាតិបារាំង]]ឈ្មោះ '''ហង់រី មូហូត (Henri Mouhot)'''​ ដែលបានមកទស្សនា[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦០ ដែលបានតម្កល់ទុកនូវឯកសារនៅឯ[[ទីក្រុងប៉ារីស]]ក្រោយមរណភាពនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៨។ក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១៩ និង ២០ បេសកកម្មរបស់[[បារាំង]]ជាច្រើនបានមកទស្សនាប្រាសាទបុរាណនិងធ្វើការកាប់ឆ្ការសម្អាតព្រៃពីប្រាសាទហើយបានប្រមូលនូវឯកសារបានយ៉ាងច្រើន។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៧ [[សៀម|ប្រទេសសៀម]]បានប្រគល់ទឹកដីអង្គរមកឲ្យ[[ខ្មែរ]]គ្រប់គ្រងវិញដោយសារ[[បារាំង]]គាបសង្កត់ខ្លាំងពេកហើយនៅក្នុងនោះបាននាំមកនូវភ្ញៀវទេសចរឲ្យមកទស្សនា[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ជាលើកដំបូងនៅលើទឹកដីអង្គរ។ភ្ញៀវទេសចរអាចជ្រើសរើសទស្សនាតាមវង់តូចដែលរួមមានទីក្រុងដ៏ល្បីល្បាញរបស់ព្រះរាជាគឺអង្គរធំនិងអង្គរតូចដែលមានប្រាសាទជាច្រើនដូចជា[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]] [[ស្រះស្រង់]]និងរមណីយដ្ឋានជាច្រើនទៀត។ភ្ញៀវទេសចរអាចបន្តដំណើរទៅទស្សនានៅវង់ធំនោះគេនឹងបានឃើញប្រាសាទមួយចំនួនផ្សេងទៀតនិង[[បារាយណ៍]]នៅ[[សម័យអង្គរ]]។ប្រសិនបើមានពេលវេលាភ្ញៀវទេសចរអាចទៅទស្សនាប្រាសាទល្បីល្បាញផ្សេងទៀតដូចជា[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទលលៃ]] ជាដើមដែលស្ថិតនៅឆ្ងាយពីប្រាសាទនៅតំបន់អង្គរបន្តិច។ ==ឯកសារពិគ្រោះ== {{reflist|1}} {{Geographic location |Centre = ខេត្តសៀមរាប |North = [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ]] |Northeast = [[ខេត្តព្រះវិហារ]] |East = |Southeast = [[ខេត្តកំពង់ធំ]] |South = [[ខេត្តពោធិ៍សាត់]] |Southwest = [[ខេត្តបាត់ដំបង]] |West = [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] |Northwest = }} {{ខេត្តសៀមរាប}} {{ខេត្តក្រុងខ្មែរ}} [[Category:ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[Category:ខេត្តក្រុងខ្មែរ|សៀមរាប]] qyg40aqmy6tsuyceoieruniou9de8yc 321488 321487 2025-06-04T08:37:33Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* ឈ្មោះនៃខេត្ត */ 321488 wikitext text/x-wiki '''ខេត្តសៀមរាប''' គឺជាខេត្តមួយដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅភាគពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]និងនៅក្បែរ[[បឹងទន្លេសាប]]។ទីរួមខេត្តរបស់ខេត្តសៀមរាបគឺ[[ក្រុងសៀមរាប]]និង[[ក្រុងរុនតាឯក]]។ខេត្តសៀមរាបត្រូវបានដាក់ឈ្មោះបែបនេះគឺដើម្បីរំលឹកដល់ជ័យជម្នះរបស់កងទ័ព[[ខ្មែរ]]វាយឈ្នះលើកងទ័ព[[សៀម]]នៅ[[លង្វែក|សម័យលង្វែក]]ក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១៦។សព្វថ្ងៃខេត្តសៀមរាបត្រូវបានគេស្គាល់ទូទាំងពិភពលោកថាជាទីតាំងនៃ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏ល្បីល្បាញ។ខេត្តនេះជាតំបន់ទេសចរណ៍ដ៍សំខាន់របស់[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ដោយសារខេត្តនេះមាន[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏ល្បីល្បាញនិងប្រាសាទបុរាណដទៃទៀតជាច្រើន។ថ្មីៗនេះក្រុងសៀមរាបកំពុងប្រែក្លាយរូបរាងជាក្រុងទំនើបតាមរយៈកំណើនសណ្ឋាគារ ភោជនីយដ្ឋាន ហាងលក់ទំនិញ ជាដើមដែលបម្រើឲ្យវិស័យទេសចរណ៍។រមណីយដ្ឋានបុរាណផ្សេងទៀតដែលនៅក្នុងក្រុងសៀមរាបនិងក្រៅក្រុងមាន[[អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទភ្នំបាខែង]] [[ប្រាសាទបក្សីចាំក្រុង]] [[ប្រាសាទបាពួន]] [[ប្រាសាទភិមានអាកាស]] [[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះប៉ាលីឡៃ|ប្រាសាទព្រះបាលីឡៃ]] [[ប្រាសាទតានៃ]] [[ប្រាសាទតាសោម]] [[ប្រាសាទតាកែវ]] [[ប្រាសាទធម្មនន្ទ]] [[ប្រាសាទព្រះគោ]] [[ប្រាសាទព្រះពិធូរ]] [[ប្រាសាទនាគព័ន្ធ]] ​[[ប្រាសាទសួព្រ័ត|ប្រាសាទសួព្រ័ត្រ]] [[ប្រាសាទបី]] [[ប្រាសាទព្រហ្មកិល]] [[ប្រាសាទរោងរមុង|ប្រាសាទរោងល្មុង]] [[ប្រាសាទតុប]] [[ប្រាសាទក្រវាន់|ប្រាសាទក្រវ៉ាន់]] [[ប្រាសាទថ្មបាយក្អែក]] [[ប្រាសាទបន្ទាយសំរែ]] [[ប្រាសាទបន្ទាយក្តី]] [[ប្រាសាទក្រោលគោ]] [[ប្រាសាទភ្នំក្រោម]] [[ប្រាសាទភ្នំបូក]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទលលៃ]] [[ប្រាសាទមេបុណ្យខាងលិច]] [[ប្រាសាទមេបុណ្យខាងកើត]] [[ប្រាសាទទេពប្រណម]] [[ប្រាសាទទទឹងថ្ងៃ]] [[ប្រាសាទព្រៃមន្ទីរ]] [[ប្រាសាទព្រៃក្មេង]] [[ប្រាសាទបាតជុំ]] [[ប្រាសាទគោកត្រាង]] [[ប្រាសាទត្រពាំងផុង]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទលាក់នាង]] [[ប្រាសាទចៅសាយទេវតា]] [[ប្រាសាទប្រែរូប]] [[លានស្តេចគំលង់]] [[លានជល់ដំរី]] [[ប្រាសាទអកយំ]] [[ប្រាសាទគោគពោធិ|ប្រាសាទគោគពោធិ៍]] [[ប្រាសាទគោកគ្រញូង]] [[ប្រាសាទចៅស្រីវិបុលកេរ្តិ៍]] [[ប្រាសាទត្រពាំងខ្យង]] [[ប្រាសាទផ្ទី]] [[ប្រាសាទទន្លេស្ងួត]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទព្រៃប្រាសាទ]] និង ប្រាសាទរាប់រយផ្សេងទៀត។តំបន់អង្គរត្រូវបានរងនូវការលុកលុយជាច្រើនដងពីពួក[[សៀម]]ហើយទីបំផុត[[ក្រុងអង្គរ|រាជធានីអង្គរ]]ត្រូវបានបោះបង់ចោលនៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១។គួររំលឹកផងដែរថារាជធានីរបស់[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]ត្រូវបានប្តូរពីអង្គរទៅ[[សម័យកាលចតុមុខ|រាជធានីចតុមុខ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣២ រួចបន្តទៅ[[លង្វែក|រាជធានីលង្វែក]] និង [[រាជធានីឧដុង្គមានជ័យ|រាជធានីឧដុង្គ]] ហើយត្រឡប់ទៅ[[សម័យកាលចតុមុខ|រាជធានីចតុមុខ]]វិញនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៦។ជនជាតិបទេសដែលបានមកដល់[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]មុនគេគឺអ្នករុករកជនជាតិបារាំង'''លោក [[ហង់រី មូហូ]]'''នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦០ (នាសម័យលង្វែកសតវត្សរ៍ទី ១៦ ក៏មានជនបរទេសខាងបស្ចឹមលោកក៏បានមកមើល[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]រួចមកហើយដែរ)<ref>ដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅជនជាតិខ្មែរសតវត្សទី១៥-១៩៥៣ (ភាគទី២)</ref>។តំបន់សៀមរាបអង្គរគឺជាគោលដៅចម្បងសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរទូទាំងពិភពលោកហើយក៏ជាតំបន់ដែលសម្បូរទៅដោយសំណង់ប្រាសាទបុរាណតូចធំជាច្រើនអនែកដែលជាទីស្ថានរបស់ពពួកអាទិទេពទាំងឡាយទាំងពួងផងដែរ។ {{Infobox settlement | name = ខេត្តសៀមរាប | native_name = Siem Reap Province | native_name_lang = khm<!-- ISO 639-2 code --> | settlement_type = [[ខេត្តនៃកម្ពុជា|ខេត្ត]] | image_skyline = D'Angkor.jpg | image_caption = ទិដ្ឋភាពនៃប្រាសាទអង្គរវត្តនាពេលរសៀល | image_flag = | image_seal = | image_shield = | nickname = ទីក្រុងអង្គរ | motto = | image_map = Cambodia Siem Reap locator map.svg | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តសៀមរាប | pushpin_map = | pushpin_label_position = | pushpin_map_caption = Location of Siem Reap in Cambodia | coordinates_type = type:adm1st_region:KH | coordinates_display = title | coordinates_footnotes = | subdivision_type = [[List of sovereign states|ប្រទេស]] | subdivision_name = {{CAM}} | established_title = | established_date = | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = [[ក្រុងសៀមរាប]] និង [[ក្រុងរុនតាឯក]] | leader_party = | leader_title = គណៈអភិបាល​ខេត្ត | leader_name = ប្រាក់ សោភ័ណ | area_footnotes = | area_total_km2 = 10299 | area_rank = ១០ | area_note = | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = <ref name=census2019>{{Cite web|url=http://nis.gov.kh/nis/Census2019/Final%20General%20Population%20Census%202019-English.pdf|title=General Population Census of the Kingdom of Cambodia 2019 – Final Results|publisher=[[Ministry of Planning (Cambodia)|Ministry of Planning]]|work=National Institute of Statistics|date=26 January 2021|access-date=3 February 2021}}</ref> | population_total = ១,១១៤,៦១៦ នាក់ | population_rank = ០៤ | population_as_of = | population_density_km2 = ៩៨ | population_density_rank = ១៣ | population_demonym = | population_note = | blank_name_sec1 = ក្រុង និង ស្រុក | blank_info_sec1 = ១២ | blank1_name_sec1 = សង្កាត់ និង ឃុំ | blank1_info_sec1 = ១០០ | blank2_name_sec1 = ភូមិ | blank2_info_sec1 = ៩០៧ | timezone1 = [[:en:Time in Cambodia|ICT]] | utc_offset = +០៧:០០ | postal_code_type = លេខកូដប្រៃសណីយ៍ | postal_code = ១៧០១០១ -១៧១២១២ | area_code_type = លេខកូដតំបន់ | area_code = ០៦៣ | iso_code = KH-១៧ | website = {{URL|www.siemreap.gov.kh}} | footnotes = }} ខេត្តសៀមរាប គឺជា​ខេត្ត​ធំ​ទី ​១០ ​នៅក្នុង​[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេស​កម្ពុជា]]។ចំនួនប្រជាជននៅក្នុងខេត្តនេះកើនឡើងដល់ខ្ទង់លាននាក់ហើយជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ជាខេត្តដែលមានប្រជាជនច្រើនជាងគេបំផុតរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។មួយផ្នែកធំនៃព្រំដែនភាគខាងត្បូងនៃខេត្តសៀមរាបជាប់នឹង[[បឹងទន្លេសាប]]ដូច្នេះហើយបានជាខេត្តសៀមរាបជាខេត្តមួយក្នុងចំណោមខេត្តទាំង ០៩ ដែលបង្កើតបានជាតំបន់[[ទុនបម្រុងជីវមណ្ឌលទន្លេសាប]]។នាពេលបច្ចុប្បន្នខេត្តនេះត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាទីតាំងនៃ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដែលជាតំបន់បេតិកភណ្ឌពិភពលោករបស់[[យូណេស្កូ|អង្គការយូណេស្កូ]]និងជាអច្ឆរិយវត្ថុរបស់ពិភពលោកផងដែរ។ហើយក៏ជាទីតាំងប្រាសាទល្បាញល្បីៗជាច្រើនទៀតក្រៅពី[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដូចជា[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]]និងប្រាសាទនានាផ្សេងទៀតដែលជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌរបស់[[អង្គការយូណេស្កូ]]ផងដែរ។[[ឧទ្យានជាតិភ្នំគូលែន]]គឺជារមណីយដ្ឋានប្រវត្តិសាស្ត្រនិងធម្មជាតិល្បីល្បាញមួយដែលជាទីពេញនិយមសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិទៅទស្សនាកម្សាន្តមិនអាចរំលងបាន។ == ឈ្មោះនៃខេត្ត == ខេត្តសៀមរាបជាអតីតខេត្ត[[ខ្មែរ]]មួយឈ្មោះថា'''[[ខេត្តមហានគរ]]'''។ការប្ដូរឈ្មោះជាខេត្តសៀមរាបនេះក្នុងរជ្ជកាល[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៣០ គ.ស(តាមពង្សាវតា)មូលហេតុបានជាផ្លាស់ប្ដូរឈ្មោះខេត្តនេះបានបញ្ជាក់ថានៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៣០ គ.ស ស្ដេច[[ខេត្តព្រះនគរស្រីអយុធ្យា|អយុធ្យា]]បានបញ្ជាឲ្យកងទ័ពខ្លួនវាយលុក[[កម្ពុជា]]នៅ[[ខេត្តមហានគរ]]ដើម្បីបង្ក្រាបការមិនចុះញ៉មរបស់[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]។ទ័ព[[សៀម]]ដណ្ដើម[[ខេត្តមហានគរ]]មួយរយៈហើយមេដឹកនាំបានទៅទស្សនាប្រាសាទគួរឲ្យយ៉ាងស្ងប់ស្ងែង។បន្ទាប់មកទ័ពស្ដេច[[សៀម]]នេះបានជួបនឹងទ័ពស្ដេច[[ខ្មែរ]]នៅតំបន់អង្គរហើយបានប្រយុទ្ធគ្នាធ្វើឲ្យកងទ័ព[[សៀម]]ទទួលបរាជ័យយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។ក្រោយពីទទួលបានជ័យជំនះមក[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បានបរិញ្ញាតិ្តឲ្យប្ដូរឈ្មោះ[[ខេត្តមហានគរ]]នេះទៅជាខេត្តសៀមរាបវិញដែលមានន័យថា ''"ទ័ពសៀមត្រូវបង្ក្រាបឲ្យរាប"'' នៅទីនេះ។ អ្នក​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៃ​[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេស​កម្ពុជា]]បាន​ពន្យល់​ប្រហាក់​ប្រហែល​គ្នា​ថាពាក្យ '''សៀម''' គឺ​ទាក់ទង​នឹង​ជាតិសាសន៍មួយដែល​បច្ចុប្បន្ន​បាន​ប្រែ​ឈ្មោះ​ទៅ​ជា​ '''ថៃ''' ទៅ​ហើយ។រីឯ​ពាក្យ​ថា '''រាប''' គឺ​មាន​ន័យ​ថា '''ចាញ់ខ្លបខ្លាច'''។ អនុ​ប្រធាន​ផ្នែក​​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៃ​[[សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ|សាកលវិទ្យាល័យ​ភូមិន្ទ​ភ្នំពេញ]]និង​ជា​សាស្ត្រាចារ្យ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៅ​[[សាកលវិទ្យាល័យបញ្ញាសាស្ត្រកម្ពុជា|សាកលវិទ្យាល័យ​បញ្ញា​សាស្ត្រ​កម្ពុជា]]លោក'''សំបូរ មាណ្ណារ៉ា'''បាន​ពន្យល់​ថាចាប់​ពី​សតវត្ស​រ៍ទី ​៩ និង​ទី​ ១០ នៃ​គ្រិស្ត​សករាជខេត្ត​សៀមរាបត្រូវបានគេ​​ប្រើ​ឈ្មោះ​ជា​​[[យសោធរបុរះ|ទីក្រុងយសោធបុរៈ]]ដោយសារ​តែ​ព្រះ​មហាក្សត្រ​ខ្មែរ​ព្រះនាម[[យសោវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទយសោ​វរ្ម័ន​ទី​ ១]] ជាអ្នកបាន​កសាង។ក៏ប៉ុន្តែ​ក្រោយ​មកត្រូវ​បាន​គេ​ហៅ​ថា[[អាណាចក្រខ្មែរ|អាណាចក្រ​អង្គរ]]វិញ។នៅ​ក្នុង​រជ្ជកាល​នៃ​ព្រះរាជា​ក្រោយៗ​មកទៀតដែល​បានផ្លាស់​ប្ដូរ​រាជធានី​ទៅ​តាំង​នៅ​ភាគ​ខាង​ត្បូងនិង​[[​ទួល​បាសាន|ទួល​បាសាន]]រហូត​ដល់​[[ភ្នំពេញ|ចតុមុខ]]ជាដើមគឺ​[[ក្រុងអង្គរ|ទីក្រុង​អង្គរ]]ត្រូវ​បាន​បោះ​បង់​ចោល​មួយ​រយៈ។ជាច្រើន​ឆ្នាំ​ក្រោយ​មកទើប​មាន​ការ​ចាប់​ផ្ដើម​គ្រប់គ្រង​​ជារាជធានី​នេះឡើង​វិញ។ លោក​សាស្ត្រាចារ្យសំបូរ មាណ្ណារ៉ាបាន​ពន្យល់​ទៀត​ថាបន្ទាប់​ពី​មាន​ការ​គ្រប់គ្រង​ជា​រដ្ឋបាល​ឡើង​វិញ​នោះគឺ​តំបន់​អង្គរ​ត្រូវ​បាន​ទ័ព​[[សៀម]]នៃ​[[អាណាចក្រអយុធ្យា|នគរ​ស្រីអយុធ្យា]]ចូល​មក​លុកលុយ​ជា​ច្រើន​លើកចាប់​តាំង​ពី​សតវត្ស​រ៍ទី​ ១៤ នៃ​គ្រិស្ត​សករាជ។នៅ​ក្នុង​សតវត្ស​រ៍ទី​ ១៥ ដល់ ១៦ មាន​ព្រះមហាក្សត្រ​[[ខ្មែរ]]​មួយ​អង្គ​ព្រះនាម[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បាន​ធ្វើ​ចម្បាំង​ជាមួយកង​ទ័ព​[[សៀម]]ដើម្បី​បណ្ដេញឲ្យពួក[[សៀម]]ចេញ​ពី​តំបន់​អង្គរ។នៅក្នុង​ការ​ធ្វើ​សង្គ្រាម​កាល​នោះគឺកងទ័ព[[ខ្មែរ]]ទទួលបានជោគជ័យយ៉ាងធំំធេងហើយ​ពាក្យ​ថា '''សៀមរាប (អានថា:សៀមម៉ារាប)''' គឺ​ត្រូវ​បាន​គេ​ដាក់​ឈ្មោះបន្ទាប់​ពី​ជ័យ​ជម្នះ​របស់​កងទ័ព​[[ខ្មែរ]]លើពួក[[សៀម]]៖ ''«ពាក្យ​ថា សៀមរាប គឺ​មាន​ន័យ​ថា សៀមបាន​ខ្លបខ្លាច​លោក បាន​ចាញ់​លោក បាន​អស់​ឫទ្ធានុភាព ចាញ់រាបដលដី។ដូច្នេះគេ​ឲ្យឈ្មោះ​ថាតំបន់​សៀមរាបនេះ​ជា​ទស្សនៈ​របស់​ជាតិ​ខ្មែររបស់​អ្នក​ដែល​បាន​លើក​ឡើង​ក្នុង​ដំណែល​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នេះ​ផង​ដែរ។ចំណុច​នេះ​ហើយបានជា​ចាប់​ផ្ដើម​មាន​ពាក្យ​ថា សៀមរាប»''។ ការ​អធិប្បាយ​របស់​លោក​សាស្ត្រាចារ្យសំបូរ មាណ្ណារ៉ានេះគឺ​ដូច​គ្នា​នឹង​អ្នក​ស្រាវជ្រាវ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​[[ខ្មែរ]]​ផ្សេង​ទៀតផងដែរ។ សៀវភៅ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​[[ខ្មែរ]]​សង្ខេប​មួយដែល​សរសេរ​ដោយលោក'''នួន សុធិមន្ត'''ដែល​បច្ចុប្បន្ន​ជា​មន្ត្រី​រាជការ​នៅ​ទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីបាន​អធិប្បាយ​ថានៅ​ក្នុងឆ្នាំ​ ១៥២៥ ព្រះ​មហាក្សត្រ​[[ខ្មែរ]]​ព្រះនាម[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទ​រាជា]]​បាន​វាយ​បង្ក្រាប​កងទ័ព​[[សៀម]]ដែល​ឈ្លាន​ពានឲ្យបរាជ័យ​យ៉ាងអាម៉ាស់នៅ​តំបន់​អង្គរ។ដូច្នេះ​ហើយបាន​ជា​ព្រះអង្គបាន​ដាក់​ឈ្មោះ​ថា [[សៀមរាប]] គឺ​មាន​ន័យ​ថា '''ទ័ព​សៀមចាញ់​រាប​ដូចជា​កន្ទេល ឬ ទ័ពសៀមចាញ់រាបដល់ដី'''។ បច្ចុប្បន្ន​នេះ[[ខេត្ត​សៀមរាប]]មិន​ត្រឹម​តែ​ជា​និមិត្តរូប​នៃ​ជាតិ​[[ខ្មែរ]]​ប៉ុណ្ណោះ​ទេក៏ប៉ុន្តែវា​ក៏​កំពុង​នាំ​ប្រទេស​កម្ពុជាឲ្យទទួល​បាន​នាម​ថ្មី​មួយ​ទៀតគឺ​'''ព្រះរាជាណាចក្រ​អច្ឆរិយ'''ដោយសារ​តែ​ភាព​ល្បីល្បាញ​ខាង​វប្បធម៌​ប្រវត្តិសាស្ត្រ។<ref>{{Cite web |title=អត្ថន័យ​នៃ​ឈ្មោះ​ខេត្ត​សៀមរាប |url=https://www-rfa-org.cdn.ampproject.org/v/s/www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html/ampRFA?amp_gsa=1&amp_js_v=a9&usqp=mq331AQIUAKwASCAAgM=#amp_ct=1678937526295&amp_tf=%E1%9E%96%E1%9E%B8%20%251$s&aoh=16789375100149&referrer=https://www.google.com&ampshare=https://www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html |access-date=2023-03-16 |website=www-rfa-org.cdn.ampproject.org |archivedate=2023-03-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20230316035301/https://www-rfa-org.cdn.ampproject.org/v/s/www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html/ampRFA?amp_gsa=1&amp_js_v=a9&usqp=mq331AQIUAKwASCAAgM=#amp_ct=1678937526295&amp_tf=%E1%9E%96%E1%9E%B8%20%251$s&aoh=16789375100149&referrer=https://www.google.com&ampshare=https://www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html |url-status=dead }}</ref> == ប្រវត្តិសាស្ត្រ == === មុនសម័យអង្គរ === [[file:Phnom Kulen8.JPG|thumb|ភ្នំគូលែន(មហេន្ទ្របវ៌ត ឬ មហិន្រ្ទបព៌ត)]] [[File:Cascade de la rivière sacrée (Phnom Kulen) (6825025205).jpg|right|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_017_Vishnu_and_Lakshmi_(8583651131).jpg|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_020_Brahma_(8583620385).jpg|thumb]] [[File:Kbal_Spean,_sur_les_pentes_sud-ouest_du_mont_Kulen_(12).jpg|thumb]] [[File:LingamCambodge1.JPG|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_011_Lotuses_(8583641233).jpg|thumb]] [[File:LingamCambodge2.JPG|thumb]] [[ឯកសារ:2011-06-27-030 Phnom Kulen.jpg|រូបភាពតូច|នៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ ជាឆ្នាំដែលព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២ ប្រារព្ធពិធីទេវរាជនៅលើភ្នំគូលែន។ព្រះអង្គបានបើកស័ករាជថ្មីមួយដែលធ្វើអរិយធម៌វប្បធម៌ខ្មែររីកចម្រើនរុងរឿងនាសម័យមហានគរ]] អ្នកស្រាវជ្រាវខាងប្រវត្តិវិទ្យានិងបុរាណវិទ្យាជាច្រើនបានអះអាងថាប្រវត្តិសាស្រ្តនៃតំបន់សៀមរាបអង្គរបានចាប់ផ្តើមឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ នៃគ្រិស្តសករាជក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] ក្រោយពីព្រះមហាក្សត្រអង្គនេះបានយាងមកពី[[ឥណ្ឌូណេស៊ី|ប្រទេសជ្វា]]នៅក្នុងឆ្នាំ ៨០០ នៃគ្រិស្តសករាជ។តាមឯកសារខាងលើបានឲ្យដឹងថា[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] កាលនៅក្នុងដំណាក់កាលទី ២ ទ្រង់គង់នៅ'''ទីក្រុងឥន្រ្ទបុរៈ'''នៅ[[ខេត្តកំពង់ចាម]]បន្ទាប់មកទ្រង់គង់នៅលើ[[ភ្នំគូលែន]](មហិន្ទ្របព៌ត)និងចុងក្រោយបំផុតទ្រង់គង់នៅ '''[[ហរិហរាល័យ|ទីក្រុងហរិហរាល័យ ឬ ទីក្រុងរលួស]]''' ដែលជារាជធានីដើមនា[[សម័យអង្គរ]]។លោកបណ្ឌិត '''មីសែល ត្រាណេ''' បានមានប្រសាសន៍ឲ្យដឹងថាវប្បធម៌អង្គរបានផ្តើមឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ នៃគ្រិស្តសករាជគឺនៅពេលដែល[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] បានអភិសេកជាព្រះមហាក្សត្រនៅលើ[[ភ្នំគូលែន]](មហិន្រ្ទបព៌ត)។ការអភិសេករបស់ព្រះអង្គគឺឈរនៅលើមូលដ្ឋាននៃពិធីទេវរាជដែលបានផ្តល់ចំពោះព្រះអង្គនូវមហិទ្ធិប្ញទ្ធិដើម្បីធ្វើការបង្រួបបង្រួមជាតិ។ការអះអាងក៏បានបង្អាញឲ្យដឹងទៀតថាវប្បធម៌‌សម័យបុរេអង្គរ(មុនអង្គរ)គឺឯកសារមួយចំនួនបាន ផែ្អកតាមកំណត់ហេតុរបស់[[ចិន]]។ឯកសាររបស់គេបានសំអាងលើកំណត់ត្រាផងនិងស្ថាបត្យកម្មប្រាង្គប្រាសាទមួយចំនួនផង។រីឯព្រឹត្តិការណ៍ដែលគួរឲ្យកត់សម្គាល់ជាខ្លាំងមួយទៀតគឺក្នុងអំឡុង[[សម័យចេនឡា]]នៅលើទឹកដីបវរនៃខេត្តសៀមរាបអង្គរ។កំណត់ហេតុចិនបានឲ្យដឹងថាទីក្រុងដំបូងបំផុតនៅខេត្តសៀមរាបមានឈ្មោះថា '''"នគរគម្ពីរ"''' ដែលសិ្ថតនៅរវាងបារាយណ៍ខាងលិចនិងបារាយណ៍ខាងកើតនៃតំបន់សៀមរាបអង្គរ។សេ្តចខែ្មរដែលសោយរាជ្យសម្បត្តិនៅ'''នគរគម្ពីរ'''នេះគឺ'''ព្រះបាទចន្រ្ទវរ្ម័ន'''។លោកបណ្ឌិត '''មីសែល ត្រាណេ''' បានមានប្រសាសន៍ឲ្យដឹងបនែ្ថមទៀតថាកាលពីសម័យបុរេអង្គរនាអំឡុងឆ្នាំ ៨០២ នេះសេដ្ឋកិច្ចនិងបរិយាកាសង្គមរបស់តំបន់សៀមរាបអង្គរមានការវិវឌ្ឍជាវិជ្ជមាន។គេបានឃើញមានការរៀបចំដែនដី ឬនគរូបនីយកម្មដែនដីក្នុងតំបន់នីមួយៗនៃខេត្តនេះយ៉ាងច្បាស់លាស់ទៅហើយចាប់តាំងពីចុងសតវត្សរ៍ទី ០៦ នៃដើមសតវត្សរ៍ទី ០៧ នៃគ្រិស្តសករាជ។ជនជាតិខែ្មរក្រោមការដឹកនាំរបស់ព្រះមហាក្សត្រនិងពួកព្រាហ្មបុរោហិតបានចាប់ផ្តើមគម្រោងការសាងសង់ប្រាសាទឥដ្ឋដំបូងបង្អស់ជាច្រើនមានជាអាទិ៍ ប្រាសាទព្រៃកេ្មង ប្រាសាទពោធិ៍ ប្រាសាទគោកតាសៀន ប្រាសាទវត្តខ្នាត និង ប្រាសាទព្រៃប្រាសាទជាដើម។រីឯវិស័យសង្គមកិច្ចវិញគេបានដឹងថាបុព្វការីជនខែ្មរចូលចិត្តកសាងទីលំនៅរបស់ខ្លួននៅកែ្បរៗ[[បឹងទន្លេសាប|បឹងទនេ្លសាប]]កែ្បរអូរស្ទឹងធម្មជាតិជាដើម។ការកសាងប្រាសាទក៏ដូច្នោះដែរគឺបុព្វការីជនខែ្មរតែងតែជ្រើសរើសរកទីតាំងណាខ្ពស់មិនលិចទឹកនៅរដូវវស្សាគំនិតរបស់ខែ្មរក្នុងការជ្រើសរើសទីតាំងខ្ពស់សម្រាប់ការកសាងសំណង់ផេ្សងៗជាប្រយោជន៍រួមគឺនៅតែបន្តរហូតមកទល់សព្វថៃ្ងនេះ <ref>អត្ថបទដកស្រង់ពីកាសែតរស្មីកម្ពុជា</ref>។ === សម័យអង្គរ === [[ឯកសារ:Bas-relief du Bayon (Angkor Thom) (2341905162).jpg|រូបភាពតូច|ទិដ្ឋភាពការធ្វើម្ហូបចម្អិនអាហាររបស់ប្រជាជនខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[ឯកសារ:Scène dépouillage (bas-relief du Bayon) (2334493467).jpg|រូបភាពតូច|វិស័យសុខាភិបាលខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[ឯកសារ:Bayonmarket01.JPG|រូបភាពតូច|ទិដ្ឋភាពផ្សារលក់ដូររបស់ប្រជាជនខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] ខ្មែរបានជ្រើសរើសទីតាំងតំបន់អង្គរធ្វើជារាជធានីព្រោះស្ថិតនៅចំណុចកណ្ដាលនៃ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]និងទីប្រជុំនៃជំនួញទាំងពីរគឺជើងគោកនិងជើងទឹកហើយសម្បូរទៅដោយធនធានធម្មជាតិសព្វគ្រប់ដូចជាត្រីនៅក្នុង[[បឹងទន្លេសាប]] ព្រៃឈើ [[ថ្មភក់]] [[ថ្មបាយក្រៀម]] [[ឥដ្ឋ]]សម្រាប់កសាងប្រាសាទ និង ដីដែលមានជីវជាតិផងដែរ។ខេត្តសៀមរាបនៅសតវត្សរ៍ទី ០៩ ដល់សតវត្សរ៍ទី ១៥ បានបម្រើការរាជធានីជាមជ្ឈមណ្ឌលដ៏សំខាន់នៃអំណាចនយោបាយ វប្បធម៌ និង សាសនារបស់[[អាណាចក្រខ្មែរ]]។ភាពថ្កើងថ្កានរបស់ទីក្រុងគឺជារាជធានីនៃ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]ដែលគ្រប់គ្រងដោយស្តេចដែលមានអំណាចជាបន្តបន្ទាប់។ខេត្តសៀមរាបមានទីតាំងយុទ្ធសាស្ត្រនៅចំចំណុចកណ្ដាលនៃអាណាចក្រហើយមានភាពងាយស្រួលនៅក្នុងការគ្រប់គ្រងត្រួតត្រានិងគ្រប់គ្រងទឹកដីដ៏ធំធេងមួយនេះ។ទីក្រុងនេះបានរីកចម្រើនក្លាយជាទីក្រុងដែលមានភាពអ៊ូអរបម្រើជាមជ្ឈមណ្ឌលរដ្ឋបាល សេដ្ឋកិច្ច និង សាសនានៅក្នុងតំបន់។ខេត្តសៀមរាបមានចំណុចគួរឲ្យទាក់ទាញជាច្រើនដូចជា[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] ជាដើម។នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]][[ខ្មែរ]]បានអនុវត្តនយោបាយវាតទីទឹកដីពង្រឹងអរិយធម៌ឲ្យរីកចម្រើនរុងរឿងនិងកសាងសំណង់ប្រាសាទល្បីល្បាញមួយចំនួនទាំងធំទាំងតូចដែលបង្ហាញអំពីតម្លៃវប្បធម៌អរិយធម៌[[ខ្មែរ]]ពាសពេញ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]។តំបន់សៀមរាបត្រូវបានបម្រើការជារាជធានីអស់រយៈពេល ០៦ សតវត្សរ៍មកហើយ។នៅតំបន់សៀមរាបមានការអភិវឌ្ឍរីកចម្រើនលូតលាស់គ្រប់វិស័យនិងមានភាពសម្បូរសប្បាយប្រជាជនខ្មែររស់នៅតំបន់សៀមរាបអង្គរភាគច្រើនប្រកបមុខរបរកសិកម្មនិងនេសាទជាធំ។តំបន់ជុំវិញ[[បឹងទន្លេសាប]]ជាដីដ៏សម្បូរជីវជាតិ។គេអាចធ្វើស្រែនៅតំបន់នេះប្រហែលជាពីរទៅបីដងក្នុងមួយឆ្នាំដូច្នេះហើយបានជាយើងឃើញមានប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រមួយចំនួនដែលបន្សល់ទុកតាំងពី[[សម័យអង្គរ]]មកម្ល៉េះ។ === សម័យក្រោយអង្គរ === [[ឯកសារ:Western facade of the Temple of Ongau Wat ILN0-1868-0201-0004.jpg|រូបភាពតូច|250x250ភីកសែល|ប្រាសាទអង្គរវត្តនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៨]] បើយោងតាមឯកសារក្រោយពីទ័ពខ្មែររបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បានទទួលជ័យជម្នះលើកងទ័ពសៀមឈ្លានពានជាស្ថាពរនៅព្រះរាជនគរគឺ[[អង្គរធំ]]ពោលគឺបានវាយកម្ទេចទ័ពសៀមរាបស្មើនឹងដីបានជា[[ខ្មែរ]]ដាក់ឈ្មោះថា[[ខេត្តសៀមរាប]]។ស្ថានការណ៍បែបនេះបានធ្វើឲ្យយើងយល់ថាជាដើមកំណើតនៃការកកើតឈ្មោះខេត្តសៀមរាបតាំងពីរជ្ជកាលរបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]មកទល់នឹងសព្វថ្ងៃនេះបើទោះបីជា'''[[ព្រះរាជពង្សាវតារខ្មែរ]]'''[[ច្បាប់ឧកញ៉ាព្រះឃ្លាំង]](នង)មិនបាននិយាយដោយចំហក៏ដោយ។ប្រសិនជាយើងបើកច្បាប់ព្រះរាជពង្សាវតារ[[ខ្មែរ]]ខាងលើមកមើលយើងពិតជាស្លុតចិត្តដោយហេតុថាកងទ័ព[[សៀម]]បានឈ្លានពានរុករាន[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ឥតឈប់ឈរជាច្រើនលើក។ពួកវាក្រោយពីដណ្តើមបានអាណាខេត្ត[[ខ្មែរ]]មួយចំនួនដែលសព្វថ្ងៃបានក្លាយទៅជាទឹកដី[[សៀម]]រួចទៅហើយនោះក៏បាននាំសង្គ្រាមចូលទៅយ៉ាងជ្រៅចំកណ្តាលបេះដូងនៃ[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]តែម្តងគឺ'''ទីក្រុងមហានគរ'''ដែលស្ថិតក្នុងខេត្តសៀមរាបតែពីមុនហៅថា'''ស្រុកនគរវត្ត'''ដែលធ្លាប់ជាសមរភូមិក្តៅពីមុនមក។ប៉ុន្តែលើកនេះពួកវាត្រូវបង្ខំចិត្តរត់ត្រឡប់ទៅ[[ខេត្តព្រះនគរស្រីអយុធ្យា|ក្រុងអយុធ្យា]]វិញក្រោយពីត្រូវចាញ់សង្គ្រាមនៅចុល្លសករាជ ៩០២ ត្រូវនឹងឆ្នាំ ១៥៤១ នៃគ.ស។កាលបើពិនិត្យលើទំព័រប្រវត្តិសាស្ត្រចាស់ដែលបានកើតឡើងនៅលើទឹកដីបវរដែលជាទីតាំងនៃព្រះរាជនគរយើងបានឲ្យដឹងថាក្នុងរាជ្យរបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៨|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៨]] និងដើមរាជ្យរបស់[[ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី៣|ព្រះបាទស្រីឥន្ទ្រវរ្ម័ន]]រវាងឆ្នាំ ១២៩៦ [[សៀម]]បានបើកការវាយលុកមួយដ៏ធំសម្បើមនៅក្នុងខេត្តសៀមរាបក្នុងបំណងយក[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ធ្វើជាស្រុកឬនគរចំណុះរបស់ខ្លួនហើយមហិច្ឆតានេះពួកវាបានសម្រេចជាស្ថាពរព្រោះថាអាណាខេត្តមួយចំនួនដែលស្ថិតក្នុងភូមិភាគកណ្តាលដូចជា[[ខេត្តសុខោទ័យ]] [[ខេត្តកំពែងពេជ្រ|កំពែងពេជ្រ]] និង ខេត្តរណបនៃខេត្តទាំងនោះព្រមទាំងអាណាខេត្តដទៃៗឯទៀតដែលស្ថិតនៅជ្រលងនៃដង[[ទន្លេចៅព្រះយា|ទន្លេមេណាម]]ដូចជា[[ខេត្តអយុធ្យា]] និង [[សុផាន់បុរី]] ។បន្ទាប់ពីបានទទួលជ័យជម្នះលើខេត្តទាំងឡាយនោះពួកវាក៏បានពង្រឹងបណ្តាញអំណាចរបស់ខ្លួន។សង្គ្រាមឈ្លានពានមួយដែលគេត្រូវកត់សម្គាល់ដែលបានកើតឡើងជាលើកដំបូងបង្អស់នៅលើទឹកដី[[ខ្មែរ]]ត្រូវបានធ្វើឡើងក្នុងរាជ្យរបស់[[ព្រះបាទលំពង្សរាជា]]នៅឆ្នាំ ១៣៥២។ចំពោះចម្បាំងនេះច្បាប់ពង្សាវតារ[[ខ្មែរ]]បានបញ្ជាក់ថាគឺភាគីឈ្លានពាន[[សៀម]]បានទទួលជ័យជម្នះលើទ័ព[[ខ្មែរ]]ដោយពួកវាបានកាន់កាប់[[ក្រុងអង្គរធំ|ទីក្រុងអង្គរធំ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១។មុននឹងដកថយចេញពួកវាបានកេណ្ឌឈ្លើយសឹក[[ខ្មែរ]]ជាច្រើនម៉ឺននាក់នាំទៅកាន់[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]។នៅក្នុងឱកាសនោះផងដែរពួកវាក៏បានលួចប្លន់យកទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ជាតិ[[ខ្មែរ]]គ្រប់ប្រភេទនៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១ គឺជាឆ្នាំដែលកំណត់នូវឱនភាព[[ខ្មែរ]]ដែលប្រឈមនិងការវាតទីនិយមរបស់[[សៀម]]ដែលគ្មានទីបញ្ចប់។ពិតណាស់ទោះបីជាភ្លើងសង្គ្រាមឈ្លានពានបានកន្លងផុតជាច្រើនសតវត្សរ៍មកហើយក្តីក៏ប៉ុន្តែវាបានបន្សល់ទុកនូវស្លាកស្នាមរបួសដ៏ឈឺចាប់នៅក្នុងផ្នត់គំនិត[[ខ្មែរ]]គ្មានថ្ងៃបំភ្លេចបាន។បើតាមច្បាប់ព្រះរាជពង្សាវតារ[[ខ្មែរ]]គឺនៅក្នុងរាជ្យរបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]](១៥១៦ ដល់ ១៥៥៥ នៃគ.ស)កងទ័ព[[សៀម]]មកឈ្លានពាន[[ខ្មែរ]]ត្រូវបានបង្ក្រាបរាបស្មើទល់នឹងដីនៅត្រង់[[ស្ទឹងសៀមរាប|ស្ទឹងអង្គរ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៤១ ដោយហេតុនេះហើយបានជាព្រះអង្គត្រាស់បង្គាប់ឲ្យគេហៅតំបន់នេះថា «'''តំបន់សៀមរាប'''» ដើម្បីទុកជាការចងចាំរួមរបស់ជាតិ[[ខ្មែរ]]អំពីជ័យជម្នះដ៏ត្រចះត្រចង់នេះមុនទីតាំងនេះបានក្លាយទៅជាស្រុកហើយបន្ទាប់មកទៀតក្លាយជាខេត្តនា[[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង|សម័យអាណាព្យាបាលបារាំង]]។ព្រឹត្តិការណ៍មួយគួរឲ្យកត់សម្គាល់គឺស្តេចអង្គនេះបានឆ្លាក់បង្ហើយនូវចម្លាក់មួយចំនួនដែល[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] មិនទាន់ឆ្លាក់រួច។ទោះបីជាបានទទួលបរាជ័យដ៏អាម៉ាស់មុខនេះក្តីទ័ព[[សៀម]]ក៏នៅតែទន្ទ្រានមាតុភូមិ[[ខ្មែរ]]មិនស្រាកស្រាន្តឡើយហើយអំពើនេះត្រូវបានបន្តរហូតដល់[[បន្ទាយលង្វែក|សម័យលង្វែក]]។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៩៤ ទីក្រុងលង្វែកត្រូវដណ្តើមបានពី[[ខ្មែរ]]ដោយស្តេច[[សៀម]] «[[ព្រះបាទនរិន្ទសួន]]»។ចំពោះបរាជ័យនៃកងទ័ព[[សៀម]]ដែលដឹកនាំដោយស្តេច[[សៀម]]ដែលបានយកលេសថាដោយសារ[[ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]មិនបានប្រគល់ដំរីសមួយក្បាលបានជាមកវាយលុក[[ក្រុងអង្គរធំ|ទីក្រុងអង្គរធំ]]។បើតាមប្រសាសន៍របស់លោក'''ហ្គ្រោរីយេ'''បានបញ្ជាក់ថា[[ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]គឺជា[[ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ]]ដ៏ខ្លាំងពូកែជាងគេបំផុតនាសម័យក្រោយអង្គរដោយហេតុថាស្តេចអង្គនេះមិនគ្រាន់តែបានខិតខំស្តារប្រទេសជាតិតែប៉ុណ្ណោះទេក៏ប៉ុន្តែទ្រង់ថែមទាំងមានមហិច្ឆិតាវាយដណ្តើមយកខេត្តខ្មែរមួយចំនួននៅក្នុង[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]បច្ចុប្បន្នដូចជា[[ខេត្តនគររាជសីមា]] [[ខេត្តបុរីរម្យ]] [[ខេត្តសុរិន្ទ្រ]] [[ខេត្តសង្គឹត]] [[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]] [[ខេត្តស៊ីសាកេត|ខេត្តសិរីសាកេត]] [[ខេត្តសុវណ៌ភូមិ ឬ សុវណ្ណភូមិ|ខេត្តសុវណ្ណភូមិ]] [[ខេត្តឧប្បលរាជធានី]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តត្រាច]] [[ខេត្តស្រះកែវ]] [[ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ]] [[ខេត្តរយ៉ង]] [[ខេត្តបស្ចឹមបុរី]]ជាដើមដែល[[សៀម]]បានដណ្តើមបានពីមុនមក។មានហេតុផលជាច្រើនដើម្បីបញ្ជាក់ថាហេតុដូចម្តេចបានជាក្នុងព្រះរាជពង្សាវតារសៀមដូចជាច្បាប់របស់'''អ្នកអង្គម្ចាស់នព្វរ័ត្ន'''តែងឡើងនៅព.ស ២៤២០ ត្រូវនឹងគ.ស ១៨៧៧ បានប្រើពាក្យ «'''សៀមរ៉៉ាដ្ឋ'''» ជំនួសពាក្យសៀមរាបទៅវិញ។តាមពិតទៅការប្រើពាក្យ'''សៀមរ៉ាដ្ឋ(សៀមម៉ារ៉ាត)'''ដើម្បីហៅទីប្រជុំជនមួយដែលពីមុនគឺជាសមរភូមិឬទីលានប្រយុទ្ធស៊ីសាច់ហុតឈាមរវាង[[ខ្មែរ]]និង[[សៀម]]ស្ថិតនៅក្នុងស្រុកនគរវត្តគឺបណ្តាលមកពីអាជ្ញាធរ[[សៀម]]នៅក្នុងរជ្ជកាលរបស់'''ព្រះបាទព្រះចៅថាយស្រះ'''មិនចង់រំឭកនូវភាពបរាជ័យដ៏អាម៉ាស់មុខរបស់កងទ័ពឈ្លានពាន[[សៀម]]របស់ខ្លួនតែប៉ុណ្ណោះបើទោះបីជាសម័យនោះទ្រង់បានត្រួតត្រា[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ក៏ដោយ។យ៉ាងណាមិញគឺដោយសារតែហេតុការណ៍នេះហើយទើប'''ព្រះបាទព្រះចោមក្លាវចៅយូហួ'''ដែលបានគ្រប់គ្រង[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ជាមួយ[[អណ្ណាម|អាណ្ណាម]]ទ្រង់ក៏បានប្រើពាក្យស្រុកឬមឿងព្រះនគរវត្តជំនួសពាក្យស្រុកឬមឿងសៀមម៉ារ៉ាតផងដែរ។គ្មានឯកសាររបស់[[សៀម]]ណាមួយដែលបញ្ជាក់ឲ្យបានច្បាស់លាស់អំពីការផ្លាស់ប្តូរឈ្មោះពីមឿងព្រះនគរវត្តទៅជាសៀមរាបនោះទេហើយបើមានក៏អាចស្ថិតក្នុងដើមសម័យរជ្ជកាលទី​ ០៣ ដែលជាសម័យបាងកកដែលគេហៅថា[[អាណាចក្ររតនកោសិន្ទ្រ៍|រតនកោសិន្ទ្រ]]។ប៉ុន្តែចំពោះ[[ជនជាតិខ្មែរ]]វិញឈ្មោះសៀមរាបពិតជាត្រូវបានផ្តើមឡើងក្នុងរជ្ជកាលរបស់[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]យ៉ាងពិតប្រាកដឥតក្លែងក្លាយបើទោះបីជាទឡ្ហីករណ៍មានខ្វះចន្លោះយ៉ាងណាក៏ដោយព្រោះថាការតាំងឈ្មោះសៀមរាបនេះមិនមែនជារឿងចៃដន្យឬជំនឿលេងសើចនោះទេជាពិសេសនៅក្នុងសម័យកាលមួយដែល[[ខ្មែរ]]និង[[សៀម]]នៅច្បាំងគ្នាមិនឈប់មិនឈរ។ដូច្នេះការចង់យល់ឲ្យលម្អិតអំពីប្រវត្តិពិតនៃឈ្មោះសៀមរាបតម្រូវឲ្យយើងស្គាល់ពីបរិបទសង្គមនយោបាយហើយអំពើនេះគឺជាការចាំបាច់បំផុត។បើតាម'''សៀវភៅប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ'''រៀបរៀងដោយលោក'''នួន សុធិមន្ត'''បានអធិប្បាយថានៅឆ្នាំ ១៥២៥ នៃគ្រឹស្ដសករាជ[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បានវាយបង្ក្រាបកងទ័ពសៀមដែលឈ្លានពានឲ្យបរាជ័យនៅតំបន់អង្គរ។ដូច្នេះហើយបានជាព្រះអង្គបានដាក់ឈ្មោះថា '''«សៀមរាប»''' គឺមានន័យថាទ័ពសៀមចាញ់រាបដូចកន្ទេល។ == សាសនា == {{Pie chart |thumb = right |caption = សាសនានៅក្នុងខេត្តសៀមរាប (ជំរឿនឆ្នាំ ២០១៩)<ref>{{cite web|title=General Population census of the Kingdom of Cambodia 2019|url=http://nis.gov.kh/nis/Census2019/Final%20General%20Population%20Census%202019-English.pdf|publisher=National Institute of Statistics Ministry of planning|date=October 2020}}</ref> |label1 = សាសនាព្រះពុទ្ធ |value1 = 99.3 |color1 = Gold |label2 = សាសនាគ្រិស្ត |value2 = 0.4 |color2 = DodgerBlue |label3 = សាសនាអុីស្លាម |value3 = 0.2 |color3 = Green |label4 = សាសនាផ្សេងៗ |value4 = 0.1 |color4 = Black }} សាសនារបស់រដ្ឋគឺ[[ពុទ្ធសាសនាថេរវាទ|សាសនាព្រះពុទ្ធថេរវាទ]]។ប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងខេត្តសៀមរាបជាង ៩៩.៣% ជាអ្នកកាន់[[ព្រះពុទ្ធសាសនា|សាសនាព្រះពុទ្ធ]]។ប្រជាជនខេត្តសៀមរាបប្រមាណ ០.៤% កាន់[[សាសនាគ្រិស្ត]]។[[សាសនាឥស្លាម|សាសនាអុីស្លាម]]ដែលភាគច្រើនកាន់ដោយ[[ជនជាតិចាម]]គឺ ០.២% ។ == ព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់ == [[Image:Royal Palace, Siem Reap.JPG|thumb|ទិដ្ឋភាពនៃព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់]] '''[[ព្រះរាជដំណាក់|ព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់]]''' នៅ[[ក្រុងសៀមរាប]]គឺជាទីកន្លែងបណ្ដោះអាសន្នរបស់អតីតព្រះមហាក្សត្រនៃយើងគឺ'''ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ[[នរោត្តម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]] និង ព្រះរាជអគ្គមហេសី'''។ព្រះរាជដំណាក់នេះជាទីដែលព្រះអង្គស្នាក់នៅអាស្រ័យពេលស្ដេចយាងមកកាន់ទីក្រុងសៀមរាប។បើយើងធ្វើដំណើរពី[[ក្រុងភ្នំពេញ]]តាមផ្លូវជាតិលេខ ០៦ ក្រុងសៀមរាបមើលមកខាងស្ដាំដៃយើងនឹងឃើញអគារពណ៌សមួយអមដោយរបងនិងដើមឈើត្រឈឹងត្រឈៃនិងបរិវេណស្រស់ស្រាយដែលមានសួនច្បារធំនៅខាងមុខ(សួនព្រះរាជដំណាក់ឬបឹងកាឡូ)នោះហើយជាព្រះរាជដំណាក់។ ព្រះរាជដំណាក់នេះត្រូវបានសាងសង់ឡើងក្នុងសម័យបារាំងដាក់អាណានិគមនៅកម្ពុជាអំឡុងឆ្នាំ ១៨៦៣ ដល់ឆ្នាំ ១៩៥៣។ព្រះរាជដំណាក់នៅក្នុងសម័យ[[ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ]]គឺស្ថិតនៅវត្តដំណាក់ហើយវត្តដំណាក់គឺជាវត្តមួយដែលស្ថិតនៅខាងកើតដង[[ស្ទឹងសៀមរាប]]ចំកណ្ដាលបេះដូងនៃក្រុងសៀមរាបតែម្ដង។វត្តដំណាក់ពីមុនជាទីតាំងព្រះរាជដំណាក់របស់ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ១៩០៤ ដល់ឆ្នាំ ១៩២៧។លុះក្រោយមកព្រះរាជដំណាក់របស់ព្រះមហាក្សត្រ ត្រូវបានប្ដូរទីតាំងទៅនៅជិតអាស្រម[[ព្រះអង្គចេកព្រះអង្គចម]]វិញ។ក្រោយពីព្រះរាជដំណាក់ត្រូវបានផ្លាស់ប្ដូរទីតាំងទីធ្លាបរិវេណព្រះរាជដំណាក់ចាស់ត្រូវបានប្រែក្លាយជាទីវត្តអារាមព្រះពុទ្ធសាសនាម្ដងវិញ។ជាអកុសលនៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហមវត្តដំណាក់ត្រូវបានកងទ័ពខ្មែរក្រហមប្រើប្រាស់ជាមូលដ្ឋានយោធារបស់ពួកគេ។បច្ចុប្បន្ននេះមិនត្រឹមតែជាទីអារាមរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនាសម្រាប់ព្រះសង្ឃគង់នៅបដិបត្តិធម៌និងសម្រាប់ឲ្យពុទ្ធបរិស័ទធ្វើបុណ្យទានប៉ុណ្ណោះទេតែវត្តនេះក៏ជាថ្នាលបណ្ដុះបណ្ដាលចំណេះវិជ្ជាដល់ព្រះសង្ឃផងដែរ ដោយសារតែនៅក្នុងវត្តមានពុទ្ធិកបឋមសិក្សាសម្រាប់ព្រះសង្ឃសិក្សារៀនសូត្រភាសាបាលី ភាសាសំស្ក្រឹត និង ព្រះធម៌នានា។លើសពីនេះនៅក្នុងបរិវេណវត្តក៏មានសាលាបឋមសិក្សាសម្រាប់ឲ្យកុមារសិក្សារៀនសូត្រផងដែរ។បន្ថែមពីលើនេះជារៀងរាល់ថ្ងៃតែងតែមានជនានុជនជាច្រើនបានអានសៀវភៅឬធ្វើកិច្ចការសាលានៅទីនោះ។ដោយឡែកនៅក្នុងវត្តក៏មានបណ្ណាល័យមួយហៅថាបណ្ណាល័យខេមរៈសិក្សាដែលបានប្រើសម្រាប់ឲ្យសាធារណជនចូលធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវឯកសារនិងអានសៀវភៅនានាយ៉ាងសម្បូរបែប។នៅតាមដងផ្លូវក្នុងវត្តមានរៀបចំពាក្យស្លោកនិងសុភាសិតជាច្រើនសម្រាប់ដាស់តឿនដល់សាធារណជនទាំងឡាយជាកន្លែងថ្នាលបណ្ដុះបណ្ដាលចំណេះវិជ្ជា។វត្តនេះក៏បាននិងកំពុងទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរណ៍ជាតិនិងអន្តរជាតិមកទស្សនាផងដែរ។ ថ្មីៗនេះមានហេតុការណ៍ដ៏គួរឲ្យរន្ធត់និងសោកស្ដាយជាពន់ពេក ដោយកាលពីវេលាម៉ោងប្រមាណជា ១០ និង ០៥ នាទីយប់ ថ្ងៃទី ១២ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ អគ្គិភ័យបានឆាបឆេះអគារមួយនៃព្រះរាជដំណាក់សៀមរាបដែលជាកន្លែងទីសក្ការៈដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់បំផុត។ រូបសំណាកមេទ័ពពី[[សម័យអង្គរ]]ចំនួន ១២ រូបត្រូវបានដាក់តាំងជានិមិត្ដរូបនៅក្នុងសួនព្រះរាជដំណាក់[[ក្រុងសៀមរាប]]ដែលសុទ្ធតែជាមេទ័ពនិងរាជវង្សសានុវង្សដ៏អង់អាចក្លាហាននិងមានស្នាព្រះហស្ថយ៉ាងធំធេងចំពោះព្រះនគរកម្ពុជាដើម្បីបង្ហាញដល់កូនខ្មែរជំនាន់ក្រោយគ្រប់ៗរូបបានស្គាល់។រូបចម្លាក់ចំនួន ១២ រូបនេះធ្វើពីលោហៈស្ពាន់សុទ្ធមានកំពស់ជាង ០២ ម៉ែត្រ ០១ តឹកដូចៗគ្នាដោយមិនគិតពីជើងទម្រនិងមានទម្ងន់ពី ២០០ ទៅ ៣០០ គ.ក្រទាំងរូបរាង សម្លៀកបំពាក់ ម៉ូដសក់ និង អាវុធបរិក្ខានៃមេទ័ពទាំង ១២ ត្រូវបានស្មូនរចនាតុបតែងឡើងទៅតាមលំនាំសម័យកាលនីមួយៗនៃមេទ័ពនោះហើយទ្រង់ទ្រាយមុខមាត់នៃរូបសំណាកទាំងនេះ គឺសូននិងច្នៃឡើងតាមទម្រង់មុខអត្តចរិតខ្មែរបុរាណទៅតាមសម័យកាលដែលមេទ័ពនោះរស់នៅនិងបម្រើការរាជការតាមរយ:រូបភាពនិងចម្លាក់នៅលើជញ្ជាំងប្រាសាទ។លោកជំទាវ'''គង់ បញ្ញា'''រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងព្រះបរមរាជវាំងមានប្រសាសន៍ថារូបសំណាកមេទ័ពខ្មែរសម័យអង្គរទាំង ១២ រូបនេះត្រូវបានឆ្លងកាត់ការសិក្សាស្រាវជ្រាវអំពីប្រវត្តិស្នាដៃរួមទាំងរចនាបថដោយដកស្រង់ចេញអំពីសិលាចារឹកផ្ទាំងចម្លាក់នៅតាមបណ្តាប្រាសាទនានាជាច្រើនមុននឹងត្រូវបានសាងសង់ចេញជារូបសំណាកនៅក្នុងនោះមានមេទ័ពជាង ៣០ រូបដែលបានបម្រើរាជការនៅក្នុងរជ្ជកាលនៃសម័យអង្គរត្រូវបានក្រុមការងារកំណត់និងប្រមូលទិន្នន័យ។លោកជំទាវក៏បានឲ្យដឹងទៀតថាការកំណត់យកចំនួនមេទ័ពទាំង ១២ រូបនេះគឺជាលេខដែលខ្មែរតែងប្រើញឹកញាប់និងតំណាងឲ្យនគរទាំង ១២ នៅ'''សម័យបាពួន''' '''សម័យអង្គរ''' និង '''សម័យបាយ័ន'''។បើទោះបីនេះជាសមិទ្ធផលនៃស្នាដៃកូនខ្មែរសម័យថ្មីប៉ុន្តែស្នាដៃដែលលេចឡើងនេះត្រូវបានរក្សានិងអនុលោមយោងទៅតាមឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រជានិច្ចដោយមិនចាកឆ្ងាយពីប្រវត្តិសាស្ត្រនោះឡើយ។រូបសំណាកមេទ័ពខ្មែរទាំង ១២ រូបដែលបានស្ថាបនាឡើងនោះរួមមាន ៖ * '''ព្រះកំស្ដេងអញ ស្រីលក្ស្មីបតីវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពដ៏អង់អាចមួយរូបក្នុងរាជ្យ[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ១]](គ.ស.១០០៦-១០៥០)។'''ព្រះស្រីលក្ស្មីបតីវរ្ម័ន'''ក៏ជាអ្នកជាប់ខ្សែរាជវង្សខ្មែរនៅ[[វ្យាធបុរៈ|ទីក្រុងវ្យាធបុរៈ]]([[ស្រុកបាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រៃវែង]])ផងដែរហើយបានទទួលភារកិច្ចពីរាជការ[[យសោធរបុរះ|ក្រុងយសោធរបុរៈ(ក្រុងអង្គរ)]]ឲ្យទៅគ្រប់គ្រងនៅ[[ទ្វារវតី|ទីក្រុងទ្វារវតី្ត]]របស់ពួករាមន្យ([[ជនជាតិមន]])។គួរជម្រាបថា '''«ព្រះកំស្ដេងអញ»''' គឺជាឋានន្តរនាមសម្រាប់អភិជន មហាមន្ត្រី មហាសេនាបតី អ្នកអង្គម្ចាស់ ប្រធានតុលាការ បុព្វជិតសាសនាជាដើម * '''មហាសេនាបតី សង្គ្រាម''' ជាមេទ័ពដ៏ឆ្នើមមួយរូបក្នុងរាជ្យ[[ឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១០៥០-១០៦៦)ដែលបានទទួលគោរម្យងារជា '''«មហាសេនាបតី»''' ពីព្រះរាជា។ដូនតាវង្សត្រកូលរបស់លោកក៏ជាអ្នកបម្រើរាជការនិងកងទ័ពច្រើនជំនាន់មកហើយពោលគឺតាំងពីរាជ្យ[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.៨០២-៨៣៤)មកម្ល៉េះ។ គួរជម្រាបថា '''«មហាសេនាបតី»''' គឺជាឋារន្តរនាមខ្ពស់បំផុតនៃមន្ត្រីទ័ពនា[[សម័យអង្គរ]]។ * '''ព្រះកម្រតេងអញមហាសេនាបតី ស្រីវីរេន្ទ្រវរ្ម័ន''' ជាអ្នកសញ្ជកកវីស្វរៈនិងជាមេទ័ពដែលមានតួនាទីនិងឋានៈខ្ពស់បំផុតក្នុងចំណោមមន្ត្រីកងទ័ពនារជ្ជកាល[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។គួរជម្រាបថា '''«ព្រះកម្រតេងអញ»''' ជាឋានន្តរនាមសម្រាប់រាជវង្សានុវង្ស អភិជន មហាមន្ត្រីដែលមានន័យថា '''«ព្រះបាទ»'''។ ពាក្យ '''«កម្រតេងអញ»''' ជាពាក្យខ្មែរបុរាណដោយពាក្យ '''«កម្រតេង»''' មានន័យថា '''«ម្ចាស់»''' រីឯពាក្យ '''«អញ»''' មានន័យថា '''«ខ្ញុំ»''' ដូច្នេះពាក្យ '''«កម្រតេងអញ»''' គឺមានន័យថា '''«ម្ចាស់របស់ខ្ញុំ ឬ លោកម្ចាស់របស់ខ្ញុំ»''' * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីនរបតីន្ទ្រវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពជាប់ខ្សែព្រះរាជវង្សមកពី'''តំបន់អ្នកចិះ'''(?)និងជាមន្ត្រីបម្រើរាជការតាំងពីរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)រហូតដល់រាជ្យ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីស្រិន្ទ្រកុមា'''រ ជាព្រះរាជបុត្រារបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨)ជាមួយ[[ជយរាជទេវី|ព្រះនាងជ័យរាជទេវី]]។ព្រះរាជបុត្រអង្គនេះបានដឹកនាំទ័ពចេញច្បាំងជួយព្រះបិតា(កាលមិនទាន់សោយរាជ្យ)នៅក្នុងការទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមនិងបានច្បាំងតទល់នឹងជនក្បត់'''ភរតរាហូ'''ដែលចង់ដណ្ដើមរាជបល្ល័ង្កពី[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១៦០-១១៦៥)ហើយក៏បានពលីជីវិតក្នុងសង្គ្រាមជាមួយមេទ័ពដទៃទៀតផងដែរ។ដោយសារព្រះរាជបុត្រាមានស្នាដៃការពារព្រះនគរយ៉ាងដូច្នេះទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]]បានត្រាស់បង្គាប់ឲ្យកសាង[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]([[ស្រុកថ្មពួក]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]])ដើម្បីឧទ្ទិសដល់ព្រះរាជបុត្ររបស់ទ្រង់ហើយក៏បានកសាងរូបបដិមាទេពមួយអង្គនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីស្រិន្ទ្រទេវ»''' ជាតំណាងឲ្យ'''ព្រះស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''នៅឋានទេវលោកតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គកណ្ដាលនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]នោះ * '''ព្រះកម្រតេងអញ ធនញ្ជ័យ''' គេហៅលោកម្យ៉ាងទៀតថា '''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន''' ជាមេទ័ពជំនិតរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។'''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន'''បានចេញច្បាំងការពារព្រះរាជបល្ល័ង្ក[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១៦០-១១៦៥)ទប់ទល់នឹងពួកក្បត់ដឹកនាំដោយ'''ភរតរាហូ'''រហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិត។ ដោយសារការពលីការពារព្រះនគរនេះហើយទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨)បានប្រទានងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានសាងរូបបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតអជ៌នទេវ»''' តម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គអាគ្នេយ៍នៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] [[ស្រុកថ្មពួក]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]និងមួយទៀតនៅក្នុង[[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។គេក៏ឃើញមានចម្លាក់'''ព្រះកម្រតេងអញ ធនញ្ជ័យ ឬ អ្នកសញ្ជក អជ៌ន''' នេះនៅក្នុងក្បូនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ត្រង់របៀងខាងត្បូងនៃ[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]នេះបញ្ជាក់ថាលោកក៏ធ្លាប់ជាមេទ័ពដ៏សំខាន់ក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ផងដែរ។គួរជម្រាបថា '''«អំតេង»''' ជាឋានន្តរនាមរបស់វរជន យុទ្ធជន សេនាបតីដែលមានភក្តីភាពចំពោះព្រះមហាក្សត្រខណៈឋានន្តរនាមនេះគឺឃើញមានប្រើក្នុងរាជ្យ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] សតវត្សរ៍ទី ១២ ដែលព្រះអង្គប្រោសប្រទានគោរម្យងារនេះចំពោះមេទ័ពដែលបានច្បាំងស្លាប់ក្នុងសមរភូមិការពារព្រះនគរនិងរាជបល្ល័ង្កស្របច្បាប់ * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីវទ៌្ធន''' ជាមេទ័ពដ៏សំខាន់មួយរូបតាំងពីរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។គេឃើញមានចម្លាក់រូបលោកនៅលើ'''ភ្នំសិវបាទ([[ភ្នំព្រះនេត្រព្រះ]])'''និងនៅក្នុងក្បូនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី​ ២]]។'''អ្នកសញ្ជក ស្រីវទ៌្ធន''' មានបងប្អូនម្នាក់ឈ្មោះ '''ស្រីទេវ''' ហើយបានប្ដេជ្ញាចេញច្បាំងការពារព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមា'''រទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមរហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិតទាំងពីរនាក់តែម្ដង។[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានកសាងបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីវទ៌្ធនទេវ»''' តម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គពាយ័ព្យនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីទេវ''' ជាមេទ័ពនិងជាបងប្អូនរបស់មេទ័ព '''ស្រីវទ៌្ធន''' ដែលបានចេញច្បាំងជួយព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''ទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមនៅ[[ប្រទេសចម្ប៉ា|ប្រទេសចាម្ប៉ា]] រហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិត។[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' ដូចបងប្អូនរបស់លោកដែរនិងបានសាងរូបបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងអញជគតស្រីទេវ»''' ជាតំណាងតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គនិរតីនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីធរទេវបុរ''' ជាមេទ័ពដែលបម្រើការពារព្រះនគរ[[យសោធរបុរះ|ក្រុងយសោធរបុរៈ]]ដោយបានរួមកម្លាំងគ្នាជាមួយ'''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន'''ចេញច្បាំងទប់ទល់នឹងពួកក្បត់'''ភរតរាហូ'''ដែលចង់ដណ្ដើមរាជបល្ល័ង្កពី[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]]។នៅក្នុងសង្គ្រាមការពារព្រះនគរនេះ'''អ្នកសញ្ជក ស្រីធរៈ'''បានពលីជីវិតជាមួយព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''។ដោយសារស្នាដៃនិងការលះបង់ចំពោះជាតិយ៉ាងដូច្នេះហើយទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានកសាងបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីធរទេវបុរ»''' ជាតំណាងតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គឦសាននៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]។គួរជម្រាបថា '''«អ្នកសញ្ជក»''' គឺជាឋានន្តរនាមសម្រាប់មន្ត្រីកងទ័ពដែលព្រះរាជាទុកព្រះទ័យជាជំនិតរបស់ព្រះរាជាដោយសារពួកគេមានភក្តីភាពរហូតដល់ហ៊ានពលីបូជាជីវិតដើម្បីការពារព្រះរាជាតួយ៉ាងដូចជាអ្នកសញ្ជកនា[[សម័យអង្គរ]]ទាំងឡាយនេះជាដើម * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីជយសិង្ហវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពជាប់ខ្សែស្រឡាយព្រះរាជវង្សនិងមានគោរម្យងារជា '''«ខ្លោញវលល្វោ»''' ដែលជាមេទ័ពស្រួចមានជំនាញដឹកនាំទ័ពលុកព្រៃមកពី'''តំបន់ល្វោ'''([[ទ្វារវតី|ទ្វារវតី្ត]]) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីវិរេន្ទ្រធិបតីវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពគ្រប់គ្រងនៅ'''តំបន់ឆោកព្កុល'''(?)ក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)ទើបគេឃើញមានរូបចម្លាក់លោកនៅក្នុងក្បួនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២ ដែលចុះពី'''ភ្នំសិវបាទ'''([[ភ្នំព្រះនេត្រព្រះ]] [[ស្រុកព្រះនេត្រព្រះ]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីរាជេន្ទ្រវរ្ម័ន''' == ស្ទឹងសៀមរាប == [[File:រាត្រីនៅមាត់ស្ទឹងសៀមរាប.jpg|thumb|ស្ទឹងសៀមរាបនាពេលរាត្រី]] [[ស្ទឹងសៀមរាប]] ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាស្ទឹងប្រវត្តិសាស្ត្រមួយដ៏សំខាន់សម្រាប់[[ខេត្តសៀមរាប]]។តាមពិតទៅ[[ស្ទឹងសៀមរាប]]គឺជាស្ទឹងសិប្បនិមិត្តដែលកកើតឡើងដោយស្នាដៃរបស់មនុស្ស។គ្មានឯកសារបញ្ជាក់ពីឆ្នាំនៃការបង្កើតស្ទឹងសៀមរាបឲ្យជាក់លាក់នោះទេប៉ុន្តែអ្នកស្រាវជ្រាវបានបញ្ជាក់ថាវាត្រូវគេបង្កើតនិងកែច្នៃជាច្រើនសារតម្រូវតាមការរៀបចំដែនដីនៅ[[សម័យអង្គរ]]។ស្ទឹងសៀមរាបកកើតឡើងដោយសារការប្រសព្វគ្នារវាងអូរធំៗចំនួន ០២ គឺអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។[[ស្ទឹងសៀមរាប]]ស្ថិតនៅក្នុងចំណោមស្ទឹងសំខាន់ៗទាំងបីដែលហូរកាត់តំបន់អង្គរដោយធ្វើដំណើរពីជើងទៅត្បូង។ស្ទឹងនេះស្ថិតនៅខាងកើតស្ទឹងពួកនិងខាងលិចស្ទឹងរលួស។យោងតាមឯកសាររបស់លោក'''អ៊ឹម សុខរិទ្ធី'''អនុប្រធាននាយកដ្ឋានមជ្ឈមណ្ឌលអន្តរជាតិស្រាវជ្រាវនិងតម្កល់ឯកសារអង្គរនៃ[[អាជ្ញាធរអប្សរា|អាជ្ញាធរជាតិអប្សរា]]បានសរសេរថាស្ទឹងសៀមរាបដែលគេឃើញសព្វថ្ងៃចាប់ពីចំណុច'''បំពេញរាជ'''មកជាសមិទ្ធិផលនៃស្នាដៃមនុស្សបង្កើតឡើងនៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]។ស្ទឹងនេះកើតពីអូរតូចៗដែលហូរពីភ្នំផ្សេងៗដែលស្ថិតនៅខាងជើងវាលរាបអង្គរបន្ទាប់មកវាជួបគ្នានៅច្រកមួយមុននឹងហូរធ្លាក់ទៅកាន់វាលរាប។ក្នុងនោះក៏មានដៃអូរតូចៗជាច្រើនបានហូរមកភ្ជាប់បន្ថែមទៀតដែលប្រភព ០២ សំខាន់ៗដែលគេស្គាល់ច្បាស់នោះគឺអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។'''អូរធំ'''មានប្រភពពី[[ភ្នំគូលែន]]ដែលមានចម្ងាយប្រមាណ ៤០ គីឡូម៉ែត្រពីទិសឦសាននៃរមណីយដ្ឋានអង្គរ។លោក អ៊ឹម សុខរិទ្ធី បានលម្អិតក្នុងឯកសាររបស់លោកបន្ថែមទៀតថា[[ភ្នំគូលែន]]ដែលមានលក្ខណៈខ្ពង់រាបមានបណ្តោយ ២៥ គីឡូម៉ែត្រលាតសន្ធឹងពីទិសពាយ័ព្យមកទិសអាគ្នេយ៍និងមានទទឹង ១៥ គីឡូម៉ែត្រពីទិសនិរតីមកឦសាននិងមានកម្ពស់ ៣០០ ម៉ែត្រទៅ ៤៥០ ម៉ែត្រប្រៀបនឹងវាលទំនាបជុំវិញ។ជ្រលងចុងខាងកើតនៃខ្ពង់រាប[[ភ្នំគូលែន|គូលែន]]មានជប់ធំមួយដែលឲ្យកំណើតទៅផ្លូវទឹកសំខាន់ៗពីរគឺអូរថ្មដាប់និងអូរធំ។ចេញពីជប់អូរធំហូរធ្លាក់ចុះមកពីទិសពាយ័ព្យដោយទទួលទឹកពីអូរតូចៗជាច្រើនបត់បែនតាមជ្រលងថ្មហើយប្រមាណ ១៥ គីឡូម៉ែត្រពីប្រភពទើបទៅដល់ទឹកធ្លាក់ម្តុំព្រះអង្គធំ។ជាបន្តបន្ទាប់វាបន្តដំណើរហូរទៅមុខហូរចុះយ៉ាងឆ្ងាយទើបទៅដល់ជើងភ្នំហប់ផ្នែកខាងកើត។ចុងក្រោយអូរធំហូរចុះមកខាងលិច ប្រសព្វនឹងស្ទឹងឫស្សីហើយហូរចុះមកត្បូងរួមគ្នាបង្កើតជា[[ស្ទឹងសៀមរាប]]។ចំណែក'''អូរក្បាលស្ពាន'''វិញអូរនេះមានប្រភពពីភ្នំក្បាលស្ពាននិងភ្នំក្រោល។ក្បាលស្ពានស្ថិតនៅ[[ភូមិឃុនរាម]] [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]]មានចម្ងាយប្រមាណ ១៥ គីឡូម៉ែត្រទិសឦសានពី[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]]។ឯកសាររបស់លោក អ៊ឹម សុខរិទ្ធី បានលម្អិតទៀតថាអូរក្បាលស្ពានស្ថិតនៅលើកម្ពស់ប្រមាណ ២០០ ម៉ែត្រពីផ្ទៃទឹកសមុទ្រហូរចុះពីទិសពាយ័ព្យមកអាគ្នេយ៍បង្កើតជាទឹកធ្លាក់មួយមានកម្ពស់ពី ០៥ ទៅ ០៦ ម៉ែត្ររួចចូលទៅក្នុងអូរឫស្សីនិងបន្តហូរទៅជួបអូរធំស្ថិតនៅជើងភ្នំហប់។អូរធំនិងអូរឫស្សីក៏ហូរចូលគ្នាបង្កើតជាស្ទឹងតែមួយគឺ[[ស្ទឹងសៀមរាប]]ដែលហូរចុះទៅខាងត្បូងស្រោចស្រពតំបន់អង្គរមុននឹងហូរចាក់ទៅ[[បឹងទន្លេសាប]]។ទឹកដែលហូរតាមអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពានទទួលមន្តពីចម្លាក់ជាច្រើនមានដូចជាសហស្រលិង្គហៅថាលិង្គមួយពាន់ដែលត្រូវបានឆ្លាក់នៅក្នុងឆ្នាំ ១០៥៤ នៃគ.សក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័ន​ទី១|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ១]]។ទឹកនេះហូរធ្លាក់ចូលទៅស្ទឹងសៀមរាបបន្តកាត់តាមអង្គរនិងធ្លាក់ចូល[[បឹងទន្លេសាប]]។តាមអ្នកមានជំនឿទឹកនេះជាប្រភពនៃសេចក្តីចម្រុងចម្រើននិងត្រជាក់ត្រជុំ។ [[ស្ទឹងសៀមរាប]] ប្រៀបដូចជា[[ទន្លេគង្គា]]នៅ[[ក្រុងពារាណសី]] [[ប្រទេសឥណ្ឌា]]។[[ទន្លេគង្គា]]មានប្រភពពីភ្នំហិមពាន្ត។តាម[[សាសនាហិណ្ឌូ|សាសនាព្រាហ្មណ៍]]ទន្លេនេះមានកំណើតនៅឋានសួគ៌។[[ទន្លេគង្គា]]ហូរធ្លាក់មកលើដីមានរូបរាងជាភ្លៀងរួចជ្រាបចូលទៅក្នុងដីនិងចុងបញ្ចប់ហូរចេញមកវិញផ្តល់ជាប្រភពទឹកទៅស្ទឹងទន្លេទាំងឡាយ។ភ្នំនៅក្បែរវាលនិងភ្នំហិមពាន្តទទួលទឹកភ្លៀងនៅរដូវវស្សាជាមួយគ្នាគឺរដូវមូសុងវស្សាភ្នំទាំងនោះជាអាងទឹកធម្មជាតិនិងជាប្រភពនៃស្ទឹងនិងទន្លេទាំងពូងដែលហូរមកកាន់តំបន់ទំនាប។បន្ទាប់មកមនុស្សបានចាត់ចែងរៀបចំយកទឹកស្ទឹងទន្លេទាំងនោះមកប្រើប្រាស់ទៅតាមតម្រូវការជាក់ស្តែងរបស់ខ្លួន។នៅស្រុក[[ខ្មែរ]]គ្មាន[[ទន្លេគង្គា]]ដូច[[ឥណ្ឌា]]ទេ។ដូច្នេះហើយ[[ខ្មែរ]]បានកែច្នៃរៀបចំប្រភពស្ទឹងដើម្បីប្រដូចទៅនឹង[[ទន្លេគង្គា]]។ដូចជានៅ[[ភ្នំគូលែន]]និងក្បាលស្ពាន[[ខ្មែរ]]បានឆ្លាក់លិង្គនិងរូបទេពផ្សេងៗនៅតាមបណ្តោយអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។អូរទាំងពីរនេះជាប្រភពនៃ[[ស្ទឹងសៀមរាប]]។ទឹកហូរកាត់តាមលិង្គប្រៀបដូចជាភ្លៀងធ្លាក់មកពីភ្នួងព្រះកេសា[[ព្រះឥសូរ]]។ហេតុនេះហើយដែលគេថាស្ទឹងសៀមរាបប្រៀបដូចនឹង[[ទន្លេគង្គា]]។ == ប្រជាសាស្រ្ត== ខេត្តសៀមរាប មានប្រជាជនសរុប ១,១១៤,៦១៦ ជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ ០៤ ជាខេត្តដែលមានប្រជាជនច្រើនជាងគេនៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]។ខេត្តសៀមរាបមានផ្ទៃដីចំនួន ១០២៩៩ គីឡូម៉ែត្រការ៉េជាខេត្តដែលមានផ្ទៃដីធំជាងគេលំដាប់ទី ១០ នៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]] មានក្រុងចំនួន ០២ ស្រុកមានចំនួន ១១ ឃុំមានចំនួន ៨៦ សង្កាត់ចំនួន ១៤ និងភូមិចំនួន ៨៧៥<ref>ព័ត៌មានរបស់ក្រសួងទេសចរណ៍នៅដើមឆ្នាំ២០១៣</ref>។ប្រជាជនដែលរស់នៅទីក្រុងសៀមរាបភាគច្រើនជាអ្នកផ្លាស់ទីលំនៅមកពីខេត្តផ្សេងៗនិងពីស្រុកជនបទផ្សេងៗពីគ្នានៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា]]។ខេត្តសៀមរាបគឺជាតំបន់គោលដៅទេសចរណ៍សម្រាប់ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិមកទស្សនាជាចម្បង។ == លក្ខណៈភូមិសាស្ត្រ == ខេត្តសៀមរាប ជាខេត្តមួយស្ថិតនៅតំបន់ពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]តាមបណ្តោយផ្លូវជាតិលេខ ០៦ ដែលមានចម្ងាយប្រវែង ៣១៤ គ.ម ពី[[រាជធានីភ្នំពេញ]]មានពំ្រប្រទល់ខាងកើតជាប់នឹង[[ខេត្តកំពង់ធំ]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]] ខាងលិចជាប់នឹង[[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] ខាងជើងជាប់នឹង[[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]] និងខាងត្បូងជាប់នឹង[[ខេត្តបាត់ដំបង]] [[បឹងទន្លេសាប]]។ព្រំប្រទល់ជាប់[[បឹងទន្លេសាប]]មានប្រវែង ៨២ គ.ម ដែលស្ថិតជាប់នឹង[[ស្រុកជីក្រែង]] [[ស្រុកសូត្រនិគម]] [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]] [[ស្រុកសៀមរាប]] [[ស្រុកពួក]] និង [[ស្រុកក្រឡាញ់]]។ស្របតាមលក្ខណៈភូមិសាស្ត្រនៃតំបន់នេះគឺមានសីតុណ្ហភាព ក្ដៅហួតហែង រាំងស្ងួត មានសំណើម និង មានទឹកជំនន់ យើងអាចបែងចែកតំបន់ទាំងនេះជាបីផ្នែកគឺ ផ្នែកខាងលើមាន ១៣ ឃុំ ផ្នែកកណ្តាលមាន ៦៩ ឃុំ និង ផ្នែកខាងក្រោមជាប់នឹង[[បឹងទន្លេសាប]]មាន ១៨ ឃុំ។តំបន់ខាងលើសម្បូរទៅដោយព្រៃភ្នំមានសណ្ឋានដូចជាដីទួលឬខ្ពង់រាបខ្វះខាតទឹកនិងជួបប្រទះគ្រោះរាំងស្ងួតញឹកញាប់។តំបន់កណ្តាលជាវាលស្រែល្វឹងល្វើយនិងមានលំនៅឋានតបស់ប្រជាជនច្រើនព្រមទាំងប្រាង្គប្រាសាទនានានិងតំបន់ក្រោមជាវាលទំនាបរងទឹកជំនន់រៀងរាល់ឆ្នាំជាតំបន់ជលវេគពេលណាមានភ្លៀងធ្លាក់ជន់លិចលង់ពេលណាគ្មានភ្លៀងស្ងួតហួតហែងមានផ្ទៃក្រលាសរុបប្រមាណ ១២.០១៥ គីឡូម៉ែត្រការេចែកចេញជា ១២ ក្រុងនិងស្រុក ១០០ សង្កាត់និងឃុំ និង ៩០៧ ភូមិ ដោយមានប្រជាជនសរុប ១,១១៤,៦១៦ នាក់ ត្រូវនឹង ៦,៣២% នៃប្រជាជនសរុបទូទាំងប្រទេស។មុខរបរសំខាន់ៗនៃតំបន់ទាំងបីនេះមានភាពខុសៗគ្នាពោលគឺ ៖ :'''ក'''. ផ្នែកខាងលើធ្វើស្រូវចម្ការនិងរុករកអនុផលព្រៃឈើ :'''ខ'''. ផ្នែកកណ្តាលធ្វើស្រែនិងសេវាកម្មផ្សេងៗ :'''គ'''. ផ្នែកខាងក្រោមធ្វើស្រែនិងចម្ការដំំណាំតាមរដូវនិងប្រកបអាជីវកម្មនេសាទ។ ជាទូទៅខេត្តសៀមរាបជាតំបន់ជនបទ។ប្រជាជនប្រមាណ ៧០% រស់នៅតាមទីជនបទឆ្ងាយពីទីក្រុងដែលពឹងផ្អែកលើមុខរបរកសិកម្មជាអាជីព។ប្រជាជនប្រមាណ ១៨% រស់នៅតាមតំបន់ជាប់នឹងបឹងទន្លេសាបពឹងផ្អែកលើអាជីវកម្មនេសាទនិងធ្វើចម្ការដំណាំផ្សេងៗនិង ១២% ទៀតរស់នៅតាមទីប្រជុំជននិងទីក្រុងដែលមានមុខរបរជាពាណិជ្ជកម្ម ទេសចរណ៍ និង បុគ្គលិករដ្ឋជាដើម។ [[File:TonleSapMap.png|thumb|ផែនទីខេត្តសៀមរាបជាប់នឹងបឹងទន្លេសាប]] ភ្នំនៅក្នុងក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ របស់[[ខេត្តសៀមរាប]]មានចំនួនសរុបប្រមាណ ៤១ ភ្នំហើយមានភ្នំជាច្រើនទៀតដែលមិនបានទៅដល់ចំណែកភ្នំមួយចំនួននៅតាមបណ្តាក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ នោះមានវត្តនៅពីលើនិងមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើនដែលនៅសល់តាំងពីសម័យសង្គ្រាមព្រមទាំងមានរមណីយដ្ឋានធម្មជាតិមួយចំនួនដែលនៅជាប់ជើងភ្នំកំពុងទាក់ទាញភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិដែលបានចូលមកទស្សនានៅលើទឹកដីប្រវត្តិសាស្ត្រនៃខេត្តសៀមរាប។ហើយមានផ្ទះប្រជាពលរដ្ឋដែលរស់នៅជិតជើងភ្នំទាំងនោះដែលប្រកបមុខរបរលក់ដូរនិងធ្វើស្រែចម្ការគ្រាន់បានចំណូលយកមកចិញ្ចឹមក្នុងក្រុមគ្រួសារចៀសវាងចេញទៅធ្វើចំណាកស្រុកនៅក្រៅប្រទេសផងដែរ។តាមរបាយការណ៍ពីអធិការក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ បានរៀបរាប់ប្រាប់ឲ្យដឹងអំពីភ្នំនីមួយៗរបស់ក្រុង-ស្រុកថាភ្នំចំនួន ៤១ ភ្នំនៅខេត្តសៀមរាបនោះមានដូចជា ៖ * [[ក្រុងសៀមរាប]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺ[[ភ្នំក្រោម]]មានប្រាង្គប្រាសាទបុរាណនៅលើកំពូលភ្នំមានវត្តអារាមនៅលើកំពូលភ្នំនិងមានវត្តនៅតាមចំរ៉ាក់ជើង[[ភ្នំក្រោម]]ហើយមានផ្សារលក់ដូរព្រមទាំងមានទេសភាពស្រស់បំព្រងមើលពីលើភ្នំមកគួរឲ្យទាក់ទាញអារម្មណ៍ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិផងដែរហើយដែលបាននាំគ្នាបើកឡានជិះម៉ូតូកង់ឡើងទៅដល់កំពូលភ្នំដើម្បីថតផ្តិតយករូបភាពពីលើកំពូលភ្នំទៅ[[បឹងទន្លេសាប]]និងទេសភាពនៅជុំវិញបរិវេណជើងភ្នំផងដែរដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[សង្កាត់សៀមរាប]] [[ក្រុងសៀមរាប]] និង [[ភ្នំបាក់ខែង]]មានប្រាសាទបុរាណជាច្រើននៅលើកំពូលភ្នំដែលភ្ញៀវបរទេសនាំគ្នាឡើងទៅមើលថ្ងៃរះពេលព្រលឹមនៅពេលល្ងាចនាំគ្នាឡើងទៅមើលថ្ងៃលិចហើយនៅខាងក្រោមទល់មុខប្រាសាទមានអ្នកលក់ដូរជាច្រើនស្ថិតនៅក្នុង[[ភូមិត្រពាំងសេះ]] [[សង្កាត់គោកចក]] [[ក្រុងសៀមរាប]]។ * [[ស្រុកជីក្រែង]] មានភ្នំចំនួន ០៧ ភ្នំគឺភ្នំរ៉ុន ភ្នំពើង ភ្នំបាក់រទេះមានវត្តនៅពីលើ ភ្នំក្បាលខ្មោច ភ្នំអាចម៍ស្រមោច ភ្នំខ្ទុំ និង ភ្នំល្អាង មានទីតាំងជាប់នឹងព្រំប្រទល់[[ស្រុកគូលែន]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]]ហើយភ្នំទាំង ០៧ នោះគឺស្ថិតនៅក្នុងភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំខ្វាវ]] [[ស្រុកជីក្រែង]]។ * [[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]]មានភ្នំចំនួន ០២ គឺភ្នំចង្ហា និង ភ្នំកង្ហិតស្ថិតនៅក្នុងភូមិស្រាស្ត្រ[[ឃុំពពេល (ស្រុកសូទ្រនិគម)|ឃុំពពែល]] [[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូត្រនិគម]]។ * [[ស្រុកស្វាយលើ]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺ[[ភ្នំគូលែន]]មានវត្តនៅលើកំពូលភ្នំគឺព្រះអង្គធំនិងមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើនព្រមទាំងមានរមណីយដ្ឋានថែមទៀតផងដែរ ភ្នំរាមមានព្រៃសហគមន៍ ភ្នំទំពូងនៅមានគ្រឹះថ្មប្រាសាទបុរាណដែលនៅសេសសល់ពីសង្គ្រាមហើយភ្នំទាំង ០៣ នេះមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុងភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំស្វាយលើ]] ភ្នំតាវ៉ាស្ថិតនៅភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំតាសៀម]] និង ភ្នំខ្យងស្ថិតនៅ[[ឃុំកន្ទួត]]។ * [[ស្រុកស្រីស្នំ]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺភ្នំតាស ភ្នំតាប៉ែន ភ្នំធំ ភ្នំព្រះច្បារ និង ភ្នំមហាឥសី ពុំមានវត្តឬប្រាសាទបុរាណនៅទីនោះឡើយដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅស្លែងស្ពាន[[ស្រុកស្រីស្នំ]]។ * [[ស្រុកអង្គរធំ]]មានភ្នំចំនួន ០៤ ភ្នំគឺភ្នំដីស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំលាងដៃ]] ភ្នំឆ្កែកូនមានវត្តនៅពីលើ ភ្នំតាទូស ស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំពាក់ស្នែង]] និង ភ្នំកងរីមានវត្តនៅពីលើហើយមានប្រាសាទបុរាណបាក់បែកផងដែរដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំជប់តាត្រាវ]]និងមានភ្នំជាច្រើនទៀតដែលយើងទៅមិនដល់។ * [[ស្រុកអង្គរជុំ]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺភ្នំពើងតានន់ដែលមានសម្រស់ទេសភាពស្រស់ស្អាតជារមណីយដ្ឋានទេសចរណ៍ធម្មជាតិដែលមានទីតាំងភូមិសាស្ត្រស្ថិតក្នុង[[ភូមិគោកដូង]] [[ឃុំគោកដូង]] [[ស្រុកអង្គរជុំ]]ដែលមានចម្ងាយប្រមាណជាង ៧០ គីឡូម៉ែត្រ ពី[[ក្រុងសៀមរាប|ទីរួមខេត្តសៀមរាប]]តាមផ្លូវទៅផ្សារពាក់ស្នែង និង ភ្នំម្រេចស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំគោកដូង]] [[ស្រុកអង្គរជុំ]]។ * [[ស្រុកវ៉ារិន]] មានភ្នំចំនួន ០៤ ភ្នំគឺភ្នំចង្ក្រានរយមានវត្តនៅពីលើហើយមានរមណីយដ្ឋានទឹកធ្លាក់ដែលមើលទៅគួរជាទីគយគន់ផងដែរស្ថិតនៅ[[ឃុំស្វាយស|ឃុំស្វាយសរ]] ភ្នំសង្កែ ភ្នំបាយដុតស្ថិតនៅ[[ឃុំល្វាក្រាំង|ឃុំល្វាវក្រាំង]] និង ភ្នំអាជ្ញារាមស្ថិតនៅ[[ឃុំប្រាសាទ]]។ * [[ស្រុកក្រឡាញ់]]មានភ្នំចំនួន ០១ ភ្នំគឺភ្នំទ្រង់បាតដែលមានប្រាសាទតូចៗនិងមានអាស្រមនៅពីលើផងដែរមានភូមិសាស្ត្រស្ថិតនៅ[[ភូមិភ្នំទ្រង់បាត]] [[ឃុំកំពង់ថ្កូវ]] [[ស្រុកក្រឡាញ់]]។ * [[ស្រុកពួក]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺភ្នំរ៉ូងមានវត្តនៅពីលើស្ថិតនៅ[[ភូមិដូនកែវ]] និង ភ្នំដីដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅជាប់[[បឹងទន្លេសាប]]។ * [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺភ្នំដីស្ថិតនៅ[[ឃុំខ្នារសណ្តាយ]] ភ្នំហប់មានវត្តនៅពីលើស្ថិតនៅ[[ឃុំខ្នារសណ្តាយ]] ភ្នំក្បាលស្ពានមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើននិងមានរមណីយដ្ឋានផងដែរស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំឃុនរាម]] ភ្នំទេវៈស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំរំចេក]] និង [[ភ្នំគូលែន]]ជាប់ចំរ៉ាក់ជើងភ្នំស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំត្បែង]]ហើយក៏ជាភ្នំមួយដែលជាប់ពាក់កណ្តាលម្ខាងម្នាក់ នឹង[[ស្រុកស្វាយលើ]]ផងដែរ។ * [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]]មានតែប្រាសាទបុរាណជាច្រើនដូចជា[[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទព្រះគោ]] [[ប្រាសាទលលៃ]] [[ប្រាសាទចៅស្រីវិបុលកេរ្តិ៍]] ជាដើមហើយនៅមានវត្តចាស់ៗដល់បច្ចុប្បន្នហៅថាវត្តត្រាច។ *[[ក្រុងរុនតាឯក]]មានភ្នំចំនួន ០១ ភ្នំគឺភ្នំបូកមានវត្តនិងប្រាសាទបុរាណនៅពីលើស្ថិតនៅ[[សង្កាត់រុនតាឯក]] [[ក្រុងរុនតាឯក]]។ == រដ្ឋបាល == ខេត្តសៀមរាប ចែកចេញជា ១២​ ក្រុង/ស្រុក ១០០ សង្កាត់/ ឃុំ និង ៩០៧ ភូមិ<ref>{{Cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |title=ច្បាប់ចម្លងប័ណ្ណសារ |access-date=2008-08-29 |archivedate=2009-04-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090416005213/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |url-status=dead }}</ref>៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដក្រុងនិងស្រុក ! ក្រុងនិងស្រុក ! ឈ្មោះក្រុងនិងស្រុកជាអក្សរឡាតាំង ! ផែនទីក្រុងនិងស្រុក |- | ១៧០១ | [[ស្រុកអង្គរជុំ]] | Angkor Chum |[[File:1701 Angkor Chum District.svg|thumb]] |- | ១៧០២ | [[ស្រុកអង្គរធំ]] | Angkor Thum |[[File:1702 Angkor Thum District.svg|thumb]] |- | ១៧០៣ | [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]] | Banteay Srei |[[File:1703 Banteay Srei District.svg|thumb]] |- | ១៧០៤ | [[ស្រុកជីក្រែង]] | Chi Kraeng |[[File:1704 Chi Kraeng District.svg|thumb]] |- | ១៧០៦ | [[ស្រុកក្រឡាញ់]] | Kralanh |[[File:1706 Kralanh District.svg|thumb]] |- | ១៧០៧ | [[ស្រុកពួក]] | Puok |[[File:1707 Puok District.svg|thumb]] |- | ១៧០៩ | [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]] | Prasat Bakong |[[File:1709 Prasat Bakong District.svg|thumb]] |- | ១៧១០ | [[ក្រុងសៀមរាប]] | Siem Reab |[[File:1710 Siem Reap Municipality.svg|thumb]] |- | ១៧១១ | [[ស្រុកសូត្រនិគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]] | Soutr Nikom |[[File:1711 Soutr Nikom District.svg|thumb]] |- | ១៧១២ | [[ស្រុកស្រីស្នំ]] | Srei Snam |[[File:1712 Srei Snam District.svg|thumb]] |- | ១៧១៣ | [[ស្រុកស្វាយលើ]] | Svay Leu |[[File:1713 Svay Leu District.svg|thumb]] |- | ១៧១៤ | [[ស្រុកវ៉ារិន]] | Varin |[[File:1714 Varin District.svg|thumb]] |- | ១៧១៥ | [[ក្រុងរុនតាឯក]] | Run Ta Ek |- |} == អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិ == '''[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាបអង្គរ|អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប]]''' គឺជាអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិដែលបម្រើឲ្យខេត្តសៀមរាបទឹកដីអង្គរវាមានទីតាំងស្ថិតនៅ[[សង្កាត់ទឹកវិល]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។វាត្រូវបានបើកដំណើរការនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៣២ និងបានបិទទៅវិញនៅក្នុងឆ្នាំ ២០២៣ នៅពេលដែលបើកដំណើរការ[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ]]ជាផ្លូវការ។វាជាអាកាសយានដ្ឋានដែលមមាញឹកជាងគេទី ០២ នៅ[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]បន្ទាប់ពី[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិភ្នំពេញ]]។ '''[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ|អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ]]''' គឺជាអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិដែលមានទីតាំងនៅ[[ស្រុកសូទ្រនិគម]] និង [[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]]ដែលបម្រើឲ្យ[[ក្រុងសៀមរាប]] [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅចម្ងាយប្រមាណ ១៨ គីឡូម៉ែត្រភាគឦសាន[[ឃុំដំដែក]] [[ស្រុកសូទ្រនិគម]] ៤០ គីឡូម៉ែត្រខាងកើត[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] និង ៥០ គីឡូម៉ែត្រខាងកើត[[ក្រុងសៀមរាប]]។[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ]] គ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដី ៧០០ ហិកតានិងមានផ្លូវរត់ប្រវែង ៣៦០០ ម៉ែត្រ។ == តំបន់ទេសចរណ៍ខេត្តសៀមរាប== តាមប្រវត្តិសាស្ដ្រទឹកដីខេត្តសៀមរាបជាតំបន់រាជធានីរបស់[[ចក្រភពខ្មែរ]]អំឡុងពីសតវត្សរ៍ទី ០៩ ដល់សតវត្សរ៍ទី ១៣។ដោយសារមូលហេតុខាងលើនេះហើយទើបរហូតមកទល់បច្ចុប្បន្ននេះគេនៅឃើញមានសំណង់ប្រាសាទបុរាណយ៉ាងច្រើននៅពាសពេញទឹកដីដ៏បវរនៃខេត្តសៀមរាបនេះ។ប្រាសាទទាំងឡាយនៅតំបន់អង្គរដែលមានឈ្មោះល្បីទូទាំងពិភពលោកគឺស្ថិតនៅប៉ែកពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]នៅក្នុងខេត្តសៀមរាបដែលគ្របដណ្តប់ដោយផ្ទៃក្រលា ៦០០ គ.មការ៉េ។សព្វថ្ងៃប្រាសាទចំនួនត្រូវបានរកឃើញជាបន្តបន្ទាប់។ប្រាសាទទាំងឡាយត្រូវបានកសាងឡើងរវាងសតវត្សរ៍ទី ៩ និងទី ១៣។កម្មវិធីកសាងឥតឈប់ឈរត្រូវបានប្រកាន់ខ្ជាប់ដោយព្រះរាជាខ្មែរជាបន្តបន្ទាប់ដែលអាចប្រៀបធៀបបានទៅនឹងសំណង់ប្រាសាទពីរ៉ាមីតដែលកសាងដោយ[[ព្រះចៅផារ៉ាអុង]]និងសំណង់ប្រាសាទដទៃទៀតនៅក្នុង[[អេហ្ស៊ីប|ប្រទេសអេហ្សីប]]។ព្រះរាជា[[ខ្មែរ]]បានសាងសង់ប្រាសាទទាំងនេះដោយប្រើកម្លាំងកម្មករយ៉ាងច្រើនតាមការប៉ាន់ស្មានការធ្វើសំណង់ថ្មីនីមួយៗអាចប្រើមនុស្សប្រហែល ៧៥០០០០ នាក់ក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១២ និង ១៣ ។ទោះបីជាបន្សល់ទុកនូវប្រាសាទជាច្រើនក៏ដោយសព្វថ្ងៃនេះគឺមានភស្តុតាងបន្តិចបន្តួចប៉ុណ្ណោះចំពោះមនុស្សដែលមករស់នៅពិតប្រាកដនៅទីក្រុងដ៏ចំណាស់មួយនេះកាលពីអតីតកាល។អ្នកធ្វើដំណើរ[[ព័រទុយហ្គាល់|ជនជាតិព័រទុយហ្គាល់]]ត្រូវបានគេជឿថាជាជនជាតិបស្ចឹមប្រទេសដំបូងគេដែលបានសម្លឹងមិនដាក់ភ្នែកទៅលើភាពអស្ចារ្យនៃ[[ប្រាសាទអង្គរ]]នៅពេលទៅទស្សនាក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១៦។ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយកិត្តិយសធំបំផុតចំពោះការរកឃើញ[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏អស្ចារ្យបានធ្លាក់ទៅអ្នកភូមិសាស្ដ្រ[[បារាំង|ជនជាតិបារាំង]]ឈ្មោះ '''ហង់រី មូហូត (Henri Mouhot)'''​ ដែលបានមកទស្សនា[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦០ ដែលបានតម្កល់ទុកនូវឯកសារនៅឯ[[ទីក្រុងប៉ារីស]]ក្រោយមរណភាពនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៨។ក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១៩ និង ២០ បេសកកម្មរបស់[[បារាំង]]ជាច្រើនបានមកទស្សនាប្រាសាទបុរាណនិងធ្វើការកាប់ឆ្ការសម្អាតព្រៃពីប្រាសាទហើយបានប្រមូលនូវឯកសារបានយ៉ាងច្រើន។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៧ [[សៀម|ប្រទេសសៀម]]បានប្រគល់ទឹកដីអង្គរមកឲ្យ[[ខ្មែរ]]គ្រប់គ្រងវិញដោយសារ[[បារាំង]]គាបសង្កត់ខ្លាំងពេកហើយនៅក្នុងនោះបាននាំមកនូវភ្ញៀវទេសចរឲ្យមកទស្សនា[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ជាលើកដំបូងនៅលើទឹកដីអង្គរ។ភ្ញៀវទេសចរអាចជ្រើសរើសទស្សនាតាមវង់តូចដែលរួមមានទីក្រុងដ៏ល្បីល្បាញរបស់ព្រះរាជាគឺអង្គរធំនិងអង្គរតូចដែលមានប្រាសាទជាច្រើនដូចជា[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]] [[ស្រះស្រង់]]និងរមណីយដ្ឋានជាច្រើនទៀត។ភ្ញៀវទេសចរអាចបន្តដំណើរទៅទស្សនានៅវង់ធំនោះគេនឹងបានឃើញប្រាសាទមួយចំនួនផ្សេងទៀតនិង[[បារាយណ៍]]នៅ[[សម័យអង្គរ]]។ប្រសិនបើមានពេលវេលាភ្ញៀវទេសចរអាចទៅទស្សនាប្រាសាទល្បីល្បាញផ្សេងទៀតដូចជា[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទលលៃ]] ជាដើមដែលស្ថិតនៅឆ្ងាយពីប្រាសាទនៅតំបន់អង្គរបន្តិច។ ==ឯកសារពិគ្រោះ== {{reflist|1}} {{Geographic location |Centre = ខេត្តសៀមរាប |North = [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ]] |Northeast = [[ខេត្តព្រះវិហារ]] |East = |Southeast = [[ខេត្តកំពង់ធំ]] |South = [[ខេត្តពោធិ៍សាត់]] |Southwest = [[ខេត្តបាត់ដំបង]] |West = [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] |Northwest = }} {{ខេត្តសៀមរាប}} {{ខេត្តក្រុងខ្មែរ}} [[Category:ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[Category:ខេត្តក្រុងខ្មែរ|សៀមរាប]] dz9h448legj2j7v8kyuns721a16t8sq 321489 321488 2025-06-04T08:39:27Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* ស្ទឹងសៀមរាប */ 321489 wikitext text/x-wiki '''ខេត្តសៀមរាប''' គឺជាខេត្តមួយដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅភាគពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]និងនៅក្បែរ[[បឹងទន្លេសាប]]។ទីរួមខេត្តរបស់ខេត្តសៀមរាបគឺ[[ក្រុងសៀមរាប]]និង[[ក្រុងរុនតាឯក]]។ខេត្តសៀមរាបត្រូវបានដាក់ឈ្មោះបែបនេះគឺដើម្បីរំលឹកដល់ជ័យជម្នះរបស់កងទ័ព[[ខ្មែរ]]វាយឈ្នះលើកងទ័ព[[សៀម]]នៅ[[លង្វែក|សម័យលង្វែក]]ក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១៦។សព្វថ្ងៃខេត្តសៀមរាបត្រូវបានគេស្គាល់ទូទាំងពិភពលោកថាជាទីតាំងនៃ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏ល្បីល្បាញ។ខេត្តនេះជាតំបន់ទេសចរណ៍ដ៍សំខាន់របស់[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ដោយសារខេត្តនេះមាន[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏ល្បីល្បាញនិងប្រាសាទបុរាណដទៃទៀតជាច្រើន។ថ្មីៗនេះក្រុងសៀមរាបកំពុងប្រែក្លាយរូបរាងជាក្រុងទំនើបតាមរយៈកំណើនសណ្ឋាគារ ភោជនីយដ្ឋាន ហាងលក់ទំនិញ ជាដើមដែលបម្រើឲ្យវិស័យទេសចរណ៍។រមណីយដ្ឋានបុរាណផ្សេងទៀតដែលនៅក្នុងក្រុងសៀមរាបនិងក្រៅក្រុងមាន[[អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទភ្នំបាខែង]] [[ប្រាសាទបក្សីចាំក្រុង]] [[ប្រាសាទបាពួន]] [[ប្រាសាទភិមានអាកាស]] [[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះប៉ាលីឡៃ|ប្រាសាទព្រះបាលីឡៃ]] [[ប្រាសាទតានៃ]] [[ប្រាសាទតាសោម]] [[ប្រាសាទតាកែវ]] [[ប្រាសាទធម្មនន្ទ]] [[ប្រាសាទព្រះគោ]] [[ប្រាសាទព្រះពិធូរ]] [[ប្រាសាទនាគព័ន្ធ]] ​[[ប្រាសាទសួព្រ័ត|ប្រាសាទសួព្រ័ត្រ]] [[ប្រាសាទបី]] [[ប្រាសាទព្រហ្មកិល]] [[ប្រាសាទរោងរមុង|ប្រាសាទរោងល្មុង]] [[ប្រាសាទតុប]] [[ប្រាសាទក្រវាន់|ប្រាសាទក្រវ៉ាន់]] [[ប្រាសាទថ្មបាយក្អែក]] [[ប្រាសាទបន្ទាយសំរែ]] [[ប្រាសាទបន្ទាយក្តី]] [[ប្រាសាទក្រោលគោ]] [[ប្រាសាទភ្នំក្រោម]] [[ប្រាសាទភ្នំបូក]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទលលៃ]] [[ប្រាសាទមេបុណ្យខាងលិច]] [[ប្រាសាទមេបុណ្យខាងកើត]] [[ប្រាសាទទេពប្រណម]] [[ប្រាសាទទទឹងថ្ងៃ]] [[ប្រាសាទព្រៃមន្ទីរ]] [[ប្រាសាទព្រៃក្មេង]] [[ប្រាសាទបាតជុំ]] [[ប្រាសាទគោកត្រាង]] [[ប្រាសាទត្រពាំងផុង]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទលាក់នាង]] [[ប្រាសាទចៅសាយទេវតា]] [[ប្រាសាទប្រែរូប]] [[លានស្តេចគំលង់]] [[លានជល់ដំរី]] [[ប្រាសាទអកយំ]] [[ប្រាសាទគោគពោធិ|ប្រាសាទគោគពោធិ៍]] [[ប្រាសាទគោកគ្រញូង]] [[ប្រាសាទចៅស្រីវិបុលកេរ្តិ៍]] [[ប្រាសាទត្រពាំងខ្យង]] [[ប្រាសាទផ្ទី]] [[ប្រាសាទទន្លេស្ងួត]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទព្រៃប្រាសាទ]] និង ប្រាសាទរាប់រយផ្សេងទៀត។តំបន់អង្គរត្រូវបានរងនូវការលុកលុយជាច្រើនដងពីពួក[[សៀម]]ហើយទីបំផុត[[ក្រុងអង្គរ|រាជធានីអង្គរ]]ត្រូវបានបោះបង់ចោលនៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១។គួររំលឹកផងដែរថារាជធានីរបស់[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]ត្រូវបានប្តូរពីអង្គរទៅ[[សម័យកាលចតុមុខ|រាជធានីចតុមុខ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣២ រួចបន្តទៅ[[លង្វែក|រាជធានីលង្វែក]] និង [[រាជធានីឧដុង្គមានជ័យ|រាជធានីឧដុង្គ]] ហើយត្រឡប់ទៅ[[សម័យកាលចតុមុខ|រាជធានីចតុមុខ]]វិញនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៦។ជនជាតិបទេសដែលបានមកដល់[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]មុនគេគឺអ្នករុករកជនជាតិបារាំង'''លោក [[ហង់រី មូហូ]]'''នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦០ (នាសម័យលង្វែកសតវត្សរ៍ទី ១៦ ក៏មានជនបរទេសខាងបស្ចឹមលោកក៏បានមកមើល[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]រួចមកហើយដែរ)<ref>ដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅជនជាតិខ្មែរសតវត្សទី១៥-១៩៥៣ (ភាគទី២)</ref>។តំបន់សៀមរាបអង្គរគឺជាគោលដៅចម្បងសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរទូទាំងពិភពលោកហើយក៏ជាតំបន់ដែលសម្បូរទៅដោយសំណង់ប្រាសាទបុរាណតូចធំជាច្រើនអនែកដែលជាទីស្ថានរបស់ពពួកអាទិទេពទាំងឡាយទាំងពួងផងដែរ។ {{Infobox settlement | name = ខេត្តសៀមរាប | native_name = Siem Reap Province | native_name_lang = khm<!-- ISO 639-2 code --> | settlement_type = [[ខេត្តនៃកម្ពុជា|ខេត្ត]] | image_skyline = D'Angkor.jpg | image_caption = ទិដ្ឋភាពនៃប្រាសាទអង្គរវត្តនាពេលរសៀល | image_flag = | image_seal = | image_shield = | nickname = ទីក្រុងអង្គរ | motto = | image_map = Cambodia Siem Reap locator map.svg | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តសៀមរាប | pushpin_map = | pushpin_label_position = | pushpin_map_caption = Location of Siem Reap in Cambodia | coordinates_type = type:adm1st_region:KH | coordinates_display = title | coordinates_footnotes = | subdivision_type = [[List of sovereign states|ប្រទេស]] | subdivision_name = {{CAM}} | established_title = | established_date = | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = [[ក្រុងសៀមរាប]] និង [[ក្រុងរុនតាឯក]] | leader_party = | leader_title = គណៈអភិបាល​ខេត្ត | leader_name = ប្រាក់ សោភ័ណ | area_footnotes = | area_total_km2 = 10299 | area_rank = ១០ | area_note = | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = <ref name=census2019>{{Cite web|url=http://nis.gov.kh/nis/Census2019/Final%20General%20Population%20Census%202019-English.pdf|title=General Population Census of the Kingdom of Cambodia 2019 – Final Results|publisher=[[Ministry of Planning (Cambodia)|Ministry of Planning]]|work=National Institute of Statistics|date=26 January 2021|access-date=3 February 2021}}</ref> | population_total = ១,១១៤,៦១៦ នាក់ | population_rank = ០៤ | population_as_of = | population_density_km2 = ៩៨ | population_density_rank = ១៣ | population_demonym = | population_note = | blank_name_sec1 = ក្រុង និង ស្រុក | blank_info_sec1 = ១២ | blank1_name_sec1 = សង្កាត់ និង ឃុំ | blank1_info_sec1 = ១០០ | blank2_name_sec1 = ភូមិ | blank2_info_sec1 = ៩០៧ | timezone1 = [[:en:Time in Cambodia|ICT]] | utc_offset = +០៧:០០ | postal_code_type = លេខកូដប្រៃសណីយ៍ | postal_code = ១៧០១០១ -១៧១២១២ | area_code_type = លេខកូដតំបន់ | area_code = ០៦៣ | iso_code = KH-១៧ | website = {{URL|www.siemreap.gov.kh}} | footnotes = }} ខេត្តសៀមរាប គឺជា​ខេត្ត​ធំ​ទី ​១០ ​នៅក្នុង​[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេស​កម្ពុជា]]។ចំនួនប្រជាជននៅក្នុងខេត្តនេះកើនឡើងដល់ខ្ទង់លាននាក់ហើយជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ជាខេត្តដែលមានប្រជាជនច្រើនជាងគេបំផុតរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។មួយផ្នែកធំនៃព្រំដែនភាគខាងត្បូងនៃខេត្តសៀមរាបជាប់នឹង[[បឹងទន្លេសាប]]ដូច្នេះហើយបានជាខេត្តសៀមរាបជាខេត្តមួយក្នុងចំណោមខេត្តទាំង ០៩ ដែលបង្កើតបានជាតំបន់[[ទុនបម្រុងជីវមណ្ឌលទន្លេសាប]]។នាពេលបច្ចុប្បន្នខេត្តនេះត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាទីតាំងនៃ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដែលជាតំបន់បេតិកភណ្ឌពិភពលោករបស់[[យូណេស្កូ|អង្គការយូណេស្កូ]]និងជាអច្ឆរិយវត្ថុរបស់ពិភពលោកផងដែរ។ហើយក៏ជាទីតាំងប្រាសាទល្បាញល្បីៗជាច្រើនទៀតក្រៅពី[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដូចជា[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]]និងប្រាសាទនានាផ្សេងទៀតដែលជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌរបស់[[អង្គការយូណេស្កូ]]ផងដែរ។[[ឧទ្យានជាតិភ្នំគូលែន]]គឺជារមណីយដ្ឋានប្រវត្តិសាស្ត្រនិងធម្មជាតិល្បីល្បាញមួយដែលជាទីពេញនិយមសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិទៅទស្សនាកម្សាន្តមិនអាចរំលងបាន។ == ឈ្មោះនៃខេត្ត == ខេត្តសៀមរាបជាអតីតខេត្ត[[ខ្មែរ]]មួយឈ្មោះថា'''[[ខេត្តមហានគរ]]'''។ការប្ដូរឈ្មោះជាខេត្តសៀមរាបនេះក្នុងរជ្ជកាល[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៣០ គ.ស(តាមពង្សាវតា)មូលហេតុបានជាផ្លាស់ប្ដូរឈ្មោះខេត្តនេះបានបញ្ជាក់ថានៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៣០ គ.ស ស្ដេច[[ខេត្តព្រះនគរស្រីអយុធ្យា|អយុធ្យា]]បានបញ្ជាឲ្យកងទ័ពខ្លួនវាយលុក[[កម្ពុជា]]នៅ[[ខេត្តមហានគរ]]ដើម្បីបង្ក្រាបការមិនចុះញ៉មរបស់[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]។ទ័ព[[សៀម]]ដណ្ដើម[[ខេត្តមហានគរ]]មួយរយៈហើយមេដឹកនាំបានទៅទស្សនាប្រាសាទគួរឲ្យយ៉ាងស្ងប់ស្ងែង។បន្ទាប់មកទ័ពស្ដេច[[សៀម]]នេះបានជួបនឹងទ័ពស្ដេច[[ខ្មែរ]]នៅតំបន់អង្គរហើយបានប្រយុទ្ធគ្នាធ្វើឲ្យកងទ័ព[[សៀម]]ទទួលបរាជ័យយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។ក្រោយពីទទួលបានជ័យជំនះមក[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បានបរិញ្ញាតិ្តឲ្យប្ដូរឈ្មោះ[[ខេត្តមហានគរ]]នេះទៅជាខេត្តសៀមរាបវិញដែលមានន័យថា ''"ទ័ពសៀមត្រូវបង្ក្រាបឲ្យរាប"'' នៅទីនេះ។ អ្នក​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៃ​[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេស​កម្ពុជា]]បាន​ពន្យល់​ប្រហាក់​ប្រហែល​គ្នា​ថាពាក្យ '''សៀម''' គឺ​ទាក់ទង​នឹង​ជាតិសាសន៍មួយដែល​បច្ចុប្បន្ន​បាន​ប្រែ​ឈ្មោះ​ទៅ​ជា​ '''ថៃ''' ទៅ​ហើយ។រីឯ​ពាក្យ​ថា '''រាប''' គឺ​មាន​ន័យ​ថា '''ចាញ់ខ្លបខ្លាច'''។ អនុ​ប្រធាន​ផ្នែក​​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៃ​[[សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ|សាកលវិទ្យាល័យ​ភូមិន្ទ​ភ្នំពេញ]]និង​ជា​សាស្ត្រាចារ្យ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៅ​[[សាកលវិទ្យាល័យបញ្ញាសាស្ត្រកម្ពុជា|សាកលវិទ្យាល័យ​បញ្ញា​សាស្ត្រ​កម្ពុជា]]លោក'''សំបូរ មាណ្ណារ៉ា'''បាន​ពន្យល់​ថាចាប់​ពី​សតវត្ស​រ៍ទី ​៩ និង​ទី​ ១០ នៃ​គ្រិស្ត​សករាជខេត្ត​សៀមរាបត្រូវបានគេ​​ប្រើ​ឈ្មោះ​ជា​​[[យសោធរបុរះ|ទីក្រុងយសោធបុរៈ]]ដោយសារ​តែ​ព្រះ​មហាក្សត្រ​ខ្មែរ​ព្រះនាម[[យសោវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទយសោ​វរ្ម័ន​ទី​ ១]] ជាអ្នកបាន​កសាង។ក៏ប៉ុន្តែ​ក្រោយ​មកត្រូវ​បាន​គេ​ហៅ​ថា[[អាណាចក្រខ្មែរ|អាណាចក្រ​អង្គរ]]វិញ។នៅ​ក្នុង​រជ្ជកាល​នៃ​ព្រះរាជា​ក្រោយៗ​មកទៀតដែល​បានផ្លាស់​ប្ដូរ​រាជធានី​ទៅ​តាំង​នៅ​ភាគ​ខាង​ត្បូងនិង​[[​ទួល​បាសាន|ទួល​បាសាន]]រហូត​ដល់​[[ភ្នំពេញ|ចតុមុខ]]ជាដើមគឺ​[[ក្រុងអង្គរ|ទីក្រុង​អង្គរ]]ត្រូវ​បាន​បោះ​បង់​ចោល​មួយ​រយៈ។ជាច្រើន​ឆ្នាំ​ក្រោយ​មកទើប​មាន​ការ​ចាប់​ផ្ដើម​គ្រប់គ្រង​​ជារាជធានី​នេះឡើង​វិញ។ លោក​សាស្ត្រាចារ្យសំបូរ មាណ្ណារ៉ាបាន​ពន្យល់​ទៀត​ថាបន្ទាប់​ពី​មាន​ការ​គ្រប់គ្រង​ជា​រដ្ឋបាល​ឡើង​វិញ​នោះគឺ​តំបន់​អង្គរ​ត្រូវ​បាន​ទ័ព​[[សៀម]]នៃ​[[អាណាចក្រអយុធ្យា|នគរ​ស្រីអយុធ្យា]]ចូល​មក​លុកលុយ​ជា​ច្រើន​លើកចាប់​តាំង​ពី​សតវត្ស​រ៍ទី​ ១៤ នៃ​គ្រិស្ត​សករាជ។នៅ​ក្នុង​សតវត្ស​រ៍ទី​ ១៥ ដល់ ១៦ មាន​ព្រះមហាក្សត្រ​[[ខ្មែរ]]​មួយ​អង្គ​ព្រះនាម[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បាន​ធ្វើ​ចម្បាំង​ជាមួយកង​ទ័ព​[[សៀម]]ដើម្បី​បណ្ដេញឲ្យពួក[[សៀម]]ចេញ​ពី​តំបន់​អង្គរ។នៅក្នុង​ការ​ធ្វើ​សង្គ្រាម​កាល​នោះគឺកងទ័ព[[ខ្មែរ]]ទទួលបានជោគជ័យយ៉ាងធំំធេងហើយ​ពាក្យ​ថា '''សៀមរាប (អានថា:សៀមម៉ារាប)''' គឺ​ត្រូវ​បាន​គេ​ដាក់​ឈ្មោះបន្ទាប់​ពី​ជ័យ​ជម្នះ​របស់​កងទ័ព​[[ខ្មែរ]]លើពួក[[សៀម]]៖ ''«ពាក្យ​ថា សៀមរាប គឺ​មាន​ន័យ​ថា សៀមបាន​ខ្លបខ្លាច​លោក បាន​ចាញ់​លោក បាន​អស់​ឫទ្ធានុភាព ចាញ់រាបដលដី។ដូច្នេះគេ​ឲ្យឈ្មោះ​ថាតំបន់​សៀមរាបនេះ​ជា​ទស្សនៈ​របស់​ជាតិ​ខ្មែររបស់​អ្នក​ដែល​បាន​លើក​ឡើង​ក្នុង​ដំណែល​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នេះ​ផង​ដែរ។ចំណុច​នេះ​ហើយបានជា​ចាប់​ផ្ដើម​មាន​ពាក្យ​ថា សៀមរាប»''។ ការ​អធិប្បាយ​របស់​លោក​សាស្ត្រាចារ្យសំបូរ មាណ្ណារ៉ានេះគឺ​ដូច​គ្នា​នឹង​អ្នក​ស្រាវជ្រាវ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​[[ខ្មែរ]]​ផ្សេង​ទៀតផងដែរ។ សៀវភៅ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​[[ខ្មែរ]]​សង្ខេប​មួយដែល​សរសេរ​ដោយលោក'''នួន សុធិមន្ត'''ដែល​បច្ចុប្បន្ន​ជា​មន្ត្រី​រាជការ​នៅ​ទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីបាន​អធិប្បាយ​ថានៅ​ក្នុងឆ្នាំ​ ១៥២៥ ព្រះ​មហាក្សត្រ​[[ខ្មែរ]]​ព្រះនាម[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទ​រាជា]]​បាន​វាយ​បង្ក្រាប​កងទ័ព​[[សៀម]]ដែល​ឈ្លាន​ពានឲ្យបរាជ័យ​យ៉ាងអាម៉ាស់នៅ​តំបន់​អង្គរ។ដូច្នេះ​ហើយបាន​ជា​ព្រះអង្គបាន​ដាក់​ឈ្មោះ​ថា [[សៀមរាប]] គឺ​មាន​ន័យ​ថា '''ទ័ព​សៀមចាញ់​រាប​ដូចជា​កន្ទេល ឬ ទ័ពសៀមចាញ់រាបដល់ដី'''។ បច្ចុប្បន្ន​នេះ[[ខេត្ត​សៀមរាប]]មិន​ត្រឹម​តែ​ជា​និមិត្តរូប​នៃ​ជាតិ​[[ខ្មែរ]]​ប៉ុណ្ណោះ​ទេក៏ប៉ុន្តែវា​ក៏​កំពុង​នាំ​ប្រទេស​កម្ពុជាឲ្យទទួល​បាន​នាម​ថ្មី​មួយ​ទៀតគឺ​'''ព្រះរាជាណាចក្រ​អច្ឆរិយ'''ដោយសារ​តែ​ភាព​ល្បីល្បាញ​ខាង​វប្បធម៌​ប្រវត្តិសាស្ត្រ។<ref>{{Cite web |title=អត្ថន័យ​នៃ​ឈ្មោះ​ខេត្ត​សៀមរាប |url=https://www-rfa-org.cdn.ampproject.org/v/s/www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html/ampRFA?amp_gsa=1&amp_js_v=a9&usqp=mq331AQIUAKwASCAAgM=#amp_ct=1678937526295&amp_tf=%E1%9E%96%E1%9E%B8%20%251$s&aoh=16789375100149&referrer=https://www.google.com&ampshare=https://www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html |access-date=2023-03-16 |website=www-rfa-org.cdn.ampproject.org |archivedate=2023-03-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20230316035301/https://www-rfa-org.cdn.ampproject.org/v/s/www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html/ampRFA?amp_gsa=1&amp_js_v=a9&usqp=mq331AQIUAKwASCAAgM=#amp_ct=1678937526295&amp_tf=%E1%9E%96%E1%9E%B8%20%251$s&aoh=16789375100149&referrer=https://www.google.com&ampshare=https://www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html |url-status=dead }}</ref> == ប្រវត្តិសាស្ត្រ == === មុនសម័យអង្គរ === [[file:Phnom Kulen8.JPG|thumb|ភ្នំគូលែន(មហេន្ទ្របវ៌ត ឬ មហិន្រ្ទបព៌ត)]] [[File:Cascade de la rivière sacrée (Phnom Kulen) (6825025205).jpg|right|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_017_Vishnu_and_Lakshmi_(8583651131).jpg|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_020_Brahma_(8583620385).jpg|thumb]] [[File:Kbal_Spean,_sur_les_pentes_sud-ouest_du_mont_Kulen_(12).jpg|thumb]] [[File:LingamCambodge1.JPG|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_011_Lotuses_(8583641233).jpg|thumb]] [[File:LingamCambodge2.JPG|thumb]] [[ឯកសារ:2011-06-27-030 Phnom Kulen.jpg|រូបភាពតូច|នៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ ជាឆ្នាំដែលព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២ ប្រារព្ធពិធីទេវរាជនៅលើភ្នំគូលែន។ព្រះអង្គបានបើកស័ករាជថ្មីមួយដែលធ្វើអរិយធម៌វប្បធម៌ខ្មែររីកចម្រើនរុងរឿងនាសម័យមហានគរ]] អ្នកស្រាវជ្រាវខាងប្រវត្តិវិទ្យានិងបុរាណវិទ្យាជាច្រើនបានអះអាងថាប្រវត្តិសាស្រ្តនៃតំបន់សៀមរាបអង្គរបានចាប់ផ្តើមឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ នៃគ្រិស្តសករាជក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] ក្រោយពីព្រះមហាក្សត្រអង្គនេះបានយាងមកពី[[ឥណ្ឌូណេស៊ី|ប្រទេសជ្វា]]នៅក្នុងឆ្នាំ ៨០០ នៃគ្រិស្តសករាជ។តាមឯកសារខាងលើបានឲ្យដឹងថា[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] កាលនៅក្នុងដំណាក់កាលទី ២ ទ្រង់គង់នៅ'''ទីក្រុងឥន្រ្ទបុរៈ'''នៅ[[ខេត្តកំពង់ចាម]]បន្ទាប់មកទ្រង់គង់នៅលើ[[ភ្នំគូលែន]](មហិន្ទ្របព៌ត)និងចុងក្រោយបំផុតទ្រង់គង់នៅ '''[[ហរិហរាល័យ|ទីក្រុងហរិហរាល័យ ឬ ទីក្រុងរលួស]]''' ដែលជារាជធានីដើមនា[[សម័យអង្គរ]]។លោកបណ្ឌិត '''មីសែល ត្រាណេ''' បានមានប្រសាសន៍ឲ្យដឹងថាវប្បធម៌អង្គរបានផ្តើមឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ នៃគ្រិស្តសករាជគឺនៅពេលដែល[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] បានអភិសេកជាព្រះមហាក្សត្រនៅលើ[[ភ្នំគូលែន]](មហិន្រ្ទបព៌ត)។ការអភិសេករបស់ព្រះអង្គគឺឈរនៅលើមូលដ្ឋាននៃពិធីទេវរាជដែលបានផ្តល់ចំពោះព្រះអង្គនូវមហិទ្ធិប្ញទ្ធិដើម្បីធ្វើការបង្រួបបង្រួមជាតិ។ការអះអាងក៏បានបង្អាញឲ្យដឹងទៀតថាវប្បធម៌‌សម័យបុរេអង្គរ(មុនអង្គរ)គឺឯកសារមួយចំនួនបាន ផែ្អកតាមកំណត់ហេតុរបស់[[ចិន]]។ឯកសាររបស់គេបានសំអាងលើកំណត់ត្រាផងនិងស្ថាបត្យកម្មប្រាង្គប្រាសាទមួយចំនួនផង។រីឯព្រឹត្តិការណ៍ដែលគួរឲ្យកត់សម្គាល់ជាខ្លាំងមួយទៀតគឺក្នុងអំឡុង[[សម័យចេនឡា]]នៅលើទឹកដីបវរនៃខេត្តសៀមរាបអង្គរ។កំណត់ហេតុចិនបានឲ្យដឹងថាទីក្រុងដំបូងបំផុតនៅខេត្តសៀមរាបមានឈ្មោះថា '''"នគរគម្ពីរ"''' ដែលសិ្ថតនៅរវាងបារាយណ៍ខាងលិចនិងបារាយណ៍ខាងកើតនៃតំបន់សៀមរាបអង្គរ។សេ្តចខែ្មរដែលសោយរាជ្យសម្បត្តិនៅ'''នគរគម្ពីរ'''នេះគឺ'''ព្រះបាទចន្រ្ទវរ្ម័ន'''។លោកបណ្ឌិត '''មីសែល ត្រាណេ''' បានមានប្រសាសន៍ឲ្យដឹងបនែ្ថមទៀតថាកាលពីសម័យបុរេអង្គរនាអំឡុងឆ្នាំ ៨០២ នេះសេដ្ឋកិច្ចនិងបរិយាកាសង្គមរបស់តំបន់សៀមរាបអង្គរមានការវិវឌ្ឍជាវិជ្ជមាន។គេបានឃើញមានការរៀបចំដែនដី ឬនគរូបនីយកម្មដែនដីក្នុងតំបន់នីមួយៗនៃខេត្តនេះយ៉ាងច្បាស់លាស់ទៅហើយចាប់តាំងពីចុងសតវត្សរ៍ទី ០៦ នៃដើមសតវត្សរ៍ទី ០៧ នៃគ្រិស្តសករាជ។ជនជាតិខែ្មរក្រោមការដឹកនាំរបស់ព្រះមហាក្សត្រនិងពួកព្រាហ្មបុរោហិតបានចាប់ផ្តើមគម្រោងការសាងសង់ប្រាសាទឥដ្ឋដំបូងបង្អស់ជាច្រើនមានជាអាទិ៍ ប្រាសាទព្រៃកេ្មង ប្រាសាទពោធិ៍ ប្រាសាទគោកតាសៀន ប្រាសាទវត្តខ្នាត និង ប្រាសាទព្រៃប្រាសាទជាដើម។រីឯវិស័យសង្គមកិច្ចវិញគេបានដឹងថាបុព្វការីជនខែ្មរចូលចិត្តកសាងទីលំនៅរបស់ខ្លួននៅកែ្បរៗ[[បឹងទន្លេសាប|បឹងទនេ្លសាប]]កែ្បរអូរស្ទឹងធម្មជាតិជាដើម។ការកសាងប្រាសាទក៏ដូច្នោះដែរគឺបុព្វការីជនខែ្មរតែងតែជ្រើសរើសរកទីតាំងណាខ្ពស់មិនលិចទឹកនៅរដូវវស្សាគំនិតរបស់ខែ្មរក្នុងការជ្រើសរើសទីតាំងខ្ពស់សម្រាប់ការកសាងសំណង់ផេ្សងៗជាប្រយោជន៍រួមគឺនៅតែបន្តរហូតមកទល់សព្វថៃ្ងនេះ <ref>អត្ថបទដកស្រង់ពីកាសែតរស្មីកម្ពុជា</ref>។ === សម័យអង្គរ === [[ឯកសារ:Bas-relief du Bayon (Angkor Thom) (2341905162).jpg|រូបភាពតូច|ទិដ្ឋភាពការធ្វើម្ហូបចម្អិនអាហាររបស់ប្រជាជនខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[ឯកសារ:Scène dépouillage (bas-relief du Bayon) (2334493467).jpg|រូបភាពតូច|វិស័យសុខាភិបាលខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[ឯកសារ:Bayonmarket01.JPG|រូបភាពតូច|ទិដ្ឋភាពផ្សារលក់ដូររបស់ប្រជាជនខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] ខ្មែរបានជ្រើសរើសទីតាំងតំបន់អង្គរធ្វើជារាជធានីព្រោះស្ថិតនៅចំណុចកណ្ដាលនៃ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]និងទីប្រជុំនៃជំនួញទាំងពីរគឺជើងគោកនិងជើងទឹកហើយសម្បូរទៅដោយធនធានធម្មជាតិសព្វគ្រប់ដូចជាត្រីនៅក្នុង[[បឹងទន្លេសាប]] ព្រៃឈើ [[ថ្មភក់]] [[ថ្មបាយក្រៀម]] [[ឥដ្ឋ]]សម្រាប់កសាងប្រាសាទ និង ដីដែលមានជីវជាតិផងដែរ។ខេត្តសៀមរាបនៅសតវត្សរ៍ទី ០៩ ដល់សតវត្សរ៍ទី ១៥ បានបម្រើការរាជធានីជាមជ្ឈមណ្ឌលដ៏សំខាន់នៃអំណាចនយោបាយ វប្បធម៌ និង សាសនារបស់[[អាណាចក្រខ្មែរ]]។ភាពថ្កើងថ្កានរបស់ទីក្រុងគឺជារាជធានីនៃ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]ដែលគ្រប់គ្រងដោយស្តេចដែលមានអំណាចជាបន្តបន្ទាប់។ខេត្តសៀមរាបមានទីតាំងយុទ្ធសាស្ត្រនៅចំចំណុចកណ្ដាលនៃអាណាចក្រហើយមានភាពងាយស្រួលនៅក្នុងការគ្រប់គ្រងត្រួតត្រានិងគ្រប់គ្រងទឹកដីដ៏ធំធេងមួយនេះ។ទីក្រុងនេះបានរីកចម្រើនក្លាយជាទីក្រុងដែលមានភាពអ៊ូអរបម្រើជាមជ្ឈមណ្ឌលរដ្ឋបាល សេដ្ឋកិច្ច និង សាសនានៅក្នុងតំបន់។ខេត្តសៀមរាបមានចំណុចគួរឲ្យទាក់ទាញជាច្រើនដូចជា[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] ជាដើម។នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]][[ខ្មែរ]]បានអនុវត្តនយោបាយវាតទីទឹកដីពង្រឹងអរិយធម៌ឲ្យរីកចម្រើនរុងរឿងនិងកសាងសំណង់ប្រាសាទល្បីល្បាញមួយចំនួនទាំងធំទាំងតូចដែលបង្ហាញអំពីតម្លៃវប្បធម៌អរិយធម៌[[ខ្មែរ]]ពាសពេញ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]។តំបន់សៀមរាបត្រូវបានបម្រើការជារាជធានីអស់រយៈពេល ០៦ សតវត្សរ៍មកហើយ។នៅតំបន់សៀមរាបមានការអភិវឌ្ឍរីកចម្រើនលូតលាស់គ្រប់វិស័យនិងមានភាពសម្បូរសប្បាយប្រជាជនខ្មែររស់នៅតំបន់សៀមរាបអង្គរភាគច្រើនប្រកបមុខរបរកសិកម្មនិងនេសាទជាធំ។តំបន់ជុំវិញ[[បឹងទន្លេសាប]]ជាដីដ៏សម្បូរជីវជាតិ។គេអាចធ្វើស្រែនៅតំបន់នេះប្រហែលជាពីរទៅបីដងក្នុងមួយឆ្នាំដូច្នេះហើយបានជាយើងឃើញមានប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រមួយចំនួនដែលបន្សល់ទុកតាំងពី[[សម័យអង្គរ]]មកម្ល៉េះ។ === សម័យក្រោយអង្គរ === [[ឯកសារ:Western facade of the Temple of Ongau Wat ILN0-1868-0201-0004.jpg|រូបភាពតូច|250x250ភីកសែល|ប្រាសាទអង្គរវត្តនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៨]] បើយោងតាមឯកសារក្រោយពីទ័ពខ្មែររបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បានទទួលជ័យជម្នះលើកងទ័ពសៀមឈ្លានពានជាស្ថាពរនៅព្រះរាជនគរគឺ[[អង្គរធំ]]ពោលគឺបានវាយកម្ទេចទ័ពសៀមរាបស្មើនឹងដីបានជា[[ខ្មែរ]]ដាក់ឈ្មោះថា[[ខេត្តសៀមរាប]]។ស្ថានការណ៍បែបនេះបានធ្វើឲ្យយើងយល់ថាជាដើមកំណើតនៃការកកើតឈ្មោះខេត្តសៀមរាបតាំងពីរជ្ជកាលរបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]មកទល់នឹងសព្វថ្ងៃនេះបើទោះបីជា'''[[ព្រះរាជពង្សាវតារខ្មែរ]]'''[[ច្បាប់ឧកញ៉ាព្រះឃ្លាំង]](នង)មិនបាននិយាយដោយចំហក៏ដោយ។ប្រសិនជាយើងបើកច្បាប់ព្រះរាជពង្សាវតារ[[ខ្មែរ]]ខាងលើមកមើលយើងពិតជាស្លុតចិត្តដោយហេតុថាកងទ័ព[[សៀម]]បានឈ្លានពានរុករាន[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ឥតឈប់ឈរជាច្រើនលើក។ពួកវាក្រោយពីដណ្តើមបានអាណាខេត្ត[[ខ្មែរ]]មួយចំនួនដែលសព្វថ្ងៃបានក្លាយទៅជាទឹកដី[[សៀម]]រួចទៅហើយនោះក៏បាននាំសង្គ្រាមចូលទៅយ៉ាងជ្រៅចំកណ្តាលបេះដូងនៃ[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]តែម្តងគឺ'''ទីក្រុងមហានគរ'''ដែលស្ថិតក្នុងខេត្តសៀមរាបតែពីមុនហៅថា'''ស្រុកនគរវត្ត'''ដែលធ្លាប់ជាសមរភូមិក្តៅពីមុនមក។ប៉ុន្តែលើកនេះពួកវាត្រូវបង្ខំចិត្តរត់ត្រឡប់ទៅ[[ខេត្តព្រះនគរស្រីអយុធ្យា|ក្រុងអយុធ្យា]]វិញក្រោយពីត្រូវចាញ់សង្គ្រាមនៅចុល្លសករាជ ៩០២ ត្រូវនឹងឆ្នាំ ១៥៤១ នៃគ.ស។កាលបើពិនិត្យលើទំព័រប្រវត្តិសាស្ត្រចាស់ដែលបានកើតឡើងនៅលើទឹកដីបវរដែលជាទីតាំងនៃព្រះរាជនគរយើងបានឲ្យដឹងថាក្នុងរាជ្យរបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៨|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៨]] និងដើមរាជ្យរបស់[[ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី៣|ព្រះបាទស្រីឥន្ទ្រវរ្ម័ន]]រវាងឆ្នាំ ១២៩៦ [[សៀម]]បានបើកការវាយលុកមួយដ៏ធំសម្បើមនៅក្នុងខេត្តសៀមរាបក្នុងបំណងយក[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ធ្វើជាស្រុកឬនគរចំណុះរបស់ខ្លួនហើយមហិច្ឆតានេះពួកវាបានសម្រេចជាស្ថាពរព្រោះថាអាណាខេត្តមួយចំនួនដែលស្ថិតក្នុងភូមិភាគកណ្តាលដូចជា[[ខេត្តសុខោទ័យ]] [[ខេត្តកំពែងពេជ្រ|កំពែងពេជ្រ]] និង ខេត្តរណបនៃខេត្តទាំងនោះព្រមទាំងអាណាខេត្តដទៃៗឯទៀតដែលស្ថិតនៅជ្រលងនៃដង[[ទន្លេចៅព្រះយា|ទន្លេមេណាម]]ដូចជា[[ខេត្តអយុធ្យា]] និង [[សុផាន់បុរី]] ។បន្ទាប់ពីបានទទួលជ័យជម្នះលើខេត្តទាំងឡាយនោះពួកវាក៏បានពង្រឹងបណ្តាញអំណាចរបស់ខ្លួន។សង្គ្រាមឈ្លានពានមួយដែលគេត្រូវកត់សម្គាល់ដែលបានកើតឡើងជាលើកដំបូងបង្អស់នៅលើទឹកដី[[ខ្មែរ]]ត្រូវបានធ្វើឡើងក្នុងរាជ្យរបស់[[ព្រះបាទលំពង្សរាជា]]នៅឆ្នាំ ១៣៥២។ចំពោះចម្បាំងនេះច្បាប់ពង្សាវតារ[[ខ្មែរ]]បានបញ្ជាក់ថាគឺភាគីឈ្លានពាន[[សៀម]]បានទទួលជ័យជម្នះលើទ័ព[[ខ្មែរ]]ដោយពួកវាបានកាន់កាប់[[ក្រុងអង្គរធំ|ទីក្រុងអង្គរធំ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១។មុននឹងដកថយចេញពួកវាបានកេណ្ឌឈ្លើយសឹក[[ខ្មែរ]]ជាច្រើនម៉ឺននាក់នាំទៅកាន់[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]។នៅក្នុងឱកាសនោះផងដែរពួកវាក៏បានលួចប្លន់យកទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ជាតិ[[ខ្មែរ]]គ្រប់ប្រភេទនៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១ គឺជាឆ្នាំដែលកំណត់នូវឱនភាព[[ខ្មែរ]]ដែលប្រឈមនិងការវាតទីនិយមរបស់[[សៀម]]ដែលគ្មានទីបញ្ចប់។ពិតណាស់ទោះបីជាភ្លើងសង្គ្រាមឈ្លានពានបានកន្លងផុតជាច្រើនសតវត្សរ៍មកហើយក្តីក៏ប៉ុន្តែវាបានបន្សល់ទុកនូវស្លាកស្នាមរបួសដ៏ឈឺចាប់នៅក្នុងផ្នត់គំនិត[[ខ្មែរ]]គ្មានថ្ងៃបំភ្លេចបាន។បើតាមច្បាប់ព្រះរាជពង្សាវតារ[[ខ្មែរ]]គឺនៅក្នុងរាជ្យរបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]](១៥១៦ ដល់ ១៥៥៥ នៃគ.ស)កងទ័ព[[សៀម]]មកឈ្លានពាន[[ខ្មែរ]]ត្រូវបានបង្ក្រាបរាបស្មើទល់នឹងដីនៅត្រង់[[ស្ទឹងសៀមរាប|ស្ទឹងអង្គរ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៤១ ដោយហេតុនេះហើយបានជាព្រះអង្គត្រាស់បង្គាប់ឲ្យគេហៅតំបន់នេះថា «'''តំបន់សៀមរាប'''» ដើម្បីទុកជាការចងចាំរួមរបស់ជាតិ[[ខ្មែរ]]អំពីជ័យជម្នះដ៏ត្រចះត្រចង់នេះមុនទីតាំងនេះបានក្លាយទៅជាស្រុកហើយបន្ទាប់មកទៀតក្លាយជាខេត្តនា[[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង|សម័យអាណាព្យាបាលបារាំង]]។ព្រឹត្តិការណ៍មួយគួរឲ្យកត់សម្គាល់គឺស្តេចអង្គនេះបានឆ្លាក់បង្ហើយនូវចម្លាក់មួយចំនួនដែល[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] មិនទាន់ឆ្លាក់រួច។ទោះបីជាបានទទួលបរាជ័យដ៏អាម៉ាស់មុខនេះក្តីទ័ព[[សៀម]]ក៏នៅតែទន្ទ្រានមាតុភូមិ[[ខ្មែរ]]មិនស្រាកស្រាន្តឡើយហើយអំពើនេះត្រូវបានបន្តរហូតដល់[[បន្ទាយលង្វែក|សម័យលង្វែក]]។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៩៤ ទីក្រុងលង្វែកត្រូវដណ្តើមបានពី[[ខ្មែរ]]ដោយស្តេច[[សៀម]] «[[ព្រះបាទនរិន្ទសួន]]»។ចំពោះបរាជ័យនៃកងទ័ព[[សៀម]]ដែលដឹកនាំដោយស្តេច[[សៀម]]ដែលបានយកលេសថាដោយសារ[[ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]មិនបានប្រគល់ដំរីសមួយក្បាលបានជាមកវាយលុក[[ក្រុងអង្គរធំ|ទីក្រុងអង្គរធំ]]។បើតាមប្រសាសន៍របស់លោក'''ហ្គ្រោរីយេ'''បានបញ្ជាក់ថា[[ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]គឺជា[[ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ]]ដ៏ខ្លាំងពូកែជាងគេបំផុតនាសម័យក្រោយអង្គរដោយហេតុថាស្តេចអង្គនេះមិនគ្រាន់តែបានខិតខំស្តារប្រទេសជាតិតែប៉ុណ្ណោះទេក៏ប៉ុន្តែទ្រង់ថែមទាំងមានមហិច្ឆិតាវាយដណ្តើមយកខេត្តខ្មែរមួយចំនួននៅក្នុង[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]បច្ចុប្បន្នដូចជា[[ខេត្តនគររាជសីមា]] [[ខេត្តបុរីរម្យ]] [[ខេត្តសុរិន្ទ្រ]] [[ខេត្តសង្គឹត]] [[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]] [[ខេត្តស៊ីសាកេត|ខេត្តសិរីសាកេត]] [[ខេត្តសុវណ៌ភូមិ ឬ សុវណ្ណភូមិ|ខេត្តសុវណ្ណភូមិ]] [[ខេត្តឧប្បលរាជធានី]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តត្រាច]] [[ខេត្តស្រះកែវ]] [[ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ]] [[ខេត្តរយ៉ង]] [[ខេត្តបស្ចឹមបុរី]]ជាដើមដែល[[សៀម]]បានដណ្តើមបានពីមុនមក។មានហេតុផលជាច្រើនដើម្បីបញ្ជាក់ថាហេតុដូចម្តេចបានជាក្នុងព្រះរាជពង្សាវតារសៀមដូចជាច្បាប់របស់'''អ្នកអង្គម្ចាស់នព្វរ័ត្ន'''តែងឡើងនៅព.ស ២៤២០ ត្រូវនឹងគ.ស ១៨៧៧ បានប្រើពាក្យ «'''សៀមរ៉៉ាដ្ឋ'''» ជំនួសពាក្យសៀមរាបទៅវិញ។តាមពិតទៅការប្រើពាក្យ'''សៀមរ៉ាដ្ឋ(សៀមម៉ារ៉ាត)'''ដើម្បីហៅទីប្រជុំជនមួយដែលពីមុនគឺជាសមរភូមិឬទីលានប្រយុទ្ធស៊ីសាច់ហុតឈាមរវាង[[ខ្មែរ]]និង[[សៀម]]ស្ថិតនៅក្នុងស្រុកនគរវត្តគឺបណ្តាលមកពីអាជ្ញាធរ[[សៀម]]នៅក្នុងរជ្ជកាលរបស់'''ព្រះបាទព្រះចៅថាយស្រះ'''មិនចង់រំឭកនូវភាពបរាជ័យដ៏អាម៉ាស់មុខរបស់កងទ័ពឈ្លានពាន[[សៀម]]របស់ខ្លួនតែប៉ុណ្ណោះបើទោះបីជាសម័យនោះទ្រង់បានត្រួតត្រា[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ក៏ដោយ។យ៉ាងណាមិញគឺដោយសារតែហេតុការណ៍នេះហើយទើប'''ព្រះបាទព្រះចោមក្លាវចៅយូហួ'''ដែលបានគ្រប់គ្រង[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ជាមួយ[[អណ្ណាម|អាណ្ណាម]]ទ្រង់ក៏បានប្រើពាក្យស្រុកឬមឿងព្រះនគរវត្តជំនួសពាក្យស្រុកឬមឿងសៀមម៉ារ៉ាតផងដែរ។គ្មានឯកសាររបស់[[សៀម]]ណាមួយដែលបញ្ជាក់ឲ្យបានច្បាស់លាស់អំពីការផ្លាស់ប្តូរឈ្មោះពីមឿងព្រះនគរវត្តទៅជាសៀមរាបនោះទេហើយបើមានក៏អាចស្ថិតក្នុងដើមសម័យរជ្ជកាលទី​ ០៣ ដែលជាសម័យបាងកកដែលគេហៅថា[[អាណាចក្ររតនកោសិន្ទ្រ៍|រតនកោសិន្ទ្រ]]។ប៉ុន្តែចំពោះ[[ជនជាតិខ្មែរ]]វិញឈ្មោះសៀមរាបពិតជាត្រូវបានផ្តើមឡើងក្នុងរជ្ជកាលរបស់[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]យ៉ាងពិតប្រាកដឥតក្លែងក្លាយបើទោះបីជាទឡ្ហីករណ៍មានខ្វះចន្លោះយ៉ាងណាក៏ដោយព្រោះថាការតាំងឈ្មោះសៀមរាបនេះមិនមែនជារឿងចៃដន្យឬជំនឿលេងសើចនោះទេជាពិសេសនៅក្នុងសម័យកាលមួយដែល[[ខ្មែរ]]និង[[សៀម]]នៅច្បាំងគ្នាមិនឈប់មិនឈរ។ដូច្នេះការចង់យល់ឲ្យលម្អិតអំពីប្រវត្តិពិតនៃឈ្មោះសៀមរាបតម្រូវឲ្យយើងស្គាល់ពីបរិបទសង្គមនយោបាយហើយអំពើនេះគឺជាការចាំបាច់បំផុត។បើតាម'''សៀវភៅប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ'''រៀបរៀងដោយលោក'''នួន សុធិមន្ត'''បានអធិប្បាយថានៅឆ្នាំ ១៥២៥ នៃគ្រឹស្ដសករាជ[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បានវាយបង្ក្រាបកងទ័ពសៀមដែលឈ្លានពានឲ្យបរាជ័យនៅតំបន់អង្គរ។ដូច្នេះហើយបានជាព្រះអង្គបានដាក់ឈ្មោះថា '''«សៀមរាប»''' គឺមានន័យថាទ័ពសៀមចាញ់រាបដូចកន្ទេល។ == សាសនា == {{Pie chart |thumb = right |caption = សាសនានៅក្នុងខេត្តសៀមរាប (ជំរឿនឆ្នាំ ២០១៩)<ref>{{cite web|title=General Population census of the Kingdom of Cambodia 2019|url=http://nis.gov.kh/nis/Census2019/Final%20General%20Population%20Census%202019-English.pdf|publisher=National Institute of Statistics Ministry of planning|date=October 2020}}</ref> |label1 = សាសនាព្រះពុទ្ធ |value1 = 99.3 |color1 = Gold |label2 = សាសនាគ្រិស្ត |value2 = 0.4 |color2 = DodgerBlue |label3 = សាសនាអុីស្លាម |value3 = 0.2 |color3 = Green |label4 = សាសនាផ្សេងៗ |value4 = 0.1 |color4 = Black }} សាសនារបស់រដ្ឋគឺ[[ពុទ្ធសាសនាថេរវាទ|សាសនាព្រះពុទ្ធថេរវាទ]]។ប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងខេត្តសៀមរាបជាង ៩៩.៣% ជាអ្នកកាន់[[ព្រះពុទ្ធសាសនា|សាសនាព្រះពុទ្ធ]]។ប្រជាជនខេត្តសៀមរាបប្រមាណ ០.៤% កាន់[[សាសនាគ្រិស្ត]]។[[សាសនាឥស្លាម|សាសនាអុីស្លាម]]ដែលភាគច្រើនកាន់ដោយ[[ជនជាតិចាម]]គឺ ០.២% ។ == ព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់ == [[Image:Royal Palace, Siem Reap.JPG|thumb|ទិដ្ឋភាពនៃព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់]] '''[[ព្រះរាជដំណាក់|ព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់]]''' នៅ[[ក្រុងសៀមរាប]]គឺជាទីកន្លែងបណ្ដោះអាសន្នរបស់អតីតព្រះមហាក្សត្រនៃយើងគឺ'''ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ[[នរោត្តម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]] និង ព្រះរាជអគ្គមហេសី'''។ព្រះរាជដំណាក់នេះជាទីដែលព្រះអង្គស្នាក់នៅអាស្រ័យពេលស្ដេចយាងមកកាន់ទីក្រុងសៀមរាប។បើយើងធ្វើដំណើរពី[[ក្រុងភ្នំពេញ]]តាមផ្លូវជាតិលេខ ០៦ ក្រុងសៀមរាបមើលមកខាងស្ដាំដៃយើងនឹងឃើញអគារពណ៌សមួយអមដោយរបងនិងដើមឈើត្រឈឹងត្រឈៃនិងបរិវេណស្រស់ស្រាយដែលមានសួនច្បារធំនៅខាងមុខ(សួនព្រះរាជដំណាក់ឬបឹងកាឡូ)នោះហើយជាព្រះរាជដំណាក់។ ព្រះរាជដំណាក់នេះត្រូវបានសាងសង់ឡើងក្នុងសម័យបារាំងដាក់អាណានិគមនៅកម្ពុជាអំឡុងឆ្នាំ ១៨៦៣ ដល់ឆ្នាំ ១៩៥៣។ព្រះរាជដំណាក់នៅក្នុងសម័យ[[ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ]]គឺស្ថិតនៅវត្តដំណាក់ហើយវត្តដំណាក់គឺជាវត្តមួយដែលស្ថិតនៅខាងកើតដង[[ស្ទឹងសៀមរាប]]ចំកណ្ដាលបេះដូងនៃក្រុងសៀមរាបតែម្ដង។វត្តដំណាក់ពីមុនជាទីតាំងព្រះរាជដំណាក់របស់ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ១៩០៤ ដល់ឆ្នាំ ១៩២៧។លុះក្រោយមកព្រះរាជដំណាក់របស់ព្រះមហាក្សត្រ ត្រូវបានប្ដូរទីតាំងទៅនៅជិតអាស្រម[[ព្រះអង្គចេកព្រះអង្គចម]]វិញ។ក្រោយពីព្រះរាជដំណាក់ត្រូវបានផ្លាស់ប្ដូរទីតាំងទីធ្លាបរិវេណព្រះរាជដំណាក់ចាស់ត្រូវបានប្រែក្លាយជាទីវត្តអារាមព្រះពុទ្ធសាសនាម្ដងវិញ។ជាអកុសលនៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហមវត្តដំណាក់ត្រូវបានកងទ័ពខ្មែរក្រហមប្រើប្រាស់ជាមូលដ្ឋានយោធារបស់ពួកគេ។បច្ចុប្បន្ននេះមិនត្រឹមតែជាទីអារាមរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនាសម្រាប់ព្រះសង្ឃគង់នៅបដិបត្តិធម៌និងសម្រាប់ឲ្យពុទ្ធបរិស័ទធ្វើបុណ្យទានប៉ុណ្ណោះទេតែវត្តនេះក៏ជាថ្នាលបណ្ដុះបណ្ដាលចំណេះវិជ្ជាដល់ព្រះសង្ឃផងដែរ ដោយសារតែនៅក្នុងវត្តមានពុទ្ធិកបឋមសិក្សាសម្រាប់ព្រះសង្ឃសិក្សារៀនសូត្រភាសាបាលី ភាសាសំស្ក្រឹត និង ព្រះធម៌នានា។លើសពីនេះនៅក្នុងបរិវេណវត្តក៏មានសាលាបឋមសិក្សាសម្រាប់ឲ្យកុមារសិក្សារៀនសូត្រផងដែរ។បន្ថែមពីលើនេះជារៀងរាល់ថ្ងៃតែងតែមានជនានុជនជាច្រើនបានអានសៀវភៅឬធ្វើកិច្ចការសាលានៅទីនោះ។ដោយឡែកនៅក្នុងវត្តក៏មានបណ្ណាល័យមួយហៅថាបណ្ណាល័យខេមរៈសិក្សាដែលបានប្រើសម្រាប់ឲ្យសាធារណជនចូលធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវឯកសារនិងអានសៀវភៅនានាយ៉ាងសម្បូរបែប។នៅតាមដងផ្លូវក្នុងវត្តមានរៀបចំពាក្យស្លោកនិងសុភាសិតជាច្រើនសម្រាប់ដាស់តឿនដល់សាធារណជនទាំងឡាយជាកន្លែងថ្នាលបណ្ដុះបណ្ដាលចំណេះវិជ្ជា។វត្តនេះក៏បាននិងកំពុងទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរណ៍ជាតិនិងអន្តរជាតិមកទស្សនាផងដែរ។ ថ្មីៗនេះមានហេតុការណ៍ដ៏គួរឲ្យរន្ធត់និងសោកស្ដាយជាពន់ពេក ដោយកាលពីវេលាម៉ោងប្រមាណជា ១០ និង ០៥ នាទីយប់ ថ្ងៃទី ១២ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ អគ្គិភ័យបានឆាបឆេះអគារមួយនៃព្រះរាជដំណាក់សៀមរាបដែលជាកន្លែងទីសក្ការៈដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់បំផុត។ រូបសំណាកមេទ័ពពី[[សម័យអង្គរ]]ចំនួន ១២ រូបត្រូវបានដាក់តាំងជានិមិត្ដរូបនៅក្នុងសួនព្រះរាជដំណាក់[[ក្រុងសៀមរាប]]ដែលសុទ្ធតែជាមេទ័ពនិងរាជវង្សសានុវង្សដ៏អង់អាចក្លាហាននិងមានស្នាព្រះហស្ថយ៉ាងធំធេងចំពោះព្រះនគរកម្ពុជាដើម្បីបង្ហាញដល់កូនខ្មែរជំនាន់ក្រោយគ្រប់ៗរូបបានស្គាល់។រូបចម្លាក់ចំនួន ១២ រូបនេះធ្វើពីលោហៈស្ពាន់សុទ្ធមានកំពស់ជាង ០២ ម៉ែត្រ ០១ តឹកដូចៗគ្នាដោយមិនគិតពីជើងទម្រនិងមានទម្ងន់ពី ២០០ ទៅ ៣០០ គ.ក្រទាំងរូបរាង សម្លៀកបំពាក់ ម៉ូដសក់ និង អាវុធបរិក្ខានៃមេទ័ពទាំង ១២ ត្រូវបានស្មូនរចនាតុបតែងឡើងទៅតាមលំនាំសម័យកាលនីមួយៗនៃមេទ័ពនោះហើយទ្រង់ទ្រាយមុខមាត់នៃរូបសំណាកទាំងនេះ គឺសូននិងច្នៃឡើងតាមទម្រង់មុខអត្តចរិតខ្មែរបុរាណទៅតាមសម័យកាលដែលមេទ័ពនោះរស់នៅនិងបម្រើការរាជការតាមរយ:រូបភាពនិងចម្លាក់នៅលើជញ្ជាំងប្រាសាទ។លោកជំទាវ'''គង់ បញ្ញា'''រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងព្រះបរមរាជវាំងមានប្រសាសន៍ថារូបសំណាកមេទ័ពខ្មែរសម័យអង្គរទាំង ១២ រូបនេះត្រូវបានឆ្លងកាត់ការសិក្សាស្រាវជ្រាវអំពីប្រវត្តិស្នាដៃរួមទាំងរចនាបថដោយដកស្រង់ចេញអំពីសិលាចារឹកផ្ទាំងចម្លាក់នៅតាមបណ្តាប្រាសាទនានាជាច្រើនមុននឹងត្រូវបានសាងសង់ចេញជារូបសំណាកនៅក្នុងនោះមានមេទ័ពជាង ៣០ រូបដែលបានបម្រើរាជការនៅក្នុងរជ្ជកាលនៃសម័យអង្គរត្រូវបានក្រុមការងារកំណត់និងប្រមូលទិន្នន័យ។លោកជំទាវក៏បានឲ្យដឹងទៀតថាការកំណត់យកចំនួនមេទ័ពទាំង ១២ រូបនេះគឺជាលេខដែលខ្មែរតែងប្រើញឹកញាប់និងតំណាងឲ្យនគរទាំង ១២ នៅ'''សម័យបាពួន''' '''សម័យអង្គរ''' និង '''សម័យបាយ័ន'''។បើទោះបីនេះជាសមិទ្ធផលនៃស្នាដៃកូនខ្មែរសម័យថ្មីប៉ុន្តែស្នាដៃដែលលេចឡើងនេះត្រូវបានរក្សានិងអនុលោមយោងទៅតាមឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រជានិច្ចដោយមិនចាកឆ្ងាយពីប្រវត្តិសាស្ត្រនោះឡើយ។រូបសំណាកមេទ័ពខ្មែរទាំង ១២ រូបដែលបានស្ថាបនាឡើងនោះរួមមាន ៖ * '''ព្រះកំស្ដេងអញ ស្រីលក្ស្មីបតីវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពដ៏អង់អាចមួយរូបក្នុងរាជ្យ[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ១]](គ.ស.១០០៦-១០៥០)។'''ព្រះស្រីលក្ស្មីបតីវរ្ម័ន'''ក៏ជាអ្នកជាប់ខ្សែរាជវង្សខ្មែរនៅ[[វ្យាធបុរៈ|ទីក្រុងវ្យាធបុរៈ]]([[ស្រុកបាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រៃវែង]])ផងដែរហើយបានទទួលភារកិច្ចពីរាជការ[[យសោធរបុរះ|ក្រុងយសោធរបុរៈ(ក្រុងអង្គរ)]]ឲ្យទៅគ្រប់គ្រងនៅ[[ទ្វារវតី|ទីក្រុងទ្វារវតី្ត]]របស់ពួករាមន្យ([[ជនជាតិមន]])។គួរជម្រាបថា '''«ព្រះកំស្ដេងអញ»''' គឺជាឋានន្តរនាមសម្រាប់អភិជន មហាមន្ត្រី មហាសេនាបតី អ្នកអង្គម្ចាស់ ប្រធានតុលាការ បុព្វជិតសាសនាជាដើម * '''មហាសេនាបតី សង្គ្រាម''' ជាមេទ័ពដ៏ឆ្នើមមួយរូបក្នុងរាជ្យ[[ឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១០៥០-១០៦៦)ដែលបានទទួលគោរម្យងារជា '''«មហាសេនាបតី»''' ពីព្រះរាជា។ដូនតាវង្សត្រកូលរបស់លោកក៏ជាអ្នកបម្រើរាជការនិងកងទ័ពច្រើនជំនាន់មកហើយពោលគឺតាំងពីរាជ្យ[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.៨០២-៨៣៤)មកម្ល៉េះ។ គួរជម្រាបថា '''«មហាសេនាបតី»''' គឺជាឋារន្តរនាមខ្ពស់បំផុតនៃមន្ត្រីទ័ពនា[[សម័យអង្គរ]]។ * '''ព្រះកម្រតេងអញមហាសេនាបតី ស្រីវីរេន្ទ្រវរ្ម័ន''' ជាអ្នកសញ្ជកកវីស្វរៈនិងជាមេទ័ពដែលមានតួនាទីនិងឋានៈខ្ពស់បំផុតក្នុងចំណោមមន្ត្រីកងទ័ពនារជ្ជកាល[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។គួរជម្រាបថា '''«ព្រះកម្រតេងអញ»''' ជាឋានន្តរនាមសម្រាប់រាជវង្សានុវង្ស អភិជន មហាមន្ត្រីដែលមានន័យថា '''«ព្រះបាទ»'''។ ពាក្យ '''«កម្រតេងអញ»''' ជាពាក្យខ្មែរបុរាណដោយពាក្យ '''«កម្រតេង»''' មានន័យថា '''«ម្ចាស់»''' រីឯពាក្យ '''«អញ»''' មានន័យថា '''«ខ្ញុំ»''' ដូច្នេះពាក្យ '''«កម្រតេងអញ»''' គឺមានន័យថា '''«ម្ចាស់របស់ខ្ញុំ ឬ លោកម្ចាស់របស់ខ្ញុំ»''' * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីនរបតីន្ទ្រវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពជាប់ខ្សែព្រះរាជវង្សមកពី'''តំបន់អ្នកចិះ'''(?)និងជាមន្ត្រីបម្រើរាជការតាំងពីរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)រហូតដល់រាជ្យ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីស្រិន្ទ្រកុមា'''រ ជាព្រះរាជបុត្រារបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨)ជាមួយ[[ជយរាជទេវី|ព្រះនាងជ័យរាជទេវី]]។ព្រះរាជបុត្រអង្គនេះបានដឹកនាំទ័ពចេញច្បាំងជួយព្រះបិតា(កាលមិនទាន់សោយរាជ្យ)នៅក្នុងការទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមនិងបានច្បាំងតទល់នឹងជនក្បត់'''ភរតរាហូ'''ដែលចង់ដណ្ដើមរាជបល្ល័ង្កពី[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១៦០-១១៦៥)ហើយក៏បានពលីជីវិតក្នុងសង្គ្រាមជាមួយមេទ័ពដទៃទៀតផងដែរ។ដោយសារព្រះរាជបុត្រាមានស្នាដៃការពារព្រះនគរយ៉ាងដូច្នេះទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]]បានត្រាស់បង្គាប់ឲ្យកសាង[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]([[ស្រុកថ្មពួក]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]])ដើម្បីឧទ្ទិសដល់ព្រះរាជបុត្ររបស់ទ្រង់ហើយក៏បានកសាងរូបបដិមាទេពមួយអង្គនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីស្រិន្ទ្រទេវ»''' ជាតំណាងឲ្យ'''ព្រះស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''នៅឋានទេវលោកតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គកណ្ដាលនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]នោះ * '''ព្រះកម្រតេងអញ ធនញ្ជ័យ''' គេហៅលោកម្យ៉ាងទៀតថា '''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន''' ជាមេទ័ពជំនិតរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។'''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន'''បានចេញច្បាំងការពារព្រះរាជបល្ល័ង្ក[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១៦០-១១៦៥)ទប់ទល់នឹងពួកក្បត់ដឹកនាំដោយ'''ភរតរាហូ'''រហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិត។ ដោយសារការពលីការពារព្រះនគរនេះហើយទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨)បានប្រទានងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានសាងរូបបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតអជ៌នទេវ»''' តម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គអាគ្នេយ៍នៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] [[ស្រុកថ្មពួក]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]និងមួយទៀតនៅក្នុង[[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។គេក៏ឃើញមានចម្លាក់'''ព្រះកម្រតេងអញ ធនញ្ជ័យ ឬ អ្នកសញ្ជក អជ៌ន''' នេះនៅក្នុងក្បូនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ត្រង់របៀងខាងត្បូងនៃ[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]នេះបញ្ជាក់ថាលោកក៏ធ្លាប់ជាមេទ័ពដ៏សំខាន់ក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ផងដែរ។គួរជម្រាបថា '''«អំតេង»''' ជាឋានន្តរនាមរបស់វរជន យុទ្ធជន សេនាបតីដែលមានភក្តីភាពចំពោះព្រះមហាក្សត្រខណៈឋានន្តរនាមនេះគឺឃើញមានប្រើក្នុងរាជ្យ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] សតវត្សរ៍ទី ១២ ដែលព្រះអង្គប្រោសប្រទានគោរម្យងារនេះចំពោះមេទ័ពដែលបានច្បាំងស្លាប់ក្នុងសមរភូមិការពារព្រះនគរនិងរាជបល្ល័ង្កស្របច្បាប់ * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីវទ៌្ធន''' ជាមេទ័ពដ៏សំខាន់មួយរូបតាំងពីរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។គេឃើញមានចម្លាក់រូបលោកនៅលើ'''ភ្នំសិវបាទ([[ភ្នំព្រះនេត្រព្រះ]])'''និងនៅក្នុងក្បូនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី​ ២]]។'''អ្នកសញ្ជក ស្រីវទ៌្ធន''' មានបងប្អូនម្នាក់ឈ្មោះ '''ស្រីទេវ''' ហើយបានប្ដេជ្ញាចេញច្បាំងការពារព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមា'''រទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមរហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិតទាំងពីរនាក់តែម្ដង។[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានកសាងបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីវទ៌្ធនទេវ»''' តម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គពាយ័ព្យនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីទេវ''' ជាមេទ័ពនិងជាបងប្អូនរបស់មេទ័ព '''ស្រីវទ៌្ធន''' ដែលបានចេញច្បាំងជួយព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''ទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមនៅ[[ប្រទេសចម្ប៉ា|ប្រទេសចាម្ប៉ា]] រហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិត។[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' ដូចបងប្អូនរបស់លោកដែរនិងបានសាងរូបបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងអញជគតស្រីទេវ»''' ជាតំណាងតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គនិរតីនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីធរទេវបុរ''' ជាមេទ័ពដែលបម្រើការពារព្រះនគរ[[យសោធរបុរះ|ក្រុងយសោធរបុរៈ]]ដោយបានរួមកម្លាំងគ្នាជាមួយ'''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន'''ចេញច្បាំងទប់ទល់នឹងពួកក្បត់'''ភរតរាហូ'''ដែលចង់ដណ្ដើមរាជបល្ល័ង្កពី[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]]។នៅក្នុងសង្គ្រាមការពារព្រះនគរនេះ'''អ្នកសញ្ជក ស្រីធរៈ'''បានពលីជីវិតជាមួយព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''។ដោយសារស្នាដៃនិងការលះបង់ចំពោះជាតិយ៉ាងដូច្នេះហើយទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានកសាងបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីធរទេវបុរ»''' ជាតំណាងតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គឦសាននៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]។គួរជម្រាបថា '''«អ្នកសញ្ជក»''' គឺជាឋានន្តរនាមសម្រាប់មន្ត្រីកងទ័ពដែលព្រះរាជាទុកព្រះទ័យជាជំនិតរបស់ព្រះរាជាដោយសារពួកគេមានភក្តីភាពរហូតដល់ហ៊ានពលីបូជាជីវិតដើម្បីការពារព្រះរាជាតួយ៉ាងដូចជាអ្នកសញ្ជកនា[[សម័យអង្គរ]]ទាំងឡាយនេះជាដើម * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីជយសិង្ហវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពជាប់ខ្សែស្រឡាយព្រះរាជវង្សនិងមានគោរម្យងារជា '''«ខ្លោញវលល្វោ»''' ដែលជាមេទ័ពស្រួចមានជំនាញដឹកនាំទ័ពលុកព្រៃមកពី'''តំបន់ល្វោ'''([[ទ្វារវតី|ទ្វារវតី្ត]]) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីវិរេន្ទ្រធិបតីវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពគ្រប់គ្រងនៅ'''តំបន់ឆោកព្កុល'''(?)ក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)ទើបគេឃើញមានរូបចម្លាក់លោកនៅក្នុងក្បួនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២ ដែលចុះពី'''ភ្នំសិវបាទ'''([[ភ្នំព្រះនេត្រព្រះ]] [[ស្រុកព្រះនេត្រព្រះ]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីរាជេន្ទ្រវរ្ម័ន''' == ស្ទឹងសៀមរាប == [[File:រាត្រីនៅមាត់ស្ទឹងសៀមរាប.jpg|thumb|ស្ទឹងសៀមរាបនាពេលរាត្រី]] [[ស្ទឹងសៀមរាប]] ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាស្ទឹងប្រវត្តិសាស្ត្រមួយដ៏សំខាន់សម្រាប់[[ខេត្តសៀមរាប]]។តាមពិតទៅ[[ស្ទឹងសៀមរាប]]គឺជាស្ទឹងសិប្បនិមិត្តដែលកកើតឡើងដោយស្នាដៃរបស់មនុស្ស។គ្មានឯកសារបញ្ជាក់ពីឆ្នាំនៃការបង្កើតស្ទឹងសៀមរាបឲ្យជាក់លាក់នោះទេប៉ុន្តែអ្នកស្រាវជ្រាវបានបញ្ជាក់ថាវាត្រូវគេបង្កើតនិងកែច្នៃជាច្រើនសារតម្រូវតាមការរៀបចំដែនដីនៅ[[សម័យអង្គរ]]។ស្ទឹងសៀមរាបកកើតឡើងដោយសារការប្រសព្វគ្នារវាងអូរធំៗចំនួន ០២ គឺអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។[[ស្ទឹងសៀមរាប]]ស្ថិតនៅក្នុងចំណោមស្ទឹងសំខាន់ៗទាំងបីដែលហូរកាត់តំបន់អង្គរដោយធ្វើដំណើរពីជើងទៅត្បូង។ស្ទឹងនេះស្ថិតនៅខាងកើតស្ទឹងពួកនិងខាងលិចស្ទឹងរលួស។យោងតាមឯកសាររបស់លោក'''អ៊ឹម សុខរិទ្ធី'''អនុប្រធាននាយកដ្ឋានមជ្ឈមណ្ឌលអន្តរជាតិស្រាវជ្រាវនិងតម្កល់ឯកសារអង្គរនៃ[[អាជ្ញាធរអប្សរា|អាជ្ញាធរជាតិអប្សរា]]បានសរសេរថាស្ទឹងសៀមរាបដែលគេឃើញសព្វថ្ងៃចាប់ពីចំណុច'''បំពេញរាជ'''មកជាសមិទ្ធិផលនៃស្នាដៃមនុស្សបង្កើតឡើងនៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]។ស្ទឹងនេះកើតពីអូរតូចៗដែលហូរពីភ្នំផ្សេងៗដែលស្ថិតនៅខាងជើងវាលរាបអង្គរបន្ទាប់មកវាជួបគ្នានៅច្រកមួយមុននឹងហូរធ្លាក់ទៅកាន់វាលរាប។ក្នុងនោះក៏មានដៃអូរតូចៗជាច្រើនបានហូរមកភ្ជាប់បន្ថែមទៀតដែលប្រភព ០២ សំខាន់ៗដែលគេស្គាល់ច្បាស់នោះគឺអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។'''អូរធំ'''មានប្រភពពី[[ភ្នំគូលែន]]ដែលមានចម្ងាយប្រមាណ ៤០ គីឡូម៉ែត្រពីទិសឦសាននៃរមណីយដ្ឋានអង្គរ។លោកអ៊ឹម សុខរិទ្ធីបានលម្អិតក្នុងឯកសាររបស់លោកបន្ថែមទៀតថា[[ភ្នំគូលែន]]ដែលមានលក្ខណៈខ្ពង់រាបមានបណ្តោយ ២៥ គីឡូម៉ែត្រលាតសន្ធឹងពីទិសពាយ័ព្យមកទិសអាគ្នេយ៍និងមានទទឹង ១៥ គីឡូម៉ែត្រពីទិសនិរតីមកឦសាននិងមានកម្ពស់ ៣០០ ម៉ែត្រទៅ ៤៥០ ម៉ែត្រប្រៀបនឹងវាលទំនាបជុំវិញ។ជ្រលងចុងខាងកើតនៃខ្ពង់រាប[[ភ្នំគូលែន|គូលែន]]មានជប់ធំមួយដែលឲ្យកំណើតទៅផ្លូវទឹកសំខាន់ៗពីរគឺអូរថ្មដាប់និងអូរធំ។ចេញពីជប់អូរធំហូរធ្លាក់ចុះមកពីទិសពាយ័ព្យដោយទទួលទឹកពីអូរតូចៗជាច្រើនបត់បែនតាមជ្រលងថ្មហើយប្រមាណ ១៥ គីឡូម៉ែត្រពីប្រភពទើបទៅដល់ទឹកធ្លាក់ម្តុំព្រះអង្គធំ។ជាបន្តបន្ទាប់វាបន្តដំណើរហូរទៅមុខហូរចុះយ៉ាងឆ្ងាយទើបទៅដល់ជើងភ្នំហប់ផ្នែកខាងកើត។ចុងក្រោយអូរធំហូរចុះមកខាងលិច ប្រសព្វនឹងស្ទឹងឫស្សីហើយហូរចុះមកត្បូងរួមគ្នាបង្កើតជា[[ស្ទឹងសៀមរាប]]។ចំណែក'''អូរក្បាលស្ពាន'''វិញអូរនេះមានប្រភពពីភ្នំក្បាលស្ពាននិងភ្នំក្រោល។ក្បាលស្ពានស្ថិតនៅ[[ភូមិឃុនរាម]] [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]]មានចម្ងាយប្រមាណ ១៥ គីឡូម៉ែត្រទិសឦសានពី[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]]។ឯកសាររបស់លោកអ៊ឹម សុខរិទ្ធីបានលម្អិតទៀតថាអូរក្បាលស្ពានស្ថិតនៅលើកម្ពស់ប្រមាណ ២០០ ម៉ែត្រពីផ្ទៃទឹកសមុទ្រហូរចុះពីទិសពាយ័ព្យមកអាគ្នេយ៍បង្កើតជាទឹកធ្លាក់មួយមានកម្ពស់ពី ០៥ ទៅ ០៦ ម៉ែត្ររួចចូលទៅក្នុងអូរឫស្សីនិងបន្តហូរទៅជួបអូរធំស្ថិតនៅជើងភ្នំហប់។អូរធំនិងអូរឫស្សីក៏ហូរចូលគ្នាបង្កើតជាស្ទឹងតែមួយគឺ[[ស្ទឹងសៀមរាប]]ដែលហូរចុះទៅខាងត្បូងស្រោចស្រពតំបន់អង្គរមុននឹងហូរចាក់ទៅ[[បឹងទន្លេសាប]]។ទឹកដែលហូរតាមអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពានទទួលមន្តពីចម្លាក់ជាច្រើនមានដូចជាសហស្រលិង្គហៅថាលិង្គមួយពាន់ដែលត្រូវបានឆ្លាក់នៅក្នុងឆ្នាំ ១០៥៤ នៃគ.សក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័ន​ទី១|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ១]]។ទឹកនេះហូរធ្លាក់ចូលទៅស្ទឹងសៀមរាបបន្តកាត់តាមអង្គរនិងធ្លាក់ចូល[[បឹងទន្លេសាប]]។តាមអ្នកមានជំនឿទឹកនេះជាប្រភពនៃសេចក្តីចម្រុងចម្រើននិងត្រជាក់ត្រជុំ។ [[ស្ទឹងសៀមរាប]] ប្រៀបដូចជា[[ទន្លេគង្គា]]នៅ[[ក្រុងពារាណសី]] [[ប្រទេសឥណ្ឌា]]។[[ទន្លេគង្គា]]មានប្រភពពីភ្នំហិមពាន្ត។តាម[[សាសនាហិណ្ឌូ|សាសនាព្រាហ្មណ៍]]ទន្លេនេះមានកំណើតនៅឋានសួគ៌។[[ទន្លេគង្គា]]ហូរធ្លាក់មកលើដីមានរូបរាងជាភ្លៀងរួចជ្រាបចូលទៅក្នុងដីនិងចុងបញ្ចប់ហូរចេញមកវិញផ្តល់ជាប្រភពទឹកទៅស្ទឹងទន្លេទាំងឡាយ។ភ្នំនៅក្បែរវាលនិងភ្នំហិមពាន្តទទួលទឹកភ្លៀងនៅរដូវវស្សាជាមួយគ្នាគឺរដូវមូសុងវស្សាភ្នំទាំងនោះជាអាងទឹកធម្មជាតិនិងជាប្រភពនៃស្ទឹងនិងទន្លេទាំងពូងដែលហូរមកកាន់តំបន់ទំនាប។បន្ទាប់មកមនុស្សបានចាត់ចែងរៀបចំយកទឹកស្ទឹងទន្លេទាំងនោះមកប្រើប្រាស់ទៅតាមតម្រូវការជាក់ស្តែងរបស់ខ្លួន។នៅស្រុក[[ខ្មែរ]]គ្មាន[[ទន្លេគង្គា]]ដូច[[ឥណ្ឌា]]ទេ។ដូច្នេះហើយ[[ខ្មែរ]]បានកែច្នៃរៀបចំប្រភពស្ទឹងដើម្បីប្រដូចទៅនឹង[[ទន្លេគង្គា]]។ដូចជានៅ[[ភ្នំគូលែន]]និងក្បាលស្ពាន[[ខ្មែរ]]បានឆ្លាក់លិង្គនិងរូបទេពផ្សេងៗនៅតាមបណ្តោយអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។អូរទាំងពីរនេះជាប្រភពនៃ[[ស្ទឹងសៀមរាប]]។ទឹកហូរកាត់តាមលិង្គប្រៀបដូចជាភ្លៀងធ្លាក់មកពីភ្នួងព្រះកេសា[[ព្រះឥសូរ]]។ហេតុនេះហើយដែលគេថាស្ទឹងសៀមរាបប្រៀបដូចនឹង[[ទន្លេគង្គា]]។ == ប្រជាសាស្រ្ត== ខេត្តសៀមរាប មានប្រជាជនសរុប ១,១១៤,៦១៦ ជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ ០៤ ជាខេត្តដែលមានប្រជាជនច្រើនជាងគេនៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]។ខេត្តសៀមរាបមានផ្ទៃដីចំនួន ១០២៩៩ គីឡូម៉ែត្រការ៉េជាខេត្តដែលមានផ្ទៃដីធំជាងគេលំដាប់ទី ១០ នៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]] មានក្រុងចំនួន ០២ ស្រុកមានចំនួន ១១ ឃុំមានចំនួន ៨៦ សង្កាត់ចំនួន ១៤ និងភូមិចំនួន ៨៧៥<ref>ព័ត៌មានរបស់ក្រសួងទេសចរណ៍នៅដើមឆ្នាំ២០១៣</ref>។ប្រជាជនដែលរស់នៅទីក្រុងសៀមរាបភាគច្រើនជាអ្នកផ្លាស់ទីលំនៅមកពីខេត្តផ្សេងៗនិងពីស្រុកជនបទផ្សេងៗពីគ្នានៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា]]។ខេត្តសៀមរាបគឺជាតំបន់គោលដៅទេសចរណ៍សម្រាប់ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិមកទស្សនាជាចម្បង។ == លក្ខណៈភូមិសាស្ត្រ == ខេត្តសៀមរាប ជាខេត្តមួយស្ថិតនៅតំបន់ពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]តាមបណ្តោយផ្លូវជាតិលេខ ០៦ ដែលមានចម្ងាយប្រវែង ៣១៤ គ.ម ពី[[រាជធានីភ្នំពេញ]]មានពំ្រប្រទល់ខាងកើតជាប់នឹង[[ខេត្តកំពង់ធំ]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]] ខាងលិចជាប់នឹង[[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] ខាងជើងជាប់នឹង[[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]] និងខាងត្បូងជាប់នឹង[[ខេត្តបាត់ដំបង]] [[បឹងទន្លេសាប]]។ព្រំប្រទល់ជាប់[[បឹងទន្លេសាប]]មានប្រវែង ៨២ គ.ម ដែលស្ថិតជាប់នឹង[[ស្រុកជីក្រែង]] [[ស្រុកសូត្រនិគម]] [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]] [[ស្រុកសៀមរាប]] [[ស្រុកពួក]] និង [[ស្រុកក្រឡាញ់]]។ស្របតាមលក្ខណៈភូមិសាស្ត្រនៃតំបន់នេះគឺមានសីតុណ្ហភាព ក្ដៅហួតហែង រាំងស្ងួត មានសំណើម និង មានទឹកជំនន់ យើងអាចបែងចែកតំបន់ទាំងនេះជាបីផ្នែកគឺ ផ្នែកខាងលើមាន ១៣ ឃុំ ផ្នែកកណ្តាលមាន ៦៩ ឃុំ និង ផ្នែកខាងក្រោមជាប់នឹង[[បឹងទន្លេសាប]]មាន ១៨ ឃុំ។តំបន់ខាងលើសម្បូរទៅដោយព្រៃភ្នំមានសណ្ឋានដូចជាដីទួលឬខ្ពង់រាបខ្វះខាតទឹកនិងជួបប្រទះគ្រោះរាំងស្ងួតញឹកញាប់។តំបន់កណ្តាលជាវាលស្រែល្វឹងល្វើយនិងមានលំនៅឋានតបស់ប្រជាជនច្រើនព្រមទាំងប្រាង្គប្រាសាទនានានិងតំបន់ក្រោមជាវាលទំនាបរងទឹកជំនន់រៀងរាល់ឆ្នាំជាតំបន់ជលវេគពេលណាមានភ្លៀងធ្លាក់ជន់លិចលង់ពេលណាគ្មានភ្លៀងស្ងួតហួតហែងមានផ្ទៃក្រលាសរុបប្រមាណ ១២.០១៥ គីឡូម៉ែត្រការេចែកចេញជា ១២ ក្រុងនិងស្រុក ១០០ សង្កាត់និងឃុំ និង ៩០៧ ភូមិ ដោយមានប្រជាជនសរុប ១,១១៤,៦១៦ នាក់ ត្រូវនឹង ៦,៣២% នៃប្រជាជនសរុបទូទាំងប្រទេស។មុខរបរសំខាន់ៗនៃតំបន់ទាំងបីនេះមានភាពខុសៗគ្នាពោលគឺ ៖ :'''ក'''. ផ្នែកខាងលើធ្វើស្រូវចម្ការនិងរុករកអនុផលព្រៃឈើ :'''ខ'''. ផ្នែកកណ្តាលធ្វើស្រែនិងសេវាកម្មផ្សេងៗ :'''គ'''. ផ្នែកខាងក្រោមធ្វើស្រែនិងចម្ការដំំណាំតាមរដូវនិងប្រកបអាជីវកម្មនេសាទ។ ជាទូទៅខេត្តសៀមរាបជាតំបន់ជនបទ។ប្រជាជនប្រមាណ ៧០% រស់នៅតាមទីជនបទឆ្ងាយពីទីក្រុងដែលពឹងផ្អែកលើមុខរបរកសិកម្មជាអាជីព។ប្រជាជនប្រមាណ ១៨% រស់នៅតាមតំបន់ជាប់នឹងបឹងទន្លេសាបពឹងផ្អែកលើអាជីវកម្មនេសាទនិងធ្វើចម្ការដំណាំផ្សេងៗនិង ១២% ទៀតរស់នៅតាមទីប្រជុំជននិងទីក្រុងដែលមានមុខរបរជាពាណិជ្ជកម្ម ទេសចរណ៍ និង បុគ្គលិករដ្ឋជាដើម។ [[File:TonleSapMap.png|thumb|ផែនទីខេត្តសៀមរាបជាប់នឹងបឹងទន្លេសាប]] ភ្នំនៅក្នុងក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ របស់[[ខេត្តសៀមរាប]]មានចំនួនសរុបប្រមាណ ៤១ ភ្នំហើយមានភ្នំជាច្រើនទៀតដែលមិនបានទៅដល់ចំណែកភ្នំមួយចំនួននៅតាមបណ្តាក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ នោះមានវត្តនៅពីលើនិងមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើនដែលនៅសល់តាំងពីសម័យសង្គ្រាមព្រមទាំងមានរមណីយដ្ឋានធម្មជាតិមួយចំនួនដែលនៅជាប់ជើងភ្នំកំពុងទាក់ទាញភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិដែលបានចូលមកទស្សនានៅលើទឹកដីប្រវត្តិសាស្ត្រនៃខេត្តសៀមរាប។ហើយមានផ្ទះប្រជាពលរដ្ឋដែលរស់នៅជិតជើងភ្នំទាំងនោះដែលប្រកបមុខរបរលក់ដូរនិងធ្វើស្រែចម្ការគ្រាន់បានចំណូលយកមកចិញ្ចឹមក្នុងក្រុមគ្រួសារចៀសវាងចេញទៅធ្វើចំណាកស្រុកនៅក្រៅប្រទេសផងដែរ។តាមរបាយការណ៍ពីអធិការក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ បានរៀបរាប់ប្រាប់ឲ្យដឹងអំពីភ្នំនីមួយៗរបស់ក្រុង-ស្រុកថាភ្នំចំនួន ៤១ ភ្នំនៅខេត្តសៀមរាបនោះមានដូចជា ៖ * [[ក្រុងសៀមរាប]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺ[[ភ្នំក្រោម]]មានប្រាង្គប្រាសាទបុរាណនៅលើកំពូលភ្នំមានវត្តអារាមនៅលើកំពូលភ្នំនិងមានវត្តនៅតាមចំរ៉ាក់ជើង[[ភ្នំក្រោម]]ហើយមានផ្សារលក់ដូរព្រមទាំងមានទេសភាពស្រស់បំព្រងមើលពីលើភ្នំមកគួរឲ្យទាក់ទាញអារម្មណ៍ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិផងដែរហើយដែលបាននាំគ្នាបើកឡានជិះម៉ូតូកង់ឡើងទៅដល់កំពូលភ្នំដើម្បីថតផ្តិតយករូបភាពពីលើកំពូលភ្នំទៅ[[បឹងទន្លេសាប]]និងទេសភាពនៅជុំវិញបរិវេណជើងភ្នំផងដែរដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[សង្កាត់សៀមរាប]] [[ក្រុងសៀមរាប]] និង [[ភ្នំបាក់ខែង]]មានប្រាសាទបុរាណជាច្រើននៅលើកំពូលភ្នំដែលភ្ញៀវបរទេសនាំគ្នាឡើងទៅមើលថ្ងៃរះពេលព្រលឹមនៅពេលល្ងាចនាំគ្នាឡើងទៅមើលថ្ងៃលិចហើយនៅខាងក្រោមទល់មុខប្រាសាទមានអ្នកលក់ដូរជាច្រើនស្ថិតនៅក្នុង[[ភូមិត្រពាំងសេះ]] [[សង្កាត់គោកចក]] [[ក្រុងសៀមរាប]]។ * [[ស្រុកជីក្រែង]] មានភ្នំចំនួន ០៧ ភ្នំគឺភ្នំរ៉ុន ភ្នំពើង ភ្នំបាក់រទេះមានវត្តនៅពីលើ ភ្នំក្បាលខ្មោច ភ្នំអាចម៍ស្រមោច ភ្នំខ្ទុំ និង ភ្នំល្អាង មានទីតាំងជាប់នឹងព្រំប្រទល់[[ស្រុកគូលែន]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]]ហើយភ្នំទាំង ០៧ នោះគឺស្ថិតនៅក្នុងភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំខ្វាវ]] [[ស្រុកជីក្រែង]]។ * [[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]]មានភ្នំចំនួន ០២ គឺភ្នំចង្ហា និង ភ្នំកង្ហិតស្ថិតនៅក្នុងភូមិស្រាស្ត្រ[[ឃុំពពេល (ស្រុកសូទ្រនិគម)|ឃុំពពែល]] [[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូត្រនិគម]]។ * [[ស្រុកស្វាយលើ]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺ[[ភ្នំគូលែន]]មានវត្តនៅលើកំពូលភ្នំគឺព្រះអង្គធំនិងមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើនព្រមទាំងមានរមណីយដ្ឋានថែមទៀតផងដែរ ភ្នំរាមមានព្រៃសហគមន៍ ភ្នំទំពូងនៅមានគ្រឹះថ្មប្រាសាទបុរាណដែលនៅសេសសល់ពីសង្គ្រាមហើយភ្នំទាំង ០៣ នេះមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុងភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំស្វាយលើ]] ភ្នំតាវ៉ាស្ថិតនៅភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំតាសៀម]] និង ភ្នំខ្យងស្ថិតនៅ[[ឃុំកន្ទួត]]។ * [[ស្រុកស្រីស្នំ]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺភ្នំតាស ភ្នំតាប៉ែន ភ្នំធំ ភ្នំព្រះច្បារ និង ភ្នំមហាឥសី ពុំមានវត្តឬប្រាសាទបុរាណនៅទីនោះឡើយដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅស្លែងស្ពាន[[ស្រុកស្រីស្នំ]]។ * [[ស្រុកអង្គរធំ]]មានភ្នំចំនួន ០៤ ភ្នំគឺភ្នំដីស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំលាងដៃ]] ភ្នំឆ្កែកូនមានវត្តនៅពីលើ ភ្នំតាទូស ស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំពាក់ស្នែង]] និង ភ្នំកងរីមានវត្តនៅពីលើហើយមានប្រាសាទបុរាណបាក់បែកផងដែរដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំជប់តាត្រាវ]]និងមានភ្នំជាច្រើនទៀតដែលយើងទៅមិនដល់។ * [[ស្រុកអង្គរជុំ]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺភ្នំពើងតានន់ដែលមានសម្រស់ទេសភាពស្រស់ស្អាតជារមណីយដ្ឋានទេសចរណ៍ធម្មជាតិដែលមានទីតាំងភូមិសាស្ត្រស្ថិតក្នុង[[ភូមិគោកដូង]] [[ឃុំគោកដូង]] [[ស្រុកអង្គរជុំ]]ដែលមានចម្ងាយប្រមាណជាង ៧០ គីឡូម៉ែត្រ ពី[[ក្រុងសៀមរាប|ទីរួមខេត្តសៀមរាប]]តាមផ្លូវទៅផ្សារពាក់ស្នែង និង ភ្នំម្រេចស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំគោកដូង]] [[ស្រុកអង្គរជុំ]]។ * [[ស្រុកវ៉ារិន]] មានភ្នំចំនួន ០៤ ភ្នំគឺភ្នំចង្ក្រានរយមានវត្តនៅពីលើហើយមានរមណីយដ្ឋានទឹកធ្លាក់ដែលមើលទៅគួរជាទីគយគន់ផងដែរស្ថិតនៅ[[ឃុំស្វាយស|ឃុំស្វាយសរ]] ភ្នំសង្កែ ភ្នំបាយដុតស្ថិតនៅ[[ឃុំល្វាក្រាំង|ឃុំល្វាវក្រាំង]] និង ភ្នំអាជ្ញារាមស្ថិតនៅ[[ឃុំប្រាសាទ]]។ * [[ស្រុកក្រឡាញ់]]មានភ្នំចំនួន ០១ ភ្នំគឺភ្នំទ្រង់បាតដែលមានប្រាសាទតូចៗនិងមានអាស្រមនៅពីលើផងដែរមានភូមិសាស្ត្រស្ថិតនៅ[[ភូមិភ្នំទ្រង់បាត]] [[ឃុំកំពង់ថ្កូវ]] [[ស្រុកក្រឡាញ់]]។ * [[ស្រុកពួក]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺភ្នំរ៉ូងមានវត្តនៅពីលើស្ថិតនៅ[[ភូមិដូនកែវ]] និង ភ្នំដីដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅជាប់[[បឹងទន្លេសាប]]។ * [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺភ្នំដីស្ថិតនៅ[[ឃុំខ្នារសណ្តាយ]] ភ្នំហប់មានវត្តនៅពីលើស្ថិតនៅ[[ឃុំខ្នារសណ្តាយ]] ភ្នំក្បាលស្ពានមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើននិងមានរមណីយដ្ឋានផងដែរស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំឃុនរាម]] ភ្នំទេវៈស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំរំចេក]] និង [[ភ្នំគូលែន]]ជាប់ចំរ៉ាក់ជើងភ្នំស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំត្បែង]]ហើយក៏ជាភ្នំមួយដែលជាប់ពាក់កណ្តាលម្ខាងម្នាក់ នឹង[[ស្រុកស្វាយលើ]]ផងដែរ។ * [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]]មានតែប្រាសាទបុរាណជាច្រើនដូចជា[[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទព្រះគោ]] [[ប្រាសាទលលៃ]] [[ប្រាសាទចៅស្រីវិបុលកេរ្តិ៍]] ជាដើមហើយនៅមានវត្តចាស់ៗដល់បច្ចុប្បន្នហៅថាវត្តត្រាច។ *[[ក្រុងរុនតាឯក]]មានភ្នំចំនួន ០១ ភ្នំគឺភ្នំបូកមានវត្តនិងប្រាសាទបុរាណនៅពីលើស្ថិតនៅ[[សង្កាត់រុនតាឯក]] [[ក្រុងរុនតាឯក]]។ == រដ្ឋបាល == ខេត្តសៀមរាប ចែកចេញជា ១២​ ក្រុង/ស្រុក ១០០ សង្កាត់/ ឃុំ និង ៩០៧ ភូមិ<ref>{{Cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |title=ច្បាប់ចម្លងប័ណ្ណសារ |access-date=2008-08-29 |archivedate=2009-04-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090416005213/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |url-status=dead }}</ref>៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដក្រុងនិងស្រុក ! ក្រុងនិងស្រុក ! ឈ្មោះក្រុងនិងស្រុកជាអក្សរឡាតាំង ! ផែនទីក្រុងនិងស្រុក |- | ១៧០១ | [[ស្រុកអង្គរជុំ]] | Angkor Chum |[[File:1701 Angkor Chum District.svg|thumb]] |- | ១៧០២ | [[ស្រុកអង្គរធំ]] | Angkor Thum |[[File:1702 Angkor Thum District.svg|thumb]] |- | ១៧០៣ | [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]] | Banteay Srei |[[File:1703 Banteay Srei District.svg|thumb]] |- | ១៧០៤ | [[ស្រុកជីក្រែង]] | Chi Kraeng |[[File:1704 Chi Kraeng District.svg|thumb]] |- | ១៧០៦ | [[ស្រុកក្រឡាញ់]] | Kralanh |[[File:1706 Kralanh District.svg|thumb]] |- | ១៧០៧ | [[ស្រុកពួក]] | Puok |[[File:1707 Puok District.svg|thumb]] |- | ១៧០៩ | [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]] | Prasat Bakong |[[File:1709 Prasat Bakong District.svg|thumb]] |- | ១៧១០ | [[ក្រុងសៀមរាប]] | Siem Reab |[[File:1710 Siem Reap Municipality.svg|thumb]] |- | ១៧១១ | [[ស្រុកសូត្រនិគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]] | Soutr Nikom |[[File:1711 Soutr Nikom District.svg|thumb]] |- | ១៧១២ | [[ស្រុកស្រីស្នំ]] | Srei Snam |[[File:1712 Srei Snam District.svg|thumb]] |- | ១៧១៣ | [[ស្រុកស្វាយលើ]] | Svay Leu |[[File:1713 Svay Leu District.svg|thumb]] |- | ១៧១៤ | [[ស្រុកវ៉ារិន]] | Varin |[[File:1714 Varin District.svg|thumb]] |- | ១៧១៥ | [[ក្រុងរុនតាឯក]] | Run Ta Ek |- |} == អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិ == '''[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាបអង្គរ|អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប]]''' គឺជាអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិដែលបម្រើឲ្យខេត្តសៀមរាបទឹកដីអង្គរវាមានទីតាំងស្ថិតនៅ[[សង្កាត់ទឹកវិល]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។វាត្រូវបានបើកដំណើរការនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៣២ និងបានបិទទៅវិញនៅក្នុងឆ្នាំ ២០២៣ នៅពេលដែលបើកដំណើរការ[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ]]ជាផ្លូវការ។វាជាអាកាសយានដ្ឋានដែលមមាញឹកជាងគេទី ០២ នៅ[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]បន្ទាប់ពី[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិភ្នំពេញ]]។ '''[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ|អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ]]''' គឺជាអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិដែលមានទីតាំងនៅ[[ស្រុកសូទ្រនិគម]] និង [[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]]ដែលបម្រើឲ្យ[[ក្រុងសៀមរាប]] [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅចម្ងាយប្រមាណ ១៨ គីឡូម៉ែត្រភាគឦសាន[[ឃុំដំដែក]] [[ស្រុកសូទ្រនិគម]] ៤០ គីឡូម៉ែត្រខាងកើត[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] និង ៥០ គីឡូម៉ែត្រខាងកើត[[ក្រុងសៀមរាប]]។[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ]] គ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដី ៧០០ ហិកតានិងមានផ្លូវរត់ប្រវែង ៣៦០០ ម៉ែត្រ។ == តំបន់ទេសចរណ៍ខេត្តសៀមរាប== តាមប្រវត្តិសាស្ដ្រទឹកដីខេត្តសៀមរាបជាតំបន់រាជធានីរបស់[[ចក្រភពខ្មែរ]]អំឡុងពីសតវត្សរ៍ទី ០៩ ដល់សតវត្សរ៍ទី ១៣។ដោយសារមូលហេតុខាងលើនេះហើយទើបរហូតមកទល់បច្ចុប្បន្ននេះគេនៅឃើញមានសំណង់ប្រាសាទបុរាណយ៉ាងច្រើននៅពាសពេញទឹកដីដ៏បវរនៃខេត្តសៀមរាបនេះ។ប្រាសាទទាំងឡាយនៅតំបន់អង្គរដែលមានឈ្មោះល្បីទូទាំងពិភពលោកគឺស្ថិតនៅប៉ែកពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]នៅក្នុងខេត្តសៀមរាបដែលគ្របដណ្តប់ដោយផ្ទៃក្រលា ៦០០ គ.មការ៉េ។សព្វថ្ងៃប្រាសាទចំនួនត្រូវបានរកឃើញជាបន្តបន្ទាប់។ប្រាសាទទាំងឡាយត្រូវបានកសាងឡើងរវាងសតវត្សរ៍ទី ៩ និងទី ១៣។កម្មវិធីកសាងឥតឈប់ឈរត្រូវបានប្រកាន់ខ្ជាប់ដោយព្រះរាជាខ្មែរជាបន្តបន្ទាប់ដែលអាចប្រៀបធៀបបានទៅនឹងសំណង់ប្រាសាទពីរ៉ាមីតដែលកសាងដោយ[[ព្រះចៅផារ៉ាអុង]]និងសំណង់ប្រាសាទដទៃទៀតនៅក្នុង[[អេហ្ស៊ីប|ប្រទេសអេហ្សីប]]។ព្រះរាជា[[ខ្មែរ]]បានសាងសង់ប្រាសាទទាំងនេះដោយប្រើកម្លាំងកម្មករយ៉ាងច្រើនតាមការប៉ាន់ស្មានការធ្វើសំណង់ថ្មីនីមួយៗអាចប្រើមនុស្សប្រហែល ៧៥០០០០ នាក់ក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១២ និង ១៣ ។ទោះបីជាបន្សល់ទុកនូវប្រាសាទជាច្រើនក៏ដោយសព្វថ្ងៃនេះគឺមានភស្តុតាងបន្តិចបន្តួចប៉ុណ្ណោះចំពោះមនុស្សដែលមករស់នៅពិតប្រាកដនៅទីក្រុងដ៏ចំណាស់មួយនេះកាលពីអតីតកាល។អ្នកធ្វើដំណើរ[[ព័រទុយហ្គាល់|ជនជាតិព័រទុយហ្គាល់]]ត្រូវបានគេជឿថាជាជនជាតិបស្ចឹមប្រទេសដំបូងគេដែលបានសម្លឹងមិនដាក់ភ្នែកទៅលើភាពអស្ចារ្យនៃ[[ប្រាសាទអង្គរ]]នៅពេលទៅទស្សនាក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១៦។ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយកិត្តិយសធំបំផុតចំពោះការរកឃើញ[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏អស្ចារ្យបានធ្លាក់ទៅអ្នកភូមិសាស្ដ្រ[[បារាំង|ជនជាតិបារាំង]]ឈ្មោះ '''ហង់រី មូហូត (Henri Mouhot)'''​ ដែលបានមកទស្សនា[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦០ ដែលបានតម្កល់ទុកនូវឯកសារនៅឯ[[ទីក្រុងប៉ារីស]]ក្រោយមរណភាពនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៨។ក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១៩ និង ២០ បេសកកម្មរបស់[[បារាំង]]ជាច្រើនបានមកទស្សនាប្រាសាទបុរាណនិងធ្វើការកាប់ឆ្ការសម្អាតព្រៃពីប្រាសាទហើយបានប្រមូលនូវឯកសារបានយ៉ាងច្រើន។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៧ [[សៀម|ប្រទេសសៀម]]បានប្រគល់ទឹកដីអង្គរមកឲ្យ[[ខ្មែរ]]គ្រប់គ្រងវិញដោយសារ[[បារាំង]]គាបសង្កត់ខ្លាំងពេកហើយនៅក្នុងនោះបាននាំមកនូវភ្ញៀវទេសចរឲ្យមកទស្សនា[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ជាលើកដំបូងនៅលើទឹកដីអង្គរ។ភ្ញៀវទេសចរអាចជ្រើសរើសទស្សនាតាមវង់តូចដែលរួមមានទីក្រុងដ៏ល្បីល្បាញរបស់ព្រះរាជាគឺអង្គរធំនិងអង្គរតូចដែលមានប្រាសាទជាច្រើនដូចជា[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]] [[ស្រះស្រង់]]និងរមណីយដ្ឋានជាច្រើនទៀត។ភ្ញៀវទេសចរអាចបន្តដំណើរទៅទស្សនានៅវង់ធំនោះគេនឹងបានឃើញប្រាសាទមួយចំនួនផ្សេងទៀតនិង[[បារាយណ៍]]នៅ[[សម័យអង្គរ]]។ប្រសិនបើមានពេលវេលាភ្ញៀវទេសចរអាចទៅទស្សនាប្រាសាទល្បីល្បាញផ្សេងទៀតដូចជា[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទលលៃ]] ជាដើមដែលស្ថិតនៅឆ្ងាយពីប្រាសាទនៅតំបន់អង្គរបន្តិច។ ==ឯកសារពិគ្រោះ== {{reflist|1}} {{Geographic location |Centre = ខេត្តសៀមរាប |North = [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ]] |Northeast = [[ខេត្តព្រះវិហារ]] |East = |Southeast = [[ខេត្តកំពង់ធំ]] |South = [[ខេត្តពោធិ៍សាត់]] |Southwest = [[ខេត្តបាត់ដំបង]] |West = [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] |Northwest = }} {{ខេត្តសៀមរាប}} {{ខេត្តក្រុងខ្មែរ}} [[Category:ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[Category:ខេត្តក្រុងខ្មែរ|សៀមរាប]] ayq1s73cuvjfgzf87d6culh2dilwud9 321490 321489 2025-06-04T08:45:14Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* ព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់ */ 321490 wikitext text/x-wiki '''ខេត្តសៀមរាប''' គឺជាខេត្តមួយដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅភាគពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]និងនៅក្បែរ[[បឹងទន្លេសាប]]។ទីរួមខេត្តរបស់ខេត្តសៀមរាបគឺ[[ក្រុងសៀមរាប]]និង[[ក្រុងរុនតាឯក]]។ខេត្តសៀមរាបត្រូវបានដាក់ឈ្មោះបែបនេះគឺដើម្បីរំលឹកដល់ជ័យជម្នះរបស់កងទ័ព[[ខ្មែរ]]វាយឈ្នះលើកងទ័ព[[សៀម]]នៅ[[លង្វែក|សម័យលង្វែក]]ក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១៦។សព្វថ្ងៃខេត្តសៀមរាបត្រូវបានគេស្គាល់ទូទាំងពិភពលោកថាជាទីតាំងនៃ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏ល្បីល្បាញ។ខេត្តនេះជាតំបន់ទេសចរណ៍ដ៍សំខាន់របស់[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ដោយសារខេត្តនេះមាន[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏ល្បីល្បាញនិងប្រាសាទបុរាណដទៃទៀតជាច្រើន។ថ្មីៗនេះក្រុងសៀមរាបកំពុងប្រែក្លាយរូបរាងជាក្រុងទំនើបតាមរយៈកំណើនសណ្ឋាគារ ភោជនីយដ្ឋាន ហាងលក់ទំនិញ ជាដើមដែលបម្រើឲ្យវិស័យទេសចរណ៍។រមណីយដ្ឋានបុរាណផ្សេងទៀតដែលនៅក្នុងក្រុងសៀមរាបនិងក្រៅក្រុងមាន[[អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទភ្នំបាខែង]] [[ប្រាសាទបក្សីចាំក្រុង]] [[ប្រាសាទបាពួន]] [[ប្រាសាទភិមានអាកាស]] [[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះប៉ាលីឡៃ|ប្រាសាទព្រះបាលីឡៃ]] [[ប្រាសាទតានៃ]] [[ប្រាសាទតាសោម]] [[ប្រាសាទតាកែវ]] [[ប្រាសាទធម្មនន្ទ]] [[ប្រាសាទព្រះគោ]] [[ប្រាសាទព្រះពិធូរ]] [[ប្រាសាទនាគព័ន្ធ]] ​[[ប្រាសាទសួព្រ័ត|ប្រាសាទសួព្រ័ត្រ]] [[ប្រាសាទបី]] [[ប្រាសាទព្រហ្មកិល]] [[ប្រាសាទរោងរមុង|ប្រាសាទរោងល្មុង]] [[ប្រាសាទតុប]] [[ប្រាសាទក្រវាន់|ប្រាសាទក្រវ៉ាន់]] [[ប្រាសាទថ្មបាយក្អែក]] [[ប្រាសាទបន្ទាយសំរែ]] [[ប្រាសាទបន្ទាយក្តី]] [[ប្រាសាទក្រោលគោ]] [[ប្រាសាទភ្នំក្រោម]] [[ប្រាសាទភ្នំបូក]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទលលៃ]] [[ប្រាសាទមេបុណ្យខាងលិច]] [[ប្រាសាទមេបុណ្យខាងកើត]] [[ប្រាសាទទេពប្រណម]] [[ប្រាសាទទទឹងថ្ងៃ]] [[ប្រាសាទព្រៃមន្ទីរ]] [[ប្រាសាទព្រៃក្មេង]] [[ប្រាសាទបាតជុំ]] [[ប្រាសាទគោកត្រាង]] [[ប្រាសាទត្រពាំងផុង]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទលាក់នាង]] [[ប្រាសាទចៅសាយទេវតា]] [[ប្រាសាទប្រែរូប]] [[លានស្តេចគំលង់]] [[លានជល់ដំរី]] [[ប្រាសាទអកយំ]] [[ប្រាសាទគោគពោធិ|ប្រាសាទគោគពោធិ៍]] [[ប្រាសាទគោកគ្រញូង]] [[ប្រាសាទចៅស្រីវិបុលកេរ្តិ៍]] [[ប្រាសាទត្រពាំងខ្យង]] [[ប្រាសាទផ្ទី]] [[ប្រាសាទទន្លេស្ងួត]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទព្រៃប្រាសាទ]] និង ប្រាសាទរាប់រយផ្សេងទៀត។តំបន់អង្គរត្រូវបានរងនូវការលុកលុយជាច្រើនដងពីពួក[[សៀម]]ហើយទីបំផុត[[ក្រុងអង្គរ|រាជធានីអង្គរ]]ត្រូវបានបោះបង់ចោលនៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១។គួររំលឹកផងដែរថារាជធានីរបស់[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]ត្រូវបានប្តូរពីអង្គរទៅ[[សម័យកាលចតុមុខ|រាជធានីចតុមុខ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣២ រួចបន្តទៅ[[លង្វែក|រាជធានីលង្វែក]] និង [[រាជធានីឧដុង្គមានជ័យ|រាជធានីឧដុង្គ]] ហើយត្រឡប់ទៅ[[សម័យកាលចតុមុខ|រាជធានីចតុមុខ]]វិញនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៦។ជនជាតិបទេសដែលបានមកដល់[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]មុនគេគឺអ្នករុករកជនជាតិបារាំង'''លោក [[ហង់រី មូហូ]]'''នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦០ (នាសម័យលង្វែកសតវត្សរ៍ទី ១៦ ក៏មានជនបរទេសខាងបស្ចឹមលោកក៏បានមកមើល[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]រួចមកហើយដែរ)<ref>ដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅជនជាតិខ្មែរសតវត្សទី១៥-១៩៥៣ (ភាគទី២)</ref>។តំបន់សៀមរាបអង្គរគឺជាគោលដៅចម្បងសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរទូទាំងពិភពលោកហើយក៏ជាតំបន់ដែលសម្បូរទៅដោយសំណង់ប្រាសាទបុរាណតូចធំជាច្រើនអនែកដែលជាទីស្ថានរបស់ពពួកអាទិទេពទាំងឡាយទាំងពួងផងដែរ។ {{Infobox settlement | name = ខេត្តសៀមរាប | native_name = Siem Reap Province | native_name_lang = khm<!-- ISO 639-2 code --> | settlement_type = [[ខេត្តនៃកម្ពុជា|ខេត្ត]] | image_skyline = D'Angkor.jpg | image_caption = ទិដ្ឋភាពនៃប្រាសាទអង្គរវត្តនាពេលរសៀល | image_flag = | image_seal = | image_shield = | nickname = ទីក្រុងអង្គរ | motto = | image_map = Cambodia Siem Reap locator map.svg | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តសៀមរាប | pushpin_map = | pushpin_label_position = | pushpin_map_caption = Location of Siem Reap in Cambodia | coordinates_type = type:adm1st_region:KH | coordinates_display = title | coordinates_footnotes = | subdivision_type = [[List of sovereign states|ប្រទេស]] | subdivision_name = {{CAM}} | established_title = | established_date = | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = [[ក្រុងសៀមរាប]] និង [[ក្រុងរុនតាឯក]] | leader_party = | leader_title = គណៈអភិបាល​ខេត្ត | leader_name = ប្រាក់ សោភ័ណ | area_footnotes = | area_total_km2 = 10299 | area_rank = ១០ | area_note = | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = <ref name=census2019>{{Cite web|url=http://nis.gov.kh/nis/Census2019/Final%20General%20Population%20Census%202019-English.pdf|title=General Population Census of the Kingdom of Cambodia 2019 – Final Results|publisher=[[Ministry of Planning (Cambodia)|Ministry of Planning]]|work=National Institute of Statistics|date=26 January 2021|access-date=3 February 2021}}</ref> | population_total = ១,១១៤,៦១៦ នាក់ | population_rank = ០៤ | population_as_of = | population_density_km2 = ៩៨ | population_density_rank = ១៣ | population_demonym = | population_note = | blank_name_sec1 = ក្រុង និង ស្រុក | blank_info_sec1 = ១២ | blank1_name_sec1 = សង្កាត់ និង ឃុំ | blank1_info_sec1 = ១០០ | blank2_name_sec1 = ភូមិ | blank2_info_sec1 = ៩០៧ | timezone1 = [[:en:Time in Cambodia|ICT]] | utc_offset = +០៧:០០ | postal_code_type = លេខកូដប្រៃសណីយ៍ | postal_code = ១៧០១០១ -១៧១២១២ | area_code_type = លេខកូដតំបន់ | area_code = ០៦៣ | iso_code = KH-១៧ | website = {{URL|www.siemreap.gov.kh}} | footnotes = }} ខេត្តសៀមរាប គឺជា​ខេត្ត​ធំ​ទី ​១០ ​នៅក្នុង​[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេស​កម្ពុជា]]។ចំនួនប្រជាជននៅក្នុងខេត្តនេះកើនឡើងដល់ខ្ទង់លាននាក់ហើយជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ជាខេត្តដែលមានប្រជាជនច្រើនជាងគេបំផុតរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។មួយផ្នែកធំនៃព្រំដែនភាគខាងត្បូងនៃខេត្តសៀមរាបជាប់នឹង[[បឹងទន្លេសាប]]ដូច្នេះហើយបានជាខេត្តសៀមរាបជាខេត្តមួយក្នុងចំណោមខេត្តទាំង ០៩ ដែលបង្កើតបានជាតំបន់[[ទុនបម្រុងជីវមណ្ឌលទន្លេសាប]]។នាពេលបច្ចុប្បន្នខេត្តនេះត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាទីតាំងនៃ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដែលជាតំបន់បេតិកភណ្ឌពិភពលោករបស់[[យូណេស្កូ|អង្គការយូណេស្កូ]]និងជាអច្ឆរិយវត្ថុរបស់ពិភពលោកផងដែរ។ហើយក៏ជាទីតាំងប្រាសាទល្បាញល្បីៗជាច្រើនទៀតក្រៅពី[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដូចជា[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]]និងប្រាសាទនានាផ្សេងទៀតដែលជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌរបស់[[អង្គការយូណេស្កូ]]ផងដែរ។[[ឧទ្យានជាតិភ្នំគូលែន]]គឺជារមណីយដ្ឋានប្រវត្តិសាស្ត្រនិងធម្មជាតិល្បីល្បាញមួយដែលជាទីពេញនិយមសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិទៅទស្សនាកម្សាន្តមិនអាចរំលងបាន។ == ឈ្មោះនៃខេត្ត == ខេត្តសៀមរាបជាអតីតខេត្ត[[ខ្មែរ]]មួយឈ្មោះថា'''[[ខេត្តមហានគរ]]'''។ការប្ដូរឈ្មោះជាខេត្តសៀមរាបនេះក្នុងរជ្ជកាល[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៣០ គ.ស(តាមពង្សាវតា)មូលហេតុបានជាផ្លាស់ប្ដូរឈ្មោះខេត្តនេះបានបញ្ជាក់ថានៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៣០ គ.ស ស្ដេច[[ខេត្តព្រះនគរស្រីអយុធ្យា|អយុធ្យា]]បានបញ្ជាឲ្យកងទ័ពខ្លួនវាយលុក[[កម្ពុជា]]នៅ[[ខេត្តមហានគរ]]ដើម្បីបង្ក្រាបការមិនចុះញ៉មរបស់[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]។ទ័ព[[សៀម]]ដណ្ដើម[[ខេត្តមហានគរ]]មួយរយៈហើយមេដឹកនាំបានទៅទស្សនាប្រាសាទគួរឲ្យយ៉ាងស្ងប់ស្ងែង។បន្ទាប់មកទ័ពស្ដេច[[សៀម]]នេះបានជួបនឹងទ័ពស្ដេច[[ខ្មែរ]]នៅតំបន់អង្គរហើយបានប្រយុទ្ធគ្នាធ្វើឲ្យកងទ័ព[[សៀម]]ទទួលបរាជ័យយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។ក្រោយពីទទួលបានជ័យជំនះមក[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បានបរិញ្ញាតិ្តឲ្យប្ដូរឈ្មោះ[[ខេត្តមហានគរ]]នេះទៅជាខេត្តសៀមរាបវិញដែលមានន័យថា ''"ទ័ពសៀមត្រូវបង្ក្រាបឲ្យរាប"'' នៅទីនេះ។ អ្នក​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៃ​[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេស​កម្ពុជា]]បាន​ពន្យល់​ប្រហាក់​ប្រហែល​គ្នា​ថាពាក្យ '''សៀម''' គឺ​ទាក់ទង​នឹង​ជាតិសាសន៍មួយដែល​បច្ចុប្បន្ន​បាន​ប្រែ​ឈ្មោះ​ទៅ​ជា​ '''ថៃ''' ទៅ​ហើយ។រីឯ​ពាក្យ​ថា '''រាប''' គឺ​មាន​ន័យ​ថា '''ចាញ់ខ្លបខ្លាច'''។ អនុ​ប្រធាន​ផ្នែក​​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៃ​[[សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ|សាកលវិទ្យាល័យ​ភូមិន្ទ​ភ្នំពេញ]]និង​ជា​សាស្ត្រាចារ្យ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៅ​[[សាកលវិទ្យាល័យបញ្ញាសាស្ត្រកម្ពុជា|សាកលវិទ្យាល័យ​បញ្ញា​សាស្ត្រ​កម្ពុជា]]លោក'''សំបូរ មាណ្ណារ៉ា'''បាន​ពន្យល់​ថាចាប់​ពី​សតវត្ស​រ៍ទី ​៩ និង​ទី​ ១០ នៃ​គ្រិស្ត​សករាជខេត្ត​សៀមរាបត្រូវបានគេ​​ប្រើ​ឈ្មោះ​ជា​​[[យសោធរបុរះ|ទីក្រុងយសោធបុរៈ]]ដោយសារ​តែ​ព្រះ​មហាក្សត្រ​ខ្មែរ​ព្រះនាម[[យសោវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទយសោ​វរ្ម័ន​ទី​ ១]] ជាអ្នកបាន​កសាង។ក៏ប៉ុន្តែ​ក្រោយ​មកត្រូវ​បាន​គេ​ហៅ​ថា[[អាណាចក្រខ្មែរ|អាណាចក្រ​អង្គរ]]វិញ។នៅ​ក្នុង​រជ្ជកាល​នៃ​ព្រះរាជា​ក្រោយៗ​មកទៀតដែល​បានផ្លាស់​ប្ដូរ​រាជធានី​ទៅ​តាំង​នៅ​ភាគ​ខាង​ត្បូងនិង​[[​ទួល​បាសាន|ទួល​បាសាន]]រហូត​ដល់​[[ភ្នំពេញ|ចតុមុខ]]ជាដើមគឺ​[[ក្រុងអង្គរ|ទីក្រុង​អង្គរ]]ត្រូវ​បាន​បោះ​បង់​ចោល​មួយ​រយៈ។ជាច្រើន​ឆ្នាំ​ក្រោយ​មកទើប​មាន​ការ​ចាប់​ផ្ដើម​គ្រប់គ្រង​​ជារាជធានី​នេះឡើង​វិញ។ លោក​សាស្ត្រាចារ្យសំបូរ មាណ្ណារ៉ាបាន​ពន្យល់​ទៀត​ថាបន្ទាប់​ពី​មាន​ការ​គ្រប់គ្រង​ជា​រដ្ឋបាល​ឡើង​វិញ​នោះគឺ​តំបន់​អង្គរ​ត្រូវ​បាន​ទ័ព​[[សៀម]]នៃ​[[អាណាចក្រអយុធ្យា|នគរ​ស្រីអយុធ្យា]]ចូល​មក​លុកលុយ​ជា​ច្រើន​លើកចាប់​តាំង​ពី​សតវត្ស​រ៍ទី​ ១៤ នៃ​គ្រិស្ត​សករាជ។នៅ​ក្នុង​សតវត្ស​រ៍ទី​ ១៥ ដល់ ១៦ មាន​ព្រះមហាក្សត្រ​[[ខ្មែរ]]​មួយ​អង្គ​ព្រះនាម[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បាន​ធ្វើ​ចម្បាំង​ជាមួយកង​ទ័ព​[[សៀម]]ដើម្បី​បណ្ដេញឲ្យពួក[[សៀម]]ចេញ​ពី​តំបន់​អង្គរ។នៅក្នុង​ការ​ធ្វើ​សង្គ្រាម​កាល​នោះគឺកងទ័ព[[ខ្មែរ]]ទទួលបានជោគជ័យយ៉ាងធំំធេងហើយ​ពាក្យ​ថា '''សៀមរាប (អានថា:សៀមម៉ារាប)''' គឺ​ត្រូវ​បាន​គេ​ដាក់​ឈ្មោះបន្ទាប់​ពី​ជ័យ​ជម្នះ​របស់​កងទ័ព​[[ខ្មែរ]]លើពួក[[សៀម]]៖ ''«ពាក្យ​ថា សៀមរាប គឺ​មាន​ន័យ​ថា សៀមបាន​ខ្លបខ្លាច​លោក បាន​ចាញ់​លោក បាន​អស់​ឫទ្ធានុភាព ចាញ់រាបដលដី។ដូច្នេះគេ​ឲ្យឈ្មោះ​ថាតំបន់​សៀមរាបនេះ​ជា​ទស្សនៈ​របស់​ជាតិ​ខ្មែររបស់​អ្នក​ដែល​បាន​លើក​ឡើង​ក្នុង​ដំណែល​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នេះ​ផង​ដែរ។ចំណុច​នេះ​ហើយបានជា​ចាប់​ផ្ដើម​មាន​ពាក្យ​ថា សៀមរាប»''។ ការ​អធិប្បាយ​របស់​លោក​សាស្ត្រាចារ្យសំបូរ មាណ្ណារ៉ានេះគឺ​ដូច​គ្នា​នឹង​អ្នក​ស្រាវជ្រាវ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​[[ខ្មែរ]]​ផ្សេង​ទៀតផងដែរ។ សៀវភៅ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​[[ខ្មែរ]]​សង្ខេប​មួយដែល​សរសេរ​ដោយលោក'''នួន សុធិមន្ត'''ដែល​បច្ចុប្បន្ន​ជា​មន្ត្រី​រាជការ​នៅ​ទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីបាន​អធិប្បាយ​ថានៅ​ក្នុងឆ្នាំ​ ១៥២៥ ព្រះ​មហាក្សត្រ​[[ខ្មែរ]]​ព្រះនាម[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទ​រាជា]]​បាន​វាយ​បង្ក្រាប​កងទ័ព​[[សៀម]]ដែល​ឈ្លាន​ពានឲ្យបរាជ័យ​យ៉ាងអាម៉ាស់នៅ​តំបន់​អង្គរ។ដូច្នេះ​ហើយបាន​ជា​ព្រះអង្គបាន​ដាក់​ឈ្មោះ​ថា [[សៀមរាប]] គឺ​មាន​ន័យ​ថា '''ទ័ព​សៀមចាញ់​រាប​ដូចជា​កន្ទេល ឬ ទ័ពសៀមចាញ់រាបដល់ដី'''។ បច្ចុប្បន្ន​នេះ[[ខេត្ត​សៀមរាប]]មិន​ត្រឹម​តែ​ជា​និមិត្តរូប​នៃ​ជាតិ​[[ខ្មែរ]]​ប៉ុណ្ណោះ​ទេក៏ប៉ុន្តែវា​ក៏​កំពុង​នាំ​ប្រទេស​កម្ពុជាឲ្យទទួល​បាន​នាម​ថ្មី​មួយ​ទៀតគឺ​'''ព្រះរាជាណាចក្រ​អច្ឆរិយ'''ដោយសារ​តែ​ភាព​ល្បីល្បាញ​ខាង​វប្បធម៌​ប្រវត្តិសាស្ត្រ។<ref>{{Cite web |title=អត្ថន័យ​នៃ​ឈ្មោះ​ខេត្ត​សៀមរាប |url=https://www-rfa-org.cdn.ampproject.org/v/s/www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html/ampRFA?amp_gsa=1&amp_js_v=a9&usqp=mq331AQIUAKwASCAAgM=#amp_ct=1678937526295&amp_tf=%E1%9E%96%E1%9E%B8%20%251$s&aoh=16789375100149&referrer=https://www.google.com&ampshare=https://www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html |access-date=2023-03-16 |website=www-rfa-org.cdn.ampproject.org |archivedate=2023-03-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20230316035301/https://www-rfa-org.cdn.ampproject.org/v/s/www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html/ampRFA?amp_gsa=1&amp_js_v=a9&usqp=mq331AQIUAKwASCAAgM=#amp_ct=1678937526295&amp_tf=%E1%9E%96%E1%9E%B8%20%251$s&aoh=16789375100149&referrer=https://www.google.com&ampshare=https://www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html |url-status=dead }}</ref> == ប្រវត្តិសាស្ត្រ == === មុនសម័យអង្គរ === [[file:Phnom Kulen8.JPG|thumb|ភ្នំគូលែន(មហេន្ទ្របវ៌ត ឬ មហិន្រ្ទបព៌ត)]] [[File:Cascade de la rivière sacrée (Phnom Kulen) (6825025205).jpg|right|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_017_Vishnu_and_Lakshmi_(8583651131).jpg|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_020_Brahma_(8583620385).jpg|thumb]] [[File:Kbal_Spean,_sur_les_pentes_sud-ouest_du_mont_Kulen_(12).jpg|thumb]] [[File:LingamCambodge1.JPG|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_011_Lotuses_(8583641233).jpg|thumb]] [[File:LingamCambodge2.JPG|thumb]] [[ឯកសារ:2011-06-27-030 Phnom Kulen.jpg|រូបភាពតូច|នៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ ជាឆ្នាំដែលព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២ ប្រារព្ធពិធីទេវរាជនៅលើភ្នំគូលែន។ព្រះអង្គបានបើកស័ករាជថ្មីមួយដែលធ្វើអរិយធម៌វប្បធម៌ខ្មែររីកចម្រើនរុងរឿងនាសម័យមហានគរ]] អ្នកស្រាវជ្រាវខាងប្រវត្តិវិទ្យានិងបុរាណវិទ្យាជាច្រើនបានអះអាងថាប្រវត្តិសាស្រ្តនៃតំបន់សៀមរាបអង្គរបានចាប់ផ្តើមឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ នៃគ្រិស្តសករាជក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] ក្រោយពីព្រះមហាក្សត្រអង្គនេះបានយាងមកពី[[ឥណ្ឌូណេស៊ី|ប្រទេសជ្វា]]នៅក្នុងឆ្នាំ ៨០០ នៃគ្រិស្តសករាជ។តាមឯកសារខាងលើបានឲ្យដឹងថា[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] កាលនៅក្នុងដំណាក់កាលទី ២ ទ្រង់គង់នៅ'''ទីក្រុងឥន្រ្ទបុរៈ'''នៅ[[ខេត្តកំពង់ចាម]]បន្ទាប់មកទ្រង់គង់នៅលើ[[ភ្នំគូលែន]](មហិន្ទ្របព៌ត)និងចុងក្រោយបំផុតទ្រង់គង់នៅ '''[[ហរិហរាល័យ|ទីក្រុងហរិហរាល័យ ឬ ទីក្រុងរលួស]]''' ដែលជារាជធានីដើមនា[[សម័យអង្គរ]]។លោកបណ្ឌិត '''មីសែល ត្រាណេ''' បានមានប្រសាសន៍ឲ្យដឹងថាវប្បធម៌អង្គរបានផ្តើមឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ នៃគ្រិស្តសករាជគឺនៅពេលដែល[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] បានអភិសេកជាព្រះមហាក្សត្រនៅលើ[[ភ្នំគូលែន]](មហិន្រ្ទបព៌ត)។ការអភិសេករបស់ព្រះអង្គគឺឈរនៅលើមូលដ្ឋាននៃពិធីទេវរាជដែលបានផ្តល់ចំពោះព្រះអង្គនូវមហិទ្ធិប្ញទ្ធិដើម្បីធ្វើការបង្រួបបង្រួមជាតិ។ការអះអាងក៏បានបង្អាញឲ្យដឹងទៀតថាវប្បធម៌‌សម័យបុរេអង្គរ(មុនអង្គរ)គឺឯកសារមួយចំនួនបាន ផែ្អកតាមកំណត់ហេតុរបស់[[ចិន]]។ឯកសាររបស់គេបានសំអាងលើកំណត់ត្រាផងនិងស្ថាបត្យកម្មប្រាង្គប្រាសាទមួយចំនួនផង។រីឯព្រឹត្តិការណ៍ដែលគួរឲ្យកត់សម្គាល់ជាខ្លាំងមួយទៀតគឺក្នុងអំឡុង[[សម័យចេនឡា]]នៅលើទឹកដីបវរនៃខេត្តសៀមរាបអង្គរ។កំណត់ហេតុចិនបានឲ្យដឹងថាទីក្រុងដំបូងបំផុតនៅខេត្តសៀមរាបមានឈ្មោះថា '''"នគរគម្ពីរ"''' ដែលសិ្ថតនៅរវាងបារាយណ៍ខាងលិចនិងបារាយណ៍ខាងកើតនៃតំបន់សៀមរាបអង្គរ។សេ្តចខែ្មរដែលសោយរាជ្យសម្បត្តិនៅ'''នគរគម្ពីរ'''នេះគឺ'''ព្រះបាទចន្រ្ទវរ្ម័ន'''។លោកបណ្ឌិត '''មីសែល ត្រាណេ''' បានមានប្រសាសន៍ឲ្យដឹងបនែ្ថមទៀតថាកាលពីសម័យបុរេអង្គរនាអំឡុងឆ្នាំ ៨០២ នេះសេដ្ឋកិច្ចនិងបរិយាកាសង្គមរបស់តំបន់សៀមរាបអង្គរមានការវិវឌ្ឍជាវិជ្ជមាន។គេបានឃើញមានការរៀបចំដែនដី ឬនគរូបនីយកម្មដែនដីក្នុងតំបន់នីមួយៗនៃខេត្តនេះយ៉ាងច្បាស់លាស់ទៅហើយចាប់តាំងពីចុងសតវត្សរ៍ទី ០៦ នៃដើមសតវត្សរ៍ទី ០៧ នៃគ្រិស្តសករាជ។ជនជាតិខែ្មរក្រោមការដឹកនាំរបស់ព្រះមហាក្សត្រនិងពួកព្រាហ្មបុរោហិតបានចាប់ផ្តើមគម្រោងការសាងសង់ប្រាសាទឥដ្ឋដំបូងបង្អស់ជាច្រើនមានជាអាទិ៍ ប្រាសាទព្រៃកេ្មង ប្រាសាទពោធិ៍ ប្រាសាទគោកតាសៀន ប្រាសាទវត្តខ្នាត និង ប្រាសាទព្រៃប្រាសាទជាដើម។រីឯវិស័យសង្គមកិច្ចវិញគេបានដឹងថាបុព្វការីជនខែ្មរចូលចិត្តកសាងទីលំនៅរបស់ខ្លួននៅកែ្បរៗ[[បឹងទន្លេសាប|បឹងទនេ្លសាប]]កែ្បរអូរស្ទឹងធម្មជាតិជាដើម។ការកសាងប្រាសាទក៏ដូច្នោះដែរគឺបុព្វការីជនខែ្មរតែងតែជ្រើសរើសរកទីតាំងណាខ្ពស់មិនលិចទឹកនៅរដូវវស្សាគំនិតរបស់ខែ្មរក្នុងការជ្រើសរើសទីតាំងខ្ពស់សម្រាប់ការកសាងសំណង់ផេ្សងៗជាប្រយោជន៍រួមគឺនៅតែបន្តរហូតមកទល់សព្វថៃ្ងនេះ <ref>អត្ថបទដកស្រង់ពីកាសែតរស្មីកម្ពុជា</ref>។ === សម័យអង្គរ === [[ឯកសារ:Bas-relief du Bayon (Angkor Thom) (2341905162).jpg|រូបភាពតូច|ទិដ្ឋភាពការធ្វើម្ហូបចម្អិនអាហាររបស់ប្រជាជនខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[ឯកសារ:Scène dépouillage (bas-relief du Bayon) (2334493467).jpg|រូបភាពតូច|វិស័យសុខាភិបាលខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[ឯកសារ:Bayonmarket01.JPG|រូបភាពតូច|ទិដ្ឋភាពផ្សារលក់ដូររបស់ប្រជាជនខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] ខ្មែរបានជ្រើសរើសទីតាំងតំបន់អង្គរធ្វើជារាជធានីព្រោះស្ថិតនៅចំណុចកណ្ដាលនៃ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]និងទីប្រជុំនៃជំនួញទាំងពីរគឺជើងគោកនិងជើងទឹកហើយសម្បូរទៅដោយធនធានធម្មជាតិសព្វគ្រប់ដូចជាត្រីនៅក្នុង[[បឹងទន្លេសាប]] ព្រៃឈើ [[ថ្មភក់]] [[ថ្មបាយក្រៀម]] [[ឥដ្ឋ]]សម្រាប់កសាងប្រាសាទ និង ដីដែលមានជីវជាតិផងដែរ។ខេត្តសៀមរាបនៅសតវត្សរ៍ទី ០៩ ដល់សតវត្សរ៍ទី ១៥ បានបម្រើការរាជធានីជាមជ្ឈមណ្ឌលដ៏សំខាន់នៃអំណាចនយោបាយ វប្បធម៌ និង សាសនារបស់[[អាណាចក្រខ្មែរ]]។ភាពថ្កើងថ្កានរបស់ទីក្រុងគឺជារាជធានីនៃ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]ដែលគ្រប់គ្រងដោយស្តេចដែលមានអំណាចជាបន្តបន្ទាប់។ខេត្តសៀមរាបមានទីតាំងយុទ្ធសាស្ត្រនៅចំចំណុចកណ្ដាលនៃអាណាចក្រហើយមានភាពងាយស្រួលនៅក្នុងការគ្រប់គ្រងត្រួតត្រានិងគ្រប់គ្រងទឹកដីដ៏ធំធេងមួយនេះ។ទីក្រុងនេះបានរីកចម្រើនក្លាយជាទីក្រុងដែលមានភាពអ៊ូអរបម្រើជាមជ្ឈមណ្ឌលរដ្ឋបាល សេដ្ឋកិច្ច និង សាសនានៅក្នុងតំបន់។ខេត្តសៀមរាបមានចំណុចគួរឲ្យទាក់ទាញជាច្រើនដូចជា[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] ជាដើម។នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]][[ខ្មែរ]]បានអនុវត្តនយោបាយវាតទីទឹកដីពង្រឹងអរិយធម៌ឲ្យរីកចម្រើនរុងរឿងនិងកសាងសំណង់ប្រាសាទល្បីល្បាញមួយចំនួនទាំងធំទាំងតូចដែលបង្ហាញអំពីតម្លៃវប្បធម៌អរិយធម៌[[ខ្មែរ]]ពាសពេញ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]។តំបន់សៀមរាបត្រូវបានបម្រើការជារាជធានីអស់រយៈពេល ០៦ សតវត្សរ៍មកហើយ។នៅតំបន់សៀមរាបមានការអភិវឌ្ឍរីកចម្រើនលូតលាស់គ្រប់វិស័យនិងមានភាពសម្បូរសប្បាយប្រជាជនខ្មែររស់នៅតំបន់សៀមរាបអង្គរភាគច្រើនប្រកបមុខរបរកសិកម្មនិងនេសាទជាធំ។តំបន់ជុំវិញ[[បឹងទន្លេសាប]]ជាដីដ៏សម្បូរជីវជាតិ។គេអាចធ្វើស្រែនៅតំបន់នេះប្រហែលជាពីរទៅបីដងក្នុងមួយឆ្នាំដូច្នេះហើយបានជាយើងឃើញមានប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រមួយចំនួនដែលបន្សល់ទុកតាំងពី[[សម័យអង្គរ]]មកម្ល៉េះ។ === សម័យក្រោយអង្គរ === [[ឯកសារ:Western facade of the Temple of Ongau Wat ILN0-1868-0201-0004.jpg|រូបភាពតូច|250x250ភីកសែល|ប្រាសាទអង្គរវត្តនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៨]] បើយោងតាមឯកសារក្រោយពីទ័ពខ្មែររបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បានទទួលជ័យជម្នះលើកងទ័ពសៀមឈ្លានពានជាស្ថាពរនៅព្រះរាជនគរគឺ[[អង្គរធំ]]ពោលគឺបានវាយកម្ទេចទ័ពសៀមរាបស្មើនឹងដីបានជា[[ខ្មែរ]]ដាក់ឈ្មោះថា[[ខេត្តសៀមរាប]]។ស្ថានការណ៍បែបនេះបានធ្វើឲ្យយើងយល់ថាជាដើមកំណើតនៃការកកើតឈ្មោះខេត្តសៀមរាបតាំងពីរជ្ជកាលរបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]មកទល់នឹងសព្វថ្ងៃនេះបើទោះបីជា'''[[ព្រះរាជពង្សាវតារខ្មែរ]]'''[[ច្បាប់ឧកញ៉ាព្រះឃ្លាំង]](នង)មិនបាននិយាយដោយចំហក៏ដោយ។ប្រសិនជាយើងបើកច្បាប់ព្រះរាជពង្សាវតារ[[ខ្មែរ]]ខាងលើមកមើលយើងពិតជាស្លុតចិត្តដោយហេតុថាកងទ័ព[[សៀម]]បានឈ្លានពានរុករាន[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ឥតឈប់ឈរជាច្រើនលើក។ពួកវាក្រោយពីដណ្តើមបានអាណាខេត្ត[[ខ្មែរ]]មួយចំនួនដែលសព្វថ្ងៃបានក្លាយទៅជាទឹកដី[[សៀម]]រួចទៅហើយនោះក៏បាននាំសង្គ្រាមចូលទៅយ៉ាងជ្រៅចំកណ្តាលបេះដូងនៃ[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]តែម្តងគឺ'''ទីក្រុងមហានគរ'''ដែលស្ថិតក្នុងខេត្តសៀមរាបតែពីមុនហៅថា'''ស្រុកនគរវត្ត'''ដែលធ្លាប់ជាសមរភូមិក្តៅពីមុនមក។ប៉ុន្តែលើកនេះពួកវាត្រូវបង្ខំចិត្តរត់ត្រឡប់ទៅ[[ខេត្តព្រះនគរស្រីអយុធ្យា|ក្រុងអយុធ្យា]]វិញក្រោយពីត្រូវចាញ់សង្គ្រាមនៅចុល្លសករាជ ៩០២ ត្រូវនឹងឆ្នាំ ១៥៤១ នៃគ.ស។កាលបើពិនិត្យលើទំព័រប្រវត្តិសាស្ត្រចាស់ដែលបានកើតឡើងនៅលើទឹកដីបវរដែលជាទីតាំងនៃព្រះរាជនគរយើងបានឲ្យដឹងថាក្នុងរាជ្យរបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៨|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៨]] និងដើមរាជ្យរបស់[[ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី៣|ព្រះបាទស្រីឥន្ទ្រវរ្ម័ន]]រវាងឆ្នាំ ១២៩៦ [[សៀម]]បានបើកការវាយលុកមួយដ៏ធំសម្បើមនៅក្នុងខេត្តសៀមរាបក្នុងបំណងយក[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ធ្វើជាស្រុកឬនគរចំណុះរបស់ខ្លួនហើយមហិច្ឆតានេះពួកវាបានសម្រេចជាស្ថាពរព្រោះថាអាណាខេត្តមួយចំនួនដែលស្ថិតក្នុងភូមិភាគកណ្តាលដូចជា[[ខេត្តសុខោទ័យ]] [[ខេត្តកំពែងពេជ្រ|កំពែងពេជ្រ]] និង ខេត្តរណបនៃខេត្តទាំងនោះព្រមទាំងអាណាខេត្តដទៃៗឯទៀតដែលស្ថិតនៅជ្រលងនៃដង[[ទន្លេចៅព្រះយា|ទន្លេមេណាម]]ដូចជា[[ខេត្តអយុធ្យា]] និង [[សុផាន់បុរី]] ។បន្ទាប់ពីបានទទួលជ័យជម្នះលើខេត្តទាំងឡាយនោះពួកវាក៏បានពង្រឹងបណ្តាញអំណាចរបស់ខ្លួន។សង្គ្រាមឈ្លានពានមួយដែលគេត្រូវកត់សម្គាល់ដែលបានកើតឡើងជាលើកដំបូងបង្អស់នៅលើទឹកដី[[ខ្មែរ]]ត្រូវបានធ្វើឡើងក្នុងរាជ្យរបស់[[ព្រះបាទលំពង្សរាជា]]នៅឆ្នាំ ១៣៥២។ចំពោះចម្បាំងនេះច្បាប់ពង្សាវតារ[[ខ្មែរ]]បានបញ្ជាក់ថាគឺភាគីឈ្លានពាន[[សៀម]]បានទទួលជ័យជម្នះលើទ័ព[[ខ្មែរ]]ដោយពួកវាបានកាន់កាប់[[ក្រុងអង្គរធំ|ទីក្រុងអង្គរធំ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១។មុននឹងដកថយចេញពួកវាបានកេណ្ឌឈ្លើយសឹក[[ខ្មែរ]]ជាច្រើនម៉ឺននាក់នាំទៅកាន់[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]។នៅក្នុងឱកាសនោះផងដែរពួកវាក៏បានលួចប្លន់យកទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ជាតិ[[ខ្មែរ]]គ្រប់ប្រភេទនៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១ គឺជាឆ្នាំដែលកំណត់នូវឱនភាព[[ខ្មែរ]]ដែលប្រឈមនិងការវាតទីនិយមរបស់[[សៀម]]ដែលគ្មានទីបញ្ចប់។ពិតណាស់ទោះបីជាភ្លើងសង្គ្រាមឈ្លានពានបានកន្លងផុតជាច្រើនសតវត្សរ៍មកហើយក្តីក៏ប៉ុន្តែវាបានបន្សល់ទុកនូវស្លាកស្នាមរបួសដ៏ឈឺចាប់នៅក្នុងផ្នត់គំនិត[[ខ្មែរ]]គ្មានថ្ងៃបំភ្លេចបាន។បើតាមច្បាប់ព្រះរាជពង្សាវតារ[[ខ្មែរ]]គឺនៅក្នុងរាជ្យរបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]](១៥១៦ ដល់ ១៥៥៥ នៃគ.ស)កងទ័ព[[សៀម]]មកឈ្លានពាន[[ខ្មែរ]]ត្រូវបានបង្ក្រាបរាបស្មើទល់នឹងដីនៅត្រង់[[ស្ទឹងសៀមរាប|ស្ទឹងអង្គរ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៤១ ដោយហេតុនេះហើយបានជាព្រះអង្គត្រាស់បង្គាប់ឲ្យគេហៅតំបន់នេះថា «'''តំបន់សៀមរាប'''» ដើម្បីទុកជាការចងចាំរួមរបស់ជាតិ[[ខ្មែរ]]អំពីជ័យជម្នះដ៏ត្រចះត្រចង់នេះមុនទីតាំងនេះបានក្លាយទៅជាស្រុកហើយបន្ទាប់មកទៀតក្លាយជាខេត្តនា[[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង|សម័យអាណាព្យាបាលបារាំង]]។ព្រឹត្តិការណ៍មួយគួរឲ្យកត់សម្គាល់គឺស្តេចអង្គនេះបានឆ្លាក់បង្ហើយនូវចម្លាក់មួយចំនួនដែល[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] មិនទាន់ឆ្លាក់រួច។ទោះបីជាបានទទួលបរាជ័យដ៏អាម៉ាស់មុខនេះក្តីទ័ព[[សៀម]]ក៏នៅតែទន្ទ្រានមាតុភូមិ[[ខ្មែរ]]មិនស្រាកស្រាន្តឡើយហើយអំពើនេះត្រូវបានបន្តរហូតដល់[[បន្ទាយលង្វែក|សម័យលង្វែក]]។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៩៤ ទីក្រុងលង្វែកត្រូវដណ្តើមបានពី[[ខ្មែរ]]ដោយស្តេច[[សៀម]] «[[ព្រះបាទនរិន្ទសួន]]»។ចំពោះបរាជ័យនៃកងទ័ព[[សៀម]]ដែលដឹកនាំដោយស្តេច[[សៀម]]ដែលបានយកលេសថាដោយសារ[[ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]មិនបានប្រគល់ដំរីសមួយក្បាលបានជាមកវាយលុក[[ក្រុងអង្គរធំ|ទីក្រុងអង្គរធំ]]។បើតាមប្រសាសន៍របស់លោក'''ហ្គ្រោរីយេ'''បានបញ្ជាក់ថា[[ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]គឺជា[[ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ]]ដ៏ខ្លាំងពូកែជាងគេបំផុតនាសម័យក្រោយអង្គរដោយហេតុថាស្តេចអង្គនេះមិនគ្រាន់តែបានខិតខំស្តារប្រទេសជាតិតែប៉ុណ្ណោះទេក៏ប៉ុន្តែទ្រង់ថែមទាំងមានមហិច្ឆិតាវាយដណ្តើមយកខេត្តខ្មែរមួយចំនួននៅក្នុង[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]បច្ចុប្បន្នដូចជា[[ខេត្តនគររាជសីមា]] [[ខេត្តបុរីរម្យ]] [[ខេត្តសុរិន្ទ្រ]] [[ខេត្តសង្គឹត]] [[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]] [[ខេត្តស៊ីសាកេត|ខេត្តសិរីសាកេត]] [[ខេត្តសុវណ៌ភូមិ ឬ សុវណ្ណភូមិ|ខេត្តសុវណ្ណភូមិ]] [[ខេត្តឧប្បលរាជធានី]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តត្រាច]] [[ខេត្តស្រះកែវ]] [[ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ]] [[ខេត្តរយ៉ង]] [[ខេត្តបស្ចឹមបុរី]]ជាដើមដែល[[សៀម]]បានដណ្តើមបានពីមុនមក។មានហេតុផលជាច្រើនដើម្បីបញ្ជាក់ថាហេតុដូចម្តេចបានជាក្នុងព្រះរាជពង្សាវតារសៀមដូចជាច្បាប់របស់'''អ្នកអង្គម្ចាស់នព្វរ័ត្ន'''តែងឡើងនៅព.ស ២៤២០ ត្រូវនឹងគ.ស ១៨៧៧ បានប្រើពាក្យ «'''សៀមរ៉៉ាដ្ឋ'''» ជំនួសពាក្យសៀមរាបទៅវិញ។តាមពិតទៅការប្រើពាក្យ'''សៀមរ៉ាដ្ឋ(សៀមម៉ារ៉ាត)'''ដើម្បីហៅទីប្រជុំជនមួយដែលពីមុនគឺជាសមរភូមិឬទីលានប្រយុទ្ធស៊ីសាច់ហុតឈាមរវាង[[ខ្មែរ]]និង[[សៀម]]ស្ថិតនៅក្នុងស្រុកនគរវត្តគឺបណ្តាលមកពីអាជ្ញាធរ[[សៀម]]នៅក្នុងរជ្ជកាលរបស់'''ព្រះបាទព្រះចៅថាយស្រះ'''មិនចង់រំឭកនូវភាពបរាជ័យដ៏អាម៉ាស់មុខរបស់កងទ័ពឈ្លានពាន[[សៀម]]របស់ខ្លួនតែប៉ុណ្ណោះបើទោះបីជាសម័យនោះទ្រង់បានត្រួតត្រា[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ក៏ដោយ។យ៉ាងណាមិញគឺដោយសារតែហេតុការណ៍នេះហើយទើប'''ព្រះបាទព្រះចោមក្លាវចៅយូហួ'''ដែលបានគ្រប់គ្រង[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ជាមួយ[[អណ្ណាម|អាណ្ណាម]]ទ្រង់ក៏បានប្រើពាក្យស្រុកឬមឿងព្រះនគរវត្តជំនួសពាក្យស្រុកឬមឿងសៀមម៉ារ៉ាតផងដែរ។គ្មានឯកសាររបស់[[សៀម]]ណាមួយដែលបញ្ជាក់ឲ្យបានច្បាស់លាស់អំពីការផ្លាស់ប្តូរឈ្មោះពីមឿងព្រះនគរវត្តទៅជាសៀមរាបនោះទេហើយបើមានក៏អាចស្ថិតក្នុងដើមសម័យរជ្ជកាលទី​ ០៣ ដែលជាសម័យបាងកកដែលគេហៅថា[[អាណាចក្ររតនកោសិន្ទ្រ៍|រតនកោសិន្ទ្រ]]។ប៉ុន្តែចំពោះ[[ជនជាតិខ្មែរ]]វិញឈ្មោះសៀមរាបពិតជាត្រូវបានផ្តើមឡើងក្នុងរជ្ជកាលរបស់[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]យ៉ាងពិតប្រាកដឥតក្លែងក្លាយបើទោះបីជាទឡ្ហីករណ៍មានខ្វះចន្លោះយ៉ាងណាក៏ដោយព្រោះថាការតាំងឈ្មោះសៀមរាបនេះមិនមែនជារឿងចៃដន្យឬជំនឿលេងសើចនោះទេជាពិសេសនៅក្នុងសម័យកាលមួយដែល[[ខ្មែរ]]និង[[សៀម]]នៅច្បាំងគ្នាមិនឈប់មិនឈរ។ដូច្នេះការចង់យល់ឲ្យលម្អិតអំពីប្រវត្តិពិតនៃឈ្មោះសៀមរាបតម្រូវឲ្យយើងស្គាល់ពីបរិបទសង្គមនយោបាយហើយអំពើនេះគឺជាការចាំបាច់បំផុត។បើតាម'''សៀវភៅប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ'''រៀបរៀងដោយលោក'''នួន សុធិមន្ត'''បានអធិប្បាយថានៅឆ្នាំ ១៥២៥ នៃគ្រឹស្ដសករាជ[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បានវាយបង្ក្រាបកងទ័ពសៀមដែលឈ្លានពានឲ្យបរាជ័យនៅតំបន់អង្គរ។ដូច្នេះហើយបានជាព្រះអង្គបានដាក់ឈ្មោះថា '''«សៀមរាប»''' គឺមានន័យថាទ័ពសៀមចាញ់រាបដូចកន្ទេល។ == សាសនា == {{Pie chart |thumb = right |caption = សាសនានៅក្នុងខេត្តសៀមរាប (ជំរឿនឆ្នាំ ២០១៩)<ref>{{cite web|title=General Population census of the Kingdom of Cambodia 2019|url=http://nis.gov.kh/nis/Census2019/Final%20General%20Population%20Census%202019-English.pdf|publisher=National Institute of Statistics Ministry of planning|date=October 2020}}</ref> |label1 = សាសនាព្រះពុទ្ធ |value1 = 99.3 |color1 = Gold |label2 = សាសនាគ្រិស្ត |value2 = 0.4 |color2 = DodgerBlue |label3 = សាសនាអុីស្លាម |value3 = 0.2 |color3 = Green |label4 = សាសនាផ្សេងៗ |value4 = 0.1 |color4 = Black }} សាសនារបស់រដ្ឋគឺ[[ពុទ្ធសាសនាថេរវាទ|សាសនាព្រះពុទ្ធថេរវាទ]]។ប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងខេត្តសៀមរាបជាង ៩៩.៣% ជាអ្នកកាន់[[ព្រះពុទ្ធសាសនា|សាសនាព្រះពុទ្ធ]]។ប្រជាជនខេត្តសៀមរាបប្រមាណ ០.៤% កាន់[[សាសនាគ្រិស្ត]]។[[សាសនាឥស្លាម|សាសនាអុីស្លាម]]ដែលភាគច្រើនកាន់ដោយ[[ជនជាតិចាម]]គឺ ០.២% ។ == ព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់ == [[Image:Royal Palace, Siem Reap.JPG|thumb|ទិដ្ឋភាពនៃព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់]] '''[[ព្រះរាជដំណាក់|ព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់]]''' នៅ[[ក្រុងសៀមរាប]]គឺជាទីកន្លែងបណ្ដោះអាសន្នរបស់អតីតព្រះមហាក្សត្រនៃយើងគឺ'''ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ[[នរោត្តម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]] និង ព្រះរាជអគ្គមហេសី'''។ព្រះរាជដំណាក់នេះជាទីដែលព្រះអង្គស្នាក់នៅអាស្រ័យពេលស្ដេចយាងមកកាន់ទី[[ក្រុងសៀមរាប]]។បើយើងធ្វើដំណើរពី[[ក្រុងភ្នំពេញ]]តាមផ្លូវជាតិលេខ ០៦ [[ក្រុងសៀមរាប]]មើលមកខាងស្ដាំដៃយើងនឹងឃើញអគារពណ៌សមួយអមដោយរបងនិងដើមឈើត្រឈឹងត្រឈៃនិងបរិវេណស្រស់ស្រាយដែលមានសួនច្បារធំនៅខាងមុខ(សួនព្រះរាជដំណាក់ឬបឹងកាឡូ)នោះហើយជាព្រះរាជដំណាក់។ ព្រះរាជដំណាក់នេះត្រូវបានសាងសង់ឡើងក្នុងសម័យបារាំងដាក់អាណានិគមនៅកម្ពុជាអំឡុងឆ្នាំ ១៨៦៣ ដល់ឆ្នាំ ១៩៥៣។ព្រះរាជដំណាក់នៅក្នុងសម័យ[[ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ]]គឺស្ថិតនៅវត្តដំណាក់ហើយវត្តដំណាក់គឺជាវត្តមួយដែលស្ថិតនៅខាងកើតដង[[ស្ទឹងសៀមរាប]]ចំកណ្ដាលបេះដូងនៃក្រុងសៀមរាបតែម្ដង។វត្តដំណាក់ពីមុនជាទីតាំងព្រះរាជដំណាក់របស់[[ព្រះ​បាទ​សម្តេច​ព្រះ ស៊ីសុវត្ថិ|ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ]]នៅក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ១៩០៤ ដល់ឆ្នាំ ១៩២៧។លុះក្រោយមកព្រះរាជដំណាក់របស់ព្រះមហាក្សត្រ ត្រូវបានប្ដូរទីតាំងទៅនៅជិតអាស្រម[[ព្រះអង្គចេកព្រះអង្គចម]]វិញ។ក្រោយពីព្រះរាជដំណាក់ត្រូវបានផ្លាស់ប្ដូរទីតាំងទីធ្លាបរិវេណព្រះរាជដំណាក់ចាស់ត្រូវបានប្រែក្លាយជាទីវត្តអារាមព្រះពុទ្ធសាសនាម្ដងវិញ។ជាអកុសលនៅក្នុងរបប[[ខ្មែរក្រហម]]វត្តដំណាក់ត្រូវបានកងទ័ព[[ខ្មែរក្រហម]]ប្រើប្រាស់ជាមូលដ្ឋានយោធារបស់ពួកគេ។បច្ចុប្បន្ននេះមិនត្រឹមតែជាទីអារាមរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនាសម្រាប់ព្រះសង្ឃគង់នៅបដិបត្តិធម៌និងសម្រាប់ឲ្យពុទ្ធបរិស័ទធ្វើបុណ្យទានប៉ុណ្ណោះទេតែវត្តនេះក៏ជាថ្នាលបណ្ដុះបណ្ដាលចំណេះវិជ្ជាដល់ព្រះសង្ឃផងដែរ ដោយសារតែនៅក្នុងវត្តមានពុទ្ធិកបឋមសិក្សាសម្រាប់ព្រះសង្ឃសិក្សារៀនសូត្រភាសាបាលី ភាសាសំស្ក្រឹត និង ព្រះធម៌នានា។លើសពីនេះនៅក្នុងបរិវេណវត្តក៏មានសាលាបឋមសិក្សាសម្រាប់ឲ្យកុមារសិក្សារៀនសូត្រផងដែរ។បន្ថែមពីលើនេះជារៀងរាល់ថ្ងៃតែងតែមានជនានុជនជាច្រើនបានអានសៀវភៅឬធ្វើកិច្ចការសាលានៅទីនោះ។ដោយឡែកនៅក្នុងវត្តក៏មានបណ្ណាល័យមួយហៅថាបណ្ណាល័យខេមរៈសិក្សាដែលបានប្រើសម្រាប់ឲ្យសាធារណជនចូលធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវឯកសារនិងអានសៀវភៅនានាយ៉ាងសម្បូរបែប។នៅតាមដងផ្លូវក្នុងវត្តមានរៀបចំពាក្យស្លោកនិងសុភាសិតជាច្រើនសម្រាប់ដាស់តឿនដល់សាធារណជនទាំងឡាយជាកន្លែងថ្នាលបណ្ដុះបណ្ដាលចំណេះវិជ្ជា។វត្តនេះក៏បាននិងកំពុងទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិមកទស្សនាផងដែរ។ ថ្មីៗនេះមានហេតុការណ៍ដ៏គួរឲ្យរន្ធត់និងសោកស្ដាយជាពន់ពេកដោយកាលពីវេលាម៉ោងប្រមាណជា ១០ និង ០៥ នាទីយប់ ថ្ងៃទី ១២ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ អគ្គិភ័យបានឆាបឆេះអគារមួយនៃព្រះរាជដំណាក់សៀមរាបដែលជាកន្លែងទីសក្ការៈដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់បំផុត។ រូបសំណាកមេទ័ពពី[[សម័យអង្គរ]]ចំនួន ១២ រូបត្រូវបានដាក់តាំងជានិមិត្ដរូបនៅក្នុងសួនព្រះរាជដំណាក់[[ក្រុងសៀមរាប]]ដែលសុទ្ធតែជាមេទ័ពនិងរាជវង្សសានុវង្សដ៏អង់អាចក្លាហាននិងមានស្នាព្រះហស្ថយ៉ាងធំធេងចំពោះព្រះនគរកម្ពុជាដើម្បីបង្ហាញដល់កូន[[ខ្មែរ]]ជំនាន់ក្រោយគ្រប់ៗរូបបានស្គាល់។រូបចម្លាក់ចំនួន ១២ រូបនេះធ្វើពីលោហៈស្ពាន់សុទ្ធមានកំពស់ជាង ០២ ម៉ែត្រ ០១ តឹកដូចៗគ្នាដោយមិនគិតពីជើងទម្រនិងមានទម្ងន់ពី ២០០ ទៅ ៣០០ គ.ក្រទាំងរូបរាង សម្លៀកបំពាក់ ម៉ូដសក់ និង អាវុធបរិក្ខានៃមេទ័ពទាំង ១២ ត្រូវបានស្មូនរចនាតុបតែងឡើងទៅតាមលំនាំសម័យកាលនីមួយៗនៃមេទ័ពនោះហើយទ្រង់ទ្រាយមុខមាត់នៃរូបសំណាកទាំងនេះ គឺសូននិងច្នៃឡើងតាមទម្រង់មុខអត្តចរិត[[ខ្មែរ]]បុរាណទៅតាមសម័យកាលដែលមេទ័ពនោះរស់នៅនិងបម្រើការរាជការតាមរយ:រូបភាពនិងចម្លាក់នៅលើជញ្ជាំងប្រាសាទ។លោកជំទាវ'''គង់ បញ្ញា'''រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងព្រះបរមរាជវាំងមានប្រសាសន៍ថារូបសំណាកមេទ័ព[[ខ្មែរ]][[សម័យអង្គរ]]ទាំង ១២ រូបនេះត្រូវបានឆ្លងកាត់ការសិក្សាស្រាវជ្រាវអំពីប្រវត្តិស្នាដៃរួមទាំងរចនាបថដោយដកស្រង់ចេញអំពីសិលាចារឹកផ្ទាំងចម្លាក់នៅតាមបណ្តាប្រាសាទនានាជាច្រើនមុននឹងត្រូវបានសាងសង់ចេញជារូបសំណាកនៅក្នុងនោះមានមេទ័ពជាង ៣០ រូបដែលបានបម្រើរាជការនៅក្នុងរជ្ជកាលនៃ[[សម័យអង្គរ]]ត្រូវបានក្រុមការងារកំណត់និងប្រមូលទិន្នន័យ។លោកជំទាវក៏បានឲ្យដឹងទៀតថាការកំណត់យកចំនួនមេទ័ពទាំង ១២ រូបនេះគឺជាលេខដែល[[ខ្មែរ]]តែងប្រើញឹកញាប់និងតំណាងឲ្យនគរទាំង ១២ នៅ'''សម័យបាពួន''' '''សម័យអង្គរ''' និង '''សម័យបាយ័ន'''។បើទោះបីនេះជាសមិទ្ធផលនៃស្នាដៃកូន[[ខ្មែរ]]សម័យថ្មីប៉ុន្តែស្នាដៃដែលលេចឡើងនេះត្រូវបានរក្សានិងអនុលោមយោងទៅតាមឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រជានិច្ចដោយមិនចាកឆ្ងាយពីប្រវត្តិសាស្ត្រនោះឡើយ។រូបសំណាកមេទ័ពខ្មែរទាំង ១២ រូបដែលបានស្ថាបនាឡើងនោះរួមមាន ៖ * '''ព្រះកំស្ដេងអញ ស្រីលក្ស្មីបតីវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពដ៏អង់អាចមួយរូបក្នុងរាជ្យ[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ១]](គ.ស.១០០៦-១០៥០)។'''ព្រះស្រីលក្ស្មីបតីវរ្ម័ន'''ក៏ជាអ្នកជាប់ខ្សែរាជវង្សខ្មែរនៅ[[វ្យាធបុរៈ|ទីក្រុងវ្យាធបុរៈ]]([[ស្រុកបាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រៃវែង]])ផងដែរហើយបានទទួលភារកិច្ចពីរាជការ[[យសោធរបុរះ|ក្រុងយសោធរបុរៈ(ក្រុងអង្គរ)]]ឲ្យទៅគ្រប់គ្រងនៅ[[ទ្វារវតី|ទីក្រុងទ្វារវតី្ត]]របស់ពួករាមន្យ([[ជនជាតិមន]])។គួរជម្រាបថា '''«ព្រះកំស្ដេងអញ»''' គឺជាឋានន្តរនាមសម្រាប់អភិជន មហាមន្ត្រី មហាសេនាបតី អ្នកអង្គម្ចាស់ ប្រធានតុលាការ បុព្វជិតសាសនាជាដើម * '''មហាសេនាបតី សង្គ្រាម''' ជាមេទ័ពដ៏ឆ្នើមមួយរូបក្នុងរាជ្យ[[ឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១០៥០-១០៦៦)ដែលបានទទួលគោរម្យងារជា '''«មហាសេនាបតី»''' ពីព្រះរាជា។ដូនតាវង្សត្រកូលរបស់លោកក៏ជាអ្នកបម្រើរាជការនិងកងទ័ពច្រើនជំនាន់មកហើយពោលគឺតាំងពីរាជ្យ[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.៨០២-៨៣៤)មកម្ល៉េះ។ គួរជម្រាបថា '''«មហាសេនាបតី»''' គឺជាឋារន្តរនាមខ្ពស់បំផុតនៃមន្ត្រីទ័ពនា[[សម័យអង្គរ]]។ * '''ព្រះកម្រតេងអញមហាសេនាបតី ស្រីវីរេន្ទ្រវរ្ម័ន''' ជាអ្នកសញ្ជកកវីស្វរៈនិងជាមេទ័ពដែលមានតួនាទីនិងឋានៈខ្ពស់បំផុតក្នុងចំណោមមន្ត្រីកងទ័ពនារជ្ជកាល[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។គួរជម្រាបថា '''«ព្រះកម្រតេងអញ»''' ជាឋានន្តរនាមសម្រាប់រាជវង្សានុវង្ស អភិជន មហាមន្ត្រីដែលមានន័យថា '''«ព្រះបាទ»'''។ ពាក្យ '''«កម្រតេងអញ»''' ជាពាក្យខ្មែរបុរាណដោយពាក្យ '''«កម្រតេង»''' មានន័យថា '''«ម្ចាស់»''' រីឯពាក្យ '''«អញ»''' មានន័យថា '''«ខ្ញុំ»''' ដូច្នេះពាក្យ '''«កម្រតេងអញ»''' គឺមានន័យថា '''«ម្ចាស់របស់ខ្ញុំ ឬ លោកម្ចាស់របស់ខ្ញុំ»''' * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីនរបតីន្ទ្រវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពជាប់ខ្សែព្រះរាជវង្សមកពី'''តំបន់អ្នកចិះ'''(?)និងជាមន្ត្រីបម្រើរាជការតាំងពីរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)រហូតដល់រាជ្យ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីស្រិន្ទ្រកុមា'''រ ជាព្រះរាជបុត្រារបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨)ជាមួយ[[ជយរាជទេវី|ព្រះនាងជ័យរាជទេវី]]។ព្រះរាជបុត្រអង្គនេះបានដឹកនាំទ័ពចេញច្បាំងជួយព្រះបិតា(កាលមិនទាន់សោយរាជ្យ)នៅក្នុងការទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមនិងបានច្បាំងតទល់នឹងជនក្បត់'''ភរតរាហូ'''ដែលចង់ដណ្ដើមរាជបល្ល័ង្កពី[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១៦០-១១៦៥)ហើយក៏បានពលីជីវិតក្នុងសង្គ្រាមជាមួយមេទ័ពដទៃទៀតផងដែរ។ដោយសារព្រះរាជបុត្រាមានស្នាដៃការពារព្រះនគរយ៉ាងដូច្នេះទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]]បានត្រាស់បង្គាប់ឲ្យកសាង[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]([[ស្រុកថ្មពួក]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]])ដើម្បីឧទ្ទិសដល់ព្រះរាជបុត្ររបស់ទ្រង់ហើយក៏បានកសាងរូបបដិមាទេពមួយអង្គនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីស្រិន្ទ្រទេវ»''' ជាតំណាងឲ្យ'''ព្រះស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''នៅឋានទេវលោកតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គកណ្ដាលនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]នោះ * '''ព្រះកម្រតេងអញ ធនញ្ជ័យ''' គេហៅលោកម្យ៉ាងទៀតថា '''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន''' ជាមេទ័ពជំនិតរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។'''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន'''បានចេញច្បាំងការពារព្រះរាជបល្ល័ង្ក[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១៦០-១១៦៥)ទប់ទល់នឹងពួកក្បត់ដឹកនាំដោយ'''ភរតរាហូ'''រហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិត។ ដោយសារការពលីការពារព្រះនគរនេះហើយទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨)បានប្រទានងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានសាងរូបបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតអជ៌នទេវ»''' តម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គអាគ្នេយ៍នៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] [[ស្រុកថ្មពួក]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]និងមួយទៀតនៅក្នុង[[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។គេក៏ឃើញមានចម្លាក់'''ព្រះកម្រតេងអញ ធនញ្ជ័យ ឬ អ្នកសញ្ជក អជ៌ន''' នេះនៅក្នុងក្បូនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ត្រង់របៀងខាងត្បូងនៃ[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]នេះបញ្ជាក់ថាលោកក៏ធ្លាប់ជាមេទ័ពដ៏សំខាន់ក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ផងដែរ។គួរជម្រាបថា '''«អំតេង»''' ជាឋានន្តរនាមរបស់វរជន យុទ្ធជន សេនាបតីដែលមានភក្តីភាពចំពោះព្រះមហាក្សត្រខណៈឋានន្តរនាមនេះគឺឃើញមានប្រើក្នុងរាជ្យ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] សតវត្សរ៍ទី ១២ ដែលព្រះអង្គប្រោសប្រទានគោរម្យងារនេះចំពោះមេទ័ពដែលបានច្បាំងស្លាប់ក្នុងសមរភូមិការពារព្រះនគរនិងរាជបល្ល័ង្កស្របច្បាប់ * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីវទ៌្ធន''' ជាមេទ័ពដ៏សំខាន់មួយរូបតាំងពីរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។គេឃើញមានចម្លាក់រូបលោកនៅលើ'''ភ្នំសិវបាទ([[ភ្នំព្រះនេត្រព្រះ]])'''និងនៅក្នុងក្បូនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី​ ២]]។'''អ្នកសញ្ជក ស្រីវទ៌្ធន''' មានបងប្អូនម្នាក់ឈ្មោះ '''ស្រីទេវ''' ហើយបានប្ដេជ្ញាចេញច្បាំងការពារព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមា'''រទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមរហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិតទាំងពីរនាក់តែម្ដង។[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានកសាងបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីវទ៌្ធនទេវ»''' តម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គពាយ័ព្យនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីទេវ''' ជាមេទ័ពនិងជាបងប្អូនរបស់មេទ័ព '''ស្រីវទ៌្ធន''' ដែលបានចេញច្បាំងជួយព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''ទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមនៅ[[ប្រទេសចម្ប៉ា|ប្រទេសចាម្ប៉ា]] រហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិត។[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' ដូចបងប្អូនរបស់លោកដែរនិងបានសាងរូបបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងអញជគតស្រីទេវ»''' ជាតំណាងតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គនិរតីនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីធរទេវបុរ''' ជាមេទ័ពដែលបម្រើការពារព្រះនគរ[[យសោធរបុរះ|ក្រុងយសោធរបុរៈ]]ដោយបានរួមកម្លាំងគ្នាជាមួយ'''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន'''ចេញច្បាំងទប់ទល់នឹងពួកក្បត់'''ភរតរាហូ'''ដែលចង់ដណ្ដើមរាជបល្ល័ង្កពី[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]]។នៅក្នុងសង្គ្រាមការពារព្រះនគរនេះ'''អ្នកសញ្ជក ស្រីធរៈ'''បានពលីជីវិតជាមួយព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''។ដោយសារស្នាដៃនិងការលះបង់ចំពោះជាតិយ៉ាងដូច្នេះហើយទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានកសាងបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីធរទេវបុរ»''' ជាតំណាងតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គឦសាននៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]។គួរជម្រាបថា '''«អ្នកសញ្ជក»''' គឺជាឋានន្តរនាមសម្រាប់មន្ត្រីកងទ័ពដែលព្រះរាជាទុកព្រះទ័យជាជំនិតរបស់ព្រះរាជាដោយសារពួកគេមានភក្តីភាពរហូតដល់ហ៊ានពលីបូជាជីវិតដើម្បីការពារព្រះរាជាតួយ៉ាងដូចជាអ្នកសញ្ជកនា[[សម័យអង្គរ]]ទាំងឡាយនេះជាដើម * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីជយសិង្ហវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពជាប់ខ្សែស្រឡាយព្រះរាជវង្សនិងមានគោរម្យងារជា '''«ខ្លោញវលល្វោ»''' ដែលជាមេទ័ពស្រួចមានជំនាញដឹកនាំទ័ពលុកព្រៃមកពី'''តំបន់ល្វោ'''([[ទ្វារវតី|ទ្វារវតី្ត]]) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីវិរេន្ទ្រធិបតីវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពគ្រប់គ្រងនៅ'''តំបន់ឆោកព្កុល'''(?)ក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)ទើបគេឃើញមានរូបចម្លាក់លោកនៅក្នុងក្បួនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២ ដែលចុះពី'''ភ្នំសិវបាទ'''([[ភ្នំព្រះនេត្រព្រះ]] [[ស្រុកព្រះនេត្រព្រះ]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីរាជេន្ទ្រវរ្ម័ន''' == ស្ទឹងសៀមរាប == [[File:រាត្រីនៅមាត់ស្ទឹងសៀមរាប.jpg|thumb|ស្ទឹងសៀមរាបនាពេលរាត្រី]] [[ស្ទឹងសៀមរាប]] ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាស្ទឹងប្រវត្តិសាស្ត្រមួយដ៏សំខាន់សម្រាប់[[ខេត្តសៀមរាប]]។តាមពិតទៅ[[ស្ទឹងសៀមរាប]]គឺជាស្ទឹងសិប្បនិមិត្តដែលកកើតឡើងដោយស្នាដៃរបស់មនុស្ស។គ្មានឯកសារបញ្ជាក់ពីឆ្នាំនៃការបង្កើតស្ទឹងសៀមរាបឲ្យជាក់លាក់នោះទេប៉ុន្តែអ្នកស្រាវជ្រាវបានបញ្ជាក់ថាវាត្រូវគេបង្កើតនិងកែច្នៃជាច្រើនសារតម្រូវតាមការរៀបចំដែនដីនៅ[[សម័យអង្គរ]]។ស្ទឹងសៀមរាបកកើតឡើងដោយសារការប្រសព្វគ្នារវាងអូរធំៗចំនួន ០២ គឺអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។[[ស្ទឹងសៀមរាប]]ស្ថិតនៅក្នុងចំណោមស្ទឹងសំខាន់ៗទាំងបីដែលហូរកាត់តំបន់អង្គរដោយធ្វើដំណើរពីជើងទៅត្បូង។ស្ទឹងនេះស្ថិតនៅខាងកើតស្ទឹងពួកនិងខាងលិចស្ទឹងរលួស។យោងតាមឯកសាររបស់លោក'''អ៊ឹម សុខរិទ្ធី'''អនុប្រធាននាយកដ្ឋានមជ្ឈមណ្ឌលអន្តរជាតិស្រាវជ្រាវនិងតម្កល់ឯកសារអង្គរនៃ[[អាជ្ញាធរអប្សរា|អាជ្ញាធរជាតិអប្សរា]]បានសរសេរថាស្ទឹងសៀមរាបដែលគេឃើញសព្វថ្ងៃចាប់ពីចំណុច'''បំពេញរាជ'''មកជាសមិទ្ធិផលនៃស្នាដៃមនុស្សបង្កើតឡើងនៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]។ស្ទឹងនេះកើតពីអូរតូចៗដែលហូរពីភ្នំផ្សេងៗដែលស្ថិតនៅខាងជើងវាលរាបអង្គរបន្ទាប់មកវាជួបគ្នានៅច្រកមួយមុននឹងហូរធ្លាក់ទៅកាន់វាលរាប។ក្នុងនោះក៏មានដៃអូរតូចៗជាច្រើនបានហូរមកភ្ជាប់បន្ថែមទៀតដែលប្រភព ០២ សំខាន់ៗដែលគេស្គាល់ច្បាស់នោះគឺអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។'''អូរធំ'''មានប្រភពពី[[ភ្នំគូលែន]]ដែលមានចម្ងាយប្រមាណ ៤០ គីឡូម៉ែត្រពីទិសឦសាននៃរមណីយដ្ឋានអង្គរ។លោកអ៊ឹម សុខរិទ្ធីបានលម្អិតក្នុងឯកសាររបស់លោកបន្ថែមទៀតថា[[ភ្នំគូលែន]]ដែលមានលក្ខណៈខ្ពង់រាបមានបណ្តោយ ២៥ គីឡូម៉ែត្រលាតសន្ធឹងពីទិសពាយ័ព្យមកទិសអាគ្នេយ៍និងមានទទឹង ១៥ គីឡូម៉ែត្រពីទិសនិរតីមកឦសាននិងមានកម្ពស់ ៣០០ ម៉ែត្រទៅ ៤៥០ ម៉ែត្រប្រៀបនឹងវាលទំនាបជុំវិញ។ជ្រលងចុងខាងកើតនៃខ្ពង់រាប[[ភ្នំគូលែន|គូលែន]]មានជប់ធំមួយដែលឲ្យកំណើតទៅផ្លូវទឹកសំខាន់ៗពីរគឺអូរថ្មដាប់និងអូរធំ។ចេញពីជប់អូរធំហូរធ្លាក់ចុះមកពីទិសពាយ័ព្យដោយទទួលទឹកពីអូរតូចៗជាច្រើនបត់បែនតាមជ្រលងថ្មហើយប្រមាណ ១៥ គីឡូម៉ែត្រពីប្រភពទើបទៅដល់ទឹកធ្លាក់ម្តុំព្រះអង្គធំ។ជាបន្តបន្ទាប់វាបន្តដំណើរហូរទៅមុខហូរចុះយ៉ាងឆ្ងាយទើបទៅដល់ជើងភ្នំហប់ផ្នែកខាងកើត។ចុងក្រោយអូរធំហូរចុះមកខាងលិច ប្រសព្វនឹងស្ទឹងឫស្សីហើយហូរចុះមកត្បូងរួមគ្នាបង្កើតជា[[ស្ទឹងសៀមរាប]]។ចំណែក'''អូរក្បាលស្ពាន'''វិញអូរនេះមានប្រភពពីភ្នំក្បាលស្ពាននិងភ្នំក្រោល។ក្បាលស្ពានស្ថិតនៅ[[ភូមិឃុនរាម]] [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]]មានចម្ងាយប្រមាណ ១៥ គីឡូម៉ែត្រទិសឦសានពី[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]]។ឯកសាររបស់លោកអ៊ឹម សុខរិទ្ធីបានលម្អិតទៀតថាអូរក្បាលស្ពានស្ថិតនៅលើកម្ពស់ប្រមាណ ២០០ ម៉ែត្រពីផ្ទៃទឹកសមុទ្រហូរចុះពីទិសពាយ័ព្យមកអាគ្នេយ៍បង្កើតជាទឹកធ្លាក់មួយមានកម្ពស់ពី ០៥ ទៅ ០៦ ម៉ែត្ររួចចូលទៅក្នុងអូរឫស្សីនិងបន្តហូរទៅជួបអូរធំស្ថិតនៅជើងភ្នំហប់។អូរធំនិងអូរឫស្សីក៏ហូរចូលគ្នាបង្កើតជាស្ទឹងតែមួយគឺ[[ស្ទឹងសៀមរាប]]ដែលហូរចុះទៅខាងត្បូងស្រោចស្រពតំបន់អង្គរមុននឹងហូរចាក់ទៅ[[បឹងទន្លេសាប]]។ទឹកដែលហូរតាមអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពានទទួលមន្តពីចម្លាក់ជាច្រើនមានដូចជាសហស្រលិង្គហៅថាលិង្គមួយពាន់ដែលត្រូវបានឆ្លាក់នៅក្នុងឆ្នាំ ១០៥៤ នៃគ.សក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័ន​ទី១|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ១]]។ទឹកនេះហូរធ្លាក់ចូលទៅស្ទឹងសៀមរាបបន្តកាត់តាមអង្គរនិងធ្លាក់ចូល[[បឹងទន្លេសាប]]។តាមអ្នកមានជំនឿទឹកនេះជាប្រភពនៃសេចក្តីចម្រុងចម្រើននិងត្រជាក់ត្រជុំ។ [[ស្ទឹងសៀមរាប]] ប្រៀបដូចជា[[ទន្លេគង្គា]]នៅ[[ក្រុងពារាណសី]] [[ប្រទេសឥណ្ឌា]]។[[ទន្លេគង្គា]]មានប្រភពពីភ្នំហិមពាន្ត។តាម[[សាសនាហិណ្ឌូ|សាសនាព្រាហ្មណ៍]]ទន្លេនេះមានកំណើតនៅឋានសួគ៌។[[ទន្លេគង្គា]]ហូរធ្លាក់មកលើដីមានរូបរាងជាភ្លៀងរួចជ្រាបចូលទៅក្នុងដីនិងចុងបញ្ចប់ហូរចេញមកវិញផ្តល់ជាប្រភពទឹកទៅស្ទឹងទន្លេទាំងឡាយ។ភ្នំនៅក្បែរវាលនិងភ្នំហិមពាន្តទទួលទឹកភ្លៀងនៅរដូវវស្សាជាមួយគ្នាគឺរដូវមូសុងវស្សាភ្នំទាំងនោះជាអាងទឹកធម្មជាតិនិងជាប្រភពនៃស្ទឹងនិងទន្លេទាំងពូងដែលហូរមកកាន់តំបន់ទំនាប។បន្ទាប់មកមនុស្សបានចាត់ចែងរៀបចំយកទឹកស្ទឹងទន្លេទាំងនោះមកប្រើប្រាស់ទៅតាមតម្រូវការជាក់ស្តែងរបស់ខ្លួន។នៅស្រុក[[ខ្មែរ]]គ្មាន[[ទន្លេគង្គា]]ដូច[[ឥណ្ឌា]]ទេ។ដូច្នេះហើយ[[ខ្មែរ]]បានកែច្នៃរៀបចំប្រភពស្ទឹងដើម្បីប្រដូចទៅនឹង[[ទន្លេគង្គា]]។ដូចជានៅ[[ភ្នំគូលែន]]និងក្បាលស្ពាន[[ខ្មែរ]]បានឆ្លាក់លិង្គនិងរូបទេពផ្សេងៗនៅតាមបណ្តោយអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។អូរទាំងពីរនេះជាប្រភពនៃ[[ស្ទឹងសៀមរាប]]។ទឹកហូរកាត់តាមលិង្គប្រៀបដូចជាភ្លៀងធ្លាក់មកពីភ្នួងព្រះកេសា[[ព្រះឥសូរ]]។ហេតុនេះហើយដែលគេថាស្ទឹងសៀមរាបប្រៀបដូចនឹង[[ទន្លេគង្គា]]។ == ប្រជាសាស្រ្ត== ខេត្តសៀមរាប មានប្រជាជនសរុប ១,១១៤,៦១៦ ជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ ០៤ ជាខេត្តដែលមានប្រជាជនច្រើនជាងគេនៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]។ខេត្តសៀមរាបមានផ្ទៃដីចំនួន ១០២៩៩ គីឡូម៉ែត្រការ៉េជាខេត្តដែលមានផ្ទៃដីធំជាងគេលំដាប់ទី ១០ នៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]] មានក្រុងចំនួន ០២ ស្រុកមានចំនួន ១១ ឃុំមានចំនួន ៨៦ សង្កាត់ចំនួន ១៤ និងភូមិចំនួន ៨៧៥<ref>ព័ត៌មានរបស់ក្រសួងទេសចរណ៍នៅដើមឆ្នាំ២០១៣</ref>។ប្រជាជនដែលរស់នៅទីក្រុងសៀមរាបភាគច្រើនជាអ្នកផ្លាស់ទីលំនៅមកពីខេត្តផ្សេងៗនិងពីស្រុកជនបទផ្សេងៗពីគ្នានៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា]]។ខេត្តសៀមរាបគឺជាតំបន់គោលដៅទេសចរណ៍សម្រាប់ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិមកទស្សនាជាចម្បង។ == លក្ខណៈភូមិសាស្ត្រ == ខេត្តសៀមរាប ជាខេត្តមួយស្ថិតនៅតំបន់ពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]តាមបណ្តោយផ្លូវជាតិលេខ ០៦ ដែលមានចម្ងាយប្រវែង ៣១៤ គ.ម ពី[[រាជធានីភ្នំពេញ]]មានពំ្រប្រទល់ខាងកើតជាប់នឹង[[ខេត្តកំពង់ធំ]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]] ខាងលិចជាប់នឹង[[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] ខាងជើងជាប់នឹង[[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]] និងខាងត្បូងជាប់នឹង[[ខេត្តបាត់ដំបង]] [[បឹងទន្លេសាប]]។ព្រំប្រទល់ជាប់[[បឹងទន្លេសាប]]មានប្រវែង ៨២ គ.ម ដែលស្ថិតជាប់នឹង[[ស្រុកជីក្រែង]] [[ស្រុកសូត្រនិគម]] [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]] [[ស្រុកសៀមរាប]] [[ស្រុកពួក]] និង [[ស្រុកក្រឡាញ់]]។ស្របតាមលក្ខណៈភូមិសាស្ត្រនៃតំបន់នេះគឺមានសីតុណ្ហភាព ក្ដៅហួតហែង រាំងស្ងួត មានសំណើម និង មានទឹកជំនន់ យើងអាចបែងចែកតំបន់ទាំងនេះជាបីផ្នែកគឺ ផ្នែកខាងលើមាន ១៣ ឃុំ ផ្នែកកណ្តាលមាន ៦៩ ឃុំ និង ផ្នែកខាងក្រោមជាប់នឹង[[បឹងទន្លេសាប]]មាន ១៨ ឃុំ។តំបន់ខាងលើសម្បូរទៅដោយព្រៃភ្នំមានសណ្ឋានដូចជាដីទួលឬខ្ពង់រាបខ្វះខាតទឹកនិងជួបប្រទះគ្រោះរាំងស្ងួតញឹកញាប់។តំបន់កណ្តាលជាវាលស្រែល្វឹងល្វើយនិងមានលំនៅឋានតបស់ប្រជាជនច្រើនព្រមទាំងប្រាង្គប្រាសាទនានានិងតំបន់ក្រោមជាវាលទំនាបរងទឹកជំនន់រៀងរាល់ឆ្នាំជាតំបន់ជលវេគពេលណាមានភ្លៀងធ្លាក់ជន់លិចលង់ពេលណាគ្មានភ្លៀងស្ងួតហួតហែងមានផ្ទៃក្រលាសរុបប្រមាណ ១២.០១៥ គីឡូម៉ែត្រការេចែកចេញជា ១២ ក្រុងនិងស្រុក ១០០ សង្កាត់និងឃុំ និង ៩០៧ ភូមិ ដោយមានប្រជាជនសរុប ១,១១៤,៦១៦ នាក់ ត្រូវនឹង ៦,៣២% នៃប្រជាជនសរុបទូទាំងប្រទេស។មុខរបរសំខាន់ៗនៃតំបន់ទាំងបីនេះមានភាពខុសៗគ្នាពោលគឺ ៖ :'''ក'''. ផ្នែកខាងលើធ្វើស្រូវចម្ការនិងរុករកអនុផលព្រៃឈើ :'''ខ'''. ផ្នែកកណ្តាលធ្វើស្រែនិងសេវាកម្មផ្សេងៗ :'''គ'''. ផ្នែកខាងក្រោមធ្វើស្រែនិងចម្ការដំំណាំតាមរដូវនិងប្រកបអាជីវកម្មនេសាទ។ ជាទូទៅខេត្តសៀមរាបជាតំបន់ជនបទ។ប្រជាជនប្រមាណ ៧០% រស់នៅតាមទីជនបទឆ្ងាយពីទីក្រុងដែលពឹងផ្អែកលើមុខរបរកសិកម្មជាអាជីព។ប្រជាជនប្រមាណ ១៨% រស់នៅតាមតំបន់ជាប់នឹងបឹងទន្លេសាបពឹងផ្អែកលើអាជីវកម្មនេសាទនិងធ្វើចម្ការដំណាំផ្សេងៗនិង ១២% ទៀតរស់នៅតាមទីប្រជុំជននិងទីក្រុងដែលមានមុខរបរជាពាណិជ្ជកម្ម ទេសចរណ៍ និង បុគ្គលិករដ្ឋជាដើម។ [[File:TonleSapMap.png|thumb|ផែនទីខេត្តសៀមរាបជាប់នឹងបឹងទន្លេសាប]] ភ្នំនៅក្នុងក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ របស់[[ខេត្តសៀមរាប]]មានចំនួនសរុបប្រមាណ ៤១ ភ្នំហើយមានភ្នំជាច្រើនទៀតដែលមិនបានទៅដល់ចំណែកភ្នំមួយចំនួននៅតាមបណ្តាក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ នោះមានវត្តនៅពីលើនិងមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើនដែលនៅសល់តាំងពីសម័យសង្គ្រាមព្រមទាំងមានរមណីយដ្ឋានធម្មជាតិមួយចំនួនដែលនៅជាប់ជើងភ្នំកំពុងទាក់ទាញភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិដែលបានចូលមកទស្សនានៅលើទឹកដីប្រវត្តិសាស្ត្រនៃខេត្តសៀមរាប។ហើយមានផ្ទះប្រជាពលរដ្ឋដែលរស់នៅជិតជើងភ្នំទាំងនោះដែលប្រកបមុខរបរលក់ដូរនិងធ្វើស្រែចម្ការគ្រាន់បានចំណូលយកមកចិញ្ចឹមក្នុងក្រុមគ្រួសារចៀសវាងចេញទៅធ្វើចំណាកស្រុកនៅក្រៅប្រទេសផងដែរ។តាមរបាយការណ៍ពីអធិការក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ បានរៀបរាប់ប្រាប់ឲ្យដឹងអំពីភ្នំនីមួយៗរបស់ក្រុង-ស្រុកថាភ្នំចំនួន ៤១ ភ្នំនៅខេត្តសៀមរាបនោះមានដូចជា ៖ * [[ក្រុងសៀមរាប]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺ[[ភ្នំក្រោម]]មានប្រាង្គប្រាសាទបុរាណនៅលើកំពូលភ្នំមានវត្តអារាមនៅលើកំពូលភ្នំនិងមានវត្តនៅតាមចំរ៉ាក់ជើង[[ភ្នំក្រោម]]ហើយមានផ្សារលក់ដូរព្រមទាំងមានទេសភាពស្រស់បំព្រងមើលពីលើភ្នំមកគួរឲ្យទាក់ទាញអារម្មណ៍ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិផងដែរហើយដែលបាននាំគ្នាបើកឡានជិះម៉ូតូកង់ឡើងទៅដល់កំពូលភ្នំដើម្បីថតផ្តិតយករូបភាពពីលើកំពូលភ្នំទៅ[[បឹងទន្លេសាប]]និងទេសភាពនៅជុំវិញបរិវេណជើងភ្នំផងដែរដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[សង្កាត់សៀមរាប]] [[ក្រុងសៀមរាប]] និង [[ភ្នំបាក់ខែង]]មានប្រាសាទបុរាណជាច្រើននៅលើកំពូលភ្នំដែលភ្ញៀវបរទេសនាំគ្នាឡើងទៅមើលថ្ងៃរះពេលព្រលឹមនៅពេលល្ងាចនាំគ្នាឡើងទៅមើលថ្ងៃលិចហើយនៅខាងក្រោមទល់មុខប្រាសាទមានអ្នកលក់ដូរជាច្រើនស្ថិតនៅក្នុង[[ភូមិត្រពាំងសេះ]] [[សង្កាត់គោកចក]] [[ក្រុងសៀមរាប]]។ * [[ស្រុកជីក្រែង]] មានភ្នំចំនួន ០៧ ភ្នំគឺភ្នំរ៉ុន ភ្នំពើង ភ្នំបាក់រទេះមានវត្តនៅពីលើ ភ្នំក្បាលខ្មោច ភ្នំអាចម៍ស្រមោច ភ្នំខ្ទុំ និង ភ្នំល្អាង មានទីតាំងជាប់នឹងព្រំប្រទល់[[ស្រុកគូលែន]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]]ហើយភ្នំទាំង ០៧ នោះគឺស្ថិតនៅក្នុងភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំខ្វាវ]] [[ស្រុកជីក្រែង]]។ * [[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]]មានភ្នំចំនួន ០២ គឺភ្នំចង្ហា និង ភ្នំកង្ហិតស្ថិតនៅក្នុងភូមិស្រាស្ត្រ[[ឃុំពពេល (ស្រុកសូទ្រនិគម)|ឃុំពពែល]] [[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូត្រនិគម]]។ * [[ស្រុកស្វាយលើ]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺ[[ភ្នំគូលែន]]មានវត្តនៅលើកំពូលភ្នំគឺព្រះអង្គធំនិងមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើនព្រមទាំងមានរមណីយដ្ឋានថែមទៀតផងដែរ ភ្នំរាមមានព្រៃសហគមន៍ ភ្នំទំពូងនៅមានគ្រឹះថ្មប្រាសាទបុរាណដែលនៅសេសសល់ពីសង្គ្រាមហើយភ្នំទាំង ០៣ នេះមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុងភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំស្វាយលើ]] ភ្នំតាវ៉ាស្ថិតនៅភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំតាសៀម]] និង ភ្នំខ្យងស្ថិតនៅ[[ឃុំកន្ទួត]]។ * [[ស្រុកស្រីស្នំ]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺភ្នំតាស ភ្នំតាប៉ែន ភ្នំធំ ភ្នំព្រះច្បារ និង ភ្នំមហាឥសី ពុំមានវត្តឬប្រាសាទបុរាណនៅទីនោះឡើយដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅស្លែងស្ពាន[[ស្រុកស្រីស្នំ]]។ * [[ស្រុកអង្គរធំ]]មានភ្នំចំនួន ០៤ ភ្នំគឺភ្នំដីស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំលាងដៃ]] ភ្នំឆ្កែកូនមានវត្តនៅពីលើ ភ្នំតាទូស ស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំពាក់ស្នែង]] និង ភ្នំកងរីមានវត្តនៅពីលើហើយមានប្រាសាទបុរាណបាក់បែកផងដែរដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំជប់តាត្រាវ]]និងមានភ្នំជាច្រើនទៀតដែលយើងទៅមិនដល់។ * [[ស្រុកអង្គរជុំ]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺភ្នំពើងតានន់ដែលមានសម្រស់ទេសភាពស្រស់ស្អាតជារមណីយដ្ឋានទេសចរណ៍ធម្មជាតិដែលមានទីតាំងភូមិសាស្ត្រស្ថិតក្នុង[[ភូមិគោកដូង]] [[ឃុំគោកដូង]] [[ស្រុកអង្គរជុំ]]ដែលមានចម្ងាយប្រមាណជាង ៧០ គីឡូម៉ែត្រ ពី[[ក្រុងសៀមរាប|ទីរួមខេត្តសៀមរាប]]តាមផ្លូវទៅផ្សារពាក់ស្នែង និង ភ្នំម្រេចស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំគោកដូង]] [[ស្រុកអង្គរជុំ]]។ * [[ស្រុកវ៉ារិន]] មានភ្នំចំនួន ០៤ ភ្នំគឺភ្នំចង្ក្រានរយមានវត្តនៅពីលើហើយមានរមណីយដ្ឋានទឹកធ្លាក់ដែលមើលទៅគួរជាទីគយគន់ផងដែរស្ថិតនៅ[[ឃុំស្វាយស|ឃុំស្វាយសរ]] ភ្នំសង្កែ ភ្នំបាយដុតស្ថិតនៅ[[ឃុំល្វាក្រាំង|ឃុំល្វាវក្រាំង]] និង ភ្នំអាជ្ញារាមស្ថិតនៅ[[ឃុំប្រាសាទ]]។ * [[ស្រុកក្រឡាញ់]]មានភ្នំចំនួន ០១ ភ្នំគឺភ្នំទ្រង់បាតដែលមានប្រាសាទតូចៗនិងមានអាស្រមនៅពីលើផងដែរមានភូមិសាស្ត្រស្ថិតនៅ[[ភូមិភ្នំទ្រង់បាត]] [[ឃុំកំពង់ថ្កូវ]] [[ស្រុកក្រឡាញ់]]។ * [[ស្រុកពួក]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺភ្នំរ៉ូងមានវត្តនៅពីលើស្ថិតនៅ[[ភូមិដូនកែវ]] និង ភ្នំដីដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅជាប់[[បឹងទន្លេសាប]]។ * [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺភ្នំដីស្ថិតនៅ[[ឃុំខ្នារសណ្តាយ]] ភ្នំហប់មានវត្តនៅពីលើស្ថិតនៅ[[ឃុំខ្នារសណ្តាយ]] ភ្នំក្បាលស្ពានមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើននិងមានរមណីយដ្ឋានផងដែរស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំឃុនរាម]] ភ្នំទេវៈស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំរំចេក]] និង [[ភ្នំគូលែន]]ជាប់ចំរ៉ាក់ជើងភ្នំស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំត្បែង]]ហើយក៏ជាភ្នំមួយដែលជាប់ពាក់កណ្តាលម្ខាងម្នាក់ នឹង[[ស្រុកស្វាយលើ]]ផងដែរ។ * [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]]មានតែប្រាសាទបុរាណជាច្រើនដូចជា[[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទព្រះគោ]] [[ប្រាសាទលលៃ]] [[ប្រាសាទចៅស្រីវិបុលកេរ្តិ៍]] ជាដើមហើយនៅមានវត្តចាស់ៗដល់បច្ចុប្បន្នហៅថាវត្តត្រាច។ *[[ក្រុងរុនតាឯក]]មានភ្នំចំនួន ០១ ភ្នំគឺភ្នំបូកមានវត្តនិងប្រាសាទបុរាណនៅពីលើស្ថិតនៅ[[សង្កាត់រុនតាឯក]] [[ក្រុងរុនតាឯក]]។ == រដ្ឋបាល == ខេត្តសៀមរាប ចែកចេញជា ១២​ ក្រុង/ស្រុក ១០០ សង្កាត់/ ឃុំ និង ៩០៧ ភូមិ<ref>{{Cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |title=ច្បាប់ចម្លងប័ណ្ណសារ |access-date=2008-08-29 |archivedate=2009-04-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090416005213/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |url-status=dead }}</ref>៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដក្រុងនិងស្រុក ! ក្រុងនិងស្រុក ! ឈ្មោះក្រុងនិងស្រុកជាអក្សរឡាតាំង ! ផែនទីក្រុងនិងស្រុក |- | ១៧០១ | [[ស្រុកអង្គរជុំ]] | Angkor Chum |[[File:1701 Angkor Chum District.svg|thumb]] |- | ១៧០២ | [[ស្រុកអង្គរធំ]] | Angkor Thum |[[File:1702 Angkor Thum District.svg|thumb]] |- | ១៧០៣ | [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]] | Banteay Srei |[[File:1703 Banteay Srei District.svg|thumb]] |- | ១៧០៤ | [[ស្រុកជីក្រែង]] | Chi Kraeng |[[File:1704 Chi Kraeng District.svg|thumb]] |- | ១៧០៦ | [[ស្រុកក្រឡាញ់]] | Kralanh |[[File:1706 Kralanh District.svg|thumb]] |- | ១៧០៧ | [[ស្រុកពួក]] | Puok |[[File:1707 Puok District.svg|thumb]] |- | ១៧០៩ | [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]] | Prasat Bakong |[[File:1709 Prasat Bakong District.svg|thumb]] |- | ១៧១០ | [[ក្រុងសៀមរាប]] | Siem Reab |[[File:1710 Siem Reap Municipality.svg|thumb]] |- | ១៧១១ | [[ស្រុកសូត្រនិគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]] | Soutr Nikom |[[File:1711 Soutr Nikom District.svg|thumb]] |- | ១៧១២ | [[ស្រុកស្រីស្នំ]] | Srei Snam |[[File:1712 Srei Snam District.svg|thumb]] |- | ១៧១៣ | [[ស្រុកស្វាយលើ]] | Svay Leu |[[File:1713 Svay Leu District.svg|thumb]] |- | ១៧១៤ | [[ស្រុកវ៉ារិន]] | Varin |[[File:1714 Varin District.svg|thumb]] |- | ១៧១៥ | [[ក្រុងរុនតាឯក]] | Run Ta Ek |- |} == អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិ == '''[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាបអង្គរ|អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប]]''' គឺជាអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិដែលបម្រើឲ្យខេត្តសៀមរាបទឹកដីអង្គរវាមានទីតាំងស្ថិតនៅ[[សង្កាត់ទឹកវិល]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។វាត្រូវបានបើកដំណើរការនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៣២ និងបានបិទទៅវិញនៅក្នុងឆ្នាំ ២០២៣ នៅពេលដែលបើកដំណើរការ[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ]]ជាផ្លូវការ។វាជាអាកាសយានដ្ឋានដែលមមាញឹកជាងគេទី ០២ នៅ[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]បន្ទាប់ពី[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិភ្នំពេញ]]។ '''[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ|អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ]]''' គឺជាអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិដែលមានទីតាំងនៅ[[ស្រុកសូទ្រនិគម]] និង [[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]]ដែលបម្រើឲ្យ[[ក្រុងសៀមរាប]] [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅចម្ងាយប្រមាណ ១៨ គីឡូម៉ែត្រភាគឦសាន[[ឃុំដំដែក]] [[ស្រុកសូទ្រនិគម]] ៤០ គីឡូម៉ែត្រខាងកើត[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] និង ៥០ គីឡូម៉ែត្រខាងកើត[[ក្រុងសៀមរាប]]។[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ]] គ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដី ៧០០ ហិកតានិងមានផ្លូវរត់ប្រវែង ៣៦០០ ម៉ែត្រ។ == តំបន់ទេសចរណ៍ខេត្តសៀមរាប== តាមប្រវត្តិសាស្ដ្រទឹកដីខេត្តសៀមរាបជាតំបន់រាជធានីរបស់[[ចក្រភពខ្មែរ]]អំឡុងពីសតវត្សរ៍ទី ០៩ ដល់សតវត្សរ៍ទី ១៣។ដោយសារមូលហេតុខាងលើនេះហើយទើបរហូតមកទល់បច្ចុប្បន្ននេះគេនៅឃើញមានសំណង់ប្រាសាទបុរាណយ៉ាងច្រើននៅពាសពេញទឹកដីដ៏បវរនៃខេត្តសៀមរាបនេះ។ប្រាសាទទាំងឡាយនៅតំបន់អង្គរដែលមានឈ្មោះល្បីទូទាំងពិភពលោកគឺស្ថិតនៅប៉ែកពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]នៅក្នុងខេត្តសៀមរាបដែលគ្របដណ្តប់ដោយផ្ទៃក្រលា ៦០០ គ.មការ៉េ។សព្វថ្ងៃប្រាសាទចំនួនត្រូវបានរកឃើញជាបន្តបន្ទាប់។ប្រាសាទទាំងឡាយត្រូវបានកសាងឡើងរវាងសតវត្សរ៍ទី ៩ និងទី ១៣។កម្មវិធីកសាងឥតឈប់ឈរត្រូវបានប្រកាន់ខ្ជាប់ដោយព្រះរាជាខ្មែរជាបន្តបន្ទាប់ដែលអាចប្រៀបធៀបបានទៅនឹងសំណង់ប្រាសាទពីរ៉ាមីតដែលកសាងដោយ[[ព្រះចៅផារ៉ាអុង]]និងសំណង់ប្រាសាទដទៃទៀតនៅក្នុង[[អេហ្ស៊ីប|ប្រទេសអេហ្សីប]]។ព្រះរាជា[[ខ្មែរ]]បានសាងសង់ប្រាសាទទាំងនេះដោយប្រើកម្លាំងកម្មករយ៉ាងច្រើនតាមការប៉ាន់ស្មានការធ្វើសំណង់ថ្មីនីមួយៗអាចប្រើមនុស្សប្រហែល ៧៥០០០០ នាក់ក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១២ និង ១៣ ។ទោះបីជាបន្សល់ទុកនូវប្រាសាទជាច្រើនក៏ដោយសព្វថ្ងៃនេះគឺមានភស្តុតាងបន្តិចបន្តួចប៉ុណ្ណោះចំពោះមនុស្សដែលមករស់នៅពិតប្រាកដនៅទីក្រុងដ៏ចំណាស់មួយនេះកាលពីអតីតកាល។អ្នកធ្វើដំណើរ[[ព័រទុយហ្គាល់|ជនជាតិព័រទុយហ្គាល់]]ត្រូវបានគេជឿថាជាជនជាតិបស្ចឹមប្រទេសដំបូងគេដែលបានសម្លឹងមិនដាក់ភ្នែកទៅលើភាពអស្ចារ្យនៃ[[ប្រាសាទអង្គរ]]នៅពេលទៅទស្សនាក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១៦។ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយកិត្តិយសធំបំផុតចំពោះការរកឃើញ[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏អស្ចារ្យបានធ្លាក់ទៅអ្នកភូមិសាស្ដ្រ[[បារាំង|ជនជាតិបារាំង]]ឈ្មោះ '''ហង់រី មូហូត (Henri Mouhot)'''​ ដែលបានមកទស្សនា[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦០ ដែលបានតម្កល់ទុកនូវឯកសារនៅឯ[[ទីក្រុងប៉ារីស]]ក្រោយមរណភាពនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៨។ក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១៩ និង ២០ បេសកកម្មរបស់[[បារាំង]]ជាច្រើនបានមកទស្សនាប្រាសាទបុរាណនិងធ្វើការកាប់ឆ្ការសម្អាតព្រៃពីប្រាសាទហើយបានប្រមូលនូវឯកសារបានយ៉ាងច្រើន។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៧ [[សៀម|ប្រទេសសៀម]]បានប្រគល់ទឹកដីអង្គរមកឲ្យ[[ខ្មែរ]]គ្រប់គ្រងវិញដោយសារ[[បារាំង]]គាបសង្កត់ខ្លាំងពេកហើយនៅក្នុងនោះបាននាំមកនូវភ្ញៀវទេសចរឲ្យមកទស្សនា[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ជាលើកដំបូងនៅលើទឹកដីអង្គរ។ភ្ញៀវទេសចរអាចជ្រើសរើសទស្សនាតាមវង់តូចដែលរួមមានទីក្រុងដ៏ល្បីល្បាញរបស់ព្រះរាជាគឺអង្គរធំនិងអង្គរតូចដែលមានប្រាសាទជាច្រើនដូចជា[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]] [[ស្រះស្រង់]]និងរមណីយដ្ឋានជាច្រើនទៀត។ភ្ញៀវទេសចរអាចបន្តដំណើរទៅទស្សនានៅវង់ធំនោះគេនឹងបានឃើញប្រាសាទមួយចំនួនផ្សេងទៀតនិង[[បារាយណ៍]]នៅ[[សម័យអង្គរ]]។ប្រសិនបើមានពេលវេលាភ្ញៀវទេសចរអាចទៅទស្សនាប្រាសាទល្បីល្បាញផ្សេងទៀតដូចជា[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទលលៃ]] ជាដើមដែលស្ថិតនៅឆ្ងាយពីប្រាសាទនៅតំបន់អង្គរបន្តិច។ ==ឯកសារពិគ្រោះ== {{reflist|1}} {{Geographic location |Centre = ខេត្តសៀមរាប |North = [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ]] |Northeast = [[ខេត្តព្រះវិហារ]] |East = |Southeast = [[ខេត្តកំពង់ធំ]] |South = [[ខេត្តពោធិ៍សាត់]] |Southwest = [[ខេត្តបាត់ដំបង]] |West = [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] |Northwest = }} {{ខេត្តសៀមរាប}} {{ខេត្តក្រុងខ្មែរ}} [[Category:ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[Category:ខេត្តក្រុងខ្មែរ|សៀមរាប]] sohnoknrnrrvfzxstih6sod8eufg6uh 0 2154 321449 29949 2025-06-03T16:56:19Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321449 wikitext text/x-wiki សំដៅដល់ ៖ * [[ខេត្តសៀមរាប]] * [[ស្រុកសៀមរាប]] * [[ក្រុងសៀមរាប]] * [[ស្ទឹងសៀមរាប]] nddhx2l86vvwilgz38tgz2fsq4o2d5k 0 3052 321388 321264 2025-06-03T01:37:39Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321388 wikitext text/x-wiki '''ស្រុកអង្គរជុំ''' ជាស្រុកមួយស្ថិតនៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០៧ ឃុំ<ref>{{Cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |title=ប្រភពពីគេហទំព័ររដ្ឋាភិបាលខ្មែរ www.cambodia.gov.kh |access-date=2008-09-14 |archivedate=2009-04-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090416005213/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |url-status=dead }}</ref><ref>[http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/com_pro17.htm#Angkor_Chum_District ប្រភពពីវិទ្យាស្ថានសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដឃុំ ! ឃុំ ! អក្សរឡាតាំង ! ភូមិ |- | ១៧០១០១ | [[ឃុំចារឈូក]] | Char Chhuk | ប្រាសាទ, យាង, អានូក, ព្រៃលៃ្វ, ព្រៃចេង, ក្បាលចាម, គោកល្វា, ចាររកា, ថ្នល់, ឈូក, គោកក្បាត់, តាទយ, ព្រៃទទឹង, ដូនស្វា, មាជា, គោកថ្នល់, ខ្លុង, ថ្មី, គោកធ្នង់, កត្រកៀត |- | ១៧០១០២ | [[ឃុំដូនពេង]] | Don Peaeng | រកា, បត់, គោកយាង, បុស្សល្អុង, បេង, ខ្ចាស់, ដូនពេង, រំដួលថ្មី |- | ១៧០១០៣ | [[ឃុំគោកដូង]] | Kouk Doung | ទំលាប់, ខ្ចារ, គោកដូងថ្មី, គោកព្នៅ, គោកត្របែក, អន្ទិតសុខ, រកា, គោកក្រោល, កប្តៀក, ចេកក្បូរ, គោកស្នួល, ប្រាសាទត្រាវ, កំប្លើប, ដូនឯម, គោកដូងចាស់, បុះក្រឡុក |- | ១៧០១០៤ | [[ឃុំគោល]] | Koul | ខ្វាវ, ខាន់សរ, គោល, អំពិលធ្នង់, ដូនមៀវ, តាគួយ, ព្រៃអារ |- | ១៧០១០៥ | [[ឃុំនគរភាស]] | Nokor Pheas | រមៀត, ល្បើក, សំបួរ, គោកថ្មី, ទនេ្លសរ, កុក, ពង្រ, នគរភាស ០១, នគរភាស ០២, ជំពូង |- | ១៧០១០៦ | [[ឃុំស្រែខ្វាវ]] | Srae Khvav | រាជជន្ទល់, រវៀងថ្មី, ស្រែខ្វាវ, គោកក្នាំង, គោកចាស់, ជំនុំរាជ្យ, ស្លាត, ស្រែប្រាំង, រណ្តាស, រលំ, ទឹកថ្លា |- | ១៧០១០៧ | [[ឃុំតាសោម]] | Ta Saom | ថ្នល់, ព្នៅ, ម្កាក់, គោកចាន់, ករលំ, ទំពូង, ប្រាំដំឡឹង, តាលាវ, បាយម៉ាត, ត្រពាំងភ្លោះ, តាសោម, គោកថ្មី, ស្វាយជុំ |} ==ឯកសារពិគ្រោះ== {{reflist|2}} == អត្ថបទផ្សេងទៀត == {{ខេត្តសៀមរាប}} [[Category:ខេត្តសៀមរាប]] r2ssl68xfvy11qgyqvobyp9s1cid2la 0 3053 321379 321265 2025-06-03T01:17:17Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321379 wikitext text/x-wiki '''ស្រុកអង្គរធំ''' ជាស្រុកមួយស្ថិតនៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០៤ ឃុំ<ref>{{Cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |title=ប្រភពពីគេហទំព័ររដ្ឋាភិបាលខ្មែរ www.cambodia.gov.kh |access-date=2008-08-30 |archivedate=2009-04-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090416005213/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |url-status=dead }}</ref><ref>[http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/com_pro17.htm#Chi_Kraeng_District ប្រភពពីវិទ្យាស្ថានសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- |- ! លេខកូដឃុំ ! ឃុំ ! អក្សរឡាតាំង ! ភូមិ |- | ១៧០២០១ | [[ឃុំជប់តាត្រាវ]] | Chob Ta Trav | ត្រពាំងទូក, ជប់, ប្រាសាទ, ទ័ពស្វាយ, ពងទឹក |- | ១៧០២០២ | [[ឃុំលាងដៃ]] | Leang Dai | លាងដៃ, ដូនឪ, ភ្លង់, តាប្រុក, សំរោង, ត្រពាំងស្វាយ, បំពេញរាជ្យ, ស្ពានថ្មី, គោកគ្រើល |- | ១៧០២០៣ | [[ឃុំពាក់ស្នែង]] | Peak Snaeng | ពាក់សែ្នងថ្មី, ពាក់សែ្នងចាស់, លៀប, ខី្ទង, សណ្តាន់, ជប់សោម |- | ១៧០២០៤ | [[ឃុំស្វាយចេក(ស្រុកអង្គរធំ)]] | Svay Chek | គោកកក់, ស្វាយចេក, កណ្តោល, តាត្រាវ, បុស្សតាត្រាវ, ព្រះគោ |} ទីតាំងបុរាណវត្ថុអង្គរធំគឺមិនស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកអង្គរធំ]]នោះទេគឺស្ថិតនៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប]]([[សង្កាត់គោកចក]] និង [[សង្កាត់នគរធំ]])។ ==ឯកសារពិគ្រោះ== {{reflist|1}} == អត្ថបទផ្សេងទៀត == {{ខេត្តសៀមរាប}} [[Category:ខេត្តសៀមរាប]] 5fczkpr59odgeay5ss7za59g19uet69 321380 321379 2025-06-03T01:17:45Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321380 wikitext text/x-wiki '''ស្រុកអង្គរធំ''' ជាស្រុកមួយស្ថិតនៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០៤ ឃុំ<ref>{{Cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |title=ប្រភពពីគេហទំព័ររដ្ឋាភិបាលខ្មែរ www.cambodia.gov.kh |access-date=2008-08-30 |archivedate=2009-04-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090416005213/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |url-status=dead }}</ref><ref>[http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/com_pro17.htm#Chi_Kraeng_District ប្រភពពីវិទ្យាស្ថានសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- |- ! លេខកូដឃុំ ! ឃុំ ! អក្សរឡាតាំង ! ភូមិ |- | ១៧០២០១ | [[ឃុំជប់តាត្រាវ]] | Chob Ta Trav | ត្រពាំងទូក, ជប់, ប្រាសាទ, ទ័ពស្វាយ, ពងទឹក |- | ១៧០២០២ | [[ឃុំលាងដៃ]] | Leang Dai | លាងដៃ, ដូនឪ, ភ្លង់, តាប្រុក, សំរោង, ត្រពាំងស្វាយ, បំពេញរាជ្យ, ស្ពានថ្មី, គោកគ្រើល |- | ១៧០២០៣ | [[ឃុំពាក់ស្នែង]] | Peak Snaeng | ពាក់សែ្នងថ្មី, ពាក់សែ្នងចាស់, លៀប, ខី្ទង, សណ្តាន់, ជប់សោម |- | ១៧០២០៤ | [[ឃុំស្វាយចេក(ស្រុកអង្គរធំ)|ឃុំស្វាយចេក]] | Svay Chek | គោកកក់, ស្វាយចេក, កណ្តោល, តាត្រាវ, បុស្សតាត្រាវ, ព្រះគោ |} ទីតាំងបុរាណវត្ថុអង្គរធំគឺមិនស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកអង្គរធំ]]នោះទេគឺស្ថិតនៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប]]([[សង្កាត់គោកចក]] និង [[សង្កាត់នគរធំ]])។ ==ឯកសារពិគ្រោះ== {{reflist|1}} == អត្ថបទផ្សេងទៀត == {{ខេត្តសៀមរាប}} [[Category:ខេត្តសៀមរាប]] 309vsh6rfdius8evncw2d141akzj9gg 321389 321380 2025-06-03T01:38:51Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321389 wikitext text/x-wiki '''ស្រុកអង្គរធំ''' ជាស្រុកមួយស្ថិតនៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០៤ ឃុំ<ref>{{Cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |title=ប្រភពពីគេហទំព័ររដ្ឋាភិបាលខ្មែរ www.cambodia.gov.kh |access-date=2008-08-30 |archivedate=2009-04-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090416005213/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |url-status=dead }}</ref><ref>[http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/com_pro17.htm#Chi_Kraeng_District ប្រភពពីវិទ្យាស្ថានសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- |- ! លេខកូដឃុំ ! ឃុំ ! អក្សរឡាតាំង ! ភូមិ |- | ១៧០២០១ | [[ឃុំជប់តាត្រាវ]] | Chob Ta Trav | ត្រពាំងទូក, ជប់, ប្រាសាទ, ទ័ពស្វាយ, ពងទឹក |- | ១៧០២០២ | [[ឃុំលាងដៃ]] | Leang Dai | លាងដៃ, ដូនឪ, ភ្លង់, តាប្រុក, សំរោង, ត្រពាំងស្វាយ, បំពេញរាជ្យ, ស្ពានថ្មី, គោកគ្រើល |- | ១៧០២០៣ | [[ឃុំពាក់ស្នែង]] | Peak Snaeng | ពាក់សែ្នងថ្មី, ពាក់សែ្នងចាស់, លៀប, ខី្ទង, សណ្តាន់, ជប់សោម |- | ១៧០២០៤ | [[ឃុំស្វាយចេក(ស្រុកអង្គរធំ)|ឃុំស្វាយចេក]] | Svay Chek | គោកកក់, ស្វាយចេក, កណ្តោល, តាត្រាវ, បុស្សតាត្រាវ, ព្រះគោ |} ទីតាំងបុរាណវត្ថុអង្គរធំគឺមិនស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកអង្គរធំ]]នោះទេគឺស្ថិតនៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប]]([[សង្កាត់គោកចក]] និង [[សង្កាត់នគរធំ]])។ ==ឯកសារពិគ្រោះ== {{reflist|1}} == អត្ថបទផ្សេងទៀត == {{ខេត្តសៀមរាប}} [[Category:ខេត្តសៀមរាប]] hncgugwkc1pheb5ljc9caa956mlgklg 0 3054 321387 321266 2025-06-03T01:29:50Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321387 wikitext text/x-wiki '''ស្រុកបន្ទាយស្រី''' ជាស្រុកមួយស្ថិតនៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០៦ ឃុំ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដឃុំ ! ឃុំ ! អក្សរឡាតាំង ! ភូមិ |- | ១៧០៣០១ | [[ឃុំខ្នារសណ្តាយ]] | Khnar Sanday | បន្ទាយស្រី, ខ្នារ, ប្រីយ៍, សណ្ដាយ, កកោះជ្រុំ, ទួលក្រឡាញ់ |- | ១៧០៣០២ | [[ឃុំឃុនរាម]] | Khun Ream | ខ្នារង្វាស, កំព្រហ្ម, ឃុនរាម, ឈូកស, ទួលគ្រួស, ត្រពាំងថ្ម, ពើងឆ័ត្រ |- | ១៧០៣០៣ | [[ឃុំព្រះដាក់]] | Preak Dak | ព្រះដាក់, ថ្នល់បណ្តោយ, តាត្រៃ, ថ្នល់ទទឹង, តាកុះ, អូរទទឹង |- | ១៧០៣០៤ | [[ឃុំរំចេក|ឃុំរំចេក]] | Rumchek | រំចេក, សាលាក្រវ៉ាន់, រវៀងតាទុំ |- | ១៧០៣០៥ | [[ឃុំរុនតាឯក]] | Run Ta EK | តាឯក, ត្មាតពង, តានី, រុន, ជ័យ, ថ្នល់, ស្រែចង្ហូត |- | ១៧០៣០៦ | [[ឃុំត្បែង|ឃុំត្បែង]] | Tbaeng | ត្បែងកើត, ត្បែងលិច, វត្ត, ស្រះខ្វាវ, គូលែនថ្មី, ស្គន់, ថ្មជល់ |} ==តំណភ្ជាប់ក្រៅ== *http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/english/province/siem_reap.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090527014607/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/english/province/siem_reap.html |date=2009-05-27 }} ==ឯកសារពិគ្រោះ== {{reflist|1}} == អត្ថបទផ្សេងទៀត == {{ខេត្តសៀមរាប}} [[Category: ខេត្តសៀមរាប]] 0h2lany0503vn0w8wlvvwshnvanai36 321393 321387 2025-06-03T01:44:18Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321393 wikitext text/x-wiki '''ស្រុកបន្ទាយស្រី''' ជាស្រុកមួយស្ថិតនៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០៦ ឃុំ<ref>{{Cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |title=ប្រភពពីគេហទំព័ររដ្ឋាភិបាលខ្មែរ www.cambodia.gov.kh |access-date=2008-09-14 |archivedate=2009-04-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090416005213/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |url-status=dead }}</ref><ref>[http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/com_pro17.htm#Puok_District ប្រភពពីវិទ្យាស្ថានសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដឃុំ ! ឃុំ ! អក្សរឡាតាំង ! ភូមិ |- | ១៧០៣០១ | [[ឃុំខ្នារសណ្តាយ]] | Khnar Sanday | បន្ទាយស្រី, ខ្នារ, ប្រីយ៍, សណ្ដាយ, កកោះជ្រុំ, ទួលក្រឡាញ់ |- | ១៧០៣០២ | [[ឃុំឃុនរាម]] | Khun Ream | ខ្នារង្វាស, កំព្រហ្ម, ឃុនរាម, ឈូកស, ទួលគ្រួស, ត្រពាំងថ្ម, ពើងឆ័ត្រ |- | ១៧០៣០៣ | [[ឃុំព្រះដាក់]] | Preak Dak | ព្រះដាក់, ថ្នល់បណ្តោយ, តាត្រៃ, ថ្នល់ទទឹង, តាកុះ, អូរទទឹង |- | ១៧០៣០៤ | [[ឃុំរំចេក|ឃុំរំចេក]] | Rumchek | រំចេក, សាលាក្រវ៉ាន់, រវៀងតាទុំ |- | ១៧០៣០៥ | [[ឃុំរុនតាឯក]] | Run Ta EK | តាឯក, ត្មាតពង, តានី, រុន, ជ័យ, ថ្នល់, ស្រែចង្ហូត |- | ១៧០៣០៦ | [[ឃុំត្បែង|ឃុំត្បែង]] | Tbaeng | ត្បែងកើត, ត្បែងលិច, វត្ត, ស្រះខ្វាវ, គូលែនថ្មី, ស្គន់, ថ្មជល់ |} ==តំណភ្ជាប់ក្រៅ== *http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/english/province/siem_reap.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090527014607/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/english/province/siem_reap.html |date=2009-05-27 }} ==ឯកសារពិគ្រោះ== {{reflist|1}} == អត្ថបទផ្សេងទៀត == {{ខេត្តសៀមរាប}} [[Category: ខេត្តសៀមរាប]] 30hbzst2bjbg4yuufsk7itggtfrpms7 321408 321393 2025-06-03T02:14:23Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321408 wikitext text/x-wiki '''ស្រុកបន្ទាយស្រី''' ជាស្រុកមួយស្ថិតនៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០៦ ឃុំ<ref>{{Cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |title=ប្រភពពីគេហទំព័ររដ្ឋាភិបាលខ្មែរ www.cambodia.gov.kh |access-date=2008-09-14 |archivedate=2009-04-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090416005213/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |url-status=dead }}</ref><ref>[http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/com_pro17.htm#Puok_District ប្រភពពីវិទ្យាស្ថានសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដឃុំ ! ឃុំ ! អក្សរឡាតាំង ! ភូមិ |- | ១៧០៣០១ | [[ឃុំខ្នារសណ្តាយ]] | Khnar Sanday | បន្ទាយស្រី, ខ្នារ, ប្រីយ៍, សណ្ដាយ, កកោះជ្រុំ, ទួលក្រឡាញ់ |- | ១៧០៣០២ | [[ឃុំឃុនរាម]] | Khun Ream | ខ្នារង្វាស, កំព្រហ្ម, ឃុនរាម, ឈូកស, ទួលគ្រួស, ត្រពាំងថ្ម, ពើងឆ័ត្រ |- | ១៧០៣០៣ | [[ឃុំព្រះដាក់]] | Preak Dak | ព្រះដាក់, ថ្នល់បណ្តោយ, តាត្រៃ, ថ្នល់ទទឹង, តាកុះ, អូរទទឹង |- | ១៧០៣០៤ | [[ឃុំរំចេក(ស្រុកបន្ទាយស្រី)|ឃុំរំចេក]] | Rumchek | រំចេក, សាលាក្រវ៉ាន់, រវៀងតាទុំ |- | ១៧០៣០៥ | [[ឃុំរុនតាឯក]] | Run Ta EK | តាឯក, ត្មាតពង, តានី, រុន, ជ័យ, ថ្នល់, ស្រែចង្ហូត |- | ១៧០៣០៦ | [[ឃុំត្បែង|ឃុំត្បែង]] | Tbaeng | ត្បែងកើត, ត្បែងលិច, វត្ត, ស្រះខ្វាវ, គូលែនថ្មី, ស្គន់, ថ្មជល់ |} ==តំណភ្ជាប់ក្រៅ== *http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/english/province/siem_reap.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090527014607/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/english/province/siem_reap.html |date=2009-05-27 }} ==ឯកសារពិគ្រោះ== {{reflist|1}} == អត្ថបទផ្សេងទៀត == {{ខេត្តសៀមរាប}} [[Category: ខេត្តសៀមរាប]] bxwgbk0n0new9ezkgn5lip8gy29alva 321416 321408 2025-06-03T02:21:53Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321416 wikitext text/x-wiki '''ស្រុកបន្ទាយស្រី''' ជាស្រុកមួយស្ថិតនៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០៦ ឃុំ<ref>{{Cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |title=ប្រភពពីគេហទំព័ររដ្ឋាភិបាលខ្មែរ www.cambodia.gov.kh |access-date=2008-09-14 |archivedate=2009-04-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090416005213/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |url-status=dead }}</ref><ref>[http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/com_pro17.htm#Puok_District ប្រភពពីវិទ្យាស្ថានសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដឃុំ ! ឃុំ ! អក្សរឡាតាំង ! ភូមិ |- | ១៧០៣០១ | [[ឃុំខ្នារសណ្តាយ]] | Khnar Sanday | បន្ទាយស្រី, ខ្នារ, ប្រីយ៍, សណ្ដាយ, កកោះជ្រុំ, ទួលក្រឡាញ់ |- | ១៧០៣០២ | [[ឃុំឃុនរាម]] | Khun Ream | ខ្នារង្វាស, កំព្រហ្ម, ឃុនរាម, ឈូកស, ទួលគ្រួស, ត្រពាំងថ្ម, ពើងឆ័ត្រ |- | ១៧០៣០៣ | [[ឃុំព្រះដាក់]] | Preak Dak | ព្រះដាក់, ថ្នល់បណ្តោយ, តាត្រៃ, ថ្នល់ទទឹង, តាកុះ, អូរទទឹង |- | ១៧០៣០៤ | [[ឃុំរំចេក(ស្រុកបន្ទាយស្រី)|ឃុំរំចេក]] | Rumchek | រំចេក, សាលាក្រវ៉ាន់, រវៀងតាទុំ |- | ១៧០៣០៥ | [[ឃុំរុនតាឯក]] | Run Ta EK | តាឯក, ត្មាតពង, តានី, រុន, ជ័យ, ថ្នល់, ស្រែចង្ហូត |- | ១៧០៣០៦ | [[ឃុំត្បែង(ស្រុកបន្ទាយស្រី)|ឃុំត្បែង]] | Tbaeng | ត្បែងកើត, ត្បែងលិច, វត្ត, ស្រះខ្វាវ, គូលែនថ្មី, ស្គន់, ថ្មជល់ |} ==តំណភ្ជាប់ក្រៅ== *http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/english/province/siem_reap.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090527014607/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/english/province/siem_reap.html |date=2009-05-27 }} ==ឯកសារពិគ្រោះ== {{reflist|1}} == អត្ថបទផ្សេងទៀត == {{ខេត្តសៀមរាប}} [[Category: ខេត្តសៀមរាប]] p5rl5h3bfpmarvsw5llg26f6aikm0oo 0 3055 321390 321267 2025-06-03T01:41:04Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321390 wikitext text/x-wiki '''ស្រុកជីក្រែង''' ជាស្រុកមួយស្ថិតនៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ១២ ឃុំ<ref>{{Cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |title=ប្រភពពីគេហទំព័ររដ្ឋាភិបាលខ្មែរ www.cambodia.gov.kh |access-date=2008-08-30 |archivedate=2009-04-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090416005213/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |url-status=dead }}</ref><ref>[http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/com_pro17.htm#Chi_Kraeng_District ប្រភពពីវិទ្យាស្ថានសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដឃុំ ! ឃុំ ! អក្សរឡាតាំង ! ភូមិ |- | ១៧០៤០១ | [[ឃុំអន្លង់សំណរ]] | Anlong Samnar | ស្តៅ, អន្លង់ព្រីងក្រោម, អន្លង់ព្រីងលើ, តាគឹមក្រោម, តាគឹមលើ, ត្រពាំងត្រស់, អន្លង់សំណរ, អន្លង់ប្ញស្សី, ស្វាយតាដោក, សំរោងធំ, ចែកខ្សាច់លើ, ចែកខ្សាច់ក្រោម, ល្បើក, ព្រែកអង្ករថ្មី, ស្ទឹងជ្រៅ, មាត់ខ្លា, មាត់ខ្លា |- | ១៧០៤០២ | [[ឃុំជីក្រែង]] | Chi Kraeng | កំពង់ស្នោលិច, សណ្តាន់, ជីក្រែង, ព្រីង, ស្រម៉, កំពង់, អន្លង់ត្នោត, អន្លង់ចំបក់, បេង, គរ, តារៀម, ភ្នៀត, បុស្សពក, កំពង់ស្នោកើត |- | ១៧០៤០៣ | [[ឃុំកំពង់ក្តី]] | Kampong Kdei | រកា, សាលា, សែ្លង, ចំបក់ធំ, ច្រាំងខ្ពស់, អន្សងពង, ត្រាចថ្មី, ប្រាសាទ, រំលង, កំពង់ក្តី១, កំពង់ក្តី២, ពោធិ៏សេរី, ពន្លឺព្រះផុស, សងែ្កមានជ័យ, តាពាម, ត្រពាំងជ្រៃ |- | ១៧០៤០៤ | [[ឃុំខ្វាវ(ស្រុកជីក្រែង)|ឃុំខ្វាវ ]] | Khvav | អូរ, ខ្វាវ, ព្រះធាតុ, ស្រោង, ក្រាំង, ពោធិ៍រីង, រវៀង, ចុងស្ពាន, កំបោអ |- | ១៧០៤០៥ | [[ឃុំគោកធ្លកក្រោម]] | Kouk Thlok Kraom | ថ្មី, ក្របីរៀល, ប៉ាតត, កកោះ, អន្លង់វិល, កំពង់ម្កាក់, ត្រពាំងត្រាវ, ដូនរាជ្យ, តាទរ, ថ្នល់តាសិត, ដូនសុខ, គីឡូតាឈឹម, បេង, បាក់អង្រុត, បុស្សគរ, គោករមាស, បឹងធំ, ទ័ពសៀម |- | ១៧០៤០៦ | [[ឃុំគោកធ្លកលើ]] | Kouk Thlok Leu | ខ្លាឃ្មុំ, សាលា, ត្រពាំងវែង, សងែ្ក, គោកធ្លក, ព្រៃធំ, ថ្លុកស្មាច់, សែ្លងកោង, ស្វាយពក, តាភ្ញា, ថ្នល់, តាលៀន, ម្កាក់ |- | ១៧០៤០៧ | [[ឃុំល្វែងឫស្សី]] | Lveaeng Ruessei | តាអុង, គោកអំពិល, រំជ័យច្រុះ, ថ្នល់, ក្នុង, ព្រៃទទឹង, ក្បាលក្តួច, បល្ល័ង្ក, ចំបក់ខ្ពស់, រូងថ្មី, លែ្វងប្ញស្សី, តាងួន, កកោះ |- | ១៧០៤០៨ | [[ឃុំពង្រក្រោម]] | Pongro Kraom | ពពេល, ពង្រ១, ពង្រ២, ថ្មី, សំបូរ, អូររូង, ពោធិ៏, ជ័យបូរ, ផ្លុង, តាព័រ1, តាព័រ២, អូរខ្លុង, ដងផ្អាវ |- | ១៧០៤០៩ | [[ឃុំពង្រលើ]] | Pongro Leu | ត្រពាំងភ្លោះ, ចេក, គ្រាំង, ក្បាលដំរី, គំរូ, ស្វាយចេក, ដុបត្នោត, ស្រឡៅស្រោង, ព្រៃឆ្ការ |- | ១៧០៤១០ | [[ឃុំឫស្សីលក]] | Ruessei Lok | សំរោងកញ្ជោច, បឹង, ស្ពានតូច, យាង, ប្ញស្សីលក, ទទឹងថៃ្ង, ក្រូច, ត្រពាំងរុន |- | ១៧០៤១១ | [[ឃុំសង្វើយ]] | Sangvaeuy | ពាក់ស្ពា, អូរ, ចក, តាព្រហ្ម, ថ្នល់ដាច់, ដំរីឆ្លង, កនែ្សង, ព្រៃប្រស់ |- | ១៧០៤១២ | [[ឃុំស្ពានត្នោត]] | Spean Tnaot | ស្ពានត្នោត១, ស្ពានត្នោត២, ចំរេះ, ថ្នល់កែង, ថ្នល់លោក, ក្ងានពង, រំដេង, ត្រពាំងវែង, តាយ៉ុន, ទទា, ល្វា, សំរោង, អូរត្រាច, អូរក្រោម, អូរលើ |} ==ឯកសារពិគ្រោះ== {{reflist|2}} == អត្ថបទផ្សេងទៀត == {{ខេត្តសៀមរាប}} [[Category:ខេត្តសៀមរាប]] 33qfx7dymb9wzlnbxg610yhpj3s8x5d 321438 321390 2025-06-03T14:01:00Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321438 wikitext text/x-wiki '''ស្រុកជីក្រែង''' ជាស្រុកមួយស្ថិតនៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ១២ ឃុំ<ref>{{Cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |title=ប្រភពពីគេហទំព័ររដ្ឋាភិបាលខ្មែរ www.cambodia.gov.kh |access-date=2008-08-30 |archivedate=2009-04-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090416005213/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |url-status=dead }}</ref><ref>[http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/com_pro17.htm#Chi_Kraeng_District ប្រភពពីវិទ្យាស្ថានសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដឃុំ ! ឃុំ ! អក្សរឡាតាំង ! ភូមិ |- | ១៧០៤០១ | [[ឃុំអន្លង់សំណរ]] | Anlong Samnar | ស្តៅ, អន្លង់ព្រីងក្រោម, អន្លង់ព្រីងលើ, តាគឹមក្រោម, តាគឹមលើ, ត្រពាំងត្រស់, អន្លង់សំណរ, អន្លង់ប្ញស្សី, ស្វាយតាដោក, សំរោងធំ, ចែកខ្សាច់លើ, ចែកខ្សាច់ក្រោម, ល្បើក, ព្រែកអង្ករថ្មី, ស្ទឹងជ្រៅ, មាត់ខ្លា |- | ១៧០៤០២ | [[ឃុំជីក្រែង]] | Chi Kraeng | កំពង់ស្នោលិច, សណ្តាន់, ជីក្រែង, ព្រីង, ស្រម៉, កំពង់, អន្លង់ត្នោត, អន្លង់ចំបក់, បេង, គរ, តារៀម, ភ្នៀត, បុស្សពក, កំពង់ស្នោកើត |- | ១៧០៤០៣ | [[ឃុំកំពង់ក្តី]] | Kampong Kdei | រកា, សាលា, សែ្លង, ចំបក់ធំ, ច្រាំងខ្ពស់, អន្សងពង, ត្រាចថ្មី, ប្រាសាទ, រំលង, កំពង់ក្តី១, កំពង់ក្តី២, ពោធិ៏សេរី, ពន្លឺព្រះផុស, សងែ្កមានជ័យ, តាពាម, ត្រពាំងជ្រៃ |- | ១៧០៤០៤ | [[ឃុំខ្វាវ(ស្រុកជីក្រែង)|ឃុំខ្វាវ ]] | Khvav | អូរ, ខ្វាវ, ព្រះធាតុ, ស្រោង, ក្រាំង, ពោធិ៍រីង, រវៀង, ចុងស្ពាន, កំបោអ |- | ១៧០៤០៥ | [[ឃុំគោកធ្លកក្រោម]] | Kouk Thlok Kraom | ថ្មី, ក្របីរៀល, ប៉ាតត, កកោះ, អន្លង់វិល, កំពង់ម្កាក់, ត្រពាំងត្រាវ, ដូនរាជ្យ, តាទរ, ថ្នល់តាសិត, ដូនសុខ, គីឡូតាឈឹម, បេង, បាក់អង្រុត, បុស្សគរ, គោករមាស, បឹងធំ, ទ័ពសៀម |- | ១៧០៤០៦ | [[ឃុំគោកធ្លកលើ]] | Kouk Thlok Leu | ខ្លាឃ្មុំ, សាលា, ត្រពាំងវែង, សងែ្ក, គោកធ្លក, ព្រៃធំ, ថ្លុកស្មាច់, សែ្លងកោង, ស្វាយពក, តាភ្ញា, ថ្នល់, តាលៀន, ម្កាក់ |- | ១៧០៤០៧ | [[ឃុំល្វែងឫស្សី]] | Lveaeng Ruessei | តាអុង, គោកអំពិល, រំជ័យច្រុះ, ថ្នល់, ក្នុង, ព្រៃទទឹង, ក្បាលក្តួច, បល្ល័ង្ក, ចំបក់ខ្ពស់, រូងថ្មី, លែ្វងប្ញស្សី, តាងួន, កកោះ |- | ១៧០៤០៨ | [[ឃុំពង្រក្រោម]] | Pongro Kraom | ពពេល, ពង្រ១, ពង្រ២, ថ្មី, សំបូរ, អូររូង, ពោធិ៏, ជ័យបូរ, ផ្លុង, តាព័រ1, តាព័រ២, អូរខ្លុង, ដងផ្អាវ |- | ១៧០៤០៩ | [[ឃុំពង្រលើ]] | Pongro Leu | ត្រពាំងភ្លោះ, ចេក, គ្រាំង, ក្បាលដំរី, គំរូ, ស្វាយចេក, ដុបត្នោត, ស្រឡៅស្រោង, ព្រៃឆ្ការ |- | ១៧០៤១០ | [[ឃុំឫស្សីលក]] | Ruessei Lok | សំរោងកញ្ជោច, បឹង, ស្ពានតូច, យាង, ប្ញស្សីលក, ទទឹងថៃ្ង, ក្រូច, ត្រពាំងរុន |- | ១៧០៤១១ | [[ឃុំសង្វើយ]] | Sangvaeuy | ពាក់ស្ពា, អូរ, ចក, តាព្រហ្ម, ថ្នល់ដាច់, ដំរីឆ្លង, កនែ្សង, ព្រៃប្រស់ |- | ១៧០៤១២ | [[ឃុំស្ពានត្នោត]] | Spean Tnaot | ស្ពានត្នោត១, ស្ពានត្នោត២, ចំរេះ, ថ្នល់កែង, ថ្នល់លោក, ក្ងានពង, រំដេង, ត្រពាំងវែង, តាយ៉ុន, ទទា, ល្វា, សំរោង, អូរត្រាច, អូរក្រោម, អូរលើ |} ==ឯកសារពិគ្រោះ== {{reflist|2}} == អត្ថបទផ្សេងទៀត == {{ខេត្តសៀមរាប}} [[Category:ខេត្តសៀមរាប]] 16aunr3f65414du8c55d3emug2dk90p 321442 321438 2025-06-03T14:08:26Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321442 wikitext text/x-wiki '''ស្រុកជីក្រែង''' ជាស្រុកមួយស្ថិតនៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ១២ ឃុំ<ref>{{Cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |title=ប្រភពពីគេហទំព័ររដ្ឋាភិបាលខ្មែរ www.cambodia.gov.kh |access-date=2008-08-30 |archivedate=2009-04-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090416005213/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |url-status=dead }}</ref><ref>[http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/com_pro17.htm#Chi_Kraeng_District ប្រភពពីវិទ្យាស្ថានសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដឃុំ ! ឃុំ ! អក្សរឡាតាំង ! ភូមិ |- | ១៧០៤០១ | [[ឃុំអន្លង់សំណរ]] | Anlong Samnar | ស្តៅ, អន្លង់ព្រីងក្រោម, អន្លង់ព្រីងលើ, តាគឹមក្រោម, តាគឹមលើ, ត្រពាំងត្រស់, អន្លង់សំណរ, អន្លង់ប្ញស្សី, ស្វាយតាដោក, សំរោងធំ, ចែកខ្សាច់លើ, ចែកខ្សាច់ក្រោម, ល្បើក, ព្រែកអង្ករថ្មី, ស្ទឹងជ្រៅ, មាត់ខ្លា |- | ១៧០៤០២ | [[ឃុំជីក្រែង]] | Chi Kraeng | កំពង់ស្នោលិច, សណ្តាន់, ជីក្រែង, ព្រីង, ស្រម៉, កំពង់, អន្លង់ត្នោត, អន្លង់ចំបក់, បេង, គរ, តារៀម, ភ្នៀត, បុស្សពក, កំពង់ស្នោកើត |- | ១៧០៤០៣ | [[ឃុំកំពង់ក្តី]] | Kampong Kdei | រកា, សាលា, សែ្លង, ចំបក់ធំ, ច្រាំងខ្ពស់, អន្សងពង, ត្រាចថ្មី, ប្រាសាទ, រំលង, កំពង់ក្តី១, កំពង់ក្តី២, ពោធិ៏សេរី, ពន្លឺព្រះផុស, សងែ្កមានជ័យ, តាពាម, ត្រពាំងជ្រៃ |- | ១៧០៤០៤ | [[ឃុំខ្វាវ(ស្រុកជីក្រែង)|ឃុំខ្វាវ ]] | Khvav | អូរ, ខ្វាវ, ព្រះធាតុ, ស្រោង, ក្រាំង, ពោធិ៍រីង, រវៀង, ចុងស្ពាន, កំបោអ |- | ១៧០៤០៥ | [[ឃុំគោកធ្លកក្រោម]] | Kouk Thlok Kraom | ថ្មី, ក្របីរៀល, ប៉ាតត, កកោះ, អន្លង់វិល, កំពង់ម្កាក់, ត្រពាំងត្រាវ, ដូនរាជ្យ, តាទរ, ថ្នល់តាសិត, ដូនសុខ, គីឡូតាឈឹម, បេង, បាក់អង្រុត, បុស្សគរ, គោករមាស, បឹងធំ, ទ័ពសៀម |- | ១៧០៤០៦ | [[ឃុំគោកធ្លកលើ]] | Kouk Thlok Leu | ខ្លាឃ្មុំ, សាលា, ត្រពាំងវែង, សងែ្ក, គោកធ្លក, ព្រៃធំ, ថ្លុកស្មាច់, សែ្លងកោង, ស្វាយពក, តាភ្ញា, ថ្នល់, តាលៀន, ម្កាក់ |- | ១៧០៤០៧ | [[ឃុំល្វែងឫស្សី]] | Lveaeng Ruessei | តាអុង, គោកអំពិល, រំជ័យច្រុះ, ថ្នល់, ក្នុង, ព្រៃទទឹង, ក្បាលក្តួច, បល្ល័ង្ក, ចំបក់ខ្ពស់, រូងថ្មី, លែ្វងប្ញស្សី, តាងួន, កកោះ |- | ១៧០៤០៨ | [[ឃុំពង្រក្រោម]] | Pongro Kraom | ពពេល, ពង្រ ០១, ពង្រ ០២, ថ្មី, សំបូរ, អូររូង, ពោធិ៍, ជ័យបូរ, ផ្លុង, តាព័រ ០១, តាព័រ ០២, អូរខ្លុង, ដងផ្អាវ |- | ១៧០៤០៩ | [[ឃុំពង្រលើ]] | Pongro Leu | ត្រពាំងភ្លោះ, ចេក, គ្រាំង, ក្បាលដំរី, គំរូ, ស្វាយចេក, ដុបត្នោត, ស្រឡៅស្រោង, ព្រៃឆ្ការ |- | ១៧០៤១០ | [[ឃុំឫស្សីលក]] | Ruessei Lok | សំរោងកញ្ជោច, បឹង, ស្ពានតូច, យាង, ប្ញស្សីលក, ទទឹងថៃ្ង, ក្រូច, ត្រពាំងរុន |- | ១៧០៤១១ | [[ឃុំសង្វើយ]] | Sangvaeuy | ពាក់ស្ពា, អូរ, ចក, តាព្រហ្ម, ថ្នល់ដាច់, ដំរីឆ្លង, កនែ្សង, ព្រៃប្រស់ |- | ១៧០៤១២ | [[ឃុំស្ពានត្នោត]] | Spean Tnaot | ស្ពានត្នោត ០១, ស្ពានត្នោត ០២, ចំរេះ, ថ្នល់កែង, ថ្នល់លោក, ក្ងានពង, រំដេង, ត្រពាំងវែង, តាយ៉ុន, ទទា, ល្វា, សំរោង, អូរត្រាច, អូរក្រោម, អូរលើ |} ==ឯកសារពិគ្រោះ== {{reflist|2}} == អត្ថបទផ្សេងទៀត == {{ខេត្តសៀមរាប}} [[Category:ខេត្តសៀមរាប]] tfvu5gbii0sux0uz3i761slwoyjjooa 321443 321442 2025-06-03T14:09:39Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321443 wikitext text/x-wiki '''ស្រុកជីក្រែង''' ជាស្រុកមួយស្ថិតនៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ១២ ឃុំ<ref>{{Cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |title=ប្រភពពីគេហទំព័ររដ្ឋាភិបាលខ្មែរ www.cambodia.gov.kh |access-date=2008-08-30 |archivedate=2009-04-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090416005213/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |url-status=dead }}</ref><ref>[http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/com_pro17.htm#Chi_Kraeng_District ប្រភពពីវិទ្យាស្ថានសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដឃុំ ! ឃុំ ! អក្សរឡាតាំង ! ភូមិ |- | ១៧០៤០១ | [[ឃុំអន្លង់សំណរ]] | Anlong Samnar | ស្តៅ, អន្លង់ព្រីងក្រោម, អន្លង់ព្រីងលើ, តាគឹមក្រោម, តាគឹមលើ, ត្រពាំងត្រស់, អន្លង់សំណរ, អន្លង់ប្ញស្សី, ស្វាយតាដោក, សំរោងធំ, ចែកខ្សាច់លើ, ចែកខ្សាច់ក្រោម, ល្បើក, ព្រែកអង្ករថ្មី, ស្ទឹងជ្រៅ, មាត់ខ្លា |- | ១៧០៤០២ | [[ឃុំជីក្រែង]] | Chi Kraeng | កំពង់ស្នោលិច, សណ្តាន់, ជីក្រែង, ព្រីង, ស្រម៉, កំពង់, អន្លង់ត្នោត, អន្លង់ចំបក់, បេង, គរ, តារៀម, ភ្នៀត, បុស្សពក, កំពង់ស្នោកើត |- | ១៧០៤០៣ | [[ឃុំកំពង់ក្តី]] | Kampong Kdei | រកា, សាលា, សែ្លង, ចំបក់ធំ, ច្រាំងខ្ពស់, អន្សងពង, ត្រាចថ្មី, ប្រាសាទ, រំលង, កំពង់ក្តី ០១, កំពង់ក្តី ០២, ពោធិ៏សេរី, ពន្លឺព្រះផុស, សងែ្កមានជ័យ, តាពាម, ត្រពាំងជ្រៃ |- | ១៧០៤០៤ | [[ឃុំខ្វាវ(ស្រុកជីក្រែង)|ឃុំខ្វាវ ]] | Khvav | អូរ, ខ្វាវ, ព្រះធាតុ, ស្រោង, ក្រាំង, ពោធិ៍រីង, រវៀង, ចុងស្ពាន, កំបោអ |- | ១៧០៤០៥ | [[ឃុំគោកធ្លកក្រោម]] | Kouk Thlok Kraom | ថ្មី, ក្របីរៀល, ប៉ាតត, កកោះ, អន្លង់វិល, កំពង់ម្កាក់, ត្រពាំងត្រាវ, ដូនរាជ្យ, តាទរ, ថ្នល់តាសិត, ដូនសុខ, គីឡូតាឈឹម, បេង, បាក់អង្រុត, បុស្សគរ, គោករមាស, បឹងធំ, ទ័ពសៀម |- | ១៧០៤០៦ | [[ឃុំគោកធ្លកលើ]] | Kouk Thlok Leu | ខ្លាឃ្មុំ, សាលា, ត្រពាំងវែង, សងែ្ក, គោកធ្លក, ព្រៃធំ, ថ្លុកស្មាច់, សែ្លងកោង, ស្វាយពក, តាភ្ញា, ថ្នល់, តាលៀន, ម្កាក់ |- | ១៧០៤០៧ | [[ឃុំល្វែងឫស្សី]] | Lveaeng Ruessei | តាអុង, គោកអំពិល, រំជ័យច្រុះ, ថ្នល់, ក្នុង, ព្រៃទទឹង, ក្បាលក្តួច, បល្ល័ង្ក, ចំបក់ខ្ពស់, រូងថ្មី, លែ្វងប្ញស្សី, តាងួន, កកោះ |- | ១៧០៤០៨ | [[ឃុំពង្រក្រោម]] | Pongro Kraom | ពពេល, ពង្រ ០១, ពង្រ ០២, ថ្មី, សំបូរ, អូររូង, ពោធិ៍, ជ័យបូរ, ផ្លុង, តាព័រ ០១, តាព័រ ០២, អូរខ្លុង, ដងផ្អាវ |- | ១៧០៤០៩ | [[ឃុំពង្រលើ]] | Pongro Leu | ត្រពាំងភ្លោះ, ចេក, គ្រាំង, ក្បាលដំរី, គំរូ, ស្វាយចេក, ដុបត្នោត, ស្រឡៅស្រោង, ព្រៃឆ្ការ |- | ១៧០៤១០ | [[ឃុំឫស្សីលក]] | Ruessei Lok | សំរោងកញ្ជោច, បឹង, ស្ពានតូច, យាង, ប្ញស្សីលក, ទទឹងថៃ្ង, ក្រូច, ត្រពាំងរុន |- | ១៧០៤១១ | [[ឃុំសង្វើយ]] | Sangvaeuy | ពាក់ស្ពា, អូរ, ចក, តាព្រហ្ម, ថ្នល់ដាច់, ដំរីឆ្លង, កនែ្សង, ព្រៃប្រស់ |- | ១៧០៤១២ | [[ឃុំស្ពានត្នោត]] | Spean Tnaot | ស្ពានត្នោត ០១, ស្ពានត្នោត ០២, ចំរេះ, ថ្នល់កែង, ថ្នល់លោក, ក្ងានពង, រំដេង, ត្រពាំងវែង, តាយ៉ុន, ទទា, ល្វា, សំរោង, អូរត្រាច, អូរក្រោម, អូរលើ |} ==ឯកសារពិគ្រោះ== {{reflist|2}} == អត្ថបទផ្សេងទៀត == {{ខេត្តសៀមរាប}} [[Category:ខេត្តសៀមរាប]] iyhqok6w18ga2pjxkg2xkmin6q6pqw9 321444 321443 2025-06-03T14:12:43Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321444 wikitext text/x-wiki '''ស្រុកជីក្រែង''' ជាស្រុកមួយស្ថិតនៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ១២ ឃុំ<ref>{{Cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |title=ប្រភពពីគេហទំព័ររដ្ឋាភិបាលខ្មែរ www.cambodia.gov.kh |access-date=2008-08-30 |archivedate=2009-04-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090416005213/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |url-status=dead }}</ref><ref>[http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/com_pro17.htm#Chi_Kraeng_District ប្រភពពីវិទ្យាស្ថានសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដឃុំ ! ឃុំ ! អក្សរឡាតាំង ! ភូមិ |- | ១៧០៤០១ | [[ឃុំអន្លង់សំណរ]] | Anlong Samnar | ស្តៅ, អន្លង់ព្រីងក្រោម, អន្លង់ព្រីងលើ, តាគឹមក្រោម, តាគឹមលើ, ត្រពាំងត្រស់, អន្លង់សំណរ, អន្លង់ប្ញស្សី, ស្វាយតាដោក, សំរោងធំ, ចែកខ្សាច់លើ, ចែកខ្សាច់ក្រោម, ល្បើក, ព្រែកអង្ករថ្មី, ស្ទឹងជ្រៅ, មាត់ខ្លា |- | ១៧០៤០២ | [[ឃុំជីក្រែង]] | Chi Kraeng | កំពង់ស្នោលិច, សណ្តាន់, ជីក្រែង, ព្រីង, ស្រម៉, កំពង់, អន្លង់ត្នោត, អន្លង់ចំបក់, បេង, គរ, តារៀម, ភ្នៀត, បុស្សពក, កំពង់ស្នោកើត |- | ១៧០៤០៣ | [[ឃុំកំពង់ក្តី]] | Kampong Kdei | រកា, សាលា, សែ្លង, ចំបក់ធំ, ច្រាំងខ្ពស់, អន្សងពង, ត្រាចថ្មី, ប្រាសាទ, រំលង, កំពង់ក្តី ០១, កំពង់ក្តី ០២, ពោធិ៍សេរី, ពន្លឺព្រះផុស, សងែ្កមានជ័យ, តាពាម, ត្រពាំងជ្រៃ |- | ១៧០៤០៤ | [[ឃុំខ្វាវ(ស្រុកជីក្រែង)|ឃុំខ្វាវ]] | Khvav | អូរ, ខ្វាវ, ព្រះធាតុ, ស្រោង, ក្រាំង, ពោធិ៍រីង, រវៀង, ចុងស្ពាន, កំបោអ |- | ១៧០៤០៥ | [[ឃុំគោកធ្លកក្រោម]] | Kouk Thlok Kraom | ថ្មី, ក្របីរៀល, ប៉ាតត, កកោះ, អន្លង់វិល, កំពង់ម្កាក់, ត្រពាំងត្រាវ, ដូនរាជ្យ, តាទរ, ថ្នល់តាសិត, ដូនសុខ, គីឡូតាឈឹម, បេង, បាក់អង្រុត, បុស្សគរ, គោករមាស, បឹងធំ, ទ័ពសៀម |- | ១៧០៤០៦ | [[ឃុំគោកធ្លកលើ]] | Kouk Thlok Leu | ខ្លាឃ្មុំ, សាលា, ត្រពាំងវែង, សងែ្ក, គោកធ្លក, ព្រៃធំ, ថ្លុកស្មាច់, សែ្លងកោង, ស្វាយពក, តាភ្ញា, ថ្នល់, តាលៀន, ម្កាក់ |- | ១៧០៤០៧ | [[ឃុំល្វែងឫស្សី]] | Lveaeng Ruessei | តាអុង, គោកអំពិល, រំជ័យច្រុះ, ថ្នល់, ក្នុង, ព្រៃទទឹង, ក្បាលក្តួច, បល្ល័ង្ក, ចំបក់ខ្ពស់, រូងថ្មី, លែ្វងប្ញស្សី, តាងួន, កកោះ |- | ១៧០៤០៨ | [[ឃុំពង្រក្រោម]] | Pongro Kraom | ពពេល, ពង្រ ០១, ពង្រ ០២, ថ្មី, សំបូរ, អូររូង, ពោធិ៍, ជ័យបូរ, ផ្លុង, តាព័រ ០១, តាព័រ ០២, អូរខ្លុង, ដងផ្អាវ |- | ១៧០៤០៩ | [[ឃុំពង្រលើ]] | Pongro Leu | ត្រពាំងភ្លោះ, ចេក, គ្រាំង, ក្បាលដំរី, គំរូ, ស្វាយចេក, ដុបត្នោត, ស្រឡៅស្រោង, ព្រៃឆ្ការ |- | ១៧០៤១០ | [[ឃុំឫស្សីលក]] | Ruessei Lok | សំរោងកញ្ជោច, បឹង, ស្ពានតូច, យាង, ប្ញស្សីលក, ទទឹងថៃ្ង, ក្រូច, ត្រពាំងរុន |- | ១៧០៤១១ | [[ឃុំសង្វើយ]] | Sangvaeuy | ពាក់ស្ពា, អូរ, ចក, តាព្រហ្ម, ថ្នល់ដាច់, ដំរីឆ្លង, កនែ្សង, ព្រៃប្រស់ |- | ១៧០៤១២ | [[ឃុំស្ពានត្នោត]] | Spean Tnaot | ស្ពានត្នោត ០១, ស្ពានត្នោត ០២, ចំរេះ, ថ្នល់កែង, ថ្នល់លោក, ក្ងានពង, រំដេង, ត្រពាំងវែង, តាយ៉ុន, ទទា, ល្វា, សំរោង, អូរត្រាច, អូរក្រោម, អូរលើ |} ==ឯកសារពិគ្រោះ== {{reflist|2}} == អត្ថបទផ្សេងទៀត == {{ខេត្តសៀមរាប}} [[Category:ខេត្តសៀមរាប]] grywrftfde04w9tdrgz61ufu97iao54 321495 321444 2025-06-04T09:10:17Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321495 wikitext text/x-wiki '''ស្រុកជីក្រែង''' ជាស្រុកមួយស្ថិតនៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ១២ ឃុំ<ref>{{Cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |title=ប្រភពពីគេហទំព័ររដ្ឋាភិបាលខ្មែរ www.cambodia.gov.kh |access-date=2008-08-30 |archivedate=2009-04-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090416005213/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |url-status=dead }}</ref><ref>[http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/com_pro17.htm#Chi_Kraeng_District ប្រភពពីវិទ្យាស្ថានសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដឃុំ ! ឃុំ ! អក្សរឡាតាំង ! ភូមិ |- | ១៧០៤០១ | [[ឃុំអន្លង់សំណរ]] | Anlong Samnar | ស្តៅ, អន្លង់ព្រីងក្រោម, អន្លង់ព្រីងលើ, តាគឹមក្រោម, តាគឹមលើ, ត្រពាំងត្រស់, អន្លង់សំណរ, អន្លង់ប្ញស្សី, ស្វាយតាដោក, សំរោងធំ, ចែកខ្សាច់ក្រោម, ចែកខ្សាច់លើ, ល្បើក, ព្រែកអង្ករថ្មី, ស្ទឹងជ្រៅ, មាត់ខ្លា |- | ១៧០៤០២ | [[ឃុំជីក្រែង]] | Chi Kraeng | កំពង់ស្នោលិច, សណ្តាន់, ជីក្រែង, ព្រីង, ស្រម៉, កំពង់, អន្លង់ត្នោត, អន្លង់ចំបក់, បេង, គរ, តារៀម, ភ្នៀត, បុស្សពក, កំពង់ស្នោកើត |- | ១៧០៤០៣ | [[ឃុំកំពង់ក្តី]] | Kampong Kdei | រកា, សាលា, សែ្លង, ចំបក់ធំ, ច្រាំងខ្ពស់, អន្សងពង, ត្រាចថ្មី, ប្រាសាទ, រំលង, កំពង់ក្តី ០១, កំពង់ក្តី ០២, ពោធិ៍សេរី, ពន្លឺព្រះផុស, សងែ្កមានជ័យ, តាពាម, ត្រពាំងជ្រៃ |- | ១៧០៤០៤ | [[ឃុំខ្វាវ(ស្រុកជីក្រែង)|ឃុំខ្វាវ]] | Khvav | អូរ, ខ្វាវ, ព្រះធាតុ, ស្រោង, ក្រាំង, ពោធិ៍រីង, រវៀង, ចុងស្ពាន, កំបោអ |- | ១៧០៤០៥ | [[ឃុំគោកធ្លកក្រោម]] | Kouk Thlok Kraom | ថ្មី, ក្របីរៀល, ប៉ាតត, កកោះ, អន្លង់វិល, កំពង់ម្កាក់, ត្រពាំងត្រាវ, ដូនរាជ្យ, តាទរ, ថ្នល់តាសិត, ដូនសុខ, គីឡូតាឈឹម, បេង, បាក់អង្រុត, បុស្សគរ, គោករមាស, បឹងធំ, ទ័ពសៀម |- | ១៧០៤០៦ | [[ឃុំគោកធ្លកលើ]] | Kouk Thlok Leu | ខ្លាឃ្មុំ, សាលា, ត្រពាំងវែង, សងែ្ក, គោកធ្លក, ព្រៃធំ, ថ្លុកស្មាច់, សែ្លងកោង, ស្វាយពក, តាភ្ញា, ថ្នល់, តាលៀន, ម្កាក់ |- | ១៧០៤០៧ | [[ឃុំល្វែងឫស្សី]] | Lveaeng Ruessei | តាអុង, គោកអំពិល, រំជ័យច្រុះ, ថ្នល់, ក្នុង, ព្រៃទទឹង, ក្បាលក្តួច, បល្ល័ង្ក, ចំបក់ខ្ពស់, រូងថ្មី, លែ្វងប្ញស្សី, តាងួន, កកោះ |- | ១៧០៤០៨ | [[ឃុំពង្រក្រោម]] | Pongro Kraom | ពពេល, ពង្រ ០១, ពង្រ ០២, ថ្មី, សំបូរ, អូររូង, ពោធិ៍, ជ័យបូរ, ផ្លុង, តាព័រ ០១, តាព័រ ០២, អូរខ្លុង, ដងផ្អាវ |- | ១៧០៤០៩ | [[ឃុំពង្រលើ]] | Pongro Leu | ត្រពាំងភ្លោះ, ចេក, គ្រាំង, ក្បាលដំរី, គំរូ, ស្វាយចេក, ដុបត្នោត, ស្រឡៅស្រោង, ព្រៃឆ្ការ |- | ១៧០៤១០ | [[ឃុំឫស្សីលក]] | Ruessei Lok | សំរោងកញ្ជោច, បឹង, ស្ពានតូច, យាង, ប្ញស្សីលក, ទទឹងថៃ្ង, ក្រូច, ត្រពាំងរុន |- | ១៧០៤១១ | [[ឃុំសង្វើយ]] | Sangvaeuy | ពាក់ស្ពា, អូរ, ចក, តាព្រហ្ម, ថ្នល់ដាច់, ដំរីឆ្លង, កនែ្សង, ព្រៃប្រស់ |- | ១៧០៤១២ | [[ឃុំស្ពានត្នោត]] | Spean Tnaot | ស្ពានត្នោត ០១, ស្ពានត្នោត ០២, ចំរេះ, ថ្នល់កែង, ថ្នល់លោក, ក្ងានពង, រំដេង, ត្រពាំងវែង, តាយ៉ុន, ទទា, ល្វា, សំរោង, អូរត្រាច, អូរក្រោម, អូរលើ |} ==ឯកសារពិគ្រោះ== {{reflist|2}} == អត្ថបទផ្សេងទៀត == {{ខេត្តសៀមរាប}} [[Category:ខេត្តសៀមរាប]] ti9jjuy2edyhkmuhoe8ji7dej9i4tu7 321552 321495 2025-06-05T07:45:46Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321552 wikitext text/x-wiki '''ស្រុកជីក្រែង''' ជាស្រុកមួយស្ថិតនៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ១២ ឃុំ<ref>{{Cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |title=ប្រភពពីគេហទំព័ររដ្ឋាភិបាលខ្មែរ www.cambodia.gov.kh |access-date=2008-08-30 |archivedate=2009-04-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090416005213/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |url-status=dead }}</ref><ref>[http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/com_pro17.htm#Chi_Kraeng_District ប្រភពពីវិទ្យាស្ថានសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដឃុំ ! ឃុំ ! អក្សរឡាតាំង ! ភូមិ |- | ១៧០៤០១ | [[ឃុំអន្លង់សំណរ]] | Anlong Samnar | ស្តៅ, អន្លង់ព្រីងក្រោម, អន្លង់ព្រីងលើ, តាគឹមក្រោម, តាគឹមលើ, ត្រពាំងត្រស់, អន្លង់សំណរ, អន្លង់ប្ញស្សី, ស្វាយតាដោក, សំរោងធំ, ចែកខ្សាច់ក្រោម, ចែកខ្សាច់លើ, ល្បើក, ព្រែកអង្ករថ្មី, ស្ទឹងជ្រៅ, មាត់ខ្លា |- | ១៧០៤០២ | [[ឃុំជីក្រែង]] | Chi Kraeng | កំពង់ស្នោលិច, សណ្តាន់, ជីក្រែង, ព្រីង, ស្រម៉, កំពង់, អន្លង់ត្នោត, អន្លង់ចំបក់, បេង, គរ, តារៀម, ភ្នៀត, បុស្សពក, កំពង់ស្នោកើត |- | ១៧០៤០៣ | [[ឃុំកំពង់ក្តី]] | Kampong Kdei | រកា, សាលា, សែ្លង, ចំបក់ធំ, ច្រាំងខ្ពស់, អន្សងពង, ត្រាចថ្មី, ប្រាសាទ, រំលង, កំពង់ក្តី ០១, កំពង់ក្តី ០២, ពោធិ៍សេរី, ពន្លឺព្រះផុស, សងែ្កមានជ័យ, តាពាម, ត្រពាំងជ្រៃ |- | ១៧០៤០៤ | [[ឃុំខ្វាវ(ស្រុកជីក្រែង)|ឃុំខ្វាវ]] | Khvav | អូរ, ខ្វាវ, ព្រះធាតុ, ស្រោង, ក្រាំង, ពោធិ៍រីង, រវៀង, ចុងស្ពាន, កំបោអ, ជ្រៃ |- | ១៧០៤០៥ | [[ឃុំគោកធ្លកក្រោម]] | Kouk Thlok Kraom | ថ្មី, ក្របីរៀល, ប៉ាតត, កកោះ, អន្លង់វិល, កំពង់ម្កាក់, ត្រពាំងត្រាវ, ដូនរាជ្យ, តាទរ, ថ្នល់តាសិត, ដូនសុខ, គីឡូតាឈឹម, បេង, បាក់អង្រុត, បុស្សគរ, គោករមាស, បឹងធំ, ទ័ពសៀម |- | ១៧០៤០៦ | [[ឃុំគោកធ្លកលើ]] | Kouk Thlok Leu | ខ្លាឃ្មុំ, សាលា, ត្រពាំងវែង, សងែ្ក, គោកធ្លក, ព្រៃធំ, ថ្លុកស្មាច់, សែ្លងកោង, ស្វាយពក, តាភ្ញា, ថ្នល់, តាលៀន, ម្កាក់ |- | ១៧០៤០៧ | [[ឃុំល្វែងឫស្សី]] | Lveaeng Ruessei | តាអុង, គោកអំពិល, រំជ័យច្រុះ, ថ្នល់, ក្នុង, ព្រៃទទឹង, ក្បាលក្តួច, បល្ល័ង្ក, ចំបក់ខ្ពស់, រូងថ្មី, លែ្វងប្ញស្សី, តាងួន, កកោះ |- | ១៧០៤០៨ | [[ឃុំពង្រក្រោម]] | Pongro Kraom | ពពេល, ពង្រ ០១, ពង្រ ០២, ថ្មី, សំបូរ, អូររូង, ពោធិ៍, ជ័យបូរ, ផ្លុង, តាព័រ ០១, តាព័រ ០២, អូរខ្លុង, ដងផ្អាវ |- | ១៧០៤០៩ | [[ឃុំពង្រលើ]] | Pongro Leu | ត្រពាំងភ្លោះ, ចេក, គ្រាំង, ក្បាលដំរី, គំរូ, ស្វាយចេក, ដុបត្នោត, ស្រឡៅស្រោង, ព្រៃឆ្ការ |- | ១៧០៤១០ | [[ឃុំឫស្សីលក]] | Ruessei Lok | សំរោងកញ្ជោច, បឹង, ស្ពានតូច, យាង, ប្ញស្សីលក, ទទឹងថៃ្ង, ក្រូច, ត្រពាំងរុន |- | ១៧០៤១១ | [[ឃុំសង្វើយ]] | Sangvaeuy | ពាក់ស្ពា, អូរ, ចក, តាព្រហ្ម, ថ្នល់ដាច់, ដំរីឆ្លង, កនែ្សង, ព្រៃប្រស់ |- | ១៧០៤១២ | [[ឃុំស្ពានត្នោត]] | Spean Tnaot | ស្ពានត្នោត ០១, ស្ពានត្នោត ០២, ចំរេះ, ថ្នល់កែង, ថ្នល់លោក, ក្ងានពង, រំដេង, ត្រពាំងវែង, តាយ៉ុន, ទទា, ល្វា, សំរោង, អូរត្រាច, អូរក្រោម, អូរលើ |} ==ឯកសារពិគ្រោះ== {{reflist|2}} == អត្ថបទផ្សេងទៀត == {{ខេត្តសៀមរាប}} [[Category:ខេត្តសៀមរាប]] 0o4gu9n3pdqva41hbpgmc2eagek0f4q 321604 321552 2025-06-05T10:35:15Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321604 wikitext text/x-wiki '''ស្រុកជីក្រែង''' ជាស្រុកមួយស្ថិតនៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ១២ ឃុំ<ref>{{Cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |title=ប្រភពពីគេហទំព័ររដ្ឋាភិបាលខ្មែរ www.cambodia.gov.kh |access-date=2008-08-30 |archivedate=2009-04-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090416005213/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |url-status=dead }}</ref><ref>[http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/com_pro17.htm#Chi_Kraeng_District ប្រភពពីវិទ្យាស្ថានសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដឃុំ ! ឃុំ ! អក្សរឡាតាំង ! ភូមិ |- | ១៧០៤០១ | [[ឃុំអន្លង់សំណរ]] | Anlong Samnar | ស្តៅ, អន្លង់ព្រីងក្រោម, អន្លង់ព្រីងលើ, តាគឹមក្រោម, តាគឹមលើ, ត្រពាំងត្រស់, អន្លង់សំណរ, អន្លង់ប្ញស្សី, ស្វាយតាដោក, សំរោងធំ, ចែកខ្សាច់ក្រោម, ចែកខ្សាច់លើ, ល្បើក, ព្រែកអង្ករថ្មី, ស្ទឹងជ្រៅ, មាត់ខ្លា |- | ១៧០៤០២ | [[ឃុំជីក្រែង]] | Chi Kraeng | កំពង់ស្នោលិច, សណ្តាន់, ជីក្រែង, ព្រីង, ស្រម៉, កំពង់, អន្លង់ត្នោត, អន្លង់ចំបក់, បេង, គរ, តារៀម, ភ្នៀត, បុស្សពក, កំពង់ស្នោកើត |- | ១៧០៤០៣ | [[ឃុំកំពង់ក្តី]] | Kampong Kdei | រកា, សាលា, សែ្លង, ចំបក់ធំ, ច្រាំងខ្ពស់, អន្សងពង, ត្រាចថ្មី, ប្រាសាទ, រំលង, កំពង់ក្តី ០១, កំពង់ក្តី ០២, ពោធិ៍សេរី, ពន្លឺព្រះផុស, សងែ្កមានជ័យ, តាពាម, ត្រពាំងជ្រៃ |- | ១៧០៤០៤ | [[ឃុំខ្វាវ(ស្រុកជីក្រែង)|ឃុំខ្វាវ]] | Khvav | អូរ, ខ្វាវ, ព្រះធាតុ, ស្រោង, ក្រាំង, ពោធិ៍រីង, រវៀង, ចុងស្ពាន, កំបោអ, ជ្រៃ |- | ១៧០៤០៥ | [[ឃុំគោកធ្លកក្រោម]] | Kouk Thlok Kraom | ថ្មី, ក្របីរៀល, ប៉ាតត, កកោះ, អន្លង់វិល, កំពង់ម្កាក់, ត្រពាំងត្រាវ, ដូនរាជ្យ, តាទរ, ថ្នល់តាសិត, ដូនសុខ, គីឡូតាឈឹម, បេង, បាក់អង្រុត, បុស្សគរ, គោករមាស, បឹងធំ, ទ័ពសៀម |- | ១៧០៤០៦ | [[ឃុំគោកធ្លកលើ]] | Kouk Thlok Leu | ខ្លាឃ្មុំ, សាលា, ត្រពាំងវែង, សងែ្ក, គោកធ្លក, ព្រៃធំ, ថ្លុកស្មាច់, សែ្លងកោង, ស្វាយពក, តាភ្ញា, ថ្នល់, តាលៀន, ម្កាក់ |- | ១៧០៤០៧ | [[ឃុំល្វែងឫស្សី]] | Lveaeng Ruessei | តាអុង, គោកអំពិល, រំជ័យច្រុះ, ថ្នល់, ក្នុង, ព្រៃទទឹង, ក្បាលក្តួច, បល្ល័ង្ក, ចំបក់ខ្ពស់, រូងថ្មី, លែ្វងប្ញស្សី, តាងួន, កកោះ |- | ១៧០៤០៨ | [[ឃុំពង្រក្រោម]] | Pongro Kraom | ពពេល, ពង្រ ០១, ពង្រ ០២, ថ្មី, សំបូរ, អូររូង, ពោធិ៍, ជ័យបូរ, ផ្លុង, តាព័រ ០១, តាព័រ ០២, អូរខ្លុង, ដងផ្អាវ |- | ១៧០៤០៩ | [[ឃុំពង្រលើ]] | Pongro Leu | ត្រពាំងភ្លោះ, ចេក, គ្រាំង, ក្បាលដំរី, គំរូ, ស្វាយចេក, ដុបត្នោត, ស្រឡៅស្រោង, ព្រៃឆ្ការ, ល្អក់ |- | ១៧០៤១០ | [[ឃុំឫស្សីលក]] | Ruessei Lok | សំរោងកញ្ជោច, បឹង, ស្ពានតូច, យាង, ប្ញស្សីលក, ទទឹងថៃ្ង, ក្រូច, ត្រពាំងរុន |- | ១៧០៤១១ | [[ឃុំសង្វើយ]] | Sangvaeuy | ពាក់ស្ពា, អូរ, ចក, តាព្រហ្ម, ថ្នល់ដាច់, ដំរីឆ្លង, កនែ្សង, ព្រៃប្រស់ |- | ១៧០៤១២ | [[ឃុំស្ពានត្នោត]] | Spean Tnaot | ស្ពានត្នោត ០១, ស្ពានត្នោត ០២, ចំរេះ, ថ្នល់កែង, ថ្នល់លោក, ក្ងានពង, រំដេង, ត្រពាំងវែង, តាយ៉ុន, ទទា, ល្វា, សំរោង, អូរត្រាច, អូរក្រោម, អូរលើ |} ==ឯកសារពិគ្រោះ== {{reflist|2}} == អត្ថបទផ្សេងទៀត == {{ខេត្តសៀមរាប}} [[Category:ខេត្តសៀមរាប]] nytf18zhlp490poc6z7oerb63roeas4 0 3056 321391 321268 2025-06-03T01:42:42Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321391 wikitext text/x-wiki '''ស្រុកក្រឡាញ់''' ជាស្រុកមួយស្ថិតនៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ១០ ឃុំ<ref>{{Cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |title=ប្រភពពីគេហទំព័ររដ្ឋាភិបាលខ្មែរ www.cambodia.gov.kh |access-date=2008-08-29 |archivedate=2009-04-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090416005213/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |url-status=dead }}</ref><ref>[http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/com_pro17.htm#Kralanh_District ប្រភពពីវិទ្យាស្ថានសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដឃុំ ! ឃុំ ! អក្សរឡាតាំង ! ភូមិ |- | ១៧០៦០១ | [[ឃុំចន្លាស់ដៃ]] | Chonloas Dai | ត្រាំកង់, ឈូករ័ត្ន, រុន, គោកត្នោត, ខ្នារជោ, ដំរីស្លាប់, តាមាឃ, ចន្លាស់ដៃ, ព្រះលាន, រលំស្វាយ, កំបោរ, ដូនកាយថ្មី |- | ១៧០៦០២ | [[ឃុំកំពង់ថ្កូវ]] | Kampong Thkov | កំពង់ថ្កូវ ០១, កំពង់ថ្កូវ ០២, ខ្សាច់, អូរថ្កូវ, គោកដូង, ដូរ្យតន្រ្តី, ចំបក់ហែរ, ភ្នំទ្រង់បាត |- | ១៧០៦០៣ | [[ក្រឡាញ់(ស្រុកក្រឡាញ់)|ឃុំក្រឡាញ់]] | Kralanh | តាច្រែង, ត្រពាំងច្រាំង, អូរក្រឡាញ់, កោះក្របៅ, ក្រឡាញ់, ពេជ្ជោរ, សំពៅលូន |- | ១៧០៦០៤ | [[ឃុំក្រូចគរ]] | Krouch Kor | គោកចំបក់, ព្រៃខ្យង, រើល, គោកថ្មី, ខ្នារជើង, ខ្នារត្បូង |- | ១៧០៦០៥ | [[ឃុំរោងគោ]] | Roung Kou | រោងគោ, ព្រៃគាប, បុស្សធំ, តានី, កញ្ជន់ជ្រៅ, ខ្ជាយ, ល្បើកប្រីយ៍, ល្បើក, ប្ញស្សី |- | ១៧០៦០៦ | [[សំបួរ(ស្រុកក្រឡាញ់)|ឃុំសំបួរ]] | Sambuor | គោកក្រូច, អន្លង់សារ, ដំណាក់ខ្ចាស់, សំបួរ, ឪម៉ាល់, គោកចាស់, អំពិល, សន្ថន |- | ១៧០៦០៧ | [[ឃុំសែនសុខ]] | Saen Sokh | ច្រនៀង, ព្រៃក្រឡាញ់, គោកកី, គោកភ្ងាស, គោកយាង, ស្មាច់, អង្កោល, ដំរីស្លាប់, តាសុខ, តាស្រី, ខ្សី, ស្វាយ, ទ្រាស, ក្រូច, ព្រៃថ្កូវ, តាប៉ាង |- | ១៧០៦០៨ | [[ស្នួល(ស្រុកក្រឡាញ់)|ឃុំស្នួល]] | Snuol | ស្នួល, តាឡឹង, សំរោង, តាពេជ, សងែ្ក, ព្រៃល្ងៀង, តាសែង, ធាស្នា, តាយិន |- | ១៧០៦០៩ | [[ឃុំស្រណាល]] | Sranal | ល្អុង, ស្រណាល, គោកត្រុំ, រំដេង, គំរូ, តាំងយូ, ទន្លាប់, សែ្លង, គោកចាស់, ផ្លាំង, មានជ័យ, គោកត្នោត, រវៀង, ឈ្នាន់ |- | ១៧០៦១០ | [[ឃុំតាអាន]] | Ta an | ក្តុល, ភ្នំតូច, តាអាន, ថ្មី, តាឡឹង, សំរោង, ទឹកជុំ, ត្រពាំងឈូក, អន្លង់, សរសៃពង |} ==ឯកសារពិគ្រោះ== {{reflist|1}} == អត្ថបទផ្សេងទៀត == {{ខេត្តសៀមរាប}} [[Category:ខេត្តសៀមរាប]] ahe0ytvy1maqnqwtkx4t4f9ms31tba3 0 3057 321392 321269 2025-06-03T01:43:27Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321392 wikitext text/x-wiki '''ស្រុកពួក''' ជាស្រុកមួយស្ថិតនៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ១៤ ឃុំ<ref>{{Cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |title=ប្រភពពីគេហទំព័ររដ្ឋាភិបាលខ្មែរ www.cambodia.gov.kh |access-date=2008-09-14 |archivedate=2009-04-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090416005213/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |url-status=dead }}</ref><ref>[http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/com_pro17.htm#Puok_District ប្រភពពីវិទ្យាស្ថានសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ៖ {| class="wikitable" |- ! លេខកូដឃុំ ! ឃុំ ! អក្សរឡាតាំង ! ភូមិ |- | ១៧០៧០១ | [[ឃុំសសរស្តម្ភ]] | Sasar Sdam | ស្វាយ, សសរស្តម្ភ, គោកកណ្តាល, គោករុន, គោកចាស់, ពង្រថ្មី, គោកព្នៅ, គោកជ្រៃ, ខ្ជាយ, គោកត្លាត, ដំណាក់ស្លាញ, ប៉ាក់ប៉ាន់, ចាន់តាសាយ, ពង្រចាស់ |- | ១៧០៧០២ | [[ឃុំដូនកែវ]] | Doun Kaev | គោកព្នៅ, អន្តង្កន់, តាកាំ, ដូនកែវ, ល្បើក, ត្នោតជ្រំ, ប្រាសាទចារ្យ, គោកពោធិ៍, ពាម, តាសែ្នហ៍, គោកថ្មី, រហាល, ដូនអុន |- | ១៧០៧០៣ | [[ឃុំក្តីរុន]] | Kdei Run | បង្កោង, ត្រពាំងវែង, ព្រៃយាង, តាប៉ាង, ល្បើក, គោកពោធិ៍, ក្តីរុន |- | ១៧០៧០៤ | [[ឃុំកែវពណ៌]] | Kaev Poar | កំភេម, ព្រៃដង្អើម, ថ្មី, រកាយា, គោកប្ញស្សី, គោកពោធិ៍, ស្វាយចេក, ពាមតាអួរ |- | ១៧០៧០៥ | [[ឃុំខ្នាត]] | Khnat | ខ្នាត, ប្រឡាយ, គោកស្នួល, ត្រមេង, ស្វាយ, ព្រៃធ្លក, ជ្រលង, គោកត្រាច, អំពិលពាម, បឹងខ្នារ, ព្រៃកេ្មង, ទឹកថ្លា |- | ១៧០៧០៧ | [[ឃុំល្វា]] | Lvea | គំរូ, ដូនទ្រ, ស្ទឹងព្រះស្រុក, គោកស្រម៉, ទួលល្វៀង, គោកថ្មី, ប្រហ៊ូត, ជ្រាស់, ល្វា, រកា, ព្រះអង្កទ្រង់, ស្នោ |- | ១៧០៧០៨ | [[ឃុំមុខប៉ែន]] | Mukh Paen | តាត្រាវ, មុខប៉ែន, ត្រកៀត, គោករាំង, គោករុន, ស្វាហួល |- | ១៧០៧០៩ | [[ឃុំពោធិទ្រាយ]] | Pou Treay | ពោធិ៍, ទ្រាយ |- | ១៧០៧១០ | [[ឃុំពួក]] | Puok | ពួកចាស់, ប្រយុទ្ធ, គោកជួន, កំពង់តាយ៉ង, គោកស្រុក, តាទក, គោកដូង, គោកថ្មី, ពួកថ្មី, ចំបក់ហែរ, អូរតាប្រាក់ |- | ១៧០៧១១ | [[ឃុំព្រៃជ្រូក]] | Prey Chruk | ព្រៃជ្រូក, កិត្តិយស, ដូនតុក, ស្វាយចន្ទរ, ប្រាសាទ, ផ្លាំង, ប្របម៉ៃ, ជ្រេស, ប្រដាក់, ច្រនៀង, តាមោក, ពង្រ |- | ១៧០៧១២ | [[ឃុំរើស]] | Reul | គោកវាល, ទំរឹង, រើល, ត្រពាំងស្វាយ, ត្រពាំងប្ញស្សី, ព្រលិត, កែ្អកទុំ, រំដួល, ក្បាលក្រពើ, ត្រពាំងធំ, គោកក្នាំង, គោកត្រាច, ស្រះ, សំបួរ |- | ១៧០៧១៣ | [[ឃុំសំរោងយា]] | Samraong Yea | តាជេត, សំរោងយា, អំពិល, ប្រាសាទ, ដូនស្វា, [[ព្រៃវែង]] |- | ១៧០៧១៥ | [[ឃុំត្រីញ័រ]] | Trei Nhoar | ចំបក់ស, គោកដូង, ស្វាយ, តាហុក, ធិបតី, ជួយចក្រី, ឈូក, ត្រីញ័រ, ធ្វាស, ត្រពាំងព្រីង |- | ១៧០៧១៦ | [[ឃុំយាង]] | Yeang | សូន្យសា, ចុងថ្នល់, យាង, សុខសាន្ត, កញ្ចន់គុយ |} ==ឯកសារពិគ្រោះ== {{reflist|1}} == អត្ថបទផ្សេងទៀត == {{ខេត្តសៀមរាប}} [[Category:ខេត្តសៀមរាប]] te64mglbnqi6qfsla0l3myqwmx066ae 321629 321392 2025-06-06T02:23:38Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321629 wikitext text/x-wiki '''ស្រុកពួក''' ជាស្រុកមួយស្ថិតនៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ១៤ ឃុំ<ref>{{Cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |title=ប្រភពពីគេហទំព័ររដ្ឋាភិបាលខ្មែរ www.cambodia.gov.kh |access-date=2008-09-14 |archivedate=2009-04-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090416005213/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |url-status=dead }}</ref><ref>[http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/com_pro17.htm#Puok_District ប្រភពពីវិទ្យាស្ថានសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ៖ {| class="wikitable" |- ! លេខកូដឃុំ ! ឃុំ ! អក្សរឡាតាំង ! ភូមិ |- | ១៧០៧០១ | [[ឃុំសសរស្តម្ភ]] | Sasar Sdam | ស្វាយ, សសរស្តម្ភ, គោកកណ្តាល, គោករុន, គោកចាស់, ពង្រថ្មី, គោកព្នៅ, គោកជ្រៃ, ខ្ជាយ, គោកត្លាត, ដំណាក់ស្លាញ, ប៉ាក់ប៉ាន់, ចាន់តាសាយ, ពង្រចាស់ |- | ១៧០៧០២ | [[ឃុំដូនកែវ]] | Doun Kaev | គោកព្នៅ, អន្តង្កន់, តាកាំ, ដូនកែវ, ល្បើក, ត្នោតជ្រំ, ប្រាសាទចារ្យ, គោកពោធិ៍, ពាម, តាសែ្នហ៍, គោកថ្មី, រហាល, ដូនអុន |- | ១៧០៧០៣ | [[ឃុំក្តីរុន]] | Kdei Run | បង្កោង, ត្រពាំងវែង, ព្រៃយាង, តាប៉ាង, ល្បើក, គោកពោធិ៍, ក្តីរុន |- | ១៧០៧០៤ | [[ឃុំកែវពណ៌]] | Kaev Poar | កំភេម, ព្រៃដង្អើម, ថ្មី, រកាយា, គោកប្ញស្សី, គោកពោធិ៍, ស្វាយចេក, ពាមតាអួរ |- | ១៧០៧០៥ | [[ឃុំខ្នាត]] | Khnat | ខ្នាត, ប្រឡាយ, គោកស្នួល, ត្រមេង, ស្វាយ, ព្រៃធ្លក, ជ្រលង, គោកត្រាច, អំពិលពាម, បឹងខ្នារ, ព្រៃកេ្មង, ទឹកថ្លា |- | ១៧០៧០៧ | [[ឃុំល្វា]] | Lvea | គំរូ, ដូនទ្រ, ស្ទឹងព្រះស្រុក, គោកស្រម៉, ទួលល្វៀង, គោកថ្មី, ប្រហ៊ូត, ជ្រាស់, ល្វា, រកា, ព្រះអង្កទ្រង់, ស្នោ |- | ១៧០៧០៨ | [[ឃុំមុខប៉ែន]] | Mukh Paen | តាត្រាវ, មុខប៉ែន, ត្រកៀត, គោករាំង, គោករុន, ស្វាហួល |- | ១៧០៧០៩ | [[ឃុំពោធិទ្រាយ]] | Pou Treay | ពោធិ៍, ទ្រាយ |- | ១៧០៧១០ | [[ឃុំពួក]] | Puok | ពួកចាស់, ប្រយុទ្ធ, គោកជួន, កំពង់តាយ៉ង, គោកស្រុក, តាទក, គោកដូង, គោកថ្មី, ពួកថ្មី, ចំបក់ហែរ, អូរតាប្រាក់ |- | ១៧០៧១១ | [[ឃុំព្រៃជ្រូក]] | Prey Chruk | ព្រៃជ្រូក, កិត្តិយស, ដូនតុក, ស្វាយចន្ទរ, ប្រាសាទ, ផ្លាំង, ប្របម៉ៃ, ជ្រេស, ប្រដាក់, ច្រនៀង, តាមោក, ពង្រ |- | ១៧០៧១២ | [[ឃុំរើស]] | Reul | គោកវាល, ទំរឹង, រើល, ត្រពាំងស្វាយ, ត្រពាំងប្ញស្សី, ព្រលិត, កែ្អកទុំ, រំដួល, ក្បាលក្រពើ, ត្រពាំងធំ, គោកក្នាំង, គោកត្រាច, ស្រះ, សំបួរ |- | ១៧០៧១៣ | [[ឃុំសំរោងយា]] | Samraong Yea | តាជេត, សំរោងយា, អំពិល, ប្រាសាទ, ដូនស្វា, [[ព្រៃវែង]] |- | ១៧០៧១៥ | [[ឃុំត្រីញ័រ]] | Trei Nhoar | ចំបក់ស, គោកដូង, ស្វាយ, តាហុក, ធិបតី, ជួយចក្រី, ឈូក, ត្រីញ័រ, ធ្វាស, ត្រពាំងព្រីង |- | ១៧០៧១៦ | [[ឃុំយាង]] | Yeang | សូន្យសា, ចុងថ្នល់, យាង, សុខសាន្ត, កញ្ចន់គុយ |} ==ឯកសារពិគ្រោះ == {{reflist|1}} == អត្ថបទផ្សេងទៀត == {{ខេត្តសៀមរាប}} [[Category:ខេត្តសៀមរាប]] hbaxy99bt452y3izvnlzvz68hsod01p 0 3058 321394 321270 2025-06-03T01:45:07Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321394 wikitext text/x-wiki '''ស្រុកប្រាសាទបាគង''' ជាស្រុកមួយស្ថិតនៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០៩ ឃុំ<ref>{{Cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |title=ប្រភពពីគេហទំព័ររដ្ឋាភិបាលខ្មែរ www.cambodia.gov.kh |access-date=2008-09-14 |archivedate=2009-04-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090416005213/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |url-status=dead }}</ref><ref>[http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/com_pro17.htm#Prasat_Bakong_District ប្រភពពីវិទ្យាស្ថានសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដឃុំ ! ឃុំ ! អក្សរឡាតាំង ! ភូមិ |- | ១៧០៩០១ | [[ឃុំអំពិល(ស្រុកប្រាសាទបាគង)|ឃុំអំពិល]] | Ampil | គោកចាន់, ថ្នល់បាក់, ត្នោត, ត្រពាំងរុន, តាប៉ាង, ព្រៃគុយ, បង្កោង, គីរីមានន្ទ, បុស្សធំ, ត្រាចជ្រំ |- | ១៧០៩០២ | [[ឃុំបាគង]] | Bakong | ថ្នល់ត្រង់, ឪេឡាក, លលៃ, ស្ទឹង, គោកត្រាច, តាភោក |- | ១៧០៩០៣ | [[ឃុំបល្ល័ង្គ(ស្រុកប្រាសាទបាគង)|ឃុំបល្ល័ង្គ]] | Ballangk | ធ្លកកំបុត, គោកប្ញស្សី, ស្នារសង្រ្កាម, ក្រពើ, តាកុយ, ព្រំកុដិ្ឋ, ត្រាច, ពពេល |- | ១៧០៩០៤ | [[ឃុំកំពង់ភ្លុក(ស្រុកប្រាសាទបាគង)|ឃុំកំពង់ភ្លុក]] | Kampong Phluk | គោកក្តុល, ត្នោតកំបុត, ដីក្រហម |- | ១៧០៩០៥ | [[ឃុំកន្ទ្រាំង]] | Kantreang | អង្រ្កង, កន្រ្ទាំង, ស្រិតលិច, ស្រិតកើត, សូភី, ត្រពាំងថ្នល់, តាត្រាវ, ពង្រ |- | ១៧០៩០៦ | [[ឃុំកណ្តែក]] | Kandaek | គោកធ្លក, ត្រពាំងទឹម, ឃុនមោក, ច្រេស, អូរ, ស្ពានកែ្អក, ត្រាង, ជ្រៃ, គោកត្នោត, ល្អក់ |- | ១៧០៩០៧ | [[ឃុំមានជ័យ(ស្រុកប្រាសាទបាគង)|ឃុំមានជ័យ]] | Mean Chey | ត្រពាំងធំ, តាប្រាក់, ដូននំ, ជាស្មន់, បន្ទាយប្ញស្សី, កំពង់ថ្កូវ |- | ១៧០៩០៨ | [[ឃុំរលួស(ស្រុកប្រាសាទបាគង)|ឃុំរលួស]] | Roluos | មមាញ, គោកស្រុក, កញ្ជរ, រលួសកើត, ចំបក់, ដូនទាវ, រលួសលិច |- | ១៧០៩០៩ | [[ឃុំត្រពាំងធំ]] | Trapeang Thum | កូនសត្វ, បឹងជុំ, តាអី, រកាកំបុត, សួង, ភ្នំដី, ល្វា, ស្វាយជ័យ, អន្លង់ពីរ |} ==ប្រវត្តិ== តាម​អនុក្រឹត្យ​ចុះ​ថ្ងៃទី ៣០ ខែ​សីហា ឆ្នាំ ២០១៦ [[សង្កាត់អំពិល]]​ត្រូវ​បាន​កាត់​ពី​[[ក្រុងសៀមរាប|ក្រុង​សៀមរាប]]មក​ឲ្យ[[ស្រុកប្រាសាទបាគង|ស្រុក​ប្រាសាទ​បាគង]]​គ្រប់គ្រងវិញ។ ==ឯកសារពិគ្រោះ== {{reflist|1}} == អត្ថបទផ្សេងទៀត == {{ខេត្តសៀមរាប}} [[Category:ខេត្តសៀមរាប]] kjhtw6bfvmr8csfusl16cb5wbpt1pr3 0 3061 321396 321272 2025-06-03T01:47:19Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321396 wikitext text/x-wiki '''ស្រុកស្រីស្នំ''' ជាស្រុកមួយស្ថិតនៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០៦ ឃុំ<ref>{{Cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |title=ប្រភពពីគេហទំព័ររដ្ឋាភិបាលខ្មែរ www.cambodia.gov.kh |access-date=2008-02-29 |archivedate=2009-04-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090416005213/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |url-status=dead }}</ref><ref>[http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/com_pro17.htm#Srei_Snam_District ប្រភពពីវិទ្យាស្ថានសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដឃុំ ! ឃុំ ! អក្សរឡាតាំង ! ភូមិ |- | ១៧១២០១ | [[ឃុំជ្រោយនាងងួន]] | Chrouy Neang Nguon | ត្រុំជើង, ប្ញស្សីសាញ់, ត្រុំត្បូង, យាយម៉ី, ស្តៅពក, អំពៅដៀប, ជ្រោយនាងងួន |- | ១៧១២០២ | [[ឃុំក្លាំងហាយ]] | Klang Hay | សែ្លងតាវេត, ពង្របត់ចាន់, សែ្លងគង់, ល្បើក, សំរោង, ក្លាំងហាយ, គោកថ្កូវ |- | ១៧១២០៣ | [[ឃុំត្រាំសសរ]] | Tram Sasar | ប្រុសស្អាតនៅនាងស្រោង, រំដេង, ធ្លក, ស្មាច់, ព្រេច, បេង, ពង្រ |- | ១៧១២០៤ | [[ឃុំមោង]] | Moung | មោងត្បូង, មោងជើង, ខែ្វក, កំបោរ, ល្វា |- | ១៧១២០៥ | [[ឃុំប្រីយ៍]] | Prei | ប្រីយ៍ ០១, ប្រីយ៍ ០២, ត្រាំសសរ, ក្របៅ, ក្រូចចារ |- | ១៧១២០៦ | [[ឃុំស្លែងស្ពាន]] | Slaeng Spean | សែ្លងស្ពាន, ច្រនៀង, ភ្នំដី, ដំណាក់ដំរី, ចំការចេក, ព្រះខែ្សត, ធ្លក, ត្រាំកង់, ចារ, សាលា, រមៀត, កណ្តាល, ដង្កោ, លៀប |} ==ឯកសារពិគ្រោះ== {{reflist|2}} == អត្ថបទផ្សេងទៀត == {{ខេត្តសៀមរាប}} [[Category:ខេត្តសៀមរាប]] 11221ygj623231aftj7m1libec1adoe 0 3062 321397 321273 2025-06-03T01:48:07Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321397 wikitext text/x-wiki '''ស្រុកស្វាយលើ''' ជាស្រុកមួយស្ថិតនៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០៥ ឃុំ<ref>{{Cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |title=ប្រភពពីគេហទំព័ររដ្ឋាភិបាលខ្មែរ www.cambodia.gov.kh |access-date=2008-02-29 |archivedate=2009-04-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090416005213/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |url-status=dead }}</ref><ref>[http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/com_pro17.htm#Svay_Leu_District ប្រភពពីវិទ្យាស្ថានសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដឃុំ ! ឃុំ ! អក្សរឡាតាំង ! ភូមិ |- | ១៧១៣០១ | [[ឃុំបឹងមាលា]] | Boeng Mealea | បឹងមាលា, ត្រពាំងប្ញស្សី, ទឹកលិច, សក្តា |- | ១៧១៣០២ | [[ឃុំកន្ទួត(ស្រុកស្វាយលើ)|ឃុំកន្ទួត]] | Kantuot | កន្ទួត, ខ្នារក្រៅ, ផ្ចឹកជ្រុំ |- | ១៧១៣០៣ | [[ឃុំខ្នងភ្នំ]] | Khnang Phnum | តាពេញ, ខ្លាឃ្មុំ, ថ្មជ្រួញ, សងែ្កឡាក់, អន្លង់ធំ, ពពេល, ថ្មី |- | ១៧១៣០៤ | [[ឃុំស្វាយលើ]] | Svay Leu | ជប់លើ, ជប់ក្រោម, ត្រពាំងខ្នារ, បិទផ្កា, ឆេះចាន, ត្រពាំងស្វាយ, អង្កាញ់, រំចេក, ថ្មី, រលំទូក |- | ១៧១៣០៥ | [[ឃុំតាសៀម]] | Ta Siem | តាសៀម, ដំបូកខ្ពស់, រហាល, ត្រពាំងទឹម, ក្រញូង |} ==ឯកសារពិគ្រោះ== {{reflist|2}} == អត្ថបទផ្សេងទៀត == {{ខេត្តសៀមរាប}} [[Category:ខេត្តសៀមរាប]] 4nbv3ragd0acycl6t2p0u5uf6gbqzkv 0 3101 321398 321274 2025-06-03T01:49:08Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321398 wikitext text/x-wiki '''ស្រុកវ៉ារិន''' ជាស្រុកមួយស្ថិតនៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០៥ ឃុំ<ref>{{Cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |title=ប្រភពពីគេហទំព័ររដ្ឋាភិបាលខ្មែរ www.cambodia.gov.kh |access-date=2008-02-29 |archivedate=2009-04-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090416005213/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |url-status=dead }}</ref><ref>[http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/com_pro17.htm#Varin_District ប្រភពពីវិទ្យាស្ថានសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដឃុំ ! ឃុំ ! អក្សរឡាតាំង ! ភូមិ |- | ១៧១៤០១ | [[ឃុំប្រាសាទ]] | Prasat | កញ្ចន់រុន, ទំនាបស្វាយ, កាប់ដៃ, ប្រាសាទ, វៀន |- | ១៧១៤០២ | [[ឃុំល្វាក្រាំង]] | Lvea Krang | គោកចាន់, អូរទៃ, គោកកណ្តាល |- | ១៧១៤០៣ | [[ឃុំស្រែណូយ]] | Srae Nouy | ស្រែណូយ, ស្រែពោធិ៍, ល្វាក្រាំង, គោកវត្ត, សមុទ្រ, វត្ត, ព្រៃខ្នុល, ត្រពាំងក្រសាំង |- | ១៧១៤០៤ | [[ឃុំស្វាយស]] | Svay sa | អូរ, ស្វាយស, ប្ញស្សីធំ, ប្ញស្សីតូច, កំបោរ, ចារ |- | ១៧១៤០៥ | [[ឃុំវ៉ារិន]] | Varin | នេល, រំដួល, វ៉ារិន, គោកភ្នំ, គោកស្រុក, ទួលមាឌ, គោកគ្រួស |} ==ឯកសារពិគ្រោះ== {{reflist|2}} == អត្ថបទផ្សេងទៀត == {{ខេត្តសៀមរាប}} [[Category:ខេត្តសៀមរាប]] rg081m1t0dpk6mymm85h3yk5gfnanrk 0 4413 321616 314404 2025-06-05T20:36:00Z 175.100.59.171 បានកែតម្រូវវេយ្យាករណ៍ 321616 wikitext text/x-wiki Ok == B == * B-Spline = B-Spline ---- * Back iv = ថយក្រោយ ត្រលប់ក្រោយ ---- * Back Door n = ទ្វារក្រោយ ---- * Back End n = កម្មវិធីខាងក្រោយ ---- * Backbone n = ឆ្អឹងខ្នង ---- * Background n = ផ្ទៃខាងក្រោយ, ឆាកក្រោយ ---- * Background Application n = កម្មវិធីខាងក្រោយ ---- * Background Task n = ភារកិច្ចខាងក្រោយ ---- * Backlog n = កិច្ចការនៅសល់ ---- * Backup n = ពត៌មានបម្រុង ---- * Backup tv = បម្រុងទុក ---- * Backward adv = ត្រឡប់ទៅវិញ ---- * Bad adj = ខូច ---- * Bad Area n = តំបន់ខូច ---- * Bad Disk n = ថាសខូច ---- * Bad Sector n = ផ្នែកខូច ---- * Balance = តុល្យភាព ---- * Balance tv = ធ្វើអោយមានតុល្យភាព ---- * Bandwidth (Digital Device) n. កម្រិតបញ្ជូន ---- * Bandwidth (Radio) n. កម្រិតរលក ---- * Banner n. បដា ---- * Bar n. របារ ---- * Bar Chart n. គំនូសតាងបង្គោល, គំនូសតាងតារាង ---- * Bar Code n. កូដផលិតផល ---- * Barcode Number រហស្សលេខផលិតផល ---- * Base n. គោល ---- * Base 10 n. គោល១០ ---- * Base 16 n. គោល១៦ ---- * Base 2 n. គោល២ ---- * Base 8 n. គោល៨ ---- * Base Line បន្ទាត់គោល ---- * Base-10 Logarithm លោការីតគោល១០ ---- * Base-2 Logarithm លោការីតគោល២ ---- * Basis មូលដ្ឋាន ---- * Batch File n. ឯកសាររបាច់ ---- * BCC (Blind Carbon Copy) n. លាក់ ---- * Beamer n. ឧបករណ៍បញ្ចាំង ---- * Begin tv. ចាប់ផ្តើម ---- * Begin of Word ដើមពាក្យ ---- * Behavior n. ឥរិយាបថ ---- * Behind prep/adv. ខាងក្រោយ ---- * Below prep/adv. ខាងក្រោម ---- * Bessel Function អនុគមន៍Bessel ---- * Beta បេតា បែបសាកល្បង កំណែសាកល្បង ---- * Beta Distribution ច្បាប់បេតា ---- * Biaised Estimator អេស្ទីម៉ាទ័រលំអៀង ---- * Bibliography n. គន្ថនិទ្ទេស ---- * Billing Rate អត្រាចុះលើវិក័យប័ត្រ ---- * Binary Number n. ចំនួនគោលពីរ ---- * Binary Operator សញ្ញាប្រមាណវិធីពីរអង្គ ---- * Binary System n. ប្រព័ន្ធគោលពីរ ---- * Bind tv. ចង ---- * Binomail Distribution ច្បាប់ទ្វេធា ---- * Bit n. លេខគូ គឺ​ លេខ ០ និង​ ១ ---- * Bitmap n. រូបភាព ---- * Blank adj . ទទេ ---- * Blank Document n. ឯកសារទទេ ---- * Blank Page n. ទំព័រទទេ ---- * Blend tv. លាយ ---- * Blend n . ល្បាយ ---- * Blink n. ភ្លិបភ្លែតៗ ---- * Block n. បុ្លក, ការហាមឃាត់ ---- * Block tv. ទប់ស្កាត់ , ហាមឃាត់ ---- * Blockquote n. សម្រង់បណ្តុំ ---- * Blog n. មើល Weblog ---- * Bluetooth n. ប្ល៊ូធូស ---- * Blur tv. ធ្វើអោយព្រិល បំព្រិល ---- * Blur iv. ព្រិល ---- * Board n. ក្តារ ---- * Body n. តួ ---- * Bold adj. ដិត ---- * Bond ប័ណ្ណបំណុល, សញ្ញាប័ណ្ណ ---- * Bond-Equivalent Yield ចំណូលសមមូល ---- * Book Excerpt n. ការដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅ ---- * Bookkeeping ការចុះបញ្ជី ---- * Bookmark v/n. ចំណាំ ---- * Boolean n. ប៊ូលីន ---- * Boot tv. ចាប់ផ្តើមឡើង ---- * Border n. រឹមទំព័រ ---- * Border and Shading n. ---- * Border Arguments អាគុយម៉ង់ព្រំដែន ---- * Border Probability ---- * Bottom n. បាត ---- * Bound n. ព្រំដែន, ភាពទាល់ ---- * Boundary n. ព្រំដែន, ភាពទាល់ ---- * Box n. ប្រអប់ ឬ ក្រឡា ---- * Brace n. រ៉ាត់({ }) ---- * Bracket n. តង្កៀប ([ ]) ---- * Brand n. ម៉ាក ---- * Break n. សញ្ញាបញ្ឈប់ ---- * Break tv. បញ្ចប់ ---- * Breakpoint n. ចំណុចឈប់ ---- * Brief n.សេចក្តីសង្ខេប ---- * Brief adj. សង្ខេប ---- * Brightness n. ពន្លឺ ---- * Bring Forward ---- * Bring to Front ---- * Broadband n. ---- * Broadband Network n. ---- * Broadcast tv. ផ្សាយ ---- * Brochure n. *button n.ពំ *CommandButton n.ពំបញ្ជា *OptionButton n.ពំជម្រើស ---- == '''C'''== * Cable Television : ទូរទស្សន៍ខ្សែកាប * Cache (n.) ឃ្លាំងសំងាត់, ខេស * Chart (n.) តារាងរេខា * Calculation (n.) គណនា * Calculator (n.) ម៉ាស៊ីនគិតលេខ គឿងគិតលេខ គណនាករណ៍ * Calculus (n.) គណិត​វិភាគ,​ គណនាអត្យាណូ, គណិតសាស្ត្រ​ជាន់​ខ្ពស់ * Call TV.: ហៅ * Category (n) : ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម * Subcategory (n) :ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុមរង * CategoryTree (n) : មែកធាងនៃចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម * Check : ត្រួតពិនិត្យ * Check users : ត្រួតពិនិត្យអ្នកប្រើប្រាស់ * Choose v. រើសយក * Client (n.) កូនបណ្តាញ,ម៉ូយ * CMS: Content Management System, ប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងអត្ថបទ * Coefficients (n.) មេគុណ * Column (n.) ខ្ទង់, កាឡោន * Common Factor (n.) កត្តារួម * Commutative (adj.) ឆ្លាស់ទី * Compass (n.) ប្រពាយ,ដែកឈាន * compatible adj សមិត ដែលចូលជាមួយគ្នាបាន * compatibility (n.) សមិតភាព ការដែលចូលជាមួយគ្នាបាន * Component (n.) សមាសភាគ,គ្រឿងផ្គុំ * Computation (n.) គណិតកម្ម * Cone (n.) រូបសាជី * Configure v. សាងរូបសណ្ឋាន * Configuration (n.) រូបសណ្ឋាន * Connectives (n.) ឈ្នាប់ * Constant (n.) តម្លៃថេរ * Contemporary (adj.) សហសម័យ,ទាន់សម័យ * Content (n.) ខ្លឹមសារ, ព័ត៌មាន, មាតិកា, សាច់រឿង, សារ, អត្ថបទ * Content Management System : CMS, ប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងអត្ថបទ * Control (n.) បញ្ជា * Control Panel (n.) ផ្ទាំងបញ្ជា * Counting Number (n.) ចំនួនរាប់ * Convert v. បំប្លែង * Converter (n.) គ្រឿង ឬ ប្រដាប់បំប្លែង * Correlation (n.) សហសម្ពន្ធ * Customize v.កំណត់ដោយខ្លួនឯង * Cylinder (n.) រូបបំពង់ == D == * Daemon n. = ដេមិន ---- * Damaged adj. = ខូចខាត ---- * Dangerous adj. = គ្រោះថ្នាក់ ---- * Dash n. = ដាច់ៗ ---- * Dash Line n. = បន្ទាត់ដាច់ៗ ---- * Data n. = ទិន្នន័យ,តួលេខ,ស្ថិតិ *Database n.ទិន្ននយដ្ឋាន,ឃ្លាំងទិន្នន័យ *Data flow n.លំហូរទិន្នន័យ *Data movement n.ការផ្លាស់ទីទិន្នន័យ ការផ្លាស់ផ្ទេរទិន្នន័យ *Data processing n.ការគិតចម្រាញ់ទិន្នន័យ ឬ ការប្រមូលផលទិន្នន័យ *Data storage n.ការលៃទុកទិន្នន័យ ឬ ការស្តុកទុកទិន្នន័យ *Data structure n.គ្រោងសំណង់ទិន្នន័យ *Database administrator n.អភិបាលទិន្ននយដ្ឋាន *Database system n.របៀបទិន្ននយដ្ឋាន --[[អ្នកប្រើប្រាស់:Mahaphirum|Mahaphirum]] ម៉ោង០៦:២៤ ថៃ្ងព្រហស្បតិ៍ ទី២៥ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០០៨ (UTC) ---- * Data Capture n. = ការចាប់យកទិន្នន័យ ---- * Data Source n. = ប្រភពទិន្នន័យ ---- * Data Type n. = ប្រភេទទិន្នន័យ ---- * Database n. = មូលដ្ឋានទិន្នន័យ ---- * Database Management n. = អ្នកគ្រប់គ្រងមូលដា្ឋនទិន្នន័យ ---- * DataPilot n. = អ្នកជំនួយការទិន្នន័យ ---- * Date n. = កាលបរិច្ឆេទ <h2 style="font-size:100%;text-align:left;border-bottom:2px solid #CC6600;margin:0.2em;padding:0.2em"> E </h2> * E-Book (Electronic Book) n. សៀវភៅអេឡិចត្រូនិច ---- * E-Commerce (Electronic Commerce) n. ពាណិជ្ជកម្មតាមអេឡិចត្រូនិច ---- * E-Mail (Email) n. អ៊ីមែល សំបុត្រអេឡិចត្រូនិក ឦមេល ---- * E-Mail Address n. អាសយដ្ឋានអ៊ីមែល ---- * E-Mail Client n. កម្មវិធីអ៊ីមែល *Extension n.វិបុលកម្ម ---- == F == *fax (facsimile) n.ទូរសារ *fax back n.ទូរសារឆ្លើយតប *fax card n.បន្ទះចរន្តទូរសារ *fax on demand n.ទូរសារតាមសំណូមពរ *fax server n.សេវាករទូរសារ គ្រឿងបម្រើទូរសារ == G == == H == * Half adj. = ពាក់កណ្តាល ---- * Half Duplex Transmission n. = ការបញ្ជូនឯកទិសក្នុងពេលតែមួយ ---- * Half-sphere = កន្លះស្វ៊ែរ ---- * Handle tv. = ដោះស្រាយ ---- * Handle (Of Object) n. = ចំណុចទាញ ---- * Handler n.= អ្នកដោះស្រាយ ---- * Handout n. = ប្លង់បោះពុម្ព ---- * Hang Up tv. = ព្យួរ ---- * Hanging Indent = ព្យួរការចូលបន្ទាត់ ---- * Hard Disk n. = ថាសរឹង, ហាដឌីស ---- * Hardware n. = ផ្នែករឹង, ហាដវ៊ែរ ---- * Harmonic Mean = មធ្យមអាម៉ូនិក ---- * Hatch n. = ឆ្នូតៗ ---- * Hazardous adj. = គ្រោះថ្នាក់ ---- * Header n. = បឋមកថា ---- * Heading n. = ក្បាល :Page Heading = ក្បាលទំព័រ :Heading Page = ទំព័រផ្នែកខាងក្បាល ---- * Height n. = កំពស់ ---- * Help tv. = ជួយ ---- * Help n. = ជំនួយ ---- * Helper Application n. = កម្មវិធីជំនួយ ---- * Hexadecimal Number = ចំនួនគោល១៦ ---- * Hibernate tv. = សម្ងំ ---- * Hidden adj. = ដែលលាក់, ដែលត្រូវបានលាក់, ដែលបានលាក់, ដែលបានបិទបាំង, កំបាំង ---- * Hide tv. = លាក់, បិទបាំង, បាំង ---- * Hierarchy n. = ឋានានុក្រម លំដាប់ថ្នាក់ ---- * High adj. = ខ្ពស់, ដែលខ្ពស់ ---- *high frequency (HF)n. រំញ័រខ្ពស់ * High Priority n. = អាទិភាពខ្ពស់ ---- * High Security n. = សុវត្ថិភាពខ្ពស់ ---- * Higher adj. = ខ្ពស់ជាង ---- * Highest adj. = ខ្ពស់បំផុត ---- * Highlight tv. = បន្លិច ---- * Highlight n. = ផ្នែកសំខាន់ ---- * Highlight Color n. = ពណ៌បន្លិច ---- * History n. = ប្រវត្តិ ---- *historiography n.សំណេរប្រវត្តិសាស្រ្ត * Hold tv. = កាន់, ទប់ ---- * Hold Down tv. = សង្កត់ចុះ, សង្កត់ចុះក្រោម ---- * Home n. ផ្ទះ ---- * Home Directory n. = ថតផ្ទះ ---- * Home Page n. = គេហទំព័រ ---- * Hop n. = ដំណាក់ ---- * Horizontal adj. = ផ្តេក, ដេក ---- * Horizontal Line n. = បន្ទាត់ដេក, បន្ទាត់ផ្តេក, ខ្សែផ្តេក, ខ្សែដេក ---- * Horizontal Ruler n. = បន្ទាត់ផ្តេក ---- * Horizontal Scrollbar n. = របាររមូរផ្តេក ---- * Host n. = ម៉ាស៊ីន ---- * Hostname n. = ឈ្មោះម៉ាស៊ីន ---- * Hot List n. = បញ្ជីអាសយដ្ឋានសំខាន់ ---- * Hotkey n. = គ្រាប់ចុចចង ---- * HotPlug tv. = ដោតឆៅ ---- * Hotspot n. = ចំនុចក្តៅ ---- * HouseholdInventory = បញ្ជីសារពើភ័ណ្ឌផ្ទះ ---- * Hue n . = ភាពលំៗនៃពណ៌ ---- * Hyperbolic Cosine = កូស៊ីនុសអ៊ីពែរបូល ---- * Hyperbolic Cotangent = កូតង់ស្យង់អ៊ីពែរបូល ---- * Hyperbolic Sine = ស៊ីនុសអ៊ីពែរបូល ---- * Hyperbolic Tangent = តង់ស្យង់អ៊ីពែរបូល ---- * Hypergeometric = អ៊ីពែរបូលធរណីមាត្រ ---- * Hypergeometric Distribution = ច្បាប់អ៊ីពែរបូលធរណីមាត្រ ---- * Hyperlink n. = តំណខ្ពស់ ---- * Hypertext n. = អត្ថបទតភ្ជាប់គ្មានលំដាប់ ពហុអត្ថបទ ---- * Hyphenate tv. = ភ្ជាប់ដោយសហសញ្ញា ---- * Hyphenation n. = ការដាក់សហសញ្ញា ---- * Hypotheses = សម្មតិកម្ម == I == *incompatible adj.វិសមិត *incompatibility n. វិសមិតភាព *inequality n.វិសមភាព *information n.ពត៌មាន ដំណឹង សន្ទេស *information technology (IT)n.បច្ចេកវិទ្យាពត៌មាន ពត៌មានវិទ្យា សន្ទេសវិទ្យា *international a.អន្តរជាតិ *International Telecommunication Union( ITU) n.សហភាពទូរគមនាគមន៍អន្តរជាតិ *International Organization for Standardization (IOS) n.អង្គការកំណត់មាត្រដ្ឋានអន្តរជាតិ *internationalization n.អន្តរជាតូបនីយកម្ម *internationalize v.ធ្វើអន្តរជាតូបនីយកម្ម *internet n.បណ្តាញអន្តរគណិតករណ៍ (Interconnection Network=internet បណ្តាញតភ្ជាប់រវាងកុំព្យូទ័រមួយទៅកុំព្យូទ័រមួយ​ មានន័យថា បណ្តាញស្រាក់កុំព្យូទ័រ) ។ ឥន្ធើណិត ។ *internet service provider (ISP) n.ក្រុមហ៊ុនបម្រើសេវាកម្មបណ្តាញអន្តរគណិតករណ៍ ក្រុមហ៊ុនផ្តល់សេវាឥន្ធើណិត * Internet ​ប្រព័ន្ធ​អន្តរបណ្តាញ ​​ឬ ​​ប្រព័ន្ធ​អ៊ិនធឺណិត ។ * Image = រូបភាព ---- *Image talk = ការពិភាក្សាអំពីរូបភាព == J == * Jagged adj. រឆេតរឆូត ---- * Job n. ការងារ ---- * Join tv. ត, តភ្ជាប់, ភ្ជាប់គ្នា, ភ្ជាប់ ---- * Journal n. ទិនានុប្បវត្តិ ---- * Jump iv. លោត, ផ្លោះ ---- * Junk n. ឥតបានការ ---- * Junk Mail n. សារឥតបានការ ---- * Justify tv. តំរឹមសងខង <h2 style="font-size:100%;text-align:left;border-bottom:2px solid #CC6600;margin:0.2em;padding:0.2em"> K </h2> * Kappa កាប៉ា ---- * KB n. គីឡូបៃ ---- * Keep tv. រក្សាទុក ---- * Keep Ratio n. រក្សាសមាមាត្រ ---- * Keep Running ទុកឲរត់ដដែល ---- * Kern tv. សំរួលចន្លោះតួអក្សរ ---- * Kernel n. ខឺណែល ---- * Key (Encryption) n. កូនសោរ ---- * Key (Searching) n. ពាក្យគន្លឹះ ---- * Key (Typing) n. គ្រាប់ចុច ---- * Keyboard n. ក្តារចុច ---- * Keyboard Handling ការប្រើក្តារចុច ---- * Keystroke n. សង្កត់គ្រាប់ចុច ---- * Keyword n. ពាក្យគនឹ្លះ ---- * Kilobyte n. គីឡូបៃ ---- * Kurtosis Of A Distribution == L == *link v.ភ្ជាប់យោង n.ឈ្នាប់យោង *log v.កត់ឈ្មោះ *log in v.កត់ឈ្មោះចូល *log out v.កត់ឈ្មោះចេញ *log off v.កត់ឈ្មោះបិទ *log on v.កត់ឈ្មោះបើក *log up v.កត់ឈ្មោះចូលជាសមាជិក,ចុះឈ្មោះចូលរួម * Login (v) = ឡុកអ៊ីន , ឡុកអ៊ីនចូល , ចូល, ចូលក្នុង, កត់ឈ្មោះចូល * Logout (v) = ឡុកអៅ , ចាកចេញ , ចេញ, ចេញក្រៅ == M == *manage v.រៀបចំ *map n.ផែនទី v.បញ្ជូន *manipulate v.ចាត់សម្រួល *mail n.សំបុត្រ *mailbox n.ប្រអប់សំបុត្រ *maintenance n.ការថែរក្សា *mean n.មធ្យមភាគ *media n.ធ្នាក់ , ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ, ព័ត៌មាន *median n.សមឌ្ឍរេខា *metalanguage n.អភិភាសា * message (n) = សារ ,សារសេចក្តី * Movie (n) = ភាពយន្ត ---- == N == * Namespace (n) = លំហឈ្មោះ (មូលនាម) : Namespace Name = ឈ្មោះនៃលំហឈ្មោះ ---- * N-th Root = ឫសទី N ---- * Nabla = ណាប់ប្លា ---- * Name (n) = ឈ្មោះ ឬ នាម ---- == O == * Object (Goal) n. ---- * Object (Subject) n. ---- * Object (Thing) n. ---- * Oblique adj. ---- * Obscure tv. ---- * Occur tv. កើតឡើង ---- * Octal Number ចំនួនគោល៨ ---- * Odd Number ចំនួនសេស, លេខសេស ---- * Offline adj. ក្រៅបណ្តាញ ---- * Offset n. ---- * OK ---- * Omega ---- * Omicron ---- * On prep. ---- * On Screen Keyboard ---- * Online adj. លើបណ្តាញ ---- * Online Help ជំនួយលើបណ្តញ ---- * Online Shopping ការទិញទំនិញលើ​ឬក្នុងបណ្តាញ​ ---- * Opacity n. ---- * Opaque adj. ---- * Open tv. បើក ---- * Operand n. ---- * Operating System n. ​ប្រព័ន្ធដំណើរការកុំព្យូទ័រ​។​ ឧទាហរណ៍​​ SUSE Linux ឬ Microsoft Windows XP ឬក៏​​​ Mac OS X Leopard ឬមួយក៏ Symbian OS​សំរាប់ទូរសព័្ទសុទ្ធតែរាប់ជា​ប្រព័ន្ធដំណើរការកុំព្យូទ័រ​។ ---- * Operation n. ប្រតិបត្តិការ ---- * Operation (Math) n.ប្រមាណវិធី​ ---- * Operator n. (១) ---- * Operator សញ្ញាណប្រមាណវិធី ---- * Optimal adj. ---- * Optimal Wrap ---- * Optimize tv.បង្កើនប្រសិទ្ធិភាព ---- * Option n. ជម្រើស ---- * Optional adj. នៃជម្រើស,ជម្រើសបន្ថែម ---- * Order លំដាប់,ការកុម្ម៉ង់ ---- * Order n. លំដាប់,ការបញ្ជា ---- * Order tv. បញ្ជា ---- * Order ID លេខសម្គាល់បញ្ជាទិញ ---- * Ordinal Number adj. លេខលំដាប់,លេខបូរណសំខ្យា ---- * Organization n. ស្ថាប័ន,អង្គភាព ---- * Organizer n. អ្នករៀបចំ,អង្គរៀបចំ ---- * Orientation n. ទិស ---- * Original adj.ដើម ---- * Orphan n. បន្ទាត់កំព្រា ---- * Orthogonal To កែងនឹង ---- * Outbox n. ប្រអប់ចេញ ---- * Outdated adj. ហួសសម័យ ---- * Outer adj. ខាងក្រៅ ---- * Outer Join រួមខាងក្រៅ ---- * Outgoing adj. ចេញ ---- * Outgoing Server ម៉ាស៊ីនបម្រើចេញ ---- * Outline n. គ្រោង ---- * Outline (Font Effect) adj. គែម ---- * Output n. ទិន្នផល ---- * Outward ទៅក្រៅ ---- * Overflow iv/tv. លើសចំណុះ ---- * Overhang tv. លយចេញ ---- * Overhead Sheet n. ក្រដាសស្លាយ ---- * Overlap tv. តម្រួត ---- * Override tv. បដិសេធ ---- * Overview n. ទិដ្ឋភាពទូទៅ ---- * Overwhelming adj.លើសលុប ---- * Overwrite tv. សរសេរជាន់ពីលើ ---- * Owner n. ម្ចាស់, ម្ចាស់កម្មសិទ្ធិ == P == *photo n. រូបភាព *photon n. អនុភាគពន្លឺ *privacy n.សិទ្ធិបុគ្គល សិទ្ធិផ្ទាល់ខ្លួន សិទ្ធិឯកជន * Problem (n) = បញ្ហា *Progress n.ជំនឿន ដំណើរជឿនលឿនទៅមុខ * Problematic (adj) = ដែលមានបញ្ហា, ដែលមិនដាច់ស្រេច * Protocol = ពិធីការ, ប្រូតូកាល : Correct Protocol = ពិធីការដែលត្រឹមត្រូវ : Incorrect Protocol = ពិធីការដែលមិនត្រឹមត្រូវ == Q == == R == *radio frequency​ (RF) n.រំញ័រវិទ្យុ *radio wave n.រលកវិទ្យុ *radical n.អនុមូល (រ៉ាឌិកាល់),មូលធាតុ,ផ្នត់ដើម *radix n.ឫស, មូលសព្ទ, សមុដ្ឋាន,ឋាន,បាត *radix complement n.វិកតិកត្តាសមុដ្ឋាន(ចំនួនបង្គ្រប់បាត) *radix notation n.សញ្ញករណ៍សមុដ្ឋាន(វេវ.base notation) *radix point n.ចំណុចឋាន *rate n.អត្រា *ratio n.អត្រាភាគ *record n.បណ្ណសារ v. ថត,អាត់ *recorder n.គ្រឿងថតសម្លេង,ខ្សែអាត់ * Restore (n) = ស្តារឡើងវិញ == S == *safety n.សុវត្ថិភាព និរន្តរាយ និរភ័យ *screen n.មុខកញ្ចក់ អេក្រង់ *full screen n. ពេញមុខកញ្ចក់ *screen capture n.ការចាប់រូបភាពលើមុខកញ្ចក់ *scientific notation n.សញ្ញករណ៍វិទ្យាសាស្ត្រ *select v. ស្លិច *select All ស្លិចទាំងអស់ *server n. មេបណ្តាញ សេវ័ក សេវាករ *set n. ឈុត សិទ *sign in v.ចុះឈ្មោះចូល *sign out v.ចុះឈ្មោះចេញ *sign off v.ចុះឈ្មោះបិទ *sign on v.ចុះឈ្មោះបើក *sign up v.ចុះឈ្មោះចូលជាសមាជិក, ចុះឈ្មោះចូលរួម *steward n.សេវាភិបាល *square n.មូលសញ្ញា គ្រឿងសម្គាល់ឫស == T == * Table = តារាង ---- * Template= ទំព័រគំរូ ---- * Term = ពាក្យ ---- * Text = ឃ្លា, ពាក្យ, អត្ថបទ ---- * Tool = ឧបករណ៍ ---- * Time = ពេល, ម៉ោង ---- * Title = ចំណងជើង * * * == U == * Unzip tv.= ពន្លា ---- * Update tv. ធ្វើឱ្យទាន់សម័យ ---- * Updated adj. ដែលទាន់សម័យ, បានធ្វើឱ្យទាន់សម័យ, ទាន់សម័យ ---- * Upgrade tv. ធ្វើអោយប្រសើរ, ធ្វើអោយប្រសើរឡើង ---- * Upload tv. ផ្ទុកឡើង, អាប់ឡូដ == V == * Valid (adj.) = ត្រឹមត្រូវ ---- * Validate (tv.) = ធ្វើឱ្យមានសុពលភាព ---- * Validation (n.) = សុពលកម្ម ---- * Validity (n.) = សុពលភាព ---- * Value (n.) = តំលៃ ---- * varepsilon = វ៉ាអែវស៊ីឡោន ---- * Variable (n.) = អញ្ញាត តួមិនដឹងតម្លៃ (ឧ.2x+3 អធិប្បាយថា 2 ជា​សម្បសិទ្ធ(តួគុណ) x ជាអញ្ញាត ដូច្នេះ 2 គុណនឹង x =2x បើ x=2 មានន័យថា 2 គុណនឹង 2 = 4 បូកនឹង 3 ស្មើ 7 ) ---- * Variable Declining Balance = សមតុល្យថយចុះប្រែប្រួល ---- * Variance = វ៉ារ្យង់ អញ្ញតា ---- * Variation (n. ) = បំរែបំរួល អញ្ញកម្ម ---- * Varphi = វ៉ាហ្វី ---- * Varpi = វ៉ាពី ---- * Varrho = វ៉ារ៉ូ ---- * Varsigma = វ៉ាស៊ិគម៉ា ---- * vartheta = វ៉ាតែតតា ---- * Vector (n. ) = វ៉ិចទ័រ ---- * Vectorized Image (n. ) = រូបភាពកំណត់ដោយវ៉ិចទ័រ ---- * Vendor (n. ) = ក្រុមហ៊ុនលក់ ---- * VendorID លេខសំគាល់អ្នកលក់ ---- * Verbose adj. ដែលបង្ហាញជាអក្សរ ---- * Verify tv. ផ្ទៀងផ្ទាត់ ---- * Versions (n. ) = កំណែ ---- * * Vertical adj. បញ្ឈរ ---- * Video (n. ) = វីដេអូ,រូបទស្សន៍ ---- * Video Conference (n. ) = សន្និសីទតាមវីដេអូ ---- * View(tv.) = មើល​, ទស្សនា ---- * View (n. ) = ទិដ្ឋភាព ---- * Viewer (n. ) = កម្មវិធីមើល ទស្សនាករ ---- * Violate (tv.) = បំពាន, ខុសច្បាប់, ល្មើសច្បាប់ ---- * Violation (n. ) = ករបំពាន ---- * Virtual Folder ថតនិមិត្ម ---- * Virus (n. ) = មេរោគ] ---- * Virus Definition (n. ) = និយមន័យមេរោគ ---- * Visual adj. នៃចក្ខុ ---- * Visual Aids (n. ) = ជំនួយរូបភាព ---- * Visualization n. រូបភាពមើលឃើញ ---- * Visualizer (n. ) = ម៉ាកែត ---- * Voice Chat (n. ) = ការជជែកកំសាន្តជាសំលេង ---- * Volatile Button (n. ) = ប៊ូតុងមិនឋិតថេរ ---- * Volume (n. ) = ភាគ ---- * Volume (n. ) = កំរិតសំលេង == W == * Wikipedia = [[វិគីភីឌា]] ---- * Wiktionary = វចនានុក្រមវិគី ---- * Wikibook = សៀវភៅវិគី ---- * Wikisource = បណ្ណាល័យ​វិគី * * * == X == == Y == * Yell (Smiley) n. = សំរែក ---- * Yell (Smiley) iv.= ស្រែក ---- * Yellow Pages n. = ទំព័រលឿង ---- * Yield = ចំណូល, ទិន្នផល == Z == * Z- Value =តំលែ -Z ---- * Zeta = ហ្សេតា ---- * Zigzag (v.) = ក្ងិចក្ងក់ ---- * Zip (n.) = ហ្ស៊ីប (n.) = ជាទំរង់ពេញនិយមមួយបែប នៅក្នុងប្រព័ន្ធកុំព្យូទ័រ ដែលត្រូវបានយកមកប្រើប្រាស់ដើម្បីធ្វើការបង្រួមទិន្នន័យ។ ពាក្យពេញ (Zone Improvement Plan)។ ---- * Zip Disk (n.) = ថាសហ្ស៊ីប ---- * Zone (n.) = តំបន់ ---- * Zoom (tv.) = ពង្រីក រឺ ពង្រួម ---- * Zoom In (tv.) = ពង្រីក ---- * Zoom Out (tv.) = ពង្រួម [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ព័ត៌មានវិទ្យា]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:សទ្ទានុក្រម]] __NOTOC__ សូម​មើល​[http://umn.dl.sourceforge.net/sourceforge/khmer/Glossary_3.2.pdf សទ្ទានុក្រម អង់គ្លេស​-​ខ្មែរ​ សម្រាប់​កុំព្យូទ័រ​​របស់​​ KhmerOS]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} sx15qcd7zohkvkk9j9uo70dmrux3ddp 321617 321616 2025-06-05T20:36:10Z Như Gây Mê 41859 Undid edits by [[Special:Contribs/175.100.59.171|175.100.59.171]] ([[User talk:175.100.59.171|talk]]) to last version by Borhan: test edits, please use the sandbox 321617 wikitext text/x-wiki == A == *3-D (adj) = 3-D AAL n.(ATM adapter layer) ធ្នើរកែសម្រួលទិន្នន័យអេធីអឹម,អេអេអេល *Abbreviation (n) = អក្សរកាត់, អក្សរបំព្រួញ, អក្សរសង្ខេប *Absolute Address n. លេខអាសយដ្ឋានពេញ *Absolute code n.លេខសម្ងាត់ពេញ,លេខកូដពេញ (វេវ.actual code) *Absolute loader n.កម្មវិធីទាញយកទិន្នន័យពេញ *Absorption n.បំណឺត,សម្រូប *Abstract Data Type (ADT) n. ប្រភេទទិន្នន័យអរូបី *Abstract Machine n.មាស៊ីនអរូបី *AC (Alternating Current) n. អាសេ,ចរន្តឆ្លាស់ *Accelerated Graphics Port(AGP)n.រន្ធតបង្កើនល្បឿនរូបក្រាហ្វិក,អេជីភី *Accelerator Card n.​បន្ទះចរន្តបង្កើនល្បឿន *Acceptance Test n.​ការសាកដើម្បីយល់ព្រម *Access v.ចូលដល់ n.​ការចូលដល់ សិទ្ធិចូលដល់ *Access Arm n.អំណាចចូលដល់ *Access Code n.លេខកូដចូលដល់ *accountability n.គណនេយ្យភាព *Addend n.តួបូក *administrator n.សេវាធិបតី *arbitration committee n.គណៈកម្មការមជ្ឈត្តកម្ម *bit n.លេខទ្វេភាគ លេខគូ គឺ លេខ 0 និង 1 មកពី binary digit=bit *8 bits= 1 byte =256 combinations *1024 bytes= 1 kilobyte *1024 kilobytes= 1 megabyte *1024 megabytes= 1 gigabyte *byte =អដ្ឋលេខ គឺ 8 លេខ ដូចជា 00000000 និង 00000001​ ជាដើម *bounce v.ដាយចេញ បណ្តេញចេញ *Audiovisual សោតទស្សន៍ *Crest n.ពំនើង ភ្នើង *Density n.លំណែន *Derive v.បង់ក្លាយ *Electron n.អស្យាណូ,ឯឡិកត្រន់ [E] *Energy n.ថាមភាព *Force n.​ពលភាព *Intensity n.លំហាប់,ប្រពលភាព *webmaster n.អន្តរជាលាធិបតី ជាលាភិបាល អ្នកគ្រប់គ្រងវេបសាយ *National Internet Registries(NIR) បញ្ជីឈ្មោះឥន្ធើណិតជាតិ *gas n. ឧស្ម័ន *liquid n.វិលីនធាតុ វិលីនវត្ថុ ធាតុរាវ វត្ថុរាវ *Local Internet Registries(LIR) បញ្ជីឈ្មោះឥន្ធើណិតប្រចាំតំបន់ *Loss n.កំហាត បំណាត់ ចំណាញ់ អំណស់ *Internet Service Provider (ISP) ក្រុមហ៊ុនផ្តល់សេវាឥន្ធើណិត *Interference n.ជម្រែក *Internet Exchange Point (IX,IXP) ចំណុចផ្លាស់ប្តូរចរាចរណ៍ឥន្ធើណិត *matter n.រូបធាតុ សារវត្ថុ នាម *Neutron n.នូត្រន់ [N] *Power n.អគ្គិពល *Proton n.ប្រូត្រន់,មូលាណូ [PT] *Refraction n.បំណែរ រង្វៀច *Regional Internet Registries(RIR) បញ្ជីឈ្មោះឥន្ធើណិតប្រចាំភូមិភាគ *solid n.ឃនធាតុ ឃនវត្ថុ ធាតុរឹង វត្ថុរឹង *Trough n.ពំនាច ភ្នាច ស្នូក *Voxel n.បរិមាត្រ មាឌ ចំណុះ *Abort (tv) = បោះបង់ *Above (prep/adv) = ខាងលើ *Absolute (adj) = ដាច់ខាត *Absolute Deviation = គំលាតដាច់ខាត *Absolute Link (n) = តំណភ្ជាប់ពេញលេញ *Absolute Path (n) = ផ្លូវពេញលេញ *Absolute URL (n) = URL ពេញលេញ *Absolute Value (n) = តំលៃដាច់ខាត *Abstract (adj) = អរូបី *Abstract (n) = សង្ខេប *Accelerator Board (n) = បន្ទះបង្កើនល្បឿន *Accelerator Card (n) = បន្ទះបង្កើនល្បឿន *Accelerator Key (n) = Shortcut Key *Accent (tv) = សង្កត់សំលេង *Accent (n) = សញ្ញាសង្កត់សំលេង *Accept (tv) = យល់ព្រម *Access (tv) = ចូលដំណើរការ *Access Privileges (n) = សិទ្ធិចូលដំណើរការ *Access Rights (n) = សិទ្ធិចូលដំណើរការ *Access Speed (n) = ល្បឿនដំណើរការ *Access Time (n) = រយះពេលដំណើរការ *Accessibility (n) = មធ្យោបាយងាយស្រួល *Accessible (adj) = អាចចូលដំណើរការបាន * Accessory n.= ប្រដាប់ប្រដា * Account n. = គណនី * Accounting Period = គណនេយ្យកាល * Accrued Interest = កំនើនការប្រាក់ * Accuracy = កំរិតត្រឹមត្រូវ, កំរិតច្បាស់លាស់, កំរិតប្រាកដប្រាជា * Acquisition Cost = ថ្លៃដើមដែលទទួលបាន * Action n. = អំពើ, សកម្មភាព * Activate tv. = ធ្វើអោយសកម្ម * Active adj. = សកម្ម * Active Cell n. = ក្រឡាសកម្ម * Active Window n. = បង្អួចសកម្ម, វីនដូសកម្ម * Activity n. = សកម្មភាព * Activity Indicator n. = ទ្រនិចបង្ហាញ,សូចនាករសកម្មភាព * Actuarial Rate = អត្រាជាក់ស្តែង * Adapt tv. = សម្រួល * Adaptive adj. = ដែលអាចប្រែប្រួល * Adaptor n. = អាដាប់ទ័រ * Add tv. = បន្ថែម * Add-In n. = កម្មវិធីបន្ថែម * Add-In n. = ឧបករណ៍បន្ថែម * Add-On n. = Add-In * Address n. = អាសយដ្ឋាន * Address Book n. = សៀវភៅអាសយដ្ឋាន * Addressee n. = អ្នកទទួលសំបុត្រ * Addressing n. = ការបំពេញអាសយដ្ឋាន * Adjacent adj. = ជាប់គ្នា * Adjust tv. = លៃ, តំរូវ, លៃតំរូវ * Administration n. = ការគ្រប់គ្រង, អភិបាលកិច្ច * Administrator n. = អ្នកអភិបាល, អ្នកគ្រប់គ្រង, អ្នកថែទាំប្រព័ន្ធ * Advance = បុរេប្រទាន * Advanced random (n) = ភាពចៃដន្យ​កំរិតខ្ពស់ * Advance iv. = ទៅមុខ * Advance Amount = ចំនួនបុរេប្រទាន * Advanced adj. = កំរិតខ្ពស់ * Advisor n. = ទីប្រឹក្សា * Agenda n. = របៀបវារៈ * Agent n. = ភ្នាក់ងារ * Aggregate Function = អនុគមន៍ផ្តុំ * Aging n. = ចាស់ * Agree tv. = យល់ព្រម * Agreement n. = កិច្ចព្រមព្រៀង * Aleph = អាឡេប * Alert tv. = ព្រមាន, ជូនដំណឹ, ផ្តល់ពត៌មាន * Alert n. = សញ្ញាព្រមាន, សញ្ញាជូនដំណឹ, សញ្ញាផ្តល់ពត៌មាន * Alert Box n.= ប្រអប់ព្រមាន, ប្រអប់ជូនដំណឹង, ប្រអប់ផ្តល់ពត៌មាន * Algebraic Sign = សញ្ញាពិជគណិត * Algorithm n. = ក្បួនដោះស្រាយ *Alias = ឈ្មោះក្លែងក្លាយ, ឈ្មោះផ្សេងទៀត ::ឧទាហរណ៍៖ Spacial Page Aliases=ឈ្មោះក្លែងក្លាយនៃទំព័រពិសេស, ឈ្មោះផ្សេងទៀតនៃទំព័រពិសេស * Aliasing n. = ភាពរឆេតរឆូត * Align tv. = តំរឹម * Allocate (Memory) tv. = បំរុងទុក * Allocation (Memory) n. = ការបំរុងទុក * Allow tv.= អនុញ្ញាត * avatar (n) = អវតារ == B == * B-Spline = B-Spline ---- * Back iv = ថយក្រោយ ត្រលប់ក្រោយ ---- * Back Door n = ទ្វារក្រោយ ---- * Back End n = កម្មវិធីខាងក្រោយ ---- * Backbone n = ឆ្អឹងខ្នង ---- * Background n = ផ្ទៃខាងក្រោយ, ឆាកក្រោយ ---- * Background Application n = កម្មវិធីខាងក្រោយ ---- * Background Task n = ភារកិច្ចខាងក្រោយ ---- * Backlog n = កិច្ចការនៅសល់ ---- * Backup n = ពត៌មានបម្រុង ---- * Backup tv = បម្រុងទុក ---- * Backward adv = ត្រឡប់ទៅវិញ ---- * Bad adj = ខូច ---- * Bad Area n = តំបន់ខូច ---- * Bad Disk n = ថាសខូច ---- * Bad Sector n = ផ្នែកខូច ---- * Balance = តុល្យភាព ---- * Balance tv = ធ្វើអោយមានតុល្យភាព ---- * Bandwidth (Digital Device) n. កម្រិតបញ្ជូន ---- * Bandwidth (Radio) n. កម្រិតរលក ---- * Banner n. បដា ---- * Bar n. របារ ---- * Bar Chart n. គំនូសតាងបង្គោល, គំនូសតាងតារាង ---- * Bar Code n. កូដផលិតផល ---- * Barcode Number រហស្សលេខផលិតផល ---- * Base n. គោល ---- * Base 10 n. គោល១០ ---- * Base 16 n. គោល១៦ ---- * Base 2 n. គោល២ ---- * Base 8 n. គោល៨ ---- * Base Line បន្ទាត់គោល ---- * Base-10 Logarithm លោការីតគោល១០ ---- * Base-2 Logarithm លោការីតគោល២ ---- * Basis មូលដ្ឋាន ---- * Batch File n. ឯកសាររបាច់ ---- * BCC (Blind Carbon Copy) n. លាក់ ---- * Beamer n. ឧបករណ៍បញ្ចាំង ---- * Begin tv. ចាប់ផ្តើម ---- * Begin of Word ដើមពាក្យ ---- * Behavior n. ឥរិយាបថ ---- * Behind prep/adv. ខាងក្រោយ ---- * Below prep/adv. ខាងក្រោម ---- * Bessel Function អនុគមន៍Bessel ---- * Beta បេតា បែបសាកល្បង កំណែសាកល្បង ---- * Beta Distribution ច្បាប់បេតា ---- * Biaised Estimator អេស្ទីម៉ាទ័រលំអៀង ---- * Bibliography n. គន្ថនិទ្ទេស ---- * Billing Rate អត្រាចុះលើវិក័យប័ត្រ ---- * Binary Number n. ចំនួនគោលពីរ ---- * Binary Operator សញ្ញាប្រមាណវិធីពីរអង្គ ---- * Binary System n. ប្រព័ន្ធគោលពីរ ---- * Bind tv. ចង ---- * Binomail Distribution ច្បាប់ទ្វេធា ---- * Bit n. លេខគូ គឺ​ លេខ ០ និង​ ១ ---- * Bitmap n. រូបភាព ---- * Blank adj . ទទេ ---- * Blank Document n. ឯកសារទទេ ---- * Blank Page n. ទំព័រទទេ ---- * Blend tv. លាយ ---- * Blend n . ល្បាយ ---- * Blink n. ភ្លិបភ្លែតៗ ---- * Block n. បុ្លក, ការហាមឃាត់ ---- * Block tv. ទប់ស្កាត់ , ហាមឃាត់ ---- * Blockquote n. សម្រង់បណ្តុំ ---- * Blog n. មើល Weblog ---- * Bluetooth n. ប្ល៊ូធូស ---- * Blur tv. ធ្វើអោយព្រិល បំព្រិល ---- * Blur iv. ព្រិល ---- * Board n. ក្តារ ---- * Body n. តួ ---- * Bold adj. ដិត ---- * Bond ប័ណ្ណបំណុល, សញ្ញាប័ណ្ណ ---- * Bond-Equivalent Yield ចំណូលសមមូល ---- * Book Excerpt n. ការដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅ ---- * Bookkeeping ការចុះបញ្ជី ---- * Bookmark v/n. ចំណាំ ---- * Boolean n. ប៊ូលីន ---- * Boot tv. ចាប់ផ្តើមឡើង ---- * Border n. រឹមទំព័រ ---- * Border and Shading n. ---- * Border Arguments អាគុយម៉ង់ព្រំដែន ---- * Border Probability ---- * Bottom n. បាត ---- * Bound n. ព្រំដែន, ភាពទាល់ ---- * Boundary n. ព្រំដែន, ភាពទាល់ ---- * Box n. ប្រអប់ ឬ ក្រឡា ---- * Brace n. រ៉ាត់({ }) ---- * Bracket n. តង្កៀប ([ ]) ---- * Brand n. ម៉ាក ---- * Break n. សញ្ញាបញ្ឈប់ ---- * Break tv. បញ្ចប់ ---- * Breakpoint n. ចំណុចឈប់ ---- * Brief n.សេចក្តីសង្ខេប ---- * Brief adj. សង្ខេប ---- * Brightness n. ពន្លឺ ---- * Bring Forward ---- * Bring to Front ---- * Broadband n. ---- * Broadband Network n. ---- * Broadcast tv. ផ្សាយ ---- * Brochure n. *button n.ពំ *CommandButton n.ពំបញ្ជា *OptionButton n.ពំជម្រើស ---- == '''C'''== * Cable Television : ទូរទស្សន៍ខ្សែកាប * Cache (n.) ឃ្លាំងសំងាត់, ខេស * Chart (n.) តារាងរេខា * Calculation (n.) គណនា * Calculator (n.) ម៉ាស៊ីនគិតលេខ គឿងគិតលេខ គណនាករណ៍ * Calculus (n.) គណិត​វិភាគ,​ គណនាអត្យាណូ, គណិតសាស្ត្រ​ជាន់​ខ្ពស់ * Call TV.: ហៅ * Category (n) : ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម * Subcategory (n) :ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុមរង * CategoryTree (n) : មែកធាងនៃចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម * Check : ត្រួតពិនិត្យ * Check users : ត្រួតពិនិត្យអ្នកប្រើប្រាស់ * Choose v. រើសយក * Client (n.) កូនបណ្តាញ,ម៉ូយ * CMS: Content Management System, ប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងអត្ថបទ * Coefficients (n.) មេគុណ * Column (n.) ខ្ទង់, កាឡោន * Common Factor (n.) កត្តារួម * Commutative (adj.) ឆ្លាស់ទី * Compass (n.) ប្រពាយ,ដែកឈាន * compatible adj សមិត ដែលចូលជាមួយគ្នាបាន * compatibility (n.) សមិតភាព ការដែលចូលជាមួយគ្នាបាន * Component (n.) សមាសភាគ,គ្រឿងផ្គុំ * Computation (n.) គណិតកម្ម * Cone (n.) រូបសាជី * Configure v. សាងរូបសណ្ឋាន * Configuration (n.) រូបសណ្ឋាន * Connectives (n.) ឈ្នាប់ * Constant (n.) តម្លៃថេរ * Contemporary (adj.) សហសម័យ,ទាន់សម័យ * Content (n.) ខ្លឹមសារ, ព័ត៌មាន, មាតិកា, សាច់រឿង, សារ, អត្ថបទ * Content Management System : CMS, ប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងអត្ថបទ * Control (n.) បញ្ជា * Control Panel (n.) ផ្ទាំងបញ្ជា * Counting Number (n.) ចំនួនរាប់ * Convert v. បំប្លែង * Converter (n.) គ្រឿង ឬ ប្រដាប់បំប្លែង * Correlation (n.) សហសម្ពន្ធ * Customize v.កំណត់ដោយខ្លួនឯង * Cylinder (n.) រូបបំពង់ == D == * Daemon n. = ដេមិន ---- * Damaged adj. = ខូចខាត ---- * Dangerous adj. = គ្រោះថ្នាក់ ---- * Dash n. = ដាច់ៗ ---- * Dash Line n. = បន្ទាត់ដាច់ៗ ---- * Data n. = ទិន្នន័យ,តួលេខ,ស្ថិតិ *Database n.ទិន្ននយដ្ឋាន,ឃ្លាំងទិន្នន័យ *Data flow n.លំហូរទិន្នន័យ *Data movement n.ការផ្លាស់ទីទិន្នន័យ ការផ្លាស់ផ្ទេរទិន្នន័យ *Data processing n.ការគិតចម្រាញ់ទិន្នន័យ ឬ ការប្រមូលផលទិន្នន័យ *Data storage n.ការលៃទុកទិន្នន័យ ឬ ការស្តុកទុកទិន្នន័យ *Data structure n.គ្រោងសំណង់ទិន្នន័យ *Database administrator n.អភិបាលទិន្ននយដ្ឋាន *Database system n.របៀបទិន្ននយដ្ឋាន --[[អ្នកប្រើប្រាស់:Mahaphirum|Mahaphirum]] ម៉ោង០៦:២៤ ថៃ្ងព្រហស្បតិ៍ ទី២៥ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០០៨ (UTC) ---- * Data Capture n. = ការចាប់យកទិន្នន័យ ---- * Data Source n. = ប្រភពទិន្នន័យ ---- * Data Type n. = ប្រភេទទិន្នន័យ ---- * Database n. = មូលដ្ឋានទិន្នន័យ ---- * Database Management n. = អ្នកគ្រប់គ្រងមូលដា្ឋនទិន្នន័យ ---- * DataPilot n. = អ្នកជំនួយការទិន្នន័យ ---- * Date n. = កាលបរិច្ឆេទ <h2 style="font-size:100%;text-align:left;border-bottom:2px solid #CC6600;margin:0.2em;padding:0.2em"> E </h2> * E-Book (Electronic Book) n. សៀវភៅអេឡិចត្រូនិច ---- * E-Commerce (Electronic Commerce) n. ពាណិជ្ជកម្មតាមអេឡិចត្រូនិច ---- * E-Mail (Email) n. អ៊ីមែល សំបុត្រអេឡិចត្រូនិក ឦមេល ---- * E-Mail Address n. អាសយដ្ឋានអ៊ីមែល ---- * E-Mail Client n. កម្មវិធីអ៊ីមែល *Extension n.វិបុលកម្ម ---- == F == *fax (facsimile) n.ទូរសារ *fax back n.ទូរសារឆ្លើយតប *fax card n.បន្ទះចរន្តទូរសារ *fax on demand n.ទូរសារតាមសំណូមពរ *fax server n.សេវាករទូរសារ គ្រឿងបម្រើទូរសារ == G == == H == * Half adj. = ពាក់កណ្តាល ---- * Half Duplex Transmission n. = ការបញ្ជូនឯកទិសក្នុងពេលតែមួយ ---- * Half-sphere = កន្លះស្វ៊ែរ ---- * Handle tv. = ដោះស្រាយ ---- * Handle (Of Object) n. = ចំណុចទាញ ---- * Handler n.= អ្នកដោះស្រាយ ---- * Handout n. = ប្លង់បោះពុម្ព ---- * Hang Up tv. = ព្យួរ ---- * Hanging Indent = ព្យួរការចូលបន្ទាត់ ---- * Hard Disk n. = ថាសរឹង, ហាដឌីស ---- * Hardware n. = ផ្នែករឹង, ហាដវ៊ែរ ---- * Harmonic Mean = មធ្យមអាម៉ូនិក ---- * Hatch n. = ឆ្នូតៗ ---- * Hazardous adj. = គ្រោះថ្នាក់ ---- * Header n. = បឋមកថា ---- * Heading n. = ក្បាល :Page Heading = ក្បាលទំព័រ :Heading Page = ទំព័រផ្នែកខាងក្បាល ---- * Height n. = កំពស់ ---- * Help tv. = ជួយ ---- * Help n. = ជំនួយ ---- * Helper Application n. = កម្មវិធីជំនួយ ---- * Hexadecimal Number = ចំនួនគោល១៦ ---- * Hibernate tv. = សម្ងំ ---- * Hidden adj. = ដែលលាក់, ដែលត្រូវបានលាក់, ដែលបានលាក់, ដែលបានបិទបាំង, កំបាំង ---- * Hide tv. = លាក់, បិទបាំង, បាំង ---- * Hierarchy n. = ឋានានុក្រម លំដាប់ថ្នាក់ ---- * High adj. = ខ្ពស់, ដែលខ្ពស់ ---- *high frequency (HF)n. រំញ័រខ្ពស់ * High Priority n. = អាទិភាពខ្ពស់ ---- * High Security n. = សុវត្ថិភាពខ្ពស់ ---- * Higher adj. = ខ្ពស់ជាង ---- * Highest adj. = ខ្ពស់បំផុត ---- * Highlight tv. = បន្លិច ---- * Highlight n. = ផ្នែកសំខាន់ ---- * Highlight Color n. = ពណ៌បន្លិច ---- * History n. = ប្រវត្តិ ---- *historiography n.សំណេរប្រវត្តិសាស្រ្ត * Hold tv. = កាន់, ទប់ ---- * Hold Down tv. = សង្កត់ចុះ, សង្កត់ចុះក្រោម ---- * Home n. ផ្ទះ ---- * Home Directory n. = ថតផ្ទះ ---- * Home Page n. = គេហទំព័រ ---- * Hop n. = ដំណាក់ ---- * Horizontal adj. = ផ្តេក, ដេក ---- * Horizontal Line n. = បន្ទាត់ដេក, បន្ទាត់ផ្តេក, ខ្សែផ្តេក, ខ្សែដេក ---- * Horizontal Ruler n. = បន្ទាត់ផ្តេក ---- * Horizontal Scrollbar n. = របាររមូរផ្តេក ---- * Host n. = ម៉ាស៊ីន ---- * Hostname n. = ឈ្មោះម៉ាស៊ីន ---- * Hot List n. = បញ្ជីអាសយដ្ឋានសំខាន់ ---- * Hotkey n. = គ្រាប់ចុចចង ---- * HotPlug tv. = ដោតឆៅ ---- * Hotspot n. = ចំនុចក្តៅ ---- * HouseholdInventory = បញ្ជីសារពើភ័ណ្ឌផ្ទះ ---- * Hue n . = ភាពលំៗនៃពណ៌ ---- * Hyperbolic Cosine = កូស៊ីនុសអ៊ីពែរបូល ---- * Hyperbolic Cotangent = កូតង់ស្យង់អ៊ីពែរបូល ---- * Hyperbolic Sine = ស៊ីនុសអ៊ីពែរបូល ---- * Hyperbolic Tangent = តង់ស្យង់អ៊ីពែរបូល ---- * Hypergeometric = អ៊ីពែរបូលធរណីមាត្រ ---- * Hypergeometric Distribution = ច្បាប់អ៊ីពែរបូលធរណីមាត្រ ---- * Hyperlink n. = តំណខ្ពស់ ---- * Hypertext n. = អត្ថបទតភ្ជាប់គ្មានលំដាប់ ពហុអត្ថបទ ---- * Hyphenate tv. = ភ្ជាប់ដោយសហសញ្ញា ---- * Hyphenation n. = ការដាក់សហសញ្ញា ---- * Hypotheses = សម្មតិកម្ម == I == *incompatible adj.វិសមិត *incompatibility n. វិសមិតភាព *inequality n.វិសមភាព *information n.ពត៌មាន ដំណឹង សន្ទេស *information technology (IT)n.បច្ចេកវិទ្យាពត៌មាន ពត៌មានវិទ្យា សន្ទេសវិទ្យា *international a.អន្តរជាតិ *International Telecommunication Union( ITU) n.សហភាពទូរគមនាគមន៍អន្តរជាតិ *International Organization for Standardization (IOS) n.អង្គការកំណត់មាត្រដ្ឋានអន្តរជាតិ *internationalization n.អន្តរជាតូបនីយកម្ម *internationalize v.ធ្វើអន្តរជាតូបនីយកម្ម *internet n.បណ្តាញអន្តរគណិតករណ៍ (Interconnection Network=internet បណ្តាញតភ្ជាប់រវាងកុំព្យូទ័រមួយទៅកុំព្យូទ័រមួយ​ មានន័យថា បណ្តាញស្រាក់កុំព្យូទ័រ) ។ ឥន្ធើណិត ។ *internet service provider (ISP) n.ក្រុមហ៊ុនបម្រើសេវាកម្មបណ្តាញអន្តរគណិតករណ៍ ក្រុមហ៊ុនផ្តល់សេវាឥន្ធើណិត * Internet ​ប្រព័ន្ធ​អន្តរបណ្តាញ ​​ឬ ​​ប្រព័ន្ធ​អ៊ិនធឺណិត ។ * Image = រូបភាព ---- *Image talk = ការពិភាក្សាអំពីរូបភាព == J == * Jagged adj. រឆេតរឆូត ---- * Job n. ការងារ ---- * Join tv. ត, តភ្ជាប់, ភ្ជាប់គ្នា, ភ្ជាប់ ---- * Journal n. ទិនានុប្បវត្តិ ---- * Jump iv. លោត, ផ្លោះ ---- * Junk n. ឥតបានការ ---- * Junk Mail n. សារឥតបានការ ---- * Justify tv. តំរឹមសងខង <h2 style="font-size:100%;text-align:left;border-bottom:2px solid #CC6600;margin:0.2em;padding:0.2em"> K </h2> * Kappa កាប៉ា ---- * KB n. គីឡូបៃ ---- * Keep tv. រក្សាទុក ---- * Keep Ratio n. រក្សាសមាមាត្រ ---- * Keep Running ទុកឲរត់ដដែល ---- * Kern tv. សំរួលចន្លោះតួអក្សរ ---- * Kernel n. ខឺណែល ---- * Key (Encryption) n. កូនសោរ ---- * Key (Searching) n. ពាក្យគន្លឹះ ---- * Key (Typing) n. គ្រាប់ចុច ---- * Keyboard n. ក្តារចុច ---- * Keyboard Handling ការប្រើក្តារចុច ---- * Keystroke n. សង្កត់គ្រាប់ចុច ---- * Keyword n. ពាក្យគនឹ្លះ ---- * Kilobyte n. គីឡូបៃ ---- * Kurtosis Of A Distribution == L == *link v.ភ្ជាប់យោង n.ឈ្នាប់យោង *log v.កត់ឈ្មោះ *log in v.កត់ឈ្មោះចូល *log out v.កត់ឈ្មោះចេញ *log off v.កត់ឈ្មោះបិទ *log on v.កត់ឈ្មោះបើក *log up v.កត់ឈ្មោះចូលជាសមាជិក,ចុះឈ្មោះចូលរួម * Login (v) = ឡុកអ៊ីន , ឡុកអ៊ីនចូល , ចូល, ចូលក្នុង, កត់ឈ្មោះចូល * Logout (v) = ឡុកអៅ , ចាកចេញ , ចេញ, ចេញក្រៅ == M == *manage v.រៀបចំ *map n.ផែនទី v.បញ្ជូន *manipulate v.ចាត់សម្រួល *mail n.សំបុត្រ *mailbox n.ប្រអប់សំបុត្រ *maintenance n.ការថែរក្សា *mean n.មធ្យមភាគ *media n.ធ្នាក់ , ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ, ព័ត៌មាន *median n.សមឌ្ឍរេខា *metalanguage n.អភិភាសា * message (n) = សារ ,សារសេចក្តី * Movie (n) = ភាពយន្ត ---- == N == * Namespace (n) = លំហឈ្មោះ (មូលនាម) : Namespace Name = ឈ្មោះនៃលំហឈ្មោះ ---- * N-th Root = ឫសទី N ---- * Nabla = ណាប់ប្លា ---- * Name (n) = ឈ្មោះ ឬ នាម ---- == O == * Object (Goal) n. ---- * Object (Subject) n. ---- * Object (Thing) n. ---- * Oblique adj. ---- * Obscure tv. ---- * Occur tv. កើតឡើង ---- * Octal Number ចំនួនគោល៨ ---- * Odd Number ចំនួនសេស, លេខសេស ---- * Offline adj. ក្រៅបណ្តាញ ---- * Offset n. ---- * OK ---- * Omega ---- * Omicron ---- * On prep. ---- * On Screen Keyboard ---- * Online adj. លើបណ្តាញ ---- * Online Help ជំនួយលើបណ្តញ ---- * Online Shopping ការទិញទំនិញលើ​ឬក្នុងបណ្តាញ​ ---- * Opacity n. ---- * Opaque adj. ---- * Open tv. បើក ---- * Operand n. ---- * Operating System n. ​ប្រព័ន្ធដំណើរការកុំព្យូទ័រ​។​ ឧទាហរណ៍​​ SUSE Linux ឬ Microsoft Windows XP ឬក៏​​​ Mac OS X Leopard ឬមួយក៏ Symbian OS​សំរាប់ទូរសព័្ទសុទ្ធតែរាប់ជា​ប្រព័ន្ធដំណើរការកុំព្យូទ័រ​។ ---- * Operation n. ប្រតិបត្តិការ ---- * Operation (Math) n.ប្រមាណវិធី​ ---- * Operator n. (១) ---- * Operator សញ្ញាណប្រមាណវិធី ---- * Optimal adj. ---- * Optimal Wrap ---- * Optimize tv.បង្កើនប្រសិទ្ធិភាព ---- * Option n. ជម្រើស ---- * Optional adj. នៃជម្រើស,ជម្រើសបន្ថែម ---- * Order លំដាប់,ការកុម្ម៉ង់ ---- * Order n. លំដាប់,ការបញ្ជា ---- * Order tv. បញ្ជា ---- * Order ID លេខសម្គាល់បញ្ជាទិញ ---- * Ordinal Number adj. លេខលំដាប់,លេខបូរណសំខ្យា ---- * Organization n. ស្ថាប័ន,អង្គភាព ---- * Organizer n. អ្នករៀបចំ,អង្គរៀបចំ ---- * Orientation n. ទិស ---- * Original adj.ដើម ---- * Orphan n. បន្ទាត់កំព្រា ---- * Orthogonal To កែងនឹង ---- * Outbox n. ប្រអប់ចេញ ---- * Outdated adj. ហួសសម័យ ---- * Outer adj. ខាងក្រៅ ---- * Outer Join រួមខាងក្រៅ ---- * Outgoing adj. ចេញ ---- * Outgoing Server ម៉ាស៊ីនបម្រើចេញ ---- * Outline n. គ្រោង ---- * Outline (Font Effect) adj. គែម ---- * Output n. ទិន្នផល ---- * Outward ទៅក្រៅ ---- * Overflow iv/tv. លើសចំណុះ ---- * Overhang tv. លយចេញ ---- * Overhead Sheet n. ក្រដាសស្លាយ ---- * Overlap tv. តម្រួត ---- * Override tv. បដិសេធ ---- * Overview n. ទិដ្ឋភាពទូទៅ ---- * Overwhelming adj.លើសលុប ---- * Overwrite tv. សរសេរជាន់ពីលើ ---- * Owner n. ម្ចាស់, ម្ចាស់កម្មសិទ្ធិ == P == *photo n. រូបភាព *photon n. អនុភាគពន្លឺ *privacy n.សិទ្ធិបុគ្គល សិទ្ធិផ្ទាល់ខ្លួន សិទ្ធិឯកជន * Problem (n) = បញ្ហា *Progress n.ជំនឿន ដំណើរជឿនលឿនទៅមុខ * Problematic (adj) = ដែលមានបញ្ហា, ដែលមិនដាច់ស្រេច * Protocol = ពិធីការ, ប្រូតូកាល : Correct Protocol = ពិធីការដែលត្រឹមត្រូវ : Incorrect Protocol = ពិធីការដែលមិនត្រឹមត្រូវ == Q == == R == *radio frequency​ (RF) n.រំញ័រវិទ្យុ *radio wave n.រលកវិទ្យុ *radical n.អនុមូល (រ៉ាឌិកាល់),មូលធាតុ,ផ្នត់ដើម *radix n.ឫស, មូលសព្ទ, សមុដ្ឋាន,ឋាន,បាត *radix complement n.វិកតិកត្តាសមុដ្ឋាន(ចំនួនបង្គ្រប់បាត) *radix notation n.សញ្ញករណ៍សមុដ្ឋាន(វេវ.base notation) *radix point n.ចំណុចឋាន *rate n.អត្រា *ratio n.អត្រាភាគ *record n.បណ្ណសារ v. ថត,អាត់ *recorder n.គ្រឿងថតសម្លេង,ខ្សែអាត់ * Restore (n) = ស្តារឡើងវិញ == S == *safety n.សុវត្ថិភាព និរន្តរាយ និរភ័យ *screen n.មុខកញ្ចក់ អេក្រង់ *full screen n. ពេញមុខកញ្ចក់ *screen capture n.ការចាប់រូបភាពលើមុខកញ្ចក់ *scientific notation n.សញ្ញករណ៍វិទ្យាសាស្ត្រ *select v. ស្លិច *select All ស្លិចទាំងអស់ *server n. មេបណ្តាញ សេវ័ក សេវាករ *set n. ឈុត សិទ *sign in v.ចុះឈ្មោះចូល *sign out v.ចុះឈ្មោះចេញ *sign off v.ចុះឈ្មោះបិទ *sign on v.ចុះឈ្មោះបើក *sign up v.ចុះឈ្មោះចូលជាសមាជិក, ចុះឈ្មោះចូលរួម *steward n.សេវាភិបាល *square n.មូលសញ្ញា គ្រឿងសម្គាល់ឫស == T == * Table = តារាង ---- * Template= ទំព័រគំរូ ---- * Term = ពាក្យ ---- * Text = ឃ្លា, ពាក្យ, អត្ថបទ ---- * Tool = ឧបករណ៍ ---- * Time = ពេល, ម៉ោង ---- * Title = ចំណងជើង * * * == U == * Unzip tv.= ពន្លា ---- * Update tv. ធ្វើឱ្យទាន់សម័យ ---- * Updated adj. ដែលទាន់សម័យ, បានធ្វើឱ្យទាន់សម័យ, ទាន់សម័យ ---- * Upgrade tv. ធ្វើអោយប្រសើរ, ធ្វើអោយប្រសើរឡើង ---- * Upload tv. ផ្ទុកឡើង, អាប់ឡូដ == V == * Valid (adj.) = ត្រឹមត្រូវ ---- * Validate (tv.) = ធ្វើឱ្យមានសុពលភាព ---- * Validation (n.) = សុពលកម្ម ---- * Validity (n.) = សុពលភាព ---- * Value (n.) = តំលៃ ---- * varepsilon = វ៉ាអែវស៊ីឡោន ---- * Variable (n.) = អញ្ញាត តួមិនដឹងតម្លៃ (ឧ.2x+3 អធិប្បាយថា 2 ជា​សម្បសិទ្ធ(តួគុណ) x ជាអញ្ញាត ដូច្នេះ 2 គុណនឹង x =2x បើ x=2 មានន័យថា 2 គុណនឹង 2 = 4 បូកនឹង 3 ស្មើ 7 ) ---- * Variable Declining Balance = សមតុល្យថយចុះប្រែប្រួល ---- * Variance = វ៉ារ្យង់ អញ្ញតា ---- * Variation (n. ) = បំរែបំរួល អញ្ញកម្ម ---- * Varphi = វ៉ាហ្វី ---- * Varpi = វ៉ាពី ---- * Varrho = វ៉ារ៉ូ ---- * Varsigma = វ៉ាស៊ិគម៉ា ---- * vartheta = វ៉ាតែតតា ---- * Vector (n. ) = វ៉ិចទ័រ ---- * Vectorized Image (n. ) = រូបភាពកំណត់ដោយវ៉ិចទ័រ ---- * Vendor (n. ) = ក្រុមហ៊ុនលក់ ---- * VendorID លេខសំគាល់អ្នកលក់ ---- * Verbose adj. ដែលបង្ហាញជាអក្សរ ---- * Verify tv. ផ្ទៀងផ្ទាត់ ---- * Versions (n. ) = កំណែ ---- * * Vertical adj. បញ្ឈរ ---- * Video (n. ) = វីដេអូ,រូបទស្សន៍ ---- * Video Conference (n. ) = សន្និសីទតាមវីដេអូ ---- * View(tv.) = មើល​, ទស្សនា ---- * View (n. ) = ទិដ្ឋភាព ---- * Viewer (n. ) = កម្មវិធីមើល ទស្សនាករ ---- * Violate (tv.) = បំពាន, ខុសច្បាប់, ល្មើសច្បាប់ ---- * Violation (n. ) = ករបំពាន ---- * Virtual Folder ថតនិមិត្ម ---- * Virus (n. ) = មេរោគ] ---- * Virus Definition (n. ) = និយមន័យមេរោគ ---- * Visual adj. នៃចក្ខុ ---- * Visual Aids (n. ) = ជំនួយរូបភាព ---- * Visualization n. រូបភាពមើលឃើញ ---- * Visualizer (n. ) = ម៉ាកែត ---- * Voice Chat (n. ) = ការជជែកកំសាន្តជាសំលេង ---- * Volatile Button (n. ) = ប៊ូតុងមិនឋិតថេរ ---- * Volume (n. ) = ភាគ ---- * Volume (n. ) = កំរិតសំលេង == W == * Wikipedia = [[វិគីភីឌា]] ---- * Wiktionary = វចនានុក្រមវិគី ---- * Wikibook = សៀវភៅវិគី ---- * Wikisource = បណ្ណាល័យ​វិគី * * * == X == == Y == * Yell (Smiley) n. = សំរែក ---- * Yell (Smiley) iv.= ស្រែក ---- * Yellow Pages n. = ទំព័រលឿង ---- * Yield = ចំណូល, ទិន្នផល == Z == * Z- Value =តំលែ -Z ---- * Zeta = ហ្សេតា ---- * Zigzag (v.) = ក្ងិចក្ងក់ ---- * Zip (n.) = ហ្ស៊ីប (n.) = ជាទំរង់ពេញនិយមមួយបែប នៅក្នុងប្រព័ន្ធកុំព្យូទ័រ ដែលត្រូវបានយកមកប្រើប្រាស់ដើម្បីធ្វើការបង្រួមទិន្នន័យ។ ពាក្យពេញ (Zone Improvement Plan)។ ---- * Zip Disk (n.) = ថាសហ្ស៊ីប ---- * Zone (n.) = តំបន់ ---- * Zoom (tv.) = ពង្រីក រឺ ពង្រួម ---- * Zoom In (tv.) = ពង្រីក ---- * Zoom Out (tv.) = ពង្រួម [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ព័ត៌មានវិទ្យា]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:សទ្ទានុក្រម]] __NOTOC__ សូម​មើល​[http://umn.dl.sourceforge.net/sourceforge/khmer/Glossary_3.2.pdf សទ្ទានុក្រម អង់គ្លេស​-​ខ្មែរ​ សម្រាប់​កុំព្យូទ័រ​​របស់​​ KhmerOS]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} lnt6w99rq6a6jsx1m9llol0ov5qn0sl 0 5434 321452 321289 2025-06-03T17:04:40Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321452 wikitext text/x-wiki '''ក្រុងសៀមរាប''' គឺជាទីក្រុងធំទី ០២ របស់[[ប្រទេសកម្ពុជា]]បន្ទាប់ពី[[រាជធានីភ្នំពេញ]]និង​ជាទីក្រុង​ធំ​បំផុត​នៃ​[[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្ត​សៀមរាប]]ដែលស្ថិតនៅ​ភាគ​ពាយ័ព្យ​នៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា|ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]។ {{Infobox settlement | name = ទីក្រុងសៀមរាប | official_name = | other_name = | native_name = Siem Reap City | settlement_type = ទីរួមខេត្ត | image_skyline = | border = | total_width = | image_style = | perrow = | image1 = | image2 = | image3 = | image4 = | image5 = | image6 = | image7 = | image8 = | imagesize = | nickname = ទីក្រុងប្រាសាទ | image_caption = | image_map = | map_caption = | pushpin_map = | pushpin_relief = | pushpin_map_caption = | pushpin_mapsize = | subdivision_type = ប្រទេស | subdivision_name = {{flag|កម្ពុជា}} | subdivision_type1 = ខេត្ត | subdivision_name1 = [[ខេត្តសៀមរាប]] | subdivision_type2 = រដ្ឋបាលក្រុង | subdivision_name2 = [[ភូមិសាលាកន្សែង]] [[សង្កាត់ស្វាយដង្គំ]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]] | government_footnotes = | government_type = | leader_title = អភិបាលនៃគណៈអភិបាលក្រុង | leader_name = នួន ពុទ្ធារ៉ា | leader_title1 = | leader_name1 = | established_title = បង្កើតជាទឹកដី | established_date = ៨០២ | established_title2 = បង្កើតឡើងជាផ្លូវការ | established_date2 = ១៩០៧ | established_title3 = <!-- Incorporated (city) --> | established_date3 = | unit_pref = <!--Enter: Imperial, if Imperial (metric) is desired--> | area_footnotes = | area_total_km2 = <!-- ALL fields dealing with a measurements are subject to automatic unit conversion--> | area_land_km2 = <!--See table @ Template:Infobox settlement for details on automatic unit conversion--> | area_water_km2 = | area_water_percent = | population_as_of = ២០១៩ | population_footnotes = <ref name=census2019>{{Cite web|url= http://nis.gov.kh/nis/Census2019/Final%20General%20Population%20Census%202019-English.pdf|title= General Population Census of the Kingdom of Cambodia 2019 – Final Results|publisher= [[Ministry of Planning (Cambodia)|Ministry of Planning]]|work= National Institute of Statistics|date=26 January 2021|access-date=3 February 2021}}</ref> | population_note = | population_total = ២៤៥ ៤៩៤ | population_rank = ០២ | population_density_km2 = | timezone = [[Indochina Time|ICT]] | utc_offset = +៧ | timezone_DST = | utc_offset_DST = | coordinates = | elevation_footnotes = | elevation_m = | postal_code_type = <!-- enter ZIP code, Postcode, Post code, Postal code... --> | postal_code_title = លេខកូដប្រៃសណីយ៍ | postal_code = ១៧១០ | area_code = | website = | footnotes = }} <!-- Infobox ends --> [[ខេត្តសៀមរាប]] មានស្ថាបត្យកម្មបែប[[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]និងបែប[[ចិន]]នៅតាមតំបន់[[បារាំង]]ចាស់និងនៅជុំវិញ[[ផ្សារចាស់]]។ទីក្រុងនេះជាមជ្ឈមណ្ឌលទេសចរណ៍ដ៏សំខាន់មួយក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ដោយសារវានៅជិតប្រាសាទបុរាណ[[អង្គរវត្ត|អង្គរ]]ដែលបានសាងសង់នៅក្នុង[[អាណាចក្រខ្មែរ|សម័យអាណាចក្រខ្មែរ]]។នៅក្នុងនិងជុំវិញទីក្រុងមានសារមន្ទីរ ការសម្ដែងរបាំប្រពៃណី[[អប្សរា]] ភូមិវប្បធម៌[[ខ្មែរ]] ហាងលក់វត្ថុអនុស្សាវរីយ៍ សិប្បកម្ម កសិដ្ឋានសូត្រ វាលស្រែនៅជនបទ ភូមិនេសាទ ជម្រកសត្វស្លាបក្បែរ[[បឹងទន្លេសាប]] កន្លែងផឹកស៊ី និង កន្លែងទទួលទានអាហារដ៏សម្បូរបែប។[[ខេត្តសៀមរាប]]ត្រូវបានតែងតាំងជាទីក្រុងវប្បធម៌[[អាស៊ាន]]ពីឆ្នាំ ២០២១-២០២២ ក្នុងកិច្ចប្រជុំលើកទី ០៩ នៃរដ្ឋមន្ត្រីទទួលបន្ទុកវប្បធម៌និងសិល្បៈ[[អាស៊ាន]](AMCA)ដែលរៀបចំឡើងនៅថ្ងៃទី ២២ ខែតុលា ឆ្នាំ ២០២០។ ==រដ្ឋបាលក្រុងថ្មី== {{pagename}} ជាក្រុងមួយស្ថិតនៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ១២ សង្កាត់ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដសង្កាត់ ! សង្កាត់ ! អក្សរឡាតាំង ! ភូមិ |- |១៧១០០១ |[[សង្កាត់ស្លក្រាម|សង្កាត់ស្លក្រាម ]] |Sla Kram Sangkat |ស្លក្រាម, បឹងដូនប៉ា, ចុងកៅស៊ូ, ដកពោធិ៍, បន្ទាយចាស់, ទ្រាំង, មណ្ឌល ០៣, ធ្លកអណ្តូង |- |១៧១០០២ |[[សង្កាត់ស្វាយដង្គំ|សង្កាត់ស្វាយដង្គំ ]] |Svay Dankum Sangkat |ភ្ញាជ័យ, កន្ដ្រក, គោកក្រសាំង, ស្វាយព្រៃ, ពោធិ៍បុស្ស, ថ្មី, ស្វាយដង្គំ, សាលាកន្សែង, គ្រួស, វិហារចិន, ស្ទឹងថ្មី, មណ្ឌល ០១, មណ្ឌល ០២, តាភុល |- |១៧១០០៣ |[[សង្កាត់គោកចក|សង្កាត់គោកចក ]] |Kok Chak Sangkat |ត្រពាំងសេះ, វាល, ទក្សិណខាងត្បូង, គោកតាចាន់, ខ្វៀន, គោកបេង, គោកត្នោត, នគរក្រៅ |- |១៧១០០៤ |[[សង្កាត់សាលាកំរើក|សង្កាត់សាលាកំរើក ]] |Sala Kamreuk Sangkat |វត្ដបូព៌, វត្ដស្វាយ, វត្ដដំណាក់, សាលាកំរើក, ជន្លង់, តាវៀន, ត្រពាំងត្រែង |- |១៧១០០៥ |[[សង្កាត់នគរធំ|សង្កាត់នគរធំ ]] |Nokor Thum Sangkat |រហាល, ស្រះស្រង់ខាងជើង, ស្រះស្រង់ខាងត្បូង, ក្រវ៉ាន់, អារក្សស្វាយ, អញ្ចាញ |- |១៧១០០៦ |[[សង្កាត់ជ្រាវ|សង្កាត់ជ្រាវ ]] |Chreav Sangkat |ជ្រាវ, ខ្នារ, បុស្សក្រឡាញ់, តាចេក, វាល, ក្រសាំង, បឹង |- |១៧១០០៧ |[[សង្កាត់ចុងឃ្នៀស|សង្កាត់ចុងឃ្នៀស ]] |Chong Khnies Sangkat |ភូមិទី ០១, ភូមិទី ០២, ភូមិទី ០៣, ភូមិទី ០៤, ភូមិទី ០៥, ភូមិទី ០៦, ភូមិទី ០៧ |- |១៧១០០៨ |[[សង្កាត់សំបួរ|សង្កាត់សំបួរ ]] |Sngkat Sambuor Sangkat |ព្នៅ, សំបួរ, វាល, ជ្រៃ, តាគង់ |- |១៧១០០៩ |[[សង្កាត់សៀមរាប|សង្កាត់សៀមរាប ]] |Siem Reab Sangkat |ពោធិបន្ទាយជ័យ, ភ្នំក្រោម, ប្រឡាយ, កក្រាញ់, ក្រសាំងរលើង, ស្ពានជ្រាវ, អារញ្ញ, ត្រៀក |- |១៧១០១០ |[[សង្កាត់ស្រង៉ែ|សង្កាត់ស្រង៉ែ ]] |Srangae Sangkat |កសិកម្ម, ថ្នល់, រការធំ, ព្រៃធំ, ស្រង៉ែ, ចន្លោង, តាចក |- |១៧១០១១ |[[សង្កាត់ក្របីរៀល|សង្កាត់ក្របីរៀល ]] |Krabei Riel Sangkat |តារស់, រកា, ព្រៃពោធិ៍, ទទា, ក្រសាំង, ពពិស, ត្រពាំងវែង, គោកដូង, បឹង, ប្រម៉ា, ខ្នារ, ព្រៃក្រូច |- |១៧១០១២ |[[សង្កាត់ទឹកវិល|សង្កាត់ទឹកវិល ]] |Tuek Vil Sangkat |គោកដូង, សណ្ដាន់, ជ្រៃ, ប្រយុទ្ធ, បន្ទាយឈើ, ទឹកវិល, ប្រីយ៍ចាស់, ទឹកថ្លា, ប្រីយ៍ថ្មី, ជ័យ |} ==រដ្ឋបាលក្រុងចាស់== '''{{pagename}}''' ស្ថិតនៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]។ក្រុងនេះមាន ១៣ សង្កាត់ និង ១០៩ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដសង្កាត់ ! សង្កាត់ ! អក្សរឡាតាំង ! ភូមិ |- |១៧១០០១ |[[សង្កាត់ស្លក្រាម|សង្កាត់ស្លក្រាម ]] |Sla Kram Sangkat |ស្លក្រាម, បឹងដូនប៉ា, ចុងកៅស៊ូ, ដកពោធិ៍, បន្ទាយចាស់, ទ្រាំង, មណ្ឌល ០៣, ធ្លកអណ្តូង |- |១៧១០០២ |[[សង្កាត់ស្វាយដង្គំ|សង្កាត់ស្វាយដង្គំ ]] |Svay Dankum Sangkat |ភ្ញាជ័យ, កន្ដ្រក, គោកក្រសាំង, ស្វាយព្រៃ, ពោធិ៍បុស្ស, ថ្មី, ស្វាយដង្គំ, សាលាកន្សែង, គ្រួស, វិហារចិន, ស្ទឹងថ្មី, មណ្ឌល ០១, មណ្ឌល ០២, តាភុល |- |១៧១០០៣ |[[សង្កាត់គោកចក|សង្កាត់គោកចក ]] |Kok Chak Sangkat |ត្រពាំងសេះ, វាល, ទក្សិណខាងត្បូង, គោកតាចាន់, ខ្វៀន, គោកបេង, គោកត្នោត, នគរក្រៅ |- |១៧១០០៤ |[[សង្កាត់សាលាកំរើក|សង្កាត់សាលាកំរើក ]] |Sala Kamreuk Sangkat |វត្ដបូព៌, វត្ដស្វាយ, វត្ដដំណាក់, សាលាកំរើក, ជន្លង់, តាវៀន, ត្រពាំងត្រែង |- |១៧១០០៥ |[[សង្កាត់នគរធំ|សង្កាត់នគរធំ ]] |Nokor Thum Sangkat |រហាល, ស្រះស្រង់ខាងជើង, ស្រះស្រង់ខាងត្បូង, ក្រវ៉ាន់, អារក្សស្វាយ, អញ្ចាញ |- |១៧១០០៦ |[[សង្កាត់ជ្រាវ|សង្កាត់ជ្រាវ ]] |Chreav Sangkat |ជ្រាវ, ខ្នារ, បុស្សក្រឡាញ់, តាចេក, វាល, ក្រសាំង, បឹង |- |១៧១០០៧ |[[សង្កាត់ចុងឃ្នៀស|សង្កាត់ចុងឃ្នៀស ]] |Chong Khnies Sangkat |ភូមិទី ០១, ភូមិទី ០២, ភូមិទី ០៣, ភូមិទី ០៤, ភូមិទី ០៥, ភូមិទី ០៦, ភូមិទី ០៧ |- |១៧១០០៨ |[[សង្កាត់សំបួរ|សង្កាត់សំបួរ ]] |Sambuor Sangkat |ព្នៅ, សំបួរ, វាល, ជ្រៃ, តាគង់ |- |១៧១០០៩ |[[សង្កាត់សៀមរាប|សង្កាត់សៀមរាប ]] |Siem Reab Sangkat |ពោធិ៍បន្ទាយជ័យ, ភ្នំក្រោម, ប្រឡាយ, កក្រាញ់, ក្រសាំងរលើង, ស្ពានជ្រាវ, អារញ្ញ, ត្រៀក |- |១៧១០១០ |[[សង្កាត់ស្រង៉ែ|សង្កាត់ស្រង៉ែ ]] |Srangae Sangkat |កសិកម្ម, ថ្នល់, រការធំ, ព្រៃធំ, ស្រង៉ែ, ចន្លោង, តាចក |- |១៧១០១១ |[[សង្កាត់អំពិល|សង្កាត់អំពិល ]] |Ampil Sangkat |គោកចាន់, ថ្នល់បាក់, ត្នោត, ត្រពាំងរុន, តាប៉ាង, ព្រៃគុយ, បង្កោង, គីរីមានន្ទ, បុស្សធំ, ត្រាចជ្រុំ |- |១៧១០១២ |[[សង្កាត់ក្របីរៀល|សង្កាត់ក្របីរៀល ]] |Krabei Riel Sangkat |តារស់, រកា, ព្រៃពោធិ៍, ទទា, ក្រសាំង, ពពិស, ត្រពាំងវែង, គោកដូង, បឹង, ប្រម៉ា, ខ្នារ, ព្រៃក្រូច |- |១៧១០១៣ |[[សង្កាត់ទឹកវិល|សង្កាត់ទឹកវិល ]] |Tuek Vil Sangkat |គោកដូង, សណ្ដាន់, ជ្រៃ, ប្រយុទ្ធ, បន្ទាយឈើ, ទឹកវិល, ប្រីយ៍ចាស់, ទឹកថ្លា, ប្រីយ៍ថ្មី, ជ័យ |} == ឯកសារពិគ្រោះ == == អត្ថបទផ្សេងទៀត == 1a2ntqrj4befubomx108m9k5vb10wtw 0 5614 321447 321357 2025-06-03T15:23:50Z RandomPoopedBoi 27248 /* ប្រទេស */ 321447 wikitext text/x-wiki {{Infobox continent | title = អាស៊ីខាងលិច | image = [[File:Western Asia (orthographic projection).svg|285px]] | area = ៥,៩៩៤,៩៣៥ គម^២ | population = ៣១៣,៤៥០,០០០ (២០១៨) ([[បញ្ជីរាយទ្វីបតាមចំនួនប្រជាជន#តាមអនុតំបន់នៃទ្វីប|ទី៩]])<ref name = "UN WPP 2019">{{Cite web|title = World Population prospects – Population division|url = https://population.un.org/wpp/|access-date = 29 April 2025|publisher = [[អង្គការសហប្រជាជាតិ]]|archive-url = https://web.archive.org/web/20190205234912/https://population.un.org/wpp/|archive-date = 5 February 2019|url-status = live}}</ref><ref name = "UN WPP 2019 2">{{Cite web|title = Overall total population|url = https://population.un.org/wpp/Download/Files/1_Indicators%20(Standard)/EXCEL_FILES/1_Population/WPP2019_POP_F01_1_TOTAL_POPULATION_BOTH_SEXES.xlsx|format = xlsx|access-date = 29 April 2025|publisher = [[អង្គការសហប្រជាជាតិ]]|archivedate = 27 កុម្ភៈ 2021|archiveurl = https://web.archive.org/web/20210227235642/https://population.un.org/wpp/Download/Files/1_Indicators%20(Standard)/EXCEL_FILES/1_Population/WPP2019_POP_F01_1_TOTAL_POPULATION_BOTH_SEXES.xlsx|url-status = dead}}</ref> | density = ៥០.១/គម^២ | countries = {{collapsible list | title = [[ប្រទេសនៅអាស៊ី|២០ ប្រទេសដែលទទួលស្គាល់]] | {{flag|កាតា}} | {{flag|គុយវ៉ែត}} |{{flag|ចចជី}} (លើកលែងតែមួយផ្នែកតូចនៃទឹកដីភាគខាងជើងនៃ[[មហាកូកាស]]) | {{flag|តួកគី}} (លើកលែងតែតំបន់[[ធ្រែសខាងកើត]]) | {{flag|ប៉ាឡេស្ទីន}} | {{flag|បារ៉ែន}} | {{flag|យេម៉ែន}} (លើកលែងតែកោះ[[សូកូត្រា]]) | {{flag|លីបង់}} | {{flag|ស៊ីប}} | {{flag|ស៊ីរី}} | {{flag|ហ្សកដានី}} | {{flag|អ៊ីរ៉ង់}} | {{flag|អ៊ីរ៉ាក់}} | {{flag|អ៊ីស្រាអែល}} | {{flag|អាមេនី}} | {{flag|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} | {{flag|អាស៊ែបៃសង់}} (លើកលែងតែមួយផ្នែកតូចនៃទឹកដីភាគខាងជើងនៃ[[មហាកូកាស]]) | {{flag|អូម៉ង់}} | {{flag|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម}} | {{flag|អេហ្ស៊ីប}} (គិតតែ[[ឧបទ្វីបស៊ីណៃ]]ប៉ុណ្ណោះ) }}{{collapsible list | title = '''៣ ប្រទេសដែលមិនត្រូវបានទទួលស្គាល់''' | ''{{flag|ស៊ីបខាងជើង}}'' | ''{{flag|អាប់កាស៊ី}}'' | ''{{flag|អូសេទីខាងត្បូង}}'' }} | dependencies = {{flagicon|សហរាជាណាចក្រ}} [[អាក្រូទីរី និងដេកេលី]] | languages = {{collapsible list | title = ភាសាផ្លូវការ | [[ភាសាក្រិក|ក្រិក]] | [[ភាសាឃឺដ|ឃឺដ]] | [[ភាសាចចជី|ចចជី]] | [[ភាសាតួកគី|តួកគី]] | [[ភាសាពែរ្ស|ពែរ្ស]] | [[ភាសារុស្ស៊ី|រុស្ស៊ី]] | [[ភាសាហេប្រឺ|ហេប្រឺ]] | [[ភាសាអង់គ្លេស|អង់គ្លេស]] | [[ភាសាអាប់កាស|អាប់កាស]] | [[ភាសាអាមេនី|អាមេនី]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] | [[ភាសាអាស៊ែបៃសង់|អាស៊ែបៃសង់]] | [[ភាសាអូសេទី|អូសេទី]] }} {{collapsible list | title = '''ភាសាផ្សេងៗ''' | '''[[អំបូរភាសាអាហ្វ្រូអាស៊ី]]'''៖ {{hlist | [[ភាសានវអារ៉ាម|នវអារ៉ាម]] | [[ភាសាស៊ីរីអាក|ស៊ីរីអាក]] | [[ភាសាអាមហារ៉ា|អាមហារ៉ា]] | [[ភាសាអារ៉ាប់ខាងត្បូងសម័យ|អារ៉ាប់ខាងត្បូង]] }} | '''[[អំបូរភាសាអូស្ត្រូណេស៊ី]]'''៖ {{hlist | [[ភាសាឥណ្ឌូណេស៊ី|ឥណ្ឌូណេស៊ី]] | [[ភាសាម៉ាឡេ|ម៉ាឡេ]] | [[ភាសាតាកាឡុក|តាកាឡុក]] }} | '''[[អំបូរភាសាឥណ្ឌូអឺរ៉ុប]]'''៖ {{hlist | [[ភាសាឆាបាគី|ឆាបាគី]] | [[ភាសាដូម៉ារី|ដូម៉ារី]] | [[ភាសាឌរឌូ|ឌរឌូ]] | [[ភាសាតាលីស|តាលីស]] | [[ភាសានេប៉ាល់|នេប៉ាល់]] | [[ភាសាបារាំង|បារាំង]] | [[ភាសាបាស្តូ|បាស្តូ]] | [[ភាសាបាឡូឈី|បាឡូឈី]] | [[ភាសាបេន្កាលី|បេន្កាលី]] | [[ភាសាម៉ាហ្សាន់ដារ៉ានី|ម៉ាហ្សាន់ដារ៉ានី]] | [[ភាសាយីឌីស|យីឌីស]] | [[ភាសារ៉ូហ៊ីងញ៉ា|រ៉ូហ៊ីងញ៉ា]] | [[ភាសារ៉ូម៉ានី|រ៉ូម៉ានី]] | [[ភាសាហ្គីឡាគី|ហ្គីឡាគី]] | [[ភាសាហ្សាហ្សា|ហ្សាហ្សា]] | [[ភាសាហិណ្ឌី|ហិណ្ឌី]] | [[ភាសាឡូរី|ឡូរី]] | [[ភាសាអេស្ប៉ាញ|អេស្ប៉ាញ]] }} | '''[[អំបូរភាសាកូកាសឦសាស្ត]]'''៖ {{hlist | [[ភាសាឆេឆិន|ឆេឆិន]] | [[ភាសាឡេស្គាន|ឡេស្គាន]] | [[ភាសាអាវ៉ា|អាវ៉ា]] }} | '''[[អំបូរភាសាកូកាសពាយព្យ]]''': {{hlist | [[ភាសាកាបារដ៍|កាបារដ៍]] | [[ភាសាស៊ែកាស្ស៊ី|ស៊ែកាស្ស៊ី]] }} | '''[[​អំបូរភាសាតួកស៊ីគ]]'''៖ {{hlist | [[ភាសាកាច្ឆៃ|កាច្ឆៃ]] | [[ភាសាតួកមែន|តួកមែន]] }} }} | time = {{collapsible list | title = ល្វែងម៉ោងចំនួន ៥ | bullets = true | '''[[UTC+០២:០០]]'''៖ {{hlist |បមាណីយ៖ [[ម៉ោងនៅរដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន|ប៉ាឡេស្ទីន]] [[ម៉ោងនៅស៊ីប|ស៊ីប]] [[ម៉ោងនៅស៊ីរី|ស៊ីរី]] [[ម៉ោងនៅហ្សកដានី|ហ្សកដានី]] [[ម៉ោងនៅលីបង់|លីបង់]] [[ម៉ោងបមាណីយអ៊ីស្រាអែល|អ៊ីស្រាអែល]] [[ម៉ោងបមាណីយអេហ្ស៊ីប|ស៊ីណៃ]] }} | '''[[UTC+០៣:០០]]'''៖ {{hlist | [[ម៉ោងសន្សំពន្លឺថ្ងៃ]]៖ ប៉ាឡេស្ទីន ស៊ីប ស៊ីរី ហ្សកដានី លីបង់ អ៊ីស្រាអែល អេហ្ស៊ីប | បមាណីយ៖ [[ម៉ោងនៅកាតា|កាតា]] [[ម៉ោងនៅគុយវ៉ែត|គុយវ៉ែត]] [[ម៉ោងនៅតួកគី|តួកគី]] [[ម៉ោងនៅបារ៉ែន|បារ៉ែន]] [[ម៉ោងនៅយេម៉ែន|យេម៉ែន]] [[ម៉ោងនៅអ៊ីរ៉ាក់|អ៊ីរ៉ាក់]] [[ម៉ោងបមាណីយអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត]] }} | '''[[UTC+០៣:៣០]]'''៖ {{hlist | បមាណីយ៖ [[ម៉ោងបមាណីយអ៊ីរ៉ង់|អ៊ីរ៉ង់]] }} | '''[[UTC+០៤:០០]]'''៖ {{hlist | បមាណីយ៖ [[ម៉ោងចចជី|ចចជី]] [[ម៉ោងអាមេនី|អាមេនី]] [[ម៉ោងអាស៊ែបៃសង់|អាស៊ែបៃសង់]] [[ម៉ោងនៅអូម៉ង់|អូម៉ង់]] [[ម៉ោងនៅអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម]] }} | '''[[UTC+០៤:៣០]]'''៖ {{hlist | ម៉ោងសន្សំពន្លឺថ្ងៃ៖ អ៊ីរ៉ង់ }} }} | internet = [[.ae]], [[.am]], [[.az]], [[.bh]], [[.cy]], [[.eg]], [[.ge]], [[.il]], [[.iq]], [[.ir]], [[.jo]], [[.kw]], [[.lb]], [[.om]], [[.ps]], [[.qa]], [[.sa]], [[.sy]], [[.tr]], [[.ye]] | cities = {{collapsible list | title = បញ្ជី | bullets = true | {{flagicon|គុយវ៉ែត}} [[គុយវ៉ែត (ទីក្រុង)|គុយវ៉ែត]] | {{flagicon|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} [[ជីដ្ដារ]] | {{flagicon|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម}} [[ឌូបៃ]] | {{flagicon|អ៊ីរ៉ង់}} [[តេហេរ៉ង់]] | {{flagicon|អ៊ីរ៉ាក់}} [[បាកដាដ]] | {{flagicon|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} [[រីយ៉ាដ]] | {{flagicon|តួកគី}} [[អ៊ីស្តង់ប៊ុល]] | {{flagicon|តួកគី}} [[អ៊ីស្មៀរ]] | {{flagicon|ហ្សកដានី}} [[អាម៉ាន់]] | {{flagicon|តួកគី}} [[អង់ការ៉ា]] }} }} '''អាស៊ីខាងលិច''' ឬអាចហៅបានថា '''អាស៊ីបស្ចិម''' គឺជាតំបន់ភាគខាងលិចបំផុតនៃទ្វីប[[អាស៊ី]]។ យោងតាមនិយមន័យពីស្ថាប័នសិក្សានានា [[អង្គការសហប្រជាជាតិ]] និងស្ថាប័នដទៃទៀត គេបានកំណត់អនុតំបន់អាស៊ីខាងលិចដោយក្ដោបអនុតំបន់ដូចជា [[អាណាតូលីយ៉ា]] [[ឧបទ្វីបអារ៉ាប់]] [[អ៊ីរ៉ង់]] [[មេសូប៉ូតាមី]] [[វាលខ្ពស់អាមេនី]] [[ឡេវ៉ាន]] [[ភូមិសាស្ត្រស៊ីប|កោះស៊ីប]] [[ឧបទ្វីបស៊ីណៃ]] និង[[កូកាសខាងត្បូង]]។ តំបន់មួយនេះត្រូវបានកាត់ផ្ដាច់ពីទ្វីប[[អាហ្វ្រិក]]តាម[[ដីសន្ទះស៊ុយអេ]] និងពី[[ទ្វីបអឺរ៉ុប]]តាមរយៈផ្លូវទឹកនៃ[[ច្រកសមុទ្រតួកគី]] និងដីជម្រាលនៃតំបន់[[មហាកូកាស]]។ អាស៊ីខាងលិចមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹងតំបន់[[អាស៊ីកណ្ដាល]]នៅភាគឦសាន្ត និង[[អាស៊ីខាងត្បូង]]នៅភាគខាងកើត។ តំបន់នេះផងដែរត្រូវបានព័ទ្ធជុំវិញដោយផ្ទៃសមុទ្រចំនួន ១២​ ដូចជា៖ [[សមុទ្រកាសព្យែន]] [[សមុទ្រខ្មៅ]] [[ឈូងសមុទ្រពែរ្ស]] [[សមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេ]] [[សមុទ្រម៉ាម៉ារ៉ា]] [[ឈូងសមុទ្រស៊ុយអេ]] [[សមុទ្រអ៊ីជាន]] [[ឈូងសមុទ្រអាកាបា]] [[ឈូងសមុទ្រអាឌែន]] [[សមុទ្រអារ៉ាប់]] និង[[ឈូងសមុទ្រអូម៉ង់]]។ អាស៊ីខាងលិចគឺគ្របដណ្ដប់ទៅលើតំបន់ផ្ទៃដីស្រដៀងគ្នានឹងតំបន់[[មជ្ឈិមបូព៌ា]]ដែរ គ្រាន់តែមជ្ឈិមបូព៌ាគឺជាពាក្យបង្កប់ន័យនយោបាយដែលតែងតែសម្គាល់ដោយភូមិវិទូលោកខាងលិចអាស្រ័យទៅលើបរិបទនយោបាយ និងប្រវត្តិសាស្ត្រ ខណៈដែលអាស៊ីខាងលិចវិញគឺជាពាក្យភូមិសាស្ត្រដែលមានភាពត្រឹមត្រូវនិងភាពស៊ីសង្វាក់គ្នាជាង។ តំបន់អាស៊ីខាងលិចគ្របដណ្ដប់លើផ្ទៃដីសរុប ៥,៩៩៤,៩៣៥ គម^២ និងមានប្រជាជនរស់នៅចំនួន ៣១៣ លាននាក់។<ref name="UN WPP 2019"/><ref name="UN WPP 2019 2"/> ក្នុងចំណោមប្រទេសដែលជាសមាជិកអង្គការសហប្រជាជនទាំង ២០ នៅក្នុងតំបន់ (ឬមានមួយផ្នែកនៃទឹកដីរបស់ពួកគេក្នុងតំបន់) មាន ១៣ ប្រទេសដែលត្រូវជាផ្នែកនៃ[[ពិភពអារ៉ាប់]]។ បណ្ដាប្រទេសដែលមានចំនួនប្រជាជនរស់ច្រើនជាងគេនៅក្នុងតំបន់នេះរួមមាន៖ [[អ៊ីរ៉ង់]] [[តួកគី]] [[អ៊ីរ៉ាក់]] [[អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត]] និង[[យេម៉ែន]]។ល។ នៅក្នុង[[គ្រោងការណ៍ភូមិសាស្ត្រពិភពលោកសម្រាប់កំណត់ត្រាចែកចាយរុក្ខជាតិ]] (WGSRPD) គេមិនបានរាប់បញ្ចូលឧបទ្វីបអារ៉ាប់ជាផ្នែកមួយនៃតំបន់អាស៊ីខាងលិចឡើយ តែក្រុមនេះបានរាប់បញ្ចូលប្រទេស[[អាហ្វហ្កានីស្ថាន]]។<ref name=WGSRPD>{{Cite book |last = Brummitt |first = R. K. |year = 2001 |title = World Geographical Scheme for Recording Plant Distributions |edition = 2nd |publisher = International Working Group on Taxonomic Databases For Plant Sciences (TDWG) |url = https://raw.githubusercontent.com/tdwg/wgsrpd/master/109-488-1-ED/2nd%20Edition/TDWG_geo2.pdf |access-date = 13 May 2025 |archive-url = https://web.archive.org/web/20160125135239/http://www.nhm.ac.uk/hosted_sites/tdwg/TDWG_geo2.pdf |archive-date = 25 January 2016}}</ref> ចំពោះ[[អង្គការស្បៀងអាហារ និងកសិកម្ម]] (FAO) វិញបានរាប់បញ្ចូលប្រទេសអាហ្វហ្កានីស្ថានចូលដូចគ្នា តែបានចាត់ទុកប្រទេសអេហ្ស៊ីបនៅខាងក្រៅតំបន់អាស៊ីខាងលិច។<ref>{{Cite web |title=Chapter 21. West Asia |url=https://www.fao.org/3/Y1997e/y1997e0q.htm |access-date=13 May 2025 |website=www.fao.org}}</ref> រីឯ[[កម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍សហប្រជាជាតិ]]វិញបានដកប្រទេសស៊ីប អ៊ីស្រាអែល តួកគី និងអ៊ីរ៉ង់ចេញពីតំបន់មួយនេះ។<ref>{{Cite web |last=Environment |first=U. N. |date=12 April 2023 |title=West Asia |url=http://www.unep.org/ozonaction/networks/west-asia |access-date=13 May 2025 |website=Ozonaction }}</ref> ==និយមន័យ== ពាក្យថា ''អាស៊ី​ខាង​លិច'' ឬ''អាស៊ីបស្ចិម'' ​ត្រូវ​បាន​គេ​និយមប្រើ​ជាការណ៍ និង​មិន​មាន​និយមន័យកំណត់ "ត្រឹមត្រូវ" ឬ​ទទួល​យក​ជា​ទូទៅណាមួយឡើយ។ និយមន័យធម្មតារបស់វាគឺច្រើនជាន់គ្នាមិនថាដោយប្រយោល ឬដោយផ្ទាល់ជាមួយនិយមន័យនៃពាក្យសម្គាល់តំបន់ដូចជា [[មជ្ឈិមបូព៌ា]] [[មេឌីទែរ៉ាណេខាងកើត]] និង[[ដើមបូព៌ា]] (ដែលពីបុរាណមកគឺសុទ្ធតែមាននិយមន័យស្រដៀងៗនឹងគ្នា លើកលែងតែពេលបច្ចុប្បន្នដោយគេចង់បំបែកវាឱ្យច្បាស់ដាច់ដោយឡែកពីគ្នា)។<ref>[https://www.worldatlas.com/articles/what-is-the-difference-between-near-east-and-middle-east.html What Is The Difference Between Near East and Middle East?] ''worldatlas.com''</ref> ''Style Manual'' របស់ ''[[ណាសឹនណលជីអូក្រាហ្វិក|National Geographic]]'' ក៏ដូចជាសៀវភៅ''[[សេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក៖ ស្ថិតិប្រវត្តិសាស្ត្រ]]'' (២០១៣) បោះពុម្ភផ្សព្វផ្សាយដោយ[[អង្គការសម្រាប់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ និងការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច]] (OECD) បានរាប់បញ្ចូលប្រទេសដូចជា កាតា គុយវ៉ែត តួកគី ប៉ាឡេស្ទីន(សម្គាល់ដោយវ៉េសប៊ែង និងក្រោយមកហ្កាហ្សា) បារ៉ែន យេម៉ែន លីបង់ ស៊ីរី ហ្សកដានី អ៊ីរ៉ង់ អ៊ីរ៉ាក់ អ៊ីស្រាអែល អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត អូម៉ង់ និងអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួមទៅក្នុងតំបន់អាស៊ីខាងលិច។<ref name="ngs">{{cite web |url=https://sites.google.com/a/ngs.org/ngs-style-manual/home/W/west-asia |title=West Asia |last=Miller |first=David |work=National Geographic Style Manual |publisher=National Geographic Society |access-date=16 May 2025 |archivedate=31 ឧសភា 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210531235607/https://sites.google.com/a/ngs.org/ngs-style-manual/home/W/west-asia |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite book |last=Maddison |first=Angus |author-link=Angus Maddison |year=2004 |title=The World Economy: Historical Statistics |series=Development Centre Studies |location=Paris, France |publisher=Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD) |publication-date=2003 |isbn=978-92-64-10412-9 |lccn=2004371607 |oclc=53465560 |title-link=The World Economy: Historical Statistics }}</ref> ផ្ទុយមកវិញ [[អង្គការអភិវឌ្ឍន៍ឧស្សាហកម្មនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ]] (UNIDO) នៅក្នុងសៀវភៅប្រចាំឆ្នាំនៃឆ្នាំ២០១៥ របស់ខ្លួនបានរាប់បញ្ចូលប្រទេសអាមេនី និងអាស៊ែបៃសង់ និងដកអ៊ីស្រាអែល និងតួកគីចេញ (ជាផ្នែកនៃទ្វីបអឺរ៉ុប)។<ref>{{cite book |author=United Nations Industrial Development Organization Vienna (UNIDO) |author-link=United Nations Industrial Development Organization |year=2005 |title=International Yearbook of Industrial Statistics 2015 |url=https://books.google.com/books?id=FAKMBgAAQBAJ&pg=PA14 |location=Cheltenham, UK |publisher=Edward Elgar Publishing |page=14 |isbn= 9781784715502}}</ref> ខុសពី UNIDO [[ក្រុមស្ថិតិអង្គការសហប្រជាជាតិ]] (UNSD) បានកាត់ប្រទេសអ៊ីរ៉ង់ចេញពីតំបន់ ហើយបានរាប់បញ្ចូលប្រទេសចចជី តួកគី និងស៊ីបចូលវិញ។<ref>{{cite web|url=http://unstats.un.org/unsd/methods/m49/m49.htm |title=Standard Country or Area Codes for Statistical Use |publisher=Millenniumindicators.un.org |access-date=16 May 2025}}</ref> ចំពោះ[[ក្រុមតំបន់អង្គការសហប្រជាជាតិ|ក្រុមអឺរ៉ុបខាងលិច]]ដែលត្រួវជាក្រុមមួយនៃក្រុមភូមិសាស្ត្រនយោបាយអង្គការសហប្រជាជាតិ បានរាប់បញ្ចូលប្រទេសអាមេនី និងចចជីជាផ្នែកនៃតំបន់អឺរ៉ុបខាងកើត ខណៈស៊ីប និងតំបន់ធ្រែសខាងកើតនៃប្រទេសតួកគីគឺស្ថិតនៅក្នុងតំបន់អឺរ៉ុបខាងត្បូង។ ប្រទេសទាំងបីនេះផងដែរត្រូវបានចុះបញ្ជីក្នុងចំណាត់ថ្នាក់អឺរ៉ុបនៃ[[យូណេស្កូ|អង្គការអប់រំ វិទ្យាសាស្ត្រ និងវប្បធម៌របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ]] (យូណេស្កូ)។ សមាជិកជាតិនៃស្ថាប័នគ្រប់គ្រងកីឡាអាស៊ីខាងលិចត្រូវបានកំណត់ចំពោះប្រទេសដូចជា កាតា គុយវ៉ែត ប៉ាឡេស្ទីន បារ៉ែន យេម៉ែន លីបង់ ស៊ីរី ហ្សកដានី អ៊ីរ៉ង់ អ៊ីរ៉ាក់ អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត អូម៉ង់ និងអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម។<ref>{{cite web |url=http://www.wabsf.net/en/information.php |title=WABSF Member Countries |access-date=17 May 2025 |archive-date=1 December 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171201035427/http://www.wabsf.net/en/information.php |url-status=dead |archivedate=1 ធ្នូ 2017 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20171201035427/http://www.wabsf.net/en/information.php }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.topendsports.com/events/games/asian-games/west-asian/index.htm |title=The West Asian Games |publisher=Topend Sports}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.the-waff.com/en/championships/29.html |title=WAFF Member Associations |website=The-Waff.com |access-date=17 May 2025 |archive-date=1 August 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180801232057/http://www.the-waff.com/en/championships/29.html |url-status=dead |archivedate=1 សីហា 2018 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180801232057/http://www.the-waff.com/en/championships/29.html }}</ref> ព្រឹត្តិការណ៍ពហុកីឡារបស់[[ក្រុមប្រឹក្សាអូឡាំពិកអាស៊ី]]គឺ[[កីឡាអាស៊ីខាងលិច]]ត្រូវបានចូលរួមប្រកួតប្រជែងដោយអត្តពលិកតំណាងមកពីប្រទេសទាំង ១៣ នេះដូចគ្នា។ ក្នុងចំណោមអង្គការស្ថាប័នកីឡាក្នុងតំបន់ទាំងនោះរួមមាន [[សមាគមបាល់បោះអាស៊ីខាងលិច]] [[សហព័ន្ធកីឡាបុកប៊ីយ៉ា និងស្នូកឃ័រអាស៊ីខាងលិច]] [[សហព័ន្ធបាល់ទាត់អាស៊ីខាងលិច]] និង[[សហព័ន្ធកីឡាវាយកូនបាល់អាស៊ីខាងលិច]]។ ===ផែនទី=== {{West Asia labelled map}} ==ប្រទេស== {| class="wikitable sortable" style="font-size:90%;width:100%;" |- style="background:#ececec;" ! [[ប្រទេស]]រួមនឹង[[ទង់|ទង់ជាតិ]] ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមក្រឡាផ្ទៃសរុប|ក្រឡាផ្ទៃ]]<br />(គម^២) ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមចំនួនប្រជាជន|ចំនួនប្រជាជន]]{{UN_Population|ref}}<br />({{UN_Population|Year}}) ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមដង់ស៊ីតេប្រជាជន|ដង់ស៊ីតេ]]<br />(ក្នុងមួយ គម^២) ! [[ធានី (នយោបាយ)|រដ្ឋ / រាជធានី]] ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាម ផសស (មធ្យម)|ផសស ជាមធ្យម]]<ref>{{cite web|title=GDP|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2014/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=93&pr.y=3&sy=2012&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=512%2C668%2C914%2C672%2C612%2C946%2C614%2C137%2C311%2C962%2C213%2C674%2C911%2C676%2C193%2C548%2C122%2C556%2C912%2C678%2C313%2C181%2C419%2C867%2C513%2C682%2C316%2C684%2C913%2C273%2C124%2C868%2C339%2C921%2C638%2C948%2C514%2C943%2C218%2C686%2C963%2C688%2C616%2C518%2C223%2C728%2C516%2C558%2C918%2C138%2C748%2C196%2C618%2C278%2C624%2C692%2C522%2C694%2C622%2C142%2C156%2C449%2C626%2C564%2C628%2C565%2C228%2C283%2C924%2C853%2C233%2C288%2C632%2C293%2C636%2C566%2C634%2C964%2C238%2C182%2C662%2C453%2C960%2C968%2C423%2C922%2C935%2C714%2C128%2C862%2C611%2C135%2C321%2C716%2C243%2C456%2C248%2C722%2C469%2C942%2C253%2C718%2C642%2C724%2C643%2C576%2C939%2C936%2C644%2C961%2C819%2C813%2C172%2C199%2C132%2C733%2C646%2C184%2C648%2C524%2C915%2C361%2C134%2C362%2C652%2C364%2C174%2C732%2C328%2C366%2C258%2C734%2C656%2C144%2C654%2C146%2C336%2C463%2C263%2C528%2C268%2C923%2C532%2C738%2C944%2C578%2C176%2C537%2C534%2C742%2C536%2C866%2C429%2C369%2C433%2C744%2C178%2C186%2C436%2C925%2C136%2C869%2C343%2C746%2C158%2C926%2C439%2C466%2C916%2C112%2C664%2C111%2C826%2C298%2C542%2C927%2C967%2C846%2C443%2C299%2C917%2C582%2C544%2C474%2C941%2C754%2C446%2C698%2C666&s=NGDP_R&grp=0&a=|publisher=[[International Monetary Fund|IMF]]|access-date=16 April 2014}}</ref><br />(២០១២) ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាម ផសស (មធ្យម) ក្នុងម្នាក់ៗ|ក្នុងម្នាក់ៗ]]<ref>{{cite web|title=GDP per capita|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2014/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=28&pr.y=10&sy=2012&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=512%2C668%2C914%2C672%2C612%2C946%2C614%2C137%2C311%2C962%2C213%2C674%2C911%2C676%2C193%2C548%2C122%2C556%2C912%2C678%2C313%2C181%2C419%2C867%2C513%2C682%2C316%2C684%2C913%2C273%2C124%2C868%2C339%2C921%2C638%2C948%2C514%2C943%2C218%2C686%2C963%2C688%2C616%2C518%2C223%2C728%2C516%2C558%2C918%2C138%2C748%2C196%2C618%2C278%2C624%2C692%2C522%2C694%2C622%2C142%2C156%2C449%2C626%2C564%2C628%2C565%2C228%2C283%2C924%2C853%2C233%2C288%2C632%2C293%2C636%2C566%2C634%2C964%2C238%2C182%2C662%2C453%2C960%2C968%2C423%2C922%2C935%2C714%2C128%2C862%2C611%2C135%2C321%2C716%2C243%2C456%2C248%2C722%2C469%2C942%2C253%2C718%2C642%2C724%2C643%2C576%2C939%2C936%2C644%2C961%2C819%2C813%2C172%2C199%2C132%2C733%2C646%2C184%2C648%2C524%2C915%2C361%2C134%2C362%2C652%2C364%2C174%2C732%2C328%2C366%2C258%2C734%2C656%2C144%2C654%2C146%2C336%2C463%2C263%2C528%2C268%2C923%2C532%2C738%2C944%2C578%2C176%2C537%2C534%2C742%2C536%2C866%2C429%2C369%2C433%2C744%2C178%2C186%2C436%2C925%2C136%2C869%2C343%2C746%2C158%2C926%2C439%2C466%2C916%2C112%2C664%2C111%2C826%2C298%2C542%2C927%2C967%2C846%2C443%2C299%2C917%2C582%2C544%2C474%2C941%2C754%2C446%2C698%2C666&s=NGDPDPC&grp=0&a=|publisher=[[International Monetary Fund|IMF]]|access-date=16 April 2014}}</ref><br />(២០១២) ! [[រូបិយវត្ថុ]] ! [[រដ្ឋាភិបាល]] ! [[ភាសាផ្លូវការ]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[អាណាតូលី]]'''៖ |- | {{flag|តួកគី}}{{refn|group=ស|ទិន្នន័យសម្រាប់ប្រទេសតួកគីគឺរួមបញ្ចូលទាំងតំបន់[[ធ្រែសខាងកើត]] ដែកមិនមែនជាផ្នែកនៃអាណាតូលីឡើយ}} | style="text-align:right;" | ៧៨៣,៥៦២ | style="text-align:right;" | ៨២,៣៤០,០៨៨ | style="text-align:right;" | ៩៤.១ | [[អង់ការ៉ា]] | ៧៨៨.០៤២ ពាន់លានដុល្លារ | ១០,៥២៣ ដុល្លារ | [[លីរ៉ាតួកគី]] | [[សាធារណរដ្ឋ|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាតួកគី|តួកគី]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[ឧបទ្វីបអារ៉ាប់]]'''៖ |- | {{flag|កាតា}} | style="text-align:right;" | ១១,៤៣៧ | style="text-align:right;" | ២,៦៨៨,២៣៥ | style="text-align:right;" | ១២៣.២ | [[ដូហា]] | ១៩២.៤០២ ពាន់លានដុល្លារ | ១០៤,៧៥៦ ដុល្លារ | [[រៀលកាតា]] | [[រាជាធិបតេយ្យផ្ដាច់ការ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|គុយវ៉ែត}} | style="text-align:right;" | ១៧,៨២០ | style="text-align:right;" | ៤,២៥០,១១៤ | style="text-align:right;" | ១៦៧.៥ | [[គុយវ៉ែត (ទីក្រុង)|ទីក្រុងគុយវ៉ែត]] | ១៨៤.៥៤០ ពាន់លានដុល្លារ | ៤៨,៧៦២ ដុល្លារ | [[ឌីណាគុយវ៉ែត]] | [[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|បារ៉ែន}} | style="text-align:right;" | ៧៨០ | style="text-align:right;" | ១,៤៦៣,២៦៥ | style="text-align:right;" | ១,៦៤៦.១ | [[ម៉ាណាម៉ា]] | ៣០.៣៥៥ ពាន់លានដុល្លារ | ២៦,៣៦៨ ដុល្លារ | [[ឌីណាបារ៉ែន]] | [[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|យេម៉ែន}} | style="text-align:right;" | ៥២៧,៩៧០ | style="text-align:right;" | ៣២,៩៨១,៦៤១ | style="text-align:right;" | ៤៤.៧ | [[សាណា]] (ក្រោម[[សង្គ្រាមស៊ីវិលយេម៉ែន (២០១៤–បច្ចុប្បន្ន)|រដ្ឋាភិបាល]][[ហ៊ូទី]])<br>[[អេដេន]] ([[ធានីស្ដីទី|អាសនៈរដ្ឋាភិបាល]]) | ៣៥.០៥ ពាន់លានដុល្លារ | ១,៣៥៤ ដុល្លារ | [[រៀលយេម៉ែន]] | [[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]][[រដ្ឋាភិបាលបណ្ដោះអាសន្ន|បណ្ដោះអាសន្ន]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} | style="text-align:right;" | ២,១៤៩,៦៩០ | style="text-align:right;" | ៣៥,៩៥០,៣៩៦ | style="text-align:right;" | ១២ | [[រីយ៉ាដ]] | ៧៣៣.៩៥៦ ពាន់លានដុល្លារ | ២៥,១៣៩ ដុល្លារ | [[រីយ៉ាលសាអ៊ូឌីត]] | [[រាជាធិបតេយ្យផ្ដាច់ការ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|អូម៉ង់}} | style="text-align:right;" | ២១២,៤៦០ | style="text-align:right;" | ៤,៥២០,៤៧១ | style="text-align:right;" | ៩.២ | [[មូស្កាត]] | ៧៨.២៩០ ពាន់លានដុល្លារ | ២៥,៣៥៦ ដុល្លារ | [[រៀលអូម៉ង់]] | [[រាជាធិបតេយ្យផ្ដាច់ការ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម}} | style="text-align:right;" | ៨២,៨៨០ | style="text-align:right;" | ៩,៣៦៥,១៤៥ | style="text-align:right;" | ៩៧ | [[អាប៊ូដាប៊ី]] | ៣៨៣.៧៩៩ ពាន់លានដុល្លារ | ៤៣,៧៧៤ ដុល្លារ | [[ឌៀរហាំអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម|ឌៀរហាំ អអអ]] | [[សហព័ន្ធ]][[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- |} '''សម្គាល់៖''' {{Reflist|group=ស}} ==ប្រវត្តិសាស្ត្រ== {{See also|ប្រវត្តិសាស្ត្រមជ្ឈិមបូព៌ា}} ពាក្យ "អាស៊ីខាងលិច" ត្រូវបានប្រើប្រាស់ជាពាក្យសម្គាល់ទីតាំងភូមិសាស្ត្រចាប់ផ្ដើមនៅដើមសតវត្សរ៍ទី១៩ មុនពេលពាក្យ "[[ដើមបូព៌ា]]" បានក្លាយជាពាក្យសម្គាល់ពីភូមិសាស្ត្រនយោបាយនៃតំបន់អាស៊ីខាងលិច។<ref>e.g. James Rennell, ''A treatise on the comparative geography of western Asia'', 1831.</ref> នៅក្នុងបរិបទនៃប្រវត្តិសាស្រ្តសម័យបុរាណ "អាស៊ីខាងលិច" ច្រើនមានន័យថាផ្នែកនៃទ្វីបអាស៊ីដែលប្រវត្តិវិទូបុរាណដូចជាក្រិក និងរ៉ូមស្គាល់ ខណៈ "អាស៊ីក្នុង" ដូចជា [[ស៊ីតធី]] [[ត្រង់សូស៊ាន]] និង[[ទន្លេឥណ្ឌូ|ឥណ្ឌា]]ច្រើននៅខាងក្រៅនិយមន័យអាស៊ីខាងលិចព្រោះគេមិនទាន់ ឬមិនសូវស្គាល់តំបន់ទាំងនេះ។<ref>James Rennell, ''The Geographical System of Herodotus Examined and Explained'', 1800, [https://archive.org/details/geographicalsys00renn/page/210 p. 210].</ref><ref>Hugh Murray, ''Historical Account of Discoveries and Travels in Asia'' (1820).</ref><ref>Samuel Whelpley, ''A compend of history, from the earliest times'', 1808, [https://books.google.com/books?id=6jkNAAAAYAAJ&pg=RA1-PA9 p. 9] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221120055307/https://books.google.ch/books?id=6jkNAAAAYAAJ&pg=RA1-PA9 |date=20 November 2022 }}.</ref> នៅសតវត្សរ៍ទី២០ ពាក្យ "អាស៊ីខាងលិច" ត្រូវបានគេប្រើប្រាស់ភាគច្រើននៅក្នុងវិស័យបុរាណវិទ្យា និងប្រវត្តិសាស្រ្តបុរាណ សម្រាប់សម្គាល់តំបន់ភូមិសាស្ត្រ "[[អឌ្ឍចន្ទពហុពល]]ដោយមិនរាប់បញ្ចូល[[អេហ្ស៊ីបបុរាណ]]" ក្នុងគោលបំណងប្រៀបធៀបអរិយធម៌ដើមនៃប្រទេសអេហ្ស៊ីប និងអរិយធម៌ផ្សេងៗក្នុងតំបន់នោះ។<ref>e.g. Petrus Van Der Meer, ''The Chronology of Ancient Western Asia and Egypt'', 1955. Karl W. Butzer, ''Physical Conditions in Eastern Europe, Western Asia and Egypt Before the Period of Agricultural and Urban Settlement'', 1965.</ref> ការប្រើប្រាស់ពាក្យនេះនៅក្នុងបរិបទភូមិសាស្ត្រនយោបាយសហសម័យ ឬសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកបច្ចុប្បន្នត្រូវបានលេចឡើងចាប់តាំងពីពាក់កណ្តាលទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៦០ មកម៉្លេះ។<ref>''The Tobacco Industry of Western Asia'', U.S. Department of Agriculture, Foreign Agricultural Service, 1964.</ref> ==ភូមិសាស្ត្រ== តំបន់នេះមានសមុទ្រធំៗព័ទ្ធជុំវិញចំនួនប្រាំបីរួមមាន៖ [[សមុទ្រក្រហម]] [[សមុទ្រកាសព្យែន]] [[សមុទ្រខ្មៅ]] [[ឈូងសមុទ្រពែរ្ស]] [[សមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេ]] [[សមុទ្រអ៊ីជាន]] [[ឈូងសមុទ្រអាឌែន]] និង[[សមុទ្រអារ៉ាប់]]។ នៅភាគពាយព្យ និងខាងជើង តំបន់នេះត្រូវបានបំបែកចេញពី[[ទ្វីបអឺរ៉ុប]]ដោយ[[ច្រកសមុទ្រតួកគី]] និងដីជម្រាលនៃតំបន់[[មហាកូកាស]]។ ចំពោះភាគនិរតីវិញ វាត្រូវបានផ្ដាច់ចេញពីទ្វីបអាហ្រ្វិកដោយ[[ដីសន្ទះស៊ុយអេ]] ខណៈនៅភាគឦសាន និងខាងកើត វាមានព្រំប្រទល់ជាប់តំបន់[[អាស៊ីកណ្តាល]] និង[[អាស៊ីខាងត្បូង]]។ តំបន់នេះផងដែរគឺស្ថិតនៅភាគខាងកើតនៃតំបន់[[អឺរ៉ុបខាងត្បូង]] និងភាគខាងត្បូងនៃតំបន់[[អឺរ៉ុបខាងកើត]]។ វាលលំហ[[ដាឆតឺកាវារ]] និង[[ដាឆតឺលូត]]នៅភាគខាងកើតប្រទេសអ៊ីរ៉ង់អាចចាត់ទុកបានថាជាព្រំដែនធម្មជាតិបំបែកអាស៊ីខាងលិចពីតំបន់អាស៊ីខាងត្បូង។ ===ភូគព្ភសាស្ត្រ=== ====ផ្លាកតិចតូនិច==== ផ្លាកតិចតូនិចចំនួនបីធំៗត្រូវបានគ្របដណ្ដប់ដោយតំបន់អាស៊ីខាងលិចមានដូចជា៖ [[ផ្លាកអាហ្វ្រិក]] [[ផ្លាកអឺរ៉ាស៊ី|អឺរ៉ាស៊ី]] និង[[ផ្លាកអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]]។ បច្ចុប្បន្ន ផ្លាកអារ៉ាប់បានកំពុងរំកឹលខ្លួនបន្តិចម្តងៗចូលទៅកាន់[[ឧបផ្លាកអាណាតូលី|ផ្លាកអាណាតូលី]] (តួកគី) នៅត្រង់[[សម្រុតអាណាតូលីខាងកើត]]<ref>{{cite web |url=http://eol.jsc.nasa.gov/handbooks/arabianpages/mainframe.htm |title=The Arabian Plate |author=Muehlberger, Bill |publisher=NASA, Johnson Space Center |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070706103125/http://eol.jsc.nasa.gov/handbooks/arabianpages/mainframe.htm |archive-date=6 July 2007 |access-date=25 ឧសភា 2025 |archivedate=6 កក្កដា 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070706103125/http://eol.jsc.nasa.gov/handbooks/arabianpages/mainframe.htm }}</ref> ហើយព្រំដែនរវាង[[ផ្លាកសមុទ្រអ៊ីជាន|ផ្លាកអ៊ីជាន]] និងអាណាតូលីនៅភាគខាងកើតប្រទេសតួកគីក៏មានលំនាំរញ្ជួយជាសកម្មផងដែរ។<ref name="beaumont-pg22">Beaumont (1988), p. 22</ref> ====ធនធានទឹក==== អាស៊ីខាងលិចមានប្រភពទឹកក្រោមដីជាច្រើននៅខ្ចាត់ខ្ចាយជុំវិញតំបន់នេះ។ នៅប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីតមានវត្តមានប្រភពទឹកក្រោមដីធំៗចំនួនពីរដែលបន្សល់ពីយុគ[[ប៉ាឡេអូសូអិច]] និង[[ត្រ័យិក]]នៅក្រោមជួរភ្នំ[[ធូវ៉ែគ]] និងតំបន់ប៉ែកខាងលិចពីសមុទ្រក្រហម។<ref name="beaumont-86">Beaumont (1988), p. 86</ref> ប្រភពទឺកក្រោមដីសល់ពីយុគ[[ក្រេតាសេ]] និង[[ឱសាកន្យ]]គឺមានទីតាំងស្ថិតនៅខាងក្រោមផ្ទៃភាគកណ្តាល និងភាគខាងកើតនៃប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត ដែលមានផ្ទុកទាំងទឹកសាប និងប្រៃ។<ref name="beaumont-86"/> ប្រព័ន្ធធារាសាស្រ្តទឹកជន់ ឬគន្លង ក៏ដូចជាប្រព័ន្ធប្រោះទឹកត្រូវបានគេប្រើប្រាស់យ៉ាងទូលំទូលាយសម្រាប់វិស័យកសិកម្មនៅទូទាំងអាស៊ីខាងលិចដែលគ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដីជិត ៩០,០០០ គម^២។<ref>{{Cite web|url=http://www.fao.org/land-water/en/|title=Land & Water|website=Food and Agriculture Organization of the United Nations}}</ref> [[ទន្លេធីក្រឺ]] និង[[អឺហ្វ្រាត់]]គឺជាទន្លេពីរដ៏សំខាន់ដែលបានចាក់ឫសចូលអាស៊ីខាងលិចផងដែរ។ ===អាកាសធាតុ=== [[File:Cedars in Lebanon.jpg|right|thumb|upright=1.1|ដើមស៊ីដាក្នុងប្រទេសលីបង់កំឡុងសិសិររដូវ]] អាស៊ីខាងលិចជាចម្បងមានលក្ខណៈស្ងួតហួតហែង ហើយងាយប្រឈមនឹងគ្រោះរាំងស្ងួត ប៉ុន្តែតំបន់នេះក៏មានវត្តមានព្រៃឈើ និងដីជ្រលងជីជាតិនៅតាមផ្នែកខ្លះផងដែរ។ អាស៊ីខាងលិចនេះផងដែរក៏មាន វាលស្មោង​​ [[វាលលំហ]] និងតំបន់[[ភ្នំ]]ជាច្រើនកន្លែង។ កង្វះទឹកប្រើប្រាស់គឺជាបញ្ហាមួយនៅក្នុងទីតាំងមួយចំនួននៃអាស៊ីខាងលិច ដោយកំណើនចំនួនប្រជាជនបានទាមទារតម្រូវការទឹកប្រើប្រាស់បន្ថែម ខណៈដែលការរីកសាយនៃជាតិអំបិល និងការបំពុលទឹកបានកំពុងគំរាមកំហែងដល់ប្រព័ន្ធផ្គត់ផ្គង់ទឹកនៅក្នុងតំបន់នេះ។<ref name="ipcc-1997">{{cite web|url=http://www.grida.no/publications/other/ipcc_sr/?src=/climate/ipcc/regional/index.htm|title=Chapter 7: Middle East and Arid Asia|work=IPCC Special Report on The Regional Impacts of Climate Change: An Assessment of Vulnerability|publisher=United Nations Environment Programme (UNEP), Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC)|year=2001|access-date=26 May 2025|archive-url=https://web.archive.org/web/20160303201222/http://www.grida.no/publications/other/ipcc_sr/?src=%2Fclimate%2Fipcc%2Fregional%2Findex.htm|archive-date=3 March 2016|url-status=dead|archivedate=3 មីនា 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160303201222/http://www.grida.no/publications/other/ipcc_sr/?src=%2Fclimate%2Fipcc%2Fregional%2Findex.htm}}</ref> ==សេដ្ឋកិច្ច== {{ផ្នែកទទេ}} == មើលផងដែរ== * [[មជ្ឈិមបូព៌ា]] * [[បញ្ជីរាយតំបន់បេតិកភណ្ឌពិភពលោកនៅអាស៊ីខាងលិច]] * [[កីឡាអាស៊ីខាងលិច]] ==ឯកសារយោង== {{reflist}} {{ប្រទេសនៅទ្វីបអាស៊ី}} [[Category:អាស៊ី]] oedqgw296m530xjowq8y74omqiyfmx0 321458 321447 2025-06-04T01:55:32Z RandomPoopedBoi 27248 /* ប្រទេស */ 321458 wikitext text/x-wiki {{Infobox continent | title = អាស៊ីខាងលិច | image = [[File:Western Asia (orthographic projection).svg|285px]] | area = ៥,៩៩៤,៩៣៥ គម^២ | population = ៣១៣,៤៥០,០០០ (២០១៨) ([[បញ្ជីរាយទ្វីបតាមចំនួនប្រជាជន#តាមអនុតំបន់នៃទ្វីប|ទី៩]])<ref name = "UN WPP 2019">{{Cite web|title = World Population prospects – Population division|url = https://population.un.org/wpp/|access-date = 29 April 2025|publisher = [[អង្គការសហប្រជាជាតិ]]|archive-url = https://web.archive.org/web/20190205234912/https://population.un.org/wpp/|archive-date = 5 February 2019|url-status = live}}</ref><ref name = "UN WPP 2019 2">{{Cite web|title = Overall total population|url = https://population.un.org/wpp/Download/Files/1_Indicators%20(Standard)/EXCEL_FILES/1_Population/WPP2019_POP_F01_1_TOTAL_POPULATION_BOTH_SEXES.xlsx|format = xlsx|access-date = 29 April 2025|publisher = [[អង្គការសហប្រជាជាតិ]]|archivedate = 27 កុម្ភៈ 2021|archiveurl = https://web.archive.org/web/20210227235642/https://population.un.org/wpp/Download/Files/1_Indicators%20(Standard)/EXCEL_FILES/1_Population/WPP2019_POP_F01_1_TOTAL_POPULATION_BOTH_SEXES.xlsx|url-status = dead}}</ref> | density = ៥០.១/គម^២ | countries = {{collapsible list | title = [[ប្រទេសនៅអាស៊ី|២០ ប្រទេសដែលទទួលស្គាល់]] | {{flag|កាតា}} | {{flag|គុយវ៉ែត}} |{{flag|ចចជី}} (លើកលែងតែមួយផ្នែកតូចនៃទឹកដីភាគខាងជើងនៃ[[មហាកូកាស]]) | {{flag|តួកគី}} (លើកលែងតែតំបន់[[ធ្រែសខាងកើត]]) | {{flag|ប៉ាឡេស្ទីន}} | {{flag|បារ៉ែន}} | {{flag|យេម៉ែន}} (លើកលែងតែកោះ[[សូកូត្រា]]) | {{flag|លីបង់}} | {{flag|ស៊ីប}} | {{flag|ស៊ីរី}} | {{flag|ហ្សកដានី}} | {{flag|អ៊ីរ៉ង់}} | {{flag|អ៊ីរ៉ាក់}} | {{flag|អ៊ីស្រាអែល}} | {{flag|អាមេនី}} | {{flag|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} | {{flag|អាស៊ែបៃសង់}} (លើកលែងតែមួយផ្នែកតូចនៃទឹកដីភាគខាងជើងនៃ[[មហាកូកាស]]) | {{flag|អូម៉ង់}} | {{flag|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម}} | {{flag|អេហ្ស៊ីប}} (គិតតែ[[ឧបទ្វីបស៊ីណៃ]]ប៉ុណ្ណោះ) }}{{collapsible list | title = '''៣ ប្រទេសដែលមិនត្រូវបានទទួលស្គាល់''' | ''{{flag|ស៊ីបខាងជើង}}'' | ''{{flag|អាប់កាស៊ី}}'' | ''{{flag|អូសេទីខាងត្បូង}}'' }} | dependencies = {{flagicon|សហរាជាណាចក្រ}} [[អាក្រូទីរី និងដេកេលី]] | languages = {{collapsible list | title = ភាសាផ្លូវការ | [[ភាសាក្រិក|ក្រិក]] | [[ភាសាឃឺដ|ឃឺដ]] | [[ភាសាចចជី|ចចជី]] | [[ភាសាតួកគី|តួកគី]] | [[ភាសាពែរ្ស|ពែរ្ស]] | [[ភាសារុស្ស៊ី|រុស្ស៊ី]] | [[ភាសាហេប្រឺ|ហេប្រឺ]] | [[ភាសាអង់គ្លេស|អង់គ្លេស]] | [[ភាសាអាប់កាស|អាប់កាស]] | [[ភាសាអាមេនី|អាមេនី]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] | [[ភាសាអាស៊ែបៃសង់|អាស៊ែបៃសង់]] | [[ភាសាអូសេទី|អូសេទី]] }} {{collapsible list | title = '''ភាសាផ្សេងៗ''' | '''[[អំបូរភាសាអាហ្វ្រូអាស៊ី]]'''៖ {{hlist | [[ភាសានវអារ៉ាម|នវអារ៉ាម]] | [[ភាសាស៊ីរីអាក|ស៊ីរីអាក]] | [[ភាសាអាមហារ៉ា|អាមហារ៉ា]] | [[ភាសាអារ៉ាប់ខាងត្បូងសម័យ|អារ៉ាប់ខាងត្បូង]] }} | '''[[អំបូរភាសាអូស្ត្រូណេស៊ី]]'''៖ {{hlist | [[ភាសាឥណ្ឌូណេស៊ី|ឥណ្ឌូណេស៊ី]] | [[ភាសាម៉ាឡេ|ម៉ាឡេ]] | [[ភាសាតាកាឡុក|តាកាឡុក]] }} | '''[[អំបូរភាសាឥណ្ឌូអឺរ៉ុប]]'''៖ {{hlist | [[ភាសាឆាបាគី|ឆាបាគី]] | [[ភាសាដូម៉ារី|ដូម៉ារី]] | [[ភាសាឌរឌូ|ឌរឌូ]] | [[ភាសាតាលីស|តាលីស]] | [[ភាសានេប៉ាល់|នេប៉ាល់]] | [[ភាសាបារាំង|បារាំង]] | [[ភាសាបាស្តូ|បាស្តូ]] | [[ភាសាបាឡូឈី|បាឡូឈី]] | [[ភាសាបេន្កាលី|បេន្កាលី]] | [[ភាសាម៉ាហ្សាន់ដារ៉ានី|ម៉ាហ្សាន់ដារ៉ានី]] | [[ភាសាយីឌីស|យីឌីស]] | [[ភាសារ៉ូហ៊ីងញ៉ា|រ៉ូហ៊ីងញ៉ា]] | [[ភាសារ៉ូម៉ានី|រ៉ូម៉ានី]] | [[ភាសាហ្គីឡាគី|ហ្គីឡាគី]] | [[ភាសាហ្សាហ្សា|ហ្សាហ្សា]] | [[ភាសាហិណ្ឌី|ហិណ្ឌី]] | [[ភាសាឡូរី|ឡូរី]] | [[ភាសាអេស្ប៉ាញ|អេស្ប៉ាញ]] }} | '''[[អំបូរភាសាកូកាសឦសាស្ត]]'''៖ {{hlist | [[ភាសាឆេឆិន|ឆេឆិន]] | [[ភាសាឡេស្គាន|ឡេស្គាន]] | [[ភាសាអាវ៉ា|អាវ៉ា]] }} | '''[[អំបូរភាសាកូកាសពាយព្យ]]''': {{hlist | [[ភាសាកាបារដ៍|កាបារដ៍]] | [[ភាសាស៊ែកាស្ស៊ី|ស៊ែកាស្ស៊ី]] }} | '''[[​អំបូរភាសាតួកស៊ីគ]]'''៖ {{hlist | [[ភាសាកាច្ឆៃ|កាច្ឆៃ]] | [[ភាសាតួកមែន|តួកមែន]] }} }} | time = {{collapsible list | title = ល្វែងម៉ោងចំនួន ៥ | bullets = true | '''[[UTC+០២:០០]]'''៖ {{hlist |បមាណីយ៖ [[ម៉ោងនៅរដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន|ប៉ាឡេស្ទីន]] [[ម៉ោងនៅស៊ីប|ស៊ីប]] [[ម៉ោងនៅស៊ីរី|ស៊ីរី]] [[ម៉ោងនៅហ្សកដានី|ហ្សកដានី]] [[ម៉ោងនៅលីបង់|លីបង់]] [[ម៉ោងបមាណីយអ៊ីស្រាអែល|អ៊ីស្រាអែល]] [[ម៉ោងបមាណីយអេហ្ស៊ីប|ស៊ីណៃ]] }} | '''[[UTC+០៣:០០]]'''៖ {{hlist | [[ម៉ោងសន្សំពន្លឺថ្ងៃ]]៖ ប៉ាឡេស្ទីន ស៊ីប ស៊ីរី ហ្សកដានី លីបង់ អ៊ីស្រាអែល អេហ្ស៊ីប | បមាណីយ៖ [[ម៉ោងនៅកាតា|កាតា]] [[ម៉ោងនៅគុយវ៉ែត|គុយវ៉ែត]] [[ម៉ោងនៅតួកគី|តួកគី]] [[ម៉ោងនៅបារ៉ែន|បារ៉ែន]] [[ម៉ោងនៅយេម៉ែន|យេម៉ែន]] [[ម៉ោងនៅអ៊ីរ៉ាក់|អ៊ីរ៉ាក់]] [[ម៉ោងបមាណីយអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត]] }} | '''[[UTC+០៣:៣០]]'''៖ {{hlist | បមាណីយ៖ [[ម៉ោងបមាណីយអ៊ីរ៉ង់|អ៊ីរ៉ង់]] }} | '''[[UTC+០៤:០០]]'''៖ {{hlist | បមាណីយ៖ [[ម៉ោងចចជី|ចចជី]] [[ម៉ោងអាមេនី|អាមេនី]] [[ម៉ោងអាស៊ែបៃសង់|អាស៊ែបៃសង់]] [[ម៉ោងនៅអូម៉ង់|អូម៉ង់]] [[ម៉ោងនៅអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម]] }} | '''[[UTC+០៤:៣០]]'''៖ {{hlist | ម៉ោងសន្សំពន្លឺថ្ងៃ៖ អ៊ីរ៉ង់ }} }} | internet = [[.ae]], [[.am]], [[.az]], [[.bh]], [[.cy]], [[.eg]], [[.ge]], [[.il]], [[.iq]], [[.ir]], [[.jo]], [[.kw]], [[.lb]], [[.om]], [[.ps]], [[.qa]], [[.sa]], [[.sy]], [[.tr]], [[.ye]] | cities = {{collapsible list | title = បញ្ជី | bullets = true | {{flagicon|គុយវ៉ែត}} [[គុយវ៉ែត (ទីក្រុង)|គុយវ៉ែត]] | {{flagicon|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} [[ជីដ្ដារ]] | {{flagicon|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម}} [[ឌូបៃ]] | {{flagicon|អ៊ីរ៉ង់}} [[តេហេរ៉ង់]] | {{flagicon|អ៊ីរ៉ាក់}} [[បាកដាដ]] | {{flagicon|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} [[រីយ៉ាដ]] | {{flagicon|តួកគី}} [[អ៊ីស្តង់ប៊ុល]] | {{flagicon|តួកគី}} [[អ៊ីស្មៀរ]] | {{flagicon|ហ្សកដានី}} [[អាម៉ាន់]] | {{flagicon|តួកគី}} [[អង់ការ៉ា]] }} }} '''អាស៊ីខាងលិច''' ឬអាចហៅបានថា '''អាស៊ីបស្ចិម''' គឺជាតំបន់ភាគខាងលិចបំផុតនៃទ្វីប[[អាស៊ី]]។ យោងតាមនិយមន័យពីស្ថាប័នសិក្សានានា [[អង្គការសហប្រជាជាតិ]] និងស្ថាប័នដទៃទៀត គេបានកំណត់អនុតំបន់អាស៊ីខាងលិចដោយក្ដោបអនុតំបន់ដូចជា [[អាណាតូលីយ៉ា]] [[ឧបទ្វីបអារ៉ាប់]] [[អ៊ីរ៉ង់]] [[មេសូប៉ូតាមី]] [[វាលខ្ពស់អាមេនី]] [[ឡេវ៉ាន]] [[ភូមិសាស្ត្រស៊ីប|កោះស៊ីប]] [[ឧបទ្វីបស៊ីណៃ]] និង[[កូកាសខាងត្បូង]]។ តំបន់មួយនេះត្រូវបានកាត់ផ្ដាច់ពីទ្វីប[[អាហ្វ្រិក]]តាម[[ដីសន្ទះស៊ុយអេ]] និងពី[[ទ្វីបអឺរ៉ុប]]តាមរយៈផ្លូវទឹកនៃ[[ច្រកសមុទ្រតួកគី]] និងដីជម្រាលនៃតំបន់[[មហាកូកាស]]។ អាស៊ីខាងលិចមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹងតំបន់[[អាស៊ីកណ្ដាល]]នៅភាគឦសាន្ត និង[[អាស៊ីខាងត្បូង]]នៅភាគខាងកើត។ តំបន់នេះផងដែរត្រូវបានព័ទ្ធជុំវិញដោយផ្ទៃសមុទ្រចំនួន ១២​ ដូចជា៖ [[សមុទ្រកាសព្យែន]] [[សមុទ្រខ្មៅ]] [[ឈូងសមុទ្រពែរ្ស]] [[សមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេ]] [[សមុទ្រម៉ាម៉ារ៉ា]] [[ឈូងសមុទ្រស៊ុយអេ]] [[សមុទ្រអ៊ីជាន]] [[ឈូងសមុទ្រអាកាបា]] [[ឈូងសមុទ្រអាឌែន]] [[សមុទ្រអារ៉ាប់]] និង[[ឈូងសមុទ្រអូម៉ង់]]។ អាស៊ីខាងលិចគឺគ្របដណ្ដប់ទៅលើតំបន់ផ្ទៃដីស្រដៀងគ្នានឹងតំបន់[[មជ្ឈិមបូព៌ា]]ដែរ គ្រាន់តែមជ្ឈិមបូព៌ាគឺជាពាក្យបង្កប់ន័យនយោបាយដែលតែងតែសម្គាល់ដោយភូមិវិទូលោកខាងលិចអាស្រ័យទៅលើបរិបទនយោបាយ និងប្រវត្តិសាស្ត្រ ខណៈដែលអាស៊ីខាងលិចវិញគឺជាពាក្យភូមិសាស្ត្រដែលមានភាពត្រឹមត្រូវនិងភាពស៊ីសង្វាក់គ្នាជាង។ តំបន់អាស៊ីខាងលិចគ្របដណ្ដប់លើផ្ទៃដីសរុប ៥,៩៩៤,៩៣៥ គម^២ និងមានប្រជាជនរស់នៅចំនួន ៣១៣ លាននាក់។<ref name="UN WPP 2019"/><ref name="UN WPP 2019 2"/> ក្នុងចំណោមប្រទេសដែលជាសមាជិកអង្គការសហប្រជាជនទាំង ២០ នៅក្នុងតំបន់ (ឬមានមួយផ្នែកនៃទឹកដីរបស់ពួកគេក្នុងតំបន់) មាន ១៣ ប្រទេសដែលត្រូវជាផ្នែកនៃ[[ពិភពអារ៉ាប់]]។ បណ្ដាប្រទេសដែលមានចំនួនប្រជាជនរស់ច្រើនជាងគេនៅក្នុងតំបន់នេះរួមមាន៖ [[អ៊ីរ៉ង់]] [[តួកគី]] [[អ៊ីរ៉ាក់]] [[អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត]] និង[[យេម៉ែន]]។ល។ នៅក្នុង[[គ្រោងការណ៍ភូមិសាស្ត្រពិភពលោកសម្រាប់កំណត់ត្រាចែកចាយរុក្ខជាតិ]] (WGSRPD) គេមិនបានរាប់បញ្ចូលឧបទ្វីបអារ៉ាប់ជាផ្នែកមួយនៃតំបន់អាស៊ីខាងលិចឡើយ តែក្រុមនេះបានរាប់បញ្ចូលប្រទេស[[អាហ្វហ្កានីស្ថាន]]។<ref name=WGSRPD>{{Cite book |last = Brummitt |first = R. K. |year = 2001 |title = World Geographical Scheme for Recording Plant Distributions |edition = 2nd |publisher = International Working Group on Taxonomic Databases For Plant Sciences (TDWG) |url = https://raw.githubusercontent.com/tdwg/wgsrpd/master/109-488-1-ED/2nd%20Edition/TDWG_geo2.pdf |access-date = 13 May 2025 |archive-url = https://web.archive.org/web/20160125135239/http://www.nhm.ac.uk/hosted_sites/tdwg/TDWG_geo2.pdf |archive-date = 25 January 2016}}</ref> ចំពោះ[[អង្គការស្បៀងអាហារ និងកសិកម្ម]] (FAO) វិញបានរាប់បញ្ចូលប្រទេសអាហ្វហ្កានីស្ថានចូលដូចគ្នា តែបានចាត់ទុកប្រទេសអេហ្ស៊ីបនៅខាងក្រៅតំបន់អាស៊ីខាងលិច។<ref>{{Cite web |title=Chapter 21. West Asia |url=https://www.fao.org/3/Y1997e/y1997e0q.htm |access-date=13 May 2025 |website=www.fao.org}}</ref> រីឯ[[កម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍សហប្រជាជាតិ]]វិញបានដកប្រទេសស៊ីប អ៊ីស្រាអែល តួកគី និងអ៊ីរ៉ង់ចេញពីតំបន់មួយនេះ។<ref>{{Cite web |last=Environment |first=U. N. |date=12 April 2023 |title=West Asia |url=http://www.unep.org/ozonaction/networks/west-asia |access-date=13 May 2025 |website=Ozonaction }}</ref> ==និយមន័យ== ពាក្យថា ''អាស៊ី​ខាង​លិច'' ឬ''អាស៊ីបស្ចិម'' ​ត្រូវ​បាន​គេ​និយមប្រើ​ជាការណ៍ និង​មិន​មាន​និយមន័យកំណត់ "ត្រឹមត្រូវ" ឬ​ទទួល​យក​ជា​ទូទៅណាមួយឡើយ។ និយមន័យធម្មតារបស់វាគឺច្រើនជាន់គ្នាមិនថាដោយប្រយោល ឬដោយផ្ទាល់ជាមួយនិយមន័យនៃពាក្យសម្គាល់តំបន់ដូចជា [[មជ្ឈិមបូព៌ា]] [[មេឌីទែរ៉ាណេខាងកើត]] និង[[ដើមបូព៌ា]] (ដែលពីបុរាណមកគឺសុទ្ធតែមាននិយមន័យស្រដៀងៗនឹងគ្នា លើកលែងតែពេលបច្ចុប្បន្នដោយគេចង់បំបែកវាឱ្យច្បាស់ដាច់ដោយឡែកពីគ្នា)។<ref>[https://www.worldatlas.com/articles/what-is-the-difference-between-near-east-and-middle-east.html What Is The Difference Between Near East and Middle East?] ''worldatlas.com''</ref> ''Style Manual'' របស់ ''[[ណាសឹនណលជីអូក្រាហ្វិក|National Geographic]]'' ក៏ដូចជាសៀវភៅ''[[សេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក៖ ស្ថិតិប្រវត្តិសាស្ត្រ]]'' (២០១៣) បោះពុម្ភផ្សព្វផ្សាយដោយ[[អង្គការសម្រាប់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ និងការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច]] (OECD) បានរាប់បញ្ចូលប្រទេសដូចជា កាតា គុយវ៉ែត តួកគី ប៉ាឡេស្ទីន(សម្គាល់ដោយវ៉េសប៊ែង និងក្រោយមកហ្កាហ្សា) បារ៉ែន យេម៉ែន លីបង់ ស៊ីរី ហ្សកដានី អ៊ីរ៉ង់ អ៊ីរ៉ាក់ អ៊ីស្រាអែល អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត អូម៉ង់ និងអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួមទៅក្នុងតំបន់អាស៊ីខាងលិច។<ref name="ngs">{{cite web |url=https://sites.google.com/a/ngs.org/ngs-style-manual/home/W/west-asia |title=West Asia |last=Miller |first=David |work=National Geographic Style Manual |publisher=National Geographic Society |access-date=16 May 2025 |archivedate=31 ឧសភា 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210531235607/https://sites.google.com/a/ngs.org/ngs-style-manual/home/W/west-asia |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite book |last=Maddison |first=Angus |author-link=Angus Maddison |year=2004 |title=The World Economy: Historical Statistics |series=Development Centre Studies |location=Paris, France |publisher=Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD) |publication-date=2003 |isbn=978-92-64-10412-9 |lccn=2004371607 |oclc=53465560 |title-link=The World Economy: Historical Statistics }}</ref> ផ្ទុយមកវិញ [[អង្គការអភិវឌ្ឍន៍ឧស្សាហកម្មនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ]] (UNIDO) នៅក្នុងសៀវភៅប្រចាំឆ្នាំនៃឆ្នាំ២០១៥ របស់ខ្លួនបានរាប់បញ្ចូលប្រទេសអាមេនី និងអាស៊ែបៃសង់ និងដកអ៊ីស្រាអែល និងតួកគីចេញ (ជាផ្នែកនៃទ្វីបអឺរ៉ុប)។<ref>{{cite book |author=United Nations Industrial Development Organization Vienna (UNIDO) |author-link=United Nations Industrial Development Organization |year=2005 |title=International Yearbook of Industrial Statistics 2015 |url=https://books.google.com/books?id=FAKMBgAAQBAJ&pg=PA14 |location=Cheltenham, UK |publisher=Edward Elgar Publishing |page=14 |isbn= 9781784715502}}</ref> ខុសពី UNIDO [[ក្រុមស្ថិតិអង្គការសហប្រជាជាតិ]] (UNSD) បានកាត់ប្រទេសអ៊ីរ៉ង់ចេញពីតំបន់ ហើយបានរាប់បញ្ចូលប្រទេសចចជី តួកគី និងស៊ីបចូលវិញ។<ref>{{cite web|url=http://unstats.un.org/unsd/methods/m49/m49.htm |title=Standard Country or Area Codes for Statistical Use |publisher=Millenniumindicators.un.org |access-date=16 May 2025}}</ref> ចំពោះ[[ក្រុមតំបន់អង្គការសហប្រជាជាតិ|ក្រុមអឺរ៉ុបខាងលិច]]ដែលត្រួវជាក្រុមមួយនៃក្រុមភូមិសាស្ត្រនយោបាយអង្គការសហប្រជាជាតិ បានរាប់បញ្ចូលប្រទេសអាមេនី និងចចជីជាផ្នែកនៃតំបន់អឺរ៉ុបខាងកើត ខណៈស៊ីប និងតំបន់ធ្រែសខាងកើតនៃប្រទេសតួកគីគឺស្ថិតនៅក្នុងតំបន់អឺរ៉ុបខាងត្បូង។ ប្រទេសទាំងបីនេះផងដែរត្រូវបានចុះបញ្ជីក្នុងចំណាត់ថ្នាក់អឺរ៉ុបនៃ[[យូណេស្កូ|អង្គការអប់រំ វិទ្យាសាស្ត្រ និងវប្បធម៌របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ]] (យូណេស្កូ)។ សមាជិកជាតិនៃស្ថាប័នគ្រប់គ្រងកីឡាអាស៊ីខាងលិចត្រូវបានកំណត់ចំពោះប្រទេសដូចជា កាតា គុយវ៉ែត ប៉ាឡេស្ទីន បារ៉ែន យេម៉ែន លីបង់ ស៊ីរី ហ្សកដានី អ៊ីរ៉ង់ អ៊ីរ៉ាក់ អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត អូម៉ង់ និងអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម។<ref>{{cite web |url=http://www.wabsf.net/en/information.php |title=WABSF Member Countries |access-date=17 May 2025 |archive-date=1 December 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171201035427/http://www.wabsf.net/en/information.php |url-status=dead |archivedate=1 ធ្នូ 2017 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20171201035427/http://www.wabsf.net/en/information.php }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.topendsports.com/events/games/asian-games/west-asian/index.htm |title=The West Asian Games |publisher=Topend Sports}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.the-waff.com/en/championships/29.html |title=WAFF Member Associations |website=The-Waff.com |access-date=17 May 2025 |archive-date=1 August 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180801232057/http://www.the-waff.com/en/championships/29.html |url-status=dead |archivedate=1 សីហា 2018 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180801232057/http://www.the-waff.com/en/championships/29.html }}</ref> ព្រឹត្តិការណ៍ពហុកីឡារបស់[[ក្រុមប្រឹក្សាអូឡាំពិកអាស៊ី]]គឺ[[កីឡាអាស៊ីខាងលិច]]ត្រូវបានចូលរួមប្រកួតប្រជែងដោយអត្តពលិកតំណាងមកពីប្រទេសទាំង ១៣ នេះដូចគ្នា។ ក្នុងចំណោមអង្គការស្ថាប័នកីឡាក្នុងតំបន់ទាំងនោះរួមមាន [[សមាគមបាល់បោះអាស៊ីខាងលិច]] [[សហព័ន្ធកីឡាបុកប៊ីយ៉ា និងស្នូកឃ័រអាស៊ីខាងលិច]] [[សហព័ន្ធបាល់ទាត់អាស៊ីខាងលិច]] និង[[សហព័ន្ធកីឡាវាយកូនបាល់អាស៊ីខាងលិច]]។ ===ផែនទី=== {{West Asia labelled map}} ==ប្រទេស== {| class="wikitable sortable" style="font-size:90%;width:100%;" |- style="background:#ececec;" ! [[ប្រទេស]]រួមនឹង[[ទង់|ទង់ជាតិ]] ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមក្រឡាផ្ទៃសរុប|ក្រឡាផ្ទៃ]]<br />(គម^២) ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមចំនួនប្រជាជន|ចំនួនប្រជាជន]]{{UN_Population|ref}}<br />({{UN_Population|Year}}) ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមដង់ស៊ីតេប្រជាជន|ដង់ស៊ីតេ]]<br />(ក្នុងមួយ គម^២) ! [[ធានី (នយោបាយ)|រដ្ឋ / រាជធានី]] ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាម ផសស (មធ្យម)|ផសស ជាមធ្យម]]<ref>{{cite web|title=GDP|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2014/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=93&pr.y=3&sy=2012&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=512%2C668%2C914%2C672%2C612%2C946%2C614%2C137%2C311%2C962%2C213%2C674%2C911%2C676%2C193%2C548%2C122%2C556%2C912%2C678%2C313%2C181%2C419%2C867%2C513%2C682%2C316%2C684%2C913%2C273%2C124%2C868%2C339%2C921%2C638%2C948%2C514%2C943%2C218%2C686%2C963%2C688%2C616%2C518%2C223%2C728%2C516%2C558%2C918%2C138%2C748%2C196%2C618%2C278%2C624%2C692%2C522%2C694%2C622%2C142%2C156%2C449%2C626%2C564%2C628%2C565%2C228%2C283%2C924%2C853%2C233%2C288%2C632%2C293%2C636%2C566%2C634%2C964%2C238%2C182%2C662%2C453%2C960%2C968%2C423%2C922%2C935%2C714%2C128%2C862%2C611%2C135%2C321%2C716%2C243%2C456%2C248%2C722%2C469%2C942%2C253%2C718%2C642%2C724%2C643%2C576%2C939%2C936%2C644%2C961%2C819%2C813%2C172%2C199%2C132%2C733%2C646%2C184%2C648%2C524%2C915%2C361%2C134%2C362%2C652%2C364%2C174%2C732%2C328%2C366%2C258%2C734%2C656%2C144%2C654%2C146%2C336%2C463%2C263%2C528%2C268%2C923%2C532%2C738%2C944%2C578%2C176%2C537%2C534%2C742%2C536%2C866%2C429%2C369%2C433%2C744%2C178%2C186%2C436%2C925%2C136%2C869%2C343%2C746%2C158%2C926%2C439%2C466%2C916%2C112%2C664%2C111%2C826%2C298%2C542%2C927%2C967%2C846%2C443%2C299%2C917%2C582%2C544%2C474%2C941%2C754%2C446%2C698%2C666&s=NGDP_R&grp=0&a=|publisher=[[មូលនិធិរូបិយវត្ថុ|IMF]]|access-date=3 June 2025}}</ref><br />(២០១២) ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាម ផសស (មធ្យម) ក្នុងម្នាក់ៗ|ក្នុងម្នាក់ៗ]]<ref>{{cite web|title=GDP per capita|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2014/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=28&pr.y=10&sy=2012&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=512%2C668%2C914%2C672%2C612%2C946%2C614%2C137%2C311%2C962%2C213%2C674%2C911%2C676%2C193%2C548%2C122%2C556%2C912%2C678%2C313%2C181%2C419%2C867%2C513%2C682%2C316%2C684%2C913%2C273%2C124%2C868%2C339%2C921%2C638%2C948%2C514%2C943%2C218%2C686%2C963%2C688%2C616%2C518%2C223%2C728%2C516%2C558%2C918%2C138%2C748%2C196%2C618%2C278%2C624%2C692%2C522%2C694%2C622%2C142%2C156%2C449%2C626%2C564%2C628%2C565%2C228%2C283%2C924%2C853%2C233%2C288%2C632%2C293%2C636%2C566%2C634%2C964%2C238%2C182%2C662%2C453%2C960%2C968%2C423%2C922%2C935%2C714%2C128%2C862%2C611%2C135%2C321%2C716%2C243%2C456%2C248%2C722%2C469%2C942%2C253%2C718%2C642%2C724%2C643%2C576%2C939%2C936%2C644%2C961%2C819%2C813%2C172%2C199%2C132%2C733%2C646%2C184%2C648%2C524%2C915%2C361%2C134%2C362%2C652%2C364%2C174%2C732%2C328%2C366%2C258%2C734%2C656%2C144%2C654%2C146%2C336%2C463%2C263%2C528%2C268%2C923%2C532%2C738%2C944%2C578%2C176%2C537%2C534%2C742%2C536%2C866%2C429%2C369%2C433%2C744%2C178%2C186%2C436%2C925%2C136%2C869%2C343%2C746%2C158%2C926%2C439%2C466%2C916%2C112%2C664%2C111%2C826%2C298%2C542%2C927%2C967%2C846%2C443%2C299%2C917%2C582%2C544%2C474%2C941%2C754%2C446%2C698%2C666&s=NGDPDPC&grp=0&a=|publisher=[[មូលនិធិរូបិយវត្|IMF]]|access-date=3 June 2025}}</ref><br />(២០១២) ! [[រូបិយវត្ថុ]] ! [[រដ្ឋាភិបាល]] ! [[ភាសាផ្លូវការ]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[កូកាសខាងត្បូង]]'''៖ |- | {{flag|ចចជី}} | style="text-align:right;" | ៦៩,៧០០ | style="text-align:right;" | ៣,៧៥៧,៩៨០ | style="text-align:right;" | ៦៨.១ | [[ប៊ីលីស៊ី]] | ១៥.៨៤៧ ពាន់លានដុល្លារ | ៣,៥២៣ ដុល្លារ | [[ឡារីចចជី]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាចចជី|ចចជី]] |- | {{flag|អាប់កាស៊ី}} (មិនទទួលស្គាល់) | style="text-align:right;" | ៨,៦៦០ | style="text-align:right;" | ២៤២,៨៦២ | style="text-align:right;" | ២៨ | [[សុខូមី]] | ៥០០ លានដុល្លារ | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[ឡារីចចជី]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអាប់កាស៊ី|អាប់កាស]]<br>[[ភាសារុស្ស៊ី|រុស្ស៊ី]] |- | {{flag|អាមេនី}} | style="text-align:right;" | ២៩,៨០០ | style="text-align:right;" | ២,៧៩០,៩៧៤ | style="text-align:right;" | ១០៨.៤ | [[យេរេវ៉ា]] | ៩.៩៥០ ពាន់លានដុល្លារ | ៣,០៣៣ ដុល្លារ | [[ដ្រាំអាមេនី]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអាមេនី|អាមេនី]] |- | {{flag|អាស៊ែបៃសង់}} | style="text-align:right;" | ៨៦,៦០០ | style="text-align:right;" | ១០,៣១២,៩៩២ | style="text-align:right;" | ១០៥.៨ | [[បាគូ]] | ៦៨.៧០០ ពាន់លានដុល្លារ | ៧,៤៣៩ ដុល្លារ | [[ម៉ាណាតអាស៊ែបៃសង់]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|ប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអាស៊ែបៃសង់|អាស៊ែបៃសង់]] |- | {{flag|អូសេទីខាងត្បូង}} (មិនទទួលស្គាល់) | style="text-align:right;" | ៣,៩០០ | style="text-align:right;" | ៥៣,៥៣២ | style="text-align:right;" | ១៣ | [[ស្គីនវ៉ាលី]] | ៥០០ លានដុល្លារ | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[ឡារីចចជី]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|ប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអូសេទី|អូសេទី]]<br>[[ភាសារុស្ស៊ី|រុស្ស៊ី]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[អាណាតូលី]]'''៖ |- | {{flag|តួកគី}}{{refn|group=ស|ទិន្នន័យសម្រាប់ប្រទេសតួកគីគឺរួមបញ្ចូលទាំងតំបន់[[ធ្រែសខាងកើត]] ដែលមិនមែនជាផ្នែកនៃអាណាតូលីឡើយ។}} | style="text-align:right;" | ៧៨៣,៥៦២ | style="text-align:right;" | ៨២,៣៤០,០៨៨ | style="text-align:right;" | ៩៤.១ | [[អង់ការ៉ា]] | ៧៨៨.០៤២ ពាន់លានដុល្លារ | ១០,៥២៣ ដុល្លារ | [[លីរ៉ាតួកគី]] | [[សាធារណរដ្ឋ|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាតួកគី|តួកគី]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[ឧបទ្វីបអារ៉ាប់]]'''៖ |- | {{flag|កាតា}} | style="text-align:right;" | ១១,៤៣៧ | style="text-align:right;" | ២,៦៨៨,២៣៥ | style="text-align:right;" | ១២៣.២ | [[ដូហា]] | ១៩២.៤០២ ពាន់លានដុល្លារ | ១០៤,៧៥៦ ដុល្លារ | [[រៀលកាតា]] | [[រាជាធិបតេយ្យផ្ដាច់ការ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|គុយវ៉ែត}} | style="text-align:right;" | ១៧,៨២០ | style="text-align:right;" | ៤,២៥០,១១៤ | style="text-align:right;" | ១៦៧.៥ | [[គុយវ៉ែត (ទីក្រុង)|ទីក្រុងគុយវ៉ែត]] | ១៨៤.៥៤០ ពាន់លានដុល្លារ | ៤៨,៧៦២ ដុល្លារ | [[ឌីណាគុយវ៉ែត]] | [[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|បារ៉ែន}} | style="text-align:right;" | ៧៨០ | style="text-align:right;" | ១,៤៦៣,២៦៥ | style="text-align:right;" | ១,៦៤៦.១ | [[ម៉ាណាម៉ា]] | ៣០.៣៥៥ ពាន់លានដុល្លារ | ២៦,៣៦៨ ដុល្លារ | [[ឌីណាបារ៉ែន]] | [[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|យេម៉ែន}} | style="text-align:right;" | ៥២៧,៩៧០ | style="text-align:right;" | ៣២,៩៨១,៦៤១ | style="text-align:right;" | ៤៤.៧ | [[សាណា]] (ក្រោម[[សង្គ្រាមស៊ីវិលយេម៉ែន (២០១៤–បច្ចុប្បន្ន)|រដ្ឋាភិបាល]][[ហ៊ូទី]])<br>[[អេដេន]] ([[ធានីស្ដីទី|អាសនៈរដ្ឋាភិបាល]]) | ៣៥.០៥ ពាន់លានដុល្លារ | ១,៣៥៤ ដុល្លារ | [[រៀលយេម៉ែន]] | [[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]][[រដ្ឋាភិបាលបណ្ដោះអាសន្ន|បណ្ដោះអាសន្ន]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} | style="text-align:right;" | ២,១៤៩,៦៩០ | style="text-align:right;" | ៣៥,៩៥០,៣៩៦ | style="text-align:right;" | ១២ | [[រីយ៉ាដ]] | ៧៣៣.៩៥៦ ពាន់លានដុល្លារ | ២៥,១៣៩ ដុល្លារ | [[រីយ៉ាលសាអ៊ូឌីត]] | [[រាជាធិបតេយ្យផ្ដាច់ការ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|អូម៉ង់}} | style="text-align:right;" | ២១២,៤៦០ | style="text-align:right;" | ៤,៥២០,៤៧១ | style="text-align:right;" | ៩.២ | [[មូស្កាត]] | ៧៨.២៩០ ពាន់លានដុល្លារ | ២៥,៣៥៦ ដុល្លារ | [[រៀលអូម៉ង់]] | [[រាជាធិបតេយ្យផ្ដាច់ការ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម}} | style="text-align:right;" | ៨២,៨៨០ | style="text-align:right;" | ៩,៣៦៥,១៤៥ | style="text-align:right;" | ៩៧ | [[អាប៊ូដាប៊ី]] | ៣៨៣.៧៩៩ ពាន់លានដុល្លារ | ៤៣,៧៧៤ ដុល្លារ | [[ឌៀរហាំអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម|ឌៀរហាំ អអអ]] | [[សហព័ន្ធ]][[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- |} '''សម្គាល់៖''' {{Reflist|group=ស}} ==ប្រវត្តិសាស្ត្រ== {{See also|ប្រវត្តិសាស្ត្រមជ្ឈិមបូព៌ា}} ពាក្យ "អាស៊ីខាងលិច" ត្រូវបានប្រើប្រាស់ជាពាក្យសម្គាល់ទីតាំងភូមិសាស្ត្រចាប់ផ្ដើមនៅដើមសតវត្សរ៍ទី១៩ មុនពេលពាក្យ "[[ដើមបូព៌ា]]" បានក្លាយជាពាក្យសម្គាល់ពីភូមិសាស្ត្រនយោបាយនៃតំបន់អាស៊ីខាងលិច។<ref>e.g. James Rennell, ''A treatise on the comparative geography of western Asia'', 1831.</ref> នៅក្នុងបរិបទនៃប្រវត្តិសាស្រ្តសម័យបុរាណ "អាស៊ីខាងលិច" ច្រើនមានន័យថាផ្នែកនៃទ្វីបអាស៊ីដែលប្រវត្តិវិទូបុរាណដូចជាក្រិក និងរ៉ូមស្គាល់ ខណៈ "អាស៊ីក្នុង" ដូចជា [[ស៊ីតធី]] [[ត្រង់សូស៊ាន]] និង[[ទន្លេឥណ្ឌូ|ឥណ្ឌា]]ច្រើននៅខាងក្រៅនិយមន័យអាស៊ីខាងលិចព្រោះគេមិនទាន់ ឬមិនសូវស្គាល់តំបន់ទាំងនេះ។<ref>James Rennell, ''The Geographical System of Herodotus Examined and Explained'', 1800, [https://archive.org/details/geographicalsys00renn/page/210 p. 210].</ref><ref>Hugh Murray, ''Historical Account of Discoveries and Travels in Asia'' (1820).</ref><ref>Samuel Whelpley, ''A compend of history, from the earliest times'', 1808, [https://books.google.com/books?id=6jkNAAAAYAAJ&pg=RA1-PA9 p. 9] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221120055307/https://books.google.ch/books?id=6jkNAAAAYAAJ&pg=RA1-PA9 |date=20 November 2022 }}.</ref> នៅសតវត្សរ៍ទី២០ ពាក្យ "អាស៊ីខាងលិច" ត្រូវបានគេប្រើប្រាស់ភាគច្រើននៅក្នុងវិស័យបុរាណវិទ្យា និងប្រវត្តិសាស្រ្តបុរាណ សម្រាប់សម្គាល់តំបន់ភូមិសាស្ត្រ "[[អឌ្ឍចន្ទពហុពល]]ដោយមិនរាប់បញ្ចូល[[អេហ្ស៊ីបបុរាណ]]" ក្នុងគោលបំណងប្រៀបធៀបអរិយធម៌ដើមនៃប្រទេសអេហ្ស៊ីប និងអរិយធម៌ផ្សេងៗក្នុងតំបន់នោះ។<ref>e.g. Petrus Van Der Meer, ''The Chronology of Ancient Western Asia and Egypt'', 1955. Karl W. Butzer, ''Physical Conditions in Eastern Europe, Western Asia and Egypt Before the Period of Agricultural and Urban Settlement'', 1965.</ref> ការប្រើប្រាស់ពាក្យនេះនៅក្នុងបរិបទភូមិសាស្ត្រនយោបាយសហសម័យ ឬសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកបច្ចុប្បន្នត្រូវបានលេចឡើងចាប់តាំងពីពាក់កណ្តាលទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៦០ មកម៉្លេះ។<ref>''The Tobacco Industry of Western Asia'', U.S. Department of Agriculture, Foreign Agricultural Service, 1964.</ref> ==ភូមិសាស្ត្រ== តំបន់នេះមានសមុទ្រធំៗព័ទ្ធជុំវិញចំនួនប្រាំបីរួមមាន៖ [[សមុទ្រក្រហម]] [[សមុទ្រកាសព្យែន]] [[សមុទ្រខ្មៅ]] [[ឈូងសមុទ្រពែរ្ស]] [[សមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេ]] [[សមុទ្រអ៊ីជាន]] [[ឈូងសមុទ្រអាឌែន]] និង[[សមុទ្រអារ៉ាប់]]។ នៅភាគពាយព្យ និងខាងជើង តំបន់នេះត្រូវបានបំបែកចេញពី[[ទ្វីបអឺរ៉ុប]]ដោយ[[ច្រកសមុទ្រតួកគី]] និងដីជម្រាលនៃតំបន់[[មហាកូកាស]]។ ចំពោះភាគនិរតីវិញ វាត្រូវបានផ្ដាច់ចេញពីទ្វីបអាហ្រ្វិកដោយ[[ដីសន្ទះស៊ុយអេ]] ខណៈនៅភាគឦសាន និងខាងកើត វាមានព្រំប្រទល់ជាប់តំបន់[[អាស៊ីកណ្តាល]] និង[[អាស៊ីខាងត្បូង]]។ តំបន់នេះផងដែរគឺស្ថិតនៅភាគខាងកើតនៃតំបន់[[អឺរ៉ុបខាងត្បូង]] និងភាគខាងត្បូងនៃតំបន់[[អឺរ៉ុបខាងកើត]]។ វាលលំហ[[ដាឆតឺកាវារ]] និង[[ដាឆតឺលូត]]នៅភាគខាងកើតប្រទេសអ៊ីរ៉ង់អាចចាត់ទុកបានថាជាព្រំដែនធម្មជាតិបំបែកអាស៊ីខាងលិចពីតំបន់អាស៊ីខាងត្បូង។ ===ភូគព្ភសាស្ត្រ=== ====ផ្លាកតិចតូនិច==== ផ្លាកតិចតូនិចចំនួនបីធំៗត្រូវបានគ្របដណ្ដប់ដោយតំបន់អាស៊ីខាងលិចមានដូចជា៖ [[ផ្លាកអាហ្វ្រិក]] [[ផ្លាកអឺរ៉ាស៊ី|អឺរ៉ាស៊ី]] និង[[ផ្លាកអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]]។ បច្ចុប្បន្ន ផ្លាកអារ៉ាប់បានកំពុងរំកឹលខ្លួនបន្តិចម្តងៗចូលទៅកាន់[[ឧបផ្លាកអាណាតូលី|ផ្លាកអាណាតូលី]] (តួកគី) នៅត្រង់[[សម្រុតអាណាតូលីខាងកើត]]<ref>{{cite web |url=http://eol.jsc.nasa.gov/handbooks/arabianpages/mainframe.htm |title=The Arabian Plate |author=Muehlberger, Bill |publisher=NASA, Johnson Space Center |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070706103125/http://eol.jsc.nasa.gov/handbooks/arabianpages/mainframe.htm |archive-date=6 July 2007 |access-date=25 ឧសភា 2025 |archivedate=6 កក្កដា 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070706103125/http://eol.jsc.nasa.gov/handbooks/arabianpages/mainframe.htm }}</ref> ហើយព្រំដែនរវាង[[ផ្លាកសមុទ្រអ៊ីជាន|ផ្លាកអ៊ីជាន]] និងអាណាតូលីនៅភាគខាងកើតប្រទេសតួកគីក៏មានលំនាំរញ្ជួយជាសកម្មផងដែរ។<ref name="beaumont-pg22">Beaumont (1988), p. 22</ref> ====ធនធានទឹក==== អាស៊ីខាងលិចមានប្រភពទឹកក្រោមដីជាច្រើននៅខ្ចាត់ខ្ចាយជុំវិញតំបន់នេះ។ នៅប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីតមានវត្តមានប្រភពទឹកក្រោមដីធំៗចំនួនពីរដែលបន្សល់ពីយុគ[[ប៉ាឡេអូសូអិច]] និង[[ត្រ័យិក]]នៅក្រោមជួរភ្នំ[[ធូវ៉ែគ]] និងតំបន់ប៉ែកខាងលិចពីសមុទ្រក្រហម។<ref name="beaumont-86">Beaumont (1988), p. 86</ref> ប្រភពទឺកក្រោមដីសល់ពីយុគ[[ក្រេតាសេ]] និង[[ឱសាកន្យ]]គឺមានទីតាំងស្ថិតនៅខាងក្រោមផ្ទៃភាគកណ្តាល និងភាគខាងកើតនៃប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត ដែលមានផ្ទុកទាំងទឹកសាប និងប្រៃ។<ref name="beaumont-86"/> ប្រព័ន្ធធារាសាស្រ្តទឹកជន់ ឬគន្លង ក៏ដូចជាប្រព័ន្ធប្រោះទឹកត្រូវបានគេប្រើប្រាស់យ៉ាងទូលំទូលាយសម្រាប់វិស័យកសិកម្មនៅទូទាំងអាស៊ីខាងលិចដែលគ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដីជិត ៩០,០០០ គម^២។<ref>{{Cite web|url=http://www.fao.org/land-water/en/|title=Land & Water|website=Food and Agriculture Organization of the United Nations}}</ref> [[ទន្លេធីក្រឺ]] និង[[អឺហ្វ្រាត់]]គឺជាទន្លេពីរដ៏សំខាន់ដែលបានចាក់ឫសចូលអាស៊ីខាងលិចផងដែរ។ ===អាកាសធាតុ=== [[File:Cedars in Lebanon.jpg|right|thumb|upright=1.1|ដើមស៊ីដាក្នុងប្រទេសលីបង់កំឡុងសិសិររដូវ]] អាស៊ីខាងលិចជាចម្បងមានលក្ខណៈស្ងួតហួតហែង ហើយងាយប្រឈមនឹងគ្រោះរាំងស្ងួត ប៉ុន្តែតំបន់នេះក៏មានវត្តមានព្រៃឈើ និងដីជ្រលងជីជាតិនៅតាមផ្នែកខ្លះផងដែរ។ អាស៊ីខាងលិចនេះផងដែរក៏មាន វាលស្មោង​​ [[វាលលំហ]] និងតំបន់[[ភ្នំ]]ជាច្រើនកន្លែង។ កង្វះទឹកប្រើប្រាស់គឺជាបញ្ហាមួយនៅក្នុងទីតាំងមួយចំនួននៃអាស៊ីខាងលិច ដោយកំណើនចំនួនប្រជាជនបានទាមទារតម្រូវការទឹកប្រើប្រាស់បន្ថែម ខណៈដែលការរីកសាយនៃជាតិអំបិល និងការបំពុលទឹកបានកំពុងគំរាមកំហែងដល់ប្រព័ន្ធផ្គត់ផ្គង់ទឹកនៅក្នុងតំបន់នេះ។<ref name="ipcc-1997">{{cite web|url=http://www.grida.no/publications/other/ipcc_sr/?src=/climate/ipcc/regional/index.htm|title=Chapter 7: Middle East and Arid Asia|work=IPCC Special Report on The Regional Impacts of Climate Change: An Assessment of Vulnerability|publisher=United Nations Environment Programme (UNEP), Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC)|year=2001|access-date=26 May 2025|archive-url=https://web.archive.org/web/20160303201222/http://www.grida.no/publications/other/ipcc_sr/?src=%2Fclimate%2Fipcc%2Fregional%2Findex.htm|archive-date=3 March 2016|url-status=dead|archivedate=3 មីនា 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160303201222/http://www.grida.no/publications/other/ipcc_sr/?src=%2Fclimate%2Fipcc%2Fregional%2Findex.htm}}</ref> ==សេដ្ឋកិច្ច== {{ផ្នែកទទេ}} == មើលផងដែរ== * [[មជ្ឈិមបូព៌ា]] * [[បញ្ជីរាយតំបន់បេតិកភណ្ឌពិភពលោកនៅអាស៊ីខាងលិច]] * [[កីឡាអាស៊ីខាងលិច]] ==ឯកសារយោង== {{reflist}} {{ប្រទេសនៅទ្វីបអាស៊ី}} [[Category:អាស៊ី]] 30jdrt0u4pvobouaehr2v91o2gctq9u 321461 321458 2025-06-04T03:42:37Z RandomPoopedBoi 27248 /* ប្រទេស */ 321461 wikitext text/x-wiki {{Infobox continent | title = អាស៊ីខាងលិច | image = [[File:Western Asia (orthographic projection).svg|285px]] | area = ៥,៩៩៤,៩៣៥ គម^២ | population = ៣១៣,៤៥០,០០០ (២០១៨) ([[បញ្ជីរាយទ្វីបតាមចំនួនប្រជាជន#តាមអនុតំបន់នៃទ្វីប|ទី៩]])<ref name = "UN WPP 2019">{{Cite web|title = World Population prospects – Population division|url = https://population.un.org/wpp/|access-date = 29 April 2025|publisher = [[អង្គការសហប្រជាជាតិ]]|archive-url = https://web.archive.org/web/20190205234912/https://population.un.org/wpp/|archive-date = 5 February 2019|url-status = live}}</ref><ref name = "UN WPP 2019 2">{{Cite web|title = Overall total population|url = https://population.un.org/wpp/Download/Files/1_Indicators%20(Standard)/EXCEL_FILES/1_Population/WPP2019_POP_F01_1_TOTAL_POPULATION_BOTH_SEXES.xlsx|format = xlsx|access-date = 29 April 2025|publisher = [[អង្គការសហប្រជាជាតិ]]|archivedate = 27 កុម្ភៈ 2021|archiveurl = https://web.archive.org/web/20210227235642/https://population.un.org/wpp/Download/Files/1_Indicators%20(Standard)/EXCEL_FILES/1_Population/WPP2019_POP_F01_1_TOTAL_POPULATION_BOTH_SEXES.xlsx|url-status = dead}}</ref> | density = ៥០.១/គម^២ | countries = {{collapsible list | title = [[ប្រទេសនៅអាស៊ី|២០ ប្រទេសដែលទទួលស្គាល់]] | {{flag|កាតា}} | {{flag|គុយវ៉ែត}} |{{flag|ចចជី}} (លើកលែងតែមួយផ្នែកតូចនៃទឹកដីភាគខាងជើងនៃ[[មហាកូកាស]]) | {{flag|តួកគី}} (លើកលែងតែតំបន់[[ធ្រែសខាងកើត]]) | {{flag|ប៉ាឡេស្ទីន}} | {{flag|បារ៉ែន}} | {{flag|យេម៉ែន}} (លើកលែងតែកោះ[[សូកូត្រា]]) | {{flag|លីបង់}} | {{flag|ស៊ីប}} | {{flag|ស៊ីរី}} | {{flag|ហ្សកដានី}} | {{flag|អ៊ីរ៉ង់}} | {{flag|អ៊ីរ៉ាក់}} | {{flag|អ៊ីស្រាអែល}} | {{flag|អាមេនី}} | {{flag|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} | {{flag|អាស៊ែបៃសង់}} (លើកលែងតែមួយផ្នែកតូចនៃទឹកដីភាគខាងជើងនៃ[[មហាកូកាស]]) | {{flag|អូម៉ង់}} | {{flag|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម}} | {{flag|អេហ្ស៊ីប}} (គិតតែ[[ឧបទ្វីបស៊ីណៃ]]ប៉ុណ្ណោះ) }}{{collapsible list | title = '''៣ ប្រទេសដែលមិនត្រូវបានទទួលស្គាល់''' | ''{{flag|ស៊ីបខាងជើង}}'' | ''{{flag|អាប់កាស៊ី}}'' | ''{{flag|អូសេទីខាងត្បូង}}'' }} | dependencies = {{flagicon|សហរាជាណាចក្រ}} [[អាក្រូទីរី និងដេកេលី]] | languages = {{collapsible list | title = ភាសាផ្លូវការ | [[ភាសាក្រិក|ក្រិក]] | [[ភាសាឃឺដ|ឃឺដ]] | [[ភាសាចចជី|ចចជី]] | [[ភាសាតួកគី|តួកគី]] | [[ភាសាពែរ្ស|ពែរ្ស]] | [[ភាសារុស្ស៊ី|រុស្ស៊ី]] | [[ភាសាហេប្រឺ|ហេប្រឺ]] | [[ភាសាអង់គ្លេស|អង់គ្លេស]] | [[ភាសាអាប់កាស|អាប់កាស]] | [[ភាសាអាមេនី|អាមេនី]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] | [[ភាសាអាស៊ែបៃសង់|អាស៊ែបៃសង់]] | [[ភាសាអូសេទី|អូសេទី]] }} {{collapsible list | title = '''ភាសាផ្សេងៗ''' | '''[[អំបូរភាសាអាហ្វ្រូអាស៊ី]]'''៖ {{hlist | [[ភាសានវអារ៉ាម|នវអារ៉ាម]] | [[ភាសាស៊ីរីអាក|ស៊ីរីអាក]] | [[ភាសាអាមហារ៉ា|អាមហារ៉ា]] | [[ភាសាអារ៉ាប់ខាងត្បូងសម័យ|អារ៉ាប់ខាងត្បូង]] }} | '''[[អំបូរភាសាអូស្ត្រូណេស៊ី]]'''៖ {{hlist | [[ភាសាឥណ្ឌូណេស៊ី|ឥណ្ឌូណេស៊ី]] | [[ភាសាម៉ាឡេ|ម៉ាឡេ]] | [[ភាសាតាកាឡុក|តាកាឡុក]] }} | '''[[អំបូរភាសាឥណ្ឌូអឺរ៉ុប]]'''៖ {{hlist | [[ភាសាឆាបាគី|ឆាបាគី]] | [[ភាសាដូម៉ារី|ដូម៉ារី]] | [[ភាសាឌរឌូ|ឌរឌូ]] | [[ភាសាតាលីស|តាលីស]] | [[ភាសានេប៉ាល់|នេប៉ាល់]] | [[ភាសាបារាំង|បារាំង]] | [[ភាសាបាស្តូ|បាស្តូ]] | [[ភាសាបាឡូឈី|បាឡូឈី]] | [[ភាសាបេន្កាលី|បេន្កាលី]] | [[ភាសាម៉ាហ្សាន់ដារ៉ានី|ម៉ាហ្សាន់ដារ៉ានី]] | [[ភាសាយីឌីស|យីឌីស]] | [[ភាសារ៉ូហ៊ីងញ៉ា|រ៉ូហ៊ីងញ៉ា]] | [[ភាសារ៉ូម៉ានី|រ៉ូម៉ានី]] | [[ភាសាហ្គីឡាគី|ហ្គីឡាគី]] | [[ភាសាហ្សាហ្សា|ហ្សាហ្សា]] | [[ភាសាហិណ្ឌី|ហិណ្ឌី]] | [[ភាសាឡូរី|ឡូរី]] | [[ភាសាអេស្ប៉ាញ|អេស្ប៉ាញ]] }} | '''[[អំបូរភាសាកូកាសឦសាស្ត]]'''៖ {{hlist | [[ភាសាឆេឆិន|ឆេឆិន]] | [[ភាសាឡេស្គាន|ឡេស្គាន]] | [[ភាសាអាវ៉ា|អាវ៉ា]] }} | '''[[អំបូរភាសាកូកាសពាយព្យ]]''': {{hlist | [[ភាសាកាបារដ៍|កាបារដ៍]] | [[ភាសាស៊ែកាស្ស៊ី|ស៊ែកាស្ស៊ី]] }} | '''[[​អំបូរភាសាតួកស៊ីគ]]'''៖ {{hlist | [[ភាសាកាច្ឆៃ|កាច្ឆៃ]] | [[ភាសាតួកមែន|តួកមែន]] }} }} | time = {{collapsible list | title = ល្វែងម៉ោងចំនួន ៥ | bullets = true | '''[[UTC+០២:០០]]'''៖ {{hlist |បមាណីយ៖ [[ម៉ោងនៅរដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន|ប៉ាឡេស្ទីន]] [[ម៉ោងនៅស៊ីប|ស៊ីប]] [[ម៉ោងនៅស៊ីរី|ស៊ីរី]] [[ម៉ោងនៅហ្សកដានី|ហ្សកដានី]] [[ម៉ោងនៅលីបង់|លីបង់]] [[ម៉ោងបមាណីយអ៊ីស្រាអែល|អ៊ីស្រាអែល]] [[ម៉ោងបមាណីយអេហ្ស៊ីប|ស៊ីណៃ]] }} | '''[[UTC+០៣:០០]]'''៖ {{hlist | [[ម៉ោងសន្សំពន្លឺថ្ងៃ]]៖ ប៉ាឡេស្ទីន ស៊ីប ស៊ីរី ហ្សកដានី លីបង់ អ៊ីស្រាអែល អេហ្ស៊ីប | បមាណីយ៖ [[ម៉ោងនៅកាតា|កាតា]] [[ម៉ោងនៅគុយវ៉ែត|គុយវ៉ែត]] [[ម៉ោងនៅតួកគី|តួកគី]] [[ម៉ោងនៅបារ៉ែន|បារ៉ែន]] [[ម៉ោងនៅយេម៉ែន|យេម៉ែន]] [[ម៉ោងនៅអ៊ីរ៉ាក់|អ៊ីរ៉ាក់]] [[ម៉ោងបមាណីយអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត]] }} | '''[[UTC+០៣:៣០]]'''៖ {{hlist | បមាណីយ៖ [[ម៉ោងបមាណីយអ៊ីរ៉ង់|អ៊ីរ៉ង់]] }} | '''[[UTC+០៤:០០]]'''៖ {{hlist | បមាណីយ៖ [[ម៉ោងចចជី|ចចជី]] [[ម៉ោងអាមេនី|អាមេនី]] [[ម៉ោងអាស៊ែបៃសង់|អាស៊ែបៃសង់]] [[ម៉ោងនៅអូម៉ង់|អូម៉ង់]] [[ម៉ោងនៅអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម]] }} | '''[[UTC+០៤:៣០]]'''៖ {{hlist | ម៉ោងសន្សំពន្លឺថ្ងៃ៖ អ៊ីរ៉ង់ }} }} | internet = [[.ae]], [[.am]], [[.az]], [[.bh]], [[.cy]], [[.eg]], [[.ge]], [[.il]], [[.iq]], [[.ir]], [[.jo]], [[.kw]], [[.lb]], [[.om]], [[.ps]], [[.qa]], [[.sa]], [[.sy]], [[.tr]], [[.ye]] | cities = {{collapsible list | title = បញ្ជី | bullets = true | {{flagicon|គុយវ៉ែត}} [[គុយវ៉ែត (ទីក្រុង)|គុយវ៉ែត]] | {{flagicon|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} [[ជីដ្ដារ]] | {{flagicon|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម}} [[ឌូបៃ]] | {{flagicon|អ៊ីរ៉ង់}} [[តេហេរ៉ង់]] | {{flagicon|អ៊ីរ៉ាក់}} [[បាកដាដ]] | {{flagicon|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} [[រីយ៉ាដ]] | {{flagicon|តួកគី}} [[អ៊ីស្តង់ប៊ុល]] | {{flagicon|តួកគី}} [[អ៊ីស្មៀរ]] | {{flagicon|ហ្សកដានី}} [[អាម៉ាន់]] | {{flagicon|តួកគី}} [[អង់ការ៉ា]] }} }} '''អាស៊ីខាងលិច''' ឬអាចហៅបានថា '''អាស៊ីបស្ចិម''' គឺជាតំបន់ភាគខាងលិចបំផុតនៃទ្វីប[[អាស៊ី]]។ យោងតាមនិយមន័យពីស្ថាប័នសិក្សានានា [[អង្គការសហប្រជាជាតិ]] និងស្ថាប័នដទៃទៀត គេបានកំណត់អនុតំបន់អាស៊ីខាងលិចដោយក្ដោបអនុតំបន់ដូចជា [[អាណាតូលីយ៉ា]] [[ឧបទ្វីបអារ៉ាប់]] [[អ៊ីរ៉ង់]] [[មេសូប៉ូតាមី]] [[វាលខ្ពស់អាមេនី]] [[ឡេវ៉ាន]] [[ភូមិសាស្ត្រស៊ីប|កោះស៊ីប]] [[ឧបទ្វីបស៊ីណៃ]] និង[[កូកាសខាងត្បូង]]។ តំបន់មួយនេះត្រូវបានកាត់ផ្ដាច់ពីទ្វីប[[អាហ្វ្រិក]]តាម[[ដីសន្ទះស៊ុយអេ]] និងពី[[ទ្វីបអឺរ៉ុប]]តាមរយៈផ្លូវទឹកនៃ[[ច្រកសមុទ្រតួកគី]] និងដីជម្រាលនៃតំបន់[[មហាកូកាស]]។ អាស៊ីខាងលិចមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹងតំបន់[[អាស៊ីកណ្ដាល]]នៅភាគឦសាន្ត និង[[អាស៊ីខាងត្បូង]]នៅភាគខាងកើត។ តំបន់នេះផងដែរត្រូវបានព័ទ្ធជុំវិញដោយផ្ទៃសមុទ្រចំនួន ១២​ ដូចជា៖ [[សមុទ្រកាសព្យែន]] [[សមុទ្រខ្មៅ]] [[ឈូងសមុទ្រពែរ្ស]] [[សមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេ]] [[សមុទ្រម៉ាម៉ារ៉ា]] [[ឈូងសមុទ្រស៊ុយអេ]] [[សមុទ្រអ៊ីជាន]] [[ឈូងសមុទ្រអាកាបា]] [[ឈូងសមុទ្រអាឌែន]] [[សមុទ្រអារ៉ាប់]] និង[[ឈូងសមុទ្រអូម៉ង់]]។ អាស៊ីខាងលិចគឺគ្របដណ្ដប់ទៅលើតំបន់ផ្ទៃដីស្រដៀងគ្នានឹងតំបន់[[មជ្ឈិមបូព៌ា]]ដែរ គ្រាន់តែមជ្ឈិមបូព៌ាគឺជាពាក្យបង្កប់ន័យនយោបាយដែលតែងតែសម្គាល់ដោយភូមិវិទូលោកខាងលិចអាស្រ័យទៅលើបរិបទនយោបាយ និងប្រវត្តិសាស្ត្រ ខណៈដែលអាស៊ីខាងលិចវិញគឺជាពាក្យភូមិសាស្ត្រដែលមានភាពត្រឹមត្រូវនិងភាពស៊ីសង្វាក់គ្នាជាង។ តំបន់អាស៊ីខាងលិចគ្របដណ្ដប់លើផ្ទៃដីសរុប ៥,៩៩៤,៩៣៥ គម^២ និងមានប្រជាជនរស់នៅចំនួន ៣១៣ លាននាក់។<ref name="UN WPP 2019"/><ref name="UN WPP 2019 2"/> ក្នុងចំណោមប្រទេសដែលជាសមាជិកអង្គការសហប្រជាជនទាំង ២០ នៅក្នុងតំបន់ (ឬមានមួយផ្នែកនៃទឹកដីរបស់ពួកគេក្នុងតំបន់) មាន ១៣ ប្រទេសដែលត្រូវជាផ្នែកនៃ[[ពិភពអារ៉ាប់]]។ បណ្ដាប្រទេសដែលមានចំនួនប្រជាជនរស់ច្រើនជាងគេនៅក្នុងតំបន់នេះរួមមាន៖ [[អ៊ីរ៉ង់]] [[តួកគី]] [[អ៊ីរ៉ាក់]] [[អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត]] និង[[យេម៉ែន]]។ល។ នៅក្នុង[[គ្រោងការណ៍ភូមិសាស្ត្រពិភពលោកសម្រាប់កំណត់ត្រាចែកចាយរុក្ខជាតិ]] (WGSRPD) គេមិនបានរាប់បញ្ចូលឧបទ្វីបអារ៉ាប់ជាផ្នែកមួយនៃតំបន់អាស៊ីខាងលិចឡើយ តែក្រុមនេះបានរាប់បញ្ចូលប្រទេស[[អាហ្វហ្កានីស្ថាន]]។<ref name=WGSRPD>{{Cite book |last = Brummitt |first = R. K. |year = 2001 |title = World Geographical Scheme for Recording Plant Distributions |edition = 2nd |publisher = International Working Group on Taxonomic Databases For Plant Sciences (TDWG) |url = https://raw.githubusercontent.com/tdwg/wgsrpd/master/109-488-1-ED/2nd%20Edition/TDWG_geo2.pdf |access-date = 13 May 2025 |archive-url = https://web.archive.org/web/20160125135239/http://www.nhm.ac.uk/hosted_sites/tdwg/TDWG_geo2.pdf |archive-date = 25 January 2016}}</ref> ចំពោះ[[អង្គការស្បៀងអាហារ និងកសិកម្ម]] (FAO) វិញបានរាប់បញ្ចូលប្រទេសអាហ្វហ្កានីស្ថានចូលដូចគ្នា តែបានចាត់ទុកប្រទេសអេហ្ស៊ីបនៅខាងក្រៅតំបន់អាស៊ីខាងលិច។<ref>{{Cite web |title=Chapter 21. West Asia |url=https://www.fao.org/3/Y1997e/y1997e0q.htm |access-date=13 May 2025 |website=www.fao.org}}</ref> រីឯ[[កម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍សហប្រជាជាតិ]]វិញបានដកប្រទេសស៊ីប អ៊ីស្រាអែល តួកគី និងអ៊ីរ៉ង់ចេញពីតំបន់មួយនេះ។<ref>{{Cite web |last=Environment |first=U. N. |date=12 April 2023 |title=West Asia |url=http://www.unep.org/ozonaction/networks/west-asia |access-date=13 May 2025 |website=Ozonaction }}</ref> ==និយមន័យ== ពាក្យថា ''អាស៊ី​ខាង​លិច'' ឬ''អាស៊ីបស្ចិម'' ​ត្រូវ​បាន​គេ​និយមប្រើ​ជាការណ៍ និង​មិន​មាន​និយមន័យកំណត់ "ត្រឹមត្រូវ" ឬ​ទទួល​យក​ជា​ទូទៅណាមួយឡើយ។ និយមន័យធម្មតារបស់វាគឺច្រើនជាន់គ្នាមិនថាដោយប្រយោល ឬដោយផ្ទាល់ជាមួយនិយមន័យនៃពាក្យសម្គាល់តំបន់ដូចជា [[មជ្ឈិមបូព៌ា]] [[មេឌីទែរ៉ាណេខាងកើត]] និង[[ដើមបូព៌ា]] (ដែលពីបុរាណមកគឺសុទ្ធតែមាននិយមន័យស្រដៀងៗនឹងគ្នា លើកលែងតែពេលបច្ចុប្បន្នដោយគេចង់បំបែកវាឱ្យច្បាស់ដាច់ដោយឡែកពីគ្នា)។<ref>[https://www.worldatlas.com/articles/what-is-the-difference-between-near-east-and-middle-east.html What Is The Difference Between Near East and Middle East?] ''worldatlas.com''</ref> ''Style Manual'' របស់ ''[[ណាសឹនណលជីអូក្រាហ្វិក|National Geographic]]'' ក៏ដូចជាសៀវភៅ''[[សេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក៖ ស្ថិតិប្រវត្តិសាស្ត្រ]]'' (២០១៣) បោះពុម្ភផ្សព្វផ្សាយដោយ[[អង្គការសម្រាប់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ និងការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច]] (OECD) បានរាប់បញ្ចូលប្រទេសដូចជា កាតា គុយវ៉ែត តួកគី ប៉ាឡេស្ទីន(សម្គាល់ដោយវ៉េសប៊ែង និងក្រោយមកហ្កាហ្សា) បារ៉ែន យេម៉ែន លីបង់ ស៊ីរី ហ្សកដានី អ៊ីរ៉ង់ អ៊ីរ៉ាក់ អ៊ីស្រាអែល អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត អូម៉ង់ និងអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួមទៅក្នុងតំបន់អាស៊ីខាងលិច។<ref name="ngs">{{cite web |url=https://sites.google.com/a/ngs.org/ngs-style-manual/home/W/west-asia |title=West Asia |last=Miller |first=David |work=National Geographic Style Manual |publisher=National Geographic Society |access-date=16 May 2025 |archivedate=31 ឧសភា 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210531235607/https://sites.google.com/a/ngs.org/ngs-style-manual/home/W/west-asia |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite book |last=Maddison |first=Angus |author-link=Angus Maddison |year=2004 |title=The World Economy: Historical Statistics |series=Development Centre Studies |location=Paris, France |publisher=Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD) |publication-date=2003 |isbn=978-92-64-10412-9 |lccn=2004371607 |oclc=53465560 |title-link=The World Economy: Historical Statistics }}</ref> ផ្ទុយមកវិញ [[អង្គការអភិវឌ្ឍន៍ឧស្សាហកម្មនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ]] (UNIDO) នៅក្នុងសៀវភៅប្រចាំឆ្នាំនៃឆ្នាំ២០១៥ របស់ខ្លួនបានរាប់បញ្ចូលប្រទេសអាមេនី និងអាស៊ែបៃសង់ និងដកអ៊ីស្រាអែល និងតួកគីចេញ (ជាផ្នែកនៃទ្វីបអឺរ៉ុប)។<ref>{{cite book |author=United Nations Industrial Development Organization Vienna (UNIDO) |author-link=United Nations Industrial Development Organization |year=2005 |title=International Yearbook of Industrial Statistics 2015 |url=https://books.google.com/books?id=FAKMBgAAQBAJ&pg=PA14 |location=Cheltenham, UK |publisher=Edward Elgar Publishing |page=14 |isbn= 9781784715502}}</ref> ខុសពី UNIDO [[ក្រុមស្ថិតិអង្គការសហប្រជាជាតិ]] (UNSD) បានកាត់ប្រទេសអ៊ីរ៉ង់ចេញពីតំបន់ ហើយបានរាប់បញ្ចូលប្រទេសចចជី តួកគី និងស៊ីបចូលវិញ។<ref>{{cite web|url=http://unstats.un.org/unsd/methods/m49/m49.htm |title=Standard Country or Area Codes for Statistical Use |publisher=Millenniumindicators.un.org |access-date=16 May 2025}}</ref> ចំពោះ[[ក្រុមតំបន់អង្គការសហប្រជាជាតិ|ក្រុមអឺរ៉ុបខាងលិច]]ដែលត្រួវជាក្រុមមួយនៃក្រុមភូមិសាស្ត្រនយោបាយអង្គការសហប្រជាជាតិ បានរាប់បញ្ចូលប្រទេសអាមេនី និងចចជីជាផ្នែកនៃតំបន់អឺរ៉ុបខាងកើត ខណៈស៊ីប និងតំបន់ធ្រែសខាងកើតនៃប្រទេសតួកគីគឺស្ថិតនៅក្នុងតំបន់អឺរ៉ុបខាងត្បូង។ ប្រទេសទាំងបីនេះផងដែរត្រូវបានចុះបញ្ជីក្នុងចំណាត់ថ្នាក់អឺរ៉ុបនៃ[[យូណេស្កូ|អង្គការអប់រំ វិទ្យាសាស្ត្រ និងវប្បធម៌របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ]] (យូណេស្កូ)។ សមាជិកជាតិនៃស្ថាប័នគ្រប់គ្រងកីឡាអាស៊ីខាងលិចត្រូវបានកំណត់ចំពោះប្រទេសដូចជា កាតា គុយវ៉ែត ប៉ាឡេស្ទីន បារ៉ែន យេម៉ែន លីបង់ ស៊ីរី ហ្សកដានី អ៊ីរ៉ង់ អ៊ីរ៉ាក់ អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត អូម៉ង់ និងអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម។<ref>{{cite web |url=http://www.wabsf.net/en/information.php |title=WABSF Member Countries |access-date=17 May 2025 |archive-date=1 December 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171201035427/http://www.wabsf.net/en/information.php |url-status=dead |archivedate=1 ធ្នូ 2017 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20171201035427/http://www.wabsf.net/en/information.php }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.topendsports.com/events/games/asian-games/west-asian/index.htm |title=The West Asian Games |publisher=Topend Sports}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.the-waff.com/en/championships/29.html |title=WAFF Member Associations |website=The-Waff.com |access-date=17 May 2025 |archive-date=1 August 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180801232057/http://www.the-waff.com/en/championships/29.html |url-status=dead |archivedate=1 សីហា 2018 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180801232057/http://www.the-waff.com/en/championships/29.html }}</ref> ព្រឹត្តិការណ៍ពហុកីឡារបស់[[ក្រុមប្រឹក្សាអូឡាំពិកអាស៊ី]]គឺ[[កីឡាអាស៊ីខាងលិច]]ត្រូវបានចូលរួមប្រកួតប្រជែងដោយអត្តពលិកតំណាងមកពីប្រទេសទាំង ១៣ នេះដូចគ្នា។ ក្នុងចំណោមអង្គការស្ថាប័នកីឡាក្នុងតំបន់ទាំងនោះរួមមាន [[សមាគមបាល់បោះអាស៊ីខាងលិច]] [[សហព័ន្ធកីឡាបុកប៊ីយ៉ា និងស្នូកឃ័រអាស៊ីខាងលិច]] [[សហព័ន្ធបាល់ទាត់អាស៊ីខាងលិច]] និង[[សហព័ន្ធកីឡាវាយកូនបាល់អាស៊ីខាងលិច]]។ ===ផែនទី=== {{West Asia labelled map}} ==ប្រទេស== {| class="wikitable sortable" style="font-size:90%;width:100%;" |- style="background:#ececec;" ! [[ប្រទេស]]រួមនឹង[[ទង់|ទង់ជាតិ]] ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមក្រឡាផ្ទៃសរុប|ក្រឡាផ្ទៃ]]<br />(គម^២) ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមចំនួនប្រជាជន|ចំនួនប្រជាជន]]{{UN_Population|ref}}<br />(២០១៨) ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមដង់ស៊ីតេប្រជាជន|ដង់ស៊ីតេ]]<br />(ក្នុងមួយ គម^២) ! [[ធានី (នយោបាយ)|រដ្ឋ / រាជធានី]] ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាម ផសស (មធ្យម)|ផសស ជាមធ្យម]]<ref>{{cite web|title=GDP|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2014/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=93&pr.y=3&sy=2012&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=512%2C668%2C914%2C672%2C612%2C946%2C614%2C137%2C311%2C962%2C213%2C674%2C911%2C676%2C193%2C548%2C122%2C556%2C912%2C678%2C313%2C181%2C419%2C867%2C513%2C682%2C316%2C684%2C913%2C273%2C124%2C868%2C339%2C921%2C638%2C948%2C514%2C943%2C218%2C686%2C963%2C688%2C616%2C518%2C223%2C728%2C516%2C558%2C918%2C138%2C748%2C196%2C618%2C278%2C624%2C692%2C522%2C694%2C622%2C142%2C156%2C449%2C626%2C564%2C628%2C565%2C228%2C283%2C924%2C853%2C233%2C288%2C632%2C293%2C636%2C566%2C634%2C964%2C238%2C182%2C662%2C453%2C960%2C968%2C423%2C922%2C935%2C714%2C128%2C862%2C611%2C135%2C321%2C716%2C243%2C456%2C248%2C722%2C469%2C942%2C253%2C718%2C642%2C724%2C643%2C576%2C939%2C936%2C644%2C961%2C819%2C813%2C172%2C199%2C132%2C733%2C646%2C184%2C648%2C524%2C915%2C361%2C134%2C362%2C652%2C364%2C174%2C732%2C328%2C366%2C258%2C734%2C656%2C144%2C654%2C146%2C336%2C463%2C263%2C528%2C268%2C923%2C532%2C738%2C944%2C578%2C176%2C537%2C534%2C742%2C536%2C866%2C429%2C369%2C433%2C744%2C178%2C186%2C436%2C925%2C136%2C869%2C343%2C746%2C158%2C926%2C439%2C466%2C916%2C112%2C664%2C111%2C826%2C298%2C542%2C927%2C967%2C846%2C443%2C299%2C917%2C582%2C544%2C474%2C941%2C754%2C446%2C698%2C666&s=NGDP_R&grp=0&a=|publisher=[[មូលនិធិរូបិយវត្ថុ|IMF]]|access-date=3 June 2025}}</ref><br />(២០១២) ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាម ផសស (មធ្យម) ក្នុងម្នាក់ៗ|ក្នុងម្នាក់ៗ]]<ref>{{cite web|title=GDP per capita|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2014/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=28&pr.y=10&sy=2012&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=512%2C668%2C914%2C672%2C612%2C946%2C614%2C137%2C311%2C962%2C213%2C674%2C911%2C676%2C193%2C548%2C122%2C556%2C912%2C678%2C313%2C181%2C419%2C867%2C513%2C682%2C316%2C684%2C913%2C273%2C124%2C868%2C339%2C921%2C638%2C948%2C514%2C943%2C218%2C686%2C963%2C688%2C616%2C518%2C223%2C728%2C516%2C558%2C918%2C138%2C748%2C196%2C618%2C278%2C624%2C692%2C522%2C694%2C622%2C142%2C156%2C449%2C626%2C564%2C628%2C565%2C228%2C283%2C924%2C853%2C233%2C288%2C632%2C293%2C636%2C566%2C634%2C964%2C238%2C182%2C662%2C453%2C960%2C968%2C423%2C922%2C935%2C714%2C128%2C862%2C611%2C135%2C321%2C716%2C243%2C456%2C248%2C722%2C469%2C942%2C253%2C718%2C642%2C724%2C643%2C576%2C939%2C936%2C644%2C961%2C819%2C813%2C172%2C199%2C132%2C733%2C646%2C184%2C648%2C524%2C915%2C361%2C134%2C362%2C652%2C364%2C174%2C732%2C328%2C366%2C258%2C734%2C656%2C144%2C654%2C146%2C336%2C463%2C263%2C528%2C268%2C923%2C532%2C738%2C944%2C578%2C176%2C537%2C534%2C742%2C536%2C866%2C429%2C369%2C433%2C744%2C178%2C186%2C436%2C925%2C136%2C869%2C343%2C746%2C158%2C926%2C439%2C466%2C916%2C112%2C664%2C111%2C826%2C298%2C542%2C927%2C967%2C846%2C443%2C299%2C917%2C582%2C544%2C474%2C941%2C754%2C446%2C698%2C666&s=NGDPDPC&grp=0&a=|publisher=[[មូលនិធិរូបិយវត្|IMF]]|access-date=3 June 2025}}</ref><br />(២០១២) ! [[រូបិយវត្ថុ]] ! [[រដ្ឋាភិបាល]] ! [[ភាសាផ្លូវការ]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[កូកាសខាងត្បូង]]'''៖ |- | {{flag|ចចជី}} | style="text-align:right;" | ៦៩,៧០០ | style="text-align:right;" | ៣,៧៥៧,៩៨០ | style="text-align:right;" | ៦៨.១ | [[ប៊ីលីស៊ី]] | ១៥.៨៤៧ ពាន់លានដុល្លារ | ៣,៥២៣ ដុល្លារ | [[ឡារីចចជី]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាចចជី|ចចជី]] |- | {{flag|អាប់កាស៊ី}} (មិនទទួលស្គាល់) | style="text-align:right;" | ៨,៦៦០ | style="text-align:right;" | ២៤២,៨៦២ | style="text-align:right;" | ២៨ | [[សុខូមី]] | ៥០០ លានដុល្លារ | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[ឡារីចចជី]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអាប់កាស៊ី|អាប់កាស]]<br>[[ភាសារុស្ស៊ី|រុស្ស៊ី]] |- | {{flag|អាមេនី}} | style="text-align:right;" | ២៩,៨០០ | style="text-align:right;" | ២,៧៩០,៩៧៤ | style="text-align:right;" | ១០៨.៤ | [[យេរេវ៉ា]] | ៩.៩៥០ ពាន់លានដុល្លារ | ៣,០៣៣ ដុល្លារ | [[ដ្រាំអាមេនី]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអាមេនី|អាមេនី]] |- | {{flag|អាស៊ែបៃសង់}} | style="text-align:right;" | ៨៦,៦០០ | style="text-align:right;" | ១០,៣១២,៩៩២ | style="text-align:right;" | ១០៥.៨ | [[បាគូ]] | ៦៨.៧០០ ពាន់លានដុល្លារ | ៧,៤៣៩ ដុល្លារ | [[ម៉ាណាតអាស៊ែបៃសង់]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|ប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអាស៊ែបៃសង់|អាស៊ែបៃសង់]] |- | {{flag|អូសេទីខាងត្បូង}} (មិនទទួលស្គាល់) | style="text-align:right;" | ៣,៩០០ | style="text-align:right;" | ៥៣,៥៣២ | style="text-align:right;" | ១៣ | [[ស្គីនវ៉ាលី]] | ៥០០ លានដុល្លារ | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[ឡារីចចជី]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|ប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអូសេទី|អូសេទី]]<br>[[ភាសារុស្ស៊ី|រុស្ស៊ី]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[សមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេ]]'''៖ |- | {{flag|ស៊ីប}} | style="text-align:right;" | ៩,២៥០ | style="text-align:right;" | ១,២៤៤,១៨៨ | style="text-align:right;" | ១១៧ | [[នីកូស៊ី]] | ២២.៩៩៥ ពាន់លានដុល្លារ | ២៦,៣៧៧ ដុល្លារ | [[អឺរ៉ូ]] | [[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាក្រិក|ក្រិក]]<br>[[ភាសាតួកគី|តួកគី]] |- | {{flag|ស៊ីបខាងជើង}} (មិនទទួលស្គាល់) | style="text-align:right;" | ៣,៣៥៥ | style="text-align:right;" | ៣១៣,៦២៦ | style="text-align:right;" | ៩៣ | [[នីកូស៊ីខាងជើង]] | ៤.០៣២ ពាន់លានដុល្លារ | ១៥,១០៩ ដុល្លារ | [[លីរ៉ាតួកគី]] | [[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាតួកគី|តួកគី]] |- | {{flagicon|សហរាជាណាចក្រ}} [[អាក្រូទីរី និងដេកេលី]]{{refn|group=ស|[[ទឹកដីក្រៅស្រុករបស់អង់គ្លេស]]។}} | style="text-align:right;" | ២៥៤ | style="text-align:right;" | ១៥,៧០០ | style="text-align:right;" | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[បន្ទាយអេពីស្កូពី|អេពីស្កូពី]] | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[អឺរ៉ូ]] | [[ទឹកដីអនិស្សរភាព]]ក្រោម[[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអង់គ្លេស|អង់គ្លេស]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[ឧបទ្វីបស៊ីណៃ]]'''៖ |- | {{flag|អេហ្ស៊ីប}}{{refn|group=ស|ចំពោះទិន្នន័យក្រឡាផ្ទៃ និងប្រជាជនរបស់របស់អេហ្ស៊ីបនេះគឺរាប់បញ្ចូលតែ[[ឧបទ្វីបស៊ីណៃ]]ប៉ុណ្ណោះ។}} | style="text-align:right;" | ៦០,០០០ | style="text-align:right;" | ១០៩,២៦២,១៧៨ | style="text-align:right;" | ៨២ | [[គែរ]] | ២៦២.២៦ ពាន់លានដុល្លារ | ៣,១៧៩ ដុល្លារ | [[ផោនអេហ្ស៊ីប]] | [[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[អាណាតូលី]]'''៖ |- | {{flag|តួកគី}}{{refn|group=ស|ទិន្នន័យសម្រាប់ប្រទេសតួកគីគឺរួមបញ្ចូលទាំងតំបន់[[ធ្រែសខាងកើត]] ដែលមិនមែនជាផ្នែកនៃអាណាតូលីឡើយ។}} | style="text-align:right;" | ៧៨៣,៥៦២ | style="text-align:right;" | ៨២,៣៤០,០៨៨ | style="text-align:right;" | ៩៤.១ | [[អង់ការ៉ា]] | ៧៨៨.០៤២ ពាន់លានដុល្លារ | ១០,៥២៣ ដុល្លារ | [[លីរ៉ាតួកគី]] | [[សាធារណរដ្ឋ|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាតួកគី|តួកគី]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[ឧបទ្វីបអារ៉ាប់]]'''៖ |- | {{flag|កាតា}} | style="text-align:right;" | ១១,៤៣៧ | style="text-align:right;" | ២,៦៨៨,២៣៥ | style="text-align:right;" | ១២៣.២ | [[ដូហា]] | ១៩២.៤០២ ពាន់លានដុល្លារ | ១០៤,៧៥៦ ដុល្លារ | [[រៀលកាតា]] | [[រាជាធិបតេយ្យផ្ដាច់ការ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|គុយវ៉ែត}} | style="text-align:right;" | ១៧,៨២០ | style="text-align:right;" | ៤,២៥០,១១៤ | style="text-align:right;" | ១៦៧.៥ | [[គុយវ៉ែត (ទីក្រុង)|ទីក្រុងគុយវ៉ែត]] | ១៨៤.៥៤០ ពាន់លានដុល្លារ | ៤៨,៧៦២ ដុល្លារ | [[ឌីណាគុយវ៉ែត]] | [[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|បារ៉ែន}} | style="text-align:right;" | ៧៨០ | style="text-align:right;" | ១,៤៦៣,២៦៥ | style="text-align:right;" | ១,៦៤៦.១ | [[ម៉ាណាម៉ា]] | ៣០.៣៥៥ ពាន់លានដុល្លារ | ២៦,៣៦៨ ដុល្លារ | [[ឌីណាបារ៉ែន]] | [[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|យេម៉ែន}} | style="text-align:right;" | ៥២៧,៩៧០ | style="text-align:right;" | ៣២,៩៨១,៦៤១ | style="text-align:right;" | ៤៤.៧ | [[សាណា]] (ក្រោម[[សង្គ្រាមស៊ីវិលយេម៉ែន (២០១៤–បច្ចុប្បន្ន)|រដ្ឋាភិបាល]][[ហ៊ូទី]])<br>[[អេដេន]] ([[ធានីស្ដីទី|អាសនៈរដ្ឋាភិបាល]]) | ៣៥.០៥ ពាន់លានដុល្លារ | ១,៣៥៤ ដុល្លារ | [[រៀលយេម៉ែន]] | [[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]][[រដ្ឋាភិបាលបណ្ដោះអាសន្ន|បណ្ដោះអាសន្ន]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} | style="text-align:right;" | ២,១៤៩,៦៩០ | style="text-align:right;" | ៣៥,៩៥០,៣៩៦ | style="text-align:right;" | ១២ | [[រីយ៉ាដ]] | ៧៣៣.៩៥៦ ពាន់លានដុល្លារ | ២៥,១៣៩ ដុល្លារ | [[រីយ៉ាលសាអ៊ូឌីត]] | [[រាជាធិបតេយ្យផ្ដាច់ការ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|អូម៉ង់}} | style="text-align:right;" | ២១២,៤៦០ | style="text-align:right;" | ៤,៥២០,៤៧១ | style="text-align:right;" | ៩.២ | [[មូស្កាត]] | ៧៨.២៩០ ពាន់លានដុល្លារ | ២៥,៣៥៦ ដុល្លារ | [[រៀលអូម៉ង់]] | [[រាជាធិបតេយ្យផ្ដាច់ការ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម}} | style="text-align:right;" | ៨២,៨៨០ | style="text-align:right;" | ៩,៣៦៥,១៤៥ | style="text-align:right;" | ៩៧ | [[អាប៊ូដាប៊ី]] | ៣៨៣.៧៩៩ ពាន់លានដុល្លារ | ៤៣,៧៧៤ ដុល្លារ | [[ឌៀរហាំអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម|ឌៀរហាំ អអអ]] | [[សហព័ន្ធ]][[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- |} '''សម្គាល់៖''' {{Reflist|group=ស}} ==ប្រវត្តិសាស្ត្រ== {{See also|ប្រវត្តិសាស្ត្រមជ្ឈិមបូព៌ា}} ពាក្យ "អាស៊ីខាងលិច" ត្រូវបានប្រើប្រាស់ជាពាក្យសម្គាល់ទីតាំងភូមិសាស្ត្រចាប់ផ្ដើមនៅដើមសតវត្សរ៍ទី១៩ មុនពេលពាក្យ "[[ដើមបូព៌ា]]" បានក្លាយជាពាក្យសម្គាល់ពីភូមិសាស្ត្រនយោបាយនៃតំបន់អាស៊ីខាងលិច។<ref>e.g. James Rennell, ''A treatise on the comparative geography of western Asia'', 1831.</ref> នៅក្នុងបរិបទនៃប្រវត្តិសាស្រ្តសម័យបុរាណ "អាស៊ីខាងលិច" ច្រើនមានន័យថាផ្នែកនៃទ្វីបអាស៊ីដែលប្រវត្តិវិទូបុរាណដូចជាក្រិក និងរ៉ូមស្គាល់ ខណៈ "អាស៊ីក្នុង" ដូចជា [[ស៊ីតធី]] [[ត្រង់សូស៊ាន]] និង[[ទន្លេឥណ្ឌូ|ឥណ្ឌា]]ច្រើននៅខាងក្រៅនិយមន័យអាស៊ីខាងលិចព្រោះគេមិនទាន់ ឬមិនសូវស្គាល់តំបន់ទាំងនេះ។<ref>James Rennell, ''The Geographical System of Herodotus Examined and Explained'', 1800, [https://archive.org/details/geographicalsys00renn/page/210 p. 210].</ref><ref>Hugh Murray, ''Historical Account of Discoveries and Travels in Asia'' (1820).</ref><ref>Samuel Whelpley, ''A compend of history, from the earliest times'', 1808, [https://books.google.com/books?id=6jkNAAAAYAAJ&pg=RA1-PA9 p. 9] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221120055307/https://books.google.ch/books?id=6jkNAAAAYAAJ&pg=RA1-PA9 |date=20 November 2022 }}.</ref> នៅសតវត្សរ៍ទី២០ ពាក្យ "អាស៊ីខាងលិច" ត្រូវបានគេប្រើប្រាស់ភាគច្រើននៅក្នុងវិស័យបុរាណវិទ្យា និងប្រវត្តិសាស្រ្តបុរាណ សម្រាប់សម្គាល់តំបន់ភូមិសាស្ត្រ "[[អឌ្ឍចន្ទពហុពល]]ដោយមិនរាប់បញ្ចូល[[អេហ្ស៊ីបបុរាណ]]" ក្នុងគោលបំណងប្រៀបធៀបអរិយធម៌ដើមនៃប្រទេសអេហ្ស៊ីប និងអរិយធម៌ផ្សេងៗក្នុងតំបន់នោះ។<ref>e.g. Petrus Van Der Meer, ''The Chronology of Ancient Western Asia and Egypt'', 1955. Karl W. Butzer, ''Physical Conditions in Eastern Europe, Western Asia and Egypt Before the Period of Agricultural and Urban Settlement'', 1965.</ref> ការប្រើប្រាស់ពាក្យនេះនៅក្នុងបរិបទភូមិសាស្ត្រនយោបាយសហសម័យ ឬសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកបច្ចុប្បន្នត្រូវបានលេចឡើងចាប់តាំងពីពាក់កណ្តាលទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៦០ មកម៉្លេះ។<ref>''The Tobacco Industry of Western Asia'', U.S. Department of Agriculture, Foreign Agricultural Service, 1964.</ref> ==ភូមិសាស្ត្រ== តំបន់នេះមានសមុទ្រធំៗព័ទ្ធជុំវិញចំនួនប្រាំបីរួមមាន៖ [[សមុទ្រក្រហម]] [[សមុទ្រកាសព្យែន]] [[សមុទ្រខ្មៅ]] [[ឈូងសមុទ្រពែរ្ស]] [[សមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេ]] [[សមុទ្រអ៊ីជាន]] [[ឈូងសមុទ្រអាឌែន]] និង[[សមុទ្រអារ៉ាប់]]។ នៅភាគពាយព្យ និងខាងជើង តំបន់នេះត្រូវបានបំបែកចេញពី[[ទ្វីបអឺរ៉ុប]]ដោយ[[ច្រកសមុទ្រតួកគី]] និងដីជម្រាលនៃតំបន់[[មហាកូកាស]]។ ចំពោះភាគនិរតីវិញ វាត្រូវបានផ្ដាច់ចេញពីទ្វីបអាហ្រ្វិកដោយ[[ដីសន្ទះស៊ុយអេ]] ខណៈនៅភាគឦសាន និងខាងកើត វាមានព្រំប្រទល់ជាប់តំបន់[[អាស៊ីកណ្តាល]] និង[[អាស៊ីខាងត្បូង]]។ តំបន់នេះផងដែរគឺស្ថិតនៅភាគខាងកើតនៃតំបន់[[អឺរ៉ុបខាងត្បូង]] និងភាគខាងត្បូងនៃតំបន់[[អឺរ៉ុបខាងកើត]]។ វាលលំហ[[ដាឆតឺកាវារ]] និង[[ដាឆតឺលូត]]នៅភាគខាងកើតប្រទេសអ៊ីរ៉ង់អាចចាត់ទុកបានថាជាព្រំដែនធម្មជាតិបំបែកអាស៊ីខាងលិចពីតំបន់អាស៊ីខាងត្បូង។ ===ភូគព្ភសាស្ត្រ=== ====ផ្លាកតិចតូនិច==== ផ្លាកតិចតូនិចចំនួនបីធំៗត្រូវបានគ្របដណ្ដប់ដោយតំបន់អាស៊ីខាងលិចមានដូចជា៖ [[ផ្លាកអាហ្វ្រិក]] [[ផ្លាកអឺរ៉ាស៊ី|អឺរ៉ាស៊ី]] និង[[ផ្លាកអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]]។ បច្ចុប្បន្ន ផ្លាកអារ៉ាប់បានកំពុងរំកឹលខ្លួនបន្តិចម្តងៗចូលទៅកាន់[[ឧបផ្លាកអាណាតូលី|ផ្លាកអាណាតូលី]] (តួកគី) នៅត្រង់[[សម្រុតអាណាតូលីខាងកើត]]<ref>{{cite web |url=http://eol.jsc.nasa.gov/handbooks/arabianpages/mainframe.htm |title=The Arabian Plate |author=Muehlberger, Bill |publisher=NASA, Johnson Space Center |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070706103125/http://eol.jsc.nasa.gov/handbooks/arabianpages/mainframe.htm |archive-date=6 July 2007 |access-date=25 ឧសភា 2025 |archivedate=6 កក្កដា 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070706103125/http://eol.jsc.nasa.gov/handbooks/arabianpages/mainframe.htm }}</ref> ហើយព្រំដែនរវាង[[ផ្លាកសមុទ្រអ៊ីជាន|ផ្លាកអ៊ីជាន]] និងអាណាតូលីនៅភាគខាងកើតប្រទេសតួកគីក៏មានលំនាំរញ្ជួយជាសកម្មផងដែរ។<ref name="beaumont-pg22">Beaumont (1988), p. 22</ref> ====ធនធានទឹក==== អាស៊ីខាងលិចមានប្រភពទឹកក្រោមដីជាច្រើននៅខ្ចាត់ខ្ចាយជុំវិញតំបន់នេះ។ នៅប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីតមានវត្តមានប្រភពទឹកក្រោមដីធំៗចំនួនពីរដែលបន្សល់ពីយុគ[[ប៉ាឡេអូសូអិច]] និង[[ត្រ័យិក]]នៅក្រោមជួរភ្នំ[[ធូវ៉ែគ]] និងតំបន់ប៉ែកខាងលិចពីសមុទ្រក្រហម។<ref name="beaumont-86">Beaumont (1988), p. 86</ref> ប្រភពទឺកក្រោមដីសល់ពីយុគ[[ក្រេតាសេ]] និង[[ឱសាកន្យ]]គឺមានទីតាំងស្ថិតនៅខាងក្រោមផ្ទៃភាគកណ្តាល និងភាគខាងកើតនៃប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត ដែលមានផ្ទុកទាំងទឹកសាប និងប្រៃ។<ref name="beaumont-86"/> ប្រព័ន្ធធារាសាស្រ្តទឹកជន់ ឬគន្លង ក៏ដូចជាប្រព័ន្ធប្រោះទឹកត្រូវបានគេប្រើប្រាស់យ៉ាងទូលំទូលាយសម្រាប់វិស័យកសិកម្មនៅទូទាំងអាស៊ីខាងលិចដែលគ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដីជិត ៩០,០០០ គម^២។<ref>{{Cite web|url=http://www.fao.org/land-water/en/|title=Land & Water|website=Food and Agriculture Organization of the United Nations}}</ref> [[ទន្លេធីក្រឺ]] និង[[អឺហ្វ្រាត់]]គឺជាទន្លេពីរដ៏សំខាន់ដែលបានចាក់ឫសចូលអាស៊ីខាងលិចផងដែរ។ ===អាកាសធាតុ=== [[File:Cedars in Lebanon.jpg|right|thumb|upright=1.1|ដើមស៊ីដាក្នុងប្រទេសលីបង់កំឡុងសិសិររដូវ]] អាស៊ីខាងលិចជាចម្បងមានលក្ខណៈស្ងួតហួតហែង ហើយងាយប្រឈមនឹងគ្រោះរាំងស្ងួត ប៉ុន្តែតំបន់នេះក៏មានវត្តមានព្រៃឈើ និងដីជ្រលងជីជាតិនៅតាមផ្នែកខ្លះផងដែរ។ អាស៊ីខាងលិចនេះផងដែរក៏មាន វាលស្មោង​​ [[វាលលំហ]] និងតំបន់[[ភ្នំ]]ជាច្រើនកន្លែង។ កង្វះទឹកប្រើប្រាស់គឺជាបញ្ហាមួយនៅក្នុងទីតាំងមួយចំនួននៃអាស៊ីខាងលិច ដោយកំណើនចំនួនប្រជាជនបានទាមទារតម្រូវការទឹកប្រើប្រាស់បន្ថែម ខណៈដែលការរីកសាយនៃជាតិអំបិល និងការបំពុលទឹកបានកំពុងគំរាមកំហែងដល់ប្រព័ន្ធផ្គត់ផ្គង់ទឹកនៅក្នុងតំបន់នេះ។<ref name="ipcc-1997">{{cite web|url=http://www.grida.no/publications/other/ipcc_sr/?src=/climate/ipcc/regional/index.htm|title=Chapter 7: Middle East and Arid Asia|work=IPCC Special Report on The Regional Impacts of Climate Change: An Assessment of Vulnerability|publisher=United Nations Environment Programme (UNEP), Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC)|year=2001|access-date=26 May 2025|archive-url=https://web.archive.org/web/20160303201222/http://www.grida.no/publications/other/ipcc_sr/?src=%2Fclimate%2Fipcc%2Fregional%2Findex.htm|archive-date=3 March 2016|url-status=dead|archivedate=3 មីនា 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160303201222/http://www.grida.no/publications/other/ipcc_sr/?src=%2Fclimate%2Fipcc%2Fregional%2Findex.htm}}</ref> ==សេដ្ឋកិច្ច== {{ផ្នែកទទេ}} == មើលផងដែរ== * [[មជ្ឈិមបូព៌ា]] * [[បញ្ជីរាយតំបន់បេតិកភណ្ឌពិភពលោកនៅអាស៊ីខាងលិច]] * [[កីឡាអាស៊ីខាងលិច]] ==ឯកសារយោង== {{reflist}} {{ប្រទេសនៅទ្វីបអាស៊ី}} [[Category:អាស៊ី]] tvrw5wf68fo1fwls0g90t2eu5wxchi4 321517 321461 2025-06-04T15:49:37Z RandomPoopedBoi 27248 321517 wikitext text/x-wiki {{Infobox continent | title = អាស៊ីខាងលិច | image = [[File:Western Asia (orthographic projection).svg|285px]] | area = ៥,៩៩៤,៩៣៥ គម^២ | population = ៣១៣,៤៥០,០០០ (២០១៨) ([[បញ្ជីរាយទ្វីបតាមចំនួនប្រជាជន#តាមអនុតំបន់នៃទ្វីប|ទី៩]])<ref name = "UN WPP 2019">{{Cite web|title = World Population prospects – Population division|url = https://population.un.org/wpp/|access-date = 29 April 2025|publisher = [[អង្គការសហប្រជាជាតិ]]|archive-url = https://web.archive.org/web/20190205234912/https://population.un.org/wpp/|archive-date = 5 February 2019|url-status = live}}</ref><ref name = "UN WPP 2019 2">{{Cite web|title = Overall total population|url = https://population.un.org/wpp/Download/Files/1_Indicators%20(Standard)/EXCEL_FILES/1_Population/WPP2019_POP_F01_1_TOTAL_POPULATION_BOTH_SEXES.xlsx|format = xlsx|access-date = 29 April 2025|publisher = [[អង្គការសហប្រជាជាតិ]]|archivedate = 27 កុម្ភៈ 2021|archiveurl = https://web.archive.org/web/20210227235642/https://population.un.org/wpp/Download/Files/1_Indicators%20(Standard)/EXCEL_FILES/1_Population/WPP2019_POP_F01_1_TOTAL_POPULATION_BOTH_SEXES.xlsx|url-status = dead}}</ref> | density = ៥០.១/គម^២ | countries = {{collapsible list | title = [[ប្រទេសនៅអាស៊ី|២០ ប្រទេសដែលទទួលស្គាល់]] | {{flag|កាតា}} | {{flag|គុយវ៉ែត}} |{{flag|ចចជី}} (លើកលែងតែមួយផ្នែកតូចនៃទឹកដីភាគខាងជើងនៃ[[មហាកូកាស]]) | {{flag|តួកគី}} (លើកលែងតែតំបន់[[ធ្រែសខាងកើត]]) | {{flag|ប៉ាឡេស្ទីន}} | {{flag|បារ៉ែន}} | {{flag|យេម៉ែន}} (លើកលែងតែកោះ[[សូកូត្រា]]) | {{flag|លីបង់}} | {{flag|ស៊ីប}} | {{flag|ស៊ីរី}} | {{flag|ហ្សកដានី}} | {{flag|អ៊ីរ៉ង់}} | {{flag|អ៊ីរ៉ាក់}} | {{flag|អ៊ីស្រាអែល}} | {{flag|អាមេនី}} | {{flag|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} | {{flag|អាស៊ែបៃសង់}} (លើកលែងតែមួយផ្នែកតូចនៃទឹកដីភាគខាងជើងនៃ[[មហាកូកាស]]) | {{flag|អូម៉ង់}} | {{flag|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម}} | {{flag|អេហ្ស៊ីប}} (គិតតែ[[ឧបទ្វីបស៊ីណៃ]]ប៉ុណ្ណោះ) }}{{collapsible list | title = '''៣ ប្រទេសដែលមិនត្រូវបានទទួលស្គាល់''' | ''{{flag|ស៊ីបខាងជើង}}'' | ''{{flag|អាប់កាស៊ី}}'' | ''{{flag|អូសេទីខាងត្បូង}}'' }} | dependencies = {{flagicon|សហរាជាណាចក្រ}} [[អាក្រូទីរី និងដេកេលី]] | languages = {{collapsible list | title = ភាសាផ្លូវការ | [[ភាសាក្រិក|ក្រិក]] | [[ភាសាឃឺដ|ឃឺដ]] | [[ភាសាចចជី|ចចជី]] | [[ភាសាតួកគី|តួកគី]] | [[ភាសាពែរ្ស|ពែរ្ស]] | [[ភាសារុស្ស៊ី|រុស្ស៊ី]] | [[ភាសាហេប្រឺ|ហេប្រឺ]] | [[ភាសាអង់គ្លេស|អង់គ្លេស]] | [[ភាសាអាប់កាស|អាប់កាស]] | [[ភាសាអាមេនី|អាមេនី]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] | [[ភាសាអាស៊ែបៃសង់|អាស៊ែបៃសង់]] | [[ភាសាអូសេទី|អូសេទី]] }} {{collapsible list | title = '''ភាសាផ្សេងៗ''' | '''[[អំបូរភាសាអាហ្វ្រូអាស៊ី]]'''៖ {{hlist | [[ភាសានវអារ៉ាម|នវអារ៉ាម]] | [[ភាសាស៊ីរីអាក|ស៊ីរីអាក]] | [[ភាសាអាមហារ៉ា|អាមហារ៉ា]] | [[ភាសាអារ៉ាប់ខាងត្បូងសម័យ|អារ៉ាប់ខាងត្បូង]] }} | '''[[អំបូរភាសាអូស្ត្រូណេស៊ី]]'''៖ {{hlist | [[ភាសាឥណ្ឌូណេស៊ី|ឥណ្ឌូណេស៊ី]] | [[ភាសាម៉ាឡេ|ម៉ាឡេ]] | [[ភាសាតាកាឡុក|តាកាឡុក]] }} | '''[[អំបូរភាសាឥណ្ឌូអឺរ៉ុប]]'''៖ {{hlist | [[ភាសាឆាបាគី|ឆាបាគី]] | [[ភាសាដូម៉ារី|ដូម៉ារី]] | [[ភាសាឌរឌូ|ឌរឌូ]] | [[ភាសាតាលីស|តាលីស]] | [[ភាសានេប៉ាល់|នេប៉ាល់]] | [[ភាសាបារាំង|បារាំង]] | [[ភាសាបាស្តូ|បាស្តូ]] | [[ភាសាបាឡូឈី|បាឡូឈី]] | [[ភាសាបេន្កាលី|បេន្កាលី]] | [[ភាសាម៉ាហ្សាន់ដារ៉ានី|ម៉ាហ្សាន់ដារ៉ានី]] | [[ភាសាយីឌីស|យីឌីស]] | [[ភាសារ៉ូហ៊ីងញ៉ា|រ៉ូហ៊ីងញ៉ា]] | [[ភាសារ៉ូម៉ានី|រ៉ូម៉ានី]] | [[ភាសាហ្គីឡាគី|ហ្គីឡាគី]] | [[ភាសាហ្សាហ្សា|ហ្សាហ្សា]] | [[ភាសាហិណ្ឌី|ហិណ្ឌី]] | [[ភាសាឡូរី|ឡូរី]] | [[ភាសាអេស្ប៉ាញ|អេស្ប៉ាញ]] }} | '''[[អំបូរភាសាកូកាសឦសាស្ត]]'''៖ {{hlist | [[ភាសាឆេឆិន|ឆេឆិន]] | [[ភាសាឡេស្គាន|ឡេស្គាន]] | [[ភាសាអាវ៉ា|អាវ៉ា]] }} | '''[[អំបូរភាសាកូកាសពាយព្យ]]''': {{hlist | [[ភាសាកាបារដ៍|កាបារដ៍]] | [[ភាសាស៊ែកាស្ស៊ី|ស៊ែកាស្ស៊ី]] }} | '''[[​អំបូរភាសាតួកស៊ីគ]]'''៖ {{hlist | [[ភាសាកាច្ឆៃ|កាច្ឆៃ]] | [[ភាសាតួកមែន|តួកមែន]] }} }} | time = {{collapsible list | title = ល្វែងម៉ោងចំនួន ៥ | bullets = true | '''[[UTC+០២:០០]]'''៖ {{hlist |បមាណីយ៖ [[ម៉ោងនៅរដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន|ប៉ាឡេស្ទីន]] [[ម៉ោងនៅស៊ីប|ស៊ីប]] [[ម៉ោងនៅស៊ីរី|ស៊ីរី]] [[ម៉ោងនៅហ្សកដានី|ហ្សកដានី]] [[ម៉ោងនៅលីបង់|លីបង់]] [[ម៉ោងបមាណីយអ៊ីស្រាអែល|អ៊ីស្រាអែល]] [[ម៉ោងបមាណីយអេហ្ស៊ីប|ស៊ីណៃ]] }} | '''[[UTC+០៣:០០]]'''៖ {{hlist | [[ម៉ោងសន្សំពន្លឺថ្ងៃ]]៖ ប៉ាឡេស្ទីន ស៊ីប ស៊ីរី ហ្សកដានី លីបង់ អ៊ីស្រាអែល អេហ្ស៊ីប | បមាណីយ៖ [[ម៉ោងនៅកាតា|កាតា]] [[ម៉ោងនៅគុយវ៉ែត|គុយវ៉ែត]] [[ម៉ោងនៅតួកគី|តួកគី]] [[ម៉ោងនៅបារ៉ែន|បារ៉ែន]] [[ម៉ោងនៅយេម៉ែន|យេម៉ែន]] [[ម៉ោងនៅអ៊ីរ៉ាក់|អ៊ីរ៉ាក់]] [[ម៉ោងបមាណីយអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត]] }} | '''[[UTC+០៣:៣០]]'''៖ {{hlist | បមាណីយ៖ [[ម៉ោងបមាណីយអ៊ីរ៉ង់|អ៊ីរ៉ង់]] }} | '''[[UTC+០៤:០០]]'''៖ {{hlist | បមាណីយ៖ [[ម៉ោងចចជី|ចចជី]] [[ម៉ោងអាមេនី|អាមេនី]] [[ម៉ោងអាស៊ែបៃសង់|អាស៊ែបៃសង់]] [[ម៉ោងនៅអូម៉ង់|អូម៉ង់]] [[ម៉ោងនៅអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម]] }} | '''[[UTC+០៤:៣០]]'''៖ {{hlist | ម៉ោងសន្សំពន្លឺថ្ងៃ៖ អ៊ីរ៉ង់ }} }} | internet = [[.ae]], [[.am]], [[.az]], [[.bh]], [[.cy]], [[.eg]], [[.ge]], [[.il]], [[.iq]], [[.ir]], [[.jo]], [[.kw]], [[.lb]], [[.om]], [[.ps]], [[.qa]], [[.sa]], [[.sy]], [[.tr]], [[.ye]] | cities = {{collapsible list | title = បញ្ជី | bullets = true | {{flagicon|គុយវ៉ែត}} [[គុយវ៉ែត (ទីក្រុង)|គុយវ៉ែត]] | {{flagicon|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} [[ជីដ្ដារ]] | {{flagicon|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម}} [[ឌូបៃ]] | {{flagicon|អ៊ីរ៉ង់}} [[តេហេរ៉ង់]] | {{flagicon|អ៊ីរ៉ាក់}} [[បាកដាដ]] | {{flagicon|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} [[រីយ៉ាដ]] | {{flagicon|តួកគី}} [[អ៊ីស្តង់ប៊ុល]] | {{flagicon|តួកគី}} [[អ៊ីស្មៀរ]] | {{flagicon|ហ្សកដានី}} [[អាម៉ាន់]] | {{flagicon|តួកគី}} [[អង់ការ៉ា]] }} }} '''អាស៊ីខាងលិច''' ឬអាចហៅបានថា '''អាស៊ីបស្ចិម''' គឺជាតំបន់ភាគខាងលិចបំផុតនៃទ្វីប[[អាស៊ី]]។ យោងតាមនិយមន័យពីស្ថាប័នសិក្សានានា [[អង្គការសហប្រជាជាតិ]] និងស្ថាប័នដទៃទៀត គេបានកំណត់អនុតំបន់អាស៊ីខាងលិចដោយក្ដោបតំបន់តូចៗដូចជា [[អាណាតូលី]] [[ឧបទ្វីបអារ៉ាប់]] [[អ៊ីរ៉ង់]] [[មេសូប៉ូតាមី]] [[វាលខ្ពស់អាមេនី]] [[ឡេវ៉ាន]] [[ភូមិសាស្ត្រស៊ីប|កោះស៊ីប]] [[ឧបទ្វីបស៊ីណៃ]] និង[[កូកាសខាងត្បូង]]។ តំបន់មួយនេះត្រូវបានកាត់ផ្ដាច់ពីទ្វីប[[អាហ្វ្រិក]]តាម[[ដីសន្ទះស៊ុយអេ]] និងពី[[ទ្វីបអឺរ៉ុប]]តាមរយៈផ្លូវទឹកនៃ[[ច្រកសមុទ្រតួកគី]] និងដីជម្រាលនៃតំបន់[[មហាកូកាស]]។ អាស៊ីខាងលិចមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹងតំបន់[[អាស៊ីកណ្ដាល]]នៅភាគឦសាន្ត និង[[អាស៊ីខាងត្បូង]]នៅភាគខាងកើត។ តំបន់នេះផងដែរត្រូវបានព័ទ្ធជុំវិញដោយផ្ទៃសមុទ្រចំនួន ១២​ ដូចជា៖ [[សមុទ្រកាសព្យែន]] [[សមុទ្រខ្មៅ]] [[ឈូងសមុទ្រពែរ្ស]] [[សមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេ]] [[សមុទ្រម៉ាម៉ារ៉ា]] [[ឈូងសមុទ្រស៊ុយអេ]] [[សមុទ្រអ៊ីជាន]] [[ឈូងសមុទ្រអាកាបា]] [[ឈូងសមុទ្រអាឌែន]] [[សមុទ្រអារ៉ាប់]] និង[[ឈូងសមុទ្រអូម៉ង់]]។ អាស៊ីខាងលិចគឺគ្របដណ្ដប់ទៅលើតំបន់ផ្ទៃដីស្រដៀងគ្នានឹងតំបន់[[មជ្ឈិមបូព៌ា]]ដែរ គ្រាន់តែមជ្ឈិមបូព៌ាគឺជាពាក្យបង្កប់ន័យនយោបាយដែលតែងតែសម្គាល់ដោយភូមិវិទូលោកខាងលិចអាស្រ័យទៅលើបរិបទនយោបាយ និងប្រវត្តិសាស្ត្រ ខណៈដែលអាស៊ីខាងលិចវិញគឺជាពាក្យភូមិសាស្ត្រដែលមានភាពត្រឹមត្រូវនិងភាពស៊ីសង្វាក់គ្នាជាង។ តំបន់អាស៊ីខាងលិចគ្របដណ្ដប់លើផ្ទៃដីសរុប ៥,៩៩៤,៩៣៥ គម^២ និងមានប្រជាជនរស់នៅចំនួន ៣១៣ លាននាក់។<ref name="UN WPP 2019"/><ref name="UN WPP 2019 2"/> ក្នុងចំណោមប្រទេសដែលជាសមាជិកអង្គការសហប្រជាជនទាំង ២០ នៅក្នុងតំបន់ (ឬមានមួយផ្នែកនៃទឹកដីរបស់ពួកគេក្នុងតំបន់) មាន ១៣ ប្រទេសដែលត្រូវជាផ្នែកនៃ[[ពិភពអារ៉ាប់]]។ បណ្ដាប្រទេសដែលមានចំនួនប្រជាជនរស់ច្រើនជាងគេនៅក្នុងតំបន់នេះរួមមាន៖ [[អ៊ីរ៉ង់]] [[តួកគី]] [[អ៊ីរ៉ាក់]] [[អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត]] និង[[យេម៉ែន]]។ល។ នៅក្នុង[[គ្រោងការណ៍ភូមិសាស្ត្រពិភពលោកសម្រាប់កំណត់ត្រាចែកចាយរុក្ខជាតិ]] (WGSRPD) គេមិនបានរាប់បញ្ចូលឧបទ្វីបអារ៉ាប់ជាផ្នែកមួយនៃតំបន់អាស៊ីខាងលិចឡើយ តែក្រុមនេះបានរាប់បញ្ចូលប្រទេស[[អាហ្វហ្កានីស្ថាន]]។<ref name=WGSRPD>{{Cite book |last = Brummitt |first = R. K. |year = 2001 |title = World Geographical Scheme for Recording Plant Distributions |edition = 2nd |publisher = International Working Group on Taxonomic Databases For Plant Sciences (TDWG) |url = https://raw.githubusercontent.com/tdwg/wgsrpd/master/109-488-1-ED/2nd%20Edition/TDWG_geo2.pdf |access-date = 13 May 2025 |archive-url = https://web.archive.org/web/20160125135239/http://www.nhm.ac.uk/hosted_sites/tdwg/TDWG_geo2.pdf |archive-date = 25 January 2016}}</ref> ចំពោះ[[អង្គការស្បៀងអាហារ និងកសិកម្ម]] (FAO) វិញបានរាប់បញ្ចូលប្រទេសអាហ្វហ្កានីស្ថានចូលដូចគ្នា តែបានចាត់ទុកប្រទេសអេហ្ស៊ីបនៅខាងក្រៅតំបន់អាស៊ីខាងលិច។<ref>{{Cite web |title=Chapter 21. West Asia |url=https://www.fao.org/3/Y1997e/y1997e0q.htm |access-date=13 May 2025 |website=www.fao.org}}</ref> រីឯ[[កម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍សហប្រជាជាតិ]]វិញបានដកប្រទេសស៊ីប អ៊ីស្រាអែល តួកគី និងអ៊ីរ៉ង់ចេញពីតំបន់មួយនេះ។<ref>{{Cite web |last=Environment |first=U. N. |date=12 April 2023 |title=West Asia |url=http://www.unep.org/ozonaction/networks/west-asia |access-date=13 May 2025 |website=Ozonaction }}</ref> ==និយមន័យ== ពាក្យថា ''អាស៊ី​ខាង​លិច'' ឬ''អាស៊ីបស្ចិម'' ​ត្រូវ​បាន​គេ​និយមប្រើ​ជាការណ៍ និង​មិន​មាន​និយមន័យកំណត់ "ត្រឹមត្រូវ" ឬ​ទទួល​យក​ជា​ទូទៅណាមួយឡើយ។ និយមន័យធម្មតារបស់វាគឺច្រើនជាន់គ្នាមិនថាដោយប្រយោល ឬដោយផ្ទាល់ជាមួយនិយមន័យនៃពាក្យសម្គាល់តំបន់ដូចជា [[មជ្ឈិមបូព៌ា]] [[មេឌីទែរ៉ាណេខាងកើត]] និង[[ដើមបូព៌ា]] (ដែលពីបុរាណមកគឺសុទ្ធតែមាននិយមន័យស្រដៀងៗនឹងគ្នា លើកលែងតែពេលបច្ចុប្បន្នដោយគេចង់បំបែកវាឱ្យច្បាស់ដាច់ដោយឡែកពីគ្នា)។<ref>[https://www.worldatlas.com/articles/what-is-the-difference-between-near-east-and-middle-east.html What Is The Difference Between Near East and Middle East?] ''worldatlas.com''</ref> ''Style Manual'' របស់ ''[[ណាសឹនណលជីអូក្រាហ្វិក|National Geographic]]'' ក៏ដូចជាសៀវភៅ''[[សេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក៖ ស្ថិតិប្រវត្តិសាស្ត្រ]]'' (២០១៣) បោះពុម្ភផ្សព្វផ្សាយដោយ[[អង្គការសម្រាប់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ និងការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច]] (OECD) បានរាប់បញ្ចូលប្រទេសដូចជា កាតា គុយវ៉ែត តួកគី ប៉ាឡេស្ទីន(សម្គាល់ដោយវ៉េសប៊ែង និងក្រោយមកហ្កាហ្សា) បារ៉ែន យេម៉ែន លីបង់ ស៊ីរី ហ្សកដានី អ៊ីរ៉ង់ អ៊ីរ៉ាក់ អ៊ីស្រាអែល អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត អូម៉ង់ និងអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួមទៅក្នុងតំបន់អាស៊ីខាងលិច។<ref name="ngs">{{cite web |url=https://sites.google.com/a/ngs.org/ngs-style-manual/home/W/west-asia |title=West Asia |last=Miller |first=David |work=National Geographic Style Manual |publisher=National Geographic Society |access-date=16 May 2025 |archivedate=31 ឧសភា 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210531235607/https://sites.google.com/a/ngs.org/ngs-style-manual/home/W/west-asia |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite book |last=Maddison |first=Angus |author-link=Angus Maddison |year=2004 |title=The World Economy: Historical Statistics |series=Development Centre Studies |location=Paris, France |publisher=Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD) |publication-date=2003 |isbn=978-92-64-10412-9 |lccn=2004371607 |oclc=53465560 |title-link=The World Economy: Historical Statistics }}</ref> ផ្ទុយមកវិញ [[អង្គការអភិវឌ្ឍន៍ឧស្សាហកម្មនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ]] (UNIDO) នៅក្នុងសៀវភៅប្រចាំឆ្នាំនៃឆ្នាំ២០១៥ របស់ខ្លួនបានរាប់បញ្ចូលប្រទេសអាមេនី និងអាស៊ែបៃសង់ និងដកអ៊ីស្រាអែល និងតួកគីចេញ (ជាផ្នែកនៃទ្វីបអឺរ៉ុប)។<ref>{{cite book |author=United Nations Industrial Development Organization Vienna (UNIDO) |author-link=United Nations Industrial Development Organization |year=2005 |title=International Yearbook of Industrial Statistics 2015 |url=https://books.google.com/books?id=FAKMBgAAQBAJ&pg=PA14 |location=Cheltenham, UK |publisher=Edward Elgar Publishing |page=14 |isbn= 9781784715502}}</ref> ខុសពី UNIDO [[ក្រុមស្ថិតិអង្គការសហប្រជាជាតិ]] (UNSD) បានកាត់ប្រទេសអ៊ីរ៉ង់ចេញពីតំបន់ ហើយបានរាប់បញ្ចូលប្រទេសចចជី តួកគី និងស៊ីបចូលវិញ។<ref>{{cite web|url=http://unstats.un.org/unsd/methods/m49/m49.htm |title=Standard Country or Area Codes for Statistical Use |publisher=Millenniumindicators.un.org |access-date=16 May 2025}}</ref> ចំពោះ[[ក្រុមតំបន់អង្គការសហប្រជាជាតិ|ក្រុមអឺរ៉ុបខាងលិច]]ដែលត្រួវជាក្រុមមួយនៃក្រុមភូមិសាស្ត្រនយោបាយអង្គការសហប្រជាជាតិ បានរាប់បញ្ចូលប្រទេសអាមេនី និងចចជីជាផ្នែកនៃតំបន់អឺរ៉ុបខាងកើត ខណៈស៊ីប និងតំបន់ធ្រែសខាងកើតនៃប្រទេសតួកគីគឺស្ថិតនៅក្នុងតំបន់អឺរ៉ុបខាងត្បូង។ ប្រទេសទាំងបីនេះផងដែរត្រូវបានចុះបញ្ជីក្នុងចំណាត់ថ្នាក់អឺរ៉ុបនៃ[[យូណេស្កូ|អង្គការអប់រំ វិទ្យាសាស្ត្រ និងវប្បធម៌របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ]] (យូណេស្កូ)។ សមាជិកជាតិនៃស្ថាប័នគ្រប់គ្រងកីឡាអាស៊ីខាងលិចត្រូវបានកំណត់ចំពោះប្រទេសដូចជា កាតា គុយវ៉ែត ប៉ាឡេស្ទីន បារ៉ែន យេម៉ែន លីបង់ ស៊ីរី ហ្សកដានី អ៊ីរ៉ង់ អ៊ីរ៉ាក់ អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត អូម៉ង់ និងអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម។<ref>{{cite web |url=http://www.wabsf.net/en/information.php |title=WABSF Member Countries |access-date=17 May 2025 |archive-date=1 December 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171201035427/http://www.wabsf.net/en/information.php |url-status=dead |archivedate=1 ធ្នូ 2017 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20171201035427/http://www.wabsf.net/en/information.php }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.topendsports.com/events/games/asian-games/west-asian/index.htm |title=The West Asian Games |publisher=Topend Sports}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.the-waff.com/en/championships/29.html |title=WAFF Member Associations |website=The-Waff.com |access-date=17 May 2025 |archive-date=1 August 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180801232057/http://www.the-waff.com/en/championships/29.html |url-status=dead |archivedate=1 សីហា 2018 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180801232057/http://www.the-waff.com/en/championships/29.html }}</ref> ព្រឹត្តិការណ៍ពហុកីឡារបស់[[ក្រុមប្រឹក្សាអូឡាំពិកអាស៊ី]]គឺ[[កីឡាអាស៊ីខាងលិច]]ត្រូវបានចូលរួមប្រកួតប្រជែងដោយអត្តពលិកតំណាងមកពីប្រទេសទាំង ១៣ នេះដូចគ្នា។ ក្នុងចំណោមអង្គការស្ថាប័នកីឡាក្នុងតំបន់ទាំងនោះរួមមាន [[សមាគមបាល់បោះអាស៊ីខាងលិច]] [[សហព័ន្ធកីឡាបុកប៊ីយ៉ា និងស្នូកឃ័រអាស៊ីខាងលិច]] [[សហព័ន្ធបាល់ទាត់អាស៊ីខាងលិច]] និង[[សហព័ន្ធកីឡាវាយកូនបាល់អាស៊ីខាងលិច]]។ ===ផែនទី=== {{West Asia labelled map}} ==ប្រទេស== {| class="wikitable sortable" style="font-size:90%;width:100%;" |- style="background:#ececec;" ! [[ប្រទេស]]រួមនឹង[[ទង់|ទង់ជាតិ]] ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមក្រឡាផ្ទៃសរុប|ក្រឡាផ្ទៃ]]<br />(គម^២) ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមចំនួនប្រជាជន|ចំនួនប្រជាជន]]{{UN_Population|ref}}<br />(២០១៨) ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមដង់ស៊ីតេប្រជាជន|ដង់ស៊ីតេ]]<br />(ក្នុងមួយ គម^២) ! [[ធានី (នយោបាយ)|រដ្ឋ / រាជធានី]] ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាម ផសស (មធ្យម)|ផសស ជាមធ្យម]]<ref>{{cite web|title=GDP|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2014/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=93&pr.y=3&sy=2012&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=512%2C668%2C914%2C672%2C612%2C946%2C614%2C137%2C311%2C962%2C213%2C674%2C911%2C676%2C193%2C548%2C122%2C556%2C912%2C678%2C313%2C181%2C419%2C867%2C513%2C682%2C316%2C684%2C913%2C273%2C124%2C868%2C339%2C921%2C638%2C948%2C514%2C943%2C218%2C686%2C963%2C688%2C616%2C518%2C223%2C728%2C516%2C558%2C918%2C138%2C748%2C196%2C618%2C278%2C624%2C692%2C522%2C694%2C622%2C142%2C156%2C449%2C626%2C564%2C628%2C565%2C228%2C283%2C924%2C853%2C233%2C288%2C632%2C293%2C636%2C566%2C634%2C964%2C238%2C182%2C662%2C453%2C960%2C968%2C423%2C922%2C935%2C714%2C128%2C862%2C611%2C135%2C321%2C716%2C243%2C456%2C248%2C722%2C469%2C942%2C253%2C718%2C642%2C724%2C643%2C576%2C939%2C936%2C644%2C961%2C819%2C813%2C172%2C199%2C132%2C733%2C646%2C184%2C648%2C524%2C915%2C361%2C134%2C362%2C652%2C364%2C174%2C732%2C328%2C366%2C258%2C734%2C656%2C144%2C654%2C146%2C336%2C463%2C263%2C528%2C268%2C923%2C532%2C738%2C944%2C578%2C176%2C537%2C534%2C742%2C536%2C866%2C429%2C369%2C433%2C744%2C178%2C186%2C436%2C925%2C136%2C869%2C343%2C746%2C158%2C926%2C439%2C466%2C916%2C112%2C664%2C111%2C826%2C298%2C542%2C927%2C967%2C846%2C443%2C299%2C917%2C582%2C544%2C474%2C941%2C754%2C446%2C698%2C666&s=NGDP_R&grp=0&a=|publisher=[[មូលនិធិរូបិយវត្ថុ|IMF]]|access-date=3 June 2025}}</ref><br />(២០១២) ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាម ផសស (មធ្យម) ក្នុងម្នាក់ៗ|ក្នុងម្នាក់ៗ]]<ref>{{cite web|title=GDP per capita|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2014/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=28&pr.y=10&sy=2012&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=512%2C668%2C914%2C672%2C612%2C946%2C614%2C137%2C311%2C962%2C213%2C674%2C911%2C676%2C193%2C548%2C122%2C556%2C912%2C678%2C313%2C181%2C419%2C867%2C513%2C682%2C316%2C684%2C913%2C273%2C124%2C868%2C339%2C921%2C638%2C948%2C514%2C943%2C218%2C686%2C963%2C688%2C616%2C518%2C223%2C728%2C516%2C558%2C918%2C138%2C748%2C196%2C618%2C278%2C624%2C692%2C522%2C694%2C622%2C142%2C156%2C449%2C626%2C564%2C628%2C565%2C228%2C283%2C924%2C853%2C233%2C288%2C632%2C293%2C636%2C566%2C634%2C964%2C238%2C182%2C662%2C453%2C960%2C968%2C423%2C922%2C935%2C714%2C128%2C862%2C611%2C135%2C321%2C716%2C243%2C456%2C248%2C722%2C469%2C942%2C253%2C718%2C642%2C724%2C643%2C576%2C939%2C936%2C644%2C961%2C819%2C813%2C172%2C199%2C132%2C733%2C646%2C184%2C648%2C524%2C915%2C361%2C134%2C362%2C652%2C364%2C174%2C732%2C328%2C366%2C258%2C734%2C656%2C144%2C654%2C146%2C336%2C463%2C263%2C528%2C268%2C923%2C532%2C738%2C944%2C578%2C176%2C537%2C534%2C742%2C536%2C866%2C429%2C369%2C433%2C744%2C178%2C186%2C436%2C925%2C136%2C869%2C343%2C746%2C158%2C926%2C439%2C466%2C916%2C112%2C664%2C111%2C826%2C298%2C542%2C927%2C967%2C846%2C443%2C299%2C917%2C582%2C544%2C474%2C941%2C754%2C446%2C698%2C666&s=NGDPDPC&grp=0&a=|publisher=[[មូលនិធិរូបិយវត្|IMF]]|access-date=3 June 2025}}</ref><br />(២០១២) ! [[រូបិយវត្ថុ]] ! [[រដ្ឋាភិបាល]] ! [[ភាសាផ្លូវការ]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[កូកាសខាងត្បូង]]'''៖ |- | {{flag|ចចជី}} | style="text-align:right;" | ៦៩,៧០០ | style="text-align:right;" | ៣,៧៥៧,៩៨០ | style="text-align:right;" | ៦៨.១ | [[ប៊ីលីស៊ី]] | ១៥.៨៤៧ ពាន់លានដុល្លារ | ៣,៥២៣ ដុល្លារ | [[ឡារីចចជី]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាចចជី|ចចជី]] |- | {{flag|អាប់កាស៊ី}} (មិនទទួលស្គាល់) | style="text-align:right;" | ៨,៦៦០ | style="text-align:right;" | ២៤២,៨៦២ | style="text-align:right;" | ២៨ | [[សុខូមី]] | ៥០០ លានដុល្លារ | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[ឡារីចចជី]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអាប់កាស៊ី|អាប់កាស]]<br>[[ភាសារុស្ស៊ី|រុស្ស៊ី]] |- | {{flag|អាមេនី}} | style="text-align:right;" | ២៩,៨០០ | style="text-align:right;" | ២,៧៩០,៩៧៤ | style="text-align:right;" | ១០៨.៤ | [[យេរេវ៉ា]] | ៩.៩៥០ ពាន់លានដុល្លារ | ៣,០៣៣ ដុល្លារ | [[ដ្រាំអាមេនី]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអាមេនី|អាមេនី]] |- | {{flag|អាស៊ែបៃសង់}} | style="text-align:right;" | ៨៦,៦០០ | style="text-align:right;" | ១០,៣១២,៩៩២ | style="text-align:right;" | ១០៥.៨ | [[បាគូ]] | ៦៨.៧០០ ពាន់លានដុល្លារ | ៧,៤៣៩ ដុល្លារ | [[ម៉ាណាតអាស៊ែបៃសង់]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|ប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអាស៊ែបៃសង់|អាស៊ែបៃសង់]] |- | {{flag|អូសេទីខាងត្បូង}} (មិនទទួលស្គាល់) | style="text-align:right;" | ៣,៩០០ | style="text-align:right;" | ៥៣,៥៣២ | style="text-align:right;" | ១៣ | [[ស្គីនវ៉ាលី]] | ៥០០ លានដុល្លារ | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[ឡារីចចជី]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|ប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអូសេទី|អូសេទី]]<br>[[ភាសារុស្ស៊ី|រុស្ស៊ី]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[សមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេ]]'''៖ |- | {{flag|ស៊ីប}} | style="text-align:right;" | ៩,២៥០ | style="text-align:right;" | ១,២៤៤,១៨៨ | style="text-align:right;" | ១១៧ | [[នីកូស៊ី]] | ២២.៩៩៥ ពាន់លានដុល្លារ | ២៦,៣៧៧ ដុល្លារ | [[អឺរ៉ូ]] | [[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាក្រិក|ក្រិក]]<br>[[ភាសាតួកគី|តួកគី]] |- | {{flag|ស៊ីបខាងជើង}} (មិនទទួលស្គាល់) | style="text-align:right;" | ៣,៣៥៥ | style="text-align:right;" | ៣១៣,៦២៦ | style="text-align:right;" | ៩៣ | [[នីកូស៊ីខាងជើង]] | ៤.០៣២ ពាន់លានដុល្លារ | ១៥,១០៩ ដុល្លារ | [[លីរ៉ាតួកគី]] | [[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាតួកគី|តួកគី]] |- | {{flagicon|សហរាជាណាចក្រ}} [[អាក្រូទីរី និងដេកេលី]]^១ | style="text-align:right;" | ២៥៤ | style="text-align:right;" | ១៥,៧០០ | style="text-align:right;" | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[បន្ទាយអេពីស្កូពី|អេពីស្កូពី]] | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[អឺរ៉ូ]] | [[ទឹកដីអនិស្សរភាព]]ក្រោម[[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអង់គ្លេស|អង់គ្លេស]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[ឧបទ្វីបស៊ីណៃ]]'''៖ |- | {{flag|អេហ្ស៊ីប}}{{refn|group=ស|ចំពោះទិន្នន័យក្រឡាផ្ទៃ និងប្រជាជនរបស់របស់អេហ្ស៊ីបនេះគឺរាប់បញ្ចូលតែ[[ឧបទ្វីបស៊ីណៃ]]ប៉ុណ្ណោះ។}} | style="text-align:right;" | ៦០,០០០ | style="text-align:right;" | ១០៩,២៦២,១៧៨ | style="text-align:right;" | ៨២ | [[គែរ]] | ២៦២.២៦ ពាន់លានដុល្លារ | ៣,១៧៩ ដុល្លារ | [[ផោនអេហ្ស៊ីប]] | [[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[អឌ្ឍចន្ទពហុពល]]'''៖ |- | {{flagcountry|ប៉ាឡេស្ទីន}}{{refn|group=ស|រដ្ឋសង្កេតការណ៍ អសប។}} | style="text-align:right;" | ៦,២២០ | style="text-align:right;" | ៥,១៣៣,៣៩២ | style="text-align:right;" | ៦៦៧ | [[រ៉ាំអាឡា]]^២ | ៦.៦ ពាន់លានដុល្លារ | ១,៦០០ ដុល្លារ | [[ផោនអេហ្ស៊ីប]] [[ឌីណាហ្សកដានី]] [[ស៊ីគែលថ្មីអ៊ីស្រាអែល]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[ខ្ពង់រាបអ៊ីរ៉ង់]]'''​៖ |- | {{flag|អ៊ីរ៉ង់}} | style="text-align:right;" | ១,៦៤៨,១៩៥ | style="text-align:right;" | ៨៧,៩២៣,៤៣២ | style="text-align:right;" | ៤៥ | [[តេហេរ៉ង់]] | ៥៤៨.៥៩០ ពាន់លានដុល្លារ | ៧,២០៧ ដុល្លារ | [[រៀលអ៊ីរ៉ង់]] | [[សាធារណរដ្ឋឥស្លាម]] | [[ភាសាពែរ្ស|ពែរ្ស]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[អាណាតូលី]]'''៖ |- | {{flag|តួកគី}}{{refn|group=ស|ទិន្នន័យសម្រាប់ប្រទេសតួកគីគឺរួមបញ្ចូលទាំងតំបន់[[ធ្រែសខាងកើត]] ដែលមិនមែនជាផ្នែកនៃអាណាតូលីឡើយ។}} | style="text-align:right;" | ៧៨៣,៥៦២ | style="text-align:right;" | ៨២,៣៤០,០៨៨ | style="text-align:right;" | ៩៤.១ | [[អង់ការ៉ា]] | ៧៨៨.០៤២ ពាន់លានដុល្លារ | ១០,៥២៣ ដុល្លារ | [[លីរ៉ាតួកគី]] | [[សាធារណរដ្ឋ|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាតួកគី|តួកគី]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[ឧបទ្វីបអារ៉ាប់]]'''៖ |- | {{flag|កាតា}} | style="text-align:right;" | ១១,៤៣៧ | style="text-align:right;" | ២,៦៨៨,២៣៥ | style="text-align:right;" | ១២៣.២ | [[ដូហា]] | ១៩២.៤០២ ពាន់លានដុល្លារ | ១០៤,៧៥៦ ដុល្លារ | [[រៀលកាតា]] | [[រាជាធិបតេយ្យផ្ដាច់ការ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|គុយវ៉ែត}} | style="text-align:right;" | ១៧,៨២០ | style="text-align:right;" | ៤,២៥០,១១៤ | style="text-align:right;" | ១៦៧.៥ | [[គុយវ៉ែត (ទីក្រុង)|ទីក្រុងគុយវ៉ែត]] | ១៨៤.៥៤០ ពាន់លានដុល្លារ | ៤៨,៧៦២ ដុល្លារ | [[ឌីណាគុយវ៉ែត]] | [[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|បារ៉ែន}} | style="text-align:right;" | ៧៨០ | style="text-align:right;" | ១,៤៦៣,២៦៥ | style="text-align:right;" | ១,៦៤៦.១ | [[ម៉ាណាម៉ា]] | ៣០.៣៥៥ ពាន់លានដុល្លារ | ២៦,៣៦៨ ដុល្លារ | [[ឌីណាបារ៉ែន]] | [[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|យេម៉ែន}} | style="text-align:right;" | ៥២៧,៩៧០ | style="text-align:right;" | ៣២,៩៨១,៦៤១ | style="text-align:right;" | ៤៤.៧ | [[សាណា]] (ក្រោម[[សង្គ្រាមស៊ីវិលយេម៉ែន (២០១៤–បច្ចុប្បន្ន)|រដ្ឋាភិបាល]][[ហ៊ូទី]])<br>[[អេដេន]] ([[ធានីស្ដីទី|អាសនៈរដ្ឋាភិបាល]]) | ៣៥.០៥ ពាន់លានដុល្លារ | ១,៣៥៤ ដុល្លារ | [[រៀលយេម៉ែន]] | [[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]][[រដ្ឋាភិបាលបណ្ដោះអាសន្ន|បណ្ដោះអាសន្ន]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} | style="text-align:right;" | ២,១៤៩,៦៩០ | style="text-align:right;" | ៣៥,៩៥០,៣៩៦ | style="text-align:right;" | ១២ | [[រីយ៉ាដ]] | ៧៣៣.៩៥៦ ពាន់លានដុល្លារ | ២៥,១៣៩ ដុល្លារ | [[រីយ៉ាលសាអ៊ូឌីត]] | [[រាជាធិបតេយ្យផ្ដាច់ការ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|អូម៉ង់}} | style="text-align:right;" | ២១២,៤៦០ | style="text-align:right;" | ៤,៥២០,៤៧១ | style="text-align:right;" | ៩.២ | [[មូស្កាត]] | ៧៨.២៩០ ពាន់លានដុល្លារ | ២៥,៣៥៦ ដុល្លារ | [[រៀលអូម៉ង់]] | [[រាជាធិបតេយ្យផ្ដាច់ការ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម}} | style="text-align:right;" | ៨២,៨៨០ | style="text-align:right;" | ៩,៣៦៥,១៤៥ | style="text-align:right;" | ៩៧ | [[អាប៊ូដាប៊ី]] | ៣៨៣.៧៩៩ ពាន់លានដុល្លារ | ៤៣,៧៧៤ ដុល្លារ | [[ឌៀរហាំអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម|ឌៀរហាំ អអអ]] | [[សហព័ន្ធ]][[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- |} '''សម្គាល់៖''' <small><br />{{sup|១}} [[ទឹកក្រៅស្រុកអង់គ្លេស]]។<br/>{{sup|២}} រ៉ាំអាឡាគឺជាទីអាសនៈនៃរដ្ឋាភិបាល ខណៈដែលរដ្ឋធានីតាមសេចក្ដីប្រកាសរបស់រដ្ឋប៉ាឡេស្ទីនគឺមានទីតាំងនៅ[[យេរូសាឡឹម]]ឯណោះ ដែលកំពុងមាន[[គោលជំហរចំពោះយេរូសាឡឹម|ទំនាស់]]ជាមួយអ៊ីស្រាអែល។{{refn|group=ស|តាមនីតិច្បាប់ និងក្រោម[[ច្បាប់អ៊ីស្រាអែល]] យេរូសាឡឹមគឺជារដ្ឋធានីនៃរដ្ឋអ៊ីស្រាអែលដោយជាទីតាំងនៃនិវាសដ្ឋានប្រធានាធិបតី ការិយាល័យរដ្ឋាភិបាលនានា​ តុលាការកំពូល និងសភាជាតិ ([[ឃ្នេសេត]])។ យេរូសាឡឹមនេះផងដែរក៏ត្រូវជារដ្ឋធានីដូចគ្នានៃរដ្ឋប៉ាឡេស្ទីនក្រោម{{cite web |ref=BasicLawPal-T1A3 |url=http://www.palestinianbasiclaw.org/basic-law/2003-amended-basic-law |title=ច្បាប់មូលដ្ឋានវិសោធឆ្នាំ២០០៣ |date= |postscript=none}} ប៉ុន្តែសម្រាប់រដ្ឋធានីជាក់ស្ដែងវិញគឺស្ថិតនៅក្រុង[[រ៉ាំអាឡា]]ដោយសារតែរ៉ាំអាឡាជាទីអាសនៈផ្ទាល់នៃរដ្ឋាភិបាលប៉ាឡេស្ទីន។ អង្គការសហប្រជាជាតិ និងរួមទាំងរដ្ឋអធិបតេយ្យភាគច្រើនមិនបានទទួលស្គាល់យេរូសាឡឹមជារដ្ឋធានីនៃរដ្ឋទាំងពីរនោះឡើយដោយគេកំពុងស្វែងរកពេលវេលាសមស្របសម្រាប់ការចរចាស្ដីពីវាសនានៃទីក្រុងនេះរវាងអាជ្ញាធរប៉ាឡេស្ទីន និងអ៊ីស្រាអែល។ ដូច្នេះតាមការអនុវត្តជាក់ស្ដែង រដ្ឋអធិបតេយ្យជាច្រើនតែងរក្សាស្ថានទូតរបស់ពួកគេនៅក្នុង ឬជាយក្រុង[[តែលអាវីវ]] ឬក្រៅក្រុងយេរូសាឡឹម។}}</small> ==ប្រវត្តិសាស្ត្រ== {{See also|ប្រវត្តិសាស្ត្រមជ្ឈិមបូព៌ា}} ពាក្យ "អាស៊ីខាងលិច" ត្រូវបានប្រើប្រាស់ជាពាក្យសម្គាល់ទីតាំងភូមិសាស្ត្រចាប់ផ្ដើមនៅដើមសតវត្សរ៍ទី១៩ មុនពេលពាក្យ "[[ដើមបូព៌ា]]" បានក្លាយជាពាក្យសម្គាល់ពីភូមិសាស្ត្រនយោបាយនៃតំបន់អាស៊ីខាងលិច។<ref>e.g. James Rennell, ''A treatise on the comparative geography of western Asia'', 1831.</ref> នៅក្នុងបរិបទនៃប្រវត្តិសាស្រ្តសម័យបុរាណ "អាស៊ីខាងលិច" ច្រើនមានន័យថាផ្នែកនៃទ្វីបអាស៊ីដែលប្រវត្តិវិទូបុរាណដូចជាក្រិក និងរ៉ូមស្គាល់ ខណៈ "អាស៊ីក្នុង" ដូចជា [[ស៊ីតធី]] [[ត្រង់សូស៊ាន]] និង[[ទន្លេឥណ្ឌូ|ឥណ្ឌា]]ច្រើននៅខាងក្រៅនិយមន័យអាស៊ីខាងលិចព្រោះគេមិនទាន់ ឬមិនសូវស្គាល់តំបន់ទាំងនេះ។<ref>James Rennell, ''The Geographical System of Herodotus Examined and Explained'', 1800, [https://archive.org/details/geographicalsys00renn/page/210 p. 210].</ref><ref>Hugh Murray, ''Historical Account of Discoveries and Travels in Asia'' (1820).</ref><ref>Samuel Whelpley, ''A compend of history, from the earliest times'', 1808, [https://books.google.com/books?id=6jkNAAAAYAAJ&pg=RA1-PA9 p. 9] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221120055307/https://books.google.ch/books?id=6jkNAAAAYAAJ&pg=RA1-PA9 |date=20 November 2022 }}.</ref> នៅសតវត្សរ៍ទី២០ ពាក្យ "អាស៊ីខាងលិច" ត្រូវបានគេប្រើប្រាស់ភាគច្រើននៅក្នុងវិស័យបុរាណវិទ្យា និងប្រវត្តិសាស្រ្តបុរាណ សម្រាប់សម្គាល់តំបន់ភូមិសាស្ត្រ "[[អឌ្ឍចន្ទពហុពល]]ដោយមិនរាប់បញ្ចូល[[អេហ្ស៊ីបបុរាណ]]" ក្នុងគោលបំណងប្រៀបធៀបអរិយធម៌ដើមនៃប្រទេសអេហ្ស៊ីប និងអរិយធម៌ផ្សេងៗក្នុងតំបន់នោះ។<ref>e.g. Petrus Van Der Meer, ''The Chronology of Ancient Western Asia and Egypt'', 1955. Karl W. Butzer, ''Physical Conditions in Eastern Europe, Western Asia and Egypt Before the Period of Agricultural and Urban Settlement'', 1965.</ref> ការប្រើប្រាស់ពាក្យនេះនៅក្នុងបរិបទភូមិសាស្ត្រនយោបាយសហសម័យ ឬសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកបច្ចុប្បន្នត្រូវបានលេចឡើងចាប់តាំងពីពាក់កណ្តាលទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៦០ មកម៉្លេះ។<ref>''The Tobacco Industry of Western Asia'', U.S. Department of Agriculture, Foreign Agricultural Service, 1964.</ref> ==ភូមិសាស្ត្រ== តំបន់នេះមានសមុទ្រធំៗព័ទ្ធជុំវិញចំនួនប្រាំបីរួមមាន៖ [[សមុទ្រក្រហម]] [[សមុទ្រកាសព្យែន]] [[សមុទ្រខ្មៅ]] [[ឈូងសមុទ្រពែរ្ស]] [[សមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេ]] [[សមុទ្រអ៊ីជាន]] [[ឈូងសមុទ្រអាឌែន]] និង[[សមុទ្រអារ៉ាប់]]។ នៅភាគពាយព្យ និងខាងជើង តំបន់នេះត្រូវបានបំបែកចេញពី[[ទ្វីបអឺរ៉ុប]]ដោយ[[ច្រកសមុទ្រតួកគី]] និងដីជម្រាលនៃតំបន់[[មហាកូកាស]]។ ចំពោះភាគនិរតីវិញ វាត្រូវបានផ្ដាច់ចេញពីទ្វីបអាហ្រ្វិកដោយ[[ដីសន្ទះស៊ុយអេ]] ខណៈនៅភាគឦសាន និងខាងកើត វាមានព្រំប្រទល់ជាប់តំបន់[[អាស៊ីកណ្តាល]] និង[[អាស៊ីខាងត្បូង]]។ តំបន់នេះផងដែរគឺស្ថិតនៅភាគខាងកើតនៃតំបន់[[អឺរ៉ុបខាងត្បូង]] និងភាគខាងត្បូងនៃតំបន់[[អឺរ៉ុបខាងកើត]]។ វាលលំហ[[ដាឆតឺកាវារ]] និង[[ដាឆតឺលូត]]នៅភាគខាងកើតប្រទេសអ៊ីរ៉ង់អាចចាត់ទុកបានថាជាព្រំដែនធម្មជាតិបំបែកអាស៊ីខាងលិចពីតំបន់អាស៊ីខាងត្បូង។ ===ភូគព្ភសាស្ត្រ=== ====ផ្លាកតិចតូនិច==== ផ្លាកតិចតូនិចចំនួនបីធំៗត្រូវបានគ្របដណ្ដប់ដោយតំបន់អាស៊ីខាងលិចមានដូចជា៖ [[ផ្លាកអាហ្វ្រិក]] [[ផ្លាកអឺរ៉ាស៊ី|អឺរ៉ាស៊ី]] និង[[ផ្លាកអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]]។ បច្ចុប្បន្ន ផ្លាកអារ៉ាប់បានកំពុងរំកឹលខ្លួនបន្តិចម្តងៗចូលទៅកាន់[[ឧបផ្លាកអាណាតូលី|ផ្លាកអាណាតូលី]] (តួកគី) នៅត្រង់[[សម្រុតអាណាតូលីខាងកើត]]<ref>{{cite web |url=http://eol.jsc.nasa.gov/handbooks/arabianpages/mainframe.htm |title=The Arabian Plate |author=Muehlberger, Bill |publisher=NASA, Johnson Space Center |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070706103125/http://eol.jsc.nasa.gov/handbooks/arabianpages/mainframe.htm |archive-date=6 July 2007 |access-date=25 ឧសភា 2025 |archivedate=6 កក្កដា 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070706103125/http://eol.jsc.nasa.gov/handbooks/arabianpages/mainframe.htm }}</ref> ហើយព្រំដែនរវាង[[ផ្លាកសមុទ្រអ៊ីជាន|ផ្លាកអ៊ីជាន]] និងអាណាតូលីនៅភាគខាងកើតប្រទេសតួកគីក៏មានលំនាំរញ្ជួយជាសកម្មផងដែរ។<ref name="beaumont-pg22">Beaumont (1988), p. 22</ref> ====ធនធានទឹក==== អាស៊ីខាងលិចមានប្រភពទឹកក្រោមដីជាច្រើននៅខ្ចាត់ខ្ចាយជុំវិញតំបន់នេះ។ នៅប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីតមានវត្តមានប្រភពទឹកក្រោមដីធំៗចំនួនពីរដែលបន្សល់ពីយុគ[[ប៉ាឡេអូសូអិច]] និង[[ត្រ័យិក]]នៅក្រោមជួរភ្នំ[[ធូវ៉ែគ]] និងតំបន់ប៉ែកខាងលិចពីសមុទ្រក្រហម។<ref name="beaumont-86">Beaumont (1988), p. 86</ref> ប្រភពទឺកក្រោមដីសល់ពីយុគ[[ក្រេតាសេ]] និង[[ឱសាកន្យ]]គឺមានទីតាំងស្ថិតនៅខាងក្រោមផ្ទៃភាគកណ្តាល និងភាគខាងកើតនៃប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត ដែលមានផ្ទុកទាំងទឹកសាប និងប្រៃ។<ref name="beaumont-86"/> ប្រព័ន្ធធារាសាស្រ្តទឹកជន់ ឬគន្លង ក៏ដូចជាប្រព័ន្ធប្រោះទឹកត្រូវបានគេប្រើប្រាស់យ៉ាងទូលំទូលាយសម្រាប់វិស័យកសិកម្មនៅទូទាំងអាស៊ីខាងលិចដែលគ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដីជិត ៩០,០០០ គម^២។<ref>{{Cite web|url=http://www.fao.org/land-water/en/|title=Land & Water|website=Food and Agriculture Organization of the United Nations}}</ref> [[ទន្លេធីក្រឺ]] និង[[អឺហ្វ្រាត់]]គឺជាទន្លេពីរដ៏សំខាន់ដែលបានចាក់ឫសចូលអាស៊ីខាងលិចផងដែរ។ ===អាកាសធាតុ=== [[File:Cedars in Lebanon.jpg|right|thumb|upright=1.1|ដើមស៊ីដាក្នុងប្រទេសលីបង់កំឡុងសិសិររដូវ]] អាស៊ីខាងលិចជាចម្បងមានលក្ខណៈស្ងួតហួតហែង ហើយងាយប្រឈមនឹងគ្រោះរាំងស្ងួត ប៉ុន្តែតំបន់នេះក៏មានវត្តមានព្រៃឈើ និងដីជ្រលងជីជាតិនៅតាមផ្នែកខ្លះផងដែរ។ អាស៊ីខាងលិចនេះផងដែរក៏មាន វាលស្មោង​​ [[វាលលំហ]] និងតំបន់[[ភ្នំ]]ជាច្រើនកន្លែង។ កង្វះទឹកប្រើប្រាស់គឺជាបញ្ហាមួយនៅក្នុងទីតាំងមួយចំនួននៃអាស៊ីខាងលិច ដោយកំណើនចំនួនប្រជាជនបានទាមទារតម្រូវការទឹកប្រើប្រាស់បន្ថែម ខណៈដែលការរីកសាយនៃជាតិអំបិល និងការបំពុលទឹកបានកំពុងគំរាមកំហែងដល់ប្រព័ន្ធផ្គត់ផ្គង់ទឹកនៅក្នុងតំបន់នេះ។<ref name="ipcc-1997">{{cite web|url=http://www.grida.no/publications/other/ipcc_sr/?src=/climate/ipcc/regional/index.htm|title=Chapter 7: Middle East and Arid Asia|work=IPCC Special Report on The Regional Impacts of Climate Change: An Assessment of Vulnerability|publisher=United Nations Environment Programme (UNEP), Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC)|year=2001|access-date=26 May 2025|archive-url=https://web.archive.org/web/20160303201222/http://www.grida.no/publications/other/ipcc_sr/?src=%2Fclimate%2Fipcc%2Fregional%2Findex.htm|archive-date=3 March 2016|url-status=dead|archivedate=3 មីនា 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160303201222/http://www.grida.no/publications/other/ipcc_sr/?src=%2Fclimate%2Fipcc%2Fregional%2Findex.htm}}</ref> ==សេដ្ឋកិច្ច== {{ផ្នែកទទេ}} == មើលផងដែរ== * [[មជ្ឈិមបូព៌ា]] * [[បញ្ជីរាយតំបន់បេតិកភណ្ឌពិភពលោកនៅអាស៊ីខាងលិច]] * [[កីឡាអាស៊ីខាងលិច]] ==ឯកសារយោង== ===កំណត់សម្គាល់== {{Reflist|group=ស}} ===អាគតដ្ឋាន=== {{reflist}} {{ប្រទេសនៅទ្វីបអាស៊ី}} [[Category:អាស៊ី]] 5twihvm02hhflmeoddmq0y4d9rjk2sb 321523 321517 2025-06-05T01:35:39Z RandomPoopedBoi 27248 /* ប្រទេស */ 321523 wikitext text/x-wiki {{Infobox continent | title = អាស៊ីខាងលិច | image = [[File:Western Asia (orthographic projection).svg|285px]] | area = ៥,៩៩៤,៩៣៥ គម^២ | population = ៣១៣,៤៥០,០០០ (២០១៨) ([[បញ្ជីរាយទ្វីបតាមចំនួនប្រជាជន#តាមអនុតំបន់នៃទ្វីប|ទី៩]])<ref name = "UN WPP 2019">{{Cite web|title = World Population prospects – Population division|url = https://population.un.org/wpp/|access-date = 29 April 2025|publisher = [[អង្គការសហប្រជាជាតិ]]|archive-url = https://web.archive.org/web/20190205234912/https://population.un.org/wpp/|archive-date = 5 February 2019|url-status = live}}</ref><ref name = "UN WPP 2019 2">{{Cite web|title = Overall total population|url = https://population.un.org/wpp/Download/Files/1_Indicators%20(Standard)/EXCEL_FILES/1_Population/WPP2019_POP_F01_1_TOTAL_POPULATION_BOTH_SEXES.xlsx|format = xlsx|access-date = 29 April 2025|publisher = [[អង្គការសហប្រជាជាតិ]]|archivedate = 27 កុម្ភៈ 2021|archiveurl = https://web.archive.org/web/20210227235642/https://population.un.org/wpp/Download/Files/1_Indicators%20(Standard)/EXCEL_FILES/1_Population/WPP2019_POP_F01_1_TOTAL_POPULATION_BOTH_SEXES.xlsx|url-status = dead}}</ref> | density = ៥០.១/គម^២ | countries = {{collapsible list | title = [[ប្រទេសនៅអាស៊ី|២០ ប្រទេសដែលទទួលស្គាល់]] | {{flag|កាតា}} | {{flag|គុយវ៉ែត}} |{{flag|ចចជី}} (លើកលែងតែមួយផ្នែកតូចនៃទឹកដីភាគខាងជើងនៃ[[មហាកូកាស]]) | {{flag|តួកគី}} (លើកលែងតែតំបន់[[ធ្រែសខាងកើត]]) | {{flag|ប៉ាឡេស្ទីន}} | {{flag|បារ៉ែន}} | {{flag|យេម៉ែន}} (លើកលែងតែកោះ[[សូកូត្រា]]) | {{flag|លីបង់}} | {{flag|ស៊ីប}} | {{flag|ស៊ីរី}} | {{flag|ហ្សកដានី}} | {{flag|អ៊ីរ៉ង់}} | {{flag|អ៊ីរ៉ាក់}} | {{flag|អ៊ីស្រាអែល}} | {{flag|អាមេនី}} | {{flag|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} | {{flag|អាស៊ែបៃសង់}} (លើកលែងតែមួយផ្នែកតូចនៃទឹកដីភាគខាងជើងនៃ[[មហាកូកាស]]) | {{flag|អូម៉ង់}} | {{flag|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម}} | {{flag|អេហ្ស៊ីប}} (គិតតែ[[ឧបទ្វីបស៊ីណៃ]]ប៉ុណ្ណោះ) }}{{collapsible list | title = '''៣ ប្រទេសដែលមិនត្រូវបានទទួលស្គាល់''' | ''{{flag|ស៊ីបខាងជើង}}'' | ''{{flag|អាប់កាស៊ី}}'' | ''{{flag|អូសេទីខាងត្បូង}}'' }} | dependencies = {{flagicon|សហរាជាណាចក្រ}} [[អាក្រូទីរី និងដេកេលី]] | languages = {{collapsible list | title = ភាសាផ្លូវការ | [[ភាសាក្រិក|ក្រិក]] | [[ភាសាឃឺដ|ឃឺដ]] | [[ភាសាចចជី|ចចជី]] | [[ភាសាតួកគី|តួកគី]] | [[ភាសាពែរ្ស|ពែរ្ស]] | [[ភាសារុស្ស៊ី|រុស្ស៊ី]] | [[ភាសាហេប្រឺ|ហេប្រឺ]] | [[ភាសាអង់គ្លេស|អង់គ្លេស]] | [[ភាសាអាប់កាស|អាប់កាស]] | [[ភាសាអាមេនី|អាមេនី]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] | [[ភាសាអាស៊ែបៃសង់|អាស៊ែបៃសង់]] | [[ភាសាអូសេទី|អូសេទី]] }} {{collapsible list | title = '''ភាសាផ្សេងៗ''' | '''[[អំបូរភាសាអាហ្វ្រូអាស៊ី]]'''៖ {{hlist | [[ភាសានវអារ៉ាម|នវអារ៉ាម]] | [[ភាសាស៊ីរីអាក|ស៊ីរីអាក]] | [[ភាសាអាមហារ៉ា|អាមហារ៉ា]] | [[ភាសាអារ៉ាប់ខាងត្បូងសម័យ|អារ៉ាប់ខាងត្បូង]] }} | '''[[អំបូរភាសាអូស្ត្រូណេស៊ី]]'''៖ {{hlist | [[ភាសាឥណ្ឌូណេស៊ី|ឥណ្ឌូណេស៊ី]] | [[ភាសាម៉ាឡេ|ម៉ាឡេ]] | [[ភាសាតាកាឡុក|តាកាឡុក]] }} | '''[[អំបូរភាសាឥណ្ឌូអឺរ៉ុប]]'''៖ {{hlist | [[ភាសាឆាបាគី|ឆាបាគី]] | [[ភាសាដូម៉ារី|ដូម៉ារី]] | [[ភាសាឌរឌូ|ឌរឌូ]] | [[ភាសាតាលីស|តាលីស]] | [[ភាសានេប៉ាល់|នេប៉ាល់]] | [[ភាសាបារាំង|បារាំង]] | [[ភាសាបាស្តូ|បាស្តូ]] | [[ភាសាបាឡូឈី|បាឡូឈី]] | [[ភាសាបេន្កាលី|បេន្កាលី]] | [[ភាសាម៉ាហ្សាន់ដារ៉ានី|ម៉ាហ្សាន់ដារ៉ានី]] | [[ភាសាយីឌីស|យីឌីស]] | [[ភាសារ៉ូហ៊ីងញ៉ា|រ៉ូហ៊ីងញ៉ា]] | [[ភាសារ៉ូម៉ានី|រ៉ូម៉ានី]] | [[ភាសាហ្គីឡាគី|ហ្គីឡាគី]] | [[ភាសាហ្សាហ្សា|ហ្សាហ្សា]] | [[ភាសាហិណ្ឌី|ហិណ្ឌី]] | [[ភាសាឡូរី|ឡូរី]] | [[ភាសាអេស្ប៉ាញ|អេស្ប៉ាញ]] }} | '''[[អំបូរភាសាកូកាសឦសាស្ត]]'''៖ {{hlist | [[ភាសាឆេឆិន|ឆេឆិន]] | [[ភាសាឡេស្គាន|ឡេស្គាន]] | [[ភាសាអាវ៉ា|អាវ៉ា]] }} | '''[[អំបូរភាសាកូកាសពាយព្យ]]''': {{hlist | [[ភាសាកាបារដ៍|កាបារដ៍]] | [[ភាសាស៊ែកាស្ស៊ី|ស៊ែកាស្ស៊ី]] }} | '''[[​អំបូរភាសាតួកស៊ីគ]]'''៖ {{hlist | [[ភាសាកាច្ឆៃ|កាច្ឆៃ]] | [[ភាសាតួកមែន|តួកមែន]] }} }} | time = {{collapsible list | title = ល្វែងម៉ោងចំនួន ៥ | bullets = true | '''[[UTC+០២:០០]]'''៖ {{hlist |បមាណីយ៖ [[ម៉ោងនៅរដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន|ប៉ាឡេស្ទីន]] [[ម៉ោងនៅស៊ីប|ស៊ីប]] [[ម៉ោងនៅស៊ីរី|ស៊ីរី]] [[ម៉ោងនៅហ្សកដានី|ហ្សកដានី]] [[ម៉ោងនៅលីបង់|លីបង់]] [[ម៉ោងបមាណីយអ៊ីស្រាអែល|អ៊ីស្រាអែល]] [[ម៉ោងបមាណីយអេហ្ស៊ីប|ស៊ីណៃ]] }} | '''[[UTC+០៣:០០]]'''៖ {{hlist | [[ម៉ោងសន្សំពន្លឺថ្ងៃ]]៖ ប៉ាឡេស្ទីន ស៊ីប ស៊ីរី ហ្សកដានី លីបង់ អ៊ីស្រាអែល អេហ្ស៊ីប | បមាណីយ៖ [[ម៉ោងនៅកាតា|កាតា]] [[ម៉ោងនៅគុយវ៉ែត|គុយវ៉ែត]] [[ម៉ោងនៅតួកគី|តួកគី]] [[ម៉ោងនៅបារ៉ែន|បារ៉ែន]] [[ម៉ោងនៅយេម៉ែន|យេម៉ែន]] [[ម៉ោងនៅអ៊ីរ៉ាក់|អ៊ីរ៉ាក់]] [[ម៉ោងបមាណីយអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត]] }} | '''[[UTC+០៣:៣០]]'''៖ {{hlist | បមាណីយ៖ [[ម៉ោងបមាណីយអ៊ីរ៉ង់|អ៊ីរ៉ង់]] }} | '''[[UTC+០៤:០០]]'''៖ {{hlist | បមាណីយ៖ [[ម៉ោងចចជី|ចចជី]] [[ម៉ោងអាមេនី|អាមេនី]] [[ម៉ោងអាស៊ែបៃសង់|អាស៊ែបៃសង់]] [[ម៉ោងនៅអូម៉ង់|អូម៉ង់]] [[ម៉ោងនៅអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម]] }} | '''[[UTC+០៤:៣០]]'''៖ {{hlist | ម៉ោងសន្សំពន្លឺថ្ងៃ៖ អ៊ីរ៉ង់ }} }} | internet = [[.ae]], [[.am]], [[.az]], [[.bh]], [[.cy]], [[.eg]], [[.ge]], [[.il]], [[.iq]], [[.ir]], [[.jo]], [[.kw]], [[.lb]], [[.om]], [[.ps]], [[.qa]], [[.sa]], [[.sy]], [[.tr]], [[.ye]] | cities = {{collapsible list | title = បញ្ជី | bullets = true | {{flagicon|គុយវ៉ែត}} [[គុយវ៉ែត (ទីក្រុង)|គុយវ៉ែត]] | {{flagicon|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} [[ជីដ្ដារ]] | {{flagicon|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម}} [[ឌូបៃ]] | {{flagicon|អ៊ីរ៉ង់}} [[តេហេរ៉ង់]] | {{flagicon|អ៊ីរ៉ាក់}} [[បាកដាដ]] | {{flagicon|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} [[រីយ៉ាដ]] | {{flagicon|តួកគី}} [[អ៊ីស្តង់ប៊ុល]] | {{flagicon|តួកគី}} [[អ៊ីស្មៀរ]] | {{flagicon|ហ្សកដានី}} [[អាម៉ាន់]] | {{flagicon|តួកគី}} [[អង់ការ៉ា]] }} }} '''អាស៊ីខាងលិច''' ឬអាចហៅបានថា '''អាស៊ីបស្ចិម''' គឺជាតំបន់ភាគខាងលិចបំផុតនៃទ្វីប[[អាស៊ី]]។ យោងតាមនិយមន័យពីស្ថាប័នសិក្សានានា [[អង្គការសហប្រជាជាតិ]] និងស្ថាប័នដទៃទៀត គេបានកំណត់អនុតំបន់អាស៊ីខាងលិចដោយក្ដោបតំបន់តូចៗដូចជា [[អាណាតូលី]] [[ឧបទ្វីបអារ៉ាប់]] [[អ៊ីរ៉ង់]] [[មេសូប៉ូតាមី]] [[វាលខ្ពស់អាមេនី]] [[ឡេវ៉ាន]] [[ភូមិសាស្ត្រស៊ីប|កោះស៊ីប]] [[ឧបទ្វីបស៊ីណៃ]] និង[[កូកាសខាងត្បូង]]។ តំបន់មួយនេះត្រូវបានកាត់ផ្ដាច់ពីទ្វីប[[អាហ្វ្រិក]]តាម[[ដីសន្ទះស៊ុយអេ]] និងពី[[ទ្វីបអឺរ៉ុប]]តាមរយៈផ្លូវទឹកនៃ[[ច្រកសមុទ្រតួកគី]] និងដីជម្រាលនៃតំបន់[[មហាកូកាស]]។ អាស៊ីខាងលិចមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹងតំបន់[[អាស៊ីកណ្ដាល]]នៅភាគឦសាន្ត និង[[អាស៊ីខាងត្បូង]]នៅភាគខាងកើត។ តំបន់នេះផងដែរត្រូវបានព័ទ្ធជុំវិញដោយផ្ទៃសមុទ្រចំនួន ១២​ ដូចជា៖ [[សមុទ្រកាសព្យែន]] [[សមុទ្រខ្មៅ]] [[ឈូងសមុទ្រពែរ្ស]] [[សមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេ]] [[សមុទ្រម៉ាម៉ារ៉ា]] [[ឈូងសមុទ្រស៊ុយអេ]] [[សមុទ្រអ៊ីជាន]] [[ឈូងសមុទ្រអាកាបា]] [[ឈូងសមុទ្រអាឌែន]] [[សមុទ្រអារ៉ាប់]] និង[[ឈូងសមុទ្រអូម៉ង់]]។ អាស៊ីខាងលិចគឺគ្របដណ្ដប់ទៅលើតំបន់ផ្ទៃដីស្រដៀងគ្នានឹងតំបន់[[មជ្ឈិមបូព៌ា]]ដែរ គ្រាន់តែមជ្ឈិមបូព៌ាគឺជាពាក្យបង្កប់ន័យនយោបាយដែលតែងតែសម្គាល់ដោយភូមិវិទូលោកខាងលិចអាស្រ័យទៅលើបរិបទនយោបាយ និងប្រវត្តិសាស្ត្រ ខណៈដែលអាស៊ីខាងលិចវិញគឺជាពាក្យភូមិសាស្ត្រដែលមានភាពត្រឹមត្រូវនិងភាពស៊ីសង្វាក់គ្នាជាង។ តំបន់អាស៊ីខាងលិចគ្របដណ្ដប់លើផ្ទៃដីសរុប ៥,៩៩៤,៩៣៥ គម^២ និងមានប្រជាជនរស់នៅចំនួន ៣១៣ លាននាក់។<ref name="UN WPP 2019"/><ref name="UN WPP 2019 2"/> ក្នុងចំណោមប្រទេសដែលជាសមាជិកអង្គការសហប្រជាជនទាំង ២០ នៅក្នុងតំបន់ (ឬមានមួយផ្នែកនៃទឹកដីរបស់ពួកគេក្នុងតំបន់) មាន ១៣ ប្រទេសដែលត្រូវជាផ្នែកនៃ[[ពិភពអារ៉ាប់]]។ បណ្ដាប្រទេសដែលមានចំនួនប្រជាជនរស់ច្រើនជាងគេនៅក្នុងតំបន់នេះរួមមាន៖ [[អ៊ីរ៉ង់]] [[តួកគី]] [[អ៊ីរ៉ាក់]] [[អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត]] និង[[យេម៉ែន]]។ល។ នៅក្នុង[[គ្រោងការណ៍ភូមិសាស្ត្រពិភពលោកសម្រាប់កំណត់ត្រាចែកចាយរុក្ខជាតិ]] (WGSRPD) គេមិនបានរាប់បញ្ចូលឧបទ្វីបអារ៉ាប់ជាផ្នែកមួយនៃតំបន់អាស៊ីខាងលិចឡើយ តែក្រុមនេះបានរាប់បញ្ចូលប្រទេស[[អាហ្វហ្កានីស្ថាន]]។<ref name=WGSRPD>{{Cite book |last = Brummitt |first = R. K. |year = 2001 |title = World Geographical Scheme for Recording Plant Distributions |edition = 2nd |publisher = International Working Group on Taxonomic Databases For Plant Sciences (TDWG) |url = https://raw.githubusercontent.com/tdwg/wgsrpd/master/109-488-1-ED/2nd%20Edition/TDWG_geo2.pdf |access-date = 13 May 2025 |archive-url = https://web.archive.org/web/20160125135239/http://www.nhm.ac.uk/hosted_sites/tdwg/TDWG_geo2.pdf |archive-date = 25 January 2016}}</ref> ចំពោះ[[អង្គការស្បៀងអាហារ និងកសិកម្ម]] (FAO) វិញបានរាប់បញ្ចូលប្រទេសអាហ្វហ្កានីស្ថានចូលដូចគ្នា តែបានចាត់ទុកប្រទេសអេហ្ស៊ីបនៅខាងក្រៅតំបន់អាស៊ីខាងលិច។<ref>{{Cite web |title=Chapter 21. West Asia |url=https://www.fao.org/3/Y1997e/y1997e0q.htm |access-date=13 May 2025 |website=www.fao.org}}</ref> រីឯ[[កម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍សហប្រជាជាតិ]]វិញបានដកប្រទេសស៊ីប អ៊ីស្រាអែល តួកគី និងអ៊ីរ៉ង់ចេញពីតំបន់មួយនេះ។<ref>{{Cite web |last=Environment |first=U. N. |date=12 April 2023 |title=West Asia |url=http://www.unep.org/ozonaction/networks/west-asia |access-date=13 May 2025 |website=Ozonaction }}</ref> ==និយមន័យ== ពាក្យថា ''អាស៊ី​ខាង​លិច'' ឬ''អាស៊ីបស្ចិម'' ​ត្រូវ​បាន​គេ​និយមប្រើ​ជាការណ៍ និង​មិន​មាន​និយមន័យកំណត់ "ត្រឹមត្រូវ" ឬ​ទទួល​យក​ជា​ទូទៅណាមួយឡើយ។ និយមន័យធម្មតារបស់វាគឺច្រើនជាន់គ្នាមិនថាដោយប្រយោល ឬដោយផ្ទាល់ជាមួយនិយមន័យនៃពាក្យសម្គាល់តំបន់ដូចជា [[មជ្ឈិមបូព៌ា]] [[មេឌីទែរ៉ាណេខាងកើត]] និង[[ដើមបូព៌ា]] (ដែលពីបុរាណមកគឺសុទ្ធតែមាននិយមន័យស្រដៀងៗនឹងគ្នា លើកលែងតែពេលបច្ចុប្បន្នដោយគេចង់បំបែកវាឱ្យច្បាស់ដាច់ដោយឡែកពីគ្នា)។<ref>[https://www.worldatlas.com/articles/what-is-the-difference-between-near-east-and-middle-east.html What Is The Difference Between Near East and Middle East?] ''worldatlas.com''</ref> ''Style Manual'' របស់ ''[[ណាសឹនណលជីអូក្រាហ្វិក|National Geographic]]'' ក៏ដូចជាសៀវភៅ''[[សេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក៖ ស្ថិតិប្រវត្តិសាស្ត្រ]]'' (២០១៣) បោះពុម្ភផ្សព្វផ្សាយដោយ[[អង្គការសម្រាប់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ និងការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច]] (OECD) បានរាប់បញ្ចូលប្រទេសដូចជា កាតា គុយវ៉ែត តួកគី ប៉ាឡេស្ទីន(សម្គាល់ដោយវ៉េសប៊ែង និងក្រោយមកហ្កាហ្សា) បារ៉ែន យេម៉ែន លីបង់ ស៊ីរី ហ្សកដានី អ៊ីរ៉ង់ អ៊ីរ៉ាក់ អ៊ីស្រាអែល អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត អូម៉ង់ និងអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួមទៅក្នុងតំបន់អាស៊ីខាងលិច។<ref name="ngs">{{cite web |url=https://sites.google.com/a/ngs.org/ngs-style-manual/home/W/west-asia |title=West Asia |last=Miller |first=David |work=National Geographic Style Manual |publisher=National Geographic Society |access-date=16 May 2025 |archivedate=31 ឧសភា 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210531235607/https://sites.google.com/a/ngs.org/ngs-style-manual/home/W/west-asia |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite book |last=Maddison |first=Angus |author-link=Angus Maddison |year=2004 |title=The World Economy: Historical Statistics |series=Development Centre Studies |location=Paris, France |publisher=Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD) |publication-date=2003 |isbn=978-92-64-10412-9 |lccn=2004371607 |oclc=53465560 |title-link=The World Economy: Historical Statistics }}</ref> ផ្ទុយមកវិញ [[អង្គការអភិវឌ្ឍន៍ឧស្សាហកម្មនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ]] (UNIDO) នៅក្នុងសៀវភៅប្រចាំឆ្នាំនៃឆ្នាំ២០១៥ របស់ខ្លួនបានរាប់បញ្ចូលប្រទេសអាមេនី និងអាស៊ែបៃសង់ និងដកអ៊ីស្រាអែល និងតួកគីចេញ (ជាផ្នែកនៃទ្វីបអឺរ៉ុប)។<ref>{{cite book |author=United Nations Industrial Development Organization Vienna (UNIDO) |author-link=United Nations Industrial Development Organization |year=2005 |title=International Yearbook of Industrial Statistics 2015 |url=https://books.google.com/books?id=FAKMBgAAQBAJ&pg=PA14 |location=Cheltenham, UK |publisher=Edward Elgar Publishing |page=14 |isbn= 9781784715502}}</ref> ខុសពី UNIDO [[ក្រុមស្ថិតិអង្គការសហប្រជាជាតិ]] (UNSD) បានកាត់ប្រទេសអ៊ីរ៉ង់ចេញពីតំបន់ ហើយបានរាប់បញ្ចូលប្រទេសចចជី តួកគី និងស៊ីបចូលវិញ។<ref>{{cite web|url=http://unstats.un.org/unsd/methods/m49/m49.htm |title=Standard Country or Area Codes for Statistical Use |publisher=Millenniumindicators.un.org |access-date=16 May 2025}}</ref> ចំពោះ[[ក្រុមតំបន់អង្គការសហប្រជាជាតិ|ក្រុមអឺរ៉ុបខាងលិច]]ដែលត្រួវជាក្រុមមួយនៃក្រុមភូមិសាស្ត្រនយោបាយអង្គការសហប្រជាជាតិ បានរាប់បញ្ចូលប្រទេសអាមេនី និងចចជីជាផ្នែកនៃតំបន់អឺរ៉ុបខាងកើត ខណៈស៊ីប និងតំបន់ធ្រែសខាងកើតនៃប្រទេសតួកគីគឺស្ថិតនៅក្នុងតំបន់អឺរ៉ុបខាងត្បូង។ ប្រទេសទាំងបីនេះផងដែរត្រូវបានចុះបញ្ជីក្នុងចំណាត់ថ្នាក់អឺរ៉ុបនៃ[[យូណេស្កូ|អង្គការអប់រំ វិទ្យាសាស្ត្រ និងវប្បធម៌របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ]] (យូណេស្កូ)។ សមាជិកជាតិនៃស្ថាប័នគ្រប់គ្រងកីឡាអាស៊ីខាងលិចត្រូវបានកំណត់ចំពោះប្រទេសដូចជា កាតា គុយវ៉ែត ប៉ាឡេស្ទីន បារ៉ែន យេម៉ែន លីបង់ ស៊ីរី ហ្សកដានី អ៊ីរ៉ង់ អ៊ីរ៉ាក់ អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត អូម៉ង់ និងអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម។<ref>{{cite web |url=http://www.wabsf.net/en/information.php |title=WABSF Member Countries |access-date=17 May 2025 |archive-date=1 December 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171201035427/http://www.wabsf.net/en/information.php |url-status=dead |archivedate=1 ធ្នូ 2017 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20171201035427/http://www.wabsf.net/en/information.php }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.topendsports.com/events/games/asian-games/west-asian/index.htm |title=The West Asian Games |publisher=Topend Sports}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.the-waff.com/en/championships/29.html |title=WAFF Member Associations |website=The-Waff.com |access-date=17 May 2025 |archive-date=1 August 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180801232057/http://www.the-waff.com/en/championships/29.html |url-status=dead |archivedate=1 សីហា 2018 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180801232057/http://www.the-waff.com/en/championships/29.html }}</ref> ព្រឹត្តិការណ៍ពហុកីឡារបស់[[ក្រុមប្រឹក្សាអូឡាំពិកអាស៊ី]]គឺ[[កីឡាអាស៊ីខាងលិច]]ត្រូវបានចូលរួមប្រកួតប្រជែងដោយអត្តពលិកតំណាងមកពីប្រទេសទាំង ១៣ នេះដូចគ្នា។ ក្នុងចំណោមអង្គការស្ថាប័នកីឡាក្នុងតំបន់ទាំងនោះរួមមាន [[សមាគមបាល់បោះអាស៊ីខាងលិច]] [[សហព័ន្ធកីឡាបុកប៊ីយ៉ា និងស្នូកឃ័រអាស៊ីខាងលិច]] [[សហព័ន្ធបាល់ទាត់អាស៊ីខាងលិច]] និង[[សហព័ន្ធកីឡាវាយកូនបាល់អាស៊ីខាងលិច]]។ ===ផែនទី=== {{West Asia labelled map}} ==ប្រទេស== {| class="wikitable sortable" style="font-size:90%;width:100%;" |- style="background:#ececec;" ! [[ប្រទេស]]រួមនឹង[[ទង់|ទង់ជាតិ]] ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមក្រឡាផ្ទៃសរុប|ក្រឡាផ្ទៃ]]<br />(គម^២) ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមចំនួនប្រជាជន|ចំនួនប្រជាជន]]{{UN_Population|ref}}<br />(២០១៨) ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមដង់ស៊ីតេប្រជាជន|ដង់ស៊ីតេ]]<br />(ក្នុងមួយ គម^២) ! [[ធានី (នយោបាយ)|រដ្ឋ / រាជធានី]] ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាម ផសស (មធ្យម)|ផសស ជាមធ្យម]]<ref>{{cite web|title=GDP|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2014/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=93&pr.y=3&sy=2012&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=512%2C668%2C914%2C672%2C612%2C946%2C614%2C137%2C311%2C962%2C213%2C674%2C911%2C676%2C193%2C548%2C122%2C556%2C912%2C678%2C313%2C181%2C419%2C867%2C513%2C682%2C316%2C684%2C913%2C273%2C124%2C868%2C339%2C921%2C638%2C948%2C514%2C943%2C218%2C686%2C963%2C688%2C616%2C518%2C223%2C728%2C516%2C558%2C918%2C138%2C748%2C196%2C618%2C278%2C624%2C692%2C522%2C694%2C622%2C142%2C156%2C449%2C626%2C564%2C628%2C565%2C228%2C283%2C924%2C853%2C233%2C288%2C632%2C293%2C636%2C566%2C634%2C964%2C238%2C182%2C662%2C453%2C960%2C968%2C423%2C922%2C935%2C714%2C128%2C862%2C611%2C135%2C321%2C716%2C243%2C456%2C248%2C722%2C469%2C942%2C253%2C718%2C642%2C724%2C643%2C576%2C939%2C936%2C644%2C961%2C819%2C813%2C172%2C199%2C132%2C733%2C646%2C184%2C648%2C524%2C915%2C361%2C134%2C362%2C652%2C364%2C174%2C732%2C328%2C366%2C258%2C734%2C656%2C144%2C654%2C146%2C336%2C463%2C263%2C528%2C268%2C923%2C532%2C738%2C944%2C578%2C176%2C537%2C534%2C742%2C536%2C866%2C429%2C369%2C433%2C744%2C178%2C186%2C436%2C925%2C136%2C869%2C343%2C746%2C158%2C926%2C439%2C466%2C916%2C112%2C664%2C111%2C826%2C298%2C542%2C927%2C967%2C846%2C443%2C299%2C917%2C582%2C544%2C474%2C941%2C754%2C446%2C698%2C666&s=NGDP_R&grp=0&a=|publisher=[[មូលនិធិរូបិយវត្ថុ|IMF]]|access-date=3 June 2025}}</ref><br />(២០១២) ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាម ផសស (មធ្យម) ក្នុងម្នាក់ៗ|ក្នុងម្នាក់ៗ]]<ref>{{cite web|title=GDP per capita|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2014/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=28&pr.y=10&sy=2012&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=512%2C668%2C914%2C672%2C612%2C946%2C614%2C137%2C311%2C962%2C213%2C674%2C911%2C676%2C193%2C548%2C122%2C556%2C912%2C678%2C313%2C181%2C419%2C867%2C513%2C682%2C316%2C684%2C913%2C273%2C124%2C868%2C339%2C921%2C638%2C948%2C514%2C943%2C218%2C686%2C963%2C688%2C616%2C518%2C223%2C728%2C516%2C558%2C918%2C138%2C748%2C196%2C618%2C278%2C624%2C692%2C522%2C694%2C622%2C142%2C156%2C449%2C626%2C564%2C628%2C565%2C228%2C283%2C924%2C853%2C233%2C288%2C632%2C293%2C636%2C566%2C634%2C964%2C238%2C182%2C662%2C453%2C960%2C968%2C423%2C922%2C935%2C714%2C128%2C862%2C611%2C135%2C321%2C716%2C243%2C456%2C248%2C722%2C469%2C942%2C253%2C718%2C642%2C724%2C643%2C576%2C939%2C936%2C644%2C961%2C819%2C813%2C172%2C199%2C132%2C733%2C646%2C184%2C648%2C524%2C915%2C361%2C134%2C362%2C652%2C364%2C174%2C732%2C328%2C366%2C258%2C734%2C656%2C144%2C654%2C146%2C336%2C463%2C263%2C528%2C268%2C923%2C532%2C738%2C944%2C578%2C176%2C537%2C534%2C742%2C536%2C866%2C429%2C369%2C433%2C744%2C178%2C186%2C436%2C925%2C136%2C869%2C343%2C746%2C158%2C926%2C439%2C466%2C916%2C112%2C664%2C111%2C826%2C298%2C542%2C927%2C967%2C846%2C443%2C299%2C917%2C582%2C544%2C474%2C941%2C754%2C446%2C698%2C666&s=NGDPDPC&grp=0&a=|publisher=[[មូលនិធិរូបិយវត្|IMF]]|access-date=3 June 2025}}</ref><br />(២០១២) ! [[រូបិយវត្ថុ]] ! [[រដ្ឋាភិបាល]] ! [[ភាសាផ្លូវការ]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[កូកាសខាងត្បូង]]'''៖ |- | {{flag|ចចជី}} | style="text-align:right;" | ៦៩,៧០០ | style="text-align:right;" | ៣,៧៥៧,៩៨០ | style="text-align:right;" | ៦៨.១ | [[ប៊ីលីស៊ី]] | ១៥.៨៤៧ ពាន់លានដុល្លារ | ៣,៥២៣ ដុល្លារ | [[ឡារីចចជី]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាចចជី|ចចជី]] |- | {{flag|អាប់កាស៊ី}} (មិនទទួលស្គាល់) | style="text-align:right;" | ៨,៦៦០ | style="text-align:right;" | ២៤២,៨៦២ | style="text-align:right;" | ២៨ | [[សុខូមី]] | ៥០០ លានដុល្លារ | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[ឡារីចចជី]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអាប់កាស៊ី|អាប់កាស]]<br>[[ភាសារុស្ស៊ី|រុស្ស៊ី]] |- | {{flag|អាមេនី}} | style="text-align:right;" | ២៩,៨០០ | style="text-align:right;" | ២,៧៩០,៩៧៤ | style="text-align:right;" | ១០៨.៤ | [[យេរេវ៉ា]] | ៩.៩៥០ ពាន់លានដុល្លារ | ៣,០៣៣ ដុល្លារ | [[ដ្រាំអាមេនី]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអាមេនី|អាមេនី]] |- | {{flag|អាស៊ែបៃសង់}} | style="text-align:right;" | ៨៦,៦០០ | style="text-align:right;" | ១០,៣១២,៩៩២ | style="text-align:right;" | ១០៥.៨ | [[បាគូ]] | ៦៨.៧០០ ពាន់លានដុល្លារ | ៧,៤៣៩ ដុល្លារ | [[ម៉ាណាតអាស៊ែបៃសង់]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|ប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអាស៊ែបៃសង់|អាស៊ែបៃសង់]] |- | {{flag|អូសេទីខាងត្បូង}} (មិនទទួលស្គាល់) | style="text-align:right;" | ៣,៩០០ | style="text-align:right;" | ៥៣,៥៣២ | style="text-align:right;" | ១៣ | [[ស្គីនវ៉ាលី]] | ៥០០ លានដុល្លារ | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[ឡារីចចជី]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|ប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអូសេទី|អូសេទី]]<br>[[ភាសារុស្ស៊ី|រុស្ស៊ី]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[សមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេ]]'''៖ |- | {{flag|ស៊ីប}} | style="text-align:right;" | ៩,២៥០ | style="text-align:right;" | ១,២៤៤,១៨៨ | style="text-align:right;" | ១១៧ | [[នីកូស៊ី]] | ២២.៩៩៥ ពាន់លានដុល្លារ | ២៦,៣៧៧ ដុល្លារ | [[អឺរ៉ូ]] | [[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាក្រិក|ក្រិក]]<br>[[ភាសាតួកគី|តួកគី]] |- | {{flag|ស៊ីបខាងជើង}} (មិនទទួលស្គាល់) | style="text-align:right;" | ៣,៣៥៥ | style="text-align:right;" | ៣១៣,៦២៦ | style="text-align:right;" | ៩៣ | [[នីកូស៊ីខាងជើង]] | ៤.០៣២ ពាន់លានដុល្លារ | ១៥,១០៩ ដុល្លារ | [[លីរ៉ាតួកគី]] | [[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាតួកគី|តួកគី]] |- | {{flagicon|សហរាជាណាចក្រ}} [[អាក្រូទីរី និងដេកេលី]]^១ | style="text-align:right;" | ២៥៤ | style="text-align:right;" | ១៥,៧០០ | style="text-align:right;" | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[បន្ទាយអេពីស្កូពី|អេពីស្កូពី]] | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[អឺរ៉ូ]] | [[ទឹកដីអនិស្សរភាព]]ក្រោម[[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអង់គ្លេស|អង់គ្លេស]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[ឧបទ្វីបស៊ីណៃ]]'''៖ |- | {{flag|អេហ្ស៊ីប}}{{refn|group=ស|ចំពោះទិន្នន័យក្រឡាផ្ទៃ និងប្រជាជនរបស់របស់អេហ្ស៊ីបនេះគឺរាប់បញ្ចូលតែ[[ឧបទ្វីបស៊ីណៃ]]ប៉ុណ្ណោះ។}} | style="text-align:right;" | ៦០,០០០ | style="text-align:right;" | ១០៩,២៦២,១៧៨ | style="text-align:right;" | ៨២ | [[គែរ]] | ២៦២.២៦ ពាន់លានដុល្លារ | ៣,១៧៩ ដុល្លារ | [[ផោនអេហ្ស៊ីប]] | [[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[អឌ្ឍចន្ទពហុពល]]'''៖ |- | {{flagcountry|ប៉ាឡេស្ទីន}}{{refn|group=ស|រដ្ឋសង្កេតការណ៍ អសប។}} | style="text-align:right;" | ៦,២២០ | style="text-align:right;" | ៥,១៣៣,៣៩២ | style="text-align:right;" | ៦៦៧ | [[រ៉ាំអាឡា]]^២ | ៦.៦ ពាន់លានដុល្លារ | ១,៦០០ ដុល្លារ | [[ផោនអេហ្ស៊ីប]] [[ឌីណាហ្សកដានី]] [[ស៊ីគែលថ្មីអ៊ីស្រាអែល]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|លីបង់}} | style="text-align:right;" | ១០,៤៥២ | style="text-align:right;" | ៥,៥៩២,៦៣១ | style="text-align:right;" | ៤០៤ | [[បៃរូត]] | ៤២.៥១៩ ពាន់លានដុល្លារ | ១០,៤២៥ ដុល្លារ | [[ផោនលីបង់]] | [[សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យសភា]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|ស៊ីរី}} | style="text-align:right;" | ១៨៥,១៨០ | style="text-align:right;" | ២១,៣២៤,៣៦៧ | style="text-align:right;" | ១១៨.៣ | [[ដាម៉ាស់]] | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[ផោនស៊ីរី]] | [[រដ្ឋាភិបាលអន្តរកាល]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|ហ្សកដានី}} | style="text-align:right;" | ៩២,៣០០ | style="text-align:right;" | ១១,១៤៨,២៧៨ | style="text-align:right;" | ៦៨.៤ | [[អាម៉ាន់]] | ៣០.៩៨ ពាន់លានដុល្លារ | ៤,៨៤៣ ដុល្លារ | [[ឌីណាហ្សកដានី]] | [[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|អ៊ីរ៉ាក់}} | style="text-align:right;" | ៤៣៨,៣១៧ | style="text-align:right;" | ៤៣,៥៣៣,៥៩២ | style="text-align:right;" | ៧៣.៥ | [[បាកដាដ]] | ២១៦.០៤៤ ពាន់លានដុល្លារ | ៦,៤១០ ដុល្លារ | [[ឌីណាអ៊ីរ៉ាក់]] | [[សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យសភា]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]]<br>[[ភាសាឃឺដ|ឃឺដ]] |- | {{flag|អ៊ីស្រាអែល}} | style="text-align:right;" | ២០,៧៧០ | style="text-align:right;" | ៨,៩០០,០៥៩ | style="text-align:right;" | ៣៦៥.៣ | [[យេរូសាឡឹម]]^៣ | ៣៥៣.៦៥​ ពាន់លានដុល្លារ | ៣៩,១០៦ ដុល្លារ | [[ស៊ីគែលថ្មីអ៊ីស្រាអែល]] | [[សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យសភា]] | [[ភាសាហេប្រឺ|ហេប្រឺ]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[ខ្ពង់រាបអ៊ីរ៉ង់]]'''​៖ |- | {{flag|អ៊ីរ៉ង់}} | style="text-align:right;" | ១,៦៤៨,១៩៥ | style="text-align:right;" | ៨៧,៩២៣,៤៣២ | style="text-align:right;" | ៤៥ | [[តេហេរ៉ង់]] | ៥៤៨.៥៩០ ពាន់លានដុល្លារ | ៧,២០៧ ដុល្លារ | [[រៀលអ៊ីរ៉ង់]] | [[សាធារណរដ្ឋឥស្លាម]] | [[ភាសាពែរ្ស|ពែរ្ស]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[អាណាតូលី]]'''៖ |- | {{flag|តួកគី}}{{refn|group=ស|ទិន្នន័យសម្រាប់ប្រទេសតួកគីគឺរួមបញ្ចូលទាំងតំបន់[[ធ្រែសខាងកើត]] ដែលមិនមែនជាផ្នែកនៃអាណាតូលីឡើយ។}} | style="text-align:right;" | ៧៨៣,៥៦២ | style="text-align:right;" | ៨២,៣៤០,០៨៨ | style="text-align:right;" | ៩៤.១ | [[អង់ការ៉ា]] | ៧៨៨.០៤២ ពាន់លានដុល្លារ | ១០,៥២៣ ដុល្លារ | [[លីរ៉ាតួកគី]] | [[សាធារណរដ្ឋ|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាតួកគី|តួកគី]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[ឧបទ្វីបអារ៉ាប់]]'''៖ |- | {{flag|កាតា}} | style="text-align:right;" | ១១,៤៣៧ | style="text-align:right;" | ២,៦៨៨,២៣៥ | style="text-align:right;" | ១២៣.២ | [[ដូហា]] | ១៩២.៤០២ ពាន់លានដុល្លារ | ១០៤,៧៥៦ ដុល្លារ | [[រៀលកាតា]] | [[រាជាធិបតេយ្យផ្ដាច់ការ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|គុយវ៉ែត}} | style="text-align:right;" | ១៧,៨២០ | style="text-align:right;" | ៤,២៥០,១១៤ | style="text-align:right;" | ១៦៧.៥ | [[គុយវ៉ែត (ទីក្រុង)|ទីក្រុងគុយវ៉ែត]] | ១៨៤.៥៤០ ពាន់លានដុល្លារ | ៤៨,៧៦២ ដុល្លារ | [[ឌីណាគុយវ៉ែត]] | [[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|បារ៉ែន}} | style="text-align:right;" | ៧៨០ | style="text-align:right;" | ១,៤៦៣,២៦៥ | style="text-align:right;" | ១,៦៤៦.១ | [[ម៉ាណាម៉ា]] | ៣០.៣៥៥ ពាន់លានដុល្លារ | ២៦,៣៦៨ ដុល្លារ | [[ឌីណាបារ៉ែន]] | [[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|យេម៉ែន}} | style="text-align:right;" | ៥២៧,៩៧០ | style="text-align:right;" | ៣២,៩៨១,៦៤១ | style="text-align:right;" | ៤៤.៧ | [[សាណា]] (ក្រោម[[សង្គ្រាមស៊ីវិលយេម៉ែន (២០១៤–បច្ចុប្បន្ន)|រដ្ឋាភិបាល]][[ហ៊ូទី]])<br>[[អេដេន]] ([[ធានីស្ដីទី|អាសនៈរដ្ឋាភិបាល]]) | ៣៥.០៥ ពាន់លានដុល្លារ | ១,៣៥៤ ដុល្លារ | [[រៀលយេម៉ែន]] | [[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]][[រដ្ឋាភិបាលបណ្ដោះអាសន្ន|បណ្ដោះអាសន្ន]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} | style="text-align:right;" | ២,១៤៩,៦៩០ | style="text-align:right;" | ៣៥,៩៥០,៣៩៦ | style="text-align:right;" | ១២ | [[រីយ៉ាដ]] | ៧៣៣.៩៥៦ ពាន់លានដុល្លារ | ២៥,១៣៩ ដុល្លារ | [[រីយ៉ាលសាអ៊ូឌីត]] | [[រាជាធិបតេយ្យផ្ដាច់ការ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|អូម៉ង់}} | style="text-align:right;" | ២១២,៤៦០ | style="text-align:right;" | ៤,៥២០,៤៧១ | style="text-align:right;" | ៩.២ | [[មូស្កាត]] | ៧៨.២៩០ ពាន់លានដុល្លារ | ២៥,៣៥៦ ដុល្លារ | [[រៀលអូម៉ង់]] | [[រាជាធិបតេយ្យផ្ដាច់ការ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម}} | style="text-align:right;" | ៨២,៨៨០ | style="text-align:right;" | ៩,៣៦៥,១៤៥ | style="text-align:right;" | ៩៧ | [[អាប៊ូដាប៊ី]] | ៣៨៣.៧៩៩ ពាន់លានដុល្លារ | ៤៣,៧៧៤ ដុល្លារ | [[ឌៀរហាំអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម|ឌៀរហាំ អអអ]] | [[សហព័ន្ធ]][[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- |} '''សម្គាល់៖''' <small><br />{{sup|១}} [[ទឹកក្រៅស្រុកអង់គ្លេស]]។<br/>{{sup|២}} រ៉ាំអាឡាគឺជាទីអាសនៈនៃរដ្ឋាភិបាល ខណៈដែលរដ្ឋធានីតាមសេចក្ដីប្រកាសរបស់រដ្ឋប៉ាឡេស្ទីនគឺមានទីតាំងនៅ[[យេរូសាឡឹម]]ឯណោះ ដែលកំពុងមាន[[គោលជំហរចំពោះយេរូសាឡឹម|ទំនាស់]]ជាមួយអ៊ីស្រាអែល។{{refn|តាមនីតិច្បាប់ និងក្រោម[[ច្បាប់អ៊ីស្រាអែល]] យេរូសាឡឹមគឺជារដ្ឋធានីនៃរដ្ឋអ៊ីស្រាអែលដោយជាទីតាំងនៃនិវាសដ្ឋានប្រធានាធិបតី ការិយាល័យរដ្ឋាភិបាលនានា​ តុលាការកំពូល និងសភាជាតិ ([[ឃ្នេសេត]])។ យេរូសាឡឹមនេះផងដែរក៏ត្រូវជារដ្ឋធានីដូចគ្នានៃរដ្ឋប៉ាឡេស្ទីនក្រោម{{cite web |ref=BasicLawPal-T1A3 |url=http://www.palestinianbasiclaw.org/basic-law/2003-amended-basic-law |title=ច្បាប់មូលដ្ឋានវិសោធឆ្នាំ២០០៣ |date= |postscript=none}} ប៉ុន្តែសម្រាប់រដ្ឋធានីជាក់ស្ដែងវិញគឺស្ថិតនៅក្រុង[[រ៉ាំអាឡា]]ដោយសារតែរ៉ាំអាឡាជាទីអាសនៈផ្ទាល់នៃរដ្ឋាភិបាលប៉ាឡេស្ទីន។ អង្គការសហប្រជាជាតិ និងរួមទាំងរដ្ឋអធិបតេយ្យភាគច្រើនមិនបានទទួលស្គាល់យេរូសាឡឹមជារដ្ឋធានីនៃរដ្ឋទាំងពីរនោះឡើយដោយគេកំពុងស្វែងរកពេលវេលាសមស្របសម្រាប់ការចរចាស្ដីពីវាសនានៃទីក្រុងនេះរវាងអាជ្ញាធរប៉ាឡេស្ទីន និងអ៊ីស្រាអែល។ ដូច្នេះតាមការអនុវត្តជាក់ស្ដែង រដ្ឋអធិបតេយ្យជាច្រើនតែងរក្សាស្ថានទូតរបស់ពួកគេនៅក្នុង ឬជាយក្រុង[[តែលអាវីវ]] ឬក្រៅក្រុងយេរូសាឡឹម។|name="Jerusalem"|group=ស|}}<br/>{{sup|៣}} [[យេរូសាឡឹម]]គឺជា[[ច្បាប់យេរូសាឡឹម|រដ្ឋធានីតាមសេចក្ដីប្រកាសរបស់អ៊ីស្រាអែល]] និងជាទីតាំងនៃ[[ឃ្នេសេត]] [[តុលាការកំពូលអ៊ីស្រាអែល]]។ល។ ដោយសារស្ថានភាពនៃក្រុងនេះកំពុងជាប់ជម្លោះទំនាស់ ដូច្នេះស្ថានទូតបរទេសភាគច្រើនគឺមានទីតាំងស្ថិតនៅក្រុង[[តែលអាវីវ]]វិញ។{{refn|group=ស|name="Jerusalem"}}</small> ==ប្រវត្តិសាស្ត្រ== {{See also|ប្រវត្តិសាស្ត្រមជ្ឈិមបូព៌ា}} ពាក្យ "អាស៊ីខាងលិច" ត្រូវបានប្រើប្រាស់ជាពាក្យសម្គាល់ទីតាំងភូមិសាស្ត្រចាប់ផ្ដើមនៅដើមសតវត្សរ៍ទី១៩ មុនពេលពាក្យ "[[ដើមបូព៌ា]]" បានក្លាយជាពាក្យសម្គាល់ពីភូមិសាស្ត្រនយោបាយនៃតំបន់អាស៊ីខាងលិច។<ref>e.g. James Rennell, ''A treatise on the comparative geography of western Asia'', 1831.</ref> នៅក្នុងបរិបទនៃប្រវត្តិសាស្រ្តសម័យបុរាណ "អាស៊ីខាងលិច" ច្រើនមានន័យថាផ្នែកនៃទ្វីបអាស៊ីដែលប្រវត្តិវិទូបុរាណដូចជាក្រិក និងរ៉ូមស្គាល់ ខណៈ "អាស៊ីក្នុង" ដូចជា [[ស៊ីតធី]] [[ត្រង់សូស៊ាន]] និង[[ទន្លេឥណ្ឌូ|ឥណ្ឌា]]ច្រើននៅខាងក្រៅនិយមន័យអាស៊ីខាងលិចព្រោះគេមិនទាន់ ឬមិនសូវស្គាល់តំបន់ទាំងនេះ។<ref>James Rennell, ''The Geographical System of Herodotus Examined and Explained'', 1800, [https://archive.org/details/geographicalsys00renn/page/210 p. 210].</ref><ref>Hugh Murray, ''Historical Account of Discoveries and Travels in Asia'' (1820).</ref><ref>Samuel Whelpley, ''A compend of history, from the earliest times'', 1808, [https://books.google.com/books?id=6jkNAAAAYAAJ&pg=RA1-PA9 p. 9] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221120055307/https://books.google.ch/books?id=6jkNAAAAYAAJ&pg=RA1-PA9 |date=20 November 2022 }}.</ref> នៅសតវត្សរ៍ទី២០ ពាក្យ "អាស៊ីខាងលិច" ត្រូវបានគេប្រើប្រាស់ភាគច្រើននៅក្នុងវិស័យបុរាណវិទ្យា និងប្រវត្តិសាស្រ្តបុរាណ សម្រាប់សម្គាល់តំបន់ភូមិសាស្ត្រ "[[អឌ្ឍចន្ទពហុពល]]ដោយមិនរាប់បញ្ចូល[[អេហ្ស៊ីបបុរាណ]]" ក្នុងគោលបំណងប្រៀបធៀបអរិយធម៌ដើមនៃប្រទេសអេហ្ស៊ីប និងអរិយធម៌ផ្សេងៗក្នុងតំបន់នោះ។<ref>e.g. Petrus Van Der Meer, ''The Chronology of Ancient Western Asia and Egypt'', 1955. Karl W. Butzer, ''Physical Conditions in Eastern Europe, Western Asia and Egypt Before the Period of Agricultural and Urban Settlement'', 1965.</ref> ការប្រើប្រាស់ពាក្យនេះនៅក្នុងបរិបទភូមិសាស្ត្រនយោបាយសហសម័យ ឬសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកបច្ចុប្បន្នត្រូវបានលេចឡើងចាប់តាំងពីពាក់កណ្តាលទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៦០ មកម៉្លេះ។<ref>''The Tobacco Industry of Western Asia'', U.S. Department of Agriculture, Foreign Agricultural Service, 1964.</ref> ==ភូមិសាស្ត្រ== តំបន់នេះមានសមុទ្រធំៗព័ទ្ធជុំវិញចំនួនប្រាំបីរួមមាន៖ [[សមុទ្រក្រហម]] [[សមុទ្រកាសព្យែន]] [[សមុទ្រខ្មៅ]] [[ឈូងសមុទ្រពែរ្ស]] [[សមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេ]] [[សមុទ្រអ៊ីជាន]] [[ឈូងសមុទ្រអាឌែន]] និង[[សមុទ្រអារ៉ាប់]]។ នៅភាគពាយព្យ និងខាងជើង តំបន់នេះត្រូវបានបំបែកចេញពី[[ទ្វីបអឺរ៉ុប]]ដោយ[[ច្រកសមុទ្រតួកគី]] និងដីជម្រាលនៃតំបន់[[មហាកូកាស]]។ ចំពោះភាគនិរតីវិញ វាត្រូវបានផ្ដាច់ចេញពីទ្វីបអាហ្រ្វិកដោយ[[ដីសន្ទះស៊ុយអេ]] ខណៈនៅភាគឦសាន និងខាងកើត វាមានព្រំប្រទល់ជាប់តំបន់[[អាស៊ីកណ្តាល]] និង[[អាស៊ីខាងត្បូង]]។ តំបន់នេះផងដែរគឺស្ថិតនៅភាគខាងកើតនៃតំបន់[[អឺរ៉ុបខាងត្បូង]] និងភាគខាងត្បូងនៃតំបន់[[អឺរ៉ុបខាងកើត]]។ វាលលំហ[[ដាឆតឺកាវារ]] និង[[ដាឆតឺលូត]]នៅភាគខាងកើតប្រទេសអ៊ីរ៉ង់អាចចាត់ទុកបានថាជាព្រំដែនធម្មជាតិបំបែកអាស៊ីខាងលិចពីតំបន់អាស៊ីខាងត្បូង។ ===ភូគព្ភសាស្ត្រ=== ====ផ្លាកតិចតូនិច==== ផ្លាកតិចតូនិចចំនួនបីធំៗត្រូវបានគ្របដណ្ដប់ដោយតំបន់អាស៊ីខាងលិចមានដូចជា៖ [[ផ្លាកអាហ្វ្រិក]] [[ផ្លាកអឺរ៉ាស៊ី|អឺរ៉ាស៊ី]] និង[[ផ្លាកអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]]។ បច្ចុប្បន្ន ផ្លាកអារ៉ាប់បានកំពុងរំកឹលខ្លួនបន្តិចម្តងៗចូលទៅកាន់[[ឧបផ្លាកអាណាតូលី|ផ្លាកអាណាតូលី]] (តួកគី) នៅត្រង់[[សម្រុតអាណាតូលីខាងកើត]]<ref>{{cite web |url=http://eol.jsc.nasa.gov/handbooks/arabianpages/mainframe.htm |title=The Arabian Plate |author=Muehlberger, Bill |publisher=NASA, Johnson Space Center |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070706103125/http://eol.jsc.nasa.gov/handbooks/arabianpages/mainframe.htm |archive-date=6 July 2007 |access-date=25 ឧសភា 2025 |archivedate=6 កក្កដា 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070706103125/http://eol.jsc.nasa.gov/handbooks/arabianpages/mainframe.htm }}</ref> ហើយព្រំដែនរវាង[[ផ្លាកសមុទ្រអ៊ីជាន|ផ្លាកអ៊ីជាន]] និងអាណាតូលីនៅភាគខាងកើតប្រទេសតួកគីក៏មានលំនាំរញ្ជួយជាសកម្មផងដែរ។<ref name="beaumont-pg22">Beaumont (1988), p. 22</ref> ====ធនធានទឹក==== អាស៊ីខាងលិចមានប្រភពទឹកក្រោមដីជាច្រើននៅខ្ចាត់ខ្ចាយជុំវិញតំបន់នេះ។ នៅប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីតមានវត្តមានប្រភពទឹកក្រោមដីធំៗចំនួនពីរដែលបន្សល់ពីយុគ[[ប៉ាឡេអូសូអិច]] និង[[ត្រ័យិក]]នៅក្រោមជួរភ្នំ[[ធូវ៉ែគ]] និងតំបន់ប៉ែកខាងលិចពីសមុទ្រក្រហម។<ref name="beaumont-86">Beaumont (1988), p. 86</ref> ប្រភពទឺកក្រោមដីសល់ពីយុគ[[ក្រេតាសេ]] និង[[ឱសាកន្យ]]គឺមានទីតាំងស្ថិតនៅខាងក្រោមផ្ទៃភាគកណ្តាល និងភាគខាងកើតនៃប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត ដែលមានផ្ទុកទាំងទឹកសាប និងប្រៃ។<ref name="beaumont-86"/> ប្រព័ន្ធធារាសាស្រ្តទឹកជន់ ឬគន្លង ក៏ដូចជាប្រព័ន្ធប្រោះទឹកត្រូវបានគេប្រើប្រាស់យ៉ាងទូលំទូលាយសម្រាប់វិស័យកសិកម្មនៅទូទាំងអាស៊ីខាងលិចដែលគ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដីជិត ៩០,០០០ គម^២។<ref>{{Cite web|url=http://www.fao.org/land-water/en/|title=Land & Water|website=Food and Agriculture Organization of the United Nations}}</ref> [[ទន្លេធីក្រឺ]] និង[[អឺហ្វ្រាត់]]គឺជាទន្លេពីរដ៏សំខាន់ដែលបានចាក់ឫសចូលអាស៊ីខាងលិចផងដែរ។ ===អាកាសធាតុ=== [[File:Cedars in Lebanon.jpg|right|thumb|upright=1.1|ដើមស៊ីដាក្នុងប្រទេសលីបង់កំឡុងសិសិររដូវ]] អាស៊ីខាងលិចជាចម្បងមានលក្ខណៈស្ងួតហួតហែង ហើយងាយប្រឈមនឹងគ្រោះរាំងស្ងួត ប៉ុន្តែតំបន់នេះក៏មានវត្តមានព្រៃឈើ និងដីជ្រលងជីជាតិនៅតាមផ្នែកខ្លះផងដែរ។ អាស៊ីខាងលិចនេះផងដែរក៏មាន វាលស្មោង​​ [[វាលលំហ]] និងតំបន់[[ភ្នំ]]ជាច្រើនកន្លែង។ កង្វះទឹកប្រើប្រាស់គឺជាបញ្ហាមួយនៅក្នុងទីតាំងមួយចំនួននៃអាស៊ីខាងលិច ដោយកំណើនចំនួនប្រជាជនបានទាមទារតម្រូវការទឹកប្រើប្រាស់បន្ថែម ខណៈដែលការរីកសាយនៃជាតិអំបិល និងការបំពុលទឹកបានកំពុងគំរាមកំហែងដល់ប្រព័ន្ធផ្គត់ផ្គង់ទឹកនៅក្នុងតំបន់នេះ។<ref name="ipcc-1997">{{cite web|url=http://www.grida.no/publications/other/ipcc_sr/?src=/climate/ipcc/regional/index.htm|title=Chapter 7: Middle East and Arid Asia|work=IPCC Special Report on The Regional Impacts of Climate Change: An Assessment of Vulnerability|publisher=United Nations Environment Programme (UNEP), Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC)|year=2001|access-date=26 May 2025|archive-url=https://web.archive.org/web/20160303201222/http://www.grida.no/publications/other/ipcc_sr/?src=%2Fclimate%2Fipcc%2Fregional%2Findex.htm|archive-date=3 March 2016|url-status=dead|archivedate=3 មីនា 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160303201222/http://www.grida.no/publications/other/ipcc_sr/?src=%2Fclimate%2Fipcc%2Fregional%2Findex.htm}}</ref> ==សេដ្ឋកិច្ច== {{ផ្នែកទទេ}} == មើលផងដែរ== * [[មជ្ឈិមបូព៌ា]] * [[បញ្ជីរាយតំបន់បេតិកភណ្ឌពិភពលោកនៅអាស៊ីខាងលិច]] * [[កីឡាអាស៊ីខាងលិច]] ==ឯកសារយោង== ===កំណត់សម្គាល់== {{Reflist|group=ស}} ===អាគតដ្ឋាន=== {{reflist}} {{ប្រទេសនៅទ្វីបអាស៊ី}} [[Category:អាស៊ី]] 5sfq57z7b8c4yy4xd47fo0l4uo4bjwy 321526 321523 2025-06-05T01:48:38Z RandomPoopedBoi 27248 321526 wikitext text/x-wiki {{Infobox continent | title = អាស៊ីខាងលិច | image = [[File:Western Asia (orthographic projection).svg|285px]] | area = ៥,៩៩៤,៩៣៥ គម^២ | population = ៣១៣,៤៥០,០០០ (២០១៨) ([[បញ្ជីរាយទ្វីបតាមចំនួនប្រជាជន#តាមអនុតំបន់នៃទ្វីប|ទី៩]])<ref name = "UN WPP 2019">{{Cite web|title = World Population prospects – Population division|url = https://population.un.org/wpp/|access-date = 29 April 2025|publisher = [[អង្គការសហប្រជាជាតិ]]|archive-url = https://web.archive.org/web/20190205234912/https://population.un.org/wpp/|archive-date = 5 February 2019|url-status = live}}</ref><ref name = "UN WPP 2019 2">{{Cite web|title = Overall total population|url = https://population.un.org/wpp/Download/Files/1_Indicators%20(Standard)/EXCEL_FILES/1_Population/WPP2019_POP_F01_1_TOTAL_POPULATION_BOTH_SEXES.xlsx|format = xlsx|access-date = 29 April 2025|publisher = [[អង្គការសហប្រជាជាតិ]]|archivedate = 27 កុម្ភៈ 2021|archiveurl = https://web.archive.org/web/20210227235642/https://population.un.org/wpp/Download/Files/1_Indicators%20(Standard)/EXCEL_FILES/1_Population/WPP2019_POP_F01_1_TOTAL_POPULATION_BOTH_SEXES.xlsx|url-status = dead}}</ref> | density = ៥០.១/គម^២ | countries = {{collapsible list | title = [[ប្រទេសនៅអាស៊ី|២០ ប្រទេសដែលទទួលស្គាល់]] | {{flag|កាតា}} | {{flag|គុយវ៉ែត}} |{{flag|ចចជី}} (លើកលែងតែមួយផ្នែកតូចនៃទឹកដីភាគខាងជើងនៃ[[មហាកូកាស]]) | {{flag|តួកគី}} (លើកលែងតែតំបន់[[ធ្រែសខាងកើត]]) | {{flag|ប៉ាឡេស្ទីន}} | {{flag|បារ៉ែន}} | {{flag|យេម៉ែន}} (លើកលែងតែកោះ[[សូកូត្រា]]) | {{flag|លីបង់}} | {{flag|ស៊ីប}} | {{flag|ស៊ីរី}} | {{flag|ហ្សកដានី}} | {{flag|អ៊ីរ៉ង់}} | {{flag|អ៊ីរ៉ាក់}} | {{flag|អ៊ីស្រាអែល}} | {{flag|អាមេនី}} | {{flag|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} | {{flag|អាស៊ែបៃសង់}} (លើកលែងតែមួយផ្នែកតូចនៃទឹកដីភាគខាងជើងនៃ[[មហាកូកាស]]) | {{flag|អូម៉ង់}} | {{flag|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម}} | {{flag|អេហ្ស៊ីប}} (គិតតែ[[ឧបទ្វីបស៊ីណៃ]]ប៉ុណ្ណោះ) }}{{collapsible list | title = '''៣ ប្រទេសដែលមិនត្រូវបានទទួលស្គាល់''' | ''{{flag|ស៊ីបខាងជើង}}'' | ''{{flag|អាប់កាស៊ី}}'' | ''{{flag|អូសេទីខាងត្បូង}}'' }} | dependencies = {{flagicon|សហរាជាណាចក្រ}} [[អាក្រូទីរី និងដេកេលី]] | languages = {{collapsible list | title = ភាសាផ្លូវការ | [[ភាសាក្រិក|ក្រិក]] | [[ភាសាឃឺដ|ឃឺដ]] | [[ភាសាចចជី|ចចជី]] | [[ភាសាតួកគី|តួកគី]] | [[ភាសាពែរ្ស|ពែរ្ស]] | [[ភាសារុស្ស៊ី|រុស្ស៊ី]] | [[ភាសាហេប្រឺ|ហេប្រឺ]] | [[ភាសាអង់គ្លេស|អង់គ្លេស]] | [[ភាសាអាប់កាស|អាប់កាស]] | [[ភាសាអាមេនី|អាមេនី]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] | [[ភាសាអាស៊ែបៃសង់|អាស៊ែបៃសង់]] | [[ភាសាអូសេទី|អូសេទី]] }} {{collapsible list | title = '''ភាសាផ្សេងៗ''' | '''[[អំបូរភាសាអាហ្វ្រូអាស៊ី]]'''៖ {{hlist | [[ភាសានវអារ៉ាម|នវអារ៉ាម]] | [[ភាសាស៊ីរីអាក|ស៊ីរីអាក]] | [[ភាសាអាមហារ៉ា|អាមហារ៉ា]] | [[ភាសាអារ៉ាប់ខាងត្បូងសម័យ|អារ៉ាប់ខាងត្បូង]] }} | '''[[អំបូរភាសាអូស្ត្រូណេស៊ី]]'''៖ {{hlist | [[ភាសាឥណ្ឌូណេស៊ី|ឥណ្ឌូណេស៊ី]] | [[ភាសាម៉ាឡេ|ម៉ាឡេ]] | [[ភាសាតាកាឡុក|តាកាឡុក]] }} | '''[[អំបូរភាសាឥណ្ឌូអឺរ៉ុប]]'''៖ {{hlist | [[ភាសាឆាបាគី|ឆាបាគី]] | [[ភាសាដូម៉ារី|ដូម៉ារី]] | [[ភាសាឌរឌូ|ឌរឌូ]] | [[ភាសាតាលីស|តាលីស]] | [[ភាសានេប៉ាល់|នេប៉ាល់]] | [[ភាសាបារាំង|បារាំង]] | [[ភាសាបាស្តូ|បាស្តូ]] | [[ភាសាបាឡូឈី|បាឡូឈី]] | [[ភាសាបេន្កាលី|បេន្កាលី]] | [[ភាសាម៉ាហ្សាន់ដារ៉ានី|ម៉ាហ្សាន់ដារ៉ានី]] | [[ភាសាយីឌីស|យីឌីស]] | [[ភាសារ៉ូហ៊ីងញ៉ា|រ៉ូហ៊ីងញ៉ា]] | [[ភាសារ៉ូម៉ានី|រ៉ូម៉ានី]] | [[ភាសាហ្គីឡាគី|ហ្គីឡាគី]] | [[ភាសាហ្សាហ្សា|ហ្សាហ្សា]] | [[ភាសាហិណ្ឌី|ហិណ្ឌី]] | [[ភាសាឡូរី|ឡូរី]] | [[ភាសាអេស្ប៉ាញ|អេស្ប៉ាញ]] }} | '''[[អំបូរភាសាកូកាសឦសាស្ត]]'''៖ {{hlist | [[ភាសាឆេឆិន|ឆេឆិន]] | [[ភាសាឡេស្គាន|ឡេស្គាន]] | [[ភាសាអាវ៉ា|អាវ៉ា]] }} | '''[[អំបូរភាសាកូកាសពាយព្យ]]''': {{hlist | [[ភាសាកាបារដ៍|កាបារដ៍]] | [[ភាសាស៊ែកាស្ស៊ី|ស៊ែកាស្ស៊ី]] }} | '''[[​អំបូរភាសាតួកស៊ីគ]]'''៖ {{hlist | [[ភាសាកាច្ឆៃ|កាច្ឆៃ]] | [[ភាសាតួកមែន|តួកមែន]] }} }} | time = {{collapsible list | title = ល្វែងម៉ោងចំនួន ៥ | bullets = true | '''[[UTC+០២:០០]]'''៖ {{hlist |បមាណីយ៖ [[ម៉ោងនៅរដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន|ប៉ាឡេស្ទីន]] [[ម៉ោងនៅស៊ីប|ស៊ីប]] [[ម៉ោងនៅស៊ីរី|ស៊ីរី]] [[ម៉ោងនៅហ្សកដានី|ហ្សកដានី]] [[ម៉ោងនៅលីបង់|លីបង់]] [[ម៉ោងបមាណីយអ៊ីស្រាអែល|អ៊ីស្រាអែល]] [[ម៉ោងបមាណីយអេហ្ស៊ីប|ស៊ីណៃ]] }} | '''[[UTC+០៣:០០]]'''៖ {{hlist | [[ម៉ោងសន្សំពន្លឺថ្ងៃ]]៖ ប៉ាឡេស្ទីន ស៊ីប ស៊ីរី ហ្សកដានី លីបង់ អ៊ីស្រាអែល អេហ្ស៊ីប | បមាណីយ៖ [[ម៉ោងនៅកាតា|កាតា]] [[ម៉ោងនៅគុយវ៉ែត|គុយវ៉ែត]] [[ម៉ោងនៅតួកគី|តួកគី]] [[ម៉ោងនៅបារ៉ែន|បារ៉ែន]] [[ម៉ោងនៅយេម៉ែន|យេម៉ែន]] [[ម៉ោងនៅអ៊ីរ៉ាក់|អ៊ីរ៉ាក់]] [[ម៉ោងបមាណីយអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត]] }} | '''[[UTC+០៣:៣០]]'''៖ {{hlist | បមាណីយ៖ [[ម៉ោងបមាណីយអ៊ីរ៉ង់|អ៊ីរ៉ង់]] }} | '''[[UTC+០៤:០០]]'''៖ {{hlist | បមាណីយ៖ [[ម៉ោងចចជី|ចចជី]] [[ម៉ោងអាមេនី|អាមេនី]] [[ម៉ោងអាស៊ែបៃសង់|អាស៊ែបៃសង់]] [[ម៉ោងនៅអូម៉ង់|អូម៉ង់]] [[ម៉ោងនៅអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម]] }} | '''[[UTC+០៤:៣០]]'''៖ {{hlist | ម៉ោងសន្សំពន្លឺថ្ងៃ៖ អ៊ីរ៉ង់ }} }} | internet = [[.ae]], [[.am]], [[.az]], [[.bh]], [[.cy]], [[.eg]], [[.ge]], [[.il]], [[.iq]], [[.ir]], [[.jo]], [[.kw]], [[.lb]], [[.om]], [[.ps]], [[.qa]], [[.sa]], [[.sy]], [[.tr]], [[.ye]] | cities = {{collapsible list | title = បញ្ជី | bullets = true | {{flagicon|គុយវ៉ែត}} [[គុយវ៉ែត (ទីក្រុង)|គុយវ៉ែត]] | {{flagicon|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} [[ជីដ្ដារ]] | {{flagicon|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម}} [[ឌូបៃ]] | {{flagicon|អ៊ីរ៉ង់}} [[តេហេរ៉ង់]] | {{flagicon|អ៊ីរ៉ាក់}} [[បាកដាដ]] | {{flagicon|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} [[រីយ៉ាដ]] | {{flagicon|តួកគី}} [[អ៊ីស្តង់ប៊ុល]] | {{flagicon|តួកគី}} [[អ៊ីស្មៀរ]] | {{flagicon|ហ្សកដានី}} [[អាម៉ាន់]] | {{flagicon|តួកគី}} [[អង់ការ៉ា]] }} }} '''អាស៊ីខាងលិច''' ឬអាចហៅបានថា '''អាស៊ីបស្ចិម''' គឺជាតំបន់ភាគខាងលិចបំផុតនៃទ្វីប[[អាស៊ី]]។ យោងតាមនិយមន័យពីស្ថាប័នសិក្សានានា [[អង្គការសហប្រជាជាតិ]] និងស្ថាប័នដទៃទៀត គេបានកំណត់អនុតំបន់អាស៊ីខាងលិចដោយក្ដោបតំបន់តូចៗដូចជា [[អាណាតូលី]] [[ឧបទ្វីបអារ៉ាប់]] [[អ៊ីរ៉ង់]] [[មេសូប៉ូតាមី]] [[វាលខ្ពស់អាមេនី]] [[ឡេវ៉ាន]] [[ភូមិសាស្ត្រស៊ីប|កោះស៊ីប]] [[ឧបទ្វីបស៊ីណៃ]] និង[[កូកាសខាងត្បូង]]។ តំបន់មួយនេះត្រូវបានកាត់ផ្ដាច់ពីទ្វីប[[អាហ្វ្រិក]]តាម[[ដីសន្ទះស៊ុយអេ]] និងពី[[ទ្វីបអឺរ៉ុប]]តាមរយៈផ្លូវទឹកនៃ[[ច្រកសមុទ្រតួកគី]] និងដីជម្រាលនៃតំបន់[[មហាកូកាស]]។ អាស៊ីខាងលិចមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹងតំបន់[[អាស៊ីកណ្ដាល]]នៅភាគឦសាន្ត និង[[អាស៊ីខាងត្បូង]]នៅភាគខាងកើត។ តំបន់នេះផងដែរត្រូវបានព័ទ្ធជុំវិញដោយផ្ទៃសមុទ្រចំនួន ១២​ ដូចជា៖ [[សមុទ្រកាសព្យែន]] [[សមុទ្រខ្មៅ]] [[ឈូងសមុទ្រពែរ្ស]] [[សមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេ]] [[សមុទ្រម៉ាម៉ារ៉ា]] [[ឈូងសមុទ្រស៊ុយអេ]] [[សមុទ្រអ៊ីជាន]] [[ឈូងសមុទ្រអាកាបា]] [[ឈូងសមុទ្រអាឌែន]] [[សមុទ្រអារ៉ាប់]] និង[[ឈូងសមុទ្រអូម៉ង់]]។ អាស៊ីខាងលិចគឺគ្របដណ្ដប់ទៅលើតំបន់ផ្ទៃដីស្រដៀងគ្នានឹងតំបន់[[មជ្ឈិមបូព៌ា]]ដែរ គ្រាន់តែមជ្ឈិមបូព៌ាគឺជាពាក្យបង្កប់ន័យនយោបាយដែលតែងតែសម្គាល់ដោយភូមិវិទូលោកខាងលិចអាស្រ័យទៅលើបរិបទនយោបាយ និងប្រវត្តិសាស្ត្រ ខណៈដែលអាស៊ីខាងលិចវិញគឺជាពាក្យភូមិសាស្ត្រដែលមានភាពត្រឹមត្រូវនិងភាពស៊ីសង្វាក់គ្នាជាង។ តំបន់អាស៊ីខាងលិចគ្របដណ្ដប់លើផ្ទៃដីសរុប ៥,៩៩៤,៩៣៥ គម^២ និងមានប្រជាជនរស់នៅចំនួន ៣១៣ លាននាក់។<ref name="UN WPP 2019"/><ref name="UN WPP 2019 2"/> ក្នុងចំណោមប្រទេសដែលជាសមាជិកអង្គការសហប្រជាជនទាំង ២០ នៅក្នុងតំបន់ (ឬមានមួយផ្នែកនៃទឹកដីរបស់ពួកគេក្នុងតំបន់) មាន ១៣ ប្រទេសដែលត្រូវជាផ្នែកនៃ[[ពិភពអារ៉ាប់]]។ បណ្ដាប្រទេសដែលមានចំនួនប្រជាជនរស់ច្រើនជាងគេនៅក្នុងតំបន់នេះរួមមាន៖ [[អ៊ីរ៉ង់]] [[តួកគី]] [[អ៊ីរ៉ាក់]] [[អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត]] និង[[យេម៉ែន]]។ល។ នៅក្នុង[[គ្រោងការណ៍ភូមិសាស្ត្រពិភពលោកសម្រាប់កំណត់ត្រាចែកចាយរុក្ខជាតិ]] (WGSRPD) គេមិនបានរាប់បញ្ចូលឧបទ្វីបអារ៉ាប់ជាផ្នែកមួយនៃតំបន់អាស៊ីខាងលិចឡើយ តែក្រុមនេះបានរាប់បញ្ចូលប្រទេស[[អាហ្វហ្កានីស្ថាន]]។<ref name=WGSRPD>{{Cite book |last = Brummitt |first = R. K. |year = 2001 |title = World Geographical Scheme for Recording Plant Distributions |edition = 2nd |publisher = International Working Group on Taxonomic Databases For Plant Sciences (TDWG) |url = https://raw.githubusercontent.com/tdwg/wgsrpd/master/109-488-1-ED/2nd%20Edition/TDWG_geo2.pdf |access-date = 13 May 2025 |archive-url = https://web.archive.org/web/20160125135239/http://www.nhm.ac.uk/hosted_sites/tdwg/TDWG_geo2.pdf |archive-date = 25 January 2016}}</ref> ចំពោះ[[អង្គការស្បៀងអាហារ និងកសិកម្ម]] (FAO) វិញបានរាប់បញ្ចូលប្រទេសអាហ្វហ្កានីស្ថានចូលដូចគ្នា តែបានចាត់ទុកប្រទេសអេហ្ស៊ីបនៅខាងក្រៅតំបន់អាស៊ីខាងលិច។<ref>{{Cite web |title=Chapter 21. West Asia |url=https://www.fao.org/3/Y1997e/y1997e0q.htm |access-date=13 May 2025 |website=www.fao.org}}</ref> រីឯ[[កម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍សហប្រជាជាតិ]]វិញបានដកប្រទេសស៊ីប អ៊ីស្រាអែល តួកគី និងអ៊ីរ៉ង់ចេញពីតំបន់មួយនេះ។<ref>{{Cite web |last=Environment |first=U. N. |date=12 April 2023 |title=West Asia |url=http://www.unep.org/ozonaction/networks/west-asia |access-date=13 May 2025 |website=Ozonaction }}</ref> ==និយមន័យ== ពាក្យថា ''អាស៊ី​ខាង​លិច'' ឬ''អាស៊ីបស្ចិម'' ​ត្រូវ​បាន​គេ​និយមប្រើ​ជាការណ៍ និង​មិន​មាន​និយមន័យកំណត់ "ត្រឹមត្រូវ" ឬ​ទទួល​យក​ជា​ទូទៅណាមួយឡើយ។ និយមន័យធម្មតារបស់វាគឺច្រើនជាន់គ្នាមិនថាដោយប្រយោល ឬដោយផ្ទាល់ជាមួយនិយមន័យនៃពាក្យសម្គាល់តំបន់ដូចជា [[មជ្ឈិមបូព៌ា]] [[មេឌីទែរ៉ាណេខាងកើត]] និង[[ដើមបូព៌ា]] (ដែលពីបុរាណមកគឺសុទ្ធតែមាននិយមន័យស្រដៀងៗនឹងគ្នា លើកលែងតែពេលបច្ចុប្បន្នដោយគេចង់បំបែកវាឱ្យច្បាស់ដាច់ដោយឡែកពីគ្នា)។<ref>[https://www.worldatlas.com/articles/what-is-the-difference-between-near-east-and-middle-east.html What Is The Difference Between Near East and Middle East?] ''worldatlas.com''</ref> ''Style Manual'' របស់ ''[[ណាសឹនណលជីអូក្រាហ្វិក|National Geographic]]'' ក៏ដូចជាសៀវភៅ''[[សេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក៖ ស្ថិតិប្រវត្តិសាស្ត្រ]]'' (២០១៣) បោះពុម្ភផ្សព្វផ្សាយដោយ[[អង្គការសម្រាប់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ និងការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច]] (OECD) បានរាប់បញ្ចូលប្រទេសដូចជា កាតា គុយវ៉ែត តួកគី ប៉ាឡេស្ទីន(សម្គាល់ដោយវ៉េសប៊ែង និងក្រោយមកហ្កាហ្សា) បារ៉ែន យេម៉ែន លីបង់ ស៊ីរី ហ្សកដានី អ៊ីរ៉ង់ អ៊ីរ៉ាក់ អ៊ីស្រាអែល អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត អូម៉ង់ និងអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួមទៅក្នុងតំបន់អាស៊ីខាងលិច។<ref name="ngs">{{cite web |url=https://sites.google.com/a/ngs.org/ngs-style-manual/home/W/west-asia |title=West Asia |last=Miller |first=David |work=National Geographic Style Manual |publisher=National Geographic Society |access-date=16 May 2025 |archivedate=31 ឧសភា 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210531235607/https://sites.google.com/a/ngs.org/ngs-style-manual/home/W/west-asia |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite book |last=Maddison |first=Angus |author-link=Angus Maddison |year=2004 |title=The World Economy: Historical Statistics |series=Development Centre Studies |location=Paris, France |publisher=Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD) |publication-date=2003 |isbn=978-92-64-10412-9 |lccn=2004371607 |oclc=53465560 |title-link=The World Economy: Historical Statistics }}</ref> ផ្ទុយមកវិញ [[អង្គការអភិវឌ្ឍន៍ឧស្សាហកម្មនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ]] (UNIDO) នៅក្នុងសៀវភៅប្រចាំឆ្នាំនៃឆ្នាំ២០១៥ របស់ខ្លួនបានរាប់បញ្ចូលប្រទេសអាមេនី និងអាស៊ែបៃសង់ និងដកអ៊ីស្រាអែល និងតួកគីចេញ (ជាផ្នែកនៃទ្វីបអឺរ៉ុប)។<ref>{{cite book |author=United Nations Industrial Development Organization Vienna (UNIDO) |author-link=United Nations Industrial Development Organization |year=2005 |title=International Yearbook of Industrial Statistics 2015 |url=https://books.google.com/books?id=FAKMBgAAQBAJ&pg=PA14 |location=Cheltenham, UK |publisher=Edward Elgar Publishing |page=14 |isbn= 9781784715502}}</ref> ខុសពី UNIDO [[ក្រុមស្ថិតិអង្គការសហប្រជាជាតិ]] (UNSD) បានកាត់ប្រទេសអ៊ីរ៉ង់ចេញពីតំបន់ ហើយបានរាប់បញ្ចូលប្រទេសចចជី តួកគី និងស៊ីបចូលវិញ។<ref>{{cite web|url=http://unstats.un.org/unsd/methods/m49/m49.htm |title=Standard Country or Area Codes for Statistical Use |publisher=Millenniumindicators.un.org |access-date=16 May 2025}}</ref> ចំពោះ[[ក្រុមតំបន់អង្គការសហប្រជាជាតិ|ក្រុមអឺរ៉ុបខាងលិច]]ដែលត្រួវជាក្រុមមួយនៃក្រុមភូមិសាស្ត្រនយោបាយអង្គការសហប្រជាជាតិ បានរាប់បញ្ចូលប្រទេសអាមេនី និងចចជីជាផ្នែកនៃតំបន់អឺរ៉ុបខាងកើត ខណៈស៊ីប និងតំបន់ធ្រែសខាងកើតនៃប្រទេសតួកគីគឺស្ថិតនៅក្នុងតំបន់អឺរ៉ុបខាងត្បូង។ ប្រទេសទាំងបីនេះផងដែរត្រូវបានចុះបញ្ជីក្នុងចំណាត់ថ្នាក់អឺរ៉ុបនៃ[[យូណេស្កូ|អង្គការអប់រំ វិទ្យាសាស្ត្រ និងវប្បធម៌របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ]] (យូណេស្កូ)។ សមាជិកជាតិនៃស្ថាប័នគ្រប់គ្រងកីឡាអាស៊ីខាងលិចត្រូវបានកំណត់ចំពោះប្រទេសដូចជា កាតា គុយវ៉ែត ប៉ាឡេស្ទីន បារ៉ែន យេម៉ែន លីបង់ ស៊ីរី ហ្សកដានី អ៊ីរ៉ង់ អ៊ីរ៉ាក់ អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត អូម៉ង់ និងអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម។<ref>{{cite web |url=http://www.wabsf.net/en/information.php |title=WABSF Member Countries |access-date=17 May 2025 |archive-date=1 December 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171201035427/http://www.wabsf.net/en/information.php |url-status=dead |archivedate=1 ធ្នូ 2017 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20171201035427/http://www.wabsf.net/en/information.php }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.topendsports.com/events/games/asian-games/west-asian/index.htm |title=The West Asian Games |publisher=Topend Sports}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.the-waff.com/en/championships/29.html |title=WAFF Member Associations |website=The-Waff.com |access-date=17 May 2025 |archive-date=1 August 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180801232057/http://www.the-waff.com/en/championships/29.html |url-status=dead |archivedate=1 សីហា 2018 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180801232057/http://www.the-waff.com/en/championships/29.html }}</ref> ព្រឹត្តិការណ៍ពហុកីឡារបស់[[ក្រុមប្រឹក្សាអូឡាំពិកអាស៊ី]]គឺ[[កីឡាអាស៊ីខាងលិច]]ត្រូវបានចូលរួមប្រកួតប្រជែងដោយអត្តពលិកតំណាងមកពីប្រទេសទាំង ១៣ នេះដូចគ្នា។ ក្នុងចំណោមអង្គការស្ថាប័នកីឡាក្នុងតំបន់ទាំងនោះរួមមាន [[សមាគមបាល់បោះអាស៊ីខាងលិច]] [[សហព័ន្ធកីឡាបុកប៊ីយ៉ា និងស្នូកឃ័រអាស៊ីខាងលិច]] [[សហព័ន្ធបាល់ទាត់អាស៊ីខាងលិច]] និង[[សហព័ន្ធកីឡាវាយកូនបាល់អាស៊ីខាងលិច]]។ ===ផែនទី=== {{West Asia labelled map}} ==ប្រទេស== {| class="wikitable sortable" style="font-size:90%;width:100%;" |- style="background:#ececec;" ! [[ប្រទេស]]រួមនឹង[[ទង់|ទង់ជាតិ]] ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមក្រឡាផ្ទៃសរុប|ក្រឡាផ្ទៃ]]<br />(គម^២) ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមចំនួនប្រជាជន|ចំនួនប្រជាជន]]{{UN_Population|ref}}<br />(២០១៨) ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមដង់ស៊ីតេប្រជាជន|ដង់ស៊ីតេ]]<br />(ក្នុងមួយ គម^២) ! [[ធានី (នយោបាយ)|រដ្ឋ / រាជធានី]] ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាម ផសស (មធ្យម)|ផសស ជាមធ្យម]]<ref>{{cite web|title=GDP|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2014/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=93&pr.y=3&sy=2012&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=512%2C668%2C914%2C672%2C612%2C946%2C614%2C137%2C311%2C962%2C213%2C674%2C911%2C676%2C193%2C548%2C122%2C556%2C912%2C678%2C313%2C181%2C419%2C867%2C513%2C682%2C316%2C684%2C913%2C273%2C124%2C868%2C339%2C921%2C638%2C948%2C514%2C943%2C218%2C686%2C963%2C688%2C616%2C518%2C223%2C728%2C516%2C558%2C918%2C138%2C748%2C196%2C618%2C278%2C624%2C692%2C522%2C694%2C622%2C142%2C156%2C449%2C626%2C564%2C628%2C565%2C228%2C283%2C924%2C853%2C233%2C288%2C632%2C293%2C636%2C566%2C634%2C964%2C238%2C182%2C662%2C453%2C960%2C968%2C423%2C922%2C935%2C714%2C128%2C862%2C611%2C135%2C321%2C716%2C243%2C456%2C248%2C722%2C469%2C942%2C253%2C718%2C642%2C724%2C643%2C576%2C939%2C936%2C644%2C961%2C819%2C813%2C172%2C199%2C132%2C733%2C646%2C184%2C648%2C524%2C915%2C361%2C134%2C362%2C652%2C364%2C174%2C732%2C328%2C366%2C258%2C734%2C656%2C144%2C654%2C146%2C336%2C463%2C263%2C528%2C268%2C923%2C532%2C738%2C944%2C578%2C176%2C537%2C534%2C742%2C536%2C866%2C429%2C369%2C433%2C744%2C178%2C186%2C436%2C925%2C136%2C869%2C343%2C746%2C158%2C926%2C439%2C466%2C916%2C112%2C664%2C111%2C826%2C298%2C542%2C927%2C967%2C846%2C443%2C299%2C917%2C582%2C544%2C474%2C941%2C754%2C446%2C698%2C666&s=NGDP_R&grp=0&a=|publisher=[[មូលនិធិរូបិយវត្ថុ|IMF]]|access-date=3 June 2025}}</ref><br />(២០១២) ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាម ផសស (មធ្យម) ក្នុងម្នាក់ៗ|ក្នុងម្នាក់ៗ]]<ref>{{cite web|title=GDP per capita|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2014/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=28&pr.y=10&sy=2012&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=512%2C668%2C914%2C672%2C612%2C946%2C614%2C137%2C311%2C962%2C213%2C674%2C911%2C676%2C193%2C548%2C122%2C556%2C912%2C678%2C313%2C181%2C419%2C867%2C513%2C682%2C316%2C684%2C913%2C273%2C124%2C868%2C339%2C921%2C638%2C948%2C514%2C943%2C218%2C686%2C963%2C688%2C616%2C518%2C223%2C728%2C516%2C558%2C918%2C138%2C748%2C196%2C618%2C278%2C624%2C692%2C522%2C694%2C622%2C142%2C156%2C449%2C626%2C564%2C628%2C565%2C228%2C283%2C924%2C853%2C233%2C288%2C632%2C293%2C636%2C566%2C634%2C964%2C238%2C182%2C662%2C453%2C960%2C968%2C423%2C922%2C935%2C714%2C128%2C862%2C611%2C135%2C321%2C716%2C243%2C456%2C248%2C722%2C469%2C942%2C253%2C718%2C642%2C724%2C643%2C576%2C939%2C936%2C644%2C961%2C819%2C813%2C172%2C199%2C132%2C733%2C646%2C184%2C648%2C524%2C915%2C361%2C134%2C362%2C652%2C364%2C174%2C732%2C328%2C366%2C258%2C734%2C656%2C144%2C654%2C146%2C336%2C463%2C263%2C528%2C268%2C923%2C532%2C738%2C944%2C578%2C176%2C537%2C534%2C742%2C536%2C866%2C429%2C369%2C433%2C744%2C178%2C186%2C436%2C925%2C136%2C869%2C343%2C746%2C158%2C926%2C439%2C466%2C916%2C112%2C664%2C111%2C826%2C298%2C542%2C927%2C967%2C846%2C443%2C299%2C917%2C582%2C544%2C474%2C941%2C754%2C446%2C698%2C666&s=NGDPDPC&grp=0&a=|publisher=[[មូលនិធិរូបិយវត្|IMF]]|access-date=3 June 2025}}</ref><br />(២០១២) ! [[រូបិយវត្ថុ]] ! [[រដ្ឋាភិបាល]] ! [[ភាសាផ្លូវការ]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[កូកាសខាងត្បូង]]'''៖ |- | {{flag|ចចជី}} | style="text-align:right;" | ៦៩,៧០០ | style="text-align:right;" | ៣,៧៥៧,៩៨០ | style="text-align:right;" | ៦៨.១ | [[ប៊ីលីស៊ី]] | ១៥.៨៤៧ ពាន់លានដុល្លារ | ៣,៥២៣ ដុល្លារ | [[ឡារីចចជី]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាចចជី|ចចជី]] |- | {{flag|អាប់កាស៊ី}} (មិនទទួលស្គាល់) | style="text-align:right;" | ៨,៦៦០ | style="text-align:right;" | ២៤២,៨៦២ | style="text-align:right;" | ២៨ | [[សុខូមី]] | ៥០០ លានដុល្លារ | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[ឡារីចចជី]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអាប់កាស៊ី|អាប់កាស]]<br>[[ភាសារុស្ស៊ី|រុស្ស៊ី]] |- | {{flag|អាមេនី}} | style="text-align:right;" | ២៩,៨០០ | style="text-align:right;" | ២,៧៩០,៩៧៤ | style="text-align:right;" | ១០៨.៤ | [[យេរេវ៉ា]] | ៩.៩៥០ ពាន់លានដុល្លារ | ៣,០៣៣ ដុល្លារ | [[ដ្រាំអាមេនី]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអាមេនី|អាមេនី]] |- | {{flag|អាស៊ែបៃសង់}} | style="text-align:right;" | ៨៦,៦០០ | style="text-align:right;" | ១០,៣១២,៩៩២ | style="text-align:right;" | ១០៥.៨ | [[បាគូ]] | ៦៨.៧០០ ពាន់លានដុល្លារ | ៧,៤៣៩ ដុល្លារ | [[ម៉ាណាតអាស៊ែបៃសង់]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|ប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអាស៊ែបៃសង់|អាស៊ែបៃសង់]] |- | {{flag|អូសេទីខាងត្បូង}} (មិនទទួលស្គាល់) | style="text-align:right;" | ៣,៩០០ | style="text-align:right;" | ៥៣,៥៣២ | style="text-align:right;" | ១៣ | [[ស្គីនវ៉ាលី]] | ៥០០ លានដុល្លារ | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[ឡារីចចជី]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|ប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអូសេទី|អូសេទី]]<br>[[ភាសារុស្ស៊ី|រុស្ស៊ី]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[សមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេ]]'''៖ |- | {{flag|ស៊ីប}} | style="text-align:right;" | ៩,២៥០ | style="text-align:right;" | ១,២៤៤,១៨៨ | style="text-align:right;" | ១១៧ | [[នីកូស៊ី]] | ២២.៩៩៥ ពាន់លានដុល្លារ | ២៦,៣៧៧ ដុល្លារ | [[អឺរ៉ូ]] | [[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាក្រិក|ក្រិក]]<br>[[ភាសាតួកគី|តួកគី]] |- | {{flag|ស៊ីបខាងជើង}} (មិនទទួលស្គាល់) | style="text-align:right;" | ៣,៣៥៥ | style="text-align:right;" | ៣១៣,៦២៦ | style="text-align:right;" | ៩៣ | [[នីកូស៊ីខាងជើង]] | ៤.០៣២ ពាន់លានដុល្លារ | ១៥,១០៩ ដុល្លារ | [[លីរ៉ាតួកគី]] | [[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាតួកគី|តួកគី]] |- | {{flagicon|សហរាជាណាចក្រ}} [[អាក្រូទីរី និងដេកេលី]]^១ | style="text-align:right;" | ២៥៤ | style="text-align:right;" | ១៥,៧០០ | style="text-align:right;" | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[បន្ទាយអេពីស្កូពី|អេពីស្កូពី]] | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[អឺរ៉ូ]] | [[ទឹកដីអនិស្សរភាព]]ក្រោម[[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអង់គ្លេស|អង់គ្លេស]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[ឧបទ្វីបស៊ីណៃ]]'''៖ |- | {{flag|អេហ្ស៊ីប}}{{refn|group=ស|ចំពោះទិន្នន័យក្រឡាផ្ទៃ និងប្រជាជនរបស់របស់អេហ្ស៊ីបនេះគឺរាប់បញ្ចូលតែ[[ឧបទ្វីបស៊ីណៃ]]ប៉ុណ្ណោះ។}} | style="text-align:right;" | ៦០,០០០ | style="text-align:right;" | ១០៩,២៦២,១៧៨ | style="text-align:right;" | ៨២ | [[គែរ]] | ២៦២.២៦ ពាន់លានដុល្លារ | ៣,១៧៩ ដុល្លារ | [[ផោនអេហ្ស៊ីប]] | [[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[អឌ្ឍចន្ទពហុពល]]'''៖ |- | {{flagcountry|ប៉ាឡេស្ទីន}}{{refn|group=ស|រដ្ឋសង្កេតការណ៍ អសប។}} | style="text-align:right;" | ៦,២២០ | style="text-align:right;" | ៥,១៣៣,៣៩២ | style="text-align:right;" | ៦៦៧ | [[រ៉ាំអាឡា]]^២ | ៦.៦ ពាន់លានដុល្លារ | ១,៦០០ ដុល្លារ | [[ផោនអេហ្ស៊ីប]] [[ឌីណាហ្សកដានី]] [[ស៊ីគែលថ្មីអ៊ីស្រាអែល]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|លីបង់}} | style="text-align:right;" | ១០,៤៥២ | style="text-align:right;" | ៥,៥៩២,៦៣១ | style="text-align:right;" | ៤០៤ | [[បៃរូត]] | ៤២.៥១៩ ពាន់លានដុល្លារ | ១០,៤២៥ ដុល្លារ | [[ផោនលីបង់]] | [[សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យសភា]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|ស៊ីរី}} | style="text-align:right;" | ១៨៥,១៨០ | style="text-align:right;" | ២១,៣២៤,៣៦៧ | style="text-align:right;" | ១១៨.៣ | [[ដាម៉ាស់]] | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[ផោនស៊ីរី]] | [[រដ្ឋាភិបាលអន្តរកាល]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|ហ្សកដានី}} | style="text-align:right;" | ៩២,៣០០ | style="text-align:right;" | ១១,១៤៨,២៧៨ | style="text-align:right;" | ៦៨.៤ | [[អាម៉ាន់]] | ៣០.៩៨ ពាន់លានដុល្លារ | ៤,៨៤៣ ដុល្លារ | [[ឌីណាហ្សកដានី]] | [[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|អ៊ីរ៉ាក់}} | style="text-align:right;" | ៤៣៨,៣១៧ | style="text-align:right;" | ៤៣,៥៣៣,៥៩២ | style="text-align:right;" | ៧៣.៥ | [[បាកដាដ]] | ២១៦.០៤៤ ពាន់លានដុល្លារ | ៦,៤១០ ដុល្លារ | [[ឌីណាអ៊ីរ៉ាក់]] | [[សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យសភា]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]]<br>[[ភាសាឃឺដ|ឃឺដ]] |- | {{flag|អ៊ីស្រាអែល}} | style="text-align:right;" | ២០,៧៧០ | style="text-align:right;" | ៨,៩០០,០៥៩ | style="text-align:right;" | ៣៦៥.៣ | [[យេរូសាឡឹម]]^៣ | ៣៥៣.៦៥​ ពាន់លានដុល្លារ | ៣៩,១០៦ ដុល្លារ | [[ស៊ីគែលថ្មីអ៊ីស្រាអែល]] | [[សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យសភា]] | [[ភាសាហេប្រឺ|ហេប្រឺ]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[ខ្ពង់រាបអ៊ីរ៉ង់]]'''​៖ |- | {{flag|អ៊ីរ៉ង់}} | style="text-align:right;" | ១,៦៤៨,១៩៥ | style="text-align:right;" | ៨៧,៩២៣,៤៣២ | style="text-align:right;" | ៤៥ | [[តេហេរ៉ង់]] | ៥៤៨.៥៩០ ពាន់លានដុល្លារ | ៧,២០៧ ដុល្លារ | [[រៀលអ៊ីរ៉ង់]] | [[សាធារណរដ្ឋឥស្លាម]] | [[ភាសាពែរ្ស|ពែរ្ស]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[អាណាតូលី]]'''៖ |- | {{flag|តួកគី}}{{refn|group=ស|ទិន្នន័យសម្រាប់ប្រទេសតួកគីគឺរួមបញ្ចូលទាំងតំបន់[[ធ្រែសខាងកើត]] ដែលមិនមែនជាផ្នែកនៃអាណាតូលីឡើយ។}} | style="text-align:right;" | ៧៨៣,៥៦២ | style="text-align:right;" | ៨២,៣៤០,០៨៨ | style="text-align:right;" | ៩៤.១ | [[អង់ការ៉ា]] | ៧៨៨.០៤២ ពាន់លានដុល្លារ | ១០,៥២៣ ដុល្លារ | [[លីរ៉ាតួកគី]] | [[សាធារណរដ្ឋ|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាតួកគី|តួកគី]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[ឧបទ្វីបអារ៉ាប់]]'''៖ |- | {{flag|កាតា}} | style="text-align:right;" | ១១,៤៣៧ | style="text-align:right;" | ២,៦៨៨,២៣៥ | style="text-align:right;" | ១២៣.២ | [[ដូហា]] | ១៩២.៤០២ ពាន់លានដុល្លារ | ១០៤,៧៥៦ ដុល្លារ | [[រៀលកាតា]] | [[រាជាធិបតេយ្យផ្ដាច់ការ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|គុយវ៉ែត}} | style="text-align:right;" | ១៧,៨២០ | style="text-align:right;" | ៤,២៥០,១១៤ | style="text-align:right;" | ១៦៧.៥ | [[គុយវ៉ែត (ទីក្រុង)|ទីក្រុងគុយវ៉ែត]] | ១៨៤.៥៤០ ពាន់លានដុល្លារ | ៤៨,៧៦២ ដុល្លារ | [[ឌីណាគុយវ៉ែត]] | [[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|បារ៉ែន}} | style="text-align:right;" | ៧៨០ | style="text-align:right;" | ១,៤៦៣,២៦៥ | style="text-align:right;" | ១,៦៤៦.១ | [[ម៉ាណាម៉ា]] | ៣០.៣៥៥ ពាន់លានដុល្លារ | ២៦,៣៦៨ ដុល្លារ | [[ឌីណាបារ៉ែន]] | [[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|យេម៉ែន}} | style="text-align:right;" | ៥២៧,៩៧០ | style="text-align:right;" | ៣២,៩៨១,៦៤១ | style="text-align:right;" | ៤៤.៧ | [[សាណា]] (ក្រោម[[សង្គ្រាមស៊ីវិលយេម៉ែន (២០១៤–បច្ចុប្បន្ន)|រដ្ឋាភិបាល]][[ហ៊ូទី]])<br>[[អេដេន]] ([[ធានីស្ដីទី|អាសនៈរដ្ឋាភិបាល]]) | ៣៥.០៥ ពាន់លានដុល្លារ | ១,៣៥៤ ដុល្លារ | [[រៀលយេម៉ែន]] | [[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]][[រដ្ឋាភិបាលបណ្ដោះអាសន្ន|បណ្ដោះអាសន្ន]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} | style="text-align:right;" | ២,១៤៩,៦៩០ | style="text-align:right;" | ៣៥,៩៥០,៣៩៦ | style="text-align:right;" | ១២ | [[រីយ៉ាដ]] | ៧៣៣.៩៥៦ ពាន់លានដុល្លារ | ២៥,១៣៩ ដុល្លារ | [[រីយ៉ាលសាអ៊ូឌីត]] | [[រាជាធិបតេយ្យផ្ដាច់ការ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|អូម៉ង់}} | style="text-align:right;" | ២១២,៤៦០ | style="text-align:right;" | ៤,៥២០,៤៧១ | style="text-align:right;" | ៩.២ | [[មូស្កាត]] | ៧៨.២៩០ ពាន់លានដុល្លារ | ២៥,៣៥៦ ដុល្លារ | [[រៀលអូម៉ង់]] | [[រាជាធិបតេយ្យផ្ដាច់ការ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម}} | style="text-align:right;" | ៨២,៨៨០ | style="text-align:right;" | ៩,៣៦៥,១៤៥ | style="text-align:right;" | ៩៧ | [[អាប៊ូដាប៊ី]] | ៣៨៣.៧៩៩ ពាន់លានដុល្លារ | ៤៣,៧៧៤ ដុល្លារ | [[ឌៀរហាំអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម|ឌៀរហាំ អអអ]] | [[សហព័ន្ធ]][[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- |} '''សម្គាល់៖''' <small><br />{{sup|១}} [[ទឹកក្រៅស្រុកអង់គ្លេស]]។<br/>{{sup|២}} រ៉ាំអាឡាគឺជាទីអាសនៈនៃរដ្ឋាភិបាល ខណៈដែលរដ្ឋធានីតាមសេចក្ដីប្រកាសរបស់រដ្ឋប៉ាឡេស្ទីនគឺមានទីតាំងនៅ[[យេរូសាឡឹម]]ឯណោះ ដែលកំពុងមាន[[គោលជំហរចំពោះយេរូសាឡឹម|ទំនាស់]]ជាមួយអ៊ីស្រាអែល។{{refn|តាមនីតិច្បាប់ និងក្រោម[[ច្បាប់អ៊ីស្រាអែល]] យេរូសាឡឹមគឺជារដ្ឋធានីនៃរដ្ឋអ៊ីស្រាអែលដោយជាទីតាំងនៃនិវាសដ្ឋានប្រធានាធិបតី ការិយាល័យរដ្ឋាភិបាលនានា​ តុលាការកំពូល និងសភាជាតិ ([[ឃ្នេសេត]])។ យេរូសាឡឹមនេះផងដែរក៏ត្រូវជារដ្ឋធានីដូចគ្នានៃរដ្ឋប៉ាឡេស្ទីនក្រោម{{cite web |ref=BasicLawPal-T1A3 |url=http://www.palestinianbasiclaw.org/basic-law/2003-amended-basic-law |title=ច្បាប់មូលដ្ឋានវិសោធឆ្នាំ២០០៣ |date= |postscript=none}} ប៉ុន្តែសម្រាប់រដ្ឋធានីជាក់ស្ដែងវិញគឺស្ថិតនៅក្រុង[[រ៉ាំអាឡា]]ដោយសារតែរ៉ាំអាឡាជាទីអាសនៈផ្ទាល់នៃរដ្ឋាភិបាលប៉ាឡេស្ទីន។ អង្គការសហប្រជាជាតិ និងរួមទាំងរដ្ឋអធិបតេយ្យភាគច្រើនមិនបានទទួលស្គាល់យេរូសាឡឹមជារដ្ឋធានីនៃរដ្ឋទាំងពីរនោះឡើយដោយគេកំពុងស្វែងរកពេលវេលាសមស្របសម្រាប់ការចរចាស្ដីពីវាសនានៃទីក្រុងនេះរវាងអាជ្ញាធរប៉ាឡេស្ទីន និងអ៊ីស្រាអែល។ ដូច្នេះតាមការអនុវត្តជាក់ស្ដែង រដ្ឋអធិបតេយ្យជាច្រើនតែងរក្សាស្ថានទូតរបស់ពួកគេនៅក្នុង ឬជាយក្រុង[[តែលអាវីវ]] ឬក្រៅក្រុងយេរូសាឡឹម។|name="Jerusalem"|group=ស|}}<br/>{{sup|៣}} [[យេរូសាឡឹម]]គឺជា[[ច្បាប់យេរូសាឡឹម|រដ្ឋធានីតាមសេចក្ដីប្រកាសរបស់អ៊ីស្រាអែល]] និងជាទីតាំងនៃ[[ឃ្នេសេត]] [[តុលាការកំពូលអ៊ីស្រាអែល]]។ល។ ដោយសារស្ថានភាពនៃក្រុងនេះកំពុងជាប់ជម្លោះទំនាស់ ដូច្នេះស្ថានទូតបរទេសភាគច្រើនគឺមានទីតាំងស្ថិតនៅក្រុង[[តែលអាវីវ]]វិញ។{{refn|group=ស|name="Jerusalem"}}</small> ==ប្រវត្តិសាស្ត្រ== {{See also|ប្រវត្តិសាស្ត្រមជ្ឈិមបូព៌ា}} ពាក្យ "អាស៊ីខាងលិច" ត្រូវបានប្រើប្រាស់ជាពាក្យសម្គាល់ទីតាំងភូមិសាស្ត្រចាប់ផ្ដើមនៅដើមសតវត្សរ៍ទី១៩ មុនពេលពាក្យ "[[ដើមបូព៌ា]]" បានក្លាយជាពាក្យសម្គាល់ពីភូមិសាស្ត្រនយោបាយនៃតំបន់អាស៊ីខាងលិច។<ref>e.g. James Rennell, ''A treatise on the comparative geography of western Asia'', 1831.</ref> នៅក្នុងបរិបទនៃប្រវត្តិសាស្រ្តសម័យបុរាណ "អាស៊ីខាងលិច" ច្រើនមានន័យថាផ្នែកនៃទ្វីបអាស៊ីដែលប្រវត្តិវិទូបុរាណដូចជាក្រិក និងរ៉ូមស្គាល់ ខណៈ "អាស៊ីក្នុង" ដូចជា [[ស៊ីតធី]] [[ត្រង់សូស៊ាន]] និង[[ទន្លេឥណ្ឌូ|ឥណ្ឌា]]ច្រើននៅខាងក្រៅនិយមន័យអាស៊ីខាងលិចព្រោះគេមិនទាន់ ឬមិនសូវស្គាល់តំបន់ទាំងនេះ។<ref>James Rennell, ''The Geographical System of Herodotus Examined and Explained'', 1800, [https://archive.org/details/geographicalsys00renn/page/210 p. 210].</ref><ref>Hugh Murray, ''Historical Account of Discoveries and Travels in Asia'' (1820).</ref><ref>Samuel Whelpley, ''A compend of history, from the earliest times'', 1808, [https://books.google.com/books?id=6jkNAAAAYAAJ&pg=RA1-PA9 p. 9] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221120055307/https://books.google.ch/books?id=6jkNAAAAYAAJ&pg=RA1-PA9 |date=20 November 2022 }}.</ref> នៅសតវត្សរ៍ទី២០ ពាក្យ "អាស៊ីខាងលិច" ត្រូវបានគេប្រើប្រាស់ភាគច្រើននៅក្នុងវិស័យបុរាណវិទ្យា និងប្រវត្តិសាស្រ្តបុរាណ សម្រាប់សម្គាល់តំបន់ភូមិសាស្ត្រ "[[អឌ្ឍចន្ទពហុពល]]ដោយមិនរាប់បញ្ចូល[[អេហ្ស៊ីបបុរាណ]]" ក្នុងគោលបំណងប្រៀបធៀបអរិយធម៌ដើមនៃប្រទេសអេហ្ស៊ីប និងអរិយធម៌ផ្សេងៗក្នុងតំបន់នោះ។<ref>e.g. Petrus Van Der Meer, ''The Chronology of Ancient Western Asia and Egypt'', 1955. Karl W. Butzer, ''Physical Conditions in Eastern Europe, Western Asia and Egypt Before the Period of Agricultural and Urban Settlement'', 1965.</ref> ការប្រើប្រាស់ពាក្យនេះនៅក្នុងបរិបទភូមិសាស្ត្រនយោបាយសហសម័យ ឬសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកបច្ចុប្បន្នត្រូវបានលេចឡើងចាប់តាំងពីពាក់កណ្តាលទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៦០ មកម៉្លេះ។<ref>''The Tobacco Industry of Western Asia'', U.S. Department of Agriculture, Foreign Agricultural Service, 1964.</ref> ==ភូមិសាស្ត្រ== តំបន់នេះមានសមុទ្រធំៗព័ទ្ធជុំវិញចំនួនប្រាំបីរួមមាន៖ [[សមុទ្រក្រហម]] [[សមុទ្រកាសព្យែន]] [[សមុទ្រខ្មៅ]] [[ឈូងសមុទ្រពែរ្ស]] [[សមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេ]] [[សមុទ្រអ៊ីជាន]] [[ឈូងសមុទ្រអាឌែន]] និង[[សមុទ្រអារ៉ាប់]]។ នៅភាគពាយព្យ និងខាងជើង តំបន់នេះត្រូវបានបំបែកចេញពី[[ទ្វីបអឺរ៉ុប]]ដោយ[[ច្រកសមុទ្រតួកគី]] និងដីជម្រាលនៃតំបន់[[មហាកូកាស]]។ ចំពោះភាគនិរតីវិញ វាត្រូវបានផ្ដាច់ចេញពីទ្វីបអាហ្រ្វិកដោយ[[ដីសន្ទះស៊ុយអេ]] ខណៈនៅភាគឦសាន និងខាងកើត វាមានព្រំប្រទល់ជាប់តំបន់[[អាស៊ីកណ្តាល]] និង[[អាស៊ីខាងត្បូង]]។ តំបន់នេះផងដែរគឺស្ថិតនៅភាគខាងកើតនៃតំបន់[[អឺរ៉ុបខាងត្បូង]] និងភាគខាងត្បូងនៃតំបន់[[អឺរ៉ុបខាងកើត]]។ វាលលំហ[[ដាឆតឺកាវារ]] និង[[ដាឆតឺលូត]]នៅភាគខាងកើតប្រទេសអ៊ីរ៉ង់អាចចាត់ទុកបានថាជាព្រំដែនធម្មជាតិបំបែកអាស៊ីខាងលិចពីតំបន់អាស៊ីខាងត្បូង។ ===ភូគព្ភសាស្ត្រ=== ====ផ្លាកតិចតូនិច==== ផ្លាកតិចតូនិចចំនួនបីធំៗត្រូវបានគ្របដណ្ដប់ដោយតំបន់អាស៊ីខាងលិចមានដូចជា៖ [[ផ្លាកអាហ្វ្រិក]] [[ផ្លាកអឺរ៉ាស៊ី|អឺរ៉ាស៊ី]] និង[[ផ្លាកអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]]។ បច្ចុប្បន្ន ផ្លាកអារ៉ាប់បានកំពុងរំកឹលខ្លួនបន្តិចម្តងៗចូលទៅកាន់[[ឧបផ្លាកអាណាតូលី|ផ្លាកអាណាតូលី]] (តួកគី) នៅត្រង់[[សម្រុតអាណាតូលីខាងកើត]]<ref>{{cite web |url=http://eol.jsc.nasa.gov/handbooks/arabianpages/mainframe.htm |title=The Arabian Plate |author=Muehlberger, Bill |publisher=NASA, Johnson Space Center |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070706103125/http://eol.jsc.nasa.gov/handbooks/arabianpages/mainframe.htm |archive-date=6 July 2007 |access-date=25 ឧសភា 2025 |archivedate=6 កក្កដា 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070706103125/http://eol.jsc.nasa.gov/handbooks/arabianpages/mainframe.htm }}</ref> ហើយព្រំដែនរវាង[[ផ្លាកសមុទ្រអ៊ីជាន|ផ្លាកអ៊ីជាន]] និងអាណាតូលីនៅភាគខាងកើតប្រទេសតួកគីក៏មានលំនាំរញ្ជួយជាសកម្មផងដែរ។<ref name="beaumont-pg22">Beaumont (1988), p. 22</ref> ====ធនធានទឹក==== អាស៊ីខាងលិចមានប្រភពទឹកក្រោមដីជាច្រើននៅខ្ចាត់ខ្ចាយជុំវិញតំបន់នេះ។ នៅប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីតមានវត្តមានប្រភពទឹកក្រោមដីធំៗចំនួនពីរដែលបន្សល់ពីយុគ[[ប៉ាឡេអូសូអិច]] និង[[ត្រ័យិក]]នៅក្រោមជួរភ្នំ[[ធូវ៉ែគ]] និងតំបន់ប៉ែកខាងលិចពីសមុទ្រក្រហម។<ref name="beaumont-86">Beaumont (1988), p. 86</ref> ប្រភពទឺកក្រោមដីសល់ពីយុគ[[ក្រេតាសេ]] និង[[ឱសាកន្យ]]គឺមានទីតាំងស្ថិតនៅខាងក្រោមផ្ទៃភាគកណ្តាល និងភាគខាងកើតនៃប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត ដែលមានផ្ទុកទាំងទឹកសាប និងប្រៃ។<ref name="beaumont-86"/> ប្រព័ន្ធធារាសាស្រ្តទឹកជន់ ឬគន្លង ក៏ដូចជាប្រព័ន្ធប្រោះទឹកត្រូវបានគេប្រើប្រាស់យ៉ាងទូលំទូលាយសម្រាប់វិស័យកសិកម្មនៅទូទាំងអាស៊ីខាងលិចដែលគ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដីជិត ៩០,០០០ គម^២។<ref>{{Cite web|url=http://www.fao.org/land-water/en/|title=Land & Water|website=Food and Agriculture Organization of the United Nations}}</ref> [[ទន្លេធីក្រឺ]] និង[[អឺហ្វ្រាត់]]គឺជាទន្លេពីរដ៏សំខាន់ដែលបានចាក់ឫសចូលអាស៊ីខាងលិចផងដែរ។ ===អាកាសធាតុ=== [[File:Cedars in Lebanon.jpg|right|thumb|upright=1.1|ដើមស៊ីដាក្នុងប្រទេសលីបង់កំឡុងសិសិររដូវ]] អាស៊ីខាងលិចជាចម្បងមានលក្ខណៈស្ងួតហួតហែង ហើយងាយប្រឈមនឹងគ្រោះរាំងស្ងួត ប៉ុន្តែតំបន់នេះក៏មានវត្តមានព្រៃឈើ និងដីជ្រលងជីជាតិនៅតាមផ្នែកខ្លះផងដែរ។ អាស៊ីខាងលិចនេះផងដែរក៏មាន វាលស្មោង​​ [[វាលលំហ]] និងតំបន់[[ភ្នំ]]ជាច្រើនកន្លែង។ កង្វះទឹកប្រើប្រាស់គឺជាបញ្ហាមួយនៅក្នុងទីតាំងមួយចំនួននៃអាស៊ីខាងលិច ដោយកំណើនចំនួនប្រជាជនបានទាមទារតម្រូវការទឹកប្រើប្រាស់បន្ថែម ខណៈដែលការរីកសាយនៃជាតិអំបិល និងការបំពុលទឹកបានកំពុងគំរាមកំហែងដល់ប្រព័ន្ធផ្គត់ផ្គង់ទឹកនៅក្នុងតំបន់នេះ។<ref name="ipcc-1997">{{cite web|url=http://www.grida.no/publications/other/ipcc_sr/?src=/climate/ipcc/regional/index.htm|title=Chapter 7: Middle East and Arid Asia|work=IPCC Special Report on The Regional Impacts of Climate Change: An Assessment of Vulnerability|publisher=United Nations Environment Programme (UNEP), Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC)|year=2001|access-date=26 May 2025|archive-url=https://web.archive.org/web/20160303201222/http://www.grida.no/publications/other/ipcc_sr/?src=%2Fclimate%2Fipcc%2Fregional%2Findex.htm|archive-date=3 March 2016|url-status=dead|archivedate=3 មីនា 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160303201222/http://www.grida.no/publications/other/ipcc_sr/?src=%2Fclimate%2Fipcc%2Fregional%2Findex.htm}}</ref> ==សេដ្ឋកិច្ច== {{Main|សេដ្ឋកិច្ចមជ្ឈិមបូព៌ា}} សេដ្ឋកិច្ចនៅតាមប្រទេសក្នុងតំបន់អាស៊ីខាងលិចនេះគឺមានភាពចម្រុះ និងកម្រិតខុសៗគ្នា។ តួកគីជាប្រទេសដែលមានសេដ្ឋកិច្ចធំជាងគេនៅក្នុងតំបន់ នាំមុខប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត និងអ៊ីរ៉ង់ជាដើម។ រ៉ែប្រេងកាតគឺជាឧស្សាហកម្មដ៏សំខាន់បំផុតមួយនៅក្នុងតំបន់ ដោយជាងពាក់កណ្តាលនៃធនធានប្រេងទាំងអស់នៅលើពិភពលោកគឺស្ថិតក្នុងតំបន់នេះ និងព្រមទាំងប្រមាណ ៤០ ភាគរយនៃឧស្ម័នធម្មជាតិផងដែរ។ ==ប្រជាសាស្ត្រ== {{Further|ប្រជាសាស្ត្រមជ្ឈិមបូព៌ា}} == មើលផងដែរ== * [[មជ្ឈិមបូព៌ា]] * [[បញ្ជីរាយតំបន់បេតិកភណ្ឌពិភពលោកនៅអាស៊ីខាងលិច]] * [[កីឡាអាស៊ីខាងលិច]] ==ឯកសារយោង== ===កំណត់សម្គាល់=== {{Reflist|group=ស}} ===អាគតដ្ឋាន=== {{reflist}} {{ប្រទេសនៅទ្វីបអាស៊ី}} [[Category:អាស៊ី]] oo5s3slek9rdk56c05z9yfjwqa9n325 321530 321526 2025-06-05T03:08:36Z RandomPoopedBoi 27248 /* ប្រជាសាស្ត្រ */ 321530 wikitext text/x-wiki {{Infobox continent | title = អាស៊ីខាងលិច | image = [[File:Western Asia (orthographic projection).svg|285px]] | area = ៥,៩៩៤,៩៣៥ គម^២ | population = ៣១៣,៤៥០,០០០ (២០១៨) ([[បញ្ជីរាយទ្វីបតាមចំនួនប្រជាជន#តាមអនុតំបន់នៃទ្វីប|ទី៩]])<ref name = "UN WPP 2019">{{Cite web|title = World Population prospects – Population division|url = https://population.un.org/wpp/|access-date = 29 April 2025|publisher = [[អង្គការសហប្រជាជាតិ]]|archive-url = https://web.archive.org/web/20190205234912/https://population.un.org/wpp/|archive-date = 5 February 2019|url-status = live}}</ref><ref name = "UN WPP 2019 2">{{Cite web|title = Overall total population|url = https://population.un.org/wpp/Download/Files/1_Indicators%20(Standard)/EXCEL_FILES/1_Population/WPP2019_POP_F01_1_TOTAL_POPULATION_BOTH_SEXES.xlsx|format = xlsx|access-date = 29 April 2025|publisher = [[អង្គការសហប្រជាជាតិ]]|archivedate = 27 កុម្ភៈ 2021|archiveurl = https://web.archive.org/web/20210227235642/https://population.un.org/wpp/Download/Files/1_Indicators%20(Standard)/EXCEL_FILES/1_Population/WPP2019_POP_F01_1_TOTAL_POPULATION_BOTH_SEXES.xlsx|url-status = dead}}</ref> | density = ៥០.១/គម^២ | countries = {{collapsible list | title = [[ប្រទេសនៅអាស៊ី|២០ ប្រទេសដែលទទួលស្គាល់]] | {{flag|កាតា}} | {{flag|គុយវ៉ែត}} |{{flag|ចចជី}} (លើកលែងតែមួយផ្នែកតូចនៃទឹកដីភាគខាងជើងនៃ[[មហាកូកាស]]) | {{flag|តួកគី}} (លើកលែងតែតំបន់[[ធ្រែសខាងកើត]]) | {{flag|ប៉ាឡេស្ទីន}} | {{flag|បារ៉ែន}} | {{flag|យេម៉ែន}} (លើកលែងតែកោះ[[សូកូត្រា]]) | {{flag|លីបង់}} | {{flag|ស៊ីប}} | {{flag|ស៊ីរី}} | {{flag|ហ្សកដានី}} | {{flag|អ៊ីរ៉ង់}} | {{flag|អ៊ីរ៉ាក់}} | {{flag|អ៊ីស្រាអែល}} | {{flag|អាមេនី}} | {{flag|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} | {{flag|អាស៊ែបៃសង់}} (លើកលែងតែមួយផ្នែកតូចនៃទឹកដីភាគខាងជើងនៃ[[មហាកូកាស]]) | {{flag|អូម៉ង់}} | {{flag|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម}} | {{flag|អេហ្ស៊ីប}} (គិតតែ[[ឧបទ្វីបស៊ីណៃ]]ប៉ុណ្ណោះ) }}{{collapsible list | title = '''៣ ប្រទេសដែលមិនត្រូវបានទទួលស្គាល់''' | ''{{flag|ស៊ីបខាងជើង}}'' | ''{{flag|អាប់កាស៊ី}}'' | ''{{flag|អូសេទីខាងត្បូង}}'' }} | dependencies = {{flagicon|សហរាជាណាចក្រ}} [[អាក្រូទីរី និងដេកេលី]] | languages = {{collapsible list | title = ភាសាផ្លូវការ | [[ភាសាក្រិក|ក្រិក]] | [[ភាសាឃឺដ|ឃឺដ]] | [[ភាសាចចជី|ចចជី]] | [[ភាសាតួកគី|តួកគី]] | [[ភាសាពែរ្ស|ពែរ្ស]] | [[ភាសារុស្ស៊ី|រុស្ស៊ី]] | [[ភាសាហេប្រឺ|ហេប្រឺ]] | [[ភាសាអង់គ្លេស|អង់គ្លេស]] | [[ភាសាអាប់កាស|អាប់កាស]] | [[ភាសាអាមេនី|អាមេនី]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] | [[ភាសាអាស៊ែបៃសង់|អាស៊ែបៃសង់]] | [[ភាសាអូសេទី|អូសេទី]] }} {{collapsible list | title = '''ភាសាផ្សេងៗ''' | '''[[អំបូរភាសាអាហ្វ្រូអាស៊ី]]'''៖ {{hlist | [[ភាសានវអារ៉ាម|នវអារ៉ាម]] | [[ភាសាស៊ីរីអាក|ស៊ីរីអាក]] | [[ភាសាអាមហារ៉ា|អាមហារ៉ា]] | [[ភាសាអារ៉ាប់ខាងត្បូងសម័យ|អារ៉ាប់ខាងត្បូង]] }} | '''[[អំបូរភាសាអូស្ត្រូណេស៊ី]]'''៖ {{hlist | [[ភាសាឥណ្ឌូណេស៊ី|ឥណ្ឌូណេស៊ី]] | [[ភាសាម៉ាឡេ|ម៉ាឡេ]] | [[ភាសាតាកាឡុក|តាកាឡុក]] }} | '''[[អំបូរភាសាឥណ្ឌូអឺរ៉ុប]]'''៖ {{hlist | [[ភាសាឆាបាគី|ឆាបាគី]] | [[ភាសាដូម៉ារី|ដូម៉ារី]] | [[ភាសាឌរឌូ|ឌរឌូ]] | [[ភាសាតាលីស|តាលីស]] | [[ភាសានេប៉ាល់|នេប៉ាល់]] | [[ភាសាបារាំង|បារាំង]] | [[ភាសាបាស្តូ|បាស្តូ]] | [[ភាសាបាឡូឈី|បាឡូឈី]] | [[ភាសាបេន្កាលី|បេន្កាលី]] | [[ភាសាម៉ាហ្សាន់ដារ៉ានី|ម៉ាហ្សាន់ដារ៉ានី]] | [[ភាសាយីឌីស|យីឌីស]] | [[ភាសារ៉ូហ៊ីងញ៉ា|រ៉ូហ៊ីងញ៉ា]] | [[ភាសារ៉ូម៉ានី|រ៉ូម៉ានី]] | [[ភាសាហ្គីឡាគី|ហ្គីឡាគី]] | [[ភាសាហ្សាហ្សា|ហ្សាហ្សា]] | [[ភាសាហិណ្ឌី|ហិណ្ឌី]] | [[ភាសាឡូរី|ឡូរី]] | [[ភាសាអេស្ប៉ាញ|អេស្ប៉ាញ]] }} | '''[[អំបូរភាសាកូកាសឦសាស្ត]]'''៖ {{hlist | [[ភាសាឆេឆិន|ឆេឆិន]] | [[ភាសាឡេស្គាន|ឡេស្គាន]] | [[ភាសាអាវ៉ា|អាវ៉ា]] }} | '''[[អំបូរភាសាកូកាសពាយព្យ]]''': {{hlist | [[ភាសាកាបារដ៍|កាបារដ៍]] | [[ភាសាស៊ែកាស្ស៊ី|ស៊ែកាស្ស៊ី]] }} | '''[[​អំបូរភាសាតួកស៊ីគ]]'''៖ {{hlist | [[ភាសាកាច្ឆៃ|កាច្ឆៃ]] | [[ភាសាតួកមែន|តួកមែន]] }} }} | time = {{collapsible list | title = ល្វែងម៉ោងចំនួន ៥ | bullets = true | '''[[UTC+០២:០០]]'''៖ {{hlist |បមាណីយ៖ [[ម៉ោងនៅរដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន|ប៉ាឡេស្ទីន]] [[ម៉ោងនៅស៊ីប|ស៊ីប]] [[ម៉ោងនៅស៊ីរី|ស៊ីរី]] [[ម៉ោងនៅហ្សកដានី|ហ្សកដានី]] [[ម៉ោងនៅលីបង់|លីបង់]] [[ម៉ោងបមាណីយអ៊ីស្រាអែល|អ៊ីស្រាអែល]] [[ម៉ោងបមាណីយអេហ្ស៊ីប|ស៊ីណៃ]] }} | '''[[UTC+០៣:០០]]'''៖ {{hlist | [[ម៉ោងសន្សំពន្លឺថ្ងៃ]]៖ ប៉ាឡេស្ទីន ស៊ីប ស៊ីរី ហ្សកដានី លីបង់ អ៊ីស្រាអែល អេហ្ស៊ីប | បមាណីយ៖ [[ម៉ោងនៅកាតា|កាតា]] [[ម៉ោងនៅគុយវ៉ែត|គុយវ៉ែត]] [[ម៉ោងនៅតួកគី|តួកគី]] [[ម៉ោងនៅបារ៉ែន|បារ៉ែន]] [[ម៉ោងនៅយេម៉ែន|យេម៉ែន]] [[ម៉ោងនៅអ៊ីរ៉ាក់|អ៊ីរ៉ាក់]] [[ម៉ោងបមាណីយអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត]] }} | '''[[UTC+០៣:៣០]]'''៖ {{hlist | បមាណីយ៖ [[ម៉ោងបមាណីយអ៊ីរ៉ង់|អ៊ីរ៉ង់]] }} | '''[[UTC+០៤:០០]]'''៖ {{hlist | បមាណីយ៖ [[ម៉ោងចចជី|ចចជី]] [[ម៉ោងអាមេនី|អាមេនី]] [[ម៉ោងអាស៊ែបៃសង់|អាស៊ែបៃសង់]] [[ម៉ោងនៅអូម៉ង់|អូម៉ង់]] [[ម៉ោងនៅអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម]] }} | '''[[UTC+០៤:៣០]]'''៖ {{hlist | ម៉ោងសន្សំពន្លឺថ្ងៃ៖ អ៊ីរ៉ង់ }} }} | internet = [[.ae]], [[.am]], [[.az]], [[.bh]], [[.cy]], [[.eg]], [[.ge]], [[.il]], [[.iq]], [[.ir]], [[.jo]], [[.kw]], [[.lb]], [[.om]], [[.ps]], [[.qa]], [[.sa]], [[.sy]], [[.tr]], [[.ye]] | cities = {{collapsible list | title = បញ្ជី | bullets = true | {{flagicon|គុយវ៉ែត}} [[គុយវ៉ែត (ទីក្រុង)|គុយវ៉ែត]] | {{flagicon|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} [[ជីដ្ដារ]] | {{flagicon|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម}} [[ឌូបៃ]] | {{flagicon|អ៊ីរ៉ង់}} [[តេហេរ៉ង់]] | {{flagicon|អ៊ីរ៉ាក់}} [[បាកដាដ]] | {{flagicon|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} [[រីយ៉ាដ]] | {{flagicon|តួកគី}} [[អ៊ីស្តង់ប៊ុល]] | {{flagicon|តួកគី}} [[អ៊ីស្មៀរ]] | {{flagicon|ហ្សកដានី}} [[អាម៉ាន់]] | {{flagicon|តួកគី}} [[អង់ការ៉ា]] }} }} '''អាស៊ីខាងលិច''' ឬអាចហៅបានថា '''អាស៊ីបស្ចិម''' គឺជាតំបន់ភាគខាងលិចបំផុតនៃទ្វីប[[អាស៊ី]]។ យោងតាមនិយមន័យពីស្ថាប័នសិក្សានានា [[អង្គការសហប្រជាជាតិ]] និងស្ថាប័នដទៃទៀត គេបានកំណត់អនុតំបន់អាស៊ីខាងលិចដោយក្ដោបតំបន់តូចៗដូចជា [[អាណាតូលី]] [[ឧបទ្វីបអារ៉ាប់]] [[អ៊ីរ៉ង់]] [[មេសូប៉ូតាមី]] [[វាលខ្ពស់អាមេនី]] [[ឡេវ៉ាន]] [[ភូមិសាស្ត្រស៊ីប|កោះស៊ីប]] [[ឧបទ្វីបស៊ីណៃ]] និង[[កូកាសខាងត្បូង]]។ តំបន់មួយនេះត្រូវបានកាត់ផ្ដាច់ពីទ្វីប[[អាហ្វ្រិក]]តាម[[ដីសន្ទះស៊ុយអេ]] និងពី[[ទ្វីបអឺរ៉ុប]]តាមរយៈផ្លូវទឹកនៃ[[ច្រកសមុទ្រតួកគី]] និងដីជម្រាលនៃតំបន់[[មហាកូកាស]]។ អាស៊ីខាងលិចមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹងតំបន់[[អាស៊ីកណ្ដាល]]នៅភាគឦសាន្ត និង[[អាស៊ីខាងត្បូង]]នៅភាគខាងកើត។ តំបន់នេះផងដែរត្រូវបានព័ទ្ធជុំវិញដោយផ្ទៃសមុទ្រចំនួន ១២​ ដូចជា៖ [[សមុទ្រកាសព្យែន]] [[សមុទ្រខ្មៅ]] [[ឈូងសមុទ្រពែរ្ស]] [[សមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេ]] [[សមុទ្រម៉ាម៉ារ៉ា]] [[ឈូងសមុទ្រស៊ុយអេ]] [[សមុទ្រអ៊ីជាន]] [[ឈូងសមុទ្រអាកាបា]] [[ឈូងសមុទ្រអាឌែន]] [[សមុទ្រអារ៉ាប់]] និង[[ឈូងសមុទ្រអូម៉ង់]]។ អាស៊ីខាងលិចគឺគ្របដណ្ដប់ទៅលើតំបន់ផ្ទៃដីស្រដៀងគ្នានឹងតំបន់[[មជ្ឈិមបូព៌ា]]ដែរ គ្រាន់តែមជ្ឈិមបូព៌ាគឺជាពាក្យបង្កប់ន័យនយោបាយដែលតែងតែសម្គាល់ដោយភូមិវិទូលោកខាងលិចអាស្រ័យទៅលើបរិបទនយោបាយ និងប្រវត្តិសាស្ត្រ ខណៈដែលអាស៊ីខាងលិចវិញគឺជាពាក្យភូមិសាស្ត្រដែលមានភាពត្រឹមត្រូវនិងភាពស៊ីសង្វាក់គ្នាជាង។ តំបន់អាស៊ីខាងលិចគ្របដណ្ដប់លើផ្ទៃដីសរុប ៥,៩៩៤,៩៣៥ គម^២ និងមានប្រជាជនរស់នៅចំនួន ៣១៣ លាននាក់។<ref name="UN WPP 2019"/><ref name="UN WPP 2019 2"/> ក្នុងចំណោមប្រទេសដែលជាសមាជិកអង្គការសហប្រជាជនទាំង ២០ នៅក្នុងតំបន់ (ឬមានមួយផ្នែកនៃទឹកដីរបស់ពួកគេក្នុងតំបន់) មាន ១៣ ប្រទេសដែលត្រូវជាផ្នែកនៃ[[ពិភពអារ៉ាប់]]។ បណ្ដាប្រទេសដែលមានចំនួនប្រជាជនរស់ច្រើនជាងគេនៅក្នុងតំបន់នេះរួមមាន៖ [[អ៊ីរ៉ង់]] [[តួកគី]] [[អ៊ីរ៉ាក់]] [[អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត]] និង[[យេម៉ែន]]។ល។ នៅក្នុង[[គ្រោងការណ៍ភូមិសាស្ត្រពិភពលោកសម្រាប់កំណត់ត្រាចែកចាយរុក្ខជាតិ]] (WGSRPD) គេមិនបានរាប់បញ្ចូលឧបទ្វីបអារ៉ាប់ជាផ្នែកមួយនៃតំបន់អាស៊ីខាងលិចឡើយ តែក្រុមនេះបានរាប់បញ្ចូលប្រទេស[[អាហ្វហ្កានីស្ថាន]]។<ref name=WGSRPD>{{Cite book |last = Brummitt |first = R. K. |year = 2001 |title = World Geographical Scheme for Recording Plant Distributions |edition = 2nd |publisher = International Working Group on Taxonomic Databases For Plant Sciences (TDWG) |url = https://raw.githubusercontent.com/tdwg/wgsrpd/master/109-488-1-ED/2nd%20Edition/TDWG_geo2.pdf |access-date = 13 May 2025 |archive-url = https://web.archive.org/web/20160125135239/http://www.nhm.ac.uk/hosted_sites/tdwg/TDWG_geo2.pdf |archive-date = 25 January 2016}}</ref> ចំពោះ[[អង្គការស្បៀងអាហារ និងកសិកម្ម]] (FAO) វិញបានរាប់បញ្ចូលប្រទេសអាហ្វហ្កានីស្ថានចូលដូចគ្នា តែបានចាត់ទុកប្រទេសអេហ្ស៊ីបនៅខាងក្រៅតំបន់អាស៊ីខាងលិច។<ref>{{Cite web |title=Chapter 21. West Asia |url=https://www.fao.org/3/Y1997e/y1997e0q.htm |access-date=13 May 2025 |website=www.fao.org}}</ref> រីឯ[[កម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍សហប្រជាជាតិ]]វិញបានដកប្រទេសស៊ីប អ៊ីស្រាអែល តួកគី និងអ៊ីរ៉ង់ចេញពីតំបន់មួយនេះ។<ref>{{Cite web |last=Environment |first=U. N. |date=12 April 2023 |title=West Asia |url=http://www.unep.org/ozonaction/networks/west-asia |access-date=13 May 2025 |website=Ozonaction }}</ref> ==និយមន័យ== ពាក្យថា ''អាស៊ី​ខាង​លិច'' ឬ''អាស៊ីបស្ចិម'' ​ត្រូវ​បាន​គេ​និយមប្រើ​ជាការណ៍ និង​មិន​មាន​និយមន័យកំណត់ "ត្រឹមត្រូវ" ឬ​ទទួល​យក​ជា​ទូទៅណាមួយឡើយ។ និយមន័យធម្មតារបស់វាគឺច្រើនជាន់គ្នាមិនថាដោយប្រយោល ឬដោយផ្ទាល់ជាមួយនិយមន័យនៃពាក្យសម្គាល់តំបន់ដូចជា [[មជ្ឈិមបូព៌ា]] [[មេឌីទែរ៉ាណេខាងកើត]] និង[[ដើមបូព៌ា]] (ដែលពីបុរាណមកគឺសុទ្ធតែមាននិយមន័យស្រដៀងៗនឹងគ្នា លើកលែងតែពេលបច្ចុប្បន្នដោយគេចង់បំបែកវាឱ្យច្បាស់ដាច់ដោយឡែកពីគ្នា)។<ref>[https://www.worldatlas.com/articles/what-is-the-difference-between-near-east-and-middle-east.html What Is The Difference Between Near East and Middle East?] ''worldatlas.com''</ref> ''Style Manual'' របស់ ''[[ណាសឹនណលជីអូក្រាហ្វិក|National Geographic]]'' ក៏ដូចជាសៀវភៅ''[[សេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក៖ ស្ថិតិប្រវត្តិសាស្ត្រ]]'' (២០១៣) បោះពុម្ភផ្សព្វផ្សាយដោយ[[អង្គការសម្រាប់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ និងការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច]] (OECD) បានរាប់បញ្ចូលប្រទេសដូចជា កាតា គុយវ៉ែត តួកគី ប៉ាឡេស្ទីន(សម្គាល់ដោយវ៉េសប៊ែង និងក្រោយមកហ្កាហ្សា) បារ៉ែន យេម៉ែន លីបង់ ស៊ីរី ហ្សកដានី អ៊ីរ៉ង់ អ៊ីរ៉ាក់ អ៊ីស្រាអែល អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត អូម៉ង់ និងអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួមទៅក្នុងតំបន់អាស៊ីខាងលិច។<ref name="ngs">{{cite web |url=https://sites.google.com/a/ngs.org/ngs-style-manual/home/W/west-asia |title=West Asia |last=Miller |first=David |work=National Geographic Style Manual |publisher=National Geographic Society |access-date=16 May 2025 |archivedate=31 ឧសភា 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210531235607/https://sites.google.com/a/ngs.org/ngs-style-manual/home/W/west-asia |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite book |last=Maddison |first=Angus |author-link=Angus Maddison |year=2004 |title=The World Economy: Historical Statistics |series=Development Centre Studies |location=Paris, France |publisher=Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD) |publication-date=2003 |isbn=978-92-64-10412-9 |lccn=2004371607 |oclc=53465560 |title-link=The World Economy: Historical Statistics }}</ref> ផ្ទុយមកវិញ [[អង្គការអភិវឌ្ឍន៍ឧស្សាហកម្មនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ]] (UNIDO) នៅក្នុងសៀវភៅប្រចាំឆ្នាំនៃឆ្នាំ២០១៥ របស់ខ្លួនបានរាប់បញ្ចូលប្រទេសអាមេនី និងអាស៊ែបៃសង់ និងដកអ៊ីស្រាអែល និងតួកគីចេញ (ជាផ្នែកនៃទ្វីបអឺរ៉ុប)។<ref>{{cite book |author=United Nations Industrial Development Organization Vienna (UNIDO) |author-link=United Nations Industrial Development Organization |year=2005 |title=International Yearbook of Industrial Statistics 2015 |url=https://books.google.com/books?id=FAKMBgAAQBAJ&pg=PA14 |location=Cheltenham, UK |publisher=Edward Elgar Publishing |page=14 |isbn= 9781784715502}}</ref> ខុសពី UNIDO [[ក្រុមស្ថិតិអង្គការសហប្រជាជាតិ]] (UNSD) បានកាត់ប្រទេសអ៊ីរ៉ង់ចេញពីតំបន់ ហើយបានរាប់បញ្ចូលប្រទេសចចជី តួកគី និងស៊ីបចូលវិញ។<ref>{{cite web|url=http://unstats.un.org/unsd/methods/m49/m49.htm |title=Standard Country or Area Codes for Statistical Use |publisher=Millenniumindicators.un.org |access-date=16 May 2025}}</ref> ចំពោះ[[ក្រុមតំបន់អង្គការសហប្រជាជាតិ|ក្រុមអឺរ៉ុបខាងលិច]]ដែលត្រួវជាក្រុមមួយនៃក្រុមភូមិសាស្ត្រនយោបាយអង្គការសហប្រជាជាតិ បានរាប់បញ្ចូលប្រទេសអាមេនី និងចចជីជាផ្នែកនៃតំបន់អឺរ៉ុបខាងកើត ខណៈស៊ីប និងតំបន់ធ្រែសខាងកើតនៃប្រទេសតួកគីគឺស្ថិតនៅក្នុងតំបន់អឺរ៉ុបខាងត្បូង។ ប្រទេសទាំងបីនេះផងដែរត្រូវបានចុះបញ្ជីក្នុងចំណាត់ថ្នាក់អឺរ៉ុបនៃ[[យូណេស្កូ|អង្គការអប់រំ វិទ្យាសាស្ត្រ និងវប្បធម៌របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ]] (យូណេស្កូ)។ សមាជិកជាតិនៃស្ថាប័នគ្រប់គ្រងកីឡាអាស៊ីខាងលិចត្រូវបានកំណត់ចំពោះប្រទេសដូចជា កាតា គុយវ៉ែត ប៉ាឡេស្ទីន បារ៉ែន យេម៉ែន លីបង់ ស៊ីរី ហ្សកដានី អ៊ីរ៉ង់ អ៊ីរ៉ាក់ អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត អូម៉ង់ និងអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម។<ref>{{cite web |url=http://www.wabsf.net/en/information.php |title=WABSF Member Countries |access-date=17 May 2025 |archive-date=1 December 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171201035427/http://www.wabsf.net/en/information.php |url-status=dead |archivedate=1 ធ្នូ 2017 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20171201035427/http://www.wabsf.net/en/information.php }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.topendsports.com/events/games/asian-games/west-asian/index.htm |title=The West Asian Games |publisher=Topend Sports}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.the-waff.com/en/championships/29.html |title=WAFF Member Associations |website=The-Waff.com |access-date=17 May 2025 |archive-date=1 August 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180801232057/http://www.the-waff.com/en/championships/29.html |url-status=dead |archivedate=1 សីហា 2018 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180801232057/http://www.the-waff.com/en/championships/29.html }}</ref> ព្រឹត្តិការណ៍ពហុកីឡារបស់[[ក្រុមប្រឹក្សាអូឡាំពិកអាស៊ី]]គឺ[[កីឡាអាស៊ីខាងលិច]]ត្រូវបានចូលរួមប្រកួតប្រជែងដោយអត្តពលិកតំណាងមកពីប្រទេសទាំង ១៣ នេះដូចគ្នា។ ក្នុងចំណោមអង្គការស្ថាប័នកីឡាក្នុងតំបន់ទាំងនោះរួមមាន [[សមាគមបាល់បោះអាស៊ីខាងលិច]] [[សហព័ន្ធកីឡាបុកប៊ីយ៉ា និងស្នូកឃ័រអាស៊ីខាងលិច]] [[សហព័ន្ធបាល់ទាត់អាស៊ីខាងលិច]] និង[[សហព័ន្ធកីឡាវាយកូនបាល់អាស៊ីខាងលិច]]។ ===ផែនទី=== {{West Asia labelled map}} ==ប្រទេស== {| class="wikitable sortable" style="font-size:90%;width:100%;" |- style="background:#ececec;" ! [[ប្រទេស]]រួមនឹង[[ទង់|ទង់ជាតិ]] ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមក្រឡាផ្ទៃសរុប|ក្រឡាផ្ទៃ]]<br />(គម^២) ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមចំនួនប្រជាជន|ចំនួនប្រជាជន]]{{UN_Population|ref}}<br />(២០១៨) ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមដង់ស៊ីតេប្រជាជន|ដង់ស៊ីតេ]]<br />(ក្នុងមួយ គម^២) ! [[ធានី (នយោបាយ)|រដ្ឋ / រាជធានី]] ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាម ផសស (មធ្យម)|ផសស ជាមធ្យម]]<ref>{{cite web|title=GDP|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2014/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=93&pr.y=3&sy=2012&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=512%2C668%2C914%2C672%2C612%2C946%2C614%2C137%2C311%2C962%2C213%2C674%2C911%2C676%2C193%2C548%2C122%2C556%2C912%2C678%2C313%2C181%2C419%2C867%2C513%2C682%2C316%2C684%2C913%2C273%2C124%2C868%2C339%2C921%2C638%2C948%2C514%2C943%2C218%2C686%2C963%2C688%2C616%2C518%2C223%2C728%2C516%2C558%2C918%2C138%2C748%2C196%2C618%2C278%2C624%2C692%2C522%2C694%2C622%2C142%2C156%2C449%2C626%2C564%2C628%2C565%2C228%2C283%2C924%2C853%2C233%2C288%2C632%2C293%2C636%2C566%2C634%2C964%2C238%2C182%2C662%2C453%2C960%2C968%2C423%2C922%2C935%2C714%2C128%2C862%2C611%2C135%2C321%2C716%2C243%2C456%2C248%2C722%2C469%2C942%2C253%2C718%2C642%2C724%2C643%2C576%2C939%2C936%2C644%2C961%2C819%2C813%2C172%2C199%2C132%2C733%2C646%2C184%2C648%2C524%2C915%2C361%2C134%2C362%2C652%2C364%2C174%2C732%2C328%2C366%2C258%2C734%2C656%2C144%2C654%2C146%2C336%2C463%2C263%2C528%2C268%2C923%2C532%2C738%2C944%2C578%2C176%2C537%2C534%2C742%2C536%2C866%2C429%2C369%2C433%2C744%2C178%2C186%2C436%2C925%2C136%2C869%2C343%2C746%2C158%2C926%2C439%2C466%2C916%2C112%2C664%2C111%2C826%2C298%2C542%2C927%2C967%2C846%2C443%2C299%2C917%2C582%2C544%2C474%2C941%2C754%2C446%2C698%2C666&s=NGDP_R&grp=0&a=|publisher=[[មូលនិធិរូបិយវត្ថុ|IMF]]|access-date=3 June 2025}}</ref><br />(២០១២) ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាម ផសស (មធ្យម) ក្នុងម្នាក់ៗ|ក្នុងម្នាក់ៗ]]<ref>{{cite web|title=GDP per capita|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2014/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=28&pr.y=10&sy=2012&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=512%2C668%2C914%2C672%2C612%2C946%2C614%2C137%2C311%2C962%2C213%2C674%2C911%2C676%2C193%2C548%2C122%2C556%2C912%2C678%2C313%2C181%2C419%2C867%2C513%2C682%2C316%2C684%2C913%2C273%2C124%2C868%2C339%2C921%2C638%2C948%2C514%2C943%2C218%2C686%2C963%2C688%2C616%2C518%2C223%2C728%2C516%2C558%2C918%2C138%2C748%2C196%2C618%2C278%2C624%2C692%2C522%2C694%2C622%2C142%2C156%2C449%2C626%2C564%2C628%2C565%2C228%2C283%2C924%2C853%2C233%2C288%2C632%2C293%2C636%2C566%2C634%2C964%2C238%2C182%2C662%2C453%2C960%2C968%2C423%2C922%2C935%2C714%2C128%2C862%2C611%2C135%2C321%2C716%2C243%2C456%2C248%2C722%2C469%2C942%2C253%2C718%2C642%2C724%2C643%2C576%2C939%2C936%2C644%2C961%2C819%2C813%2C172%2C199%2C132%2C733%2C646%2C184%2C648%2C524%2C915%2C361%2C134%2C362%2C652%2C364%2C174%2C732%2C328%2C366%2C258%2C734%2C656%2C144%2C654%2C146%2C336%2C463%2C263%2C528%2C268%2C923%2C532%2C738%2C944%2C578%2C176%2C537%2C534%2C742%2C536%2C866%2C429%2C369%2C433%2C744%2C178%2C186%2C436%2C925%2C136%2C869%2C343%2C746%2C158%2C926%2C439%2C466%2C916%2C112%2C664%2C111%2C826%2C298%2C542%2C927%2C967%2C846%2C443%2C299%2C917%2C582%2C544%2C474%2C941%2C754%2C446%2C698%2C666&s=NGDPDPC&grp=0&a=|publisher=[[មូលនិធិរូបិយវត្|IMF]]|access-date=3 June 2025}}</ref><br />(២០១២) ! [[រូបិយវត្ថុ]] ! [[រដ្ឋាភិបាល]] ! [[ភាសាផ្លូវការ]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[កូកាសខាងត្បូង]]'''៖ |- | {{flag|ចចជី}} | style="text-align:right;" | ៦៩,៧០០ | style="text-align:right;" | ៣,៧៥៧,៩៨០ | style="text-align:right;" | ៦៨.១ | [[ប៊ីលីស៊ី]] | ១៥.៨៤៧ ពាន់លានដុល្លារ | ៣,៥២៣ ដុល្លារ | [[ឡារីចចជី]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាចចជី|ចចជី]] |- | {{flag|អាប់កាស៊ី}} (មិនទទួលស្គាល់) | style="text-align:right;" | ៨,៦៦០ | style="text-align:right;" | ២៤២,៨៦២ | style="text-align:right;" | ២៨ | [[សុខូមី]] | ៥០០ លានដុល្លារ | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[ឡារីចចជី]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអាប់កាស៊ី|អាប់កាស]]<br>[[ភាសារុស្ស៊ី|រុស្ស៊ី]] |- | {{flag|អាមេនី}} | style="text-align:right;" | ២៩,៨០០ | style="text-align:right;" | ២,៧៩០,៩៧៤ | style="text-align:right;" | ១០៨.៤ | [[យេរេវ៉ា]] | ៩.៩៥០ ពាន់លានដុល្លារ | ៣,០៣៣ ដុល្លារ | [[ដ្រាំអាមេនី]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអាមេនី|អាមេនី]] |- | {{flag|អាស៊ែបៃសង់}} | style="text-align:right;" | ៨៦,៦០០ | style="text-align:right;" | ១០,៣១២,៩៩២ | style="text-align:right;" | ១០៥.៨ | [[បាគូ]] | ៦៨.៧០០ ពាន់លានដុល្លារ | ៧,៤៣៩ ដុល្លារ | [[ម៉ាណាតអាស៊ែបៃសង់]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|ប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអាស៊ែបៃសង់|អាស៊ែបៃសង់]] |- | {{flag|អូសេទីខាងត្បូង}} (មិនទទួលស្គាល់) | style="text-align:right;" | ៣,៩០០ | style="text-align:right;" | ៥៣,៥៣២ | style="text-align:right;" | ១៣ | [[ស្គីនវ៉ាលី]] | ៥០០ លានដុល្លារ | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[ឡារីចចជី]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|ប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអូសេទី|អូសេទី]]<br>[[ភាសារុស្ស៊ី|រុស្ស៊ី]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[សមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេ]]'''៖ |- | {{flag|ស៊ីប}} | style="text-align:right;" | ៩,២៥០ | style="text-align:right;" | ១,២៤៤,១៨៨ | style="text-align:right;" | ១១៧ | [[នីកូស៊ី]] | ២២.៩៩៥ ពាន់លានដុល្លារ | ២៦,៣៧៧ ដុល្លារ | [[អឺរ៉ូ]] | [[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាក្រិក|ក្រិក]]<br>[[ភាសាតួកគី|តួកគី]] |- | {{flag|ស៊ីបខាងជើង}} (មិនទទួលស្គាល់) | style="text-align:right;" | ៣,៣៥៥ | style="text-align:right;" | ៣១៣,៦២៦ | style="text-align:right;" | ៩៣ | [[នីកូស៊ីខាងជើង]] | ៤.០៣២ ពាន់លានដុល្លារ | ១៥,១០៩ ដុល្លារ | [[លីរ៉ាតួកគី]] | [[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាតួកគី|តួកគី]] |- | {{flagicon|សហរាជាណាចក្រ}} [[អាក្រូទីរី និងដេកេលី]]^១ | style="text-align:right;" | ២៥៤ | style="text-align:right;" | ១៥,៧០០ | style="text-align:right;" | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[បន្ទាយអេពីស្កូពី|អេពីស្កូពី]] | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[អឺរ៉ូ]] | [[ទឹកដីអនិស្សរភាព]]ក្រោម[[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអង់គ្លេស|អង់គ្លេស]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[ឧបទ្វីបស៊ីណៃ]]'''៖ |- | {{flag|អេហ្ស៊ីប}}{{refn|group=ស|ចំពោះទិន្នន័យក្រឡាផ្ទៃ និងប្រជាជនរបស់របស់អេហ្ស៊ីបនេះគឺរាប់បញ្ចូលតែ[[ឧបទ្វីបស៊ីណៃ]]ប៉ុណ្ណោះ។}} | style="text-align:right;" | ៦០,០០០ | style="text-align:right;" | ១០៩,២៦២,១៧៨ | style="text-align:right;" | ៨២ | [[គែរ]] | ២៦២.២៦ ពាន់លានដុល្លារ | ៣,១៧៩ ដុល្លារ | [[ផោនអេហ្ស៊ីប]] | [[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[អឌ្ឍចន្ទពហុពល]]'''៖ |- | {{flagcountry|ប៉ាឡេស្ទីន}}{{refn|group=ស|រដ្ឋសង្កេតការណ៍ អសប។}} | style="text-align:right;" | ៦,២២០ | style="text-align:right;" | ៥,១៣៣,៣៩២ | style="text-align:right;" | ៦៦៧ | [[រ៉ាំអាឡា]]^២ | ៦.៦ ពាន់លានដុល្លារ | ១,៦០០ ដុល្លារ | [[ផោនអេហ្ស៊ីប]] [[ឌីណាហ្សកដានី]] [[ស៊ីគែលថ្មីអ៊ីស្រាអែល]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|លីបង់}} | style="text-align:right;" | ១០,៤៥២ | style="text-align:right;" | ៥,៥៩២,៦៣១ | style="text-align:right;" | ៤០៤ | [[បៃរូត]] | ៤២.៥១៩ ពាន់លានដុល្លារ | ១០,៤២៥ ដុល្លារ | [[ផោនលីបង់]] | [[សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យសភា]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|ស៊ីរី}} | style="text-align:right;" | ១៨៥,១៨០ | style="text-align:right;" | ២១,៣២៤,៣៦៧ | style="text-align:right;" | ១១៨.៣ | [[ដាម៉ាស់]] | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[ផោនស៊ីរី]] | [[រដ្ឋាភិបាលអន្តរកាល]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|ហ្សកដានី}} | style="text-align:right;" | ៩២,៣០០ | style="text-align:right;" | ១១,១៤៨,២៧៨ | style="text-align:right;" | ៦៨.៤ | [[អាម៉ាន់]] | ៣០.៩៨ ពាន់លានដុល្លារ | ៤,៨៤៣ ដុល្លារ | [[ឌីណាហ្សកដានី]] | [[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|អ៊ីរ៉ាក់}} | style="text-align:right;" | ៤៣៨,៣១៧ | style="text-align:right;" | ៤៣,៥៣៣,៥៩២ | style="text-align:right;" | ៧៣.៥ | [[បាកដាដ]] | ២១៦.០៤៤ ពាន់លានដុល្លារ | ៦,៤១០ ដុល្លារ | [[ឌីណាអ៊ីរ៉ាក់]] | [[សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យសភា]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]]<br>[[ភាសាឃឺដ|ឃឺដ]] |- | {{flag|អ៊ីស្រាអែល}} | style="text-align:right;" | ២០,៧៧០ | style="text-align:right;" | ៨,៩០០,០៥៩ | style="text-align:right;" | ៣៦៥.៣ | [[យេរូសាឡឹម]]^៣ | ៣៥៣.៦៥​ ពាន់លានដុល្លារ | ៣៩,១០៦ ដុល្លារ | [[ស៊ីគែលថ្មីអ៊ីស្រាអែល]] | [[សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យសភា]] | [[ភាសាហេប្រឺ|ហេប្រឺ]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[ខ្ពង់រាបអ៊ីរ៉ង់]]'''​៖ |- | {{flag|អ៊ីរ៉ង់}} | style="text-align:right;" | ១,៦៤៨,១៩៥ | style="text-align:right;" | ៨៧,៩២៣,៤៣២ | style="text-align:right;" | ៤៥ | [[តេហេរ៉ង់]] | ៥៤៨.៥៩០ ពាន់លានដុល្លារ | ៧,២០៧ ដុល្លារ | [[រៀលអ៊ីរ៉ង់]] | [[សាធារណរដ្ឋឥស្លាម]] | [[ភាសាពែរ្ស|ពែរ្ស]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[អាណាតូលី]]'''៖ |- | {{flag|តួកគី}}{{refn|group=ស|ទិន្នន័យសម្រាប់ប្រទេសតួកគីគឺរួមបញ្ចូលទាំងតំបន់[[ធ្រែសខាងកើត]] ដែលមិនមែនជាផ្នែកនៃអាណាតូលីឡើយ។}} | style="text-align:right;" | ៧៨៣,៥៦២ | style="text-align:right;" | ៨២,៣៤០,០៨៨ | style="text-align:right;" | ៩៤.១ | [[អង់ការ៉ា]] | ៧៨៨.០៤២ ពាន់លានដុល្លារ | ១០,៥២៣ ដុល្លារ | [[លីរ៉ាតួកគី]] | [[សាធារណរដ្ឋ|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាតួកគី|តួកគី]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[ឧបទ្វីបអារ៉ាប់]]'''៖ |- | {{flag|កាតា}} | style="text-align:right;" | ១១,៤៣៧ | style="text-align:right;" | ២,៦៨៨,២៣៥ | style="text-align:right;" | ១២៣.២ | [[ដូហា]] | ១៩២.៤០២ ពាន់លានដុល្លារ | ១០៤,៧៥៦ ដុល្លារ | [[រៀលកាតា]] | [[រាជាធិបតេយ្យផ្ដាច់ការ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|គុយវ៉ែត}} | style="text-align:right;" | ១៧,៨២០ | style="text-align:right;" | ៤,២៥០,១១៤ | style="text-align:right;" | ១៦៧.៥ | [[គុយវ៉ែត (ទីក្រុង)|ទីក្រុងគុយវ៉ែត]] | ១៨៤.៥៤០ ពាន់លានដុល្លារ | ៤៨,៧៦២ ដុល្លារ | [[ឌីណាគុយវ៉ែត]] | [[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|បារ៉ែន}} | style="text-align:right;" | ៧៨០ | style="text-align:right;" | ១,៤៦៣,២៦៥ | style="text-align:right;" | ១,៦៤៦.១ | [[ម៉ាណាម៉ា]] | ៣០.៣៥៥ ពាន់លានដុល្លារ | ២៦,៣៦៨ ដុល្លារ | [[ឌីណាបារ៉ែន]] | [[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|យេម៉ែន}} | style="text-align:right;" | ៥២៧,៩៧០ | style="text-align:right;" | ៣២,៩៨១,៦៤១ | style="text-align:right;" | ៤៤.៧ | [[សាណា]] (ក្រោម[[សង្គ្រាមស៊ីវិលយេម៉ែន (២០១៤–បច្ចុប្បន្ន)|រដ្ឋាភិបាល]][[ហ៊ូទី]])<br>[[អេដេន]] ([[ធានីស្ដីទី|អាសនៈរដ្ឋាភិបាល]]) | ៣៥.០៥ ពាន់លានដុល្លារ | ១,៣៥៤ ដុល្លារ | [[រៀលយេម៉ែន]] | [[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]][[រដ្ឋាភិបាលបណ្ដោះអាសន្ន|បណ្ដោះអាសន្ន]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} | style="text-align:right;" | ២,១៤៩,៦៩០ | style="text-align:right;" | ៣៥,៩៥០,៣៩៦ | style="text-align:right;" | ១២ | [[រីយ៉ាដ]] | ៧៣៣.៩៥៦ ពាន់លានដុល្លារ | ២៥,១៣៩ ដុល្លារ | [[រីយ៉ាលសាអ៊ូឌីត]] | [[រាជាធិបតេយ្យផ្ដាច់ការ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|អូម៉ង់}} | style="text-align:right;" | ២១២,៤៦០ | style="text-align:right;" | ៤,៥២០,៤៧១ | style="text-align:right;" | ៩.២ | [[មូស្កាត]] | ៧៨.២៩០ ពាន់លានដុល្លារ | ២៥,៣៥៦ ដុល្លារ | [[រៀលអូម៉ង់]] | [[រាជាធិបតេយ្យផ្ដាច់ការ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម}} | style="text-align:right;" | ៨២,៨៨០ | style="text-align:right;" | ៩,៣៦៥,១៤៥ | style="text-align:right;" | ៩៧ | [[អាប៊ូដាប៊ី]] | ៣៨៣.៧៩៩ ពាន់លានដុល្លារ | ៤៣,៧៧៤ ដុល្លារ | [[ឌៀរហាំអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម|ឌៀរហាំ អអអ]] | [[សហព័ន្ធ]][[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- |} '''សម្គាល់៖''' <small><br />{{sup|១}} [[ទឹកក្រៅស្រុកអង់គ្លេស]]។<br/>{{sup|២}} រ៉ាំអាឡាគឺជាទីអាសនៈនៃរដ្ឋាភិបាល ខណៈដែលរដ្ឋធានីតាមសេចក្ដីប្រកាសរបស់រដ្ឋប៉ាឡេស្ទីនគឺមានទីតាំងនៅ[[យេរូសាឡឹម]]ឯណោះ ដែលកំពុងមាន[[គោលជំហរចំពោះយេរូសាឡឹម|ទំនាស់]]ជាមួយអ៊ីស្រាអែល។{{refn|តាមនីតិច្បាប់ និងក្រោម[[ច្បាប់អ៊ីស្រាអែល]] យេរូសាឡឹមគឺជារដ្ឋធានីនៃរដ្ឋអ៊ីស្រាអែលដោយជាទីតាំងនៃនិវាសដ្ឋានប្រធានាធិបតី ការិយាល័យរដ្ឋាភិបាលនានា​ តុលាការកំពូល និងសភាជាតិ ([[ឃ្នេសេត]])។ យេរូសាឡឹមនេះផងដែរក៏ត្រូវជារដ្ឋធានីដូចគ្នានៃរដ្ឋប៉ាឡេស្ទីនក្រោម{{cite web |ref=BasicLawPal-T1A3 |url=http://www.palestinianbasiclaw.org/basic-law/2003-amended-basic-law |title=ច្បាប់មូលដ្ឋានវិសោធឆ្នាំ២០០៣ |date= |postscript=none}} ប៉ុន្តែសម្រាប់រដ្ឋធានីជាក់ស្ដែងវិញគឺស្ថិតនៅក្រុង[[រ៉ាំអាឡា]]ដោយសារតែរ៉ាំអាឡាជាទីអាសនៈផ្ទាល់នៃរដ្ឋាភិបាលប៉ាឡេស្ទីន។ អង្គការសហប្រជាជាតិ និងរួមទាំងរដ្ឋអធិបតេយ្យភាគច្រើនមិនបានទទួលស្គាល់យេរូសាឡឹមជារដ្ឋធានីនៃរដ្ឋទាំងពីរនោះឡើយដោយគេកំពុងស្វែងរកពេលវេលាសមស្របសម្រាប់ការចរចាស្ដីពីវាសនានៃទីក្រុងនេះរវាងអាជ្ញាធរប៉ាឡេស្ទីន និងអ៊ីស្រាអែល។ ដូច្នេះតាមការអនុវត្តជាក់ស្ដែង រដ្ឋអធិបតេយ្យជាច្រើនតែងរក្សាស្ថានទូតរបស់ពួកគេនៅក្នុង ឬជាយក្រុង[[តែលអាវីវ]] ឬក្រៅក្រុងយេរូសាឡឹម។|name="Jerusalem"|group=ស|}}<br/>{{sup|៣}} [[យេរូសាឡឹម]]គឺជា[[ច្បាប់យេរូសាឡឹម|រដ្ឋធានីតាមសេចក្ដីប្រកាសរបស់អ៊ីស្រាអែល]] និងជាទីតាំងនៃ[[ឃ្នេសេត]] [[តុលាការកំពូលអ៊ីស្រាអែល]]។ល។ ដោយសារស្ថានភាពនៃក្រុងនេះកំពុងជាប់ជម្លោះទំនាស់ ដូច្នេះស្ថានទូតបរទេសភាគច្រើនគឺមានទីតាំងស្ថិតនៅក្រុង[[តែលអាវីវ]]វិញ។{{refn|group=ស|name="Jerusalem"}}</small> ==ប្រវត្តិសាស្ត្រ== {{See also|ប្រវត្តិសាស្ត្រមជ្ឈិមបូព៌ា}} ពាក្យ "អាស៊ីខាងលិច" ត្រូវបានប្រើប្រាស់ជាពាក្យសម្គាល់ទីតាំងភូមិសាស្ត្រចាប់ផ្ដើមនៅដើមសតវត្សរ៍ទី១៩ មុនពេលពាក្យ "[[ដើមបូព៌ា]]" បានក្លាយជាពាក្យសម្គាល់ពីភូមិសាស្ត្រនយោបាយនៃតំបន់អាស៊ីខាងលិច។<ref>e.g. James Rennell, ''A treatise on the comparative geography of western Asia'', 1831.</ref> នៅក្នុងបរិបទនៃប្រវត្តិសាស្រ្តសម័យបុរាណ "អាស៊ីខាងលិច" ច្រើនមានន័យថាផ្នែកនៃទ្វីបអាស៊ីដែលប្រវត្តិវិទូបុរាណដូចជាក្រិក និងរ៉ូមស្គាល់ ខណៈ "អាស៊ីក្នុង" ដូចជា [[ស៊ីតធី]] [[ត្រង់សូស៊ាន]] និង[[ទន្លេឥណ្ឌូ|ឥណ្ឌា]]ច្រើននៅខាងក្រៅនិយមន័យអាស៊ីខាងលិចព្រោះគេមិនទាន់ ឬមិនសូវស្គាល់តំបន់ទាំងនេះ។<ref>James Rennell, ''The Geographical System of Herodotus Examined and Explained'', 1800, [https://archive.org/details/geographicalsys00renn/page/210 p. 210].</ref><ref>Hugh Murray, ''Historical Account of Discoveries and Travels in Asia'' (1820).</ref><ref>Samuel Whelpley, ''A compend of history, from the earliest times'', 1808, [https://books.google.com/books?id=6jkNAAAAYAAJ&pg=RA1-PA9 p. 9] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221120055307/https://books.google.ch/books?id=6jkNAAAAYAAJ&pg=RA1-PA9 |date=20 November 2022 }}.</ref> នៅសតវត្សរ៍ទី២០ ពាក្យ "អាស៊ីខាងលិច" ត្រូវបានគេប្រើប្រាស់ភាគច្រើននៅក្នុងវិស័យបុរាណវិទ្យា និងប្រវត្តិសាស្រ្តបុរាណ សម្រាប់សម្គាល់តំបន់ភូមិសាស្ត្រ "[[អឌ្ឍចន្ទពហុពល]]ដោយមិនរាប់បញ្ចូល[[អេហ្ស៊ីបបុរាណ]]" ក្នុងគោលបំណងប្រៀបធៀបអរិយធម៌ដើមនៃប្រទេសអេហ្ស៊ីប និងអរិយធម៌ផ្សេងៗក្នុងតំបន់នោះ។<ref>e.g. Petrus Van Der Meer, ''The Chronology of Ancient Western Asia and Egypt'', 1955. Karl W. Butzer, ''Physical Conditions in Eastern Europe, Western Asia and Egypt Before the Period of Agricultural and Urban Settlement'', 1965.</ref> ការប្រើប្រាស់ពាក្យនេះនៅក្នុងបរិបទភូមិសាស្ត្រនយោបាយសហសម័យ ឬសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកបច្ចុប្បន្នត្រូវបានលេចឡើងចាប់តាំងពីពាក់កណ្តាលទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៦០ មកម៉្លេះ។<ref>''The Tobacco Industry of Western Asia'', U.S. Department of Agriculture, Foreign Agricultural Service, 1964.</ref> ==ភូមិសាស្ត្រ== តំបន់នេះមានសមុទ្រធំៗព័ទ្ធជុំវិញចំនួនប្រាំបីរួមមាន៖ [[សមុទ្រក្រហម]] [[សមុទ្រកាសព្យែន]] [[សមុទ្រខ្មៅ]] [[ឈូងសមុទ្រពែរ្ស]] [[សមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេ]] [[សមុទ្រអ៊ីជាន]] [[ឈូងសមុទ្រអាឌែន]] និង[[សមុទ្រអារ៉ាប់]]។ នៅភាគពាយព្យ និងខាងជើង តំបន់នេះត្រូវបានបំបែកចេញពី[[ទ្វីបអឺរ៉ុប]]ដោយ[[ច្រកសមុទ្រតួកគី]] និងដីជម្រាលនៃតំបន់[[មហាកូកាស]]។ ចំពោះភាគនិរតីវិញ វាត្រូវបានផ្ដាច់ចេញពីទ្វីបអាហ្រ្វិកដោយ[[ដីសន្ទះស៊ុយអេ]] ខណៈនៅភាគឦសាន និងខាងកើត វាមានព្រំប្រទល់ជាប់តំបន់[[អាស៊ីកណ្តាល]] និង[[អាស៊ីខាងត្បូង]]។ តំបន់នេះផងដែរគឺស្ថិតនៅភាគខាងកើតនៃតំបន់[[អឺរ៉ុបខាងត្បូង]] និងភាគខាងត្បូងនៃតំបន់[[អឺរ៉ុបខាងកើត]]។ វាលលំហ[[ដាឆតឺកាវារ]] និង[[ដាឆតឺលូត]]នៅភាគខាងកើតប្រទេសអ៊ីរ៉ង់អាចចាត់ទុកបានថាជាព្រំដែនធម្មជាតិបំបែកអាស៊ីខាងលិចពីតំបន់អាស៊ីខាងត្បូង។ ===ភូគព្ភសាស្ត្រ=== ====ផ្លាកតិចតូនិច==== ផ្លាកតិចតូនិចចំនួនបីធំៗត្រូវបានគ្របដណ្ដប់ដោយតំបន់អាស៊ីខាងលិចមានដូចជា៖ [[ផ្លាកអាហ្វ្រិក]] [[ផ្លាកអឺរ៉ាស៊ី|អឺរ៉ាស៊ី]] និង[[ផ្លាកអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]]។ បច្ចុប្បន្ន ផ្លាកអារ៉ាប់បានកំពុងរំកឹលខ្លួនបន្តិចម្តងៗចូលទៅកាន់[[ឧបផ្លាកអាណាតូលី|ផ្លាកអាណាតូលី]] (តួកគី) នៅត្រង់[[សម្រុតអាណាតូលីខាងកើត]]<ref>{{cite web |url=http://eol.jsc.nasa.gov/handbooks/arabianpages/mainframe.htm |title=The Arabian Plate |author=Muehlberger, Bill |publisher=NASA, Johnson Space Center |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070706103125/http://eol.jsc.nasa.gov/handbooks/arabianpages/mainframe.htm |archive-date=6 July 2007 |access-date=25 ឧសភា 2025 |archivedate=6 កក្កដា 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070706103125/http://eol.jsc.nasa.gov/handbooks/arabianpages/mainframe.htm }}</ref> ហើយព្រំដែនរវាង[[ផ្លាកសមុទ្រអ៊ីជាន|ផ្លាកអ៊ីជាន]] និងអាណាតូលីនៅភាគខាងកើតប្រទេសតួកគីក៏មានលំនាំរញ្ជួយជាសកម្មផងដែរ។<ref name="beaumont-pg22">Beaumont (1988), p. 22</ref> ====ធនធានទឹក==== អាស៊ីខាងលិចមានប្រភពទឹកក្រោមដីជាច្រើននៅខ្ចាត់ខ្ចាយជុំវិញតំបន់នេះ។ នៅប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីតមានវត្តមានប្រភពទឹកក្រោមដីធំៗចំនួនពីរដែលបន្សល់ពីយុគ[[ប៉ាឡេអូសូអិច]] និង[[ត្រ័យិក]]នៅក្រោមជួរភ្នំ[[ធូវ៉ែគ]] និងតំបន់ប៉ែកខាងលិចពីសមុទ្រក្រហម។<ref name="beaumont-86">Beaumont (1988), p. 86</ref> ប្រភពទឺកក្រោមដីសល់ពីយុគ[[ក្រេតាសេ]] និង[[ឱសាកន្យ]]គឺមានទីតាំងស្ថិតនៅខាងក្រោមផ្ទៃភាគកណ្តាល និងភាគខាងកើតនៃប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត ដែលមានផ្ទុកទាំងទឹកសាប និងប្រៃ។<ref name="beaumont-86"/> ប្រព័ន្ធធារាសាស្រ្តទឹកជន់ ឬគន្លង ក៏ដូចជាប្រព័ន្ធប្រោះទឹកត្រូវបានគេប្រើប្រាស់យ៉ាងទូលំទូលាយសម្រាប់វិស័យកសិកម្មនៅទូទាំងអាស៊ីខាងលិចដែលគ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដីជិត ៩០,០០០ គម^២។<ref>{{Cite web|url=http://www.fao.org/land-water/en/|title=Land & Water|website=Food and Agriculture Organization of the United Nations}}</ref> [[ទន្លេធីក្រឺ]] និង[[អឺហ្វ្រាត់]]គឺជាទន្លេពីរដ៏សំខាន់ដែលបានចាក់ឫសចូលអាស៊ីខាងលិចផងដែរ។ ===អាកាសធាតុ=== [[File:Cedars in Lebanon.jpg|right|thumb|upright=1.1|ដើមស៊ីដាក្នុងប្រទេសលីបង់កំឡុងសិសិររដូវ]] អាស៊ីខាងលិចជាចម្បងមានលក្ខណៈស្ងួតហួតហែង ហើយងាយប្រឈមនឹងគ្រោះរាំងស្ងួត ប៉ុន្តែតំបន់នេះក៏មានវត្តមានព្រៃឈើ និងដីជ្រលងជីជាតិនៅតាមផ្នែកខ្លះផងដែរ។ អាស៊ីខាងលិចនេះផងដែរក៏មាន វាលស្មោង​​ [[វាលលំហ]] និងតំបន់[[ភ្នំ]]ជាច្រើនកន្លែង។ កង្វះទឹកប្រើប្រាស់គឺជាបញ្ហាមួយនៅក្នុងទីតាំងមួយចំនួននៃអាស៊ីខាងលិច ដោយកំណើនចំនួនប្រជាជនបានទាមទារតម្រូវការទឹកប្រើប្រាស់បន្ថែម ខណៈដែលការរីកសាយនៃជាតិអំបិល និងការបំពុលទឹកបានកំពុងគំរាមកំហែងដល់ប្រព័ន្ធផ្គត់ផ្គង់ទឹកនៅក្នុងតំបន់នេះ។<ref name="ipcc-1997">{{cite web|url=http://www.grida.no/publications/other/ipcc_sr/?src=/climate/ipcc/regional/index.htm|title=Chapter 7: Middle East and Arid Asia|work=IPCC Special Report on The Regional Impacts of Climate Change: An Assessment of Vulnerability|publisher=United Nations Environment Programme (UNEP), Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC)|year=2001|access-date=26 May 2025|archive-url=https://web.archive.org/web/20160303201222/http://www.grida.no/publications/other/ipcc_sr/?src=%2Fclimate%2Fipcc%2Fregional%2Findex.htm|archive-date=3 March 2016|url-status=dead|archivedate=3 មីនា 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160303201222/http://www.grida.no/publications/other/ipcc_sr/?src=%2Fclimate%2Fipcc%2Fregional%2Findex.htm}}</ref> ==សេដ្ឋកិច្ច== {{Main|សេដ្ឋកិច្ចមជ្ឈិមបូព៌ា}} សេដ្ឋកិច្ចនៅតាមប្រទេសក្នុងតំបន់អាស៊ីខាងលិចនេះគឺមានភាពចម្រុះ និងកម្រិតខុសៗគ្នា។ តួកគីជាប្រទេសដែលមានសេដ្ឋកិច្ចធំជាងគេនៅក្នុងតំបន់ នាំមុខប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត និងអ៊ីរ៉ង់ជាដើម។ រ៉ែប្រេងកាតគឺជាឧស្សាហកម្មដ៏សំខាន់បំផុតមួយនៅក្នុងតំបន់ ដោយជាងពាក់កណ្តាលនៃធនធានប្រេងទាំងអស់នៅលើពិភពលោកគឺស្ថិតក្នុងតំបន់នេះ និងព្រមទាំងប្រមាណ ៤០ ភាគរយនៃឧស្ម័នធម្មជាតិផងដែរ។ ==ប្រជាសាស្ត្រ== {{Further|ប្រជាសាស្ត្រមជ្ឈិមបូព៌ា}} ចំនួនប្រជាជននៅក្នុងតំបន់អាស៊ីខាងលិចត្រូវបានប៉ាន់ស្មានថាមានចំនួន ២៧២ លាននាក់នៅក្នុងឆ្នាំ២០០៨ និងត្រូវបានម៉ាឌីសុនព្យាករណ៍ថានឹងស្ទុះឡើងដល់ ៣៧០ លាននាក់នៅក្នុងឆ្នាំ២០៣០ (ព្យាករណ៍កាលពីឆ្នាំ២០០៧ និងមិនបានរាប់បញ្ចូលតំបន់កូកាស និងប្រទេសស៊ីបឡើយ)។ ការព្យាករណ៍នេះត្រូវបានធ្វើឡើងដោយអាងលើអត្រាកំណើនប្រជាជនប្រចាំឆ្នាំ ១.៤% (កើនឡើងទ្វេដងក្នុងរយៈពេល ៥០ ឆ្នាំ) ដែលជាអត្រាលើសពីមធ្យមភាគពិភពលោក ០.៩% (ស្មើនឹងកំណើនទ្វេដងក្នុង ៧៥ ឆ្នាំ)។ ចំនួនប្រជាជននៅអាស៊ីខាងលិចត្រូវបានគេប៉ាន់ស្មានថាមានចំនួនស្មើនឹង ៤% នៃចំនួនប្រជាជនសរុបនៅលើពិភពលោកដោយកើនឡើងពីចំនួនប្រមាណ ៣៩ លាននាក់នៅដើមសតវត្សរ៍ទី២០ ឬប្រហែល ២% នៃចំនួនប្រជាជនពិភពលោកនៅពេលនោះ។<ref>Data for "15 West Asian countries", from Maddison (2003, 2007).Angus Maddison, 2003, ''[[iarchive:worldeconomyhist0000madd|The World Economy: Historical Statistics]]'', Vol. 2, OECD, Paris, {{ISBN|92-64-10412-7}}. ''Statistical Appendix'' (2007, ggdc.net) "The historical data were originally developed in three books: Monitoring the World Economy 1820–1992, OECD, Paris 1995; The World Economy: A Millennial Perspective, OECD Development Centre, Paris 2001; The World Economy: Historical Statistics, OECD Development Centre, Paris 2003. All these contain detailed source notes." Estimates for 2008 by country (in millions): Turkey (71.9), Iran (70.2), Iraq (28.2), Saudi Arabia (28.1), Yemen (23.0), Syria (19.7), Israel (6.5), Jordan (6.2), Palestine (4.1), Lebanon (4.0), Oman (3.3), United Arab Emirates (2.7), Kuwait (2.6), Qatar (0.9), Bahrain (0.7). </ref> ប្រទេសដែលមានចំនួនប្រជាជនច្រើនជាងគេនៅក្នុងតំបន់គឺប្រទេស[[តួកគី]]​ និង[[អ៊ីរ៉ង់]]ដោយប្រទេសទាំងពីរនេះមានប្រជាជនប្រមាណ ៧៩ លាននាក់ ហើយជាបន្ទាប់គឺ[[អ៊ីរ៉ាក់]] និង[[អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត]]ដែលមានចំនួនប្រមាណ ៣៣ លាននាក់​ និងប្រទេស[[យេម៉ែន]]ជាមួយប្រជាជនចំនួន ២៩ លាននាក់។ == មើលផងដែរ== * [[មជ្ឈិមបូព៌ា]] * [[បញ្ជីរាយតំបន់បេតិកភណ្ឌពិភពលោកនៅអាស៊ីខាងលិច]] * [[កីឡាអាស៊ីខាងលិច]] ==ឯកសារយោង== ===កំណត់សម្គាល់=== {{Reflist|group=ស}} ===អាគតដ្ឋាន=== {{reflist}} {{ប្រទេសនៅទ្វីបអាស៊ី}} [[Category:អាស៊ី]] 1ookx0xep7zbaw5rid9o3u9zq65uuzk 321613 321530 2025-06-05T15:14:55Z RandomPoopedBoi 27248 /* ប្រជាសាស្ត្រ */ 321613 wikitext text/x-wiki {{Infobox continent | title = អាស៊ីខាងលិច | image = [[File:Western Asia (orthographic projection).svg|285px]] | area = ៥,៩៩៤,៩៣៥ គម^២ | population = ៣១៣,៤៥០,០០០ (២០១៨) ([[បញ្ជីរាយទ្វីបតាមចំនួនប្រជាជន#តាមអនុតំបន់នៃទ្វីប|ទី៩]])<ref name = "UN WPP 2019">{{Cite web|title = World Population prospects – Population division|url = https://population.un.org/wpp/|access-date = 29 April 2025|publisher = [[អង្គការសហប្រជាជាតិ]]|archive-url = https://web.archive.org/web/20190205234912/https://population.un.org/wpp/|archive-date = 5 February 2019|url-status = live}}</ref><ref name = "UN WPP 2019 2">{{Cite web|title = Overall total population|url = https://population.un.org/wpp/Download/Files/1_Indicators%20(Standard)/EXCEL_FILES/1_Population/WPP2019_POP_F01_1_TOTAL_POPULATION_BOTH_SEXES.xlsx|format = xlsx|access-date = 29 April 2025|publisher = [[អង្គការសហប្រជាជាតិ]]|archivedate = 27 កុម្ភៈ 2021|archiveurl = https://web.archive.org/web/20210227235642/https://population.un.org/wpp/Download/Files/1_Indicators%20(Standard)/EXCEL_FILES/1_Population/WPP2019_POP_F01_1_TOTAL_POPULATION_BOTH_SEXES.xlsx|url-status = dead}}</ref> | density = ៥០.១/គម^២ | countries = {{collapsible list | title = [[ប្រទេសនៅអាស៊ី|២០ ប្រទេសដែលទទួលស្គាល់]] | {{flag|កាតា}} | {{flag|គុយវ៉ែត}} |{{flag|ចចជី}} (លើកលែងតែមួយផ្នែកតូចនៃទឹកដីភាគខាងជើងនៃ[[មហាកូកាស]]) | {{flag|តួកគី}} (លើកលែងតែតំបន់[[ធ្រែសខាងកើត]]) | {{flag|ប៉ាឡេស្ទីន}} | {{flag|បារ៉ែន}} | {{flag|យេម៉ែន}} (លើកលែងតែកោះ[[សូកូត្រា]]) | {{flag|លីបង់}} | {{flag|ស៊ីប}} | {{flag|ស៊ីរី}} | {{flag|ហ្សកដានី}} | {{flag|អ៊ីរ៉ង់}} | {{flag|អ៊ីរ៉ាក់}} | {{flag|អ៊ីស្រាអែល}} | {{flag|អាមេនី}} | {{flag|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} | {{flag|អាស៊ែបៃសង់}} (លើកលែងតែមួយផ្នែកតូចនៃទឹកដីភាគខាងជើងនៃ[[មហាកូកាស]]) | {{flag|អូម៉ង់}} | {{flag|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម}} | {{flag|អេហ្ស៊ីប}} (គិតតែ[[ឧបទ្វីបស៊ីណៃ]]ប៉ុណ្ណោះ) }}{{collapsible list | title = '''៣ ប្រទេសដែលមិនត្រូវបានទទួលស្គាល់''' | ''{{flag|ស៊ីបខាងជើង}}'' | ''{{flag|អាប់កាស៊ី}}'' | ''{{flag|អូសេទីខាងត្បូង}}'' }} | dependencies = {{flagicon|សហរាជាណាចក្រ}} [[អាក្រូទីរី និងដេកេលី]] | languages = {{collapsible list | title = ភាសាផ្លូវការ | [[ភាសាក្រិក|ក្រិក]] | [[ភាសាឃឺដ|ឃឺដ]] | [[ភាសាចចជី|ចចជី]] | [[ភាសាតួកគី|តួកគី]] | [[ភាសាពែរ្ស|ពែរ្ស]] | [[ភាសារុស្ស៊ី|រុស្ស៊ី]] | [[ភាសាហេប្រឺ|ហេប្រឺ]] | [[ភាសាអង់គ្លេស|អង់គ្លេស]] | [[ភាសាអាប់កាស|អាប់កាស]] | [[ភាសាអាមេនី|អាមេនី]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] | [[ភាសាអាស៊ែបៃសង់|អាស៊ែបៃសង់]] | [[ភាសាអូសេទី|អូសេទី]] }} {{collapsible list | title = '''ភាសាផ្សេងៗ''' | '''[[អំបូរភាសាអាហ្វ្រូអាស៊ី]]'''៖ {{hlist | [[ភាសានវអារ៉ាម|នវអារ៉ាម]] | [[ភាសាស៊ីរីអាក|ស៊ីរីអាក]] | [[ភាសាអាមហារ៉ា|អាមហារ៉ា]] | [[ភាសាអារ៉ាប់ខាងត្បូងសម័យ|អារ៉ាប់ខាងត្បូង]] }} | '''[[អំបូរភាសាអូស្ត្រូណេស៊ី]]'''៖ {{hlist | [[ភាសាឥណ្ឌូណេស៊ី|ឥណ្ឌូណេស៊ី]] | [[ភាសាម៉ាឡេ|ម៉ាឡេ]] | [[ភាសាតាកាឡុក|តាកាឡុក]] }} | '''[[អំបូរភាសាឥណ្ឌូអឺរ៉ុប]]'''៖ {{hlist | [[ភាសាឆាបាគី|ឆាបាគី]] | [[ភាសាដូម៉ារី|ដូម៉ារី]] | [[ភាសាឌរឌូ|ឌរឌូ]] | [[ភាសាតាលីស|តាលីស]] | [[ភាសានេប៉ាល់|នេប៉ាល់]] | [[ភាសាបារាំង|បារាំង]] | [[ភាសាបាស្តូ|បាស្តូ]] | [[ភាសាបាឡូឈី|បាឡូឈី]] | [[ភាសាបេន្កាលី|បេន្កាលី]] | [[ភាសាម៉ាហ្សាន់ដារ៉ានី|ម៉ាហ្សាន់ដារ៉ានី]] | [[ភាសាយីឌីស|យីឌីស]] | [[ភាសារ៉ូហ៊ីងញ៉ា|រ៉ូហ៊ីងញ៉ា]] | [[ភាសារ៉ូម៉ានី|រ៉ូម៉ានី]] | [[ភាសាហ្គីឡាគី|ហ្គីឡាគី]] | [[ភាសាហ្សាហ្សា|ហ្សាហ្សា]] | [[ភាសាហិណ្ឌី|ហិណ្ឌី]] | [[ភាសាឡូរី|ឡូរី]] | [[ភាសាអេស្ប៉ាញ|អេស្ប៉ាញ]] }} | '''[[អំបូរភាសាកូកាសឦសាស្ត]]'''៖ {{hlist | [[ភាសាឆេឆិន|ឆេឆិន]] | [[ភាសាឡេស្គាន|ឡេស្គាន]] | [[ភាសាអាវ៉ា|អាវ៉ា]] }} | '''[[អំបូរភាសាកូកាសពាយព្យ]]''': {{hlist | [[ភាសាកាបារដ៍|កាបារដ៍]] | [[ភាសាស៊ែកាស្ស៊ី|ស៊ែកាស្ស៊ី]] }} | '''[[​អំបូរភាសាតួកស៊ីគ]]'''៖ {{hlist | [[ភាសាកាច្ឆៃ|កាច្ឆៃ]] | [[ភាសាតួកមែន|តួកមែន]] }} }} | time = {{collapsible list | title = ល្វែងម៉ោងចំនួន ៥ | bullets = true | '''[[UTC+០២:០០]]'''៖ {{hlist |បមាណីយ៖ [[ម៉ោងនៅរដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន|ប៉ាឡេស្ទីន]] [[ម៉ោងនៅស៊ីប|ស៊ីប]] [[ម៉ោងនៅស៊ីរី|ស៊ីរី]] [[ម៉ោងនៅហ្សកដានី|ហ្សកដានី]] [[ម៉ោងនៅលីបង់|លីបង់]] [[ម៉ោងបមាណីយអ៊ីស្រាអែល|អ៊ីស្រាអែល]] [[ម៉ោងបមាណីយអេហ្ស៊ីប|ស៊ីណៃ]] }} | '''[[UTC+០៣:០០]]'''៖ {{hlist | [[ម៉ោងសន្សំពន្លឺថ្ងៃ]]៖ ប៉ាឡេស្ទីន ស៊ីប ស៊ីរី ហ្សកដានី លីបង់ អ៊ីស្រាអែល អេហ្ស៊ីប | បមាណីយ៖ [[ម៉ោងនៅកាតា|កាតា]] [[ម៉ោងនៅគុយវ៉ែត|គុយវ៉ែត]] [[ម៉ោងនៅតួកគី|តួកគី]] [[ម៉ោងនៅបារ៉ែន|បារ៉ែន]] [[ម៉ោងនៅយេម៉ែន|យេម៉ែន]] [[ម៉ោងនៅអ៊ីរ៉ាក់|អ៊ីរ៉ាក់]] [[ម៉ោងបមាណីយអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត]] }} | '''[[UTC+០៣:៣០]]'''៖ {{hlist | បមាណីយ៖ [[ម៉ោងបមាណីយអ៊ីរ៉ង់|អ៊ីរ៉ង់]] }} | '''[[UTC+០៤:០០]]'''៖ {{hlist | បមាណីយ៖ [[ម៉ោងចចជី|ចចជី]] [[ម៉ោងអាមេនី|អាមេនី]] [[ម៉ោងអាស៊ែបៃសង់|អាស៊ែបៃសង់]] [[ម៉ោងនៅអូម៉ង់|អូម៉ង់]] [[ម៉ោងនៅអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម]] }} | '''[[UTC+០៤:៣០]]'''៖ {{hlist | ម៉ោងសន្សំពន្លឺថ្ងៃ៖ អ៊ីរ៉ង់ }} }} | internet = [[.ae]], [[.am]], [[.az]], [[.bh]], [[.cy]], [[.eg]], [[.ge]], [[.il]], [[.iq]], [[.ir]], [[.jo]], [[.kw]], [[.lb]], [[.om]], [[.ps]], [[.qa]], [[.sa]], [[.sy]], [[.tr]], [[.ye]] | cities = {{collapsible list | title = បញ្ជី | bullets = true | {{flagicon|គុយវ៉ែត}} [[គុយវ៉ែត (ទីក្រុង)|គុយវ៉ែត]] | {{flagicon|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} [[ជីដ្ដារ]] | {{flagicon|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម}} [[ឌូបៃ]] | {{flagicon|អ៊ីរ៉ង់}} [[តេហេរ៉ង់]] | {{flagicon|អ៊ីរ៉ាក់}} [[បាកដាដ]] | {{flagicon|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} [[រីយ៉ាដ]] | {{flagicon|តួកគី}} [[អ៊ីស្តង់ប៊ុល]] | {{flagicon|តួកគី}} [[អ៊ីស្មៀរ]] | {{flagicon|ហ្សកដានី}} [[អាម៉ាន់]] | {{flagicon|តួកគី}} [[អង់ការ៉ា]] }} }} '''អាស៊ីខាងលិច''' ឬអាចហៅបានថា '''អាស៊ីបស្ចិម''' គឺជាតំបន់ភាគខាងលិចបំផុតនៃទ្វីប[[អាស៊ី]]។ យោងតាមនិយមន័យពីស្ថាប័នសិក្សានានា [[អង្គការសហប្រជាជាតិ]] និងស្ថាប័នដទៃទៀត គេបានកំណត់អនុតំបន់អាស៊ីខាងលិចដោយក្ដោបតំបន់តូចៗដូចជា [[អាណាតូលី]] [[ឧបទ្វីបអារ៉ាប់]] [[អ៊ីរ៉ង់]] [[មេសូប៉ូតាមី]] [[វាលខ្ពស់អាមេនី]] [[ឡេវ៉ាន]] [[ភូមិសាស្ត្រស៊ីប|កោះស៊ីប]] [[ឧបទ្វីបស៊ីណៃ]] និង[[កូកាសខាងត្បូង]]។ តំបន់មួយនេះត្រូវបានកាត់ផ្ដាច់ពីទ្វីប[[អាហ្វ្រិក]]តាម[[ដីសន្ទះស៊ុយអេ]] និងពី[[ទ្វីបអឺរ៉ុប]]តាមរយៈផ្លូវទឹកនៃ[[ច្រកសមុទ្រតួកគី]] និងដីជម្រាលនៃតំបន់[[មហាកូកាស]]។ អាស៊ីខាងលិចមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹងតំបន់[[អាស៊ីកណ្ដាល]]នៅភាគឦសាន្ត និង[[អាស៊ីខាងត្បូង]]នៅភាគខាងកើត។ តំបន់នេះផងដែរត្រូវបានព័ទ្ធជុំវិញដោយផ្ទៃសមុទ្រចំនួន ១២​ ដូចជា៖ [[សមុទ្រកាសព្យែន]] [[សមុទ្រខ្មៅ]] [[ឈូងសមុទ្រពែរ្ស]] [[សមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេ]] [[សមុទ្រម៉ាម៉ារ៉ា]] [[ឈូងសមុទ្រស៊ុយអេ]] [[សមុទ្រអ៊ីជាន]] [[ឈូងសមុទ្រអាកាបា]] [[ឈូងសមុទ្រអាឌែន]] [[សមុទ្រអារ៉ាប់]] និង[[ឈូងសមុទ្រអូម៉ង់]]។ អាស៊ីខាងលិចគឺគ្របដណ្ដប់ទៅលើតំបន់ផ្ទៃដីស្រដៀងគ្នានឹងតំបន់[[មជ្ឈិមបូព៌ា]]ដែរ គ្រាន់តែមជ្ឈិមបូព៌ាគឺជាពាក្យបង្កប់ន័យនយោបាយដែលតែងតែសម្គាល់ដោយភូមិវិទូលោកខាងលិចអាស្រ័យទៅលើបរិបទនយោបាយ និងប្រវត្តិសាស្ត្រ ខណៈដែលអាស៊ីខាងលិចវិញគឺជាពាក្យភូមិសាស្ត្រដែលមានភាពត្រឹមត្រូវនិងភាពស៊ីសង្វាក់គ្នាជាង។ តំបន់អាស៊ីខាងលិចគ្របដណ្ដប់លើផ្ទៃដីសរុប ៥,៩៩៤,៩៣៥ គម^២ និងមានប្រជាជនរស់នៅចំនួន ៣១៣ លាននាក់។<ref name="UN WPP 2019"/><ref name="UN WPP 2019 2"/> ក្នុងចំណោមប្រទេសដែលជាសមាជិកអង្គការសហប្រជាជនទាំង ២០ នៅក្នុងតំបន់ (ឬមានមួយផ្នែកនៃទឹកដីរបស់ពួកគេក្នុងតំបន់) មាន ១៣ ប្រទេសដែលត្រូវជាផ្នែកនៃ[[ពិភពអារ៉ាប់]]។ បណ្ដាប្រទេសដែលមានចំនួនប្រជាជនរស់ច្រើនជាងគេនៅក្នុងតំបន់នេះរួមមាន៖ [[អ៊ីរ៉ង់]] [[តួកគី]] [[អ៊ីរ៉ាក់]] [[អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត]] និង[[យេម៉ែន]]។ល។ នៅក្នុង[[គ្រោងការណ៍ភូមិសាស្ត្រពិភពលោកសម្រាប់កំណត់ត្រាចែកចាយរុក្ខជាតិ]] (WGSRPD) គេមិនបានរាប់បញ្ចូលឧបទ្វីបអារ៉ាប់ជាផ្នែកមួយនៃតំបន់អាស៊ីខាងលិចឡើយ តែក្រុមនេះបានរាប់បញ្ចូលប្រទេស[[អាហ្វហ្កានីស្ថាន]]។<ref name=WGSRPD>{{Cite book |last = Brummitt |first = R. K. |year = 2001 |title = World Geographical Scheme for Recording Plant Distributions |edition = 2nd |publisher = International Working Group on Taxonomic Databases For Plant Sciences (TDWG) |url = https://raw.githubusercontent.com/tdwg/wgsrpd/master/109-488-1-ED/2nd%20Edition/TDWG_geo2.pdf |access-date = 13 May 2025 |archive-url = https://web.archive.org/web/20160125135239/http://www.nhm.ac.uk/hosted_sites/tdwg/TDWG_geo2.pdf |archive-date = 25 January 2016}}</ref> ចំពោះ[[អង្គការស្បៀងអាហារ និងកសិកម្ម]] (FAO) វិញបានរាប់បញ្ចូលប្រទេសអាហ្វហ្កានីស្ថានចូលដូចគ្នា តែបានចាត់ទុកប្រទេសអេហ្ស៊ីបនៅខាងក្រៅតំបន់អាស៊ីខាងលិច។<ref>{{Cite web |title=Chapter 21. West Asia |url=https://www.fao.org/3/Y1997e/y1997e0q.htm |access-date=13 May 2025 |website=www.fao.org}}</ref> រីឯ[[កម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍សហប្រជាជាតិ]]វិញបានដកប្រទេសស៊ីប អ៊ីស្រាអែល តួកគី និងអ៊ីរ៉ង់ចេញពីតំបន់មួយនេះ។<ref>{{Cite web |last=Environment |first=U. N. |date=12 April 2023 |title=West Asia |url=http://www.unep.org/ozonaction/networks/west-asia |access-date=13 May 2025 |website=Ozonaction }}</ref> ==និយមន័យ== ពាក្យថា ''អាស៊ី​ខាង​លិច'' ឬ''អាស៊ីបស្ចិម'' ​ត្រូវ​បាន​គេ​និយមប្រើ​ជាការណ៍ និង​មិន​មាន​និយមន័យកំណត់ "ត្រឹមត្រូវ" ឬ​ទទួល​យក​ជា​ទូទៅណាមួយឡើយ។ និយមន័យធម្មតារបស់វាគឺច្រើនជាន់គ្នាមិនថាដោយប្រយោល ឬដោយផ្ទាល់ជាមួយនិយមន័យនៃពាក្យសម្គាល់តំបន់ដូចជា [[មជ្ឈិមបូព៌ា]] [[មេឌីទែរ៉ាណេខាងកើត]] និង[[ដើមបូព៌ា]] (ដែលពីបុរាណមកគឺសុទ្ធតែមាននិយមន័យស្រដៀងៗនឹងគ្នា លើកលែងតែពេលបច្ចុប្បន្នដោយគេចង់បំបែកវាឱ្យច្បាស់ដាច់ដោយឡែកពីគ្នា)។<ref>[https://www.worldatlas.com/articles/what-is-the-difference-between-near-east-and-middle-east.html What Is The Difference Between Near East and Middle East?] ''worldatlas.com''</ref> ''Style Manual'' របស់ ''[[ណាសឹនណលជីអូក្រាហ្វិក|National Geographic]]'' ក៏ដូចជាសៀវភៅ''[[សេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក៖ ស្ថិតិប្រវត្តិសាស្ត្រ]]'' (២០១៣) បោះពុម្ភផ្សព្វផ្សាយដោយ[[អង្គការសម្រាប់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ និងការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច]] (OECD) បានរាប់បញ្ចូលប្រទេសដូចជា កាតា គុយវ៉ែត តួកគី ប៉ាឡេស្ទីន(សម្គាល់ដោយវ៉េសប៊ែង និងក្រោយមកហ្កាហ្សា) បារ៉ែន យេម៉ែន លីបង់ ស៊ីរី ហ្សកដានី អ៊ីរ៉ង់ អ៊ីរ៉ាក់ អ៊ីស្រាអែល អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត អូម៉ង់ និងអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួមទៅក្នុងតំបន់អាស៊ីខាងលិច។<ref name="ngs">{{cite web |url=https://sites.google.com/a/ngs.org/ngs-style-manual/home/W/west-asia |title=West Asia |last=Miller |first=David |work=National Geographic Style Manual |publisher=National Geographic Society |access-date=16 May 2025 |archivedate=31 ឧសភា 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210531235607/https://sites.google.com/a/ngs.org/ngs-style-manual/home/W/west-asia |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite book |last=Maddison |first=Angus |author-link=Angus Maddison |year=2004 |title=The World Economy: Historical Statistics |series=Development Centre Studies |location=Paris, France |publisher=Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD) |publication-date=2003 |isbn=978-92-64-10412-9 |lccn=2004371607 |oclc=53465560 |title-link=The World Economy: Historical Statistics }}</ref> ផ្ទុយមកវិញ [[អង្គការអភិវឌ្ឍន៍ឧស្សាហកម្មនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ]] (UNIDO) នៅក្នុងសៀវភៅប្រចាំឆ្នាំនៃឆ្នាំ២០១៥ របស់ខ្លួនបានរាប់បញ្ចូលប្រទេសអាមេនី និងអាស៊ែបៃសង់ និងដកអ៊ីស្រាអែល និងតួកគីចេញ (ជាផ្នែកនៃទ្វីបអឺរ៉ុប)។<ref>{{cite book |author=United Nations Industrial Development Organization Vienna (UNIDO) |author-link=United Nations Industrial Development Organization |year=2005 |title=International Yearbook of Industrial Statistics 2015 |url=https://books.google.com/books?id=FAKMBgAAQBAJ&pg=PA14 |location=Cheltenham, UK |publisher=Edward Elgar Publishing |page=14 |isbn= 9781784715502}}</ref> ខុសពី UNIDO [[ក្រុមស្ថិតិអង្គការសហប្រជាជាតិ]] (UNSD) បានកាត់ប្រទេសអ៊ីរ៉ង់ចេញពីតំបន់ ហើយបានរាប់បញ្ចូលប្រទេសចចជី តួកគី និងស៊ីបចូលវិញ។<ref>{{cite web|url=http://unstats.un.org/unsd/methods/m49/m49.htm |title=Standard Country or Area Codes for Statistical Use |publisher=Millenniumindicators.un.org |access-date=16 May 2025}}</ref> ចំពោះ[[ក្រុមតំបន់អង្គការសហប្រជាជាតិ|ក្រុមអឺរ៉ុបខាងលិច]]ដែលត្រួវជាក្រុមមួយនៃក្រុមភូមិសាស្ត្រនយោបាយអង្គការសហប្រជាជាតិ បានរាប់បញ្ចូលប្រទេសអាមេនី និងចចជីជាផ្នែកនៃតំបន់អឺរ៉ុបខាងកើត ខណៈស៊ីប និងតំបន់ធ្រែសខាងកើតនៃប្រទេសតួកគីគឺស្ថិតនៅក្នុងតំបន់អឺរ៉ុបខាងត្បូង។ ប្រទេសទាំងបីនេះផងដែរត្រូវបានចុះបញ្ជីក្នុងចំណាត់ថ្នាក់អឺរ៉ុបនៃ[[យូណេស្កូ|អង្គការអប់រំ វិទ្យាសាស្ត្រ និងវប្បធម៌របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ]] (យូណេស្កូ)។ សមាជិកជាតិនៃស្ថាប័នគ្រប់គ្រងកីឡាអាស៊ីខាងលិចត្រូវបានកំណត់ចំពោះប្រទេសដូចជា កាតា គុយវ៉ែត ប៉ាឡេស្ទីន បារ៉ែន យេម៉ែន លីបង់ ស៊ីរី ហ្សកដានី អ៊ីរ៉ង់ អ៊ីរ៉ាក់ អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត អូម៉ង់ និងអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម។<ref>{{cite web |url=http://www.wabsf.net/en/information.php |title=WABSF Member Countries |access-date=17 May 2025 |archive-date=1 December 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171201035427/http://www.wabsf.net/en/information.php |url-status=dead |archivedate=1 ធ្នូ 2017 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20171201035427/http://www.wabsf.net/en/information.php }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.topendsports.com/events/games/asian-games/west-asian/index.htm |title=The West Asian Games |publisher=Topend Sports}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.the-waff.com/en/championships/29.html |title=WAFF Member Associations |website=The-Waff.com |access-date=17 May 2025 |archive-date=1 August 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180801232057/http://www.the-waff.com/en/championships/29.html |url-status=dead |archivedate=1 សីហា 2018 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180801232057/http://www.the-waff.com/en/championships/29.html }}</ref> ព្រឹត្តិការណ៍ពហុកីឡារបស់[[ក្រុមប្រឹក្សាអូឡាំពិកអាស៊ី]]គឺ[[កីឡាអាស៊ីខាងលិច]]ត្រូវបានចូលរួមប្រកួតប្រជែងដោយអត្តពលិកតំណាងមកពីប្រទេសទាំង ១៣ នេះដូចគ្នា។ ក្នុងចំណោមអង្គការស្ថាប័នកីឡាក្នុងតំបន់ទាំងនោះរួមមាន [[សមាគមបាល់បោះអាស៊ីខាងលិច]] [[សហព័ន្ធកីឡាបុកប៊ីយ៉ា និងស្នូកឃ័រអាស៊ីខាងលិច]] [[សហព័ន្ធបាល់ទាត់អាស៊ីខាងលិច]] និង[[សហព័ន្ធកីឡាវាយកូនបាល់អាស៊ីខាងលិច]]។ ===ផែនទី=== {{West Asia labelled map}} ==ប្រទេស== {| class="wikitable sortable" style="font-size:90%;width:100%;" |- style="background:#ececec;" ! [[ប្រទេស]]រួមនឹង[[ទង់|ទង់ជាតិ]] ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមក្រឡាផ្ទៃសរុប|ក្រឡាផ្ទៃ]]<br />(គម^២) ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមចំនួនប្រជាជន|ចំនួនប្រជាជន]]{{UN_Population|ref}}<br />(២០១៨) ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមដង់ស៊ីតេប្រជាជន|ដង់ស៊ីតេ]]<br />(ក្នុងមួយ គម^២) ! [[ធានី (នយោបាយ)|រដ្ឋ / រាជធានី]] ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាម ផសស (មធ្យម)|ផសស ជាមធ្យម]]<ref>{{cite web|title=GDP|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2014/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=93&pr.y=3&sy=2012&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=512%2C668%2C914%2C672%2C612%2C946%2C614%2C137%2C311%2C962%2C213%2C674%2C911%2C676%2C193%2C548%2C122%2C556%2C912%2C678%2C313%2C181%2C419%2C867%2C513%2C682%2C316%2C684%2C913%2C273%2C124%2C868%2C339%2C921%2C638%2C948%2C514%2C943%2C218%2C686%2C963%2C688%2C616%2C518%2C223%2C728%2C516%2C558%2C918%2C138%2C748%2C196%2C618%2C278%2C624%2C692%2C522%2C694%2C622%2C142%2C156%2C449%2C626%2C564%2C628%2C565%2C228%2C283%2C924%2C853%2C233%2C288%2C632%2C293%2C636%2C566%2C634%2C964%2C238%2C182%2C662%2C453%2C960%2C968%2C423%2C922%2C935%2C714%2C128%2C862%2C611%2C135%2C321%2C716%2C243%2C456%2C248%2C722%2C469%2C942%2C253%2C718%2C642%2C724%2C643%2C576%2C939%2C936%2C644%2C961%2C819%2C813%2C172%2C199%2C132%2C733%2C646%2C184%2C648%2C524%2C915%2C361%2C134%2C362%2C652%2C364%2C174%2C732%2C328%2C366%2C258%2C734%2C656%2C144%2C654%2C146%2C336%2C463%2C263%2C528%2C268%2C923%2C532%2C738%2C944%2C578%2C176%2C537%2C534%2C742%2C536%2C866%2C429%2C369%2C433%2C744%2C178%2C186%2C436%2C925%2C136%2C869%2C343%2C746%2C158%2C926%2C439%2C466%2C916%2C112%2C664%2C111%2C826%2C298%2C542%2C927%2C967%2C846%2C443%2C299%2C917%2C582%2C544%2C474%2C941%2C754%2C446%2C698%2C666&s=NGDP_R&grp=0&a=|publisher=[[មូលនិធិរូបិយវត្ថុ|IMF]]|access-date=3 June 2025}}</ref><br />(២០១២) ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាម ផសស (មធ្យម) ក្នុងម្នាក់ៗ|ក្នុងម្នាក់ៗ]]<ref>{{cite web|title=GDP per capita|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2014/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=28&pr.y=10&sy=2012&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=512%2C668%2C914%2C672%2C612%2C946%2C614%2C137%2C311%2C962%2C213%2C674%2C911%2C676%2C193%2C548%2C122%2C556%2C912%2C678%2C313%2C181%2C419%2C867%2C513%2C682%2C316%2C684%2C913%2C273%2C124%2C868%2C339%2C921%2C638%2C948%2C514%2C943%2C218%2C686%2C963%2C688%2C616%2C518%2C223%2C728%2C516%2C558%2C918%2C138%2C748%2C196%2C618%2C278%2C624%2C692%2C522%2C694%2C622%2C142%2C156%2C449%2C626%2C564%2C628%2C565%2C228%2C283%2C924%2C853%2C233%2C288%2C632%2C293%2C636%2C566%2C634%2C964%2C238%2C182%2C662%2C453%2C960%2C968%2C423%2C922%2C935%2C714%2C128%2C862%2C611%2C135%2C321%2C716%2C243%2C456%2C248%2C722%2C469%2C942%2C253%2C718%2C642%2C724%2C643%2C576%2C939%2C936%2C644%2C961%2C819%2C813%2C172%2C199%2C132%2C733%2C646%2C184%2C648%2C524%2C915%2C361%2C134%2C362%2C652%2C364%2C174%2C732%2C328%2C366%2C258%2C734%2C656%2C144%2C654%2C146%2C336%2C463%2C263%2C528%2C268%2C923%2C532%2C738%2C944%2C578%2C176%2C537%2C534%2C742%2C536%2C866%2C429%2C369%2C433%2C744%2C178%2C186%2C436%2C925%2C136%2C869%2C343%2C746%2C158%2C926%2C439%2C466%2C916%2C112%2C664%2C111%2C826%2C298%2C542%2C927%2C967%2C846%2C443%2C299%2C917%2C582%2C544%2C474%2C941%2C754%2C446%2C698%2C666&s=NGDPDPC&grp=0&a=|publisher=[[មូលនិធិរូបិយវត្|IMF]]|access-date=3 June 2025}}</ref><br />(២០១២) ! [[រូបិយវត្ថុ]] ! [[រដ្ឋាភិបាល]] ! [[ភាសាផ្លូវការ]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[កូកាសខាងត្បូង]]'''៖ |- | {{flag|ចចជី}} | style="text-align:right;" | ៦៩,៧០០ | style="text-align:right;" | ៣,៧៥៧,៩៨០ | style="text-align:right;" | ៦៨.១ | [[ប៊ីលីស៊ី]] | ១៥.៨៤៧ ពាន់លានដុល្លារ | ៣,៥២៣ ដុល្លារ | [[ឡារីចចជី]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាចចជី|ចចជី]] |- | {{flag|អាប់កាស៊ី}} (មិនទទួលស្គាល់) | style="text-align:right;" | ៨,៦៦០ | style="text-align:right;" | ២៤២,៨៦២ | style="text-align:right;" | ២៨ | [[សុខូមី]] | ៥០០ លានដុល្លារ | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[ឡារីចចជី]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអាប់កាស៊ី|អាប់កាស]]<br>[[ភាសារុស្ស៊ី|រុស្ស៊ី]] |- | {{flag|អាមេនី}} | style="text-align:right;" | ២៩,៨០០ | style="text-align:right;" | ២,៧៩០,៩៧៤ | style="text-align:right;" | ១០៨.៤ | [[យេរេវ៉ា]] | ៩.៩៥០ ពាន់លានដុល្លារ | ៣,០៣៣ ដុល្លារ | [[ដ្រាំអាមេនី]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអាមេនី|អាមេនី]] |- | {{flag|អាស៊ែបៃសង់}} | style="text-align:right;" | ៨៦,៦០០ | style="text-align:right;" | ១០,៣១២,៩៩២ | style="text-align:right;" | ១០៥.៨ | [[បាគូ]] | ៦៨.៧០០ ពាន់លានដុល្លារ | ៧,៤៣៩ ដុល្លារ | [[ម៉ាណាតអាស៊ែបៃសង់]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|ប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអាស៊ែបៃសង់|អាស៊ែបៃសង់]] |- | {{flag|អូសេទីខាងត្បូង}} (មិនទទួលស្គាល់) | style="text-align:right;" | ៣,៩០០ | style="text-align:right;" | ៥៣,៥៣២ | style="text-align:right;" | ១៣ | [[ស្គីនវ៉ាលី]] | ៥០០ លានដុល្លារ | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[ឡារីចចជី]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|ប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអូសេទី|អូសេទី]]<br>[[ភាសារុស្ស៊ី|រុស្ស៊ី]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[សមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេ]]'''៖ |- | {{flag|ស៊ីប}} | style="text-align:right;" | ៩,២៥០ | style="text-align:right;" | ១,២៤៤,១៨៨ | style="text-align:right;" | ១១៧ | [[នីកូស៊ី]] | ២២.៩៩៥ ពាន់លានដុល្លារ | ២៦,៣៧៧ ដុល្លារ | [[អឺរ៉ូ]] | [[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាក្រិក|ក្រិក]]<br>[[ភាសាតួកគី|តួកគី]] |- | {{flag|ស៊ីបខាងជើង}} (មិនទទួលស្គាល់) | style="text-align:right;" | ៣,៣៥៥ | style="text-align:right;" | ៣១៣,៦២៦ | style="text-align:right;" | ៩៣ | [[នីកូស៊ីខាងជើង]] | ៤.០៣២ ពាន់លានដុល្លារ | ១៥,១០៩ ដុល្លារ | [[លីរ៉ាតួកគី]] | [[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាតួកគី|តួកគី]] |- | {{flagicon|សហរាជាណាចក្រ}} [[អាក្រូទីរី និងដេកេលី]]^១ | style="text-align:right;" | ២៥៤ | style="text-align:right;" | ១៥,៧០០ | style="text-align:right;" | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[បន្ទាយអេពីស្កូពី|អេពីស្កូពី]] | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[អឺរ៉ូ]] | [[ទឹកដីអនិស្សរភាព]]ក្រោម[[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអង់គ្លេស|អង់គ្លេស]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[ឧបទ្វីបស៊ីណៃ]]'''៖ |- | {{flag|អេហ្ស៊ីប}}{{refn|group=ស|ចំពោះទិន្នន័យក្រឡាផ្ទៃ និងប្រជាជនរបស់របស់អេហ្ស៊ីបនេះគឺរាប់បញ្ចូលតែ[[ឧបទ្វីបស៊ីណៃ]]ប៉ុណ្ណោះ។}} | style="text-align:right;" | ៦០,០០០ | style="text-align:right;" | ១០៩,២៦២,១៧៨ | style="text-align:right;" | ៨២ | [[គែរ]] | ២៦២.២៦ ពាន់លានដុល្លារ | ៣,១៧៩ ដុល្លារ | [[ផោនអេហ្ស៊ីប]] | [[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[អឌ្ឍចន្ទពហុពល]]'''៖ |- | {{flagcountry|ប៉ាឡេស្ទីន}}{{refn|group=ស|រដ្ឋសង្កេតការណ៍ អសប។}} | style="text-align:right;" | ៦,២២០ | style="text-align:right;" | ៥,១៣៣,៣៩២ | style="text-align:right;" | ៦៦៧ | [[រ៉ាំអាឡា]]^២ | ៦.៦ ពាន់លានដុល្លារ | ១,៦០០ ដុល្លារ | [[ផោនអេហ្ស៊ីប]] [[ឌីណាហ្សកដានី]] [[ស៊ីគែលថ្មីអ៊ីស្រាអែល]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|លីបង់}} | style="text-align:right;" | ១០,៤៥២ | style="text-align:right;" | ៥,៥៩២,៦៣១ | style="text-align:right;" | ៤០៤ | [[បៃរូត]] | ៤២.៥១៩ ពាន់លានដុល្លារ | ១០,៤២៥ ដុល្លារ | [[ផោនលីបង់]] | [[សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យសភា]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|ស៊ីរី}} | style="text-align:right;" | ១៨៥,១៨០ | style="text-align:right;" | ២១,៣២៤,៣៦៧ | style="text-align:right;" | ១១៨.៣ | [[ដាម៉ាស់]] | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[ផោនស៊ីរី]] | [[រដ្ឋាភិបាលអន្តរកាល]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|ហ្សកដានី}} | style="text-align:right;" | ៩២,៣០០ | style="text-align:right;" | ១១,១៤៨,២៧៨ | style="text-align:right;" | ៦៨.៤ | [[អាម៉ាន់]] | ៣០.៩៨ ពាន់លានដុល្លារ | ៤,៨៤៣ ដុល្លារ | [[ឌីណាហ្សកដានី]] | [[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|អ៊ីរ៉ាក់}} | style="text-align:right;" | ៤៣៨,៣១៧ | style="text-align:right;" | ៤៣,៥៣៣,៥៩២ | style="text-align:right;" | ៧៣.៥ | [[បាកដាដ]] | ២១៦.០៤៤ ពាន់លានដុល្លារ | ៦,៤១០ ដុល្លារ | [[ឌីណាអ៊ីរ៉ាក់]] | [[សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យសភា]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]]<br>[[ភាសាឃឺដ|ឃឺដ]] |- | {{flag|អ៊ីស្រាអែល}} | style="text-align:right;" | ២០,៧៧០ | style="text-align:right;" | ៨,៩០០,០៥៩ | style="text-align:right;" | ៣៦៥.៣ | [[យេរូសាឡឹម]]^៣ | ៣៥៣.៦៥​ ពាន់លានដុល្លារ | ៣៩,១០៦ ដុល្លារ | [[ស៊ីគែលថ្មីអ៊ីស្រាអែល]] | [[សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យសភា]] | [[ភាសាហេប្រឺ|ហេប្រឺ]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[ខ្ពង់រាបអ៊ីរ៉ង់]]'''​៖ |- | {{flag|អ៊ីរ៉ង់}} | style="text-align:right;" | ១,៦៤៨,១៩៥ | style="text-align:right;" | ៨៧,៩២៣,៤៣២ | style="text-align:right;" | ៤៥ | [[តេហេរ៉ង់]] | ៥៤៨.៥៩០ ពាន់លានដុល្លារ | ៧,២០៧ ដុល្លារ | [[រៀលអ៊ីរ៉ង់]] | [[សាធារណរដ្ឋឥស្លាម]] | [[ភាសាពែរ្ស|ពែរ្ស]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[អាណាតូលី]]'''៖ |- | {{flag|តួកគី}}{{refn|group=ស|ទិន្នន័យសម្រាប់ប្រទេសតួកគីគឺរួមបញ្ចូលទាំងតំបន់[[ធ្រែសខាងកើត]] ដែលមិនមែនជាផ្នែកនៃអាណាតូលីឡើយ។}} | style="text-align:right;" | ៧៨៣,៥៦២ | style="text-align:right;" | ៨២,៣៤០,០៨៨ | style="text-align:right;" | ៩៤.១ | [[អង់ការ៉ា]] | ៧៨៨.០៤២ ពាន់លានដុល្លារ | ១០,៥២៣ ដុល្លារ | [[លីរ៉ាតួកគី]] | [[សាធារណរដ្ឋ|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាតួកគី|តួកគី]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[ឧបទ្វីបអារ៉ាប់]]'''៖ |- | {{flag|កាតា}} | style="text-align:right;" | ១១,៤៣៧ | style="text-align:right;" | ២,៦៨៨,២៣៥ | style="text-align:right;" | ១២៣.២ | [[ដូហា]] | ១៩២.៤០២ ពាន់លានដុល្លារ | ១០៤,៧៥៦ ដុល្លារ | [[រៀលកាតា]] | [[រាជាធិបតេយ្យផ្ដាច់ការ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|គុយវ៉ែត}} | style="text-align:right;" | ១៧,៨២០ | style="text-align:right;" | ៤,២៥០,១១៤ | style="text-align:right;" | ១៦៧.៥ | [[គុយវ៉ែត (ទីក្រុង)|ទីក្រុងគុយវ៉ែត]] | ១៨៤.៥៤០ ពាន់លានដុល្លារ | ៤៨,៧៦២ ដុល្លារ | [[ឌីណាគុយវ៉ែត]] | [[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|បារ៉ែន}} | style="text-align:right;" | ៧៨០ | style="text-align:right;" | ១,៤៦៣,២៦៥ | style="text-align:right;" | ១,៦៤៦.១ | [[ម៉ាណាម៉ា]] | ៣០.៣៥៥ ពាន់លានដុល្លារ | ២៦,៣៦៨ ដុល្លារ | [[ឌីណាបារ៉ែន]] | [[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|យេម៉ែន}} | style="text-align:right;" | ៥២៧,៩៧០ | style="text-align:right;" | ៣២,៩៨១,៦៤១ | style="text-align:right;" | ៤៤.៧ | [[សាណា]] (ក្រោម[[សង្គ្រាមស៊ីវិលយេម៉ែន (២០១៤–បច្ចុប្បន្ន)|រដ្ឋាភិបាល]][[ហ៊ូទី]])<br>[[អេដេន]] ([[ធានីស្ដីទី|អាសនៈរដ្ឋាភិបាល]]) | ៣៥.០៥ ពាន់លានដុល្លារ | ១,៣៥៤ ដុល្លារ | [[រៀលយេម៉ែន]] | [[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]][[រដ្ឋាភិបាលបណ្ដោះអាសន្ន|បណ្ដោះអាសន្ន]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} | style="text-align:right;" | ២,១៤៩,៦៩០ | style="text-align:right;" | ៣៥,៩៥០,៣៩៦ | style="text-align:right;" | ១២ | [[រីយ៉ាដ]] | ៧៣៣.៩៥៦ ពាន់លានដុល្លារ | ២៥,១៣៩ ដុល្លារ | [[រីយ៉ាលសាអ៊ូឌីត]] | [[រាជាធិបតេយ្យផ្ដាច់ការ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|អូម៉ង់}} | style="text-align:right;" | ២១២,៤៦០ | style="text-align:right;" | ៤,៥២០,៤៧១ | style="text-align:right;" | ៩.២ | [[មូស្កាត]] | ៧៨.២៩០ ពាន់លានដុល្លារ | ២៥,៣៥៦ ដុល្លារ | [[រៀលអូម៉ង់]] | [[រាជាធិបតេយ្យផ្ដាច់ការ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម}} | style="text-align:right;" | ៨២,៨៨០ | style="text-align:right;" | ៩,៣៦៥,១៤៥ | style="text-align:right;" | ៩៧ | [[អាប៊ូដាប៊ី]] | ៣៨៣.៧៩៩ ពាន់លានដុល្លារ | ៤៣,៧៧៤ ដុល្លារ | [[ឌៀរហាំអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម|ឌៀរហាំ អអអ]] | [[សហព័ន្ធ]][[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- |} '''សម្គាល់៖''' <small><br />{{sup|១}} [[ទឹកក្រៅស្រុកអង់គ្លេស]]។<br/>{{sup|២}} រ៉ាំអាឡាគឺជាទីអាសនៈនៃរដ្ឋាភិបាល ខណៈដែលរដ្ឋធានីតាមសេចក្ដីប្រកាសរបស់រដ្ឋប៉ាឡេស្ទីនគឺមានទីតាំងនៅ[[យេរូសាឡឹម]]ឯណោះ ដែលកំពុងមាន[[គោលជំហរចំពោះយេរូសាឡឹម|ទំនាស់]]ជាមួយអ៊ីស្រាអែល។{{refn|តាមនីតិច្បាប់ និងក្រោម[[ច្បាប់អ៊ីស្រាអែល]] យេរូសាឡឹមគឺជារដ្ឋធានីនៃរដ្ឋអ៊ីស្រាអែលដោយជាទីតាំងនៃនិវាសដ្ឋានប្រធានាធិបតី ការិយាល័យរដ្ឋាភិបាលនានា​ តុលាការកំពូល និងសភាជាតិ ([[ឃ្នេសេត]])។ យេរូសាឡឹមនេះផងដែរក៏ត្រូវជារដ្ឋធានីដូចគ្នានៃរដ្ឋប៉ាឡេស្ទីនក្រោម{{cite web |ref=BasicLawPal-T1A3 |url=http://www.palestinianbasiclaw.org/basic-law/2003-amended-basic-law |title=ច្បាប់មូលដ្ឋានវិសោធឆ្នាំ២០០៣ |date= |postscript=none}} ប៉ុន្តែសម្រាប់រដ្ឋធានីជាក់ស្ដែងវិញគឺស្ថិតនៅក្រុង[[រ៉ាំអាឡា]]ដោយសារតែរ៉ាំអាឡាជាទីអាសនៈផ្ទាល់នៃរដ្ឋាភិបាលប៉ាឡេស្ទីន។ អង្គការសហប្រជាជាតិ និងរួមទាំងរដ្ឋអធិបតេយ្យភាគច្រើនមិនបានទទួលស្គាល់យេរូសាឡឹមជារដ្ឋធានីនៃរដ្ឋទាំងពីរនោះឡើយដោយគេកំពុងស្វែងរកពេលវេលាសមស្របសម្រាប់ការចរចាស្ដីពីវាសនានៃទីក្រុងនេះរវាងអាជ្ញាធរប៉ាឡេស្ទីន និងអ៊ីស្រាអែល។ ដូច្នេះតាមការអនុវត្តជាក់ស្ដែង រដ្ឋអធិបតេយ្យជាច្រើនតែងរក្សាស្ថានទូតរបស់ពួកគេនៅក្នុង ឬជាយក្រុង[[តែលអាវីវ]] ឬក្រៅក្រុងយេរូសាឡឹម។|name="Jerusalem"|group=ស|}}<br/>{{sup|៣}} [[យេរូសាឡឹម]]គឺជា[[ច្បាប់យេរូសាឡឹម|រដ្ឋធានីតាមសេចក្ដីប្រកាសរបស់អ៊ីស្រាអែល]] និងជាទីតាំងនៃ[[ឃ្នេសេត]] [[តុលាការកំពូលអ៊ីស្រាអែល]]។ល។ ដោយសារស្ថានភាពនៃក្រុងនេះកំពុងជាប់ជម្លោះទំនាស់ ដូច្នេះស្ថានទូតបរទេសភាគច្រើនគឺមានទីតាំងស្ថិតនៅក្រុង[[តែលអាវីវ]]វិញ។{{refn|group=ស|name="Jerusalem"}}</small> ==ប្រវត្តិសាស្ត្រ== {{See also|ប្រវត្តិសាស្ត្រមជ្ឈិមបូព៌ា}} ពាក្យ "អាស៊ីខាងលិច" ត្រូវបានប្រើប្រាស់ជាពាក្យសម្គាល់ទីតាំងភូមិសាស្ត្រចាប់ផ្ដើមនៅដើមសតវត្សរ៍ទី១៩ មុនពេលពាក្យ "[[ដើមបូព៌ា]]" បានក្លាយជាពាក្យសម្គាល់ពីភូមិសាស្ត្រនយោបាយនៃតំបន់អាស៊ីខាងលិច។<ref>e.g. James Rennell, ''A treatise on the comparative geography of western Asia'', 1831.</ref> នៅក្នុងបរិបទនៃប្រវត្តិសាស្រ្តសម័យបុរាណ "អាស៊ីខាងលិច" ច្រើនមានន័យថាផ្នែកនៃទ្វីបអាស៊ីដែលប្រវត្តិវិទូបុរាណដូចជាក្រិក និងរ៉ូមស្គាល់ ខណៈ "អាស៊ីក្នុង" ដូចជា [[ស៊ីតធី]] [[ត្រង់សូស៊ាន]] និង[[ទន្លេឥណ្ឌូ|ឥណ្ឌា]]ច្រើននៅខាងក្រៅនិយមន័យអាស៊ីខាងលិចព្រោះគេមិនទាន់ ឬមិនសូវស្គាល់តំបន់ទាំងនេះ។<ref>James Rennell, ''The Geographical System of Herodotus Examined and Explained'', 1800, [https://archive.org/details/geographicalsys00renn/page/210 p. 210].</ref><ref>Hugh Murray, ''Historical Account of Discoveries and Travels in Asia'' (1820).</ref><ref>Samuel Whelpley, ''A compend of history, from the earliest times'', 1808, [https://books.google.com/books?id=6jkNAAAAYAAJ&pg=RA1-PA9 p. 9] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221120055307/https://books.google.ch/books?id=6jkNAAAAYAAJ&pg=RA1-PA9 |date=20 November 2022 }}.</ref> នៅសតវត្សរ៍ទី២០ ពាក្យ "អាស៊ីខាងលិច" ត្រូវបានគេប្រើប្រាស់ភាគច្រើននៅក្នុងវិស័យបុរាណវិទ្យា និងប្រវត្តិសាស្រ្តបុរាណ សម្រាប់សម្គាល់តំបន់ភូមិសាស្ត្រ "[[អឌ្ឍចន្ទពហុពល]]ដោយមិនរាប់បញ្ចូល[[អេហ្ស៊ីបបុរាណ]]" ក្នុងគោលបំណងប្រៀបធៀបអរិយធម៌ដើមនៃប្រទេសអេហ្ស៊ីប និងអរិយធម៌ផ្សេងៗក្នុងតំបន់នោះ។<ref>e.g. Petrus Van Der Meer, ''The Chronology of Ancient Western Asia and Egypt'', 1955. Karl W. Butzer, ''Physical Conditions in Eastern Europe, Western Asia and Egypt Before the Period of Agricultural and Urban Settlement'', 1965.</ref> ការប្រើប្រាស់ពាក្យនេះនៅក្នុងបរិបទភូមិសាស្ត្រនយោបាយសហសម័យ ឬសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកបច្ចុប្បន្នត្រូវបានលេចឡើងចាប់តាំងពីពាក់កណ្តាលទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៦០ មកម៉្លេះ។<ref>''The Tobacco Industry of Western Asia'', U.S. Department of Agriculture, Foreign Agricultural Service, 1964.</ref> ==ភូមិសាស្ត្រ== តំបន់នេះមានសមុទ្រធំៗព័ទ្ធជុំវិញចំនួនប្រាំបីរួមមាន៖ [[សមុទ្រក្រហម]] [[សមុទ្រកាសព្យែន]] [[សមុទ្រខ្មៅ]] [[ឈូងសមុទ្រពែរ្ស]] [[សមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេ]] [[សមុទ្រអ៊ីជាន]] [[ឈូងសមុទ្រអាឌែន]] និង[[សមុទ្រអារ៉ាប់]]។ នៅភាគពាយព្យ និងខាងជើង តំបន់នេះត្រូវបានបំបែកចេញពី[[ទ្វីបអឺរ៉ុប]]ដោយ[[ច្រកសមុទ្រតួកគី]] និងដីជម្រាលនៃតំបន់[[មហាកូកាស]]។ ចំពោះភាគនិរតីវិញ វាត្រូវបានផ្ដាច់ចេញពីទ្វីបអាហ្រ្វិកដោយ[[ដីសន្ទះស៊ុយអេ]] ខណៈនៅភាគឦសាន និងខាងកើត វាមានព្រំប្រទល់ជាប់តំបន់[[អាស៊ីកណ្តាល]] និង[[អាស៊ីខាងត្បូង]]។ តំបន់នេះផងដែរគឺស្ថិតនៅភាគខាងកើតនៃតំបន់[[អឺរ៉ុបខាងត្បូង]] និងភាគខាងត្បូងនៃតំបន់[[អឺរ៉ុបខាងកើត]]។ វាលលំហ[[ដាឆតឺកាវារ]] និង[[ដាឆតឺលូត]]នៅភាគខាងកើតប្រទេសអ៊ីរ៉ង់អាចចាត់ទុកបានថាជាព្រំដែនធម្មជាតិបំបែកអាស៊ីខាងលិចពីតំបន់អាស៊ីខាងត្បូង។ ===ភូគព្ភសាស្ត្រ=== ====ផ្លាកតិចតូនិច==== ផ្លាកតិចតូនិចចំនួនបីធំៗត្រូវបានគ្របដណ្ដប់ដោយតំបន់អាស៊ីខាងលិចមានដូចជា៖ [[ផ្លាកអាហ្វ្រិក]] [[ផ្លាកអឺរ៉ាស៊ី|អឺរ៉ាស៊ី]] និង[[ផ្លាកអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]]។ បច្ចុប្បន្ន ផ្លាកអារ៉ាប់បានកំពុងរំកឹលខ្លួនបន្តិចម្តងៗចូលទៅកាន់[[ឧបផ្លាកអាណាតូលី|ផ្លាកអាណាតូលី]] (តួកគី) នៅត្រង់[[សម្រុតអាណាតូលីខាងកើត]]<ref>{{cite web |url=http://eol.jsc.nasa.gov/handbooks/arabianpages/mainframe.htm |title=The Arabian Plate |author=Muehlberger, Bill |publisher=NASA, Johnson Space Center |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070706103125/http://eol.jsc.nasa.gov/handbooks/arabianpages/mainframe.htm |archive-date=6 July 2007 |access-date=25 ឧសភា 2025 |archivedate=6 កក្កដា 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070706103125/http://eol.jsc.nasa.gov/handbooks/arabianpages/mainframe.htm }}</ref> ហើយព្រំដែនរវាង[[ផ្លាកសមុទ្រអ៊ីជាន|ផ្លាកអ៊ីជាន]] និងអាណាតូលីនៅភាគខាងកើតប្រទេសតួកគីក៏មានលំនាំរញ្ជួយជាសកម្មផងដែរ។<ref name="beaumont-pg22">Beaumont (1988), p. 22</ref> ====ធនធានទឹក==== អាស៊ីខាងលិចមានប្រភពទឹកក្រោមដីជាច្រើននៅខ្ចាត់ខ្ចាយជុំវិញតំបន់នេះ។ នៅប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីតមានវត្តមានប្រភពទឹកក្រោមដីធំៗចំនួនពីរដែលបន្សល់ពីយុគ[[ប៉ាឡេអូសូអិច]] និង[[ត្រ័យិក]]នៅក្រោមជួរភ្នំ[[ធូវ៉ែគ]] និងតំបន់ប៉ែកខាងលិចពីសមុទ្រក្រហម។<ref name="beaumont-86">Beaumont (1988), p. 86</ref> ប្រភពទឺកក្រោមដីសល់ពីយុគ[[ក្រេតាសេ]] និង[[ឱសាកន្យ]]គឺមានទីតាំងស្ថិតនៅខាងក្រោមផ្ទៃភាគកណ្តាល និងភាគខាងកើតនៃប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត ដែលមានផ្ទុកទាំងទឹកសាប និងប្រៃ។<ref name="beaumont-86"/> ប្រព័ន្ធធារាសាស្រ្តទឹកជន់ ឬគន្លង ក៏ដូចជាប្រព័ន្ធប្រោះទឹកត្រូវបានគេប្រើប្រាស់យ៉ាងទូលំទូលាយសម្រាប់វិស័យកសិកម្មនៅទូទាំងអាស៊ីខាងលិចដែលគ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដីជិត ៩០,០០០ គម^២។<ref>{{Cite web|url=http://www.fao.org/land-water/en/|title=Land & Water|website=Food and Agriculture Organization of the United Nations}}</ref> [[ទន្លេធីក្រឺ]] និង[[អឺហ្វ្រាត់]]គឺជាទន្លេពីរដ៏សំខាន់ដែលបានចាក់ឫសចូលអាស៊ីខាងលិចផងដែរ។ ===អាកាសធាតុ=== [[File:Cedars in Lebanon.jpg|right|thumb|upright=1.1|ដើមស៊ីដាក្នុងប្រទេសលីបង់កំឡុងសិសិររដូវ]] អាស៊ីខាងលិចជាចម្បងមានលក្ខណៈស្ងួតហួតហែង ហើយងាយប្រឈមនឹងគ្រោះរាំងស្ងួត ប៉ុន្តែតំបន់នេះក៏មានវត្តមានព្រៃឈើ និងដីជ្រលងជីជាតិនៅតាមផ្នែកខ្លះផងដែរ។ អាស៊ីខាងលិចនេះផងដែរក៏មាន វាលស្មោង​​ [[វាលលំហ]] និងតំបន់[[ភ្នំ]]ជាច្រើនកន្លែង។ កង្វះទឹកប្រើប្រាស់គឺជាបញ្ហាមួយនៅក្នុងទីតាំងមួយចំនួននៃអាស៊ីខាងលិច ដោយកំណើនចំនួនប្រជាជនបានទាមទារតម្រូវការទឹកប្រើប្រាស់បន្ថែម ខណៈដែលការរីកសាយនៃជាតិអំបិល និងការបំពុលទឹកបានកំពុងគំរាមកំហែងដល់ប្រព័ន្ធផ្គត់ផ្គង់ទឹកនៅក្នុងតំបន់នេះ។<ref name="ipcc-1997">{{cite web|url=http://www.grida.no/publications/other/ipcc_sr/?src=/climate/ipcc/regional/index.htm|title=Chapter 7: Middle East and Arid Asia|work=IPCC Special Report on The Regional Impacts of Climate Change: An Assessment of Vulnerability|publisher=United Nations Environment Programme (UNEP), Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC)|year=2001|access-date=26 May 2025|archive-url=https://web.archive.org/web/20160303201222/http://www.grida.no/publications/other/ipcc_sr/?src=%2Fclimate%2Fipcc%2Fregional%2Findex.htm|archive-date=3 March 2016|url-status=dead|archivedate=3 មីនា 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160303201222/http://www.grida.no/publications/other/ipcc_sr/?src=%2Fclimate%2Fipcc%2Fregional%2Findex.htm}}</ref> ==សេដ្ឋកិច្ច== {{Main|សេដ្ឋកិច្ចមជ្ឈិមបូព៌ា}} សេដ្ឋកិច្ចនៅតាមប្រទេសក្នុងតំបន់អាស៊ីខាងលិចនេះគឺមានភាពចម្រុះ និងកម្រិតខុសៗគ្នា។ តួកគីជាប្រទេសដែលមានសេដ្ឋកិច្ចធំជាងគេនៅក្នុងតំបន់ នាំមុខប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត និងអ៊ីរ៉ង់ជាដើម។ រ៉ែប្រេងកាតគឺជាឧស្សាហកម្មដ៏សំខាន់បំផុតមួយនៅក្នុងតំបន់ ដោយជាងពាក់កណ្តាលនៃធនធានប្រេងទាំងអស់នៅលើពិភពលោកគឺស្ថិតក្នុងតំបន់នេះ និងព្រមទាំងប្រមាណ ៤០ ភាគរយនៃឧស្ម័នធម្មជាតិផងដែរ។ ==ប្រជាសាស្ត្រ== {{Further|ប្រជាសាស្ត្រមជ្ឈិមបូព៌ា}} ចំនួនប្រជាជននៅក្នុងតំបន់អាស៊ីខាងលិចត្រូវបានប៉ាន់ស្មានថាមានចំនួន ២៧២ លាននាក់នៅក្នុងឆ្នាំ២០០៨ និងត្រូវបានម៉ាឌីសុនព្យាករណ៍ថានឹងស្ទុះឡើងដល់ ៣៧០ លាននាក់នៅក្នុងឆ្នាំ២០៣០ (ព្យាករណ៍កាលពីឆ្នាំ២០០៧ និងមិនបានរាប់បញ្ចូលតំបន់កូកាស និងប្រទេសស៊ីបឡើយ)។ ការព្យាករណ៍នេះត្រូវបានធ្វើឡើងដោយអាងលើអត្រាកំណើនប្រជាជនប្រចាំឆ្នាំ ១.៤% (កើនឡើងទ្វេដងក្នុងរយៈពេល ៥០ ឆ្នាំ) ដែលជាអត្រាលើសពីមធ្យមភាគពិភពលោក ០.៩% (ស្មើនឹងកំណើនទ្វេដងក្នុង ៧៥ ឆ្នាំ)។ ចំនួនប្រជាជននៅអាស៊ីខាងលិចត្រូវបានគេប៉ាន់ស្មានថាមានចំនួនស្មើនឹង ៤% នៃចំនួនប្រជាជនសរុបនៅលើពិភពលោកដោយកើនឡើងពីចំនួនប្រមាណ ៣៩ លាននាក់នៅដើមសតវត្សរ៍ទី២០ ឬប្រហែល ២% នៃចំនួនប្រជាជនពិភពលោកនៅពេលនោះ។<ref>Data for "15 West Asian countries", from Maddison (2003, 2007).Angus Maddison, 2003, ''[[iarchive:worldeconomyhist0000madd|The World Economy: Historical Statistics]]'', Vol. 2, OECD, Paris, {{ISBN|92-64-10412-7}}. ''Statistical Appendix'' (2007, ggdc.net) "The historical data were originally developed in three books: Monitoring the World Economy 1820–1992, OECD, Paris 1995; The World Economy: A Millennial Perspective, OECD Development Centre, Paris 2001; The World Economy: Historical Statistics, OECD Development Centre, Paris 2003. All these contain detailed source notes." Estimates for 2008 by country (in millions): Turkey (71.9), Iran (70.2), Iraq (28.2), Saudi Arabia (28.1), Yemen (23.0), Syria (19.7), Israel (6.5), Jordan (6.2), Palestine (4.1), Lebanon (4.0), Oman (3.3), United Arab Emirates (2.7), Kuwait (2.6), Qatar (0.9), Bahrain (0.7). </ref> ប្រទេសដែលមានចំនួនប្រជាជនច្រើនជាងគេនៅក្នុងតំបន់គឺប្រទេស[[តួកគី]]​ និង[[អ៊ីរ៉ង់]]ដោយប្រទេសទាំងពីរនេះមានប្រជាជនប្រមាណ ៧៩ លាននាក់ ហើយជាបន្ទាប់គឺ[[អ៊ីរ៉ាក់]] និង[[អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត]]ដែលមានចំនួនប្រមាណ ៣៣ លាននាក់​ និងប្រទេស[[យេម៉ែន]]ជាមួយប្រជាជនចំនួន ២៩ លាននាក់។ បើតាមចំនួនតួលេខ តំបន់អាស៊ីខាងលិចមានប្រជាជនរស់នៅភាគច្រើនជា[[ជនជាតិអារ៉ាប់]] [[ជនជាតិពែរ្ស|ពែរ្ស]] និង[[ជនជាតិតួកគី|តួកគី]] ហើយភាសារបស់ពួកគេក៏ជាភាសានិយមប្រើប្រាស់ជាងគេបំផុតនៅក្នុងតំបន់ផងដែរ ខណៈភាសាគេនិយមបន្ទាប់មានដូចជា [[ភាសាឃឺដ]] [[ភាសាអាស៊ែបៃសង់|អាស៊ែបៃសង់]] [[ភាសាហេប្រឺ|ហេប្រឺ]] [[ភាសាអេមេនី|អាមេនី]] និង[[ភាសានវអារ៉ាម|នវអារ៉ាម]]ជាដើម។ ការនិយមប្រើប្រាស់ភាសាអារ៉ាប់ និងតួកគីនៅក្នុងតំបន់នេះគឺបណ្ដាលមកពីសកម្មភាពត្រួតត្រា និងឈ្លានពានពីចក្រភពអារ៉ាប់និងតួកគីពីសម័យបុរាណចាប់ផ្ដើមពីសតវត្សរ៍ទី៧ ដែលនាំឱ្យអតីត[[ភាសាអារ៉ាម]]នៅ[[តំបន់ស៊ីរី|ស៊ីរី]] និង[[ភាសាក្រិក]]នៅអាណាតូលីបានបាត់បង់ឥទ្ធិពល និងធ្លាក់ចុះខ្សោយចាប់តាំងពីពេលនោះមក។ ថ្វីបើ[[ភាសាហេប្រឺ]]បានទទួលប្រជាប្រិយភាពចាប់តាំងពីពាក់កណ្ដាលសតវត្សរ៍ទី២០ នៅលើទឹកដីអ៊ីស្រាអែលមែន ប៉ុ​ន្តែភាសាដើមក្នុងរដ្ឋមួយនេះគឺ[[ភាសានវអារ៉ាម]] និងភាសាក្រិកនូវតែមានអ្នកនិយាយប្រើប្រាស់វាដដែរគ្រាន់តែស្ថិតក្នុងកម្រិតភាគតិច។ ជនជាតិភាគតិចធំៗនៅក្នុងតំបន់នេះរួមមាន៖ [[ជនជាតិអារ៉ាម|អារ៉ាម]] [[ជនជាតិអាស៊ីរី|អាស៊ីរី]]{{sfn|Laing-Marshall|2005|p=149–150}} [[ឌ្រូស]]ref>{{cite book|title=Middle East Patterns: Places, People, and Politics| first=Colbert|last= C. Held|year= 2008| isbn= 9780429962004| page =109|publisher=Routledge}}</ref> [[ជនជាតិជ្វីហ្វ|ជ្វីហ្វ]] [[ជនជាតិឡូរី|ឡូរី]] [[ជនជាតិម៉ង់ដា|ម៉ង់ដា]] [[ជនជាតិម៉ារ៉ូនីត|ម៉ារ៉ូនីត]] [[ជនជាតិសាបាក់|សាបាក់]] និង[[យ៉េហ្ស៊ីឌី]]ជាដើម។ល។ ===សាសនា=== {{Pie chart | thumb = right | caption = សាសនានៅក្នុងអាស៊ីខាងលិច (២០២០)<ref>{{Cite web|url=https://www.pewforum.org/2015/04/02/religious-projection-table/2020/percent/all/|title=Religious Composition by Country, 2010–2050|website=www.pewforum.org|date=2 April 2015|access-date=18 October 2020|archive-date=21 December 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191221014350/https://www.pewforum.org/2015/04/02/religious-projection-table/2020/percent/all/|url-status=dead}}</ref> | label1 = [[ឥស្លាមសាសនា]] | value1 = 92.59 | color1 = Green | label2 = [[គ្រិស្តសាសនា]] | value2 = 3.87 | color2 = DodgerBlue | label3 = [[យូដាសាសនា]] | value3 = 2.02 | color3 = DarkBlue | label4 = គ្មានជំនឿសាសនា | value4 = 1.16 | color4 = Grey | label5 = [[ហិណ្ឌូសាសនា]] | value5 = 0.32 | color5 = Darkorange | label6 = សាសនាផ្សេងៗទៀត | value6 = 0.25 | color6 = Chartreuse | label7 = [[ព្រះពុទ្ធសាសនា]] | value7 = 0.15 | color7 = Gold | label8 = [[សាសនាប្រជាប្រិយ]] | value8 = 0.06 | color8 = Red }} == មើលផងដែរ== * [[មជ្ឈិមបូព៌ា]] * [[បញ្ជីរាយតំបន់បេតិកភណ្ឌពិភពលោកនៅអាស៊ីខាងលិច]] * [[កីឡាអាស៊ីខាងលិច]] ==ឯកសារយោង== ===កំណត់សម្គាល់=== {{Reflist|group=ស}} ===អាគតដ្ឋាន=== {{reflist}} {{ប្រទេសនៅទ្វីបអាស៊ី}} [[Category:អាស៊ី]] hsj4bnv0yhtjimbljnjutgd7l32cbbf 321614 321613 2025-06-05T15:15:50Z RandomPoopedBoi 27248 /* ប្រជាសាស្ត្រ */ Typo 321614 wikitext text/x-wiki {{Infobox continent | title = អាស៊ីខាងលិច | image = [[File:Western Asia (orthographic projection).svg|285px]] | area = ៥,៩៩៤,៩៣៥ គម^២ | population = ៣១៣,៤៥០,០០០ (២០១៨) ([[បញ្ជីរាយទ្វីបតាមចំនួនប្រជាជន#តាមអនុតំបន់នៃទ្វីប|ទី៩]])<ref name = "UN WPP 2019">{{Cite web|title = World Population prospects – Population division|url = https://population.un.org/wpp/|access-date = 29 April 2025|publisher = [[អង្គការសហប្រជាជាតិ]]|archive-url = https://web.archive.org/web/20190205234912/https://population.un.org/wpp/|archive-date = 5 February 2019|url-status = live}}</ref><ref name = "UN WPP 2019 2">{{Cite web|title = Overall total population|url = https://population.un.org/wpp/Download/Files/1_Indicators%20(Standard)/EXCEL_FILES/1_Population/WPP2019_POP_F01_1_TOTAL_POPULATION_BOTH_SEXES.xlsx|format = xlsx|access-date = 29 April 2025|publisher = [[អង្គការសហប្រជាជាតិ]]|archivedate = 27 កុម្ភៈ 2021|archiveurl = https://web.archive.org/web/20210227235642/https://population.un.org/wpp/Download/Files/1_Indicators%20(Standard)/EXCEL_FILES/1_Population/WPP2019_POP_F01_1_TOTAL_POPULATION_BOTH_SEXES.xlsx|url-status = dead}}</ref> | density = ៥០.១/គម^២ | countries = {{collapsible list | title = [[ប្រទេសនៅអាស៊ី|២០ ប្រទេសដែលទទួលស្គាល់]] | {{flag|កាតា}} | {{flag|គុយវ៉ែត}} |{{flag|ចចជី}} (លើកលែងតែមួយផ្នែកតូចនៃទឹកដីភាគខាងជើងនៃ[[មហាកូកាស]]) | {{flag|តួកគី}} (លើកលែងតែតំបន់[[ធ្រែសខាងកើត]]) | {{flag|ប៉ាឡេស្ទីន}} | {{flag|បារ៉ែន}} | {{flag|យេម៉ែន}} (លើកលែងតែកោះ[[សូកូត្រា]]) | {{flag|លីបង់}} | {{flag|ស៊ីប}} | {{flag|ស៊ីរី}} | {{flag|ហ្សកដានី}} | {{flag|អ៊ីរ៉ង់}} | {{flag|អ៊ីរ៉ាក់}} | {{flag|អ៊ីស្រាអែល}} | {{flag|អាមេនី}} | {{flag|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} | {{flag|អាស៊ែបៃសង់}} (លើកលែងតែមួយផ្នែកតូចនៃទឹកដីភាគខាងជើងនៃ[[មហាកូកាស]]) | {{flag|អូម៉ង់}} | {{flag|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម}} | {{flag|អេហ្ស៊ីប}} (គិតតែ[[ឧបទ្វីបស៊ីណៃ]]ប៉ុណ្ណោះ) }}{{collapsible list | title = '''៣ ប្រទេសដែលមិនត្រូវបានទទួលស្គាល់''' | ''{{flag|ស៊ីបខាងជើង}}'' | ''{{flag|អាប់កាស៊ី}}'' | ''{{flag|អូសេទីខាងត្បូង}}'' }} | dependencies = {{flagicon|សហរាជាណាចក្រ}} [[អាក្រូទីរី និងដេកេលី]] | languages = {{collapsible list | title = ភាសាផ្លូវការ | [[ភាសាក្រិក|ក្រិក]] | [[ភាសាឃឺដ|ឃឺដ]] | [[ភាសាចចជី|ចចជី]] | [[ភាសាតួកគី|តួកគី]] | [[ភាសាពែរ្ស|ពែរ្ស]] | [[ភាសារុស្ស៊ី|រុស្ស៊ី]] | [[ភាសាហេប្រឺ|ហេប្រឺ]] | [[ភាសាអង់គ្លេស|អង់គ្លេស]] | [[ភាសាអាប់កាស|អាប់កាស]] | [[ភាសាអាមេនី|អាមេនី]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] | [[ភាសាអាស៊ែបៃសង់|អាស៊ែបៃសង់]] | [[ភាសាអូសេទី|អូសេទី]] }} {{collapsible list | title = '''ភាសាផ្សេងៗ''' | '''[[អំបូរភាសាអាហ្វ្រូអាស៊ី]]'''៖ {{hlist | [[ភាសានវអារ៉ាម|នវអារ៉ាម]] | [[ភាសាស៊ីរីអាក|ស៊ីរីអាក]] | [[ភាសាអាមហារ៉ា|អាមហារ៉ា]] | [[ភាសាអារ៉ាប់ខាងត្បូងសម័យ|អារ៉ាប់ខាងត្បូង]] }} | '''[[អំបូរភាសាអូស្ត្រូណេស៊ី]]'''៖ {{hlist | [[ភាសាឥណ្ឌូណេស៊ី|ឥណ្ឌូណេស៊ី]] | [[ភាសាម៉ាឡេ|ម៉ាឡេ]] | [[ភាសាតាកាឡុក|តាកាឡុក]] }} | '''[[អំបូរភាសាឥណ្ឌូអឺរ៉ុប]]'''៖ {{hlist | [[ភាសាឆាបាគី|ឆាបាគី]] | [[ភាសាដូម៉ារី|ដូម៉ារី]] | [[ភាសាឌរឌូ|ឌរឌូ]] | [[ភាសាតាលីស|តាលីស]] | [[ភាសានេប៉ាល់|នេប៉ាល់]] | [[ភាសាបារាំង|បារាំង]] | [[ភាសាបាស្តូ|បាស្តូ]] | [[ភាសាបាឡូឈី|បាឡូឈី]] | [[ភាសាបេន្កាលី|បេន្កាលី]] | [[ភាសាម៉ាហ្សាន់ដារ៉ានី|ម៉ាហ្សាន់ដារ៉ានី]] | [[ភាសាយីឌីស|យីឌីស]] | [[ភាសារ៉ូហ៊ីងញ៉ា|រ៉ូហ៊ីងញ៉ា]] | [[ភាសារ៉ូម៉ានី|រ៉ូម៉ានី]] | [[ភាសាហ្គីឡាគី|ហ្គីឡាគី]] | [[ភាសាហ្សាហ្សា|ហ្សាហ្សា]] | [[ភាសាហិណ្ឌី|ហិណ្ឌី]] | [[ភាសាឡូរី|ឡូរី]] | [[ភាសាអេស្ប៉ាញ|អេស្ប៉ាញ]] }} | '''[[អំបូរភាសាកូកាសឦសាស្ត]]'''៖ {{hlist | [[ភាសាឆេឆិន|ឆេឆិន]] | [[ភាសាឡេស្គាន|ឡេស្គាន]] | [[ភាសាអាវ៉ា|អាវ៉ា]] }} | '''[[អំបូរភាសាកូកាសពាយព្យ]]''': {{hlist | [[ភាសាកាបារដ៍|កាបារដ៍]] | [[ភាសាស៊ែកាស្ស៊ី|ស៊ែកាស្ស៊ី]] }} | '''[[​អំបូរភាសាតួកស៊ីគ]]'''៖ {{hlist | [[ភាសាកាច្ឆៃ|កាច្ឆៃ]] | [[ភាសាតួកមែន|តួកមែន]] }} }} | time = {{collapsible list | title = ល្វែងម៉ោងចំនួន ៥ | bullets = true | '''[[UTC+០២:០០]]'''៖ {{hlist |បមាណីយ៖ [[ម៉ោងនៅរដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន|ប៉ាឡេស្ទីន]] [[ម៉ោងនៅស៊ីប|ស៊ីប]] [[ម៉ោងនៅស៊ីរី|ស៊ីរី]] [[ម៉ោងនៅហ្សកដានី|ហ្សកដានី]] [[ម៉ោងនៅលីបង់|លីបង់]] [[ម៉ោងបមាណីយអ៊ីស្រាអែល|អ៊ីស្រាអែល]] [[ម៉ោងបមាណីយអេហ្ស៊ីប|ស៊ីណៃ]] }} | '''[[UTC+០៣:០០]]'''៖ {{hlist | [[ម៉ោងសន្សំពន្លឺថ្ងៃ]]៖ ប៉ាឡេស្ទីន ស៊ីប ស៊ីរី ហ្សកដានី លីបង់ អ៊ីស្រាអែល អេហ្ស៊ីប | បមាណីយ៖ [[ម៉ោងនៅកាតា|កាតា]] [[ម៉ោងនៅគុយវ៉ែត|គុយវ៉ែត]] [[ម៉ោងនៅតួកគី|តួកគី]] [[ម៉ោងនៅបារ៉ែន|បារ៉ែន]] [[ម៉ោងនៅយេម៉ែន|យេម៉ែន]] [[ម៉ោងនៅអ៊ីរ៉ាក់|អ៊ីរ៉ាក់]] [[ម៉ោងបមាណីយអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត]] }} | '''[[UTC+០៣:៣០]]'''៖ {{hlist | បមាណីយ៖ [[ម៉ោងបមាណីយអ៊ីរ៉ង់|អ៊ីរ៉ង់]] }} | '''[[UTC+០៤:០០]]'''៖ {{hlist | បមាណីយ៖ [[ម៉ោងចចជី|ចចជី]] [[ម៉ោងអាមេនី|អាមេនី]] [[ម៉ោងអាស៊ែបៃសង់|អាស៊ែបៃសង់]] [[ម៉ោងនៅអូម៉ង់|អូម៉ង់]] [[ម៉ោងនៅអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម]] }} | '''[[UTC+០៤:៣០]]'''៖ {{hlist | ម៉ោងសន្សំពន្លឺថ្ងៃ៖ អ៊ីរ៉ង់ }} }} | internet = [[.ae]], [[.am]], [[.az]], [[.bh]], [[.cy]], [[.eg]], [[.ge]], [[.il]], [[.iq]], [[.ir]], [[.jo]], [[.kw]], [[.lb]], [[.om]], [[.ps]], [[.qa]], [[.sa]], [[.sy]], [[.tr]], [[.ye]] | cities = {{collapsible list | title = បញ្ជី | bullets = true | {{flagicon|គុយវ៉ែត}} [[គុយវ៉ែត (ទីក្រុង)|គុយវ៉ែត]] | {{flagicon|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} [[ជីដ្ដារ]] | {{flagicon|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម}} [[ឌូបៃ]] | {{flagicon|អ៊ីរ៉ង់}} [[តេហេរ៉ង់]] | {{flagicon|អ៊ីរ៉ាក់}} [[បាកដាដ]] | {{flagicon|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} [[រីយ៉ាដ]] | {{flagicon|តួកគី}} [[អ៊ីស្តង់ប៊ុល]] | {{flagicon|តួកគី}} [[អ៊ីស្មៀរ]] | {{flagicon|ហ្សកដានី}} [[អាម៉ាន់]] | {{flagicon|តួកគី}} [[អង់ការ៉ា]] }} }} '''អាស៊ីខាងលិច''' ឬអាចហៅបានថា '''អាស៊ីបស្ចិម''' គឺជាតំបន់ភាគខាងលិចបំផុតនៃទ្វីប[[អាស៊ី]]។ យោងតាមនិយមន័យពីស្ថាប័នសិក្សានានា [[អង្គការសហប្រជាជាតិ]] និងស្ថាប័នដទៃទៀត គេបានកំណត់អនុតំបន់អាស៊ីខាងលិចដោយក្ដោបតំបន់តូចៗដូចជា [[អាណាតូលី]] [[ឧបទ្វីបអារ៉ាប់]] [[អ៊ីរ៉ង់]] [[មេសូប៉ូតាមី]] [[វាលខ្ពស់អាមេនី]] [[ឡេវ៉ាន]] [[ភូមិសាស្ត្រស៊ីប|កោះស៊ីប]] [[ឧបទ្វីបស៊ីណៃ]] និង[[កូកាសខាងត្បូង]]។ តំបន់មួយនេះត្រូវបានកាត់ផ្ដាច់ពីទ្វីប[[អាហ្វ្រិក]]តាម[[ដីសន្ទះស៊ុយអេ]] និងពី[[ទ្វីបអឺរ៉ុប]]តាមរយៈផ្លូវទឹកនៃ[[ច្រកសមុទ្រតួកគី]] និងដីជម្រាលនៃតំបន់[[មហាកូកាស]]។ អាស៊ីខាងលិចមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹងតំបន់[[អាស៊ីកណ្ដាល]]នៅភាគឦសាន្ត និង[[អាស៊ីខាងត្បូង]]នៅភាគខាងកើត។ តំបន់នេះផងដែរត្រូវបានព័ទ្ធជុំវិញដោយផ្ទៃសមុទ្រចំនួន ១២​ ដូចជា៖ [[សមុទ្រកាសព្យែន]] [[សមុទ្រខ្មៅ]] [[ឈូងសមុទ្រពែរ្ស]] [[សមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេ]] [[សមុទ្រម៉ាម៉ារ៉ា]] [[ឈូងសមុទ្រស៊ុយអេ]] [[សមុទ្រអ៊ីជាន]] [[ឈូងសមុទ្រអាកាបា]] [[ឈូងសមុទ្រអាឌែន]] [[សមុទ្រអារ៉ាប់]] និង[[ឈូងសមុទ្រអូម៉ង់]]។ អាស៊ីខាងលិចគឺគ្របដណ្ដប់ទៅលើតំបន់ផ្ទៃដីស្រដៀងគ្នានឹងតំបន់[[មជ្ឈិមបូព៌ា]]ដែរ គ្រាន់តែមជ្ឈិមបូព៌ាគឺជាពាក្យបង្កប់ន័យនយោបាយដែលតែងតែសម្គាល់ដោយភូមិវិទូលោកខាងលិចអាស្រ័យទៅលើបរិបទនយោបាយ និងប្រវត្តិសាស្ត្រ ខណៈដែលអាស៊ីខាងលិចវិញគឺជាពាក្យភូមិសាស្ត្រដែលមានភាពត្រឹមត្រូវនិងភាពស៊ីសង្វាក់គ្នាជាង។ តំបន់អាស៊ីខាងលិចគ្របដណ្ដប់លើផ្ទៃដីសរុប ៥,៩៩៤,៩៣៥ គម^២ និងមានប្រជាជនរស់នៅចំនួន ៣១៣ លាននាក់។<ref name="UN WPP 2019"/><ref name="UN WPP 2019 2"/> ក្នុងចំណោមប្រទេសដែលជាសមាជិកអង្គការសហប្រជាជនទាំង ២០ នៅក្នុងតំបន់ (ឬមានមួយផ្នែកនៃទឹកដីរបស់ពួកគេក្នុងតំបន់) មាន ១៣ ប្រទេសដែលត្រូវជាផ្នែកនៃ[[ពិភពអារ៉ាប់]]។ បណ្ដាប្រទេសដែលមានចំនួនប្រជាជនរស់ច្រើនជាងគេនៅក្នុងតំបន់នេះរួមមាន៖ [[អ៊ីរ៉ង់]] [[តួកគី]] [[អ៊ីរ៉ាក់]] [[អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត]] និង[[យេម៉ែន]]។ល។ នៅក្នុង[[គ្រោងការណ៍ភូមិសាស្ត្រពិភពលោកសម្រាប់កំណត់ត្រាចែកចាយរុក្ខជាតិ]] (WGSRPD) គេមិនបានរាប់បញ្ចូលឧបទ្វីបអារ៉ាប់ជាផ្នែកមួយនៃតំបន់អាស៊ីខាងលិចឡើយ តែក្រុមនេះបានរាប់បញ្ចូលប្រទេស[[អាហ្វហ្កានីស្ថាន]]។<ref name=WGSRPD>{{Cite book |last = Brummitt |first = R. K. |year = 2001 |title = World Geographical Scheme for Recording Plant Distributions |edition = 2nd |publisher = International Working Group on Taxonomic Databases For Plant Sciences (TDWG) |url = https://raw.githubusercontent.com/tdwg/wgsrpd/master/109-488-1-ED/2nd%20Edition/TDWG_geo2.pdf |access-date = 13 May 2025 |archive-url = https://web.archive.org/web/20160125135239/http://www.nhm.ac.uk/hosted_sites/tdwg/TDWG_geo2.pdf |archive-date = 25 January 2016}}</ref> ចំពោះ[[អង្គការស្បៀងអាហារ និងកសិកម្ម]] (FAO) វិញបានរាប់បញ្ចូលប្រទេសអាហ្វហ្កានីស្ថានចូលដូចគ្នា តែបានចាត់ទុកប្រទេសអេហ្ស៊ីបនៅខាងក្រៅតំបន់អាស៊ីខាងលិច។<ref>{{Cite web |title=Chapter 21. West Asia |url=https://www.fao.org/3/Y1997e/y1997e0q.htm |access-date=13 May 2025 |website=www.fao.org}}</ref> រីឯ[[កម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍សហប្រជាជាតិ]]វិញបានដកប្រទេសស៊ីប អ៊ីស្រាអែល តួកគី និងអ៊ីរ៉ង់ចេញពីតំបន់មួយនេះ។<ref>{{Cite web |last=Environment |first=U. N. |date=12 April 2023 |title=West Asia |url=http://www.unep.org/ozonaction/networks/west-asia |access-date=13 May 2025 |website=Ozonaction }}</ref> ==និយមន័យ== ពាក្យថា ''អាស៊ី​ខាង​លិច'' ឬ''អាស៊ីបស្ចិម'' ​ត្រូវ​បាន​គេ​និយមប្រើ​ជាការណ៍ និង​មិន​មាន​និយមន័យកំណត់ "ត្រឹមត្រូវ" ឬ​ទទួល​យក​ជា​ទូទៅណាមួយឡើយ។ និយមន័យធម្មតារបស់វាគឺច្រើនជាន់គ្នាមិនថាដោយប្រយោល ឬដោយផ្ទាល់ជាមួយនិយមន័យនៃពាក្យសម្គាល់តំបន់ដូចជា [[មជ្ឈិមបូព៌ា]] [[មេឌីទែរ៉ាណេខាងកើត]] និង[[ដើមបូព៌ា]] (ដែលពីបុរាណមកគឺសុទ្ធតែមាននិយមន័យស្រដៀងៗនឹងគ្នា លើកលែងតែពេលបច្ចុប្បន្នដោយគេចង់បំបែកវាឱ្យច្បាស់ដាច់ដោយឡែកពីគ្នា)។<ref>[https://www.worldatlas.com/articles/what-is-the-difference-between-near-east-and-middle-east.html What Is The Difference Between Near East and Middle East?] ''worldatlas.com''</ref> ''Style Manual'' របស់ ''[[ណាសឹនណលជីអូក្រាហ្វិក|National Geographic]]'' ក៏ដូចជាសៀវភៅ''[[សេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក៖ ស្ថិតិប្រវត្តិសាស្ត្រ]]'' (២០១៣) បោះពុម្ភផ្សព្វផ្សាយដោយ[[អង្គការសម្រាប់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ និងការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច]] (OECD) បានរាប់បញ្ចូលប្រទេសដូចជា កាតា គុយវ៉ែត តួកគី ប៉ាឡេស្ទីន(សម្គាល់ដោយវ៉េសប៊ែង និងក្រោយមកហ្កាហ្សា) បារ៉ែន យេម៉ែន លីបង់ ស៊ីរី ហ្សកដានី អ៊ីរ៉ង់ អ៊ីរ៉ាក់ អ៊ីស្រាអែល អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត អូម៉ង់ និងអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួមទៅក្នុងតំបន់អាស៊ីខាងលិច។<ref name="ngs">{{cite web |url=https://sites.google.com/a/ngs.org/ngs-style-manual/home/W/west-asia |title=West Asia |last=Miller |first=David |work=National Geographic Style Manual |publisher=National Geographic Society |access-date=16 May 2025 |archivedate=31 ឧសភា 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210531235607/https://sites.google.com/a/ngs.org/ngs-style-manual/home/W/west-asia |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite book |last=Maddison |first=Angus |author-link=Angus Maddison |year=2004 |title=The World Economy: Historical Statistics |series=Development Centre Studies |location=Paris, France |publisher=Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD) |publication-date=2003 |isbn=978-92-64-10412-9 |lccn=2004371607 |oclc=53465560 |title-link=The World Economy: Historical Statistics }}</ref> ផ្ទុយមកវិញ [[អង្គការអភិវឌ្ឍន៍ឧស្សាហកម្មនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ]] (UNIDO) នៅក្នុងសៀវភៅប្រចាំឆ្នាំនៃឆ្នាំ២០១៥ របស់ខ្លួនបានរាប់បញ្ចូលប្រទេសអាមេនី និងអាស៊ែបៃសង់ និងដកអ៊ីស្រាអែល និងតួកគីចេញ (ជាផ្នែកនៃទ្វីបអឺរ៉ុប)។<ref>{{cite book |author=United Nations Industrial Development Organization Vienna (UNIDO) |author-link=United Nations Industrial Development Organization |year=2005 |title=International Yearbook of Industrial Statistics 2015 |url=https://books.google.com/books?id=FAKMBgAAQBAJ&pg=PA14 |location=Cheltenham, UK |publisher=Edward Elgar Publishing |page=14 |isbn= 9781784715502}}</ref> ខុសពី UNIDO [[ក្រុមស្ថិតិអង្គការសហប្រជាជាតិ]] (UNSD) បានកាត់ប្រទេសអ៊ីរ៉ង់ចេញពីតំបន់ ហើយបានរាប់បញ្ចូលប្រទេសចចជី តួកគី និងស៊ីបចូលវិញ។<ref>{{cite web|url=http://unstats.un.org/unsd/methods/m49/m49.htm |title=Standard Country or Area Codes for Statistical Use |publisher=Millenniumindicators.un.org |access-date=16 May 2025}}</ref> ចំពោះ[[ក្រុមតំបន់អង្គការសហប្រជាជាតិ|ក្រុមអឺរ៉ុបខាងលិច]]ដែលត្រួវជាក្រុមមួយនៃក្រុមភូមិសាស្ត្រនយោបាយអង្គការសហប្រជាជាតិ បានរាប់បញ្ចូលប្រទេសអាមេនី និងចចជីជាផ្នែកនៃតំបន់អឺរ៉ុបខាងកើត ខណៈស៊ីប និងតំបន់ធ្រែសខាងកើតនៃប្រទេសតួកគីគឺស្ថិតនៅក្នុងតំបន់អឺរ៉ុបខាងត្បូង។ ប្រទេសទាំងបីនេះផងដែរត្រូវបានចុះបញ្ជីក្នុងចំណាត់ថ្នាក់អឺរ៉ុបនៃ[[យូណេស្កូ|អង្គការអប់រំ វិទ្យាសាស្ត្រ និងវប្បធម៌របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ]] (យូណេស្កូ)។ សមាជិកជាតិនៃស្ថាប័នគ្រប់គ្រងកីឡាអាស៊ីខាងលិចត្រូវបានកំណត់ចំពោះប្រទេសដូចជា កាតា គុយវ៉ែត ប៉ាឡេស្ទីន បារ៉ែន យេម៉ែន លីបង់ ស៊ីរី ហ្សកដានី អ៊ីរ៉ង់ អ៊ីរ៉ាក់ អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត អូម៉ង់ និងអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម។<ref>{{cite web |url=http://www.wabsf.net/en/information.php |title=WABSF Member Countries |access-date=17 May 2025 |archive-date=1 December 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171201035427/http://www.wabsf.net/en/information.php |url-status=dead |archivedate=1 ធ្នូ 2017 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20171201035427/http://www.wabsf.net/en/information.php }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.topendsports.com/events/games/asian-games/west-asian/index.htm |title=The West Asian Games |publisher=Topend Sports}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.the-waff.com/en/championships/29.html |title=WAFF Member Associations |website=The-Waff.com |access-date=17 May 2025 |archive-date=1 August 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180801232057/http://www.the-waff.com/en/championships/29.html |url-status=dead |archivedate=1 សីហា 2018 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180801232057/http://www.the-waff.com/en/championships/29.html }}</ref> ព្រឹត្តិការណ៍ពហុកីឡារបស់[[ក្រុមប្រឹក្សាអូឡាំពិកអាស៊ី]]គឺ[[កីឡាអាស៊ីខាងលិច]]ត្រូវបានចូលរួមប្រកួតប្រជែងដោយអត្តពលិកតំណាងមកពីប្រទេសទាំង ១៣ នេះដូចគ្នា។ ក្នុងចំណោមអង្គការស្ថាប័នកីឡាក្នុងតំបន់ទាំងនោះរួមមាន [[សមាគមបាល់បោះអាស៊ីខាងលិច]] [[សហព័ន្ធកីឡាបុកប៊ីយ៉ា និងស្នូកឃ័រអាស៊ីខាងលិច]] [[សហព័ន្ធបាល់ទាត់អាស៊ីខាងលិច]] និង[[សហព័ន្ធកីឡាវាយកូនបាល់អាស៊ីខាងលិច]]។ ===ផែនទី=== {{West Asia labelled map}} ==ប្រទេស== {| class="wikitable sortable" style="font-size:90%;width:100%;" |- style="background:#ececec;" ! [[ប្រទេស]]រួមនឹង[[ទង់|ទង់ជាតិ]] ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមក្រឡាផ្ទៃសរុប|ក្រឡាផ្ទៃ]]<br />(គម^២) ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមចំនួនប្រជាជន|ចំនួនប្រជាជន]]{{UN_Population|ref}}<br />(២០១៨) ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមដង់ស៊ីតេប្រជាជន|ដង់ស៊ីតេ]]<br />(ក្នុងមួយ គម^២) ! [[ធានី (នយោបាយ)|រដ្ឋ / រាជធានី]] ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាម ផសស (មធ្យម)|ផសស ជាមធ្យម]]<ref>{{cite web|title=GDP|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2014/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=93&pr.y=3&sy=2012&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=512%2C668%2C914%2C672%2C612%2C946%2C614%2C137%2C311%2C962%2C213%2C674%2C911%2C676%2C193%2C548%2C122%2C556%2C912%2C678%2C313%2C181%2C419%2C867%2C513%2C682%2C316%2C684%2C913%2C273%2C124%2C868%2C339%2C921%2C638%2C948%2C514%2C943%2C218%2C686%2C963%2C688%2C616%2C518%2C223%2C728%2C516%2C558%2C918%2C138%2C748%2C196%2C618%2C278%2C624%2C692%2C522%2C694%2C622%2C142%2C156%2C449%2C626%2C564%2C628%2C565%2C228%2C283%2C924%2C853%2C233%2C288%2C632%2C293%2C636%2C566%2C634%2C964%2C238%2C182%2C662%2C453%2C960%2C968%2C423%2C922%2C935%2C714%2C128%2C862%2C611%2C135%2C321%2C716%2C243%2C456%2C248%2C722%2C469%2C942%2C253%2C718%2C642%2C724%2C643%2C576%2C939%2C936%2C644%2C961%2C819%2C813%2C172%2C199%2C132%2C733%2C646%2C184%2C648%2C524%2C915%2C361%2C134%2C362%2C652%2C364%2C174%2C732%2C328%2C366%2C258%2C734%2C656%2C144%2C654%2C146%2C336%2C463%2C263%2C528%2C268%2C923%2C532%2C738%2C944%2C578%2C176%2C537%2C534%2C742%2C536%2C866%2C429%2C369%2C433%2C744%2C178%2C186%2C436%2C925%2C136%2C869%2C343%2C746%2C158%2C926%2C439%2C466%2C916%2C112%2C664%2C111%2C826%2C298%2C542%2C927%2C967%2C846%2C443%2C299%2C917%2C582%2C544%2C474%2C941%2C754%2C446%2C698%2C666&s=NGDP_R&grp=0&a=|publisher=[[មូលនិធិរូបិយវត្ថុ|IMF]]|access-date=3 June 2025}}</ref><br />(២០១២) ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាម ផសស (មធ្យម) ក្នុងម្នាក់ៗ|ក្នុងម្នាក់ៗ]]<ref>{{cite web|title=GDP per capita|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2014/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=28&pr.y=10&sy=2012&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=512%2C668%2C914%2C672%2C612%2C946%2C614%2C137%2C311%2C962%2C213%2C674%2C911%2C676%2C193%2C548%2C122%2C556%2C912%2C678%2C313%2C181%2C419%2C867%2C513%2C682%2C316%2C684%2C913%2C273%2C124%2C868%2C339%2C921%2C638%2C948%2C514%2C943%2C218%2C686%2C963%2C688%2C616%2C518%2C223%2C728%2C516%2C558%2C918%2C138%2C748%2C196%2C618%2C278%2C624%2C692%2C522%2C694%2C622%2C142%2C156%2C449%2C626%2C564%2C628%2C565%2C228%2C283%2C924%2C853%2C233%2C288%2C632%2C293%2C636%2C566%2C634%2C964%2C238%2C182%2C662%2C453%2C960%2C968%2C423%2C922%2C935%2C714%2C128%2C862%2C611%2C135%2C321%2C716%2C243%2C456%2C248%2C722%2C469%2C942%2C253%2C718%2C642%2C724%2C643%2C576%2C939%2C936%2C644%2C961%2C819%2C813%2C172%2C199%2C132%2C733%2C646%2C184%2C648%2C524%2C915%2C361%2C134%2C362%2C652%2C364%2C174%2C732%2C328%2C366%2C258%2C734%2C656%2C144%2C654%2C146%2C336%2C463%2C263%2C528%2C268%2C923%2C532%2C738%2C944%2C578%2C176%2C537%2C534%2C742%2C536%2C866%2C429%2C369%2C433%2C744%2C178%2C186%2C436%2C925%2C136%2C869%2C343%2C746%2C158%2C926%2C439%2C466%2C916%2C112%2C664%2C111%2C826%2C298%2C542%2C927%2C967%2C846%2C443%2C299%2C917%2C582%2C544%2C474%2C941%2C754%2C446%2C698%2C666&s=NGDPDPC&grp=0&a=|publisher=[[មូលនិធិរូបិយវត្|IMF]]|access-date=3 June 2025}}</ref><br />(២០១២) ! [[រូបិយវត្ថុ]] ! [[រដ្ឋាភិបាល]] ! [[ភាសាផ្លូវការ]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[កូកាសខាងត្បូង]]'''៖ |- | {{flag|ចចជី}} | style="text-align:right;" | ៦៩,៧០០ | style="text-align:right;" | ៣,៧៥៧,៩៨០ | style="text-align:right;" | ៦៨.១ | [[ប៊ីលីស៊ី]] | ១៥.៨៤៧ ពាន់លានដុល្លារ | ៣,៥២៣ ដុល្លារ | [[ឡារីចចជី]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាចចជី|ចចជី]] |- | {{flag|អាប់កាស៊ី}} (មិនទទួលស្គាល់) | style="text-align:right;" | ៨,៦៦០ | style="text-align:right;" | ២៤២,៨៦២ | style="text-align:right;" | ២៨ | [[សុខូមី]] | ៥០០ លានដុល្លារ | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[ឡារីចចជី]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអាប់កាស៊ី|អាប់កាស]]<br>[[ភាសារុស្ស៊ី|រុស្ស៊ី]] |- | {{flag|អាមេនី}} | style="text-align:right;" | ២៩,៨០០ | style="text-align:right;" | ២,៧៩០,៩៧៤ | style="text-align:right;" | ១០៨.៤ | [[យេរេវ៉ា]] | ៩.៩៥០ ពាន់លានដុល្លារ | ៣,០៣៣ ដុល្លារ | [[ដ្រាំអាមេនី]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអាមេនី|អាមេនី]] |- | {{flag|អាស៊ែបៃសង់}} | style="text-align:right;" | ៨៦,៦០០ | style="text-align:right;" | ១០,៣១២,៩៩២ | style="text-align:right;" | ១០៥.៨ | [[បាគូ]] | ៦៨.៧០០ ពាន់លានដុល្លារ | ៧,៤៣៩ ដុល្លារ | [[ម៉ាណាតអាស៊ែបៃសង់]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|ប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអាស៊ែបៃសង់|អាស៊ែបៃសង់]] |- | {{flag|អូសេទីខាងត្បូង}} (មិនទទួលស្គាល់) | style="text-align:right;" | ៣,៩០០ | style="text-align:right;" | ៥៣,៥៣២ | style="text-align:right;" | ១៣ | [[ស្គីនវ៉ាលី]] | ៥០០ លានដុល្លារ | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[ឡារីចចជី]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|ប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអូសេទី|អូសេទី]]<br>[[ភាសារុស្ស៊ី|រុស្ស៊ី]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[សមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេ]]'''៖ |- | {{flag|ស៊ីប}} | style="text-align:right;" | ៩,២៥០ | style="text-align:right;" | ១,២៤៤,១៨៨ | style="text-align:right;" | ១១៧ | [[នីកូស៊ី]] | ២២.៩៩៥ ពាន់លានដុល្លារ | ២៦,៣៧៧ ដុល្លារ | [[អឺរ៉ូ]] | [[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាក្រិក|ក្រិក]]<br>[[ភាសាតួកគី|តួកគី]] |- | {{flag|ស៊ីបខាងជើង}} (មិនទទួលស្គាល់) | style="text-align:right;" | ៣,៣៥៥ | style="text-align:right;" | ៣១៣,៦២៦ | style="text-align:right;" | ៩៣ | [[នីកូស៊ីខាងជើង]] | ៤.០៣២ ពាន់លានដុល្លារ | ១៥,១០៩ ដុល្លារ | [[លីរ៉ាតួកគី]] | [[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាតួកគី|តួកគី]] |- | {{flagicon|សហរាជាណាចក្រ}} [[អាក្រូទីរី និងដេកេលី]]^១ | style="text-align:right;" | ២៥៤ | style="text-align:right;" | ១៥,៧០០ | style="text-align:right;" | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[បន្ទាយអេពីស្កូពី|អេពីស្កូពី]] | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[អឺរ៉ូ]] | [[ទឹកដីអនិស្សរភាព]]ក្រោម[[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអង់គ្លេស|អង់គ្លេស]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[ឧបទ្វីបស៊ីណៃ]]'''៖ |- | {{flag|អេហ្ស៊ីប}}{{refn|group=ស|ចំពោះទិន្នន័យក្រឡាផ្ទៃ និងប្រជាជនរបស់របស់អេហ្ស៊ីបនេះគឺរាប់បញ្ចូលតែ[[ឧបទ្វីបស៊ីណៃ]]ប៉ុណ្ណោះ។}} | style="text-align:right;" | ៦០,០០០ | style="text-align:right;" | ១០៩,២៦២,១៧៨ | style="text-align:right;" | ៨២ | [[គែរ]] | ២៦២.២៦ ពាន់លានដុល្លារ | ៣,១៧៩ ដុល្លារ | [[ផោនអេហ្ស៊ីប]] | [[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[អឌ្ឍចន្ទពហុពល]]'''៖ |- | {{flagcountry|ប៉ាឡេស្ទីន}}{{refn|group=ស|រដ្ឋសង្កេតការណ៍ អសប។}} | style="text-align:right;" | ៦,២២០ | style="text-align:right;" | ៥,១៣៣,៣៩២ | style="text-align:right;" | ៦៦៧ | [[រ៉ាំអាឡា]]^២ | ៦.៦ ពាន់លានដុល្លារ | ១,៦០០ ដុល្លារ | [[ផោនអេហ្ស៊ីប]] [[ឌីណាហ្សកដានី]] [[ស៊ីគែលថ្មីអ៊ីស្រាអែល]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|លីបង់}} | style="text-align:right;" | ១០,៤៥២ | style="text-align:right;" | ៥,៥៩២,៦៣១ | style="text-align:right;" | ៤០៤ | [[បៃរូត]] | ៤២.៥១៩ ពាន់លានដុល្លារ | ១០,៤២៥ ដុល្លារ | [[ផោនលីបង់]] | [[សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យសភា]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|ស៊ីរី}} | style="text-align:right;" | ១៨៥,១៨០ | style="text-align:right;" | ២១,៣២៤,៣៦៧ | style="text-align:right;" | ១១៨.៣ | [[ដាម៉ាស់]] | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[ផោនស៊ីរី]] | [[រដ្ឋាភិបាលអន្តរកាល]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|ហ្សកដានី}} | style="text-align:right;" | ៩២,៣០០ | style="text-align:right;" | ១១,១៤៨,២៧៨ | style="text-align:right;" | ៦៨.៤ | [[អាម៉ាន់]] | ៣០.៩៨ ពាន់លានដុល្លារ | ៤,៨៤៣ ដុល្លារ | [[ឌីណាហ្សកដានី]] | [[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|អ៊ីរ៉ាក់}} | style="text-align:right;" | ៤៣៨,៣១៧ | style="text-align:right;" | ៤៣,៥៣៣,៥៩២ | style="text-align:right;" | ៧៣.៥ | [[បាកដាដ]] | ២១៦.០៤៤ ពាន់លានដុល្លារ | ៦,៤១០ ដុល្លារ | [[ឌីណាអ៊ីរ៉ាក់]] | [[សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យសភា]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]]<br>[[ភាសាឃឺដ|ឃឺដ]] |- | {{flag|អ៊ីស្រាអែល}} | style="text-align:right;" | ២០,៧៧០ | style="text-align:right;" | ៨,៩០០,០៥៩ | style="text-align:right;" | ៣៦៥.៣ | [[យេរូសាឡឹម]]^៣ | ៣៥៣.៦៥​ ពាន់លានដុល្លារ | ៣៩,១០៦ ដុល្លារ | [[ស៊ីគែលថ្មីអ៊ីស្រាអែល]] | [[សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យសភា]] | [[ភាសាហេប្រឺ|ហេប្រឺ]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[ខ្ពង់រាបអ៊ីរ៉ង់]]'''​៖ |- | {{flag|អ៊ីរ៉ង់}} | style="text-align:right;" | ១,៦៤៨,១៩៥ | style="text-align:right;" | ៨៧,៩២៣,៤៣២ | style="text-align:right;" | ៤៥ | [[តេហេរ៉ង់]] | ៥៤៨.៥៩០ ពាន់លានដុល្លារ | ៧,២០៧ ដុល្លារ | [[រៀលអ៊ីរ៉ង់]] | [[សាធារណរដ្ឋឥស្លាម]] | [[ភាសាពែរ្ស|ពែរ្ស]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[អាណាតូលី]]'''៖ |- | {{flag|តួកគី}}{{refn|group=ស|ទិន្នន័យសម្រាប់ប្រទេសតួកគីគឺរួមបញ្ចូលទាំងតំបន់[[ធ្រែសខាងកើត]] ដែលមិនមែនជាផ្នែកនៃអាណាតូលីឡើយ។}} | style="text-align:right;" | ៧៨៣,៥៦២ | style="text-align:right;" | ៨២,៣៤០,០៨៨ | style="text-align:right;" | ៩៤.១ | [[អង់ការ៉ា]] | ៧៨៨.០៤២ ពាន់លានដុល្លារ | ១០,៥២៣ ដុល្លារ | [[លីរ៉ាតួកគី]] | [[សាធារណរដ្ឋ|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាតួកគី|តួកគី]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[ឧបទ្វីបអារ៉ាប់]]'''៖ |- | {{flag|កាតា}} | style="text-align:right;" | ១១,៤៣៧ | style="text-align:right;" | ២,៦៨៨,២៣៥ | style="text-align:right;" | ១២៣.២ | [[ដូហា]] | ១៩២.៤០២ ពាន់លានដុល្លារ | ១០៤,៧៥៦ ដុល្លារ | [[រៀលកាតា]] | [[រាជាធិបតេយ្យផ្ដាច់ការ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|គុយវ៉ែត}} | style="text-align:right;" | ១៧,៨២០ | style="text-align:right;" | ៤,២៥០,១១៤ | style="text-align:right;" | ១៦៧.៥ | [[គុយវ៉ែត (ទីក្រុង)|ទីក្រុងគុយវ៉ែត]] | ១៨៤.៥៤០ ពាន់លានដុល្លារ | ៤៨,៧៦២ ដុល្លារ | [[ឌីណាគុយវ៉ែត]] | [[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|បារ៉ែន}} | style="text-align:right;" | ៧៨០ | style="text-align:right;" | ១,៤៦៣,២៦៥ | style="text-align:right;" | ១,៦៤៦.១ | [[ម៉ាណាម៉ា]] | ៣០.៣៥៥ ពាន់លានដុល្លារ | ២៦,៣៦៨ ដុល្លារ | [[ឌីណាបារ៉ែន]] | [[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|យេម៉ែន}} | style="text-align:right;" | ៥២៧,៩៧០ | style="text-align:right;" | ៣២,៩៨១,៦៤១ | style="text-align:right;" | ៤៤.៧ | [[សាណា]] (ក្រោម[[សង្គ្រាមស៊ីវិលយេម៉ែន (២០១៤–បច្ចុប្បន្ន)|រដ្ឋាភិបាល]][[ហ៊ូទី]])<br>[[អេដេន]] ([[ធានីស្ដីទី|អាសនៈរដ្ឋាភិបាល]]) | ៣៥.០៥ ពាន់លានដុល្លារ | ១,៣៥៤ ដុល្លារ | [[រៀលយេម៉ែន]] | [[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]][[រដ្ឋាភិបាលបណ្ដោះអាសន្ន|បណ្ដោះអាសន្ន]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} | style="text-align:right;" | ២,១៤៩,៦៩០ | style="text-align:right;" | ៣៥,៩៥០,៣៩៦ | style="text-align:right;" | ១២ | [[រីយ៉ាដ]] | ៧៣៣.៩៥៦ ពាន់លានដុល្លារ | ២៥,១៣៩ ដុល្លារ | [[រីយ៉ាលសាអ៊ូឌីត]] | [[រាជាធិបតេយ្យផ្ដាច់ការ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|អូម៉ង់}} | style="text-align:right;" | ២១២,៤៦០ | style="text-align:right;" | ៤,៥២០,៤៧១ | style="text-align:right;" | ៩.២ | [[មូស្កាត]] | ៧៨.២៩០ ពាន់លានដុល្លារ | ២៥,៣៥៦ ដុល្លារ | [[រៀលអូម៉ង់]] | [[រាជាធិបតេយ្យផ្ដាច់ការ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម}} | style="text-align:right;" | ៨២,៨៨០ | style="text-align:right;" | ៩,៣៦៥,១៤៥ | style="text-align:right;" | ៩៧ | [[អាប៊ូដាប៊ី]] | ៣៨៣.៧៩៩ ពាន់លានដុល្លារ | ៤៣,៧៧៤ ដុល្លារ | [[ឌៀរហាំអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម|ឌៀរហាំ អអអ]] | [[សហព័ន្ធ]][[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- |} '''សម្គាល់៖''' <small><br />{{sup|១}} [[ទឹកក្រៅស្រុកអង់គ្លេស]]។<br/>{{sup|២}} រ៉ាំអាឡាគឺជាទីអាសនៈនៃរដ្ឋាភិបាល ខណៈដែលរដ្ឋធានីតាមសេចក្ដីប្រកាសរបស់រដ្ឋប៉ាឡេស្ទីនគឺមានទីតាំងនៅ[[យេរូសាឡឹម]]ឯណោះ ដែលកំពុងមាន[[គោលជំហរចំពោះយេរូសាឡឹម|ទំនាស់]]ជាមួយអ៊ីស្រាអែល។{{refn|តាមនីតិច្បាប់ និងក្រោម[[ច្បាប់អ៊ីស្រាអែល]] យេរូសាឡឹមគឺជារដ្ឋធានីនៃរដ្ឋអ៊ីស្រាអែលដោយជាទីតាំងនៃនិវាសដ្ឋានប្រធានាធិបតី ការិយាល័យរដ្ឋាភិបាលនានា​ តុលាការកំពូល និងសភាជាតិ ([[ឃ្នេសេត]])។ យេរូសាឡឹមនេះផងដែរក៏ត្រូវជារដ្ឋធានីដូចគ្នានៃរដ្ឋប៉ាឡេស្ទីនក្រោម{{cite web |ref=BasicLawPal-T1A3 |url=http://www.palestinianbasiclaw.org/basic-law/2003-amended-basic-law |title=ច្បាប់មូលដ្ឋានវិសោធឆ្នាំ២០០៣ |date= |postscript=none}} ប៉ុន្តែសម្រាប់រដ្ឋធានីជាក់ស្ដែងវិញគឺស្ថិតនៅក្រុង[[រ៉ាំអាឡា]]ដោយសារតែរ៉ាំអាឡាជាទីអាសនៈផ្ទាល់នៃរដ្ឋាភិបាលប៉ាឡេស្ទីន។ អង្គការសហប្រជាជាតិ និងរួមទាំងរដ្ឋអធិបតេយ្យភាគច្រើនមិនបានទទួលស្គាល់យេរូសាឡឹមជារដ្ឋធានីនៃរដ្ឋទាំងពីរនោះឡើយដោយគេកំពុងស្វែងរកពេលវេលាសមស្របសម្រាប់ការចរចាស្ដីពីវាសនានៃទីក្រុងនេះរវាងអាជ្ញាធរប៉ាឡេស្ទីន និងអ៊ីស្រាអែល។ ដូច្នេះតាមការអនុវត្តជាក់ស្ដែង រដ្ឋអធិបតេយ្យជាច្រើនតែងរក្សាស្ថានទូតរបស់ពួកគេនៅក្នុង ឬជាយក្រុង[[តែលអាវីវ]] ឬក្រៅក្រុងយេរូសាឡឹម។|name="Jerusalem"|group=ស|}}<br/>{{sup|៣}} [[យេរូសាឡឹម]]គឺជា[[ច្បាប់យេរូសាឡឹម|រដ្ឋធានីតាមសេចក្ដីប្រកាសរបស់អ៊ីស្រាអែល]] និងជាទីតាំងនៃ[[ឃ្នេសេត]] [[តុលាការកំពូលអ៊ីស្រាអែល]]។ល។ ដោយសារស្ថានភាពនៃក្រុងនេះកំពុងជាប់ជម្លោះទំនាស់ ដូច្នេះស្ថានទូតបរទេសភាគច្រើនគឺមានទីតាំងស្ថិតនៅក្រុង[[តែលអាវីវ]]វិញ។{{refn|group=ស|name="Jerusalem"}}</small> ==ប្រវត្តិសាស្ត្រ== {{See also|ប្រវត្តិសាស្ត្រមជ្ឈិមបូព៌ា}} ពាក្យ "អាស៊ីខាងលិច" ត្រូវបានប្រើប្រាស់ជាពាក្យសម្គាល់ទីតាំងភូមិសាស្ត្រចាប់ផ្ដើមនៅដើមសតវត្សរ៍ទី១៩ មុនពេលពាក្យ "[[ដើមបូព៌ា]]" បានក្លាយជាពាក្យសម្គាល់ពីភូមិសាស្ត្រនយោបាយនៃតំបន់អាស៊ីខាងលិច។<ref>e.g. James Rennell, ''A treatise on the comparative geography of western Asia'', 1831.</ref> នៅក្នុងបរិបទនៃប្រវត្តិសាស្រ្តសម័យបុរាណ "អាស៊ីខាងលិច" ច្រើនមានន័យថាផ្នែកនៃទ្វីបអាស៊ីដែលប្រវត្តិវិទូបុរាណដូចជាក្រិក និងរ៉ូមស្គាល់ ខណៈ "អាស៊ីក្នុង" ដូចជា [[ស៊ីតធី]] [[ត្រង់សូស៊ាន]] និង[[ទន្លេឥណ្ឌូ|ឥណ្ឌា]]ច្រើននៅខាងក្រៅនិយមន័យអាស៊ីខាងលិចព្រោះគេមិនទាន់ ឬមិនសូវស្គាល់តំបន់ទាំងនេះ។<ref>James Rennell, ''The Geographical System of Herodotus Examined and Explained'', 1800, [https://archive.org/details/geographicalsys00renn/page/210 p. 210].</ref><ref>Hugh Murray, ''Historical Account of Discoveries and Travels in Asia'' (1820).</ref><ref>Samuel Whelpley, ''A compend of history, from the earliest times'', 1808, [https://books.google.com/books?id=6jkNAAAAYAAJ&pg=RA1-PA9 p. 9] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221120055307/https://books.google.ch/books?id=6jkNAAAAYAAJ&pg=RA1-PA9 |date=20 November 2022 }}.</ref> នៅសតវត្សរ៍ទី២០ ពាក្យ "អាស៊ីខាងលិច" ត្រូវបានគេប្រើប្រាស់ភាគច្រើននៅក្នុងវិស័យបុរាណវិទ្យា និងប្រវត្តិសាស្រ្តបុរាណ សម្រាប់សម្គាល់តំបន់ភូមិសាស្ត្រ "[[អឌ្ឍចន្ទពហុពល]]ដោយមិនរាប់បញ្ចូល[[អេហ្ស៊ីបបុរាណ]]" ក្នុងគោលបំណងប្រៀបធៀបអរិយធម៌ដើមនៃប្រទេសអេហ្ស៊ីប និងអរិយធម៌ផ្សេងៗក្នុងតំបន់នោះ។<ref>e.g. Petrus Van Der Meer, ''The Chronology of Ancient Western Asia and Egypt'', 1955. Karl W. Butzer, ''Physical Conditions in Eastern Europe, Western Asia and Egypt Before the Period of Agricultural and Urban Settlement'', 1965.</ref> ការប្រើប្រាស់ពាក្យនេះនៅក្នុងបរិបទភូមិសាស្ត្រនយោបាយសហសម័យ ឬសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកបច្ចុប្បន្នត្រូវបានលេចឡើងចាប់តាំងពីពាក់កណ្តាលទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៦០ មកម៉្លេះ។<ref>''The Tobacco Industry of Western Asia'', U.S. Department of Agriculture, Foreign Agricultural Service, 1964.</ref> ==ភូមិសាស្ត្រ== តំបន់នេះមានសមុទ្រធំៗព័ទ្ធជុំវិញចំនួនប្រាំបីរួមមាន៖ [[សមុទ្រក្រហម]] [[សមុទ្រកាសព្យែន]] [[សមុទ្រខ្មៅ]] [[ឈូងសមុទ្រពែរ្ស]] [[សមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេ]] [[សមុទ្រអ៊ីជាន]] [[ឈូងសមុទ្រអាឌែន]] និង[[សមុទ្រអារ៉ាប់]]។ នៅភាគពាយព្យ និងខាងជើង តំបន់នេះត្រូវបានបំបែកចេញពី[[ទ្វីបអឺរ៉ុប]]ដោយ[[ច្រកសមុទ្រតួកគី]] និងដីជម្រាលនៃតំបន់[[មហាកូកាស]]។ ចំពោះភាគនិរតីវិញ វាត្រូវបានផ្ដាច់ចេញពីទ្វីបអាហ្រ្វិកដោយ[[ដីសន្ទះស៊ុយអេ]] ខណៈនៅភាគឦសាន និងខាងកើត វាមានព្រំប្រទល់ជាប់តំបន់[[អាស៊ីកណ្តាល]] និង[[អាស៊ីខាងត្បូង]]។ តំបន់នេះផងដែរគឺស្ថិតនៅភាគខាងកើតនៃតំបន់[[អឺរ៉ុបខាងត្បូង]] និងភាគខាងត្បូងនៃតំបន់[[អឺរ៉ុបខាងកើត]]។ វាលលំហ[[ដាឆតឺកាវារ]] និង[[ដាឆតឺលូត]]នៅភាគខាងកើតប្រទេសអ៊ីរ៉ង់អាចចាត់ទុកបានថាជាព្រំដែនធម្មជាតិបំបែកអាស៊ីខាងលិចពីតំបន់អាស៊ីខាងត្បូង។ ===ភូគព្ភសាស្ត្រ=== ====ផ្លាកតិចតូនិច==== ផ្លាកតិចតូនិចចំនួនបីធំៗត្រូវបានគ្របដណ្ដប់ដោយតំបន់អាស៊ីខាងលិចមានដូចជា៖ [[ផ្លាកអាហ្វ្រិក]] [[ផ្លាកអឺរ៉ាស៊ី|អឺរ៉ាស៊ី]] និង[[ផ្លាកអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]]។ បច្ចុប្បន្ន ផ្លាកអារ៉ាប់បានកំពុងរំកឹលខ្លួនបន្តិចម្តងៗចូលទៅកាន់[[ឧបផ្លាកអាណាតូលី|ផ្លាកអាណាតូលី]] (តួកគី) នៅត្រង់[[សម្រុតអាណាតូលីខាងកើត]]<ref>{{cite web |url=http://eol.jsc.nasa.gov/handbooks/arabianpages/mainframe.htm |title=The Arabian Plate |author=Muehlberger, Bill |publisher=NASA, Johnson Space Center |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070706103125/http://eol.jsc.nasa.gov/handbooks/arabianpages/mainframe.htm |archive-date=6 July 2007 |access-date=25 ឧសភា 2025 |archivedate=6 កក្កដា 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070706103125/http://eol.jsc.nasa.gov/handbooks/arabianpages/mainframe.htm }}</ref> ហើយព្រំដែនរវាង[[ផ្លាកសមុទ្រអ៊ីជាន|ផ្លាកអ៊ីជាន]] និងអាណាតូលីនៅភាគខាងកើតប្រទេសតួកគីក៏មានលំនាំរញ្ជួយជាសកម្មផងដែរ។<ref name="beaumont-pg22">Beaumont (1988), p. 22</ref> ====ធនធានទឹក==== អាស៊ីខាងលិចមានប្រភពទឹកក្រោមដីជាច្រើននៅខ្ចាត់ខ្ចាយជុំវិញតំបន់នេះ។ នៅប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីតមានវត្តមានប្រភពទឹកក្រោមដីធំៗចំនួនពីរដែលបន្សល់ពីយុគ[[ប៉ាឡេអូសូអិច]] និង[[ត្រ័យិក]]នៅក្រោមជួរភ្នំ[[ធូវ៉ែគ]] និងតំបន់ប៉ែកខាងលិចពីសមុទ្រក្រហម។<ref name="beaumont-86">Beaumont (1988), p. 86</ref> ប្រភពទឺកក្រោមដីសល់ពីយុគ[[ក្រេតាសេ]] និង[[ឱសាកន្យ]]គឺមានទីតាំងស្ថិតនៅខាងក្រោមផ្ទៃភាគកណ្តាល និងភាគខាងកើតនៃប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត ដែលមានផ្ទុកទាំងទឹកសាប និងប្រៃ។<ref name="beaumont-86"/> ប្រព័ន្ធធារាសាស្រ្តទឹកជន់ ឬគន្លង ក៏ដូចជាប្រព័ន្ធប្រោះទឹកត្រូវបានគេប្រើប្រាស់យ៉ាងទូលំទូលាយសម្រាប់វិស័យកសិកម្មនៅទូទាំងអាស៊ីខាងលិចដែលគ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដីជិត ៩០,០០០ គម^២។<ref>{{Cite web|url=http://www.fao.org/land-water/en/|title=Land & Water|website=Food and Agriculture Organization of the United Nations}}</ref> [[ទន្លេធីក្រឺ]] និង[[អឺហ្វ្រាត់]]គឺជាទន្លេពីរដ៏សំខាន់ដែលបានចាក់ឫសចូលអាស៊ីខាងលិចផងដែរ។ ===អាកាសធាតុ=== [[File:Cedars in Lebanon.jpg|right|thumb|upright=1.1|ដើមស៊ីដាក្នុងប្រទេសលីបង់កំឡុងសិសិររដូវ]] អាស៊ីខាងលិចជាចម្បងមានលក្ខណៈស្ងួតហួតហែង ហើយងាយប្រឈមនឹងគ្រោះរាំងស្ងួត ប៉ុន្តែតំបន់នេះក៏មានវត្តមានព្រៃឈើ និងដីជ្រលងជីជាតិនៅតាមផ្នែកខ្លះផងដែរ។ អាស៊ីខាងលិចនេះផងដែរក៏មាន វាលស្មោង​​ [[វាលលំហ]] និងតំបន់[[ភ្នំ]]ជាច្រើនកន្លែង។ កង្វះទឹកប្រើប្រាស់គឺជាបញ្ហាមួយនៅក្នុងទីតាំងមួយចំនួននៃអាស៊ីខាងលិច ដោយកំណើនចំនួនប្រជាជនបានទាមទារតម្រូវការទឹកប្រើប្រាស់បន្ថែម ខណៈដែលការរីកសាយនៃជាតិអំបិល និងការបំពុលទឹកបានកំពុងគំរាមកំហែងដល់ប្រព័ន្ធផ្គត់ផ្គង់ទឹកនៅក្នុងតំបន់នេះ។<ref name="ipcc-1997">{{cite web|url=http://www.grida.no/publications/other/ipcc_sr/?src=/climate/ipcc/regional/index.htm|title=Chapter 7: Middle East and Arid Asia|work=IPCC Special Report on The Regional Impacts of Climate Change: An Assessment of Vulnerability|publisher=United Nations Environment Programme (UNEP), Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC)|year=2001|access-date=26 May 2025|archive-url=https://web.archive.org/web/20160303201222/http://www.grida.no/publications/other/ipcc_sr/?src=%2Fclimate%2Fipcc%2Fregional%2Findex.htm|archive-date=3 March 2016|url-status=dead|archivedate=3 មីនា 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160303201222/http://www.grida.no/publications/other/ipcc_sr/?src=%2Fclimate%2Fipcc%2Fregional%2Findex.htm}}</ref> ==សេដ្ឋកិច្ច== {{Main|សេដ្ឋកិច្ចមជ្ឈិមបូព៌ា}} សេដ្ឋកិច្ចនៅតាមប្រទេសក្នុងតំបន់អាស៊ីខាងលិចនេះគឺមានភាពចម្រុះ និងកម្រិតខុសៗគ្នា។ តួកគីជាប្រទេសដែលមានសេដ្ឋកិច្ចធំជាងគេនៅក្នុងតំបន់ នាំមុខប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត និងអ៊ីរ៉ង់ជាដើម។ រ៉ែប្រេងកាតគឺជាឧស្សាហកម្មដ៏សំខាន់បំផុតមួយនៅក្នុងតំបន់ ដោយជាងពាក់កណ្តាលនៃធនធានប្រេងទាំងអស់នៅលើពិភពលោកគឺស្ថិតក្នុងតំបន់នេះ និងព្រមទាំងប្រមាណ ៤០ ភាគរយនៃឧស្ម័នធម្មជាតិផងដែរ។ ==ប្រជាសាស្ត្រ== {{Further|ប្រជាសាស្ត្រមជ្ឈិមបូព៌ា}} ចំនួនប្រជាជននៅក្នុងតំបន់អាស៊ីខាងលិចត្រូវបានប៉ាន់ស្មានថាមានចំនួន ២៧២ លាននាក់នៅក្នុងឆ្នាំ២០០៨ និងត្រូវបានម៉ាឌីសុនព្យាករណ៍ថានឹងស្ទុះឡើងដល់ ៣៧០ លាននាក់នៅក្នុងឆ្នាំ២០៣០ (ព្យាករណ៍កាលពីឆ្នាំ២០០៧ និងមិនបានរាប់បញ្ចូលតំបន់កូកាស និងប្រទេសស៊ីបឡើយ)។ ការព្យាករណ៍នេះត្រូវបានធ្វើឡើងដោយអាងលើអត្រាកំណើនប្រជាជនប្រចាំឆ្នាំ ១.៤% (កើនឡើងទ្វេដងក្នុងរយៈពេល ៥០ ឆ្នាំ) ដែលជាអត្រាលើសពីមធ្យមភាគពិភពលោក ០.៩% (ស្មើនឹងកំណើនទ្វេដងក្នុង ៧៥ ឆ្នាំ)។ ចំនួនប្រជាជននៅអាស៊ីខាងលិចត្រូវបានគេប៉ាន់ស្មានថាមានចំនួនស្មើនឹង ៤% នៃចំនួនប្រជាជនសរុបនៅលើពិភពលោកដោយកើនឡើងពីចំនួនប្រមាណ ៣៩ លាននាក់នៅដើមសតវត្សរ៍ទី២០ ឬប្រហែល ២% នៃចំនួនប្រជាជនពិភពលោកនៅពេលនោះ។<ref>Data for "15 West Asian countries", from Maddison (2003, 2007).Angus Maddison, 2003, ''[[iarchive:worldeconomyhist0000madd|The World Economy: Historical Statistics]]'', Vol. 2, OECD, Paris, {{ISBN|92-64-10412-7}}. ''Statistical Appendix'' (2007, ggdc.net) "The historical data were originally developed in three books: Monitoring the World Economy 1820–1992, OECD, Paris 1995; The World Economy: A Millennial Perspective, OECD Development Centre, Paris 2001; The World Economy: Historical Statistics, OECD Development Centre, Paris 2003. All these contain detailed source notes." Estimates for 2008 by country (in millions): Turkey (71.9), Iran (70.2), Iraq (28.2), Saudi Arabia (28.1), Yemen (23.0), Syria (19.7), Israel (6.5), Jordan (6.2), Palestine (4.1), Lebanon (4.0), Oman (3.3), United Arab Emirates (2.7), Kuwait (2.6), Qatar (0.9), Bahrain (0.7). </ref> ប្រទេសដែលមានចំនួនប្រជាជនច្រើនជាងគេនៅក្នុងតំបន់គឺប្រទេស[[តួកគី]]​ និង[[អ៊ីរ៉ង់]]ដោយប្រទេសទាំងពីរនេះមានប្រជាជនប្រមាណ ៧៩ លាននាក់ ហើយជាបន្ទាប់គឺ[[អ៊ីរ៉ាក់]] និង[[អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត]]ដែលមានចំនួនប្រមាណ ៣៣ លាននាក់​ និងប្រទេស[[យេម៉ែន]]ជាមួយប្រជាជនចំនួន ២៩ លាននាក់។ បើតាមចំនួនតួលេខ តំបន់អាស៊ីខាងលិចមានប្រជាជនរស់នៅភាគច្រើនជា[[ជនជាតិអារ៉ាប់]] [[ជនជាតិពែរ្ស|ពែរ្ស]] និង[[ជនជាតិតួកគី|តួកគី]] ហើយភាសារបស់ពួកគេក៏ជាភាសានិយមប្រើប្រាស់ជាងគេបំផុតនៅក្នុងតំបន់ផងដែរ ខណៈភាសាគេនិយមបន្ទាប់មានដូចជា [[ភាសាឃឺដ]] [[ភាសាអាស៊ែបៃសង់|អាស៊ែបៃសង់]] [[ភាសាហេប្រឺ|ហេប្រឺ]] [[ភាសាអេមេនី|អាមេនី]] និង[[ភាសានវអារ៉ាម|នវអារ៉ាម]]ជាដើម។ ការនិយមប្រើប្រាស់ភាសាអារ៉ាប់ និងតួកគីនៅក្នុងតំបន់នេះគឺបណ្ដាលមកពីសកម្មភាពត្រួតត្រា និងឈ្លានពានពីចក្រភពអារ៉ាប់និងតួកគីពីសម័យបុរាណចាប់ផ្ដើមពីសតវត្សរ៍ទី៧ ដែលនាំឱ្យអតីត[[ភាសាអារ៉ាម]]នៅ[[តំបន់ស៊ីរី|ស៊ីរី]] និង[[ភាសាក្រិក]]នៅអាណាតូលីបានបាត់បង់ឥទ្ធិពល និងធ្លាក់ចុះខ្សោយចាប់តាំងពីពេលនោះមក។ ថ្វីបើ[[ភាសាហេប្រឺ]]បានទទួលប្រជាប្រិយភាពចាប់តាំងពីពាក់កណ្ដាលសតវត្សរ៍ទី២០ នៅលើទឹកដីអ៊ីស្រាអែលមែន ប៉ុ​ន្តែភាសាដើមក្នុងរដ្ឋមួយនេះគឺ[[ភាសានវអារ៉ាម]] និងភាសាក្រិកនូវតែមានអ្នកនិយាយប្រើប្រាស់វាដដែរគ្រាន់តែស្ថិតក្នុងកម្រិតភាគតិច។ ជនជាតិភាគតិចធំៗនៅក្នុងតំបន់នេះរួមមាន៖ [[ជនជាតិអារ៉ាម|អារ៉ាម]] [[ជនជាតិអាស៊ីរី|អាស៊ីរី]]{{sfn|Laing-Marshall|2005|p=149–150}} [[ឌ្រូស]]<ref>{{cite book|title=Middle East Patterns: Places, People, and Politics| first=Colbert|last= C. Held|year= 2008| isbn= 9780429962004| page =109|publisher=Routledge}}</ref> [[ជនជាតិជ្វីហ្វ|ជ្វីហ្វ]] [[ជនជាតិឡូរី|ឡូរី]] [[ជនជាតិម៉ង់ដា|ម៉ង់ដា]] [[ជនជាតិម៉ារ៉ូនីត|ម៉ារ៉ូនីត]] [[ជនជាតិសាបាក់|សាបាក់]] និង[[យ៉េហ្ស៊ីឌី]]ជាដើម។ល។ ===សាសនា=== {{Pie chart | thumb = right | caption = សាសនានៅក្នុងអាស៊ីខាងលិច (២០២០)<ref>{{Cite web|url=https://www.pewforum.org/2015/04/02/religious-projection-table/2020/percent/all/|title=Religious Composition by Country, 2010–2050|website=www.pewforum.org|date=2 April 2015|access-date=18 October 2020|archive-date=21 December 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191221014350/https://www.pewforum.org/2015/04/02/religious-projection-table/2020/percent/all/|url-status=dead}}</ref> | label1 = [[ឥស្លាមសាសនា]] | value1 = 92.59 | color1 = Green | label2 = [[គ្រិស្តសាសនា]] | value2 = 3.87 | color2 = DodgerBlue | label3 = [[យូដាសាសនា]] | value3 = 2.02 | color3 = DarkBlue | label4 = គ្មានជំនឿសាសនា | value4 = 1.16 | color4 = Grey | label5 = [[ហិណ្ឌូសាសនា]] | value5 = 0.32 | color5 = Darkorange | label6 = សាសនាផ្សេងៗទៀត | value6 = 0.25 | color6 = Chartreuse | label7 = [[ព្រះពុទ្ធសាសនា]] | value7 = 0.15 | color7 = Gold | label8 = [[សាសនាប្រជាប្រិយ]] | value8 = 0.06 | color8 = Red }} == មើលផងដែរ== * [[មជ្ឈិមបូព៌ា]] * [[បញ្ជីរាយតំបន់បេតិកភណ្ឌពិភពលោកនៅអាស៊ីខាងលិច]] * [[កីឡាអាស៊ីខាងលិច]] ==ឯកសារយោង== ===កំណត់សម្គាល់=== {{Reflist|group=ស}} ===អាគតដ្ឋាន=== {{reflist}} {{ប្រទេសនៅទ្វីបអាស៊ី}} [[Category:អាស៊ី]] 2i19kmexdht62mphruo0k9mvka0jggx 321615 321614 2025-06-05T19:35:11Z InternetArchiveBot 32568 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 321615 wikitext text/x-wiki {{Infobox continent | title = អាស៊ីខាងលិច | image = [[File:Western Asia (orthographic projection).svg|285px]] | area = ៥,៩៩៤,៩៣៥ គម^២ | population = ៣១៣,៤៥០,០០០ (២០១៨) ([[បញ្ជីរាយទ្វីបតាមចំនួនប្រជាជន#តាមអនុតំបន់នៃទ្វីប|ទី៩]])<ref name = "UN WPP 2019">{{Cite web|title = World Population prospects – Population division|url = https://population.un.org/wpp/|access-date = 29 April 2025|publisher = [[អង្គការសហប្រជាជាតិ]]|archive-url = https://web.archive.org/web/20190205234912/https://population.un.org/wpp/|archive-date = 5 February 2019|url-status = live}}</ref><ref name = "UN WPP 2019 2">{{Cite web|title = Overall total population|url = https://population.un.org/wpp/Download/Files/1_Indicators%20(Standard)/EXCEL_FILES/1_Population/WPP2019_POP_F01_1_TOTAL_POPULATION_BOTH_SEXES.xlsx|format = xlsx|access-date = 29 April 2025|publisher = [[អង្គការសហប្រជាជាតិ]]|archivedate = 27 កុម្ភៈ 2021|archiveurl = https://web.archive.org/web/20210227235642/https://population.un.org/wpp/Download/Files/1_Indicators%20(Standard)/EXCEL_FILES/1_Population/WPP2019_POP_F01_1_TOTAL_POPULATION_BOTH_SEXES.xlsx|url-status = dead}}</ref> | density = ៥០.១/គម^២ | countries = {{collapsible list | title = [[ប្រទេសនៅអាស៊ី|២០ ប្រទេសដែលទទួលស្គាល់]] | {{flag|កាតា}} | {{flag|គុយវ៉ែត}} |{{flag|ចចជី}} (លើកលែងតែមួយផ្នែកតូចនៃទឹកដីភាគខាងជើងនៃ[[មហាកូកាស]]) | {{flag|តួកគី}} (លើកលែងតែតំបន់[[ធ្រែសខាងកើត]]) | {{flag|ប៉ាឡេស្ទីន}} | {{flag|បារ៉ែន}} | {{flag|យេម៉ែន}} (លើកលែងតែកោះ[[សូកូត្រា]]) | {{flag|លីបង់}} | {{flag|ស៊ីប}} | {{flag|ស៊ីរី}} | {{flag|ហ្សកដានី}} | {{flag|អ៊ីរ៉ង់}} | {{flag|អ៊ីរ៉ាក់}} | {{flag|អ៊ីស្រាអែល}} | {{flag|អាមេនី}} | {{flag|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} | {{flag|អាស៊ែបៃសង់}} (លើកលែងតែមួយផ្នែកតូចនៃទឹកដីភាគខាងជើងនៃ[[មហាកូកាស]]) | {{flag|អូម៉ង់}} | {{flag|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម}} | {{flag|អេហ្ស៊ីប}} (គិតតែ[[ឧបទ្វីបស៊ីណៃ]]ប៉ុណ្ណោះ) }}{{collapsible list | title = '''៣ ប្រទេសដែលមិនត្រូវបានទទួលស្គាល់''' | ''{{flag|ស៊ីបខាងជើង}}'' | ''{{flag|អាប់កាស៊ី}}'' | ''{{flag|អូសេទីខាងត្បូង}}'' }} | dependencies = {{flagicon|សហរាជាណាចក្រ}} [[អាក្រូទីរី និងដេកេលី]] | languages = {{collapsible list | title = ភាសាផ្លូវការ | [[ភាសាក្រិក|ក្រិក]] | [[ភាសាឃឺដ|ឃឺដ]] | [[ភាសាចចជី|ចចជី]] | [[ភាសាតួកគី|តួកគី]] | [[ភាសាពែរ្ស|ពែរ្ស]] | [[ភាសារុស្ស៊ី|រុស្ស៊ី]] | [[ភាសាហេប្រឺ|ហេប្រឺ]] | [[ភាសាអង់គ្លេស|អង់គ្លេស]] | [[ភាសាអាប់កាស|អាប់កាស]] | [[ភាសាអាមេនី|អាមេនី]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] | [[ភាសាអាស៊ែបៃសង់|អាស៊ែបៃសង់]] | [[ភាសាអូសេទី|អូសេទី]] }} {{collapsible list | title = '''ភាសាផ្សេងៗ''' | '''[[អំបូរភាសាអាហ្វ្រូអាស៊ី]]'''៖ {{hlist | [[ភាសានវអារ៉ាម|នវអារ៉ាម]] | [[ភាសាស៊ីរីអាក|ស៊ីរីអាក]] | [[ភាសាអាមហារ៉ា|អាមហារ៉ា]] | [[ភាសាអារ៉ាប់ខាងត្បូងសម័យ|អារ៉ាប់ខាងត្បូង]] }} | '''[[អំបូរភាសាអូស្ត្រូណេស៊ី]]'''៖ {{hlist | [[ភាសាឥណ្ឌូណេស៊ី|ឥណ្ឌូណេស៊ី]] | [[ភាសាម៉ាឡេ|ម៉ាឡេ]] | [[ភាសាតាកាឡុក|តាកាឡុក]] }} | '''[[អំបូរភាសាឥណ្ឌូអឺរ៉ុប]]'''៖ {{hlist | [[ភាសាឆាបាគី|ឆាបាគី]] | [[ភាសាដូម៉ារី|ដូម៉ារី]] | [[ភាសាឌរឌូ|ឌរឌូ]] | [[ភាសាតាលីស|តាលីស]] | [[ភាសានេប៉ាល់|នេប៉ាល់]] | [[ភាសាបារាំង|បារាំង]] | [[ភាសាបាស្តូ|បាស្តូ]] | [[ភាសាបាឡូឈី|បាឡូឈី]] | [[ភាសាបេន្កាលី|បេន្កាលី]] | [[ភាសាម៉ាហ្សាន់ដារ៉ានី|ម៉ាហ្សាន់ដារ៉ានី]] | [[ភាសាយីឌីស|យីឌីស]] | [[ភាសារ៉ូហ៊ីងញ៉ា|រ៉ូហ៊ីងញ៉ា]] | [[ភាសារ៉ូម៉ានី|រ៉ូម៉ានី]] | [[ភាសាហ្គីឡាគី|ហ្គីឡាគី]] | [[ភាសាហ្សាហ្សា|ហ្សាហ្សា]] | [[ភាសាហិណ្ឌី|ហិណ្ឌី]] | [[ភាសាឡូរី|ឡូរី]] | [[ភាសាអេស្ប៉ាញ|អេស្ប៉ាញ]] }} | '''[[អំបូរភាសាកូកាសឦសាស្ត]]'''៖ {{hlist | [[ភាសាឆេឆិន|ឆេឆិន]] | [[ភាសាឡេស្គាន|ឡេស្គាន]] | [[ភាសាអាវ៉ា|អាវ៉ា]] }} | '''[[អំបូរភាសាកូកាសពាយព្យ]]''': {{hlist | [[ភាសាកាបារដ៍|កាបារដ៍]] | [[ភាសាស៊ែកាស្ស៊ី|ស៊ែកាស្ស៊ី]] }} | '''[[​អំបូរភាសាតួកស៊ីគ]]'''៖ {{hlist | [[ភាសាកាច្ឆៃ|កាច្ឆៃ]] | [[ភាសាតួកមែន|តួកមែន]] }} }} | time = {{collapsible list | title = ល្វែងម៉ោងចំនួន ៥ | bullets = true | '''[[UTC+០២:០០]]'''៖ {{hlist |បមាណីយ៖ [[ម៉ោងនៅរដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន|ប៉ាឡេស្ទីន]] [[ម៉ោងនៅស៊ីប|ស៊ីប]] [[ម៉ោងនៅស៊ីរី|ស៊ីរី]] [[ម៉ោងនៅហ្សកដានី|ហ្សកដានី]] [[ម៉ោងនៅលីបង់|លីបង់]] [[ម៉ោងបមាណីយអ៊ីស្រាអែល|អ៊ីស្រាអែល]] [[ម៉ោងបមាណីយអេហ្ស៊ីប|ស៊ីណៃ]] }} | '''[[UTC+០៣:០០]]'''៖ {{hlist | [[ម៉ោងសន្សំពន្លឺថ្ងៃ]]៖ ប៉ាឡេស្ទីន ស៊ីប ស៊ីរី ហ្សកដានី លីបង់ អ៊ីស្រាអែល អេហ្ស៊ីប | បមាណីយ៖ [[ម៉ោងនៅកាតា|កាតា]] [[ម៉ោងនៅគុយវ៉ែត|គុយវ៉ែត]] [[ម៉ោងនៅតួកគី|តួកគី]] [[ម៉ោងនៅបារ៉ែន|បារ៉ែន]] [[ម៉ោងនៅយេម៉ែន|យេម៉ែន]] [[ម៉ោងនៅអ៊ីរ៉ាក់|អ៊ីរ៉ាក់]] [[ម៉ោងបមាណីយអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត]] }} | '''[[UTC+០៣:៣០]]'''៖ {{hlist | បមាណីយ៖ [[ម៉ោងបមាណីយអ៊ីរ៉ង់|អ៊ីរ៉ង់]] }} | '''[[UTC+០៤:០០]]'''៖ {{hlist | បមាណីយ៖ [[ម៉ោងចចជី|ចចជី]] [[ម៉ោងអាមេនី|អាមេនី]] [[ម៉ោងអាស៊ែបៃសង់|អាស៊ែបៃសង់]] [[ម៉ោងនៅអូម៉ង់|អូម៉ង់]] [[ម៉ោងនៅអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម]] }} | '''[[UTC+០៤:៣០]]'''៖ {{hlist | ម៉ោងសន្សំពន្លឺថ្ងៃ៖ អ៊ីរ៉ង់ }} }} | internet = [[.ae]], [[.am]], [[.az]], [[.bh]], [[.cy]], [[.eg]], [[.ge]], [[.il]], [[.iq]], [[.ir]], [[.jo]], [[.kw]], [[.lb]], [[.om]], [[.ps]], [[.qa]], [[.sa]], [[.sy]], [[.tr]], [[.ye]] | cities = {{collapsible list | title = បញ្ជី | bullets = true | {{flagicon|គុយវ៉ែត}} [[គុយវ៉ែត (ទីក្រុង)|គុយវ៉ែត]] | {{flagicon|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} [[ជីដ្ដារ]] | {{flagicon|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម}} [[ឌូបៃ]] | {{flagicon|អ៊ីរ៉ង់}} [[តេហេរ៉ង់]] | {{flagicon|អ៊ីរ៉ាក់}} [[បាកដាដ]] | {{flagicon|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} [[រីយ៉ាដ]] | {{flagicon|តួកគី}} [[អ៊ីស្តង់ប៊ុល]] | {{flagicon|តួកគី}} [[អ៊ីស្មៀរ]] | {{flagicon|ហ្សកដានី}} [[អាម៉ាន់]] | {{flagicon|តួកគី}} [[អង់ការ៉ា]] }} }} '''អាស៊ីខាងលិច''' ឬអាចហៅបានថា '''អាស៊ីបស្ចិម''' គឺជាតំបន់ភាគខាងលិចបំផុតនៃទ្វីប[[អាស៊ី]]។ យោងតាមនិយមន័យពីស្ថាប័នសិក្សានានា [[អង្គការសហប្រជាជាតិ]] និងស្ថាប័នដទៃទៀត គេបានកំណត់អនុតំបន់អាស៊ីខាងលិចដោយក្ដោបតំបន់តូចៗដូចជា [[អាណាតូលី]] [[ឧបទ្វីបអារ៉ាប់]] [[អ៊ីរ៉ង់]] [[មេសូប៉ូតាមី]] [[វាលខ្ពស់អាមេនី]] [[ឡេវ៉ាន]] [[ភូមិសាស្ត្រស៊ីប|កោះស៊ីប]] [[ឧបទ្វីបស៊ីណៃ]] និង[[កូកាសខាងត្បូង]]។ តំបន់មួយនេះត្រូវបានកាត់ផ្ដាច់ពីទ្វីប[[អាហ្វ្រិក]]តាម[[ដីសន្ទះស៊ុយអេ]] និងពី[[ទ្វីបអឺរ៉ុប]]តាមរយៈផ្លូវទឹកនៃ[[ច្រកសមុទ្រតួកគី]] និងដីជម្រាលនៃតំបន់[[មហាកូកាស]]។ អាស៊ីខាងលិចមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹងតំបន់[[អាស៊ីកណ្ដាល]]នៅភាគឦសាន្ត និង[[អាស៊ីខាងត្បូង]]នៅភាគខាងកើត។ តំបន់នេះផងដែរត្រូវបានព័ទ្ធជុំវិញដោយផ្ទៃសមុទ្រចំនួន ១២​ ដូចជា៖ [[សមុទ្រកាសព្យែន]] [[សមុទ្រខ្មៅ]] [[ឈូងសមុទ្រពែរ្ស]] [[សមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេ]] [[សមុទ្រម៉ាម៉ារ៉ា]] [[ឈូងសមុទ្រស៊ុយអេ]] [[សមុទ្រអ៊ីជាន]] [[ឈូងសមុទ្រអាកាបា]] [[ឈូងសមុទ្រអាឌែន]] [[សមុទ្រអារ៉ាប់]] និង[[ឈូងសមុទ្រអូម៉ង់]]។ អាស៊ីខាងលិចគឺគ្របដណ្ដប់ទៅលើតំបន់ផ្ទៃដីស្រដៀងគ្នានឹងតំបន់[[មជ្ឈិមបូព៌ា]]ដែរ គ្រាន់តែមជ្ឈិមបូព៌ាគឺជាពាក្យបង្កប់ន័យនយោបាយដែលតែងតែសម្គាល់ដោយភូមិវិទូលោកខាងលិចអាស្រ័យទៅលើបរិបទនយោបាយ និងប្រវត្តិសាស្ត្រ ខណៈដែលអាស៊ីខាងលិចវិញគឺជាពាក្យភូមិសាស្ត្រដែលមានភាពត្រឹមត្រូវនិងភាពស៊ីសង្វាក់គ្នាជាង។ តំបន់អាស៊ីខាងលិចគ្របដណ្ដប់លើផ្ទៃដីសរុប ៥,៩៩៤,៩៣៥ គម^២ និងមានប្រជាជនរស់នៅចំនួន ៣១៣ លាននាក់។<ref name="UN WPP 2019"/><ref name="UN WPP 2019 2"/> ក្នុងចំណោមប្រទេសដែលជាសមាជិកអង្គការសហប្រជាជនទាំង ២០ នៅក្នុងតំបន់ (ឬមានមួយផ្នែកនៃទឹកដីរបស់ពួកគេក្នុងតំបន់) មាន ១៣ ប្រទេសដែលត្រូវជាផ្នែកនៃ[[ពិភពអារ៉ាប់]]។ បណ្ដាប្រទេសដែលមានចំនួនប្រជាជនរស់ច្រើនជាងគេនៅក្នុងតំបន់នេះរួមមាន៖ [[អ៊ីរ៉ង់]] [[តួកគី]] [[អ៊ីរ៉ាក់]] [[អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត]] និង[[យេម៉ែន]]។ល។ នៅក្នុង[[គ្រោងការណ៍ភូមិសាស្ត្រពិភពលោកសម្រាប់កំណត់ត្រាចែកចាយរុក្ខជាតិ]] (WGSRPD) គេមិនបានរាប់បញ្ចូលឧបទ្វីបអារ៉ាប់ជាផ្នែកមួយនៃតំបន់អាស៊ីខាងលិចឡើយ តែក្រុមនេះបានរាប់បញ្ចូលប្រទេស[[អាហ្វហ្កានីស្ថាន]]។<ref name=WGSRPD>{{Cite book |last = Brummitt |first = R. K. |year = 2001 |title = World Geographical Scheme for Recording Plant Distributions |edition = 2nd |publisher = International Working Group on Taxonomic Databases For Plant Sciences (TDWG) |url = https://raw.githubusercontent.com/tdwg/wgsrpd/master/109-488-1-ED/2nd%20Edition/TDWG_geo2.pdf |access-date = 13 May 2025 |archive-url = https://web.archive.org/web/20160125135239/http://www.nhm.ac.uk/hosted_sites/tdwg/TDWG_geo2.pdf |archive-date = 25 January 2016}}</ref> ចំពោះ[[អង្គការស្បៀងអាហារ និងកសិកម្ម]] (FAO) វិញបានរាប់បញ្ចូលប្រទេសអាហ្វហ្កានីស្ថានចូលដូចគ្នា តែបានចាត់ទុកប្រទេសអេហ្ស៊ីបនៅខាងក្រៅតំបន់អាស៊ីខាងលិច។<ref>{{Cite web |title=Chapter 21. West Asia |url=https://www.fao.org/3/Y1997e/y1997e0q.htm |access-date=13 May 2025 |website=www.fao.org}}</ref> រីឯ[[កម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍សហប្រជាជាតិ]]វិញបានដកប្រទេសស៊ីប អ៊ីស្រាអែល តួកគី និងអ៊ីរ៉ង់ចេញពីតំបន់មួយនេះ។<ref>{{Cite web |last=Environment |first=U. N. |date=12 April 2023 |title=West Asia |url=http://www.unep.org/ozonaction/networks/west-asia |access-date=13 May 2025 |website=Ozonaction }}</ref> ==និយមន័យ== ពាក្យថា ''អាស៊ី​ខាង​លិច'' ឬ''អាស៊ីបស្ចិម'' ​ត្រូវ​បាន​គេ​និយមប្រើ​ជាការណ៍ និង​មិន​មាន​និយមន័យកំណត់ "ត្រឹមត្រូវ" ឬ​ទទួល​យក​ជា​ទូទៅណាមួយឡើយ។ និយមន័យធម្មតារបស់វាគឺច្រើនជាន់គ្នាមិនថាដោយប្រយោល ឬដោយផ្ទាល់ជាមួយនិយមន័យនៃពាក្យសម្គាល់តំបន់ដូចជា [[មជ្ឈិមបូព៌ា]] [[មេឌីទែរ៉ាណេខាងកើត]] និង[[ដើមបូព៌ា]] (ដែលពីបុរាណមកគឺសុទ្ធតែមាននិយមន័យស្រដៀងៗនឹងគ្នា លើកលែងតែពេលបច្ចុប្បន្នដោយគេចង់បំបែកវាឱ្យច្បាស់ដាច់ដោយឡែកពីគ្នា)។<ref>[https://www.worldatlas.com/articles/what-is-the-difference-between-near-east-and-middle-east.html What Is The Difference Between Near East and Middle East?] ''worldatlas.com''</ref> ''Style Manual'' របស់ ''[[ណាសឹនណលជីអូក្រាហ្វិក|National Geographic]]'' ក៏ដូចជាសៀវភៅ''[[សេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក៖ ស្ថិតិប្រវត្តិសាស្ត្រ]]'' (២០១៣) បោះពុម្ភផ្សព្វផ្សាយដោយ[[អង្គការសម្រាប់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ និងការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច]] (OECD) បានរាប់បញ្ចូលប្រទេសដូចជា កាតា គុយវ៉ែត តួកគី ប៉ាឡេស្ទីន(សម្គាល់ដោយវ៉េសប៊ែង និងក្រោយមកហ្កាហ្សា) បារ៉ែន យេម៉ែន លីបង់ ស៊ីរី ហ្សកដានី អ៊ីរ៉ង់ អ៊ីរ៉ាក់ អ៊ីស្រាអែល អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត អូម៉ង់ និងអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួមទៅក្នុងតំបន់អាស៊ីខាងលិច។<ref name="ngs">{{cite web |url=https://sites.google.com/a/ngs.org/ngs-style-manual/home/W/west-asia |title=West Asia |last=Miller |first=David |work=National Geographic Style Manual |publisher=National Geographic Society |access-date=16 May 2025 |archivedate=31 ឧសភា 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210531235607/https://sites.google.com/a/ngs.org/ngs-style-manual/home/W/west-asia |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite book |last=Maddison |first=Angus |author-link=Angus Maddison |year=2004 |title=The World Economy: Historical Statistics |series=Development Centre Studies |location=Paris, France |publisher=Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD) |publication-date=2003 |isbn=978-92-64-10412-9 |lccn=2004371607 |oclc=53465560 |title-link=The World Economy: Historical Statistics }}</ref> ផ្ទុយមកវិញ [[អង្គការអភិវឌ្ឍន៍ឧស្សាហកម្មនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ]] (UNIDO) នៅក្នុងសៀវភៅប្រចាំឆ្នាំនៃឆ្នាំ២០១៥ របស់ខ្លួនបានរាប់បញ្ចូលប្រទេសអាមេនី និងអាស៊ែបៃសង់ និងដកអ៊ីស្រាអែល និងតួកគីចេញ (ជាផ្នែកនៃទ្វីបអឺរ៉ុប)។<ref>{{cite book |author=United Nations Industrial Development Organization Vienna (UNIDO) |author-link=United Nations Industrial Development Organization |year=2005 |title=International Yearbook of Industrial Statistics 2015 |url=https://books.google.com/books?id=FAKMBgAAQBAJ&pg=PA14 |location=Cheltenham, UK |publisher=Edward Elgar Publishing |page=14 |isbn= 9781784715502}}</ref> ខុសពី UNIDO [[ក្រុមស្ថិតិអង្គការសហប្រជាជាតិ]] (UNSD) បានកាត់ប្រទេសអ៊ីរ៉ង់ចេញពីតំបន់ ហើយបានរាប់បញ្ចូលប្រទេសចចជី តួកគី និងស៊ីបចូលវិញ។<ref>{{cite web|url=http://unstats.un.org/unsd/methods/m49/m49.htm |title=Standard Country or Area Codes for Statistical Use |publisher=Millenniumindicators.un.org |access-date=16 May 2025}}</ref> ចំពោះ[[ក្រុមតំបន់អង្គការសហប្រជាជាតិ|ក្រុមអឺរ៉ុបខាងលិច]]ដែលត្រួវជាក្រុមមួយនៃក្រុមភូមិសាស្ត្រនយោបាយអង្គការសហប្រជាជាតិ បានរាប់បញ្ចូលប្រទេសអាមេនី និងចចជីជាផ្នែកនៃតំបន់អឺរ៉ុបខាងកើត ខណៈស៊ីប និងតំបន់ធ្រែសខាងកើតនៃប្រទេសតួកគីគឺស្ថិតនៅក្នុងតំបន់អឺរ៉ុបខាងត្បូង។ ប្រទេសទាំងបីនេះផងដែរត្រូវបានចុះបញ្ជីក្នុងចំណាត់ថ្នាក់អឺរ៉ុបនៃ[[យូណេស្កូ|អង្គការអប់រំ វិទ្យាសាស្ត្រ និងវប្បធម៌របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ]] (យូណេស្កូ)។ សមាជិកជាតិនៃស្ថាប័នគ្រប់គ្រងកីឡាអាស៊ីខាងលិចត្រូវបានកំណត់ចំពោះប្រទេសដូចជា កាតា គុយវ៉ែត ប៉ាឡេស្ទីន បារ៉ែន យេម៉ែន លីបង់ ស៊ីរី ហ្សកដានី អ៊ីរ៉ង់ អ៊ីរ៉ាក់ អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត អូម៉ង់ និងអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម។<ref>{{cite web |url=http://www.wabsf.net/en/information.php |title=WABSF Member Countries |access-date=17 May 2025 |archive-date=1 December 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171201035427/http://www.wabsf.net/en/information.php |url-status=dead |archivedate=1 ធ្នូ 2017 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20171201035427/http://www.wabsf.net/en/information.php }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.topendsports.com/events/games/asian-games/west-asian/index.htm |title=The West Asian Games |publisher=Topend Sports}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.the-waff.com/en/championships/29.html |title=WAFF Member Associations |website=The-Waff.com |access-date=17 May 2025 |archive-date=1 August 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180801232057/http://www.the-waff.com/en/championships/29.html |url-status=dead |archivedate=1 សីហា 2018 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180801232057/http://www.the-waff.com/en/championships/29.html }}</ref> ព្រឹត្តិការណ៍ពហុកីឡារបស់[[ក្រុមប្រឹក្សាអូឡាំពិកអាស៊ី]]គឺ[[កីឡាអាស៊ីខាងលិច]]ត្រូវបានចូលរួមប្រកួតប្រជែងដោយអត្តពលិកតំណាងមកពីប្រទេសទាំង ១៣ នេះដូចគ្នា។ ក្នុងចំណោមអង្គការស្ថាប័នកីឡាក្នុងតំបន់ទាំងនោះរួមមាន [[សមាគមបាល់បោះអាស៊ីខាងលិច]] [[សហព័ន្ធកីឡាបុកប៊ីយ៉ា និងស្នូកឃ័រអាស៊ីខាងលិច]] [[សហព័ន្ធបាល់ទាត់អាស៊ីខាងលិច]] និង[[សហព័ន្ធកីឡាវាយកូនបាល់អាស៊ីខាងលិច]]។ ===ផែនទី=== {{West Asia labelled map}} ==ប្រទេស== {| class="wikitable sortable" style="font-size:90%;width:100%;" |- style="background:#ececec;" ! [[ប្រទេស]]រួមនឹង[[ទង់|ទង់ជាតិ]] ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមក្រឡាផ្ទៃសរុប|ក្រឡាផ្ទៃ]]<br />(គម^២) ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមចំនួនប្រជាជន|ចំនួនប្រជាជន]]{{UN_Population|ref}}<br />(២០១៨) ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមដង់ស៊ីតេប្រជាជន|ដង់ស៊ីតេ]]<br />(ក្នុងមួយ គម^២) ! [[ធានី (នយោបាយ)|រដ្ឋ / រាជធានី]] ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាម ផសស (មធ្យម)|ផសស ជាមធ្យម]]<ref>{{cite web|title=GDP|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2014/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=93&pr.y=3&sy=2012&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=512%2C668%2C914%2C672%2C612%2C946%2C614%2C137%2C311%2C962%2C213%2C674%2C911%2C676%2C193%2C548%2C122%2C556%2C912%2C678%2C313%2C181%2C419%2C867%2C513%2C682%2C316%2C684%2C913%2C273%2C124%2C868%2C339%2C921%2C638%2C948%2C514%2C943%2C218%2C686%2C963%2C688%2C616%2C518%2C223%2C728%2C516%2C558%2C918%2C138%2C748%2C196%2C618%2C278%2C624%2C692%2C522%2C694%2C622%2C142%2C156%2C449%2C626%2C564%2C628%2C565%2C228%2C283%2C924%2C853%2C233%2C288%2C632%2C293%2C636%2C566%2C634%2C964%2C238%2C182%2C662%2C453%2C960%2C968%2C423%2C922%2C935%2C714%2C128%2C862%2C611%2C135%2C321%2C716%2C243%2C456%2C248%2C722%2C469%2C942%2C253%2C718%2C642%2C724%2C643%2C576%2C939%2C936%2C644%2C961%2C819%2C813%2C172%2C199%2C132%2C733%2C646%2C184%2C648%2C524%2C915%2C361%2C134%2C362%2C652%2C364%2C174%2C732%2C328%2C366%2C258%2C734%2C656%2C144%2C654%2C146%2C336%2C463%2C263%2C528%2C268%2C923%2C532%2C738%2C944%2C578%2C176%2C537%2C534%2C742%2C536%2C866%2C429%2C369%2C433%2C744%2C178%2C186%2C436%2C925%2C136%2C869%2C343%2C746%2C158%2C926%2C439%2C466%2C916%2C112%2C664%2C111%2C826%2C298%2C542%2C927%2C967%2C846%2C443%2C299%2C917%2C582%2C544%2C474%2C941%2C754%2C446%2C698%2C666&s=NGDP_R&grp=0&a=|publisher=[[មូលនិធិរូបិយវត្ថុ|IMF]]|access-date=3 June 2025}}</ref><br />(២០១២) ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាម ផសស (មធ្យម) ក្នុងម្នាក់ៗ|ក្នុងម្នាក់ៗ]]<ref>{{cite web|title=GDP per capita|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2014/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=28&pr.y=10&sy=2012&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=512%2C668%2C914%2C672%2C612%2C946%2C614%2C137%2C311%2C962%2C213%2C674%2C911%2C676%2C193%2C548%2C122%2C556%2C912%2C678%2C313%2C181%2C419%2C867%2C513%2C682%2C316%2C684%2C913%2C273%2C124%2C868%2C339%2C921%2C638%2C948%2C514%2C943%2C218%2C686%2C963%2C688%2C616%2C518%2C223%2C728%2C516%2C558%2C918%2C138%2C748%2C196%2C618%2C278%2C624%2C692%2C522%2C694%2C622%2C142%2C156%2C449%2C626%2C564%2C628%2C565%2C228%2C283%2C924%2C853%2C233%2C288%2C632%2C293%2C636%2C566%2C634%2C964%2C238%2C182%2C662%2C453%2C960%2C968%2C423%2C922%2C935%2C714%2C128%2C862%2C611%2C135%2C321%2C716%2C243%2C456%2C248%2C722%2C469%2C942%2C253%2C718%2C642%2C724%2C643%2C576%2C939%2C936%2C644%2C961%2C819%2C813%2C172%2C199%2C132%2C733%2C646%2C184%2C648%2C524%2C915%2C361%2C134%2C362%2C652%2C364%2C174%2C732%2C328%2C366%2C258%2C734%2C656%2C144%2C654%2C146%2C336%2C463%2C263%2C528%2C268%2C923%2C532%2C738%2C944%2C578%2C176%2C537%2C534%2C742%2C536%2C866%2C429%2C369%2C433%2C744%2C178%2C186%2C436%2C925%2C136%2C869%2C343%2C746%2C158%2C926%2C439%2C466%2C916%2C112%2C664%2C111%2C826%2C298%2C542%2C927%2C967%2C846%2C443%2C299%2C917%2C582%2C544%2C474%2C941%2C754%2C446%2C698%2C666&s=NGDPDPC&grp=0&a=|publisher=[[មូលនិធិរូបិយវត្|IMF]]|access-date=3 June 2025}}</ref><br />(២០១២) ! [[រូបិយវត្ថុ]] ! [[រដ្ឋាភិបាល]] ! [[ភាសាផ្លូវការ]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[កូកាសខាងត្បូង]]'''៖ |- | {{flag|ចចជី}} | style="text-align:right;" | ៦៩,៧០០ | style="text-align:right;" | ៣,៧៥៧,៩៨០ | style="text-align:right;" | ៦៨.១ | [[ប៊ីលីស៊ី]] | ១៥.៨៤៧ ពាន់លានដុល្លារ | ៣,៥២៣ ដុល្លារ | [[ឡារីចចជី]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាចចជី|ចចជី]] |- | {{flag|អាប់កាស៊ី}} (មិនទទួលស្គាល់) | style="text-align:right;" | ៨,៦៦០ | style="text-align:right;" | ២៤២,៨៦២ | style="text-align:right;" | ២៨ | [[សុខូមី]] | ៥០០ លានដុល្លារ | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[ឡារីចចជី]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអាប់កាស៊ី|អាប់កាស]]<br>[[ភាសារុស្ស៊ី|រុស្ស៊ី]] |- | {{flag|អាមេនី}} | style="text-align:right;" | ២៩,៨០០ | style="text-align:right;" | ២,៧៩០,៩៧៤ | style="text-align:right;" | ១០៨.៤ | [[យេរេវ៉ា]] | ៩.៩៥០ ពាន់លានដុល្លារ | ៣,០៣៣ ដុល្លារ | [[ដ្រាំអាមេនី]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអាមេនី|អាមេនី]] |- | {{flag|អាស៊ែបៃសង់}} | style="text-align:right;" | ៨៦,៦០០ | style="text-align:right;" | ១០,៣១២,៩៩២ | style="text-align:right;" | ១០៥.៨ | [[បាគូ]] | ៦៨.៧០០ ពាន់លានដុល្លារ | ៧,៤៣៩ ដុល្លារ | [[ម៉ាណាតអាស៊ែបៃសង់]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|ប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអាស៊ែបៃសង់|អាស៊ែបៃសង់]] |- | {{flag|អូសេទីខាងត្បូង}} (មិនទទួលស្គាល់) | style="text-align:right;" | ៣,៩០០ | style="text-align:right;" | ៥៣,៥៣២ | style="text-align:right;" | ១៣ | [[ស្គីនវ៉ាលី]] | ៥០០ លានដុល្លារ | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[ឡារីចចជី]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|ប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអូសេទី|អូសេទី]]<br>[[ភាសារុស្ស៊ី|រុស្ស៊ី]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[សមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេ]]'''៖ |- | {{flag|ស៊ីប}} | style="text-align:right;" | ៩,២៥០ | style="text-align:right;" | ១,២៤៤,១៨៨ | style="text-align:right;" | ១១៧ | [[នីកូស៊ី]] | ២២.៩៩៥ ពាន់លានដុល្លារ | ២៦,៣៧៧ ដុល្លារ | [[អឺរ៉ូ]] | [[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាក្រិក|ក្រិក]]<br>[[ភាសាតួកគី|តួកគី]] |- | {{flag|ស៊ីបខាងជើង}} (មិនទទួលស្គាល់) | style="text-align:right;" | ៣,៣៥៥ | style="text-align:right;" | ៣១៣,៦២៦ | style="text-align:right;" | ៩៣ | [[នីកូស៊ីខាងជើង]] | ៤.០៣២ ពាន់លានដុល្លារ | ១៥,១០៩ ដុល្លារ | [[លីរ៉ាតួកគី]] | [[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាតួកគី|តួកគី]] |- | {{flagicon|សហរាជាណាចក្រ}} [[អាក្រូទីរី និងដេកេលី]]^១ | style="text-align:right;" | ២៥៤ | style="text-align:right;" | ១៥,៧០០ | style="text-align:right;" | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[បន្ទាយអេពីស្កូពី|អេពីស្កូពី]] | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[អឺរ៉ូ]] | [[ទឹកដីអនិស្សរភាព]]ក្រោម[[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអង់គ្លេស|អង់គ្លេស]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[ឧបទ្វីបស៊ីណៃ]]'''៖ |- | {{flag|អេហ្ស៊ីប}}{{refn|group=ស|ចំពោះទិន្នន័យក្រឡាផ្ទៃ និងប្រជាជនរបស់របស់អេហ្ស៊ីបនេះគឺរាប់បញ្ចូលតែ[[ឧបទ្វីបស៊ីណៃ]]ប៉ុណ្ណោះ។}} | style="text-align:right;" | ៦០,០០០ | style="text-align:right;" | ១០៩,២៦២,១៧៨ | style="text-align:right;" | ៨២ | [[គែរ]] | ២៦២.២៦ ពាន់លានដុល្លារ | ៣,១៧៩ ដុល្លារ | [[ផោនអេហ្ស៊ីប]] | [[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[អឌ្ឍចន្ទពហុពល]]'''៖ |- | {{flagcountry|ប៉ាឡេស្ទីន}}{{refn|group=ស|រដ្ឋសង្កេតការណ៍ អសប។}} | style="text-align:right;" | ៦,២២០ | style="text-align:right;" | ៥,១៣៣,៣៩២ | style="text-align:right;" | ៦៦៧ | [[រ៉ាំអាឡា]]^២ | ៦.៦ ពាន់លានដុល្លារ | ១,៦០០ ដុល្លារ | [[ផោនអេហ្ស៊ីប]] [[ឌីណាហ្សកដានី]] [[ស៊ីគែលថ្មីអ៊ីស្រាអែល]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|លីបង់}} | style="text-align:right;" | ១០,៤៥២ | style="text-align:right;" | ៥,៥៩២,៦៣១ | style="text-align:right;" | ៤០៤ | [[បៃរូត]] | ៤២.៥១៩ ពាន់លានដុល្លារ | ១០,៤២៥ ដុល្លារ | [[ផោនលីបង់]] | [[សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យសភា]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|ស៊ីរី}} | style="text-align:right;" | ១៨៥,១៨០ | style="text-align:right;" | ២១,៣២៤,៣៦៧ | style="text-align:right;" | ១១៨.៣ | [[ដាម៉ាស់]] | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[ផោនស៊ីរី]] | [[រដ្ឋាភិបាលអន្តរកាល]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|ហ្សកដានី}} | style="text-align:right;" | ៩២,៣០០ | style="text-align:right;" | ១១,១៤៨,២៧៨ | style="text-align:right;" | ៦៨.៤ | [[អាម៉ាន់]] | ៣០.៩៨ ពាន់លានដុល្លារ | ៤,៨៤៣ ដុល្លារ | [[ឌីណាហ្សកដានី]] | [[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|អ៊ីរ៉ាក់}} | style="text-align:right;" | ៤៣៨,៣១៧ | style="text-align:right;" | ៤៣,៥៣៣,៥៩២ | style="text-align:right;" | ៧៣.៥ | [[បាកដាដ]] | ២១៦.០៤៤ ពាន់លានដុល្លារ | ៦,៤១០ ដុល្លារ | [[ឌីណាអ៊ីរ៉ាក់]] | [[សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យសភា]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]]<br>[[ភាសាឃឺដ|ឃឺដ]] |- | {{flag|អ៊ីស្រាអែល}} | style="text-align:right;" | ២០,៧៧០ | style="text-align:right;" | ៨,៩០០,០៥៩ | style="text-align:right;" | ៣៦៥.៣ | [[យេរូសាឡឹម]]^៣ | ៣៥៣.៦៥​ ពាន់លានដុល្លារ | ៣៩,១០៦ ដុល្លារ | [[ស៊ីគែលថ្មីអ៊ីស្រាអែល]] | [[សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យសភា]] | [[ភាសាហេប្រឺ|ហេប្រឺ]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[ខ្ពង់រាបអ៊ីរ៉ង់]]'''​៖ |- | {{flag|អ៊ីរ៉ង់}} | style="text-align:right;" | ១,៦៤៨,១៩៥ | style="text-align:right;" | ៨៧,៩២៣,៤៣២ | style="text-align:right;" | ៤៥ | [[តេហេរ៉ង់]] | ៥៤៨.៥៩០ ពាន់លានដុល្លារ | ៧,២០៧ ដុល្លារ | [[រៀលអ៊ីរ៉ង់]] | [[សាធារណរដ្ឋឥស្លាម]] | [[ភាសាពែរ្ស|ពែរ្ស]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[អាណាតូលី]]'''៖ |- | {{flag|តួកគី}}{{refn|group=ស|ទិន្នន័យសម្រាប់ប្រទេសតួកគីគឺរួមបញ្ចូលទាំងតំបន់[[ធ្រែសខាងកើត]] ដែលមិនមែនជាផ្នែកនៃអាណាតូលីឡើយ។}} | style="text-align:right;" | ៧៨៣,៥៦២ | style="text-align:right;" | ៨២,៣៤០,០៨៨ | style="text-align:right;" | ៩៤.១ | [[អង់ការ៉ា]] | ៧៨៨.០៤២ ពាន់លានដុល្លារ | ១០,៥២៣ ដុល្លារ | [[លីរ៉ាតួកគី]] | [[សាធារណរដ្ឋ|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាតួកគី|តួកគី]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[ឧបទ្វីបអារ៉ាប់]]'''៖ |- | {{flag|កាតា}} | style="text-align:right;" | ១១,៤៣៧ | style="text-align:right;" | ២,៦៨៨,២៣៥ | style="text-align:right;" | ១២៣.២ | [[ដូហា]] | ១៩២.៤០២ ពាន់លានដុល្លារ | ១០៤,៧៥៦ ដុល្លារ | [[រៀលកាតា]] | [[រាជាធិបតេយ្យផ្ដាច់ការ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|គុយវ៉ែត}} | style="text-align:right;" | ១៧,៨២០ | style="text-align:right;" | ៤,២៥០,១១៤ | style="text-align:right;" | ១៦៧.៥ | [[គុយវ៉ែត (ទីក្រុង)|ទីក្រុងគុយវ៉ែត]] | ១៨៤.៥៤០ ពាន់លានដុល្លារ | ៤៨,៧៦២ ដុល្លារ | [[ឌីណាគុយវ៉ែត]] | [[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|បារ៉ែន}} | style="text-align:right;" | ៧៨០ | style="text-align:right;" | ១,៤៦៣,២៦៥ | style="text-align:right;" | ១,៦៤៦.១ | [[ម៉ាណាម៉ា]] | ៣០.៣៥៥ ពាន់លានដុល្លារ | ២៦,៣៦៨ ដុល្លារ | [[ឌីណាបារ៉ែន]] | [[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|យេម៉ែន}} | style="text-align:right;" | ៥២៧,៩៧០ | style="text-align:right;" | ៣២,៩៨១,៦៤១ | style="text-align:right;" | ៤៤.៧ | [[សាណា]] (ក្រោម[[សង្គ្រាមស៊ីវិលយេម៉ែន (២០១៤–បច្ចុប្បន្ន)|រដ្ឋាភិបាល]][[ហ៊ូទី]])<br>[[អេដេន]] ([[ធានីស្ដីទី|អាសនៈរដ្ឋាភិបាល]]) | ៣៥.០៥ ពាន់លានដុល្លារ | ១,៣៥៤ ដុល្លារ | [[រៀលយេម៉ែន]] | [[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]][[រដ្ឋាភិបាលបណ្ដោះអាសន្ន|បណ្ដោះអាសន្ន]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} | style="text-align:right;" | ២,១៤៩,៦៩០ | style="text-align:right;" | ៣៥,៩៥០,៣៩៦ | style="text-align:right;" | ១២ | [[រីយ៉ាដ]] | ៧៣៣.៩៥៦ ពាន់លានដុល្លារ | ២៥,១៣៩ ដុល្លារ | [[រីយ៉ាលសាអ៊ូឌីត]] | [[រាជាធិបតេយ្យផ្ដាច់ការ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|អូម៉ង់}} | style="text-align:right;" | ២១២,៤៦០ | style="text-align:right;" | ៤,៥២០,៤៧១ | style="text-align:right;" | ៩.២ | [[មូស្កាត]] | ៧៨.២៩០ ពាន់លានដុល្លារ | ២៥,៣៥៦ ដុល្លារ | [[រៀលអូម៉ង់]] | [[រាជាធិបតេយ្យផ្ដាច់ការ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម}} | style="text-align:right;" | ៨២,៨៨០ | style="text-align:right;" | ៩,៣៦៥,១៤៥ | style="text-align:right;" | ៩៧ | [[អាប៊ូដាប៊ី]] | ៣៨៣.៧៩៩ ពាន់លានដុល្លារ | ៤៣,៧៧៤ ដុល្លារ | [[ឌៀរហាំអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម|ឌៀរហាំ អអអ]] | [[សហព័ន្ធ]][[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- |} '''សម្គាល់៖''' <small><br />{{sup|១}} [[ទឹកក្រៅស្រុកអង់គ្លេស]]។<br/>{{sup|២}} រ៉ាំអាឡាគឺជាទីអាសនៈនៃរដ្ឋាភិបាល ខណៈដែលរដ្ឋធានីតាមសេចក្ដីប្រកាសរបស់រដ្ឋប៉ាឡេស្ទីនគឺមានទីតាំងនៅ[[យេរូសាឡឹម]]ឯណោះ ដែលកំពុងមាន[[គោលជំហរចំពោះយេរូសាឡឹម|ទំនាស់]]ជាមួយអ៊ីស្រាអែល។{{refn|តាមនីតិច្បាប់ និងក្រោម[[ច្បាប់អ៊ីស្រាអែល]] យេរូសាឡឹមគឺជារដ្ឋធានីនៃរដ្ឋអ៊ីស្រាអែលដោយជាទីតាំងនៃនិវាសដ្ឋានប្រធានាធិបតី ការិយាល័យរដ្ឋាភិបាលនានា​ តុលាការកំពូល និងសភាជាតិ ([[ឃ្នេសេត]])។ យេរូសាឡឹមនេះផងដែរក៏ត្រូវជារដ្ឋធានីដូចគ្នានៃរដ្ឋប៉ាឡេស្ទីនក្រោម{{cite web |ref=BasicLawPal-T1A3 |url=http://www.palestinianbasiclaw.org/basic-law/2003-amended-basic-law |title=ច្បាប់មូលដ្ឋានវិសោធឆ្នាំ២០០៣ |date= |postscript=none}} ប៉ុន្តែសម្រាប់រដ្ឋធានីជាក់ស្ដែងវិញគឺស្ថិតនៅក្រុង[[រ៉ាំអាឡា]]ដោយសារតែរ៉ាំអាឡាជាទីអាសនៈផ្ទាល់នៃរដ្ឋាភិបាលប៉ាឡេស្ទីន។ អង្គការសហប្រជាជាតិ និងរួមទាំងរដ្ឋអធិបតេយ្យភាគច្រើនមិនបានទទួលស្គាល់យេរូសាឡឹមជារដ្ឋធានីនៃរដ្ឋទាំងពីរនោះឡើយដោយគេកំពុងស្វែងរកពេលវេលាសមស្របសម្រាប់ការចរចាស្ដីពីវាសនានៃទីក្រុងនេះរវាងអាជ្ញាធរប៉ាឡេស្ទីន និងអ៊ីស្រាអែល។ ដូច្នេះតាមការអនុវត្តជាក់ស្ដែង រដ្ឋអធិបតេយ្យជាច្រើនតែងរក្សាស្ថានទូតរបស់ពួកគេនៅក្នុង ឬជាយក្រុង[[តែលអាវីវ]] ឬក្រៅក្រុងយេរូសាឡឹម។|name="Jerusalem"|group=ស|}}<br/>{{sup|៣}} [[យេរូសាឡឹម]]គឺជា[[ច្បាប់យេរូសាឡឹម|រដ្ឋធានីតាមសេចក្ដីប្រកាសរបស់អ៊ីស្រាអែល]] និងជាទីតាំងនៃ[[ឃ្នេសេត]] [[តុលាការកំពូលអ៊ីស្រាអែល]]។ល។ ដោយសារស្ថានភាពនៃក្រុងនេះកំពុងជាប់ជម្លោះទំនាស់ ដូច្នេះស្ថានទូតបរទេសភាគច្រើនគឺមានទីតាំងស្ថិតនៅក្រុង[[តែលអាវីវ]]វិញ។{{refn|group=ស|name="Jerusalem"}}</small> ==ប្រវត្តិសាស្ត្រ== {{See also|ប្រវត្តិសាស្ត្រមជ្ឈិមបូព៌ា}} ពាក្យ "អាស៊ីខាងលិច" ត្រូវបានប្រើប្រាស់ជាពាក្យសម្គាល់ទីតាំងភូមិសាស្ត្រចាប់ផ្ដើមនៅដើមសតវត្សរ៍ទី១៩ មុនពេលពាក្យ "[[ដើមបូព៌ា]]" បានក្លាយជាពាក្យសម្គាល់ពីភូមិសាស្ត្រនយោបាយនៃតំបន់អាស៊ីខាងលិច។<ref>e.g. James Rennell, ''A treatise on the comparative geography of western Asia'', 1831.</ref> នៅក្នុងបរិបទនៃប្រវត្តិសាស្រ្តសម័យបុរាណ "អាស៊ីខាងលិច" ច្រើនមានន័យថាផ្នែកនៃទ្វីបអាស៊ីដែលប្រវត្តិវិទូបុរាណដូចជាក្រិក និងរ៉ូមស្គាល់ ខណៈ "អាស៊ីក្នុង" ដូចជា [[ស៊ីតធី]] [[ត្រង់សូស៊ាន]] និង[[ទន្លេឥណ្ឌូ|ឥណ្ឌា]]ច្រើននៅខាងក្រៅនិយមន័យអាស៊ីខាងលិចព្រោះគេមិនទាន់ ឬមិនសូវស្គាល់តំបន់ទាំងនេះ។<ref>James Rennell, ''The Geographical System of Herodotus Examined and Explained'', 1800, [https://archive.org/details/geographicalsys00renn/page/210 p. 210].</ref><ref>Hugh Murray, ''Historical Account of Discoveries and Travels in Asia'' (1820).</ref><ref>Samuel Whelpley, ''A compend of history, from the earliest times'', 1808, [https://books.google.com/books?id=6jkNAAAAYAAJ&pg=RA1-PA9 p. 9] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221120055307/https://books.google.ch/books?id=6jkNAAAAYAAJ&pg=RA1-PA9 |date=20 November 2022 }}.</ref> នៅសតវត្សរ៍ទី២០ ពាក្យ "អាស៊ីខាងលិច" ត្រូវបានគេប្រើប្រាស់ភាគច្រើននៅក្នុងវិស័យបុរាណវិទ្យា និងប្រវត្តិសាស្រ្តបុរាណ សម្រាប់សម្គាល់តំបន់ភូមិសាស្ត្រ "[[អឌ្ឍចន្ទពហុពល]]ដោយមិនរាប់បញ្ចូល[[អេហ្ស៊ីបបុរាណ]]" ក្នុងគោលបំណងប្រៀបធៀបអរិយធម៌ដើមនៃប្រទេសអេហ្ស៊ីប និងអរិយធម៌ផ្សេងៗក្នុងតំបន់នោះ។<ref>e.g. Petrus Van Der Meer, ''The Chronology of Ancient Western Asia and Egypt'', 1955. Karl W. Butzer, ''Physical Conditions in Eastern Europe, Western Asia and Egypt Before the Period of Agricultural and Urban Settlement'', 1965.</ref> ការប្រើប្រាស់ពាក្យនេះនៅក្នុងបរិបទភូមិសាស្ត្រនយោបាយសហសម័យ ឬសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកបច្ចុប្បន្នត្រូវបានលេចឡើងចាប់តាំងពីពាក់កណ្តាលទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៦០ មកម៉្លេះ។<ref>''The Tobacco Industry of Western Asia'', U.S. Department of Agriculture, Foreign Agricultural Service, 1964.</ref> ==ភូមិសាស្ត្រ== តំបន់នេះមានសមុទ្រធំៗព័ទ្ធជុំវិញចំនួនប្រាំបីរួមមាន៖ [[សមុទ្រក្រហម]] [[សមុទ្រកាសព្យែន]] [[សមុទ្រខ្មៅ]] [[ឈូងសមុទ្រពែរ្ស]] [[សមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេ]] [[សមុទ្រអ៊ីជាន]] [[ឈូងសមុទ្រអាឌែន]] និង[[សមុទ្រអារ៉ាប់]]។ នៅភាគពាយព្យ និងខាងជើង តំបន់នេះត្រូវបានបំបែកចេញពី[[ទ្វីបអឺរ៉ុប]]ដោយ[[ច្រកសមុទ្រតួកគី]] និងដីជម្រាលនៃតំបន់[[មហាកូកាស]]។ ចំពោះភាគនិរតីវិញ វាត្រូវបានផ្ដាច់ចេញពីទ្វីបអាហ្រ្វិកដោយ[[ដីសន្ទះស៊ុយអេ]] ខណៈនៅភាគឦសាន និងខាងកើត វាមានព្រំប្រទល់ជាប់តំបន់[[អាស៊ីកណ្តាល]] និង[[អាស៊ីខាងត្បូង]]។ តំបន់នេះផងដែរគឺស្ថិតនៅភាគខាងកើតនៃតំបន់[[អឺរ៉ុបខាងត្បូង]] និងភាគខាងត្បូងនៃតំបន់[[អឺរ៉ុបខាងកើត]]។ វាលលំហ[[ដាឆតឺកាវារ]] និង[[ដាឆតឺលូត]]នៅភាគខាងកើតប្រទេសអ៊ីរ៉ង់អាចចាត់ទុកបានថាជាព្រំដែនធម្មជាតិបំបែកអាស៊ីខាងលិចពីតំបន់អាស៊ីខាងត្បូង។ ===ភូគព្ភសាស្ត្រ=== ====ផ្លាកតិចតូនិច==== ផ្លាកតិចតូនិចចំនួនបីធំៗត្រូវបានគ្របដណ្ដប់ដោយតំបន់អាស៊ីខាងលិចមានដូចជា៖ [[ផ្លាកអាហ្វ្រិក]] [[ផ្លាកអឺរ៉ាស៊ី|អឺរ៉ាស៊ី]] និង[[ផ្លាកអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]]។ បច្ចុប្បន្ន ផ្លាកអារ៉ាប់បានកំពុងរំកឹលខ្លួនបន្តិចម្តងៗចូលទៅកាន់[[ឧបផ្លាកអាណាតូលី|ផ្លាកអាណាតូលី]] (តួកគី) នៅត្រង់[[សម្រុតអាណាតូលីខាងកើត]]<ref>{{cite web |url=http://eol.jsc.nasa.gov/handbooks/arabianpages/mainframe.htm |title=The Arabian Plate |author=Muehlberger, Bill |publisher=NASA, Johnson Space Center |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070706103125/http://eol.jsc.nasa.gov/handbooks/arabianpages/mainframe.htm |archive-date=6 July 2007 |access-date=25 ឧសភា 2025 |archivedate=6 កក្កដា 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070706103125/http://eol.jsc.nasa.gov/handbooks/arabianpages/mainframe.htm }}</ref> ហើយព្រំដែនរវាង[[ផ្លាកសមុទ្រអ៊ីជាន|ផ្លាកអ៊ីជាន]] និងអាណាតូលីនៅភាគខាងកើតប្រទេសតួកគីក៏មានលំនាំរញ្ជួយជាសកម្មផងដែរ។<ref name="beaumont-pg22">Beaumont (1988), p. 22</ref> ====ធនធានទឹក==== អាស៊ីខាងលិចមានប្រភពទឹកក្រោមដីជាច្រើននៅខ្ចាត់ខ្ចាយជុំវិញតំបន់នេះ។ នៅប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីតមានវត្តមានប្រភពទឹកក្រោមដីធំៗចំនួនពីរដែលបន្សល់ពីយុគ[[ប៉ាឡេអូសូអិច]] និង[[ត្រ័យិក]]នៅក្រោមជួរភ្នំ[[ធូវ៉ែគ]] និងតំបន់ប៉ែកខាងលិចពីសមុទ្រក្រហម។<ref name="beaumont-86">Beaumont (1988), p. 86</ref> ប្រភពទឺកក្រោមដីសល់ពីយុគ[[ក្រេតាសេ]] និង[[ឱសាកន្យ]]គឺមានទីតាំងស្ថិតនៅខាងក្រោមផ្ទៃភាគកណ្តាល និងភាគខាងកើតនៃប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត ដែលមានផ្ទុកទាំងទឹកសាប និងប្រៃ។<ref name="beaumont-86"/> ប្រព័ន្ធធារាសាស្រ្តទឹកជន់ ឬគន្លង ក៏ដូចជាប្រព័ន្ធប្រោះទឹកត្រូវបានគេប្រើប្រាស់យ៉ាងទូលំទូលាយសម្រាប់វិស័យកសិកម្មនៅទូទាំងអាស៊ីខាងលិចដែលគ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដីជិត ៩០,០០០ គម^២។<ref>{{Cite web|url=http://www.fao.org/land-water/en/|title=Land & Water|website=Food and Agriculture Organization of the United Nations}}</ref> [[ទន្លេធីក្រឺ]] និង[[អឺហ្វ្រាត់]]គឺជាទន្លេពីរដ៏សំខាន់ដែលបានចាក់ឫសចូលអាស៊ីខាងលិចផងដែរ។ ===អាកាសធាតុ=== [[File:Cedars in Lebanon.jpg|right|thumb|upright=1.1|ដើមស៊ីដាក្នុងប្រទេសលីបង់កំឡុងសិសិររដូវ]] អាស៊ីខាងលិចជាចម្បងមានលក្ខណៈស្ងួតហួតហែង ហើយងាយប្រឈមនឹងគ្រោះរាំងស្ងួត ប៉ុន្តែតំបន់នេះក៏មានវត្តមានព្រៃឈើ និងដីជ្រលងជីជាតិនៅតាមផ្នែកខ្លះផងដែរ។ អាស៊ីខាងលិចនេះផងដែរក៏មាន វាលស្មោង​​ [[វាលលំហ]] និងតំបន់[[ភ្នំ]]ជាច្រើនកន្លែង។ កង្វះទឹកប្រើប្រាស់គឺជាបញ្ហាមួយនៅក្នុងទីតាំងមួយចំនួននៃអាស៊ីខាងលិច ដោយកំណើនចំនួនប្រជាជនបានទាមទារតម្រូវការទឹកប្រើប្រាស់បន្ថែម ខណៈដែលការរីកសាយនៃជាតិអំបិល និងការបំពុលទឹកបានកំពុងគំរាមកំហែងដល់ប្រព័ន្ធផ្គត់ផ្គង់ទឹកនៅក្នុងតំបន់នេះ។<ref name="ipcc-1997">{{cite web|url=http://www.grida.no/publications/other/ipcc_sr/?src=/climate/ipcc/regional/index.htm|title=Chapter 7: Middle East and Arid Asia|work=IPCC Special Report on The Regional Impacts of Climate Change: An Assessment of Vulnerability|publisher=United Nations Environment Programme (UNEP), Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC)|year=2001|access-date=26 May 2025|archive-url=https://web.archive.org/web/20160303201222/http://www.grida.no/publications/other/ipcc_sr/?src=%2Fclimate%2Fipcc%2Fregional%2Findex.htm|archive-date=3 March 2016|url-status=dead|archivedate=3 មីនា 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160303201222/http://www.grida.no/publications/other/ipcc_sr/?src=%2Fclimate%2Fipcc%2Fregional%2Findex.htm}}</ref> ==សេដ្ឋកិច្ច== {{Main|សេដ្ឋកិច្ចមជ្ឈិមបូព៌ា}} សេដ្ឋកិច្ចនៅតាមប្រទេសក្នុងតំបន់អាស៊ីខាងលិចនេះគឺមានភាពចម្រុះ និងកម្រិតខុសៗគ្នា។ តួកគីជាប្រទេសដែលមានសេដ្ឋកិច្ចធំជាងគេនៅក្នុងតំបន់ នាំមុខប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត និងអ៊ីរ៉ង់ជាដើម។ រ៉ែប្រេងកាតគឺជាឧស្សាហកម្មដ៏សំខាន់បំផុតមួយនៅក្នុងតំបន់ ដោយជាងពាក់កណ្តាលនៃធនធានប្រេងទាំងអស់នៅលើពិភពលោកគឺស្ថិតក្នុងតំបន់នេះ និងព្រមទាំងប្រមាណ ៤០ ភាគរយនៃឧស្ម័នធម្មជាតិផងដែរ។ ==ប្រជាសាស្ត្រ== {{Further|ប្រជាសាស្ត្រមជ្ឈិមបូព៌ា}} ចំនួនប្រជាជននៅក្នុងតំបន់អាស៊ីខាងលិចត្រូវបានប៉ាន់ស្មានថាមានចំនួន ២៧២ លាននាក់នៅក្នុងឆ្នាំ២០០៨ និងត្រូវបានម៉ាឌីសុនព្យាករណ៍ថានឹងស្ទុះឡើងដល់ ៣៧០ លាននាក់នៅក្នុងឆ្នាំ២០៣០ (ព្យាករណ៍កាលពីឆ្នាំ២០០៧ និងមិនបានរាប់បញ្ចូលតំបន់កូកាស និងប្រទេសស៊ីបឡើយ)។ ការព្យាករណ៍នេះត្រូវបានធ្វើឡើងដោយអាងលើអត្រាកំណើនប្រជាជនប្រចាំឆ្នាំ ១.៤% (កើនឡើងទ្វេដងក្នុងរយៈពេល ៥០ ឆ្នាំ) ដែលជាអត្រាលើសពីមធ្យមភាគពិភពលោក ០.៩% (ស្មើនឹងកំណើនទ្វេដងក្នុង ៧៥ ឆ្នាំ)។ ចំនួនប្រជាជននៅអាស៊ីខាងលិចត្រូវបានគេប៉ាន់ស្មានថាមានចំនួនស្មើនឹង ៤% នៃចំនួនប្រជាជនសរុបនៅលើពិភពលោកដោយកើនឡើងពីចំនួនប្រមាណ ៣៩ លាននាក់នៅដើមសតវត្សរ៍ទី២០ ឬប្រហែល ២% នៃចំនួនប្រជាជនពិភពលោកនៅពេលនោះ។<ref>Data for "15 West Asian countries", from Maddison (2003, 2007).Angus Maddison, 2003, ''[[iarchive:worldeconomyhist0000madd|The World Economy: Historical Statistics]]'', Vol. 2, OECD, Paris, {{ISBN|92-64-10412-7}}. ''Statistical Appendix'' (2007, ggdc.net) "The historical data were originally developed in three books: Monitoring the World Economy 1820–1992, OECD, Paris 1995; The World Economy: A Millennial Perspective, OECD Development Centre, Paris 2001; The World Economy: Historical Statistics, OECD Development Centre, Paris 2003. All these contain detailed source notes." Estimates for 2008 by country (in millions): Turkey (71.9), Iran (70.2), Iraq (28.2), Saudi Arabia (28.1), Yemen (23.0), Syria (19.7), Israel (6.5), Jordan (6.2), Palestine (4.1), Lebanon (4.0), Oman (3.3), United Arab Emirates (2.7), Kuwait (2.6), Qatar (0.9), Bahrain (0.7). </ref> ប្រទេសដែលមានចំនួនប្រជាជនច្រើនជាងគេនៅក្នុងតំបន់គឺប្រទេស[[តួកគី]]​ និង[[អ៊ីរ៉ង់]]ដោយប្រទេសទាំងពីរនេះមានប្រជាជនប្រមាណ ៧៩ លាននាក់ ហើយជាបន្ទាប់គឺ[[អ៊ីរ៉ាក់]] និង[[អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត]]ដែលមានចំនួនប្រមាណ ៣៣ លាននាក់​ និងប្រទេស[[យេម៉ែន]]ជាមួយប្រជាជនចំនួន ២៩ លាននាក់។ បើតាមចំនួនតួលេខ តំបន់អាស៊ីខាងលិចមានប្រជាជនរស់នៅភាគច្រើនជា[[ជនជាតិអារ៉ាប់]] [[ជនជាតិពែរ្ស|ពែរ្ស]] និង[[ជនជាតិតួកគី|តួកគី]] ហើយភាសារបស់ពួកគេក៏ជាភាសានិយមប្រើប្រាស់ជាងគេបំផុតនៅក្នុងតំបន់ផងដែរ ខណៈភាសាគេនិយមបន្ទាប់មានដូចជា [[ភាសាឃឺដ]] [[ភាសាអាស៊ែបៃសង់|អាស៊ែបៃសង់]] [[ភាសាហេប្រឺ|ហេប្រឺ]] [[ភាសាអេមេនី|អាមេនី]] និង[[ភាសានវអារ៉ាម|នវអារ៉ាម]]ជាដើម។ ការនិយមប្រើប្រាស់ភាសាអារ៉ាប់ និងតួកគីនៅក្នុងតំបន់នេះគឺបណ្ដាលមកពីសកម្មភាពត្រួតត្រា និងឈ្លានពានពីចក្រភពអារ៉ាប់និងតួកគីពីសម័យបុរាណចាប់ផ្ដើមពីសតវត្សរ៍ទី៧ ដែលនាំឱ្យអតីត[[ភាសាអារ៉ាម]]នៅ[[តំបន់ស៊ីរី|ស៊ីរី]] និង[[ភាសាក្រិក]]នៅអាណាតូលីបានបាត់បង់ឥទ្ធិពល និងធ្លាក់ចុះខ្សោយចាប់តាំងពីពេលនោះមក។ ថ្វីបើ[[ភាសាហេប្រឺ]]បានទទួលប្រជាប្រិយភាពចាប់តាំងពីពាក់កណ្ដាលសតវត្សរ៍ទី២០ នៅលើទឹកដីអ៊ីស្រាអែលមែន ប៉ុ​ន្តែភាសាដើមក្នុងរដ្ឋមួយនេះគឺ[[ភាសានវអារ៉ាម]] និងភាសាក្រិកនូវតែមានអ្នកនិយាយប្រើប្រាស់វាដដែរគ្រាន់តែស្ថិតក្នុងកម្រិតភាគតិច។ ជនជាតិភាគតិចធំៗនៅក្នុងតំបន់នេះរួមមាន៖ [[ជនជាតិអារ៉ាម|អារ៉ាម]] [[ជនជាតិអាស៊ីរី|អាស៊ីរី]]{{sfn|Laing-Marshall|2005|p=149–150}} [[ឌ្រូស]]<ref>{{cite book|title=Middle East Patterns: Places, People, and Politics| first=Colbert|last= C. Held|year= 2008| isbn= 9780429962004| page =109|publisher=Routledge}}</ref> [[ជនជាតិជ្វីហ្វ|ជ្វីហ្វ]] [[ជនជាតិឡូរី|ឡូរី]] [[ជនជាតិម៉ង់ដា|ម៉ង់ដា]] [[ជនជាតិម៉ារ៉ូនីត|ម៉ារ៉ូនីត]] [[ជនជាតិសាបាក់|សាបាក់]] និង[[យ៉េហ្ស៊ីឌី]]ជាដើម។ល។ ===សាសនា=== {{Pie chart | thumb = right | caption = សាសនានៅក្នុងអាស៊ីខាងលិច (២០២០)<ref>{{Cite web|url=https://www.pewforum.org/2015/04/02/religious-projection-table/2020/percent/all/|title=Religious Composition by Country, 2010–2050|website=www.pewforum.org|date=2 April 2015|access-date=18 October 2020|archive-date=21 December 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191221014350/https://www.pewforum.org/2015/04/02/religious-projection-table/2020/percent/all/|url-status=dead|archivedate=21 ធ្នូ 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191221014350/https://www.pewforum.org/2015/04/02/religious-projection-table/2020/percent/all/}}</ref> | label1 = [[ឥស្លាមសាសនា]] | value1 = 92.59 | color1 = Green | label2 = [[គ្រិស្តសាសនា]] | value2 = 3.87 | color2 = DodgerBlue | label3 = [[យូដាសាសនា]] | value3 = 2.02 | color3 = DarkBlue | label4 = គ្មានជំនឿសាសនា | value4 = 1.16 | color4 = Grey | label5 = [[ហិណ្ឌូសាសនា]] | value5 = 0.32 | color5 = Darkorange | label6 = សាសនាផ្សេងៗទៀត | value6 = 0.25 | color6 = Chartreuse | label7 = [[ព្រះពុទ្ធសាសនា]] | value7 = 0.15 | color7 = Gold | label8 = [[សាសនាប្រជាប្រិយ]] | value8 = 0.06 | color8 = Red }} == មើលផងដែរ== * [[មជ្ឈិមបូព៌ា]] * [[បញ្ជីរាយតំបន់បេតិកភណ្ឌពិភពលោកនៅអាស៊ីខាងលិច]] * [[កីឡាអាស៊ីខាងលិច]] ==ឯកសារយោង== ===កំណត់សម្គាល់=== {{Reflist|group=ស}} ===អាគតដ្ឋាន=== {{reflist}} {{ប្រទេសនៅទ្វីបអាស៊ី}} [[Category:អាស៊ី]] 44ulpwvvnszzvucre87u2f4yeom6jv3 321626 321615 2025-06-06T01:59:03Z RandomPoopedBoi 27248 321626 wikitext text/x-wiki {{Infobox continent | title = អាស៊ីខាងលិច | image = [[File:Western Asia (orthographic projection).svg|285px]] | area = ៥,៩៩៤,៩៣៥ គម^២ | population = ៣១៣,៤៥០,០០០ (២០១៨) ([[បញ្ជីរាយទ្វីបតាមចំនួនប្រជាជន#តាមអនុតំបន់នៃទ្វីប|ទី៩]])<ref name = "UN WPP 2019">{{Cite web|title = World Population prospects – Population division|url = https://population.un.org/wpp/|access-date = 29 April 2025|publisher = [[អង្គការសហប្រជាជាតិ]]|archive-url = https://web.archive.org/web/20190205234912/https://population.un.org/wpp/|archive-date = 5 February 2019|url-status = live}}</ref><ref name = "UN WPP 2019 2">{{Cite web|title = Overall total population|url = https://population.un.org/wpp/Download/Files/1_Indicators%20(Standard)/EXCEL_FILES/1_Population/WPP2019_POP_F01_1_TOTAL_POPULATION_BOTH_SEXES.xlsx|format = xlsx|access-date = 29 April 2025|publisher = [[អង្គការសហប្រជាជាតិ]]|archivedate = 27 កុម្ភៈ 2021|archiveurl = https://web.archive.org/web/20210227235642/https://population.un.org/wpp/Download/Files/1_Indicators%20(Standard)/EXCEL_FILES/1_Population/WPP2019_POP_F01_1_TOTAL_POPULATION_BOTH_SEXES.xlsx|url-status = dead}}</ref> | density = ៥០.១/គម^២ | countries = {{collapsible list | title = [[ប្រទេសនៅអាស៊ី|២០ ប្រទេសដែលទទួលស្គាល់]] | {{flag|កាតា}} | {{flag|គុយវ៉ែត}} |{{flag|ចចជី}} (លើកលែងតែមួយផ្នែកតូចនៃទឹកដីភាគខាងជើងនៃ[[មហាកូកាស]]) | {{flag|តួកគី}} (លើកលែងតែតំបន់[[ធ្រែសខាងកើត]]) | {{flag|ប៉ាឡេស្ទីន}} | {{flag|បារ៉ែន}} | {{flag|យេម៉ែន}} (លើកលែងតែកោះ[[សូកូត្រា]]) | {{flag|លីបង់}} | {{flag|ស៊ីប}} | {{flag|ស៊ីរី}} | {{flag|ហ្សកដានី}} | {{flag|អ៊ីរ៉ង់}} | {{flag|អ៊ីរ៉ាក់}} | {{flag|អ៊ីស្រាអែល}} | {{flag|អាមេនី}} | {{flag|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} | {{flag|អាស៊ែបៃសង់}} (លើកលែងតែមួយផ្នែកតូចនៃទឹកដីភាគខាងជើងនៃ[[មហាកូកាស]]) | {{flag|អូម៉ង់}} | {{flag|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម}} | {{flag|អេហ្ស៊ីប}} (គិតតែ[[ឧបទ្វីបស៊ីណៃ]]ប៉ុណ្ណោះ) }}{{collapsible list | title = '''៣ ប្រទេសដែលមិនត្រូវបានទទួលស្គាល់''' | ''{{flag|ស៊ីបខាងជើង}}'' | ''{{flag|អាប់កាស៊ី}}'' | ''{{flag|អូសេទីខាងត្បូង}}'' }} | dependencies = {{flagicon|សហរាជាណាចក្រ}} [[អាក្រូទីរី និងដេកេលី]] | languages = {{collapsible list | title = ភាសាផ្លូវការ | [[ភាសាក្រិក|ក្រិក]] | [[ភាសាឃឺដ|ឃឺដ]] | [[ភាសាចចជី|ចចជី]] | [[ភាសាតួកគី|តួកគី]] | [[ភាសាពែរ្ស|ពែរ្ស]] | [[ភាសារុស្ស៊ី|រុស្ស៊ី]] | [[ភាសាហេប្រឺ|ហេប្រឺ]] | [[ភាសាអង់គ្លេស|អង់គ្លេស]] | [[ភាសាអាប់កាស|អាប់កាស]] | [[ភាសាអាមេនី|អាមេនី]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] | [[ភាសាអាស៊ែបៃសង់|អាស៊ែបៃសង់]] | [[ភាសាអូសេទី|អូសេទី]] }} {{collapsible list | title = '''ភាសាផ្សេងៗ''' | '''[[អំបូរភាសាអាហ្វ្រូអាស៊ី]]'''៖ {{hlist | [[ភាសានវអារ៉ាម|នវអារ៉ាម]] | [[ភាសាស៊ីរីអាក|ស៊ីរីអាក]] | [[ភាសាអាមហារ៉ា|អាមហារ៉ា]] | [[ភាសាអារ៉ាប់ខាងត្បូងសម័យ|អារ៉ាប់ខាងត្បូង]] }} | '''[[អំបូរភាសាអូស្ត្រូណេស៊ី]]'''៖ {{hlist | [[ភាសាឥណ្ឌូណេស៊ី|ឥណ្ឌូណេស៊ី]] | [[ភាសាម៉ាឡេ|ម៉ាឡេ]] | [[ភាសាតាកាឡុក|តាកាឡុក]] }} | '''[[អំបូរភាសាឥណ្ឌូអឺរ៉ុប]]'''៖ {{hlist | [[ភាសាឆាបាគី|ឆាបាគី]] | [[ភាសាដូម៉ារី|ដូម៉ារី]] | [[ភាសាឌរឌូ|ឌរឌូ]] | [[ភាសាតាលីស|តាលីស]] | [[ភាសានេប៉ាល់|នេប៉ាល់]] | [[ភាសាបារាំង|បារាំង]] | [[ភាសាបាស្តូ|បាស្តូ]] | [[ភាសាបាឡូឈី|បាឡូឈី]] | [[ភាសាបេន្កាលី|បេន្កាលី]] | [[ភាសាម៉ាហ្សាន់ដារ៉ានី|ម៉ាហ្សាន់ដារ៉ានី]] | [[ភាសាយីឌីស|យីឌីស]] | [[ភាសារ៉ូហ៊ីងញ៉ា|រ៉ូហ៊ីងញ៉ា]] | [[ភាសារ៉ូម៉ានី|រ៉ូម៉ានី]] | [[ភាសាហ្គីឡាគី|ហ្គីឡាគី]] | [[ភាសាហ្សាហ្សា|ហ្សាហ្សា]] | [[ភាសាហិណ្ឌី|ហិណ្ឌី]] | [[ភាសាឡូរី|ឡូរី]] | [[ភាសាអេស្ប៉ាញ|អេស្ប៉ាញ]] }} | '''[[អំបូរភាសាកូកាសឦសាស្ត]]'''៖ {{hlist | [[ភាសាឆេឆិន|ឆេឆិន]] | [[ភាសាឡេស្គាន|ឡេស្គាន]] | [[ភាសាអាវ៉ា|អាវ៉ា]] }} | '''[[អំបូរភាសាកូកាសពាយព្យ]]''': {{hlist | [[ភាសាកាបារដ៍|កាបារដ៍]] | [[ភាសាស៊ែកាស្ស៊ី|ស៊ែកាស្ស៊ី]] }} | '''[[​អំបូរភាសាតួកស៊ីគ]]'''៖ {{hlist | [[ភាសាកាច្ឆៃ|កាច្ឆៃ]] | [[ភាសាតួកមែន|តួកមែន]] }} }} | time = {{collapsible list | title = ល្វែងម៉ោងចំនួន ៥ | bullets = true | '''[[UTC+០២:០០]]'''៖ {{hlist |បមាណីយ៖ [[ម៉ោងនៅរដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន|ប៉ាឡេស្ទីន]] [[ម៉ោងនៅស៊ីប|ស៊ីប]] [[ម៉ោងនៅស៊ីរី|ស៊ីរី]] [[ម៉ោងនៅហ្សកដានី|ហ្សកដានី]] [[ម៉ោងនៅលីបង់|លីបង់]] [[ម៉ោងបមាណីយអ៊ីស្រាអែល|អ៊ីស្រាអែល]] [[ម៉ោងបមាណីយអេហ្ស៊ីប|ស៊ីណៃ]] }} | '''[[UTC+០៣:០០]]'''៖ {{hlist | [[ម៉ោងសន្សំពន្លឺថ្ងៃ]]៖ ប៉ាឡេស្ទីន ស៊ីប ស៊ីរី ហ្សកដានី លីបង់ អ៊ីស្រាអែល អេហ្ស៊ីប | បមាណីយ៖ [[ម៉ោងនៅកាតា|កាតា]] [[ម៉ោងនៅគុយវ៉ែត|គុយវ៉ែត]] [[ម៉ោងនៅតួកគី|តួកគី]] [[ម៉ោងនៅបារ៉ែន|បារ៉ែន]] [[ម៉ោងនៅយេម៉ែន|យេម៉ែន]] [[ម៉ោងនៅអ៊ីរ៉ាក់|អ៊ីរ៉ាក់]] [[ម៉ោងបមាណីយអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត]] }} | '''[[UTC+០៣:៣០]]'''៖ {{hlist | បមាណីយ៖ [[ម៉ោងបមាណីយអ៊ីរ៉ង់|អ៊ីរ៉ង់]] }} | '''[[UTC+០៤:០០]]'''៖ {{hlist | បមាណីយ៖ [[ម៉ោងចចជី|ចចជី]] [[ម៉ោងអាមេនី|អាមេនី]] [[ម៉ោងអាស៊ែបៃសង់|អាស៊ែបៃសង់]] [[ម៉ោងនៅអូម៉ង់|អូម៉ង់]] [[ម៉ោងនៅអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម]] }} | '''[[UTC+០៤:៣០]]'''៖ {{hlist | ម៉ោងសន្សំពន្លឺថ្ងៃ៖ អ៊ីរ៉ង់ }} }} | internet = [[.ae]], [[.am]], [[.az]], [[.bh]], [[.cy]], [[.eg]], [[.ge]], [[.il]], [[.iq]], [[.ir]], [[.jo]], [[.kw]], [[.lb]], [[.om]], [[.ps]], [[.qa]], [[.sa]], [[.sy]], [[.tr]], [[.ye]] | cities = {{collapsible list | title = បញ្ជី | bullets = true | {{flagicon|គុយវ៉ែត}} [[គុយវ៉ែត (ទីក្រុង)|គុយវ៉ែត]] | {{flagicon|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} [[ជីដ្ដារ]] | {{flagicon|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម}} [[ឌូបៃ]] | {{flagicon|អ៊ីរ៉ង់}} [[តេហេរ៉ង់]] | {{flagicon|អ៊ីរ៉ាក់}} [[បាកដាដ]] | {{flagicon|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} [[រីយ៉ាដ]] | {{flagicon|តួកគី}} [[អ៊ីស្តង់ប៊ុល]] | {{flagicon|តួកគី}} [[អ៊ីស្មៀរ]] | {{flagicon|ហ្សកដានី}} [[អាម៉ាន់]] | {{flagicon|តួកគី}} [[អង់ការ៉ា]] }} }} '''អាស៊ីខាងលិច''' ឬអាចហៅបានថា '''អាស៊ីបស្ចិម''' គឺជាតំបន់ភាគខាងលិចបំផុតនៃទ្វីប[[អាស៊ី]]។ យោងតាមនិយមន័យពីស្ថាប័នសិក្សានានា [[អង្គការសហប្រជាជាតិ]] និងស្ថាប័នដទៃទៀត គេបានកំណត់អនុតំបន់អាស៊ីខាងលិចដោយក្ដោបតំបន់តូចៗដូចជា [[អាណាតូលី]] [[ឧបទ្វីបអារ៉ាប់]] [[អ៊ីរ៉ង់]] [[មេសូប៉ូតាមី]] [[វាលខ្ពស់អាមេនី]] [[ឡេវ៉ាន]] [[ភូមិសាស្ត្រស៊ីប|កោះស៊ីប]] [[ឧបទ្វីបស៊ីណៃ]] និង[[កូកាសខាងត្បូង]]។ តំបន់មួយនេះត្រូវបានកាត់ផ្ដាច់ពីទ្វីប[[អាហ្វ្រិក]]តាម[[ដីសន្ទះស៊ុយអេ]] និងពី[[ទ្វីបអឺរ៉ុប]]តាមរយៈផ្លូវទឹកនៃ[[ច្រកសមុទ្រតួកគី]] និងដីជម្រាលនៃតំបន់[[មហាកូកាស]]។ អាស៊ីខាងលិចមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹងតំបន់[[អាស៊ីកណ្ដាល]]នៅភាគឦសាន្ត និង[[អាស៊ីខាងត្បូង]]នៅភាគខាងកើត។ តំបន់នេះផងដែរត្រូវបានព័ទ្ធជុំវិញដោយផ្ទៃសមុទ្រចំនួន ១២​ ដូចជា៖ [[សមុទ្រកាសព្យែន]] [[សមុទ្រខ្មៅ]] [[ឈូងសមុទ្រពែរ្ស]] [[សមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេ]] [[សមុទ្រម៉ាម៉ារ៉ា]] [[ឈូងសមុទ្រស៊ុយអេ]] [[សមុទ្រអ៊ីជាន]] [[ឈូងសមុទ្រអាកាបា]] [[ឈូងសមុទ្រអាឌែន]] [[សមុទ្រអារ៉ាប់]] និង[[ឈូងសមុទ្រអូម៉ង់]]។ អាស៊ីខាងលិចគឺគ្របដណ្ដប់ទៅលើតំបន់ផ្ទៃដីស្រដៀងគ្នានឹងតំបន់[[មជ្ឈិមបូព៌ា]]ដែរ គ្រាន់តែមជ្ឈិមបូព៌ាគឺជាពាក្យបង្កប់ន័យនយោបាយដែលតែងតែសម្គាល់ដោយភូមិវិទូលោកខាងលិចអាស្រ័យទៅលើបរិបទនយោបាយ និងប្រវត្តិសាស្ត្រ ខណៈដែលអាស៊ីខាងលិចវិញគឺជាពាក្យភូមិសាស្ត្រដែលមានភាពត្រឹមត្រូវនិងភាពស៊ីសង្វាក់គ្នាជាង។ តំបន់អាស៊ីខាងលិចគ្របដណ្ដប់លើផ្ទៃដីសរុប ៥,៩៩៤,៩៣៥ គម^២ និងមានប្រជាជនរស់នៅចំនួន ៣១៣ លាននាក់។<ref name="UN WPP 2019"/><ref name="UN WPP 2019 2"/> ក្នុងចំណោមប្រទេសដែលជាសមាជិកអង្គការសហប្រជាជនទាំង ២០ នៅក្នុងតំបន់ (ឬមានមួយផ្នែកនៃទឹកដីរបស់ពួកគេក្នុងតំបន់) មាន ១៣ ប្រទេសដែលត្រូវជាផ្នែកនៃ[[ពិភពអារ៉ាប់]]។ បណ្ដាប្រទេសដែលមានចំនួនប្រជាជនរស់ច្រើនជាងគេនៅក្នុងតំបន់នេះរួមមាន៖ [[អ៊ីរ៉ង់]] [[តួកគី]] [[អ៊ីរ៉ាក់]] [[អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត]] និង[[យេម៉ែន]]។ល។ នៅក្នុង[[គ្រោងការណ៍ភូមិសាស្ត្រពិភពលោកសម្រាប់កំណត់ត្រាចែកចាយរុក្ខជាតិ]] (WGSRPD) គេមិនបានរាប់បញ្ចូលឧបទ្វីបអារ៉ាប់ជាផ្នែកមួយនៃតំបន់អាស៊ីខាងលិចឡើយ តែក្រុមនេះបានរាប់បញ្ចូលប្រទេស[[អាហ្វហ្កានីស្ថាន]]។<ref name=WGSRPD>{{Cite book |last = Brummitt |first = R. K. |year = 2001 |title = World Geographical Scheme for Recording Plant Distributions |edition = 2nd |publisher = International Working Group on Taxonomic Databases For Plant Sciences (TDWG) |url = https://raw.githubusercontent.com/tdwg/wgsrpd/master/109-488-1-ED/2nd%20Edition/TDWG_geo2.pdf |access-date = 13 May 2025 |archive-url = https://web.archive.org/web/20160125135239/http://www.nhm.ac.uk/hosted_sites/tdwg/TDWG_geo2.pdf |archive-date = 25 January 2016}}</ref> ចំពោះ[[អង្គការស្បៀងអាហារ និងកសិកម្ម]] (FAO) វិញបានរាប់បញ្ចូលប្រទេសអាហ្វហ្កានីស្ថានចូលដូចគ្នា តែបានចាត់ទុកប្រទេសអេហ្ស៊ីបនៅខាងក្រៅតំបន់អាស៊ីខាងលិច។<ref>{{Cite web |title=Chapter 21. West Asia |url=https://www.fao.org/3/Y1997e/y1997e0q.htm |access-date=13 May 2025 |website=www.fao.org}}</ref> រីឯ[[កម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍សហប្រជាជាតិ]]វិញបានដកប្រទេសស៊ីប អ៊ីស្រាអែល តួកគី និងអ៊ីរ៉ង់ចេញពីតំបន់មួយនេះ។<ref>{{Cite web |last=Environment |first=U. N. |date=12 April 2023 |title=West Asia |url=http://www.unep.org/ozonaction/networks/west-asia |access-date=13 May 2025 |website=Ozonaction }}</ref> ==និយមន័យ== ពាក្យថា ''អាស៊ី​ខាង​លិច'' ឬ''អាស៊ីបស្ចិម'' ​ត្រូវ​បាន​គេ​និយមប្រើ​ជាការណ៍ និង​មិន​មាន​និយមន័យកំណត់ "ត្រឹមត្រូវ" ឬ​ទទួល​យក​ជា​ទូទៅណាមួយឡើយ។ និយមន័យធម្មតារបស់វាគឺច្រើនជាន់គ្នាមិនថាដោយប្រយោល ឬដោយផ្ទាល់ជាមួយនិយមន័យនៃពាក្យសម្គាល់តំបន់ដូចជា [[មជ្ឈិមបូព៌ា]] [[មេឌីទែរ៉ាណេខាងកើត]] និង[[ដើមបូព៌ា]] (ដែលពីបុរាណមកគឺសុទ្ធតែមាននិយមន័យស្រដៀងៗនឹងគ្នា លើកលែងតែពេលបច្ចុប្បន្នដោយគេចង់បំបែកវាឱ្យច្បាស់ដាច់ដោយឡែកពីគ្នា)។<ref>[https://www.worldatlas.com/articles/what-is-the-difference-between-near-east-and-middle-east.html What Is The Difference Between Near East and Middle East?] ''worldatlas.com''</ref> ''Style Manual'' របស់ ''[[ណាសឹនណលជីអូក្រាហ្វិក|National Geographic]]'' ក៏ដូចជាសៀវភៅ''[[សេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក៖ ស្ថិតិប្រវត្តិសាស្ត្រ]]'' (២០១៣) បោះពុម្ភផ្សព្វផ្សាយដោយ[[អង្គការសម្រាប់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ និងការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច]] (OECD) បានរាប់បញ្ចូលប្រទេសដូចជា កាតា គុយវ៉ែត តួកគី ប៉ាឡេស្ទីន(សម្គាល់ដោយវ៉េសប៊ែង និងក្រោយមកហ្កាហ្សា) បារ៉ែន យេម៉ែន លីបង់ ស៊ីរី ហ្សកដានី អ៊ីរ៉ង់ អ៊ីរ៉ាក់ អ៊ីស្រាអែល អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត អូម៉ង់ និងអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួមទៅក្នុងតំបន់អាស៊ីខាងលិច។<ref name="ngs">{{cite web |url=https://sites.google.com/a/ngs.org/ngs-style-manual/home/W/west-asia |title=West Asia |last=Miller |first=David |work=National Geographic Style Manual |publisher=National Geographic Society |access-date=16 May 2025 |archivedate=31 ឧសភា 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210531235607/https://sites.google.com/a/ngs.org/ngs-style-manual/home/W/west-asia |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite book |last=Maddison |first=Angus |author-link=Angus Maddison |year=2004 |title=The World Economy: Historical Statistics |series=Development Centre Studies |location=Paris, France |publisher=Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD) |publication-date=2003 |isbn=978-92-64-10412-9 |lccn=2004371607 |oclc=53465560 |title-link=The World Economy: Historical Statistics }}</ref> ផ្ទុយមកវិញ [[អង្គការអភិវឌ្ឍន៍ឧស្សាហកម្មនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ]] (UNIDO) នៅក្នុងសៀវភៅប្រចាំឆ្នាំនៃឆ្នាំ២០១៥ របស់ខ្លួនបានរាប់បញ្ចូលប្រទេសអាមេនី និងអាស៊ែបៃសង់ និងដកអ៊ីស្រាអែល និងតួកគីចេញ (ជាផ្នែកនៃទ្វីបអឺរ៉ុប)។<ref>{{cite book |author=United Nations Industrial Development Organization Vienna (UNIDO) |author-link=United Nations Industrial Development Organization |year=2005 |title=International Yearbook of Industrial Statistics 2015 |url=https://books.google.com/books?id=FAKMBgAAQBAJ&pg=PA14 |location=Cheltenham, UK |publisher=Edward Elgar Publishing |page=14 |isbn= 9781784715502}}</ref> ខុសពី UNIDO [[ក្រុមស្ថិតិអង្គការសហប្រជាជាតិ]] (UNSD) បានកាត់ប្រទេសអ៊ីរ៉ង់ចេញពីតំបន់ ហើយបានរាប់បញ្ចូលប្រទេសចចជី តួកគី និងស៊ីបចូលវិញ។<ref>{{cite web|url=http://unstats.un.org/unsd/methods/m49/m49.htm |title=Standard Country or Area Codes for Statistical Use |publisher=Millenniumindicators.un.org |access-date=16 May 2025}}</ref> ចំពោះ[[ក្រុមតំបន់អង្គការសហប្រជាជាតិ|ក្រុមអឺរ៉ុបខាងលិច]]ដែលត្រួវជាក្រុមមួយនៃក្រុមភូមិសាស្ត្រនយោបាយអង្គការសហប្រជាជាតិ បានរាប់បញ្ចូលប្រទេសអាមេនី និងចចជីជាផ្នែកនៃតំបន់អឺរ៉ុបខាងកើត ខណៈស៊ីប និងតំបន់ធ្រែសខាងកើតនៃប្រទេសតួកគីគឺស្ថិតនៅក្នុងតំបន់អឺរ៉ុបខាងត្បូង។ ប្រទេសទាំងបីនេះផងដែរត្រូវបានចុះបញ្ជីក្នុងចំណាត់ថ្នាក់អឺរ៉ុបនៃ[[យូណេស្កូ|អង្គការអប់រំ វិទ្យាសាស្ត្រ និងវប្បធម៌របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ]] (យូណេស្កូ)។ សមាជិកជាតិនៃស្ថាប័នគ្រប់គ្រងកីឡាអាស៊ីខាងលិចត្រូវបានកំណត់ចំពោះប្រទេសដូចជា កាតា គុយវ៉ែត ប៉ាឡេស្ទីន បារ៉ែន យេម៉ែន លីបង់ ស៊ីរី ហ្សកដានី អ៊ីរ៉ង់ អ៊ីរ៉ាក់ អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត អូម៉ង់ និងអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម។<ref>{{cite web |url=http://www.wabsf.net/en/information.php |title=WABSF Member Countries |access-date=17 May 2025 |archive-date=1 December 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171201035427/http://www.wabsf.net/en/information.php |url-status=dead |archivedate=1 ធ្នូ 2017 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20171201035427/http://www.wabsf.net/en/information.php }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.topendsports.com/events/games/asian-games/west-asian/index.htm |title=The West Asian Games |publisher=Topend Sports}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.the-waff.com/en/championships/29.html |title=WAFF Member Associations |website=The-Waff.com |access-date=17 May 2025 |archive-date=1 August 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180801232057/http://www.the-waff.com/en/championships/29.html |url-status=dead |archivedate=1 សីហា 2018 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180801232057/http://www.the-waff.com/en/championships/29.html }}</ref> ព្រឹត្តិការណ៍ពហុកីឡារបស់[[ក្រុមប្រឹក្សាអូឡាំពិកអាស៊ី]]គឺ[[កីឡាអាស៊ីខាងលិច]]ត្រូវបានចូលរួមប្រកួតប្រជែងដោយអត្តពលិកតំណាងមកពីប្រទេសទាំង ១៣ នេះដូចគ្នា។ ក្នុងចំណោមអង្គការស្ថាប័នកីឡាក្នុងតំបន់ទាំងនោះរួមមាន [[សមាគមបាល់បោះអាស៊ីខាងលិច]] [[សហព័ន្ធកីឡាបុកប៊ីយ៉ា និងស្នូកឃ័រអាស៊ីខាងលិច]] [[សហព័ន្ធបាល់ទាត់អាស៊ីខាងលិច]] និង[[សហព័ន្ធកីឡាវាយកូនបាល់អាស៊ីខាងលិច]]។ ===ផែនទី=== {{West Asia labelled map}} ==ប្រទេស== {| class="wikitable sortable" style="font-size:90%;width:100%;" |- style="background:#ececec;" ! [[ប្រទេស]]រួមនឹង[[ទង់|ទង់ជាតិ]] ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមក្រឡាផ្ទៃសរុប|ក្រឡាផ្ទៃ]]<br />(គម^២) ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមចំនួនប្រជាជន|ចំនួនប្រជាជន]]{{UN_Population|ref}}<br />(២០១៨) ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមដង់ស៊ីតេប្រជាជន|ដង់ស៊ីតេ]]<br />(ក្នុងមួយ គម^២) ! [[ធានី (នយោបាយ)|រដ្ឋ / រាជធានី]] ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាម ផសស (មធ្យម)|ផសស ជាមធ្យម]]<ref>{{cite web|title=GDP|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2014/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=93&pr.y=3&sy=2012&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=512%2C668%2C914%2C672%2C612%2C946%2C614%2C137%2C311%2C962%2C213%2C674%2C911%2C676%2C193%2C548%2C122%2C556%2C912%2C678%2C313%2C181%2C419%2C867%2C513%2C682%2C316%2C684%2C913%2C273%2C124%2C868%2C339%2C921%2C638%2C948%2C514%2C943%2C218%2C686%2C963%2C688%2C616%2C518%2C223%2C728%2C516%2C558%2C918%2C138%2C748%2C196%2C618%2C278%2C624%2C692%2C522%2C694%2C622%2C142%2C156%2C449%2C626%2C564%2C628%2C565%2C228%2C283%2C924%2C853%2C233%2C288%2C632%2C293%2C636%2C566%2C634%2C964%2C238%2C182%2C662%2C453%2C960%2C968%2C423%2C922%2C935%2C714%2C128%2C862%2C611%2C135%2C321%2C716%2C243%2C456%2C248%2C722%2C469%2C942%2C253%2C718%2C642%2C724%2C643%2C576%2C939%2C936%2C644%2C961%2C819%2C813%2C172%2C199%2C132%2C733%2C646%2C184%2C648%2C524%2C915%2C361%2C134%2C362%2C652%2C364%2C174%2C732%2C328%2C366%2C258%2C734%2C656%2C144%2C654%2C146%2C336%2C463%2C263%2C528%2C268%2C923%2C532%2C738%2C944%2C578%2C176%2C537%2C534%2C742%2C536%2C866%2C429%2C369%2C433%2C744%2C178%2C186%2C436%2C925%2C136%2C869%2C343%2C746%2C158%2C926%2C439%2C466%2C916%2C112%2C664%2C111%2C826%2C298%2C542%2C927%2C967%2C846%2C443%2C299%2C917%2C582%2C544%2C474%2C941%2C754%2C446%2C698%2C666&s=NGDP_R&grp=0&a=|publisher=[[មូលនិធិរូបិយវត្ថុ|IMF]]|access-date=3 June 2025}}</ref><br />(២០១២) ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាម ផសស (មធ្យម) ក្នុងម្នាក់ៗ|ក្នុងម្នាក់ៗ]]<ref>{{cite web|title=GDP per capita|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2014/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=28&pr.y=10&sy=2012&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=512%2C668%2C914%2C672%2C612%2C946%2C614%2C137%2C311%2C962%2C213%2C674%2C911%2C676%2C193%2C548%2C122%2C556%2C912%2C678%2C313%2C181%2C419%2C867%2C513%2C682%2C316%2C684%2C913%2C273%2C124%2C868%2C339%2C921%2C638%2C948%2C514%2C943%2C218%2C686%2C963%2C688%2C616%2C518%2C223%2C728%2C516%2C558%2C918%2C138%2C748%2C196%2C618%2C278%2C624%2C692%2C522%2C694%2C622%2C142%2C156%2C449%2C626%2C564%2C628%2C565%2C228%2C283%2C924%2C853%2C233%2C288%2C632%2C293%2C636%2C566%2C634%2C964%2C238%2C182%2C662%2C453%2C960%2C968%2C423%2C922%2C935%2C714%2C128%2C862%2C611%2C135%2C321%2C716%2C243%2C456%2C248%2C722%2C469%2C942%2C253%2C718%2C642%2C724%2C643%2C576%2C939%2C936%2C644%2C961%2C819%2C813%2C172%2C199%2C132%2C733%2C646%2C184%2C648%2C524%2C915%2C361%2C134%2C362%2C652%2C364%2C174%2C732%2C328%2C366%2C258%2C734%2C656%2C144%2C654%2C146%2C336%2C463%2C263%2C528%2C268%2C923%2C532%2C738%2C944%2C578%2C176%2C537%2C534%2C742%2C536%2C866%2C429%2C369%2C433%2C744%2C178%2C186%2C436%2C925%2C136%2C869%2C343%2C746%2C158%2C926%2C439%2C466%2C916%2C112%2C664%2C111%2C826%2C298%2C542%2C927%2C967%2C846%2C443%2C299%2C917%2C582%2C544%2C474%2C941%2C754%2C446%2C698%2C666&s=NGDPDPC&grp=0&a=|publisher=[[មូលនិធិរូបិយវត្|IMF]]|access-date=3 June 2025}}</ref><br />(២០១២) ! [[រូបិយវត្ថុ]] ! [[រដ្ឋាភិបាល]] ! [[ភាសាផ្លូវការ]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[កូកាសខាងត្បូង]]'''៖ |- | {{flag|ចចជី}} | style="text-align:right;" | ៦៩,៧០០ | style="text-align:right;" | ៣,៧៥៧,៩៨០ | style="text-align:right;" | ៦៨.១ | [[ប៊ីលីស៊ី]] | ១៥.៨៤៧ ពាន់លានដុល្លារ | ៣,៥២៣ ដុល្លារ | [[ឡារីចចជី]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាចចជី|ចចជី]] |- | {{flag|អាប់កាស៊ី}} (មិនទទួលស្គាល់) | style="text-align:right;" | ៨,៦៦០ | style="text-align:right;" | ២៤២,៨៦២ | style="text-align:right;" | ២៨ | [[សុខូមី]] | ៥០០ លានដុល្លារ | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[ឡារីចចជី]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអាប់កាស៊ី|អាប់កាស]]<br>[[ភាសារុស្ស៊ី|រុស្ស៊ី]] |- | {{flag|អាមេនី}} | style="text-align:right;" | ២៩,៨០០ | style="text-align:right;" | ២,៧៩០,៩៧៤ | style="text-align:right;" | ១០៨.៤ | [[យេរេវ៉ា]] | ៩.៩៥០ ពាន់លានដុល្លារ | ៣,០៣៣ ដុល្លារ | [[ដ្រាំអាមេនី]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអាមេនី|អាមេនី]] |- | {{flag|អាស៊ែបៃសង់}} | style="text-align:right;" | ៨៦,៦០០ | style="text-align:right;" | ១០,៣១២,៩៩២ | style="text-align:right;" | ១០៥.៨ | [[បាគូ]] | ៦៨.៧០០ ពាន់លានដុល្លារ | ៧,៤៣៩ ដុល្លារ | [[ម៉ាណាតអាស៊ែបៃសង់]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|ប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអាស៊ែបៃសង់|អាស៊ែបៃសង់]] |- | {{flag|អូសេទីខាងត្បូង}} (មិនទទួលស្គាល់) | style="text-align:right;" | ៣,៩០០ | style="text-align:right;" | ៥៣,៥៣២ | style="text-align:right;" | ១៣ | [[ស្គីនវ៉ាលី]] | ៥០០ លានដុល្លារ | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[ឡារីចចជី]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|ប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអូសេទី|អូសេទី]]<br>[[ភាសារុស្ស៊ី|រុស្ស៊ី]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[សមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេ]]'''៖ |- | {{flag|ស៊ីប}} | style="text-align:right;" | ៩,២៥០ | style="text-align:right;" | ១,២៤៤,១៨៨ | style="text-align:right;" | ១១៧ | [[នីកូស៊ី]] | ២២.៩៩៥ ពាន់លានដុល្លារ | ២៦,៣៧៧ ដុល្លារ | [[អឺរ៉ូ]] | [[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាក្រិក|ក្រិក]]<br>[[ភាសាតួកគី|តួកគី]] |- | {{flag|ស៊ីបខាងជើង}} (មិនទទួលស្គាល់) | style="text-align:right;" | ៣,៣៥៥ | style="text-align:right;" | ៣១៣,៦២៦ | style="text-align:right;" | ៩៣ | [[នីកូស៊ីខាងជើង]] | ៤.០៣២ ពាន់លានដុល្លារ | ១៥,១០៩ ដុល្លារ | [[លីរ៉ាតួកគី]] | [[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាតួកគី|តួកគី]] |- | {{flagicon|សហរាជាណាចក្រ}} [[អាក្រូទីរី និងដេកេលី]]^១ | style="text-align:right;" | ២៥៤ | style="text-align:right;" | ១៥,៧០០ | style="text-align:right;" | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[បន្ទាយអេពីស្កូពី|អេពីស្កូពី]] | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[អឺរ៉ូ]] | [[ទឹកដីអនិស្សរភាព]]ក្រោម[[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអង់គ្លេស|អង់គ្លេស]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[ឧបទ្វីបស៊ីណៃ]]'''៖ |- | {{flag|អេហ្ស៊ីប}}{{refn|group=ស|ចំពោះទិន្នន័យក្រឡាផ្ទៃ និងប្រជាជនរបស់របស់អេហ្ស៊ីបនេះគឺរាប់បញ្ចូលតែ[[ឧបទ្វីបស៊ីណៃ]]ប៉ុណ្ណោះ។}} | style="text-align:right;" | ៦០,០០០ | style="text-align:right;" | ១០៩,២៦២,១៧៨ | style="text-align:right;" | ៨២ | [[គែរ]] | ២៦២.២៦ ពាន់លានដុល្លារ | ៣,១៧៩ ដុល្លារ | [[ផោនអេហ្ស៊ីប]] | [[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[អឌ្ឍចន្ទពហុពល]]'''៖ |- | {{flagcountry|ប៉ាឡេស្ទីន}}{{refn|group=ស|រដ្ឋសង្កេតការណ៍ អសប។}} | style="text-align:right;" | ៦,២២០ | style="text-align:right;" | ៥,១៣៣,៣៩២ | style="text-align:right;" | ៦៦៧ | [[រ៉ាំអាឡា]]^២ | ៦.៦ ពាន់លានដុល្លារ | ១,៦០០ ដុល្លារ | [[ផោនអេហ្ស៊ីប]] [[ឌីណាហ្សកដានី]] [[ស៊ីគែលថ្មីអ៊ីស្រាអែល]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|លីបង់}} | style="text-align:right;" | ១០,៤៥២ | style="text-align:right;" | ៥,៥៩២,៦៣១ | style="text-align:right;" | ៤០៤ | [[បៃរូត]] | ៤២.៥១៩ ពាន់លានដុល្លារ | ១០,៤២៥ ដុល្លារ | [[ផោនលីបង់]] | [[សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យសភា]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|ស៊ីរី}} | style="text-align:right;" | ១៨៥,១៨០ | style="text-align:right;" | ២១,៣២៤,៣៦៧ | style="text-align:right;" | ១១៨.៣ | [[ដាម៉ាស់]] | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[ផោនស៊ីរី]] | [[រដ្ឋាភិបាលអន្តរកាល]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|ហ្សកដានី}} | style="text-align:right;" | ៩២,៣០០ | style="text-align:right;" | ១១,១៤៨,២៧៨ | style="text-align:right;" | ៦៨.៤ | [[អាម៉ាន់]] | ៣០.៩៨ ពាន់លានដុល្លារ | ៤,៨៤៣ ដុល្លារ | [[ឌីណាហ្សកដានី]] | [[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|អ៊ីរ៉ាក់}} | style="text-align:right;" | ៤៣៨,៣១៧ | style="text-align:right;" | ៤៣,៥៣៣,៥៩២ | style="text-align:right;" | ៧៣.៥ | [[បាកដាដ]] | ២១៦.០៤៤ ពាន់លានដុល្លារ | ៦,៤១០ ដុល្លារ | [[ឌីណាអ៊ីរ៉ាក់]] | [[សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យសភា]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]]<br>[[ភាសាឃឺដ|ឃឺដ]] |- | {{flag|អ៊ីស្រាអែល}} | style="text-align:right;" | ២០,៧៧០ | style="text-align:right;" | ៨,៩០០,០៥៩ | style="text-align:right;" | ៣៦៥.៣ | [[យេរូសាឡឹម]]^៣ | ៣៥៣.៦៥​ ពាន់លានដុល្លារ | ៣៩,១០៦ ដុល្លារ | [[ស៊ីគែលថ្មីអ៊ីស្រាអែល]] | [[សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យសភា]] | [[ភាសាហេប្រឺ|ហេប្រឺ]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[ខ្ពង់រាបអ៊ីរ៉ង់]]'''​៖ |- | {{flag|អ៊ីរ៉ង់}} | style="text-align:right;" | ១,៦៤៨,១៩៥ | style="text-align:right;" | ៨៧,៩២៣,៤៣២ | style="text-align:right;" | ៤៥ | [[តេហេរ៉ង់]] | ៥៤៨.៥៩០ ពាន់លានដុល្លារ | ៧,២០៧ ដុល្លារ | [[រៀលអ៊ីរ៉ង់]] | [[សាធារណរដ្ឋឥស្លាម]] | [[ភាសាពែរ្ស|ពែរ្ស]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[អាណាតូលី]]'''៖ |- | {{flag|តួកគី}}{{refn|group=ស|ទិន្នន័យសម្រាប់ប្រទេសតួកគីគឺរួមបញ្ចូលទាំងតំបន់[[ធ្រែសខាងកើត]] ដែលមិនមែនជាផ្នែកនៃអាណាតូលីឡើយ។}} | style="text-align:right;" | ៧៨៣,៥៦២ | style="text-align:right;" | ៨២,៣៤០,០៨៨ | style="text-align:right;" | ៩៤.១ | [[អង់ការ៉ា]] | ៧៨៨.០៤២ ពាន់លានដុល្លារ | ១០,៥២៣ ដុល្លារ | [[លីរ៉ាតួកគី]] | [[សាធារណរដ្ឋ|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាតួកគី|តួកគី]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[ឧបទ្វីបអារ៉ាប់]]'''៖ |- | {{flag|កាតា}} | style="text-align:right;" | ១១,៤៣៧ | style="text-align:right;" | ២,៦៨៨,២៣៥ | style="text-align:right;" | ១២៣.២ | [[ដូហា]] | ១៩២.៤០២ ពាន់លានដុល្លារ | ១០៤,៧៥៦ ដុល្លារ | [[រៀលកាតា]] | [[រាជាធិបតេយ្យផ្ដាច់ការ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|គុយវ៉ែត}} | style="text-align:right;" | ១៧,៨២០ | style="text-align:right;" | ៤,២៥០,១១៤ | style="text-align:right;" | ១៦៧.៥ | [[គុយវ៉ែត (ទីក្រុង)|ទីក្រុងគុយវ៉ែត]] | ១៨៤.៥៤០ ពាន់លានដុល្លារ | ៤៨,៧៦២ ដុល្លារ | [[ឌីណាគុយវ៉ែត]] | [[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|បារ៉ែន}} | style="text-align:right;" | ៧៨០ | style="text-align:right;" | ១,៤៦៣,២៦៥ | style="text-align:right;" | ១,៦៤៦.១ | [[ម៉ាណាម៉ា]] | ៣០.៣៥៥ ពាន់លានដុល្លារ | ២៦,៣៦៨ ដុល្លារ | [[ឌីណាបារ៉ែន]] | [[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|យេម៉ែន}} | style="text-align:right;" | ៥២៧,៩៧០ | style="text-align:right;" | ៣២,៩៨១,៦៤១ | style="text-align:right;" | ៤៤.៧ | [[សាណា]] (ក្រោម[[សង្គ្រាមស៊ីវិលយេម៉ែន (២០១៤–បច្ចុប្បន្ន)|រដ្ឋាភិបាល]][[ហ៊ូទី]])<br>[[អេដេន]] ([[ធានីស្ដីទី|អាសនៈរដ្ឋាភិបាល]]) | ៣៥.០៥ ពាន់លានដុល្លារ | ១,៣៥៤ ដុល្លារ | [[រៀលយេម៉ែន]] | [[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]][[រដ្ឋាភិបាលបណ្ដោះអាសន្ន|បណ្ដោះអាសន្ន]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} | style="text-align:right;" | ២,១៤៩,៦៩០ | style="text-align:right;" | ៣៥,៩៥០,៣៩៦ | style="text-align:right;" | ១២ | [[រីយ៉ាដ]] | ៧៣៣.៩៥៦ ពាន់លានដុល្លារ | ២៥,១៣៩ ដុល្លារ | [[រីយ៉ាលសាអ៊ូឌីត]] | [[រាជាធិបតេយ្យផ្ដាច់ការ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|អូម៉ង់}} | style="text-align:right;" | ២១២,៤៦០ | style="text-align:right;" | ៤,៥២០,៤៧១ | style="text-align:right;" | ៩.២ | [[មូស្កាត]] | ៧៨.២៩០ ពាន់លានដុល្លារ | ២៥,៣៥៦ ដុល្លារ | [[រៀលអូម៉ង់]] | [[រាជាធិបតេយ្យផ្ដាច់ការ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម}} | style="text-align:right;" | ៨២,៨៨០ | style="text-align:right;" | ៩,៣៦៥,១៤៥ | style="text-align:right;" | ៩៧ | [[អាប៊ូដាប៊ី]] | ៣៨៣.៧៩៩ ពាន់លានដុល្លារ | ៤៣,៧៧៤ ដុល្លារ | [[ឌៀរហាំអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម|ឌៀរហាំ អអអ]] | [[សហព័ន្ធ]][[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- |} '''សម្គាល់៖''' <small><br />{{sup|១}} [[ទឹកក្រៅស្រុកអង់គ្លេស]]។<br/>{{sup|២}} រ៉ាំអាឡាគឺជាទីអាសនៈនៃរដ្ឋាភិបាល ខណៈដែលរដ្ឋធានីតាមសេចក្ដីប្រកាសរបស់រដ្ឋប៉ាឡេស្ទីនគឺមានទីតាំងនៅ[[យេរូសាឡឹម]]ឯណោះ ដែលកំពុងមាន[[គោលជំហរចំពោះយេរូសាឡឹម|ទំនាស់]]ជាមួយអ៊ីស្រាអែល។{{refn|តាមនីតិច្បាប់ និងក្រោម[[ច្បាប់អ៊ីស្រាអែល]] យេរូសាឡឹមគឺជារដ្ឋធានីនៃរដ្ឋអ៊ីស្រាអែលដោយជាទីតាំងនៃនិវាសដ្ឋានប្រធានាធិបតី ការិយាល័យរដ្ឋាភិបាលនានា​ តុលាការកំពូល និងសភាជាតិ ([[ឃ្នេសេត]])។ យេរូសាឡឹមនេះផងដែរក៏ត្រូវជារដ្ឋធានីដូចគ្នានៃរដ្ឋប៉ាឡេស្ទីនក្រោម{{cite web |ref=BasicLawPal-T1A3 |url=http://www.palestinianbasiclaw.org/basic-law/2003-amended-basic-law |title=ច្បាប់មូលដ្ឋានវិសោធឆ្នាំ២០០៣ |date= |postscript=none}} ប៉ុន្តែសម្រាប់រដ្ឋធានីជាក់ស្ដែងវិញគឺស្ថិតនៅក្រុង[[រ៉ាំអាឡា]]ដោយសារតែរ៉ាំអាឡាជាទីអាសនៈផ្ទាល់នៃរដ្ឋាភិបាលប៉ាឡេស្ទីន។ អង្គការសហប្រជាជាតិ និងរួមទាំងរដ្ឋអធិបតេយ្យភាគច្រើនមិនបានទទួលស្គាល់យេរូសាឡឹមជារដ្ឋធានីនៃរដ្ឋទាំងពីរនោះឡើយដោយគេកំពុងស្វែងរកពេលវេលាសមស្របសម្រាប់ការចរចាស្ដីពីវាសនានៃទីក្រុងនេះរវាងអាជ្ញាធរប៉ាឡេស្ទីន និងអ៊ីស្រាអែល។ ដូច្នេះតាមការអនុវត្តជាក់ស្ដែង រដ្ឋអធិបតេយ្យជាច្រើនតែងរក្សាស្ថានទូតរបស់ពួកគេនៅក្នុង ឬជាយក្រុង[[តែលអាវីវ]] ឬក្រៅក្រុងយេរូសាឡឹម។|name="Jerusalem"|group=ស|}}<br/>{{sup|៣}} [[យេរូសាឡឹម]]គឺជា[[ច្បាប់យេរូសាឡឹម|រដ្ឋធានីតាមសេចក្ដីប្រកាសរបស់អ៊ីស្រាអែល]] និងជាទីតាំងនៃ[[ឃ្នេសេត]] [[តុលាការកំពូលអ៊ីស្រាអែល]]។ល។ ដោយសារស្ថានភាពនៃក្រុងនេះកំពុងជាប់ជម្លោះទំនាស់ ដូច្នេះស្ថានទូតបរទេសភាគច្រើនគឺមានទីតាំងស្ថិតនៅក្រុង[[តែលអាវីវ]]វិញ។{{refn|group=ស|name="Jerusalem"}}</small> ==ប្រវត្តិសាស្ត្រ== {{See also|ប្រវត្តិសាស្ត្រមជ្ឈិមបូព៌ា}} ពាក្យ "អាស៊ីខាងលិច" ត្រូវបានប្រើប្រាស់ជាពាក្យសម្គាល់ទីតាំងភូមិសាស្ត្រចាប់ផ្ដើមនៅដើមសតវត្សរ៍ទី១៩ មុនពេលពាក្យ "[[ដើមបូព៌ា]]" បានក្លាយជាពាក្យសម្គាល់ពីភូមិសាស្ត្រនយោបាយនៃតំបន់អាស៊ីខាងលិច។<ref>e.g. James Rennell, ''A treatise on the comparative geography of western Asia'', 1831.</ref> នៅក្នុងបរិបទនៃប្រវត្តិសាស្រ្តសម័យបុរាណ "អាស៊ីខាងលិច" ច្រើនមានន័យថាផ្នែកនៃទ្វីបអាស៊ីដែលប្រវត្តិវិទូបុរាណដូចជាក្រិក និងរ៉ូមស្គាល់ ខណៈ "អាស៊ីក្នុង" ដូចជា [[ស៊ីតធី]] [[ត្រង់សូស៊ាន]] និង[[ទន្លេឥណ្ឌូ|ឥណ្ឌា]]ច្រើននៅខាងក្រៅនិយមន័យអាស៊ីខាងលិចព្រោះគេមិនទាន់ ឬមិនសូវស្គាល់តំបន់ទាំងនេះ។<ref>James Rennell, ''The Geographical System of Herodotus Examined and Explained'', 1800, [https://archive.org/details/geographicalsys00renn/page/210 p. 210].</ref><ref>Hugh Murray, ''Historical Account of Discoveries and Travels in Asia'' (1820).</ref><ref>Samuel Whelpley, ''A compend of history, from the earliest times'', 1808, [https://books.google.com/books?id=6jkNAAAAYAAJ&pg=RA1-PA9 p. 9] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221120055307/https://books.google.ch/books?id=6jkNAAAAYAAJ&pg=RA1-PA9 |date=20 November 2022 }}.</ref> នៅសតវត្សរ៍ទី២០ ពាក្យ "អាស៊ីខាងលិច" ត្រូវបានគេប្រើប្រាស់ភាគច្រើននៅក្នុងវិស័យបុរាណវិទ្យា និងប្រវត្តិសាស្រ្តបុរាណ សម្រាប់សម្គាល់តំបន់ភូមិសាស្ត្រ "[[អឌ្ឍចន្ទពហុពល]]ដោយមិនរាប់បញ្ចូល[[អេហ្ស៊ីបបុរាណ]]" ក្នុងគោលបំណងប្រៀបធៀបអរិយធម៌ដើមនៃប្រទេសអេហ្ស៊ីប និងអរិយធម៌ផ្សេងៗក្នុងតំបន់នោះ។<ref>e.g. Petrus Van Der Meer, ''The Chronology of Ancient Western Asia and Egypt'', 1955. Karl W. Butzer, ''Physical Conditions in Eastern Europe, Western Asia and Egypt Before the Period of Agricultural and Urban Settlement'', 1965.</ref> ការប្រើប្រាស់ពាក្យនេះនៅក្នុងបរិបទភូមិសាស្ត្រនយោបាយសហសម័យ ឬសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកបច្ចុប្បន្នត្រូវបានលេចឡើងចាប់តាំងពីពាក់កណ្តាលទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៦០ មកម៉្លេះ។<ref>''The Tobacco Industry of Western Asia'', U.S. Department of Agriculture, Foreign Agricultural Service, 1964.</ref> ==ភូមិសាស្ត្រ== តំបន់នេះមានសមុទ្រធំៗព័ទ្ធជុំវិញចំនួនប្រាំបីរួមមាន៖ [[សមុទ្រក្រហម]] [[សមុទ្រកាសព្យែន]] [[សមុទ្រខ្មៅ]] [[ឈូងសមុទ្រពែរ្ស]] [[សមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេ]] [[សមុទ្រអ៊ីជាន]] [[ឈូងសមុទ្រអាឌែន]] និង[[សមុទ្រអារ៉ាប់]]។ នៅភាគពាយព្យ និងខាងជើង តំបន់នេះត្រូវបានបំបែកចេញពី[[ទ្វីបអឺរ៉ុប]]ដោយ[[ច្រកសមុទ្រតួកគី]] និងដីជម្រាលនៃតំបន់[[មហាកូកាស]]។ ចំពោះភាគនិរតីវិញ វាត្រូវបានផ្ដាច់ចេញពីទ្វីបអាហ្រ្វិកដោយ[[ដីសន្ទះស៊ុយអេ]] ខណៈនៅភាគឦសាន និងខាងកើត វាមានព្រំប្រទល់ជាប់តំបន់[[អាស៊ីកណ្តាល]] និង[[អាស៊ីខាងត្បូង]]។ តំបន់នេះផងដែរគឺស្ថិតនៅភាគខាងកើតនៃតំបន់[[អឺរ៉ុបខាងត្បូង]] និងភាគខាងត្បូងនៃតំបន់[[អឺរ៉ុបខាងកើត]]។ វាលលំហ[[ដាឆតឺកាវារ]] និង[[ដាឆតឺលូត]]នៅភាគខាងកើតប្រទេសអ៊ីរ៉ង់អាចចាត់ទុកបានថាជាព្រំដែនធម្មជាតិបំបែកអាស៊ីខាងលិចពីតំបន់អាស៊ីខាងត្បូង។ ===ភូគព្ភសាស្ត្រ=== ====ផ្លាកតិចតូនិច==== ផ្លាកតិចតូនិចចំនួនបីធំៗត្រូវបានគ្របដណ្ដប់ដោយតំបន់អាស៊ីខាងលិចមានដូចជា៖ [[ផ្លាកអាហ្វ្រិក]] [[ផ្លាកអឺរ៉ាស៊ី|អឺរ៉ាស៊ី]] និង[[ផ្លាកអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]]។ បច្ចុប្បន្ន ផ្លាកអារ៉ាប់បានកំពុងរំកឹលខ្លួនបន្តិចម្តងៗចូលទៅកាន់[[ឧបផ្លាកអាណាតូលី|ផ្លាកអាណាតូលី]] (តួកគី) នៅត្រង់[[សម្រុតអាណាតូលីខាងកើត]]<ref>{{cite web |url=http://eol.jsc.nasa.gov/handbooks/arabianpages/mainframe.htm |title=The Arabian Plate |author=Muehlberger, Bill |publisher=NASA, Johnson Space Center |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070706103125/http://eol.jsc.nasa.gov/handbooks/arabianpages/mainframe.htm |archive-date=6 July 2007 |access-date=25 ឧសភា 2025 |archivedate=6 កក្កដា 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070706103125/http://eol.jsc.nasa.gov/handbooks/arabianpages/mainframe.htm }}</ref> ហើយព្រំដែនរវាង[[ផ្លាកសមុទ្រអ៊ីជាន|ផ្លាកអ៊ីជាន]] និងអាណាតូលីនៅភាគខាងកើតប្រទេសតួកគីក៏មានលំនាំរញ្ជួយជាសកម្មផងដែរ។<ref name="beaumont-pg22">Beaumont (1988), p. 22</ref> ====ធនធានទឹក==== អាស៊ីខាងលិចមានប្រភពទឹកក្រោមដីជាច្រើននៅខ្ចាត់ខ្ចាយជុំវិញតំបន់នេះ។ នៅប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីតមានវត្តមានប្រភពទឹកក្រោមដីធំៗចំនួនពីរដែលបន្សល់ពីយុគ[[ប៉ាឡេអូសូអិច]] និង[[ត្រ័យិក]]នៅក្រោមជួរភ្នំ[[ធូវ៉ែគ]] និងតំបន់ប៉ែកខាងលិចពីសមុទ្រក្រហម។<ref name="beaumont-86">Beaumont (1988), p. 86</ref> ប្រភពទឺកក្រោមដីសល់ពីយុគ[[ក្រេតាសេ]] និង[[ឱសាកន្យ]]គឺមានទីតាំងស្ថិតនៅខាងក្រោមផ្ទៃភាគកណ្តាល និងភាគខាងកើតនៃប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត ដែលមានផ្ទុកទាំងទឹកសាប និងប្រៃ។<ref name="beaumont-86"/> ប្រព័ន្ធធារាសាស្រ្តទឹកជន់ ឬគន្លង ក៏ដូចជាប្រព័ន្ធប្រោះទឹកត្រូវបានគេប្រើប្រាស់យ៉ាងទូលំទូលាយសម្រាប់វិស័យកសិកម្មនៅទូទាំងអាស៊ីខាងលិចដែលគ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដីជិត ៩០,០០០ គម^២។<ref>{{Cite web|url=http://www.fao.org/land-water/en/|title=Land & Water|website=Food and Agriculture Organization of the United Nations}}</ref> [[ទន្លេធីក្រឺ]] និង[[អឺហ្វ្រាត់]]គឺជាទន្លេពីរដ៏សំខាន់ដែលបានចាក់ឫសចូលអាស៊ីខាងលិចផងដែរ។ ===អាកាសធាតុ=== [[File:Cedars in Lebanon.jpg|right|thumb|upright=1.1|ដើមស៊ីដាក្នុងប្រទេសលីបង់កំឡុងសិសិររដូវ]] អាស៊ីខាងលិចជាចម្បងមានលក្ខណៈស្ងួតហួតហែង ហើយងាយប្រឈមនឹងគ្រោះរាំងស្ងួត ប៉ុន្តែតំបន់នេះក៏មានវត្តមានព្រៃឈើ និងដីជ្រលងជីជាតិនៅតាមផ្នែកខ្លះផងដែរ។ អាស៊ីខាងលិចនេះផងដែរក៏មាន វាលស្មោង​​ [[វាលលំហ]] និងតំបន់[[ភ្នំ]]ជាច្រើនកន្លែង។ កង្វះទឹកប្រើប្រាស់គឺជាបញ្ហាមួយនៅក្នុងទីតាំងមួយចំនួននៃអាស៊ីខាងលិច ដោយកំណើនចំនួនប្រជាជនបានទាមទារតម្រូវការទឹកប្រើប្រាស់បន្ថែម ខណៈដែលការរីកសាយនៃជាតិអំបិល និងការបំពុលទឹកបានកំពុងគំរាមកំហែងដល់ប្រព័ន្ធផ្គត់ផ្គង់ទឹកនៅក្នុងតំបន់នេះ។<ref name="ipcc-1997">{{cite web|url=http://www.grida.no/publications/other/ipcc_sr/?src=/climate/ipcc/regional/index.htm|title=Chapter 7: Middle East and Arid Asia|work=IPCC Special Report on The Regional Impacts of Climate Change: An Assessment of Vulnerability|publisher=United Nations Environment Programme (UNEP), Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC)|year=2001|access-date=26 May 2025|archive-url=https://web.archive.org/web/20160303201222/http://www.grida.no/publications/other/ipcc_sr/?src=%2Fclimate%2Fipcc%2Fregional%2Findex.htm|archive-date=3 March 2016|url-status=dead|archivedate=3 មីនា 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160303201222/http://www.grida.no/publications/other/ipcc_sr/?src=%2Fclimate%2Fipcc%2Fregional%2Findex.htm}}</ref> ==សេដ្ឋកិច្ច== {{Main|សេដ្ឋកិច្ចមជ្ឈិមបូព៌ា}} សេដ្ឋកិច្ចនៅតាមប្រទេសក្នុងតំបន់អាស៊ីខាងលិចនេះគឺមានភាពចម្រុះ និងកម្រិតខុសៗគ្នា។ តួកគីជាប្រទេសដែលមានសេដ្ឋកិច្ចធំជាងគេនៅក្នុងតំបន់ នាំមុខប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត និងអ៊ីរ៉ង់ជាដើម។ រ៉ែប្រេងកាតគឺជាឧស្សាហកម្មដ៏សំខាន់បំផុតមួយនៅក្នុងតំបន់ ដោយជាងពាក់កណ្តាលនៃធនធានប្រេងទាំងអស់នៅលើពិភពលោកគឺស្ថិតក្នុងតំបន់នេះ និងព្រមទាំងប្រមាណ ៤០ ភាគរយនៃឧស្ម័នធម្មជាតិផងដែរ។ ==ប្រជាសាស្ត្រ== {{Further|ប្រជាសាស្ត្រមជ្ឈិមបូព៌ា}} ចំនួនប្រជាជននៅក្នុងតំបន់អាស៊ីខាងលិចត្រូវបានប៉ាន់ស្មានថាមានចំនួន ២៧២ លាននាក់នៅក្នុងឆ្នាំ២០០៨ និងត្រូវបានម៉ាឌីសុនព្យាករណ៍ថានឹងស្ទុះឡើងដល់ ៣៧០ លាននាក់នៅក្នុងឆ្នាំ២០៣០ (ព្យាករណ៍កាលពីឆ្នាំ២០០៧ និងមិនបានរាប់បញ្ចូលតំបន់កូកាស និងប្រទេសស៊ីបឡើយ)។ ការព្យាករណ៍នេះត្រូវបានធ្វើឡើងដោយអាងលើអត្រាកំណើនប្រជាជនប្រចាំឆ្នាំ ១.៤% (កើនឡើងទ្វេដងក្នុងរយៈពេល ៥០ ឆ្នាំ) ដែលជាអត្រាលើសពីមធ្យមភាគពិភពលោក ០.៩% (ស្មើនឹងកំណើនទ្វេដងក្នុង ៧៥ ឆ្នាំ)។ ចំនួនប្រជាជននៅអាស៊ីខាងលិចត្រូវបានគេប៉ាន់ស្មានថាមានចំនួនស្មើនឹង ៤% នៃចំនួនប្រជាជនសរុបនៅលើពិភពលោកដោយកើនឡើងពីចំនួនប្រមាណ ៣៩ លាននាក់នៅដើមសតវត្សរ៍ទី២០ ឬប្រហែល ២% នៃចំនួនប្រជាជនពិភពលោកនៅពេលនោះ។<ref>Data for "15 West Asian countries", from Maddison (2003, 2007).Angus Maddison, 2003, ''[[iarchive:worldeconomyhist0000madd|The World Economy: Historical Statistics]]'', Vol. 2, OECD, Paris, {{ISBN|92-64-10412-7}}. ''Statistical Appendix'' (2007, ggdc.net) "The historical data were originally developed in three books: Monitoring the World Economy 1820–1992, OECD, Paris 1995; The World Economy: A Millennial Perspective, OECD Development Centre, Paris 2001; The World Economy: Historical Statistics, OECD Development Centre, Paris 2003. All these contain detailed source notes." Estimates for 2008 by country (in millions): Turkey (71.9), Iran (70.2), Iraq (28.2), Saudi Arabia (28.1), Yemen (23.0), Syria (19.7), Israel (6.5), Jordan (6.2), Palestine (4.1), Lebanon (4.0), Oman (3.3), United Arab Emirates (2.7), Kuwait (2.6), Qatar (0.9), Bahrain (0.7). </ref> ប្រទេសដែលមានចំនួនប្រជាជនច្រើនជាងគេនៅក្នុងតំបន់គឺប្រទេស[[តួកគី]]​ និង[[អ៊ីរ៉ង់]]ដោយប្រទេសទាំងពីរនេះមានប្រជាជនប្រមាណ ៧៩ លាននាក់ ហើយជាបន្ទាប់គឺ[[អ៊ីរ៉ាក់]] និង[[អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត]]ដែលមានចំនួនប្រមាណ ៣៣ លាននាក់​ និងប្រទេស[[យេម៉ែន]]ជាមួយប្រជាជនចំនួន ២៩ លាននាក់។ បើតាមចំនួនតួលេខ តំបន់អាស៊ីខាងលិចមានប្រជាជនរស់នៅភាគច្រើនជា[[ជនជាតិអារ៉ាប់]] [[ជនជាតិពែរ្ស|ពែរ្ស]] និង[[ជនជាតិតួកគី|តួកគី]] ហើយភាសារបស់ពួកគេក៏ជាភាសានិយមប្រើប្រាស់ជាងគេបំផុតនៅក្នុងតំបន់ផងដែរ ខណៈភាសាគេនិយមបន្ទាប់មានដូចជា [[ភាសាឃឺដ]] [[ភាសាអាស៊ែបៃសង់|អាស៊ែបៃសង់]] [[ភាសាហេប្រឺ|ហេប្រឺ]] [[ភាសាអេមេនី|អាមេនី]] និង[[ភាសានវអារ៉ាម|នវអារ៉ាម]]ជាដើម។ ការនិយមប្រើប្រាស់ភាសាអារ៉ាប់ និងតួកគីនៅក្នុងតំបន់នេះគឺបណ្ដាលមកពីសកម្មភាពត្រួតត្រា និងឈ្លានពានពីចក្រភពអារ៉ាប់និងតួកគីពីសម័យបុរាណចាប់ផ្ដើមពីសតវត្សរ៍ទី៧ ដែលនាំឱ្យអតីត[[ភាសាអារ៉ាម]]នៅ[[តំបន់ស៊ីរី|ស៊ីរី]] និង[[ភាសាក្រិក]]នៅអាណាតូលីបានបាត់បង់ឥទ្ធិពល និងធ្លាក់ចុះខ្សោយចាប់តាំងពីពេលនោះមក។ ថ្វីបើ[[ភាសាហេប្រឺ]]បានទទួលប្រជាប្រិយភាពចាប់តាំងពីពាក់កណ្ដាលសតវត្សរ៍ទី២០ នៅលើទឹកដីអ៊ីស្រាអែលមែន ប៉ុ​ន្តែភាសាដើមក្នុងរដ្ឋមួយនេះគឺ[[ភាសានវអារ៉ាម]] និងភាសាក្រិកនូវតែមានអ្នកនិយាយប្រើប្រាស់វាដដែរគ្រាន់តែស្ថិតក្នុងកម្រិតភាគតិច។ ជនជាតិភាគតិចធំៗនៅក្នុងតំបន់នេះរួមមាន៖ [[ជនជាតិអារ៉ាម|អារ៉ាម]] [[ជនជាតិអាស៊ីរី|អាស៊ីរី]]{{sfn|Laing-Marshall|2005|p=149–150}} [[ឌ្រូស]]<ref>{{cite book|title=Middle East Patterns: Places, People, and Politics| first=Colbert|last= C. Held|year= 2008| isbn= 9780429962004| page =109|publisher=Routledge}}</ref> [[ជនជាតិជ្វីហ្វ|ជ្វីហ្វ]] [[ជនជាតិឡូរី|ឡូរី]] [[ជនជាតិម៉ង់ដា|ម៉ង់ដា]] [[ជនជាតិម៉ារ៉ូនីត|ម៉ារ៉ូនីត]] [[ជនជាតិសាបាក់|សាបាក់]] និង[[យ៉េហ្ស៊ីឌី]]ជាដើម។ល។ ===សាសនា=== {{Pie chart | thumb = right | caption = សាសនានៅក្នុងអាស៊ីខាងលិច (២០២០)<ref>{{Cite web|url=https://www.pewforum.org/2015/04/02/religious-projection-table/2020/percent/all/|title=Religious Composition by Country, 2010–2050|website=www.pewforum.org|date=2 April 2015|access-date=18 October 2020|archive-date=21 December 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191221014350/https://www.pewforum.org/2015/04/02/religious-projection-table/2020/percent/all/|url-status=dead|archivedate=21 ធ្នូ 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191221014350/https://www.pewforum.org/2015/04/02/religious-projection-table/2020/percent/all/}}</ref> | label1 = [[ឥស្លាមសាសនា]] | value1 = 92.59 | color1 = Green | label2 = [[គ្រិស្តសាសនា]] | value2 = 3.87 | color2 = DodgerBlue | label3 = [[យូដាសាសនា]] | value3 = 2.02 | color3 = DarkBlue | label4 = គ្មានជំនឿសាសនា | value4 = 1.16 | color4 = Grey | label5 = [[ហិណ្ឌូសាសនា]] | value5 = 0.32 | color5 = Darkorange | label6 = សាសនាផ្សេងៗទៀត | value6 = 0.25 | color6 = Chartreuse | label7 = [[ព្រះពុទ្ធសាសនា]] | value7 = 0.15 | color7 = Gold | label8 = [[សាសនាប្រជាប្រិយ]] | value8 = 0.06 | color8 = Red }} សាសនាធំៗចំនួនបួន (មានដូចជាសាសនាធំបំផុតចំនួនពីរលើពិភពលោកគឺ [[គ្រិស្តសាសនា​ និងឥស្លាមសាសនា]] បូករួមទាំង[[យូដាសាសនា]] និង[[ឌ្រូស|ជំនឿឌ្រូស]]) គឺសុទ្ធតែមានប្រភពចេញពីតំបន់អាស៊ីខាងលិចនេះ។<ref>{{cite encyclopedia|title=Middle East (region, Asia)|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/381192/Middle-East|encyclopedia=Britannica|access-date=6 June 2025}}</ref><ref>{{cite book|title=An Introduction to Middle East Politics: Continuity, Change, Conflict and Co-operation|first=Benjamin |last=MacQueen|year= 2013| isbn=9781446289761| page =5|publisher=SAGE}}</ref><ref>{{cite book|title=The Modern World: Civilizations of Africa, Civilizations of Europe, Civilizations of the Americas, Civilizations of the Middle East and Southwest Asia, Civilizations of Asia and the Pacific| first=Sarolta |last=Takacs|year= 2015| isbn= 9781317455721| page =552|publisher=Routledge|quote=}}</ref> បច្ចុប្បន្ន​​ ឥស្លាមសាសនាគឺជាសាសនាធំបំផុតនៅក្នុងតំបន់ ខណៈសាសនាដទៃដែលមានប្រភពចេញពីនេះដូចជាគ្រិស្តសាសនា<ref>{{cite book|title=The Rowman & Littlefield Handbook of Christianity in the Middle East|first=Philip |last=Jenkins|year= 2020| isbn=9781538124185| page =XLVIII|publisher=Rowman & Littlefield}}</ref> និងយូដាសាសនាជាដើមនៅតែបន្តមានចំនួនអ្នកគោរពប្រតិបត្តិច្រើនគួរសម។ នៅក្នុងប្រទេស[[ចចជី]] និង[[អាមេនី]] [[អូស្សូដក់បូព៌ា]]គឺជាសាសនាដែលប្រជាជននៃរដ្ឋទាំងពីរគោរពប្រតិបត្តិច្រើនបំផុត។<ref name="Global Christianity" /> អូស្សូដក់បូព៌ាក៏ត្រូវជាសាសនាដ៏ធំមួយនៅក្នុងប្រទេសស៊ីបផងដែរ។ សព្វថ្ងៃ សហគមន៍បុរាណនៃ[[គ្រិស្តសាសនាបូព៌ា|គ្រិស្តសាសនិកបូព៌ា]]នៅតែមានវត្តមាននៅក្នុងតំបន់ (ដូចជា [[ជនជាតិអាស៊ីរី|អាស៊ីរី]] [[គ្រិស្តសាសនានៅមជ្ឈិមបូព៌ា|គ្រិស្តសាសនិកមជ្ឈិមបូព៌ា]] និង[[គ្រិស្តសាសនិកអារ៉ាប់]]ជាដើម) ពិសេសនៅក្នុងប្រទេស[[តួកគី]]<ref>{{cite web|title=Christianity in Turkey|url=http://www.allaboutturkey.com/hristiyan.htm|access-date=6 June 2025}}</ref><ref name="Global Christianity" /> [[ប៉ាឡេស្ទីន]] [[លីបង់]]<ref name="Global Christianity">{{cite web|url=https://assets.pewresearch.org/wp-content/uploads/sites/11/2011/12/Christianity-fullreport-web.pdf|title=Global Christianity – A Report on the Size and Distribution of the World's Christian Population|publisher=Pew Research Center}}</ref> [[ហ្សកដានី]]<ref name="Global Christianity" /> [[អ៊ីរ៉ង់]]<ref name="Farsinet">{{Cite web|last=Price|first=Massoume|date=December 2002|title=History of Christians and Christianity in Iran|url=http://www.farsinet.com/iranbibl/christians_in_iran_history.html|access-date=6 June 2025|work=Christianity in Iran|publisher=FarsiNet Inc.}}</ref> [[អ៊ីរ៉ាក់]]<ref name="Global Christianity" /> [[ស៊ីរី]]<ref name="Global Christianity" /> [[អាស៊ែបៃសង់]] និង[[អ៊ីស្រាអែល]]។<ref name="Global Christianity" /> == មើលផងដែរ== * [[មជ្ឈិមបូព៌ា]] * [[បញ្ជីរាយតំបន់បេតិកភណ្ឌពិភពលោកនៅអាស៊ីខាងលិច]] * [[កីឡាអាស៊ីខាងលិច]] ==ឯកសារយោង== ===កំណត់សម្គាល់=== {{Reflist|group=ស}} ===អាគតដ្ឋាន=== {{reflist}} {{ប្រទេសនៅទ្វីបអាស៊ី}} [[Category:អាស៊ី]] ksi56wkbyt4tjdpkwftifbzzklai4sc 321640 321626 2025-06-06T03:44:13Z RandomPoopedBoi 27248 /* សាសនា */ 321640 wikitext text/x-wiki {{Infobox continent | title = អាស៊ីខាងលិច | image = [[File:Western Asia (orthographic projection).svg|285px]] | area = ៥,៩៩៤,៩៣៥ គម^២ | population = ៣១៣,៤៥០,០០០ (២០១៨) ([[បញ្ជីរាយទ្វីបតាមចំនួនប្រជាជន#តាមអនុតំបន់នៃទ្វីប|ទី៩]])<ref name = "UN WPP 2019">{{Cite web|title = World Population prospects – Population division|url = https://population.un.org/wpp/|access-date = 29 April 2025|publisher = [[អង្គការសហប្រជាជាតិ]]|archive-url = https://web.archive.org/web/20190205234912/https://population.un.org/wpp/|archive-date = 5 February 2019|url-status = live}}</ref><ref name = "UN WPP 2019 2">{{Cite web|title = Overall total population|url = https://population.un.org/wpp/Download/Files/1_Indicators%20(Standard)/EXCEL_FILES/1_Population/WPP2019_POP_F01_1_TOTAL_POPULATION_BOTH_SEXES.xlsx|format = xlsx|access-date = 29 April 2025|publisher = [[អង្គការសហប្រជាជាតិ]]|archivedate = 27 កុម្ភៈ 2021|archiveurl = https://web.archive.org/web/20210227235642/https://population.un.org/wpp/Download/Files/1_Indicators%20(Standard)/EXCEL_FILES/1_Population/WPP2019_POP_F01_1_TOTAL_POPULATION_BOTH_SEXES.xlsx|url-status = dead}}</ref> | density = ៥០.១/គម^២ | countries = {{collapsible list | title = [[ប្រទេសនៅអាស៊ី|២០ ប្រទេសដែលទទួលស្គាល់]] | {{flag|កាតា}} | {{flag|គុយវ៉ែត}} |{{flag|ចចជី}} (លើកលែងតែមួយផ្នែកតូចនៃទឹកដីភាគខាងជើងនៃ[[មហាកូកាស]]) | {{flag|តួកគី}} (លើកលែងតែតំបន់[[ធ្រែសខាងកើត]]) | {{flag|ប៉ាឡេស្ទីន}} | {{flag|បារ៉ែន}} | {{flag|យេម៉ែន}} (លើកលែងតែកោះ[[សូកូត្រា]]) | {{flag|លីបង់}} | {{flag|ស៊ីប}} | {{flag|ស៊ីរី}} | {{flag|ហ្សកដានី}} | {{flag|អ៊ីរ៉ង់}} | {{flag|អ៊ីរ៉ាក់}} | {{flag|អ៊ីស្រាអែល}} | {{flag|អាមេនី}} | {{flag|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} | {{flag|អាស៊ែបៃសង់}} (លើកលែងតែមួយផ្នែកតូចនៃទឹកដីភាគខាងជើងនៃ[[មហាកូកាស]]) | {{flag|អូម៉ង់}} | {{flag|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម}} | {{flag|អេហ្ស៊ីប}} (គិតតែ[[ឧបទ្វីបស៊ីណៃ]]ប៉ុណ្ណោះ) }}{{collapsible list | title = '''៣ ប្រទេសដែលមិនត្រូវបានទទួលស្គាល់''' | ''{{flag|ស៊ីបខាងជើង}}'' | ''{{flag|អាប់កាស៊ី}}'' | ''{{flag|អូសេទីខាងត្បូង}}'' }} | dependencies = {{flagicon|សហរាជាណាចក្រ}} [[អាក្រូទីរី និងដេកេលី]] | languages = {{collapsible list | title = ភាសាផ្លូវការ | [[ភាសាក្រិក|ក្រិក]] | [[ភាសាឃឺដ|ឃឺដ]] | [[ភាសាចចជី|ចចជី]] | [[ភាសាតួកគី|តួកគី]] | [[ភាសាពែរ្ស|ពែរ្ស]] | [[ភាសារុស្ស៊ី|រុស្ស៊ី]] | [[ភាសាហេប្រឺ|ហេប្រឺ]] | [[ភាសាអង់គ្លេស|អង់គ្លេស]] | [[ភាសាអាប់កាស|អាប់កាស]] | [[ភាសាអាមេនី|អាមេនី]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] | [[ភាសាអាស៊ែបៃសង់|អាស៊ែបៃសង់]] | [[ភាសាអូសេទី|អូសេទី]] }} {{collapsible list | title = '''ភាសាផ្សេងៗ''' | '''[[អំបូរភាសាអាហ្វ្រូអាស៊ី]]'''៖ {{hlist | [[ភាសានវអារ៉ាម|នវអារ៉ាម]] | [[ភាសាស៊ីរីអាក|ស៊ីរីអាក]] | [[ភាសាអាមហារ៉ា|អាមហារ៉ា]] | [[ភាសាអារ៉ាប់ខាងត្បូងសម័យ|អារ៉ាប់ខាងត្បូង]] }} | '''[[អំបូរភាសាអូស្ត្រូណេស៊ី]]'''៖ {{hlist | [[ភាសាឥណ្ឌូណេស៊ី|ឥណ្ឌូណេស៊ី]] | [[ភាសាម៉ាឡេ|ម៉ាឡេ]] | [[ភាសាតាកាឡុក|តាកាឡុក]] }} | '''[[អំបូរភាសាឥណ្ឌូអឺរ៉ុប]]'''៖ {{hlist | [[ភាសាឆាបាគី|ឆាបាគី]] | [[ភាសាដូម៉ារី|ដូម៉ារី]] | [[ភាសាឌរឌូ|ឌរឌូ]] | [[ភាសាតាលីស|តាលីស]] | [[ភាសានេប៉ាល់|នេប៉ាល់]] | [[ភាសាបារាំង|បារាំង]] | [[ភាសាបាស្តូ|បាស្តូ]] | [[ភាសាបាឡូឈី|បាឡូឈី]] | [[ភាសាបេន្កាលី|បេន្កាលី]] | [[ភាសាម៉ាហ្សាន់ដារ៉ានី|ម៉ាហ្សាន់ដារ៉ានី]] | [[ភាសាយីឌីស|យីឌីស]] | [[ភាសារ៉ូហ៊ីងញ៉ា|រ៉ូហ៊ីងញ៉ា]] | [[ភាសារ៉ូម៉ានី|រ៉ូម៉ានី]] | [[ភាសាហ្គីឡាគី|ហ្គីឡាគី]] | [[ភាសាហ្សាហ្សា|ហ្សាហ្សា]] | [[ភាសាហិណ្ឌី|ហិណ្ឌី]] | [[ភាសាឡូរី|ឡូរី]] | [[ភាសាអេស្ប៉ាញ|អេស្ប៉ាញ]] }} | '''[[អំបូរភាសាកូកាសឦសាស្ត]]'''៖ {{hlist | [[ភាសាឆេឆិន|ឆេឆិន]] | [[ភាសាឡេស្គាន|ឡេស្គាន]] | [[ភាសាអាវ៉ា|អាវ៉ា]] }} | '''[[អំបូរភាសាកូកាសពាយព្យ]]''': {{hlist | [[ភាសាកាបារដ៍|កាបារដ៍]] | [[ភាសាស៊ែកាស្ស៊ី|ស៊ែកាស្ស៊ី]] }} | '''[[​អំបូរភាសាតួកស៊ីគ]]'''៖ {{hlist | [[ភាសាកាច្ឆៃ|កាច្ឆៃ]] | [[ភាសាតួកមែន|តួកមែន]] }} }} | time = {{collapsible list | title = ល្វែងម៉ោងចំនួន ៥ | bullets = true | '''[[UTC+០២:០០]]'''៖ {{hlist |បមាណីយ៖ [[ម៉ោងនៅរដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន|ប៉ាឡេស្ទីន]] [[ម៉ោងនៅស៊ីប|ស៊ីប]] [[ម៉ោងនៅស៊ីរី|ស៊ីរី]] [[ម៉ោងនៅហ្សកដានី|ហ្សកដានី]] [[ម៉ោងនៅលីបង់|លីបង់]] [[ម៉ោងបមាណីយអ៊ីស្រាអែល|អ៊ីស្រាអែល]] [[ម៉ោងបមាណីយអេហ្ស៊ីប|ស៊ីណៃ]] }} | '''[[UTC+០៣:០០]]'''៖ {{hlist | [[ម៉ោងសន្សំពន្លឺថ្ងៃ]]៖ ប៉ាឡេស្ទីន ស៊ីប ស៊ីរី ហ្សកដានី លីបង់ អ៊ីស្រាអែល អេហ្ស៊ីប | បមាណីយ៖ [[ម៉ោងនៅកាតា|កាតា]] [[ម៉ោងនៅគុយវ៉ែត|គុយវ៉ែត]] [[ម៉ោងនៅតួកគី|តួកគី]] [[ម៉ោងនៅបារ៉ែន|បារ៉ែន]] [[ម៉ោងនៅយេម៉ែន|យេម៉ែន]] [[ម៉ោងនៅអ៊ីរ៉ាក់|អ៊ីរ៉ាក់]] [[ម៉ោងបមាណីយអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត]] }} | '''[[UTC+០៣:៣០]]'''៖ {{hlist | បមាណីយ៖ [[ម៉ោងបមាណីយអ៊ីរ៉ង់|អ៊ីរ៉ង់]] }} | '''[[UTC+០៤:០០]]'''៖ {{hlist | បមាណីយ៖ [[ម៉ោងចចជី|ចចជី]] [[ម៉ោងអាមេនី|អាមេនី]] [[ម៉ោងអាស៊ែបៃសង់|អាស៊ែបៃសង់]] [[ម៉ោងនៅអូម៉ង់|អូម៉ង់]] [[ម៉ោងនៅអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម]] }} | '''[[UTC+០៤:៣០]]'''៖ {{hlist | ម៉ោងសន្សំពន្លឺថ្ងៃ៖ អ៊ីរ៉ង់ }} }} | internet = [[.ae]], [[.am]], [[.az]], [[.bh]], [[.cy]], [[.eg]], [[.ge]], [[.il]], [[.iq]], [[.ir]], [[.jo]], [[.kw]], [[.lb]], [[.om]], [[.ps]], [[.qa]], [[.sa]], [[.sy]], [[.tr]], [[.ye]] | cities = {{collapsible list | title = បញ្ជី | bullets = true | {{flagicon|គុយវ៉ែត}} [[គុយវ៉ែត (ទីក្រុង)|គុយវ៉ែត]] | {{flagicon|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} [[ជីដ្ដារ]] | {{flagicon|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម}} [[ឌូបៃ]] | {{flagicon|អ៊ីរ៉ង់}} [[តេហេរ៉ង់]] | {{flagicon|អ៊ីរ៉ាក់}} [[បាកដាដ]] | {{flagicon|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} [[រីយ៉ាដ]] | {{flagicon|តួកគី}} [[អ៊ីស្តង់ប៊ុល]] | {{flagicon|តួកគី}} [[អ៊ីស្មៀរ]] | {{flagicon|ហ្សកដានី}} [[អាម៉ាន់]] | {{flagicon|តួកគី}} [[អង់ការ៉ា]] }} }} '''អាស៊ីខាងលិច''' ឬអាចហៅបានថា '''អាស៊ីបស្ចិម''' គឺជាតំបន់ភាគខាងលិចបំផុតនៃទ្វីប[[អាស៊ី]]។ យោងតាមនិយមន័យពីស្ថាប័នសិក្សានានា [[អង្គការសហប្រជាជាតិ]] និងស្ថាប័នដទៃទៀត គេបានកំណត់អនុតំបន់អាស៊ីខាងលិចដោយក្ដោបតំបន់តូចៗដូចជា [[អាណាតូលី]] [[ឧបទ្វីបអារ៉ាប់]] [[អ៊ីរ៉ង់]] [[មេសូប៉ូតាមី]] [[វាលខ្ពស់អាមេនី]] [[ឡេវ៉ាន]] [[ភូមិសាស្ត្រស៊ីប|កោះស៊ីប]] [[ឧបទ្វីបស៊ីណៃ]] និង[[កូកាសខាងត្បូង]]។ តំបន់មួយនេះត្រូវបានកាត់ផ្ដាច់ពីទ្វីប[[អាហ្វ្រិក]]តាម[[ដីសន្ទះស៊ុយអេ]] និងពី[[ទ្វីបអឺរ៉ុប]]តាមរយៈផ្លូវទឹកនៃ[[ច្រកសមុទ្រតួកគី]] និងដីជម្រាលនៃតំបន់[[មហាកូកាស]]។ អាស៊ីខាងលិចមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹងតំបន់[[អាស៊ីកណ្ដាល]]នៅភាគឦសាន្ត និង[[អាស៊ីខាងត្បូង]]នៅភាគខាងកើត។ តំបន់នេះផងដែរត្រូវបានព័ទ្ធជុំវិញដោយផ្ទៃសមុទ្រចំនួន ១២​ ដូចជា៖ [[សមុទ្រកាសព្យែន]] [[សមុទ្រខ្មៅ]] [[ឈូងសមុទ្រពែរ្ស]] [[សមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេ]] [[សមុទ្រម៉ាម៉ារ៉ា]] [[ឈូងសមុទ្រស៊ុយអេ]] [[សមុទ្រអ៊ីជាន]] [[ឈូងសមុទ្រអាកាបា]] [[ឈូងសមុទ្រអាឌែន]] [[សមុទ្រអារ៉ាប់]] និង[[ឈូងសមុទ្រអូម៉ង់]]។ អាស៊ីខាងលិចគឺគ្របដណ្ដប់ទៅលើតំបន់ផ្ទៃដីស្រដៀងគ្នានឹងតំបន់[[មជ្ឈិមបូព៌ា]]ដែរ គ្រាន់តែមជ្ឈិមបូព៌ាគឺជាពាក្យបង្កប់ន័យនយោបាយដែលតែងតែសម្គាល់ដោយភូមិវិទូលោកខាងលិចអាស្រ័យទៅលើបរិបទនយោបាយ និងប្រវត្តិសាស្ត្រ ខណៈដែលអាស៊ីខាងលិចវិញគឺជាពាក្យភូមិសាស្ត្រដែលមានភាពត្រឹមត្រូវនិងភាពស៊ីសង្វាក់គ្នាជាង។ តំបន់អាស៊ីខាងលិចគ្របដណ្ដប់លើផ្ទៃដីសរុប ៥,៩៩៤,៩៣៥ គម^២ និងមានប្រជាជនរស់នៅចំនួន ៣១៣ លាននាក់។<ref name="UN WPP 2019"/><ref name="UN WPP 2019 2"/> ក្នុងចំណោមប្រទេសដែលជាសមាជិកអង្គការសហប្រជាជនទាំង ២០ នៅក្នុងតំបន់ (ឬមានមួយផ្នែកនៃទឹកដីរបស់ពួកគេក្នុងតំបន់) មាន ១៣ ប្រទេសដែលត្រូវជាផ្នែកនៃ[[ពិភពអារ៉ាប់]]។ បណ្ដាប្រទេសដែលមានចំនួនប្រជាជនរស់ច្រើនជាងគេនៅក្នុងតំបន់នេះរួមមាន៖ [[អ៊ីរ៉ង់]] [[តួកគី]] [[អ៊ីរ៉ាក់]] [[អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត]] និង[[យេម៉ែន]]។ល។ នៅក្នុង[[គ្រោងការណ៍ភូមិសាស្ត្រពិភពលោកសម្រាប់កំណត់ត្រាចែកចាយរុក្ខជាតិ]] (WGSRPD) គេមិនបានរាប់បញ្ចូលឧបទ្វីបអារ៉ាប់ជាផ្នែកមួយនៃតំបន់អាស៊ីខាងលិចឡើយ តែក្រុមនេះបានរាប់បញ្ចូលប្រទេស[[អាហ្វហ្កានីស្ថាន]]។<ref name=WGSRPD>{{Cite book |last = Brummitt |first = R. K. |year = 2001 |title = World Geographical Scheme for Recording Plant Distributions |edition = 2nd |publisher = International Working Group on Taxonomic Databases For Plant Sciences (TDWG) |url = https://raw.githubusercontent.com/tdwg/wgsrpd/master/109-488-1-ED/2nd%20Edition/TDWG_geo2.pdf |access-date = 13 May 2025 |archive-url = https://web.archive.org/web/20160125135239/http://www.nhm.ac.uk/hosted_sites/tdwg/TDWG_geo2.pdf |archive-date = 25 January 2016}}</ref> ចំពោះ[[អង្គការស្បៀងអាហារ និងកសិកម្ម]] (FAO) វិញបានរាប់បញ្ចូលប្រទេសអាហ្វហ្កានីស្ថានចូលដូចគ្នា តែបានចាត់ទុកប្រទេសអេហ្ស៊ីបនៅខាងក្រៅតំបន់អាស៊ីខាងលិច។<ref>{{Cite web |title=Chapter 21. West Asia |url=https://www.fao.org/3/Y1997e/y1997e0q.htm |access-date=13 May 2025 |website=www.fao.org}}</ref> រីឯ[[កម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍សហប្រជាជាតិ]]វិញបានដកប្រទេសស៊ីប អ៊ីស្រាអែល តួកគី និងអ៊ីរ៉ង់ចេញពីតំបន់មួយនេះ។<ref>{{Cite web |last=Environment |first=U. N. |date=12 April 2023 |title=West Asia |url=http://www.unep.org/ozonaction/networks/west-asia |access-date=13 May 2025 |website=Ozonaction }}</ref> ==និយមន័យ== ពាក្យថា ''អាស៊ី​ខាង​លិច'' ឬ''អាស៊ីបស្ចិម'' ​ត្រូវ​បាន​គេ​និយមប្រើ​ជាការណ៍ និង​មិន​មាន​និយមន័យកំណត់ "ត្រឹមត្រូវ" ឬ​ទទួល​យក​ជា​ទូទៅណាមួយឡើយ។ និយមន័យធម្មតារបស់វាគឺច្រើនជាន់គ្នាមិនថាដោយប្រយោល ឬដោយផ្ទាល់ជាមួយនិយមន័យនៃពាក្យសម្គាល់តំបន់ដូចជា [[មជ្ឈិមបូព៌ា]] [[មេឌីទែរ៉ាណេខាងកើត]] និង[[ដើមបូព៌ា]] (ដែលពីបុរាណមកគឺសុទ្ធតែមាននិយមន័យស្រដៀងៗនឹងគ្នា លើកលែងតែពេលបច្ចុប្បន្នដោយគេចង់បំបែកវាឱ្យច្បាស់ដាច់ដោយឡែកពីគ្នា)។<ref>[https://www.worldatlas.com/articles/what-is-the-difference-between-near-east-and-middle-east.html What Is The Difference Between Near East and Middle East?] ''worldatlas.com''</ref> ''Style Manual'' របស់ ''[[ណាសឹនណលជីអូក្រាហ្វិក|National Geographic]]'' ក៏ដូចជាសៀវភៅ''[[សេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក៖ ស្ថិតិប្រវត្តិសាស្ត្រ]]'' (២០១៣) បោះពុម្ភផ្សព្វផ្សាយដោយ[[អង្គការសម្រាប់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ និងការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច]] (OECD) បានរាប់បញ្ចូលប្រទេសដូចជា កាតា គុយវ៉ែត តួកគី ប៉ាឡេស្ទីន(សម្គាល់ដោយវ៉េសប៊ែង និងក្រោយមកហ្កាហ្សា) បារ៉ែន យេម៉ែន លីបង់ ស៊ីរី ហ្សកដានី អ៊ីរ៉ង់ អ៊ីរ៉ាក់ អ៊ីស្រាអែល អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត អូម៉ង់ និងអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួមទៅក្នុងតំបន់អាស៊ីខាងលិច។<ref name="ngs">{{cite web |url=https://sites.google.com/a/ngs.org/ngs-style-manual/home/W/west-asia |title=West Asia |last=Miller |first=David |work=National Geographic Style Manual |publisher=National Geographic Society |access-date=16 May 2025 |archivedate=31 ឧសភា 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210531235607/https://sites.google.com/a/ngs.org/ngs-style-manual/home/W/west-asia |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite book |last=Maddison |first=Angus |author-link=Angus Maddison |year=2004 |title=The World Economy: Historical Statistics |series=Development Centre Studies |location=Paris, France |publisher=Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD) |publication-date=2003 |isbn=978-92-64-10412-9 |lccn=2004371607 |oclc=53465560 |title-link=The World Economy: Historical Statistics }}</ref> ផ្ទុយមកវិញ [[អង្គការអភិវឌ្ឍន៍ឧស្សាហកម្មនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ]] (UNIDO) នៅក្នុងសៀវភៅប្រចាំឆ្នាំនៃឆ្នាំ២០១៥ របស់ខ្លួនបានរាប់បញ្ចូលប្រទេសអាមេនី និងអាស៊ែបៃសង់ និងដកអ៊ីស្រាអែល និងតួកគីចេញ (ជាផ្នែកនៃទ្វីបអឺរ៉ុប)។<ref>{{cite book |author=United Nations Industrial Development Organization Vienna (UNIDO) |author-link=United Nations Industrial Development Organization |year=2005 |title=International Yearbook of Industrial Statistics 2015 |url=https://books.google.com/books?id=FAKMBgAAQBAJ&pg=PA14 |location=Cheltenham, UK |publisher=Edward Elgar Publishing |page=14 |isbn= 9781784715502}}</ref> ខុសពី UNIDO [[ក្រុមស្ថិតិអង្គការសហប្រជាជាតិ]] (UNSD) បានកាត់ប្រទេសអ៊ីរ៉ង់ចេញពីតំបន់ ហើយបានរាប់បញ្ចូលប្រទេសចចជី តួកគី និងស៊ីបចូលវិញ។<ref>{{cite web|url=http://unstats.un.org/unsd/methods/m49/m49.htm |title=Standard Country or Area Codes for Statistical Use |publisher=Millenniumindicators.un.org |access-date=16 May 2025}}</ref> ចំពោះ[[ក្រុមតំបន់អង្គការសហប្រជាជាតិ|ក្រុមអឺរ៉ុបខាងលិច]]ដែលត្រួវជាក្រុមមួយនៃក្រុមភូមិសាស្ត្រនយោបាយអង្គការសហប្រជាជាតិ បានរាប់បញ្ចូលប្រទេសអាមេនី និងចចជីជាផ្នែកនៃតំបន់អឺរ៉ុបខាងកើត ខណៈស៊ីប និងតំបន់ធ្រែសខាងកើតនៃប្រទេសតួកគីគឺស្ថិតនៅក្នុងតំបន់អឺរ៉ុបខាងត្បូង។ ប្រទេសទាំងបីនេះផងដែរត្រូវបានចុះបញ្ជីក្នុងចំណាត់ថ្នាក់អឺរ៉ុបនៃ[[យូណេស្កូ|អង្គការអប់រំ វិទ្យាសាស្ត្រ និងវប្បធម៌របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ]] (យូណេស្កូ)។ សមាជិកជាតិនៃស្ថាប័នគ្រប់គ្រងកីឡាអាស៊ីខាងលិចត្រូវបានកំណត់ចំពោះប្រទេសដូចជា កាតា គុយវ៉ែត ប៉ាឡេស្ទីន បារ៉ែន យេម៉ែន លីបង់ ស៊ីរី ហ្សកដានី អ៊ីរ៉ង់ អ៊ីរ៉ាក់ អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត អូម៉ង់ និងអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម។<ref>{{cite web |url=http://www.wabsf.net/en/information.php |title=WABSF Member Countries |access-date=17 May 2025 |archive-date=1 December 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171201035427/http://www.wabsf.net/en/information.php |url-status=dead |archivedate=1 ធ្នូ 2017 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20171201035427/http://www.wabsf.net/en/information.php }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.topendsports.com/events/games/asian-games/west-asian/index.htm |title=The West Asian Games |publisher=Topend Sports}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.the-waff.com/en/championships/29.html |title=WAFF Member Associations |website=The-Waff.com |access-date=17 May 2025 |archive-date=1 August 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180801232057/http://www.the-waff.com/en/championships/29.html |url-status=dead |archivedate=1 សីហា 2018 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180801232057/http://www.the-waff.com/en/championships/29.html }}</ref> ព្រឹត្តិការណ៍ពហុកីឡារបស់[[ក្រុមប្រឹក្សាអូឡាំពិកអាស៊ី]]គឺ[[កីឡាអាស៊ីខាងលិច]]ត្រូវបានចូលរួមប្រកួតប្រជែងដោយអត្តពលិកតំណាងមកពីប្រទេសទាំង ១៣ នេះដូចគ្នា។ ក្នុងចំណោមអង្គការស្ថាប័នកីឡាក្នុងតំបន់ទាំងនោះរួមមាន [[សមាគមបាល់បោះអាស៊ីខាងលិច]] [[សហព័ន្ធកីឡាបុកប៊ីយ៉ា និងស្នូកឃ័រអាស៊ីខាងលិច]] [[សហព័ន្ធបាល់ទាត់អាស៊ីខាងលិច]] និង[[សហព័ន្ធកីឡាវាយកូនបាល់អាស៊ីខាងលិច]]។ ===ផែនទី=== {{West Asia labelled map}} ==ប្រទេស== {| class="wikitable sortable" style="font-size:90%;width:100%;" |- style="background:#ececec;" ! [[ប្រទេស]]រួមនឹង[[ទង់|ទង់ជាតិ]] ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមក្រឡាផ្ទៃសរុប|ក្រឡាផ្ទៃ]]<br />(គម^២) ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមចំនួនប្រជាជន|ចំនួនប្រជាជន]]{{UN_Population|ref}}<br />(២០១៨) ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមដង់ស៊ីតេប្រជាជន|ដង់ស៊ីតេ]]<br />(ក្នុងមួយ គម^២) ! [[ធានី (នយោបាយ)|រដ្ឋ / រាជធានី]] ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាម ផសស (មធ្យម)|ផសស ជាមធ្យម]]<ref>{{cite web|title=GDP|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2014/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=93&pr.y=3&sy=2012&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=512%2C668%2C914%2C672%2C612%2C946%2C614%2C137%2C311%2C962%2C213%2C674%2C911%2C676%2C193%2C548%2C122%2C556%2C912%2C678%2C313%2C181%2C419%2C867%2C513%2C682%2C316%2C684%2C913%2C273%2C124%2C868%2C339%2C921%2C638%2C948%2C514%2C943%2C218%2C686%2C963%2C688%2C616%2C518%2C223%2C728%2C516%2C558%2C918%2C138%2C748%2C196%2C618%2C278%2C624%2C692%2C522%2C694%2C622%2C142%2C156%2C449%2C626%2C564%2C628%2C565%2C228%2C283%2C924%2C853%2C233%2C288%2C632%2C293%2C636%2C566%2C634%2C964%2C238%2C182%2C662%2C453%2C960%2C968%2C423%2C922%2C935%2C714%2C128%2C862%2C611%2C135%2C321%2C716%2C243%2C456%2C248%2C722%2C469%2C942%2C253%2C718%2C642%2C724%2C643%2C576%2C939%2C936%2C644%2C961%2C819%2C813%2C172%2C199%2C132%2C733%2C646%2C184%2C648%2C524%2C915%2C361%2C134%2C362%2C652%2C364%2C174%2C732%2C328%2C366%2C258%2C734%2C656%2C144%2C654%2C146%2C336%2C463%2C263%2C528%2C268%2C923%2C532%2C738%2C944%2C578%2C176%2C537%2C534%2C742%2C536%2C866%2C429%2C369%2C433%2C744%2C178%2C186%2C436%2C925%2C136%2C869%2C343%2C746%2C158%2C926%2C439%2C466%2C916%2C112%2C664%2C111%2C826%2C298%2C542%2C927%2C967%2C846%2C443%2C299%2C917%2C582%2C544%2C474%2C941%2C754%2C446%2C698%2C666&s=NGDP_R&grp=0&a=|publisher=[[មូលនិធិរូបិយវត្ថុ|IMF]]|access-date=3 June 2025}}</ref><br />(២០១២) ! [[បញ្ជីរាយប្រទេសតាម ផសស (មធ្យម) ក្នុងម្នាក់ៗ|ក្នុងម្នាក់ៗ]]<ref>{{cite web|title=GDP per capita|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2014/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=28&pr.y=10&sy=2012&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=512%2C668%2C914%2C672%2C612%2C946%2C614%2C137%2C311%2C962%2C213%2C674%2C911%2C676%2C193%2C548%2C122%2C556%2C912%2C678%2C313%2C181%2C419%2C867%2C513%2C682%2C316%2C684%2C913%2C273%2C124%2C868%2C339%2C921%2C638%2C948%2C514%2C943%2C218%2C686%2C963%2C688%2C616%2C518%2C223%2C728%2C516%2C558%2C918%2C138%2C748%2C196%2C618%2C278%2C624%2C692%2C522%2C694%2C622%2C142%2C156%2C449%2C626%2C564%2C628%2C565%2C228%2C283%2C924%2C853%2C233%2C288%2C632%2C293%2C636%2C566%2C634%2C964%2C238%2C182%2C662%2C453%2C960%2C968%2C423%2C922%2C935%2C714%2C128%2C862%2C611%2C135%2C321%2C716%2C243%2C456%2C248%2C722%2C469%2C942%2C253%2C718%2C642%2C724%2C643%2C576%2C939%2C936%2C644%2C961%2C819%2C813%2C172%2C199%2C132%2C733%2C646%2C184%2C648%2C524%2C915%2C361%2C134%2C362%2C652%2C364%2C174%2C732%2C328%2C366%2C258%2C734%2C656%2C144%2C654%2C146%2C336%2C463%2C263%2C528%2C268%2C923%2C532%2C738%2C944%2C578%2C176%2C537%2C534%2C742%2C536%2C866%2C429%2C369%2C433%2C744%2C178%2C186%2C436%2C925%2C136%2C869%2C343%2C746%2C158%2C926%2C439%2C466%2C916%2C112%2C664%2C111%2C826%2C298%2C542%2C927%2C967%2C846%2C443%2C299%2C917%2C582%2C544%2C474%2C941%2C754%2C446%2C698%2C666&s=NGDPDPC&grp=0&a=|publisher=[[មូលនិធិរូបិយវត្|IMF]]|access-date=3 June 2025}}</ref><br />(២០១២) ! [[រូបិយវត្ថុ]] ! [[រដ្ឋាភិបាល]] ! [[ភាសាផ្លូវការ]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[កូកាសខាងត្បូង]]'''៖ |- | {{flag|ចចជី}} | style="text-align:right;" | ៦៩,៧០០ | style="text-align:right;" | ៣,៧៥៧,៩៨០ | style="text-align:right;" | ៦៨.១ | [[ប៊ីលីស៊ី]] | ១៥.៨៤៧ ពាន់លានដុល្លារ | ៣,៥២៣ ដុល្លារ | [[ឡារីចចជី]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាចចជី|ចចជី]] |- | {{flag|អាប់កាស៊ី}} (មិនទទួលស្គាល់) | style="text-align:right;" | ៨,៦៦០ | style="text-align:right;" | ២៤២,៨៦២ | style="text-align:right;" | ២៨ | [[សុខូមី]] | ៥០០ លានដុល្លារ | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[ឡារីចចជី]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអាប់កាស៊ី|អាប់កាស]]<br>[[ភាសារុស្ស៊ី|រុស្ស៊ី]] |- | {{flag|អាមេនី}} | style="text-align:right;" | ២៩,៨០០ | style="text-align:right;" | ២,៧៩០,៩៧៤ | style="text-align:right;" | ១០៨.៤ | [[យេរេវ៉ា]] | ៩.៩៥០ ពាន់លានដុល្លារ | ៣,០៣៣ ដុល្លារ | [[ដ្រាំអាមេនី]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអាមេនី|អាមេនី]] |- | {{flag|អាស៊ែបៃសង់}} | style="text-align:right;" | ៨៦,៦០០ | style="text-align:right;" | ១០,៣១២,៩៩២ | style="text-align:right;" | ១០៥.៨ | [[បាគូ]] | ៦៨.៧០០ ពាន់លានដុល្លារ | ៧,៤៣៩ ដុល្លារ | [[ម៉ាណាតអាស៊ែបៃសង់]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|ប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអាស៊ែបៃសង់|អាស៊ែបៃសង់]] |- | {{flag|អូសេទីខាងត្បូង}} (មិនទទួលស្គាល់) | style="text-align:right;" | ៣,៩០០ | style="text-align:right;" | ៥៣,៥៣២ | style="text-align:right;" | ១៣ | [[ស្គីនវ៉ាលី]] | ៥០០ លានដុល្លារ | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[ឡារីចចជី]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|ប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអូសេទី|អូសេទី]]<br>[[ភាសារុស្ស៊ី|រុស្ស៊ី]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[សមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេ]]'''៖ |- | {{flag|ស៊ីប}} | style="text-align:right;" | ៩,២៥០ | style="text-align:right;" | ១,២៤៤,១៨៨ | style="text-align:right;" | ១១៧ | [[នីកូស៊ី]] | ២២.៩៩៥ ពាន់លានដុល្លារ | ២៦,៣៧៧ ដុល្លារ | [[អឺរ៉ូ]] | [[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាក្រិក|ក្រិក]]<br>[[ភាសាតួកគី|តួកគី]] |- | {{flag|ស៊ីបខាងជើង}} (មិនទទួលស្គាល់) | style="text-align:right;" | ៣,៣៥៥ | style="text-align:right;" | ៣១៣,៦២៦ | style="text-align:right;" | ៩៣ | [[នីកូស៊ីខាងជើង]] | ៤.០៣២ ពាន់លានដុល្លារ | ១៥,១០៩ ដុល្លារ | [[លីរ៉ាតួកគី]] | [[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាតួកគី|តួកគី]] |- | {{flagicon|សហរាជាណាចក្រ}} [[អាក្រូទីរី និងដេកេលី]]^១ | style="text-align:right;" | ២៥៤ | style="text-align:right;" | ១៥,៧០០ | style="text-align:right;" | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[បន្ទាយអេពីស្កូពី|អេពីស្កូពី]] | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[អឺរ៉ូ]] | [[ទឹកដីអនិស្សរភាព]]ក្រោម[[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអង់គ្លេស|អង់គ្លេស]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[ឧបទ្វីបស៊ីណៃ]]'''៖ |- | {{flag|អេហ្ស៊ីប}}{{refn|group=ស|ចំពោះទិន្នន័យក្រឡាផ្ទៃ និងប្រជាជនរបស់របស់អេហ្ស៊ីបនេះគឺរាប់បញ្ចូលតែ[[ឧបទ្វីបស៊ីណៃ]]ប៉ុណ្ណោះ។}} | style="text-align:right;" | ៦០,០០០ | style="text-align:right;" | ១០៩,២៦២,១៧៨ | style="text-align:right;" | ៨២ | [[គែរ]] | ២៦២.២៦ ពាន់លានដុល្លារ | ៣,១៧៩ ដុល្លារ | [[ផោនអេហ្ស៊ីប]] | [[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[អឌ្ឍចន្ទពហុពល]]'''៖ |- | {{flagcountry|ប៉ាឡេស្ទីន}}{{refn|group=ស|រដ្ឋសង្កេតការណ៍ អសប។}} | style="text-align:right;" | ៦,២២០ | style="text-align:right;" | ៥,១៣៣,៣៩២ | style="text-align:right;" | ៦៦៧ | [[រ៉ាំអាឡា]]^២ | ៦.៦ ពាន់លានដុល្លារ | ១,៦០០ ដុល្លារ | [[ផោនអេហ្ស៊ីប]] [[ឌីណាហ្សកដានី]] [[ស៊ីគែលថ្មីអ៊ីស្រាអែល]] | [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធពាក់កណ្ដាលប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|លីបង់}} | style="text-align:right;" | ១០,៤៥២ | style="text-align:right;" | ៥,៥៩២,៦៣១ | style="text-align:right;" | ៤០៤ | [[បៃរូត]] | ៤២.៥១៩ ពាន់លានដុល្លារ | ១០,៤២៥ ដុល្លារ | [[ផោនលីបង់]] | [[សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យសភា]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|ស៊ីរី}} | style="text-align:right;" | ១៨៥,១៨០ | style="text-align:right;" | ២១,៣២៤,៣៦៧ | style="text-align:right;" | ១១៨.៣ | [[ដាម៉ាស់]] | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | ''គ្មានទិន្នន័យ'' | [[ផោនស៊ីរី]] | [[រដ្ឋាភិបាលអន្តរកាល]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|ហ្សកដានី}} | style="text-align:right;" | ៩២,៣០០ | style="text-align:right;" | ១១,១៤៨,២៧៨ | style="text-align:right;" | ៦៨.៤ | [[អាម៉ាន់]] | ៣០.៩៨ ពាន់លានដុល្លារ | ៤,៨៤៣ ដុល្លារ | [[ឌីណាហ្សកដានី]] | [[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|អ៊ីរ៉ាក់}} | style="text-align:right;" | ៤៣៨,៣១៧ | style="text-align:right;" | ៤៣,៥៣៣,៥៩២ | style="text-align:right;" | ៧៣.៥ | [[បាកដាដ]] | ២១៦.០៤៤ ពាន់លានដុល្លារ | ៦,៤១០ ដុល្លារ | [[ឌីណាអ៊ីរ៉ាក់]] | [[សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យសភា]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]]<br>[[ភាសាឃឺដ|ឃឺដ]] |- | {{flag|អ៊ីស្រាអែល}} | style="text-align:right;" | ២០,៧៧០ | style="text-align:right;" | ៨,៩០០,០៥៩ | style="text-align:right;" | ៣៦៥.៣ | [[យេរូសាឡឹម]]^៣ | ៣៥៣.៦៥​ ពាន់លានដុល្លារ | ៣៩,១០៦ ដុល្លារ | [[ស៊ីគែលថ្មីអ៊ីស្រាអែល]] | [[សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យសភា]] | [[ភាសាហេប្រឺ|ហេប្រឺ]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[ខ្ពង់រាបអ៊ីរ៉ង់]]'''​៖ |- | {{flag|អ៊ីរ៉ង់}} | style="text-align:right;" | ១,៦៤៨,១៩៥ | style="text-align:right;" | ៨៧,៩២៣,៤៣២ | style="text-align:right;" | ៤៥ | [[តេហេរ៉ង់]] | ៥៤៨.៥៩០ ពាន់លានដុល្លារ | ៧,២០៧ ដុល្លារ | [[រៀលអ៊ីរ៉ង់]] | [[សាធារណរដ្ឋឥស្លាម]] | [[ភាសាពែរ្ស|ពែរ្ស]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[អាណាតូលី]]'''៖ |- | {{flag|តួកគី}}{{refn|group=ស|ទិន្នន័យសម្រាប់ប្រទេសតួកគីគឺរួមបញ្ចូលទាំងតំបន់[[ធ្រែសខាងកើត]] ដែលមិនមែនជាផ្នែកនៃអាណាតូលីឡើយ។}} | style="text-align:right;" | ៧៨៣,៥៦២ | style="text-align:right;" | ៨២,៣៤០,០៨៨ | style="text-align:right;" | ៩៤.១ | [[អង់ការ៉ា]] | ៧៨៨.០៤២ ពាន់លានដុល្លារ | ១០,៥២៣ ដុល្លារ | [[លីរ៉ាតួកគី]] | [[សាធារណរដ្ឋ|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]] | [[ភាសាតួកគី|តួកគី]] |- | colspan=10 style="background:#eee;" | '''[[ឧបទ្វីបអារ៉ាប់]]'''៖ |- | {{flag|កាតា}} | style="text-align:right;" | ១១,៤៣៧ | style="text-align:right;" | ២,៦៨៨,២៣៥ | style="text-align:right;" | ១២៣.២ | [[ដូហា]] | ១៩២.៤០២ ពាន់លានដុល្លារ | ១០៤,៧៥៦ ដុល្លារ | [[រៀលកាតា]] | [[រាជាធិបតេយ្យផ្ដាច់ការ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|គុយវ៉ែត}} | style="text-align:right;" | ១៧,៨២០ | style="text-align:right;" | ៤,២៥០,១១៤ | style="text-align:right;" | ១៦៧.៥ | [[គុយវ៉ែត (ទីក្រុង)|ទីក្រុងគុយវ៉ែត]] | ១៨៤.៥៤០ ពាន់លានដុល្លារ | ៤៨,៧៦២ ដុល្លារ | [[ឌីណាគុយវ៉ែត]] | [[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|បារ៉ែន}} | style="text-align:right;" | ៧៨០ | style="text-align:right;" | ១,៤៦៣,២៦៥ | style="text-align:right;" | ១,៦៤៦.១ | [[ម៉ាណាម៉ា]] | ៣០.៣៥៥ ពាន់លានដុល្លារ | ២៦,៣៦៨ ដុល្លារ | [[ឌីណាបារ៉ែន]] | [[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|យេម៉ែន}} | style="text-align:right;" | ៥២៧,៩៧០ | style="text-align:right;" | ៣២,៩៨១,៦៤១ | style="text-align:right;" | ៤៤.៧ | [[សាណា]] (ក្រោម[[សង្គ្រាមស៊ីវិលយេម៉ែន (២០១៤–បច្ចុប្បន្ន)|រដ្ឋាភិបាល]][[ហ៊ូទី]])<br>[[អេដេន]] ([[ធានីស្ដីទី|អាសនៈរដ្ឋាភិបាល]]) | ៣៥.០៥ ពាន់លានដុល្លារ | ១,៣៥៤ ដុល្លារ | [[រៀលយេម៉ែន]] | [[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]][[រដ្ឋាភិបាលបណ្ដោះអាសន្ន|បណ្ដោះអាសន្ន]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} | style="text-align:right;" | ២,១៤៩,៦៩០ | style="text-align:right;" | ៣៥,៩៥០,៣៩៦ | style="text-align:right;" | ១២ | [[រីយ៉ាដ]] | ៧៣៣.៩៥៦ ពាន់លានដុល្លារ | ២៥,១៣៩ ដុល្លារ | [[រីយ៉ាលសាអ៊ូឌីត]] | [[រាជាធិបតេយ្យផ្ដាច់ការ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|អូម៉ង់}} | style="text-align:right;" | ២១២,៤៦០ | style="text-align:right;" | ៤,៥២០,៤៧១ | style="text-align:right;" | ៩.២ | [[មូស្កាត]] | ៧៨.២៩០ ពាន់លានដុល្លារ | ២៥,៣៥៦ ដុល្លារ | [[រៀលអូម៉ង់]] | [[រាជាធិបតេយ្យផ្ដាច់ការ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- | {{flag|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម}} | style="text-align:right;" | ៨២,៨៨០ | style="text-align:right;" | ៩,៣៦៥,១៤៥ | style="text-align:right;" | ៩៧ | [[អាប៊ូដាប៊ី]] | ៣៨៣.៧៩៩ ពាន់លានដុល្លារ | ៤៣,៧៧៤ ដុល្លារ | [[ឌៀរហាំអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម|ឌៀរហាំ អអអ]] | [[សហព័ន្ធ]][[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | [[ភាសាអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] |- |} '''សម្គាល់៖''' <small><br />{{sup|១}} [[ទឹកក្រៅស្រុកអង់គ្លេស]]។<br/>{{sup|២}} រ៉ាំអាឡាគឺជាទីអាសនៈនៃរដ្ឋាភិបាល ខណៈដែលរដ្ឋធានីតាមសេចក្ដីប្រកាសរបស់រដ្ឋប៉ាឡេស្ទីនគឺមានទីតាំងនៅ[[យេរូសាឡឹម]]ឯណោះ ដែលកំពុងមាន[[គោលជំហរចំពោះយេរូសាឡឹម|ទំនាស់]]ជាមួយអ៊ីស្រាអែល។{{refn|តាមនីតិច្បាប់ និងក្រោម[[ច្បាប់អ៊ីស្រាអែល]] យេរូសាឡឹមគឺជារដ្ឋធានីនៃរដ្ឋអ៊ីស្រាអែលដោយជាទីតាំងនៃនិវាសដ្ឋានប្រធានាធិបតី ការិយាល័យរដ្ឋាភិបាលនានា​ តុលាការកំពូល និងសភាជាតិ ([[ឃ្នេសេត]])។ យេរូសាឡឹមនេះផងដែរក៏ត្រូវជារដ្ឋធានីដូចគ្នានៃរដ្ឋប៉ាឡេស្ទីនក្រោម{{cite web |ref=BasicLawPal-T1A3 |url=http://www.palestinianbasiclaw.org/basic-law/2003-amended-basic-law |title=ច្បាប់មូលដ្ឋានវិសោធឆ្នាំ២០០៣ |date= |postscript=none}} ប៉ុន្តែសម្រាប់រដ្ឋធានីជាក់ស្ដែងវិញគឺស្ថិតនៅក្រុង[[រ៉ាំអាឡា]]ដោយសារតែរ៉ាំអាឡាជាទីអាសនៈផ្ទាល់នៃរដ្ឋាភិបាលប៉ាឡេស្ទីន។ អង្គការសហប្រជាជាតិ និងរួមទាំងរដ្ឋអធិបតេយ្យភាគច្រើនមិនបានទទួលស្គាល់យេរូសាឡឹមជារដ្ឋធានីនៃរដ្ឋទាំងពីរនោះឡើយដោយគេកំពុងស្វែងរកពេលវេលាសមស្របសម្រាប់ការចរចាស្ដីពីវាសនានៃទីក្រុងនេះរវាងអាជ្ញាធរប៉ាឡេស្ទីន និងអ៊ីស្រាអែល។ ដូច្នេះតាមការអនុវត្តជាក់ស្ដែង រដ្ឋអធិបតេយ្យជាច្រើនតែងរក្សាស្ថានទូតរបស់ពួកគេនៅក្នុង ឬជាយក្រុង[[តែលអាវីវ]] ឬក្រៅក្រុងយេរូសាឡឹម។|name="Jerusalem"|group=ស|}}<br/>{{sup|៣}} [[យេរូសាឡឹម]]គឺជា[[ច្បាប់យេរូសាឡឹម|រដ្ឋធានីតាមសេចក្ដីប្រកាសរបស់អ៊ីស្រាអែល]] និងជាទីតាំងនៃ[[ឃ្នេសេត]] [[តុលាការកំពូលអ៊ីស្រាអែល]]។ល។ ដោយសារស្ថានភាពនៃក្រុងនេះកំពុងជាប់ជម្លោះទំនាស់ ដូច្នេះស្ថានទូតបរទេសភាគច្រើនគឺមានទីតាំងស្ថិតនៅក្រុង[[តែលអាវីវ]]វិញ។{{refn|group=ស|name="Jerusalem"}}</small> ==ប្រវត្តិសាស្ត្រ== {{See also|ប្រវត្តិសាស្ត្រមជ្ឈិមបូព៌ា}} ពាក្យ "អាស៊ីខាងលិច" ត្រូវបានប្រើប្រាស់ជាពាក្យសម្គាល់ទីតាំងភូមិសាស្ត្រចាប់ផ្ដើមនៅដើមសតវត្សរ៍ទី១៩ មុនពេលពាក្យ "[[ដើមបូព៌ា]]" បានក្លាយជាពាក្យសម្គាល់ពីភូមិសាស្ត្រនយោបាយនៃតំបន់អាស៊ីខាងលិច។<ref>e.g. James Rennell, ''A treatise on the comparative geography of western Asia'', 1831.</ref> នៅក្នុងបរិបទនៃប្រវត្តិសាស្រ្តសម័យបុរាណ "អាស៊ីខាងលិច" ច្រើនមានន័យថាផ្នែកនៃទ្វីបអាស៊ីដែលប្រវត្តិវិទូបុរាណដូចជាក្រិក និងរ៉ូមស្គាល់ ខណៈ "អាស៊ីក្នុង" ដូចជា [[ស៊ីតធី]] [[ត្រង់សូស៊ាន]] និង[[ទន្លេឥណ្ឌូ|ឥណ្ឌា]]ច្រើននៅខាងក្រៅនិយមន័យអាស៊ីខាងលិចព្រោះគេមិនទាន់ ឬមិនសូវស្គាល់តំបន់ទាំងនេះ។<ref>James Rennell, ''The Geographical System of Herodotus Examined and Explained'', 1800, [https://archive.org/details/geographicalsys00renn/page/210 p. 210].</ref><ref>Hugh Murray, ''Historical Account of Discoveries and Travels in Asia'' (1820).</ref><ref>Samuel Whelpley, ''A compend of history, from the earliest times'', 1808, [https://books.google.com/books?id=6jkNAAAAYAAJ&pg=RA1-PA9 p. 9] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221120055307/https://books.google.ch/books?id=6jkNAAAAYAAJ&pg=RA1-PA9 |date=20 November 2022 }}.</ref> នៅសតវត្សរ៍ទី២០ ពាក្យ "អាស៊ីខាងលិច" ត្រូវបានគេប្រើប្រាស់ភាគច្រើននៅក្នុងវិស័យបុរាណវិទ្យា និងប្រវត្តិសាស្រ្តបុរាណ សម្រាប់សម្គាល់តំបន់ភូមិសាស្ត្រ "[[អឌ្ឍចន្ទពហុពល]]ដោយមិនរាប់បញ្ចូល[[អេហ្ស៊ីបបុរាណ]]" ក្នុងគោលបំណងប្រៀបធៀបអរិយធម៌ដើមនៃប្រទេសអេហ្ស៊ីប និងអរិយធម៌ផ្សេងៗក្នុងតំបន់នោះ។<ref>e.g. Petrus Van Der Meer, ''The Chronology of Ancient Western Asia and Egypt'', 1955. Karl W. Butzer, ''Physical Conditions in Eastern Europe, Western Asia and Egypt Before the Period of Agricultural and Urban Settlement'', 1965.</ref> ការប្រើប្រាស់ពាក្យនេះនៅក្នុងបរិបទភូមិសាស្ត្រនយោបាយសហសម័យ ឬសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកបច្ចុប្បន្នត្រូវបានលេចឡើងចាប់តាំងពីពាក់កណ្តាលទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៦០ មកម៉្លេះ។<ref>''The Tobacco Industry of Western Asia'', U.S. Department of Agriculture, Foreign Agricultural Service, 1964.</ref> ==ភូមិសាស្ត្រ== តំបន់នេះមានសមុទ្រធំៗព័ទ្ធជុំវិញចំនួនប្រាំបីរួមមាន៖ [[សមុទ្រក្រហម]] [[សមុទ្រកាសព្យែន]] [[សមុទ្រខ្មៅ]] [[ឈូងសមុទ្រពែរ្ស]] [[សមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេ]] [[សមុទ្រអ៊ីជាន]] [[ឈូងសមុទ្រអាឌែន]] និង[[សមុទ្រអារ៉ាប់]]។ នៅភាគពាយព្យ និងខាងជើង តំបន់នេះត្រូវបានបំបែកចេញពី[[ទ្វីបអឺរ៉ុប]]ដោយ[[ច្រកសមុទ្រតួកគី]] និងដីជម្រាលនៃតំបន់[[មហាកូកាស]]។ ចំពោះភាគនិរតីវិញ វាត្រូវបានផ្ដាច់ចេញពីទ្វីបអាហ្រ្វិកដោយ[[ដីសន្ទះស៊ុយអេ]] ខណៈនៅភាគឦសាន និងខាងកើត វាមានព្រំប្រទល់ជាប់តំបន់[[អាស៊ីកណ្តាល]] និង[[អាស៊ីខាងត្បូង]]។ តំបន់នេះផងដែរគឺស្ថិតនៅភាគខាងកើតនៃតំបន់[[អឺរ៉ុបខាងត្បូង]] និងភាគខាងត្បូងនៃតំបន់[[អឺរ៉ុបខាងកើត]]។ វាលលំហ[[ដាឆតឺកាវារ]] និង[[ដាឆតឺលូត]]នៅភាគខាងកើតប្រទេសអ៊ីរ៉ង់អាចចាត់ទុកបានថាជាព្រំដែនធម្មជាតិបំបែកអាស៊ីខាងលិចពីតំបន់អាស៊ីខាងត្បូង។ ===ភូគព្ភសាស្ត្រ=== ====ផ្លាកតិចតូនិច==== ផ្លាកតិចតូនិចចំនួនបីធំៗត្រូវបានគ្របដណ្ដប់ដោយតំបន់អាស៊ីខាងលិចមានដូចជា៖ [[ផ្លាកអាហ្វ្រិក]] [[ផ្លាកអឺរ៉ាស៊ី|អឺរ៉ាស៊ី]] និង[[ផ្លាកអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]]។ បច្ចុប្បន្ន ផ្លាកអារ៉ាប់បានកំពុងរំកឹលខ្លួនបន្តិចម្តងៗចូលទៅកាន់[[ឧបផ្លាកអាណាតូលី|ផ្លាកអាណាតូលី]] (តួកគី) នៅត្រង់[[សម្រុតអាណាតូលីខាងកើត]]<ref>{{cite web |url=http://eol.jsc.nasa.gov/handbooks/arabianpages/mainframe.htm |title=The Arabian Plate |author=Muehlberger, Bill |publisher=NASA, Johnson Space Center |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070706103125/http://eol.jsc.nasa.gov/handbooks/arabianpages/mainframe.htm |archive-date=6 July 2007 |access-date=25 ឧសភា 2025 |archivedate=6 កក្កដា 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070706103125/http://eol.jsc.nasa.gov/handbooks/arabianpages/mainframe.htm }}</ref> ហើយព្រំដែនរវាង[[ផ្លាកសមុទ្រអ៊ីជាន|ផ្លាកអ៊ីជាន]] និងអាណាតូលីនៅភាគខាងកើតប្រទេសតួកគីក៏មានលំនាំរញ្ជួយជាសកម្មផងដែរ។<ref name="beaumont-pg22">Beaumont (1988), p. 22</ref> ====ធនធានទឹក==== អាស៊ីខាងលិចមានប្រភពទឹកក្រោមដីជាច្រើននៅខ្ចាត់ខ្ចាយជុំវិញតំបន់នេះ។ នៅប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីតមានវត្តមានប្រភពទឹកក្រោមដីធំៗចំនួនពីរដែលបន្សល់ពីយុគ[[ប៉ាឡេអូសូអិច]] និង[[ត្រ័យិក]]នៅក្រោមជួរភ្នំ[[ធូវ៉ែគ]] និងតំបន់ប៉ែកខាងលិចពីសមុទ្រក្រហម។<ref name="beaumont-86">Beaumont (1988), p. 86</ref> ប្រភពទឺកក្រោមដីសល់ពីយុគ[[ក្រេតាសេ]] និង[[ឱសាកន្យ]]គឺមានទីតាំងស្ថិតនៅខាងក្រោមផ្ទៃភាគកណ្តាល និងភាគខាងកើតនៃប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត ដែលមានផ្ទុកទាំងទឹកសាប និងប្រៃ។<ref name="beaumont-86"/> ប្រព័ន្ធធារាសាស្រ្តទឹកជន់ ឬគន្លង ក៏ដូចជាប្រព័ន្ធប្រោះទឹកត្រូវបានគេប្រើប្រាស់យ៉ាងទូលំទូលាយសម្រាប់វិស័យកសិកម្មនៅទូទាំងអាស៊ីខាងលិចដែលគ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដីជិត ៩០,០០០ គម^២។<ref>{{Cite web|url=http://www.fao.org/land-water/en/|title=Land & Water|website=Food and Agriculture Organization of the United Nations}}</ref> [[ទន្លេធីក្រឺ]] និង[[អឺហ្វ្រាត់]]គឺជាទន្លេពីរដ៏សំខាន់ដែលបានចាក់ឫសចូលអាស៊ីខាងលិចផងដែរ។ ===អាកាសធាតុ=== [[File:Cedars in Lebanon.jpg|right|thumb|upright=1.1|ដើមស៊ីដាក្នុងប្រទេសលីបង់កំឡុងសិសិររដូវ]] អាស៊ីខាងលិចជាចម្បងមានលក្ខណៈស្ងួតហួតហែង ហើយងាយប្រឈមនឹងគ្រោះរាំងស្ងួត ប៉ុន្តែតំបន់នេះក៏មានវត្តមានព្រៃឈើ និងដីជ្រលងជីជាតិនៅតាមផ្នែកខ្លះផងដែរ។ អាស៊ីខាងលិចនេះផងដែរក៏មាន វាលស្មោង​​ [[វាលលំហ]] និងតំបន់[[ភ្នំ]]ជាច្រើនកន្លែង។ កង្វះទឹកប្រើប្រាស់គឺជាបញ្ហាមួយនៅក្នុងទីតាំងមួយចំនួននៃអាស៊ីខាងលិច ដោយកំណើនចំនួនប្រជាជនបានទាមទារតម្រូវការទឹកប្រើប្រាស់បន្ថែម ខណៈដែលការរីកសាយនៃជាតិអំបិល និងការបំពុលទឹកបានកំពុងគំរាមកំហែងដល់ប្រព័ន្ធផ្គត់ផ្គង់ទឹកនៅក្នុងតំបន់នេះ។<ref name="ipcc-1997">{{cite web|url=http://www.grida.no/publications/other/ipcc_sr/?src=/climate/ipcc/regional/index.htm|title=Chapter 7: Middle East and Arid Asia|work=IPCC Special Report on The Regional Impacts of Climate Change: An Assessment of Vulnerability|publisher=United Nations Environment Programme (UNEP), Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC)|year=2001|access-date=26 May 2025|archive-url=https://web.archive.org/web/20160303201222/http://www.grida.no/publications/other/ipcc_sr/?src=%2Fclimate%2Fipcc%2Fregional%2Findex.htm|archive-date=3 March 2016|url-status=dead|archivedate=3 មីនា 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160303201222/http://www.grida.no/publications/other/ipcc_sr/?src=%2Fclimate%2Fipcc%2Fregional%2Findex.htm}}</ref> ==សេដ្ឋកិច្ច== {{Main|សេដ្ឋកិច្ចមជ្ឈិមបូព៌ា}} សេដ្ឋកិច្ចនៅតាមប្រទេសក្នុងតំបន់អាស៊ីខាងលិចនេះគឺមានភាពចម្រុះ និងកម្រិតខុសៗគ្នា។ តួកគីជាប្រទេសដែលមានសេដ្ឋកិច្ចធំជាងគេនៅក្នុងតំបន់ នាំមុខប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត និងអ៊ីរ៉ង់ជាដើម។ រ៉ែប្រេងកាតគឺជាឧស្សាហកម្មដ៏សំខាន់បំផុតមួយនៅក្នុងតំបន់ ដោយជាងពាក់កណ្តាលនៃធនធានប្រេងទាំងអស់នៅលើពិភពលោកគឺស្ថិតក្នុងតំបន់នេះ និងព្រមទាំងប្រមាណ ៤០ ភាគរយនៃឧស្ម័នធម្មជាតិផងដែរ។ ==ប្រជាសាស្ត្រ== {{Further|ប្រជាសាស្ត្រមជ្ឈិមបូព៌ា}} ចំនួនប្រជាជននៅក្នុងតំបន់អាស៊ីខាងលិចត្រូវបានប៉ាន់ស្មានថាមានចំនួន ២៧២ លាននាក់នៅក្នុងឆ្នាំ២០០៨ និងត្រូវបានម៉ាឌីសុនព្យាករណ៍ថានឹងស្ទុះឡើងដល់ ៣៧០ លាននាក់នៅក្នុងឆ្នាំ២០៣០ (ព្យាករណ៍កាលពីឆ្នាំ២០០៧ និងមិនបានរាប់បញ្ចូលតំបន់កូកាស និងប្រទេសស៊ីបឡើយ)។ ការព្យាករណ៍នេះត្រូវបានធ្វើឡើងដោយអាងលើអត្រាកំណើនប្រជាជនប្រចាំឆ្នាំ ១.៤% (កើនឡើងទ្វេដងក្នុងរយៈពេល ៥០ ឆ្នាំ) ដែលជាអត្រាលើសពីមធ្យមភាគពិភពលោក ០.៩% (ស្មើនឹងកំណើនទ្វេដងក្នុង ៧៥ ឆ្នាំ)។ ចំនួនប្រជាជននៅអាស៊ីខាងលិចត្រូវបានគេប៉ាន់ស្មានថាមានចំនួនស្មើនឹង ៤% នៃចំនួនប្រជាជនសរុបនៅលើពិភពលោកដោយកើនឡើងពីចំនួនប្រមាណ ៣៩ លាននាក់នៅដើមសតវត្សរ៍ទី២០ ឬប្រហែល ២% នៃចំនួនប្រជាជនពិភពលោកនៅពេលនោះ។<ref>Data for "15 West Asian countries", from Maddison (2003, 2007).Angus Maddison, 2003, ''[[iarchive:worldeconomyhist0000madd|The World Economy: Historical Statistics]]'', Vol. 2, OECD, Paris, {{ISBN|92-64-10412-7}}. ''Statistical Appendix'' (2007, ggdc.net) "The historical data were originally developed in three books: Monitoring the World Economy 1820–1992, OECD, Paris 1995; The World Economy: A Millennial Perspective, OECD Development Centre, Paris 2001; The World Economy: Historical Statistics, OECD Development Centre, Paris 2003. All these contain detailed source notes." Estimates for 2008 by country (in millions): Turkey (71.9), Iran (70.2), Iraq (28.2), Saudi Arabia (28.1), Yemen (23.0), Syria (19.7), Israel (6.5), Jordan (6.2), Palestine (4.1), Lebanon (4.0), Oman (3.3), United Arab Emirates (2.7), Kuwait (2.6), Qatar (0.9), Bahrain (0.7). </ref> ប្រទេសដែលមានចំនួនប្រជាជនច្រើនជាងគេនៅក្នុងតំបន់គឺប្រទេស[[តួកគី]]​ និង[[អ៊ីរ៉ង់]]ដោយប្រទេសទាំងពីរនេះមានប្រជាជនប្រមាណ ៧៩ លាននាក់ ហើយជាបន្ទាប់គឺ[[អ៊ីរ៉ាក់]] និង[[អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត]]ដែលមានចំនួនប្រមាណ ៣៣ លាននាក់​ និងប្រទេស[[យេម៉ែន]]ជាមួយប្រជាជនចំនួន ២៩ លាននាក់។ បើតាមចំនួនតួលេខ តំបន់អាស៊ីខាងលិចមានប្រជាជនរស់នៅភាគច្រើនជា[[ជនជាតិអារ៉ាប់]] [[ជនជាតិពែរ្ស|ពែរ្ស]] និង[[ជនជាតិតួកគី|តួកគី]] ហើយភាសារបស់ពួកគេក៏ជាភាសានិយមប្រើប្រាស់ជាងគេបំផុតនៅក្នុងតំបន់ផងដែរ ខណៈភាសាគេនិយមបន្ទាប់មានដូចជា [[ភាសាឃឺដ]] [[ភាសាអាស៊ែបៃសង់|អាស៊ែបៃសង់]] [[ភាសាហេប្រឺ|ហេប្រឺ]] [[ភាសាអេមេនី|អាមេនី]] និង[[ភាសានវអារ៉ាម|នវអារ៉ាម]]ជាដើម។ ការនិយមប្រើប្រាស់ភាសាអារ៉ាប់ និងតួកគីនៅក្នុងតំបន់នេះគឺបណ្ដាលមកពីសកម្មភាពត្រួតត្រា និងឈ្លានពានពីចក្រភពអារ៉ាប់និងតួកគីពីសម័យបុរាណចាប់ផ្ដើមពីសតវត្សរ៍ទី៧ ដែលនាំឱ្យអតីត[[ភាសាអារ៉ាម]]នៅ[[តំបន់ស៊ីរី|ស៊ីរី]] និង[[ភាសាក្រិក]]នៅអាណាតូលីបានបាត់បង់ឥទ្ធិពល និងធ្លាក់ចុះខ្សោយចាប់តាំងពីពេលនោះមក។ ថ្វីបើ[[ភាសាហេប្រឺ]]បានទទួលប្រជាប្រិយភាពចាប់តាំងពីពាក់កណ្ដាលសតវត្សរ៍ទី២០ នៅលើទឹកដីអ៊ីស្រាអែលមែន ប៉ុ​ន្តែភាសាដើមក្នុងរដ្ឋមួយនេះគឺ[[ភាសានវអារ៉ាម]] និងភាសាក្រិកនូវតែមានអ្នកនិយាយប្រើប្រាស់វាដដែរគ្រាន់តែស្ថិតក្នុងកម្រិតភាគតិច។ ជនជាតិភាគតិចធំៗនៅក្នុងតំបន់នេះរួមមាន៖ [[ជនជាតិអារ៉ាម|អារ៉ាម]] [[ជនជាតិអាស៊ីរី|អាស៊ីរី]]{{sfn|Laing-Marshall|2005|p=149–150}} [[ឌ្រូស]]<ref>{{cite book|title=Middle East Patterns: Places, People, and Politics| first=Colbert|last= C. Held|year= 2008| isbn= 9780429962004| page =109|publisher=Routledge}}</ref> [[ជនជាតិជ្វីហ្វ|ជ្វីហ្វ]] [[ជនជាតិឡូរី|ឡូរី]] [[ជនជាតិម៉ង់ដា|ម៉ង់ដា]] [[ជនជាតិម៉ារ៉ូនីត|ម៉ារ៉ូនីត]] [[ជនជាតិសាបាក់|សាបាក់]] និង[[យ៉េហ្ស៊ីឌី]]ជាដើម។ល។ ===សាសនា=== {{Pie chart | thumb = right | caption = សាសនានៅក្នុងអាស៊ីខាងលិច (២០២០)<ref>{{Cite web|url=https://www.pewforum.org/2015/04/02/religious-projection-table/2020/percent/all/|title=Religious Composition by Country, 2010–2050|website=www.pewforum.org|date=2 April 2015|access-date=18 October 2020|archive-date=21 December 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191221014350/https://www.pewforum.org/2015/04/02/religious-projection-table/2020/percent/all/|url-status=dead|archivedate=21 ធ្នូ 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191221014350/https://www.pewforum.org/2015/04/02/religious-projection-table/2020/percent/all/}}</ref> | label1 = [[ឥស្លាមសាសនា]] | value1 = 92.59 | color1 = Green | label2 = [[គ្រិស្តសាសនា]] | value2 = 3.87 | color2 = DodgerBlue | label3 = [[យូដាសាសនា]] | value3 = 2.02 | color3 = DarkBlue | label4 = គ្មានជំនឿសាសនា | value4 = 1.16 | color4 = Grey | label5 = [[ហិណ្ឌូសាសនា]] | value5 = 0.32 | color5 = Darkorange | label6 = សាសនាផ្សេងៗទៀត | value6 = 0.25 | color6 = Chartreuse | label7 = [[ព្រះពុទ្ធសាសនា]] | value7 = 0.15 | color7 = Gold | label8 = [[សាសនាប្រជាប្រិយ]] | value8 = 0.06 | color8 = Red }} សាសនាធំៗចំនួនបួន (មានដូចជាសាសនាធំបំផុតចំនួនពីរលើពិភពលោកគឺ [[គ្រិស្តសាសនា​ និងឥស្លាមសាសនា]] បូករួមទាំង[[យូដាសាសនា]] និង[[ឌ្រូស|ជំនឿឌ្រូស]]) គឺសុទ្ធតែមានប្រភពចេញពីតំបន់អាស៊ីខាងលិចនេះ។<ref>{{cite encyclopedia|title=Middle East (region, Asia)|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/381192/Middle-East|encyclopedia=Britannica|access-date=6 June 2025}}</ref><ref>{{cite book|title=An Introduction to Middle East Politics: Continuity, Change, Conflict and Co-operation|first=Benjamin |last=MacQueen|year= 2013| isbn=9781446289761| page =5|publisher=SAGE}}</ref><ref>{{cite book|title=The Modern World: Civilizations of Africa, Civilizations of Europe, Civilizations of the Americas, Civilizations of the Middle East and Southwest Asia, Civilizations of Asia and the Pacific| first=Sarolta |last=Takacs|year= 2015| isbn= 9781317455721| page =552|publisher=Routledge|quote=}}</ref> បច្ចុប្បន្ន​​ ឥស្លាមសាសនាគឺជាសាសនាធំបំផុតនៅក្នុងតំបន់ ខណៈសាសនាដទៃដែលមានប្រភពចេញពីនេះដូចជាគ្រិស្តសាសនា<ref>{{cite book|title=The Rowman & Littlefield Handbook of Christianity in the Middle East|first=Philip |last=Jenkins|year= 2020| isbn=9781538124185| page =XLVIII|publisher=Rowman & Littlefield}}</ref> និងយូដាសាសនាជាដើមនៅតែបន្តមានចំនួនអ្នកគោរពប្រតិបត្តិច្រើនគួរសម។ នៅក្នុងប្រទេស[[ចចជី]] និង[[អាមេនី]] [[អូស្សូដក់បូព៌ា]]គឺជាសាសនាដែលប្រជាជននៃរដ្ឋទាំងពីរគោរពប្រតិបត្តិច្រើនបំផុត។<ref name="Global Christianity" /> អូស្សូដក់បូព៌ាក៏ត្រូវជាសាសនាដ៏ធំមួយនៅក្នុងប្រទេសស៊ីបផងដែរ។ សព្វថ្ងៃ សហគមន៍បុរាណនៃ[[គ្រិស្តសាសនាបូព៌ា|គ្រិស្តសាសនិកបូព៌ា]]នៅតែមានវត្តមាននៅក្នុងតំបន់ (ដូចជា [[ជនជាតិអាស៊ីរី|អាស៊ីរី]] [[គ្រិស្តសាសនានៅមជ្ឈិមបូព៌ា|គ្រិស្តសាសនិកមជ្ឈិមបូព៌ា]] និង[[គ្រិស្តសាសនិកអារ៉ាប់]]ជាដើម) ពិសេសនៅក្នុងប្រទេស[[តួកគី]]<ref>{{cite web|title=Christianity in Turkey|url=http://www.allaboutturkey.com/hristiyan.htm|access-date=6 June 2025}}</ref><ref name="Global Christianity" /> [[ប៉ាឡេស្ទីន]] [[លីបង់]]<ref name="Global Christianity">{{cite web|url=https://assets.pewresearch.org/wp-content/uploads/sites/11/2011/12/Christianity-fullreport-web.pdf|title=Global Christianity – A Report on the Size and Distribution of the World's Christian Population|publisher=Pew Research Center}}</ref> [[ហ្សកដានី]]<ref name="Global Christianity" /> [[អ៊ីរ៉ង់]]<ref name="Farsinet">{{Cite web|last=Price|first=Massoume|date=December 2002|title=History of Christians and Christianity in Iran|url=http://www.farsinet.com/iranbibl/christians_in_iran_history.html|access-date=6 June 2025|work=Christianity in Iran|publisher=FarsiNet Inc.}}</ref> [[អ៊ីរ៉ាក់]]<ref name="Global Christianity" /> [[ស៊ីរី]]<ref name="Global Christianity" /> [[អាស៊ែបៃសង់]] និង[[អ៊ីស្រាអែល]]។<ref name="Global Christianity" /> [[យូដាសាសនា]]គឺជាសាសនាធំបំផុតនៅក្នុងប្រទេសអ៊ីស្រាអែល ខណៈសហគមន៍ជ្វីហ្វតូចៗមានវត្តមានរាយប៉ាយនៅជុំវិញតំបន់មួយនេះដូចជានៅក្នុងប្រទេសតួកគី (១៤,៣០០),<ref>{{cite web |url=https://www.jpr.org.uk/countries/how-many-jews-in-turkey |title= How many Jews live in Turkey?|author=<!--Not stated--> |date= 10 May 2022|website= |publisher= Institute for Jewish Policy Research|access-date=6 June 2025|quote=}} </ref> អាស៊ែបៃសង់ (៩,១០០)<ref name="mashke2">{{cite web |url=http://pop-stat.mashke.org/azerbaijan-ethnic2009.htm |title=Ethnic composition of Azerbaijan 2009 |publisher=Pop-stat.mashke.org |date=7 April 1971 |access-date=6 June 2025 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120207161726/http://pop-stat.mashke.org/azerbaijan-ethnic2009.htm |archive-date=7 February 2012}}</ref> និង[[អ៊ីរ៉ង់]] (៨,៧៥៦)។<ref>{{cite news |url=http://www.timesofisrael.com/jewish-woman-brutally-murdered-in-iran-over-property-dispute/#ixzz3Ac6duaqw |title=Jewish woman brutally murdered in Iran over property dispute |newspaper=The Times of Israel |date=28 November 2012 |access-date= 6 June 2025 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140819102713/http://www.timesofisrael.com/jewish-woman-brutally-murdered-in-iran-over-property-dispute/#ixzz3Ac6duaqw |archive-date=19 August 2014}} See</ref> ចំពោះជំនឿឌ្រូសវិញ​ វាគឺជាសាសនាឯកទិទេពដែលផ្អែកលើការបង្រៀនទូន្មានរបស់តួរអង្គដូចជា [[ហាំសា អ៊ីប៊ីន-អាលី|ហាំសា អ៊ីប៊ីន-អាលី អ៊ីប៊ីន-អាម៉ាដ]] និង[[អាល់-ហាឃីម ប៊ី-អាមារ អាឡោះ]] និងទស្សនវិទូក្រិកដូចជា [[ផ្លាតូ]] និង[[អារីសស្ដូថូល]]។ ចំនួនអ្នកកាន់ជំនឿឌ្រូសនៅជុំវិញពិភពលោកមានប្រមាណមួយលាននាក់​ដោយ ៤០% ទៅ ៥០%​ កំពុងរស់នៅក្នុងប្រទេសស៊ីរី, ៣៥% ទៅ ៤០% កំពុងរស់នៅលីបង់ និងប្រមាណតិចជាង ១០% មានវត្តមានក្នុងប្រទេសអ៊ីស្រាអែល។<ref>{{cite book|title=Middle East Patterns: Places, People, and Politics| first=Colbert|last=C. Held|year= 2008| isbn= 9780429962004| page =109|publisher=Routledge}}</ref> ក្រៅពីសាសនាធំៗខាងលើ អាស៊ីខាងលិចក៏មានវត្តមានសាសនាតូចៗជាច្រើនដែរដូចជា៖ [[ជំនឿបាហៃ]] [[យ៉ាសង់នី]] [[យ៉េហ្ស៊ីឌី]]<ref name="Fuccaro" >{{cite book |first1=Nelida |last1=Fuccaro |title=The Other Kurds: Yazidis in Colonial Iraq |date=1999 |publisher=I. B. Tauris |location=London & New York |isbn=1860641709 |page=9}}</ref> [[ហ្សូរូអាសទ្រីសសាសនា]] [[ម៉ង់ដាសាសនា]] និង[[សាបាក់សាសនា]]។ == មើលផងដែរ== * [[មជ្ឈិមបូព៌ា]] * [[បញ្ជីរាយតំបន់បេតិកភណ្ឌពិភពលោកនៅអាស៊ីខាងលិច]] * [[កីឡាអាស៊ីខាងលិច]] ==ឯកសារយោង== ===កំណត់សម្គាល់=== {{Reflist|group=ស}} ===អាគតដ្ឋាន=== {{reflist}} {{ប្រទេសនៅទ្វីបអាស៊ី}} [[Category:អាស៊ី]] fotjhwor4u4xecbqgmmk4cojsy1tyz4 4 7365 321441 292348 2025-06-03T14:07:50Z 1.47.86.224 321441 wikitext text/x-wiki ក្នុងវិគីភីឌា អ្នកដែលចូលរួមចំនែកក្នុងវិគីភីឌាត្រូវបានគេហៅថាអ្នកប្រើប្រាស់។ អ្នកប្រើប្រាស់ត្រូវបានគេស្គាល់តាមរយៈ គណនីដែលបានចុះឈ្មោះ ជាអាសយដ្ឋានIP។ ប្រសិនអ្នកដែលគ្រាន់តែចូលទស្សនា(ចូលអាន)វិគីភីឌា មិនមានអ្វីសំរាប់បន្សល់ទុកទេ ប៉ុន្តែប្រសិនធ្វើការប្រែកែទំព័រណាមួយ វានឹងកត់ត្រាទុកក្នុងទំព័រប្រវត្តិនិងកំនត់ហេតុ។ នៅក្នុងវិគីភីឌាភាសាខ្មែរ អ្នកប្រើប្រាស់ត្រូវបានបែងចែកទៅតាមសិទ្ធិ។ == ប្រភេទអ្នកប្រើប្រាស់== === BavKong === === អ្នកប្រើប្រាស់ឡុកអ៊ីន=== ==== អ្នកប្រើប្រាស់ថ្វី==== ប្រសិនបើ[[ជំនួយ:ឡុកអ៊ីន|ឡុកអ៊ីន]] អ្នកប្រើប្រាស់ដ៏ទីទៀតនឹងមើលអា៊សយដ្ឋានIPរបស់អ្នកមិនឃើញ ទេនៅពេលលោកអ្នកកែប្រែទំព័រណាមួយ គឺវាបន្សល់ទុកជាឈ្មោះគណនីរបស់អ្នកក្នុងប្រវត្តិនៃទំព័រដែលអ្នកបានកែប្រែ។ ==== អ្នកប្រើប្រាស់ទទួលស្គាល់ដោយស្វ័យប្រវត្តិ=== = ===អ្នកប្រើប្រាស់ដែលត្រូវបានហាមឃា=== === រូបយន្ត=== <!-- === Rollbackers === --> === អ្នកអភិបាល=== [[វិគីភីឌា:អ្នកអភិបាល|អ្នកអភិបាល]] ([[ពិសេស:បញ្ជីឈ្មោះអ្នកប្រើប្រាស់/sysop|បញ្ជីរាយនាមសមាជិក]]) === អ្នកការិយាល័យ=== [[វិគីភីឌា:អ្នកការិយាល័យ|អ្នកការិយាល័យ,]] ([[ពិសេស:បញ្ជីឈ្មោះអ្នកប្រើប្រាស់/bureaucrat|បញ្ជីរាយនាមសមាជិក]]) === Stewards=== === អ្នកត្រួតពិនិត្យអ្នកប្រើប្រាស់ === === Oversighters === ==== Developers==== ==== Transwiki importers==== === Importers=== == ក្រុមប្រឹក្សា​បោះឆ្នោត​អភិបាល== [[ពិសេស:ListGroupRights]] <!-- == ឯកសារយោង== <references/> --> [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រភេទអ្នកប្រើប្រាស់]] [[si:Wikipedia:Permissions]] [[sr:Википедија:Корисници]] o5sltwhapkwk0hrdqqhwql63gbdopsl 0 7833 321537 240652 2025-06-05T04:58:41Z InternetArchiveBot 32568 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 321537 wikitext text/x-wiki {{Infobox Musician | Name = ហ៊ឹម ស៊ីវន | Img = ហ៊ឹម ស៊ីវន.jpg | Img_capt = | Img_size = 200 | Landscape = yes | Background = solo_singer | Birth_name = | Alias = | Blood = | School_background = | Birth_day = ១៩៧០ | Birth_place = [[ស្រុកបាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រៃវែង]] | Died = | Origin = {{KHM}} | Instrument = | Genre = ប្រជាប្រិយ | Occupation = អ្នកចំរៀង | Years_active = | Label = | Production = រស្មីហង្សមាស(RHM) | Associated_acts = [[ព្រាប សុវត្ថិ]] [[ណយ វ៉ាន់ណេត]] Yun Sopheap ជាដើម | Influences = | URL = ​ <span class="plainlinks">[http://www.hangmeas.com.kh ផលិតកម្មរស្មីហ្សង់មាស www.hangmeas.com.kh]</span> | Current_members = | Past_members = | Notable_instruments = }} អ្នកស្រី '''ហ៊ឹម ស៊ីវន''' ({{Lang-en|Him Sivorn}}) ជាអ្នកចម្រៀមខ្មែរកើតនៅឆ្នាំ១៩៧០ ក្នុងភូមិគោកសណែ្តក ឃុំរក្សជ័យ [[ស្រុកបាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រៃវែង]]។ ឪពុករបស់អ្នកស្រីឈ្មោះហ៊ឹម លុន (Him Lun) បានទទួលមរណៈភាពក្នុងរបបប៉ុល ប៉ត ចំនែកឯម្តាយរបស់អ្នកស្រីឈ្មោះ Sor Porn ។ អ្នកស្រី ហ៊ឹម ស៊ីវន ជាកូនច្បងក្នុងគ្រួសារ ។ នៅពេលលោកស្រីមកកាន់ទីក្រុងភ្នំពេញ ពូរបស់លោកស្រីក៏បានជំរុញអោយលោកស្រីចូលសិក្សាតន្រ្តីនៅ[[សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈ]]។ == បទចំរៀង == ===បទចំរៀងទោល=== * បណ្ដាំស្រ្ដីខ្មែរ * ចាញ់ស្នេហ៍ * ចំរៀងស្នេហ៍ខ្ញុំ * ចិត្តអូនតែមួយគ្មានពីរ * ចិត្តខ្លាចចិត្ត * ថ្ពាល់សំណល់ * បាត់ដំណឹងស្នេហ៍ * បឹងម៉ីស៊ីហ្គែន * សែនកង្វល់ * សុំហើយបង * សូមប្រុសកុំព្រួយ * រង់ចាំបង * វាល​ស្រែ​វាល​ស្រូវ * វិលវិញមកបង * អុំទូកផ្កាចា ....... ===បទឆ្លើយឆ្លងជាមួយលោក [[ព្រាប សុវត្ថិ]]=== * ចោរ​លួច​ចិត្ត * ចិត្តយើងដូចគ្នា * ព្រាត់ស្នេហ៍ភក្តី * ព្រាត់ស្នេហ៍ព្រោះអី? * នាវាស្នេហ៍ * សុបិនមិនមែនការពិត * ស្នេហ៍ក្នុងរនាំងវណ្ណះ * យ៉េៗគឺបងឯងហ្នឹង * ហួសពេលហើយអូន ..... ដើម្បីធ្វើការប្រកួតប្រជែងជាមួ យនឹងផលិតផល អេឡិចត្រូនិច នៅលើពិភពលោកនោះ ===បទឆ្លើយឆ្លងជាមួយលោក ណយ វ៉ាន់ណេត=== * ស្រអែម​ខ្មៅ​ស្រស់ ....... ==តំនភ្ជាប់ក្រៅ== * [http://www.hangmeas.com.kh វិបសាយផលិតកម្មរស្មីហង្សមាស] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110107224525/http://www.hangmeas.com.kh/ |date=2011-01-07 }} [[Category:អ្នកចម្រៀងខ្មែរ]] [[Category:បុគ្កលមកពីខេត្តព្រៃវែង]] 1wi20lx6rdzkis4ddfed8rik7gqbemc 0 7847 321378 218982 2025-06-03T01:16:36Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321378 wikitext text/x-wiki សំដៅដល់ ៖ * [[ឃុំស្វាយចេក(ស្រុកអង្គរធំ)|ឃុំស្វាយចេក]] [[ស្រុកអង្គរធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប]] * [[ឃុំស្វាយចេក(ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ)|ឃុំស្វាយចេក]] [[ស្រុកស្វាយចេក]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] * [[ឃុំស្វាយចេក(ស្រុករំដួល)|ឃុំស្វាយចេក]] [[ស្រុករំដួល]] [[ខេត្តស្វាយរៀង]] * [[ឃុំស្វាយចេក(ស្រុកអង្គរធំ)|ឃុំស្វាយចេក]] [[ស្រុកអង្គរធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប]] gyr935038bpkgn3kgvau7w6nasfa2s2 0 8591 321363 60798 2025-06-02T14:21:17Z 117.20.116.127 321363 wikitext text/x-wiki [[រូបភាព:ត្រីកោណ និង កំពស់.svg|right|250px]][[រូបភាព:ក្រលាផ្ទៃត្រីកោណ.png|right|250px]] គេមាន[[ត្រីកោណ|ត្រីកោណកែង]]ABD មានកំពស់ AH = h រង្វាស់ជ្រុង a, b និង c (BC = a, AC = b, AB = c) និង[[មុំ]]រៀងគ្នា A, B​ និង C ។ ដូចនេះក្រលាផ្ទៃនៃត្រីកោណ ABC អាចកំនត់តាមរូបមន្តខាងក្រោម៖ # <math>S = \frac{1}{2}ah \,</math> # <math>S = \frac{1}{2}ab \sin C </math> {{Spaces|5}}([[ទ្រឹស្តីបទស៊ីនុស]]) # <math>S = \frac{a^2\sin B \sin C}{2\sin (B + C)}</math> # <math>S = \sqrt{p(p-a)(p-b)(p-c)}</math> {{Spaces|5}}([[រូបមន្តហេរុង]]) <br />ដែល <math>p=\frac{a+b+c}{2} \,</math> (p ជាកន្លះបរិមាត្រ) # <math>S = \frac{f\times g}{2} - \frac{v\times w}{2} </math> <br /> (f, g, v, w ជារង្វាស់ប្រវែងបង្ហាញដូចរូបខាងស្តាំ) # <math>S = \frac{1}{2}|(x_B\cdot y_A - x_A\cdot y_B) + (x_C\cdot y_B - x_B\cdot y_C) + (x_A\cdot y_C - x_C\cdot y_A)|</math> # ប្រសិនបើកំពូលត្រីកោណគឺជាចំនួនចំនុច (ចំនួនចំនុចជាចំនួនគត់) នៅលើផ្ទៃជាក្រលា នោះគេបានក្រលាផ្ទៃនៃត្រីកោណកំនត់ដោយ <br /> '''S = ចំនួនចំនុចដែលស្ថិតនៅក្នុងត្រីកោណ + កន្លះដងនៃចំនួនចំនុចនៅតាមគែមនៃជ្រុងត្រីកោណ &minus; ១''' == សំរាយបញ្ជាក់ == *<span style="font-size: 12pt; font-weight: bold;">(១). ក្រលាផ្ទៃ = <math>S = \frac{1}{2}ah \,</math> </span> (ពាក់កណ្តាលនៃកំពស់គុណនឹងបាត) [[រូបភាព:សំរាយបញ្ជាក់ក្រលាផ្ទៃ.png|right|250px]] * សំរាយបញ្ជាក់ថា <math>S = \frac{1}{2}ah \,</math> <math>h \,</math> ជា[[កំពស់នៃត្រីកោណ]] ដែលបាតមានរង្វាស់ស្មើ <math>a \,</math> (បាតជាជ្រុងឈមនឹងកំពស់)។ [[ចតុកោណកែង]]ធំ (ចតុកោណ <math>A'BCA'' \,</math>)បង្កើតបានជាចតុកោណកែងតូចៗចំនួនពីរ (ចតុកោណ <math>A'BHA \,</math> និង <math>AHCA''\,</math> )ដែលមានក្រលាផ្ទៃ <math>d\times h</math> និង <math>e\times h</math> (ក្រលាផ្ទៃចតុកោណស្មើនឹង ទទឹងគុណបណ្តោយ) ។ ដូចនេះក្រលាផ្ទៃត្រីកោណធំ (ត្រីកោណ ABC ) បង្ហើតបានជាត្រីកោណកែងតូចចំនួនពីរ (ត្រីកោណ ABH និង AHC) ដែលក្រលាផ្ទៃរបស់វាស្មើនឹងកន្លះក្រលាផ្ទៃចតុកោណកែងតូច។ មានន័យថា * ក្រលាផ្ទៃត្រីកោណតូច (<math>\triangle ABH \,</math>) = កន្លះក្រលាផ្ទៃចតុកោណកែង(<math>A'BHA \,</math>) = <math>\frac{1}{2}d \times h</math> ::<math>S_{ABH} = \frac{1}{2}S_{A'BHA} = \frac{1}{2}dh</math> * ក្រលាផ្ទៃត្រីកោណតូច (<math>\triangle AHC</math>) = កន្លះក្រលាផ្ទៃចតុកោណកែង(<math>ABHA'' \,</math>) = <math>\frac{1}{2}e \times h</math> ::<math>S_{AHC} = \frac{1}{2}S_{ABHA''} = \frac{1}{2}eh</math> * ក្រលាផ្ទៃធំស្មើនឹងផលបូកនៃក្រលាផ្ទៃត្រីកោណតូចទាំងពីរ ::<math>S_{ABC} = S_{ABH} + S_{AHC} = \frac{1}{2}dh + \frac{1}{2}eh = \frac{1}{2}(d+e)h</math> ដោយ <math>d + e = a \,</math> គេបាន ::<math>\color{blue}S_{ABC} = \frac{1}{2}ah</math> <div style="border-top: solid 1.7px orange;"><!-- បន្ទាត់ពណ៌ទឹកក្រូច --></div> *<span style="font-size: 12pt; font-weight: bold;">(២). ក្រលាផ្ទៃ = <math>S= \frac{1}{2}ab\sin C</math></span> [[រូបភាព:ត្រីកោណ និង កំពស់.svg|right|250px]] AHC ជាត្រីកោណកែង នោះគេបាន[[កំពស់ត្រីកោណ|កំពស់]] <math>AH = h = b\cdot sin C</math> ។​ ដោយប្រើលទ្ធផលសំរាយបញ្ជាក់ខាងលើ គេបានក្រលាផ្ទៃនៃត្រីកោណ ABC កំនត់ដោយ ::<math>S_{ABC} = \frac{1}{2}ah = \frac{1}{2}ab\sin C</math> ដូចគ្នាដែរ បើ <math>h_b\,</math> ជាកំពស់គូសចេញពីកំពូល <math>B \,</math> និង <math>h_c \,</math> ជាកំពស់គូសចេញពីកំពូល <math>C \,</math> គេបានក្រលាផ្ទៃនៃត្រីកោណ ABC កំនត់ដោយ ::<math>S_{ABC} = \frac{1}{2}bh_b = \frac{1}{2}ac\sin B</math> ::<math>S_{ABC} = \frac{1}{2}ch_c = \frac{1}{2}bc\sin A</math> ដូចនេះ ក្រលាផ្ទៃនៃត្រីកោណ ABC ក្នុងករណីគេស្គាល់រង្វាស់ជ្រុងពីរ និង មុំមួយនៃត្រីកោណ កំនត់ដោយ ::<math>\color{blue}S_{ABC} = \frac{1}{2}bc\sin A = \frac{1}{2}ac\sin B = \frac{1}{2}ab\sin C</math> <div style="border-top: solid 1.7px orange;"><!-- បន្ទាត់ពណ៌ទឹកក្រូច --></div> *<span style="font-size: 12pt; font-weight: bold;">(៣). ក្រលាផ្ទៃ = <math>S = \frac{a^2\sin B \sin C}{2\sin (B + C)}</math></span> ក្នុងលទ្ធផលនៃសំរាយបញ្ជាក់ (២) ខាងលើ មិនមានករណីពិសេសអំពីមុំនិង[[បន្ទាត់]]ជាប់មុំត្រូវបានប្រើប្រាស់ទេ។ តាមសំរាយបញ្ជាក់ (២) ខាងលើ ក្រលាផ្ទៃនៃត្រីកោណ ABC កំនត់ ::<math>S_{ABC}= \frac{1}{2}bc\sin A = \frac{1}{2}ac\sin B = \frac{1}{2}ab\sin C</math> ::<math>\Rightarrow \frac{abc}{2S_{ABC}} = \frac{a}{\sin A} = \frac{b}{\sin B} = \frac{c}{\sin C} </math> {{Spaces|5}} ([[ទ្រឹស្តីបទស៊ីនុស]]) ដូចនេះយើងអាចប្រើ <math>b = \frac{a\sin B}{\sin A} \,</math> គេបានក្រលាផ្ទៃនៃត្រីកោណ ABC កំនត់ដោយ <math>S_{ABC} = \frac{a^2\sin B \sin C}{2\sin A} \qquad (i)\,</math> ដោយផលបូករង្វាស់មុំទាំងបីនៃត្រីកោណស្មើនឹង ១៨០^០ <math>\Rightarrow A + B + C = \pi \qquad \Rightarrow A = \pi - B - C</math> និង <math>\sin (\pi - \alpha) = \sin \alpha \,</math> គេបាន <math>\sin A=\sin (B+C) \qquad (ii)\,</math> ជំនួស (ii) ក្នុង (i) គេបាន ::<math>S_{ABC}= \frac{a^2\sin B \sin C}{2\sin (B + C)}</math> ដូចគ្នាដែរ ::<math>S_{ABC}= \frac{b^2\sin A \sin C}{2\sin (A + C)}</math> ::<math>S_{ABC}= \frac{c^2\sin A \sin B}{2\sin (A + B)}</math> ហេតុនេះ ::<math>\color{blue}S_{ABC}= \frac{a^2\sin B \sin C}{2\sin (B + C)} = \frac{b^2\sin A \sin C}{2\sin (A + C)} = \frac{c^2\sin A \sin B}{2\sin (A + B)}</math> <div style="border-top: solid 1.7px orange;"><!-- បន្ទាត់ពណ៌ទឹកក្រូច --></div> *<span style="font-size: 12pt; font-weight: bold;">(៤). ក្រលាផ្ទៃ = <math>S = \sqrt{p(p-a)(p-b)(p-c)} </math></span> ដែល<math>p=\frac{a+b+c}{2} \,</math> (p ជាកន្លះបរិមាត្រ) ចំពោះសំរាយបញ្ជាក់រូបមន្តនេះ សូមមើល'''[[រូបមន្តហេរុង]]'''!!! <div style="border-top: solid 1.7px orange;"><!-- បន្ទាត់ពណ៌ទឹកក្រូច --></div> [[រូបភាព:ក្រលាផ្ទៃត្រីកោណ.png|right|250px]] *<span style="font-size: 12pt; font-weight: bold;">(៥). ក្រលាផ្ទៃ = <math>S = \frac{f\times g}{2} - \frac{v \times w}{2} </math></span> [[ក្រលាផ្ទៃ]]នៃត្រីកោណ ABC ស្មើនឹងក្រលាផ្ទៃនៃចតុកោណកែងដែលហ៊ុំព័ទ្ធត្រីកោណ ABC ដកនឹងក្រលាផ្ទៃនៃត្រីកោណកែងទាំងបីនៅតាមជ្រុងនៃចតុកោណចេញ។ ហេតុនេះក្រលាផ្ទៃនៃត្រីកោណ ABC កំនត់ដោយ :<math>\begin{align}S_{ABC} &= f\cdot g - \frac{f\cdot (g-w)}{2} - \frac{(f-v)\cdot g}{2} - \frac{(f-v)\cdot (g-w)}{2}\\ &=\frac{f\cdot g}{2} - \frac{v\cdot w}{2} \end{align}</math> វា​ជា​ករណី​ដ៏​ស្មុគស្មាញ​ប្រសិន​កំពូល​នៃ​[[ត្រីកោណ​]]មិន​ស្ថិត​នៅ​លើ​ជ្រុង​នៃ​[[ចតុកោណកែង]]ដែល​ហ៊ុំព័ទ្ធ​ត្រីកោណ​នោះទេ (ដោយសារមានមុំមួយជាមុំទាល)។ ប៉ុន្តែលទ្ធផលរក្សាតំលៃដដែលក្នុងករណីនេះ ដែលរង្វាស់ជ្រុងនៃចតុកោណកែងដែលហ៊ុំព័ទ្ធទៅជា f+v និង g+w ហើយរង្វាស់ជ្រុងមួយនៃត្រីកោណក្លាយជាអង្កត់ទ្រួងនៃចតុកោណកែង។ <div style="border-top: solid 1.7px orange;"><!-- បន្ទាត់ពណ៌ទឹកក្រូច --></div> *<span style="font-size: 12pt; font-weight: bold;">(៦). ក្រលាផ្ទៃ = <math>S = \frac{1}{2}|(x_B\cdot y_A - x_A\cdot y_B) + (x_C\cdot y_B - x_B\cdot y_C) + (x_A\cdot y_C - x_C\cdot y_A)|</math></span> [[រូបភាព:ក្រលាផ្ទៃត្រីកោណ.png|right|250px]] តាមរយៈរូបខាងស្តាំ <math>f=x_B-x_C,\quad g=y_A-y_C,\quad v=x_A-x_C</math> និង <math>w=y_B-y_C \,</math> ។ តាមរូបមន្តទី(៥) ខាងលើ គេបានក្រលាផ្ទៃនៃត្រីកោណ ABC កំនត់ដោយ ::<math>S_{ABC} = = \frac{f\times g}{2} - \frac{v \times w}{2} = \frac{(x_B-x_C)\cdot (y_A-y_C)}{2}-\frac{(x_A-x_C\cdot (y_B-y_C)}{2}</math> ប៉ុន្តែលទ្ធផលនៃការគណនារូបមន្តខាងលើអាចអវិជ្ជមាន អាស្រ័យនឹងទិសដៅនៃមុំដែលត្រូវកំនត់យក។ ហេតុនេះចាំបាត់ត្រូវបំបាត់តំលៃដាច់ខាត គេបានក្រលាផ្ទៃនៃត្រីកោណកំនត់ដោយ ::<math>\frac{1}{2}|(x_B\cdot y_A-x_A\cdot y_B)+(x_C\cdot y_B-x_B\cdot y_C)+(x_A\cdot y_C-x_C\cdot y_A))|</math> ដោយបូក[[ត្រីកោណ]]ទាំងអស់បញ្ចូលគ្នា គេទទួលបានពហុកោណសាមញ្ញមួយ។ <div style="border-top: solid 1.7px orange;"><!-- បន្ទាត់ពណ៌ទឹកក្រូច --></div> *<span style="font-size: 12pt; font-weight: bold;">(៧). ក្រលាផ្ទៃ = '''S = ចំនួនចំនុចដែលស្ថិតនៅក្នុងត្រីកោណ + ពាក់កណ្តាលនៃចំនួនចំនុចនៅតាមគែមនៃជ្រុងត្រីកោណ &minus; ១'''</span> ចំពោះ[[ចតុកោណកែង]]ដែលគែមរបស់វាមានប្រវែង x និង y ស្ថិតនៅតាមក្រលា នោះក្រលាផ្ទៃនៃចតុកោណកែងគឺ <math>x y \,</math> ។ ចំនួននៃចំនុចស្ថិតនៅចំផ្នែកក្នុងដោយមិនលំអៀងនៃចតុកោណកែងគឺ <math>(x-1) (y-1) \,</math> ខណៈដែលចំនួនចំនុចនៅលើគែមនៃចតុកោណកែងគឺ <math>2x+2y \,</math> ។ ពីព្រោះ <math>(x-1) (y-1)+(2 x+2 y)-1=x y \,</math> ជាលទ្ធផលត្រឹមត្រូវចំពោះ[[ចតុកោណកែង]]នៃទំរង់នេះ។ ចំពោះ[[ត្រីកោណកែង]]ដែលគែមដែលខ្លីមានប្រវែង x និង y ស្ថិតនៅតាមផ្ទៃនៃក្រលា នោះក្រលាផ្ទៃនៃត្រីកោណកែងគឺ <math>\frac{1}{2}x y \,</math> ពីព្រោះវា និង រង្វិលរបស់វាប៉ុនគ្នា ហើយរួមគ្នាបង្កើតបាន​[[ចតុកោណកែង]]​មួយដែលពុះច្រៀក​ដោយ​[[អង្កត់ទ្រួង]]នៃចតុកោណកែងនោះ។ ចំនួននៃចំនុចដែលស្ថិតនៅចំផ្នែកក្នុងត្រីកោណកែងឥតល្អៀងគឺ <math>\frac{(x-1) (y-1)}{2}-\frac{z}{2}</math> ដែល z ជាចំនួនចំនុចស្ថិតនៅលើអង្កត់ទ្រូង (ប៉ុន្តែមិនស្ថិតនៅលើកំពូលទេ) ខណៈដែលចំនួនចំនុចស្ថិតនៅលើគែមគឺ <math>x+y+z+1 \,</math> ។ ពីព្រោះ <math>(x-1) \frac{(y-1)}{2}-\frac{z}{2}+(x+y+z+1)-1=\frac{x y}{2} \,</math> គឺជាលទួ្ធផលត្រឹមត្រូវចំពោះត្រីកោណកែងនៃទំរង់នេះ។ យើងអាចប្រើបច្ចេកទេសពុះបំបែកនេះដើម្បី'''ដក'''ចំនួននៃ[[ត្រីកោណកែង]]ណាមួយចេញពី[[ចតុកោណកែង]] ដោយមិន​ចាំបាច់​មាន​កន្លះចតុកោណកែង ពីព្រោះ​[[ក្រលាផ្ទៃ]]​នៃ​ទ្រង់ទ្រាយ​ដែលនៅសល់ '''បូក''' នឹងក្រលាផ្ទៃត្រីកោណកែងនោះ​គឺជាក្រលាផ្ទៃនៃចតុកោណកែងដើម។ ចំនួនចំនុចដែល​ស្ថិតនៅ​លើគែម​នៃ​ទ្រង់ទ្រាយ​ដែល​នៅសល់ និង ចំនួនចំនុច នៅលើគែម​នៃ​[[ត្រីកោណកែង]]​ '''គឺស្មើនឹង''' ផលបូកនៃចំនួនចំនុចនៅលើគែមនៃចតុកោណកែង ជាមួយនឹងពីរដងនៃចំនួនចំនុចនៅលើគែម និងជាមួយនឹង ពីរដងនៃចំនួនចំនុចស្ថិតនៅលើត្រីកោណកែង។ ចំនួន​ចំនុច​​ស្ថិត​នៅ​ផ្នែក​ខាង​ក្នុង​នៃទ្រង់ទ្រាយ​ដែល​នៅសល់ និង ផ្នែកខាងក្នុងនៃត្រីកោណកែង​គឺស្មើនឹង​ចំនួនចំនុចស្ថិតនៅផ្នែកខាងក្នុងនៃ​[[ចតុកោណកែង]]​ដែល​តិចជាង​ចំនួនចំនុច​ស្ថិតនៅ​លើ​គែមមួយ។ ហេតុនេះ​ចំពោះ​ទ្រង់ទ្រាយ​ដែល​នៅសល់​ដែលករណីនេះ​ជាករណីត្រីកោណទូទៅ​ លទ្ធផលគឺថា[[ក្រលាផ្ទៃ]]នៃ[[ត្រីកោណ]]គឺជា​ចំនួនចំនុច​ស្ថិតនៅផ្នែកខាងក្នុងនៃ​[[ត្រីកោណ]]​បូកនឹង​កន្លះដងនៃចំនួនចំនុចនៅលើគែម ដកនឹង ១ ចេញ។ ដោយដាក់ត្រីកោណបញ្ចូលរួមគ្នា គេអាចទទួលបានលទ្ធផលទូទៅ​ចំពោះ[[ពហុកោណ]]សាមញ្ញផងដែរជាមួយនឹងកំពូលត្រង់ចំនុចដែល​ជា[[ចំនួនគត់]]នៅលើផ្ទៃនៃក្រលា។​ [[រូបភាព:ក្រលាផ្ទៃត្រីកោណ (៧).png|600px|កណ្តាល]] [[Category:ក្រលាផ្ទៃ]] [[Category:ត្រីកោណ]] [[Category:ធរណីមាត្រ]] 41xfrl3v1ro9adz2e21goo6098nczjd 0 12197 321641 307019 2025-06-06T08:33:39Z 117.20.114.68 /* មង្គលសូត្រ ឬមង្គល ៣៨ ប្រការ */ 321641 wikitext text/x-wiki '''មង្គល''' គឺជាសេចក្តីសុខ សេចក្តីចម្រើន សិរីសួស្តីដែលបានមកពីការប្រព្រឹត្តប្រតិបត្តិរបស់អ្នកដែលត្រូវការសេចក្តីសុខចម្រើន។ មង្គលមិនមែនបានមកដោយការអុជធូបបួងសួង បន់ស្រន់សុំពីអាទិទេព ឬព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធឡើយ គឺបានមកពីអំពើល្អដែលខ្លួនបានធ្វើ។ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់សំដែងអំពីមង្គលទាំងនោះដូចមានសេចក្តីខាងក្រោមនេះ៖ <br /> សូត្រនេះឈ្មោះ'''មង្គលសូត្រ''' គឺព្រះអានន្ទបានស្តាប់មកហើយយ៉ាងនេះថា៖ សម័យមួយ ព្រះដ៏មានព្រះភាគទ្រង់គង់នៅក្នុងវត្តជេតពន ជាអារាមរបស់អនាថបិណ្ឌិកសេដ្ឋី ទៀបក្រុងសាវត្ថី ។ លំដាប់នោះឯង ទេវតាមួយអង្គ កាលដែលវេលាបឋមយាមកន្លងទៅហើយ មានរស្មីដ៏ល្អ ញ៉ាំងវត្តជេតពនជុំវិញទាំងអស់ឲ្យភ្លឺស្វាងហើយ ព្រះដ៏មានព្រះភាគ ទ្រង់គង់ក្នុងទីណា ក៏ចូលទៅក្នុងទីនោះ លុះចូលទៅដល់ហើយ ទើបថ្វាយ បង្គំចំពោះព្រះដ៏មានព្រះភាគ ហើយឈរនៅក្នុងទីដ៏សមគួរ, កាលទេវតានោះឈរក្នុងទីដ៏សមគួរហើយ ទើបក្រាបទូលព្រះដ៏មានព្រះភាគ ដោយពាក្យជាគាថាយ៉ាងនេះថា៖ ទេវតានិងមនុស្សទាំងឡាយជាច្រើន ប្រាថ្នានូវសេចក្តីសួស្តី បានគិតរកនូវមង្គលទាំងឡាយ សូមព្រះអង្គទ្រង់ព្រះមេត្តាសំដែងប្រាប់នូវមង្គលដ៏ឧត្តម ។ កុំជឿអំពើនេះពីព្រោះខ្ញុំកុហកទេ។ === ព្រះដ៏មានព្រះភាគទ្រង់ត្រាស់សម្តែងតបពាក្យទេវតានោះ ដោយពុទ្ធភាសិតជាគាថាយ៉ាងនេះថា៖ === # កិរិយាមិនសេពគប់នូវបុគ្គលពាលទាំងឡាយ (អសេវនា ចពាលានំ ) # កិរិយាសេពគប់នូវបុគ្គលជាបណ្ឌិតទាំងឡាយ (បណ្ឌិតានញ្ច សេវនា ) # កិរិយាបូជាដល់បុគ្គលដែលគួរបូជា (បូជា ចបូជនីយានំ ) # កិរិយារស់នៅក្នុងប្រទេសដ៏សមគួរ (បដិរូបទេសវាសោច ) # ភាវៈនៃអ្នកបានធ្វើបុណ្យទុកហើយក្នុងកាលមុន ( បុព្វេ កតបុញ្ញតា ) # កិរិយាតម្កល់ខ្លួនទុកដោយប្រពៃ (អត្តសម្មាបណីធិ ច ) # ភាវៈជាបុគ្គលបានស្តាប់បានរៀនសូត្រចេះដឹងច្រើន (ពាហុសច្ច ) # សេចក្តីឆ្លៀវឆ្លាតប៉ិនប្រសប់ក្នុងសិល្បៈទាំងពួង ( សិប្បៈ ) # វិន័យដែលបុគ្គលបានសិក្សាហើយដោយប្រពៃ ( វិនយោ ចសុសិក្ខិតោ ) # វាចាដែលបុគ្គលពោលដោយប្រពៃ ( សុភាសិតា ច យា វាចា ) # កិរិយាបម្រើ ឬ ទំនុកបម្រុងមាតា (មាតាបិតុ ឧបដ្ឋានំ ) # កិរិយាបម្រើ ឬ ទំនុកបម្រុងបិតា (មាតាបិតុ ឧបដ្ឋានំ ) # កិរិយាសង្គ្រោះបុត្រ និងភរិយា (បុត្តទារស្សសង្គហោ ) # ការងារទាំងឡាយដែលមិនច្របូកច្របល់ ( អនាកុលា ចកម្មន្តា ) # កិរិយាបរិច្ចាគទាន (ទានំ ) # កិរិយាប្រព្រឹត្តធម៌ដ៏ប្រសើរ (ធម្មចរិយា ) # កិរិយាសង្គ្រោះញាតិទាំងឡាយ ( ញាតកានញ្ច សង្គហោ ) # កិរិយាប្រកបការងារទាំងឡាយដែលមិនមានទោស ( អនវជ្ជានិ កម្មានិ ) # កិរិយាមិនត្រេកអរក្នុងបាបនិងកិរិយាវៀរចាកបាប ( អារតី វិរតីបាបា ) # សេចក្តីសង្រួមចាកកិរិយាផឹកនូវទឹកស្រវឹង ( មជ្ជបានា ច សញ្ញាមោ ) # ការមិនប្រមាទក្នុងធម៌ទាំងឡាយ ( អប្បមាទោ ចធម្មេសុ ) # កិរិយាគោរពចំពោះបុគ្គលដែលគួរគោរព ( គាររោ ច ) # កិរិយាប្រព្រឹត្តបន្ទាបខ្លួន( និវាតោ ច ) # សេចក្តីសណ្តោសត្រេកអរចំពោះរបស់ដែលមាន (សន្តុដ្ឋី ច ) # ភាពជាអ្នកដឹងឧបការគុណដែលអ្នកដទៃធ្វើហើយដល់ខ្លួន ( កតញ្ញូតា ) # កិរិយាស្តាប់នូវធម៌តាមកាល ( កាលេន ធម្មស្សវនំ ) # សេចក្តីអត់ធ្មត់ (ខន្តិ ច ) # ភាវៈនៃបុគ្គលដែលទូន្មានប្រៀនប្រដៅបានដោយងាយ (សោវចស្សតា ) # កិរិយាបានឃើញ បានជួបនូវសាមណៈទាំងឡាយដែលមានឥន្ទ្រីយ៍ស្ងប់រំងាប់ហើយ(សមណានញ្ច ទស្សនំ ) # កិរិយាសន្ទនាសាកសួរនូវធម៌តាមកាល (កាលេនធម្មសាកច្ឆា) # សេចក្តីព្យាយាមដុតនូវបាបធម៌ ( តបោ ច ) # កិរិយាប្រព្រឹត្តនូវធម៌ដ៏ប្រសើរ (ព្រហ្មចរិយញ្ច ) # កិរិយាឃើញនូវអរិយសច្ចធម៌ទាំងឡាយ(បរិយសច្ចាន ទស្សនំ ) # កិរិយាធ្វើឲ្យជាក់ច្បាស់នូវព្រះនិព្វានដោយបញ្ញាដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់ ( និព្វានសច្ឆិរិយា ច ) # ចិត្តនៃបុគ្គលដែលមិនញាប់ញ័រដោយលោកធម៌ (ផុជ្ឋស្ស លោកធម្មេហិចិត្តំយស្ស ន កម្បតិ ) # ចិត្តនៃបុគ្គលមិនសោយសោកចំពោះអារម្មណ៍ (អសោកំ ) # ចិត្តដ៏បរិសុទ្ធ ស្អាតចាកកិលេស ( វីរជំ ) # ចិត្តក្សេមក្សាន្ត (ខេមំ) ទេវតានិងមនុស្សទាំងឡាយ ធ្វើនូវមង្គលទាំងឡាយប្រាកដដូច្នេះហើយ ជាអ្នកមិនចាល ចាញ់ក្នុងទីទាំងពួង តែងដល់នូវសិរីសួស្តីក្នុងទីទាំងពួង ម្នាលទេវតា អ្នកចូរប្រកាន់ជឿថា មង្គលទាំង៣៨ប្រការ មានកិរិយាមិនសេពគប់នូវបុគ្គលពាលជាដើម នោះ របស់ទេវតានិងមនុស្សទាំងអម្បាលនោះ ជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។ ===មង្គលសូត្រ ឬមង្គល ៣៨ ប្រការ=== មង្គលសូត្រ​ ឬ​ មង្គល​ ៣៨ ប្រការនេះ ឃើញ​មាន​ផ្សព្វ​ផ្សាយ​លើ​បណ្តាញ​អ៊ិន​ធើ​ណិត​ជា​ច្រើន​កន្លែង​ហើយ​ ប៉ុន្តែ​សូម​យក​មក​ដាក់​ផ្សាយ​ក្នុង​ទីនេះ​ម្តង​ទៀត​ ដើម្បី​ជា​ប្រយោជន៍​ដល់​ការ​សិក្សា​ស្រាវ​ជ្រាវ និង​ការ​ប្រតិបត្តិ​ដល់​អ្នក​ដែល​មិន​ទាន់​បាន​ជួប​បាន​ឃើញ ឬ​ អ្នក​ដែល​ធ្លាប់​បាន​ប្រទះ​បាន​អា​ន​ហើយ​នឹង​ធ្វើ​ឲ្យ​រឹង​រឹត​តែ​បាន​ភ្លឺ​ស្រឡះ​ច្បាស់​ឡើង​ថែ​មទៀត។ អ្នក​ដែល​ចង់​បាន​មង្គល​ជីវិត​ ចង់​បាន​សេចក្តី​សុខ​សួស្តី គប្បី​បដិបត្តិ​តាម​គោល​នៃ​មង្គល​នេះ​ នឹង​បាន​សម្រេច​តាម​សេចក្តី​ប្រាថ្នា​ ព្រោះ​ថា​មង្គល​ទាំង​ឡាយ​មិន​អាច​កើត​ឡើង​ពី​ការ​បួង​សួង​បន់​ស្រន់​ឡើយ គឺ​កើត​ចេញ​ពី​សេចក្តី​ល្អ​ដែល​យើង​បាន​ធ្វើ​ បដិបត្តិ​ត្រឹម​ត្រូវ​តាម​ផ្លូវ​សម្មា​ទិដ្ឋិ​ មង្គលសូត្រ​នោះ ​មាន​ដូច​​តទៅ​នេះ​៖ '''ឯវមេ សុត្តំ ​(សូត្រ​នេះ​ឈ្មោះ​មង្គល​សូត្រ)''' ​ គឺ​ខ្ញុំ (ឈ្មោះ​អា​នន្ទ បាន​ស្តាប់​មក​ហើយ​យ៉ាង​នេះ​ថា​)​​ '''ឯកំ សមយំ ភគវា សាវត្ថិយំ វិហរតិ ជេតវនេ អនាថបិណ្ឌិកស្ស អារាមេ'''​ ​ សម័យ​មួយ ព្រះ​ដ៏​មាន​ព្រះ​ភាគ​ទ្រង់​គង់​នៅ ក្នុង​វត្ត​ជេត​ពន ជា​អារាម​របស់​អានាថ​បណ្ឌិក​សេដ្ឋី ទៀ​ប​ក្រុង​សាវត្ថី​ ។​ '''អថខោ អញ្ញតរា ទេវតា អភិក្កន្តាយ រត្តិយា អភិក្កន្តវណ្ណា កេវលកប្បំ ជេតវនំ ឧភាសេត្វា យេន ភគវា តេនុបសង្កមិ ឧបសង្កមិត្វា ភគវន្តំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ អដ្ឋាសិ''' លំដាប់​នោះ​ឯង ទេវតា​អង្គ១ កាល​ដែល​វេលា​រាត្រី​បឋម​យាម កន្លង​ទៅ​ហើយ មាន​រស្មី​ដ៏​ល្មម​ញ៉ាំង​វត្ត​ជេត​ពន ជុំវិញទាំង​អស់​ឲ្យ​ភ្លឺ​ស្វាង ហើយ​ព្រះ​ដ៏​មាន​ព្រះ​ភាគ​ទ្រង់​គង់​ក្នុង​ទី​ណា ក៏​ចូល​ទៅ​ក្នុង​ទី​នោះ លុះ​ចូល​ទៅ​ដល់​ហើយ ​ទើប​ថ្វាយ​បង្គំ​ចំពោះ​ព្រះ​អង្គ​ដ៏​មាន​ព្រះ​ភាគ ហើយ​ឈរ​នៅ​ក្នុង​ទី​ដ៏​សម​គួរ '''ឯកមន្តំ ឋិតា ខោសា ទេវតា ភគវន្តំ គាថាយ អជ្ឈភាសិ''' កាល​ទេវតា​នោះ​ឈរ​ក្នុង​ទី​ដ៏​សម​គួរ​ហើយ ទើប​ក្រាប​ទូល​ព្រះ​ដ៏​មាន​ព្រះ​ភាគ​ដោយ​ពាក្យ​ជា​គា​ថា (យ៉ាង​នេះ) ថា៖ '''ពហូ ទេវា មនុស្សា ច មង្គលានិ អចិន្តយុំ អាកង្ខមានា សោត្ថានំព្រូហិ មង្គលមុត្តមំ''' ទេវតា​និង​មនុស្ស​ទាំង​ឡាយ​ជា​ច្រើន ប្រាថ្នា​នូវ​សេចក្តី​សួស្តី បាន​គិត​រក​នូវ​មង្គល​ទាំង​ឡាយ សូម​ព្រះ​អង្គ​ទ្រង់​ព្រះ​មេត្តា សំដែង​ប្រាប់​នូវ​មង្គល​ដ៏​ឧត្តម (ព្រះដ៏មាន​ព្រះ​ភាគ​ទ្រង់​ត្រាស់​សំ​ដែងតប​ពាក្យ​ទេវតា​នោះ​ដោយ​ពុទ្ធភា​សិត​ជា​គា​ថា​យ៉ាង​នេះ​ថា) '''អសេវនា ច ពាលានំ បណ្ឌិតានញ្ច សេវនា បូជា ច បូជនិយានំ ឯតម្មង្គលមុត្តមំ''' កិរិយា​មិន​សេព​គប់ នូវ​បុគ្គល​ពាល​ទាំង​ឡាយ​១ កិរិយា​សេព​គប់​នូវ​បុគ្គល​ជា​បណ្ឌិត​ទាំង​ឡាយ​១ កិរិយា​បូជា​ដល់​បុគ្គល ដែល​គួរ​បូជា​ទាំង​ឡាយ​១ ទាំង​៣​នេះ ជា​មង្គល​ដ៏​ឧត្តម​ ។ '''បដិរូបទេសវាសោ ច បុព្វេ ច កតបុញ្ញតា អត្តសម្មាបណីធិ ច ឯតម្មង្គលមុត្តមំ''' កិរិយា​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​ដ៏​សម​គួរ​១ ភាវៈ​នៃ​បុគ្គល​បាន​ធ្វើ​បុណ្យ ទុក​ហើយ​ក្នុង​កាល​មុន​១ កិរិយា​ដំកល់​ខ្លួ​ន​ដោយ​ប្រពៃ១​ ទាំង​៣​នេះ ជា​មង្គល​ដ៏​ឧត្តម ។ '''ពាហុសច្ចញ្ច សិប្បញ្ច វិនយោ ច សុសិក្ខិត្តោ សុភាសិតា ច យា វាចា ឯតម្មង្គលមុត្តំ''' ភាវៈ​នៃ​បុគ្គល​បាន​ស្តាប់ បាន​រៀន​ហើយ​ដោយ​ច្រើន​១ សិល្ប៍​សាស្ត្រ​គឺ​សេចក្តី​ឆ្លៀវ​ឆ្លាស់​ក្នុង​ហត្ថកម្ម​ របស់​អ្នក​បួស​និង​គ្រហស្ថ១​ វិន័យ​ដែល​បុគ្គល​សិក្សា​ដោយ​ប្រពៃ​១​វាចា​ដែល​បុគ្គល​ពោល​ត្រឹម​ត្រូវ​១ ទាំង​៤នេះ​ ជា​មង្គល​ដ៏​ឧត្តម ។ '''មាតាបិតុឧបដ្ឋានំ បុត្តទារស្ស សង្គហោ អនាកុលា ច កម្មន្តា ឯតម្មង្គលមុត្តមំ''' កិរិយា​បម្រើ​នូវ​មាតា​១ កិរិយា​បម្រើនូវ​បិតា​១ សេចក្តី​សង្រ្គោះ​ដល់​បុត្រ​និង​ភរិយា​១ ការងារ​ទាំង​ឡាយ​ដែល​មិន​ច្របូក​ច្របល់​១ ទាំង​៤​នេះ ជា​មង្គល​ដ៏​ឧត្តម​ ។ '''ទានញ្ច ធម្មចរិយា ច ញាតិកានញ្ច សង្គហោ អនវជ្ជានិ កម្មានិ ឯតម្មង្គលមុត្តមំ''' កិរិយា​បរិច្ចាគទាន​១ កិរិយា​ប្រព្រឹត្ត​នូវ​ធម៌១ សេចក្តី​សង្រ្គោះ ដល់​ញាតិ​ទាំង​ឡាយ១​ ការងារ​ទាំង​ឡាយ​ដែល​មិន​មាន​ទោស​១ ទាំង​៤នេះ ជា​មង្គល​ដ៏​ឧត្តម ។ '''អារតី វិរតី បាបា មជ្ជបានា ច សញ្ញមោ អប្បមាទោ ច ធម្មេសុ ឯតម្មង្គលមុត្តមំ''' កិរិយា​មិន​ត្រេក​អ​​រក្នុង​បាប និង​កិរិយា​វៀរ​ចាក​បាប​១ សេចក្តី​សង្រួម​ចាក​កិរិយា​ផឹក​នូវ​ទឹក​ស្រវឹង​១ សេចក្តី​មិន​ប្រមាទ​ក្នុង​ធម៌​ទាំង​ឡាយ​១ ទាំង​៣​នេះ ជា​មង្គល​ដ៏​ឧត្តម ​។ '''គារវោ ច និវាតោ ច សន្តុដ្ឋី ច កតញ្ញតា កាលេន ធម្មស្សវនំ ឯតម្មង្គលមុត្តមំ''' សេចក្តី​គោរព​ចំពោះ​បុគ្គល ដែល​គួរគោរព​១ កិរិយា​ប្រព្រឹត្ត​បន្ទាប​នូវ​ខ្លួន​១ សេចក្តី​ត្រេក​អរ​ចំពោះ​របស់​ដែល​មាន​១ ភាវៈ​នៃ​បុគ្គល​អ្នក​ដឹង​នូវ​ឧបការៈ ដែល​អ្នក​ដទៃ​ធ្វើ​ហើយ​ដល់​ខ្លួន១ កិរិយា​ស្តាប់​នូវ​ធម៌​តាម​កាល​១ ទាំង​៥​នេះ ជា​មង្គល​ដ៏​ឧត្តម ។ '''ខន្តី ច សោវចស្សតា សមណានញ្ច ទស្សនំ កាលេន ធម្មសាកច្ឆា ឯតម្មង្គលមុត្តមំ''' សេចក្តី​អត់​ធន់​១ ភាវៈ​នៃ​បុគ្គល​ដែល គេ​ប្រដៅ​បាន​ដោយ​ងាយ​១ កិរិយា​បាន​ឃើញ​បាន​ជួប​នូវ​សមណៈ​ទាំង​ឡាយ​១ ធម្មសាកច្ឆា​គឺ​កិរិយា សន្ទនា​ទៅ​វិញ​ទៅ​មក នូវធម៌​តាម​កាល​១ ទាំង​៤​នេះ ជា​មង្គ​ល​ដ៏​ឧត្តម ។ '''តបោ ច ព្រហ្មចរិយញ្ច អរិយសច្ចាន ទស្សនំ និព្វានសច្ឆិកិរិយា ច ឯតម្មង្គលមុត្តមំ''' សេចក្តី​ព្យា​យាម​ដុត​នូវ​បាប​ធម៌​១ កិរិយា​ប្រព្រឹត្ត​នូវ​ធម៌​ដ៏​ប្រសើរ​១ កិរិយា​ឃើញ​នូវ​អរិយសច្ចៈ​ទាំង​ឡាយ១​ កិរិយា​ធ្វើ​ឲ្យ​ជាក់​ច្បាស់​នូវ​ព្រះ​និព្វាន​១ ទាំង​៤​នេះ ជា​មង្គល​ដ៏​ឧត្តម​ ។ '''ផុដ្ឋស្ស លោកធម្មេហិ ចិត្តំ យស្ស ន កម្បតិ អសោកំ វិរជំ ខេមំ ឯតម្មង្គលមុត្តមំ''' ចិត្ត​នៃ​បុគ្គល​ឯ​ណា ដែល​លោក​ធម៌​ទាំង​ឡាយ​ពាល់​ត្រូវ​ហើយ មិ​ន​រំភើប​ញាប់​ញ័រ​១ មិន​មាន​សេចក្តី​សោក​១ មាន​ធុលី​គឺ​រាគៈ​ទៅ​ប្រោស​ហើយ​១ ជា​ចិត្ត​ក្សេម​ក្សាន្ត​១ ទាំង​៤​នេះ ជា​មង្គល​ដ៏​ឧត្តម​ ។ '''ឯតាទិសានិ កត្វាន សព្វត្ថមបរាជិតា សព្វត្ថ សោត្ថឹ គច្ឆន្តិ តន្តេសំ មង្គលមុត្តមន្តិ''' ទេវតា​និង​មនុស្ស​ទាំង​ឡាយ ធ្វើ​នូវ​មង្គល​ទាំង​ឡាយ ប្រាកដ​ដូច្នេះ​ហើយ ជា​អ្នក​មិន​ចាល​ចាញ់​ក្នុង​ទី​ទាំង​ពួង តែង​ដល់​នូវ​សេរី​សួស្តី​ក្នុង​ទី​ទាំង​ពួង (ម្នាល​ទេវ​តា ចូរ​អ្នក​ប្រ​កាន់​ជឿ​ថា) មង្គល​ទាំង​៣៨​ប្រការ មាន​កិរិយា​មិន​សេព​គប់ នូវ​បុគ្គល​ពាល​ជា​ដើម​នោះ របស់​ទេវតា​និង​មនុស្ស ទាំង​អម្បាល​ណោះ​ ជា​មង្គល​ដ៏​ឧត្តម​ ។ (ចប់) === សេចក្តី​ដក​ស្រង់​ជា​សម្រាយ​សុទ្ធ​ងាយ​ចង​ចាំ «មង្គល​៣៨​ប្រការ​» === ១. កិរិយា​មិន​សេព​គប់​នូវ​បុគ្គល​ពាល​ទាំង​ឡាយ (អសេវនា ចពាលានំ ) ២. កិរិយា​សេព​គប់​នូវ​បុគ្គល​ជា​បណ្ឌិត​ទាំង​ឡាយ (បណ្ឌិតានញ្ច សេវនា ) ៣. កិរិយា​បូជា​ដល់​បុគ្គ​ល​ដែល​គួរ​បូជា (បូជា ចបូជនីយានំ ) ៤. កិរិយា​រស់​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​ដ៏​សម​គួរ (បដិរូប​ទេស​វា​សោ ច ) ៥. ភាវៈ​នៃ​អ្នក​បាន​ធ្វើ​បុណ្យ​ទុក​ហើយ​ក្នុង​កាល​មុន ( បុព្វេ​ កតបុញ្ញតា ) ៦. កិរិយា​តម្កល់​ខ្លួន​ទុក​ដោយ​ប្រពៃ (អត្ត​សម្មា​បណី​ធិ ច ) ៧. ភាវៈ​ជា​បុគ្គល​បាន​ស្តាប់​បាន​រៀន​សូត្រ​ចេះ​ដឹង​ច្រើន (ពា​ហុ​សច្ច ) ៨. សេចក្តី​ឆ្លៀវ​ឆ្លាត​ប៉ិន​ប្រសប់​ក្នុង​សិល្បៈ​ទាំង​ពួង ( សិប្បៈ ) ៩. វិន័យ​ដែល​បុគ្គល​បាន​សិក្សា​ហើយ​ដោយ​ប្រពៃ ( វិនយោ ច សុសិក្ខិតោ ) ១០. វាចា​ដែល​បុគ្គល​ពោល​ដោយ​ប្រពៃ ( សុភា​សិតា ច យា វាចា ) ១១-១២. កិរិយា​បម្រើ ឬ ទំនុក​បម្រុង​មាតា​និង​បិតា (មាតាបិតុ ឧបដ្ឋានំ ) ១៣. កិរិយា​សង្គ្រោះ​បុត្រ និង​ភរិយា (បុត្តទារ​ស្ស​សង្គហោ ) ១៤. ការ​ងារ​ទាំង​ឡាយ​ដែល​មិន​ច្របូក​ច្របល់ ( អនាកុលា ចកម្មន្តា ) ១៥. កិរិយា​បរិច្ចាគ​ទាន​ (ទានំ ) ១៦. កិរិយា​ប្រព្រឹត្ត​ធម៌​ដ៏​ប្រសើរ (ធម្មចរិយា ) ១៧. កិរិ​យា​សង្គ្រោះ​ញាតិ​ទាំង​ឡាយ ( ញាតកានញ្ច សង្គហោ ) ១៨. កិរិយា​ប្រ​កប​ការ​ងារ​ទាំង​ឡាយ​ដែល​មិន​មាន​ទោស ( អនវជ្ជានិ កម្មានិ ) ១៩. កិរិយា​មិន​ត្រេក​អរ​ក្នុង​បាប​និង​កិរិយា​វៀរ​ចាក​បាប ( អារតី វិរតីបាបា ) ២០. សេចក្តី​សង្រួម​ចាក​កិរិយា​ផឹក​នូវ​ទឹក​ស្រវឹង ( មជ្ជបានា ច សញ្ញាមោ ) ២១. ការ​មិន​ប្រមាថ​ក្នុង​ធម៌​ទាំង​ឡាយ ( អប្បមាទោ ចធម្មេសុ ) ២២. កិរិយា​គោរព​ចំពោះ​បុគ្គល​ដែល​គួរ​គោរព ( គាររោ ច ) ២៣. កិរិយា​ប្រព្រឹត្ត​បន្ទាប​ខ្លួន​( និវាតោ ច ) ២៤. សេចក្តី​សណ្តោស​ត្រេក​អរ​ចំពោះ​របស់​ដែល​មាន (សន្តុ​ដ្ឋី ច ) ២៥. ភាព​ជា​អ្នក​ដឹង​ឧបការ​គុណ​ដែល​អ្នក​ដទៃ​ធ្វើ​ហើយ​ដល់​ខ្លួន ( កត​ញ្ញូ​តា ) ២៦. កិរិយា​ស្តាប់​នូវ​ធម៌​តាម​កាល ( កា​លេន ធម្ម​ស្សវនំ ) ២៧. សេចក្តី​អត់​ធ្មត់ (ខន្តិ ច ) ២៨. ភាវៈ​នៃ​បុគ្គល​ដែល​ទូន្មាន​ប្រៀន​ប្រដៅ​បាន​ដោយ​ងាយ (សោវ​ចស្សតា ) ២៩. កិរិយា​បាន​ឃើញ បាន​ជួប​នូវ​ស​មណៈ​ទាំង​ឡាយ​ដែល​មាន​ឥន្ទ្រីយ៍​ស្ងប់​រំងាប់​ហើយ​(សមណា​នញ្ច ទស្សនំ ) ៣០. កិរិយា​សន្ទនា​សាក​សួរ​នូវ​ធម៌​តាម​កាល (កាលេន​ធម្មសា​កច្ឆា) ៣១. សេចក្តី​ព្យា​យាម​ដុត​នូវ​បាប​ធម៌ ( តបោ ច ) ៣២. កិរិយា​ប្រព្រឹត្ត​នូវ​ធម៌​ដ៏​ប្រសើរ (ព្រហ្ម​ចរិ​យញ្ច ) ៣៣. កិរិយា​ឃើញ​នូវ​អរិយ​សច្ចធម៌​ទាំង​ឡាយ​(បរិយ​សច្ចាន ទស្សនំ ) ៣៤. កិរិយា​ធ្វើ​ឲ្យ​ជាក់​ច្បាស់​នូវ​ព្រះ​និព្វាន​ដោយ​បញ្ញា​ដ៏​ខ្ពង់​ខ្ពស់ ( និព្វាន​សច្ឆិរិយា ​ច ​) ៣៥. ចិត្ត​នៃ​បុគ្គល​ដែល​មិន​ញាប់​ញ័រ​ដោយ​លោក​ធម៌ ( ផុជ្ឋស្ស លោក​ធម្មេហិ​ចិត្តំ​យស្ស ន កម្បតិ ) ៣៦. ចិត្ត​នៃ​បុគ្គល​មិន​សោយ​សោក​ចំពោះ​អារម្មណ៍ (អ​សោកំ ) ៣៧. ចិត្ត​ដ៏​បរិសុទ្ធ ស្អាត​ចាក​កិលេស ( វីរជំ ) ៣៨. ចិត្ត​ក្សេម​ក្សាន្ត​ (ខេមំ) === ឯកសារយោង === ព្រះត្រៃបិដក > សុត្តន្តបិដក > ខុទ្ទកនិកាយ > ខុទ្ទកបាឋ-ធម្មបទ-ឧទាន-ឥតិវុត្តក-សុត្តនិបាត > [[មង្គលសូត្រ]] (សៀវភៅភាគ​៥២ ទំព័រ​ទី ៤) พระไตรปิฎก เล่มที่ ๒๕ พระสุตตันตปิฎก เล่มที่ ๑๗ ขุททกนิกาย ขุททกปาฐะ-ธรรมบท-อุทาน-อิติวุตตกะ-สุตตนิบาต > [https://84000.org/tipitaka/book/v.php?B=25&A=41&Z=72 มงคลสูตร]ในขุททกปาฐะ [https://www.accesstoinsight.org/tipitaka/kn/khp/khp.5.nara.html Mangala Sutta: Blessings] (Khp 5) [[Category:ព្រះពុទ្ធសាសនា]] 2klgatx21l6vf5knmnnlamruo2dn5wv 0 18429 321522 268334 2025-06-04T20:58:49Z InternetArchiveBot 32568 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 321522 wikitext text/x-wiki {{Infobox military unit | unit_name = កងទ័ពជើងទឹកបារាំង | aircraft_attack = [[Rafale|Rafale M]] | commander2_label = [[អគ្គសេនាធិការកងទ័ពជើងទឹកបារាំង|ឧត្តមសេនីយឯកនៃកងទ័ពជើងទឹក]] | commander3 = | commander3_label = | notable_commanders = <!-- Insignia --> | identification_symbol = [[ចំណាត់ថ្នាក់នៅក្នុងកងទ័ពជើងទឹកបារាំង]] | identification_symbol_label = ហត្ថលេខី | identification_symbol_2 = [[File:Ensign of France.svg|100px|center|border]] | identification_symbol_2_label = [[សញ្ញាបារាំង|សញ្ញាកងទ័ពជើងទឹក]] | identification_symbol_3 = | identification_symbol_3_label = | identification_symbol_4 = | identification_symbol_4_label = <!-- Aircraft --> | aircraft_bomber = | commander1_label = [[អគ្គសេនាធិការកងទ័ពជើងទឹកបារាំង|អគ្គសេនាធិការនៃកងនាវាចរ, CEMM]] | aircraft_electronic = [[E-2 Hawkeye|Hawkeye]] | aircraft_fighter = [[Rafale|Rafale M]] | aircraft_helicopter = [[NH90]], [[Eurocopter Lynx]], [[Eurocopter Panther|Panther]], [[Eurocopter Dauphin|Dauphin]] | aircraft_helicopter_attack = | aircraft_helicopter_cargo = | aircraft_helicopter_multirole = | aircraft_helicopter_observation = | aircraft_helicopter_utility = [[Aérospatiale Alouette III|Alouette III]] | aircraft_interceptor = | aircraft_patrol = [[Atlantique 2]], [[Falcon 50]], [[Dassault Falcon 20|Falcon 200]] | aircraft_recon = | aircraft_trainer = [[Mudry CAP 10]], [[Socata Rallye|MS-88 Rallye]], [[Falcon 10]], [[Embraer EMB 121 Xingu|Xingu]] | commander2 = ឧត្តមនាវីឯក [[ស្តានីសឡាស ហ្គោលឡេស ដឺ ឡា ម៉ុត]] | commander1 = [[ចំណាត់ថ្នាក់នៅក្នុងកងទ័ពជើងទឹកបារាំង|អាមីរ៉ាល់]] [[ព្យែរ វ៉ាន់ឌីយ៉ែរ]] | native_name = {{lang|fr|Marine nationale}} | garrison = '''ចម្បង''': [[ប្រេសត៍ អាសេណាល់|ប្រេសត៍]], [[អ៊ីលឡង់]], [[កំពង់ផែយោធាធូឡុង|ធូឡុង]]<br>'''អនុវិទ្យាល័យ''': [[ឈ័រប៊ូក]], [[ឡូរីយ៉ង]]<br>'''[[នាយកដ្ឋានក្រៅប្រទេស និងទឹកដីនៃប្រទេសបារាំង|ទឹកដីបារាំងនៅបរទេស]]''': [[ហ្វ័រសាំងលូអ៊ីស (ម៉ាទីនីក)|ហ្វ័រឌីហ្រង់]], [[ឌីហ្គ្រាដេកាន]], [[ឡឺប៉ត, រេយូនីយ៉ង|ប៉តដេហ្គាឡិត]], [[ហ្សាអ៊ូតហ្ស៊ី]], [[ណូមៀ]], [[ប៉ាប៉េត]]<br>'''ក្រៅប្រទេស''': [[ដាការ]], {{flag|ជីប៊ូទី}}, [[អាប៊ូដាប៊ី]] | image = Logo of the French Navy (Marine Nationale).svg | image_size = 200px | caption = និមិត្តសញ្ញារបស់កងទ័ពជើងទឹកបារាំង ចាប់តាំងពីឆ្នាំ 1990 | start_date = 1624 | country = {{flagcountry|France}} | allegiance = | branch = | type = [[កងទ័ពជើងទឹក]] | role = សង្គ្រាមកងទ័ពជើងទឹក | website = {{URL|www.etremarin.fr}} | size = បុគ្គលិក​ 37,000 នាក់ (2021)<ref name="Key figures in 2016">{{cite web |url=http://www.defense.gouv.fr/english/portail-defense |title=Defence Key Figures: 2016 Edition |language=en |publisher=Ministère des Armėes |access-date=2021-12-25 |archivedate=2016-11-27 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161127082152/http://www.defense.gouv.fr/english/portail-defense |url-status=dead }} (download PDF file or see [https://www.defense.gouv.fr/content/download/400382/6028076/file/Chiffrescle%CC%81s2015GB.PDF HTML version] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150906213134/https://www.defense.gouv.fr/content/download/400382/6028076/file/Chiffrescle%CC%81s2015GB.PDF |date=6 September 2015 }})</ref> និង ជនស៊ីវិល 7,000 នាក់ (2021)<br>180 កប៉ាល់<ref>{{cite web |url=http://www.defense.gouv.fr/marine/organisation/forces/force-d-action-navale/forces-de-surface/forces-de-surface |title=Forces de surface |publisher=Ministère des Armėes |access-date=29 August 2021 |url-status=live}}</ref><br>178 យន្តហោះ<ref>{{cite journal|title=World Air Forces 2019|journal=Flightglobal|page=16|url=https://www.flightglobal.com/asset/26019/waf/|access-date=7 August 2019}}</ref> *'''[[កង​កម្លាំង​ទ័ព​ជើង​ទឹក]] (FAN)''' *'''[[កងកម្លាំងនាវាមុជទឹក (បារាំង)|កងកម្លាំងនាវាមុជទឹក]]​ (FSM)''' *'''[[អាកាសចរណ៍កងទ័ពជើងទឹកបារាំង]] (AVIA)''' *'''[[FORFUSCO]]''' *'''[[កងវរសេនាតូចពន្លត់អគ្គីភ័យម៉ាសែរ|អ្នកពន្លត់អគ្គីភ័យនាវិក]]''' *'''[[កងរាជអាវុធហត្ថលើផ្ទៃសមុទ្រ]]''' *'''សេវាកម្មគាំទ្រកងនាវា''' | command_structure = | garrison_label = | disbanded = <!-- Commanders --> | nickname = ''La Royale'' | patron = | motto = ''[[Honneur, patrie, valeur, discipline]]'' <br>("កិត្តិយស មាតុភូមិ សេចក្តីក្លាហាន វិន័យ") | colors = ខៀវ ស និងក្រហម | colors_label = ពណ៌ | march = | mascot = | equipment = កងនាវាបច្ចុប្បន្ន | equipment_label = នាវា | anniversaries = | decorations = | battle_honours = | aircraft_transport = }} '''កងទ័ពជើងទឹកបារំាង''' ជាភាសាផ្លូវការ​ហៅថា កប៉ាល់សមុទ្រជាតិ ហើយជារឿយបានហៅថា ឡារ៉ូយ៉ាលី គឹជាដៃសមុទ្រ<br> នៃកំពង់ផែទាហាន[[បារំាង]]។ វាមាន[[កប៉ាល់]]ជាច្រើនដាក់ជាជួរ ដែលមកពីទូកសម្រាប់ល្បាត ដើម្បីណែនាំផ្លូវអ្នកប្រឌិត[[កាំជ្រួច]] នៅលើ<br> នាវាសម័យបុរាណ ហើយការធ្វើនាវាចំណតយន្តហោះនុយក្លេអែ និងកប៉ាលមុជទឹកដោយមាននុយក្លេអែ ចំនួន ១០។<br> ចំពោះ[[បាវចនា]]នៃកងទ័ងជើងទឹកប្រទេសបារំាង គឺ ជាកិត្តិយស បេតុប្រទេស ក្លាហ៊ាន វិន័យ ពាក្យទំាងអស់នេះត្រូវបានដាក់នៅ<br> លើនាវាគ្រប់ទាំអស់។ =='''ប្រវត្តិសាស្ត្រ'''== កងទ័ពជើងទឹកបារំាងត្រូវបានទទួលស្គាល់យ៉ាងពេញចិត្តដោយ[[ស្តេច]]។ ហេតុផលមិនត្រូវបានទទួលស្គាល់ច្បាស់លាស់ទេ ប្រភពខ្លះបានអោយ<br> ដឹងថា វាគឺសម្រាប់ទំនាក់ទំនងទំនៀមទំលាប់ ទៅនឹង[[រាជាធិបតេយ្យ]]បារំាង។ ខ្លះទៀតនិយាយាថា មុនពេលត្រួវបានអោយឈ្មោះថា<br> ប្រជាជាតិ កងទ័ពជើងទឹកបានមានឈ្មោះថា ​ស្តេច ឬហៅធម្មតា ពីព្រោះតែជាតំបន់ទីបញ្ជាការ នៅផ្លូវខ្លីមួយនៅក្នុងទីក្រុង[[ប៉ារីស]]។<br> កងទ័ពជើងទឹកមិនចូលចិត្តចំបាំងជាមួយកងទ័ពជើងទឹកនៅចក្រភពជើងទឹកទៀតទេ ដែលដូចទៅនឹងកងទ័ពជើងទឹក[[ចក្រភពអង់គ្លេស]]ទេ។ ==='''ពាក់កណ្តាលយុគសម័យ'''=== [[Image:BattleofSluys.jpeg|thumb|ចម្បាំងនៅផ្លូវទឹក]] ប្រវិត្តសាស្ត្រនៃកងទ័ពជើងទឹកបារំាងត្រឡប់មកពាក់កណ្តាលយុគសម័យវិញ នៅពេលត្រូវបានចាញ់ចំបាំងរបស់ប្រទេស[[អង់គ្លេស]]នៅ<br> ឯបាតល ហើយនិង ហ្គាសធិឡេន ដែលអង់គ្លេសជាអ្នកកាន់កាប់តំបន់បាតល នៃ ឡារ៉ូហ្យែល។ ==='''តំបន់កូលប៊ឺត'''=== កងទ័ពជើងទឹកមានសភាពរឹងប៉ឹងនៃថាមពលជាតិ អំឡុងពេលសតវត្សរ៏ទី ១៧ ជាមួយស្តេចល្វីសបារំាងទី១៦។​ នៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់<br> '''ស្តេច សាន់''' កងទ័ពជើងទឹកបារំាងត្រូវបានផ្តល់ហិរញ្ញវត្ថុ និង សម្ភារះ ការគ្រប់គ្រងនូវអ្វីផ្សេងៗ មុបពេលទទួលជ័យជំនះ ក្នុងសង្រ្គាម៩<br> ឆ្នាំ ដើម្បីប្រឆាំង នឹងកងទ័ពជើងទឹកស្តេច​និងកងទ័ពជើងទឹករបស់ប្រទេស[[ហូឡង់]]។ មានការទស់ទែងគ្នាអំពី[[ហិរញ្ញវត្ថុ]] ទោះបីជាយ៉ាងណា<br> ក៏ដោយ បង្ខំអោយកងទ័ពត្រឡប់មកផែវិញ ហើយអង់គ្លេស និងហូឡង់បានផ្តើមគំនិតអនុញ្ញាតអោយមកវិញ។ មុនពេលសង្រ្គាម៩ឆ្នាំ<br> នៅក្នុងសង្រ្គាមហូឡង់ មានការរៀបចំជ័យជំនះយ៉ាងម៉ឺងម៉ាត់ លើការចូលរួម កងនាវារបស់ប្រទេសអេស្ប៉ាញ និងប្រទេសហូឡង់<br> នៅឯការប្រយុទ្ធគ្នានៅប៉ាឡឺម៉ូ។ ==='''សតវត្សរ៏ទី ១៨'''=== [[Image:BattleOfVirginiaCapes.jpg|thumb|កប៉ាល់កងទ័ពជើងទឹកបារំាងតម្រៀប<br>ជាជួរនៅក្នុងចម្បាំង[[ឈីសាភីគគី]].|left]] [[Image:L'OCEAN.jpg|thumb|កប៉ាល់សង្រ្គាមកងទ័ពជើងទឹកបារំាង<br>មានកាំភ្លើងធំចំនូន១២០ ''1790''. នៅចក្រភពទី ១.]] នៅសតវត្សរ៏ទី ១៨បានឆ្លុះបញ្ចាំងអោយឃើញថា កងទ័ពស្តេចចាប់ផ្តើមគ្របដណ្តប់ ដែលរៀបចំដាក់ទោស<br> នូវចំនួនលេខឈ្នះសំខាន់ៗនៅក្នុងប្រទេសបារំាង។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ កងទ័ពជើងទឹកប្រទេសបារំាងនៅតែបន្តទទួលជោគជ័យ លើចំនុចផ្សេងៗទៀត ។ ដូចជាការឃោសនាបញ្ជុះបញ្ចូលទ្វីបអង់តាទិច ដោយលោក ភ្យិចហ្វឹត ឌី ឡា ម៉ូតទី ។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៧៦៦ លោកប៊ូហ្វែនវីលី ជាជនជាតិបារំាងដំបូង ដែលបានធ្វើនាវាចរណ៏ជុំវិញទ្វីប។<br> អំឡុងពេលសង្រ្គាមទាមទារឯករាជ្យអាមេរិក កងទ័ពជើងទឹកបារំាងបានប្រើបញ្ជាយ៉ាងដាច់ខាតក្នុងការគាំទ្រ ផ្នែក ឬ ទំព័ររបស់អាមេរិក។ ភាពខិតខំប្រឹងប្រែងដ៏សម្បើមនេះ បារំាងស្ថិតនៅក្រោម ឧត្តមនាវី​ឯកហ្រាសស៊ី ហើយបានទទួលជ័យជំនះលើកងនាវារបស់ចក្រភពអង់គ្លេស នៅឯចម្បាំង ហ្ឆីសាពីគគី ក្នុងឆ្នាំ ១៩៨១។ដូច្នោះ ការទទួលគ្រប់គ្រងផែនដី ហ្រែនកូ អាមេរិក កម្លាំងនឹងឈ្នះដែលកំពុងកើតមានឡើងនៅ ចម្បាំង យ៉កថោន។<br> ក្នុងប្រទេសឥណ្ឌា ឧត្តមនាវីឯកស៊ូហ្វ្រេន ប្រឆាំងការឃោសនាបញ្ចុះបញ្ចូលប្រាក់ឈ្នូល នៅចក្រភពអង់គ្លេសក្នុងរវាងឆ្នាំ(១៧៧០-១៧៨០) ឧត្តមនាវីឯករង លោក អ៊ីហ្វាត ហុងឈី ធើ្វការតស៊ូសម្រាប់បង្រាបប្រឆាំងដោយទទួលបានជោគជ័យ។<br> បដិវត្តិន៏បារំាង បានទម្លាក់ចោល នាយទាហានជាច្រើននាក់ នៃត្រកូលអភិជន ក្នុងំណោមពូកគេ ក៏ប៉ុន្តែកងទ័ពជើងទឹកបារាំង<br> ពិការទាំងអស់ ។ ការខិតខំប្រឹងប្រែងធ្វើអោយវាបង្កើននូវកម្លាំងដែលមានថាពលខ្លាំង​ក្លាក្រោមការកាន់កាប់​ដោយលោក ណាំប៉ូលឡេអុង ទី១ ត្រូវបាន ប៉ាណ្ណូនា ឡិកាដោយលោក ឡាទូឈី ត្រេវីលី ដែលបានស្លាប់នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨០៤។ ហើយចម្បាំងនៃសមុទ្រក្នុងឆ្នាំ១៨០៥ ជាកន្លែងរបស់ចក្រភពអង់គ្លេសប៉ុន្តែកងនាវាអេស្ប៉ាញហ្រ្វាន់កូ និងបម្រុងសាបសូន្យ។ កងនាវាជើងទឹកចក្រភពអង់គ្លេសបានធានារ៉ាប់រង<br> គ្រោះមហន្តរាយ ដែលគ្រប់គ្រងរហូតដល់សង្រ្គាមលោកលើកទី២ ។<br> ក្នុងឆ្នាំ១៨១០ កងទ័ពជើងទឹកបារំាងបានទទួល ជោគជ័យយ៉ាងសំខាន់ដែលប្រឆាំងចក្រភពអង់គ្លេសអំឡុងពេល សង្រ្គាមណាប៉ូឡេអុងនីក គឺជាចម្បាំងកំពង់ផែដ៏ធំសម្បើ​ម សកម្មភាពកប៉ាលសង្រ្គាម នៅក្នុងមហាសមុទ្រឥណ្ណា ដោយឧត្តមនេវីឯក ឌុភឺយ៉ែរ។ ===មានកម្លាំងឡើងវិញនៅសតវត្សរ៏ទី ១៩=== [[Image:TahitiDupetitThouars.jpg|thumb|[[កងទ័ពជើងទឹកបារំាង អាបែល អ៊ូតប៊ឺត​ឌូពឺទីត ធូអាស ]] បានជិះកាប៉ាល់ទៅកោះ[[តាហ៊ីទីជាកោះដ៏ធំ]]ថ្ងៃទី៩ ខែធ្នូ ១៨៤២ ។ កក្កដា រាជាធិបតេយ្យ ។]] ====អ្នកអន្តរាគមន៏និយមទាំងអស់==== តាមតែគេនិយាយ ក្នុងឆ្នាំ១៨៥២ ណាប៉ូលេអុងទី៣ ប្រកាសភាពល្បីល្បាញថា" ចក្រភពមានន័យថាសន្តិភាព" ប៉ុន្តែយ៉ាងពិតប្រាកដនោះគាត់​ត្រូវបានកាន់កាប់យ៉ាងរឹងមឹងម៉ត់ចត់បំផុត ទៅតាមភាពខ្លាំងក្លានៃ នយោបាយបរទេសដើម្បីអោយ កិត្តិគុណ និង ថាមពលរបស់បារំាងអោយយូរអង្វែងទៅ។ អំឡុងពេលដែលកងទ័ពជើងទឹកបារំាងត្រូវបានជាប់ទាក់ទងនៅក្នុង សកម្មភាពពហុភាពជាច្រើនជុំវិញពិភពលោក។ ====ហ្វូងកោះ (រាជាធិបតេយ្យកក្កដា)==== ឆ្នាំ១៨៤២ កងទ័ពជើងទឹកបារំាងបានជិះកប៉ាល់ទៅកោះតាហ៊ីទី ក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ឧត្តមនេវីឯក អាបែល អ៊ូតប៊ឺត​ឌូពឺទីត ធូអាស ។ បារំាងមានសកម្មភាពនៅទីនោះហើយបន្តការតាំងនូវដោយទូរទៅ រហូតដល់សតវត្សរ៏ទី១៩ ដែលក្មួយប្រុសរបស់គាត់ ឈ្មោះថា អាបែល នីកូឡាស ប៊ឺហ្គាសី ឌូពឺទីត ធូអាស បានធ្វើដំណើរដោយសន្តិភាពនៅកោះបណ្តុះភ្នំភ្លើង​ ម៉ារហហ្យូអីសាស ឆ្នំា ១៨៨០។ ====បទឧក្រិដ្ឋសង្រ្គាម==== ជម្លោះរបស់ណាំប៉ូឡេអុងទី៣ និងរុស្ស៊ី​ជាបទឧក្រិដ្ឋមានឥទិ្ធពលក្នុងចក្រភព អូតូម៉ង់ ដើម្បីអោយបារំាងទទួលជ័យជំនះក្នុងសង្រ្គាមឧក្រិដ្ឋ ខែមិនា ១៨៥៤ ដល់ ខែមិនា ១៨៥៦។ អំឡុងពេលសង្រ្គាម នេះ ណាប់ប៉ូឡេអុងបានបង្កើតនូវចំណងមេត្រីភាពនឹងគា្ន ជាមួយ ចក្រភពអង់គ្លេសដោយជោគជ័យ ដែលបានបន្ត ហើយបន្ទាប់មកសង្រ្គាមត្រូវបានបញ្ចប់ ។ ====ចម្បាំងដណ្តើម តំបន់ព័ទជុំវិញបីកន្លែងភាគខាងត្បូងប្រទេស[[វៀតណាម]]==== [[Image:French floating battery Lave.jpg|thumb| [[ស្រោបដោយដែក]] អណ្តែតដោយថាមពលធ្យូងថ្ម ឆ្នាំ១៨៥៤អំឡុងពេលបទឧក្រិដ្ឋនៅសង្រ្គាម]] ណាប៉ូលឡេអុងទី៣តាំងលំនៅ ជាលើកដំបូងនៃអាណានិគមបារំាងគ្របដណ្តប់លើឧបទី្វបឥណ្ឌូចិន។ គាត់បានយល់ព្រម ទៅនឹងការធ្វើយុទ្ធនាការប្រដាប់អាវុធ ក្នុងឆ្នាំ១៨៥៨ ដើម្បីដាក់ទោសទៅដល់ប្រទេសវៀត ណាមដែលពួកគេធ្វើបាប គណះបេសកកម្មសាសនានិកកាតូលិកបារំាង ហើយនឹង បង្ខំអោយតុលាការព្រមទទួលបារំាងមានវត្តមានក្នុងប្រទេសនោះ។ កត្តាដែលសំខាន់ក្នុងការវិនិច្ឆ័យរបស់គាត់គឺបានជឿជាក់ ថាបារំាងប្រថុយការក្លាយជា អាត្រាកម្រិតទីពីរ ​ ​ដែលអាចពង្រីកឥទិ្ធពលរបស់ខ្លួនបាន ក្នុងអាស៊ីខាងលិច ។ ផងដែរនោះ គេខ្លះបាននិយាយថាបារំាង មានបេសកម្មស៊ីវិល បានកំពុងរាលដាល ។ យថាហេតុនេះ ចូលលុកលុយ ពេញគ្រប់ទីកន្លែងក្នុងឆ្នាំ១៨៦១ ។ ដោយឆ្នាំ១៨៦២ សង្រ្គាមកើតពាសពេញ និងវៀតណាមព្រមអោយខេត្តចំនួនបី នៅភាគខាងត្បូង ត្រូវបានបារំាងហៅថា តំបន់កូសាំងស៊ីន បានបើកកំពង់ផែចំនួន បីសម្រាប់ធ្វើជំនូញទៅប្រទេសបារំាង ។ ដំណើរឆ្លងកាត់មិនយកតំម្លៃទេ នូវកប៉ាល់សង្រ្គាមបារំាងទៅ[[ប្រទេសកម្ពុជា]] (១៨៦៧) មានសេរីភាពការផ្សាយសាសនារបស់បារំាង និងផ្តល់សំណងដ៏ធំបារំាងតម្លៃ នៃសង្រា្គម។ ====សង្រ្គាមអាភៀនលើកទី២==== ក្នុងប្រទេសចិន បារំាងបានចូលរួមក្នុងសង្រ្គាមអាភៀនលើកទី២ ដែលយល់ស្រប នឹងចក្រភពអង់គ្លេស ហើយឆ្នាំ១៨៦០ ទាហានរបស់បារំាងចូលក្នុងទីក្រុងប៉ីជិង ។ ចិនត្រូវបានបង្ខំអោយយល់ព្រម ធ្វើពាណិជ្ជកម្មសិទ្ធិដាច់មុខ ។ អនុញ្ញាតអោយនាវាចរណ៏ធ្វើដំណើរលើទន្លេ[[យ៉ាងហ្សី]] ដែលផ្តល់សិទ្ធិដល់ជនស៊ីវិលទាំងស្រុងហើយមានសេរីភាពខាងសាសនាគ្រឹស្តនិងផ្តល់ចំណងមិត្តភាពរវាងចក្រភពអង់គ្លេស និង បារំាង ។ នេះគឺជាការចូលរួមក្នុងធ្វើអន្តរាគមន៏ ប្រទេសវៀតណាមតាំងនៅវិការដ្ឋានឆ្ងាយជាងឥទិ្ធពលប្រ​ទេសបារំាងក្នុងការដឹកនាំប្រទេសចិន នៃឥទ្ធិពលគ្រប់ទីកន្លែងនៃភាគខាងត្បូងប្រទេសចិន។ ====ប្រទេសមិចស៊ិកូ==== [[Image:LaGuerriere.jpg|thumb| នាវាចម្បាំងបុរាណបារំាង ហ្ការីញ៉ែ មេបញ្ជាការដោយលោក ឧត្តមនេវីឯក រ៉ូហ្សេ ជាមេដឹកនាំកាប៉ាលក្នុង យុទ្ធនាបារំាងការប្រឆាំងកូរ៉េ ១៨៦៦ នេះជារូបថតកាប៉ាលក្នុង ទីក្រុង ណាហ្គារសាគី ប្រហែលឆ្នំា ១៨៦៥]] កងទ័ពជើងទឹកប្រទេសបារំាង បានបិទផ្លូវគមនាគមន៏ ពលអគ្គិសនីលំនាំ បានជោគជ័យក្នុងប្រទេសមិចស៊ិកូ ក្នុងសង្រ្គាម ម្សៅជាតិពុល ឆ្នាំ ១៨៣៨។វាគឺមានការជាប់ទាក់ទងយ៉ាងខ្លាំងក្នុងធ្វើអន្តរាគមន៏ប្រទេស បារំាងក្នុងប្រទេសមិចស៊ិកូ(មករា ១៨៦២ ដល់ មិនា ១៨៦៧) ។ ស្តេចណាលេឡុង ទី៣ បានដោះសារ ការបដិសេធទៅសាធារណះរដ្ឋមិចស៊ិកូ ដើម្បីសងទៅបំណុលបរទេស គម្រោង ការបង្កើតឥទិ្ធពល ក្នុងភាគខាងជើងប្រទេសអាមេរិក ដោយការបង្កើតនោះ បារំាងបានប្រគល់រាជាធិបតេយ្យ ទៅដល់មិចស៊ិកូ គម្រោងនេះត្រូវបានគាំទ្រដោយជនជាតិមិចស៊ិកូ សម្រាប់ប្រឆាំងនឹងការផ្លាស់ប្តូរពីភាពក្រៀមក្រំ ដើម្បីប្រឆាំងពួកបព្វជិតសាធារណរដ្ឋមិស៊ិកូ។ ====ប្រទេសកូរ៉េ==== ក្នុងឆ្នាំ១៨៦៦ កងទ័ពជើងទឹករបស់បារំាង ខំប្រឹងប្រែង ដើម្បីអាណានិគមជនកូរ៉េ អំឡុងពេលយុទ្ធនាការបារំាងប្រឆាំងកូរ៉េ ។ ផងដែរនោះកងទ័ពបារំាង មានវត្តមានយ៉ាងសំខាន់ក្នុងប្រទេសជប៉ុន ជាមួយ ទាហានអាកាសនៃក្រុមប្រយុទ្ធ​ក្នុងឆាំ្ន១៨៦៣ ។ រវាងឆ្នាំ​១៨៦៧ដល់១៨៦៨ ការមានវត្តមាន ក្នុងប្រទេសជប៉ុនត្រូវបានរក្សាទុកជុំវិញសកម្មភាពបេសកកម្មក្រុមទាហានបារំាងទៅប្រទេសជប៉ុន និងបន្ទាប់ពី សង្រ្គាមផ្ទៃក្នុងប៊ូហ្សីន ។ ====សង្រ្គាមចិនបារំាង==== គម្រោងនៃកងទ័ពជើងទឹកប្រទេសបារំាងមានថាមពល បានមកដល់ចំណុចកំពូលភាគខាងលិចដ៏ឆ្ងាយ ក្នុងពាក់កណ្តាលទសវត្សរ៏ទី ៨០ ។ ក្រុមកងទ័ពជើងទឹកពិសេស បានបែងចែកចេញជាពីរក្រុម ក្រោម ការគ្រប់គ្រងនៃឧត្តមនាវីឯក អាម៉េឌេយ៉េ ឃូបប៊ឺ បានធ្វើឡើងក្នុងអំឡុងសង្គ្រាមចិនបារាំង (ខែសីហា១៨៨៤ ​ដល់ខែមេសា ១៨៨៥ ) បានឃើញថាសកម្មភាពសំខាន់ ក្នុងអំឡុងពេលសង្គ្រាមឆ្នេរសមុទ្រចិនដ៏យូរ និង​ក្នុងសមុទ្រជុំវិញ [[តៃវ៉ាន់]] (ផ្វម៉ូសា) ។ == ឯកសារយោង == [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:អត្ថបទបកប្រែមិនទាន់កែសម្រួល]] <references />{{អត្ថបទខ្លីមិនពេញលេញ}} [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:កងទ័ពជើងទឹកបារាំង]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:យោធាបារាំង]] buivjffyw96uddhafm4jy43cbg9sfqg 0 18536 321631 238252 2025-06-06T02:26:06Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321631 wikitext text/x-wiki សំដៅដល់ ៖ * [[ឃុំល្វា(ស្រុកពួក)|ឃុំល្វា]] [[ស្រុកពួក]] [[ខេត្តសៀមរាប]] * [[ឃុំល្វា(ស្រុកចំការលើ)|ឃុំល្វា]] [[ស្រុកចំការលើ]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] * [[ឃុំល្វា(ស្រុកបវេល)|ឃុំល្វា]] [[ស្រុកបវេល]] [[ខេត្តបាត់ដំបង]] * [[ឃុំល្វា(ស្រុកព្រៃឈរ)|ឃុំល្វា]] [[ស្រុកព្រៃឈរ]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] * [[ឃុំល្វា(ស្រុកព្រះស្ដេច)|ឃុំល្វា]] [[ស្រុកព្រះស្ដេច]] [[ខេត្តព្រៃវែង]] tvmdz7u0y99b3xrtr4gw4s5gczqhd1v 0 18726 321372 240847 2025-06-03T00:57:50Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321372 wikitext text/x-wiki សំដៅទៅដល់ ៖ *[[ភូមិសំរោង(ឃុំសំរោងក្រោម)|ភូមិសំរោង]] [[ឃុំសំរោងក្រោម]] [[ស្រុកបន្ទាយមាស]] [[ខេត្តកំពត]] *[[ភូមិសំរោង(ឃុំរមេញ)|ភូមិសំរោង]] [[ឃុំរមេញ]] [[ស្រុកកោះអណ្ដែត]] [[ខេត្តតាកែវ]] *[[ភូមិសំរោង(ឃុំក្តឿងរាយ)|ភូមិសំរោង]] [[ឃុំក្តឿងរាយ]] [[ស្រុកកញ្ជ្រៀច]] [[ខេត្តព្រៃវែង]] * [[ភូមិសំរោង(ឃុំសំរោង)|ភូមិសំរោង]] [[ឃុំសំរោង(ស្រុកស្វាយអន្ទរ)|ឃុំសំរោង]] [[ស្រុកស្វាយអន្ទរ]] [[ខេត្តព្រៃវែង]] * [[ភូមិសំរោង(ឃុំលាងដៃ)|ភូមិសំរោង]] [[ឃុំលាងដៃ]] [[ស្រុកអង្គរធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប]] sn09qep2yp5yp2dd6spa8p57fltfsoa 321578 321372 2025-06-05T08:44:12Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321578 wikitext text/x-wiki សំដៅទៅដល់ ៖ *[[ភូមិសំរោង(ឃុំសំរោងក្រោម)|ភូមិសំរោង]] [[ឃុំសំរោងក្រោម]] [[ស្រុកបន្ទាយមាស]] [[ខេត្តកំពត]] *[[ភូមិសំរោង(ឃុំរមេញ)|ភូមិសំរោង]] [[ឃុំរមេញ]] [[ស្រុកកោះអណ្ដែត]] [[ខេត្តតាកែវ]] *[[ភូមិសំរោង(ឃុំក្តឿងរាយ)|ភូមិសំរោង]] [[ឃុំក្តឿងរាយ]] [[ស្រុកកញ្ជ្រៀច]] [[ខេត្តព្រៃវែង]] * [[ភូមិសំរោង(ឃុំសំរោង)|ភូមិសំរោង]] [[ឃុំសំរោង(ស្រុកស្វាយអន្ទរ)|ឃុំសំរោង]] [[ស្រុកស្វាយអន្ទរ]] [[ខេត្តព្រៃវែង]] * [[ភូមិសំរោង(ឃុំលាងដៃ)|ភូមិសំរោង]] [[ឃុំលាងដៃ]] [[ស្រុកអង្គរធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប]] * [[ភូមិសំរោង(ឃុំស្ពានត្នោត)|ភូមិសំរោង]] [[ឃុំស្ពានត្នោត]] [[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប]] 04sa0bvx9jvcoy4f4qjjg4af3pxe9k7 0 24690 321538 319856 2025-06-05T05:21:33Z InternetArchiveBot 32568 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 321538 wikitext text/x-wiki {{Use dmy dates|date=ខែតុលា ២០១៥}} {{Infobox Former Country |native_name = อาณาจักรอยุธยา |conventional_long_name = អាណាចក្រអយុធ្យា |common_name = Ayutthaya Kingdom |continent = អាស៊ី |region = [[អាស៊ីអាគ្នេយ៍]] |country = [[ថៃ]] |era = យុគកណ្ដាល និង បុនវុឌ្ឍិ |status = |event_start = ឧទងឡើងសោយរាជ្យនៅអយុធ្យា |year_start = ១៣៥១ |date_start = |event_end = [[សង្គ្រាមភូមា–សៀម (១៧៦៥–៦៧)|ការដួលរលំអយុធ្យានៅឆ្នាំ១៧៦៧]] |year_end = ១៧៦៧ |date_end = |event1 = សហភាពបុគ្គលជាមួយ[[រាជអាណាចក្រសុខោទ័យ]] |date_event1 = ១៤៣៨ |event2 = រដ្ឋចំណុះរាជ[[វង្សតោនងូ]] |date_event2 = ១៥៦៤, ១៥៦៩ |event3 = បញ្ចូលជាមួយសុខោទ័យ និងឯករាជ្យពីតោនងូ |date_event3 = ១៥៨៣, ១៥៨៤ |event4 = យុទ្ធហត្ថីរវាង[[នរេឝ្វរ]] និង [[ម៉ុងគ្រីស្វា]] |date_event4 = ១៥៩៣ |event5 = End of Sukhothai Dynasty |date_event5 = 1629 |p1 = នគរលវ |flag_p1 = |p2 |flag_p2 = Kingdom of Sukhothai |p3 = រាជអាណាចក្រនគរឝ្រីធម៌រាជ |s1 = រាជអាណាចក្រធនបុរី |flag_s1 = Flag of Thailand (Ayutthaya period).svg |flag_s6 = |image_flag = Flag of Thailand (Ayutthaya period).svg |flag = List_of_Thai_flags#Historical flags |flag_type = ទង់ជ័យ |image_coat =Seal_of_Ayutthaya_(King_Narai).png | symbol = | symbol_type = ត្រា |image_map = Map-of-southeast-asia 1400 CE km.PNG |image_map_caption = ផែនទីអាស៊ីគ្នេយ៍នៅសតវត្សទី១៥:<br />'''ស្វាយខៀវ''': រាជអាណាចក្រអយុធ្យា<br />'''ត្រួយចេកដិត''': [[លានដំរី]]<br />'''ស្វាយ''': [[លានស្រែ]]<br />'''ទឹកក្រូច''': [[រាជអាណាចក្រសុខោទ័យ]]<br />'''ក្រហម''': [[កម្វុជទេឝ]]<br />'''លឿង''': [[ចាម្បា]]<br />'''ខៀវ''': [[មហាវៀត]] |capital = [[ស្រុកព្រះនគរឝ្រីអយុធ្យា|អយុធ្យា]] (១៣៥១-១៤៦៣)<br /> [[ស្រុកមឿងពិឞ្ណុលោក|ពិឞ្ណុលោក]] (១៤៦៣-១៤៨៨)<br /> អយុធ្យា (១៤៦៣-១៦៦៦)<br /> [[ស្រុកមឿងលពបុរី|លពបុរី]] (១៦៦៦-១៦៨៨)<br /> អយុធ្យា (១៦៨៨-១៧៦៧) |common_languages = [[ភាសាសៀម|សៀមអយុធ្យា]] |religion = '''ភាគច្រើន''': [[ថេរវាទ|ពុទ្ធសាសនាថេរវាទ]]<br /> '''ភាគតិច''': [[ព្រហ្មញ្ញសាសនា]] [[សាសនាកាតូលិករ៉ូមនៅថៃ|កាតូលិករ៉ូម]] [[ឥស្លាមស៊ីអ៊ីត]] [[ឥស្លាមសុនីត]] |government_type = [[សក្ដិភូមិនិយម|រាជាធិបតេយ្យសក្ដិភូមិ]]ដែលមានចតុស្ដម្ភជាអង្គនីតិប្រតិបត្តិ។ |leader1 = [[ឧទង]] |year_leader1 = ១៣៥០–៦៩ |leader2 = [[នរេឝ្វរ]] |year_leader2 = ១៥៩០–១៦០៥ |leader3 = នារាយណ៍ |year_leader3 = ១៦៥៦–៨៨ |leader4 = [[ឯកទឝ]] |year_leader4 = ១៧៥៨–៦៧ |title_leader = [[រាជអាណាចក្រអយុធ្យា#ក្សត្រនៃអយុធ្យា|សម្ដេចព្រះ]] |legislature = ព្រះមហាក្សត្រ |today = {{flag|ថៃ}}<br />{{flag|លាវ}}<br />{{flag|កម្ពុជា}}<br />{{flag|ម៉ាឡេស៊ី}}<br />{{flag|មីយ៉ាន់ម៉ា}}<br />{{flag|ចិន}} }} {{Contains Thai text}} {{ប្រវត្តិសាស្ត្រថៃ}} '''អយុធ្យា''' ({{lang-th|อยุธยา}}, {{IPA-th|ʔajúttʰajaː}} [អៃយុត្ថៃយ៉ា]) គឺជារាជអាណាចក្រ[[ថៃ|សៀម]]ដែលមានអត្ថិភាពពីឆ្នាំ១៣៥១ ដល់ ១៧៦៧។ អាណាចក្រអយុធ្យារាក់ទាក់ស្វាគមចំពោះឈ្មួញបរទេស រួមមាន[[ពួក|ចិន]] [[យួន]] [[ពួកឥណ្ឌា-អារ្យ|ពួកឥណ្ឌា]] [[ពួកជប៉ុន|ជប៉ុន]] និង [[ពួកពែរ្ស]] ហើយក្រោយមក [[ពួកព័រទុយហ្កាល់|ព័រទុយហ្កាល់]] ពួក[[ជនជាតិអេស្ប៉ាញ|អេស្ប៉ាញ]] [[ពួកណេដឺឡន|ណេដឺឡន]] និង [[ពួកបារាំអ|បារាំង]] ដោយអនុញ្ញាតឱ្យពួកជនបរទេសទាំងនោះតាំងជាភូមិៗនៅខាងក្រៅកំពែងរាជធានី ដែលត្រូវបានគេហៅថា [[ព្រះនគរឝ្រីអយុធ្យា|អយុធ្យា]] ដូចគ្នា។ ក្នុងសតវត្សទីដប់ប្រាំមួយ វាត្រូវបានពិពណ៌នាដោយពួកឈ្មួញបរទេសថាជាទីក្រុងមួយក្នុងចំណោមទីក្រុងធំៗ និង មានភោគទ្រព្យដ៏សំបូរបែបបំផុតនៅទិសបូព៌ា។ រាជវាំងនៃស្ដេច[[នារាយណ៍ (សៀម)|នារាយណ៍]] (១៦៥៦-៨៨) មានចំណងមេត្រីភាពយ៉ាងរឹងមាំជាមួយព្រះបាទ[[ល្វីទី១៦]]នៅបារាំង ដែលពួកឯកអគ្គរាជទូតបារាំងបានប្រៀបធៀបទីក្រុងនេះទាំងទំហំ និង ភាពស្ដុកស្ដម្ភទៅនឹងក្រុងប៉ារីស។ ជិតដល់ឆ្នាំ១៥៥០ បណ្ដារដ្ឋចំណុះរបស់អាណាចក្រនេះរួមមានបណ្ដារដ្ឋបុរីភាគខ្លះនៅ[[ទៀបកោះម៉ាឡេ]] សុខោទ័យ និង ភាគខ្លះនៃប្រទេស[[កម្ពុជា]]។<ref name= "malaystates">{{cite book| last = Hooker | first = Virginia Matheson | title = A Short History of Malaysia: Linking East and West| publisher= Allen & Unwin| location= St Leonards, New South Wales, AU | year = 2003| pages = 72| isbn = 1-86448-955-3 | url = https://books.google.com/?id=6F7xthSLFNEC&pg=PA72&lpg=PA72&dq=Ayutthaya++malay |accessdate=5 July 2009}}</ref> នៅក្នុងការរៀបរាប់របស់ពួកបរទេស អយុធ្យាត្រូវបានពួកគេហៅថាសៀម ប៉ុន្តែប្រភពជាច្រើននិយាយថាអ្នកនៅអយុធ្យាហៅខ្លួនឯងថា ''[[ពួកទៃ|ទ័យ]]'' និងអាណាចក្ររបស់ខ្លួនថា ''ក្រុងទ័យ'' ({{linktext|กรุง|ไท}})។<ref group="កំណត់">{{cite book |last= Roberts|first= Edmund |authorlink= អេដម៉ឹណ្ដ៍ រ៉បឺត្ស៍ (ទូត) |title= Embassy to the Eastern courts of Cochin-China, Siam, and Muscat : in the U. S. sloop-of-war Peacock during the years 1832-3-4 |url= https://books.google.com/?id=aSgPAAAAYAAJ |year= 1837 |publisher= Harper & brothers |oclc= 12212199 |page= image 288 |chapter= XVIII —City of Bang-kok |quote= The spot on which the present capital stands, and the country in its vicinity, on both banks of the river for a considerable distance, were formerly, before the removal of the court to its present situation called Bang-kok; but since that time, and for nearly sixty years past, it has been named Sia yuthia, (pronounced See-ah you-tè-ah, and by the natives, Krung, that is, the capital;) it is called by both names here, but never Bang-kok; and they always correct foreigners when the latter make this mistake. The villages which occupy the right hand of the river, opposite to the capital, pass under the general name of Bang-kok.}}</ref> ==ទិដ្ឋភាពប្រវត្តិសាស្ត្រទូទៅ== ===ដើមកំណើត=== [[File:Wat Phanan Choeng 01.jpg|thumb|left|ពុទ្ធរូបទ្រង់ភ្នែនបិទមាស {{convert|19|m}} ដ៏ធំមហិមានៅ[[វត្តពន័ញជើង]]ពេលខាងក្រោយៗចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៣២៤ មកម៉្លេះ មុនការចុះកាលបរិច្ឆេទនៃការបង្កើតក្រុងនេះទៅទៀត]] តាមរយៈកំណែដែលគេទទួលស្គាល់ភាគច្រើនបំផុតអំពីកំណកំណើតនៃអាណាចក្រនេះ ថាវាជារដ្ឋទ័យតាំងនៅឯអយុធ្យាតាមដង[[ទន្លេចៅព្រះញា]]មួយដែលបានផុសឡើងដំបូងគេ ក្បែរ[[នគរលវ]] (នៅសម័យនោះ ស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់[[កម្វុជទេឝ]]នៅឡើយ) និង [[សុវណ៌ភូមិ]]។ ប្រភពមួយនិយាយថានៅពាក់កណ្ដាលសតវត្សទីដប់បួន ដោយសារតែមានការគំរាមកំហែងពីរោគឆ្លងរាតត្បាត ព្រះចៅ[[ឧទង]]បានរើព្រះរាជវាំងទៅខាងត្បូងទៅកាន់វាលទំនាបលិចទឹកនៅឯ[[ទន្លេចៅព្រះញា]]នៅលើកោះមួយហ៊ុំព័ទ្ធដោយទន្លេជាច្រើន។<ref>{{cite journal |author= |last= |first= H. R. H. Prince Damrong |authorlink= Damrong Rajanubhab |year= 1904 |title= The Foundation of Ayuthia |journal= [[ទិនានុប្បវត្តិសង្គមសៀម|Journal of the Siam Society]] |format= PDF |volume= JSS Vol. 1.0e |publisher= Siam Heritage Trust |url= http://www.siamese-heritage.org/jsspdf/1904/JSS_001_0e_PrinceDamrong_FoundationOfAyuthia.pdf |quote= There is an old city ... called by the people Müang U Thong (the city of King U Thong) and there is a tradition that [[យសសក្ដិសៀម#ទាវ|Thao]] U Thong reigned over this city until an epidemic broke out and the people died in great numbers. He then abandoned the city and turning to the East looked out for another place to establish the capital; but the epidemic did not abate. He then crossed the Suphan (Tachin) river to escape the ravages of the epidemic, and even at the present time near the Suphan river there is a place called "Tha Thao U Thong" 'i. e.' the crossing of King U Thong. |accessdate= 17 វិច្ឆិកា 2013 |archive-date= 2 សីហា 2019 |archive-url= https://web.archive.org/web/20190802111359/http://www.siamese-heritage.org/jsspdf/1904/JSS_001_0e_PrinceDamrong_FoundationOfAyuthia.pdf |dead-url= yes }}</ref> ឈ្មោះនៃទីក្រុងបានបង្ហាញនូវឥទ្ធិពល[[ព្រហ្មញ្ញសាសនា]]ក្នុងតំបន់នេះដែលវាជាការបន្លឺសព្ទបែបទៃយនៃឈ្មោះទីក្រុង[[អយុធ្យា (ឥណ្ឌា)|អយុធ្យា]]របស់ឥណ្ឌាដ៏ល្បីរន្ទឺ។ ក្រុងនេះត្រូវបានគេគិតថាមានជាប់ទាក់ទងទៅនឹងវីរកថាជាតិរបស់ទៃយ ''[[រាមកេរ្តិ៍ (សៀម)|រាមកេរ្តិ៍]]'' ដែលជាកំណែភាសាសៀមនៃរឿង ''[[រាមាយាណ]]'' ។ ===ការសញ្ជ័យ និង ការវាតទីនិយម=== [[File:Fra Mauro World Map detail South East Asian mainland.jpg|thumb|left|អយុធ្យាបង្ហាញនៅក្នុង[[ផែនទីផ្វ្រាម៉ាវរ៉ូ]]នៃពិភពលោក (រ.១៤៥០) ស្ថិតក្រោមឈ្មោះថា "Scierno" យកចេញពីភាសាពែរ្ស "Shahr-I-Naw" មានន័យថា "ទីក្រុងថ្មី"<ref>http://www.nationmultimedia.com/2006/09/06/headlines/headlines_30012911.php</ref>]] អយុធ្យាបានចាប់ផ្ដើមមានអនុត្តរភាពដោយការសញ្ជ័យបណ្ដាអាណាចក្រ និង មឿងភាគខាងជើងដូចជា [[រាជអាណាចក្រសុខោទ័យ|សុខោទ័យ]]<ref name=Coedes>{{cite book|last= Coedès|first= George|authorlink= ហ្សក សឺដេស|editor= Walter F. Vella|others= trans.Susan Brown Cowing|title= The Indianized States of Southeast Asia|year= 1968|publisher= University of Hawaii Press|isbn= 978-0-8248-0368-1}}</ref>{{rp|២២២}} [[ឧទ្យានប្រវត្តិសាស្ត្រកំពែងពេជ្រ|កំពែងពេជ្រ]] និង [[ពិឝ្ណុលោក]]។ មុនចុងសតវត្សទីដប់ប្រាំ អយុធ្យាបានផ្ដើមការវាយប្រហារទៅលើ[[អង្គរ]] ដែលជាមហាអំណាចធំតាំងពីបុរាណកាលក្នុងតំបន់។ ឥទ្ធិពលរបស់អង្គរនៅទីបំផុត ក៏បានសាបរលាបចេញពីវាលទំនាបទន្លេចៅព្រះញា កាលណោះអយុធ្យាក៏បានក្លាយជាមហាអំណាចធំថ្មីជំនួសអង្គរវិញ។ រាជអាណាចក្រអយុធ្យាដែលកំពុងតែលេចត្រដែតឡើងមួយនេះមានអំណាចកាន់តែ ធំឡើងទៅៗ។ ទំនាក់ទំនងរវាងអយុធ្យា និង [[លានស្រែ]]កាន់តែអាក្រក់ឡើងចាប់តាំងពីពួកអយុធ្យាគាំទ្រដល់ការបះបោររបស់[[ថៅឆូយ]]នៅឆ្នាំ១៤៥១ លោក[[យុត្តិតធិរ៉ា]]ជាអភិជនម្នាក់នៃរាជអាណាចក្រសុខោទ័យដែលលោកមានការប៉ះទង្គិចគ្នាជាច្រើនលើកជាមួយព្រះបាទ[[បរមត្រៃលោកនាថ]]នោះ ក៏បានចូលថ្វាយខ្លួនបំរើដល់ព្រះបាទ[[តិលោករាជ]]។ យុត្តិតធិរ៉ាបានជំរុញអោយបរមត្រៃលោកនាថចូលលុកលុយពិឝ្ណុលោក ដោយបញ្ឆេះភ្លើង[[សង្គ្រាមអយុធ្យា-លានស្រែ]]លើជ្រលងចៅព្រះញាភាគខាងលើ (រាជអាណាចក្រសុខោទ័យ)។ ក្នុងឆ្នាំ១៤៦០ ចៅហ្វាយស្រុកឆេល្យីងបានចុះចាញ់ព្រះបាទតិលោករាជ។ បរមត្រៃលោកនាថ ក្រោយមកបានប្រើប្រាស់យុទ្ធសាស្ត្រថ្មី ហើយផ្ដោតលើការធ្វើសង្គ្រាមជាមួយលានស្រែដោយរើរាជធានីទៅកាន់ពិឝ្ណុលោកវិញ។ លានស្រែបានរងការវាយបកវិញ ហើយតិលោករាជនៅទីបំផុតបានព្យាយាមស្វែងរកសន្តិភាពក្នុងឆ្នាំ១៤៧៥។ យ៉ាងណាមិញ រាជអាណាចក្រអយុធ្យាមិនមែនជារដ្ឋឯកភាពមួយនៅឡើយទេ ផ្ទុយទៅវិញវាគ្រាន់តែជាបំណះនៃក្សត្របុរីគ្រប់គ្រងពីពឹងខ្លួន និង ជាបណ្ដាខែត្រសួយដែលមានស្វាមីភក្ដិទៅនឹងព្រះចៅអយុធ្យាដែលស្ថិតក្រោម ''[[មណ្ឌល (អាស៊ីអាគ្នេយ៍)|ប្រព័ន្ធមណ្ឌល]]'' តាមពួកអ្នកប្រាជ្ញខ្លះបានលើកឡើង។<ref name="higham">{{harvnb|Higham|1989|p=355}}</ref> ក្សត្របុរីទាំងនេះប្រហែលត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយព្រះរាជវង្សនៃអយុធ្យា រឺ ដោយអ្នកគ្រប់គ្រងប្រចាំតំបន់ដែលមានកងទ័ពឯករាជ្យផ្ទាល់ខ្លួន ហើយមានភារកិច្ចជួយដល់រាជធានីនៅពេលដែលសង្គ្រាម រឺ ការលុកលុយណាមួយបានកើតមានឡើង។ យ៉ាងណាក៏ដោយ ធ្លាប់មានភស្តុតាងថាមានការបះបោរក្នុងតំបន់ម្ដងម្កាល ដឹកនាំដោយអម្ចាស់ រឺ ក្សត្រតាមតំបន់បានផ្ទុះឡើង។ អយុធ្យាក៏បានបង្ក្រាបការបះបោរទាំងនោះរាបទាបអស់ទៅ។ [[File:1686FrenchMapOfSiam.jpg|thumb|right|ផែនទីបារាំង១៦៨៦ អំពីសៀម]] ដោយសារកង្វះច្បាប់ឡើងសោយរាជ្យ និង ផ្នត់គំនិតនៃ[[គុណូបការាធិបតេយ្យ]]ជាធំផងនោះ ពេលណាមានការឡើងស្នងរាជ្យតែងមានជំលោះ ពួកចៅហ្វាយស្រុកដែលជាខត្តិយវង្ស រឺ ពួកអ្នកមានយសសក្ដិប្រកបដោយឥទ្ធិពលតែងតែអះអាងនូវគុណបំណាច់របស់ខ្លួនរួចហើយបានប្រមែប្រមូលកំលាំងរេហ៍ពល ហើយបរពលទៅកាន់រាជធានីទាមទារសិទ្ធិឡើងសោយរាជ្យ ដោយតាំងខ្លួនឱ្យខ្ពស់ក្នុងរដ្ឋប្រហារបង្ហូរឈាមគ្នាជាច្រើនលើក។<ref name="succ">{{cite web|url=http://countrystudies.us/thailand/7.htm|title=The Aytthaya Era, 1350–1767|publisher=U. S. Library of Congress|accessdate=25 July 2009}}</ref> ចំណាប់ផ្ដើមសតវត្សទីដប់ប្រាំ អយុធ្យាបានបង្ហាញនូវចំណាប់អារម្មណ៍លើ[[ទៀបកោះម៉ាឡេ]] ប៉ុន្តែកំពង់ផែពាណិជ្ជកម្មធំៗនៃ[[ស៊ុលតនាណាចក្រមល្លកា]]បានប្រកួតប្រជែងដើម្បីអះអាងអធិបតេយ្យភាពរបស់ខ្លួន។ អយុធ្យាបានផ្ដើមការសញ្ជ័យជាច្រើនលើកប្រឆាំងនឹងមល្លកាតែមិនបានសំរេច ដោយសារតែមល្លកាមានភាពរឹងមាំខាងការទូត និង សេដ្ឋកិច្ចព្រោះមានការជួយពីខាងយោធា[[រាជវង្សមិង|មហាមិង]]។ នៅដើមសតវត្សទីដប់ប្រាំ មេទ័ពជើងទឹករាជវង្សមិង លោក[[ចឹង ហឺ|ចឹង-ហឺ]]បានបង្កើតមូលដ្ឋានទ័ពដើម្បីធ្វើប្រតិបត្តិការក្នុងទីក្រុងកំពង់ផែនេះ ដោយបង្កើតឡើងជាទីតាំងយុទ្ធសាស្ត្រដែលពួកចិនគ្មានចន្លោះប្រហោងណាមួយអាចចាញ់ពួកសៀមត្រង់ណាឡើយ។ ស្ថិតក្រោមការការពារនេះ មល្លកាបានរុងរឿង ប្រែក្លាយជាបច្ចាមិត្រមួយក្នុងចំណោមបច្ចាមិត្រធំៗរបស់អយុធ្យារហូតដល់[[ការកាន់កាប់មល្លកា (១៥១១)|ការកាន់កាប់មល្លកា]]ដោយពួកព័រទុយហ្កាល់។<ref name="malacca">{{cite book|last=Jin|first=Shaoqing|title=Zheng He's voyages down the western seas|editor=Office of the People's Goverernment of Fujian Province|publisher=China Intercontinental Press|location=Fujian, China|year=2005|page=58|url=https://books.google.com/books?id=QmpkR6l5MaMC&pg=PA58&lpg=PA58&dq=zheng+he+mansur+shah&source=bl&ots=IqDNCCxZKu&sig=HEX0vPAjTRnSNZGXuIOt_8gCkzY&hl=en&ei=LsF1SrL5Fo78MeGx-bAM&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1#v=onepage&q=zheng%20he%20mansur%20shah&f=false|accessdate=2 August 2009}}</ref> ===សង្គ្រាមភូមាលើកទីមួយ=== '''{{main|សង្គ្រាមភូមា-សៀម}}''' ចាប់ផ្ដើមពាក់កណ្ដាលនៃសតវត្សទី១៦ រាជអាណាចក្រនេះបានស្ថិតនៅក្រោមការវាយលុកដដែលជាដដែលដោយ[[រាជវង្សតោនងូ]][[ភូមា]]។ [[សង្គ្រាមភូមា-សៀម (១៥៤៧-៤៩)]] បានចាប់ផ្ដើមជាមួយការលុកលុយភូមាមួយ និង ការឡោមព័ទ្ធអយុធ្យាបរាជ័យម្ដង។ ការឡោមព័ទ្ធលើកទីពីរ (១៥៦៣-៦៤) បានដឹកនាំដោយព្រះបាទ[[ព្រះរៀមអង្គយោធិននព្វរត្ន]]បានបង្ខំព្រះបាទ[[មហាចក្រពត្តិ]]ឱ្យចុះចាញ់នៅឆ្នាំ១៥៦៤។ គ្រួសាររាជវង្សត្រូវបានចាប់នាំទៅ[[បារគូ (ភូមា)|បារគូ]] ដោយមានបុត្រាទីពីររបស់ស្ដេចអយុធ្យា [[មហិន្ទ្រាធិរាជ]]ត្រូវបានគេលើកឱ្យសោយរាជ្យជាសាមន្តរាជ។<ref name=app-111>{{cite book | title=History of Burma | author=Lt. Gen. Sir Arthur P. Phayre | year=1883 | page=111 | edition=1967 | publisher=Susil Gupta | location=London}}</ref><ref name=geh-167>{{cite book | author=GE Harvey | title=History of Burma | pages=167–170 | publisher=Frank Cass & Co. Ltd. | year=1925 | location=London}}</ref> នៅឆ្នាំ១៥៦៨ មហិន្ទ្រាធិរាជបានបះបោរ នៅពេលព្រះបិតារបស់ទ្រង់រៀបចំយាងត្រឡប់មកពីបារគូវិញជា[[ភិក្ខុ]]ភេទ។ ការឡោមព័ទ្ធលើកទីបីជាហេតុនាំអោយមានការកាន់កាប់អយុធ្យានៅឆ្នាំ១៥៦៩ ហើយព្រះរៀមអង្គបានតាំងព្រះ[[មហាធម៌រាជាធិរាជ (អយុធ្យា)|មហាធម៌រាជាធិរាជ]]ជាស្ដេចចំណុះរបស់ទ្រង់វិញ។<ref name=geh-167/> <!-- Deleted image removed: [[File:Yuddhahatthi.jpg|thumb|250px|Naresuan slaying Mingyi Swa in duel]] --> [[File:Naresuan life - Wat Suwan Dararam - Section 13 (2142 BE).jpg|thumb|left|ព្រះចៅ[[នរេឝ្វរ]]ចូលទៅកាន់[[បារគូ (ភូមា)|បារគូដែលគ្មានការគ្រប់គ្រង]]នៅឆ្នាំ១៦០០ គំនូរជញ្ជាំងគូរដោយព្រះញាអនុសចិត្រកូល [[វត្តសុវន្ទរារាម]] [[ឧទ្យានប្រវត្តិសាស្ត្រអយុធ្យា]]។]] ក្រោយពីការសោយទិវង្គតរបស់ព្រះរៀមអង្គនៅឆ្នាំ១៥៨១ ឧបរាជ[[នរេឝ្វរ]]បានប្រកាសឯករាជ្យអយុធ្យានៅឆ្នាំ១៥៨៤។ ពួកទៃយបានវាយបកទៅកាន់ការលុកលុយរបស់ភូមាច្រំដែល (១៥៨៤-១៥៩៣) ដែលវាត្រូវបានបិទបញ្ចប់ដោយការល្បងបារមីលើដំរីរវាងព្រះបាទនរេឝ្វរ និងរជ្ជទាយាទភូមាម៉ុងគ្រីស្វានៅឆ្នាំ១៥៩៣ កំឡុងការឡោមព័ទ្ធអយុធ្យាលើកទីបួនដែលកាលណោះ ព្រះនរេឝ្វរបានប្រហារក្ស័យព្រះជន្មព្រះ[[ម៉ុងគ្រីស្វា]]ប្រកបដោយព្រះកិត្តិគុណល្បីរន្ទឺសុះសាយ ([[ថ្ងៃសំរាកសាធារណៈនៅថៃ#បញ្ញត្តិជាតិ|គេក៏បានកំណត់]]ថ្ងៃនោះ ត្រូវនឹង ថ្ងៃ ១៨ មករា ចាត់ទុកថាជាទិវា[[កងទ័ពទៃយ]])។ [[សង្គ្រាមភូមា-សៀម (១៥៩៤-១៦០៥)]] គឺជាការវាយប្រហាររបស់ស្យាមទៅលើភូមា ដែលជាហេតុនាំឱ្យទទួលបានការកាន់កាប់[[តំបន់តនាវឝ្រី]]រហូតដល់[[មុំហ៍]]នៅឆ្នាំ១៥៩៥ ហើយនិងលាននានៅឆ្នាំ១៦០២។ នរេឝ្វរថែមទាំងបានលុកលុយភូមាដីគោករហូតដល់តោនងូនៅឆ្នាំ១៦០០ ប៉ុន្តែត្រូវបានរុញច្រានត្រឡប់មកវិញ។ បន្ទាប់ពីការសោយទិវង្គតរបស់ព្រះចៅនរេឝ្វរនៅឆ្នាំ១៦០៥ តនាវឝ្រីភាគខាងជើង និងលានស្រែបានវិលត្រឡប់ស្ថិតក្រោមអំណាចរបស់ភូមាវិញនៅឆ្នាំ១៦១៤។<ref>Phayre, pp. 127–130</ref> ការប៉ុនប៉ងរបស់រាជអាណាចក្រអយុធ្យាដណ្ដើមយកលានស្រែ និង តនាវស្រីខាងជើងនៅឆ្នាំ១៦៦២-១៦៦៤ បានត្រូវបរាជ័យ។<ref>Phayre, p. 139</ref> ការជួញដូរនៅក្រៅប្រទេសបាននាំចូលមកកាន់អយុធ្យាវិញ មិនត្រឹមតែវត្ថុល្អប្រណិតៗប៉ុណ្ណោះនោះទេ តែក៏បាននាំចូលនូវគ្រឿងសស្ត្រាវុធថ្មីៗផងដែរ។ ក្នុងពាក់កណ្ដាលសតវត្សទីដប់ប្រាំពីរ កំឡុងរជ្ជកាលព្រះបាទនារាយណ៍ អយុធ្យាបានក្លាយជារាជអាណាចក្រយ៉ាងសំបូររុងរឿង។<ref name="wyatt2">{{harvnb|Wyatt|2003|pp=90–121}}</ref> ក្នុងសតវត្សទីដប់ប្រាំបី អយុធ្យាបានបាត់ការគ្រប់គ្រងទៅលើបណ្ដាខេត្តនានារបស់ខ្លួន បន្តិចម្ដងៗ។ ចៅហ្វាយស្រុកជាច្រើនបានប្រើអំណាចផ្ទាល់ខ្លួនដោយឯករាជ្យ ហើយការបះបោរនានាប្រឆាំងនឹងរាជធានីក៏បានផ្ទុះឡើង។ ===សង្គ្រាមភូមាលើកទីពីរ=== ក្នុងពាក់កណ្ដាលសតវត្សទីដប់ប្រាំបី អយុធ្យាម្ដងទៀតបានជំពាក់វាក់វិនក្នុងសង្គ្រាមជាច្រើនលើកជាមួយពួកភូមា។ [[សង្គ្រាមភូមា-សៀម (១៧៥៩-៦០)]] បានផ្ដើមឡើងដោយ[[រាជវង្សកន្បោន]]ភូមាក៏បានត្រូវបរាជ័យ។ [[សង្គ្រាមភូមា-សៀម (១៧៦៥-៦៧)]] បានបណ្ដាលឱ្យមានការលួចឆក់ប្លន់បំផ្លិចបំផ្លាញទីក្រុងអយុធ្យា ហើយទីបញ្ចប់នៃព្រះរាជអាណាចក្រនេះដោយសារតែ[[ការសញ្ជ័យ]]ក្នុងខែមេសា ឆ្នាំ១៧៦៧។ ==ខត្តិយភាពរាជអាណាចក្រអយុធ្យា== '''{{See also|រាជាធិបតេយ្យទៃយ}}''' [[File:Ayutthaya Thailand.jpg|thumb|វិកិណ្ណដ្ឋាននៃទីក្រុងអយុធ្យាបុរាណក្រោយការឈ្លានពានរបស់ភូមា។]] ព្រះមហាក្សត្រនៃអយុធ្យាគឺជាស្ដេចផ្ដាច់ការដែលមានឋានន្តរសក្ដិសមសាសនា។ អំណាចរបស់ពួកទ្រង់ទាញបានពីមនោគមវិជ្ជានៃព្រហ្មញ្ញសាសនា និងព្រះពុទ្ធសាសនាដូចគ្នាដែរ ក៏ចេញពីលក្ខណៈដឹកនាំពីធម្មជាតិរបស់ទ្រង់ផងដែរ។ ព្រះមហាក្សត្រសុខោទ័យគឺជាការរំលឹកឡើងវិញនៃសិលាចារឹកលេខ១ ដែលបានរកឃើញនៅសុខោទ័យ បានថ្លាថ្លែងថា ព្រះបាទរាមកំហែងនឹងសណ្ដាប់នូវពាក្យបណ្ដឹងនៃអាណាប្រជានុរាស្ត្រដែលបានវាយជួងនៅឯក្លោងទ្វារព្រះរាជវាំង។ ព្រះមហាក្សត្រត្រង់នេះត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាឪពុកដោយប្រជារាស្ត្ររបស់ទ្រង់។ នៅអយុធ្យា យ៉ាងណាក៏ដោយ ទស្សនៈខត្តិយភាពបែបបិតុភាពត្រូវបានសាបសូន្យ។ ព្រះមហាក្សត្រត្រូវបានចាត់ទុកថាជា ''ចក្រពត្តិ'' ([[សំស្ក្រឹត]] ''[[ចក្រវរ្តិន៑]]'') ដែលឆ្លងតាមរយៈការប្រកាន់ខ្ជាប់របស់ទ្រង់ទៅនឹងច្បាប់បង្កើតលោកទាំងមូលពាក់ព័ន្ធជុំវិញទ្រង់។<ref name="hindu">{{cite web|url=http://www.seasite.niu.edu:85/Thai/literature/ramakian/introduction.htm|title=Introduction|work=South East Asia site|publisher=Northern Illinois University|accessdate=3 October 2009|archivedate=31 ឧសភា 2009|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090531133851/http://www.seasite.niu.edu:85/thai/literature/ramakian/introduction.htm|url-status=dead}}</ref> តាមរយៈបវេណីព្រហ្មញ្ញ ស្ដេចគឺជា[[អវតារ]]នៃព្រះ[[វិឝ្ណុ]] អ្នកបំផ្លាញអសុរា ដែលកើតមកជាអ្នកការពារមនុស្ស។ ជំនឿពុទ្ធសាសនាជឿថាក្សត្រគឺជាតួអង្គអ្នកដឹកនាំដ៏ត្រឹមត្រូវ ({{lang-sa|ធម៌រាជា}}) ដែលសំដៅរកសុខមាលភាពនៃមនុស្សលោក ហើយក៏ជាអ្នកដែលដើរតាមការបង្រៀនរបស់[[ព្រះពុទ្ធគោត្តម]]យ៉ាងតឹងរឹងផងដែរ។ ព្រះនាមផ្លូវការរបស់ព្រះមហាក្សត្រគឺជាការឆ្លុះបញ្ចាំងនៃសាសនាអស់ទាំងនោះ: ព្រហ្មញ្ញសាសនា និង ពុទ្ធសាសនា។ ពួកទ្រង់ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាការចាប់កំណើតនៃទេវៈខាងព្រហ្មញ្ញសាសនា: [[ឥន្ទ្រ]] [[ឝិវ]] រឺ វិឝ្ណុ ([[រាម]])។ ពិធីរាជាភិសេកត្រូវបានដឹកនាំដោយពួក[[ព្រាហ្មណ៍]] ដែលគ្រានោះចាត់ទុក [[ទេវ (ហិណ្ឌូនិយម)|ទេវៈព្រហ្មញ្ញ]] ឝិវជា ''ម្ចាស់នៃចក្រវាឡ''។ យ៉ាងណាមិញ តាមរយៈក្រឹត្យក្រមនេះ ស្ដេចមានភារកិច្ចចុងក្រោយជាអ្នកការពារប្រជារាស្ត្រ និងអ្នកបរិសូន្យនៃសភាវៈអាក្រក់។ តាមរយៈ[[ពុទ្ធសាសនា]] ព្រះមហាក្សត្រត្រូវបានគេជឿថាជាព្រះ[[ពោធិសត្វ]]។ ភារកិច្ចមួយក្នុងចំណោមភារកិច្ច សំខាន់ៗបំផុតនៃព្រះមហាក្សត្រគឺត្រូវកសាងវត្ត រឺ រូបចំលាក់ព្រះពុទ្ធរូបជានិមិត្តសញ្ញានៃភាពរុងរឿង និង សន្តិភាព។<ref name="hindu"/> ចំពោះអ្នកស្រុកវិញ ទិដ្ឋភាពផ្សេងមួយទៀតនៃខត្តិយភាពក៏មានភាពស្រដៀងគ្នាទៅនឹង "ម្ចាស់ដី" រឺ "អ្នកដែលគ្រប់គ្រងដី" (''ព្រះចៅផែនដី'') ដែរ។ តាមរយៈពិធីការក្នុងរាជវាំង ភាសាពិសេស ''រាជសព្ទ'' ("ភាសាស្ដេច") ត្រូវបានប្រើដើម្បីទំនាក់ទំនងជាមួយ រឺ និយាយអំពីខត្តិយវង្ស។<ref name="rachasap">{{cite web|url=http://www.mahidol.ac.th/thailand/language.html|title=The National Language|date=1 November 2002|publisher=Mahidol University|accessdate=17 October 2009|archivedate=5 មីនា 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100305072132/http://www.mahidol.ac.th/thailand/language.html|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web |url= http://thai-language.com/id/590084/ |title= Royal Words |author=<!--Staff writer(s); no by-line.--> |date= 9 October 2013 |website= Internet resource for the Thai language |publisher= thai-language.com |accessdate= 4 October 2013 |quote= }}</ref> នៅអយុធ្យា ក្សត្រត្រូវបានគេនិយាយថាមានអំណាចលើដីអាណាប្រជានុរាស្ត្ររបស់ទ្រង់ តាំងពីពួកអភិជនរហូតដល់ប្រជារាស្ត្រសាមញ្ញ តារយៈប្រព័ន្ធ ''សក្ដិនា'' <ref>{{cite web |url= http://www.unescap.org/huset/lgstudy/country/thailand/thai.html |title= Thailand |date= 12 February 2002 |work= Brief Description of the Country and its National/State Government Structure |publisher= [[គណៈកម្មាការសេដ្ឋកិច្ចនិងសង្គមសហប្រជាជាតិសំរាប់អាស៊ីនិងប៉ាស៊ីភ្វិក|UN ESCAP]] |accessdate= 2 April 2012 |archiveurl= https://web.archive.org/web/20120420221210/http://www.unescap.org/huset/lgstudy/country/thailand/thai.html |archivedate= 20 មេសា 2012 |quote= The traditional government system and social structure in Siam during this period was known as the ''Sakdina'' system. All land was owned by the ruler who granted land to members of the royal family and the nobility according to their ranks in the traditional bureaucratic hierarchy. |url-status= dead }}</ref> ដែលបានចងក្រងជាក្រមដោយព្រះបាទ[[បរមត្រៃលោកនាថ#សក្ដិនា|បរមត្រៃលោកនាថ]] (១៤៤៨-៨៨)។ ប្រព័ន្ធ ''សក្ដិនា'' មានភាពស្រដៀងគ្នាទៅនឹង[[សក្ដិភូមិនិយម]] ប៉ុន្តែមិនដូចគ្នាទេ ស្ថិតនៅក្រោមរបបសក្ដិភូមិ ស្ដេចមិនមែនជាម្ចាស់ដីទាំងឡាយឡើយ។<ref>{{cite web |url= http://links.org.au/node/1754 |title= Class and politics in Thailand |author= Giles Ji Ungpakorn |authorlink= ចៃ អឹងភាករណ៍ |date= 2 April 2012 |work= Thailand's Crisis and the Fight for Democracy |publisher= Links International Journal of Socialist Renewal |accessdate= 2 April 2012 |archiveurl= https://web.archive.org/web/20120401180416/http://links.org.au/node/1754 |archivedate= 1 មេសា 2012 |quote= This was a system of direct control over humans, rather than the use of land ownership to control labour.... |url-status= dead }}</ref> គ្រានោះគ្មានភស្តុតាងរឹងមាំណាមួយដែលថាប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងដីធ្លីនេះបានបញ្ញត្តិនូវសេដ្ឋកិច្ច[[សេដ្ឋកិច្ចរាជវាំង|រាជវាំងផ្លូវការ]]ឡើយ ជនជាតិបារាំង[[ផ្វ្រង់ស្វ័រ-ទីម៉ូឡេអុង ដឺ ឆ្វេហ្ស៊ី|ផ្វ្រង់ស្វ័រ-ទីម៉ូឡេអុង-ដឺ-ឆ្វេហ្ស៊ី]] អ្នកដែលបានមកដល់អយុធ្យានៅឆ្នាំ១៦៨៥ បានសរសេរថា "ព្រះមហាក្សត្រកាន់អំណាចផ្ដាច់ការ។ ព្រះអង្គពិតជាព្រះអាទិទេពនៃពួកសៀមមែន: គ្មាននរណាម្នាក់ហ៊ានហៅចំព្រះនាមរបស់ទ្រង់ឡើយ។" ស្មេរសតវត្សទី១៧ ម្នាក់ទៀត ជនជាតិណេដឺឡន[[យ៉ន់ វ៉ម់ វ្លីត|យ៉ន់-វ៉ម់-វ្លីត]]បានកត់សំគាល់ថាស្ដេចសៀមត្រូវបាន "គោរព និង បូជាដោយប្រជានុរាស្ត្ររបស់ទ្រង់ទុកដូចជាព្រះទីពីរ។" ច្បាប់ និង រាជបញ្ជាត្រូវបានចេញដោយព្រះមហាក្សត្រ។ ជួនកាល ព្រះមហាក្សត្រអង្គឯងក៏ជាចៅក្រមកំពូលបំផុតដែលកាត់ក្ដី និងដាក់ទោសនូវបទល្មើសសំខាន់ៗ ដូចជាពួកជនក្បត់ រឺ ពួកអ្នកបះបោរ។<ref name="indiaruin">{{cite journal|last=Bavadam|first=Lyla|date=14 March 2006|title=Magnificint Ruins|journal=Frontline|volume=26|issue=6|url=http://www.hindu.com/fline/fl2606/stories/20090327260606600.htm|accessdate=17 October 2009}}</ref> បន្ថែមលើប្រព័ន្ធ ''សក្ដិនា'' នវានុវត្តន៍ស្ថាប័នជាច្រើនផ្សេងៗនៃព្រះបាទ[[បរមត្រៃលោកនាថ#សក្ដិក្សត្រ|បរមត្រៃលោកនាថ]]បានចែងតំណែង ''[[ឧបរាជ]]'' ជាធម្មតាត្រូវបានកាន់ដោយព្រះរាជបុត្រាជាន់ខ្ពស់ រឺ ក៏ព្រះភាតាបង្កើត ក្នុងបំណងធ្វើនិយតកម្មទៅនឹងរបៀបរបបការឡើងសោយរាជ្យដ៏ពិបាកខ្លាំងចំពោះរាជវង្សពហុពន្ធភាព។ ក្នុងការអនុវត្ត មានការប៉ះទង្គិចជាប់មកជាមួយរវាងព្រះរាជា និង ''ឧបរាជ'' ហើយការឡើងសោយរាជ្យតែងមានជំលោះជាញឹកញាប់។<ref name="uparaja">{{cite web|url=http://www.soravij.com/mahauparaja.html|title=HM Second King Pinklao|publisher=Soravij|accessdate=17 October 2009|archivedate=10 ឧសភា 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130510011852/http://www.soravij.com/mahauparaja.html|url-status=dead}}</ref> យ៉ាងណាក៏ដោយ វាបង្ហាញឱ្យឃើញថាអំណាចរាជបល្លង្កអយុធ្យាមានដែនកំណត់។ អនុត្តរភាពនៃស្ដេចអយុធ្យា តែងតែពឹងផ្អែកលើលក្ខខណ្ឌអំណោយទាននៃព្រះជន្ម និង អ្នកដង្ហែតាមទ្រង់។ ដោយគ្មានអ្នកគាំទ្រ រដ្ឋប្រហារបង្ហូរឈាមបានកើតឡើងពីសម័យមួយទៅសម័យមួយ។ តួអង្គដែលមានឥទ្ធិពលបំផុតក្នុងរាជធានីតែងតែជាពួកមេទ័ព រឺ មន្ត្រីនៃក្រុម ''ក្រឡាហោម''។ កំឡុងសតវត្សចុងក្រោយនៃអយុធ្យា ការប្រយុទ្ធបង្ហូរឈាមចំណោមព្រះអង្គម្ចាស់ និង មេទ័ព មានបំណងប៉ងយករាជបល្លង្ក បានញាំញីរំខានដល់ព្រះរាជវាំង។ ==ការអភិវឌ្ឍសង្គម និង នយោបាយ== '''{{main|មណ្ឌល (អាស៊ីអាគ្នេយ៍)}}''' [[File:View of Iudea (Ayutthaya), Capital of Siam ca. 1662 (SK-A-4477).jpg|thumb|គំនូរនៃអយុធ្យា បានបង្គាប់បញ្ជាដោយ[[ក្រុមហ៊ុនឥណ្ឌាខាងកើតនៃណេដឺឡន]] អាំស្ទែដាំ]] កំណែទំរង់នៃព្រះបាទ[[បរមត្រៃលោកនាថ#កំណែទំរង់|បរមត្រៃលោកនាថ]] (រជ.១៤៤៨-១៤៨៨) បានតំកល់ព្រះមហាក្សត្រអយុធ្យានៅចំកណ្ដាលនៃឋានានុក្រមសង្គម និងនយោបាយជាន់ខ្ពស់ដែលបានពង្រីកទូទាំង[[អាណាចក្រ]]។ ប្រសិនបើជាកង្វះភស្តុតាងក៏ដោយ វាត្រូវបានគេយល់ថានៅក្នុងរាជអាណាចក្រអយុធ្យា ឯកតាគ្រឹះនៃអង្គការសង្គមគឺជាសហគមន៍នៃភូមិផ្សំឡើងដោយគ្រួសារធំៗជាច្រើនគ្រួ។ សិទ្ធិទទួលដីធ្លីស្ថិតនៅជាមួយមេ ដែលកាន់កាប់ដីធ្លីក្នុងនាមតំណាងឱ្យសហគមន៍ ទោះបីយ៉ាងណាក្ដី ម្ចាស់កម្មសិទ្ធិដែលជាកសិករពេញចិត្តក្នុងការប្រើប្រាស់ដីធ្លីដរាបណាពួកគេនៅតែអាចអាស្រ័យផលពីវាបានជានិច្ច។<ref name="apex">{{cite web|url=http://www.mahidol.ac.th/thailand/ayutthaya.html|title=Ayutthaya|date=1 November 2002|publisher=Mahidol University|accessdate=1 November 2009|archivedate=23 កុម្ភៈ 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100223050933/http://www.mahidol.ac.th/thailand/ayutthaya.html|url-status=dead}}</ref> ពួកម្ចាស់ដីបានក្លាយជា[[អាមាត្យ]] និងពួក[[សួយសាអាករ|អាជ្ញាហ្លួង]]នៅតាមក្រុងតូចៗជាបន្តបន្ទាប់។ ព្រះមហាក្សត្រនៅទីបំផុតត្រូវបានគេទទួលស្គាល់ថាជាអវតារនៃព្រះឝិវ រឺ វិឝ្ណុ និងបានក្លាយជាបុគ្គលជាទីសក្ការបូជានៃ[[លទ្ធិ (បដិបត្តិសាសនា)|ការបដិបត្តិលទ្ធិ]]នយោបាយ-សាសនាជាធិបតីលើពួកព្រហ្មណ៍បារគូក្នុងរាជវាំង ភាគនៃបរិវារវាំងខាងពុទ្ធនិយម។ ក្នុងបរិបទពុទ្ធនិយម ''ទេវរាជ'' គឺជាព្រះពោធិសត្វ។ ជំនឿខាងទេវរាជភាពមានជាទូទៅរហូតចូលមកដល់សតវត្សទីដប់ប្រាំបី ទោះបីយ៉ាងណានៅពេលនោះការជំពាក់វាក់វិនខាងសាសនានៃជំនឿនេះត្រូវបានរឹតត្បឹតកុំឱ្យមានផលប៉ះពាល់។ ដោយមានដីធ្លីបំរុងទុកយ៉ាងធំទូលាយនៅទំនេរសំរាប់ការដាំដុះ អាណាចក្រនេះបានពឹងផ្អែកលើលទ្ធកម្ម និង ការក្ដោបក្ដាប់កំលាំងមនុស្សឱ្យសមល្មមសំរាប់ការងារ និង ការការពារដីស្រែ។ ការងើបឡើងយ៉ាងត្រដាបត្រដួសនៃអយុធ្យាបានតំរូវឱ្យមានការធ្វើសង្គ្រាមជានិច្ច ហើយខណៈពេលនោះ គ្មានភាគីណាមួយនៅក្នុងតំបន់មានភាពជឿនលឿនខាងបច្ចេកវិទ្យាឡើយ លទ្ធផលនៃការប្រយុទ្ធគ្នាជាធម្មតាត្រូវកំណត់ដោយទំហំនៃកងទ័ព។ បន្ទាប់ពីការធ្វើយុទ្ធនាការសឹកទទួលបានជ័យជំនះម្ដងៗ អយុធ្យាបានផាត់កៀររាស្ត្រទាំងនោះមកកាន់ទឹកដីរបស់ខ្លួន ដែលជាកន្លែងពួកគេត្រូវបានធ្វើសមានកម្ម និងបញ្ចូលទៅជាកំលាំងពលកម្ម។<ref name="apex"/> [[រាមាធិបតីទី២#ការបង្កើតប្រព័ន្ធកំណែន|រាមាធិបតីទី២]] (រជ.១៤៩១-១៥២៩) បានបង្កើតប្រព័ន្ធកំណែនស្ថិតនៅក្រោមប្រព័ន្ធនេះ ដែលពួកវៃស្សគ្រប់គ្នាត្រូវចុះឈ្មោះជា[[យសសក្ដិស្យាម|''ព្រៃ'']] (អ្នកបំរើ) ជាមួយពួក ''[[ចៅនាយ]]''។ នៅពេលសង្គ្រាមផ្ទុះឡើង ពួកព្រៃជាបុរសត្រូវបានគេកែនឱ្យធ្វើ[[កំណែនទាហាន|ទាហាន]]។ នៅពីលើពួក ''ព្រៃ'' គឺ ''[[យសសក្ដិស្យាម#នាយ|នាយ]]'' ដែលទទួលខុសត្រូវចំពោះការបំរើកងទ័ព ការងារកំណែនលើកិច្ចការងារសាធារណៈ និងទទួលខុសត្រូវលើដីធ្លីនៃពួកមន្ត្រីដែលមន្ត្រីនោះបានចាត់តាំងគេ។ ពួក ''ព្រៃសួយ'' ({{linktext|ไพร่|ส่วย}}) បំពេញកាតព្វកិច្ចពលកម្មជំនួសការបង់ពន្ធ។ បើសិនជាគេយល់ថាការងារនោះជាការងារបង្ខិតបង្ខំនៅក្រោមលោក ''នាយ'' ដែលខ្លួនមិនពេញចិត្ត គេអាចលក់ខ្លួនជា ''ទាសៈ'' ទៅកាន់លោក ''នាយ'' ដែលគេពេញចិត្តជាង ហើយនាយនោះក្រោយមកបង់ថ្លៃសំណងចំពោះការខាតបង់កំលាំងពលកម្មកំណែន។ ស្ទើរតែ មួយភាគបីនៃការផ្គត់ផ្គង់កំលាំងមនុស្សមកទល់នឹងសតវត្សទីដប់ប្រាំបួនសំបូរទៅដោយពួក ''ព្រៃ''។<ref name="apex"/> ទ្រព្យសម្បត្តិ ឋានៈ និងឥទ្ធិពលនយោបាយមានទំនាក់ទំនងគ្នាទៅវិញទៅមក។ ព្រះមហាក្សត្របានចាត់ចែងដីស្រែទៅឱ្យពួកមន្ត្រីវាំង ចៅហ្វាយស្រុក មេទ័ព ជាការតបស្នងដល់ការបំរើរាជការរបស់ពួកគេ អនុលោមទៅតាមប្រព័ន្ធ ''សក្ដិនា''។ ទំហំការបែងចែករបស់មន្ត្រីនីមួយៗត្រូវបានកំណត់ដោយចំនួនពួក ''ព្រៃ'' ដែលគេអាចបញ្ជាឱ្យទៅធ្វើការលើដីនោះ។ ចំនួននៃកំលាំងមនុស្ស ប្រធានពិសេសម្នាក់ រឺ​ មន្ត្រីម្នាក់ អាចបញ្ជាអាស្រ័យទៅតាមឋានៈរបស់គេទាក់ទងនឹងអ្នកផ្សេងៗក្នុងឋានានុក្រម និង ទ្រព្យសម្បត្តិរបស់គេ។ នៅចុងកំពូលនៃឋានានុក្រម គឺព្រះមហាក្សត្រដែលជានិមិត្តរូបម្ចាស់ដីធំបំផុតរបស់អាណាចក្រនេះ តាមទ្រឹស្ដីទ្រង់បានត្រួតត្រាលើការបំរើរាជការរបស់ពួក ''ព្រៃ'' ដ៏ច្រើនបំផុត ដែលពួកនោះត្រូវគេហៅថា ''ព្រៃហ្លួង'' បានបង់ពន្ធដោយ ការបំរើកងទ័ពហ្លួង ហើយនិងការបំរើការលើដីព្រះរាជទ្រព្យ។<ref name="apex"/> [[File:AMH-5626-NA Bird's eye view of the city of Judja.jpg|thumb|គូរដោយលោក[[យ៉ូហានណិស ភ្វីងប៊នស៍|យ៉ូហានណិស-ភ្វីងប៊នស៍]]អំពីអយុធ្យា រ.១៦៦៥]] យ៉ាងណាក៏ដោយ ការជ្រើសរើសកងទ័ពបានពឹងផ្អែកលើ ''នាយ'' រឺ ''មន្តីនាយ'' ពួកមន្ត្រីដែលត្រួតត្រាលើពួក ''ព្រៃសាម''។ ពួកមន្ត្រីទាំងនេះត្រូវទទួលព្រមតាមរាជបញ្ជារបស់ព្រះរាជានៅពេលសង្គ្រាមផ្ទុះឡើង។ ពួកមន្ត្រី ដោយហេតុនេះបានក្លាយជាតួអង្គគន្លឹះក្នុងនយោបាយរបស់នគរ។ យ៉ាងហោចណាស់មានមន្ត្រីពីររូបបានរៀបចំធ្វើរដ្ឋប្រហារដណ្ដើមរាជបល្លង្កគ្នា ខណៈពេលមានការតស៊ូបង្ហូរឈាមគ្នារវាងព្រះមហាក្សត្រ និង ពួកមន្ត្រីរបស់ទ្រង់ ដែលបន្តបន្ទាប់ធ្វើឱ្យមានការបោសសំអាតពួកមន្ត្រីវាំងតែងត្រូវគេមើលឃើញជានិច្ចកាល។<ref name="apex"/> ព្រះបាទត្រៃលោក នៅដើមសតវត្សទីដប់ប្រាំមួយបានបង្កើតឱ្យមានការបែងចែកដីធ្លី និង ពួក ''ព្រៃ'' ឱ្យច្បាស់លាស់សំរាប់មន្ត្រីហ្លួងគ្រប់ជាន់ថ្នាក់តាមឋានានុក្រម ដោយហេតុនេះហើយការកំណត់រចនាសម្ព័ន្ធសង្គមក្នុងប្រទេសមានជារៀងដរាបដល់ការដាក់បញ្ចូលបៀវត្ស៍សំរាប់មន្ត្រីរាជការក្នុងសតវត្សទីដប់ប្រាំបួន។<ref name="apex"/> ប្រព័ន្ធនេះគ្មានវិសាលភាពណាមួយទៅដល់ព្រះ[[សង្ឃ]]ឡើយ ដែលមនុស្សគ្រប់វណ្ណៈទាំងអស់អាចចូលបួសរៀនបាន បូករួមទាំងពួកអនិកជនចិនផង។ [[វត្ត]]ជាច្រើនបានក្លាយជាមជ្ឈមណ្ឌលអប់រំ និងវប្បធម៌ស្យាម គ្រាអំឡុងសម័យកាលនេះពួកចិនដំបូងបានចាប់ផ្ដើមតាំងលំនៅក្នុងប្រទេសថៃ ហើយយ៉ាងឆាប់រហ័សពួកគេបានចាប់ផ្ដើមបង្កើតការគ្រប់គ្រងលើជីវភាពសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសនេះ។<ref name="apex"/> ពួកចិនមិនបានជាប់កាតព្វកិច្ចចុះបញ្ជីសំរាប់ភារកិច្ចកំណែនទេ ដូច្នេះពួកគេមានពេលទំនេរដើរហើរជុំវិញនគរតាមចិត្តចង់ និង ភ្ជាប់ខ្លួនទៅនឹងពាណិជ្ជកម្ម។ ជិតដល់សតវត្សទីដប់ប្រាំមួយ ពួកចិនបានកាន់កាប់ពាណិជ្ជកម្មផ្ទៃក្នុងរបស់អយុធ្យា និងបានចាក់រឹសចាក់គល់ក្នុងតំណែងទីសំខាន់ៗខាងសេវារាជការសាធារណៈ និង កងទ័ព។ ភាគច្រើននៃមនុស្សទាំងនេះបានយកប្រពន្ធស្យាមពីព្រោះថាមានស្ត្រីភាគតិចណាស់ដែលបានចាកចេញពីស្រុកចិនមកជាមួយប្រុសៗ។<ref name="apex"/> ព្រះបាទឧទងទទួលខុសត្រូវចំពោះការចងក្រងនៃ ''[[ធម៌សាស្ត្រ]]'' ក្រមច្បាប់ផ្អែកលើប្រភពឯកសារព្រហ្មញ្ញ និងទំនៀមទំលាប់ថៃពីបុរាណ។ ''ធម៌សាស្ត្រ'' នៅតែជាឧបករណ៍ច្បាប់ស្យាមមួយរហូតដល់ចុងសតវត្សទី១៩។ ការិយាធិបតេយ្យមួយពឹងផ្អែកលើឋានានុក្រមនៃមន្ត្រីដែលមានយសសក្ដិត្រូវបានដាក់បញ្ចូល ហើយសង្គមត្រូវបានរៀបចំជាលក្ខណៈប្រទាក់ក្រឡាគ្នា។ យ៉ាងណាមិញ [[ប្រព័ន្ធវណ្ណៈនៅឥណ្ឌា|ប្រព័ន្ធវណ្ណៈ]]មិនត្រូវបានគេយកមកប្រើឡើយ។<ref name="usstate">{{cite web|url=http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/2814.htm|title=Background Note: Thailand|date=July 2009|publisher=U.S. Department of State|accessdate=8 November 2009| archiveurl= https://web.archive.org/web/20091104165710/http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/2814.htm| archivedate= 4 November 2009 | deadurl= no}}</ref> សតវត្សទីដប់ប្រាំមួយបានបង្ហាញភស្តុតាងការងើបឡើងនៃភូមា ដែលបានរុករានរាតត្បាត[[ជៀងថ្មី]] និង [[លាវ]] ហើយបង្កើតជាសង្គ្រាមលើពួកស្យាម។ នៅឆ្នាំ១៥៦៩​ កងទ័ពភូមា បានចូលរួមនឹងពួកអ្នកបះបោរស្យាម ដែលភាគច្រើនជារាជវង្សានុវង្សស្យាម បានកាន់កាប់ក្រុងអយុធ្យា ហើយបានផាត់កៀរយកព្រះរាជវង្សទាំងមូលបញ្ជូនទៅកាន់ភូមា។ ធម៌រាជា (១៥៦៩-៩០) ចៅហ្វាយស្រុកស្យាមដែលបានជួយភូមា ត្រូវបានតែងតាំងជាស្ដេចចំណុះនៅអយុធ្យា។ ឯករាជ្យស្យាមត្រូវបានស្ដារដោយព្រះរាជបុត្ររបស់ទ្រង់ ព្រះបាទនរេឝ្វរ (១៥៩០-១៦០៥) ដែលបានវាយបកទៅភូមាដោយមិនឱ្យដឹងខ្លួន និងជិតដល់ឆ្នាំ១៦០០ ទ្រង់ក៏បានរុញច្រានពួកភូមាឱ្យចេញពីប្រទេសរបស់ទ្រង់។<ref name="subindia">{{cite web|url=http://www.friesian.com/perigoku.htm|title=The Periphery of China&nbsp;– Korea, Vietnam, Thailand, Laos, Cambodia, Burma, Tibet, and Mongolia|last=Ross, Ph.D.|first=Kelly L.|year=2008|publisher=Freisian School|accessdate=8 November 2009}}</ref> ដោយប្ដេជ្ញាចិត្តបង្ការអំពើក្បត់ដូចព្រះបិតារបស់ទ្រង់ ព្រះនរេឝ្វរបានចាប់ផ្ដើមឯកភាពរដ្ឋបាលរបស់ប្រទេសដោយផ្ទាល់ឱ្យស្ថិតនៅក្រោមព្រះរាជវាំងអយុធ្យា។ ព្រះអង្គបានបញ្ចប់ការអនុវត្តឱ្យព្រះអង្គម្ចាស់ខត្តិយវង្សដែលមានឋានៈទៅធ្វើចៅហ្វាយស្រុកតាមខែត្រនានារបស់អយុធ្យា ដោយតែងតាំងមន្ត្រីវាំងជំនួសវិញដែលសង្ឃឹមថាពួកគេអាចអនុវត្តតាមគោលនយោបាយចេញដោយព្រះមហាក្សត្រ។ ចាប់តាំងពីពេលនោះមកពួកព្រះអង្គម្ចាស់ខត្តិយត្រកូលត្រូវបានបង្ខាំងទុកនៅតែក្នុងរាជធានីតែប៉ុណ្ណោះ។ ការដណ្ដើមអំណាចរបស់ពួកទ្រង់បានបន្ត ប៉ុន្តែនៅក្នុងព្រះរាជវាំងវិញដែលស្ថិតក្រោមការឃ្លាំមើលរបស់ព្រះមហាក្សត្រ។<ref name="tring">{{cite book|last=Ring|first=Trudy|author2=Robert M. Salkin|others=Sharon La Boda|title=International Dictionary of Historic Places: Asia and Oceania|publisher=Fitzroy Dearborn Publishers|location=Chicago|year=1995|volume=5|pages=56|isbn=1-884964-04-4|url=https://books.google.com/books?id=vWLRxJEU49EC&pg=PA56&lpg=PA56&dq=Naresuan++freemen&source=bl&ots=REatqifhlS&sig=rBQpvLxkkyykDwU3qjfHTbHOHgw&hl=en&ei=flIgS_fHB4OysgPR8ImACg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CAgQ6AEwAA#v=onepage&q=Naresuan%20%20freemen&f=false|accessdate=10 December 2009}}</ref> ដើម្បីឱ្យប្រាកដអំណាចរបស់ទ្រង់លើវណ្ណៈពួកចៅហ្វាយស្រុកថ្មី ព្រះបាទនរេឝ្វរបានចេញរាជក្រឹត្យថាពួកវៃស្សៈទាំងឡាយស្ថិតក្រោមអំណាចបំរើការខាង ''ព្រៃ'' បានក្លាយជាពួក ''ព្រៃហ្លួង'' ដែលនៅកៀកជាប់ផ្ទាល់ទៅនឹងព្រះមហាក្សត្រ ទ្រង់បានបែងចែកសេវាបំរើរបស់ពួកនោះទៅកាន់ពួកមន្ត្រីរបស់ទ្រង់។ វិធានការនេះបានផ្ដល់ឱ្យព្រះមហាក្សត្រនូវភាពផ្ដាច់មុខតាមបែបទ្រឹស្ដីលើកំលាំងមនុស្សទាំងឡាយ ហើយគំនិតនេះបានវិវត្តដូច្នេះតាំងពីព្រះមហាក្សត្រមានបរិចារកិច្ចពីប្រជារាស្ត្រទាំងអស់របស់ព្រះអង្គ ទ្រង់ក៏ជាម្ចាស់កម្មសិទ្ធិលើដីធ្លីទាំងអស់ផងដែរ។ តំណែងក្រមការ និង តំណែងចៅហ្វាយស្រុក ហើយនិងសក្ដិនាដែលជាប់មកនឹងពួកមន្ត្រីទាំងនោះជាធម្មតាគឺជាតំណែងសួរពូជបានកាន់កាប់ដោយពួកគ្រួសារមួយចំនួនដែលមានជាប់សាច់សែលោហិតទៅនឹងព្រះមហាក្សត្រតាមរយៈអាពិហ៍ពិពាហ៍។ ជាការពិត អាពាហ៍ពិពាហ៍ជារឿយៗត្រូវបានប្រើប្រាស់ដោយព្រះមហាក្សត្រស្យាមដើម្បីផ្សារភ្ជាប់សម្ព័ន្ធភាពរវាងពួកទ្រង់ និង បណ្ដាត្រកូលគ្រួសារមានឥទ្ធិពល ជាទំនៀមទំលាប់មួយដែលមានជាទូទៅរៀងរហូតដល់សតវត្សទីដប់ប្រាំបួន។ ជាលទ្ធផលមកវិញនៃគោលនយោបាយនេះ ព្រះមហេសីរបស់ក្សត្រជាធម្មតាមានចំនួនរាប់ផ្លូន។<ref name="tring"/> ទោះបីជាមានកំណែទំរង់របស់ព្រះនរេឝ្វរយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏ប្រសិទ្ធិកភាពនៃរាជការ ជាង ១៥០ ឆ្នាំប្លាយបន្ទាប់នៅតែមិនមានស្ថេរភាពដដែល។ អំណាចក្សត្រក្រៅពីដីព្រះរាជទ្រព្យ ទោះបីយ៉ាងណាក្នុងទ្រឹស្ដីដាច់ខាត ដែលក្នុងការអនុវត្តនៅមានកំរិតដោយសារតែភាពធូររលុងនៃរដ្ឋបាលសាធារណៈ។ ឥទ្ធិពលនៃរាជការកណ្ដាល និង ព្រះរាជាមិនមានវិសាលភាពផុតចាកឆ្ងាយពីព្រះរាជធានីឡើយ។ នៅពេលនោះសង្គ្រាមជាមួយពួកភូមាបានផ្ទុះឡើងនៅចុងសតវត្សទីដប់ប្រាំបី បណ្ដាខេត្តនានាបានបោះបង់ចោលព្រះរាជធានីដោយស្រួលៗ។ ខណៈពេលនោះ កងទ័ពជំនួយមិនងាយចូលមកប្រមូលផ្ដុំគ្នាការពាររាជធានីបានឡើយ ដូច្នោះហើយក្រុងអយុធ្យាមិនអាចស៊ូទ្រាំនឹងពួកឈ្លានពានភូមាបានទេ។<ref name="tring"/> ==សាសនា== [[File:Ayutthaya buddha 2.jpg|thumb|ព្រះកេសព្រះពុទ្ធដុះពាសពេញដោយ[[វនស្បតិ សាសនា|ដើមឧទុម្ពរ]]ក្នុង[[វត្តមហាធាតុ]] [[ឧទ្យានប្រវត្តិសាស្ត្រអយុធ្យា]]]] [[សាសនា]]ចំបងនៃអយុធ្យាគឺ[[ពុទ្ធសាសនាថេរវាទ]]។ យ៉ាងណាក្ដី ធាតុផ្សំជាច្រើននៃប្រព័ន្ធនយោបាយ និង សង្គមត្រូវសហប្រតិបត្តិការដោយគម្ពីរ[[ហិណ្ឌូ|ព្រហ្មញ្ញសាសនា]] និងអនុវត្តដោយពួក[[ព្រាហ្មណ៍]]បារគូ។<ref name="usstate"/> តំបន់ជាច្រើនក្នុងព្រះរាជអាណាចក្រ ក៏មានការកាន់ពុទ្ធសាសនា[[មហាយាន]] [[ឥស្លាម]]<ref name="muslims in the kingdom of ayyuthaya">{{cite web|url=http://journalarticle.ukm.my/514/1/1.pdf|title=Muslims in the Kingdom of Ayyuthaya|last=Sheik Ahmad|first=Omar Farouk|year=|publisher=UKM|accessdate=24 May 2012|archivedate=5 មីនា 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210305214641/http://journalarticle.ukm.my/514/1/1.pdf|url-status=dead}}</ref> និងរងឥទ្ធិពលពីពួក[[សាសនទូត]]បារាំងដែលបានមកដល់ប្រទេសនេះឆ្លងតាមរយៈប្រទេសចិនក្នុងសតវត្សទី១៧ តំបន់មួយចំនួនតូចក៏ត្រូវបានប្រែមកកាន់[[កាតូលិកសាសនារ៉ូម|សាសនាកាតូលិករ៉ូមវិញ]]ខ្លះដែរ។<ref name="ayuttayabuddhism">{{cite web|url=http://www.cjourney.info/english/cjarticles/112006/buddhisminayuttaya.php|title=Buddhism in Ayutthaya (1350–1767)|last=Indobhasa|first=Sao|year=2009|publisher=Ceylon Journey|accessdate=22 December 2009|archivedate=25 សីហា 2009|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090825135817/http://www.cjourney.info/english/cjarticles/112006/buddhisminayuttaya.php|url-status=dead}}</ref> ឥទ្ធិពលនៃការបដិបត្តិមហាយាន និង តន្ត្រ ក៏បានបញ្ចូលក្នុងពុទ្ធសាសថេរវាទផងដែរ ដែលវាបង្កើតឱ្យមាននូវប្រពៃណីមួយ ហៅថា[[ថេរវាទតន្ត្រ]]។ ==ការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច== សៀមមិនដែលមានការខ្វះខាតគ្រឿងបរិភោគស្បៀងអាហារច្រើនទេ។ ពួកកសិករបានដាំ[[ស្រូវ]]សំរាប់ការហូបចុកផ្ទាល់ខ្លួន និងទុកបង់ពន្ធសួយសារ។ អ្វីៗដែលនៅសល់ពីការប្រើប្រាស់ត្រូវយកទៅទំនុកបំរុងដល់ស្ថាប័នសាសនា។ ចាប់ពីសតវត្សទីដប់បីដល់ទីដប់ប្រាំ យ៉ាងណាមិញ ការប្រែទំរង់គួរឱ្យកត់សំគាល់មួយបានកើតឡើងខាងដំណាំស្រូវរបស់សៀម។ នៅដែនដីខ្ពស់ៗ ទឹកភ្លៀងត្រូវបានបង្គ្រប់ដោយប្រព័ន្ធបញ្ចេញបញ្ចូលទឹក<ref group="កំណត់"> {{cite journal | last1 = Luo | first1 = Wei | last2 = Hartmann | first2 = John | last3=Li | first3= Jinfang | last4=Sysamouth | first4= Vinya |date= December 2000 |title= GIS Mapping and Analysis of Tai Linguistic and Settlement Patterns in Southern China |journal= [[វិទ្យាសាស្ត្រព័ត៌មានភូមិសាស្ត្រ|Geographic Information Science]]s |volume= 6 |series= |issue= 2 |page= |pages= 129–136 |at= |chapter= |location= DeKalb |publisher= [[សកលវិទ្យាល័យអ៊ីលីណយខាងជើង|Northern Illinois University]] |accessdate= 28 May 2013 |url= http://www.niu.edu/landform/papers/JGIS_Tai_Origin.pdf |archiveurl= |archivedate= |laysource= |laysummary= |laydate= |quote= Abstract. By integrating linguistic information and physical geographic features in a [[ប្រព័ន្ធព័ត៌មានភូមិសាស្ត្រ|GIS]] environment, this paper maps the spatial variation of terms connected with wet-rice farming of Tai minority groups in southern China and shows that the primary candidate of origin for proto-Tai is in the region of Guangxi-Guizhou, not Yunnan or the middle Yangtze River region as others have proposed....}}</ref> ដើម្បីគ្រប់គ្រងកំរិតទឹកក្នុងស្រែ ពួកសៀមក៏បានសាបព្រួសស្រូវដំណើប ដែលវាជាស្បៀងអាហារមូលដ្ឋាននៅក្នុងតំបន់ភូមិសាស្ត្រខាងជើង និង ឦសាន។ ប៉ុន្តែនៅវាលទំនាបលិចទឹកនៃទន្លេចៅព្រះញា ពួកកសិករងាកទៅរកដាំស្រូវចំរុះផ្សេងៗទៀតដែលហៅថា ស្រូវឡើងទឹក ជា[[ស្រូវខ្សាយ]]បាននាំចូលពីពង្គល ដែលដុះលឿនល្មមលូតទៅលឿនស្របពេលទឹកឡើងនៅក្នុងស្រែនៅដែនដីទំនាប។<ref name="dopa">{{cite web|url=http://www.dopa.go.th/English/history/econ2.htm|title=The Economy and Economic Changes|work=The Ayutthaya Administration|publisher=Department of Provincial Administration|accessdate=30 January 2010|archivedate=20 វិច្ឆិកា 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101120133003/http://www.dopa.go.th/English/history/econ2.htm|url-status=dead}}</ref> ពូជថ្មីនេះដុះលូតលាស់ស្រួល និងបានផលច្រើនលើសលប់ ដែលផលិតបានបរិមាណលើសតំរូវការអាចយកទៅលក់ក្រៅប្រទេសក្នុងតំលៃថោក។ អយុធ្យាបានតាំងនៅទីឆ្ងាយភាគខាងត្បូងបំផុតនៃវាលទំនាបលិចទឹក ដូច្នេះវាបានក្លាយជាចំណុចស្នូលនៃសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ច។ ស្ថិតក្រោមការឧបត្ថម្ភរបស់ព្រះរាជា គូលីកំណែនបានជីកព្រែកជាច្រើនដែលធ្វើឱ្យស្រូវអាចនាំពីស្រុកស្រែជនបទទៅដល់សំពៅរបស់ព្រះមហាក្សត្រដើម្បីនាំចេញទៅចិន។ ជាលំដាប់លំដោយ ដីល្បប់នៅតំបន់ដីសណ្ដទន្លេចៅព្រះញាបានលាតសន្ធឹងនៅចន្លោះសមុទ្រ និង ដីគោកនៅពេលនោះត្រូវបានគេចាត់ទុកថាវាមិនសមនឹងការតាំងទីលំនៅឡើយ ហើយត្រូវបានស្ដាររានយកមក និង ជំនួសមកវិញដោយការដាំដំណាំ។ តាមប្រវេណី ស្ដេចមានរាជកិច្ចប្រារព្ធពិធីសាសនាប្រសិទ្ធិពរដល់ការដាំដំណាំស្រូវ។<ref name="dopa"/> ទោះបីជាស្រូវមានច្រើនសំបូរនៅអយុធ្យាក៏ដោយ ក៏ការនាំចេញស្រូវត្រូវបានហាមឃាត់ម្ដងម្កាលដែរ នៅពេលមានទុរ្ភិក្សបានកើតឡើងដោយសារតែកត្តាធម្មជាតិ រឺ ក៏សង្គ្រាម។ ស្រូវជាធម្មតាត្រូវបានដោះដូរយកទំនិញប្រណិតៗ និងគ្រឿងយុទ្ធោបករណ៍ពីពួកលោកខាងលិច ប៉ុន្តែការដាំស្រូវភាគច្រើនទុកសំរាប់ទីផ្សារក្នុងស្រុក និងចំពោះការនាំចេញមិនមានភស្តុតាងណាមួយបានបញ្ជាក់ឡើយ។ ពាណិជ្ជកម្មជាមួយពួកអឺរ៉ុបមានភាពរស់រវើកក្នុងសតវត្សទីដប់ប្រាំពីរ។ ជាការពិត ពួកឈ្មួញអឺរ៉ុបបានជួញដូរទំនិញរបស់ពួកគេ ភាគច្រើនមានដូចជា កាំភ្លើងវែង និងកាំភ្លើងធំ ជាមួយផលិតផលពីដីគោកយកចេញពីព្រៃដូចជា ឈើស្ពាន ស្បែកក្ដាន់រមាំង និង ស្រូវអង្ករ។ លោក[[តូមាំរ ពីរិះ|តូមាំរ-ពីរិះ]] ជាអ្នកដើរសមុទ្រព័រទុយហ្កាល់ ត្រូវបានវែកញែកនៅសតវត្សទីដប់ប្រាំមួយថា អយុធ្យា រឺ ''អូឌ្យា'' ''សំបូរទៅដោយទំនិញល្អៗ''។ ភាគច្រើននៃពួកឈ្មួញបរទេសមកដល់អយុធ្យាជាពួកអឺរ៉ុប និង ចិន ហើយត្រូវបង់ពន្ធឱ្យពួកអាជ្ញាហ្លួង។ ព្រះនគរមានច្រើនលើសលប់ទៅដោយស្រូវ អំបិល ត្រីងៀត [[ស្រា]] និង បន្លែបង្ការ។<ref>Tome Pires. The Suma Oriental of Tome Pires. London, The Hakluyt Society,1944, p.107</ref> ពាណិជ្ជកម្មជាមួយពួកបរទេស ភាគច្រើនពួកណេដឺឡនបានឈានដល់ចំណុចកំពូលនៅសតវត្សទីដប់ប្រាំពីរ។ អយុធ្យាបានក្លាយជាគោលដៅសំខាន់សំរាប់ពួកឈ្មួញមកពីជប៉ុន និង ចិន។ វាពិតជាមានហើយ ដែលថាពួកជនបរទេសទាំងប៉ុន្មាននោះបានចូលរួមក្នុងឆាកនយោបាយរបស់ព្រះរាជអាណាចក្រមួយនេះ។ ស្ដេចអយុធ្យាបានជួលពួកទាហានស៊ីឈ្នួលបរទេសជាច្រើនឱ្យចូលធ្វើសង្គ្រាមជាមួយពួកសត្រូវរបស់អាណាចក្រទ្រង់។ យ៉ាងណាមិញ បន្ទាប់ពីការបោសសំអាតពួកបារាំងនៅចុងសតវត្សទីដប់ប្រាំពីរ ពួកអ្នករកស៊ីសំខាន់ជាមួយអយុធ្យាគឺពួកចិន។ ពួកណេដឺឡនមកពី[[ក្រុមហ៊ុនឥណ្ឌាខាងកើតណេដឺឡន]] (Vereenigde Oost-Indische Compagnie រឺ VOC) នៅតែមានសកម្មភាពដដែល។ សេដ្ឋកិច្ចរបស់អយុធ្យាបានធ្លាក់ចុះយ៉ាងគំហុកនៅក្នុងសតវត្សទីដប់ប្រាំបី រហូតដល់មានការលុកលុយពីភូមាបង្កឱ្យមានការលិចលង់សេដ្ឋកិច្ចអយុធ្យានៅឆ្នាំ១៧៨៨។<ref name="dutchayutt">{{cite web|url=http://ayutthaya-history.com/Settlements_Dutch.html|title=The Dutch in Ayutthaya|last=Vandenberg|first=Tricky|date=March 2009|work=History of Ayutthaya|accessdate=1 January 2010}}</ref> ==ទំនាក់ទំនងជាមួយបស្ចឹមប្រទេស== [[File:Lopburi King Narai plate.jpg|thumbnail|រក្តិអនុស្សាវរីយ៍នៅលពបុរីបង្ហាញនូវព្រះឆាយាលក្ខណ៍ព្រះបាទនារាយណ៍រាជាជាមួយពួករាជទូតបារាំង]] នៅឆ្នាំ១៥១១ ភ្លាមៗក្រោយពីសញ្ជ័យបាន[[មល្លកាព័រទុយហ្កាល់|មល្លកា]] ពួកព័រទុយហ្កាល់បានបញ្ជូនគណៈបេសកកម្មការទូតដឹកនាំដោយលោក[[ឌូអាត ផ្វឺណានឌឹស|ឌូអាត-ផ្វឺណានឌឹស]]ទៅកាន់រាជវាំងនៃព្រះបាទ[[រាមាធិបតីទី២]]នៃអយុធ្យា។ ដោយបានកសាងទំនាក់ទំនងមេត្រីភាពរវាងព្រះរាជាណាចក្រព័រទុយហ្កាល់ និង រាជអាណាចក្រសៀម ពួកគេក៏បានត្រឡប់ទៅវិញអមជាមួយគណៈទូតសៀមរួមមានដង្វាយផង និង ព្រះរាជសារជាច្រើនផងដែលត្រូវបានបញ្ជូនទៅកាន់ព្រះមហាក្សត្រព័រទុយហ្កាល់។<ref>Donald Frederick Lach, Edwin J. Van Kley, "Asia in the making of Europe", pp. 520–521, University of Chicago Press, 1994, ISBN 978-0-226-46731-3</ref> ពួកគេគឺជាពួកអឺរ៉ុបដំបូងគេដែលបានធ្វើទស្សនកិច្ចមកកាន់ប្រទេសនេះ។ ប្រាំឆ្នាំក្រោយមកនោះ ទំនាក់ទំនងដំបូង អយុធ្យា និង ព័រទុយហ្កាល់បានសំរេចនូវសន្ធិសញ្ញាមួយដែលផ្ដល់ការអនុញ្ញាតឱ្យព័រទុយហ្កាល់អាចរកស៊ីក្នុងព្រះរាជអាណាចក្រនេះបាន។ សន្ធិសញ្ញាមួយទៀតស្រដៀងគ្នាក្នុងឆ្នាំ១៥៩២ បានផ្ដល់អោយពួកណេដឺឡននូវតួនាទីនិងបុព្វសិទ្ធិក្នុងការជួញដូរស្រូវអង្ករក្នុងប្រទេសនេះ។ ពួកបរទេសត្រូវបានស្វាគមយ៉ាងរាក់ទាក់នៅឯព្រះរាជវាំងនៃព្រះបាទ[[នារាយណ៍]] (១៦៥៧-១៦៨៨) ថ្វីត្បិតថាទ្រង់ជាមេដឹកនាំមានលក្ខណៈសកលក៏ពិតមែន យ៉ាងណា ក៏ទ្រង់នៅតែមានការប្រុងប្រយត្ននឹងឥទ្ធិពលមកពីប្រទេសខាងក្រៅដែរ។ ចំណងពាណិជ្ជកម្មសំខាន់ៗត្រូវបានដំណើរទៅមុខយ៉ាងលំបាកលំបិនជាមួយជប៉ុន។ ក្រុមហ៊ុនពាណិជ្ជកម្មណេដឺឡន និង អង់គ្លេសត្រូវបានគេអនុញ្ញាតឱ្យបើកបង្កើតរោងចក្រ ហើយគណៈបេសកកម្មការទូតត្រូវបានបញ្ជូនទៅប៉ារីស និង ដឹនហះ។ ដោយសារចង់ថែរក្សាចំណងទាក់ទងទាំងអស់នេះ រាជវាំងសៀមបានធ្វើឱ្យពួកណេដឺឡនដើរតួប្រឆាំងនិងពួកអង់គ្លេស និងបារាំងយ៉ាងប៉ិនប្រសប់ ដើម្បីជៀសវាងឥទ្ធិពលដ៏លើសលប់នៃមហាអំណាចណាមួយផ្ដាច់មុខ។<ref name="francethai">{{cite web|url=http://www.mfa.go.th/web/117.php|title=The Beginning of Relations with Buropean Nations and Japan (sic)|year=2006|publisher=Thai Ministry of Foreign Affairs|accessdate=11 February 2010|archivedate=15 តុលា 2002|archiveurl=https://web.archive.org/web/20021015173117/http://www.mfa.go.th/web/117.php|url-status=dead}}</ref> នៅឆ្នាំ១៦៦៤ យ៉ាងណាមិញ ពួកណេដឺឡនបានប្រើប្រាស់កងទ័ពដើម្បីទាមទារឱ្យមានសន្ធិសញ្ញាដើម្បីអោយពួកគេទទួលបានសិទ្ធិក្រៅដែនដីក៏ដូចជាអ្នកមានសេរីភាពគ្រប់យ៉ាងចូលទៅធ្វើពាណិជ្ជកម្ម។ ដោយមានការជំរុញពីមន្ត្រីបរទេសរបស់ទ្រង់ ដែលជាអ្នកផ្សងព្រេងជាតិក្រិក[[កនស្តឹណូស យេរ៉ាជិះ|កនស្តឹណូស-យេរ៉ាជិះ]] (ចៅព្រះញាវិជាយេន្ទ្រ) ព្រះនារាយណ៍ក៏បានងាករេទៅរកបារាំងឱ្យផ្ដល់ជំនួយដល់ទ្រង់។ ពួកវិស្វករបារាំងបានសាងសង់បន្ទាយការពារជាច្រើនឱ្យពួកសៀម និងបានកសាងព្រះរាជវាំងថ្មីនៅ[[លពបុរី]]ថ្វាយព្រះនារាយណ៍ទៀតផង។ លើសពីនោះ ពួកសាសនទូតបារាំងបានភ្ជាប់មកនូវការអប់រំ និង វេជ្ជសាស្ត្រ ហើយពួកគេក៏បាននាំមកនូវផ្នោះពុម្ពសង្កត់ដំបូងគេចូលមកកាន់ប្រទេសនេះផងដែរ។ ចំណាប់អារម្មណ៍ផ្ទាល់របស់ល្វីទី១៤បានកើតឡើងដោយសាររបាយការណ៍ពីពួកសាសនទូតលើកឡើងថាព្រះបាទនារាយណ៍ប្រហែលអាចផ្លាស់ប្រែមកបដិបត្តិគ្រិស្តសាសនាវិញ។<ref name="conphal">{{cite book|last=Smithies|first=Michael|title=Three military accounts of the 1688 "Revolution" in Siam|publisher=Orchid Press|location=Bangkok|year=2002|pages=12, 100, 183|isbn=974-524-005-2}}</ref> [[File:SiameseEmbassyToLouisXIV1686NicolasLarmessin.jpg|thumb|គណៈទូតស្យាមទៅកាន់ស្ដេចល្វីទី១៤នៅឆ្នាំ១៦៨៦ ដោយលោក[[នីកូឡ ឡាមេសង់|នីកូឡា-ឡាមេសង់]]។]] វត្តមានបារាំងបានផ្ចុងផ្តើមដោយលោកយ៉េរ៉ាជិះ យ៉ាងណាមិញបានធ្វើឱ្យអាក់អន់ស្រពន់ចិត្ត និងនាំឱ្យមានក្ដីសន្ទិសង្ស័យដល់ពួកអភិជន និង បព្វជិតពុទ្ធសាសនាសៀម។ នៅពេលពាក្យសំដីផ្សព្វផ្សាយថាព្រះបាទនារាយណ៍ជិតចូលទិវង្គតនោះ មេទ័ពម្នាក់ នាម[[ពេទរាជា]] (សោយរាជ្យ ១៦៨៨-៩៣) ក៏បានធ្វើរដ្ឋប្រហារ ដែលជា[[បដិវត្តន៍សៀមឆ្នាំ១៦៨៨]] ដណ្ដើមរាជបល្លង្ក ធ្វើគតរជ្ជទាយាទដែលបានតែងតាំងរួចហើយដែលជាគ្រិស្តសាសនិក និងបានដាក់ទោសប្រហារជីវិតលោកយ៉េរ៉ាជិះរួមនិងពួកសាសនទូតមួយចំនួន និងការបណ្ដេញពួកបរទេសដែលនៅសេសសល់នោះផង។ ការសិក្សាខ្លះថាអយុធ្យាបានចាប់ផ្ដើមនូវសម័យកាលប្រេះឆាគ្នាជាមួយពួកពាណិជ្ជករលោកខាងលិច ខណៈនោះអយុធ្យាបែរជាស្វាគមពួកឈ្មួញចិនច្រើនជាងទៅវិញ។ ប៉ុន្តែការសិក្សាថ្មីផ្សេងទៀតបានលើកឡើងថា ដោយសារតែសង្គ្រាមនិងជំលោះនៅអឺរ៉ុបនៅពាក់កណ្ដាលសតវត្សទីដប់ប្រាំបី ពួកឈ្មួញអឺរ៉ុបក៏បានបន្ថយសកម្មភាពរបស់ខ្លួននៅលោកខាងកើត។ យ៉ាងណាមិញ តាមពិតទៅ ក្រុមហ៊ុនឥណ្ឌាខាងកើតណេដឺឡន រឺ VOC នៅតែធ្វើធុរកិច្ចនៅអយុធ្យា បើទោះបីជាមានភាពលំបាកលំបិនខាងនយោបាយយ៉ាងណាក៏ដោយ។<ref name="conphal"/> ==ដំណាក់កាលចុងក្រោយ== '''{{Main|សង្គ្រាមភូមា-សៀម (១៧៥៩-១៧៦០)|សង្គ្រាមភូមា-សៀម (១៧៦៥-១៧៦៧)}}''' [[File:Ayutthaya 3 pagodas.jpg|thumb|ចេតិយបីនៃ[[វត្តព្រះឝ្រីសព៌េជ្ញ]]ដែលជាទីតំកល់ព្រះអដ្ឋិធាតុនៃព្រះបាទ[[បរមត្រៃលោកនាថ]] ព្រះបាទ[[បរមរាជាធិរាជទី៣]] និង ព្រះបាទរាមាធិបតីទី២]] ក្រោយពីសម័យកាលនៃការបង្ហូរឈាមដណ្ដើមអំណាចគ្នានៃពួករាជវង្ស អយុធ្យាក៏បានឈានចូលដល់សម័យកាលមួយដែលត្រូវបានគេហៅថា យុគមាស គឺជាដំណាក់កាលសន្តិភាពបន្តបន្ទាប់ក្នុងរយៈទសវត្សទីប្រាំនៃសតវត្សទីដប់ប្រាំបី នៅពេលនោះសិល្បៈ អក្សរសាស្ត្រ បានស្គាល់នូវភាពរុងរឿង។ មានសង្គ្រាមក្រៅប្រទេសជាច្រើនលើក។ អយុធ្យាបានប្រយុទ្ធតតាំងនឹង[[ពួកលោកម្ចាស់ង្វៀន]] (ពួកមេដឹកនាំយួននៅវៀតណាមខាងត្បូង) ដើម្បីគ្រប់គ្រង[[កម្ពុជាធិបតី]]ដែលចាប់ផ្ដើមនៅប្រហែលឆ្នាំ១៧១៥។ ប៉ុន្តែការគំរាមកំហែងកាន់តែ ធំឡើងៗចេញមកពីភូមា ដែលរាជវង្ស[[អង្គព្រះ]]ថ្មីបានបង្ក្រាបរាបទាបបណ្ដារដ្ឋឝានមួយចំនួន។<ref name="train">{{cite web|url=http://www.thailandbytrain.com/Ayutthaya.html|title=Ayutthaya|year=2010|publisher=Thailand by Train|accessdate=6 June 2010}}</ref> ហាសិបឆ្នាំចុងក្រោយនៃព្រះរាជអាណាចក្រនេះគេមើលឃើញថាមានការតស៊ូបង្ហូរឈាមគ្នាក្នុងចំណោមពួកព្រះអង្គម្ចាស់។ រាជបល្លង្កគឺជាគោលដៅអាទិភាពរបស់ពួកទ្រង់។ ការបោសសំអាតពួកមន្ត្រីវាំង និងពួកមេទ័ពមានសមត្ថភាពមានជាបន្តបន្ទាប់។ ព្រះមហាក្សត្រចុងក្រោយ គឺព្រះបាទ[[ឯកទឝ]] ដើមឡើយត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាព្រះអនុរ័ក្ឞមន្ត្រី បានបង្ខំព្រះរាជាដែលត្រូវជាព្រះអនុជរបស់ទ្រង់ឱ្យចុះចេញពីរាជស្វេតច្ឆ័ត្រ ហើយទ្រង់ក៏ឡើងសោយរាជ្យខ្លួនឯង។<ref name="ruangsilp203">{{harvnb|Ruangsilp|2007|p=203}}</ref> តាមរយៈប្រភពបារាំងមួយ បានពោលថា អយុធ្យានៅក្នុងសតវត្សទីដប់ប្រាំបីប្រមូលផ្ដុំទៅដោយក្រុងក្សត្របុរីជាច្រើន: មុំហ៍ លិង្គ រឺ នគរឝ្រីធម៌រាជ តនាវឝ្រី ចុងសីហល រឺ កោះភូកេត សិង្ហនគរ រឺ សិង្គខ្លា។ សុង្ករដ្ឋជាច្រើនរបស់នគរនេះគឺ ប័ត្តានី ប៉ាហាំង ប្រាក់ កត្តហៈ និង មល្លកា។ <ref>Dictionaire geographique universel. Amsterdam & Utrecht: Chez Francois Halma, 1750. p.880.</ref> នៅឆ្នាំ១៧៦៥ កងទ័ពខ្លាំងពូកែ ៤០០០០ នាក់ផ្សែផ្សំគ្នាក្នុងកងប្រដាប់អាវុធភូមាបានចូលលុកលុយទឹកដីអយុធ្យាចាប់ពីភាគខាងជើងនិងខាងលិច។<ref name=geh-250>Harvey, p. 250</ref> ក្រុងដែលនៅឆ្ងាយៗភាគច្រើនបានចុះចាញ់យ៉ាងឆាប់រហ័ស។ គំរូការតស៊ូជោគជ័យគួរឱ្យកត់សំគាល់តែមួយគត់ទល់នឹងកងទ័ពទាំងនេះត្រូវបានគេដឹងថានៅភូមិ[[បាងរៈច័ន]]។ បន្ទាប់ពីការឡោមព័ទ្ធអស់រយៈពេល ១៤ ខែ ទីក្រុងអយុធ្យាក៏បានចុះចាញ់ និងត្រូវបានដុតបំផ្លាញក្នុងខែមេសា ១៧៦៧។<ref name="ruangsilp">{{harvnb|Ruangsilp|2007|p=218}}</ref> សម្បត្តិសិល្បៈរបស់អយុធ្យា បណ្ដាល័យដែលមានអក្សរសិល្ប៍ និង បណ្ណសារដ្ឋានតំកល់ក្បួនច្បាប់គម្ពីរប្រវត្តិសាស្ត្រស្ទើរតែត្រូវបានបំផ្លាញទាំងស្រុងអស់ទៅហើយ<ref name="ruangsilp"/> ហើយពួកភូមាក៏បាននាំព្រះរាជអាណាចក្រអយុធ្យាដល់នូវក្ដីវិនាសហិនហោចខ្លោចផ្សា។<ref name="ruangsilp"/> ការគ្រប់គ្រងរបស់ភូមាបានបន្តបានតែពីរបីខែប៉ុណ្ណោះ។ ពួកភូមា ដែលកំពុងប្រយុទ្ធតទល់នឹង[[សង្គ្រាមចិន-ភូមា|សង្គ្រាមមួយជាមួយចិនក្នុងពេលដំណាលគ្នា]]ចាប់ពីឆ្នាំ១៧៦៥មក ត្រូវបានបង្ខំអោយដកកងទ័ពថយនៅដើមឆ្នាំ១៧៦៨ នៅពេលដែលកងទ័ពចិនបានគំរាមកំហែងដល់រាជធានីរបស់ខ្លួន។<ref>Harvey, p. 253</ref> ដោយកងទ័ពភូមាភាគច្រើនបានដកចេញទៅវិញ ប្រទេសនេះក៏ត្រូវបានថមថយនូវភាពវឹកវរចលាចល។ អ្វីទាំងឡាយដែលនៅសេសសល់មានតែរាជធានីចាស់ដែលជាសំណល់បាក់បែកនៃព្រះរាជវាំង។ បណ្ដាខេត្តមួយចំនួនបានប្រកាសឯករាជ្យក្រោមការដឹកនាំពួកមេទ័ព ពួកសង្ឃបោកប្រាស់ និងរាជវង្សានុវង្ស។ មេទ័ពម្នាក់ ព្រះញាតាកសិន អតីតចៅហ្វាយស្រុកតាក បានខិតខំប្រឹងប្រែងឯកភាពផ្ទៃប្រទេសឡើងវិញ។<ref name="Syamananda">{{harvnb|Syamananda|1990|p=94}}</ref><ref name="Wood">{{harvnb|Wood|1924|pp=254–264}}</ref> លោកបានប្រមែប្រមូលកងទ័ព និងបានចាប់វាយប្រហារបកទៅកាន់ពួកភូមាវិញ។ នៅទីបំផុត លោកបានបង្កើតរាជធានីមួយនៅ[[ធនបុរី]] កាត់ទន្លេ[[ចៅព្រះញា]]ពីរាជធានីបច្ចុប្បន្ន [[បាងកក|បឹងកក់]]។ លោកសិនបានឡើងសោយរាជ្យ ក្លាយជាព្រះបាទតាកសិន។<ref name="Syamananda"/><ref name="Wood"/> សំណល់បែកបាក់នៃក្រុងប្រវត្តិសាស្ត្រអយុធ្យា និង "ទីប្រជុំជនប្រវត្តិសាស្ត្រនៅរួបរួមគ្នា" នៅក្នុង[[ឧទ្យានប្រវត្តិសាស្ត្រអយុធ្យា]]ត្រូវបានចុះបញ្ជីដោយ[[យូណេស្កូ]]ជា[[ស្ថានីយ៍កេរដំណែលពិភពលោក]]។<ref name="whs">{{cite web|url=http://www.worldheritagesite.org/sites/ayutthaya.html|title=World Heritagae Site Ayutthaya|publisher=UNESCO|accessdate=3 April 2010| archiveurl= https://web.archive.org/web/20100410065258/http://www.worldheritagesite.org/sites/ayutthaya.html| archivedate= 10 April 2010 | deadurl= no}}</ref> ទីក្រុងអយុធ្យាត្រូវបានបង្កើតឡើងវិញនៅក្បែរទីក្រុងចាស់ ហើយឥឡូវគឺជាស្រុកមឿងនៃ[[ចង្វាតព្រះនគរឝ្រីអយុធ្យា|ចង្វាតអយុធ្យា]]។<ref name="capital">{{cite journal|journal=Royal Gazette|volume=74|issue=25 ก|pages=546|script-title=th:พระราชกฤษฎีกาเปลี่ยนชื่ออำเภอกรุงเก่า พ.ศ. ๒๕๐๐|url=http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2500/A/025/546.PDF|date=5 March 1957|language=Thai|accessdate=17 វិច្ឆិកា 2013|archive-date=10 ឧសភា 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120510202730/http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2500/A/025/546.PDF|dead-url=yes}}</ref> ==បញ្ជីជនបរទេសលេចធ្លោនៅអយុធ្យាក្នុងសតវត្សទីដប់ប្រាំពីរ== * [[កនស្តឹណូស យេរ៉ាជិះ|កនស្តឹណូស-យេរ៉ាជិះ]] អ្នកផ្សងព្រេងក្រិក និងជារាជអាមាត្យទីមួយនៃព្រះបាទនារាយណ៍ * [[ផ្វ្រង់ស្វ័រ-ទីម៉ូឡេអុង ដឺ ឆ្វេហ្ស៊ី|ផ្វ្រង់ស្វ័រ-ទីម៉ូឡេអុង-ដឺ-ឆ្វេហ្ស៊ី]] * លោកឪពុក[[ហ្គី តាស្ឆាដ|ហ្គី-តាស្ឆាដ]] ស្មេរយេស៊ូជាតិបារាំង និង ឯកអគ្គរាជទូតសៀមនៅបារាំង (១៦៨៨) * [[ល្វី ឡេណូ|ល្វី-ឡេណូ]] វិឞ្ដិអបស្ថលានៃស្យាម * [[យ៉ាម៉ាដា ណាហ្កាម៉ាសា|យ៉ាម៉ាដា-ណាហ្កាម៉ាសា]] អ្នកផ្សងព្រេងជប៉ុន ដែលបានក្លាយជាអ្នកគ្រប់គ្រងនៅខែត្រនគរឝ្រីធម៌រាជ ==វិចិត្រសាលរូបភាព== <gallery> File:Bhuddaheadkjfmartin.jpg|ព្រះកេសព្រះពុទ្ធដាច់ចាក់ស្រែះដោយរឹសដើមឧទុម្ពរ File:Ayutthayakingdomkjfmartin1.jpg|ព្រះពុទ្ធទ្រង់ភ្នែន អយុធ្យា File:Ayutthayakjfmartin.jpg|ព្រះពុទ្ធទ្រង់ភ្នែន អយុធ្យា </gallery> ==សូមមើលផងដែរ== * [[ចង្វាតព្រះនគរឝ្រីអយុធ្យា|ចង្វាតអយុធ្យា]] * [[ឧទ្យានប្រវត្តិសាស្ត្រអយុធ្យា]] * [[បាងរៈច័ន]] * [[ប្រវត្តិសាស្ត្រថៃ]] == កំណត់ == {{reflist|group="កំណត់"}} ==ឯកសារយោង== {{reflist}} == អាគតដ្ឋាន == * ''Original text adapted from the [http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/thtoc.html Library of Congress Country Study of Thailand]'' * {{cite book |last=Higham|first=Charles |title=The Archaeology of Mainland Southeast Asia|url = https://books.google.com/books?id=-ifNH4uK0LAC&pg=PA355 |year=1989 |publisher=Cambridge University Press |place=Cambridge, England |isbn=0-521-27525-3 |accessdate=6 September 2009 |ref=harv}} * {{cite book |last=Marcinkowski |first= M. Ismail |title=From Isfahan to Ayutthaya: Contacts between Iran and Siam in the 17th Century |url = https://books.google.com/books?id=RssPMqruX6kC&pg=PA53 |year=2005 |publisher=Pustaka Nasional |place=Singapore |isbn=9971-77-491-7 |accessdate=8 August 2009}} * {{cite book |last=Ruangsilp |first=Bhawan |title=Dutch East India Company merchants at the court of Ayutthaya: Dutch Perceptions of the Thai Kingdom c. 1604–1765|url =https://books.google.com/books?id=0xBGwFrYnaMC |year=2007 |publisher=Koninklijke Brill NV |place=Leiden, Netherlands |isbn=0-300-08475-7 |accessdate=20 November 2009 |ref=harv}} * {{cite book |last=Syamananda|first=Rong |title=A History of Thailand |year=1990|publisher=Chulalongkorn University|pages=|isbn=974-07-6413-4|ref=harv}} * {{cite book |last=Wood |first=W.A.R |title=A History of Siam |year=1924|publisher=Fisher Unwin Ltd |place=London|isbn=|ref=harv}} * {{cite book |last=Wyatt |first=David K. |title=Thailand: A Short History |year=2003 |publisher=Yale University Press |place=New Haven, Connecticut |isbn=0-300-08475-7 |ref=harv}} ==អំណានបន្ថែម== * Smithies, Michael. ''A Siamese Embassy Lost in Africa 1686: The Odyssey of Ok-Khun Chamman.'' Chiang Mai: Silkworm Books, 1999. ===បរមាធិប្បាយទាយចេញពីបរមាធិប្បាយប្រូខ្វេះ និង និក្ខេបទថ្ងៃ ១៦ សីហ. ២០០៦=== Subject: Art History :Listopad, John A. "The art and architecture of the reign of Somdet Phra Narai." Diss. U of Michigan, 1995. Subject: Buddhist literature :Chrystall, Beatrice. "Connections without limit: The refiguring of the Buddha in the Jinamahanidana." Diss. Harvard U, 2004. Subject: History :Smith, George V. "The Dutch East India Company in the Kingdom of Ayutthaya, 1604–1694." Diss. Northern Illinois U, 1974. Subject: Buddhist literature :Chrystall, Beatrice. "Connections without limit: The refiguring of the Buddha in the Jinamahanidana." Diss. Harvard U, 2004. Subject:Urban planning :Peerapun, Wannasilpa. "The economic impact of historic sites on the economy of Ayutthaya, Thailand." Diss. U of Akron, 1991. ===ពង្សាវតារក្រុងឝ្រីអយុធ្យា=== There are 18 versions of Royal Chronicles of Ayutthaya (Phongsawadan Krung Si Ayutthaya) known to scholars.(According to {{cite book|last=Wyatt|first=David K.|title=Chronicle of the Kingdom of Ayutthaya|publisher=The Center for East Asian Cultural Studies for UNESCO, The Toyo Bunko|location=Tokyo|year=1999|pages=Introduction, 14|isbn=978-4-89656-613-0}}) ** Fifteenth-Century Fragment&nbsp;– [http://www.siamese-heritage.org/jsspdf/1971/JSS_065_1b_Vickery_2K125FragmentLostChronicleOfAyutthaya.pdf Michael Vickery version] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150610230239/http://www.siamese-heritage.org/jsspdf/1971/JSS_065_1b_Vickery_2K125FragmentLostChronicleOfAyutthaya.pdf |date=10 មិថុនា 2015 }}(in English and Thai) and [http://www.thapra.lib.su.ac.th/thesis/showthesis_th.asp?id=0000004152 Ubonsi Atthaphan version in pp.215-231] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130512211512/http://www.thapra.lib.su.ac.th/thesis/showthesis_th.asp?id=0000004152 |date=12 ឧសភា 2013 }} (in Thai) ** Van Vliet Chronicle (1640)&nbsp;– Translated and compiled by the Dutch merchant. The original Thai manuscripts disappeared. ** [http://www.thapra.lib.su.ac.th/dbcollection/rarebook/showrarebook.asp?id=80 The Luang Prasoet Version] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130512195328/http://www.thapra.lib.su.ac.th/dbcollection/rarebook/showrarebook.asp?id=80 |date=12 ឧសភា 2013 }} (1680)&nbsp;– Ayutthaha History (in Thai) ** CS 1136 Version (1774) ** The Nai (Nok) Kaeo Version (1782) - [http://www.thapra.lib.su.ac.th/thesis/showthesis_th.asp?id=0000004152 in pp.232-244] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130512211512/http://www.thapra.lib.su.ac.th/thesis/showthesis_th.asp?id=0000004152 |date=12 ឧសភា 2013 }} (in Thai) ** CS 1145 Version (1783) ** [http://library.tu.ac.th/rarebook/rt0121/01%CB%B9%E9%D2%BB%A1_%BA%C3%D4%E0%A9%B7%F4.pdf ''Sanggitiyavamsa''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090327085011/http://library.tu.ac.th/rarebook/rt0121/01%CB%B9%E9%D2%BB%A1_%BA%C3%D4%E0%A9%B7%F4.pdf |date=27 មីនា 2009 }}&nbsp;– Pali chronicle compiled by Phra Phonnarat, generally discussing Buddhism History of Thailand. ** CS 1157 Version of Phan Chanthanumat (1795) ** Thonburi Chronicle (1795) ** Somdet Phra Phonnarat Version (1795)&nbsp;– Thought to be identical to Bradley Version below. ** [http://www.ebookstou.org/readonline/Default.aspx?bid=1 ''Culayuddhakaravamsa'' Vol.2&nbsp;– Pali chronicle.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181005184448/http://www.ebookstou.org/readonline/Default.aspx?bid=1 |date=5 តុលា 2018 }} - includes other three versions of the chronicle. ** [http://www.ayutthayastudies.aru.ac.th/content/view/139/64/ Phra Chakraphatdiphong (Chat) Version (1808)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304185033/http://www.ayutthayastudies.aru.ac.th/content/view/139/64/ |date=4 មីនា 2016 }} (in Thai) ** Brith Museum Version (1807) ** Wat Ban Thalu Version (1812) ** '[http://www.ebookstou.org/readonline/Default.aspx?bid=1 'Culayuddhakaravamsa'' Sermon (1820)&nbsp;. ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181005184448/http://www.ebookstou.org/readonline/Default.aspx?bid=1 |date=5 តុលា 2018 }} - includes other three versions of the chronicle. ** Bradley or Two-Volume Version (1864)&nbsp;– formerly called Krom Phra [[បរមានុជិតជិនោរស|Paramanuchit]] Chinorot Version. [http://library.tu.ac.th/rarebook/rt0129/%BE%C3%D0%C3%D2%AA%BE%A7%CA%D2%C7%B4%D2%C3%A1%C3%D8%A7%C8%C3%D5%CD%C2%D8%B8%C2%D2%E0%C5%E8%C11.pdf Vol.1] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090327085844/http://library.tu.ac.th/rarebook/rt0129/%BE%C3%D0%C3%D2%AA%BE%A7%CA%D2%C7%B4%D2%C3%A1%C3%D8%A7%C8%C3%D5%CD%C2%D8%B8%C2%D2%E0%C5%E8%C11.pdf |date=27 មីនា 2009 }} [http://library.tu.ac.th/rarebook/rt0129/%BE%C3%D0%C3%D2%AA%BE%A7%CA%D2%C7%B4%D2%C3%A1%C3%D8%A7%C8%C3%D5%CD%C2%D8%B8%C2%D2%E0%C5%E8%C12.pdf Vol.2] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090327085356/http://library.tu.ac.th/rarebook/rt0129/%BE%C3%D0%C3%D2%AA%BE%A7%CA%D2%C7%B4%D2%C3%A1%C3%D8%A7%C8%C3%D5%CD%C2%D8%B8%C2%D2%E0%C5%E8%C12.pdf |date=27 មីនា 2009 }} [http://library.tu.ac.th/rarebook/rt0129/%BE%C3%D0%C3%D2%AA%BE%A7%CA%D2%C7%B4%D2%C3%A1%C3%D8%A7%C8%C3%D5%CD%C2%D8%B8%C2%D2%E0%C5%E8%C13.pdf Vol.3] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090327090738/http://library.tu.ac.th/rarebook/rt0129/%BE%C3%D0%C3%D2%AA%BE%A7%CA%D2%C7%B4%D2%C3%A1%C3%D8%A7%C8%C3%D5%CD%C2%D8%B8%C2%D2%E0%C5%E8%C13.pdf |date=27 មីនា 2009 }} or [http://www.thapra.lib.su.ac.th/dbcollection/rarebook/showrarebook.asp?id=296 Vol.1] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130512201102/http://www.thapra.lib.su.ac.th/dbcollection/rarebook/showrarebook.asp?id=296 |date=12 ឧសភា 2013 }} [http://www.thapra.lib.su.ac.th/dbcollection/rarebook/showrarebook.asp?id=976 Vol.2]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} ** [http://www.siamese-heritage.org/jsspdf/1971/JSS_061_1c_Wyatt_AbridgedChronicleOfAyudhyaOfPrinceParamanuchitchinorot.pdf Pramanuchit's Abridged Version (1850)] {{Webarchive|url=https://ghostarchive.org/archive/20221009/http://www.siamese-heritage.org/jsspdf/1971/JSS_061_1c_Wyatt_AbridgedChronicleOfAyudhyaOfPrinceParamanuchitchinorot.pdf |date=9 តុលា 2022 }} (in English) ** Royal Autograph Version (1855) - [http://dl.kids-d.org/handle/123456789/2626 Vol. 1] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181003235909/http://dl.kids-d.org/handle/123456789/2626 |date=3 តុលា 2018 }}, [http://dl.kids-d.org/handle/123456789/2627 Vol. 2] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181003234657/http://dl.kids-d.org/handle/123456789/2627 |date=3 តុលា 2018 }} Some of these are available in Cushman, Richard D. (2000). ''The Royal Chronicles of Ayutthaya: A Synoptic Translation'', edited by David K. Wyatt. Bangkok: [[សង្គមសៀម|The Siam Society]]. ===ការរៀបរាប់របស់ភូមា=== These are Burmese historical accounts of Ayutthaya. * Kham Hai Kan Chao Krung Kao (''Lit.'' Testimony of inhabitants of Old Capital (i.e. Ayutthaya)) * Kham Hai Kan Khun Luang Ha Wat (''Lit.'' Testimony of the "King who Seeks a Temple" (nickname of King Uthumphon)) - [http://www.siamese-heritage.org/jsspdf/1931/JSS_028_2d_PrinceVivadhanajaya_StatementOfKhunLuangHaWat.pdf An English translation.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303231942/http://www.siamese-heritage.org/jsspdf/1931/JSS_028_2d_PrinceVivadhanajaya_StatementOfKhunLuangHaWat.pdf |date=3 មីនា 2016 }} * Palm Leaf Manuscripts No.11997 of the Universities Central Library Collection or ''Yodaya Yazawin''&nbsp;– Available in English in Tun Aung Chain tr. (2005) ''Chronicle of Ayutthaya'', Yangon: Myanmar Historical Commission ===ការរៀបរាប់របស់បស្ចឹមប្រទេស=== * ''Second Voyage du Pere Tachard et des Jesuites envoyes par le Roi au Royaume de Siam.'' Paris: Horthemels, 1689. ==តំណខាងក្រៅ== {{commons category|រាជអាណាចក្រអយុធ្យា}} * Online Collection: [http://dlxs.library.cornell.edu/s/sea/ Southeast Asia Visions Collection by Cornell University Library] * [http://ayutthaya-history.com/index.html "''History of Aythhaya&nbsp;– Your resources on old Siam''"] * [http://www.yutya.net/ ayutthaya] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101028193613/http://www.yutya.net/ |date=28 តុលា 2010 }} * [http://www.ayuttayahome.com ayutthaya] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110904201234/http://www.ayuttayahome.com/ |date=4 កញ្ញា 2011 }} {{s-start}} {{s-royalhouse|រាជវង្សអយុធ្យា||១៣៥០}} {{s-bef|before=[[រាជអាណាចក្រសុខោទ័យ]]}} {{s-ttl|title=[[រាជវង្ស|រាជវង្សកាន់អំណាច]]នៃ<br>[[រាជអាណាចក្រថៃ|រាជអាណាចក្រអយុធ្យា]]|years=១៣៥០–១៧៦៧}} {{s-aft|after=[[រាជអាណាចក្រធនបុរី]]}} {{end}} {{ប្រធានបទថៃ}} {{coord missing|ថៃ}} [[Category:រាជអាណាចក្រអយុធ្យា|01]] [[Category:ប្រវត្តិសាស្ត្រទៃ]] [[Category:ប្រវត្តិសាស្ត្រថៃ]] [[Category:អតីតប្រទេសក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រទៃ]] [[Category:អតីតប្រទេសនៅអាស៊ី]] [[Category:នគរឥណ្ឌូបនីយកម្ម]] [[Category:រដ្ឋនិងទឹកដីបង្កើតនៅឆ្នាំ១៣៥០]] [[Category:ការដួលរលំឆ្នាំ១៧៦៧]] 6vf3gy6uho36omfvxj04899ymbesz1o 0 25771 321451 321258 2025-06-03T17:02:12Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321451 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០៨ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |១៧១០០៩០១ |[[ភូមិពោធិបន្ទាយជ័យ|ភូមិពោធិបន្ទាយជ័យ]] |Pou Banteay Chey |- |១៧១០០៩០២ |[[ភូមិភ្នំក្រោម|ភូមិភ្នំក្រោម]] |Phnom Krom |- |១៧១០០៩០៣ |[[ភូមិប្រឡាយ|ភូមិប្រឡាយ]] |Pralay |- |១៧១០០៩០៤ |[[ភូមិកក្រាញ់|ភូមិកក្រាញ់]] |Kakranh |- |១៧១០០៩០៥ |[[ភូមិក្រសាំងរលើង|ភូមិក្រសាំងរលើង]] |Krasang Roleung |- |១៧១០០៩០៦ |[[ភូមិស្ពានជ្រាវ|ភូមិស្ពានជ្រាវ]] |Spean Chreav |- |១៧១០០៩០៧ |[[ភូមិអារញ្ញ|ភូមិអារញ្ញ]] |Aranh |- |១៧១០០៩០៨ |[[ភូមិត្រៀក|ភូមិត្រៀក]] |Triek |} kp2s9mb2rq2cxgsp5h3sso9b65ebf1e 0 26469 321592 229162 2025-06-05T09:12:40Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321592 wikitext text/x-wiki សំដៅដល់ ៖ *[[ភូមិក្បាលដំរី(ឃុំពង្រលើ)|ភូមិក្បាលដំរី]] [[ឃុំពង្រលើ]] [[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប]] *[[ភូមិក្បាលដំរី(ឃុំថ្មពូន)|ភូមិក្បាលដំរី]] [[ឃុំថ្មពូន ]] [[ស្រុកកញ្ជ្រៀច]] [[ខេត្តព្រៃវែង]] e7mmsiyyivhrvyaeseh2ti4ibivaeq7 0 26829 321450 161030 2025-06-03T17:00:09Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321450 wikitext text/x-wiki សំដៅដល់ ៖ *[[ឃុំសៀមរាប (កណ្ដាលស្ទឹង)|ឃុំសៀមរាប]] [[ស្រុកកណ្ដាលស្ទឹង]] [[ខេត្តកណ្ដាល]]។ *[[ឃុំសៀមរាប (សៀមរាប)|ឃុំសៀមរាប]] [[ស្រុកសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។ p4pkzzm1owjfbfoy6srtwnitkm4dv9a 0 35337 321536 199848 2025-06-05T04:13:14Z InternetArchiveBot 32568 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 321536 wikitext text/x-wiki [[ឯកសារ:Sarah Bernhardt - Project Gutenberg eText 19955.jpg|thumb|200px|សារ៉ា បឺនហាត្ត]] '''សារ៉ា បឺនហាត្ត''' ({{lang-fr|Sarah Bernhardt}}; [[២៣ តុលា]] [[ឆ្នាំ ១៨៤៤]] - [[២៦ មីនា]] [[ឆ្នាំ ១៩២៣]]) គឺជា[[តារាសម្តែង]][[ជនជាតិបារាំង]] បានទទួលរហស្សនាមថា «តារាសម្តែងស្រីដ៏ល្បីល្បាញបំផុតនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រពីភពលោក» («The most famous actress in the history of the world») <ref>{{cite web |url=http://www.nybooks.com/articles/20151 |title=The Drama of Sarah Bernhardt | |author=Gottlieb, Robert |accessdate=2007-10-18 |}}</ref> ។ បឺនហាតមានភាពល្បីល្បាញពីការសម្តែង[[ល្ខោនឆាក]]នៅ[[អឺរ៉ុប]]នៅ [[ទសវត្ស ១៨៧០]] == ឯកសារយោង == {{បញ្ជីឯកសារយោង}} == តំណភ្ជាប់ខាងក្រៅ == * [http://www.sarah-bernhardt.com/ The Sarah Bernhardt Pages] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140103030854/http://sarah-bernhardt.com/ |date=2014-01-03 }} * [http://cylinders.library.ucsb.edu/search.php?queryType=%40attr+1%3D1016+&query=sarah+bernhardt Sarah Bernhardt cylinder recordings] {{birth|1844}}{{death|1923}} {{អត្ថបទខ្លីមិនពេញលេញ}} [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:បុគ្គលដែលកើតនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៤៤]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:តារាសម្តែងបារាំង]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:បុគ្គលមកពីប៉ារីស]] cx6vnjq545qqcr24ta34nloqqqskb7t 0 35553 321531 311240 2025-06-05T03:15:19Z InternetArchiveBot 32568 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 321531 wikitext text/x-wiki រ៉ាប៊ី (អង់គ្លេស: Rabbi, pronounce {{IPAc-en|ˈ|r|æ|b|aɪ}}) មានន័យថា បណ្ឌិត គ្រូ លោកម្ចាស់ ជាគោរមងារមួយ​នៅក្នុងសាលាសាសន៍យូដា ដែលគេប្រើរហូតដល់សម័យបច្ចុប្បន្ន។ នៅក្នុងសាសនាយូដា រ៉ាប៊ីគឺជាគ្រូបង្រៀនម្នាក់នៃគោលបង្រៀនមួយឈ្មោះតូរ៉ា។ វាជាងារមួយដែលមានប្រភពមកពីភាសាហេប្រឺ មានន័យថា គ្រូ (master) ហើយជាពាក្យដែលសិស្សប្រើនៅពេលហៅគ្រូតូរ៉ា។ ពាក្យ "master" ន័យត្រង់គឺ "អ្នកដ៏អស្ចារ្យម្នាក់"។ <ref name="Hezser1997">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=bKMkEVSvCoUC&pg=PA64|title=The Social Structure of the Rabbinic Movement in Roman Palestine|last=Hezser|first=Catherine|publisher=Mohr Siebeck|year=1997|isbn=978-3-16-146797-4|pages=64–|quote=We suggest that the avoidance of the title "Rabbi" for pre-70 sages may have originated with the editors of the Mishnah. The editors attributed the title to some sages and not to others. The avoidance of the title for pre-70 sages may perhaps be seen as a deliberate program on the part of these editors who wanted to create the impression that the “rabbinic movement" began with R. Yochanan b. Zakkai and that the Yavnean "academy" was something new, a notion that is sometimes already implicitly or explicitly suggested by some of the traditions available to them. This notion is not diminished by the occasional claim to continuity with the past which was limited to individual teachers and institutions and served to legitimize rabbinic authority.}}</ref><ref name="forward1">{{cite web|url=http://www.forward.com/articles/106320/|title=Orthodox Women To Be Trained As Clergy, If Not Yet as Rabbis –|publisher=Forward.com|accessdate=May 3, 2012}}</ref><ref>''PRI.org'' [http://www.pri.org/stories/2015-11-09/can-orthodox-jewish-women-be-rabbis Can Orthodox Jewish Women be Rabbis?], November 9, 2015</ref> == ដើមកំណើតនៃពាក្យរ៉ាប៊ី == ពាក្យ "រ៉ាប៊ី" មានប្រភពមកពីភាសាមួយក្រុម រួមបញ្ចូលទាំងភាសាហេព្រើរ និងភាសាអារ៉ាប់។ ពាក្យនេះនៅក្នុងភាសាអើរ៉ាមមានន័យថា "ធំអស្ចារ្យ" ហើយក៏មានន័យថា "គួរឲ្យគោរព" ដែរ។ <ref>Heinz-Josef Fabry entry ''Rab'' in ''Theological dictionary of the Old Testament'' Vol.13 p273-5 ed. G. Johannes Botterweck, [[:sv:Helmer Ringgren]], [[Heinz-Josef Fabry|Fabry]] 2004 p273 "RAB... is also well attested in Phoenician.9 Here too rab functions as a title; its specific meaning can be determined only by its relationship to other offices and functions.10 Aramaic in all its dialects makes copious use of this root."</ref><ref>[[Heinz-Josef Fabry|Fabry]] entry ''Rab'' in ''Theological dictionary of the Old Testament'' Volume 13 – Page 298 G. Johannes Botterweck, Helmer Ringgren, Heinz-Josef Fabry – 2004 "There is no evidence to support an association, commonly cited in discussions of this usage.160 with the use of the title "Rabbi" ... Already suggested by [[Millar Burrows|M. Burrows]] and repeated by [[Jean Carmignac|Carmignac]], 584 "</ref> រ៉ាប៊ីមិនមែនជាមុខងារមួយនៅក្នុងព្រះគម្ពីរភាសាហេព្រើរឡើយ ហើយនៅជំនាន់បុរាណ គេមិនបានប្រើងារផ្សេងៗដែលពាក់ព័ន្ធនឹងងារនេះ ដូចជា រ៉ាបាន ឬរីប៊ី ឬក៏រ៉ាប ដើម្បីពិពណ៌នាអំពីពួកបណ្ឌិតបាប៊ីឡូន ឬពួកបណ្ឌិតនៅអ៊ីស្រាអែលឡើយ។<ref>This is evident from the fact that [[Hillel I]], who came from [[Babylon]], did not have the title ''Rabban'' prefixed to his name.</ref> ងារ "រ៉ាបាន" និង "រ៉ាប៊ី" ត្រូវបានលើកមកនិយាយជាដំបូងនៅក្នុងសំណេរ [[Mishnah]] (ឆ្នាំ ២០០)។<ref>The title ''Ribbi'' too, came into vogue among those who received the laying on of hands at this period, as, for instance, [[Rabbi Zadok|Ribbi Zadok]], [[Rabbi Eliezer ben Jacob|Ribbi Eliezer ben Jacob]], and others, and dates from the time of the disciples of [[Yohanan ben Zakkai|Rabban Johanan ben Zakkai]] downward. Now the order of these titles is as follows: ''Ribbi'' is greater than ''Rab''; ''Rabban'' again, is greater than ''Ribbi''; while the simple name is greater than ''Rabban''. Besides the presidents of the Sanhedrin no one is called ''Rabban''.</ref> ងារ "រ៉ាប៊ី" មានប្រើនៅក្នុងកណ្ឌគម្ពីរម៉ាថាយ ម៉ាកុស និងយ៉ូហាន ហើយងារនេះត្រូវបានប្រើសំដៅទៅលើពួកគ្រូេវវិន័យ និងពួកផារិស៊ី ព្រមទាំងព្រះយេស៊ូវផងដែរ។<ref>''Englishman's Greek Concordance of the New Testament'' by Wigram, George V.; citing Matthew 26:25, Mark 9:5 and John 3:2 (among others)</ref><ref>Catherine Hezser ''The social structure of the rabbinic movement in Roman Palestine'' 1997 -Page 59 "'''b – Rabbi as an Honorary Address''' ...&nbsp;Since Jesus was called "Rabbi" but did not conform to the traditional image of post-70 Jewish rabbis, and since pre-70 sages do not bear the title "Rabbi" in the Mishnah,29 most scholars assume that the meaning and usage of the term "Rabbi" at the time of Jesus differed from the meaning which it acquired after the destruction of the Temple: in pre-70 times, "Rabbi" was used as an unofficial honorary address for any person held in high esteem; after 70 it was almost exclusively applied to ordained teachers of the Law."</ref> == ប្រវត្តិត្រួសៗ == រដ្ឋាភិបាលនៃអាណាចក្រអ៊ីស្រាអែល និងយូដា មានមូលដ្ឋាននៅលើប្រព័ន្ធមួយ ដែលរួមបញ្ចូលទាំងស្ដេចយូដា ព្យាការីយូដា អាជ្ញាធរច្បាប់របស់តុលាការកំពូលនៃយេរូសាឡឹម ក្រុមប្រឹក្សាជាន់ខ្ពស់ និងសិទ្ធអំណាចក្នុងការធ្វើពិធីសាសនារបស់ពួកបូជាចារ្យ។ សមាជិតក្រុមប្រឹក្សាត្រូវតែទទួលយកការតែងតាំងរបស់ខ្លួន ដែលមានតមកតាំងពីសម័យលោកម៉ូសេមកម្ល៉េះ ប៉ុន្តែពួកគេមិនត្រូវបានគេហៅថារ៉ាប៊ីទេ គឺត្រូវបានហៅថាបូជាចារ្យ ឬគ្រូវិន័យវិញ ដូចជា អែសរ៉ា ដែលនៅក្នុងព្រះគម្ពីរត្រូវបានគេហៅថា "អែសរ៉ា, ជាបូជាចារ្យ, ជាគ្រូវិន័យ, គឺគ្រូវវិន័យខាងព្រះបន្ទូលអំពីសេចក្ដីបង្គាប់របស់ព្រះ និងអំពីបទបញ្ញត្តិរបស់ព្រះ ដល់អ៊ីស្រាអែល។"<ref>Ezra 7:11.</ref> "រ៉ាប៊ី" ដែលជាងារខាងសាសនា មិនត្រូវបានគេឃើញនៅក្នុងព្រះគម្ពីរភាសាហេព្រើរឡើយ។<ref>The term rabbi as a religious title does appear in the New Testament. http://www.biblestudytools.com/encyclopedias/isbe/rabbi.html</ref> គេរំពឹងថាអស់ទាំងបុគ្គលិកលក្ខណៈខាងលើនេះ ត្រូវបានជ្រមុជចូលយ៉ាងជ្រៅទៅក្នុងគតិបណ្ឌិតនៃកណ្ឌគម្ពីរទាំង៥របស់ម៉ូសេ និងសេចក្ដីបង្គាប់ផ្សេងៗ ដែលធ្វើឲ្យមនុស្សជាច្រើននៅសម័យបច្ចុប្បន្ននេះចាត់ទុកថា "រ៉ាប៊ី" ជាអ្នកដែលមានចំណេះដឹងជ្រៅជ្រះ។ : "ម្នាក់ដែលរៀនមួយជំពូក មួយហាឡាកា (ច្បាប់ផ្សេងៗនៅក្នុងសាសនាយូដា ដែលត្រូវបានដកស្រង់ចេញពីកណ្ឌគម្ពីរទាំង៥របស់ម៉ូសេ) មួយខ មួយឃ្លានៅក្នុងកណ្ឌគម្ពីរទាំង៥របស់ម៉ូសេ ឬសូម្បីតែមួយអក្សរ ពីមិត្តរបស់ខ្លួន ត្រូវតែប្រព្រឹត្តចំពោះគេដោយគោរព។ ដោយហេតុនេះ យើងឃើញថាស្ដេចដាវីឌ ដែលមិនបានរៀនអ្វីសោះពីអាហ៊ីថូផែល លើកលែងរឿងពីរប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែស្ដេចដាវីឌបានហៅគាត់ថាជាគ្រូ [អត្ថបទជាភាសាហេព្រើរ: រ៉ាបូ, ជាអ្នកនាំផ្លូវ, និងជាអ្នកស្និទ្ធស្នាលរបស់ទ្រង់, ដូចដែលមាននិយាយថា: 'អ្នកជាមនុស្សនៃខ្នាតរបស់ខ្ញុំ ជាអ្នកនាំផ្លូវរបស់ខ្ញុំ និងជាមិត្តស្និទ្ធស្នាលរបស់ខ្ញុំ' ([[Psalms|ទំុកតម្កើង]] ៥៥:១៤)។ ដោយសារតែហេតុផលនេះទើបមានគេយល់ថា: ប្រសិនបើស្ដេចដាវីឌដែលមិនបានរៀនអ្វីសោះពីអាហ៊ីថូផែល លើកលែងតែរឿងពីរប៉ុណ្ណោះ បានហៅគាត់ថាជាគ្រូ ជាអ្នកនាំផ្លូវ និងជាមិត្តស្និទ្ធស្នាលរបស់ទ្រង់ទៅហើយ ចុះម្នាក់ដែលរៀនមួយជំពូក មួយហាឡាកា (ច្បាប់ផ្សេងៗនៅក្នុងសាសនាយូដា ដែលត្រូវបានដកស្រង់ចេញពីកណ្ឌគម្ពីរទាំង៥របស់ម៉ូសេ) មួយខ មួយឃ្លានៅក្នុងកណ្ឌគម្ពីរទាំង៥របស់ម៉ូសេ ឬសូម្បីតែមួយអក្សរ ពីមិត្តរបស់ខ្លួន តើត្រូវតែប្រព្រឹត្តចំពោះមិត្តដោយគោរព លើសជាងអម្បាលម៉ានទៅទៀត។ កិត្តិយសនេះបានមកគឺដោយសារតែកណ្ឌគម្ពីរតូរ៉ាតែប៉ុណ្ណោះ ដូចដែលមាននិយាយថា: 'មនុស្សមានប្រាជ្ញានឹងទទួលកិត្តិយសជាមរតក' (សុភាសិត 3:35), 'ហើយមនុស្សទៀងត្រង់នឹងទទួលសេចក្ដីល្អជាមរតក' (សុភាសិត ២៨:១០)។ មានតែកណ្ឌគម្ពីរតូរ៉ាទេ ដែលមានសេចក្ដីល្អដ៏ពិត ដូចដែលមាននិយាយថា: 'យើងបានឲ្យសេចក្ដីបង្រៀនដ៏ល្អ ដល់អ្នក កុំបោះបង់ចោលតូរ៉ារបស់យើងឡើយ' (សុភាសិត ៤:២)។" ងារ "រ៉ាប៊ី" ត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយពួកបណ្ឌិតអ៊ីស្រាអែលនាសម័យបុរាណ ជាពួកអ្នកដែលត្រូវបានតែងតាំងដោយក្រុមប្រឹក្សា ស្របទៅតាមទំនៀមទម្លាប់ដែលមានតៗមកពីពួកចាស់ទុំ។ ពួកបណ្ឌិតទាំងនោះត្រូវបានផ្ដល់ងារជា រ៉ប៊ី ហើយបានទទួលសិទ្ធអំណាចឲ្យជំនុំជម្រះក្ដីផ្សេងៗ។ ពាក្យរ៉ាប៊ី ជាងាររបស់ពួកបណ្ឌិតបាប៊ីឡូន ដែលបានបង្រៀននៅក្នុងកម្មវិធីសិក្សារបស់បាប៊ីឡូន។ [[ឯកសារ:Rabi_with_kids.JPG|រូបភាពតូច|200x200ភីកសែល|រ៉ាប៊ីកំពុងបង្រៀនក្មេងៗ ឆ្នាំ ២០០៤]] === តួនាទីរបស់រ៉ាប៊ី === រ៉ាប៊ីមានតួនាទីបម្រើដល់សហគមយូដា ដូច្នេះហើយពួកគេមានមុខងារផ្សេងៗជាច្រើន ដែលជាសេចក្ដីត្រូវការរបស់សហគមយូដា ទៅតាមពេលវេលា និងទីកន្លែង។ '''១. សិក្សា និងបង្រៀន:''' រ៉ាប៊ីតែងតែជាតំណរភ្ជាប់ដ៏សំខាន់ក្នុងការផ្ទេរចំណេះដឹងពីកណ្ឌគម្ពីរតូរ៉ាទៅអ្នកជំនាក់ក្រោយ។<ref>Mishnah, Avot, chap. 1.</ref> ការសិក្សាពីគ្រូរបស់ខ្លួន ការបន្ថែមការយល់ដឹងថ្មីរបស់ខ្លួន និងការបង្រៀននៅសាធារណៈ តែងតែជាមុខងារដ៏សំខាន់របស់ពួករ៉ាប៊ី។ ការសិក្សាកណ្ឌគម្ពីរតូរ៉ាគឺជាអ្វីដែលពួករ៉ាប៊ីត្រូវធ្វើពេញមួយជីវិត។ រ៉ាប៊ីត្រូវបានគេរំពឹងថាត្រូវតែញែកពេលវេលាប្រចាំថ្ងៃសម្រាប់សិក្សា។ រ៉ាប៊ីដែលមិនបន្ថែមនូវការសិក្សាកណ្ឌគម្ពីរតូរ៉ា នឹងខ្វះចំណេះដឹង សម្រាប់បំពេញមុខងារជារ៉ាប៊ី។ នៅពេលទទួលបានចំណេះដឹងពីកណ្ឌគម្ពីរតូរ៉ា រ៉ាប៊ីត្រូវតែបង្រៀនបន្តទៅអ្នកផ្សេងទៀត ព្រោះចំណេះដឹងនេះជាមរតកសម្រាប់អ៊ីស្រាអែលទាំងអស់។<ref>Deuteronomy 33:4.</ref> ការបង្រៀនរបស់ពួករ៉ាប៊ីត្រូវបានធ្វើឡើងនៅតាមកន្លែងផ្សេងៗ ដូចជាក្នុងថ្នាក់រៀន ទីសាធារណៈ និងសាលាប្រជុំជាដើម។<ref>David M. Goodblatt, ''Rabbinic Instruction In Sasanian Babylonia,'' Brill, 1975.</ref><ref>Marc Saperstein, ''Jewish Preaching,'' Yale, 1989.</ref> ក្រៅពីបង្រៀនផ្ទាល់មុខ ពួករ៉ាប៊ីបាននិពន្ធអក្សរសាស្ត្ររ៉ាប៊ីយ៉ាងទូលំទូលាយ ដោយពាក់ព័ន្ធនឹងគ្រប់ផ្នែកទាំងអស់ក្នុងទំនៀមទម្លាប់យូដា ដូចជាការបកស្រាយគម្ពីរ ច្បាប់ផ្សេងៗ ខិតប័ណ្ណផ្សព្វផ្សាយអំពីជំនឿ និងសីលធម៌ និងសេចក្ដីអធិប្បាយផ្សេងៗជាដើម។ '''២. ជំនុំជម្រះ''' ប្រសិនបើមានជម្លោះ កំហុស ឬរឿងក្ដីតូចតាច ដែលពាក់ព័ន្ធតែពួកយូដា នោះការដោះស្រាយរឿងក្ដី អាចត្រូវបានធ្វើឡើងដោយតុលាការក្នុងតំបន់ ដោយយោងតាមច្បាប់យូដា។ ពួករ៉ាប៊ីនៅក្នុងតំបន់នោះ ដែលមានចំណេះដឹងជ្រៅជ្រះខាងច្បាប់តូរ៉ា អាចធ្វើជាអធិបតីក្នុងការជំនុំជម្រះក្ដី។<ref>S. Schwarzfuchs, ''Concise History of the Rabbinate,'' 1993, pp. 51-53.</ref><ref>http://www.jewishencyclopedia.com/articles/5933-excommunication</ref> សព្វថ្ងៃនេះ តុលាការរ៉ាប៊ីនៅតែមានសកម្មភាព ក្រោមការទំនុកបម្រុងពីនិកាយនីមួយៗ សម្រាប់ដោះស្រាយបញ្ហាសាសនា ដូចជាការផ្លាស់ប្ដូរសាសនា និងការលែងលះ។<ref>"Rabbinical Courts: Modern Day Solomons," 6 Colum J.L. & Soc. Probs. 49 (1970).</ref> '''៣. ធ្វើច្បាប់ៈ''' ក្នុងអំឡុងពេលជាច្រើនសតវត្សនៃការគ្រប់គ្រងរបស់ពួកយូដា ដែលប្រជាពលរដ្ឋជាអ្នកគ្រប់គ្រងដោយខ្លួនឯង បញ្ហាមួយចំនួនត្រូវបានចាត់ទុកជាបញ្ហាតាមតំបន់ ឬបញ្ហាជាសាកល ហើយបញ្ហាទាំងនេះមិនអាចត្រូេះបានដោះស្រាយដោយរ៉ាប៊ីតែម្នាក់ឯងបានឡើយ។ ក្នុងអំឡុងពេលនោះ គណៈកម្មការរ៉ាប៊ី ត្រូវបានបង្កើតឡើងដើម្បីធ្វើការសកម្មភាពរួមគ្នា។ រ៉ាប៊ីនៅតាមតំបន់នីមួយៗត្រូវបានហៅមករួមគ្នា ដើម្បីពិភាក្សារកដំណោះស្រាយផ្សេងៗ និងដើម្បីអនុម័តបទបញ្ញាត្តិផ្សេងៗ សម្រាប់សហគមន៍របស់ខ្លួន។<ref>http://www.jewishencyclopedia.com/articles/14204-takkanah</ref><ref>http://www.jewishencyclopedia.com/articles/6615-gershom-ben-judah.</ref><ref>Dorff and Roset, ''A Living Tree,'' SUNY, 1988, p. 402.</ref><ref>These include the Central Council of American Rabbis for Reform rabbis, https://ccarnet.org/about-us/, the Rabbinical Council of America for Orthodox rabbis, http://www.rabbis.org/about_us.cfm {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141024095458/http://www.rabbis.org/about_us.cfm |date=2014-10-24 }}, and the Rabbinical Assembly for Conservative rabbis, http://www.rabbinicalassembly.org/.</ref> '''៤. គ្រប់គ្រងខាងសាសនាៈ''' សហគមន៍យូដាតម្រូវឲ្យមានស្ថាប័នសាសនាមួយចំនួន សម្រាប់ជីវិតរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ ហើយភារៈកិច្ចនេះធ្លាក់លើពួករ៉ាប៊ី ដោយសារពួកគេមានចំណេះដឹងខាងច្បាប់យូដា ដូច្នេះពួកគេអាចគ្រប់គ្រងស្ថាប័នទាំងនោះបាន ដោយឲ្យពួកគេអនុវត្តស្របតាមច្បាប់យូដា តួយ៉ាងដូចជាការថ្វាយយញ្ញបូជា ការតមអាហារ ពិធីលាងជម្រះ ការកាន់តាមថ្ងៃសប្ប័ទជាដើម។<ref>https://oukosher.org/</ref> '''៥. ផ្ដល់ប្រឹក្សាក្នុងនាមជាគ្រូគង្វាលៈ''' រ៉ាប៊ីទាំងអស់នឹងឆ្លើយសំនួរផ្សេងៗអំពីច្បាប់យូដា និងអំពីពិធីសាសនាយូដា ដល់សមាជិកក្រុមជំនុំ។ លើសពីនេះទៅទៀត សមាជិកជាច្រើននៃសហគមន៍យូដា តែងតែសុំដំបូន្មានពីពួករ៉ាប៊ី សម្រាប់បញ្ហាផ្ទាល់ខ្លួន។ ការប្រឹក្សាយោបល់នេះត្រូវបានធ្វើឡើងជាលក្ខណៈបុគ្គលផ្ទាល់ ដោយសមាជិកត្រូវជួបជាមួយរ៉ាប៊ីមួយទល់នឹងមួយ។ '''៦. ដឹកនាំក្នុងកម្មវិធីអធិស្ឋានៈ''' តាមទំនៀមទម្លាប់ រ៉ាប៊ីមិនបានដឹកនាំកម្មវិធីអធិស្ឋានទេ។ មិនមានការចាំបាច់អ្វីដែលថារ៉ាប៊ីត្រូវតែមានវត្តមាននៅទីសាធារណៈសម្រាប់ការអធិស្ឋាននោះទេ។ ការសូត្រធម៌របស់ពួកយូដាត្រូវបានកំណត់យ៉ាងជាក់លាក់ ហើយមានសរសេរនៅក្នុងសៀវភៅអធិស្ថាន (''siddurim''), ផ្នែកសំឡេងត្រូវបានសូត្រដោយអ្នកសូត្រនាំមុខ រីឯផ្នែកតូរ៉ាត្រូវបានអានដោយអ្នកអានដែលទទួលបានការបណ្ដុះបណ្ដាលយ៉ាងត្រឹមត្រូវ។ ប្រសិនបើមានវត្តមានរបស់រ៉ាប៊ីដែរ គឺគាត់ត្រូវអង្គុយនៅមុខហិបតង្វាយ ហើយសូត្រពាក្យអធិស្ឋានរបស់ខ្លួន។ នៅក្នុងសាលាប្រជុំនាសម័យបច្ចប្បន្ន រ៉ាប៊ីមានតួនាទីក្នុងការដឹកនាំអធិស្ឋាន សកម្មជាងពួករ៉ាប៊ីសម័យមុន។ នៅក្នុងសាលាប្រជុំខ្លះ រ៉ាប៊ីត្រូវបានអនុញ្ញាតឲ្យជ្រើសរសើបទគម្ពេីរពីសៀវភៅអធិស្ឋាន សម្រាប់អាននៅទីសាធារណៈ។ ពួកគេក៏ត្រូវបានអនុញ្ញាតឲ្យលុប ឬកាត់ចោលបទគម្ពីរខ្លះ សម្រាប់ការអធិស្ឋានដែរ។ រ៉ាប៊ីអាចដឹកនាំក្នុងការអាន ប្រកាសទំព័រ និងអធិប្បាយលើអ្វីដែលគេបានកំណត់សម្រាប់ថ្វាយបង្គំ។ '''៧. មានវត្តមាននៅពិធីផ្សេងៗនៃជីវិតៈ''' ច្បាប់យូដាមិនតម្រូវឲ្យមានវត្តមានរបស់រ៉ាប៊ីនៅពិធីមង្គលការ, bar or bat mitzvah, ពិធីកាត់ស្បែក បុណ្យសព ពិធីកាន់ទុក្ខ ពិធីបើកស្បៃស្តូប នៅទីស្មសាន នោះទេ។ ស្របពេលជាមួយគ្នានេះដែរ ច្បាប់យូដាបានដាក់បញ្ញត្តិផ្សេងៗសម្រាប់ព្រឹត្តិការណ៍ និងពិធីសាសនាទាំងនេះ។ ដូច្នេះហើយបានជា វាក្លាយជាទម្លាប់មួយសម្រាប់រ៉ាប៊ី ដែលត្រូវតែមានវត្តមាន និងដឹកនាំសហគមន៍ ក្នុងការប្រារព្ធពិធី និងការកាន់ទុក្ខ។ សព្វថ្ងៃនេះ រ៉ាប៊ីមានកាតព្វកិច្ចត្រូវតែចូលរួមក្នុងពិធីទាំងនេះ និងបម្រើដល់ក្រុមជំនុំ។ ក្នុងការលែងលះរបស់ពួកយូដា ដែលតម្រូវឲ្យមានការកាត់ក្ដីពីពួករ៉ាប៊ី គឹតែងតែមានរ៉ាប៊ីចូលរួមជានិច្ច។ '''៨. ការងារសប្បុរសធម៌ៈ''' សាលាប្រជុំជាកន្លែងប្រមូលវិភាគទាន រៀងរាល់ថ្ងៃ បន្ទាប់ពីថ្វាយបង្គំចប់ ហើយបន្ទាប់មកបរិច្ចាកដល់ពួកទាល់ក្រ មុនថ្ងៃសប្ប័ទ និងថ្ងៃឈប់សម្រាក។ ការប្រមូលវិភាគទាននេះ មិនមែនរ៉ាប៊ីជាអ្នកប្រមូលខ្លួនឯងនោះទេ គឺអ្នកដែលទទួលខុសត្រូវខាងការងារសប្បុរសធម៉ជាអ្នកប្រមូល។<ref>http://www.jewishencyclopedia.com/articles/4248-charity-and-charitable-institutions.</ref> ប៉ុន្តែវាគឺជាភារកិច្ចរបស់រ៉ាប៊ីក្នុងការបង្រៀនគេឲ្យដឹងថា ការងារសប្បុរសធម៌គឺជាតម្លៃស្នូលរបស់យូដា។ រ៉ាប៊ីធ្វើការងារនេះតាមរយៈការអធិប្បាយ ការបង្រៀន និងដោយការបង្ហាញគំរូជាដើម។<ref>http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Judaism/Levels_of_Giving.html</ref><ref>http://www.rabbisacks.org/credo-someone-elses-material-needs-are-my-spiritual-responsibility/</ref> '''៩. ធ្វើជាគំរូល្អៈ''' រ៉ាប៊ីធ្វើជាគំរូល្អដល់ក្រុមជំនុំ ដោយការប្រព្រឹត្ត និងឥរិយាបទរបស់ខ្លួន។ សមាជិកក្រុមជំនុំចូលចិត្តសង្កេតមើលបុគ្គលិកលក្ខណៈ ជីវិតគ្រួសារ ការប្រព្រឹត្ត និងរបៀបប្រព្រឹត្តចំពោះអ្នកដទៃ របស់រ៉ាប៊ី។ ហេតុដូច្នេះហើយ រ៉ាប៊ីតែងតែបង្ហាញគំរូល្អតាមរយៈការប្រព្រឹត្តរបស់ខ្លួន ដើម្បីបង្ហាញនូវតម្លៃយូដា ដល់សហគមន៍ និងដល់អ្នកខាងក្រៅ។<ref>https://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/judaica/ejud_0002_0013_0_12945.html</ref><ref>Mishneh Torah, Kri'at Shema 2:5.</ref> '''១០. ឈោងចាប់ៈ''' រ៉ាប៊ីមួយចំនួនមានកម្មវិធី និងសកម្មភាពឈោងចាប់ពួកយូដាមួយចំនួន ដែលមិនបានចូលរួមជាមួយសាសនាយូដា ឬមិនបានកាន់តាមបញ្ញត្តិសាសនា។ ពួកគេធ្វើដូច្នេះ តាមរយៈការពន្្យល់បទគម្ពីរខ្លីៗដល់ពួកទាំងនោះ។ '''១១. ការកែប្រែចិត្តៈ''' ពីមួយគ្រាទៅមួយគ្រា រ៉ាប៊ីភាគច្រើននឹងជួបប្រទះនឹងអ្នកអ្នកដែលមិនមានបំណងស្វែងរកព័ត៍មានអំពីសាសនាយូដា ឬ ចង់បង្ហាញការកែប្រែចិត្តជឿសាសនាយូដា។ ការនេះកើតឡើងនៅពេលសមាជិកណាម្នាក់នៃគូស្វាមីភារិយាណាមួយដែលចង់រៀបការ ហើយគេចង់កែប្រែចិត្តជឿសាសនាយូដា ឬអាចក់ើតឡើងនៅឱកាសណាមួយដែលមិនមែនជាពេលរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍។<ref>http://www.myjewishlearning.com/article/conversion-to-judaism/</ref><ref>http://www.bbc.co.uk/religion/religions/judaism/beliefs/conversion.shtml</ref> '''១២. ការផ្គូផ្គងៈ''' នៅក្នុងអំឡុងពេលផ្គូផ្គង ជាធម្មតាតែងតែមានរ៉ាប៊ីចូលរួម។<ref>Jeffrey I. Roth, ''Inheriting the Crown in Jewish Law,'' Univ. of So. Carolina Press, 2006, pp. 29, 31.</ref> រ៉ាប៊ីមានទំនាក់ទំនងល្អជាមួយសមាជិកក្នុងសហគមន៍របស់ខ្លួន ហើយជាធម្មតាពួកគេមានទំនាក់ទំនងនឹងពួកយុវជនដែលមិនទាន់រៀបការ តាមរយៈយុវជនទាំងនោះចូលរៀនក្នុងសាលាបណ្ដុះបណ្ដាលរបស់ពួកគេ។ ឳពុកម្ដាយរបស់យុវជនទាំងនោះមិនស្ទាក់ស្ទើរក្នុងការពិគ្រោះយោបល់ជាមួយរ៉ាប៊ី ដើម្បីផ្គូផ្គងកូនចៅរបស់ខ្លួន ឲ្យបានត្រឹមត្រូវនោះទេ។<ref>http://articles.latimes.com/1992-02-16/local/me-4431_1_religious-persuasion</ref> '''១៣. គ្រប់គ្រងសាលាប្រជុំៈ''' សាលាប្រជុំសម័យបច្ចុប្បន្នគឺជាសាជីវកម្មសាសនាដែលមិនរកប្រាក់ចំណេញ ហើយត្រូវបានដំណើរការដោយនាយកក្រុមប្រឹក្សាម្នាក់ ដែលត្រូវបានជ្រើសរើសដោយសមាជិកជាច្រើន។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ សមាជិកក្រុមប្រឹក្សាជាច្រើន មិនមានវត្តមានជារៀងរាល់ថ្ងៃទេ។ នៅសាលាប្រជុំភាគច្រើន រ៉ាប៊ីមានភារកិច្ចគ្រប់គ្រងសាលាប្រជុំ គ្រប់គ្រងបុគ្គលិក គ្រប់គ្រងហេត្ថារចនាសម្ព័ន្ធសាលាប្រជុំ និងមានទំនាក់ទំនងនឹងបងប្អូនដែលជាសមាជិកក្រុមជំនុំ។ សាលាប្រជុំធំៗជាច្រើនអាចជួលអ្នករដ្ឋបាលផ្សេងទៀត ឬជំនួយការរ៉ាប៊ី ដើម្បីគ្រប់គ្រងកិច្ចការទាំងអស់នេះ។ '''១៤. មុខងារជាសង្ឃៈ''' រ៉ាប៊ីបម្រើការងារក្នុងវិស័យជាច្រើន ជាហេតុធ្វើឲ្យសមាជិកនៃសហគមន៍យូដាអាចត្រូវបានគេឃើញនៅកន្លែងផ្សេងៗ។ នេះជាអ្វីដែលគួរឲ្យកត់សម្គាល់បំផុតនៅក្នុងវិស័យយោធា និងនៅតាមបរិវេណនៃសាកលវិទ្យល័យ ជាកន្លែងដែលពួករ៉ាប៊ីជាច្រើនបម្រើការងារជាសង្ឃនៅទីនោះ។ នៅក្នុងកងកម្លាំងទាំងអស់របស់អាមេរិច មានសង្ឃយូដានៅក្នុងជួរកងទ័ពរបស់គេ ហើយពួករ៉ាប៊ីក៏បម្រើការងារនៅក្នុងកងកម្លាំងអ៊ីស្រាអែលដែរ។<ref>{{Cite web |url=http://jcca.org/what-we-do/jwb/become-a-chaplain/ |title=ច្បាប់ចម្លងប័ណ្ណសារ |access-date=2017-09-14 |archivedate=2017-01-08 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170108093726/http://jcca.org/what-we-do/jwb/become-a-chaplain/ |url-status=dead }}</ref><ref>http://hillel.org/</ref><ref>http://www.chabad.edu/templates/articlecco_cdo/aid/387553/jewish/About.htm</ref><ref>See Irving Rosenbaum, ''The Holocaust and Halakah,'' Ktav, 1976, pp. 9-15.</ref> '''១៥. កិច្ចការសាធារណៈ''' ក្នុងនាមជាអ្នកដឹកនាំនៃសហគមន៍យូដា រ៉ាប៊ីជាច្រើនបូជាពេលវេលារបស់ខ្លួនសម្រាប់កិច្ចការនៅទីសាធារណៈ ជាពិសេសនៅកន្លែងណាដែលយូដាអាចជួបប្រទះនឹងហានិភ័យ។ ពួកគេត្រូវជជែកជាមួយមន្ត្រីសាធារណៈ និងក្រុមសហគមន៍ ទាក់ទងជាមួយក្រុមប្រឹក្សាសាលា គាំទ្រ និងប្រឆាំងនឹងការតាក់តែងច្បាប់ ពាក់ព័ន្ធនឹងការជជែកវែកញែកនៅទីសាធារណៈ សរសេរកាសែត បង្ហាញមុខនៅក្នងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ ដើរជាក្បួន និងចូលរួមក្នុងបតុកម្មជាមួយមនុស្សផ្សេងៗ ដើម្បីបង្ហញនូវការគាំទ្រដល់ពួកគេ។ '''១៦. ការពារជំនឿៈ''' រ៉ាប៊ីជារឿយៗត្រូវបានគេអំពាវនាវរក ដើម្បីការពារជំនឿពួកយូដា។ ក្នុងអំឡុងយុគសម័យ ក្រុមជំនុំបានរៀបចំស៊េរីនៃជម្លោះសាធារណៈ រវាងរ៉ាប៊ី និងពួកបូជាចារ្យ ក្នុងគោលបំណងបង្ហាញឲ្យឃើញថាជំនឿរបស់ពួកយូដាជាជំនឿខុសឆ្គង ហើយថ្កោលទោសដល់បទបង្រៀនខាងសាសនារបស់ពួកគេ។<ref>http://www.jewishencyclopedia.com/articles/5226-disputations</ref><ref>http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/anti-semitism/TalmudBurning.html</ref> សព្វថ្ងៃនេះពួកររ៉ាប៊ីមានការពាក់ព័ន្ធនឹងការប្រឆាំងនឹងរាល់សកម្មភាពរបស់ពួកបេសកជនដែលមានបំណងបង្វែរពួកយូដារឲ្យចូលសាសនាផ្សេង ជាឧទាហរណ៍ពួកគេតែងតែពន្យល់ថា មនុស្សម្នាក់មិនអាចត្រូវបានរាប់ថាជាអ្នកមានជំនឿខាងយូដារបានទេ ប្រសិនបើគេជឿលើព្រះរបស់គ្រីស្ទាន ឬជឿលើព្រះមែស៊ី។<ref>http://www.aish.com/atr/Jews-for-J.html</ref> '''១៧. សកម្មភាពផ្សេងៗទាក់ទងនឹងសាសនា:''' រ៉ាប៊ីមួយចំនួនមានការពាក់ព័ន្ធក្នុងការសន្ទនាដែលទាក់ទងនឹងសាសនា ជាមួយពួកសង្ឃ ស្ដីអំពីជំនឿរបស់ពួកគេ។ រ៉ាប៊ីបានរៀបចំឲ្យមានក្រុមសិស្សមកពីសាលាសាសនាផ្សេងៗ ដែលមានជំនឿផ្សេងៗគ្នា ហើយពួកគេក៏ចូលរួមជាមួយសិស្សទាំងនោះ ក្នុងសកម្មភាពផ្សេងៗដែលទាក់ទងនឹងសាសនា។ ពួករ៉ាប៊ីយល់ថាសកម្មភាពទាំងនេះគឺជាមធ្យោបាយមួយ ក្នុងការធ្វើឲ្យមានការយល់ដឹងយ៉ាងជ្រាលជ្រៅ និងកាត់បន្ថយការយល់ខុសផ្សេងៗ នៅក្នុងសង្គមចម្រុះមួយ។<ref>http://scholarship.law.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1102&context=scholar</ref> === ផលកម្រៃ === នៅសម័យបុរាណ ពួកអ្នកដែលមានមុខងារជារ៉ាប៊ី មិនទទួលបានប្រាក់កម្រៃអ្វីពីការងារជារ៉ាប៊ីនោះទេ។<ref>Jeffrey I. Roth, ''Inheriting the Crown in Jewish Law: The Struggle for Rabbinic Compensation, Tenure and Inheritance Rights,'' Univ. of So. Carolina Press, 2006, p. 5.</ref> ការធ្វើជារ៉ាប៊ីមិនមែនជាការងារពេញម៉ោងនោះទេ ហើយអ្នកដែលធ្វើជារ៉ាប៊ីតែងតែមានការងារផ្សេងទៀត ដើម្បីផ្គត់ផ្គង់ខ្លួនឯង និងក្រុមគ្រួសារ។<ref>Jewish Encyclopedia, http://www.jewishencyclopedia.com/articles/12494-rabbi.</ref> រ៉ាប៊ីហ្សាដុកបាននិយាយថា "មិនត្រូវប្រើព្រះគម្ពីរតូរ៉ា ជាចបសម្រាប់ជីកឡើយ"<ref>Mishnah, ''Avot'' 4:5.</ref> នេះមានន័យថា មិនត្រូវប្រើចំណេះដឹងពីគម្ពីរតូរ៉ា ក្នុងគោលបំណងមិនត្រឹមត្រូវឡើយ ដូចជាក្នុងគោលបំណងដើម្បីរកកម្រៃជាដើម។ យ៉ាងណាមិញ រ៉ាប៊ីបានទទួលការអនុគ្រោះពន្ធ ដើម្បីសម្រាលបន្ទុកខាងផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុរបស់ខ្លួន <ref name="Bava Batra 7b-8a">''Bava Batra'' 7b-8a</ref> ទទួលបានអត្ថិភាពទីមួយនៅលើទីផ្សារ<ref name="Bava Batra 7b-8a" /> ទទួលបានការបម្រើជាលក្ខណៈបុគ្គលពីសិស្សរបស់ខ្លួន <ref>''Ketubot'' 96a.</ref> មានភាពជាដៃគូអាជីវកម្មស្ងាត់ជាមួយពួកឈ្មួញដែលជាអ្នកមាន<ref>''Berakhot'' 34b,</ref> និងទទួលបានកម្រៃជំនួសកម្រៃពីការងារដែលខ្លួនធ្លាប់ទទួលបាន នៅពេលដែលឈប់បម្រើការងារនោះ ហើយមកធ្វើជារ៉ាប៊ីវិញ។<ref>''Talmud Yerushalmi, Nedarim'' 4:4</ref> នៅសម័យ [[Geonim]] (c. 650-1050 C.E.), គំនិតស្ដីអំពីការទទួលផលកម្រៃបានផ្លាស់ប្ដូរ គឺវាមានភាពមិនត្រឹមត្រូវសម្រាប់ពួកអ្នកដឹកនាំយូដា ដែលពួកបានលេចមុខនៅក្នុងទីផ្សារ ក្នុងនាមជាកម្មករ ឬជាឈ្មួញ ហើយការដឹកនាំសហគមន៍យូដាគឺជាការងារពេញម៉ោង។ នៅក្រោមលក្ខណ្ឌទាំងនេះ Geonim​ បានប្រមូលពន្ធ និងវិភាគទានផ្សេងៗ នៅតាមផ្ទះ និងនៅបរទេស ដើម្បីផ្គត់ផ្គង់សាលារៀនរបស់ខ្លួន និងបង់ប្រាក់ខែដល់គ្រូបង្រៀន ពួកមន្ត្រី និងពួកចៅក្រមរបស់សហគមយូដា ដែលពួកគេបានតែងតាំង។<ref>Roth, 10-12.</ref><ref>''Mishnah Torah, Talmud Torah'' 3:10; ''Commentary on the Mishnah, Avot'' 4:7.</ref> ចាប់ពីសតវត្សទី១៥ ការធ្វើដូច្នេះបានក្លាយជាបទដ្ឋានមួយ សម្រាប់សហគមន៍យូដា ក្នុងការផ្ដល់ផលកម្រៃដល់រ៉ាប៊ី។<ref>Roth, 27-29.</ref> ទំហ៊ំនៃប្រាក់ខែនោះ គឺខុសគ្នាទៅតាមទំហ៊ំនៃសហគមន៍ដែលពួកកេបម្រើ រ៉ាប៊ីណាដែលបម្រើការងារក្នុងទីក្រុងធំ ទទួលបានប្រាក់ខែច្រើន រីឯរ៉ាប៊ីណាដែលបម្រើការងារក្នុងទីក្រុងតូច ទទួលបានប្រាក់ខែតិច។<ref>Simha Assaf, ''LeKorot HaRabbanut,'' ''B'Ohalei Yaakov'' (Mosad HaRav Kook, 5703), pp. 46-48.</ref><ref>Roth, 28-32.</ref><ref>Roth, 116-117.</ref><ref>http://www.jta.org/2003/09/17/life-religion/features/different-denominations-same-pay</ref><ref>{{cite journal|title=MARA DE-ATRA: A Brief Sketch|first=Aaron|last=Kirschenbaum|journal=Tradition: A Journal of Orthodox Jewish Thought|volume=27|issue=4|year=1993|pages=35–40|jstor=23260883}}</ref><ref>See Talmud Kidushin daf 30–40, Bava Metziah 33a, Rambam's Mishneh Torah tractate Hilkhot Talmud Torah 5:7</ref><ref>Maimonides, Hilchot Talmud Torah 5:7.</ref><ref name="yutorah1">{{cite web|url=http://www.yutorah.org/lectures/lecture.cfm/746702/Rabbi_Hanan_Balk/The_Obligation_to_Respect_the_Wife_of_a_Torah_Scholar_or_a_Talmidat_Chacham|title=YUTorah Online – The Obligation to Respect the Wife of a Torah Scholar or a Talmidat Chacham (Rabbi Hanan Balk)|publisher=Yutorah.org|date=June 24, 2010|accessdate=May 3, 2012}}</ref><ref>Maimonides, Hilchot Talmud Torah 5:12.</ref><ref>Maimonides, Hilchot Talmud Torah 6:12.</ref> == ការតែងតាំង == សិស្សរ៉ាប៊ីត្រូវបានតែងតាំងឲ្យធ្វើជារ់ាប៊ី បន្ទាប់ពីបានបញ្ចប់កម្មវិធីសិក្សានៅសាលាយេស៊ីវ៉ា (yeshiva) ឬ សិក្ខាសាលារ៉ាប៊ី ឬបានទទួលការបង្រៀនដោយផ្ទាល់ពីរ៉ាប៊ីណាមួយ។ វគ្គសិក្សាមានលក្ខណៈខុសគ្នាទៅនិកាយ ប៉ុន្តែជាទូទៅមានរយៈពេលចាប់ពី៣ឆ្នាំ ដល់៦ឆ្នាំ។ កម្មវិធីសិក្សារួមមាន ការសិក្សាច្បាប់Talmud ក្រឹត្យវិន័យយូដា និងអក្សរសាស្ត្រ [[responsa]]។<ref>Adin Steinsaltz, Talmud, Sanhedrin 14A, p. 143.</ref><ref>Talmud, Sanhedrin 14a.</ref><ref>{{cite web|url=http://www.hir.org/|title=Hebrew Institute of Riverdale – H.I.R. – Home Page|publisher=H.I.R.|access-date=May 3, 2012}}</ref><ref>{{cite web|url=http://matzav.com/yated-blasts-chovevei-torah-for-ordination-of-female-rabbi-calls-on-yu-rca-ou-to-denounce-open-orthodoxy|title=Yated Blasts Chovevei Torah for Ordination of Female Rabbi, Calls on YU, RCA & OU to Denounce ‘Open Orthodoxy’ » Matzav.com – The Online Voice of Torah Jewry|publisher=Matzav.com|date=July 14, 2009|access-date=May 3, 2012}}</ref><ref>''Canadian Jewish News'' [http://www.cjnews.com/living-jewish/jewish-learning/why-orthodox-judaism-needs-female-rabbis Why Orthodoxy Needs Female Rabbis], November 25, 2015</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.jta.org/2012/09/07/news-opinion/the-telegraph/is-yeshivat-chovevei-torah-kosher-enough|title=Is Yeshivat Chovevei Torah kosher enough?|publisher=[[Jewish Telegraphic Agency]]|author=Uriel Heilman|access-date=April 25, 2016|quote=The red lines would be what we consider to be appropriate halachic standards, and also appropriate philosophical standards. RCA took a position when the whole rabba controversy erupted that while we are very much in favor of women's leadership roles in Jewish community, we don't believe that a woman rabbi is a construct that's acceptable. If YCT were to admit women, that would be a red line.}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.theyeshivaworld.com/news/uncategorized/5269/yeshivat-chovevei-torah-is-it-orthodox.html|title=Yeshivat Chovevei Torah: Is It Orthodox?|publisher=[[Yeshiva World News]]|date=February 21, 2007|access-date=April 25, 2016|quote=It is a "Yeshiva" that professes to be "Orthodox" but, in fact, deviates from normative Orthodox thought, halacha and practice as accepted by Rabbonim and Poskim from across the spectrum of Orthodoxy.}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.jweekly.com/2017/02/03/orthodox-union-bars-women-from-serving-as-clergy-in-its-synagogues/|title=Orthodox Union bars women from serving as clergy in its synagogues – J|publisher=Jweekly.com|date=|accessdate=2017-02-04}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.jweekly.com/article/full/75811/reconstructionists-give-green-light-to-intermarried-rabbinical-students|title=Reconstructionists give green light to intermarried rabbinical students|publisher=Jweekly|author=Lisa Hostein|date=October 1, 2015|accessdate=17 March 2015}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.jsli.net/|title=JSLI|publisher=JSLI|date=August 27, 2011|accessdate=May 3, 2012}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.rabbinicalseminaryint.org/|title=Rabbinical Seminary International|work=rabbinicalseminaryint.org|access-date=2017-09-14|archivedate=2011-09-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110923144653/http://www.rabbinicalseminaryint.org/|url-status=dead}}</ref><ref>Ari L. Goldman, [https://www.nytimes.com/1990/03/10/us/religion-notes.html?scp=1&sq=bridge%20seminary&st=cse Religion Notes], The New York times, Saturday, March 10, 1990</ref><ref name="forward1" /><ref>Pitchei Teshuvah CM 7:5</ref><ref>Maimonides, Melachim 1:6</ref><ref>Shulchan Aruch CM 7:4</ref><ref>[http://ekurd.net/mismas/articles/misc2010/9/state4196.htm Kurdish Asenath Barzani, the first Jewish woman in history to become a Rabbi] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160824204123/http://ekurd.net/mismas/articles/misc2010/9/state4196.htm |date=2016-08-24 }}, ekurd.net; accessed 25 December 2016.</ref><ref>They Called Her Rebbe, the Maiden of Ludmir. Winkler, Gershon, Ed. Et al. Judaica Press, Inc., October 1990.</ref><ref name="autogenerated1">{{cite web|url=http://jwa.org/encyclopedia/article/jonas-regina|title=Regina Jonas &#124; Jewish Women's Archive|publisher=Jwa.org|accessdate=May 3, 2012}}</ref><ref>{{cite web|url=http://jwa.org/encyclopedia/article/priesand-sally-jane|title=Sally Jane Priesand &#124; Jewish Women's Archive|publisher=Jwa.org|accessdate=May 3, 2012}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.huc.edu/about/statistics.shtml|title=Archived copy|accessdate=2007-01-24|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070205140524/http://www.huc.edu/about/statistics.shtml|archivedate=February 5, 2007|df=mdy-all}}</ref><ref>{{cite web|url=http://jwa.org/thisweek/may/19/1974/sandy-sasso/|title=This Week in History – Sandy Sasso ordained as first female Reconstructionist rabbi &#124; Jewish Women's Archive|publisher=Jwa.org|date=May 19, 1974|accessdate=May 3, 2012}}</ref><ref>{{cite web|url=http://jwa.org/encyclopedia/article/eilberg-amy|title=Amy Eilberg &#124; Jewish Women's Archive|publisher=Jwa.org|accessdate=May 3, 2012}}</ref> <ref>{{cite web|url=http://jwa.org/feminism/_html/JWA030.htm|title=Jewish Women and the Feminist Revolution (Jewish Women's Archive)|publisher=Jwa.org|date=September 11, 2003|accessdate=May 3, 2012}}</ref> <ref>{{cite web|url=http://www.shj.org/shjbios.htm|title=Society for Humanistic Judaism – Rabbis and Leadership|publisher=Shj.org|accessdate=May 3, 2012|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130928164758/http://www.shj.org/shjbios.htm|archivedate=September 28, 2013|df=mdy-all}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.ijn.com/denver/1468-roots-of-rabbi-alysa-stantons-journey-in-colorado|title=Roots of Rabbi Alysa Stanton’s journey in Colorado|publisher=Ijn.com|date=January 21, 2010|accessdate=May 3, 2012|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120311154330/https://www.ijn.com/denver/1468-roots-of-rabbi-alysa-stantons-journey-in-colorado|archivedate=March 11, 2012|df=mdy-all}}</ref> <ref>{{cite web|url=http://jwa.org/feminism/klagsbrun-francine|title=Francine Klagsbrun &#124; Jewish Women's Archive|publisher=Jwa.org|date=|accessdate=2015-09-07}}</ref><ref>Rabbi Elizabeth Tikvah Sarah, [http://www.brightonandhoveprosynagogue.org.uk/sermon-Womenrabbis.htm Women rabbis – a new kind of rabbinic leadership?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070622201525/http://www.brightonandhoveprosynagogue.org.uk/sermon-Womenrabbis.htm |date=2007-06-22 }}, 2006.</ref><ref>Friedman, Moshe Y'chiail, "Women in the Rabbinate", Friedman, Moshe Y'chiail. Jewish Observer, 17:8, 1984, 28–29.</ref><ref>{{cite web|url=http://www.thejc.com/news/uk-news/94813/synagogue-appoints-first-female-halachic-adviser|title=Synagogue appoints first female halachic adviser|work=thejc.com|access-date=2017-09-14|archivedate=2012-12-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121223072755/http://www.thejc.com/news/uk-news/94813/synagogue-appoints-first-female-halachic-adviser|url-status=dead}}</ref><ref>"Rabbanit Reclaimed", Hurwitz, Sara. JOFA Journal, VI, 1, 2006, 10–11.</ref><ref>{{cite web|url=http://www.yeshivatmaharat.org/|title=Yeshivat Maharat|work=Yeshivat Maharat}}</ref><ref>[http://www.hartmaninstitute.com/SHInews_View_Eng.asp?Article_Id=22] {{dead link|date=June 2016|bot=medic}}{{cbignore|bot=medic}}</ref><ref>Jan 10, 2008 23:50 | Updated Jan 13, 2008 8:48|Jewishworld.Jpost.Com Hartman Institute to ordain women rabbis</ref><ref>"Rabbis, Rebbetzins and Halakhic Advisors", Wolowelsky, Joel B.. Tradition, 36:4, 2002, pp. 54–63.</ref><ref>{{cite web|url=http://yeshivatmaharat.org/|title=home - Yeshivat Maharat|accessdate=1 February 2011}}</ref><ref name="Forward 50">{{cite news|url=http://www.forward.com/forward-50-2009/|title=Forward 50, 2009|last=Eisner|first=Jane|date=2009-11-14|publisher=The Forward|accessdate=13 March 2010}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.thejewishweek.com/viewArticle/c52_a16167/Editorial__Opinion/Gary_Rosenblatt.html|title=Archived copy|accessdate=2014-09-15|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090627205247/http://www.thejewishweek.com/viewArticle/c52_a16167/Editorial__Opinion/Gary_Rosenblatt.html|archivedate=June 27, 2009|df=mdy-all}}</ref><ref name="Heeb">{{cite news|url=http://www.heebmagazine.com/rabba-sara-hurwitz-rocks-the-orthodox/|title="Rabba" Sara Hurwitz Rocks the Orthodox|date=March 10, 2010|publisher=Heeb Magazine|accessdate=13 March 2010}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.momentmag.com/do-1-rabba-2-rabbis-and-1-yeshiva-a-new-denomination/|title=Do 1 Rabba, 2 Rabbis and 1 Yeshiva = a New Denomination?|author=Staff|publisher=Moment Magazine|accessdate=March 21, 2013}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.yeshivatmaharat.org/class-of-2015/|title=Class of 2015|work=Yeshivat Maharat|access-date=2017-09-14|archivedate=2015-12-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151205231641/http://www.yeshivatmaharat.org/class-of-2015/|url-status=dead}}</ref> <ref name="Rabbi Lila Kagedan">{{cite web|url=http://www.cjnews.com/living-jewish/jewish-learning/why-orthodox-judaism-needs-female-rabbis|title=Why Orthodox Judaism needs female rabbis|author=Rabbi Lila Kagedan|date=25 November 2015|work=The Canadian Jewish News}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.jta.org/news/article/2010/03/09/1011006/weiss-backs-away-from-rabba-title-for-women|title=Amid Furor, Weiss Backs Away from 'Rabba' Title for Women|last=Harris|first=Ben|publisher=[[Jewish Telegraphic Agency]]|date=March 9, 2010|accessdate=March 22, 2010|archivedate=មិថុនា 7, 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110607053602/http://www.jta.org/news/article/2010/03/09/1011006/weiss-backs-away-from-rabba-title-for-women|url-status=dead}}</ref><ref>https://docs.google.com/viewer?a=v&q=cache:KCRr-i6GiWEJ:columbusjudaism.org/wp-content/uploads/2010/08/Bulletin-for-website-May-2012.pdf+%22sally+priesand%22+%22first+reform+woman+rabbi%22&hl=en&gl=us&pid=bl&srcid=ADGEESiSpc6F3OkisK4Sn_iip26YBRs9D0CBa9i6tdy0Tu-VJRDyMnlg84qQL1dLCGZG6YPhXvUm4AjaDkZr86Nk2vaNNsCN2e_PvlILFbeJR0eckiOekxNRor3PReBXOo1SwYH4msFp&sig=AHIEtbRDDbGrmJUgRyB44ggo5-Ryvj3AAQ</ref><ref name="thejewishchronicle.net">{{cite web|url=http://www.thejewishchronicle.net/view/full_story/14065296/matchbin|title=The Jewish Chronicle - Classifieds, News, Business, and Events|publisher=|accessdate=29 October 2014|archivedate=10 តុលា 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141010075031/http://www.thejewishchronicle.net/view/full_story/14065296/matchbin|url-status=dead}}</ref><ref name="jwa.org">{{cite web|url=http://jwa.org/blog/celebrating-the-first-lights-of-women-rabbis|title=Celebrating the First Lights of Women Rabbis|publisher=|accessdate=29 October 2014}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.jta.org/2015/11/01/news-opinion/united-states/rabbinical-council-of-america-officially-bans-ordination-and-hiring-of-women-rabbis|title=Rabbinical Council of America officially bans ordination and hiring of women rabbis &#124; Jewish Telegraphic Agency|publisher=Jta.org|date=2015|accessdate=2015-11-01}}</ref><ref>{{cite web|url=http://hamodia.com/2015/11/03/moetzes-open-orthodoxy-not-a-form-of-torah-judaism/|title=Moetzes: ‘Open Orthodoxy’ Not a Form of Torah Judaism|work=Hamodia|access-date=2017-09-14|archivedate=2015-11-08|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151108125327/http://hamodia.com/2015/11/03/moetzes-open-orthodoxy-not-a-form-of-torah-judaism/|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.jpost.com/Diaspora/Breach-in-US-Orthodox-Judaism-grows-as-haredi-body-rejects-Open-Orthodoxy-institutions-431929|title=Breach in US Orthodox Judaism grows as haredi body rejects ‘Open Orthodoxy’ institutions|work=The Jerusalem Post - JPost.com}}</ref><ref>{{cite web|url=http://forward.com/news/323887/agudath-rabbis-declare-war-on-open-orthodoxy/|title=Avi Weiss Defends 'Open Orthodoxy' as Agudah Rabbis Declare War|author=Josh Nathan-Kazis|date=3 November 2015|work=The Forward}}</ref><ref name="autogenerated2">{{cite web|url=http://www.timesofisrael.com/landmark-us-program-graduates-first-female-halachic-advisers/|title=Landmark US program graduates first female halachic advisers|work=The Times of Israel}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.nishmat.net/keren-ariel-yoatzot-halacha/|title=Yoatzot Halacha - Nishmat|website=www.nishmat.net|access-date=2017-02-06}}</ref><ref>[http://www.canonist.com/wp-content/uploads/plugins/Haviva--s_Smicha.doc Copy of Original Certificate] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110708115508/http://www.canonist.com/wp-content/uploads/plugins/Haviva--s_Smicha.doc |date=2011-07-08 }} MS Word Document</ref><ref name="autogenerated2" /><ref name="yeshivatmaharat1">[http://yeshivatmaharat.org/frequently-asked-questions] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120112134933/http://yeshivatmaharat.org/frequently-asked-questions|date=January 12, 2012}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.myfoxny.com/story/22604956/first-orthodox-jewish-women-ordained-as-member-of-clergy|title=First Orthodox Jewish women ordained as members of clergy|author=GLENN WILBURN|date=June 16, 2013|work=myfoxny.com}}</ref><ref>{{cite web|url=http://forward.com/articles/178749/as-first-maharats-graduate-roles-for-orthodox-wome/|title=As First Maharats Graduate, Roles for Orthodox Women Take Leap Forward|date=June 16, 2013|work=The Forward}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.yeshivatmaharat.org/class-of-2015/|title=Class of 2015|work=Yeshivat Maharat|access-date=2017-09-14|archivedate=2015-12-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151205231641/http://www.yeshivatmaharat.org/class-of-2015/|url-status=dead}}</ref><ref name="Rabbi Lila Kagedan" /><ref name="thejc.com">{{cite web|url=http://www.thejc.com/news/uk-news/153491/chief-rabbi-mirvis-launches-new-qualification-female-educators|title=Chief Rabbi Mirvis launches new qualification for female educators|publisher=|access-date=2017-09-14|archivedate=2016-03-22|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160322132516/http://www.thejc.com/news/uk-news/153491/chief-rabbi-mirvis-launches-new-qualification-female-educators|url-status=dead}}</ref> == ឯកសារយោង == === កំណត់ចំណាំ === {{Reflist}} === ទូទៅ === {{refbegin}} * ''Rabbi, Rabbinate'', article in the ''Encyclopaedia Judaica'', 2nd ed., vol. 17, pp.&nbsp;11–19, Keter Publishing, 2007. * Aaron Kirchenbaum, ''Mara de-Atra: A Brief Sketch,'' Tradition, Vol. 27, No. 4, 1993, pp.&nbsp;35–40 * [[Aharon Lichtenstein]], ''The Israeli Chief Rabbinate: A Current Halakhic Perspective,'' Tradition, Vol. 26, No. 4, 1992, pp.&nbsp;26–38 * Jeffrey I. Roth, ''Inheriting the Crown in Jewish Law: The Struggle for Rabbinic Compensation, Tenure and Inheritance Rights,'' Univ. of South Carolina Press, 2006 * S. Schwarzfuchs, ''A Concise History of the Rabbinate'', Oxford, 1993 {{refend}} ifm6do9da5n0fsj31p5s9390my8ybjz 0 35622 321509 320908 2025-06-04T10:40:29Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321509 wikitext text/x-wiki =ខេត្តសៀមរាប= *[[ភូមិថ្មី(សង្កាត់ស្វាយដង្គំ)|ភូមិថ្មី]] [[សង្កាត់ស្វាយដង្គំ]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំចារឈូក)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំចារឈូក]] [[ស្រុកអង្គរជុំ]] [[ខេត្តសៀមរាប]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំគោកធ្លកក្រោម)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំគោកធ្លកក្រោម]] [[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប]] =ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង= *[[ភូមិថ្មី(ឃុំក្រាំងលាវ)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំក្រាំងលាវ(ស្រុករលាប្អៀរ)|ឃុំក្រាំងលាវ]] [[ស្រុករលាប្អៀរ]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំពង្រ)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំពង្រ(ស្រុករលាប្អៀរ)|ឃុំពង្រ]] [[ស្រុករលាប្អៀរ]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំជ្រៃបាក់)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំជ្រៃបាក់]] [[ស្រុករលាប្អៀរ]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] =ខេត្តបាត់ដំបង= *[[ភូមិថ្មី(ឃុំក្តុលតាហែន)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំក្តុលតាហែន]] [[ស្រុកបវេល]] [[ខេត្តបាត់ដំបង]] =ខេត្តកំពង់ធំ= *[[ភូមិថ្មី(ឃុំសាមគ្គី)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំសាមគ្គី(ស្រុកប្រាសាទបល្ល័ង្ក)|ឃុំសាមគ្គី]] [[ស្រុកប្រាសាទបល្ល័ង្ក]] [[ខេត្តកំពង់ធំ]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំប្រឡាយ)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំប្រឡាយ]] [[ស្រុកស្ទោង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ]] =ខេត្តកណ្ដាល= *[[ភូមិថ្មី(ឃុំបែកចាន)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំបែកចាន]] [[ស្រុកអង្គស្នួល]] [[ខេត្តកណ្ដាល]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំជ្រៃធំ)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំជ្រៃធំ(ស្រុកកោះធំ)|ឃុំជ្រៃធំ]] [[ស្រុកកោះធំ]] [[ខេត្តកណ្ដាល]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំពាមរាំង)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំពាមរាំង]] [[ស្រុកលើកដែក]] [[ខេត្តកណ្ដាល]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំស្វាយរំពារ)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំស្វាយរំពារ]] [[ស្រុកមុខកំពូល]] [[ខេត្តកណ្ដាល]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំជ្រៃលាស់)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំជ្រៃលាស់]] [[ស្រុកពញាឮ]] [[ខេត្តកណ្ដាល]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំភ្នំបាត)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំភ្នំបាត]] [[ស្រុកពញាឮ]] [[ខេត្តកណ្ដាល]] *[[ភូមិថ្មី(សង្កាត់តាខ្មៅ)|ភូមិថ្មី]] [[សង្កាត់តាខ្មៅ]] [[ក្រុងតាខ្មៅ]] [[ខេត្តកណ្ដាល]] =ខេត្តព្រៃវែង= *[[ភូមិថ្មី(ឃុំព្រៃឃ្នេស)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំព្រៃឃ្នេស]] [[ស្រុកមេសាង]] [[ខេត្តព្រៃវែង]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំជីផុច)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំជីផុច]] [[ស្រុកមេសាង]] [[ខេត្តព្រៃវែង]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំព្រាល)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំព្រាល]] [[ស្រុកកញ្ជ្រៀច]] [[ខេត្តព្រៃវែង]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំសំរោង)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំសំរោង(ស្រុកស្វាយអន្ទរ)|ឃុំសំរោង]] [[ស្រុកស្វាយអន្ទរ]] [[ខេត្តព្រៃវែង]] =ខេត្តស្វាយរៀង= *[[ភូមិថ្មី(ឃុំសំបួរ)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំសំបួរ(ស្រុកស្វាយទាប)|ឃុំសំបួរ]] [[ស្រុកស្វាយទាប]] [[ខេត្តស្វាយរៀង]] =ខេត្តកំពង់ស្ពឺ= *[[ភូមិថ្មី(សង្កាត់កណ្ដោលដំុ)|ភូមិថ្មី]] [[សង្កាត់កណ្តោលដុំ]] [[ក្រុងច្បារមន ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] *[[ភូមិថ្មី(សង្កាត់រកាធំ)|ភូមិថ្មី]] [[សង្កាត់រកាធំ]] [[ក្រុងច្បារមន]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំពោធិ៍ម្រាល)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំពោធិ៍ម្រាល]] [[ស្រុកបរសេដ្ឋ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំផុង)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំផុង]] [[ស្រុកបរសេដ្ឋ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំភារីមានជ័យ)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំភារីមានជ័យ]] [[ស្រុកបរសេដ្ឋ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] =ខេត្តកំពង់ធំ= *[[ភូមិថ្មី(ឃុំស្រើង)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំស្រើង]] [[ស្រុកប្រាសាទសំបូរ]] [[ខេត្តកំពង់ធំ]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំតាំងក្រសៅ)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំតាំងក្រសៅ]] [[ស្រុកប្រាសាទសំបូរ]] [[ខេត្តកំពង់ធំ]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំទ្រៀល)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំទ្រៀល ]] [[ស្រុកបារាយណ៍ ]] [[ខេត្តកំពង់ធំ ]] =ខេត្តកំពង់ចាម= *[[ភូមិថ្មី(ឃុំត្រប់)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំត្រប់]] [[ស្រុកបាធាយ]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំកោះរកា)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំកោះរកា(ស្រុកកំពង់សៀម)|ឃុំកោះរកា]] [[ស្រុកកំពង់សៀម]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំក្រឡា)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំក្រឡា]] [[ស្រុកកំពង់សៀម]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំរំចេក)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំរំចេក]] [[ស្រុកកំពង់សៀម]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំពាមប្រធ្នោះ)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំពាមប្រធ្នោះ]] [[ស្រុកកោះសូទិន ]] [[ខេត្តកំពង់ចាម ]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំស្ពឺ)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំស្ពឺ]] [[ស្រុកចំការលើ]] [[ខេត្តកំពង់ចាម ]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំស្រម៉)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំស្រម៉]] [[ស្រុកជើងព្រៃ]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំសូទិប)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំសូទិប]] [[ស្រុកជើងព្រៃ]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំក្រូច)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំក្រូច]] [[ស្រុកព្រៃឈរ]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] =ខេត្តរតនគិរី= *[[ភូមិថ្មី(សង្កាត់ឡាបានសៀក)|ភូមិថ្មី]] [[សង្កាត់ឡាបានសៀក]] [[ក្រុងបានលុង]] [[ខេត្តរតនគិរី]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំវើនសៃ)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំវើនសៃ]] [[ស្រុកវើនសៃ]] [[ខេត្តរតនគិរី]] =ខេត្តឧត្តរមានជ័យ= *[[ភូមិពោធិ៍ថ្មី]] [[សង្កាត់កូនគ្រៀល]] [[ក្រុងសំរោង]] [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] =ខេត្តប៉ៃលិន= *[[ភូមិថ្មី(សង្កាត់ទួលល្វា)|ភូមិថ្មី]] [[សង្កាត់ទួលល្វា]] [[ក្រុងប៉ៃលិន]] [[ខេត្តប៉ៃលិន]] =ខេត្តព្រះត្រពាំង= *[[ភូមិថ្មី(ឃុំក្រសាំង)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំក្រសាំង]] [[​ស្រុក​កំពង់​ស្ពាន]] [[ខេត្តព្រះត្រពាំង]] [[កម្ពុជាក្រោម]] 5b2w8tzc48asljtqv2gjor25n2elg60 321589 321509 2025-06-05T09:08:56Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* ខេត្តសៀមរាប */ 321589 wikitext text/x-wiki =ខេត្តសៀមរាប= *[[ភូមិថ្មី(សង្កាត់ស្វាយដង្គំ)|ភូមិថ្មី]] [[សង្កាត់ស្វាយដង្គំ]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំចារឈូក)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំចារឈូក]] [[ស្រុកអង្គរជុំ]] [[ខេត្តសៀមរាប]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំគោកធ្លកក្រោម)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំគោកធ្លកក្រោម]] [[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំពង្រក្រោម)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំពង្រក្រោម]] [[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប]] =ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង= *[[ភូមិថ្មី(ឃុំក្រាំងលាវ)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំក្រាំងលាវ(ស្រុករលាប្អៀរ)|ឃុំក្រាំងលាវ]] [[ស្រុករលាប្អៀរ]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំពង្រ)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំពង្រ(ស្រុករលាប្អៀរ)|ឃុំពង្រ]] [[ស្រុករលាប្អៀរ]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំជ្រៃបាក់)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំជ្រៃបាក់]] [[ស្រុករលាប្អៀរ]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] =ខេត្តបាត់ដំបង= *[[ភូមិថ្មី(ឃុំក្តុលតាហែន)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំក្តុលតាហែន]] [[ស្រុកបវេល]] [[ខេត្តបាត់ដំបង]] =ខេត្តកំពង់ធំ= *[[ភូមិថ្មី(ឃុំសាមគ្គី)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំសាមគ្គី(ស្រុកប្រាសាទបល្ល័ង្ក)|ឃុំសាមគ្គី]] [[ស្រុកប្រាសាទបល្ល័ង្ក]] [[ខេត្តកំពង់ធំ]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំប្រឡាយ)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំប្រឡាយ]] [[ស្រុកស្ទោង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ]] =ខេត្តកណ្ដាល= *[[ភូមិថ្មី(ឃុំបែកចាន)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំបែកចាន]] [[ស្រុកអង្គស្នួល]] [[ខេត្តកណ្ដាល]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំជ្រៃធំ)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំជ្រៃធំ(ស្រុកកោះធំ)|ឃុំជ្រៃធំ]] [[ស្រុកកោះធំ]] [[ខេត្តកណ្ដាល]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំពាមរាំង)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំពាមរាំង]] [[ស្រុកលើកដែក]] [[ខេត្តកណ្ដាល]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំស្វាយរំពារ)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំស្វាយរំពារ]] [[ស្រុកមុខកំពូល]] [[ខេត្តកណ្ដាល]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំជ្រៃលាស់)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំជ្រៃលាស់]] [[ស្រុកពញាឮ]] [[ខេត្តកណ្ដាល]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំភ្នំបាត)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំភ្នំបាត]] [[ស្រុកពញាឮ]] [[ខេត្តកណ្ដាល]] *[[ភូមិថ្មី(សង្កាត់តាខ្មៅ)|ភូមិថ្មី]] [[សង្កាត់តាខ្មៅ]] [[ក្រុងតាខ្មៅ]] [[ខេត្តកណ្ដាល]] =ខេត្តព្រៃវែង= *[[ភូមិថ្មី(ឃុំព្រៃឃ្នេស)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំព្រៃឃ្នេស]] [[ស្រុកមេសាង]] [[ខេត្តព្រៃវែង]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំជីផុច)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំជីផុច]] [[ស្រុកមេសាង]] [[ខេត្តព្រៃវែង]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំព្រាល)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំព្រាល]] [[ស្រុកកញ្ជ្រៀច]] [[ខេត្តព្រៃវែង]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំសំរោង)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំសំរោង(ស្រុកស្វាយអន្ទរ)|ឃុំសំរោង]] [[ស្រុកស្វាយអន្ទរ]] [[ខេត្តព្រៃវែង]] =ខេត្តស្វាយរៀង= *[[ភូមិថ្មី(ឃុំសំបួរ)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំសំបួរ(ស្រុកស្វាយទាប)|ឃុំសំបួរ]] [[ស្រុកស្វាយទាប]] [[ខេត្តស្វាយរៀង]] =ខេត្តកំពង់ស្ពឺ= *[[ភូមិថ្មី(សង្កាត់កណ្ដោលដំុ)|ភូមិថ្មី]] [[សង្កាត់កណ្តោលដុំ]] [[ក្រុងច្បារមន ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] *[[ភូមិថ្មី(សង្កាត់រកាធំ)|ភូមិថ្មី]] [[សង្កាត់រកាធំ]] [[ក្រុងច្បារមន]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំពោធិ៍ម្រាល)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំពោធិ៍ម្រាល]] [[ស្រុកបរសេដ្ឋ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំផុង)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំផុង]] [[ស្រុកបរសេដ្ឋ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំភារីមានជ័យ)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំភារីមានជ័យ]] [[ស្រុកបរសេដ្ឋ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] =ខេត្តកំពង់ធំ= *[[ភូមិថ្មី(ឃុំស្រើង)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំស្រើង]] [[ស្រុកប្រាសាទសំបូរ]] [[ខេត្តកំពង់ធំ]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំតាំងក្រសៅ)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំតាំងក្រសៅ]] [[ស្រុកប្រាសាទសំបូរ]] [[ខេត្តកំពង់ធំ]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំទ្រៀល)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំទ្រៀល ]] [[ស្រុកបារាយណ៍ ]] [[ខេត្តកំពង់ធំ ]] =ខេត្តកំពង់ចាម= *[[ភូមិថ្មី(ឃុំត្រប់)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំត្រប់]] [[ស្រុកបាធាយ]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំកោះរកា)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំកោះរកា(ស្រុកកំពង់សៀម)|ឃុំកោះរកា]] [[ស្រុកកំពង់សៀម]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំក្រឡា)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំក្រឡា]] [[ស្រុកកំពង់សៀម]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំរំចេក)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំរំចេក]] [[ស្រុកកំពង់សៀម]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំពាមប្រធ្នោះ)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំពាមប្រធ្នោះ]] [[ស្រុកកោះសូទិន ]] [[ខេត្តកំពង់ចាម ]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំស្ពឺ)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំស្ពឺ]] [[ស្រុកចំការលើ]] [[ខេត្តកំពង់ចាម ]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំស្រម៉)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំស្រម៉]] [[ស្រុកជើងព្រៃ]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំសូទិប)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំសូទិប]] [[ស្រុកជើងព្រៃ]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំក្រូច)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំក្រូច]] [[ស្រុកព្រៃឈរ]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] =ខេត្តរតនគិរី= *[[ភូមិថ្មី(សង្កាត់ឡាបានសៀក)|ភូមិថ្មី]] [[សង្កាត់ឡាបានសៀក]] [[ក្រុងបានលុង]] [[ខេត្តរតនគិរី]] *[[ភូមិថ្មី(ឃុំវើនសៃ)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំវើនសៃ]] [[ស្រុកវើនសៃ]] [[ខេត្តរតនគិរី]] =ខេត្តឧត្តរមានជ័យ= *[[ភូមិពោធិ៍ថ្មី]] [[សង្កាត់កូនគ្រៀល]] [[ក្រុងសំរោង]] [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] =ខេត្តប៉ៃលិន= *[[ភូមិថ្មី(សង្កាត់ទួលល្វា)|ភូមិថ្មី]] [[សង្កាត់ទួលល្វា]] [[ក្រុងប៉ៃលិន]] [[ខេត្តប៉ៃលិន]] =ខេត្តព្រះត្រពាំង= *[[ភូមិថ្មី(ឃុំក្រសាំង)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំក្រសាំង]] [[​ស្រុក​កំពង់​ស្ពាន]] [[ខេត្តព្រះត្រពាំង]] [[កម្ពុជាក្រោម]] mdo7hdv6u1lx0unp7gmn0iilvf9pnj6 0 35630 321527 236420 2025-06-05T02:50:31Z 36.37.169.126 321527 wikitext text/x-wiki {{pagename}} សំដៅទៅដល់÷ *[[ឃុំផ្អាវ(ស្រុកបាធាយ)|ឃុំផ្អាវ]] [[ស្រុកបាធាយ]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] *[[ភូមិផ្អាវ(ឃុំផ្អាវ)|ភូមិផ្អាវ]] [[ឃុំផ្អាវ(ស្រុកបាធាយ)|ឃុំផ្អាវ]] [[ស្រុកបាធាយ]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] *[[ភូមិសំរោង(ឃុំផ្អាវ)|ភូមិសំរោង]] [[ឃុំផ្អាវ(ស្រុកបាធាយ)|ឃុំផ្អាវ]] [[ស្រុកបាធាយ]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] *[[ភូមិតាំងបឹង(ឃុំផ្អាវ)|ភូមិតាំងបឹង]] [[ឃុំផ្អាវ(ស្រុកបាធាយ)|ឃុំផ្អាវ]] [[ស្រុកបាធាយ]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] *[[ភូមិបាកាល(ឃុំផ្អាវ)|ភូមិបាកាល]] [[ឃុំផ្អាវ(ស្រុកបាធាយ)|ឃុំផ្អាវ]] [[ស្រុកបាធាយ]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] *[[ភូមិព្រៃញា(ឃុំផ្អាវ)|ភូមិព្រៃញា]] [[ឃុំផ្អាវ(ស្រុកបាធាយ)|ឃុំផ្អាវ]] [[ស្រុកបាធាយ]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] *[[ភូមិកណ្ដោល(ឃុំផ្អាវ)|ភូមិកណ្ដោល]] [[ឃុំផ្អាវ(ស្រុកបាធាយ)|ឃុំផ្អាវ]] [[ស្រុកបាធាយ]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] *[[ឃុំផ្អាវ(ស្រុកត្រពាំងប្រាសាទ)|ឃុំផ្អាវ]] [[ស្រុកត្រពាំងប្រាសាទ]] [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] lb2tyuteljsllxhcs6zz7jz0zknkitd 321529 321527 2025-06-05T02:53:53Z 36.37.169.126 321529 wikitext text/x-wiki {{pagename}} សំដៅទៅដល់÷ *[[ឃុំផ្អាវ(ស្រុកបាធាយ)|ឃុំផ្អាវ]] [[ស្រុកបាធាយ]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] *[[ភូមិផ្អាវ(ឃុំផ្អាវ)|ភូមិផ្អាវ]] [[ឃុំផ្អាវ(ស្រុកបាធាយ)|ឃុំផ្អាវ]] [[ស្រុកបាធាយ]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] *[[ភូមិសំរោង(ឃុំផ្អាវ)|ភូមិសំរោង]] [[ឃុំផ្អាវ(ស្រុកបាធាយ)|ឃុំផ្អាវ]] [[ស្រុកបាធាយ]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] *[[ភូមិតាំងបឹង(ឃុំផ្អាវ)|ភូមិតាំងបឹង]] [[ឃុំផ្អាវ(ស្រុកបាធាយ)|ឃុំផ្អាវ]] [[ស្រុកបាធាយ]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] *[[ភូមិបាកាល(ឃុំផ្អាវ)|ភូមិបាកាល]] [[ឃុំផ្អាវ(ស្រុកបាធាយ)|ឃុំផ្អាវ]] [[ស្រុកបាធាយ]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] *[[ភូមិព្រៃញា(ឃុំផ្អាវ)|ភូមិព្រៃញា]] [[ឃុំផ្អាវ(ស្រុកបាធាយ)|ឃុំផ្អាវ]] [[ស្រុកបាធាយ]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] *[[ភូមិកណ្ដោល(ឃុំផ្អាវ)|ភូមិកណ្ដោល]] [[ឃុំផ្អាវ(ស្រុកបាធាយ)|ឃុំផ្អាវ]] [[ស្រុកបាធាយ]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] nl9gmxx3wkkn702jlu7cnv6bvf5gi82 0 36075 321406 241691 2025-06-03T02:12:20Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321406 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' សំដៅទៅដល់​​ ៖ *[[ឃុំរំចេក(ស្រុកមេមត់)|ឃុំរំចេក]] [[ស្រុកមេមត់]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]] *[[ឃុំរំចេក(ស្រុកកំពង់សៀម)|ឃុំរំចេក]] [[ស្រុកកំពង់សៀម]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] *[[ឃុំរំចេក(ស្រុកបន្ទាយស្រី)|ឃុំរំចេក]] [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]] [[ខេត្តសៀមរាប]] *[[ឃុំរំចេក(ស្រុកព្រះស្ដេច)|ឃុំរំចេក]] [[ស្រុកព្រះស្ដេច]] [[ខេត្តព្រៃវែង]] 6hm7ef89m5fesxfamhj6g1zc7ynbl1a 321407 321406 2025-06-03T02:14:03Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321407 wikitext text/x-wiki សំដៅដល់​​ ៖ *[[ឃុំរំចេក(ស្រុកមេមត់)|ឃុំរំចេក]] [[ស្រុកមេមត់]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]] *[[ឃុំរំចេក(ស្រុកកំពង់សៀម)|ឃុំរំចេក]] [[ស្រុកកំពង់សៀម]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] *[[ឃុំរំចេក(ស្រុកបន្ទាយស្រី)|ឃុំរំចេក]] [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]] [[ខេត្តសៀមរាប]] *[[ឃុំរំចេក(ស្រុកព្រះស្ដេច)|ឃុំរំចេក]] [[ស្រុកព្រះស្ដេច]] [[ខេត្តព្រៃវែង]] egl1rkwwb5p84tha10q74u5uxr3zzmz 0 36368 321532 220905 2025-06-05T03:28:29Z 203.144.88.51 /* អប់រំ */ 321532 wikitext text/x-wiki ឃុំសៀមបូក ស្ថិតនៅ [[ស្រុកសៀមបូក]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង]]។ =រដ្ឋបាល= ឃុំសៀមបូក មាន ៣ ភូមិគឺ÷ * [[ភូមិសៀមបូក |សៀមបូក ]] * [[ភូមិអូឡង់ |អូឡង់ ]] * [[ភូមិទន្សាយ|ទន្សាយ ]] ==ព្រំប្រទល់== {|class="wikitable" |+ !rowspan="3" style="background:#000080;color:white;"|ឃុំ !colspan="4" style="background:#000080;color:white;"|ទិស |- ! |[[ជើង]](N) ! |[[កើត]](E) ! |[[លិច]](W) ! |[[ត្បូង]](S) |- ! [[ឃុំ]] និង [[ឃុំ ]] ! [[ឃុំ ]] ! [[ឃុំ]] ! [[ឃុ]] |} =អប់រំ= == បឋមសិក្សាមានចំនួន ៤ សាលា ១.សាលាបឋមសិក្សាសៀមបូក ២.សាលាបឋមសិក្សាទន្សោង ៣.សាលាបឋមសិក្សាអូរឡង់ ៤.សាលាបឋមសិក្សា អូរក្រាក់ == == អនុវិទ្យាល័យ មាន១កន្លែង អនុវិទ្យាល័យសែនសុខ == =សាសនា= ==ព្រះពុទ្ធសាសនា== ===វត្ត=== =ផ្សារ= =រមណីដ្ឋាន= ==ឯកសារពិគ្រោះ== {{ខេត្តក្រុងខ្មែរ}} [[Category:ខេត្តស្ទឹងត្រែង]] lpo3c5s1qjmtextyldd0ou4psecv5lz 0 36583 321462 320170 2025-06-04T05:22:15Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321462 wikitext text/x-wiki '''ខេត្តស្រីស្លាកែត ឬ សិរីស្លាកែត ឬ សិរីសាកេត''' ([[ភាសាសៀម|សៀម]] : ศรีสะเกษ , [[ភាសាខ្មែរសុរិន្ទ|ខ្មែរសុរិន្ទ្រ]] : ซีซะเกด) គឺជាអតីតខេត្តរបស់[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ដែលចំណុះឲ្យ[[សៀម]]នៅក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១៨ ដល់សតវត្សរ៍ទី ១៩។បច្ចុប្បន្នខេត្តសិរីសាកេតត្រូវបាន[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ប្ដូរឈ្មោះទៅជា[[ខេត្តស៊ីសាកេត(ប្រទេសសៀម)|ខេត្តស៊ីសាកេត]]វិញ។ខេត្តនេះមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹង[[ខេត្តសុរិន្ទ|ខេត្តសុរិន្ទ្រ]] [[ខេត្តរយឯត|ខេត្តសុវណ៌ភូមិ]] [[ខេត្តយសោធរ]] [[ខេត្តឧប្បលរាជធានី]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]] និង [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]]។ {{Infobox settlement | name = ខេត្តសិរីសាកេត | native_name = ศรีสะเกษ(សៀម) | native_name_lang = th | other_name = ซีซะเกด(ខ្មែរសុរិន្រ្ទ) | settlement_type = | image_skyline = | image_size = 200px | image_caption = | nickname = | motto = | image_seal = Seal of Sisaket.svg | image_flag = Flag of Sisaket.svg | image_map = Thailand Sisaket locator map.svg | mapsize = | map_alt = | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តសិរីសាកេត | latd = | latm = | lats = | longd = | longm = | longs = | coordinates_type = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = ប្រទេស | subdivision_name = {{THA}}(សៀម) | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = ក្រុងសិរីសាកេត | leader_party = | leader_title = | leader_name = | leader_party1 = | leader_title1 = | leader_name1 = | area_footnotes = <ref name="AREA">{{cite web |url=https://www.forest.go.th |title=Table 2 Forest area Separate province year 2019 |publisher=Royal Forest Department |access-date=6 April 2021}}</ref> | area_total_km2 = ៨៩៣៦ | area_rank = ២១ | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = | population_total = | population_as_of = | population_rank = | population_density_km2 = | population_density_rank = | population_demonym = | population_note = | demographics_type2 = | demographics2_footnotes = | demographics2_title1 = | demographics2_info1 = | demographics_type1 = | demographics1_footnotes = | demographics1_title1 = | demographics1_info1 = 0.6137&nbsp;"low"<br/>[[#Human achievement index 2022|Ranked 71st]] | timezone1 = [[Time in Thailand|ICT]] | utc_offset1 = +7 | postal_code_type = លេខកូដប្រៃសណីយ៍ | postal_code = 33xxx | area_code_type = លេខកូដហៅទូរស័ព្ទ | area_code = 045 | iso_code = [[ISO 3166-2:TH|TH-33]] | website = {{URL|sisaket.go.th}} | footnotes = }} =ប្រវត្តិ= សំណង់ប្រាសាទបុរាណជាច្រើនរបស់[[ខ្មែរ]]ដែលបានរកឃើញនៅក្នុងខេត្តនេះបានបង្ហាញថាតំបន់នេះធ្លាប់ឋិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់[[អាណាចក្រខ្មែរ]]និងមានសារៈសំខាន់ចំពោះ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]យ៉ាងហោចណាស់ចាប់តាំងពីសតវត្សរ៍ទី ១២ បើទោះបីជាតំបន់នេះមានប្រជាជនរស់នៅមិនសូវច្រើនក៏ដោយ។បើតាមទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណីនៅក្នុងខេត្តនេះត្រូវបានស្គាល់ថាជា'''ស្រីនគររំដួល'''។ក្រោយមកត្រូវបានគេហៅថា[[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]]វិញបន្ទាប់ពីទីក្រុងមួយបានកសាងនៅចុងសតវត្សរ៍ទី ១៥ នៃគ.សនៅក្នុងរជ្ជកាល[[បរមរាជាធិរាជទី៣|ព្រះបាទបរមរាជាធិរាជទី ៣]] នៃ[[ខេត្តព្រះនគរស្រីអយុធ្យា|ទីក្រុងអយុធ្យា]]។[[ជនជាតិលាវ]]បានចាប់ផ្ដើមមកតាំងទីលំនៅភាគខាងជើងនៃខេត្តនេះហើយនៅក្នុងឆ្នាំ ១៧៨៦ [[ក្រុងសិរីសាកេត]]ត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយស្ថិតនៅក្រោមអំណាច[[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]]។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៤ ខេត្តសិរីសាកេតត្រូវបានប្ដូរឈ្មោះទៅជា[[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]]ខណៈដែល[[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]]ពីដើមត្រូវប្ដូរឈ្មោះទៅជា'''ហួយនឿ'''វិញ។ [[មណ្ឌល]][[ខេត្តឧត្តរធានី|ឧត្តរធានី]]ត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩១២ ហើយបានគ្រប់គ្រងកាន់កាប់តំបន់ជាច្រើន។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៣៣ ប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រង[[មណ្ឌល]]ត្រូវបានបញ្ចប់ហើយ[[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]]ត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយផ្ទាល់ពី[[បាងកក|រាជធានីបាងកក]]([[ខេត្តបឹងកក់]])។០៥ ឆ្នាំក្រោយមកឈ្មោះក្រុងនិងស្រុកត្រូវបានដាក់ឲ្យត្រឡប់ទៅជាខេត្តសិរីសាកេតវិញខណៈដែលស្រុកនៅក្នុង'''ហួយនឿ'''ត្រូវបានគេប្ដូរឈ្មោះទៅជា[[ស្រុកគោកខ័ណ្ឌ]]វិញ។ '''ទំនប់ទឹករ៉ាស៊ីសាឡៃ'''ដែលបានសាងសង់នៅទីនេះក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៤ ត្រូវបានផ្អាកដំណើរការនៅខែកក្កដា ឆ្នាំ ២០០០ បន្ទាប់ពីមានការខូចខាតនិងបំផ្លិចបំផ្លាញដល់ភូមិកសិកម្មនៅក្នុងស្រុក។ =រដ្ឋបាល= ខេត្តសិរីសាកេត ចែកចេញជា ២២ ក្រុង/ស្រុក ២០៦ សង្កាត់/ឃុំ និង ២៤១១ ភូមិ ៖ [[File:Districts_Sisaket.svg|thumb|ផែនទីក្រុងនិងស្រុកនៃខេត្តសិរីសាកេត]] {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! ឈ្មោះភាសាខ្មែរ ! ឈ្មោះអក្សរឡាតាំង ! ឈ្មោះភាសាសៀម |- |០១ |[[ក្រុងស្រីស្លាកែត ឬ សិរីស្លាកែត ឬ សិរីសាកេត|ក្រុងសិរីសាកេត]] [[File:Seal_of_Sisaket.tiff|100px]] |Mueang Sisaket |เมืองศรีสะเกษ |- |០២ |[[ស្រុកយ៉ាងឈុមណយ]] |Yang Chum Noi |ยางชุมน้อย |- |០៣ |[[ស្រុកកាន់ថារ៉ារម្យ]] |Kanthararom |กันทรารมย์ |- |០៤ |[[ស្រុកកាន់ថារ៉ាឡាក់]] |Kantharalak |กันทรลักษ์ |- |០៥ |[[ស្រុកគោកខ័ណ្ឌ]] |KhuKhan |ขุขันธ์ |- |០៦ |[[ស្រុកព្រៃបឹង]] |Phrai Bueng |ไพรบึง |- |០៧ |[[ស្រុកប្រាសាទប្រាង្គគូ]] |Prang Ku |ปรางค์กู่ |- |០៨ |[[ស្រុកឃុនហាន]] |Khun Han |ขุนหาญ |- |០៩ |[[ស្រុករ៉ាស៊ីសាឡៃ]] |Rasi Salai |ราษีไศล |- |១០ |[[ស្រុកឧទុម្ពរពិស័យ]] |Uthumphon Phisai |อุทุมพรพิสัย |- |១១ |[[ស្រុកបឹងបូរណ៍]] |Bueng Bun |บึงบูรพ์ |- |១២ |[[ស្រុកហួយថាប់ថាន់]] |Huai Thap Than |ห้วยทับทัน |- |១៣ |[[ស្រុកណនឃុន]] |Non Khun |โนนคูณ |- |១៤ |[[ស្រុកសិរីរតនៈ|ស្រុកសិរីរតនៈ]] |Si Rattana |ศรีรัตนะ |- |១៥ |[[ស្រុកណាំឃ្លាំង]] |Nam Kliang |น้ำเกลี้ยง |- |១៦ |[[ស្រុកវ៉ាងហ៊ិន]] |Wang Hin |วังหิน |- |១៧ |[[ស្រុកភូស៊ីង]] |Phu Sing |ภูสิงห์ |- |១៨ |[[ស្រុកមឿងច័ន្ទ]] |Mueang Chan |เมืองจันทร์ |- |១៩ |[[ស្រុកបេនចាឡាក់]] |Benchalak |เบญจลักษ์ |- |២០ |[[ស្រុកភៃយូ]] |Phayu |พยุห์ |- |២១ |[[ស្រុកស្រីសុវណ្ណ|ស្រុកស្រីសុវណ្ណ]] |Pho Si Suwan |โพธิ์ศรีสุวรรณ |- |២២ |[[ស្រុកសីលាឡាដ]] |Sila Lat |ศิลาลาด |- | colspan="2" |[[ស្រុកគ្រញូង]] | colspan="2" |Kranhong |- | colspan="2" |[[ស្រុកគគីរ]] | colspan="2" |Kokir |- | colspan="2" |[[ស្រុកប្រាសាទសំរោង]] | colspan="2" |Prasat Samrong |- | colspan="2" |[[ស្រុកប្រាសាទភូមិសម្បូណ៌|ស្រុកប្រាសាទភូមិសម្បូណ៌]] | colspan="2" |Prasat Phumi Sambo |- | colspan="2" |[[ស្រុកភ្នំដងរែក]] | colspan="2" |Phnom Dongrek |} =ប្រាសាទ= *[[ប្រាសាទតាឡេង]] *[[ប្រាសាទត្រពាំងយំ]] *[[ប្រាសាទតាមណាក់សៃ]] *[[ប្រាសាទប្រាង្គគូ]] *[[ប្រាសាទប្រាង្គគូសាមប៊ុន]] *[[ប្រាសាទបានប្រាសាទ]] *[[ប្រាសាទបានលំភុក]] *[[ប្រាសាទបាណស៊ី]] *[[ប្រាសាទបាណអារាំង]] *[[ប្រាសាទព្រះជម្រុង]] *[[ប្រាសាទភូហ្វៃ]] *[[ប្រាសាទភូមិសម្បូណ៍]] *[[ប្រាសាទមេបុណ្យប្រាង្គគូ]] *[[ប្រាសាទដូនតួន|ប្រាសាទដូនទួន]] *[[ប្រាសាទយើនឿ]] *[[ប្រាសាទយេរ]] *[[ប្រាសាទសន្ធប់]] *[[ប្រាសាទកំពែងតូច|ប្រាសាទស្រះកំពែងណូយ]] *[[ប្រាសាទកំពែងធំ|ប្រាសាទស្រះកំពែងយ៉ៃ]] *[[ប្រាសាទសំរោងប្រាសាទ]] *[[ប្រាសាទ​ហិន​បាន​សា​ម៉ូ​|ប្រាសាទហ៊ិនបានសាម៉ូ]] =មើលផងដែរ= {{Navbox |name = ខេត្តសិរីសាកេត |title = [[ខេត្តសិរីសាកេត]] [[ខ្មែរសុរិន្ទ]] |state = {{{state|autocollapse}}} |liststyle = text-align:left; |image = [[File:ខ្មែរសុរិន្ទ]] |group1 = '''ទីរួមខេត្ត''' |list1 = ​[[ទី​រួមខេត្ត​ |ទីរួមខេត្ត]] |group2 = '''ក្រុង''' |list2 = ​[[ទីក្រុង|ទីក្រុង]] |group3 = '''ស្រុក''' |list3 = [[​ស្រុក|​ស្រុក]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក |​ ]] {{spaces|3}}[[ស្រុក |ស្រុក ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​ស្រុក]] {{spaces|3}}[[ស្រុក |ស្រុក ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​ស្រុក]] {{spaces|3}}[[ស្រុក |ស្រុក ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​ស្រុក]] {{spaces|3}}[[ស្រុក |ស្រុក ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​ស្រុក]] {{spaces|3}}[[ស្រុក |ស្រុក ]] |belowstyle= background: #7BBA43; color: #000080; |below=[[ខេត្តសិរីសាកេត]]​មាន [[ក្រុង]]​ [[ស្រុក]]​ចំនួន​១២ </div> }} {{Navbox |name = ខេត្តខ្មែរដែលបាត់បង់ទៅប្រទេសថៃ(សៀម) |title = ខ្មែរសុរិន្ទ[[សុរិន្ទ]] |state = {{{state|autocollapse}}} |liststyle = text-align:left; |image = [[Image:Flag of Cambodia.svg|right|75px|ខ្មែរ]] |group1 = '''ខេត្តបុរាណ''' |list1 = [[ខេត្តសុខោទ័យ]](ក្រុងសុខោទ័យ) {{spaces|3}}[[ខេត្តអយុធ្យា]](ក្រុងអយុធ្យា) {{spaces|3}}[[ខេត្តបឹងកក់]](ក្រុងបាងកក) |group2 = '''ខេត្តនៅដែនសុរិន្ទ''' |list2 = [[ខេត្តសុរិន្ទ|សុរិន្ទ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តបុរីរម្យ|បុរីរម្យ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តនគររាជ|នគររាជ ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តបស្ចឹមបុរី |បស្ចឹមបុរី ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តសិរីសាកេត |សិរីសាកេត ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តត្រាច |ត្រាច ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តច័ន្ទបុរី |ច័ន្ទបុរី ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តសង្គឹត |សង្គឹត ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តធនបុរី |ធនបុរី ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ |ស្ទឹងជ្រៅ ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ |គោកខ័ណ្ឌ ]]{{spaces|3}}[[ខេត្តអ៊ូប៊ុន|អ៊ូប៊ុន]] {{spaces|3}}[[ខេត្តស្រះកែវ|ស្រះកែវ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តពលបុរី|ពលបុរី]] {{spaces|3}}[[ខេត្តជេតបុរី|ជេតបុរី]] {{spaces|3}}[[ខេត្ត | ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តកញ្ជានៈបុរី|ខេត្តកញ្ជានៈបុរី]] |belowstyle= background: #7BBA43; color: #000080; |below=[[សុរិន្ទ]]​មាន [[​ក្រុង]]ចំនួន [[ខេត្ត]]​ចំនួន​១៦ </div> }} [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ខេត្តនៅប្រទេសថៃ]] gds8f502t0eotc1pr9nhsnkqdtgdcla 321463 321462 2025-06-04T05:23:43Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* ប្រវត្តិ */ 321463 wikitext text/x-wiki '''ខេត្តស្រីស្លាកែត ឬ សិរីស្លាកែត ឬ សិរីសាកេត''' ([[ភាសាសៀម|សៀម]] : ศรีสะเกษ , [[ភាសាខ្មែរសុរិន្ទ|ខ្មែរសុរិន្ទ្រ]] : ซีซะเกด) គឺជាអតីតខេត្តរបស់[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ដែលចំណុះឲ្យ[[សៀម]]នៅក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១៨ ដល់សតវត្សរ៍ទី ១៩។បច្ចុប្បន្នខេត្តសិរីសាកេតត្រូវបាន[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ប្ដូរឈ្មោះទៅជា[[ខេត្តស៊ីសាកេត(ប្រទេសសៀម)|ខេត្តស៊ីសាកេត]]វិញ។ខេត្តនេះមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹង[[ខេត្តសុរិន្ទ|ខេត្តសុរិន្ទ្រ]] [[ខេត្តរយឯត|ខេត្តសុវណ៌ភូមិ]] [[ខេត្តយសោធរ]] [[ខេត្តឧប្បលរាជធានី]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]] និង [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]]។ {{Infobox settlement | name = ខេត្តសិរីសាកេត | native_name = ศรีสะเกษ(សៀម) | native_name_lang = th | other_name = ซีซะเกด(ខ្មែរសុរិន្រ្ទ) | settlement_type = | image_skyline = | image_size = 200px | image_caption = | nickname = | motto = | image_seal = Seal of Sisaket.svg | image_flag = Flag of Sisaket.svg | image_map = Thailand Sisaket locator map.svg | mapsize = | map_alt = | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តសិរីសាកេត | latd = | latm = | lats = | longd = | longm = | longs = | coordinates_type = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = ប្រទេស | subdivision_name = {{THA}}(សៀម) | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = ក្រុងសិរីសាកេត | leader_party = | leader_title = | leader_name = | leader_party1 = | leader_title1 = | leader_name1 = | area_footnotes = <ref name="AREA">{{cite web |url=https://www.forest.go.th |title=Table 2 Forest area Separate province year 2019 |publisher=Royal Forest Department |access-date=6 April 2021}}</ref> | area_total_km2 = ៨៩៣៦ | area_rank = ២១ | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = | population_total = | population_as_of = | population_rank = | population_density_km2 = | population_density_rank = | population_demonym = | population_note = | demographics_type2 = | demographics2_footnotes = | demographics2_title1 = | demographics2_info1 = | demographics_type1 = | demographics1_footnotes = | demographics1_title1 = | demographics1_info1 = 0.6137&nbsp;"low"<br/>[[#Human achievement index 2022|Ranked 71st]] | timezone1 = [[Time in Thailand|ICT]] | utc_offset1 = +7 | postal_code_type = លេខកូដប្រៃសណីយ៍ | postal_code = 33xxx | area_code_type = លេខកូដហៅទូរស័ព្ទ | area_code = 045 | iso_code = [[ISO 3166-2:TH|TH-33]] | website = {{URL|sisaket.go.th}} | footnotes = }} == ប្រវត្តិ == សំណង់ប្រាសាទបុរាណជាច្រើនរបស់[[ខ្មែរ]]ដែលបានរកឃើញនៅក្នុងខេត្តនេះបានបង្ហាញថាតំបន់នេះធ្លាប់ឋិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់[[អាណាចក្រខ្មែរ]]និងមានសារៈសំខាន់ចំពោះ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]យ៉ាងហោចណាស់ចាប់តាំងពីសតវត្សរ៍ទី ១២ បើទោះបីជាតំបន់នេះមានប្រជាជនរស់នៅមិនសូវច្រើនក៏ដោយ។បើតាមទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណីនៅក្នុងខេត្តនេះត្រូវបានស្គាល់ថាជា'''ស្រីនគររំដួល'''។ក្រោយមកត្រូវបានគេហៅថា[[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]]វិញបន្ទាប់ពីទីក្រុងមួយបានកសាងនៅចុងសតវត្សរ៍ទី ១៥ នៃគ.សនៅក្នុងរជ្ជកាល[[បរមរាជាធិរាជទី៣|ព្រះបាទបរមរាជាធិរាជទី ៣]] នៃ[[ខេត្តព្រះនគរស្រីអយុធ្យា|ទីក្រុងអយុធ្យា]]។[[ជនជាតិលាវ]]បានចាប់ផ្ដើមមកតាំងទីលំនៅភាគខាងជើងនៃខេត្តនេះហើយនៅក្នុងឆ្នាំ ១៧៨៦ [[ក្រុងសិរីសាកេត]]ត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយស្ថិតនៅក្រោមអំណាច[[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]]។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៤ ខេត្តសិរីសាកេតត្រូវបានប្ដូរឈ្មោះទៅជា[[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]]ខណៈដែល[[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]]ពីដើមត្រូវប្ដូរឈ្មោះទៅជា'''ហួយនឿ'''វិញ។ [[មណ្ឌល]][[ខេត្តឧត្តរធានី|ឧត្តរធានី]]ត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩១២ ហើយបានគ្រប់គ្រងកាន់កាប់តំបន់ជាច្រើន។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៣៣ ប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រង[[មណ្ឌល]]ត្រូវបានបញ្ចប់ហើយ[[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]]ត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយផ្ទាល់ពី[[បាងកក|រាជធានីបាងកក]]([[ខេត្តបឹងកក់]])។០៥ ឆ្នាំក្រោយមកឈ្មោះក្រុងនិងស្រុកត្រូវបានដាក់ឲ្យត្រឡប់ទៅជាខេត្តសិរីសាកេតវិញខណៈដែលស្រុកនៅក្នុង'''ហួយនឿ'''ត្រូវបានគេប្ដូរឈ្មោះទៅជា[[ស្រុកគោកខ័ណ្ឌ]]វិញ។ '''ទំនប់ទឹករ៉ាស៊ីសាឡៃ'''ដែលបានសាងសង់នៅទីនេះក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៤ ត្រូវបានផ្អាកដំណើរការនៅខែកក្កដា ឆ្នាំ ២០០០ បន្ទាប់ពីមានការខូចខាតនិងបំផ្លិចបំផ្លាញដល់ភូមិកសិកម្មនៅក្នុងស្រុក។ =រដ្ឋបាល= ខេត្តសិរីសាកេត ចែកចេញជា ២២ ក្រុង/ស្រុក ២០៦ សង្កាត់/ឃុំ និង ២៤១១ ភូមិ ៖ [[File:Districts_Sisaket.svg|thumb|ផែនទីក្រុងនិងស្រុកនៃខេត្តសិរីសាកេត]] {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! ឈ្មោះភាសាខ្មែរ ! ឈ្មោះអក្សរឡាតាំង ! ឈ្មោះភាសាសៀម |- |០១ |[[ក្រុងស្រីស្លាកែត ឬ សិរីស្លាកែត ឬ សិរីសាកេត|ក្រុងសិរីសាកេត]] [[File:Seal_of_Sisaket.tiff|100px]] |Mueang Sisaket |เมืองศรีสะเกษ |- |០២ |[[ស្រុកយ៉ាងឈុមណយ]] |Yang Chum Noi |ยางชุมน้อย |- |០៣ |[[ស្រុកកាន់ថារ៉ារម្យ]] |Kanthararom |กันทรารมย์ |- |០៤ |[[ស្រុកកាន់ថារ៉ាឡាក់]] |Kantharalak |กันทรลักษ์ |- |០៥ |[[ស្រុកគោកខ័ណ្ឌ]] |KhuKhan |ขุขันธ์ |- |០៦ |[[ស្រុកព្រៃបឹង]] |Phrai Bueng |ไพรบึง |- |០៧ |[[ស្រុកប្រាសាទប្រាង្គគូ]] |Prang Ku |ปรางค์กู่ |- |០៨ |[[ស្រុកឃុនហាន]] |Khun Han |ขุนหาญ |- |០៩ |[[ស្រុករ៉ាស៊ីសាឡៃ]] |Rasi Salai |ราษีไศล |- |១០ |[[ស្រុកឧទុម្ពរពិស័យ]] |Uthumphon Phisai |อุทุมพรพิสัย |- |១១ |[[ស្រុកបឹងបូរណ៍]] |Bueng Bun |บึงบูรพ์ |- |១២ |[[ស្រុកហួយថាប់ថាន់]] |Huai Thap Than |ห้วยทับทัน |- |១៣ |[[ស្រុកណនឃុន]] |Non Khun |โนนคูณ |- |១៤ |[[ស្រុកសិរីរតនៈ|ស្រុកសិរីរតនៈ]] |Si Rattana |ศรีรัตนะ |- |១៥ |[[ស្រុកណាំឃ្លាំង]] |Nam Kliang |น้ำเกลี้ยง |- |១៦ |[[ស្រុកវ៉ាងហ៊ិន]] |Wang Hin |วังหิน |- |១៧ |[[ស្រុកភូស៊ីង]] |Phu Sing |ภูสิงห์ |- |១៨ |[[ស្រុកមឿងច័ន្ទ]] |Mueang Chan |เมืองจันทร์ |- |១៩ |[[ស្រុកបេនចាឡាក់]] |Benchalak |เบญจลักษ์ |- |២០ |[[ស្រុកភៃយូ]] |Phayu |พยุห์ |- |២១ |[[ស្រុកស្រីសុវណ្ណ|ស្រុកស្រីសុវណ្ណ]] |Pho Si Suwan |โพธิ์ศรีสุวรรณ |- |២២ |[[ស្រុកសីលាឡាដ]] |Sila Lat |ศิลาลาด |- | colspan="2" |[[ស្រុកគ្រញូង]] | colspan="2" |Kranhong |- | colspan="2" |[[ស្រុកគគីរ]] | colspan="2" |Kokir |- | colspan="2" |[[ស្រុកប្រាសាទសំរោង]] | colspan="2" |Prasat Samrong |- | colspan="2" |[[ស្រុកប្រាសាទភូមិសម្បូណ៌|ស្រុកប្រាសាទភូមិសម្បូណ៌]] | colspan="2" |Prasat Phumi Sambo |- | colspan="2" |[[ស្រុកភ្នំដងរែក]] | colspan="2" |Phnom Dongrek |} =ប្រាសាទ= *[[ប្រាសាទតាឡេង]] *[[ប្រាសាទត្រពាំងយំ]] *[[ប្រាសាទតាមណាក់សៃ]] *[[ប្រាសាទប្រាង្គគូ]] *[[ប្រាសាទប្រាង្គគូសាមប៊ុន]] *[[ប្រាសាទបានប្រាសាទ]] *[[ប្រាសាទបានលំភុក]] *[[ប្រាសាទបាណស៊ី]] *[[ប្រាសាទបាណអារាំង]] *[[ប្រាសាទព្រះជម្រុង]] *[[ប្រាសាទភូហ្វៃ]] *[[ប្រាសាទភូមិសម្បូណ៍]] *[[ប្រាសាទមេបុណ្យប្រាង្គគូ]] *[[ប្រាសាទដូនតួន|ប្រាសាទដូនទួន]] *[[ប្រាសាទយើនឿ]] *[[ប្រាសាទយេរ]] *[[ប្រាសាទសន្ធប់]] *[[ប្រាសាទកំពែងតូច|ប្រាសាទស្រះកំពែងណូយ]] *[[ប្រាសាទកំពែងធំ|ប្រាសាទស្រះកំពែងយ៉ៃ]] *[[ប្រាសាទសំរោងប្រាសាទ]] *[[ប្រាសាទ​ហិន​បាន​សា​ម៉ូ​|ប្រាសាទហ៊ិនបានសាម៉ូ]] =មើលផងដែរ= {{Navbox |name = ខេត្តសិរីសាកេត |title = [[ខេត្តសិរីសាកេត]] [[ខ្មែរសុរិន្ទ]] |state = {{{state|autocollapse}}} |liststyle = text-align:left; |image = [[File:ខ្មែរសុរិន្ទ]] |group1 = '''ទីរួមខេត្ត''' |list1 = ​[[ទី​រួមខេត្ត​ |ទីរួមខេត្ត]] |group2 = '''ក្រុង''' |list2 = ​[[ទីក្រុង|ទីក្រុង]] |group3 = '''ស្រុក''' |list3 = [[​ស្រុក|​ស្រុក]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក |​ ]] {{spaces|3}}[[ស្រុក |ស្រុក ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​ស្រុក]] {{spaces|3}}[[ស្រុក |ស្រុក ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​ស្រុក]] {{spaces|3}}[[ស្រុក |ស្រុក ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​ស្រុក]] {{spaces|3}}[[ស្រុក |ស្រុក ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​ស្រុក]] {{spaces|3}}[[ស្រុក |ស្រុក ]] |belowstyle= background: #7BBA43; color: #000080; |below=[[ខេត្តសិរីសាកេត]]​មាន [[ក្រុង]]​ [[ស្រុក]]​ចំនួន​១២ </div> }} {{Navbox |name = ខេត្តខ្មែរដែលបាត់បង់ទៅប្រទេសថៃ(សៀម) |title = ខ្មែរសុរិន្ទ[[សុរិន្ទ]] |state = {{{state|autocollapse}}} |liststyle = text-align:left; |image = [[Image:Flag of Cambodia.svg|right|75px|ខ្មែរ]] |group1 = '''ខេត្តបុរាណ''' |list1 = [[ខេត្តសុខោទ័យ]](ក្រុងសុខោទ័យ) {{spaces|3}}[[ខេត្តអយុធ្យា]](ក្រុងអយុធ្យា) {{spaces|3}}[[ខេត្តបឹងកក់]](ក្រុងបាងកក) |group2 = '''ខេត្តនៅដែនសុរិន្ទ''' |list2 = [[ខេត្តសុរិន្ទ|សុរិន្ទ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តបុរីរម្យ|បុរីរម្យ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តនគររាជ|នគររាជ ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តបស្ចឹមបុរី |បស្ចឹមបុរី ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តសិរីសាកេត |សិរីសាកេត ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តត្រាច |ត្រាច ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តច័ន្ទបុរី |ច័ន្ទបុរី ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តសង្គឹត |សង្គឹត ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តធនបុរី |ធនបុរី ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ |ស្ទឹងជ្រៅ ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ |គោកខ័ណ្ឌ ]]{{spaces|3}}[[ខេត្តអ៊ូប៊ុន|អ៊ូប៊ុន]] {{spaces|3}}[[ខេត្តស្រះកែវ|ស្រះកែវ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តពលបុរី|ពលបុរី]] {{spaces|3}}[[ខេត្តជេតបុរី|ជេតបុរី]] {{spaces|3}}[[ខេត្ត | ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តកញ្ជានៈបុរី|ខេត្តកញ្ជានៈបុរី]] |belowstyle= background: #7BBA43; color: #000080; |below=[[សុរិន្ទ]]​មាន [[​ក្រុង]]ចំនួន [[ខេត្ត]]​ចំនួន​១៦ </div> }} [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ខេត្តនៅប្រទេសថៃ]] 69mu9r9eidt3b559v9sin37u6zjeo2d 321464 321463 2025-06-04T05:24:09Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* រដ្ឋបាល */ 321464 wikitext text/x-wiki '''ខេត្តស្រីស្លាកែត ឬ សិរីស្លាកែត ឬ សិរីសាកេត''' ([[ភាសាសៀម|សៀម]] : ศรีสะเกษ , [[ភាសាខ្មែរសុរិន្ទ|ខ្មែរសុរិន្ទ្រ]] : ซีซะเกด) គឺជាអតីតខេត្តរបស់[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ដែលចំណុះឲ្យ[[សៀម]]នៅក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១៨ ដល់សតវត្សរ៍ទី ១៩។បច្ចុប្បន្នខេត្តសិរីសាកេតត្រូវបាន[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ប្ដូរឈ្មោះទៅជា[[ខេត្តស៊ីសាកេត(ប្រទេសសៀម)|ខេត្តស៊ីសាកេត]]វិញ។ខេត្តនេះមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹង[[ខេត្តសុរិន្ទ|ខេត្តសុរិន្ទ្រ]] [[ខេត្តរយឯត|ខេត្តសុវណ៌ភូមិ]] [[ខេត្តយសោធរ]] [[ខេត្តឧប្បលរាជធានី]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]] និង [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]]។ {{Infobox settlement | name = ខេត្តសិរីសាកេត | native_name = ศรีสะเกษ(សៀម) | native_name_lang = th | other_name = ซีซะเกด(ខ្មែរសុរិន្រ្ទ) | settlement_type = | image_skyline = | image_size = 200px | image_caption = | nickname = | motto = | image_seal = Seal of Sisaket.svg | image_flag = Flag of Sisaket.svg | image_map = Thailand Sisaket locator map.svg | mapsize = | map_alt = | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តសិរីសាកេត | latd = | latm = | lats = | longd = | longm = | longs = | coordinates_type = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = ប្រទេស | subdivision_name = {{THA}}(សៀម) | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = ក្រុងសិរីសាកេត | leader_party = | leader_title = | leader_name = | leader_party1 = | leader_title1 = | leader_name1 = | area_footnotes = <ref name="AREA">{{cite web |url=https://www.forest.go.th |title=Table 2 Forest area Separate province year 2019 |publisher=Royal Forest Department |access-date=6 April 2021}}</ref> | area_total_km2 = ៨៩៣៦ | area_rank = ២១ | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = | population_total = | population_as_of = | population_rank = | population_density_km2 = | population_density_rank = | population_demonym = | population_note = | demographics_type2 = | demographics2_footnotes = | demographics2_title1 = | demographics2_info1 = | demographics_type1 = | demographics1_footnotes = | demographics1_title1 = | demographics1_info1 = 0.6137&nbsp;"low"<br/>[[#Human achievement index 2022|Ranked 71st]] | timezone1 = [[Time in Thailand|ICT]] | utc_offset1 = +7 | postal_code_type = លេខកូដប្រៃសណីយ៍ | postal_code = 33xxx | area_code_type = លេខកូដហៅទូរស័ព្ទ | area_code = 045 | iso_code = [[ISO 3166-2:TH|TH-33]] | website = {{URL|sisaket.go.th}} | footnotes = }} == ប្រវត្តិ == សំណង់ប្រាសាទបុរាណជាច្រើនរបស់[[ខ្មែរ]]ដែលបានរកឃើញនៅក្នុងខេត្តនេះបានបង្ហាញថាតំបន់នេះធ្លាប់ឋិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់[[អាណាចក្រខ្មែរ]]និងមានសារៈសំខាន់ចំពោះ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]យ៉ាងហោចណាស់ចាប់តាំងពីសតវត្សរ៍ទី ១២ បើទោះបីជាតំបន់នេះមានប្រជាជនរស់នៅមិនសូវច្រើនក៏ដោយ។បើតាមទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណីនៅក្នុងខេត្តនេះត្រូវបានស្គាល់ថាជា'''ស្រីនគររំដួល'''។ក្រោយមកត្រូវបានគេហៅថា[[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]]វិញបន្ទាប់ពីទីក្រុងមួយបានកសាងនៅចុងសតវត្សរ៍ទី ១៥ នៃគ.សនៅក្នុងរជ្ជកាល[[បរមរាជាធិរាជទី៣|ព្រះបាទបរមរាជាធិរាជទី ៣]] នៃ[[ខេត្តព្រះនគរស្រីអយុធ្យា|ទីក្រុងអយុធ្យា]]។[[ជនជាតិលាវ]]បានចាប់ផ្ដើមមកតាំងទីលំនៅភាគខាងជើងនៃខេត្តនេះហើយនៅក្នុងឆ្នាំ ១៧៨៦ [[ក្រុងសិរីសាកេត]]ត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយស្ថិតនៅក្រោមអំណាច[[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]]។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៤ ខេត្តសិរីសាកេតត្រូវបានប្ដូរឈ្មោះទៅជា[[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]]ខណៈដែល[[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]]ពីដើមត្រូវប្ដូរឈ្មោះទៅជា'''ហួយនឿ'''វិញ។ [[មណ្ឌល]][[ខេត្តឧត្តរធានី|ឧត្តរធានី]]ត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩១២ ហើយបានគ្រប់គ្រងកាន់កាប់តំបន់ជាច្រើន។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៣៣ ប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រង[[មណ្ឌល]]ត្រូវបានបញ្ចប់ហើយ[[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]]ត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយផ្ទាល់ពី[[បាងកក|រាជធានីបាងកក]]([[ខេត្តបឹងកក់]])។០៥ ឆ្នាំក្រោយមកឈ្មោះក្រុងនិងស្រុកត្រូវបានដាក់ឲ្យត្រឡប់ទៅជាខេត្តសិរីសាកេតវិញខណៈដែលស្រុកនៅក្នុង'''ហួយនឿ'''ត្រូវបានគេប្ដូរឈ្មោះទៅជា[[ស្រុកគោកខ័ណ្ឌ]]វិញ។ '''ទំនប់ទឹករ៉ាស៊ីសាឡៃ'''ដែលបានសាងសង់នៅទីនេះក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៤ ត្រូវបានផ្អាកដំណើរការនៅខែកក្កដា ឆ្នាំ ២០០០ បន្ទាប់ពីមានការខូចខាតនិងបំផ្លិចបំផ្លាញដល់ភូមិកសិកម្មនៅក្នុងស្រុក។ == រដ្ឋបាល == ខេត្តសិរីសាកេត ចែកចេញជា ២២ ក្រុង/ស្រុក ២០៦ សង្កាត់/ឃុំ និង ២៤១១ ភូមិ ៖ [[File:Districts_Sisaket.svg|thumb|ផែនទីក្រុងនិងស្រុកនៃខេត្តសិរីសាកេត]] {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! ឈ្មោះភាសាខ្មែរ ! ឈ្មោះអក្សរឡាតាំង ! ឈ្មោះភាសាសៀម |- |០១ |[[ក្រុងស្រីស្លាកែត ឬ សិរីស្លាកែត ឬ សិរីសាកេត|ក្រុងសិរីសាកេត]] [[File:Seal_of_Sisaket.tiff|100px]] |Mueang Sisaket |เมืองศรีสะเกษ |- |០២ |[[ស្រុកយ៉ាងឈុមណយ]] |Yang Chum Noi |ยางชุมน้อย |- |០៣ |[[ស្រុកកាន់ថារ៉ារម្យ]] |Kanthararom |กันทรารมย์ |- |០៤ |[[ស្រុកកាន់ថារ៉ាឡាក់]] |Kantharalak |กันทรลักษ์ |- |០៥ |[[ស្រុកគោកខ័ណ្ឌ]] |KhuKhan |ขุขันธ์ |- |០៦ |[[ស្រុកព្រៃបឹង]] |Phrai Bueng |ไพรบึง |- |០៧ |[[ស្រុកប្រាសាទប្រាង្គគូ]] |Prang Ku |ปรางค์กู่ |- |០៨ |[[ស្រុកឃុនហាន]] |Khun Han |ขุนหาญ |- |០៩ |[[ស្រុករ៉ាស៊ីសាឡៃ]] |Rasi Salai |ราษีไศล |- |១០ |[[ស្រុកឧទុម្ពរពិស័យ]] |Uthumphon Phisai |อุทุมพรพิสัย |- |១១ |[[ស្រុកបឹងបូរណ៍]] |Bueng Bun |บึงบูรพ์ |- |១២ |[[ស្រុកហួយថាប់ថាន់]] |Huai Thap Than |ห้วยทับทัน |- |១៣ |[[ស្រុកណនឃុន]] |Non Khun |โนนคูณ |- |១៤ |[[ស្រុកសិរីរតនៈ|ស្រុកសិរីរតនៈ]] |Si Rattana |ศรีรัตนะ |- |១៥ |[[ស្រុកណាំឃ្លាំង]] |Nam Kliang |น้ำเกลี้ยง |- |១៦ |[[ស្រុកវ៉ាងហ៊ិន]] |Wang Hin |วังหิน |- |១៧ |[[ស្រុកភូស៊ីង]] |Phu Sing |ภูสิงห์ |- |១៨ |[[ស្រុកមឿងច័ន្ទ]] |Mueang Chan |เมืองจันทร์ |- |១៩ |[[ស្រុកបេនចាឡាក់]] |Benchalak |เบญจลักษ์ |- |២០ |[[ស្រុកភៃយូ]] |Phayu |พยุห์ |- |២១ |[[ស្រុកស្រីសុវណ្ណ|ស្រុកស្រីសុវណ្ណ]] |Pho Si Suwan |โพธิ์ศรีสุวรรณ |- |២២ |[[ស្រុកសីលាឡាដ]] |Sila Lat |ศิลาลาด |- | colspan="2" |[[ស្រុកគ្រញូង]] | colspan="2" |Kranhong |- | colspan="2" |[[ស្រុកគគីរ]] | colspan="2" |Kokir |- | colspan="2" |[[ស្រុកប្រាសាទសំរោង]] | colspan="2" |Prasat Samrong |- | colspan="2" |[[ស្រុកប្រាសាទភូមិសម្បូណ៌|ស្រុកប្រាសាទភូមិសម្បូណ៌]] | colspan="2" |Prasat Phumi Sambo |- | colspan="2" |[[ស្រុកភ្នំដងរែក]] | colspan="2" |Phnom Dongrek |} =ប្រាសាទ= *[[ប្រាសាទតាឡេង]] *[[ប្រាសាទត្រពាំងយំ]] *[[ប្រាសាទតាមណាក់សៃ]] *[[ប្រាសាទប្រាង្គគូ]] *[[ប្រាសាទប្រាង្គគូសាមប៊ុន]] *[[ប្រាសាទបានប្រាសាទ]] *[[ប្រាសាទបានលំភុក]] *[[ប្រាសាទបាណស៊ី]] *[[ប្រាសាទបាណអារាំង]] *[[ប្រាសាទព្រះជម្រុង]] *[[ប្រាសាទភូហ្វៃ]] *[[ប្រាសាទភូមិសម្បូណ៍]] *[[ប្រាសាទមេបុណ្យប្រាង្គគូ]] *[[ប្រាសាទដូនតួន|ប្រាសាទដូនទួន]] *[[ប្រាសាទយើនឿ]] *[[ប្រាសាទយេរ]] *[[ប្រាសាទសន្ធប់]] *[[ប្រាសាទកំពែងតូច|ប្រាសាទស្រះកំពែងណូយ]] *[[ប្រាសាទកំពែងធំ|ប្រាសាទស្រះកំពែងយ៉ៃ]] *[[ប្រាសាទសំរោងប្រាសាទ]] *[[ប្រាសាទ​ហិន​បាន​សា​ម៉ូ​|ប្រាសាទហ៊ិនបានសាម៉ូ]] =មើលផងដែរ= {{Navbox |name = ខេត្តសិរីសាកេត |title = [[ខេត្តសិរីសាកេត]] [[ខ្មែរសុរិន្ទ]] |state = {{{state|autocollapse}}} |liststyle = text-align:left; |image = [[File:ខ្មែរសុរិន្ទ]] |group1 = '''ទីរួមខេត្ត''' |list1 = ​[[ទី​រួមខេត្ត​ |ទីរួមខេត្ត]] |group2 = '''ក្រុង''' |list2 = ​[[ទីក្រុង|ទីក្រុង]] |group3 = '''ស្រុក''' |list3 = [[​ស្រុក|​ស្រុក]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក |​ ]] {{spaces|3}}[[ស្រុក |ស្រុក ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​ស្រុក]] {{spaces|3}}[[ស្រុក |ស្រុក ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​ស្រុក]] {{spaces|3}}[[ស្រុក |ស្រុក ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​ស្រុក]] {{spaces|3}}[[ស្រុក |ស្រុក ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​ស្រុក]] {{spaces|3}}[[ស្រុក |ស្រុក ]] |belowstyle= background: #7BBA43; color: #000080; |below=[[ខេត្តសិរីសាកេត]]​មាន [[ក្រុង]]​ [[ស្រុក]]​ចំនួន​១២ </div> }} {{Navbox |name = ខេត្តខ្មែរដែលបាត់បង់ទៅប្រទេសថៃ(សៀម) |title = ខ្មែរសុរិន្ទ[[សុរិន្ទ]] |state = {{{state|autocollapse}}} |liststyle = text-align:left; |image = [[Image:Flag of Cambodia.svg|right|75px|ខ្មែរ]] |group1 = '''ខេត្តបុរាណ''' |list1 = [[ខេត្តសុខោទ័យ]](ក្រុងសុខោទ័យ) {{spaces|3}}[[ខេត្តអយុធ្យា]](ក្រុងអយុធ្យា) {{spaces|3}}[[ខេត្តបឹងកក់]](ក្រុងបាងកក) |group2 = '''ខេត្តនៅដែនសុរិន្ទ''' |list2 = [[ខេត្តសុរិន្ទ|សុរិន្ទ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តបុរីរម្យ|បុរីរម្យ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តនគររាជ|នគររាជ ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តបស្ចឹមបុរី |បស្ចឹមបុរី ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តសិរីសាកេត |សិរីសាកេត ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តត្រាច |ត្រាច ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តច័ន្ទបុរី |ច័ន្ទបុរី ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តសង្គឹត |សង្គឹត ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តធនបុរី |ធនបុរី ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ |ស្ទឹងជ្រៅ ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ |គោកខ័ណ្ឌ ]]{{spaces|3}}[[ខេត្តអ៊ូប៊ុន|អ៊ូប៊ុន]] {{spaces|3}}[[ខេត្តស្រះកែវ|ស្រះកែវ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តពលបុរី|ពលបុរី]] {{spaces|3}}[[ខេត្តជេតបុរី|ជេតបុរី]] {{spaces|3}}[[ខេត្ត | ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តកញ្ជានៈបុរី|ខេត្តកញ្ជានៈបុរី]] |belowstyle= background: #7BBA43; color: #000080; |below=[[សុរិន្ទ]]​មាន [[​ក្រុង]]ចំនួន [[ខេត្ត]]​ចំនួន​១៦ </div> }} [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ខេត្តនៅប្រទេសថៃ]] gzhge05m9paidfg3h9yn5c6xhp51dbv 321465 321464 2025-06-04T05:24:35Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* ប្រាសាទ */ 321465 wikitext text/x-wiki '''ខេត្តស្រីស្លាកែត ឬ សិរីស្លាកែត ឬ សិរីសាកេត''' ([[ភាសាសៀម|សៀម]] : ศรีสะเกษ , [[ភាសាខ្មែរសុរិន្ទ|ខ្មែរសុរិន្ទ្រ]] : ซีซะเกด) គឺជាអតីតខេត្តរបស់[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ដែលចំណុះឲ្យ[[សៀម]]នៅក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១៨ ដល់សតវត្សរ៍ទី ១៩។បច្ចុប្បន្នខេត្តសិរីសាកេតត្រូវបាន[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ប្ដូរឈ្មោះទៅជា[[ខេត្តស៊ីសាកេត(ប្រទេសសៀម)|ខេត្តស៊ីសាកេត]]វិញ។ខេត្តនេះមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹង[[ខេត្តសុរិន្ទ|ខេត្តសុរិន្ទ្រ]] [[ខេត្តរយឯត|ខេត្តសុវណ៌ភូមិ]] [[ខេត្តយសោធរ]] [[ខេត្តឧប្បលរាជធានី]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]] និង [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]]។ {{Infobox settlement | name = ខេត្តសិរីសាកេត | native_name = ศรีสะเกษ(សៀម) | native_name_lang = th | other_name = ซีซะเกด(ខ្មែរសុរិន្រ្ទ) | settlement_type = | image_skyline = | image_size = 200px | image_caption = | nickname = | motto = | image_seal = Seal of Sisaket.svg | image_flag = Flag of Sisaket.svg | image_map = Thailand Sisaket locator map.svg | mapsize = | map_alt = | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តសិរីសាកេត | latd = | latm = | lats = | longd = | longm = | longs = | coordinates_type = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = ប្រទេស | subdivision_name = {{THA}}(សៀម) | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = ក្រុងសិរីសាកេត | leader_party = | leader_title = | leader_name = | leader_party1 = | leader_title1 = | leader_name1 = | area_footnotes = <ref name="AREA">{{cite web |url=https://www.forest.go.th |title=Table 2 Forest area Separate province year 2019 |publisher=Royal Forest Department |access-date=6 April 2021}}</ref> | area_total_km2 = ៨៩៣៦ | area_rank = ២១ | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = | population_total = | population_as_of = | population_rank = | population_density_km2 = | population_density_rank = | population_demonym = | population_note = | demographics_type2 = | demographics2_footnotes = | demographics2_title1 = | demographics2_info1 = | demographics_type1 = | demographics1_footnotes = | demographics1_title1 = | demographics1_info1 = 0.6137&nbsp;"low"<br/>[[#Human achievement index 2022|Ranked 71st]] | timezone1 = [[Time in Thailand|ICT]] | utc_offset1 = +7 | postal_code_type = លេខកូដប្រៃសណីយ៍ | postal_code = 33xxx | area_code_type = លេខកូដហៅទូរស័ព្ទ | area_code = 045 | iso_code = [[ISO 3166-2:TH|TH-33]] | website = {{URL|sisaket.go.th}} | footnotes = }} == ប្រវត្តិ == សំណង់ប្រាសាទបុរាណជាច្រើនរបស់[[ខ្មែរ]]ដែលបានរកឃើញនៅក្នុងខេត្តនេះបានបង្ហាញថាតំបន់នេះធ្លាប់ឋិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់[[អាណាចក្រខ្មែរ]]និងមានសារៈសំខាន់ចំពោះ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]យ៉ាងហោចណាស់ចាប់តាំងពីសតវត្សរ៍ទី ១២ បើទោះបីជាតំបន់នេះមានប្រជាជនរស់នៅមិនសូវច្រើនក៏ដោយ។បើតាមទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណីនៅក្នុងខេត្តនេះត្រូវបានស្គាល់ថាជា'''ស្រីនគររំដួល'''។ក្រោយមកត្រូវបានគេហៅថា[[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]]វិញបន្ទាប់ពីទីក្រុងមួយបានកសាងនៅចុងសតវត្សរ៍ទី ១៥ នៃគ.សនៅក្នុងរជ្ជកាល[[បរមរាជាធិរាជទី៣|ព្រះបាទបរមរាជាធិរាជទី ៣]] នៃ[[ខេត្តព្រះនគរស្រីអយុធ្យា|ទីក្រុងអយុធ្យា]]។[[ជនជាតិលាវ]]បានចាប់ផ្ដើមមកតាំងទីលំនៅភាគខាងជើងនៃខេត្តនេះហើយនៅក្នុងឆ្នាំ ១៧៨៦ [[ក្រុងសិរីសាកេត]]ត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយស្ថិតនៅក្រោមអំណាច[[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]]។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៤ ខេត្តសិរីសាកេតត្រូវបានប្ដូរឈ្មោះទៅជា[[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]]ខណៈដែល[[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]]ពីដើមត្រូវប្ដូរឈ្មោះទៅជា'''ហួយនឿ'''វិញ។ [[មណ្ឌល]][[ខេត្តឧត្តរធានី|ឧត្តរធានី]]ត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩១២ ហើយបានគ្រប់គ្រងកាន់កាប់តំបន់ជាច្រើន។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៣៣ ប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រង[[មណ្ឌល]]ត្រូវបានបញ្ចប់ហើយ[[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]]ត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយផ្ទាល់ពី[[បាងកក|រាជធានីបាងកក]]([[ខេត្តបឹងកក់]])។០៥ ឆ្នាំក្រោយមកឈ្មោះក្រុងនិងស្រុកត្រូវបានដាក់ឲ្យត្រឡប់ទៅជាខេត្តសិរីសាកេតវិញខណៈដែលស្រុកនៅក្នុង'''ហួយនឿ'''ត្រូវបានគេប្ដូរឈ្មោះទៅជា[[ស្រុកគោកខ័ណ្ឌ]]វិញ។ '''ទំនប់ទឹករ៉ាស៊ីសាឡៃ'''ដែលបានសាងសង់នៅទីនេះក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៤ ត្រូវបានផ្អាកដំណើរការនៅខែកក្កដា ឆ្នាំ ២០០០ បន្ទាប់ពីមានការខូចខាតនិងបំផ្លិចបំផ្លាញដល់ភូមិកសិកម្មនៅក្នុងស្រុក។ == រដ្ឋបាល == ខេត្តសិរីសាកេត ចែកចេញជា ២២ ក្រុង/ស្រុក ២០៦ សង្កាត់/ឃុំ និង ២៤១១ ភូមិ ៖ [[File:Districts_Sisaket.svg|thumb|ផែនទីក្រុងនិងស្រុកនៃខេត្តសិរីសាកេត]] {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! ឈ្មោះភាសាខ្មែរ ! ឈ្មោះអក្សរឡាតាំង ! ឈ្មោះភាសាសៀម |- |០១ |[[ក្រុងស្រីស្លាកែត ឬ សិរីស្លាកែត ឬ សិរីសាកេត|ក្រុងសិរីសាកេត]] [[File:Seal_of_Sisaket.tiff|100px]] |Mueang Sisaket |เมืองศรีสะเกษ |- |០២ |[[ស្រុកយ៉ាងឈុមណយ]] |Yang Chum Noi |ยางชุมน้อย |- |០៣ |[[ស្រុកកាន់ថារ៉ារម្យ]] |Kanthararom |กันทรารมย์ |- |០៤ |[[ស្រុកកាន់ថារ៉ាឡាក់]] |Kantharalak |กันทรลักษ์ |- |០៥ |[[ស្រុកគោកខ័ណ្ឌ]] |KhuKhan |ขุขันธ์ |- |០៦ |[[ស្រុកព្រៃបឹង]] |Phrai Bueng |ไพรบึง |- |០៧ |[[ស្រុកប្រាសាទប្រាង្គគូ]] |Prang Ku |ปรางค์กู่ |- |០៨ |[[ស្រុកឃុនហាន]] |Khun Han |ขุนหาญ |- |០៩ |[[ស្រុករ៉ាស៊ីសាឡៃ]] |Rasi Salai |ราษีไศล |- |១០ |[[ស្រុកឧទុម្ពរពិស័យ]] |Uthumphon Phisai |อุทุมพรพิสัย |- |១១ |[[ស្រុកបឹងបូរណ៍]] |Bueng Bun |บึงบูรพ์ |- |១២ |[[ស្រុកហួយថាប់ថាន់]] |Huai Thap Than |ห้วยทับทัน |- |១៣ |[[ស្រុកណនឃុន]] |Non Khun |โนนคูณ |- |១៤ |[[ស្រុកសិរីរតនៈ|ស្រុកសិរីរតនៈ]] |Si Rattana |ศรีรัตนะ |- |១៥ |[[ស្រុកណាំឃ្លាំង]] |Nam Kliang |น้ำเกลี้ยง |- |១៦ |[[ស្រុកវ៉ាងហ៊ិន]] |Wang Hin |วังหิน |- |១៧ |[[ស្រុកភូស៊ីង]] |Phu Sing |ภูสิงห์ |- |១៨ |[[ស្រុកមឿងច័ន្ទ]] |Mueang Chan |เมืองจันทร์ |- |១៩ |[[ស្រុកបេនចាឡាក់]] |Benchalak |เบญจลักษ์ |- |២០ |[[ស្រុកភៃយូ]] |Phayu |พยุห์ |- |២១ |[[ស្រុកស្រីសុវណ្ណ|ស្រុកស្រីសុវណ្ណ]] |Pho Si Suwan |โพธิ์ศรีสุวรรณ |- |២២ |[[ស្រុកសីលាឡាដ]] |Sila Lat |ศิลาลาด |- | colspan="2" |[[ស្រុកគ្រញូង]] | colspan="2" |Kranhong |- | colspan="2" |[[ស្រុកគគីរ]] | colspan="2" |Kokir |- | colspan="2" |[[ស្រុកប្រាសាទសំរោង]] | colspan="2" |Prasat Samrong |- | colspan="2" |[[ស្រុកប្រាសាទភូមិសម្បូណ៌|ស្រុកប្រាសាទភូមិសម្បូណ៌]] | colspan="2" |Prasat Phumi Sambo |- | colspan="2" |[[ស្រុកភ្នំដងរែក]] | colspan="2" |Phnom Dongrek |} == ប្រាសាទ == *[[ប្រាសាទតាឡេង]] *[[ប្រាសាទត្រពាំងយំ]] *[[ប្រាសាទតាមណាក់សៃ]] *[[ប្រាសាទប្រាង្គគូ]] *[[ប្រាសាទប្រាង្គគូសាមប៊ុន]] *[[ប្រាសាទបានប្រាសាទ]] *[[ប្រាសាទបានលំភុក]] *[[ប្រាសាទបាណស៊ី]] *[[ប្រាសាទបាណអារាំង]] *[[ប្រាសាទព្រះជម្រុង]] *[[ប្រាសាទភូហ្វៃ]] *[[ប្រាសាទភូមិសម្បូណ៍]] *[[ប្រាសាទមេបុណ្យប្រាង្គគូ]] *[[ប្រាសាទដូនតួន|ប្រាសាទដូនទួន]] *[[ប្រាសាទយើនឿ]] *[[ប្រាសាទយេរ]] *[[ប្រាសាទសន្ធប់]] *[[ប្រាសាទកំពែងតូច|ប្រាសាទស្រះកំពែងណូយ]] *[[ប្រាសាទកំពែងធំ|ប្រាសាទស្រះកំពែងយ៉ៃ]] *[[ប្រាសាទសំរោងប្រាសាទ]] *[[ប្រាសាទ​ហិន​បាន​សា​ម៉ូ​|ប្រាសាទហ៊ិនបានសាម៉ូ]] =មើលផងដែរ= {{Navbox |name = ខេត្តសិរីសាកេត |title = [[ខេត្តសិរីសាកេត]] [[ខ្មែរសុរិន្ទ]] |state = {{{state|autocollapse}}} |liststyle = text-align:left; |image = [[File:ខ្មែរសុរិន្ទ]] |group1 = '''ទីរួមខេត្ត''' |list1 = ​[[ទី​រួមខេត្ត​ |ទីរួមខេត្ត]] |group2 = '''ក្រុង''' |list2 = ​[[ទីក្រុង|ទីក្រុង]] |group3 = '''ស្រុក''' |list3 = [[​ស្រុក|​ស្រុក]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក |​ ]] {{spaces|3}}[[ស្រុក |ស្រុក ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​ស្រុក]] {{spaces|3}}[[ស្រុក |ស្រុក ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​ស្រុក]] {{spaces|3}}[[ស្រុក |ស្រុក ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​ស្រុក]] {{spaces|3}}[[ស្រុក |ស្រុក ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​ស្រុក]] {{spaces|3}}[[ស្រុក |ស្រុក ]] |belowstyle= background: #7BBA43; color: #000080; |below=[[ខេត្តសិរីសាកេត]]​មាន [[ក្រុង]]​ [[ស្រុក]]​ចំនួន​១២ </div> }} {{Navbox |name = ខេត្តខ្មែរដែលបាត់បង់ទៅប្រទេសថៃ(សៀម) |title = ខ្មែរសុរិន្ទ[[សុរិន្ទ]] |state = {{{state|autocollapse}}} |liststyle = text-align:left; |image = [[Image:Flag of Cambodia.svg|right|75px|ខ្មែរ]] |group1 = '''ខេត្តបុរាណ''' |list1 = [[ខេត្តសុខោទ័យ]](ក្រុងសុខោទ័យ) {{spaces|3}}[[ខេត្តអយុធ្យា]](ក្រុងអយុធ្យា) {{spaces|3}}[[ខេត្តបឹងកក់]](ក្រុងបាងកក) |group2 = '''ខេត្តនៅដែនសុរិន្ទ''' |list2 = [[ខេត្តសុរិន្ទ|សុរិន្ទ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តបុរីរម្យ|បុរីរម្យ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តនគររាជ|នគររាជ ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តបស្ចឹមបុរី |បស្ចឹមបុរី ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តសិរីសាកេត |សិរីសាកេត ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តត្រាច |ត្រាច ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តច័ន្ទបុរី |ច័ន្ទបុរី ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តសង្គឹត |សង្គឹត ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តធនបុរី |ធនបុរី ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ |ស្ទឹងជ្រៅ ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ |គោកខ័ណ្ឌ ]]{{spaces|3}}[[ខេត្តអ៊ូប៊ុន|អ៊ូប៊ុន]] {{spaces|3}}[[ខេត្តស្រះកែវ|ស្រះកែវ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តពលបុរី|ពលបុរី]] {{spaces|3}}[[ខេត្តជេតបុរី|ជេតបុរី]] {{spaces|3}}[[ខេត្ត | ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តកញ្ជានៈបុរី|ខេត្តកញ្ជានៈបុរី]] |belowstyle= background: #7BBA43; color: #000080; |below=[[សុរិន្ទ]]​មាន [[​ក្រុង]]ចំនួន [[ខេត្ត]]​ចំនួន​១៦ </div> }} [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ខេត្តនៅប្រទេសថៃ]] 8m5wn5zavasxhcv5ji21rrmqp82l3mn 321466 321465 2025-06-04T05:25:00Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* មើលផងដែរ */ 321466 wikitext text/x-wiki '''ខេត្តស្រីស្លាកែត ឬ សិរីស្លាកែត ឬ សិរីសាកេត''' ([[ភាសាសៀម|សៀម]] : ศรีสะเกษ , [[ភាសាខ្មែរសុរិន្ទ|ខ្មែរសុរិន្ទ្រ]] : ซีซะเกด) គឺជាអតីតខេត្តរបស់[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ដែលចំណុះឲ្យ[[សៀម]]នៅក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១៨ ដល់សតវត្សរ៍ទី ១៩។បច្ចុប្បន្នខេត្តសិរីសាកេតត្រូវបាន[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ប្ដូរឈ្មោះទៅជា[[ខេត្តស៊ីសាកេត(ប្រទេសសៀម)|ខេត្តស៊ីសាកេត]]វិញ។ខេត្តនេះមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹង[[ខេត្តសុរិន្ទ|ខេត្តសុរិន្ទ្រ]] [[ខេត្តរយឯត|ខេត្តសុវណ៌ភូមិ]] [[ខេត្តយសោធរ]] [[ខេត្តឧប្បលរាជធានី]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]] និង [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]]។ {{Infobox settlement | name = ខេត្តសិរីសាកេត | native_name = ศรีสะเกษ(សៀម) | native_name_lang = th | other_name = ซีซะเกด(ខ្មែរសុរិន្រ្ទ) | settlement_type = | image_skyline = | image_size = 200px | image_caption = | nickname = | motto = | image_seal = Seal of Sisaket.svg | image_flag = Flag of Sisaket.svg | image_map = Thailand Sisaket locator map.svg | mapsize = | map_alt = | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តសិរីសាកេត | latd = | latm = | lats = | longd = | longm = | longs = | coordinates_type = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = ប្រទេស | subdivision_name = {{THA}}(សៀម) | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = ក្រុងសិរីសាកេត | leader_party = | leader_title = | leader_name = | leader_party1 = | leader_title1 = | leader_name1 = | area_footnotes = <ref name="AREA">{{cite web |url=https://www.forest.go.th |title=Table 2 Forest area Separate province year 2019 |publisher=Royal Forest Department |access-date=6 April 2021}}</ref> | area_total_km2 = ៨៩៣៦ | area_rank = ២១ | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = | population_total = | population_as_of = | population_rank = | population_density_km2 = | population_density_rank = | population_demonym = | population_note = | demographics_type2 = | demographics2_footnotes = | demographics2_title1 = | demographics2_info1 = | demographics_type1 = | demographics1_footnotes = | demographics1_title1 = | demographics1_info1 = 0.6137&nbsp;"low"<br/>[[#Human achievement index 2022|Ranked 71st]] | timezone1 = [[Time in Thailand|ICT]] | utc_offset1 = +7 | postal_code_type = លេខកូដប្រៃសណីយ៍ | postal_code = 33xxx | area_code_type = លេខកូដហៅទូរស័ព្ទ | area_code = 045 | iso_code = [[ISO 3166-2:TH|TH-33]] | website = {{URL|sisaket.go.th}} | footnotes = }} == ប្រវត្តិ == សំណង់ប្រាសាទបុរាណជាច្រើនរបស់[[ខ្មែរ]]ដែលបានរកឃើញនៅក្នុងខេត្តនេះបានបង្ហាញថាតំបន់នេះធ្លាប់ឋិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់[[អាណាចក្រខ្មែរ]]និងមានសារៈសំខាន់ចំពោះ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]យ៉ាងហោចណាស់ចាប់តាំងពីសតវត្សរ៍ទី ១២ បើទោះបីជាតំបន់នេះមានប្រជាជនរស់នៅមិនសូវច្រើនក៏ដោយ។បើតាមទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណីនៅក្នុងខេត្តនេះត្រូវបានស្គាល់ថាជា'''ស្រីនគររំដួល'''។ក្រោយមកត្រូវបានគេហៅថា[[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]]វិញបន្ទាប់ពីទីក្រុងមួយបានកសាងនៅចុងសតវត្សរ៍ទី ១៥ នៃគ.សនៅក្នុងរជ្ជកាល[[បរមរាជាធិរាជទី៣|ព្រះបាទបរមរាជាធិរាជទី ៣]] នៃ[[ខេត្តព្រះនគរស្រីអយុធ្យា|ទីក្រុងអយុធ្យា]]។[[ជនជាតិលាវ]]បានចាប់ផ្ដើមមកតាំងទីលំនៅភាគខាងជើងនៃខេត្តនេះហើយនៅក្នុងឆ្នាំ ១៧៨៦ [[ក្រុងសិរីសាកេត]]ត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយស្ថិតនៅក្រោមអំណាច[[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]]។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៤ ខេត្តសិរីសាកេតត្រូវបានប្ដូរឈ្មោះទៅជា[[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]]ខណៈដែល[[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]]ពីដើមត្រូវប្ដូរឈ្មោះទៅជា'''ហួយនឿ'''វិញ។ [[មណ្ឌល]][[ខេត្តឧត្តរធានី|ឧត្តរធានី]]ត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩១២ ហើយបានគ្រប់គ្រងកាន់កាប់តំបន់ជាច្រើន។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៣៣ ប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រង[[មណ្ឌល]]ត្រូវបានបញ្ចប់ហើយ[[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]]ត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយផ្ទាល់ពី[[បាងកក|រាជធានីបាងកក]]([[ខេត្តបឹងកក់]])។០៥ ឆ្នាំក្រោយមកឈ្មោះក្រុងនិងស្រុកត្រូវបានដាក់ឲ្យត្រឡប់ទៅជាខេត្តសិរីសាកេតវិញខណៈដែលស្រុកនៅក្នុង'''ហួយនឿ'''ត្រូវបានគេប្ដូរឈ្មោះទៅជា[[ស្រុកគោកខ័ណ្ឌ]]វិញ។ '''ទំនប់ទឹករ៉ាស៊ីសាឡៃ'''ដែលបានសាងសង់នៅទីនេះក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៤ ត្រូវបានផ្អាកដំណើរការនៅខែកក្កដា ឆ្នាំ ២០០០ បន្ទាប់ពីមានការខូចខាតនិងបំផ្លិចបំផ្លាញដល់ភូមិកសិកម្មនៅក្នុងស្រុក។ == រដ្ឋបាល == ខេត្តសិរីសាកេត ចែកចេញជា ២២ ក្រុង/ស្រុក ២០៦ សង្កាត់/ឃុំ និង ២៤១១ ភូមិ ៖ [[File:Districts_Sisaket.svg|thumb|ផែនទីក្រុងនិងស្រុកនៃខេត្តសិរីសាកេត]] {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! ឈ្មោះភាសាខ្មែរ ! ឈ្មោះអក្សរឡាតាំង ! ឈ្មោះភាសាសៀម |- |០១ |[[ក្រុងស្រីស្លាកែត ឬ សិរីស្លាកែត ឬ សិរីសាកេត|ក្រុងសិរីសាកេត]] [[File:Seal_of_Sisaket.tiff|100px]] |Mueang Sisaket |เมืองศรีสะเกษ |- |០២ |[[ស្រុកយ៉ាងឈុមណយ]] |Yang Chum Noi |ยางชุมน้อย |- |០៣ |[[ស្រុកកាន់ថារ៉ារម្យ]] |Kanthararom |กันทรารมย์ |- |០៤ |[[ស្រុកកាន់ថារ៉ាឡាក់]] |Kantharalak |กันทรลักษ์ |- |០៥ |[[ស្រុកគោកខ័ណ្ឌ]] |KhuKhan |ขุขันธ์ |- |០៦ |[[ស្រុកព្រៃបឹង]] |Phrai Bueng |ไพรบึง |- |០៧ |[[ស្រុកប្រាសាទប្រាង្គគូ]] |Prang Ku |ปรางค์กู่ |- |០៨ |[[ស្រុកឃុនហាន]] |Khun Han |ขุนหาญ |- |០៩ |[[ស្រុករ៉ាស៊ីសាឡៃ]] |Rasi Salai |ราษีไศล |- |១០ |[[ស្រុកឧទុម្ពរពិស័យ]] |Uthumphon Phisai |อุทุมพรพิสัย |- |១១ |[[ស្រុកបឹងបូរណ៍]] |Bueng Bun |บึงบูรพ์ |- |១២ |[[ស្រុកហួយថាប់ថាន់]] |Huai Thap Than |ห้วยทับทัน |- |១៣ |[[ស្រុកណនឃុន]] |Non Khun |โนนคูณ |- |១៤ |[[ស្រុកសិរីរតនៈ|ស្រុកសិរីរតនៈ]] |Si Rattana |ศรีรัตนะ |- |១៥ |[[ស្រុកណាំឃ្លាំង]] |Nam Kliang |น้ำเกลี้ยง |- |១៦ |[[ស្រុកវ៉ាងហ៊ិន]] |Wang Hin |วังหิน |- |១៧ |[[ស្រុកភូស៊ីង]] |Phu Sing |ภูสิงห์ |- |១៨ |[[ស្រុកមឿងច័ន្ទ]] |Mueang Chan |เมืองจันทร์ |- |១៩ |[[ស្រុកបេនចាឡាក់]] |Benchalak |เบญจลักษ์ |- |២០ |[[ស្រុកភៃយូ]] |Phayu |พยุห์ |- |២១ |[[ស្រុកស្រីសុវណ្ណ|ស្រុកស្រីសុវណ្ណ]] |Pho Si Suwan |โพธิ์ศรีสุวรรณ |- |២២ |[[ស្រុកសីលាឡាដ]] |Sila Lat |ศิลาลาด |- | colspan="2" |[[ស្រុកគ្រញូង]] | colspan="2" |Kranhong |- | colspan="2" |[[ស្រុកគគីរ]] | colspan="2" |Kokir |- | colspan="2" |[[ស្រុកប្រាសាទសំរោង]] | colspan="2" |Prasat Samrong |- | colspan="2" |[[ស្រុកប្រាសាទភូមិសម្បូណ៌|ស្រុកប្រាសាទភូមិសម្បូណ៌]] | colspan="2" |Prasat Phumi Sambo |- | colspan="2" |[[ស្រុកភ្នំដងរែក]] | colspan="2" |Phnom Dongrek |} == ប្រាសាទ == *[[ប្រាសាទតាឡេង]] *[[ប្រាសាទត្រពាំងយំ]] *[[ប្រាសាទតាមណាក់សៃ]] *[[ប្រាសាទប្រាង្គគូ]] *[[ប្រាសាទប្រាង្គគូសាមប៊ុន]] *[[ប្រាសាទបានប្រាសាទ]] *[[ប្រាសាទបានលំភុក]] *[[ប្រាសាទបាណស៊ី]] *[[ប្រាសាទបាណអារាំង]] *[[ប្រាសាទព្រះជម្រុង]] *[[ប្រាសាទភូហ្វៃ]] *[[ប្រាសាទភូមិសម្បូណ៍]] *[[ប្រាសាទមេបុណ្យប្រាង្គគូ]] *[[ប្រាសាទដូនតួន|ប្រាសាទដូនទួន]] *[[ប្រាសាទយើនឿ]] *[[ប្រាសាទយេរ]] *[[ប្រាសាទសន្ធប់]] *[[ប្រាសាទកំពែងតូច|ប្រាសាទស្រះកំពែងណូយ]] *[[ប្រាសាទកំពែងធំ|ប្រាសាទស្រះកំពែងយ៉ៃ]] *[[ប្រាសាទសំរោងប្រាសាទ]] *[[ប្រាសាទ​ហិន​បាន​សា​ម៉ូ​|ប្រាសាទហ៊ិនបានសាម៉ូ]] == មើលផងដែរ == {{Navbox |name = ខេត្តសិរីសាកេត |title = [[ខេត្តសិរីសាកេត]] [[ខ្មែរសុរិន្ទ]] |state = {{{state|autocollapse}}} |liststyle = text-align:left; |image = [[File:ខ្មែរសុរិន្ទ]] |group1 = '''ទីរួមខេត្ត''' |list1 = ​[[ទី​រួមខេត្ត​ |ទីរួមខេត្ត]] |group2 = '''ក្រុង''' |list2 = ​[[ទីក្រុង|ទីក្រុង]] |group3 = '''ស្រុក''' |list3 = [[​ស្រុក|​ស្រុក]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក |​ ]] {{spaces|3}}[[ស្រុក |ស្រុក ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​ស្រុក]] {{spaces|3}}[[ស្រុក |ស្រុក ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​ស្រុក]] {{spaces|3}}[[ស្រុក |ស្រុក ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​ស្រុក]] {{spaces|3}}[[ស្រុក |ស្រុក ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​ស្រុក]] {{spaces|3}}[[ស្រុក |ស្រុក ]] |belowstyle= background: #7BBA43; color: #000080; |below=[[ខេត្តសិរីសាកេត]]​មាន [[ក្រុង]]​ [[ស្រុក]]​ចំនួន​១២ </div> }} {{Navbox |name = ខេត្តខ្មែរដែលបាត់បង់ទៅប្រទេសថៃ(សៀម) |title = ខ្មែរសុរិន្ទ[[សុរិន្ទ]] |state = {{{state|autocollapse}}} |liststyle = text-align:left; |image = [[Image:Flag of Cambodia.svg|right|75px|ខ្មែរ]] |group1 = '''ខេត្តបុរាណ''' |list1 = [[ខេត្តសុខោទ័យ]](ក្រុងសុខោទ័យ) {{spaces|3}}[[ខេត្តអយុធ្យា]](ក្រុងអយុធ្យា) {{spaces|3}}[[ខេត្តបឹងកក់]](ក្រុងបាងកក) |group2 = '''ខេត្តនៅដែនសុរិន្ទ''' |list2 = [[ខេត្តសុរិន្ទ|សុរិន្ទ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តបុរីរម្យ|បុរីរម្យ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តនគររាជ|នគររាជ ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តបស្ចឹមបុរី |បស្ចឹមបុរី ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តសិរីសាកេត |សិរីសាកេត ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តត្រាច |ត្រាច ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តច័ន្ទបុរី |ច័ន្ទបុរី ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តសង្គឹត |សង្គឹត ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តធនបុរី |ធនបុរី ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ |ស្ទឹងជ្រៅ ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ |គោកខ័ណ្ឌ ]]{{spaces|3}}[[ខេត្តអ៊ូប៊ុន|អ៊ូប៊ុន]] {{spaces|3}}[[ខេត្តស្រះកែវ|ស្រះកែវ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តពលបុរី|ពលបុរី]] {{spaces|3}}[[ខេត្តជេតបុរី|ជេតបុរី]] {{spaces|3}}[[ខេត្ត | ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តកញ្ជានៈបុរី|ខេត្តកញ្ជានៈបុរី]] |belowstyle= background: #7BBA43; color: #000080; |below=[[សុរិន្ទ]]​មាន [[​ក្រុង]]ចំនួន [[ខេត្ត]]​ចំនួន​១៦ </div> }} [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ខេត្តនៅប្រទេសថៃ]] rm99khg2pytz1tnil6fy8yl0a0p26d7 0 36585 321474 320814 2025-06-04T05:30:31Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* មើលផងដែរ */ 321474 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = ខេត្តនគររាជសីមា | timezone1 = [[ម៉ោងនៅប្រទេសថៃ|ICT]] | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = <ref name="TDD">{{cite web |url=http://stat.bora.dopa.go.th/stat/statnew/statTDD/ |website=stat.bora.dopa.go.th |language=th |script-title=th:รายงานสถิติจำนวนประชากรและบ้านประจำปี พ.ส.2562 |trans-title=Statistics, population and house statistics for the year 2019 |date=31 December 2019 |department=Registration Office Department of the Interior, Ministry of the Interior |access-date=26 February 2020 |archivedate=14 មិថុនា 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190614102009/http://stat.bora.dopa.go.th/stat/statnew/statTDD/ |url-status=dead }}</ref> | population_total = | population_as_of = | population_rank = | population_density_km2 = | population_density_rank = | population_demonym = | population_note = | utc_offset1 = +7 | area_total_km2 = ២០,៧៣៦ | demographics_type1 = | demographics1_footnotes = | demographics1_title1 = | demographics1_info1 = | postal_code_type = លេខ​កូដប្រៃសណីយ៍ | postal_code = 30xxx | area_code_type = លេខ​កូដ​ហៅ​ទូរស័ព្ទ | area_code = 044 | iso_code = [[ISO 3166-2:TH|TH-30]] | website = {{URL|http://www.nakhonratchasima.go.th}} | area_rank = ០២ | area_footnotes = <ref name="RFD">{{cite web |url=https://www.forest.go.th |title=ตารางที่ 2 พี้นที่ป่าไม้ แยกรายจังหวัด พ.ศ.2562 |year=2019 |department=Royal Forest Department |language=Thai |trans-title=Table 2 Forest area Separate province year 2019 |access-date=6 April 2021 |postscript=, information, Forest statistics Year 2019, Thailand boundary from Department of Provincial Administration in 2013}}</ref> | official_name = | image_map = Thailand Nakhon Ratchasima locator map.svg | native_name = นครราชสีมา | native_name_lang = th | settlement_type = | image_skyline = | photo1a = | photo2a = | photo2b = | photo3a = | photo3b = | size = | spacing = | color = | border = | image_alt = | image_caption = | nickname = | motto = | image_seal = Seal Nakhon Ratchasima.svg | image_flag = Nakhon Ratchasima Flag.png | mapsize = frameless | leader_name = | map_alt = | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តនគររាជសីមា | coordinates = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = ប្រទេស | subdivision_name = {{flag|ថៃ}} (សៀម) | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = ក្រុងនគររាជសីមា | leader_party = | leader_title = | footnotes = }} '''ខេត្តនគររាជសីមា''' ឬឈ្មោះខ្លីៗ '''ខេត្តនគររាជ''' ([[ភាសាសៀម|សៀម]] : นครราชสีมา) ជាញឹកញាប់ហៅថា '''គោរាជ''' ([[ភាសាសៀម|សៀម]] : โคราช) គឺជាខេត្តមួយក្នុងចំណោមខេត្តទាំង ៧៦ របស់[[ថៃ|ប្រទេសសៀម]]ស្ថិតនៅភាគឦសានខាងលើ[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ៗហៅ​ថា[[ភាគឦសាន (ថៃ)|អ៊ីសាន]]។ខេត្តនេះមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹង[[ខេត្តជ័យភូមិ]] [[ខេត្តខនកែន]] [[ខេត្តបុរីរម្យ]] [[ខេត្តស្រះកែវ|ខេត្តស្រះកែវ]] [[ខេត្តព្រះជិនបុរី]] [[ខេត្តនគរនាយក]] [[ខេត្តស្រៈបុរី]] និង [[ខេត្តលពបុរី]]។ = ប្រវត្តិ = [[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ទើបតែចាប់បដិសន្ធិឡើងនៅក្រោយសតវត្សរ៍ទី ១៣ នៃគ្រិស្ដសករាជដែលបន្ដិចម្ដងៗសៀមបានវាតទីមកលើតំបន់នានានៃអតីតដែនដីខ្មែរមានដូចជាខេត្ដនគររាជសីមាដែលមានរាជធានីមួយយ៉ាងធំបំផុតរបស់[[ចក្រភពអង្គរ(៨០២-១២១៨)|ចក្រភពអង្គរ]]។តាមពង្សសាវតារខ្មែរបានឲ្យដឹងថាខេត្ដនគររាជសីមាត្រូវបានសៀមវាតទីនៅចន្លោះឆ្នាំ ១៧៣៥ នៃចុល្លសករាជគឺក្រោយពីការកាន់កាប់[[ខេត្តសុខោទ័យ|ខេត្ដសុខោទ័យ]] [[ខេត្តអយុធ្យា|ខេត្ដអយុធ្យា]]នៅចុងសតវត្សរ៍ទី ១៣ និងដើមសតវត្សរ៍ទី ១៤ នៃគ្រិស្ដសករាជ។រួចហើយជនជាតិសៀមក៏បានវាយដណ្ដើមយកខេត្ដនគររាជសីមាជាបន្ថែមទៀតដើម្បីធ្វើជាទឹកដីរបស់ខ្លួន។ តាមសៀវភៅប្រវត្ដិសាស្ដ្រស្ដីពីសម្ព័ន្ធភាពរវាងខ្មែរ-សៀមដែលនិពន្ធឡើងដោយលោកបណ្ឌិត'''មីសែល ត្រាណេ'''អ្នកឯកទេសខាង[[វប្បធម៌ខ្មែរ]]បានឲ្យដឹងថាមុនការកសាង[[ប្រាសាទពិមាឃ|ប្រាសាទពិមាយ]](សៀមហៅថាប្រាសាទភីម៉ៃ)ដ៏ធំសម្បើមនៅសតវត្សរ៍ទី ១១ គេឃើញមានប្រាសាទឥដ្ឋតូចៗជាច្រើន មានទាំងសិលាចារឹក ព្រមទាំងស្ថានីយបុរេប្រវត្ដិសាស្ដ្រជាច្រើនទៀតបានស្ថិតនៅទីនោះដែលបញ្ជាក់ឲ្យដឹងថាបុព្វបុរសខ្មែរពិតជារស់នៅទីនេះមុន[[ជនជាតិថៃ|ជនជាតិសៀម]]ហូរចូលមកដល់ទីនេះទៅទៀត។ ទាំង[[ជនជាតិខ្មែរ]]([[កម្ពុជា]]បច្ចុប្បន្ន)និង[[ជនជាតិថៃ|ជនជាតិសៀម]]ដើមកំណើតខ្មែរ([[ជនជាតិខ្មែរលើ]])ដែលរស់នៅលើទឹកដីដំបូងនៃ[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]បច្ចុប្បន្នគឺមានឈាមជ័រដូចគ្នាដែលមានខឿនវប្បធម៌កើតចេញពីទឹកដីអង្គរតែមួយ។ចាប់តាំងពីសៀមបានវាតទីលើដីខ្មែរនៅសតវត្សរ៍ទី ១៣ ជាបន្ដបន្ទាប់ដោយសារតែ[[ជនជាតិថៃ|ជនជាតិសៀម]]មានប្រភពចេញពី[[ចិន|ប្រទេសចិន]]មកដែលជាហេតុនាំឲ្យខ្មែរត្រូវបាត់បង់ទឹកដីមួយភាគធំ។តាមរយៈសៀវភៅរបស់លោកបណ្ឌិត'''មីសែល ត្រាណេ'''បានបញ្ជាក់ឲ្យដឹងបន្ថែមថាក្នុងសម័យអតីតកាលក៏ដូចជាសម័យបច្ចុប្បន្ននេះដែរ[[ជនជាតិខ្មែរ]]ទាំងអស់ដែលរស់នៅលើអតីតខេត្ដរបស់ខ្លួននេះត្រូវគេបញ្ឈប់លែងឲ្យនិយាយ[[ភាសាខ្មែរ]]។ដោយសារការអនុវត្ដសៀមភាវូបនីយកម្មនេះហើយទើប[[ជនជាតិខ្មែរ]]ទាំងឡាយបានប្រែក្លាយទៅជា[[ជនជាតិថៃ|ជនជាតិសៀម]]ទាំងស្រុងនាសតវត្សរ៍ក្រោយៗមកទៀត។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយក៏គេមានការកត់ត្រាទុកដែរថា[[ជនជាតិខ្មែរ]]នៅខេត្ដនគររាជសីមានៅតែចេះនិយាយ[[ភាសាខ្មែរ]]នៅឡើយបើទោះបីជាអាជ្ញាធរសៀមបានដាក់បម្រាមតឹងរឹងមិនឲ្យនិយាយភាសាខ្មែរក៏ដោយ។ប៉ុន្ដែចាប់តាំងពីសម័យ[[សង្គ្រាមលោកលើកទី១|សង្គ្រាមលោកលើកទី ១]] មក[[ជនជាតិខ្មែរ]]នៅខេត្ដនគររាជសីមាឈប់ចេះនិយាយ[[ភាសាខ្មែរ]]ដោយសារសៀមបានបង្ខិតបង្ខំឲ្យមានការសិក្សាតាមប្រព័ន្ធអប់រំរបស់គេនៅតំបន់នោះគឺសៀមភាវូបនីយកម្ម។ នៅតំបន់ជុំវិញខេត្តនគររាជសីមាគឺជាមជ្ឈមណ្ឌលដ៏សំខាន់មួយក្នុងសម័យ[[អាណាចក្រខ្មែរ|អាណាចក្រខម]]នៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១១ ដោយសារមានប្រាសាទនៅក្នុង[[ប្រាសាទពិមាឃ|ឧទ្យានប្រវត្តិសាស្រ្តប្រាសាទពិមាឃ]]។ខេត្តនគររាជសីមាគឺជាខេត្តមួយដែលនៅតែមាន[[ខ្មែរ (ជនជាតិ)|ជនជាតិខ្មែរ]]ភាគខាងជើងច្រើន<ref>{{Cite web|url=http://www.thailandsworld.com/index.cfm?p=83|title=Thai People In Northeastern Thailand (Isan)|access-date=2011-09-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20140811192411/http://www.thailandsworld.com/index.cfm?p=83|archive-date=2014-08-11|url-status=dead|archivedate=2014-08-11|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140811192411/http://www.thailandsworld.com/index.cfm?p=83}}</ref>។ ទីក្រុងថ្មីដែលមានកំពែងព័ទ្ធជុំវិញកំណត់ថាជានគររាជសីមាត្រូវ​បាន​កសាង​ឡើង​នៅ​សតវត្ស​រ៍ទី ១៧ តាម​បញ្ជា​របស់​ជាកងបញ្ជា[[នារាយណ៍|ព្រះបាទនារាយណ៍ ឬ រាមាធិបតីទី ៣ ]]នៅភាគខាងកើតបំផុតដើម្បីការពារព្រំដែននៃព្រះរាជាណាចក្រ។ខេត្តនគររាជសីមាបានបន្តកាតព្វកិច្ចនេះក្នុងសម័យបាងកកទោះ​បី​ជា​វា​ត្រូវ​បាន​គេ​រឹប​អូស​បាន​យ៉ាង​ខ្លី​ក្នុងអំឡុង​ការ​បះបោរ​របស់​លាវនៅក្នុង​ឆ្នាំ ១៨២៦ ក៏ដោយក្នុងរជ្ជកាល[[ចេស្ដាបតិន្ទ្រ|ព្រះបាទរាមាទី ៣]] នៃប្រទេសសៀម។ ខេត្តនគររាជសីមាជា​មជ្ឈមណ្ឌល​នយោបាយនិង​​សេដ្ឋកិច្ច​ដ៏​សំខាន់​បំផុត​ក្នុង​តំបន់​ភាគ​ឦសាន​ជាយូរ​មក​ហើយនៅចុងសតវត្សរ៍ទី ១៩ ផ្លូវដែកបានតភ្ជាប់ទៅដល់ខេត្តនេះហើយវាបានក្លាយជាប្រព័ន្ធផ្លូវដែកសំខាន់នៅភាគឦសាន។តំបន់ឦសាននៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៣៣ ខេត្តនគររាជសីមាគឺ​ជា​បន្ទាយ​របស់​កងទ័ព​រាជានិយម​ក្នុង​ការ​បះបោរបវរតេជខណៈ​ដែល​ពួកគេ​បាន​ប្រយុទ្ធ​ប្រឆាំង​នឹងរាជ​រដ្ឋាភិបាល​ប្រជាធិបតេយ្យ​ថ្មី​នៅ​[[បាងកក|ទីក្រុង​បាងកក]]([[ខេត្តបឹងកក់]])នៅទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៥០ មូលដ្ឋានទ័ពអាកាសសៀមនគររាជត្រូវបានសាងសង់នៅខេត្តនគររាជសីមាពីឆ្នាំ ១៩៦១ រហូតដល់ថ្ងៃទី ២៦ ខែ​​កុម្ភៈ ឆ្នាំ ១៩៧៦ ហើយកន្លែងនេះក៏ត្រូវបានប្រើប្រាស់ជាកងទ័ពអាកាសសហរដ្ឋអាមេរិកផងដែរ។ ការបាញ់ប្រហារដ៏ធំមួយបានកើតឡើងនៅក្នុងខេត្តនេះនៅថ្ងៃទី ០៨ និង ០៩ ខែ កុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០២០ ខ្មាន់កាំភ្លើង​បាន​បាញ់សម្លាប់​មនុស្សអស់ ​៣០ ​នាក់ និង ​របួស​ ៥៧ ​នាក់​ផ្សេងទៀតមុនពេល​ត្រូវ​ប៉ូលិស​បាញ់សម្លាប់វាជា​ការ​បាញ់​ប្រហារ​ដ៏​សាហាវ​បំផុត​ក្នុង​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​របស់​[[សៀម|ប្រទេស​សៀម]]។ ខេត្តនគររាជសីមាគឺជាស្រុកកំណើតរបស់[[ថោវសុរនារី​|លោកស្រីថាវសុរនារី]]ដែលកើតនៅក្នុងឆ្នាំ ១៧៧១ គឺជាវីរៈនារីដែលបានជួយសង្គ្រោះនិងរំដោះខេត្តនគររាជសីមាចេញពីកងទ័ព[[អនុវង្ស|ស្តេចអនុវង្ស]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨២៦។ [[Image:Thao Suranari Monument (I).jpg|thumb|រូបសំណាកលោកស្រីថោវសុរនារីឈរនៅកណ្តាលក្រុងនគររាជសីមា]] = រដ្ឋបាល = ខេត្តនគររាជសីមា ចែកចេញជា ៣២ ក្រុង/ស្រុក ២៨៩ សង្កាត់/ឃុំ និង ៣៧៤៣ ភូមិ ៖ [[File:Districts_Nakhon_Ratchasima.svg|thumb|ផែនទីក្រុងនិងស្រុកនៃខេត្តនគររាជសីមា]] {| class="wikitable" style="text-align:center" !លេខរៀង !ឈ្មោះភាសាខ្មែរ !ឈ្មោះអក្សរឡាតាំង !ឈ្មោះភាសាសៀម |- | ០១ |[[ក្រុងនគររាជសីមា]] [[File:Seal_of_Nakhon_Ratchasima.png|thumb]] |Mueang Nakhon Ratchasima |เมืองนครราชสีมา |- |០២ |[[ស្រុកគរបុរី]] |Khon Buri |ครบุรี |- |០៣ |[[ស្រុកសើងសាង]] |Soeng Sang |เสิงสาง |- |០៤ |[[ស្រុកគង់]] |Khong |คง |- |០៥ |[[ស្រុកបានលឿម]] |Ban Lueam |บ้านเหลื่อม |- |០៦ |[[ស្រុកច័ក្ករាជ]] |Chakkarat |จักราช |- |០៧ |[[ស្រុកជោគជ័យ]] |Chok Chai |โชคชัย |- |០៨ |[[ស្រុកដានឃុនថុត]] |Dan Khun Thot |ด่านขุนทด |- |០៩ |[[ស្រុកណូនថៃ]] |Non Thai |โนนไทย |- |១០ |[[ស្រុកណូនស៊ូង]] |Non Sung |โนนสูง |- |១១ |[[ស្រុកខាំសាកែវសែង]] |Kham Sakaesaeng |ขามสะแกแสง |- |១២ |[[ស្រុកប៊ួយ៉ៃ]] |Bua Yai |บัวใหญ่ |- |១៣ |[[ស្រុកប្រាថៃ]] |Prathai |ประทาย |- |១៤ |[[​ស្រុកបាក់ទង់ជ័យ(ខេត្តនគររាជ)|បាក់ទង់ជ័យ]] |Pak Thong Chai |ปักธงชัย |- |១៥ |[[ស្រុកពិមាឃ(ខេត្តនគររាជ)|ពិមាឃ]] |Phimai |พิมาย |- |១៦ |[[ស្រុកហួយថ្លែង]] |Huai Thalaeng |ห้วยแถลง |- |១៧ |[[ស្រុកឈុមភួង]] |Chum Phuang |ชุมพวง |- |១៨ |[[ស្រុកស៊ូងនើន]] |Sung Noen |สูงเนิน |- |១៩ |[[ស្រុកខាមទន្លេស]] |Kham Thale So |ขามทะเลสอ |- |២០ |[[ស្រុកស៊ីខៀវ]] |Sikhio |สีคิ้ว |- |២១ |[[ស្រុកប៉ាកឆង]] |Pak Chong |ปากช่อง |- |២២ |[[ស្រុកណងប៊ុនម៉ាក]] |Nong Bun Mak |หนองบุญมาก |- |២៣ |[[ស្រុកកែងស្នាមនាង]] |Kaeng Sanam Nang |แก้งสนามนาง |- |២៤ |[[ស្រុកណូនដែង]] |Non Daeng |โนนแดง |- |២៥ |[[ស្រុកវ៉ាងណាំខៀវ]] |Wang Nam Khiao |วังน้ำเขียว |- |២៦ |[[ស្រុកថេប្រារ៉ាក់]] |Thepharak |เทพารักษ์ |- |២៧ |[[ស្រុកមឿងយ៉ាង]] |Mueang Yang |เมืองยาง |- |២៨ |[[ស្រុកព្រះថងគាំ]] |Phra Thong Kham |พระทองคำ |- |២៩ |[[ស្រុកលំធ្មេញជ័យ]] |Lam Thamenchai |ลำทะเมนชัย |- |៣០ |[[ស្រុកប៊ួឡាយ]] |Bua Lai |บัวลาย |- |៣១ |[[ស្រុកសីតា]] |Sida |สีดา |- |៣២ |[[ស្រុកឆ្លើមព្រះកេរ្តិ៍]] |Chaloem Phra Kiat |เฉลิมพระเกียรติ |- | colspan="2" |[[ស្រុកនាងរង]] | colspan="2" |Neang Rong |} = ប្រាសាទ = * [[ប្រាសាទខនបុរី|ប្រាសាទខុនបុរី]] * [[ប្រាសាទគូទីឬស្សី|ប្រាសាទកុដិឬស្សី]] * [[ប្រាសាទកុដិឥសីណយ]] * [[ប្រាសាទគោកខុនអ៊ីន]] * [[ប្រាសាទចម្ប៉ាថង]] * [[ប្រាសាទទតបុតបានហួយវត្ត]] * [[ប្រាសាទនាងរង]] * [[ប្រាសាទនាងអូ]] * [[ប្រាសាទនើនអូរ៉ាភិន]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គបានប្រាង្គ ០១]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គបានប្រាង្គ ០២]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គបានគោកខ្លុងគុនធាន]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គឡាំសាំឡាយ]] * [[ប្រាសាទបានក្រធិន]] * [[ប្រាសាទបានក្រះទីគ្រូ]] * [[ប្រាសាទបានគង់រត]] * [[ប្រាសាទបានប៊ូយ៉ៃ]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គគូ(ស្រុកប៊ួយ៉ៃ)|ប្រាសាទប្រាង្គគូ]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គគូកេងសាណាមណាំង]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គចរាគាហ៊ិន]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គថង]] * [[ប្រាងប៉ៈគោ|ប្រាសាទប្រាង្គប៉ាកូ]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គបានយ៉ៃ]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គបានសីតា]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គផុនសង្គ្រាម]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គវត្តណងជុំសាំង]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គស្រះភ្លេង]] * [[ប្រាសាទបានប្រាង្គ ០១]] * [[ប្រាសាទបានប្រាង្គ ០២]] * [[ប្រាសាទបានប្រាង្គ ០៣]] * [[ប្រាសាទបានប្រាង្គ ០៤]] * [[ប្រាសាទបានថាណន់ ហាក់|ប្រាសាទបានថាណន់ហាក់]] * [[ប្រាសាទបានបឹងថៃ]] * [[ប្រាសាទបានម៉ារ៉ា]] * [[ប្រាសាទបានណាំចា]] * [[ប្រាសាទបានណនស្អាត]] * [[ប្រាសាទបានណូនចេតិយ]] * [[ប្រាសាទបានរ៉ាហានកៃ]] * [[ប្រាសាទបានស្រះខ្លា]] * [[ប្រាសាទបានសំរិទ្ធ]] * [[ប្រាសាទបឹងខាំ]] * [[ប្រាសាទពិមាឃ]] * [[ប្រាសាទភ្នំក្រវ៉ាន់]] * [[ប្រាសាទមឿងកែក|ប្រាសាទមឿងកែក ឬ មឿងកែវ]] * [[ប្រាសាទ​មឿង​កៅ|ប្រាសាទមឿងកៅ]] * [[ប្រាសាទមឿងឌូ]] * [[ប្រាសាទណាយ៉ៃ]] * [[ប្រាសាទណងផាក់រ៉ៃ]] * [[ប្រាសាទណងណាំខាវ]] * [[ប្រាសាទណងហូយ]] * [[ប្រាសាទណនគូ|ប្រាសាទណនគូ ០១]] * [[ប្រាសាទ​ណន​គូ|ប្រាសាទណនគូ ០២]] * [[ប្រាសាទណនបុត]] * [[ប្រាសាទណនស៊ីថង]] * [[ប្រាសាទវត្តបន]] * [[ប្រាសាទវត្តហ្វាងរាំង]] * [[ប្រាសាទលូងតាខៀន]] * [[ប្រាសាទស្រះហ៊ិន]] * [[ប្រាសាទហ៊ិនថាណនហាក់]] * [[ប្រាសាទហុិនមឿងក្អែក]] * [[ប្រាសាទហុំិនណាកែ|ប្រាសាទហុិនណាកែ]] * [[ប្រាសាទហ៊ិនស្រះភ្លេង]] * [[ប្រាសាទហួស្រះ]] * [[ប្រាសាទហួយកែន]] * [[ប្រាសាទឡាំងើន]] == មើលផងដែរ == 6jsvyh27lti62cea8atbhptbqwfacq1 321475 321474 2025-06-04T05:30:53Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* ប្រាសាទ */ 321475 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = ខេត្តនគររាជសីមា | timezone1 = [[ម៉ោងនៅប្រទេសថៃ|ICT]] | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = <ref name="TDD">{{cite web |url=http://stat.bora.dopa.go.th/stat/statnew/statTDD/ |website=stat.bora.dopa.go.th |language=th |script-title=th:รายงานสถิติจำนวนประชากรและบ้านประจำปี พ.ส.2562 |trans-title=Statistics, population and house statistics for the year 2019 |date=31 December 2019 |department=Registration Office Department of the Interior, Ministry of the Interior |access-date=26 February 2020 |archivedate=14 មិថុនា 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190614102009/http://stat.bora.dopa.go.th/stat/statnew/statTDD/ |url-status=dead }}</ref> | population_total = | population_as_of = | population_rank = | population_density_km2 = | population_density_rank = | population_demonym = | population_note = | utc_offset1 = +7 | area_total_km2 = ២០,៧៣៦ | demographics_type1 = | demographics1_footnotes = | demographics1_title1 = | demographics1_info1 = | postal_code_type = លេខ​កូដប្រៃសណីយ៍ | postal_code = 30xxx | area_code_type = លេខ​កូដ​ហៅ​ទូរស័ព្ទ | area_code = 044 | iso_code = [[ISO 3166-2:TH|TH-30]] | website = {{URL|http://www.nakhonratchasima.go.th}} | area_rank = ០២ | area_footnotes = <ref name="RFD">{{cite web |url=https://www.forest.go.th |title=ตารางที่ 2 พี้นที่ป่าไม้ แยกรายจังหวัด พ.ศ.2562 |year=2019 |department=Royal Forest Department |language=Thai |trans-title=Table 2 Forest area Separate province year 2019 |access-date=6 April 2021 |postscript=, information, Forest statistics Year 2019, Thailand boundary from Department of Provincial Administration in 2013}}</ref> | official_name = | image_map = Thailand Nakhon Ratchasima locator map.svg | native_name = นครราชสีมา | native_name_lang = th | settlement_type = | image_skyline = | photo1a = | photo2a = | photo2b = | photo3a = | photo3b = | size = | spacing = | color = | border = | image_alt = | image_caption = | nickname = | motto = | image_seal = Seal Nakhon Ratchasima.svg | image_flag = Nakhon Ratchasima Flag.png | mapsize = frameless | leader_name = | map_alt = | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តនគររាជសីមា | coordinates = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = ប្រទេស | subdivision_name = {{flag|ថៃ}} (សៀម) | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = ក្រុងនគររាជសីមា | leader_party = | leader_title = | footnotes = }} '''ខេត្តនគររាជសីមា''' ឬឈ្មោះខ្លីៗ '''ខេត្តនគររាជ''' ([[ភាសាសៀម|សៀម]] : นครราชสีมา) ជាញឹកញាប់ហៅថា '''គោរាជ''' ([[ភាសាសៀម|សៀម]] : โคราช) គឺជាខេត្តមួយក្នុងចំណោមខេត្តទាំង ៧៦ របស់[[ថៃ|ប្រទេសសៀម]]ស្ថិតនៅភាគឦសានខាងលើ[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ៗហៅ​ថា[[ភាគឦសាន (ថៃ)|អ៊ីសាន]]។ខេត្តនេះមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹង[[ខេត្តជ័យភូមិ]] [[ខេត្តខនកែន]] [[ខេត្តបុរីរម្យ]] [[ខេត្តស្រះកែវ|ខេត្តស្រះកែវ]] [[ខេត្តព្រះជិនបុរី]] [[ខេត្តនគរនាយក]] [[ខេត្តស្រៈបុរី]] និង [[ខេត្តលពបុរី]]។ = ប្រវត្តិ = [[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ទើបតែចាប់បដិសន្ធិឡើងនៅក្រោយសតវត្សរ៍ទី ១៣ នៃគ្រិស្ដសករាជដែលបន្ដិចម្ដងៗសៀមបានវាតទីមកលើតំបន់នានានៃអតីតដែនដីខ្មែរមានដូចជាខេត្ដនគររាជសីមាដែលមានរាជធានីមួយយ៉ាងធំបំផុតរបស់[[ចក្រភពអង្គរ(៨០២-១២១៨)|ចក្រភពអង្គរ]]។តាមពង្សសាវតារខ្មែរបានឲ្យដឹងថាខេត្ដនគររាជសីមាត្រូវបានសៀមវាតទីនៅចន្លោះឆ្នាំ ១៧៣៥ នៃចុល្លសករាជគឺក្រោយពីការកាន់កាប់[[ខេត្តសុខោទ័យ|ខេត្ដសុខោទ័យ]] [[ខេត្តអយុធ្យា|ខេត្ដអយុធ្យា]]នៅចុងសតវត្សរ៍ទី ១៣ និងដើមសតវត្សរ៍ទី ១៤ នៃគ្រិស្ដសករាជ។រួចហើយជនជាតិសៀមក៏បានវាយដណ្ដើមយកខេត្ដនគររាជសីមាជាបន្ថែមទៀតដើម្បីធ្វើជាទឹកដីរបស់ខ្លួន។ តាមសៀវភៅប្រវត្ដិសាស្ដ្រស្ដីពីសម្ព័ន្ធភាពរវាងខ្មែរ-សៀមដែលនិពន្ធឡើងដោយលោកបណ្ឌិត'''មីសែល ត្រាណេ'''អ្នកឯកទេសខាង[[វប្បធម៌ខ្មែរ]]បានឲ្យដឹងថាមុនការកសាង[[ប្រាសាទពិមាឃ|ប្រាសាទពិមាយ]](សៀមហៅថាប្រាសាទភីម៉ៃ)ដ៏ធំសម្បើមនៅសតវត្សរ៍ទី ១១ គេឃើញមានប្រាសាទឥដ្ឋតូចៗជាច្រើន មានទាំងសិលាចារឹក ព្រមទាំងស្ថានីយបុរេប្រវត្ដិសាស្ដ្រជាច្រើនទៀតបានស្ថិតនៅទីនោះដែលបញ្ជាក់ឲ្យដឹងថាបុព្វបុរសខ្មែរពិតជារស់នៅទីនេះមុន[[ជនជាតិថៃ|ជនជាតិសៀម]]ហូរចូលមកដល់ទីនេះទៅទៀត។ ទាំង[[ជនជាតិខ្មែរ]]([[កម្ពុជា]]បច្ចុប្បន្ន)និង[[ជនជាតិថៃ|ជនជាតិសៀម]]ដើមកំណើតខ្មែរ([[ជនជាតិខ្មែរលើ]])ដែលរស់នៅលើទឹកដីដំបូងនៃ[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]បច្ចុប្បន្នគឺមានឈាមជ័រដូចគ្នាដែលមានខឿនវប្បធម៌កើតចេញពីទឹកដីអង្គរតែមួយ។ចាប់តាំងពីសៀមបានវាតទីលើដីខ្មែរនៅសតវត្សរ៍ទី ១៣ ជាបន្ដបន្ទាប់ដោយសារតែ[[ជនជាតិថៃ|ជនជាតិសៀម]]មានប្រភពចេញពី[[ចិន|ប្រទេសចិន]]មកដែលជាហេតុនាំឲ្យខ្មែរត្រូវបាត់បង់ទឹកដីមួយភាគធំ។តាមរយៈសៀវភៅរបស់លោកបណ្ឌិត'''មីសែល ត្រាណេ'''បានបញ្ជាក់ឲ្យដឹងបន្ថែមថាក្នុងសម័យអតីតកាលក៏ដូចជាសម័យបច្ចុប្បន្ននេះដែរ[[ជនជាតិខ្មែរ]]ទាំងអស់ដែលរស់នៅលើអតីតខេត្ដរបស់ខ្លួននេះត្រូវគេបញ្ឈប់លែងឲ្យនិយាយ[[ភាសាខ្មែរ]]។ដោយសារការអនុវត្ដសៀមភាវូបនីយកម្មនេះហើយទើប[[ជនជាតិខ្មែរ]]ទាំងឡាយបានប្រែក្លាយទៅជា[[ជនជាតិថៃ|ជនជាតិសៀម]]ទាំងស្រុងនាសតវត្សរ៍ក្រោយៗមកទៀត។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយក៏គេមានការកត់ត្រាទុកដែរថា[[ជនជាតិខ្មែរ]]នៅខេត្ដនគររាជសីមានៅតែចេះនិយាយ[[ភាសាខ្មែរ]]នៅឡើយបើទោះបីជាអាជ្ញាធរសៀមបានដាក់បម្រាមតឹងរឹងមិនឲ្យនិយាយភាសាខ្មែរក៏ដោយ។ប៉ុន្ដែចាប់តាំងពីសម័យ[[សង្គ្រាមលោកលើកទី១|សង្គ្រាមលោកលើកទី ១]] មក[[ជនជាតិខ្មែរ]]នៅខេត្ដនគររាជសីមាឈប់ចេះនិយាយ[[ភាសាខ្មែរ]]ដោយសារសៀមបានបង្ខិតបង្ខំឲ្យមានការសិក្សាតាមប្រព័ន្ធអប់រំរបស់គេនៅតំបន់នោះគឺសៀមភាវូបនីយកម្ម។ នៅតំបន់ជុំវិញខេត្តនគររាជសីមាគឺជាមជ្ឈមណ្ឌលដ៏សំខាន់មួយក្នុងសម័យ[[អាណាចក្រខ្មែរ|អាណាចក្រខម]]នៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១១ ដោយសារមានប្រាសាទនៅក្នុង[[ប្រាសាទពិមាឃ|ឧទ្យានប្រវត្តិសាស្រ្តប្រាសាទពិមាឃ]]។ខេត្តនគររាជសីមាគឺជាខេត្តមួយដែលនៅតែមាន[[ខ្មែរ (ជនជាតិ)|ជនជាតិខ្មែរ]]ភាគខាងជើងច្រើន<ref>{{Cite web|url=http://www.thailandsworld.com/index.cfm?p=83|title=Thai People In Northeastern Thailand (Isan)|access-date=2011-09-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20140811192411/http://www.thailandsworld.com/index.cfm?p=83|archive-date=2014-08-11|url-status=dead|archivedate=2014-08-11|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140811192411/http://www.thailandsworld.com/index.cfm?p=83}}</ref>។ ទីក្រុងថ្មីដែលមានកំពែងព័ទ្ធជុំវិញកំណត់ថាជានគររាជសីមាត្រូវ​បាន​កសាង​ឡើង​នៅ​សតវត្ស​រ៍ទី ១៧ តាម​បញ្ជា​របស់​ជាកងបញ្ជា[[នារាយណ៍|ព្រះបាទនារាយណ៍ ឬ រាមាធិបតីទី ៣ ]]នៅភាគខាងកើតបំផុតដើម្បីការពារព្រំដែននៃព្រះរាជាណាចក្រ។ខេត្តនគររាជសីមាបានបន្តកាតព្វកិច្ចនេះក្នុងសម័យបាងកកទោះ​បី​ជា​វា​ត្រូវ​បាន​គេ​រឹប​អូស​បាន​យ៉ាង​ខ្លី​ក្នុងអំឡុង​ការ​បះបោរ​របស់​លាវនៅក្នុង​ឆ្នាំ ១៨២៦ ក៏ដោយក្នុងរជ្ជកាល[[ចេស្ដាបតិន្ទ្រ|ព្រះបាទរាមាទី ៣]] នៃប្រទេសសៀម។ ខេត្តនគររាជសីមាជា​មជ្ឈមណ្ឌល​នយោបាយនិង​​សេដ្ឋកិច្ច​ដ៏​សំខាន់​បំផុត​ក្នុង​តំបន់​ភាគ​ឦសាន​ជាយូរ​មក​ហើយនៅចុងសតវត្សរ៍ទី ១៩ ផ្លូវដែកបានតភ្ជាប់ទៅដល់ខេត្តនេះហើយវាបានក្លាយជាប្រព័ន្ធផ្លូវដែកសំខាន់នៅភាគឦសាន។តំបន់ឦសាននៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៣៣ ខេត្តនគររាជសីមាគឺ​ជា​បន្ទាយ​របស់​កងទ័ព​រាជានិយម​ក្នុង​ការ​បះបោរបវរតេជខណៈ​ដែល​ពួកគេ​បាន​ប្រយុទ្ធ​ប្រឆាំង​នឹងរាជ​រដ្ឋាភិបាល​ប្រជាធិបតេយ្យ​ថ្មី​នៅ​[[បាងកក|ទីក្រុង​បាងកក]]([[ខេត្តបឹងកក់]])នៅទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៥០ មូលដ្ឋានទ័ពអាកាសសៀមនគររាជត្រូវបានសាងសង់នៅខេត្តនគររាជសីមាពីឆ្នាំ ១៩៦១ រហូតដល់ថ្ងៃទី ២៦ ខែ​​កុម្ភៈ ឆ្នាំ ១៩៧៦ ហើយកន្លែងនេះក៏ត្រូវបានប្រើប្រាស់ជាកងទ័ពអាកាសសហរដ្ឋអាមេរិកផងដែរ។ ការបាញ់ប្រហារដ៏ធំមួយបានកើតឡើងនៅក្នុងខេត្តនេះនៅថ្ងៃទី ០៨ និង ០៩ ខែ កុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០២០ ខ្មាន់កាំភ្លើង​បាន​បាញ់សម្លាប់​មនុស្សអស់ ​៣០ ​នាក់ និង ​របួស​ ៥៧ ​នាក់​ផ្សេងទៀតមុនពេល​ត្រូវ​ប៉ូលិស​បាញ់សម្លាប់វាជា​ការ​បាញ់​ប្រហារ​ដ៏​សាហាវ​បំផុត​ក្នុង​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​របស់​[[សៀម|ប្រទេស​សៀម]]។ ខេត្តនគររាជសីមាគឺជាស្រុកកំណើតរបស់[[ថោវសុរនារី​|លោកស្រីថាវសុរនារី]]ដែលកើតនៅក្នុងឆ្នាំ ១៧៧១ គឺជាវីរៈនារីដែលបានជួយសង្គ្រោះនិងរំដោះខេត្តនគររាជសីមាចេញពីកងទ័ព[[អនុវង្ស|ស្តេចអនុវង្ស]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨២៦។ [[Image:Thao Suranari Monument (I).jpg|thumb|រូបសំណាកលោកស្រីថោវសុរនារីឈរនៅកណ្តាលក្រុងនគររាជសីមា]] = រដ្ឋបាល = ខេត្តនគររាជសីមា ចែកចេញជា ៣២ ក្រុង/ស្រុក ២៨៩ សង្កាត់/ឃុំ និង ៣៧៤៣ ភូមិ ៖ [[File:Districts_Nakhon_Ratchasima.svg|thumb|ផែនទីក្រុងនិងស្រុកនៃខេត្តនគររាជសីមា]] {| class="wikitable" style="text-align:center" !លេខរៀង !ឈ្មោះភាសាខ្មែរ !ឈ្មោះអក្សរឡាតាំង !ឈ្មោះភាសាសៀម |- | ០១ |[[ក្រុងនគររាជសីមា]] [[File:Seal_of_Nakhon_Ratchasima.png|thumb]] |Mueang Nakhon Ratchasima |เมืองนครราชสีมา |- |០២ |[[ស្រុកគរបុរី]] |Khon Buri |ครบุรี |- |០៣ |[[ស្រុកសើងសាង]] |Soeng Sang |เสิงสาง |- |០៤ |[[ស្រុកគង់]] |Khong |คง |- |០៥ |[[ស្រុកបានលឿម]] |Ban Lueam |บ้านเหลื่อม |- |០៦ |[[ស្រុកច័ក្ករាជ]] |Chakkarat |จักราช |- |០៧ |[[ស្រុកជោគជ័យ]] |Chok Chai |โชคชัย |- |០៨ |[[ស្រុកដានឃុនថុត]] |Dan Khun Thot |ด่านขุนทด |- |០៩ |[[ស្រុកណូនថៃ]] |Non Thai |โนนไทย |- |១០ |[[ស្រុកណូនស៊ូង]] |Non Sung |โนนสูง |- |១១ |[[ស្រុកខាំសាកែវសែង]] |Kham Sakaesaeng |ขามสะแกแสง |- |១២ |[[ស្រុកប៊ួយ៉ៃ]] |Bua Yai |บัวใหญ่ |- |១៣ |[[ស្រុកប្រាថៃ]] |Prathai |ประทาย |- |១៤ |[[​ស្រុកបាក់ទង់ជ័យ(ខេត្តនគររាជ)|បាក់ទង់ជ័យ]] |Pak Thong Chai |ปักธงชัย |- |១៥ |[[ស្រុកពិមាឃ(ខេត្តនគររាជ)|ពិមាឃ]] |Phimai |พิมาย |- |១៦ |[[ស្រុកហួយថ្លែង]] |Huai Thalaeng |ห้วยแถลง |- |១៧ |[[ស្រុកឈុមភួង]] |Chum Phuang |ชุมพวง |- |១៨ |[[ស្រុកស៊ូងនើន]] |Sung Noen |สูงเนิน |- |១៩ |[[ស្រុកខាមទន្លេស]] |Kham Thale So |ขามทะเลสอ |- |២០ |[[ស្រុកស៊ីខៀវ]] |Sikhio |สีคิ้ว |- |២១ |[[ស្រុកប៉ាកឆង]] |Pak Chong |ปากช่อง |- |២២ |[[ស្រុកណងប៊ុនម៉ាក]] |Nong Bun Mak |หนองบุญมาก |- |២៣ |[[ស្រុកកែងស្នាមនាង]] |Kaeng Sanam Nang |แก้งสนามนาง |- |២៤ |[[ស្រុកណូនដែង]] |Non Daeng |โนนแดง |- |២៥ |[[ស្រុកវ៉ាងណាំខៀវ]] |Wang Nam Khiao |วังน้ำเขียว |- |២៦ |[[ស្រុកថេប្រារ៉ាក់]] |Thepharak |เทพารักษ์ |- |២៧ |[[ស្រុកមឿងយ៉ាង]] |Mueang Yang |เมืองยาง |- |២៨ |[[ស្រុកព្រះថងគាំ]] |Phra Thong Kham |พระทองคำ |- |២៩ |[[ស្រុកលំធ្មេញជ័យ]] |Lam Thamenchai |ลำทะเมนชัย |- |៣០ |[[ស្រុកប៊ួឡាយ]] |Bua Lai |บัวลาย |- |៣១ |[[ស្រុកសីតា]] |Sida |สีดา |- |៣២ |[[ស្រុកឆ្លើមព្រះកេរ្តិ៍]] |Chaloem Phra Kiat |เฉลิมพระเกียรติ |- | colspan="2" |[[ស្រុកនាងរង]] | colspan="2" |Neang Rong |} == ប្រាសាទ == * [[ប្រាសាទខនបុរី|ប្រាសាទខុនបុរី]] * [[ប្រាសាទគូទីឬស្សី|ប្រាសាទកុដិឬស្សី]] * [[ប្រាសាទកុដិឥសីណយ]] * [[ប្រាសាទគោកខុនអ៊ីន]] * [[ប្រាសាទចម្ប៉ាថង]] * [[ប្រាសាទទតបុតបានហួយវត្ត]] * [[ប្រាសាទនាងរង]] * [[ប្រាសាទនាងអូ]] * [[ប្រាសាទនើនអូរ៉ាភិន]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គបានប្រាង្គ ០១]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គបានប្រាង្គ ០២]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គបានគោកខ្លុងគុនធាន]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គឡាំសាំឡាយ]] * [[ប្រាសាទបានក្រធិន]] * [[ប្រាសាទបានក្រះទីគ្រូ]] * [[ប្រាសាទបានគង់រត]] * [[ប្រាសាទបានប៊ូយ៉ៃ]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គគូ(ស្រុកប៊ួយ៉ៃ)|ប្រាសាទប្រាង្គគូ]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គគូកេងសាណាមណាំង]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គចរាគាហ៊ិន]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គថង]] * [[ប្រាងប៉ៈគោ|ប្រាសាទប្រាង្គប៉ាកូ]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គបានយ៉ៃ]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គបានសីតា]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គផុនសង្គ្រាម]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គវត្តណងជុំសាំង]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គស្រះភ្លេង]] * [[ប្រាសាទបានប្រាង្គ ០១]] * [[ប្រាសាទបានប្រាង្គ ០២]] * [[ប្រាសាទបានប្រាង្គ ០៣]] * [[ប្រាសាទបានប្រាង្គ ០៤]] * [[ប្រាសាទបានថាណន់ ហាក់|ប្រាសាទបានថាណន់ហាក់]] * [[ប្រាសាទបានបឹងថៃ]] * [[ប្រាសាទបានម៉ារ៉ា]] * [[ប្រាសាទបានណាំចា]] * [[ប្រាសាទបានណនស្អាត]] * [[ប្រាសាទបានណូនចេតិយ]] * [[ប្រាសាទបានរ៉ាហានកៃ]] * [[ប្រាសាទបានស្រះខ្លា]] * [[ប្រាសាទបានសំរិទ្ធ]] * [[ប្រាសាទបឹងខាំ]] * [[ប្រាសាទពិមាឃ]] * [[ប្រាសាទភ្នំក្រវ៉ាន់]] * [[ប្រាសាទមឿងកែក|ប្រាសាទមឿងកែក ឬ មឿងកែវ]] * [[ប្រាសាទ​មឿង​កៅ|ប្រាសាទមឿងកៅ]] * [[ប្រាសាទមឿងឌូ]] * [[ប្រាសាទណាយ៉ៃ]] * [[ប្រាសាទណងផាក់រ៉ៃ]] * [[ប្រាសាទណងណាំខាវ]] * [[ប្រាសាទណងហូយ]] * [[ប្រាសាទណនគូ|ប្រាសាទណនគូ ០១]] * [[ប្រាសាទ​ណន​គូ|ប្រាសាទណនគូ ០២]] * [[ប្រាសាទណនបុត]] * [[ប្រាសាទណនស៊ីថង]] * [[ប្រាសាទវត្តបន]] * [[ប្រាសាទវត្តហ្វាងរាំង]] * [[ប្រាសាទលូងតាខៀន]] * [[ប្រាសាទស្រះហ៊ិន]] * [[ប្រាសាទហ៊ិនថាណនហាក់]] * [[ប្រាសាទហុិនមឿងក្អែក]] * [[ប្រាសាទហុំិនណាកែ|ប្រាសាទហុិនណាកែ]] * [[ប្រាសាទហ៊ិនស្រះភ្លេង]] * [[ប្រាសាទហួស្រះ]] * [[ប្រាសាទហួយកែន]] * [[ប្រាសាទឡាំងើន]] == មើលផងដែរ == n3fmp7auyy5kg5ou058s8n3aixjm93t 321476 321475 2025-06-04T05:31:17Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* រដ្ឋបាល */ 321476 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = ខេត្តនគររាជសីមា | timezone1 = [[ម៉ោងនៅប្រទេសថៃ|ICT]] | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = <ref name="TDD">{{cite web |url=http://stat.bora.dopa.go.th/stat/statnew/statTDD/ |website=stat.bora.dopa.go.th |language=th |script-title=th:รายงานสถิติจำนวนประชากรและบ้านประจำปี พ.ส.2562 |trans-title=Statistics, population and house statistics for the year 2019 |date=31 December 2019 |department=Registration Office Department of the Interior, Ministry of the Interior |access-date=26 February 2020 |archivedate=14 មិថុនា 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190614102009/http://stat.bora.dopa.go.th/stat/statnew/statTDD/ |url-status=dead }}</ref> | population_total = | population_as_of = | population_rank = | population_density_km2 = | population_density_rank = | population_demonym = | population_note = | utc_offset1 = +7 | area_total_km2 = ២០,៧៣៦ | demographics_type1 = | demographics1_footnotes = | demographics1_title1 = | demographics1_info1 = | postal_code_type = លេខ​កូដប្រៃសណីយ៍ | postal_code = 30xxx | area_code_type = លេខ​កូដ​ហៅ​ទូរស័ព្ទ | area_code = 044 | iso_code = [[ISO 3166-2:TH|TH-30]] | website = {{URL|http://www.nakhonratchasima.go.th}} | area_rank = ០២ | area_footnotes = <ref name="RFD">{{cite web |url=https://www.forest.go.th |title=ตารางที่ 2 พี้นที่ป่าไม้ แยกรายจังหวัด พ.ศ.2562 |year=2019 |department=Royal Forest Department |language=Thai |trans-title=Table 2 Forest area Separate province year 2019 |access-date=6 April 2021 |postscript=, information, Forest statistics Year 2019, Thailand boundary from Department of Provincial Administration in 2013}}</ref> | official_name = | image_map = Thailand Nakhon Ratchasima locator map.svg | native_name = นครราชสีมา | native_name_lang = th | settlement_type = | image_skyline = | photo1a = | photo2a = | photo2b = | photo3a = | photo3b = | size = | spacing = | color = | border = | image_alt = | image_caption = | nickname = | motto = | image_seal = Seal Nakhon Ratchasima.svg | image_flag = Nakhon Ratchasima Flag.png | mapsize = frameless | leader_name = | map_alt = | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តនគររាជសីមា | coordinates = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = ប្រទេស | subdivision_name = {{flag|ថៃ}} (សៀម) | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = ក្រុងនគររាជសីមា | leader_party = | leader_title = | footnotes = }} '''ខេត្តនគររាជសីមា''' ឬឈ្មោះខ្លីៗ '''ខេត្តនគររាជ''' ([[ភាសាសៀម|សៀម]] : นครราชสีมา) ជាញឹកញាប់ហៅថា '''គោរាជ''' ([[ភាសាសៀម|សៀម]] : โคราช) គឺជាខេត្តមួយក្នុងចំណោមខេត្តទាំង ៧៦ របស់[[ថៃ|ប្រទេសសៀម]]ស្ថិតនៅភាគឦសានខាងលើ[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ៗហៅ​ថា[[ភាគឦសាន (ថៃ)|អ៊ីសាន]]។ខេត្តនេះមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹង[[ខេត្តជ័យភូមិ]] [[ខេត្តខនកែន]] [[ខេត្តបុរីរម្យ]] [[ខេត្តស្រះកែវ|ខេត្តស្រះកែវ]] [[ខេត្តព្រះជិនបុរី]] [[ខេត្តនគរនាយក]] [[ខេត្តស្រៈបុរី]] និង [[ខេត្តលពបុរី]]។ = ប្រវត្តិ = [[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ទើបតែចាប់បដិសន្ធិឡើងនៅក្រោយសតវត្សរ៍ទី ១៣ នៃគ្រិស្ដសករាជដែលបន្ដិចម្ដងៗសៀមបានវាតទីមកលើតំបន់នានានៃអតីតដែនដីខ្មែរមានដូចជាខេត្ដនគររាជសីមាដែលមានរាជធានីមួយយ៉ាងធំបំផុតរបស់[[ចក្រភពអង្គរ(៨០២-១២១៨)|ចក្រភពអង្គរ]]។តាមពង្សសាវតារខ្មែរបានឲ្យដឹងថាខេត្ដនគររាជសីមាត្រូវបានសៀមវាតទីនៅចន្លោះឆ្នាំ ១៧៣៥ នៃចុល្លសករាជគឺក្រោយពីការកាន់កាប់[[ខេត្តសុខោទ័យ|ខេត្ដសុខោទ័យ]] [[ខេត្តអយុធ្យា|ខេត្ដអយុធ្យា]]នៅចុងសតវត្សរ៍ទី ១៣ និងដើមសតវត្សរ៍ទី ១៤ នៃគ្រិស្ដសករាជ។រួចហើយជនជាតិសៀមក៏បានវាយដណ្ដើមយកខេត្ដនគររាជសីមាជាបន្ថែមទៀតដើម្បីធ្វើជាទឹកដីរបស់ខ្លួន។ តាមសៀវភៅប្រវត្ដិសាស្ដ្រស្ដីពីសម្ព័ន្ធភាពរវាងខ្មែរ-សៀមដែលនិពន្ធឡើងដោយលោកបណ្ឌិត'''មីសែល ត្រាណេ'''អ្នកឯកទេសខាង[[វប្បធម៌ខ្មែរ]]បានឲ្យដឹងថាមុនការកសាង[[ប្រាសាទពិមាឃ|ប្រាសាទពិមាយ]](សៀមហៅថាប្រាសាទភីម៉ៃ)ដ៏ធំសម្បើមនៅសតវត្សរ៍ទី ១១ គេឃើញមានប្រាសាទឥដ្ឋតូចៗជាច្រើន មានទាំងសិលាចារឹក ព្រមទាំងស្ថានីយបុរេប្រវត្ដិសាស្ដ្រជាច្រើនទៀតបានស្ថិតនៅទីនោះដែលបញ្ជាក់ឲ្យដឹងថាបុព្វបុរសខ្មែរពិតជារស់នៅទីនេះមុន[[ជនជាតិថៃ|ជនជាតិសៀម]]ហូរចូលមកដល់ទីនេះទៅទៀត។ ទាំង[[ជនជាតិខ្មែរ]]([[កម្ពុជា]]បច្ចុប្បន្ន)និង[[ជនជាតិថៃ|ជនជាតិសៀម]]ដើមកំណើតខ្មែរ([[ជនជាតិខ្មែរលើ]])ដែលរស់នៅលើទឹកដីដំបូងនៃ[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]បច្ចុប្បន្នគឺមានឈាមជ័រដូចគ្នាដែលមានខឿនវប្បធម៌កើតចេញពីទឹកដីអង្គរតែមួយ។ចាប់តាំងពីសៀមបានវាតទីលើដីខ្មែរនៅសតវត្សរ៍ទី ១៣ ជាបន្ដបន្ទាប់ដោយសារតែ[[ជនជាតិថៃ|ជនជាតិសៀម]]មានប្រភពចេញពី[[ចិន|ប្រទេសចិន]]មកដែលជាហេតុនាំឲ្យខ្មែរត្រូវបាត់បង់ទឹកដីមួយភាគធំ។តាមរយៈសៀវភៅរបស់លោកបណ្ឌិត'''មីសែល ត្រាណេ'''បានបញ្ជាក់ឲ្យដឹងបន្ថែមថាក្នុងសម័យអតីតកាលក៏ដូចជាសម័យបច្ចុប្បន្ននេះដែរ[[ជនជាតិខ្មែរ]]ទាំងអស់ដែលរស់នៅលើអតីតខេត្ដរបស់ខ្លួននេះត្រូវគេបញ្ឈប់លែងឲ្យនិយាយ[[ភាសាខ្មែរ]]។ដោយសារការអនុវត្ដសៀមភាវូបនីយកម្មនេះហើយទើប[[ជនជាតិខ្មែរ]]ទាំងឡាយបានប្រែក្លាយទៅជា[[ជនជាតិថៃ|ជនជាតិសៀម]]ទាំងស្រុងនាសតវត្សរ៍ក្រោយៗមកទៀត។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយក៏គេមានការកត់ត្រាទុកដែរថា[[ជនជាតិខ្មែរ]]នៅខេត្ដនគររាជសីមានៅតែចេះនិយាយ[[ភាសាខ្មែរ]]នៅឡើយបើទោះបីជាអាជ្ញាធរសៀមបានដាក់បម្រាមតឹងរឹងមិនឲ្យនិយាយភាសាខ្មែរក៏ដោយ។ប៉ុន្ដែចាប់តាំងពីសម័យ[[សង្គ្រាមលោកលើកទី១|សង្គ្រាមលោកលើកទី ១]] មក[[ជនជាតិខ្មែរ]]នៅខេត្ដនគររាជសីមាឈប់ចេះនិយាយ[[ភាសាខ្មែរ]]ដោយសារសៀមបានបង្ខិតបង្ខំឲ្យមានការសិក្សាតាមប្រព័ន្ធអប់រំរបស់គេនៅតំបន់នោះគឺសៀមភាវូបនីយកម្ម។ នៅតំបន់ជុំវិញខេត្តនគររាជសីមាគឺជាមជ្ឈមណ្ឌលដ៏សំខាន់មួយក្នុងសម័យ[[អាណាចក្រខ្មែរ|អាណាចក្រខម]]នៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១១ ដោយសារមានប្រាសាទនៅក្នុង[[ប្រាសាទពិមាឃ|ឧទ្យានប្រវត្តិសាស្រ្តប្រាសាទពិមាឃ]]។ខេត្តនគររាជសីមាគឺជាខេត្តមួយដែលនៅតែមាន[[ខ្មែរ (ជនជាតិ)|ជនជាតិខ្មែរ]]ភាគខាងជើងច្រើន<ref>{{Cite web|url=http://www.thailandsworld.com/index.cfm?p=83|title=Thai People In Northeastern Thailand (Isan)|access-date=2011-09-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20140811192411/http://www.thailandsworld.com/index.cfm?p=83|archive-date=2014-08-11|url-status=dead|archivedate=2014-08-11|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140811192411/http://www.thailandsworld.com/index.cfm?p=83}}</ref>។ ទីក្រុងថ្មីដែលមានកំពែងព័ទ្ធជុំវិញកំណត់ថាជានគររាជសីមាត្រូវ​បាន​កសាង​ឡើង​នៅ​សតវត្ស​រ៍ទី ១៧ តាម​បញ្ជា​របស់​ជាកងបញ្ជា[[នារាយណ៍|ព្រះបាទនារាយណ៍ ឬ រាមាធិបតីទី ៣ ]]នៅភាគខាងកើតបំផុតដើម្បីការពារព្រំដែននៃព្រះរាជាណាចក្រ។ខេត្តនគររាជសីមាបានបន្តកាតព្វកិច្ចនេះក្នុងសម័យបាងកកទោះ​បី​ជា​វា​ត្រូវ​បាន​គេ​រឹប​អូស​បាន​យ៉ាង​ខ្លី​ក្នុងអំឡុង​ការ​បះបោរ​របស់​លាវនៅក្នុង​ឆ្នាំ ១៨២៦ ក៏ដោយក្នុងរជ្ជកាល[[ចេស្ដាបតិន្ទ្រ|ព្រះបាទរាមាទី ៣]] នៃប្រទេសសៀម។ ខេត្តនគររាជសីមាជា​មជ្ឈមណ្ឌល​នយោបាយនិង​​សេដ្ឋកិច្ច​ដ៏​សំខាន់​បំផុត​ក្នុង​តំបន់​ភាគ​ឦសាន​ជាយូរ​មក​ហើយនៅចុងសតវត្សរ៍ទី ១៩ ផ្លូវដែកបានតភ្ជាប់ទៅដល់ខេត្តនេះហើយវាបានក្លាយជាប្រព័ន្ធផ្លូវដែកសំខាន់នៅភាគឦសាន។តំបន់ឦសាននៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៣៣ ខេត្តនគររាជសីមាគឺ​ជា​បន្ទាយ​របស់​កងទ័ព​រាជានិយម​ក្នុង​ការ​បះបោរបវរតេជខណៈ​ដែល​ពួកគេ​បាន​ប្រយុទ្ធ​ប្រឆាំង​នឹងរាជ​រដ្ឋាភិបាល​ប្រជាធិបតេយ្យ​ថ្មី​នៅ​[[បាងកក|ទីក្រុង​បាងកក]]([[ខេត្តបឹងកក់]])នៅទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៥០ មូលដ្ឋានទ័ពអាកាសសៀមនគររាជត្រូវបានសាងសង់នៅខេត្តនគររាជសីមាពីឆ្នាំ ១៩៦១ រហូតដល់ថ្ងៃទី ២៦ ខែ​​កុម្ភៈ ឆ្នាំ ១៩៧៦ ហើយកន្លែងនេះក៏ត្រូវបានប្រើប្រាស់ជាកងទ័ពអាកាសសហរដ្ឋអាមេរិកផងដែរ។ ការបាញ់ប្រហារដ៏ធំមួយបានកើតឡើងនៅក្នុងខេត្តនេះនៅថ្ងៃទី ០៨ និង ០៩ ខែ កុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០២០ ខ្មាន់កាំភ្លើង​បាន​បាញ់សម្លាប់​មនុស្សអស់ ​៣០ ​នាក់ និង ​របួស​ ៥៧ ​នាក់​ផ្សេងទៀតមុនពេល​ត្រូវ​ប៉ូលិស​បាញ់សម្លាប់វាជា​ការ​បាញ់​ប្រហារ​ដ៏​សាហាវ​បំផុត​ក្នុង​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​របស់​[[សៀម|ប្រទេស​សៀម]]។ ខេត្តនគររាជសីមាគឺជាស្រុកកំណើតរបស់[[ថោវសុរនារី​|លោកស្រីថាវសុរនារី]]ដែលកើតនៅក្នុងឆ្នាំ ១៧៧១ គឺជាវីរៈនារីដែលបានជួយសង្គ្រោះនិងរំដោះខេត្តនគររាជសីមាចេញពីកងទ័ព[[អនុវង្ស|ស្តេចអនុវង្ស]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨២៦។ [[Image:Thao Suranari Monument (I).jpg|thumb|រូបសំណាកលោកស្រីថោវសុរនារីឈរនៅកណ្តាលក្រុងនគររាជសីមា]] == រដ្ឋបាល == ខេត្តនគររាជសីមា ចែកចេញជា ៣២ ក្រុង/ស្រុក ២៨៩ សង្កាត់/ឃុំ និង ៣៧៤៣ ភូមិ ៖ [[File:Districts_Nakhon_Ratchasima.svg|thumb|ផែនទីក្រុងនិងស្រុកនៃខេត្តនគររាជសីមា]] {| class="wikitable" style="text-align:center" !លេខរៀង !ឈ្មោះភាសាខ្មែរ !ឈ្មោះអក្សរឡាតាំង !ឈ្មោះភាសាសៀម |- | ០១ |[[ក្រុងនគររាជសីមា]] [[File:Seal_of_Nakhon_Ratchasima.png|thumb]] |Mueang Nakhon Ratchasima |เมืองนครราชสีมา |- |០២ |[[ស្រុកគរបុរី]] |Khon Buri |ครบุรี |- |០៣ |[[ស្រុកសើងសាង]] |Soeng Sang |เสิงสาง |- |០៤ |[[ស្រុកគង់]] |Khong |คง |- |០៥ |[[ស្រុកបានលឿម]] |Ban Lueam |บ้านเหลื่อม |- |០៦ |[[ស្រុកច័ក្ករាជ]] |Chakkarat |จักราช |- |០៧ |[[ស្រុកជោគជ័យ]] |Chok Chai |โชคชัย |- |០៨ |[[ស្រុកដានឃុនថុត]] |Dan Khun Thot |ด่านขุนทด |- |០៩ |[[ស្រុកណូនថៃ]] |Non Thai |โนนไทย |- |១០ |[[ស្រុកណូនស៊ូង]] |Non Sung |โนนสูง |- |១១ |[[ស្រុកខាំសាកែវសែង]] |Kham Sakaesaeng |ขามสะแกแสง |- |១២ |[[ស្រុកប៊ួយ៉ៃ]] |Bua Yai |บัวใหญ่ |- |១៣ |[[ស្រុកប្រាថៃ]] |Prathai |ประทาย |- |១៤ |[[​ស្រុកបាក់ទង់ជ័យ(ខេត្តនគររាជ)|បាក់ទង់ជ័យ]] |Pak Thong Chai |ปักธงชัย |- |១៥ |[[ស្រុកពិមាឃ(ខេត្តនគររាជ)|ពិមាឃ]] |Phimai |พิมาย |- |១៦ |[[ស្រុកហួយថ្លែង]] |Huai Thalaeng |ห้วยแถลง |- |១៧ |[[ស្រុកឈុមភួង]] |Chum Phuang |ชุมพวง |- |១៨ |[[ស្រុកស៊ូងនើន]] |Sung Noen |สูงเนิน |- |១៩ |[[ស្រុកខាមទន្លេស]] |Kham Thale So |ขามทะเลสอ |- |២០ |[[ស្រុកស៊ីខៀវ]] |Sikhio |สีคิ้ว |- |២១ |[[ស្រុកប៉ាកឆង]] |Pak Chong |ปากช่อง |- |២២ |[[ស្រុកណងប៊ុនម៉ាក]] |Nong Bun Mak |หนองบุญมาก |- |២៣ |[[ស្រុកកែងស្នាមនាង]] |Kaeng Sanam Nang |แก้งสนามนาง |- |២៤ |[[ស្រុកណូនដែង]] |Non Daeng |โนนแดง |- |២៥ |[[ស្រុកវ៉ាងណាំខៀវ]] |Wang Nam Khiao |วังน้ำเขียว |- |២៦ |[[ស្រុកថេប្រារ៉ាក់]] |Thepharak |เทพารักษ์ |- |២៧ |[[ស្រុកមឿងយ៉ាង]] |Mueang Yang |เมืองยาง |- |២៨ |[[ស្រុកព្រះថងគាំ]] |Phra Thong Kham |พระทองคำ |- |២៩ |[[ស្រុកលំធ្មេញជ័យ]] |Lam Thamenchai |ลำทะเมนชัย |- |៣០ |[[ស្រុកប៊ួឡាយ]] |Bua Lai |บัวลาย |- |៣១ |[[ស្រុកសីតា]] |Sida |สีดา |- |៣២ |[[ស្រុកឆ្លើមព្រះកេរ្តិ៍]] |Chaloem Phra Kiat |เฉลิมพระเกียรติ |- | colspan="2" |[[ស្រុកនាងរង]] | colspan="2" |Neang Rong |} == ប្រាសាទ == * [[ប្រាសាទខនបុរី|ប្រាសាទខុនបុរី]] * [[ប្រាសាទគូទីឬស្សី|ប្រាសាទកុដិឬស្សី]] * [[ប្រាសាទកុដិឥសីណយ]] * [[ប្រាសាទគោកខុនអ៊ីន]] * [[ប្រាសាទចម្ប៉ាថង]] * [[ប្រាសាទទតបុតបានហួយវត្ត]] * [[ប្រាសាទនាងរង]] * [[ប្រាសាទនាងអូ]] * [[ប្រាសាទនើនអូរ៉ាភិន]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គបានប្រាង្គ ០១]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គបានប្រាង្គ ០២]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គបានគោកខ្លុងគុនធាន]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គឡាំសាំឡាយ]] * [[ប្រាសាទបានក្រធិន]] * [[ប្រាសាទបានក្រះទីគ្រូ]] * [[ប្រាសាទបានគង់រត]] * [[ប្រាសាទបានប៊ូយ៉ៃ]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គគូ(ស្រុកប៊ួយ៉ៃ)|ប្រាសាទប្រាង្គគូ]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គគូកេងសាណាមណាំង]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គចរាគាហ៊ិន]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គថង]] * [[ប្រាងប៉ៈគោ|ប្រាសាទប្រាង្គប៉ាកូ]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គបានយ៉ៃ]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គបានសីតា]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គផុនសង្គ្រាម]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គវត្តណងជុំសាំង]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គស្រះភ្លេង]] * [[ប្រាសាទបានប្រាង្គ ០១]] * [[ប្រាសាទបានប្រាង្គ ០២]] * [[ប្រាសាទបានប្រាង្គ ០៣]] * [[ប្រាសាទបានប្រាង្គ ០៤]] * [[ប្រាសាទបានថាណន់ ហាក់|ប្រាសាទបានថាណន់ហាក់]] * [[ប្រាសាទបានបឹងថៃ]] * [[ប្រាសាទបានម៉ារ៉ា]] * [[ប្រាសាទបានណាំចា]] * [[ប្រាសាទបានណនស្អាត]] * [[ប្រាសាទបានណូនចេតិយ]] * [[ប្រាសាទបានរ៉ាហានកៃ]] * [[ប្រាសាទបានស្រះខ្លា]] * [[ប្រាសាទបានសំរិទ្ធ]] * [[ប្រាសាទបឹងខាំ]] * [[ប្រាសាទពិមាឃ]] * [[ប្រាសាទភ្នំក្រវ៉ាន់]] * [[ប្រាសាទមឿងកែក|ប្រាសាទមឿងកែក ឬ មឿងកែវ]] * [[ប្រាសាទ​មឿង​កៅ|ប្រាសាទមឿងកៅ]] * [[ប្រាសាទមឿងឌូ]] * [[ប្រាសាទណាយ៉ៃ]] * [[ប្រាសាទណងផាក់រ៉ៃ]] * [[ប្រាសាទណងណាំខាវ]] * [[ប្រាសាទណងហូយ]] * [[ប្រាសាទណនគូ|ប្រាសាទណនគូ ០១]] * [[ប្រាសាទ​ណន​គូ|ប្រាសាទណនគូ ០២]] * [[ប្រាសាទណនបុត]] * [[ប្រាសាទណនស៊ីថង]] * [[ប្រាសាទវត្តបន]] * [[ប្រាសាទវត្តហ្វាងរាំង]] * [[ប្រាសាទលូងតាខៀន]] * [[ប្រាសាទស្រះហ៊ិន]] * [[ប្រាសាទហ៊ិនថាណនហាក់]] * [[ប្រាសាទហុិនមឿងក្អែក]] * [[ប្រាសាទហុំិនណាកែ|ប្រាសាទហុិនណាកែ]] * [[ប្រាសាទហ៊ិនស្រះភ្លេង]] * [[ប្រាសាទហួស្រះ]] * [[ប្រាសាទហួយកែន]] * [[ប្រាសាទឡាំងើន]] == មើលផងដែរ == l7k1h5zy8rd3fno854h7w6qvodq2h8z 321477 321476 2025-06-04T05:34:10Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* ប្រវត្តិ */ 321477 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = ខេត្តនគររាជសីមា | timezone1 = [[ម៉ោងនៅប្រទេសថៃ|ICT]] | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = <ref name="TDD">{{cite web |url=http://stat.bora.dopa.go.th/stat/statnew/statTDD/ |website=stat.bora.dopa.go.th |language=th |script-title=th:รายงานสถิติจำนวนประชากรและบ้านประจำปี พ.ส.2562 |trans-title=Statistics, population and house statistics for the year 2019 |date=31 December 2019 |department=Registration Office Department of the Interior, Ministry of the Interior |access-date=26 February 2020 |archivedate=14 មិថុនា 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190614102009/http://stat.bora.dopa.go.th/stat/statnew/statTDD/ |url-status=dead }}</ref> | population_total = | population_as_of = | population_rank = | population_density_km2 = | population_density_rank = | population_demonym = | population_note = | utc_offset1 = +7 | area_total_km2 = ២០,៧៣៦ | demographics_type1 = | demographics1_footnotes = | demographics1_title1 = | demographics1_info1 = | postal_code_type = លេខ​កូដប្រៃសណីយ៍ | postal_code = 30xxx | area_code_type = លេខ​កូដ​ហៅ​ទូរស័ព្ទ | area_code = 044 | iso_code = [[ISO 3166-2:TH|TH-30]] | website = {{URL|http://www.nakhonratchasima.go.th}} | area_rank = ០២ | area_footnotes = <ref name="RFD">{{cite web |url=https://www.forest.go.th |title=ตารางที่ 2 พี้นที่ป่าไม้ แยกรายจังหวัด พ.ศ.2562 |year=2019 |department=Royal Forest Department |language=Thai |trans-title=Table 2 Forest area Separate province year 2019 |access-date=6 April 2021 |postscript=, information, Forest statistics Year 2019, Thailand boundary from Department of Provincial Administration in 2013}}</ref> | official_name = | image_map = Thailand Nakhon Ratchasima locator map.svg | native_name = นครราชสีมา | native_name_lang = th | settlement_type = | image_skyline = | photo1a = | photo2a = | photo2b = | photo3a = | photo3b = | size = | spacing = | color = | border = | image_alt = | image_caption = | nickname = | motto = | image_seal = Seal Nakhon Ratchasima.svg | image_flag = Nakhon Ratchasima Flag.png | mapsize = frameless | leader_name = | map_alt = | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តនគររាជសីមា | coordinates = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = ប្រទេស | subdivision_name = {{flag|ថៃ}} (សៀម) | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = ក្រុងនគររាជសីមា | leader_party = | leader_title = | footnotes = }} '''ខេត្តនគររាជសីមា''' ឬឈ្មោះខ្លីៗ '''ខេត្តនគររាជ''' ([[ភាសាសៀម|សៀម]] : นครราชสีมา) ជាញឹកញាប់ហៅថា '''គោរាជ''' ([[ភាសាសៀម|សៀម]] : โคราช) គឺជាខេត្តមួយក្នុងចំណោមខេត្តទាំង ៧៦ របស់[[ថៃ|ប្រទេសសៀម]]ស្ថិតនៅភាគឦសានខាងលើ[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ៗហៅ​ថា[[ភាគឦសាន (ថៃ)|អ៊ីសាន]]។ខេត្តនេះមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹង[[ខេត្តជ័យភូមិ]] [[ខេត្តខនកែន]] [[ខេត្តបុរីរម្យ]] [[ខេត្តស្រះកែវ|ខេត្តស្រះកែវ]] [[ខេត្តព្រះជិនបុរី]] [[ខេត្តនគរនាយក]] [[ខេត្តស្រៈបុរី]] និង [[ខេត្តលពបុរី]]។ == ប្រវត្តិ == [[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ទើបតែចាប់បដិសន្ធិឡើងនៅក្រោយសតវត្សរ៍ទី ១៣ នៃគ្រិស្ដសករាជដែលបន្ដិចម្ដងៗសៀមបានវាតទីមកលើតំបន់នានានៃអតីតដែនដីខ្មែរមានដូចជាខេត្ដនគររាជសីមាដែលមានរាជធានីមួយយ៉ាងធំបំផុតរបស់[[ចក្រភពអង្គរ(៨០២-១២១៨)|ចក្រភពអង្គរ]]។តាមពង្សសាវតារខ្មែរបានឲ្យដឹងថាខេត្ដនគររាជសីមាត្រូវបានសៀមវាតទីនៅចន្លោះឆ្នាំ ១៧៣៥ នៃចុល្លសករាជគឺក្រោយពីការកាន់កាប់[[ខេត្តសុខោទ័យ|ខេត្ដសុខោទ័យ]] [[ខេត្តអយុធ្យា|ខេត្ដអយុធ្យា]]នៅចុងសតវត្សរ៍ទី ១៣ និងដើមសតវត្សរ៍ទី ១៤ នៃគ្រិស្ដសករាជ។រួចហើយជនជាតិសៀមក៏បានវាយដណ្ដើមយកខេត្ដនគររាជសីមាជាបន្ថែមទៀតដើម្បីធ្វើជាទឹកដីរបស់ខ្លួន។ តាមសៀវភៅប្រវត្ដិសាស្ដ្រស្ដីពីសម្ព័ន្ធភាពរវាង[[ខ្មែរ]]-[[សៀម]]ដែលនិពន្ធឡើងដោយលោកបណ្ឌិត'''មីសែល ត្រាណេ'''អ្នកឯកទេសខាង[[វប្បធម៌ខ្មែរ]]បានឲ្យដឹងថាមុនការកសាង[[ប្រាសាទពិមាឃ|ប្រាសាទពិមាយ]](សៀមហៅថាប្រាសាទភីម៉ៃ)ដ៏ធំសម្បើមនៅសតវត្សរ៍ទី ១១ គេឃើញមានប្រាសាទឥដ្ឋតូចៗជាច្រើន មានទាំងសិលាចារឹក ព្រមទាំងស្ថានីយបុរេប្រវត្ដិសាស្ដ្រជាច្រើនទៀតបានស្ថិតនៅទីនោះដែលបញ្ជាក់ឲ្យដឹងថាបុព្វបុរស[[ខ្មែរ]]ពិតជារស់នៅទីនេះមុន[[ជនជាតិថៃ|ជនជាតិសៀម]]ហូរចូលមកដល់ទីនេះទៅទៀត។ ទាំង[[ជនជាតិខ្មែរ]]([[កម្ពុជា]]បច្ចុប្បន្ន)និង[[ជនជាតិថៃ|ជនជាតិសៀម]]ដើមកំណើតខ្មែរ([[ជនជាតិខ្មែរលើ]])ដែលរស់នៅលើទឹកដីដំបូងនៃ[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]បច្ចុប្បន្នគឺមានឈាមជ័រដូចគ្នាដែលមានខឿនវប្បធម៌កើតចេញពីទឹកដីអង្គរតែមួយ។ចាប់តាំងពីសៀមបានវាតទីលើដីខ្មែរនៅសតវត្សរ៍ទី ១៣ ជាបន្ដបន្ទាប់ដោយសារតែ[[ជនជាតិថៃ|ជនជាតិសៀម]]មានប្រភពចេញពី[[ចិន|ប្រទេសចិន]]មកដែលជាហេតុនាំឲ្យខ្មែរត្រូវបាត់បង់ទឹកដីមួយភាគធំ។តាមរយៈសៀវភៅរបស់លោកបណ្ឌិត'''មីសែល ត្រាណេ'''បានបញ្ជាក់ឲ្យដឹងបន្ថែមថាក្នុងសម័យអតីតកាលក៏ដូចជាសម័យបច្ចុប្បន្ននេះដែរ[[ជនជាតិខ្មែរ]]ទាំងអស់ដែលរស់នៅលើអតីតខេត្ដរបស់ខ្លួននេះត្រូវគេបញ្ឈប់លែងឲ្យនិយាយ[[ភាសាខ្មែរ]]។ដោយសារការអនុវត្ដ[[សៀម]]ភាវូបនីយកម្មនេះហើយទើប[[ជនជាតិខ្មែរ]]ទាំងឡាយបានប្រែក្លាយទៅជា[[ជនជាតិថៃ|ជនជាតិសៀម]]ទាំងស្រុងនាសតវត្សរ៍ក្រោយៗមកទៀត។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយក៏គេមានការកត់ត្រាទុកដែរថា[[ជនជាតិខ្មែរ]]នៅខេត្ដនគររាជសីមានៅតែចេះនិយាយ[[ភាសាខ្មែរ]]នៅឡើយបើទោះបីជាអាជ្ញាធរ[[សៀម]]បានដាក់បម្រាមតឹងរឹងមិនឲ្យនិយាយភាសាខ្មែរក៏ដោយ។ប៉ុន្ដែចាប់តាំងពីសម័យ[[សង្គ្រាមលោកលើកទី១|សង្គ្រាមលោកលើកទី ១]] មក[[ជនជាតិខ្មែរ]]នៅខេត្ដនគររាជសីមាឈប់ចេះនិយាយ[[ភាសាខ្មែរ]]ដោយសារសៀមបានបង្ខិតបង្ខំឲ្យមានការសិក្សាតាមប្រព័ន្ធអប់រំរបស់គេនៅតំបន់នោះគឺសៀមភាវូបនីយកម្ម។ នៅតំបន់ជុំវិញខេត្តនគររាជសីមាគឺជាមជ្ឈមណ្ឌលដ៏សំខាន់មួយក្នុងសម័យ[[អាណាចក្រខ្មែរ|អាណាចក្រខម]]នៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១១ ដោយសារមានប្រាសាទនៅក្នុង[[ប្រាសាទពិមាឃ|ឧទ្យានប្រវត្តិសាស្រ្តប្រាសាទពិមាឃ]]។ខេត្តនគររាជសីមាគឺជាខេត្តមួយដែលនៅតែមាន[[ខ្មែរ (ជនជាតិ)|ជនជាតិខ្មែរ]]ភាគខាងជើងច្រើន<ref>{{Cite web|url=http://www.thailandsworld.com/index.cfm?p=83|title=Thai People In Northeastern Thailand (Isan)|access-date=2011-09-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20140811192411/http://www.thailandsworld.com/index.cfm?p=83|archive-date=2014-08-11|url-status=dead|archivedate=2014-08-11|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140811192411/http://www.thailandsworld.com/index.cfm?p=83}}</ref>។ ទីក្រុងថ្មីដែលមានកំពែងព័ទ្ធជុំវិញកំណត់ថាជានគររាជសីមាត្រូវ​បាន​កសាង​ឡើង​នៅ​សតវត្ស​រ៍ទី ១៧ តាម​បញ្ជា​របស់​ជាកងបញ្ជា[[នារាយណ៍|ព្រះបាទនារាយណ៍ ឬ រាមាធិបតីទី ៣ ]]នៅភាគខាងកើតបំផុតដើម្បីការពារព្រំដែននៃព្រះរាជាណាចក្រ។ខេត្តនគររាជសីមាបានបន្តកាតព្វកិច្ចនេះក្នុងសម័យបាងកកទោះ​បី​ជា​វា​ត្រូវ​បាន​គេ​រឹប​អូស​បាន​យ៉ាង​ខ្លី​ក្នុងអំឡុង​ការ​បះបោរ​របស់[[​លាវ]]នៅក្នុង​ឆ្នាំ ១៨២៦ ក៏ដោយក្នុងរជ្ជកាល[[ចេស្ដាបតិន្ទ្រ|ព្រះបាទរាមាទី ៣]] នៃ[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]។ ខេត្តនគររាជសីមាជា​មជ្ឈមណ្ឌល​នយោបាយនិង​​សេដ្ឋកិច្ច​ដ៏​សំខាន់​បំផុត​ក្នុង​តំបន់​ភាគ​ឦសាន​ជាយូរ​មក​ហើយនៅចុងសតវត្សរ៍ទី ១៩ ផ្លូវដែកបានតភ្ជាប់ទៅដល់ខេត្តនេះហើយវាបានក្លាយជាប្រព័ន្ធផ្លូវដែកសំខាន់នៅភាគឦសាន។តំបន់ឦសាននៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៣៣ ខេត្តនគររាជសីមាគឺ​ជា​បន្ទាយ​របស់​កងទ័ព​រាជានិយម​ក្នុង​ការ​បះបោរបវរតេជខណៈ​ដែល​ពួកគេ​បាន​ប្រយុទ្ធ​ប្រឆាំង​នឹងរាជ​រដ្ឋាភិបាល​ប្រជាធិបតេយ្យ​ថ្មី​នៅ​[[បាងកក|ទីក្រុង​បាងកក]]([[ខេត្តបឹងកក់]])នៅទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៥០ មូលដ្ឋានទ័ពអាកាសសៀមនគររាជត្រូវបានសាងសង់នៅខេត្តនគររាជសីមាពីឆ្នាំ ១៩៦១ រហូតដល់ថ្ងៃទី ២៦ ខែ​​កុម្ភៈ ឆ្នាំ ១៩៧៦ ហើយកន្លែងនេះក៏ត្រូវបានប្រើប្រាស់ជាកងទ័ពអាកាសសហរដ្ឋអាមេរិកផងដែរ។ ការបាញ់ប្រហារដ៏ធំមួយបានកើតឡើងនៅក្នុងខេត្តនេះនៅថ្ងៃទី ០៨ និង ០៩ ខែ កុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០២០ ខ្មាន់កាំភ្លើង​បាន​បាញ់សម្លាប់​មនុស្សអស់ ​៣០ ​នាក់ និង ​របួស​ ៥៧ ​នាក់​ផ្សេងទៀតមុនពេល​ត្រូវ​ប៉ូលិស​បាញ់សម្លាប់វាជា​ការ​បាញ់​ប្រហារ​ដ៏​សាហាវ​បំផុត​ក្នុង​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​របស់​[[សៀម|ប្រទេស​សៀម]]។ ខេត្តនគររាជសីមាគឺជាស្រុកកំណើតរបស់[[ថោវសុរនារី​|លោកស្រីថាវសុរនារី]]ដែលកើតនៅក្នុងឆ្នាំ ១៧៧១ គឺជាវីរៈនារីដែលបានជួយសង្គ្រោះនិងរំដោះខេត្តនគររាជសីមាចេញពីកងទ័ព[[អនុវង្ស|ស្តេចអនុវង្ស]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨២៦។ [[Image:Thao Suranari Monument (I).jpg|thumb|រូបសំណាកលោកស្រីថោវសុរនារីឈរនៅកណ្តាលក្រុងនគររាជសីមា]] == រដ្ឋបាល == ខេត្តនគររាជសីមា ចែកចេញជា ៣២ ក្រុង/ស្រុក ២៨៩ សង្កាត់/ឃុំ និង ៣៧៤៣ ភូមិ ៖ [[File:Districts_Nakhon_Ratchasima.svg|thumb|ផែនទីក្រុងនិងស្រុកនៃខេត្តនគររាជសីមា]] {| class="wikitable" style="text-align:center" !លេខរៀង !ឈ្មោះភាសាខ្មែរ !ឈ្មោះអក្សរឡាតាំង !ឈ្មោះភាសាសៀម |- | ០១ |[[ក្រុងនគររាជសីមា]] [[File:Seal_of_Nakhon_Ratchasima.png|thumb]] |Mueang Nakhon Ratchasima |เมืองนครราชสีมา |- |០២ |[[ស្រុកគរបុរី]] |Khon Buri |ครบุรี |- |០៣ |[[ស្រុកសើងសាង]] |Soeng Sang |เสิงสาง |- |០៤ |[[ស្រុកគង់]] |Khong |คง |- |០៥ |[[ស្រុកបានលឿម]] |Ban Lueam |บ้านเหลื่อม |- |០៦ |[[ស្រុកច័ក្ករាជ]] |Chakkarat |จักราช |- |០៧ |[[ស្រុកជោគជ័យ]] |Chok Chai |โชคชัย |- |០៨ |[[ស្រុកដានឃុនថុត]] |Dan Khun Thot |ด่านขุนทด |- |០៩ |[[ស្រុកណូនថៃ]] |Non Thai |โนนไทย |- |១០ |[[ស្រុកណូនស៊ូង]] |Non Sung |โนนสูง |- |១១ |[[ស្រុកខាំសាកែវសែង]] |Kham Sakaesaeng |ขามสะแกแสง |- |១២ |[[ស្រុកប៊ួយ៉ៃ]] |Bua Yai |บัวใหญ่ |- |១៣ |[[ស្រុកប្រាថៃ]] |Prathai |ประทาย |- |១៤ |[[​ស្រុកបាក់ទង់ជ័យ(ខេត្តនគររាជ)|បាក់ទង់ជ័យ]] |Pak Thong Chai |ปักธงชัย |- |១៥ |[[ស្រុកពិមាឃ(ខេត្តនគររាជ)|ពិមាឃ]] |Phimai |พิมาย |- |១៦ |[[ស្រុកហួយថ្លែង]] |Huai Thalaeng |ห้วยแถลง |- |១៧ |[[ស្រុកឈុមភួង]] |Chum Phuang |ชุมพวง |- |១៨ |[[ស្រុកស៊ូងនើន]] |Sung Noen |สูงเนิน |- |១៩ |[[ស្រុកខាមទន្លេស]] |Kham Thale So |ขามทะเลสอ |- |២០ |[[ស្រុកស៊ីខៀវ]] |Sikhio |สีคิ้ว |- |២១ |[[ស្រុកប៉ាកឆង]] |Pak Chong |ปากช่อง |- |២២ |[[ស្រុកណងប៊ុនម៉ាក]] |Nong Bun Mak |หนองบุญมาก |- |២៣ |[[ស្រុកកែងស្នាមនាង]] |Kaeng Sanam Nang |แก้งสนามนาง |- |២៤ |[[ស្រុកណូនដែង]] |Non Daeng |โนนแดง |- |២៥ |[[ស្រុកវ៉ាងណាំខៀវ]] |Wang Nam Khiao |วังน้ำเขียว |- |២៦ |[[ស្រុកថេប្រារ៉ាក់]] |Thepharak |เทพารักษ์ |- |២៧ |[[ស្រុកមឿងយ៉ាង]] |Mueang Yang |เมืองยาง |- |២៨ |[[ស្រុកព្រះថងគាំ]] |Phra Thong Kham |พระทองคำ |- |២៩ |[[ស្រុកលំធ្មេញជ័យ]] |Lam Thamenchai |ลำทะเมนชัย |- |៣០ |[[ស្រុកប៊ួឡាយ]] |Bua Lai |บัวลาย |- |៣១ |[[ស្រុកសីតា]] |Sida |สีดา |- |៣២ |[[ស្រុកឆ្លើមព្រះកេរ្តិ៍]] |Chaloem Phra Kiat |เฉลิมพระเกียรติ |- | colspan="2" |[[ស្រុកនាងរង]] | colspan="2" |Neang Rong |} == ប្រាសាទ == * [[ប្រាសាទខនបុរី|ប្រាសាទខុនបុរី]] * [[ប្រាសាទគូទីឬស្សី|ប្រាសាទកុដិឬស្សី]] * [[ប្រាសាទកុដិឥសីណយ]] * [[ប្រាសាទគោកខុនអ៊ីន]] * [[ប្រាសាទចម្ប៉ាថង]] * [[ប្រាសាទទតបុតបានហួយវត្ត]] * [[ប្រាសាទនាងរង]] * [[ប្រាសាទនាងអូ]] * [[ប្រាសាទនើនអូរ៉ាភិន]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គបានប្រាង្គ ០១]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គបានប្រាង្គ ០២]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គបានគោកខ្លុងគុនធាន]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គឡាំសាំឡាយ]] * [[ប្រាសាទបានក្រធិន]] * [[ប្រាសាទបានក្រះទីគ្រូ]] * [[ប្រាសាទបានគង់រត]] * [[ប្រាសាទបានប៊ូយ៉ៃ]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គគូ(ស្រុកប៊ួយ៉ៃ)|ប្រាសាទប្រាង្គគូ]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គគូកេងសាណាមណាំង]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គចរាគាហ៊ិន]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គថង]] * [[ប្រាងប៉ៈគោ|ប្រាសាទប្រាង្គប៉ាកូ]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គបានយ៉ៃ]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គបានសីតា]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គផុនសង្គ្រាម]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គវត្តណងជុំសាំង]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គស្រះភ្លេង]] * [[ប្រាសាទបានប្រាង្គ ០១]] * [[ប្រាសាទបានប្រាង្គ ០២]] * [[ប្រាសាទបានប្រាង្គ ០៣]] * [[ប្រាសាទបានប្រាង្គ ០៤]] * [[ប្រាសាទបានថាណន់ ហាក់|ប្រាសាទបានថាណន់ហាក់]] * [[ប្រាសាទបានបឹងថៃ]] * [[ប្រាសាទបានម៉ារ៉ា]] * [[ប្រាសាទបានណាំចា]] * [[ប្រាសាទបានណនស្អាត]] * [[ប្រាសាទបានណូនចេតិយ]] * [[ប្រាសាទបានរ៉ាហានកៃ]] * [[ប្រាសាទបានស្រះខ្លា]] * [[ប្រាសាទបានសំរិទ្ធ]] * [[ប្រាសាទបឹងខាំ]] * [[ប្រាសាទពិមាឃ]] * [[ប្រាសាទភ្នំក្រវ៉ាន់]] * [[ប្រាសាទមឿងកែក|ប្រាសាទមឿងកែក ឬ មឿងកែវ]] * [[ប្រាសាទ​មឿង​កៅ|ប្រាសាទមឿងកៅ]] * [[ប្រាសាទមឿងឌូ]] * [[ប្រាសាទណាយ៉ៃ]] * [[ប្រាសាទណងផាក់រ៉ៃ]] * [[ប្រាសាទណងណាំខាវ]] * [[ប្រាសាទណងហូយ]] * [[ប្រាសាទណនគូ|ប្រាសាទណនគូ ០១]] * [[ប្រាសាទ​ណន​គូ|ប្រាសាទណនគូ ០២]] * [[ប្រាសាទណនបុត]] * [[ប្រាសាទណនស៊ីថង]] * [[ប្រាសាទវត្តបន]] * [[ប្រាសាទវត្តហ្វាងរាំង]] * [[ប្រាសាទលូងតាខៀន]] * [[ប្រាសាទស្រះហ៊ិន]] * [[ប្រាសាទហ៊ិនថាណនហាក់]] * [[ប្រាសាទហុិនមឿងក្អែក]] * [[ប្រាសាទហុំិនណាកែ|ប្រាសាទហុិនណាកែ]] * [[ប្រាសាទហ៊ិនស្រះភ្លេង]] * [[ប្រាសាទហួស្រះ]] * [[ប្រាសាទហួយកែន]] * [[ប្រាសាទឡាំងើន]] == មើលផងដែរ == 99yr1h85jfemu1ki5jvmnlt49qjsspj 321478 321477 2025-06-04T05:41:46Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* ប្រវត្តិ */ 321478 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = ខេត្តនគររាជសីមា | timezone1 = [[ម៉ោងនៅប្រទេសថៃ|ICT]] | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = <ref name="TDD">{{cite web |url=http://stat.bora.dopa.go.th/stat/statnew/statTDD/ |website=stat.bora.dopa.go.th |language=th |script-title=th:รายงานสถิติจำนวนประชากรและบ้านประจำปี พ.ส.2562 |trans-title=Statistics, population and house statistics for the year 2019 |date=31 December 2019 |department=Registration Office Department of the Interior, Ministry of the Interior |access-date=26 February 2020 |archivedate=14 មិថុនា 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190614102009/http://stat.bora.dopa.go.th/stat/statnew/statTDD/ |url-status=dead }}</ref> | population_total = | population_as_of = | population_rank = | population_density_km2 = | population_density_rank = | population_demonym = | population_note = | utc_offset1 = +7 | area_total_km2 = ២០,៧៣៦ | demographics_type1 = | demographics1_footnotes = | demographics1_title1 = | demographics1_info1 = | postal_code_type = លេខ​កូដប្រៃសណីយ៍ | postal_code = 30xxx | area_code_type = លេខ​កូដ​ហៅ​ទូរស័ព្ទ | area_code = 044 | iso_code = [[ISO 3166-2:TH|TH-30]] | website = {{URL|http://www.nakhonratchasima.go.th}} | area_rank = ០២ | area_footnotes = <ref name="RFD">{{cite web |url=https://www.forest.go.th |title=ตารางที่ 2 พี้นที่ป่าไม้ แยกรายจังหวัด พ.ศ.2562 |year=2019 |department=Royal Forest Department |language=Thai |trans-title=Table 2 Forest area Separate province year 2019 |access-date=6 April 2021 |postscript=, information, Forest statistics Year 2019, Thailand boundary from Department of Provincial Administration in 2013}}</ref> | official_name = | image_map = Thailand Nakhon Ratchasima locator map.svg | native_name = นครราชสีมา | native_name_lang = th | settlement_type = | image_skyline = | photo1a = | photo2a = | photo2b = | photo3a = | photo3b = | size = | spacing = | color = | border = | image_alt = | image_caption = | nickname = | motto = | image_seal = Seal Nakhon Ratchasima.svg | image_flag = Nakhon Ratchasima Flag.png | mapsize = frameless | leader_name = | map_alt = | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តនគររាជសីមា | coordinates = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = ប្រទេស | subdivision_name = {{flag|ថៃ}} (សៀម) | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = ក្រុងនគររាជសីមា | leader_party = | leader_title = | footnotes = }} '''ខេត្តនគររាជសីមា''' ឬឈ្មោះខ្លីៗ '''ខេត្តនគររាជ''' ([[ភាសាសៀម|សៀម]] : นครราชสีมา) ជាញឹកញាប់ហៅថា '''គោរាជ''' ([[ភាសាសៀម|សៀម]] : โคราช) គឺជាខេត្តមួយក្នុងចំណោមខេត្តទាំង ៧៦ របស់[[ថៃ|ប្រទេសសៀម]]ស្ថិតនៅភាគឦសានខាងលើ[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ៗហៅ​ថា[[ភាគឦសាន (ថៃ)|អ៊ីសាន]]។ខេត្តនេះមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹង[[ខេត្តជ័យភូមិ]] [[ខេត្តខនកែន]] [[ខេត្តបុរីរម្យ]] [[ខេត្តស្រះកែវ|ខេត្តស្រះកែវ]] [[ខេត្តព្រះជិនបុរី]] [[ខេត្តនគរនាយក]] [[ខេត្តស្រៈបុរី]] និង [[ខេត្តលពបុរី]]។ == ប្រវត្តិ == [[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ទើបតែចាប់បដិសន្ធិឡើងនៅក្រោយសតវត្សរ៍ទី ១៣ នៃគ្រិស្ដសករាជដែលបន្ដិចម្ដងៗសៀមបានវាតទីមកលើតំបន់នានានៃអតីតដែនដី[[ខ្មែរ]]មានដូចជាខេត្ដនគររាជសីមាដែលមានរាជធានីមួយយ៉ាងធំបំផុតរបស់[[ចក្រភពអង្គរ(៨០២-១២១៨)|ចក្រភពអង្គរ]]។តាមពង្សសាវតារ[[ខ្មែរ]]បានឲ្យដឹងថាខេត្ដនគររាជសីមាត្រូវបាន[[សៀម]]វាតទីនៅចន្លោះឆ្នាំ ១៧៣៥ នៃចុល្លសករាជគឺក្រោយពីការកាន់កាប់[[ខេត្តសុខោទ័យ|ខេត្ដសុខោទ័យ]] [[ខេត្តអយុធ្យា|ខេត្ដអយុធ្យា]]នៅចុងសតវត្សរ៍ទី ១៣ និងដើមសតវត្សរ៍ទី ១៤ នៃគ្រិស្ដសករាជ។រួចហើយ[[ជនជាតិថៃ|ជនជាតិសៀម]]ក៏បានវាយដណ្ដើមយកខេត្ដនគររាជសីមាជាបន្ថែមទៀតដើម្បីធ្វើជាទឹកដីរបស់ខ្លួន។ តាមសៀវភៅប្រវត្ដិសាស្ដ្រស្ដីពីសម្ព័ន្ធភាពរវាង[[ខ្មែរ]]-[[សៀម]]ដែលនិពន្ធឡើងដោយលោកបណ្ឌិត'''មីសែល ត្រាណេ'''អ្នកឯកទេសខាង[[វប្បធម៌ខ្មែរ]]បានឲ្យដឹងថាមុនការកសាង[[ប្រាសាទពិមាឃ|ប្រាសាទពិមាយ]]([[សៀម]]ហៅថាប្រាសាទភីម៉ៃ)ដ៏ធំសម្បើមនៅសតវត្សរ៍ទី ១១ គេឃើញមានប្រាសាទឥដ្ឋតូចៗជាច្រើន មានទាំងសិលាចារឹក ព្រមទាំងស្ថានីយបុរេប្រវត្ដិសាស្ដ្រជាច្រើនទៀតបានស្ថិតនៅទីនោះដែលបញ្ជាក់ឲ្យដឹងថាបុព្វបុរស[[ខ្មែរ]]ពិតជារស់នៅទីនេះមុន[[ជនជាតិថៃ|ជនជាតិសៀម]]ហូរចូលមកដល់ទីនេះទៅទៀត។ ទាំង[[ជនជាតិខ្មែរ]]([[កម្ពុជា]]បច្ចុប្បន្ន)និង[[ជនជាតិថៃ|ជនជាតិសៀម]]ដើមកំណើត[[ខ្មែរ]]([[ជនជាតិខ្មែរលើ]])ដែលរស់នៅលើទឹកដីដំបូងនៃ[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]បច្ចុប្បន្នគឺមានឈាមជ័រដូចគ្នាដែលមានខឿនវប្បធម៌កើតចេញពីទឹកដីអង្គរតែមួយ។ចាប់តាំងពី[[សៀម]]បានវាតទីលើដី[[ខ្មែរ]]នៅសតវត្សរ៍ទី ១៣ ជាបន្ដបន្ទាប់ដោយសារតែ[[ជនជាតិថៃ|ជនជាតិសៀម]]មានប្រភពចេញពី[[ចិន|ប្រទេសចិន]]មកដែលជាហេតុនាំឲ្យ[[ខ្មែរ]]ត្រូវបាត់បង់ទឹកដីមួយភាគធំ។តាមរយៈសៀវភៅរបស់លោកបណ្ឌិត'''មីសែល ត្រាណេ'''បានបញ្ជាក់ឲ្យដឹងបន្ថែមថាក្នុងសម័យអតីតកាលក៏ដូចជាសម័យបច្ចុប្បន្ននេះដែរ[[ជនជាតិខ្មែរ]]ទាំងអស់ដែលរស់នៅលើអតីតខេត្ដរបស់ខ្លួននេះត្រូវគេបញ្ឈប់លែងឲ្យនិយាយ[[ភាសាខ្មែរ]]។ដោយសារការអនុវត្ដ[[សៀម]]ភាវូបនីយកម្មនេះហើយទើប[[ជនជាតិខ្មែរ]]ទាំងឡាយបានប្រែក្លាយទៅជា[[ជនជាតិថៃ|ជនជាតិសៀម]]ទាំងស្រុងនាសតវត្សរ៍ក្រោយៗមកទៀត។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយក៏គេមានការកត់ត្រាទុកដែរថា[[ជនជាតិខ្មែរ]]នៅខេត្ដនគររាជសីមានៅតែចេះនិយាយ[[ភាសាខ្មែរ]]នៅឡើយបើទោះបីជាអាជ្ញាធរ[[សៀម]]បានដាក់បម្រាមតឹងរឹងមិនឲ្យនិយាយភាសាខ្មែរក៏ដោយ។ប៉ុន្ដែចាប់តាំងពីសម័យ[[សង្គ្រាមលោកលើកទី១|សង្គ្រាមលោកលើកទី ១]] មក[[ជនជាតិខ្មែរ]]នៅខេត្ដនគររាជសីមាឈប់ចេះនិយាយ[[ភាសាខ្មែរ]]ដោយសារ[[សៀម]]បានបង្ខិតបង្ខំឲ្យមានការសិក្សាតាមប្រព័ន្ធអប់រំរបស់គេនៅតំបន់នោះគឺសៀមភាវូបនីយកម្ម។ នៅតំបន់ជុំវិញខេត្តនគររាជសីមាគឺជាមជ្ឈមណ្ឌលដ៏សំខាន់មួយក្នុងសម័យ[[អាណាចក្រខ្មែរ|អាណាចក្រខម]]នៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១១ ដោយសារមានប្រាសាទនៅក្នុង[[ប្រាសាទពិមាឃ|ឧទ្យានប្រវត្តិសាស្រ្តប្រាសាទពិមាឃ]]។ខេត្តនគររាជសីមាគឺជាខេត្តមួយដែលនៅតែមាន[[ខ្មែរ (ជនជាតិ)|ជនជាតិខ្មែរ]]ភាគខាងជើងច្រើន<ref>{{Cite web|url=http://www.thailandsworld.com/index.cfm?p=83|title=Thai People In Northeastern Thailand (Isan)|access-date=2011-09-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20140811192411/http://www.thailandsworld.com/index.cfm?p=83|archive-date=2014-08-11|url-status=dead|archivedate=2014-08-11|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140811192411/http://www.thailandsworld.com/index.cfm?p=83}}</ref>។ ទីក្រុងថ្មីដែលមានកំពែងព័ទ្ធជុំវិញកំណត់ថាជានគររាជសីមាត្រូវ​បាន​កសាង​ឡើង​នៅ​សតវត្ស​រ៍ទី ១៧ តាម​បញ្ជា​របស់​ជាកងបញ្ជា[[នារាយណ៍|ព្រះបាទនារាយណ៍ ឬ រាមាធិបតីទី ៣ ]]នៅភាគខាងកើតបំផុតដើម្បីការពារព្រំដែននៃព្រះរាជាណាចក្រ។នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ចេស្ដាបតិន្ទ្រ|ស្ដេចរាមាទី ៣]] នៃ[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ខេត្តនគររាជសីមាបានបន្តកាតព្វកិច្ចនេះបើទោះ​បី​ជា​វា​ត្រូវ​បាន​គេ​រឹប​អូស​បាន​យ៉ាង​ខ្លី​នៅក្នុងអំឡុង​ការ​បះបោរ​របស់[[​លាវ]]នៅក្នុង​ឆ្នាំ ១៨២៦ ក៏ដោយ។ ខេត្តនគររាជសីមាជា​មជ្ឈមណ្ឌល​នយោបាយនិង​​សេដ្ឋកិច្ច​ដ៏​សំខាន់​បំផុត​ក្នុង​តំបន់​ភាគ​ឦសាន​ជាយូរ​មក​ហើយនៅចុងសតវត្សរ៍ទី ១៩ ផ្លូវដែកបានតភ្ជាប់ទៅដល់ខេត្តនេះហើយវាបានក្លាយជាប្រព័ន្ធផ្លូវដែកសំខាន់នៅភាគឦសាន។តំបន់ឦសាននៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៣៣ ខេត្តនគររាជសីមាគឺ​ជា​បន្ទាយ​របស់​កងទ័ព​រាជានិយម​ក្នុង​ការ​បះបោរ'''បវរតេជ'''ខណៈ​ដែល​ពួកគេ​បាន​ប្រយុទ្ធ​ប្រឆាំង​នឹងរាជ​រដ្ឋាភិបាល​ប្រជាធិបតេយ្យ​ថ្មី​នៅ​[[បាងកក|ទីក្រុង​បាងកក]]([[ខេត្តបឹងកក់]])នៅទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៥០ មូលដ្ឋានទ័ពអាកាសសៀមនគររាជត្រូវបានសាងសង់នៅខេត្តនគររាជសីមាពីឆ្នាំ ១៩៦១ រហូតដល់ថ្ងៃទី ២៦ ខែ​​កុម្ភៈ ឆ្នាំ ១៩៧៦ ហើយកន្លែងនេះក៏ត្រូវបានប្រើប្រាស់ជាកងទ័ពអាកាសសហរដ្ឋអាមេរិកផងដែរ។ ការបាញ់ប្រហារដ៏ធំមួយបានកើតឡើងនៅក្នុងខេត្តនេះនៅថ្ងៃទី ០៨ និង ០៩ ខែ កុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០២០ ខ្មាន់កាំភ្លើង​បាន​បាញ់សម្លាប់​មនុស្សអស់ ​៣០ ​នាក់ និង ​របួស​ ៥៧ ​នាក់​ផ្សេងទៀតមុនពេល​ត្រូវ​ប៉ូលិស​បាញ់សម្លាប់វាជា​ការ​បាញ់​ប្រហារ​ដ៏​សាហាវ​បំផុត​ក្នុង​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​របស់​[[សៀម|ប្រទេស​សៀម]]។ ខេត្តនគររាជសីមាគឺជាស្រុកកំណើតរបស់[[ថោវសុរនារី​|លោកស្រីថាវសុរនារី]]ដែលកើតនៅក្នុងឆ្នាំ ១៧៧១ គឺជាវីរៈនារីដែលបានជួយសង្គ្រោះនិងរំដោះខេត្តនគររាជសីមាចេញពីកងទ័ព[[អនុវង្ស|ស្តេចអនុវង្ស]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨២៦។ [[Image:Thao Suranari Monument (I).jpg|thumb|រូបសំណាកលោកស្រីថោវសុរនារីឈរនៅកណ្តាលក្រុងនគររាជសីមា]] == រដ្ឋបាល == ខេត្តនគររាជសីមា ចែកចេញជា ៣២ ក្រុង/ស្រុក ២៨៩ សង្កាត់/ឃុំ និង ៣៧៤៣ ភូមិ ៖ [[File:Districts_Nakhon_Ratchasima.svg|thumb|ផែនទីក្រុងនិងស្រុកនៃខេត្តនគររាជសីមា]] {| class="wikitable" style="text-align:center" !លេខរៀង !ឈ្មោះភាសាខ្មែរ !ឈ្មោះអក្សរឡាតាំង !ឈ្មោះភាសាសៀម |- | ០១ |[[ក្រុងនគររាជសីមា]] [[File:Seal_of_Nakhon_Ratchasima.png|thumb]] |Mueang Nakhon Ratchasima |เมืองนครราชสีมา |- |០២ |[[ស្រុកគរបុរី]] |Khon Buri |ครบุรี |- |០៣ |[[ស្រុកសើងសាង]] |Soeng Sang |เสิงสาง |- |០៤ |[[ស្រុកគង់]] |Khong |คง |- |០៥ |[[ស្រុកបានលឿម]] |Ban Lueam |บ้านเหลื่อม |- |០៦ |[[ស្រុកច័ក្ករាជ]] |Chakkarat |จักราช |- |០៧ |[[ស្រុកជោគជ័យ]] |Chok Chai |โชคชัย |- |០៨ |[[ស្រុកដានឃុនថុត]] |Dan Khun Thot |ด่านขุนทด |- |០៩ |[[ស្រុកណូនថៃ]] |Non Thai |โนนไทย |- |១០ |[[ស្រុកណូនស៊ូង]] |Non Sung |โนนสูง |- |១១ |[[ស្រុកខាំសាកែវសែង]] |Kham Sakaesaeng |ขามสะแกแสง |- |១២ |[[ស្រុកប៊ួយ៉ៃ]] |Bua Yai |บัวใหญ่ |- |១៣ |[[ស្រុកប្រាថៃ]] |Prathai |ประทาย |- |១៤ |[[​ស្រុកបាក់ទង់ជ័យ(ខេត្តនគររាជ)|បាក់ទង់ជ័យ]] |Pak Thong Chai |ปักธงชัย |- |១៥ |[[ស្រុកពិមាឃ(ខេត្តនគររាជ)|ពិមាឃ]] |Phimai |พิมาย |- |១៦ |[[ស្រុកហួយថ្លែង]] |Huai Thalaeng |ห้วยแถลง |- |១៧ |[[ស្រុកឈុមភួង]] |Chum Phuang |ชุมพวง |- |១៨ |[[ស្រុកស៊ូងនើន]] |Sung Noen |สูงเนิน |- |១៩ |[[ស្រុកខាមទន្លេស]] |Kham Thale So |ขามทะเลสอ |- |២០ |[[ស្រុកស៊ីខៀវ]] |Sikhio |สีคิ้ว |- |២១ |[[ស្រុកប៉ាកឆង]] |Pak Chong |ปากช่อง |- |២២ |[[ស្រុកណងប៊ុនម៉ាក]] |Nong Bun Mak |หนองบุญมาก |- |២៣ |[[ស្រុកកែងស្នាមនាង]] |Kaeng Sanam Nang |แก้งสนามนาง |- |២៤ |[[ស្រុកណូនដែង]] |Non Daeng |โนนแดง |- |២៥ |[[ស្រុកវ៉ាងណាំខៀវ]] |Wang Nam Khiao |วังน้ำเขียว |- |២៦ |[[ស្រុកថេប្រារ៉ាក់]] |Thepharak |เทพารักษ์ |- |២៧ |[[ស្រុកមឿងយ៉ាង]] |Mueang Yang |เมืองยาง |- |២៨ |[[ស្រុកព្រះថងគាំ]] |Phra Thong Kham |พระทองคำ |- |២៩ |[[ស្រុកលំធ្មេញជ័យ]] |Lam Thamenchai |ลำทะเมนชัย |- |៣០ |[[ស្រុកប៊ួឡាយ]] |Bua Lai |บัวลาย |- |៣១ |[[ស្រុកសីតា]] |Sida |สีดา |- |៣២ |[[ស្រុកឆ្លើមព្រះកេរ្តិ៍]] |Chaloem Phra Kiat |เฉลิมพระเกียรติ |- | colspan="2" |[[ស្រុកនាងរង]] | colspan="2" |Neang Rong |} == ប្រាសាទ == * [[ប្រាសាទខនបុរី|ប្រាសាទខុនបុរី]] * [[ប្រាសាទគូទីឬស្សី|ប្រាសាទកុដិឬស្សី]] * [[ប្រាសាទកុដិឥសីណយ]] * [[ប្រាសាទគោកខុនអ៊ីន]] * [[ប្រាសាទចម្ប៉ាថង]] * [[ប្រាសាទទតបុតបានហួយវត្ត]] * [[ប្រាសាទនាងរង]] * [[ប្រាសាទនាងអូ]] * [[ប្រាសាទនើនអូរ៉ាភិន]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គបានប្រាង្គ ០១]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គបានប្រាង្គ ០២]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គបានគោកខ្លុងគុនធាន]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គឡាំសាំឡាយ]] * [[ប្រាសាទបានក្រធិន]] * [[ប្រាសាទបានក្រះទីគ្រូ]] * [[ប្រាសាទបានគង់រត]] * [[ប្រាសាទបានប៊ូយ៉ៃ]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គគូ(ស្រុកប៊ួយ៉ៃ)|ប្រាសាទប្រាង្គគូ]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គគូកេងសាណាមណាំង]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គចរាគាហ៊ិន]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គថង]] * [[ប្រាងប៉ៈគោ|ប្រាសាទប្រាង្គប៉ាកូ]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គបានយ៉ៃ]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គបានសីតា]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គផុនសង្គ្រាម]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គវត្តណងជុំសាំង]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គស្រះភ្លេង]] * [[ប្រាសាទបានប្រាង្គ ០១]] * [[ប្រាសាទបានប្រាង្គ ០២]] * [[ប្រាសាទបានប្រាង្គ ០៣]] * [[ប្រាសាទបានប្រាង្គ ០៤]] * [[ប្រាសាទបានថាណន់ ហាក់|ប្រាសាទបានថាណន់ហាក់]] * [[ប្រាសាទបានបឹងថៃ]] * [[ប្រាសាទបានម៉ារ៉ា]] * [[ប្រាសាទបានណាំចា]] * [[ប្រាសាទបានណនស្អាត]] * [[ប្រាសាទបានណូនចេតិយ]] * [[ប្រាសាទបានរ៉ាហានកៃ]] * [[ប្រាសាទបានស្រះខ្លា]] * [[ប្រាសាទបានសំរិទ្ធ]] * [[ប្រាសាទបឹងខាំ]] * [[ប្រាសាទពិមាឃ]] * [[ប្រាសាទភ្នំក្រវ៉ាន់]] * [[ប្រាសាទមឿងកែក|ប្រាសាទមឿងកែក ឬ មឿងកែវ]] * [[ប្រាសាទ​មឿង​កៅ|ប្រាសាទមឿងកៅ]] * [[ប្រាសាទមឿងឌូ]] * [[ប្រាសាទណាយ៉ៃ]] * [[ប្រាសាទណងផាក់រ៉ៃ]] * [[ប្រាសាទណងណាំខាវ]] * [[ប្រាសាទណងហូយ]] * [[ប្រាសាទណនគូ|ប្រាសាទណនគូ ០១]] * [[ប្រាសាទ​ណន​គូ|ប្រាសាទណនគូ ០២]] * [[ប្រាសាទណនបុត]] * [[ប្រាសាទណនស៊ីថង]] * [[ប្រាសាទវត្តបន]] * [[ប្រាសាទវត្តហ្វាងរាំង]] * [[ប្រាសាទលូងតាខៀន]] * [[ប្រាសាទស្រះហ៊ិន]] * [[ប្រាសាទហ៊ិនថាណនហាក់]] * [[ប្រាសាទហុិនមឿងក្អែក]] * [[ប្រាសាទហុំិនណាកែ|ប្រាសាទហុិនណាកែ]] * [[ប្រាសាទហ៊ិនស្រះភ្លេង]] * [[ប្រាសាទហួស្រះ]] * [[ប្រាសាទហួយកែន]] * [[ប្រាសាទឡាំងើន]] == មើលផងដែរ == 1x1zsgargb2eam0ijbgvfy9yc01gooq 321479 321478 2025-06-04T05:44:02Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321479 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = ខេត្តនគររាជសីមា | timezone1 = [[ម៉ោងនៅប្រទេសថៃ|ICT]] | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = <ref name="TDD">{{cite web |url=http://stat.bora.dopa.go.th/stat/statnew/statTDD/ |website=stat.bora.dopa.go.th |language=th |script-title=th:รายงานสถิติจำนวนประชากรและบ้านประจำปี พ.ส.2562 |trans-title=Statistics, population and house statistics for the year 2019 |date=31 December 2019 |department=Registration Office Department of the Interior, Ministry of the Interior |access-date=26 February 2020 |archivedate=14 មិថុនា 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190614102009/http://stat.bora.dopa.go.th/stat/statnew/statTDD/ |url-status=dead }}</ref> | population_total = | population_as_of = | population_rank = | population_density_km2 = | population_density_rank = | population_demonym = | population_note = | utc_offset1 = +7 | area_total_km2 = ២០,៧៣៦ | demographics_type1 = | demographics1_footnotes = | demographics1_title1 = | demographics1_info1 = | postal_code_type = លេខ​កូដប្រៃសណីយ៍ | postal_code = 30xxx | area_code_type = លេខ​កូដ​ហៅ​ទូរស័ព្ទ | area_code = 044 | iso_code = [[ISO 3166-2:TH|TH-30]] | website = {{URL|http://www.nakhonratchasima.go.th}} | area_rank = ០២ | area_footnotes = <ref name="RFD">{{cite web |url=https://www.forest.go.th |title=ตารางที่ 2 พี้นที่ป่าไม้ แยกรายจังหวัด พ.ศ.2562 |year=2019 |department=Royal Forest Department |language=Thai |trans-title=Table 2 Forest area Separate province year 2019 |access-date=6 April 2021 |postscript=, information, Forest statistics Year 2019, Thailand boundary from Department of Provincial Administration in 2013}}</ref> | official_name = | image_map = Thailand Nakhon Ratchasima locator map.svg | native_name = นครราชสีมา | native_name_lang = th | settlement_type = | image_skyline = | photo1a = | photo2a = | photo2b = | photo3a = | photo3b = | size = | spacing = | color = | border = | image_alt = | image_caption = | nickname = | motto = | image_seal = Seal Nakhon Ratchasima.svg | image_flag = Nakhon Ratchasima Flag.png | mapsize = frameless | leader_name = | map_alt = | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តនគររាជសីមា | coordinates = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = ប្រទេស | subdivision_name = {{flag|ថៃ}} (សៀម) | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = ក្រុងនគររាជសីមា | leader_party = | leader_title = | footnotes = }} '''ខេត្តនគររាជសីមា''' ឬឈ្មោះខ្លីៗ '''ខេត្តនគររាជ''' ([[ភាសាសៀម|សៀម]] : นครราชสีมา) ជាញឹកញាប់ហៅថា '''គោរាជ''' ([[ភាសាសៀម|សៀម]] : โคราช) គឺជាខេត្តមួយក្នុងចំណោមខេត្តទាំង ៧៦ របស់[[ថៃ|ប្រទេសសៀម]]ស្ថិតនៅភាគឦសានខាងលើ[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ៗហៅ​ថា[[ភាគឦសាន (ថៃ)|អ៊ីសាន]]។ខេត្តនេះមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹង[[ខេត្តជ័យភូមិ]] [[ខេត្តខនកែន]] [[ខេត្តបុរីរម្យ]] [[ខេត្តស្រះកែវ|ខេត្តស្រះកែវ]] [[ខេត្តព្រះជិនបុរី]] [[ខេត្តនគរនាយក]] [[ខេត្តស្រៈបុរី]] និង [[ខេត្តលពបុរី]]។ == ប្រវត្តិ == [[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ទើបតែចាប់បដិសន្ធិឡើងនៅក្រោយសតវត្សរ៍ទី ១៣ នៃគ្រិស្ដសករាជដែលបន្ដិចម្ដងៗ[[សៀម]]បានវាតទីមកលើតំបន់នានានៃអតីតដែនដី[[ខ្មែរ]]មានដូចជាខេត្ដនគររាជសីមាដែលមានរាជធានីមួយយ៉ាងធំបំផុតរបស់[[ចក្រភពអង្គរ(៨០២-១២១៨)|ចក្រភពអង្គរ]]។តាមពង្សសាវតារ[[ខ្មែរ]]បានឲ្យដឹងថាខេត្ដនគររាជសីមាត្រូវបាន[[សៀម]]វាតទីនៅចន្លោះឆ្នាំ ១៧៣៥ នៃចុល្លសករាជគឺក្រោយពីការកាន់កាប់[[ខេត្តសុខោទ័យ|ខេត្ដសុខោទ័យ]] [[ខេត្តអយុធ្យា|ខេត្ដអយុធ្យា]]នៅចុងសតវត្សរ៍ទី ១៣ និងដើមសតវត្សរ៍ទី ១៤ នៃគ្រិស្ដសករាជ។រួចហើយ[[ជនជាតិថៃ|ជនជាតិសៀម]]ក៏បានវាយដណ្ដើមយកខេត្ដនគររាជសីមាជាបន្ថែមទៀតដើម្បីធ្វើជាទឹកដីរបស់ខ្លួន។ តាមសៀវភៅប្រវត្ដិសាស្ដ្រស្ដីពីសម្ព័ន្ធភាពរវាង[[ខ្មែរ]]-[[សៀម]]ដែលនិពន្ធឡើងដោយលោកបណ្ឌិត'''មីសែល ត្រាណេ'''អ្នកឯកទេសខាង[[វប្បធម៌ខ្មែរ]]បានឲ្យដឹងថាមុនការកសាង[[ប្រាសាទពិមាឃ|ប្រាសាទពិមាយ]]([[សៀម]]ហៅថាប្រាសាទភីម៉ៃ)ដ៏ធំសម្បើមនៅសតវត្សរ៍ទី ១១ គេឃើញមានប្រាសាទឥដ្ឋតូចៗជាច្រើន មានទាំងសិលាចារឹក ព្រមទាំងស្ថានីយបុរេប្រវត្ដិសាស្ដ្រជាច្រើនទៀតបានស្ថិតនៅទីនោះដែលបញ្ជាក់ឲ្យដឹងថាបុព្វបុរស[[ខ្មែរ]]ពិតជារស់នៅទីនេះមុន[[ជនជាតិថៃ|ជនជាតិសៀម]]ហូរចូលមកដល់ទីនេះទៅទៀត។ ទាំង[[ជនជាតិខ្មែរ]]([[កម្ពុជា]]បច្ចុប្បន្ន)និង[[ជនជាតិថៃ|ជនជាតិសៀម]]ដើមកំណើត[[ខ្មែរ]]([[ជនជាតិខ្មែរលើ]])ដែលរស់នៅលើទឹកដីដំបូងនៃ[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]បច្ចុប្បន្នគឺមានឈាមជ័រដូចគ្នាដែលមានខឿនវប្បធម៌កើតចេញពីទឹកដីអង្គរតែមួយ។ចាប់តាំងពី[[សៀម]]បានវាតទីលើដី[[ខ្មែរ]]នៅសតវត្សរ៍ទី ១៣ ជាបន្ដបន្ទាប់ដោយសារតែ[[ជនជាតិថៃ|ជនជាតិសៀម]]មានប្រភពចេញពី[[ចិន|ប្រទេសចិន]]មកដែលជាហេតុនាំឲ្យ[[ខ្មែរ]]ត្រូវបាត់បង់ទឹកដីមួយភាគធំ។តាមរយៈសៀវភៅរបស់លោកបណ្ឌិត'''មីសែល ត្រាណេ'''បានបញ្ជាក់ឲ្យដឹងបន្ថែមថាក្នុងសម័យអតីតកាលក៏ដូចជាសម័យបច្ចុប្បន្ននេះដែរ[[ជនជាតិខ្មែរ]]ទាំងអស់ដែលរស់នៅលើអតីតខេត្ដរបស់ខ្លួននេះត្រូវគេបញ្ឈប់លែងឲ្យនិយាយ[[ភាសាខ្មែរ]]។ដោយសារការអនុវត្ដ[[សៀម]]ភាវូបនីយកម្មនេះហើយទើប[[ជនជាតិខ្មែរ]]ទាំងឡាយបានប្រែក្លាយទៅជា[[ជនជាតិថៃ|ជនជាតិសៀម]]ទាំងស្រុងនាសតវត្សរ៍ក្រោយៗមកទៀត។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយក៏គេមានការកត់ត្រាទុកដែរថា[[ជនជាតិខ្មែរ]]នៅខេត្ដនគររាជសីមានៅតែចេះនិយាយ[[ភាសាខ្មែរ]]នៅឡើយបើទោះបីជាអាជ្ញាធរ[[សៀម]]បានដាក់បម្រាមតឹងរឹងមិនឲ្យនិយាយភាសាខ្មែរក៏ដោយ។ប៉ុន្ដែចាប់តាំងពីសម័យ[[សង្គ្រាមលោកលើកទី១|សង្គ្រាមលោកលើកទី ១]] មក[[ជនជាតិខ្មែរ]]នៅខេត្ដនគររាជសីមាឈប់ចេះនិយាយ[[ភាសាខ្មែរ]]ដោយសារ[[សៀម]]បានបង្ខិតបង្ខំឲ្យមានការសិក្សាតាមប្រព័ន្ធអប់រំរបស់គេនៅតំបន់នោះគឺសៀមភាវូបនីយកម្ម។ នៅតំបន់ជុំវិញខេត្តនគររាជសីមាគឺជាមជ្ឈមណ្ឌលដ៏សំខាន់មួយក្នុងសម័យ[[អាណាចក្រខ្មែរ|អាណាចក្រខម]]នៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១១ ដោយសារមានប្រាសាទនៅក្នុង[[ប្រាសាទពិមាឃ|ឧទ្យានប្រវត្តិសាស្រ្តប្រាសាទពិមាឃ]]។ខេត្តនគររាជសីមាគឺជាខេត្តមួយដែលនៅតែមាន[[ខ្មែរ (ជនជាតិ)|ជនជាតិខ្មែរ]]ភាគខាងជើងច្រើន<ref>{{Cite web|url=http://www.thailandsworld.com/index.cfm?p=83|title=Thai People In Northeastern Thailand (Isan)|access-date=2011-09-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20140811192411/http://www.thailandsworld.com/index.cfm?p=83|archive-date=2014-08-11|url-status=dead|archivedate=2014-08-11|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140811192411/http://www.thailandsworld.com/index.cfm?p=83}}</ref>។ ទីក្រុងថ្មីដែលមានកំពែងព័ទ្ធជុំវិញកំណត់ថាជានគររាជសីមាត្រូវ​បាន​កសាង​ឡើង​នៅ​សតវត្ស​រ៍ទី ១៧ តាម​បញ្ជា​របស់​ជាកងបញ្ជា[[នារាយណ៍|ព្រះបាទនារាយណ៍ ឬ រាមាធិបតីទី ៣ ]]នៅភាគខាងកើតបំផុតដើម្បីការពារព្រំដែននៃព្រះរាជាណាចក្រ។នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ចេស្ដាបតិន្ទ្រ|ស្ដេចរាមាទី ៣]] នៃ[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ខេត្តនគររាជសីមាបានបន្តកាតព្វកិច្ចនេះបើទោះ​បី​ជា​វា​ត្រូវ​បាន​គេ​រឹប​អូស​បាន​យ៉ាង​ខ្លី​នៅក្នុងអំឡុង​ការ​បះបោរ​របស់​[[លាវ]]នៅក្នុង​ឆ្នាំ ១៨២៦ ក៏ដោយ។ ខេត្តនគររាជសីមាជា​មជ្ឈមណ្ឌល​នយោបាយនិង​​សេដ្ឋកិច្ច​ដ៏​សំខាន់​បំផុត​ក្នុង​តំបន់​ភាគ​ឦសាន​ជាយូរ​មក​ហើយនៅចុងសតវត្សរ៍ទី ១៩ ផ្លូវដែកបានតភ្ជាប់ទៅដល់ខេត្តនេះហើយវាបានក្លាយជាប្រព័ន្ធផ្លូវដែកសំខាន់នៅភាគឦសាន។តំបន់ឦសាននៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៣៣ ខេត្តនគររាជសីមាគឺ​ជា​បន្ទាយ​របស់​កងទ័ព​រាជានិយម​ក្នុង​ការ​បះបោរ'''បវរតេជ'''ខណៈ​ដែល​ពួកគេ​បាន​ប្រយុទ្ធ​ប្រឆាំង​នឹងរាជ​រដ្ឋាភិបាល​ប្រជាធិបតេយ្យ​ថ្មី​នៅ​[[បាងកក|ទីក្រុង​បាងកក]]([[ខេត្តបឹងកក់]])នៅទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៥០ មូលដ្ឋានទ័ពអាកាសសៀមនគររាជត្រូវបានសាងសង់នៅខេត្តនគររាជសីមាពីឆ្នាំ ១៩៦១ រហូតដល់ថ្ងៃទី ២៦ ខែ​​កុម្ភៈ ឆ្នាំ ១៩៧៦ ហើយកន្លែងនេះក៏ត្រូវបានប្រើប្រាស់ជាកងទ័ពអាកាសសហរដ្ឋអាមេរិកផងដែរ។ ការបាញ់ប្រហារដ៏ធំមួយបានកើតឡើងនៅក្នុងខេត្តនេះនៅថ្ងៃទី ០៨ និង ០៩ ខែ កុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០២០ ខ្មាន់កាំភ្លើង​បាន​បាញ់សម្លាប់​មនុស្សអស់ ​៣០ ​នាក់ និង ​របួស​ ៥៧ ​នាក់​ផ្សេងទៀតមុនពេល​ត្រូវ​ប៉ូលិស​បាញ់សម្លាប់វាជា​ការ​បាញ់​ប្រហារ​ដ៏​សាហាវ​បំផុត​ក្នុង​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​របស់​[[សៀម|ប្រទេស​សៀម]]។ ខេត្តនគររាជសីមាគឺជាស្រុកកំណើតរបស់[[ថោវសុរនារី​|លោកស្រីថាវសុរនារី]]ដែលកើតនៅក្នុងឆ្នាំ ១៧៧១ គឺជាវីរៈនារីដែលបានជួយសង្គ្រោះនិងរំដោះខេត្តនគររាជសីមាចេញពីកងទ័ព[[អនុវង្ស|ស្តេចអនុវង្ស]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨២៦។ [[Image:Thao Suranari Monument (I).jpg|thumb|រូបសំណាកលោកស្រីថោវសុរនារីឈរនៅកណ្តាលក្រុងនគររាជសីមា]] == រដ្ឋបាល == ខេត្តនគររាជសីមា ចែកចេញជា ៣២ ក្រុង/ស្រុក ២៨៩ សង្កាត់/ឃុំ និង ៣៧៤៣ ភូមិ ៖ [[File:Districts_Nakhon_Ratchasima.svg|thumb|ផែនទីក្រុងនិងស្រុកនៃខេត្តនគររាជសីមា]] {| class="wikitable" style="text-align:center" !លេខរៀង !ឈ្មោះភាសាខ្មែរ !ឈ្មោះអក្សរឡាតាំង !ឈ្មោះភាសាសៀម |- | ០១ |[[ក្រុងនគររាជសីមា]] [[File:Seal_of_Nakhon_Ratchasima.png|thumb]] |Mueang Nakhon Ratchasima |เมืองนครราชสีมา |- |០២ |[[ស្រុកគរបុរី]] |Khon Buri |ครบุรี |- |០៣ |[[ស្រុកសើងសាង]] |Soeng Sang |เสิงสาง |- |០៤ |[[ស្រុកគង់]] |Khong |คง |- |០៥ |[[ស្រុកបានលឿម]] |Ban Lueam |บ้านเหลื่อม |- |០៦ |[[ស្រុកច័ក្ករាជ]] |Chakkarat |จักราช |- |០៧ |[[ស្រុកជោគជ័យ]] |Chok Chai |โชคชัย |- |០៨ |[[ស្រុកដានឃុនថុត]] |Dan Khun Thot |ด่านขุนทด |- |០៩ |[[ស្រុកណូនថៃ]] |Non Thai |โนนไทย |- |១០ |[[ស្រុកណូនស៊ូង]] |Non Sung |โนนสูง |- |១១ |[[ស្រុកខាំសាកែវសែង]] |Kham Sakaesaeng |ขามสะแกแสง |- |១២ |[[ស្រុកប៊ួយ៉ៃ]] |Bua Yai |บัวใหญ่ |- |១៣ |[[ស្រុកប្រាថៃ]] |Prathai |ประทาย |- |១៤ |[[​ស្រុកបាក់ទង់ជ័យ(ខេត្តនគររាជ)|បាក់ទង់ជ័យ]] |Pak Thong Chai |ปักธงชัย |- |១៥ |[[ស្រុកពិមាឃ(ខេត្តនគររាជ)|ពិមាឃ]] |Phimai |พิมาย |- |១៦ |[[ស្រុកហួយថ្លែង]] |Huai Thalaeng |ห้วยแถลง |- |១៧ |[[ស្រុកឈុមភួង]] |Chum Phuang |ชุมพวง |- |១៨ |[[ស្រុកស៊ូងនើន]] |Sung Noen |สูงเนิน |- |១៩ |[[ស្រុកខាមទន្លេស]] |Kham Thale So |ขามทะเลสอ |- |២០ |[[ស្រុកស៊ីខៀវ]] |Sikhio |สีคิ้ว |- |២១ |[[ស្រុកប៉ាកឆង]] |Pak Chong |ปากช่อง |- |២២ |[[ស្រុកណងប៊ុនម៉ាក]] |Nong Bun Mak |หนองบุญมาก |- |២៣ |[[ស្រុកកែងស្នាមនាង]] |Kaeng Sanam Nang |แก้งสนามนาง |- |២៤ |[[ស្រុកណូនដែង]] |Non Daeng |โนนแดง |- |២៥ |[[ស្រុកវ៉ាងណាំខៀវ]] |Wang Nam Khiao |วังน้ำเขียว |- |២៦ |[[ស្រុកថេប្រារ៉ាក់]] |Thepharak |เทพารักษ์ |- |២៧ |[[ស្រុកមឿងយ៉ាង]] |Mueang Yang |เมืองยาง |- |២៨ |[[ស្រុកព្រះថងគាំ]] |Phra Thong Kham |พระทองคำ |- |២៩ |[[ស្រុកលំធ្មេញជ័យ]] |Lam Thamenchai |ลำทะเมนชัย |- |៣០ |[[ស្រុកប៊ួឡាយ]] |Bua Lai |บัวลาย |- |៣១ |[[ស្រុកសីតា]] |Sida |สีดา |- |៣២ |[[ស្រុកឆ្លើមព្រះកេរ្តិ៍]] |Chaloem Phra Kiat |เฉลิมพระเกียรติ |- | colspan="2" |[[ស្រុកនាងរង]] | colspan="2" |Neang Rong |} == ប្រាសាទ == * [[ប្រាសាទខនបុរី|ប្រាសាទខុនបុរី]] * [[ប្រាសាទគូទីឬស្សី|ប្រាសាទកុដិឬស្សី]] * [[ប្រាសាទកុដិឥសីណយ]] * [[ប្រាសាទគោកខុនអ៊ីន]] * [[ប្រាសាទចម្ប៉ាថង]] * [[ប្រាសាទទតបុតបានហួយវត្ត]] * [[ប្រាសាទនាងរង]] * [[ប្រាសាទនាងអូ]] * [[ប្រាសាទនើនអូរ៉ាភិន]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គបានប្រាង្គ ០១]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គបានប្រាង្គ ០២]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គបានគោកខ្លុងគុនធាន]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គឡាំសាំឡាយ]] * [[ប្រាសាទបានក្រធិន]] * [[ប្រាសាទបានក្រះទីគ្រូ]] * [[ប្រាសាទបានគង់រត]] * [[ប្រាសាទបានប៊ូយ៉ៃ]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គគូ(ស្រុកប៊ួយ៉ៃ)|ប្រាសាទប្រាង្គគូ]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គគូកេងសាណាមណាំង]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គចរាគាហ៊ិន]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គថង]] * [[ប្រាងប៉ៈគោ|ប្រាសាទប្រាង្គប៉ាកូ]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គបានយ៉ៃ]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គបានសីតា]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គផុនសង្គ្រាម]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គវត្តណងជុំសាំង]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គស្រះភ្លេង]] * [[ប្រាសាទបានប្រាង្គ ០១]] * [[ប្រាសាទបានប្រាង្គ ០២]] * [[ប្រាសាទបានប្រាង្គ ០៣]] * [[ប្រាសាទបានប្រាង្គ ០៤]] * [[ប្រាសាទបានថាណន់ ហាក់|ប្រាសាទបានថាណន់ហាក់]] * [[ប្រាសាទបានបឹងថៃ]] * [[ប្រាសាទបានម៉ារ៉ា]] * [[ប្រាសាទបានណាំចា]] * [[ប្រាសាទបានណនស្អាត]] * [[ប្រាសាទបានណូនចេតិយ]] * [[ប្រាសាទបានរ៉ាហានកៃ]] * [[ប្រាសាទបានស្រះខ្លា]] * [[ប្រាសាទបានសំរិទ្ធ]] * [[ប្រាសាទបឹងខាំ]] * [[ប្រាសាទពិមាឃ]] * [[ប្រាសាទភ្នំក្រវ៉ាន់]] * [[ប្រាសាទមឿងកែក|ប្រាសាទមឿងកែក ឬ មឿងកែវ]] * [[ប្រាសាទ​មឿង​កៅ|ប្រាសាទមឿងកៅ]] * [[ប្រាសាទមឿងឌូ]] * [[ប្រាសាទណាយ៉ៃ]] * [[ប្រាសាទណងផាក់រ៉ៃ]] * [[ប្រាសាទណងណាំខាវ]] * [[ប្រាសាទណងហូយ]] * [[ប្រាសាទណនគូ|ប្រាសាទណនគូ ០១]] * [[ប្រាសាទ​ណន​គូ|ប្រាសាទណនគូ ០២]] * [[ប្រាសាទណនបុត]] * [[ប្រាសាទណនស៊ីថង]] * [[ប្រាសាទវត្តបន]] * [[ប្រាសាទវត្តហ្វាងរាំង]] * [[ប្រាសាទលូងតាខៀន]] * [[ប្រាសាទស្រះហ៊ិន]] * [[ប្រាសាទហ៊ិនថាណនហាក់]] * [[ប្រាសាទហុិនមឿងក្អែក]] * [[ប្រាសាទហុំិនណាកែ|ប្រាសាទហុិនណាកែ]] * [[ប្រាសាទហ៊ិនស្រះភ្លេង]] * [[ប្រាសាទហួស្រះ]] * [[ប្រាសាទហួយកែន]] * [[ប្រាសាទឡាំងើន]] == មើលផងដែរ == s8gpg8hkhyekif0lw2rp09afjo7k291 321481 321479 2025-06-04T05:48:43Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321481 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = ខេត្តនគររាជសីមា | timezone1 = [[ម៉ោងនៅប្រទេសថៃ|ICT]] | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = <ref name="TDD">{{cite web |url=http://stat.bora.dopa.go.th/stat/statnew/statTDD/ |website=stat.bora.dopa.go.th |language=th |script-title=th:รายงานสถิติจำนวนประชากรและบ้านประจำปี พ.ส.2562 |trans-title=Statistics, population and house statistics for the year 2019 |date=31 December 2019 |department=Registration Office Department of the Interior, Ministry of the Interior |access-date=26 February 2020 |archivedate=14 មិថុនា 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190614102009/http://stat.bora.dopa.go.th/stat/statnew/statTDD/ |url-status=dead }}</ref> | population_total = | population_as_of = | population_rank = | population_density_km2 = | population_density_rank = | population_demonym = | population_note = | utc_offset1 = +7 | area_total_km2 = ២០,៧៣៦ | demographics_type1 = | demographics1_footnotes = | demographics1_title1 = | demographics1_info1 = | postal_code_type = លេខ​កូដប្រៃសណីយ៍ | postal_code = 30xxx | area_code_type = លេខ​កូដ​ហៅ​ទូរស័ព្ទ | area_code = 044 | iso_code = [[ISO 3166-2:TH|TH-30]] | website = {{URL|http://www.nakhonratchasima.go.th}} | area_rank = ០២ | area_footnotes = <ref name="RFD">{{cite web |url=https://www.forest.go.th |title=ตารางที่ 2 พี้นที่ป่าไม้ แยกรายจังหวัด พ.ศ.2562 |year=2019 |department=Royal Forest Department |language=Thai |trans-title=Table 2 Forest area Separate province year 2019 |access-date=6 April 2021 |postscript=, information, Forest statistics Year 2019, Thailand boundary from Department of Provincial Administration in 2013}}</ref> | official_name = | image_map = Thailand Nakhon Ratchasima locator map.svg | native_name = นครราชสีมา | native_name_lang = th | settlement_type = | image_skyline = | photo1a = | photo2a = | photo2b = | photo3a = | photo3b = | size = | spacing = | color = | border = | image_alt = | image_caption = | nickname = | motto = | image_seal = Seal Nakhon Ratchasima.svg | image_flag = Nakhon Ratchasima Flag.png | mapsize = frameless | leader_name = | map_alt = | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តនគររាជសីមា | coordinates = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = ប្រទេស | subdivision_name = {{flag|ថៃ}} (សៀម) | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = ក្រុងនគររាជសីមា | leader_party = | leader_title = | footnotes = }} '''ខេត្តនគររាជសីមា''' ឬឈ្មោះខ្លីៗ '''ខេត្តនគររាជ''' ([[ភាសាសៀម|សៀម]] : นครราชสีมา) ជាញឹកញាប់ហៅថា '''គោរាជ''' ([[ភាសាសៀម|សៀម]] : โคราช) គឺជាខេត្តមួយក្នុងចំណោមខេត្តទាំង ៧៦ របស់[[ថៃ|ប្រទេសសៀម]]ស្ថិតនៅភាគឦសានខាងលើ[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ៗហៅ​ថា[[ភាគឦសាន (ថៃ)|អ៊ីសាន]]។ខេត្តនេះមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹង[[ខេត្តជ័យភូមិ]] [[ខេត្តខនកែន]] [[ខេត្តបុរីរម្យ]] [[ខេត្តស្រះកែវ|ខេត្តស្រះកែវ]] [[ខេត្តព្រះជិនបុរី]] [[ខេត្តនគរនាយក]] [[ខេត្តស្រៈបុរី]] និង [[ខេត្តលពបុរី]]។ == ប្រវត្តិ == [[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ទើបតែចាប់បដិសន្ធិឡើងនៅក្រោយសតវត្សរ៍ទី ១៣ នៃគ្រិស្ដសករាជដែលបន្ដិចម្ដងៗ[[សៀម]]បានវាតទីមកលើតំបន់នានានៃអតីតដែនដី[[ខ្មែរ]]មានដូចជាខេត្ដនគររាជសីមាដែលមានរាជធានីមួយយ៉ាងធំបំផុតរបស់[[ចក្រភពអង្គរ(៨០២-១២១៨)|ចក្រភពអង្គរ]]។តាមពង្សសាវតារ[[ខ្មែរ]]បានឲ្យដឹងថាខេត្ដនគររាជសីមាត្រូវបាន[[សៀម]]វាតទីនៅចន្លោះឆ្នាំ ១៧៣៥ នៃចុល្លសករាជគឺក្រោយពីការកាន់កាប់[[ខេត្តសុខោទ័យ|ខេត្ដសុខោទ័យ]] [[ខេត្តអយុធ្យា|ខេត្ដអយុធ្យា]]នៅចុងសតវត្សរ៍ទី ១៣ និងដើមសតវត្សរ៍ទី ១៤ នៃគ្រិស្ដសករាជ។រួចហើយ[[ជនជាតិថៃ|ជនជាតិសៀម]]ក៏បានវាយដណ្ដើមយកខេត្ដនគររាជសីមាជាបន្ថែមទៀតដើម្បីធ្វើជាទឹកដីរបស់ខ្លួន។ តាមសៀវភៅប្រវត្ដិសាស្ដ្រស្ដីពីសម្ព័ន្ធភាពរវាង[[ខ្មែរ]]-[[សៀម]]ដែលនិពន្ធឡើងដោយលោកបណ្ឌិត'''មីសែល ត្រាណេ'''អ្នកឯកទេសខាង[[វប្បធម៌ខ្មែរ]]បានឲ្យដឹងថាមុនការកសាង[[ប្រាសាទពិមាឃ|ប្រាសាទពិមាយ]]([[សៀម]]ហៅថាប្រាសាទភីម៉ៃ)ដ៏ធំសម្បើមនៅសតវត្សរ៍ទី ១១ គេឃើញមានប្រាសាទឥដ្ឋតូចៗជាច្រើន មានទាំងសិលាចារឹក ព្រមទាំងស្ថានីយបុរេប្រវត្ដិសាស្ដ្រជាច្រើនទៀតបានស្ថិតនៅទីនោះដែលបញ្ជាក់ឲ្យដឹងថាបុព្វបុរស[[ខ្មែរ]]ពិតជារស់នៅទីនេះមុន[[ជនជាតិថៃ|ជនជាតិសៀម]]ហូរចូលមកដល់ទីនេះទៅទៀត។ ទាំង[[ជនជាតិខ្មែរ]]([[កម្ពុជា]]បច្ចុប្បន្ន)និង[[ជនជាតិថៃ|ជនជាតិសៀម]]ដើមកំណើត[[ខ្មែរ]]([[ជនជាតិខ្មែរលើ]])ដែលរស់នៅលើទឹកដីដំបូងនៃ[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]បច្ចុប្បន្នគឺមានឈាមជ័រដូចគ្នាដែលមានខឿនវប្បធម៌កើតចេញពីទឹកដីអង្គរតែមួយ។ចាប់តាំងពី[[សៀម]]បានវាតទីលើដី[[ខ្មែរ]]នៅសតវត្សរ៍ទី ១៣ ជាបន្ដបន្ទាប់ដោយសារតែ[[ជនជាតិថៃ|ជនជាតិសៀម]]មានប្រភពចេញពី[[ចិន|ប្រទេសចិន]]មកដែលជាហេតុនាំឲ្យ[[ខ្មែរ]]ត្រូវបាត់បង់ទឹកដីមួយភាគធំ។តាមរយៈសៀវភៅរបស់លោកបណ្ឌិត'''មីសែល ត្រាណេ'''បានបញ្ជាក់ឲ្យដឹងបន្ថែមថាក្នុងសម័យអតីតកាលក៏ដូចជាសម័យបច្ចុប្បន្ននេះដែរ[[ជនជាតិខ្មែរ]]ទាំងអស់ដែលរស់នៅលើអតីតខេត្ដរបស់ខ្លួននេះត្រូវគេបញ្ឈប់លែងឲ្យនិយាយ[[ភាសាខ្មែរ]]។ដោយសារការអនុវត្ដ[[សៀម]]ភាវូបនីយកម្មនេះហើយទើប[[ជនជាតិខ្មែរ]]ទាំងឡាយបានប្រែក្លាយទៅជា[[ជនជាតិថៃ|ជនជាតិសៀម]]ទាំងស្រុងនាសតវត្សរ៍ក្រោយៗមកទៀត។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយក៏គេមានការកត់ត្រាទុកដែរថា[[ជនជាតិខ្មែរ]]នៅខេត្ដនគររាជសីមានៅតែចេះនិយាយ[[ភាសាខ្មែរ]]នៅឡើយបើទោះបីជាអាជ្ញាធរ[[សៀម]]បានដាក់បម្រាមតឹងរឹងមិនឲ្យនិយាយភាសាខ្មែរក៏ដោយ។ប៉ុន្ដែចាប់តាំងពីសម័យ[[សង្គ្រាមលោកលើកទី១|សង្គ្រាមលោកលើកទី ១]] មក[[ជនជាតិខ្មែរ]]នៅខេត្ដនគររាជសីមាឈប់ចេះនិយាយ[[ភាសាខ្មែរ]]ដោយសារ[[សៀម]]បានបង្ខិតបង្ខំឲ្យមានការសិក្សាតាមប្រព័ន្ធអប់រំរបស់គេនៅតំបន់នោះគឺសៀមភាវូបនីយកម្ម។ នៅតំបន់ជុំវិញខេត្តនគររាជសីមាគឺជាមជ្ឈមណ្ឌលដ៏សំខាន់មួយក្នុងសម័យ[[អាណាចក្រខ្មែរ|អាណាចក្រខម]]នៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១១ ដោយសារមានប្រាសាទនៅក្នុង[[ប្រាសាទពិមាឃ|ឧទ្យានប្រវត្តិសាស្រ្តប្រាសាទពិមាឃ]]។ខេត្តនគររាជសីមាគឺជាខេត្តមួយដែលនៅតែមាន[[ខ្មែរ (ជនជាតិ)|ជនជាតិខ្មែរ]]ភាគខាងជើងច្រើន<ref>{{Cite web|url=http://www.thailandsworld.com/index.cfm?p=83|title=Thai People In Northeastern Thailand (Isan)|access-date=2011-09-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20140811192411/http://www.thailandsworld.com/index.cfm?p=83|archive-date=2014-08-11|url-status=dead|archivedate=2014-08-11|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140811192411/http://www.thailandsworld.com/index.cfm?p=83}}</ref>។ ទីក្រុងថ្មីដែលមានកំពែងព័ទ្ធជុំវិញកំណត់ថាជានគររាជសីមាត្រូវ​បាន​កសាង​ឡើង​នៅ​សតវត្ស​រ៍ទី ១៧ តាម​បញ្ជា​របស់​ជាកងបញ្ជា[[នារាយណ៍|ព្រះបាទនារាយណ៍ ឬ រាមាធិបតីទី ៣ ]]នៅភាគខាងកើតបំផុតដើម្បីការពារព្រំដែននៃព្រះរាជាណាចក្រ។នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ចេស្ដាបតិន្ទ្រ|ព្រះបាទរាមាទី ៣]] នៃ[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ខេត្តនគររាជសីមាបានបន្តកាតព្វកិច្ចនេះបើទោះ​បី​ជា​វា​ត្រូវ​បាន​គេ​រឹប​អូស​បាន​យ៉ាង​ខ្លី​នៅក្នុងអំឡុង​ការ​បះបោរ​របស់​[[លាវ]]នៅក្នុង​ឆ្នាំ ១៨២៦ ក៏ដោយ។ ខេត្តនគររាជសីមាជា​មជ្ឈមណ្ឌល​នយោបាយនិង​​សេដ្ឋកិច្ច​ដ៏​សំខាន់​បំផុត​ក្នុង​តំបន់​ភាគ​ឦសាន​ជាយូរ​មក​ហើយនៅចុងសតវត្សរ៍ទី ១៩ ផ្លូវដែកបានតភ្ជាប់ទៅដល់ខេត្តនេះហើយវាបានក្លាយជាប្រព័ន្ធផ្លូវដែកសំខាន់នៅភាគឦសាន។តំបន់ឦសាននៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៣៣ ខេត្តនគររាជសីមាគឺ​ជា​បន្ទាយ​របស់​កងទ័ព​រាជានិយម​ក្នុង​ការ​បះបោរ'''បវរតេជ'''ខណៈ​ដែល​ពួកគេ​បាន​ប្រយុទ្ធ​ប្រឆាំង​នឹងរាជ​រដ្ឋាភិបាល​ប្រជាធិបតេយ្យ​ថ្មី​នៅ​[[បាងកក|ទីក្រុង​បាងកក]]([[ខេត្តបឹងកក់]])នៅទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៥០ មូលដ្ឋានទ័ពអាកាសសៀមនគររាជត្រូវបានសាងសង់នៅខេត្តនគររាជសីមាពីឆ្នាំ ១៩៦១ រហូតដល់ថ្ងៃទី ២៦ ខែ​​កុម្ភៈ ឆ្នាំ ១៩៧៦ ហើយកន្លែងនេះក៏ត្រូវបានប្រើប្រាស់ជាកងទ័ពអាកាសសហរដ្ឋអាមេរិកផងដែរ។ ការបាញ់ប្រហារដ៏ធំមួយបានកើតឡើងនៅក្នុងខេត្តនេះនៅថ្ងៃទី ០៨ និង ០៩ ខែ កុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០២០ ខ្មាន់កាំភ្លើង​បាន​បាញ់សម្លាប់​មនុស្សអស់ ​៣០ ​នាក់ និង ​របួស​ ៥៧ ​នាក់​ផ្សេងទៀតមុនពេល​ត្រូវ​ប៉ូលិស​បាញ់សម្លាប់វាជា​ការ​បាញ់​ប្រហារ​ដ៏​សាហាវ​បំផុត​ក្នុង​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​របស់​[[សៀម|ប្រទេស​សៀម]]។ ខេត្តនគររាជសីមាគឺជាស្រុកកំណើតរបស់[[ថោវសុរនារី​|លោកស្រីថាវសុរនារី]]ដែលកើតនៅក្នុងឆ្នាំ ១៧៧១ គឺជាវីរៈនារីដែលបានជួយសង្គ្រោះនិងរំដោះខេត្តនគររាជសីមាចេញពីកងទ័ព[[អនុវង្ស|ស្តេចអនុវង្ស]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨២៦។ [[Image:Thao Suranari Monument (I).jpg|thumb|រូបសំណាកលោកស្រីថោវសុរនារីឈរនៅកណ្តាលក្រុងនគររាជសីមា]] == រដ្ឋបាល == ខេត្តនគររាជសីមា ចែកចេញជា ៣២ ក្រុង/ស្រុក ២៨៩ សង្កាត់/ឃុំ និង ៣៧៤៣ ភូមិ ៖ [[File:Districts_Nakhon_Ratchasima.svg|thumb|ផែនទីក្រុងនិងស្រុកនៃខេត្តនគររាជសីមា]] {| class="wikitable" style="text-align:center" !លេខរៀង !ឈ្មោះភាសាខ្មែរ !ឈ្មោះអក្សរឡាតាំង !ឈ្មោះភាសាសៀម |- | ០១ |[[ក្រុងនគររាជសីមា]] [[File:Seal_of_Nakhon_Ratchasima.png|thumb]] |Mueang Nakhon Ratchasima |เมืองนครราชสีมา |- |០២ |[[ស្រុកគរបុរី]] |Khon Buri |ครบุรี |- |០៣ |[[ស្រុកសើងសាង]] |Soeng Sang |เสิงสาง |- |០៤ |[[ស្រុកគង់]] |Khong |คง |- |០៥ |[[ស្រុកបានលឿម]] |Ban Lueam |บ้านเหลื่อม |- |០៦ |[[ស្រុកច័ក្ករាជ]] |Chakkarat |จักราช |- |០៧ |[[ស្រុកជោគជ័យ]] |Chok Chai |โชคชัย |- |០៨ |[[ស្រុកដានឃុនថុត]] |Dan Khun Thot |ด่านขุนทด |- |០៩ |[[ស្រុកណូនថៃ]] |Non Thai |โนนไทย |- |១០ |[[ស្រុកណូនស៊ូង]] |Non Sung |โนนสูง |- |១១ |[[ស្រុកខាំសាកែវសែង]] |Kham Sakaesaeng |ขามสะแกแสง |- |១២ |[[ស្រុកប៊ួយ៉ៃ]] |Bua Yai |บัวใหญ่ |- |១៣ |[[ស្រុកប្រាថៃ]] |Prathai |ประทาย |- |១៤ |[[​ស្រុកបាក់ទង់ជ័យ(ខេត្តនគររាជ)|បាក់ទង់ជ័យ]] |Pak Thong Chai |ปักธงชัย |- |១៥ |[[ស្រុកពិមាឃ(ខេត្តនគររាជ)|ពិមាឃ]] |Phimai |พิมาย |- |១៦ |[[ស្រុកហួយថ្លែង]] |Huai Thalaeng |ห้วยแถลง |- |១៧ |[[ស្រុកឈុមភួង]] |Chum Phuang |ชุมพวง |- |១៨ |[[ស្រុកស៊ូងនើន]] |Sung Noen |สูงเนิน |- |១៩ |[[ស្រុកខាមទន្លេស]] |Kham Thale So |ขามทะเลสอ |- |២០ |[[ស្រុកស៊ីខៀវ]] |Sikhio |สีคิ้ว |- |២១ |[[ស្រុកប៉ាកឆង]] |Pak Chong |ปากช่อง |- |២២ |[[ស្រុកណងប៊ុនម៉ាក]] |Nong Bun Mak |หนองบุญมาก |- |២៣ |[[ស្រុកកែងស្នាមនាង]] |Kaeng Sanam Nang |แก้งสนามนาง |- |២៤ |[[ស្រុកណូនដែង]] |Non Daeng |โนนแดง |- |២៥ |[[ស្រុកវ៉ាងណាំខៀវ]] |Wang Nam Khiao |วังน้ำเขียว |- |២៦ |[[ស្រុកថេប្រារ៉ាក់]] |Thepharak |เทพารักษ์ |- |២៧ |[[ស្រុកមឿងយ៉ាង]] |Mueang Yang |เมืองยาง |- |២៨ |[[ស្រុកព្រះថងគាំ]] |Phra Thong Kham |พระทองคำ |- |២៩ |[[ស្រុកលំធ្មេញជ័យ]] |Lam Thamenchai |ลำทะเมนชัย |- |៣០ |[[ស្រុកប៊ួឡាយ]] |Bua Lai |บัวลาย |- |៣១ |[[ស្រុកសីតា]] |Sida |สีดา |- |៣២ |[[ស្រុកឆ្លើមព្រះកេរ្តិ៍]] |Chaloem Phra Kiat |เฉลิมพระเกียรติ |- | colspan="2" |[[ស្រុកនាងរង]] | colspan="2" |Neang Rong |} == ប្រាសាទ == * [[ប្រាសាទខនបុរី|ប្រាសាទខុនបុរី]] * [[ប្រាសាទគូទីឬស្សី|ប្រាសាទកុដិឬស្សី]] * [[ប្រាសាទកុដិឥសីណយ]] * [[ប្រាសាទគោកខុនអ៊ីន]] * [[ប្រាសាទចម្ប៉ាថង]] * [[ប្រាសាទទតបុតបានហួយវត្ត]] * [[ប្រាសាទនាងរង]] * [[ប្រាសាទនាងអូ]] * [[ប្រាសាទនើនអូរ៉ាភិន]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គបានប្រាង្គ ០១]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គបានប្រាង្គ ០២]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គបានគោកខ្លុងគុនធាន]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គឡាំសាំឡាយ]] * [[ប្រាសាទបានក្រធិន]] * [[ប្រាសាទបានក្រះទីគ្រូ]] * [[ប្រាសាទបានគង់រត]] * [[ប្រាសាទបានប៊ូយ៉ៃ]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គគូ(ស្រុកប៊ួយ៉ៃ)|ប្រាសាទប្រាង្គគូ]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គគូកេងសាណាមណាំង]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គចរាគាហ៊ិន]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គថង]] * [[ប្រាងប៉ៈគោ|ប្រាសាទប្រាង្គប៉ាកូ]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គបានយ៉ៃ]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គបានសីតា]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គផុនសង្គ្រាម]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គវត្តណងជុំសាំង]] * [[ប្រាសាទប្រាង្គស្រះភ្លេង]] * [[ប្រាសាទបានប្រាង្គ ០១]] * [[ប្រាសាទបានប្រាង្គ ០២]] * [[ប្រាសាទបានប្រាង្គ ០៣]] * [[ប្រាសាទបានប្រាង្គ ០៤]] * [[ប្រាសាទបានថាណន់ ហាក់|ប្រាសាទបានថាណន់ហាក់]] * [[ប្រាសាទបានបឹងថៃ]] * [[ប្រាសាទបានម៉ារ៉ា]] * [[ប្រាសាទបានណាំចា]] * [[ប្រាសាទបានណនស្អាត]] * [[ប្រាសាទបានណូនចេតិយ]] * [[ប្រាសាទបានរ៉ាហានកៃ]] * [[ប្រាសាទបានស្រះខ្លា]] * [[ប្រាសាទបានសំរិទ្ធ]] * [[ប្រាសាទបឹងខាំ]] * [[ប្រាសាទពិមាឃ]] * [[ប្រាសាទភ្នំក្រវ៉ាន់]] * [[ប្រាសាទមឿងកែក|ប្រាសាទមឿងកែក ឬ មឿងកែវ]] * [[ប្រាសាទ​មឿង​កៅ|ប្រាសាទមឿងកៅ]] * [[ប្រាសាទមឿងឌូ]] * [[ប្រាសាទណាយ៉ៃ]] * [[ប្រាសាទណងផាក់រ៉ៃ]] * [[ប្រាសាទណងណាំខាវ]] * [[ប្រាសាទណងហូយ]] * [[ប្រាសាទណនគូ|ប្រាសាទណនគូ ០១]] * [[ប្រាសាទ​ណន​គូ|ប្រាសាទណនគូ ០២]] * [[ប្រាសាទណនបុត]] * [[ប្រាសាទណនស៊ីថង]] * [[ប្រាសាទវត្តបន]] * [[ប្រាសាទវត្តហ្វាងរាំង]] * [[ប្រាសាទលូងតាខៀន]] * [[ប្រាសាទស្រះហ៊ិន]] * [[ប្រាសាទហ៊ិនថាណនហាក់]] * [[ប្រាសាទហុិនមឿងក្អែក]] * [[ប្រាសាទហុំិនណាកែ|ប្រាសាទហុិនណាកែ]] * [[ប្រាសាទហ៊ិនស្រះភ្លេង]] * [[ប្រាសាទហួស្រះ]] * [[ប្រាសាទហួយកែន]] * [[ប្រាសាទឡាំងើន]] == មើលផងដែរ == r1kzy2fpp42cj90hkzcxgev9zk024lx 12 36622 321612 208333 2025-06-05T14:54:52Z SounDany18 46488 hi 321612 wikitext text/x-wiki [https://www.elibraryofcambodia.org/ebook/lbeng-pror-chea-prey-khmer/ https://khmerkrom.org/geography] tgse66ryktwwaikqpmy54ac2rsig5xz 0 36747 321431 321009 2025-06-03T05:52:06Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* ប្រាសាទ */ 321431 wikitext text/x-wiki '''ខេត្តសុរិន្ទ្រ ឬ សុរិន្ទ''' ([[ភាសាសៀម|សៀម]] : สุรินทร์ , [[ភាសាខ្មែរសុរិន្ទ|ខ្មែរសុរិន្រ្ទ]] : ซเร็น) ស្ថិតនៅភាគឦសាននៃ[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ផ្នែកខាងក្រោមដែលហៅម្យ៉ាងទៀតថា[[ឦសាន|អ៊ីសាន]]ហើយមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹង[[ខេត្តបុរីរម្យ]]នៅខាងលិច[[ខេត្តសិរីសាកេត|ខេត្តសិរីសាកេត]]នៅខាងកើត[[ខេត្តមហាសារគាម]]និង[[ខេត្តសុវណ៌ភូមិ ឬ សុវណ្ណភូមិ|ខេត្តសុវណ៌ភូមិ]]នៅខាងជើងនិងខាងត្បូងជាប់នឹង[[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]]នៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]។ {{Infobox settlement | name = ខេត្តសុរិន្ទ្រ | other_name = สุรินทร์(សៀម)<br/>สุลิน(កួយ) | native_name = ซเร็(ខ្មែរសុរិន្ទ្រ) | native_name_lang = th | settlement_type = | image_skyline = | border = infobox | total_width = | image_style = | perrow = | image1 = | image2 = | image3 = | image4 = | image5 = | image_alt = | image_caption = | nickname = | motto = | image_seal = Seal Surin.png | image_flag = Surin Flag.png | image_map = Thailand Surin locator map.svg | mapsize = frameless | map_alt = | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តសុរិន្ទ្រ | latd = | latm = | lats = | longd = | longm = | longs = | coordinates_type = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = ប្រទេស | subdivision_name = {{THA}}(សៀម) | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = ក្រុងសុរិន្ទ្រ | leader_party = | leader_title = | leader_name = | leader_party1 = | leader_title1 = | leader_name1 = | area_footnotes = | area_total_km2 = 8,854 | area_rank = ២២ | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = | population_total = | population_as_of = | population_rank = | population_density_km2 = | population_density_rank = | population_demonym = | population_note = | demographics_type2 = | demographics2_footnotes = | demographics2_title1 = | demographics2_info1 = | demographics_type1 = | demographics1_footnotes = | demographics1_title1 = | demographics1_info1 = | timezone1 = [[Time in Thailand|ICT]] | utc_offset1 = +7 | postal_code_type = លេខកូដប្រៃសណីយ៍ | postal_code = 32xxx | area_code_type = លេខកូដហៅទូរស័ព្ទ | area_code = 044 | iso_code = [[ISO 3166-2:TH|TH-32]] | website = {{URL|surin.go.th}} | footnotes = }} =ប្រវត្តិ= ខេត្តសុរិន្ទ្រគ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដីសរុប ៨៨៥៤ គីឡូម៉ែត្រក្រឡា(៣៤១៩ ម៉ែត្រការ៉េ)ពី[[ទន្លេមូល]]នៅភាគខាងជើងដល់[[ភ្នំដងរែក]]នៅភាគខាងត្បូង។ទីរួមខេត្តសុរិន្ទ្រស្ថិតនៅភាគខាងលិចមានចម្ងាយ ៤៣៤ គីឡូម៉ែត្រពី[[បាងកក|ទីក្រុងបាងកក]]([[ខេត្តបឹងកក់]])។តំបន់​សុរិន្ទ្របច្ចុប្បន្ន​មាន​ប្រវត្តិ​តាំង​ទី​លំនៅ​របស់​មនុស្ស​ជា​យូរ​មក​ហើយ​ដែល​មាន​តាំងពី​សម័យ​បុរេប្រវត្តិ។តាមប្រវត្តិសាស្ត្រតំបន់នេះត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយអាណាចក្រមានអំណាចមុនដំបូងគេគឺ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]នា[[សម័យអង្គរ]]។៥០% នៃ​ប្រជាជននៅក្នុងខេត្តសុរិន្ទ្រជា[[ជនជាតិខ្មែរ]]។អ្នកដែលនៅសេសសល់គឺជាអ្នកនិយាយ[[ភាសាសៀម]] [[ភាសាឡាវ|ភាសាលាវ]] [[ភាសាចិន]] និង [[ភាសាកួយ]]ជាដើមហើយក៏មានក្រុមកុលសម្ព័ន្ធក្រុមជនជាតិភាគតិផងដែរដូចជា[[ជនជាតិកួយ|កួយ]]ជាដើម។ខេត្តនៅភាគឦសាននេះបណ្តុំទៅដោយអ្នកមានមន្តអាគម យុទ្ធសិល្ប៍ សិល្បសាស្ត្រនិងចម្រុះទៅដោយវប្បធម៌និងភាសាជាច្រើនមានដូចជា សៀម ខ្មែរ កួយ ចិន និង លាវជាដើមហើយប្រជាជនខ្មែរដែលរស់នៅទីនោះឬហៅម្យ៉ាងទៀតថា[[ជនជាតិខ្មែរលើ]]នៅតែបន្តថែរក្សាអភិរក្ស ប្រពៃណី វប្បធម៌ របស់ខ្លួនឲ្យនៅតែគង់វង្សបន្តទៅមុខទៀត។[[ជនជាតិខ្មែរ]]នៅទីនោះក៏អាចនិយាយនិងចេះអានសរសេរ[[ភាសាខ្មែរ]]បានខ្លះៗផងដែរ។បណ្តាស្រុកនៅក្នុងខេត្ត​នេះភាគ​ច្រើន​ជា​ជន​បទនិង​មាន​ជីវភាព​ក្រីក្រ។មានការអភិវឌ្ឍឧស្សាហកម្មតិចតួចដោយការធ្វើកសិកម្មជាចម្បងដូចជាធ្វើស្រែចម្ការជាដើម។ក្រៅពី​ធ្វើស្រែចម្ការកសិករក៏បានរកប្រាក់​ចំណូល​បន្ថែមទៀតដើម្បីផ្គត់ផ្គង់ជីវភាពរបស់ពួកគេ​ដូចជាកាប់​អំពៅ ធ្វើជា​កម្មករ​សំណង់ ​ធ្វើតម្បាញ​សូត្រ​លក់ក្នុង​ស្រុកនិងក្រៅស្រុកជាដើម។ការ​ទាក់ដំរីនិង​បណ្តុះ​បបណ្តាលសត្វដំរីក៏ពេញនិយមនិងមានសារៈសំខាន់​យ៉ាងខ្លាំងនៅក្នុងខេត្តនេះផងដែរ។ប្រហែល ២៥% នៃដំរីទាំងអស់នៅក្នុង[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ត្រូវបានចិញ្ចឹមនៅឯខេត្តសុរិន្ទ្រដែលភាគច្រើនលើសលុបជាពួក[[ជនជាតិកួយ]]។ទេសចរណ៍​ក៏មានសារៈសំខាន់ផងដែរសម្រាប់ទ្រទ្រង់សេដ្ឋកិច្ច​ខេត្ត​សុរិន្ទ្រ។ទេសភាពធម្មជាតិ សត្វពាហនៈ ប្រាសាទបុរាណ ជាច្រើនត្រូវបានគេមើលឃើញចាប់អារម្មណ៍កាន់តែច្រើនឡើងៗថាមានសក្តានុពលជាខ្លាំងដោយអាជ្ញាធរខេត្តបានចំណាយថវិកាអភិវឌ្ឍន៍ខេត្តនេះឲ្យក្លាយជាតំបន់ទេសចរណ៍បុរាណនិងធម្មជាតិដែលជាទីពេញនិយមសម្រាប់ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិមកកម្សាន្ត។ខេត្តសុរិន្ទ្រមានកេរ្តិ៍ឈ្មោះល្បីល្បាញខាងធ្វើគ្រឿងតុបតែងលម្អដែលធ្វើពីមាស ប្រាក់ ស្ពាន់ សំរឹទ្ធិ គ្រឿងសង្ហារឹមដែលធ្វើពីឈើ បេង នាងនួន សម្លៀកបំពាក់ដែលតម្បាញចេញពីសរសៃសូត្រដ៏ប្រណិតជាដើម។ពាណិជ្ជករនៅក្នុងស្រុកក៏ធ្វើពាណិជ្ជកម្មឆ្លងដែនជាមួយប្រជាជន[[កម្ពុជា]]តាមរយៈច្រកព្រំដែននៅ[[:en:O Smach|អូរស្មាច់]]ចម្ងាយ ៧០ គីឡូម៉ែត្រខាងត្បូងពីទីរួមខេត្តសុរិន្ទ្រ។ បច្ចុប្បន្នខេត្តសុរិន្ទ្រត្រូវបាន[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ប្ដូរឈ្មោះទៅជា[[ខេត្តសូរិន្ទ]]វិញដែលរួមបញ្ចូលទាំង[[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]] និង [[ខេត្តសង្គឹត|ខេត្តសង្គឹត ឬ សិង្គារ]]ដាក់ឲ្យក្លាយជា[[ខេត្តសូរិន្ទ]]តែមួយវិញ។ខេត្តសុរិន្ទ្រកាលដើមឡើយជាដែនដីរបស់[[អាណាចក្រខ្មែរ]]ហើយខេត្តនេះជាខេត្តដែលសម្បូរទៅដោយសត្វដំរី។អ្នកហ្មដំរី[[ខ្មែរ]] [[ជនជាតិកួយ|កួយ]] [[លាវ]] ថាតំបន់នេះសម្បូរដំរីណាស់ដំណឹងនេះក៏បានដឹងលឺទៅដល់ព្រះរាជាទ្រង់ក៏ចាត់ឲ្យមេទ័ព[[ខ្មែរ]]ឈ្មោះ '''សុរិន្ទ ភក្ដី''' ឲ្យចេញទៅទាក់ដំរីនៅឯខេត្តសុរិន្ទ្រនេះក៏បានជួបប្រទះនឹង[[សត្វដំរីស]]រួចក៏បានស្ទាក់ចាប់មកថ្វាយព្រះរាជាៗក៏ចាត់តាំងឲ្យមេទ័ព '''សុរិន្ទ ភក្ដី''' កាន់កាប់ និងគ្រប់គ្រងខេត្តសុរិន្ទ្រនេះតរៀងមករហូតដល់ពេល[[សៀម]]មកឈ្លានពាន[[ខ្មែរ]]យកដែនដីសុរិន្ទ្រនេះ។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៨៤ ដែលខេត្តសុរិន្ទ្រត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយសៀមហើយចៅហ្វាយខេត្តនេះនៅតែមានងារថា '''ពញាសុរិន្ទភក្ដីធីននគរបន្ទាយសេមា'''។នេះក៏សបញ្ជាក់ឲ្យបានដឹងដែរថាពួកអ្នកនៅ[[ស្រុកសុរិន្ទ្រ]]មានដើមកំណើតពី[[ស្រុកបន្ទាយឆ្មារ]]ពិតមែន។ [[Image:Monument of Phaya Surin Phakdi Si Narong Changwang - Surin.jpg|thumb|200px|រូបសំណាកមេទ័ព សុរិន្ទ ភក្តី ស្ថិតនៅក្នុងក្រុងសុរិន្ទ្រ]] =រដ្ឋបាល= ខេត្តសុរិន្ទ្រ ចែកចេញជា ១៧ ក្រុង/ស្រុក ១៥៨ សង្កាត់/ឃុំ និង ២០១១ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! ឈ្មោះភាសាខ្មែរ ! ឈ្មោះអក្សរឡាតាំង ! ឈ្មោះភាសាសៀម ! ទីតាំង |- |០១ |align="center"|[[ក្រុងសុរិន្ទ្រ]] [[Image:Seal of Surin.png|thumb|200px]] |Mueang Surin |เมืองสุรินทร์ |[[Image:Amphoe 3201.svg|thumb|200px]] |- |០២ |[[​ស្រុកភ្នំដងរែក|ស្រុកភ្នំដងរែក]] |Phanom Dong Rak |พนมดงรัก |[[Image:Amphoe 3214.svg|thumb|200px]] |- |០៣ |​[[​ស្រុកសង្គៈ|ស្រុកសង្គៈ]] |Sangkha |สังขะ |[[Image:Amphoe 3210.svg|thumb|200px]] |- |០៤ |[[​ស្រុកប្រាសាទ|ស្រុកប្រាសាទ]] |Prasat |ปราสาท |[[Image:Amphoe 3205.svg|thumb|200px]] |- |០៥ |[[ស្រុកសំរោងទាប(ខេត្តសុរិន្ទ្រ)|ស្រុកសំរោងទាប]] |Samrong Thap |สำโรงทาบ |[[Image:Amphoe 3212.svg|thumb|200px]] |- |០៦ |[[ស្រុករតនបុរី]] |Rattana Buri |รัตนบุรี |[[Image:Amphoe 3207.svg|thumb|200px]] |- |០៧ |[[ស្រុកកំពង់ស្វាយ(ខេត្តសុរិន្ទ្រ)|ស្រុកកំពង់ស្វាយ]] |Tha Tum |ท่าตูม |[[Image:Amphoe 3203.svg|thumb|200px]] |- |០៨ |[[ស្រុកកាប់ជើង]] |Kap Choeng |กาบเชิง |[[Image:Amphoe 3206.svg|thumb|200px]] |- |០៩ |[[ស្រុករំដួល(ខេត្តសុរិន្ទ្រ)|ស្រុករំដួល]] |Lamduan |ลำดวน |[[Image:Amphoe 3211.svg|thumb|200px]] |- |១០ |[[ស្រុកចមព្រះ]] |Chom Phra |จอมพระ |[[Image:Amphoe 3204.svg|thumb|200px]] |- |១១ |[[ស្រុកជម្ពូរបុរី]] |Chumphon Buri |ชุมพลบุรี |[[Image:Amphoe 3202.svg|thumb|200px]] |- |១២ |[[ស្រុកបសេដ្ឋ(ខេត្តសុរិន្ទ្រ)|ស្រុកបសេដ្ឋ]] |Buachet |บัวเชด |[[Image:Amphoe 3213.svg|thumb|200px]] |- |១៣ |[[ស្រុកសុីខរភូមិ]] |Sikhoraphum |ศีขรภูมิ |[[Image:Amphoe 3209.svg|thumb|200px]] |- |១៤ |[[ស្រុកសាណម]] |Sanom |สนม |[[Image:Amphoe 3208.svg|thumb|200px]] |- |១៥ |[[ស្រុកស្រីណារ៉ុង|ស្រុកស្រីណារ៉ុង]] |Si Narong |ศรีณรงค์ |[[Image:Amphoe 3215.svg|thumb|200px]] |- |១៦ |[[ស្រុកក្វៅស្រីណារិន]] |Khwao Sinarin |เขวาสินรินทร์ |[[Image:Amphoe 3216.svg|thumb|200px]] |- |១៧ |[[ស្រុកណនណារ៉ាយ]] |Non Narai |โนนนารายณ์ |[[Image:Amphoe 3217.svg|thumb|200px]] |- | colspan="2" |[[ស្រុកគោកខ័ណ្ឌ(ខេត្តសុរិន្ទ) |ស្រុកគោកខ័ណ្ឌ]] | colspan="3" |Koukhan |- | colspan="2" |[[ស្រុកឈូក(ខេត្តសុរិន្ទ)|ស្រុកឈូក]] | colspan="3" |Chhouk |- | colspan="2" |[[ស្រុកកំចាយចាន(ខេត្តសុរិន្ទ)|ស្រុកកំចាយចាន]] | colspan="3" |Kamchay Chan |- |} '''ព្រំប្រទល់នៃខេត្តសុរិន្ទ្រ''' {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ !rowspan="3" style="background:#000080;color:white;"|ខេត្តសុរិន្ទ្រ !colspan="4" style="background:#000080;color:white;"|ទិស |- ! |ខាងកើត (E) ! |ខាងលិច (W) ! |ខាងត្បូង (S) ! |ខាងជើង (N) |- | [[ខេត្តសិរីសាកេត|ខេត្តសិរីសាកេត]] | [[ខេត្តបុរីរម្យ]] | [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] | [[ខេត្តមហាសារគាម]] និង [[ខេត្តសុវណ៌ភូមិ ឬ សុវណ្ណភូមិ|ខេត្តសុវណ៌ភូមិ]] |} =ប្រាសាទ= * [[ប្រាសាទល្ងៀង|ប្រាសាទក្រពុំ ឬ ប្រាសាទសុីខរភូមិ ឬ ប្រាសាទល្ងៀង]] * [[ប្រាសាទជាងប៉ី]] * [[ប្រាសាទតាក្របី]] * [[ប្រាសាទតាមាន់]] * [[ប្រាសាទ​ថា​ពាំង​តា|ប្រាសាទត្រពាំង​ទា]] * [[ប្រាសាទបានប្រាសាទ (ខេត្តសុរិន្ទ្រ)|ប្រាសាទបានប្រាសាទ]] * [[ប្រាសាទបានភ្លួង]] * [[ប្រាសាទមឿនឆៃ]] * [[ប្រាសាទយាយងោ]] =បុណ្យប្រពៃណីជាតិ= '''ពិធីបុណ្យដំរីសុរិន្រ្ទ''' គឺជាព្រឹត្តិការណ៍ប្រចាំឆ្នាំដែលមានតាំងពីយូរយារណាស់មកហើយនៃសហគមន៍សុរិន្រ្ទ។ពិធីបុណ្យនេះត្រូវបានរៀបចំប្រារព្ធឡើងរៀងរាល់ខែវិច្ឆិការយៈពេល ០២ ថ្ងៃនៅក្នុងគោលបំណងដើម្បីបង្ហាញពីប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់ពីដូនតារបស់[[ខ្មែរ]]ដែលជាកេរមរតករបស់ប្រជាជននៅក្នុងខេត្តនេះនិងដើម្បីអបអរសាទរនិងលើកកម្ពស់វិស័យទេសចរណ៍ក៏ដូចជាការអភិរក្សសត្វព្រៃនិងអភិរក្សវប្បធម៌នៃការចិញ្ចឹមដំរីនៅក្នុង[[ខេត្តសុរិន្ទ្រ]]ជាពិសេសនៅតំបន់ភាគឦសាន។ខេត្តសុរិន្ទ្រគឺជាតំបន់មួយដែលមានចំនួនដំរីច្រើនជាងគេនៅក្នុងប្រទេស។ ពិធីបុណ្យនេះមានប្រភពមកពីក្រុមអ្នកថែរក្សាសត្វដំរីនៅខេត្តសុរិន្ទ្រដែលមានជំនាញក្នុងការចាប់និងថែទាំសត្វដំរីជាយូរមកហើយ។ពួកគេបានរួមគ្នាដើម្បីចិញ្ចឹមបីបាច់ថែរក្សាសត្វដ៏អស្ចារ្យទាំងនេះធ្វើឲ្យដំរីក្លាយជាមរតកវប្បធម៌និងជានិមិត្តរូបរបស់ខេត្តសុរិន្ទ្ររហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ។ខេត្តសុរិន្រ្ទក៏មានតំបន់ព្រៃបើកចំហសមរម្យសម្រាប់ការចិញ្ចឹមដំរីហើយដំរីបានក្លាយទៅជាផ្នែកមួយដ៏គួរឲ្យស្រឡាញ់នៃគ្រួសារក្នុងស្រុកជាច្រើន។ ពិធីបុណ្យដំរីសុរិន្រធ្វើឡើងរៀងរាល់ខែវិច្ឆិកាហើយមានសកម្មភាពចូលរួមជាច្រើនដូចជាក្បួនដង្ហែដំរី ការប្រកួតទេពកោសល្យដំរី ការបង្ហាញជំនាញដំរី ការប្រកួតបាល់ទាត់ដំរី និងសូម្បីតែការតាំងពិព័រណ៌សត្វដំរី។បន្ថែមពីលើនេះនៅមានការតាំងពិព័រណ៍ដែលបង្ហាញពីទំនាក់ទំនងរវាងសត្វដំរីនិងមនុស្ស។សកម្មភាពទាំងនេះទាក់ទាញការចាប់អារម្មណ៍យ៉ាងខ្លាំងពីសំណាក់ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិដោយបង្ហាញពីភាពវៃឆ្លាតរបស់សត្វដំរីសុរិន្រ្ទ។ ក្រៅពីការសម្ដែងសត្វដំរីពិធីបុណ្យនេះក៏រួមបញ្ចូលការសម្ដែងវប្បធម៌សកម្មភាពកម្សាន្តផ្សេងៗនិងការលក់ផលិតផលក្នុងស្រុកផងដែរ។ ដូច្នេះពិធីបុណ្យដំរីសុរិន្ទ្រគឺជាព្រឹត្តិការណ៍ដ៏សំខាន់មួយដែលប្រារព្ធនូវភាពអស្ចារ្យនិងកិត្តិនាមរបស់ដំរីសុរិន្ទ្រនិងខេត្តសុរិន្ទ្រលើសកលលោក។វាមិនត្រឹមតែបង្ហាញពីភាពប្លែកនៃវប្បធម៌អ្នកសុរិន្ទ្រប៉ុណ្ណោះទេថែមទាំងលើកកម្ពស់ការយល់ដឹងអំពីការអភិរក្សប្រភេទសត្វដំរីនិងបរិស្ថានផងដែរ។ =អ្នកសិល្បៈ= ==តារាចម្រៀង== * លោក [[ខុង ខុយ|ខុង ខុយ ឬ គង់ មានជ័យ]] ជាអ្នកចម្រៀងសុរិន្ទ្រគោកខ័ណ្ឌដែលមានសមាជិក ៧០ នាក់ =មើលផងដែរ= {{Navbox |name = ខេត្តសុរិន្ទ |title = [[ខេត្តសុរិន្ទ]] [[ខ្មែរសុរិន្ទ]] |state = {{{state|autocollapse}}} |liststyle = text-align:left; |image = [[File:ខ្មែរសុរិន្ទ]] |group1 = '''ទីរួមខេត្ត''' |list1 = ​[[ទី​រួមខេត្ត​ |ទីរួមខេត្ត]] |group2 = '''ក្រុង''' |list2 = ​[[ទីក្រុង|ទីក្រុង]] |group3 = '''ស្រុក''' |list3 = [[​ស្រុកសុរិន្ទ(ខេត្តសុរិន្ទ)|សុរិន្ទ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុកសង្គៈ(ខេត្តសុរិន្ទ) |សង្គៈ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុកភ្នំដងរែក(ខេត្តសុរិន្ទ)|ភ្នំដងរែក]]{{spaces|3}}[[​ស្រុកប្រាសាទ(ខេត្តសុរិន្ទ)|ប្រាសាទ]] {{spaces|3}}[[ស្រុកគោកខ័ណ្ឌ(ខេត្តសុរិន្ទ) |គោកខ័ណ្ឌ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុកឈូក(ខេត្តសុរិន្ទ)|ឈូក]] {{spaces|3}}[[ស្រុកសំរោងទាប(ខេត្តសុរិន្ទ) |សំរោងទាប]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​]] {{spaces|3}}[[ស្រុក | ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​]] {{spaces|3}}[[ស្រុក | ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​]] {{spaces|3}}[[ស្រុក | ]] |belowstyle= background: #7BBA43; color: #000080; |below=[[ខេត្តសុរិន្ទ]]​មាន [[ក្រុង]]​ [[ស្រុក]]​ចំនួន​១២ </div> }} {{Navbox |name = ខេត្តខ្មែរដែលបាត់បង់ទៅប្រទេសថៃ(សៀម) |title = ខ្មែរសុរិន្ទ[[សុរិន្ទ]] |state = {{{state|autocollapse}}} |liststyle = text-align:left; |image = [[Image:Flag of Cambodia.svg|right|75px|ខ្មែរ]] |group1 = '''ខេត្តបុរាណ''' |list1 = [[ខេត្តសុខោទ័យ]](ក្រុងសុខោទ័យ) {{spaces|3}}[[ខេត្តអយុធ្យា]](ក្រុងអយុធ្យា) {{spaces|3}}[[ខេត្តបឹងកក់]](ក្រុងបាងកក) |group2 = '''ខេត្តនៅដែនសុរិន្ទ''' |list2 = [[ខេត្តសុរិន្ទ|សុរិន្ទ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តបុរីរម្យ|បុរីរម្យ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តនគររាជ|នគររាជ ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តបស្ចឹមបុរី |បស្ចឹមបុរី ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តសិរីសាកេត |សិរីសាកេត ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តត្រាច |ត្រាច ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តច័ន្ទបុរី |ច័ន្ទបុរី ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តសង្គឹត |សង្គឹត ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តធនបុរី |ធនបុរី ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ |ស្ទឹងជ្រៅ ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ |គោកខ័ណ្ឌ ]]{{spaces|3}}[[ខេត្តអ៊ូប៊ុន|អ៊ូប៊ុន]] {{spaces|3}}[[ខេត្តស្រះកែវ|ស្រះកែវ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តពលបុរី|ពលបុរី]] {{spaces|3}}[[ខេត្តជេតបុរី|ជេតបុរី]] {{spaces|3}}[[ខេត្ត | ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តកញ្ជានៈបុរី|ខេត្តកញ្ជានៈបុរី]] |belowstyle= background: #7BBA43; color: #000080; |below=[[សុរិន្ទ]]​មាន [[​ក្រុង]]ចំនួន [[ខេត្ត]]​ចំនួន​១៦ </div> }} hc69z99rxcoiymp8hffq67rwxn8qqm8 321432 321431 2025-06-03T05:52:52Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* ប្រាសាទ */ 321432 wikitext text/x-wiki '''ខេត្តសុរិន្ទ្រ ឬ សុរិន្ទ''' ([[ភាសាសៀម|សៀម]] : สุรินทร์ , [[ភាសាខ្មែរសុរិន្ទ|ខ្មែរសុរិន្រ្ទ]] : ซเร็น) ស្ថិតនៅភាគឦសាននៃ[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ផ្នែកខាងក្រោមដែលហៅម្យ៉ាងទៀតថា[[ឦសាន|អ៊ីសាន]]ហើយមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹង[[ខេត្តបុរីរម្យ]]នៅខាងលិច[[ខេត្តសិរីសាកេត|ខេត្តសិរីសាកេត]]នៅខាងកើត[[ខេត្តមហាសារគាម]]និង[[ខេត្តសុវណ៌ភូមិ ឬ សុវណ្ណភូមិ|ខេត្តសុវណ៌ភូមិ]]នៅខាងជើងនិងខាងត្បូងជាប់នឹង[[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]]នៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]។ {{Infobox settlement | name = ខេត្តសុរិន្ទ្រ | other_name = สุรินทร์(សៀម)<br/>สุลิน(កួយ) | native_name = ซเร็(ខ្មែរសុរិន្ទ្រ) | native_name_lang = th | settlement_type = | image_skyline = | border = infobox | total_width = | image_style = | perrow = | image1 = | image2 = | image3 = | image4 = | image5 = | image_alt = | image_caption = | nickname = | motto = | image_seal = Seal Surin.png | image_flag = Surin Flag.png | image_map = Thailand Surin locator map.svg | mapsize = frameless | map_alt = | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តសុរិន្ទ្រ | latd = | latm = | lats = | longd = | longm = | longs = | coordinates_type = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = ប្រទេស | subdivision_name = {{THA}}(សៀម) | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = ក្រុងសុរិន្ទ្រ | leader_party = | leader_title = | leader_name = | leader_party1 = | leader_title1 = | leader_name1 = | area_footnotes = | area_total_km2 = 8,854 | area_rank = ២២ | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = | population_total = | population_as_of = | population_rank = | population_density_km2 = | population_density_rank = | population_demonym = | population_note = | demographics_type2 = | demographics2_footnotes = | demographics2_title1 = | demographics2_info1 = | demographics_type1 = | demographics1_footnotes = | demographics1_title1 = | demographics1_info1 = | timezone1 = [[Time in Thailand|ICT]] | utc_offset1 = +7 | postal_code_type = លេខកូដប្រៃសណីយ៍ | postal_code = 32xxx | area_code_type = លេខកូដហៅទូរស័ព្ទ | area_code = 044 | iso_code = [[ISO 3166-2:TH|TH-32]] | website = {{URL|surin.go.th}} | footnotes = }} =ប្រវត្តិ= ខេត្តសុរិន្ទ្រគ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដីសរុប ៨៨៥៤ គីឡូម៉ែត្រក្រឡា(៣៤១៩ ម៉ែត្រការ៉េ)ពី[[ទន្លេមូល]]នៅភាគខាងជើងដល់[[ភ្នំដងរែក]]នៅភាគខាងត្បូង។ទីរួមខេត្តសុរិន្ទ្រស្ថិតនៅភាគខាងលិចមានចម្ងាយ ៤៣៤ គីឡូម៉ែត្រពី[[បាងកក|ទីក្រុងបាងកក]]([[ខេត្តបឹងកក់]])។តំបន់​សុរិន្ទ្របច្ចុប្បន្ន​មាន​ប្រវត្តិ​តាំង​ទី​លំនៅ​របស់​មនុស្ស​ជា​យូរ​មក​ហើយ​ដែល​មាន​តាំងពី​សម័យ​បុរេប្រវត្តិ។តាមប្រវត្តិសាស្ត្រតំបន់នេះត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយអាណាចក្រមានអំណាចមុនដំបូងគេគឺ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]នា[[សម័យអង្គរ]]។៥០% នៃ​ប្រជាជននៅក្នុងខេត្តសុរិន្ទ្រជា[[ជនជាតិខ្មែរ]]។អ្នកដែលនៅសេសសល់គឺជាអ្នកនិយាយ[[ភាសាសៀម]] [[ភាសាឡាវ|ភាសាលាវ]] [[ភាសាចិន]] និង [[ភាសាកួយ]]ជាដើមហើយក៏មានក្រុមកុលសម្ព័ន្ធក្រុមជនជាតិភាគតិផងដែរដូចជា[[ជនជាតិកួយ|កួយ]]ជាដើម។ខេត្តនៅភាគឦសាននេះបណ្តុំទៅដោយអ្នកមានមន្តអាគម យុទ្ធសិល្ប៍ សិល្បសាស្ត្រនិងចម្រុះទៅដោយវប្បធម៌និងភាសាជាច្រើនមានដូចជា សៀម ខ្មែរ កួយ ចិន និង លាវជាដើមហើយប្រជាជនខ្មែរដែលរស់នៅទីនោះឬហៅម្យ៉ាងទៀតថា[[ជនជាតិខ្មែរលើ]]នៅតែបន្តថែរក្សាអភិរក្ស ប្រពៃណី វប្បធម៌ របស់ខ្លួនឲ្យនៅតែគង់វង្សបន្តទៅមុខទៀត។[[ជនជាតិខ្មែរ]]នៅទីនោះក៏អាចនិយាយនិងចេះអានសរសេរ[[ភាសាខ្មែរ]]បានខ្លះៗផងដែរ។បណ្តាស្រុកនៅក្នុងខេត្ត​នេះភាគ​ច្រើន​ជា​ជន​បទនិង​មាន​ជីវភាព​ក្រីក្រ។មានការអភិវឌ្ឍឧស្សាហកម្មតិចតួចដោយការធ្វើកសិកម្មជាចម្បងដូចជាធ្វើស្រែចម្ការជាដើម។ក្រៅពី​ធ្វើស្រែចម្ការកសិករក៏បានរកប្រាក់​ចំណូល​បន្ថែមទៀតដើម្បីផ្គត់ផ្គង់ជីវភាពរបស់ពួកគេ​ដូចជាកាប់​អំពៅ ធ្វើជា​កម្មករ​សំណង់ ​ធ្វើតម្បាញ​សូត្រ​លក់ក្នុង​ស្រុកនិងក្រៅស្រុកជាដើម។ការ​ទាក់ដំរីនិង​បណ្តុះ​បបណ្តាលសត្វដំរីក៏ពេញនិយមនិងមានសារៈសំខាន់​យ៉ាងខ្លាំងនៅក្នុងខេត្តនេះផងដែរ។ប្រហែល ២៥% នៃដំរីទាំងអស់នៅក្នុង[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ត្រូវបានចិញ្ចឹមនៅឯខេត្តសុរិន្ទ្រដែលភាគច្រើនលើសលុបជាពួក[[ជនជាតិកួយ]]។ទេសចរណ៍​ក៏មានសារៈសំខាន់ផងដែរសម្រាប់ទ្រទ្រង់សេដ្ឋកិច្ច​ខេត្ត​សុរិន្ទ្រ។ទេសភាពធម្មជាតិ សត្វពាហនៈ ប្រាសាទបុរាណ ជាច្រើនត្រូវបានគេមើលឃើញចាប់អារម្មណ៍កាន់តែច្រើនឡើងៗថាមានសក្តានុពលជាខ្លាំងដោយអាជ្ញាធរខេត្តបានចំណាយថវិកាអភិវឌ្ឍន៍ខេត្តនេះឲ្យក្លាយជាតំបន់ទេសចរណ៍បុរាណនិងធម្មជាតិដែលជាទីពេញនិយមសម្រាប់ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិមកកម្សាន្ត។ខេត្តសុរិន្ទ្រមានកេរ្តិ៍ឈ្មោះល្បីល្បាញខាងធ្វើគ្រឿងតុបតែងលម្អដែលធ្វើពីមាស ប្រាក់ ស្ពាន់ សំរឹទ្ធិ គ្រឿងសង្ហារឹមដែលធ្វើពីឈើ បេង នាងនួន សម្លៀកបំពាក់ដែលតម្បាញចេញពីសរសៃសូត្រដ៏ប្រណិតជាដើម។ពាណិជ្ជករនៅក្នុងស្រុកក៏ធ្វើពាណិជ្ជកម្មឆ្លងដែនជាមួយប្រជាជន[[កម្ពុជា]]តាមរយៈច្រកព្រំដែននៅ[[:en:O Smach|អូរស្មាច់]]ចម្ងាយ ៧០ គីឡូម៉ែត្រខាងត្បូងពីទីរួមខេត្តសុរិន្ទ្រ។ បច្ចុប្បន្នខេត្តសុរិន្ទ្រត្រូវបាន[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ប្ដូរឈ្មោះទៅជា[[ខេត្តសូរិន្ទ]]វិញដែលរួមបញ្ចូលទាំង[[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]] និង [[ខេត្តសង្គឹត|ខេត្តសង្គឹត ឬ សិង្គារ]]ដាក់ឲ្យក្លាយជា[[ខេត្តសូរិន្ទ]]តែមួយវិញ។ខេត្តសុរិន្ទ្រកាលដើមឡើយជាដែនដីរបស់[[អាណាចក្រខ្មែរ]]ហើយខេត្តនេះជាខេត្តដែលសម្បូរទៅដោយសត្វដំរី។អ្នកហ្មដំរី[[ខ្មែរ]] [[ជនជាតិកួយ|កួយ]] [[លាវ]] ថាតំបន់នេះសម្បូរដំរីណាស់ដំណឹងនេះក៏បានដឹងលឺទៅដល់ព្រះរាជាទ្រង់ក៏ចាត់ឲ្យមេទ័ព[[ខ្មែរ]]ឈ្មោះ '''សុរិន្ទ ភក្ដី''' ឲ្យចេញទៅទាក់ដំរីនៅឯខេត្តសុរិន្ទ្រនេះក៏បានជួបប្រទះនឹង[[សត្វដំរីស]]រួចក៏បានស្ទាក់ចាប់មកថ្វាយព្រះរាជាៗក៏ចាត់តាំងឲ្យមេទ័ព '''សុរិន្ទ ភក្ដី''' កាន់កាប់ និងគ្រប់គ្រងខេត្តសុរិន្ទ្រនេះតរៀងមករហូតដល់ពេល[[សៀម]]មកឈ្លានពាន[[ខ្មែរ]]យកដែនដីសុរិន្ទ្រនេះ។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៨៤ ដែលខេត្តសុរិន្ទ្រត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយសៀមហើយចៅហ្វាយខេត្តនេះនៅតែមានងារថា '''ពញាសុរិន្ទភក្ដីធីននគរបន្ទាយសេមា'''។នេះក៏សបញ្ជាក់ឲ្យបានដឹងដែរថាពួកអ្នកនៅ[[ស្រុកសុរិន្ទ្រ]]មានដើមកំណើតពី[[ស្រុកបន្ទាយឆ្មារ]]ពិតមែន។ [[Image:Monument of Phaya Surin Phakdi Si Narong Changwang - Surin.jpg|thumb|200px|រូបសំណាកមេទ័ព សុរិន្ទ ភក្តី ស្ថិតនៅក្នុងក្រុងសុរិន្ទ្រ]] =រដ្ឋបាល= ខេត្តសុរិន្ទ្រ ចែកចេញជា ១៧ ក្រុង/ស្រុក ១៥៨ សង្កាត់/ឃុំ និង ២០១១ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! ឈ្មោះភាសាខ្មែរ ! ឈ្មោះអក្សរឡាតាំង ! ឈ្មោះភាសាសៀម ! ទីតាំង |- |០១ |align="center"|[[ក្រុងសុរិន្ទ្រ]] [[Image:Seal of Surin.png|thumb|200px]] |Mueang Surin |เมืองสุรินทร์ |[[Image:Amphoe 3201.svg|thumb|200px]] |- |០២ |[[​ស្រុកភ្នំដងរែក|ស្រុកភ្នំដងរែក]] |Phanom Dong Rak |พนมดงรัก |[[Image:Amphoe 3214.svg|thumb|200px]] |- |០៣ |​[[​ស្រុកសង្គៈ|ស្រុកសង្គៈ]] |Sangkha |สังขะ |[[Image:Amphoe 3210.svg|thumb|200px]] |- |០៤ |[[​ស្រុកប្រាសាទ|ស្រុកប្រាសាទ]] |Prasat |ปราสาท |[[Image:Amphoe 3205.svg|thumb|200px]] |- |០៥ |[[ស្រុកសំរោងទាប(ខេត្តសុរិន្ទ្រ)|ស្រុកសំរោងទាប]] |Samrong Thap |สำโรงทาบ |[[Image:Amphoe 3212.svg|thumb|200px]] |- |០៦ |[[ស្រុករតនបុរី]] |Rattana Buri |รัตนบุรี |[[Image:Amphoe 3207.svg|thumb|200px]] |- |០៧ |[[ស្រុកកំពង់ស្វាយ(ខេត្តសុរិន្ទ្រ)|ស្រុកកំពង់ស្វាយ]] |Tha Tum |ท่าตูม |[[Image:Amphoe 3203.svg|thumb|200px]] |- |០៨ |[[ស្រុកកាប់ជើង]] |Kap Choeng |กาบเชิง |[[Image:Amphoe 3206.svg|thumb|200px]] |- |០៩ |[[ស្រុករំដួល(ខេត្តសុរិន្ទ្រ)|ស្រុករំដួល]] |Lamduan |ลำดวน |[[Image:Amphoe 3211.svg|thumb|200px]] |- |១០ |[[ស្រុកចមព្រះ]] |Chom Phra |จอมพระ |[[Image:Amphoe 3204.svg|thumb|200px]] |- |១១ |[[ស្រុកជម្ពូរបុរី]] |Chumphon Buri |ชุมพลบุรี |[[Image:Amphoe 3202.svg|thumb|200px]] |- |១២ |[[ស្រុកបសេដ្ឋ(ខេត្តសុរិន្ទ្រ)|ស្រុកបសេដ្ឋ]] |Buachet |บัวเชด |[[Image:Amphoe 3213.svg|thumb|200px]] |- |១៣ |[[ស្រុកសុីខរភូមិ]] |Sikhoraphum |ศีขรภูมิ |[[Image:Amphoe 3209.svg|thumb|200px]] |- |១៤ |[[ស្រុកសាណម]] |Sanom |สนม |[[Image:Amphoe 3208.svg|thumb|200px]] |- |១៥ |[[ស្រុកស្រីណារ៉ុង|ស្រុកស្រីណារ៉ុង]] |Si Narong |ศรีณรงค์ |[[Image:Amphoe 3215.svg|thumb|200px]] |- |១៦ |[[ស្រុកក្វៅស្រីណារិន]] |Khwao Sinarin |เขวาสินรินทร์ |[[Image:Amphoe 3216.svg|thumb|200px]] |- |១៧ |[[ស្រុកណនណារ៉ាយ]] |Non Narai |โนนนารายณ์ |[[Image:Amphoe 3217.svg|thumb|200px]] |- | colspan="2" |[[ស្រុកគោកខ័ណ្ឌ(ខេត្តសុរិន្ទ) |ស្រុកគោកខ័ណ្ឌ]] | colspan="3" |Koukhan |- | colspan="2" |[[ស្រុកឈូក(ខេត្តសុរិន្ទ)|ស្រុកឈូក]] | colspan="3" |Chhouk |- | colspan="2" |[[ស្រុកកំចាយចាន(ខេត្តសុរិន្ទ)|ស្រុកកំចាយចាន]] | colspan="3" |Kamchay Chan |- |} '''ព្រំប្រទល់នៃខេត្តសុរិន្ទ្រ''' {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ !rowspan="3" style="background:#000080;color:white;"|ខេត្តសុរិន្ទ្រ !colspan="4" style="background:#000080;color:white;"|ទិស |- ! |ខាងកើត (E) ! |ខាងលិច (W) ! |ខាងត្បូង (S) ! |ខាងជើង (N) |- | [[ខេត្តសិរីសាកេត|ខេត្តសិរីសាកេត]] | [[ខេត្តបុរីរម្យ]] | [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] | [[ខេត្តមហាសារគាម]] និង [[ខេត្តសុវណ៌ភូមិ ឬ សុវណ្ណភូមិ|ខេត្តសុវណ៌ភូមិ]] |} =ប្រាសាទ= * [[ប្រាសាទល្ងៀង|ប្រាសាទក្រពុំ ឬ ប្រាសាទសុីខរភូមិ ឬ ប្រាសាទល្ងៀង]] * [[ប្រាសាទជាងប៉ី]] * [[ប្រាសាទតាមាន់]] * [[ប្រាសាទ​ថា​ពាំង​តា|ប្រាសាទត្រពាំង​ទា]] * [[ប្រាសាទបានប្រាសាទ (ខេត្តសុរិន្ទ្រ)|ប្រាសាទបានប្រាសាទ]] * [[ប្រាសាទបានភ្លួង]] * [[ប្រាសាទមឿនឆៃ]] * [[ប្រាសាទយាយងោ]] =បុណ្យប្រពៃណីជាតិ= '''ពិធីបុណ្យដំរីសុរិន្រ្ទ''' គឺជាព្រឹត្តិការណ៍ប្រចាំឆ្នាំដែលមានតាំងពីយូរយារណាស់មកហើយនៃសហគមន៍សុរិន្រ្ទ។ពិធីបុណ្យនេះត្រូវបានរៀបចំប្រារព្ធឡើងរៀងរាល់ខែវិច្ឆិការយៈពេល ០២ ថ្ងៃនៅក្នុងគោលបំណងដើម្បីបង្ហាញពីប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់ពីដូនតារបស់[[ខ្មែរ]]ដែលជាកេរមរតករបស់ប្រជាជននៅក្នុងខេត្តនេះនិងដើម្បីអបអរសាទរនិងលើកកម្ពស់វិស័យទេសចរណ៍ក៏ដូចជាការអភិរក្សសត្វព្រៃនិងអភិរក្សវប្បធម៌នៃការចិញ្ចឹមដំរីនៅក្នុង[[ខេត្តសុរិន្ទ្រ]]ជាពិសេសនៅតំបន់ភាគឦសាន។ខេត្តសុរិន្ទ្រគឺជាតំបន់មួយដែលមានចំនួនដំរីច្រើនជាងគេនៅក្នុងប្រទេស។ ពិធីបុណ្យនេះមានប្រភពមកពីក្រុមអ្នកថែរក្សាសត្វដំរីនៅខេត្តសុរិន្ទ្រដែលមានជំនាញក្នុងការចាប់និងថែទាំសត្វដំរីជាយូរមកហើយ។ពួកគេបានរួមគ្នាដើម្បីចិញ្ចឹមបីបាច់ថែរក្សាសត្វដ៏អស្ចារ្យទាំងនេះធ្វើឲ្យដំរីក្លាយជាមរតកវប្បធម៌និងជានិមិត្តរូបរបស់ខេត្តសុរិន្ទ្ររហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ។ខេត្តសុរិន្រ្ទក៏មានតំបន់ព្រៃបើកចំហសមរម្យសម្រាប់ការចិញ្ចឹមដំរីហើយដំរីបានក្លាយទៅជាផ្នែកមួយដ៏គួរឲ្យស្រឡាញ់នៃគ្រួសារក្នុងស្រុកជាច្រើន។ ពិធីបុណ្យដំរីសុរិន្រធ្វើឡើងរៀងរាល់ខែវិច្ឆិកាហើយមានសកម្មភាពចូលរួមជាច្រើនដូចជាក្បួនដង្ហែដំរី ការប្រកួតទេពកោសល្យដំរី ការបង្ហាញជំនាញដំរី ការប្រកួតបាល់ទាត់ដំរី និងសូម្បីតែការតាំងពិព័រណ៌សត្វដំរី។បន្ថែមពីលើនេះនៅមានការតាំងពិព័រណ៍ដែលបង្ហាញពីទំនាក់ទំនងរវាងសត្វដំរីនិងមនុស្ស។សកម្មភាពទាំងនេះទាក់ទាញការចាប់អារម្មណ៍យ៉ាងខ្លាំងពីសំណាក់ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិដោយបង្ហាញពីភាពវៃឆ្លាតរបស់សត្វដំរីសុរិន្រ្ទ។ ក្រៅពីការសម្ដែងសត្វដំរីពិធីបុណ្យនេះក៏រួមបញ្ចូលការសម្ដែងវប្បធម៌សកម្មភាពកម្សាន្តផ្សេងៗនិងការលក់ផលិតផលក្នុងស្រុកផងដែរ។ ដូច្នេះពិធីបុណ្យដំរីសុរិន្ទ្រគឺជាព្រឹត្តិការណ៍ដ៏សំខាន់មួយដែលប្រារព្ធនូវភាពអស្ចារ្យនិងកិត្តិនាមរបស់ដំរីសុរិន្ទ្រនិងខេត្តសុរិន្ទ្រលើសកលលោក។វាមិនត្រឹមតែបង្ហាញពីភាពប្លែកនៃវប្បធម៌អ្នកសុរិន្ទ្រប៉ុណ្ណោះទេថែមទាំងលើកកម្ពស់ការយល់ដឹងអំពីការអភិរក្សប្រភេទសត្វដំរីនិងបរិស្ថានផងដែរ។ =អ្នកសិល្បៈ= ==តារាចម្រៀង== * លោក [[ខុង ខុយ|ខុង ខុយ ឬ គង់ មានជ័យ]] ជាអ្នកចម្រៀងសុរិន្ទ្រគោកខ័ណ្ឌដែលមានសមាជិក ៧០ នាក់ =មើលផងដែរ= {{Navbox |name = ខេត្តសុរិន្ទ |title = [[ខេត្តសុរិន្ទ]] [[ខ្មែរសុរិន្ទ]] |state = {{{state|autocollapse}}} |liststyle = text-align:left; |image = [[File:ខ្មែរសុរិន្ទ]] |group1 = '''ទីរួមខេត្ត''' |list1 = ​[[ទី​រួមខេត្ត​ |ទីរួមខេត្ត]] |group2 = '''ក្រុង''' |list2 = ​[[ទីក្រុង|ទីក្រុង]] |group3 = '''ស្រុក''' |list3 = [[​ស្រុកសុរិន្ទ(ខេត្តសុរិន្ទ)|សុរិន្ទ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុកសង្គៈ(ខេត្តសុរិន្ទ) |សង្គៈ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុកភ្នំដងរែក(ខេត្តសុរិន្ទ)|ភ្នំដងរែក]]{{spaces|3}}[[​ស្រុកប្រាសាទ(ខេត្តសុរិន្ទ)|ប្រាសាទ]] {{spaces|3}}[[ស្រុកគោកខ័ណ្ឌ(ខេត្តសុរិន្ទ) |គោកខ័ណ្ឌ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុកឈូក(ខេត្តសុរិន្ទ)|ឈូក]] {{spaces|3}}[[ស្រុកសំរោងទាប(ខេត្តសុរិន្ទ) |សំរោងទាប]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​]] {{spaces|3}}[[ស្រុក | ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​]] {{spaces|3}}[[ស្រុក | ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​]] {{spaces|3}}[[ស្រុក | ]] |belowstyle= background: #7BBA43; color: #000080; |below=[[ខេត្តសុរិន្ទ]]​មាន [[ក្រុង]]​ [[ស្រុក]]​ចំនួន​១២ </div> }} {{Navbox |name = ខេត្តខ្មែរដែលបាត់បង់ទៅប្រទេសថៃ(សៀម) |title = ខ្មែរសុរិន្ទ[[សុរិន្ទ]] |state = {{{state|autocollapse}}} |liststyle = text-align:left; |image = [[Image:Flag of Cambodia.svg|right|75px|ខ្មែរ]] |group1 = '''ខេត្តបុរាណ''' |list1 = [[ខេត្តសុខោទ័យ]](ក្រុងសុខោទ័យ) {{spaces|3}}[[ខេត្តអយុធ្យា]](ក្រុងអយុធ្យា) {{spaces|3}}[[ខេត្តបឹងកក់]](ក្រុងបាងកក) |group2 = '''ខេត្តនៅដែនសុរិន្ទ''' |list2 = [[ខេត្តសុរិន្ទ|សុរិន្ទ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តបុរីរម្យ|បុរីរម្យ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តនគររាជ|នគររាជ ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តបស្ចឹមបុរី |បស្ចឹមបុរី ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តសិរីសាកេត |សិរីសាកេត ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តត្រាច |ត្រាច ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តច័ន្ទបុរី |ច័ន្ទបុរី ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តសង្គឹត |សង្គឹត ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តធនបុរី |ធនបុរី ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ |ស្ទឹងជ្រៅ ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ |គោកខ័ណ្ឌ ]]{{spaces|3}}[[ខេត្តអ៊ូប៊ុន|អ៊ូប៊ុន]] {{spaces|3}}[[ខេត្តស្រះកែវ|ស្រះកែវ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តពលបុរី|ពលបុរី]] {{spaces|3}}[[ខេត្តជេតបុរី|ជេតបុរី]] {{spaces|3}}[[ខេត្ត | ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តកញ្ជានៈបុរី|ខេត្តកញ្ជានៈបុរី]] |belowstyle= background: #7BBA43; color: #000080; |below=[[សុរិន្ទ]]​មាន [[​ក្រុង]]ចំនួន [[ខេត្ត]]​ចំនួន​១៦ </div> }} ifxp169ihvvxybje43mu6uyolhuxmis 321467 321432 2025-06-04T05:26:19Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* ប្រវត្តិ */ 321467 wikitext text/x-wiki '''ខេត្តសុរិន្ទ្រ ឬ សុរិន្ទ''' ([[ភាសាសៀម|សៀម]] : สุรินทร์ , [[ភាសាខ្មែរសុរិន្ទ|ខ្មែរសុរិន្រ្ទ]] : ซเร็น) ស្ថិតនៅភាគឦសាននៃ[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ផ្នែកខាងក្រោមដែលហៅម្យ៉ាងទៀតថា[[ឦសាន|អ៊ីសាន]]ហើយមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹង[[ខេត្តបុរីរម្យ]]នៅខាងលិច[[ខេត្តសិរីសាកេត|ខេត្តសិរីសាកេត]]នៅខាងកើត[[ខេត្តមហាសារគាម]]និង[[ខេត្តសុវណ៌ភូមិ ឬ សុវណ្ណភូមិ|ខេត្តសុវណ៌ភូមិ]]នៅខាងជើងនិងខាងត្បូងជាប់នឹង[[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]]នៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]។ {{Infobox settlement | name = ខេត្តសុរិន្ទ្រ | other_name = สุรินทร์(សៀម)<br/>สุลิน(កួយ) | native_name = ซเร็(ខ្មែរសុរិន្ទ្រ) | native_name_lang = th | settlement_type = | image_skyline = | border = infobox | total_width = | image_style = | perrow = | image1 = | image2 = | image3 = | image4 = | image5 = | image_alt = | image_caption = | nickname = | motto = | image_seal = Seal Surin.png | image_flag = Surin Flag.png | image_map = Thailand Surin locator map.svg | mapsize = frameless | map_alt = | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តសុរិន្ទ្រ | latd = | latm = | lats = | longd = | longm = | longs = | coordinates_type = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = ប្រទេស | subdivision_name = {{THA}}(សៀម) | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = ក្រុងសុរិន្ទ្រ | leader_party = | leader_title = | leader_name = | leader_party1 = | leader_title1 = | leader_name1 = | area_footnotes = | area_total_km2 = 8,854 | area_rank = ២២ | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = | population_total = | population_as_of = | population_rank = | population_density_km2 = | population_density_rank = | population_demonym = | population_note = | demographics_type2 = | demographics2_footnotes = | demographics2_title1 = | demographics2_info1 = | demographics_type1 = | demographics1_footnotes = | demographics1_title1 = | demographics1_info1 = | timezone1 = [[Time in Thailand|ICT]] | utc_offset1 = +7 | postal_code_type = លេខកូដប្រៃសណីយ៍ | postal_code = 32xxx | area_code_type = លេខកូដហៅទូរស័ព្ទ | area_code = 044 | iso_code = [[ISO 3166-2:TH|TH-32]] | website = {{URL|surin.go.th}} | footnotes = }} == ប្រវត្តិ == ខេត្តសុរិន្ទ្រគ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដីសរុប ៨៨៥៤ គីឡូម៉ែត្រក្រឡា(៣៤១៩ ម៉ែត្រការ៉េ)ពី[[ទន្លេមូល]]នៅភាគខាងជើងដល់[[ភ្នំដងរែក]]នៅភាគខាងត្បូង។ទីរួមខេត្តសុរិន្ទ្រស្ថិតនៅភាគខាងលិចមានចម្ងាយ ៤៣៤ គីឡូម៉ែត្រពី[[បាងកក|ទីក្រុងបាងកក]]([[ខេត្តបឹងកក់]])។តំបន់​សុរិន្ទ្របច្ចុប្បន្ន​មាន​ប្រវត្តិ​តាំង​ទី​លំនៅ​របស់​មនុស្ស​ជា​យូរ​មក​ហើយ​ដែល​មាន​តាំងពី​សម័យ​បុរេប្រវត្តិ។តាមប្រវត្តិសាស្ត្រតំបន់នេះត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយអាណាចក្រមានអំណាចមុនដំបូងគេគឺ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]នា[[សម័យអង្គរ]]។៥០% នៃ​ប្រជាជននៅក្នុងខេត្តសុរិន្ទ្រជា[[ជនជាតិខ្មែរ]]។អ្នកដែលនៅសេសសល់គឺជាអ្នកនិយាយ[[ភាសាសៀម]] [[ភាសាឡាវ|ភាសាលាវ]] [[ភាសាចិន]] និង [[ភាសាកួយ]]ជាដើមហើយក៏មានក្រុមកុលសម្ព័ន្ធក្រុមជនជាតិភាគតិផងដែរដូចជា[[ជនជាតិកួយ|កួយ]]ជាដើម។ខេត្តនៅភាគឦសាននេះបណ្តុំទៅដោយអ្នកមានមន្តអាគម យុទ្ធសិល្ប៍ សិល្បសាស្ត្រនិងចម្រុះទៅដោយវប្បធម៌និងភាសាជាច្រើនមានដូចជា សៀម ខ្មែរ កួយ ចិន និង លាវជាដើមហើយប្រជាជនខ្មែរដែលរស់នៅទីនោះឬហៅម្យ៉ាងទៀតថា[[ជនជាតិខ្មែរលើ]]នៅតែបន្តថែរក្សាអភិរក្ស ប្រពៃណី វប្បធម៌ របស់ខ្លួនឲ្យនៅតែគង់វង្សបន្តទៅមុខទៀត។[[ជនជាតិខ្មែរ]]នៅទីនោះក៏អាចនិយាយនិងចេះអានសរសេរ[[ភាសាខ្មែរ]]បានខ្លះៗផងដែរ។បណ្តាស្រុកនៅក្នុងខេត្ត​នេះភាគ​ច្រើន​ជា​ជន​បទនិង​មាន​ជីវភាព​ក្រីក្រ។មានការអភិវឌ្ឍឧស្សាហកម្មតិចតួចដោយការធ្វើកសិកម្មជាចម្បងដូចជាធ្វើស្រែចម្ការជាដើម។ក្រៅពី​ធ្វើស្រែចម្ការកសិករក៏បានរកប្រាក់​ចំណូល​បន្ថែមទៀតដើម្បីផ្គត់ផ្គង់ជីវភាពរបស់ពួកគេ​ដូចជាកាប់​អំពៅ ធ្វើជា​កម្មករ​សំណង់ ​ធ្វើតម្បាញ​សូត្រ​លក់ក្នុង​ស្រុកនិងក្រៅស្រុកជាដើម។ការ​ទាក់ដំរីនិង​បណ្តុះ​បបណ្តាលសត្វដំរីក៏ពេញនិយមនិងមានសារៈសំខាន់​យ៉ាងខ្លាំងនៅក្នុងខេត្តនេះផងដែរ។ប្រហែល ២៥% នៃដំរីទាំងអស់នៅក្នុង[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ត្រូវបានចិញ្ចឹមនៅឯខេត្តសុរិន្ទ្រដែលភាគច្រើនលើសលុបជាពួក[[ជនជាតិកួយ]]។ទេសចរណ៍​ក៏មានសារៈសំខាន់ផងដែរសម្រាប់ទ្រទ្រង់សេដ្ឋកិច្ច​ខេត្ត​សុរិន្ទ្រ។ទេសភាពធម្មជាតិ សត្វពាហនៈ ប្រាសាទបុរាណ ជាច្រើនត្រូវបានគេមើលឃើញចាប់អារម្មណ៍កាន់តែច្រើនឡើងៗថាមានសក្តានុពលជាខ្លាំងដោយអាជ្ញាធរខេត្តបានចំណាយថវិកាអភិវឌ្ឍន៍ខេត្តនេះឲ្យក្លាយជាតំបន់ទេសចរណ៍បុរាណនិងធម្មជាតិដែលជាទីពេញនិយមសម្រាប់ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិមកកម្សាន្ត។ខេត្តសុរិន្ទ្រមានកេរ្តិ៍ឈ្មោះល្បីល្បាញខាងធ្វើគ្រឿងតុបតែងលម្អដែលធ្វើពីមាស ប្រាក់ ស្ពាន់ សំរឹទ្ធិ គ្រឿងសង្ហារឹមដែលធ្វើពីឈើ បេង នាងនួន សម្លៀកបំពាក់ដែលតម្បាញចេញពីសរសៃសូត្រដ៏ប្រណិតជាដើម។ពាណិជ្ជករនៅក្នុងស្រុកក៏ធ្វើពាណិជ្ជកម្មឆ្លងដែនជាមួយប្រជាជន[[កម្ពុជា]]តាមរយៈច្រកព្រំដែននៅ[[:en:O Smach|អូរស្មាច់]]ចម្ងាយ ៧០ គីឡូម៉ែត្រខាងត្បូងពីទីរួមខេត្តសុរិន្ទ្រ។ បច្ចុប្បន្នខេត្តសុរិន្ទ្រត្រូវបាន[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ប្ដូរឈ្មោះទៅជា[[ខេត្តសូរិន្ទ]]វិញដែលរួមបញ្ចូលទាំង[[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]] និង [[ខេត្តសង្គឹត|ខេត្តសង្គឹត ឬ សិង្គារ]]ដាក់ឲ្យក្លាយជា[[ខេត្តសូរិន្ទ]]តែមួយវិញ។ខេត្តសុរិន្ទ្រកាលដើមឡើយជាដែនដីរបស់[[អាណាចក្រខ្មែរ]]ហើយខេត្តនេះជាខេត្តដែលសម្បូរទៅដោយសត្វដំរី។អ្នកហ្មដំរី[[ខ្មែរ]] [[ជនជាតិកួយ|កួយ]] [[លាវ]] ថាតំបន់នេះសម្បូរដំរីណាស់ដំណឹងនេះក៏បានដឹងលឺទៅដល់ព្រះរាជាទ្រង់ក៏ចាត់ឲ្យមេទ័ព[[ខ្មែរ]]ឈ្មោះ '''សុរិន្ទ ភក្ដី''' ឲ្យចេញទៅទាក់ដំរីនៅឯខេត្តសុរិន្ទ្រនេះក៏បានជួបប្រទះនឹង[[សត្វដំរីស]]រួចក៏បានស្ទាក់ចាប់មកថ្វាយព្រះរាជាៗក៏ចាត់តាំងឲ្យមេទ័ព '''សុរិន្ទ ភក្ដី''' កាន់កាប់ និងគ្រប់គ្រងខេត្តសុរិន្ទ្រនេះតរៀងមករហូតដល់ពេល[[សៀម]]មកឈ្លានពាន[[ខ្មែរ]]យកដែនដីសុរិន្ទ្រនេះ។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៨៤ ដែលខេត្តសុរិន្ទ្រត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយសៀមហើយចៅហ្វាយខេត្តនេះនៅតែមានងារថា '''ពញាសុរិន្ទភក្ដីធីននគរបន្ទាយសេមា'''។នេះក៏សបញ្ជាក់ឲ្យបានដឹងដែរថាពួកអ្នកនៅ[[ស្រុកសុរិន្ទ្រ]]មានដើមកំណើតពី[[ស្រុកបន្ទាយឆ្មារ]]ពិតមែន។ [[Image:Monument of Phaya Surin Phakdi Si Narong Changwang - Surin.jpg|thumb|200px|រូបសំណាកមេទ័ព សុរិន្ទ ភក្តី ស្ថិតនៅក្នុងក្រុងសុរិន្ទ្រ]] =រដ្ឋបាល= ខេត្តសុរិន្ទ្រ ចែកចេញជា ១៧ ក្រុង/ស្រុក ១៥៨ សង្កាត់/ឃុំ និង ២០១១ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! ឈ្មោះភាសាខ្មែរ ! ឈ្មោះអក្សរឡាតាំង ! ឈ្មោះភាសាសៀម ! ទីតាំង |- |០១ |align="center"|[[ក្រុងសុរិន្ទ្រ]] [[Image:Seal of Surin.png|thumb|200px]] |Mueang Surin |เมืองสุรินทร์ |[[Image:Amphoe 3201.svg|thumb|200px]] |- |០២ |[[​ស្រុកភ្នំដងរែក|ស្រុកភ្នំដងរែក]] |Phanom Dong Rak |พนมดงรัก |[[Image:Amphoe 3214.svg|thumb|200px]] |- |០៣ |​[[​ស្រុកសង្គៈ|ស្រុកសង្គៈ]] |Sangkha |สังขะ |[[Image:Amphoe 3210.svg|thumb|200px]] |- |០៤ |[[​ស្រុកប្រាសាទ|ស្រុកប្រាសាទ]] |Prasat |ปราสาท |[[Image:Amphoe 3205.svg|thumb|200px]] |- |០៥ |[[ស្រុកសំរោងទាប(ខេត្តសុរិន្ទ្រ)|ស្រុកសំរោងទាប]] |Samrong Thap |สำโรงทาบ |[[Image:Amphoe 3212.svg|thumb|200px]] |- |០៦ |[[ស្រុករតនបុរី]] |Rattana Buri |รัตนบุรี |[[Image:Amphoe 3207.svg|thumb|200px]] |- |០៧ |[[ស្រុកកំពង់ស្វាយ(ខេត្តសុរិន្ទ្រ)|ស្រុកកំពង់ស្វាយ]] |Tha Tum |ท่าตูม |[[Image:Amphoe 3203.svg|thumb|200px]] |- |០៨ |[[ស្រុកកាប់ជើង]] |Kap Choeng |กาบเชิง |[[Image:Amphoe 3206.svg|thumb|200px]] |- |០៩ |[[ស្រុករំដួល(ខេត្តសុរិន្ទ្រ)|ស្រុករំដួល]] |Lamduan |ลำดวน |[[Image:Amphoe 3211.svg|thumb|200px]] |- |១០ |[[ស្រុកចមព្រះ]] |Chom Phra |จอมพระ |[[Image:Amphoe 3204.svg|thumb|200px]] |- |១១ |[[ស្រុកជម្ពូរបុរី]] |Chumphon Buri |ชุมพลบุรี |[[Image:Amphoe 3202.svg|thumb|200px]] |- |១២ |[[ស្រុកបសេដ្ឋ(ខេត្តសុរិន្ទ្រ)|ស្រុកបសេដ្ឋ]] |Buachet |บัวเชด |[[Image:Amphoe 3213.svg|thumb|200px]] |- |១៣ |[[ស្រុកសុីខរភូមិ]] |Sikhoraphum |ศีขรภูมิ |[[Image:Amphoe 3209.svg|thumb|200px]] |- |១៤ |[[ស្រុកសាណម]] |Sanom |สนม |[[Image:Amphoe 3208.svg|thumb|200px]] |- |១៥ |[[ស្រុកស្រីណារ៉ុង|ស្រុកស្រីណារ៉ុង]] |Si Narong |ศรีณรงค์ |[[Image:Amphoe 3215.svg|thumb|200px]] |- |១៦ |[[ស្រុកក្វៅស្រីណារិន]] |Khwao Sinarin |เขวาสินรินทร์ |[[Image:Amphoe 3216.svg|thumb|200px]] |- |១៧ |[[ស្រុកណនណារ៉ាយ]] |Non Narai |โนนนารายณ์ |[[Image:Amphoe 3217.svg|thumb|200px]] |- | colspan="2" |[[ស្រុកគោកខ័ណ្ឌ(ខេត្តសុរិន្ទ) |ស្រុកគោកខ័ណ្ឌ]] | colspan="3" |Koukhan |- | colspan="2" |[[ស្រុកឈូក(ខេត្តសុរិន្ទ)|ស្រុកឈូក]] | colspan="3" |Chhouk |- | colspan="2" |[[ស្រុកកំចាយចាន(ខេត្តសុរិន្ទ)|ស្រុកកំចាយចាន]] | colspan="3" |Kamchay Chan |- |} '''ព្រំប្រទល់នៃខេត្តសុរិន្ទ្រ''' {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ !rowspan="3" style="background:#000080;color:white;"|ខេត្តសុរិន្ទ្រ !colspan="4" style="background:#000080;color:white;"|ទិស |- ! |ខាងកើត (E) ! |ខាងលិច (W) ! |ខាងត្បូង (S) ! |ខាងជើង (N) |- | [[ខេត្តសិរីសាកេត|ខេត្តសិរីសាកេត]] | [[ខេត្តបុរីរម្យ]] | [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] | [[ខេត្តមហាសារគាម]] និង [[ខេត្តសុវណ៌ភូមិ ឬ សុវណ្ណភូមិ|ខេត្តសុវណ៌ភូមិ]] |} =ប្រាសាទ= * [[ប្រាសាទល្ងៀង|ប្រាសាទក្រពុំ ឬ ប្រាសាទសុីខរភូមិ ឬ ប្រាសាទល្ងៀង]] * [[ប្រាសាទជាងប៉ី]] * [[ប្រាសាទតាមាន់]] * [[ប្រាសាទ​ថា​ពាំង​តា|ប្រាសាទត្រពាំង​ទា]] * [[ប្រាសាទបានប្រាសាទ (ខេត្តសុរិន្ទ្រ)|ប្រាសាទបានប្រាសាទ]] * [[ប្រាសាទបានភ្លួង]] * [[ប្រាសាទមឿនឆៃ]] * [[ប្រាសាទយាយងោ]] =បុណ្យប្រពៃណីជាតិ= '''ពិធីបុណ្យដំរីសុរិន្រ្ទ''' គឺជាព្រឹត្តិការណ៍ប្រចាំឆ្នាំដែលមានតាំងពីយូរយារណាស់មកហើយនៃសហគមន៍សុរិន្រ្ទ។ពិធីបុណ្យនេះត្រូវបានរៀបចំប្រារព្ធឡើងរៀងរាល់ខែវិច្ឆិការយៈពេល ០២ ថ្ងៃនៅក្នុងគោលបំណងដើម្បីបង្ហាញពីប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់ពីដូនតារបស់[[ខ្មែរ]]ដែលជាកេរមរតករបស់ប្រជាជននៅក្នុងខេត្តនេះនិងដើម្បីអបអរសាទរនិងលើកកម្ពស់វិស័យទេសចរណ៍ក៏ដូចជាការអភិរក្សសត្វព្រៃនិងអភិរក្សវប្បធម៌នៃការចិញ្ចឹមដំរីនៅក្នុង[[ខេត្តសុរិន្ទ្រ]]ជាពិសេសនៅតំបន់ភាគឦសាន។ខេត្តសុរិន្ទ្រគឺជាតំបន់មួយដែលមានចំនួនដំរីច្រើនជាងគេនៅក្នុងប្រទេស។ ពិធីបុណ្យនេះមានប្រភពមកពីក្រុមអ្នកថែរក្សាសត្វដំរីនៅខេត្តសុរិន្ទ្រដែលមានជំនាញក្នុងការចាប់និងថែទាំសត្វដំរីជាយូរមកហើយ។ពួកគេបានរួមគ្នាដើម្បីចិញ្ចឹមបីបាច់ថែរក្សាសត្វដ៏អស្ចារ្យទាំងនេះធ្វើឲ្យដំរីក្លាយជាមរតកវប្បធម៌និងជានិមិត្តរូបរបស់ខេត្តសុរិន្ទ្ររហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ។ខេត្តសុរិន្រ្ទក៏មានតំបន់ព្រៃបើកចំហសមរម្យសម្រាប់ការចិញ្ចឹមដំរីហើយដំរីបានក្លាយទៅជាផ្នែកមួយដ៏គួរឲ្យស្រឡាញ់នៃគ្រួសារក្នុងស្រុកជាច្រើន។ ពិធីបុណ្យដំរីសុរិន្រធ្វើឡើងរៀងរាល់ខែវិច្ឆិកាហើយមានសកម្មភាពចូលរួមជាច្រើនដូចជាក្បួនដង្ហែដំរី ការប្រកួតទេពកោសល្យដំរី ការបង្ហាញជំនាញដំរី ការប្រកួតបាល់ទាត់ដំរី និងសូម្បីតែការតាំងពិព័រណ៌សត្វដំរី។បន្ថែមពីលើនេះនៅមានការតាំងពិព័រណ៍ដែលបង្ហាញពីទំនាក់ទំនងរវាងសត្វដំរីនិងមនុស្ស។សកម្មភាពទាំងនេះទាក់ទាញការចាប់អារម្មណ៍យ៉ាងខ្លាំងពីសំណាក់ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិដោយបង្ហាញពីភាពវៃឆ្លាតរបស់សត្វដំរីសុរិន្រ្ទ។ ក្រៅពីការសម្ដែងសត្វដំរីពិធីបុណ្យនេះក៏រួមបញ្ចូលការសម្ដែងវប្បធម៌សកម្មភាពកម្សាន្តផ្សេងៗនិងការលក់ផលិតផលក្នុងស្រុកផងដែរ។ ដូច្នេះពិធីបុណ្យដំរីសុរិន្ទ្រគឺជាព្រឹត្តិការណ៍ដ៏សំខាន់មួយដែលប្រារព្ធនូវភាពអស្ចារ្យនិងកិត្តិនាមរបស់ដំរីសុរិន្ទ្រនិងខេត្តសុរិន្ទ្រលើសកលលោក។វាមិនត្រឹមតែបង្ហាញពីភាពប្លែកនៃវប្បធម៌អ្នកសុរិន្ទ្រប៉ុណ្ណោះទេថែមទាំងលើកកម្ពស់ការយល់ដឹងអំពីការអភិរក្សប្រភេទសត្វដំរីនិងបរិស្ថានផងដែរ។ =អ្នកសិល្បៈ= ==តារាចម្រៀង== * លោក [[ខុង ខុយ|ខុង ខុយ ឬ គង់ មានជ័យ]] ជាអ្នកចម្រៀងសុរិន្ទ្រគោកខ័ណ្ឌដែលមានសមាជិក ៧០ នាក់ =មើលផងដែរ= {{Navbox |name = ខេត្តសុរិន្ទ |title = [[ខេត្តសុរិន្ទ]] [[ខ្មែរសុរិន្ទ]] |state = {{{state|autocollapse}}} |liststyle = text-align:left; |image = [[File:ខ្មែរសុរិន្ទ]] |group1 = '''ទីរួមខេត្ត''' |list1 = ​[[ទី​រួមខេត្ត​ |ទីរួមខេត្ត]] |group2 = '''ក្រុង''' |list2 = ​[[ទីក្រុង|ទីក្រុង]] |group3 = '''ស្រុក''' |list3 = [[​ស្រុកសុរិន្ទ(ខេត្តសុរិន្ទ)|សុរិន្ទ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុកសង្គៈ(ខេត្តសុរិន្ទ) |សង្គៈ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុកភ្នំដងរែក(ខេត្តសុរិន្ទ)|ភ្នំដងរែក]]{{spaces|3}}[[​ស្រុកប្រាសាទ(ខេត្តសុរិន្ទ)|ប្រាសាទ]] {{spaces|3}}[[ស្រុកគោកខ័ណ្ឌ(ខេត្តសុរិន្ទ) |គោកខ័ណ្ឌ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុកឈូក(ខេត្តសុរិន្ទ)|ឈូក]] {{spaces|3}}[[ស្រុកសំរោងទាប(ខេត្តសុរិន្ទ) |សំរោងទាប]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​]] {{spaces|3}}[[ស្រុក | ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​]] {{spaces|3}}[[ស្រុក | ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​]] {{spaces|3}}[[ស្រុក | ]] |belowstyle= background: #7BBA43; color: #000080; |below=[[ខេត្តសុរិន្ទ]]​មាន [[ក្រុង]]​ [[ស្រុក]]​ចំនួន​១២ </div> }} {{Navbox |name = ខេត្តខ្មែរដែលបាត់បង់ទៅប្រទេសថៃ(សៀម) |title = ខ្មែរសុរិន្ទ[[សុរិន្ទ]] |state = {{{state|autocollapse}}} |liststyle = text-align:left; |image = [[Image:Flag of Cambodia.svg|right|75px|ខ្មែរ]] |group1 = '''ខេត្តបុរាណ''' |list1 = [[ខេត្តសុខោទ័យ]](ក្រុងសុខោទ័យ) {{spaces|3}}[[ខេត្តអយុធ្យា]](ក្រុងអយុធ្យា) {{spaces|3}}[[ខេត្តបឹងកក់]](ក្រុងបាងកក) |group2 = '''ខេត្តនៅដែនសុរិន្ទ''' |list2 = [[ខេត្តសុរិន្ទ|សុរិន្ទ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តបុរីរម្យ|បុរីរម្យ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តនគររាជ|នគររាជ ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តបស្ចឹមបុរី |បស្ចឹមបុរី ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តសិរីសាកេត |សិរីសាកេត ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តត្រាច |ត្រាច ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តច័ន្ទបុរី |ច័ន្ទបុរី ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តសង្គឹត |សង្គឹត ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តធនបុរី |ធនបុរី ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ |ស្ទឹងជ្រៅ ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ |គោកខ័ណ្ឌ ]]{{spaces|3}}[[ខេត្តអ៊ូប៊ុន|អ៊ូប៊ុន]] {{spaces|3}}[[ខេត្តស្រះកែវ|ស្រះកែវ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តពលបុរី|ពលបុរី]] {{spaces|3}}[[ខេត្តជេតបុរី|ជេតបុរី]] {{spaces|3}}[[ខេត្ត | ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តកញ្ជានៈបុរី|ខេត្តកញ្ជានៈបុរី]] |belowstyle= background: #7BBA43; color: #000080; |below=[[សុរិន្ទ]]​មាន [[​ក្រុង]]ចំនួន [[ខេត្ត]]​ចំនួន​១៦ </div> }} tjwk2xqgh8oztci5lis7ra44jwkvb9d 321468 321467 2025-06-04T05:26:37Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* រដ្ឋបាល */ 321468 wikitext text/x-wiki '''ខេត្តសុរិន្ទ្រ ឬ សុរិន្ទ''' ([[ភាសាសៀម|សៀម]] : สุรินทร์ , [[ភាសាខ្មែរសុរិន្ទ|ខ្មែរសុរិន្រ្ទ]] : ซเร็น) ស្ថិតនៅភាគឦសាននៃ[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ផ្នែកខាងក្រោមដែលហៅម្យ៉ាងទៀតថា[[ឦសាន|អ៊ីសាន]]ហើយមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹង[[ខេត្តបុរីរម្យ]]នៅខាងលិច[[ខេត្តសិរីសាកេត|ខេត្តសិរីសាកេត]]នៅខាងកើត[[ខេត្តមហាសារគាម]]និង[[ខេត្តសុវណ៌ភូមិ ឬ សុវណ្ណភូមិ|ខេត្តសុវណ៌ភូមិ]]នៅខាងជើងនិងខាងត្បូងជាប់នឹង[[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]]នៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]។ {{Infobox settlement | name = ខេត្តសុរិន្ទ្រ | other_name = สุรินทร์(សៀម)<br/>สุลิน(កួយ) | native_name = ซเร็(ខ្មែរសុរិន្ទ្រ) | native_name_lang = th | settlement_type = | image_skyline = | border = infobox | total_width = | image_style = | perrow = | image1 = | image2 = | image3 = | image4 = | image5 = | image_alt = | image_caption = | nickname = | motto = | image_seal = Seal Surin.png | image_flag = Surin Flag.png | image_map = Thailand Surin locator map.svg | mapsize = frameless | map_alt = | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តសុរិន្ទ្រ | latd = | latm = | lats = | longd = | longm = | longs = | coordinates_type = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = ប្រទេស | subdivision_name = {{THA}}(សៀម) | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = ក្រុងសុរិន្ទ្រ | leader_party = | leader_title = | leader_name = | leader_party1 = | leader_title1 = | leader_name1 = | area_footnotes = | area_total_km2 = 8,854 | area_rank = ២២ | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = | population_total = | population_as_of = | population_rank = | population_density_km2 = | population_density_rank = | population_demonym = | population_note = | demographics_type2 = | demographics2_footnotes = | demographics2_title1 = | demographics2_info1 = | demographics_type1 = | demographics1_footnotes = | demographics1_title1 = | demographics1_info1 = | timezone1 = [[Time in Thailand|ICT]] | utc_offset1 = +7 | postal_code_type = លេខកូដប្រៃសណីយ៍ | postal_code = 32xxx | area_code_type = លេខកូដហៅទូរស័ព្ទ | area_code = 044 | iso_code = [[ISO 3166-2:TH|TH-32]] | website = {{URL|surin.go.th}} | footnotes = }} == ប្រវត្តិ == ខេត្តសុរិន្ទ្រគ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដីសរុប ៨៨៥៤ គីឡូម៉ែត្រក្រឡា(៣៤១៩ ម៉ែត្រការ៉េ)ពី[[ទន្លេមូល]]នៅភាគខាងជើងដល់[[ភ្នំដងរែក]]នៅភាគខាងត្បូង។ទីរួមខេត្តសុរិន្ទ្រស្ថិតនៅភាគខាងលិចមានចម្ងាយ ៤៣៤ គីឡូម៉ែត្រពី[[បាងកក|ទីក្រុងបាងកក]]([[ខេត្តបឹងកក់]])។តំបន់​សុរិន្ទ្របច្ចុប្បន្ន​មាន​ប្រវត្តិ​តាំង​ទី​លំនៅ​របស់​មនុស្ស​ជា​យូរ​មក​ហើយ​ដែល​មាន​តាំងពី​សម័យ​បុរេប្រវត្តិ។តាមប្រវត្តិសាស្ត្រតំបន់នេះត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយអាណាចក្រមានអំណាចមុនដំបូងគេគឺ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]នា[[សម័យអង្គរ]]។៥០% នៃ​ប្រជាជននៅក្នុងខេត្តសុរិន្ទ្រជា[[ជនជាតិខ្មែរ]]។អ្នកដែលនៅសេសសល់គឺជាអ្នកនិយាយ[[ភាសាសៀម]] [[ភាសាឡាវ|ភាសាលាវ]] [[ភាសាចិន]] និង [[ភាសាកួយ]]ជាដើមហើយក៏មានក្រុមកុលសម្ព័ន្ធក្រុមជនជាតិភាគតិផងដែរដូចជា[[ជនជាតិកួយ|កួយ]]ជាដើម។ខេត្តនៅភាគឦសាននេះបណ្តុំទៅដោយអ្នកមានមន្តអាគម យុទ្ធសិល្ប៍ សិល្បសាស្ត្រនិងចម្រុះទៅដោយវប្បធម៌និងភាសាជាច្រើនមានដូចជា សៀម ខ្មែរ កួយ ចិន និង លាវជាដើមហើយប្រជាជនខ្មែរដែលរស់នៅទីនោះឬហៅម្យ៉ាងទៀតថា[[ជនជាតិខ្មែរលើ]]នៅតែបន្តថែរក្សាអភិរក្ស ប្រពៃណី វប្បធម៌ របស់ខ្លួនឲ្យនៅតែគង់វង្សបន្តទៅមុខទៀត។[[ជនជាតិខ្មែរ]]នៅទីនោះក៏អាចនិយាយនិងចេះអានសរសេរ[[ភាសាខ្មែរ]]បានខ្លះៗផងដែរ។បណ្តាស្រុកនៅក្នុងខេត្ត​នេះភាគ​ច្រើន​ជា​ជន​បទនិង​មាន​ជីវភាព​ក្រីក្រ។មានការអភិវឌ្ឍឧស្សាហកម្មតិចតួចដោយការធ្វើកសិកម្មជាចម្បងដូចជាធ្វើស្រែចម្ការជាដើម។ក្រៅពី​ធ្វើស្រែចម្ការកសិករក៏បានរកប្រាក់​ចំណូល​បន្ថែមទៀតដើម្បីផ្គត់ផ្គង់ជីវភាពរបស់ពួកគេ​ដូចជាកាប់​អំពៅ ធ្វើជា​កម្មករ​សំណង់ ​ធ្វើតម្បាញ​សូត្រ​លក់ក្នុង​ស្រុកនិងក្រៅស្រុកជាដើម។ការ​ទាក់ដំរីនិង​បណ្តុះ​បបណ្តាលសត្វដំរីក៏ពេញនិយមនិងមានសារៈសំខាន់​យ៉ាងខ្លាំងនៅក្នុងខេត្តនេះផងដែរ។ប្រហែល ២៥% នៃដំរីទាំងអស់នៅក្នុង[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ត្រូវបានចិញ្ចឹមនៅឯខេត្តសុរិន្ទ្រដែលភាគច្រើនលើសលុបជាពួក[[ជនជាតិកួយ]]។ទេសចរណ៍​ក៏មានសារៈសំខាន់ផងដែរសម្រាប់ទ្រទ្រង់សេដ្ឋកិច្ច​ខេត្ត​សុរិន្ទ្រ។ទេសភាពធម្មជាតិ សត្វពាហនៈ ប្រាសាទបុរាណ ជាច្រើនត្រូវបានគេមើលឃើញចាប់អារម្មណ៍កាន់តែច្រើនឡើងៗថាមានសក្តានុពលជាខ្លាំងដោយអាជ្ញាធរខេត្តបានចំណាយថវិកាអភិវឌ្ឍន៍ខេត្តនេះឲ្យក្លាយជាតំបន់ទេសចរណ៍បុរាណនិងធម្មជាតិដែលជាទីពេញនិយមសម្រាប់ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិមកកម្សាន្ត។ខេត្តសុរិន្ទ្រមានកេរ្តិ៍ឈ្មោះល្បីល្បាញខាងធ្វើគ្រឿងតុបតែងលម្អដែលធ្វើពីមាស ប្រាក់ ស្ពាន់ សំរឹទ្ធិ គ្រឿងសង្ហារឹមដែលធ្វើពីឈើ បេង នាងនួន សម្លៀកបំពាក់ដែលតម្បាញចេញពីសរសៃសូត្រដ៏ប្រណិតជាដើម។ពាណិជ្ជករនៅក្នុងស្រុកក៏ធ្វើពាណិជ្ជកម្មឆ្លងដែនជាមួយប្រជាជន[[កម្ពុជា]]តាមរយៈច្រកព្រំដែននៅ[[:en:O Smach|អូរស្មាច់]]ចម្ងាយ ៧០ គីឡូម៉ែត្រខាងត្បូងពីទីរួមខេត្តសុរិន្ទ្រ។ បច្ចុប្បន្នខេត្តសុរិន្ទ្រត្រូវបាន[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ប្ដូរឈ្មោះទៅជា[[ខេត្តសូរិន្ទ]]វិញដែលរួមបញ្ចូលទាំង[[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]] និង [[ខេត្តសង្គឹត|ខេត្តសង្គឹត ឬ សិង្គារ]]ដាក់ឲ្យក្លាយជា[[ខេត្តសូរិន្ទ]]តែមួយវិញ។ខេត្តសុរិន្ទ្រកាលដើមឡើយជាដែនដីរបស់[[អាណាចក្រខ្មែរ]]ហើយខេត្តនេះជាខេត្តដែលសម្បូរទៅដោយសត្វដំរី។អ្នកហ្មដំរី[[ខ្មែរ]] [[ជនជាតិកួយ|កួយ]] [[លាវ]] ថាតំបន់នេះសម្បូរដំរីណាស់ដំណឹងនេះក៏បានដឹងលឺទៅដល់ព្រះរាជាទ្រង់ក៏ចាត់ឲ្យមេទ័ព[[ខ្មែរ]]ឈ្មោះ '''សុរិន្ទ ភក្ដី''' ឲ្យចេញទៅទាក់ដំរីនៅឯខេត្តសុរិន្ទ្រនេះក៏បានជួបប្រទះនឹង[[សត្វដំរីស]]រួចក៏បានស្ទាក់ចាប់មកថ្វាយព្រះរាជាៗក៏ចាត់តាំងឲ្យមេទ័ព '''សុរិន្ទ ភក្ដី''' កាន់កាប់ និងគ្រប់គ្រងខេត្តសុរិន្ទ្រនេះតរៀងមករហូតដល់ពេល[[សៀម]]មកឈ្លានពាន[[ខ្មែរ]]យកដែនដីសុរិន្ទ្រនេះ។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៨៤ ដែលខេត្តសុរិន្ទ្រត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយសៀមហើយចៅហ្វាយខេត្តនេះនៅតែមានងារថា '''ពញាសុរិន្ទភក្ដីធីននគរបន្ទាយសេមា'''។នេះក៏សបញ្ជាក់ឲ្យបានដឹងដែរថាពួកអ្នកនៅ[[ស្រុកសុរិន្ទ្រ]]មានដើមកំណើតពី[[ស្រុកបន្ទាយឆ្មារ]]ពិតមែន។ [[Image:Monument of Phaya Surin Phakdi Si Narong Changwang - Surin.jpg|thumb|200px|រូបសំណាកមេទ័ព សុរិន្ទ ភក្តី ស្ថិតនៅក្នុងក្រុងសុរិន្ទ្រ]] == រដ្ឋបាល == ខេត្តសុរិន្ទ្រ ចែកចេញជា ១៧ ក្រុង/ស្រុក ១៥៨ សង្កាត់/ឃុំ និង ២០១១ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! ឈ្មោះភាសាខ្មែរ ! ឈ្មោះអក្សរឡាតាំង ! ឈ្មោះភាសាសៀម ! ទីតាំង |- |០១ |align="center"|[[ក្រុងសុរិន្ទ្រ]] [[Image:Seal of Surin.png|thumb|200px]] |Mueang Surin |เมืองสุรินทร์ |[[Image:Amphoe 3201.svg|thumb|200px]] |- |០២ |[[​ស្រុកភ្នំដងរែក|ស្រុកភ្នំដងរែក]] |Phanom Dong Rak |พนมดงรัก |[[Image:Amphoe 3214.svg|thumb|200px]] |- |០៣ |​[[​ស្រុកសង្គៈ|ស្រុកសង្គៈ]] |Sangkha |สังขะ |[[Image:Amphoe 3210.svg|thumb|200px]] |- |០៤ |[[​ស្រុកប្រាសាទ|ស្រុកប្រាសាទ]] |Prasat |ปราสาท |[[Image:Amphoe 3205.svg|thumb|200px]] |- |០៥ |[[ស្រុកសំរោងទាប(ខេត្តសុរិន្ទ្រ)|ស្រុកសំរោងទាប]] |Samrong Thap |สำโรงทาบ |[[Image:Amphoe 3212.svg|thumb|200px]] |- |០៦ |[[ស្រុករតនបុរី]] |Rattana Buri |รัตนบุรี |[[Image:Amphoe 3207.svg|thumb|200px]] |- |០៧ |[[ស្រុកកំពង់ស្វាយ(ខេត្តសុរិន្ទ្រ)|ស្រុកកំពង់ស្វាយ]] |Tha Tum |ท่าตูม |[[Image:Amphoe 3203.svg|thumb|200px]] |- |០៨ |[[ស្រុកកាប់ជើង]] |Kap Choeng |กาบเชิง |[[Image:Amphoe 3206.svg|thumb|200px]] |- |០៩ |[[ស្រុករំដួល(ខេត្តសុរិន្ទ្រ)|ស្រុករំដួល]] |Lamduan |ลำดวน |[[Image:Amphoe 3211.svg|thumb|200px]] |- |១០ |[[ស្រុកចមព្រះ]] |Chom Phra |จอมพระ |[[Image:Amphoe 3204.svg|thumb|200px]] |- |១១ |[[ស្រុកជម្ពូរបុរី]] |Chumphon Buri |ชุมพลบุรี |[[Image:Amphoe 3202.svg|thumb|200px]] |- |១២ |[[ស្រុកបសេដ្ឋ(ខេត្តសុរិន្ទ្រ)|ស្រុកបសេដ្ឋ]] |Buachet |บัวเชด |[[Image:Amphoe 3213.svg|thumb|200px]] |- |១៣ |[[ស្រុកសុីខរភូមិ]] |Sikhoraphum |ศีขรภูมิ |[[Image:Amphoe 3209.svg|thumb|200px]] |- |១៤ |[[ស្រុកសាណម]] |Sanom |สนม |[[Image:Amphoe 3208.svg|thumb|200px]] |- |១៥ |[[ស្រុកស្រីណារ៉ុង|ស្រុកស្រីណារ៉ុង]] |Si Narong |ศรีณรงค์ |[[Image:Amphoe 3215.svg|thumb|200px]] |- |១៦ |[[ស្រុកក្វៅស្រីណារិន]] |Khwao Sinarin |เขวาสินรินทร์ |[[Image:Amphoe 3216.svg|thumb|200px]] |- |១៧ |[[ស្រុកណនណារ៉ាយ]] |Non Narai |โนนนารายณ์ |[[Image:Amphoe 3217.svg|thumb|200px]] |- | colspan="2" |[[ស្រុកគោកខ័ណ្ឌ(ខេត្តសុរិន្ទ) |ស្រុកគោកខ័ណ្ឌ]] | colspan="3" |Koukhan |- | colspan="2" |[[ស្រុកឈូក(ខេត្តសុរិន្ទ)|ស្រុកឈូក]] | colspan="3" |Chhouk |- | colspan="2" |[[ស្រុកកំចាយចាន(ខេត្តសុរិន្ទ)|ស្រុកកំចាយចាន]] | colspan="3" |Kamchay Chan |- |} '''ព្រំប្រទល់នៃខេត្តសុរិន្ទ្រ''' {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ !rowspan="3" style="background:#000080;color:white;"|ខេត្តសុរិន្ទ្រ !colspan="4" style="background:#000080;color:white;"|ទិស |- ! |ខាងកើត (E) ! |ខាងលិច (W) ! |ខាងត្បូង (S) ! |ខាងជើង (N) |- | [[ខេត្តសិរីសាកេត|ខេត្តសិរីសាកេត]] | [[ខេត្តបុរីរម្យ]] | [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] | [[ខេត្តមហាសារគាម]] និង [[ខេត្តសុវណ៌ភូមិ ឬ សុវណ្ណភូមិ|ខេត្តសុវណ៌ភូមិ]] |} =ប្រាសាទ= * [[ប្រាសាទល្ងៀង|ប្រាសាទក្រពុំ ឬ ប្រាសាទសុីខរភូមិ ឬ ប្រាសាទល្ងៀង]] * [[ប្រាសាទជាងប៉ី]] * [[ប្រាសាទតាមាន់]] * [[ប្រាសាទ​ថា​ពាំង​តា|ប្រាសាទត្រពាំង​ទា]] * [[ប្រាសាទបានប្រាសាទ (ខេត្តសុរិន្ទ្រ)|ប្រាសាទបានប្រាសាទ]] * [[ប្រាសាទបានភ្លួង]] * [[ប្រាសាទមឿនឆៃ]] * [[ប្រាសាទយាយងោ]] =បុណ្យប្រពៃណីជាតិ= '''ពិធីបុណ្យដំរីសុរិន្រ្ទ''' គឺជាព្រឹត្តិការណ៍ប្រចាំឆ្នាំដែលមានតាំងពីយូរយារណាស់មកហើយនៃសហគមន៍សុរិន្រ្ទ។ពិធីបុណ្យនេះត្រូវបានរៀបចំប្រារព្ធឡើងរៀងរាល់ខែវិច្ឆិការយៈពេល ០២ ថ្ងៃនៅក្នុងគោលបំណងដើម្បីបង្ហាញពីប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់ពីដូនតារបស់[[ខ្មែរ]]ដែលជាកេរមរតករបស់ប្រជាជននៅក្នុងខេត្តនេះនិងដើម្បីអបអរសាទរនិងលើកកម្ពស់វិស័យទេសចរណ៍ក៏ដូចជាការអភិរក្សសត្វព្រៃនិងអភិរក្សវប្បធម៌នៃការចិញ្ចឹមដំរីនៅក្នុង[[ខេត្តសុរិន្ទ្រ]]ជាពិសេសនៅតំបន់ភាគឦសាន។ខេត្តសុរិន្ទ្រគឺជាតំបន់មួយដែលមានចំនួនដំរីច្រើនជាងគេនៅក្នុងប្រទេស។ ពិធីបុណ្យនេះមានប្រភពមកពីក្រុមអ្នកថែរក្សាសត្វដំរីនៅខេត្តសុរិន្ទ្រដែលមានជំនាញក្នុងការចាប់និងថែទាំសត្វដំរីជាយូរមកហើយ។ពួកគេបានរួមគ្នាដើម្បីចិញ្ចឹមបីបាច់ថែរក្សាសត្វដ៏អស្ចារ្យទាំងនេះធ្វើឲ្យដំរីក្លាយជាមរតកវប្បធម៌និងជានិមិត្តរូបរបស់ខេត្តសុរិន្ទ្ររហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ។ខេត្តសុរិន្រ្ទក៏មានតំបន់ព្រៃបើកចំហសមរម្យសម្រាប់ការចិញ្ចឹមដំរីហើយដំរីបានក្លាយទៅជាផ្នែកមួយដ៏គួរឲ្យស្រឡាញ់នៃគ្រួសារក្នុងស្រុកជាច្រើន។ ពិធីបុណ្យដំរីសុរិន្រធ្វើឡើងរៀងរាល់ខែវិច្ឆិកាហើយមានសកម្មភាពចូលរួមជាច្រើនដូចជាក្បួនដង្ហែដំរី ការប្រកួតទេពកោសល្យដំរី ការបង្ហាញជំនាញដំរី ការប្រកួតបាល់ទាត់ដំរី និងសូម្បីតែការតាំងពិព័រណ៌សត្វដំរី។បន្ថែមពីលើនេះនៅមានការតាំងពិព័រណ៍ដែលបង្ហាញពីទំនាក់ទំនងរវាងសត្វដំរីនិងមនុស្ស។សកម្មភាពទាំងនេះទាក់ទាញការចាប់អារម្មណ៍យ៉ាងខ្លាំងពីសំណាក់ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិដោយបង្ហាញពីភាពវៃឆ្លាតរបស់សត្វដំរីសុរិន្រ្ទ។ ក្រៅពីការសម្ដែងសត្វដំរីពិធីបុណ្យនេះក៏រួមបញ្ចូលការសម្ដែងវប្បធម៌សកម្មភាពកម្សាន្តផ្សេងៗនិងការលក់ផលិតផលក្នុងស្រុកផងដែរ។ ដូច្នេះពិធីបុណ្យដំរីសុរិន្ទ្រគឺជាព្រឹត្តិការណ៍ដ៏សំខាន់មួយដែលប្រារព្ធនូវភាពអស្ចារ្យនិងកិត្តិនាមរបស់ដំរីសុរិន្ទ្រនិងខេត្តសុរិន្ទ្រលើសកលលោក។វាមិនត្រឹមតែបង្ហាញពីភាពប្លែកនៃវប្បធម៌អ្នកសុរិន្ទ្រប៉ុណ្ណោះទេថែមទាំងលើកកម្ពស់ការយល់ដឹងអំពីការអភិរក្សប្រភេទសត្វដំរីនិងបរិស្ថានផងដែរ។ =អ្នកសិល្បៈ= ==តារាចម្រៀង== * លោក [[ខុង ខុយ|ខុង ខុយ ឬ គង់ មានជ័យ]] ជាអ្នកចម្រៀងសុរិន្ទ្រគោកខ័ណ្ឌដែលមានសមាជិក ៧០ នាក់ =មើលផងដែរ= {{Navbox |name = ខេត្តសុរិន្ទ |title = [[ខេត្តសុរិន្ទ]] [[ខ្មែរសុរិន្ទ]] |state = {{{state|autocollapse}}} |liststyle = text-align:left; |image = [[File:ខ្មែរសុរិន្ទ]] |group1 = '''ទីរួមខេត្ត''' |list1 = ​[[ទី​រួមខេត្ត​ |ទីរួមខេត្ត]] |group2 = '''ក្រុង''' |list2 = ​[[ទីក្រុង|ទីក្រុង]] |group3 = '''ស្រុក''' |list3 = [[​ស្រុកសុរិន្ទ(ខេត្តសុរិន្ទ)|សុរិន្ទ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុកសង្គៈ(ខេត្តសុរិន្ទ) |សង្គៈ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុកភ្នំដងរែក(ខេត្តសុរិន្ទ)|ភ្នំដងរែក]]{{spaces|3}}[[​ស្រុកប្រាសាទ(ខេត្តសុរិន្ទ)|ប្រាសាទ]] {{spaces|3}}[[ស្រុកគោកខ័ណ្ឌ(ខេត្តសុរិន្ទ) |គោកខ័ណ្ឌ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុកឈូក(ខេត្តសុរិន្ទ)|ឈូក]] {{spaces|3}}[[ស្រុកសំរោងទាប(ខេត្តសុរិន្ទ) |សំរោងទាប]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​]] {{spaces|3}}[[ស្រុក | ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​]] {{spaces|3}}[[ស្រុក | ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​]] {{spaces|3}}[[ស្រុក | ]] |belowstyle= background: #7BBA43; color: #000080; |below=[[ខេត្តសុរិន្ទ]]​មាន [[ក្រុង]]​ [[ស្រុក]]​ចំនួន​១២ </div> }} {{Navbox |name = ខេត្តខ្មែរដែលបាត់បង់ទៅប្រទេសថៃ(សៀម) |title = ខ្មែរសុរិន្ទ[[សុរិន្ទ]] |state = {{{state|autocollapse}}} |liststyle = text-align:left; |image = [[Image:Flag of Cambodia.svg|right|75px|ខ្មែរ]] |group1 = '''ខេត្តបុរាណ''' |list1 = [[ខេត្តសុខោទ័យ]](ក្រុងសុខោទ័យ) {{spaces|3}}[[ខេត្តអយុធ្យា]](ក្រុងអយុធ្យា) {{spaces|3}}[[ខេត្តបឹងកក់]](ក្រុងបាងកក) |group2 = '''ខេត្តនៅដែនសុរិន្ទ''' |list2 = [[ខេត្តសុរិន្ទ|សុរិន្ទ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តបុរីរម្យ|បុរីរម្យ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តនគររាជ|នគររាជ ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តបស្ចឹមបុរី |បស្ចឹមបុរី ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តសិរីសាកេត |សិរីសាកេត ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តត្រាច |ត្រាច ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តច័ន្ទបុរី |ច័ន្ទបុរី ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តសង្គឹត |សង្គឹត ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តធនបុរី |ធនបុរី ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ |ស្ទឹងជ្រៅ ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ |គោកខ័ណ្ឌ ]]{{spaces|3}}[[ខេត្តអ៊ូប៊ុន|អ៊ូប៊ុន]] {{spaces|3}}[[ខេត្តស្រះកែវ|ស្រះកែវ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តពលបុរី|ពលបុរី]] {{spaces|3}}[[ខេត្តជេតបុរី|ជេតបុរី]] {{spaces|3}}[[ខេត្ត | ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តកញ្ជានៈបុរី|ខេត្តកញ្ជានៈបុរី]] |belowstyle= background: #7BBA43; color: #000080; |below=[[សុរិន្ទ]]​មាន [[​ក្រុង]]ចំនួន [[ខេត្ត]]​ចំនួន​១៦ </div> }} l2sx9q21pv0rdr47d8czs8v4l0s46mp 321469 321468 2025-06-04T05:26:58Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* ប្រាសាទ */ 321469 wikitext text/x-wiki '''ខេត្តសុរិន្ទ្រ ឬ សុរិន្ទ''' ([[ភាសាសៀម|សៀម]] : สุรินทร์ , [[ភាសាខ្មែរសុរិន្ទ|ខ្មែរសុរិន្រ្ទ]] : ซเร็น) ស្ថិតនៅភាគឦសាននៃ[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ផ្នែកខាងក្រោមដែលហៅម្យ៉ាងទៀតថា[[ឦសាន|អ៊ីសាន]]ហើយមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹង[[ខេត្តបុរីរម្យ]]នៅខាងលិច[[ខេត្តសិរីសាកេត|ខេត្តសិរីសាកេត]]នៅខាងកើត[[ខេត្តមហាសារគាម]]និង[[ខេត្តសុវណ៌ភូមិ ឬ សុវណ្ណភូមិ|ខេត្តសុវណ៌ភូមិ]]នៅខាងជើងនិងខាងត្បូងជាប់នឹង[[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]]នៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]។ {{Infobox settlement | name = ខេត្តសុរិន្ទ្រ | other_name = สุรินทร์(សៀម)<br/>สุลิน(កួយ) | native_name = ซเร็(ខ្មែរសុរិន្ទ្រ) | native_name_lang = th | settlement_type = | image_skyline = | border = infobox | total_width = | image_style = | perrow = | image1 = | image2 = | image3 = | image4 = | image5 = | image_alt = | image_caption = | nickname = | motto = | image_seal = Seal Surin.png | image_flag = Surin Flag.png | image_map = Thailand Surin locator map.svg | mapsize = frameless | map_alt = | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តសុរិន្ទ្រ | latd = | latm = | lats = | longd = | longm = | longs = | coordinates_type = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = ប្រទេស | subdivision_name = {{THA}}(សៀម) | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = ក្រុងសុរិន្ទ្រ | leader_party = | leader_title = | leader_name = | leader_party1 = | leader_title1 = | leader_name1 = | area_footnotes = | area_total_km2 = 8,854 | area_rank = ២២ | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = | population_total = | population_as_of = | population_rank = | population_density_km2 = | population_density_rank = | population_demonym = | population_note = | demographics_type2 = | demographics2_footnotes = | demographics2_title1 = | demographics2_info1 = | demographics_type1 = | demographics1_footnotes = | demographics1_title1 = | demographics1_info1 = | timezone1 = [[Time in Thailand|ICT]] | utc_offset1 = +7 | postal_code_type = លេខកូដប្រៃសណីយ៍ | postal_code = 32xxx | area_code_type = លេខកូដហៅទូរស័ព្ទ | area_code = 044 | iso_code = [[ISO 3166-2:TH|TH-32]] | website = {{URL|surin.go.th}} | footnotes = }} == ប្រវត្តិ == ខេត្តសុរិន្ទ្រគ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដីសរុប ៨៨៥៤ គីឡូម៉ែត្រក្រឡា(៣៤១៩ ម៉ែត្រការ៉េ)ពី[[ទន្លេមូល]]នៅភាគខាងជើងដល់[[ភ្នំដងរែក]]នៅភាគខាងត្បូង។ទីរួមខេត្តសុរិន្ទ្រស្ថិតនៅភាគខាងលិចមានចម្ងាយ ៤៣៤ គីឡូម៉ែត្រពី[[បាងកក|ទីក្រុងបាងកក]]([[ខេត្តបឹងកក់]])។តំបន់​សុរិន្ទ្របច្ចុប្បន្ន​មាន​ប្រវត្តិ​តាំង​ទី​លំនៅ​របស់​មនុស្ស​ជា​យូរ​មក​ហើយ​ដែល​មាន​តាំងពី​សម័យ​បុរេប្រវត្តិ។តាមប្រវត្តិសាស្ត្រតំបន់នេះត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយអាណាចក្រមានអំណាចមុនដំបូងគេគឺ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]នា[[សម័យអង្គរ]]។៥០% នៃ​ប្រជាជននៅក្នុងខេត្តសុរិន្ទ្រជា[[ជនជាតិខ្មែរ]]។អ្នកដែលនៅសេសសល់គឺជាអ្នកនិយាយ[[ភាសាសៀម]] [[ភាសាឡាវ|ភាសាលាវ]] [[ភាសាចិន]] និង [[ភាសាកួយ]]ជាដើមហើយក៏មានក្រុមកុលសម្ព័ន្ធក្រុមជនជាតិភាគតិផងដែរដូចជា[[ជនជាតិកួយ|កួយ]]ជាដើម។ខេត្តនៅភាគឦសាននេះបណ្តុំទៅដោយអ្នកមានមន្តអាគម យុទ្ធសិល្ប៍ សិល្បសាស្ត្រនិងចម្រុះទៅដោយវប្បធម៌និងភាសាជាច្រើនមានដូចជា សៀម ខ្មែរ កួយ ចិន និង លាវជាដើមហើយប្រជាជនខ្មែរដែលរស់នៅទីនោះឬហៅម្យ៉ាងទៀតថា[[ជនជាតិខ្មែរលើ]]នៅតែបន្តថែរក្សាអភិរក្ស ប្រពៃណី វប្បធម៌ របស់ខ្លួនឲ្យនៅតែគង់វង្សបន្តទៅមុខទៀត។[[ជនជាតិខ្មែរ]]នៅទីនោះក៏អាចនិយាយនិងចេះអានសរសេរ[[ភាសាខ្មែរ]]បានខ្លះៗផងដែរ។បណ្តាស្រុកនៅក្នុងខេត្ត​នេះភាគ​ច្រើន​ជា​ជន​បទនិង​មាន​ជីវភាព​ក្រីក្រ។មានការអភិវឌ្ឍឧស្សាហកម្មតិចតួចដោយការធ្វើកសិកម្មជាចម្បងដូចជាធ្វើស្រែចម្ការជាដើម។ក្រៅពី​ធ្វើស្រែចម្ការកសិករក៏បានរកប្រាក់​ចំណូល​បន្ថែមទៀតដើម្បីផ្គត់ផ្គង់ជីវភាពរបស់ពួកគេ​ដូចជាកាប់​អំពៅ ធ្វើជា​កម្មករ​សំណង់ ​ធ្វើតម្បាញ​សូត្រ​លក់ក្នុង​ស្រុកនិងក្រៅស្រុកជាដើម។ការ​ទាក់ដំរីនិង​បណ្តុះ​បបណ្តាលសត្វដំរីក៏ពេញនិយមនិងមានសារៈសំខាន់​យ៉ាងខ្លាំងនៅក្នុងខេត្តនេះផងដែរ។ប្រហែល ២៥% នៃដំរីទាំងអស់នៅក្នុង[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ត្រូវបានចិញ្ចឹមនៅឯខេត្តសុរិន្ទ្រដែលភាគច្រើនលើសលុបជាពួក[[ជនជាតិកួយ]]។ទេសចរណ៍​ក៏មានសារៈសំខាន់ផងដែរសម្រាប់ទ្រទ្រង់សេដ្ឋកិច្ច​ខេត្ត​សុរិន្ទ្រ។ទេសភាពធម្មជាតិ សត្វពាហនៈ ប្រាសាទបុរាណ ជាច្រើនត្រូវបានគេមើលឃើញចាប់អារម្មណ៍កាន់តែច្រើនឡើងៗថាមានសក្តានុពលជាខ្លាំងដោយអាជ្ញាធរខេត្តបានចំណាយថវិកាអភិវឌ្ឍន៍ខេត្តនេះឲ្យក្លាយជាតំបន់ទេសចរណ៍បុរាណនិងធម្មជាតិដែលជាទីពេញនិយមសម្រាប់ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិមកកម្សាន្ត។ខេត្តសុរិន្ទ្រមានកេរ្តិ៍ឈ្មោះល្បីល្បាញខាងធ្វើគ្រឿងតុបតែងលម្អដែលធ្វើពីមាស ប្រាក់ ស្ពាន់ សំរឹទ្ធិ គ្រឿងសង្ហារឹមដែលធ្វើពីឈើ បេង នាងនួន សម្លៀកបំពាក់ដែលតម្បាញចេញពីសរសៃសូត្រដ៏ប្រណិតជាដើម។ពាណិជ្ជករនៅក្នុងស្រុកក៏ធ្វើពាណិជ្ជកម្មឆ្លងដែនជាមួយប្រជាជន[[កម្ពុជា]]តាមរយៈច្រកព្រំដែននៅ[[:en:O Smach|អូរស្មាច់]]ចម្ងាយ ៧០ គីឡូម៉ែត្រខាងត្បូងពីទីរួមខេត្តសុរិន្ទ្រ។ បច្ចុប្បន្នខេត្តសុរិន្ទ្រត្រូវបាន[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ប្ដូរឈ្មោះទៅជា[[ខេត្តសូរិន្ទ]]វិញដែលរួមបញ្ចូលទាំង[[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]] និង [[ខេត្តសង្គឹត|ខេត្តសង្គឹត ឬ សិង្គារ]]ដាក់ឲ្យក្លាយជា[[ខេត្តសូរិន្ទ]]តែមួយវិញ។ខេត្តសុរិន្ទ្រកាលដើមឡើយជាដែនដីរបស់[[អាណាចក្រខ្មែរ]]ហើយខេត្តនេះជាខេត្តដែលសម្បូរទៅដោយសត្វដំរី។អ្នកហ្មដំរី[[ខ្មែរ]] [[ជនជាតិកួយ|កួយ]] [[លាវ]] ថាតំបន់នេះសម្បូរដំរីណាស់ដំណឹងនេះក៏បានដឹងលឺទៅដល់ព្រះរាជាទ្រង់ក៏ចាត់ឲ្យមេទ័ព[[ខ្មែរ]]ឈ្មោះ '''សុរិន្ទ ភក្ដី''' ឲ្យចេញទៅទាក់ដំរីនៅឯខេត្តសុរិន្ទ្រនេះក៏បានជួបប្រទះនឹង[[សត្វដំរីស]]រួចក៏បានស្ទាក់ចាប់មកថ្វាយព្រះរាជាៗក៏ចាត់តាំងឲ្យមេទ័ព '''សុរិន្ទ ភក្ដី''' កាន់កាប់ និងគ្រប់គ្រងខេត្តសុរិន្ទ្រនេះតរៀងមករហូតដល់ពេល[[សៀម]]មកឈ្លានពាន[[ខ្មែរ]]យកដែនដីសុរិន្ទ្រនេះ។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៨៤ ដែលខេត្តសុរិន្ទ្រត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយសៀមហើយចៅហ្វាយខេត្តនេះនៅតែមានងារថា '''ពញាសុរិន្ទភក្ដីធីននគរបន្ទាយសេមា'''។នេះក៏សបញ្ជាក់ឲ្យបានដឹងដែរថាពួកអ្នកនៅ[[ស្រុកសុរិន្ទ្រ]]មានដើមកំណើតពី[[ស្រុកបន្ទាយឆ្មារ]]ពិតមែន។ [[Image:Monument of Phaya Surin Phakdi Si Narong Changwang - Surin.jpg|thumb|200px|រូបសំណាកមេទ័ព សុរិន្ទ ភក្តី ស្ថិតនៅក្នុងក្រុងសុរិន្ទ្រ]] == រដ្ឋបាល == ខេត្តសុរិន្ទ្រ ចែកចេញជា ១៧ ក្រុង/ស្រុក ១៥៨ សង្កាត់/ឃុំ និង ២០១១ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! ឈ្មោះភាសាខ្មែរ ! ឈ្មោះអក្សរឡាតាំង ! ឈ្មោះភាសាសៀម ! ទីតាំង |- |០១ |align="center"|[[ក្រុងសុរិន្ទ្រ]] [[Image:Seal of Surin.png|thumb|200px]] |Mueang Surin |เมืองสุรินทร์ |[[Image:Amphoe 3201.svg|thumb|200px]] |- |០២ |[[​ស្រុកភ្នំដងរែក|ស្រុកភ្នំដងរែក]] |Phanom Dong Rak |พนมดงรัก |[[Image:Amphoe 3214.svg|thumb|200px]] |- |០៣ |​[[​ស្រុកសង្គៈ|ស្រុកសង្គៈ]] |Sangkha |สังขะ |[[Image:Amphoe 3210.svg|thumb|200px]] |- |០៤ |[[​ស្រុកប្រាសាទ|ស្រុកប្រាសាទ]] |Prasat |ปราสาท |[[Image:Amphoe 3205.svg|thumb|200px]] |- |០៥ |[[ស្រុកសំរោងទាប(ខេត្តសុរិន្ទ្រ)|ស្រុកសំរោងទាប]] |Samrong Thap |สำโรงทาบ |[[Image:Amphoe 3212.svg|thumb|200px]] |- |០៦ |[[ស្រុករតនបុរី]] |Rattana Buri |รัตนบุรี |[[Image:Amphoe 3207.svg|thumb|200px]] |- |០៧ |[[ស្រុកកំពង់ស្វាយ(ខេត្តសុរិន្ទ្រ)|ស្រុកកំពង់ស្វាយ]] |Tha Tum |ท่าตูม |[[Image:Amphoe 3203.svg|thumb|200px]] |- |០៨ |[[ស្រុកកាប់ជើង]] |Kap Choeng |กาบเชิง |[[Image:Amphoe 3206.svg|thumb|200px]] |- |០៩ |[[ស្រុករំដួល(ខេត្តសុរិន្ទ្រ)|ស្រុករំដួល]] |Lamduan |ลำดวน |[[Image:Amphoe 3211.svg|thumb|200px]] |- |១០ |[[ស្រុកចមព្រះ]] |Chom Phra |จอมพระ |[[Image:Amphoe 3204.svg|thumb|200px]] |- |១១ |[[ស្រុកជម្ពូរបុរី]] |Chumphon Buri |ชุมพลบุรี |[[Image:Amphoe 3202.svg|thumb|200px]] |- |១២ |[[ស្រុកបសេដ្ឋ(ខេត្តសុរិន្ទ្រ)|ស្រុកបសេដ្ឋ]] |Buachet |บัวเชด |[[Image:Amphoe 3213.svg|thumb|200px]] |- |១៣ |[[ស្រុកសុីខរភូមិ]] |Sikhoraphum |ศีขรภูมิ |[[Image:Amphoe 3209.svg|thumb|200px]] |- |១៤ |[[ស្រុកសាណម]] |Sanom |สนม |[[Image:Amphoe 3208.svg|thumb|200px]] |- |១៥ |[[ស្រុកស្រីណារ៉ុង|ស្រុកស្រីណារ៉ុង]] |Si Narong |ศรีณรงค์ |[[Image:Amphoe 3215.svg|thumb|200px]] |- |១៦ |[[ស្រុកក្វៅស្រីណារិន]] |Khwao Sinarin |เขวาสินรินทร์ |[[Image:Amphoe 3216.svg|thumb|200px]] |- |១៧ |[[ស្រុកណនណារ៉ាយ]] |Non Narai |โนนนารายณ์ |[[Image:Amphoe 3217.svg|thumb|200px]] |- | colspan="2" |[[ស្រុកគោកខ័ណ្ឌ(ខេត្តសុរិន្ទ) |ស្រុកគោកខ័ណ្ឌ]] | colspan="3" |Koukhan |- | colspan="2" |[[ស្រុកឈូក(ខេត្តសុរិន្ទ)|ស្រុកឈូក]] | colspan="3" |Chhouk |- | colspan="2" |[[ស្រុកកំចាយចាន(ខេត្តសុរិន្ទ)|ស្រុកកំចាយចាន]] | colspan="3" |Kamchay Chan |- |} '''ព្រំប្រទល់នៃខេត្តសុរិន្ទ្រ''' {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ !rowspan="3" style="background:#000080;color:white;"|ខេត្តសុរិន្ទ្រ !colspan="4" style="background:#000080;color:white;"|ទិស |- ! |ខាងកើត (E) ! |ខាងលិច (W) ! |ខាងត្បូង (S) ! |ខាងជើង (N) |- | [[ខេត្តសិរីសាកេត|ខេត្តសិរីសាកេត]] | [[ខេត្តបុរីរម្យ]] | [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] | [[ខេត្តមហាសារគាម]] និង [[ខេត្តសុវណ៌ភូមិ ឬ សុវណ្ណភូមិ|ខេត្តសុវណ៌ភូមិ]] |} == ប្រាសាទ == * [[ប្រាសាទល្ងៀង|ប្រាសាទក្រពុំ ឬ ប្រាសាទសុីខរភូមិ ឬ ប្រាសាទល្ងៀង]] * [[ប្រាសាទជាងប៉ី]] * [[ប្រាសាទតាមាន់]] * [[ប្រាសាទ​ថា​ពាំង​តា|ប្រាសាទត្រពាំង​ទា]] * [[ប្រាសាទបានប្រាសាទ (ខេត្តសុរិន្ទ្រ)|ប្រាសាទបានប្រាសាទ]] * [[ប្រាសាទបានភ្លួង]] * [[ប្រាសាទមឿនឆៃ]] * [[ប្រាសាទយាយងោ]] =បុណ្យប្រពៃណីជាតិ= '''ពិធីបុណ្យដំរីសុរិន្រ្ទ''' គឺជាព្រឹត្តិការណ៍ប្រចាំឆ្នាំដែលមានតាំងពីយូរយារណាស់មកហើយនៃសហគមន៍សុរិន្រ្ទ។ពិធីបុណ្យនេះត្រូវបានរៀបចំប្រារព្ធឡើងរៀងរាល់ខែវិច្ឆិការយៈពេល ០២ ថ្ងៃនៅក្នុងគោលបំណងដើម្បីបង្ហាញពីប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់ពីដូនតារបស់[[ខ្មែរ]]ដែលជាកេរមរតករបស់ប្រជាជននៅក្នុងខេត្តនេះនិងដើម្បីអបអរសាទរនិងលើកកម្ពស់វិស័យទេសចរណ៍ក៏ដូចជាការអភិរក្សសត្វព្រៃនិងអភិរក្សវប្បធម៌នៃការចិញ្ចឹមដំរីនៅក្នុង[[ខេត្តសុរិន្ទ្រ]]ជាពិសេសនៅតំបន់ភាគឦសាន។ខេត្តសុរិន្ទ្រគឺជាតំបន់មួយដែលមានចំនួនដំរីច្រើនជាងគេនៅក្នុងប្រទេស។ ពិធីបុណ្យនេះមានប្រភពមកពីក្រុមអ្នកថែរក្សាសត្វដំរីនៅខេត្តសុរិន្ទ្រដែលមានជំនាញក្នុងការចាប់និងថែទាំសត្វដំរីជាយូរមកហើយ។ពួកគេបានរួមគ្នាដើម្បីចិញ្ចឹមបីបាច់ថែរក្សាសត្វដ៏អស្ចារ្យទាំងនេះធ្វើឲ្យដំរីក្លាយជាមរតកវប្បធម៌និងជានិមិត្តរូបរបស់ខេត្តសុរិន្ទ្ររហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ។ខេត្តសុរិន្រ្ទក៏មានតំបន់ព្រៃបើកចំហសមរម្យសម្រាប់ការចិញ្ចឹមដំរីហើយដំរីបានក្លាយទៅជាផ្នែកមួយដ៏គួរឲ្យស្រឡាញ់នៃគ្រួសារក្នុងស្រុកជាច្រើន។ ពិធីបុណ្យដំរីសុរិន្រធ្វើឡើងរៀងរាល់ខែវិច្ឆិកាហើយមានសកម្មភាពចូលរួមជាច្រើនដូចជាក្បួនដង្ហែដំរី ការប្រកួតទេពកោសល្យដំរី ការបង្ហាញជំនាញដំរី ការប្រកួតបាល់ទាត់ដំរី និងសូម្បីតែការតាំងពិព័រណ៌សត្វដំរី។បន្ថែមពីលើនេះនៅមានការតាំងពិព័រណ៍ដែលបង្ហាញពីទំនាក់ទំនងរវាងសត្វដំរីនិងមនុស្ស។សកម្មភាពទាំងនេះទាក់ទាញការចាប់អារម្មណ៍យ៉ាងខ្លាំងពីសំណាក់ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិដោយបង្ហាញពីភាពវៃឆ្លាតរបស់សត្វដំរីសុរិន្រ្ទ។ ក្រៅពីការសម្ដែងសត្វដំរីពិធីបុណ្យនេះក៏រួមបញ្ចូលការសម្ដែងវប្បធម៌សកម្មភាពកម្សាន្តផ្សេងៗនិងការលក់ផលិតផលក្នុងស្រុកផងដែរ។ ដូច្នេះពិធីបុណ្យដំរីសុរិន្ទ្រគឺជាព្រឹត្តិការណ៍ដ៏សំខាន់មួយដែលប្រារព្ធនូវភាពអស្ចារ្យនិងកិត្តិនាមរបស់ដំរីសុរិន្ទ្រនិងខេត្តសុរិន្ទ្រលើសកលលោក។វាមិនត្រឹមតែបង្ហាញពីភាពប្លែកនៃវប្បធម៌អ្នកសុរិន្ទ្រប៉ុណ្ណោះទេថែមទាំងលើកកម្ពស់ការយល់ដឹងអំពីការអភិរក្សប្រភេទសត្វដំរីនិងបរិស្ថានផងដែរ។ =អ្នកសិល្បៈ= ==តារាចម្រៀង== * លោក [[ខុង ខុយ|ខុង ខុយ ឬ គង់ មានជ័យ]] ជាអ្នកចម្រៀងសុរិន្ទ្រគោកខ័ណ្ឌដែលមានសមាជិក ៧០ នាក់ =មើលផងដែរ= {{Navbox |name = ខេត្តសុរិន្ទ |title = [[ខេត្តសុរិន្ទ]] [[ខ្មែរសុរិន្ទ]] |state = {{{state|autocollapse}}} |liststyle = text-align:left; |image = [[File:ខ្មែរសុរិន្ទ]] |group1 = '''ទីរួមខេត្ត''' |list1 = ​[[ទី​រួមខេត្ត​ |ទីរួមខេត្ត]] |group2 = '''ក្រុង''' |list2 = ​[[ទីក្រុង|ទីក្រុង]] |group3 = '''ស្រុក''' |list3 = [[​ស្រុកសុរិន្ទ(ខេត្តសុរិន្ទ)|សុរិន្ទ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុកសង្គៈ(ខេត្តសុរិន្ទ) |សង្គៈ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុកភ្នំដងរែក(ខេត្តសុរិន្ទ)|ភ្នំដងរែក]]{{spaces|3}}[[​ស្រុកប្រាសាទ(ខេត្តសុរិន្ទ)|ប្រាសាទ]] {{spaces|3}}[[ស្រុកគោកខ័ណ្ឌ(ខេត្តសុរិន្ទ) |គោកខ័ណ្ឌ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុកឈូក(ខេត្តសុរិន្ទ)|ឈូក]] {{spaces|3}}[[ស្រុកសំរោងទាប(ខេត្តសុរិន្ទ) |សំរោងទាប]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​]] {{spaces|3}}[[ស្រុក | ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​]] {{spaces|3}}[[ស្រុក | ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​]] {{spaces|3}}[[ស្រុក | ]] |belowstyle= background: #7BBA43; color: #000080; |below=[[ខេត្តសុរិន្ទ]]​មាន [[ក្រុង]]​ [[ស្រុក]]​ចំនួន​១២ </div> }} {{Navbox |name = ខេត្តខ្មែរដែលបាត់បង់ទៅប្រទេសថៃ(សៀម) |title = ខ្មែរសុរិន្ទ[[សុរិន្ទ]] |state = {{{state|autocollapse}}} |liststyle = text-align:left; |image = [[Image:Flag of Cambodia.svg|right|75px|ខ្មែរ]] |group1 = '''ខេត្តបុរាណ''' |list1 = [[ខេត្តសុខោទ័យ]](ក្រុងសុខោទ័យ) {{spaces|3}}[[ខេត្តអយុធ្យា]](ក្រុងអយុធ្យា) {{spaces|3}}[[ខេត្តបឹងកក់]](ក្រុងបាងកក) |group2 = '''ខេត្តនៅដែនសុរិន្ទ''' |list2 = [[ខេត្តសុរិន្ទ|សុរិន្ទ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តបុរីរម្យ|បុរីរម្យ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តនគររាជ|នគររាជ ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តបស្ចឹមបុរី |បស្ចឹមបុរី ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តសិរីសាកេត |សិរីសាកេត ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តត្រាច |ត្រាច ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តច័ន្ទបុរី |ច័ន្ទបុរី ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តសង្គឹត |សង្គឹត ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តធនបុរី |ធនបុរី ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ |ស្ទឹងជ្រៅ ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ |គោកខ័ណ្ឌ ]]{{spaces|3}}[[ខេត្តអ៊ូប៊ុន|អ៊ូប៊ុន]] {{spaces|3}}[[ខេត្តស្រះកែវ|ស្រះកែវ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តពលបុរី|ពលបុរី]] {{spaces|3}}[[ខេត្តជេតបុរី|ជេតបុរី]] {{spaces|3}}[[ខេត្ត | ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តកញ្ជានៈបុរី|ខេត្តកញ្ជានៈបុរី]] |belowstyle= background: #7BBA43; color: #000080; |below=[[សុរិន្ទ]]​មាន [[​ក្រុង]]ចំនួន [[ខេត្ត]]​ចំនួន​១៦ </div> }} r3qba8t94lmsewv9zq5aqeyvwyapazw 321470 321469 2025-06-04T05:27:15Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* បុណ្យប្រពៃណីជាតិ */ 321470 wikitext text/x-wiki '''ខេត្តសុរិន្ទ្រ ឬ សុរិន្ទ''' ([[ភាសាសៀម|សៀម]] : สุรินทร์ , [[ភាសាខ្មែរសុរិន្ទ|ខ្មែរសុរិន្រ្ទ]] : ซเร็น) ស្ថិតនៅភាគឦសាននៃ[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ផ្នែកខាងក្រោមដែលហៅម្យ៉ាងទៀតថា[[ឦសាន|អ៊ីសាន]]ហើយមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹង[[ខេត្តបុរីរម្យ]]នៅខាងលិច[[ខេត្តសិរីសាកេត|ខេត្តសិរីសាកេត]]នៅខាងកើត[[ខេត្តមហាសារគាម]]និង[[ខេត្តសុវណ៌ភូមិ ឬ សុវណ្ណភូមិ|ខេត្តសុវណ៌ភូមិ]]នៅខាងជើងនិងខាងត្បូងជាប់នឹង[[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]]នៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]។ {{Infobox settlement | name = ខេត្តសុរិន្ទ្រ | other_name = สุรินทร์(សៀម)<br/>สุลิน(កួយ) | native_name = ซเร็(ខ្មែរសុរិន្ទ្រ) | native_name_lang = th | settlement_type = | image_skyline = | border = infobox | total_width = | image_style = | perrow = | image1 = | image2 = | image3 = | image4 = | image5 = | image_alt = | image_caption = | nickname = | motto = | image_seal = Seal Surin.png | image_flag = Surin Flag.png | image_map = Thailand Surin locator map.svg | mapsize = frameless | map_alt = | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តសុរិន្ទ្រ | latd = | latm = | lats = | longd = | longm = | longs = | coordinates_type = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = ប្រទេស | subdivision_name = {{THA}}(សៀម) | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = ក្រុងសុរិន្ទ្រ | leader_party = | leader_title = | leader_name = | leader_party1 = | leader_title1 = | leader_name1 = | area_footnotes = | area_total_km2 = 8,854 | area_rank = ២២ | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = | population_total = | population_as_of = | population_rank = | population_density_km2 = | population_density_rank = | population_demonym = | population_note = | demographics_type2 = | demographics2_footnotes = | demographics2_title1 = | demographics2_info1 = | demographics_type1 = | demographics1_footnotes = | demographics1_title1 = | demographics1_info1 = | timezone1 = [[Time in Thailand|ICT]] | utc_offset1 = +7 | postal_code_type = លេខកូដប្រៃសណីយ៍ | postal_code = 32xxx | area_code_type = លេខកូដហៅទូរស័ព្ទ | area_code = 044 | iso_code = [[ISO 3166-2:TH|TH-32]] | website = {{URL|surin.go.th}} | footnotes = }} == ប្រវត្តិ == ខេត្តសុរិន្ទ្រគ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដីសរុប ៨៨៥៤ គីឡូម៉ែត្រក្រឡា(៣៤១៩ ម៉ែត្រការ៉េ)ពី[[ទន្លេមូល]]នៅភាគខាងជើងដល់[[ភ្នំដងរែក]]នៅភាគខាងត្បូង។ទីរួមខេត្តសុរិន្ទ្រស្ថិតនៅភាគខាងលិចមានចម្ងាយ ៤៣៤ គីឡូម៉ែត្រពី[[បាងកក|ទីក្រុងបាងកក]]([[ខេត្តបឹងកក់]])។តំបន់​សុរិន្ទ្របច្ចុប្បន្ន​មាន​ប្រវត្តិ​តាំង​ទី​លំនៅ​របស់​មនុស្ស​ជា​យូរ​មក​ហើយ​ដែល​មាន​តាំងពី​សម័យ​បុរេប្រវត្តិ។តាមប្រវត្តិសាស្ត្រតំបន់នេះត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយអាណាចក្រមានអំណាចមុនដំបូងគេគឺ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]នា[[សម័យអង្គរ]]។៥០% នៃ​ប្រជាជននៅក្នុងខេត្តសុរិន្ទ្រជា[[ជនជាតិខ្មែរ]]។អ្នកដែលនៅសេសសល់គឺជាអ្នកនិយាយ[[ភាសាសៀម]] [[ភាសាឡាវ|ភាសាលាវ]] [[ភាសាចិន]] និង [[ភាសាកួយ]]ជាដើមហើយក៏មានក្រុមកុលសម្ព័ន្ធក្រុមជនជាតិភាគតិផងដែរដូចជា[[ជនជាតិកួយ|កួយ]]ជាដើម។ខេត្តនៅភាគឦសាននេះបណ្តុំទៅដោយអ្នកមានមន្តអាគម យុទ្ធសិល្ប៍ សិល្បសាស្ត្រនិងចម្រុះទៅដោយវប្បធម៌និងភាសាជាច្រើនមានដូចជា សៀម ខ្មែរ កួយ ចិន និង លាវជាដើមហើយប្រជាជនខ្មែរដែលរស់នៅទីនោះឬហៅម្យ៉ាងទៀតថា[[ជនជាតិខ្មែរលើ]]នៅតែបន្តថែរក្សាអភិរក្ស ប្រពៃណី វប្បធម៌ របស់ខ្លួនឲ្យនៅតែគង់វង្សបន្តទៅមុខទៀត។[[ជនជាតិខ្មែរ]]នៅទីនោះក៏អាចនិយាយនិងចេះអានសរសេរ[[ភាសាខ្មែរ]]បានខ្លះៗផងដែរ។បណ្តាស្រុកនៅក្នុងខេត្ត​នេះភាគ​ច្រើន​ជា​ជន​បទនិង​មាន​ជីវភាព​ក្រីក្រ។មានការអភិវឌ្ឍឧស្សាហកម្មតិចតួចដោយការធ្វើកសិកម្មជាចម្បងដូចជាធ្វើស្រែចម្ការជាដើម។ក្រៅពី​ធ្វើស្រែចម្ការកសិករក៏បានរកប្រាក់​ចំណូល​បន្ថែមទៀតដើម្បីផ្គត់ផ្គង់ជីវភាពរបស់ពួកគេ​ដូចជាកាប់​អំពៅ ធ្វើជា​កម្មករ​សំណង់ ​ធ្វើតម្បាញ​សូត្រ​លក់ក្នុង​ស្រុកនិងក្រៅស្រុកជាដើម។ការ​ទាក់ដំរីនិង​បណ្តុះ​បបណ្តាលសត្វដំរីក៏ពេញនិយមនិងមានសារៈសំខាន់​យ៉ាងខ្លាំងនៅក្នុងខេត្តនេះផងដែរ។ប្រហែល ២៥% នៃដំរីទាំងអស់នៅក្នុង[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ត្រូវបានចិញ្ចឹមនៅឯខេត្តសុរិន្ទ្រដែលភាគច្រើនលើសលុបជាពួក[[ជនជាតិកួយ]]។ទេសចរណ៍​ក៏មានសារៈសំខាន់ផងដែរសម្រាប់ទ្រទ្រង់សេដ្ឋកិច្ច​ខេត្ត​សុរិន្ទ្រ។ទេសភាពធម្មជាតិ សត្វពាហនៈ ប្រាសាទបុរាណ ជាច្រើនត្រូវបានគេមើលឃើញចាប់អារម្មណ៍កាន់តែច្រើនឡើងៗថាមានសក្តានុពលជាខ្លាំងដោយអាជ្ញាធរខេត្តបានចំណាយថវិកាអភិវឌ្ឍន៍ខេត្តនេះឲ្យក្លាយជាតំបន់ទេសចរណ៍បុរាណនិងធម្មជាតិដែលជាទីពេញនិយមសម្រាប់ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិមកកម្សាន្ត។ខេត្តសុរិន្ទ្រមានកេរ្តិ៍ឈ្មោះល្បីល្បាញខាងធ្វើគ្រឿងតុបតែងលម្អដែលធ្វើពីមាស ប្រាក់ ស្ពាន់ សំរឹទ្ធិ គ្រឿងសង្ហារឹមដែលធ្វើពីឈើ បេង នាងនួន សម្លៀកបំពាក់ដែលតម្បាញចេញពីសរសៃសូត្រដ៏ប្រណិតជាដើម។ពាណិជ្ជករនៅក្នុងស្រុកក៏ធ្វើពាណិជ្ជកម្មឆ្លងដែនជាមួយប្រជាជន[[កម្ពុជា]]តាមរយៈច្រកព្រំដែននៅ[[:en:O Smach|អូរស្មាច់]]ចម្ងាយ ៧០ គីឡូម៉ែត្រខាងត្បូងពីទីរួមខេត្តសុរិន្ទ្រ។ បច្ចុប្បន្នខេត្តសុរិន្ទ្រត្រូវបាន[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ប្ដូរឈ្មោះទៅជា[[ខេត្តសូរិន្ទ]]វិញដែលរួមបញ្ចូលទាំង[[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]] និង [[ខេត្តសង្គឹត|ខេត្តសង្គឹត ឬ សិង្គារ]]ដាក់ឲ្យក្លាយជា[[ខេត្តសូរិន្ទ]]តែមួយវិញ។ខេត្តសុរិន្ទ្រកាលដើមឡើយជាដែនដីរបស់[[អាណាចក្រខ្មែរ]]ហើយខេត្តនេះជាខេត្តដែលសម្បូរទៅដោយសត្វដំរី។អ្នកហ្មដំរី[[ខ្មែរ]] [[ជនជាតិកួយ|កួយ]] [[លាវ]] ថាតំបន់នេះសម្បូរដំរីណាស់ដំណឹងនេះក៏បានដឹងលឺទៅដល់ព្រះរាជាទ្រង់ក៏ចាត់ឲ្យមេទ័ព[[ខ្មែរ]]ឈ្មោះ '''សុរិន្ទ ភក្ដី''' ឲ្យចេញទៅទាក់ដំរីនៅឯខេត្តសុរិន្ទ្រនេះក៏បានជួបប្រទះនឹង[[សត្វដំរីស]]រួចក៏បានស្ទាក់ចាប់មកថ្វាយព្រះរាជាៗក៏ចាត់តាំងឲ្យមេទ័ព '''សុរិន្ទ ភក្ដី''' កាន់កាប់ និងគ្រប់គ្រងខេត្តសុរិន្ទ្រនេះតរៀងមករហូតដល់ពេល[[សៀម]]មកឈ្លានពាន[[ខ្មែរ]]យកដែនដីសុរិន្ទ្រនេះ។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៨៤ ដែលខេត្តសុរិន្ទ្រត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយសៀមហើយចៅហ្វាយខេត្តនេះនៅតែមានងារថា '''ពញាសុរិន្ទភក្ដីធីននគរបន្ទាយសេមា'''។នេះក៏សបញ្ជាក់ឲ្យបានដឹងដែរថាពួកអ្នកនៅ[[ស្រុកសុរិន្ទ្រ]]មានដើមកំណើតពី[[ស្រុកបន្ទាយឆ្មារ]]ពិតមែន។ [[Image:Monument of Phaya Surin Phakdi Si Narong Changwang - Surin.jpg|thumb|200px|រូបសំណាកមេទ័ព សុរិន្ទ ភក្តី ស្ថិតនៅក្នុងក្រុងសុរិន្ទ្រ]] == រដ្ឋបាល == ខេត្តសុរិន្ទ្រ ចែកចេញជា ១៧ ក្រុង/ស្រុក ១៥៨ សង្កាត់/ឃុំ និង ២០១១ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! ឈ្មោះភាសាខ្មែរ ! ឈ្មោះអក្សរឡាតាំង ! ឈ្មោះភាសាសៀម ! ទីតាំង |- |០១ |align="center"|[[ក្រុងសុរិន្ទ្រ]] [[Image:Seal of Surin.png|thumb|200px]] |Mueang Surin |เมืองสุรินทร์ |[[Image:Amphoe 3201.svg|thumb|200px]] |- |០២ |[[​ស្រុកភ្នំដងរែក|ស្រុកភ្នំដងរែក]] |Phanom Dong Rak |พนมดงรัก |[[Image:Amphoe 3214.svg|thumb|200px]] |- |០៣ |​[[​ស្រុកសង្គៈ|ស្រុកសង្គៈ]] |Sangkha |สังขะ |[[Image:Amphoe 3210.svg|thumb|200px]] |- |០៤ |[[​ស្រុកប្រាសាទ|ស្រុកប្រាសាទ]] |Prasat |ปราสาท |[[Image:Amphoe 3205.svg|thumb|200px]] |- |០៥ |[[ស្រុកសំរោងទាប(ខេត្តសុរិន្ទ្រ)|ស្រុកសំរោងទាប]] |Samrong Thap |สำโรงทาบ |[[Image:Amphoe 3212.svg|thumb|200px]] |- |០៦ |[[ស្រុករតនបុរី]] |Rattana Buri |รัตนบุรี |[[Image:Amphoe 3207.svg|thumb|200px]] |- |០៧ |[[ស្រុកកំពង់ស្វាយ(ខេត្តសុរិន្ទ្រ)|ស្រុកកំពង់ស្វាយ]] |Tha Tum |ท่าตูม |[[Image:Amphoe 3203.svg|thumb|200px]] |- |០៨ |[[ស្រុកកាប់ជើង]] |Kap Choeng |กาบเชิง |[[Image:Amphoe 3206.svg|thumb|200px]] |- |០៩ |[[ស្រុករំដួល(ខេត្តសុរិន្ទ្រ)|ស្រុករំដួល]] |Lamduan |ลำดวน |[[Image:Amphoe 3211.svg|thumb|200px]] |- |១០ |[[ស្រុកចមព្រះ]] |Chom Phra |จอมพระ |[[Image:Amphoe 3204.svg|thumb|200px]] |- |១១ |[[ស្រុកជម្ពូរបុរី]] |Chumphon Buri |ชุมพลบุรี |[[Image:Amphoe 3202.svg|thumb|200px]] |- |១២ |[[ស្រុកបសេដ្ឋ(ខេត្តសុរិន្ទ្រ)|ស្រុកបសេដ្ឋ]] |Buachet |บัวเชด |[[Image:Amphoe 3213.svg|thumb|200px]] |- |១៣ |[[ស្រុកសុីខរភូមិ]] |Sikhoraphum |ศีขรภูมิ |[[Image:Amphoe 3209.svg|thumb|200px]] |- |១៤ |[[ស្រុកសាណម]] |Sanom |สนม |[[Image:Amphoe 3208.svg|thumb|200px]] |- |១៥ |[[ស្រុកស្រីណារ៉ុង|ស្រុកស្រីណារ៉ុង]] |Si Narong |ศรีณรงค์ |[[Image:Amphoe 3215.svg|thumb|200px]] |- |១៦ |[[ស្រុកក្វៅស្រីណារិន]] |Khwao Sinarin |เขวาสินรินทร์ |[[Image:Amphoe 3216.svg|thumb|200px]] |- |១៧ |[[ស្រុកណនណារ៉ាយ]] |Non Narai |โนนนารายณ์ |[[Image:Amphoe 3217.svg|thumb|200px]] |- | colspan="2" |[[ស្រុកគោកខ័ណ្ឌ(ខេត្តសុរិន្ទ) |ស្រុកគោកខ័ណ្ឌ]] | colspan="3" |Koukhan |- | colspan="2" |[[ស្រុកឈូក(ខេត្តសុរិន្ទ)|ស្រុកឈូក]] | colspan="3" |Chhouk |- | colspan="2" |[[ស្រុកកំចាយចាន(ខេត្តសុរិន្ទ)|ស្រុកកំចាយចាន]] | colspan="3" |Kamchay Chan |- |} '''ព្រំប្រទល់នៃខេត្តសុរិន្ទ្រ''' {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ !rowspan="3" style="background:#000080;color:white;"|ខេត្តសុរិន្ទ្រ !colspan="4" style="background:#000080;color:white;"|ទិស |- ! |ខាងកើត (E) ! |ខាងលិច (W) ! |ខាងត្បូង (S) ! |ខាងជើង (N) |- | [[ខេត្តសិរីសាកេត|ខេត្តសិរីសាកេត]] | [[ខេត្តបុរីរម្យ]] | [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] | [[ខេត្តមហាសារគាម]] និង [[ខេត្តសុវណ៌ភូមិ ឬ សុវណ្ណភូមិ|ខេត្តសុវណ៌ភូមិ]] |} == ប្រាសាទ == * [[ប្រាសាទល្ងៀង|ប្រាសាទក្រពុំ ឬ ប្រាសាទសុីខរភូមិ ឬ ប្រាសាទល្ងៀង]] * [[ប្រាសាទជាងប៉ី]] * [[ប្រាសាទតាមាន់]] * [[ប្រាសាទ​ថា​ពាំង​តា|ប្រាសាទត្រពាំង​ទា]] * [[ប្រាសាទបានប្រាសាទ (ខេត្តសុរិន្ទ្រ)|ប្រាសាទបានប្រាសាទ]] * [[ប្រាសាទបានភ្លួង]] * [[ប្រាសាទមឿនឆៃ]] * [[ប្រាសាទយាយងោ]] == បុណ្យប្រពៃណីជាតិ == '''ពិធីបុណ្យដំរីសុរិន្រ្ទ''' គឺជាព្រឹត្តិការណ៍ប្រចាំឆ្នាំដែលមានតាំងពីយូរយារណាស់មកហើយនៃសហគមន៍សុរិន្រ្ទ។ពិធីបុណ្យនេះត្រូវបានរៀបចំប្រារព្ធឡើងរៀងរាល់ខែវិច្ឆិការយៈពេល ០២ ថ្ងៃនៅក្នុងគោលបំណងដើម្បីបង្ហាញពីប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់ពីដូនតារបស់[[ខ្មែរ]]ដែលជាកេរមរតករបស់ប្រជាជននៅក្នុងខេត្តនេះនិងដើម្បីអបអរសាទរនិងលើកកម្ពស់វិស័យទេសចរណ៍ក៏ដូចជាការអភិរក្សសត្វព្រៃនិងអភិរក្សវប្បធម៌នៃការចិញ្ចឹមដំរីនៅក្នុង[[ខេត្តសុរិន្ទ្រ]]ជាពិសេសនៅតំបន់ភាគឦសាន។ខេត្តសុរិន្ទ្រគឺជាតំបន់មួយដែលមានចំនួនដំរីច្រើនជាងគេនៅក្នុងប្រទេស។ ពិធីបុណ្យនេះមានប្រភពមកពីក្រុមអ្នកថែរក្សាសត្វដំរីនៅខេត្តសុរិន្ទ្រដែលមានជំនាញក្នុងការចាប់និងថែទាំសត្វដំរីជាយូរមកហើយ។ពួកគេបានរួមគ្នាដើម្បីចិញ្ចឹមបីបាច់ថែរក្សាសត្វដ៏អស្ចារ្យទាំងនេះធ្វើឲ្យដំរីក្លាយជាមរតកវប្បធម៌និងជានិមិត្តរូបរបស់ខេត្តសុរិន្ទ្ររហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ។ខេត្តសុរិន្រ្ទក៏មានតំបន់ព្រៃបើកចំហសមរម្យសម្រាប់ការចិញ្ចឹមដំរីហើយដំរីបានក្លាយទៅជាផ្នែកមួយដ៏គួរឲ្យស្រឡាញ់នៃគ្រួសារក្នុងស្រុកជាច្រើន។ ពិធីបុណ្យដំរីសុរិន្រធ្វើឡើងរៀងរាល់ខែវិច្ឆិកាហើយមានសកម្មភាពចូលរួមជាច្រើនដូចជាក្បួនដង្ហែដំរី ការប្រកួតទេពកោសល្យដំរី ការបង្ហាញជំនាញដំរី ការប្រកួតបាល់ទាត់ដំរី និងសូម្បីតែការតាំងពិព័រណ៌សត្វដំរី។បន្ថែមពីលើនេះនៅមានការតាំងពិព័រណ៍ដែលបង្ហាញពីទំនាក់ទំនងរវាងសត្វដំរីនិងមនុស្ស។សកម្មភាពទាំងនេះទាក់ទាញការចាប់អារម្មណ៍យ៉ាងខ្លាំងពីសំណាក់ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិដោយបង្ហាញពីភាពវៃឆ្លាតរបស់សត្វដំរីសុរិន្រ្ទ។ ក្រៅពីការសម្ដែងសត្វដំរីពិធីបុណ្យនេះក៏រួមបញ្ចូលការសម្ដែងវប្បធម៌សកម្មភាពកម្សាន្តផ្សេងៗនិងការលក់ផលិតផលក្នុងស្រុកផងដែរ។ ដូច្នេះពិធីបុណ្យដំរីសុរិន្ទ្រគឺជាព្រឹត្តិការណ៍ដ៏សំខាន់មួយដែលប្រារព្ធនូវភាពអស្ចារ្យនិងកិត្តិនាមរបស់ដំរីសុរិន្ទ្រនិងខេត្តសុរិន្ទ្រលើសកលលោក។វាមិនត្រឹមតែបង្ហាញពីភាពប្លែកនៃវប្បធម៌អ្នកសុរិន្ទ្រប៉ុណ្ណោះទេថែមទាំងលើកកម្ពស់ការយល់ដឹងអំពីការអភិរក្សប្រភេទសត្វដំរីនិងបរិស្ថានផងដែរ។ =អ្នកសិល្បៈ= ==តារាចម្រៀង== * លោក [[ខុង ខុយ|ខុង ខុយ ឬ គង់ មានជ័យ]] ជាអ្នកចម្រៀងសុរិន្ទ្រគោកខ័ណ្ឌដែលមានសមាជិក ៧០ នាក់ =មើលផងដែរ= {{Navbox |name = ខេត្តសុរិន្ទ |title = [[ខេត្តសុរិន្ទ]] [[ខ្មែរសុរិន្ទ]] |state = {{{state|autocollapse}}} |liststyle = text-align:left; |image = [[File:ខ្មែរសុរិន្ទ]] |group1 = '''ទីរួមខេត្ត''' |list1 = ​[[ទី​រួមខេត្ត​ |ទីរួមខេត្ត]] |group2 = '''ក្រុង''' |list2 = ​[[ទីក្រុង|ទីក្រុង]] |group3 = '''ស្រុក''' |list3 = [[​ស្រុកសុរិន្ទ(ខេត្តសុរិន្ទ)|សុរិន្ទ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុកសង្គៈ(ខេត្តសុរិន្ទ) |សង្គៈ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុកភ្នំដងរែក(ខេត្តសុរិន្ទ)|ភ្នំដងរែក]]{{spaces|3}}[[​ស្រុកប្រាសាទ(ខេត្តសុរិន្ទ)|ប្រាសាទ]] {{spaces|3}}[[ស្រុកគោកខ័ណ្ឌ(ខេត្តសុរិន្ទ) |គោកខ័ណ្ឌ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុកឈូក(ខេត្តសុរិន្ទ)|ឈូក]] {{spaces|3}}[[ស្រុកសំរោងទាប(ខេត្តសុរិន្ទ) |សំរោងទាប]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​]] {{spaces|3}}[[ស្រុក | ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​]] {{spaces|3}}[[ស្រុក | ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​]] {{spaces|3}}[[ស្រុក | ]] |belowstyle= background: #7BBA43; color: #000080; |below=[[ខេត្តសុរិន្ទ]]​មាន [[ក្រុង]]​ [[ស្រុក]]​ចំនួន​១២ </div> }} {{Navbox |name = ខេត្តខ្មែរដែលបាត់បង់ទៅប្រទេសថៃ(សៀម) |title = ខ្មែរសុរិន្ទ[[សុរិន្ទ]] |state = {{{state|autocollapse}}} |liststyle = text-align:left; |image = [[Image:Flag of Cambodia.svg|right|75px|ខ្មែរ]] |group1 = '''ខេត្តបុរាណ''' |list1 = [[ខេត្តសុខោទ័យ]](ក្រុងសុខោទ័យ) {{spaces|3}}[[ខេត្តអយុធ្យា]](ក្រុងអយុធ្យា) {{spaces|3}}[[ខេត្តបឹងកក់]](ក្រុងបាងកក) |group2 = '''ខេត្តនៅដែនសុរិន្ទ''' |list2 = [[ខេត្តសុរិន្ទ|សុរិន្ទ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តបុរីរម្យ|បុរីរម្យ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តនគររាជ|នគររាជ ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តបស្ចឹមបុរី |បស្ចឹមបុរី ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តសិរីសាកេត |សិរីសាកេត ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តត្រាច |ត្រាច ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តច័ន្ទបុរី |ច័ន្ទបុរី ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តសង្គឹត |សង្គឹត ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តធនបុរី |ធនបុរី ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ |ស្ទឹងជ្រៅ ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ |គោកខ័ណ្ឌ ]]{{spaces|3}}[[ខេត្តអ៊ូប៊ុន|អ៊ូប៊ុន]] {{spaces|3}}[[ខេត្តស្រះកែវ|ស្រះកែវ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តពលបុរី|ពលបុរី]] {{spaces|3}}[[ខេត្តជេតបុរី|ជេតបុរី]] {{spaces|3}}[[ខេត្ត | ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តកញ្ជានៈបុរី|ខេត្តកញ្ជានៈបុរី]] |belowstyle= background: #7BBA43; color: #000080; |below=[[សុរិន្ទ]]​មាន [[​ក្រុង]]ចំនួន [[ខេត្ត]]​ចំនួន​១៦ </div> }} lykungexln21xv1amn9z19dckflxw3v 321471 321470 2025-06-04T05:27:52Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* អ្នកសិល្បៈ */ 321471 wikitext text/x-wiki '''ខេត្តសុរិន្ទ្រ ឬ សុរិន្ទ''' ([[ភាសាសៀម|សៀម]] : สุรินทร์ , [[ភាសាខ្មែរសុរិន្ទ|ខ្មែរសុរិន្រ្ទ]] : ซเร็น) ស្ថិតនៅភាគឦសាននៃ[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ផ្នែកខាងក្រោមដែលហៅម្យ៉ាងទៀតថា[[ឦសាន|អ៊ីសាន]]ហើយមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹង[[ខេត្តបុរីរម្យ]]នៅខាងលិច[[ខេត្តសិរីសាកេត|ខេត្តសិរីសាកេត]]នៅខាងកើត[[ខេត្តមហាសារគាម]]និង[[ខេត្តសុវណ៌ភូមិ ឬ សុវណ្ណភូមិ|ខេត្តសុវណ៌ភូមិ]]នៅខាងជើងនិងខាងត្បូងជាប់នឹង[[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]]នៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]។ {{Infobox settlement | name = ខេត្តសុរិន្ទ្រ | other_name = สุรินทร์(សៀម)<br/>สุลิน(កួយ) | native_name = ซเร็(ខ្មែរសុរិន្ទ្រ) | native_name_lang = th | settlement_type = | image_skyline = | border = infobox | total_width = | image_style = | perrow = | image1 = | image2 = | image3 = | image4 = | image5 = | image_alt = | image_caption = | nickname = | motto = | image_seal = Seal Surin.png | image_flag = Surin Flag.png | image_map = Thailand Surin locator map.svg | mapsize = frameless | map_alt = | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តសុរិន្ទ្រ | latd = | latm = | lats = | longd = | longm = | longs = | coordinates_type = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = ប្រទេស | subdivision_name = {{THA}}(សៀម) | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = ក្រុងសុរិន្ទ្រ | leader_party = | leader_title = | leader_name = | leader_party1 = | leader_title1 = | leader_name1 = | area_footnotes = | area_total_km2 = 8,854 | area_rank = ២២ | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = | population_total = | population_as_of = | population_rank = | population_density_km2 = | population_density_rank = | population_demonym = | population_note = | demographics_type2 = | demographics2_footnotes = | demographics2_title1 = | demographics2_info1 = | demographics_type1 = | demographics1_footnotes = | demographics1_title1 = | demographics1_info1 = | timezone1 = [[Time in Thailand|ICT]] | utc_offset1 = +7 | postal_code_type = លេខកូដប្រៃសណីយ៍ | postal_code = 32xxx | area_code_type = លេខកូដហៅទូរស័ព្ទ | area_code = 044 | iso_code = [[ISO 3166-2:TH|TH-32]] | website = {{URL|surin.go.th}} | footnotes = }} == ប្រវត្តិ == ខេត្តសុរិន្ទ្រគ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដីសរុប ៨៨៥៤ គីឡូម៉ែត្រក្រឡា(៣៤១៩ ម៉ែត្រការ៉េ)ពី[[ទន្លេមូល]]នៅភាគខាងជើងដល់[[ភ្នំដងរែក]]នៅភាគខាងត្បូង។ទីរួមខេត្តសុរិន្ទ្រស្ថិតនៅភាគខាងលិចមានចម្ងាយ ៤៣៤ គីឡូម៉ែត្រពី[[បាងកក|ទីក្រុងបាងកក]]([[ខេត្តបឹងកក់]])។តំបន់​សុរិន្ទ្របច្ចុប្បន្ន​មាន​ប្រវត្តិ​តាំង​ទី​លំនៅ​របស់​មនុស្ស​ជា​យូរ​មក​ហើយ​ដែល​មាន​តាំងពី​សម័យ​បុរេប្រវត្តិ។តាមប្រវត្តិសាស្ត្រតំបន់នេះត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយអាណាចក្រមានអំណាចមុនដំបូងគេគឺ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]នា[[សម័យអង្គរ]]។៥០% នៃ​ប្រជាជននៅក្នុងខេត្តសុរិន្ទ្រជា[[ជនជាតិខ្មែរ]]។អ្នកដែលនៅសេសសល់គឺជាអ្នកនិយាយ[[ភាសាសៀម]] [[ភាសាឡាវ|ភាសាលាវ]] [[ភាសាចិន]] និង [[ភាសាកួយ]]ជាដើមហើយក៏មានក្រុមកុលសម្ព័ន្ធក្រុមជនជាតិភាគតិផងដែរដូចជា[[ជនជាតិកួយ|កួយ]]ជាដើម។ខេត្តនៅភាគឦសាននេះបណ្តុំទៅដោយអ្នកមានមន្តអាគម យុទ្ធសិល្ប៍ សិល្បសាស្ត្រនិងចម្រុះទៅដោយវប្បធម៌និងភាសាជាច្រើនមានដូចជា សៀម ខ្មែរ កួយ ចិន និង លាវជាដើមហើយប្រជាជនខ្មែរដែលរស់នៅទីនោះឬហៅម្យ៉ាងទៀតថា[[ជនជាតិខ្មែរលើ]]នៅតែបន្តថែរក្សាអភិរក្ស ប្រពៃណី វប្បធម៌ របស់ខ្លួនឲ្យនៅតែគង់វង្សបន្តទៅមុខទៀត។[[ជនជាតិខ្មែរ]]នៅទីនោះក៏អាចនិយាយនិងចេះអានសរសេរ[[ភាសាខ្មែរ]]បានខ្លះៗផងដែរ។បណ្តាស្រុកនៅក្នុងខេត្ត​នេះភាគ​ច្រើន​ជា​ជន​បទនិង​មាន​ជីវភាព​ក្រីក្រ។មានការអភិវឌ្ឍឧស្សាហកម្មតិចតួចដោយការធ្វើកសិកម្មជាចម្បងដូចជាធ្វើស្រែចម្ការជាដើម។ក្រៅពី​ធ្វើស្រែចម្ការកសិករក៏បានរកប្រាក់​ចំណូល​បន្ថែមទៀតដើម្បីផ្គត់ផ្គង់ជីវភាពរបស់ពួកគេ​ដូចជាកាប់​អំពៅ ធ្វើជា​កម្មករ​សំណង់ ​ធ្វើតម្បាញ​សូត្រ​លក់ក្នុង​ស្រុកនិងក្រៅស្រុកជាដើម។ការ​ទាក់ដំរីនិង​បណ្តុះ​បបណ្តាលសត្វដំរីក៏ពេញនិយមនិងមានសារៈសំខាន់​យ៉ាងខ្លាំងនៅក្នុងខេត្តនេះផងដែរ។ប្រហែល ២៥% នៃដំរីទាំងអស់នៅក្នុង[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ត្រូវបានចិញ្ចឹមនៅឯខេត្តសុរិន្ទ្រដែលភាគច្រើនលើសលុបជាពួក[[ជនជាតិកួយ]]។ទេសចរណ៍​ក៏មានសារៈសំខាន់ផងដែរសម្រាប់ទ្រទ្រង់សេដ្ឋកិច្ច​ខេត្ត​សុរិន្ទ្រ។ទេសភាពធម្មជាតិ សត្វពាហនៈ ប្រាសាទបុរាណ ជាច្រើនត្រូវបានគេមើលឃើញចាប់អារម្មណ៍កាន់តែច្រើនឡើងៗថាមានសក្តានុពលជាខ្លាំងដោយអាជ្ញាធរខេត្តបានចំណាយថវិកាអភិវឌ្ឍន៍ខេត្តនេះឲ្យក្លាយជាតំបន់ទេសចរណ៍បុរាណនិងធម្មជាតិដែលជាទីពេញនិយមសម្រាប់ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិមកកម្សាន្ត។ខេត្តសុរិន្ទ្រមានកេរ្តិ៍ឈ្មោះល្បីល្បាញខាងធ្វើគ្រឿងតុបតែងលម្អដែលធ្វើពីមាស ប្រាក់ ស្ពាន់ សំរឹទ្ធិ គ្រឿងសង្ហារឹមដែលធ្វើពីឈើ បេង នាងនួន សម្លៀកបំពាក់ដែលតម្បាញចេញពីសរសៃសូត្រដ៏ប្រណិតជាដើម។ពាណិជ្ជករនៅក្នុងស្រុកក៏ធ្វើពាណិជ្ជកម្មឆ្លងដែនជាមួយប្រជាជន[[កម្ពុជា]]តាមរយៈច្រកព្រំដែននៅ[[:en:O Smach|អូរស្មាច់]]ចម្ងាយ ៧០ គីឡូម៉ែត្រខាងត្បូងពីទីរួមខេត្តសុរិន្ទ្រ។ បច្ចុប្បន្នខេត្តសុរិន្ទ្រត្រូវបាន[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ប្ដូរឈ្មោះទៅជា[[ខេត្តសូរិន្ទ]]វិញដែលរួមបញ្ចូលទាំង[[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]] និង [[ខេត្តសង្គឹត|ខេត្តសង្គឹត ឬ សិង្គារ]]ដាក់ឲ្យក្លាយជា[[ខេត្តសូរិន្ទ]]តែមួយវិញ។ខេត្តសុរិន្ទ្រកាលដើមឡើយជាដែនដីរបស់[[អាណាចក្រខ្មែរ]]ហើយខេត្តនេះជាខេត្តដែលសម្បូរទៅដោយសត្វដំរី។អ្នកហ្មដំរី[[ខ្មែរ]] [[ជនជាតិកួយ|កួយ]] [[លាវ]] ថាតំបន់នេះសម្បូរដំរីណាស់ដំណឹងនេះក៏បានដឹងលឺទៅដល់ព្រះរាជាទ្រង់ក៏ចាត់ឲ្យមេទ័ព[[ខ្មែរ]]ឈ្មោះ '''សុរិន្ទ ភក្ដី''' ឲ្យចេញទៅទាក់ដំរីនៅឯខេត្តសុរិន្ទ្រនេះក៏បានជួបប្រទះនឹង[[សត្វដំរីស]]រួចក៏បានស្ទាក់ចាប់មកថ្វាយព្រះរាជាៗក៏ចាត់តាំងឲ្យមេទ័ព '''សុរិន្ទ ភក្ដី''' កាន់កាប់ និងគ្រប់គ្រងខេត្តសុរិន្ទ្រនេះតរៀងមករហូតដល់ពេល[[សៀម]]មកឈ្លានពាន[[ខ្មែរ]]យកដែនដីសុរិន្ទ្រនេះ។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៨៤ ដែលខេត្តសុរិន្ទ្រត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយសៀមហើយចៅហ្វាយខេត្តនេះនៅតែមានងារថា '''ពញាសុរិន្ទភក្ដីធីននគរបន្ទាយសេមា'''។នេះក៏សបញ្ជាក់ឲ្យបានដឹងដែរថាពួកអ្នកនៅ[[ស្រុកសុរិន្ទ្រ]]មានដើមកំណើតពី[[ស្រុកបន្ទាយឆ្មារ]]ពិតមែន។ [[Image:Monument of Phaya Surin Phakdi Si Narong Changwang - Surin.jpg|thumb|200px|រូបសំណាកមេទ័ព សុរិន្ទ ភក្តី ស្ថិតនៅក្នុងក្រុងសុរិន្ទ្រ]] == រដ្ឋបាល == ខេត្តសុរិន្ទ្រ ចែកចេញជា ១៧ ក្រុង/ស្រុក ១៥៨ សង្កាត់/ឃុំ និង ២០១១ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! ឈ្មោះភាសាខ្មែរ ! ឈ្មោះអក្សរឡាតាំង ! ឈ្មោះភាសាសៀម ! ទីតាំង |- |០១ |align="center"|[[ក្រុងសុរិន្ទ្រ]] [[Image:Seal of Surin.png|thumb|200px]] |Mueang Surin |เมืองสุรินทร์ |[[Image:Amphoe 3201.svg|thumb|200px]] |- |០២ |[[​ស្រុកភ្នំដងរែក|ស្រុកភ្នំដងរែក]] |Phanom Dong Rak |พนมดงรัก |[[Image:Amphoe 3214.svg|thumb|200px]] |- |០៣ |​[[​ស្រុកសង្គៈ|ស្រុកសង្គៈ]] |Sangkha |สังขะ |[[Image:Amphoe 3210.svg|thumb|200px]] |- |០៤ |[[​ស្រុកប្រាសាទ|ស្រុកប្រាសាទ]] |Prasat |ปราสาท |[[Image:Amphoe 3205.svg|thumb|200px]] |- |០៥ |[[ស្រុកសំរោងទាប(ខេត្តសុរិន្ទ្រ)|ស្រុកសំរោងទាប]] |Samrong Thap |สำโรงทาบ |[[Image:Amphoe 3212.svg|thumb|200px]] |- |០៦ |[[ស្រុករតនបុរី]] |Rattana Buri |รัตนบุรี |[[Image:Amphoe 3207.svg|thumb|200px]] |- |០៧ |[[ស្រុកកំពង់ស្វាយ(ខេត្តសុរិន្ទ្រ)|ស្រុកកំពង់ស្វាយ]] |Tha Tum |ท่าตูม |[[Image:Amphoe 3203.svg|thumb|200px]] |- |០៨ |[[ស្រុកកាប់ជើង]] |Kap Choeng |กาบเชิง |[[Image:Amphoe 3206.svg|thumb|200px]] |- |០៩ |[[ស្រុករំដួល(ខេត្តសុរិន្ទ្រ)|ស្រុករំដួល]] |Lamduan |ลำดวน |[[Image:Amphoe 3211.svg|thumb|200px]] |- |១០ |[[ស្រុកចមព្រះ]] |Chom Phra |จอมพระ |[[Image:Amphoe 3204.svg|thumb|200px]] |- |១១ |[[ស្រុកជម្ពូរបុរី]] |Chumphon Buri |ชุมพลบุรี |[[Image:Amphoe 3202.svg|thumb|200px]] |- |១២ |[[ស្រុកបសេដ្ឋ(ខេត្តសុរិន្ទ្រ)|ស្រុកបសេដ្ឋ]] |Buachet |บัวเชด |[[Image:Amphoe 3213.svg|thumb|200px]] |- |១៣ |[[ស្រុកសុីខរភូមិ]] |Sikhoraphum |ศีขรภูมิ |[[Image:Amphoe 3209.svg|thumb|200px]] |- |១៤ |[[ស្រុកសាណម]] |Sanom |สนม |[[Image:Amphoe 3208.svg|thumb|200px]] |- |១៥ |[[ស្រុកស្រីណារ៉ុង|ស្រុកស្រីណារ៉ុង]] |Si Narong |ศรีณรงค์ |[[Image:Amphoe 3215.svg|thumb|200px]] |- |១៦ |[[ស្រុកក្វៅស្រីណារិន]] |Khwao Sinarin |เขวาสินรินทร์ |[[Image:Amphoe 3216.svg|thumb|200px]] |- |១៧ |[[ស្រុកណនណារ៉ាយ]] |Non Narai |โนนนารายณ์ |[[Image:Amphoe 3217.svg|thumb|200px]] |- | colspan="2" |[[ស្រុកគោកខ័ណ្ឌ(ខេត្តសុរិន្ទ) |ស្រុកគោកខ័ណ្ឌ]] | colspan="3" |Koukhan |- | colspan="2" |[[ស្រុកឈូក(ខេត្តសុរិន្ទ)|ស្រុកឈូក]] | colspan="3" |Chhouk |- | colspan="2" |[[ស្រុកកំចាយចាន(ខេត្តសុរិន្ទ)|ស្រុកកំចាយចាន]] | colspan="3" |Kamchay Chan |- |} '''ព្រំប្រទល់នៃខេត្តសុរិន្ទ្រ''' {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ !rowspan="3" style="background:#000080;color:white;"|ខេត្តសុរិន្ទ្រ !colspan="4" style="background:#000080;color:white;"|ទិស |- ! |ខាងកើត (E) ! |ខាងលិច (W) ! |ខាងត្បូង (S) ! |ខាងជើង (N) |- | [[ខេត្តសិរីសាកេត|ខេត្តសិរីសាកេត]] | [[ខេត្តបុរីរម្យ]] | [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] | [[ខេត្តមហាសារគាម]] និង [[ខេត្តសុវណ៌ភូមិ ឬ សុវណ្ណភូមិ|ខេត្តសុវណ៌ភូមិ]] |} == ប្រាសាទ == * [[ប្រាសាទល្ងៀង|ប្រាសាទក្រពុំ ឬ ប្រាសាទសុីខរភូមិ ឬ ប្រាសាទល្ងៀង]] * [[ប្រាសាទជាងប៉ី]] * [[ប្រាសាទតាមាន់]] * [[ប្រាសាទ​ថា​ពាំង​តា|ប្រាសាទត្រពាំង​ទា]] * [[ប្រាសាទបានប្រាសាទ (ខេត្តសុរិន្ទ្រ)|ប្រាសាទបានប្រាសាទ]] * [[ប្រាសាទបានភ្លួង]] * [[ប្រាសាទមឿនឆៃ]] * [[ប្រាសាទយាយងោ]] == បុណ្យប្រពៃណីជាតិ == '''ពិធីបុណ្យដំរីសុរិន្រ្ទ''' គឺជាព្រឹត្តិការណ៍ប្រចាំឆ្នាំដែលមានតាំងពីយូរយារណាស់មកហើយនៃសហគមន៍សុរិន្រ្ទ។ពិធីបុណ្យនេះត្រូវបានរៀបចំប្រារព្ធឡើងរៀងរាល់ខែវិច្ឆិការយៈពេល ០២ ថ្ងៃនៅក្នុងគោលបំណងដើម្បីបង្ហាញពីប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់ពីដូនតារបស់[[ខ្មែរ]]ដែលជាកេរមរតករបស់ប្រជាជននៅក្នុងខេត្តនេះនិងដើម្បីអបអរសាទរនិងលើកកម្ពស់វិស័យទេសចរណ៍ក៏ដូចជាការអភិរក្សសត្វព្រៃនិងអភិរក្សវប្បធម៌នៃការចិញ្ចឹមដំរីនៅក្នុង[[ខេត្តសុរិន្ទ្រ]]ជាពិសេសនៅតំបន់ភាគឦសាន។ខេត្តសុរិន្ទ្រគឺជាតំបន់មួយដែលមានចំនួនដំរីច្រើនជាងគេនៅក្នុងប្រទេស។ ពិធីបុណ្យនេះមានប្រភពមកពីក្រុមអ្នកថែរក្សាសត្វដំរីនៅខេត្តសុរិន្ទ្រដែលមានជំនាញក្នុងការចាប់និងថែទាំសត្វដំរីជាយូរមកហើយ។ពួកគេបានរួមគ្នាដើម្បីចិញ្ចឹមបីបាច់ថែរក្សាសត្វដ៏អស្ចារ្យទាំងនេះធ្វើឲ្យដំរីក្លាយជាមរតកវប្បធម៌និងជានិមិត្តរូបរបស់ខេត្តសុរិន្ទ្ររហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ។ខេត្តសុរិន្រ្ទក៏មានតំបន់ព្រៃបើកចំហសមរម្យសម្រាប់ការចិញ្ចឹមដំរីហើយដំរីបានក្លាយទៅជាផ្នែកមួយដ៏គួរឲ្យស្រឡាញ់នៃគ្រួសារក្នុងស្រុកជាច្រើន។ ពិធីបុណ្យដំរីសុរិន្រធ្វើឡើងរៀងរាល់ខែវិច្ឆិកាហើយមានសកម្មភាពចូលរួមជាច្រើនដូចជាក្បួនដង្ហែដំរី ការប្រកួតទេពកោសល្យដំរី ការបង្ហាញជំនាញដំរី ការប្រកួតបាល់ទាត់ដំរី និងសូម្បីតែការតាំងពិព័រណ៌សត្វដំរី។បន្ថែមពីលើនេះនៅមានការតាំងពិព័រណ៍ដែលបង្ហាញពីទំនាក់ទំនងរវាងសត្វដំរីនិងមនុស្ស។សកម្មភាពទាំងនេះទាក់ទាញការចាប់អារម្មណ៍យ៉ាងខ្លាំងពីសំណាក់ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិដោយបង្ហាញពីភាពវៃឆ្លាតរបស់សត្វដំរីសុរិន្រ្ទ។ ក្រៅពីការសម្ដែងសត្វដំរីពិធីបុណ្យនេះក៏រួមបញ្ចូលការសម្ដែងវប្បធម៌សកម្មភាពកម្សាន្តផ្សេងៗនិងការលក់ផលិតផលក្នុងស្រុកផងដែរ។ ដូច្នេះពិធីបុណ្យដំរីសុរិន្ទ្រគឺជាព្រឹត្តិការណ៍ដ៏សំខាន់មួយដែលប្រារព្ធនូវភាពអស្ចារ្យនិងកិត្តិនាមរបស់ដំរីសុរិន្ទ្រនិងខេត្តសុរិន្ទ្រលើសកលលោក។វាមិនត្រឹមតែបង្ហាញពីភាពប្លែកនៃវប្បធម៌អ្នកសុរិន្ទ្រប៉ុណ្ណោះទេថែមទាំងលើកកម្ពស់ការយល់ដឹងអំពីការអភិរក្សប្រភេទសត្វដំរីនិងបរិស្ថានផងដែរ។ == អ្នកសិល្បៈ == * លោក [[ខុង ខុយ|ខុង ខុយ ឬ គង់ មានជ័យ]] ជាអ្នកចម្រៀងសុរិន្ទ្រគោកខ័ណ្ឌដែលមានសមាជិក ៧០ នាក់។ =មើលផងដែរ= {{Navbox |name = ខេត្តសុរិន្ទ |title = [[ខេត្តសុរិន្ទ]] [[ខ្មែរសុរិន្ទ]] |state = {{{state|autocollapse}}} |liststyle = text-align:left; |image = [[File:ខ្មែរសុរិន្ទ]] |group1 = '''ទីរួមខេត្ត''' |list1 = ​[[ទី​រួមខេត្ត​ |ទីរួមខេត្ត]] |group2 = '''ក្រុង''' |list2 = ​[[ទីក្រុង|ទីក្រុង]] |group3 = '''ស្រុក''' |list3 = [[​ស្រុកសុរិន្ទ(ខេត្តសុរិន្ទ)|សុរិន្ទ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុកសង្គៈ(ខេត្តសុរិន្ទ) |សង្គៈ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុកភ្នំដងរែក(ខេត្តសុរិន្ទ)|ភ្នំដងរែក]]{{spaces|3}}[[​ស្រុកប្រាសាទ(ខេត្តសុរិន្ទ)|ប្រាសាទ]] {{spaces|3}}[[ស្រុកគោកខ័ណ្ឌ(ខេត្តសុរិន្ទ) |គោកខ័ណ្ឌ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុកឈូក(ខេត្តសុរិន្ទ)|ឈូក]] {{spaces|3}}[[ស្រុកសំរោងទាប(ខេត្តសុរិន្ទ) |សំរោងទាប]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​]] {{spaces|3}}[[ស្រុក | ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​]] {{spaces|3}}[[ស្រុក | ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​]] {{spaces|3}}[[ស្រុក | ]] |belowstyle= background: #7BBA43; color: #000080; |below=[[ខេត្តសុរិន្ទ]]​មាន [[ក្រុង]]​ [[ស្រុក]]​ចំនួន​១២ </div> }} {{Navbox |name = ខេត្តខ្មែរដែលបាត់បង់ទៅប្រទេសថៃ(សៀម) |title = ខ្មែរសុរិន្ទ[[សុរិន្ទ]] |state = {{{state|autocollapse}}} |liststyle = text-align:left; |image = [[Image:Flag of Cambodia.svg|right|75px|ខ្មែរ]] |group1 = '''ខេត្តបុរាណ''' |list1 = [[ខេត្តសុខោទ័យ]](ក្រុងសុខោទ័យ) {{spaces|3}}[[ខេត្តអយុធ្យា]](ក្រុងអយុធ្យា) {{spaces|3}}[[ខេត្តបឹងកក់]](ក្រុងបាងកក) |group2 = '''ខេត្តនៅដែនសុរិន្ទ''' |list2 = [[ខេត្តសុរិន្ទ|សុរិន្ទ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តបុរីរម្យ|បុរីរម្យ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តនគររាជ|នគររាជ ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តបស្ចឹមបុរី |បស្ចឹមបុរី ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តសិរីសាកេត |សិរីសាកេត ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តត្រាច |ត្រាច ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តច័ន្ទបុរី |ច័ន្ទបុរី ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តសង្គឹត |សង្គឹត ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តធនបុរី |ធនបុរី ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ |ស្ទឹងជ្រៅ ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ |គោកខ័ណ្ឌ ]]{{spaces|3}}[[ខេត្តអ៊ូប៊ុន|អ៊ូប៊ុន]] {{spaces|3}}[[ខេត្តស្រះកែវ|ស្រះកែវ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តពលបុរី|ពលបុរី]] {{spaces|3}}[[ខេត្តជេតបុរី|ជេតបុរី]] {{spaces|3}}[[ខេត្ត | ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តកញ្ជានៈបុរី|ខេត្តកញ្ជានៈបុរី]] |belowstyle= background: #7BBA43; color: #000080; |below=[[សុរិន្ទ]]​មាន [[​ក្រុង]]ចំនួន [[ខេត្ត]]​ចំនួន​១៦ </div> }} 59jdr13qzf1ll1dzyp2155fnyoh7jyw 321472 321471 2025-06-04T05:28:14Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* មើលផងដែរ */ 321472 wikitext text/x-wiki '''ខេត្តសុរិន្ទ្រ ឬ សុរិន្ទ''' ([[ភាសាសៀម|សៀម]] : สุรินทร์ , [[ភាសាខ្មែរសុរិន្ទ|ខ្មែរសុរិន្រ្ទ]] : ซเร็น) ស្ថិតនៅភាគឦសាននៃ[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ផ្នែកខាងក្រោមដែលហៅម្យ៉ាងទៀតថា[[ឦសាន|អ៊ីសាន]]ហើយមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹង[[ខេត្តបុរីរម្យ]]នៅខាងលិច[[ខេត្តសិរីសាកេត|ខេត្តសិរីសាកេត]]នៅខាងកើត[[ខេត្តមហាសារគាម]]និង[[ខេត្តសុវណ៌ភូមិ ឬ សុវណ្ណភូមិ|ខេត្តសុវណ៌ភូមិ]]នៅខាងជើងនិងខាងត្បូងជាប់នឹង[[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]]នៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]។ {{Infobox settlement | name = ខេត្តសុរិន្ទ្រ | other_name = สุรินทร์(សៀម)<br/>สุลิน(កួយ) | native_name = ซเร็(ខ្មែរសុរិន្ទ្រ) | native_name_lang = th | settlement_type = | image_skyline = | border = infobox | total_width = | image_style = | perrow = | image1 = | image2 = | image3 = | image4 = | image5 = | image_alt = | image_caption = | nickname = | motto = | image_seal = Seal Surin.png | image_flag = Surin Flag.png | image_map = Thailand Surin locator map.svg | mapsize = frameless | map_alt = | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តសុរិន្ទ្រ | latd = | latm = | lats = | longd = | longm = | longs = | coordinates_type = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = ប្រទេស | subdivision_name = {{THA}}(សៀម) | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = ក្រុងសុរិន្ទ្រ | leader_party = | leader_title = | leader_name = | leader_party1 = | leader_title1 = | leader_name1 = | area_footnotes = | area_total_km2 = 8,854 | area_rank = ២២ | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = | population_total = | population_as_of = | population_rank = | population_density_km2 = | population_density_rank = | population_demonym = | population_note = | demographics_type2 = | demographics2_footnotes = | demographics2_title1 = | demographics2_info1 = | demographics_type1 = | demographics1_footnotes = | demographics1_title1 = | demographics1_info1 = | timezone1 = [[Time in Thailand|ICT]] | utc_offset1 = +7 | postal_code_type = លេខកូដប្រៃសណីយ៍ | postal_code = 32xxx | area_code_type = លេខកូដហៅទូរស័ព្ទ | area_code = 044 | iso_code = [[ISO 3166-2:TH|TH-32]] | website = {{URL|surin.go.th}} | footnotes = }} == ប្រវត្តិ == ខេត្តសុរិន្ទ្រគ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដីសរុប ៨៨៥៤ គីឡូម៉ែត្រក្រឡា(៣៤១៩ ម៉ែត្រការ៉េ)ពី[[ទន្លេមូល]]នៅភាគខាងជើងដល់[[ភ្នំដងរែក]]នៅភាគខាងត្បូង។ទីរួមខេត្តសុរិន្ទ្រស្ថិតនៅភាគខាងលិចមានចម្ងាយ ៤៣៤ គីឡូម៉ែត្រពី[[បាងកក|ទីក្រុងបាងកក]]([[ខេត្តបឹងកក់]])។តំបន់​សុរិន្ទ្របច្ចុប្បន្ន​មាន​ប្រវត្តិ​តាំង​ទី​លំនៅ​របស់​មនុស្ស​ជា​យូរ​មក​ហើយ​ដែល​មាន​តាំងពី​សម័យ​បុរេប្រវត្តិ។តាមប្រវត្តិសាស្ត្រតំបន់នេះត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយអាណាចក្រមានអំណាចមុនដំបូងគេគឺ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]នា[[សម័យអង្គរ]]។៥០% នៃ​ប្រជាជននៅក្នុងខេត្តសុរិន្ទ្រជា[[ជនជាតិខ្មែរ]]។អ្នកដែលនៅសេសសល់គឺជាអ្នកនិយាយ[[ភាសាសៀម]] [[ភាសាឡាវ|ភាសាលាវ]] [[ភាសាចិន]] និង [[ភាសាកួយ]]ជាដើមហើយក៏មានក្រុមកុលសម្ព័ន្ធក្រុមជនជាតិភាគតិផងដែរដូចជា[[ជនជាតិកួយ|កួយ]]ជាដើម។ខេត្តនៅភាគឦសាននេះបណ្តុំទៅដោយអ្នកមានមន្តអាគម យុទ្ធសិល្ប៍ សិល្បសាស្ត្រនិងចម្រុះទៅដោយវប្បធម៌និងភាសាជាច្រើនមានដូចជា សៀម ខ្មែរ កួយ ចិន និង លាវជាដើមហើយប្រជាជនខ្មែរដែលរស់នៅទីនោះឬហៅម្យ៉ាងទៀតថា[[ជនជាតិខ្មែរលើ]]នៅតែបន្តថែរក្សាអភិរក្ស ប្រពៃណី វប្បធម៌ របស់ខ្លួនឲ្យនៅតែគង់វង្សបន្តទៅមុខទៀត។[[ជនជាតិខ្មែរ]]នៅទីនោះក៏អាចនិយាយនិងចេះអានសរសេរ[[ភាសាខ្មែរ]]បានខ្លះៗផងដែរ។បណ្តាស្រុកនៅក្នុងខេត្ត​នេះភាគ​ច្រើន​ជា​ជន​បទនិង​មាន​ជីវភាព​ក្រីក្រ។មានការអភិវឌ្ឍឧស្សាហកម្មតិចតួចដោយការធ្វើកសិកម្មជាចម្បងដូចជាធ្វើស្រែចម្ការជាដើម។ក្រៅពី​ធ្វើស្រែចម្ការកសិករក៏បានរកប្រាក់​ចំណូល​បន្ថែមទៀតដើម្បីផ្គត់ផ្គង់ជីវភាពរបស់ពួកគេ​ដូចជាកាប់​អំពៅ ធ្វើជា​កម្មករ​សំណង់ ​ធ្វើតម្បាញ​សូត្រ​លក់ក្នុង​ស្រុកនិងក្រៅស្រុកជាដើម។ការ​ទាក់ដំរីនិង​បណ្តុះ​បបណ្តាលសត្វដំរីក៏ពេញនិយមនិងមានសារៈសំខាន់​យ៉ាងខ្លាំងនៅក្នុងខេត្តនេះផងដែរ។ប្រហែល ២៥% នៃដំរីទាំងអស់នៅក្នុង[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ត្រូវបានចិញ្ចឹមនៅឯខេត្តសុរិន្ទ្រដែលភាគច្រើនលើសលុបជាពួក[[ជនជាតិកួយ]]។ទេសចរណ៍​ក៏មានសារៈសំខាន់ផងដែរសម្រាប់ទ្រទ្រង់សេដ្ឋកិច្ច​ខេត្ត​សុរិន្ទ្រ។ទេសភាពធម្មជាតិ សត្វពាហនៈ ប្រាសាទបុរាណ ជាច្រើនត្រូវបានគេមើលឃើញចាប់អារម្មណ៍កាន់តែច្រើនឡើងៗថាមានសក្តានុពលជាខ្លាំងដោយអាជ្ញាធរខេត្តបានចំណាយថវិកាអភិវឌ្ឍន៍ខេត្តនេះឲ្យក្លាយជាតំបន់ទេសចរណ៍បុរាណនិងធម្មជាតិដែលជាទីពេញនិយមសម្រាប់ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិមកកម្សាន្ត។ខេត្តសុរិន្ទ្រមានកេរ្តិ៍ឈ្មោះល្បីល្បាញខាងធ្វើគ្រឿងតុបតែងលម្អដែលធ្វើពីមាស ប្រាក់ ស្ពាន់ សំរឹទ្ធិ គ្រឿងសង្ហារឹមដែលធ្វើពីឈើ បេង នាងនួន សម្លៀកបំពាក់ដែលតម្បាញចេញពីសរសៃសូត្រដ៏ប្រណិតជាដើម។ពាណិជ្ជករនៅក្នុងស្រុកក៏ធ្វើពាណិជ្ជកម្មឆ្លងដែនជាមួយប្រជាជន[[កម្ពុជា]]តាមរយៈច្រកព្រំដែននៅ[[:en:O Smach|អូរស្មាច់]]ចម្ងាយ ៧០ គីឡូម៉ែត្រខាងត្បូងពីទីរួមខេត្តសុរិន្ទ្រ។ បច្ចុប្បន្នខេត្តសុរិន្ទ្រត្រូវបាន[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ប្ដូរឈ្មោះទៅជា[[ខេត្តសូរិន្ទ]]វិញដែលរួមបញ្ចូលទាំង[[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]] និង [[ខេត្តសង្គឹត|ខេត្តសង្គឹត ឬ សិង្គារ]]ដាក់ឲ្យក្លាយជា[[ខេត្តសូរិន្ទ]]តែមួយវិញ។ខេត្តសុរិន្ទ្រកាលដើមឡើយជាដែនដីរបស់[[អាណាចក្រខ្មែរ]]ហើយខេត្តនេះជាខេត្តដែលសម្បូរទៅដោយសត្វដំរី។អ្នកហ្មដំរី[[ខ្មែរ]] [[ជនជាតិកួយ|កួយ]] [[លាវ]] ថាតំបន់នេះសម្បូរដំរីណាស់ដំណឹងនេះក៏បានដឹងលឺទៅដល់ព្រះរាជាទ្រង់ក៏ចាត់ឲ្យមេទ័ព[[ខ្មែរ]]ឈ្មោះ '''សុរិន្ទ ភក្ដី''' ឲ្យចេញទៅទាក់ដំរីនៅឯខេត្តសុរិន្ទ្រនេះក៏បានជួបប្រទះនឹង[[សត្វដំរីស]]រួចក៏បានស្ទាក់ចាប់មកថ្វាយព្រះរាជាៗក៏ចាត់តាំងឲ្យមេទ័ព '''សុរិន្ទ ភក្ដី''' កាន់កាប់ និងគ្រប់គ្រងខេត្តសុរិន្ទ្រនេះតរៀងមករហូតដល់ពេល[[សៀម]]មកឈ្លានពាន[[ខ្មែរ]]យកដែនដីសុរិន្ទ្រនេះ។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៨៤ ដែលខេត្តសុរិន្ទ្រត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយសៀមហើយចៅហ្វាយខេត្តនេះនៅតែមានងារថា '''ពញាសុរិន្ទភក្ដីធីននគរបន្ទាយសេមា'''។នេះក៏សបញ្ជាក់ឲ្យបានដឹងដែរថាពួកអ្នកនៅ[[ស្រុកសុរិន្ទ្រ]]មានដើមកំណើតពី[[ស្រុកបន្ទាយឆ្មារ]]ពិតមែន។ [[Image:Monument of Phaya Surin Phakdi Si Narong Changwang - Surin.jpg|thumb|200px|រូបសំណាកមេទ័ព សុរិន្ទ ភក្តី ស្ថិតនៅក្នុងក្រុងសុរិន្ទ្រ]] == រដ្ឋបាល == ខេត្តសុរិន្ទ្រ ចែកចេញជា ១៧ ក្រុង/ស្រុក ១៥៨ សង្កាត់/ឃុំ និង ២០១១ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! ឈ្មោះភាសាខ្មែរ ! ឈ្មោះអក្សរឡាតាំង ! ឈ្មោះភាសាសៀម ! ទីតាំង |- |០១ |align="center"|[[ក្រុងសុរិន្ទ្រ]] [[Image:Seal of Surin.png|thumb|200px]] |Mueang Surin |เมืองสุรินทร์ |[[Image:Amphoe 3201.svg|thumb|200px]] |- |០២ |[[​ស្រុកភ្នំដងរែក|ស្រុកភ្នំដងរែក]] |Phanom Dong Rak |พนมดงรัก |[[Image:Amphoe 3214.svg|thumb|200px]] |- |០៣ |​[[​ស្រុកសង្គៈ|ស្រុកសង្គៈ]] |Sangkha |สังขะ |[[Image:Amphoe 3210.svg|thumb|200px]] |- |០៤ |[[​ស្រុកប្រាសាទ|ស្រុកប្រាសាទ]] |Prasat |ปราสาท |[[Image:Amphoe 3205.svg|thumb|200px]] |- |០៥ |[[ស្រុកសំរោងទាប(ខេត្តសុរិន្ទ្រ)|ស្រុកសំរោងទាប]] |Samrong Thap |สำโรงทาบ |[[Image:Amphoe 3212.svg|thumb|200px]] |- |០៦ |[[ស្រុករតនបុរី]] |Rattana Buri |รัตนบุรี |[[Image:Amphoe 3207.svg|thumb|200px]] |- |០៧ |[[ស្រុកកំពង់ស្វាយ(ខេត្តសុរិន្ទ្រ)|ស្រុកកំពង់ស្វាយ]] |Tha Tum |ท่าตูม |[[Image:Amphoe 3203.svg|thumb|200px]] |- |០៨ |[[ស្រុកកាប់ជើង]] |Kap Choeng |กาบเชิง |[[Image:Amphoe 3206.svg|thumb|200px]] |- |០៩ |[[ស្រុករំដួល(ខេត្តសុរិន្ទ្រ)|ស្រុករំដួល]] |Lamduan |ลำดวน |[[Image:Amphoe 3211.svg|thumb|200px]] |- |១០ |[[ស្រុកចមព្រះ]] |Chom Phra |จอมพระ |[[Image:Amphoe 3204.svg|thumb|200px]] |- |១១ |[[ស្រុកជម្ពូរបុរី]] |Chumphon Buri |ชุมพลบุรี |[[Image:Amphoe 3202.svg|thumb|200px]] |- |១២ |[[ស្រុកបសេដ្ឋ(ខេត្តសុរិន្ទ្រ)|ស្រុកបសេដ្ឋ]] |Buachet |บัวเชด |[[Image:Amphoe 3213.svg|thumb|200px]] |- |១៣ |[[ស្រុកសុីខរភូមិ]] |Sikhoraphum |ศีขรภูมิ |[[Image:Amphoe 3209.svg|thumb|200px]] |- |១៤ |[[ស្រុកសាណម]] |Sanom |สนม |[[Image:Amphoe 3208.svg|thumb|200px]] |- |១៥ |[[ស្រុកស្រីណារ៉ុង|ស្រុកស្រីណារ៉ុង]] |Si Narong |ศรีณรงค์ |[[Image:Amphoe 3215.svg|thumb|200px]] |- |១៦ |[[ស្រុកក្វៅស្រីណារិន]] |Khwao Sinarin |เขวาสินรินทร์ |[[Image:Amphoe 3216.svg|thumb|200px]] |- |១៧ |[[ស្រុកណនណារ៉ាយ]] |Non Narai |โนนนารายณ์ |[[Image:Amphoe 3217.svg|thumb|200px]] |- | colspan="2" |[[ស្រុកគោកខ័ណ្ឌ(ខេត្តសុរិន្ទ) |ស្រុកគោកខ័ណ្ឌ]] | colspan="3" |Koukhan |- | colspan="2" |[[ស្រុកឈូក(ខេត្តសុរិន្ទ)|ស្រុកឈូក]] | colspan="3" |Chhouk |- | colspan="2" |[[ស្រុកកំចាយចាន(ខេត្តសុរិន្ទ)|ស្រុកកំចាយចាន]] | colspan="3" |Kamchay Chan |- |} '''ព្រំប្រទល់នៃខេត្តសុរិន្ទ្រ''' {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ !rowspan="3" style="background:#000080;color:white;"|ខេត្តសុរិន្ទ្រ !colspan="4" style="background:#000080;color:white;"|ទិស |- ! |ខាងកើត (E) ! |ខាងលិច (W) ! |ខាងត្បូង (S) ! |ខាងជើង (N) |- | [[ខេត្តសិរីសាកេត|ខេត្តសិរីសាកេត]] | [[ខេត្តបុរីរម្យ]] | [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] | [[ខេត្តមហាសារគាម]] និង [[ខេត្តសុវណ៌ភូមិ ឬ សុវណ្ណភូមិ|ខេត្តសុវណ៌ភូមិ]] |} == ប្រាសាទ == * [[ប្រាសាទល្ងៀង|ប្រាសាទក្រពុំ ឬ ប្រាសាទសុីខរភូមិ ឬ ប្រាសាទល្ងៀង]] * [[ប្រាសាទជាងប៉ី]] * [[ប្រាសាទតាមាន់]] * [[ប្រាសាទ​ថា​ពាំង​តា|ប្រាសាទត្រពាំង​ទា]] * [[ប្រាសាទបានប្រាសាទ (ខេត្តសុរិន្ទ្រ)|ប្រាសាទបានប្រាសាទ]] * [[ប្រាសាទបានភ្លួង]] * [[ប្រាសាទមឿនឆៃ]] * [[ប្រាសាទយាយងោ]] == បុណ្យប្រពៃណីជាតិ == '''ពិធីបុណ្យដំរីសុរិន្រ្ទ''' គឺជាព្រឹត្តិការណ៍ប្រចាំឆ្នាំដែលមានតាំងពីយូរយារណាស់មកហើយនៃសហគមន៍សុរិន្រ្ទ។ពិធីបុណ្យនេះត្រូវបានរៀបចំប្រារព្ធឡើងរៀងរាល់ខែវិច្ឆិការយៈពេល ០២ ថ្ងៃនៅក្នុងគោលបំណងដើម្បីបង្ហាញពីប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់ពីដូនតារបស់[[ខ្មែរ]]ដែលជាកេរមរតករបស់ប្រជាជននៅក្នុងខេត្តនេះនិងដើម្បីអបអរសាទរនិងលើកកម្ពស់វិស័យទេសចរណ៍ក៏ដូចជាការអភិរក្សសត្វព្រៃនិងអភិរក្សវប្បធម៌នៃការចិញ្ចឹមដំរីនៅក្នុង[[ខេត្តសុរិន្ទ្រ]]ជាពិសេសនៅតំបន់ភាគឦសាន។ខេត្តសុរិន្ទ្រគឺជាតំបន់មួយដែលមានចំនួនដំរីច្រើនជាងគេនៅក្នុងប្រទេស។ ពិធីបុណ្យនេះមានប្រភពមកពីក្រុមអ្នកថែរក្សាសត្វដំរីនៅខេត្តសុរិន្ទ្រដែលមានជំនាញក្នុងការចាប់និងថែទាំសត្វដំរីជាយូរមកហើយ។ពួកគេបានរួមគ្នាដើម្បីចិញ្ចឹមបីបាច់ថែរក្សាសត្វដ៏អស្ចារ្យទាំងនេះធ្វើឲ្យដំរីក្លាយជាមរតកវប្បធម៌និងជានិមិត្តរូបរបស់ខេត្តសុរិន្ទ្ររហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ។ខេត្តសុរិន្រ្ទក៏មានតំបន់ព្រៃបើកចំហសមរម្យសម្រាប់ការចិញ្ចឹមដំរីហើយដំរីបានក្លាយទៅជាផ្នែកមួយដ៏គួរឲ្យស្រឡាញ់នៃគ្រួសារក្នុងស្រុកជាច្រើន។ ពិធីបុណ្យដំរីសុរិន្រធ្វើឡើងរៀងរាល់ខែវិច្ឆិកាហើយមានសកម្មភាពចូលរួមជាច្រើនដូចជាក្បួនដង្ហែដំរី ការប្រកួតទេពកោសល្យដំរី ការបង្ហាញជំនាញដំរី ការប្រកួតបាល់ទាត់ដំរី និងសូម្បីតែការតាំងពិព័រណ៌សត្វដំរី។បន្ថែមពីលើនេះនៅមានការតាំងពិព័រណ៍ដែលបង្ហាញពីទំនាក់ទំនងរវាងសត្វដំរីនិងមនុស្ស។សកម្មភាពទាំងនេះទាក់ទាញការចាប់អារម្មណ៍យ៉ាងខ្លាំងពីសំណាក់ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិដោយបង្ហាញពីភាពវៃឆ្លាតរបស់សត្វដំរីសុរិន្រ្ទ។ ក្រៅពីការសម្ដែងសត្វដំរីពិធីបុណ្យនេះក៏រួមបញ្ចូលការសម្ដែងវប្បធម៌សកម្មភាពកម្សាន្តផ្សេងៗនិងការលក់ផលិតផលក្នុងស្រុកផងដែរ។ ដូច្នេះពិធីបុណ្យដំរីសុរិន្ទ្រគឺជាព្រឹត្តិការណ៍ដ៏សំខាន់មួយដែលប្រារព្ធនូវភាពអស្ចារ្យនិងកិត្តិនាមរបស់ដំរីសុរិន្ទ្រនិងខេត្តសុរិន្ទ្រលើសកលលោក។វាមិនត្រឹមតែបង្ហាញពីភាពប្លែកនៃវប្បធម៌អ្នកសុរិន្ទ្រប៉ុណ្ណោះទេថែមទាំងលើកកម្ពស់ការយល់ដឹងអំពីការអភិរក្សប្រភេទសត្វដំរីនិងបរិស្ថានផងដែរ។ == អ្នកសិល្បៈ == * លោក [[ខុង ខុយ|ខុង ខុយ ឬ គង់ មានជ័យ]] ជាអ្នកចម្រៀងសុរិន្ទ្រគោកខ័ណ្ឌដែលមានសមាជិក ៧០ នាក់។ == មើលផងដែរ == {{Navbox |name = ខេត្តសុរិន្ទ |title = [[ខេត្តសុរិន្ទ]] [[ខ្មែរសុរិន្ទ]] |state = {{{state|autocollapse}}} |liststyle = text-align:left; |image = [[File:ខ្មែរសុរិន្ទ]] |group1 = '''ទីរួមខេត្ត''' |list1 = ​[[ទី​រួមខេត្ត​ |ទីរួមខេត្ត]] |group2 = '''ក្រុង''' |list2 = ​[[ទីក្រុង|ទីក្រុង]] |group3 = '''ស្រុក''' |list3 = [[​ស្រុកសុរិន្ទ(ខេត្តសុរិន្ទ)|សុរិន្ទ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុកសង្គៈ(ខេត្តសុរិន្ទ) |សង្គៈ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុកភ្នំដងរែក(ខេត្តសុរិន្ទ)|ភ្នំដងរែក]]{{spaces|3}}[[​ស្រុកប្រាសាទ(ខេត្តសុរិន្ទ)|ប្រាសាទ]] {{spaces|3}}[[ស្រុកគោកខ័ណ្ឌ(ខេត្តសុរិន្ទ) |គោកខ័ណ្ឌ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុកឈូក(ខេត្តសុរិន្ទ)|ឈូក]] {{spaces|3}}[[ស្រុកសំរោងទាប(ខេត្តសុរិន្ទ) |សំរោងទាប]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​]] {{spaces|3}}[[ស្រុក | ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​]] {{spaces|3}}[[ស្រុក | ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​]] {{spaces|3}}[[ស្រុក | ]] |belowstyle= background: #7BBA43; color: #000080; |below=[[ខេត្តសុរិន្ទ]]​មាន [[ក្រុង]]​ [[ស្រុក]]​ចំនួន​១២ </div> }} {{Navbox |name = ខេត្តខ្មែរដែលបាត់បង់ទៅប្រទេសថៃ(សៀម) |title = ខ្មែរសុរិន្ទ[[សុរិន្ទ]] |state = {{{state|autocollapse}}} |liststyle = text-align:left; |image = [[Image:Flag of Cambodia.svg|right|75px|ខ្មែរ]] |group1 = '''ខេត្តបុរាណ''' |list1 = [[ខេត្តសុខោទ័យ]](ក្រុងសុខោទ័យ) {{spaces|3}}[[ខេត្តអយុធ្យា]](ក្រុងអយុធ្យា) {{spaces|3}}[[ខេត្តបឹងកក់]](ក្រុងបាងកក) |group2 = '''ខេត្តនៅដែនសុរិន្ទ''' |list2 = [[ខេត្តសុរិន្ទ|សុរិន្ទ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តបុរីរម្យ|បុរីរម្យ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តនគររាជ|នគររាជ ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តបស្ចឹមបុរី |បស្ចឹមបុរី ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តសិរីសាកេត |សិរីសាកេត ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តត្រាច |ត្រាច ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តច័ន្ទបុរី |ច័ន្ទបុរី ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តសង្គឹត |សង្គឹត ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តធនបុរី |ធនបុរី ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ |ស្ទឹងជ្រៅ ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ |គោកខ័ណ្ឌ ]]{{spaces|3}}[[ខេត្តអ៊ូប៊ុន|អ៊ូប៊ុន]] {{spaces|3}}[[ខេត្តស្រះកែវ|ស្រះកែវ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តពលបុរី|ពលបុរី]] {{spaces|3}}[[ខេត្តជេតបុរី|ជេតបុរី]] {{spaces|3}}[[ខេត្ត | ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តកញ្ជានៈបុរី|ខេត្តកញ្ជានៈបុរី]] |belowstyle= background: #7BBA43; color: #000080; |below=[[សុរិន្ទ]]​មាន [[​ក្រុង]]ចំនួន [[ខេត្ត]]​ចំនួន​១៦ </div> }} opxab4yudjpi7k99850m008auq6o9ti 321473 321472 2025-06-04T05:28:38Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* មើលផងដែរ */ 321473 wikitext text/x-wiki '''ខេត្តសុរិន្ទ្រ ឬ សុរិន្ទ''' ([[ភាសាសៀម|សៀម]] : สุรินทร์ , [[ភាសាខ្មែរសុរិន្ទ|ខ្មែរសុរិន្រ្ទ]] : ซเร็น) ស្ថិតនៅភាគឦសាននៃ[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ផ្នែកខាងក្រោមដែលហៅម្យ៉ាងទៀតថា[[ឦសាន|អ៊ីសាន]]ហើយមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹង[[ខេត្តបុរីរម្យ]]នៅខាងលិច[[ខេត្តសិរីសាកេត|ខេត្តសិរីសាកេត]]នៅខាងកើត[[ខេត្តមហាសារគាម]]និង[[ខេត្តសុវណ៌ភូមិ ឬ សុវណ្ណភូមិ|ខេត្តសុវណ៌ភូមិ]]នៅខាងជើងនិងខាងត្បូងជាប់នឹង[[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]]នៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]។ {{Infobox settlement | name = ខេត្តសុរិន្ទ្រ | other_name = สุรินทร์(សៀម)<br/>สุลิน(កួយ) | native_name = ซเร็(ខ្មែរសុរិន្ទ្រ) | native_name_lang = th | settlement_type = | image_skyline = | border = infobox | total_width = | image_style = | perrow = | image1 = | image2 = | image3 = | image4 = | image5 = | image_alt = | image_caption = | nickname = | motto = | image_seal = Seal Surin.png | image_flag = Surin Flag.png | image_map = Thailand Surin locator map.svg | mapsize = frameless | map_alt = | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តសុរិន្ទ្រ | latd = | latm = | lats = | longd = | longm = | longs = | coordinates_type = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = ប្រទេស | subdivision_name = {{THA}}(សៀម) | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = ក្រុងសុរិន្ទ្រ | leader_party = | leader_title = | leader_name = | leader_party1 = | leader_title1 = | leader_name1 = | area_footnotes = | area_total_km2 = 8,854 | area_rank = ២២ | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = | population_total = | population_as_of = | population_rank = | population_density_km2 = | population_density_rank = | population_demonym = | population_note = | demographics_type2 = | demographics2_footnotes = | demographics2_title1 = | demographics2_info1 = | demographics_type1 = | demographics1_footnotes = | demographics1_title1 = | demographics1_info1 = | timezone1 = [[Time in Thailand|ICT]] | utc_offset1 = +7 | postal_code_type = លេខកូដប្រៃសណីយ៍ | postal_code = 32xxx | area_code_type = លេខកូដហៅទូរស័ព្ទ | area_code = 044 | iso_code = [[ISO 3166-2:TH|TH-32]] | website = {{URL|surin.go.th}} | footnotes = }} == ប្រវត្តិ == ខេត្តសុរិន្ទ្រគ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដីសរុប ៨៨៥៤ គីឡូម៉ែត្រក្រឡា(៣៤១៩ ម៉ែត្រការ៉េ)ពី[[ទន្លេមូល]]នៅភាគខាងជើងដល់[[ភ្នំដងរែក]]នៅភាគខាងត្បូង។ទីរួមខេត្តសុរិន្ទ្រស្ថិតនៅភាគខាងលិចមានចម្ងាយ ៤៣៤ គីឡូម៉ែត្រពី[[បាងកក|ទីក្រុងបាងកក]]([[ខេត្តបឹងកក់]])។តំបន់​សុរិន្ទ្របច្ចុប្បន្ន​មាន​ប្រវត្តិ​តាំង​ទី​លំនៅ​របស់​មនុស្ស​ជា​យូរ​មក​ហើយ​ដែល​មាន​តាំងពី​សម័យ​បុរេប្រវត្តិ។តាមប្រវត្តិសាស្ត្រតំបន់នេះត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយអាណាចក្រមានអំណាចមុនដំបូងគេគឺ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]នា[[សម័យអង្គរ]]។៥០% នៃ​ប្រជាជននៅក្នុងខេត្តសុរិន្ទ្រជា[[ជនជាតិខ្មែរ]]។អ្នកដែលនៅសេសសល់គឺជាអ្នកនិយាយ[[ភាសាសៀម]] [[ភាសាឡាវ|ភាសាលាវ]] [[ភាសាចិន]] និង [[ភាសាកួយ]]ជាដើមហើយក៏មានក្រុមកុលសម្ព័ន្ធក្រុមជនជាតិភាគតិផងដែរដូចជា[[ជនជាតិកួយ|កួយ]]ជាដើម។ខេត្តនៅភាគឦសាននេះបណ្តុំទៅដោយអ្នកមានមន្តអាគម យុទ្ធសិល្ប៍ សិល្បសាស្ត្រនិងចម្រុះទៅដោយវប្បធម៌និងភាសាជាច្រើនមានដូចជា សៀម ខ្មែរ កួយ ចិន និង លាវជាដើមហើយប្រជាជនខ្មែរដែលរស់នៅទីនោះឬហៅម្យ៉ាងទៀតថា[[ជនជាតិខ្មែរលើ]]នៅតែបន្តថែរក្សាអភិរក្ស ប្រពៃណី វប្បធម៌ របស់ខ្លួនឲ្យនៅតែគង់វង្សបន្តទៅមុខទៀត។[[ជនជាតិខ្មែរ]]នៅទីនោះក៏អាចនិយាយនិងចេះអានសរសេរ[[ភាសាខ្មែរ]]បានខ្លះៗផងដែរ។បណ្តាស្រុកនៅក្នុងខេត្ត​នេះភាគ​ច្រើន​ជា​ជន​បទនិង​មាន​ជីវភាព​ក្រីក្រ។មានការអភិវឌ្ឍឧស្សាហកម្មតិចតួចដោយការធ្វើកសិកម្មជាចម្បងដូចជាធ្វើស្រែចម្ការជាដើម។ក្រៅពី​ធ្វើស្រែចម្ការកសិករក៏បានរកប្រាក់​ចំណូល​បន្ថែមទៀតដើម្បីផ្គត់ផ្គង់ជីវភាពរបស់ពួកគេ​ដូចជាកាប់​អំពៅ ធ្វើជា​កម្មករ​សំណង់ ​ធ្វើតម្បាញ​សូត្រ​លក់ក្នុង​ស្រុកនិងក្រៅស្រុកជាដើម។ការ​ទាក់ដំរីនិង​បណ្តុះ​បបណ្តាលសត្វដំរីក៏ពេញនិយមនិងមានសារៈសំខាន់​យ៉ាងខ្លាំងនៅក្នុងខេត្តនេះផងដែរ។ប្រហែល ២៥% នៃដំរីទាំងអស់នៅក្នុង[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ត្រូវបានចិញ្ចឹមនៅឯខេត្តសុរិន្ទ្រដែលភាគច្រើនលើសលុបជាពួក[[ជនជាតិកួយ]]។ទេសចរណ៍​ក៏មានសារៈសំខាន់ផងដែរសម្រាប់ទ្រទ្រង់សេដ្ឋកិច្ច​ខេត្ត​សុរិន្ទ្រ។ទេសភាពធម្មជាតិ សត្វពាហនៈ ប្រាសាទបុរាណ ជាច្រើនត្រូវបានគេមើលឃើញចាប់អារម្មណ៍កាន់តែច្រើនឡើងៗថាមានសក្តានុពលជាខ្លាំងដោយអាជ្ញាធរខេត្តបានចំណាយថវិកាអភិវឌ្ឍន៍ខេត្តនេះឲ្យក្លាយជាតំបន់ទេសចរណ៍បុរាណនិងធម្មជាតិដែលជាទីពេញនិយមសម្រាប់ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិមកកម្សាន្ត។ខេត្តសុរិន្ទ្រមានកេរ្តិ៍ឈ្មោះល្បីល្បាញខាងធ្វើគ្រឿងតុបតែងលម្អដែលធ្វើពីមាស ប្រាក់ ស្ពាន់ សំរឹទ្ធិ គ្រឿងសង្ហារឹមដែលធ្វើពីឈើ បេង នាងនួន សម្លៀកបំពាក់ដែលតម្បាញចេញពីសរសៃសូត្រដ៏ប្រណិតជាដើម។ពាណិជ្ជករនៅក្នុងស្រុកក៏ធ្វើពាណិជ្ជកម្មឆ្លងដែនជាមួយប្រជាជន[[កម្ពុជា]]តាមរយៈច្រកព្រំដែននៅ[[:en:O Smach|អូរស្មាច់]]ចម្ងាយ ៧០ គីឡូម៉ែត្រខាងត្បូងពីទីរួមខេត្តសុរិន្ទ្រ។ បច្ចុប្បន្នខេត្តសុរិន្ទ្រត្រូវបាន[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ប្ដូរឈ្មោះទៅជា[[ខេត្តសូរិន្ទ]]វិញដែលរួមបញ្ចូលទាំង[[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]] និង [[ខេត្តសង្គឹត|ខេត្តសង្គឹត ឬ សិង្គារ]]ដាក់ឲ្យក្លាយជា[[ខេត្តសូរិន្ទ]]តែមួយវិញ។ខេត្តសុរិន្ទ្រកាលដើមឡើយជាដែនដីរបស់[[អាណាចក្រខ្មែរ]]ហើយខេត្តនេះជាខេត្តដែលសម្បូរទៅដោយសត្វដំរី។អ្នកហ្មដំរី[[ខ្មែរ]] [[ជនជាតិកួយ|កួយ]] [[លាវ]] ថាតំបន់នេះសម្បូរដំរីណាស់ដំណឹងនេះក៏បានដឹងលឺទៅដល់ព្រះរាជាទ្រង់ក៏ចាត់ឲ្យមេទ័ព[[ខ្មែរ]]ឈ្មោះ '''សុរិន្ទ ភក្ដី''' ឲ្យចេញទៅទាក់ដំរីនៅឯខេត្តសុរិន្ទ្រនេះក៏បានជួបប្រទះនឹង[[សត្វដំរីស]]រួចក៏បានស្ទាក់ចាប់មកថ្វាយព្រះរាជាៗក៏ចាត់តាំងឲ្យមេទ័ព '''សុរិន្ទ ភក្ដី''' កាន់កាប់ និងគ្រប់គ្រងខេត្តសុរិន្ទ្រនេះតរៀងមករហូតដល់ពេល[[សៀម]]មកឈ្លានពាន[[ខ្មែរ]]យកដែនដីសុរិន្ទ្រនេះ។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៨៤ ដែលខេត្តសុរិន្ទ្រត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយសៀមហើយចៅហ្វាយខេត្តនេះនៅតែមានងារថា '''ពញាសុរិន្ទភក្ដីធីននគរបន្ទាយសេមា'''។នេះក៏សបញ្ជាក់ឲ្យបានដឹងដែរថាពួកអ្នកនៅ[[ស្រុកសុរិន្ទ្រ]]មានដើមកំណើតពី[[ស្រុកបន្ទាយឆ្មារ]]ពិតមែន។ [[Image:Monument of Phaya Surin Phakdi Si Narong Changwang - Surin.jpg|thumb|200px|រូបសំណាកមេទ័ព សុរិន្ទ ភក្តី ស្ថិតនៅក្នុងក្រុងសុរិន្ទ្រ]] == រដ្ឋបាល == ខេត្តសុរិន្ទ្រ ចែកចេញជា ១៧ ក្រុង/ស្រុក ១៥៨ សង្កាត់/ឃុំ និង ២០១១ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! ឈ្មោះភាសាខ្មែរ ! ឈ្មោះអក្សរឡាតាំង ! ឈ្មោះភាសាសៀម ! ទីតាំង |- |០១ |align="center"|[[ក្រុងសុរិន្ទ្រ]] [[Image:Seal of Surin.png|thumb|200px]] |Mueang Surin |เมืองสุรินทร์ |[[Image:Amphoe 3201.svg|thumb|200px]] |- |០២ |[[​ស្រុកភ្នំដងរែក|ស្រុកភ្នំដងរែក]] |Phanom Dong Rak |พนมดงรัก |[[Image:Amphoe 3214.svg|thumb|200px]] |- |០៣ |​[[​ស្រុកសង្គៈ|ស្រុកសង្គៈ]] |Sangkha |สังขะ |[[Image:Amphoe 3210.svg|thumb|200px]] |- |០៤ |[[​ស្រុកប្រាសាទ|ស្រុកប្រាសាទ]] |Prasat |ปราสาท |[[Image:Amphoe 3205.svg|thumb|200px]] |- |០៥ |[[ស្រុកសំរោងទាប(ខេត្តសុរិន្ទ្រ)|ស្រុកសំរោងទាប]] |Samrong Thap |สำโรงทาบ |[[Image:Amphoe 3212.svg|thumb|200px]] |- |០៦ |[[ស្រុករតនបុរី]] |Rattana Buri |รัตนบุรี |[[Image:Amphoe 3207.svg|thumb|200px]] |- |០៧ |[[ស្រុកកំពង់ស្វាយ(ខេត្តសុរិន្ទ្រ)|ស្រុកកំពង់ស្វាយ]] |Tha Tum |ท่าตูม |[[Image:Amphoe 3203.svg|thumb|200px]] |- |០៨ |[[ស្រុកកាប់ជើង]] |Kap Choeng |กาบเชิง |[[Image:Amphoe 3206.svg|thumb|200px]] |- |០៩ |[[ស្រុករំដួល(ខេត្តសុរិន្ទ្រ)|ស្រុករំដួល]] |Lamduan |ลำดวน |[[Image:Amphoe 3211.svg|thumb|200px]] |- |១០ |[[ស្រុកចមព្រះ]] |Chom Phra |จอมพระ |[[Image:Amphoe 3204.svg|thumb|200px]] |- |១១ |[[ស្រុកជម្ពូរបុរី]] |Chumphon Buri |ชุมพลบุรี |[[Image:Amphoe 3202.svg|thumb|200px]] |- |១២ |[[ស្រុកបសេដ្ឋ(ខេត្តសុរិន្ទ្រ)|ស្រុកបសេដ្ឋ]] |Buachet |บัวเชด |[[Image:Amphoe 3213.svg|thumb|200px]] |- |១៣ |[[ស្រុកសុីខរភូមិ]] |Sikhoraphum |ศีขรภูมิ |[[Image:Amphoe 3209.svg|thumb|200px]] |- |១៤ |[[ស្រុកសាណម]] |Sanom |สนม |[[Image:Amphoe 3208.svg|thumb|200px]] |- |១៥ |[[ស្រុកស្រីណារ៉ុង|ស្រុកស្រីណារ៉ុង]] |Si Narong |ศรีณรงค์ |[[Image:Amphoe 3215.svg|thumb|200px]] |- |១៦ |[[ស្រុកក្វៅស្រីណារិន]] |Khwao Sinarin |เขวาสินรินทร์ |[[Image:Amphoe 3216.svg|thumb|200px]] |- |១៧ |[[ស្រុកណនណារ៉ាយ]] |Non Narai |โนนนารายณ์ |[[Image:Amphoe 3217.svg|thumb|200px]] |- | colspan="2" |[[ស្រុកគោកខ័ណ្ឌ(ខេត្តសុរិន្ទ) |ស្រុកគោកខ័ណ្ឌ]] | colspan="3" |Koukhan |- | colspan="2" |[[ស្រុកឈូក(ខេត្តសុរិន្ទ)|ស្រុកឈូក]] | colspan="3" |Chhouk |- | colspan="2" |[[ស្រុកកំចាយចាន(ខេត្តសុរិន្ទ)|ស្រុកកំចាយចាន]] | colspan="3" |Kamchay Chan |- |} '''ព្រំប្រទល់នៃខេត្តសុរិន្ទ្រ''' {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ !rowspan="3" style="background:#000080;color:white;"|ខេត្តសុរិន្ទ្រ !colspan="4" style="background:#000080;color:white;"|ទិស |- ! |ខាងកើត (E) ! |ខាងលិច (W) ! |ខាងត្បូង (S) ! |ខាងជើង (N) |- | [[ខេត្តសិរីសាកេត|ខេត្តសិរីសាកេត]] | [[ខេត្តបុរីរម្យ]] | [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] | [[ខេត្តមហាសារគាម]] និង [[ខេត្តសុវណ៌ភូមិ ឬ សុវណ្ណភូមិ|ខេត្តសុវណ៌ភូមិ]] |} == ប្រាសាទ == * [[ប្រាសាទល្ងៀង|ប្រាសាទក្រពុំ ឬ ប្រាសាទសុីខរភូមិ ឬ ប្រាសាទល្ងៀង]] * [[ប្រាសាទជាងប៉ី]] * [[ប្រាសាទតាមាន់]] * [[ប្រាសាទ​ថា​ពាំង​តា|ប្រាសាទត្រពាំង​ទា]] * [[ប្រាសាទបានប្រាសាទ (ខេត្តសុរិន្ទ្រ)|ប្រាសាទបានប្រាសាទ]] * [[ប្រាសាទបានភ្លួង]] * [[ប្រាសាទមឿនឆៃ]] * [[ប្រាសាទយាយងោ]] == បុណ្យប្រពៃណីជាតិ == '''ពិធីបុណ្យដំរីសុរិន្រ្ទ''' គឺជាព្រឹត្តិការណ៍ប្រចាំឆ្នាំដែលមានតាំងពីយូរយារណាស់មកហើយនៃសហគមន៍សុរិន្រ្ទ។ពិធីបុណ្យនេះត្រូវបានរៀបចំប្រារព្ធឡើងរៀងរាល់ខែវិច្ឆិការយៈពេល ០២ ថ្ងៃនៅក្នុងគោលបំណងដើម្បីបង្ហាញពីប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់ពីដូនតារបស់[[ខ្មែរ]]ដែលជាកេរមរតករបស់ប្រជាជននៅក្នុងខេត្តនេះនិងដើម្បីអបអរសាទរនិងលើកកម្ពស់វិស័យទេសចរណ៍ក៏ដូចជាការអភិរក្សសត្វព្រៃនិងអភិរក្សវប្បធម៌នៃការចិញ្ចឹមដំរីនៅក្នុង[[ខេត្តសុរិន្ទ្រ]]ជាពិសេសនៅតំបន់ភាគឦសាន។ខេត្តសុរិន្ទ្រគឺជាតំបន់មួយដែលមានចំនួនដំរីច្រើនជាងគេនៅក្នុងប្រទេស។ ពិធីបុណ្យនេះមានប្រភពមកពីក្រុមអ្នកថែរក្សាសត្វដំរីនៅខេត្តសុរិន្ទ្រដែលមានជំនាញក្នុងការចាប់និងថែទាំសត្វដំរីជាយូរមកហើយ។ពួកគេបានរួមគ្នាដើម្បីចិញ្ចឹមបីបាច់ថែរក្សាសត្វដ៏អស្ចារ្យទាំងនេះធ្វើឲ្យដំរីក្លាយជាមរតកវប្បធម៌និងជានិមិត្តរូបរបស់ខេត្តសុរិន្ទ្ររហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ។ខេត្តសុរិន្រ្ទក៏មានតំបន់ព្រៃបើកចំហសមរម្យសម្រាប់ការចិញ្ចឹមដំរីហើយដំរីបានក្លាយទៅជាផ្នែកមួយដ៏គួរឲ្យស្រឡាញ់នៃគ្រួសារក្នុងស្រុកជាច្រើន។ ពិធីបុណ្យដំរីសុរិន្រធ្វើឡើងរៀងរាល់ខែវិច្ឆិកាហើយមានសកម្មភាពចូលរួមជាច្រើនដូចជាក្បួនដង្ហែដំរី ការប្រកួតទេពកោសល្យដំរី ការបង្ហាញជំនាញដំរី ការប្រកួតបាល់ទាត់ដំរី និងសូម្បីតែការតាំងពិព័រណ៌សត្វដំរី។បន្ថែមពីលើនេះនៅមានការតាំងពិព័រណ៍ដែលបង្ហាញពីទំនាក់ទំនងរវាងសត្វដំរីនិងមនុស្ស។សកម្មភាពទាំងនេះទាក់ទាញការចាប់អារម្មណ៍យ៉ាងខ្លាំងពីសំណាក់ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិដោយបង្ហាញពីភាពវៃឆ្លាតរបស់សត្វដំរីសុរិន្រ្ទ។ ក្រៅពីការសម្ដែងសត្វដំរីពិធីបុណ្យនេះក៏រួមបញ្ចូលការសម្ដែងវប្បធម៌សកម្មភាពកម្សាន្តផ្សេងៗនិងការលក់ផលិតផលក្នុងស្រុកផងដែរ។ ដូច្នេះពិធីបុណ្យដំរីសុរិន្ទ្រគឺជាព្រឹត្តិការណ៍ដ៏សំខាន់មួយដែលប្រារព្ធនូវភាពអស្ចារ្យនិងកិត្តិនាមរបស់ដំរីសុរិន្ទ្រនិងខេត្តសុរិន្ទ្រលើសកលលោក។វាមិនត្រឹមតែបង្ហាញពីភាពប្លែកនៃវប្បធម៌អ្នកសុរិន្ទ្រប៉ុណ្ណោះទេថែមទាំងលើកកម្ពស់ការយល់ដឹងអំពីការអភិរក្សប្រភេទសត្វដំរីនិងបរិស្ថានផងដែរ។ == អ្នកសិល្បៈ == * លោក [[ខុង ខុយ|ខុង ខុយ ឬ គង់ មានជ័យ]] ជាអ្នកចម្រៀងសុរិន្ទ្រគោកខ័ណ្ឌដែលមានសមាជិក ៧០ នាក់។ == មើលផងដែរ == 85l4ybyvej62m6ju6k33uqhbydh7tzo 0 36749 321480 320845 2025-06-04T05:47:18Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321480 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = ខេត្តលពបុរី | native_name = ลพบุรี | native_name_lang = th | settlement_type = | image_skyline = | border = | total_width = | image_style = | perrow = | image1 = | image2 = | image3 = | image4 = | image5 = | image6 = | image_caption = | nickname = | motto = | image_flag = Flag Lop Buri Province.png | image_seal = Seal Lopburi.png | image_map = Thailand Lopburi locator map.svg | mapsize = | map_alt = | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តលពបុរី | coordinates_footnotes = | subdivision_type = ប្រទេស | subdivision_name = {{THA}}(សៀម) | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = ក្រុងលពបុរី | leader_party = | leader_title = | leader_name = | leader_title1 = | leader_name1 = | area_footnotes = | area_total_km2 = ៦៤៩៣ | area_rank = ៣១ | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = | population_total = | population_as_of = | population_rank = | population_density_km2 = | population_density_rank = | population_demonym = | population_note = | demographics_type2 = | demographics2_footnotes = | demographics2_title1 = | demographics2_info1 = | demographics_type1 = | demographics1_footnotes = | demographics1_title1 = | demographics1_info1 = | timezone1 = [[Time in Thailand|ICT]] | utc_offset1 = +7 | postal_code_type = លេខកូដប្រៃសណីយ៍ | postal_code = 15xxx | area_code_type = លេខកូដហៅទូរស័ព្ទ | area_code = 036 | registration_plate = | iso_code = [[ISO 3166-2:TH|TH-16]] | website = {{URL|lopburi.go.th}} | footnotes = }} '''ខេត្តលពបុរី ឬ ពលបុរី''' ([[ភាសាសៀម|សៀម]] : ลพบุรี) គឺជាខេត្តមួយនៅភាគកណ្តាលនៃ[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]។ខេត្តនេះមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹង[[ខេត្តពេជ្របូរណ៍]] [[ខេត្តជ័យភូមិ]] [[ខេត្តនគររាជសីមា]] [[ខេត្តស្រៈបុរី]] [[ខេត្តព្រះនគរស្រីអយុធ្យា|ខេត្តអយុធ្យា]] [[ខេត្តឧទង]] [[ខេត្តសិង្ហបុរី]] និង [[ខេត្តនគរសួគ៌]]។ ខេត្តលពបុរី គឺជាខេត្តដ៏សំខាន់មួយនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រទាំង[[ខ្មែរ]]និង[[សៀម]]ដែលមានសំណង់ស្ថាបត្យកម្មប្រវត្តិសាស្ត្រវត្ថុបុរាណរបស់[[ខ្មែរ]]ជាច្រើនបានបន្សល់ទុកនៅទីនោះនិងការមកតាំងទីលំនៅរបស់មនុស្សនៅក្នុងសម័យបុរេប្រវត្តិក៏ត្រូវបានគេរកឃើញនៅទីនោះផងដែរ។កាល​ពី​អតីតកាលខេត្តលពបុរី​គឺជាទឹកដីរបស់[[ខ្មែរ]]។ខេត្តលពបុរីត្រូវ​បាន​គេ​ហៅ​តាម​ឈ្មោះ[[នគរល្វោ|នគរ​ល្វោ]]។ព្រះរាជាណាចក្រនេះត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយរបបរាជានិយមផ្តាច់ការ។[[លវបុរៈ|ក្រុងលវបុរៈ]]គឺជាទីក្រុងនៅ[[សម័យអង្គរ]]។ដើមឡើយជាខេត្តលពបុរីរបស់[[ខ្មែរ]]ក្រោយ[[សម័យអង្គរ]]។ដែលបច្ចប្បន្នស្ថិតនៅក្នុង[[ខេត្តលបប៊ូរី]] [[សៀម|ប្រទេសសៀម]]។ ==ប្រវត្តិ== ឈ្មោះ'''លវោ'''ត្រូវបានគេស្គាល់ជាច្រើននៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រទាំង[[ខ្មែរ]]និង[[សៀម]][[ទីក្រុងលវបុរៈ]]ប្រហែលជាវត្តមានតាំងសម័យបុរេប្រវត្តិ។ <ref name="TAT">{{Cite web |title=Lopburi |url=https://www.tourismthailand.org/About-Thailand/Destination/Lop-Buri |access-date=21 June 2015 |website=Tourist Authority of Thailand (TAT) |archivedate=26 វិច្ឆិកា 2015 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151126025655/http://www.tourismthailand.org/About-Thailand/Destination/Lop-Buri |url-status=dead }}</ref> ឈ្មោះ​ថា'''លវោ'''គឺមាន​ប្រភព​ចេញ​ពី​រាជធានី​នៃ[[នគរល្វោ|​នគរ​ល្វោ]]ជា​[[ជនជាតិមន|នគរ​មន]]បុរាណ​នៃ​[[ទ្វារវត្តី|សម័យទ្វាវតី]](សតវត្ស​រ៍ទី​ ០៦ ដល់​ទី​ ១១ នៃ​គ.ស)។ <ref>{{Cite book|url=https://openresearch-repository.anu.edu.au/bitstream/1885/115019/2/b11055005.pdf|title=The Indianized States of Southeast Asia|year=1968|isbn=978-0-8248-0368-1}}</ref> [[អាណាចក្រខ្មែរ]]បានពង្រីកទឹកដី​និង​បានគ្រប់គ្រងទៅដល់តំបន់នេះហើយបានសាងសង់​សំណង់ប្រាសាទបុរាណ​ដែលគួរ​ឲ្យចាប់​អារម្មណ៍​ជា​ច្រើន​នៅ​ក្នុង​ទីក្រុងនេះ​នាសម័យដែល[[ចក្រភពខ្មែរ]]​គ្រប់គ្រង​នៅទីនេះ។ប៉ុន្តែមិនយូរប៉ុន្មាន[[ចក្រភពខ្មែរ]]បានចុះខ្សោយនិងដួលរលំហើយទឹកដីនេះបានក្លាយជាផ្នែកមួយនៃ[[អាណាចក្រសុខោទ័យ]]និងក្រោយមកជាផ្នែកមួយនៃ[[អាណាចក្រអយុធ្យា]]គ្រប់គ្រងវិញ។ នៅក្នុង​[[អាណាចក្រអយុធ្យា|សម័យ​អយុធ្យា]] [[ឧទង|ព្រះបាទរាមាធិបតីទី ​១]] ​បាន​បញ្ជូន​[[ព្រះរាមេសួរ|ព្រះចៅរាមេសូរ]](​ក្រោយ​មក​ជា​ស្ដេច)ជា[[ឧបរាជ|ព្រះ​ឧបរាជ]]ឲ្យទៅ​សោយ​រាជ្យ​នៅ​លពបុរី។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៦៦៦ [[នារាយណ៍|ព្រះបាទនរាយណ៍]]មហារាជបានបញ្ជាឲ្យសាងសង់ព្រះបរមរាជវាំងថ្មីមួយនៅច្រាំងខាងកើតនៃទន្លេលពបុរីនិងធ្វើឲ្យទីក្រុងនេះក្លាយជារាជធានីទី ០២ នៃប្រទេសខណៈពេលដែលអយុធ្យាត្រូវបានគំរាមកំហែងដោយ[[ហុល្លង់|ប្រទេសហូឡង់]]។ក្រោយ​ពី​[[នារាយណ៍|ព្រះបាទ​នរាយណ៍]]សោយ​ទិវង្គតទៅទីក្រុង​នេះ​ស្ទើរតែ​ត្រូវ​បាន​គេ​បោះ​បង់​ចោលហើយ​រងនូវការ​ខូច​ខាតយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។ នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៥៦ [[មង្កុដ|ព្រះមហាក្សត្រមង្គុត]]នៃរាជវង្សចក្រីបានបញ្ជាឲ្យជួសជុលព្រះបរមរាជវាំងរបស់[[នារាយណ៍|ព្រះបាទនរាយណ៍]]ឡើងវិញ។នៅទីបំផុតទីក្រុងនេះបានវិលត្រឡប់មកវិញនិងជាទីក្រុងដែលមានសារៈសំខាន់ជាខ្លាំងនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៣៧ នៅពេលដែលសេនាប្រមុខ [[ប្លែក ពិបូលសង្គ្រាម]] បានជ្រើសរើសទីក្រុងនេះធ្វើជាមូលដ្ឋានយោធាដ៏ធំបំផុតនៅក្នុង[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ហើយធ្លាប់ត្រូវបានគេពិចារណាជ្រើសរើសធ្វើជារាជធានីថ្មីរបស់[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]បន្ទាប់ពីបញ្ចប់[[សង្គ្រាមលោកលើកទី២|សង្គ្រាមលោកលើកទី ០២]] ។ <ref>{{Cite web |date=21 November 2011 |title=ย้ายเมืองหลวง? |url=https://www.komchadluek.net/news/politic/115578}}</ref> ==សិល្បៈលពបុរី== លពបុរី ជាឈ្មោះរចនាបថសិល្បៈមួយរបស់[[សៀម]]ដែលត្រូវបាន[[ជនជាតិថៃ|ជនជាតិសៀម]]ស្គាល់ថាជារចនាបទសម័យលពបុរីដោយមានបញ្ជាក់ភ្ជាប់មកផងដែរថាជា[[សិល្បៈខ្មែរ]]នៅក្នុង[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]។ បើតាមវចនានុក្រមខ្មែររបស់ពុទ្ធសាសនបណ្ឌិតបានឲ្យនិយមន័យចំពោះពាក្យ'''លពបុរី'''នេះថា ៖ *លពបុរី (ន) មើលពាក្យលវោ។ *លវោ (ន) (ស. លះវោ អានថា ល៉ៈ វ៉ូ) ជាឈ្មោះរាជធានីចាស់មួយរបស់[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]មាននិយាយចេញក្នុងឈ្មោះក្នុងព្រះរាជពង្សាវតារខ្មែរថានគរលវោ ពួកជនចាស់ៗច្រើនហៅនគរស្រីលវោលុះមកខាងក្រោយ[[សៀម]]ប្រែឈ្មោះហៅថាលពបុរីវិញ។ បើតាមការអធិប្បាយពន្យល់របស់សាមន្ទីរជាតិ[[បាងកក|ទីក្រុងបាងកក]] [[សៀម|ប្រទេសសៀម]]នៅក្នុងអគារមហាសុរសិង្ហនាថ(มาหสุรสิงหนาท)នាបន្ទប់សិល្បៈលពបុរី(ศิลปะลพบุรี)បានឲ្យនិយមន័យរចនាបថលពបុរី នេះថា ៖ *លពបុរី ឬ ខ្មែរបុរាណនៅក្នុង[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]សតវត្សរ៍ទី ១២–១៨ (៨០០–១៤០០ ឆ្នាំ) លពបុរី ជាឈ្មោះបែបផែនសិល្បៈមួយប្រភេទដែលបានប្រទះឃើញនៅក្នុង[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ដែលមានកំណើតមកពីឈ្មោះក្រុងឬរដ្ឋ '''លវបុរៈ''' ឬ '''លវបុរី''' ដែលប្រាកដរូបដំបូងឡើងមកនៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១២ តមកបានរីកចម្រើនរុងរឿងនៅក្នុងបរិវេណភាគកណ្ដាល ភាគខាងកើត និង ភាគខាងកើតឆៀងខាងជើងរបស់[[សៀម|ប្រទេសសៀម]](ភាគឦសាន)ដោយបានលេចឡើងនូវភស្ដុតាងខាងស្ថាបត្យកម្មនិងបដិមាកម្មភ្លាមៗឡើងមកដែលទាក់ទងទៅនឹង[[សាសនាហិណ្ឌូ]]និង[[មហាយាន|ព្រះពុទ្ធសាសនាផ្នែកមហាយាន]]នៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១២–១៨ ឬ ប្រមាណ ៨០០–១៤០០ ឆ្នាំកន្លងមកក្រៅពីនេះនៅមានការប្រទាក់ក្រឡាគ្នាជាមួយនឹងវប្បធម៌របស់ខ្មែរបុរាណក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ទាំងការទទួលនិងមានឥទ្ធិពលរវាងគ្នាទៅវិញទៅមកក្នុងរយៈពេលយ៉ាងយូរដូច្នេះហើយរចនាបថសិល្បៈក៏មានភាពស្រដៀងគ្នាក្នុងគ្រាខ្លះដែលអាចហៅបានម្យ៉ាងទៀតថា'''សិល្បៈខ្មែរបុរាណនៅក្នុងប្រទេសសៀម'''ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយទម្រង់សិល្បៈរួមសម័យជាមួយគ្នាដែលប្រទះឃើញនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា]]និងប្រទះឃើញនៅក្នុង[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ក៏មានន័យខុសគ្នាដែរឬមានលក្ខណៈពិសេសប្រចាំតំបន់របស់ខ្លួន។ ==រដ្ឋបាល== ខេត្តលពបុរី ចែកចេញជា ១១ ក្រុង/ស្រុក ១២២ សង្កាត់/ឃុំ និង ១១២៦ ភូមិ ៖ [[ឯកសារ:Districts_Lopburi.svg|រូបភាពតូច|300x300ភីកសែល|ផែនទី​ក្រុង​និងស្រុកនៃខេត្តលពបុរី]] ០១.[[ក្រុងលពបុរី]] ០២.[[ស្រុកវឌ្ឍននិគម]] ០៣.[[ស្រុកគោកសំរោង]] ០៤.[[ស្រុកជ័យបាតាល]] ០៥.[[ស្រុកថាវុង]] ០៦.[[ស្រុកបានម៉ី]] ០៧.[[ស្រុកថាហ្លួង]] ០៨.[[ស្រុកស្រះបុត្រ]] ០៩.[[ស្រុកគោកចម្រើន]] ១០.[[ស្រុកឡាំសន្ធិ]] ១១.[[ស្រុកណងមឿង]] ==ប្រាសាទ== *[[ប្រាសាទព្រួញបី]] *[[ប្រាសាទស្វា]] *[[:th:วัดนครโกษา|ប្រាសាទវត្តនគរកូសា]] *[[:th:วัดพระศรีรัตนมหาธาตุ (จังหวัดลพบุรี)|ប្រាសាទវត្តព្រះស្រីរតនាមហាធាតុ]] == ឯកសារយោង == [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ខេត្តនៅប្រទេសថៃ]] ipxy6wklih2ulqmnpttla9i42b8ohk5 0 36752 321482 320815 2025-06-04T05:49:19Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* រដ្ឋបាល */ 321482 wikitext text/x-wiki '''ខេត្តស្រះកែវ''' ([[ភាសាសៀម|សៀម]] : สระแก้ว) គឺជាខេត្តមួយក្នុងចំណោមខេត្តទាំង ៧៦ ហើយស្ថិតនៅភាគខាងកើត[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ខេត្តនេះមានចម្ងាយប្រហែល ២០០ គីឡូម៉ែត្រពីទីក្រុង[[បាងកក]]([[ខេត្តបឹងកក់]])។ខេត្តនេះមានព្រំប្រទល់ខាងជើងជាប់នឹង[[ខេត្តនគររាជសីមា|ខេត្តនគររាជសីមា]]និង[[ខេត្តបុរីរម្យ]]ខាងកើតជាប់នឹង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]និង​[[ខេត្តបាត់ដំបង]]ចំណែកឯខាងលិចជាប់នឹង[[ខេត្តព្រះជិនបុរី]]និង[[ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ]]និងខាងត្បូងជាប់នឹង[[ខេត្តច័ន្ទបុរី]] ។ {{Short description|Province of Thailand}} {{Infobox settlement | name = ខេត្តស្រះកែវ | native_name = สระแก้ว | native_name_lang = th | settlement_type = | image_skyline = | photo1a = | photo1b = | photo2a = | photo2b = | photo3a = | photo3b = | size = | spacing = | color = | border = | image_alt = | image_caption = | nickname = | motto = | image_flag = Flag of Sa Kaeo.svg | image_seal = Old picture Seal Sakaeo.png | image_map = Thailand Sa Kaeo locator map.svg | mapsize = frameless | map_alt = | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តស្រះកែវ | coordinates = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = ប្រទេស | subdivision_name = {{THA}}(សៀម) | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = ក្រុងស្រះកែវ | leader_party = | leader_title = | leader_name = | leader_party1 = | leader_title1 = | leader_name1 = | area_footnotes = | area_total_km2 = 6,831 | area_rank = ២៨ | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = | population_total = | population_as_of = | population_rank = | population_density_km2 = | population_density_rank = | population_demonym = | population_note = | demographics_type2 = | demographics2_footnotes = | demographics2_title1 = | demographics2_info1 = | demographics_type1 = | demographics1_footnotes = | demographics1_title1 = | demographics1_info1 = | timezone1 = [[Time in Thailand|ICT]] | utc_offset1 = +7 | postal_code_type = លេខកូដប្រៃសណីយ៍ | postal_code = 27xxx | area_code_type = លេខកូដហៅទូរស័ព្ទ | area_code = 037 | iso_code = [[ISO 3166-2:TH|TH-27]] | website = {{URL|sakaeo.go.th}} | footnotes = }} នៅឆ្នាំ​ ១៩៩២ ខេត្តនេះត្រូវបានរដ្ឋអំណាចសៀមផ្ដាច់ចេញជា ០៦ ស្រុកនៃខេត្តប្រាចិនបុរី([[ខេត្តបស្ចឹមបុរី]])ទៅជាខេត្តស្រះកែវដោយសារតែរឿងចង់បញ្ចូល[[ប្រាសាទស្ដុកកក់ធំ]]ចូលក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌភិភពលោក។បើតាមសិលាចារឹកនៃប្រាសាទនេះបានសរសេរថា[[ប្រាសាទស្ដុកកក់ធំ]]ស្ថិតនៅក្នុងខេត្តស្រះកែវនៃ[[សម័យអង្គរ|អាណាចក្រអង្គរ]]។បច្ចុប្បន្នត្រូវបាន[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ប្តូរឈ្មោះទៅជា[[ខេត្តសាកែវ]]វិញ។ == រដ្ឋបាល == ខេត្តស្រះកែវ ចែកចេញជា ០៩ ក្រុង/ស្រុក ៥៩ សង្កាត់/ឃុំ និង ៦១៩ ភូមិ ៖ [[Image:Districhts_Sa_Kaeo.svg|thumb|ផែនទីក្រុងនិងស្រុកនៃខេត្តស្រះកែវ]] {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! ឈ្មោះភាសាខ្មែរ ! ឈ្មោះអក្សរឡាតាំង ! ឈ្មោះភាសាសៀម |- |០១ |[[ស្រុកស្រះកែវ(ខេត្តស្រះកែវ)|ក្រុងស្រះកែវ]] |Mueang Sa Kaeo |เมืองสระแก้ว |- | ០២ |[[ស្រុកក្លងហាត]] |Khlong Hat |คลองหาด |- |០៣ |[[ស្រុកតាពញ្ញា(ខេត្តស្រះកែវ)|ស្រុកតាពញ្ញា]] |Ta Praya |ตาพระยา |- |០៤ |[[ស្រុកវ៉ាងណាមយ៉េន]] |Wang Nam Yen |วังน้ำเย็น |- |០៥ |[[ស្រុកវឌ្ឍនានគរ]] |Wattana Nakhom |วัฒนานคร |- |០៦ |[[ស្រុកអរញ្ញ(ខេត្តស្រះកែវ)|ស្រុកអរញ្ញ]] |Aranyaprathet |อรัญประเทศ |- |០៧ |[[ស្រុកខៅឆាកាន់]] |Khao Chakan |เขาฉกรรจ์ |- |០៨ |[[ស្រុកគោកសិង្ហ]] |Khok Sung |โคกสูง |- |០៩ |[[ស្រុកវ៉ាងសំប៊ូន]] |Wang Sombun |วังสมบูรณ์ |- | colspan="2" |[[ស្រុកគោកខ្យង(ខេត្តស្រះកែវ)|ស្រុកគោកខ្យង]] | colspan="2" |Kok Khyong |- | colspan="2" |[[ស្រុកភ្នំដងរែក(ខេត្តស្រះកែវ)|ស្រុកភ្នំដងរែក]] | colspan="2" |Phnom Dongrek |- |} =ប្រាសាទ= * [[ប្រាសាទក្បាលគោម៉ូត]] * [[ប្រាសាទខៅណយ|ប្រាសាទខៅណូយ]] * [[ប្រាសាទខៅយ៉ាក]] * [[ប្រាសាទខៅរ៉ង]] * [[ប្រាសាទខៅលន់]] * [[ប្រាសាទគុតហ៊ិន]] * [[ប្រាសាទគោក្រួត]] * [[ប្រាសាទគោកតារាំង]] * [[ប្រាសាទគោកបល្ល័ង្គ]] * [[ប្រាសាទគោកប្រាសាទ ០១]] * [[ប្រាសាទគោកប្រាសាទ ០២]] * [[ប្រាសាទគោកផ្លៃនឿ]] * [[ប្រាសាទគោកផ្លៃអុក ០១]] * [[ប្រាសាទគោកផ្លៃអុក ០២]] * [[ប្រាសាទគោកយ៉ៃ]] * [[ប្រាសាទចម្រើនសុខ]] * [[ប្រាសាទចុងស្រះចែង]] * [[ប្រាសាទត្រពាំងក្រសាំង]] * [[ប្រាសាទតាកូ]] * [[ប្រាសាទតាភុន]] * [[ប្រាសាទតាយ៉ែម]] * [[ប្រាសាទទ័ពសៀម]] * [[ប្រាសាទបាតឹតបូ]] * [[ប្រាសាទបាណណូយ]] * [[ប្រាសាទបានគោកប្រាសាទ]] * [[ប្រាសាទមឿងផៃ ០១]] * [[ប្រាសាទមឿងផៃ ០២]] * [[ប្រាសាទមេបុណ្យស្ដុកកក់ធំ]] * [[ប្រាសាទដូនខូយ]] * [[ប្រាសាទណងកតកូ]] * [[ប្រាសាទណងគូ ០១]] * [[ប្រាសាទណងគូ ០២]] * [[ប្រាសាទណងចរកាយ៉ៃ]] * [[ប្រាសាទណងតាប៊ុន]] * [[ប្រាសាទណងតាបៃ]] * [[ប្រាសាទណងតាម៉ូ]] * [[ប្រាសាទណងថាន ០១]] * [[ប្រាសាទណងថាន ០២]] * [[ប្រាសាទណងបាក់ប៊ុនយ៉ៃ]] * [[ប្រាសាទណងបាក់ប៊ុនឡេក]] * [[ប្រាសាទណងផៃឡំ]] * [[ប្រាសាទណងភីតូយឡឹកហ្វៃ]] * [[ប្រាសាទណនបុត]] * [[ប្រាសាទណងបុន]] * [[ប្រាសាទណងបូ]] * [[ប្រាសាទណងយ៉ៃ]] * [[ប្រាសាទណងសាឡាត់ដៃ ០១]] * [[ប្រាសាទណងសាឡាត់ដៃ ០២]] * [[ប្រាសាទណងសាឡាត់ដៃ ០៣]] * [[ប្រាសាទណងអ៊ីខេម]] * [[ប្រាសាទណនបាឡាង ០១]] * [[ប្រាសាទណនប្រាសាទ ០២]] * [[ប្រាសាទណនថាត]] * [[ប្រាសាទណនបុត្រ]] * [[ប្រាសាទណនប្រាសាទ]] * [[ប្រាសាទណនប្រាសាទយ៉ៃ]] * [[ប្រាសាទណនម៉ាក់មុន]] * [[ប្រាសាទណាតារៀន]] * [[ប្រាសាទណាយ៉ាវ]] * [[ប្រាសាទលីភី]] * [[ប្រាសាទយ៉តឧត្ដម]] * [[ប្រាសាទស្ដុកកក់ធំ]] * [[ប្រាសាទស្រីសុខ]] * [[ប្រាសាទសែអូ]] * [[ប្រាសាទហូយ]] * [[ប្រាសាទហ៊ិនខាវង]] * [[ប្រាសាទហានសៃ]] * [[ប្រាសាទហួតតាខៀន]] * [[ប្រាសាទអូរ៉ាភីន]] =មើលផងដែរ= {{Navbox |name = ខេត្តស្រះកែវ |title = [[ខេត្តស្រះកែវ]] [[ខ្មែរសុរិន្ទ]] |state = {{{state|autocollapse}}} |liststyle = text-align:left; |image = [[File:ខ្មែរសុរិន្ទ]] |group1 = '''ទីរួមខេត្ត''' |list1 = ​[[ទី​រួមខេត្ត​ |ទីរួមខេត្ត]] |group2 = '''ក្រុង''' |list2 = ​[[ទីក្រុង|ទីក្រុង]] |group3 = '''ស្រុក''' |list3 = [[​ស្រុក|ស្រុក]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក |ស្រុក]] {{spaces|3}}[[ស្រុក |ស្រុក ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​ស្រុក]] {{spaces|3}}[[ស្រុក |ស្រុក ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​ស្រុក]] {{spaces|3}}[[ស្រុក |ស្រុក ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​ស្រុក]] {{spaces|3}}[[ស្រុក |ស្រុក ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​ស្រុក]] {{spaces|3}}[[ស្រុក |ស្រុក ]] |belowstyle= background: #7BBA43; color: #000080; |below=[[ខេត្តស្រះកែវ]]​មាន [[ក្រុង]]​ [[ស្រុក]]​ចំនួន​១២ </div> }} {{Navbox |name = ខេត្តខ្មែរដែលបាត់បង់ទៅប្រទេសថៃ(សៀម) |title = ខ្មែរសុរិន្ទ[[សុរិន្ទ]] |state = {{{state|autocollapse}}} |liststyle = text-align:left; |image = [[Image:Flag of Cambodia.svg|right|75px|ខ្មែរ]] |group1 = '''ខេត្តបុរាណ''' |list1 = [[ខេត្តសុខោទ័យ]](ក្រុងសុខោទ័យ) {{spaces|3}}[[ខេត្តអយុធ្យា]](ក្រុងអយុធ្យា) {{spaces|3}}[[ខេត្តបឹងកក់]](ក្រុងបាងកក) |group2 = '''ខេត្តនៅដែនសុរិន្ទ''' |list2 = [[ខេត្តសុរិន្ទ|សុរិន្ទ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តបុរីរម្យ|បុរីរម្យ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តនគររាជ|នគររាជ ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តបស្ចឹមបុរី |បស្ចឹមបុរី ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តសិរីសាកេត |សិរីសាកេត ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តត្រាច |ត្រាច ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តច័ន្ទបុរី |ច័ន្ទបុរី ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តសង្គឹត |សង្គឹត ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តធនបុរី |ធនបុរី ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ |ស្ទឹងជ្រៅ ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ |គោកខ័ណ្ឌ ]]{{spaces|3}}[[ខេត្តអ៊ូប៊ុន|អ៊ូប៊ុន]] {{spaces|3}}[[ខេត្តស្រះកែវ|ស្រះកែវ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តពលបុរី|ពលបុរី]] {{spaces|3}}[[ខេត្តជេតបុរី|ជេតបុរី]] {{spaces|3}}[[ខេត្ត | ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តកញ្ជានៈបុរី|ខេត្តកញ្ជានៈបុរី]] |belowstyle= background: #7BBA43; color: #000080; |below=[[សុរិន្ទ]]​មាន [[​ក្រុង]]ចំនួន [[ខេត្ត]]​ចំនួន​១៦ </div> }} [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ខេត្តនៅប្រទេសថៃ]] oglhi12ol56vcsnked17xrekmaet4mu 321483 321482 2025-06-04T05:49:36Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* ប្រាសាទ */ 321483 wikitext text/x-wiki '''ខេត្តស្រះកែវ''' ([[ភាសាសៀម|សៀម]] : สระแก้ว) គឺជាខេត្តមួយក្នុងចំណោមខេត្តទាំង ៧៦ ហើយស្ថិតនៅភាគខាងកើត[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ខេត្តនេះមានចម្ងាយប្រហែល ២០០ គីឡូម៉ែត្រពីទីក្រុង[[បាងកក]]([[ខេត្តបឹងកក់]])។ខេត្តនេះមានព្រំប្រទល់ខាងជើងជាប់នឹង[[ខេត្តនគររាជសីមា|ខេត្តនគររាជសីមា]]និង[[ខេត្តបុរីរម្យ]]ខាងកើតជាប់នឹង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]និង​[[ខេត្តបាត់ដំបង]]ចំណែកឯខាងលិចជាប់នឹង[[ខេត្តព្រះជិនបុរី]]និង[[ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ]]និងខាងត្បូងជាប់នឹង[[ខេត្តច័ន្ទបុរី]] ។ {{Short description|Province of Thailand}} {{Infobox settlement | name = ខេត្តស្រះកែវ | native_name = สระแก้ว | native_name_lang = th | settlement_type = | image_skyline = | photo1a = | photo1b = | photo2a = | photo2b = | photo3a = | photo3b = | size = | spacing = | color = | border = | image_alt = | image_caption = | nickname = | motto = | image_flag = Flag of Sa Kaeo.svg | image_seal = Old picture Seal Sakaeo.png | image_map = Thailand Sa Kaeo locator map.svg | mapsize = frameless | map_alt = | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តស្រះកែវ | coordinates = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = ប្រទេស | subdivision_name = {{THA}}(សៀម) | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = ក្រុងស្រះកែវ | leader_party = | leader_title = | leader_name = | leader_party1 = | leader_title1 = | leader_name1 = | area_footnotes = | area_total_km2 = 6,831 | area_rank = ២៨ | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = | population_total = | population_as_of = | population_rank = | population_density_km2 = | population_density_rank = | population_demonym = | population_note = | demographics_type2 = | demographics2_footnotes = | demographics2_title1 = | demographics2_info1 = | demographics_type1 = | demographics1_footnotes = | demographics1_title1 = | demographics1_info1 = | timezone1 = [[Time in Thailand|ICT]] | utc_offset1 = +7 | postal_code_type = លេខកូដប្រៃសណីយ៍ | postal_code = 27xxx | area_code_type = លេខកូដហៅទូរស័ព្ទ | area_code = 037 | iso_code = [[ISO 3166-2:TH|TH-27]] | website = {{URL|sakaeo.go.th}} | footnotes = }} នៅឆ្នាំ​ ១៩៩២ ខេត្តនេះត្រូវបានរដ្ឋអំណាចសៀមផ្ដាច់ចេញជា ០៦ ស្រុកនៃខេត្តប្រាចិនបុរី([[ខេត្តបស្ចឹមបុរី]])ទៅជាខេត្តស្រះកែវដោយសារតែរឿងចង់បញ្ចូល[[ប្រាសាទស្ដុកកក់ធំ]]ចូលក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌភិភពលោក។បើតាមសិលាចារឹកនៃប្រាសាទនេះបានសរសេរថា[[ប្រាសាទស្ដុកកក់ធំ]]ស្ថិតនៅក្នុងខេត្តស្រះកែវនៃ[[សម័យអង្គរ|អាណាចក្រអង្គរ]]។បច្ចុប្បន្នត្រូវបាន[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ប្តូរឈ្មោះទៅជា[[ខេត្តសាកែវ]]វិញ។ == រដ្ឋបាល == ខេត្តស្រះកែវ ចែកចេញជា ០៩ ក្រុង/ស្រុក ៥៩ សង្កាត់/ឃុំ និង ៦១៩ ភូមិ ៖ [[Image:Districhts_Sa_Kaeo.svg|thumb|ផែនទីក្រុងនិងស្រុកនៃខេត្តស្រះកែវ]] {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! ឈ្មោះភាសាខ្មែរ ! ឈ្មោះអក្សរឡាតាំង ! ឈ្មោះភាសាសៀម |- |០១ |[[ស្រុកស្រះកែវ(ខេត្តស្រះកែវ)|ក្រុងស្រះកែវ]] |Mueang Sa Kaeo |เมืองสระแก้ว |- | ០២ |[[ស្រុកក្លងហាត]] |Khlong Hat |คลองหาด |- |០៣ |[[ស្រុកតាពញ្ញា(ខេត្តស្រះកែវ)|ស្រុកតាពញ្ញា]] |Ta Praya |ตาพระยา |- |០៤ |[[ស្រុកវ៉ាងណាមយ៉េន]] |Wang Nam Yen |วังน้ำเย็น |- |០៥ |[[ស្រុកវឌ្ឍនានគរ]] |Wattana Nakhom |วัฒนานคร |- |០៦ |[[ស្រុកអរញ្ញ(ខេត្តស្រះកែវ)|ស្រុកអរញ្ញ]] |Aranyaprathet |อรัญประเทศ |- |០៧ |[[ស្រុកខៅឆាកាន់]] |Khao Chakan |เขาฉกรรจ์ |- |០៨ |[[ស្រុកគោកសិង្ហ]] |Khok Sung |โคกสูง |- |០៩ |[[ស្រុកវ៉ាងសំប៊ូន]] |Wang Sombun |วังสมบูรณ์ |- | colspan="2" |[[ស្រុកគោកខ្យង(ខេត្តស្រះកែវ)|ស្រុកគោកខ្យង]] | colspan="2" |Kok Khyong |- | colspan="2" |[[ស្រុកភ្នំដងរែក(ខេត្តស្រះកែវ)|ស្រុកភ្នំដងរែក]] | colspan="2" |Phnom Dongrek |- |} == ប្រាសាទ == * [[ប្រាសាទក្បាលគោម៉ូត]] * [[ប្រាសាទខៅណយ|ប្រាសាទខៅណូយ]] * [[ប្រាសាទខៅយ៉ាក]] * [[ប្រាសាទខៅរ៉ង]] * [[ប្រាសាទខៅលន់]] * [[ប្រាសាទគុតហ៊ិន]] * [[ប្រាសាទគោក្រួត]] * [[ប្រាសាទគោកតារាំង]] * [[ប្រាសាទគោកបល្ល័ង្គ]] * [[ប្រាសាទគោកប្រាសាទ ០១]] * [[ប្រាសាទគោកប្រាសាទ ០២]] * [[ប្រាសាទគោកផ្លៃនឿ]] * [[ប្រាសាទគោកផ្លៃអុក ០១]] * [[ប្រាសាទគោកផ្លៃអុក ០២]] * [[ប្រាសាទគោកយ៉ៃ]] * [[ប្រាសាទចម្រើនសុខ]] * [[ប្រាសាទចុងស្រះចែង]] * [[ប្រាសាទត្រពាំងក្រសាំង]] * [[ប្រាសាទតាកូ]] * [[ប្រាសាទតាភុន]] * [[ប្រាសាទតាយ៉ែម]] * [[ប្រាសាទទ័ពសៀម]] * [[ប្រាសាទបាតឹតបូ]] * [[ប្រាសាទបាណណូយ]] * [[ប្រាសាទបានគោកប្រាសាទ]] * [[ប្រាសាទមឿងផៃ ០១]] * [[ប្រាសាទមឿងផៃ ០២]] * [[ប្រាសាទមេបុណ្យស្ដុកកក់ធំ]] * [[ប្រាសាទដូនខូយ]] * [[ប្រាសាទណងកតកូ]] * [[ប្រាសាទណងគូ ០១]] * [[ប្រាសាទណងគូ ០២]] * [[ប្រាសាទណងចរកាយ៉ៃ]] * [[ប្រាសាទណងតាប៊ុន]] * [[ប្រាសាទណងតាបៃ]] * [[ប្រាសាទណងតាម៉ូ]] * [[ប្រាសាទណងថាន ០១]] * [[ប្រាសាទណងថាន ០២]] * [[ប្រាសាទណងបាក់ប៊ុនយ៉ៃ]] * [[ប្រាសាទណងបាក់ប៊ុនឡេក]] * [[ប្រាសាទណងផៃឡំ]] * [[ប្រាសាទណងភីតូយឡឹកហ្វៃ]] * [[ប្រាសាទណនបុត]] * [[ប្រាសាទណងបុន]] * [[ប្រាសាទណងបូ]] * [[ប្រាសាទណងយ៉ៃ]] * [[ប្រាសាទណងសាឡាត់ដៃ ០១]] * [[ប្រាសាទណងសាឡាត់ដៃ ០២]] * [[ប្រាសាទណងសាឡាត់ដៃ ០៣]] * [[ប្រាសាទណងអ៊ីខេម]] * [[ប្រាសាទណនបាឡាង ០១]] * [[ប្រាសាទណនប្រាសាទ ០២]] * [[ប្រាសាទណនថាត]] * [[ប្រាសាទណនបុត្រ]] * [[ប្រាសាទណនប្រាសាទ]] * [[ប្រាសាទណនប្រាសាទយ៉ៃ]] * [[ប្រាសាទណនម៉ាក់មុន]] * [[ប្រាសាទណាតារៀន]] * [[ប្រាសាទណាយ៉ាវ]] * [[ប្រាសាទលីភី]] * [[ប្រាសាទយ៉តឧត្ដម]] * [[ប្រាសាទស្ដុកកក់ធំ]] * [[ប្រាសាទស្រីសុខ]] * [[ប្រាសាទសែអូ]] * [[ប្រាសាទហូយ]] * [[ប្រាសាទហ៊ិនខាវង]] * [[ប្រាសាទហានសៃ]] * [[ប្រាសាទហួតតាខៀន]] * [[ប្រាសាទអូរ៉ាភីន]] =មើលផងដែរ= {{Navbox |name = ខេត្តស្រះកែវ |title = [[ខេត្តស្រះកែវ]] [[ខ្មែរសុរិន្ទ]] |state = {{{state|autocollapse}}} |liststyle = text-align:left; |image = [[File:ខ្មែរសុរិន្ទ]] |group1 = '''ទីរួមខេត្ត''' |list1 = ​[[ទី​រួមខេត្ត​ |ទីរួមខេត្ត]] |group2 = '''ក្រុង''' |list2 = ​[[ទីក្រុង|ទីក្រុង]] |group3 = '''ស្រុក''' |list3 = [[​ស្រុក|ស្រុក]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក |ស្រុក]] {{spaces|3}}[[ស្រុក |ស្រុក ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​ស្រុក]] {{spaces|3}}[[ស្រុក |ស្រុក ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​ស្រុក]] {{spaces|3}}[[ស្រុក |ស្រុក ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​ស្រុក]] {{spaces|3}}[[ស្រុក |ស្រុក ]] {{spaces|3}}[[​ស្រុក|​ស្រុក]] {{spaces|3}}[[ស្រុក |ស្រុក ]] |belowstyle= background: #7BBA43; color: #000080; |below=[[ខេត្តស្រះកែវ]]​មាន [[ក្រុង]]​ [[ស្រុក]]​ចំនួន​១២ </div> }} {{Navbox |name = ខេត្តខ្មែរដែលបាត់បង់ទៅប្រទេសថៃ(សៀម) |title = ខ្មែរសុរិន្ទ[[សុរិន្ទ]] |state = {{{state|autocollapse}}} |liststyle = text-align:left; |image = [[Image:Flag of Cambodia.svg|right|75px|ខ្មែរ]] |group1 = '''ខេត្តបុរាណ''' |list1 = [[ខេត្តសុខោទ័យ]](ក្រុងសុខោទ័យ) {{spaces|3}}[[ខេត្តអយុធ្យា]](ក្រុងអយុធ្យា) {{spaces|3}}[[ខេត្តបឹងកក់]](ក្រុងបាងកក) |group2 = '''ខេត្តនៅដែនសុរិន្ទ''' |list2 = [[ខេត្តសុរិន្ទ|សុរិន្ទ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តបុរីរម្យ|បុរីរម្យ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តនគររាជ|នគររាជ ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តបស្ចឹមបុរី |បស្ចឹមបុរី ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តសិរីសាកេត |សិរីសាកេត ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តត្រាច |ត្រាច ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តច័ន្ទបុរី |ច័ន្ទបុរី ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តសង្គឹត |សង្គឹត ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តធនបុរី |ធនបុរី ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ |ស្ទឹងជ្រៅ ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ |គោកខ័ណ្ឌ ]]{{spaces|3}}[[ខេត្តអ៊ូប៊ុន|អ៊ូប៊ុន]] {{spaces|3}}[[ខេត្តស្រះកែវ|ស្រះកែវ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តពលបុរី|ពលបុរី]] {{spaces|3}}[[ខេត្តជេតបុរី|ជេតបុរី]] {{spaces|3}}[[ខេត្ត | ]] {{spaces|3}}[[ខេត្តកញ្ជានៈបុរី|ខេត្តកញ្ជានៈបុរី]] |belowstyle= background: #7BBA43; color: #000080; |below=[[សុរិន្ទ]]​មាន [[​ក្រុង]]ចំនួន [[ខេត្ត]]​ចំនួន​១៦ </div> }} [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ខេត្តនៅប្រទេសថៃ]] 1y34ewg9spjleiur0w5td32j14oxq4m 321484 321483 2025-06-04T05:50:00Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* មើលផងដែរ */ 321484 wikitext text/x-wiki '''ខេត្តស្រះកែវ''' ([[ភាសាសៀម|សៀម]] : สระแก้ว) គឺជាខេត្តមួយក្នុងចំណោមខេត្តទាំង ៧៦ ហើយស្ថិតនៅភាគខាងកើត[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ខេត្តនេះមានចម្ងាយប្រហែល ២០០ គីឡូម៉ែត្រពីទីក្រុង[[បាងកក]]([[ខេត្តបឹងកក់]])។ខេត្តនេះមានព្រំប្រទល់ខាងជើងជាប់នឹង[[ខេត្តនគររាជសីមា|ខេត្តនគររាជសីមា]]និង[[ខេត្តបុរីរម្យ]]ខាងកើតជាប់នឹង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]និង​[[ខេត្តបាត់ដំបង]]ចំណែកឯខាងលិចជាប់នឹង[[ខេត្តព្រះជិនបុរី]]និង[[ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ]]និងខាងត្បូងជាប់នឹង[[ខេត្តច័ន្ទបុរី]] ។ {{Short description|Province of Thailand}} {{Infobox settlement | name = ខេត្តស្រះកែវ | native_name = สระแก้ว | native_name_lang = th | settlement_type = | image_skyline = | photo1a = | photo1b = | photo2a = | photo2b = | photo3a = | photo3b = | size = | spacing = | color = | border = | image_alt = | image_caption = | nickname = | motto = | image_flag = Flag of Sa Kaeo.svg | image_seal = Old picture Seal Sakaeo.png | image_map = Thailand Sa Kaeo locator map.svg | mapsize = frameless | map_alt = | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តស្រះកែវ | coordinates = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = ប្រទេស | subdivision_name = {{THA}}(សៀម) | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = ក្រុងស្រះកែវ | leader_party = | leader_title = | leader_name = | leader_party1 = | leader_title1 = | leader_name1 = | area_footnotes = | area_total_km2 = 6,831 | area_rank = ២៨ | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = | population_total = | population_as_of = | population_rank = | population_density_km2 = | population_density_rank = | population_demonym = | population_note = | demographics_type2 = | demographics2_footnotes = | demographics2_title1 = | demographics2_info1 = | demographics_type1 = | demographics1_footnotes = | demographics1_title1 = | demographics1_info1 = | timezone1 = [[Time in Thailand|ICT]] | utc_offset1 = +7 | postal_code_type = លេខកូដប្រៃសណីយ៍ | postal_code = 27xxx | area_code_type = លេខកូដហៅទូរស័ព្ទ | area_code = 037 | iso_code = [[ISO 3166-2:TH|TH-27]] | website = {{URL|sakaeo.go.th}} | footnotes = }} នៅឆ្នាំ​ ១៩៩២ ខេត្តនេះត្រូវបានរដ្ឋអំណាចសៀមផ្ដាច់ចេញជា ០៦ ស្រុកនៃខេត្តប្រាចិនបុរី([[ខេត្តបស្ចឹមបុរី]])ទៅជាខេត្តស្រះកែវដោយសារតែរឿងចង់បញ្ចូល[[ប្រាសាទស្ដុកកក់ធំ]]ចូលក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌភិភពលោក។បើតាមសិលាចារឹកនៃប្រាសាទនេះបានសរសេរថា[[ប្រាសាទស្ដុកកក់ធំ]]ស្ថិតនៅក្នុងខេត្តស្រះកែវនៃ[[សម័យអង្គរ|អាណាចក្រអង្គរ]]។បច្ចុប្បន្នត្រូវបាន[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]ប្តូរឈ្មោះទៅជា[[ខេត្តសាកែវ]]វិញ។ == រដ្ឋបាល == ខេត្តស្រះកែវ ចែកចេញជា ០៩ ក្រុង/ស្រុក ៥៩ សង្កាត់/ឃុំ និង ៦១៩ ភូមិ ៖ [[Image:Districhts_Sa_Kaeo.svg|thumb|ផែនទីក្រុងនិងស្រុកនៃខេត្តស្រះកែវ]] {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! ឈ្មោះភាសាខ្មែរ ! ឈ្មោះអក្សរឡាតាំង ! ឈ្មោះភាសាសៀម |- |០១ |[[ស្រុកស្រះកែវ(ខេត្តស្រះកែវ)|ក្រុងស្រះកែវ]] |Mueang Sa Kaeo |เมืองสระแก้ว |- | ០២ |[[ស្រុកក្លងហាត]] |Khlong Hat |คลองหาด |- |០៣ |[[ស្រុកតាពញ្ញា(ខេត្តស្រះកែវ)|ស្រុកតាពញ្ញា]] |Ta Praya |ตาพระยา |- |០៤ |[[ស្រុកវ៉ាងណាមយ៉េន]] |Wang Nam Yen |วังน้ำเย็น |- |០៥ |[[ស្រុកវឌ្ឍនានគរ]] |Wattana Nakhom |วัฒนานคร |- |០៦ |[[ស្រុកអរញ្ញ(ខេត្តស្រះកែវ)|ស្រុកអរញ្ញ]] |Aranyaprathet |อรัญประเทศ |- |០៧ |[[ស្រុកខៅឆាកាន់]] |Khao Chakan |เขาฉกรรจ์ |- |០៨ |[[ស្រុកគោកសិង្ហ]] |Khok Sung |โคกสูง |- |០៩ |[[ស្រុកវ៉ាងសំប៊ូន]] |Wang Sombun |วังสมบูรณ์ |- | colspan="2" |[[ស្រុកគោកខ្យង(ខេត្តស្រះកែវ)|ស្រុកគោកខ្យង]] | colspan="2" |Kok Khyong |- | colspan="2" |[[ស្រុកភ្នំដងរែក(ខេត្តស្រះកែវ)|ស្រុកភ្នំដងរែក]] | colspan="2" |Phnom Dongrek |- |} == ប្រាសាទ == * [[ប្រាសាទក្បាលគោម៉ូត]] * [[ប្រាសាទខៅណយ|ប្រាសាទខៅណូយ]] * [[ប្រាសាទខៅយ៉ាក]] * [[ប្រាសាទខៅរ៉ង]] * [[ប្រាសាទខៅលន់]] * [[ប្រាសាទគុតហ៊ិន]] * [[ប្រាសាទគោក្រួត]] * [[ប្រាសាទគោកតារាំង]] * [[ប្រាសាទគោកបល្ល័ង្គ]] * [[ប្រាសាទគោកប្រាសាទ ០១]] * [[ប្រាសាទគោកប្រាសាទ ០២]] * [[ប្រាសាទគោកផ្លៃនឿ]] * [[ប្រាសាទគោកផ្លៃអុក ០១]] * [[ប្រាសាទគោកផ្លៃអុក ០២]] * [[ប្រាសាទគោកយ៉ៃ]] * [[ប្រាសាទចម្រើនសុខ]] * [[ប្រាសាទចុងស្រះចែង]] * [[ប្រាសាទត្រពាំងក្រសាំង]] * [[ប្រាសាទតាកូ]] * [[ប្រាសាទតាភុន]] * [[ប្រាសាទតាយ៉ែម]] * [[ប្រាសាទទ័ពសៀម]] * [[ប្រាសាទបាតឹតបូ]] * [[ប្រាសាទបាណណូយ]] * [[ប្រាសាទបានគោកប្រាសាទ]] * [[ប្រាសាទមឿងផៃ ០១]] * [[ប្រាសាទមឿងផៃ ០២]] * [[ប្រាសាទមេបុណ្យស្ដុកកក់ធំ]] * [[ប្រាសាទដូនខូយ]] * [[ប្រាសាទណងកតកូ]] * [[ប្រាសាទណងគូ ០១]] * [[ប្រាសាទណងគូ ០២]] * [[ប្រាសាទណងចរកាយ៉ៃ]] * [[ប្រាសាទណងតាប៊ុន]] * [[ប្រាសាទណងតាបៃ]] * [[ប្រាសាទណងតាម៉ូ]] * [[ប្រាសាទណងថាន ០១]] * [[ប្រាសាទណងថាន ០២]] * [[ប្រាសាទណងបាក់ប៊ុនយ៉ៃ]] * [[ប្រាសាទណងបាក់ប៊ុនឡេក]] * [[ប្រាសាទណងផៃឡំ]] * [[ប្រាសាទណងភីតូយឡឹកហ្វៃ]] * [[ប្រាសាទណនបុត]] * [[ប្រាសាទណងបុន]] * [[ប្រាសាទណងបូ]] * [[ប្រាសាទណងយ៉ៃ]] * [[ប្រាសាទណងសាឡាត់ដៃ ០១]] * [[ប្រាសាទណងសាឡាត់ដៃ ០២]] * [[ប្រាសាទណងសាឡាត់ដៃ ០៣]] * [[ប្រាសាទណងអ៊ីខេម]] * [[ប្រាសាទណនបាឡាង ០១]] * [[ប្រាសាទណនប្រាសាទ ០២]] * [[ប្រាសាទណនថាត]] * [[ប្រាសាទណនបុត្រ]] * [[ប្រាសាទណនប្រាសាទ]] * [[ប្រាសាទណនប្រាសាទយ៉ៃ]] * [[ប្រាសាទណនម៉ាក់មុន]] * [[ប្រាសាទណាតារៀន]] * [[ប្រាសាទណាយ៉ាវ]] * [[ប្រាសាទលីភី]] * [[ប្រាសាទយ៉តឧត្ដម]] * [[ប្រាសាទស្ដុកកក់ធំ]] * [[ប្រាសាទស្រីសុខ]] * [[ប្រាសាទសែអូ]] * [[ប្រាសាទហូយ]] * [[ប្រាសាទហ៊ិនខាវង]] * [[ប្រាសាទហានសៃ]] * [[ប្រាសាទហួតតាខៀន]] * [[ប្រាសាទអូរ៉ាភីន]] == មើលផងដែរ == 0z54s8xcx1wxfiqddkq1jzcftci457n 0 36916 321524 314596 2025-06-05T01:43:29Z InternetArchiveBot 32568 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 321524 wikitext text/x-wiki {{use dmy dates|date=April 2015}} {{ប្រវត្តិសាស្ត្រអ៊ីស្រាអែល}} [[អ៊ីស្រាអែល]]ទំនើបទំនងជាស្ថិតនៅស្ថានីយ៍នៃ[[ប្រវត្តិសាស្ត្រអ៊ីស្រាអែលនិងយូដាបុរាណ|បណ្ដារាជាណាចក្រអ៊ីស្រាអែល និង យូដាបុរាណ]]។ តំបន់នេះ (ក៏ត្រូវបានគេស្គាល់ថាជា[[ដែនដីនៃអ៊ីស្រាអែល]] និង [[ប៉ាលេស្ទីន (តំបន់)|ប៉ាលេស្ទីន]]ផងដែរ) ជាទីកំណើតនៃភាសាអេប្រឺ ជាទីដែលគម្ពីរប៊ីបភាសាអេប្រឺត្រូវបានចងក្រងឡើង ហើយក៏ជាទីកំណើតនៃ[[យូដាសាសនា]] និង [[គ្រិស្តសាសនា]]ផងដែរ។ ទីនោះមានទីស្ថានជាច្រើនដែលបូជាធ្វើពិធីគោរពដល់[[យូដាសាសនា]] [[គ្រិស្តសាសនា]] [[ឥស្លាមសាសនា]] [[សាម៉ាសាសនា]] និង [[ជំនឿបាហា]]។ [[ដែនដីអ៊ីស្រាអែល]]ស្ថិតនៅក្រោមឥទ្ធិពលនៃចក្រភពផ្សេងៗ និង ជាស្រុកកំណើតនៃជនជាតិផ្សេងៗ ក៏ប៉ុន្តែជនជាតិ[[ជ្វីប]]មានច្រើនលើសលុបជាងគេចាប់ពីប្រហែល ១០០០ ឆ្នាំ [[មុនគ្រិស្តសករាជ]] (មុ.គ.) រហូតដល់សតវត្សទី៣ នៃគ្រិស្តសករាជ (គ.ស.)។<ref>"The Chosen Few : How Education Shaped Jewish History, 70 - 1492, by Botticini and Eckstein, Chapter 1, especially page 17, Princeton 2012"</ref> ការទទួលយកគ្រិស្តសាសនាដោយ[[ចក្រភពរ៉ូម]]នៅសតវត្សទី៤បានធ្វើអោយមានអ្នកកាន់គ្រិស្តសាសនាភាគច្រើនបានបន្តរហូតមកដល់សតវត្សទី៧ ដែលខណៈនោះជាពេលដែលតំបន់នេះត្រូវបានសញ្ជ័យដោយ[[កាលីផ្វចក្រ|ចក្រភពអារ៉ាប់]]។ វាជាទីដែលមានពួកឥស្លាមមានច្រើនលើសលប់រហូតដល់សម័យសង្គ្រាមឈើឆ្កាងរវាងឆ្នាំ១០៩៦ និង ១២៩១ ដែលនៅពេលនោះវាគឺជាចំណុចប្រសព្វនៃការប៉ះទង្គិចគ្នារវាងគ្រិស្តសាសនា និង ឥស្លាមសាសនា។ It gradually became predominantly Moslem until the [[Crusades]] between 1096 and 1291, when it was the focal point of conflict between Christianity and Islam. ចាប់ពីសតវត្សទី១៣ មានពួកឥស្លាមភាគច្រើនដែលមានភាសាអារ៉ាប់ជាភាសាលប់លើគេ ហើយក៏ជាភាគដំបូងនៃខេត្តស៊ីរីនៃស៊ុលតង់ចក្រម៉ាំលុក ហើយក៏ជាប៉ែកនៃចក្រភពអូតូម៉ង់រហូតដល់មាន[[យុទ្ធនាការស៊ីណៃនិងប៉ាលេស្ទីន|ការសញ្ជ័យប៊្រិថេននៅឆ្នាំ១៩១៧]]។From the 13th Century it was mainly Moslem with Arabic as the dominant language and was first part of the Syrian province of the [[Mamluk Sultanate (Cairo)|Mamluk Sultanate]] and then part of the [[Ottoman Empire]] until the [[Sinai and Palestine Campaign|British conquest in 1917]]. ចលនាជាតិជ្វីប [[ហ្ស៊ីអននិយម]] បានផុសផុលឡើងនៅចុងសតវត្សទី១៩ (ឆ្លើយតបទៅនឹងការកើនឡើងបន្តិចម្ដងៗនៃ[[បដិសាម៉ានិយម]]) ហើយ[[អាលីយ៉ា]] (អន្តោប្រវេសន៍ជនជាតិជ្វីបទៅកាន់ដែនដីអ៊ីស្រាអែល) បានកើនឡើងផងដែរ។A Jewish national movement, [[Zionism]], emerged in the late-19th century (partially in response to growing [[anti-Semitism]]) and [[Aliyah]] (Jewish immigration to the Land of Israel) increased. បន្ទាប់ពី[[សង្គ្រាមលោកលើកទី១]] ទឹកដីអូតូម៉ង់នៅឡេវែន្ត៍បានស្ថិតនៅក្រោមការក្ដោបក្ដាប់ប៊្រិថេន និងបារាំង ហើយ[[សង្គមប្រជាជាតិ]]បានប្រគល់[[អាណត្តិប៊្រិថេនសម្រាប់ប៉ាលេស្ទីន (នីតូបករណ៍)|អាណត្តិឱ្យប៊្រិថេនដើម្បីគ្រប់គ្រងប៉ាលេស្ទីន]]ដែលវាបានក្លាយទៅជា[[ស្រុកកំណើតជនជាតិជ្វីប|ស្រុកកំណើតប្រជាជាតិជ្វីប]]។After [[World War I]], Ottoman territories in the Levant came under British and French control and the [[League of Nations]] granted the British a [[British Mandate for Palestine (legal instrument)|Mandate to rule Palestine]] which was to be turned into a [[Jewish National Home]]. គូប្រជែង ជាតិនិយមអារ៉ាប់ ក៏បានអះអាងទាមទារសិទ្ធិទៅលើអតីតទឹកដីអូតូម៉ង់ ហើយបានរិះរកវិធីដើម្បីរារាំងទេសន្តរប្រវេសន៍ជនជាតិជ្វីបចូលទៅកាន់ប៉ាលេស្ទីន ដែលនាំអោយមាន[[ការប៉ះទង្គិចអន្តរសហគមនៅប៉ាលេស្ទីនអាណត្តិ|ភាពតានតឹងអារ៉ាប់-ជ្វីបកើនឡើង]]។A rival [[Arab nationalism]] also claimed rights over the former Ottoman territories and sought to prevent Jewish migration into Palestine, leading to growing [[Intercommunal conflict in Mandatory Palestine|Arab–Jewish tensions]]. [[ការប្រកាសឯករាជ្យអ៊ីស្រាអែល|ឯករាជ្យអ៊ីស្រាអែល]]នៅឆ្នាំ១៩៤៨ ត្រូវបានកត់សម្គាល់ដោយទេសន្តរប្រវេសន៍ជ្វីបយ៉ាងសម្បើមពី[[ប៊្រីហា|អឺរ៉ុប]] [[Israeli Declaration of Independence|Israeli independence]] in 1948 was marked by massive migration of Jews from [[Bricha|Europe]], a [[Jewish exodus from Arab and Muslim countries]] to Israel, and of [[1948 Palestinian exodus|Arabs]] from Israel, followed by the [[Arab–Israeli conflict]].<ref>{{cite web|url=http://www.mfa.gov.il/MFA/Peace+Process/Guide+to+the+Peace+Process/Declaration+of+Establishment+of+State+of+Israel.htm |publisher=Israel Ministry of Foreign Affairs |title=Declaration of Establishment of State of Israel |date=14 May 1948 |accessdate=16 April 2012 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120321213130/http://www.mfa.gov.il/MFA/Peace%20Process/Guide%20to%20the%20Peace%20Process/Declaration%20of%20Establishment%20of%20State%20of%20Israel.htm |archivedate=21 March 2012 |df=dmy-all }}</ref> About 43% of the [[Jewish population by country|world's Jews]] live in Israel today, the largest Jewish community in the world.<ref>{{cite report |author=DellaPergola, Sergio |date=2015 |title=World Jewish Population, 2015 |url=http://www.jewishdatabank.org/Studies/downloadFile.cfm?FileID=3394 |publisher=Berman Jewish DataBank |accessdate=12 September 2016}}</ref> Since about 1970, the [[United States]] has become the principal [[Israel–United States relations|ally of Israel]]. In 1979 an uneasy [[Egypt–Israel Peace Treaty]] was signed, based on the [[Camp David Accords]]. In 1993, Israel signed [[Oslo I Accord]] with the [[Palestine Liberation Organization]], followed by establishment of the [[Palestinian National Authority]] and in 1994 [[Israel–Jordan peace treaty]] was signed. Despite [[Israeli–Palestinian peace process|efforts to finalize the peace agreement]], the conflict continues to play a major role in Israeli and international political, social and economic life. The [[economy of Israel]] was initially primarily socialist and the country dominated by social democratic parties until the 1970s. Since then the Israeli economy has gradually moved to capitalism and a free market economy, partially retaining the social welfare system. ------ The history of Israel covers an area of the Southern Levant also known as Canaan, Palestine or the Holy Land, which is the geographical location of the modern states of Israel and Palestine. From a prehistory as part of the critical Levantine corridor, which witnessed waves of early humans out of Africa, to the emergence of Natufian culture c. 10th millennium BCE, the region entered the Bronze Age c. 2,000 BCE with the development of Canaanite civilization, before being vassalized by Egypt in the Late Bronze Age. In the Iron Age, the kingdoms of Israel and Judah were established, entities that were central to the origins of the Jewish and Samaritan peoples as well as the Abrahamic faith tradition.[1][2][3][4][5][6] This has given rise to Judaism, Samaritanism, Christianity, Islam, Druzism, Baha'ism, and a variety of other religious movements. Throughout the course of human history, the Land of Israel has come under the sway or control of various polities and, as a result, it has historically hosted a wide variety of ethnic groups. In the following centuries, the Assyrian, Babylonian, and Persian Empires conquered the region. The Ptolemies and the Seleucids vied for control over the region during the Hellenistic period. However, with the establishment of the Hasmonean dynasty, the local Jewish population maintained independence for a century before being incorporated into the Roman Republic.[7] As a result of the Jewish-Roman Wars in the 1st and 2nd centuries CE, many Jews were killed, displaced or sold into slavery.[8][9][10][11] Following the advent of Christianity, which was adopted by the Greco-Roman world under the influence of the Roman Empire, the region's demographics shifted towards newfound Christians, who replaced Jews as the majority of the population by the 4th century. However, shortly after Islam was consolidated across the Arabian Peninsula under Muhammad, Byzantine Christian rule over the Land of Israel was superseded by the Arab conquest of the Levant in the 7th century. From the 11th century to the 13th century, the Land of Israel became the centre for intermittent religious wars between Christian and Muslim armies as part of the Crusades. In the 13th century, the Land of Israel became subject to the Mongol invasions and conquests, though these were locally routed by the Mamluk Sultanate, under whose rule it remained until the 16th century. The Mamluks were eventually defeated by the Ottoman Empire, and the region became an Ottoman province until the 20th century. The late 19th century saw the widespread consolidation of a Jewish nationalist movement known as Zionism, as part of which aliyah (Jewish return to the Land of Israel from the diaspora) increased. During World War I, the Sinai and Palestine campaign of the Allies led to the partitioning of the Ottoman Empire. Britain was granted control of the region by League of Nations mandate, in what became known as Mandatory Palestine. The British government publicly committed itself to the creation of a Jewish homeland. Arab nationalism opposed this design, asserting Arab rights over the former Ottoman territories and seeking to prevent Jewish migration. As a result, Arab–Jewish tensions grew in the succeeding decades of British administration. In 1948, the Israeli Declaration of Independence sparked the 1948 Arab–Israeli War, which resulted in the 1948 Palestinian expulsion and flight and subsequently led to waves of Jewish emigration from other parts of the Middle East. Today, approximately 43 percent of the global Jewish population resides in Israel. In 1979, the Egypt–Israel peace treaty was signed, based on the Camp David Accords. In 1993, Israel signed the Oslo I Accord with the Palestine Liberation Organization, which was followed by the establishment of the Palestinian National Authority. In 1994, the Israel–Jordan peace treaty was signed. Despite efforts to finalize the peace agreement, the conflict continues to play a major role in Israeli and international political, social, and economic life. ==បុរេប្រវត្តិ== {{Prehistory of the Levant}} [[File:Skhul Cave.JPG|thumb|upright|[[Es Skhul]] cave]] Between 2.6 and 0.9 million years ago, at least four episodes of [[hominine]] dispersal from Africa to the Levant are known, each culturally distinct. The oldest evidence of [[early humans]] in the territory of modern Israel, dating to 1.5 million years ago, was found in [[Ubeidiya]] near the [[Sea of Galilee]].<ref>{{cite journal |last=Tchernov |first=Eitan |author-link=Eitan Tchernov |date=1988 |title=The Age of 'Ubeidiya Formation (Jordan Valley, Israel) and the Earliest Hominids in the Levant |url=http://www.persee.fr/doc/paleo_0153-9345_1988_num_14_2_4455 |journal=[[Paléorient]] |volume=14 |issue=2 |pages=63–65 |doi=10.3406/paleo.1988.4455 |access-date=4 January 2017}}</ref> The flint tool artefacts have been discovered at [[Yiron]], the oldest stone tools found anywhere outside Africa. Other groups include 1.4 million years old [[Acheulean]] industry, the Bizat Ruhama group and [[Gesher Bnot Yaakov]].<ref>{{cite web|url=http://cat.inist.fr/?aModele=afficheN&cpsidt=17870089 |title=The oldest human groups in the Levant |publisher=Cat.inist.fr |date=2004-09-13 |accessdate=2012-08-13}}</ref> In the Carmel mountain range at [[Tabun, Israel|el-Tabun]], and [[Es Skhul]],<ref>{{cite web|url=http://www.athenapub.com/8timelin.htm|title=Timeline in the Understanding of Neanderthals|accessdate=2007-07-13|archivedate=27 កញ្ញា 2007|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070927231557/http://www.athenapub.com/8timelin.htm|url-status=dead}}</ref> [[Neanderthal]] and early modern human remains were found, including the skeleton of a Neanderthal female, named Tabun I, which is regarded as one of the most important human fossils ever found.<ref>Christopher Stringer, custodian of Tabun I, [[Natural History Museum, London|Natural History Museum]], quoted in an exhibition in honour of Garrod; ''Callander and Smith'', 1998</ref> The excavation at el-Tabun produced the longest [[stratigraphy|stratigraphic record]] in the region, spanning 600,000 or more years of human activity,<ref>{{cite web|url=http://www.arch.cam.ac.uk/~pjs1011/Pams.html |title=From 'small, dark and alive' to 'cripplingly shy': Dorothy Garrod as the first woman Professor at Cambridge |accessdate=2007-07-13 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090228172528/http://www.arch.cam.ac.uk/~pjs1011/Pams.html |archivedate=28 February 2009 |df=dmy-all }}</ref> from the [[Lower Paleolithic]] to the present day, representing roughly a million years of [[human evolution]].<ref>{{cite web|url=http://arch.haifa.ac.il/excav.php |title=Excavations and Surveys (University of Haifa) |accessdate=2007-07-13 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130313142646/http://arch.haifa.ac.il/excav.php |archivedate=13 March 2013 |df=dmy-all }}</ref> Other notable [[Paleolithic]] sites include caves [[Qesem Cave|Qesem]] and [[Manot Cave|Manot]]. The oldest fossils of [[anatomically modern human]]s found [[Recent African origin of modern humans|outside Africa]] are the [[Skhul and Qafzeh hominids]], who lived in northern Israel 120,000 years ago.<ref>{{cite news |last=Rincon |first=Paul |date=14 October 2015 |title=Fossil teeth place humans in Asia '20,000 years early' |url=http://www.bbc.com/news/science-environment-34531861 |publisher=BBC News |access-date=4 January 2017}}</ref> Around 10th millennium BCE, the [[Natufian culture]] existed in the area.<ref>{{cite journal |last=Bar-Yosef |first=Ofer |author-link=Ofer Bar-Yosef |date=7 December 1998 |title=The Natufian Culture in the Levant, Threshold to the Origins of Agriculture |url=http://www.columbia.edu/itc/anthropology/v1007/baryo.pdf |journal=[[Evolutionary Anthropology (journal)|Evolutionary Anthropology]] |volume=6 |issue=5 |pages=159–177 |doi=10.1002/(SICI)1520-6505(1998)6:5<159::AID-EVAN4>3.0.CO;2-7 |access-date=4 January 2017}}</ref> ==សម័យបុរាណ== {{Main article|History of ancient Israel and Judah}} [[File:Ancient Orient.png|thumb|Map of the [[ancient Near East]]]] ===កណអាន=== {{Main article|Canaan|Djahy}} During the 2nd millennium BCE, [[Canaan]], part of which later became known as Israel, was dominated by the [[New Kingdom of Egypt]] from c.1550 to c. 1180.<ref>{{cite web|url=https://books.google.com|title=Google Books|website=books.google.com}}</ref> ===ពួកអ៊ីស្រាអែលដំបូងៗ=== {{Main article|Hebrews|Israelites|Biblical judges}} {{See also|Origins of Judaism|Biblical archaeology|The Bible and history}} [[File:Merneptah Israel Stele Cairo.JPG|thumb|upright|The [[Merneptah Stele]]. While alternative translations exist, the majority of [[Biblical Archeology|biblical archaeologists]] translate a set of hieroglyphs as "Israel," representing the first instance of the name in the historical record.]] The first record of the name Israel (as ''{{lang|egy-Latn|ysrỉꜣr}}'') occurs in the [[Merneptah stele]], erected for Egyptian Pharaoh [[Merneptah]] (son of [[Ramses II]]) c. 1209 BCE, "Israel is laid waste and his seed is not."<ref>Stager in Coogan 1998, p. 91.</ref> [[William G. Dever]] sees this "Israel" in the central highlands as a cultural and probably political entity, more an ethnic group rather than an organized state.<ref>Dever 2003, p. 206.</ref> Ancestors of the Israelites may have included [[ancient Semitic-speaking peoples|Semites]] native to [[Canaan]] and the [[Sea Peoples]].<ref>Miller 1986, pp. 78–9.</ref> McNutt says, "It is probably safe to assume that sometime during [[Iron Age]] I a population began to identify itself as 'Israelite'", differentiating itself from the [[Canaanites]] through such markers as the prohibition of intermarriage, an emphasis on family history and genealogy, and religion.<ref>McNutt 1999, p. 35.</ref> Villages had populations of up to 300 or 400,<ref name=mcnutt70>McNutt 1999, p. 70.</ref><ref>Miller 2005, p. 98.</ref> which lived by farming and herding, and were largely self-sufficient;<ref>McNutt 1999, p. 72.</ref> economic interchange was prevalent.<ref>Miller 2005, p. 99.</ref> Writing was known and available for recording, even in small sites.<ref>Miller 2005, p. 105.</ref> The archaeological evidence indicates a society of village-like centres, but with more limited resources and a small population.<ref>Lehman in Vaughn 1992, pp. 156–62.</ref> ===អត្ថបទ និង សាសនាអេប្រឺដំបូង=== The first use of [[grapheme]]-based [[Proto-Sinaitic script|writing originated in the area]], probably among Canaanite peoples resident in Egypt. This evolved into the [[Phoenician alphabet]] from which all modern [[Alphabet|alphabetical writing systems]] are descended. The [[Paleo-Hebrew alphabet]] was one of the first to develop and evidence of its use exists from about 1000 BCE<ref>{{cite web|url=http://www.jewishencyclopedia.com/articles/1308-alphabet-the-hebrew|title=ALPHABET, THE HEBREW - JewishEncyclopedia.com|website=www.jewishencyclopedia.com}}</ref> (see the [[Gezer calendar]]), the language spoken was probably [[Biblical Hebrew]]. [[Monotheism]], the belief in a single all-powerful law-giving God is thought to have evolved among the Hebrew speakers gradually, over the next few centuries, from a number of separate cults,<ref>Othmar Keel, Christoph Uehlinger, Gods, Goddesses, and Images of God in Ancient Israel, Fortress Press (1998); Mark S. Smith, The Origins of Biblical Monotheism: Israel’s Polytheistic Background and the Ugaritic Texts, Oxford University Press (2001)</ref> leading to the first versions of the religion now known as [[Judaism]]. ===អ៊ីស្រាអែល និង យូដា=== {{Main article|Kingdom of Israel (united monarchy)|Kingdom of Israel (Samaria)|Kingdom of Judah}} [[File:Ir-david03.jpg|thumb|upright|left|[[City of David]] in Jerusalem]] The [[Hebrew Bible]] describes constant warfare between the [[Israelites]] and the [[Philistines]], whose capital was [[Gaza City|Gaza]]. The Bible states that [[King David]] founded a dynasty of kings and that his son [[Solomon]] built a [[Solomon's Temple|Temple]]. Both David and Solomon are widely referenced in Jewish, Christian and Islamic texts. Standard Biblical chronology suggests that around 930 BCE, following the death of Solomon, the [[Kingdom of Israel (united monarchy)|kingdom]] split into a southern [[Kingdom of Judah]] and a northern [[Kingdom of Israel (Samaria)|Kingdom of Israel]]. The Bible's [[Books of Kings]] states that soon after the split Pharoh "[[Shishaq]]" invaded the country, [[Sack of Jerusalem (10th century BC)|plundering Jerusalem]]. An inscription over a [[Bubastite Portal|gate at Karnak]] in Egypt recounts such an invasion by Pharoh [[Sheshonq I]].<ref>Oxford History of Ancient Egypt, page 335, Oxford 2000</ref> The archaeological evidence for this period is extremely sparse, leading some scholars to suggest that this section of the Hebrew Bible (which includes texts written two centuries later) exaggerates the importance of David and Solomon.<ref>https://www.haaretz.com/archaeology/1.818795, "The Bible Unearthed: Archaeology's New Vision of Ancient Israel and the Origin of Sacred Texts" by Israel Finkelstein and Neil Asher Silberman, Free Press 2002</ref> The earliest references to the "[[Davidic Dynasty|House of David]]" have been found at two sites, the [[Tel Dan Stele]] and the [[Mesha Stele]] (a [[Moab]]ite stele, now in the Louvre) which describes an 840 BCE invasion of [[Moab]] by [[Omri]], King of Israel. [[Jehu]], son of Omri, is referenced by [[Black Obelisk of Shalmaneser III|Assyrian records]] (now in the British Museum). Modern Archaeological findings show that Omri's capital city, [[Samaria (ancient city)|Samaria]] was large and Finkelstein has suggested that the Biblical account of David and Solomon are an attempt by later Judean rulers to ascribe Israel's successes to their dynasty. [[File:Kingdoms of Israel and Judah map 830.svg|thumb|upright|Kingdoms of [[Kingdom of Israel (Samaria)|Israel]] and [[Kingdom of Judah|Judah]]]] In 854 BCE, an alliance between [[Ahab]] of Israel and Ben Hadad II of [[Aram Damascus]] managed to repulse the incursions of the [[Assyrian people|Assyrians]], with a victory at the [[Battle of Qarqar]]. (see the [[Kurkh Monoliths]]).<ref>Kurkh stela: https://www.britishmuseum.org/research/collection_online/collection_object_details.aspx?objectId=367117&partId=1 For original inscription see http://rbedrosian.com/Downloads3/ancient_records_assyria1.pdf page 223</ref> The Kingdom of Israel was destroyed by [[Assyria]]n king [[Tiglath-Pileser III]] around 750 BCE. The Philistine kingdom was also destroyed. The Assyrians sent most of the northern Israelite kingdom into [[Assyrian captivity of Israel|exile]], thus creating the "[[Lost Tribes of Israel]]". The [[Samaritan]]s claim to be descended from survivors of the Assyrian conquest. An Israelite revolt (724–722 BCE) was crushed after the siege and capture of [[Samaria (ancient city)|Samaria]] by the Assyrian king [[Sargon II]]. Sargon's son, [[Sennacherib]], tried and failed to [[Sennacherib's campaign in Judah|conquer]] Judah. [[Taylor prism|Assyrian records]] say he levelled 46 walled cities and [[Assyrian Siege of Jerusalem|besieged Jerusalem]], leaving after receiving extensive tribute.<ref>{{cite web|url=http://www.utexas.edu/courses/classicalarch/readings/sennprism.html|title=column 2 line 61 to column 3 line 49|publisher=|access-date=20 មីនា 2018|archivedate=15 ធ្នូ 2012|archiveurl=https://archive.today/20121215110326/http://www.utexas.edu/courses/classicalarch/readings/sennprism.html|url-status=dead}}</ref> Modern scholars believe that refugees from the destruction of Israel moved to Judah during the rule of King [[Hezekiah]] (ruler from 715 - 686 BCE), massively expanding Jerusalem and leading to construction of the [[Siloam Tunnel]] which could provide water during a siege.<ref>{{cite book |last=Broshi |first=Maguen |title=Bread, Wine, Walls and Scrolls |url=https://books.google.com/?id=etTUEorS1zMC&pg=PA174&dq=the+main+reasons+behind+this+expansion+was+the+immigration+of+Israelites+who+came+to+Judah+from+the+Northern+Kingdom+after+the+fall+of+Samaria+in+721+BCE#v=onepage&q=the%20main%20reasons%20behind%20this%20expansion%20was%20the%20immigration%20of%20Israelites%20who%20came%20to%20Judah%20from%20the%20Northern%20Kingdom%20after%20the%20fall%20of%20Samaria%20in%20721%20BCE&f=false |publisher=Bloomsbury Publishing |year=2001 |page=174 |isbn=1841272019}}</ref> The refugees brought with them new religious ideas which led, under King [[Josiah]] (ruler from 641 - 619), to the writing of the books of [[Deuteronomy]], [[Book of Joshua|Joshua]] and to the accounts of the kingship of David and Solomon in the [[Books of Kings|book of Kings]]. The books are known as [[Deuteronomist]] and considered to be a major key step in the emergence of [[Monotheism]] in Judah. They were written at a time that Assyria was weakened by the emergence of Babylon and may be a committing to text of pre-writing verbal traditions.<ref>The Social Roots of Biblical Yahwism by Stephen Cook, SBL 2004 pp 58</ref> == Babylonian, Persian, Ptolemaic and Seleucid rule (586–135 BCE) == {{Main article|Yehud (Babylonian province)|Yehud Medinata|Coele-Syria}} [[File:מסע גולי בבל.jpg|thumb|The route of the exiles to Babylon]] In 586 BCE King [[Nebuchadnezzar II]] of [[Babylon]] [[Jewish–Babylonian war|conquered]] Judah. According to the Hebrew Bible, he destroyed [[Solomon's Temple]] and [[Babylonian captivity|exiled]] the Jews to Babylon. The defeat was also recorded by the Babylonians<ref>{{cite web |url=https://www.britishmuseum.org/explore/highlights/highlight_objects/me/c/cuneiform_nebuchadnezzar_ii.aspx |title=Archived copy |accessdate=2014-10-30 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141030154541/https://www.britishmuseum.org/explore/highlights/highlight_objects/me/c/cuneiform_nebuchadnezzar_ii.aspx |archivedate=30 October 2014 |df=dmy-all }}</ref><ref>See http://www.livius.org/cg-cm/chronicles/abc5/jerusalem.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110604223643/http://www.livius.org/cg-cm/chronicles/abc5/jerusalem.html |date=4 មិថុនា 2011 }} reverse side, line 12.</ref> (see the [[Babylonian Chronicles]]). Babylonian and Biblical sources suggest that the Judean king, [[Jehoiachin]], switched allegiances between the Egyptians and the Babylonians and that invasion was a punishment for allying with Babylon's principal rival, Egypt. The exiled Jews may have been restricted to the elite. Jehoiachin was eventually released by the Babylonians (see [[Jehoiachin's Rations Tablets]]) and according to both the Bible and the Talmud, the Judean royal family (the [[Davidic line]]) continued as head of the exile in Babylon (the [[Exilarch]]). [[File:YehudObverse 1.jpg|thumb|170px|left|Obverse of [[Yehud coinage|Yehud silver coin]]]] In 538 BCE, [[Cyrus (Bible)|Cyrus the Great]] of [[Persia]] conquered Babylon and took over its empire. Cyrus issued a proclamation granting subjugated nations (including the people of Judah) religious freedom (for the original text see the [[Cyrus Cylinder]]). According to the Hebrew Bible 50,000 Judeans, led by [[Zerubabel]], [[Return to Zion|returned to Judah]] and [[Second Temple of Jerusalem|rebuilt the temple]]. A second group of 5,000, led by [[Ezra]] and [[Nehemiah]], returned to Judah in 456 BCE although non-Jews wrote to Cyrus to try to prevent their return. Modern scholars believe that the final Hebrew versions of the [[Torah]] and [[Books of Kings]] [[Authorship of the Bible|date from this period]], that the returning [[Israelites]] adopted an [[Aramaic script]] (also known as the [[Ashuri alphabet]]), which they brought back from Babylon; this is the current Hebrew script. The [[Hebrew Calendar]] closely resembles the [[Babylonian calendar]] and probably dates from this period.<ref>{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/303554/Jewish-religious-year/34907/Origin-and-development|title=Jewish religious year|publisher=}}</ref> In 333 BCE, the [[ancient Macedonians|Macedonian]] ruler [[Alexander the Great]] defeated [[Achaemenid Empire|Persia]] and [[Alexander the Great#Egypt|conquered]] the region. Sometime thereafter, the first translation of the Hebrew Bible, the [[Septuagint]], was begun in [[Alexandria]]. After Alexander's death, his generals fought over the territory he had conquered. Judah became the frontier between the [[Seleucid Empire]] and [[Ptolemaic Egypt]], eventually becoming part of the Seleucid Empire in 200 BCE at the [[battle of Panium]]. == Hasmonean dynasty (135–47 BCE) == {{Main article|Hasmonean dynasty}} [[File:Hasmoneese rijk.PNG|thumb|upright|[[Hasmonean kingdom]]]] In the 2nd century BCE, Seleucid ruler [[Antiochus IV Epiphanes]] tried to eradicate Judaism in favour of [[Hellenistic religion]]. This provoked the 174–135 BCE [[Maccabean Revolt]] led by [[Judas Maccabeus]] (whose victory is celebrated in the Jewish festival of [[Hanukkah]]). The [[Books of the Maccabees]] describe the uprising and the end of Greek rule. A Jewish party called the [[Hasideans]] opposed both Hellenism ''and'' the revolt but eventually gave their support to the Maccabees. Modern interpretations see the initial stages of the uprising as a civil war between Hellenized and orthodox forms of Judaism.<ref>{{cite news |url=http://www.slate.com/articles/life/faithbased/2005/12/the_maccabees_and_the_hellenists.html |title=The Maccabees and the Hellenists |last=Ponet |first=James |date=22 December 2005 |work=Faith-based |publisher=Slate |accessdate=4 December 2012}}</ref><ref name="simpletoremember">{{cite web |url=http://www.simpletoremember.com/articles/a/the_revolt_of_the_maccabees/ |title=The Revolt of the Maccabees |publisher=Simpletoremember.com |date= |accessdate=2012-08-13}}</ref> [[File:Temple Scroll.png|thumb|upright|Portion of the [[Temple Scroll]], one of the [[Dead Sea Scrolls]] written by the Essenes]] The [[Hasmonean]] dynasty of (Jewish) [[Kohen Gadol|priest-kings]] ruled [[Judea]] with the [[Pharisees]], [[Sadducees]] and [[Essenes]] as the principal Jewish social movements. As part of the struggle against [[Hellenistic civilization]], the Pharisee leader [[Simeon ben Shetach]] established the first schools based around [[synagogue|meeting houses]].<ref>[[Paul Johnson (writer)|Paul Johnson]], ''History of the Jews'', p. 106, Harper 1988</ref> This led to [[Rabbinical Judaism]]. Justice was administered by the [[Sanhedrin]], which was a Rabbincal assembly and law court whose leader was known as the [[Nasi (Hebrew title)|Nasi]]. The Nasi's religious authority gradually superseded that of the Temple's [[Kohen Gadol|high priest]] (under the Hasmoneans this was the king). The Hasmoneans continually extended their control over much of the region.<ref>{{cite book | url = https://books.google.com/?id=MA-4VX5gWS4C&pg=PA210&lpg=PA210 | title = Cambridge History of Judaism, The early Roman period | volume = 2 | pages = 195, 196, 204| contribution = The Gentiles in Judaism, 125 BCE - 66 CE | last = Smith | first = Morton | date = 1999 | isbn = 0521243777 | editor1-last = Horbury | editor1-first = William | editor2-first = W D | editor2-last = Davies | editor3-first = John | editor3-last = Sturdy}}</ref> In 125 BCE the Hasmonean [[ethnarch]] [[John Hyrcanus]] subjugated [[Edom]] and forcibly converted the population to [[Judaism]].<ref>{{Cite Jewish Encyclopedia |url=http://www.jewishencyclopedia.com/articles/7972-hyrcanus-john-johanan-i |title=Hyrcanus, John (Johanan) I.}}</ref> Hyrcanus' son [[Alexander Jannaeus]] established good relations with the [[Roman Republic]], however there was growing tension between Pharisees and Sadducces and a conflict over the succession to Janneus, in which the warring parties invited foreign intervention on their behalf. == ការគ្រប់គ្រងរបស់រ៉ូម (មុ.គ. ៦៤ – គ.ស. ៣៩០) == {{Further information|History of the Jews in the Roman Empire}} In 64 BCE the [[Roman Republic|Roman]] general [[Pompey#Pompey in the East|Pompey]] [[Third Mithridatic War|conquered]] Syria and [[Siege of Jerusalem (63 BC)|intervened]] in the [[Hasmonean civil war]] in Jerusalem. During the [[Siege of Alexandria (47 BC)|siege of Alexandria in 47 BCE]], the lives of [[Julius Caesar]] and his protege [[Cleopatra]] were saved by 3,000 Jewish troops sent by King [[Hyrcanus II]] and commanded by [[Antipater the Idumaean|Antipater]], whose descendants Caesar made kings of Judea.<ref>Julius Caesar: The Life and Times of the People's Dictator By Luciano Canfora chapter 24 "Caesar Saved by the Jews".</ref> === Herodian dynasty and Roman province === {{Main article|Herodian dynasty|Herodian kingdom|Herodian Tetrarchy|Judea (Roman province)}} From 37 BCE to 6 CE, the [[Herodian dynasty]], Jewish-Roman client kings, descended from Antipater, ruled Judea. [[Herod the Great]] considerably enlarged the temple (see [[Herod's Temple]]), making it one of the largest religious structures in the world. Despite its fame, it was in this period that [[Rabbinical Judaism]], led by [[Hillel the Elder]], began to assume popular prominence over the [[Kohen|Temple priesthood]]. The [[Second Temple|Jewish Temple]] in [[Jerusalem]] was granted special permission not to display an effigy of the emperor, becoming the only religious structure in the [[Roman Empire]] that did not do so. Special dispensation was granted for Jewish citizens of the Roman Empire to pay a [[Fiscus Judaicus|tax to the temple]]. [[Augustus]] made Judea a Roman province in 6 CE, deposing the last Jewish king, [[Herod Archelaus]] and appointing a Roman governor. There was a small revolt against Roman taxation led by [[Judas of Galilee]] and over the next decades tensions grew between the Greco-Roman and Judean population centered on attempts to place effigies of the Emperor [[Caligula]] in Synagogues and in the Jewish temple.<ref>Philo of Alexandria, On the Embassy to Gaius XXX.203.</ref><ref>http://penelope.uchicago.edu/josephus/ant-18.html Antiquities of the Jews by Josephus,Book 18 chapter 8</ref> [[Jesus]] was born in the last years of Herod's rule, probably in the Judean city of Bethlehem. Jesus is thought to have been a Galilean Jewish reformer (from [[Nazareth]]), and was executed in Jerusalem by the Roman governor [[Pontius Pilate]] between 25 and 35 CE. All his key followers, the [[Twelve Apostles]], were Jews including [[Paul the Apostle]] (5–67 CE) who took critical steps towards creating a new religion, defining Jesus as the "Son of God". In the year 50 CE, the [[Council of Jerusalem]] led by Paul, decided to abandon the Jewish requirement of circumcision and the Torah, creating a form of Judaism highly accessible to non-Jews and with a more [[Universalism|universal notion of God]]. Another Jewish follower, [[Saint Peter|Peter]] is believed to have become the first Pope. In 64 CE, the Temple High Priest [[Joshua ben Gamla]] introduced a religious requirement for Jewish boys to learn to read from the age of six. Over the next few hundred years this requirement became steadily more ingrained in Jewish tradition.<ref>The Chosen Few: How education shaped Jewish History, Botticini and Eckstein, Princeton 2012, page 71 and chapters 4 and 5</ref> ===សង្គ្រាមជ្វីប-រ៉ូម=== {{Main article|Jewish–Roman wars|Syria Palaestina}} [[File:Arch of Titus Menorah.png|thumb|right|[[Siege of Jerusalem (AD 70)|Siege of Jerusalem (70 CE)]]]] In 66 CE, the Jews of Judea rose in [[First Jewish–Roman War|revolt]] against Rome, naming their new state as "Israel".<ref>Martin Goodman, ''Rome and Jerusalem: The Clash of Ancient Civilizations'', Penguin 2008 pp. 18–19</ref> The events were described by the Jewish leader and historian [[Josephus]], including the defence of [[Siege of Yodfat|Jotapata]], the [[Siege of Jerusalem (70)|siege of Jerusalem]] (69–70 CE) and the desperate last stand at [[Siege of Masada|Masada]] under [[Eleazar ben Yair]] (72–73 CE). Josephus estimated that over a million people died in the siege of Jerusalem. The Temple and most of Jerusalem was destroyed. During the Jewish revolt, most [[History of Christianity|Christians]], at this time a sub-sect of Judaism, removed themselves from Judea. The rabbinical/[[Pharisee]] movement led by [[Yochanan ben Zakai]], who opposed the [[Sadducee]] temple priesthood, made peace with Rome and survived. After the war [[Taxation of the Jews|Jews continued to be taxed]] in the [[Fiscus Judaicus]], which was used to fund a temple to Jupiter. A [[Arch of Titus|victory arch]] erected in Rome can still be seen today. Tensions and attacks on Jews around the Roman Empire led to a massive Jewish uprising against Rome from 115 to 117. Jews in Libya, Egypt, Cyprus and Mesopotamia [[Kitos War|fought against Rome]]. This conflict was accompanied by large-scale massacres of both sides. Cyprus was so severely depopulated that new settlers were imported and Jews banned from living there.<ref>{{cite web|url=http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Cassius_Dio/68*.html |title=Cassius Dio — Epitome of Book 68 |publisher=Penelope.uchicago.edu |date= |accessdate=2012-08-13}}</ref> In 131, the Emperor [[Hadrian]] renamed Jerusalem "[[Aelia Capitolina]]" and constructed a Temple of Jupiter on the site of the former Jewish temple. Jews were banned from living in Jerusalem itself (a ban that persisted until the Arab conquest), and the Roman province, until then known as [[Iudaea Province]], was renamed [[Syria Palaestina|Palaestina]], no other revolt led to a province being renamed.<ref>Martin Goodman, ''Rome and Jerusalem: The Clash of Ancient Civilizations'', Penguin 2008 p. 494</ref> The names "Palestine" (in English) and "Filistin" (in Arabic) are derived from this. <!-- [[WP:NFCC]] violation: [[File:Bar Kokhba's papyrus.png|thumb|A papyrus containing [[Simon bar Kokhba|Bar Kokhba]]'s orders during [[Bar Kokhba revolt|the revolt]]]] --> From 132 to 136, the Jewish leader [[Simon Bar Kokhba]] led another major [[Bar Kokhba revolt|revolt]] against the Romans, again renaming the country "Israel"<ref>Martin Goodman, ''Rome and Jerusalem: The Clash of Ancient Civilizations'', Penguin 2008 p. 490</ref> (see [[Bar Kochba Revolt coinage]]). The Bar-Kochba revolt probably caused more trouble for the Romans than the better documented revolt of 70.<ref>M. Avi-Yonah, ''The Jews under Roman and Byzantine Rule'', Jerusalem 1984 pp. 12–14</ref> Christians refused to participate in the revolt and from this point the Jews regarded Christianity as a separate religion.<ref>M. Avi-Yonah, ''The Jews under Roman and Byzantine Rule'', Jerusalem 1984 p. 143</ref> The revolt was eventually crushed by [[Emperor Hadrian]] himself. During the Bar Kokhba revolt a [[Council of Jamnia|rabbinical assembly decided]] which [[Development of the Hebrew Bible canon|books could be regarded]] as part of the [[Hebrew Bible]]: the [[Jewish apocrypha]] and Christian books were excluded.<ref>For more information see ''The Canon Debate'' edited by McDonald and Sanders, 2002 Hendrickson</ref> As a result, the original text of some Hebrew texts, including the [[Books of Maccabees]] were lost (Greek translations survived). A rabbi of this period, [[Simeon bar Yochai]], is regarded as the author of the [[Zohar]], the foundational text for Kabbalistic thought. However, modern scholars believe it was written in Medieval Spain.<ref>{{cite encyclopedia|last=Jacobs|first=Joseph|author2=Broydé, Isaac|encyclopedia=Jewish Encyclopedia|title=Zohar|url=http://www.jewishencyclopedia.com/view.jsp?artid=142&letter=Z#406}}</ref> ===ក្រោយពីការបរាជ័យរបស់ជ្វីប=== After suppressing the Bar Kochba revolt, the Romans [[Jewish diaspora|exiled]] the Jews of Judea, but not of Galilee and permitted a hereditary Rabbinical Patriarch (from the [[House of Hillel]], based in Galilee) to represent the Jews in dealings with the Romans. The most famous of these was [[Judah haNasi]] who is credited with compiling the final version of the [[Mishnah]] (a massive body of Jewish religious texts interpreting the Bible) and with strengthening the educational demands of Judaism by requiring that illiterate Jews be treated as outcasts. As a result, many illiterate Jews may have converted to Christianity.<ref>The Chosen Few: How education shaped Jewish History, Botticini and Eckstein, Princeton 2012, page 116</ref> Jewish seminaries, such as those at [[Shefaram]] and [[Bet Shearim]] continued to produce scholars and the best of these became members of the [[Sanhedrin]],<ref>M. Avi-Yonah, ''The Jews under Roman and Byzantine Rule'', Jerusalem 1984 sections II to V</ref> which was located first at [[Tzippori]] and later at [[Tiberias]].<ref>Vailhé Siméon, [http://www.newadvent.org/cathen/04798b.htm "Diocaesarea" in The Catholic Encyclopedia.] Vol. 4. New York: Robert Appleton Company, 1908. 7 November 2013.</ref> Before the Bar-Kochba uprising, an estimated 2/3 of the population of Gallilee and 1/3 of the coastal region were Jewish.<ref>M. Avi-Yonah, ''The Jews under Roman and Byzantine Rule'', Jerusalem 1984 chapter I</ref> In the Galillee, many Synagogues have been found dating from this period. However, persecution and the [[Crisis of the Third Century|economic crisis]] that affected the Roman empire in the 3rd century led to further Jewish migration from [[Syria Palaestina]] to the more tolerant Persian [[Sassanid Empire]], where a prosperous Jewish community with [[Talmudic Academies in Babylonia|extensive seminaries]] existed in the area of Babylon. ===រ៉ូមកាន់គ្រិស្តសាសនា=== Early in the 4th century, the Emperor [[Constantine the Great|Constantine]] made [[Constantinople]] the capital of the [[East Roman Empire]] and made [[Christianity]] the official religion. His mother, [[Helena (empress)|Helena]] made a pilgrimage to Jerusalem (326-328) and led the construction of the [[Church of the Nativity]] (Bethlehem), the [[Church of the Holy Sepulchre]] (Jerusalem) and other key churches that still exist. The name Jerusalem was restored to Aelia Capitolina and it became a Christian city. Jews were still banned from living in Jerusalem, but were allowed to visit, and it is in this period that the surviving [[Western Wall]] of the temple became sacred to Judaism. In 351–2, another [[Jewish revolt against Gallus|Jewish revolt]] in the Galilee erupted against a corrupt Roman governor.<ref>''[http://www.fordham.edu/halsall/jewish/lazare-anti.asp Antisemitism: Its History and Causes] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120901162617/http://www.fordham.edu/halsall/jewish/lazare-anti.asp |date=1 កញ្ញា 2012 }}'' by [[Bernard Lazare]], 1894. Accessed January 2009</ref> In 362, the last [[pagan]] Roman Emperor, [[Julian the Apostate]], announced plans to rebuild the [[Temple in Jerusalem|Jewish Temple]]. He died while fighting the Persians in 363 and the project was discontinued. ==Byzantine rule (390–634)== {{Main article|Palaestina Prima|Palaestina Secunda}} {{further information|Jewish revolt against Heraclius|Rabbinic Judaism|Eastern Orthodox Patriarchate of Jerusalem}} The Roman Empire split in 390 CE and the region became part of the (Christian) East Roman Empire, known as the [[Byzantine Empire]]. Byzantine Christianity was dominated by the (Greek) [[Eastern Orthodox Church]] whose massive land ownership has extended into the present. In the 5th century, the [[Western Roman Empire]] collapsed leading to Christian migration into the Roman province of [[Palaestina Prima]] and development of a Christian majority. Jews numbered 10–15% of the population, concentrated largely in the Galilee. Judaism was the only non-Christian religion tolerated, but restrictions on Jews slowly increased to include a ban on building new places of worship, holding public office or owning slaves. In 425, following the death of the last Nasi, [[Gamliel VI]], the [[Sanhedrin]] was officially abolished and the title of [[Nasi (Hebrew title)|Nasi]] banned. Several [[Samaritan Revolts]] erupted in this period,<ref>M. Avi-Yonah, ''The Jews under Roman and Byzantine Rule'', Jerusalem 1984 chapters XI–XII</ref> resulting in the decrease of Samaritan community from about a million to a near extinction. Sacred Jewish texts written in Palestine at this time are the [[Gemara]] (400), the [[Jerusalem Talmud]] (500) and the [[Passover Haggadah]]. The [[Menorah (Temple)|Jewish Menorah]], which the Romans took when the temple was destroyed, was reportedly taken to Carthage by the [[Vandals]] after the [[Sack of Rome (455)|sacking of Rome]] in 455. According to the Byzantine historian, [[Procopius]], the [[Byzantine army]] recovered it in 533 and brought it to [[Constantinople]].<ref>Procopius, ''Vandal Wars'', [http://www.gutenberg.org/files/16765/16765-h/16765-h.htm#PageIV_ix_4 Book IV. ix. 5.]</ref> In 611, [[Sassanid Persia]] [[Byzantine–Sasanian War of 602–628|invaded]] the Byzantine Empire and, after a long siege, [[Khosrau II]] [[Siege of Jerusalem (614)|captured Jerusalem]] in 614, with [[Revolt against Heraclius|Jewish help]], including possibly the Jewish [[Himyarite Kingdom]] in Yemen. Jews briefly governed Jerusalem when the Persians took over. The Byzantine Emperor, [[Heraclius]], promised to restore Jewish rights and received Jewish help in defeating the Persians, but reneged on the agreement after reconquering Palaestina Prima, massacring the Jews in Palestine,<ref>Heraclius, Emperor of Byzantium By Walter Emil Kaegi, Cambridge 2003 pp 205</ref> and issuing an edict banning Judaism from the Byzantine Empire. (Egyptian) [[Coptic Christians]] took responsibility for this broken pledge and fasted in penance.<ref>While the Syrians and the Melchite Greeks ceased to observe the penance after the death of Heraclius; Elijah of Nisibis (''Beweis der Wahrheit des Glaubens'', translation by Horst, p. 108, Colmar, 1886) see {{Cite Jewish Encyclopedia |url=http://www.jewishencyclopedia.com/articles/3877-byzantine-expire |title=Byzantine Expire}}</ref> ==Caliphates (634–1099) == {{main article|Jund Filastin|Jund al-Urdunn}} According to Muslim tradition, in 620 Muhammed [[Isra and Mi'raj|was taken on spiritual journey from Mecca]] to the "farthest mosque", whose location many consider to be the [[Temple Mount]], returning the same night. In 634–636 the Arabs [[Muslim conquest of the Levant|conquered]] [[Palaestina Prima]] and renamed it [[Jund Filastin]], ending the Byzantine ban on Jews living in Jerusalem. Over the next few centuries, [[Islam]] replaced Christianity as the dominant religion of the region. From 636 until the beginning of the Crusades, [[Jund Filastin]] was ruled first by [[Medina]]h-based [[Rashidun|Rashidun Caliphs]], then by the [[Damascus]]-based [[Umayyad Caliphate]] and after that the [[Baghdad]]-based [[Abbasid Caliphs]]. In 691, Umayyad Caliph [[Abd al-Malik ibn Marwan|Abd al-Malik]] (685–705) constructed the [[Dome of the Rock]] shrine on the Temple Mount. Jews consider it to contain the [[Foundation Stone]] (see also [[Kodesh Hakodashim|Holy of Holies]]), which is the holiest site in Judaism. A second building, the [[Al-Aqsa Mosque]], was also erected on the Temple Mount in 705. Between the 7th and 11th centuries, Jewish scribes, called the [[Masoretes]] and located in Galilee and Jerusalem, established the [[Masoretic Text]], the final text of the [[Hebrew Bible]]. ==Crusades and Mongols (1099–1291) == {{main article|Kingdom of Jerusalem}} [[File:1099jerusalem.jpg|thumb|The [[Siege of Jerusalem (1099)|Siege of Jerusalem]], 1099, during the [[First Crusade]]]] In 1099, the [[Crusades|first crusade]] took Jerusalem and established a [[Catholic]] kingdom, known as the [[Kingdom of Jerusalem]]. During the conquest, both Muslims and Jews were indiscriminately massacred or sold into slavery.<ref>[http://www.biu.ac.il/js/rennert/history_9.html Jerusalem in the Crusader Period] Jerusalem: Life throughout the ages in a holy city] David Eisenstadt, March 1997</ref> The [[Pogroms of 1096|murder of Jews]] began as the Crusaders travelled across Europe and continued when they reached the [[Holy Land]].<ref>{{cite book |last=Prawer |first=Joshua |authorlink=Joshua Prawer |title=The History of the Jews in the Latin Kingdom of Jerusalem |year=1988 |publisher=Oxford University Press |isbn=978-0198225577}}</ref> Ashkenazi orthodox Jews still recite a [[Av HaRachamim|prayer in memory]] of the death and destruction caused by the Crusades. In 1187, the [[Ayyubid dynasty|Ayyubid]] Sultan [[Saladin]] defeated the Crusaders in the [[Battle of Hattin]] (above [[Tiberias]]), taking Jerusalem and most of the former Kingdom of Jerusalem. Saladin's court physician was [[Maimonides]], whose work had an enormous influence on Judaism. Maimonides was [[Tomb of Maimonides|buried in Tiberias]]. A Crusader state centred round [[Acre, Israel|Acre]] survived in weakened form for another century. From 1260 to 1291 the area became the [[Mongol raids into Palestine|frontier between Mongol invaders]] ([[Franco-Mongol alliance|occasional Crusader allies]]) and the [[Mamluk Sultanate (Cairo)|Mamluks]] of Egypt. The conflict impoverished the country and severely reduced the population. Sultan [[Qutuz]] of Egypt eventually defeated the Mongols in the [[Battle of Ain Jalut]] (near [[Ein Harod]]), and his successors eliminated the Crusader states. The fall of the last one, the [[Kingdom of Acre]], in 1291 ended the Crusades period in the region. ==Mamluk rule (1291–1517) == {{Further information|Mamluk Sultanate (Cairo)}} Egyptian Mamluk Sultan, [[Baibars]] (1260–1277), conquered the region and the [[Mamluk]]s ruled it until 1517, regarding it as part of [[Bilad a-Sham|Syria]]. In [[Hebron]], Baibars banned Jews from worshipping at the [[Cave of the Patriarchs]] (the second holiest site in Judaism); the ban remained in place until its conquest by Israel 700 years later.<ref>''International Dictionary of Historic Places: Middle East and Africa'' by Trudy Ring, Robert M. Salkin, Sharon La Boda, pp. 336–339</ref> The Mamluks, continuing the policy of the Ayyubids, made the strategic decision to destroy the coastal area and to bring desolation to many of its cities, from [[Tyre, Lebanon|Tyre]] in the north to Gaza in the south. [[sea port|Ports]] were destroyed and various materials were dumped to make them inoperable. The goal was to prevent attacks from the sea, given the fear of the return of the crusaders. This had a long-term effect on those areas, which remained sparsely populated for centuries. The activity in that time concentrated more inland.<ref>Myriam Rosen-Ayalon, ``Between Cairo and Damascus: Rural Life and Urban Economics in the Holy Land During the Ayyuid, Maluk and Ottoman Periods'' in ''The Archaeology of Society in the Holy Land'' edited Thomas Evan Levy, Continuum International Publishing Group, 1998</ref> The collapse of the Crusades was followed by increased persecution and expulsions of Jews in Europe. Expulsions [[Edict of Expulsion|began in England]] (1290) and were followed by France (1306).<ref>{{cite web |url=http://fcit.usf.edu/holocaust/gallery/expuls.HTM |title=Map of Jewish expulsions and resettlement areas in Europe. 1100-1500. |year=2005 |work=A Teacher's Guide to the Holocaust |publisher=University of South Florida |accessdate=5 December 2012}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.fordham.edu/halsall/jewish/1182-jewsfrance1.asp |title=The Expulsion of the Jews from France, 1182 CE |last=Halsall |first=Paul |year=1998 |work=Internet Jewish History Sourcebook |publisher=Fordham University |accessdate=5 December 2012 |archivedate=2 តុលា 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121002122043/http://www.fordham.edu/halsall/jewish/1182-jewsfrance1.asp |url-status=dead }}</ref> In Spain, [[History of the Jews in Spain#Turning point (1212–1300)|persecution]] of the highly integrated and successful Jewish community began, including massacres and forced conversions. During the [[Black Death]], many Jews were murdered after being accused of poisoning wells. The completion of the [[Reconquista|Christian reconquest]] of Spain led to expulsion of the Jews of [[Alhambra decree|Spain in 1492]] and [[History of the Jews in Portugal|Portugal in 1497]]. These were the wealthiest and most integrated Jewish communities in Europe. Many Jews converted to Christianity, however many [[Marrano|secretly practised Judaism]] and prejudice against converts (regardless of their sincerity) persisted, leading many former Jews to move to the New World (see [[History of the Jews in Latin America]]). Most of the expelled [[Sephardi Jews|Spanish Jews]] moved to North Africa, [[History of the Jews in Poland|Poland]], to the Ottoman Empire and to the region of [[Bilad a-Sham]], which roughly corresponds to the ancient [[Kingdom of Israel (united monarchy)]]. In Italy, Jews living in the Papal States were required to live in [[ghetto]]s (see [[Cum nimis absurdum]]). The last compulsory Ghetto, [[Roman Ghetto|in Rome]], was abolished in the 1880s. ==Ottoman rule (1517–1917)== {{Further information|Ottoman Syria}} Under the Mamluks, the area was a province of [[Bilad a-Sham]] (Syria). It was [[Ottoman–Mamluk War (1516–1517)|conquered]] by Turkish Sultan [[Selim I]] in 1516–17, becoming a part of the province of [[Ottoman Syria]] for the next four centuries, first as the [[Damascus Eyalet]] and later as the [[Syria Vilayet]] (following the [[Tanzimat]] reorganization of 1864). Between 1535 and 1538 [[Suleiman the Magnificent]] built the current [[Walls of Jerusalem]]; Jerusalem had been without walls since Roman times. The construction followed the historic area of the city but left out one section which had previously been within the walls, which is now known as [[Silwan]]. ===Old Yishuv=== {{Main article|Old Yishuv|Damascus Eyalet}} From the Middle Ages on, there was small scale individual Jewish migration to the [[Land of Israel]], which increased when persecution grew elsewhere. Jewish population was concentrated in [[Jerusalem]], [[Hebron]], [[Safed]] and [[Tiberias]], known in Jewish tradition as the [[Four Holy Cities]]. In the 16th century, Spanish immigration led to Safed becoming a centre for study of the [[Kabbalah]]. [[Joseph Nasi]] was made governor of Tiberias, where he tried to encourage Jewish settlement, particularly from Italy<ref>The Ghetto of Venice by Riccardo Calimani, pg 94, Mondadori 1995</ref>. However economic decline and conflict between the Druze and the Ottomans, led to the community's decline. In 1660, a Druze [[Druze power struggle (1658–1667)#Lebanon and Galilee campaign|revolt]] led to the destruction of the major [[Old Yishuv]] cities of [[1660 destruction of Safed|Safed]] and [[1660 destruction of Tiberias|Tiberias]].<ref name="Barnay, Y 1992 p. 149">Barnay, Y. The Jews in [[Ottoman Syria]] in the eighteenth century: under the patronage of the Istanbul Committee of Officials for Palestine (University of Alabama Press 1992) {{ISBN|978-0-8173-0572-7}} p. 149</ref><ref name="Barnay, Y 1992 p. 149"/><ref name="Joel Rappel 1980 p.531">Joel Rappel, History of Eretz Israel from Prehistory up to 1882 (1980), vol. 2, p. 531. "In 1662 Sabbathai Sevi arrived to Jerusalem. It was the time when the Jewish settlements of Galilee were destroyed by the Druze: Tiberias was completely desolate and only a few of former Safed residents had returned...."</ref> In 1663 [[Sabbatai Zevi]] settled in Jerusalem, and was proclaimed as the Jewish Messiah by [[Nathan of Gaza]]. He acquired a large number of followers before going to Istanbul in 1666, where the Sultan forced him to covert to Islam. Many of his followers converted, forming a sect that still exists in Turkey, known as the [[Dönmeh]]. In the late 18th century a local Arab ''[[sheikh]]'' [[Zahir al-Umar]] created a ''de facto'' independent Emirate in the Galilee. Ottoman attempts to subdue the Sheikh failed, but after Zahir's death the Ottomans restored their rule in the area. In 1799 [[Napoleon]] briefly [[French campaign in Egypt and Syria|occupied]] the country and [[Napoleon and the Jews#Bonaparte's proclamation to the Jews of Africa and Asia|planned a proclamation]] inviting Jews to create a state. The proclamation was shelved following his [[Siege of Acre (1799)|defeat at Acre]].<ref>Barbara Tuchman, Bible and Sword: How the British came to Palestine, Macmillan 1956, chapter 9</ref> In 1831, [[Muhammad Ali of Egypt]], an Ottoman ruler who left the Empire and tried to modernize Egypt, [[Egyptian–Ottoman War (1831–1833)|conquered]] Ottoman Syria and tried to revive and resettle much of its regions. His conscription policies led to a popular [[1834 Arab revolt in Palestine|Arab revolt]] in 1834, resulting in major casualties for the local Arab peasants, and massacres of Christian and Jewish communities by the rebels. Following the revolt, Muhammad Pasha, the son of Muhammad Ali, expelled nearly 10,000 of the local peasants to Egypt, while bringing loyal Egyptian peasants and discharged soldiers to settle the coastline of Ottoman Syria. Northern [[Jordan Valley (Middle East)|Jordan Valley]] was settled by his Sudanese troops. [[File:Kerem Avraham, Jewish workers.jpg|thumb|Jewish workers in [[Kerem Avraham]] neighbourhood of Jerusalem (c. 1850s)]] In 1838 there was another [[1838 Druze revolt|revolt]] by the Druze. In 1839 [[Moses Montefiore]] met with Muhammed Pasha in Egypt and signed an agreement to establish 100-200 Jewish villages in the [[Damascus Eyalet]] of [[Ottoman Syria]],<ref>Barbara Tuchman, Bible and Sword: How the British came to Palestine, Macmillan 1956, page 194-5</ref> but in 1840 the Egyptians withdrew before the deal was implemented, returning the area to Ottoman governorship. In 1844, Jews constituted the largest population group in Jerusalem and by 1890 an absolute majority in the city, but as a whole the Jewish population made up far less than 10% of the country.<ref>{{cite web |url=http://www.adl.org/israel/advocacy/how_to_respond/establishment.asp?xflag=1 |title=How to Respond to Common Misstatements About Israel |publisher=Anti-Defamation League |year=2006 |accessdate=4 October 2006}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.mideastweb.org/palpop.htm |title=The Population of Palestine Prior to 1948 |publisher=MidEastWeb.org |year=2005 |accessdate=4 October 2006}}</ref> In 1868, the Ottomans banished the [[Bahá'u'lláh]], one of the founders of the Bahá'í Faith, to Acre where he is buried, and the movement subsequently established its global administrative centre in nearby [[Haifa]]. In 1874, Ottoman reforms led to the area of Jerusalem gaining special status as the [[Mutasarrifate of Jerusalem]].<ref>{{cite web|url=https://books.google.com/books?id=CjuzDY-WBr8C&pg=PA38&lpg=PA38&dq=mutasarrifiyya+of+jerusalem&source=bl&ots=zA66DNTub4&sig=UOSm-QBNDuU00g7EfnbobFIiY5Q&hl=en&sa=X&ei=MfTNT-f1Ds7_8QOV4ejGDA&ved=0CEQQ6AEwAw#v=onepage&q=mutasarrifiyya+of+jerusalem&f=false|title=Israel Or Palestine? Is the Two-state Solution Already Dead?: A Political and Military History of the Palestinian-Israeli Conflict|first=Hasan Afif|last=El-Hasan|date=5 January 2018|publisher=Algora Publishing|via=Google Books}}</ref> ===Birth of Zionism=== {{Main article|History of Zionism|Mutasarrifate of Jerusalem}} {{Aliyah}} During the 19th century, Jews in Western Europe were increasingly granted citizenship and [[Jewish emancipation|equality before the law]]; however, in Eastern Europe, they faced growing [[History of zionism#Persecution in Russia (before the revolution)|persecution and legal restrictions]], including widespread [[pogrom]]s in which thousands were murdered, raped or lost their property. Half the world's Jews lived in the Russian Empire, where they were severely persecuted and restricted to living in the [[Pale of Settlement]]. National groups in the Empire, such as the Poles, Lithuanians and Ukrainians were agitating for independence and often regarded the Jews as undesirable aliens. The Jews were usually the only non-Christian minority and spoke a distinct language ([[Yiddish]]). An independent Jewish national movement first began to emerge in the Russian Empire and the millions of Jews who were fleeing the country (mostly to the USA) carried the seeds of this nationalism wherever they went. In 1870, an agricultural school, the [[Mikveh Israel]], was founded near [[Jaffa]] by the [[Alliance Israelite Universelle]], a French Jewish association. In 1878, "Russian" Jewish emigrants established the village of [[Petah Tikva]], followed by [[Rishon LeZion]] in 1882. "Russian" Jews established the [[Bilu]] and [[Hovevei Zion]] ("Love of Zion") movements to assist settlers and these created communities that, unlike the traditional Ashkenazi-Jewish communities, sought to be self-reliant rather than dependent on donations from abroad. Existing Ashkenazi-Jewish communities were concentrated in the [[Four Holy Cities]], extremely poor and lived on donations from Europe. The new migrants avoided these communities and tended to create small agricultural settlements. In Jaffa a vibrant commercial community developed in which Ashkenazi and Sephardi Jews inter-mingled. Many early migrants left due to difficulty finding work and the early settlements often remained dependent on foreign donations. Despite the difficulties, more settlements arose and the community continued to grow. The new migration was accompanied by a [[revival of the Hebrew language]] and attracted Jews of all kinds; religious, secular, nationalists and [[Labor Zionism|left-wing socialists]]. Socialists aimed to reclaim the land by becoming peasants or workers and forming [[Kibbutz|collectives]]. In Zionist history, the different waves of Jewish settlement are known as "[[aliyah]]". During the [[First Aliyah]], between 1882 and 1903, approximately 35,000 Jews moved to what is now Israel. The first wave coincided with a wave of Jewish migration and [[Messianism]] among [[Yemenite Jews]] and [[Bukharan Jews]]. By 1890, Jews were a majority in [[Jerusalem]], although the country as a whole was populated mainly by Muslim (settled and nomad Bedouins) and Christian Arabs. In 1896 [[Theodor Herzl]] published ''[[Der Judenstaat]]'' (''The Jewish State''), in which he asserted that the solution to growing [[antisemitism]] in Europe (the so-called "[[Jewish Question]]") was to establish a Jewish state. In 1897, the [[Zionist Organisation]] was founded and the [[First Zionist Congress]] proclaimed its aim "to establish a home for the Jewish people in Palestine secured under public law."<ref>{{cite web |url=http://www.mfa.gov.il/MFA/MFAArchive/2000_2009/2004/7/Herzl+and+Zionism.htm |title=Herzl and Zionism |date=20 July 2004 |publisher=Israel Ministry of Foreign Affairs |accessdate=5 December 2012}}</ref> However, Zionism was regarded with suspicion by the Ottoman rulers and was unable to make major progress. Between 1904 and 1914, around 40,000 Jews settled in the area now known as Israel (the [[Second Aliyah]]). In 1908 the Zionist Organisation set up the Palestine Bureau (also known as the "Eretz Israel Office") in Jaffa and began to adopt a systematic Jewish settlement policy. Migrants were mainly from Russia (which then included part of Poland), escaping persecution. The first [[Kibbutz]], [[Degania Alef|Degania]], was founded by nine Russian socialists in 1909. In 1909 residents of Jaffa established the first entirely Hebrew-speaking city, [[Ahuzat Bayit]] (later renamed [[Tel Aviv]]). Hebrew newspapers and books were published, [[Herzliya Hebrew Gymnasium|Hebrew schools]], Jewish political parties and workers organizations were established. ===World War I=== {{Main article|Occupied Enemy Territory Administration|Balfour Declaration}} [[File:OETA Syria.png|thumb|[[Occupied Enemy Territory Administration]], 1918]] During [[World War I]], most Jews supported the Germans because they were fighting the Russians who were regarded as the Jews' main enemy.<ref>Weizmann, the Making of a Statesman by [[Jehuda Reinharz]], Oxford 1993, chapters 3 & 4</ref> In Britain, the government sought Jewish support for the war effort for a variety of reasons including an erroneous antisemitic perception of "Jewish power" over the Ottoman Empire's [[Young Turks]] movement,<ref>[[David Fromkin]], [[A Peace to End All Peace]], part VI pp. 253–305</ref> and a desire to secure American Jewish support for US intervention on Britain's behalf. There was already sympathy for the aims of [[Zionism]] in the British government, including the Prime Minister [[David Lloyd George|Lloyd George]].<ref>''God, Guns and Israel'', Jill Hamilton, UK 2004, Especially chapter 14.</ref> In late 1917, the British Army drove the Turks [[Sinai and Palestine Campaign#Palestine campaign|out of Southern Syria]],<ref>''God, Guns and Israel'', Jill Hamilton, UK 2004, Especially chapter 15</ref> and the British foreign minister, [[Lord Balfour]], sent a public letter to [[Walter Rothschild, 2nd Baron Rothschild|Lord Rothschild]], a leading member of his party and leader of the Jewish community. The letter subsequently became known as the [[Balfour Declaration of 1917]]. It stated that the British Government "view[ed] with favour the establishment in [[Palestine (region)|Palestine]] of a national home for the Jewish people". The declaration provided the British government with a pretext for claiming and governing the country.<ref>''A Line in the Sand: Britain, France and the Struggle That Shaped the Middle East'' by James Barr, Simon & Schuster 2011, pages 375-376.</ref> New Middle Eastern boundaries were decided [[Sykes–Picot Agreement|by an agreement]] between British and French bureaucrats. The agreement gave Britain control over what parties would begin to call "Palestine". A [[Jewish Legion]] composed largely of Zionist volunteers organized by [[Jabotinsky]] and [[Trumpeldor]] participated in the British invasion. It also participated in the failed [[Gallipoli Campaign]]. A [[Nili|Zionist spy network]] provided the British with details of Ottoman troops. ==British Mandate of Palestine (1920–1948) == {{Main article|Mandatory Palestine}} ===First years=== {{See also|Jewish Agency for Israel}} The [[British Mandate for Palestine (legal instrument)|British Mandate]] (in effect, British rule) of Palestine, including the Balfour Declaration, was confirmed by the [[League of Nations]] in 1922 and came into effect in 1923. The boundaries of Palestine initially included modern [[Jordan]], which was [[Emirate of Transjordan|removed]] from the territory by [[Winston Churchill|Churchill]] a few years later. Britain signed a treaty with the United States (which did not join the League of Nations) in which the United States endorsed the terms of the Mandate. Between 1919 and 1923, another 40,000 Jews arrived in Palestine, mainly escaping the post-[[Russian Revolution|revolutionary]] chaos of Russia ([[Third Aliyah]]), as over 100,000 Jews were massacred in this period in Ukraine and Russia.<ref>{{Cite journal|doi=10.2307/131078|first=Peter|author2=Pipe, Richard|last= Kenez|last3=Pipes|first3=Richard|title=The Prosecution of Soviet History: A Critique of Richard Pipes' The Russian Revolution |journal=Russian Review|volume=50| issue=3|year=1991|pages=345–51|jstor=131078|ref=harv}}</ref> Many of these immigrants became known as "[[wikt:pioneer|pioneers]]" (halutzim), experienced or trained in agriculture and capable of establishing self-sustaining economies. The [[Jezreel Valley]] and the Hefer Plain marshes were drained and converted to agricultural use. Land was bought by the [[Jewish National Fund]], a Zionist charity that collected money abroad for that purpose. A mainly socialist underground Jewish militia, [[Haganah]] ("Defense"), was established to defend outlying Jewish settlements. [[File:Founding of the Hebrew University.jpg|thumb|upright|left|The opening ceremony of The [[Hebrew University of Jerusalem]] visited by [[Arthur Balfour]], 1 April 1925]] The French [[Franco-Syrian War|victory]] over the [[Arab Kingdom of Syria]] and the Balfour Declaration led to the emergence of [[Palestinian Nationalism]] and Arab rioting in [[1920 Nebi Musa riots|1920]] and [[Jaffa riots|1921]]. In response, the British authorities imposed immigration quotas for Jews. Exceptions were made for Jews with over 1,000 pounds in cash (roughly 100,000 pounds at year 2000 rates) or Jewish professionals with over 500 pounds. The [[Jewish Agency]] issued the British entry permits and distributed funds donated by Jews abroad.<ref>[[Peel Commission]], (Peel report) p. 172</ref> Between 1924 and 1929, 82,000 more Jews arrived ([[Fourth Aliyah]]), fleeing antisemitism in Poland and Hungary, and because the United States [[Immigration Act of 1924]] now kept Jews out. The new arrivals included many middle-class families who moved into towns and established small businesses and workshops—although lack of economic opportunities meant that approximately a quarter later left. The first electricity generator was built in Tel Aviv in 1923 under the guidance of [[Pinhas Rutenberg]], a former [[Commissar]] of St Petersburg in Russia's pre-Bolshevik [[Kerensky Government]]. In 1925 the Jewish Agency established the [[Hebrew University]] in Jerusalem and the [[Technion]] (technological university) in Haifa. From 1928, the democratically elected Va'ad Leumi ([[Jewish National Council]] or JNC) became the main institution of the Palestine Jewish community ("[[Yishuv]]") and included non-Zionist Jews. As the Yishuv grew, the JNC adopted more government-type functions, such as education, health care and security. With British permission, the Va'ad raised its own taxes<ref>http://www.amalnet.k12.il/meida/history/hisi1085.htm {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150319063204/http://www.amalnet.k12.il/meida/history/hisi1085.htm |date=19 មីនា 2015 }} (in Hebrew accessed 22/4/2009) [[Peel Commission]], (Peel report) pp. 48–49</ref> and ran independent services for the Jewish population.<ref>[[Peel Commission]], (Peel report) chapters 5, 8 and 16</ref> From 1929 its leadership was elected by Jews from 26 countries. In 1929 tensions grew over the Kotel ([[Wailing Wall]]), a narrow alleyway where Jews were banned from using chairs or any furniture (many of the worshipers were elderly). The [[Haj Amin al-Husseini|Mufti]] claimed it was Muslim property and that the Jews were seeking control of the Temple Mount. This (and general animosity) led to the August [[1929 Palestine riots]]. The [[1929 Hebron massacre|main victims]] were the ancient Jewish community at Hebron, which came to an end. The riots led to right-wing Zionists establishing their own militia in 1931, the [[Irgun]] Tzvai Leumi (National Military Organization, known in Hebrew by its acronym "Etzel"). Zionist political parties provided private education and health care: the [[General Zionists]], the [[Mizrachi (political party)|Mizrahi]] and the [[Labor Zionism|Socialist Zionists]], each established independent health and education services and operated sports organizations funded by local taxes, donations and fees (the British administration did not invest in public services). During the whole interwar period, the British, appealing to the terms of the Mandate, rejected the principle of majority rule or any other measure that would give the Arab population, who formed the majority of the population, control over Palestinian territory. ===Increase of Jewish immigration=== {{Main article|Fifth Aliyah|Nuremberg Laws}} In 1933, the Jewish Agency and the Nazis negotiated the [[Ha'avara Agreement]] (transfer agreement), under which 50,000 Jews would be transferred to Palestine. The Jews' possessions were confiscated and in return the Nazis allowed the Ha'avara organization to purchase 14 million pounds worth of German goods for export to Palestine (which was used to compensate the immigrants). The Nazis did not normally allow Jews to leave with any money or to take more than two suitcases. The agreement was controversial and the Labour Zionist leader who negotiated the agreement, [[Haim Arlosoroff]], was assassinated in Tel Aviv in 1933. The assassination was a long source of anger between the Zionist left and Zionist right. Arlosoroff had been the boyfriend of [[Magda Goebbels|Magda Ritschel]] some years before she married [[Joseph Goebbels]].<ref>{{cite news|url=https://www.timeshighereducation.com/books/reich-mother-loved-to-death/171407.article|title=Reich mother loved to death|work=[[Times Higher Education]]|date=6 September 2002|accessdate=5 June 2016|last=Pine|first= Lisa |location=London}}</ref> There has been speculation that he was assassinated by the Nazis to hide the connection, which only emerged recently but there is no evidence for it.<ref>{{cite web|url=https://www.amazon.fr/Qui-tu%C3%A9-Arlozoroff-Tobie-Nathan/dp/2246751314?ie=UTF8&qid=1279932531&ref_=sr_1_1&s=books&sr=1-1|title=Qui a tué Arlozoroff ?|first=Tobie|last=Nathan|date=12 May 2010|publisher=Grasset|via=Amazon}}</ref> In Palestine, Jewish immigration (and the Ha'avara goods) helped the economy to flourish. A port and oil refineries were built at Haifa and there was a growth of industrialization in the predominantly agricultural Palestinian economy. Between 1929 and 1938, 250,000 Jews arrived in Palestine ([[Fifth Aliyah]]). 174,000 arrived between 1933 and 1936, after which the British increasingly restricted immigration. Migration was mostly from Europe and included professionals, doctors, lawyers and professors from Germany. German architects of the [[Bauhaus]] school made Tel-Aviv the world's only city with purely [[White City (Tel Aviv)|Bauhaus neighbourhoods]] and Palestine had the highest per-capita percentage of doctors in the world. As fascist regimes emerged across Europe, persecution of Jews massively increased, and Jews reverted to being non-citizens deprived of civil and economic rights, subject to arbitrary persecution. Significantly antisemitic governments came to power in [[Second Polish Republic|Poland]] (the government increasingly boycotted Jews and by 1937 had totally excluded all Jews),<ref>Social and Political History of the Jews in Poland, 1919-1939 By Joseph Marcus, Mouton 1983, pg 366</ref> [[Hungary during World War II|Hungary]], [[Romania in World War II|Romania]] and the Nazi created states of [[Independent State of Croatia|Croatia]] and [[Slovak Republic (1939–1945)|Slovakia]], while [[Nazi Germany|Germany]] annexed [[Anschluss|Austria]] and the [[German occupation of Czechoslovakia|Czech territories]]. ===Arab revolt and the White Paper=== {{Main article|1936–39 Arab revolt in Palestine|White Paper of 1939}} [[File:Ghaffis in Nesher 2.jpg|thumb|[[Jewish Settlement Police]] members watching the settlement [[Nesher]] during [[1936–1939 Arab revolt in Palestine|1936–1939 Arab revolt]]]] Jewish immigration and Nazi propaganda contributed to the large-scale [[1936–1939 Arab revolt in Palestine]], a largely nationalist uprising directed at ending British rule. The head of the Jewish Agency, Ben-Gurion, responded to the Arab Revolt with a policy of "[[Havlagah]]"—self-restraint and a refusal to be provoked by Arab attacks in order to prevent polarization. The Etzel group broke off from the Haganah in opposition to this policy. The British responded to the revolt with the [[Peel Commission]] (1936–37), a public inquiry that recommended that an exclusively Jewish territory be created in the [[Galilee]] and western coast (including the [[population transfer]] of 225,000 Arabs); the rest becoming an exclusively Arab area. The two main Jewish leaders, [[Chaim Weizmann]] and [[David Ben-Gurion]], had convinced the [[World Zionist Congress|Zionist Congress]] to approve equivocally the Peel recommendations as a basis for more negotiation.<ref>William Roger Louis, [https://books.google.com/books/about/Ends_of_British_Imperialism.html?id=NQnpQNKeKKAC&redir_esc=y Ends of British Imperialism: The Scramble for Empire, Suez, and Decolonization], 2006, p.391</ref><ref>Benny Morris, One state, two states:resolving the Israel/Palestine conflict, 2009, p. 66</ref><ref>Benny Morris, [https://books.google.com/books/about/The_Birth_of_the_Palestinian_Refugee_Pro.html?id=uM_kFX6edX8C&redir_esc=y The Birth of the Palestinian Refugee Problem Revisited], p. 48; p. 11 "while the Zionist movement, after much agonising, accepted the principle of partition and the proposals as a basis for negotiation"; p. 49 "In the end, after bitter debate, the Congress equivocally approved –by a vote of 299 to 160 – the Peel recommendations as a basis for further negotiation."</ref> The plan was rejected outright by the Palestinian Arab leadership and they renewed the revolt, which caused the British to appease the Arabs, and to abandon the plan as unworkable.<ref>For more information see ''Palestine: Retreat from the Mandate, The making of British Policy, 1936–1945'' by Michael Cohen, New York 1979 Chapter 3</ref><ref>[https://books.google.com/books/about/The_Birth_of_the_Palestinian_Refugee_Pro.html?id=uM_kFX6edX8C&redir_esc=y The Birth of the Palestinian Refugee Problem Revisited], p. 11, "The AHC renewed the revolt. Whitehall ... took vigorous steps to appease the Palestinians."</ref> Testifying before the Peel Commission, Weizmann said "There are in Europe 6,000,000 people ... for whom the world is divided into places where they cannot live and places where they cannot enter." In 1938, the US called an [[Évian Conference|international conference]] to address the question of the vast numbers of Jews trying to escape Europe. Britain made its attendance contingent on Palestine being kept out of the discussion. No Jewish representatives were invited. The Nazis proposed their own solution: that the Jews of Europe be shipped to Madagascar (the [[Madagascar Plan]]). With millions of Jews trying to leave Europe and every country in the world closed to Jewish migration, the British decided to close Palestine. The [[White Paper of 1939]], recommended that an independent Palestine, governed jointly by Arabs and Jews, be established within 10 years. The White Paper agreed to allow 75,000 Jewish immigrants into Palestine over the period 1940–44, after which migration would require Arab approval. Both the Arab and Jewish leadership rejected the White Paper. In March 1940 the British High Commissioner for Palestine issued an edict banning Jews from purchasing land in 95% of Palestine. Jews now resorted to illegal immigration: ([[Aliyah Bet]] or "Ha'apalah"), often organized by the [[Mossad Le'aliyah Bet]] and the Irgun. Very few Jews managed to escape Europe between 1939 and 1945. Those caught by the British were mostly [[History of the Jews in Mauritius|sent to Mauritius]]. ===World War II and the Holocaust=== {{Further information|Aliyah Bet|History of the Jews during World War II|The Holocaust|Italian bombing of Mandatory Palestine in World War II}} [[File:JB HQ.jpg|thumb|left|[[Jewish Brigade]] headquarters under both [[Union Flag]] and [[Flag of Israel|Jewish flag]]]] During the [[Second World War]], the Jewish Agency worked to establish a Jewish army that would fight alongside the British forces. Churchill supported the plan but British Military and government opposition led to its rejection. The British demanded that the number of Jewish recruits match the number of Arab recruits,<ref>''Palestine: Retreat from the Mandate, The making of British Policy, 1936–1945'' by Michael Cohen, New York 1979 p. 103</ref> but few Arabs would fight for Britain, and the Palestinian leader, the [[Haj Amin al-Husseini|Mufti of Jerusalem]], joined the Nazis in Europe. In May 1941, the [[Palmach]] was established to defend the [[Yishuv]] against the planned [[Axis powers|Axis]] invasion through [[North African Campaign|North Africa]]. The British refusal to provide arms to the Jews, even when Rommel's forces were [[200 days of dread|advancing through Egypt]] in June 1942 (intent on occupying Palestine) and the 1939 White Paper, led to the emergence of a Zionist leadership in Palestine that believed conflict with Britain was inevitable.<ref>''Palestine: Retreat from the Mandate, The making of British Policy, 1936–1945'' by Michael Cohen, New York 1979 pp. 122–130</ref> Despite this, the Jewish Agency called on Palestine's Jewish youth to volunteer for the British Army (both men and women). 30,000 Palestinian Jews<ref>{{cite book |last=Niewyk |first=Donald L. |title=The Columbia Guide to the Holocaust |url=https://books.google.com/?id=_QQ7AAAAQBAJ&pg=PA247&dq=30,000+Palestinian+Jews+enlisted+in+the+British+army#v=onepage&q=30%2C000%20Palestinian%20Jews%20enlisted%20in%20the%20British%20army&f=false |publisher=Columbia University Press |year=2000 |page=247 |isbn=0231112009}}</ref> and 6,000 Palestinian Arabs<ref>{{cite book |last=Heynen |first=Jacques |title=Murders Without Assassins |url=https://books.google.com/?id=oKJpbFCAsPoC&pg=PA25&dq=6,000+Palestinian+Arabs+enlisted+in+the+British+armed+forces+during+World+War+II#v=onepage&q=6%2C000%20Palestinian%20Arabs%20enlisted%20in%20the%20British%20armed%20forces%20during%20World%20War%20II&f=false |publisher=Lulu |year=2008 |page=25 |isbn=9781409231141}}</ref> enlisted in the British armed forces during the war. In June 1944 the British agreed to create a [[Jewish Brigade]] that would fight in Italy. Approximately 1.5 million Jews around the world served in every branch of the allied armies, mainly in the Soviet and US armies. 200,000 Jews died serving in the Soviet army alone.<ref>[http://www.yadvashem.org/holocaust/about/combat-resistance/jewish-soldiers "Jewish Soldiers in the Allied Armies"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170330015742/http://www.yadvashem.org/holocaust/about/combat-resistance/jewish-soldiers |date=30 មីនា 2017 }}. [[Yad Vashem]].</ref> Many of these war veterans later volunteered to fight for Israel or were active in its support. A small group (about 200 activists), dedicated to resisting the British administration in Palestine, broke away from the Etzel (which advocated support for Britain during the war) and formed the "Lehi" ([[Stern Gang]]), led by [[Avraham Stern]]. In 1943, the [[USSR]] released the Revisionist Zionist leader [[Menachem Begin]] from the [[Gulag]] and he went to Palestine, taking command of the Etzel organization with a policy of increased conflict against the British. At about the same time [[Yitzhak Shamir]] escaped from the [[Irgun and Lehi internment in Africa|camp in Eritrea]] where the British were holding Lehi activists without trial, taking command of the Lehi (Stern Gang). Jews in the Middle East were also affected by the war. Most of North Africa came under Nazi control and many Jews were used as slaves.<ref>{{cite web|url=http://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10007312|title=Jews in North Africa: Oppression and Resistance|website=www.ushmm.org}}</ref> The 1941 [[1941 Iraqi coup d'état|pro-Axis coup in Iraq]] was accompanied by [[Farhud|massacres]] of Jews. The Jewish Agency put together plans for a last stand in the event of Rommel invading Palestine (the Nazis planned to exterminate Palestine's Jews).<ref>''Nazi Palestine: The Plans for the Extermination of the Jews in Palestine'' by Mallman and Cuppers, 2010</ref> Between 1939 and 1945, the Nazis, [[Responsibility for the Holocaust|aided by local forces]], led systematic efforts to kill every person of Jewish extraction in Europe (The [[Holocaust]]), causing the deaths of approximately 6 million Jews. A quarter of those killed were children. The Polish and German Jewish communities, which played an important role in defining the pre-1945 Jewish world, mostly ceased to exist. In the United States and Palestine, Jews of European origin became disconnected from their families and roots. [[Sephardi Jews|Sepharadi]] and [[Mizrahi Jews]], who had been a minority, became a much more significant factor in the Jewish world. Those Jews who survived in central Europe, were [[Displaced persons camp|displaced persons]] (refugees); an [[Anglo-American Committee of Inquiry]], established to examine the Palestine issue, surveyed their ambitions and found that over 95% wanted to migrate to Palestine.<ref>{{cite news |url=http://archive.jta.org/article/1946/02/03/2743526/unrra-polls-displaced-jews-on-emigration-plans-first-vote-shows-palestine-is-favored |title=Unrra Polls Displaced Jews on Emigration Plans; First Vote Shows Palestine is Favored |publisher=JTA |date=1946-02-03 |accessdate=2012-12-04 |archive-date=31 ធ្នូ 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211231030026/https://www.jta.org/archive/unrra-polls-displaced-jews-on-emigration-plans-first-vote-shows-palestine-is-favored |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www1.yadvashem.org/yv/en/education/educational_materials/shapira_survivors.asp |title=Survivors of the Holocaust - Educational Materials - Education & E-Learning |publisher=Yad Vashem |date= |accessdate=2012-12-04}}</ref><ref>Between National Socialism and Soviet Communism: Displaced Persons in Postwar Germany by Anna Holian Michigan 2011 pp 181-2</ref> In the Zionist movement the moderate Pro-British (and British citizen) Weizmann, whose son died flying in the [[Royal Air Force|RAF]], was undermined by Britain's anti-Zionist policies.<ref>''Palestine: Retreat from the Mandate, The making of British Policy, 1936–1945'' by Michael Cohen, New York 1979 pp. 125–135</ref> Leadership of the movement passed to the Jewish Agency in Palestine, now led by the anti-British Socialist-Zionist party ([[Mapai]]) and led by [[David Ben-Gurion]]. In the [[Jewish diaspora|diaspora]], US Jews now dominated the Zionist movement. ===Illegal Jewish immigration and insurgency=== {{Main article|Bricha|Jewish insurgency in Mandatory Palestine}} {{See also|Anti-Jewish violence in Poland, 1944–46}} The [[British Empire]] was severely weakened by the war. In the Middle East, the war had made Britain conscious of its dependence on Arab oil. British firms controlled Iraqi oil and Britain ruled Kuwait, Bahrain and the Emirates. Shortly after [[VE Day]], the Labour Party won the general election in Britain. Although Labour Party conferences had for years called for the establishment of a Jewish state in Palestine, the Labour government now decided to maintain the 1939 White Paper policies.<ref>{{cite book |last=Sofer |first=Sasson |title=Zionism and the Foundations of Israeli Diplomacy |publisher=Cambridge University Press |year=1998 |page=41 |isbn=9780521038270}}</ref> [[File:19450715 Buchenwald survivors arrive in Haifa.jpg|thumb|[[Buchenwald concentration camp|Buchenwald]] survivors arrive in [[Haifa]] to be arrested by the British, 15 July 1945]] Illegal migration ([[Aliyah Bet]]) became the main form of Jewish entry into Palestine. Across Europe [[Bricha]] ("flight"), an organization of former [[Jewish partisans|partisans]] and [[Jewish resistance under Nazi rule|ghetto fighters]], smuggled Holocaust survivors from Eastern Europe to Mediterranean ports, where small boats tried to breach the British blockade of Palestine. Meanwhile, Jews from Arab countries began moving into Palestine overland. Despite British efforts to curb immigration, during the 14 years of the Aliyah Bet, over 110,000 Jews entered Palestine. By the end of World War II, the Jewish population of Palestine had increased to 33% of the total population.<ref>{{cite web |url=http://www.mideastweb.org/palpop.htm |title=The Population of Palestine Prior to 1948 |publisher=MidEastWeb}}</ref> In an effort to win independence, Zionists now waged a [[British–Zionist conflict|guerrilla war]] against the British. The main underground Jewish militia, the Haganah, formed an alliance called the [[Jewish Resistance Movement]] with the Etzel and Stern Gang to fight the British. In June 1946, following instances of Jewish [[Night of the Bridges|sabotage]], the British launched [[Operation Agatha]], arresting 2700 Jews, including the leadership of the Jewish Agency, whose headquarters were raided. Those arrested were held without trial. In [[History of the Jews in Poland#Postwar|Poland]], the [[Kielce Pogrom]] (July 1946) led to a wave of Holocaust survivors fleeing Europe for Palestine. Between 1945 and 1948, 100,000–120,000 Jews left Poland. Their departure was largely organized by Zionist activists in Poland under the umbrella of the semi-clandestine organization ''[[Berihah]]'' ("Flight").<ref name="YV-archive3">{{cite web |url=http://collections1.yadvashem.org/notebook_ext.asp?item=51009 |title=Cracow, Poland, Postwar, Yosef Hillpshtein and his friends of the Bericha movement |publisher=Yad Vashem |accessdate=4 December 2012}}</ref> ''Berihah'' was also responsible for the organized emigration of Jews from [[History of the Jews in Romania#Post-War|Romania]], Hungary, Czechoslovakia and Yugoslavia, totalling 250,000 (including Poland) Holocaust survivors. The British imprisoned the Jews trying to enter Palestine in the [[Atlit detainee camp]] and [[Cyprus internment camps]]. Those held were mainly Holocaust survivors, including large numbers of children and orphans. In response to Cypriot fears that the Jews would never leave (since they lacked a state or documentation) and because the 75,000 quota established by the 1939 White Paper had never been filled, the British allowed the refugees to enter Palestine at a rate of 750 per month. The unified Jewish resistance movement broke up in July 1946, after Etzel [[King David Hotel bombing|bombed the British Military Headquarters]] in the King David Hotel killing 91 people. In the days following the bombing, Tel Aviv was placed under curfew and over 120,000 Jews, nearly 20% of the Jewish population of Palestine, were questioned by the police. In the US, Congress criticized British handling of the situation and delayed loans that were vital to British post-war recovery. By 1947 the Labour Government was ready to refer the Palestine problem to the newly created United Nations. ===United Nations Partition Plan=== {{Main article|United Nations Partition Plan for Palestine}} [[File:UN Partition Plan For Palestine 1947.png|thumb|upright|[[United Nations Partition Plan for Palestine]], 1947]] On 2 April 1947, the United Kingdom requested that the question of Palestine be handled by the [[General Assembly of the United Nations|General Assembly]].<ref>[http://domino.un.org/unispal.nsf/9a798adbf322aff38525617b006d88d7/07175de9fa2de563852568d3006e10f3?OpenDocument UNITED NATIONS: General Assembly: A/364 3 September 1947: Chapter I: The Origin and Activities of UNSCOP: A. Creation of the Special Committee: Its Terms of Reference and Composition] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120603150222/http://domino.un.org/unispal.nsf/9a798adbf322aff38525617b006d88d7/07175de9fa2de563852568d3006e10f3?OpenDocument |date=3 June 2012 }}</ref> The General Assembly created a committee, [[United Nations Special Committee on Palestine]] (UNSCOP), to report on "the question of Palestine".<ref>[https://unispal.un.org/UNISPAL.NSF/0/F5A49E57095C35B685256BCF0075D9C2 A/RES/106 (S-1)] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120806072438/http://unispal.un.org/UNISPAL.NSF/0/F5A49E57095C35B685256BCF0075D9C2 |date=6 August 2012 }} of 15 May 1947 General Assembly Resolution 106 Constituting the UNSCOP: Retrieved 30 May 2012</ref> In July 1947 the UNSCOP visited Palestine and met with Jewish and Zionist delegations. The [[Arab Higher Committee]] boycotted the meetings. During the visit the British Foreign Secretary [[Ernest Bevin]] ordered an illegal immigrant ship, the ''[[Exodus 1947]]'', to be sent back to Europe. The migrants on the ship were forcibly removed by British troops at Hamburg. The principal non-Zionist Orthodox Jewish (or [[Haredi]]) party, [[Agudat Israel]], recommended to UNSCOP that a Jewish state be set up after reaching a religious [[Status quo (Israel)|status quo agreement]] with Ben-Gurion regarding the future Jewish state. The agreement would grant exemption to a quota of [[yeshiva]] (religious seminary) students and to all orthodox women from military service, would make the Sabbath the national weekend, promised [[Kosher]] food in government institutions and would allow them to maintain a separate education system.<ref>{{cite news |url=http://www.news1.co.il/uploadFiles/781353175640107.doc |script-title=he:מכתב הסטטוס קוו |date=19 June 1947 |language=Hebrew |accessdate=5 December 2012}}</ref> The majority report of UNSCOP proposed<ref>[http://domino.un.org/unispal.nsf/9a798adbf322aff38525617b006d88d7/07175de9fa2de563852568d3006e10f3?OpenDocument United Nations: General Assembly: A/364: 3 September 1947: Official Records of the Second Session of the General Assembly: Supplement No. 11: United Nations Special Committee on Palestine: Report to the General Assembly Volume 1: Lake Success, New York 1947: Retrieved 30 May 2012] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120603150222/http://domino.un.org/unispal.nsf/9a798adbf322aff38525617b006d88d7/07175de9fa2de563852568d3006e10f3?OpenDocument |date=3 June 2012 }}</ref> "an independent Arab State, an independent Jewish State, and the City of Jerusalem", the last to be under "an International Trusteeship System".<ref>{{Cite journal|url=https://unispal.un.org/UNISPAL.NSF/0/2248AF9A92B498718525694B007239C6 |publisher=United Nations |date=20 April 1949 |accessdate=31 July 2007 |title=Background Paper No. 47 (ST/DPI/SER.A/47) |postscript=. |ref=harv |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110103014616/http://unispal.un.org/UNISPAL.NSF/0/2248AF9A92B498718525694B007239C6 |archivedate=3 January 2011 |df= }}</ref> On 29 November 1947, in [[Resolution 181]] (II), the General Assembly adopted the majority report of UNSCOP, but with slight modifications.<ref>{{cite web|url=http://domino.un.org/unispal.nsf/0/7f0af2bd897689b785256c330061d253 |title=A/RES/181(II) of 29 November 1947 |publisher=United Nations |year=1947 |accessdate=30 May 2012 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120524094913/http://domino.un.org/unispal.nsf/0/7f0af2bd897689b785256c330061d253 |archivedate=24 May 2012 |df=dmy-all }}</ref> The Plan also called for the British to allow "substantial" Jewish migration by 1 February 1948.<ref>Part I paragraph 2 UN resolution 181(II), {{cite web|url=https://unispal.un.org/unispal.nsf/0/7F0AF2BD897689B785256C330061D253 |title=Archived copy |accessdate=2014-02-07 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150906162506/http://unispal.un.org/unispal.nsf/0/7F0AF2BD897689B785256C330061D253 |archivedate=6 September 2015 |df=dmy-all }}</ref> Neither Britain nor the UN Security Council took any action to implement the resolution and Britain continued detaining Jews attempting to enter Palestine. Concerned that partition would severely damage Anglo-Arab relations, Britain denied UN representatives access to Palestine during the period between the adoption of Resolution 181 (II) and the termination of the British Mandate.<ref>[[Trygve Lie]], In the Cause of Peace, Seven Years with the United Nations (New York: MacMillan 1954) p. 163</ref> The British withdrawal was finally completed in May 1948. However, Britain continued to hold Jews of "fighting age" and their families on Cyprus until March 1949.<ref>Morris Laub, ''Last barrier to freedom: internment of Jewish holocaust survivors on Cyprus 1946–1949'', Berkeley 1985</ref> ===Civil War=== {{Main article|1947–48 Civil War in Mandatory Palestine}} [[File:Jerusalem convoy.jpg|thumb|upright|left|Supply convoy on its way to [[Battle for Jerusalem (1948)|besieged]] [[Jerusalem]], April 1948]] The General Assembly's vote caused joy in the Jewish community and discontent among the Arab community. Violence broke out between the sides, escalating into [[1947–48 Civil War in Mandatory Palestine|civil war]]. From January 1948, operations became increasingly militarized, with the intervention of a number of [[Arab Liberation Army]] regiments inside Palestine, each active in a variety of distinct sectors around the different coastal towns. They consolidated their presence in [[Galilee]] and [[Samaria]].<ref name="Yoav Gelber 2006 pp.51-56">[[#gelber|Yoav Gelber (2006)]], pp. 51–56</ref> [[Abd al-Qadir al-Husayni]] came from Egypt with several hundred men of the [[Army of the Holy War]]. Having recruited a few thousand volunteers, he organized the blockade of the 100,000 Jewish residents of Jerusalem.<ref name="Larry Collins 1971 p.7">[[#lapierre collins|Dominique Lapierre et Larry Collins (1971)]], chap. 7, pp. 131–153</ref> The [[Yishuv]] tried to supply the city using convoys of up to 100 armoured vehicles, but largely failed. By March, almost all [[Haganah]]'s armoured vehicles had been destroyed, the blockade was in full operation, and hundreds of Haganah members who had tried to bring supplies into the city were killed.<ref name="Benny Morris 2003 p.163">[[#morris birth|Benny Morris (2003)]], p. 163</ref> Up to 100,000 Arabs, from the urban upper and middle classes in Haifa, Jaffa and Jerusalem, or Jewish-dominated areas, evacuated abroad or to Arab centres eastwards.<ref name="Benny Morris 2003 p.67">[[#morris birth|Benny Morris (2003)]], p. 67</ref> This situation caused the US to withdraw their support for the Partition plan, thus encouraging the [[Arab League]] to believe that the Palestinian Arabs, reinforced by the Arab Liberation Army, could put an end to the plan for partition. The British, on the other hand, decided on 7 February 1948 to support the annexation of the Arab part of Palestine by [[Jordan|Transjordan]].<ref name="Henry Laurens 2005 p.83">[[#laurens|Henry Laurens (2005)]], p. 83</ref> [[File:Declaration of State of Israel 1948.jpg|thumb|[[David Ben-Gurion]] proclaiming the [[Israeli Declaration of Independence]] in 1948]] [[David Ben-Gurion]] reorganized Haganah and made conscription obligatory. Every Jewish man and woman in the country had to receive military training. Thanks to funds raised by [[Golda Meir]] from sympathisers in the United States, and Stalin's decision to support the [[Zionism|Zionist]] cause, the Jewish representatives of Palestine were able to purchase important arms in Eastern Europe. Ben-Gurion gave [[Yigael Yadin]] the responsibility to plan for the announced intervention of the Arab states. The result of his analysis was [[Plan Dalet]], in which Haganah passed from the defensive to the offensive. The plan sought to establish Jewish territorial continuity by conquering mixed zones. [[Tiberias]], [[Haifa]], [[Safed]], [[Beisan]], [[Jaffa]] and Acre fell, resulting in the flight of more than 250,000 Palestinian Arabs.<ref>[[#laurens|Henry Laurens (2005)]], pp. 85–86</ref> The situation pushed the leaders of the neighbouring Arab states to intervene. On 14 May 1948, on the day the last British forces left from Haifa, the [[Jewish People's Council]] gathered at the [[Tel Aviv Museum]] and proclaimed [[Declaration of Establishment of State of Israel|the establishment]] of a [[Jewish state]] in [[Eretz Israel]], to be known as the [[State of Israel]].<ref>[http://www.mfa.gov.il/MFA/Peace+Process/Guide+to+the+Peace+Process/Declaration+of+Establishment+of+State+of+Israel.htm Declaration of Establishment of State of Israel: 14 May 1948: Retrieved 2 June 2012] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120321213130/http://www.mfa.gov.il/MFA/Peace%20Process/Guide%20to%20the%20Peace%20Process/Declaration%20of%20Establishment%20of%20State%20of%20Israel.htm |date=21 March 2012 }}</ref> {{clear}} ==State of Israel (1948–present)== ===War of Independence=== {{Main article|1948 Arab–Israeli War}} [[File:Raising the Ink Flag at Umm Rashrash (Eilat).jpg|thumb|upright|[[Avraham Adan]] raising the [[Ink Flag]] marking the end of the [[1948 Arab–Israeli War]]]] Immediately following the declaration of the new state, both [[superpower]] leaders, US President [[Harry S. Truman]] and Soviet leader [[Joseph Stalin]], recognized the new state. The [[Arab League]] members Egypt, Transjordan, Syria, Lebanon and Iraq refused to accept the UN partition plan and proclaimed the right of self-determination for the Arabs across the whole of Palestine. The Arab states marched their forces into what had, until the previous day, been the British Mandate for Palestine, starting the [[1948 Arab–Israeli War|first Arab–Israeli War]]. The Arab states had heavy military equipment at their disposal and were initially on the offensive (the Jewish forces were not a state before 15 May and could not buy heavy arms). On 29 May 1948, the British initiated [[United Nations Security Council Resolution 50]] declaring an arms embargo on the region. [[Czechoslovakia]] [[Arms shipments from Czechoslovakia to Israel 1947–1949|violated the resolution]], supplying the Jewish state with critical military hardware to match the (mainly British) heavy equipment and planes already owned by the invading Arab states. On 11 June, a month-long UN truce was put into effect. Following independence, the [[Haganah]] became the [[Israel Defense Forces]] (IDF). The [[Palmach]], [[Irgun|Etzel]] and [[Lehi (group)|Lehi]] were required to cease independent operations and join the IDF. During the ceasefire, Etzel attempted to bring in a private arms shipment aboard a ship called "[[Altalena]]". When they refused to hand the arms to the government, Ben-Gurion ordered that the ship be sunk. Several Etzel members were killed in the fighting. Large numbers of Jewish immigrants, many of them World War II veterans and Holocaust survivors, now began arriving in the new state of Israel, and many joined the IDF.<ref>{{cite web |url=http://www.hagana.co.il/show_item.asp?levelId=59798&itemId=47310&itemType=3 |publisher=hagana.co.il |script-title=he:גיוס חוץ לארץ |accessdate=2007-12-11 |language=Hebrew |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20081231104437/http://www.hagana.co.il/show_item.asp?levelId=59798&itemId=47310&itemType=3 |archivedate=31 December 2008 |df=dmy-all }}</ref> After an initial loss of territory by the Jewish state and its occupation by the Arab armies, from July the tide gradually turned in the Israelis' favour and they pushed the Arab armies out and conquered some of the territory that had been included in the proposed Arab state. At the end of November, tenuous local ceasefires were arranged between the Israelis, Syrians and Lebanese. On 1 December [[Abdullah I of Jordan|King Abdullah]] announced the union of Transjordan with Arab Palestine west of the Jordan; only Britain recognized the annexation. ===Armistice Agreements=== {{Main article|1949 Armistice Agreements}} [[File:Cia-is-map2.png|thumb|upright|[[Green Line (Israel)|1949 Green Line]]]] Israel signed [[1949 Armistice Agreements|armistices]] with Egypt (24 February), Lebanon (23 March), Jordan (3 April) and Syria (20 July). No actual peace agreements were signed. With [[1949 Armistice Agreements|permanent ceasefire]] coming into effect, Israel's new borders, later known as the [[Green Line (Israel)|Green Line]], were established. These borders were not recognized by the Arab states as international boundaries.<ref>Green Line: the name given to the 1949 Armistice lines that constituted the de facto borders of pre-1967 Israel &mdash; [http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/israel/il_glos.html "Glossary: Israel"], ''[[Library of Congress Country Studies]]''</ref> The IDF had overrun [[Galilee]], [[Jezreel Valley]], [[West Jerusalem]], the [[Israeli coastal plain|coastal plain]] and the [[Negev]]. The Syrians remained in control of a strip of territory along the Sea of Galilee originally allocated to the Jewish state, the Lebanese occupied a tiny area at [[Rosh HaNikra, Israel|Rosh Hanikra]], and the Egyptians retained the Gaza strip and still had some forces surrounded inside Israeli territory. Jordanian forces remained in [[Jordanian annexation of the West Bank| the West Bank]], where the British had stationed them before the war. Jordan annexed the areas it occupied while Egypt kept [[Occupation of the Gaza Strip by Egypt|Gaza as an occupied zone]]. Following the ceasefire declaration, Britain released over 2,000 Jewish detainees it was still holding in Cyprus and recognized the state of Israel. On 11 May 1949, Israel was admitted as a member of the United Nations.<ref>{{cite web|url=http://www.nationmaster.com/graph/gov_un_mem_dat-government-un-membership-date|title=Countries Compared by Government > UN membership date. International Statistics at NationMaster.com|website=www.nationmaster.com}}</ref> Out of an Israeli population of 650,000, some 6,000 men and women were killed in the fighting, including 4,000 soldiers in the IDF. According to United Nations figures, 726,000 Palestinians [[1948 Palestinian exodus|had fled or were evicted]] by the Israelis between 1947 and 1949.<ref>{{harvnb|Morris|2004|pp=604}}</ref> Except in Jordan, the Palestinian refugees were settled in large refugee camps in poor, overcrowded conditions. In December 1949, the UN (in response to a British proposal) established an agency ([[UNRWA]]) to provide aid to the Palestinian refugees. It became the largest single UN agency and is the only UN agency that serves a single people. ===1948–1955: Ben-Gurion I; Sharett=== {{Further information|Austerity in Israel|Lavon Affair|Reprisal operations}} {{See also2|[[Provisional government of Israel|Provisional]]|[[First government of Israel|First]]|[[Second government of Israel|Second]]|[[Third government of Israel|Third]]|[[Fourth government of Israel|Fourth]]|[[Fifth government of Israel|Fifth]]|[[Sixth government of Israel|Sixth]] governments of Israel}} A 120-seat parliament, the [[Knesset]], met first in [[Tel Aviv]] then moved to [[Jerusalem]] after the 1949 ceasefire. In January 1949, Israel held its [[Israeli legislative election, 1949|first elections]]. The Socialist-Zionist parties [[Mapai]] and [[Mapam]] won the most seats (46 and 19 respectively). Mapai's leader, [[David Ben-Gurion]], was appointed [[Prime Minister of Israel|Prime Minister]], he formed a coalition which did not include Mapam who were [[Stalinist]] and loyal to the USSR (another Stalinist party, non-Zionist [[Maki (historical political party)|Maki]] won 4 seats). The Knesset elected [[Chaim Weizmann]] as the first (largely ceremonial) [[President of Israel]]. [[Hebrew]] and [[Arabic]] were made the official languages of the new state. All governments have been [[coalitions]]—no party has ever won a majority in the Knesset. From 1948 until 1977 all governments were led by [[Mapai]] and the [[Alignment (political party)|Alignment]], predecessors of the [[Labor Party (Israel)|Labour Party]]. In those years [[Labor Zionism|Labour Zionists]], initially led by [[David Ben-Gurion]], dominated Israeli politics and the economy was run on primarily [[Socialism|socialist lines]]. Within three years (1948 to 1951), immigration doubled the Jewish population of Israel and left an indelible imprint on Israeli society.<ref>''Immigrants in Turmoil: Mass Immigration to Israel and its Repercussions in the 1950s and After'' Dvora Hacohen, Syracuse University Press, 2003</ref><ref>{{Cite journal|url=http://www1.cbs.gov.il/reader/shnaton/templ_shnaton_e.html?num_tab=st02_01&CYear=2006 |publisher=Israel Central Bureau of Statistics |accessdate=7 August 2007 |year=2006 |title=Population, by Religion and Population Group |ref=harv |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070930033403/http://www1.cbs.gov.il/reader/shnaton/templ_shnaton_e.html?num_tab=st02_01&CYear=2006 |archivedate=30 September 2007 |df= }}</ref> Overall, 700,000 Jews settled in Israel during this period.<ref>Benny Morris, ''Righteous Victims'', chap.VI.</ref> Some 300,000 arrived from Asian and North African nations as part of the [[Jewish exodus from Arab and Muslim countries]].<ref name=sachar_pp395-403>Sachar, pp. 395–403.</ref> Among them, the largest group (over 100,000) was from Iraq. The rest of the immigrants were from Europe, including more than 270,000 who came from Eastern Europe,<ref>Tom Segev, ''1949. The First Israelis'', Owl Books, 1986, p.96.</ref> mainly Romania and Poland (over 100,000 each). Nearly all the Jewish immigrants could be described as [[refugee]]s, however only 136,000 who immigrated to Israel from Central Europe, had international certification because they belonged to the 250,000 Jews registered by the allies as displaced after World War II and living in [[Displaced persons camp]]s in Germany, Austria and Italy.<ref>{{cite web |url=http://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10005462 |title=Displaced Persons |work=Holocaust Encyclopedia |publisher=United States Holocaust Memorial Museum |accessdate=5 December 2012}}</ref> In 1950 the Knesset passed the [[Law of Return]], which granted to all Jews and those of Jewish ancestry, and their spouses, the right to settle in Israel and gain citizenship. That year, 50,000 Yemenite Jews (99%) were [[Operation Magic Carpet (Yemen)|secretly flown]] to Israel. In 1951 Iraqi Jews were granted temporary permission to leave the country and 120,000 (over 90%) opted [[Operation Ezra and Nehemiah|to move to Israel]]. Jews also fled from Lebanon, Syria and Egypt. By the late sixties, about 500,000 Jews had left Algeria, Morocco and Tunisia. Over the course of twenty years, some 850,000 Jews from Arab countries (99%) relocated to Israel (680,000), France and the Americas.<ref>{{Cite web |url=http://www.mfa.gov.il/ |title=VI- The Arab Refugees – Introduction |access-date=20 មីនា 2018 |archivedate=22 សីហា 2016 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160822135916/http://mfa.gov.il/ |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite news |title=Group seeks justice for 'forgotten' Jews |first=Warren |last=Hoge |url=https://www.nytimes.com/2007/11/04/world/americas/04iht-nations.4.8182206.html |newspaper=[[The New York Times]] |date=5 November 2007 |accessdate=3 December 2012}}</ref> The land and property left behind by the Jews (much of it in Arab city centres) is still a matter of some dispute. Today there are about 9,000 Jews living in Arab states, of whom 75% live in Morocco and 15% in Tunisia. [[File:Menachem Begin při projevu na demonstraci proti německým reparacím v Tel Avivu v únoru 1952.jpg|thumb|left|[[Menachem Begin]] addressing a mass demonstration in Tel Aviv against [[Reparations Agreement between Israel and West Germany|negotiations with Germany]] in 1952]] Between 1948 and 1958, the population of Israel rose from 800,000 to two million. During this period, food, clothes and furniture had to be rationed in what became known as the [[Austerity in Israel|Austerity Period]] (''Tkufat haTsena''). Immigrants were mostly refugees with no money or possessions and many were housed in temporary camps known as [[ma'abarot]]. By 1952, over 200,000 immigrants were living in tents or prefabricated shacks built by the government. Israel received financial aid from private donations from [[American Jewish Joint Distribution Committee|outside the country]] (mainly the United States).<ref>''Mishtar HaTsena'' (in Hebrew), Dr Avigail Cohen & Haya Oren, Tel Aviv 1995</ref> The pressure on the new state's finances led Ben-Gurion to sign a [[Reparations Agreement between Israel and West Germany|reparations agreement]] with [[West Germany]]. During the Knesset debate some 5,000 demonstrators gathered and riot police had to cordon the building.<ref>{{cite news |url=http://www.ynet.co.il/articles/1,7340,L-3306796,00.html |script-title=he:היום שבו נכבשה הכנסת (כמעט) |language=Hebrew |publisher=[[Ynet]] |accessdate=12 January 2013}}</ref> Israel received several billion marks and in return agreed to open diplomatic relations with Germany. At the end of 1953, Ben-Gurion retired to [[Kibbutz]] [[Sde Boker]] in the [[Negev]]. In 1949, education was made free and compulsory for all citizens until the age of 14. The state now funded the party-affiliated Zionist education system and a new body created by the Haredi [[Agudat Israel]] party. A separate body was created to provide education for the remaining Palestinian-Arab population. The major political parties now competed for immigrants to join their education systems. The government banned the existing educational bodies from the transit camps and tried to mandate a unitary secular socialist education<ref>The melting pot in Israel: the commission of inquiry concerning education in the early years of the state by Tzvi Tzameret, Albany 2002 chapter 7</ref> under the control of "camp managers" who also had to provide work, food and housing for the immigrants. There were attempts to force orthodox Yemenite children to adopt a secular life style by teachers, including many instances of Yemenite children having their [[Payot|side-curls]] cut by teachers. This led to the first Israeli public inquiry (the Fromkin Inquiry),<ref>For more information see ''The melting pot in Israel'' by Tzvi Tzameret, Albany 2002</ref> the collapse of the coalition, and an [[Israeli legislative election, 1951|election]] in 1951, with little change in the results. In 1953 the party-affiliated education system was scrapped and replaced by a secular state education system and a state-run Modern Orthodox system. Agudat Israel were allowed to maintain their existing school system. In its early years Israel sought to maintain a non-aligned position between the super-powers. However, in 1952, an antisemitic public trial was staged in Moscow in which a group of Jewish doctors were accused of trying to poison Stalin (the [[Doctors' plot]]), followed by a similar trial in Czechoslovakia ([[Slánský trial]]). This, and the failure of Israel to be included in the [[Bandung Conference]] (of [[Non-Aligned Movement|non-aligned states]]), effectively ended Israel's pursuit of non-alignment. On 19 May 1950, Egypt announced that the [[Suez Canal]] was closed to Israeli ships and commerce. In 1952 a [[Egyptian Revolution of 1952|military coup]] in Egypt brought [[Gamal Abdel Nasser|Abdel Nasser]] to power. The United States pursued close relations with the new Arab states, particularly the Nasser-led Egyptian [[Free Officers Movement (Egypt)|Free Officers Movement]] and [[Ibn Saud of Saudi Arabia]]. Israel's solution to diplomatic isolation was to establish good relations with newly independent states in [[Africa]]<ref>"Israel's Military Aid to Africa, 1960–66", Abel Jacob in ''The Journal of Modern African Studies'', vol. 9, no. 2 (August 1971), pp. 165–187</ref> and with France, which was engaged in the [[Algerian War]]. In the [[Israeli legislative election, 1955|January 1955 elections]] Mapai won 40 seats and the Labour Party 10, [[Moshe Sharett]] became prime minister of Israel at the head of a left-wing coalition. Between 1953 and 1956, there were intermittent clashes along all of Israel's borders as Arab [[List of attacks against Israeli civilians before 1967|terrorism]] and breaches of the ceasefire resulted in Israeli [[Retribution operations|counter-raids]]. [[Palestinian fedayeen]] attacks, often organized and sponsored by the Egyptians, were made from [[Occupation of the Gaza Strip by Egypt|(Egyptian occupied) Gaza]]. Fedayeen attacks led to a growing cycle of violence as Israel launched [[Unit 101|reprisal attacks]] against Gaza.<ref>Spencer C. Tucker, Priscilla Mary Roberts (eds.). ''The Encyclopedia of the Arab-Israeli Conflict: A Political, Social, and Military History''. [[ABC-CLIO]]. p. 229. {{ISBN|978-1-85109-842-2}}</ref> In 1954 the [[Uzi]] submachine gun first entered use by the Israel Defense Forces. In 1955 the Egyptian government began recruiting former Nazi rocket scientists for a missile program.<ref>{{cite web |url=http://www.nti.org/media/pdfs/egypt_missile.pdf?_=1316466791 |title=Egypt Missile Chronology |date=9 March 2009 |publisher=Nuclear Threat Initiative |accessdate=4 December 2012}}</ref><ref>''Nasser and the Missile Age in the Middle East'' (Contemporary Security Studies) by Owen Sirrs, Routledge 2006. {{ISBN|978-0-415-37003-5}}. The Germans involved had worked on the [[V-1 (flying bomb)|V-1]] and [[V-2 rocket|V-2]] programs.</ref> Archaeologist and General [[Yigael Yadin]] purchased the [[Dead Sea Scrolls]] on behalf of the State of Israel. The entire first batch to be discovered were now owned by Israel and housed in the [[Shrine of the Book]] at the [[Israel Museum]]. Sharett's government was brought down by the [[Lavon Affair]], a crude plan to disrupt US–Egyptian relations, involving Israeli agents planting bombs at American sites in Egypt.<ref>{{cite web |url=https://www.knesset.gov.il/lexicon/eng/lavon_eng.htm |title=Lavon Affair |work=Lexicon of Terms |publisher=Knesset |accessdate=5 December 2012}}</ref> The plan failed when eleven agents were arrested. Defense Minister [[Pinhas Lavon|Lavon]] was blamed despite his denial of responsibility. The Lavon affair led to Sharett's resignation and Ben-Gurion returned to the post of prime minister. ===1955–1963: Ben-Gurion II=== {{Further information|Suez Crisis}} {{See also2|[[Seventh government of Israel|Seventh]]|[[Eighth government of Israel|Eighth]]|[[Ninth government of Israel|Ninth]]|[[Tenth government of Israel|Tenth]] governments of Israel}} In 1956, the increasingly pro-Soviet President Nasser of Egypt, announced the nationalization of the (French and British owned) [[Suez Canal]], which was Egypt's main source of foreign currency. Egypt also blockaded the [[Gulf of Aqaba]] preventing Israeli access to the [[Red Sea]]. Israel made a [[Protocol of Sèvres|secret agreement]] with the French at Sèvres to co-ordinate military operations against Egypt. Britain and France had already begun secret preparations for military action. It has been alleged that the French also agreed to build a [[Negev Nuclear Research Center|nuclear plant]] for the Israelis and that by 1968 this was able to produce [[Nuclear weapons and Israel|nuclear weapons]]. Britain and France arranged for Israel to give them a pretext for seizing the Suez Canal. Israel was to attack Egypt, and Britain and France would then call on both sides to withdraw. When, as expected, the Egyptians refused, Anglo-French forces would invade to take control of the Canal. [[File:Israeli troops in sinai war.jpg|thumb|Israeli paratroopers dig in near the [[Mitla Pass]], 31 October 1956]] Israeli forces, commanded by General [[Moshe Dayan]], [[Operation Kadesh|attacked]] Egypt on 29 October 1956. On 30 October Britain and France made their pre-arranged call for both sides to stop fighting and withdraw from the Canal area, and for them to be allowed to take up positions at key points on the Canal. Egypt refused and the allies commenced air strikes on 31 October aimed at neutralizing the Egyptian air force. By 5 November the Israelis had overrun the [[Sinai]]. The Anglo-French invasion began that day. There was uproar in the UN, with the United States and USSR for once in agreement in denouncing the actions of Israel, Britain and France. A demand for a ceasefire was reluctantly accepted on 7 November. At Egypt's request, the UN sent an [[United Nations Emergency Force|Emergency Force]] (UNEF), consisting of 6,000 peacekeeping troops from 10 nations to supervise the ceasefire. This was the first ever UN peacekeeping operation. From 15 November the UN troops marked out a zone across the Sinai to separate the Israeli and Egyptian forces. Upon receiving US guarantees of Israeli access to the Suez Canal, freedom of access out of the Gulf of Aqaba and Egyptian action to stop Palestinian raids from Gaza, the Israelis withdrew to the Negev.<ref>{{cite web |url=https://www.un.org/en/peacekeeping/missions/past/unef1backgr2.html#three |title=First United Nations Emergency Force (UNEF I) - Background |publisher=United Nations |accessdate=5 December 2012}}</ref> In practice the Suez Canal remained closed to Israeli shipping. The conflict marked the end of West-European dominance in the Middle East. Nasser emerged as the victor in the conflict, having won the political battle, however the Israeli military learnt that it did not need British or French support in order to conquer Sinai and that it could conquer the Sinai peninsula in a few days. The Israeli political leadership learnt that Israel had a limited time frame within which to operate militarily after which international political pressure would restrict Israel's freedom of action. In 1956, two [[Modern Orthodox Judaism|modern-orthodox]] (and [[Religious Zionism|religious-zionist]]) parties, [[Mizrachi (political party)|Mizrachi]] and [[Hapoel HaMizrachi]], joined to form the [[National Religious Party]]. The party was a component of every Israeli coalition until 1992, usually running the Ministry of Education. Mapai was once again victorious in the [[Israeli legislative election, 1959|1959 elections]], increasing its number of seats to 47, Labour had 7. Ben-Gurion remained Prime Minister. In 1959, there were renewed skirmishes along Israel's borders that continued throughout the early 1960s. The Arab League continued to maintain an [[Arab League boycott of Israel|economic boycott]] and there was a dispute over water rights in the River Jordan basin. With Soviet backing, the Arab states, particularly Egypt, were continuing to build up their forces. Israel's main military [[France–Israel relations|hardware supplier was France]]. [[File:1961-04-13 Tale Of Century - Eichmann Tried For War Crimes.ogv|thumb|US newsreel on the trial of [[Adolf Eichmann]]]] [[Rudolph Kastner]], a minor political functionary, was accused of collaborating with the Nazis and sued his accuser. Kastner lost the trial and was assassinated two years later. In 1958 the [[Supreme Court of Israel|Supreme Court]] exonerated him. In May 1960 [[Adolf Eichmann]], one of the chief administrators of the Nazi Holocaust, was located in Argentina by the [[Mossad]], which later kidnapped him to Israel. In 1961 he was put on trial, and after several months found guilty and sentenced to death. He was hanged in 1962 and is the only person ever sentenced to death by an Israeli court. Testimonies by Holocaust survivors at the trial and the extensive publicity that surrounded it has led the trial to be considered a turning point in public awareness of the Holocaust.<ref>"The Eichmann Trial and American Jewry: A Reassessment", Françoise S. Ouzan in ''Jewish Political Studies Review'' 19:1–2 (Spring 2007), see also [[Hannah Arendt]], ''[[Eichmann in Jerusalem]]'' (published 1963)</ref> In 1961 a [[Herut]] no-confidence motion over the Lavon affair led to Ben-Gurion's resignation. Ben-Gurion declared that he would only accept office if Lavon was fired from the position of the head of [[Histadrut]], Israel's labour union organization. His demands were accepted and Mapai won the [[Israeli legislative election, 1961|1961 election]] (42 seats keeping Ben-Gurion as PM) with a slight reduction in its share of the seats. Menachem Begin's Herut party and the [[Liberal Party (Israel)|Liberals]] came next with 17 seats each. In 1962 the [[Mossad]] began assassinating German rocket scientists working in Egypt after one of them reported the missile program was designed to carry chemical warheads. This action was condemned by Ben-Gurion and led to the Mossad director, [[Isser Harel]], resignation.<ref>{{cite news |title=Isser Harel |url=http://www.telegraph.co.uk/news/obituaries/1422449/Isser-Harel.html |newspaper=The Daily Telegraph |date=19 February 2003 |accessdate=4 November 2012}}</ref> In 1963 Ben-Gurion quit again over the Lavon scandal. His attempts to make his party [[Mapai]] support him over the issue failed. [[Levi Eshkol]] became leader of Mapai and the new prime minister. ===1963–1969: Eshkol=== {{Further information|Six-Day War}} {{See also2|[[Eleventh government of Israel|Eleventh]]|[[Twelfth government of Israel|Twelfth]]|[[Thirteenth government of Israel|Thirteenth]] governments of Israel}} In 1963 [[Yigael Yadin]] began excavating [[Masada]]. In 1964, Egypt, Jordan and Syria developed a unified military command. Israel completed work on a [[National Water Carrier of Israel|national water carrier]], a huge engineering project designed to transfer Israel's allocation of the [[Jordan river]]'s waters towards the south of the country in realization of Ben-Gurion's dream of mass Jewish settlement of the [[Negev]] desert. The Arabs responded by trying to divert the headwaters of the Jordan, leading to growing [[War over Water (Jordan river)|conflict]] between Israel and Syria.<ref>{{cite web |url=http://www.kinghussein.gov.jo/his_periods3.html |title=The Disaster of 1967 |accessdate=12 January 2013}}</ref> In 1964, Israeli Rabbinical authorities accepted that the [[Bene Israel]] of India were indeed Jewish and most of the remaining [[Indian Jews]] migrated to Israel. The 2,000-strong Jewish community of [[Cochin Jews|Cochin]] had already migrated in 1954. Ben-Gurion quit Mapai to form the new party [[Rafi (political party)|Rafi]], he was joined by [[Shimon Peres]] and [[Moshe Dayan]]. Begin's [[Herut]] party joined with the Liberals to form [[Gahal]]. Mapai and Labour united for the [[Israeli legislative election, 1965|1965 elections]], winning 45 seats and maintaining [[Levi Eshkol]] as Prime Minister. Ben-Gurion's Rafi party received 10 seats, Gahal got 26 seats becoming the second largest party. Until 1966, Israel's principal arms supplier was [[France]], however in 1966, following the withdrawal from [[Algeria]], [[Politics of grandeur|Charles de Gaulle]] announced France would cease supplying Israel with arms (and refused to refund money paid for 50 warplanes).<ref>{{cite web |url=http://hnn.us/articles/751.html |title=When Did the U.S. and Israel Become Allies? (Hint: Trick Question) |last=Cristol |first=Jay |date=9 July 2002 |work=History News Network |publisher=George Mason University |accessdate=5 December 2012}}</ref> On 5 February 1966, the United States announced that it was taking over the former French and West German obligations, to maintain military "stabilization" in the Middle East. Included in the military hardware would be over 200 [[M48 Patton|M48 tanks]]. In May of that year the US also agreed to provide [[A-4 Skyhawk]] tactical aircraft to Israel.<ref>{{cite web|url=https://www.israeli-weapons.com/weapons/vehicles/tanks/magach/Patton_Tanks_in_Israeli_Service.htm|title=Patton Tanks in Israeli Service|website=www.israeli-weapons.com}}</ref><ref>{{cite book |last=Herring |first=George C. |title=The American Century and Beyond: U.S. Foreign Relations, 1893-2014 |url=https://books.google.com/?id=E9VKDgAAQBAJ&pg=PA447&lpg=PA447&dq=He+preferred+that+arms+be+provided+through+third+parties+like+West+Germany+than+directly+from+the+United+States.+But+he+was+usually+there+for+Israel,+whether+it+be+A-4+Shyhawk+fighters,+the+first+commitment+of+combat+aircraft+for+Israel,+M-48+tanks,+or+M-113+armored+personnel+carriers.#v=onepage&q=He%20preferred%20that%20arms%20be%20provided%20through%20third%20parties%20like%20West%20Germany%20than%20directly%20from%20the%20United%20States.%20But%20he%20was%20usually%20there%20for%20Israel%2C%20whether%20it%20be%20A-4%20Shyhawk%20fighters%2C%20the%20first%20commitment%20of%20combat%20aircraft%20for%20Israel%2C%20M-48%20tanks%2C%20or%20M-113%20armored%20personnel%20carriers.&f=false |publisher=Oxford University Press |year=2017 |page=447 |isbn=0190212470}}</ref><ref>{{cite book |last=Aloni |first=Shlomo |title=Israeli A-4 Skyhawk Units in Combat |url=https://books.google.com/?id=pXKHCwAAQBAJ&pg=PT8&dq=%27limited+number+of+tactical+aircraft%27+to+Israel+followed+on+20+May+1966#v=onepage&q='limited%20number%20of%20tactical%20aircraft'%20to%20Israel%20followed%20on%2020%20May%201966&f=false |publisher=Bloomsbury Publishing |year=2013 |page=8 |isbn=1849081298}}</ref> In 1966 security restrictions placed on [[Arab-Israelis]] were eased and efforts made to integrate them into Israeli life.<ref>{{cite book |last=Lustick |first=Ian |title=Arabs in the Jewish State: Israel's control of a national minority |url= |year=1980 |page=123 |isbn=0292703473}}</ref> In 1966, [[Television in Israel|Black and white TV]] broadcasts began. On 15 May 1967, the first public performance of [[Naomi Shemer]]'s classic song "[[Jerusalem of Gold]]" took place and over the next few weeks it dominated the Israeli airwaves. Two days later Syria, Egypt and Jordan amassed troops along the Israeli borders, and Egypt closed the [[Straits of Tiran]] to Israeli shipping. Nasser demanded that the [[United Nations Emergency Force|UNEF]] leave Sinai, threatening escalation to a full war. Egyptian radio broadcasts talked of a coming genocide.<ref>{{cite news |url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1627015,00.html |title=In the Shadow of the Six-Day War |last=Mcgirk |first=Tim |date=31 May 2007 |work=[[Time (magazine)|Time]] |accessdate=4 December 2012 |archive-date=3 មិថុនា 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070603194639/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1627015,00.html |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.sixdaywar.co.uk/timeline.htm |title=Six Day War Comprehensive Timeline |accessdate=4 December 2012}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.tbsjournal.com/James.html |title=Whose Voice? Nasser, the Arabs, and 'Sawt al-Arab' Radio |last=James |first=Laura M. |year=2006 |publisher=Transnational Broadcasting Studies |accessdate=4 December 2012 |archivedate=16 កក្កដា 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110716194101/http://www.tbsjournal.com/James.html |url-status=dead }}</ref> On 26 May [[Gamal Abdel Nasser|Nasser]] declared, "''The battle will be a general one and our basic objective will be to destroy Israel''".<ref name="Mutawi2002p95">{{cite book|author=Samir A. Mutawi|title=Jordan in the 1967 War|url=https://books.google.com/books?id=g9bBJusRJIMC&pg=PA94|date=18 July 2002|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-52858-0|page=95|quote="On 26 May he declared, "The battle will be a general one and our basic objective will be to destroy Israel"}}</ref> Israel considered the [[Straits of Tiran]] closure a [[Casus belli]]. Egypt, Syria, Jordan and Iraq signed defence pacts and Iraqi troops began deploying to Jordan, Syria and Egypt.<ref>The Times (London), 1st June 1967</ref> Algeria also announced that it would send troops to Egypt. Between 1963 and 1967 [[Egypt and weapons of mass destruction|Egyptian troops had tested chemical weapons]] on Yemenite civilians as part of an [[North Yemen Civil War|Egyptian intervention in support of rebels]].<ref>{{cite web|url=https://wcfia.harvard.edu/publications/forgotten-gas-attacks-yemen-haunt-syria-crisis|title=Forgotten Gas Attacks in Yemen Haunt Syria Crisis|publisher=}}</ref> Israel responded by calling up its civilian reserves, bringing much of the Israeli economy to a halt. The Israelis set up a national unity coalition, including for the first time [[Menachem Begin]]'s party, [[Herut]], in a coalition. During a national radio broadcast, Prime Minister Levi Eshkol stammered, causing widespread fear in Israel. To calm public concern [[Moshe Dayan]] (Chief of Staff during the Sinai war) was appointed Defence Minister. [[File:Flickr - Government Press Office (GPO) - Defense Minister Moshe Dayan, Chief of staff Yitzhak Rabin, Gen. Rehavam Zeevi (R) And Gen. Narkis in the old city of Jerusalem.jpg|thumb|left|Gen. [[Uzi Narkiss]], Defense Minister [[Moshe Dayan]], Chief of staff [[Yitzhak Rabin]] and Gen. [[Rehavam Ze'evi]] in the [[Old City (Jerusalem)|Old City of Jerusalem]], 7 June 1967]] On the morning before Dayan was sworn in, 5 June 1967, the Israeli air force launched [[Operation Focus|pre-emptive attacks]] destroying first the Egyptian air force, and then later the same day destroying the air forces of Jordan and Syria. Israel then [[Six-Day War|defeated]] (almost successively) Egypt, Jordan and Syria. By 11 June the Arab forces were routed and all parties had accepted the cease-fire called for by UN Security Council Resolutions 235 and 236. Israel gained control of the [[Sinai Peninsula]], the [[Gaza Strip]], the [[Golan Heights]], and the formerly Jordanian-controlled [[West Bank]] of the [[Jordan River]]. [[East Jerusalem]] was arguably<ref>{{cite journal |last=Lustick |first=Ian |date=January 1997 |title=Has Israel Annexed East Jerusalem? |journal=Middle East Policy |volume=V |issue=1 |pages=34–45 |location=Washington, D.C. |publisher=Middle East Policy Council |issn=1061-1924 |oclc=4651987544 |doi=10.1111/j.1475-4967.1997.tb00247.x |accessdate=8 July 2007 |url=http://www.mepc.org/journal_vol5/9701_lustick.asp |archiveurl=https://web.archive.org/web/20091120090306/http://www.mepc.org/journal_vol5/9701_lustick.asp |archivedate=20 November 2009 |ref=harv}}</ref> [[Jerusalem Law|annexed]] by Israel. Residents were given permanent residency status and the option of applying for Israeli citizenship. The annexation was not recognized internationally (the Jordanian annexation of 1948 was also unrecognized). Other areas occupied remained under military rule (Israeli civil law did not apply to them) pending a final settlement. The Golan was also [[Golan Heights Law|annexed]] in 1981. On 22 November 1967, the Security Council adopted [[United Nations Security Council Resolution 242|Resolution 242]], the "land for peace" formula, which called for the establishment of a just and lasting peace based on Israeli withdrawal from territories occupied in 1967 in return for the end of all states of belligerency, respect for the sovereignty of all states in the area, and the right to live in peace within secure, recognized boundaries. The resolution was accepted by both sides, though with different interpretations, and has been the basis of all subsequent peace negotiations. After 1967 the US began supplying Israel with aircraft and the Soviet block (except Romania) [[Soviet Union and the Arab–Israeli conflict|broke off relations]] with Israel. [[1968 Polish political crisis|Antisemitic purges]] led to the final migration of the last [[Polish Jews]] to Israel. For the first time since the end of the British Mandate, Jews could visit the [[Old City (Jerusalem)|Old City of Jerusalem]] and pray at the [[Western Wall]] (the holiest site in modern Judaism), to which they had been denied access by the Jordanians in contravention of the 1949 Armistice agreement. The four-meter-wide public alley beside the Wall was expanded into a massive plaza and worshippers were allowed to sit, or use other furniture, for the first time in centuries. In [[Hebron]], Jews gained access to the [[Cave of the Patriarchs]] (the second most holy site in Judaism) for the first time since the 14th century (previously Jews were only allowed to pray at the entrance).<ref>{{cite web|url=http://www.chabad.org/special/israel/points_of_interest_cdo/aid/588225/jewish/Cave-of-the-Patriarchs.htm |title=Cave of the Patriarchs |publisher=Chabad |accessdate=2 April 2015 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150318073338/http://www.chabad.org/special/israel/points_of_interest_cdo/aid/588225/jewish/Cave-of-the-Patriarchs.htm |archivedate=18 March 2015 |df=dmy-all }}</ref> A third Jewish holy site, [[Rachel's Tomb]], in [[Bethlehem]], also became accessible. [[Energy in Egypt|Sinai oil fields]] made Israel self-sufficient in energy. In 1968 [[Moshe Levinger]] led a group of [[Religious Zionist]]s who created the first [[Israeli settlement|Jewish settlement]], a town near Hebron called [[Kiryat Arba]]. There were no other religious settlements until after 1974. Ben-Gurion's [[Rafi (political party)|Rafi]] party merged with the Labour-Mapai alliance. Ben-Gurion remained outside as an independent. In 1968, compulsory education was extended until the age of 16 for all citizens (it had been 14) and the government embarked on an extensive program of [[Social integration|integration]] in education. In the major cities children from mainly [[Sephardi]]/[[Mizrahi]] neighbourhoods were [[bus]]ed to newly established [[middle school]]s in better areas. The system remained in place until after 2000. In March 1968, Israeli forces attacked the Palestinian militia, [[Fatah]], at its [[Battle of Karameh|base in the Jordanian town of Karameh]]. The attack was in response to land mines placed on Israeli roads. The Israelis retreated after destroying the camp, however the Israelis sustained unexpectedly high casualties and the attack was not viewed as a success. Despite heavy casualties, the Palestinians claimed victory, while Fatah and the [[PLO]] (of which it formed part) became famous across the Arab world. In early 1969, fighting broke out between Egypt and Israel along the Suez Canal. In retaliation for repeated Egyptian shelling of Israeli positions along the Suez Canal, Israeli planes made deep strikes into Egypt in the 1969–1970 "[[War of Attrition]]". ===1969–1974: Meir=== {{Further information|War of Attrition|Jarring Mission|Rogers Plan|Munich massacre|Yom Kippur War}} {{See also2|[[Fourteenth government of Israel|Fourteenth]]|[[Fifteenth government of Israel|Fifteenth]]|[[Sixteenth government of Israel|Sixteenth]] governments of Israel}} In early 1969, Levi Eshkol died in office of a heart attack and [[Golda Meir]] became Prime Minister with the largest percentage of the vote ever won by an Israeli party, winning 56 of the 120 seats after the [[Israeli legislative election, 1969|1969 election]]. Meir was the [[List of the first female holders of political offices in Asia|first female prime minister of Israel]] and the first woman to have headed a Middle Eastern state in modern times.<ref>{{cite book |last=Kort |first=Michael |title=The Handbook of the Middle East |url=https://books.google.com/?id=0xAh8wbCqEUC&pg=PT83&dq=Meir+first+woman+to+have+headed+a+Middle+Eastern+state |publisher= Twenty-First Century Books |year=2007 |isbn=9780822571438}}</ref> Gahal remained on 26 seats, and was the second largest party. In December 1969, Israeli naval commandos [[Cherbourg Project|took five missile boats]] during the night from Cherbourg Harbour in France. Israel had paid for the boats but the French had refused to supply them. In July 1970 the Israelis [[Operation Rimon 20|shot down five Soviet fighters]] that were aiding the Egyptians in the course of the [[War of Attrition]]. Following this, the US worked to calm the situation and in August 1970 a cease fire was agreed. In [[Black September in Jordan|September 1970]] [[King Hussein]] of [[Jordan]] drove the [[Palestine Liberation Organization]] out of his country. On September 18, 1970, Syrian tanks invaded Jordan, intending to aid the PLO. At the request of the US, Israel moved troops to the border and threatened Syria, causing the Syrians to withdraw. The centre of PLO activity then shifted to [[Lebanon]], where the 1969 [[Cairo Agreement (1969)|Cairo agreement]] gave the Palestinians autonomy within the south of the country. The area controlled by the PLO became known by the international press and locals as "[[Palestinian insurgency in South Lebanon|Fatahland]]" and contributed to the 1975–1990 [[Lebanese Civil War]]. The event also led to [[Hafez al-Assad]] taking power in Syria. Egyptian President Nasser died immediately after and was succeeded by [[Anwar Sadat]]. Increased [[Zionology|Soviet antisemitism]] and enthusiasm generated by the 1967 victory led to a wave of Soviet Jews applying to [[Aliyah from the Soviet Union in the 1970s|emigrate]] to Israel. Those who left could only take two suitcases. Most Jews were [[Refusenik|refused exit visas]] and persecuted by the authorities. Some were arrested and sent to [[Gulag]] camps, becoming known as [[Prisoners of Zion]]. During 1971, violent demonstrations by the [[Israeli Black Panthers]], made the Israeli public aware of resentment among [[Mizrahi]] Jews at ongoing discrimination and social gaps.<ref>{{cite web |url=http://www.europe-solidaire.org/spip.php?page=article_impr&id_article=3744 |title=30 years to the Black Panthers in Israel |last=Chetrit |first=Sami Shalom |year=2003 |accessdate=4 December 2012 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150603110755/http://www.europe-solidaire.org/spip.php?page=article_impr&id_article=3744 |archivedate=3 June 2015 |df=dmy-all }}</ref> In 1972 the US [[Jewish Mafia]] leader, [[Meyer Lansky]], who had taken refuge in Israel, was deported to the United States. At the 1972 [[Munich Olympics]], two members of the Israeli team were killed, and nine members [[Munich massacre|taken hostage by Palestinian terrorists]]. A botched German rescue attempt [[Munich Massacre|led to the death of the rest]] along with five of the eight hijackers. The three surviving Palestinians were released by the West German authorities eight weeks later without charge, in exchange for the hostages of hijacked [[Lufthansa Flight 615]].<ref name=haaretz>{{cite news|last=Greenfeter|first=Yael|title=Israel in shock as Munich killers freed|url=http://www.haaretz.com/print-edition/features/israel-in-shock-as-munich-killers-freed-1.322811|accessdate=26 July 2013|newspaper=[[Haaretz]]|date=4 November 2010}}</ref> The Israeli government responded with a [[1972 Israeli air raid in Syria and Lebanon|bombing]], an [[Operation Wrath of God|assassination campaign]] against the organizers of the massacre and a [[1973 Israeli raid on Lebanon|raid on the PLO headquarters in Lebanon]] (led by future Prime Minister, Ehud Barak). In 1972 the new Egyptian President [[Anwar Sadat]] expelled the Soviet advisers from Egypt. This and frequent invasion exercises by Egypt and Syria led to Israeli complacency about the threat from these countries. In addition the desire not to be held responsible for initiating conflict and an election campaign highlighting security, led to an Israeli failure to mobilize, despite receiving warnings of an impending attack.<ref>{{cite news |url=http://www.haaretz.com/a-royal-s-life-1.243745 |title=A royal's life |last=Shamir |first=Shimon |date=10 April 2008 |newspaper=Haaretz |accessdate=4 December 2012}}</ref> [[File:Israeli Tanks Cross the Suez Canal - Flickr - Israel Defense Forces.jpg|thumb|left|143rd Division crossing the [[Suez Canal]] in the direction of [[Cairo]] during the [[Yom Kippur War]], 15 October 1973]] The [[Yom Kippur War]] (also known as the October War) began on 6 October 1973 (the Jewish [[Yom Kippur|Day of Atonement]]), the holiest day in the Jewish calendar and a day when adult Jews are required to fast. The Syrian and Egyptian armies launched a well-planned surprise attack against the unprepared Israeli Defense Forces. For the first few days there was a great deal of uncertainty about Israel's capacity to repel the invaders. Both the Soviets and the Americans (at the orders of [[Richard Nixon]]) [[Operation Nickel Grass|rushed arms to their allies]]. The Syrians were repulsed by the [[Valley of Tears|tiny remnant of the Israeli tank force]] on the Golan and, although the Egyptians captured a strip of territory in Sinai, Israeli forces [[Battle of Ismailia|crossed the Suez Canal]], trapping the Egyptian Third Army in Sinai and were 100 kilometres from Cairo. The war cost Israel over 2,000 dead, resulted in a heavy arms bill (for both sides) and made Israelis more aware of their vulnerability. It also led to heightened [[DEFCON|superpower tension]]. Following the war, both Israelis and Egyptians showed greater willingness to negotiate. On 18 January 1974, extensive diplomacy by US Secretary of State [[Henry Kissinger]] led to a [[United Nations Disengagement Observer Force Zone|Disengagement of Forces agreement]] with the Egyptian government and on 31 May with the Syrian government. The war led the Saudi government to initiate the [[1973 oil crisis]], an oil embargo in conjunction with [[OPEC]], against countries trading with Israel. Severe shortages led to massive increases in the price of oil, and as a result, many countries broke off relations with Israel or downgraded relations, and Israel was banned from participation in the [[Asian Games]] and other Asian sporting events. State funding was introduced for elected parties. The new system made parties independent of wealthy donors and gave Knesset members more power over party funding, however it also made them less dependent on existing party structures and able to take their funding elsewhere.<ref>https://www.knesset.gov.il/mmm/data/pdf/me00636.pdf accessed March 2013</ref> Prior to the December 1973 elections, Gahal and a number of right-wing parties united to form the [[Likud]] (led by Begin). In the [[Israeli legislative election, 1973|December 1973 elections]], Labour won 51 seats, leaving Golda Meir as Prime Minister. The Likud won 39 seats. In May 1974, [[DFLP|Palestinians]] attacked a school in [[Ma'alot massacre|Ma'alot]], holding 102 children hostage. Twenty-two children were killed. In November 1974 the PLO was granted observer status at the UN and [[Yasser Arafat]] addressed the General Assembly. Later that year the [[Agranat Commission]], appointed to assess responsibility for Israel's lack of preparedness for the war, exonerated the government of responsibility, and held the [[David Elazar|Chief of Staff]] and [[Eli Zeira|head of military intelligence]] responsible. Despite the report, public anger at the Government led to [[Golda Meir]]'s resignation. ===1974–1977: Rabin I=== {{Further information|Operation Entebbe}} {{See also|Seventeenth government of Israel}} Following Meir's resignation, [[Yitzhak Rabin]] (Chief of Staff during the Six Day War) became prime minister. [[Modern Orthodox Jews]] ([[Religious Zionist]] followers of the teachings of [[Abraham Isaac Kook|Rabbi Kook]]), formed the [[Gush Emunim]] movement, and began an organized drive to settle the [[West Bank]] and [[Gaza Strip]]. In November 1975 the United Nations General Assembly, under the guidance of Austrian Secretary General [[Kurt Waldheim]], adopted [[UN General Assembly Resolution 3379|Resolution 3379]], which asserted [[Zionism]] to be a form of racism. The General Assembly rescinded this resolution in December 1991 with [[UN General Assembly Resolution 46/86|Resolution 46/86]]. In March 1976 there was a massive [[Land Day#The protest of 1976|strike by Israeli-Arabs]] in protest at a government plan to expropriate land in the Galilee. In July 1976, an [[Air France]] plane carrying 260 people was hijacked by [[Popular Front for the Liberation of Palestine – External Operations|Palestinian]] and [[Revolutionary Cells (RZ)|German]] terrorists and flown to Uganda, then ruled by [[Idi Amin Dada]]. There, the Germans separated the Jewish passengers from the non-Jewish passengers, releasing the non-Jews. The hijackers threatened to kill the remaining, 100-odd Jewish passengers (and the French crew who had refused to leave). Despite the distances involved, Rabin ordered a daring [[Operation Entebbe|rescue operation]] in which the kidnapped Jews were freed.<ref>{{cite web |url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Terrorism/entebbe.html |title=The Entebbe Rescue Mission |publisher=Jewish Virtual Library |accessdate=12 January 2013}}</ref> UN Secretary General Waldheim described the raid as "a serious violation of the national sovereignty of a United Nations member state" (meaning Uganda).<ref>''National Review'', 9 July 2007, vol. LIX, no. 12</ref><ref>{{cite news |title=Kurt Waldheim, Former U.N. Chief, Is Dead at 88 |first=Jonathan |last=Kandell |url=https://www.nytimes.com/2007/06/15/world/europe/15waldheim.html?pagewanted=3 |newspaper=[[The New York Times]] |date=15 June 2007 |accessdate=12 January 2013}}</ref> Waldheim was a former Nazi and suspected war criminal, with a record of offending Jewish sensibilities.<ref>{{cite news |title=Kurt Waldheim |url=http://www.telegraph.co.uk/news/obituaries/1554545/Kurt-Waldheim.html |newspaper=The Daily Telegraph |date=15 June 2007 |accessdate=3 December 2012}}</ref><ref>{{cite web |url=http://jcpa.org/article/israeli-ugandan-relations-in-the-time-of-idi-amin/ |title=Israeli-Ugandan Relations in the Time of Idi Amin |last=Oded |first=Arye |date=1 October 2006 |work=Jewish Political Studies Review |publisher=Jerusalem Center for Public Affairs |accessdate=4 December 2012}}</ref> In 1976, the ongoing [[Lebanese Civil War]] led Israel to allow South Lebanese to [[Good Fence|cross the border]] and work in Israel. In January 1977, French authorities arrested [[Abu Daoud]], the planner of the Munich massacre, releasing him a few days later.<ref>{{cite news | url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,945702-3,00.html | work=Time | title=Terrorists: L'Affaire Daoud: Too Hot to Handle | date=24 January 1977 | accessdate=4 May 2010 | archive-date=31 ធ្នូ 2008 | archive-url=https://web.archive.org/web/20081231105924/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,945702-3,00.html | url-status=dead }}</ref> In March 1977 [[Anatoly Sharansky]], a prominent [[Refusenik]] and spokesman for the [[Moscow Helsinki Group]], was sentenced to 13 years' hard labour. Rabin resigned on April 1977 after it emerged that his [[Leah Rabin|wife]] maintained a dollar account in the United States (illegal at the time), which had been opened while Rabin was Israeli ambassador. The incident became known as the [[Dollar Account affair]]. [[Shimon Peres]] informally replaced him as prime minister, leading the [[Alignment (political party)|Alignment]] in the [[Israeli legislative election, 1977|subsequent elections]]. ===1977–1983: Begin=== {{Further information|Camp David Accords|1978 South Lebanon conflict|1982 Lebanon War}} {{See also2|[[Eighteenth government of Israel|Eighteenth]]|[[Nineteenth government of Israel|Nineteenth]] governments of Israel}} In a surprise result, the [[Likud]] led by [[Menachem Begin]] won 43 seats in the [[Israeli legislative election, 1977|1977 elections]] (Labour got 32 seats). This was the first time in Israeli history that the government was not led by the left. A key reason for the victory was anger among [[Mizrahi Jews]] at discrimination, which was to play an important role in Israeli politics for many years. Talented small town Mizrahi social activists, unable to advance in the Labour party, were readily embraced by Begin. Moroccan-born [[David Levy (Israeli politician)|David Levy]] and Iranian-born [[Moshe Katzav]] were part of a group who won Mizrahi support for Begin. Many Labour voters voted for the [[Democratic Movement for Change]] (15 seats) in protest at high-profile corruption cases. The party joined in coalition with Begin and disappeared at the next election. In addition to starting a process of healing the Mizrahi–[[Ashkenazi Jews|Ashkenazi]] divide, Begin's government included [[Agudat Israel|Ultra-Orthodox Jews]] and was instrumental in healing the Zionist–Ultra-Orthodox rift, however it did so at the cost of expanding the exemption from military service to all [[Haredi]] Jewish students of military age. This led to creation of a huge class of unemployed Haredi Jews (the exemption was conditional on attendance of a religious seminary, so they kept studying until they were too old for military service). By remaining students, they were a massive burden on the state, while also failing to participate in the military burden. Begin's liberalization of the economy led to [[hyper-inflation]] (around 150% inflation) but enabled Israel to begin receiving US financial aid. Begin actively supported [[Gush Emunim]]'s efforts to settle the [[West Bank]] and Jewish settlements in the occupied territories received government support, thus laying the grounds for intense conflict with the Palestinian population of the occupied territories. In November 1977, Egyptian President [[Anwar Sadat]] broke 30 years of hostility with Israel by visiting Jerusalem at the invitation of Israeli Prime Minister [[Menachem Begin]]. Sadat's two-day visit included a speech before the [[Knesset]] and was a turning point in the history of the conflict. The Egyptian leader created a new psychological climate in the [[Middle East]] in which peace between Israel and its Arab neighbours seemed possible. Sadat recognized Israel's right to exist and established the basis for direct negotiations between Egypt and Israel. Following Sadat's visit, 350 Yom Kippur War veterans organized the [[Peace Now]] movement to encourage Israeli governments to make peace with the Arabs. In March 1978, eleven armed Lebanese Palestinians reached Israel in boats and [[Coastal Road Massacre|hijacked a bus]] carrying families on a day outing, killing 38 people, including 13 children. The attackers opposed the Egyptian–Israeli peace process. Three days later, Israeli forces crossed into Lebanon beginning [[Operation Litani]]. After passage of [[United Nations Security Council Resolution 425]], calling for Israeli withdrawal and the creation of the [[United Nations Interim Force in Lebanon]] (UNIFIL) peace-keeping force, Israel withdrew its troops. [[File:Begin, Carter and Sadat at Camp David 1978.jpg|thumb|left|[[Menachem Begin]], [[Jimmy Carter]] and [[Anwar Sadat]] celebrating the signing of the [[Camp David Accords]]]] In September 1978, US President [[Jimmy Carter]] invited President Sadat and Prime Minister Begin to meet with him at [[Camp David]], and on 11 September they agreed on a [[Camp David Accords|framework]] for peace between Israel and Egypt, and a comprehensive peace in the Middle East. It set out broad principles to guide negotiations between Israel and the Arab states. It also established guidelines for a West Bank–Gaza transitional regime of full autonomy for the Palestinians residing in these territories, and for a [[Egypt–Israel Peace Treaty|peace treaty between Egypt and Israel]]. The treaty was signed 26 March 1979 by Begin and Sadat, with President Carter signing as witness. Under the treaty, Israel returned the Sinai peninsula to Egypt in April 1982. The final piece of territory to be repatriated was [[Taba (Egypt)|Taba]], adjacent to [[Eilat]], returned in 1989. The [[Arab League]] reacted to the peace treaty by suspending Egypt from the organization and moving its headquarters from [[Cairo]] to [[Tunis]]. [[Sadat]] was assassinated in 1981 by [[Egyptian Islamic Jihad|Islamic fundamentalist]] members of the Egyptian army who opposed peace with Israel. Following the agreement Israel and Egypt became the two largest [[United States foreign aid|recipients]] of [[United States Agency for International Development|US military and financial aid]]<ref>{{cite web |url=https://fpc.state.gov/documents/organization/124970.pdf |title=Foreign Aid: An Introduction to U.S. Programs and Policy |last1=Tarnoff |first1=Curt |last2=Lawson |first2=Marian Leonardo |date=9 April 2009 |work=CRS Reports |publisher=Congressional Research Service |accessdate=5 December 2012}}</ref> (Iraq and Afghanistan have now [[Financial cost of the Iraq War|overtaken them]]). In December 1978 the Israeli [[Merkava]] battle tank entered use with the IDF. In 1979, over 40,000 [[Iranian Jews]] migrated to Israel, escaping the [[Islamic Revolution]] there. On 30 June 1981, the Israeli air force [[Operation Opera|destroyed the Osirak nuclear reactor]] that [[France]] was building for [[Iraq]]. Three weeks later, Begin won yet again, in the [[Israeli legislative election, 1981|1981 elections]] (48 seats Likud, 47 Labour). [[Ariel Sharon]] was made defence minister. The new government [[Golan Heights Law|annexed the Golan Heights]] and banned the [[El Al|national airline]] from flying on [[Shabbat]].<ref name="shabbat">{{cite web | url=http://www.jewishgates.org/history/modhis/elal.stm | title=El-Al, Israel's Airline | publisher=Gates of Jewish Heritage |archiveurl = https://web.archive.org/web/20010222124207/http://www.jewishgates.org/history/modhis/elal.stm |archivedate = 2001-02-22}}</ref> By the 1980s a diverse set of [[Science and technology in Israel|high-tech]] industries had [[Silicon Wadi|developed]] in Israel. In the decades following the 1948 war, Israel's border with [[Lebanon]] was quiet compared to its borders with other neighbours. But the 1969 [[Cairo Agreement (1969)|Cairo agreement]] gave the PLO a free hand to [[Palestinian insurgency in South Lebanon|attack]] Israel from South Lebanon. The area was governed by the PLO independently of the Lebanese Government and became known as "[[Palestinian insurgency in South Lebanon|Fatahland]]" ([[Fatah]] was the largest faction in the PLO). Palestinian irregulars constantly [[Katyusha rocket launcher|shelled]] the Israeli north, especially the town of [[Kiryat Shmona]], which was a Likud stronghold inhabited primarily by Jews who had fled the Arab world. Lack of control over Palestinian areas was an important factor in causing [[Lebanese civil war|civil war in Lebanon]]. In June 1982, the attempted assassination of [[Shlomo Argov]], the ambassador to Britain, was used as a pretext for an Israeli invasion aiming to drive the PLO out of the southern half of Lebanon. Sharon agreed with [[Chief of General Staff (Israel)|Chief of Staff]] [[Raphael Eitan]] to expand the invasion deep into Lebanon even though the cabinet had only authorized a 40 kilometre deep invasion.<ref>''Israel's Lebanon War'' by [[Ze'ev Schiff]] and [[Ehud Ya'ari]], Touchstone 1985</ref> The invasion became known as the [[1982 Lebanon War]] and the Israeli army occupied [[Beirut]], the only time an Arab capital has been occupied by Israel. Some of the [[Shi'a Islam in Lebanon|Shia]] and [[Maronites|Christian]] population of [[South Lebanon]] welcomed the Israelis, as PLO forces had maltreated them, but Lebanese resentment of Israeli occupation grew over time and the [[Amal Movement|Shia]] became gradually [[Musa al-Sadr|radicalized]] under Iranian guidance.<ref>{{cite web |url=http://www.gloria-center.org/2000/09/eisenberg-2000-09-02/ |title=Do Good Fences Make Good Neighbors?: Israel and Lebanon after the Withdrawal |last=Eisenberg |first=Laura Zittrain |date=2 September 2000 |work=Middle East Review of International Affairs |publisher=Global Research in International Affairs (GLORIA) Center |accessdate=5 December 2012 |archivedate=23 មិថុនា 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130623231419/http://www.gloria-center.org/2000/09/eisenberg-2000-09-02/ |url-status=dead }}</ref> Constant casualties among Israeli soldiers and Lebanese civilians led to growing opposition to the war in Israel. In August 1982, the PLO withdrew its forces from Lebanon (moving to [[Tunisia]]). Israel helped engineer the election of a new Lebanese president, [[Bashir Gemayel]], who agreed to recognize Israel and sign a peace treaty. Gemayal was assassinated before an agreement could be signed, and one day later [[Phalange|Phalangist]] Christian forces led by [[Elie Hobeika]] entered two Palestinian refugee camps and [[Sabra and Shatila massacre|massacred]] the occupants. The massacres led to the biggest [[anti-war protest|demonstration]] ever in Israel against the war, with as many as 400,000 people (almost 10% of the population) gathering in Tel Aviv. In 1983, an [[Kahan commission|Israeli public inquiry]] found that Israel's defence minister, Sharon, was indirectly but personally responsible for the massacres.<ref>{{cite news |title=Belgium opens way for Sharon trial |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/2662635.stm |newspaper=BBC News |date=15 January 2003 |accessdate=3 December 2012}}</ref> It also recommended that he never again be allowed to hold the post (it did not forbid him from being Prime Minister). In 1983, the [[May 17 Agreement]] was signed between Israel and Lebanon, paving the way for an Israeli withdrawal from Lebanese territory through a few stages. Israel continued to operate against the PLO until its eventual departure in 1985, and kept a small force stationed in Southern Lebanon in support of the [[South Lebanon Army]] until May 2000. ===1983–1992: Shamir I; Peres I; Shamir II=== {{Further information|1983 Israel bank stock crisis|South Lebanon conflict (1985–2000)|First Intifada|Gulf War}} {{See also2|[[Twentieth government of Israel|Twentieth]]|[[Twenty-first government of Israel|Twenty-first]]|[[Twenty-second government of Israel|Twenty-second]]|[[Twenty-third government of Israel|Twenty-third]]|[[Twenty-fourth government of Israel|Twenty-fourth]] governments of Israel}} [[File:Flickr - Government Press Office (GPO) - Patriot missiles being launched to intercept an Iraqi Scud missile.jpg|thumb|Patriot missiles launched to intercept an Iraqi Scud over Tel Aviv during the Gulf War]] In September 1983, Begin resigned and was succeeded by [[Yitzhak Shamir]] as prime minister. The [[Israeli legislative election, 1984|1984 election]] was inconclusive, and led to a power sharing agreement between [[Shimon Peres]] of the Alignment (44 seats) and Shamir of Likud (41 seats). Peres was prime minister from 1984 to 1986 and Shamir from 1986 to 1988. In 1984, continual discrimination against Sephardi Ultra-Orthodox Jews by the Ashkenazi Ultra-Orthodox establishment led political activist [[Aryeh Deri]] to leave the [[Agudat Israel]] party and join former chief [[Rabbi Ovadia Yosef]] in forming [[Shas]], a new party aimed at the non-Ashkenazi Ultra-Orthodox vote. The party won 4 seats in the first election it contested and over the next twenty years was the third largest party in the Knesset. Shas established a nationwide network of free Sephardi Orthodox schools. In 1984, during a severe [[1983–85 famine in Ethiopia|famine]] in [[Ethiopia]], 8,000 [[Beta Israel|Ethiopian Jews]] were [[Operation Moses|secretly transported]] to Israel. In 1986 [[Natan Sharansky]], a famous Russian human rights activist and Zionist [[refusenik]] (denied an exit visa), was released from the [[Gulag]] in return for two Soviet spies. In June 1985, Israel withdrew most of its troops from Lebanon, leaving a residual Israeli force and an Israeli-supported [[South Lebanon Army|militia]] in [[southern Lebanon]] as a "[[Israeli occupation of southern Lebanon|security zone]]" and buffer against attacks on its northern territory. Since then, IDF [[South Lebanon conflict (1982–2000)|fought]] for many years against the [[Shia Islam|Shia]] organization [[Hezbollah]], which became a growing threat to Israel. By July 1985, Israel's [[1983 Israel bank stock crisis|inflation]], buttressed by complex [[index linking]] of salaries, had reached 480% per annum and was the highest in the world. Peres introduced [[1985 Israel Economic Stabilization Plan|emergency control of prices]] and cut government expenditure successfully bringing inflation under control. The currency (known as the [[old Israeli shekel]]) was replaced and renamed the [[Israeli new shekel]] at a rate of 1,000 old shkalim = 1 new shekel. In October 1985, Israel responded to a Palestinian terrorist attack in Cyprus by [[Operation Wooden Leg|bombing]] the PLO headquarters in Tunis. Growing Israeli settlement and continuing occupation of the West Bank and Gaza Strip, led to the [[First Intifada|first Palestinian Intifada]] (uprising) in 1987, which lasted until the [[Madrid Conference of 1991]], despite Israeli attempts to suppress it. [[Human rights]] abuses by Israeli troops led a group of Israelis to form [[B'Tselem]], an organization devoted to improving awareness and compliance with human rights requirements in Israel. In August 1987, the Israeli government cancelled the [[IAI Lavi]] project, an attempt to develop an independent Israeli fighter aircraft. The Israelis found themselves unable to sustain the huge development costs, and faced US opposition to a project that threatened US influence in Israel and US global military ascendancy. In September 1988, Israel launched an [[Ofeq]] reconnaissance satellite into orbit, using a [[Shavit]] rocket, thus becoming one of only eight countries possessing a capacity to [[Timeline of first orbital launches by country|independently launch satellites]] into space (two more have since developed this ability). The Alignment and Likud remained neck and neck in the [[Israeli legislative election, 1988|1988 elections]] (39:40 seats). Shamir successfully formed a national unity coalition with [[Alignment (political party)|the Labour Alignment]]. In March 1990, Alignment leader [[Shimon Peres]] engineered a defeat of the government in a non-confidence vote and then tried to form a new government. [[The dirty trick (Israel)|He failed]] and Shamir became prime minister at the head of a right-wing coalition. In 1990, the [[Soviet Union]] finally permitted free [[Aliyah from the Commonwealth of Independent States in the 1990s|emigration of Soviet Jews to Israel]]. Prior to this, Jews trying to leave the USSR faced [[Refusenik (Soviet Union)|persecution]]; those who succeeded arrived as refugees. Over the next few years some one million Soviet citizens migrated to Israel. Although there was concern that some of the new immigrants had only a very tenuous connection to Judaism, and many were accompanied by non-Jewish relatives, this massive wave of migration slowly transformed Israel, bringing large numbers of highly educated Soviet Jews and creating a powerful Russian culture in Israel. In August 1990, Iraq invaded [[Kuwait]], triggering the [[Gulf War]] between Iraq and a large allied force, led by the [[United States]]. Iraq attacked Israel with 39 [[Scud missile]]s. Israel did not retaliate at request of the US, fearing that if Israel responded against Iraq, other Arab nations might desert the allied coalition. Israel provided gas masks for both the Palestinian population and Israeli citizens, while Netherlands and the United States deployed [[MIM-104 Patriot|Patriot defence batteries]] in Israel as protection against the Scuds. In May 1991, during a 36-hour period, 15,000 [[Beta Israel]] (Ethiopian Jews) were [[Operation Solomon|secretly airlifted]] to Israel. The coalition's victory in the Gulf War opened new possibilities for regional peace, and in October 1991 the US President, [[George H.W. Bush]], and Soviet Union Premier, [[Mikhail Gorbachev]], jointly convened a [[Madrid Conference of 1991|historic meeting in Madrid]] of Israeli, Lebanese, Jordanian, Syrian, and Palestinian leaders. Shamir opposed the idea but agreed in return for loan guarantees to help with absorption of immigrants from the former Soviet Union. His participation in the conference led to the collapse of his (right-wing) coalition. ===1992–1996: Rabin II; Peres II=== {{Further information|Oslo Accords|Assassination of Yitzhak Rabin}} {{See also2|[[Twenty-fifth government of Israel|Twenty-fifth]]|[[Twenty-sixth government of Israel|Twenty-sixth]] governments of Israel}} In the [[Israeli legislative election, 1992|1992 elections]], the [[Labor Party (Israel)|Labour Party]], led by [[Yitzhak Rabin]], won a significant victory (44 seats) promising to pursue peace while promoting Rabin as a "tough general" and pledging not to deal with the PLO in any way. The pro-peace Zionist party [[Meretz]] won 12 seats, and the Arab and communist parties a further 5, meaning that parties supporting a peace treaty had a full (albeit small) majority in the Knesset. Later that year, the Israeli electoral system was changed to allow for direct election of the prime minister. It was hoped this would reduce the power of small parties (mainly the religious parties) to extract concessions in return for coalition agreements. The new system had the opposite effect; voters could split their vote for prime minister from their (interest based) party vote, and as a result larger parties won fewer votes and smaller parties becoming more attractive to voters. It thus increased the power of the smaller parties. By the 2006 election the system was abandoned. [[File:Flickr - Israel Defense Forces - Life of Lt. Gen. Yitzhak Rabin, 7th IDF Chief of Staff in photos (8).jpg|thumb|[[Yitzhak Rabin]], [[Bill Clinton]], and [[Yasser Arafat]] during the [[Oslo Accords]] signing ceremony at the [[White House]] on 13 September 1993|alt=A man in a dark suit on the left shakes the hand of a man in traditional Arab headdress on the right. Another man stands with open arms in the centre behind them.]] On 25 July 1993, Israel carried out a week-long [[Operation Accountability|military operation]] in Lebanon to attack [[Hezbollah]] positions. On 13 September 1993, Israel and the [[Palestine Liberation Organization]] (PLO) signed the [[Oslo Accords]] (a Declaration of Principles)<ref>[http://www.us-israel.org/jsource/Peace/dop.html Declaration of Principles on Interim Self-Government Arrangements] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170302173924/http://www.us-israel.org/jsource/Peace/dop.html |date=2 March 2017 }} Jewish Virtual Library</ref> on the South Lawn of the [[White House]]. The principles established objectives relating to a transfer of authority from Israel to an interim [[Palestinian Authority]], as a prelude to a final treaty establishing a Palestinian state, in exchange for mutual recognition. The DOP established May 1999 as the date by which a permanent status agreement for the West Bank and Gaza Strip would take effect. In February 1994, [[Baruch Goldstein]], a follower of the [[Kach and Kahane Chai|Kach]] party, killed 29 Palestinians and wounded 125 at the [[Cave of the Patriarchs]] in [[Hebron]], which became known as the [[Cave of the Patriarchs massacre]]. Kach had been barred from participation in the 1992 elections (on the grounds that the movement was racist). It was subsequently made illegal. Israel and the PLO signed the [[Gaza–Jericho Agreement]] in May 1994, and the [[Agreement on Preparatory Transfer of Powers and Responsibilities]] in August, which began the process of transferring authority from Israel to the Palestinians. On 25 July 1994, Jordan and Israel signed the [[Israel–Jordan peace treaty|Washington Declaration]], which formally ended the [[war|state of war]] that had existed between them since 1948 and on 26 October the [[Israel–Jordan Treaty of Peace]], witnessed by US President [[Bill Clinton]].<ref>[http://www.mfa.gov.il/MFA/Peace%20Process/Guide%20to%20the%20Peace%20Process/Main%20Points%20of%20Israel-Jordan%20Peace%20Treaty Main Points of Israel-Jordan Peace Treaty 26 October 1994] Israeli Ministry of Foreign Affairs</ref><ref>[http://www.kinghussein.gov.jo/peacetreaty.html Treaty of Peace between The Hashemite Kingdom of Jordan and The State of Israel] King Hussein website</ref> Prime Minister [[Yitzhak Rabin]] and PLO Chairman [[Yasser Arafat]] signed the [[Interim Agreement on the West Bank and the Gaza Strip|Israeli–Palestinian Interim Agreement]] on the West Bank and the Gaza Strip on 28 September 1995 in Washington. The agreement was witnessed by President Bill Clinton on behalf of the United States and by Russia, Egypt, Norway and the European Union, and incorporates and supersedes the previous agreements, marking the conclusion of the first stage of negotiations between Israel and the PLO. The agreement allowed the PLO leadership to relocate to the occupied territories and granted autonomy to the Palestinians with talks to follow regarding final status. In return the Palestinians promised to abstain from use of terror and changed the [[Palestinian National Covenant]], which had called for the expulsion of all Jews who migrated after 1917 and the elimination of Israel.<ref>{{cite web|url=http://www.mideastweb.org/plocha.htm|title=PLO Covenant (Charter) 1968|website=www.mideastweb.org}}</ref> The agreement was opposed by [[Hamas]] and other Palestinian factions, which launched [[List of Palestinian suicide attacks#1990s|suicide bomber attacks]] at Israel. Rabin had a [[Israeli Gaza Strip barrier|barrier]] constructed around Gaza to prevent attacks. The growing separation between Israel and the "[[Palestinian Territories]]" led to a labour shortage in Israel, mainly in the construction industry. Israeli firms began importing [[Demographics of Israel#Foreign workers|labourers]] from the [[Philippines]], [[Thailand]], [[China]] and [[Romania]]; some of these labourers stayed on without visas. In addition, a growing number of Africans began illegally migrating to Israel. On 4 November 1995, a far-right-wing [[Yigal Amir|religious Zionist]] opponent of the [[Oslo Accords]], [[Assassination of Yitzhak Rabin|assassinated Prime Minister Yitzhak Rabin]]. In February 1996 Rabin's successor, [[Shimon Peres]], called early elections. In April 1996, Israel launched an [[Operation Grapes of Wrath|operation]] in southern Lebanon as a result of Hezbollah's [[Katyusha rocket launcher|Katyusha]] [[List of Lebanese rocket attacks on Israel|rocket attacks]] on Israeli population centres along the border. ===1996–2001: Netanyahu I; Barak=== {{Further information|2000 Camp David Summit}} {{See also2|[[Twenty-seventh government of Israel|Twenty-seventh]]|[[Twenty-eighth government of Israel|Twenty-eighth]] governments of Israel}} The May 1996 [[Israeli legislative election, 1996|elections]] were the first featuring [[Israeli prime ministerial election, 1996|direct election of the prime minister]] and resulted in a narrow election victory for [[Likud]] leader [[Binyamin Netanyahu]]. A spate of suicide bombings reinforced the Likud position for security. [[Hamas]] claimed responsibility for most of the bombings. Despite his stated differences with the [[Oslo Accords]], Prime Minister Netanyahu continued their implementation, but his prime ministership saw a marked slow-down in the Peace Process. Netanyahu also pledged to gradually reduce US aid to Israel.<ref>{{cite web |url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/US-Israel/boldaid.html |title=Israel's Bold Initiative to Reduce U.S. Aid |publisher=Jewishvirtuallibrary.org |date= |accessdate=2012-08-13}}</ref> In September 1996, a [[Western Wall Tunnel#Northern exit|Palestinian riot]] broke out against the creation of an exit in the Western Wall tunnel. Over the subsequent few weeks, around 80 people were killed as a result.<ref>{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/548443.stm |title=Mayor halts Temple Mount dig |publisher=BBC News |accessdate=5 May 2009 | date=3 December 1999}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/judaica/ejud_0002_0015_0_15349.html |title=Palestinian Authority |publisher=Jewish Virtual Library}}</ref> In January 1997 Netanyahu signed the [[Hebron Protocol]] with the Palestinian Authority, resulting in the redeployment of Israeli forces in [[Hebron]] and the turnover of civilian authority in much of the area to the Palestinian Authority. In the [[Israeli legislative election, 1999|election]] of July 1999, [[Ehud Barak]] of the Labour Party became Prime Minister. His party was the largest in the Knesset with 26 seats. In September 1999 the [[Supreme Court of Israel]] ruled that the use of torture in interrogation of Palestinian prisoners was illegal.<ref>{{cite web |url=http://stoptorture.org.il/en/skira90-99 |title=1990-1999 &#124; הוועד הציבורי נגד עינויים בישראל |publisher=Stoptorture.org.il |date= |accessdate=2012-08-13 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120807200124/http://www.stoptorture.org.il/en/skira90-99 |archivedate=7 August 2012 |df=dmy-all }}</ref> On 21 March 2000, [[Pope John Paul II]] arrived in Israel for a historic visit. On 25 May 2000, Israel unilaterally [[South Lebanon conflict (1982–2000)#2000: Israeli withdrawal|withdrew]] its remaining forces from the "security zone" in southern Lebanon. Several thousand members of the [[South Lebanon Army]] (and their families) left with the Israelis. The UN Secretary-General concluded<ref>[https://www.un.org/News/Press/docs/2000/20000618.sc6878.doc.html Security Council endorses Secretary-General's conclusion on Israeli withdrawal from Lebanon as of 16 June] United Nations, 18 June 2000</ref> that, as of 16 June 2000, Israel had withdrawn its forces from Lebanon in accordance with [[UN Security Council Resolution 425]]. Lebanon claims that Israel continues to occupy Lebanese territory called "[[Sheba'a Farms]]" (however this area was governed by Syria until 1967 when Israel took control).<ref>Kaufman, Asher (Autumn 2002). "Who owns the Shebaa Farms? Chronicle of a territorial dispute". Middle East Journal (Middle East Institute) 56 (4): 576–596.</ref> The Sheba'a Farms provided [[Hezbollah]] with a ruse to maintain warfare with Israel.<ref>{{cite news |title=Syria politics: Fêted |url=http://viewswire.eiu.com/index.asp?layout=VWArticleVW3&article_id=1413555726 |newspaper=Economist Intelligence Unit |date=15 July 2008 |accessdate=4 November 2012}}</ref> The Lebanese government, in contravention of the UN Security Council resolution, did not assert sovereignty in the area, which came under Hezbollah control. In the Fall of 2000, [[2000 Camp David Summit|talks were held at Camp David]] to reach a final agreement on the Israel/Palestine conflict. Ehud Barak offered to meet most of the Palestinian teams requests for territory and [[concession (politics)|political concessions]], including Arab parts of east Jerusalem; however, Arafat abandoned the talks without making a counterproposal.<ref>[http://www.iris.org.il/camp_david2.htm Israeli Proposal to Palestinians and Syria] Information Regarding Israel's Security (IRIS)</ref> Following its withdrawal from South Lebanon, Israel became a member of the [[Western European and Others Group]] at the United Nations. Prior to this Israel was the only nation at the UN which was not a member of any group (The Arab states would not allow it to join the Asia group), which meant it could not be a member of the Security Council or appoint anyone to the International Court and other key UN roles. Since December 2013 it has been a permanent member of the group.<ref>https://www.un.org/depts/DGACM/RegionalGroups.shtml see the note at the bottom.</ref> In July 2000, [[Aryeh Deri]] was sentenced to 3 years in prison for bribe taking. Deri is regarded as the mastermind behind the rise of Shas and was a government minister at the age of 24. Political manipulation meant the investigation lasted for years. Deri subsequently sued a Police Officer who alleged that he was linked to the traffic-accident death of a witness, who was run over in New York by a driver who had once been in the employ of an associate of Deri.<ref>{{cite news |author= Dalia Shehori |date=5 March 2003 |title='If I could sue the judges for libel, I would': Aryeh Deri sues a police commander to clear his name |url=http://www.haaretz.com/print-edition/features/if-i-could-sue-the-judges-for-libel-i-would-1.17233 |newspaper=Haaretz |accessdate=2 April 2015}}, see also {{cite web |date=16 January 2011 |title=<bdi dir="rtl">מה חלקו של אריה דרעי ברצח חמותו אסתר ורדבר?</bdi> |language=he |trans-title=What was the share of Aryeh Deri in the murder of his mother-in-law Esther Bradbury |url=http://bektzara.blogspot.co.il/2012/10/blog-post_8671.html |publisher=חדשות בקצרה בתמונות ומסמכים (News briefs, photos and documents) |accessdate=2 April 2015}}</ref> On 28 September 2000, Israeli opposition leader [[Ariel Sharon]] visited the Al-Aqsa compound, or [[Temple Mount]], the following day the Palestinians launched the [[al-Aqsa Intifada]]. David Samuels and Khaled Abu Toameh have stated that the uprising was planned much earlier.<ref name=toameh>{{cite web |accessdate=29 March 2006 |url=http://www.mafhoum.com/press3/111P55.htm |title=How the war began |author=Khaled Abu Toameh}}</ref><ref name=atlantic>{{cite news |url=https://www.theatlantic.com/magazine/archive/2005/09/in-a-ruined-country/304167/ |title=In a Ruined Country |last=Samuels |first=David |date=September 2005 |work=[[The Atlantic]] |accessdate=5 December 2012}}</ref> In October 2000, Palestinians destroyed [[Joseph's Tomb]], a Jewish shrine in [[Nablus]]. The [[Arrow (Israeli missile)|Arrow missile]], a missile designed to destroy [[ballistic missile]]s, including [[Scud missile]]s, was first deployed by Israel. In 2001, with the Peace Process increasingly in disarray, Ehud Barak called a [[Israeli prime ministerial election, 2001|special election for Prime Minister]]. Barak hoped a victory would give him renewed authority in negotiations with the Palestinians. Instead opposition leader [[Ariel Sharon]] was elected PM. After this election, the system of directly electing the Premier was abandoned. ===2001–2006: Sharon=== {{Further information|Second Intifada|Israeli West Bank barrier|Israel's unilateral disengagement plan}} {{See also2|[[Twenty-ninth government of Israel|Twenty-ninth]]|[[Thirtieth government of Israel|Thirtieth]] governments of Israel}} [[File:Westbank barrier.png|thumb|upright|The [[Israeli West Bank barrier]] route built (red), under construction (pink) and proposed (white), {{as of|2011|6|lc=on}}]] The failure of the peace process, increased Palestinian terror and occasional [[2000–2006 Shebaa Farms conflict|attacks]] by [[Hezbollah]] from Lebanon, led much of the Israeli public and political leadership to lose confidence in the Palestinian Authority as a peace partner. Most felt that many Palestinians viewed the peace treaty with Israel as a temporary measure only.<ref>{{cite book |last=Karsh |first=Efraim |title=Islamic Imperialism: A History |url=https://books.google.com/?id=LmZP3mixescC&pg=PA181&dq=many+Palestinians+viewed+the+peace+treaty+with+Israel+as+a+temporary+measure+only#v=onepage&q=many%20Palestinians%20viewed%20the%20peace%20treaty%20with%20Israel%20as%20a%20temporary%20measure%20only&f=false |publisher=Yale University Press |year=2006 |page=181 |isbn=0300106033}}</ref> Many Israelis were thus anxious to disengage from the Palestinians. In response to a wave of [[List of Palestinian suicide attacks#2000s|suicide bomb attacks]], culminating in the "[[Passover massacre]]" (see [[List of Israeli civilian casualties in the Second Intifada]]), Israel launched [[Operation Defensive Shield]] in March 2002, and Sharon began the construction of a [[Israeli West Bank barrier|barrier]] around the West Bank. Around the same time, the Israeli town of [[Sderot]] and other Israeli communities near Gaza became subject to constant [[Palestinian rocket attacks on Israel|shelling]] and mortar bomb attacks from Gaza. Thousands of Jews from Latin America began [[Aliyah from Latin America in the 2000s|arriving]] in Israel due to economic crises in their countries of origin. In January 2003 separate [[Israeli legislative election, 2003|elections]] were held for the Knesset. Likud won the most seats (27). An anti-religion party, [[Shinui]], led by media pundit [[Tommy Lapid]], won 15 seats on a secularist platform, making it the third largest party (ahead of orthodox [[Shas]]). Internal fighting led to Shinui's demise at the next election. In 2004, the [[African Hebrew Israelites of Jerusalem|Black Hebrews]] were granted permanent residency in Israel. The group had begun migrating to Israel 25 years earlier from the United States, but had not been recognized as Jews by the state and hence not granted citizenship under Israel's [[Law of Return]]. They had settled in Israel without official status. From 2004 onwards, they received citizen's rights. The Sharon government embarked on an extensive program of construction of [[Desalination#Israel|desalinization plants]] that freed Israel of the fear of drought. Some of the Israeli desalinization plants are the largest of their kind in the world.<ref>{{cite web|url=http://www.water-technology.net/projects/israel/|title=Ashkelon Seawater Reverse Osmosis (SWRO) Plant, Israel|website=Water Technology|access-date=20 មីនា 2018|archivedate=24 កក្កដា 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110724181500/http://www.water-technology.net/projects/israel/|url-status=dead}}</ref> In May 2004, Israel launched [[Operation Rainbow (2004)|Operation Rainbow]] in southern Gaza to create a safer environment for the IDF soldiers along the [[Philadelphi Route]]. On September 30, 2004, Israel carried out [[Operation Days of Penitence]] in northern Gaza to destroy the launching sites of Palestinian rockets which were used to attack Israeli towns. In 2005, all Jewish settlers were evacuated from [[Gaza Strip|Gaza]] (some forcibly) and their homes demolished. [[Israel's unilateral disengagement plan|Disengagement from the Gaza Strip]] was completed on 12 September 2005. Military disengagement from the northern West Bank was completed ten days later. In 2005 Sharon left the Likud and formed a new party called [[Kadima]], which accepted that the peace process would lead to creation of a Palestinian state. He was joined by many leading figures from both Likud and Labour. Hamas won the [[Palestinian legislative election, 2006]], the first and only genuinely free Palestinian elections. Hamas' leaders rejected all agreements signed with Israel, refused to recognize Israel's right to exist, refused to abandon terror, and occasionally [[Hamas–UNRWA Holocaust dispute|claimed the Holocaust was a Jewish conspiracy]]. The withdrawal and Hamas victory left the status of Gaza unclear, Israel claimed it was no longer an occupying power but continued to control air and sea access to Gaza although it did not exercise [[sovereignty]] on the ground. Egypt insisted that it was still occupied and refused to open border crossings with Gaza, although it was free to do so.<ref>{{cite web |url=http://www.biu.ac.il/Besa/MSPS83.pdf |title=Is Gaza Occupied? Redefining the Legal Status of Gaza |last=Samson |first=Elizabeth |date=January 2010 |work=Mideast Security and Policy Studies |publisher=Begin-Sadat Center for Strategic Studies |accessdate=12 January 2013 |archivedate=7 ធ្នូ 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121207013059/http://www.biu.ac.il/Besa/MSPS83.pdf |url-status=dead }}</ref> On April 2006 [[Ariel Sharon]] was incapacitated by a severe [[haemorrhagic stroke]] and [[Ehud Olmert]] became [[Prime Minister of Israel|Prime Minister]].<ref>{{cite web |url=http://www.mfa.gov.il/MFA/MFAArchive/2000_2009/2003/3/Ehud+Olmert.htm |title=Ehud Olmert |publisher=Israel Ministry of Foreign Affairs |accessdate=5 December 2012}}</ref> ===2006–2009: Olmert=== {{Further information|Start-up Nation|2006 Hamas cross-border raid|2006 Lebanon War|Gaza War (2008-09)}} {{See also|Thirty-first government of Israel}} [[Ehud Olmert]] was elected Prime Minister after his party, [[Kadima]], won the most seats (29) in the [[Israeli legislative election, 2006]]. In 2005 [[Mahmoud Ahmadinejad]] was officially elected president of Iran; since then, Iranian policy towards Israel has grown more [[Israel–Iran proxy conflict|confrontational]]. Israeli analysts believe Ahmadinejad has worked to undermine the peace process with arms supplies and aid to Hezbullah in South Lebanon and Hamas in Gaza,<ref>{{cite news |url=http://www.ipsnews.net/2009/03/politics-iranrsquos-anti-israel-rhetoric-aimed-at-arab-opinion/ |title=Iran’s Anti-Israel Rhetoric Aimed at Arab Opinion |last=Porter |first=Gareth |date=9 March 2009 |publisher=Inter Press Service |accessdate=4 December 2012}}</ref> and is [[Iran and weapons of mass destruction|developing nuclear weapons]], possibly for use against Israel.<ref>{{cite web|url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Threats_to_Israel/Iran.html |title=Potential Threats To Israel: Iran |publisher=Jewishvirtuallibrary.org |date=2008-05-06 |accessdate=2012-08-13}}</ref> Iranian support for Hezbollah and its nuclear arms program are in contravention of UN Security Council resolutions [[United Nations Security Council Resolution 1559|1559]] and [[United Nations Security Council Resolution 1747|1747]]. Iran also [[International Conference to Review the Global Vision of the Holocaust|encourages Holocaust denial]]. Following the Israeli withdrawal from Lebanon, Hezbollah had mounted periodic attacks on Israel, which did not lead to Israeli retaliation. Similarly, the withdrawal from Gaza led to incessant shelling of towns around the Gaza area with only minimal Israeli response. The failure to react led to criticism from the Israeli right and undermined the government. On 14 March 2006, Israel carried out an [[Operation Bringing Home the Goods|operation]] in the Palestinian Authority prison of [[Jericho]] in order to capture [[Ahmad Sa'adat]] and several Palestinian Arab prisoners located there who assassinated Israeli politician [[Rehavam Ze'evi]] in 2001. The operation was conducted as a result of the expressed intentions of the newly elected Hamas government to release these prisoners. On 25 June 2006, a Hamas force crossed the border from Gaza and [[2006 Hamas cross-border raid|attacked]] a tank, capturing Israeli soldier [[Gilad Shalit]], sparking [[2006 Israel–Gaza conflict|clashes]] in Gaza.<ref>{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/in_pictures/5142376.stm |title=In pictures: Gaza crisis |date=3 July 2006 |publisher=BBC News |accessdate=5 December 2012}}</ref> [[File:Idf back from lebanon.jpg|thumb|left|[[Nahal Brigade]] soldiers returning after the [[2006 Lebanon War]]]] On 12 July, Hezbollah [[Zar'it-Shtula incident|attacked Israel]] from Lebanon, shelled Israeli towns and attacked a border patrol, taking two dead or badly wounded Israeli soldiers. These incidents led Israel to initiate the [[2006 Lebanon War|Second Lebanon War]], which lasted through August 2006. Israeli forces entered some villages in Southern Lebanon, while the air force attacked targets all across the country. Israel only made limited ground gains until the launch of [[Operation Changing Direction 11]], which lasted for 3 days with disputed results. Shortly before a UN ceasefire came into effect, Israeli troops [[Battle of Wadi Saluki|captured Wadi Saluki]]. The war concluded with Hezbollah evacuating its forces from Southern Lebanon, while the IDF remained until its positions could be handed over to the [[Lebanese Armed Forces]] and [[UNIFIL]]. In 2007 education was made compulsory until the age of 18 for all citizens (it had been 16). Refugees from the [[War in Darfur|genocide in Darfur]], mostly Muslim, arrived in Israel illegally, with some given Asylum.<ref>{{cite news |url=http://www.time.com/time/world/article/0,8599,1931160,00.html |title=Israel's Illegal Immigrants — and Their Children |last=Kalman |first=Matthew |date=21 October 2009 |work=[[Time (magazine)|Time]] |accessdate=4 December 2012 |archive-date=24 តុលា 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091024031119/http://www.time.com/time/world/article/0,8599,1931160,00.html |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Immigration/SudaneseRefugees.html |title=Sudanese Refugees in Israel |last=Scheinerman |first=Naomi |work=Jewish Virtual Library |publisher=American-Israeli Cooperative Enterprise |accessdate=4 December 2012}}</ref> [[Illegal immigration from Africa to Israel|Illegal immigrants]] arrived mainly from Africa in addition to foreign workers overstaying their visas. The numbers of such migrants are not known, and estimates vary between 30,000 and over 100,000. An American billionaire casino owner, [[Sheldon Adelson]], set up a free newspaper [[Israel Hayom]] with the express intention of reducing the influence of the dominant (centre-left) newspaper [[Yediot Ahronot]] and causing a right-ward shift in Israeli politics by supporting Netanyahu.<ref>{{cite web|url=https://freedomhouse.org/report/freedom-press/2016/israel|title=Israel|website=freedomhouse.org|access-date=20 មីនា 2018|archivedate=2 កុម្ភៈ 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170202194227/https://freedomhouse.org/report/freedom-press/2016/israel|url-status=dead}}</ref> In June 2007, Hamas took control of the Gaza Strip in the course of the [[Battle of Gaza (2007)|Battle of Gaza]],<ref name=Guardian>{{cite news|title=Hamas takes control of Gaza|url=https://www.theguardian.com/world/2007/jun/15/israel4|accessdate=3 June 2010|newspaper=Guardian|date=15 June 2007 | location=London | first1=Ian | last1=Black | first2=Mark | last2=Tran}}</ref> seizing government institutions and replacing Fatah and other government officials with its own.<ref name="intern_fight_p14-15">{{cite book | title= Internal fight: Palestinian abuses in Gaza and the West Bank | pages= 14–15 | author2= Human Rights Watch | first1= Fred | last1= Abrahams | publisher=[[Human Rights Watch]] | year= 2008 | authorlink2= Human Rights Watch }}</ref> Following the takeover, Egypt and Israel imposed a partial [[Blockade of the Gaza Strip|blockade]], on the grounds that Fatah had fled and was no longer providing security on the Palestinian side, and to prevent arms smuggling by terrorist groups. On 6 September 2007, the Israeli Air Force [[Operation Orchard|destroyed]] a nuclear reactor in Syria. On 28 February 2008, Israel launched a [[Operation Hot Winter|military campaign]] in Gaza in response to the constant firing of [[Qassam rocket]]s by Hamas militants. On July 16, 2008, Hezbollah [[2008 Israel-Hezbollah prisoner swap|swapped]] the bodies of Israeli soldiers [[Ehud Goldwasser]] and [[Eldad Regev]], kidnapped in 2006, in exchange for the Lebanese terrorist [[Samir Kuntar]], four [[Lebanese prisoners in Israel|Hezbollah prisoners]], and the bodies of 199 Palestinian Arab and Lebanese fighters.<ref>{{cite news|url=http://www.jpost.com/Middle-East/Israeli-experts-say-many-Lebanese-are-not-celebrating|first=Nathan|last=Cohen|newspaper=[[The Jerusalem Post]]|date=17 July 2008|title=Israeli experts say many Lebanese are not celebrating}}</ref> Olmert came under investigation for corruption and this led him to announce on 30 July 2008, that he would be stepping down as Prime Minister following election of a new leader of the [[Kadima]] party in September 2008. [[Tzipi Livni]] won the election, but was unable to form a coalition and Olmert remained in office until the general election. Israel carried out [[Operation Cast Lead]] in the Gaza Strip from 27 December 2008 to 18 January 2009 in response to rocket attacks from Hamas militants,<ref name=gw>{{cite news|title=Gaza 'looks like earthquake zone' |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/7838618.stm |publisher=BBC News |date=20 January 2009 |accessdate=3 December 2012 |archiveurl=https://www.webcitation.org/5ga097JZR?url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/7838618.stm |archivedate=6 May 2009 |deadurl=yes |df=dmy-all }}</ref> leading to a decrease of [[List of Palestinian rocket attacks on Israel, 2009|Palestinian rocket attacks]].<ref name="Shabak">{{cite web |url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Terrorism/2010Review.pdf |title=Data and Trends in Terrorism |date=25 December 2010 |work=Annual Summary |publisher=Israel Security Agency |accessdate=5 December 2012}}</ref> ===2009–present: Netanyahu II=== {{Further information|2011 Israeli social justice protests|Tamar gas field|Operation Pillar of Defense|2014 Israel–Gaza conflict}} {{See also2|[[Thirty-second government of Israel|Thirty-second]]|[[Thirty-third government of Israel|Thirty-third]]|[[Thirty-fourth government of Israel|Thirty-fourth]] governments of Israel}} In the [[Israeli legislative election, 2009|2009 legislative election]] Likud won 27 seats and Kadima 28; however, the right-wing camp won a majority of seats, and President Shimon Peres called on Netanyahu to form the government. Russian immigrant-dominated [[Yisrael Beiteinu]] came third with 15 seats, and Labour was reduced to fourth place with 13 seats. In 2009, Israeli billionaire [[Yitzhak Tshuva]] announced the discovery of [[Tamar gas field|huge natural gas reserves]] off the coast of Israel.<ref>{{cite news |title=Israel Billionaire Tshuva Strikes Gas, Fueling Expansion in Energy, Hotels |first1=David |last1=Wainer |first2=Calev |last2=Ben-David |url=https://www.bloomberg.com/news/2010-04-21/israel-billionaire-tshuva-strikes-gas-fueling-expansion-in-energy-hotels.html |newspaper=Bloomberg |date=22 April 2010 |accessdate=3 December 2012}}</ref> On 31 May 2010, an [[Gaza flotilla raid|international incident]] broke out in the Mediterranean Sea when foreign activists trying to break the [[Blockade of the Gaza Strip#Naval blockade|maritime blockade]] over Gaza, clashed with Israeli troops. During the struggle, nine Turkish activists were killed. In late September 2010 took place [[Direct negotiations between Israel and the Palestinians (2010-2011)|direct negotiations between Israel and the Palestinians]] without success. As a defensive countermeasure to the rocket threat against Israel's civilian population, at the end of March 2011 Israel began to operate the advanced mobile air defence system "[[Iron Dome]]"<ref name=atSpecs>{{cite web |url=http://www.army-technology.com/projects/irondomeairdefencemi/ |title=Iron Dome Air Defense Missile System, Israel |publisher=army-technology.com |accessdate=18 August 2011}}</ref> in the southern region of Israel and along the border with the Gaza Strip. [[File:Israel Housing Protests Tel Aviv August 6 2011b.jpg|thumb|[[2011 Israeli social justice protests|Protest]] in [[Tel Aviv]] on 6 August 2011]] On 14 July 2011, the [[2011 Israeli housing protests|largest social protest in the history of Israel]] began in which hundreds of thousands of protesters from a variety of [[socio-economic]] and religious backgrounds in Israel protested against the continuing rise in the [[cost of living]] (particularly housing) and the deterioration of public services in the country (such as health and education). The peak of the demonstrations took place on 3 September 2011, in which about 400,000 people demonstrated across the country. In October 2011, [[Gilad Shalit prisoner exchange|a deal was reached]] between Israel and [[Hamas]], by which the kidnapped Israeli soldier [[Gilad Shalit]] was released in exchange for 1,027 [[Palestinian prisoners in Israel|Palestinians]] and [[Arab citizens of Israel|Arab-Israeli]] prisoners.<ref>[http://news.xinhuanet.com/english2010/world/2011-10/17/c_131194865.htm Hamas to gain politically from prisoner swap deal] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140105105418/http://news.xinhuanet.com/english2010/world/2011-10/17/c_131194865.htm |date=5 January 2014 }}. News.xinhuanet.com. Retrieved on 2011-10-20.</ref><ref name=autogenerated8>{{cite news|last=Mishra|first=Harinder|title=Israel to release 1,027 prisoners for its lone soldier|url=http://ibnlive.in.com/generalnewsfeed/news/israel-to-release-1027-prisoners-for-its-lone-soldier/854824.html|accessdate=16 October 2011|newspaper=[[IBN Live]]|date=12 October 2011|location=Jerusalem|archive-date=11 មករា 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120111155346/http://ibnlive.in.com/generalnewsfeed/news/israel-to-release-1027-prisoners-for-its-lone-soldier/854824.html|url-status=dead}}</ref> In March 2012, Secretary-general of the [[Popular Resistance Committees]], [[Zuhir al-Qaisi]], a senior PRC member and two additional Palestinian militants were assassinated during a [[Israeli targeted killings|targeted killing]] carried out by Israeli forces in Gaza.<ref>{{cite web|url=https://www.reuters.com/article/us-palestinians-israel-gaza/israel-kills-palestinian-militants-in-gaza-strike-idUSBRE8280W820120309|title=Israel kills 10 Palestinian militants in Gaza strikes|date=9 March 2012|publisher=|via=Reuters}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-17319054|title=Israeli strikes 'kill 12' in Gaza|date=10 March 2012|publisher=|via=www.bbc.co.uk}}</ref> The Palestinian armed factions in the Gaza Strip, led by the [[Palestinian Islamic Jihad|Islamic Jihad]] and the [[Popular Resistance Committees]], fired a massive amount of rockets towards southern Israel in retaliation, sparking five days of [[March 2012 Gaza-Israel clashes|clashes]] along the Gaza border. In May 2012, Prime Minister Benjamin Netanyahu reached an agreement with the Head of Opposition [[Shaul Mofaz]] for [[Kadima]] to join the government, thus cancelling the early election supposed to be held in September.<ref name=autogenerated2>{{cite news |url=http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-4226125,00.html |title=No elections: Kadima to join government |publisher=[[Ynetnews]] |date=1995-06-20 |accessdate=2012-08-06}}</ref> However, in July, the Kadima party left Netanyahu's government due to a dispute concerning [[Plesner Committee|military conscription for ultra-Orthodox Jews in Israel]].<ref>{{cite news |date=17 July 2012 |url=http://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-18870666 |publisher=BBC News |title=Kadima quits Israel government over conscription law |accessdate=2 April 2015}}</ref> In June 2012, Israel [[Israeli transfer of Palestinian militant bodies (2012)|transferred the bodies of 91 Palestinian suicide bombers and other militants]] as part of what Mark Regev, spokesman for Netanyahu, described as a "humanitarian gesture" to [[Palestinian Authority|PA]] chairman [[Mahmoud Abbas]] to help revive the peace talks, and reinstate direct negotiations between Israel and the Palestinians.<ref>{{cite news |url=http://www.france24.com/en/20120531-palestinian-territories-bodies-israel-return-conflict |title=Israel returns bodies of 91 Palestinians |publisher=France 24 |accessdate=1 June 2012}}</ref> On 21 October 2012, United States and Israel began their biggest joint air and missile defence exercise, known as [[2012 US-Israel military exercise|Austere Challenge 12]], involving around 3,500 US troops in the region along with 1,000 IDF personnel, expected to last three weeks.<ref>[http://www.aljazeera.com/news/middleeast/2012/10/2012102195738284839.html US and Israel launch joint military drill], ''Al Jazeera''. 21 October 2012</ref> Germany and Britain also participated.<ref>[http://www.businessweek.com/news/2012-10-15/u-dot-s-dot-israeli-military-exercise-sending-message-to-iran U.S.-Israeli Military Exercise Sending Message to Iran] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140817063133/http://www.businessweek.com/news/2012-10-15/u-dot-s-dot-israeli-military-exercise-sending-message-to-iran |date=17 August 2014 }}</ref> In response to over a hundred rocket attacks on southern Israeli cities, Israel began an [[Operation Pillar of Defense|operation]] in Gaza on 14 November 2012, with the targeted killing of [[Ahmed Jabari]], chief of Hamas military wing, and airstrikes against twenty underground sites housing long-range missile launchers capable of striking Tel Aviv. In January 2013, construction of the [[Israel–Egypt barrier|barrier]] on the Israeli-Egyptian border was completed in its main section.<ref>{{cite news |url=http://www.latimes.com/news/nationworld/world/middleeast/la-fg-israel-africa-immigration-20130103,0,3410875.story |title=Israel completes most of Egypt border fence |newspaper=Los Angeles Times |date=2 January 2013}}</ref> Benjamin Netanyahu was elected Prime Minister again after the [[Likud Yisrael Beiteinu]] alliance won the most seats (31) in the [[Israeli legislative election, 2013|2013 legislative election]] and formed a coalition government with secular centrist [[Yesh Atid]] party (19), rightist [[The Jewish Home]] (12) and Livni's [[Hatnuah]] (6), excluding Haredi parties. Labour came in third with 15 seats.<ref>{{cite news| url=http://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-21745344 | work=BBC News | title=Israel PM Netanyahu 'reaches coalition deal' | date=14 March 2013}}</ref> In July 2013, as a "good will gesture" to restart [[2013 Israeli-Palestinian peace talks|peace talks]] with the Palestinian Authority, Israel agreed to release 104 Palestinian prisoners, most of whom had been in jail since before the 1993 Oslo Accords,<ref name="Wash Post 2013-07-28">{{cite news |author=William Booth |author2=Orly Halpern |author3=Anne Gearan |url=https://www.washingtonpost.com/world/middle_east/israel-to-free-104-palestinian-prisoners/2013/07/28/390ad8d2-f7a3-11e2-a954-358d90d5d72d_story.html |title=Peace talks set to begin after Israel agrees to free 104 Palestinian prisoners |newspaper=The Washington Post |date=28 July 2013 |accessdate=2 April 2015}}</ref> including militants who had killed Israeli civilians.<ref name="Wash Post 2013-07-28"/><ref>{{cite news |author=[[Isabel Kershner]] |url=https://www.nytimes.com/2013/08/13/world/middleeast/israel-names-palestinian-prisoners-to-be-released.html?pagewanted=all&_r=2& |title=Timing of Israeli Housing Plans May Be Part of a Political Calculation |newspaper=[[The New York Times]] |date=13 August 2013 |page=A6 |accessdate=2 April 2015}}</ref> In April 2014, Israel suspended peace talks after Hamas and Fatah agreed to form a unity government.<ref>[http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-4513046,00.html Sanctions and suspended talks - Israel responds to Palestinian reconciliation] [[Ynet News]] 24 April 2014</ref> Following an escalation of rocket attacks by Hamas, Israel started an [[Operation Protective Edge|operation]] in the Gaza Strip on 8 July 2014,<ref>{{cite news |author=[[Steven Erlanger]] |author2=[[Isabel Kershner]] |title=Israel and Hamas Trade Attacks as Tension Rises |url=https://www.nytimes.com/2014/07/09/world/middleeast/israel-steps-up-offensive-against-hamas-in-gaza.html |newspaper=[[The New York Times]] |date=9 July 2014 |page=A1 |accessdate=2 April 2015}}</ref> which included a ground incursion aimed at destroying the [[Palestinian tunnel warfare in the Gaza Strip|cross-border tunnels]].<ref>{{cite news |title='Gaza conflict: Israel and Palestinians agree long-term truce'|url=http://www.bbc.com/news/world-middle-east-28939350|publisher=BBC News|date=27 August 2014}}</ref> Differences over the budget and a [[Basic Law proposal: Israel as the Nation-State of the Jewish People|"Jewish state" bill]] triggered early elections in December 2014.<ref>{{Cite news|url=http://www.cbc.ca/news/world/israel-s-benjamin-netanyahu-fires-2-ministers-election-likely-1.2857502|title=Israel's Benjamin Netanyahu fires 2 ministers, election likely|agency=CBC News|date=2 December 2014}}</ref> After the [[Israeli legislative election, 2015|2015 Israeli elections]], Netanyahu renewed his mandate as Prime Minister when [[Likud]] obtained 30 seats and formed a right-wing coalition government with [[Kulanu]] (10), [[The Jewish Home]] (8), and Orthodox parties [[Shas]] (7) and [[United Torah Judaism]] (6), the bare minimum of seats required to form a coalition. The [[Zionist Union]] alliance came second with 24 seats.<ref>{{cite news |url=http://edition.cnn.com/2015/05/06/middleeast/israel-election-coalition/ |title=Benjamin Netanyahu forms a coalition government for Israel |newspaper=CNN |date=6 May 2015}}</ref> ==Demographics== {{main article|Demographic history of Palestine}} {| class="wikitable" style="text-align:center;float:center;" |+ Population of the Land of Israel 65–650<ref>''The Chosen Few'' by Botticini and Eckstein Princeton 2012, p. 17</ref> |- ! ! 65 ! 100 ! 150 ! 300 ! 550 ! 650 |- | align=left | Estimated Jewish Population (thousands) | 2,500 | 1,800 | 1,200 | 500 | 200 | 100 |- | align=left | Estimated Total Population | 3,000 | 2,300 | 1,800 | 1,100 | 1,500 | 1,500 |} {| class="wikitable" style="text-align:center;float:center;" |+ Development of Israel by decade<ref>{{cite web |url=http://www.cbs.gov.il/reader/shnaton/templ_shnaton_e.html?num_tab=st02_01&CYear=2012 |title=Population, by Population Group |date=11 September 2012 |publisher=Israel Central Bureau of Statistics |accessdate=1 May 2013}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.cbs.gov.il/reader/shnaton/templ_shnaton_e.html?num_tab=st02_27&CYear=2012 |title=Jewish Population in the World and in Israel |date=11 September 2012 |publisher=Israel Central Bureau of Statistics |accessdate=1 May 2013}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.google.com/publicdata/explore?ds=d5bncppjof8f9_&met_y=ny_gdp_pcap_cd&idim=country:ISR |title=GDP per capita (current US$) |date=30 April 2013 |work=Google Public Data Explorer |publisher=World Bank |accessdate=1 May 2013}}</ref> |- ! ! 1950 ! 1960 ! 1970 ! 1980 ! 1990 ! 2000 ! 2010 |- | align=left | [[Demographics of Israel|Population]] (thousands) | 1,370.1 | 2,150.4 | 3,022.1 | 3,921.7 | 4,821.7 | 6,369.3 | 7,695.1 |- | align=left | [[Historical Jewish population comparisons|World Jewry percentage]] | 6% | 15% | 20% | 25% | 30% | 38% | 42% |- | align=left | [[List of countries by past and future GDP (nominal) per capita|GDP per capita]] (current US$) | | 1,366 | 1,806 | 5,617 | 11,264 | 19,859 | 28,522 |} ==See also== {{portal|Israel|History}} {{div col||25em}} * [[Archaeology of Israel]] * [[Hebrew calendar]] * [[History of the Arab–Israeli conflict]] * [[History of Israeli nationality]] * [[History of Jerusalem]] * [[History of the Jews and Judaism in the Land of Israel]] * [[History of the Middle East]] * [[History of Palestine]] * [[History of Zionism]] * [[Jewish history]] * [[Jewish military history]] * [[LGBT history in Israel]] * [[List of Israeli museums]] * [[List of Jewish leaders in the Land of Israel]] * [[List of years in Israel]] * [[Politics of Israel]] * [[Postage stamps and postal history of Israel]] * [[Timeline of Israeli history]] {{div col end}} ==References== {{reflist|30em}} ==Further reading== {{refbegin|40em}} * {{cite web |url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/History/peel1.html |title=The Peel Commission Report |date=July 1937 |accessdate=12 January 2013}} * Berger, Earl ''The Covenant and the Sword: Arab–Israeli Relations, 1948–56'', London, Routledge K. Paul, 1965. * Bregman, Ahron ''A History of Israel'', Houndmills, Basingstoke, Hampshire; New York: Palgrave Macmillan, 2002 {{ISBN|0-333-67632-7}}. * {{Cite book|last=Bright|first=John|title=A History of Israel|publisher=Westminster John Knox Press|year=2000|url=https://books.google.com/?id=0VG67yLs-LAC&printsec=frontcover&dq=Bright+History+of+Israel#v=onepage&q&f=false|isbn=9780664220686}} * Butler, L. J. ''Britain and Empire: Adjusting to a Post-Imperial World'' I.B. Tauris 2002 {{ISBN|1-86064-449-X}} * {{Cite book|last=Coogan|first=Michael D., ed.|title=The Oxford History of the Biblical World|publisher=Oxford University Press|year=1998|url=https://books.google.com/?id=zFhvECwNQD0C&dq=The+Oxford+History+of+the+Biblical+World&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false|isbn=9780195139372}} * Cahill, Jane M. "Jerusalem at the Time of the United Monarchy" * Darwin, John ''Britain and Decolonisation: The Retreat from Empire in the Post-War World'' Palgrave Macmillan 1988 {{ISBN|0-333-29258-8}} * Davis, John, ''The Evasive Peace: a Study of the Zionist-Arab Problem'', London: J. Murray, 1968. * {{Cite book |last=Dever |first=William |title=Who Were the Early Israelites and Where Did They Come From? |publisher=Eerdmans |year=2003 |url=https://books.google.com/?id=8WkbUkKeqcoC&dq=Who+were+the+early+Israelites,+and+where+did+they+come+from%3F&printsec=frontcover#v=onepage&q=&f=false |isbn=9780802809759}} * [[Walter Eytan|Eytan, Walter]] ''The First Ten Years: a Diplomatic History of Israel'', London: Weidenfeld and Nicolson, 1958 * [[Martin Gilbert|Gilbert, Martin]] ''Israel: A History'', New York: Morrow, 1998 {{ISBN|0-688-12362-7}}. * Horrox, James ''A Living Revolution: Anarchism in the Kibbutz Movement'', Oakland: AK Press, 2009 * [[Chaim Herzog|Herzog, Chaim]] ''The Arab–Israeli Wars: War and Peace in the Middle East from the War of Independence to Lebanon'', London: Arms and Armour; Tel Aviv, Israel: Steimatzky, 1984 {{ISBN|0-85368-613-0}}. * Israel Office of Information ''Israel's Struggle for Peace'', New York, 1960. * {{Cite book|last=Killebrew|first=Ann E.|title=Biblical Peoples and Ethnicity: An Archaeological Study of Egyptians, Canaanites, and Early Israel, 1300–1100 B.C.E.|publisher=Society of Biblical Literature|year=2005|url=https://books.google.com/?id=VtAmmwapfVAC&printsec=frontcover&dq=Biblical+peoples+and+ethnicity:+an+archaeological#v=onepage&q&f=false|isbn=9781589830974}} * [[Walter Laqueur|Laqueur, Walter]] ''Confrontation: the Middle-East War and World Politics'', London: Wildwood House, 1974, {{ISBN|0-7045-0096-5}}. * Lehman, Gunnar. "The United Monarchy in the Countryside" * Lucas, Noah ''The Modern History of Israel'', New York: Praeger, 1975. * {{Cite book|last=McNutt|first=Paula|title=Reconstructing the Society of Ancient Israel|publisher=Westminster John Knox Press|year=1999|url=https://books.google.com/?id=hd28MdGNyTYC&pg=PA33&lpg=PA33&dq=Reconstructing+the+Society+of+Ancient+Israel++By+Paula+M.+McNutt#v=onepage&q=&f=false|isbn=9780664222659}} * {{Cite book|last=Miller|first=James Maxwell|last2=Hayes|first2=John Haralson|title=A History of Ancient Israel and Judah|publisher=Westminster John Knox Press|year=1986|isbn=0-664-21262-X|url=https://books.google.com/?id=uDijjc_D5P0C&dq=A+history+of+ancient+Israel+and+Judah++By+James+Maxwell+Miller,+John+Haralson+Hayes&printsec=frontcover#v=onepage&q=&f=false}} * {{Cite book|last=Miller|first=Robert D.|title=Chieftains of the Highland Clans: A History of Israel in the 12th and 11th Centuries B.C.|publisher=Eerdmans|year=2005|url=https://books.google.com/?id=Gtm7NtK87poC&printsec=frontcover&dq=Chieftains+of+the+highland+clans#v=onepage&q=&f=false|isbn=9780802809889}} * Morris, Benny ''1948: A History of the First Arab–Israeli War'', Yale University Press, 2008. {{ISBN|978-0-300-12696-9}}. * [[Conor Cruise O'Brien|O'Brian, Conor Cruise]] ''The Siege: the Saga of Israel and Zionism'', New York: Simon and Schuster, 1986 {{ISBN|0-671-60044-3}}. * [[Michael Oren|Oren, Michael]] ''Six Days of War: June 1967 and the Making of the Modern Middle East'', Oxford: Oxford University Press, 2002 {{ISBN|0-19-515174-7}}. * Rubinstein, Alvin Z. (editor) ''The Arab–Israeli Conflict: Perspectives'', New York: Praeger, 1984 {{ISBN|0-03-068778-0}}. * Lord Russell of Liverpool, ''If I Forget Thee; the Story of a Nation's Rebirth'', London, Cassell 1960. * Sachar, Howard M. ''A History of Israel'', New York: Knopf, 1976 {{ISBN|0-394-48564-5}}. * Samuel, Rinna ''A History of Israel: the Birth, Growth and Development of Today's Jewish State'', London: Weidenfeld and Nicolson, 1989 {{ISBN|0-297-79329-2}}. * Schultz, Joseph & Klausner, Carla ''From Destruction to Rebirth: The Holocaust and the State of Israel'', Washington, D.C.: University Press of America, 1978 {{ISBN|0-8191-0574-0}}. * [[Tom Segev|Segev, Tom]] ''The Seventh Million: the Israelis and the Holocaust'', New York: Hill and Wang, 1993 {{ISBN|0-8090-8563-1}}. * Shapira Anita. ‘’Israel: A History’’ (Brandeis University Press/University Press of New England; 2012) 502 pages; * [[Avi Shlaim|Shlaim, Avi]], The Iron Wall: Israel and the Arab World (2001) * Stager, Lawrence, "Forging an Identity: The Emergence of Ancient Israel" * [[Jacob Talmon|Talmon, Jacob L.]] ''Israel Among the Nations'', London: Weidenfeld & Nicolson, 1970 {{ISBN|0-297-00227-9}}. * {{Cite book|last=Vaughn|first=Andrew G.|last2=Killebrew|first2=Ann E., eds.|title=Jerusalem in Bible and Archaeology: The First Temple Period|publisher=Sheffield|year=1992|url=https://books.google.com/?id=yYS4VEu08h4C&dq=Jerusalem+in+Bible+and+archaeology:+the+First+Temple+period++By+Andrew+G.+Vaughn,+Ann+E.+Killebrew&printsec=frontcover#v=onepage&q=&f=false|isbn=9781589830660}} * [[Michael Wolffsohn|Wolffsohn, Michael]] ''Eternal Guilt?: Forty years of German-Jewish-Israeli Relations'', New York: Columbia University Press, 1993 {{ISBN|0-231-08274-6}}. {{refend}} ==External links== {{Spoken Wikipedia-2 |{{Start date|2008|03|30}} |Wikipedia - History of the State of Israel - Historical background.ogg |Wikipedia - History of the State of Israel - History of Israel.ogg}} *[http://mfa.gov.il/MFA/AboutIsrael/History/Pages/Facts%20about%20Israel-%20History.aspx Facts About Israel: History] at the [[Ministry of Foreign Affairs (Israel)|Israel Ministry of Foreign Affairs]] *[http://www.bbc.com/news/world-middle-east-29123668 Israel profile - Timeline] at the [[BBC News Online]] *[https://www.knesset.gov.il/review/main.aspx?lng=3 History of Israel] at the [[Knesset]] website *[https://www.archives.gov.il/en/ Official website]{{Dead link|date=វិច្ឆិកា 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} of the [[Israel State Archives]] *{{dmoz|Regional/Middle_East/Israel/Society_and_Culture/History}} {{Subject bar |commons=y |commons-search=Category:History of Israel |b=y |b-search=Israeli History}} {{Zionism and the Land of Israel}} {{Jewish history}} {{History of Asia}} {{Israel topics}} {{Authority control}} [[Category:History of Israel| ]] [[Category:Jewish history|**]] [[Category:Articles containing video clips|Israel, history of]] j2cvz93fy3csog0zaw2ngnzku4zxrw3 0 37032 321621 235407 2025-06-06T00:43:28Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321621 wikitext text/x-wiki សំដៅដល់ ៖ *[[ភូមិក្រូច(ឃុំជាងដែក)|ភូមិក្រូច]] [[ឃុំជាងដែក]] [[ស្រុកកំពង់ត្របែក]] [[ខេត្តព្រៃវែង]] *[[ភូមិក្រូច(ឃុំក្តឿងរាយ)|ភូមិក្រូច]] [[ឃុំក្តឿងរាយ]] [[ស្រុកកញ្ជ្រៀច]] [[ខេត្តព្រៃវែង]] *[[ភូមិក្រូច(ឃុំក្រូច)|ភូមិក្រូច]] [[ឃុំក្រូច]] [[ស្រុកព្រៃឈរ]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] *[[ភូមិក្រូច(ឃុំស្វាយភ្លើង)|ភូមិក្រូច]] [[ឃុំស្វាយភ្លើង]] [[ស្រុកតាំងគោក]] [[ខេត្តកំពង់ធំ]] *[[ភូមិក្រូច(ឃុំស្វាយភ្លើង)|ភូមិក្រូច]] [[ឃុំស្វាយភ្លើង]] [[ស្រុកបារាយណ៍]] [[ខេត្តកំពង់ធំ]] (ត្រូវបានកាត់ចូលបង្កើតជា [[ស្រុកតាំងគោក]]) *[[ភូមិក្រូច(ឃុំឯកភាព)|ភូមិក្រូច]] [[ឃុំឯកភាព]] [[ស្រុកអូរជុំ ]] [[ខេត្តរតនគិរី]] *[[ភូមិក្រូច(ឃុំឬស្សីលក)|ភូមិក្រូច]] [[ឃុំឫស្សីលក]] [[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប]] 8hvap9zbfik44x7tbantlstaf2kcp65 321622 321621 2025-06-06T00:44:13Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321622 wikitext text/x-wiki សំដៅដល់ ៖ *[[ភូមិក្រូច(ឃុំជាងដែក)|ភូមិក្រូច]] [[ឃុំជាងដែក]] [[ស្រុកកំពង់ត្របែក]] [[ខេត្តព្រៃវែង]] *[[ភូមិក្រូច(ឃុំក្តឿងរាយ)|ភូមិក្រូច]] [[ឃុំក្តឿងរាយ]] [[ស្រុកកញ្ជ្រៀច]] [[ខេត្តព្រៃវែង]] *[[ភូមិក្រូច(ឃុំក្រូច)|ភូមិក្រូច]] [[ឃុំក្រូច]] [[ស្រុកព្រៃឈរ]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] *[[ភូមិក្រូច(ឃុំស្វាយភ្លើង)|ភូមិក្រូច]] [[ឃុំស្វាយភ្លើង]] [[ស្រុកតាំងគោក]] [[ខេត្តកំពង់ធំ]] *[[ភូមិក្រូច(ឃុំស្វាយភ្លើង)|ភូមិក្រូច]] [[ឃុំស្វាយភ្លើង]] [[ស្រុកតាំងគោក]] [[ខេត្តកំពង់ធំ]] *[[ភូមិក្រូច(ឃុំឯកភាព)|ភូមិក្រូច]] [[ឃុំឯកភាព]] [[ស្រុកអូរជុំ ]] [[ខេត្តរតនគិរី]] *[[ភូមិក្រូច(ឃុំឬស្សីលក)|ភូមិក្រូច]] [[ឃុំឫស្សីលក]] [[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប]] cqq157ocj6m03hc6rvs2mi7mhfwhlk0 321623 321622 2025-06-06T00:44:50Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321623 wikitext text/x-wiki សំដៅដល់ ៖ *[[ភូមិក្រូច(ឃុំជាងដែក)|ភូមិក្រូច]] [[ឃុំជាងដែក]] [[ស្រុកកំពង់ត្របែក]] [[ខេត្តព្រៃវែង]] *[[ភូមិក្រូច(ឃុំក្តឿងរាយ)|ភូមិក្រូច]] [[ឃុំក្តឿងរាយ]] [[ស្រុកកញ្ជ្រៀច]] [[ខេត្តព្រៃវែង]] *[[ភូមិក្រូច(ឃុំក្រូច)|ភូមិក្រូច]] [[ឃុំក្រូច]] [[ស្រុកព្រៃឈរ]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] *[[ភូមិក្រូច(ឃុំស្វាយភ្លើង)|ភូមិក្រូច]] [[ឃុំស្វាយភ្លើង]] [[ស្រុកតាំងគោក]] [[ខេត្តកំពង់ធំ]]​ *[[ភូមិក្រូច(ឃុំស្វាយភ្លើង)|ភូមិក្រូច]] [[ឃុំស្វាយភ្លើង]] [[ស្រុកតាំងគោក]] [[ខេត្តកំពង់ធំ]] *[[ភូមិក្រូច(ឃុំឯកភាព)|ភូមិក្រូច]] [[ឃុំឯកភាព]] [[ស្រុកអូរជុំ ]] [[ខេត្តរតនគិរី]] *[[ភូមិក្រូច(ឃុំឬស្សីលក)|ភូមិក្រូច]] [[ឃុំឫស្សីលក]] [[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប]] haudbtcn99q1337lgv3c09h2vmtcfm8 0 37826 321395 321271 2025-06-03T01:45:44Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321395 wikitext text/x-wiki '''ស្រុកសូទ្រនិគម''' ជាស្រុកមួយស្ថិតនៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ១០ ឃុំ<ref>{{Cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |title=ប្រភពពីគេហទំព័ររដ្ឋាភិបាលខ្មែរ www.cambodia.gov.kh |access-date=2018-08-05 |archivedate=2009-04-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090416005213/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |url-status=dead }}</ref><ref>[http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/com_pro17.htm#Soutr_Nikom_District ប្រភពពីវិទ្យាស្ថានសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដឃុំ ! ឃុំ ! អក្សរឡាតាំង ! ភូមិ |- | ១៧១១០១ | [[ឃុំចាន់ស]] | Chan Sar | ជាំ, គោកតឺង, ស្រែប្រី, ត្រពាំងទូក, ជុប, តាតោកកើត, កនែ្សងក្រោម, កនែ្សងលើ, តាតោកលិច, តាតោកកណ្តាល, សន្លោង, ស្វាយស, ដូនដៀវ, ថ្នល់, បែកកាំភ្លើង, គោកចិន, ចាន់សរជើង, ចាន់សរត្បូង, ច្បារលើ |- | ១៧១១០២ | [[ឃុំដំដែក]] | Dam Daek | ដូនហុង, ដំដែកលើ, ត្របែក, ព្រះត្រពាំង, អូរលុះ, គោករលួស, ក្រសារទំ, គោកមន, ដំដែកថ្មី, បន្ទាយស្រី, ស្រែធ្នង់, ដំដែកផ្សារ, បុស្ស |- | ១៧១១០៣ | [[ឃុំដានរុន]] | Dan Run | ថ្នល់ដាច់, ត្រាវគៀត, គោកប្ញស្សីត្បូង, គោកប្ញស្សីជើង, រុនខាងត្បូង, រុនខាងជើង, ស្រម៉ធំ, វាល, បន្ទាត់បោះ, សនៃ្ទ, ធ្នង់, គោកចាន់, បេង |- | ១៧១១០៤ | [[ឃុំកំពង់ឃ្លាំង]] | Kampong Khleang | ព្រែកស្រមោច, ស្ពានវែង, តាអួរស, ផ្សារឃ្លាំង, ចំការយួន, តាច្រនៀង, អូរតាពុត, ជ័យជេត, មុខវត្ត, រទាំង |- | ១៧១១០៥ | [[ឃុំកៀនសង្កែ]] | Kien Sangkae | កំពង់គ២, កំពង់គ១, សាលាកកោះ, គោកដី, ជ្រៃខាងជើង, ជ្រៃខាងត្បូង, ដូនឡី, ត្រពាំងព្រៃ, ថ្មី, ថ្នល់ដាច់កើត, ថ្នល់ចែក, ជីគាក |- | ១៧១១០៦ | [[ឃុំខ្ចាស់]] | Khchas | ថ្លាត, ថ្មី, ក្បូន, គោកសងែ្ក, ជ្រៃ, យាងទេស, ខ្ចាស់ |- | ១៧១១០៧ | [[ឃុំខ្នារពោធិ៍]] | Khnar Pou | ឈូក, បុស្ស, បុស្សធំ, ដំរីឆ្លង, សំបាត, សំរោង, រំដេង, ជប់ |- | ១៧១១០៨ | [[ឃុំពពេល]] | Popel | ព្រៃលាន, ត្រពាំងត្រាវ, គោល, ថ្នល់ត្រង់, ត្រពាំងត្រុំ, ត្រាចពក, ពពេលកណ្តាល, ពពេលលិច, កៀ្រលពង, ដំរីកូន, ត្រពាំងផុង, ត្រពាំងប្រីយ៍, គោលថ្មី |- | ១៧១១០៩ | [[ឃុំសំរោង(ស្រុកសូទ្រនិគម)|ឃុំសំរោង]] | Samraong | សំរោងខាងជើង, ថ្នល់ចែក, បិទមាស, ស្ទឹង, អង្កញ់, បត់ដង្កោ, ស្វាយជ្រំ, ក្រាំងខ្ជាយ, សំរោងខាងត្បូង |- | ១៧១១១០ | [[ឃុំតាយ៉ែក]] | Ta Yaek | បឹងង៉ត, ដាក់ផ្កា, ត្រាវបាក់, ផ្ការំចេក, ចំប៉ី, ប៉ោយស្មាច់, បវ៉ាល, បឹងវៀន, តាយ៉ែក |} ==ឯកសារពិគ្រោះ== {{reflist|2}} == អត្ថបទផ្សេងទៀត == {{ខេត្តសៀមរាប}} [[Category:ខេត្តសៀមរាប]] qyxpwglfupexf378llga8ht17qhle1c 0 37909 321433 317664 2025-06-03T12:32:31Z 36.37.142.111 ចែករំលេកចំណេះដឹង 321433 wikitext text/x-wiki =រដ្ឋបាល= ឃុំ មាន ភូមិគឺ÷ * ភូមិរហារ៍[[ភូមិ | ]] * [[ភូមិ | ]]ភូមិដូនប៉ុក * ភូមិជីវ៉ាត់[[ភូមិ | ]] * [[ភូមិ | ]]ភូមិមានជ័យ * [[ភូមិ | ]]ភូមិស្រែចារ * ភូមិបាត់ហើយ[[ភូមិ | ]] * [[ភូមិ | ]]ភូមិទ្រៀក * [[ភូមិ | ]]ភូមិស្អាត * [[ភូមិ | ]]ភូមិក្បាលត្រាច * [[ភូមិ | ]] * [[ភូមិ | ]] * [[ភូមិ | ]] * [[ភូមិ | ]] ==ព្រំប្រទល់== {|class="wikitable" |+ !rowspan="3" style="background:#000080;color:white;"|ឃុំ !colspan="4" style="background:#000080;color:white;"|ទិស |- ! |[[ជើង]](N) ! |[[កើត]](E) ! |[[លិច]](W) ! |[[ត្បូង]](S) |- ! [[ឃុំ]] និង [[ឃុំ ]] ! [[ឃុំ ]] ! [[ឃុំ]] ! [[ឃុ]] |} =អប់រំ= ==បឋមសិក្សា ហ៊ុន សែន ក្បាលត្រាច== ==អនុវិទ្យាល័យក្បាលត្រាច== =សាសនា= ==ព្រះពុទ្ធសាសនា== ===វត្ត=== =ផ្សារ= =រមណីដ្ឋាន= ==ឯកសារពិគ្រោះ== {{ខេត្តក្រុងខ្មែរ}} [[Category:ខេត្តក្រចេះ]] ==មើលផងដែរ== {{Navbox |name = ខេត្តក្រចេះ |titlestyle= background: #DAA520; |title =[[Image:Flag of Cambodia.svg|30px]] [[ខេត្តក្រចេះ]] |image = [[រូបភាព:Cambodia-Kratie.png|90px]] |above = '''ទីរួខេត្ត: [[ក្រុងក្រចេះ]]''' {{spaces|3}} [[ខេត្តក្រចេះ]]មានស្រុក'''៥''' និង ឃុំ-សង្កាត់ '''៤៦''' មានផ្ទៃដី'''១១០៩៤''' គម^២ |groupstyle = text-align:left; background: #FADFAD; color:#DAA520; |group1 =​[[ក្រុងក្រចេះ|ក្រចេះ]] |list1 = [[សង្កាត់កោះទ្រង់|កោះទ្រង់]] {{spaces|2}} [[សង្កាត់ក្រគរ|ក្រគរ]] {{spaces|2}} [[សង្កាត់ក្រចេះ|ក្រចេះ]] {{spaces|2}} [[រកាកណ្តាល]]{{spaces|2}} [[សង្កាត់អូរឫស្សី|អូរឫស្សី]] |group2 =[[ស្រុកចិត្របុរី|ចិត្របុរី]] |list2 = [[ឃុំកន្ទួត(ស្រុកចិត្របុរី)|កន្ទួត]] {{spaces|2}} [[កោះច្រែង]] {{spaces|2}}[[ឃុំគោលាប់|គោលាប់]] {{spaces|2}} [[ឃុំចង្ក្រង់|ចង្ក្រង់]] {{spaces|2}}[[ឃុំដារ(ស្រុកចិត្របុរី)|ដារ]] {{spaces|2}} [[ថ្មគ្រែ]] {{spaces|2}}[[ថ្មអណ្តើក]] {{spaces|2}} [[ឃុំថ្មី(ស្រុកចិត្របុរី)|ថ្មី]] {{spaces|2}} [[បុសលាវ]] {{spaces|2}} [[ឃុំសំបុក|សំបុក]] |group3 =[[ស្រុកឆ្លូង|ឆ្លូង]] |list3 = [[ឃុំកញ្ជរ(ស្រុកឆ្លូង)|កញ្ជរ]] {{spaces|2}} [[ឃុំកំពង់ដំរី|កំពង់ដំរី]] {{spaces|2}} [[ខ្សាច់អណ្តែត]] {{spaces|2}} [[ឃុំឆ្លូង|ឆ្លូង]] {{spaces|2}} [[ឃុំដំរីផុង|ដំរីផុង]] {{spaces|2}} [[ឃុំពង្រ(ស្រុកឆ្លូង)|ពង្រ]] {{spaces|2}} [[ឃុំព្រែកសាម៉ាន់|ព្រែកសាម៉ាន់]] {{spaces|2}} [[ឃុំហាន់ជ័យ(ស្រុកឆ្លូង)|ហាន់ជ័យ]] |group4 =[[ស្រុកព្រែកប្រសព្វ|ព្រែកប្រសព្វ]] |list4 = [[ឃុំកំពង់គរ|កំពង់គរ]]{{spaces|2}} [[កោះតាស៊ុយ]]{{spaces|2}} [[ឃុំចំបក់(ស្រុកព្រែកប្រសព្វ)|ចំបក់]] {{spaces|2}} [[ឃុំជ្រោយបន្ទាយ|ជ្រោយបន្ទាយ]] {{spaces|2}} [[ឃុំតាម៉ៅ|តាម៉ៅ]] {{spaces|2}} [[ឃុំព្រែកប្រសព្វ|ព្រែកប្រសព្វ]] {{spaces|2}} [[ឃុំឫស្សីកែវ|ឫស្សីកែវ]] {{spaces|2}} [[សោប]] |group5 =[[ស្រុកសំបូរ|សំបូរ]] |list5 = [[ឃុំកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] {{spaces|2}} [[ឃុំកោះខ្ញែរ|កោះខ្ញែរ]] {{spaces|2}} [[ឃុំក្បាលដំរី|ក្បាលដំរី]] {{spaces|2}} [[បឹងចារ]] {{spaces|2}} [[រលួសមានជ័យ]] {{spaces|2}} [[ឃុំវឌ្ឍនៈ|វឌ្ឍនៈ]] {{spaces|2}} [[ឃុំសណ្ដាន់(ស្រុកសំបូរ)|សណ្តាន់]] {{spaces|2}} [[ឃុំសំបូរ(ស្រុកសំបូរ)|សំបូរ]] {{spaces|2}} [[ឃុំស្រែជិះ|ស្រែជិះ]] {{spaces|2}} [[ឃុំអូរគ្រៀង|អូរគ្រៀង]] |group6 =[[ស្រុកស្នួល|ស្នួល]] |list6 = [[ឃុំ២ធ្នូ|២ធ្នូ]] {{spaces|2}} [[ឃ្សឹម]] {{spaces|2}} [[ឃុំស្នួល|ស្នួល]] {{spaces|2}} [[ឃុំស្រែចារ|ស្រែចារ]] {{spaces|2}} [[ស្វាយជ្រះ]] }} {{ខេត្តក្រុងខ្មែរ}} [[Category:ខេត្តក្រចេះ]] rryvwqo9olahxjiir4evu6p6s4j7dsv 321434 321433 2025-06-03T12:44:12Z 36.37.142.123 ចែករំលែក 321434 wikitext text/x-wiki =រដ្ឋបាល= ឃុំស្រែចារ មាន ភូមិដូចជា: * ភូមិរហារ៍[[ភូមិ | ]] * [[ភូមិ | ]]ភូមិដូនប៉ុក * ភូមិជីវ៉ាត់[[ភូមិ | ]] * [[ភូមិ | ]]ភូមិមានជ័យ * [[ភូមិ | ]]ភូមិស្រែចារ * ភូមិបាត់ហើយ[[ភូមិ | ]] * [[ភូមិ | ]]ភូមិទ្រៀក * [[ភូមិ | ]]ភូមិស្អាត * [[ភូមិ | ]]ភូមិក្បាលត្រាច * [[ភូមិ | ]]ភូមិមាក់កណ្ដាល * [[ភូមិ | ]]ភូមិមានជ័យ * [[ភូមិ | ]]ភូមិដូនមាស១ * ភូមិដូនមាស២ * ភូមិអញ្ជាញ ==ព្រំប្រទល់== {|class="wikitable" |+ !rowspan="3" style="background:#000080;color:white;"|ឃុំ !colspan="4" style="background:#000080;color:white;"|ទិស |- ! |[[ជើង]](N) ! |[[កើត]](E) ! |[[លិច]](W) ! |[[ត្បូង]](S) |- ! [[ឃុំ]] និង [[ឃុំ ]] ! [[ឃុំ ]] ! [[ឃុំ]] ! [[ឃុ]] |} =អប់រំ= ==បឋមសិក្សា ហ៊ុន សែន ក្បាលត្រាច== ==អនុវិទ្យាល័យក្បាលត្រាច== =សាសនា= ==ព្រះពុទ្ធសាសនា== ===វត្ត=== =ផ្សារ= =រមណីដ្ឋាន= ==ឯកសារពិគ្រោះ== {{ខេត្តក្រុងខ្មែរ}} [[Category:ខេត្តក្រចេះ]] ==មើលផងដែរ== {{Navbox |name = ខេត្តក្រចេះ |titlestyle= background: #DAA520; |title =[[Image:Flag of Cambodia.svg|30px]] [[ខេត្តក្រចេះ]] |image = [[រូបភាព:Cambodia-Kratie.png|90px]] |above = '''ទីរួខេត្ត: [[ក្រុងក្រចេះ]]''' {{spaces|3}} [[ខេត្តក្រចេះ]]មានស្រុក'''៥''' និង ឃុំ-សង្កាត់ '''៤៦''' មានផ្ទៃដី'''១១០៩៤''' គម^២ |groupstyle = text-align:left; background: #FADFAD; color:#DAA520; |group1 =​[[ក្រុងក្រចេះ|ក្រចេះ]] |list1 = [[សង្កាត់កោះទ្រង់|កោះទ្រង់]] {{spaces|2}} [[សង្កាត់ក្រគរ|ក្រគរ]] {{spaces|2}} [[សង្កាត់ក្រចេះ|ក្រចេះ]] {{spaces|2}} [[រកាកណ្តាល]]{{spaces|2}} [[សង្កាត់អូរឫស្សី|អូរឫស្សី]] |group2 =[[ស្រុកចិត្របុរី|ចិត្របុរី]] |list2 = [[ឃុំកន្ទួត(ស្រុកចិត្របុរី)|កន្ទួត]] {{spaces|2}} [[កោះច្រែង]] {{spaces|2}}[[ឃុំគោលាប់|គោលាប់]] {{spaces|2}} [[ឃុំចង្ក្រង់|ចង្ក្រង់]] {{spaces|2}}[[ឃុំដារ(ស្រុកចិត្របុរី)|ដារ]] {{spaces|2}} [[ថ្មគ្រែ]] {{spaces|2}}[[ថ្មអណ្តើក]] {{spaces|2}} [[ឃុំថ្មី(ស្រុកចិត្របុរី)|ថ្មី]] {{spaces|2}} [[បុសលាវ]] {{spaces|2}} [[ឃុំសំបុក|សំបុក]] |group3 =[[ស្រុកឆ្លូង|ឆ្លូង]] |list3 = [[ឃុំកញ្ជរ(ស្រុកឆ្លូង)|កញ្ជរ]] {{spaces|2}} [[ឃុំកំពង់ដំរី|កំពង់ដំរី]] {{spaces|2}} [[ខ្សាច់អណ្តែត]] {{spaces|2}} [[ឃុំឆ្លូង|ឆ្លូង]] {{spaces|2}} [[ឃុំដំរីផុង|ដំរីផុង]] {{spaces|2}} [[ឃុំពង្រ(ស្រុកឆ្លូង)|ពង្រ]] {{spaces|2}} [[ឃុំព្រែកសាម៉ាន់|ព្រែកសាម៉ាន់]] {{spaces|2}} [[ឃុំហាន់ជ័យ(ស្រុកឆ្លូង)|ហាន់ជ័យ]] |group4 =[[ស្រុកព្រែកប្រសព្វ|ព្រែកប្រសព្វ]] |list4 = [[ឃុំកំពង់គរ|កំពង់គរ]]{{spaces|2}} [[កោះតាស៊ុយ]]{{spaces|2}} [[ឃុំចំបក់(ស្រុកព្រែកប្រសព្វ)|ចំបក់]] {{spaces|2}} [[ឃុំជ្រោយបន្ទាយ|ជ្រោយបន្ទាយ]] {{spaces|2}} [[ឃុំតាម៉ៅ|តាម៉ៅ]] {{spaces|2}} [[ឃុំព្រែកប្រសព្វ|ព្រែកប្រសព្វ]] {{spaces|2}} [[ឃុំឫស្សីកែវ|ឫស្សីកែវ]] {{spaces|2}} [[សោប]] |group5 =[[ស្រុកសំបូរ|សំបូរ]] |list5 = [[ឃុំកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] {{spaces|2}} [[ឃុំកោះខ្ញែរ|កោះខ្ញែរ]] {{spaces|2}} [[ឃុំក្បាលដំរី|ក្បាលដំរី]] {{spaces|2}} [[បឹងចារ]] {{spaces|2}} [[រលួសមានជ័យ]] {{spaces|2}} [[ឃុំវឌ្ឍនៈ|វឌ្ឍនៈ]] {{spaces|2}} [[ឃុំសណ្ដាន់(ស្រុកសំបូរ)|សណ្តាន់]] {{spaces|2}} [[ឃុំសំបូរ(ស្រុកសំបូរ)|សំបូរ]] {{spaces|2}} [[ឃុំស្រែជិះ|ស្រែជិះ]] {{spaces|2}} [[ឃុំអូរគ្រៀង|អូរគ្រៀង]] |group6 =[[ស្រុកស្នួល|ស្នួល]] |list6 = [[ឃុំ២ធ្នូ|២ធ្នូ]] {{spaces|2}} [[ឃ្សឹម]] {{spaces|2}} [[ឃុំស្នួល|ស្នួល]] {{spaces|2}} [[ឃុំស្រែចារ|ស្រែចារ]] {{spaces|2}} [[ស្វាយជ្រះ]] }} {{ខេត្តក្រុងខ្មែរ}} [[Category:ខេត្តក្រចេះ]] 8c4n8yh38hy75rzkh65xyba61e1uhmr 321435 321434 2025-06-03T12:46:23Z 36.37.142.123 ចែករំលែក 321435 wikitext text/x-wiki =រដ្ឋបាល= ឃុំស្រែចារ មាន ភូមិដូចជា: * ភូមិរហារ៍[[ភូមិ | ]] * [[ភូមិ | ]]ភូមិដូនប៉ុក * ភូមិជីវ៉ាត់[[ភូមិ | ]] * [[ភូមិ | ]]ភូមិមានជ័យ * [[ភូមិ | ]]ភូមិស្រែចារ * ភូមិបាត់ហើយ[[ភូមិ | ]] * [[ភូមិ | ]]ភូមិទ្រៀក * [[ភូមិ | ]]ភូមិស្អាត * [[ភូមិ | ]]ភូមិក្បាលត្រាច * [[ភូមិ | ]]ភូមិមាក់កណ្ដាល * [[ភូមិ | ]]ភូមិមានជ័យ * [[ភូមិ | ]]ភូមិដូនមាស១ * ភូមិដូនមាស២ * ភូមិអញ្ជាញ ==ព្រំប្រទល់== {|class="wikitable" |+ !rowspan="3" style="background:#000080;color:white;"|ឃុំ !colspan="4" style="background:#000080;color:white;"|ទិស |- ! |[[ជើង]](N) ! |[[កើត]](E) ! |[[លិច]](W) ! |[[ត្បូង]](S) |- ! [[ឃុំ]] និង [[ឃុំ ]] ! [[ឃុំ ]] ! [[ឃុំ]] ! [[ឃុ]] |} =អប់រំ= ==បឋមសិក្សា ហ៊ុន សែន ក្បាលត្រាច== ==អនុវិទ្យាល័យក្បាលត្រាច== =សាសនា= ==ព្រះពុទ្ធសាសនា== ===- វត្តដូនប៉ុក=== - វត្តអូរលុង - វត្តក្បាលត្រាច - វត្តដូនមាស =ផ្សារ= =រមណីដ្ឋាន= ==ឯកសារពិគ្រោះ== {{ខេត្តក្រុងខ្មែរ}} [[Category:ខេត្តក្រចេះ]] ==មើលផងដែរ== {{Navbox |name = ខេត្តក្រចេះ |titlestyle= background: #DAA520; |title =[[Image:Flag of Cambodia.svg|30px]] [[ខេត្តក្រចេះ]] |image = [[រូបភាព:Cambodia-Kratie.png|90px]] |above = '''ទីរួខេត្ត: [[ក្រុងក្រចេះ]]''' {{spaces|3}} [[ខេត្តក្រចេះ]]មានស្រុក'''៥''' និង ឃុំ-សង្កាត់ '''៤៦''' មានផ្ទៃដី'''១១០៩៤''' គម^២ |groupstyle = text-align:left; background: #FADFAD; color:#DAA520; |group1 =​[[ក្រុងក្រចេះ|ក្រចេះ]] |list1 = [[សង្កាត់កោះទ្រង់|កោះទ្រង់]] {{spaces|2}} [[សង្កាត់ក្រគរ|ក្រគរ]] {{spaces|2}} [[សង្កាត់ក្រចេះ|ក្រចេះ]] {{spaces|2}} [[រកាកណ្តាល]]{{spaces|2}} [[សង្កាត់អូរឫស្សី|អូរឫស្សី]] |group2 =[[ស្រុកចិត្របុរី|ចិត្របុរី]] |list2 = [[ឃុំកន្ទួត(ស្រុកចិត្របុរី)|កន្ទួត]] {{spaces|2}} [[កោះច្រែង]] {{spaces|2}}[[ឃុំគោលាប់|គោលាប់]] {{spaces|2}} [[ឃុំចង្ក្រង់|ចង្ក្រង់]] {{spaces|2}}[[ឃុំដារ(ស្រុកចិត្របុរី)|ដារ]] {{spaces|2}} [[ថ្មគ្រែ]] {{spaces|2}}[[ថ្មអណ្តើក]] {{spaces|2}} [[ឃុំថ្មី(ស្រុកចិត្របុរី)|ថ្មី]] {{spaces|2}} [[បុសលាវ]] {{spaces|2}} [[ឃុំសំបុក|សំបុក]] |group3 =[[ស្រុកឆ្លូង|ឆ្លូង]] |list3 = [[ឃុំកញ្ជរ(ស្រុកឆ្លូង)|កញ្ជរ]] {{spaces|2}} [[ឃុំកំពង់ដំរី|កំពង់ដំរី]] {{spaces|2}} [[ខ្សាច់អណ្តែត]] {{spaces|2}} [[ឃុំឆ្លូង|ឆ្លូង]] {{spaces|2}} [[ឃុំដំរីផុង|ដំរីផុង]] {{spaces|2}} [[ឃុំពង្រ(ស្រុកឆ្លូង)|ពង្រ]] {{spaces|2}} [[ឃុំព្រែកសាម៉ាន់|ព្រែកសាម៉ាន់]] {{spaces|2}} [[ឃុំហាន់ជ័យ(ស្រុកឆ្លូង)|ហាន់ជ័យ]] |group4 =[[ស្រុកព្រែកប្រសព្វ|ព្រែកប្រសព្វ]] |list4 = [[ឃុំកំពង់គរ|កំពង់គរ]]{{spaces|2}} [[កោះតាស៊ុយ]]{{spaces|2}} [[ឃុំចំបក់(ស្រុកព្រែកប្រសព្វ)|ចំបក់]] {{spaces|2}} [[ឃុំជ្រោយបន្ទាយ|ជ្រោយបន្ទាយ]] {{spaces|2}} [[ឃុំតាម៉ៅ|តាម៉ៅ]] {{spaces|2}} [[ឃុំព្រែកប្រសព្វ|ព្រែកប្រសព្វ]] {{spaces|2}} [[ឃុំឫស្សីកែវ|ឫស្សីកែវ]] {{spaces|2}} [[សោប]] |group5 =[[ស្រុកសំបូរ|សំបូរ]] |list5 = [[ឃុំកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] {{spaces|2}} [[ឃុំកោះខ្ញែរ|កោះខ្ញែរ]] {{spaces|2}} [[ឃុំក្បាលដំរី|ក្បាលដំរី]] {{spaces|2}} [[បឹងចារ]] {{spaces|2}} [[រលួសមានជ័យ]] {{spaces|2}} [[ឃុំវឌ្ឍនៈ|វឌ្ឍនៈ]] {{spaces|2}} [[ឃុំសណ្ដាន់(ស្រុកសំបូរ)|សណ្តាន់]] {{spaces|2}} [[ឃុំសំបូរ(ស្រុកសំបូរ)|សំបូរ]] {{spaces|2}} [[ឃុំស្រែជិះ|ស្រែជិះ]] {{spaces|2}} [[ឃុំអូរគ្រៀង|អូរគ្រៀង]] |group6 =[[ស្រុកស្នួល|ស្នួល]] |list6 = [[ឃុំ២ធ្នូ|២ធ្នូ]] {{spaces|2}} [[ឃ្សឹម]] {{spaces|2}} [[ឃុំស្នួល|ស្នួល]] {{spaces|2}} [[ឃុំស្រែចារ|ស្រែចារ]] {{spaces|2}} [[ស្វាយជ្រះ]] }} {{ខេត្តក្រុងខ្មែរ}} [[Category:ខេត្តក្រចេះ]] ae3xtgg4fxa1rig5dekl9zd2ie00rcj 0 38106 321559 217478 2025-06-05T07:50:20Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321559 wikitext text/x-wiki '''ភូមិព្រះធាតុ''' ជាភូមិស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំព្រះធាតុ]] [[ស្រុកអូររាំងឪ]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]]។ kjho883ywzz9ubd3nnxmlw0k0k20c5l 321560 321559 2025-06-05T07:50:47Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321560 wikitext text/x-wiki '''ភូមិព្រះធាតុ''' ជាភូមិស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំព្រះធាតុ]] [[ស្រុកអូររាំងឪ]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]]។​ eqodf5oi7r28jjs3jxx1580a281b3ti 0 38337 321624 218834 2025-06-06T00:45:36Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321624 wikitext text/x-wiki [[ភូមិក្រូច(ឃុំក្រូច)|ភូមិក្រូច]] [[ឃុំក្រូច]] [[ស្រុកព្រៃឈរ]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]]។ 58575ucz5vqpjbsetjgqfo94lvx9xif 0 38349 321403 242482 2025-06-03T02:02:13Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321403 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកបន្ទាយស្រី]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០៦ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |១៧០៣០១០១ |[[ភូមិបន្ទាយស្រី|ភូមិបន្ទាយស្រី]] |Banteay Srei |- |១៧០៣០១០២ |[[ភូមិខ្នារ|ភូមិខ្នារ]] |Khnar |- |១៧០៣០១០៣ |[[ភូមិប្រីយ៍|ភូមិប្រីយ៍]] |Prei |- |១៧០៣០១០៤ |[[ភូមិសណ្ដាយ|ភូមិសណ្ដាយ]] |Sanday |- |១៧០៣០១០៥ |[[ភូមិកកោះជ្រុំ|ភូមិកកោះជ្រុំ]] (បំបែកចេញពី[[ភូមិបន្ទាយស្រី]]) |Karkoh Chrum |- |១៧០៣០១០៦ |[[ភូមិទួលក្រឡាញ់|ភូមិទួលក្រឡាញ់]] |Tuol Kralanh |} cm4ig4121x9td5z038samr7ivj0h8xa 0 38350 321404 242479 2025-06-03T02:09:13Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321404 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកបន្ទាយស្រី]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០៧ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |១៧០៣០២០១ |[[ភូមិខ្នារង្វាស|ភូមិខ្នារង្វាស]] |Khnar Rongveas |- |១៧០៣០២០២ |[[ភូមិកំព្រហ្ម|ភូមិកំព្រហ្ម]] |Kom Prum |- |១៧០៣០២០៣ |[[ភូមិឃុនរាម|ភូមិឃុនរាម]] |Khun Ream |- |១៧០៣០២០៤ |[[ភូមិឈូកស|ភូមិឈូកស]] (បំបែកចេញពី[[ភូមិកំព្រហ្ម]]) |Chhouk Sar |- |១៧០៣០២០៥ |[[ភូមិទួលគ្រួស|ភូមិទួលគ្រួស]] (បំបែកចេញពី[[ភូមិខ្នារង្វាស]]) |Toul Krus |- |១៧០៣០២០៦ |[[ភូមិត្រពាំងថ្ម|ភូមិត្រពាំងថ្ម]] (បំបែកចេញពី[[ភូមិខ្នារង្វាស]]) |Trapeang Thmar |- |១៧០៣០២០៧ |[[ភូមិពើងឆ័ត្រ|ភូមិពើងឆ័ត្រ]] (បំបែកចេញពី[[ភូមិខ្នារង្វាស]]) |Poeung Chhat |} dwq6d5uiljtrw1objkzgo71lei3tt89 321405 321404 2025-06-03T02:10:22Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321405 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកបន្ទាយស្រី]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០៧ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |១៧០៣០២០១ |[[ភូមិខ្នារង្វាស|ភូមិខ្នារង្វាស]] |Khnar Rongveas |- |១៧០៣០២០២ |[[ភូមិកំព្រហ្ម|ភូមិកំព្រហ្ម]] (ភូមិឃុនព្រហ្ម) |Kom Prum |- |១៧០៣០២០៣ |[[ភូមិឃុនរាម|ភូមិឃុនរាម]] |Khun Ream |- |១៧០៣០២០៤ |[[ភូមិឈូកស|ភូមិឈូកស]] (បំបែកចេញពី[[ភូមិកំព្រហ្ម]]) |Chhouk Sar |- |១៧០៣០២០៥ |[[ភូមិទួលគ្រួស|ភូមិទួលគ្រួស]] (បំបែកចេញពី[[ភូមិខ្នារង្វាស]]) |Toul Krus |- |១៧០៣០២០៦ |[[ភូមិត្រពាំងថ្ម|ភូមិត្រពាំងថ្ម]] (បំបែកចេញពី[[ភូមិខ្នារង្វាស]]) |Trapeang Thmar |- |១៧០៣០២០៧ |[[ភូមិពើងឆ័ត្រ|ភូមិពើងឆ័ត្រ]] (បំបែកចេញពី[[ភូមិខ្នារង្វាស]]) |Poeung Chhat |} 0l4bqyt97xc8s3u0s0vj814bl35sc48 0 38351 321422 242478 2025-06-03T02:34:00Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321422 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកបន្ទាយស្រី]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០៦ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |- |១៧០៣០៣០១ |[[ភូមិព្រះដាក់|ភូមិព្រះដាក់]] |Preah Dak |- |១៧០៣០៣០២ |[[ភូមិថ្នល់បណ្ដោយ|ភូមិថ្នល់បណ្ដោយ]] |Thnal Bandaoy |- |១៧០៣០៣០៣ |[[ភូមិតាត្រៃ|ភូមិតាត្រៃ]] |Ta Trai Village |- |១៧០៣០៣០៤ |[[ភូមិថ្នល់ទទឹង|ភូមិថ្នល់ទទឹង]] |Thnal Totueng |- |១៧០៣០៣០៥ |[[ភូមិតាកុះ|ភូមិតាកុះ]] |Ta Koh |- |១៧០៣០៣០៦ |[[ភូមិអូរទទឹង|ភូមិអូរទទឹង]] |Ou Totueng |} dfjwviwwzqjbxg8psiejgfbkqk151xj 0 38353 321409 242477 2025-06-03T02:16:02Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 សុត្តន្ត សិរីហ្វុង បានប្ដូរទីតាំង ទំព័រ [[ឃុំរំចេក(ស្រុកបន្ទាយស្រី)]] ទៅ [[ឃុំរំចេក (ស្រុកបន្ទាយស្រី)]] 242477 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ({{lang-en|''' Rumchek Commune}})''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]] [[ខេត្តសៀមរាប]] មាន ''' ៣ភូមិ'''៖ {| class="wikitable" ! colspan="4" align="center" |'''{{pagename}}''' |- ! align="center"| លេខកូដភូមិ !! align="center"| ឈ្មោះភូមិជាអក្សរខ្មែរ !!align="center"| ឈ្មោះភូមិជាអក្សរអង់គ្លេស |- |១៧០៣០៤០ |[[ភូមិរំចេក |ភូមិរំចេក ]] |Rumchek Village |- |១៧០៣០៤០ |[[ភូមិសាលាក្រវ៉ាន់ |ភូមិសាលាក្រវ៉ាន់ ]] |Sala Kravan Village |- |១៧០៣០៤០ |[[ភូមិរវៀងតាទុំ |ភូមិរវៀងតាទុំ ]] |Rorveang Tatum Village |} '''ព្រំប្រទល់នៃ{{pagename}}''' {|class="wikitable" |+ !rowspan="3" style="background:#000080;color:white;"|{{pagename}} !colspan="4" style="background:#000080;color:white;"|ទិស |- ! |ខាងកើត (E) ! |ខាងលិច (W) ! |ខាងត្បូង (S) ! |ខាងជើង (N) |- |ឃុំត្បែង ឃុំរុនតាឯក ស្រុកបន្ទាយស្រី |ឃុំព្រះដាក់ ឃុំខ្នារសណ្ដាយ ស្រុកបន្ទាយស្រី |ឃុំរុនឯក ឃុំព្រះដាក់ ស្រុកបន្ទាយស្រី |ឃុំខ្នារសណ្ដាយ ឃុំត្បែង ស្រុកបន្ទាយស្រី |} [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ឃុំនៃកម្ពុជា]] gqc2g5rhw3wsl10ckg5b3r0gexcj6m0 321412 321409 2025-06-03T02:18:48Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321412 wikitext text/x-wiki '''ឃុំរំចេក''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកបន្ទាយស្រី]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០៣ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" ! colspan="4" align="center" |'''{{pagename}}''' |- ! align="center"| លេខកូដភូមិ !! align="center"| ឈ្មោះភូមិជាអក្សរខ្មែរ !!align="center"| ឈ្មោះភូមិជាអក្សរអង់គ្លេស |- |១៧០៣០៤០ |[[ភូមិរំចេក |ភូមិរំចេក ]] |Rumchek Village |- |១៧០៣០៤០ |[[ភូមិសាលាក្រវ៉ាន់ |ភូមិសាលាក្រវ៉ាន់ ]] |Sala Kravan Village |- |១៧០៣០៤០ |[[ភូមិរវៀងតាទុំ |ភូមិរវៀងតាទុំ ]] |Rorveang Tatum Village |} '''ព្រំប្រទល់នៃ{{pagename}}''' {|class="wikitable" |+ !rowspan="3" style="background:#000080;color:white;"|{{pagename}} !colspan="4" style="background:#000080;color:white;"|ទិស |- ! |ខាងកើត (E) ! |ខាងលិច (W) ! |ខាងត្បូង (S) ! |ខាងជើង (N) |- |ឃុំត្បែង ឃុំរុនតាឯក ស្រុកបន្ទាយស្រី |ឃុំព្រះដាក់ ឃុំខ្នារសណ្ដាយ ស្រុកបន្ទាយស្រី |ឃុំរុនឯក ឃុំព្រះដាក់ ស្រុកបន្ទាយស្រី |ឃុំខ្នារសណ្ដាយ ឃុំត្បែង ស្រុកបន្ទាយស្រី |} [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ឃុំនៃកម្ពុជា]] lhil0lx9h8jpw3hhklqee0a1zal08ri 321413 321412 2025-06-03T02:19:50Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321413 wikitext text/x-wiki '''ឃុំរំចេក''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកបន្ទាយស្រី]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០៣ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |១៧០៣០៤០ |[[ភូមិរំចេក|ភូមិរំចេក]] |Rumchek |- |១៧០៣០៤០ |[[ភូមិសាលាក្រវ៉ាន់|ភូមិសាលាក្រវ៉ាន់]] |Sala Kravan |- |១៧០៣០៤០ |[[ភូមិរវៀងតាទុំ|ភូមិរវៀងតាទុំ]] |Rorveang Tatum |} aat6wwopn1mgwnpta5n1gjhpcahyjxn 0 38354 321414 319235 2025-06-03T02:20:56Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321414 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកបន្ទាយស្រី]] [[ខេត្តសៀមរាប]]បច្ចុប្បន្នត្រូវបានកាត់ចូលទៅក្នុង[[ក្រុងរុនតាឯក]]ក្លាយជា[[សង្កាត់រុនតាឯក]]វិញមាន ០៧ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |១៧០៣០៥០១ |[[ភូមិតាឯក|ភូមិតាឯក]] |Ta Aek |- |១៧០៣០៥០២ |[[ភូមិត្មាតពង|ភូមិត្មាតពង]] |Tmat Pong |- |១៧០៣០៥០៣ |[[ភូមិតានី|ភូមិតានី]] |Ta Ni |- |១៧០៣០៥០៤ |[[ភូមិរុន|ភូមិរុន]] |Run |- |១៧០៣០៥០៥ |[[ភូមិជ័យ|ភូមិជ័យ]] |Chey |- |១៧០៣០៥០៦ |[[ភូមិថ្នល់|ភូមិថ្នល់]] |Thnal |- |១៧០៣០៥០៧ |[[ភូមិស្រែចង្ហូត|ភូមិស្រែចង្ហូត]] |Srae Changhout |} q2l2oycb2o19stceax9iigvmxsnp5p2 0 38355 321417 242412 2025-06-03T02:22:29Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 សុត្តន្ត សិរីហ្វុង បានប្ដូរទីតាំង ទំព័រ [[ឃុំត្បែង(ស្រុកបន្ទាយស្រី)]] ទៅ [[ឃុំត្បែង (ស្រុកបន្ទាយស្រី)]] 242412 wikitext text/x-wiki '''ឃុំត្បែង''' ({{lang-en|''' Tbaeng Commune}})''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]] [[ខេត្តសៀមរាប]] មាន ''' ៧ភូមិ'''៖ {| class="wikitable" ! colspan="4" align="center" |'''ឃុំត្បែង''' |- ! align="center"| លេខកូដភូមិ !! align="center"| ឈ្មោះភូមិជាអក្សរខ្មែរ !!align="center"| ឈ្មោះភូមិជាអក្សរអង់គ្លេស |- |០៧០៣០៦០១ |[[ភូមិត្បែងកើត |ភូមិត្បែងកើត ]] |Tbaeng Kaeut Village |- |០៧០៣០៦០២ |[[ភូមិត្បែងលិច |ភូមិត្បែងលិច ]] |Tbaeng Lech Village |- |០៧០៣០៦០៣ |[[ភូមិវត្ដ |ភូមិវត្ដ ]] |Voat Village |- |០៧០៣០៦០៤ |[[ភូមិស្រះខ្វាវ |ភូមិស្រះខ្វាវ ]] |Srah Khvav Village |- |០៧០៣០៦០៥ |[[ភូមិគូលែនថ្មី |ភូមិគូលែនថ្មី ]] |Kulen Thmey Village |- |០៧០៣០៦០៦ |[[ភូមិស្គន់ |ភូមិស្គន់ ]] |Skon Village |- |០៧០៣០៦០៧ |[[ភូមិថ្មជល់ |ភូមិថ្មជល់ ]] |Thmar Chul Village |} '''ព្រំប្រទល់នៃឃុំត្បែង''' {|class="wikitable" |+ !rowspan="3" style="background:#000080;color:white;"|ឃុំត្បែង !colspan="4" style="background:#000080;color:white;"|ទិស |- ! |ខាងកើត (E) ! |ខាងលិច (W) ! |ខាងត្បូង (S) ! |ខាងជើង (N) |- |ឃុំពពេល ស្រុកសូទ្រនិគម ឃុំខ្នងភ្នំ ស្រុកស្វាយលើ |ឃុំខ្នារសណ្ដាយ ឃុំរំចេក ស្រុកបន្ទាយស្រី |ឃុំរុនតាឯក ស្រុកបន្ទាយស្រី |ឃុំខ្នងភ្នំ ស្រុកស្វាយលើ និង ឃុំឃុនរាម ស្រុកបន្ទាយស្រី |} =រដ្ឋបាលត្បែងចាស់= '''ឃុំត្បែង''' ({{lang-en|''' Tbaeng Commune}})''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]] [[ខេត្តសៀមរាប]] ពីអតីតកាលមាន ''' ៤ភូមិ'''៖ {| class="wikitable" ! colspan="4" align="center" |'''ឃុំត្បែង''' |- ! align="center"| លេខកូដភូមិ !! align="center"| ឈ្មោះភូមិជាអក្សរខ្មែរ !!align="center"| ឈ្មោះភូមិជាអក្សរអង់គ្លេស |- | |[[ភូមិត្បែងកើត |ភូមិត្បែងកើត ]] |Tbaeng Kaeut Village |- | |[[ភូមិត្បែងលិច |ភូមិត្បែងលិច ]] |Tbaeng Lech Village |- | |[[ភូមិវត្ដ |ភូមិវត្ដ ]] |Voat Village |- | |[[ភូមិស្រះខ្វាវ |ភូមិស្រះខ្វាវ ]] |Srah Khvav Village |} [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ឃុំនៃកម្ពុជា|ត្បែង(ស្រុកបន្ទាយស្រី)]] sk23ocksfeqxnfx9b47uhroyak7lhfi 321420 321417 2025-06-03T02:23:56Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321420 wikitext text/x-wiki '''ឃុំត្បែង''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកបន្ទាយស្រី]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០៧ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" |- ! align="center"| លេខកូដភូមិ !! align="center"| ឈ្មោះភូមិជាអក្សរខ្មែរ !!align="center"| ឈ្មោះភូមិជាអក្សរអង់គ្លេស |- |០៧០៣០៦០១ |[[ភូមិត្បែងកើត |ភូមិត្បែងកើត ]] |Tbaeng Kaeut Village |- |០៧០៣០៦០២ |[[ភូមិត្បែងលិច |ភូមិត្បែងលិច ]] |Tbaeng Lech Village |- |០៧០៣០៦០៣ |[[ភូមិវត្ដ |ភូមិវត្ដ ]] |Voat Village |- |០៧០៣០៦០៤ |[[ភូមិស្រះខ្វាវ |ភូមិស្រះខ្វាវ ]] |Srah Khvav Village |- |០៧០៣០៦០៥ |[[ភូមិគូលែនថ្មី |ភូមិគូលែនថ្មី ]] |Kulen Thmey Village |- |០៧០៣០៦០៦ |[[ភូមិស្គន់ |ភូមិស្គន់ ]] |Skon Village |- |០៧០៣០៦០៧ |[[ភូមិថ្មជល់ |ភូមិថ្មជល់ ]] |Thmar Chul Village |} '''ព្រំប្រទល់នៃឃុំត្បែង''' {|class="wikitable" |+ !rowspan="3" style="background:#000080;color:white;"|ឃុំត្បែង !colspan="4" style="background:#000080;color:white;"|ទិស |- ! |ខាងកើត (E) ! |ខាងលិច (W) ! |ខាងត្បូង (S) ! |ខាងជើង (N) |- |ឃុំពពេល ស្រុកសូទ្រនិគម ឃុំខ្នងភ្នំ ស្រុកស្វាយលើ |ឃុំខ្នារសណ្ដាយ ឃុំរំចេក ស្រុកបន្ទាយស្រី |ឃុំរុនតាឯក ស្រុកបន្ទាយស្រី |ឃុំខ្នងភ្នំ ស្រុកស្វាយលើ និង ឃុំឃុនរាម ស្រុកបន្ទាយស្រី |} =រដ្ឋបាលត្បែងចាស់= '''ឃុំត្បែង''' ({{lang-en|''' Tbaeng Commune}})''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]] [[ខេត្តសៀមរាប]] ពីអតីតកាលមាន ''' ៤ភូមិ'''៖ {| class="wikitable" ! colspan="4" align="center" |'''ឃុំត្បែង''' |- ! align="center"| លេខកូដភូមិ !! align="center"| ឈ្មោះភូមិជាអក្សរខ្មែរ !!align="center"| ឈ្មោះភូមិជាអក្សរអង់គ្លេស |- | |[[ភូមិត្បែងកើត |ភូមិត្បែងកើត ]] |Tbaeng Kaeut Village |- | |[[ភូមិត្បែងលិច |ភូមិត្បែងលិច ]] |Tbaeng Lech Village |- | |[[ភូមិវត្ដ |ភូមិវត្ដ ]] |Voat Village |- | |[[ភូមិស្រះខ្វាវ |ភូមិស្រះខ្វាវ ]] |Srah Khvav Village |} [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ឃុំនៃកម្ពុជា|ត្បែង(ស្រុកបន្ទាយស្រី)]] o4lck859vumq0zr1em61b2qgp3bdr87 321421 321420 2025-06-03T02:25:34Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321421 wikitext text/x-wiki '''ឃុំត្បែង''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកបន្ទាយស្រី]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០៧ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |០៧០៣០៦០១ |[[ភូមិត្បែងកើត|ភូមិត្បែងកើត]] |Tbaeng Kaeut |- |០៧០៣០៦០២ |[[ភូមិត្បែងលិច|ភូមិត្បែងលិច]] |Tbaeng Lech |- |០៧០៣០៦០៣ |[[ភូមិវត្ដ|ភូមិវត្ដ]] |Voat |- |០៧០៣០៦០៤ |[[ភូមិស្រះខ្វាវ|ភូមិស្រះខ្វាវ]] |Srah Khvav |- |០៧០៣០៦០៥ |[[ភូមិគូលែនថ្មី|ភូមិគូលែនថ្មី]] |Kulen Thmey |- |០៧០៣០៦០៦ |[[ភូមិស្គន់|ភូមិស្គន់]] |Skon |- |០៧០៣០៦០៧ |[[ភូមិថ្មជល់|ភូមិថ្មជល់]] |Thmar Chul |} jgtcndb7neqmzx30bvejdkduuiyi5u4 0 38367 321381 245511 2025-06-03T01:20:08Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321381 wikitext text/x-wiki '''ឃុំស្វាយចេក''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកអង្គរធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០៦ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" |- ! align="center" | លេខកូដភូមិ ! align="center" ! | ភូមិ !! align="center" | អក្សរឡាតាំង |- |១៧០២០៤០១ |[[ភូមិគោកកក់ |ភូមិគោកកក់ ]] |Kok Kak Village (កែឈ្មោះពី Kouk Kak ទៅ Kok Kak) |- |១៧០២០៤០២ |[[ភូមិស្វាយចេក |ភូមិស្វាយចេក ]] |Svay Chek Village |- |១៧០២០៤០៣ |[[ភូមិកណ្តោល |ភូមិកណ្តោល ]] |Kandol Village កែឈ្មោះពីកណ្តាល(Kandal) ទៅ កណ្តោល(Kandol) |- |១៧០២០៤០៤ |[[ភូមិតាត្រាវ |ភូមិតាត្រាវ ]] |Ta Trav Village |- |១៧០២០៤០៥ |[[ភូមិបុស្សតាត្រាវ |ភូមិបុស្សតាត្រាវ ]] |Bos Ta Trav Village |- |១៧០២០៤០៦ |[[ភូមិព្រះគោថ្មី |ភូមិព្រះគោថ្មី ]] |Preah Ko Thmei Village (កែឈ្មោះពី Preah Kou Thmei ទៅ Preah Ko Thmei) |} =រដ្ឋបាលឃុំចាស់= ឃុំលាងដៃ ស្ថិតនៅក្នុង [[ស្រុកអង្គរធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០៨ភូមិ ៖ *[[ភូមិលាងដៃ |ភូមិលាងដៃ ]] *[[ភូមិដូនឪ |ភូមិដូនឪ ]] *[[ភូមិភ្លង់ |ភូមិភ្លង់ ]] *[[ភូមិតាប្រុក |ភូមិតាប្រុក ]] *[[ភូមិសំរោង |ភូមិសំរោង ]] *[[ភូមិត្រពាំងស្វាយ |ភូមិត្រពាំងស្វាយ ]] *[[ភូមិបំពេញរាជ្យ |ភូមិបំពេញរាជ្យ ]] *[[ភូមិស្ពានថ្មី |ភូមិស្ពានថ្មី ]] 7li1xvm6eex0o9wa3ddb9gddtxjlgje 321382 321381 2025-06-03T01:22:50Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321382 wikitext text/x-wiki '''ឃុំស្វាយចេក''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកអង្គរធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០៦ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |១៧០២០៤០១ |[[ភូមិគោកកក់|ភូមិគោកកក់]] |Kok Kak |- |១៧០២០៤០២ |[[ភូមិស្វាយចេក|ភូមិស្វាយចេក]] |Svay Chek |- |១៧០២០៤០៣ |[[ភូមិកណ្តោល|ភូមិកណ្តោល]] |Kandol |- |១៧០២០៤០៤ |[[ភូមិតាត្រាវ|ភូមិតាត្រាវ]] |Ta Trav Village |- |១៧០២០៤០៥ |[[ភូមិបុស្សតាត្រាវ|ភូមិបុស្សតាត្រាវ]] |Bos Ta Trav |- |១៧០២០៤០៦ |[[ភូមិព្រះគោថ្មី|ភូមិព្រះគោថ្មី]] |Preah Ko Thmei) |} =រដ្ឋបាលឃុំចាស់= ឃុំលាងដៃ ស្ថិតនៅក្នុង [[ស្រុកអង្គរធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០៨ភូមិ ៖ *[[ភូមិលាងដៃ |ភូមិលាងដៃ ]] *[[ភូមិដូនឪ |ភូមិដូនឪ ]] *[[ភូមិភ្លង់ |ភូមិភ្លង់ ]] *[[ភូមិតាប្រុក |ភូមិតាប្រុក ]] *[[ភូមិសំរោង |ភូមិសំរោង ]] *[[ភូមិត្រពាំងស្វាយ |ភូមិត្រពាំងស្វាយ ]] *[[ភូមិបំពេញរាជ្យ |ភូមិបំពេញរាជ្យ ]] *[[ភូមិស្ពានថ្មី |ភូមិស្ពានថ្មី ]] qrnexapqizc9p7g5zn7rj7lg6kyxkqs 321383 321382 2025-06-03T01:23:56Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321383 wikitext text/x-wiki '''ឃុំស្វាយចេក''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកអង្គរធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០៦ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |១៧០២០៤០១ |[[ភូមិគោកកក់|ភូមិគោកកក់]] |Kok Kak |- |១៧០២០៤០២ |[[ភូមិស្វាយចេក|ភូមិស្វាយចេក]] |Svay Chek |- |១៧០២០៤០៣ |[[ភូមិកណ្តោល|ភូមិកណ្តោល]] |Kandol |- |១៧០២០៤០៤ |[[ភូមិតាត្រាវ|ភូមិតាត្រាវ]] |Ta Trav Village |- |១៧០២០៤០៥ |[[ភូមិបុស្សតាត្រាវ|ភូមិបុស្សតាត្រាវ]] |Bos Ta Trav |- |១៧០២០៤០៦ |[[ភូមិព្រះគោថ្មី|ភូមិព្រះគោថ្មី]] |Preah Ko Thmei) |} =រដ្ឋបាលឃុំចាស់= ឃុំលាងដៃ ស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកអង្គរធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០៨ ភូមិ ៖ *[[ភូមិលាងដៃ|ភូមិលាងដៃ]] *[[ភូមិដូនឪ|ភូមិដូនឪ]] *[[ភូមិភ្លង់|ភូមិភ្លង់]] *[[ភូមិតាប្រុក|ភូមិតាប្រុក]] *[[ភូមិសំរោង|ភូមិសំរោង]] *[[ភូមិត្រពាំងស្វាយ|ភូមិត្រពាំងស្វាយ]] *[[ភូមិបំពេញរាជ្យ|ភូមិបំពេញរាជ្យ]] *[[ភូមិស្ពានថ្មី|ភូមិស្ពានថ្មី]] 8fw0twkh36mnwz1ikqql3y8ou02r4ii 321384 321383 2025-06-03T01:24:18Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* រដ្ឋបាលឃុំចាស់ */ 321384 wikitext text/x-wiki '''ឃុំស្វាយចេក''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកអង្គរធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០៦ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |១៧០២០៤០១ |[[ភូមិគោកកក់|ភូមិគោកកក់]] |Kok Kak |- |១៧០២០៤០២ |[[ភូមិស្វាយចេក|ភូមិស្វាយចេក]] |Svay Chek |- |១៧០២០៤០៣ |[[ភូមិកណ្តោល|ភូមិកណ្តោល]] |Kandol |- |១៧០២០៤០៤ |[[ភូមិតាត្រាវ|ភូមិតាត្រាវ]] |Ta Trav Village |- |១៧០២០៤០៥ |[[ភូមិបុស្សតាត្រាវ|ភូមិបុស្សតាត្រាវ]] |Bos Ta Trav |- |១៧០២០៤០៦ |[[ភូមិព្រះគោថ្មី|ភូមិព្រះគោថ្មី]] |Preah Ko Thmei) |} ai68bywc4h6z75n49dcr79575phr20l 321385 321384 2025-06-03T01:27:51Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321385 wikitext text/x-wiki '''ឃុំស្វាយចេក''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកអង្គរធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០៦ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |១៧០២០៤០១ |[[ភូមិគោកកក់|ភូមិគោកកក់]] |Kok Kak |- |១៧០២០៤០២ |[[ភូមិស្វាយចេក|ភូមិស្វាយចេក]] |Svay Chek |- |១៧០២០៤០៣ |[[ភូមិកណ្តោល|ភូមិកណ្តោល]] |Kandol |- |១៧០២០៤០៤ |[[ភូមិតាត្រាវ|ភូមិតាត្រាវ]] |Ta Trav |- |១៧០២០៤០៥ |[[ភូមិបុស្សតាត្រាវ|ភូមិបុស្សតាត្រាវ]] |Bos Ta Trav |- |១៧០២០៤០៦ |[[ភូមិព្រះគោថ្មី|ភូមិព្រះគោថ្មី]] |Preah Ko Thmei |} deeukbruq37zg8k43kmxkwmt1bolzhv 321386 321385 2025-06-03T01:28:15Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321386 wikitext text/x-wiki '''ឃុំស្វាយចេក''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកអង្គរធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០៦ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |១៧០២០៤០១ |[[ភូមិគោកកក់|ភូមិគោកកក់]] |Kok Kak |- |១៧០២០៤០២ |[[ភូមិស្វាយចេក|ភូមិស្វាយចេក]] |Svay Chek |- |១៧០២០៤០៣ |[[ភូមិកណ្តោល|ភូមិកណ្តោល]] |Kandol |- |១៧០២០៤០៤ |[[ភូមិតាត្រាវ|ភូមិតាត្រាវ]] |Ta Trav |- |១៧០២០៤០៥ |[[ភូមិបុស្សតាត្រាវ|ភូមិបុស្សតាត្រាវ]] |Bos Ta Trav |- |១៧០២០៤០៦ |[[ភូមិព្រះគោថ្មី|ភូមិព្រះគោថ្មី]] |Preah Ko Thmei |} q6izceg8qi6hjiox8gmjpnzaca4qove 321399 321386 2025-06-03T01:50:16Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 សុត្តន្ត សិរីហ្វុង បានប្ដូរទីតាំង ទំព័រ [[ឃុំស្វាយចេក(ស្រុកអង្គរធំ)]] ទៅ [[ឃុំស្វាយចេក (ស្រុកអង្គរធំ)]] 321386 wikitext text/x-wiki '''ឃុំស្វាយចេក''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកអង្គរធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០៦ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |១៧០២០៤០១ |[[ភូមិគោកកក់|ភូមិគោកកក់]] |Kok Kak |- |១៧០២០៤០២ |[[ភូមិស្វាយចេក|ភូមិស្វាយចេក]] |Svay Chek |- |១៧០២០៤០៣ |[[ភូមិកណ្តោល|ភូមិកណ្តោល]] |Kandol |- |១៧០២០៤០៤ |[[ភូមិតាត្រាវ|ភូមិតាត្រាវ]] |Ta Trav |- |១៧០២០៤០៥ |[[ភូមិបុស្សតាត្រាវ|ភូមិបុស្សតាត្រាវ]] |Bos Ta Trav |- |១៧០២០៤០៦ |[[ភូមិព្រះគោថ្មី|ភូមិព្រះគោថ្មី]] |Preah Ko Thmei |} q6izceg8qi6hjiox8gmjpnzaca4qove 0 38368 321364 242687 2025-06-03T00:41:18Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321364 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកអង្គរធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០៥ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" |- ! align="center" | លេខកូដភូមិ ! align="center" ! | ភូមិ !! align="center" | អក្សរឡាតាំង |- |១៧០២០១០១ |[[ភូមិត្រពាំងទូក |ភូមិត្រពាំងទូក ]] |Trapeang Touk Village |- |១៧០២០១០២ |[[ភូមិជប់ |ភូមិជប់ ]] |Chub Village |- |១៧០២០១០៣ |[[ភូមិប្រាសាទ |ភូមិប្រាសាទ ]] |Prasat Village |- |១៧០២០១០៤ |[[ភូមិទ័ពស្វាយ |ភូមិទ័ពស្វាយ ]] |Toap Svay Village |- |១៧០២០១០៥ |[[ភូមិពងទឹក |ភូមិពងទឹក ]] |Pong Tuek Village |} k2n1ipms8t1uozx618n0vj32q416k2l 321365 321364 2025-06-03T00:44:24Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321365 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកអង្គរធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០៥ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |១៧០២០១០១ |[[ភូមិត្រពាំងទូក |ភូមិត្រពាំងទូក ]] |Trapeang Touk Village |- |១៧០២០១០២ |[[ភូមិជប់ |ភូមិជប់ ]] |Chub Village |- |១៧០២០១០៣ |[[ភូមិប្រាសាទ |ភូមិប្រាសាទ ]] |Prasat Village |- |១៧០២០១០៤ |[[ភូមិទ័ពស្វាយ |ភូមិទ័ពស្វាយ ]] |Toap Svay Village |- |១៧០២០១០៥ |[[ភូមិពងទឹក |ភូមិពងទឹក ]] |Pong Tuek Village |} 27b1yovrq4y6uj1ltk8xdsn9eilojuq 321377 321365 2025-06-03T01:10:47Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321377 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកអង្គរធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០៥ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |១៧០២០១០១ |[[ភូមិត្រពាំងទូក|ភូមិត្រពាំងទូក]] |Trapeang Touk |- |១៧០២០១០២ |[[ភូមិជប់|ភូមិជប់]] |Chub |- |១៧០២០១០៣ |[[ភូមិប្រាសាទ|ភូមិប្រាសាទ]] |Prasat |- |១៧០២០១០៤ |[[ភូមិទ័ពស្វាយ|ភូមិទ័ពស្វាយ]] |Toap Svay |- |១៧០២០១០៥ |[[ភូមិពងទឹក|ភូមិពងទឹក]] |Pong Tuek |} jil038hjrvt3r4vvr6qsxmc0e8rnta1 321632 321377 2025-06-06T02:27:02Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321632 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកអង្គរធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០៥ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |-​ |១៧០២០១០១ |[[ភូមិត្រពាំងទូក|ភូមិត្រពាំងទូក]] |Trapeang Touk |- |១៧០២០១០២ |[[ភូមិជប់|ភូមិជប់]] |Chub |- |១៧០២០១០៣ |[[ភូមិប្រាសាទ|ភូមិប្រាសាទ]] |Prasat |- |១៧០២០១០៤ |[[ភូមិទ័ពស្វាយ|ភូមិទ័ពស្វាយ]] |Toap Svay |- |១៧០២០១០៥ |[[ភូមិពងទឹក|ភូមិពងទឹក]] |Pong Tuek |} b5v8iped5xve8xd1xga65ajysj85siq 0 38369 321368 245503 2025-06-03T00:50:46Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321368 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកអង្គរធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០៨ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" |- ! align="center" | លេខកូដភូមិ ! align="center" ! | ភូមិ !! align="center" | អក្សរឡាតាំង |- |១៧០២០២០១ |[[ភូមិលាងដៃ |ភូមិលាងដៃ ]] |Leang Dai Village |- |១៧០២០២០២ |[[ភូមិដូនឪ |ភូមិដូនឪ ]] |Daun Ov |- |១៧០២០២០៣ |[[ភូមិភ្លង់ |ភូមិភ្លង់ ]] |Phlong Village |- |១៧០២០២០៤ |[[ភូមិតាប្រុក |ភូមិតាប្រុក ]] |Ta Prok Village |- |១៧០២០២០៥ |[[ភូមិសំរោង |ភូមិសំរោង ]] |Samraong Village |- |១៧០២០២០៦ |[[ភូមិត្រពាំងស្វាយ |ភូមិត្រពាំងស្វាយ ]] |Trapeang Svay Village |- |១៧០២០២០៧ |[[ភូមិបំពេញរាជ្យ |ភូមិបំពេញរាជ្យ ]] |Bampenh Reach Village |- |១៧០២០២០៨ |[[ភូមិស្ពានថ្មី |ភូមិស្ពានថ្មី ]] |Spean Thmei Village |} 3ed6fazr6sb6lh5ct6ubvpaa42zglm6 321369 321368 2025-06-03T00:52:52Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321369 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកអង្គរធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០៨ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |១៧០២០២០១ |[[ភូមិលាងដៃ|ភូមិលាងដៃ]] |Leang Dai |- |១៧០២០២០២ |[[ភូមិដូនឪ|ភូមិដូនឪ]] |Daun Ov |- |១៧០២០២០៣ |[[ភូមិភ្លង់|ភូមិភ្លង់]] |Phlong |- |១៧០២០២០៤ |[[ភូមិតាប្រុក|ភូមិតាប្រុក]] |Ta Prok |- |១៧០២០២០៥ |[[ភូមិសំរោង|ភូមិសំរោង]] |Samraong |- |១៧០២០២០៦ |[[ភូមិត្រពាំងស្វាយ|ភូមិត្រពាំងស្វាយ]] |Trapeang Svay |- |១៧០២០២០៧ |[[ភូមិបំពេញរាជ្យ|ភូមិបំពេញរាជ្យ]] |Bampenh Reach |- |១៧០២០២០៨ |[[ភូមិស្ពានថ្មី|ភូមិស្ពានថ្មី]] |Spean Thmei |} cpypfgscmqxs53f010os48gypucj56e 0 38370 321373 245504 2025-06-03T01:06:16Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321373 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកអង្គរធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០៦ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |១៧០២០៣០១ |[[ភូមិពាក់ស្នែងថ្មី|ភូមិពាក់ស្នែងថ្មី]] |Peak Sneng Thmei Village (កែឈ្មោះពី Peak Snaeng Thmei ទៅ Peak Sneng Thmei) |- |១៧០២០៣០២ |[[ភូមិពាក់ស្នែងចាស់|ភូមិពាក់ស្នែងចាស់]] |Peak Sneng Chas |- |១៧០២០៣០៣ |[[ភូមិលៀប|ភូមិលៀប]] |Leab |- |១៧០២០៣០៤ |[[ភូមិខ្ទីង|ភូមិខ្ទីង]] |Khting |- |១៧០២០៣០៥ |[[ភូមិសណ្ដាន់|ភូមិសណ្ដាន់]] |Sandan |- |១៧០២០៣០៦ |[[ភូមិជប់សោម|ភូមិជប់សោម]] |Chub Saom |} elsk295je7h91s5i7xnhssev59g37x1 321374 321373 2025-06-03T01:06:34Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321374 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកអង្គរធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០៦ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |១៧០២០៣០១ |[[ភូមិពាក់ស្នែងថ្មី|ភូមិពាក់ស្នែងថ្មី]] |Peak Sneng Thmei) |- |១៧០២០៣០២ |[[ភូមិពាក់ស្នែងចាស់|ភូមិពាក់ស្នែងចាស់]] |Peak Sneng Chas |- |១៧០២០៣០៣ |[[ភូមិលៀប|ភូមិលៀប]] |Leab |- |១៧០២០៣០៤ |[[ភូមិខ្ទីង|ភូមិខ្ទីង]] |Khting |- |១៧០២០៣០៥ |[[ភូមិសណ្ដាន់|ភូមិសណ្ដាន់]] |Sandan |- |១៧០២០៣០៦ |[[ភូមិជប់សោម|ភូមិជប់សោម]] |Chub Saom |} fk5f21zfgtcht03nyhob0battxwiu43 321376 321374 2025-06-03T01:09:40Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321376 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកអង្គរធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០៦ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |១៧០២០៣០១ |[[ភូមិពាក់ស្នែងថ្មី|ភូមិពាក់ស្នែងថ្មី]] |Peak Sneng Thmei |- |១៧០២០៣០២ |[[ភូមិពាក់ស្នែងចាស់|ភូមិពាក់ស្នែងចាស់]] |Peak Sneng Chas |- |១៧០២០៣០៣ |[[ភូមិលៀប|ភូមិលៀប]] |Leab |- |១៧០២០៣០៤ |[[ភូមិខ្ទីង|ភូមិខ្ទីង]] |Khting |- |១៧០២០៣០៥ |[[ភូមិសណ្ដាន់|ភូមិសណ្ដាន់]] |Sandan |- |១៧០២០៣០៦ |[[ភូមិជប់សោម|ភូមិជប់សោម]] |Chub Saom |} ss6xinlipadimocm14wch282bpiqjn3 0 38795 321647 321328 2025-06-06T11:29:59Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321647 wikitext text/x-wiki {{Infobox pageant |name = បវរកញ្ញាចក្រវាឡ |logo = Miss Universe Logotype.svg |type='''ការប្រកួតសម្រស់អន្តរជាតិ'''|organization=* JKN Legacy Inc.<br>ក្រុមហ៊ុន JKN Global Group (៥០%)<br>ក្រុមហ៊ុន Legacy Holding Group USA Inc. (៥០%)|headquarters=[[:en:Samut Prakan Province|ខេត្តសមុទ្រប្រាការ]], [[:en:Thailand|ប្រទេសសៀម]]<br> [[:en:Mexico city|ទីក្រុងម៉ិកស៊ិក]], [[:en:Mexico|ប្រទេសម៉ិកស៊ីកូ]]<br>[[:en:New York|ទីក្រុងញូវយ៉ក]], [[:en:USA|ប្រទេសសហរដ្ឋអាមេរិក]]|first=[[:en:Miss Universe 1952|១៩៥២]]|recent=[[:en:Miss Universe 2024|២០២៤]]|current_titleholder=[[:en:Victoria Kjær Theilvig|Victoria Kjær Theilvig]]<br>{{DK}}|leader_title=ម្ចាស់|leader_name=* [[:en:Jakkaphong Jakrajutatip|Jakkaphong Jakrajutatip]]<br> * [[:en:Raul Rocha Cantú|Raul Rocha Cantú]]|leader_title1=អនុប្រធាន|leader_name1=* [[:en:Olivia Quido|Olivia Quido]]<br> * [[:en:Mario Búcaro|Mario Búcaro]]|language=[[:en:English|អង់គ្លេស]]|website={{URL|www.missuniverse.com}}}} '''បវរកញ្ញាចក្រវាឡ''' ({{Lang-en|Miss Universe}}) គឺជាកម្មវិធី[[:en: Beauty Pageant|ប្រកួតសម្រស់អន្តរជាតិ]]ប្រចាំឆ្នាំដែលគ្រប់គ្រងដោយ[[:en:Miss Universe Organization|ស្ថាប័នបវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]ដែលមានមូលដ្ឋាននៅ[[សហរដ្ឋអាមេរិក]]និង[[:en:Thailand|ប្រទេសសៀម]]។រួមជាមួយនឹងកម្មវិធី[[បវរកញ្ញាពិភពលោក]] [[បវរកញ្ញាអន្តរជាតិ]] និង [[បវរកញ្ញាផែនដី]]កម្មវិធី[[:en:Miss Universe|បវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]គឺជាកម្មវិធីប្រកួតសម្រស់អន្តរជាតិមួយនៅក្នុងចំណោមកម្មវិធី[[:en:Big Four international beauty pageants|ប្រកួតសម្រស់អន្តរជាតិធំៗទាំង ០៤]]។ [[:en:Miss Universe|បវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]បច្ចុប្បន្នគឺ [[:en:Victoria Kjær Theilvig|Victoria Kjær Theilvig]] មកពី[[:en:Denmark|ប្រទេសដាណឺម៉ាក]]ដែលបានគ្រងម្កុដកាលពីថ្ងៃទី ១៦ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០២៤ នៅ[[:en:San Mexico City|ទីក្រុងមុិកសុិក]] [[:en:Mexico|ប្រទេសម៉ិកស៊ីកូ]]។ == ប្រវត្តិ == [[File:Miss Universe Sash.jpg|right|upright=1.5|thumb|ឈៀងបវរកញ្ញាចក្រវាឡពីឆ្នាំ ២០០១ ដល់ឆ្នាំ ២០២១]] '''បវរកញ្ញាចក្រវាឡ''' ត្រូវបានប្រើជាលើកដំបូងដោយ[[:en:International Pageant of Pulchritude|ការប្រកួតអន្តរជាតិនៃ Pulchritude]] នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩២៦។ការប្រឡងនេះត្រូវបានប្រារព្ធឡើងជារៀងរាល់ឆ្នាំរហូតដល់ឆ្នាំ ១៩៣៥ នៅពេលដែល[[:en:Great Depression|វិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចដ៏ធំ]]និងព្រឹត្តិការណ៍ផ្សេងទៀតមុន[[:en:World War II|សង្គ្រាមលោកលើកទី ២]] បាននាំឲ្យមានការស្លាប់។ ការប្រឡងបវរកញ្ញាចក្រវាឡបច្ចុប្បន្នត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥២ ដោយ [[:en:Pacific Knitting Mills|Pacific Knitting Mills]] ដែលជាក្រុមហ៊ុនសម្លៀកបំពាក់ដែលមានមូលដ្ឋាននៅ[[:en: California|រដ្ឋកាលីហ្វ័រញ៉ា]]និងជាក្រុមហ៊ុនផលិត[[:en:Catalina Swimwear|សម្លៀកបំពាក់ហែលទឹក Catalina]] ហើយចាប់តាំងពីពេលនោះមកវាមានទីស្នាក់ការនៅ[[:en:United States of America|សហរដ្ឋអាមេរិក]]។ក្រុមហ៊ុនគឺជាអ្នកឧបត្ថម្ភកម្មវិធីប្រកួត[[:en:Miss America|បវរកញ្ញាអាមេរិក]]រហូតដល់ឆ្នាំ ១៩៥១ នៅពេលដែលអ្នកឈ្នះគឺ [[:en:Yolande Betbeze|Yolande Betbeze]] បានបដិសេធមិនថតរូបជាសាធារណៈដោយស្លៀកឈុតហែលទឹករបស់ពួកគេ។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥២ ក្រុមហ៊ុន [[:en:Pacific Knitting Mills|Pacific Knitting Mills ]] បានរៀបចំកម្មវិធីប្រកួត[[:en:Miss USA|បវរកញ្ញាសហរដ្ឋអាមេរិក]]និង[[:en:Miss Universe|បវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]ដោយសហការឧបត្ថម្ភពួកគេអស់រយៈពេលជាច្រើនទសវត្សរ៍មកហើយ។ [[File:Armi-Kuusela-1952.jpg|thumb|[[:en:Armi Kuusela|Armi Kuusela]] នៅ[[:en:Helsinki|ទីក្រុង Helsinki ប្រទេសហ្វាំងឡង់]]]] ការប្រឡងបវរកញ្ញាចក្រវាឡជាលើកដំបូងត្រូវបានធ្វើឡើងនៅ[[:en:Long Beach|ទីក្រុងឡុងប៊ិច]] [[:en: California|រដ្ឋកាលីហ្វ័រញ៉ា]] នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥២។ម្ចាស់ជ័យលាភីលើកដំបូងបានទៅលើ [[:en:Armi Kuusela|Armi Kuusela]] មកពី[[:en:Finland|ប្រទេសហ្វាំងឡង់]]មិនយូរប៉ុន្មាននាងបានបោះបង់តំណែងរបស់នាងចោលបើទោះបីជាមិនមែនជាផ្លូវការក៏ដោយដើម្បីទៅរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍មុនពេលតំណែងឆ្នាំរបស់នាងត្រូវបានបញ្ចប់។រហូតមកដល់ឆ្នាំ ១៩៥៨ ចំណងជើង[[:en:Miss Universe|បវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]ដូចជា[[:en:Miss USA|បវរកញ្ញាអាមេរិក]]ត្រូវបានចុះកាលបរិច្ឆេទនៅឆ្នាំបន្ទាប់ពីការប្រឡងដូច្នេះនៅក្នុងអំឡុងពេលនោះចំណងជើងរបស់លោកស្រី [[:en:Kuusela|Kuusela]] គឺ[[:en:Miss Universe 1953|បវរកញ្ញាចក្រវាលឆ្នាំ ១៩៥៣]]។ចាប់តាំងពីការបង្កើតឡើងដោយ [[:en:Pacific Mills|Pacific Mills]] មកការប្រកួតត្រូវបានរៀបចំនិងធ្វើឡើងដោយ[[:en:Miss Universe Organization|អង្គការបវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]។នៅទីបំផុត [[:en:Pacific Mills|Pacific Mills]] និងក្រុមហ៊ុនបុត្រសម្ព័ន្ធរបស់ក្រុមហ៊ុននេះត្រូវបានទិញដោយសាជីវកម្ម [[:en:Kayser-Roth|Kayser-Roth]] ដែលត្រូវបានទិញដោយ [[:en:Gulf|Gulf]] និង [[:en:Western Industries|Western Industries]]។ការប្រឡងនេះត្រូវបានចាក់ផ្សាយតាមកញ្ចក់ទូរទស្សន៍ជាលើកដំបូងនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥៥។[[:en:CBS|CBS]] បានចាប់ផ្តើមចាក់ផ្សាយការប្រឡង[[:en:Miss USA|បវរកញ្ញាសហរដ្ឋអាមេរិក]]និង[[:en:Miss Universe|បវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]រួមបញ្ចូលគ្នានៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៦០ និងជាការប្រកួតដាច់ដោយឡែកនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៦៥។ នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៦ លោក[[:en:Donald Trump|ដូណាស់ ត្រាំ]]បានទិញកម្មវិធីប្រកួតពី [[:en:ITT Corp|ITT Crop]] ជាមួយនឹងការរៀបចំការផ្សាយជាមួយ [[:en:CBS|CBS]] រហូតដល់ឆ្នាំ ២០០២។ក្នុងអំឡុងពេលនោះនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៨ [[:en:Miss Universe, Inc.|Miss Universe, Inc.]] បានប្តូរឈ្មោះរបស់ខ្លួនទៅជា[[:en:Miss Universe Organization|អង្គការបវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]ហើយបានផ្លាស់ប្តូរទីស្នាក់ការរបស់ខ្លួនពី[[:en:Los Angeles|ឡូសអេនជឺលេស]]ទៅ[[:en:New York City|ទីក្រុងញូវយ៉ក]]។នៅចុងឆ្នាំ ២០០២ លោក [[:en:Trump|Trump]] បានចូលទៅក្នុងក្រុមហ៊ុនបណ្តាក់ទុនរួមគ្នាជាមួយនឹង [[:en:NBC|NBC]] នៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៣ ដែលលើសពីទីផ្សារផ្សេងៗទៀតសម្រាប់សិទ្ធិចាក់ផ្សាយលើកញ្ចក់ទូរទស្សន៍។ពីឆ្នាំ ២០០៣ ដល់ឆ្នាំ ២០១៤ ការប្រកួតនេះត្រូវបានចាក់ផ្សាយនៅ[[:en:United States of America|សហរដ្ឋអាមេរិក]]តាមទូរទស្សន៍ [[:en:NBC|NBC]]។ នៅខែមិថុនា ឆ្នាំ ២០១៥ [[:en:NBC|NBC]] បានលុបចោលទំនាក់ទំនងអាជីវកម្មទាំងអស់ជាមួយនឹងលោក [[:en:Trump|Trump]] និង [[:en:Miss Universe Organisation|អង្គការបវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងសេចក្តីថ្លែងការណ៍ដ៏ចម្រូងចម្រាសអំពីជនអន្តោប្រវេសន៍ខុសច្បាប់ដែលបានឆ្លងកាត់ព្រំដែនមកពី[[:en:Mexico|ម៉ិកស៊ិក]]។ជាផ្នែកនៃដំណោះស្រាយផ្លូវច្បាប់នៅក្នុងខែកញ្ញា ឆ្នាំ ២០១៥ លោក [[:en:Trump|Trump]] បានទិញភាគហ៊ុន ៥០% របស់ [[:en:NBC|NBC]] នៅក្នុងក្រុមហ៊ុនដោយធ្វើឲ្យលោកក្លាយជាម្ចាស់ក្រុមហ៊ុនតែមួយគត់។០៣ ថ្ងៃក្រោយមកលោកបានលក់ក្រុមហ៊ុនទាំងមូលទៅឲ្យ [[:en:WME/IMG|WME/IMG]]។បន្ទាប់ពីការផ្លាស់ប្តូរកម្មសិទ្ធិនៅខែតុលា ឆ្នាំ ២០១៥ [[:en:Fox|Fox]] និង [[:en:Azteca|Azteca]] បានក្លាយជាអ្នកផ្សាយជាផ្លូវការនៃកម្មវិធីប្រកួត[[:en:Miss Universe|បវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]និង[[:en:Miss USA|បវរកញ្ញាសហរដ្ឋអាមេរិក]]។សិទ្ធិផ្សាយរបស់កម្មវិធីប្រកួត[[:en:Miss Universe|បវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]ត្រូវបានបំបែកជាបណ្ដោះអាសន្នរវាង [[:en:Telemundo|Telemundo]] និង [[:en:FYI|FYI]] ក្នុងអំឡុងកម្មវិធីប្រកួតឆ្នាំ ២០២០។ចំពេលមានការរឹតត្បិតជំងឺរាតត្បាត [[:en:COVID-19|កូវីត-១៩]] នៅពេលនោះ។កិច្ចសន្យាជាមួយនឹង [[:en:Fox|Fox]] និងជាពិធីករ [[:en:Steve Harvey|Steve Harvey]] ត្រូវបានបន្តសម្រាប់ការបោះពុម្ពឆ្នាំ ២០២១។ នៅថ្ងៃទី ២៦ ខែតុលា ឆ្នាំ ២០២២ ក្រុមហ៊ុន [[:en:JKN Global Group|JKN Global Group]] ដែលមានមូលដ្ឋាននៅ[[:en: Thailand|ប្រទេសសៀម]]បានទិញយក [[:en:Miss Universe Organization (MUO)|អង្គការបវរកញ្ញាចក្រវាឡ]] ពីក្រុមហ៊ុន [[:en:Endeavor Group Holdings|Endeavor Group Holdings]] ដែលជាកម្មសិទ្ធិរបស់ [[:en:IMG Worldwide|IMG Worldwide]] ក្នុងតម្លៃ ១៤ លានដុល្លារធ្វើឲ្យ [[:en:Anne Jakapong Jakrajutatip|Anne Jakapong Jakrajutatip]] ក្លាយជាស្ត្រីកែភេទដំបូងគេដែលជាម្ចាស់អង្គការនិងជាលើកទីមួយរបស់អង្គការហើយបានពង្រីកទីស្នាក់ការកណ្តាលរបស់ខ្លួននៅខាងក្រៅ[[សហរដ្ឋអាមេរិក]]ចាប់ពីឆ្នាំ ២០២២ តទៅ [[:en:NBC|NBC]] ទទួលបានសិទ្ធិផ្សាយសារជាថ្មីតាមរយៈប៉ុស្តិ៍ [[:en:Roku|Roku]] សម្រាប់ការប្រកួតប្រជែងជាលទ្ធផលនៃការផ្លាស់ប្តូរកម្មសិទ្ធិដែលនេះជាលើកទីមួយនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ[[:en:Miss Universe|បវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]ដែលកម្មវិធីប្រកួតបានផ្លាស់ប្តូរពីការគ្របដណ្តប់បណ្តាញផ្សាយតាមបែបប្រពៃណីទៅជាសេវាកម្មផ្សាយពេញនៅ[[:en:United States of America|សហរដ្ឋអាមេរិក]]។ នៅថ្ងៃទី ១៦ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០២៣ [[:en:Paula Shugart|Paula Shugart]] ប្រធាន[[:en:Miss Universe Organization|អង្គការបវរកញ្ញាចក្រវាល]]បានប្រកាសពីការចាកចេញរបស់លោកស្រីពី[[:en:Miss Universe Organization|អង្គការបវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]។ទីតាំងដែលបានរៀបរាប់ខាងលើនឹងមិនត្រូវបានជំនួសទេ។បន្ទាប់ពីការចាកចេញរបស់ [[:en:Shugart|Shugart]] នាយកប្រតិបត្តិនៃអង្គការ [[:en:Miss Universe Amy Emmerich|Miss Universe Amy Emmerich]] ក៏បានប្រកាសពីការចាកចេញរបស់លោកស្រីនៅថ្ងៃទី ០៨ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០២៥ ហើយបានចាកចេញពីអង្គការនៅថ្ងៃទី ០១ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៤។ ==ម្ចាស់ម្កុដថ្មីៗ== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- !width=|ឆ្នាំប្រកួត !width=|ប្រទេស !width=|ម្ចាស់ម្កុដ !width=|ម្ចាស់ម្កុដក្នុងស្រុក !width=|ឈុតតំណាងជាតិល្អដាច់គេ !width=|ទីកន្លែងនៃការប្រកួត !width=|ចំនួនប្រទេសចូលរួមប្រកួត |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ ២០២៥|២០២៥]] | | | | | [[:en:Thailand|ប្រទេសសៀម]] | |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ ២០២៤|២០២៤]] | {{DK}} | [[:en:Victoria Kjær Theilvig|Maria Victoria Kjær Theilvig]] | [[:en: Miss Denmark|បវរកញ្ញាចក្រវាឡដាណឺម៉ាក ២០២៤]] | rowspan="2" | {{flag|ហ្វីលីពីន}} | [[:en: Mexico|ប្រទេសម៉ិកស៊ីកូ]] |១២៥ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាលឆ្នាំ ២០២៣|២០២៣]] | {{NIC}} | [[:en:Sheynnis Palacios|Sheynnis Alondra Palacios Cornejo]] | [[:en:Miss Nicaragua|បវរកញ្ញាចក្រវាឡនីការ៉ាហ្គា ២០២៣]] | [[:en: El Salvador|ប្រទេសអែលសាល់វ៉ាឌ័រ]] | ៨៤ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាលឆ្នាំ ២០២២|២០២២]] | {{USA}} | [[:en:R'Bonney Gabriel|R'Bonney Nola Gabriel]] | [[:en:Miss USA|បវរកញ្ញាក្រវាឡសហរដ្ឋអាមេរិក ២០២៣]] | {{flag|អ៊ុយក្រែន}} | [[:en: United States of America|ប្រទេសសហរដ្ឋអាមេរិក]] | ៨៣ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាលឆ្នាំ ២០២១|២០២១]] | {{IND}} | [[:en:Harnaaz Kaur Sandhu|Harnaaz Kaur Sandhu]] | [[:en:Miss Diva|បវរកញ្ញាចក្រវាឡឥណ្ឌា ២០២១]] | {{flag|នីហ្សេរីយ៉ា}} | [[:en: Israel|ប្រទេសអុីស្រាអែល]] | ៨០ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាលឆ្នាំ ២០២០|២០២០]] | {{MEX}} | [[:en:Andrea Meza|Alma Andrea Meza Carmona]] | [[:en:Mexicana Universal|បវរកញ្ញាចក្រវាឡម៉ិកស៊ីកូ ២០២០]] | {{flagicon|Myanmar}} [[:en:Myanmar|ភូមា]] | rowspan = "2" | [[:en: United States of America|ប្រទេសសហរដ្ឋអាមេរិក]] | ៧៤ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាលឆ្នាំ ២០១៩|២០១៩]] | {{ZAF}} | [[:en:Zozibini Tunzi|Zozibini Tunzi]] | [[:en:Miss South Africa|បវរកញ្ញាចក្រវាឡអាហ្វ្រិកខាងត្បូង ២០១៩]] | {{flag|ហ្វីលីពីន}} | ៩០ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ ២០១៨|២០១៨]] | {{PHL}} | [[:en:Catriona Gray|Catriona Elisa Magnayon Gray]] | [[:en:Miss Philippines|បវរកញ្ញាចក្រវាឡហ្វីលីពីន ២០១៨]] | {{flagicon|Laos}} [[:en:Laos|លាវ]] | [[:en: Thailand|ប្រទេសសៀម]] | ៩៤ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ ២០១៧|២០១៧]] | {{ZAF}} | [[:en:Demi-Leigh Tebow|Demi-Leigh Tebow]] | [[:en:Miss South Africa|បវរកញ្ញាចក្រវាឡអាហ្វ្រិកខាងត្បូង ២០១៧]] | {{flag|ជប៉ុន}} | [[:en: United States of America|ប្រទេសសហរដ្ឋអាមេរិក]] | ៩២ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ ២០១៦|២០១៦]] | {{FR}} | [[:en:Iris Mittenaere|Iris Mittenaere]] | [[:en:Miss France|បវរកញ្ញាចក្រវាឡបារាំង ២០១៦]] | {{flagicon|Myanmar}} [[:en:Myanmar|ភូមា]] | [[:en: Philippines|ប្រទេសហ្វីលីពីន]] | ៨៦ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ ២០១៥|២០១៥]] | {{PHL}} | [[:en:Pia Alonzo Wurtzbach|Pia Alonzo Wurtzbach-Jauncey]] | [[:en:Miss Philippines|បវរកញ្ញាចក្រវាឡហ្វីលីពីន ២០១៦]] | {{flagicon|Thailand}} [[:en:Thailand|សៀម]] | rowspan = "2" | [[:en: United States of America|ប្រទេសសហរដ្ឋអាមេរិក]] | ៨០ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ ២០១៤|២០១៤]] | {{COL}} | [[:en:Paulina Vega Dieppa|Paulina Vega Dieppa]] | [[:en:Miss Colombia|បវរកញ្ញាចក្រវាឡកូឡុំប៊ី ២០១៤]] | {{flag|ឥណ្ឌូណេស៊ី}} | ៨៨ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ ២០១៣|២០១៣]] | {{VEN}} | [[:en:Gabriela Isler|María Gabriela de Jesús Isler Morales]] | [[:en:Miss Venezuela|បវរកញ្ញាចក្រវាឡវេណេហ្ស៊ុយអេឡា ២០១៣]] | {{flagicon|Nicaragua}} [[:en:Nicaragua|នីការ៉ាហ្គា]] | [[:en: Russia|ប្រទេសរុស្ស៊ី]] | ៨៦ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ ២០១២|២០១២]] | {{USA}} | [[:en:Olivia Culpo|Olivia Frances Culpo]] | [[:en:Miss United States of America|បវរកញ្ញាចក្រវាឡសហរដ្ឋអាមេរិក ២០១២]] | {{flag|ចិន}} | [[:en: United States of America|ប្រទេសសហរដ្ឋអាមេរិក]] | rowspan="2" | ៨៩ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ ២០១១|២០១១]] | {{flagicon|Angola}} [[:en: Angola|អង់ហ្គោឡា]] | [[:en:Leila Lopes|Leila Lopes]] | [[:en:Miss Angola|បវរកញ្ញាចក្រវាឡអង់ហ្គោឡា ២០១១]] | {{flagicon|Panama}} [[:en:Panama|ប៉ាណាម៉ា]] | [[:en: Brazil|ប្រទេសប្រេស៊ីល]] |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ ២០១០|២០១០]] | {{MEX}} | [[:en:Jimena Navarrete Rosete|Jimena Navarrete Rosete]] | [[:en:Miss Mexico|បវរកញ្ញាចក្រវាឡម៉ិកស៊ីកូ ២០១០]] | {{flagicon|Thailand}} [[:en:Thailand|សៀម]] | [[:en: United States of America|ប្រទេសសហរដ្ឋអាមេរិក]] | rowspan="2" | ៨៣ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ២០០៩|២០០៩]] | rowspan = "2" | {{VEN}} | [[:en:Stefanía Fernández Krupij|Stefanía Fernández Krupij]] | [[:en:Miss Venezuela|បវរកញ្ញាចក្រវាឡវេណេហ្ស៊ុយអេឡា ២០០៩]] | {{flagicon|Panama}} [[:en:Panama|ប៉ាណាម៉ា]] | [[:en: Bahamas|ប្រទេសប៉ាហាម៉ាស]] |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ២០០៨|២០០៨]] | [[:en:Dayana Sabrina Mendoza Moncada|Dayana Sabrina Mendoza Moncada]] | [[:en:Miss Venezuela|បវរកញ្ញាចក្រវាឡវេណេហ្ស៊ុយអេឡា ២០០៨]] | {{flagicon|Thailand}} [[:en:Thailand|សៀម]] | [[:en: Vietnam|ប្រទេសយួន]] | ៨០ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ២០០៧|២០០៧]] | {{JAP}} | [[:en:Riyo Mori|Riyo Mori]] | [[:en:Miss Japan|បវរកញ្ញាចក្រវាឡជប៉ុន ២០០៧]] | ''មិនមានអ្នកឈ្នះ'' | [[:en: Mexico|ប្រទេសម៉ិកស៊ីកូ]] | ៧៧ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ២០០៦|២០០៦]] | {{flagicon|Puerto Rico}} [[:en: Puerto Rico|ព័រតូរីកូ]] | [[:en:Zuleyka Rivera|Zuleyka Jerrís Rivera Mendoza]] | [[:en:Miss Puerto Rico|បវរកញ្ញាចក្រវាឡព័រតូរីកូ ២០០៦]] | {{flag|ជប៉ុន}} | [[:en: United States of America|ប្រទេសសហរដ្ឋអាមេរិក]] | ៨៦ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ២០០៥|២០០៥]] | {{CAN}} | [[:en:Natalie Glebova|Natalie Glebova]] | [[:en:Miss Canada|បវរកញ្ញាចក្រវាឡកាណាដា ២០០៥]] | {{flagicon|Thailand}} [[:en:Thailand|សៀម]] | [[:en: Thailand|ប្រទេសសៀម]] | ៨១ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ២០០៤|២០០៤]] | {{AUS}} | [[:en:Jennifer Hawkins|Jennifer Hawkins]] | [[:en:Miss Australia|បវរកញ្ញាចក្រវាឡអូស្ត្រាលី ២០០៤]] | {{flagicon|Panama}} [[:en:Panama|ប៉ាណាម៉ា]] | [[:en: Ecuador|ប្រទេសអេក្វាឌ័រ]] | ៨០ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ២០០៣|២០០៣]] | {{Flagicon|Dominican Republic}} [[:en: Dominican Republic|សាធារណរដ្ឋដូមីនិក]] | [[:en:Amelia Vega|Amelia Patricia Vega Polanco]] | [[:en:Miss Dominican Republic|បវរកញ្ញាចក្រវាឡសាធារណរដ្ឋដូមីនិក ២០០៣]] | {{flagicon|Dominican Republic}} [[:en:Dominican Republic 2003|សាធារណរដ្ឋដូមីនិក]] | [[:en:Panama|ប្រទេសប៉ាណាម៉ា]] | ៧១ |- | rowspan = "2" | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ២០០២|២០០២]] | {{Flagicon|Panama}} [[:en:Panama|ប៉ាណាម៉ា]] | [[:en:Justine Pasek|Yostin Lissette Pasek Patiño]] (ជំនួសតំណែង) | [[:en:Miss Panama|បវរកញ្ញាចក្រវាឡប៉ាណាម៉ា ២០០២]] | rowspan="2" | {{flag|កូឡុំប៊ី}} | rowspan = "3" | [[:en: Puerto Rico|ព័រតូរីកូ]] | rowspan="2" | ៧៥ |- | {{RUS}} | [[:en:Oksana Fedorova|Oksana Gennadyevna Borodina]] (លាលែងចេញពីតំណែង) | [[:en:Miss Russia|បវរកញ្ញាចក្រវាឡរុស្ស៊ី ២០០២]] |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ២០០១|២០០១]] | {{flagicon|Puerto Rico}} [[:en: Puerto Rico|ព័រតូរីកូ]] | [[:en:Denise Quiñones|Denise Marie Quiñones August]] | [[:en:Miss Puerto Rico|បវរកញ្ញាចក្រវាឡព័រតូរីកូ ២០០១]] | {{flagicon|South Korea}} [[:en:Korea|កូរ៉េ]] | ៧៧ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ២០០០|២០០០]] | {{IND}} | [[:en:Lara Dutta Bhupathi|Lara Dutta Bhupathi]] | [[:en:Femina Miss India 2000|បវរកញ្ញាចក្រវាឡឥណ្ឌា ២០០០]] | {{MEX}} | [[:en: Cyprus|ប្រទេសស៊ីប]] | ៧៩ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៩៩|១៩៩៩]] | {{Flagicon|Botswana}} [[:en: Botswana|បូតស្វាណា]] | [[:en:Mpule Kwelagobe|Mpule Keneilwe Kwelagobe]] | [[:en:Miss Botswana|បវរកញ្ញាចក្រវាឡបូតស្វាណា ១៩៩៩]] | rowspan="2" | {{flagicon|Trinidad and Tobago}} [[:en:Trinidad and Tobago|ទ្រីនីដាដ និង តូបាហ្គោ]] | [[:en: Trinidad and Tobago|ប្រទេសទ្រីនីដាដ និង តូបាហ្គោ]] | ៨៤ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៩៨|១៩៩៨]] | {{Flagicon|Trinidad and Tobago}} [[:en: Trinidad and Tobago|ទ្រីនីដាដ និង តូបាហ្គោ]] | [[:en:Wendy Fitzwilliam|Wendy Marcelle Fitzwilliam]] | [[:en:Miss Trinidad and Tobago|បវរកញ្ញាចក្រវាឡទ្រីនីដាដ និង តូបាហ្គោ ១៩៩៨]] | rowspan = "3" | [[សហរដ្ឋអាមេរិក|ប្រទេសសហរដ្ឋអាមេរិក]] | ៨១ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៩៧|១៩៩៧]] | {{USA}} | [[:en:Brook Lee|Brook Antoinette Mahealani Lee]] | [[:en:Miss United States of America|បវរកញ្ញាចក្រវាឡសហរដ្ឋអាមេរិក ១៩៩៧]] | {{flag|កូឡុំប៊ី}} | ៧៤ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៩៦|១៩៩៦]] | {{VEN}} | [[:en:Alicia Machado|Yoseph Alicia Machado Fajardo]] | [[:en:Miss Venezuela|បវរកញ្ញាចក្រវាឡវេណេហ្ស៊ុយអេឡា ១៩៩៦]] | {{RUS}} | ៧៩ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៩៥|១៩៩៥]] | {{USA}} | [[:en:Chelsi Mariam Pearl Smith|Chelsi Mariam Pearl Smith]] | [[:en:Miss United States of America|បវរកញ្ញាចក្រវាឡសហរដ្ឋអាមេរិក ១៩៩៥]] | {{flag|អេស្ប៉ាញ}} | [[:en:Namibia|ប្រទេសណាមីប៊ី]] | ៨២ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៩៤|១៩៩៤]] | {{Flagicon|India}} [[ឥណ្ឌា]] | [[:en:Sushmita Sen|Sushmita Sen]] | [[:en:Miss India|បវរកញ្ញាចក្រវាឡឥណ្ឌា ១៩៩៤]] | {{PHI}} | [[ហ្វីលីពីន|ប្រទេសហ្វីលីពីន]] | ៧៧ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៩៣|១៩៩៣]] | {{Flagicon|Puerto Rico}} [[:en: Puerto Rico|ព័រតូរីកូ]] | [[:en:Dayanara Torres|Dayanara Torres Delgado]] | [[:en:Miss Puerto Rico|បវរកញ្ញាចក្រវាឡព័រតូរីកូ ១៩៩៣]] | {{flag|ន័រវែស}} | [[ម៉ិកស៊ិក|ប្រទេសមុិកសុីកូ]] | ៧៩ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៩២|១៩៩២]] | {{Flagicon|Namibia}} [[:en: Namibia|ណាមីប៊ី]] | [[:en:Michelle McLean|Michelle McLean]] | [[:en:Miss Namibia|បវរកញ្ញាចក្រវាឡណាមីប៊ី ១៩៩២]] | {{flagicon|Paraguay}} [[:en:Paraguay|ប៉ារ៉ាហ្គាយ]] | [[ថៃ|ប្រទេសសៀម]] | ៧៨ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៩១|១៩៩១]] | {{MEX}} | [[:en:Lupita Jones|María de Guadalupe Jones Garay]] | [[:en:Miss Mexico|បវរកញ្ញាចក្រវាមុិកសុីកូ ១៩៩១]] | rowspan="2" | {{COL}} | rowspan = "2" | [[សហរដ្ឋអាមេរិក|ប្រទេសសហរដ្ឋអាមេរិក]] | ៧៣ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៩០|១៩៩០]] | {{Flagicon|Norway}} [[ន័រវែស]] | [[:en:Mona Grudt|Mona Grudt]] | [[:en:Miss Norway|បវរកញ្ញាចក្រវាឡន័រវែស ១៩៩០]] | ៧១ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៨៩|១៩៨៩]] | {{Flagicon|Netherlands}} [[ហូឡង់]] | [[:en:Angela Visser|Angela Visser]] | [[:en:Miss Netherlands|បវរកញ្ញាចក្រវាឡហូឡង់ ១៩៨៩]] | {{COL}} | [[ម៉ិកស៊ិក|ប្រទេសម៉ិកស៊ីកូ]] | ៧៦ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៨៨|១៩៨៨]] | {{Flagicon|Thailand}} [[សៀម]] | [[:en:Porntip Nakhirunkanok|Porntip Nakhirunkanok]] | [[:en:Miss Thailand|បវរកញ្ញាចក្រវាឡសៀម ១៩៨៨]] | {{flagicon|Thailand}} [[:en:Thailand|សៀម]] | [[តៃវ៉ាន់|ប្រទេសតៃវ៉ាន់]] | ៦៦ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៨៧|១៩៨៧]] | {{Flagicon|Chile}} [[ឈីលី]] | [[:en:Cecilia Carolina Bolocco Fonck|Cecilia Carolina Bolocco Fonck]] | [[:en:Miss Chile|បវរកញ្ញាចក្រវាឡឈីលី ១៩៨៧]] | {{flag|ប្រេស៊ីល}} | [[:en: Singapore|ប្រទេសសិង្ហបុរី]] | ៩៨ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៨៦|១៩៨៦]] | {{VEN}} | [[:en:Bárbara Palacios|Bárbara Palacios Teyde de Manrique]] | [[:en:Miss Venezuela|បវរកញ្ញាចក្រវាឡវេណេហ្សុយអេឡា ១៩៨៦]] | {{Flagicon|Panama}} [[:en:Panama|ប៉ាណាម៉ា]] | [[:en:Panama|ប្រទេសប៉ាណាម៉ា]] | ៧៧ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៨៥|១៩៨៥]] | {{Flagicon|Puerto Rico}} [[:en: Puerto Rico|ព័រតូរីកូ]] | [[:en:Deborah Carthy Deu|Deborah Carthy Deu]] | [[:en:Miss Puerto Rico|បវរកញ្ញាចក្រវាឡព័រតូរីកូ ១៩៨៥]] | {{COL}} | rowspan = "3" | [[សហរដ្ឋអាមេរិក|ប្រទេសសហរដ្ឋអាមេរិក]] | ៧៩ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៨៤|១៩៨៤]] | {{Flagicon|Sweden}} [[ស៊ុយអែត]] | [[:en:Yvonne Ryding|Yvonne Agneta Ryding]] | [[:en:Miss Sweden|បវរកញ្ញាចក្រវាឡស៊ុយអែត ១៩៨៤]] | {{IND}} | ៨១ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៨៣|១៩៨៣]] | {{Flagicon|New Zealand}} [[នូវែលសេឡង់]] | [[:en:Lorraine Elizabeth Downes|Lorraine Elizabeth Downes]] | [[:en:Miss New Zealand|បវរកញ្ញាចក្រវាឡនូវែលសេឡង់ ១៩៨៣]] | {{flagicon|South Korea}} [[:en:Korea|កូរ៉េ]] | ៨០ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៨២|១៩៨២]] | {{Flagicon|Canada}} [[កាណាដា]] | [[:en:Karen Dianne Baldwin|Karen Dianne BaldwinKaren]] | [[:en:Miss Canada|បវរកញ្ញាចក្រវាឡកាណាដា ១៩៨២]] | {{Flagicon|Peru}} [[:en:Peru|ប៉េរ៉ូ]] | [[:en:Peru|ប្រទេសប៉េរូ]] | ៧៧ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៨១|១៩៨១]] | {{VEN}} | [[:en:Irene Lailin Sáez Conde|Irene Lailin Sáez Conde]] | [[:en:Miss Venezuela|បវរកញ្ញាចក្រវាឡវេណេហ្ស៊ុយអេឡា ១៩៨១]] | {{flag|ប្រេស៊ីល}} | [[សហរដ្ឋអាមេរិក|ប្រទេសសហរដ្ឋអាមេរិក]] | ៧៦ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៨០|១៩៨០]] | {{USA}} | [[:en:Shawn Weatherly|Shawn Weatherly]] | [[:en:Miss United States of America|បវរកញ្ញាចក្រវាឡសហរដ្ឋអាមេរិក ១៩៨០]] | {{IND}} | [[:en:South Korea|ប្រទេសកូរ៉េ]] | ៦៩ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៧៩|១៩៧៩]] | {{VEN}} | [[:en:Maritza Sayalero Fernández|Maritza Sayalero Fernández]] | [[:en:Miss Venezuela|បវរកញ្ញាចក្រវាឡវេណេហ្ស៊ុយអេឡា ១៩៧៩]] | {{flagicon|Uruguay}} [[:en:Uruguay|អ៊ុយរ៉ាហ្គាយ]] | [[:en:Australia|ប្រទេសអូស្ត្រាលី]] | rowspan="2" | ៧៥ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៧៨|១៩៧៨]] | {{Flagicon|South Africa}} [[អាហ្វ្រិកខាងត្បូង]] | [[:en:Margaret Gardiner|Margaret Gardiner]] | [[:en:Miss South Africa|បវរកញ្ញាចក្រវាឡអាហ្វ្រិកខាងត្បូង ១៩៧៨]] | {{IND}} | [[ម៉ិកស៊ិក|ប្រទេសម៉ិកស៊ីកូ]] |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៧៧|១៩៧៧]] | {{Flagicon|Trinidad and Tobago}} [[:en:Trinidad and Tobago|ទ្រីនីដាដ និង តូបាហ្គោ]] | [[:en:Janelle Commissiong|Janelle "Penny" Commissiong]] | [[:en:Miss Trinidad and Tobago|បវរកញ្ញាចក្រវាឡទ្រីនីដាដ និង តូបាហ្គោ ១៩៧៧]] | {{flagicon|South Korea}} [[:en:Korea|កូរ៉េ]] | [[:en:Dominican Republic|ប្រទេសសាធារណរដ្ឋដូមីនិក]] | ៨០ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៧៦|១៩៧៦]] | {{Flagicon|Israel}} [[អ៊ីស្រាអែល]] | [[:en:Rina Mor-Goder|Rina Mor-Goder]] | [[:en:Miss Israel|បវរកញ្ញាចក្រវាឡអ៊ីស្រាអែល ១៩៧៦]] | {{Flagicon|Peru}} [[:en:Peru|ប៉េរ៉ូ]] | [[:en:Hong Kong|ទីក្រុងហុងកុង]] | ៧២ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៧៥|១៩៧៥]] | {{Flagicon|Finland}} [[ហ្វាំងឡង់]] | [[:en:Anne Marie Pohtamo|Anne Marie Pohtamo]] | [[:en:Miss Finland|បវរកញ្ញាចក្រវាឡហ្វាំងឡង់ ១៩៧៥]] | {{flag|ហ្គាតេម៉ាឡា}} | [[:en:El Salvador|អែលសាល់វ៉ាឌ័រ]] | ៧១ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៧៤|១៩៧៤]] | {{Flagicon|Spain}} [[អេស្ប៉ាញ]] | [[:en:Amparo Muñoz|Maria de Amparo Muñoz y Quesada]] | [[:en:Miss Spain|បវរកញ្ញាចក្រវាឡអេស្ប៉ាញ ១៩៧៤]] | {{flagicon|South Korea}} [[:en:Korea|កូរ៉េ]] | [[ហ្វីលីពីន|ប្រទេសហ្វីលីពីន]] | ៦៥ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៧៣|១៩៧៣]] | {{Flagicon|Philippines}} [[ហ្វីលីពីន]] | [[:en:Margie Moran|Maria Margarita Roxas Moran-Floirendo]] | [[:en:Miss Philippines|បវរកញ្ញាចក្រវាឡហ្វីលីពីន ១៩៧៣]] | {{flag|អេស្ប៉ាញ}} | [[:en:Greece|ប្រទេសក្រិក]] | rowspan="2" | ៦១ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៧២|១៩៧២]] | {{Flagicon|Australia}} [[អូស្ត្រាលី]] | [[:en:Kerry Anne Wells|Kerry Anne Wells]] | [[:en:Miss Australia|បវរកញ្ញាចក្រវាឡអូស្ត្រាលី ១៩៧២]] | {{flagicon|Peru}} [[:en:Peru|ប៉េរ៉ូ]] | [[:en:Puerto Rico|ព័រតូរីកូ]] |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៧១|១៩៧១]] | {{Flagicon|Lebanon}} [[លីបង់]] | [[:en:Georgina Rizk|Georgina Rizk]] | [[:en:Miss Lebanon|បវរកញ្ញាចក្រវាឡលីបង់ ១៩៧១]] | {{MEX}} | rowspan = "20" |[[សហរដ្ឋអាមេរិក|ប្រទេសសហរដ្ឋអាមេរិក]] | ៦០ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៧០|១៩៧០]] | {{Flagicon|Puerto Rico}} [[:en: Puerto Rico|ព័រតូរីកូ]] | [[:en:Marisol Malaret Contreras|Marisol Malaret Contreras]] | [[:en:Miss Puerto Rico|បវរកញ្ញាចក្រវាឡព័រតូរីកូ ១៩៧០]] | {{flagicon|Bolivia}} [[:en:Bolivia|បូលីវី]] | ៦៤ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៦៩|១៩៦៩]] | {{Flagicon|Philippines}} [[ហ្វីលីពីន]] | [[:en:Gloria Diaz|Maria Gloria Aspillera Diaz]] | [[:en:Miss Philippines|បវរកញ្ញាចក្រវាឡហ្វីលីពីន ១៩៦៩]] | {{flagicon|Thailand}} [[:en:Thailand|សៀម]] | ៦១ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៦៨|១៩៦៨]] | {{Flagicon|Brazil}} [[:en: Brazil|ប្រេស៊ីល]] | [[:en:Martha Maria Cordeiro Vasconcellos|Martha Maria Cordeiro Vasconcellos]] | [[:en:Miss Brazil|បវរកញ្ញាចក្រវាឡប្រេស៊ីល ១៩៦៨]] | {{flag|កូឡុំប៊ី}} | ៦៥ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៦៧|១៩៦៧]] | {{USA}} | [[:en:Sylvia Hitchcock|Sylvia Louise Hitchcock-Carson]] | [[:en:Miss United States of America|បវរកញ្ញាចក្រវាឡ ១៩៦៧]] | {{flag|ប្រេស៊ីល}} | ៥៦ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៦៦|១៩៦៦]] | {{SE}} | [[:en:Margareta Arvidsson|Margareta Arvidsson]] | [[:en:Miss Sweden|បវរកញ្ញាចក្រវាឡស៊ុយអែត ១៩៦៦]] | {{flag|អ៊ីស្រាអែល}} | ៥០ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៦៥|១៩៦៥]] | {{Flagicon|Thailand}} [[សៀម]] | [[:en:Apasra Hongsakula|Apasra Hongsakula]] | [[:en:Miss Thailand|បវរកញ្ញាចក្រវាឡសៀម ១៩៦៥]] | {{USA}} | ៥៦ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៦៤|១៩៦៤]] | {{Flagicon|Greece}} [[ក្រិក]] | [[:en:Kyriaki Tsopei|Kyriaki Tsopei]] | [[:en:Miss Greece|បវរកញ្ញាចក្រវាឡក្រិក ១៩៦៤]] | {{NL}} | ៦០ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៦៣|១៩៦៣]] | {{Flagicon|Brazil}} [[:en: Brazil|ប្រេសុីល]] | [[:en:Iêda Maria Brutto Vargas|Iêda Maria Brutto Vargas]] | [[:en:Miss Brazil|បវរកញ្ញាចក្រវាឡប្រេស៊ីល ១៩៦៣]] | {{flag|អ៊ីស្រាអែល}} | ៥០ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៦២|១៩៦២]] | {{Flagicon|Argentina}} [[អាហ្សង់ទីន]] | [[:en:Amparo Muñoz|Beatriz Nolan Figueredo]] | [[:en:Miss Argentina|បវរកញ្ញាចក្រវាឡអាហ្សង់ទីន ១៩៦២]] | {{UK}} | ៥២ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៦១|១៩៦១]] | {{Flagicon|Germany}} [[អាល្លឺម៉ង់]] | [[:en:Marlene Schmidt|Marlene Schmidt]] | [[:en:Miss Germany|បវរកញ្ញាចក្រវាឡអាល្លឺម៉ង់ ១៩៦១]] | rowspan="10" | ''មិនទាន់មាន'' | ៤៨ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៦០|១៩៦០]] | {{USA}} | [[:en:Linda Jeanne Bement|Linda Jeanne Bement]] | [[:en:Miss United States of America|បវរកញ្ញាចក្រវាឡសហរដ្ឋអាមេរិក ១៩៦០]] | ៤៣ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៥៩|១៩៥៩]] | {{JAP}} | [[:en:Akiko Kojima|Akiko Kojima]] | [[:en:Miss Japan|បវរកញ្ញាចក្រវាឡជប៉ុន ១៩៥៦]] | ៣៤ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៥៨|១៩៥៨]] | {{COL}} | [[:en:Luz Marina Zuluaga|Luz Marina Zuluaga Zuluaga]] | [[:en:Miss Colombia|បវរកញ្ញាចក្រវាឡកូឡុំប៊ី ១៩៥៨]] | ៣៦ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៥៧|១៩៥៧]] | {{Flagicon|Peru}} [[:en:Peru|ប៉េរ៉ូ]] | [[:en:Gladys Zender|Gladys Rosa Zender de Meier]] | [[:en:Miss Peru|បវរកញ្ញាចក្រវាឡប៉េរូ ១៩៥៧]] | ៣២ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៥៦|១៩៥៦]] | {{USA}} | [[:en:Carol Morris|Carol Ann Laverne Morris]] | [[:en:Miss United States of America|បវរកញ្ញាចក្រវាឡសហរដ្ឋអាមេរិក ១៩៥៦]] | ៣០ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៥៥|១៩៥៥]] | {{SE}} | [[:en:Hillevi Rombin Schine|Hillevi Rombin Schine]] | [[:en:Miss Sweden|បវរកញ្ញាចក្រវាឡស៊ុយអែត ១៩៥៥]] | rowspan="2" | ៣៣ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៥៤|១៩៥៤]] | {{USA}} | [[:en:Miriam Stevenson|Miriam Jacqueline Stevenson]] | [[:en:Miss United States of America|បវរកញ្ញាចក្រវាឡសហរដ្ឋអាមេរិក ១៩៥៤]] |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៥៣|១៩៥៣]] | {{FR}} | [[:en:Christiane Magnani|Christiane Magnani]] | [[:en:Miss France|បវរកញ្ញាចក្រវាឡបារាំង ១៩៥៣]] | ២៦ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៥២|១៩៥២]] | {{FI}} | [[:en:Armi Kuusela|Armi Helena Kuusela-Williams]] | [[:en:Miss Finland|បវរកញ្ញាចក្រវាឡហ្វាំងឡង់ ១៩៥២]] | ៣០ |- |} == បេក្ខនារីតំណាងប្រទេសកម្ពុជា == {| class="wikitable" border="5" cellpadding="3" cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 0; background: #FFFFFF; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 92%; text-align:center" !ឆ្នាំ !បេក្ខភាព !ខេត្ត !តំណែង !រង្វាន់ពិសេស |- | ២០២៥ | | | | |- |២០២៤ | [[:en:Davin Prasath|ប្រាសាទ ដាវីន]] | [[រាជធានីភ្នំពេញ]] | Top30 | Top 2 Voice for Change |- | ២០២៣ | [[:en:Sotima John|ចន សុទិម៉ា]] |[[ខេត្តកំពង់ចាម]] | Unplaced | |- | ២០២២ | [[:en:Manita Hang|ហង្ស ម៉ានីតា]] |[[រាជធានីភ្នំពេញ]] | Unplaced | |- | ២០២១ | [[:en:Ngin Marady| ងិន ម៉ារ៉ាឌី]] |[[រាជធានីភ្នំពេញ]] | Unplaced | |- | ២០២០ | [[:en:Sarita Reth|រ៉េត សារីតា]] |[[រាជធានីភ្នំពេញ]] | Unplaced | |- | ២០១៩ | [[:en:Somnang Alyna|សំណាង អេលីណា]] |[[រាជធានីភ្នំពេញ]] | Unplaced | |- | ២០១៨ | [[:en:Rern Sinat|រឿន សុីណាត]] |[[ខេត្តកំពង់ចាម]] | Unplaced | |- | ២០១៧ | [[:en:Sotheary Bee|ប៊ី សុធារី]] |[[រាជធានីភ្នំពេញ]] | Unplaced | |} == ម្កុដនៃបវរកញ្ញាចក្រវាឡ == ម្កុដរបស់[[:en:Miss Universe|បវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]បានផ្លាស់ប្តូរចំនួន ១២ ដងនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្ត ៧០ ឆ្នាំរបស់ខ្លួន។ • '''ម្កុដ The Romanov Imperial Nuptial (១៩៥២)''' គឺជាម្កុដដំបូងគេ។វាពីមុនជាកម្មសិទ្ធិរបស់[[:en:Russian czar|ស្តេចរុស្ស៊ី]]ហើយម្កុដនេះត្រូវបានគ្រងដោយ [[:en:Armi Kuusela|'''Armi Kuusela''']] នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥២។ • '''ម្កុដ Romanov Diadem (១៩៥៣)''' ឬត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាម្កុដ '''The Metal Bronze''' ដោយសារតែការរចនាធ្វើអំពីលោហៈធាតុដ៏រឹងមាំរបស់វាបានជំនួសម្កុដសម្ពោធ។[[:en: Miss Universe 1953|បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ ១៩៥៣]] [[:en:Christiane Martel|'''Christiane Martel''']] គឺជាម្ចាស់ជ័យលាភីតែម្នាក់គត់ដែលបានគ្រងម្កុដនេះ។ • '''ម្កុដ The Star of the Universe (១៩៥៤-១៩៦០)''' ត្រូវបានគេដាក់ឈ្មោះទៅតាមរូបរាងផ្កាយនៅលើកំពូលរបស់ម្កុដ។វាត្រូវបានផ្សំឡើងអំពីគុជខ្មៅនិងគុជខ្យងបូព៌ាចំនួនប្រមាណ ១០០០ គ្រាប់ធ្វើអំពីមាស ប្លាទីន និងមានទម្ងន់ ១.២៥ ផោន។វាត្រូវបានធានារ៉ាប់រងជាប្រាក់ ៥០០០០០ ដុល្លារអាមេរិក។ • '''ម្កុដ The Rhinestone (១៩៦១-១៩៦២)''' ត្រូវបានធ្វើឡើងអំពី [[:en:Rhinestones|Rhinestones]]។វាបានបង្ហាញខ្លួននៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៦១ ក្នុងនាមជាផ្នែកមួយនៃខួបលើកទី ១០ នៃ[[:en:Miss Universe Organization|អង្គការបវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]។[[:en:Marlene Schmidt|'''Marlene Schmidt''']] និង [[:en:Norma Nolan|'''Norma Nolan''']] គឺជាអ្នកដែលបានគ្រងម្កុដនេះ។ • '''ម្កុដ The Coventry (១៩៦៣-២០០១)''' ត្រូវបានរចនាឡើងដោយអ្នកគ្រឿងអលង្ការដ៏ល្បីល្បាញ [[:en:Sarah Coventry|Sarah Coventry]]។នាងបានកែសម្រួលម្កុដ[[:en:Rhinestone |Rhinestone]]ឡើងវិញឲ្យមានរូបមនុស្សស្រីកាន់ដំបងដែលជាចំណុចសំខាន់របស់ម្កុដ។ការចំណាយតិចជាងទៅលើការរចនាប្រភេទ[[:en:Rhinestone|Rhinestone]]បានធ្វើឲ្យវាអាចបង្កើតរូបសំណាក់ពិតប្រាកដនៃម្កុដដើម្បីផ្តល់ជូនឲ្យម្ចាស់តំណែងដែលបានចាកចេញ។ការរចនានេះត្រូវបានកែសម្រួលម្តងទៀតនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៣ សម្រាប់ជាភាពងាយស្រួលដល់អ្នកពាក់ហើយវាត្រូវបានគេដាក់ឈ្មោះថា '''ម្កុដនៃស្ត្រី (The Lady Crown) ឬ ម្កុដ The Chandelier''' ។[[:en:Miss Universe 2001|បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ ២០០១]] [[:en:Denise Quinones|'''Denise Quinones''']] គឺជាម្ចាស់ចុងក្រោយ។ • '''ម្កុដ Mikimoto Phoenix (២០០២-២០០៧ និង ២០១៧-២០១៨)''' ត្រូវបានប្រើសម្រាប់ខួប ៥០ ឆ្នាំនៃ[[:en:Miss Universe Organization|អង្គការបវរកញ្ញាចក្រវាល]]។វាត្រូវបានរចនាឡើងដោយ '''Tomohiro Yamaji''' សម្រាប់ក្រុមហ៊ុន [[:en:Mikimoto|Mikimoto]] ដែលជាអ្នកឧបត្ថម្ភគ្រឿងអលង្ការផ្លូវការរបស់[[:en:Miss Universe Organization|អង្គការបវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]។អត្ថន័យនៃម្កុដនេះបានពណ៌នារៀបរាប់អំពីការកើនឡើងនៃចំនួន [[:en:Phoenix|Phoenix]] ស្ថានភាពឋានៈ អំណាច និងភាពស្រស់ស្អាត ដូចដែលមានចែងនៅក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងឧបត្ថម្ភរបស់ពួកគេ។ម្កុដនេះមានត្បូងពេជ្រធម្មជាតិដែលមានពណ៌ស្រស់ស្អាតចំនួន ៥០០ ដែលមានទំហំជិត ៣០ ការ៉ាត់ (៦.០ ក្រាម) និង ១២០ South Sea និង Akoya [[:en:pearls|pearls]] ដែលមានទំហំចាប់ពី ៣ ដល់ ១៨ mm ហើយមានតម្លៃ ២៥០០០០ ដុល្លារអាមេរិក។ម្កុដនេះត្រូវបានរចនាឡើងសម្រាប់ការប្រឡងនៅលើកោះ [[:en:Mikimoto Pearl Island|Mikimoto Pearl]] នៅក្នុង[[:en:Japan|ប្រទេសជប៉ុន]]ដោយម្កុដ [[:en:Mikimoto|Mikimoto]] និង [[:en:tiara|tiara]] ត្រូវបានប្រើប្រាស់ជាលើកដំបូងនៅក្នុងកម្មវិធី[[:en:Miss Universe 2002|បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ ២០០២]]ដែលត្រូវបានបង្ហាញដោយអតីតម្ចាស់ក្រុមហ៊ុន [[:en:Donald Trump|'''Donald Trump''']] ដោយ '''[[:en:Oxana Fedorova|Oxana Fedorova]]''' គឺជាម្ចាស់ម្កុដប៉ុន្តែក្រោយមកនាងបានលាលែងចេញពីតំណែងហើយម្កុដនេះត្រូវបានផ្ទេរទៅឲ្យលំដាប់រងទី ០១ '''[[:en:Justine Pasek|Justine Pasek]]'''វិញ។[[:en:Catriona Gray|'''Catriona gray''']] គឺជាម្ចាស់ចុងក្រោយនៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៩ មុនពេលវាត្រូវបានដកចេញពីការប្រើប្រាស់។ • '''CAO Crown (2008)''' ត្រូវបានប្រើប្រាស់និងគ្រងដោយ [[:en:Dayana Mendoza|'''Dayana Mendoza''']] នៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៨។វាគឺជា [[:en:tiara|tiara]] ដែលរចនាដោយ '''[[:en:Rosalina Lydster|Rosalina Lydster]]''' និង '''Dang Kim Lien''' នៃ '''CAO Fine Jewelry''' មកពី[[:en:Vietnam|ប្រទេសយួន]]។ម្កុដនេះមានតម្លៃ ១២០០០០ ដុល្លារអាមេរិកត្រូវបានផលិតឡើងពីការរួមបញ្ចូលគ្នានៃមាសពណ៌សនិងពណ៌លឿង ១៨K និងមានត្បូងជាង ១០០០ រួមទាំងត្បូងពេជ្រពណ៌សចំនួន ៥៥៥ (៣០ ការ៉ាត់) ត្បូងពេជ្រ [[:en:cognac|cognac]] ចំនួន ៣៧៥ (១៤ ការ៉ាត់) គ្រីស្តាល់រ៉ែថ្មខៀវចំនួន ១០ (២០ ការ៉ាត់) ) និង ត្បូងមរកត ១៩ គ្រាប់ (៦០ ការ៉ាត់)។ពណ៌លឿងនៃពណ៌មាសតំណាងឲ្យសេដ្ឋកិច្ចដ៏រុងរឿងនិងរីកចម្រើនរបស់[[:en:Vietnam|ប្រទេសយួន]]ដែលតំណាងដោយសត្វក្រៀល[[:en:Vietnam|ប្រទេសយួន]]។ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ '''Mendoza''' បានបដិសេធមិនប្រើប្រាស់ម្កុដនេះហើយបានទទូចប្រើប្រាស់ម្កុដ [[:en:Mikimoto|Mikimoto]] វិញនៅអំឡុងពេលដែលនាងបំពាក់ម្កុដទៅឲ្យ [[:en:Stefanía Fernández|'''Stefanía Fernández''']] ដែលជាអ្នកស្នងតំណែងបន្តពីនាង។ • '''ម្កុដ''' '''Diamond Nexus Peace (២០០៩-២០១៣)''' គឺជាម្កុដដែលបានឈ្នះធ្វើឡើងដោយ '''Diamond Nexus Labs''' ។ អ្នកគាំទ្រទូទាំងពិភពលោកត្រូវបានផ្តល់ឱកាសឲ្យបោះឆ្នោតតាមអ៊ីនធឺណិតនៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៩ ដើម្បីកំណត់ជ្រើសរើសយកម្កុដ ០១ ក្នុងចំណោមម្កុដទាំង ០៣ គឺ '''Unity, Hope និង Peace Crowns''' ហើយមួយណានឹងក្លាយជាម្កុដ[[:en:Miss Universe|បវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]បន្ទាប់។ម្កុដនេះមានត្បូងចំនួន ១៣៧១ គ្រាប់ដែលមានទម្ងន់សរុប ៤១៦.០៩ ការ៉ាត់ (៨៣.២១៨ ក្រាម)។វាមាន ៥៤៤.៣១ ក្រាមនៃមាសពណ៌ស ១៤K និង ១៨K ព្រមទាំងផ្លាទីន។នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១០ កំពូលនៃម្កុដត្រូវបានដកចេញដើម្បីជាភាពងាយស្រួលដល់អ្នកពាក់។ម្កុដនេះមានត្បូងទទឹមសំយោគដែលតំណាងឲ្យកម្មវិធីអប់រំនិងការយល់ដឹងអំពីមេរោគអេដស៍និងជំងឺអេដស៍របស់[[:en:Miss Universe|បវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]។'''Diamond Nexus Labs''' គឺជាគ្រឿងអលង្ការផ្លូវការដែលមិនធ្លាប់មានពីមុនមករបស់[[:en:Miss Universe Organisation|អង្គការបវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]ហើយត្រូវបានជ្រើសរើសជាផ្នែកមួយនៃគំនិតផ្តួចផ្តើមរបស់ [[:en:NBC|NBC]] '''Universal's Green is Universal'''។ • '''ម្កុដ DIC (២០១៤-២០១៦)''' ត្រូវបានប្រើប្រាស់និងគ្រងដោយ '''[[:en:Paulina Vega|Paulina Vega]] [[:en:Pia Wurtzbach|Pia Wurtzbach]]''' និង '''[[:en:Iris Mittenaere|Iris Mittenaere]]'''។វាត្រូវបានផលិតដោយក្រុមហ៊ុន[[:en:Czech|ឆេក]] '''Diamonds International Corporation (DIC)''' ហើយត្រូវបានគេប៉ាន់ស្មានថាមានតម្លៃប្រហែល ៣០០០០០ ដុល្លារអាមេរិក។ដំណើរការនៃការផលិតម្កុដទាំងមូលនេះត្រូវចំណាយពេលប្រមាណជា ០៤ ខែហើយដំណើរការនៃការផលិតនេះតម្រូវឲ្យមានសិប្បករចំនួន ១០ រូបចូលរួម។ម្កុដនេះផលិតឡើងដើម្បីរំលឹកទៅដល់ [[:en:Manhattan Skyline|Manhattan Skyline]] និងមានត្បូងពេជ្រចំនួន ៣១១ គ្រាប់ ០៥ បំណែកនៃ [[:en:topaz|topaz]] ពណ៌ខៀវ ១៩៨ បំណែកនៃ [[:en:Sapphire|Sapphire]] ៣៣ បំណែកនៃ heat-fired [[:en:crystal|crystal]] និង ២២០ ក្រាមនៃមាសពណ៌ស ១៨K ។ទម្ងន់សរុបនៃម្កុដគឺ ៤១១ ក្រាម។ម្កុដនេះត្រូវបានចូលនិវត្តន៍នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៧ ដោយសារតែមានការរំលោភលើសិទ្ធិអ្នកនិពន្ធនិងបញ្ហាការទូទាត់ជាបន្តបន្ទាប់រវាង [[:en:DIC|DIC]] និង [[:en:Miss Universe Organization|អង្គការបវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]។ • '''ម្កុដ Mouawad Power of Unity (២០១៩-២០២១)''' ត្រូវបានធ្វើឡើងដោយ '''Mouawad Jewelry''' ដែលបានក្លាយជាគ្រឿងអលង្ការថ្មីសម្រាប់[[:en:Miss Universe Organization|អង្គការបវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]។ជាមួយនឹងតម្លៃប៉ាន់ស្មានជិត ០៦ លានដុល្លារអាមេរិកម្កុដ [[:en:Mouawad|Mouawad]] គឺជាឈុតដែលមានតម្លៃថ្លៃជាងគេបំផុតនៅក្នុងកំណត់ត្រារបស់ពិភពលោក។ចាប់ពីឆ្នាំ ២០១៩ ដល់ឆ្នាំ ២០២១ '''[[:en:Zozibini Tunzi|Zozibini Tunzi]] [[:en:Andrea Meza|Andrea Meza]]''' និង '''[[:en:Harnaaz Sandhu|Harnaaz Sandhu]]''' គឺជាអ្នកដែលបានគ្រងនូវម្កុដនេះ។ម្កុដនេះមានត្បូងពេជ្រពណ៌មាសដែលមានទម្ងន់ ៦២.៨៣ ការ៉ាត់។យោងតាមលោក '''Pascal Mouawad''' ម្កុដនេះតំណាងឲ្យមហិច្ឆតា ភាពចម្រុះនៃ សហគមន៍ និង ភាពស្រស់ស្អាត។ • '''ម្កុដ Mouawad Force for Good (២០២២-២០២៣)''' គឺជាម្កុដ [[:en:Mouawad|Mouawad]] ទី ០២ ហើយម្កុដនេះត្រូវបានគេប្រើប្រាស់និងគ្រងដោយ '''[[:en:R'Bonney Gabriel|R'Bonney Gabriel]]''' និង '''[[:en:Sheynnis Palacios|Sheynnis Palacios]]'''។ម្កុដនេះផ្ទុកទៅដោយត្បូងកណ្តៀងពណ៌ខៀវ ១១០ ការ៉ាត់ ត្បូងពេជ្រពណ៌ស ៤៨ ការ៉ាត់ និងត្បូងកណ្តៀងពណ៌ខៀវរាជ ៤៥.១៤ ការ៉ាត់នៅចំកណ្តាលរបស់ម្កុដ។ • '''ម្កុដ Jewelmer Lumière de l'Infini (២០២៤-បច្ចុប្បន្ន)''' ត្រូវបានដាក់បង្ហាញនៅថ្ងៃទី ១៣ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០២៤ ត្រូវបានរចនាឡើងដោយ '''Philippine-based luxury jewelry company Jewelmer''' ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថាមានឯកទេសខាង [[:en:golden Philippine South Sea pearls|golden Philippine South Sea pearls]]។វាត្រូវបានផលិតដោយដៃជាងគ្រឿងអលង្ការទាំងស្រុងតាមរយៈការរចនាគ្រឿងអលង្ការដោយប្រើបច្ចេកទេសបែបប្រពៃណី[[:en:Philippines|ហ្វីលីពីន]]និង[[:en:France|បារាំង]]ជាពិសេសបច្ចេកទេស [[:en:Place Vendôme|Place Vendôme]]។គុជមាសនីមួយៗត្រូវបានប្រមូលយកមកនិងរៀបចំទៅជា ៣៧៧ ជំហាន។រចនាបថនៃម្កុដនេះបង្កើតឡើងដើម្បីបង្ហាញនូវអត្ថន័យនៃប្រវត្តិសាស្ត្រនៃសម្រស់ដ៏យូរអង្វែងជាមួយនឹង[[:en: Miss Universe Organization|អង្គការបវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]និងម្ចាស់ក្សត្រីរបស់ខ្លួន។គ្រឹះដែកនៃម្កុដដែលស្រោបទៅដោយមាសនិងផ្លាទីននេះមានសណ្ឋានស្រដៀងទៅនឹងទឹករលកនិងរបាំនៃចក្រវាឡដែលតុបតែងដោយពេជ្ររាប់រយគ្រាប់និងគុជសមុទ្រត្បូងមាសចំនួន ២៣ គ្រាប់។គុជមាសដ៏ធំបំផុតដែលដាក់នៅកណ្តាលកំពូលនៃម្កុដតំណាងឲ្យព្រះអាទិត្យបញ្ចេញពន្លឺរស្មីពណ៌មាសដែលតុបតែងទៅដោយ diamond-adorned golden rays។ភាសាបារាំង '''''Lumière de l'Infini''''' បកប្រែថា "ពន្លឺនៃភាពគ្មានទីបញ្ចប់" (បកប្រែតាមព្យញ្ជនៈ) និង "រស្មីពន្លឺគ្មានទីបញ្ចប់" ឬ "ភាពអស្ចារ្យគ្មានទីបញ្ចប់" (ទៅតាមបរិបទ)។ == សូមមើលផងដែរ == == ទំព័រភ្ជាប់ផ្សេងៗ == * [[:en:http://www.missuniverse.com/បវរកញ្ញាចក្រវាឡ|http://www.missuniverse.com/បវរកញ្ញាចក្រវាឡ]] * {{facebook|MissUniverse}} * {{instagram|missuniverse}} * {{twitter|missuniverse}} * {{TikTok|missuniverse}} == ឯកសារយោង == g0vdo4p654aop3q2fhi9altflp4f1wu 321648 321647 2025-06-06T11:30:38Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321648 wikitext text/x-wiki {{Infobox pageant |name = បវរកញ្ញាចក្រវាឡ |logo = Miss Universe Logotype.svg |type='''ការប្រកួតសម្រស់អន្តរជាតិ'''|organization=* JKN Legacy Inc.<br>ក្រុមហ៊ុន JKN Global Group (៥០%)<br>ក្រុមហ៊ុន Legacy Holding Group USA Inc. (៥០%)|headquarters=[[:en:Samut Prakan Province|ខេត្តសមុទ្រប្រាការ]], [[:en:Thailand|ប្រទេសសៀម]]<br> [[:en:Mexico city|ទីក្រុងម៉ិកស៊ិក]], [[:en:Mexico|ប្រទេសម៉ិកស៊ីកូ]]<br>[[:en:New York City|ទីក្រុងញូវយ៉ក]], [[:en:USA|ប្រទេសសហរដ្ឋអាមេរិក]]|first=[[:en:Miss Universe 1952|១៩៥២]]|recent=[[:en:Miss Universe 2024|២០២៤]]|current_titleholder=[[:en:Victoria Kjær Theilvig|Victoria Kjær Theilvig]]<br>{{DK}}|leader_title=ម្ចាស់|leader_name=* [[:en:Jakkaphong Jakrajutatip|Jakkaphong Jakrajutatip]]<br> * [[:en:Raul Rocha Cantú|Raul Rocha Cantú]]|leader_title1=អនុប្រធាន|leader_name1=* [[:en:Olivia Quido|Olivia Quido]]<br> * [[:en:Mario Búcaro|Mario Búcaro]]|language=[[:en:English|អង់គ្លេស]]|website={{URL|www.missuniverse.com}}}} '''បវរកញ្ញាចក្រវាឡ''' ({{Lang-en|Miss Universe}}) គឺជាកម្មវិធី[[:en: Beauty Pageant|ប្រកួតសម្រស់អន្តរជាតិ]]ប្រចាំឆ្នាំដែលគ្រប់គ្រងដោយ[[:en:Miss Universe Organization|ស្ថាប័នបវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]ដែលមានមូលដ្ឋាននៅ[[សហរដ្ឋអាមេរិក]]និង[[:en:Thailand|ប្រទេសសៀម]]។រួមជាមួយនឹងកម្មវិធី[[បវរកញ្ញាពិភពលោក]] [[បវរកញ្ញាអន្តរជាតិ]] និង [[បវរកញ្ញាផែនដី]]កម្មវិធី[[:en:Miss Universe|បវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]គឺជាកម្មវិធីប្រកួតសម្រស់អន្តរជាតិមួយនៅក្នុងចំណោមកម្មវិធី[[:en:Big Four international beauty pageants|ប្រកួតសម្រស់អន្តរជាតិធំៗទាំង ០៤]]។ [[:en:Miss Universe|បវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]បច្ចុប្បន្នគឺ [[:en:Victoria Kjær Theilvig|Victoria Kjær Theilvig]] មកពី[[:en:Denmark|ប្រទេសដាណឺម៉ាក]]ដែលបានគ្រងម្កុដកាលពីថ្ងៃទី ១៦ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០២៤ នៅ[[:en:San Mexico City|ទីក្រុងមុិកសុិក]] [[:en:Mexico|ប្រទេសម៉ិកស៊ីកូ]]។ == ប្រវត្តិ == [[File:Miss Universe Sash.jpg|right|upright=1.5|thumb|ឈៀងបវរកញ្ញាចក្រវាឡពីឆ្នាំ ២០០១ ដល់ឆ្នាំ ២០២១]] '''បវរកញ្ញាចក្រវាឡ''' ត្រូវបានប្រើជាលើកដំបូងដោយ[[:en:International Pageant of Pulchritude|ការប្រកួតអន្តរជាតិនៃ Pulchritude]] នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩២៦។ការប្រឡងនេះត្រូវបានប្រារព្ធឡើងជារៀងរាល់ឆ្នាំរហូតដល់ឆ្នាំ ១៩៣៥ នៅពេលដែល[[:en:Great Depression|វិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចដ៏ធំ]]និងព្រឹត្តិការណ៍ផ្សេងទៀតមុន[[:en:World War II|សង្គ្រាមលោកលើកទី ២]] បាននាំឲ្យមានការស្លាប់។ ការប្រឡងបវរកញ្ញាចក្រវាឡបច្ចុប្បន្នត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥២ ដោយ [[:en:Pacific Knitting Mills|Pacific Knitting Mills]] ដែលជាក្រុមហ៊ុនសម្លៀកបំពាក់ដែលមានមូលដ្ឋាននៅ[[:en: California|រដ្ឋកាលីហ្វ័រញ៉ា]]និងជាក្រុមហ៊ុនផលិត[[:en:Catalina Swimwear|សម្លៀកបំពាក់ហែលទឹក Catalina]] ហើយចាប់តាំងពីពេលនោះមកវាមានទីស្នាក់ការនៅ[[:en:United States of America|សហរដ្ឋអាមេរិក]]។ក្រុមហ៊ុនគឺជាអ្នកឧបត្ថម្ភកម្មវិធីប្រកួត[[:en:Miss America|បវរកញ្ញាអាមេរិក]]រហូតដល់ឆ្នាំ ១៩៥១ នៅពេលដែលអ្នកឈ្នះគឺ [[:en:Yolande Betbeze|Yolande Betbeze]] បានបដិសេធមិនថតរូបជាសាធារណៈដោយស្លៀកឈុតហែលទឹករបស់ពួកគេ។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥២ ក្រុមហ៊ុន [[:en:Pacific Knitting Mills|Pacific Knitting Mills ]] បានរៀបចំកម្មវិធីប្រកួត[[:en:Miss USA|បវរកញ្ញាសហរដ្ឋអាមេរិក]]និង[[:en:Miss Universe|បវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]ដោយសហការឧបត្ថម្ភពួកគេអស់រយៈពេលជាច្រើនទសវត្សរ៍មកហើយ។ [[File:Armi-Kuusela-1952.jpg|thumb|[[:en:Armi Kuusela|Armi Kuusela]] នៅ[[:en:Helsinki|ទីក្រុង Helsinki ប្រទេសហ្វាំងឡង់]]]] ការប្រឡងបវរកញ្ញាចក្រវាឡជាលើកដំបូងត្រូវបានធ្វើឡើងនៅ[[:en:Long Beach|ទីក្រុងឡុងប៊ិច]] [[:en: California|រដ្ឋកាលីហ្វ័រញ៉ា]] នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥២។ម្ចាស់ជ័យលាភីលើកដំបូងបានទៅលើ [[:en:Armi Kuusela|Armi Kuusela]] មកពី[[:en:Finland|ប្រទេសហ្វាំងឡង់]]មិនយូរប៉ុន្មាននាងបានបោះបង់តំណែងរបស់នាងចោលបើទោះបីជាមិនមែនជាផ្លូវការក៏ដោយដើម្បីទៅរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍មុនពេលតំណែងឆ្នាំរបស់នាងត្រូវបានបញ្ចប់។រហូតមកដល់ឆ្នាំ ១៩៥៨ ចំណងជើង[[:en:Miss Universe|បវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]ដូចជា[[:en:Miss USA|បវរកញ្ញាអាមេរិក]]ត្រូវបានចុះកាលបរិច្ឆេទនៅឆ្នាំបន្ទាប់ពីការប្រឡងដូច្នេះនៅក្នុងអំឡុងពេលនោះចំណងជើងរបស់លោកស្រី [[:en:Kuusela|Kuusela]] គឺ[[:en:Miss Universe 1953|បវរកញ្ញាចក្រវាលឆ្នាំ ១៩៥៣]]។ចាប់តាំងពីការបង្កើតឡើងដោយ [[:en:Pacific Mills|Pacific Mills]] មកការប្រកួតត្រូវបានរៀបចំនិងធ្វើឡើងដោយ[[:en:Miss Universe Organization|អង្គការបវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]។នៅទីបំផុត [[:en:Pacific Mills|Pacific Mills]] និងក្រុមហ៊ុនបុត្រសម្ព័ន្ធរបស់ក្រុមហ៊ុននេះត្រូវបានទិញដោយសាជីវកម្ម [[:en:Kayser-Roth|Kayser-Roth]] ដែលត្រូវបានទិញដោយ [[:en:Gulf|Gulf]] និង [[:en:Western Industries|Western Industries]]។ការប្រឡងនេះត្រូវបានចាក់ផ្សាយតាមកញ្ចក់ទូរទស្សន៍ជាលើកដំបូងនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥៥។[[:en:CBS|CBS]] បានចាប់ផ្តើមចាក់ផ្សាយការប្រឡង[[:en:Miss USA|បវរកញ្ញាសហរដ្ឋអាមេរិក]]និង[[:en:Miss Universe|បវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]រួមបញ្ចូលគ្នានៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៦០ និងជាការប្រកួតដាច់ដោយឡែកនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៦៥។ នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៦ លោក[[:en:Donald Trump|ដូណាស់ ត្រាំ]]បានទិញកម្មវិធីប្រកួតពី [[:en:ITT Corp|ITT Crop]] ជាមួយនឹងការរៀបចំការផ្សាយជាមួយ [[:en:CBS|CBS]] រហូតដល់ឆ្នាំ ២០០២។ក្នុងអំឡុងពេលនោះនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៨ [[:en:Miss Universe, Inc.|Miss Universe, Inc.]] បានប្តូរឈ្មោះរបស់ខ្លួនទៅជា[[:en:Miss Universe Organization|អង្គការបវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]ហើយបានផ្លាស់ប្តូរទីស្នាក់ការរបស់ខ្លួនពី[[:en:Los Angeles|ឡូសអេនជឺលេស]]ទៅ[[:en:New York City|ទីក្រុងញូវយ៉ក]]។នៅចុងឆ្នាំ ២០០២ លោក [[:en:Trump|Trump]] បានចូលទៅក្នុងក្រុមហ៊ុនបណ្តាក់ទុនរួមគ្នាជាមួយនឹង [[:en:NBC|NBC]] នៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៣ ដែលលើសពីទីផ្សារផ្សេងៗទៀតសម្រាប់សិទ្ធិចាក់ផ្សាយលើកញ្ចក់ទូរទស្សន៍។ពីឆ្នាំ ២០០៣ ដល់ឆ្នាំ ២០១៤ ការប្រកួតនេះត្រូវបានចាក់ផ្សាយនៅ[[:en:United States of America|សហរដ្ឋអាមេរិក]]តាមទូរទស្សន៍ [[:en:NBC|NBC]]។ នៅខែមិថុនា ឆ្នាំ ២០១៥ [[:en:NBC|NBC]] បានលុបចោលទំនាក់ទំនងអាជីវកម្មទាំងអស់ជាមួយនឹងលោក [[:en:Trump|Trump]] និង [[:en:Miss Universe Organisation|អង្គការបវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងសេចក្តីថ្លែងការណ៍ដ៏ចម្រូងចម្រាសអំពីជនអន្តោប្រវេសន៍ខុសច្បាប់ដែលបានឆ្លងកាត់ព្រំដែនមកពី[[:en:Mexico|ម៉ិកស៊ិក]]។ជាផ្នែកនៃដំណោះស្រាយផ្លូវច្បាប់នៅក្នុងខែកញ្ញា ឆ្នាំ ២០១៥ លោក [[:en:Trump|Trump]] បានទិញភាគហ៊ុន ៥០% របស់ [[:en:NBC|NBC]] នៅក្នុងក្រុមហ៊ុនដោយធ្វើឲ្យលោកក្លាយជាម្ចាស់ក្រុមហ៊ុនតែមួយគត់។០៣ ថ្ងៃក្រោយមកលោកបានលក់ក្រុមហ៊ុនទាំងមូលទៅឲ្យ [[:en:WME/IMG|WME/IMG]]។បន្ទាប់ពីការផ្លាស់ប្តូរកម្មសិទ្ធិនៅខែតុលា ឆ្នាំ ២០១៥ [[:en:Fox|Fox]] និង [[:en:Azteca|Azteca]] បានក្លាយជាអ្នកផ្សាយជាផ្លូវការនៃកម្មវិធីប្រកួត[[:en:Miss Universe|បវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]និង[[:en:Miss USA|បវរកញ្ញាសហរដ្ឋអាមេរិក]]។សិទ្ធិផ្សាយរបស់កម្មវិធីប្រកួត[[:en:Miss Universe|បវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]ត្រូវបានបំបែកជាបណ្ដោះអាសន្នរវាង [[:en:Telemundo|Telemundo]] និង [[:en:FYI|FYI]] ក្នុងអំឡុងកម្មវិធីប្រកួតឆ្នាំ ២០២០។ចំពេលមានការរឹតត្បិតជំងឺរាតត្បាត [[:en:COVID-19|កូវីត-១៩]] នៅពេលនោះ។កិច្ចសន្យាជាមួយនឹង [[:en:Fox|Fox]] និងជាពិធីករ [[:en:Steve Harvey|Steve Harvey]] ត្រូវបានបន្តសម្រាប់ការបោះពុម្ពឆ្នាំ ២០២១។ នៅថ្ងៃទី ២៦ ខែតុលា ឆ្នាំ ២០២២ ក្រុមហ៊ុន [[:en:JKN Global Group|JKN Global Group]] ដែលមានមូលដ្ឋាននៅ[[:en: Thailand|ប្រទេសសៀម]]បានទិញយក [[:en:Miss Universe Organization (MUO)|អង្គការបវរកញ្ញាចក្រវាឡ]] ពីក្រុមហ៊ុន [[:en:Endeavor Group Holdings|Endeavor Group Holdings]] ដែលជាកម្មសិទ្ធិរបស់ [[:en:IMG Worldwide|IMG Worldwide]] ក្នុងតម្លៃ ១៤ លានដុល្លារធ្វើឲ្យ [[:en:Anne Jakapong Jakrajutatip|Anne Jakapong Jakrajutatip]] ក្លាយជាស្ត្រីកែភេទដំបូងគេដែលជាម្ចាស់អង្គការនិងជាលើកទីមួយរបស់អង្គការហើយបានពង្រីកទីស្នាក់ការកណ្តាលរបស់ខ្លួននៅខាងក្រៅ[[សហរដ្ឋអាមេរិក]]ចាប់ពីឆ្នាំ ២០២២ តទៅ [[:en:NBC|NBC]] ទទួលបានសិទ្ធិផ្សាយសារជាថ្មីតាមរយៈប៉ុស្តិ៍ [[:en:Roku|Roku]] សម្រាប់ការប្រកួតប្រជែងជាលទ្ធផលនៃការផ្លាស់ប្តូរកម្មសិទ្ធិដែលនេះជាលើកទីមួយនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ[[:en:Miss Universe|បវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]ដែលកម្មវិធីប្រកួតបានផ្លាស់ប្តូរពីការគ្របដណ្តប់បណ្តាញផ្សាយតាមបែបប្រពៃណីទៅជាសេវាកម្មផ្សាយពេញនៅ[[:en:United States of America|សហរដ្ឋអាមេរិក]]។ នៅថ្ងៃទី ១៦ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០២៣ [[:en:Paula Shugart|Paula Shugart]] ប្រធាន[[:en:Miss Universe Organization|អង្គការបវរកញ្ញាចក្រវាល]]បានប្រកាសពីការចាកចេញរបស់លោកស្រីពី[[:en:Miss Universe Organization|អង្គការបវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]។ទីតាំងដែលបានរៀបរាប់ខាងលើនឹងមិនត្រូវបានជំនួសទេ។បន្ទាប់ពីការចាកចេញរបស់ [[:en:Shugart|Shugart]] នាយកប្រតិបត្តិនៃអង្គការ [[:en:Miss Universe Amy Emmerich|Miss Universe Amy Emmerich]] ក៏បានប្រកាសពីការចាកចេញរបស់លោកស្រីនៅថ្ងៃទី ០៨ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០២៥ ហើយបានចាកចេញពីអង្គការនៅថ្ងៃទី ០១ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៤។ ==ម្ចាស់ម្កុដថ្មីៗ== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- !width=|ឆ្នាំប្រកួត !width=|ប្រទេស !width=|ម្ចាស់ម្កុដ !width=|ម្ចាស់ម្កុដក្នុងស្រុក !width=|ឈុតតំណាងជាតិល្អដាច់គេ !width=|ទីកន្លែងនៃការប្រកួត !width=|ចំនួនប្រទេសចូលរួមប្រកួត |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ ២០២៥|២០២៥]] | | | | | [[:en:Thailand|ប្រទេសសៀម]] | |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ ២០២៤|២០២៤]] | {{DK}} | [[:en:Victoria Kjær Theilvig|Maria Victoria Kjær Theilvig]] | [[:en: Miss Denmark|បវរកញ្ញាចក្រវាឡដាណឺម៉ាក ២០២៤]] | rowspan="2" | {{flag|ហ្វីលីពីន}} | [[:en: Mexico|ប្រទេសម៉ិកស៊ីកូ]] |១២៥ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាលឆ្នាំ ២០២៣|២០២៣]] | {{NIC}} | [[:en:Sheynnis Palacios|Sheynnis Alondra Palacios Cornejo]] | [[:en:Miss Nicaragua|បវរកញ្ញាចក្រវាឡនីការ៉ាហ្គា ២០២៣]] | [[:en: El Salvador|ប្រទេសអែលសាល់វ៉ាឌ័រ]] | ៨៤ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាលឆ្នាំ ២០២២|២០២២]] | {{USA}} | [[:en:R'Bonney Gabriel|R'Bonney Nola Gabriel]] | [[:en:Miss USA|បវរកញ្ញាក្រវាឡសហរដ្ឋអាមេរិក ២០២៣]] | {{flag|អ៊ុយក្រែន}} | [[:en: United States of America|ប្រទេសសហរដ្ឋអាមេរិក]] | ៨៣ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាលឆ្នាំ ២០២១|២០២១]] | {{IND}} | [[:en:Harnaaz Kaur Sandhu|Harnaaz Kaur Sandhu]] | [[:en:Miss Diva|បវរកញ្ញាចក្រវាឡឥណ្ឌា ២០២១]] | {{flag|នីហ្សេរីយ៉ា}} | [[:en: Israel|ប្រទេសអុីស្រាអែល]] | ៨០ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាលឆ្នាំ ២០២០|២០២០]] | {{MEX}} | [[:en:Andrea Meza|Alma Andrea Meza Carmona]] | [[:en:Mexicana Universal|បវរកញ្ញាចក្រវាឡម៉ិកស៊ីកូ ២០២០]] | {{flagicon|Myanmar}} [[:en:Myanmar|ភូមា]] | rowspan = "2" | [[:en: United States of America|ប្រទេសសហរដ្ឋអាមេរិក]] | ៧៤ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាលឆ្នាំ ២០១៩|២០១៩]] | {{ZAF}} | [[:en:Zozibini Tunzi|Zozibini Tunzi]] | [[:en:Miss South Africa|បវរកញ្ញាចក្រវាឡអាហ្វ្រិកខាងត្បូង ២០១៩]] | {{flag|ហ្វីលីពីន}} | ៩០ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ ២០១៨|២០១៨]] | {{PHL}} | [[:en:Catriona Gray|Catriona Elisa Magnayon Gray]] | [[:en:Miss Philippines|បវរកញ្ញាចក្រវាឡហ្វីលីពីន ២០១៨]] | {{flagicon|Laos}} [[:en:Laos|លាវ]] | [[:en: Thailand|ប្រទេសសៀម]] | ៩៤ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ ២០១៧|២០១៧]] | {{ZAF}} | [[:en:Demi-Leigh Tebow|Demi-Leigh Tebow]] | [[:en:Miss South Africa|បវរកញ្ញាចក្រវាឡអាហ្វ្រិកខាងត្បូង ២០១៧]] | {{flag|ជប៉ុន}} | [[:en: United States of America|ប្រទេសសហរដ្ឋអាមេរិក]] | ៩២ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ ២០១៦|២០១៦]] | {{FR}} | [[:en:Iris Mittenaere|Iris Mittenaere]] | [[:en:Miss France|បវរកញ្ញាចក្រវាឡបារាំង ២០១៦]] | {{flagicon|Myanmar}} [[:en:Myanmar|ភូមា]] | [[:en: Philippines|ប្រទេសហ្វីលីពីន]] | ៨៦ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ ២០១៥|២០១៥]] | {{PHL}} | [[:en:Pia Alonzo Wurtzbach|Pia Alonzo Wurtzbach-Jauncey]] | [[:en:Miss Philippines|បវរកញ្ញាចក្រវាឡហ្វីលីពីន ២០១៦]] | {{flagicon|Thailand}} [[:en:Thailand|សៀម]] | rowspan = "2" | [[:en: United States of America|ប្រទេសសហរដ្ឋអាមេរិក]] | ៨០ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ ២០១៤|២០១៤]] | {{COL}} | [[:en:Paulina Vega Dieppa|Paulina Vega Dieppa]] | [[:en:Miss Colombia|បវរកញ្ញាចក្រវាឡកូឡុំប៊ី ២០១៤]] | {{flag|ឥណ្ឌូណេស៊ី}} | ៨៨ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ ២០១៣|២០១៣]] | {{VEN}} | [[:en:Gabriela Isler|María Gabriela de Jesús Isler Morales]] | [[:en:Miss Venezuela|បវរកញ្ញាចក្រវាឡវេណេហ្ស៊ុយអេឡា ២០១៣]] | {{flagicon|Nicaragua}} [[:en:Nicaragua|នីការ៉ាហ្គា]] | [[:en: Russia|ប្រទេសរុស្ស៊ី]] | ៨៦ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ ២០១២|២០១២]] | {{USA}} | [[:en:Olivia Culpo|Olivia Frances Culpo]] | [[:en:Miss United States of America|បវរកញ្ញាចក្រវាឡសហរដ្ឋអាមេរិក ២០១២]] | {{flag|ចិន}} | [[:en: United States of America|ប្រទេសសហរដ្ឋអាមេរិក]] | rowspan="2" | ៨៩ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ ២០១១|២០១១]] | {{flagicon|Angola}} [[:en: Angola|អង់ហ្គោឡា]] | [[:en:Leila Lopes|Leila Lopes]] | [[:en:Miss Angola|បវរកញ្ញាចក្រវាឡអង់ហ្គោឡា ២០១១]] | {{flagicon|Panama}} [[:en:Panama|ប៉ាណាម៉ា]] | [[:en: Brazil|ប្រទេសប្រេស៊ីល]] |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ ២០១០|២០១០]] | {{MEX}} | [[:en:Jimena Navarrete Rosete|Jimena Navarrete Rosete]] | [[:en:Miss Mexico|បវរកញ្ញាចក្រវាឡម៉ិកស៊ីកូ ២០១០]] | {{flagicon|Thailand}} [[:en:Thailand|សៀម]] | [[:en: United States of America|ប្រទេសសហរដ្ឋអាមេរិក]] | rowspan="2" | ៨៣ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ២០០៩|២០០៩]] | rowspan = "2" | {{VEN}} | [[:en:Stefanía Fernández Krupij|Stefanía Fernández Krupij]] | [[:en:Miss Venezuela|បវរកញ្ញាចក្រវាឡវេណេហ្ស៊ុយអេឡា ២០០៩]] | {{flagicon|Panama}} [[:en:Panama|ប៉ាណាម៉ា]] | [[:en: Bahamas|ប្រទេសប៉ាហាម៉ាស]] |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ២០០៨|២០០៨]] | [[:en:Dayana Sabrina Mendoza Moncada|Dayana Sabrina Mendoza Moncada]] | [[:en:Miss Venezuela|បវរកញ្ញាចក្រវាឡវេណេហ្ស៊ុយអេឡា ២០០៨]] | {{flagicon|Thailand}} [[:en:Thailand|សៀម]] | [[:en: Vietnam|ប្រទេសយួន]] | ៨០ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ២០០៧|២០០៧]] | {{JAP}} | [[:en:Riyo Mori|Riyo Mori]] | [[:en:Miss Japan|បវរកញ្ញាចក្រវាឡជប៉ុន ២០០៧]] | ''មិនមានអ្នកឈ្នះ'' | [[:en: Mexico|ប្រទេសម៉ិកស៊ីកូ]] | ៧៧ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ២០០៦|២០០៦]] | {{flagicon|Puerto Rico}} [[:en: Puerto Rico|ព័រតូរីកូ]] | [[:en:Zuleyka Rivera|Zuleyka Jerrís Rivera Mendoza]] | [[:en:Miss Puerto Rico|បវរកញ្ញាចក្រវាឡព័រតូរីកូ ២០០៦]] | {{flag|ជប៉ុន}} | [[:en: United States of America|ប្រទេសសហរដ្ឋអាមេរិក]] | ៨៦ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ២០០៥|២០០៥]] | {{CAN}} | [[:en:Natalie Glebova|Natalie Glebova]] | [[:en:Miss Canada|បវរកញ្ញាចក្រវាឡកាណាដា ២០០៥]] | {{flagicon|Thailand}} [[:en:Thailand|សៀម]] | [[:en: Thailand|ប្រទេសសៀម]] | ៨១ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ២០០៤|២០០៤]] | {{AUS}} | [[:en:Jennifer Hawkins|Jennifer Hawkins]] | [[:en:Miss Australia|បវរកញ្ញាចក្រវាឡអូស្ត្រាលី ២០០៤]] | {{flagicon|Panama}} [[:en:Panama|ប៉ាណាម៉ា]] | [[:en: Ecuador|ប្រទេសអេក្វាឌ័រ]] | ៨០ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ២០០៣|២០០៣]] | {{Flagicon|Dominican Republic}} [[:en: Dominican Republic|សាធារណរដ្ឋដូមីនិក]] | [[:en:Amelia Vega|Amelia Patricia Vega Polanco]] | [[:en:Miss Dominican Republic|បវរកញ្ញាចក្រវាឡសាធារណរដ្ឋដូមីនិក ២០០៣]] | {{flagicon|Dominican Republic}} [[:en:Dominican Republic 2003|សាធារណរដ្ឋដូមីនិក]] | [[:en:Panama|ប្រទេសប៉ាណាម៉ា]] | ៧១ |- | rowspan = "2" | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ២០០២|២០០២]] | {{Flagicon|Panama}} [[:en:Panama|ប៉ាណាម៉ា]] | [[:en:Justine Pasek|Yostin Lissette Pasek Patiño]] (ជំនួសតំណែង) | [[:en:Miss Panama|បវរកញ្ញាចក្រវាឡប៉ាណាម៉ា ២០០២]] | rowspan="2" | {{flag|កូឡុំប៊ី}} | rowspan = "3" | [[:en: Puerto Rico|ព័រតូរីកូ]] | rowspan="2" | ៧៥ |- | {{RUS}} | [[:en:Oksana Fedorova|Oksana Gennadyevna Borodina]] (លាលែងចេញពីតំណែង) | [[:en:Miss Russia|បវរកញ្ញាចក្រវាឡរុស្ស៊ី ២០០២]] |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ២០០១|២០០១]] | {{flagicon|Puerto Rico}} [[:en: Puerto Rico|ព័រតូរីកូ]] | [[:en:Denise Quiñones|Denise Marie Quiñones August]] | [[:en:Miss Puerto Rico|បវរកញ្ញាចក្រវាឡព័រតូរីកូ ២០០១]] | {{flagicon|South Korea}} [[:en:Korea|កូរ៉េ]] | ៧៧ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ២០០០|២០០០]] | {{IND}} | [[:en:Lara Dutta Bhupathi|Lara Dutta Bhupathi]] | [[:en:Femina Miss India 2000|បវរកញ្ញាចក្រវាឡឥណ្ឌា ២០០០]] | {{MEX}} | [[:en: Cyprus|ប្រទេសស៊ីប]] | ៧៩ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៩៩|១៩៩៩]] | {{Flagicon|Botswana}} [[:en: Botswana|បូតស្វាណា]] | [[:en:Mpule Kwelagobe|Mpule Keneilwe Kwelagobe]] | [[:en:Miss Botswana|បវរកញ្ញាចក្រវាឡបូតស្វាណា ១៩៩៩]] | rowspan="2" | {{flagicon|Trinidad and Tobago}} [[:en:Trinidad and Tobago|ទ្រីនីដាដ និង តូបាហ្គោ]] | [[:en: Trinidad and Tobago|ប្រទេសទ្រីនីដាដ និង តូបាហ្គោ]] | ៨៤ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៩៨|១៩៩៨]] | {{Flagicon|Trinidad and Tobago}} [[:en: Trinidad and Tobago|ទ្រីនីដាដ និង តូបាហ្គោ]] | [[:en:Wendy Fitzwilliam|Wendy Marcelle Fitzwilliam]] | [[:en:Miss Trinidad and Tobago|បវរកញ្ញាចក្រវាឡទ្រីនីដាដ និង តូបាហ្គោ ១៩៩៨]] | rowspan = "3" | [[សហរដ្ឋអាមេរិក|ប្រទេសសហរដ្ឋអាមេរិក]] | ៨១ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៩៧|១៩៩៧]] | {{USA}} | [[:en:Brook Lee|Brook Antoinette Mahealani Lee]] | [[:en:Miss United States of America|បវរកញ្ញាចក្រវាឡសហរដ្ឋអាមេរិក ១៩៩៧]] | {{flag|កូឡុំប៊ី}} | ៧៤ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៩៦|១៩៩៦]] | {{VEN}} | [[:en:Alicia Machado|Yoseph Alicia Machado Fajardo]] | [[:en:Miss Venezuela|បវរកញ្ញាចក្រវាឡវេណេហ្ស៊ុយអេឡា ១៩៩៦]] | {{RUS}} | ៧៩ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៩៥|១៩៩៥]] | {{USA}} | [[:en:Chelsi Mariam Pearl Smith|Chelsi Mariam Pearl Smith]] | [[:en:Miss United States of America|បវរកញ្ញាចក្រវាឡសហរដ្ឋអាមេរិក ១៩៩៥]] | {{flag|អេស្ប៉ាញ}} | [[:en:Namibia|ប្រទេសណាមីប៊ី]] | ៨២ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៩៤|១៩៩៤]] | {{Flagicon|India}} [[ឥណ្ឌា]] | [[:en:Sushmita Sen|Sushmita Sen]] | [[:en:Miss India|បវរកញ្ញាចក្រវាឡឥណ្ឌា ១៩៩៤]] | {{PHI}} | [[ហ្វីលីពីន|ប្រទេសហ្វីលីពីន]] | ៧៧ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៩៣|១៩៩៣]] | {{Flagicon|Puerto Rico}} [[:en: Puerto Rico|ព័រតូរីកូ]] | [[:en:Dayanara Torres|Dayanara Torres Delgado]] | [[:en:Miss Puerto Rico|បវរកញ្ញាចក្រវាឡព័រតូរីកូ ១៩៩៣]] | {{flag|ន័រវែស}} | [[ម៉ិកស៊ិក|ប្រទេសមុិកសុីកូ]] | ៧៩ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៩២|១៩៩២]] | {{Flagicon|Namibia}} [[:en: Namibia|ណាមីប៊ី]] | [[:en:Michelle McLean|Michelle McLean]] | [[:en:Miss Namibia|បវរកញ្ញាចក្រវាឡណាមីប៊ី ១៩៩២]] | {{flagicon|Paraguay}} [[:en:Paraguay|ប៉ារ៉ាហ្គាយ]] | [[ថៃ|ប្រទេសសៀម]] | ៧៨ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៩១|១៩៩១]] | {{MEX}} | [[:en:Lupita Jones|María de Guadalupe Jones Garay]] | [[:en:Miss Mexico|បវរកញ្ញាចក្រវាមុិកសុីកូ ១៩៩១]] | rowspan="2" | {{COL}} | rowspan = "2" | [[សហរដ្ឋអាមេរិក|ប្រទេសសហរដ្ឋអាមេរិក]] | ៧៣ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៩០|១៩៩០]] | {{Flagicon|Norway}} [[ន័រវែស]] | [[:en:Mona Grudt|Mona Grudt]] | [[:en:Miss Norway|បវរកញ្ញាចក្រវាឡន័រវែស ១៩៩០]] | ៧១ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៨៩|១៩៨៩]] | {{Flagicon|Netherlands}} [[ហូឡង់]] | [[:en:Angela Visser|Angela Visser]] | [[:en:Miss Netherlands|បវរកញ្ញាចក្រវាឡហូឡង់ ១៩៨៩]] | {{COL}} | [[ម៉ិកស៊ិក|ប្រទេសម៉ិកស៊ីកូ]] | ៧៦ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៨៨|១៩៨៨]] | {{Flagicon|Thailand}} [[សៀម]] | [[:en:Porntip Nakhirunkanok|Porntip Nakhirunkanok]] | [[:en:Miss Thailand|បវរកញ្ញាចក្រវាឡសៀម ១៩៨៨]] | {{flagicon|Thailand}} [[:en:Thailand|សៀម]] | [[តៃវ៉ាន់|ប្រទេសតៃវ៉ាន់]] | ៦៦ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៨៧|១៩៨៧]] | {{Flagicon|Chile}} [[ឈីលី]] | [[:en:Cecilia Carolina Bolocco Fonck|Cecilia Carolina Bolocco Fonck]] | [[:en:Miss Chile|បវរកញ្ញាចក្រវាឡឈីលី ១៩៨៧]] | {{flag|ប្រេស៊ីល}} | [[:en: Singapore|ប្រទេសសិង្ហបុរី]] | ៩៨ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៨៦|១៩៨៦]] | {{VEN}} | [[:en:Bárbara Palacios|Bárbara Palacios Teyde de Manrique]] | [[:en:Miss Venezuela|បវរកញ្ញាចក្រវាឡវេណេហ្សុយអេឡា ១៩៨៦]] | {{Flagicon|Panama}} [[:en:Panama|ប៉ាណាម៉ា]] | [[:en:Panama|ប្រទេសប៉ាណាម៉ា]] | ៧៧ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៨៥|១៩៨៥]] | {{Flagicon|Puerto Rico}} [[:en: Puerto Rico|ព័រតូរីកូ]] | [[:en:Deborah Carthy Deu|Deborah Carthy Deu]] | [[:en:Miss Puerto Rico|បវរកញ្ញាចក្រវាឡព័រតូរីកូ ១៩៨៥]] | {{COL}} | rowspan = "3" | [[សហរដ្ឋអាមេរិក|ប្រទេសសហរដ្ឋអាមេរិក]] | ៧៩ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៨៤|១៩៨៤]] | {{Flagicon|Sweden}} [[ស៊ុយអែត]] | [[:en:Yvonne Ryding|Yvonne Agneta Ryding]] | [[:en:Miss Sweden|បវរកញ្ញាចក្រវាឡស៊ុយអែត ១៩៨៤]] | {{IND}} | ៨១ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៨៣|១៩៨៣]] | {{Flagicon|New Zealand}} [[នូវែលសេឡង់]] | [[:en:Lorraine Elizabeth Downes|Lorraine Elizabeth Downes]] | [[:en:Miss New Zealand|បវរកញ្ញាចក្រវាឡនូវែលសេឡង់ ១៩៨៣]] | {{flagicon|South Korea}} [[:en:Korea|កូរ៉េ]] | ៨០ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៨២|១៩៨២]] | {{Flagicon|Canada}} [[កាណាដា]] | [[:en:Karen Dianne Baldwin|Karen Dianne BaldwinKaren]] | [[:en:Miss Canada|បវរកញ្ញាចក្រវាឡកាណាដា ១៩៨២]] | {{Flagicon|Peru}} [[:en:Peru|ប៉េរ៉ូ]] | [[:en:Peru|ប្រទេសប៉េរូ]] | ៧៧ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៨១|១៩៨១]] | {{VEN}} | [[:en:Irene Lailin Sáez Conde|Irene Lailin Sáez Conde]] | [[:en:Miss Venezuela|បវរកញ្ញាចក្រវាឡវេណេហ្ស៊ុយអេឡា ១៩៨១]] | {{flag|ប្រេស៊ីល}} | [[សហរដ្ឋអាមេរិក|ប្រទេសសហរដ្ឋអាមេរិក]] | ៧៦ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៨០|១៩៨០]] | {{USA}} | [[:en:Shawn Weatherly|Shawn Weatherly]] | [[:en:Miss United States of America|បវរកញ្ញាចក្រវាឡសហរដ្ឋអាមេរិក ១៩៨០]] | {{IND}} | [[:en:South Korea|ប្រទេសកូរ៉េ]] | ៦៩ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៧៩|១៩៧៩]] | {{VEN}} | [[:en:Maritza Sayalero Fernández|Maritza Sayalero Fernández]] | [[:en:Miss Venezuela|បវរកញ្ញាចក្រវាឡវេណេហ្ស៊ុយអេឡា ១៩៧៩]] | {{flagicon|Uruguay}} [[:en:Uruguay|អ៊ុយរ៉ាហ្គាយ]] | [[:en:Australia|ប្រទេសអូស្ត្រាលី]] | rowspan="2" | ៧៥ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៧៨|១៩៧៨]] | {{Flagicon|South Africa}} [[អាហ្វ្រិកខាងត្បូង]] | [[:en:Margaret Gardiner|Margaret Gardiner]] | [[:en:Miss South Africa|បវរកញ្ញាចក្រវាឡអាហ្វ្រិកខាងត្បូង ១៩៧៨]] | {{IND}} | [[ម៉ិកស៊ិក|ប្រទេសម៉ិកស៊ីកូ]] |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៧៧|១៩៧៧]] | {{Flagicon|Trinidad and Tobago}} [[:en:Trinidad and Tobago|ទ្រីនីដាដ និង តូបាហ្គោ]] | [[:en:Janelle Commissiong|Janelle "Penny" Commissiong]] | [[:en:Miss Trinidad and Tobago|បវរកញ្ញាចក្រវាឡទ្រីនីដាដ និង តូបាហ្គោ ១៩៧៧]] | {{flagicon|South Korea}} [[:en:Korea|កូរ៉េ]] | [[:en:Dominican Republic|ប្រទេសសាធារណរដ្ឋដូមីនិក]] | ៨០ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៧៦|១៩៧៦]] | {{Flagicon|Israel}} [[អ៊ីស្រាអែល]] | [[:en:Rina Mor-Goder|Rina Mor-Goder]] | [[:en:Miss Israel|បវរកញ្ញាចក្រវាឡអ៊ីស្រាអែល ១៩៧៦]] | {{Flagicon|Peru}} [[:en:Peru|ប៉េរ៉ូ]] | [[:en:Hong Kong|ទីក្រុងហុងកុង]] | ៧២ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៧៥|១៩៧៥]] | {{Flagicon|Finland}} [[ហ្វាំងឡង់]] | [[:en:Anne Marie Pohtamo|Anne Marie Pohtamo]] | [[:en:Miss Finland|បវរកញ្ញាចក្រវាឡហ្វាំងឡង់ ១៩៧៥]] | {{flag|ហ្គាតេម៉ាឡា}} | [[:en:El Salvador|អែលសាល់វ៉ាឌ័រ]] | ៧១ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៧៤|១៩៧៤]] | {{Flagicon|Spain}} [[អេស្ប៉ាញ]] | [[:en:Amparo Muñoz|Maria de Amparo Muñoz y Quesada]] | [[:en:Miss Spain|បវរកញ្ញាចក្រវាឡអេស្ប៉ាញ ១៩៧៤]] | {{flagicon|South Korea}} [[:en:Korea|កូរ៉េ]] | [[ហ្វីលីពីន|ប្រទេសហ្វីលីពីន]] | ៦៥ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៧៣|១៩៧៣]] | {{Flagicon|Philippines}} [[ហ្វីលីពីន]] | [[:en:Margie Moran|Maria Margarita Roxas Moran-Floirendo]] | [[:en:Miss Philippines|បវរកញ្ញាចក្រវាឡហ្វីលីពីន ១៩៧៣]] | {{flag|អេស្ប៉ាញ}} | [[:en:Greece|ប្រទេសក្រិក]] | rowspan="2" | ៦១ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៧២|១៩៧២]] | {{Flagicon|Australia}} [[អូស្ត្រាលី]] | [[:en:Kerry Anne Wells|Kerry Anne Wells]] | [[:en:Miss Australia|បវរកញ្ញាចក្រវាឡអូស្ត្រាលី ១៩៧២]] | {{flagicon|Peru}} [[:en:Peru|ប៉េរ៉ូ]] | [[:en:Puerto Rico|ព័រតូរីកូ]] |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៧១|១៩៧១]] | {{Flagicon|Lebanon}} [[លីបង់]] | [[:en:Georgina Rizk|Georgina Rizk]] | [[:en:Miss Lebanon|បវរកញ្ញាចក្រវាឡលីបង់ ១៩៧១]] | {{MEX}} | rowspan = "20" |[[សហរដ្ឋអាមេរិក|ប្រទេសសហរដ្ឋអាមេរិក]] | ៦០ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៧០|១៩៧០]] | {{Flagicon|Puerto Rico}} [[:en: Puerto Rico|ព័រតូរីកូ]] | [[:en:Marisol Malaret Contreras|Marisol Malaret Contreras]] | [[:en:Miss Puerto Rico|បវរកញ្ញាចក្រវាឡព័រតូរីកូ ១៩៧០]] | {{flagicon|Bolivia}} [[:en:Bolivia|បូលីវី]] | ៦៤ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៦៩|១៩៦៩]] | {{Flagicon|Philippines}} [[ហ្វីលីពីន]] | [[:en:Gloria Diaz|Maria Gloria Aspillera Diaz]] | [[:en:Miss Philippines|បវរកញ្ញាចក្រវាឡហ្វីលីពីន ១៩៦៩]] | {{flagicon|Thailand}} [[:en:Thailand|សៀម]] | ៦១ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៦៨|១៩៦៨]] | {{Flagicon|Brazil}} [[:en: Brazil|ប្រេស៊ីល]] | [[:en:Martha Maria Cordeiro Vasconcellos|Martha Maria Cordeiro Vasconcellos]] | [[:en:Miss Brazil|បវរកញ្ញាចក្រវាឡប្រេស៊ីល ១៩៦៨]] | {{flag|កូឡុំប៊ី}} | ៦៥ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៦៧|១៩៦៧]] | {{USA}} | [[:en:Sylvia Hitchcock|Sylvia Louise Hitchcock-Carson]] | [[:en:Miss United States of America|បវរកញ្ញាចក្រវាឡ ១៩៦៧]] | {{flag|ប្រេស៊ីល}} | ៥៦ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៦៦|១៩៦៦]] | {{SE}} | [[:en:Margareta Arvidsson|Margareta Arvidsson]] | [[:en:Miss Sweden|បវរកញ្ញាចក្រវាឡស៊ុយអែត ១៩៦៦]] | {{flag|អ៊ីស្រាអែល}} | ៥០ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៦៥|១៩៦៥]] | {{Flagicon|Thailand}} [[សៀម]] | [[:en:Apasra Hongsakula|Apasra Hongsakula]] | [[:en:Miss Thailand|បវរកញ្ញាចក្រវាឡសៀម ១៩៦៥]] | {{USA}} | ៥៦ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៦៤|១៩៦៤]] | {{Flagicon|Greece}} [[ក្រិក]] | [[:en:Kyriaki Tsopei|Kyriaki Tsopei]] | [[:en:Miss Greece|បវរកញ្ញាចក្រវាឡក្រិក ១៩៦៤]] | {{NL}} | ៦០ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៦៣|១៩៦៣]] | {{Flagicon|Brazil}} [[:en: Brazil|ប្រេសុីល]] | [[:en:Iêda Maria Brutto Vargas|Iêda Maria Brutto Vargas]] | [[:en:Miss Brazil|បវរកញ្ញាចក្រវាឡប្រេស៊ីល ១៩៦៣]] | {{flag|អ៊ីស្រាអែល}} | ៥០ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៦២|១៩៦២]] | {{Flagicon|Argentina}} [[អាហ្សង់ទីន]] | [[:en:Amparo Muñoz|Beatriz Nolan Figueredo]] | [[:en:Miss Argentina|បវរកញ្ញាចក្រវាឡអាហ្សង់ទីន ១៩៦២]] | {{UK}} | ៥២ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៦១|១៩៦១]] | {{Flagicon|Germany}} [[អាល្លឺម៉ង់]] | [[:en:Marlene Schmidt|Marlene Schmidt]] | [[:en:Miss Germany|បវរកញ្ញាចក្រវាឡអាល្លឺម៉ង់ ១៩៦១]] | rowspan="10" | ''មិនទាន់មាន'' | ៤៨ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៦០|១៩៦០]] | {{USA}} | [[:en:Linda Jeanne Bement|Linda Jeanne Bement]] | [[:en:Miss United States of America|បវរកញ្ញាចក្រវាឡសហរដ្ឋអាមេរិក ១៩៦០]] | ៤៣ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៥៩|១៩៥៩]] | {{JAP}} | [[:en:Akiko Kojima|Akiko Kojima]] | [[:en:Miss Japan|បវរកញ្ញាចក្រវាឡជប៉ុន ១៩៥៦]] | ៣៤ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៥៨|១៩៥៨]] | {{COL}} | [[:en:Luz Marina Zuluaga|Luz Marina Zuluaga Zuluaga]] | [[:en:Miss Colombia|បវរកញ្ញាចក្រវាឡកូឡុំប៊ី ១៩៥៨]] | ៣៦ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៥៧|១៩៥៧]] | {{Flagicon|Peru}} [[:en:Peru|ប៉េរ៉ូ]] | [[:en:Gladys Zender|Gladys Rosa Zender de Meier]] | [[:en:Miss Peru|បវរកញ្ញាចក្រវាឡប៉េរូ ១៩៥៧]] | ៣២ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៥៦|១៩៥៦]] | {{USA}} | [[:en:Carol Morris|Carol Ann Laverne Morris]] | [[:en:Miss United States of America|បវរកញ្ញាចក្រវាឡសហរដ្ឋអាមេរិក ១៩៥៦]] | ៣០ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៥៥|១៩៥៥]] | {{SE}} | [[:en:Hillevi Rombin Schine|Hillevi Rombin Schine]] | [[:en:Miss Sweden|បវរកញ្ញាចក្រវាឡស៊ុយអែត ១៩៥៥]] | rowspan="2" | ៣៣ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៥៤|១៩៥៤]] | {{USA}} | [[:en:Miriam Stevenson|Miriam Jacqueline Stevenson]] | [[:en:Miss United States of America|បវរកញ្ញាចក្រវាឡសហរដ្ឋអាមេរិក ១៩៥៤]] |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៥៣|១៩៥៣]] | {{FR}} | [[:en:Christiane Magnani|Christiane Magnani]] | [[:en:Miss France|បវរកញ្ញាចក្រវាឡបារាំង ១៩៥៣]] | ២៦ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៥២|១៩៥២]] | {{FI}} | [[:en:Armi Kuusela|Armi Helena Kuusela-Williams]] | [[:en:Miss Finland|បវរកញ្ញាចក្រវាឡហ្វាំងឡង់ ១៩៥២]] | ៣០ |- |} == បេក្ខនារីតំណាងប្រទេសកម្ពុជា == {| class="wikitable" border="5" cellpadding="3" cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 0; background: #FFFFFF; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 92%; text-align:center" !ឆ្នាំ !បេក្ខភាព !ខេត្ត !តំណែង !រង្វាន់ពិសេស |- | ២០២៥ | | | | |- |២០២៤ | [[:en:Davin Prasath|ប្រាសាទ ដាវីន]] | [[រាជធានីភ្នំពេញ]] | Top30 | Top 2 Voice for Change |- | ២០២៣ | [[:en:Sotima John|ចន សុទិម៉ា]] |[[ខេត្តកំពង់ចាម]] | Unplaced | |- | ២០២២ | [[:en:Manita Hang|ហង្ស ម៉ានីតា]] |[[រាជធានីភ្នំពេញ]] | Unplaced | |- | ២០២១ | [[:en:Ngin Marady| ងិន ម៉ារ៉ាឌី]] |[[រាជធានីភ្នំពេញ]] | Unplaced | |- | ២០២០ | [[:en:Sarita Reth|រ៉េត សារីតា]] |[[រាជធានីភ្នំពេញ]] | Unplaced | |- | ២០១៩ | [[:en:Somnang Alyna|សំណាង អេលីណា]] |[[រាជធានីភ្នំពេញ]] | Unplaced | |- | ២០១៨ | [[:en:Rern Sinat|រឿន សុីណាត]] |[[ខេត្តកំពង់ចាម]] | Unplaced | |- | ២០១៧ | [[:en:Sotheary Bee|ប៊ី សុធារី]] |[[រាជធានីភ្នំពេញ]] | Unplaced | |} == ម្កុដនៃបវរកញ្ញាចក្រវាឡ == ម្កុដរបស់[[:en:Miss Universe|បវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]បានផ្លាស់ប្តូរចំនួន ១២ ដងនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្ត ៧០ ឆ្នាំរបស់ខ្លួន។ • '''ម្កុដ The Romanov Imperial Nuptial (១៩៥២)''' គឺជាម្កុដដំបូងគេ។វាពីមុនជាកម្មសិទ្ធិរបស់[[:en:Russian czar|ស្តេចរុស្ស៊ី]]ហើយម្កុដនេះត្រូវបានគ្រងដោយ [[:en:Armi Kuusela|'''Armi Kuusela''']] នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥២។ • '''ម្កុដ Romanov Diadem (១៩៥៣)''' ឬត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាម្កុដ '''The Metal Bronze''' ដោយសារតែការរចនាធ្វើអំពីលោហៈធាតុដ៏រឹងមាំរបស់វាបានជំនួសម្កុដសម្ពោធ។[[:en: Miss Universe 1953|បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ ១៩៥៣]] [[:en:Christiane Martel|'''Christiane Martel''']] គឺជាម្ចាស់ជ័យលាភីតែម្នាក់គត់ដែលបានគ្រងម្កុដនេះ។ • '''ម្កុដ The Star of the Universe (១៩៥៤-១៩៦០)''' ត្រូវបានគេដាក់ឈ្មោះទៅតាមរូបរាងផ្កាយនៅលើកំពូលរបស់ម្កុដ។វាត្រូវបានផ្សំឡើងអំពីគុជខ្មៅនិងគុជខ្យងបូព៌ាចំនួនប្រមាណ ១០០០ គ្រាប់ធ្វើអំពីមាស ប្លាទីន និងមានទម្ងន់ ១.២៥ ផោន។វាត្រូវបានធានារ៉ាប់រងជាប្រាក់ ៥០០០០០ ដុល្លារអាមេរិក។ • '''ម្កុដ The Rhinestone (១៩៦១-១៩៦២)''' ត្រូវបានធ្វើឡើងអំពី [[:en:Rhinestones|Rhinestones]]។វាបានបង្ហាញខ្លួននៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៦១ ក្នុងនាមជាផ្នែកមួយនៃខួបលើកទី ១០ នៃ[[:en:Miss Universe Organization|អង្គការបវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]។[[:en:Marlene Schmidt|'''Marlene Schmidt''']] និង [[:en:Norma Nolan|'''Norma Nolan''']] គឺជាអ្នកដែលបានគ្រងម្កុដនេះ។ • '''ម្កុដ The Coventry (១៩៦៣-២០០១)''' ត្រូវបានរចនាឡើងដោយអ្នកគ្រឿងអលង្ការដ៏ល្បីល្បាញ [[:en:Sarah Coventry|Sarah Coventry]]។នាងបានកែសម្រួលម្កុដ[[:en:Rhinestone |Rhinestone]]ឡើងវិញឲ្យមានរូបមនុស្សស្រីកាន់ដំបងដែលជាចំណុចសំខាន់របស់ម្កុដ។ការចំណាយតិចជាងទៅលើការរចនាប្រភេទ[[:en:Rhinestone|Rhinestone]]បានធ្វើឲ្យវាអាចបង្កើតរូបសំណាក់ពិតប្រាកដនៃម្កុដដើម្បីផ្តល់ជូនឲ្យម្ចាស់តំណែងដែលបានចាកចេញ។ការរចនានេះត្រូវបានកែសម្រួលម្តងទៀតនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៣ សម្រាប់ជាភាពងាយស្រួលដល់អ្នកពាក់ហើយវាត្រូវបានគេដាក់ឈ្មោះថា '''ម្កុដនៃស្ត្រី (The Lady Crown) ឬ ម្កុដ The Chandelier''' ។[[:en:Miss Universe 2001|បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ ២០០១]] [[:en:Denise Quinones|'''Denise Quinones''']] គឺជាម្ចាស់ចុងក្រោយ។ • '''ម្កុដ Mikimoto Phoenix (២០០២-២០០៧ និង ២០១៧-២០១៨)''' ត្រូវបានប្រើសម្រាប់ខួប ៥០ ឆ្នាំនៃ[[:en:Miss Universe Organization|អង្គការបវរកញ្ញាចក្រវាល]]។វាត្រូវបានរចនាឡើងដោយ '''Tomohiro Yamaji''' សម្រាប់ក្រុមហ៊ុន [[:en:Mikimoto|Mikimoto]] ដែលជាអ្នកឧបត្ថម្ភគ្រឿងអលង្ការផ្លូវការរបស់[[:en:Miss Universe Organization|អង្គការបវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]។អត្ថន័យនៃម្កុដនេះបានពណ៌នារៀបរាប់អំពីការកើនឡើងនៃចំនួន [[:en:Phoenix|Phoenix]] ស្ថានភាពឋានៈ អំណាច និងភាពស្រស់ស្អាត ដូចដែលមានចែងនៅក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងឧបត្ថម្ភរបស់ពួកគេ។ម្កុដនេះមានត្បូងពេជ្រធម្មជាតិដែលមានពណ៌ស្រស់ស្អាតចំនួន ៥០០ ដែលមានទំហំជិត ៣០ ការ៉ាត់ (៦.០ ក្រាម) និង ១២០ South Sea និង Akoya [[:en:pearls|pearls]] ដែលមានទំហំចាប់ពី ៣ ដល់ ១៨ mm ហើយមានតម្លៃ ២៥០០០០ ដុល្លារអាមេរិក។ម្កុដនេះត្រូវបានរចនាឡើងសម្រាប់ការប្រឡងនៅលើកោះ [[:en:Mikimoto Pearl Island|Mikimoto Pearl]] នៅក្នុង[[:en:Japan|ប្រទេសជប៉ុន]]ដោយម្កុដ [[:en:Mikimoto|Mikimoto]] និង [[:en:tiara|tiara]] ត្រូវបានប្រើប្រាស់ជាលើកដំបូងនៅក្នុងកម្មវិធី[[:en:Miss Universe 2002|បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ ២០០២]]ដែលត្រូវបានបង្ហាញដោយអតីតម្ចាស់ក្រុមហ៊ុន [[:en:Donald Trump|'''Donald Trump''']] ដោយ '''[[:en:Oxana Fedorova|Oxana Fedorova]]''' គឺជាម្ចាស់ម្កុដប៉ុន្តែក្រោយមកនាងបានលាលែងចេញពីតំណែងហើយម្កុដនេះត្រូវបានផ្ទេរទៅឲ្យលំដាប់រងទី ០១ '''[[:en:Justine Pasek|Justine Pasek]]'''វិញ។[[:en:Catriona Gray|'''Catriona gray''']] គឺជាម្ចាស់ចុងក្រោយនៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៩ មុនពេលវាត្រូវបានដកចេញពីការប្រើប្រាស់។ • '''CAO Crown (2008)''' ត្រូវបានប្រើប្រាស់និងគ្រងដោយ [[:en:Dayana Mendoza|'''Dayana Mendoza''']] នៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៨។វាគឺជា [[:en:tiara|tiara]] ដែលរចនាដោយ '''[[:en:Rosalina Lydster|Rosalina Lydster]]''' និង '''Dang Kim Lien''' នៃ '''CAO Fine Jewelry''' មកពី[[:en:Vietnam|ប្រទេសយួន]]។ម្កុដនេះមានតម្លៃ ១២០០០០ ដុល្លារអាមេរិកត្រូវបានផលិតឡើងពីការរួមបញ្ចូលគ្នានៃមាសពណ៌សនិងពណ៌លឿង ១៨K និងមានត្បូងជាង ១០០០ រួមទាំងត្បូងពេជ្រពណ៌សចំនួន ៥៥៥ (៣០ ការ៉ាត់) ត្បូងពេជ្រ [[:en:cognac|cognac]] ចំនួន ៣៧៥ (១៤ ការ៉ាត់) គ្រីស្តាល់រ៉ែថ្មខៀវចំនួន ១០ (២០ ការ៉ាត់) ) និង ត្បូងមរកត ១៩ គ្រាប់ (៦០ ការ៉ាត់)។ពណ៌លឿងនៃពណ៌មាសតំណាងឲ្យសេដ្ឋកិច្ចដ៏រុងរឿងនិងរីកចម្រើនរបស់[[:en:Vietnam|ប្រទេសយួន]]ដែលតំណាងដោយសត្វក្រៀល[[:en:Vietnam|ប្រទេសយួន]]។ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ '''Mendoza''' បានបដិសេធមិនប្រើប្រាស់ម្កុដនេះហើយបានទទូចប្រើប្រាស់ម្កុដ [[:en:Mikimoto|Mikimoto]] វិញនៅអំឡុងពេលដែលនាងបំពាក់ម្កុដទៅឲ្យ [[:en:Stefanía Fernández|'''Stefanía Fernández''']] ដែលជាអ្នកស្នងតំណែងបន្តពីនាង។ • '''ម្កុដ''' '''Diamond Nexus Peace (២០០៩-២០១៣)''' គឺជាម្កុដដែលបានឈ្នះធ្វើឡើងដោយ '''Diamond Nexus Labs''' ។ អ្នកគាំទ្រទូទាំងពិភពលោកត្រូវបានផ្តល់ឱកាសឲ្យបោះឆ្នោតតាមអ៊ីនធឺណិតនៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៩ ដើម្បីកំណត់ជ្រើសរើសយកម្កុដ ០១ ក្នុងចំណោមម្កុដទាំង ០៣ គឺ '''Unity, Hope និង Peace Crowns''' ហើយមួយណានឹងក្លាយជាម្កុដ[[:en:Miss Universe|បវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]បន្ទាប់។ម្កុដនេះមានត្បូងចំនួន ១៣៧១ គ្រាប់ដែលមានទម្ងន់សរុប ៤១៦.០៩ ការ៉ាត់ (៨៣.២១៨ ក្រាម)។វាមាន ៥៤៤.៣១ ក្រាមនៃមាសពណ៌ស ១៤K និង ១៨K ព្រមទាំងផ្លាទីន។នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១០ កំពូលនៃម្កុដត្រូវបានដកចេញដើម្បីជាភាពងាយស្រួលដល់អ្នកពាក់។ម្កុដនេះមានត្បូងទទឹមសំយោគដែលតំណាងឲ្យកម្មវិធីអប់រំនិងការយល់ដឹងអំពីមេរោគអេដស៍និងជំងឺអេដស៍របស់[[:en:Miss Universe|បវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]។'''Diamond Nexus Labs''' គឺជាគ្រឿងអលង្ការផ្លូវការដែលមិនធ្លាប់មានពីមុនមករបស់[[:en:Miss Universe Organisation|អង្គការបវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]ហើយត្រូវបានជ្រើសរើសជាផ្នែកមួយនៃគំនិតផ្តួចផ្តើមរបស់ [[:en:NBC|NBC]] '''Universal's Green is Universal'''។ • '''ម្កុដ DIC (២០១៤-២០១៦)''' ត្រូវបានប្រើប្រាស់និងគ្រងដោយ '''[[:en:Paulina Vega|Paulina Vega]] [[:en:Pia Wurtzbach|Pia Wurtzbach]]''' និង '''[[:en:Iris Mittenaere|Iris Mittenaere]]'''។វាត្រូវបានផលិតដោយក្រុមហ៊ុន[[:en:Czech|ឆេក]] '''Diamonds International Corporation (DIC)''' ហើយត្រូវបានគេប៉ាន់ស្មានថាមានតម្លៃប្រហែល ៣០០០០០ ដុល្លារអាមេរិក។ដំណើរការនៃការផលិតម្កុដទាំងមូលនេះត្រូវចំណាយពេលប្រមាណជា ០៤ ខែហើយដំណើរការនៃការផលិតនេះតម្រូវឲ្យមានសិប្បករចំនួន ១០ រូបចូលរួម។ម្កុដនេះផលិតឡើងដើម្បីរំលឹកទៅដល់ [[:en:Manhattan Skyline|Manhattan Skyline]] និងមានត្បូងពេជ្រចំនួន ៣១១ គ្រាប់ ០៥ បំណែកនៃ [[:en:topaz|topaz]] ពណ៌ខៀវ ១៩៨ បំណែកនៃ [[:en:Sapphire|Sapphire]] ៣៣ បំណែកនៃ heat-fired [[:en:crystal|crystal]] និង ២២០ ក្រាមនៃមាសពណ៌ស ១៨K ។ទម្ងន់សរុបនៃម្កុដគឺ ៤១១ ក្រាម។ម្កុដនេះត្រូវបានចូលនិវត្តន៍នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៧ ដោយសារតែមានការរំលោភលើសិទ្ធិអ្នកនិពន្ធនិងបញ្ហាការទូទាត់ជាបន្តបន្ទាប់រវាង [[:en:DIC|DIC]] និង [[:en:Miss Universe Organization|អង្គការបវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]។ • '''ម្កុដ Mouawad Power of Unity (២០១៩-២០២១)''' ត្រូវបានធ្វើឡើងដោយ '''Mouawad Jewelry''' ដែលបានក្លាយជាគ្រឿងអលង្ការថ្មីសម្រាប់[[:en:Miss Universe Organization|អង្គការបវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]។ជាមួយនឹងតម្លៃប៉ាន់ស្មានជិត ០៦ លានដុល្លារអាមេរិកម្កុដ [[:en:Mouawad|Mouawad]] គឺជាឈុតដែលមានតម្លៃថ្លៃជាងគេបំផុតនៅក្នុងកំណត់ត្រារបស់ពិភពលោក។ចាប់ពីឆ្នាំ ២០១៩ ដល់ឆ្នាំ ២០២១ '''[[:en:Zozibini Tunzi|Zozibini Tunzi]] [[:en:Andrea Meza|Andrea Meza]]''' និង '''[[:en:Harnaaz Sandhu|Harnaaz Sandhu]]''' គឺជាអ្នកដែលបានគ្រងនូវម្កុដនេះ។ម្កុដនេះមានត្បូងពេជ្រពណ៌មាសដែលមានទម្ងន់ ៦២.៨៣ ការ៉ាត់។យោងតាមលោក '''Pascal Mouawad''' ម្កុដនេះតំណាងឲ្យមហិច្ឆតា ភាពចម្រុះនៃ សហគមន៍ និង ភាពស្រស់ស្អាត។ • '''ម្កុដ Mouawad Force for Good (២០២២-២០២៣)''' គឺជាម្កុដ [[:en:Mouawad|Mouawad]] ទី ០២ ហើយម្កុដនេះត្រូវបានគេប្រើប្រាស់និងគ្រងដោយ '''[[:en:R'Bonney Gabriel|R'Bonney Gabriel]]''' និង '''[[:en:Sheynnis Palacios|Sheynnis Palacios]]'''។ម្កុដនេះផ្ទុកទៅដោយត្បូងកណ្តៀងពណ៌ខៀវ ១១០ ការ៉ាត់ ត្បូងពេជ្រពណ៌ស ៤៨ ការ៉ាត់ និងត្បូងកណ្តៀងពណ៌ខៀវរាជ ៤៥.១៤ ការ៉ាត់នៅចំកណ្តាលរបស់ម្កុដ។ • '''ម្កុដ Jewelmer Lumière de l'Infini (២០២៤-បច្ចុប្បន្ន)''' ត្រូវបានដាក់បង្ហាញនៅថ្ងៃទី ១៣ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០២៤ ត្រូវបានរចនាឡើងដោយ '''Philippine-based luxury jewelry company Jewelmer''' ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថាមានឯកទេសខាង [[:en:golden Philippine South Sea pearls|golden Philippine South Sea pearls]]។វាត្រូវបានផលិតដោយដៃជាងគ្រឿងអលង្ការទាំងស្រុងតាមរយៈការរចនាគ្រឿងអលង្ការដោយប្រើបច្ចេកទេសបែបប្រពៃណី[[:en:Philippines|ហ្វីលីពីន]]និង[[:en:France|បារាំង]]ជាពិសេសបច្ចេកទេស [[:en:Place Vendôme|Place Vendôme]]។គុជមាសនីមួយៗត្រូវបានប្រមូលយកមកនិងរៀបចំទៅជា ៣៧៧ ជំហាន។រចនាបថនៃម្កុដនេះបង្កើតឡើងដើម្បីបង្ហាញនូវអត្ថន័យនៃប្រវត្តិសាស្ត្រនៃសម្រស់ដ៏យូរអង្វែងជាមួយនឹង[[:en: Miss Universe Organization|អង្គការបវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]និងម្ចាស់ក្សត្រីរបស់ខ្លួន។គ្រឹះដែកនៃម្កុដដែលស្រោបទៅដោយមាសនិងផ្លាទីននេះមានសណ្ឋានស្រដៀងទៅនឹងទឹករលកនិងរបាំនៃចក្រវាឡដែលតុបតែងដោយពេជ្ររាប់រយគ្រាប់និងគុជសមុទ្រត្បូងមាសចំនួន ២៣ គ្រាប់។គុជមាសដ៏ធំបំផុតដែលដាក់នៅកណ្តាលកំពូលនៃម្កុដតំណាងឲ្យព្រះអាទិត្យបញ្ចេញពន្លឺរស្មីពណ៌មាសដែលតុបតែងទៅដោយ diamond-adorned golden rays។ភាសាបារាំង '''''Lumière de l'Infini''''' បកប្រែថា "ពន្លឺនៃភាពគ្មានទីបញ្ចប់" (បកប្រែតាមព្យញ្ជនៈ) និង "រស្មីពន្លឺគ្មានទីបញ្ចប់" ឬ "ភាពអស្ចារ្យគ្មានទីបញ្ចប់" (ទៅតាមបរិបទ)។ == សូមមើលផងដែរ == == ទំព័រភ្ជាប់ផ្សេងៗ == * [[:en:http://www.missuniverse.com/បវរកញ្ញាចក្រវាឡ|http://www.missuniverse.com/បវរកញ្ញាចក្រវាឡ]] * {{facebook|MissUniverse}} * {{instagram|missuniverse}} * {{twitter|missuniverse}} * {{TikTok|missuniverse}} == ឯកសារយោង == 75g769lrx3b8a6phojzpa7tyckj3ed6 321649 321648 2025-06-06T11:32:21Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* ម្កុដនៃបវរកញ្ញាចក្រវាឡ */ 321649 wikitext text/x-wiki {{Infobox pageant |name = បវរកញ្ញាចក្រវាឡ |logo = Miss Universe Logotype.svg |type='''ការប្រកួតសម្រស់អន្តរជាតិ'''|organization=* JKN Legacy Inc.<br>ក្រុមហ៊ុន JKN Global Group (៥០%)<br>ក្រុមហ៊ុន Legacy Holding Group USA Inc. (៥០%)|headquarters=[[:en:Samut Prakan Province|ខេត្តសមុទ្រប្រាការ]], [[:en:Thailand|ប្រទេសសៀម]]<br> [[:en:Mexico city|ទីក្រុងម៉ិកស៊ិក]], [[:en:Mexico|ប្រទេសម៉ិកស៊ីកូ]]<br>[[:en:New York City|ទីក្រុងញូវយ៉ក]], [[:en:USA|ប្រទេសសហរដ្ឋអាមេរិក]]|first=[[:en:Miss Universe 1952|១៩៥២]]|recent=[[:en:Miss Universe 2024|២០២៤]]|current_titleholder=[[:en:Victoria Kjær Theilvig|Victoria Kjær Theilvig]]<br>{{DK}}|leader_title=ម្ចាស់|leader_name=* [[:en:Jakkaphong Jakrajutatip|Jakkaphong Jakrajutatip]]<br> * [[:en:Raul Rocha Cantú|Raul Rocha Cantú]]|leader_title1=អនុប្រធាន|leader_name1=* [[:en:Olivia Quido|Olivia Quido]]<br> * [[:en:Mario Búcaro|Mario Búcaro]]|language=[[:en:English|អង់គ្លេស]]|website={{URL|www.missuniverse.com}}}} '''បវរកញ្ញាចក្រវាឡ''' ({{Lang-en|Miss Universe}}) គឺជាកម្មវិធី[[:en: Beauty Pageant|ប្រកួតសម្រស់អន្តរជាតិ]]ប្រចាំឆ្នាំដែលគ្រប់គ្រងដោយ[[:en:Miss Universe Organization|ស្ថាប័នបវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]ដែលមានមូលដ្ឋាននៅ[[សហរដ្ឋអាមេរិក]]និង[[:en:Thailand|ប្រទេសសៀម]]។រួមជាមួយនឹងកម្មវិធី[[បវរកញ្ញាពិភពលោក]] [[បវរកញ្ញាអន្តរជាតិ]] និង [[បវរកញ្ញាផែនដី]]កម្មវិធី[[:en:Miss Universe|បវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]គឺជាកម្មវិធីប្រកួតសម្រស់អន្តរជាតិមួយនៅក្នុងចំណោមកម្មវិធី[[:en:Big Four international beauty pageants|ប្រកួតសម្រស់អន្តរជាតិធំៗទាំង ០៤]]។ [[:en:Miss Universe|បវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]បច្ចុប្បន្នគឺ [[:en:Victoria Kjær Theilvig|Victoria Kjær Theilvig]] មកពី[[:en:Denmark|ប្រទេសដាណឺម៉ាក]]ដែលបានគ្រងម្កុដកាលពីថ្ងៃទី ១៦ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០២៤ នៅ[[:en:San Mexico City|ទីក្រុងមុិកសុិក]] [[:en:Mexico|ប្រទេសម៉ិកស៊ីកូ]]។ == ប្រវត្តិ == [[File:Miss Universe Sash.jpg|right|upright=1.5|thumb|ឈៀងបវរកញ្ញាចក្រវាឡពីឆ្នាំ ២០០១ ដល់ឆ្នាំ ២០២១]] '''បវរកញ្ញាចក្រវាឡ''' ត្រូវបានប្រើជាលើកដំបូងដោយ[[:en:International Pageant of Pulchritude|ការប្រកួតអន្តរជាតិនៃ Pulchritude]] នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩២៦។ការប្រឡងនេះត្រូវបានប្រារព្ធឡើងជារៀងរាល់ឆ្នាំរហូតដល់ឆ្នាំ ១៩៣៥ នៅពេលដែល[[:en:Great Depression|វិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចដ៏ធំ]]និងព្រឹត្តិការណ៍ផ្សេងទៀតមុន[[:en:World War II|សង្គ្រាមលោកលើកទី ២]] បាននាំឲ្យមានការស្លាប់។ ការប្រឡងបវរកញ្ញាចក្រវាឡបច្ចុប្បន្នត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥២ ដោយ [[:en:Pacific Knitting Mills|Pacific Knitting Mills]] ដែលជាក្រុមហ៊ុនសម្លៀកបំពាក់ដែលមានមូលដ្ឋាននៅ[[:en: California|រដ្ឋកាលីហ្វ័រញ៉ា]]និងជាក្រុមហ៊ុនផលិត[[:en:Catalina Swimwear|សម្លៀកបំពាក់ហែលទឹក Catalina]] ហើយចាប់តាំងពីពេលនោះមកវាមានទីស្នាក់ការនៅ[[:en:United States of America|សហរដ្ឋអាមេរិក]]។ក្រុមហ៊ុនគឺជាអ្នកឧបត្ថម្ភកម្មវិធីប្រកួត[[:en:Miss America|បវរកញ្ញាអាមេរិក]]រហូតដល់ឆ្នាំ ១៩៥១ នៅពេលដែលអ្នកឈ្នះគឺ [[:en:Yolande Betbeze|Yolande Betbeze]] បានបដិសេធមិនថតរូបជាសាធារណៈដោយស្លៀកឈុតហែលទឹករបស់ពួកគេ។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥២ ក្រុមហ៊ុន [[:en:Pacific Knitting Mills|Pacific Knitting Mills ]] បានរៀបចំកម្មវិធីប្រកួត[[:en:Miss USA|បវរកញ្ញាសហរដ្ឋអាមេរិក]]និង[[:en:Miss Universe|បវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]ដោយសហការឧបត្ថម្ភពួកគេអស់រយៈពេលជាច្រើនទសវត្សរ៍មកហើយ។ [[File:Armi-Kuusela-1952.jpg|thumb|[[:en:Armi Kuusela|Armi Kuusela]] នៅ[[:en:Helsinki|ទីក្រុង Helsinki ប្រទេសហ្វាំងឡង់]]]] ការប្រឡងបវរកញ្ញាចក្រវាឡជាលើកដំបូងត្រូវបានធ្វើឡើងនៅ[[:en:Long Beach|ទីក្រុងឡុងប៊ិច]] [[:en: California|រដ្ឋកាលីហ្វ័រញ៉ា]] នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥២។ម្ចាស់ជ័យលាភីលើកដំបូងបានទៅលើ [[:en:Armi Kuusela|Armi Kuusela]] មកពី[[:en:Finland|ប្រទេសហ្វាំងឡង់]]មិនយូរប៉ុន្មាននាងបានបោះបង់តំណែងរបស់នាងចោលបើទោះបីជាមិនមែនជាផ្លូវការក៏ដោយដើម្បីទៅរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍មុនពេលតំណែងឆ្នាំរបស់នាងត្រូវបានបញ្ចប់។រហូតមកដល់ឆ្នាំ ១៩៥៨ ចំណងជើង[[:en:Miss Universe|បវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]ដូចជា[[:en:Miss USA|បវរកញ្ញាអាមេរិក]]ត្រូវបានចុះកាលបរិច្ឆេទនៅឆ្នាំបន្ទាប់ពីការប្រឡងដូច្នេះនៅក្នុងអំឡុងពេលនោះចំណងជើងរបស់លោកស្រី [[:en:Kuusela|Kuusela]] គឺ[[:en:Miss Universe 1953|បវរកញ្ញាចក្រវាលឆ្នាំ ១៩៥៣]]។ចាប់តាំងពីការបង្កើតឡើងដោយ [[:en:Pacific Mills|Pacific Mills]] មកការប្រកួតត្រូវបានរៀបចំនិងធ្វើឡើងដោយ[[:en:Miss Universe Organization|អង្គការបវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]។នៅទីបំផុត [[:en:Pacific Mills|Pacific Mills]] និងក្រុមហ៊ុនបុត្រសម្ព័ន្ធរបស់ក្រុមហ៊ុននេះត្រូវបានទិញដោយសាជីវកម្ម [[:en:Kayser-Roth|Kayser-Roth]] ដែលត្រូវបានទិញដោយ [[:en:Gulf|Gulf]] និង [[:en:Western Industries|Western Industries]]។ការប្រឡងនេះត្រូវបានចាក់ផ្សាយតាមកញ្ចក់ទូរទស្សន៍ជាលើកដំបូងនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥៥។[[:en:CBS|CBS]] បានចាប់ផ្តើមចាក់ផ្សាយការប្រឡង[[:en:Miss USA|បវរកញ្ញាសហរដ្ឋអាមេរិក]]និង[[:en:Miss Universe|បវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]រួមបញ្ចូលគ្នានៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៦០ និងជាការប្រកួតដាច់ដោយឡែកនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៦៥។ នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៦ លោក[[:en:Donald Trump|ដូណាស់ ត្រាំ]]បានទិញកម្មវិធីប្រកួតពី [[:en:ITT Corp|ITT Crop]] ជាមួយនឹងការរៀបចំការផ្សាយជាមួយ [[:en:CBS|CBS]] រហូតដល់ឆ្នាំ ២០០២។ក្នុងអំឡុងពេលនោះនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៨ [[:en:Miss Universe, Inc.|Miss Universe, Inc.]] បានប្តូរឈ្មោះរបស់ខ្លួនទៅជា[[:en:Miss Universe Organization|អង្គការបវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]ហើយបានផ្លាស់ប្តូរទីស្នាក់ការរបស់ខ្លួនពី[[:en:Los Angeles|ឡូសអេនជឺលេស]]ទៅ[[:en:New York City|ទីក្រុងញូវយ៉ក]]។នៅចុងឆ្នាំ ២០០២ លោក [[:en:Trump|Trump]] បានចូលទៅក្នុងក្រុមហ៊ុនបណ្តាក់ទុនរួមគ្នាជាមួយនឹង [[:en:NBC|NBC]] នៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៣ ដែលលើសពីទីផ្សារផ្សេងៗទៀតសម្រាប់សិទ្ធិចាក់ផ្សាយលើកញ្ចក់ទូរទស្សន៍។ពីឆ្នាំ ២០០៣ ដល់ឆ្នាំ ២០១៤ ការប្រកួតនេះត្រូវបានចាក់ផ្សាយនៅ[[:en:United States of America|សហរដ្ឋអាមេរិក]]តាមទូរទស្សន៍ [[:en:NBC|NBC]]។ នៅខែមិថុនា ឆ្នាំ ២០១៥ [[:en:NBC|NBC]] បានលុបចោលទំនាក់ទំនងអាជីវកម្មទាំងអស់ជាមួយនឹងលោក [[:en:Trump|Trump]] និង [[:en:Miss Universe Organisation|អង្គការបវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងសេចក្តីថ្លែងការណ៍ដ៏ចម្រូងចម្រាសអំពីជនអន្តោប្រវេសន៍ខុសច្បាប់ដែលបានឆ្លងកាត់ព្រំដែនមកពី[[:en:Mexico|ម៉ិកស៊ិក]]។ជាផ្នែកនៃដំណោះស្រាយផ្លូវច្បាប់នៅក្នុងខែកញ្ញា ឆ្នាំ ២០១៥ លោក [[:en:Trump|Trump]] បានទិញភាគហ៊ុន ៥០% របស់ [[:en:NBC|NBC]] នៅក្នុងក្រុមហ៊ុនដោយធ្វើឲ្យលោកក្លាយជាម្ចាស់ក្រុមហ៊ុនតែមួយគត់។០៣ ថ្ងៃក្រោយមកលោកបានលក់ក្រុមហ៊ុនទាំងមូលទៅឲ្យ [[:en:WME/IMG|WME/IMG]]។បន្ទាប់ពីការផ្លាស់ប្តូរកម្មសិទ្ធិនៅខែតុលា ឆ្នាំ ២០១៥ [[:en:Fox|Fox]] និង [[:en:Azteca|Azteca]] បានក្លាយជាអ្នកផ្សាយជាផ្លូវការនៃកម្មវិធីប្រកួត[[:en:Miss Universe|បវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]និង[[:en:Miss USA|បវរកញ្ញាសហរដ្ឋអាមេរិក]]។សិទ្ធិផ្សាយរបស់កម្មវិធីប្រកួត[[:en:Miss Universe|បវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]ត្រូវបានបំបែកជាបណ្ដោះអាសន្នរវាង [[:en:Telemundo|Telemundo]] និង [[:en:FYI|FYI]] ក្នុងអំឡុងកម្មវិធីប្រកួតឆ្នាំ ២០២០។ចំពេលមានការរឹតត្បិតជំងឺរាតត្បាត [[:en:COVID-19|កូវីត-១៩]] នៅពេលនោះ។កិច្ចសន្យាជាមួយនឹង [[:en:Fox|Fox]] និងជាពិធីករ [[:en:Steve Harvey|Steve Harvey]] ត្រូវបានបន្តសម្រាប់ការបោះពុម្ពឆ្នាំ ២០២១។ នៅថ្ងៃទី ២៦ ខែតុលា ឆ្នាំ ២០២២ ក្រុមហ៊ុន [[:en:JKN Global Group|JKN Global Group]] ដែលមានមូលដ្ឋាននៅ[[:en: Thailand|ប្រទេសសៀម]]បានទិញយក [[:en:Miss Universe Organization (MUO)|អង្គការបវរកញ្ញាចក្រវាឡ]] ពីក្រុមហ៊ុន [[:en:Endeavor Group Holdings|Endeavor Group Holdings]] ដែលជាកម្មសិទ្ធិរបស់ [[:en:IMG Worldwide|IMG Worldwide]] ក្នុងតម្លៃ ១៤ លានដុល្លារធ្វើឲ្យ [[:en:Anne Jakapong Jakrajutatip|Anne Jakapong Jakrajutatip]] ក្លាយជាស្ត្រីកែភេទដំបូងគេដែលជាម្ចាស់អង្គការនិងជាលើកទីមួយរបស់អង្គការហើយបានពង្រីកទីស្នាក់ការកណ្តាលរបស់ខ្លួននៅខាងក្រៅ[[សហរដ្ឋអាមេរិក]]ចាប់ពីឆ្នាំ ២០២២ តទៅ [[:en:NBC|NBC]] ទទួលបានសិទ្ធិផ្សាយសារជាថ្មីតាមរយៈប៉ុស្តិ៍ [[:en:Roku|Roku]] សម្រាប់ការប្រកួតប្រជែងជាលទ្ធផលនៃការផ្លាស់ប្តូរកម្មសិទ្ធិដែលនេះជាលើកទីមួយនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ[[:en:Miss Universe|បវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]ដែលកម្មវិធីប្រកួតបានផ្លាស់ប្តូរពីការគ្របដណ្តប់បណ្តាញផ្សាយតាមបែបប្រពៃណីទៅជាសេវាកម្មផ្សាយពេញនៅ[[:en:United States of America|សហរដ្ឋអាមេរិក]]។ នៅថ្ងៃទី ១៦ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០២៣ [[:en:Paula Shugart|Paula Shugart]] ប្រធាន[[:en:Miss Universe Organization|អង្គការបវរកញ្ញាចក្រវាល]]បានប្រកាសពីការចាកចេញរបស់លោកស្រីពី[[:en:Miss Universe Organization|អង្គការបវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]។ទីតាំងដែលបានរៀបរាប់ខាងលើនឹងមិនត្រូវបានជំនួសទេ។បន្ទាប់ពីការចាកចេញរបស់ [[:en:Shugart|Shugart]] នាយកប្រតិបត្តិនៃអង្គការ [[:en:Miss Universe Amy Emmerich|Miss Universe Amy Emmerich]] ក៏បានប្រកាសពីការចាកចេញរបស់លោកស្រីនៅថ្ងៃទី ០៨ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០២៥ ហើយបានចាកចេញពីអង្គការនៅថ្ងៃទី ០១ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៤។ ==ម្ចាស់ម្កុដថ្មីៗ== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- !width=|ឆ្នាំប្រកួត !width=|ប្រទេស !width=|ម្ចាស់ម្កុដ !width=|ម្ចាស់ម្កុដក្នុងស្រុក !width=|ឈុតតំណាងជាតិល្អដាច់គេ !width=|ទីកន្លែងនៃការប្រកួត !width=|ចំនួនប្រទេសចូលរួមប្រកួត |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ ២០២៥|២០២៥]] | | | | | [[:en:Thailand|ប្រទេសសៀម]] | |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ ២០២៤|២០២៤]] | {{DK}} | [[:en:Victoria Kjær Theilvig|Maria Victoria Kjær Theilvig]] | [[:en: Miss Denmark|បវរកញ្ញាចក្រវាឡដាណឺម៉ាក ២០២៤]] | rowspan="2" | {{flag|ហ្វីលីពីន}} | [[:en: Mexico|ប្រទេសម៉ិកស៊ីកូ]] |១២៥ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាលឆ្នាំ ២០២៣|២០២៣]] | {{NIC}} | [[:en:Sheynnis Palacios|Sheynnis Alondra Palacios Cornejo]] | [[:en:Miss Nicaragua|បវរកញ្ញាចក្រវាឡនីការ៉ាហ្គា ២០២៣]] | [[:en: El Salvador|ប្រទេសអែលសាល់វ៉ាឌ័រ]] | ៨៤ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាលឆ្នាំ ២០២២|២០២២]] | {{USA}} | [[:en:R'Bonney Gabriel|R'Bonney Nola Gabriel]] | [[:en:Miss USA|បវរកញ្ញាក្រវាឡសហរដ្ឋអាមេរិក ២០២៣]] | {{flag|អ៊ុយក្រែន}} | [[:en: United States of America|ប្រទេសសហរដ្ឋអាមេរិក]] | ៨៣ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាលឆ្នាំ ២០២១|២០២១]] | {{IND}} | [[:en:Harnaaz Kaur Sandhu|Harnaaz Kaur Sandhu]] | [[:en:Miss Diva|បវរកញ្ញាចក្រវាឡឥណ្ឌា ២០២១]] | {{flag|នីហ្សេរីយ៉ា}} | [[:en: Israel|ប្រទេសអុីស្រាអែល]] | ៨០ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាលឆ្នាំ ២០២០|២០២០]] | {{MEX}} | [[:en:Andrea Meza|Alma Andrea Meza Carmona]] | [[:en:Mexicana Universal|បវរកញ្ញាចក្រវាឡម៉ិកស៊ីកូ ២០២០]] | {{flagicon|Myanmar}} [[:en:Myanmar|ភូមា]] | rowspan = "2" | [[:en: United States of America|ប្រទេសសហរដ្ឋអាមេរិក]] | ៧៤ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាលឆ្នាំ ២០១៩|២០១៩]] | {{ZAF}} | [[:en:Zozibini Tunzi|Zozibini Tunzi]] | [[:en:Miss South Africa|បវរកញ្ញាចក្រវាឡអាហ្វ្រិកខាងត្បូង ២០១៩]] | {{flag|ហ្វីលីពីន}} | ៩០ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ ២០១៨|២០១៨]] | {{PHL}} | [[:en:Catriona Gray|Catriona Elisa Magnayon Gray]] | [[:en:Miss Philippines|បវរកញ្ញាចក្រវាឡហ្វីលីពីន ២០១៨]] | {{flagicon|Laos}} [[:en:Laos|លាវ]] | [[:en: Thailand|ប្រទេសសៀម]] | ៩៤ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ ២០១៧|២០១៧]] | {{ZAF}} | [[:en:Demi-Leigh Tebow|Demi-Leigh Tebow]] | [[:en:Miss South Africa|បវរកញ្ញាចក្រវាឡអាហ្វ្រិកខាងត្បូង ២០១៧]] | {{flag|ជប៉ុន}} | [[:en: United States of America|ប្រទេសសហរដ្ឋអាមេរិក]] | ៩២ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ ២០១៦|២០១៦]] | {{FR}} | [[:en:Iris Mittenaere|Iris Mittenaere]] | [[:en:Miss France|បវរកញ្ញាចក្រវាឡបារាំង ២០១៦]] | {{flagicon|Myanmar}} [[:en:Myanmar|ភូមា]] | [[:en: Philippines|ប្រទេសហ្វីលីពីន]] | ៨៦ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ ២០១៥|២០១៥]] | {{PHL}} | [[:en:Pia Alonzo Wurtzbach|Pia Alonzo Wurtzbach-Jauncey]] | [[:en:Miss Philippines|បវរកញ្ញាចក្រវាឡហ្វីលីពីន ២០១៦]] | {{flagicon|Thailand}} [[:en:Thailand|សៀម]] | rowspan = "2" | [[:en: United States of America|ប្រទេសសហរដ្ឋអាមេរិក]] | ៨០ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ ២០១៤|២០១៤]] | {{COL}} | [[:en:Paulina Vega Dieppa|Paulina Vega Dieppa]] | [[:en:Miss Colombia|បវរកញ្ញាចក្រវាឡកូឡុំប៊ី ២០១៤]] | {{flag|ឥណ្ឌូណេស៊ី}} | ៨៨ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ ២០១៣|២០១៣]] | {{VEN}} | [[:en:Gabriela Isler|María Gabriela de Jesús Isler Morales]] | [[:en:Miss Venezuela|បវរកញ្ញាចក្រវាឡវេណេហ្ស៊ុយអេឡា ២០១៣]] | {{flagicon|Nicaragua}} [[:en:Nicaragua|នីការ៉ាហ្គា]] | [[:en: Russia|ប្រទេសរុស្ស៊ី]] | ៨៦ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ ២០១២|២០១២]] | {{USA}} | [[:en:Olivia Culpo|Olivia Frances Culpo]] | [[:en:Miss United States of America|បវរកញ្ញាចក្រវាឡសហរដ្ឋអាមេរិក ២០១២]] | {{flag|ចិន}} | [[:en: United States of America|ប្រទេសសហរដ្ឋអាមេរិក]] | rowspan="2" | ៨៩ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ ២០១១|២០១១]] | {{flagicon|Angola}} [[:en: Angola|អង់ហ្គោឡា]] | [[:en:Leila Lopes|Leila Lopes]] | [[:en:Miss Angola|បវរកញ្ញាចក្រវាឡអង់ហ្គោឡា ២០១១]] | {{flagicon|Panama}} [[:en:Panama|ប៉ាណាម៉ា]] | [[:en: Brazil|ប្រទេសប្រេស៊ីល]] |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ ២០១០|២០១០]] | {{MEX}} | [[:en:Jimena Navarrete Rosete|Jimena Navarrete Rosete]] | [[:en:Miss Mexico|បវរកញ្ញាចក្រវាឡម៉ិកស៊ីកូ ២០១០]] | {{flagicon|Thailand}} [[:en:Thailand|សៀម]] | [[:en: United States of America|ប្រទេសសហរដ្ឋអាមេរិក]] | rowspan="2" | ៨៣ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ២០០៩|២០០៩]] | rowspan = "2" | {{VEN}} | [[:en:Stefanía Fernández Krupij|Stefanía Fernández Krupij]] | [[:en:Miss Venezuela|បវរកញ្ញាចក្រវាឡវេណេហ្ស៊ុយអេឡា ២០០៩]] | {{flagicon|Panama}} [[:en:Panama|ប៉ាណាម៉ា]] | [[:en: Bahamas|ប្រទេសប៉ាហាម៉ាស]] |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ២០០៨|២០០៨]] | [[:en:Dayana Sabrina Mendoza Moncada|Dayana Sabrina Mendoza Moncada]] | [[:en:Miss Venezuela|បវរកញ្ញាចក្រវាឡវេណេហ្ស៊ុយអេឡា ២០០៨]] | {{flagicon|Thailand}} [[:en:Thailand|សៀម]] | [[:en: Vietnam|ប្រទេសយួន]] | ៨០ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ២០០៧|២០០៧]] | {{JAP}} | [[:en:Riyo Mori|Riyo Mori]] | [[:en:Miss Japan|បវរកញ្ញាចក្រវាឡជប៉ុន ២០០៧]] | ''មិនមានអ្នកឈ្នះ'' | [[:en: Mexico|ប្រទេសម៉ិកស៊ីកូ]] | ៧៧ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ២០០៦|២០០៦]] | {{flagicon|Puerto Rico}} [[:en: Puerto Rico|ព័រតូរីកូ]] | [[:en:Zuleyka Rivera|Zuleyka Jerrís Rivera Mendoza]] | [[:en:Miss Puerto Rico|បវរកញ្ញាចក្រវាឡព័រតូរីកូ ២០០៦]] | {{flag|ជប៉ុន}} | [[:en: United States of America|ប្រទេសសហរដ្ឋអាមេរិក]] | ៨៦ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ២០០៥|២០០៥]] | {{CAN}} | [[:en:Natalie Glebova|Natalie Glebova]] | [[:en:Miss Canada|បវរកញ្ញាចក្រវាឡកាណាដា ២០០៥]] | {{flagicon|Thailand}} [[:en:Thailand|សៀម]] | [[:en: Thailand|ប្រទេសសៀម]] | ៨១ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ២០០៤|២០០៤]] | {{AUS}} | [[:en:Jennifer Hawkins|Jennifer Hawkins]] | [[:en:Miss Australia|បវរកញ្ញាចក្រវាឡអូស្ត្រាលី ២០០៤]] | {{flagicon|Panama}} [[:en:Panama|ប៉ាណាម៉ា]] | [[:en: Ecuador|ប្រទេសអេក្វាឌ័រ]] | ៨០ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ២០០៣|២០០៣]] | {{Flagicon|Dominican Republic}} [[:en: Dominican Republic|សាធារណរដ្ឋដូមីនិក]] | [[:en:Amelia Vega|Amelia Patricia Vega Polanco]] | [[:en:Miss Dominican Republic|បវរកញ្ញាចក្រវាឡសាធារណរដ្ឋដូមីនិក ២០០៣]] | {{flagicon|Dominican Republic}} [[:en:Dominican Republic 2003|សាធារណរដ្ឋដូមីនិក]] | [[:en:Panama|ប្រទេសប៉ាណាម៉ា]] | ៧១ |- | rowspan = "2" | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ២០០២|២០០២]] | {{Flagicon|Panama}} [[:en:Panama|ប៉ាណាម៉ា]] | [[:en:Justine Pasek|Yostin Lissette Pasek Patiño]] (ជំនួសតំណែង) | [[:en:Miss Panama|បវរកញ្ញាចក្រវាឡប៉ាណាម៉ា ២០០២]] | rowspan="2" | {{flag|កូឡុំប៊ី}} | rowspan = "3" | [[:en: Puerto Rico|ព័រតូរីកូ]] | rowspan="2" | ៧៥ |- | {{RUS}} | [[:en:Oksana Fedorova|Oksana Gennadyevna Borodina]] (លាលែងចេញពីតំណែង) | [[:en:Miss Russia|បវរកញ្ញាចក្រវាឡរុស្ស៊ី ២០០២]] |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ២០០១|២០០១]] | {{flagicon|Puerto Rico}} [[:en: Puerto Rico|ព័រតូរីកូ]] | [[:en:Denise Quiñones|Denise Marie Quiñones August]] | [[:en:Miss Puerto Rico|បវរកញ្ញាចក្រវាឡព័រតូរីកូ ២០០១]] | {{flagicon|South Korea}} [[:en:Korea|កូរ៉េ]] | ៧៧ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ២០០០|២០០០]] | {{IND}} | [[:en:Lara Dutta Bhupathi|Lara Dutta Bhupathi]] | [[:en:Femina Miss India 2000|បវរកញ្ញាចក្រវាឡឥណ្ឌា ២០០០]] | {{MEX}} | [[:en: Cyprus|ប្រទេសស៊ីប]] | ៧៩ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៩៩|១៩៩៩]] | {{Flagicon|Botswana}} [[:en: Botswana|បូតស្វាណា]] | [[:en:Mpule Kwelagobe|Mpule Keneilwe Kwelagobe]] | [[:en:Miss Botswana|បវរកញ្ញាចក្រវាឡបូតស្វាណា ១៩៩៩]] | rowspan="2" | {{flagicon|Trinidad and Tobago}} [[:en:Trinidad and Tobago|ទ្រីនីដាដ និង តូបាហ្គោ]] | [[:en: Trinidad and Tobago|ប្រទេសទ្រីនីដាដ និង តូបាហ្គោ]] | ៨៤ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៩៨|១៩៩៨]] | {{Flagicon|Trinidad and Tobago}} [[:en: Trinidad and Tobago|ទ្រីនីដាដ និង តូបាហ្គោ]] | [[:en:Wendy Fitzwilliam|Wendy Marcelle Fitzwilliam]] | [[:en:Miss Trinidad and Tobago|បវរកញ្ញាចក្រវាឡទ្រីនីដាដ និង តូបាហ្គោ ១៩៩៨]] | rowspan = "3" | [[សហរដ្ឋអាមេរិក|ប្រទេសសហរដ្ឋអាមេរិក]] | ៨១ |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៩៧|១៩៩៧]] | {{USA}} | [[:en:Brook Lee|Brook Antoinette Mahealani Lee]] | [[:en:Miss United States of America|បវរកញ្ញាចក្រវាឡសហរដ្ឋអាមេរិក ១៩៩៧]] | {{flag|កូឡុំប៊ី}} | ៧៤ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៩៦|១៩៩៦]] | {{VEN}} | [[:en:Alicia Machado|Yoseph Alicia Machado Fajardo]] | [[:en:Miss Venezuela|បវរកញ្ញាចក្រវាឡវេណេហ្ស៊ុយអេឡា ១៩៩៦]] | {{RUS}} | ៧៩ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៩៥|១៩៩៥]] | {{USA}} | [[:en:Chelsi Mariam Pearl Smith|Chelsi Mariam Pearl Smith]] | [[:en:Miss United States of America|បវរកញ្ញាចក្រវាឡសហរដ្ឋអាមេរិក ១៩៩៥]] | {{flag|អេស្ប៉ាញ}} | [[:en:Namibia|ប្រទេសណាមីប៊ី]] | ៨២ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៩៤|១៩៩៤]] | {{Flagicon|India}} [[ឥណ្ឌា]] | [[:en:Sushmita Sen|Sushmita Sen]] | [[:en:Miss India|បវរកញ្ញាចក្រវាឡឥណ្ឌា ១៩៩៤]] | {{PHI}} | [[ហ្វីលីពីន|ប្រទេសហ្វីលីពីន]] | ៧៧ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៩៣|១៩៩៣]] | {{Flagicon|Puerto Rico}} [[:en: Puerto Rico|ព័រតូរីកូ]] | [[:en:Dayanara Torres|Dayanara Torres Delgado]] | [[:en:Miss Puerto Rico|បវរកញ្ញាចក្រវាឡព័រតូរីកូ ១៩៩៣]] | {{flag|ន័រវែស}} | [[ម៉ិកស៊ិក|ប្រទេសមុិកសុីកូ]] | ៧៩ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៩២|១៩៩២]] | {{Flagicon|Namibia}} [[:en: Namibia|ណាមីប៊ី]] | [[:en:Michelle McLean|Michelle McLean]] | [[:en:Miss Namibia|បវរកញ្ញាចក្រវាឡណាមីប៊ី ១៩៩២]] | {{flagicon|Paraguay}} [[:en:Paraguay|ប៉ារ៉ាហ្គាយ]] | [[ថៃ|ប្រទេសសៀម]] | ៧៨ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៩១|១៩៩១]] | {{MEX}} | [[:en:Lupita Jones|María de Guadalupe Jones Garay]] | [[:en:Miss Mexico|បវរកញ្ញាចក្រវាមុិកសុីកូ ១៩៩១]] | rowspan="2" | {{COL}} | rowspan = "2" | [[សហរដ្ឋអាមេរិក|ប្រទេសសហរដ្ឋអាមេរិក]] | ៧៣ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៩០|១៩៩០]] | {{Flagicon|Norway}} [[ន័រវែស]] | [[:en:Mona Grudt|Mona Grudt]] | [[:en:Miss Norway|បវរកញ្ញាចក្រវាឡន័រវែស ១៩៩០]] | ៧១ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៨៩|១៩៨៩]] | {{Flagicon|Netherlands}} [[ហូឡង់]] | [[:en:Angela Visser|Angela Visser]] | [[:en:Miss Netherlands|បវរកញ្ញាចក្រវាឡហូឡង់ ១៩៨៩]] | {{COL}} | [[ម៉ិកស៊ិក|ប្រទេសម៉ិកស៊ីកូ]] | ៧៦ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៨៨|១៩៨៨]] | {{Flagicon|Thailand}} [[សៀម]] | [[:en:Porntip Nakhirunkanok|Porntip Nakhirunkanok]] | [[:en:Miss Thailand|បវរកញ្ញាចក្រវាឡសៀម ១៩៨៨]] | {{flagicon|Thailand}} [[:en:Thailand|សៀម]] | [[តៃវ៉ាន់|ប្រទេសតៃវ៉ាន់]] | ៦៦ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៨៧|១៩៨៧]] | {{Flagicon|Chile}} [[ឈីលី]] | [[:en:Cecilia Carolina Bolocco Fonck|Cecilia Carolina Bolocco Fonck]] | [[:en:Miss Chile|បវរកញ្ញាចក្រវាឡឈីលី ១៩៨៧]] | {{flag|ប្រេស៊ីល}} | [[:en: Singapore|ប្រទេសសិង្ហបុរី]] | ៩៨ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៨៦|១៩៨៦]] | {{VEN}} | [[:en:Bárbara Palacios|Bárbara Palacios Teyde de Manrique]] | [[:en:Miss Venezuela|បវរកញ្ញាចក្រវាឡវេណេហ្សុយអេឡា ១៩៨៦]] | {{Flagicon|Panama}} [[:en:Panama|ប៉ាណាម៉ា]] | [[:en:Panama|ប្រទេសប៉ាណាម៉ា]] | ៧៧ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៨៥|១៩៨៥]] | {{Flagicon|Puerto Rico}} [[:en: Puerto Rico|ព័រតូរីកូ]] | [[:en:Deborah Carthy Deu|Deborah Carthy Deu]] | [[:en:Miss Puerto Rico|បវរកញ្ញាចក្រវាឡព័រតូរីកូ ១៩៨៥]] | {{COL}} | rowspan = "3" | [[សហរដ្ឋអាមេរិក|ប្រទេសសហរដ្ឋអាមេរិក]] | ៧៩ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៨៤|១៩៨៤]] | {{Flagicon|Sweden}} [[ស៊ុយអែត]] | [[:en:Yvonne Ryding|Yvonne Agneta Ryding]] | [[:en:Miss Sweden|បវរកញ្ញាចក្រវាឡស៊ុយអែត ១៩៨៤]] | {{IND}} | ៨១ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៨៣|១៩៨៣]] | {{Flagicon|New Zealand}} [[នូវែលសេឡង់]] | [[:en:Lorraine Elizabeth Downes|Lorraine Elizabeth Downes]] | [[:en:Miss New Zealand|បវរកញ្ញាចក្រវាឡនូវែលសេឡង់ ១៩៨៣]] | {{flagicon|South Korea}} [[:en:Korea|កូរ៉េ]] | ៨០ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៨២|១៩៨២]] | {{Flagicon|Canada}} [[កាណាដា]] | [[:en:Karen Dianne Baldwin|Karen Dianne BaldwinKaren]] | [[:en:Miss Canada|បវរកញ្ញាចក្រវាឡកាណាដា ១៩៨២]] | {{Flagicon|Peru}} [[:en:Peru|ប៉េរ៉ូ]] | [[:en:Peru|ប្រទេសប៉េរូ]] | ៧៧ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៨១|១៩៨១]] | {{VEN}} | [[:en:Irene Lailin Sáez Conde|Irene Lailin Sáez Conde]] | [[:en:Miss Venezuela|បវរកញ្ញាចក្រវាឡវេណេហ្ស៊ុយអេឡា ១៩៨១]] | {{flag|ប្រេស៊ីល}} | [[សហរដ្ឋអាមេរិក|ប្រទេសសហរដ្ឋអាមេរិក]] | ៧៦ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៨០|១៩៨០]] | {{USA}} | [[:en:Shawn Weatherly|Shawn Weatherly]] | [[:en:Miss United States of America|បវរកញ្ញាចក្រវាឡសហរដ្ឋអាមេរិក ១៩៨០]] | {{IND}} | [[:en:South Korea|ប្រទេសកូរ៉េ]] | ៦៩ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៧៩|១៩៧៩]] | {{VEN}} | [[:en:Maritza Sayalero Fernández|Maritza Sayalero Fernández]] | [[:en:Miss Venezuela|បវរកញ្ញាចក្រវាឡវេណេហ្ស៊ុយអេឡា ១៩៧៩]] | {{flagicon|Uruguay}} [[:en:Uruguay|អ៊ុយរ៉ាហ្គាយ]] | [[:en:Australia|ប្រទេសអូស្ត្រាលី]] | rowspan="2" | ៧៥ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៧៨|១៩៧៨]] | {{Flagicon|South Africa}} [[អាហ្វ្រិកខាងត្បូង]] | [[:en:Margaret Gardiner|Margaret Gardiner]] | [[:en:Miss South Africa|បវរកញ្ញាចក្រវាឡអាហ្វ្រិកខាងត្បូង ១៩៧៨]] | {{IND}} | [[ម៉ិកស៊ិក|ប្រទេសម៉ិកស៊ីកូ]] |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៧៧|១៩៧៧]] | {{Flagicon|Trinidad and Tobago}} [[:en:Trinidad and Tobago|ទ្រីនីដាដ និង តូបាហ្គោ]] | [[:en:Janelle Commissiong|Janelle "Penny" Commissiong]] | [[:en:Miss Trinidad and Tobago|បវរកញ្ញាចក្រវាឡទ្រីនីដាដ និង តូបាហ្គោ ១៩៧៧]] | {{flagicon|South Korea}} [[:en:Korea|កូរ៉េ]] | [[:en:Dominican Republic|ប្រទេសសាធារណរដ្ឋដូមីនិក]] | ៨០ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៧៦|១៩៧៦]] | {{Flagicon|Israel}} [[អ៊ីស្រាអែល]] | [[:en:Rina Mor-Goder|Rina Mor-Goder]] | [[:en:Miss Israel|បវរកញ្ញាចក្រវាឡអ៊ីស្រាអែល ១៩៧៦]] | {{Flagicon|Peru}} [[:en:Peru|ប៉េរ៉ូ]] | [[:en:Hong Kong|ទីក្រុងហុងកុង]] | ៧២ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៧៥|១៩៧៥]] | {{Flagicon|Finland}} [[ហ្វាំងឡង់]] | [[:en:Anne Marie Pohtamo|Anne Marie Pohtamo]] | [[:en:Miss Finland|បវរកញ្ញាចក្រវាឡហ្វាំងឡង់ ១៩៧៥]] | {{flag|ហ្គាតេម៉ាឡា}} | [[:en:El Salvador|អែលសាល់វ៉ាឌ័រ]] | ៧១ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៧៤|១៩៧៤]] | {{Flagicon|Spain}} [[អេស្ប៉ាញ]] | [[:en:Amparo Muñoz|Maria de Amparo Muñoz y Quesada]] | [[:en:Miss Spain|បវរកញ្ញាចក្រវាឡអេស្ប៉ាញ ១៩៧៤]] | {{flagicon|South Korea}} [[:en:Korea|កូរ៉េ]] | [[ហ្វីលីពីន|ប្រទេសហ្វីលីពីន]] | ៦៥ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៧៣|១៩៧៣]] | {{Flagicon|Philippines}} [[ហ្វីលីពីន]] | [[:en:Margie Moran|Maria Margarita Roxas Moran-Floirendo]] | [[:en:Miss Philippines|បវរកញ្ញាចក្រវាឡហ្វីលីពីន ១៩៧៣]] | {{flag|អេស្ប៉ាញ}} | [[:en:Greece|ប្រទេសក្រិក]] | rowspan="2" | ៦១ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៧២|១៩៧២]] | {{Flagicon|Australia}} [[អូស្ត្រាលី]] | [[:en:Kerry Anne Wells|Kerry Anne Wells]] | [[:en:Miss Australia|បវរកញ្ញាចក្រវាឡអូស្ត្រាលី ១៩៧២]] | {{flagicon|Peru}} [[:en:Peru|ប៉េរ៉ូ]] | [[:en:Puerto Rico|ព័រតូរីកូ]] |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៧១|១៩៧១]] | {{Flagicon|Lebanon}} [[លីបង់]] | [[:en:Georgina Rizk|Georgina Rizk]] | [[:en:Miss Lebanon|បវរកញ្ញាចក្រវាឡលីបង់ ១៩៧១]] | {{MEX}} | rowspan = "20" |[[សហរដ្ឋអាមេរិក|ប្រទេសសហរដ្ឋអាមេរិក]] | ៦០ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៧០|១៩៧០]] | {{Flagicon|Puerto Rico}} [[:en: Puerto Rico|ព័រតូរីកូ]] | [[:en:Marisol Malaret Contreras|Marisol Malaret Contreras]] | [[:en:Miss Puerto Rico|បវរកញ្ញាចក្រវាឡព័រតូរីកូ ១៩៧០]] | {{flagicon|Bolivia}} [[:en:Bolivia|បូលីវី]] | ៦៤ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៦៩|១៩៦៩]] | {{Flagicon|Philippines}} [[ហ្វីលីពីន]] | [[:en:Gloria Diaz|Maria Gloria Aspillera Diaz]] | [[:en:Miss Philippines|បវរកញ្ញាចក្រវាឡហ្វីលីពីន ១៩៦៩]] | {{flagicon|Thailand}} [[:en:Thailand|សៀម]] | ៦១ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៦៨|១៩៦៨]] | {{Flagicon|Brazil}} [[:en: Brazil|ប្រេស៊ីល]] | [[:en:Martha Maria Cordeiro Vasconcellos|Martha Maria Cordeiro Vasconcellos]] | [[:en:Miss Brazil|បវរកញ្ញាចក្រវាឡប្រេស៊ីល ១៩៦៨]] | {{flag|កូឡុំប៊ី}} | ៦៥ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៦៧|១៩៦៧]] | {{USA}} | [[:en:Sylvia Hitchcock|Sylvia Louise Hitchcock-Carson]] | [[:en:Miss United States of America|បវរកញ្ញាចក្រវាឡ ១៩៦៧]] | {{flag|ប្រេស៊ីល}} | ៥៦ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៦៦|១៩៦៦]] | {{SE}} | [[:en:Margareta Arvidsson|Margareta Arvidsson]] | [[:en:Miss Sweden|បវរកញ្ញាចក្រវាឡស៊ុយអែត ១៩៦៦]] | {{flag|អ៊ីស្រាអែល}} | ៥០ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៦៥|១៩៦៥]] | {{Flagicon|Thailand}} [[សៀម]] | [[:en:Apasra Hongsakula|Apasra Hongsakula]] | [[:en:Miss Thailand|បវរកញ្ញាចក្រវាឡសៀម ១៩៦៥]] | {{USA}} | ៥៦ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៦៤|១៩៦៤]] | {{Flagicon|Greece}} [[ក្រិក]] | [[:en:Kyriaki Tsopei|Kyriaki Tsopei]] | [[:en:Miss Greece|បវរកញ្ញាចក្រវាឡក្រិក ១៩៦៤]] | {{NL}} | ៦០ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៦៣|១៩៦៣]] | {{Flagicon|Brazil}} [[:en: Brazil|ប្រេសុីល]] | [[:en:Iêda Maria Brutto Vargas|Iêda Maria Brutto Vargas]] | [[:en:Miss Brazil|បវរកញ្ញាចក្រវាឡប្រេស៊ីល ១៩៦៣]] | {{flag|អ៊ីស្រាអែល}} | ៥០ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៦២|១៩៦២]] | {{Flagicon|Argentina}} [[អាហ្សង់ទីន]] | [[:en:Amparo Muñoz|Beatriz Nolan Figueredo]] | [[:en:Miss Argentina|បវរកញ្ញាចក្រវាឡអាហ្សង់ទីន ១៩៦២]] | {{UK}} | ៥២ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៦១|១៩៦១]] | {{Flagicon|Germany}} [[អាល្លឺម៉ង់]] | [[:en:Marlene Schmidt|Marlene Schmidt]] | [[:en:Miss Germany|បវរកញ្ញាចក្រវាឡអាល្លឺម៉ង់ ១៩៦១]] | rowspan="10" | ''មិនទាន់មាន'' | ៤៨ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៦០|១៩៦០]] | {{USA}} | [[:en:Linda Jeanne Bement|Linda Jeanne Bement]] | [[:en:Miss United States of America|បវរកញ្ញាចក្រវាឡសហរដ្ឋអាមេរិក ១៩៦០]] | ៤៣ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៥៩|១៩៥៩]] | {{JAP}} | [[:en:Akiko Kojima|Akiko Kojima]] | [[:en:Miss Japan|បវរកញ្ញាចក្រវាឡជប៉ុន ១៩៥៦]] | ៣៤ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៥៨|១៩៥៨]] | {{COL}} | [[:en:Luz Marina Zuluaga|Luz Marina Zuluaga Zuluaga]] | [[:en:Miss Colombia|បវរកញ្ញាចក្រវាឡកូឡុំប៊ី ១៩៥៨]] | ៣៦ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៥៧|១៩៥៧]] | {{Flagicon|Peru}} [[:en:Peru|ប៉េរ៉ូ]] | [[:en:Gladys Zender|Gladys Rosa Zender de Meier]] | [[:en:Miss Peru|បវរកញ្ញាចក្រវាឡប៉េរូ ១៩៥៧]] | ៣២ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៥៦|១៩៥៦]] | {{USA}} | [[:en:Carol Morris|Carol Ann Laverne Morris]] | [[:en:Miss United States of America|បវរកញ្ញាចក្រវាឡសហរដ្ឋអាមេរិក ១៩៥៦]] | ៣០ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៥៥|១៩៥៥]] | {{SE}} | [[:en:Hillevi Rombin Schine|Hillevi Rombin Schine]] | [[:en:Miss Sweden|បវរកញ្ញាចក្រវាឡស៊ុយអែត ១៩៥៥]] | rowspan="2" | ៣៣ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៥៤|១៩៥៤]] | {{USA}} | [[:en:Miriam Stevenson|Miriam Jacqueline Stevenson]] | [[:en:Miss United States of America|បវរកញ្ញាចក្រវាឡសហរដ្ឋអាមេរិក ១៩៥៤]] |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៥៣|១៩៥៣]] | {{FR}} | [[:en:Christiane Magnani|Christiane Magnani]] | [[:en:Miss France|បវរកញ្ញាចក្រវាឡបារាំង ១៩៥៣]] | ២៦ |- |- | [[បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ១៩៥២|១៩៥២]] | {{FI}} | [[:en:Armi Kuusela|Armi Helena Kuusela-Williams]] | [[:en:Miss Finland|បវរកញ្ញាចក្រវាឡហ្វាំងឡង់ ១៩៥២]] | ៣០ |- |} == បេក្ខនារីតំណាងប្រទេសកម្ពុជា == {| class="wikitable" border="5" cellpadding="3" cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 0; background: #FFFFFF; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 92%; text-align:center" !ឆ្នាំ !បេក្ខភាព !ខេត្ត !តំណែង !រង្វាន់ពិសេស |- | ២០២៥ | | | | |- |២០២៤ | [[:en:Davin Prasath|ប្រាសាទ ដាវីន]] | [[រាជធានីភ្នំពេញ]] | Top30 | Top 2 Voice for Change |- | ២០២៣ | [[:en:Sotima John|ចន សុទិម៉ា]] |[[ខេត្តកំពង់ចាម]] | Unplaced | |- | ២០២២ | [[:en:Manita Hang|ហង្ស ម៉ានីតា]] |[[រាជធានីភ្នំពេញ]] | Unplaced | |- | ២០២១ | [[:en:Ngin Marady| ងិន ម៉ារ៉ាឌី]] |[[រាជធានីភ្នំពេញ]] | Unplaced | |- | ២០២០ | [[:en:Sarita Reth|រ៉េត សារីតា]] |[[រាជធានីភ្នំពេញ]] | Unplaced | |- | ២០១៩ | [[:en:Somnang Alyna|សំណាង អេលីណា]] |[[រាជធានីភ្នំពេញ]] | Unplaced | |- | ២០១៨ | [[:en:Rern Sinat|រឿន សុីណាត]] |[[ខេត្តកំពង់ចាម]] | Unplaced | |- | ២០១៧ | [[:en:Sotheary Bee|ប៊ី សុធារី]] |[[រាជធានីភ្នំពេញ]] | Unplaced | |} == ម្កុដនៃបវរកញ្ញាចក្រវាឡ == ម្កុដរបស់[[:en:Miss Universe|បវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]បានផ្លាស់ប្តូរចំនួន ១២ ដងនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្ត ៧០ ឆ្នាំរបស់ខ្លួន។ • '''ម្កុដ The Romanov Imperial Nuptial (១៩៥២)''' គឺជាម្កុដដំបូងគេ។វាពីមុនជាកម្មសិទ្ធិរបស់[[:en:Russian czar|ស្តេចរុស្ស៊ី]]ហើយម្កុដនេះត្រូវបានគ្រងដោយ [[:en:Armi Kuusela|'''Armi Kuusela''']] នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥២។ • '''ម្កុដ Romanov Diadem (១៩៥៣)''' ឬត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាម្កុដ '''The Metal Bronze''' ដោយសារតែការរចនាធ្វើអំពីលោហៈធាតុដ៏រឹងមាំរបស់វាបានជំនួសម្កុដសម្ពោធ។[[:en: Miss Universe 1953|បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ ១៩៥៣]] [[:en:Christiane Martel|'''Christiane Martel''']] គឺជាម្ចាស់ជ័យលាភីតែម្នាក់គត់ដែលបានគ្រងម្កុដនេះ។ • '''ម្កុដ The Star of the Universe (១៩៥៤-១៩៦០)''' ត្រូវបានគេដាក់ឈ្មោះទៅតាមរូបរាងផ្កាយនៅលើកំពូលរបស់ម្កុដ។វាត្រូវបានផ្សំឡើងអំពីគុជខ្មៅនិងគុជខ្យងបូព៌ាចំនួនប្រមាណ ១០០០ គ្រាប់ធ្វើអំពីមាស ប្លាទីន និងមានទម្ងន់ ១.២៥ ផោន។វាត្រូវបានធានារ៉ាប់រងជាប្រាក់ ៥០០០០០ ដុល្លារអាមេរិក។ • '''ម្កុដ The Rhinestone (១៩៦១-១៩៦២)''' ត្រូវបានធ្វើឡើងអំពី [[:en:Rhinestones|Rhinestones]]។វាបានបង្ហាញខ្លួននៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៦១ ក្នុងនាមជាផ្នែកមួយនៃខួបលើកទី ១០ នៃ[[:en:Miss Universe Organization|អង្គការបវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]។[[:en:Marlene Schmidt|'''Marlene Schmidt''']] និង [[:en:Norma Nolan|'''Norma Nolan''']] គឺជាអ្នកដែលបានគ្រងម្កុដនេះ។ • '''ម្កុដ The Coventry (១៩៦៣-២០០១)''' ត្រូវបានរចនាឡើងដោយអ្នកគ្រឿងអលង្ការដ៏ល្បីល្បាញ [[:en:Sarah Coventry|Sarah Coventry]]។នាងបានកែសម្រួលម្កុដ[[:en:Rhinestone |Rhinestone]]ឡើងវិញឲ្យមានរូបមនុស្សស្រីកាន់ដំបងដែលជាចំណុចសំខាន់របស់ម្កុដ។ការចំណាយតិចជាងទៅលើការរចនាប្រភេទ[[:en:Rhinestone|Rhinestone]]បានធ្វើឲ្យវាអាចបង្កើតរូបសំណាក់ពិតប្រាកដនៃម្កុដដើម្បីផ្តល់ជូនឲ្យម្ចាស់តំណែងដែលបានចាកចេញ។ការរចនានេះត្រូវបានកែសម្រួលម្តងទៀតនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៣ សម្រាប់ជាភាពងាយស្រួលដល់អ្នកពាក់ហើយវាត្រូវបានគេដាក់ឈ្មោះថា '''ម្កុដនៃស្ត្រី (The Lady Crown) ឬ ម្កុដ The Chandelier''' ។[[:en:Miss Universe 2001|បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ ២០០១]] [[:en:Denise Quinones|'''Denise Quinones''']] គឺជាម្ចាស់ចុងក្រោយ។ • '''ម្កុដ Mikimoto Phoenix (២០០២-២០០៧ និង ២០១៧-២០១៨)''' ត្រូវបានប្រើសម្រាប់ខួប ៥០ ឆ្នាំនៃ[[:en:Miss Universe Organization|អង្គការបវរកញ្ញាចក្រវាល]]។វាត្រូវបានរចនាឡើងដោយ '''Tomohiro Yamaji''' សម្រាប់ក្រុមហ៊ុន [[:en:Mikimoto|Mikimoto]] ដែលជាអ្នកឧបត្ថម្ភគ្រឿងអលង្ការផ្លូវការរបស់[[:en:Miss Universe Organization|អង្គការបវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]។អត្ថន័យនៃម្កុដនេះបានពណ៌នារៀបរាប់អំពីការកើនឡើងនៃចំនួន [[:en:Phoenix|Phoenix]] ស្ថានភាពឋានៈ អំណាច និងភាពស្រស់ស្អាត ដូចដែលមានចែងនៅក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងឧបត្ថម្ភរបស់ពួកគេ។ម្កុដនេះមានត្បូងពេជ្រធម្មជាតិដែលមានពណ៌ស្រស់ស្អាតចំនួន ៥០០ ដែលមានទំហំជិត ៣០ ការ៉ាត់ (៦.០ ក្រាម) និង ១២០ South Sea និង Akoya [[:en:pearls|pearls]] ដែលមានទំហំចាប់ពី ៣ ដល់ ១៨ mm ហើយមានតម្លៃ ២៥០០០០ ដុល្លារអាមេរិក។ម្កុដនេះត្រូវបានរចនាឡើងសម្រាប់ការប្រឡងនៅលើកោះ [[:en:Mikimoto Pearl Island|Mikimoto Pearl]] នៅក្នុង[[:en:Japan|ប្រទេសជប៉ុន]]ដោយម្កុដ [[:en:Mikimoto|Mikimoto]] និង [[:en:tiara|tiara]] ត្រូវបានប្រើប្រាស់ជាលើកដំបូងនៅក្នុងកម្មវិធី[[:en:Miss Universe 2002|បវរកញ្ញាចក្រវាឡឆ្នាំ ២០០២]]ដែលត្រូវបានបង្ហាញដោយអតីតម្ចាស់ក្រុមហ៊ុន [[:en:Donald Trump|'''Donald Trump''']] ដោយ '''[[:en:Oxana Fedorova|Oxana Fedorova]]''' គឺជាម្ចាស់ម្កុដប៉ុន្តែក្រោយមកនាងបានលាលែងចេញពីតំណែងហើយម្កុដនេះត្រូវបានផ្ទេរទៅឲ្យលំដាប់រងទី ០១ '''[[:en:Justine Pasek|Justine Pasek]]''' វិញ។[[:en:Catriona Gray|'''Catriona gray''']] គឺជាម្ចាស់ចុងក្រោយនៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៩ មុនពេលវាត្រូវបានដកចេញពីការប្រើប្រាស់។ • '''CAO Crown (2008)''' ត្រូវបានប្រើប្រាស់និងគ្រងដោយ [[:en:Dayana Mendoza|'''Dayana Mendoza''']] នៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៨។វាគឺជា [[:en:tiara|tiara]] ដែលរចនាដោយ '''[[:en:Rosalina Lydster|Rosalina Lydster]]''' និង '''Dang Kim Lien''' នៃ '''CAO Fine Jewelry''' មកពី[[:en:Vietnam|ប្រទេសយួន]]។ម្កុដនេះមានតម្លៃ ១២០០០០ ដុល្លារអាមេរិកត្រូវបានផលិតឡើងពីការរួមបញ្ចូលគ្នានៃមាសពណ៌សនិងពណ៌លឿង ១៨K និងមានត្បូងជាង ១០០០ រួមទាំងត្បូងពេជ្រពណ៌សចំនួន ៥៥៥ (៣០ ការ៉ាត់) ត្បូងពេជ្រ [[:en:cognac|cognac]] ចំនួន ៣៧៥ (១៤ ការ៉ាត់) គ្រីស្តាល់រ៉ែថ្មខៀវចំនួន ១០ (២០ ការ៉ាត់) ) និង ត្បូងមរកត ១៩ គ្រាប់ (៦០ ការ៉ាត់)។ពណ៌លឿងនៃពណ៌មាសតំណាងឲ្យសេដ្ឋកិច្ចដ៏រុងរឿងនិងរីកចម្រើនរបស់[[:en:Vietnam|ប្រទេសយួន]]ដែលតំណាងដោយសត្វក្រៀល[[:en:Vietnam|ប្រទេសយួន]]។ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ '''Mendoza''' បានបដិសេធមិនប្រើប្រាស់ម្កុដនេះហើយបានទទូចប្រើប្រាស់ម្កុដ [[:en:Mikimoto|Mikimoto]] វិញនៅអំឡុងពេលដែលនាងបំពាក់ម្កុដទៅឲ្យ [[:en:Stefanía Fernández|'''Stefanía Fernández''']] ដែលជាអ្នកស្នងតំណែងបន្តពីនាង។ • '''ម្កុដ''' '''Diamond Nexus Peace (២០០៩-២០១៣)''' គឺជាម្កុដដែលបានឈ្នះធ្វើឡើងដោយ '''Diamond Nexus Labs''' ។ អ្នកគាំទ្រទូទាំងពិភពលោកត្រូវបានផ្តល់ឱកាសឲ្យបោះឆ្នោតតាមអ៊ីនធឺណិតនៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៩ ដើម្បីកំណត់ជ្រើសរើសយកម្កុដ ០១ ក្នុងចំណោមម្កុដទាំង ០៣ គឺ '''Unity, Hope និង Peace Crowns''' ហើយមួយណានឹងក្លាយជាម្កុដ[[:en:Miss Universe|បវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]បន្ទាប់។ម្កុដនេះមានត្បូងចំនួន ១៣៧១ គ្រាប់ដែលមានទម្ងន់សរុប ៤១៦.០៩ ការ៉ាត់ (៨៣.២១៨ ក្រាម)។វាមាន ៥៤៤.៣១ ក្រាមនៃមាសពណ៌ស ១៤K និង ១៨K ព្រមទាំងផ្លាទីន។នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១០ កំពូលនៃម្កុដត្រូវបានដកចេញដើម្បីជាភាពងាយស្រួលដល់អ្នកពាក់។ម្កុដនេះមានត្បូងទទឹមសំយោគដែលតំណាងឲ្យកម្មវិធីអប់រំនិងការយល់ដឹងអំពីមេរោគអេដស៍និងជំងឺអេដស៍របស់[[:en:Miss Universe|បវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]។'''Diamond Nexus Labs''' គឺជាគ្រឿងអលង្ការផ្លូវការដែលមិនធ្លាប់មានពីមុនមករបស់[[:en:Miss Universe Organisation|អង្គការបវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]ហើយត្រូវបានជ្រើសរើសជាផ្នែកមួយនៃគំនិតផ្តួចផ្តើមរបស់ [[:en:NBC|NBC]] '''Universal's Green is Universal'''។ • '''ម្កុដ DIC (២០១៤-២០១៦)''' ត្រូវបានប្រើប្រាស់និងគ្រងដោយ '''[[:en:Paulina Vega|Paulina Vega]] [[:en:Pia Wurtzbach|Pia Wurtzbach]]''' និង '''[[:en:Iris Mittenaere|Iris Mittenaere]]'''។វាត្រូវបានផលិតដោយក្រុមហ៊ុន[[:en:Czech|ឆេក]] '''Diamonds International Corporation (DIC)''' ហើយត្រូវបានគេប៉ាន់ស្មានថាមានតម្លៃប្រហែល ៣០០០០០ ដុល្លារអាមេរិក។ដំណើរការនៃការផលិតម្កុដទាំងមូលនេះត្រូវចំណាយពេលប្រមាណជា ០៤ ខែហើយដំណើរការនៃការផលិតនេះតម្រូវឲ្យមានសិប្បករចំនួន ១០ រូបចូលរួម។ម្កុដនេះផលិតឡើងដើម្បីរំលឹកទៅដល់ [[:en:Manhattan Skyline|Manhattan Skyline]] និងមានត្បូងពេជ្រចំនួន ៣១១ គ្រាប់ ០៥ បំណែកនៃ [[:en:topaz|topaz]] ពណ៌ខៀវ ១៩៨ បំណែកនៃ [[:en:Sapphire|Sapphire]] ៣៣ បំណែកនៃ heat-fired [[:en:crystal|crystal]] និង ២២០ ក្រាមនៃមាសពណ៌ស ១៨K ។ទម្ងន់សរុបនៃម្កុដគឺ ៤១១ ក្រាម។ម្កុដនេះត្រូវបានចូលនិវត្តន៍នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៧ ដោយសារតែមានការរំលោភលើសិទ្ធិអ្នកនិពន្ធនិងបញ្ហាការទូទាត់ជាបន្តបន្ទាប់រវាង [[:en:DIC|DIC]] និង [[:en:Miss Universe Organization|អង្គការបវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]។ • '''ម្កុដ Mouawad Power of Unity (២០១៩-២០២១)''' ត្រូវបានធ្វើឡើងដោយ '''Mouawad Jewelry''' ដែលបានក្លាយជាគ្រឿងអលង្ការថ្មីសម្រាប់[[:en:Miss Universe Organization|អង្គការបវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]។ជាមួយនឹងតម្លៃប៉ាន់ស្មានជិត ០៦ លានដុល្លារអាមេរិកម្កុដ [[:en:Mouawad|Mouawad]] គឺជាឈុតដែលមានតម្លៃថ្លៃជាងគេបំផុតនៅក្នុងកំណត់ត្រារបស់ពិភពលោក។ចាប់ពីឆ្នាំ ២០១៩ ដល់ឆ្នាំ ២០២១ '''[[:en:Zozibini Tunzi|Zozibini Tunzi]] [[:en:Andrea Meza|Andrea Meza]]''' និង '''[[:en:Harnaaz Sandhu|Harnaaz Sandhu]]''' គឺជាអ្នកដែលបានគ្រងនូវម្កុដនេះ។ម្កុដនេះមានត្បូងពេជ្រពណ៌មាសដែលមានទម្ងន់ ៦២.៨៣ ការ៉ាត់។យោងតាមលោក '''Pascal Mouawad''' ម្កុដនេះតំណាងឲ្យមហិច្ឆតា ភាពចម្រុះនៃ សហគមន៍ និង ភាពស្រស់ស្អាត។ • '''ម្កុដ Mouawad Force for Good (២០២២-២០២៣)''' គឺជាម្កុដ [[:en:Mouawad|Mouawad]] ទី ០២ ហើយម្កុដនេះត្រូវបានគេប្រើប្រាស់និងគ្រងដោយ '''[[:en:R'Bonney Gabriel|R'Bonney Gabriel]]''' និង '''[[:en:Sheynnis Palacios|Sheynnis Palacios]]'''។ម្កុដនេះផ្ទុកទៅដោយត្បូងកណ្តៀងពណ៌ខៀវ ១១០ ការ៉ាត់ ត្បូងពេជ្រពណ៌ស ៤៨ ការ៉ាត់ និងត្បូងកណ្តៀងពណ៌ខៀវរាជ ៤៥.១៤ ការ៉ាត់នៅចំកណ្តាលរបស់ម្កុដ។ • '''ម្កុដ Jewelmer Lumière de l'Infini (២០២៤-បច្ចុប្បន្ន)''' ត្រូវបានដាក់បង្ហាញនៅថ្ងៃទី ១៣ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០២៤ ត្រូវបានរចនាឡើងដោយ '''Philippine-based luxury jewelry company Jewelmer''' ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថាមានឯកទេសខាង [[:en:golden Philippine South Sea pearls|golden Philippine South Sea pearls]]។វាត្រូវបានផលិតដោយដៃជាងគ្រឿងអលង្ការទាំងស្រុងតាមរយៈការរចនាគ្រឿងអលង្ការដោយប្រើបច្ចេកទេសបែបប្រពៃណី[[:en:Philippines|ហ្វីលីពីន]]និង[[:en:France|បារាំង]]ជាពិសេសបច្ចេកទេស [[:en:Place Vendôme|Place Vendôme]]។គុជមាសនីមួយៗត្រូវបានប្រមូលយកមកនិងរៀបចំទៅជា ៣៧៧ ជំហាន។រចនាបថនៃម្កុដនេះបង្កើតឡើងដើម្បីបង្ហាញនូវអត្ថន័យនៃប្រវត្តិសាស្ត្រនៃសម្រស់ដ៏យូរអង្វែងជាមួយនឹង[[:en: Miss Universe Organization|អង្គការបវរកញ្ញាចក្រវាឡ]]និងម្ចាស់ក្សត្រីរបស់ខ្លួន។គ្រឹះដែកនៃម្កុដដែលស្រោបទៅដោយមាសនិងផ្លាទីននេះមានសណ្ឋានស្រដៀងទៅនឹងទឹករលកនិងរបាំនៃចក្រវាឡដែលតុបតែងដោយពេជ្ររាប់រយគ្រាប់និងគុជសមុទ្រត្បូងមាសចំនួន ២៣ គ្រាប់។គុជមាសដ៏ធំបំផុតដែលដាក់នៅកណ្តាលកំពូលនៃម្កុដតំណាងឲ្យព្រះអាទិត្យបញ្ចេញពន្លឺរស្មីពណ៌មាសដែលតុបតែងទៅដោយ diamond-adorned golden rays។ភាសាបារាំង '''''Lumière de l'Infini''''' បកប្រែថា "ពន្លឺនៃភាពគ្មានទីបញ្ចប់" (បកប្រែតាមព្យញ្ជនៈ) និង "រស្មីពន្លឺគ្មានទីបញ្ចប់" ឬ "ភាពអស្ចារ្យគ្មានទីបញ្ចប់" (ទៅតាមបរិបទ)។ == សូមមើលផងដែរ == == ទំព័រភ្ជាប់ផ្សេងៗ == * [[:en:http://www.missuniverse.com/បវរកញ្ញាចក្រវាឡ|http://www.missuniverse.com/បវរកញ្ញាចក្រវាឡ]] * {{facebook|MissUniverse}} * {{instagram|missuniverse}} * {{twitter|missuniverse}} * {{TikTok|missuniverse}} == ឯកសារយោង == 0l5wjcp2xw3uukkadhi6l07kkx9y32j 0 38798 321650 321346 2025-06-06T11:38:08Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321650 wikitext text/x-wiki {{Infobox Organization | name = បវរកញ្ញាផែនដី | image = | size = 200px | caption = និមិត្តសញ្ញាការប្រកួតប្រជែង | formation = ២០០១ || founder = [[:en:Lorraine Schuck|Lorraine Schuck]] | type = '''ការប្រកួតប្រជែងសម្រស់''' | headquarters = [[:en:Manila|ទីក្រុងម៉ានីល]] | location = {{Flag|ហ្វីលីពីន}} | leader_title = ប្រធាន | leader_name = Ramon Monzon | key_people = | language = [[ភាសាអង់គ្លេស|អង់គ្លេស]] | membership = | website = [[:en:www.missearth.tv|www.missearth.tv]] }} '''បវរកញ្ញាផែនដី''' ({{Lang-en|Miss Earth}}) គឺជា[[:en:major beauty pageant|កម្មវិធីប្រកួតសម្រស់]]អន្តរជាតិប្រចាំឆ្នាំដែលមានមូលដ្ឋាននៅ[[:en:Philippines| ប្រទេសហ្វីលីពីន]]ដែលគាំទ្រទៅលើការយល់ដឹង[[:en:environmental awareness|ផ្នែកបរិស្ថាន]] [[:en:conservation|ការអភិរក្ស]] និង [[:en:social responsibility|ទំនួលខុសត្រូវសង្គម]]។រួមជាមួយនឹងកម្មវិធី[[:en:Miss World|បវរកញ្ញាពិភពលោក]] [[:en:Miss Universe|បវរកញ្ញាចក្រវាឡ]] និង [[:en:Miss Internationala|បវរកញ្ញាអន្តរជាតិ]]កម្មវិធី[[:en:Miss Earth|បវរកញ្ញាផែនដី]]គឺជាកម្មវិធីប្រកួតសម្រស់មួយនៅក្នុងចំណោម[[:en:Big Four beauty pageants|កម្មវិធីប្រកួតសម្រស់ធំៗទាំង ០៤]]។ [[:en:Miss Earth|បវរកញ្ញាផែនដី]]បច្ចុប្បន្នគឺ [[:en:Jessica Lane|Jessica Lane]] មកពី[[:en:Australia|ប្រទេសអូស្ត្រាលី]]ដែលបានគ្រងម្កុដនៅថ្ងៃទី ០៩ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០២៤ នៅ[[:en:Parañaque|ទីក្រុងប៉ារ៉ាញ៉ាហ្គេ]] [[:en:Philippines|ប្រទេសហ្វីលីពីន]]។ ==ម្ចាស់ម្កុដថ្មីៗ== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! ឆ្នាំ ! ប្រទេស ! ម្ចាស់ម្កុដ ! ទីកន្លែងនៃការប្រកួត ! ចំនួនប្រទេសចូលរួមប្រកួត |- |align="center"| ២០០១ | {{flag|ដាណឺម៉ាក}} | Catharina Svensson | [[:en:Quezon City|ទីក្រុងកេហ្សុន]], [[:en:Philippines|ប្រទេសហ្វីលីពីន]] | align="center"| ៤២ |- | rowspan=2 align="center"| ២០០២ | [[:en:Bosnia and Herzegovina|បូស្នៀ និង ហឺហ្សេហ្គោវីណា]] | Džejla Glavović<br>(លាលែងចេញពីតំណែង) | [[:en:Pasay|ទីក្រុងប៉ាសាយ]], [[ប្រទេសហ្វីលីពីន]] | rowspan=2 align="center"| ៥៣ |- | {{flag|កេនយ៉ា}} | Winfred Omwakwe<br>(ជំនួសតំណែង) | [[:en:Mandaluyong|ទីក្រុងម៉ាន់ដាលូយ៉ុង]], [[:en:Philippines|ប្រទេសហ្វីលីពីន]] |- |align="center"| ២០០៣ | {{flagicon|Honduras}} [[:en:Honduras|ហុងឌូរ៉ាស]] | Dania Prince | rowspan="3" | [[:en:Quezon City|ទីក្រុងកេហ្សុន]], [[Philippines|ប្រទេសហ្វីលីពីន]] |align="center"| ៥៧ |- |align="center"| ២០០៤ |{{flag|ប្រេស៊ីល}} | Priscilla Meirelles |align="center"| ៦១ |- |align="center"| ២០០៥ | {{VEN}} | Alexandra Braun |align="center"| ៨០ |- | align="center"| ២០០៦ | {{flag|ឈីលី}} | Hil Hernández | [[:en:Manila|ទីក្រុងម៉ានីល]], [[Philippines|ប្រទេសហ្វីលីពីន]] |align="center"| ៨២ |- |align="center"| ២០០៧ |{{CAN}} | Jessica Trisko | [[:en:Quezon City|ទីក្រុងកេហ្សុន]], [[Philippines|ប្រទេសហ្វីលីពីន]] និង [[:en:Nha Trang|ទីក្រុងញ៉ាត្រាង]], [[:en:Khánh Hòa|ខេត្តខាញ់ហូ]], [[:en:Vietnam|ប្រទេសយួន]] |align="center"| ៨៨ |- |align="center"| ២០០៨ |{{PHI}} | Karla Henry | [[:en:Angeles City|ទីក្រុងអេនជឺលេស]], [[ប្រទេសហ្វីលីពីន]] |align="center"| ៨៥ |- |align="center"| ២០០៩ |{{flag|ប្រេស៊ីល}} | Larissa Ramos | [[:en:Boracay|រមណីយដ្ឋានកោះបូរ៉ាខាយ]], [[ប្រទេសហ្វីលីពីន]] |align="center"| ៨០ |- |align="center"| ២០១០ |{{IND}} | Nicole Faria | [[:en:Nha Trang|ទីក្រុងញ៉ាត្រាង]], [[:en:Khánh Hòa|ខេត្តខាញ់ហូ]], [[:en:Vietnam|ប្រទេសយួន]] |align="center"| ៨៤ |- |align="center"| ២០១១ | {{flag|អេក្វាឌ័រ}} | Olga Álava | [[:en:Quezon City|ទីក្រុងកេហ្សុន]], [[Philippines|ប្រទេសហ្វីលីពីន]] |align="center"| ៨៤ |- |align="center"| ២០១២ | {{flagicon|Czech Republic}} [[:en:Czech Republic|សាធារណរដ្ឋឆេក]] | Tereza Fajksová | rowspan="2" |[[:en:Las Piñas|ទីក្រុងឡាស ភីណាស]], [[ប្រទេសហ្វីលីពីន]] |align="center"| ៨០ |- |align="center"| ២០១៣ | {{VEN}} | Alyz Henrich |align="center"| ៨៨ |- |align="center"| ២០១៤ |{{PHI}} | Jamie Herrell | [[:en:Quezon City|ទីក្រុងកេហ្សុន]], [[Philippines|ប្រទេសហ្វីលីពីន]] |align="center"| ៨៥ |- |align="center"| ២០១៥ |{{PHI}} | Angelia Ong | [[:en:Vienna|ទីក្រុងវីអេនណា]], [[:en:Austria|ប្រទេសអូទ្រីស]] |align="center"| ៨៦ |- |align="center"| ២០១៦ | {{flag|អេក្វាឌ័រ}} | Katherine Espín | rowspan="3" |[[:en:Pasay|ទីក្រុងប៉ាសាយ]], [[ប្រទេសហ្វីលីពីន]] | align="center"| ៨៣ |- |align="center"| ២០១៧ |{{PHI}} | Karen Ibasco | align="center" | ៨៥ |- |align="center"| ២០១៨ | {{flagicon|Vietnam}} [[:en:Vietnam|យួន]] | Nguyễn Phương Khánh | align="center" | ៨៧ |- |align="center"| ២០១៩ | {{Flagicon|Puerto Rico}} [[:en:Puerto Rico|ព័រតូរីកូ]] | Nellys Pimentel | [[:en:Parañaque|ទីក្រុងប៉ារ៉ាញ៉ាហ្គេ]] [[:en:Philippines|ប្រទេសហ្វីលីពីន]] | align="center" | ៨៥ |- |align="center"| ២០២០ | {{USA}} | Lindsey Coffey | rowspan = "2" align="center | ''មិនមាន'' | align="center" | ៨២ |- |align="center"| ២០២១ | {{Flagicon|Belize}} [[:en:Belize|បេលីស]] | Destiny Wagner | align="center" | ៨០ |- |align="center"| ២០២២ | {{Flagicon|South Korea}} [[:en:South Korea|កូរ៉េ]] | Mina Sue Choi | [[:en:Parañaque|ទីក្រុងប៉ារ៉ាញ៉ាហ្គេ]], [[:en:Philippines|ប្រទេសហ្វីលីពីន]] | rowspan = "2" align="center | ៨៥ |- |align="center"| ២០២៣ | {{Flag|អាល់បានី}} | Drita Ziri | [[:en:Prey Nokor|ទីក្រុងព្រៃនគរ]] [[:en:Khmer Krom|កម្ពុជាក្រោម]] |- |align="center"| ២០២៤ | {{Flag|អូស្ត្រាលី}} | Jessica Lane | [[:en:Parañaque|ទីក្រុងប៉ារ៉ាញ៉ាហ្គេ]], [[:en:Philippines|ប្រទេសហ្វីលីពីន]] | align="center" | ៧៦ |- |align="center"| ២០២៥ | | | | |- |} == បេក្ខនារីតំណាងប្រទេសកម្ពុជា == {| class="wikitable" style="text-align:center" |- !ឆ្នាំប្រកួត !បេក្ខភាព !ខេត្ត !តំណែង !រង្វាន់ពិសេស |- | ២០២៤ |រដ្ឋា ភីយ៉ាដែត |[[ខេត្តកណ្តាល]] |Unplaced | |- | ២០២៣ |ពៅ តាន់ជេសុីកា |[[ខេត្តស្ទឹងត្រែង]] |Unplaced | |- | ២០២១ |ដាំ សុភ័ក្រសុីនឌី |[[ខេត្តពោធិ៍សាត់]] |Unplaced | |- | ២០២០ |ហេង សុទ្ធនិស្ស័យ |[[រាជធានីភ្នំពេញ]] |Unplaced | |- | ២០១៩ | ថោង ម៉ាឡា |[[ខេត្តកណ្ដាល]] | Unplaced | |- | ២០១៨ |កែវ សេងលីហួរ |[[រាជធានីភ្នំពេញ]] | Unplaced | |- | ២០១៧ |អែម គុនថង |[[ខេត្តព្រះសីហនុ]] | Unplaced | |- |- | ២០០៥ |ពេជ្រ មាលា |[[រាជធានីភ្នំពេញ]] | Unplaced | |} == សូមមើលផងដែរ == == ឯកសារយោង == == ទំព័រភ្ជាប់ផ្សេងៗ == s5estld3gv66d1ynxkiw25foelvng7g 0 38799 321655 321332 2025-06-06T11:57:39Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321655 wikitext text/x-wiki {{Infobox Organization | name = បវរកញ្ញាស៊ូប៉ាជាតិ | image = | size = 200px | caption = និមិត្តសញ្ញាការប្រកួតប្រជែង | formation = ២០០៩ (Miss Supranational) & ២០១៦(Mister Supranational) | type = '''ការប្រកួតប្រជែងសម្រស់នារីនិងបុរសអន្តរជាតិ''' | headquarters = [[:en:Warsaw|ទីក្រុងវ័រសូ]] និង [[:en:Panama City|ទីក្រុង ប៉ាណាម៉ា]] | location = {{flagicon|Poland}} [[:en:Poland|ប៉ូឡូញ]] និង {{flagicon|Panama}} [[:en:Panama|ប៉ាណាម៉ា]] | leader_title = ប្រធាន | leader_name = Gerhard Parzutka von Lipinski | key_people = | language = [[ភាសាអង់គ្លេស|អង់គ្លេស]] | membership = | website = [[:en:misssupranational.com|misssupranational.com]] និង [[:en:www.mistersupranational.com|www.mistersupranational.com]] }} '''បវរកញ្ញាស៊ូប៉ាជាតិ ''' ({{Lang-en|Miss Supranational}}) គឺជាការប្រកួតសម្រស់អន្តរជាតិប្រចាំឆ្នាំដែលបានចាប់ផ្ដើមឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៩ ហើយជាមួយនឹងការប្រកួតភាគច្រើនដែលធ្វើឡើងនៅក្នុង[[:en:Poland|ប្រទេសប៉ូឡូញ]]។ការប្រឡង '''បុរសឯកស៊ូប៉ាជាតិ '''({{Lang-en|Mister Supranational}}) ត្រូវបានចាប់ផ្តើមឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៦ នៅក្នុង[[:en:Poland|ប្រទេសប៉ូឡូញ]]។ អ្នករៀបចំកម្មវិធី [[:en:Miss and Mister Supranational|បវរកញ្ញា និង បុរសឯក ស៊ូប៉ាជាតិ]] បច្ចុប្បន្នគឺ World Beauty Association [[:en:S.A.|S.A.]] និង Nowa Scena។ អ្នកដែលបានឈ្នះនៅក្នុងការប្រកួតបច្ចុប្បន្នគឺ [[:en:Harashta Haifa Zahra|Harashta Haifa Zahra]] មកពី[[:en:Indonesia|ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី]] និង [[:en:Fezile Mkhize|Fezile Mkhize]] មកពី[[:en:South Africa|ប្រទេសអាហ្វ្រិកខាងត្បូង]] ដែលបានគ្រងម្កុដនិងតំណែងនៅថ្ងៃទី ០៤ ខែកក្កដា និង នៅថ្ងៃទី ០៦ ខែកក្កដា ឆ្នាំ ២០២៤ ដោយឡែកពីគ្នានៅ [[:en:Nowy Sącz|Nowy Sącz ប្រទេសប៉ូឡូញ]]។ == ម្ចាស់ម្កុដបវរកញ្ញាថ្មីៗ == {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! ឆ្នាំប្រកួត ! ប្រទេស ! ម្ចាស់ម្កុដ ! ទីកន្លែងនៃការប្រកួត ! ចំនួនប្រទេសចូលរួមប្រកួត |- | align="center" | ២០០៩ |{{flag|អ៊ុយក្រែន}} | Oksana Morya | rowspan="3" |[[:en:Płock|ទីក្រុងផ័កស៍]], [[ប៉ូឡូញ]] | align="center" | ៣៦ |- | align="center" | ២០១០ |{{flagicon|Panama}} [[:en:Panama|ប៉ាណាម៉ា]] | Karina Pinilla | align="center" | ៦៦ |- | align="center" | ២០១១ |{{POL}} | Monika Lewczuk | align="center" | ៧០ |- | align="center" | ២០១២ |{{flagicon|Belarus}} [[:en:Belarus|បេឡារុស]] | Ekaterina Buraya | [[:en:Warsaw|ទីក្រុងវ័រសូ]], [[ប៉ូឡូញ]] | align="center" | ៥៣ |- | align="center" | ២០១៣ |{{PHI}} | Mutya Johanna Datul | [[:en:Minsk|ទីក្រុងមីនស៍]], [[:en:Belarus|បេឡារុស]] | align="center" | ៨២ |- | align="center" | ២០១៤ |{{IND}} | Asha Bhat | rowspan="5" | [[:en:Krynica-Zdrój|ទីក្រុងគ្រីនីសាស្រ្ត៊ុយ]], [[ប៉ូឡូញ]] | align="center" | ៧១ |- | align="center" | ២០១៥ |{{flagicon|Paraguay}} [[:en:Paraguay|ប៉ារ៉ាហ្គាយ]] | Stephania Stegman | align="center" | ៨២ |- | align="center" | ២០១៦ |{{IND}} | Srinidhi Shetty | align="center" | ៧១ |- | align="center" | ២០១៧ |{{flagicon|South Korea}} [[:en:South Korea|កូរ៉េ]] | Jenny Kim | align="center" | ៦៥ |- | align="center" | ២០១៨ |{{flagicon|Puerto Rico}} [[:en:Puerto Rico|ព័រតូរីកូ]] | Valeria Vázquez | align="center" | ៧២ |- | align="center" | ២០១៩ |{{flagicon|Thailand}} [[:en:Thailand|សៀម]] | Anntonia Porsild | [[:en:Katowice|ទីក្រុងកាតូវីសា]], [[ប៉ូឡូញ]] | align="center" | ៧៨ |- | align ="center" | ២០២០ | colspan="9" {{n/a align="center"| ''គ្មានការប្រកួតប្រជែង'' |- | align ="center" | ២០២១ | {{flagicon|Namibia}} [[:en:Namibia|ណាមីប៊ី]] |Chanique Rabe | rowspan = "4" | [[:en:Nowy Sącz|ទីក្រុងនូវីសនហ្ស៍]], [[ប៉ូឡូញ]] | align= "center" | ៥៨ |- | align ="center" | ២០២២ | {{flag|អាហ្វ្រិកខាងត្បូង}} |Lalela Mswane | align= "center" |៦៩ |- | align ="center" | ២០២៣ | {{flag|អេក្វាឌ័រ}} |Andrea Aguilera | align= "center" |៩៥ |- | align ="center" | ២០២៤ | {{flag|ឥណ្ឌូណេស៊ី}} |Harashta Haifa Zahra | align= "center" |៦៨ |- | align="center" | ២០២៥ | | | | |- |} == បេក្ខនារីតំណាងប្រទេសកម្ពុជា == {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! ឆ្នាំ ! បេក្ខភាព ! ខេត្ត ! តំណែង ! រង្វាន់ពិសេស |- | ២០២២ | អ៊ិន លក្ខណា |[[ខេត្តសៀមរាប]] |Unplaced | |- | ២០២៣ | លីវ ជីលី |[[រាជធានីភ្នំពេញ]] |Unplaced | |- | ២០២៥ | ឈុំ ចាន់ដារ៉ា |[[រាជធានីភ្នំពេញ]] | | |- |} == ម្ចាស់ម្កុដបុរសឯកថ្មីៗ == {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! ឆ្នាំប្រកួត ! ប្រទេស ! ម្ចាស់ម្កុដ ! ទីកន្លែងនៃការប្រកួត ! ចំនួនប្រទេសចូលរួមប្រកួត |- | align="center" | ២០១៦ | {{MEX}} |Diego Garcy | rowspan = "3" | [[:en:Krynica-Zdrój|ទីក្រុងគ្រីនីសាស្រ្ត៊ុយ]] [[ប្រទេសប៉ូឡូញ]] | align="center" | ៣០ |- | align="center" | ២០១៧ | {{VEN}} |Gabriel Corvea | align="center" | ៣៤ |- | align="center" | ២០១៨ | {{flag|ឥណ្ឌា}} |Pratamesh Maulingkar | align="center" | ៣៩ |- | align="center" | ២០១៩ | {{USA}} |Nate Crnkovich | [[:en:Katowice|ទីក្រុងកាតូវីសា]] [[ប្រទេសប៉ូឡូញ]] | align="center" | ៤០ |- | align="center" | ២០២០ | colspan="9" {{n/a align="center"| ''គ្មានការប្រកួតប្រជែង'' |- | align="center" | ២០២១ | {{flagicon|Peru}} [[:en:Peru|ប៉េរ៉ូ]] |Varo Vargas | rowspan = "4" | [[:en:Nowy Sącz|ទីក្រុងគ្រីនីសាស្រ្ត៊ុយ]] [[ប្រទេសប៉ូឡូញ]] | rowspan = "3" align="center" | ៣៤ |- | align="center" | ២០២២ | {{flag|គុយបា}} |Luis Daniel Gálvez | |- | align="center" | ២០២៣ | {{flag|អេស្ប៉ាញ}} |Iván Álvarez Guedes | |- | align="center" | ២០២៤ | {{flag|អាហ្វ្រិកខាងត្បូង}} |Fezile Mkhize | align="center" | ៣៦ |- |} == បេក្ខជនតំណាងប្រទេសកម្ពុជា == {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! ឆ្នាំ ! បេក្ខភាព ! ខេត្ត ! តំណែង ! រង្វាន់ពិសេស |- | ២០២២ | ឡៅ បញ្ញា |[[ខេត្តពោធិ៍សាត់]] |Unplaced | |- | ២០២៣ | វន សិលា |[[ខេត្តសៀមរាប]] |Unplaced | |- | ២០២៥ | ហ៊ាប ស៊ាងហ៊ុយ |[[រាជធានីភ្នំពេញ]] | | |- |} == សូមមើលផងដែរ == == ឯកសារយោង == == ទំព័រភ្ជាប់ផ្សេងៗ == kgisdxuvhkb9x5a0v78raa0s3hlw6sp 321656 321655 2025-06-06T11:58:47Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* ម្ចាស់ម្កុដបុរសឯកថ្មីៗ */ 321656 wikitext text/x-wiki {{Infobox Organization | name = បវរកញ្ញាស៊ូប៉ាជាតិ | image = | size = 200px | caption = និមិត្តសញ្ញាការប្រកួតប្រជែង | formation = ២០០៩ (Miss Supranational) & ២០១៦(Mister Supranational) | type = '''ការប្រកួតប្រជែងសម្រស់នារីនិងបុរសអន្តរជាតិ''' | headquarters = [[:en:Warsaw|ទីក្រុងវ័រសូ]] និង [[:en:Panama City|ទីក្រុង ប៉ាណាម៉ា]] | location = {{flagicon|Poland}} [[:en:Poland|ប៉ូឡូញ]] និង {{flagicon|Panama}} [[:en:Panama|ប៉ាណាម៉ា]] | leader_title = ប្រធាន | leader_name = Gerhard Parzutka von Lipinski | key_people = | language = [[ភាសាអង់គ្លេស|អង់គ្លេស]] | membership = | website = [[:en:misssupranational.com|misssupranational.com]] និង [[:en:www.mistersupranational.com|www.mistersupranational.com]] }} '''បវរកញ្ញាស៊ូប៉ាជាតិ ''' ({{Lang-en|Miss Supranational}}) គឺជាការប្រកួតសម្រស់អន្តរជាតិប្រចាំឆ្នាំដែលបានចាប់ផ្ដើមឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៩ ហើយជាមួយនឹងការប្រកួតភាគច្រើនដែលធ្វើឡើងនៅក្នុង[[:en:Poland|ប្រទេសប៉ូឡូញ]]។ការប្រឡង '''បុរសឯកស៊ូប៉ាជាតិ '''({{Lang-en|Mister Supranational}}) ត្រូវបានចាប់ផ្តើមឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៦ នៅក្នុង[[:en:Poland|ប្រទេសប៉ូឡូញ]]។ អ្នករៀបចំកម្មវិធី [[:en:Miss and Mister Supranational|បវរកញ្ញា និង បុរសឯក ស៊ូប៉ាជាតិ]] បច្ចុប្បន្នគឺ World Beauty Association [[:en:S.A.|S.A.]] និង Nowa Scena។ អ្នកដែលបានឈ្នះនៅក្នុងការប្រកួតបច្ចុប្បន្នគឺ [[:en:Harashta Haifa Zahra|Harashta Haifa Zahra]] មកពី[[:en:Indonesia|ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី]] និង [[:en:Fezile Mkhize|Fezile Mkhize]] មកពី[[:en:South Africa|ប្រទេសអាហ្វ្រិកខាងត្បូង]] ដែលបានគ្រងម្កុដនិងតំណែងនៅថ្ងៃទី ០៤ ខែកក្កដា និង នៅថ្ងៃទី ០៦ ខែកក្កដា ឆ្នាំ ២០២៤ ដោយឡែកពីគ្នានៅ [[:en:Nowy Sącz|Nowy Sącz ប្រទេសប៉ូឡូញ]]។ == ម្ចាស់ម្កុដបវរកញ្ញាថ្មីៗ == {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! ឆ្នាំប្រកួត ! ប្រទេស ! ម្ចាស់ម្កុដ ! ទីកន្លែងនៃការប្រកួត ! ចំនួនប្រទេសចូលរួមប្រកួត |- | align="center" | ២០០៩ |{{flag|អ៊ុយក្រែន}} | Oksana Morya | rowspan="3" |[[:en:Płock|ទីក្រុងផ័កស៍]], [[ប៉ូឡូញ]] | align="center" | ៣៦ |- | align="center" | ២០១០ |{{flagicon|Panama}} [[:en:Panama|ប៉ាណាម៉ា]] | Karina Pinilla | align="center" | ៦៦ |- | align="center" | ២០១១ |{{POL}} | Monika Lewczuk | align="center" | ៧០ |- | align="center" | ២០១២ |{{flagicon|Belarus}} [[:en:Belarus|បេឡារុស]] | Ekaterina Buraya | [[:en:Warsaw|ទីក្រុងវ័រសូ]], [[ប៉ូឡូញ]] | align="center" | ៥៣ |- | align="center" | ២០១៣ |{{PHI}} | Mutya Johanna Datul | [[:en:Minsk|ទីក្រុងមីនស៍]], [[:en:Belarus|បេឡារុស]] | align="center" | ៨២ |- | align="center" | ២០១៤ |{{IND}} | Asha Bhat | rowspan="5" | [[:en:Krynica-Zdrój|ទីក្រុងគ្រីនីសាស្រ្ត៊ុយ]], [[ប៉ូឡូញ]] | align="center" | ៧១ |- | align="center" | ២០១៥ |{{flagicon|Paraguay}} [[:en:Paraguay|ប៉ារ៉ាហ្គាយ]] | Stephania Stegman | align="center" | ៨២ |- | align="center" | ២០១៦ |{{IND}} | Srinidhi Shetty | align="center" | ៧១ |- | align="center" | ២០១៧ |{{flagicon|South Korea}} [[:en:South Korea|កូរ៉េ]] | Jenny Kim | align="center" | ៦៥ |- | align="center" | ២០១៨ |{{flagicon|Puerto Rico}} [[:en:Puerto Rico|ព័រតូរីកូ]] | Valeria Vázquez | align="center" | ៧២ |- | align="center" | ២០១៩ |{{flagicon|Thailand}} [[:en:Thailand|សៀម]] | Anntonia Porsild | [[:en:Katowice|ទីក្រុងកាតូវីសា]], [[ប៉ូឡូញ]] | align="center" | ៧៨ |- | align ="center" | ២០២០ | colspan="9" {{n/a align="center"| ''គ្មានការប្រកួតប្រជែង'' |- | align ="center" | ២០២១ | {{flagicon|Namibia}} [[:en:Namibia|ណាមីប៊ី]] |Chanique Rabe | rowspan = "4" | [[:en:Nowy Sącz|ទីក្រុងនូវីសនហ្ស៍]], [[ប៉ូឡូញ]] | align= "center" | ៥៨ |- | align ="center" | ២០២២ | {{flag|អាហ្វ្រិកខាងត្បូង}} |Lalela Mswane | align= "center" |៦៩ |- | align ="center" | ២០២៣ | {{flag|អេក្វាឌ័រ}} |Andrea Aguilera | align= "center" |៩៥ |- | align ="center" | ២០២៤ | {{flag|ឥណ្ឌូណេស៊ី}} |Harashta Haifa Zahra | align= "center" |៦៨ |- | align="center" | ២០២៥ | | | | |- |} == បេក្ខនារីតំណាងប្រទេសកម្ពុជា == {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! ឆ្នាំ ! បេក្ខភាព ! ខេត្ត ! តំណែង ! រង្វាន់ពិសេស |- | ២០២២ | អ៊ិន លក្ខណា |[[ខេត្តសៀមរាប]] |Unplaced | |- | ២០២៣ | លីវ ជីលី |[[រាជធានីភ្នំពេញ]] |Unplaced | |- | ២០២៥ | ឈុំ ចាន់ដារ៉ា |[[រាជធានីភ្នំពេញ]] | | |- |} == ម្ចាស់ម្កុដបុរសឯកថ្មីៗ == {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! ឆ្នាំប្រកួត ! ប្រទេស ! ម្ចាស់ម្កុដ ! ទីកន្លែងនៃការប្រកួត ! ចំនួនប្រទេសចូលរួមប្រកួត |- | align="center" | ២០១៦ | {{MEX}} |Diego Garcy | rowspan = "3" | [[:en:Krynica-Zdrój|ទីក្រុងគ្រីនីសាស្រ្ត៊ុយ]] [[ប្រទេសប៉ូឡូញ]] | align="center" | ៣០ |- | align="center" | ២០១៧ | {{VEN}} |Gabriel Corvea | align="center" | ៣៤ |- | align="center" | ២០១៨ | {{flag|ឥណ្ឌា}} |Pratamesh Maulingkar | align="center" | ៣៩ |- | align="center" | ២០១៩ | {{USA}} |Nate Crnkovich | [[:en:Katowice|ទីក្រុងកាតូវីសា]] [[ប្រទេសប៉ូឡូញ]] | align="center" | ៤០ |- | align="center" | ២០២០ | colspan="9" {{n/a align="center"| ''គ្មានការប្រកួតប្រជែង'' |- | align="center" | ២០២១ | {{flagicon|Peru}} [[:en:Peru|ប៉េរ៉ូ]] |Varo Vargas | rowspan = "4" | [[:en:Nowy Sącz|ទីក្រុងគ្រីនីសាស្រ្ត៊ុយ]] [[ប្រទេសប៉ូឡូញ]] | rowspan = "3" align="center" | ៣៤ |- | align="center" | ២០២២ | {{flag|គុយបា}} |Luis Daniel Gálvez |- | align="center" | ២០២៣ | {{flag|អេស្ប៉ាញ}} |Iván Álvarez Guedes |- | align="center" | ២០២៤ | {{flag|អាហ្វ្រិកខាងត្បូង}} |Fezile Mkhize | align="center" | ៣៦ |- |} == បេក្ខជនតំណាងប្រទេសកម្ពុជា == {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! ឆ្នាំ ! បេក្ខភាព ! ខេត្ត ! តំណែង ! រង្វាន់ពិសេស |- | ២០២២ | ឡៅ បញ្ញា |[[ខេត្តពោធិ៍សាត់]] |Unplaced | |- | ២០២៣ | វន សិលា |[[ខេត្តសៀមរាប]] |Unplaced | |- | ២០២៥ | ហ៊ាប ស៊ាងហ៊ុយ |[[រាជធានីភ្នំពេញ]] | | |- |} == សូមមើលផងដែរ == == ឯកសារយោង == == ទំព័រភ្ជាប់ផ្សេងៗ == 0qlsoveeysxmrxp641y4g25fw61i0vw 0 38951 321562 227767 2025-06-05T07:53:08Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321562 wikitext text/x-wiki សំដៅដល់ ៖ *[[ភូមិរវៀង(ឃុំគ្រួស)|ភូមិរវៀង]] [[ឃុំគ្រួស]] [[ស្រុកស្វាយជ្រំ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង]] *[[ឃុំរវៀង(ឃុំគោករវៀង)|ភូមិរវៀង]] [[ឃុំរវៀង]] [[ស្រុកជើងព្រៃ]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] *[[ភូមិរវៀង(ឃុំខ្វាវ)|ភូមិរវៀង]] [[ឃុំខ្វាវ(ស្រុកជីក្រែង)|ឃុំខ្វាវ]] [[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប]] eo1xc80i9jvgtxuap9tnrznx24ic1bl 0 39217 321550 240009 2025-06-05T07:38:10Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321550 wikitext text/x-wiki {{pagename}} ({{lang-en|$ }}) ដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង [[ស្រុកជីក្រែង ]] [[ខេត្តសៀមរាប]] មានរដ្ឋបាលចំណុះ ភូមិ÷ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |} 9sj06k5407uf9insxslubi3njznsakz 321551 321550 2025-06-05T07:44:02Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321551 wikitext text/x-wiki '''ឃុំខ្វាវ''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង ]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០៩ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- | |ភូមិអូរ |Ou |- | |ភូមិខ្វាវ |Khvav |- | |ភូមិព្រះធាតុ |Preah Theat |- | |ភូមិស្រោង |Sraong |- | |ភូមិក្រាំង |Krang |- | |ភូមិពោធិ៍រីង |Pou Ring |- | |ភូមិរវៀង |Rovieng |- | |ភូមិចុងស្ពាន |Chong Spean |- | |ភូមិកំបោអ |Kambor Or |} 2qblz20dz8f2akf21dxovlpqgo3uc1q 321553 321551 2025-06-05T07:45:55Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321553 wikitext text/x-wiki '''ឃុំខ្វាវ''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង ]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ១០ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- | |ភូមិអូរ |Ou |- | |ភូមិខ្វាវ |Khvav |- | |ភូមិព្រះធាតុ |Preah Theat |- | |ភូមិស្រោង |Sraong |- | |ភូមិក្រាំង |Krang |- | |ភូមិពោធិ៍រីង |Pou Ring |- | |ភូមិរវៀង |Rovieng |- | |ភូមិចុងស្ពាន |Chong Spean |- | |ភូមិកំបោអ |Kambor Or |- | |ភូមិជ្រៃ |Chrey |} dsgjovnb1wabxt8nz7idg12i8etazfa 321554 321553 2025-06-05T07:46:37Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 សុត្តន្ត សិរីហ្វុង បានប្ដូរទីតាំង ទំព័រ [[ឃុំខ្វាវ(ស្រុកជីក្រែង)]] ទៅ [[ឃុំខ្វាវ (ស្រុកជីក្រែង)]] 321553 wikitext text/x-wiki '''ឃុំខ្វាវ''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង ]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ១០ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- | |ភូមិអូរ |Ou |- | |ភូមិខ្វាវ |Khvav |- | |ភូមិព្រះធាតុ |Preah Theat |- | |ភូមិស្រោង |Sraong |- | |ភូមិក្រាំង |Krang |- | |ភូមិពោធិ៍រីង |Pou Ring |- | |ភូមិរវៀង |Rovieng |- | |ភូមិចុងស្ពាន |Chong Spean |- | |ភូមិកំបោអ |Kambor Or |- | |ភូមិជ្រៃ |Chrey |} dsgjovnb1wabxt8nz7idg12i8etazfa 321557 321554 2025-06-05T07:48:16Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321557 wikitext text/x-wiki '''ឃុំខ្វាវ''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង ]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ១០ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- | |[[ភូមិអូរ]] |Ou |- | |[[ភូមិខ្វាវ]] |Khvav |- | |[[ភូមិព្រះធាតុ]] |Preah Theat |- | |[[ភូមិស្រោង]] |Sraong |- | |[[ភូមិក្រាំង]] |Krang |- | |[[ភូមិពោធិ៍រីង]] |Pou Ring |- | |[[ភូមិរវៀង]] |Rovieng |- | |[[ភូមិចុងស្ពាន]] |Chong Spean |- | |[[ភូមិកំបោអ]] |Kambor Or |- | |[[ភូមិជ្រៃ]] |Chrey |} kjksa29v5fs4036z94o70njqrydzg23 321561 321557 2025-06-05T07:51:39Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321561 wikitext text/x-wiki '''ឃុំខ្វាវ''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង ]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ១០ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- | |[[ភូមិអូរ]] |Ou |- | |[[ភូមិខ្វាវ]] |Khvav |- | |[[ភូមិព្រះធាតុ(ឃុំខ្វាវ)|ភូមិព្រះធាតុ]] |Preah Theat |- | |[[ភូមិស្រោង]] |Sraong |- | |[[ភូមិក្រាំង]] |Krang |- | |[[ភូមិពោធិ៍រីង]] |Pou Ring |- | |[[ភូមិរវៀង]] |Rovieng |- | |[[ភូមិចុងស្ពាន]] |Chong Spean |- | |[[ភូមិកំបោអ]] |Kambor Or |- | |[[ភូមិជ្រៃ]] |Chrey |} 4iola3fqtbi68qgh6e46hj69aloeunn 321563 321561 2025-06-05T07:58:17Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321563 wikitext text/x-wiki '''ឃុំខ្វាវ''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង ]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ១០ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |១៧០៤០៥០១ |[[ភូមិអូរ]] |Ou |- |១៧០៤០៥០២ |[[ភូមិខ្វាវ]] |Khvav |- |១៧០៤០៥០៣ |[[ភូមិព្រះធាតុ(ឃុំខ្វាវ)|ភូមិព្រះធាតុ]] |Preah Theat |- |១៧០៤០៥០៤ |[[ភូមិស្រោង]] |Sraong |- |១៧០៤០៥០៥ |[[ភូមិក្រាំង]] |Krang |- |១៧០៤០៥០៦ |[[ភូមិពោធិ៍រីង]] |Pou Ring |- |១៧០៤០៥០៧ |[[ភូមិរវៀង]] |Rovieng |- |១៧០៤០៥០៨ |[[ភូមិចុងស្ពាន]] |Chong Spean |- |១៧០៤០៥០៩ |[[ភូមិកំបោអ]] |Kambor Or |- |១៧០៤០៥១០ |[[ភូមិជ្រៃ]] |Chrey |} 6puhm771ygxm1dt4odpqhe79gfvh6l4 321564 321563 2025-06-05T07:58:58Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321564 wikitext text/x-wiki '''ឃុំខ្វាវ''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង ]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ១០ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |-​ |១៧០៤០៥០១ |[[ភូមិអូរ]] |Ou |- |១៧០៤០៥០២ |[[ភូមិខ្វាវ]] |Khvav |- |១៧០៤០៥០៣ |[[ភូមិព្រះធាតុ(ឃុំខ្វាវ)|ភូមិព្រះធាតុ]] |Preah Theat |- |១៧០៤០៥០៤ |[[ភូមិស្រោង]] |Sraong |- |១៧០៤០៥០៥ |[[ភូមិក្រាំង]] |Krang |- |១៧០៤០៥០៦ |[[ភូមិពោធិ៍រីង]] |Pou Ring |- |១៧០៤០៥០៧ |[[ភូមិរវៀង]] |Rovieng |- |១៧០៤០៥០៨ |[[ភូមិចុងស្ពាន]] |Chong Spean |- |១៧០៤០៥០៩ |[[ភូមិកំបោអ]] |Kambor Or |- |១៧០៤០៥១០ |[[ភូមិជ្រៃ]] |Chrey |} 928leclo3nabcnh85pk5gfv3kztxjaj 0 39218 321574 224774 2025-06-05T08:35:28Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321574 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង ]][[ខេត្តសៀមរាប]]មាន {| class="wikitable" ! colspan="4" align="center" style="color:black|'''{{pagename}}''' |- ! align="center" style="color:black"| លេខកូដភូមិ !! align="center" style="color:black" | ឈ្មោះភូមិជាអក្សរខ្មែរ !!align="center" style="color:black" | ឈ្មោះភូមិជាអក្សរឡាតាំង |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |} bxyg8z4bj57hf8rluaoqt8bls48a9y8 321575 321574 2025-06-05T08:36:07Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321575 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង ]][[ខេត្តសៀមរាប]]មាន {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |} as3nzc0lngwg8l843gjm2fohggqku3c 321576 321575 2025-06-05T08:41:15Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321576 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង ]][[ខេត្តសៀមរាប]]មាន {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- | |[[ភូមិស្ពានត្នោត ០១]] | |- | |[[ភូមិស្ពានត្នោត ០២]] | |- | |[[ភូមិចំរេះ]] | |- | |[[ភូមិថ្នល់កែង]] | |- | |[[ភូមិថ្នល់លោក]] | |- | |[[ភូមិលក្ងានពង]] | |- | |[[ភូមិរំដេង]] | |- | |[[ភូមិត្រពាំងវែង]] |Trapeang Veaeng |- | |[[ភូមិតាយ៉ុង]] | |- | |[[ភូមិទទា]] | |- | |[[ភូមិល្វា]] | |- | |[[ភូមិសំរោង]] | |- | |[[ភូមិអូរត្រាច]] | |- | |[[ភូមិអូរក្រោម]] | |- | |[[ភូមិអូរលើ]] | |} cc84y1shghklsvxqn0v0efarflef81h 321579 321576 2025-06-05T08:49:32Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321579 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង ]][[ខេត្តសៀមរាប]]មាន {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- | |[[ភូមិស្ពានត្នោត ០១]] |Spean Tnaot Muoy |- | |[[ភូមិស្ពានត្នោត ០២]] |Spean Tnaot Pir |- | |[[ភូមិចំរេះ]] |Chamreh |- | |[[ភូមិថ្នល់កែង]] |Thnal Kaeng |- | |[[ភូមិថ្នល់លោក]] |Thnal Louk |- | |[[ភូមិលក្ងានពង]] |Kngan Pong |- | |[[ភូមិរំដេង]] |Rumdeng |- | |[[ភូមិត្រពាំងវែង]] |Trapeang Veaeng |- | |[[ភូមិតាយ៉ុន]] |Ta Yon |- | |[[ភូមិទទា]] |Totea |- | |[[ភូមិល្វា]] |Lvea |- | |[[ភូមិសំរោង]] |Samraong |- | |[[ភូមិអូរត្រាច]] |Ou Trach |- | |[[ភូមិអូរក្រោម]] |Ou Kraom |- | |[[ភូមិអូរលើ]] |Ou Leu |} dabsvj3hquxy0wrkn4fd11ha7q8n8kc 321580 321579 2025-06-05T08:51:53Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321580 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង ]][[ខេត្តសៀមរាប]]មាន​​ ១៥ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |១៧០៤១២០១ |[[ភូមិស្ពានត្នោត ០១]] |Spean Tnaot Muoy |- |១៧០៤១២០២ |[[ភូមិស្ពានត្នោត ០២]] |Spean Tnaot Pir |- |១៧០៤១២០៣ |[[ភូមិចំរេះ]] |Chamreh |- |១៧០៤១២០៤ |[[ភូមិថ្នល់កែង]] |Thnal Kaeng |- |១៧០៤១២០៥ |[[ភូមិថ្នល់លោក]] |Thnal Louk |- |១៧០៤១២០៦ |[[ភូមិលក្ងានពង]] |Kngan Pong |- |១៧០៤១២០៧ |[[ភូមិរំដេង]] |Rumdeng |- |១៧០៤១២០៨ |[[ភូមិត្រពាំងវែង]] |Trapeang Veaeng |- |១៧០៤១២០៩ |[[ភូមិតាយ៉ុន]] |Ta Yon |- |១៧០៤១២១០ |[[ភូមិទទា]] |Totea |- |១៧០៤១២១១ |[[ភូមិល្វា]] |Lvea |- |១៧០៤១២១២ |[[ភូមិសំរោង]] |Samraong |- |១៧០៤១២១៣ |[[ភូមិអូរត្រាច]] |Ou Trach |- |១៧០៤១២១៤ |[[ភូមិអូរក្រោម]] |Ou Kraom |- |១៧០៤១២១៥ |[[ភូមិអូរលើ]] |Ou Leu |} s5cwxu41la5xmuxgswpuok88uu5r2zc 321581 321580 2025-06-05T08:52:25Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321581 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង ]][[ខេត្តសៀមរាប]]មាន​​ ១៥ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |-​ |១៧០៤១២០១ |[[ភូមិស្ពានត្នោត ០១]] |Spean Tnaot Muoy |- |១៧០៤១២០២ |[[ភូមិស្ពានត្នោត ០២]] |Spean Tnaot Pir |- |១៧០៤១២០៣ |[[ភូមិចំរេះ]] |Chamreh |- |១៧០៤១២០៤ |[[ភូមិថ្នល់កែង]] |Thnal Kaeng |- |១៧០៤១២០៥ |[[ភូមិថ្នល់លោក]] |Thnal Louk |- |១៧០៤១២០៦ |[[ភូមិលក្ងានពង]] |Kngan Pong |- |១៧០៤១២០៧ |[[ភូមិរំដេង]] |Rumdeng |- |១៧០៤១២០៨ |[[ភូមិត្រពាំងវែង]] |Trapeang Veaeng |- |១៧០៤១២០៩ |[[ភូមិតាយ៉ុន]] |Ta Yon |- |១៧០៤១២១០ |[[ភូមិទទា]] |Totea |- |១៧០៤១២១១ |[[ភូមិល្វា]] |Lvea |- |១៧០៤១២១២ |[[ភូមិសំរោង]] |Samraong |- |១៧០៤១២១៣ |[[ភូមិអូរត្រាច]] |Ou Trach |- |១៧០៤១២១៤ |[[ភូមិអូរក្រោម]] |Ou Kraom |- |១៧០៤១២១៥ |[[ភូមិអូរលើ]] |Ou Leu |} 2c4eyt55yckr86f393m1pik377e1avo 0 39219 321436 224775 2025-06-03T13:51:26Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321436 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន {| class="wikitable" ! colspan="4" align="center" style="color:black|'''{{pagename}}''' |- ! align="center" style="color:black"| លេខកូដភូមិ !! align="center" style="color:black" | ឈ្មោះភូមិជាអក្សរខ្មែរ !!align="center" style="color:black" | ឈ្មោះភូមិជាអក្សរឡាតាំង |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |} ldxv9v23owjzwdj2lg8e0ol6dhfh62h 321437 321436 2025-06-03T13:59:59Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321437 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- | |[[ភូមិស្តៅ]] | |- | |[[ភូមិអន្លង់ព្រីងក្រោម]] | |- | |[[ភូមិអន្លង់ព្រីងលើ]] | |- | |[[ភូមិតាគឹមក្រោម]] | |- | |[[ភូមិតាគឹមលើ]] | |- | |[[ភូមិត្រពាំងត្រស់]] | |- | |[[ភូមិអន្លង់សំណរ]] | |- | |[[ភូមិអន្លង់ប្ញស្សី]] | |- | |[[ភូមិស្វាយតាដោក]] | |- | |[[ភូមិសំរោងធំ]] | |- | |[[ភូមិចែកខ្សាច់លើ]] | |- | |[[ភូមិចែកខ្សាច់ក្រោម]] | |- | |[[ភូមិល្បើក]] | |- | |[[ភូមិព្រែកអង្ករថ្មី]] | |- | |[[ភូមិស្ទឹងជ្រៅ]] | |- | |[[ភូមិមាត់ខ្លា]] | |- |} ijhx9u6umpseqkuucapbmcuu1aq4law 321439 321437 2025-06-03T14:02:19Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321439 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ១៦ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- | |[[ភូមិស្តៅ]] | |- | |[[ភូមិអន្លង់ព្រីងក្រោម]] | |- | |[[ភូមិអន្លង់ព្រីងលើ]] | |- | |[[ភូមិតាគឹមក្រោម]] | |- | |[[ភូមិតាគឹមលើ]] | |- | |[[ភូមិត្រពាំងត្រស់]] | |- | |[[ភូមិអន្លង់សំណរ]] | |- | |[[ភូមិអន្លង់ប្ញស្សី]] | |- | |[[ភូមិស្វាយតាដោក]] | |- | |[[ភូមិសំរោងធំ]] | |- | |[[ភូមិចែកខ្សាច់លើ]] | |- | |[[ភូមិចែកខ្សាច់ក្រោម]] | |- | |[[ភូមិល្បើក]] | |- | |[[ភូមិព្រែកអង្ករថ្មី]] | |- | |[[ភូមិស្ទឹងជ្រៅ]] | |- | |[[ភូមិមាត់ខ្លា]] | |- |} ck32dfo4y21i9orhonh0d8bwd5tantb 321440 321439 2025-06-03T14:06:31Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321440 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ១៦ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |១៧០៤០១០១ |[[ភូមិស្តៅ]] | |- |១៧០៤០១០២ |[[ភូមិអន្លង់ព្រីងក្រោម]] | |- |១៧០៤០១០៣ |[[ភូមិអន្លង់ព្រីងលើ]] | |- |១៧០៤០១០៤ |[[ភូមិតាគឹមក្រោម]] | |- |១៧០៤០១០៥ |[[ភូមិតាគឹមលើ]] | |- |១៧០៤០១០៦ |[[ភូមិត្រពាំងត្រស់]] | |- |១៧០៤០១០៧ |[[ភូមិអន្លង់សំណរ]] | |- |១៧០៤០១០៨ |[[ភូមិអន្លង់ប្ញស្សី]] | |- |១៧០៤០១០៩ |[[ភូមិស្វាយតាដោក]] | |- |១៧០៤០១១០ |[[ភូមិសំរោងធំ]] | |- |១៧០៤០១១១ |[[ភូមិចែកខ្សាច់លើ]] | |- |១៧០៤០១១២ |[[ភូមិចែកខ្សាច់ក្រោម]] | |- |១៧០៤០១១៣ |[[ភូមិល្បើក]] | |- |១៧០៤០១១៤ |[[ភូមិព្រែកអង្ករថ្មី]] | |- |១៧០៤០១១៥ |[[ភូមិស្ទឹងជ្រៅ]] | |- |១៧០៤០១១៦ |[[ភូមិមាត់ខ្លា]] | |- |} h4xj2j9qrujb4n49sap0dfxjrti102u 321491 321440 2025-06-04T08:47:14Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321491 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ១៦ ភូមិ ៖​ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |១៧០៤០១០១ |[[ភូមិស្តៅ]] | |- |១៧០៤០១០២ |[[ភូមិអន្លង់ព្រីងក្រោម]] | |- |១៧០៤០១០៣ |[[ភូមិអន្លង់ព្រីងលើ]] | |- |១៧០៤០១០៤ |[[ភូមិតាគឹមក្រោម]] | |- |១៧០៤០១០៥ |[[ភូមិតាគឹមលើ]] | |- |១៧០៤០១០៦ |[[ភូមិត្រពាំងត្រស់]] | |- |១៧០៤០១០៧ |[[ភូមិអន្លង់សំណរ]] | |- |១៧០៤០១០៨ |[[ភូមិអន្លង់ប្ញស្សី]] | |- |១៧០៤០១០៩ |[[ភូមិស្វាយតាដោក]] | |- |១៧០៤០១១០ |[[ភូមិសំរោងធំ]] | |- |១៧០៤០១១១ |[[ភូមិចែកខ្សាច់លើ]] | |- |១៧០៤០១១២ |[[ភូមិចែកខ្សាច់ក្រោម]] | |- |១៧០៤០១១៣ |[[ភូមិល្បើក]] | |- |១៧០៤០១១៤ |[[ភូមិព្រែកអង្ករថ្មី]] | |- |១៧០៤០១១៥ |[[ភូមិស្ទឹងជ្រៅ]] | |- |១៧០៤០១១៦ |[[ភូមិមាត់ខ្លា]] | |- |} tbdzv9plft5cr6bmt4pz2x00g4busir 321492 321491 2025-06-04T09:06:07Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321492 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ១៦ ភូមិ ៖​ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |១៧០៤០១០១ |[[ភូមិស្តៅ]] |Sdau |- |១៧០៤០១០២ |[[ភូមិអន្លង់ព្រីងក្រោម]] |Anlong Pring Kraom |- |១៧០៤០១០៣ |[[ភូមិអន្លង់ព្រីងលើ]] |Anlong Pring Leu |- |១៧០៤០១០៤ |[[ភូមិតាគឹមក្រោម]] |Ta Kuem Kraom |- |១៧០៤០១០៥ |[[ភូមិតាគឹមលើ]] |Ta Kuem Leu |- |១៧០៤០១០៦ |[[ភូមិត្រពាំងត្រស់]] |Trapeang Tras |- |១៧០៤០១០៧ |[[ភូមិអន្លង់សំណរ]] |Anlong Samnar |- |១៧០៤០១០៨ |[[ភូមិអន្លង់ប្ញស្សី]] |Anlong Ruessei |- |១៧០៤០១០៩ |[[ភូមិស្វាយតាដោក]] |Svay Ta Daok |- |១៧០៤០១១០ |[[ភូមិសំរោងធំ]] |Samraong Thum |- |១៧០៤០១១១ |[[ភូមិចែកខ្សាច់លើ]] |Cheak Khsach Leu |- |១៧០៤០១១២ |[[ភូមិចែកខ្សាច់ក្រោម]] |Cheak Khsach Kraom |- |១៧០៤០១១៣ |[[ភូមិល្បើក]] |Lbaeuk |- |១៧០៤០១១៤ |[[ភូមិព្រែកអង្ករថ្មី]] |Preak Angkor Thmei |- |១៧០៤០១១៥ |[[ភូមិស្ទឹងជ្រៅ]] |Steung Chrov |- |១៧០៤០១១៦ |[[ភូមិមាត់ខ្លា]] |Moat Kla |- |} f5gfbykk6fi91kmdqn9gb8gfwm61j5q 321493 321492 2025-06-04T09:07:07Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321493 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ១៦ ភូមិ ៖​ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |១៧០៤០១០១ |[[ភូមិស្តៅ]] |Sdau |- |១៧០៤០១០២ |[[ភូមិអន្លង់ព្រីងក្រោម]] |Anlong Pring Kraom |- |១៧០៤០១០៣ |[[ភូមិអន្លង់ព្រីងលើ]] |Anlong Pring Leu |- |១៧០៤០១០៤ |[[ភូមិតាគឹមក្រោម]] |Ta Kuem Kraom |- |១៧០៤០១០៥ |[[ភូមិតាគឹមលើ]] |Ta Kuem Leu |- |១៧០៤០១០៦ |[[ភូមិត្រពាំងត្រស់]] |Trapeang Tras |- |១៧០៤០១០៧ |[[ភូមិអន្លង់សំណរ]] |Anlong Samnar |- |១៧០៤០១០៨ |[[ភូមិអន្លង់ប្ញស្សី]] |Anlong Ruessei |- |១៧០៤០១០៩ |[[ភូមិស្វាយតាដោក]] |Svay Ta Daok |- |១៧០៤០១១០ |[[ភូមិសំរោងធំ]] |Samraong Thum |- |១៧០៤០១១១ |[[ភូមិចែកខ្សាច់ក្រោម]] |Cheak Khsach Kraom |- |១៧០៤០១១២ |[[ភូមិចែកខ្សាច់លើ]] |Cheak Khsach Leu |- |១៧០៤០១១៣ |[[ភូមិល្បើក]] |Lbaeuk |- |១៧០៤០១១៤ |[[ភូមិព្រែកអង្ករថ្មី]] |Preak Angkor Thmei |- |១៧០៤០១១៥ |[[ភូមិស្ទឹងជ្រៅ]] |Steung Chrov |- |១៧០៤០១១៦ |[[ភូមិមាត់ខ្លា]] |Moat Kla |- |} pbrsgciju9roh68z2h1e9ob36fx6ajt 321568 321493 2025-06-05T08:10:44Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321568 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ១៦ ភូមិ ៖​ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |១៧០៤០១០១ |[[ភូមិស្តៅ]] |Sdau |- |១៧០៤០១០២ |[[ភូមិអន្លង់ព្រីងក្រោម]] |Anlong Pring Kraom |- |១៧០៤០១០៣ |[[ភូមិអន្លង់ព្រីងលើ]] |Anlong Pring Leu |- |១៧០៤០១០៤ |[[ភូមិតាគឹមក្រោម]] |Ta Kuem Kraom |- |១៧០៤០១០៥ |[[ភូមិតាគឹមលើ]] |Ta Kuem Leu |- |១៧០៤០១០៦ |[[ភូមិត្រពាំងត្រស់]] |Trapeang Tras |- |១៧០៤០១០៧ |[[ភូមិអន្លង់សំណរ]] |Anlong Samnar |- |១៧០៤០១០៨ |[[ភូមិអន្លង់ប្ញស្សី]] |Anlong Ruessei |- |១៧០៤០១០៩ |[[ភូមិស្វាយតាដោក]] |Svay Ta Daok |- |១៧០៤០១១០ |[[ភូមិសំរោងធំ]] |Samraong Thum |- |១៧០៤០១១១ |[[ភូមិចែកខ្សាច់ក្រោម]] |Chaek Khsach Kraom |- |១៧០៤០១១២ |[[ភូមិចែកខ្សាច់លើ]] |Chaek Khsach Leu |- |១៧០៤០១១៣ |[[ភូមិល្បើក]] |Lbaeuk |- |១៧០៤០១១៤ |[[ភូមិព្រែកអង្ករថ្មី]] |Preaek Angkor Thmei |- |១៧០៤០១១៥ |[[ភូមិស្ទឹងជ្រៅ]] |Steung Chrov |- |១៧០៤០១១៦ |[[ភូមិមាត់ខ្លា]] |Moat Khla |- |} rd3pfb19rv844nbbdx1nlp6vjrb5nau 0 39220 321494 283780 2025-06-04T09:09:01Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321494 wikitext text/x-wiki {{pagename}} ({{lang-en|$ }}) ដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង [[ស្រុកជីក្រែង ]] [[ខេត្តសៀមរាប]] មានរដ្ឋបាលចំណុះ ភូមិ÷ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- | | | |- |} 1hwv2f2jpn30j3cg53zqjz61s7r430e 321496 321494 2025-06-04T09:18:16Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321496 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង ]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ១៤ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |១៧០៤០២០១ |ភូមិកំពង់ស្នោលិច | |- |១៧០៤០២០២ |ភូមិសណ្ដាន់ | |- |១៧០៤០២០៣ |ភូមិជីក្រែង | |- |១៧០៤០២០៤ |ភូមិព្រីង | |- |១៧០៤០២០៥ |ភូមិស្រម៉ | |- |១៧០៤០២០៦ |ភូមិកំពង់ | |- |១៧០៤០២០៧ |ភូមិអន្លង់ត្នោត | |- |១៧០៤០២០៨ |ភូមិអន្លង់ចំបក់ | |- |១៧០៤០២០៩ |ភូមិបេង | |- |១៧០៤០២១០ |ភូមិគរ | |- |១៧០៤០២១១ |ភូមិតារៀម | |- |១៧០៤០២១២ |ភូមិភ្នៀត | |- |១៧០៤០២១៣ |ភូមិបុស្សពក | |- |១៧០៤០២១៤ |ភូមិកំពង់ស្នោកើត | |} 35q4vp76fo7fajo12t6bwlzeoc7klns 321497 321496 2025-06-04T09:18:43Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321497 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង ]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ១៤ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |១៧០៤០២០១ |ភូមិកំពង់ស្នោលិច | |- |១៧០៤០២០២ |ភូមិសណ្ដាន់ | |- |១៧០៤០២០៣ |ភូមិជីក្រែង | |- |១៧០៤០២០៤ |ភូមិព្រីង | |- |១៧០៤០២០៥ |ភូមិស្រម៉ | |- |១៧០៤០២០៦ |ភូមិកំពង់ | |- |១៧០៤០២០៧ |ភូមិអន្លង់ត្នោត | |- |១៧០៤០២០៨ |ភូមិអន្លង់ចំបក់ | |- |១៧០៤០២០៩ |ភូមិបេង | |- |១៧០៤០២១០ |ភូមិគរ | |- |១៧០៤០២១១ |ភូមិតារៀម | |- |១៧០៤០២១២ |ភូមិភ្នៀត | |- |១៧០៤០២១៣ |ភូមិបុស្សពក | |- |១៧០៤០២១៤ |ភូមិកំពង់ស្នោកើត​ | |} encdx3mudijqi3s72qotuouwiroakvi 321498 321497 2025-06-04T09:25:05Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321498 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង ]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ១៤ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |១៧០៤០២០១ |[[ភូមិកំពង់ស្នោលិច]] |Kampong Snao Lech |- |១៧០៤០២០២ |[[ភូមិសណ្ដាន់]] |Sandan |- |១៧០៤០២០៣ |[[ភូមិជីក្រែង]] |Chi Kraeng |- |១៧០៤០២០៤ |[[ភូមិព្រីង]] |Pring |- |១៧០៤០២០៥ |[[ភូមិស្រម៉]] |Sramar |- |១៧០៤០២០៦ |[[ភូមិកំពង់]] |Kampong |- |១៧០៤០២០៧ |[[ភូមិអន្លង់ត្នោត]] |Anlong Tnaot |- |១៧០៤០២០៨ |[[ភូមិអន្លង់ចំបក់]] |Anlong Chambak |- |១៧០៤០២០៩ |[[ភូមិបេង]] |Beng |- |១៧០៤០២១០ |[[ភូមិគរ]] |Kor |- |១៧០៤០២១១ |[[ភូមិតារៀម]] |Ta Ream |- |១៧០៤០២១២ |[[ភូមិភ្នៀត]] |Phniet |- |១៧០៤០២១៣ |[[ភូមិបុស្សពក]] |Bos Pok |- |១៧០៤០២១៤ |[[ភូមិកំពង់ស្នោកើត]]​ |Kampong Snao Kaeut |} aci41ukgax9vn9kx7snduf0xr1hxykq 0 39221 321499 224777 2025-06-04T09:27:55Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321499 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង ]] [[ខេត្តសៀមរាប]] មាន ភូមិ ៖ {| class="wikitable" |- ! align="center" style="color:black" | លេខកូដភូមិ ! align="center" style="color:black" ! | ភូមិ !! align="center" style="color:black" | អក្សរឡាតាំង |- | | | |- | | | |- | | | |- | | | |- | | | |- | | | |- | | | |- | | | |- | | | |} r95mjrdzxoyxwcejixbufp02p731h5h 321500 321499 2025-06-04T09:28:13Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321500 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង ]] [[ខេត្តសៀមរាប]] មាន ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- | | | |- | | | |- | | | |- | | | |- | | | |- | | | |- | | | |- | | | |- | | | |} 6snov9j86d8cpoezk3v80820vd8a6vf 321501 321500 2025-06-04T09:56:50Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321501 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង ]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- | |[[ភូមិរកា]] | |- | |[[ភូមិសាលា]] | |- | |[[ភូមិស្លែង]] | |- | |[[ភូមិចំបក់ធំ]] | |- | |[[ភូមិច្រាំងខ្ពស់]] | |- | |[[ភូមិអន្សងពង]] | |- | |[[ភូមិត្រាចថ្មី]] | |- | |[[ភូមិប្រាសាទ]] | |- | |[[ភូមិរំលង]] | |- | |[[ភូមិកំពង់ក្ដី ០១]] | |- | |[[ភូមិកំពង់ក្ដី ០២]] | |- | |[[ភូមិពោធិ៍សេរី]] | |- | |[[ភូមិពន្លឺព្រះផុស]] | |- | |[[ភូមិសង្កែមានជ័យ]] | |- | |[[ភូមិតាពាម]] | |- | |[[ភូមិត្រពាំងជ្រៃ]] | |} l68m59pzs0per1q0f1abuaobpl0slpp 321505 321501 2025-06-04T10:15:38Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321505 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង ]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ១៦ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |១៧០៤០៣០១ |[[ភូមិរកា]] |Roka |- |១៧០៤០៣០២ |[[ភូមិសាលា]] |Sala |- |១៧០៤០៣០៣ |[[ភូមិស្លែង]] |Sleang |- |១៧០៤០៣០៤ |[[ភូមិចំបក់ធំ]] |Chambak Thum |- |១៧០៤០៣០៥ |[[ភូមិច្រាំងខ្ពស់]] |Chrang Khpos |- |១៧០៤០៣០៦ |[[ភូមិអន្សងពង]] |Ansang Pong |- |១៧០៤០៣០៧ |[[ភូមិត្រាចថ្មី]] |Trach Thmei |- |១៧០៤០៣០៨ |[[ភូមិប្រាសាទ]] |Prasat |- |១៧០៤០៣០៩ |[[ភូមិរំលង]] |Rumloung |- |១៧០៤០៣១០ |[[ភូមិកំពង់ក្ដី ០១]] |Kampong Kdei Mouy |- |១៧០៤០៣១១ |[[ភូមិកំពង់ក្ដី ០២]] |Kampong Kdei Pir |- |១៧០៤០៣១២ |[[ភូមិពោធិ៍សេរី]] |Pou Serei |- |១៧០៤០៣១៣ |[[ភូមិពន្លឺព្រះផុស]] |Ponlueu Preah Phos |- |១៧០៤០៣១៤ |[[ភូមិសង្កែមានជ័យ]] |Sangkae Mean Chey |- |១៧០៤០៣១៥ |[[ភូមិតាពាម]] |Ta Piem |- |១៧០៤០៣១៦ |[[ភូមិត្រពាំងជ្រៃ]] |Trapeang Chrey |} t92zrh0qp0q7oa2nux28jg4wvmv29th 321506 321505 2025-06-04T10:16:15Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321506 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង ]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ១៦ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |១៧០៤០៣០១ |[[ភូមិរកា]] |Roka |- |១៧០៤០៣០២ |[[ភូមិសាលា]] |Sala |- |១៧០៤០៣០៣ |[[ភូមិស្លែង]] |Sleang |- |១៧០៤០៣០៤ |[[ភូមិចំបក់ធំ]] |Chambak Thum |- |១៧០៤០៣០៥ |[[ភូមិច្រាំងខ្ពស់]] |Chrang Khpos |- |១៧០៤០៣០៦ |[[ភូមិអន្សងពង]] |Ansang Pong |- |១៧០៤០៣០៧ |[[ភូមិត្រាចថ្មី]] |Trach Thmei |- |១៧០៤០៣០៨ |[[ភូមិប្រាសាទ]] |Prasat |- |១៧០៤០៣០៩ |[[ភូមិរំលង]] |Rumloung |- |១៧០៤០៣១០ |[[ភូមិកំពង់ក្ដី ០១]] |Kampong Kdei Mouy |- |១៧០៤០៣១១ |[[ភូមិកំពង់ក្ដី ០២]] |Kampong Kdei Pir |- |១៧០៤០៣១២ |[[ភូមិពោធិ៍សេរី]] |Pou Serei |- |១៧០៤០៣១៣ |[[ភូមិពន្លឺព្រះផុស]] |Ponlueu Preah Phos |- |១៧០៤០៣១៤ |[[ភូមិសង្កែមានជ័យ]] |Sangkae Mean Chey |- |១៧០៤០៣១៥ |[[ភូមិតាពាម]] |Ta Piem |- |១៧០៤០៣១៦ |[[ភូមិត្រពាំងជ្រៃ]] |Trapeang Chrey |} cznkrtr3t0a2wrvz31imbzb9jil6x5k 0 39222 321507 299120 2025-06-04T10:18:45Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321507 wikitext text/x-wiki {{pagename}} ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង ]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |17040502 |ភូមិក្របីរៀល |Krabei Riel |- |17040503 |ភូមិប៉ាតត |Patat |- |17040504 |ភូមិកកោះ |Kakaoh |- |17040505 |ភូមិអន្លង់វិល |Anlong Vil |- |17040506 |ភូមិកំពង់ម្កាក់ |Kampong Mkak |- |17040507 |ភូមិត្រពាំងត្រាវ |Trapeang Trav |- |17040508 |ភូមិដូនរាជ្យ |Doun Reach |- |17040509 |ភូមិតាទរ |Ta Tor |- |17040510 |ភូមិថ្នល់តាសិត |Thnal Ta Set |- |17040511 |ភូមិដូនសុខ |Doun Sokh |- |17040512 |ភូមិគីឡូតាឈឹម |Kilou Ta Chhuem |- |17040513 |ភូមិបេង |Beng |- |17040514 |ភូមិបាក់អង្រុត |Bak Angrut |- |17040515 |ភូមិបុស្សគរ |Bos Kor |- |17040516 |ភូមិគោករមាស |Kouk Romeas |- |17040517 |ភូមិបឹងធំ |Boeng Thum |- |17040518 |ភូមិទ័ពសៀម |Toap Siem |} 9hx721lre0wjxmwmtmd7yavoh89pksx 321508 321507 2025-06-04T10:38:18Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321508 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង ]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ១៨ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |១៧០៤០៥០១ |[[ភូមិថ្មី]] |Thmei |- |១៧០៤០៥០២ |[[ភូមិក្របីរៀល]] |Krabei Riel |- |១៧០៤០៥០៣ |[[ភូមិប៉ាតត]] |Patat |- |១៧០៤០៥០៤ |[[ភូមិកកោះ]] |Kakaoh |- |១៧០៤០៥០៥ |[[ភូមិអន្លង់វិល]] |Anlong Vil |- |១៧០៤០៥០៦ |[[ភូមិកំពង់ម្កាក់]] |Kampong Mkak |- |១៧០៤០៥០៧ |[[ភូមិត្រពាំងត្រាវ]] |Trapeang Trav |- |១៧០៤០៥០៨ |[[ភូមិដូនរាជ្យ]] |Doun Reach |- |១៧០៤០៥០៩ |[[ភូមិតាទរ]] |Ta Tor |- |១៧០៤០៥១០ |[[ភូមិថ្នល់តាសិត]] |Thnal Ta Set |- |១៧០៤០៥១១ |[[ភូមិដូនសុខ]] |Doun Sokh |- |១៧០៤០៥១២ |[[ភូមិគីឡូតាឈឹម]] |KilouTa Chhuem |- |១៧០៤០៥១៣ |[[ភូមិបេង]] |Beng |- |១៧០៤០៥១៤ |[[ភូមិបាក់អង្រុត]] |Bak Angrut |- |១៧០៤០៥១៥ |[[ភូមិបុស្សគរ]] |Bos Kor |- |១៧០៤០៥១៦ |[[ភូមិគោករមាស]] |Kouk Romeas |- |១៧០៤០៥១៧ |[[ភូមិបឹងធំ]] |Boeng Thum |- |១៧០៤០៥១៨ |[[ភូមិទ័ពសៀម]] |Toap Siem |} kyent0420faq6qdzkluwaun66cavu2v 321545 321508 2025-06-05T07:21:57Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321545 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង ]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ១៨ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |-​ |១៧០៤០៥០១ |[[ភូមិថ្មី]] |Thmei |- |១៧០៤០៥០២ |[[ភូមិក្របីរៀល]] |Krabei Riel |- |១៧០៤០៥០៣ |[[ភូមិប៉ាតត]] |Patat |- |១៧០៤០៥០៤ |[[ភូមិកកោះ]] |Kakaoh |- |១៧០៤០៥០៥ |[[ភូមិអន្លង់វិល]] |Anlong Vil |- |១៧០៤០៥០៦ |[[ភូមិកំពង់ម្កាក់]] |Kampong Mkak |- |១៧០៤០៥០៧ |[[ភូមិត្រពាំងត្រាវ]] |Trapeang Trav |- |១៧០៤០៥០៨ |[[ភូមិដូនរាជ្យ]] |Doun Reach |- |១៧០៤០៥០៩ |[[ភូមិតាទរ]] |Ta Tor |- |១៧០៤០៥១០ |[[ភូមិថ្នល់តាសិត]] |Thnal Ta Set |- |១៧០៤០៥១១ |[[ភូមិដូនសុខ]] |Doun Sokh |- |១៧០៤០៥១២ |[[ភូមិគីឡូតាឈឹម]] |KilouTa Chhuem |- |១៧០៤០៥១៣ |[[ភូមិបេង]] |Beng |- |១៧០៤០៥១៤ |[[ភូមិបាក់អង្រុត]] |Bak Angrut |- |១៧០៤០៥១៥ |[[ភូមិបុស្សគរ]] |Bos Kor |- |១៧០៤០៥១៦ |[[ភូមិគោករមាស]] |Kouk Romeas |- |១៧០៤០៥១៧ |[[ភូមិបឹងធំ]] |Boeng Thum |- |១៧០៤០៥១៨ |[[ភូមិទ័ពសៀម]] |Toap Siem |} azalbm0keb22n1xmbjkl09zv5tcr2tc 0 39223 321510 224779 2025-06-04T10:44:13Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321510 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន {| class="wikitable" |- ! align="center" style="color:black"| លេខកូដភូមិ !! align="center" style="color:black" | ឈ្មោះភូមិជាអក្សរខ្មែរ !!align="center" style="color:black" | ឈ្មោះភូមិជាអក្សរឡាតាំង |- | | | |- | | | |- | | | |- | | | |- | | | |- | | | |- | | | |- | | | |- | | | |} 9y0t672nmrcm7w3ugyekyau3glbkcwh 321546 321510 2025-06-05T07:22:24Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321546 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- | | | |- | | | |- | | | |- | | | |- | | | |- | | | |- | | | |- | | | |- | | | |} simaskxn576ondfhl3jicujh6wv6wne 321547 321546 2025-06-05T07:34:24Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321547 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- | |[[ភូមិខ្លាឃ្មុំ]] |Khla Khmum |- | |[[ភូមិសាលា]] |Sala |- | |[[ភូមិត្រពាំងវែង]] |Trapeang Veang |- | |[[ភូមិសង្កែ]] |Sangkae |- | |[[ភូមិគោកធ្លក]] |Kouk Thlok |- | |[[ភូមិព្រៃធំ]] |Prey Thum |- | |[[ភូមិថ្លុកស្មាច់]] |Thlok Smach |- | |[[ភូមិស្លែងកោង]] |Slaeng Kaong |- | |[[ភូមិស្វាយពក]] |Svay Pok |- | |[[ភូមិតាភ្ញា]] |Ta Phnhea |- | |[[ភូមិថ្នល់]] |Thnal |- | |[[ភូមិតាលៀន]] |Ta Lien |- | |[[ភូមិម្កាក់]] |Mkak |} snfru2v4s6knj0l6he9akibr3bekyyj 321548 321547 2025-06-05T07:36:48Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321548 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ១៣ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |១៧០៤០៦០១ |[[ភូមិខ្លាឃ្មុំ]] |Khla Khmum |- |១៧០៤០៦០២ |[[ភូមិសាលា]] |Sala |- |១៧០៤០៦០៣ |[[ភូមិត្រពាំងវែង]] |Trapeang Veang |- |១៧០៤០៦០៤ |[[ភូមិសង្កែ]] |Sangkae |- |១៧០៤០៦០៥ |[[ភូមិគោកធ្លក]] |Kouk Thlok |- |១៧០៤០៦០៦ |[[ភូមិព្រៃធំ]] |Prey Thum |- |១៧០៤០៦០៧ |[[ភូមិថ្លុកស្មាច់]] |Thlok Smach |- |១៧០៤០៦០៨ |[[ភូមិស្លែងកោង]] |Slaeng Kaong |- |១៧០៤០៦០៩ |[[ភូមិស្វាយពក]] |Svay Pok |- |១៧០៤០៦១០ |[[ភូមិតាភ្ញា]] |Ta Phnhea |- |១៧០៤០៦១១ |[[ភូមិថ្នល់]] |Thnal |- |១៧០៤០៦១២ |[[ភូមិតាលៀន]] |Ta Lien |- |១៧០៤០៦១៣ |[[ភូមិម្កាក់]] |Mkak |} olwu9o8o50mq44zto2zv6tzotj3e3h4 321549 321548 2025-06-05T07:37:07Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321549 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ១៣ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |-​ |១៧០៤០៦០១ |[[ភូមិខ្លាឃ្មុំ]] |Khla Khmum |- |១៧០៤០៦០២ |[[ភូមិសាលា]] |Sala |- |១៧០៤០៦០៣ |[[ភូមិត្រពាំងវែង]] |Trapeang Veang |- |១៧០៤០៦០៤ |[[ភូមិសង្កែ]] |Sangkae |- |១៧០៤០៦០៥ |[[ភូមិគោកធ្លក]] |Kouk Thlok |- |១៧០៤០៦០៦ |[[ភូមិព្រៃធំ]] |Prey Thum |- |១៧០៤០៦០៧ |[[ភូមិថ្លុកស្មាច់]] |Thlok Smach |- |១៧០៤០៦០៨ |[[ភូមិស្លែងកោង]] |Slaeng Kaong |- |១៧០៤០៦០៩ |[[ភូមិស្វាយពក]] |Svay Pok |- |១៧០៤០៦១០ |[[ភូមិតាភ្ញា]] |Ta Phnhea |- |១៧០៤០៦១១ |[[ភូមិថ្នល់]] |Thnal |- |១៧០៤០៦១២ |[[ភូមិតាលៀន]] |Ta Lien |- |១៧០៤០៦១៣ |[[ភូមិម្កាក់]] |Mkak |} f7m4u1tbfuypehkfw1ngiz5defdc9ie 321569 321549 2025-06-05T08:11:53Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321569 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ១៣ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |-​ |១៧០៤០៦០១ |[[ភូមិខ្លាឃ្មុំ]] |Khla Khmum |- |១៧០៤០៦០២ |[[ភូមិសាលា]] |Sala |- |១៧០៤០៦០៣ |[[ភូមិត្រពាំងវែង]] |Trapeang Veaeng |- |១៧០៤០៦០៤ |[[ភូមិសង្កែ]] |Sangkae |- |១៧០៤០៦០៥ |[[ភូមិគោកធ្លក]] |Kouk Thlok |- |១៧០៤០៦០៦ |[[ភូមិព្រៃធំ]] |Prey Thum |- |១៧០៤០៦០៧ |[[ភូមិថ្លុកស្មាច់]] |Thlok Smach |- |១៧០៤០៦០៨ |[[ភូមិស្លែងកោង]] |Slaeng Kaong |- |១៧០៤០៦០៩ |[[ភូមិស្វាយពក]] |Svay Pok |- |១៧០៤០៦១០ |[[ភូមិតាភ្ញា]] |Ta Phnhea |- |១៧០៤០៦១១ |[[ភូមិថ្នល់]] |Thnal |- |១៧០៤០៦១២ |[[ភូមិតាលៀន]] |Ta Lien |- |១៧០៤០៦១៣ |[[ភូមិម្កាក់]] |Mkak |} 9rz6gg9hsxfhews7esm2tv2ml0kdc9k 0 39224 321565 224780 2025-06-05T07:59:46Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321565 wikitext text/x-wiki {{pagename}} ({{lang-en|$ }}) ដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង [[ស្រុកជីក្រែង ]] [[ខេត្តសៀមរាប]] មានរដ្ឋបាលចំណុះ ភូមិ÷ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |} 9sj06k5407uf9insxslubi3njznsakz 321566 321565 2025-06-05T08:07:31Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321566 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង ]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- | |ភូមិតាអុង |Ta Ong |- | |ភូមិគោកអំពិល |Kouk Ampil |- | |ភូមិរំជ័យច្រុះ |Rumchey Chroh |- | |ភូមិថ្នល់ |Thnal |- | |ភូមិក្នុង |Knong |- | |ភូមិព្រៃទទឹង |Prey Totueng |- | |ភូមិក្បាលក្ដួច |Kbal Kduoch |- | |ភូមិបល្ល័ង្គ |Ballangk |- | |ភូមិចំបក់ខ្ពស់ |Chambak Khpos |- | |ភូមិរូងថ្មី |Rung Thmei |- | |ភូមិល្វែងឬស្សី |Lveang Ruessei |- | |ភូមិតាងួន |Ta Nguon |- | |ភូមិកកោះ |Kakaoh |} iml7njqnhesj4hdnf39mdx2etcbmd73 321567 321566 2025-06-05T08:08:07Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321567 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង ]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- | |ភូមិតាអុង |Ta Ong |- | |ភូមិគោកអំពិល |Kouk Ampil |- | |ភូមិរំជ័យច្រុះ |Rumchey Chroh |- | |ភូមិថ្នល់ |Thnal |- | |ភូមិក្នុង |Knong |- | |ភូមិព្រៃទទឹង |Prey Totueng |- | |ភូមិក្បាលក្ដួច |Kbal Kduoch |- | |ភូមិបល្ល័ង្គ |Ballangk |- | |ភូមិចំបក់ខ្ពស់ |Chambak Khpos |- | |ភូមិរូងថ្មី |Rung Thmei |- | |ភូមិល្វែងឬស្សី |Lveaeng Ruessei |- | |ភូមិតាងួន |Ta Nguon |- | |ភូមិកកោះ |Kakaoh |} nq413fi64t2lve9gihe7ssndkde7pxd 321570 321567 2025-06-05T08:15:01Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321570 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង ]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- | |[[ភូមិតាអុង]] |Ta Ong |- | |[[ភូមិគោកអំពិល]] |Kouk Ampil |- | |[[ភូមិរំជ័យច្រុះ]] |Rumchey Chroh |- | |[[ភូមិថ្នល់]] |Thnal |- | |[[ភូមិក្នុង]] |Knong |- | |[[ភូមិព្រៃទទឹង]] |Prey Totueng |- | |[[ភូមិក្បាលក្ដួច]] |Kbal Kduoch |- | |[[ភូមិបល្ល័ង្គ]] |Ballangk |- | |[[ភូមិចំបក់ខ្ពស់]] |Chambak Khpos |- | |[[ភូមិរូងថ្មី]] |Rung Thmei |- | |[[ភូមិល្វែងឬស្សី]] |Lveaeng Ruessei |- | |[[ភូមិតាងួន]] |Ta Nguon |- | |[[ភូមិកកោះ]] |Kakaoh |} 00t3m50vunhldj37lx2b0pgl85nwzp3 321571 321570 2025-06-05T08:32:26Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321571 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង ]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន​ ១៣ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |១៧០៤០៧០១ |[[ភូមិតាអុង]] |Ta Ong |- |១៧០៤០៧០២ |[[ភូមិគោកអំពិល]] |Kouk Ampil |- |១៧០៤០៧០៣ |[[ភូមិរំជ័យច្រុះ]] |Rumchey Chroh |- |១៧០៤០៧០៤ |[[ភូមិថ្នល់]] |Thnal |- |១៧០៤០៧០៥ |[[ភូមិក្នុង]] |Knong |- |១៧០៤០៧០៦ |[[ភូមិព្រៃទទឹង]] |Prey Totueng |- |១៧០៤០៧០៧ |[[ភូមិក្បាលក្ដួច]] |Kbal Kduoch |- |១៧០៤០៧០៨ |[[ភូមិបល្ល័ង្គ]] |Ballangk |- |១៧០៤០៧០៩ |[[ភូមិចំបក់ខ្ពស់]] |Chambak Khpos |- |១៧០៤០៧១០ |[[ភូមិរូងថ្មី]] |Rung Thmei |- |១៧០៤០៧១១ |[[ភូមិល្វែងឬស្សី]] |Lveaeng Ruessei |- |១៧០៤០៧១២ |[[ភូមិតាងួន]] |Ta Nguon |- |១៧០៤០៧១៣ |[[ភូមិកកោះ]] |Kakaoh |} p50gdnz592xnx2jni9x2fktwqlirofn 321572 321571 2025-06-05T08:32:54Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321572 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង ]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន​ ១៣ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |-​ |១៧០៤០៧០១ |[[ភូមិតាអុង]] |Ta Ong |- |១៧០៤០៧០២ |[[ភូមិគោកអំពិល]] |Kouk Ampil |- |១៧០៤០៧០៣ |[[ភូមិរំជ័យច្រុះ]] |Rumchey Chroh |- |១៧០៤០៧០៤ |[[ភូមិថ្នល់]] |Thnal |- |១៧០៤០៧០៥ |[[ភូមិក្នុង]] |Knong |- |១៧០៤០៧០៦ |[[ភូមិព្រៃទទឹង]] |Prey Totueng |- |១៧០៤០៧០៧ |[[ភូមិក្បាលក្ដួច]] |Kbal Kduoch |- |១៧០៤០៧០៨ |[[ភូមិបល្ល័ង្គ]] |Ballangk |- |១៧០៤០៧០៩ |[[ភូមិចំបក់ខ្ពស់]] |Chambak Khpos |- |១៧០៤០៧១០ |[[ភូមិរូងថ្មី]] |Rung Thmei |- |១៧០៤០៧១១ |[[ភូមិល្វែងឬស្សី]] |Lveaeng Ruessei |- |១៧០៤០៧១២ |[[ភូមិតាងួន]] |Ta Nguon |- |១៧០៤០៧១៣ |[[ភូមិកកោះ]] |Kakaoh |} 415zgk4t7aughzbizj7wgpgz2ao4psm 0 39225 321582 224781 2025-06-05T08:53:19Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321582 wikitext text/x-wiki {{pagename}} ({{lang-en|$ }}) ដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង [[ស្រុកជីក្រែង ]] [[ខេត្តសៀមរាប]] មានរដ្ឋបាលចំណុះ ភូមិ÷ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |} 9sj06k5407uf9insxslubi3njznsakz 321586 321582 2025-06-05T09:02:14Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321586 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង ]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- | |ភូមិពពេល |Popel |- | |ភូមិពង្រ ០១ |Pongro Muoy |- | |ភូមិពង្រ ០២ |Pongro Pir |- | |ភូមិថ្មី |Thmei |- | |ភូមិសំបូរ |Sambour |- | |ភូមិអូររូង |Ou Rung |- | |ភូមិពោធិ៍ |Pou |- | |ភូមិជ័យបូរ |Chey Bour |- | |ភូមិផ្លុង |Phlong |- | |ភូមិតាព័រ ០១ |Ta Poar Muoy |- | |ភូមិតាព័រ ០២ |Ta Poar Pir |- | |ភូមិអូរខ្លុង |Ou Khlong |- | |ភូមិដងផ្អាវ |Dang Ph'av |} ajkqsny2rp85ykpc1ti8wbbighi8naw 321587 321586 2025-06-05T09:05:13Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321587 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង ]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |១៧០៤០៨០១ |ភូមិពពេល |Popel |- |១៧០៤០៨០២ |ភូមិពង្រ ០១ |Pongro Muoy |- |១៧០៤០៨០៣ |ភូមិពង្រ ០២ |Pongro Pir |- |១៧០៤០៨០៤ |ភូមិថ្មី |Thmei |- |១៧០៤០៨០៥ |ភូមិសំបូរ |Sambour |- |១៧០៤០៨០៦ |ភូមិអូររូង |Ou Rung |- |១៧០៤០៨០៧ |ភូមិពោធិ៍ |Pou |- |១៧០៤០៨០៨ |ភូមិជ័យបូរ |Chey Bour |- |១៧០៤០៨០៩ |ភូមិផ្លុង |Phlong |- |១៧០៤០៨១០ |ភូមិតាព័រ ០១ |Ta Poar Muoy |- |១៧០៤០៨១១ |ភូមិតាព័រ ០២ |Ta Poar Pir |- |១៧០៤០៨១២ |ភូមិអូរខ្លុង |Ou Khlong |- |១៧០៤០៨១៣ |ភូមិដងផ្អាវ |Dang Ph'av |} 45m1x14wcb319vjg9gfptgigfx2j4ri 321588 321587 2025-06-05T09:06:20Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321588 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង ]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |១៧០៤០៨០១ |[[ភូមិពពេល]] |Popel |- |១៧០៤០៨០២ |[[ភូមិពង្រ ០១]] |Pongro Muoy |- |១៧០៤០៨០៣ |[[ភូមិពង្រ ០២]] |Pongro Pir |- |១៧០៤០៨០៤ |[[ភូមិថ្មី]] |Thmei |- |១៧០៤០៨០៥ |[[ភូមិសំបូរ]] |Sambour |- |១៧០៤០៨០៦ |[[ភូមិអូររូង]] |Ou Rung |- |១៧០៤០៨០៧ |[[ភូមិពោធិ៍]] |Pou |- |១៧០៤០៨០៨ |[[ភូមិជ័យបូរ]] |Chey Bour |- |១៧០៤០៨០៩ |[[ភូមិផ្លុង]] |Phlong |- |១៧០៤០៨១០ |[[ភូមិតាព័រ ០១]] |Ta Poar Muoy |- |១៧០៤០៨១១ |[[ភូមិតាព័រ ០២]] |Ta Poar Pir |- |១៧០៤០៨១២ |[[ភូមិអូរខ្លុង]] |Ou Khlong |- |១៧០៤០៨១៣ |[[ភូមិដងផ្អាវ]] |Dang Ph'av |} anecrzveb8bgiqc3xq92njacoqo34vi 0 39226 321583 229155 2025-06-05T08:53:49Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321583 wikitext text/x-wiki {{pagename}} ({{lang-en|$ }}) ដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង [[ស្រុកជីក្រែង ]] [[ខេត្តសៀមរាប]] មានរដ្ឋបាលចំណុះ ភូមិ÷ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- | |[[ភូមិក្បាលដំរី |ភូមិក្បាលដំរី ]] |Kbal Domrey Communce |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |} tjxohipppyxriohbnyuoaczuxx4w93m 321590 321583 2025-06-05T09:11:54Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321590 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- | |[[ភូមិក្បាលដំរី |ភូមិក្បាលដំរី ]] |Kbal Domrey |- | | | |- | | | |- | | | |- | | | |- | | | |- | | | |- | | | |- | | | |} 3ack2a4h9r3bhouix6unyjzfw553kz4 321591 321590 2025-06-05T09:12:12Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321591 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- | |[[ភូមិក្បាលដំរី|ភូមិក្បាលដំរី]] |Kbal Domrey |- | | | |- | | | |- | | | |- | | | |- | | | |- | | | |- | | | |- | | | |} n0vlbckcvz3vkx2n4vs0blawf8pb378 321593 321591 2025-06-05T09:13:14Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321593 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- | |[[ភូមិក្បាលដំរី(ឃុំពង្រលើ)|ភូមិក្បាលដំរី]] |Kbal Domrey |- | | | |- | | | |- | | | |- | | | |- | | | |- | | | |- | | | |- | | | |} 3v37ii496el2xzcexwyvfwc2lc6l52j 321598 321593 2025-06-05T10:16:13Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321598 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |១៧០៤០៩០១ |ភូមិត្រពាំងភ្លោះ | |- |១៧០៤០៩០២ |ភូមិចេក | |- |១៧០៤០៩០៣ |ភូមិគ្រាំង | |- |១៧០៤០៩០៤ |[[ភូមិក្បាលដំរី(ឃុំពង្រលើ)|ភូមិក្បាលដំរី]] |Kbal Domrey |- |១៧០៤០៩០៥ |ភូមិគំរូ | |- |១៧០៤០៩០៦ |ភូមិស្វាយចេក | |- |១៧០៤០៩០៧ |ភូមិដុបត្នោត | |- |១៧០៤០៩០៨ |ភូមិស្រឡៅ | |- |១៧០៤០៩០៩ |ភូមិស្រោង | |- |១៧០៤០៩១០ |ភូមិព្រៃឆ្ការ | |} cyvoce8tk3a5c0cuiop9kibn2k84vb4 321599 321598 2025-06-05T10:24:10Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321599 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ១០ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |១៧០៤០៩០១ |[[ភូមិត្រពាំងភ្លោះ]] | |- |១៧០៤០៩០២ |[[ភូមិចេក]] | |- |១៧០៤០៩០៣ |[[ភូមិគ្រាំង]] | |- |១៧០៤០៩០៤ |[[ភូមិក្បាលដំរី(ឃុំពង្រលើ)|ភូមិក្បាលដំរី]] |Kbal Domrey |- |១៧០៤០៩០៥ |[[ភូមិគំរូ]] | |- |១៧០៤០៩០៦ |[[ភូមិស្វាយចេក]] | |- |១៧០៤០៩០៧ |[[ភូមិដុបត្នោត]] | |- |១៧០៤០៩០៨ |[[ភូមិស្រឡៅ]] | |- |១៧០៤០៩០៩ |[[ភូមិស្រោង]] | |- |១៧០៤០៩១០ |[[ភូមិព្រៃឆ្ការ]] | |} cw2ijqrl7w7axn8pv15n60nvx5rmlgu 321600 321599 2025-06-05T10:30:50Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321600 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ១០ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |១៧០៤០៩០១ |[[ភូមិត្រពាំងភ្លោះ]] |Trapeang Phluoh |- |១៧០៤០៩០២ |[[ភូមិចេក]] |Chek |- |១៧០៤០៩០៣ |[[ភូមិគ្រាំង]] |Kreang |- |១៧០៤០៩០៤ |[[ភូមិក្បាលដំរី(ឃុំពង្រលើ)|ភូមិក្បាលដំរី]] |Kbal Domrey |- |១៧០៤០៩០៥ |[[ភូមិគំរូ]] |Kumru |- |១៧០៤០៩០៦ |[[ភូមិស្វាយចេក]] |Svay Chek |- |១៧០៤០៩០៧ |[[ភូមិដុបត្នោត]] |Dob Tnaot |- |១៧០៤០៩០៨ |[[ភូមិស្រឡៅ]] |Sralau |- |១៧០៤០៩០៩ |[[ភូមិស្រោង]] | |- |១៧០៤០៩១០ |[[ភូមិព្រៃឆ្ការ]] |Prey Chhkar |} 8ai8ew00ly0aqlewcdfu48xtltoplke 321602 321600 2025-06-05T10:32:55Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321602 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ១០ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |១៧០៤០៩០១ |[[ភូមិត្រពាំងភ្លោះ]] |Trapeang Phluoh |- |១៧០៤០៩០២ |[[ភូមិចេក]] |Chek |- |១៧០៤០៩០៣ |[[ភូមិគ្រាំង]] |Kreang |- |១៧០៤០៩០៤ |[[ភូមិក្បាលដំរី(ឃុំពង្រលើ)|ភូមិក្បាលដំរី]] |Kbal Domrey |- |១៧០៤០៩០៥ |[[ភូមិគំរូ]] |Kumru |- |១៧០៤០៩០៦ |[[ភូមិស្វាយចេក]] |Svay Chek |- |១៧០៤០៩០៧ |[[ភូមិដុបត្នោត]] |Dob Tnaot |- |១៧០៤០៩០៨ |[[ភូមិស្រឡៅស្រោង]] |Sralau Sraong |- |១៧០៤០៩០៩ |[[ភូមិព្រៃឆ្ការ]] |Prey Chhkar |} 1jj3c5skunu7bb51lsiu2e8rmq21dlh 321603 321602 2025-06-05T10:34:48Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321603 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ១០ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |១៧០៤០៩០១ |[[ភូមិត្រពាំងភ្លោះ]] |Trapeang Phluoh |- |១៧០៤០៩០២ |[[ភូមិចេក]] |Chek |- |១៧០៤០៩០៣ |[[ភូមិគ្រាំង]] |Kreang |- |១៧០៤០៩០៤ |[[ភូមិក្បាលដំរី(ឃុំពង្រលើ)|ភូមិក្បាលដំរី]] |Kbal Domrey |- |១៧០៤០៩០៥ |[[ភូមិគំរូ]] |Kumru |- |១៧០៤០៩០៦ |[[ភូមិស្វាយចេក]] |Svay Chek |- |១៧០៤០៩០៧ |[[ភូមិដុបត្នោត]] |Dob Tnaot |- |១៧០៤០៩០៨ |[[ភូមិស្រឡៅស្រោង]] |Sralau Sraong |- |១៧០៤០៩០៩ |[[ភូមិព្រៃឆ្ការ]] |Prey Chhkar |- |១៧០៤០៩១០ |[[ភូមិល្អក់]] |LaOk |} atmg51b293bultu59q9ikuc3hiobily 321628 321603 2025-06-06T02:20:42Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321628 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ១០ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |១៧០៤០៩០១ |[[ភូមិត្រពាំងភ្លោះ]] |Trapeang Phluoh |- |១៧០៤០៩០២ |[[ភូមិចេក]] |Chek |- |១៧០៤០៩០៣ |[[ភូមិគ្រាំង]] |Kreang |- |១៧០៤០៩០៤ |[[ភូមិក្បាលដំរី(ឃុំពង្រលើ)|ភូមិក្បាលដំរី]] |Kbal Damrei |- |១៧០៤០៩០៥ |[[ភូមិគំរូ]] |Kumru |- |១៧០៤០៩០៦ |[[ភូមិស្វាយចេក]] |Svay Chek |- |១៧០៤០៩០៧ |[[ភូមិដុបត្នោត]] |Dob Tnaot |- |១៧០៤០៩០៨ |[[ភូមិស្រឡៅស្រោង]] |Sralau Sraong |- |១៧០៤០៩០៩ |[[ភូមិព្រៃឆ្ការ]] |Prey Chhkar |- |១៧០៤០៩១០ |[[ភូមិល្អក់]] |LaOk |} p7j5t8n028bc15snjujvqm7q795bqb5 0 39227 321584 224783 2025-06-05T08:54:15Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321584 wikitext text/x-wiki {{pagename}} ({{lang-en|$ }}) ដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង [[ស្រុកជីក្រែង ]] [[ខេត្តសៀមរាប]] មានរដ្ឋបាលចំណុះ ភូមិ÷ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |} 9sj06k5407uf9insxslubi3njznsakz 321619 321584 2025-06-06T00:41:18Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321619 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង ]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០៩ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |១៧០៤១០០១ |[[ភូមិសំរោងកញ្ជោច]] |Samraong Kanhchaoch |- |១៧០៤១០០២ |[[ភូមិបឹង]] |Boeng |- |១៧០៤១០០៣ |[[ភូមិស្ពានតូច]] |Spean Touch |- |១៧០៤១០០៤ |[[ភូមិយាង]] |Yeang |- |១៧០៤១០០៥ |[[ភូមិឬស្សីលក]] |Ruessei Lok |- |១៧០៤១០០៦ |[[ភូមិទទឹងថ្ងៃ]] |Totueng Thngai |- |១៧០៤១០០៧ |[[ភូមិក្រូច]] |Kroch |- |១៧០៤១០០៨ |[[ភូមិត្រពាំងរុន]] |Trapeang Run |} qz97ihyrcxfgfj5rphie0pjryt4zsu3 321620 321619 2025-06-06T00:41:43Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321620 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង ]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០៨ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |១៧០៤១០០១ |[[ភូមិសំរោងកញ្ជោច]] |Samraong Kanhchaoch |- |១៧០៤១០០២ |[[ភូមិបឹង]] |Boeng |- |១៧០៤១០០៣ |[[ភូមិស្ពានតូច]] |Spean Touch |- |១៧០៤១០០៤ |[[ភូមិយាង]] |Yeang |- |១៧០៤១០០៥ |[[ភូមិឬស្សីលក]] |Ruessei Lok |- |១៧០៤១០០៦ |[[ភូមិទទឹងថ្ងៃ]] |Totueng Thngai |- |១៧០៤១០០៧ |[[ភូមិក្រូច]] |Kroch |- |១៧០៤១០០៨ |[[ភូមិត្រពាំងរុន]] |Trapeang Run |} hzy4ab8qd5pn0me809tvjhlyqvfe51g 0 39228 321585 224784 2025-06-05T08:54:37Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321585 wikitext text/x-wiki {{pagename}} ({{lang-en|$ }}) ដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង [[ស្រុកជីក្រែង ]] [[ខេត្តសៀមរាប]] មានរដ្ឋបាលចំណុះ ភូមិ÷ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |- | |[[ភូមិ |ភូមិ ]] | |} 9sj06k5407uf9insxslubi3njznsakz 321625 321585 2025-06-06T00:48:25Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321625 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង ]][[ខេត្តសៀមរាប]]មាន {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- | | | |- | | | |- | | | |- | | | |- | | | |- | | | |- | | | |- | | | |- | | | |} nqopl986bksxxf9so1p93s9ezl33ndb 321627 321625 2025-06-06T02:19:54Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321627 wikitext text/x-wiki '''{{pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង ]][[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០៨ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |១៧០៤១១០១ |[[ភូមិពាក់ស្ពា]] |Peak Spea |- |១៧០៤១១០២ |[[ភូមិអូរ]] |Ou |- |១៧០៤១១០៣ |[[ភូមិចក]] |Chak |- |១៧០៤១១០៤ |[[ភូមិតាព្រហ្ម]] |Ta Prum |- |១៧០៤១១០៥ |[[ភូមិថ្នល់ដាច់]] |Thnal Dach |- |១៧០៤១១០៦ |[[ភូមិដំរីឆ្លង]] |Damrei Chhlang |- |១៧០៤១១០៧ |[[ភូមិកន្សែង]] |Kansaeng |- |១៧០៤១១០៨ |[[ភូមិព្រៃប្រស់]] |Prey Prors |} 5z6wine94o8m3uftop5hnovnbqpeza4 0 39274 321375 225213 2025-06-03T01:09:16Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321375 wikitext text/x-wiki [[ភូមិជប់សោម]] [[ឃុំពាក់ស្នែង]] [[ស្រុកអង្គរធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។ o62rn2fht6lukhjfvbionjk17dy06wp 0 39491 321415 241692 2025-06-03T02:21:29Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321415 wikitext text/x-wiki សំដៅដល់ ៖ *[[ឃុំត្បែង(ស្រុកកំពង់ស្វាយ)|ឃុំត្បែង]] [[ស្រុកកំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តកំពង់ធំ]] *[[ឃុំត្បែង(ស្រុកបន្ទាយស្រី)|ឃុំត្បែង]] [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]] [[ខេត្តសៀមរាប]] ir03egecx0hz0up30zqsly1ro19rgqe 0 39540 321541 249088 2025-06-05T05:24:50Z InternetArchiveBot 32568 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 321541 wikitext text/x-wiki {{Infobox album | Name = អរុណោទ័យ | Type = អាលប៊ុមទោល | Artist = ព្រាប​ សុវត្ថិ | Cover = | Released = 2007 | Recorded = | Genre = Pop, Folk, World, & Country | Length = | Label = Rasmey Hang Meas Production | Producer = | Last album = | This album = | Next album = }} អាល់ប៊ុម អរុណោទ័យ (​រស្មី​ហង្ស​មាស VCD វុល ៣៣១​) ២០០៧ * ០១. អរុណោទ័យ – ព្រាប សុវត្ថិ * ០២. ស្រលាញ់​បង​បញ្ឈឺ​អ្នក​ណា​? – ព្រាប សុវត្ថិ * ០៣. សាយ័ណ្ហ​រុះរោយ​ដួង​ចិត្ត – ព្រាប សុវត្ថិ * ០៤. ចាប​អើយ – ព្រាប សុវត្ថិ * ០៥. ទឹក​ភ្នែក​សេក​សោម – ព្រាប សុវត្ថិ * ០៦.​ ទឹក​ភ្នែក​អូន​ស្រក់​លើ​ទ្រូង​បង – ព្រាប សុវត្ថិ * ០៧. ខ្លាច​ហើយ​ចិត្ត​ស្រី – ព្រាប សុវត្ថិ * ០៨. សូរ​ស្លឹក​ឈើ​ងាប់ – ព្រាប សុវត្ថិ * ០៩. ផ្កា​សួគ៌ និង ក្របី – ព្រាប សុវត្ថិ * ១០. ភ្លើង​កណ្ដាល​ភ្លៀង – ព្រាប សុវត្ថិ == តំណភ្ជាប់ == * https://km.wikipedia.org/wiki/ព្រាប_សុវត្ថិ * http://www.hangmeas.com.kh/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110107224525/http://www.hangmeas.com.kh/ |date=2011-01-07 }} gpzso1jr6ruenimsx8pvypug94rzkc0 0 39542 321540 249090 2025-06-05T05:24:48Z InternetArchiveBot 32568 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 321540 wikitext text/x-wiki {{Infobox album | Name = នំបញ្ចុក ព្រាប​ សុវត្ថិ | Type = អាលប៊ុមទោល | Artist = ព្រាប​ សុវត្ថិ | Cover = | Released = 2006 | Recorded = | Genre = Pop, Folk, World, & Country | Length = 38​:16 | Label = Rasmey Hang Meas Production | Producer = | Last album = | This album = | Next album = }} អាល់ប៊ុម នំបញ្ចុក ព្រាប​ សុវត្ថិ (​រស្មី​ហង្ស​មាស VCD វុល ២៦៨​) ២០០៦ * ០១. នំបញ្ចុក ព្រាប សុវត្ថិ – ព្រាប សុវត្ថិ * ០២. ខ្មៅស្រែ – ព្រាប សុវត្ថិ * ០៣. ល្អគន់ ល្អឆើត – ព្រាប សុវត្ថិ * ០៤. មេឃអើយ! ភ្លៀងអើយ! – ព្រាប សុវត្ថិ * ០៥. កុងត្រាបេះដូង – ព្រាប សុវត្ថិ * ០៦.​ ទ្វេទុក្ខ ទ្វេស្នេហ៍​ – ព្រាប សុវត្ថិ * ០៧. ចម្រៀងកំដរចិត្ត – ព្រាប សុវត្ថិ * ០៨. បើវេលាអាចវិលថយក្រោយ – ព្រាប សុវត្ថិ * ០៩. បេះដូងដាច់យ៉ៃ – ព្រាប សុវត្ថិ * ១០. ភ្នែកខ្វាក់ ត្រចៀកថ្លង់ – ព្រាប សុវត្ថិ == តំណភ្ជាប់ == * https://km.wikipedia.org/wiki/ព្រាប_សុវត្ថិ * http://www.hangmeas.com.kh/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110107224525/http://www.hangmeas.com.kh/ |date=2011-01-07 }} shaewuw1ugzfuydloiudytwfhofydxu 0 39757 321502 321252 2025-06-04T09:59:35Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321502 wikitext text/x-wiki សំដៅដល់ ៖ *[[ភូមិរកា(ឃុំរកា)|ភូមិរកា]] [[ឃុំរកា(ស្រុកពារាំង)|ឃុំរកា]] [[ស្រុកពារាំង]] [[ខេត្តព្រៃវែង]] *[[ភូមិរកា(សង្កាត់ស្រយ៉ូវ)|ភូមិរកា]] [[សង្កាត់ស្រយ៉ូវ]] [[ក្រុងស្ទឹងសែន]] [[ខេត្តកំពង់ធំ]] *[[ភូមិរកា(ឃុំកំពង់ចិនជើង)|ភូមិរកា]] [[ឃុំកំពង់ចិនជើង]] [[ស្រុកស្ទោង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ]] *[[ភូមិរកា(ឃុំអង្គតាសូ)|ភូមិរកា]] [[ឃុំអង្គតាសូ]] [[ស្រុកស្វាយជ្រំ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង]] *[[ភូមិរកា(ឃុំគោកដូង)|ភូមិរកា]] [[ឃុំគោកដូង]] [[ស្រុកអង្គរជុំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាម]] *[[ភូមិរកា(សង្កាត់ក្របីរៀល)|ភូមិរកា]] [[សង្កាត់ក្របីរៀល]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]] *[[ភូមិរកា(ឃុំជីក្រែង)|ភូមិរកា]] [[ឃុំជីក្រែង]] [[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប]] 1phzfxrz2s35i8n1qix17qar48til21 321503 321502 2025-06-04T10:00:33Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321503 wikitext text/x-wiki សំដៅដល់ ៖ *[[ភូមិរកា(ឃុំរកា)|ភូមិរកា]] [[ឃុំរកា(ស្រុកពារាំង)|ឃុំរកា]] [[ស្រុកពារាំង]] [[ខេត្តព្រៃវែង]] *[[ភូមិរកា(សង្កាត់ស្រយ៉ូវ)|ភូមិរកា]] [[សង្កាត់ស្រយ៉ូវ]] [[ក្រុងស្ទឹងសែន]] [[ខេត្តកំពង់ធំ]] *[[ភូមិរកា(ឃុំកំពង់ចិនជើង)|ភូមិរកា]] [[ឃុំកំពង់ចិនជើង]] [[ស្រុកស្ទោង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ]] *[[ភូមិរកា(ឃុំអង្គតាសូ)|ភូមិរកា]] [[ឃុំអង្គតាសូ]] [[ស្រុកស្វាយជ្រំ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង]] *[[ភូមិរកា(ឃុំគោកដូង)|ភូមិរកា]] [[ឃុំគោកដូង]] [[ស្រុកអង្គរជុំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាម]] *[[ភូមិរកា(សង្កាត់ក្របីរៀល)|ភូមិរកា]] [[សង្កាត់ក្របីរៀល]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]] *[[ភូមិរកា(ឃុំកំពង់ក្ដី)|ភូមិរកា]] [[ឃុំកំពង់ក្តី]] [[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប]] j4ohq6yz7hi01t6z2uiqb7p0q0569z3 0 39785 321594 229160 2025-06-05T09:42:08Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321594 wikitext text/x-wiki == ភូមិក្បាលដំរី == '''ភូមិក្បាលដំរី''' ជាភូមិមួយដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំពង្រលើ]] [[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។ភូមិនេះមានចម្ងាយពី[[ផ្លូវជាតិលេខ៦|ផ្លូវជាតិលេខ ០៦]] ២០គីឡូម៉ែត្រ។គេអាចធ្វើកំណើរទៅដល់ភូមិនេះពីផ្លូវជាតិបានដោយតាមរយៈផ្លូវលំ។ភូមិនេះឆ្លងកាត់ដោយផ្លូវលំដែលមានប្រវែង ២០០០ ម៉ែត្រ។ភូមិក្បាលដំរីមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹងភូមិចំនួន ០២ គឺខាងត្បូងជាប់នឹង[[ភូមិសំរោង]]ខាងជើងជាប់នឹង[[ភូមិគ្រាំង]]​ខាងជើងជាប់នឹងស្ទឹងតូចនិងព្រៃហើយខាងកើតជាប់នឹងវាលស្រែនិងព្រែស្ដុកនិងចម្ការផ្សេងៗរបស់ប្រជាពលរដ្ឋនៅទីនោះ។ភូមិនេះគឺជាភូមិមួយដែលស្ថិតនៅក្នុងចំណោមភូមិដែលមានវ័យចំណាស់ជាងជាងគេនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង]]។ == អំពីប្រជាជន == ភូមិក្បាលដំរី មានប្រជាជនសរុបចំនួន ១២៨៥ ស្រីប្រមាណ ៦៣៩ (២០១៣)។ប្រជាជនប្រមាណជា ៨០ ភាគរយនៃភូមិនេះជាកសិករធ្វើស្រែចម្ការ។នៅក្នុងនោះមានការធ្វើស្រូវ ដាំដំឡូង ស្វាយចន្ទី ស្វាយ អំពៅ ចេក។ល។ក្រៅពីនោះមានអ្នកប្រកបរបរផ្សេងៗទៀតដូចជាចិញ្ចឹមសត្វមាន់ ទា ជ្រូក កាប់ឈើលក់ លក់ធ្យូង ឧស លក់សត្វព្រៃ នេសាទត្រី និង ធ្វើស្ករត្នាតជាដើម។ប្រជាជននៅក្នុងភូមិនេះមានការសាមគ្គីគ្នាណាស់អ្វីដែលបង្ហាញឲ្យឃើញដោយផ្ទាល់គឺពួកគេដាក់វេនគ្នាដើម្បីជួយគ្នាធ្វើស្រែចម្ការ ជួយដកស្ទូងស្រូវ ជួយច្រួតកាត់ស្រូវ និង ការដាក់វេនគ្នានៅក្នុងការយកចង្ហាន់ទៅវត្ត។ == ​ជំនឿ និង ប្រពៃណី == <gallery> ភូមិក្បាលដំរី.jpg </gallery> ប្រជាជននៅក្នុងភូមិក្បាលដំរីមានចំនួន ៩៩ ភាគរយមានជំនឿទៅលើ[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]។ប៉ុន្តែការគោរពប្រតិបត្តិរបស់ពួកគេហាក់ដូចជាមានការលាយឡំនឹង[[ព្រហ្មញ្ញសាសនានៅកម្ពុជា|ព្រហ្មញ្ញសាសនា]]ដែលពួកគាត់មានការជឿផងដែរទៅលើអ្នកតាព្រៃភ្នំ ម្ចាស់ទឹកម្ចាស់ដី ព្រលឹងខ្មោចជាដើម។ពួកគាត់មានការគោរពទៅលើដើមឈើណាដែលធំៗគោរពព្រលឹងបុគ្គលដែលបានស្លាប់ទៅ។​ទំនៀមទម្លាប់របស់អ្នកភូមិគឺការប្រតិបត្តិទៅតាមអ្វីដែលបុរាណយើងបានធ្វើនៅក្នុងសម័យបុរាណ។ការធ្វើពិធីប្លែកៗដែលបុរាណយើងធ្វើអ្នកភូមិនៅភូមិក្បាលដំរីបានរក្សាទុកវារហូត​មកដល់សព្វថ្ងៃនេះដូចជាការបួងសួងសុំកូន បែរបន់ទៅលើអារក្សអ្នកតានៅពេលដែលកូនចៅរបស់ពួកគេឈឺស្កាត់ ការសែនដើម្បីសុំសេចក្តីសុខពីអ្នកតាដែលបានរក្សាភូមិ។នៅក្នុងភូមិនេះមានវត្តអារាមមួយដែលវត្តនោះកសាងឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩១៥។វត្តនេះទើបតែបញ្ចុះសីមាព្រះវិហាររួចនៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៤ នេះ។វត្តក្បាលដំរីនេះជាកន្លែងដែលមានប្រជាជនរស់នៅ[[ឃុំពង្រលើ]]ទាំងអស់ចូលរួមធ្វើការចែករំលែកនិងបង្ហាញនូវចិត្តមានបុណ្យរបស់ពួកគេ។ == អំពីឈ្មោះរបស់ភូមិ == ឈ្មោះរបស់ភូមិក្បាលដំរីនេះគឺមិនមែនគ្រាន់តែជាឈ្មោះរបស់ភូមិប៉ុណ្ណោះនោះទេ។ឈ្មោះរបស់ភូមិនេះគឺយកទៅតាមរឿងព្រេងកថាមួយដែលមានដំណាលថា"មានដំរីមួយក្បាលមានមាឌធំមានសម្បុរពណ៌សវាមានប្រមោយវែងនិងមានភ្លុកដែលគួរឲ្យខ្លាច។ថ្ងៃមួយស្រាប់តែដំរីនោះវាទៅជល់នឹងប្រាសាទនំាឲ្យប្រាសាទបែកបាក់ខ្ទេចខ្ទីអស់"ដោយយោងតាមដំណាលរបស់ចាស់ៗនៅក្នុងភូមិហេតុនេះហើយទើបភូមិនេះមានឈ្មោះថា'''ភូមិក្បាល់ដំរី'''រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។ ev8dm4lipm0n56ab5bfin2ofckkm7a5 321595 321594 2025-06-05T09:44:21Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* ជំនឿ និង ប្រពៃណី */ 321595 wikitext text/x-wiki == ភូមិក្បាលដំរី == '''ភូមិក្បាលដំរី''' ជាភូមិមួយដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំពង្រលើ]] [[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។ភូមិនេះមានចម្ងាយពី[[ផ្លូវជាតិលេខ៦|ផ្លូវជាតិលេខ ០៦]] ២០គីឡូម៉ែត្រ។គេអាចធ្វើកំណើរទៅដល់ភូមិនេះពីផ្លូវជាតិបានដោយតាមរយៈផ្លូវលំ។ភូមិនេះឆ្លងកាត់ដោយផ្លូវលំដែលមានប្រវែង ២០០០ ម៉ែត្រ។ភូមិក្បាលដំរីមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹងភូមិចំនួន ០២ គឺខាងត្បូងជាប់នឹង[[ភូមិសំរោង]]ខាងជើងជាប់នឹង[[ភូមិគ្រាំង]]​ខាងជើងជាប់នឹងស្ទឹងតូចនិងព្រៃហើយខាងកើតជាប់នឹងវាលស្រែនិងព្រែស្ដុកនិងចម្ការផ្សេងៗរបស់ប្រជាពលរដ្ឋនៅទីនោះ។ភូមិនេះគឺជាភូមិមួយដែលស្ថិតនៅក្នុងចំណោមភូមិដែលមានវ័យចំណាស់ជាងជាងគេនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង]]។ == អំពីប្រជាជន == ភូមិក្បាលដំរី មានប្រជាជនសរុបចំនួន ១២៨៥ ស្រីប្រមាណ ៦៣៩ (២០១៣)។ប្រជាជនប្រមាណជា ៨០ ភាគរយនៃភូមិនេះជាកសិករធ្វើស្រែចម្ការ។នៅក្នុងនោះមានការធ្វើស្រូវ ដាំដំឡូង ស្វាយចន្ទី ស្វាយ អំពៅ ចេក។ល។ក្រៅពីនោះមានអ្នកប្រកបរបរផ្សេងៗទៀតដូចជាចិញ្ចឹមសត្វមាន់ ទា ជ្រូក កាប់ឈើលក់ លក់ធ្យូង ឧស លក់សត្វព្រៃ នេសាទត្រី និង ធ្វើស្ករត្នាតជាដើម។ប្រជាជននៅក្នុងភូមិនេះមានការសាមគ្គីគ្នាណាស់អ្វីដែលបង្ហាញឲ្យឃើញដោយផ្ទាល់គឺពួកគេដាក់វេនគ្នាដើម្បីជួយគ្នាធ្វើស្រែចម្ការ ជួយដកស្ទូងស្រូវ ជួយច្រួតកាត់ស្រូវ និង ការដាក់វេនគ្នានៅក្នុងការយកចង្ហាន់ទៅវត្ត។ == ​ជំនឿ និង ប្រពៃណី == <gallery> ភូមិក្បាលដំរី.jpg </gallery> ប្រជាជននៅក្នុងភូមិក្បាលដំរីចំនួន ៩៩ ភាគរយមានជំនឿទៅលើ[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]។ប៉ុន្តែការគោរពប្រតិបត្តិរបស់ពួកគេហាក់បីដូចជាមានការលាយឡំនឹង[[ព្រហ្មញ្ញសាសនានៅកម្ពុជា|ព្រហ្មញ្ញសាសនា]]ដែលពួកគេមានការជឿផងដែរទៅលើអ្នកតាព្រៃភ្នំ ម្ចាស់ទឹកម្ចាស់ដី ព្រលឹងខ្មោចជាដើម។ពួកគេមានការគោរពទៅលើដើមឈើណាដែលធំៗគោរពព្រលឹងបុគ្គលដែលបានស្លាប់ទៅ។​ទំនៀមទម្លាប់របស់អ្នកភូមិគឺការប្រតិបត្តិទៅតាមអ្វីដែលបុរាណយើងបានធ្វើនៅក្នុងសម័យបុរាណ។ការធ្វើពិធីប្លែកៗដែលបុរាណយើងធ្វើអ្នកភូមិនៅក្នុងភូមិក្បាលដំរីបានរក្សាទុកវារហូត​មកដល់សព្វថ្ងៃនេះដូចជាការបួងសួងសុំកូន បែរបន់ទៅលើអារក្សអ្នកតានៅពេលដែលកូនចៅរបស់ពួកគេឈឺស្កាត់ ការសែនដើម្បីសុំសេចក្តីសុខពីអ្នកតាដែលបានរក្សាភូមិ។នៅក្នុងភូមិនេះមានវត្តអារាមមួយដែលវត្តនោះកសាងឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩១៥។វត្តនេះទើបតែបញ្ចុះសីមាព្រះវិហាររួចនៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៤ នេះ។វត្តក្បាលដំរីនេះជាកន្លែងដែលមានប្រជាជនរស់នៅ[[ឃុំពង្រលើ]]ទាំងអស់ចូលរួមធ្វើការចែករំលែកនិងបង្ហាញនូវចិត្តមានបុណ្យរបស់ពួកគេ។ == អំពីឈ្មោះរបស់ភូមិ == ឈ្មោះរបស់ភូមិក្បាលដំរីនេះគឺមិនមែនគ្រាន់តែជាឈ្មោះរបស់ភូមិប៉ុណ្ណោះនោះទេ។ឈ្មោះរបស់ភូមិនេះគឺយកទៅតាមរឿងព្រេងកថាមួយដែលមានដំណាលថា"មានដំរីមួយក្បាលមានមាឌធំមានសម្បុរពណ៌សវាមានប្រមោយវែងនិងមានភ្លុកដែលគួរឲ្យខ្លាច។ថ្ងៃមួយស្រាប់តែដំរីនោះវាទៅជល់នឹងប្រាសាទនំាឲ្យប្រាសាទបែកបាក់ខ្ទេចខ្ទីអស់"ដោយយោងតាមដំណាលរបស់ចាស់ៗនៅក្នុងភូមិហេតុនេះហើយទើបភូមិនេះមានឈ្មោះថា'''ភូមិក្បាល់ដំរី'''រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។ q6lvlj7xafmpulr6y2al9qhwiwfgloo 321596 321595 2025-06-05T09:51:40Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 សុត្តន្ត សិរីហ្វុង បានប្ដូរទីតាំង ទំព័រ [[ភូមិក្បាលដំរី(ឃុំពង្រលើ)]] ទៅ [[ភូមិក្បាលដំរី (ឃុំពង្រលើ)]] 321595 wikitext text/x-wiki == ភូមិក្បាលដំរី == '''ភូមិក្បាលដំរី''' ជាភូមិមួយដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំពង្រលើ]] [[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។ភូមិនេះមានចម្ងាយពី[[ផ្លូវជាតិលេខ៦|ផ្លូវជាតិលេខ ០៦]] ២០គីឡូម៉ែត្រ។គេអាចធ្វើកំណើរទៅដល់ភូមិនេះពីផ្លូវជាតិបានដោយតាមរយៈផ្លូវលំ។ភូមិនេះឆ្លងកាត់ដោយផ្លូវលំដែលមានប្រវែង ២០០០ ម៉ែត្រ។ភូមិក្បាលដំរីមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹងភូមិចំនួន ០២ គឺខាងត្បូងជាប់នឹង[[ភូមិសំរោង]]ខាងជើងជាប់នឹង[[ភូមិគ្រាំង]]​ខាងជើងជាប់នឹងស្ទឹងតូចនិងព្រៃហើយខាងកើតជាប់នឹងវាលស្រែនិងព្រែស្ដុកនិងចម្ការផ្សេងៗរបស់ប្រជាពលរដ្ឋនៅទីនោះ។ភូមិនេះគឺជាភូមិមួយដែលស្ថិតនៅក្នុងចំណោមភូមិដែលមានវ័យចំណាស់ជាងជាងគេនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង]]។ == អំពីប្រជាជន == ភូមិក្បាលដំរី មានប្រជាជនសរុបចំនួន ១២៨៥ ស្រីប្រមាណ ៦៣៩ (២០១៣)។ប្រជាជនប្រមាណជា ៨០ ភាគរយនៃភូមិនេះជាកសិករធ្វើស្រែចម្ការ។នៅក្នុងនោះមានការធ្វើស្រូវ ដាំដំឡូង ស្វាយចន្ទី ស្វាយ អំពៅ ចេក។ល។ក្រៅពីនោះមានអ្នកប្រកបរបរផ្សេងៗទៀតដូចជាចិញ្ចឹមសត្វមាន់ ទា ជ្រូក កាប់ឈើលក់ លក់ធ្យូង ឧស លក់សត្វព្រៃ នេសាទត្រី និង ធ្វើស្ករត្នាតជាដើម។ប្រជាជននៅក្នុងភូមិនេះមានការសាមគ្គីគ្នាណាស់អ្វីដែលបង្ហាញឲ្យឃើញដោយផ្ទាល់គឺពួកគេដាក់វេនគ្នាដើម្បីជួយគ្នាធ្វើស្រែចម្ការ ជួយដកស្ទូងស្រូវ ជួយច្រួតកាត់ស្រូវ និង ការដាក់វេនគ្នានៅក្នុងការយកចង្ហាន់ទៅវត្ត។ == ​ជំនឿ និង ប្រពៃណី == <gallery> ភូមិក្បាលដំរី.jpg </gallery> ប្រជាជននៅក្នុងភូមិក្បាលដំរីចំនួន ៩៩ ភាគរយមានជំនឿទៅលើ[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]។ប៉ុន្តែការគោរពប្រតិបត្តិរបស់ពួកគេហាក់បីដូចជាមានការលាយឡំនឹង[[ព្រហ្មញ្ញសាសនានៅកម្ពុជា|ព្រហ្មញ្ញសាសនា]]ដែលពួកគេមានការជឿផងដែរទៅលើអ្នកតាព្រៃភ្នំ ម្ចាស់ទឹកម្ចាស់ដី ព្រលឹងខ្មោចជាដើម។ពួកគេមានការគោរពទៅលើដើមឈើណាដែលធំៗគោរពព្រលឹងបុគ្គលដែលបានស្លាប់ទៅ។​ទំនៀមទម្លាប់របស់អ្នកភូមិគឺការប្រតិបត្តិទៅតាមអ្វីដែលបុរាណយើងបានធ្វើនៅក្នុងសម័យបុរាណ។ការធ្វើពិធីប្លែកៗដែលបុរាណយើងធ្វើអ្នកភូមិនៅក្នុងភូមិក្បាលដំរីបានរក្សាទុកវារហូត​មកដល់សព្វថ្ងៃនេះដូចជាការបួងសួងសុំកូន បែរបន់ទៅលើអារក្សអ្នកតានៅពេលដែលកូនចៅរបស់ពួកគេឈឺស្កាត់ ការសែនដើម្បីសុំសេចក្តីសុខពីអ្នកតាដែលបានរក្សាភូមិ។នៅក្នុងភូមិនេះមានវត្តអារាមមួយដែលវត្តនោះកសាងឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩១៥។វត្តនេះទើបតែបញ្ចុះសីមាព្រះវិហាររួចនៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៤ នេះ។វត្តក្បាលដំរីនេះជាកន្លែងដែលមានប្រជាជនរស់នៅ[[ឃុំពង្រលើ]]ទាំងអស់ចូលរួមធ្វើការចែករំលែកនិងបង្ហាញនូវចិត្តមានបុណ្យរបស់ពួកគេ។ == អំពីឈ្មោះរបស់ភូមិ == ឈ្មោះរបស់ភូមិក្បាលដំរីនេះគឺមិនមែនគ្រាន់តែជាឈ្មោះរបស់ភូមិប៉ុណ្ណោះនោះទេ។ឈ្មោះរបស់ភូមិនេះគឺយកទៅតាមរឿងព្រេងកថាមួយដែលមានដំណាលថា"មានដំរីមួយក្បាលមានមាឌធំមានសម្បុរពណ៌សវាមានប្រមោយវែងនិងមានភ្លុកដែលគួរឲ្យខ្លាច។ថ្ងៃមួយស្រាប់តែដំរីនោះវាទៅជល់នឹងប្រាសាទនំាឲ្យប្រាសាទបែកបាក់ខ្ទេចខ្ទីអស់"ដោយយោងតាមដំណាលរបស់ចាស់ៗនៅក្នុងភូមិហេតុនេះហើយទើបភូមិនេះមានឈ្មោះថា'''ភូមិក្បាល់ដំរី'''រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។ q6lvlj7xafmpulr6y2al9qhwiwfgloo 321607 321596 2025-06-05T10:38:50Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* ​ជំនឿ និង ប្រពៃណី */ 321607 wikitext text/x-wiki == ភូមិក្បាលដំរី == '''ភូមិក្បាលដំរី''' ជាភូមិមួយដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំពង្រលើ]] [[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។ភូមិនេះមានចម្ងាយពី[[ផ្លូវជាតិលេខ៦|ផ្លូវជាតិលេខ ០៦]] ២០គីឡូម៉ែត្រ។គេអាចធ្វើកំណើរទៅដល់ភូមិនេះពីផ្លូវជាតិបានដោយតាមរយៈផ្លូវលំ។ភូមិនេះឆ្លងកាត់ដោយផ្លូវលំដែលមានប្រវែង ២០០០ ម៉ែត្រ។ភូមិក្បាលដំរីមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹងភូមិចំនួន ០២ គឺខាងត្បូងជាប់នឹង[[ភូមិសំរោង]]ខាងជើងជាប់នឹង[[ភូមិគ្រាំង]]​ខាងជើងជាប់នឹងស្ទឹងតូចនិងព្រៃហើយខាងកើតជាប់នឹងវាលស្រែនិងព្រែស្ដុកនិងចម្ការផ្សេងៗរបស់ប្រជាពលរដ្ឋនៅទីនោះ។ភូមិនេះគឺជាភូមិមួយដែលស្ថិតនៅក្នុងចំណោមភូមិដែលមានវ័យចំណាស់ជាងជាងគេនៅក្នុង[[ស្រុកជីក្រែង]]។ == អំពីប្រជាជន == ភូមិក្បាលដំរី មានប្រជាជនសរុបចំនួន ១២៨៥ ស្រីប្រមាណ ៦៣៩ (២០១៣)។ប្រជាជនប្រមាណជា ៨០ ភាគរយនៃភូមិនេះជាកសិករធ្វើស្រែចម្ការ។នៅក្នុងនោះមានការធ្វើស្រូវ ដាំដំឡូង ស្វាយចន្ទី ស្វាយ អំពៅ ចេក។ល។ក្រៅពីនោះមានអ្នកប្រកបរបរផ្សេងៗទៀតដូចជាចិញ្ចឹមសត្វមាន់ ទា ជ្រូក កាប់ឈើលក់ លក់ធ្យូង ឧស លក់សត្វព្រៃ នេសាទត្រី និង ធ្វើស្ករត្នាតជាដើម។ប្រជាជននៅក្នុងភូមិនេះមានការសាមគ្គីគ្នាណាស់អ្វីដែលបង្ហាញឲ្យឃើញដោយផ្ទាល់គឺពួកគេដាក់វេនគ្នាដើម្បីជួយគ្នាធ្វើស្រែចម្ការ ជួយដកស្ទូងស្រូវ ជួយច្រួតកាត់ស្រូវ និង ការដាក់វេនគ្នានៅក្នុងការយកចង្ហាន់ទៅវត្ត។ == ​ជំនឿ និង ប្រពៃណី == [[File:ភូមិក្បាលដំរី.jpg|thumb]] ប្រជាជននៅក្នុងភូមិក្បាលដំរីចំនួន ៩៩ ភាគរយមានជំនឿទៅលើ[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]។ប៉ុន្តែការគោរពប្រតិបត្តិរបស់ពួកគេហាក់បីដូចជាមានការលាយឡំនឹង[[ព្រហ្មញ្ញសាសនានៅកម្ពុជា|ព្រហ្មញ្ញសាសនា]]ដែលពួកគេមានការជឿផងដែរទៅលើអ្នកតាព្រៃភ្នំ ម្ចាស់ទឹកម្ចាស់ដី ព្រលឹងខ្មោចជាដើម។ពួកគេមានការគោរពទៅលើដើមឈើណាដែលធំៗគោរពព្រលឹងបុគ្គលដែលបានស្លាប់ទៅ។​ទំនៀមទម្លាប់របស់អ្នកភូមិគឺការប្រតិបត្តិទៅតាមអ្វីដែលបុរាណយើងបានធ្វើនៅក្នុងសម័យបុរាណ។ការធ្វើពិធីប្លែកៗដែលបុរាណយើងធ្វើអ្នកភូមិនៅក្នុងភូមិក្បាលដំរីបានរក្សាទុកវារហូត​មកដល់សព្វថ្ងៃនេះដូចជាការបួងសួងសុំកូន បែរបន់ទៅលើអារក្សអ្នកតានៅពេលដែលកូនចៅរបស់ពួកគេឈឺស្កាត់ ការសែនដើម្បីសុំសេចក្តីសុខពីអ្នកតាដែលបានរក្សាភូមិ។នៅក្នុងភូមិនេះមានវត្តអារាមមួយដែលវត្តនោះកសាងឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩១៥។វត្តនេះទើបតែបញ្ចុះសីមាព្រះវិហាររួចនៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៤ នេះ។វត្តក្បាលដំរីនេះជាកន្លែងដែលមានប្រជាជនរស់នៅ[[ឃុំពង្រលើ]]ទាំងអស់ចូលរួមធ្វើការចែករំលែកនិងបង្ហាញនូវចិត្តមានបុណ្យរបស់ពួកគេ។ == អំពីឈ្មោះរបស់ភូមិ == ឈ្មោះរបស់ភូមិក្បាលដំរីនេះគឺមិនមែនគ្រាន់តែជាឈ្មោះរបស់ភូមិប៉ុណ្ណោះនោះទេ។ឈ្មោះរបស់ភូមិនេះគឺយកទៅតាមរឿងព្រេងកថាមួយដែលមានដំណាលថា"មានដំរីមួយក្បាលមានមាឌធំមានសម្បុរពណ៌សវាមានប្រមោយវែងនិងមានភ្លុកដែលគួរឲ្យខ្លាច។ថ្ងៃមួយស្រាប់តែដំរីនោះវាទៅជល់នឹងប្រាសាទនំាឲ្យប្រាសាទបែកបាក់ខ្ទេចខ្ទីអស់"ដោយយោងតាមដំណាលរបស់ចាស់ៗនៅក្នុងភូមិហេតុនេះហើយទើបភូមិនេះមានឈ្មោះថា'''ភូមិក្បាល់ដំរី'''រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។ 7q6vsfu0kajl4lgvmm0bnn33yzg26c6 0 39828 321366 240518 2025-06-03T00:46:42Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321366 wikitext text/x-wiki សំដៅទៅដល់ ៖ *[[ភូមិប្រាសាទ(ឃុំចក)|ភូមិប្រាសាទ]] [[ឃុំចក]] [[ស្រុកអូររាំងឪ]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]] *[[ភូមិប្រាសាទ(សង្កាត់បុស្បូវ)|ភូមិប្រាសាទ]] [[សង្កាត់បុស្បូវ]] [[ក្រុងសំរោង]] [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] *[[ភូមិប្រាសាទ(ឃុំជ្រៃឃ្មុំ)|ភូមិប្រាសាទ]] [[ឃុំជ្រៃឃ្មុំ]] [[ស្រុកស៊ីធរកណ្ដាល]] [[ខេត្តព្រៃវែង]] *[[ភូមិប្រាសាទ(ឃុំរមេញ)|ភូមិប្រាសាទ]] [[ឃុំរមេញ]] [[ស្រុកកោះអណ្ដែត]] [[ខេត្តតាកែវ]] *[[ភូមប្រាសាទ(ឃុំសំរោង)|ភូមិប្រាសាទ]] [[ឃុំសំរោង(ស្រុកកំពង់ធំ)|ឃុំសំរោង]] [[ស្រុក​កំពង់ធំ(ខេត្តព្រះត្រពាំង)|ស្រុកកំពង់ធំ]] [[ខេត្តព្រះត្រពាំង]] *[[ភូមិប្រាសាទ(ឃុំជប់ត្រាច)|ភូមិប្រាសាទ]] [[ឃុំជប់ត្រាវ]] [[ស្រុកអង្គរធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប]] cw013rfwhaxlauthjectmr8s7llidoh 321367 321366 2025-06-03T00:49:07Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321367 wikitext text/x-wiki សំដៅទៅដល់ ៖ *[[ភូមិប្រាសាទ(ឃុំចក)|ភូមិប្រាសាទ]] [[ឃុំចក]] [[ស្រុកអូររាំងឪ]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]] *[[ភូមិប្រាសាទ(សង្កាត់បុស្បូវ)|ភូមិប្រាសាទ]] [[សង្កាត់បុស្បូវ]] [[ក្រុងសំរោង]] [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] *[[ភូមិប្រាសាទ(ឃុំជ្រៃឃ្មុំ)|ភូមិប្រាសាទ]] [[ឃុំជ្រៃឃ្មុំ]] [[ស្រុកស៊ីធរកណ្ដាល]] [[ខេត្តព្រៃវែង]] *[[ភូមិប្រាសាទ(ឃុំរមេញ)|ភូមិប្រាសាទ]] [[ឃុំរមេញ]] [[ស្រុកកោះអណ្ដែត]] [[ខេត្តតាកែវ]] *[[ភូមប្រាសាទ(ឃុំសំរោង)|ភូមិប្រាសាទ]] [[ឃុំសំរោង(ស្រុកកំពង់ធំ)|ឃុំសំរោង]] [[ស្រុក​កំពង់ធំ(ខេត្តព្រះត្រពាំង)|ស្រុកកំពង់ធំ]] [[ខេត្តព្រះត្រពាំង]] *[[ភូមិប្រាសាទ(ឃុំជប់តាត្រាវ)|ភូមិប្រាសាទ]] [[ឃុំជប់តាត្រាវ]] [[ស្រុកអង្គរធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប]] 2ycnquo97xkwfma0z4rczow23tfmja5 321504 321367 2025-06-04T10:02:49Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321504 wikitext text/x-wiki សំដៅទៅដល់ ៖ *[[ភូមិប្រាសាទ(ឃុំចក)|ភូមិប្រាសាទ]] [[ឃុំចក]] [[ស្រុកអូររាំងឪ]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]] *[[ភូមិប្រាសាទ(សង្កាត់បុស្បូវ)|ភូមិប្រាសាទ]] [[សង្កាត់បុស្បូវ]] [[ក្រុងសំរោង]] [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] *[[ភូមិប្រាសាទ(ឃុំជ្រៃឃ្មុំ)|ភូមិប្រាសាទ]] [[ឃុំជ្រៃឃ្មុំ]] [[ស្រុកស៊ីធរកណ្ដាល]] [[ខេត្តព្រៃវែង]] *[[ភូមិប្រាសាទ(ឃុំរមេញ)|ភូមិប្រាសាទ]] [[ឃុំរមេញ]] [[ស្រុកកោះអណ្ដែត]] [[ខេត្តតាកែវ]] *[[ភូមប្រាសាទ(ឃុំសំរោង)|ភូមិប្រាសាទ]] [[ឃុំសំរោង(ស្រុកកំពង់ធំ)|ឃុំសំរោង]] [[ស្រុក​កំពង់ធំ(ខេត្តព្រះត្រពាំង)|ស្រុកកំពង់ធំ]] [[ខេត្តព្រះត្រពាំង]] *[[ភូមិប្រាសាទ(ឃុំជប់តាត្រាវ)|ភូមិប្រាសាទ]] [[ឃុំជប់តាត្រាវ]] [[ស្រុកអង្គរធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប]] *[[ភូមិប្រាសាទ(ឃុំកំពង់ក្ដី)|ភូមិប្រាសាទ]] [[ឃុំកំពង់ក្តី]] [[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប]] figoralolj1fofu6xjsa3ss2wlscm9s 0 40201 321634 234301 2025-06-06T02:28:38Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321634 wikitext text/x-wiki ដ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- | | | |- |} t1jbdaor0e3py2pwezuod8sssrdn3fx 321635 321634 2025-06-06T02:29:50Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321635 wikitext text/x-wiki '''ឃុំយាង''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកពួក]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- | | | |- |} fcl4xlkykczyte47nigpss4rvmxgsgg 0 40600 321573 243938 2025-06-05T08:34:26Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321573 wikitext text/x-wiki សំដៅដល់ ៖ *[[ភូមិព្រៃទទឹង(ឃុំក្រាំងដីវ៉ាយ)|ភូមិព្រៃទទឹង]] [[ឃុំក្រាំងដីវ៉ាយ]] [[ស្រុកភ្នំស្រួច]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] *[[ភូមិព្រៃទទឹង(ឃុំសំបួរ)|ភូមិព្រៃទទឹង]] [[ឃុំសំបួរ(ស្រុកស្វាយទាប)|ឃុំសំបួរ]] [[ស្រុកស្វាយទាប]] [[ខេត្តស្វាយរៀង]] *[[ភូមិព្រៃទទឹង(ឃុំល្វែងឬស្សី)|ភូមិព្រៃទទឹង]] [[ឃុំល្វែងឫស្សី]] [[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប]] 9o31wicfl5wneayd8v1imlra2h5h1gl 0 40609 321605 238571 2025-06-05T10:36:56Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321605 wikitext text/x-wiki សំដៅដល់ ៖ *[[ភូមិចេក(សង្កាត់ចេក)|ភូមិចេក]] [[សង្កាត់ចេក]] [[ក្រុងស្វាយរៀង]] [[ខេត្តស្វាយរៀង]] *[[ភូមិចេក(ឃុំកំពង់ចិនជើង)|ភូមិចេក]] [[ឃុំកំពង់ចិនជើង]] [[ស្រុកស្ទោង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ]] *[[ភូមិល្អក់(ឃុំពង្រលើ)|ភូមិល្អក់]] [[ឃុំពង្រលើ]] [[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប]] njep1u9ri2utpvwmj6ra9bxzhfqbim3 321606 321605 2025-06-05T10:37:19Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321606 wikitext text/x-wiki សំដៅដល់ ៖ *[[ភូមិចេក(សង្កាត់ចេក)|ភូមិចេក]] [[សង្កាត់ចេក]] [[ក្រុងស្វាយរៀង]] [[ខេត្តស្វាយរៀង]] *[[ភូមិចេក(ឃុំកំពង់ចិនជើង)|ភូមិចេក]] [[ឃុំកំពង់ចិនជើង]] [[ស្រុកស្ទោង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ]] *[[ភូមិចេក(ឃុំពង្រលើ)|ភូមិចេក]] [[ឃុំពង្រលើ]] [[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប]] cgdgbjh7rzw4sqyvvrfxenjf6vhv94i 0 40623 321558 237291 2025-06-05T07:49:40Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321558 wikitext text/x-wiki សំដៅដល់ ៖ *[[ភូមិខ្វាវ(ឃុំចំប៉ី)|ភូមិខ្វាវ]] [[ឃុំចំប៉ី(ស្រុកអង្គរជ័យ)|ឃុំចំប៉ី]] [[ស្រុកអង្គរជ័យ]] [[ខេត្តកំពត]] *[[ភូមិខ្វាវ(ឃុំខ្វាវ)|ភូមិខ្វាវ]] [[ឃុំខ្វាវ (ស្រុកជីក្រែង)|ឃុំខ្វាវ]] [[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប]] 70thrz74vpwcxy7eabale7okiqmroc6 0 40654 321577 282450 2025-06-05T08:42:49Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321577 wikitext text/x-wiki សំដៅដល់ ៖ *[[ភូមិល្វា(ឃុំជ្រៃឃ្មុំ)|ភូមិល្វា]] [[ឃុំជ្រៃឃ្មុំ]] [[ស្រុកស៊ីធរកណ្ដាល]] [[ខេត្តព្រៃវែង]] *[[ភូមិល្វា(ឃុំស៊ាងឃ្វាង)|ភូមិល្វា]] [[ឃុំស៊ាងឃ្វាង]] [[ស្រុកកំចាយមារ]] [[ខេត្តព្រៃវែង]] *[[ភូមិល្វា(សង្កាត់កោះដាច់)|ភូមិល្វា]] [[សង្កាត់កោះដាច់]] [[ខណ្ឌជ្រោយចង្វារ]] [[រាជធានីភ្នំពេញ]] *[[ភូមិល្វា(ឃុំស្ពានត្នោត)|ភូមិល្វា]] [[ឃុំស្ពានត្នោត]] [[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប]] g2ej708zp2dv3shcu2f8he2ct5avl14 0 40729 321534 320337 2025-06-05T04:00:51Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321534 wikitext text/x-wiki {{Location map+ |Cambodia| width = 325| caption = តំបន់បេតិកភណ្ឌពិភពលោកនៅកម្ពុជា |alt=Map showing the locations of World Heritage Sites in Cambodia | places = {{location map~ |Cambodia|lat=13.412469|long=103.866989 |label=[[ ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]|position=top|mark=Gold pog.svg}} {{Location map~ |Cambodia|lat=14.391700 |long=104.6802 | label=[[ប្រាសាទព្រះវិហារ]]|position=left|mark=Gold pog.svg}} {{Location map~ |Cambodia|lat=12.871100 |long=105.043300 | label=[[សម្បូរព្រៃគុហ៍]]|position=right|mark=Gold pog.svg}} {{Location map~ |Cambodia|lat=13.7903 |long=104.5355 | label=[[ប្រាសាទកោះកេរ]] |position=right|mark=Gold pog.svg}} }} អង្គការសិក្សា​វិទ្យាសាស្រ្តអប់រំ និងវប្បធម៌ ហៅកាត់ថាយូណេស្កូ(UNESCO)គឺជាផ្នែកមួយនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ(United Nation)។ អង្គការនេះបង្កើតឡើងក្នុងគោលបំណងបង្រួបបង្រួមឲ្យមានសន្តិភាព ស្ថេរភាព ដោយលើកតម្កើងឲ្យមានកិច្ចសហប្រតិបត្តិការលើវិស័យ អប់រំ វិទ្យាសាស្រ្ត និង វប្បធម៌ ជាពិសេសការគោរពជាសកល ដើម្បីអោយមាន យុត្តិធម៌ មានការគោរពច្បាប់ និងសិទ្ធិមនុស្ស។ អង្គការយូណេស្កូបានបង្កើតឲ្យមានកម្មវិធីនិងគណៈកម្មាធិការមួយចំនួនដើម្បូីលើកកម្ពស់ការអប់រំ វិទ្យាសាស្ត្រ និងវប្បធម៌។ ក្នុងកម្មវិធីទាំងនោះមានដូចជា៖ គណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌពិភពលោក គណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបី កម្មវិធីស្មារតីនៃការចងចាំពិភពលោក ឋបនីយជីវមណ្ឌល ជាដើម។ គណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌពិភពលោក បង្កើតឡើងក្នុងគោលបំណងលើកកម្ពស់និងការពារតម្លៃលេចធ្លោជាសកលរបស់តំបន់វប្បធម៌ប្រវត្តិសាស្ត្រ និងធម្មជាតិ។ គណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបី បង្កើតឡើងក្នុងគោលបំណងលើកកម្ពស់និងការពារតម្លៃនៃបេតិកភណ្ឌរស់។ បេតិភណ្ឌអរូបី គឺជាមរតកបង្កើតដោយមនុស្សបានផ្ទេរបន្តពីជំនាន់មួយ ទៅជំនាន់មួយ តាមរយៈការប្រតិបត្តិ ការបង្ហាញ ការសម្តែង ការនិយាយ ឬការត្រាប់តៗគ្នា ដែល មិនអាចមើលឃើញ មិនអាចប៉ះពាល់បាន និងពិបាកយល់ ដូចជាចំណេះដឹង បំណិន ភាសា សិល្បៈ សាសនា ជំនឿ ទំនៀមទម្លាប់ ប្រពៃណី ឧបករណ៍សម្ភារ វត្ថុសិល្បៈជាដើម។ == បេតិកភណ្ឌរូបី(World Heritage Site)មានដូចជា៖ == {|class="wikitable sortable plainrowheaders" ! style="width:15%;" scope="col"| ឈ្មោះតំបន់ដែលត្រូវបានចុះក្នុងបញ្ជី ! class="unsortable" scope="col" | រូបភាព ! scope="col" | ទីតាំង ! scope="col" | លក្ខណៈវិនិច្ឆ័យ ! scope="col"| ផ្ទៃក្រឡា<br />ha (acre) ! scope="col"| ថ្ងៃ ខែ ឆ្នាំ ! scope="col"| សម័យប្រជុំ ! scope="col" class="unsortable" | ឯកសារយោង |- ! scope="row" | ឧទ្យានបុរាណវិទ្យា[[អង្គរ]] | {{center|[[File:Angkor Wat.jpg|150x150px|alt=Ruins of a large structure with five large towers at the top.]]}} | {{sort|កម្ពុជា|[[ខេត្តសៀមរាប]], {{flag|Cambodia}}<br /><small>{{coord|13|26|N|103|50|E|region:KH_type:landmark|name=Angkor}}</small>}} | វប្បធម៌ <br />(i), (ii), (iii), (iv) | {{convert|40100|ha|abbr=values|sortable=on}} | align="center" | ១៤ ធ្នូ ១៩៩២ | សម័យប្រជុំគណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌពិភពលោកលើកទី១៦ នាទីក្រុងសាន់តាហ្វេ សហរដ្ឋអាមេរិក។ |<ref>{{cite web |url=https://whc.unesco.org/en/list/668|title=Angkor |publisher=[[UNESCO]] |access-date=19 September 2023}}</ref><ref name="16-sess-p37-38">{{harvnb|16th session|1992|pp=37–38, annex VI}}</ref><br /><ref name="28-sess-p66-67">{{harvnb|28th session|2004|pp=66–67}}</ref> |- ! scope="row" | [[ប្រាសាទព្រះវិហារ]] | {{center|[[File:Preah-vihear.jpg|150x150px|alt=Ruins of a stone building erected on a stone platform. The roof above the main entrance is decorated.]]}} | {{sort|កម្ពុជា|[[ខេត្តព្រះវិហារ]], {{flag|Cambodia}}<br /><small>{{coord|14|23|26|N|104|40|49|E|region:KH_type:landmark|name=Temple of Preah Vihear}}</small>}} | វប្បធម៌​ <br />(i) | {{convert|155|ha|abbr=values|sortable=on}}; តំបន់ទ្រនាប់ {{convert|2643|ha|abbr=values}} | align="center" | ៧ កក្កដា ២០០៨ | សម័យប្រជុំគណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌពិភពលោកលើកទី៣២ នាទីក្រុងកេបិច ប្រទេសកាណាដា។ |<ref>{{cite web |url=https://whc.unesco.org/en/list/1224|title=Temple of Preah Vihear|publisher=[[UNESCO]] |access-date=19 September 2023}}</ref> |- ! scope="row" | តំបន់ប្រាសាទ[[សម្បូរព្រៃគុហ៍]] បុរាណស្ថាននៃអតីតរាជធានីឦសានបុរៈ | {{center|[[File:One of many temples in Sambor Prei Kuk.jpg|150x150px|alt=A temple in Sambor Prei Kuk.]]}} | {{sort|កម្ពុជា|[[ខេត្តកំពង់ធំ]], {{flag|Cambodia}}<br /><small>{{coord|12|52|15|N|105|2|35|E|region:KH_type:landmark|name=Temple Zone of Sambor Prei Kuk, Archaeological Site of Ancient Ishanapura}}</small>}} | វប្បធម៌ <br />(ii), (iii), (vi) | {{convert|840.03|ha|abbr=values|sortable=on}}; តំបន់ទ្រនាប់ {{convert|2,523.6|ha|abbr=values}} | align="center" | ៨ កក្កដា ២០១៧ | សម័យប្រជុំគណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌពិភពលោកលើកទី៤១ នាទីក្រុងក្រាកូវ ប្រទេសប៉ូឡូញ។ |<ref>{{cite web|url=https://whc.unesco.org/en/list/1532|title=Temple Zone of Sambor Prei Kuk, Archaeological Site of Ancient Ishanapura|first=UNESCO World Heritage|last=Centre|website=whc.unesco.org}}</ref> |- ! scope="row" | [[ប្រាសាទកោះកេរ|កោះកេរ]]៖ បុរាណស្ថាននៃអតីតរាជធានីលិង្គបុរៈ ឬឆោកគគ៌្យរ | {{center|[[File:04-Koh Ker-nX-18.jpg|150x150px|alt=Prasat Prang, the Pyramid of Koh Ker]]}} | {{sort|កម្ពុជា|[[ខេត្តព្រះវិហារ]], {{flag|Cambodia}}<br /><small>{{coord|13|46|59|N|104|32|14|E|region:KH_type:landmark|name=Koh Ker: Archaeological Site of Ancient Lingapura or Chok Gargyar}}</small>}} | វប្បធម៌ <br />(ii), (iv) | {{convert|1187.61|ha|abbr=values|sortable=on}}; តំបន់ទ្រនាប់ {{convert|3523.77|ha|abbr=values}} | align="center" | ១៧ កញ្ញា ២០២៣ | សម័យប្រជុំគណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌពិភពលោកលើកទី៤៥ នាទីក្រុងរីយ៉ាដ រាជាណាចក្រអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត។ |<ref>{{cite web |url=https://whc.unesco.org/en/list/1667/|title=Koh Ker: Archaeological Site of Ancient Lingapura or Chok Gargyar|publisher=[[UNESCO]] |access-date=19 September 2023}}</ref> |} == បញ្ជីបេតិកភណ្ឌអរូបី(Intangible Cultural Heritage)មានដូចជា៖ == {|class="wikitable sortable plainrowheaders" ! style="width:15%;" scope="col"| បេតិកភណ្ឌអរូបីដែលត្រូវបានចុះក្នុងបញ្ជី ! class="unsortable" scope="col" | រូបភាព ! scope="col" | ប្រភេទបញ្ជីដែលត្រូវបានចុះ ! scope="col"| ថ្ងៃ ខែ ឆ្នាំ ! scope="col"| សម័យប្រជុំ ! scope="col" class="unsortable" | ឯកសារយោង |- ! scope="row" | [[របាំព្រះរាជទ្រព្យ]] | {{center|[[File:Royal Ballet Camboda Apsara Mera.jpg|150x150px|alt=Royal Ballet Camboda Apsara Mera]]}} | align="center" | បញ្ជីតំណាងនៃមនុស្សជាតិ | align="center" | ៧ វិច្ឆិកា ២០០៣ | align="center" | |<ref>{{cite web |url=https://ich.unesco.org/en/RL/royal-ballet-of-cambodia-00060|title=Royal Ballet of Cambodia |publisher=[[UNESCO]] |access-date=20 September 2023}}</ref> |- ! scope="row" | [[ល្ខោនស្បែកធំ|ល្ខោនស្រមោលស្បែកធំ]] | {{center|[[File:Laksmana, Nang Sbek, Cambodia - Museu do Oriente - Lisbon, Portugal - DSC06804.JPG|150x150px|alt=Laksmana, Nang_Sbek, Cambodia Museu do Oriente Lisbon, Portugal]]}} | align="center" | បញ្ជីតំណាងនៃមនុស្សជាតិ | align="center" | ២៥ វិច្ឆិកា ២០០៥ | align="center" | |<ref>{{cite web |url=https://ich.unesco.org/en/RL/sbek-thom-khmer-shadow-theatre-00108|title=Sbek Thom, Khmer shadow theatre |publisher=[[UNESCO]] |access-date=20 September 2023}}</ref> |- ! scope="row" | [[ល្បែងទាញព្រ័ត្រ]] | {{center|[[File:Awatoceanofmilk01.JPG|150x150px|alt=Churning of the Ocean of Milk at Angkor Wat]]}} | align="center" | បញ្ជីតំណាងនៃមនុស្សជាតិ | align="center" | ២ ធ្នូ ២០១៥ | align="center" | កិច្ចប្រជុំលើកទី១០ នៃគណៈកម្មាធិការអន្តររដ្ឋាភិបាល​ដើម្បីការពារបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបីរបស់អង្គការយូណេស្កូ នៅទីក្រុងវិនហុក ប្រទេសណាមីប៊ី។ |<ref>{{cite web |url=https://ich.unesco.org/en/RL/tugging-rituals-and-games-01080|title=Tugging rituals and games |publisher=[[UNESCO]] |access-date=20 September 2023}}</ref> |- ! scope="row" | [[ចាប៉ីដងវែង]] | {{center|[[File:Cambodian musician playing Chapey, 1880.jpg|150x150px|alt=Cambodian musician playing Chapey in 1880]]}} | align="center" | បញ្ជីត្រូវការការសង្គ្រោះបន្ទាន់ | align="center" | ៣០ វិច្ឆិកា ២០១៦ | align="center" | កិច្ចប្រជុំលើកទី១១ នៃគណៈកម្មាធិការអន្តររដ្ឋាភិបាលដើម្បីការពារបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបីរបស់អង្គការយូណេស្កូ​ នៅទីក្រុងអាឌីសអាបាបា ប្រទេសអេត្យូពី។ |<ref>{{cite web |url=https://ich.unesco.org/en/USL/chapei-dang-veng-01165|title=Chapei Dang Veng |publisher=[[UNESCO]] |access-date=20 September 2023}}</ref> |- ! scope="row" | [[ល្ខោនខោល|ល្ខោនខោលវត្តស្វាយអណ្ដែត]] | {{center|[[File:Lakhon Khol Art painting.jpg|150x150px|alt=Lakhon Khol Art painting]]}} | align="center" | បញ្ជីត្រូវការការសង្គ្រោះបន្ទាន់ | align="center" | ២៨ វិច្ឆិកា ២០១៨ | align="center" | កិច្ចប្រជុំលើកទី១៣​ នៃគណៈកម្មាធិការអន្តររដ្ឋាភិបាលដើម្បីការពារបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបីរបស់អង្គការយូណេស្កូ នៅទីក្រុងព័រល្វី សាធារណរដ្ឋម៉ូរីស។ |<ref>{{cite web |url=https://ich.unesco.org/en/USL/lkhon-khol-wat-svay-andet-01374|title=Lkhon Khol Wat Svay Andet |publisher=[[UNESCO]] |access-date=20 September 2023}}</ref> |- ! scope="row" | [[គុនល្បុក្កតោ]] | {{center|[[File:Risingkneestance.jpg|150x150px|Kun L'bokator]]}} | align="center" | បញ្ជីតំណាងនៃមនុស្សជាតិ | align="center" | ២៩ វិច្ឆិកា ២០២២ | align="center" | កិច្ចប្រជុំលើកទី១៧ នៃគណៈកម្មាធិការអន្តររដ្ឋាភិបាលដើម្បីការពារបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបីរបស់អង្គការយូណេស្កូ នៅទីក្រុងរ៉ាបាត់ ព្រះរាជាណាចក្រម៉ារ៉ុក។ |<ref>{{cite web |url=https://ich.unesco.org/en/RL/kun-lbokator-traditional-martial-arts-in-cambodia-01868|title=Kun Lbokator, traditional martial arts in Cambodia |publisher=[[UNESCO]] |access-date=20 September 2023}}</ref> |- ! scope="row" | [[ក្រមា|ក្រមាខ្មែរ]] | [[ឯកសារ:Market_Woman_in_Camodia_with_Krama.jpg|ស្តាំ|រូបភាពតូច]] | align="center" | បញ្ជីតំណាងនៃមនុស្សជាតិ | align="center" | ០៤ ធ្នូ ២០២៤ | align="center" | កិច្ចប្រជុំលើកទី១៩ នៃគណៈកម្មាធិការអន្តររដ្ឋាភិបាលដើម្បីការពារបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបីរបស់អង្គការយូណេស្កូ នៅទីក្រុងអាសង់ស្យុង សាធារណរដ្ឋប៉ារ៉ាហ្គាយ។ |<ref>{{cite web |url=https://ich.unesco.org/en/RL/cultural-practices-and-expressions-linked-to-krama-a-traditional-woven-textile-in-cambodia-02115|title=Cultural practices and expressions linked to Krama, a traditional woven textile in Cambodia |publisher=[[UNESCO]] |access-date=04 December 2024}}</ref> |} == បញ្ជីស្មារតីនៃការចងចាំពិភពលោក(Memory of the World International Register)មានដូចជា៖ == #បណ្ណាសារ[[សារមន្ទីរឧក្រិដ្ឋកម្មប្រល័យពូជសាសន៍ទួលស្លែង]] ត្រូវបានដាក់បញ្ចូលកាលពីថ្ងៃទី ៣១ ខែ កក្កដា ឆ្នាំ ២០០៩ នៅទីក្រុងប្រ៊ិចថោនប្រទេសបារបារដូស។ #ក្រាំងរឿងអ៊ីណាវបុស្បា ត្រូវបានដាក់បញ្ចូលកាលពីថ្ងៃទី​​ ៣០ ខែ តុលា ឆ្នាំ ២០១៧​ នៅទីក្រុងប៉ារីស ប្រទេសបារាំង។ == បញ្ជីស្មារតីនៃការចងចាំពិភពលោកថ្នាក់តំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក(Memory of the World for Asia and the Pacific)មានដូចជា៖ == #[[ខ្សែ​អាត់​សម្លេង​រឿង​រាមកេរ្តិ៍តាគ្រុឌ​]] ត្រូវបានដាក់បញ្ចូលកាលពីថ្ងៃទី ១៤ ខែ ឧសភា ឆ្នាំ ២០១៤ នៅទីក្រុងក្វាងចូវប្រទេសចិន == ឋបនីយជីវមណ្ឌល(Biosphere Reserves)មានដូចជា៖ == #ឋបនីយជីវមណ្ឌល[[បឹងទន្លេសាប]] ត្រូវបានដាក់កំណត់ដោយអង្គការយូណេស្កូនៅឆ្នាំ១៩៩៧។ == បណ្ដាញទីក្រុងច្នៃប្រតិដ្ឋរបស់អង្គការយូណេស្កូ(UNESCO Creative Cities Network)មានដូចជា៖ == #[[ក្រុងបាត់ដំបង]] ត្រូវបានអង្គការយូណេស្កូចុះក្នុងបញ្ជីបណ្ដាញទីក្រុងច្នៃប្រតិដ្ឋ ផ្នែកម្ហូបអាហារ(Gastronomy)កាលពីថ្ងៃទី​ ៣១ ខែ តុលា ឆ្នាំ ២០២៣ នាទីក្រុងអ៊ីស្តង់ប៊ុល ប្រទេសតួកគី។ ==ឯកសារយោង== {{Reflist}} 95ohh8jjm54yjbwosije9eex5t2ku8z 321535 321534 2025-06-05T04:03:01Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321535 wikitext text/x-wiki {{Location map+ |Cambodia| width = 325| caption = តំបន់បេតិកភណ្ឌពិភពលោកនៅកម្ពុជា |alt=Map showing the locations of World Heritage Sites in Cambodia | places = {{location map~ |Cambodia|lat=13.412469|long=103.866989 |label=[[ក្រុងអង្គរ|អង្គរវត្ត]]|position=top|mark=Gold pog.svg}} {{Location map~ |Cambodia|lat=14.391700 |long=104.6802 | label=[[ប្រាសាទព្រះវិហារ]]|position=left|mark=Gold pog.svg}} {{Location map~ |Cambodia|lat=12.871100 |long=105.043300 | label=[[សម្បូរព្រៃគុហ៍]]|position=right|mark=Gold pog.svg}} {{Location map~ |Cambodia|lat=13.7903 |long=104.5355 | label=[[ប្រាសាទកោះកេរ]] |position=right|mark=Gold pog.svg}} }} អង្គការសិក្សា​វិទ្យាសាស្រ្តអប់រំ និងវប្បធម៌ ហៅកាត់ថាយូណេស្កូ(UNESCO)គឺជាផ្នែកមួយនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ(United Nation)។ អង្គការនេះបង្កើតឡើងក្នុងគោលបំណងបង្រួបបង្រួមឲ្យមានសន្តិភាព ស្ថេរភាព ដោយលើកតម្កើងឲ្យមានកិច្ចសហប្រតិបត្តិការលើវិស័យ អប់រំ វិទ្យាសាស្រ្ត និង វប្បធម៌ ជាពិសេសការគោរពជាសកល ដើម្បីអោយមាន យុត្តិធម៌ មានការគោរពច្បាប់ និងសិទ្ធិមនុស្ស។ អង្គការយូណេស្កូបានបង្កើតឲ្យមានកម្មវិធីនិងគណៈកម្មាធិការមួយចំនួនដើម្បូីលើកកម្ពស់ការអប់រំ វិទ្យាសាស្ត្រ និងវប្បធម៌។ ក្នុងកម្មវិធីទាំងនោះមានដូចជា៖ គណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌពិភពលោក គណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបី កម្មវិធីស្មារតីនៃការចងចាំពិភពលោក ឋបនីយជីវមណ្ឌល ជាដើម។ គណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌពិភពលោក បង្កើតឡើងក្នុងគោលបំណងលើកកម្ពស់និងការពារតម្លៃលេចធ្លោជាសកលរបស់តំបន់វប្បធម៌ប្រវត្តិសាស្ត្រ និងធម្មជាតិ។ គណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបី បង្កើតឡើងក្នុងគោលបំណងលើកកម្ពស់និងការពារតម្លៃនៃបេតិកភណ្ឌរស់។ បេតិភណ្ឌអរូបី គឺជាមរតកបង្កើតដោយមនុស្សបានផ្ទេរបន្តពីជំនាន់មួយ ទៅជំនាន់មួយ តាមរយៈការប្រតិបត្តិ ការបង្ហាញ ការសម្តែង ការនិយាយ ឬការត្រាប់តៗគ្នា ដែល មិនអាចមើលឃើញ មិនអាចប៉ះពាល់បាន និងពិបាកយល់ ដូចជាចំណេះដឹង បំណិន ភាសា សិល្បៈ សាសនា ជំនឿ ទំនៀមទម្លាប់ ប្រពៃណី ឧបករណ៍សម្ភារ វត្ថុសិល្បៈជាដើម។ == បេតិកភណ្ឌរូបី(World Heritage Site)មានដូចជា៖ == {|class="wikitable sortable plainrowheaders" ! style="width:15%;" scope="col"| ឈ្មោះតំបន់ដែលត្រូវបានចុះក្នុងបញ្ជី ! class="unsortable" scope="col" | រូបភាព ! scope="col" | ទីតាំង ! scope="col" | លក្ខណៈវិនិច្ឆ័យ ! scope="col"| ផ្ទៃក្រឡា<br />ha (acre) ! scope="col"| ថ្ងៃ ខែ ឆ្នាំ ! scope="col"| សម័យប្រជុំ ! scope="col" class="unsortable" | ឯកសារយោង |- ! scope="row" | ឧទ្យានបុរាណវិទ្យា[[អង្គរ]] | {{center|[[File:Angkor Wat.jpg|150x150px|alt=Ruins of a large structure with five large towers at the top.]]}} | {{sort|កម្ពុជា|[[ខេត្តសៀមរាប]], {{flag|Cambodia}}<br /><small>{{coord|13|26|N|103|50|E|region:KH_type:landmark|name=Angkor}}</small>}} | វប្បធម៌ <br />(i), (ii), (iii), (iv) | {{convert|40100|ha|abbr=values|sortable=on}} | align="center" | ១៤ ធ្នូ ១៩៩២ | សម័យប្រជុំគណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌពិភពលោកលើកទី១៦ នាទីក្រុងសាន់តាហ្វេ សហរដ្ឋអាមេរិក។ |<ref>{{cite web |url=https://whc.unesco.org/en/list/668|title=Angkor |publisher=[[UNESCO]] |access-date=19 September 2023}}</ref><ref name="16-sess-p37-38">{{harvnb|16th session|1992|pp=37–38, annex VI}}</ref><br /><ref name="28-sess-p66-67">{{harvnb|28th session|2004|pp=66–67}}</ref> |- ! scope="row" | [[ប្រាសាទព្រះវិហារ]] | {{center|[[File:Preah-vihear.jpg|150x150px|alt=Ruins of a stone building erected on a stone platform. The roof above the main entrance is decorated.]]}} | {{sort|កម្ពុជា|[[ខេត្តព្រះវិហារ]], {{flag|Cambodia}}<br /><small>{{coord|14|23|26|N|104|40|49|E|region:KH_type:landmark|name=Temple of Preah Vihear}}</small>}} | វប្បធម៌​ <br />(i) | {{convert|155|ha|abbr=values|sortable=on}}; តំបន់ទ្រនាប់ {{convert|2643|ha|abbr=values}} | align="center" | ៧ កក្កដា ២០០៨ | សម័យប្រជុំគណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌពិភពលោកលើកទី៣២ នាទីក្រុងកេបិច ប្រទេសកាណាដា។ |<ref>{{cite web |url=https://whc.unesco.org/en/list/1224|title=Temple of Preah Vihear|publisher=[[UNESCO]] |access-date=19 September 2023}}</ref> |- ! scope="row" | តំបន់ប្រាសាទ[[សម្បូរព្រៃគុហ៍]] បុរាណស្ថាននៃអតីតរាជធានីឦសានបុរៈ | {{center|[[File:One of many temples in Sambor Prei Kuk.jpg|150x150px|alt=A temple in Sambor Prei Kuk.]]}} | {{sort|កម្ពុជា|[[ខេត្តកំពង់ធំ]], {{flag|Cambodia}}<br /><small>{{coord|12|52|15|N|105|2|35|E|region:KH_type:landmark|name=Temple Zone of Sambor Prei Kuk, Archaeological Site of Ancient Ishanapura}}</small>}} | វប្បធម៌ <br />(ii), (iii), (vi) | {{convert|840.03|ha|abbr=values|sortable=on}}; តំបន់ទ្រនាប់ {{convert|2,523.6|ha|abbr=values}} | align="center" | ៨ កក្កដា ២០១៧ | សម័យប្រជុំគណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌពិភពលោកលើកទី៤១ នាទីក្រុងក្រាកូវ ប្រទេសប៉ូឡូញ។ |<ref>{{cite web|url=https://whc.unesco.org/en/list/1532|title=Temple Zone of Sambor Prei Kuk, Archaeological Site of Ancient Ishanapura|first=UNESCO World Heritage|last=Centre|website=whc.unesco.org}}</ref> |- ! scope="row" | [[ប្រាសាទកោះកេរ|កោះកេរ]]៖ បុរាណស្ថាននៃអតីតរាជធានីលិង្គបុរៈ ឬឆោកគគ៌្យរ | {{center|[[File:04-Koh Ker-nX-18.jpg|150x150px|alt=Prasat Prang, the Pyramid of Koh Ker]]}} | {{sort|កម្ពុជា|[[ខេត្តព្រះវិហារ]], {{flag|Cambodia}}<br /><small>{{coord|13|46|59|N|104|32|14|E|region:KH_type:landmark|name=Koh Ker: Archaeological Site of Ancient Lingapura or Chok Gargyar}}</small>}} | វប្បធម៌ <br />(ii), (iv) | {{convert|1187.61|ha|abbr=values|sortable=on}}; តំបន់ទ្រនាប់ {{convert|3523.77|ha|abbr=values}} | align="center" | ១៧ កញ្ញា ២០២៣ | សម័យប្រជុំគណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌពិភពលោកលើកទី៤៥ នាទីក្រុងរីយ៉ាដ រាជាណាចក្រអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត។ |<ref>{{cite web |url=https://whc.unesco.org/en/list/1667/|title=Koh Ker: Archaeological Site of Ancient Lingapura or Chok Gargyar|publisher=[[UNESCO]] |access-date=19 September 2023}}</ref> |} == បញ្ជីបេតិកភណ្ឌអរូបី(Intangible Cultural Heritage)មានដូចជា៖ == {|class="wikitable sortable plainrowheaders" ! style="width:15%;" scope="col"| បេតិកភណ្ឌអរូបីដែលត្រូវបានចុះក្នុងបញ្ជី ! class="unsortable" scope="col" | រូបភាព ! scope="col" | ប្រភេទបញ្ជីដែលត្រូវបានចុះ ! scope="col"| ថ្ងៃ ខែ ឆ្នាំ ! scope="col"| សម័យប្រជុំ ! scope="col" class="unsortable" | ឯកសារយោង |- ! scope="row" | [[របាំព្រះរាជទ្រព្យ]] | {{center|[[File:Royal Ballet Camboda Apsara Mera.jpg|150x150px|alt=Royal Ballet Camboda Apsara Mera]]}} | align="center" | បញ្ជីតំណាងនៃមនុស្សជាតិ | align="center" | ៧ វិច្ឆិកា ២០០៣ | align="center" | |<ref>{{cite web |url=https://ich.unesco.org/en/RL/royal-ballet-of-cambodia-00060|title=Royal Ballet of Cambodia |publisher=[[UNESCO]] |access-date=20 September 2023}}</ref> |- ! scope="row" | [[ល្ខោនស្បែកធំ|ល្ខោនស្រមោលស្បែកធំ]] | {{center|[[File:Laksmana, Nang Sbek, Cambodia - Museu do Oriente - Lisbon, Portugal - DSC06804.JPG|150x150px|alt=Laksmana, Nang_Sbek, Cambodia Museu do Oriente Lisbon, Portugal]]}} | align="center" | បញ្ជីតំណាងនៃមនុស្សជាតិ | align="center" | ២៥ វិច្ឆិកា ២០០៥ | align="center" | |<ref>{{cite web |url=https://ich.unesco.org/en/RL/sbek-thom-khmer-shadow-theatre-00108|title=Sbek Thom, Khmer shadow theatre |publisher=[[UNESCO]] |access-date=20 September 2023}}</ref> |- ! scope="row" | [[ល្បែងទាញព្រ័ត្រ]] | {{center|[[File:Awatoceanofmilk01.JPG|150x150px|alt=Churning of the Ocean of Milk at Angkor Wat]]}} | align="center" | បញ្ជីតំណាងនៃមនុស្សជាតិ | align="center" | ២ ធ្នូ ២០១៥ | align="center" | កិច្ចប្រជុំលើកទី១០ នៃគណៈកម្មាធិការអន្តររដ្ឋាភិបាល​ដើម្បីការពារបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបីរបស់អង្គការយូណេស្កូ នៅទីក្រុងវិនហុក ប្រទេសណាមីប៊ី។ |<ref>{{cite web |url=https://ich.unesco.org/en/RL/tugging-rituals-and-games-01080|title=Tugging rituals and games |publisher=[[UNESCO]] |access-date=20 September 2023}}</ref> |- ! scope="row" | [[ចាប៉ីដងវែង]] | {{center|[[File:Cambodian musician playing Chapey, 1880.jpg|150x150px|alt=Cambodian musician playing Chapey in 1880]]}} | align="center" | បញ្ជីត្រូវការការសង្គ្រោះបន្ទាន់ | align="center" | ៣០ វិច្ឆិកា ២០១៦ | align="center" | កិច្ចប្រជុំលើកទី១១ នៃគណៈកម្មាធិការអន្តររដ្ឋាភិបាលដើម្បីការពារបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបីរបស់អង្គការយូណេស្កូ​ នៅទីក្រុងអាឌីសអាបាបា ប្រទេសអេត្យូពី។ |<ref>{{cite web |url=https://ich.unesco.org/en/USL/chapei-dang-veng-01165|title=Chapei Dang Veng |publisher=[[UNESCO]] |access-date=20 September 2023}}</ref> |- ! scope="row" | [[ល្ខោនខោល|ល្ខោនខោលវត្តស្វាយអណ្ដែត]] | {{center|[[File:Lakhon Khol Art painting.jpg|150x150px|alt=Lakhon Khol Art painting]]}} | align="center" | បញ្ជីត្រូវការការសង្គ្រោះបន្ទាន់ | align="center" | ២៨ វិច្ឆិកា ២០១៨ | align="center" | កិច្ចប្រជុំលើកទី១៣​ នៃគណៈកម្មាធិការអន្តររដ្ឋាភិបាលដើម្បីការពារបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបីរបស់អង្គការយូណេស្កូ នៅទីក្រុងព័រល្វី សាធារណរដ្ឋម៉ូរីស។ |<ref>{{cite web |url=https://ich.unesco.org/en/USL/lkhon-khol-wat-svay-andet-01374|title=Lkhon Khol Wat Svay Andet |publisher=[[UNESCO]] |access-date=20 September 2023}}</ref> |- ! scope="row" | [[គុនល្បុក្កតោ]] | {{center|[[File:Risingkneestance.jpg|150x150px|Kun L'bokator]]}} | align="center" | បញ្ជីតំណាងនៃមនុស្សជាតិ | align="center" | ២៩ វិច្ឆិកា ២០២២ | align="center" | កិច្ចប្រជុំលើកទី១៧ នៃគណៈកម្មាធិការអន្តររដ្ឋាភិបាលដើម្បីការពារបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបីរបស់អង្គការយូណេស្កូ នៅទីក្រុងរ៉ាបាត់ ព្រះរាជាណាចក្រម៉ារ៉ុក។ |<ref>{{cite web |url=https://ich.unesco.org/en/RL/kun-lbokator-traditional-martial-arts-in-cambodia-01868|title=Kun Lbokator, traditional martial arts in Cambodia |publisher=[[UNESCO]] |access-date=20 September 2023}}</ref> |- ! scope="row" | [[ក្រមា|ក្រមាខ្មែរ]] | [[ឯកសារ:Market_Woman_in_Camodia_with_Krama.jpg|ស្តាំ|រូបភាពតូច]] | align="center" | បញ្ជីតំណាងនៃមនុស្សជាតិ | align="center" | ០៤ ធ្នូ ២០២៤ | align="center" | កិច្ចប្រជុំលើកទី១៩ នៃគណៈកម្មាធិការអន្តររដ្ឋាភិបាលដើម្បីការពារបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបីរបស់អង្គការយូណេស្កូ នៅទីក្រុងអាសង់ស្យុង សាធារណរដ្ឋប៉ារ៉ាហ្គាយ។ |<ref>{{cite web |url=https://ich.unesco.org/en/RL/cultural-practices-and-expressions-linked-to-krama-a-traditional-woven-textile-in-cambodia-02115|title=Cultural practices and expressions linked to Krama, a traditional woven textile in Cambodia |publisher=[[UNESCO]] |access-date=04 December 2024}}</ref> |} == បញ្ជីស្មារតីនៃការចងចាំពិភពលោក(Memory of the World International Register)មានដូចជា៖ == #បណ្ណាសារ[[សារមន្ទីរឧក្រិដ្ឋកម្មប្រល័យពូជសាសន៍ទួលស្លែង]] ត្រូវបានដាក់បញ្ចូលកាលពីថ្ងៃទី ៣១ ខែ កក្កដា ឆ្នាំ ២០០៩ នៅទីក្រុងប្រ៊ិចថោនប្រទេសបារបារដូស។ #ក្រាំងរឿងអ៊ីណាវបុស្បា ត្រូវបានដាក់បញ្ចូលកាលពីថ្ងៃទី​​ ៣០ ខែ តុលា ឆ្នាំ ២០១៧​ នៅទីក្រុងប៉ារីស ប្រទេសបារាំង។ == បញ្ជីស្មារតីនៃការចងចាំពិភពលោកថ្នាក់តំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក(Memory of the World for Asia and the Pacific)មានដូចជា៖ == #[[ខ្សែ​អាត់​សម្លេង​រឿង​រាមកេរ្តិ៍តាគ្រុឌ​]] ត្រូវបានដាក់បញ្ចូលកាលពីថ្ងៃទី ១៤ ខែ ឧសភា ឆ្នាំ ២០១៤ នៅទីក្រុងក្វាងចូវប្រទេសចិន == ឋបនីយជីវមណ្ឌល(Biosphere Reserves)មានដូចជា៖ == #ឋបនីយជីវមណ្ឌល[[បឹងទន្លេសាប]] ត្រូវបានដាក់កំណត់ដោយអង្គការយូណេស្កូនៅឆ្នាំ១៩៩៧។ == បណ្ដាញទីក្រុងច្នៃប្រតិដ្ឋរបស់អង្គការយូណេស្កូ(UNESCO Creative Cities Network)មានដូចជា៖ == #[[ក្រុងបាត់ដំបង]] ត្រូវបានអង្គការយូណេស្កូចុះក្នុងបញ្ជីបណ្ដាញទីក្រុងច្នៃប្រតិដ្ឋ ផ្នែកម្ហូបអាហារ(Gastronomy)កាលពីថ្ងៃទី​ ៣១ ខែ តុលា ឆ្នាំ ២០២៣ នាទីក្រុងអ៊ីស្តង់ប៊ុល ប្រទេសតួកគី។ ==ឯកសារយោង== {{Reflist}} tb7259dq7rth7qrsbqjjzl4tdrta9bj 321544 321535 2025-06-05T05:48:43Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321544 wikitext text/x-wiki {{Location map+ |Cambodia| width = 325| caption = តំបន់បេតិកភណ្ឌពិភពលោកនៅកម្ពុជា |alt=Map showing the locations of World Heritage Sites in Cambodia | places = {{location map~ |Cambodia|lat=13.412469|long=103.866989 |label=[[ក្រុងអង្គរ|អង្គរ]]|position=top|mark=Gold pog.svg}} {{Location map~ |Cambodia|lat=14.391700 |long=104.6802 | label=[[ប្រាសាទព្រះវិហារ]]|position=left|mark=Gold pog.svg}} {{Location map~ |Cambodia|lat=12.871100 |long=105.043300 | label=[[សម្បូរព្រៃគុហ៍]]|position=right|mark=Gold pog.svg}} {{Location map~ |Cambodia|lat=13.7903 |long=104.5355 | label=[[ប្រាសាទកោះកេរ]] |position=right|mark=Gold pog.svg}} }} អង្គការសិក្សា​វិទ្យាសាស្រ្តអប់រំ និងវប្បធម៌ ហៅកាត់ថាយូណេស្កូ(UNESCO)គឺជាផ្នែកមួយនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ(United Nation)។ អង្គការនេះបង្កើតឡើងក្នុងគោលបំណងបង្រួបបង្រួមឲ្យមានសន្តិភាព ស្ថេរភាព ដោយលើកតម្កើងឲ្យមានកិច្ចសហប្រតិបត្តិការលើវិស័យ អប់រំ វិទ្យាសាស្រ្ត និង វប្បធម៌ ជាពិសេសការគោរពជាសកល ដើម្បីអោយមាន យុត្តិធម៌ មានការគោរពច្បាប់ និងសិទ្ធិមនុស្ស។ អង្គការយូណេស្កូបានបង្កើតឲ្យមានកម្មវិធីនិងគណៈកម្មាធិការមួយចំនួនដើម្បូីលើកកម្ពស់ការអប់រំ វិទ្យាសាស្ត្រ និងវប្បធម៌។ ក្នុងកម្មវិធីទាំងនោះមានដូចជា៖ គណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌពិភពលោក គណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបី កម្មវិធីស្មារតីនៃការចងចាំពិភពលោក ឋបនីយជីវមណ្ឌល ជាដើម។ គណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌពិភពលោក បង្កើតឡើងក្នុងគោលបំណងលើកកម្ពស់និងការពារតម្លៃលេចធ្លោជាសកលរបស់តំបន់វប្បធម៌ប្រវត្តិសាស្ត្រ និងធម្មជាតិ។ គណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបី បង្កើតឡើងក្នុងគោលបំណងលើកកម្ពស់និងការពារតម្លៃនៃបេតិកភណ្ឌរស់។ បេតិភណ្ឌអរូបី គឺជាមរតកបង្កើតដោយមនុស្សបានផ្ទេរបន្តពីជំនាន់មួយ ទៅជំនាន់មួយ តាមរយៈការប្រតិបត្តិ ការបង្ហាញ ការសម្តែង ការនិយាយ ឬការត្រាប់តៗគ្នា ដែល មិនអាចមើលឃើញ មិនអាចប៉ះពាល់បាន និងពិបាកយល់ ដូចជាចំណេះដឹង បំណិន ភាសា សិល្បៈ សាសនា ជំនឿ ទំនៀមទម្លាប់ ប្រពៃណី ឧបករណ៍សម្ភារ វត្ថុសិល្បៈជាដើម។ == បេតិកភណ្ឌរូបី(World Heritage Site)មានដូចជា៖ == {|class="wikitable sortable plainrowheaders" ! style="width:15%;" scope="col"| ឈ្មោះតំបន់ដែលត្រូវបានចុះក្នុងបញ្ជី ! class="unsortable" scope="col" | រូបភាព ! scope="col" | ទីតាំង ! scope="col" | លក្ខណៈវិនិច្ឆ័យ ! scope="col"| ផ្ទៃក្រឡា<br />ha (acre) ! scope="col"| ថ្ងៃ ខែ ឆ្នាំ ! scope="col"| សម័យប្រជុំ ! scope="col" class="unsortable" | ឯកសារយោង |- ! scope="row" | ឧទ្យានបុរាណវិទ្យា[[អង្គរ]] | {{center|[[File:Angkor Wat.jpg|150x150px|alt=Ruins of a large structure with five large towers at the top.]]}} | {{sort|កម្ពុជា|[[ខេត្តសៀមរាប]], {{flag|Cambodia}}<br /><small>{{coord|13|26|N|103|50|E|region:KH_type:landmark|name=Angkor}}</small>}} | វប្បធម៌ <br />(i), (ii), (iii), (iv) | {{convert|40100|ha|abbr=values|sortable=on}} | align="center" | ១៤ ធ្នូ ១៩៩២ | សម័យប្រជុំគណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌពិភពលោកលើកទី១៦ នាទីក្រុងសាន់តាហ្វេ សហរដ្ឋអាមេរិក។ |<ref>{{cite web |url=https://whc.unesco.org/en/list/668|title=Angkor |publisher=[[UNESCO]] |access-date=19 September 2023}}</ref><ref name="16-sess-p37-38">{{harvnb|16th session|1992|pp=37–38, annex VI}}</ref><br /><ref name="28-sess-p66-67">{{harvnb|28th session|2004|pp=66–67}}</ref> |- ! scope="row" | [[ប្រាសាទព្រះវិហារ]] | {{center|[[File:Preah-vihear.jpg|150x150px|alt=Ruins of a stone building erected on a stone platform. The roof above the main entrance is decorated.]]}} | {{sort|កម្ពុជា|[[ខេត្តព្រះវិហារ]], {{flag|Cambodia}}<br /><small>{{coord|14|23|26|N|104|40|49|E|region:KH_type:landmark|name=Temple of Preah Vihear}}</small>}} | វប្បធម៌​ <br />(i) | {{convert|155|ha|abbr=values|sortable=on}}; តំបន់ទ្រនាប់ {{convert|2643|ha|abbr=values}} | align="center" | ៧ កក្កដា ២០០៨ | សម័យប្រជុំគណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌពិភពលោកលើកទី៣២ នាទីក្រុងកេបិច ប្រទេសកាណាដា។ |<ref>{{cite web |url=https://whc.unesco.org/en/list/1224|title=Temple of Preah Vihear|publisher=[[UNESCO]] |access-date=19 September 2023}}</ref> |- ! scope="row" | តំបន់ប្រាសាទ[[សម្បូរព្រៃគុហ៍]] បុរាណស្ថាននៃអតីតរាជធានីឦសានបុរៈ | {{center|[[File:One of many temples in Sambor Prei Kuk.jpg|150x150px|alt=A temple in Sambor Prei Kuk.]]}} | {{sort|កម្ពុជា|[[ខេត្តកំពង់ធំ]], {{flag|Cambodia}}<br /><small>{{coord|12|52|15|N|105|2|35|E|region:KH_type:landmark|name=Temple Zone of Sambor Prei Kuk, Archaeological Site of Ancient Ishanapura}}</small>}} | វប្បធម៌ <br />(ii), (iii), (vi) | {{convert|840.03|ha|abbr=values|sortable=on}}; តំបន់ទ្រនាប់ {{convert|2,523.6|ha|abbr=values}} | align="center" | ៨ កក្កដា ២០១៧ | សម័យប្រជុំគណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌពិភពលោកលើកទី៤១ នាទីក្រុងក្រាកូវ ប្រទេសប៉ូឡូញ។ |<ref>{{cite web|url=https://whc.unesco.org/en/list/1532|title=Temple Zone of Sambor Prei Kuk, Archaeological Site of Ancient Ishanapura|first=UNESCO World Heritage|last=Centre|website=whc.unesco.org}}</ref> |- ! scope="row" | [[ប្រាសាទកោះកេរ|កោះកេរ]]៖ បុរាណស្ថាននៃអតីតរាជធានីលិង្គបុរៈ ឬឆោកគគ៌្យរ | {{center|[[File:04-Koh Ker-nX-18.jpg|150x150px|alt=Prasat Prang, the Pyramid of Koh Ker]]}} | {{sort|កម្ពុជា|[[ខេត្តព្រះវិហារ]], {{flag|Cambodia}}<br /><small>{{coord|13|46|59|N|104|32|14|E|region:KH_type:landmark|name=Koh Ker: Archaeological Site of Ancient Lingapura or Chok Gargyar}}</small>}} | វប្បធម៌ <br />(ii), (iv) | {{convert|1187.61|ha|abbr=values|sortable=on}}; តំបន់ទ្រនាប់ {{convert|3523.77|ha|abbr=values}} | align="center" | ១៧ កញ្ញា ២០២៣ | សម័យប្រជុំគណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌពិភពលោកលើកទី៤៥ នាទីក្រុងរីយ៉ាដ រាជាណាចក្រអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត។ |<ref>{{cite web |url=https://whc.unesco.org/en/list/1667/|title=Koh Ker: Archaeological Site of Ancient Lingapura or Chok Gargyar|publisher=[[UNESCO]] |access-date=19 September 2023}}</ref> |} == បញ្ជីបេតិកភណ្ឌអរូបី(Intangible Cultural Heritage)មានដូចជា៖ == {|class="wikitable sortable plainrowheaders" ! style="width:15%;" scope="col"| បេតិកភណ្ឌអរូបីដែលត្រូវបានចុះក្នុងបញ្ជី ! class="unsortable" scope="col" | រូបភាព ! scope="col" | ប្រភេទបញ្ជីដែលត្រូវបានចុះ ! scope="col"| ថ្ងៃ ខែ ឆ្នាំ ! scope="col"| សម័យប្រជុំ ! scope="col" class="unsortable" | ឯកសារយោង |- ! scope="row" | [[របាំព្រះរាជទ្រព្យ]] | {{center|[[File:Royal Ballet Camboda Apsara Mera.jpg|150x150px|alt=Royal Ballet Camboda Apsara Mera]]}} | align="center" | បញ្ជីតំណាងនៃមនុស្សជាតិ | align="center" | ៧ វិច្ឆិកា ២០០៣ | align="center" | |<ref>{{cite web |url=https://ich.unesco.org/en/RL/royal-ballet-of-cambodia-00060|title=Royal Ballet of Cambodia |publisher=[[UNESCO]] |access-date=20 September 2023}}</ref> |- ! scope="row" | [[ល្ខោនស្បែកធំ|ល្ខោនស្រមោលស្បែកធំ]] | {{center|[[File:Laksmana, Nang Sbek, Cambodia - Museu do Oriente - Lisbon, Portugal - DSC06804.JPG|150x150px|alt=Laksmana, Nang_Sbek, Cambodia Museu do Oriente Lisbon, Portugal]]}} | align="center" | បញ្ជីតំណាងនៃមនុស្សជាតិ | align="center" | ២៥ វិច្ឆិកា ២០០៥ | align="center" | |<ref>{{cite web |url=https://ich.unesco.org/en/RL/sbek-thom-khmer-shadow-theatre-00108|title=Sbek Thom, Khmer shadow theatre |publisher=[[UNESCO]] |access-date=20 September 2023}}</ref> |- ! scope="row" | [[ល្បែងទាញព្រ័ត្រ]] | {{center|[[File:Awatoceanofmilk01.JPG|150x150px|alt=Churning of the Ocean of Milk at Angkor Wat]]}} | align="center" | បញ្ជីតំណាងនៃមនុស្សជាតិ | align="center" | ២ ធ្នូ ២០១៥ | align="center" | កិច្ចប្រជុំលើកទី១០ នៃគណៈកម្មាធិការអន្តររដ្ឋាភិបាល​ដើម្បីការពារបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបីរបស់អង្គការយូណេស្កូ នៅទីក្រុងវិនហុក ប្រទេសណាមីប៊ី។ |<ref>{{cite web |url=https://ich.unesco.org/en/RL/tugging-rituals-and-games-01080|title=Tugging rituals and games |publisher=[[UNESCO]] |access-date=20 September 2023}}</ref> |- ! scope="row" | [[ចាប៉ីដងវែង]] | {{center|[[File:Cambodian musician playing Chapey, 1880.jpg|150x150px|alt=Cambodian musician playing Chapey in 1880]]}} | align="center" | បញ្ជីត្រូវការការសង្គ្រោះបន្ទាន់ | align="center" | ៣០ វិច្ឆិកា ២០១៦ | align="center" | កិច្ចប្រជុំលើកទី១១ នៃគណៈកម្មាធិការអន្តររដ្ឋាភិបាលដើម្បីការពារបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបីរបស់អង្គការយូណេស្កូ​ នៅទីក្រុងអាឌីសអាបាបា ប្រទេសអេត្យូពី។ |<ref>{{cite web |url=https://ich.unesco.org/en/USL/chapei-dang-veng-01165|title=Chapei Dang Veng |publisher=[[UNESCO]] |access-date=20 September 2023}}</ref> |- ! scope="row" | [[ល្ខោនខោល|ល្ខោនខោលវត្តស្វាយអណ្ដែត]] | {{center|[[File:Lakhon Khol Art painting.jpg|150x150px|alt=Lakhon Khol Art painting]]}} | align="center" | បញ្ជីត្រូវការការសង្គ្រោះបន្ទាន់ | align="center" | ២៨ វិច្ឆិកា ២០១៨ | align="center" | កិច្ចប្រជុំលើកទី១៣​ នៃគណៈកម្មាធិការអន្តររដ្ឋាភិបាលដើម្បីការពារបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបីរបស់អង្គការយូណេស្កូ នៅទីក្រុងព័រល្វី សាធារណរដ្ឋម៉ូរីស។ |<ref>{{cite web |url=https://ich.unesco.org/en/USL/lkhon-khol-wat-svay-andet-01374|title=Lkhon Khol Wat Svay Andet |publisher=[[UNESCO]] |access-date=20 September 2023}}</ref> |- ! scope="row" | [[គុនល្បុក្កតោ]] | {{center|[[File:Risingkneestance.jpg|150x150px|Kun L'bokator]]}} | align="center" | បញ្ជីតំណាងនៃមនុស្សជាតិ | align="center" | ២៩ វិច្ឆិកា ២០២២ | align="center" | កិច្ចប្រជុំលើកទី១៧ នៃគណៈកម្មាធិការអន្តររដ្ឋាភិបាលដើម្បីការពារបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបីរបស់អង្គការយូណេស្កូ នៅទីក្រុងរ៉ាបាត់ ព្រះរាជាណាចក្រម៉ារ៉ុក។ |<ref>{{cite web |url=https://ich.unesco.org/en/RL/kun-lbokator-traditional-martial-arts-in-cambodia-01868|title=Kun Lbokator, traditional martial arts in Cambodia |publisher=[[UNESCO]] |access-date=20 September 2023}}</ref> |- ! scope="row" | [[ក្រមា|ក្រមាខ្មែរ]] | [[ឯកសារ:Market_Woman_in_Camodia_with_Krama.jpg|ស្តាំ|រូបភាពតូច]] | align="center" | បញ្ជីតំណាងនៃមនុស្សជាតិ | align="center" | ០៤ ធ្នូ ២០២៤ | align="center" | កិច្ចប្រជុំលើកទី១៩ នៃគណៈកម្មាធិការអន្តររដ្ឋាភិបាលដើម្បីការពារបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបីរបស់អង្គការយូណេស្កូ នៅទីក្រុងអាសង់ស្យុង សាធារណរដ្ឋប៉ារ៉ាហ្គាយ។ |<ref>{{cite web |url=https://ich.unesco.org/en/RL/cultural-practices-and-expressions-linked-to-krama-a-traditional-woven-textile-in-cambodia-02115|title=Cultural practices and expressions linked to Krama, a traditional woven textile in Cambodia |publisher=[[UNESCO]] |access-date=04 December 2024}}</ref> |} == បញ្ជីស្មារតីនៃការចងចាំពិភពលោក(Memory of the World International Register)មានដូចជា៖ == #បណ្ណាសារ[[សារមន្ទីរឧក្រិដ្ឋកម្មប្រល័យពូជសាសន៍ទួលស្លែង]] ត្រូវបានដាក់បញ្ចូលកាលពីថ្ងៃទី ៣១ ខែ កក្កដា ឆ្នាំ ២០០៩ នៅទីក្រុងប្រ៊ិចថោនប្រទេសបារបារដូស។ #ក្រាំងរឿងអ៊ីណាវបុស្បា ត្រូវបានដាក់បញ្ចូលកាលពីថ្ងៃទី​​ ៣០ ខែ តុលា ឆ្នាំ ២០១៧​ នៅទីក្រុងប៉ារីស ប្រទេសបារាំង។ == បញ្ជីស្មារតីនៃការចងចាំពិភពលោកថ្នាក់តំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក(Memory of the World for Asia and the Pacific)មានដូចជា៖ == #[[ខ្សែ​អាត់​សម្លេង​រឿង​រាមកេរ្តិ៍តាគ្រុឌ​]] ត្រូវបានដាក់បញ្ចូលកាលពីថ្ងៃទី ១៤ ខែ ឧសភា ឆ្នាំ ២០១៤ នៅទីក្រុងក្វាងចូវប្រទេសចិន == ឋបនីយជីវមណ្ឌល(Biosphere Reserves)មានដូចជា៖ == #ឋបនីយជីវមណ្ឌល[[បឹងទន្លេសាប]] ត្រូវបានដាក់កំណត់ដោយអង្គការយូណេស្កូនៅឆ្នាំ១៩៩៧។ == បណ្ដាញទីក្រុងច្នៃប្រតិដ្ឋរបស់អង្គការយូណេស្កូ(UNESCO Creative Cities Network)មានដូចជា៖ == #[[ក្រុងបាត់ដំបង]] ត្រូវបានអង្គការយូណេស្កូចុះក្នុងបញ្ជីបណ្ដាញទីក្រុងច្នៃប្រតិដ្ឋ ផ្នែកម្ហូបអាហារ(Gastronomy)កាលពីថ្ងៃទី​ ៣១ ខែ តុលា ឆ្នាំ ២០២៣ នាទីក្រុងអ៊ីស្តង់ប៊ុល ប្រទេសតួកគី។ ==ឯកសារយោង== {{Reflist}} kc3nlqpc5j2obqslkp1jkua9h2wpvmj 0 40948 321515 317662 2025-06-04T13:56:01Z 202.79.29.26 /* គណបក្សផ្សេងៗទៀត */ 321515 wikitext text/x-wiki អត្ថបទនេះគឺជាបញ្ជីរាយនាម គណបក្សនយោបាយក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាគឺជារដ្ឋពហុបក្សដោយសព្វថ្ងៃមាន[[គណបក្ស​ប្រជាជន​កម្ពុជា|គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា]]ជាបក្សកាន់អំណាច។ គណបក្សផ្សេងៗគឺអនុញ្ញាតឱ្យនៅមានដំណើរការដូចដែលច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញបានចែង។ == គណបក្សកំពុងកាន់អំណាច == === បច្ចុប្បន្នជាតំណាងនៅក្នុងសភា === {| class="wikitable sortable" style="font-size:95%;" ! colspan=2 | នាម ! នាមជាភាសាអង់គ្លេស ! [[ព្រឹទ្ធសភាកម្ពុជា|ព្រឹទ្ធសភា]] ! [[រដ្ឋសភាជាតិកម្ពុជា|រដ្ឋសភា]] ! ប្រធានគណបក្ស ! មនោគមវិជ្ជា ! [[គោលជំហរនយោបាយ]] |- ! width=5px style="background-color:#1E90FF" | | [[គណបក្ស​ប្រជាជន​កម្ពុជា|គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា]] | Cambodian People's Party |{{Composition bar|55|62|hex=#1E90FF}} |{{Composition bar|120|125|hex=#1E90FF}} | [[ហ៊ុន សែន]] | [[អភិរក្សនិយម]]<br/>[[អភិរក្សជាតិនិយម]]<br/>[[សេដ្ឋកិច្ចសេរីនិយម]] | [[Big tent]] |- ! width=5px style="background-color:#fdd017" | | [[គណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច]] | FUNCINPEC |{{Composition bar|0|62|hex=#fdd017}} |{{Composition bar|5|125|hex=#fdd017}} | នរោត្តម ចក្រាវុធ | [[អភិរក្សនិយម]]<br/>[[ជាតិនិយម]]<br/>[[រាជានិយម]] | [[កណ្តាលស្តាំ]] |- ! width=5px style="background-color:#ff2c2c" | | [[គណបក្សឆន្ទៈខ្មែរ]] | Khmer Will Party |{{Composition bar|3|62|hex=#ff2c2c}} |{{Composition bar|0|125|hex=#ff2c2c}} | បណ្ឌិត សុក ហាច | [[ប្រជាធិបតេយ្យសេរី]]<br/>[[ជាតិនិយម]]<br/>[[សេរីនិយម]] | [[សេដ្ឋកិច្ច ទីផ្សារសេរី]] |- |} == គណបក្សផ្សេងៗទៀត == {| class="wikitable sortable" style="font-size:95%;" ! នាមគណបក្ស ! នាមជាភាសាអង់គ្លេស ! ប្រធានគណបក្ស ! បង្កើត |- | [[គណបក្ស កម្លាំងជាតិ]] | NATION POWER PARTY | [[ស៊ុន ចន្ធី]] | <center> ២០២៣ </center> |- | [[គណបក្សកម្ពុជានិយម]] | KAMPUCHEANIYUM PARTY | [[យ៉ែម_បុញ្ញ​ឫទ្ធិ|យ៉ែម បុញ្ញប្ញទ្ធិ]] | <center> ២០២១ </center> |- | [[គណបក្សសំបុកឃ្មុំសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ]] | Beehive Social Democratic Party | [[ម៉ម សូណង់ដូ]] | <center> ២០១៥ </center> |- | [[គណបក្សសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ]] | Cambodian Democratic Society Party | ថោង សុវណ្ណារ៉ា | <center> ២០០៨ </center> |- | [[គណបក្សកម្ពុជាសេរីភាព]] | Cambodian Liberty Party | Sisowath Chakrey Noukpol | <center> ២០១៥ </center> |- | [[គណបក្សខ្មែរស្រឡាញ់ជាតិ]] | Cambodian Nation Love Party | ខឺយ ស៊ីនឿន | <center> ២០២០ <center> |- | [[គណបក្សយុវជនកម្ពុជា]] | Cambodian Youth Party | ពេជ្រ ស្រស់ | <center> ២០១៥ </center> |- | [[គណបក្សសាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យ]] | Democratic Republic Party | សុខ រ័ត្នសុវណ្ណបញ្ចៈសីលា | <center> ២០១២ </center> |- | [[គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋាន]] | Grassroots Democratic Party | យ៉េង វិរៈ | <center> ២០១៥ </center> |- | [[គណបក្សហង្សដារ៉ាចលនាប្រជាធិបតេយ្យ]] | Hang Dara Democratic Movement Party | ហង្ស ដារ៉ា | <center> ២០០២ </center> |- | [[គណបក្សខ្មែរឈប់ក្រ]] | Khmer Anti-Poverty Party | [[ក្រវ៉ាញ ដារ៉ន]] | <center> ២០១២ </center> |- | [[គណបក្សខ្មែរអភិរក្សនិយម]] | Khmer Conservative Party | ​រៀល​ ខេមរិន្ទ្រ​ | <center> ២០១៩ </center> |- | [[គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យខ្មែរ]] | Khmer Democratic Party | អ៊ុក ភូរិ | <center> ១៩៩៨ </center> |- | [[គណបក្សជាតិខ្មែរ]] | Khmer National Party of Cambodia | ស៊ុម ស៊ីថា | <center> ២០០៤ </center> |- | [[គណបក្សខ្មែររួបរួមជាតិ]] | Khmer National United Party | [[ញឹក ប៊ុនឆៃ]] | <center> ២០១៦ </center> |- | [[គណបក្សអំណាចខ្មែរ]] | Khmer Power Party | សួង សោភ័ណ្ឌ | <center> ២០១០ </center> |- | [[គណបក្សខ្មែរសាធារណរដ្ឋ]] | Khmer Republican Party | លន់ ឫទ្ធិ | <center> ២០០៦ </center> |- | [[គណបក្សសាមគ្គីខ្មែរ]] | Khmer Solidarity Party | ឡាក់ សុភាព | <center> ២០១៥ </center> |- | [[គណបក្សឆន្ទៈខ្មែរ]] | Khmer Will Party | [[បណ្ឌិត សុក ហាច]] | <center> ២០១៨ </center> |- | [[គណបក្សសម្ព័ន្ធដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យ]] | League for Democracy Party | [[ខឹម វាសនា]] | <center> ២០០៦ </center> |- | [[គណបក្សសង្គមយុត្តិធម៌]] | Society of Justice Party | ​​​បាន សុផល | <center> ២០០៦ </center> |- | [[គណបក្សសង្គមខ្មែរនិយម]] | United People of Cambodia | អឿន សារ៉ាត់ | <center> ២០០៣ </center> |- |គណបក្សមហានគរ |Grand City Party |សែម សម្បត្តិ |២០០៣ |- |គណបក្សខ្មែរក្រោក |Khmer Rise Party |ឈឿង ចាន់ធឿន |២០១៨ |} == គណបក្សក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្ត == {| class="wikitable sortable" style="font-size:95%;" ! នាម ! នាមជាភាសាអង់គ្លេស ! ប្រធានគណបក្ស ! បង្កើត ! រំលាយ ! កំណត់សម្គាល់ |- | [[គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យសេរីនិយមព្រះពុទ្ធសាសនា]] | Buddhist Liberal Democratic Party | [[សឺន សាន]] | <center> ១៩៩៣ </center> | <center> ១៩៩៧ </center> | |- | [[គណបក្សសាមគ្គីជាតិកម្ពុជា]] | Cambodian National Unity Party | [[ខៀវ សំផន]] និង [[សុន សេន]] | <center> ១៩៩២ </center> | <center> ១៩៩៧ </center> | |- | [[បក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជា]] | Communist Party of Kampuchea | [[ប៉ុលពត|ប៉ុល ពត]] | <center> ១៩៥១ </center> | <center> ១៩៨២ </center> | បក្សកាន់អំណាចពីឆ្នាំ១៩៧៦ ដល់ឆ្នាំ១៩៨២ |- | [[គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ (កម្ពុជា)|គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ]] | Democratic Party | [[នរោត្ដម ភូរីស្សរ៉ា]] | <center> ១៩៤៦ </center> | <center> ១៩៥៧ </center> | បក្សកាន់អំណាចពីឆ្នាំ១៩៤៦ ដល់ឆ្នាំ១៩៥៥ |- | [[បក្សសាមគ្គីជាតិខ្មែរ]] | Democratic National Union Movement | [[អៀង សារី]] | <center> ១៩៩៦</center> | <center> ១៩៩៨</center> | |- | [[គណបក្សសាមគ្គីជាតិខ្មែរ|ចលនាសហភាពជាតិប្រជាធិបតេយ្យ]] | Khmer National Solidarity Party | [[ខៀវ សំផន]] | <center> ១៩៩៧</center> | <center> ១៩៩៨</center> | |- | [[រណសិរ្សរំដោះជាតិប្រជាជនខ្មែរ]] | Khmer People's National Liberation Front | [[សឺន សាន]] | <center> ១៩៧៩ </center> | <center> ១៩៩៣ </center> | ស្នងដោយ គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យសេរីនិយមព្រះពុទ្ធសាសនា |- | [[គណបក្សកំណែទម្រង់ខ្មែរ]] | Khmer Renovation | [[ស៊ីសុវត្ថិ មុនីពង្ស]] | <center> ១៩៤៧ </center> | <center> ១៩៥៥ </center> | បញ្ចូលទៅក្នុង[[សង្គមរាស្រ្តនិយម]]. |- | [[ខ្មែរសេរី]] | Khmer Serei | [[សឺង ង៉ុកថាញ់]] | <center> ១៩៥៧ </center> | <center> ១៩៧៦ </center> | បញ្ចូលទៅក្នុង[[រណសិរ្សរំដោះជាតិប្រជាជនខ្មែរ]] |- | [[គណបក្សសេរីនិយម (កម្ពុជា)|គណបក្សសេរីនិយម]] | Liberal Party | [[នរោត្តម នរិន្ទដេត]] | <center> ១៩៤៦ </center> | <center> ១៩៥៥ </center> | បញ្ចូលទៅក្នុង[[សង្គមរាស្រ្តនិយម]]. |- | [[គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យសេរី (កម្ពុជា)|គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យសេរី]] | Liberal Democratic Party | [[សក់ ស៊ុតសាខន]] | <center> ១៩៩២ </center> | <center> ១៩៩៨ </center> | |- | [[ម៉ូលីណាកា]] | MOULINAKA | ព្រំ នាគរាជ | <center> ១៩៧៩ </center> | <center> ១៩៩៨ </center> | |- | [[គណបក្សកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ]] | Party of Democratic Kampuchea | [[ប៉ុលពត|ប៉ុល ពត]] | <center> ១៩៨១ </center> | <center> ១៩៩៣ </center> | ស្នងដោយ[[គណបក្សសាមគ្គីជាតិកម្ពុជា]] |- | [[ក្រុមប្រជាជន]] | Pracheachon | [[កែវ មាស]], នុន សួន, និងប៉ែន យុទ្ធ | <center> ១៩៥៤ </center> | <center> ១៩៧២ </center> | |- | គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យរីកចម្រើន | Progressive Democrats | Norodom Montana | <center> ១៩៤៧ </center> | <center> ១៩៥៥ </center> | បញ្ចូលទៅក្នុង[[សង្គមរាស្រ្តនិយម]]. |- | [[គណបក្សសាធារណរដ្ឋ (កម្ពុជា)|គណបក្សសាធារណរដ្ឋ]] | Republican Party | [[ស៊ីសុវត្ថិ សិរីមតៈ]] | <center> ១៩៧២ </center> | <center> ១៩៧៥ </center> | |- | [[សង្គមរាស្រ្តនិយម]] | Sangkum Reastr Niyum | [[នរោត្តម សីហនុ]] | <center> ១៩៥៥ </center> | <center> ១៩៧០</center> | បក្សកាន់អំណាចពីឆ្នាំ១៩៥៥ ដល់ឆ្នាំ១៩៧០ |- | [[គណបក្សសង្គមសាធារណរដ្ឋ]] | Social Republican Party | [[លន់ នល់]] | <center> ១៩៧២ </center> | <center> ១៩៧៥</center> | បក្សកាន់អំណាចពីឆ្នាំ១៩៧២ ដល់ឆ្នាំ១៩៧៥ |- | [[ខ្មែរឥស្សរៈ]] | Khmer Issarak | [[សឺន ង៉ុកមិញ]] | <center> ១៩៥០ </center> | <center> ១៩៥៤</center> | |- |} == គណបក្សលែងដំណើរការ == {| class="wikitable sortable" style="font-size:95%;" ! នាម ! នាមជាអង់គ្លេស ! ប្រធានគណបក្ស ! បង្កើត ! រំលាយ ! កំណត់ចំណាំ |- | [[រណសិរ្សសង្គមជាតិនិយម]] | Alliance of the National Community | ខៀវ រ៉ាដា | <center> ១៩៩៧ </center> | |- | [[គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ]] | Cambodian National Rescue Party | [[កឹម សុខា]] | <center> ២០១២ </center> | <center> ២០១៧ </center> | នៅថ្ងៃទី១៦ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៧, តុលាការកំពូលនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាបានសម្រេចរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ |- | [[គណបក្សសង្គ្រោះជាតិកម្ពុជា]] | Cambodian National Sustaining Party | [[ប៉ែន សុវណ្ណ]] | <center> ១៩៩៨ </center> | | |- | [[គណបក្សសង្គមរាស្រ្តរាជាធិបតេយ្យ]] | Community of Royalist People's Party | [[នរោត្តម រណឫទ្ធិ]] | <center> ២០១៤ </center> | <center> ២០១៥ </center> | ក្នុងខែមករា ឆ្នាំ២០១៥, គណបក្សនេះបានបញ្ចូលទៅក្នុង[[គណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច]] |- | [[គណបក្សសិទ្ធិមនុស្ស]] | Human Rights Party | [[កឹម សុខា]] | <center> ២០០៧ </center> | <center> ២០១២ </center> | បញ្ចូលជាមួយបក្សផ្សេងទៀត ដើម្បីបង្កើត[[គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ]] |- | [[គណបក្សចំរើននិយមខ្មែរ]] | Khmer Improvement Party | លៀវ អាន | <center> ១៩៩៧ </center> | | |- | [[គណបក្សខ្មែរស្រឡាញ់ខ្មែរ]] | Khmer Loves Khmer Party | ហ៊ៀន ទីអូ | <center>២០០៨</center> | | |- | [[គណបក្សរណសិរ្សជនជាតិខ្មែរ]] | Khmer Front Party | ស៊ុត ឌីណា | <center> ២០០៣ </center> | | |- | [[គណបក្សខ្មែរអព្យាក្រឹត]] | Khmer Neutral Party | ប៊ូ ហេល និង ទី ឈីន | <center> ១៩៩៣ </center> | | |- | [[គណបក្សនរោត្តម រណឫទ្ធិ|គណបក្សជាតិនិយម]] | Nationalist Party | [[នរោត្តម រណឫទ្ធិ]] | <center> ២០០៦ </center> | <center> ២០១៤ </center> | បញ្ចូលជាមួយបក្សផ្សេងទៀត ដើម្បីបង្កើត[[គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ]] |- | [[គណបក្សសម រង្ស៊ី|គណបក្សភ្លើងទៀន]] | Candlelight Party | [[សម រង្ស៊ី]] |<center>១៩៩៥</center> |<center>២០១២</center> | ពីគណបក្សសមរង្ស៊ី រួចក៏បញ្ចូលជាមួយបក្សសិទ្ធិមនុស្ស ដើម្បីបង្កើត[[គណបក្សសង្គ្រាះជាតិ]] ក្រោយមកប្តូរទៅជាគណបក្ស ភ្លើងទៀន។ ឆ្នាំ២០២៣ ត្រូវបានឝ.ជ.ប មិនឱ្យចូលរួមការបោះឆ្នោត ដោយហេតុផលមិនមានលិខិតចុះបញ្ជីគណបក្សច្បាប់ដើម។ |- | [[សហភាពអ្នកប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជា]] | Union of Cambodian Democrats | សម រង្ស៊ី, នរោត្តម រណឫទ្ធិ, និងស៊ឺន ស៊ូប៊ែរិ៍ | <center> ១៩៩៧ </center> | | |- |} {{Cambodian political parties}} di3d5at86o13sy979tv814rhzh0xcv8 0 41174 321370 242340 2025-06-03T00:55:25Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321370 wikitext text/x-wiki [[ភូមិលាងដៃ]]​ [[ឃុំលាងដៃ]]​ [[ស្រុកអង្គរ​ធំ​]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។ភូមិលាងដៃមានព្រំប្រទល់ខាងលិចជាប់នឹង​[[ភូមិភ្លង់]]ខាងកេីតជាប់នឹង​[[ភូមិសំរោង]]ខាងជេីងជាប់នឹង[[​ភូមិតាប្រុក]]និងខាងត្បូងជាប់នឹង​ផ្លូវវង់ធំ។ 4229q6nnhfxcvon50y185mwt03gegc1 321371 321370 2025-06-03T00:55:58Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321371 wikitext text/x-wiki [[ភូមិលាងដៃ]]​ [[ឃុំលាងដៃ]]​ [[ស្រុកអង្គរធំ|ស្រុកអង្គរ​ធំ]]​ [[ខេត្តសៀមរាប]]។ភូមិលាងដៃមានព្រំប្រទល់ខាងលិចជាប់នឹង​[[ភូមិភ្លង់]]ខាងកេីតជាប់នឹង​[[ភូមិសំរោង]]ខាងជេីងជាប់នឹង[[​ភូមិតាប្រុក]]និងខាងត្បូងជាប់នឹង​ផ្លូវវង់ធំ។ 9d79pvgyeo7ubpyg9bfvsdi6z4it0gf 0 41928 321539 249085 2025-06-05T05:24:43Z InternetArchiveBot 32568 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 321539 wikitext text/x-wiki {{Infobox album | Name = So Cool-So Hot | Type = អាលប៊ុមដៃគូ | Artist = ព្រាប​ សុវត្ថិ | Cover = | Released = 2005 | Recorded = | Genre = Cover Version Khmer | Length = N/A | Label = Rasmey Hang Meas Production | Producer = | Last album = | This album = | Next album = }} អាល់ប៊ុម So cool-So Hot (​រស្មី​ហង្ស​មាស VCD វុល ២៧៦​) ២០០៥ * 01. ចុងភៅមុខខ្មៅ - សុវត្តិ & សោភា * 02. សង្កៀរបេះដូង - ឈិត សុវណ្ណបញ្ញា * 03. ខ្យល់ - ឈិត សុវណ្ណបញ្ញា * 05. ស្នេហ៍ហឺត ស្នេហ៍ហៃ - ព្រាប សុវត្តិ * 06. ក្បត់បញ្ច្រាសខ្យល់ - ឈិត សុវណ្ណបញ្ញា * 07. មិនតពុត - ព្រាប សុវត្តិ * 08. ស្រក់ឈាមលើសៀវភៅស្នេហ៍ - ឈិត សុវណ្ណបញ្ញា * 09. លាក់ចិត្តខ្សឹកខ្សួល - ឈិត សុវណ្ណបញ្ញា * 10. ចិត្តក្រៅចិត្ត - ព្រាប សុវត្តិ == តំណភ្ជាប់ == * https://km.wikipedia.org/wiki/ព្រាប_សុវត្ថិ * http://www.hangmeas.com.kh/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110107224525/http://www.hangmeas.com.kh/ |date=2011-01-07 }} svfg631g0bqx54aiwm8ce7otcwjmxx0 0 42689 321630 255705 2025-06-06T02:25:02Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321630 wikitext text/x-wiki '''ឃុំដូនកែវ''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកពួក]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន 6uf7uvn74vtk27wvamndhbhnsbwbl7n 321633 321630 2025-06-06T02:27:51Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321633 wikitext text/x-wiki '''ឃុំដូនកែវ''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកពួក]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- | | | |- |} nfcxl46ukd0zbjflbskmugr4z079bgt 321636 321633 2025-06-06T02:39:44Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321636 wikitext text/x-wiki '''ឃុំដូនកែវ''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកពួក]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០៥ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |១៧០៧១៦០១ |[[ភូមិសូន្យសា]] |Suon Sa |- |១៧០៧១៦០២ |[[ភូមិចុងថ្នល់]] |Chong Thnal |- |១៧០៧១៦០៣ |[[ភូមិយាង]] |Yeang |- |១៧០៧១៦០៤ |[[ភូមិសុខសាន្ត]] |Sokh San |- |១៧០៧១៦០៥ |[[ភូមិកញ្ចន់គុយ]] |Kanhchan Kuy |- |} pjl588swaqo6pbe5xsn4kb4z6p9oxq4 321637 321636 2025-06-06T02:40:55Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321637 wikitext text/x-wiki '''ឃុំដូនកែវ''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកពួក]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- | | | |- | | | |- | | | |- | | | |- | | | |- |} t2hz0suvs9mlxkcp9kn0a0t3nh2doj9 321638 321637 2025-06-06T02:49:25Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321638 wikitext text/x-wiki '''ឃុំដូនកែវ''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកពួក]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ១៣ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |១៧០៧០២០១ |[[ភូមិគោកព្នៅ]] | |- |១៧០៧០២០២ |[[ភូមិអន្តង្កន់]] | |- |១៧០៧០២០៣ |[[ភូមិតាកាំ]] | |- |១៧០៧០២០៤ |[[ភូមិដូនកែវ]] | |- |១៧០៧០២០៥ |[[ភូមិល្បើក]] | |- |១៧០៧០២០៦ |[[ភូមិត្នោតជ្រំ]] | |- |១៧០៧០២០៧ |[[ភូមិប្រាសាទចារ្យ]] | |- |១៧០៧០២០៨ |[[ភូមិគោកពោធិ៍]] | |- |១៧០៧០២០៩ |[[ភូមិពាម]] | |- |១៧០៧០២១០ |[[ភូមិតាស្នេហ៍]] | |- |១៧០៧០២១១ |[[ភូមិគោកថ្មី]] | |- |១៧០៧០២១២ |[[ភូមិរហាល]] | |- |១៧០៧០២១៣ |[[ភូមិដូនអុន]] | |} dd7kuhtzg5tfqzkmqe8xa6sitgqo4kx 321639 321638 2025-06-06T02:56:15Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321639 wikitext text/x-wiki '''ឃុំដូនកែវ''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកពួក]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ១៣ ភូមិ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដភូមិ ! ភូមិ ! អក្សរឡាតាំង |- |១៧០៧០២០១ |[[ភូមិគោកព្នៅ]] |Kouk Pnov |- |១៧០៧០២០២ |[[ភូមិអន្តង្កន់]] |Antangkon |- |១៧០៧០២០៣ |[[ភូមិតាកាំ]] |Ta Kam |- |១៧០៧០២០៤ |[[ភូមិដូនកែវ]] |Doun Kaev |- |១៧០៧០២០៥ |[[ភូមិល្បើក]] |Lbaeuk |- |១៧០៧០២០៦ |[[ភូមិត្នោតជ្រំ]] |Tnaot Chrum |- |១៧០៧០២០៧ |[[ភូមិប្រាសាទចារ្យ]] |Prasat Char |- |១៧០៧០២០៨ |[[ភូមិគោកពោធិ៍]] |Kouk Pou |- |១៧០៧០២០៩ |[[ភូមិពាម]] |Peam |- |១៧០៧០២១០ |[[ភូមិតាស្នេហ៍]] |Ta Snae |- |១៧០៧០២១១ |[[ភូមិគោកថ្មី]] |Kouk Thmei |- |១៧០៧០២១២ |[[ភូមិរហាល]] |Rohal |- |១៧០៧០២១៣ |[[ភូមិដូនអុន]] |Doun On |} gvus2pxzrnhw4xv8fih9ggrvjkidfhi 0 42804 321543 291140 2025-06-05T05:47:09Z Tookai1 46281 បង្កើតដោយការបកប្រែទំព័រ "[[:en:Special:Redirect/revision/1285202622|Acharya]]" 321543 wikitext text/x-wiki នៅក្នុង សាសនា និងសង្គមឥណ្ឌា '''''អាចារ្យ''''' ( [[សំស្ក្រឹត|សំស្រ្កឹត]] ៖ आचार्य, អាចារ្យ ; [[ភាសាបាលី|បាលី]] : ''អាចរិយ'' ) គឺជាគ្រូបង្រៀនសាសនានៅក្នុងសាសនាហិណ្ឌូ និងពុទ្ធសាសនា និងជាអ្នកណែនាំខាងវិញ្ញាណដល់ហិណ្ឌូ និងពុទ្ធសាសនិក។ <ref>{{Cite web |title=Acharya - Quick search results &#124; Oxford English Dictionary |url=https://www.oed.com/search/dictionary/?scope=Entries&q=Acharya}}</ref> <ref>{{Cite book|title=A dictionary of Urdu, classical Hindi, and English|location=London|year=1884|url=https://dsal.uchicago.edu/cgi-bin/philologic/getobject.pl?c.0:1:1246.platts|archive-date=7 July 2012}}</ref> ការ​កំណត់​នេះ​មាន​អត្ថន័យ​ខុស​គ្នា​ក្នុង [[ហិណ្ឌូសាសនា|​សាសនា​ហិណ្ឌូ]] [[ព្រះពុទ្ធសាសនា|ពុទ្ធសាសនា]] និង​បរិបទ​ខាង​លោកិយ។ ជួនកាល ''អាចារ្យ'' ត្រូវបានប្រើដើម្បីនិយាយទៅកាន់គ្រូជំនាញ ឬអ្នកប្រាជ្ញក្នុងវិញ្ញាសាណាមួយ ឧទាហរណ៍៖ Bhaskaracharya ដែលជាអ្នកជំនាញគណិតវិទូ។ == និរុត្តិសាស្ត្រ == ឃ្លាសំស្រ្កឹត ''អាចារំ គ្រហាយតិ អាចារំ ទទាតិ ឥតិ វា'' មានន័យថា ''អាចារ្យ'' (ឬគ្រូ) គឺជាអ្នកដែលបង្រៀនអំពើល្អដល់សិស្ស។ <ref name="Singh2018">{{Cite book|title=Higher Education for Sustainable Development and Millennium Development Goals|url=https://books.google.com/books?id=wEdxDwAAQBAJ&pg=PT282|date=1 October 2018|isbn=978-93-5321-685-6|pages=282–|quote=The role of Guru or Acharya was also very significant in this traditional education system. The word 'Acharya' can be derived as 'Acharam Grahayati Acharam Dadati Iti Va'. It means- Acharya or teacher is that who teaches good behavior to his pupils}}</ref> <ref name="SharmaSharma1996">{{Cite book|title=History of Education in India|url=https://books.google.com/books?id=yqtAAgS3NSEC&pg=PA35|year=1996|isbn=978-81-7156-599-3|pages=35–}}</ref> គ្រូ​ស្រី​គេ​ហៅ​ថា ''អាចារ្យ​ា'' ហើយ​ប្រពន្ធ​គ្រូ​ប្រុស​គេ​ហៅ​ថា ''អាចារ្យ​នី'' <ref name="Chatterjee1998">{{Cite book|title=Indian Civilization and Culture|url=https://books.google.com/books?id=KItocaxbibUC&pg=PA273|year=1998|isbn=978-81-7533-083-2|pages=273–}}</ref> == នៅក្នុងសាសនាហិណ្ឌូ == ពាក្យ ''<nowiki/>'អាចារ្យ'' ' មាននិយមន័យជាច្រើន។ [[ហិណ្ឌូសាសនា|សាសនាហិណ្ឌូ]] ជារឿយៗប្រើពាក្យ " ''អាចារ្យ'' " និង " ''គុរុ'' " ផ្លាស់ប្តូរគ្នា។ យោងទៅតាម Dharma Shastras ''អាចារ្យ'' គឺជាអ្នកដែលផ្តល់ចំណេះដឹងនៃ វេទ ទាំងមូលដល់សិស្សហើយធ្វើ upanayana Sanskar ។ <ref name="SharmaSharma1996">{{Cite book|author1=Ram Nath Sharma|author2=Rajendra Kumar Sharma|title=History of Education in India|url=https://books.google.com/books?id=yqtAAgS3NSEC&pg=PA35|year=1996|publisher=Atlantic Publishers & Dist|isbn=978-81-7156-599-3|pages=35–}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFRam_Nath_SharmaRajendra_Kumar_Sharma1996">Ram Nath Sharma; Rajendra Kumar Sharma (1996). [https://books.google.com/books?id=yqtAAgS3NSEC&pg=PA35 ''History of Education in India'']. Atlantic Publishers & Dist. pp.&nbsp;35–. [[លេខសៀវភៅស្តង់ដារអន្តរជាតិ|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/978-81-7156-599-3|<bdi>978-81-7156-599-3</bdi>]].</cite></ref> យោងទៅតាម ''Nirukta'' ដែលជាវិន័យបញ្ញត្តិដែលទាក់ទងនឹង វេទ នោះ អាចារ្យ គឺជាបុគ្គលដែលផ្តល់ចំណេះដឹងដល់សិស្ស ប្រមូលទ្រព្យសម្បត្តិពីសិស្ស និងជួយសិស្សឱ្យយល់អំពីអាកប្បកិរិយាដោយផ្អែកលើបទដ្ឋានសីលធម៌។ <ref name="SharmaSharma1996">{{Cite book|title=History of Education in India|url=https://books.google.com/books?id=yqtAAgS3NSEC&pg=PA35|year=1996|isbn=978-81-7156-599-3|pages=35–}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFRam_Nath_SharmaRajendra_Kumar_Sharma1996">Ram Nath Sharma; Rajendra Kumar Sharma (1996). [https://books.google.com/books?id=yqtAAgS3NSEC&pg=PA35 ''History of Education in India'']. Atlantic Publishers & Dist. pp.&nbsp;35–. [[លេខសៀវភៅស្តង់ដារអន្តរជាតិ|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/978-81-7156-599-3|<bdi>978-81-7156-599-3</bdi>]].</cite></ref> តាម ''​លោក​មនុស្មីតិ'' ​បុគ្គល​ដែល​បាន​ផ្តួចផ្តើម​ជា​សិស្ស​បង្រៀន​ព្រះ​វេដា​ជាមួយ​នឹង​ធម្មទេសនា​និង​ធម្មទេសនា​ដែល​គេ​ហៅ​ថា 'អាចារ្យ' 'Preceptor'—(140) <ref name=":0">{{Cite web |last=www.wisdomlib.org |date=2016-09-04 |title=Manusmriti Verse 2.140 [Meaning of the Title 'Ācārya'] |url=https://www.wisdomlib.org/hinduism/book/manusmriti-with-the-commentary-of-medhatithi/d/doc199609.html#:~:text=%E2%80%94'He%20who%20having%20initiated%20the,' |access-date=2024-05-09 |website=www.wisdomlib.org |language=en}}</ref> == ពុទ្ធសាសនា == ក្នុងពុទ្ធសាសនា អាចារ្យ ( [[ភាសាបាលី|បាលី]] : ''អាចរិយ'' ) គឺជាគ្រូ ឬ គ្រូជាន់ខ្ពស់។ ក្នុង [[ថេរវាទ|​ថេរវាទ]] ​ជួនកាល​គេ​ប្រើ​ជា​ឋានន្តរស័ក្តិ​សម្រាប់​ព្រះសង្ឃ​ដែល​បាន​ឆ្លង ''[[វស្សា|​វស្សា]]'' ​ទាំង​ដប់​។ នៅក្នុងភាសាថៃ ពាក្យថា ''អាចាន'' ។ នៅក្នុង [[វិជ្រយាន|ពុទ្ធសាសនា វជ្រយាន]] ចៅហ្វាយនាយ តារិច ត្រូវបានគេស្គាល់ថាជា វជ្រាចារ្យ ( [[អក្សរទីបេ|ទីបេ]] ៖ ''dorje lopön;'' [[ភាសាចិន|ចិន]] ៖ 金剛阿闍梨, pinyin: ''jīngāng āshélí'', [[ភាសាជប៉ុន|romanji]] . ''kongō ajari'' )។ នៅក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនាចិន ពាក្យនេះជួនកាលត្រូវបានបកប្រែជា ''ជីងចាងស៊ី'' ( [[ភាសាចិន|ចិន]] ៖ 金剛上師; pinyin : ''Jīngāng'' ''Shàngshī'', lit: "Vajra Superior Master") នៅក្នុងបរិបទនៃពិធីមួយចំនួន។ == នៅក្នុងសាសនាជេន == [[ឯកសារ:Acharya_KundaKunda.jpg|រូបភាពតូច| រូបភាពរបស់ អាចារ្យ Kundakunda អ្នកនិពន្ធ អត្ថបទ ជេន ដូចជា Pancastikayasara, Niyamasara]] == ឯកសារយោង == m7rol9nfkhkd4cxenhxbrboxsnksj81 321611 321543 2025-06-05T13:33:10Z InternetArchiveBot 32568 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 321611 wikitext text/x-wiki នៅក្នុង សាសនា និងសង្គមឥណ្ឌា '''''អាចារ្យ''''' ( [[សំស្ក្រឹត|សំស្រ្កឹត]] ៖ आचार्य, អាចារ្យ ; [[ភាសាបាលី|បាលី]] : ''អាចរិយ'' ) គឺជាគ្រូបង្រៀនសាសនានៅក្នុងសាសនាហិណ្ឌូ និងពុទ្ធសាសនា និងជាអ្នកណែនាំខាងវិញ្ញាណដល់ហិណ្ឌូ និងពុទ្ធសាសនិក។ <ref>{{Cite web |title=Acharya - Quick search results &#124; Oxford English Dictionary |url=https://www.oed.com/search/dictionary/?scope=Entries&q=Acharya}}</ref> <ref>{{Cite book|title=A dictionary of Urdu, classical Hindi, and English|location=London|year=1884|url=https://dsal.uchicago.edu/cgi-bin/philologic/getobject.pl?c.0:1:1246.platts|archive-date=7 July 2012}} {{Webarchive|url=https://archive.today/20120707142932/http://dsal.uchicago.edu/cgi-bin/philologic/getobject.pl?c.0:1:1246.platts |date=7 កក្កដា 2012 }}</ref> ការ​កំណត់​នេះ​មាន​អត្ថន័យ​ខុស​គ្នា​ក្នុង [[ហិណ្ឌូសាសនា|​សាសនា​ហិណ្ឌូ]] [[ព្រះពុទ្ធសាសនា|ពុទ្ធសាសនា]] និង​បរិបទ​ខាង​លោកិយ។ ជួនកាល ''អាចារ្យ'' ត្រូវបានប្រើដើម្បីនិយាយទៅកាន់គ្រូជំនាញ ឬអ្នកប្រាជ្ញក្នុងវិញ្ញាសាណាមួយ ឧទាហរណ៍៖ Bhaskaracharya ដែលជាអ្នកជំនាញគណិតវិទូ។ == និរុត្តិសាស្ត្រ == ឃ្លាសំស្រ្កឹត ''អាចារំ គ្រហាយតិ អាចារំ ទទាតិ ឥតិ វា'' មានន័យថា ''អាចារ្យ'' (ឬគ្រូ) គឺជាអ្នកដែលបង្រៀនអំពើល្អដល់សិស្ស។ <ref name="Singh2018">{{Cite book|title=Higher Education for Sustainable Development and Millennium Development Goals|url=https://books.google.com/books?id=wEdxDwAAQBAJ&pg=PT282|date=1 October 2018|isbn=978-93-5321-685-6|pages=282–|quote=The role of Guru or Acharya was also very significant in this traditional education system. The word 'Acharya' can be derived as 'Acharam Grahayati Acharam Dadati Iti Va'. It means- Acharya or teacher is that who teaches good behavior to his pupils}}</ref> <ref name="SharmaSharma1996">{{Cite book|title=History of Education in India|url=https://books.google.com/books?id=yqtAAgS3NSEC&pg=PA35|year=1996|isbn=978-81-7156-599-3|pages=35–}}</ref> គ្រូ​ស្រី​គេ​ហៅ​ថា ''អាចារ្យ​ា'' ហើយ​ប្រពន្ធ​គ្រូ​ប្រុស​គេ​ហៅ​ថា ''អាចារ្យ​នី'' <ref name="Chatterjee1998">{{Cite book|title=Indian Civilization and Culture|url=https://books.google.com/books?id=KItocaxbibUC&pg=PA273|year=1998|isbn=978-81-7533-083-2|pages=273–}}</ref> == នៅក្នុងសាសនាហិណ្ឌូ == ពាក្យ ''<nowiki/>'អាចារ្យ'' ' មាននិយមន័យជាច្រើន។ [[ហិណ្ឌូសាសនា|សាសនាហិណ្ឌូ]] ជារឿយៗប្រើពាក្យ " ''អាចារ្យ'' " និង " ''គុរុ'' " ផ្លាស់ប្តូរគ្នា។ យោងទៅតាម Dharma Shastras ''អាចារ្យ'' គឺជាអ្នកដែលផ្តល់ចំណេះដឹងនៃ វេទ ទាំងមូលដល់សិស្សហើយធ្វើ upanayana Sanskar ។ <ref name="SharmaSharma1996"/> យោងទៅតាម ''Nirukta'' ដែលជាវិន័យបញ្ញត្តិដែលទាក់ទងនឹង វេទ នោះ អាចារ្យ គឺជាបុគ្គលដែលផ្តល់ចំណេះដឹងដល់សិស្ស ប្រមូលទ្រព្យសម្បត្តិពីសិស្ស និងជួយសិស្សឱ្យយល់អំពីអាកប្បកិរិយាដោយផ្អែកលើបទដ្ឋានសីលធម៌។ <ref name="SharmaSharma1996"/> តាម ''​លោក​មនុស្មីតិ'' ​បុគ្គល​ដែល​បាន​ផ្តួចផ្តើម​ជា​សិស្ស​បង្រៀន​ព្រះ​វេដា​ជាមួយ​នឹង​ធម្មទេសនា​និង​ធម្មទេសនា​ដែល​គេ​ហៅ​ថា 'អាចារ្យ' 'Preceptor'—(140) <ref name=":0">{{Cite web |last=www.wisdomlib.org |date=2016-09-04 |title=Manusmriti Verse 2.140 [Meaning of the Title 'Ācārya'] |url=https://www.wisdomlib.org/hinduism/book/manusmriti-with-the-commentary-of-medhatithi/d/doc199609.html#:~:text=%E2%80%94'He%20who%20having%20initiated%20the,' |access-date=2024-05-09 |website=www.wisdomlib.org |language=en}}</ref> == ពុទ្ធសាសនា == ក្នុងពុទ្ធសាសនា អាចារ្យ ( [[ភាសាបាលី|បាលី]] : ''អាចរិយ'' ) គឺជាគ្រូ ឬ គ្រូជាន់ខ្ពស់។ ក្នុង [[ថេរវាទ|​ថេរវាទ]] ​ជួនកាល​គេ​ប្រើ​ជា​ឋានន្តរស័ក្តិ​សម្រាប់​ព្រះសង្ឃ​ដែល​បាន​ឆ្លង ''[[វស្សា|​វស្សា]]'' ​ទាំង​ដប់​។ នៅក្នុងភាសាថៃ ពាក្យថា ''អាចាន'' ។ នៅក្នុង [[វិជ្រយាន|ពុទ្ធសាសនា វជ្រយាន]] ចៅហ្វាយនាយ តារិច ត្រូវបានគេស្គាល់ថាជា វជ្រាចារ្យ ( [[អក្សរទីបេ|ទីបេ]] ៖ ''dorje lopön;'' [[ភាសាចិន|ចិន]] ៖ 金剛阿闍梨, pinyin: ''jīngāng āshélí'', [[ភាសាជប៉ុន|romanji]] . ''kongō ajari'' )។ នៅក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនាចិន ពាក្យនេះជួនកាលត្រូវបានបកប្រែជា ''ជីងចាងស៊ី'' ( [[ភាសាចិន|ចិន]] ៖ 金剛上師; pinyin : ''Jīngāng'' ''Shàngshī'', lit: "Vajra Superior Master") នៅក្នុងបរិបទនៃពិធីមួយចំនួន។ == នៅក្នុងសាសនាជេន == [[ឯកសារ:Acharya_KundaKunda.jpg|រូបភាពតូច| រូបភាពរបស់ អាចារ្យ Kundakunda អ្នកនិពន្ធ អត្ថបទ ជេន ដូចជា Pancastikayasara, Niyamasara]] == ឯកសារយោង == l20rf6ktwp90sn0kivramdr2yr296s5 0 43145 321446 315064 2025-06-03T15:23:11Z RandomPoopedBoi 27248 មិន​ធ្វើ​វិញ​នូវ​កំណែ​ប្រែ [[Special:Diff/315064|315064]] ដោយ​ [[Special:Contributions/117.20.116.152|117.20.116.152]] ([[User talk:117.20.116.152|ការពិភាក្សា​]]) 321446 wikitext text/x-wiki {{ប្រអប់ព័ត៌មាន ប្រទេស | conventional_long_name = អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម | common_name = អអអ | native_name = {{nobold|الإمارات العربية المتحدة ([[ភាសាអារ៉ាប់]])}} | image_flag = Flag of the United Arab Emirates.svg | flag_type = [[ទង់ជាតិអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម|ទង់ជាតិ]] | image_coat = Emblem of the United Arab Emirates.svg | symbol_width = 65px | symbol_type = [[វរលញ្ឆករអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម|វរលញ្ឆករ]] | national_motto = الله الوطن الرئيس<br/>ព្រះ ជាតិ ប្រធានរដ្ឋ | national_anthem = "[[អៃស្ស៊ី ប៊ីលាឌី|عيشي بلادي]]"<br/>{{lower|0.1em|"ប្រទេសយើងបន្តនៅគង់វង្ស"}}<br/><div style="display:inline-block;margin-top:0.4em;">{{center| }}</div> | image_map = United Arab Emirates on the globe (United Arab Emirates centered).svg | image_map2 = {{maplink |frame=yes | frame-width=275 |frame-height=275 |frame-align=center | text= '''អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម''' | type=line|id=Q878|stroke-width=1|stroke-colour=#0000ff|title=UAE }} | image_map_caption = ទីតាំងអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម (ក្រហម) នៅលើភូគោល | capital_type = រាជធានី | capital = [[អាប៊ូដាប៊ី]] | coordinates = {{Coord|24|28|N|54|22|E|type:city}} | largest_city = [[ឌូបៃ]]<br />{{coord|25|15|N|55|18|E|display=inline}} | official_languages = [[ភាសាអារ៉ាប់]]<ref>{{cite web |title=Fact sheet |url=https://u.ae/en/about-the-uae/fact-sheet |website=United Arab Emirates |publisher=U.ae |access-date=31 August 2020}}</ref> | recognised_languages = [[ភាសាអង់គ្លេស]]<ref>{{cite web|url=https://www.stalawfirm.com/en/news/view/english-translation-abu-dhabi-courts.html |title=A mandatory requirement for an English translation under Abu Dhabi Courts |publisher=STA Law Firm |date= |accessdate=2022-02-26}}</ref> | ethnic_groups = {{tree list}} * ៥៩.៤% [[ក្រុមជនជាតិអាស៊ីខាងត្បូង|អាស៊ីខាងត្បូង]] ** ៣៨.២% [[ប្រជាជនឥណ្ឌានៅអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម|ឥណ្ឌា]] ** ៩.៥% [[ប្រជាជនបង់ក្លាដែសនៅអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម|បង់ក្លាដែស]] ** ៩.៤% [[ប្រជាជនប៉ាគីស្ថាននៅអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម|ប៉ាគីស្ថាន]] ** ២.៣% [[ក្រុមជនជាតិអាស៊ីខាងត្បូង|ជនជាតិផ្សេងទៀត]] * ១១.៦% [[អេមីរ៉ាត (ជនជាតិ)|អារ៉ាប់អេមីរ៉ាត]] * ១០.២% [[ជនបរទេសនៅអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម#អេហ្ស៊ីប|អេហ្ស៊ីប]] * ៦.១% [[ប្រជាជនហ្វីលីពីននៅអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម|ហ្វីលីពីន]] * ១២.៨% [[ជនបរទេសនៅអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម|ជនជាតិផ្សេងៗទៀត]] | ethnic_groups_year = ២០១៥ | ethnic_groups_ref = <ref>{{cite web |title=United Arab Emirates |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/united-arab-emirates/ |website=cia.gov |access-date=19 February 2023}}</ref> | religion = {{unbulleted list |៧៦.០% [[ឥស្លាមសាសនានៅអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម|ឥស្លាមសាសនា]] ([[សាសនារដ្ឋ|ផ្លូវការ]]) |៩.០% [[គ្រិស្តសាសនានៅអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម|គ្រិស្តសាសនា]] |៨.០% [[ហិណ្ឌូសាសនានៅអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម|ហិណ្ឌូសាសនា]] |១.៨% [[ព្រះពុទ្ធសាសនានៅមជ្ឈិមបូព៌ា|ព្រះពុទ្ធសាសនា]] |៥.០% [[សេរីភាពសាសនានៅអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម|សាសនាផ្សេងៗទៀត]] }} | religion_year = ២០២២ | religion_ref = | government_type = [[រាជាធិបតេយ្យ]][[រាជាធិបតេយ្យជ្រើសតាំង|ជ្រើសតាំង]][[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យពាក់កណ្ដាលរដ្ឋធម្មនុញ្ញ|អាស្រ័យពាក់កណ្ដាលរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]][[រាជាធិបតេយ្យសហព័ន្ធ|សហព័ន្ធនិយម]][[ប្រព័ន្ធសភា|សភា]]<ref>{{cite book|last=Stewart|first=Dona J.|title=The Middle East Today: Political, Geographical and Cultural Perspectives|publisher=Routledge|date=2013|location=London and New York|isbn=978-0415782432|page=155}}</ref><ref>{{cite book|last=Day|first=Alan John|title=Political Parties of The World|publisher=Stockton|date=1996|isbn=1561591440|page=599}}</ref><ref>{{cite web|url=https://elaws.moj.gov.ae/MainArabicTranslation.aspx?val=UAE-MOJ_LC-En/00_CONSTITUTION/UAE-LC-En_1971-07-18_00000_Dos.html&np=&lmp=undefined|title=United Arab Emirates Constitution|work= UAE Ministry of Justice|access-date=10 October 2018}}</ref> | leader_title1 = [[ប្រធានាធិបតីនៃអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម|ប្រធានាធិបតី]] | leader_name1 = [[មូហាម៉ាត់ ប៊ីន ហ្សាយ៉េដ អាល់ ណាយ៉ាន]] | leader_title2 = [[នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម|នាយករដ្ឋមន្ត្រី]] | leader_name2 = [[មូហាម៉ាត់ ប៊ីន រ៉ាស្ស៊ីដ អាល់ ម៉ាក់ទុម]] | leader_title3 = [[អនុប្រធានាធិបតីនៃអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម|អនុប្រធានាធិបតី]] | leader_name3 = មូហាម៉ាត់ ប៊ីន រ៉ាស្ស៊ីដ អាល់ ម៉ាក់ទុម និង[[ម៉ាន់សួរ ប៊ីប ហ្សាយ៉េដ អាល់ ណាយ៉ាន]] | leader_title4 = [[រជ្ជទាយាទ]] | leader_name4 = [[ខាលីដ ប៊ីន ម៉ូហាម៉ាត់ អាល់ ណាយ៉ាន|ខាលីដ ប៊ីន មូហាម៉ាត់ ប៊ីន ហ្សាយ៉េដ អាល់ ណាយ៉ាន]] | legislature = [[ក្រុមប្រឹក្សាសហព័ន្ធកំពូល]]<br/>[[ក្រុមប្រឹក្សាជាតិសហព័ន្ធ]] | upper_house = | lower_house = | sovereignty_type =[[ប្រវត្តិសាស្ត្រនៃអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម|និម្មិតកម្ម]] | sovereignty_note = | established_event2 = [[រ៉ាសអាល់កីយម៉ា (អេមីរ៉ាត)|រ៉ាសអាល់កីយម៉ា]] | established_date2 = ១៧០៨ | established_event3 = [[ស្សារចា (អេមីរ៉ាត)|ស្សារចា]] | established_date3 = ១៧២៧ | established_event4 = [[អាប៊ូដាប៊ី (អេមីរ៉ាត)|អាប៊ូដាប៊ី]] | established_date4 = ១៧៦១ | established_event5 = [[អ៊ុមអាល់កៃវែន (អេមីរ៉ាត)|អ៊ុមអាល់កៃវែន]] | established_date5 = ១៧៦៨ | established_event6 = [[ឌូបៃ (អេមីរ៉ាត)|ឌូបៃ]] | established_date6 = ១៨៣៣ | established_event7 = [[ទិវាជាតិ (អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម)|ទទួលឯករាជ្យ]]ពីចក្រភពអង់គ្លេស | established_date7 = ២ ធ្នូ ១៩៧១ | established_event8 = [[សេចក្តីសម្រេចក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិលេខ ៣០៤|ទទួលជាសមាជិក]]នៃ[[អង្គការសហប្រជាជាតិ]] | established_date8 = ៩ ធ្នូ ១៩៧១ | area_size = 1 E7 | area_km2 = ៨៣,៦០០ | area_rank = ទី១១៤ | area_footnote = | percent_water = គ្មានទិន្នន័យ | population_estimate = ៩,២៨២,៤១០<ref name="u.ae">{{cite web|url=https://u.ae/en/about-the-uae/fact-sheet/|title=United Arab Emirates Population (2020) |website=u.ae}}</ref> | population_estimate_year = ២០២០ | population_estimate_rank = ទី៩២ | population_census = ៤,១០៦,៤២៧ | population_census_year = ២០០៥ | population_census_rank = | population_density_km2 = ១២១ | population_density_rank = ទី១១០ | GDP_PPP = {{increase}} ៧៧៩.២៣៤ ពាន់លានដុល្លារ<ref name=imf2>{{cite web |url= https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2021/April/weo-report |title=United Arab Emirates |publisher=[[មូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិ]]}}</ref> | GDP_PPP_year = ២០២០ | GDP_PPP_rank = ទី៣៤ | GDP_PPP_per_capita = {{increase}} ៧៨,២៥៥ ដុល្លារ<ref name=imf2/> | GDP_PPP_per_capita_rank = ទី៦ | GDP_nominal = {{increase}} ៥០១.៣៥៤ ពាន់លានដុល្លារ<ref name=imf2/> | GDP_nominal_year = ២០២២ | GDP_nominal_rank = ទី៣២ | GDP_nominal_per_capita = {{increase}} ៥០,៣៤៩ ដុល្លារ<ref name=imf2/> | GDP_nominal_per_capita_rank = ទី២១ | Gini = ២៦.០ | Gini_year = ២០១៨ | Gini_change = | Gini_ref = <ref>{{cite web|title=GINI index (World Bank estimate) – United Arab Emirates|url=https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=AE|website=data.worldbank.org |publisher=ធនាគារពិភពលោក|access-date=30 March 2020}}</ref> | Gini_rank = | HDI = ០.៩១១ | HDI_year = ២០២១ | HDI_change = increase<!--increase/decrease/steady--> | HDI_ref = <ref name="UNHDR">{{cite web|url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2021-22.pdf|title=Human Development Report 2021–22|publisher=[[កម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍សហប្រជាជាតិ]]|date=15 December 2020|access-date=15 December 2021}}</ref> | HDI_rank = ទី២៦ | currency = [[ឌៀរហាំអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម|ឌៀរហាំ អអអ]] | currency_code = AED | time_zone = [[ម៉ោងនៅអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម|GST]] | utc_offset = +០៤:០០ | utc_offset_DST = | DST_note = | time_zone_DST = | date_format = ថ្ងៃ/ខែ/ឆ្នាំ – dd/mm/yyyy | drives_on = ស្ដាំ | calling_code = [[លេខទូរស័ព្ទនៅអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម|+៩៧១]] | iso3166code = AE | cctld = [[.ae]]<br/>[[emarat|امارات.]] | today = }} '''អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម''' ([[ភាសាអារ៉ាប់]]៖ الإمارات العربية المتحدة) ឬអាចហៅសាមញ្ញថា '''អេមីរ៉ាត''' ([[ភាសាអារ៉ាប់]]៖ الإمارات) គឺជាប្រទេសមួយស្ថិតនៅតំបន់[[អាស៊ីខាងលិច]] ([[មជ្ឈិមបូព៌ា]])។ ប្រទេសមួយនេះមានទីតាំងស្ថិតនៅចុងភាគខាងកើតនៃ[[ឧបទ្វីបអារ៉ាប់]] និងមានព្រំប្រទល់ជាប់ជាមួយប្រទេស[[អូម៉ង់]] និង[[អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត]] ខណៈពេលដែលមានព្រំដែនសមុទ្រជាប់[[ឈូងសមុទ្រពែរ្ស]]រួមជាមួយប្រទេស[[កាតា]] និង[[អ៊ីរ៉ង់]]។ ទីក្រុង[[អាប៊ូដាប៊ី]]គឺជារាជធានីនៃប្រទេស ខណៈ[[ឌូបៃ]]ជាទីក្រុងដែលមានចំនួនប្រជាជនច្រើនជាងគេ និងជាមជ្ឈមណ្ឌលអន្តរជាតិដ៏ធំមួយ។ អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួមគឺជារដ្ឋប្រកាន់នូវរបប[[រាជាធិបតេយ្យជ្រើសតាំង]] និងបានកើតចេញពី[[រាជាធិបតេយ្យសហព័ន្ធ|ដែនដីសហព័ន្ធ]]ចំនួន [[អេមីរ៉ាតនៃអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម|៧ អេមីរ៉ាត]] រួមមាន៖ [[អាប៊ូដាប៊ី (អេមីរ៉ាត)|អាប៊ូដាប៊ី]] (រាជធានី) [[អាជម៉ាន (អេមីរ៉ាត)|អាជម៉ាន]] [[ឌូបៃ (អេមីរ៉ាត)|ឌូបៃ]] [[ហ្វូជ័យរ៉ា (អេមីរ៉ាត)|ហ្វូជ័យរ៉ា]] [[រ៉ាសអាល់កីយម៉ា (អេមីរ៉ាត)|រ៉ាសអាល់កីយម៉ា]] [[ស្សារចា (អេមីរ៉ាត)|ស្សារចា]] និង[[អ៊ុមអាល់កៃវែន (អេមីរ៉ាត)|អ៊ុមអាល់កៃវែន]]។<ref>{{cite web|url=http://people.exeter.ac.uk/nsaa201/UAE%20Federal%20Boundaries.pdf|title=The Federal Boundaries of the United Arab Emirates}}</ref> អេមីរ៉ាតនីមួយៗត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយមេដឹកនាំម្នាក់ ដែលបញ្ចូលគ្នាបង្កើតបានជា[[ក្រុមប្រឹក្សាសហព័ន្ធកំពូល]]។ សមាជិកនៃក្រុមប្រឹក្សាសហព័ន្ធកំពូលត្រូវបោះឆ្នោតជ្រើសរើស[[ប្រធានាធិបតីនៃអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម|ប្រធានាធិបតី]]ម្នាក់ (គិតត្រឹមថ្ងៃទី១៤ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២២ តំណែងនេះត្រូវបានកាន់ដោយព្រះអង្គម្ចាស់[[មូហាម៉ាត់ ប៊ីន ហ្សាយ៉េដ អាល់ ណាយ៉ាន]])<ref>{{Cite web |title=His Highness Sheikh Mohamed bin Zayed Al Nahyan (MBZ) |url=https://www.cpc.gov.ae/en-us/thecrownprince/pages/default.aspx |access-date= |website= |archivedate=2023-02-18 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20230218101540/https://www.cpc.gov.ae/en-us/thecrownprince/pages/default.aspx |url-status=dead }}</ref> និង[[នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម|អនុប្រធានាធិបតី]]ម្នាក់ (ព្រះអង្គម្ចាស់[[មូហាម៉ាត់ ប៊ីន រ៉ាស្ស៊ីដ អាល់ ម៉ាក់ទុម]]) ពីក្នុងចំណោមសមាជិកពួកគេ។ ជាក់ស្ដែង មេដឹកនាំ[[អាប៊ូដាប៊ី]]ត្រូវកាន់តំណែងជាប្រធានាធិបតី ខណៈដែលមេដឹកនាំ[[ឌូបៃ]]ជាអនុប្រធានាធិបតី និងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីផងដែរ។<ref name=":1">{{cite web |title=United Arab Emirates's Constitution of 1971 with Amendments through 2004 |url=https://www.constituteproject.org/constitution/United_Arab_Emirates_2004.pdf |website=ConstituteProject.org |access-date=10 May 2023}}</ref> កាលឆ្នាំ២០១៣ ប្រទេសនេះមានប្រជាជនចំនួន ៩.២ លាននាក់ ដែលក្នុងនោះ ១.៤ លាននាក់ជាប់[[ច្បាប់សញ្ជាតិអេមីរ៉ាត|សញ្ជាតិអេមីរ៉ាត]] និង ៧.៨ លាននាក់ផ្សេងទៀតជាជនបរទេស។<ref name="natur">Habboush, Mahmoud. (10 October 2013) [http://uk.reuters.com/article/uk-emirates-citizenship-feature-idUKBRE99904J20131010 Call to naturalise some expats stirs anxiety in the UAE] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140714171325/http://uk.reuters.com/article/2013/10/10/uk-emirates-citizenship-feature-idUKBRE99904J20131010 |date=2014-07-14 }}. Uk.reuters.com. Retrieved 10 October 2015</ref><ref>{{cite web|url=http://www.migrationpolicy.org/article/labor-migration-united-arab-emirates-challenges-and-responses|title=Labor Migration in the United Arab Emirates: Challenges and Responses|publisher=migrationpolicy.org|access-date=10 May 2023|date=18 September 2013}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-14703998|title=United Arab Emirates country profile|date=28 September 2016|work=BBC News|access-date=10 May 2023}}</ref> រហូតមកដល់ឆ្នា២០២០ អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួមមានចំនួនប្រជាជនប្រមាណ ៩.៩ លាននាក់។<ref name="worldometers.info">{{cite web|url=http://www.worldometers.info/world-population/united-arab-emirates-population/|title=United Arab Emirates Population (2022) |website=www.worldometers.info}}</ref> ទឹកដី​អេមីរ៉ាត​អារ៉ាប់​រួម​សព្វថ្ងៃមាន​វត្តមានមនុស្ស​រស់នៅ​អស់​រយៈពេល​ជាង ១២៥,០០០ ឆ្នាំ​មក​ហើយ។ វាជាចំណុចកណ្ដាលនៃផ្លូវពាណិជ្ជកម្មរវាងអរិយធម៌ជាច្រើនរួមមាន [[មេសូប៉ូតាមី]] [[អ៊ីរ៉ង់|ពែរ្ស]] និង[[ឥណ្ឌា]]ជាដើម។<ref name="auto">{{cite web|last=thedigitalphilatelist|date=8 January 2021|title=United Arab Emirates|url=https://thedigitalphilatelist.com/united-arab-emirates/|access-date=10 May 2023|website=The Digital Philatelist}}</ref> [[ឥស្លាមសាសនា|ឥស្លាម]]គឺជាសាសនាផ្លូវការ ហើយ[[ភាសាអារ៉ាប់]]គឺជាភាសាផ្លូវការរបស់ប្រទេសនេះ។ អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួមមានបរិមាណប្រេងធំបំផុតទីប្រាំមួយ និងឧស្ម័នធម្មជាតិច្រើនបំផុតទីប្រាំពីរនៅលើពិភពលោក។<ref name="EIA">{{cite web |url=https://www.eia.gov/beta/international/data/browser/#/?pa=00000000000000000000000000000000002&c=vvvvuvo&ct=0&tl_id=5-A&vs=INTL.57-1-AFG-TBPD.A&vo=0&v=H&start=2014&end=2016 |title=Production of Crude Oil including Lease Condensate 2016|publisher=U.S. Energy Information Administration|format=CVS download |access-date=11 May 2023}}</ref><ref>U.S. Energy Information Administration, [http://www.eia.gov/cfapps/ipdbproject/IEDIndex3.cfm?tid=5&pid=57&aid=6 International Energy Statistics], accessed 17 January 2019.</ref> ព្រះអង្គ[[ហ្សាយ៉េដ ប៊ីន ស៊ុលតង់ អាល់ ណាយ៉ាន]] ដែលជាប្រធានាធិបតីទីមួយរបស់ប្រទេសបានដឹកនាំនិងទទួលរ៉ាប់រងលើដំណើរអភិវឌ្ឍន៍របស់ប្រជាជាតិមួយនេះ ដោយបានវិនិយោគនូវចំណូលបានពីរ៉ែប្រេងកាតទៅក្នុងវិស័យសុខាភិបាល អប់រំ និងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ។<ref name="bbc.co.uk">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-14703998|title=United Arab Emirates profile|work=BBC News|date=14 November 2012}}</ref> អេមីរ៉ាត់អារ៉ាប់រួមមានសេដ្ឋកិច្ចចម្រុះជាងគេបើប្រៀបធៀបទៅចំណោមសមាជិកនៃ[[ក្រុមប្រឹក្សាសហប្រតិបត្តិការឈូងសមុទ្រ]]។<ref>{{cite web|url=http://www.imf.org/external/datamapper/index.php|title=IMF Data Mapper|publisher=Imf.org|access-date=11 May 2023}}</ref> នៅសតវត្សរ៍ទី២១ ប្រទេសនេះលែងសូវពឹងផ្អែកលើប្រេង និងឧស្ម័នទៀតហើយ ខណៈដែលខ្លួនកំពុងផ្តោតបន្ថែមលើការអភិវឌ្ឍវិស័យទេសចរណ៍ និងអាជីវកម្មផ្សេងៗ។ រាជរដ្ឋាភិបាលមិនមានយកពន្ធលើប្រាក់ចំណូលទេ ទោះបីជាមានវត្តមានពន្ធសាជីវកម្មក៏ដោយ ហើយ[[ពន្ធលើតម្លៃបន្ថែម]] ៥% ត្រូវបានណែនាំនៅក្នុងឆ្នាំ២០១៨។<ref>{{Cite news|url=https://gulfnews.com/business/economy/vat/new-era-in-uae-as-vat-takes-effect-1.2149627|title=New era in UAE as VAT takes effect|first=Babu Das |last=Augustine|date=1 January 2018|work=GulfNews|access-date=11 May 2023}}</ref> ក្រុមសិទ្ធិមនុស្សដូចជា [[អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិ]] [[វិមានសេរីភាព]] និង[[អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស]]បានមើលឃើញថា អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួមមានកម្រិតសិទ្ធិមនុស្សទាប ដោយបានលើកឡើងនូវករណីបំពានសិទ្ធិមនុស្សមួយចំនួនដូចជា ចាប់បុគ្គលដែលហ៊ានរិះគុនរដ្ឋាភិបាលដាក់ពន្ធនាគារ ឬធ្វើទារុណកម្ម ក្រុមគ្រួសារត្រូវបានយាយីដោយបរិធានសន្តិសុខរដ្ឋ និងករណីបាត់ខ្លួនដោយបង្ខំ។<ref>{{cite web |title=United Arab Emirates Archives |url=https://www.amnesty.org/en/location/middle-east-and-north-africa/united-arab-emirates/report-united-arab-emirates/ |website=Amnesty International |access-date=11 May 2023 }}</ref><ref name="usdep" /> សិទ្ធិបុគ្គលដូចជា សេរីភាពក្នុងការជួបប្រជុំ សមាគម សារព័ត៌មាន ការបញ្ចេញមតិ និងសាសនា ក៏ត្រូវបានអាជ្ញាធររដ្ឋគាបសង្កត់យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរផងដែរ។<ref>{{cite web |title=Report on the situation of journalists in the UAE Input for the Secretary General Report on the safety of journalists and the issue of impunity |url=https://www.ohchr.org/sites/default/files/Documents/Issues/Journalists/GA72/InternationalCentreJusticeHumanRights.pdf |website=ohchr.org |publisher=Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights |access-date=12 May 2022 }}</ref> អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួមត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជា[[មហាអំណាចកណ្តាល]]។ បច្ចុប្បន្ន ប្រទេសនេះមានឈ្មោះជាសមាជិកនៃ[[អង្គការសហប្រជាជាតិ]] [[សម្ព័ន្ធអារ៉ាប់]] [[អង្គការសហប្រតិបត្តិការឥស្លាម]] [[អង្គការប្រទេសនាំចេញប្រេងកាត]] [[ចលនាមិនចូលបក្សសម្ព័ន្ធ]] និង[[ក្រុមប្រឹក្សាសហប្រតិបត្តិការឈូងសមុទ្រ]] (GCC)។ល។ == ប្រវត្តិសាស្ត្រ == {{Main|ប្រវត្តិសាស្ត្រនៃអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម}} {{ផ្នែកទទេ}} == ភូមិសាស្ត្រ == {{Main|ភូមិសាស្ត្រនៃអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម}} {{ផ្នែកទទេ}} ==ឯកសារយោង== {{reflist}} {{Stub}} {{ទំព័រគំរូ:ប្រទេសនៅទ្វីបអាស៊ី}} [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ឧបទ្វីបអារ៉ាប់]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:រាជាធិបតេយ្យសហព័ន្ធ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:រដ្ឋសមាជិកនៃអង្គការប្រទេសនាំចេញប្រេងកាត]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:រដ្ឋសមាជិកនៃសម្ព័ន្ធអារ៉ាប់]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:រដ្ឋសមាជិកនៃក្រុមប្រឹក្សាសហប្រតិបត្តិការឈូងសមុទ្រ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:រដ្ឋសមាជិកនៃអង្គការសហប្រតិបត្តិការឥស្លាម]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:រដ្ឋសមាជិកនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រទេសមជ្ឈិមបូព៌ា]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រទេសដើមបូព៌ា]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រទេសអាស៊ីខាងលិច]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ពិភពអារ៉ាប់]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រទេសនៅអាស៊ី]] ldnja49lt29zxh0plerg5sq7oxynxfq 0 48141 321533 288661 2025-06-05T03:37:36Z InternetArchiveBot 32568 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 321533 wikitext text/x-wiki [[ឯកសារ:Vat_May1.JPG|រូបភាពតូច|250x250ភីកសែល]] [[ឯកសារ:Vat_May5.JPG|រូបភាពតូច|250x250ភីកសែល| ព្រះពុទ្ធបដិមានៅវត្តម៉ៃសុវណ្ណភូមារាម ]] '''វត្តម៉ៃសុវណ្ណភូមារាម''' ច្រើនតែជា'''វត្តម៉ៃ''' គឺជាវត្តអារាម[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]] ឬ [[វត្ត|វត្តមួយ]] នៅ[[ហ្លួងព្រះបាំង|ទីក្រុងហ្លួងព្រះបាង]] [[ឡាវ|ប្រទេសឡាវ]] ។ វត្តអារាមនេះត្រូវបានសាងសង់ឡើងនៅសតវត្សទី១៨ ដែលជាវត្តអារាមដ៏ធំបំផុតនៅហ្លួងព្រះបាង។ <ref>{{Cite web |title=Temples: Wat Mai |url=http://www.residencephouvao.com/web/plua/laos-temples.jsp |archive-url=https://web.archive.org/web/20080323172938/http://www.residencephouvao.com/web/plua/laos-temples.jsp |archive-date=23 March 2008 |access-date=3 March 2020 |publisher=La Résidence Phou Vao |archivedate=23 មីនា 2008 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080323172938/http://www.residencephouvao.com/web/plua/laos-temples.jsp |url-status=dead }}</ref> == វិចិត្រសាល == <gallery> ឯកសារ:LuangPrabang VatMay1 tango7174.jpg|រូបគំនូរនៅខាងមុខ ឯកសារ:LuangPrabang VatMay2 tango7174.jpg|គំនូរថែរនៃវត្ត ឯកសារ:LuangPrabang VatMay3 tango7174.jpg|គំនូរថែរនៃវត្ត ឯកសារ:Wat Mai Suwannaphumaham temple interior.jpg|នៅខាងក្នុងនៃវត្ត </gallery> == ឯកសារយោង == 7or45tl9sdym027zkfrfqbcmrqlk9rt 0 48187 321642 321356 2025-06-06T09:35:23Z 58.97.218.192 321642 wikitext text/x-wiki   {{ប្រអប់ព័ត៌មាន ប្រាសាទ|image=Prasat Ta Muen Thom-3-HDC.jpg|caption=|coordinates={{coord|14|20|57|N|103|15|59|E|region:KH}}|location=[[ឃុំគោកមន(ស្រុកបន្ទាយអំពិល)|ឃុំគោកមន]] [[ស្រុកបន្ទាយអំពិល]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]]|architecture=[[រចនាបថបាភួន]]|creator=[[សូរ្យវរ្ម័ន​ទី១|សូរ្យវរ្ម័នទី១]] [[ឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី២|ឧទយាទិត្យវម៌្មទី២]]}} '''ប្រាសាទតាមាន់ធំ''' ( {{Lang-km|ប្រាសាទតាមាន់ធំ}}, {{IPA-th|prāːsàːt tāː mɯ̄a̯n tʰōm|pron}} ស្ថិតនៅជាប់ព្រំដែន[[wiktionary:Khmer|កម្ពុជា]] -ថៃ។ ប្រាសាទតាមាន់កសាងឡើងក្នុងសតវត្សទី១១ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទ[[សូរ្យវរ្ម័ន​ទី១|សូរ្យវរ្ម័នទី១]] (១០០២-១០៥០) និង[[ឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី២]] (១០៥០-១០៦៦)។ តាមរយៈសំណង់ស្ថាបត្យកម្ម និងការតុបតែងលំអ នៅតាមថែវ និងហោជាងរបស់ប្រាសាទបានបញ្ជាក់ថា គឺស្ថិតនៅក្នុង[[រចនាបថឃ្លាំង]] និងបាពួនហើយឧទ្ទិស ថ្វាយដល់[[ព្រះសិវៈ]]។ នៅក្នុងប្រាសាទនេះ មានតម្កល់ សសរលិង្គរបស់ព្រះសិវៈ ដែលគេហៅថា ស្វ័យម្ភូវលិង្គ “Svayambhuva Linga” មានន័យថា លិង្គកើតឡើង ដោយឯកឯង។ ស្វ័យម្ភូវលិង្គ “Svayambhuva Linga” គឺជាទីតាំងដ៏ពិសេសបំផុត សម្រាប់សម័យបុរាណហើយ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរនៅតែមានជំនឿរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។ នៅក្នុងទីតាំងប្រាសាទនេះ គឺជាទីកន្លែង[[អាស្រម]]មួយកាលពីសម័យមុនអង្គរនេះ យើងយោងទៅតាម សិលាចារឹកនៅក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១។ ប្រការគួរអោយចាប់អារម្មណ៍មួយទៀត គឺគេពុំបានពង្រាបដីឱ្យស្មើដើម្បីសាងសង់ឡើយ គឺគេសាងសង់ផ្ទាល់លើថ្មភ្នំដោយគ្រាន់តែដាប់ឱ្យស្មើល្មមៗតែប៉ុណ្ណោះ ហើយប្រហែលជាយកថ្មនៅទីនោះ តែម្តងមកសង់ប្រាសាទ។ ចំពោះបដិមាវិញយើងពុំទាន់ឃើញមាន អ្វីទាំងអស់លើកលែងតែនៅក្នុងបន្ទប់មួយមានបដិមា ធម្មជាតិស្រាប់។ នេះគឺជាសាច់ថ្មដុះមកលើត្រង់ហើយ ដែលខ្មែរបុរាណចាត់ទុកថាជា[[លិង្គ]] ។សូមជ្រាបថាលិង្គមានពីរបែប។ លិង្គដែលមនុស្សឆ្លាក់ហើយអាចប្តូរទី កន្លែងបានដែលគេតែងយកទៅ តំកល់បញ្ចុះក្នុងយោនីនោះគេហៅថា“ស្ថាបិតលិង្គ“។ រីឯថ្មដែលជាប់នឹងផ្ទាំងនៅក្នុង ដីហើយដែលមានរូបរាងលេចចេញមកលើល្មមអាចឱ្យគេចាត់ទុកថា ជាលិង្គបានគេហៅថា “ ស្វ័យម្ភូវលិង្គ “ ន័យថាលិង្គដែលកើតឡើងដោយឯកឯង។ ចំពោះការគោរពសក្ការៈនៃលិង្គទាំងពីរគឺមានដូចគ្នា ប៉ុន្តែស្វ័យម្ភូវលិង្គនៅទីនេះភ្ជាប់នៅក្រៅបរិវេណ ប្រាសាទតាមចង្អូរថ្ម ឬទរបង្ហូរទឹកមន្ត “ [[សោមាសូត្រ|សោមសូទ្រ]] “ ដែលគេរៀបចំសម្រាប់ទឹកមន្តស្រោចស្រពក្នុងពិធីលើលិង្គនោះហូរទៅក្រៅដើម្បីសាសនិកនានាត្រងយកទៅប្រើ ក្នុងជំនឿផ្សេងៗរៀងៗខ្លួន ។ '''ប្រាសាទតាមាន់''' '''ប្រាសាទតាមាន់''' មានទីតាំងស្ថិតនៅភូមិគូ ឃុំអំពិល ស្រុកបន្ទាយអំពិល ខេត្តឧត្តរមានជ័យ តាមផ្លូវជាតិលេខ ៥៦ ដែលមានចម្ងាយ  ពីទីរួមក្រុងសំរោង ៤៨គីឡូម៉ែត្រ។ '''ពីប្រាសាទតាមាន់ធំទៅប្រាសាទតាមាន់តូចមានចម្ងាយជិត២គីឡូម៉ែត្រ'''។ ប្រាសាទតាមាន់ធំមានទំហំ ៦០មX៦០ម សាងសង់ អំពីថ្មភក់ ស្ថិតនៅលើខ្នងភ្នំដងរែក ដោយប្រាសាទនេះ បានធ្វើការចុះបញ្ជីសារពើភណ្ឌ័របស់ក្រសួងវប្បធម៌ និង វិចិត្រសិល្បះរួចហើយ។តាមការវាយតម្លៃរបស់អ្នក បុរាណវិទ្យាបានបញ្ជាក់ថា សំណង់ ស្ថាបត្យកម្មប្រាសាទ នេះបានសាងសង់រួចហើយ ប៉ុន្តែផ្នែកចម្លាក់រចនាវិញ យើងសងេ្កតឃើញថានៅសល់ផ្ទៃច្រើននៃប្រាសាទដែលមិនទាន់ឆ្លាក់។ ម្យ៉ាងទៀតប្រាសាទតាមាន់ មានកំពែង ព័ទ្ធជុំវិញបែរ ទៅរកទិសខាងត្បូងដែលគេឆ្ងល់ថាហេតុអ្វី? នេះដោយយោងទៅតាមតម្រូវការចាំបាច់នៃទីតាំង ភូមិសាស្រ្ត គឺខ្ពង់រាប ចំណុចនេះមានចម្រាក់បែរទៅរក ទិសខាងត្បូង។ ចំណែកឯតួប្រាសាទទាំងមូល សាងសង់ មកជាប់នឹងចម្រាក់ដីតែម្តង។<ref>{{Cite web |title=Request Rejected |url=https://www.oddarmeanchey.gov.kh/detail/6452 |access-date=2025-06-06 |website=www.oddarmeanchey.gov.kh}}</ref> អ្នកដែលធ្លាប់សិក្សាសំណង់ស្ថាបត្យកម្ម និងសិល្បៈខ្មែរបុរាណអាច និងយល់ស្របគ្នាថា ប្រាសាទនេះ គឺជាស្នាមព្រះហស្ថ នៃព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១ បើពុំនោះក៏នៅជំនាន់ ឬរាជ្យនោះ (ផ្នែកទី១ នៃសតវត្សទី១១) ថ្វីត្បិតតែពុំឃើញមានសិលាចារឹកហើយពុំមានចម្លាក់រចនាបថក៏ដោយ។   បើតាមប្រភពឯកសារមួយចំនួនបានបញ្ជាក់ថា ប្រាសាទតាមាន់កសាងឡើងក្នុងសតវត្សទី១១ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១ (១០០២-១០៥០) និងឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី២ (១០៥០-១០៦៦)។ តាមរយៈសំណង់ស្ថាបត្យកម្ម និងការតុបតែងលំអ នៅតាមថែវ និងហោជាងរបស់ប្រាសាទបានបញ្ជាក់ថា គឺស្ថិតនៅក្នុងរចនាបថឃ្លាំង និងបាពួនហើយឧទ្ទិស ថ្វាយដល់ព្រះសិវៈ។ នៅក្នុងប្រាសាទនេះ មានតម្កល់ សសរលិង្គរបស់ព្រះសិវៈ ដែលគេហៅថា ស្វ័យម្ភូវលិង្គ “Svayambhuva Linga”  មានន័យថា លិង្គកើតឡើង ដោយឯកឯង។ ស្វ័យម្ភូវលិង្គ “Svayambhuva Linga”  គឺជាទីតាំងដ៏ពិសេសបំផុត សម្រាប់សម័យបុរាណហើយ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរនៅតែមានជំនឿរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។   នៅក្នុងទីតាំងប្រាសាទនេះ គឺជាទីកន្លែងអាស្រមមួយកាលពីសម័យមុនអង្គរនេះ យើងយោងទៅតាម សិលាចារឹកនៅក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១។   ប្រការគួរអោយចាប់អារម្មណ៍មួយទៀត គឺគេពុំបានពង្រាបដីឱ្យស្មើដើម្បីសាងសង់ឡើយ គឺគេសាងសង់ផ្ទាល់លើថ្មភ្នំដោយគ្រាន់តែដាប់ឱ្យស្មើល្មមៗតែប៉ុណ្ណោះ ហើយប្រហែលជាយកថ្មនៅទីនោះ តែម្តងមកសង់ប្រាសាទ។ ចំពោះបដិមាវិញយើងពុំទាន់ឃើញមាន អ្វីទាំងអស់លើកលែងតែនៅក្នុងបន្ទប់មួយមានបដិមា ធម្មជាតិស្រាប់។ នេះគឺជាសាច់ថ្មដុះមកលើត្រង់ហើយ ដែលខ្មែរបុរាណចាត់ទុកថាជាលិង្គ ។សូមជ្រាបថាលិង្គមានពីរបែប។ លិង្គដែលមនុស្សឆ្លាក់ហើយអាចប្តូរទី កន្លែងបានដែលគេតែងយកទៅ តំកល់បញ្ចុះក្នុងយោនីនោះគេហៅថា“ស្ថាបិតលិង្គ“។ រីឯថ្មដែលជាប់នឹងផ្ទាំងនៅក្នុង ដីហើយដែលមានរូបរាងលេចចេញមកលើល្មមអាចឱ្យគេចាត់ទុកថា ជាលិង្គបានគេហៅថា “ ស្វ័យម្ភូវលិង្គ “ ន័យថាលិង្គដែលកើតឡើងដោយឯកឯង។ ចំពោះការគោរពសក្ការៈនៃលិង្គទាំងពីរគឺមានដូចគ្នា ប៉ុន្តែស្វ័យម្ភូវលិង្គនៅទីនេះភ្ជាប់នៅក្រៅបរិវេណ ប្រាសាទតាមចង្អូរថ្ម ឬទរបង្ហូរទឹកមន្ត “ សោមសូទ្រ “ ដែលគេរៀបចំសម្រាប់ទឹកមន្តស្រោចស្រពក្នុងពិធីលើលិង្គនោះហូរទៅក្រៅដើម្បីសាសនិកនានាត្រងយកទៅប្រើ ក្នុងជំនឿផ្សេងៗរៀងៗខ្លួន ។ == វិចិត្រសាល == {{Gallery|File:Prasat Ta Muen Thom-021.jpg||File:Prasat Ta Muen Thom-005.jpg||File:Prasat Ta Muen Thom-4-HDC.jpg|The somasutra.|File:Prasat Ta Muen Thom-011.jpg|||title=Prasat Ta Muen Thom|footer=}} == កំណត់ចំណាំ == qqx2zatqurhhxnhw09ejim2wr14yaio 321643 321642 2025-06-06T09:37:25Z 58.97.218.192 321643 wikitext text/x-wiki   {{ប្រអប់ព័ត៌មាន ប្រាសាទ|image=Prasat Ta Muen Thom-3-HDC.jpg|caption=|coordinates={{coord|14|20|57|N|103|15|59|E|region:KH}}|location=[[ឃុំគោកមន(ស្រុកបន្ទាយអំពិល)|ឃុំគោកមន]] [[ស្រុកបន្ទាយអំពិល]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]]|architecture=[[រចនាបថបាភួន]]|creator=[[សូរ្យវរ្ម័ន​ទី១|សូរ្យវរ្ម័នទី១]] [[ឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី២|ឧទយាទិត្យវម៌្មទី២]]}} '''ប្រាសាទតាមាន់ធំ''' ( {{Lang-km|ប្រាសាទតាមាន់ធំ}}, {{IPA-th|prāːsàːt tāː mɯ̄a̯n tʰōm|pron}} , សរសេរឡាតាំងថា Prasat Ta Muen Thom ស្ថិតនៅជាប់ព្រំដែន[[wiktionary:Khmer|កម្ពុជា]] -ថៃ។ ប្រាសាទតាមាន់កសាងឡើងក្នុងសតវត្សទី១១ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទ[[សូរ្យវរ្ម័ន​ទី១|សូរ្យវរ្ម័នទី១]] (១០០២-១០៥០) និង[[ឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី២]] (១០៥០-១០៦៦)។ តាមរយៈសំណង់ស្ថាបត្យកម្ម និងការតុបតែងលំអ នៅតាមថែវ និងហោជាងរបស់ប្រាសាទបានបញ្ជាក់ថា គឺស្ថិតនៅក្នុង[[រចនាបថឃ្លាំង]] និងបាពួនហើយឧទ្ទិស ថ្វាយដល់[[ព្រះសិវៈ]]។ នៅក្នុងប្រាសាទនេះ មានតម្កល់ សសរលិង្គរបស់ព្រះសិវៈ ដែលគេហៅថា ស្វ័យម្ភូវលិង្គ “Svayambhuva Linga” មានន័យថា លិង្គកើតឡើង ដោយឯកឯង។ ស្វ័យម្ភូវលិង្គ “Svayambhuva Linga” គឺជាទីតាំងដ៏ពិសេសបំផុត សម្រាប់សម័យបុរាណហើយ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរនៅតែមានជំនឿរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។ នៅក្នុងទីតាំងប្រាសាទនេះ គឺជាទីកន្លែង[[អាស្រម]]មួយកាលពីសម័យមុនអង្គរនេះ យើងយោងទៅតាម សិលាចារឹកនៅក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១។ ប្រការគួរអោយចាប់អារម្មណ៍មួយទៀត គឺគេពុំបានពង្រាបដីឱ្យស្មើដើម្បីសាងសង់ឡើយ គឺគេសាងសង់ផ្ទាល់លើថ្មភ្នំដោយគ្រាន់តែដាប់ឱ្យស្មើល្មមៗតែប៉ុណ្ណោះ ហើយប្រហែលជាយកថ្មនៅទីនោះ តែម្តងមកសង់ប្រាសាទ។ ចំពោះបដិមាវិញយើងពុំទាន់ឃើញមាន អ្វីទាំងអស់លើកលែងតែនៅក្នុងបន្ទប់មួយមានបដិមា ធម្មជាតិស្រាប់។ នេះគឺជាសាច់ថ្មដុះមកលើត្រង់ហើយ ដែលខ្មែរបុរាណចាត់ទុកថាជា[[លិង្គ]] ។សូមជ្រាបថាលិង្គមានពីរបែប។ លិង្គដែលមនុស្សឆ្លាក់ហើយអាចប្តូរទី កន្លែងបានដែលគេតែងយកទៅ តំកល់បញ្ចុះក្នុងយោនីនោះគេហៅថា“ស្ថាបិតលិង្គ“។ រីឯថ្មដែលជាប់នឹងផ្ទាំងនៅក្នុង ដីហើយដែលមានរូបរាងលេចចេញមកលើល្មមអាចឱ្យគេចាត់ទុកថា ជាលិង្គបានគេហៅថា “ ស្វ័យម្ភូវលិង្គ “ ន័យថាលិង្គដែលកើតឡើងដោយឯកឯង។ ចំពោះការគោរពសក្ការៈនៃលិង្គទាំងពីរគឺមានដូចគ្នា ប៉ុន្តែស្វ័យម្ភូវលិង្គនៅទីនេះភ្ជាប់នៅក្រៅបរិវេណ ប្រាសាទតាមចង្អូរថ្ម ឬទរបង្ហូរទឹកមន្ត “ [[សោមាសូត្រ|សោមសូទ្រ]] “ ដែលគេរៀបចំសម្រាប់ទឹកមន្តស្រោចស្រពក្នុងពិធីលើលិង្គនោះហូរទៅក្រៅដើម្បីសាសនិកនានាត្រងយកទៅប្រើ ក្នុងជំនឿផ្សេងៗរៀងៗខ្លួន ។ '''ប្រាសាទតាមាន់''' '''ប្រាសាទតាមាន់''' មានទីតាំងស្ថិតនៅភូមិគូ ឃុំអំពិល ស្រុកបន្ទាយអំពិល ខេត្តឧត្តរមានជ័យ តាមផ្លូវជាតិលេខ ៥៦ ដែលមានចម្ងាយ  ពីទីរួមក្រុងសំរោង ៤៨គីឡូម៉ែត្រ។ '''ពីប្រាសាទតាមាន់ធំទៅប្រាសាទតាមាន់តូចមានចម្ងាយជិត២គីឡូម៉ែត្រ'''។ ប្រាសាទតាមាន់ធំមានទំហំ ៦០មX៦០ម សាងសង់ អំពីថ្មភក់ ស្ថិតនៅលើខ្នងភ្នំដងរែក ដោយប្រាសាទនេះ បានធ្វើការចុះបញ្ជីសារពើភណ្ឌ័របស់ក្រសួងវប្បធម៌ និង វិចិត្រសិល្បះរួចហើយ។តាមការវាយតម្លៃរបស់អ្នក បុរាណវិទ្យាបានបញ្ជាក់ថា សំណង់ ស្ថាបត្យកម្មប្រាសាទ នេះបានសាងសង់រួចហើយ ប៉ុន្តែផ្នែកចម្លាក់រចនាវិញ យើងសងេ្កតឃើញថានៅសល់ផ្ទៃច្រើននៃប្រាសាទដែលមិនទាន់ឆ្លាក់។ ម្យ៉ាងទៀតប្រាសាទតាមាន់ មានកំពែង ព័ទ្ធជុំវិញបែរ ទៅរកទិសខាងត្បូងដែលគេឆ្ងល់ថាហេតុអ្វី? នេះដោយយោងទៅតាមតម្រូវការចាំបាច់នៃទីតាំង ភូមិសាស្រ្ត គឺខ្ពង់រាប ចំណុចនេះមានចម្រាក់បែរទៅរក ទិសខាងត្បូង។ ចំណែកឯតួប្រាសាទទាំងមូល សាងសង់ មកជាប់នឹងចម្រាក់ដីតែម្តង។<ref>{{Cite web |title=Request Rejected |url=https://www.oddarmeanchey.gov.kh/detail/6452 |access-date=2025-06-06 |website=www.oddarmeanchey.gov.kh}}</ref> អ្នកដែលធ្លាប់សិក្សាសំណង់ស្ថាបត្យកម្ម និងសិល្បៈខ្មែរបុរាណអាច និងយល់ស្របគ្នាថា ប្រាសាទនេះ គឺជាស្នាមព្រះហស្ថ នៃព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១ បើពុំនោះក៏នៅជំនាន់ ឬរាជ្យនោះ (ផ្នែកទី១ នៃសតវត្សទី១១) ថ្វីត្បិតតែពុំឃើញមានសិលាចារឹកហើយពុំមានចម្លាក់រចនាបថក៏ដោយ។   បើតាមប្រភពឯកសារមួយចំនួនបានបញ្ជាក់ថា ប្រាសាទតាមាន់កសាងឡើងក្នុងសតវត្សទី១១ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១ (១០០២-១០៥០) និងឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី២ (១០៥០-១០៦៦)។ តាមរយៈសំណង់ស្ថាបត្យកម្ម និងការតុបតែងលំអ នៅតាមថែវ និងហោជាងរបស់ប្រាសាទបានបញ្ជាក់ថា គឺស្ថិតនៅក្នុងរចនាបថឃ្លាំង និងបាពួនហើយឧទ្ទិស ថ្វាយដល់ព្រះសិវៈ។ នៅក្នុងប្រាសាទនេះ មានតម្កល់ សសរលិង្គរបស់ព្រះសិវៈ ដែលគេហៅថា ស្វ័យម្ភូវលិង្គ “Svayambhuva Linga”  មានន័យថា លិង្គកើតឡើង ដោយឯកឯង។ ស្វ័យម្ភូវលិង្គ “Svayambhuva Linga”  គឺជាទីតាំងដ៏ពិសេសបំផុត សម្រាប់សម័យបុរាណហើយ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរនៅតែមានជំនឿរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។   នៅក្នុងទីតាំងប្រាសាទនេះ គឺជាទីកន្លែងអាស្រមមួយកាលពីសម័យមុនអង្គរនេះ យើងយោងទៅតាម សិលាចារឹកនៅក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១។   ប្រការគួរអោយចាប់អារម្មណ៍មួយទៀត គឺគេពុំបានពង្រាបដីឱ្យស្មើដើម្បីសាងសង់ឡើយ គឺគេសាងសង់ផ្ទាល់លើថ្មភ្នំដោយគ្រាន់តែដាប់ឱ្យស្មើល្មមៗតែប៉ុណ្ណោះ ហើយប្រហែលជាយកថ្មនៅទីនោះ តែម្តងមកសង់ប្រាសាទ។ ចំពោះបដិមាវិញយើងពុំទាន់ឃើញមាន អ្វីទាំងអស់លើកលែងតែនៅក្នុងបន្ទប់មួយមានបដិមា ធម្មជាតិស្រាប់។ នេះគឺជាសាច់ថ្មដុះមកលើត្រង់ហើយ ដែលខ្មែរបុរាណចាត់ទុកថាជាលិង្គ ។សូមជ្រាបថាលិង្គមានពីរបែប។ លិង្គដែលមនុស្សឆ្លាក់ហើយអាចប្តូរទី កន្លែងបានដែលគេតែងយកទៅ តំកល់បញ្ចុះក្នុងយោនីនោះគេហៅថា“ស្ថាបិតលិង្គ“។ រីឯថ្មដែលជាប់នឹងផ្ទាំងនៅក្នុង ដីហើយដែលមានរូបរាងលេចចេញមកលើល្មមអាចឱ្យគេចាត់ទុកថា ជាលិង្គបានគេហៅថា “ ស្វ័យម្ភូវលិង្គ “ ន័យថាលិង្គដែលកើតឡើងដោយឯកឯង។ ចំពោះការគោរពសក្ការៈនៃលិង្គទាំងពីរគឺមានដូចគ្នា ប៉ុន្តែស្វ័យម្ភូវលិង្គនៅទីនេះភ្ជាប់នៅក្រៅបរិវេណ ប្រាសាទតាមចង្អូរថ្ម ឬទរបង្ហូរទឹកមន្ត “ សោមសូទ្រ “ ដែលគេរៀបចំសម្រាប់ទឹកមន្តស្រោចស្រពក្នុងពិធីលើលិង្គនោះហូរទៅក្រៅដើម្បីសាសនិកនានាត្រងយកទៅប្រើ ក្នុងជំនឿផ្សេងៗរៀងៗខ្លួន ។ == វិចិត្រសាល == {{Gallery|File:Prasat Ta Muen Thom-021.jpg||File:Prasat Ta Muen Thom-005.jpg||File:Prasat Ta Muen Thom-4-HDC.jpg|The somasutra.|File:Prasat Ta Muen Thom-011.jpg|||title=Prasat Ta Muen Thom|footer=}} == កំណត់ចំណាំ == gsjhrjz5d9mi90jmo7amfcph6dtxsyf 321644 321643 2025-06-06T09:40:30Z 58.97.218.192 321644 wikitext text/x-wiki   {{ប្រអប់ព័ត៌មាន ប្រាសាទ|image=Prasat Ta Muen Thom-3-HDC.jpg|caption=|coordinates={{coord|14|20|57|N|103|15|59|E|region:KH}}|location=[[ឃុំគោកមន(ស្រុកបន្ទាយអំពិល)|ឃុំគោកមន]] [[ស្រុកបន្ទាយអំពិល]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]]|architecture=[[រចនាបថបាភួន]]|creator=[[សូរ្យវរ្ម័ន​ទី១|សូរ្យវរ្ម័នទី១]] [[ឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី២|ឧទយាទិត្យវម៌្មទី២]]}} '''ប្រាសាទតាមាន់ធំ''' ( {{Lang-km|ប្រាសាទតាមាន់ធំ}}, {{IPA-th|prāːsàːt tāː mɯ̄a̯n tʰōm|pron}} , សរសេរឡាតាំងថា Prasat Ta Muen Thom ស្ថិតនៅជាប់ព្រំដែន[[wiktionary:Khmer|កម្ពុជា]] -ថៃ។ ប្រាសាទតាមាន់កសាងឡើងក្នុងសតវត្សទី១១ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទ[[សូរ្យវរ្ម័ន​ទី១|សូរ្យវរ្ម័នទី១]] (១០០២-១០៥០) និង[[ឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី២]] (១០៥០-១០៦៦)។ តាមរយៈសំណង់ស្ថាបត្យកម្ម និងការតុបតែងលំអ នៅតាមថែវ និងហោជាងរបស់ប្រាសាទបានបញ្ជាក់ថា គឺស្ថិតនៅក្នុង[[រចនាបថឃ្លាំង]] និងបាពួនហើយឧទ្ទិស ថ្វាយដល់[[ព្រះសិវៈ]]។ នៅក្នុងប្រាសាទនេះ មានតម្កល់ សសរលិង្គរបស់ព្រះសិវៈ ដែលគេហៅថា ស្វ័យម្ភូវលិង្គ “Svayambhuva Linga” មានន័យថា លិង្គកើតឡើង ដោយឯកឯង។ ស្វ័យម្ភូវលិង្គ “Svayambhuva Linga” គឺជាទីតាំងដ៏ពិសេសបំផុត សម្រាប់សម័យបុរាណហើយ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរនៅតែមានជំនឿរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។ នៅក្នុងទីតាំងប្រាសាទនេះ គឺជាទីកន្លែង[[អាស្រម]]មួយកាលពីសម័យមុនអង្គរនេះ យើងយោងទៅតាម សិលាចារឹកនៅក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១។ ប្រការគួរអោយចាប់អារម្មណ៍មួយទៀត គឺគេពុំបានពង្រាបដីឱ្យស្មើដើម្បីសាងសង់ឡើយ គឺគេសាងសង់ផ្ទាល់លើថ្មភ្នំដោយគ្រាន់តែដាប់ឱ្យស្មើល្មមៗតែប៉ុណ្ណោះ ហើយប្រហែលជាយកថ្មនៅទីនោះ តែម្តងមកសង់ប្រាសាទ។ ចំពោះបដិមាវិញយើងពុំទាន់ឃើញមាន អ្វីទាំងអស់លើកលែងតែនៅក្នុងបន្ទប់មួយមានបដិមា ធម្មជាតិស្រាប់។ នេះគឺជាសាច់ថ្មដុះមកលើត្រង់ហើយ ដែលខ្មែរបុរាណចាត់ទុកថាជា[[លិង្គ]] ។សូមជ្រាបថាលិង្គមានពីរបែប។ លិង្គដែលមនុស្សឆ្លាក់ហើយអាចប្តូរទី កន្លែងបានដែលគេតែងយកទៅ តំកល់បញ្ចុះក្នុងយោនីនោះគេហៅថា“ស្ថាបិតលិង្គ“។ រីឯថ្មដែលជាប់នឹងផ្ទាំងនៅក្នុង ដីហើយដែលមានរូបរាងលេចចេញមកលើល្មមអាចឱ្យគេចាត់ទុកថា ជាលិង្គបានគេហៅថា “ ស្វ័យម្ភូវលិង្គ “ ន័យថាលិង្គដែលកើតឡើងដោយឯកឯង។ ចំពោះការគោរពសក្ការៈនៃលិង្គទាំងពីរគឺមានដូចគ្នា ប៉ុន្តែស្វ័យម្ភូវលិង្គនៅទីនេះភ្ជាប់នៅក្រៅបរិវេណ ប្រាសាទតាមចង្អូរថ្ម ឬទរបង្ហូរទឹកមន្ត “ [[សោមាសូត្រ|សោមសូទ្រ]] “ ដែលគេរៀបចំសម្រាប់ទឹកមន្តស្រោចស្រពក្នុងពិធីលើលិង្គនោះហូរទៅក្រៅដើម្បីសាសនិកនានាត្រងយកទៅប្រើ ក្នុងជំនឿផ្សេងៗរៀងៗខ្លួន ។ Prasat Ta Muen Thom Archaeological Site is located at Ban Nong Khanna, Tambon Ta Mueang and is on the Thai-Cambodian border. It is a Khmer archaeological site of three buildings located nearby each other. Prasat Ta Muen Thom Archaeological Site is located at Ban Nong Khanna, Tambon Ta Mueang and is on the Thai-Cambodian border. It is a Khmer archaeological site of three buildings located nearby each other. It comprises the following: Prasat Ta Muen, a Mahayana Buddhist religious site, was constructed to be a dharma sala or accommodation for travellers. It is one of 18 places that King Jayavarman VII had built. The Prasat is made of laterite and looks like a single prang. There is a long room connected to the front. The north wall is opaque but engraved as a fake window. The southern part has windows lined up. There also used to be 2-3 pieces of a lintel in the form of a Buddha image in the meditation posture in the Ruean Kaeo arch. Prasat Ta Muen Tot, which is 340 metres from Prasat Ta Muen, was a hospital shrine of the local community. It was built in the 13th century and is one of 102 places that King Jayavarman VII had built. It is still in almost perfect condition. The principal prasat is a square shape with a porch over the front made of laterite and sandstone. There is a library in the front to the right of the Prasat. It is also surrounded by laterite walls with an arch (gopura) in the front in the southeast. Outside the front wall, there is a pond, like other salas. In the middle room of the gopura, one stone inscription was found inscribed with Khmer characters in Sanskrit. It is a stone inscription that King Jayavarman VII had ordered to be built for this shrine. The text is the same as the inscriptions found in other salas, which is paying respect to Phra Phaisachaya Khuru Waituraya, the Bodhisattva of pharmacology and mentions the appointment of staff at hospitals in different departments, e.g., doctors and caregivers. At present, this main inscription is kept at the National Library, Tha Wasukri, Bangkok. Prasat Ta Muen Thom is located about 800 metres to the south of Prasat Ta Muen Tot. It was built as a Hindu shrine that regarded Shiva as the supreme deity and was assumed to have been built around the 12th century, which is older than Prasat Ta Muen and Prasat Ta Muen Tot. It is also the largest prasat in the Prasat Ta Muen group. It consists of three prasats: the principal prasat that is the largest and, in the centre, whereas the other two prasats are to the back on the right and left. The Prasat is built of sandstone facing south. In the interior of the principal prasat is some important evidence, which is the Shiva lingam extracted from natural stone. There is also a waterway from the Shiva lingam that continues from the principal prasat to the east side of the balcony. In addition, there are two libraries made of laterite on the southeastern and southwestern sides of the principal prasat. There is also a winding cloister made of sandstone that surrounds the entire building, and a pool outside the cloister on the north side covered with laterite. Prasat Ta Muean Archaeological Site is open daily 08:00-17:00 Hrs. Admission is free, and because it is an area near the Thai-Cambodian border, tourists should make enquiries with the military unit in charge of the area first and bring an ID card/passport with them every time '''ប្រាសាទតាមាន់''' '''ប្រាសាទតាមាន់''' មានទីតាំងស្ថិតនៅភូមិគូ ឃុំអំពិល ស្រុកបន្ទាយអំពិល ខេត្តឧត្តរមានជ័យ តាមផ្លូវជាតិលេខ ៥៦ ដែលមានចម្ងាយ  ពីទីរួមក្រុងសំរោង ៤៨គីឡូម៉ែត្រ។ '''ពីប្រាសាទតាមាន់ធំទៅប្រាសាទតាមាន់តូចមានចម្ងាយជិត២គីឡូម៉ែត្រ'''។ ប្រាសាទតាមាន់ធំមានទំហំ ៦០មX៦០ម សាងសង់ អំពីថ្មភក់ ស្ថិតនៅលើខ្នងភ្នំដងរែក ដោយប្រាសាទនេះ បានធ្វើការចុះបញ្ជីសារពើភណ្ឌ័របស់ក្រសួងវប្បធម៌ និង វិចិត្រសិល្បះរួចហើយ។តាមការវាយតម្លៃរបស់អ្នក បុរាណវិទ្យាបានបញ្ជាក់ថា សំណង់ ស្ថាបត្យកម្មប្រាសាទ នេះបានសាងសង់រួចហើយ ប៉ុន្តែផ្នែកចម្លាក់រចនាវិញ យើងសងេ្កតឃើញថានៅសល់ផ្ទៃច្រើននៃប្រាសាទដែលមិនទាន់ឆ្លាក់។ ម្យ៉ាងទៀតប្រាសាទតាមាន់ មានកំពែង ព័ទ្ធជុំវិញបែរ ទៅរកទិសខាងត្បូងដែលគេឆ្ងល់ថាហេតុអ្វី? នេះដោយយោងទៅតាមតម្រូវការចាំបាច់នៃទីតាំង ភូមិសាស្រ្ត គឺខ្ពង់រាប ចំណុចនេះមានចម្រាក់បែរទៅរក ទិសខាងត្បូង។ ចំណែកឯតួប្រាសាទទាំងមូល សាងសង់ មកជាប់នឹងចម្រាក់ដីតែម្តង។<ref>{{Cite web |title=Request Rejected |url=https://www.oddarmeanchey.gov.kh/detail/6452 |access-date=2025-06-06 |website=www.oddarmeanchey.gov.kh}}</ref> អ្នកដែលធ្លាប់សិក្សាសំណង់ស្ថាបត្យកម្ម និងសិល្បៈខ្មែរបុរាណអាច និងយល់ស្របគ្នាថា ប្រាសាទនេះ គឺជាស្នាមព្រះហស្ថ នៃព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១ បើពុំនោះក៏នៅជំនាន់ ឬរាជ្យនោះ (ផ្នែកទី១ នៃសតវត្សទី១១) ថ្វីត្បិតតែពុំឃើញមានសិលាចារឹកហើយពុំមានចម្លាក់រចនាបថក៏ដោយ។   បើតាមប្រភពឯកសារមួយចំនួនបានបញ្ជាក់ថា ប្រាសាទតាមាន់កសាងឡើងក្នុងសតវត្សទី១១ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១ (១០០២-១០៥០) និងឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី២ (១០៥០-១០៦៦)។ តាមរយៈសំណង់ស្ថាបត្យកម្ម និងការតុបតែងលំអ នៅតាមថែវ និងហោជាងរបស់ប្រាសាទបានបញ្ជាក់ថា គឺស្ថិតនៅក្នុងរចនាបថឃ្លាំង និងបាពួនហើយឧទ្ទិស ថ្វាយដល់ព្រះសិវៈ។ នៅក្នុងប្រាសាទនេះ មានតម្កល់ សសរលិង្គរបស់ព្រះសិវៈ ដែលគេហៅថា ស្វ័យម្ភូវលិង្គ “Svayambhuva Linga”  មានន័យថា លិង្គកើតឡើង ដោយឯកឯង។ ស្វ័យម្ភូវលិង្គ “Svayambhuva Linga”  គឺជាទីតាំងដ៏ពិសេសបំផុត សម្រាប់សម័យបុរាណហើយ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរនៅតែមានជំនឿរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។   នៅក្នុងទីតាំងប្រាសាទនេះ គឺជាទីកន្លែងអាស្រមមួយកាលពីសម័យមុនអង្គរនេះ យើងយោងទៅតាម សិលាចារឹកនៅក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១។   ប្រការគួរអោយចាប់អារម្មណ៍មួយទៀត គឺគេពុំបានពង្រាបដីឱ្យស្មើដើម្បីសាងសង់ឡើយ គឺគេសាងសង់ផ្ទាល់លើថ្មភ្នំដោយគ្រាន់តែដាប់ឱ្យស្មើល្មមៗតែប៉ុណ្ណោះ ហើយប្រហែលជាយកថ្មនៅទីនោះ តែម្តងមកសង់ប្រាសាទ។ ចំពោះបដិមាវិញយើងពុំទាន់ឃើញមាន អ្វីទាំងអស់លើកលែងតែនៅក្នុងបន្ទប់មួយមានបដិមា ធម្មជាតិស្រាប់។ នេះគឺជាសាច់ថ្មដុះមកលើត្រង់ហើយ ដែលខ្មែរបុរាណចាត់ទុកថាជាលិង្គ ។សូមជ្រាបថាលិង្គមានពីរបែប។ លិង្គដែលមនុស្សឆ្លាក់ហើយអាចប្តូរទី កន្លែងបានដែលគេតែងយកទៅ តំកល់បញ្ចុះក្នុងយោនីនោះគេហៅថា“ស្ថាបិតលិង្គ“។ រីឯថ្មដែលជាប់នឹងផ្ទាំងនៅក្នុង ដីហើយដែលមានរូបរាងលេចចេញមកលើល្មមអាចឱ្យគេចាត់ទុកថា ជាលិង្គបានគេហៅថា “ ស្វ័យម្ភូវលិង្គ “ ន័យថាលិង្គដែលកើតឡើងដោយឯកឯង។ ចំពោះការគោរពសក្ការៈនៃលិង្គទាំងពីរគឺមានដូចគ្នា ប៉ុន្តែស្វ័យម្ភូវលិង្គនៅទីនេះភ្ជាប់នៅក្រៅបរិវេណ ប្រាសាទតាមចង្អូរថ្ម ឬទរបង្ហូរទឹកមន្ត “ សោមសូទ្រ “ ដែលគេរៀបចំសម្រាប់ទឹកមន្តស្រោចស្រពក្នុងពិធីលើលិង្គនោះហូរទៅក្រៅដើម្បីសាសនិកនានាត្រងយកទៅប្រើ ក្នុងជំនឿផ្សេងៗរៀងៗខ្លួន ។ == វិចិត្រសាល == {{Gallery|File:Prasat Ta Muen Thom-021.jpg||File:Prasat Ta Muen Thom-005.jpg||File:Prasat Ta Muen Thom-4-HDC.jpg|The somasutra.|File:Prasat Ta Muen Thom-011.jpg|||title=Prasat Ta Muen Thom|footer=}} == កំណត់ចំណាំ == l99b9vbecdgh732w1h6e0pdfwq7zqfk 321645 321644 2025-06-06T09:42:06Z 58.97.218.192 321645 wikitext text/x-wiki   {{ប្រអប់ព័ត៌មាន ប្រាសាទ|image=Prasat Ta Muen Thom-3-HDC.jpg|caption=|coordinates={{coord|14|20|57|N|103|15|59|E|region:KH}}|location=[[ឃុំគោកមន(ស្រុកបន្ទាយអំពិល)|ឃុំគោកមន]] [[ស្រុកបន្ទាយអំពិល]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]]|architecture=[[រចនាបថបាភួន]]|creator=[[សូរ្យវរ្ម័ន​ទី១|សូរ្យវរ្ម័នទី១]] [[ឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី២|ឧទយាទិត្យវម៌្មទី២]]}} '''ប្រាសាទតាមាន់ធំ''' ( {{Lang-km|ប្រាសាទតាមាន់ធំ}}, {{IPA-th|prāːsàːt tāː mɯ̄a̯n tʰōm|pron}} , សរសេរឡាតាំងថា Prasat Ta Muen Thom ស្ថិតនៅជាប់ព្រំដែន[[wiktionary:Khmer|កម្ពុជា]] -ថៃ។ ប្រាសាទតាមាន់កសាងឡើងក្នុងសតវត្សទី១១ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទ[[សូរ្យវរ្ម័ន​ទី១|សូរ្យវរ្ម័នទី១]] (១០០២-១០៥០) និង[[ឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី២]] (១០៥០-១០៦៦)។ តាមរយៈសំណង់ស្ថាបត្យកម្ម និងការតុបតែងលំអ នៅតាមថែវ និងហោជាងរបស់ប្រាសាទបានបញ្ជាក់ថា គឺស្ថិតនៅក្នុង[[រចនាបថឃ្លាំង]] និងបាពួនហើយឧទ្ទិស ថ្វាយដល់[[ព្រះសិវៈ]]។ នៅក្នុងប្រាសាទនេះ មានតម្កល់ សសរលិង្គរបស់ព្រះសិវៈ ដែលគេហៅថា ស្វ័យម្ភូវលិង្គ “Svayambhuva Linga” មានន័យថា លិង្គកើតឡើង ដោយឯកឯង។ ស្វ័យម្ភូវលិង្គ “Svayambhuva Linga” គឺជាទីតាំងដ៏ពិសេសបំផុត សម្រាប់សម័យបុរាណហើយ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរនៅតែមានជំនឿរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។ នៅក្នុងទីតាំងប្រាសាទនេះ គឺជាទីកន្លែង[[អាស្រម]]មួយកាលពីសម័យមុនអង្គរនេះ យើងយោងទៅតាម សិលាចារឹកនៅក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១។ ប្រការគួរអោយចាប់អារម្មណ៍មួយទៀត គឺគេពុំបានពង្រាបដីឱ្យស្មើដើម្បីសាងសង់ឡើយ គឺគេសាងសង់ផ្ទាល់លើថ្មភ្នំដោយគ្រាន់តែដាប់ឱ្យស្មើល្មមៗតែប៉ុណ្ណោះ ហើយប្រហែលជាយកថ្មនៅទីនោះ តែម្តងមកសង់ប្រាសាទ។ ចំពោះបដិមាវិញយើងពុំទាន់ឃើញមាន អ្វីទាំងអស់លើកលែងតែនៅក្នុងបន្ទប់មួយមានបដិមា ធម្មជាតិស្រាប់។ នេះគឺជាសាច់ថ្មដុះមកលើត្រង់ហើយ ដែលខ្មែរបុរាណចាត់ទុកថាជា[[លិង្គ]] ។សូមជ្រាបថាលិង្គមានពីរបែប។ លិង្គដែលមនុស្សឆ្លាក់ហើយអាចប្តូរទី កន្លែងបានដែលគេតែងយកទៅ តំកល់បញ្ចុះក្នុងយោនីនោះគេហៅថា“ស្ថាបិតលិង្គ“។ រីឯថ្មដែលជាប់នឹងផ្ទាំងនៅក្នុង ដីហើយដែលមានរូបរាងលេចចេញមកលើល្មមអាចឱ្យគេចាត់ទុកថា ជាលិង្គបានគេហៅថា “ ស្វ័យម្ភូវលិង្គ “ ន័យថាលិង្គដែលកើតឡើងដោយឯកឯង។ ចំពោះការគោរពសក្ការៈនៃលិង្គទាំងពីរគឺមានដូចគ្នា ប៉ុន្តែស្វ័យម្ភូវលិង្គនៅទីនេះភ្ជាប់នៅក្រៅបរិវេណ ប្រាសាទតាមចង្អូរថ្ម ឬទរបង្ហូរទឹកមន្ត “ [[សោមាសូត្រ|សោមសូទ្រ]] “ ដែលគេរៀបចំសម្រាប់ទឹកមន្តស្រោចស្រពក្នុងពិធីលើលិង្គនោះហូរទៅក្រៅដើម្បីសាសនិកនានាត្រងយកទៅប្រើ ក្នុងជំនឿផ្សេងៗរៀងៗខ្លួន ។ Prasat Ta Muen Thom Archaeological Site is located at Ban Nong Khanna, Tambon Ta Mueang and is on the Thai-Cambodian border. It is a Khmer archaeological site of three buildings located nearby each other. Prasat Ta Muen Thom Archaeological Site is located at Ban Nong Khanna, Tambon Ta Mueang and is on the Thai-Cambodian border. It is a Khmer archaeological site of three buildings located nearby each other. It comprises the following: Prasat Ta Muen, a Mahayana Buddhist religious site, was constructed to be a dharma sala or accommodation for travellers. It is one of 18 places that King Jayavarman VII had built. The Prasat is made of laterite and looks like a single prang. There is a long room connected to the front. The north wall is opaque but engraved as a fake window. The southern part has windows lined up. There also used to be 2-3 pieces of a lintel in the form of a Buddha image in the meditation posture in the Ruean Kaeo arch. Prasat Ta Muen Tot, which is 340 metres from Prasat Ta Muen, was a hospital shrine of the local community. It was built in the 13th century and is one of 102 places that King Jayavarman VII had built. It is still in almost perfect condition. The principal prasat is a square shape with a porch over the front made of laterite and sandstone. There is a library in the front to the right of the Prasat. It is also surrounded by laterite walls with an arch (gopura) in the front in the southeast. Outside the front wall, there is a pond, like other salas. In the middle room of the gopura, one stone inscription was found inscribed with Khmer characters in Sanskrit. It is a stone inscription that King Jayavarman VII had ordered to be built for this shrine. The text is the same as the inscriptions found in other salas, which is paying respect to Phra Phaisachaya Khuru Waituraya, the Bodhisattva of pharmacology and mentions the appointment of staff at hospitals in different departments, e.g., doctors and caregivers. It was built as a Hindu shrine that regarded Shiva as the supreme deity and was assumed to have been built around the 12th century, which is older than Prasat Ta Muen and Prasat Ta Muen Tot. It is also the largest prasat in the Prasat Ta Muen group. It consists of three prasats: the principal prasat that is the largest and, in the centre, whereas the other two prasats are to the back on the right and left. The Prasat is built of sandstone facing south. In the interior of the principal prasat is some important evidence, which is the Shiva lingam extracted from natural stone. There is also a waterway from the Shiva lingam that continues from the principal prasat to the east side of the balcony. In addition, there are two libraries made of laterite on the southeastern and southwestern sides of the principal prasat. There is also a winding cloister made of sandstone that surrounds the entire building, and a pool outside the cloister on the north side covered with laterite. Prasat Ta Muean Archaeological Site is open daily 08:00-17:00 Hrs. Admission is free, and because it is an area near the Thai-Cambodian border, tourists should make enquiries with the military unit in charge of the area first and bring an ID card/passport with them every time '''ប្រាសាទតាមាន់''' '''ប្រាសាទតាមាន់''' មានទីតាំងស្ថិតនៅភូមិគូ ឃុំអំពិល ស្រុកបន្ទាយអំពិល ខេត្តឧត្តរមានជ័យ តាមផ្លូវជាតិលេខ ៥៦ ដែលមានចម្ងាយ  ពីទីរួមក្រុងសំរោង ៤៨គីឡូម៉ែត្រ។ '''ពីប្រាសាទតាមាន់ធំទៅប្រាសាទតាមាន់តូចមានចម្ងាយជិត២គីឡូម៉ែត្រ'''។ ប្រាសាទតាមាន់ធំមានទំហំ ៦០មX៦០ម សាងសង់ អំពីថ្មភក់ ស្ថិតនៅលើខ្នងភ្នំដងរែក ដោយប្រាសាទនេះ បានធ្វើការចុះបញ្ជីសារពើភណ្ឌ័របស់ក្រសួងវប្បធម៌ និង វិចិត្រសិល្បះរួចហើយ។តាមការវាយតម្លៃរបស់អ្នក បុរាណវិទ្យាបានបញ្ជាក់ថា សំណង់ ស្ថាបត្យកម្មប្រាសាទ នេះបានសាងសង់រួចហើយ ប៉ុន្តែផ្នែកចម្លាក់រចនាវិញ យើងសងេ្កតឃើញថានៅសល់ផ្ទៃច្រើននៃប្រាសាទដែលមិនទាន់ឆ្លាក់។ ម្យ៉ាងទៀតប្រាសាទតាមាន់ មានកំពែង ព័ទ្ធជុំវិញបែរ ទៅរកទិសខាងត្បូងដែលគេឆ្ងល់ថាហេតុអ្វី? នេះដោយយោងទៅតាមតម្រូវការចាំបាច់នៃទីតាំង ភូមិសាស្រ្ត គឺខ្ពង់រាប ចំណុចនេះមានចម្រាក់បែរទៅរក ទិសខាងត្បូង។ ចំណែកឯតួប្រាសាទទាំងមូល សាងសង់ មកជាប់នឹងចម្រាក់ដីតែម្តង។<ref>{{Cite web |title=Request Rejected |url=https://www.oddarmeanchey.gov.kh/detail/6452 |access-date=2025-06-06 |website=www.oddarmeanchey.gov.kh}}</ref> អ្នកដែលធ្លាប់សិក្សាសំណង់ស្ថាបត្យកម្ម និងសិល្បៈខ្មែរបុរាណអាច និងយល់ស្របគ្នាថា ប្រាសាទនេះ គឺជាស្នាមព្រះហស្ថ នៃព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១ បើពុំនោះក៏នៅជំនាន់ ឬរាជ្យនោះ (ផ្នែកទី១ នៃសតវត្សទី១១) ថ្វីត្បិតតែពុំឃើញមានសិលាចារឹកហើយពុំមានចម្លាក់រចនាបថក៏ដោយ។   បើតាមប្រភពឯកសារមួយចំនួនបានបញ្ជាក់ថា ប្រាសាទតាមាន់កសាងឡើងក្នុងសតវត្សទី១១ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១ (១០០២-១០៥០) និងឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី២ (១០៥០-១០៦៦)។ តាមរយៈសំណង់ស្ថាបត្យកម្ម និងការតុបតែងលំអ នៅតាមថែវ និងហោជាងរបស់ប្រាសាទបានបញ្ជាក់ថា គឺស្ថិតនៅក្នុងរចនាបថឃ្លាំង និងបាពួនហើយឧទ្ទិស ថ្វាយដល់ព្រះសិវៈ។ នៅក្នុងប្រាសាទនេះ មានតម្កល់ សសរលិង្គរបស់ព្រះសិវៈ ដែលគេហៅថា ស្វ័យម្ភូវលិង្គ “Svayambhuva Linga”  មានន័យថា លិង្គកើតឡើង ដោយឯកឯង។ ស្វ័យម្ភូវលិង្គ “Svayambhuva Linga”  គឺជាទីតាំងដ៏ពិសេសបំផុត សម្រាប់សម័យបុរាណហើយ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរនៅតែមានជំនឿរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។   នៅក្នុងទីតាំងប្រាសាទនេះ គឺជាទីកន្លែងអាស្រមមួយកាលពីសម័យមុនអង្គរនេះ យើងយោងទៅតាម សិលាចារឹកនៅក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១។   ប្រការគួរអោយចាប់អារម្មណ៍មួយទៀត គឺគេពុំបានពង្រាបដីឱ្យស្មើដើម្បីសាងសង់ឡើយ គឺគេសាងសង់ផ្ទាល់លើថ្មភ្នំដោយគ្រាន់តែដាប់ឱ្យស្មើល្មមៗតែប៉ុណ្ណោះ ហើយប្រហែលជាយកថ្មនៅទីនោះ តែម្តងមកសង់ប្រាសាទ។ ចំពោះបដិមាវិញយើងពុំទាន់ឃើញមាន អ្វីទាំងអស់លើកលែងតែនៅក្នុងបន្ទប់មួយមានបដិមា ធម្មជាតិស្រាប់។ នេះគឺជាសាច់ថ្មដុះមកលើត្រង់ហើយ ដែលខ្មែរបុរាណចាត់ទុកថាជាលិង្គ ។សូមជ្រាបថាលិង្គមានពីរបែប។ លិង្គដែលមនុស្សឆ្លាក់ហើយអាចប្តូរទី កន្លែងបានដែលគេតែងយកទៅ តំកល់បញ្ចុះក្នុងយោនីនោះគេហៅថា“ស្ថាបិតលិង្គ“។ រីឯថ្មដែលជាប់នឹងផ្ទាំងនៅក្នុង ដីហើយដែលមានរូបរាងលេចចេញមកលើល្មមអាចឱ្យគេចាត់ទុកថា ជាលិង្គបានគេហៅថា “ ស្វ័យម្ភូវលិង្គ “ ន័យថាលិង្គដែលកើតឡើងដោយឯកឯង។ ចំពោះការគោរពសក្ការៈនៃលិង្គទាំងពីរគឺមានដូចគ្នា ប៉ុន្តែស្វ័យម្ភូវលិង្គនៅទីនេះភ្ជាប់នៅក្រៅបរិវេណ ប្រាសាទតាមចង្អូរថ្ម ឬទរបង្ហូរទឹកមន្ត “ សោមសូទ្រ “ ដែលគេរៀបចំសម្រាប់ទឹកមន្តស្រោចស្រពក្នុងពិធីលើលិង្គនោះហូរទៅក្រៅដើម្បីសាសនិកនានាត្រងយកទៅប្រើ ក្នុងជំនឿផ្សេងៗរៀងៗខ្លួន ។ == វិចិត្រសាល == {{Gallery|File:Prasat Ta Muen Thom-021.jpg||File:Prasat Ta Muen Thom-005.jpg||File:Prasat Ta Muen Thom-4-HDC.jpg|The somasutra.|File:Prasat Ta Muen Thom-011.jpg|||title=Prasat Ta Muen Thom|footer=}} == កំណត់ចំណាំ == 356a4o33rstolgwjbrxh4m7hmhjizo4 321646 321645 2025-06-06T09:42:31Z 58.97.218.192 321646 wikitext text/x-wiki   {{ប្រអប់ព័ត៌មាន ប្រាសាទ|image=Prasat Ta Muen Thom-3-HDC.jpg|caption=|coordinates={{coord|14|20|57|N|103|15|59|E|region:KH}}|location=[[ឃុំគោកមន(ស្រុកបន្ទាយអំពិល)|ឃុំគោកមន]] [[ស្រុកបន្ទាយអំពិល]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]]|architecture=[[រចនាបថបាភួន]]|creator=[[សូរ្យវរ្ម័ន​ទី១|សូរ្យវរ្ម័នទី១]] [[ឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី២|ឧទយាទិត្យវម៌្មទី២]]}} '''ប្រាសាទតាមាន់ធំ''' ( {{Lang-km|ប្រាសាទតាមាន់ធំ}}, {{IPA-th|prāːsàːt tāː mɯ̄a̯n tʰōm|pron}} , សរសេរឡាតាំងថា Prasat Ta Muen Thom ស្ថិតនៅជាប់ព្រំដែន[[wiktionary:Khmer|កម្ពុជា]] -ថៃ។ ប្រាសាទតាមាន់កសាងឡើងក្នុងសតវត្សទី១១ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទ[[សូរ្យវរ្ម័ន​ទី១|សូរ្យវរ្ម័នទី១]] (១០០២-១០៥០) និង[[ឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី២]] (១០៥០-១០៦៦)។ តាមរយៈសំណង់ស្ថាបត្យកម្ម និងការតុបតែងលំអ នៅតាមថែវ និងហោជាងរបស់ប្រាសាទបានបញ្ជាក់ថា គឺស្ថិតនៅក្នុង[[រចនាបថឃ្លាំង]] និងបាពួនហើយឧទ្ទិស ថ្វាយដល់[[ព្រះសិវៈ]]។ នៅក្នុងប្រាសាទនេះ មានតម្កល់ សសរលិង្គរបស់ព្រះសិវៈ ដែលគេហៅថា ស្វ័យម្ភូវលិង្គ “Svayambhuva Linga” មានន័យថា លិង្គកើតឡើង ដោយឯកឯង។ ស្វ័យម្ភូវលិង្គ “Svayambhuva Linga” គឺជាទីតាំងដ៏ពិសេសបំផុត សម្រាប់សម័យបុរាណហើយ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរនៅតែមានជំនឿរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។ នៅក្នុងទីតាំងប្រាសាទនេះ គឺជាទីកន្លែង[[អាស្រម]]មួយកាលពីសម័យមុនអង្គរនេះ យើងយោងទៅតាម សិលាចារឹកនៅក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១។ ប្រការគួរអោយចាប់អារម្មណ៍មួយទៀត គឺគេពុំបានពង្រាបដីឱ្យស្មើដើម្បីសាងសង់ឡើយ គឺគេសាងសង់ផ្ទាល់លើថ្មភ្នំដោយគ្រាន់តែដាប់ឱ្យស្មើល្មមៗតែប៉ុណ្ណោះ ហើយប្រហែលជាយកថ្មនៅទីនោះ តែម្តងមកសង់ប្រាសាទ។ ចំពោះបដិមាវិញយើងពុំទាន់ឃើញមាន អ្វីទាំងអស់លើកលែងតែនៅក្នុងបន្ទប់មួយមានបដិមា ធម្មជាតិស្រាប់។ នេះគឺជាសាច់ថ្មដុះមកលើត្រង់ហើយ ដែលខ្មែរបុរាណចាត់ទុកថាជា[[លិង្គ]] ។សូមជ្រាបថាលិង្គមានពីរបែប។ លិង្គដែលមនុស្សឆ្លាក់ហើយអាចប្តូរទី កន្លែងបានដែលគេតែងយកទៅ តំកល់បញ្ចុះក្នុងយោនីនោះគេហៅថា“ស្ថាបិតលិង្គ“។ រីឯថ្មដែលជាប់នឹងផ្ទាំងនៅក្នុង ដីហើយដែលមានរូបរាងលេចចេញមកលើល្មមអាចឱ្យគេចាត់ទុកថា ជាលិង្គបានគេហៅថា “ ស្វ័យម្ភូវលិង្គ “ ន័យថាលិង្គដែលកើតឡើងដោយឯកឯង។ ចំពោះការគោរពសក្ការៈនៃលិង្គទាំងពីរគឺមានដូចគ្នា ប៉ុន្តែស្វ័យម្ភូវលិង្គនៅទីនេះភ្ជាប់នៅក្រៅបរិវេណ ប្រាសាទតាមចង្អូរថ្ម ឬទរបង្ហូរទឹកមន្ត “ [[សោមាសូត្រ|សោមសូទ្រ]] “ ដែលគេរៀបចំសម្រាប់ទឹកមន្តស្រោចស្រពក្នុងពិធីលើលិង្គនោះហូរទៅក្រៅដើម្បីសាសនិកនានាត្រងយកទៅប្រើ ក្នុងជំនឿផ្សេងៗរៀងៗខ្លួន ។ Prasat Ta Muen Thom Archaeological Site is located at Ban Nong Khanna, Tambon Ta Mueang and is on the Cambodian-Thai border. It is a Khmer archaeological site of three buildings located nearby each other. Prasat Ta Muen Thom Archaeological Site is located at Ban Nong Khanna, Tambon Ta Mueang and is on the Thai-Cambodian border. It is a Khmer archaeological site of three buildings located nearby each other. It comprises the following: Prasat Ta Muen, a Mahayana Buddhist religious site, was constructed to be a dharma sala or accommodation for travellers. It is one of 18 places that King Jayavarman VII had built. The Prasat is made of laterite and looks like a single prang. There is a long room connected to the front. The north wall is opaque but engraved as a fake window. The southern part has windows lined up. There also used to be 2-3 pieces of a lintel in the form of a Buddha image in the meditation posture in the Ruean Kaeo arch. Prasat Ta Muen Tot, which is 340 metres from Prasat Ta Muen, was a hospital shrine of the local community. It was built in the 13th century and is one of 102 places that King Jayavarman VII had built. It is still in almost perfect condition. The principal prasat is a square shape with a porch over the front made of laterite and sandstone. There is a library in the front to the right of the Prasat. It is also surrounded by laterite walls with an arch (gopura) in the front in the southeast. Outside the front wall, there is a pond, like other salas. In the middle room of the gopura, one stone inscription was found inscribed with Khmer characters in Sanskrit. It is a stone inscription that King Jayavarman VII had ordered to be built for this shrine. The text is the same as the inscriptions found in other salas, which is paying respect to Phra Phaisachaya Khuru Waituraya, the Bodhisattva of pharmacology and mentions the appointment of staff at hospitals in different departments, e.g., doctors and caregivers. It was built as a Hindu shrine that regarded Shiva as the supreme deity and was assumed to have been built around the 12th century, which is older than Prasat Ta Muen and Prasat Ta Muen Tot. It is also the largest prasat in the Prasat Ta Muen group. It consists of three prasats: the principal prasat that is the largest and, in the centre, whereas the other two prasats are to the back on the right and left. The Prasat is built of sandstone facing south. In the interior of the principal prasat is some important evidence, which is the Shiva lingam extracted from natural stone. There is also a waterway from the Shiva lingam that continues from the principal prasat to the east side of the balcony. In addition, there are two libraries made of laterite on the southeastern and southwestern sides of the principal prasat. There is also a winding cloister made of sandstone that surrounds the entire building, and a pool outside the cloister on the north side covered with laterite. Prasat Ta Muean Archaeological Site is open daily 08:00-17:00 Hrs. Admission is free, and because it is an area near the Thai-Cambodian border, tourists should make enquiries with the military unit in charge of the area first and bring an ID card/passport with them every time '''ប្រាសាទតាមាន់''' '''ប្រាសាទតាមាន់''' មានទីតាំងស្ថិតនៅភូមិគូ ឃុំអំពិល ស្រុកបន្ទាយអំពិល ខេត្តឧត្តរមានជ័យ តាមផ្លូវជាតិលេខ ៥៦ ដែលមានចម្ងាយ  ពីទីរួមក្រុងសំរោង ៤៨គីឡូម៉ែត្រ។ '''ពីប្រាសាទតាមាន់ធំទៅប្រាសាទតាមាន់តូចមានចម្ងាយជិត២គីឡូម៉ែត្រ'''។ ប្រាសាទតាមាន់ធំមានទំហំ ៦០មX៦០ម សាងសង់ អំពីថ្មភក់ ស្ថិតនៅលើខ្នងភ្នំដងរែក ដោយប្រាសាទនេះ បានធ្វើការចុះបញ្ជីសារពើភណ្ឌ័របស់ក្រសួងវប្បធម៌ និង វិចិត្រសិល្បះរួចហើយ។តាមការវាយតម្លៃរបស់អ្នក បុរាណវិទ្យាបានបញ្ជាក់ថា សំណង់ ស្ថាបត្យកម្មប្រាសាទ នេះបានសាងសង់រួចហើយ ប៉ុន្តែផ្នែកចម្លាក់រចនាវិញ យើងសងេ្កតឃើញថានៅសល់ផ្ទៃច្រើននៃប្រាសាទដែលមិនទាន់ឆ្លាក់។ ម្យ៉ាងទៀតប្រាសាទតាមាន់ មានកំពែង ព័ទ្ធជុំវិញបែរ ទៅរកទិសខាងត្បូងដែលគេឆ្ងល់ថាហេតុអ្វី? នេះដោយយោងទៅតាមតម្រូវការចាំបាច់នៃទីតាំង ភូមិសាស្រ្ត គឺខ្ពង់រាប ចំណុចនេះមានចម្រាក់បែរទៅរក ទិសខាងត្បូង។ ចំណែកឯតួប្រាសាទទាំងមូល សាងសង់ មកជាប់នឹងចម្រាក់ដីតែម្តង។<ref>{{Cite web |title=Request Rejected |url=https://www.oddarmeanchey.gov.kh/detail/6452 |access-date=2025-06-06 |website=www.oddarmeanchey.gov.kh}}</ref> អ្នកដែលធ្លាប់សិក្សាសំណង់ស្ថាបត្យកម្ម និងសិល្បៈខ្មែរបុរាណអាច និងយល់ស្របគ្នាថា ប្រាសាទនេះ គឺជាស្នាមព្រះហស្ថ នៃព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១ បើពុំនោះក៏នៅជំនាន់ ឬរាជ្យនោះ (ផ្នែកទី១ នៃសតវត្សទី១១) ថ្វីត្បិតតែពុំឃើញមានសិលាចារឹកហើយពុំមានចម្លាក់រចនាបថក៏ដោយ។   បើតាមប្រភពឯកសារមួយចំនួនបានបញ្ជាក់ថា ប្រាសាទតាមាន់កសាងឡើងក្នុងសតវត្សទី១១ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១ (១០០២-១០៥០) និងឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី២ (១០៥០-១០៦៦)។ តាមរយៈសំណង់ស្ថាបត្យកម្ម និងការតុបតែងលំអ នៅតាមថែវ និងហោជាងរបស់ប្រាសាទបានបញ្ជាក់ថា គឺស្ថិតនៅក្នុងរចនាបថឃ្លាំង និងបាពួនហើយឧទ្ទិស ថ្វាយដល់ព្រះសិវៈ។ នៅក្នុងប្រាសាទនេះ មានតម្កល់ សសរលិង្គរបស់ព្រះសិវៈ ដែលគេហៅថា ស្វ័យម្ភូវលិង្គ “Svayambhuva Linga”  មានន័យថា លិង្គកើតឡើង ដោយឯកឯង។ ស្វ័យម្ភូវលិង្គ “Svayambhuva Linga”  គឺជាទីតាំងដ៏ពិសេសបំផុត សម្រាប់សម័យបុរាណហើយ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរនៅតែមានជំនឿរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។   នៅក្នុងទីតាំងប្រាសាទនេះ គឺជាទីកន្លែងអាស្រមមួយកាលពីសម័យមុនអង្គរនេះ យើងយោងទៅតាម សិលាចារឹកនៅក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១។   ប្រការគួរអោយចាប់អារម្មណ៍មួយទៀត គឺគេពុំបានពង្រាបដីឱ្យស្មើដើម្បីសាងសង់ឡើយ គឺគេសាងសង់ផ្ទាល់លើថ្មភ្នំដោយគ្រាន់តែដាប់ឱ្យស្មើល្មមៗតែប៉ុណ្ណោះ ហើយប្រហែលជាយកថ្មនៅទីនោះ តែម្តងមកសង់ប្រាសាទ។ ចំពោះបដិមាវិញយើងពុំទាន់ឃើញមាន អ្វីទាំងអស់លើកលែងតែនៅក្នុងបន្ទប់មួយមានបដិមា ធម្មជាតិស្រាប់។ នេះគឺជាសាច់ថ្មដុះមកលើត្រង់ហើយ ដែលខ្មែរបុរាណចាត់ទុកថាជាលិង្គ ។សូមជ្រាបថាលិង្គមានពីរបែប។ លិង្គដែលមនុស្សឆ្លាក់ហើយអាចប្តូរទី កន្លែងបានដែលគេតែងយកទៅ តំកល់បញ្ចុះក្នុងយោនីនោះគេហៅថា“ស្ថាបិតលិង្គ“។ រីឯថ្មដែលជាប់នឹងផ្ទាំងនៅក្នុង ដីហើយដែលមានរូបរាងលេចចេញមកលើល្មមអាចឱ្យគេចាត់ទុកថា ជាលិង្គបានគេហៅថា “ ស្វ័យម្ភូវលិង្គ “ ន័យថាលិង្គដែលកើតឡើងដោយឯកឯង។ ចំពោះការគោរពសក្ការៈនៃលិង្គទាំងពីរគឺមានដូចគ្នា ប៉ុន្តែស្វ័យម្ភូវលិង្គនៅទីនេះភ្ជាប់នៅក្រៅបរិវេណ ប្រាសាទតាមចង្អូរថ្ម ឬទរបង្ហូរទឹកមន្ត “ សោមសូទ្រ “ ដែលគេរៀបចំសម្រាប់ទឹកមន្តស្រោចស្រពក្នុងពិធីលើលិង្គនោះហូរទៅក្រៅដើម្បីសាសនិកនានាត្រងយកទៅប្រើ ក្នុងជំនឿផ្សេងៗរៀងៗខ្លួន ។ == វិចិត្រសាល == {{Gallery|File:Prasat Ta Muen Thom-021.jpg||File:Prasat Ta Muen Thom-005.jpg||File:Prasat Ta Muen Thom-4-HDC.jpg|The somasutra.|File:Prasat Ta Muen Thom-011.jpg|||title=Prasat Ta Muen Thom|footer=}} == កំណត់ចំណាំ == bleymz5er6b1ssteq86m9bu9atii5py 2 48935 321426 317860 2025-06-03T03:07:56Z Pichet Vongsa 37557 321426 wikitext text/x-wiki == ទំព័រដើម == • [[ចៅពញាអភ័យភូបេស្ស (កថាថនឈុំ)]] • [[ពណ៌ត្នោត]] • [[ពណ៌ទឹកក្រូច]] • [[ខៀវ|ពណ៌ខៀវ]] • [[ពាក្យកម្ចី]] • [[ប្រាង្គ]] • [[ចេតិយ]] • [[ជហ្វា]] • [[អក្សរព្រាហ្មី]] • [[ទន្លេ]] • [[ភ្នំភ្លើង]] • [[យន្តហោះ]] • [[ផ្លាកទិចតូនិច]] • [[ផ្កាម្លិះ]] • [[អេអូអេនហាណូយឡេនម៉ាកថោវឺ]] • [[វីវ៉ូ]] • [[សាំស៊ុង|សាមសុង]] • [[អូបប៉ូ]] • [[ពោត]] • [[កៅស៊ូ]] • [[ស្ថានីយ៍រថភ្លើងព្រំដែនបានដ្លងលឹក]] • [[ត្រសក់]] • [[តែ]] • [[ក្រុមហ៊ុនអ៊ែបផល|អ៊ែបផល]] • [[អាយហ្វូន]] • [[ម៉ូតូ]] • [[ត្រាខេត្តក្រចេះ]] • [[ស្ពៃក្ដោប]] • [[ស្ទីវ ចប]] • [[ប៉េងប៉ោះ]] • [[ត្រកួន]] • [[អម្ពិល]] • [[សណ្ដែក]] • [[ត្រឡាច]] • [[ននោង]] • [[ឪឡឹក]] • [[ទេព វង្ស]] • [[ឧទ្យានជាតិខោយ៉ៃ]] • [[ស្ពានព្រែកក្តាម]] • [[ស្ពានស្ទឹងត្រែង]] • [[ស្ពានតាខ្មៅ]] • [[ស្ពានសេកុង]] • [[ស្ពានព្រែកព្នៅ]] • [[ការដឹកជញ្ជូនតាមផ្លូវដែកនៅកម្ពុជា]] • [[ស្ថានីយ៍រថភ្លើងប៉ោយប៉ែត]] • [[ហាងចូវ]] • [[ហាម៉ាស់]] • [[រមណីយដ្ឋានព្រែកកាំពី]] • [[ស័ករិនទរ]] • [[អាណាព្យាបាល]] • [[សង្គ្រាមខ្មែរ-ចាម]] • [[របាំថៃ]] • [[ខេត្តហឺបុី]] • [[គូប៊ីឡៃ ខាន់]] • [[ដើមដំបងយក្ស]] • [[តំបន់សេដ្ឋកិច្ចផ្តាច់មុខ]] • [[អេនដ្រយ]] • [[សាធារណរដ្ឋកុងហ្គោ]] • [[ស្លឹកគ្រៃ]] • [[បូរ៉ាកៃ]] • [[សមុទ្រប៊ែរីង]] • [[ស្លូត]] • [[សមុទ្រខ្មៅ]] • [[ភាពយន្ត រឿងពៅឈូកស|រឿងពៅឈូកស (ភាពយន្ត)]] • [[ឧកញ៉ាវាំងជួន]] • [[កោះសូឡូម៉ុន]] • [[ឆ្នាំ២០០៤ ការរញ្ជួយដីនៅមហាសមុទ្រឥណ្ឌា និងរលកយក្សស៊ូណាមិ]] • [[ទន្លេឥរ៉ាវ៉ាឌី]] • [[ឧទ្យានបណ្ដែតបាប៊ីឡូន]] fj1v7l3soqfjsbdblfxqbxawjqmmncb 0 49336 321460 297866 2025-06-04T02:51:00Z 117.20.115.3 321460 wikitext text/x-wiki . == ព្រំដែន == ប្រទេស ជប៉ុន ជា ប្រទេស កោះ មួយ ហើយ ដូច នេះ វា មិន ជាប់ ព្រំ ដែន ប្រទេស ផ្សេង ទៀត ទេ ។ ក្នុង ចំណោម ប្រទេស ដែល នៅ ជាប់ នឹង ប្រទេស ជប៉ុន គឺ ប្រទេស រុស្ស៊ី ដែល កោះ Sakhalin ស្ថិត នៅ ចម្ងាយ ប្រហែល ៤០ គ.ម ប្រទេស កូរ៉េ ខាង ត្បូង ដែល មាន ចម្ងាយ ប្រហែល ៥០ គ.ម ពី កោះ Tsushima និង សាធារណរដ្ឋ ចិន ដែល មាន ចម្ងាយ ប្រហែល ១១០ គីឡូម៉ែត្រ ពី ចំណុច ភាគ ខាង លិច បំផុត របស់ ជប៉ុន – កោះ Yunagoni។ កោះ ជប៉ុន ទោះ បី ជា មាន ផ្នែក ធំ ៗ នៅ ក្នុង មហា សមុទ្រ ប៉ាស៊ីហ្វិក ក៏ ដោយ ។ ឧទាហរណ៍មួយនៃកោះ Bonin ដែលមានប្រវែងប្រហែល ១.០០០ គីឡូម៉ែត្រពីទីក្រុងតូក្យូ រដ្ឋធានី និង Minamitorishima Atoll ដែលនៅចំងាយ ១,៣០០ គ.មទៀត។ {| class="wikitable" ! ! ឈ្មោះ ! កូអរដោនេ ! ទីតាំងទូទៅ ! សុន្ទរកថា |- | rowspan="2" | ខាងជើង | បេតានជីម៉ា | {{Coord|45|31|35|N|141|55|09|E|type:isle}} | កោះនៅ [[ច្រកឡាប៉េរូស|ច្រកសមុទ្រ La Feroz]] | rowspan="2" | ជប៉ុន​ទាមទារ​អធិបតេយ្យភាព​លើ ​ប្រជុំកោះ Kuril ភាគខាងត្បូង ​ដែល​គ្រប់គ្រង​ដោយ​រុស្ស៊ី ហើយ​យោងតាម​ការអះអាង​នេះ Cape Kuritsky គឺជា​ចំណុច​ខាងជើង​បំផុត​។ |- | ស្លាបព្រា Kuritsky<br /><br /><br /><nowiki></br></nowiki> (ស្លាបព្រា kamoiwaka) | {{Coord|45|33|28|N|148|45|14|E|type:isle}} | Cape នៅលើកោះ Iterup |- | ខាងត្បូង | អូគីណូតូរីស៊ីម៉ា | {{Coord|20|25|N|136|05|E|type:isle}} | អាតូលនៅ [[សមុទ្រហ្វីលីពីន]] នៅលើ Ridge Paleo-Kyushu | |- | ខាងកើត | មីណាមីតូរីស៊ីម៉ា | {{Coord|24|17|12|N|153|58|50|E|type:isle}} | អាតូលដាច់ស្រយាលមួយនៅមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក ប្រហែល 1,300 គីឡូម៉ែត្រភាគខាងកើតនៃ កោះ Bonin | |- | ខាងលិច | មួយស្លាបព្រានៃ irizaki | {{Coord|24|26|58|N|122|56|01|E|type:isle}} | Cape នៅលើកោះ Unagoni | |} [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រទេសជប៉ុន]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ភូមិវិទ្យាតាមប្រទេស]] smdoml90saf07f0x27rh70taxs4iiyh 0 50868 321528 310515 2025-06-05T02:52:28Z InternetArchiveBot 32568 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 321528 wikitext text/x-wiki {{ប្រអប់ព័ត៌មាន ការតាំងទីលំនៅដ្ឋាន | name = Mohan | native_name = {{nobold|{{lang|zh|磨憨}} {{Script|Lana|ᨷᩳ᩵ᩉᩣ᩠ᩁ}}}} | native_name_lang = zh-hans; Tai | settlement_type = [[Towns of China|Town]] | image_skyline = Mohan border gate in Yunnan,China.JPG | image_alt = | image_caption = Mohan Checkpoint | image_flag = | flag_alt = | image_seal = | seal_alt = | image_shield = | shield_alt = | nickname = | motto = | image_map = | map_alt = | map_caption = | pushpin_map = China Yunnan | pushpin_label_position = top | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = Location in Yunnan, China | coordinates = {{coord|21|12|25|N|101|42|10|E|type:city_region:CN|display=inline,title}} | coor_pinpoint = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Country | subdivision_name = {{flag|PRC|name=People's Republic of China}} | subdivision_type1 = | subdivision_name1 = | subdivision_type2 = | subdivision_name2 = | subdivision_type3 = | subdivision_name3 = | established_title = | established_date = | founder = | seat_type = | seat = | government_footnotes = | leader_party = | leader_title = | leader_name = | unit_pref = Metric | area_footnotes = | area_urban_footnotes = | area_rural_footnotes = | area_metro_footnotes = | area_note = | area_water_percent = | area_rank = | area_blank1_title = | area_blank2_title = <!-- square kilometers --> | area_total_km2 = 803 | area_land_km2 = | area_water_km2 = | area_urban_km2 = | area_rural_km2 = | area_metro_km2 = | area_blank1_km2 = | area_blank2_km2 = <!-- hectares --> | area_total_ha = | area_land_ha = | area_water_ha = | area_urban_ha = | area_rural_ha = | area_metro_ha = | area_blank1_ha = | area_blank2_ha = | length_km = | width_km = | dimensions_footnotes = | elevation_footnotes = | elevation_m = 850 | population_as_of = | population_footnotes = | population_total = | population_density_km2 = auto | population_note = | population_demonym = | timezone1 = | utc_offset1 = | timezone1_DST = | utc_offset1_DST = | postal_code_type = | postal_code = | area_code_type = | area_code = | iso_code = | website = | footnotes = }} '''ម៉ូហាន ឬ បរហាន''' ( [[ភាសាចិនសាមញ្ញ|ចិនសាមញ្ញ]] ៖ 磨憨; [[ភាសាតៃលឿ|តៃលឿ]] ៖ ᨷᩳ᩵ᩉᩣ᩠ᩁ ) ជាទីក្រុងព្រំដែនមួយនៅភាគខាងត្បូងនៃ[[ខោនធី ម៉េងឡា|ស្រុកម៉េងឡា]] [[ខេត្តយូណាន]] [[ចិន|ប្រទេសចិន]] ជាប់ព្រំដែន [[ឡាវ]] និងចិន។ <ref>{{Cite web |date= |title=Mohan Overview |url=http://www.yunnanadventure.com/city_list/Mohan-Border-Overview_152_940.html |access-date=2017-05-04 |website=Yunnan Adventure Travel |archivedate=2022-10-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20221007062116/http://www.yunnanadventure.com/city_list/Mohan-Border-Overview_152_940.html |url-status=dead }}</ref> == ការដឹកជញ្ជូន == ម៉ូហាន ស្ថិតនៅចុងខាងត្បូង (២,៨២៧&nbsp;គីឡូម៉ែត្រ) នៃ[[ផ្លូវជាតិចិន 213|ផ្លូវជាតិលេខ ២១៣ នៃចិន]] ។ <ref>{{Cite web |last=网易 |date=2021-03-03 |title=甘肃肃南：G213线东山隧道顺利贯通 |url=https://www.163.com/dy/article/G45HO04P0514R9KE.html |access-date=2021-12-13 |website=www.163.com}}</ref> វា​ជា​ការ​ផ្លាស់ប្តូរ​ផ្លូវ​រថភ្លើង​ពីរ​ខ្សែ គឺ [[ផ្លូវរថភ្លើង Yuxi-Mohan|​ផ្លូវ​រថភ្លើងយូស៊ី-ម៉ូហាន]] ទៅកាន់ [[ចិន|​ប្រទេស​ចិន]] និង [[ផ្លូវរថភ្លើងបរតិន–វៀងច័ន្ទន៍|​ផ្លូវរថភ្លើងបរតិន-វៀងច័ន្ទន៍]] ទៅកាន់ [[ឡាវ|​ប្រទេស​ឡាវ]] ដែល​ទាំងពីរ​បាន​បើក​ក្នុង​ឆ្នាំ២០២១។ == ជីវចម្រុះ == តំបន់ជុំវិញមានរុក្ខជាតិចំនួន ៣៨៩០ ប្រភេទ និងសត្វចំនួន ៧៥៦ ប្រភេទ។ == អាកាសធាតុ == == ឯកសារយោង == [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:អត្ថបទដែលមានពាក្យជាភាសាចិន]] bgwjn74u8aw64hpqnq7fc9d1y0dm6p8 0 50951 321618 311115 2025-06-06T00:32:21Z InternetArchiveBot 32568 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 321618 wikitext text/x-wiki '''គុយ''' ឬ​ហៅ​ម្យ៉ាង​ទៀត​ថា '''គុយ''' '''ស៊ុយ''' ឬ '''កុយ''' (ភាសា {{Lang-th|ภาษากูย}} ; {{Lang-km|ភាសាកួយ}} ) គឺជា ភាសា កាទុ ដែលជាផ្នែកមួយនៃ [[អំបូរភាសាអូស្ត្រូអាស៊ី|គ្រួសារ អូស្ត្រូអាស៊ី]] ធំជាង ដែលនិយាយដោយ [[ជនជាតិកួយ|ប្រជាជន កួយ]] នៃអាស៊ីអាគ្នេយ៍។ កួយ គឺជាភាសាមួយក្នុងចំនោម ភាសាកាទុ នៅក្នុង [[អំបូរភាសាអូស្ត្រូអាស៊ី|គ្រួសារអូស្ត្រូអាស៊ី]] ។ វា​ត្រូវ​បាន​គេ​និយាយ​នៅ​ក្នុង [[ភាគឦសាន (ថៃ)|​ស្រុក​ឥសាន]] នៃ​ប្រទេស​ថៃ​ដោយ​មនុស្ស​ប្រមាណ ៣០០,០០០ នាក់ នៅ [[ខេត្តសាឡៈវ៉ាន់|​ខេត្ត​សា​វ៉ា​ន់]] [[ខេត្ត​សួគ៌ខេត្ត|សុវណ្ណ​ខេ​ត]] និង [[ខេត្ត​ស្រែគង្គ|​ខេត្ត​សេកុង]] ​នៃ​ប្រទេស​ឡាវ​ប្រមាណ ៦៤.០០០ នាក់ ។ និង [[ខេត្តព្រះវិហារ]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] និង [[ខេត្តកំពង់ធំ]] ភាគខាងជើងនៃប្រទេសកម្ពុជា ចំនួន ១៥.៥០០នាក់។ == ឈ្មោះ == បំរែបំរួលអក្ខរាវិរុទ្ធ និងពូជរួមមានដូចខាងក្រោម (Sidwell 2005:11)។ * Kui * គុយ * កួយ * កៅយ * សួយ។ ពាក្យ "សួយ" ក៏​ត្រូវ​បាន​គេ​យក​ទៅ​ប្រើ​ចំពោះ​ក្រុម​ដទៃ​ទៀត​ដែរ​ដូច​ជា​សហគមន៍ ​ព័រ​ក្នុង [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|​ប្រទេស​កម្ពុជា]] ។ * យូ * ណានហាំង * កួយ. សៀវភៅសិក្សាជាភាសាបារាំងត្រូវបានបោះពុម្ពសម្រាប់បំរែបំរួលនេះ ( [http://www.microsofttranslator.com/bv.aspx?from=fr&to=en&a=http%3A%2F%2Fwww.editions-harmattan.fr%2Findex.asp%3Fnavig%3Dcatalogue%26obj%3Dlivre%26no%3D20692 Parlons Kouy] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170405224625/http://www.microsofttranslator.com/bv.aspx?from=fr&to=en&a=http%3A%2F%2Fwww.editions-harmattan.fr%2Findex.asp%3Fnavig%3Dcatalogue%26obj%3Dlivre%26no%3D20692 |date=2017-04-05 }} )។ == គ្រាមភាសា == Van der haak & Woykos (1987-1988) បានកំណត់អត្តសញ្ញាណពូជគុយធំៗចំនួនពីរនៅក្នុងខេត្តសុរិន្ទ និង ស៊ីសាកេត ភាគខាងកើតប្រទេសថៃ គឺ '''កួយ'''។ Van der haak & Woykos ក៏បានកំណត់អត្តសញ្ញាណពូជ Kui ''ផ្សេងគ្នា'' ដូចខាងក្រោមនៅក្នុង [[ខេត្តសិរីសាកេត|ខេត្ត Sisaket]] ប្រទេសថៃ។ <ref>Van der haak, F. and Woykos, B. (1987-1988). "Kui dialect survey in Surin and Sisaket", in ''The Mon-Khmer Studies Journal'', vol. 16-17, pp. 109–142. http://sealang.net/sala/archives/pdf8/vanderhaak1987-1988kui.pdf</ref> * '''Kui Nhə''' : ស្រុក ស៊ីសាកេត (10 ភូមិ), ស្រុក Phraibung (5 ភូមិ), ស្រុករ៉ាស៊ិសាលៃ (4 ភូមិ) ។ ប្រហែល ៨ ពាន់នាក់។ * '''គុយញ៉ូវ''' ( '''គុយម៉ាយ''' ) : ស្រុករសីសាឡៃ (៥ភូមិ) ស្រុកឧទុមផនភីសាយ (៩ភូមិ)។ ភូមិទាំងអស់លាយឡំជាមួយឡាវ/អ៊ីសាន្ត។ * '''គុយព្រៅយ៉ៃ''' : ឃុំព្រឺយ៉ៃ ស្រុកខាន់ខាន់ ។ Mann & Markowski (2005) បានរាយការណ៍អំពីគ្រាមភាសាកួយចំនួនបួនខាងក្រោមដែលនិយាយនៅក្នុង [[ខេត្តនៃកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]] ភាគខាងជើងភាគកណ្តាល។ * '''ន្ដៅ''' * '''Ntra''' : រាប់បញ្ចូលទាំងភាសារងនៃ '''Auk''' និង '''វ៉ា''' * '''ម្លា''' : មានចំនួន 567 នាក់ នៅភូមិតែមួយ [[ស្រុកជាំក្សាន្ត|ឃុំក្រឡាពាស ស្រុកជាំក្សាន្ត]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]] * " '''ថ្មី''' " គុយ/កួយ ហៅថា '''ន្យឺ''' ( ''ɲə'' ) ត្រូវបាននិយាយនៅក្នុងភូមិ Ban Phon Kho, Ban Khamin, Ban Nonkat, Ban Phon Palat និង បានប្រាសាទន្យឺ ក្នុង [[ខេត្តសិរីសាកេត|ខេត្តស៊ីសាកេត]]ប្រទេសថៃ។ <ref>Taweeporn Suwannaraj. 1980. [http://www.sealang.net/archives/mahidol/Taweeporn.pdf ''The phonology of the Nyeu language'']. MA thesis, Mahidol University.</ref> ជនជាតិ ន្យឺ នៃ Ban Phon Kho អះអាងថា ដូនតារបស់ពួកគេបានចំណាកស្រុកពី Muang Khong ស្រុក Rasisalai ខេត្ត ស៊ីសាកេត។ នៅក្នុង [[ខេត្តបុរីរម្យ]] កួយត្រូវបាននិយាយនៅក្នុងស្រុកចំនួន 4 គឺ Nong Ki, Prakhon Chai, Lam Plai Mat, និង Nong Hong (Sa-ing Sangmeen 1992:14)។ <ref>Sa-ing Sangmeen. 1992. ''[http://www.thaithesis.org/detail.php?id=56284&amp%3Blanguage=english The Kooy language of Tambon Yoeyprasat, Amphoe Nongki, Burirum] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170405223332/http://www.thaithesis.org/detail.php?id=56284&amp%3Blanguage=english |date=2017-04-05 }}''. M.A. dissertation. Nakhon Pathom: Silpakorn University.</ref> នៅក្នុងស្រុក ណងគី ភូមិកួយស្ថិតនៅផ្នែកខាងត្បូងនៃឃុំយ៉យប្រាសាទ (យ៉ៃប្រា) និងនៅផ្នែកខាងលិចនៃសង្កាត់មឿងផៃ (ក្រុងไผ่) (សាំងសាំងមៀន ១៩៩២:១៦)។ == សូរស័ព្ទ == ខាង​ក្រោម​នេះ​គឺ​ជា​សូរសព្ទ​នៃ​ភាសា​កួយ (សុរិន)៖ <ref>{{Cite book|title=The phonology of the Kuay language of Suphanburi with comparison to the Kuy language of Surin|year=1980}}</ref> === ព្យញ្ជនៈ === {| class="wikitable" style="text-align:center" ! colspan="2" | ! Labial ! អាលវីអូឡា ! ក្រអូមមាត់ ! វល្លិ៍ ! ឡូតូ |- ! rowspan="3" | ភ្លីភ្លើ /<br /><br /><br /><br /><nowiki></br></nowiki> ជាប់ចិត្ត ! <small>គ្មានសំឡេង</small> | {{IPAlink|p}} | {{IPAlink|t}} | {{IPAlink|tɕ}} | {{IPAlink|k}} | rowspan="3" | {{IPAlink|ʔ}} |- ! <small>ប្រាថ្នា</small> | {{IPAlink|pʰ}} | {{IPAlink|tʰ}} | {{IPAlink|tɕʰ}} | {{IPAlink|kʰ}} |- ! <small>បាន​បញ្ចេញ​សំឡេង</small> | {{IPAlink|b}} | {{IPAlink|d}} | {{IPAlink|dʑ}} | |- ! colspan="2" | ច្រមុះ | {{IPAlink|m}} | {{IPAlink|n}} | {{IPAlink|ɲ}} | {{IPAlink|ŋ}} | |- ! colspan="2" | កកិត | {{IPAlink|f}} | {{IPAlink|s}} | | | {{IPAlink|h}} |- ! rowspan="2" | រាវ ! <small>រ៉ូទិក</small> | | {{IPAlink|r}} | | | |- ! <small>ចំហៀង</small> | | {{IPAlink|l}} | | | |- ! colspan="2" | រអិល | {{IPAlink|w}} | | {{IPAlink|j}} | | |} === ស្រៈ === {| class="wikitable" style="text-align:center" ! ! ខាងមុខ ! កណ្តាល ! ត្រឡប់មកវិញ |- ! បិទ | {{IPAlink|i}} {{IPAlink|iː}} | {{IPAlink|ɯ}} {{IPAlink|ɯː}} | {{IPAlink|u}} {{IPAlink|uː}} |- ! បិទពាក់កណ្តាល | {{IPAlink|e}} {{IPAlink|eː}} | {{IPAlink|ɤ}} {{IPAlink|ɤː}} | {{IPAlink|o}} {{IPAlink|oː}} |- ! កណ្តាល | {{IPAlink|ɛ}} {{IPAlink|ɛː}} | {{IPAlink|ʌ}} {{IPAlink|ʌː}} | {{IPAlink|ɔ}} {{IPAlink|ɔː}} |- ! បើក | | {{IPAlink|a}} {{IPAlink|aː}} | {{IPAlink|ɑ}} {{IPAlink|ɑː}} |} សំឡេងស្រៈក៏អាចត្រូវបានសម្គាល់ដោយប្រើសំឡេងដកដង្ហើម៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ស្រៈដកដង្ហើម ! ! ខាងមុខ ! កណ្តាល ! ត្រឡប់មកវិញ |- ! បិទ | ខ្ញុំ̤ ខ្ញុំ̤ː | ɯ̤ ɯ̤ː | ṳ ṳː |- ! បិទពាក់កណ្តាល | អ៊ី̤ អ៊ី̤ː | ɤ̤ ɤ̤ː | o̤ o̤ː |- ! កណ្តាល | ɛ̤ ɛ̤ː | ʌ̤ ʌ̤ː | ɔ̤ ɔ̤ː |- ! បើក | | a̤ a̤ː | ɑ̤ ɑ̤ː |} == ទីតាំង == បញ្ជីខាងក្រោមនៃទីតាំងភូមិកួយក្នុង [[ខេត្តសិរីសាកេត|ខេត្តស៊ីសាកេត]] គឺមកពី Van der haak & Woykos (1987-1988:129) ។ សញ្ញាផ្កាយ (ដាក់នៅមុខឈ្មោះភូមិ) បង្ហាញពីភូមិចម្រុះជាតិសាសន៍ ដែលជនជាតិកួយរស់នៅជាមួយជនជាតិ [[ជនជាតិលាវ|ឡាវ]] ឬ [[ជនជាតិខ្មែរ|ខ្មែរ]] ។ === គុយញ៉េ === * ស្រុកមឿង ** ''ឃុំ ផុនខ ផុន'' ខៈ ផុនខ ផុនខកូ ណង យ៉ាណាង ឃ្លាំង ណុន ** ''ស្រុក​ធុំ'' : ខាំ​មីន * ស្រុកផា យូ ** ''ស្រុក​ផៃ​យូ'' ​ពយៈ * នង​ធុំ ** ''ភូមិព្រហ្មសណ្ឋាន ព្រហ្ម'' សញ្ញវ័ន: សំរោង, ខន្ធវ ** ''ឃុំ ណងភេក ណូន'' ផេក * ខូកភេក កូកเพ็ក * ស្រុក Phraibung ไพรบึง ** ''Tambon Prasatyae'' ประเทศเกาหลี: Prasatyaenua ​, Prasatyaetai ประเทศใต้, Khawaw, Phonpalat, Cangun * ស្រុក រាសី សីឡៃ ** ''ឃុំមឿងហុង'' เมืองคง : យ៉ៃធំ * ស្រុកសិលាឡាត់ សិលា ឡាត់ ** ''ឃុំ​គង់'' ​គង : គង់​គង, មឿង​កូវ, ក្រុង​ចាស់, * ចក [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ជនជាតិ ភាគតិច ក្នុង ប្រទេស កម្ពុជា]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ភាសានៃកម្ពុជា]] 2u2m132a5shivdctk1trz2bz023q0mu 0 51833 321651 321347 2025-06-06T11:48:43Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* ម្ចាស់ម្កុដថ្មីៗ */ 321651 wikitext text/x-wiki {{ប្រអប់ព័ត៌មាន អង្គការ | name = បុរសឯកពិភពលោក | formation = {{start date|១៩៩៦}} | image = | founder = [[:en:Eric Morley|Eric Morley]] | type = '''ការប្រកួតប្រជែងសម្រស់''' | headquarters = [[:en:London|ទីក្រុងឡុងដ៍]] | location = {{UK}} | language = [[:en:English|អង់គ្លេស]] | leader_title = ប្រធាន | leader_name = [[:en:Julia Morley|Julia Morley]] | leader_title2 = Current titleholder | leader_name2 = | budget = | website = https://www.mrworld.tv/ }} '''បុរសឯកពិភពលោក''' ({{Lang-en|Mister World}}) គឺ​ជាកម្មវិធី​ប្រកួត​សម្រស់​បុរសអន្តរជាតិ​ដែល​បង្កើត​ឡើង​ដោយ[[បវរកញ្ញាពិភពលោក|​អង្គការ​បវរកញ្ញា​ពិភពលោក]]។អ្នក​ចូល​រួមនៅ​ក្នុងការប្រកួត​ប្រជែងសកម្មភាព​ផ្សេងៗ​រួម​មាន[[:en:waterskiing|​ការ​ជិះ​ស្គី​លើ​ទឹក]] [[:en:mountain biking|ការជិះ​កង់​ឡើង​លើភ្នំ]] និង​ [[:en:marathon|ការរត់ប្រណាំងម៉ារ៉ាតុង]]។ [[:en:Mister World|បុរសឯកពិភពលោក]]បច្ចុប្បន្នគឺ [[:en:Daniel Mejía|Daniel Mejía]] មកពី[[:en:Puerto Rico|ព័រតូរីកូ]] ដែលបានគ្រងតំណែងនៅថ្ងៃទី ២៣ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០២៤ នៅ[[:en:Phan Thiết|ទីក្រុង Phan Thiết]] [[:en:Bình Thuận province|ខេត្តប៊ិញថ្វឹន]] [[:en:Vietnam|ប្រទេសយួន]]។ == ម្ចាស់ម្កុដថ្មីៗ== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! ឆ្នាំប្រកួត ! ប្រទេស ! ម្ចាស់ម្កុដ ! ទីកន្លែងនៃការប្រកួត ! ចំនួនប្រទេសចូលរួមប្រកួត |- | ១៩៩៦ | {{flag|បែលហ្ស៊ិក}} |Francisco Escobar | [[ប្រទេសតួកគី]] | ៥០ |- | ១៩៩៨ | {{VEN}} |Gustavo Gianetti | [[ប្រទេសព័រទុយហ្គាល់]] | ៤៣ |- | ២០០០ | {{flagicon|Uruguay}} [[:en:Uruguay|អ៊ុយរ៉ាហ្គាយ]] |Nicklas Pedersen | [[ប្រទេសស្កុតឡែន]] | ៣២ |- | ២០០៣ | {{flag|ប្រេស៊ីល}} | Rohit Khandelwal | [[ចក្រភពអង់គ្លេស]] | ៣៨ |- | ២០០៧ | {{flag|អេស្ប៉ាញ}} |Juan García Postigo | [[ប្រទេសចិន]] | ៥៦ |- | ២០១០ | {{flagicon|Ireland}} [[:en:Ireland|អៀឡង់]] | Kamal Ibrahim | [[ប្រទេសកូរ៉េ]] | ៧៤ |- | ២០១២ | {{COL}} | Francisco Escobar | [[ចក្រភពអង់គ្លេស]] | ៤៨ |- | ២០១៤ | {{DEN}} |Nicklas Pedersen | [[ចក្រភពអង់គ្លេស]] | rowspan="2" | ៤៦ |- | ២០១៦ | {{IND}} |Rohit Khandelwal | [[ចក្រភពអង់គ្លេស]] |- | ២០១៩ | {{flag|អង់គ្លេស}} |Jack Heslewood | [[ប្រទេសហ្វីលីពីន]] | ៧២ |- | ២០២៤ | {{flagicon|Puerto Rico}} [[:en:Puerto Rico|ព័រតូរីកូ]] |Daniel Mejía | [[ប្រទេសវៀតណាម|ប្រទេសយួន]] | ៦០ |- |} == បេក្ខជនតំណាងប្រទេសកម្ពុជា == {| class="wikitable" style="text-align:center" |- !ឆ្នាំ !បេក្ខភាព !ខេត្ត !តំណែង !រង្វាន់ពិសេស |- | | ជា រ៉េយម៉ុន | | | |- | ២០២៤ | ថុល សុគន្ធរង្សី | [[ខេត្តកំពត]] |Unplaced | Top 30 Beauty with a purpose & Top 36 Mr.World talent |- | ២០១៩ | អ៊ូ សំខាន់ | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] |Unplaced | Top 25 Top model |- |} == មើលផងដែរ == == ឯកសារយោង == == ទំព័រភ្ជាប់ផ្សេងៗ == n7qqkfodc8hdbtps4ye2u7wbcu88z9n 321652 321651 2025-06-06T11:49:40Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321652 wikitext text/x-wiki {{ប្រអប់ព័ត៌មាន អង្គការ | name = បុរសឯកពិភពលោក | formation = {{start date|១៩៩៦}} | image = | founder = [[:en:Eric Morley|Eric Morley]] | type = '''ការប្រកួតប្រជែងសម្រស់''' | headquarters = [[:en:London|ទីក្រុងឡុងដ៍]] | location = {{UK}} | language = [[:en:English|អង់គ្លេស]] | leader_title = ប្រធាន | leader_name = [[:en:Julia Morley|Julia Morley]] | leader_title2 = Current titleholder | leader_name2 = | budget = | website = https://www.mrworld.tv/ }} '''បុរសឯកពិភពលោក''' ({{Lang-en|Mister World}}) គឺ​ជាកម្មវិធី​ប្រកួត​សម្រស់​បុរសអន្តរជាតិ​ដែល​បង្កើត​ឡើង​ដោយ[[បវរកញ្ញាពិភពលោក|​អង្គការ​បវរកញ្ញា​ពិភពលោក]]។អ្នក​ចូល​រួមនៅ​ក្នុងការប្រកួត​ប្រជែងសកម្មភាព​ផ្សេងៗ​រួម​មាន[[:en:waterskiing|​ការ​ជិះ​ស្គី​លើ​ទឹក]] [[:en:mountain biking|ការជិះ​កង់​ឡើង​លើភ្នំ]] និង​ [[:en:marathon|ការរត់ប្រណាំងម៉ារ៉ាតុង]]។ [[:en:Mister World|បុរសឯកពិភពលោក]]បច្ចុប្បន្នគឺ [[:en:Daniel Mejía|Daniel Mejía]] មកពី[[:en:Puerto Rico|ព័រតូរីកូ]] ដែលបានគ្រងតំណែងនៅថ្ងៃទី ២៣ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០២៤ នៅ[[:en:Phan Thiết|ទីក្រុង Phan Thiết]] [[:en:Bình Thuận province|ខេត្តប៊ិញថ្វឹន]] [[:en:Vietnam|ប្រទេសយួន]]។ == ម្ចាស់ម្កុដថ្មីៗ== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! ឆ្នាំប្រកួត ! ប្រទេស ! ម្ចាស់ម្កុដ ! ទីកន្លែងនៃការប្រកួត ! ចំនួនប្រទេសចូលរួមប្រកួត |- | ១៩៩៦ | {{flag|បែលហ្ស៊ិក}} |Francisco Escobar | [[ប្រទេសតួកគី]] | ៥០ |- | ១៩៩៨ | {{VEN}} |Gustavo Gianetti | [[ប្រទេសព័រទុយហ្គាល់]] | ៤៣ |- | ២០០០ | {{flagicon|Uruguay}} [[:en:Uruguay|អ៊ុយរ៉ាហ្គាយ]] |Nicklas Pedersen | [[ស្កុតឡិន|ប្រទេសស្កុតឡែន]] | ៣២ |- | ២០០៣ | {{flag|ប្រេស៊ីល}} | Rohit Khandelwal | [[ចក្រភពអង់គ្លេស]] | ៣៨ |- | ២០០៧ | {{flag|អេស្ប៉ាញ}} |Juan García Postigo | [[ប្រទេសចិន]] | ៥៦ |- | ២០១០ | {{flagicon|Ireland}} [[:en:Ireland|អៀឡង់]] | Kamal Ibrahim | [[ប្រទេសកូរ៉េ]] | ៧៤ |- | ២០១២ | {{COL}} | Francisco Escobar | [[ចក្រភពអង់គ្លេស]] | ៤៨ |- | ២០១៤ | {{DEN}} |Nicklas Pedersen | [[ចក្រភពអង់គ្លេស]] | rowspan="2" | ៤៦ |- | ២០១៦ | {{IND}} |Rohit Khandelwal | [[ចក្រភពអង់គ្លេស]] |- | ២០១៩ | {{flag|អង់គ្លេស}} |Jack Heslewood | [[ប្រទេសហ្វីលីពីន]] | ៧២ |- | ២០២៤ | {{flagicon|Puerto Rico}} [[:en:Puerto Rico|ព័រតូរីកូ]] |Daniel Mejía | [[ប្រទេសវៀតណាម|ប្រទេសយួន]] | ៦០ |- |} == បេក្ខជនតំណាងប្រទេសកម្ពុជា == {| class="wikitable" style="text-align:center" |- !ឆ្នាំ !បេក្ខភាព !ខេត្ត !តំណែង !រង្វាន់ពិសេស |- | | ជា រ៉េយម៉ុន | | | |- | ២០២៤ | ថុល សុគន្ធរង្សី | [[ខេត្តកំពត]] |Unplaced | Top 30 Beauty with a purpose & Top 36 Mr.World talent |- | ២០១៩ | អ៊ូ សំខាន់ | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] |Unplaced | Top 25 Top model |- |} == មើលផងដែរ == == ឯកសារយោង == == ទំព័រភ្ជាប់ផ្សេងៗ == tb1ctkbrdg0pwq6qb6516bgizvvbck9 321653 321652 2025-06-06T11:50:54Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321653 wikitext text/x-wiki {{ប្រអប់ព័ត៌មាន អង្គការ | name = បុរសឯកពិភពលោក | formation = {{start date|១៩៩៦}} | image = | founder = [[:en:Eric Morley|Eric Morley]] | type = '''ការប្រកួតប្រជែងសម្រស់''' | headquarters = [[:en:London|ទីក្រុងឡុងដ៍]] | location = {{UK}} | language = [[:en:English|អង់គ្លេស]] | leader_title = ប្រធាន | leader_name = [[:en:Julia Morley|Julia Morley]] | leader_title2 = Current titleholder | leader_name2 = | budget = | website = https://www.mrworld.tv/ }} '''បុរសឯកពិភពលោក''' ({{Lang-en|Mister World}}) គឺ​ជាកម្មវិធី​ប្រកួត​សម្រស់​បុរសអន្តរជាតិ​ដែល​បង្កើត​ឡើង​ដោយ[[បវរកញ្ញាពិភពលោក|​អង្គការ​បវរកញ្ញា​ពិភពលោក]]។អ្នក​ចូល​រួមនៅ​ក្នុងការប្រកួត​ប្រជែងសកម្មភាព​ផ្សេងៗ​រួម​មាន[[:en:waterskiing|​ការ​ជិះ​ស្គី​លើ​ទឹក]] [[:en:mountain biking|ការជិះ​កង់​ឡើង​លើភ្នំ]] និង​ [[:en:marathon|ការរត់ប្រណាំងម៉ារ៉ាតុង]]។ [[:en:Mister World|បុរសឯកពិភពលោក]]បច្ចុប្បន្នគឺ [[:en:Daniel Mejía|Daniel Mejía]] មកពី[[:en:Puerto Rico|ព័រតូរីកូ]] ដែលបានគ្រងតំណែងនៅថ្ងៃទី ២៣ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០២៤ នៅ[[:en:Phan Thiết|ទីក្រុង Phan Thiết]] [[:en:Bình Thuận province|ខេត្តប៊ិញថ្វឹន]] [[:en:Vietnam|ប្រទេសយួន]]។ == ម្ចាស់ម្កុដថ្មីៗ== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! ឆ្នាំប្រកួត ! ប្រទេស ! ម្ចាស់ម្កុដ ! ទីកន្លែងនៃការប្រកួត ! ចំនួនប្រទេសចូលរួមប្រកួត |- | ១៩៩៦ | {{flag|បែលហ្ស៊ិក}} |Francisco Escobar | [[ប្រទេសតួកគី]] | ៥០ |- | ១៩៩៨ | {{VEN}} |Gustavo Gianetti | [[ប្រទេសព័រទុយហ្គាល់]] | ៤៣ |- | ២០០០ | {{flagicon|Uruguay}} [[:en:Uruguay|អ៊ុយរ៉ាហ្គាយ]] |Nicklas Pedersen | [[ស្កុតឡិន|ប្រទេសស្កុតឡែន]] | ៣២ |- | ២០០៣ | {{flag|ប្រេស៊ីល}} | Rohit Khandelwal | [[ចក្រភពអង់គ្លេស]] | ៣៨ |- | ២០០៧ | {{flag|អេស្ប៉ាញ}} |Juan García Postigo | [[ប្រទេសចិន]] | ៥៦ |- | ២០១០ | {{flagicon|Ireland}} [[:en:Ireland|អៀឡង់]] | Kamal Ibrahim | [[ប្រទេសកូរ៉េ]] | ៧៤ |- | ២០១២ | {{COL}} | Francisco Escobar | rowspan="3" | [[ចក្រភពអង់គ្លេស]] | ៤៨ |- | ២០១៤ | {{DEN}} |Nicklas Pedersen | rowspan="2" | ៤៦ |- | ២០១៦ | {{IND}} |Rohit Khandelwal |- | ២០១៩ | {{flag|អង់គ្លេស}} |Jack Heslewood | [[ប្រទេសហ្វីលីពីន]] | ៧២ |- | ២០២៤ | {{flagicon|Puerto Rico}} [[:en:Puerto Rico|ព័រតូរីកូ]] |Daniel Mejía | [[ប្រទេសវៀតណាម|ប្រទេសយួន]] | ៦០ |- |} == បេក្ខជនតំណាងប្រទេសកម្ពុជា == {| class="wikitable" style="text-align:center" |- !ឆ្នាំ !បេក្ខភាព !ខេត្ត !តំណែង !រង្វាន់ពិសេស |- | | ជា រ៉េយម៉ុន | | | |- | ២០២៤ | ថុល សុគន្ធរង្សី | [[ខេត្តកំពត]] |Unplaced | Top 30 Beauty with a purpose & Top 36 Mr.World talent |- | ២០១៩ | អ៊ូ សំខាន់ | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] |Unplaced | Top 25 Top model |- |} == មើលផងដែរ == == ឯកសារយោង == == ទំព័រភ្ជាប់ផ្សេងៗ == 2smlr0c2yvj0tqhe30hqak63ft78dv6 321654 321653 2025-06-06T11:52:32Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* ម្ចាស់ម្កុដថ្មីៗ */ 321654 wikitext text/x-wiki {{ប្រអប់ព័ត៌មាន អង្គការ | name = បុរសឯកពិភពលោក | formation = {{start date|១៩៩៦}} | image = | founder = [[:en:Eric Morley|Eric Morley]] | type = '''ការប្រកួតប្រជែងសម្រស់''' | headquarters = [[:en:London|ទីក្រុងឡុងដ៍]] | location = {{UK}} | language = [[:en:English|អង់គ្លេស]] | leader_title = ប្រធាន | leader_name = [[:en:Julia Morley|Julia Morley]] | leader_title2 = Current titleholder | leader_name2 = | budget = | website = https://www.mrworld.tv/ }} '''បុរសឯកពិភពលោក''' ({{Lang-en|Mister World}}) គឺ​ជាកម្មវិធី​ប្រកួត​សម្រស់​បុរសអន្តរជាតិ​ដែល​បង្កើត​ឡើង​ដោយ[[បវរកញ្ញាពិភពលោក|​អង្គការ​បវរកញ្ញា​ពិភពលោក]]។អ្នក​ចូល​រួមនៅ​ក្នុងការប្រកួត​ប្រជែងសកម្មភាព​ផ្សេងៗ​រួម​មាន[[:en:waterskiing|​ការ​ជិះ​ស្គី​លើ​ទឹក]] [[:en:mountain biking|ការជិះ​កង់​ឡើង​លើភ្នំ]] និង​ [[:en:marathon|ការរត់ប្រណាំងម៉ារ៉ាតុង]]។ [[:en:Mister World|បុរសឯកពិភពលោក]]បច្ចុប្បន្នគឺ [[:en:Daniel Mejía|Daniel Mejía]] មកពី[[:en:Puerto Rico|ព័រតូរីកូ]] ដែលបានគ្រងតំណែងនៅថ្ងៃទី ២៣ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០២៤ នៅ[[:en:Phan Thiết|ទីក្រុង Phan Thiết]] [[:en:Bình Thuận province|ខេត្តប៊ិញថ្វឹន]] [[:en:Vietnam|ប្រទេសយួន]]។ == ម្ចាស់ម្កុដថ្មីៗ== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! ឆ្នាំប្រកួត ! ប្រទេស ! ម្ចាស់ម្កុដ ! ទីកន្លែងនៃការប្រកួត ! ចំនួនប្រទេសចូលរួមប្រកួត |- | ១៩៩៦ | {{flag|បែលហ្ស៊ិក}} |Francisco Escobar | [[ប្រទេសតួកគី]] | ៥០ |- | ១៩៩៨ | {{VEN}} |Gustavo Gianetti | [[ប្រទេសព័រទុយហ្គាល់]] | ៤៣ |- | ២០០០ | {{flagicon|Uruguay}} [[:en:Uruguay|អ៊ុយរ៉ាហ្គាយ]] |Nicklas Pedersen | [[ស្កុតឡិន|ប្រទេសស្កុតឡែន]] | ៣២ |- | ២០០៣ | {{flag|ប្រេស៊ីល}} | Rohit Khandelwal | [[ចក្រភពអង់គ្លេស]] | ៣៨ |- | ២០០៧ | {{flag|អេស្ប៉ាញ}} |Juan García Postigo | [[ប្រទេសចិន]] | ៥៦ |- | ២០១០ | {{flagicon|Ireland}} [[:en:Ireland|អៀឡង់]] | Kamal Ibrahim | [[ប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូង|ប្រទេសកូរ៉េ]] | ៧៤ |- | ២០១២ | {{COL}} | Francisco Escobar | rowspan="3" | [[ចក្រភពអង់គ្លេស]] | ៤៨ |- | ២០១៤ | {{DEN}} |Nicklas Pedersen | rowspan="2" | ៤៦ |- | ២០១៦ | {{IND}} |Rohit Khandelwal |- | ២០១៩ | {{flag|អង់គ្លេស}} |Jack Heslewood | [[ប្រទេសហ្វីលីពីន]] | ៧២ |- | ២០២៤ | {{flagicon|Puerto Rico}} [[:en:Puerto Rico|ព័រតូរីកូ]] |Daniel Mejía | [[ប្រទេសវៀតណាម|ប្រទេសយួន]] | ៦០ |- |} == បេក្ខជនតំណាងប្រទេសកម្ពុជា == {| class="wikitable" style="text-align:center" |- !ឆ្នាំ !បេក្ខភាព !ខេត្ត !តំណែង !រង្វាន់ពិសេស |- | | ជា រ៉េយម៉ុន | | | |- | ២០២៤ | ថុល សុគន្ធរង្សី | [[ខេត្តកំពត]] |Unplaced | Top 30 Beauty with a purpose & Top 36 Mr.World talent |- | ២០១៩ | អ៊ូ សំខាន់ | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] |Unplaced | Top 25 Top model |- |} == មើលផងដែរ == == ឯកសារយោង == == ទំព័រភ្ជាប់ផ្សេងៗ == gguour4zvi70gbrjo53rbert2hkrx8v 0 52045 321513 317420 2025-06-04T13:29:01Z 106.0.153.28 321513 wikitext text/x-wiki {{ប្រអប់ព័ត៌មាន ប្រាសាទ|image=Prasat Ta Muen-2-HDR.jpg|creator=ជ័យវរ្ម័នទី៧|primary_deity=ពុទ្ធសាសនា|date_built=សតវត្សទី១២|architecture=រចនាបថបាយ័ន|location=|art style=ធម្មសាលា}} '''ប្រាសាទ តាមាន់''' (វេទមន្ត) ជាប្រាសាទរបស់ខ្មែរ មានទីតាំងនៅខេត្តឧត្ដរមានជ័យ ជាតំបន់ជម្លោះព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ។ ​គឺ​ជា​ប្រាសាទ​មួយ​ដែល​ធ្វើ​ពី​ថ្មបាយក្រៀម​ដែលកសាងដោយ [[ជ័យវរ្ម័នទី៧|​ព្រះបាទ​ជ័យវរ្ម័នទី៧]] គឺជាវិហារមួយនៃកន្លែងឈប់សម្រាកជាច្រើន ឬ ធម្មសាលា ដែលសាងសង់ឡើងតាមបញ្ជារបស់ស្តេចនេះ។ [[ជីវ តាក្វាន់|លោក Zhou Daguan]] (ឬ ជីវតាកួន) ជាអ្នកដំណើរជនជាតិចិន ដែលបានទៅទស្សនាចក្រភពខ្មែរ សំដៅលើវានៅក្នុងទីតាំងធ្វើដំណើររបស់គាត់នៅចុងនៃ សតវត្ស ទី ១៣។ យោងតាមសិលាចារឹកដែលរកឃើញនៅ [[ក្រុងអង្គរ|អង្គរ]] សាលាសំណាក់នេះគឺជាសាលាសំណាក់មួយក្នុងចំណោមសាលាសំណាក់ទាំង ១៧ រវាងអង្គរ និង ភីម៉ៃ ។ == រូបថត == <center><gallery perrow="3"> ឯកសារ:Prasat_Ta_Muen-1-HDR.jpg|តំនភ្ជាប់=Fichier:Prasat_Ta_Muen-1-HDR.jpg|alt=Vue de l'intérieur du porche|<center>មើលពីខាងក្នុង</center> ឯកសារ:Prasat_Ta_Muen-001.jpg|តំនភ្ជាប់=Fichier:Prasat_Ta_Muen-001.jpg|alt=Vue d'ensemble (sud), montrant les fenêtres en grès|<center> ទិដ្ឋភាពទូទៅ (ខាងត្បូង) បង្ហាញបង្អួចថ្មភក់</center> ឯកសារ:Prasat_Ta_Muen-003.jpg|តំនភ្ជាប់=Fichier:Prasat_Ta_Muen-003.jpg|alt=La tour, porte ouest|<center> ប្រាង្គ, ទ្វារខាងលិច</center> ឯកសារ:Prasat_Ta_Muen-004.jpg|តំនភ្ជាប់=Fichier:Prasat_Ta_Muen-004.jpg|alt=La tour, porte ouest|<center> ប្រាង្គ, ទ្វារខាងលិច</center> ឯកសារ:Prasat_Ta_Muen-005.jpg|តំនភ្ជាប់=Fichier:Prasat_Ta_Muen-005.jpg|alt=Le porche, entrée est|<center> ច្រកចូលខាងកើត</center> ឯកសារ:Prasat_Ta_Muen-006.jpg|តំនភ្ជាប់=Fichier:Prasat_Ta_Muen-006.jpg|alt=La porte est, avec colonnettes et linteau|<center> ទ្វារមានសសរ និងផ្ដែ</center> ឯកសារ:Prasat_Ta_Muen-007.jpg|តំនភ្ជាប់=Fichier:Prasat_Ta_Muen-007.jpg|alt=Le linteau au-dessus de la porte est|<center> ផ្ដែខាងលើទ្វារ</center> ឯកសារ:Prasat_Ta_Muen-008.jpg|តំនភ្ជាប់=Fichier:Prasat_Ta_Muen-008.jpg|alt=Détail du linteau: Bouddha assis au-dessus d'un kâla|<center> ព័ត៌មានលម្អិតនៃផ្ដែ៖ ព្រះពុទ្ធទ្រង់គង់នៅពីលើ [[ព្រះកាលទេព|ព្រះកាល]]</center> ឯកសារ:Prasat_Ta_Muen-009.jpg|តំនភ្ជាប់=Fichier:Prasat_Ta_Muen-009.jpg|alt=Deux des fenêtres en grès de la façade sud, vues de l'intérieur du porche|<center> បង្អួច​ថ្មភក់​ពីរ​នៅ​ខាង​ត្បូង​ដែល​មើល​ឃើញ​ពី​ខាង​ក្នុង​។</center> </gallery></center> == កំណត់ចំណាំ == == ឯកសារយោង == [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រាសាទខ្មែរ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:រចនាបថបាយ័ន]] gtb1xwmct23htxgqzhnw9jrhvly7wez 321514 321513 2025-06-04T13:29:33Z 106.0.153.28 321514 wikitext text/x-wiki {{ប្រអប់ព័ត៌មាន ប្រាសាទ|image=Prasat Ta Muen-2-HDR.jpg|creator=ជ័យវរ្ម័នទី៧|primary_deity=ពុទ្ធសាសនា|date_built=សតវត្សទី១២|architecture=រចនាបថបាយ័ន|location=|art style=ធម្មសាលា}} '''ប្រាសាទ តាមាន់''' (វេទមន្ត) ជាប្រាសាទរបស់ខ្មែរ ជាតំបន់ជម្លោះព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ។ ​គឺ​ជា​ប្រាសាទ​មួយ​ដែល​ធ្វើ​ពី​ថ្មបាយក្រៀម​ដែលកសាងដោយ [[ជ័យវរ្ម័នទី៧|​ព្រះបាទ​ជ័យវរ្ម័នទី៧]] គឺជាវិហារមួយនៃកន្លែងឈប់សម្រាកជាច្រើន ឬ ធម្មសាលា ដែលសាងសង់ឡើងតាមបញ្ជារបស់ស្តេចនេះ។ [[ជីវ តាក្វាន់|លោក Zhou Daguan]] (ឬ ជីវតាកួន) ជាអ្នកដំណើរជនជាតិចិន ដែលបានទៅទស្សនាចក្រភពខ្មែរ សំដៅលើវានៅក្នុងទីតាំងធ្វើដំណើររបស់គាត់នៅចុងនៃ សតវត្ស ទី ១៣។ យោងតាមសិលាចារឹកដែលរកឃើញនៅ [[ក្រុងអង្គរ|អង្គរ]] សាលាសំណាក់នេះគឺជាសាលាសំណាក់មួយក្នុងចំណោមសាលាសំណាក់ទាំង ១៧ រវាងអង្គរ និង ភីម៉ៃ ។ == រូបថត == <center><gallery perrow="3"> ឯកសារ:Prasat_Ta_Muen-1-HDR.jpg|តំនភ្ជាប់=Fichier:Prasat_Ta_Muen-1-HDR.jpg|alt=Vue de l'intérieur du porche|<center>មើលពីខាងក្នុង</center> ឯកសារ:Prasat_Ta_Muen-001.jpg|តំនភ្ជាប់=Fichier:Prasat_Ta_Muen-001.jpg|alt=Vue d'ensemble (sud), montrant les fenêtres en grès|<center> ទិដ្ឋភាពទូទៅ (ខាងត្បូង) បង្ហាញបង្អួចថ្មភក់</center> ឯកសារ:Prasat_Ta_Muen-003.jpg|តំនភ្ជាប់=Fichier:Prasat_Ta_Muen-003.jpg|alt=La tour, porte ouest|<center> ប្រាង្គ, ទ្វារខាងលិច</center> ឯកសារ:Prasat_Ta_Muen-004.jpg|តំនភ្ជាប់=Fichier:Prasat_Ta_Muen-004.jpg|alt=La tour, porte ouest|<center> ប្រាង្គ, ទ្វារខាងលិច</center> ឯកសារ:Prasat_Ta_Muen-005.jpg|តំនភ្ជាប់=Fichier:Prasat_Ta_Muen-005.jpg|alt=Le porche, entrée est|<center> ច្រកចូលខាងកើត</center> ឯកសារ:Prasat_Ta_Muen-006.jpg|តំនភ្ជាប់=Fichier:Prasat_Ta_Muen-006.jpg|alt=La porte est, avec colonnettes et linteau|<center> ទ្វារមានសសរ និងផ្ដែ</center> ឯកសារ:Prasat_Ta_Muen-007.jpg|តំនភ្ជាប់=Fichier:Prasat_Ta_Muen-007.jpg|alt=Le linteau au-dessus de la porte est|<center> ផ្ដែខាងលើទ្វារ</center> ឯកសារ:Prasat_Ta_Muen-008.jpg|តំនភ្ជាប់=Fichier:Prasat_Ta_Muen-008.jpg|alt=Détail du linteau: Bouddha assis au-dessus d'un kâla|<center> ព័ត៌មានលម្អិតនៃផ្ដែ៖ ព្រះពុទ្ធទ្រង់គង់នៅពីលើ [[ព្រះកាលទេព|ព្រះកាល]]</center> ឯកសារ:Prasat_Ta_Muen-009.jpg|តំនភ្ជាប់=Fichier:Prasat_Ta_Muen-009.jpg|alt=Deux des fenêtres en grès de la façade sud, vues de l'intérieur du porche|<center> បង្អួច​ថ្មភក់​ពីរ​នៅ​ខាង​ត្បូង​ដែល​មើល​ឃើញ​ពី​ខាង​ក្នុង​។</center> </gallery></center> == កំណត់ចំណាំ == == ឯកសារយោង == [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រាសាទខ្មែរ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:រចនាបថបាយ័ន]] fvat8baqa2sv7nchycff0wgpwgh8tzm 0 52194 321401 321293 2025-06-03T01:52:54Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* រដ្ឋបាល */ 321401 wikitext text/x-wiki '''ក្រុងរុនតាឯក''' គឺជាទីក្រុងដែលទើបតែបង្កើតឡើងថ្មីហើយមានទីតាំងភូមិសាស្ត្រស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកបន្ទាយស្រី]] និង [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]] [[ខេត្តសៀមរាប]] [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]។ {{Infobox settlement | name = ទីក្រុងរុនតាឯក | official_name = | other_name = | native_name = Run Ta Ek City | settlement_type = ទីរួមខេត្ត | image_skyline = | border = | total_width = | image_style = | perrow = | image1 = | image2 = | image3 = | image4 = | image5 = | image6 = | image7 = | image8 = | imagesize = | nickname = | image_caption = | image_map = | map_caption = | pushpin_map = | pushpin_relief = | pushpin_map_caption = | pushpin_mapsize = | subdivision_type = ប្រទេស | subdivision_name = {{flag|កម្ពុជា}} | subdivision_type1 = ខេត្ត | subdivision_name1 = [[ខេត្តសៀមរាប]] | subdivision_type2 = រដ្ឋបាលក្រុង | subdivision_name2 = [[ឃុំរុនតាឯក|សង្កាត់រុនតាឯក]] [[ក្រុងរុនតាឯក]] [[ខេត្តសៀមរាប]] | government_footnotes = | government_type = | leader_title = អភិបាលនៃគណៈអភិបាលក្រុង | leader_name = អ៊ឹង សុភ័ណ | leader_title1 = | leader_name1 = | established_title = | established_date = | established_title2 = បង្កើតឡើងជាផ្លូវការ | established_date2 = ថ្ងៃទី ១១ ខែមករា ឆ្នាំ ២០២៤ | established_title3 = <!-- Incorporated (city) --> | established_date3 = | unit_pref = <!--Enter: Imperial, if Imperial (metric) is desired--> | area_footnotes = | area_total_km2 = <!-- ALL fields dealing with a measurements are subject to automatic unit conversion--> | area_land_km2 = <!--See table @ Template:Infobox settlement for details on automatic unit conversion--> | area_water_km2 = | area_water_percent = | population_as_of = | population_footnotes = | population_note = | population_total = | population_rank = | population_density_km2 = | timezone = [[Indochina Time|ICT]] | utc_offset = +៧ | timezone_DST = | utc_offset_DST = | coordinates = | elevation_footnotes = | elevation_m = | postal_code_type = <!-- enter ZIP code, Postcode, Post code, Postal code... --> | postal_code_title = លេខកូដប្រៃសណីយ៍ | postal_code = | area_code = | website = | footnotes = }} == ប្រវត្តិ == នាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា[[ហ៊ុន ម៉ាណែត|សម្តេចបវរធិបតី ហ៊ុន ម៉ាណែត]]បានចេញអនុក្រឹត្យចុះនៅថ្ងៃទី ១១ ខែមករា ឆ្នាំ ២០២៤ បង្កើត '''ក្រុងរុនតាឯក''' ដោយកាត់យក[[ឃុំរុនតាឯក]]ពី[[ស្រុកបន្ទាយស្រី]]និង[[ឃុំបល្ល័ង្គ(ស្រុកប្រាសាទបាគង)|ឃុំបល្ល័ង្គ]]ពី[[ស្រុកប្រាសាទបាគង]]។ តាមអនុក្រឹត្យក្រុងរុនតាឯកមានសង្កាត់ចំនួន ០២ គឺ[[ឃុំរុនតាឯក|សង្កាត់រុនតាឯក]]និង[[ឃុំបល្ល័ង្គ(ស្រុកប្រាសាទបាគង)|សង្កាត់បល្ល័ង្ក]]ហើយទីតាំងរដ្ឋបាលក្រុងរុនតាឯកគឺស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំរុនតាឯក|សង្កាត់រុនតាឯក]]ចំណែកទីតាំងរដ្ឋបាល[[ស្រុកបន្ទាយស្រី]]គឺស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំខ្នារសណ្តាយ]]។ក្នុងអនុក្រឹត្យបញ្ជាក់ថាការបង្កើតក្រុងរុនតាឯកត្រូវចូលជាធរមានសម្រាប់ការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សារាជធានី ក្រុមប្រឹក្សាខេត្ត ក្រុមប្រឹក្សាក្រុង ក្រុមប្រឹក្សាស្រុក ក្រុមប្រឹក្សាខណ្ឌ អាណត្តិទី ០៤។ អតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា[[ហ៊ុន សែន|សម្តេចអគ្គមហាសេនាបតី តេជោ ហ៊ុន សែន]]ធ្លាប់បានលើកឡើងថារាជរដ្ឋាភិបាលនឹងកែប្រែតំបន់រុនតាឯកទៅជាទីក្រុងដ៏ទំនើបដោយមានការអភិវឌ្ឍសាងសង់និងរៀបចំហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធនានាជូនប្រជាពលរដ្ឋបានរស់នៅប្រកបដោយផាសុកភាព។ ក្នុងរាជរដ្ឋាភិបាលអាណត្តិទី ០៧ ដែលដឹកនាំដោយ[[ហ៊ុន ម៉ាណែត|សម្តេចមហាបវរធិបតី ហ៊ុន ម៉ាណែត]]ក៏បានសម្រេចដាក់ឲ្យដំណើរការរថយន្តចំនួន ១០ គ្រឿងសម្រាប់ដឹកពលរដ្ឋនៅតំបន់រុនតាឯកទៅកាន់[[ក្រុងសៀមរាប]]ទាំងទៅទាំងមកដោយមិនគិតប្រាក់ផងដែរ។ == រដ្ឋបាល == ក្រុងរុនតាឯក ជាក្រុងមួយស្ថិតនៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០២ សង្កាត់ ៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដសង្កាត់ ! សង្កាត់ ! អក្សរឡាតាំង ! ភូមិ |- | | [[សង្កាត់រុនតាឯក]] | Run Ta Ek Sangkat | តាឯក, ត្មាតពង, តានី, រុន, ជ័យ, ថ្នល់, ស្រែចង្ហូត |- | | [[សង្កាត់បល្ល័ង្ក]] | Ballangk Sangkat | ធ្លកកំបុត, គោកប្ញស្សី, ស្នារសង្រ្កាម, ក្រពើ, តាកុយ, ព្រំកុដិ្ឋ, ត្រាច, ពពេល |} == ឯកសារពិគ្រោះ == == អត្ថបទផ្សេងទៀត == rfl0cjzqboqysk1mhjynkxytzsj05p7 0 52228 321423 319702 2025-06-03T02:49:05Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321423 wikitext text/x-wiki [[ភូមិព្រះដាក់]] មានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំព្រះដាក់]] [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]] [[ខេត្តសៀមរាប]] [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]។ភូមិមួយនេះត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាភូមិគំរូដែលមានការអភិវឌ្ឍយ៉ាងល្អនិងទទួលបានការគាំទ្រយ៉ាងខ្លាំងពីភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិ។ប្រជាពលរដ្ឋភូមិព្រះដាក់បានបន្តការរស់នៅក្នុងបរិស្ថានដែលស្អាតមានការរៀបចំផ្ទះសម្បែងបានស្អាតមានរបៀបរៀបរយនិងការស្លៀកពាក់បានយ៉ាងល្អសមរម្យ។ពួកគេក៏បានថែរក្សាបរិស្ថានឲ្យបានស្អាតនិងបន្តថែរក្សាប្រពៃណីមួយចំនួនដែលអ្នកភូមិបានធ្វើ។ មុខរបរមួយដែលមានសារៈសំខាន់និងល្បីល្បាញនៅក្នុងភូមិព្រះដាក់គឺការផលិត'''នំអាកោរត្នោត'''។មុខរបរនេះត្រូវការការប្រមូលផ្តុំនូវធនធានធម្មជាតិដូចជាផ្លែត្នោត និងការប្រើប្រាស់បុគ្គលិកជួយការងារ។ការលក់នំអាកោរត្នោតបានកើនឡើងដោយសារការគាំទ្រពីភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិនិងការផ្សព្វផ្សាយតាមបណ្ដាញសង្គម។ ភូមិព្រះដាក់ក៏មានការអភិវឌ្ឍទៅលើវិស័យផ្សេងៗទៀតផងដែរដូចជាការធ្វើផលិតផលចេញពីឫស្សី ផ្តៅ និង រពាក់ដែលមានលក់ទាំងនៅក្នុងតំបន់និងតាមបណ្ដាញសង្គម។ការអភិវឌ្ឍនេះបានជួយសម្រួលដល់ជីវភាពគ្រួសារនៅក្នុងភូមិព្រះដាក់និងបង្កើនចំណូលសេដ្ឋកិច្ចនៅក្នុងតំបន់។ភូមិព្រះដាក់គឺជាភូមិដែលមានការអភិវឌ្ឍយ៉ាងល្អនៅក្នុងវិស័យសេដ្ឋកិច្ចនិងបរិស្ថាន។ការរីកចម្រើននេះបានជួយសម្រួលដល់ជីវភាពប្រជាពលរដ្ឋនិងបង្កើនការទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិ។ jockm9vbtfm6kyd8rifv91rak1fssri 321424 321423 2025-06-03T02:52:12Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321424 wikitext text/x-wiki [[ភូមិព្រះដាក់]] មានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំព្រះដាក់]] [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]] [[ខេត្តសៀមរាប]] [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]។ភូមិមួយនេះត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាភូមិគំរូដែលមានការអភិវឌ្ឍយ៉ាងល្អនិងទទួលបានការគាំទ្រយ៉ាងខ្លាំងពីភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិ។ប្រជាពលរដ្ឋភូមិព្រះដាក់បានបន្តការរស់នៅក្នុងបរិស្ថានដែលស្អាតមានការរៀបចំផ្ទះសម្បែងបានស្អាតមានរបៀបរៀបរយនិងការស្លៀកពាក់បានយ៉ាងល្អសមរម្យ។ពួកគេក៏បានថែរក្សាបរិស្ថានឲ្យបានស្អាតនិងបន្តថែរក្សាប្រពៃណីមួយចំនួនដែលអ្នកភូមិបានធ្វើ។ មុខរបរមួយដែលមានសារៈសំខាន់និងល្បីល្បាញនៅក្នុងភូមិព្រះដាក់គឺការផលិត'''នំអាកោរត្នោត។'''ការលក់នំអាកោរត្នោតបានកើនឡើងដោយសារការគាំទ្រពីភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិនិងការផ្សព្វផ្សាយតាមបណ្ដាញសង្គម។ ភូមិព្រះដាក់ក៏មានការអភិវឌ្ឍទៅលើវិស័យផ្សេងៗទៀតផងដែរដូចជាការធ្វើផលិតផលចេញពីឫស្សី ផ្តៅ និង រពាក់ដែលមានលក់ទាំងនៅក្នុងតំបន់និងតាមបណ្ដាញសង្គម។ការអភិវឌ្ឍនេះបានជួយសម្រួលដល់ជីវភាពគ្រួសារនៅក្នុងភូមិព្រះដាក់និងបង្កើនចំណូលសេដ្ឋកិច្ចនៅក្នុងតំបន់។ភូមិព្រះដាក់គឺជាភូមិដែលមានការអភិវឌ្ឍយ៉ាងល្អនៅក្នុងវិស័យសេដ្ឋកិច្ចនិងបរិស្ថាន។ការរីកចម្រើននេះបានជួយសម្រួលដល់ជីវភាពប្រជាពលរដ្ឋនិងបង្កើនការទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិ។ 3j4myty6x4yk2xv665v1g8i84796vyv 321430 321424 2025-06-03T05:49:54Z 117.20.116.243 321430 wikitext text/x-wiki [[ភូមិព្រះដាក់]] មានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំព្រះដាក់]] [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]] [[ខេត្តសៀមរាប]] [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]។ភូមិមួយនេះត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាភូមិគំរូដែលមានការអភិវឌ្ឍយ៉ាងល្អនិងទទួលបានការគាំទ្រយ៉ាងខ្លាំងពីភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិ។ប្រជាពលរដ្ឋភូមិព្រះដាក់បានបន្តការរស់នៅក្នុងបរិស្ថានដែលស្អាតមានការរៀបចំផ្ទះសម្បែងបានស្អាតមានរបៀបរៀបរយនិងការស្លៀកពាក់បានយ៉ាងល្អសមរម្យ។ពួកគេក៏បានថែរក្សាបរិស្ថានឲ្យបានស្អាតនិងបន្តថែរក្សាប្រពៃណីមួយចំនួនដែលអ្នកភូមិបានធ្វើ។ មុខរបរមួយដែលមានសារៈសំខាន់និងល្បីល្បាញនៅក្នុងភូមិព្រះដាក់គឺការផលិត'''នំអាកោរត្នោត'''។ការលក់នំអាកោរត្នោតបានកើនឡើងដោយសារការគាំទ្រពីភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិនិងការផ្សព្វផ្សាយតាមបណ្ដាញសង្គម។ ភូមិព្រះដាក់ក៏មានការអភិវឌ្ឍទៅលើវិស័យផ្សេងៗទៀតផងដែរដូចជាការធ្វើផលិតផលចេញពីឫស្សី ផ្តៅ និង រពាក់ដែលមានលក់ទាំងនៅក្នុងតំបន់និងតាមបណ្ដាញសង្គម។ការអភិវឌ្ឍនេះបានជួយសម្រួលដល់ជីវភាពគ្រួសារនៅក្នុងភូមិព្រះដាក់និងបង្កើនចំណូលសេដ្ឋកិច្ចនៅក្នុងតំបន់។ភូមិព្រះដាក់គឺជាភូមិដែលមានការអភិវឌ្ឍយ៉ាងល្អនៅក្នុងវិស័យសេដ្ឋកិច្ចនិងបរិស្ថាន។ការរីកចម្រើននេះបានជួយសម្រួលដល់ជីវភាពប្រជាពលរដ្ឋនិងបង្កើនការទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិ។ fzrx4zgrz6koa4be2r0d020qhm3gz73 0 52359 321425 321186 2025-06-03T03:01:52Z Pichet Vongsa 37557 321425 wikitext text/x-wiki '''ង្វៀន ហ្វុកង្វៀន''' (阮福源; កើតថ្ងៃទី១៦ សីហា ១៥៦៣ – ១៩ វិច្ឆិកា ១៦៣៥) រាជនាម '''ង្វៀន ហ៊ីតុង''' ជា[[រាជវង្សង្វៀន|ស្ដេចរាជវង្សង្វៀន]]ទីពីរដែលគ្រប់គ្រងវៀតណាមភាគខាងត្បូងពីឆ្នាំ ១៦១៣ ដល់ ១៦៣៥។ ក្នុងអំឡុងពេលកាន់អំណាច [[រាជវង្សង្វៀន]]បានបង្កើតការតាំងទីលំនៅមួយនៅ[[ទីក្រុងព្រៃនគរ|ក្រុងព្រៃនគរ]]។ ក្រោយមក ការបដិសេធរបស់គាត់ក្នុងការលើកសួយសារអាករដល់[[រាជវង្សទ្រិញ]] បានបង្កឱ្យមាន[[សង្រ្គាមទ្រិញ-ង្វៀន]] ។ គាត់ជាបិតារបស់នាង [[សម្ដេចព្រះភគវតី វីរក្សត្រី អង្គចូវ|ង៉ុក វ៉ាន់]] ឬ '''អង្គចូវ''' ដែលជាមហេសីរបស់[[ជ័យជេស្ឋាទី២|ព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី២]] ។ {{Infobox monarch|name=ង្វៀន ហ្វុកង្វៀន|title=[[រាជវង្សង្វៀន]]|image=Nguyễn lords.jpg|succession=[[រាជវង្សង្វៀន]]|reign=១៦១៣-១៦៣៦|predecessor=[[ង្វៀន ហឿង]]|successor=[[ង្វៀន ហ្វុកឡាន]]|birth_name=១៦ សីហា ១៥៦៣|death_date={{death date and age|1635|11|19|1563|8|16}}|spouse=ម៉ាក ធីសាយ|issue=ង្វៀន ហ្វុកគី<br>[[ង្វៀន ហ្វុកឡាន]] <br>[[ង្វៀន ហ្វុកង៉ុកវ៉ាន]] (អង្គចូវ)|mother=ង្វៀន ធី|religion=ព្រះពុទ្ធសាសនា|father=[[ង្វៀន ហឿង]]|caption=ង្វៀន ហ្វុកង្វៀន នៅក្នុងគំនូររបស់ជប៉ុនសតវត្សទី១៧}} == ទំនាក់ទំនងកម្ពុជា == បន្ទាប់ពីឡើងគ្រងរាជ្យជាព្រះមហាក្សត្ររួចមក [[បរមរាជាទី៤|ព្រះបាទស្រីសុរិយោពណ៌]] ទ្រង់បានឈ្វេងយល់ថា ឥទ្ធិពលរបស់សៀមមកលើប្រទេសរបស់ព្រះអង្គមានទម្ងន់ខ្លាំងក្លាណាស់។ ម្ល៉ោះហើយ ដើម្បីរំដោះខ្លួនចេញពីក្រញ៉ាំឥទ្ធិពលសៀម ព្រះអង្គបានចងស្ពានមេត្រីជាមួយនឹងស្ដេចយួនវិញម្ដង ដោយមានបំណងទប់ទល់ការគំរាមកំហែងពីឥទ្ធិពលសៀមមកលើកម្ពុជា។ ដោយទ្រង់សម្លឹងឃើញថាអាណ្ណាមកំពុងតែមានឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងក្បែររបងប្រទេសកម្ពុជា ក្រោយអាណ្ណាមបានដណ្ដើមយកខេត្តមួយចំនួនពីចម្ប៉ាសឹងតែអស់រលីង។ ព្រឹត្តិការណ៍ទាំងអស់នេះជាដើមហេតុដែល ព្រះបាទស្រីសុរិយោពណ៌ បានទៅចងសម្ព័ន្ធមេត្រីភាពជាមួយពួកយួនដោយស្ដីដណ្ដឹងបុត្រីស្ដេចយួនដើម្បីរៀបអភិសេកជាមួយគ្នារាជបុត្រច្បងនាម[[ជ័យជេស្ឋាទី២|ជ័យជេដ្ឋាទី២]] ។ បើយោងតាមឯកសារយួន<ref>Phan Khoang, Viêt Su : Xu Dang Trong 1558-1777, Saigon,1969.</ref>គឺ [[ជ័យជេស្ឋាទី២|ជ័យជេដ្ឋាទី២]]ឯងទៅបានទៅស្ដីដណ្ដឹងបុត្រីស្ដេចយួនដោយសង្ឃឹមថាមានការគាំទ្រពីស្ដេច[[ហ្វេ|ក្រុងហ្វេ]]ដើម្បីទប់ទល់នឹងការគំរាមកំហែងរបស់សៀម។<ref>សៀវភៅប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ភាគទី២, ឆ្នាំ១៩៧៣,(បោះពុម្ពឡើងវិញឆ្នាំ២០០៩),អ្នកស្រី ត្រឹង ងា,ទំព័រទី១៩៨</ref> ការរៀបអភិសេករវាងព្រះបាទជ័យជេដ្ឋានិងក្សត្រីយួនបានប្រារព្ធឡើងនៅគ.ស ១៦២០ នៅពេលដែលព្រះអង្គបានឡើងសោយរាជ្យបាន ២ ឆ្នាំទៅហើយ។ ជាលទ្ធផលនៃការរៀបអភិសេករវាងស្ដេចខ្មែរនិងកូនស្រីស្ដេចយួន ជាកត្តាដែលនាំឲ្យស្ដេចយួន [[ង្វៀន ហ្វុកង្វៀន]] បានបញ្ជូនគណៈបេសកកម្មទូតយួនបញ្ជូនមករាជធានីឧត្ដុង្គ ក្នុងគោលបំណងសូមព្រះរាជាខ្មែរអនុញ្ញាតឲ្យយួនបង្កើតគ្រឹះស្ថានជំនួញនៅប៉ែកខាងត្បូងប្រទេសខ្មែរ ត្រង់តំបន់[[ទីក្រុងព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] និង កំពង់ក្របី និងមានបុព្វសិទ្ធិក្នុងការកាន់កាប់ក្រសួងគយនៅក្នុងតំបន់នោះផង។ ចាប់តាំងពីពេលនោះហើយ ដែលជាចំណុចសំខាន់ ដែលជនជាតិយួនជាច្រើនបានសម្រុកមករស់នៅស្រុកខ្មែរកាន់តែច្រើនឡើងៗ ដោយក្រោមហេតុផលថា ''ដើម្បីជួយអាជ្ញាធរខ្មែររក្សាសន្តិសុខឲ្យមានប្រសិទ្ធភាព'' ស្តេចយួន [[ង្វៀន ហ្វុកង្វៀន]] បានបញ្ជូនមេទ័ពម្នាក់ឲ្យទៅឈរនៅតំបន់នោះទៀតផង។ បើយោងទៅតាមពង្សាវតាខ្មែរខ្លះនិយាយថាស្ដេចយួនបានទទួលឲ្យមកសុំខ្ចីដីខ្មែរត្រង់'''ព្រៃនគរ-កំពង់ក្របី'''ដើម្បីហ្វឹកហាត់ទាហានធ្វើចម្បាំងជាមួយចិនហើយនិងបង្វិលសងមកវិញក្រោយរយៈពេល ៥ឆ្នាំ។<ref>សៀវភៅប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ភាគទី២, ឆ្នាំ១៩៧៣,(បោះពុម្ពឡើងវិញឆ្នាំ២០០៩),អ្នកស្រី ត្រឹង ងា,ទំព័រទី២០១</ref> ការតាំងទីលំនៅរបស់ជនជាតិយួននៅផ្នែកខាងត្បូងនៃប្រទេសគឺជាការចាប់ផ្តើមនៃការពង្រីកខ្លួនដ៏ធំមួយដោយជនជាតិយួនហួសពីព្រំដែនភាគខាងត្បូងដែលបង្កើតឡើងដោយ[[ឡេថាញ់តុង]]ក្នុងឆ្នាំ១៤៧១ ។ == ឯកសារយោង == 9wqety2qqiamcx2i0ll4jfs2x0c3688 0 52365 321459 321232 2025-06-04T02:19:43Z 200.24.154.82 321459 wikitext text/x-wiki '''ភូមិអ្នកតាទ្វារ''' ភូមិអ្នកតាទ្វារ ស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំព្រះធាតុ]] [[ស្រុកអូររាំងឪ]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]]។ ភូមិនេះជាភូមិបុរាណមួយដែលមានអាយុកាលរាប់រយឆ្នាំមកហើយ ដោយឡែកឈ្មោះអ្នកតាទ្វារ គឺមកពីមានអ្នកតាមួយអង្គមានខ្ទមនៅនឹងមាត់ផ្លូវចូលភូមិនៅទិសខាងកើត ទើបភូមិដាក់ថា''អ្នកតាទ្វារ ។''<ref>ព័ត៌មានក្រៅផ្លូវការ</ref> ភូមិនេះមាន២។ ភូមិទី១ស្ថិតនៅទិសខាងលិច ជាតំបន់ទំនាប ហ៊ុំព័ទ្ធដោយវាលស្រែ ស្ទឹង។ នេះនៅភូមិនេះពិបាកនឹងដាំដំណាំហូបផ្លែណាស់។ ឆ្នាំណាដែលទឹកទន្លេមេគង្គឡើងខ្លាំង ទឹកអាចឡើងដល់ខាងក្រោយភូមិតាមរយៈទន្លេស្ងួត។ អ្នកនៅភូមិទី២ហៅភូមិនេះថា ភូមិក្រោម ឬអ្នកតាទ្វារក្រោម។ ភូមិទី២ ស្ថិតនៅខាងកើតភូមិចាស់ ដោយឆ្លងកាត់វាលស្រែ និងដីចម្ការចម្ងាយប្រហែលជិត២គីឡូម៉ែត្រ។ ភូមិនេះតាំងនៅលើភូមិសាស្ត្រដីទួល ប្រភេទដីក្រហម ដែលអំណោយផលក្នុងការដាំដំណាំហូបផ្លែ។ ភូមិនេះកើតចេញពីអ្នកភូមិចាស់នាំគ្នាផ្លាស់មកតាំងទីលំនៅក្នុងអំឡុងឆ្នាំ១៩៩០ ដែលកាលនោះហ៊ុំព័ទ្ធដោយដើមឈើព្រៃ។ ភូមិថ្មីនេះកាលបង្កើតដំបូងមានតែប្រមាណជាង៣០គ្រួសារប៉ុណ្ណោះ។ ភូមិថ្មីនេះកាលដើមឡើយដាក់ឈ្មោះថា ភូមិ ''អ្នកតាទ្វារលើ'' មានមេភូមិឈ្មោះ ស៊ីម អនុភូមិឈ្មោះ មាន់។ អ្នកភូមិចាស់ហៅភូមិនេះថា ភូមិថ្មី ឬភូមិលើ។ បច្ចុប្បន្នភូមិទាំង២នេះរួមបញ្ចូលគ្នាជាភូមិតែមួយ មេភូមិតែមួយ ឈ្មោះតែមួយគឺ ភូមិអ្នកតាទ្វារ។ == វឯកសារយោង == {{reflist}} 78qjs9q43l4ibf47xv9wsooz90q366m 0 52369 321525 321317 2025-06-05T01:44:56Z InternetArchiveBot 32568 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 321525 wikitext text/x-wiki ប្រវត្តិសាស្ត្រ [[ភាគឦសាន (ថៃ)|ឦសាន]] ( อีสาน ) ត្រូវ​បាន​កំណត់​ដោយ​ភូមិសាស្ត្រ​របស់​វា ដែល​ស្ថិត​នៅ​លើ [[ខ្ពង់រាបគោរាជ|​ខ្ពង់រាប​គោរាជ]] រវាង [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|​ប្រទេស​កម្ពុជា]] [[ឡាវ]] និង [[ថៃ|​ថៃ]] ។ រដ្ឋាភិបាលជាតិបានអះអាងថា ឈ្មោះ "ឦសាន" បានមកពីសំស្ក្រឹត ''[[ឦសាន|ឦឝាន]]'' ដែលជាឈ្មោះរបស់ [[ព្រះសិវៈ]] ដែលពួកគេបានអះអាងថាសំដៅទៅលើការគ្រប់គ្រងរបស់ព្រះអង្គនៅទិសឦសាន (សំស្ក្រឹត ''ឦឝាន'' ) ។ ការបកស្រាយនេះមានគោលបំណងពង្រឹងអត្តសញ្ញាណរបស់ឥសានថាជាភូមិភាគឦសាននៃប្រទេសថៃ ជាជាងជាផ្នែកមួយនៃព្រះរាជាណាចក្រលាវ ដោយសារការភ័យខ្លាចរបស់ប្រជាជនឡាវបំបែកខ្លួន។ ស្តេចថៃ [[វជិរាវុធ|វជិរវុធ]] បានហៅឈ្មោះបុរាណឡើងវិញ ដោយកំណត់ផ្នែកឦសាននៃ [[អាណាចក្ររតនកោសិន្ទ្រ៍|នគររតនៈកូស៊ីនថា]] "ឦសាន"។ កាល​ពី​មុន​ក្នុង​រជ្ជកាល [[ចូឡាលង្ករណ៍|​ចូឡាឡុងកន]] ​នៅ​ដើម​សតវត្ស​ទី​២០ វិស័យ​នេះ​ត្រូវ​បាន​គេ​ហៅ​ជា​ទូទៅ​ថា ''ហួមឿងឡាវ'' ( {{Lang|th|หัวเมืองลาว}} ) សម្រាប់តំបន់ភាគខាងជើងនៃ [[នគររាជសីមា]] (កូរ៉ាត់) និង ''ខាមេនប៉ាដុង'' ( ''វាលរហោស្ថានខ្មែរ'' {{Lang|th|เขมรป่าดง}} ) សម្រាប់សង្កាត់នៅភាគខាងកើត។ ក្រោយ​មក ពាក្យ ''​ឦសាន'' ​បាន​ចូល​មក​យ៉ាង​ទូលំ​ទូលាយ បើ​ក្រៅ​ផ្លូវ​ការ​ប្រើ​ជា​ពាក្យ​ភូមិភាគ​ឦសាន និង ''ខន អ៊ីសាន'' ( ''Isan people'', {{Lang|th|คนอีสาน}} ) ជាពាក្យទូទៅសម្រាប់ជនជាតិឦសាន។ ឦសានត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយប្រទេសជិតខាងនីមួយៗរបស់ខ្លួនជាវេន ទោះបីជាភាពគ្មានកូនដែលទាក់ទងគ្នារបស់វាមានន័យថាវាជាសមរភូមិញឹកញាប់ជាងរង្វាន់ក៏ដោយ។ ជាជាងត្រូវបានដាក់បញ្ចូលទៅក្នុងអាណាចក្ររៀងៗខ្លួននៃអំណាចនីមួយៗ តំបន់នេះត្រូវបានបែងចែកទៅជា ''មឿង'' (" [[ទីក្រុង-រដ្ឋ]] ", {{Lang|th|เมือง}} ) រាល់ ការសងសឹក ចំពោះអំណាចមួយ ឬច្រើននៅក្រោម [[មណ្ឌល (គំរូនយោបាយ)|ប្រព័ន្ធមណ្ឌល]] ។ ពេញមួយសតវត្សទី ២០ រដ្ឋាភិបាលថៃបានចាត់វិធានការដើម្បីពង្រឹងឋានៈរបស់ ឦសាន ជាផ្នែកមួយរបស់ប្រទេសថៃ និងដើម្បីលុបបំបាត់ប្រភពដើមនៃជនជាតិ [[ជនជាតិលាវ|ឡាវ]] [[ជនជាតិខ្មែរ|ខ្មែរ]] និង [[ជនជាតិកួយ|កួយ]] ដែលជាដំណើរការដែលគេស្គាល់ថាជា Thaification ។ [[ឯកសារ:Phanom_Rung_Wikimedia_Commons.jpg|ស្តាំ|រូបភាពតូច| ប្រាសាទភ្នំរុង នៅ [[បុរីរម្យ]] ។]] ប្រជាជន​ភាគ​ច្រើន​នៅ​ភូមិ​ឦសាន​បច្ចុប្បន្ន​និយាយ​ភាសា​ឡាវ​ដែល​គេ​ស្គាល់​ថា​ជា ​ភាសា​ឦសាន ។ អ្នក​និយាយ​ខ្មែរ​ជា​ច្រើន​រស់​នៅ​ពាក់​កណ្តាល​ភាគ​ខាង​ត្បូង ហើយ ​អ្នក​និយាយ​កាទូ ​ជា​ច្រើន​ភាគ​តិច (ពោល​គឺ គួយ ប្រុ និង​សូ) ក៏​មាន​ដែរ។ ជន​ជាតិ​ឦសាន្ត​ភាគ​ច្រើន​មាន​ទាំង​អ្នក​ប្រាស្រ័យ​ទាក់​ទង និង​ចេះ​អក្សរ​មួយ​កម្រិត​នៅ​ក្នុង [[ភាសាថៃ|​ភាសា​ថៃ​កណ្តាល]] ។ មុនពេលរដ្ឋាភិបាលកណ្តាលណែនាំ [[អក្សរថៃ|អក្ខរក្រម និងភាសាថៃ]] នៅក្នុងសាលាតាមតំបន់ ប្រជាជនឦសានបានសរសេរជា [[អក្សរឡាវ]] ដែលជាអក្សរស្រដៀងគ្នាដែលថៃបានទទួលយក។ មនុស្សភាគច្រើននៅតែនិយាយ ភាសាឦសាន ដែលជាគ្រាមភាសានៃ [[ភាសាឡាវ]] ជាភាសាដំបូងរបស់ពួកគេ។ ជនជាតិសំខាន់នៅភាគខាងត្បូងក៏និយាយ [[ភាសាខ្មែរសុរិន្ទ|ខ្មែរខាងជើង]] ដែរ។ [[ជនជាតិកួយ]] ជាជនជាតិអូស្ដ្រូអាស៊ី ដែលប្រមូលផ្តុំជុំវិញស្នូលនៃអ្វីដែលធ្លាប់ជា [[ចេនឡា|អាណាចក្រចេនឡា]] និងត្រូវបានគេស្គាល់ថាជា ''ខ្មែរបូរាណ'' “ខ្មែរបុរាណ” គឺជាតំណភ្ជាប់ទៅកាន់ប្រវត្តិសាស្ត្រមុនសម័យតៃក្នុងតំបន់។ == បុរេប្រវត្តិ == បំណែកលលាដ៍ក្បាល [[ហ្វូស៊ីល]] ''Homo erectus'' ចំនួន ៤ ត្រូវបានរកឃើញនៅក្នុងរូងភ្នំ Hat Pudui ភាគខាងជើងប្រទេសថៃ ( ស្រុក Ko Kha ខេត្ត ឡាំប៉ាង) ដោយ ក្រុមបុរាណវិទូ ថៃ Somsak Pramankij និង Vadhana Subhavanin ស្ថិតក្នុងស្រទាប់បញ្ញើមានអាយុកាលតាំងពីពាក់កណ្តា លយុគសម័យ Pleistocene ដែលនៅមុនពេលដែល [[ខ្ពង់រាបគោរាជ|ខ្ពង់រាប គោរាជ]] ត្រូវបានលើកពីតំបន់ខ្ពង់រាប។ <ref>{{Cite journal|last=Bunopas|first=Sangad|last2=Vella|first2=Paul|date=17–24 November 1992|title=Geotectonics and Geologic Evolution of Thailand|url=http://library.dmr.go.th/library/6198.pdf|location=Bangkok|publisher=National Conference on Geologic Resources of Thailand|page=224|archive-url=https://web.archive.org/web/20110820011502/http://library.dmr.go.th/library/6198.pdf|archive-date=20 August 2011|quote=...latest Pleistocene early to the Recent regional uplifting must have occurred.}}</ref> សាស្ត្រាចារ្យ Phillip V. Tobias នៃ សាកលវិទ្យាល័យ Johannesburg នៃ Witwatersrand បានពិនិត្យបំណែកទាំងនោះ ហើយបាននិយាយថា "វាហាក់ដូចជាជៀសមិនរួច ប៉ុន្តែដើម្បីសន្និដ្ឋានថា ប្រទេសថៃត្រូវតែជាផ្លូវហាយវេ ឬផ្លូវបំបែកនៅក្នុងចលនារបស់ មនុស្ស Hominids &#x2014; ជាសមាជិកនៃគ្រួសារមនុស្ស"។ <ref>{{Cite news|date=November 2, 2001|title=Fossil skull not so old, but important|work=Ananova.com|url=http://www.arcl.ed.ac.uk/a1/stoppress/stop896.htm|url-status=dead|access-date=September 30, 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20120415073544/http://www.arcl.ed.ac.uk/a1/stoppress/stop896.htm|archive-date=April 15, 2012|quote=A leading expert says an important fossil find in Thailand may not be as old as first reported, but is still significant.}}</ref> ផ្ទាំងគំនូរ Pha Taem តាមដង [[ទន្លេមេគង្គ]] ក្នុង [[ខេត្តឧត្តរធានី|ខេត្ត ឧត្តរធានី]]មានអាយុកាលប្រហែល ១៥០០ មុនគ.ស។ ពួកវានៅក្មេងជាង ប៉ុន្តែស្រដៀងទៅនឹង ផ្ទាំងគំនូរថ្មនៃភ្នំ Hua នៅភាគខាងត្បូងប្រទេសចិន ដែលត្រូវបានសន្មតថាជាជនជាតិ Luoyue ដែលសព្វថ្ងៃនេះជាវាលទំនាបនៃភាគខាងជើងប្រទេសវៀតណាម ជាពិសេសតំបន់វាលភក់ ដែលសម្បូរទៅដោយកសិកម្មនៃដីសណ្ដទន្លេក្រហម ហើយជាពិសេសត្រូវបានផ្សារភ្ជាប់ជាមួយនឹង [[វប្បធម៌ដុងសឺន|វប្បធម៌ ដុងសឺន]] នៃ យុគសម័យសំរិទ្ធ នៃអាស៊ីអាគ្នេយ៍ដីគោក។ [[ឯកសារ:Museum_für_Indische_Kunst_Dahlem_Berlin_Mai_2006_056.jpg|ស្តាំ|រូបភាពតូច| គ្រឿងស្មូន បានឆៀង នៅក្នុង ''សារមន្ទីរ für Indische Kunst'', Berlin-Dahlem]] តំបន់បុរាណវិទ្យា បានឆៀង ដែលមានអាយុកាលប្រហែលពីឆ្នាំ ៣០០០ មុនគ.ស ដល់ ៣០០នៃគ.ស បានទាក់ទាញការចាប់អារម្មណ៍នៅឆ្នាំ ១៩៦៦ ដែលហាក់ដូចជាកន្លែងចាស់ជាងគេរបស់ពិភពលោកដែលបង្ហាញពីដាននៃវប្បធម៌សម័យសំរិទ្ធ ដោយសារកំហុសនៃះអាយុកាល។ នៅក្នុង វិចិត្រសិល្បៈ កន្លែងនេះគឺគួរឱ្យកត់សម្គាល់សម្រាប់គ្រឿងស្មូនរបស់វា។ ការស៊ើបអង្កេតបន្ថែមទៀតលើគ្រោងឆ្អឹងបុរាណបានចោទជាសំណួរយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរអំពីការផ្លាស់ប្តូរទៅជា sedentism និង [[កសិកម្ម]] កាន់តែខ្លាំង។ <ref> {{Cite journal|last=Pietrusewsky|first=Michael|last2=Douglas|first2=Michele T. (Michele Toomay)|date=Fall 2001|title=Intensification of Agriculture at Ban Chiang: Is There Evidence from the Skeletons?|url=http://muse.jhu.edu/login?uri=/journals/asian_perspectives/v040/40.2pietrusewsky.pdf|journal=[[Asian Perspectives]]|location=[[Project MUSE]]|publisher=[[University of Hawai'i Press]]|volume=40|issue=2|pages=157–178|doi=10.1353/asi.2001.0023|issn=0066-8435|id=e-|accessdate=21 September 2011|quote='''Abstract''': Human skeletal remains excavated in 1974–1975 at Ban Chiang, a premetal to Bronze/Iron Age site located in northeastern Thailand, are used to examine the health effects of sedentism and agricultural intensification. The archaeological sequence provides evidence for the introduction of iron and water buffalo in the Middle period, suggesting the beginning of intensified agriculture. The effects of this agricultural intensification on the paleodemography, health, and patterns of traumatic injury of Ban Chiang's early inhabitants is examined. The skeletal and dental attributes examined include palaeodemographic parameters, dental caries, dental enamel hypoplasia, cribra orbitalia, stature, skeletal infections, and trauma. The results of this analysis are mixed. There are decreases in life expectancy and mean age-at-death that are consistent with a decline in health over time, but evidence for an increase in fertility, expected with intensified agriculture, is not found. Expected temporal increases in dental enamel hypoplasia and adult cribra orbitalia are documented. However, the expected decline in adult stature and expected increases in dental caries, cribra orbitalia in subadults, skeletal infection, and traumatic injury are not found. Overall, the skeletal indicators support continuity in Ban Chiang health, suggesting continuous reliance on a broadly based subsistence system. These findings do not fit the typical pattern demonstrated for other human groups experiencing the transition to sedentism and intensified agriculture and may support the contention that Southeast Asia's archaeological sequence differs markedly from those studied elsewhere in the world|hdl-access=free}}</ref> សំណួរដែលសួរថា ហេតុអ្វីបានជាទីតាំងនេះត្រូវបានបោះបង់ចោលរហូតដល់មានការតាំងទីលំនៅថ្មីដោយជនអន្តោប្រវេសន៍ឡាវនៅសតវត្សទី ១៩ នៅតែត្រូវដោះស្រាយ។ ទីតាំងយុគសំរិទ្ធនៃ វត្ត Ban Non Wat នៅភាគអាគ្នេយ៍នៃខ្ពង់រាបក៏ស្ថិតនៅក្រោមការស៊ើបអង្កេតផងដែរ (២០០២-បច្ចុប្បន្ន)។ == ប្រវត្តិសាស្ត្រដើម == អរិយធម៌​ដ៏​សំខាន់​ដំបូង​គេ​ដែល​បាន​កាន់កាប់​តំបន់​ឦសាន​ត្រូវ​បាន​គេ​ចាត់​ទុក​ថា​តាម​រយៈ​ការ​សិក្សា​វត្ថុ​បុរាណ​ថា​ជា [[ទ្វារវត្តី|​ទ្វារវតី]] តែវាមិនមែនជាការពិតទេ អរិយធម៌ដែលបង្ហាញដំបូងនៅឦសានគឺជាខ្មែរ គេបានរកឃើញសិលាចារឹកព្រះបាទមហេន្ទ្រវរ្ម័នទី១ ចំនួន១២កន្លែងនៅឦសាន។ សំណល់​នៃ​ទីក្រុង​ដែល​មាន​កំផែង​និង​រមូរ​បាន​ខ្ចាត់ខ្ចាយ​តាម​តំបន់​នៅ​តាម​ជ្រលង​នៃ​ទន្លេ [[ទន្លេជី|ជិ]] និង [[ទន្លេមូល|​ទន្លេមូន]] នេះច្រើនតែបង្ហាញពីឥទ្ធិពលពុទ្ធសាសនា និងហិណ្ឌូ ប្រហែលជាពង្រីកពីភាគខាងលិច ឬឆ្នេរសមុទ្រ និងអាងទន្លេ [[ទន្លេចៅព្រះយា|ចៅប្រាយ៉ា]] ។ == ការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្មែរ == ខ្មែរគ្រប់គ្រងតំបន់ឦសានតាំងពី [[ជនជាតិមន|សម័យមុនអង្គរ]] ​មកម្លេះដែលមានផស្ដុតាងនៃសិលាចារឹក,ប្រាសាទនិងចម្លាក់ដូចជា [[ទន្លេចៅព្រះយា|​វត្តព្រះធាតុភ្នំ]] ជាប្រាសាទខ្មែរមួយក្នុង [[អាណាចក្រខ្មែរ|​រចនាបថកំពង់ព្រះ]] ​និងប្រាសាទ [[ក្រុងអង្គរ|​មុនអង្គរ]] ​ផ្សេងទៀត។ មជ្ឈមណ្ឌលសំខាន់ៗជាច្រើនបានក្លាយជា រដ្ឋដៃទន្លេ របស់អង្គរ។ អាស្រ័យហេតុនេះ ប្រាសាទមួយចំនួនសិល្បៈខ្មែរបុរាណ ត្រូវបានគេរកឃើញនៅឦសាន ជាពិសេសនៅភាគខាងត្បូង គឺនៅ [[ប្រាសាទភ្នំរុង|ភ្នំរុង]] និង [[ឧទ្យានប្រវត្តិសាស្ត្រពិមាយ|ភីម៉ៃ]] ដែលស្ថិតនៅលើគេហៅថា [[ផ្លូវបុរាណខ្មែរ|ផ្លូវខ្មែរបុរាណ]] ដែលជាផ្លូវតភ្ជាប់ទៅអង្គរ។ សិលាចារឹក​ដែល​បាន​រក​ឃើញ​ក៏​បាន​ប្រាប់​ពី​ទំនាក់​ទំនង​រវាង​ក្រុង ​វិស័យ និង​នៃខ្មែរ។ == សុខោទ័យ == [[អាណាចក្រសុខោទ័យ|រាជាណាចក្រសុខោទ័យ]] បានរំដោះចេញពីអាណាចក្រអង្គរប្រហែលសតវត្សទី១៣។ ថ្វីត្បិតតែឦសានមិនត្រូវបានគេគិតថាជាផ្នែកមួយនៃនគរសុខោទ័យដោយសារតែខ្វះភស្តុតាងច្បាស់លាស់ក៏ដោយ ក៏អាណាចក្រខ្មែរកាន់តែទន់ខ្សោយ ហើយបានដកថយមកទឹកដីខ្មែរវិញ ដោយបន្សល់ទុកឦសានឱ្យស្ថិតក្នុងកណ្តាប់ដៃនៃ ''ក្រុង'' ដែលបែកបាក់ {{Lang|th|เมือง}} ) ''[[ទីក្រុង-រដ្ឋ]]'' ឬរដ្ឋ។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ប្រជាជន [[ភាសាខ្មែរ|និយាយភាសាខ្មែរ]] ជាច្រើននៅតែមាន និងនៅតែជាក្រុមលេចធ្លោមួយនៅតំបន់ភាគខាងត្បូង ដែលភាគច្រើននៅក្នុងភូមិភាគខាងត្បូងនាពេលបច្ចុប្បន្ន ដូចជានៅ [[ខេត្តសុរិន្ទ]] បច្ចុប្បន្ន [[ខេត្តបុរីរម្យ]] និងមួយចំនួនទៀតនៅក្នុង [[ខេត្តសិរីសាកេត|ខេត្តស៊ីសាកេត]] ។ == ឡានឆាង == [[ឯកសារ:Laos_-_Division_territòriala_vèrs_1750_(vuege).png|រូបភាពតូច| ឦសាន និងអាស៊ីអាគ្នេយ៍ក្នុងសតវត្សទី១៨]] រាជាណាចក្រឡាវ [[ឡានសាង|ឡានឆាង]] ត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅ [[ហ្លួងព្រះបាំង|ហ្លួងព្រះបាង]] ក្នុងសតវត្សទី ១៤ ដោយ [[ហ្វា ង៉ុម|ស្ដេចហ្វាង៉ុម]] ។ ឈ្មោះ​នគរ​នេះ​មាន​ន័យ​ថា ''​លាន​ដំរី'' ដោយ​បន្លឺ​ឈ្មោះ​នគរ​ខាង​ជើង​ជិត​ខាង [[អាណាចក្រឡានណា|​គឺ​លាន​ណា]]​ "លាន​ស្រូវ"។ ខណៈដែលអាណាចក្រខ្មែរបានបន្តដកថយក្រោមសម្ពាធពីនគរតៃជិតខាងនៃ [[អាណាចក្រអយុធ្យា|នគរអយុធ្យា]] និងឡានឆាង។ អយុធ្យាបានបង្កើតវត្តមាននៅ [[នគររាជសីមា]] និង ភីម៉ៃ ។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ ភាគច្រើននៃ [[ខ្ពង់រាបគោរាជ|ខ្ពង់រាប គោរាជ]] បានធ្លាក់ចូលទៅក្នុង មណ្ឌល នៃ ឡានឆាង ។ អ្នកតាំងលំនៅរបស់ឡាវបានចាប់ផ្តើមផ្លាស់ប្តូរបន្តិចម្តង ៗ ឆ្លងកាត់ទន្លេមេគង្គចូលទៅក្នុងឦសាននៅចន្លោះសតវត្សទី ១៤ និង ១៦ ។ ទីក្រុងធំៗត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅ លើយ, Viang Khuk, [[ខេត្តហ្នងគាយ|នងខ្វាយ]], នងបួឡាំភូ (តាមប្រពៃណីរបស់ព្រះអង្គម្ចាស់), សកលនគរ, នគរភ្នំ, [[រយឯត|រយអេត]], សុវណ្ណភូមិ, និង [[ចំប៉ាសាក់ (ក្រុង)|ចំប៉ាសក្តិ]] ។ ការតាំងទីលំនៅបន្ថែមមានទីតាំងនៅ Nong Han Noi, Mahukhanakhon និងការតាំងទីលំនៅមួយចំនួននៅទូទាំងទន្លេមេគង្គពីទីក្រុងវៀងចន្ទន៍ រួមមាន ស្រីឆៀងម៉ៃ, ផនផៅ, ថាបូ, ស្វាយហ្វុង និង ផនផិសៃ។ <ref>{{Cite book|last1=Askew|first1=Marc|title=Vientiane Transformations of a Lao Landscape|date=2007|publisher=Routledge|location=New York|isbn=9780415596626|pages=18–42}}</ref> ការតាំងទីលំនៅដំបូងទាំងនេះជាច្រើនត្រូវបានបំផ្លាញ ឬបោះបង់ចោលក្រោយ ការបះបោររបស់ឡាវ (១៨២៦-១៨២៨)។ ឡានសាង ត្រូវបានបែងចែកដោយជម្លោះបន្តបន្ទាប់គ្នាបន្ទាប់ពីការសោយទីវង្គត់របស់ស្តេច Sourigna Vongsa ក្នុងឆ្នាំ ១៧០០ ចូលទៅក្នុង [[ព្រះរាជាណាចក្រវៀងច័ន្ទន៍|ព្រះរាជាណាចក្រដែលប្រកួតប្រជែងគឺ វៀងចន្ទន៍]] [[ព្រះរាជាណាចក្រហ្លួងព្រះបាំង|ព្រះរាជាណាចក្រហ្លួងព្រះបាង]] និង [[ព្រះរាជាណាចក្រចម្ប៉ាស័ក្តិ|ព្រះរាជាណាចក្រចំប៉ាសាក់]] ។ ភាគ​ច្រើន​ដែល​នឹង​ក្លាយ​ទៅ​ជា​ឦសាន​ត្រូវ​បាន​បំបែក​រវាង​វៀងចន្ទន៍​និង​ចំប៉ាសាក់។ == សៀម == ជាមួយនឹងការឡើងគ្រងរាជ្យរបស់ព្រះបាទ [[តាកស៊ីន|តាក់ស៊ីន]] នគរធនបុរីរបស់ទ្រង់បានចាប់ផ្តើមពង្រីកការគ្រប់គ្រងដោយផ្ទាល់លើតំបន់។ កម្លាំងធនបុរីបានចូលលុកលុយ និងដណ្តើមកាន់កាប់ [[ព្រះរាជាណាចក្រហ្លួងព្រះបាំង|នគរហ្លួងព្រះបាង]] ហើយ [[ព្រះរាជាណាចក្រវៀងច័ន្ទន៍|ព្រះរាជាណាចក្រវៀងចន្ទន៍]] និងឦសានបានចូលដល់គន្លងផ្ទាល់របស់ខ្លួន។ នៅឆ្នាំ ១៧១៨ អ្នកតាំងលំនៅរបស់ឡាវនៅក្នុងរបស់មន្ត្រីម្នាក់ក្នុងការបម្រើស្តេច នកាសាដ នៃ [[ព្រះរាជាណាចក្រចម្ប៉ាស័ក្តិ|ព្រះរាជាណាចក្រចំប៉ាសាក់]] បានបង្កើត <nowiki><i id="mwyg">មឿងសុវណ្ណភូមិ</i></nowiki> ។ {{Sfn|Brow|1976}} នៅចុងសតវត្សរ៍ទី១៨ រាជាណាចក្រឡាវ ហ្លួងព្រះបាង និងចម្ប៉ាសាក់ មានជម្លោះកាន់តែខ្លាំងជាមួយវៀងចន្ទន៍។ នៅពេលដែលទីក្រុងវៀងចន្ទន៍ព្យាយាមរក្សាការគ្រប់គ្រងលើឦសាន អ្នកប្រឆាំងមួយចំនួនបានចាប់ផ្តើមធ្វើចំណាកស្រុកពីទីក្រុងវៀងចន្ទន៍ ហើយទៅជ្រកកោននៅឦសាន។ ពួកគេភាគច្រើនបានទទួលស្គាល់សៀម។ នៅក្រោមប្រព័ន្ធនេះ មេដឹកនាំក្រុងត្រូវបានផ្តល់អ្វីមួយដែលស្មើនឹង ភាពស័ក្តិសិទ្ធិ និង [[អភិជនថៃ|ឋានៈខ្ពង់ខ្ពស់]] ជាអភិបាលដែលមានសិទ្ធិពេញលេញក្នុងការគ្រប់គ្រងលើក្រុងរបស់ពួកគេ។ ដូច្នេះ​ហើយ​នៅ​ទី​បំផុត ពួក​គេ​បាន​ក្លាយ​ជា​កម្មាភិបាល​នៃ​រាជវាំង​នៅ​បាងកក។ ទីក្រុង​ថ្មី​ត្រូវ​បាន​បង្កើត​ឡើង​បែប​នេះ ហើយ ​ខេត្ត​ជ័យ​ភូមិ ​រួម​ជាមួយ​ទីក្រុង​តូចៗ​ជា​ច្រើន​ដូច​ជា ហាន ឆៃចាមណា ។ នៅឆ្នាំ១៨២៧ ព្រះបាទ [[អនុវង្ស|អង្គនូវង្ស]] នៃក្រុងវៀងចន្ទន៍បានបះបោរប្រឆាំងនឹងសៀម។ ក្រោយ​ពី​ការ​វាយ​ប្រហារ​ដោយ​ជោគជ័យ​លើ ​បន្ទាយ ​នៃ ​ក្រុង​កូរ៉ាត់ ទ្រង់​ត្រូវ​បាន​ចាញ់ ហើយ​នៅ ​ក្រុង​យសោធរ ​បាន​លើក​ឡើង​នូវ​ការ​រំលឹក​ដល់​ការ​បរាជ័យ​។ ការបរាជ័យនៃការបះបោររបស់ អនុ ត្រូវបានបន្តដោយ ការចំណាកស្រុកដោយបង្ខំ ពីរាជាណាចក្រលាវដែលចាញ់ទៅឦសាន ដែលបង្កើនការត្រួតត្រានៃវប្បធម៌ឡាវនៅក្នុងតំបន់ ប៉ុន្តែធ្វើឱ្យតំបន់មឿងរបស់ឡាវចុះខ្សោយ។ អភិបាលនៃទីក្រុងថ្មីទាំងនេះគឺពាក់កណ្តាលស្វយ័ត។ ពួកគេ​មាន​សិទ្ធិ​គ្រប់​គ្រង យក​ពន្ធ​លើ​កម្មវត្ថុ​របស់​ខ្លួន ដែល​ផ្នែក​ខ្លះ​អាច​ត្រូវ​ផ្ទេរ​ទៅ​បាងកក​តាម​កាលកំណត់។ បើ​ពេល​មាន​សង្គ្រាម មេ​ស្រុក​ទាំង​នេះ​មាន​ភារកិច្ច​បញ្ជូន​ទ័ព​ទៅ​ការពារ​សៀម។ បន្ទាប់ពីការបរាជ័យក្នុង [[វិបត្តិ​ បារាំង-សៀម 1893|ជម្លោះបារាំង-សៀម]] សៀមបានប្រគល់ហ្លួងព្រះបាង និងចំប៉ាសាក់ទៅឱ្យ [[បារាំង]] នៅឆ្នាំ ១៨៩៣ និង ១៩០៤ ។ ឦសានបានក្លាយជាព្រំដែនភាគឦសានរបស់រាជាណាចក្រ ជាតំបន់ការពាររវាង [[សហភាពឥណ្ឌូចិន|ឥណ្ឌូចិនបារាំង]] និងសៀម ដោយសៀមក្លាយជា 'តំបន់ទ្រនាប់' រវាង [[សហរាជាណាចក្រ|ចក្រភពអង់គ្លេស]] និងបារាំងជាមួយ ''Entente Cordiale'' ។ ដូច្នេះ​ហើយ​បាន​ចាប់​ផ្ដើម​ដំណើរ​ការ​នៃ​ការ​បញ្ចូល​តំបន់​ឦសាន​ចូល​ទៅ​ក្នុង​ប្រទេស​សៀម​បច្ចុប្បន្ន។ ព្រះអង្គម្ចាស់ [[គាំរ៉ង់រាជានុភាហ្វ|Damrong Rajanubhab]] ជា រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ ថ្មី (១៨៩២) បានណែនាំប្រព័ន្ធរដ្ឋបាល [[មណ្ឌល|ប្រចាំខែ]] ដែលគេស្គាល់ថា ''តេសាភិបាល'' ( {{Lang|th|เทศาภิบาล}} - ការគ្រប់គ្រងលើទឹកដី) - ត្រូវបានអនុម័តជាផ្លូវការដោយច្បាប់រដ្ឋបាលមូលដ្ឋានឆ្នាំ ១៨៩៧ ដែលបានផ្ទេរអំណាចជាច្រើនពីអភិបាលខេត្តប្រពៃណីដែលដកចេញពី [[អភិជនថៃ|អភិជន]] ក្នុងតំបន់ទៅស្នងការ ''ប្រចាំខែ'' ដែលបានបង្កើតឡើងថ្មី និងមន្ត្រីរាជការ (អនុក្រឹត្យ - ការគាំទ្រតុលាការ) ដែលតែងតាំងដោយ [[បាងកក|ទីក្រុងបាងកក]] ។ នៅឆ្នាំ ១៩០២ ការបះបោរក្នុងស្រុកបានផ្ទុះឡើងនៅឦសាន ដែលជារឿយៗដឹកនាំដោយអ្នកដឹកនាំសាសនាដែលមានមន្តស្នេហ៍ហៅថា {{Lang|th-Latn|Phu Me Boon}} ( {{Lang|th|ผู้มีบุญ}} ) ឬ {{Lang|th-Latn|Phi Bun}} {{Lang|th|ผีบุญ}} ( ''មនុស្សបរិសុទ្ធ'' ) ។ ការបះបោរដ៏ធ្ងន់ធ្ងរបំផុតមួយក្នុងចំណោមការបះបោរទាំងនេះ ( {{Lang|th-Latn|Prakot Kan Pi Bun}} {{Lang|th|ปรากฏการณ์ผีบุญ}} ) បានរំលឹកឡើងវិញនូវ [[អាណាចក្រធនបុរី|ការតស៊ូប្រឆាំងនឹងអាជ្ញាធរថុនបុរី]] ដោយព្រះសង្ឃចៅហ្វាហ្វាង ឆ្នាំ ១៧៦៨-៧០។ អតីតព្រះសង្ឃមួយអង្គ និង ''Phu Mi Bun'' នៅតំបន់ ឧប្បល បានដឹកនាំ និកាយសហសវត្សរ៍ ដែលត្រូវបានបំផុសគំនិតដោយការទស្សន៍ទាយរបស់គាត់អំពីចក្ខុវិស័យ 'apocalyptic' ។ ទំនាយ​អាប៉ូកាលីប​របស់គាត់​បាន​បង្កើត​ភាព​ភ័យ​ស្លន់ស្លោ​ក្នុងចំណោម​ប្រជាជន​ឦសាន​ស្ទើរតែ​ទាំងអស់ រហូតដល់​រដ្ឋាភិបាល​ក្រុង​បាងកក​បាន​កម្ទេច​វា​ជាយថាហេតុ។ <ref>{{Cite web |date=September 21, 2011 |script-title=th:บทความ ปรากฏการณ์ผีบุญ |url=http://atcloud.com/stories/38562 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20100122010745/http://atcloud.com/stories/38562 |archive-date=January 22, 2010 |access-date=September 21, 2011 |website=blog |publisher=@cloud |language=th |quote=เป็นกระทงร้อน มากกว่า 2 ปี พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน ให้ความหมายของ ผีบุญ ไว้ว่า ผู้อวดคุณวิเศษว่ามีฤทธิ์ทําได้ต่าง ๆ อย่างผีสางเทวดาให้คนหลงเชื่อ |archivedate=មករា 22, 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100122010745/http://atcloud.com/stories/38562 }}</ref> ចាប់ពី​សតវត្ស​ទី​២០​តទៅ សៀម​បាន​បង្រួបបង្រួម​ការគ្រប់គ្រង​របស់​ខ្លួន​លើ​ឦ​សាន​ជា​បណ្តើរៗ​តាមរយៈ​កម្មវិធី ​ថា​ហ្វឹ​ប ​។ ការដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធសាលាជាតិក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩២០ បានជំនួសការបង្រៀនដោយ [[ព្រះសង្ឃ]] ក្នុងភាសាឡាវ ឦសាន ដោយបង្រៀនជាភាសាថៃតែប៉ុណ្ណោះ។ វិទ្យុ​និង​ទូរទស្សន៍​ពេល​ចាប់​ផ្ដើម​ក៏​ផ្សាយ​ជា​ភាសា​ថៃ​ដែរ។ ពួកគេបានរួមបញ្ចូល (ហើយនៅតែធ្វើ) ការផ្សាយប្រចាំថ្ងៃពីរដងនៃ [[ភ្លេងជាតិថៃ]] ។ សូម្បីតែបន្ទាប់ពីបដិវត្តន៍នៅឆ្នាំ ១៩៣២ នៅពេលដែលការគ្រប់គ្រងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យបានចាប់ផ្តើមក៏ដោយ ឦសាន មិនត្រូវបានអើពើដោយរដ្ឋាភិបាលថៃថ្មី។ តំបន់ភាគច្រើនត្រូវបានអភិវឌ្ឍតិចតួច។ ជាក់ស្តែង ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធថ្មី ឬចាំបាច់មិនត្រូវបានសាងសង់ឡើង។ ថ្វីត្បិតតែជាផ្នែកធំបំផុតនៃប្រទេសថៃក៏ដោយ រហូតមកដល់ពេលនេះ នៅតែមានផ្លូវដែកតែពីរប៉ុណ្ណោះនៅក្នុងតំបន់ ហើយផ្លូវក្រាលកៅស៊ូទំនើបភាគច្រើនត្រូវបានសាងសង់ក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៦០ និង ១៩៧០ ។ == កុម្មុយនិស្ត == == មូលដ្ឋានអាមេរិក == == ការអភិវឌ្ឍន៍ == == ប្រវត្តិថ្មីៗ == == សូមមើលផងដែរ == * [[ព្រះ​ពុទ្ធសាសនា​នៅ​កម្ពុជា|ការដួលរលំនៃអង្គរ និងការកើតឡើងនៃព្រះរាជាណាចក្រថេរវាទ (វគ្គ)]] * [[ខ្ពង់រាបគោរាជ|ខ្ពង់រាប គោរាជ]] (ផ្នែកភូមិសាស្ត្រ ភូមិសាស្ត្រ និងបុរាណវិទ្យា) * Nang Ai, Phadaeng, និង Phangkhi (វគ្គ) * ប្រជាជនឡាវ == ឯកសារយោង == jmv94hvcfiu0n4coizkimgiyfr5wwgv 0 52372 321400 2025-06-03T01:50:16Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 សុត្តន្ត សិរីហ្វុង បានប្ដូរទីតាំង ទំព័រ [[ឃុំស្វាយចេក(ស្រុកអង្គរធំ)]] ទៅ [[ឃុំស្វាយចេក (ស្រុកអង្គរធំ)]] 321400 wikitext text/x-wiki #បញ្ជូនបន្ត [[ឃុំស្វាយចេក (ស្រុកអង្គរធំ)]] mlwli90no6p4mlvhxpq1gsgxvqrsduw 0 52373 321410 2025-06-03T02:16:02Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 សុត្តន្ត សិរីហ្វុង បានប្ដូរទីតាំង ទំព័រ [[ឃុំរំចេក(ស្រុកបន្ទាយស្រី)]] ទៅ [[ឃុំរំចេក (ស្រុកបន្ទាយស្រី)]] 321410 wikitext text/x-wiki #បញ្ជូនបន្ត [[ឃុំរំចេក (ស្រុកបន្ទាយស្រី)]] 2wd66azan6pw7ukrgr3u9f431cskwxm 321411 321410 2025-06-03T02:17:47Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321411 wikitext text/x-wiki #បញ្ជូនបន្ត [[ឃុំរំចេក (ស្រុកបន្ទាយស្រី)]] __បង្ខំមាតិកា__ tmafb3c9u6bu7bct185ybmm9o706vle 0 52374 321418 2025-06-03T02:22:29Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 សុត្តន្ត សិរីហ្វុង បានប្ដូរទីតាំង ទំព័រ [[ឃុំត្បែង(ស្រុកបន្ទាយស្រី)]] ទៅ [[ឃុំត្បែង (ស្រុកបន្ទាយស្រី)]] 321418 wikitext text/x-wiki #បញ្ជូនបន្ត [[ឃុំត្បែង (ស្រុកបន្ទាយស្រី)]] 1itcra7b8kqdpe0ejf8436ue14nis1y 321419 321418 2025-06-03T02:23:18Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321419 wikitext text/x-wiki #បញ្ជូនបន្ត [[ឃុំត្បែង (ស្រុកបន្ទាយស្រី)]] __បង្ខំមាតិកា__ gaa1itq2i1e7334q593m89jp8krme13 0 52375 321427 2025-06-03T03:43:44Z Pichet Vongsa 37557 បានបង្កើតទំព័រដែលផ្ដើមដោយ '''ឧទ្យានបណ្ដែតបាប៊ីឡូន''' (The Hanging gardens of Babylon) គឺជាអច្ឆរិយៈវត្ថុមួយក្នុងចំណោមអច្ឆរិយៈទាំងប្រាំពីរនៃពិភពលោកបុរាណ ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅ[[ហ៊ីឡាហ៍|ទីក្រុងហ៊ីឡាហ៍]]... 321427 wikitext text/x-wiki '''ឧទ្យានបណ្ដែតបាប៊ីឡូន''' (The Hanging gardens of Babylon) គឺជាអច្ឆរិយៈវត្ថុមួយក្នុងចំណោមអច្ឆរិយៈទាំងប្រាំពីរនៃពិភពលោកបុរាណ ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅ[[ហ៊ីឡាហ៍|ទីក្រុងហ៊ីឡាហ៍]] [[ខេត្តបាប៊ីល]] ប្រទេស[[អ៊ីរ៉ាក់]]បច្ចុប្បន្ន។ ឧទ្យានបាប៊ីឡូនអតីតស្ថិតនៅក្នុងទីក្រុងបាប៊ីឡូនបុរាណ ក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ព្រះចៅអធិរាជ [[នេប៊ូឆាដ និសហ្សារ៍ទី២]] (Nebuchadnezzar) ដែលបានគ្រប់គ្រងរាជធានីបាប៊ីឡូនអស់រយៈពេលជាង៤៣ឆ្នាំ ចាប់ពីឆ្នាំ៦០៤ មុនគ.ស ដល់ ៥៦២ មុនគ.ស ។ ដំណើរដើមទងទាក់ទងនឹងឧទ្យាននេះត្រូវបានគេនិយាយថា ''ព្រះនាង [[អាមីអ៊ីសទីស]] (Amyistis of Media) បុត្រីរបស់ព្រះចៅមេដេស បានរៀបអភិសេកជាមួយ[[ព្រះចៅនេប៊ូឆាដ និសហ្សារ៍ទី២]] ក្នុងគោលបំណងចងភ្ជាប់សម្ព័ន្ធភាពរវាងនគរទាំង២ ជានិច្ចជាកាលទ្រង់តែងតែនឹករលឹកទៅដល់ព្រះមាតុនគររបស់ព្រះនាង ហើយតែងតែធ្វើឲ្យព្រះនាងទ្រង់ព្រះសេចក្តីសោកសៅនៅក្នុងព្រះទ័យ ។ ការណ៍នេះឯងបានញុំាងឱ្យព្រះចៅនេប៊ូឆាដនិសហ្សារ៍ទ្រង់សម្រេចព្រះទ័យចេញរាជបញ្ជាឱ្យសាងសង់ឡើងនូវឧទ្យាន ដែលមានរចនាបីដូចទៅនឹងទេសភាពនៃព្រះមាតុនគររបស់ព្រះនាង ដើម្បីទុកសម្រាប់ជាទីលំហែព្រះកាយ និងជួយបន្ធូរបន្ថយការនឹករលឹកទៅដល់ស្រុកកំណើតរបស់ព្រះនាង។''<ref>''អច្ឆរិយវត្ថុទាំង៧នៃយុគបុរាណ,សុមនោ,បណ្ណាគារអង្គរធំ,ឆ្នាំ២០០៦,ទំព័រ៣៣''</ref> ''ឧទ្យានបណ្ដែត'' ពាក្យនេះមិនមែនមានន័យថា ឧទ្យាននេះត្រូវបានគេស្ថាបនាឡើងនៅលើនាវា ហើយបណ្ដែតនៅលើផ្ទៃទឹក ឬត្រូវបានគេចងព្យួរទៅនឹងខ្សែពួរធំៗដូចជាស្ពានយោលនោះទេ ប៉ុន្តែពាក្យនេះគឺមានប្រភពមកពីការបកប្រែមិនច្បាស់ចេញពីភាសាក្រិកថា κρεμαστός ដែលមានន័យថា ''បណ្ដែត'' ឬ ''ព្យួរ'' នោះទេផ្ទុយទៅវិញ គឺមានន័យថា ''លយចេញ'' ឬ ''ផុសឡើង'' ក្នុងន័យដែលវាត្រូវបានគេសាងឡើងលើទីទួលប៉ុណ្ណោះ។<ref>''អច្ឆរិយវត្ថុទាំង៧នៃយុគបុរាណ,សុមនោ,បណ្ណាគារអង្គរធំ,ឆ្នាំ២០០៦,ទំព័រទី៣៤''</ref> == ឯកសារយោង == 5iudol2bzh31leo95wze0a2f28c9azs 321428 321427 2025-06-03T03:47:16Z Pichet Vongsa 37557 321428 wikitext text/x-wiki '''ឧទ្យានបណ្ដែតបាប៊ីឡូន''' (The Hanging gardens of Babylon) គឺជាអច្ឆរិយៈវត្ថុមួយក្នុងចំណោមអច្ឆរិយៈទាំងប្រាំពីរនៃពិភពលោកបុរាណ ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅ[[ហ៊ីឡាហ៍|ទីក្រុងហ៊ីឡាហ៍]] [[ខេត្តបាប៊ីល]] ប្រទេស[[អ៊ីរ៉ាក់]]បច្ចុប្បន្ន។ ឧទ្យានបាប៊ីឡូនអតីតស្ថិតនៅក្នុងទីក្រុងបាប៊ីឡូនបុរាណ ក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ព្រះចៅអធិរាជ [[នេប៊ូឆាដ និសហ្សារ៍ទី២]] (Nebuchadnezzar) ដែលបានគ្រប់គ្រងរាជធានីបាប៊ីឡូនអស់រយៈពេលជាង៤៣ឆ្នាំ ចាប់ពីឆ្នាំ៦០៤ មុនគ.ស ដល់ ៥៦២ មុនគ.ស ។ ដំណើរដើមទងទាក់ទងនឹងឧទ្យាននេះត្រូវបានគេនិយាយថា ''ព្រះនាង [[អាមីអ៊ីសទីស]] (Amyistis of Media) បុត្រីរបស់ព្រះចៅមេដេស បានរៀបអភិសេកជាមួយ[[ព្រះចៅនេប៊ូឆាដ និសហ្សារ៍ទី២]] ក្នុងគោលបំណងចងភ្ជាប់សម្ព័ន្ធភាពរវាងនគរទាំង២ ជានិច្ចជាកាលទ្រង់តែងតែនឹករលឹកទៅដល់ព្រះមាតុនគររបស់ព្រះនាង ហើយតែងតែធ្វើឲ្យព្រះនាងទ្រង់ព្រះសេចក្តីសោកសៅនៅក្នុងព្រះទ័យ ។ ការណ៍នេះឯងបានញុំាងឱ្យព្រះចៅនេប៊ូឆាដនិសហ្សារ៍ទ្រង់សម្រេចព្រះទ័យចេញរាជបញ្ជាឱ្យសាងសង់ឡើងនូវឧទ្យាន ដែលមានរចនាបីដូចទៅនឹងទេសភាពនៃព្រះមាតុនគររបស់ព្រះនាង ដើម្បីទុកសម្រាប់ជាទីលំហែព្រះកាយ និងជួយបន្ធូរបន្ថយការនឹករលឹកទៅដល់ស្រុកកំណើតរបស់ព្រះនាង។''<ref>''អច្ឆរិយវត្ថុទាំង៧នៃយុគបុរាណ,សុមនោ,បណ្ណាគារអង្គរធំ,ឆ្នាំ២០០៦,ទំព័រ៣៣''</ref> [[ឯកសារ:Hanging Gardens of Babylon.jpg|រូបភាពតូច]] ''ឧទ្យានបណ្ដែត'' ពាក្យនេះមិនមែនមានន័យថា ឧទ្យាននេះត្រូវបានគេស្ថាបនាឡើងនៅលើនាវា ហើយបណ្ដែតនៅលើផ្ទៃទឹក ឬត្រូវបានគេចងព្យួរទៅនឹងខ្សែពួរធំៗដូចជាស្ពានយោលនោះទេ ប៉ុន្តែពាក្យនេះគឺមានប្រភពមកពីការបកប្រែមិនច្បាស់ចេញពីភាសាក្រិកថា κρεμαστός ដែលមានន័យថា ''បណ្ដែត'' ឬ ''ព្យួរ'' នោះទេផ្ទុយទៅវិញ គឺមានន័យថា ''លយចេញ'' ឬ ''ផុសឡើង'' ក្នុងន័យដែលវាត្រូវបានគេសាងឡើងលើទីទួលប៉ុណ្ណោះ។<ref>''អច្ឆរិយវត្ថុទាំង៧នៃយុគបុរាណ,សុមនោ,បណ្ណាគារអង្គរធំ,ឆ្នាំ២០០៦,ទំព័រទី៣៤''</ref> == ឯកសារយោង == lddak3d07snmzlpcatuzje5o2zucwo1 321429 321428 2025-06-03T03:49:37Z Pichet Vongsa 37557 321429 wikitext text/x-wiki '''ឧទ្យានបណ្ដែតបាប៊ីឡូន''' (The Hanging gardens of Babylon) គឺជាអច្ឆរិយៈវត្ថុមួយក្នុងចំណោមអច្ឆរិយៈទាំងប្រាំពីរនៃពិភពលោកបុរាណ ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅ[[ហ៊ីឡាហ៍|ទីក្រុងហ៊ីឡាហ៍]] [[ខេត្តបាប៊ីល]] ប្រទេស[[អ៊ីរ៉ាក់]]បច្ចុប្បន្ន។ ឧទ្យានបាប៊ីឡូនអតីតស្ថិតនៅក្នុងទីក្រុងបាប៊ីឡូនបុរាណ ក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ព្រះចៅអធិរាជ [[នេប៊ូឆាដ និសហ្សារ៍ទី២]] (Nebuchadnezzar) ដែលបានគ្រប់គ្រងរាជធានីបាប៊ីឡូនអស់រយៈពេលជាង៤៣ឆ្នាំ ចាប់ពីឆ្នាំ៦០៤ មុនគ.ស ដល់ ៥៦២ មុនគ.ស ។ ដំណើរដើមទងទាក់ទងនឹងឧទ្យាននេះត្រូវបានគេនិយាយថា ''ព្រះនាង [[អាមីអ៊ីសទីស]] (Amyistis of Media) បុត្រីរបស់ព្រះចៅមេដេស បានរៀបអភិសេកជាមួយ[[ព្រះចៅនេប៊ូឆាដ និសហ្សារ៍ទី២]] ក្នុងគោលបំណងចងភ្ជាប់សម្ព័ន្ធភាពរវាងនគរទាំង២ ជានិច្ចជាកាលទ្រង់តែងតែនឹករលឹកទៅដល់ព្រះមាតុនគររបស់ព្រះនាង ហើយតែងតែធ្វើឲ្យព្រះនាងទ្រង់ព្រះសេចក្តីសោកសៅនៅក្នុងព្រះទ័យ ។ ការណ៍នេះឯងបានញុំាងឱ្យព្រះចៅនេប៊ូឆាដនិសហ្សារ៍ទ្រង់សម្រេចព្រះទ័យចេញរាជបញ្ជាឱ្យសាងសង់ឡើងនូវឧទ្យាន ដែលមានរចនាបីដូចទៅនឹងទេសភាពនៃព្រះមាតុនគររបស់ព្រះនាង ដើម្បីទុកសម្រាប់ជាទីលំហែព្រះកាយ និងជួយបន្ធូរបន្ថយការនឹករលឹកទៅដល់ស្រុកកំណើតរបស់ព្រះនាង។''<ref>''អច្ឆរិយវត្ថុទាំង៧នៃយុគបុរាណ,សុមនោ,បណ្ណាគារអង្គរធំ,ឆ្នាំ២០០៦,ទំព័រ៣៣''</ref> [[ឯកសារ:Hanging Gardens of Babylon.jpg|រូបភាពតូច|ការគូសពណ៌ដោយដៃនេះ ប្រហែលជាធ្វើឡើងនៅសតវត្សរ៍ទី១៩ បន្ទាប់ពីការជីកកកាយលើកដំបូងនៅក្នុងរដ្ឋធានីអាសស៊ើរ ពណ៌នាអំពីឧទ្យានបណ្ដែតដែលមានរឿងព្រេងនិទាន ដោយមានប៉មនៃបាបែល (Babel) នៅផ្ទៃខាងក្រោយ។]] ''ឧទ្យានបណ្ដែត'' ពាក្យនេះមិនមែនមានន័យថា ឧទ្យាននេះត្រូវបានគេស្ថាបនាឡើងនៅលើនាវា ហើយបណ្ដែតនៅលើផ្ទៃទឹក ឬត្រូវបានគេចងព្យួរទៅនឹងខ្សែពួរធំៗដូចជាស្ពានយោលនោះទេ ប៉ុន្តែពាក្យនេះគឺមានប្រភពមកពីការបកប្រែមិនច្បាស់ចេញពីភាសាក្រិកថា κρεμαστός ដែលមានន័យថា ''បណ្ដែត'' ឬ ''ព្យួរ'' នោះទេផ្ទុយទៅវិញ គឺមានន័យថា ''លយចេញ'' ឬ ''ផុសឡើង'' ក្នុងន័យដែលវាត្រូវបានគេសាងឡើងលើទីទួលប៉ុណ្ណោះ។<ref>''អច្ឆរិយវត្ថុទាំង៧នៃយុគបុរាណ,សុមនោ,បណ្ណាគារអង្គរធំ,ឆ្នាំ២០០៦,ទំព័រទី៣៤''</ref> == ឯកសារយោង == gf3zb79wwi841l4swrbc9qwcil44jse 0 52380 321542 2025-06-05T05:35:54Z Tookai1 46281 បង្កើតដោយការបកប្រែទំព័រ "[[:en:Special:Redirect/revision/1289519382|Territorial losses of Thailand]]" 321542 wikitext text/x-wiki [[ឯកសារ:Map_of_Siam_(territorial_cessions).svg|រូបភាពតូច| កំណែមួយនៃផែនទីនៃការបាត់បង់ទឹកដីរបស់ប្រទេសថៃ ដោយរាយបញ្ជីការខាតបង់ចំនួនប្រាំបីចំពោះអាណានិគមបារាំង និងអង់គ្លេស]] '''ការបាត់បង់ទឹកដីរបស់ប្រទេសថៃ''' គឺជាគំនិតមួយក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រថៃ ដែលសំដៅលើជម្លោះក្នុង [[អាណាចក្ររតនកោសិន្ទ្រ៍|សម័យរតនៈកូស៊ីន]] របស់ [[ថៃ|ប្រទេសថៃ]] (ឬសៀមតាមដែលដឹងតាមប្រវត្តិសាស្ត្រ) ដែលប្រទេសនេះត្រូវបានបង្ខំឱ្យប្រគល់ទឹកដី ជាពិសេសទៅមហាអំណាចខាងលិចនៃប្រទេសបារាំង និងចក្រភពអង់គ្លេសក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទជូ [[ចូឡាលង្ករណ៍|ឡាឡុងកន]] (រាមាទី៥)។ គំនិត​នេះ​ត្រូវ​បាន​គេ​និយម​ប្រើ​ក្នុង​ទសវត្សរ៍​ឆ្នាំ ១៩៣០ ដែល​ជា​ផ្នែក​មួយ​នៃ ​ជាតិ​និយម​ថៃ ​ដែល​បាន​លើក​កម្ពស់​ដោយ​រដ្ឋាភិបាល​របស់ [[ប្លែក ពិបូលសង្គ្រាម|ផ្លែកភិប៊ុនសង្គ្រាម]] ។ គំនិតនេះត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយតាមរយៈសំណុំនៃផែនទីដែលមានចំណងជើងថា '''អាត្លាសប្រវត្តិសាស្រ្តនៃប្រទេសថៃ''' និង '''ផែនទីប្រវត្តិសាស្រ្តនៃព្រំដែនរបស់ប្រទេសថៃ''' ដែលអះអាងថាបង្ហាញពីវិសាលភាពប្រវត្តិសាស្ត្រនៃព្រំដែននៃរដ្ឋមុនរបស់ប្រទេសថៃ និងទឹកដីដែលវាបានបាត់បង់ជាបន្តបន្ទាប់។ ផែនទីត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយយ៉ាងទូលំទូលាយ ជាពិសេសតាមរយៈការដាក់បញ្ចូលក្នុង '''សៀវភៅសិក្សាស្ដង់ដាររបស់សិស្ស ថងបៃតែងណយ''' ដែលជាសៀវភៅស្ដង់ដារដែលប្រើក្នុងសាលាថៃតាំងពីឆ្នាំ ១៩៦៣។ ខណៈពេលដែលអ្នកប្រវត្តិសាស្ត្រក្រោយៗមកបានជំទាស់នឹងភាពត្រឹមត្រូវនៃប្រវត្តិសាស្រ្តរបស់ផែនទី គំនិតនៅតែជាគោលនៅក្នុងសុន្ទរកថាជាតិនិយមរបស់ថៃ ហើយបានលេចចេញជាថ្មីជាពិសេសក្នុងដំណាក់កាលនៃ [[ប្រាសាទព្រះវិហារ|ជម្លោះប្រាសាទព្រះវិហារ]] ជាមួយកម្ពុជា។ == ប្រភពដើម == គោលគំនិតនៃការបាត់បង់ទឹកដីរបស់ប្រទេសថៃត្រូវបានគេពេញនិយមជាលើកដំបូងនៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៣០ ដែលជាផ្នែកមួយនៃមនោគមវិជ្ជា ជាតិនិយមថៃ ប្រឆាំងនឹងលោកខាងលិចដែលត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយដោយរដ្ឋាភិបាលនៃ [[ប្លែក ពិបូលសង្គ្រាម|ផ្លែកភិប៊ុនសង្គ្រាម]] (ភិប៊ុន) ។ ការបាត់បង់ទឹកដីត្រូវបានប្រើប្រាស់ជាប្រធានបទមួយនៅក្នុង "សុន្ទរកថាបង្ខូចកេរ្តិ៍ឈ្មោះជាតិ" ដែលហៅកាត់ដោយប្រវត្តិវិទូ Shane Strate ដែលត្រូវបានប្រើប្រាស់ដើម្បីជំរុញការគាំទ្រដល់រដ្ឋាភិបាល និងមនោគមវិជ្ជា [[ផាន់-ថៃ|ផាន-ថៃ]] ដែលមិនចេះរីងស្ងួត ។ <ref>{{Cite journal|last=Warren|first=James A.|date=2016|title=The Lost Territories: Thailand's History of National Humiliation by Shane Strate|url=https://so06.tci-thaijo.org/index.php/pub_jss/article/view/158498|journal=Journal of the Siam Society|volume=104|pages=323–326}}</ref> <ref>{{Cite journal|last=Ivarsson|first=Søren|date=3 February 2018|title=The Lost Territories: Thailand's History of National Humiliation {{!}} By Shane Strate|url=https://pacificaffairs.ubc.ca/book-reviews/the-lost-territories-thailands-history-of-national-humiliation-by-shane-strate/|journal=Pacific Affairs (UBC Journal)|language=en-CA|volume=90|issue=1|pages=196–198}}</ref> គំនិតនេះត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយជាសាធារណៈតាមរយៈសំណុំនៃផែនទីដែលមានចំណងជើងថា អាត្លាសប្រវត្តិសាស្ត្រនៃប្រទេសថៃ និងផែនទីមួយទៀតហៅថា ផែនទីប្រវត្តិសាស្រ្តនៃព្រំដែនប្រទេសថៃ។ អាត្លាសប្រវត្តិសាស្ត្រ គឺជាសំណុំនៃផែនទីចំនួនប្រាំមួយ ដែលដំបូងបង្ហាញពីចលនាឆ្ពោះទៅភាគខាងត្បូងរបស់ជនជាតិ [[ជនជាតិតៃ|តៃ]] / [[ជនជាតិថៃ|ថៃ]] ពី ភ្នំអាល់តៃ (ដូចទ្រឹស្តីដ៏ពេញនិយមនៅពេលនោះ) និងផែនទីផ្សេងទៀតពណ៌នាទឹកដីនៃនគរថៃ ណានចូវ (ត្រូវបានពិចារណាតាមទ្រឹស្ដីនោះ) [[អាណាចក្រសុខោទ័យ|សុខោទ័យ]] ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទ [[រាមកំហែងមហារាជ|រាម ខាំហាំង]] ' [[នរេសួរ|អយុធ្យា]] [[អាណាចក្រធនបុរី|ធួនបុរី]] [[អាណាចក្រអយុធ្យា|ក្នុង]] សម័យ [[តាកស៊ីន|តាក់ស៊ីន]][[អាណាចក្ររតនកោសិន្ទ្រ៍|រតនៈកូស៊ីន]] ក្នុងរជ្ជកាល [[ពុទ្ធយ៉តហ្វាចុឡាលោក|រាមាទី១]] ។ <ref name="Siam Mapped">{{Cite book|author=Thongchai Winichakul|title=Siam Mapped: A History of the Geo-body of a Nation|date=1994|publisher=Silkworm Books|location=Chiang Mai|isbn=9789747100563|pages=150–156}}</ref> ប្រវត្តិសាស្រ្តនៃព្រំដែនរបស់ប្រទេសថៃ គឺជាផែនទីតែមួយ ដែលដាក់ស្លាកទឹកដីដែលបាត់បង់ដោយប្រទេសថៃក្នុងឱកាសជាច្រើន ដែលបណ្តាលឱ្យមានរូបរាងរបស់ប្រទេសនាពេលបច្ចុប្បន្ន។ មានកំណែជាច្រើននៃផែនទី ដោយមានការគណនាខុសគ្នានៃការខាតបង់ ប៉ុន្តែទាំងអស់រួមបញ្ចូលការផ្តាច់ទឹកដីដែលឥឡូវជាឡាវ និងកម្ពុជាទៅបារាំងនៅឆ្នាំ ១៨៩៣, ១៩០៤ និង ១៩០៧ និងរដ្ឋម៉ាឡេទាំងបួនទៅអង់គ្លេសក្នុងឆ្នាំ។ <ref name="Siam Mapped">{{Cite book|author=Thongchai Winichakul|title=Siam Mapped: A History of the Geo-body of a Nation|date=1994|publisher=Silkworm Books|location=Chiang Mai|isbn=9789747100563|pages=150–156}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFThongchai_Winichakul1994">Thongchai Winichakul (1994). ''Siam Mapped: A History of the Geo-body of a Nation''. Chiang Mai: Silkworm Books. pp.&nbsp;<span class="nowrap">150–</span>156. [[លេខសៀវភៅស្តង់ដារអន្តរជាតិ|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/9789747100563|<bdi>9789747100563</bdi>]].</cite></ref>   == ប្រវត្តិនៃការបោះពុម្ពផ្សាយ == សំណុំផែនទីប្រវត្តិសាស្ត្រអាត្លាសត្រូវបានបោះពុម្ពជាលើកដំបូងដោយ នាយកដ្ឋានស្ទាបស្ទង់ភូមិន្ទថៃ ប្រហែលឆ្នាំ ១៩៣៥-១៩៣៦ ។ <ref name="Sternstein">{{Cite journal|last=Sternstein|first=Larry|date=1964|title=An 'Historical Atlas of Thailand'|url=https://thesiamsociety.org/wp-content/uploads/1964/03/JSS_052_1b_Sternstein_HistoricalAtlasOfThailand.pdf|journal=Journal of the Siam Society|volume=52|issue=1|pages=7–20}}</ref> ប្រវត្តិសាស្រ្តនៃផែនទីព្រំដែនរបស់ប្រទេសថៃ (ហៅផងដែរថាការវិវត្តនៃព្រំប្រទល់ប្រទេសថៃ) ក៏ត្រូវបានផលិតដំបូងនៅឆ្នាំ ១៩៣៥ ទោះបីជាវាជាកំណែផ្សេងគ្នាដែលបានកើនឡើងដល់ភាពលេចធ្លោនៅឆ្នាំ ១៩៤០ ចំពេលមានការរីករាលដាលនៃមនោគមវិជ្ជា ផាន-ថៃ ដែលគាំទ្រដោយរដ្ឋាភិបាលរបស់ ភិប៊ុន ជាមួយនឹងការអំពាវនាវឱ្យប្រគល់ទឹកដីមកវិញ ១៩១៩ និងបារាំង។ ផែនទី​នេះ​ត្រូវ​បាន​គេ​ចែកចាយ​ដល់​សាលារៀន និង​ការិយាល័យ​រដ្ឋាភិបាល ដែល​ជំរុញ​ឱ្យ​មានការ​តវ៉ា​ពី​អ្នកការទូត​អង់គ្លេស និង​បារាំង ។ រដ្ឋាភិបាលបានឃ្លាតឆ្ងាយពីការបោះពុម្ពផ្សាយ ប៉ុន្តែការចែកចាយរបស់វាត្រូវបានចាប់យកដោយជំនួយការម្នាក់របស់ ភិប៊ុន ។ <ref name="Siam Mapped">{{Cite book|title=Siam Mapped: A History of the Geo-body of a Nation|date=1994|location=Chiang Mai|isbn=9789747100563|pages=150–156}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFThongchai_Winichakul1994">Thongchai Winichakul (1994). ''Siam Mapped: A History of the Geo-body of a Nation''. Chiang Mai: Silkworm Books. pp.&nbsp;<span class="nowrap">150–</span>156. [[លេខសៀវភៅស្តង់ដារអន្តរជាតិ|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/9789747100563|<bdi>9789747100563</bdi>]].</cite></ref> ចលនានេះទទួលបានការគាំទ្រពីសាធារណជនយ៉ាងទូលំទូលាយ ហើយប្រទេសថៃនៅក្រោមរដ្ឋាភិបាល ភិប៊ុន [[សង្គ្រាមបារាំង-ថៃ|បានឈ្លានពានឥណ្ឌូចិនរបស់បារាំង]] នៅឆ្នាំ ១៩៤០ ដើម្បីដណ្តើមយកទឹកដីដែលបាត់បង់មកវិញ។ ថៃ​បាន​បញ្ចូល​ទឹកដី​មួយ​ចំនួន​ដោយ​សង្ខេប​ដោយ​សារ​សម្ព័ន្ធភាព​របស់​ខ្លួន​ជាមួយ​នឹង​ប្រទេស​ជប៉ុន ​ក្នុង​អំឡុង​សង្គ្រាម​លោក​លើក​ទី​ពីរ ប៉ុន្តែ​ត្រូវ​បោះបង់​ការ​ទាមទារ​នេះ​ក្រោយ​សង្គ្រាម។ ទោះបីជាមានការផ្លាស់ប្តូរបរិយាកាសនយោបាយក៏ដោយ ផែនទីបានបន្តរស់នៅដោយសារការសម្របខ្លួនទៅនឹងសម្ភារៈសិក្សា។ នៅឆ្នាំ ១៩៥៧ Phunphon Atsanachinda អតីតមន្ត្រីនាយកដ្ឋានស្ទាបស្ទង់ភូមិន្ទ និងជាសាស្រ្តាចារ្យនៅសាកលវិទ្យាល័យឈៀងម៉ៃ បានបង្កើតផែនទីស្រដៀងគ្នាមួយ (រួមទាំងផែនទីអាត្លាសប្រវត្តិសាស្ត្រទាំងប្រាំមួយ និងផែនទីប្រវត្តិសាស្រ្តព្រំដែន) សម្រាប់ [[Thai Watana Panich|ថៃ វឌ្ឍនា ផានិច]] ជាអ្នកបោះពុម្ពសៀវភៅសិក្សាធំជាងគេបំផុតមួយ ដែលមានចំណងជើងថា បន់ដៃប្រវត្តិសាស្ត្រថៃបូរាន {{Lang|th|บันไดประวัติศาสตร์ไทยแต่โบราณ}} ( 'ជំហាននៃប្រវត្តិសាស្ត្រថៃតាំងពីបុរាណកាល')។ វាត្រូវបានលក់ជាបណ្តុំនៃផ្ទាំងរូបភាព ហើយត្រូវបានចែកចាយយ៉ាងទូលំទូលាយក្នុងចំណោមសាលារៀន។ <ref name="Imagined">{{Cite book|title=Pramūan phǣnthī : prawattisāt-phūmisāt-kānmư̄ang kap latthi ʻānānikhom nai ʻĀsīan-ʻUsākhanē|date=2012|isbn=9786167202280|pages=333–373|url=https://issuu.com/textbooksproject/docs/imaginedthaihis_ck|language=th}}</ref> នៅឆ្នាំ ១៩៦៣ កំណែមួយទៀតនៃឈុតត្រូវបានបញ្ចូលក្នុងអាត្លាសសិស្សដែលគូរដោយលោក ថងបៃ តាំងណូយ ដែលជាគ្រូបង្រៀនសាលាមកពីប្រាជីនបូរី។ អាត្លាសរបស់ថុងបៃ ដែលបោះពុម្ពដោយ ថៃ វឌ្ឍនា ផានិច បានក្លាយជាសៀវភៅសិក្សាដ៏ពេញនិយមបំផុត ហើយត្រូវបានប្រើប្រាស់យ៉ាងទូលំទូលាយដោយសាលារៀនទូទាំងប្រទេសរហូតដល់សតវត្សទី ២១ ជាមួយនឹងការបោះពុម្ពលើកទី ៤៤ ក្នុងឆ្នាំ ២០១៤ ។ <ref>{{Cite conference|title=แผนที่ประวัติศาสตร์: การสร้างมโนภาพใหม่ทางประวัติศาสตร์แก่ประชาคมอาเซียน|date=2018|url=http://www.edu.ru.ac.th/images/edu_article/2561-002-AcademicArticle.pdf}}</ref> ចាប់តាំងពីពេលនោះមក ប្រជាជនថៃភាគច្រើនបានស្គាល់ផែនទី តាមរយៈការប្រើប្រាស់របស់វានៅក្នុងអាត្លាសរបស់ថុងបៃ។ <ref name="Siam Mapped">{{Cite book|title=Siam Mapped: A History of the Geo-body of a Nation|date=1994|location=Chiang Mai|isbn=9789747100563|pages=150–156}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFThongchai_Winichakul1994">Thongchai Winichakul (1994). ''Siam Mapped: A History of the Geo-body of a Nation''. Chiang Mai: Silkworm Books. pp.&nbsp;<span class="nowrap">150–</span>156. [[លេខសៀវភៅស្តង់ដារអន្តរជាតិ|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/9789747100563|<bdi>9789747100563</bdi>]].</cite></ref> <ref name="Museum Siam">{{Cite web |last=อาชญาสิทธิ์ ศรีสุวรรณ |date=9 February 2018 |title=นักสร้างความเป็นไทยในแผนที่ "ทวี (ทองใบ) แตงน้อย" |url=https://www.museumsiam.org//km-detail.php?CID=177&CONID=2653 |access-date=2 April 2023 |website=Museum Siam |language=th}}</ref> ផែនទីជាច្រើនផ្សេងទៀត ជាពិសេសផែនទីប្រវត្តិសាស្ត្រព្រំដែនរបស់ប្រទេសថៃ ក៏ត្រូវបានផលិតឡើងផងដែរ ដោយអ្នកប្រវត្តិសាស្ត្រពិភាក្សាអំពីបញ្ហាប្រវត្តិសាស្ត្រ <ref name="Siam Mapped">{{Cite book|title=Siam Mapped: A History of the Geo-body of a Nation|date=1994|location=Chiang Mai|isbn=9789747100563|pages=150–156}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFThongchai_Winichakul1994">Thongchai Winichakul (1994). ''Siam Mapped: A History of the Geo-body of a Nation''. Chiang Mai: Silkworm Books. pp.&nbsp;<span class="nowrap">150–</span>156. [[លេខសៀវភៅស្តង់ដារអន្តរជាតិ|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/9789747100563|<bdi>9789747100563</bdi>]].</cite></ref> ខ្លះទៀតដោយអង្គការ ឬក្រុមប្រើប្រាស់វាសម្រាប់គោលបំណងនយោបាយ ជាពិសេសបញ្ហាជុំវិញ [[ជម្លោះព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ|ជម្លោះទឹកដីជាមួយកម្ពុជា]] ។ បន្ទាប់ពីការវាយប្រហាររបស់ស្ថានទូតថៃនៅក្នុង [[ការដុតស្ថានទូតថៃ នៅភ្នំពេញ 2003|កុបកម្មនៅទីក្រុងភ្នំពេញឆ្នាំ ២០០៣]] នាយកដ្ឋានអង្កេតបានចេញផ្សាយផែនទីថ្មីនៃការបាត់បង់ទឹកដីរបស់សៀម ដែលបានអះអាងពីការខាតបង់ចំនួន ១៣ ផ្ទុយពីចំនួនប្រហែលប្រាំបីដែលជាធម្មតាបានបង្ហាញនៅក្នុងផែនទីមុន។ បន្ទាប់​ពី [[ប្រាសាទព្រះវិហារ|​ជម្លោះ​ប្រាសាទ​ព្រះវិហារ]] ​នៅ​ឆ្នាំ​២០០៨ វិវាទ​អនាមិក​មួយ​ដែល​បាន​ផ្សព្វផ្សាយ​យ៉ាង​ទូលំទូលាយ​បាន​បង្ហាញ​ពី​កំណែ​មួយ​ទៀត​ដែល​មាន​ការ​ខាតបង់​រហូត​ដល់​ទៅ​ដប់បួន។ <ref name="Imagined">{{Cite book|title=Pramūan phǣnthī : prawattisāt-phūmisāt-kānmư̄ang kap latthi ʻānānikhom nai ʻĀsīan-ʻUsākhanē|date=2012|isbn=9786167202280|pages=333–373|url=https://issuu.com/textbooksproject/docs/imaginedthaihis_ck|language=th}}<cite class="citation book cs1 cs1-prop-script cs1-prop-foreign-lang-source" data-ve-ignore="true" id="CITEREFCharnvit_Kasetsiri2012">Charnvit Kasetsiri (2012). "จินตกรรมประวัติศาสตร์นิพนธ์ไทยกับแผนที่ "เสียดินแดน" จากทศวรรษ 2470 ถึง พ.ศ. 2554" &#x5B;Imagined Thai Historiography and Historical Maps from 1930s to the Present&#x5D;. In Charnvit Kasetsiri (ed.). [https://issuu.com/textbooksproject/docs/imaginedthaihis_ck ''Pramūan phǣnthī : prawattisāt-phūmisāt-kānmư̄ang kap latthi ʻānānikhom nai ʻĀsīan-ʻUsākhanē'' <bdi lang="th">ประมวลแผนที่ : ประวัติศาสตร์-ภูมิศาสตร์-การเมือง กับลัทธิอาณานิคมในอาเซียน-อุษาคเนย์</bdi>] &#x5B;''Collected maps : history-geography-politics and colonialism in Southeast Asia''&#x5D; (in Thai). Foundation for the Promotion of Social Sciences and Humanities Textbooks Project. pp.&nbsp;<span class="nowrap">333–</span>373. [[លេខសៀវភៅស្តង់ដារអន្តរជាតិ|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/9786167202280|<bdi>9786167202280</bdi>]].</cite> [[Category:CS1 uses Thai-language script (th)]] [[Category:CS1 Thai-language sources (th)]]</ref> == បញ្ហា == ផែនទីមិនមានភាពត្រឹមត្រូវតាមការពិតទេ។ អាត្លាស​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​បង្ហាញ​ជា​ប្រព័ន្ធ​លើ​វិសាលភាព​នៃ​ទឹកដី​ក្រោម​ការ​គ្រប់គ្រង​របស់​សៀម ហើយ​ជ្រើសរើស​ពណ៌នា​តែ​ពេល​វេលា​នៃ​វិសាលភាព​ទឹកដី​ដ៏​អស្ចារ្យ​បំផុត ដោយ​មិន​អើពើ​នឹង​ការ​ហូរ​ចូល​រវាង​គ្នា។ ការតំណាងក៏មានលក្ខណៈអនាធិបតេយ្យផងដែរ ដោយសារគំនិតនៃទឹកដីភូមិសាស្រ្តមិនត្រូវបានគេទទួលស្គាល់នៅក្នុងសម័យនោះ និងមិនឆ្លុះបញ្ចាំងពីប្រព័ន្ធដៃទន្លេ [[មណ្ឌល (គំរូនយោបាយ)|មណ្ឌល]] នៃតំបន់។ <ref name="Sternstein">{{Cite journal|last=Sternstein|first=Larry|date=1964|title=An 'Historical Atlas of Thailand'|url=https://thesiamsociety.org/wp-content/uploads/1964/03/JSS_052_1b_Sternstein_HistoricalAtlasOfThailand.pdf|journal=Journal of the Siam Society|volume=52|issue=1|pages=7–20}}<cite class="citation journal cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFSternstein1964">Sternstein, Larry (1964). [https://thesiamsociety.org/wp-content/uploads/1964/03/JSS_052_1b_Sternstein_HistoricalAtlasOfThailand.pdf "An 'Historical Atlas of Thailand'"] <span class="cs1-format">(PDF)</span>. ''Journal of the Siam Society''. '''52''' (1): <span class="nowrap">7–</span>20.</cite></ref> ការពិពណ៌នាអំពីទ្រឹស្ដីប្រភពដើមភ្នំ អាលតៃ បង្ហាញថា អាត្លាសប្រវត្តិសាស្ត្រត្រូវបានជះឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងដោយសៀវភៅ ''[[Lak Thai|ឡាក់ថៃ]]'' របស់ ឃុន វិឈីតម៉ាត្រា ដែលជាគណនីដ៏ពេញនិយមមួយដែលត្រូវបានអនុម័តចូលទៅក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តសាមញ្ញពាក់កណ្តាលសតវត្សទី ២០ ។ ទ្រឹស្ដីដែលវាត្រូវបានផ្អែកលើ - ថា ណានចៅ គឺជារដ្ឋតៃ - ត្រូវបានអ្នកប្រវត្តិវិទូរិះគន់យ៉ាងទូលំទូលាយចាប់តាំងពីទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៨០ ទោះបីជាវាបន្តត្រូវបានបង្កើតឡើងវិញនៅក្នុង atlas របស់ ថងបៃ ក៏ដោយ។ <ref name="Museum Siam">{{Cite web |last=อาชญาสิทธิ์ ศรีสุวรรณ |date=9 February 2018 |title=นักสร้างความเป็นไทยในแผนที่ "ทวี (ทองใบ) แตงน้อย" |url=https://www.museumsiam.org//km-detail.php?CID=177&CONID=2653 |access-date=2 April 2023 |website=Museum Siam |language=th}}<cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source" data-ve-ignore="true" id="CITEREFอาชญาสิทธิ์_ศรีสุวรรณ2018">อาชญาสิทธิ์ ศรีสุวรรณ (9 February 2018). [https://www.museumsiam.org//km-detail.php?CID=177&CONID=2653 "นักสร้างความเป็นไทยในแผนที่ "ทวี (ทองใบ) แตงน้อย""]. ''Museum Siam'' (in Thai)<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2 April</span> 2023</span>.</cite> [[Category:CS1 Thai-language sources (th)]]</ref> ដូចគ្នាដែរ ផែនទីប្រវត្តិសាស្ត្រព្រំដែនមិនផ្តល់មូលដ្ឋានសម្រាប់ការអះអាងដែលខ្លួនបង្កើតតំបន់ប្រវត្តិសាស្ត្រជាកម្មសិទ្ធិរបស់សៀមទេ ហើយបង្កើតការបំភាន់ថាប្រទេសនេះមានរូបរាងភូមិសាស្ត្រច្បាស់លាស់មុនពេលបាត់បង់ទឹកដីទាំងនោះ ខណៈដែលការពិតព្រំដែនទាំងនោះមិនត្រូវបានកំណត់ច្បាស់លាស់នោះទេ។ <ref name="Siam Mapped">{{Cite book|title=Siam Mapped: A History of the Geo-body of a Nation|date=1994|location=Chiang Mai|isbn=9789747100563|pages=150–156}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFThongchai_Winichakul1994">Thongchai Winichakul (1994). ''Siam Mapped: A History of the Geo-body of a Nation''. Chiang Mai: Silkworm Books. pp.&nbsp;<span class="nowrap">150–</span>156. [[លេខសៀវភៅស្តង់ដារអន្តរជាតិ|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/9789747100563|<bdi>9789747100563</bdi>]].</cite></ref> អ្នកប្រវត្តិសាស្ត្រក្រោយៗមក ចាប់ផ្តើមពី លោក Thongchai Winichakul ក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៤ បានចាត់ទុកផែនទីជាឧបករណ៍នយោបាយ ប្រើដើម្បីពង្រឹងទស្សនៈជាតិនិយមថៃអំពីប្រវត្តិសាស្ត្រ។ យោងតាមលោក ថងបៃ ពួកគេ "មិនមែនសម្រាប់ការសិក្សាអំពីភូមិសាស្ត្រប្រវត្តិសាស្ត្រទេ ប៉ុន្តែសម្រាប់មនសិការប្រវត្តិសាស្ត្រអំពីជីវិតរបស់ប្រទេសជាតិ"។ <ref name="Siam Mapped">{{Cite book|title=Siam Mapped: A History of the Geo-body of a Nation|date=1994|location=Chiang Mai|isbn=9789747100563|pages=150–156}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFThongchai_Winichakul1994">Thongchai Winichakul (1994). ''Siam Mapped: A History of the Geo-body of a Nation''. Chiang Mai: Silkworm Books. pp.&nbsp;<span class="nowrap">150–</span>156. [[លេខសៀវភៅស្តង់ដារអន្តរជាតិ|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/9789747100563|<bdi>9789747100563</bdi>]].</cite></ref> លោក Charnvit Kasetsiri បានលើកឡើងអំពីអាត្លាសរបស់លោក ថងបៃ ជាឧទាហរណ៍មួយអំពីរបៀបដែលគំនិតហួសសម័យនៅតែត្រូវបានបន្តដោយសៀវភៅសិក្សារបស់សាលា ដែលអនុញ្ញាតឱ្យមនោសញ្ចេតនាជាតិនិយមត្រូវបានទាក់ទាញដោយក្រុមនយោបាយ។ <ref>{{Cite news|last=พงศ์พิพัฒน์ บัญชานนท์|date=20 January 2011|title=สัมภาษณ์ 'ชาญวิทย์ เกษตรศิริ'ปฐมบทความขัดแย้งไทย-กัมพูชา ในแบบเรียนภูมิศาสตร์ชั้นมัธยม|language=th-th|work=Isranews Agency|url=https://www.isranews.org/content-page/item/13544-2011-01-20-07-46-54.html|access-date=2 April 2023}}</ref> គោលគំនិតនេះនៅតែជាចំណុចសំខាន់នៅក្នុងសុន្ទរកថាជាតិនិយមរបស់ថៃ ហើយបានលេចចេញជារូបរាងឡើងវិញជាពិសេសជាមួយនឹងជម្លោះប្រាសាទព្រះវិហារ ដែលខ្លួនវាបានក្លាយជាការខាតបង់មួយនៅក្នុងកំណែចុងក្រោយនៃផែនទី និងបញ្ជីដែលបានរីករាលដាលនៅក្នុងសតវត្សទី ២១ ។ <ref name="Imagined">{{Cite book|title=Pramūan phǣnthī : prawattisāt-phūmisāt-kānmư̄ang kap latthi ʻānānikhom nai ʻĀsīan-ʻUsākhanē|date=2012|isbn=9786167202280|pages=333–373|url=https://issuu.com/textbooksproject/docs/imaginedthaihis_ck|language=th}}<cite class="citation book cs1 cs1-prop-script cs1-prop-foreign-lang-source" data-ve-ignore="true" id="CITEREFCharnvit_Kasetsiri2012">Charnvit Kasetsiri (2012). "จินตกรรมประวัติศาสตร์นิพนธ์ไทยกับแผนที่ "เสียดินแดน" จากทศวรรษ 2470 ถึง พ.ศ. 2554" &#x5B;Imagined Thai Historiography and Historical Maps from 1930s to the Present&#x5D;. In Charnvit Kasetsiri (ed.). [https://issuu.com/textbooksproject/docs/imaginedthaihis_ck ''Pramūan phǣnthī : prawattisāt-phūmisāt-kānmư̄ang kap latthi ʻānānikhom nai ʻĀsīan-ʻUsākhanē'' <bdi lang="th">ประมวลแผนที่ : ประวัติศาสตร์-ภูมิศาสตร์-การเมือง กับลัทธิอาณานิคมในอาเซียน-อุษาคเนย์</bdi>] &#x5B;''Collected maps : history-geography-politics and colonialism in Southeast Asia''&#x5D; (in Thai). Foundation for the Promotion of Social Sciences and Humanities Textbooks Project. pp.&nbsp;<span class="nowrap">333–</span>373. [[លេខសៀវភៅស្តង់ដារអន្តរជាតិ|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/9786167202280|<bdi>9786167202280</bdi>]].</cite> [[Category:CS1 uses Thai-language script (th)]] [[Category:CS1 Thai-language sources (th)]]</ref> == ឯកសារយោង == [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:Articles containing Thai-language text]] c02opb2i41hf8nfh9me9zm5j30ylk9s 321601 321542 2025-06-05T10:31:19Z InternetArchiveBot 32568 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 321601 wikitext text/x-wiki [[ឯកសារ:Map_of_Siam_(territorial_cessions).svg|រូបភាពតូច| កំណែមួយនៃផែនទីនៃការបាត់បង់ទឹកដីរបស់ប្រទេសថៃ ដោយរាយបញ្ជីការខាតបង់ចំនួនប្រាំបីចំពោះអាណានិគមបារាំង និងអង់គ្លេស]] '''ការបាត់បង់ទឹកដីរបស់ប្រទេសថៃ''' គឺជាគំនិតមួយក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រថៃ ដែលសំដៅលើជម្លោះក្នុង [[អាណាចក្ររតនកោសិន្ទ្រ៍|សម័យរតនៈកូស៊ីន]] របស់ [[ថៃ|ប្រទេសថៃ]] (ឬសៀមតាមដែលដឹងតាមប្រវត្តិសាស្ត្រ) ដែលប្រទេសនេះត្រូវបានបង្ខំឱ្យប្រគល់ទឹកដី ជាពិសេសទៅមហាអំណាចខាងលិចនៃប្រទេសបារាំង និងចក្រភពអង់គ្លេសក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទជូ [[ចូឡាលង្ករណ៍|ឡាឡុងកន]] (រាមាទី៥)។ គំនិត​នេះ​ត្រូវ​បាន​គេ​និយម​ប្រើ​ក្នុង​ទសវត្សរ៍​ឆ្នាំ ១៩៣០ ដែល​ជា​ផ្នែក​មួយ​នៃ ​ជាតិ​និយម​ថៃ ​ដែល​បាន​លើក​កម្ពស់​ដោយ​រដ្ឋាភិបាល​របស់ [[ប្លែក ពិបូលសង្គ្រាម|ផ្លែកភិប៊ុនសង្គ្រាម]] ។ គំនិតនេះត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយតាមរយៈសំណុំនៃផែនទីដែលមានចំណងជើងថា '''អាត្លាសប្រវត្តិសាស្រ្តនៃប្រទេសថៃ''' និង '''ផែនទីប្រវត្តិសាស្រ្តនៃព្រំដែនរបស់ប្រទេសថៃ''' ដែលអះអាងថាបង្ហាញពីវិសាលភាពប្រវត្តិសាស្ត្រនៃព្រំដែននៃរដ្ឋមុនរបស់ប្រទេសថៃ និងទឹកដីដែលវាបានបាត់បង់ជាបន្តបន្ទាប់។ ផែនទីត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយយ៉ាងទូលំទូលាយ ជាពិសេសតាមរយៈការដាក់បញ្ចូលក្នុង '''សៀវភៅសិក្សាស្ដង់ដាររបស់សិស្ស ថងបៃតែងណយ''' ដែលជាសៀវភៅស្ដង់ដារដែលប្រើក្នុងសាលាថៃតាំងពីឆ្នាំ ១៩៦៣។ ខណៈពេលដែលអ្នកប្រវត្តិសាស្ត្រក្រោយៗមកបានជំទាស់នឹងភាពត្រឹមត្រូវនៃប្រវត្តិសាស្រ្តរបស់ផែនទី គំនិតនៅតែជាគោលនៅក្នុងសុន្ទរកថាជាតិនិយមរបស់ថៃ ហើយបានលេចចេញជាថ្មីជាពិសេសក្នុងដំណាក់កាលនៃ [[ប្រាសាទព្រះវិហារ|ជម្លោះប្រាសាទព្រះវិហារ]] ជាមួយកម្ពុជា។ == ប្រភពដើម == គោលគំនិតនៃការបាត់បង់ទឹកដីរបស់ប្រទេសថៃត្រូវបានគេពេញនិយមជាលើកដំបូងនៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៣០ ដែលជាផ្នែកមួយនៃមនោគមវិជ្ជា ជាតិនិយមថៃ ប្រឆាំងនឹងលោកខាងលិចដែលត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយដោយរដ្ឋាភិបាលនៃ [[ប្លែក ពិបូលសង្គ្រាម|ផ្លែកភិប៊ុនសង្គ្រាម]] (ភិប៊ុន) ។ ការបាត់បង់ទឹកដីត្រូវបានប្រើប្រាស់ជាប្រធានបទមួយនៅក្នុង "សុន្ទរកថាបង្ខូចកេរ្តិ៍ឈ្មោះជាតិ" ដែលហៅកាត់ដោយប្រវត្តិវិទូ Shane Strate ដែលត្រូវបានប្រើប្រាស់ដើម្បីជំរុញការគាំទ្រដល់រដ្ឋាភិបាល និងមនោគមវិជ្ជា [[ផាន់-ថៃ|ផាន-ថៃ]] ដែលមិនចេះរីងស្ងួត ។ <ref>{{Cite journal|last=Warren|first=James A.|date=2016|title=The Lost Territories: Thailand's History of National Humiliation by Shane Strate|url=https://so06.tci-thaijo.org/index.php/pub_jss/article/view/158498|journal=Journal of the Siam Society|volume=104|pages=323–326}}</ref> <ref>{{Cite journal|last=Ivarsson|first=Søren|date=3 February 2018|title=The Lost Territories: Thailand's History of National Humiliation {{!}} By Shane Strate|url=https://pacificaffairs.ubc.ca/book-reviews/the-lost-territories-thailands-history-of-national-humiliation-by-shane-strate/|journal=Pacific Affairs (UBC Journal)|language=en-CA|volume=90|issue=1|pages=196–198}}</ref> គំនិតនេះត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយជាសាធារណៈតាមរយៈសំណុំនៃផែនទីដែលមានចំណងជើងថា អាត្លាសប្រវត្តិសាស្ត្រនៃប្រទេសថៃ និងផែនទីមួយទៀតហៅថា ផែនទីប្រវត្តិសាស្រ្តនៃព្រំដែនប្រទេសថៃ។ អាត្លាសប្រវត្តិសាស្ត្រ គឺជាសំណុំនៃផែនទីចំនួនប្រាំមួយ ដែលដំបូងបង្ហាញពីចលនាឆ្ពោះទៅភាគខាងត្បូងរបស់ជនជាតិ [[ជនជាតិតៃ|តៃ]] / [[ជនជាតិថៃ|ថៃ]] ពី ភ្នំអាល់តៃ (ដូចទ្រឹស្តីដ៏ពេញនិយមនៅពេលនោះ) និងផែនទីផ្សេងទៀតពណ៌នាទឹកដីនៃនគរថៃ ណានចូវ (ត្រូវបានពិចារណាតាមទ្រឹស្ដីនោះ) [[អាណាចក្រសុខោទ័យ|សុខោទ័យ]] ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទ [[រាមកំហែងមហារាជ|រាម ខាំហាំង]] ' [[នរេសួរ|អយុធ្យា]] [[អាណាចក្រធនបុរី|ធួនបុរី]] [[អាណាចក្រអយុធ្យា|ក្នុង]] សម័យ [[តាកស៊ីន|តាក់ស៊ីន]][[អាណាចក្ររតនកោសិន្ទ្រ៍|រតនៈកូស៊ីន]] ក្នុងរជ្ជកាល [[ពុទ្ធយ៉តហ្វាចុឡាលោក|រាមាទី១]] ។ <ref name="Siam Mapped">{{Cite book|author=Thongchai Winichakul|title=Siam Mapped: A History of the Geo-body of a Nation|date=1994|publisher=Silkworm Books|location=Chiang Mai|isbn=9789747100563|pages=150–156}}</ref> ប្រវត្តិសាស្រ្តនៃព្រំដែនរបស់ប្រទេសថៃ គឺជាផែនទីតែមួយ ដែលដាក់ស្លាកទឹកដីដែលបាត់បង់ដោយប្រទេសថៃក្នុងឱកាសជាច្រើន ដែលបណ្តាលឱ្យមានរូបរាងរបស់ប្រទេសនាពេលបច្ចុប្បន្ន។ មានកំណែជាច្រើននៃផែនទី ដោយមានការគណនាខុសគ្នានៃការខាតបង់ ប៉ុន្តែទាំងអស់រួមបញ្ចូលការផ្តាច់ទឹកដីដែលឥឡូវជាឡាវ និងកម្ពុជាទៅបារាំងនៅឆ្នាំ ១៨៩៣, ១៩០៤ និង ១៩០៧ និងរដ្ឋម៉ាឡេទាំងបួនទៅអង់គ្លេសក្នុងឆ្នាំ។ <ref name="Siam Mapped"/>   == ប្រវត្តិនៃការបោះពុម្ពផ្សាយ == សំណុំផែនទីប្រវត្តិសាស្ត្រអាត្លាសត្រូវបានបោះពុម្ពជាលើកដំបូងដោយ នាយកដ្ឋានស្ទាបស្ទង់ភូមិន្ទថៃ ប្រហែលឆ្នាំ ១៩៣៥-១៩៣៦ ។ <ref name="Sternstein">{{Cite journal|last=Sternstein|first=Larry|date=1964|title=An 'Historical Atlas of Thailand'|url=https://thesiamsociety.org/wp-content/uploads/1964/03/JSS_052_1b_Sternstein_HistoricalAtlasOfThailand.pdf|journal=Journal of the Siam Society|volume=52|issue=1|pages=7–20}}</ref> ប្រវត្តិសាស្រ្តនៃផែនទីព្រំដែនរបស់ប្រទេសថៃ (ហៅផងដែរថាការវិវត្តនៃព្រំប្រទល់ប្រទេសថៃ) ក៏ត្រូវបានផលិតដំបូងនៅឆ្នាំ ១៩៣៥ ទោះបីជាវាជាកំណែផ្សេងគ្នាដែលបានកើនឡើងដល់ភាពលេចធ្លោនៅឆ្នាំ ១៩៤០ ចំពេលមានការរីករាលដាលនៃមនោគមវិជ្ជា ផាន-ថៃ ដែលគាំទ្រដោយរដ្ឋាភិបាលរបស់ ភិប៊ុន ជាមួយនឹងការអំពាវនាវឱ្យប្រគល់ទឹកដីមកវិញ ១៩១៩ និងបារាំង។ ផែនទី​នេះ​ត្រូវ​បាន​គេ​ចែកចាយ​ដល់​សាលារៀន និង​ការិយាល័យ​រដ្ឋាភិបាល ដែល​ជំរុញ​ឱ្យ​មានការ​តវ៉ា​ពី​អ្នកការទូត​អង់គ្លេស និង​បារាំង ។ រដ្ឋាភិបាលបានឃ្លាតឆ្ងាយពីការបោះពុម្ពផ្សាយ ប៉ុន្តែការចែកចាយរបស់វាត្រូវបានចាប់យកដោយជំនួយការម្នាក់របស់ ភិប៊ុន ។ <ref name="Siam Mapped"/> ចលនានេះទទួលបានការគាំទ្រពីសាធារណជនយ៉ាងទូលំទូលាយ ហើយប្រទេសថៃនៅក្រោមរដ្ឋាភិបាល ភិប៊ុន [[សង្គ្រាមបារាំង-ថៃ|បានឈ្លានពានឥណ្ឌូចិនរបស់បារាំង]] នៅឆ្នាំ ១៩៤០ ដើម្បីដណ្តើមយកទឹកដីដែលបាត់បង់មកវិញ។ ថៃ​បាន​បញ្ចូល​ទឹកដី​មួយ​ចំនួន​ដោយ​សង្ខេប​ដោយ​សារ​សម្ព័ន្ធភាព​របស់​ខ្លួន​ជាមួយ​នឹង​ប្រទេស​ជប៉ុន ​ក្នុង​អំឡុង​សង្គ្រាម​លោក​លើក​ទី​ពីរ ប៉ុន្តែ​ត្រូវ​បោះបង់​ការ​ទាមទារ​នេះ​ក្រោយ​សង្គ្រាម។ ទោះបីជាមានការផ្លាស់ប្តូរបរិយាកាសនយោបាយក៏ដោយ ផែនទីបានបន្តរស់នៅដោយសារការសម្របខ្លួនទៅនឹងសម្ភារៈសិក្សា។ នៅឆ្នាំ ១៩៥៧ Phunphon Atsanachinda អតីតមន្ត្រីនាយកដ្ឋានស្ទាបស្ទង់ភូមិន្ទ និងជាសាស្រ្តាចារ្យនៅសាកលវិទ្យាល័យឈៀងម៉ៃ បានបង្កើតផែនទីស្រដៀងគ្នាមួយ (រួមទាំងផែនទីអាត្លាសប្រវត្តិសាស្ត្រទាំងប្រាំមួយ និងផែនទីប្រវត្តិសាស្រ្តព្រំដែន) សម្រាប់ [[Thai Watana Panich|ថៃ វឌ្ឍនា ផានិច]] ជាអ្នកបោះពុម្ពសៀវភៅសិក្សាធំជាងគេបំផុតមួយ ដែលមានចំណងជើងថា បន់ដៃប្រវត្តិសាស្ត្រថៃបូរាន {{Lang|th|บันไดประวัติศาสตร์ไทยแต่โบราณ}} ( 'ជំហាននៃប្រវត្តិសាស្ត្រថៃតាំងពីបុរាណកាល')។ វាត្រូវបានលក់ជាបណ្តុំនៃផ្ទាំងរូបភាព ហើយត្រូវបានចែកចាយយ៉ាងទូលំទូលាយក្នុងចំណោមសាលារៀន។ <ref name="Imagined">{{Cite book|title=Pramūan phǣnthī : prawattisāt-phūmisāt-kānmư̄ang kap latthi ʻānānikhom nai ʻĀsīan-ʻUsākhanē|date=2012|isbn=9786167202280|pages=333–373|url=https://issuu.com/textbooksproject/docs/imaginedthaihis_ck|language=th}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230403035047/https://issuu.com/textbooksproject/docs/imaginedthaihis_ck |date=2023-04-03 }}</ref> នៅឆ្នាំ ១៩៦៣ កំណែមួយទៀតនៃឈុតត្រូវបានបញ្ចូលក្នុងអាត្លាសសិស្សដែលគូរដោយលោក ថងបៃ តាំងណូយ ដែលជាគ្រូបង្រៀនសាលាមកពីប្រាជីនបូរី។ អាត្លាសរបស់ថុងបៃ ដែលបោះពុម្ពដោយ ថៃ វឌ្ឍនា ផានិច បានក្លាយជាសៀវភៅសិក្សាដ៏ពេញនិយមបំផុត ហើយត្រូវបានប្រើប្រាស់យ៉ាងទូលំទូលាយដោយសាលារៀនទូទាំងប្រទេសរហូតដល់សតវត្សទី ២១ ជាមួយនឹងការបោះពុម្ពលើកទី ៤៤ ក្នុងឆ្នាំ ២០១៤ ។ <ref>{{Cite conference|title=แผนที่ประวัติศาสตร์: การสร้างมโนภาพใหม่ทางประวัติศาสตร์แก่ประชาคมอาเซียน|date=2018|url=http://www.edu.ru.ac.th/images/edu_article/2561-002-AcademicArticle.pdf}}</ref> ចាប់តាំងពីពេលនោះមក ប្រជាជនថៃភាគច្រើនបានស្គាល់ផែនទី តាមរយៈការប្រើប្រាស់របស់វានៅក្នុងអាត្លាសរបស់ថុងបៃ។ <ref name="Siam Mapped"/> <ref name="Museum Siam">{{Cite web |last=อาชญาสิทธิ์ ศรีสุวรรณ |date=9 February 2018 |title=นักสร้างความเป็นไทยในแผนที่ "ทวี (ทองใบ) แตงน้อย" |url=https://www.museumsiam.org//km-detail.php?CID=177&CONID=2653 |access-date=2 April 2023 |website=Museum Siam |language=th}}</ref> ផែនទីជាច្រើនផ្សេងទៀត ជាពិសេសផែនទីប្រវត្តិសាស្ត្រព្រំដែនរបស់ប្រទេសថៃ ក៏ត្រូវបានផលិតឡើងផងដែរ ដោយអ្នកប្រវត្តិសាស្ត្រពិភាក្សាអំពីបញ្ហាប្រវត្តិសាស្ត្រ <ref name="Siam Mapped"/> ខ្លះទៀតដោយអង្គការ ឬក្រុមប្រើប្រាស់វាសម្រាប់គោលបំណងនយោបាយ ជាពិសេសបញ្ហាជុំវិញ [[ជម្លោះព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ|ជម្លោះទឹកដីជាមួយកម្ពុជា]] ។ បន្ទាប់ពីការវាយប្រហាររបស់ស្ថានទូតថៃនៅក្នុង [[ការដុតស្ថានទូតថៃ នៅភ្នំពេញ 2003|កុបកម្មនៅទីក្រុងភ្នំពេញឆ្នាំ ២០០៣]] នាយកដ្ឋានអង្កេតបានចេញផ្សាយផែនទីថ្មីនៃការបាត់បង់ទឹកដីរបស់សៀម ដែលបានអះអាងពីការខាតបង់ចំនួន ១៣ ផ្ទុយពីចំនួនប្រហែលប្រាំបីដែលជាធម្មតាបានបង្ហាញនៅក្នុងផែនទីមុន។ បន្ទាប់​ពី [[ប្រាសាទព្រះវិហារ|​ជម្លោះ​ប្រាសាទ​ព្រះវិហារ]] ​នៅ​ឆ្នាំ​២០០៨ វិវាទ​អនាមិក​មួយ​ដែល​បាន​ផ្សព្វផ្សាយ​យ៉ាង​ទូលំទូលាយ​បាន​បង្ហាញ​ពី​កំណែ​មួយ​ទៀត​ដែល​មាន​ការ​ខាតបង់​រហូត​ដល់​ទៅ​ដប់បួន។ <ref name="Imagined"/> == បញ្ហា == ផែនទីមិនមានភាពត្រឹមត្រូវតាមការពិតទេ។ អាត្លាស​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​បង្ហាញ​ជា​ប្រព័ន្ធ​លើ​វិសាលភាព​នៃ​ទឹកដី​ក្រោម​ការ​គ្រប់គ្រង​របស់​សៀម ហើយ​ជ្រើសរើស​ពណ៌នា​តែ​ពេល​វេលា​នៃ​វិសាលភាព​ទឹកដី​ដ៏​អស្ចារ្យ​បំផុត ដោយ​មិន​អើពើ​នឹង​ការ​ហូរ​ចូល​រវាង​គ្នា។ ការតំណាងក៏មានលក្ខណៈអនាធិបតេយ្យផងដែរ ដោយសារគំនិតនៃទឹកដីភូមិសាស្រ្តមិនត្រូវបានគេទទួលស្គាល់នៅក្នុងសម័យនោះ និងមិនឆ្លុះបញ្ចាំងពីប្រព័ន្ធដៃទន្លេ [[មណ្ឌល (គំរូនយោបាយ)|មណ្ឌល]] នៃតំបន់។ <ref name="Sternstein"/> ការពិពណ៌នាអំពីទ្រឹស្ដីប្រភពដើមភ្នំ អាលតៃ បង្ហាញថា អាត្លាសប្រវត្តិសាស្ត្រត្រូវបានជះឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងដោយសៀវភៅ ''[[Lak Thai|ឡាក់ថៃ]]'' របស់ ឃុន វិឈីតម៉ាត្រា ដែលជាគណនីដ៏ពេញនិយមមួយដែលត្រូវបានអនុម័តចូលទៅក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តសាមញ្ញពាក់កណ្តាលសតវត្សទី ២០ ។ ទ្រឹស្ដីដែលវាត្រូវបានផ្អែកលើ - ថា ណានចៅ គឺជារដ្ឋតៃ - ត្រូវបានអ្នកប្រវត្តិវិទូរិះគន់យ៉ាងទូលំទូលាយចាប់តាំងពីទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៨០ ទោះបីជាវាបន្តត្រូវបានបង្កើតឡើងវិញនៅក្នុង atlas របស់ ថងបៃ ក៏ដោយ។ <ref name="Museum Siam"/> ដូចគ្នាដែរ ផែនទីប្រវត្តិសាស្ត្រព្រំដែនមិនផ្តល់មូលដ្ឋានសម្រាប់ការអះអាងដែលខ្លួនបង្កើតតំបន់ប្រវត្តិសាស្ត្រជាកម្មសិទ្ធិរបស់សៀមទេ ហើយបង្កើតការបំភាន់ថាប្រទេសនេះមានរូបរាងភូមិសាស្ត្រច្បាស់លាស់មុនពេលបាត់បង់ទឹកដីទាំងនោះ ខណៈដែលការពិតព្រំដែនទាំងនោះមិនត្រូវបានកំណត់ច្បាស់លាស់នោះទេ។ <ref name="Siam Mapped"/> អ្នកប្រវត្តិសាស្ត្រក្រោយៗមក ចាប់ផ្តើមពី លោក Thongchai Winichakul ក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៤ បានចាត់ទុកផែនទីជាឧបករណ៍នយោបាយ ប្រើដើម្បីពង្រឹងទស្សនៈជាតិនិយមថៃអំពីប្រវត្តិសាស្ត្រ។ យោងតាមលោក ថងបៃ ពួកគេ "មិនមែនសម្រាប់ការសិក្សាអំពីភូមិសាស្ត្រប្រវត្តិសាស្ត្រទេ ប៉ុន្តែសម្រាប់មនសិការប្រវត្តិសាស្ត្រអំពីជីវិតរបស់ប្រទេសជាតិ"។ <ref name="Siam Mapped"/> លោក Charnvit Kasetsiri បានលើកឡើងអំពីអាត្លាសរបស់លោក ថងបៃ ជាឧទាហរណ៍មួយអំពីរបៀបដែលគំនិតហួសសម័យនៅតែត្រូវបានបន្តដោយសៀវភៅសិក្សារបស់សាលា ដែលអនុញ្ញាតឱ្យមនោសញ្ចេតនាជាតិនិយមត្រូវបានទាក់ទាញដោយក្រុមនយោបាយ។ <ref>{{Cite news|last=พงศ์พิพัฒน์ บัญชานนท์|date=20 January 2011|title=สัมภาษณ์ 'ชาญวิทย์ เกษตรศิริ'ปฐมบทความขัดแย้งไทย-กัมพูชา ในแบบเรียนภูมิศาสตร์ชั้นมัธยม|language=th-th|work=Isranews Agency|url=https://www.isranews.org/content-page/item/13544-2011-01-20-07-46-54.html|access-date=2 April 2023}}</ref> គោលគំនិតនេះនៅតែជាចំណុចសំខាន់នៅក្នុងសុន្ទរកថាជាតិនិយមរបស់ថៃ ហើយបានលេចចេញជារូបរាងឡើងវិញជាពិសេសជាមួយនឹងជម្លោះប្រាសាទព្រះវិហារ ដែលខ្លួនវាបានក្លាយជាការខាតបង់មួយនៅក្នុងកំណែចុងក្រោយនៃផែនទី និងបញ្ជីដែលបានរីករាលដាលនៅក្នុងសតវត្សទី ២១ ។ <ref name="Imagined"/> == ឯកសារយោង == [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:Articles containing Thai-language text]] d4ylztud738u7ncn9hl9mdkh2758m2a 0 52381 321555 2025-06-05T07:46:37Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 សុត្តន្ត សិរីហ្វុង បានប្ដូរទីតាំង ទំព័រ [[ឃុំខ្វាវ(ស្រុកជីក្រែង)]] ទៅ [[ឃុំខ្វាវ (ស្រុកជីក្រែង)]] 321555 wikitext text/x-wiki #បញ្ជូនបន្ត [[ឃុំខ្វាវ (ស្រុកជីក្រែង)]] 23clxsb2mpiqe21f7j10aznvgu6as7l 321556 321555 2025-06-05T07:47:11Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 321556 wikitext text/x-wiki #បញ្ជូនបន្ត [[ឃុំខ្វាវ (ស្រុកជីក្រែង)]] __បង្ខំមាតិកា__ bp1yoblf9uec8c3658xrb8ifr8pzt66 0 52382 321597 2025-06-05T09:51:40Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 សុត្តន្ត សិរីហ្វុង បានប្ដូរទីតាំង ទំព័រ [[ភូមិក្បាលដំរី(ឃុំពង្រលើ)]] ទៅ [[ភូមិក្បាលដំរី (ឃុំពង្រលើ)]] 321597 wikitext text/x-wiki #បញ្ជូនបន្ត [[ភូមិក្បាលដំរី (ឃុំពង្រលើ)]] ruhgip1x7qla97pimzr9vprm8q7y0xy 0 52383 321608 2025-06-05T11:04:25Z Tookai1 46281 បង្កើតដោយការបកប្រែទំព័រ "[[:en:Special:Redirect/revision/1281699910|Yoni]]" 321608 wikitext text/x-wiki   '''''យោនី''''' ( [[សំស្ក្រឹត|សំស្រ្កឹត]] ៖ [[wiktionary:योनि|योनि]], យោនី ) ជួនកាលគេហៅថា ''បិន្ទិក'' គឺជាតំណាងអរូបី ឬ អរូបី នៃ ព្រះ [[ហិណ្ឌូសាសនា|ហិណ្ឌូ]] [[សក្តិ]] ។ <ref name="dasgupta107">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=bHytBAAAQBAJ&pg=PA107|title=Cultural Encyclopedia of the Penis|date=26 September 2014|isbn=978-0-7591-2314-4|page=107}}</ref> <ref name="britannica">{{Cite encyclopedia|title=Yoni (Hinduism)|location=[[Edinburgh]]|url=https://www.britannica.com/topic/yoni|date=24 December 2014|archiveurl=Wendy Doniger}}</ref> វាត្រូវបានបង្ហាញជាធម្មតាជាមួយ ''[[ព្រះសិវលិង្គ|លិង្គ]]'' - សមភាគីបុរសរបស់វា។ <ref name="dasgupta107" /> <ref name="Beltzp204">{{Cite journal|last=Beltz|first=Johannes|date=2011-03-01|title=The Dancing Shiva: South Indian Processional Bronze, Museum Artwork, and Universal Icon|journal=Journal of Religion in Europe|publisher=Brill Academic Publishers|volume=4|issue=1|pages=204–222|doi=10.1163/187489210x553566}}</ref> ពួកគេរួមគ្នាជានិមិត្តរូបនៃការរួមបញ្ចូលគ្នានៃ microcosmos និង macrocosmos <ref name="Beltzp204" /> ដំណើរការដ៏អស់កល្បដ៏ទេវភាពនៃការបង្កើត និងការបង្កើតឡើងវិញ និងការរួបរួមនៃភាពជាស្ត្រី និងបុរសដែលបង្កើតឡើងវិញនូវអត្ថិភាពទាំងអស់។ <ref name="britannica" /> <ref name="lochtefeld784">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&pg=PA784|title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism, Volume 2|year=2001|isbn=978-0-8239-3180-4|page=784}}</ref> ''យោនី'' ត្រូវបានគេសន្មតថាជាច្រកទ្វារធម្មជាតិនៃកំណើតទាំងអស់ ជាពិសេសនៅក្នុងការអនុវត្ត កៅល និង តន្ត្រ esoteric ក៏ដូចជាប្រពៃណី [[សក្តិនិកាយ|និកាយសក្តិ]] និង និកាយសៃវ នៃសាសនាហិណ្ឌូ។ <ref name="JonesRyan2006p516">{{Cite encyclopedia|year=2007|title=Yoni|location=[[New York City|New York]]|url=https://books.google.com/books?id=OgMmceadQ3gC&pg=PA515|pages=260–261, 515–517|isbn=978-0-8160-5458-9}}</ref> ''យោនី'' គឺជាពាក្យសំស្ក្រឹតដែលត្រូវបានបកប្រែតាមព្យញ្ជនៈថា "ស្បូូន", <ref name="lochtefeld784">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&pg=PA784|title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism, Volume 2|year=2001|isbn=978-0-8239-3180-4|page=784}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFLochtefeld2001">Lochtefeld, James G. (2001). [https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&pg=PA784 ''The Illustrated Encyclopedia of Hinduism, Volume 2'']. The Rosen Publishing Group. p.&nbsp;784. [[លេខសៀវភៅស្តង់ដារអន្តរជាតិ|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/978-0-8239-3180-4|<bdi>978-0-8239-3180-4</bdi>]].</cite></ref> <ref>{{Cite journal|last=Indradeva|first=Shrirama|year=1966|title=Correspondence between Woman and Nature in Indian Thought|journal=Philosophy East and West|volume=16|issue=3/4|pages=161–168|doi=10.2307/1397538|jstor=1397538}}, Quote: "Nature is my yoni (womb), [...]"</ref> "ប្រភព", {{Sfn|Grimes|1996}} និងសរីរាង្គស្ត្រីនៃជំនាន់។ <ref name="Adams1986p339">{{Cite journal|last=Adams|first=Douglas Q.|year=1986|title=Studies in Tocharian Vocabulary IV: A Quartet of Words from a Tocharian B Magic Text|journal=Journal of the American Oriental Society|publisher=JSTOR|volume=106|issue=2|pages=339–341|doi=10.2307/601599|jstor=601599}}, Quote: "Yoni- 'womb, vulva', Yoni- "way, abode' is from a second PIE root [...]";<br /><br />{{Cite journal|last=Indradeva|first=Shrirama|year=1966|title=Correspondence between Woman and Nature in Indian Thought|journal=Philosophy East and West|publisher=JSTOR|volume=16|issue=3/4|pages=161–168|doi=10.2307/1397538|jstor=1397538}}</ref> <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=v5_Wk8QKSF4C&pg=PA175|title=A Trident of Wisdom: Translation of Paratrisika-vivarana|year=1989|isbn=978-0-7914-0180-4|pages=122, 175}}, Quote: "yoni or womb [...]" p. 122, "[...] in the female aspect, it is known as yoni or female organ of generation [...], p. 175"</ref> វាក៏មានន័យផងដែរអំពីសរីរាង្គផ្លូវភេទរបស់ស្ត្រីដូចជា " ទ្វារមាស ", <ref name="britannica">{{Cite encyclopedia|title=Yoni (Hinduism)|location=[[Edinburgh]]|url=https://www.britannica.com/topic/yoni|date=24 December 2014|archiveurl=Wendy Doniger}}<cite class="citation encyclopaedia cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFDonigerStefon2014">[[Wendy Doniger|Doniger, Wendy]]; Stefon, Matt (24 December 2014) [20 July 1998]. [https://www.britannica.com/topic/yoni "Yoni (Hinduism)"]. ''[[Encyclopædia Britannica]]''. [[Edinburgh]]: [[Encyclopædia Britannica, Inc.]]<span class="reference-accessdate"> Retrieved <span class="nowrap">22 May</span> 2021</span>.</cite></ref> " បរបេទ្វាមាស ", <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=QAOUAgAAQBAJ|title=Routledge International Encyclopedia of Women: Global Women's Issues and Knowledge|year=2004|isbn=978-1-135-96315-6|page=1840}}, Quote: "The sculpted image of the lingam usually stands erect in a shallow, circular basin that represents the yoni."</ref> <ref name="MeulenbeldLeslie1991p57">{{Cite book|title=Medical literature from India, Sri Lanka, and Tibet|date=1991|isbn=90-04-09522-5|location=Leiden}}</ref> និង " ស្បូន ", <ref>{{Cite journal|last=Gerd Carling|year=2003|title=New look at the Tocharian B medical manuscript IOL Toch 306 (Stein Ch.00316. a2) of the British Library - Oriental and India Office Collections|journal=Historische Sprachforschung / Historical Linguistics|volume=116. Bd., 1. H.|issue=1|pages=75–95|jstor=40849180}}, Quote: "[...] diseases of the yoni (uterus and vagina) [...]";<br /><br />{{Cite journal|last=Shivanandaiah|first=TM|last2=Indudhar|first2=TM|year=2010|title=Lajjalu treatment of uterine prolapse|journal=Journal of Ayurveda and Integrative Medicine|volume=1|issue=2|pages=125–128|doi=10.4103/0975-9476.65090|pmc=3151380|pmid=21836800|doi-access=free}}, Quote: "[...] vaginal-uterine disorders (Yoni Vyapat) [...]";<br /><br />{{Cite journal|last=Frueh|first=Joanna|year=2003|title=Vaginal Aesthetics|journal=Hypatia|publisher=Wiley|volume=18|issue=4|pages=137–158|doi=10.1111/j.1527-2001.2003.tb01416.x}}</ref> ឬជំនួសទៅ "ប្រភពដើម ទីលំនៅ ឬប្រភព" នៃអ្វីផ្សេងទៀតនៅក្នុងបរិបទផ្សេងទៀត។ <ref name="mmw858">{{Cite web |last=Monier-Williams |first=Monier |title=Yoni |url=http://www.sanskrit-lexicon.uni-koeln.de/cgi-bin/monier/serveimg.pl?file=/scans/MWScan/MWScanjpg/mw0858-yoginI.jpg |archive-url=https://web.archive.org/web/20090303220523/http://www.sanskrit-lexicon.uni-koeln.de/cgi-bin/monier/serveimg.pl?file=/scans/MWScan/MWScanjpg/mw0858-yoginI.jpg |archive-date=3 March 2009 |website=Harvard University Archives |page=858}}</ref> <ref name="britannica" /> ឧទាហរណ៍ គម្ពីរ វេទន្ត ''ព្រាហ្មណ៍សូត្រ'' ពាក្យប្រៀបធៀប សំដៅលើគោលលទ្ធិព្រាហ្មណ៍ថាជា «យោនីនៃចក្រវាឡ» ''។'' <ref name="Klostermaier214">{{Cite book|title=A Concise Encyclopedia of Hinduism|year=1998|isbn=978-178074-6-722|page=214|language=en}}</ref> រូបចម្លាក់ ''យោនី'' ដែលមានរូបចម្លាក់ ''លីងា'' ត្រូវបានរកឃើញនៅក្នុងប្រាសាទ [[ព្រះសិវៈ]] និងកន្លែងបុរាណវត្ថុនៃ ឧបទ្វីបឥណ្ឌា និង [[អាស៊ីអាគ្នេយ៍]], <ref name="Urban2009p2">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=VKv3AgAAQBAJ|title=The Power of Tantra: Religion, Sexuality and the Politics of South Asian Studies|year=2009|isbn=978-0-85773-158-6|pages=2–11, 35–41}}</ref> <ref name="hardy103">{{Cite book|title=Champa and the archaeology of Mỹ Sơn (Vietnam)|date=2009|isbn=978-9971-69-451-7|location=Singapore}}</ref> <ref name="Lopez1995">{{Cite book|url=https://archive.org/details/religionsofindia00dona|title=Religions of India in Practice|year=1995|isbn=978-0-691-04324-1|pages=[https://archive.org/details/religionsofindia00dona/page/304 304]–307|url-access=registration}}</ref> ផងដែរនៅក្នុងរូបចម្លាក់ដូចជា ''Lajja Gauri'' . <ref name="bolon1997p40">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=MIZADNu6U-MC|title=Forms of the Goddess Lajja Gauri in Indian Art|year=2010|isbn=978-0-271-04369-2|pages=40–47, 54}}</ref> [[ឯកសារ:Linga-Yoni.jpg|ស្តាំ|រូបភាពតូច| [[ព្រះសិវលិង្គ|លិង្គ]] -យោនី នៅ [[ទីតាំងបុរាណវិទ្យាកាត់ទៀន|ដែនជម្រកសត្វ Cát Tiên]] ខេត្ត Lâm Đồng ប្រទេសវៀតណាម]] == ឯកសារយោង == 6sy49lfoxmhgd6uskynmistul3xfway 321610 321608 2025-06-05T12:12:39Z InternetArchiveBot 32568 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 321610 wikitext text/x-wiki   '''''យោនី''''' ( [[សំស្ក្រឹត|សំស្រ្កឹត]] ៖ [[wiktionary:योनि|योनि]], យោនី ) ជួនកាលគេហៅថា ''បិន្ទិក'' គឺជាតំណាងអរូបី ឬ អរូបី នៃ ព្រះ [[ហិណ្ឌូសាសនា|ហិណ្ឌូ]] [[សក្តិ]] ។ <ref name="dasgupta107">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=bHytBAAAQBAJ&pg=PA107|title=Cultural Encyclopedia of the Penis|date=26 September 2014|isbn=978-0-7591-2314-4|page=107}}</ref> <ref name="britannica">{{Cite encyclopedia|title=Yoni (Hinduism)|location=[[Edinburgh]]|url=https://www.britannica.com/topic/yoni|date=24 December 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20241227132332/https://www.britannica.com/topic/yoni|access-date=5 មិថុនា 2025|archive-date=27 ធ្នូ 2024|url-status=bot: unknown}}</ref> វាត្រូវបានបង្ហាញជាធម្មតាជាមួយ ''[[ព្រះសិវលិង្គ|លិង្គ]]'' - សមភាគីបុរសរបស់វា។ <ref name="dasgupta107" /> <ref name="Beltzp204">{{Cite journal|last=Beltz|first=Johannes|date=2011-03-01|title=The Dancing Shiva: South Indian Processional Bronze, Museum Artwork, and Universal Icon|journal=Journal of Religion in Europe|publisher=Brill Academic Publishers|volume=4|issue=1|pages=204–222|doi=10.1163/187489210x553566}}</ref> ពួកគេរួមគ្នាជានិមិត្តរូបនៃការរួមបញ្ចូលគ្នានៃ microcosmos និង macrocosmos <ref name="Beltzp204" /> ដំណើរការដ៏អស់កល្បដ៏ទេវភាពនៃការបង្កើត និងការបង្កើតឡើងវិញ និងការរួបរួមនៃភាពជាស្ត្រី និងបុរសដែលបង្កើតឡើងវិញនូវអត្ថិភាពទាំងអស់។ <ref name="britannica" /> <ref name="lochtefeld784">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=g6FsB3psOTIC&pg=PA784|title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism, Volume 2|year=2001|isbn=978-0-8239-3180-4|page=784}}</ref> ''យោនី'' ត្រូវបានគេសន្មតថាជាច្រកទ្វារធម្មជាតិនៃកំណើតទាំងអស់ ជាពិសេសនៅក្នុងការអនុវត្ត កៅល និង តន្ត្រ esoteric ក៏ដូចជាប្រពៃណី [[សក្តិនិកាយ|និកាយសក្តិ]] និង និកាយសៃវ នៃសាសនាហិណ្ឌូ។ <ref name="JonesRyan2006p516">{{Cite encyclopedia|year=2007|title=Yoni|location=[[New York City|New York]]|url=https://books.google.com/books?id=OgMmceadQ3gC&pg=PA515|pages=260–261, 515–517|isbn=978-0-8160-5458-9}}</ref> ''យោនី'' គឺជាពាក្យសំស្ក្រឹតដែលត្រូវបានបកប្រែតាមព្យញ្ជនៈថា "ស្បូូន", <ref name="lochtefeld784"/> <ref>{{Cite journal|last=Indradeva|first=Shrirama|year=1966|title=Correspondence between Woman and Nature in Indian Thought|journal=Philosophy East and West|volume=16|issue=3/4|pages=161–168|doi=10.2307/1397538|jstor=1397538}}, Quote: "Nature is my yoni (womb), [...]"</ref> "ប្រភព", {{Sfn|Grimes|1996}} និងសរីរាង្គស្ត្រីនៃជំនាន់។ <ref name="Adams1986p339">{{Cite journal|last=Adams|first=Douglas Q.|year=1986|title=Studies in Tocharian Vocabulary IV: A Quartet of Words from a Tocharian B Magic Text|journal=Journal of the American Oriental Society|publisher=JSTOR|volume=106|issue=2|pages=339–341|doi=10.2307/601599|jstor=601599}}, Quote: "Yoni- 'womb, vulva', Yoni- "way, abode' is from a second PIE root [...]";<br /><br />{{Cite journal|last=Indradeva|first=Shrirama|year=1966|title=Correspondence between Woman and Nature in Indian Thought|journal=Philosophy East and West|publisher=JSTOR|volume=16|issue=3/4|pages=161–168|doi=10.2307/1397538|jstor=1397538}}</ref> <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=v5_Wk8QKSF4C&pg=PA175|title=A Trident of Wisdom: Translation of Paratrisika-vivarana|year=1989|isbn=978-0-7914-0180-4|pages=122, 175}}, Quote: "yoni or womb [...]" p. 122, "[...] in the female aspect, it is known as yoni or female organ of generation [...], p. 175"</ref> វាក៏មានន័យផងដែរអំពីសរីរាង្គផ្លូវភេទរបស់ស្ត្រីដូចជា " ទ្វារមាស ", <ref name="britannica"/> " បរបេទ្វាមាស ", <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=QAOUAgAAQBAJ|title=Routledge International Encyclopedia of Women: Global Women's Issues and Knowledge|year=2004|isbn=978-1-135-96315-6|page=1840}}, Quote: "The sculpted image of the lingam usually stands erect in a shallow, circular basin that represents the yoni."</ref> <ref name="MeulenbeldLeslie1991p57">{{Cite book|title=Medical literature from India, Sri Lanka, and Tibet|date=1991|isbn=90-04-09522-5|location=Leiden}}</ref> និង " ស្បូន ", <ref>{{Cite journal|last=Gerd Carling|year=2003|title=New look at the Tocharian B medical manuscript IOL Toch 306 (Stein Ch.00316. a2) of the British Library - Oriental and India Office Collections|journal=Historische Sprachforschung / Historical Linguistics|volume=116. Bd., 1. H.|issue=1|pages=75–95|jstor=40849180}}, Quote: "[...] diseases of the yoni (uterus and vagina) [...]";<br /><br />{{Cite journal|last=Shivanandaiah|first=TM|last2=Indudhar|first2=TM|year=2010|title=Lajjalu treatment of uterine prolapse|journal=Journal of Ayurveda and Integrative Medicine|volume=1|issue=2|pages=125–128|doi=10.4103/0975-9476.65090|pmc=3151380|pmid=21836800|doi-access=free}}, Quote: "[...] vaginal-uterine disorders (Yoni Vyapat) [...]";<br /><br />{{Cite journal|last=Frueh|first=Joanna|year=2003|title=Vaginal Aesthetics|journal=Hypatia|publisher=Wiley|volume=18|issue=4|pages=137–158|doi=10.1111/j.1527-2001.2003.tb01416.x}}</ref> ឬជំនួសទៅ "ប្រភពដើម ទីលំនៅ ឬប្រភព" នៃអ្វីផ្សេងទៀតនៅក្នុងបរិបទផ្សេងទៀត។ <ref name="mmw858">{{Cite web |last=Monier-Williams |first=Monier |title=Yoni |url=http://www.sanskrit-lexicon.uni-koeln.de/cgi-bin/monier/serveimg.pl?file=/scans/MWScan/MWScanjpg/mw0858-yoginI.jpg |archive-url=https://web.archive.org/web/20090303220523/http://www.sanskrit-lexicon.uni-koeln.de/cgi-bin/monier/serveimg.pl?file=/scans/MWScan/MWScanjpg/mw0858-yoginI.jpg |archive-date=3 March 2009 |website=Harvard University Archives |page=858}}</ref> <ref name="britannica" /> ឧទាហរណ៍ គម្ពីរ វេទន្ត ''ព្រាហ្មណ៍សូត្រ'' ពាក្យប្រៀបធៀប សំដៅលើគោលលទ្ធិព្រាហ្មណ៍ថាជា «យោនីនៃចក្រវាឡ» ''។'' <ref name="Klostermaier214">{{Cite book|title=A Concise Encyclopedia of Hinduism|year=1998|isbn=978-178074-6-722|page=214|language=en}}</ref> រូបចម្លាក់ ''យោនី'' ដែលមានរូបចម្លាក់ ''លីងា'' ត្រូវបានរកឃើញនៅក្នុងប្រាសាទ [[ព្រះសិវៈ]] និងកន្លែងបុរាណវត្ថុនៃ ឧបទ្វីបឥណ្ឌា និង [[អាស៊ីអាគ្នេយ៍]], <ref name="Urban2009p2">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=VKv3AgAAQBAJ|title=The Power of Tantra: Religion, Sexuality and the Politics of South Asian Studies|year=2009|isbn=978-0-85773-158-6|pages=2–11, 35–41}}</ref> <ref name="hardy103">{{Cite book|title=Champa and the archaeology of Mỹ Sơn (Vietnam)|date=2009|isbn=978-9971-69-451-7|location=Singapore}}</ref> <ref name="Lopez1995">{{Cite book|url=https://archive.org/details/religionsofindia00dona|title=Religions of India in Practice|year=1995|isbn=978-0-691-04324-1|pages=[https://archive.org/details/religionsofindia00dona/page/304 304]–307|url-access=registration}}</ref> ផងដែរនៅក្នុងរូបចម្លាក់ដូចជា ''Lajja Gauri'' . <ref name="bolon1997p40">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=MIZADNu6U-MC|title=Forms of the Goddess Lajja Gauri in Indian Art|year=2010|isbn=978-0-271-04369-2|pages=40–47, 54}}</ref> [[ឯកសារ:Linga-Yoni.jpg|ស្តាំ|រូបភាពតូច| [[ព្រះសិវលិង្គ|លិង្គ]] -យោនី នៅ [[ទីតាំងបុរាណវិទ្យាកាត់ទៀន|ដែនជម្រកសត្វ Cát Tiên]] ខេត្ត Lâm Đồng ប្រទេសវៀតណាម]] == ឯកសារយោង == od63ebkdmxugaikzepk3k75vqimq14x 0 52384 321609 2025-06-05T11:14:27Z Tookai1 46281 បង្កើតដោយការបកប្រែទំព័រ "[[:en:Special:Redirect/revision/1220060978|Pinphat]]" 321609 wikitext text/x-wiki '''ពិនផាត''' គឺជាក្រុមប្រពៃណីរបស់ឡាវដែលប្រើសម្រាប់អមជាមួយនៅក្នុងល្ខោនស្រមោលរបស់ឡាវ និងល្ខោនរបាំងមុខ ផ្រាឡាក់ ផ្រារាម ដែលជាភាសាឡាវនៃ រាមាយណ ឥណ្ឌា។ វង់ភ្លេងនេះយកពីវង់ភ្លេងខ្មែរ។ <ref>{{Cite web |title=The musicians {{!}} Phralak Phralam |url=http://phralakphralam.com/phralak_phralam_en/le-phralak-phralam/les-musiciens/ |access-date=2019-08-30 |website=phralakphralam.com}}</ref> ពិណពាទ្យគឺស្រដៀងនឹង [[ភ្លេងពិណពាទ្យ]] ខ្មែរ និងថៃ ភីផាត ។ == និរុត្តិសាស្ត្រ == ដោយសារ ពិនផាត ត្រូវបានយកមកពីក្រុមប្រពៃណីខ្មែរហៅថា ពិណពាទ្យ ការបញ្ចេញសំឡេងគឺស្រដៀងនឹងខ្មែរ ហើយចែករំលែកពាក្យដូចគ្នាពី [[សំស្ក្រឹត|សំស្រ្កឹត]] ''[[វីណា]]'' និង ''វទ្យ'' មានន័យថា 'ឧបករណ៍ភ្លេង' ។ == សូមមើលផងដែរ == * គែន == ឯកសារយោង == q8gg2qqnrsuh5euy7p5kddjvro015tm