សម្ដេចព្រះមហាឃោសានន្ទ

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11.xsd" version="0.11" xml:lang="km">
  <siteinfo>
    <sitename>វិគីភីឌា</sitename>
    <dbname>kmwiki</dbname>
    <base>https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%91%E1%9F%86%E1%9E%96%E1%9F%90%E1%9E%9A%E1%9E%8A%E1%9E%BE%E1%9E%98</base>
    <generator>MediaWiki 1.45.0-wmf.4</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">មេឌា</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">ពិសេស</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">ការពិភាក្សា</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">អ្នកប្រើប្រាស់</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">ការពិភាក្សារបស់អ្នកប្រើប្រាស់</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">វិគីភីឌា</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">ការពិភាក្សាអំពីវិគីភីឌា</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">ឯកសារ</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">ការពិភាក្សាអំពីឯកសារ</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">មេឌាវិគី</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">ការពិភាក្សាអំពីមេឌាវិគី</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">ទំព័រគំរូ</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">ការពិភាក្សាអំពីទំព័រគំរូ</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">ជំនួយ</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">ការពិភាក្សាអំពីជំនួយ</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">ការពិភាក្សាអំពីចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Module</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Module talk</namespace>
      <namespace key="1728" case="first-letter">Event</namespace>
      <namespace key="1729" case="first-letter">Event talk</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>សម្ដេចព្រះមហាឃោសានន្ទ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2533</id>
    <revision>
      <id>321942</id>
      <parentid>316633</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T06:25:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>32568</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>321942</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="27566" sha1="ltkug4cocrork2ldz7nz2q9r83ca401" xml:space="preserve">[[ឯកសារ:Ghosanda de Camboya.JPG|right|thumb|300px|{{កណ្តាល|សម្តេច​ព្រះ​មហា​ឃោសានន្ទ}}]]
'''មហា​ឃោសានន្ទ'''   (ព្រះ​នាម​ពេញ '''សម្តេច​ព្រះ​មហា​ឃោសានន្ទ''') ​(២៣ ឧសភា ១៩១៣ - ១២ មីនា ២០០៧)   ជា​សម្តេច​សង្ឃរាជ​ដែល​ទទួល​ស្គាល់​ដោយ​ប្រជាជន​​[[កម្ពុជា]]​និរទេស​  ដោយ​ព្រះ​អង្គ​​បាន​​គង់​នៅ​ក្រៅ​ប្រទេស​កម្ពុជា   ក្នុង​អំឡុង​ពេល​​សម័យ​[[ខ្មែរ​ក្រហម]]  ​និង​សម័យ​កុម្មុយនិស្ត​នៅ​[[ប្រទេសកម្ពុជា]] ។

ព្រះ​នាម​របស់​ព្រះ​អង្គ​ជា​ភាសា​បាលី   គឺ « ឃោសានន្ទ »  ដែល​មាន​ន័យ​ថា  ជា​ « អ្នក​ឃោសនា​ដោយ​រីក​រាយ »  (ឃោស ៖  សំឡេង​ប្រកូក,  សម្រែក​ខ្លាំង,  ការ​បន្លឺ​សំឡេង  +  អានន្ទ ៖  សេចក្តី​សប្បាយ,  សេចក្តី​រីក​រាយ,  សេចក្តី​សុខ​សាន្ត,  ប្រាមោទ្យ&lt;ref&gt;វចនានុក្រម​បាលី-ខ្មែរ-អង់គ្លេស  ដោយ​​បណ្ឌិត សួន ឱសថ,  ការ​ផ្សាយ​របស់​វិទ្យាស្ថាន​ពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ,  បោះ​ពុម្ព​លើក​ទី ១,  ព.ស. ២៥៥៥  គ.ស. ២០១១,  ទំព័រ ៣២, ៣១៦  ។&lt;/ref&gt;)  ។  ព្រះ​អង្គ​ប្រសូត​​នៅ[[ខេត្ត​តាកែវ]]  នៅ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]នាឆ្នាំ ១៩១៣  នៅ​ក្នុង​គ្រួសារ​អ្នក​ស្រែ​នៅ​[[ទន្លេ​ចតុមុខ]]  ។   កាលនៅ​ពី​ក្មេង  ព្រះអង្គ​មាន​ចំណាប់​អារម្មណ៍​យ៉ាង​ខ្លាំង​ទៅ​លើ​[[ព្រះ​ពុទ្ធសាសនា]]​  និង​​បាន​ចូល​បម្រើ​ជា​ក្មេង​វត្ត  កាល​ពី​អាយុ ៨ ឆ្នាំ  ។   ​​ព្រះ​សង្ឃ​ក្នុង​វត្ត​​ស្ងើច​ក្មេង​វត្តរូប​​នោះ​ណាស់  ហើយ​នៅ​អាយុ ១៤ ឆ្នាំ  ព្រះ​អង្គ​បាន​បួស​ជា​លោក​នេន&lt;ref&gt;http://www.mahaghosananda.com/biography.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070626050554/http://www.mahaghosananda.com/biography.html |date=2007-06-26 }}  ។&lt;/ref&gt;  ។   ព្រះ​អង្គ​បាន​សិក្សា​ភាសា​បាលី​នៅ​ពុទ្ធិកសាលា​ក្នុង​វត្ត  ហើយ​បន្ទាប់​មក​ទៀត  បាន​និមន្ត​ទៅ​បំពេញ​​ការ​សិក្សា​​នៅ​​ពុទ្ធិកវិទ្យាល័យ នៅ​[[ភ្នំ​ពេញ]]​និង​[[ខេត្ត​បាត់ដំបង]]  មុន​នឹង​និមន្ត​ទៅ​​[[ប្រទេស​ឥណ្ឌា]]  ដើម្បី​ស្វែង​រក​ការ​សិក្សា​បន្ថែម​ទៅ​លើ​ភាសា​បាលី​នៅ​​​វិទ្យស្ថាន « នវនាលន្ទា​មហាវិហារ » ​ឯ​រដ្ឋ​ពិហារ  ប្រទេស​ឥណ្ឌា&lt;ref&gt;http://www.nnm.ac.in/  ។&lt;/ref&gt;  ។

== ការអប់រំ==
 
ព្រះ​មហាឃោសានន្ទ​ បាន​ទទួល​ការ​ហ្វឹក​ហាត់​ពី​គ្រូ​ជា​ច្រើន​អង្គ​ក្នុង​[[សាសនា​ព្រះ​ពុទ្ធ]]  ដូច​ជា​​ព្រះ​សង្ឃ​ ១ អង្គ​ពី​[[ប្រទេស​ជប៉ុន]] ព្រះ​នាម ហ៊្វូជិអ៊ិ និឈិដាត់ស៊ឺ (藤井 日達)&lt;ref&gt;https://ja.wikipedia.org/wiki/%E8%97%A4%E4%BA%95%E6%97%A5%E9%81%94  និង  https://en.wikipedia.org/wiki/Nichidatsu_Fujii  ។&lt;/ref&gt; និង​សម្តេច​ព្រះ​សង្ឃរាជ [[ជួន ណាត]]  ជា​ដើម  ។

នៅ​ឆ្នាំ ១៩៦៥  ព្រះ​មហា​ឃោសានន្ទ​ បាន​ចាក​ចេញ​ពី​ប្រទេស​កម្ពុជា  ទៅ​ភាវនា​ធម៌​នៅក្នុង​វត្ត​របស់​ព្រះ​អាចារ្យ​ ប៉ែន ធម្មធរោ (พระอาจารย์แป้น ธมฺมธโร) គឺ​ វត្ត​ឆាយ​ណា (วัดชายนา) នៅ​ក្នុង​ព្រៃ​មួយ  ​ជិត​​ទី​រួម​ខេត្ត​​នគរ​ស្រី​ធម្មរាជ នៅ​ភាគ​​ខាង​​ត្បូង​នៃ​​ប្រទេស​ថៃ&lt;ref&gt;http://www.watchaina.com/home/index.php/2014-12-05-14-50-19{{Dead link|date=ធ្នូ 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}  ។&lt;/ref&gt;  ។   បួន​ឆ្នាំ​ក្រោយ​មក  ពោល​​គឺ​​ក្នុង​អំឡុង​ពេល​ដែល​ព្រះ​​អង្គនៅ​តែ​​កំពុង​សិក្សា​នៅ​ក្នុង​វត្ត​ព្រៃ​​របស់​ព្រះ​អាចារ្យ​ធម្មធរោ​នោះ  រដ្ឋាភិបាល​សហរដ្ឋ​អាមេរិក  ​បាន​​ចាប់​ផ្តើម​​ទម្លាក់​​គ្រាប់​បែក​​នៅ​ប្រទេស​កម្ពុជា  ​ក្នុង​​គោល​បំណង​​កាត់​ផ្ដាច់​​ផ្លូវ​​លំ​​ហូ​ជី​មិញ  និង​​បញ្ចប់​សង្គ្រាម​វៀតណាម  ។   ប្រទេស​កម្ពុជា​ត្រូវ​រង​ការ​បំផ្លិច​បំផ្លាញ​ខ្ទេច​ខ្ទី  ហើយ​ប្រជាជន​ត្រូវ​បែក​ខ្ញែក​ព្រាត់​ប្រាស​គ្នា  ។

== សម័យខ្មែរក្រហម==

ពួក​[[ខ្មែរ​ក្រហម]]​​បាន​​​រឹប​​អូស​​​យក​​​ប្រទេស​​ទាំង​មូល  ហើយ​​​​វាសនា​នៃ​ព្រះ​ពុទ្ធ​សាសនា​ខ្មែរ  ត្រូវ​ស្ថិត​ក្នុង​ភាព​មិន​ទៀង  ។   [[ប៉ុល ពត]] ​ដែល​ធ្លាប់​រស់​នៅ​ក្នុង​វត្ត​អារាម​កាល​នៅ​ក្មេង  បាន​ប្រកាស​ថា  [[ព្រះ​សង្ឃ]]  ​ជា​បញ្ញើ​ក្អែគ   ​គ្មាន​​ប្រយោជន៍​​អ្វី​នោះទេ  ហើយ​ជា​វណ្ណៈ​មួយ​ក្នុង​របប​សក្តិភូមិ​ចាស់  ។   ដោយ​សារ​ការ​ឃោសនា​​ដ៏​​គួរ​ឲ្យ​រន្ធត់​បែប​នោះ  ពួក​ខ្មែរ​ក្រហម​​បាន​ផ្សឹក​[[ព្រះ​សង្ឃ]]​  ហើយ​បញ្ជូន​ទៅ​ធ្វើ​ស្រែ​ចម្ការ​ដូច​ប្រជាជន​ដទៃ​ទៀត​ដែរ  ឬ​ក៏​ពួក​ខ្មែរ​ក្រហម​បាន​​ធ្វើ​ទារុណកម្ម​លើ​ព្រះ​សង្ឃ​  ឬ​​​បញ្ជូន​ទៅ​រៀន​សូត្រ  និង​ធ្វើ​គត់​ចោល​​ទៀត​ផង ។   ព្រះ​សង្ឃ​​ខ្លះ​ទៀត  ​ត្រូវ​បាន​បង្ខំឲ្យ​​ប្រព្រឹត្ត​ខុស​នឹង​​វិន័យ​​របស់​ព្រះ​សង្ឃ  ដោយ​​ត្រូវ​បាន​គេ​ភ្ជង់​កាំភ្លើង  ។   ចាប់​តាំង​ពី​ពេល​នោះ​មក  រហូត​ដល់​ពេល​របប​ខ្មែរ​ក្រហម​ត្រូវ​រលំ  លែង​មាន​ព្រះ​សង្ឃ​នៅក្នុង​[[ប្រទេស​កម្ពុជា]]  ហើយ​និង​វត្ត​ជា​ច្រើន  បាន​ត្រូវ​គេ​កម្ទេច​ចោល  ។  

នៅ​​គ្រា​នោះ  មាន​ជន​ជាតិ​ខ្មែរ​ជា​ច្រើន  ​​បាន​ចាប់​ផ្តើម​​រត់​ចេញ​​ពី​[[ប្រទេស​កម្ពុជា]]  ទៅ​ផ្តុំ​គ្នា​តាម​បណ្តោយ​ព្រំ​ប្រទល់​ប្រទេស​ថៃ  ដោយ​តំណាល​ទាំង​រឿង​រ៉ាវ​ដែល​អ្នក​ក្រៅ​ ពិបាក​ជឿ  ស្តី​ពី​របប​ប្រល័យ​ពូជ​សាសន៍​ដ៏​គួរ​ឲ្យ​ភ័យ​​រន្ធត់​នោះ  ។  

នៅ​ឆ្នាំ ១៩៧៨  ព្រះ​មហាឃោសានន្ទ​ បាន​ចាក​ចេញ​ពី​អាស្រមបទ​ក្នុង​ព្រៃ  ហើយ​បាន​និមន្តទៅ​ដល់ជំរំ​ជន​ភៀស​ខ្លួន​នៅ​តាម​​ព្រំ​ប្រទល់​ប្រទេស​ថៃ​និង​ខ្មែរ  ​និង​​បាន​ចាប់​ផ្តើម​​ជួយ​ផ្គត់​ផ្គង់​​ដល់​​ជន​​ភៀស​​ខ្លួន​ដែល​រត់​មក​ប្រទេស​ថៃ​នោះ  ។   នៅ​តាម​ជំរំ​នានា   ជន​ភៀស​ខ្លួន   ដែល​ខាន​បាន​ជួប​ព្រះ​សង្ឃ​ជា​ច្រើន​ឆ្នាំ​មក​នោះ   ពេល​ឃើញ​មុខ​ព្រះ​មហាឃោសានន្ទ   ក៏​រំភើប​ចិត្ត​យ៉ាង​ក្រៃ​លែង  ហើយ​ក៏​ស្រក់​ទឹក​ភ្នែក​ស្រែក​យំ  កាល​ណា​ព្រះ​មហា​ឃោសានន្ទ​សូត្រ​មន្ត្រ   ដែល​ជន​ជាតិ​ខ្មែរ​ធ្លាប់​ឮ​ធ្លាប់​សូត្រ​ជា​ច្រើន​ជំនាន់​ច្រើន​តំណ​មុន​ឆ្នាំ​សូន្យ​នៃ​របប​កម្ពុជា​ប្រជាធិបតេយ្យ​របស់​ខ្មែរ​ក្រហម  ។  ព្រះ​អង្គ​បាន​ចែក​រំលែក​នូវ​អត្ថបទ​ព្រះ​ធម៌​ដល់​ជន​ភៀស​ខ្លួន​ជា​ធម្មទាន  សម្រាប់​ចម្រើន​ព្រះ​បរិត្ត  និង​បំផុសគំនិត​  ដើម្បី​លើក​ទឹក​ចិត្ត​របស់​ជន​ភៀស​ខ្លួន​ដ៏​វេទនា​ទាំង​នោះ&lt;ref&gt;http://www.ghosananda.org/bio_book.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160117000818/http://ghosananda.org/bio_book.html |date=2016-01-17 }}  ។&lt;/ref&gt;  ។

== ការស្ថាបនាឡើងវិញ==

ព្រះ​មហាឃោសានន្ទ​ បាន​ជួយ​ដល់​ប្រទេស​ជាតិ​  និង​ជួយ​ឲ្យ​ព្រះ​ពុទ្ធសាសនា​ខ្មែរ ​កើត​ឡើង​​វិញ  ​នៅ​ឆ្នាំ ១៩៨០  ។   ព្រះ​អង្គ​បាន​ធ្វើ​​​ជា​អ្នក​តំណាង​ប្រជាជន​ខ្មែរ​ក្នុង​​ជំរំ​ជន​ភៀស​ខ្លួន  និង​តំណាង​រដ្ឋាភិបាល​ខ្មែរ​និរទេស​កម្ពុជា នៅ​ឯ​​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ  ។
  
នៅ​ពេល​ដែល​របប ប៉ុល ពត រលំ​នា​ឆ្នាំ ១៩៧៩  ​ព្រះ​មហា​ឃោសានន្ទ  គឺ​ជា​ព្រះ​សង្ឃ​ ១ ​អង្គ  ក្នុង​ចំណោម​ព្រះ​សង្ឃ​ខ្មែរ ៣០០០ អង្គ  ដែល​បាន​ផុត​ពី​ស្លាប់​  ក្នុង​ចំណោម​​ព្រះ​សង្ឃ​ចំនួន ៦ ម៉ឺន​អង្គ​នៅ​ប្រទេស​កម្ពុជា​​មុន​ឆ្នាំ ១៩៧៦  ។   ក្នុង​ឆ្នាំ ១៩៧៩  នៅ​តាម​ជាយ​ដែន​ខ្មែរ-ថៃ   ព្រះ​អង្គ​បាន​កសាង​វត្ត​ក្នុង​ជំរំ​ជន​ភៀស​ខ្លួន​ទាំង​ឡាយ  ហើយ​បាន​បំបួស​ព្រះ​សង្ឃ​ជាតិ​ខ្មែរ  ទោះ​បី​ជា​​មាន​ការ​ហាម​ប្រាម​ពី​អាជ្ញាធរ​យោធា​ថៃ​ក៏​ដោយ&lt;ref&gt;John Amos Marston, Elizabeth Guthrie, History, Buddhism, and new religious movements in Cambodia, គ្រឹះ​ស្ថាន​បោះ​ពុម្ព​ផ្សាយ​សាកលវិទ្យាល័យ​ហាវ៉ៃ (University of Hawaii Press), គ.ស. ២០០៤ ISBN 0-8248-2868-2, ទំព័រ​ ២០១  ។&lt;/ref&gt;  ។
  
នៅ​ឆ្នាំ ១៩៨០   ព្រះ​មហា​ឃោសានន្ទ  និង​​បព្វជិត​សាសនា​គ្រីស្ទាន ១  រូប  គឺ​គ្រូ​គង្វាល ភីធ័រ ឡរ៉ែន្ស ផនដ៍  (Peter L. Pond)  បាន​បង្កើត​  « បេសកកម្ម​អន្តរសាសនា​ដើម្បី​សន្តិភាព​នៅ​កម្ពុជា »  ។  លោក​ទាំង​ពីរ  បាន​រក​ឃើញ​អតីត​ព្រះ​សង្ឃ​និង​ដូន​ជី​ រាប់​រយ​អង្គ និង​រាប់​រយ​នាក់  ដែល​បាន​រួច​ពី​ស្លាប់  ដើម្បី​ឲ្យ​ពួក​អតីត​សង្ឃ​និង​ដូន​ជី​ទាំង​នោះ  អាច​បួស​​ឬ​កាន់​សីល​ ១០ ឡើង​វិញ  និង​កាន់​កាប់​មុខ​ងារ​​ឡើង​វិញ  ​ក្នុង​វត្ត​អារាម​ខ្មែរ​ទូទាំង​ពិភព​លោក​ផង​ដែរ  ។   នៅ​ខែ​មិថុនា  ឆ្នាំ ១៩៨០   រដ្ឋាភិបាល​ថៃ​សម្រេច​ចិត្ត​បង្ខំ​ជន​ភៀស​ខ្លួន​រាប់​ពាន់​នាក់​ឲ្យ​ធ្វើ​មាតុភូមិនិវត្តន៍  ។   លោក​គ្រូ​គង្វាល ផនដ៍ និង​ព្រះ​មហា​ឃោសានន្ទ  ក៏​បាន​រៀប​ចំ​ការ​តវ៉ា​ប្រឆាំង​នឹង​ការ​ធ្វើ​មាតុភូមិនិវត្តន៍​ទាំង​បង្ខំ​នូវ​ជន​ភៀស​ខ្លួន​ពី​ជំរំ​ស្រះ​កែវ  (សាកែវ)&lt;ref&gt; Brian Peter Harvey , An introduction to Buddhist ethics: foundations, values, and issues. គ្រឹះ​ស្ថាន​បោះ​ពុម្ព​ផ្សាយ​សាកលវិទ្យាល័យ​ខេម​ប្រ៊ិដហ្សិ៍ (Cambridge University Press), គ.ស. ២០០០, ISBN 0-521-55640-6, ទំព័រ ២៨១  ។&lt;/ref&gt;  ។
  
នៅ​ឆ្នាំ ១៩៨៨  ព្រះ​សង្ឃ​ខ្មែរ​មួយ​ក្រុម  ដែល​បាន​និរទេស​ខ្លួន​ចាក​ចេញ​ពី​ប្រទេស​កម្ពុជា  បាន​ជ្រើស​​តាំង​ព្រះ​មហា​ឃោសានន្ទ  ​​​​ជា​​សង្ឃរាជ  ។   ព្រះ​មហាឃោសានន្ទ​ បាន​យល់​ព្រម​ទទួល​ឋានៈ​នេះ​​​ជា​បណ្តោះ​អាសន្ន  ដរាប​ដល់​ប្រទេស​កម្ពុជា​នឹង​មាន​សន្តិភាព​ឡើង​វិញ&lt;ref&gt;Harris, Ian (August 2001), &quot;Sangha Groupings in Cambodia&quot;, Buddhist Studies Review (UK Association for Buddhist Studies) 18 (I): 70  ។&lt;/ref&gt;  ។   នៅ​ជំនាន់​នោះ  គឺ​នៅ​ទសវត្សរ៍​ឆ្នាំ ១៩៨០   សម្តេច​ព្រះ​មហា​សង្ឃរាជ​នៅ​ប្រទេស​កម្ពុជា  គឺ សម្តេច ទេព វង្ស  ដែល​របប​សាធារណរដ្ឋ​ប្រជាមានិត​កម្ពុជា  ក្រោម​ការ​គាំ​ទ្រ​ពី​សាធារណរដ្ឋ​សង្គមនិយម​វៀតណាម  បាន​តែង​តាំង​កាល​ពី​ឆ្នាំ ១៩៨១&lt;ref&gt;Harris, Ian (August 2001), &quot;Sangha Groupings in Cambodia&quot;, Buddhist Studies Review (UK Association for Buddhist Studies) 18 (I): 75  ។&lt;/ref&gt;  ។

== ធម្មយាត្រា==

នៅ​ឆ្នាំ ១៩៩២ ជា​ឆ្នាំ​ដំបូង  ដែល​[[អង្គការ​សហប្រជាជាតិ]]​​បាន​អនុវត្ត​សន្ធិសញ្ញាសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស​នៃ​ឆ្នាំ ១៩៩១   ទើប​ព្រះ​មហា​ឃោសានន្ទ ​​ដឹក​នាំ​ធម្មយាត្រា​នៅ​ថ្នាក់​ជាតិ​ជា​​លើក​ដំបូង​​  សម្រាប់​​ផ្តល់​នូវ​សន្តិភាព​ដល់​ប្រទេស​ខ្មែរ​​ទាំង​មូល  ​ដើម្បី​ឲ្យ​ជន​ជាតិ​ខ្មែរ​​មាន​សេចក្តី​សង្ឃឹម​និង​សន្តិភាព​​ឡើង​វិញ&lt;ref&gt;http://www.buddhanet.net/masters/maha-gosanada.htm {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303171724/http://www.buddhanet.net/masters/maha-gosanada.htm |date=2016-03-03 }}  ។&lt;/ref&gt;  ។   ធម្មយាត្រា​នេះ​  បាន​ធ្វើ​ដំណើរ​​និង​ចំណាយ​ពេល​អស់​រយៈ​ពេល ​១៦ ​ថ្ងៃ  ​និង​ ​២០០ គ.ម.  ​ឆ្ពោះ​ទៅ​កាន់​​តំបន់​ខ្មែរ​ក្រហម  ដោយ​ឆ្លង​កាត់​ដី  ដែល​ពួក​ខ្មែរ​ក្រហម​បាន​បង្កប់​គ្រាប់​មីន  ។   បន្ទាប់​​មក  ព្រះ​អង្គ​នាំ​​[[ធម្មយាត្រា]]​​ជា​ច្រើន  ​ឆ្ពោះ​មក​ប្រទេស​កម្ពុជា​​ទាំង​មូល  ជាមួយ​មនុស្ស​ចំនួន​ប្រមាណ​ ២០០ ទៅ ៣០០ នាក់​រៀង​រាល់​ឆ្នាំ  (មាន​ទាំង​ព្រះ​សង្ឃ  ដូន​ជី  និង​ឧបាសក​ឧបាសិកា)  ។  នៅ​ឆ្នាំ ១៩៩៥   មាន​រហូត​ដល់ ៥០០ នាក់   ដែល​ធ្វើ​ធម្មយាត្រា  ។   នៅ​ឆ្នាំ ១៩៩៥ នោះ   មាន​ពួក​ខាង​​ « បូជនីយេសចរណ៍​អន្តរជំនឿ​ដើម្បី​សន្តិភាព​និង​ជីវិត »  បាន​ទៅ​ជួប​និង​រួប​រួម​គ្នា​ជា​មួយ​ពួក​អ្នក​ធ្វើ​ធម្មយាត្រា​នោះ  ។   ក្រុម​ទាំង ២  បាន​ដើរ​ឆ្លង​កាត់​ប្រទេស​កម្ពុជា  ពី​ព្រំ​ប្រទល់​ថៃ  រហូត​ដល់​ព្រំ​ប្រទល់​វៀតណាម   ដោយ​បាន​ដើរ​កាត់​តំបន់​ដែល​ពួក​ខ្មែរ​ក្រហម​កាន់​កាប់  អស់​រយៈ​ពេល​ច្រើន​ថ្ងៃ  ។   ដោយ​ហេតុ​តែ​បាន​បង្រៀន​នូវ​ភាព​អហិង្សា  និង​កសាង​វត្ត​អារាម​ខាង​ពុទ្ធសាសនា​ទូទាំង​ពិភព​លោក   ដើម្បី​ជួយ​ជ្រោម​ជ្រែង​ដល់​ជន​ជាតិ​ខ្មែរ  ដែល​ត្រូវ​និរទេស  ឲ្យ​ឋិត​នៅ​ក្នុង​សាសនា​ប្រកប​ដោយ​សន្តិភាព​របស់​ខ្លួន​នេះ   បាន​ជា​ព្រះ​មហា​ឃោសានន្ទ​  បាន​ទទួល​ « រង្វាន់​នៃ​​សេចក្តី​ក្លាហាន​និង​មនសិការ  ពី​​មូលនីធិ​ ភីស ​អាប្បេយ៍  (អាស្រមបទ​សន្តិភាព) »  (Peace Abbey Courage of Conscience Award)  ។&lt;br /&gt;
&lt;br /&gt;
គេ​បាន​ដាក់​ឈ្មោះ​ព្រះ​អង្គ​ថា  ជា « មហាត្មៈ​គន្ធី នៃ​ប្រទស​កម្ពុជា »&lt;ref&gt;http://www.economist.com/node/8881498  ។&lt;/ref&gt;  ។   លោក​ស្រី ឃ្លែរប៊ន ផិល្ល  (Claiborne Pell)  ដែល​ជា​ប្រធាន​គណៈ​កម្មាធិការ​ការ​បរទេស​នៃ​ព្រឹទ្ធសភា​អាមេរិកាំង  បាន​ស្នើ​ឈ្មោះ​របស់​ព្រះ​អង្គ  ចំពោះ​រង្វាន់​សន្តិភាព​ណូបែល&lt;ref&gt;http://www.mahaghosananda.com/biography.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070626050554/http://www.mahaghosananda.com/biography.html |date=2007-06-26 }}  ។&lt;/ref&gt;  ។   គេ​ក៏​បាន​ស្នើ​ព្រះ​នាម​ព្រះ​អង្គ  ចំពោះ​រង្វាន់​នេះ  នៅ​ឆ្នាំ ១៩៩៥,  ១៩៩៦   និង  ១៩៩៧   ដោយ​យល់​ឃើញ​សកម្មភាព​របស់​ព្រះ​អង្គ​ក្នុង​ការ​នាំ​សន្តិភាព​ដល់​ប្រទេស​កម្ពុជា  ។  ព្រះ​មហា​ឃោសានន្ទ  ក៏​មាន​តួ​នាទី​ជា​ទី​ប្រឹក្សា​ឲ្យ​​​​ « ពុទ្ធសាសនិក​សម្ព័ន្ធ​ដើម្បីសន្តិភាព »  (Buddhist Peace Fellowship)  ហើយ​ព្រះ​អង្គ​គង់​ម្តង​ម្កាល​នៅ​វត្ត​អារាម​​បាលិលេយ្យ​  ដែល​កសាង​ដោយ​ជន​ភៀស​ខ្លួន​ខ្មែរ  នៅ​ទី​ក្រុង​ហ្វ៊ីឡាឌែលហ៊្វីយ៉ា  រដ្ឋ​ផេនស៊ីលវ៉ានីញ៉ា  ស.រ.អា.  ។&lt;br /&gt;

&lt;br /&gt;
សម្តេច​ព្រះ​មហា​ឃោសានន្ទ ​បាន​ទទួល​អនិច្ចធម្ម​នៅ​ក្រុង​ន័រធ៍​ហាំប៍តុន  រដ្ឋ​ម៉ាស្សាឈូសេត្តស៍  នៃ​សហរដ្ឋ​អាមេរិក  នៅ​ថ្ងៃ​ទី ១២ ខែ​មីនា ឆ្នាំ ២០០៧&lt;ref&gt;http://www.mahaghosananda.com/biography.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070626050554/http://www.mahaghosananda.com/biography.html |date=2007-06-26 }}  ។&lt;/ref&gt;  ៕
{{អត្ថបទពិសេស}}
 
* ជីវប្រវត្តិ​សម្តេច​ព្រះ​មហា​ឃោសានន្ទ​ជា​ខេមរភាសា ៖  [http://www.centrepeaceconflictstudies.org/fileadmin/downloads/pdfs/Maha_Ghosananda_Buddha_of_Battlefield.pdf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110716065859/http://www.centrepeaceconflictstudies.org/fileadmin/downloads/pdfs/Maha_Ghosananda_Buddha_of_Battlefield.pdf |date=2011-07-16 }} [http://5000-years.org/kh/play/45250/90] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20250124103020/https://5000-years.org/kh/play/45250/90 |date=2025-01-24 }}

[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:អ្នកល្បីឈ្មោះរបស់ខ្មែរ]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ព្រះពុទ្ធសាសនា]]
[[Category:ព្រះសង្ឃខ្មែរ]]
[[Category:ព្រះសង្ឃ]]
[[Category:ព្រះពុទ្ធសាសនាថេរវាទក្នុងប្រទេសកម្ពុជា]]
[[Category:ព្រះសង្ឃក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនាថេរវាទ]]</text>
      <sha1>ltkug4cocrork2ldz7nz2q9r83ca401</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ស្រុកព្រៃឈរ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2868</id>
    <revision>
      <id>321935</id>
      <parentid>301899</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T04:29:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>អ៊ុំ សាខន</username>
        <id>17522</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>321935</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15626" sha1="0rxjr8mytztlw3zzny824sql9v9nwj8" xml:space="preserve">{{coord|8|41|35|N|106|36|34|E|type:isle_region:CAM|display=title}}
{{Location map many|Cambodia
| caption = &lt;b&gt;ប្លង់នៃស្រុកព្រៃឈរ&lt;/b&gt; 
| width= 500
| float= top
| label1 = &lt;b&gt; [[ស្រុកព្រៃឈរ]]&lt;/b&gt;
  | pos1 = top
  | mark1size = 8 
  | lat1_deg = 12.21
  | lon1_deg = 105.2
| label2 = &lt;b&gt; &lt;/b&gt;
  | pos2 = top
  | mark2size = 10 
  | lat2_deg = 
  | lon2_deg = 
 }}​

{{pagename}} ('''{{lang-en|Prey Chhor District}}''') ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅ [[ខេត្តកំពង់ចាម]] ស្រុកព្រៃឈរ ជាស្រុកមួយក្នុងចំណោមក្រុង ស្រុកទាំង ១០ នៃខេត្តកំពង់ចាម ដែលមានទីតាំងសាលាស្រុកស្ថិតនៅតាមបណ្តោយផ្លូវជាតិលេខ៧ ខាងលិចទីរួមខេត្តកំពង់ចាម ចម្ងាយ ២៥គីឡូម៉ែត្រ និងមានព្រំប្រទល់៖ ខាងកើតជាប់ស្រុកកំពង់សៀម ខាងលិចជាប់ស្រុកជើងព្រៃ ខាងត្បូងជាប់ស្រុកកងមាស និងខាងជើងជាប់ស្រុក     ចំការលើ និងស្រុកតាំងគោក ខេត្តកំពង់ធំ និងមានផ្ទៃដី ៤៦៧.១៦៦៤គីឡូម៉ែត្រការ៉េ ចែកចេញជា ១៥ឃុំ ស្មើនឹង ១៧៦ភូមិ មានប្រជាជនរស់នៅចំនួនសរុប ១៥៦,៥១២នាក់ ស្រី ៧៩,៧១៣នាក់ ស្មើនឹង ៤៨,៧៥៩គ្រួសារ និងមានដង់ស៊ីតេប្រជាជន ៣៣៣នាក់ក្នុងមួយគីឡូម៉ែត្រការ៉េ។ ប្រជាជនប្រមាណ ៨៥% ជាកសិករ ពឹងផ្អែកលើវិស័យកសិកម្មដែលជាវិស័យចម្បងក្នុងការទ្រទ្រង់ជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាពលរដ្ឋក្នុងស្រុក។ ក្រៅពីវិស័យកសិកម្មដែលជាការងារស្នូល និងចម្បង ក៏មានវិស័យផ្សេងៗទៀតដូចជា ឧស្សាហកម្ម សិប្បកម្ម និងទេសចរណ៍ ដែលបានរួមចំណែកបង្កើនការងារជូនប្រជាជនដើម្បីឱ្យមានជីវភាពកាន់តែរីកចម្រើន។ &lt;ref name=&quot;NCDD-gZ&quot;&gt;{{Cite web |url=http://db.ncdd.gov.kh/gazetteer |title= Cambodia Gazetteer Database Online |date=2019 |publisher= គណៈកម្មាធិការជាតិសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យនៅថ្នាក់ក្រោមជាតិ (គ.ជ.អ.ប) |access-date= 2019-08-27}}&lt;/ref&gt;÷
{| class=&quot;wikitable&quot;
! colspan=&quot;4&quot; |{{pagename}}
|-
! លេខកូដឃុំ 
! ឈ្មោះឃុំជាអក្សរខ្មែរ 
! ឈ្មោះឃុំជាអក្សរអង់គ្លេស
! ចំនួនភូមិ
|-
|០៣១៣០១
|[[ឃុំបារាយណ៍ |ឃុំបារាយណ៍ ]]
|Baray Commune
|១៣
|-
|០៣១៣០២
|[[ឃុំបឹងណាយ |ឃុំបឹងណាយ ]]
|Boeng Nay Commune
|១៧
|-
|០៣១៣០៣
|[[ឃុំជ្រៃវៀន |ឃុំជ្រៃវៀន ]]
|Chrey Vien Commune
|១៨
|-
|០៣១៣០៤
|[[ឃុំខ្វិតធំ |ឃុំខ្វិតធំ ]]
|Khvet Thum Commune
|៨
|-
|០៣១៣០៥
|[[ឃុំគរ |ឃុំគរ ]]
|Kor Commune
|១០
|-
|០៣១៣០៦
|[[ឃុំក្រូច |ឃុំក្រូច ]]
|Krouch Commune
|៧
|-
|០៣១៣០៧
|[[ឃុំល្វា |ឃុំល្វា ]]
|Lvea Commune
|១០
|-
|០៣១៣០៨
|[[ឃុំមៀន |ឃុំមៀន ]]
|Mien Commune
|១៩
|-
|០៣១៣០៩
|[[ឃុំព្រៃឈរ |ឃុំព្រៃឈរ ]]
|Prey Chhor Commune
|៤
|-
|០៣១៣១០
|[[ឃុំសូរ្យសែន |ឃុំសូរ្យសែន ]]
|Sour Saen Commune
|៨
|-
|០៣១៣១១
|[[ឃុំសំរោង |ឃុំសំរោង ]]
|Samraong Commune
|១១
|-
|០៣១៣១២
|[[ឃុំស្រង៉ែ |ឃុំស្រង៉ែ ]]
|Sragnae Commune
|៨
|-
|០៣១៣១៣
|[[ឃុំថ្មពូន |ឃុំថ្មពូន ]]
|Thma Pun Commune
|៩
|-
|០៣១៣១៤
|[[ឃុំតុងរ៉ុង |ឃុំតុងរ៉ុង ]]
|Tong Rong Commune
|១០
|-
|០៣១៣១៥
|[[ឃុំត្រពាំងព្រះ |ឃុំត្រពាំងព្រះ ]]
|Trapeang Preah Commune
|២៤
|-
! colspan=&quot;3&quot;|ចំនួនភូមិសរុប
|១៧៦
|}


'''ព្រំប្រទល់នៃ{{pagename}}'''
{|class=&quot;wikitable&quot;
|+
!rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;background:#000080;color:white;&quot;|{{pagename}}
!colspan=&quot;4&quot; style=&quot;background:#000080;color:white;&quot;|ទិស
|-
!  |ខាងកើត (E)
!  |ខាងលិច (W)
!  |ខាងត្បូង (S)
!  |ខាងជើង (N)
|-
|ស្រុកកំពង់សៀម
|ស្រុកជើងព្រៃ
|ស្រុកកងមាស
|ស្រុកចំការលើ និងស្រុកតាំងគោក ខេត្តកំពង់ធំ
|}

=អប់រំ=
ទូទាំងស្រុកព្រៃឈរ មានគ្រឹះស្ថានសិក្សាសាធារណៈចំណេះទូទៅរបស់រដ្ឋ ៧៧កន្លែង រួមមាន៖ សាលាបឋមសិក្សា ៥៩កន្លែង អនុវិទ្យាល័យ ១២កន្លែង វិទ្យាល័យ ៥កន្លែង និងមត្តេយ្យធនធាន ១កន្លែង និងមានអគារសិក្សាសរុបចំនួន ២០៦ខ្នង ស្មើនឹង ៩១៩បន្ទប់ ក្នុងនោះមានអគារជាអំណោយរបស់ សម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន ចំនួន ៥៧ខ្នង ស្មើនឹង ៣៤៥បន្ទប់។ 
==បឋមសិក្សា==
ស្រុកព្រៃឈរ មានសាលាបឋមសិក្សាចំនួន ៥៩កន្លែង
-	មានបុគ្គលិកសិក្សាសរុប៖	ចំនួន ៥៤៥នាក់	ស្រី ៣១៥នាក់។
-	មានគ្រូកិច្ចសន្យាសរុប៖	ចំនួន ៤០នាក់		ស្រី ៣០នាក់។
-	មានអគារសិក្សាសរុប៖ 	ចំនួន ១៣៩ខ្នង	ស្មើនឹង ៦២២បន្ទប់ ក្នុងនោះមានអគារជាអំណោយ   សម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន សរុប ៤០ខ្នង ស្មើនឹង ២៤៤បន្ទប់។
-	មានថ្នាក់រៀនសរុប៖	ចំនួន ៥៣១ថ្នាក់។
-	មានសិស្សសរុប៖	ចំនួន ១៩,៩៣១នាក់	ស្រី ៩,៦៤៥នាក់។(ឆ្នាំ២០២៣)
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+ បញ្ជីឈ្មោះសាលារៀន និងអគារសិក្សា
|-
! ឈ្មោះសាលារៀន !! ចំនួនអគារ !! ចំនួនបន្ទប់
|-
| បឋមសិក្សាព្រៃទទឹង || ៩ || ៤០
|-
|បឋមសិក្សាក្រឡោង || ២ || ៩
|-
|បឋមសិក្សាខ្លែងពណ៌ || ២ || ១១
|-
|បឋមសិក្សាត្រពាំងអំពិល || ៤ || ១៩
|-
|បឋមសិក្សាណាំកិន || ៣ || ១៥
|-
|បឋមសិក្សាខ្វិតធំ || ៣ || ១៣
|-
|បឋមសិក្សាព្រីងបីដើម || ៤ || ១៦
|-
|បឋមសិក្សាព្រៃស្រឡៅ || ១ || ៦
|-
|បឋមសិក្សាមៀន || ៣ || ១៦
|-
|បឋមសិក្សាឃ្លោយ || ៣ || ១១
|-
|បឋមសិក្សាតាលន || ២ || ១០
|-
|បឋមសិក្សាកោះតាភេម || ៣ || ១៣
|-
|បឋមសិក្សាអូរដូនញា || ២ || ៦
|-
|បឋមសិក្សាទួលព្រិច || ២ || ៦
|-
|បឋមសិក្សាកំពង់សំណាញ់ || ១ || ៥
|-
|បឋមសិក្សាក្រុមព្រះរលួស || ២ || ៨
|-
|បឋមសិក្សាកំពង់សំរិទ្ធ || ២ || ៨
|-
|បឋមសិក្សាក្រសាំងពុល || ១ || ៥
|-
|បឋមសិក្សាត្រើង || ១ || ៤
|-
|បឋមសិក្សាកកោះ || ១ || ៥
|-
|បឋមសិក្សាល្វា || ៣ || ១៦
|-
|បឋមសិក្សាមេមាំង || ៤ || ១៥
|-
|បឋមសិក្សាគោកទ្រា || ៣ || ១២
|-
|បឋមសិក្សាព្រៃឈរ || ៣ || ១៥
|-
|បឋមសិក្សាពោធិគ្រង || ៣ || ១២
|-
|បឋមសិក្សាអំពិលធំ || ២ || ៦
|-
|បឋមសិក្សាបារាយណ៍ || ២ || ១៦
|-
|បឋមសិក្សាហ៊ុនសែនមុនីរង្សី || ៥ || ៥០
|-
|បឋមសិក្សាពោធ្យារ៉ាម || ៣ || ១៥
|-
|បឋមសិក្សាប្រាសាទ || ១ || ៤
|-
|បឋមសិក្សាស្រង៉ែ || ៤ || ១៨
|-
|បឋមសិក្សាស្រង៉ែកើត || ១ || ៥
|-
|បឋមសិក្សាតាកុច || ១ || ៥
|-
|បឋមសិក្សាត្រពាំងធំ || ២ || ៦
|-
|បឋមសិក្សាប្រឹមប្រីយ៍ || ៤ || ១៦
|-
|បឋមសិក្សាស្វាយព្រៃ || ៣ || ១៥
|-
|បឋមសិក្សាទំពាំងឫស្សី || ២ || ១០
|-
|បឋមសិក្សាត្រពាំងរាំង || ២ || ១០
|-
|បឋមសិក្សាស្វាយរ័ក្ស || ១ || ៤
|-
|បឋមសិក្សាសូរសែន្យ || ២ || ៨
|-
|បឋមសិក្សាប៊ុនរ៉ានីឃុំគរ || ៧ || ៣២
|-
|បឋមសិក្សាថ្មពូន || ៦ || ២៥
|-
|បឋមសិក្សាអូរតាថុក || ១ || ៥
|-
|បឋមសិក្សាត្រពាំងបី || ៤ || ១៥
|-
|បឋមសិក្សាព្រៃខ្ជាយ || ១ || ៥
|-
|បឋមសិក្សាទួលចំបក់ || ១ || ៥
|-
|បឋមសិក្សាត្រពាំងបេង || ១ || ៥
|-
|បឋមសិក្សារោងគោ || ២ || ៩
|-
|បឋមសិក្សាគោកស្រឡៅ || ២ || ៨
|-
|បឋមសិក្សារោលជ្រូក || ១ || ៣
|-
|បឋមសិក្សាអ្នកតាស្នឹង || ៤ || ១៩
|-
|បឋមសិក្សាថ្មដា || ២ || ៧
|-
|បឋមសិក្សាឈើបាក់ || ១ || ៦
|-
|បឋមសិក្សាកុមារាជ្យ || ២ || ៨
|-
|បឋមសិក្សាបឹងណាយ || ១ || ៤
|-
|បឋមសិក្សាក្បាលដំរី || ១ || ៣
|-
|បឋមសិក្សាក្រូច || ២ || ៩
|-
|បឋមសិក្សាទួលខ្ពស់ || ២ || ១០
|-
|បឋមសិក្សាភូមិថ្មី || ១ || ៥
|}

==អនុវិទ្យាល័យ==
អនុវិទ្យាល័យ ១២កន្លែង
-	បុគ្គលិកសិក្សាសរុប៖	ចំនួន ១៧៩នាក់	ស្រី ៨៦នាក់។
-	មានអគារសិក្សាសរុប៖ 	ចំនួន ១៨ខ្នង	ស្មើនឹង ៨៥បន្ទប់ (ក្នុងនោះអគារជាអំណោយ សម្ដេចតេជោ ហ៊ុន សែន មានចំនួន ២ខ្នង ស្មើនឹង ៩បន្ទប់)។
-	មានថ្នាក់រៀនសរុប៖ 	ចំនួន ១៣៥ថ្នាក់។
-	មានសិស្សសរុប៖ 	ចំនួន ៦,២៦៨នាក់	ស្រី ៣,៣៥៦នាក់។
	គ.អនុវិទ្យាល័យ/វិទ្យាល័យឯកជន ១កន្លែង
-	មានគ្រូបង្រៀនសរុប៖	ចំនួន ៣៣នាក់	ស្រី ១៥នាក់។
-	មានសិស្សសរុប៖ 	ចំនួន ៦១៦នាក់	ស្រី ៣១៥នាក់។
-	មានថ្នាក់រៀន៖ 	ចំនួន ១៧ថ្នាក់។

=មណ្ឌលសុភាព=
=មន្ត្រី=
==មន្ត្រីស្រុក==
==មន្ត្រីឃុំ==
==មន្ត្រីប៉ុស្ដិ៍==
=សាសនា=
 ព្រះពុទ្ធសាសនា
*[[វត្តទួលច័ន្ទ]]
*[[វត្តជម្ពូសោភា]]
*[[វត្តក្រឡោង]]
*[[វត្តថ្មពូន]]
*[[វត្តសូរសែន្យ]]
*[[វត្តស្វាយទង]]
*[[វត្តត្រពាំងព្រះ]]
*[[វត្តសង្ឃាយមាស]]
*[[វត្តកុមាររាជ]]
*[[វត្តស្រង៉ែ]]
*[[ឯករាជ្យ]]
*[[វត្តខ្យោ]]
*[[វត្តពោធិព្រឹក]]
*[[វត្តគ្រោធារាម]]
*[[វត្តព្រះធាតុដៃ៤]]
*[[វត្តឥន្ទរង្សី]]
*[[វត្តតាចិន]]
*[[វត្តស្វាយព្រៃ]]
*[[វត្តស្រោង]]
*[[វត្តថ្មី]]
*[[វត្តរវៀង]]
*[[វត្តឈេីបាក់]]
*[[វត្តជោតនារាម]]
*[[វត្តឧត្តមមុនីរតនារាម]]

=ផ្សារ=
=ប្រាសាទ=
*[[ប្រាសាទព្រះធាតុទឹកឆា]]
*[[ប្រាសាទគុកយាយហម]]

=តំបន់ទេសចរណ៍=

=តំណក្រៅ=
*[http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/english/province/kampong_cham.html  វិបសាយ គ្រប់គ្រងភូមិបាល] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090210173438/http://cambodia.gov.kh/unisql1/egov/english/province/kampong_cham.html |date=2009-02-10 }}
=ឯកសារពិគ្រោះ=
*[http://www.necelect.org.kh/Khmer/ElecResult.htm គណកម្មការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100911034133/http://www.necelect.org.kh/Khmer/ElecResult.htm |date=2010-09-11 }}

{{ខេត្តក្រុងខ្មែរ}}
{{ខេត្តកំពង់ចាម}}
[[Category:ខេត្តកំពង់ចាម]]</text>
      <sha1>0rxjr8mytztlw3zzny824sql9v9nwj8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>321936</id>
      <parentid>321935</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T04:33:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>អ៊ុំ សាខន</username>
        <id>17522</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>321936</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15727" sha1="2fsn31yz3zpvnk4htbusuegl390yq4e" xml:space="preserve">{{coord|8|41|35|N|106|36|34|E|type:isle_region:CAM|display=title}}
{{Location map many|Cambodia
| caption = &lt;b&gt;ប្លង់នៃស្រុកព្រៃឈរ&lt;/b&gt; 
| width= 500
| float= top
| label1 = &lt;b&gt; [[ស្រុកព្រៃឈរ]]&lt;/b&gt;
  | pos1 = top
  | mark1size = 8 
  | lat1_deg = 12.21
  | lon1_deg = 105.2
| label2 = &lt;b&gt; &lt;/b&gt;
  | pos2 = top
  | mark2size = 10 
  | lat2_deg = 
  | lon2_deg = 
 }}​

{{pagename}} ('''{{lang-en|Prey Chhor District}}''') ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅ [[ខេត្តកំពង់ចាម]] ស្រុកព្រៃឈរ ជាស្រុកមួយក្នុងចំណោមក្រុង ស្រុកទាំង ១០ នៃខេត្តកំពង់ចាម ដែលមានទីតាំងសាលាស្រុកស្ថិតនៅតាមបណ្តោយផ្លូវជាតិលេខ៧ ខាងលិចទីរួមខេត្តកំពង់ចាម ចម្ងាយ ២៥គីឡូម៉ែត្រ និងមានព្រំប្រទល់៖ ខាងកើតជាប់ស្រុកកំពង់សៀម ខាងលិចជាប់ស្រុកជើងព្រៃ ខាងត្បូងជាប់ស្រុកកងមាស និងខាងជើងជាប់ស្រុក     ចំការលើ និងស្រុកតាំងគោក ខេត្តកំពង់ធំ និងមានផ្ទៃដី ៤៦៧.១៦៦៤គីឡូម៉ែត្រការ៉េ ចែកចេញជា ១៥ឃុំ ស្មើនឹង ១៧៦ភូមិ មានប្រជាជនរស់នៅចំនួនសរុប ១៥៦,៥១២នាក់ ស្រី ៧៩,៧១៣នាក់ ស្មើនឹង ៤៨,៧៥៩គ្រួសារ និងមានដង់ស៊ីតេប្រជាជន ៣៣៣នាក់ក្នុងមួយគីឡូម៉ែត្រការ៉េ។ ប្រជាជនប្រមាណ ៨៥% ជាកសិករ ពឹងផ្អែកលើវិស័យកសិកម្មដែលជាវិស័យចម្បងក្នុងការទ្រទ្រង់ជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាពលរដ្ឋក្នុងស្រុក។ ក្រៅពីវិស័យកសិកម្មដែលជាការងារស្នូល និងចម្បង ក៏មានវិស័យផ្សេងៗទៀតដូចជា ឧស្សាហកម្ម សិប្បកម្ម និងទេសចរណ៍ ដែលបានរួមចំណែកបង្កើនការងារជូនប្រជាជនដើម្បីឱ្យមានជីវភាពកាន់តែរីកចម្រើន។ &lt;ref name=&quot;NCDD-gZ&quot;&gt;{{Cite web |url=http://db.ncdd.gov.kh/gazetteer |title= Cambodia Gazetteer Database Online |date=2019 |publisher= គណៈកម្មាធិការជាតិសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យនៅថ្នាក់ក្រោមជាតិ (គ.ជ.អ.ប) |access-date= 2019-08-27}}&lt;/ref&gt;÷
{| class=&quot;wikitable&quot;
! colspan=&quot;4&quot; |{{pagename}}
|-
! លេខកូដឃុំ 
! ឈ្មោះឃុំជាអក្សរខ្មែរ 
! ឈ្មោះឃុំជាអក្សរអង់គ្លេស
! ចំនួនភូមិ
|-
|០៣១៣០១
|[[ឃុំបារាយណ៍ |ឃុំបារាយណ៍ ]]
|Baray Commune
|១៣
|-
|០៣១៣០២
|[[ឃុំបឹងណាយ |ឃុំបឹងណាយ ]]
|Boeng Nay Commune
|១៧
|-
|០៣១៣០៣
|[[ឃុំជ្រៃវៀន |ឃុំជ្រៃវៀន ]]
|Chrey Vien Commune
|១៨
|-
|០៣១៣០៤
|[[ឃុំខ្វិតធំ |ឃុំខ្វិតធំ ]]
|Khvet Thum Commune
|៨
|-
|០៣១៣០៥
|[[ឃុំគរ |ឃុំគរ ]]
|Kor Commune
|១០
|-
|០៣១៣០៦
|[[ឃុំក្រូច |ឃុំក្រូច ]]
|Krouch Commune
|៧
|-
|០៣១៣០៧
|[[ឃុំល្វា |ឃុំល្វា ]]
|Lvea Commune
|១០
|-
|០៣១៣០៨
|[[ឃុំមៀន |ឃុំមៀន ]]
|Mien Commune
|១៩
|-
|០៣១៣០៩
|[[ឃុំព្រៃឈរ |ឃុំព្រៃឈរ ]]
|Prey Chhor Commune
|៤
|-
|០៣១៣១០
|[[ឃុំសូរ្យសែន |ឃុំសូរ្យសែន ]]
|Sour Saen Commune
|៨
|-
|០៣១៣១១
|[[ឃុំសំរោង |ឃុំសំរោង ]]
|Samraong Commune
|១១
|-
|០៣១៣១២
|[[ឃុំស្រង៉ែ |ឃុំស្រង៉ែ ]]
|Sragnae Commune
|៨
|-
|០៣១៣១៣
|[[ឃុំថ្មពូន |ឃុំថ្មពូន ]]
|Thma Pun Commune
|៩
|-
|០៣១៣១៤
|[[ឃុំតុងរ៉ុង |ឃុំតុងរ៉ុង ]]
|Tong Rong Commune
|១០
|-
|០៣១៣១៥
|[[ឃុំត្រពាំងព្រះ |ឃុំត្រពាំងព្រះ ]]
|Trapeang Preah Commune
|២៤
|-
! colspan=&quot;3&quot;|ចំនួនភូមិសរុប
|១៧៦
|}
[[ឯកសារ:ផែនទីស្រុកព្រៃឈរ.jpg|រូបភាពតូច]]


'''ព្រំប្រទល់នៃ{{pagename}}'''
{|class=&quot;wikitable&quot;
|+
!rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;background:#000080;color:white;&quot;|{{pagename}}
!colspan=&quot;4&quot; style=&quot;background:#000080;color:white;&quot;|ទិស
|-
!  |ខាងកើត (E)
!  |ខាងលិច (W)
!  |ខាងត្បូង (S)
!  |ខាងជើង (N)
|-
|ស្រុកកំពង់សៀម
|ស្រុកជើងព្រៃ
|ស្រុកកងមាស
|ស្រុកចំការលើ និងស្រុកតាំងគោក ខេត្តកំពង់ធំ
|}

=អប់រំ=
ទូទាំងស្រុកព្រៃឈរ មានគ្រឹះស្ថានសិក្សាសាធារណៈចំណេះទូទៅរបស់រដ្ឋ ៧៧កន្លែង រួមមាន៖ សាលាបឋមសិក្សា ៥៩កន្លែង អនុវិទ្យាល័យ ១២កន្លែង វិទ្យាល័យ ៥កន្លែង និងមត្តេយ្យធនធាន ១កន្លែង និងមានអគារសិក្សាសរុបចំនួន ២០៦ខ្នង ស្មើនឹង ៩១៩បន្ទប់ ក្នុងនោះមានអគារជាអំណោយរបស់ សម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន ចំនួន ៥៧ខ្នង ស្មើនឹង ៣៤៥បន្ទប់។ 
==បឋមសិក្សា==
ស្រុកព្រៃឈរ មានសាលាបឋមសិក្សាចំនួន ៥៩កន្លែង
-	មានបុគ្គលិកសិក្សាសរុប៖	ចំនួន ៥៤៥នាក់	ស្រី ៣១៥នាក់។
-	មានគ្រូកិច្ចសន្យាសរុប៖	ចំនួន ៤០នាក់		ស្រី ៣០នាក់។
-	មានអគារសិក្សាសរុប៖ 	ចំនួន ១៣៩ខ្នង	ស្មើនឹង ៦២២បន្ទប់ ក្នុងនោះមានអគារជាអំណោយ   សម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន សរុប ៤០ខ្នង ស្មើនឹង ២៤៤បន្ទប់។
-	មានថ្នាក់រៀនសរុប៖	ចំនួន ៥៣១ថ្នាក់។
-	មានសិស្សសរុប៖	ចំនួន ១៩,៩៣១នាក់	ស្រី ៩,៦៤៥នាក់។(ឆ្នាំ២០២៣)
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+ បញ្ជីឈ្មោះសាលារៀន និងអគារសិក្សា
|-
! ឈ្មោះសាលារៀន !! ចំនួនអគារ !! ចំនួនបន្ទប់
|-
| បឋមសិក្សាព្រៃទទឹង || ៩ || ៤០
|-
|បឋមសិក្សាក្រឡោង || ២ || ៩
|-
|បឋមសិក្សាខ្លែងពណ៌ || ២ || ១១
|-
|បឋមសិក្សាត្រពាំងអំពិល || ៤ || ១៩
|-
|បឋមសិក្សាណាំកិន || ៣ || ១៥
|-
|បឋមសិក្សាខ្វិតធំ || ៣ || ១៣
|-
|បឋមសិក្សាព្រីងបីដើម || ៤ || ១៦
|-
|បឋមសិក្សាព្រៃស្រឡៅ || ១ || ៦
|-
|បឋមសិក្សាមៀន || ៣ || ១៦
|-
|បឋមសិក្សាឃ្លោយ || ៣ || ១១
|-
|បឋមសិក្សាតាលន || ២ || ១០
|-
|បឋមសិក្សាកោះតាភេម || ៣ || ១៣
|-
|បឋមសិក្សាអូរដូនញា || ២ || ៦
|-
|បឋមសិក្សាទួលព្រិច || ២ || ៦
|-
|បឋមសិក្សាកំពង់សំណាញ់ || ១ || ៥
|-
|បឋមសិក្សាក្រុមព្រះរលួស || ២ || ៨
|-
|បឋមសិក្សាកំពង់សំរិទ្ធ || ២ || ៨
|-
|បឋមសិក្សាក្រសាំងពុល || ១ || ៥
|-
|បឋមសិក្សាត្រើង || ១ || ៤
|-
|បឋមសិក្សាកកោះ || ១ || ៥
|-
|បឋមសិក្សាល្វា || ៣ || ១៦
|-
|បឋមសិក្សាមេមាំង || ៤ || ១៥
|-
|បឋមសិក្សាគោកទ្រា || ៣ || ១២
|-
|បឋមសិក្សាព្រៃឈរ || ៣ || ១៥
|-
|បឋមសិក្សាពោធិគ្រង || ៣ || ១២
|-
|បឋមសិក្សាអំពិលធំ || ២ || ៦
|-
|បឋមសិក្សាបារាយណ៍ || ២ || ១៦
|-
|បឋមសិក្សាហ៊ុនសែនមុនីរង្សី || ៥ || ៥០
|-
|បឋមសិក្សាពោធ្យារ៉ាម || ៣ || ១៥
|-
|បឋមសិក្សាប្រាសាទ || ១ || ៤
|-
|បឋមសិក្សាស្រង៉ែ || ៤ || ១៨
|-
|បឋមសិក្សាស្រង៉ែកើត || ១ || ៥
|-
|បឋមសិក្សាតាកុច || ១ || ៥
|-
|បឋមសិក្សាត្រពាំងធំ || ២ || ៦
|-
|បឋមសិក្សាប្រឹមប្រីយ៍ || ៤ || ១៦
|-
|បឋមសិក្សាស្វាយព្រៃ || ៣ || ១៥
|-
|បឋមសិក្សាទំពាំងឫស្សី || ២ || ១០
|-
|បឋមសិក្សាត្រពាំងរាំង || ២ || ១០
|-
|បឋមសិក្សាស្វាយរ័ក្ស || ១ || ៤
|-
|បឋមសិក្សាសូរសែន្យ || ២ || ៨
|-
|បឋមសិក្សាប៊ុនរ៉ានីឃុំគរ || ៧ || ៣២
|-
|បឋមសិក្សាថ្មពូន || ៦ || ២៥
|-
|បឋមសិក្សាអូរតាថុក || ១ || ៥
|-
|បឋមសិក្សាត្រពាំងបី || ៤ || ១៥
|-
|បឋមសិក្សាព្រៃខ្ជាយ || ១ || ៥
|-
|បឋមសិក្សាទួលចំបក់ || ១ || ៥
|-
|បឋមសិក្សាត្រពាំងបេង || ១ || ៥
|-
|បឋមសិក្សារោងគោ || ២ || ៩
|-
|បឋមសិក្សាគោកស្រឡៅ || ២ || ៨
|-
|បឋមសិក្សារោលជ្រូក || ១ || ៣
|-
|បឋមសិក្សាអ្នកតាស្នឹង || ៤ || ១៩
|-
|បឋមសិក្សាថ្មដា || ២ || ៧
|-
|បឋមសិក្សាឈើបាក់ || ១ || ៦
|-
|បឋមសិក្សាកុមារាជ្យ || ២ || ៨
|-
|បឋមសិក្សាបឹងណាយ || ១ || ៤
|-
|បឋមសិក្សាក្បាលដំរី || ១ || ៣
|-
|បឋមសិក្សាក្រូច || ២ || ៩
|-
|បឋមសិក្សាទួលខ្ពស់ || ២ || ១០
|-
|បឋមសិក្សាភូមិថ្មី || ១ || ៥
|}

==អនុវិទ្យាល័យ==
អនុវិទ្យាល័យ ១២កន្លែង
-	បុគ្គលិកសិក្សាសរុប៖	ចំនួន ១៧៩នាក់	ស្រី ៨៦នាក់។
-	មានអគារសិក្សាសរុប៖ 	ចំនួន ១៨ខ្នង	ស្មើនឹង ៨៥បន្ទប់ (ក្នុងនោះអគារជាអំណោយ សម្ដេចតេជោ ហ៊ុន សែន មានចំនួន ២ខ្នង ស្មើនឹង ៩បន្ទប់)។
-	មានថ្នាក់រៀនសរុប៖ 	ចំនួន ១៣៥ថ្នាក់។
-	មានសិស្សសរុប៖ 	ចំនួន ៦,២៦៨នាក់	ស្រី ៣,៣៥៦នាក់។
	គ.អនុវិទ្យាល័យ/វិទ្យាល័យឯកជន ១កន្លែង
-	មានគ្រូបង្រៀនសរុប៖	ចំនួន ៣៣នាក់	ស្រី ១៥នាក់។
-	មានសិស្សសរុប៖ 	ចំនួន ៦១៦នាក់	ស្រី ៣១៥នាក់។
-	មានថ្នាក់រៀន៖ 	ចំនួន ១៧ថ្នាក់។

=មណ្ឌលសុភាព=
=មន្ត្រី=
==មន្ត្រីស្រុក==
==មន្ត្រីឃុំ==
==មន្ត្រីប៉ុស្ដិ៍==
=សាសនា=
 ព្រះពុទ្ធសាសនា
*[[វត្តទួលច័ន្ទ]]
*[[វត្តជម្ពូសោភា]]
*[[វត្តក្រឡោង]]
*[[វត្តថ្មពូន]]
*[[វត្តសូរសែន្យ]]
*[[វត្តស្វាយទង]]
*[[វត្តត្រពាំងព្រះ]]
*[[វត្តសង្ឃាយមាស]]
*[[វត្តកុមាររាជ]]
*[[វត្តស្រង៉ែ]]
*[[ឯករាជ្យ]]
*[[វត្តខ្យោ]]
*[[វត្តពោធិព្រឹក]]
*[[វត្តគ្រោធារាម]]
*[[វត្តព្រះធាតុដៃ៤]]
*[[វត្តឥន្ទរង្សី]]
*[[វត្តតាចិន]]
*[[វត្តស្វាយព្រៃ]]
*[[វត្តស្រោង]]
*[[វត្តថ្មី]]
*[[វត្តរវៀង]]
*[[វត្តឈេីបាក់]]
*[[វត្តជោតនារាម]]
*[[វត្តឧត្តមមុនីរតនារាម]]

=ផ្សារ=
=ប្រាសាទ=
*[[ប្រាសាទព្រះធាតុទឹកឆា]]
*[[ប្រាសាទគុកយាយហម]]

=តំបន់ទេសចរណ៍=

=តំណក្រៅ=
*[http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/english/province/kampong_cham.html  វិបសាយ គ្រប់គ្រងភូមិបាល] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090210173438/http://cambodia.gov.kh/unisql1/egov/english/province/kampong_cham.html |date=2009-02-10 }}
=ឯកសារពិគ្រោះ=
*[http://www.necelect.org.kh/Khmer/ElecResult.htm គណកម្មការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100911034133/http://www.necelect.org.kh/Khmer/ElecResult.htm |date=2010-09-11 }}

{{ខេត្តក្រុងខ្មែរ}}
{{ខេត្តកំពង់ចាម}}
[[Category:ខេត្តកំពង់ចាម]]</text>
      <sha1>2fsn31yz3zpvnk4htbusuegl390yq4e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ក្រុងបាត់ដំបង</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2911</id>
    <revision>
      <id>321982</id>
      <parentid>300633</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T10:21:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>142</id>
      </contributor>
      <comment>Removing [[:c:File:Ta_Dambang_Statue.png|Ta_Dambang_Statue.png]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:GPSLeo|GPSLeo]] because: per [[:c:Commons:Deletion requests/Files uploaded by Maharaja45|]].</comment>
      <origin>321982</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4410" sha1="i5061ehqilt6euawrqhe7xemaospbxp" xml:space="preserve">{{Infobox settlement
| name                     = បាត់ដំបង
| official_name            = ក្រុងបាត់ដំបង
| image_skyline            =
| image_alt                = រូបសំណាកតាក្រញូង
| image_map                = 0203 Battambang Municipality.svg
| map_alt                  = ផែនទីក្រុងបាត់ដំបង
| population_total         = 116,793
}}

ជាក្រុងមួយស្ថិតនៅក្នុង [[ខេត្តបាត់ដំបង]]។ ក្រុងនេះមាន១០សង្កាត់&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql2/egov/khmer/province/battambang.html |title=ប្រភពពីគេហទំព័ររដ្ឋាភិបាលខ្មែរ www.cambodia.gov.kh |access-date=2008-08-19 |archivedate=2008-11-22 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20081122010636/http://www.cambodia.gov.kh/unisql2/egov/khmer/province/battambang.html |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/com_pro02.htm#Bat_Dambang_District ប្រភពពីវិទ្យាស្ថានសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! កូដសង្កាត់
! សង្កាត់
! ជាអក្សរឡាតាំង
! ភូមិ
|-
| ០២០៣០១
| [[សង្កាត់ទួលតាឯក|ទួលតាឯក]]
| Tuol Ta Aek
| អូរតាគាំ១, អូរតាគាំ២, អូរតាគាំ៣, ទួលតាឯក, ដង្កោទាប
|-
| ០២០៣០២
| [[សង្កាត់ព្រែកព្រះស្តេច|ព្រែកព្រះស្តេច]]
| Preaek Preah Sdach
| ព្រែកព្រះសេ្តច, ព្រែកតាតន់, ១៣ មករា, អូរខ្ជាយ, ទ្បដ្ឋ, នំកៀ្រប, បែកចានថ្មី, ចំការប្ញស្សី
|-
| ០២០៣០៣
| [[សង្កាត់រតនៈ|រតនៈ]]
| Rotanak
| រំចេក១, រំចេក២, រំចេក៣, រំចេក៤, រំចេក៥, សូភី១, សូភី២, រតនៈ
|-
| ០២០៣០៤
| [[សង្កាត់ចំការសំរោង|ចំការសំរោង]]
| Chamkar Samraong
| ចំការសំរោង១, ចំការសំរោង២, វត្តលៀប, វត្តរំដួល, ផ្កាស្លា
|-
| ០២០៣០៥
| [[សង្កាត់ស្លាកែត|ស្លាកែត]]
| Sla Kaet
| ស្លាកែត, ដាំសៃ្ព, ជ្រៃកោង
|-
| ០២០៣០៦
| [[សង្កាត់ក្តុលដូនទាវ|ក្តុលដូនទាវ]]
| Kdol Doun Teav
| ចុងព្រែក, ក្តុល, អូរតានប់, តាព្រួច, តាកុយ, កន្ទ្ទួត, ថ្កូវ
|-
| ០២០៣០៧
| [[សង្កាត់អូរម៉ាល់|អូរម៉ាល់]]
| Ou Mal
| អូរម៉ាល់, ដាក់សសរ, សាលាបាទ្បាត់, ព្រៃដាច់, គោកពនៃ្ល, វត្តរកា, កូនសេក, អណ្តូងព្រីង, បឹងរាំង, ព្រៃរកា
|-
| ០២០៣០៨
| [[សង្កាត់វត្តគរ|វត្តគរ]]
| Voat Kor
| វត្តគរ, ច្រាបក្រសាំង, បល្ល័ង្ក, ខ្សាច់ពោយ, ដំណាក់ហ្លួង, កំពង់សីមា
|-
| ០២០៣០៩
| [[សង្កាត់អូរចារ|អូរចារ]]
| Ou Char
| អូរចារ, ព្រៃកូនសេក, កាប់គោថ្មី, អណ្តូងចេញ, អញ្ចាញ, អង់
|-
| ០២០៣១០
| [[សង្កាត់ស្វាយប៉ោ|ស្វាយប៉ោ]]
| Svay Pao
| ព្រែកមហាទេព, កំពង់ក្របី,២០ ឧសភា, កម្មករ
|}

== ឯកសារយោង ==
{{reflist|1}}

== សូមមើលផងដែរ== 
{{ខេត្តបាត់ដំបង}}

[[Category:ក្រុងបាត់ដំបង]]
[[Category: ខេត្តបាត់ដំបង]]</text>
      <sha1>i5061ehqilt6euawrqhe7xemaospbxp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>វណ្ណ មូលីវណ្ណ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>3745</id>
    <revision>
      <id>321937</id>
      <parentid>302578</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T05:33:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>32568</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>321937</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15202" sha1="2x1bz84bl83c3ddl8y5466ewcqi76ai" xml:space="preserve">{{Infobox Artist
| name          = វណ្ណ មូលីវណ្ណ
| image         =Vann molyvann.jpg
| imagesize     = 250px
| caption       = 
| birthname     = 
| birthdate     = ២៣ វិច្ឆិកា ១៩២៦ 
| location      = [[ស្រុករាម]], [[ខេត្តកំពត]], [[កម្ពុជា]]
| deathdate     = ២៨ កញ្ញា [[២០១៧]] (អាយុ ៩០)
| deathplace    = [[ក្រុងសៀមរាប]], [[ខេត្តសៀមរាប]], [[កម្ពុជា]]
| nationality   = {{KHM}}
| field         = [[ស្ថាបត្យកម្ម]]
| training      = សាលាវិចិត្រ​សិល្បៈជាតិជាន់ខ្ពស់ (École nationale supérieure des Beaux-Arts) [[ប៉ារីស]] [[បារាំង]]
| movement      = [[ស្ថាបត្យកម្មខ្មែរទំនើប]]
| famous works  = [[សាលសន្និសីទចតុមុខ]] [[វិមានឯករាជ្យ]] [[ពហុកីឡដ្ឋានជាតិអូឡាំពិក]] [[សាលមហោស្រពព្រះសុរាម្រិត]] [[សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ]] [[វិទ្យាស្ថានភាសាបរទេស]] [[ទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្រ្តីចាស់]] [[បុរី១០០ខ្នង]] [[វិមានរដ្ឋចំការមន]]
}}
លោក '''វណ្ណ-មូលីវណ្ណ''' (1926-2017) (កើតនៅថ្ងៃ២៣ វិច្ឆិកា ១៩២៦) ឈ្មោះជាឡាតាំង '''Vann Molyvann''' គឺជា[[ស្ថាបត្យករ]]ជើងចាស់ដ៏​ល្បីល្បាញ​របស់​ប្រទេស[[កម្ពុជា]]។ លោក​បាន​រួម​ចំណែក​ជា​ច្រើន​ក្នុង​[[ស្ថាបត្យកម្ម]]​ដែល​គេ​ហៅ​ថា ស្ថាបត្យកម្ម​ខ្មែរ​ទំនើប នៅ​ក្នុង​[[សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម]] (១៩៥៥–១៩៧០) នៅ​ពេល​ដែល​[[វប្បធម៌ខ្មែរ]]​មាន​​ការ​រីកចម្រើន​​ក្រោម​ព្រះ​រាជ​កិច្ច​ដឹកនាំ​​របស់​អតីត​ព្រះមហាក្សត្រ ព្រះបាទ[[នរោត្ដម សីហនុ|នរោត្តម-សីហនុ]]។

សម្ដេច [[នរោត្តម សីហនុ|នរោត្តម-សីហនុ]] បាន​អនុម័ត​គោល​នយោបាយ​អភិវឌ្ឍន៍​ដែល​ព័ទ្ធ​ជុំវិញ​ដោយ​សំណង់ ទី​ប្រជុំជន​ថ្មីៗ ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ និង​ស្ថាបត្យកម្ម។ លោក​ធ្លាប់​ជា​អតីត​ជើង​ចាស់​បង្អស់​នៃ​ជំនាន់​នៃ​ស្ថាបត្យកម្ម ដែល​បរិច្ចាគ​នូវ​រចនាបថ​តែ​មួយ​គត់​នៃ​ស្ថាបត្យកម្ម​ដែល​បញ្ចូល​គ្នា​កំឡុង​សម័យ​កាល​នេះ និង​ដែល​បាន​បង្កើត​ឡើង​នូវ​[[ស្ថាបត្យកម្មខ្មែរថ្មី]]។

==ជីវប្រវត្តិ==
លោក វណ្ណ-មូលីវណ្ណ កើតនៅថ្ងៃទី ២៣ [[ខែវិច្ឆិកា]] ឆ្នាំ១៩២៦ នៅ[[ស្រុករាម]] [[ខេត្តកំពត]]។ លោក​បាន​ទទួល​សញ្ញាបត្រ​[[​ទុតិយភូមិ]]​​ពី​​[[វិទ្យាល័យ​ព្រះស៊ីសុវត្ថិ]] នៅទី[[ក្រុងភ្នំពេញ]] ក្នុងឆ្នាំ១៩៤៤ ហើយ​លោក​បាន​ទទួល​អាហារូបករណ៍​ទៅ​រៀនផ្នែក​[[ច្បាប់]]​នៅ​ទីក្រុង[[ប៉ារីស]] ប្រទេស[[បារាំង]] ក្នុង​ឆ្នាំ​១៩៤៦។ បន្ទាប់​ពី​សិក្សា​នៅ​ទីនោះ​រយៈពេល​មួយ​ឆ្នាំ លោក​ក៏​បាន​ប្ដួរ​ទៅ​រៀន​ផ្នែក​ស្ថាបត្យកម្ម​នៅ​សាលា​[[វិចិត្រសិល្បៈ]]​មួយ​នៅ​[[ប៉ារីស]]។ លោក​បាន​សិក្សា​នៅ [[Arretche studio]] ហើយ​បាន​បញ្ចប់​ការ​សិក្សា​ដោយ​ជោគជ័យ​ជាមួយ​នឹង​ចំណេះដឹង និង​[[ទេពកោសល្យ]]។ លោក​ត្រលប់​មក​ប្រទេស​[[កម្ពុជា]]​វិញ​នៅ​ឆ្នាំ១៩៥៥។ មួយ​ឆ្នាំ​ក្រោយ​មក​ក៏​ត្រូវ​បាន​គេ​តែង​តាំង​ជា​​ប្រធាន​ស្ថាបត្យករ​នៅ​កម្ពុជា។ លោក​ជា​[[ព្រឹទ្ធបុរស​]]​ទីមួយ​​នៃ​​[[សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈ|សាកលវិទ្យាល័យ​ភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈ]] (ចាប់​ពី​ឆ្នាំ​១៩៦៥ ដល់ ឆ្នាំ​១៩៦៧) ។ 

នៅ​[[ទសវត្សរ៍]]​៦០ និង ៧០ លោក វណ្ណ មូលីវណ្ណ បាន​គូរ​ប្លង់​ស្ថាបនា​​អាគារ​ល្បីៗ​ជាច្រើន​នៅ​កម្ពុជា ជាពិសេស​នៅ​ទីក្រុង​[[ភ្នំពេញ]]។ នៅ​ទី​នោះ ស្នាដៃ​របស់​លោក ឈរ​យ៉ាង​សង្ហា​ប្រដុំ​ប្រសង​គ្នា​ជាមួយ​នឹង​[[សំណង់]]​អាគារបុរាណៗ [[វត្តអារាម]] និង​សំណល់​ពី​[[សម័យអាណានិគម]]។ កំឡុង​សម័យ​នោះ ដែល​គេ​ស្គាល់​ថា​ជា ''យុគមាស'' ស្នាដៃ​សំខាន់ៗ​របស់​លោក​មាន [[សាលសន្និសីទចតុមុខ]] [[អាគារគណរដ្ឋមន្ត្រី]] និង​វិមានរដ្ឋ។ លោក​ក៏​បាន​គូរ​ប្លង់​វត្ត​អារាម និង​[[ស្ថានទូត]]​ខ្មែរ​នៅ​[[បរទេស]]​ជា​ច្រើន​ផង​ដែរ។

នៅ​ឆ្នាំ​១៩៦២ លោក មូលីវណ្ណ បាន​រចនា​សំណង់​កីឡដ្ឋាន​ជាតិ​ដែល​មាន​សមត្ថភាព​ផ្ទុក​មនុស្ស ៦០០០០ នាក់ ដែល​នោះ​គឺជា​សង្វៀន​ដែល​គេ​ឲ្យ​តម្លៃ​ជាង​គេ​បំផុត​នៅ​ទូទាំង​អាស៊ីគ្នេយ៍។ កីឡដ្ឋាន​ត្រូវ​បាន​សាងសង់​ទៅ​ដល់​មាត្រដ្ឋាន​អូឡាំពិក គឺ​នៅ​តែ​ជា​កន្លែង​ជួបជុំ​ដ៏​ធំ​បំផុត​នៅ​កម្ពុជា។ ដំបូង​ឡើយ ត្រូវ​បាន​សាងសង់​ឡើង​នៅ​ក្នុង​ល្បឿន​យ៉ាង​លឿន ដើម្បី​ឲ្យ​ទាន់​ពេល​ធ្វើ​ជា​ម្ចាស់​ផ្ទះ​ល្បែង​កីឡា​អាស៊ី​ឆ្នាំ​១៩៦៣ តែ​ក្រោយ​មក​ត្រូវ​បាន​លុប​ចោល ហើយ​ត្រូវ​បាន​សម្ពោធ​នៅ​ឆ្នាំ១៩៦៤ អម​ដោយ​ហ្វូង​មនុស្ស​អបអរសាទ​រយ៉ាង​ច្រើន។ ពហុកីឡដ្ឋាន​នេះ​​បាន​ទទួល​ព្រឹត្តិការណ៍​សំខាន់​មួយ​ចំនួន​ដូចជា ល្បែងកីឡាក.ក.ប.ថ. និង [[ប្រធានាធិបតីបារាំង]] ទស្សនៈកិច្ច​ផ្លូវ​រដ្ឋ​របស់​លោក [[ហ្សាល ដឺ ហ៊្គោល|ហ្សាលដឺហ៊្គោល]] នៅ​ឆ្នាំ​១៩៦៦។

នៅឆ្នាំ​១៩៦២ ដដែល​នោះ លោកក៏​បានស្ថាបនា​សាល [[មហោស្រពជាតិព្រះសុរាម្រិត]] ([[មហោស្រពជាតិកម្ពុជា]]) សាល​ពិព័រណ៍​ដែល​នៅ​ជិត​ខាង​ជាមួយ​នឹង​បទ​ពិសោធន៍​លំនៅដ្ឋាន​យ៉ាង​ទូលំទូលាយ។ ស្នាដៃ​មួយ​ដ៏​សំខាន់​ទៀត​របស់​លោក គឺ​ការ​រចនា​[[វិមានឯករាជ្យ]] ដែល​ជា​ទី​ដ៏​សំខាន់​មួយ​បង្ហាញ​នូវ​ការ​ទាមទារ​ឯករាជ្យ​ពី​បារាំង​វិញ​បាន​ទាំង​ស្រុង​នៅ​ឆ្នាំ១៩៥៣ ក្រោម​កិច្ច​ខិតខំ​ប្រឹងប្រែង​របស់​ព្រះ​បាទ [[នរោត្តម សីហនុ]] ដែល​ជា​អតីត​ព្រះ​មហាក្សត្រ​នៃ​ព្រះរាជាណាចក្រ​កម្ពុជា។

នៅ​ក្នុង​ឆ្នាំ​១៩៧០ សម័យ​សង្គមរាស្ត្រ​និយម ត្រូវ​បាន​ផ្ដួល​រំលំ​ដោយ​ធ្វើ​រដ្ឋប្រហារ​ដែល​ដឹកនាំ​ដោយ​ឧត្តមសេនីយ៍ លន់ ណុល ។ នៅឆ្នាំ ១៩៧២ លោក វណ្ណ មូលីវណ្ណ និង​គ្រួសារ​បាន​ភៀស​ខ្លួន​ទៅ​រស់​នៅ​​ឯ​ប្រទេស[[ស៊្វីស]]។ លោក​បាន​ធ្វើ​ការឲ្យ UN Human Settlements Program រយៈពេល​១០​ឆ្នាំ មុន​នឹង​លោក​វិល​ត្រលប់​មក​[[មាតុប្រទេស]]​វិញ​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៩១។ លោក​បាន​ចូល​បំរើ​ការងារ​ជា​[[រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងវប្បធម៌]] និង[[វិចិត្រសិល្បៈ]] ។

== ស្នាដៃចំបងៗ ==
* [[សាល​សន្និសីទចតុមុខ]] 
* [[វិមានឯករាជ្យ]] 
* [[ពហុកីឡដ្ឋានជាតិអូឡាំពិក]] 
* [[សំណង់]]«​ផ្ទះ១០០» ដែលត្រូវ​បាន​សាង​សង់​សម្រាប់​បុគ្គលិក​[[ធនាគារ​ជាតិកម្ពុជា​]]ស្នាក់នៅ​ (១៩៦៥-១៩៦៧)
* [[វិមានរដ្ឋចំការ​មន]]
* [[សាល​មហោស្រព​ជាតិសុរាម្រឹត]] (សាល​​មហោ​ស្រព​នេះត្រូវ​​ភ្លើង​ឆេះ​ កាល​ពី​ឆ្នាំ​១៩៩៤ ហើយ​​[[មហោស្រព​]]នេះ​មិន​ដែល​ត្រូវ​បាន​ជួស​ជុល​ឡើង​វិញ​ឡើយ​។)
* [[អនុវិទ្យាល័យ​បណ្តុះបណ្តាល​គ្រូបង្រៀន]]​
* [[វិទ្យាស្ថាន​ភាសា​បរទេស​]]

== រង្វាន់និងកិត្តិយស ==
នៅឆ្នាំ២០១៣ លោកវណ្ណ-មូលីវណ្ណបានឈ្នះរង្វាន់នីក្កេអាស៊ីឆ្នាំ២០១៣ ខាងផ្នែក[[វប្បធម៌]] &lt;ref&gt;{{cite web|title=Nikkei Asia Prizes 2013|url=http://e.nikkei.com/e/fr/forum/nap/index.aspx|accessdate=៩ មិថុនា ២០១៣}}&lt;/ref&gt;។ [[រង្វាន់នីក្កេអាស៊ី]]ផ្ដួចផ្ដើមដោយ[[ក្រុមហ៊ុន]] [[កាស្សែតសេដ្ឋកិច្ចជប៉ុន|Nikkei Inc.]] នៅឆ្នាំ១៩៩៦ ហើយកម្មវិធីផ្ដល់រង្វាន់[[កិត្តិយស]]ដល់​[[ជនអាស៊ី]]ដែលបានរួមចំណែកយ៉ាងសំខាន់ក្នុង[[ការអភិវឌ្ឍ]]ក្នុង៣វិស័យ៖ [[ការអភិវឌ្ឍតំបន់]] [[វិទ្យាសាស្ត្រ]] [[បច្ចេកវិទ្យា]]និង[[នវានុវត្ដន៍]] និង [[វប្បធម៌]]។
សូមបញ្ជាក់ផង។

==ចំណាំ==
{{Reflist}}

== តំណភ្ជាប់ក្រៅ ==
* [http://www.fcccambodia.com/newsletter/0806/vann-molyvann.php Fcccambodia.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070927082218/http://www.fcccambodia.com/newsletter/0806/vann-molyvann.php |date=2007-09-27 }}
* [http://www.ka-tours.org/ Khmer Architecture Tours] ទេសចរណ៍ជុំវិញទីក្រុងភ្នំពេញដែលមានបង្ហាញពីអាគាររបស់ វណ្ណ មូលីវណ្ណ
* [http://www.vannmolyvannproject.org] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513082012/http://vannmolyvannproject.org/ |date=2013-05-13 }} គម្រោងវណ្ណមូលីវណ្ណ ជាអង្គការមួយដែលប្ដេជ្ញាចងក្រងឯកសារស្ដីពីការងាររបស់លោក វណ្ណ មូលីវណ្ណ។

[[Category:អ្នកល្បីឈ្មោះរបស់ខ្មែរ]]
[[Category:បុគ្កលមកពីខេត្តកំពត]]</text>
      <sha1>2x1bz84bl83c3ddl8y5466ewcqi76ai</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ព្រះត្រៃបិដក</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6027</id>
    <revision>
      <id>321934</id>
      <parentid>319706</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T03:56:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>32568</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>321934</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25220" sha1="ddl9ktflh1y1dhz5efg92lkgeg28k2g" xml:space="preserve">ព្រះត្រៃបិដក ប្រែថា កញ្រ្ចែង ឬ ល្អី​ ៣ សម្រាប់ផ្ទុកពាក្យពេចន៍របស់[[ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ]]គឺ ៖ 
# ព្រះវិន័យ​  ​ឬហៅថា​ [[វិនយបិដក]] (ចាប់​ពី​សៀវភៅ​[[ភាគ១|ភាគ'''១''']] ដល់​​ភាគ'''១៣''')&lt;br&gt;
# ព្រះសូត្រ​ ​ឬហៅថា [[សុត្តន្តបិដក]]​ (ចាប់​ពី​សៀវភៅ​ភាគ'''១៤''' ដល់​ ភាគ'''៧៧''')&lt;br&gt;
# ព្រះអភិធម្ម​ ឬហៅ​ថា​ [[អភិធម្មបិដក]] (ចាប់​ពី​សៀវភៅ​ភាគ'''៧៨''' ដល់​ ភាគ'''១១០''')
==[[វិនយបិដក]]==
{{TheravadaBuddhism}}

[[វិនយបិដក]] គឺជាគម្ពីរខាង[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]ដែលបានចារិកទុកនូវ[[ពុទ្ធប្បញ្ញត្តិ]] និង[[ពុទ្ធានុញាត]]។ ក្នុង​វិនយបិដក​ដែល​បាន​ចែក​ចេញជា ៥ គម្ពីរ គឺ អា., បា., ម., ចុ., ប. ៖

===[[មហាវិភង្គ]]=== 

គម្ពីរ​មហាវិភង្គ (សៀវភៅ​[[ភាគ១]], [[ភាគ២]], [[ភាគ៣]] និង [[ភាគ៤]]) ដែល​ជា​គម្ពីរ​មួយ​រៀបរាប់​អំពី​វិន័យ​របស់​ព្រះ​ភិក្ខុ​សង្ឃ​ទាំង​ ២២៧ សិក្ខា ។

===[[ភិក្ខុនីវិភង្គ]]=== 

គម្ពីរភិក្ខុនីវិភង្គ (សៀវភៅ​[[ភាគ៥|ភាគ'''៥''']]) ដែលអធិប្បាយនូវវិន័យទាំង ៣១១ សិក្ខាបទរបស់[[ភិក្ខុនី]]។

===មហាវគ្គ=== 

គម្ពីរ​​មហាវគ្គ (សៀវភៅ​​[[ភាគ៦|ភាគ'''៦''']], '''[[ភាគ៧]] និង​ [[ភាគ៨]]''') ជា​​គម្ពីរ​​ដែល​​​ពណ៌នា​​​អំពី​​របៀប​​​ធ្វើ​[[សង្ឃកម្ម]]​​ផ្សេងៗ​​របស់​​ពួក​​[[ពុទ្ធបរិស័ទ]] ។ ក្នុង​​គម្ពីរ​​នេះ​​មាន ១០ [[ខន្ធកៈ]] ​នៃ ២២ ខន្ធកៈ ដែល​​នៅ​​សល់​ ១២​ ខន្ធកៈ​ ទៀត​​មាន​​ប្រាកដ​​ក្នុង​​គម្ពីរ​​[[ចុល្លវគ្គ]] ។

===[[ចុល្លវគ្គ]]=== 

គម្ពីរ​ចុល្លវគ្គ (សៀវភៅ​​[[ភាគ៩|ភាគ'''៩''']], [[ភាគ១០]] និង [[ភាគ១១|ភាគ'''១១''']]) ជា​គម្ពីរ​មាន​ភាព​ប្រហាក់​ប្រហែល​នឹង​គម្ពីរ​[[មហាវគ្គ]]​ផ្សេង​តែ​យក ១២ ខន្ធកៈ ​ក្រៅ​ផ្សេង​ពី ១០ ខន្ធកៈ ក្នុង​គម្ពីរ​មហាវគ្គ​តែ​ប៉ុណ្ណោះ ។

===[[បរិវារៈ]]=== 

គម្ពីរបរិវារៈ (ចាប់​ពី​សៀវភៅ​[[ភាគ១២|ភាគ'''១២''']] និង [[ភាគ១៣|ភាគ'''១៣''']]) ជាគម្ពីរចុងក្រោយដែលបានធ្វើជាសំណួរ​ចម្លើយ ចោទឆ្លើយអំពីបញ្ហាមានក្នុងគម្ពីរទាំង ៤ ខាងលើ។
#&lt;br&gt;&lt;br&gt;

{{buddhism}}
{{PaliCanon}}

==[[សុត្តន្តបិដក]]==

[[សុត្តន្តបិដក]] គឺ​ជា​គម្ពីរ ដែល​បាន​រួបរួម​នូវ​ព្រះ​ធម៌ មាន​លក្ខណៈ​ជា​ការ​សម្តែង ចាត់​ជា​ក្រុម​ ជា​ពួក តាម​ហេតុការណ៍ និង ចរិត​អធ្យាស្រ័យ របស់​សត្វ ឬ គូ​សន្ទនា​ ដែល​មាន​មួយ​ចប់ នៃ​ការ​សាកច្ឆា សន្ទនា​រវាង​ព្រះ​បរម​សាស្តា និង ភាគី​ចរចា ហៅថា មួយ​[[ព្រះសូត្រ]] ឬ សូត្រ​មួយ ។ នៅ​ក្នុង​[[សុត្តន្តបិដក]]​មាន​​ចំណាត់​ថ្នាក់​វែង ខ្លី ច្រើន តិច ជា​កង ជាពួក និង ជា​ក្រុម​ ​ដែល​​បាន​​ប្រារព្ធ​​ធ្វើ​​ឡើង​ដោយ​[[ព្រះសង្គីតិកាចារ្យ]]​​ចាប់​តាំង​​ពី​​[[បឋមសង្គាយនា]] ឬ​[[សង្គាយនា]]​លើក​ទី​មួយ​ ដែល​មាន​​[[ព្រះអរហន្ត]]​៥០០ អង្គ រួម​ទាំង​[[ព្រះមហាកស្សប]] [[ព្រះមហាឧបាលី]] និង​[[ព្រះមហាអានន្ទ]]​ជា​ដើម រហូត​ដល់​​[[សង្គាយនា]]​គ្រា​ទី ៣ ។ នៅ​គ្រា​នោះ​​​[[ព្រះត្រ័យបិដក]]​ ដែល​មាន[[វិនយបិដក]] [[ព្រះសុត្តន្តបិដក]] និង[[ព្រះអភិធម្មបិដក]]​ត្រូវ​បាន​រៀបចំ​ឲ្យ​គ្រប់​បរិបូរណ៍ ។ ​នៅ​ក្នុង​សង្គាយនា​លើក​ទី ៤ (តាមច្បាប់​ប្រទេស [[ស្រីលង្កា]]) [[ព្រះត្រ័យបិដក]]ដែល​​បាន​​បន្ត​​​ដោយ​​​ការ​​ទន្ទេញ​ចាំ​មាត់​​​របស់​ពួក​សាវ័ក ​ក៏​ត្រូវ​បាន​សរសេរ​ចារិក​ទុកក្នុងសា​ស្ត្រា​ស្លឹករឹត (​ឬ​ស្លឹក​ត្នោត) ជា​លាយ​លក្ខណ៍​អក្សរ ដោយ​ក្រុម​ភិក្ខុ ជនជាតិ​[[ស្រីលង្កា]] ។ ក្រោយ​​មក​​គម្ពីរ​​[[ព្រះត្រ័យបិដក]]​ក៏​​ត្រូវ​បាន​​នាំយ​​ក​ទៅ​សរសេរ​ជា​ភាសា​ផ្សេងៗ​ និង​ ត្រូវ​បាន​​មក​​​បក​ប្រែ​​ជា​ភាសា​​របស់​ជាតិ​រៀង​ៗខ្លួន ​ដើម្បី​​ងាយ​ស្រួល​​ក្នុង​​ការ​សិក្សា​​រៀន​សូត្រ ។ ​​នៅ​សម័យកាល​ដំបូង ​​ព្រះ​ត្រៃបិដក​​​ជា​ឯកសារ​សំណេរ​ មាន​តែ​ជាភាសា សីហឡៈ ដែល​មាន​សំនៀង​[[ភាសាបាលី]] ប៉ុណ្ណោះ ។ ក្រោយ​មក​ទើប​ឯកសារ​ទាំង​នោះ​​​ត្រូវ​បាន​​​ចម្លង​​យក​​សំនៀង​​បាលី​​​​ជា​​ភាសា​របស់​ជាតិ​ផ្សេងៗ​ រួម​ទាំង​សេចក្តី​ប្រែ នៃ​​ព្រះ​​ត្រៃបិដកទាំងមូល ជាភាសា នៃប្រជាជាតិ​ទាំង​នោះ ។ [[សុត្តន្តបិដក]]​មាន ៥ គម្ពីរ ពោល​គឺ ទី., ម., សំ., អំ., ខុ. ៖

===[[ទីឃនិកាយ]]=== 

គម្ពីរទីឃនិកាយ មានចំណុះ[[ព្រះសូត្រ]]ដែលមានខ្នាតវែង ៣៤ ព្រះសូត្រ ហើយបែងចែកជា ៣ វគ្គធំៗ គឺ [[សីលក្ខន្ធវគ្គ]]មាន ១៣ [[ព្រះសូត្រ]] [[មហាវគ្គ]]មាន ១០ [[ព្រះសូត្រ]]និង[[បាដិកវគ្គ]]មាន ១១ [[ព្រះសូត្រ]] ។ ​សៀវភៅ​ភាគ១៤, ភាគ១៥, ភាគ១៦, ភាគ១៧​, ភាគ១៨ និង ភាគ១៩ ។

===[[មជ្ឈិមនិកាយ]]=== 

គម្ពីរមជ្ឈិមនិកាយ មានចំណុះ[[ព្រះសូត្រ]]ដែលមានខ្នាតកណ្តាលមិនវែងពេកមិនខ្លីពេក ១៥២ ព្រះសូត្រដែលបែងចែកជា ៣បណ្ណាសកៈ មាន[[មូលបណ្ណាសកៈ]], [[មជ្ឈិមបណ្ណាសកៈ]] និង[[ឧបរិបណ្ណាសកៈ]] ហើយក្នុងបណ្ណាសកៈនីមួយៗមាន ៥វគ្គតូចៗទៀត ហើយវគ្គតូចៗនីមួយៗមាន ១០[[ព្រះសូត្រ]]វៀរតែវគ្គទី ១៤ គឺ [[វិភង្គវគ្គ]]មាន ១២ [[ព្រះសូត្រ]] ។ សៀវភៅ​ភាគ២០, ភាគ២១, ភាគ២២, ភាគ២៣, ភាគ២៤, ភាគ២៥, ភាគ២៦, ភាគ២៧, និង ភាគ២៨ ។

===[[សំយុត្តនិកាយ]]===

សំយុត្តនិកាយ បានប្រមូលរួបរួមកងធម៌តាមប្រភេទ ។ សំយុត្តនិកាយ​ត្រូវ​បាន​​បែង​ចែក​ជា ៥ វគ្គ គឺ​​  (១)  ​[[សគាថវគ្គ]]​ដែល​រៀបរាប់​​អំពី[[ព្រះសូត្រ]]ចំនួន ២៧១ [[ព្រះសូត្រ]],  (២)  [[និទានវគ្គ]] មាន​ព្រះសូត្រដែល​រៀបរាប់​អំពីហេតុ​ ឬឫសគល់នៃសភាវធម៌ទាំងឡាយ,  (៣)  [[ខន្ធវារវគ្គ]] មាន​ព្រះ​សូត្រ​ដែល​រៀបរាប់​​អំពី​ខន្ធ​,  (៤)  [[សឡាយតនវគ្គ]] មាន​ព្រះសូត្រដែល​រៀបរាប់​អំពី[[អាយតនៈ]], និង  (៥)  [[មហាវារវគ្គ]] មាន​ព្រះសូត្រដែល​រៀបរាប់​អំពីពួកធម៌​ដូចជា[[មគ្គ ៨]], [[ពោជ្ឈង្គ៧]] និង ឥន្រ្ទិយ ២២ ។ [[សំយុត្តនិកាយ]] ជាគម្ពីរដែលរៀបរៀង​ធម៌ជាក្រុមៗ ហៅថា [[សំយុត្ត]]​មួយ ។ សំយុត្តនិកាយ​​​មាន ​៥៦ [[សំយុត្ត]]និង​មាន ៧៧៦២ ព្រះសូត្រ ។ សំយុត​្តនិកាយ ត្រូវបានដាក់តម្រៀបនៅក្នុងព្រះត្រៃបិដកខ្មែរនៅក្នុងសៀវភៅ​ភាគ២៩ ភាគ៣០ ភាគ៣១ ភាគ៣២ ភាគ៣៣ ភាគ៣៤ ភាគ៣៥ ភាគ៣៦ ភាគ៣៧ ភាគ៣៨ និង ភាគ៣៩ ។

===[[អង្គុត្តរនិកាយ]]=== 

អង្គុត្តរនិកាយ (Aṅguttara Nikāya, Collections of Numbered/Numerical Discourses) ជា​សៀវភៅ​ទី ៤​ នៅ​ក្នុង​សុត្តន្តបិដក ដែល​នៅ​​ក្នុង​សៀវភៅ​នេះ​ត្រូវបាន​គេ​បែងចែក​ជា​ ១១​ សៀវភៅ​តូចៗ​បន្ត​ទៀត​ស្របតាម​ចំនួន​ធម៌​នៃ​ក្រុម​នីមួយៗ (និបាត​) ។ ន័យ​ដើម​របស់​សៀវភៅ​នេះ​គឺ​ ការ​ប្រមូលផ្ដុំ​ពួក​ធម៌​ដែល​កើន​ចំនួន​ម្ដង​មួយៗ ។ ឧទាហរណ៍ ​ឯកនិបាត​សម្តែង​អំពី​ពួក​ធម៌​មានអង្គ១, ទុកនិបាតមាន​អង្គ​២, តិកនិបាតមានអង្គ៣, ចតុក្កនិបាតមានអង្គ៤, បញ្ចកនិបាតមានអង្គ៥, ឆក្កតិកនិបាតមានអង្គ៦, សត្តកនិបាតមានអង្គ៧, អដ្ឋកនិបាតមានអង្គ៨, នវកនិបាតមានអង្គ៩, ទសកនិបាតមានអង្គ១០, ឯកាទសកនិបាតមានអង្គ ១១ ។ ក្នុង[[អង្គុត្តរនិកាយ]]មាន​ព្រះ​​សូត្រ​សរុប​ទាំង​អស់ ៩៥៥៧ ព្រះសូត្រ ។ អ្នករៀបរៀង​ព្រះត្រៃបិដក​ខ្មែរ​បាន​បោះពុម្ព​និកាយ​នេះ​នៅ​ក្នុងសៀវភៅ​ភាគ៤០ ភាគ៤១ ភាគ៤២ ភាគ៤៣ ភាគ៤៤ ភាគ៤៥ ភាគ៤៦ ភាគ៤៧ ភាគ៤៨ ភាគ៤៩ ភាគ៥០ និង ភាគ៥១ ។

===[[ខុទ្ទកនិកាយ]]=== 

[[ខុទ្ទកនិកាយ]]  (Khuddaka Nikāya) ប្រែថា គម្ពីរដែលមានធម៌បន្តិចបន្តួច សេសសល់ ឬ ក្រៅពី ៤ គម្ពីរខាងលើ​ ។ យោងតាមឯកសាររបស់ប្រទេសស្រីលង្កា ថៃ និងខ្មែរ នៅ​ក្នុង​គម្ពីរ​នេះ​មាន​សូត្រ​ទាំងអស់ ១៥ សូត្រ ប៉ុន្តែឯកសាររបស់ប្រទេសភូមា មានសូត្រសរុបទាំងអស់ ១៨ សូត្រ នៅក្នុង​និកាយ​នេះ ។ ចំណុចនេះបង្ហាញ​ឲ្យ​ឃើញ​ថា ទោះបីមាន​សង្គាយនាច្រើនលើកមកហើយក៏ដោយ ក៏​ប្រទេសដែលកាន់ពុទ្ធសាសនាបែបថេរវាទទាំងឡាយ​មិន​បាន​ចុះសម្រុងគ្នា​ទាំងស្រុងថា គួរ​ចាត់ឯកសារណា​ទៅ​ក្នុង​គម្ពីរ​ព្រះត្រៃបិដកដែរ ។ សៀវភៅ​ភាគ៥២ ភាគ៥៣ ភាគ៥៤ ភាគ៥៥ ភាគ៥៦ ភាគ៥៧ ភាគ៥៨ ភាគ៥៩ ភាគ៦០ ភាគ៦១ ភាគ៦២ ភាគ៦៣ ភាគ៦៤ ភាគ៦៥ ភាគ៦៦ ភាគ៦៧ ភាគ៦៨ ភាគ៦៩ ភាគ៧០ ភាគ៧១ ភាគ៧២ ភាគ៧៣ ភាគ៧៤ ភាគ៧៥ ភាគ៧៦ និង ភាគ៧៧ ។

==[[អភិធម្មបិដក]]==

អភិធម្មបិដក​មាន​ ៧ គម្ពីរ​ដែល​មាន​អក្សរ​កាត់​តំណាង​ថា '''សំ''', '''វិ''', '''ធា''', '''បុ''', '''ក''',​ '''យ''', និង '''ប'''​  ។ '''សំ''' តាង​ឲ្យ​គម្ពីរ​​សង្គណី ឬ​ធម្មសង្គណី, '''វិ''' តាង​​ឲ្យ​គម្ពី វិភង្គ, '''ធា''' តាង​ឲ្យ​គម្ពីរ ធាតុកថា, '''បុ''' តាង​ឲ្យ​គម្ពីរ បុគ្គលបញ្ញត្តិ, '''ក''' តាង​ឲ្យ​គម្ពីរ កថាវត្ថុ, '''យ'''​ តាង​ឲ្យ​គម្ពីរ យមកៈ និង '''ប''' តាង​ឲ្យ​គម្ពីរ​ បដ្ឋានៈ ។ សៀវភៅ​ភាគ៧៨ ភាគ៧៩ ភាគ៨០ ភាគ៨១ ភាគ៨២ ភាគ៨៣ ភាគ៨៤ ភាគ៨៥ ភាគ៨៦ ភាគ៨៧ ភាគ៨៨ ភាគ៨៩ ភាគ៩០ ភាគ៩១ ភាគ៩២ ភាគ៩៣ ភាគ៩៤ ភាគ៩៥ ភាគ៩៦ ភាគ៩៧ ភាគ៩៨ ភាគ៩៩ ភាគ១០០ ភាគ១០១ ភាគ១០២ ភាគ១០៣ ភាគ១០៤ ភាគ១០៥ ភាគ១០៦ ភាគ១០៧ ភាគ១០៨ ភាគ១០៩ និង ភាគ១១០ ។ 

===[[សង្គណី]]===

===[[វិភង្គ]]===

===[[ធាតុកថា]]===

===[[បុគ្គលប្បញ្ញត្តិ]]===

===[[កថាវត្ថុ]]===

===[[យមកវគ្គបាឡី|'''យមកៈ''']]===

===[[បដ្ឋានៈ]]===

==គម្ពីរ និង ដីកា​ ផ្សេង​ ៗ​ទៀត==

===[[អដ្ឋកថា]]===

អដ្ឋកថា (atthakatha) គឺជា​គម្ពីរ​​ទាំង​ឡាយ​ដែល​និពន្ធ​ដោយ​[[ព្រះពុទ្ធឃោសាចារ្យ]] (Buddhaghosa) ក្នុង​គោល​បំណង​ពន្យល់​បន្ថែម​(explanation or commentary) លើ​អត្ថបទ​ភាសា​បាលី​នៅ​ក្នុង​គម្ពីរ​[[ព្រះត្រៃបិដក]] ។ ដោយ​សារ​ព្រះត្រៃបិដកខ្មែរ​បាន​តម្រៀប​គម្ពីរ​នានា​ជា ១១០​ ក្បាល​ដាច់​ពីគ្នា ទើប​នៅ​ក្នុង អដ្ឋកថា មាន​ចំនួន​សរុប​ទាំង​អស់ ១១០​ ក្បាល​ដែរ ដើម្បី​ផ្តល់​ភាព​ងាយ​ស្រួល​ដល់​អ្នក​សិក្សា​ស្រាវ​ជ្រាវ​ក្នុង​ការ​ស្វែង​រក​ និង ធ្វើ​លេខ​យោង ។ មាន​រឿង​និទាន​ប្រៀបធៀប​​ជា​ច្រើន​ដែល​ប្រតិដ្ឋ​ឡើង​ដោយ​ព្រះ​ពុទ្ធឃោសាចារ្យ​សម្រាប់​ធ្វើ​ជា​ឧបមានវិធី​ក្នុង​ការ​ពន្យល់​ក្រម​សីលធម៌​ទាំង​ឡាយ​ ឧទាហរណ៍​ នៅ​ក្នុង​អដ្ឋកថា នៃ​[[ធម្មបទគាថា]] ។

===មូលដីកា===

===[[ដីកា]]===

'''[[ដីកា]]''' (tika, commentary)គឺ​ជា គម្ពីរ​កែ​ខៃ បញ្ជាក់​អត្ថន័យ​របស់​បាលី (បិដក) ខ្លះ, របស់​[[អដ្ឋកថា]]​នៃ​បាលី​ខ្លះ, របស់​ដីកា​មុន​ៗ​ខ្លះ, អាង​ដល់​អត្ថន័យ​របស់​គម្ពីរ​ឯទៀត​ខ្លះ​ក៏​មាន គម្ពីរ សារត្ថទីបនី ជា '''មូល​ដីកា''' (ដីកា​ដើម) ។  &lt;br&gt;

===អនុដីកា===
&lt;br&gt;
'''[[អនុដីកា]]''' (subcommentary) ​ជា​ដីកា​បន្ទាប់​ដែល​ពន្យល់​បន្ថែម​ន័យ​លើ​ដីកា​ផ្សេង​ៗ ឧទាហរណ៍ '''[[វិមតិវិនោទនី]]''' ។

===អន្វានុដីកា===
&lt;br&gt;
'''[[វជិរ​ពុទ្ធិ]]''' ជា '''[[អន្វានុដីកា]]''' (ដីកា​បន្ទាប់​ពី​[[អនុដីកា]]​មក​ទៀត) នៃ[[​វិនយបិដក]] ។ &lt;br&gt;

===នវដីកា===
&lt;br&gt;
ឯ​[[ដីកា]]​ដែល​កើត​មាន​ថ្មី​ៗ ត​ៗ​មក​ទៀត​ហៅ​ថា '''[[នវ​ដីកា]]''' ([[ដីកា]]​ថ្មី) ។ &lt;br&gt;

===កថាវត្ថុ===

===យមកប្បករណ៍===

===មហាបដ្ឋាន===

# [[សមន្តប្បាសាទិកា]] : គឺ​ជា អដ្ឋកថាព្រះវិនយបិដក។ រចនាដោយព្រះ[[ពុទ្ធឃោសាចារ្យ]] ។
# [[កង្ខាវិតរណី]] : គឺ​ជា អដ្ឋកថាគម្ពីរ[[បាតិមោក្ខ]] ។
# [[សុមង្គលវិលាសិនី]]  : គឺ​ជា អដ្ឋកថាគម្ពីរទីឃនិកាយ ។
# [[បបញ្ចសូទនី]]  : គឺ​ជា អដ្ឋកថាគម្ពីរមជ្ឈិមនិកាយ ។
# [[សារត្ថប្បកាសិនី]]  : គឺ​ជា អដ្ឋកថាគម្ពីរសំយុត្តនិកាយ ។
# [[មនោរថបូរណី]]  : គឺ​ជា អដ្ឋកថាគម្ពីរអង្គុត្តរនិកាយ ។
# [[អដ្ឋសាលិនី]]  : គឺ​ជា អដ្ឋកថាគម្ពីរធម្មសង្គណិ ។
# [[សម្មោហវិនោទនី]]  : គឺ​ជា អដ្ឋកថាគម្ពីរវិភង្គប្បករណ៍ ។
# [[បញ្ចប្បករណដ្ឋកថា]]  : គឺ​ជា អដ្ឋកថាគម្ពីរធាតុកថា, បុគ្គលប្បញ្ញត្តិ, កថាវត្ថុ, យមកប្បករណ៍ និង គម្ពីរមហាបដ្ឋាន។
# [[ធម្មបទដ្ឋកថា]]  : គឺ​ជាឈ្មោះ[[បរមត្ថជោតិកា]] អដ្ឋកថាគាថាធម្មបទ, សុត្តនិបាត, និង ជាតកគាថា។ 
# [[បរមត្ថទីបនី]]  : គឺ​ជា អដ្ឋកថាចរិយាបិដក និង បញ្ចប្បករណ៍ ។

===ឯកសារ​ផ្សេង​ទៀត ទាក់ទង​នឹង​ពុទ្ធសាសនា===

# [[កម្ពុជសុរិយា]]
# [[ធម្មបទ]]
# [[បរមត្ថមញ្ជុសា]]
# [[ពុទ្ធប្បវត្តិកថា]] ''ដោយឈឹម សុមន្ត''
# [[ពន្លឺអាស៊ីទ្វីប]]
# [[មង្គលត្ថទីបនី]]
# [[មិលិន្ទប្បញ្ហា]]
# [[វិសុទ្ធិមគ្គ]]
# [[អភិធម្មត្ថសង្គហ]]
# [[អសីតិមហាសាវ័ក៨០អង្គ]]
# [[ឱវាទប្បាតិមោក្ខ]]

==ឯកសារយោង==
# ព្រះ​ត្រៃបិដក ​ភាសា​ខ្មែរ [https://www.sangham.net/km/index]
# គេហទំព័រ តិបិដក​ ជា​ភាសា​បាលី [http://www.tipitaka.org/khmr/]
# គេហទំព័រ ព្រះ​ធម៌​សម្រាប់​ខ្មែរ ដើម្បី​អាន ឬ​ ស្តាប់​ការ​អាន ព្រះ​ត្រៃ​បិដក [http://www.dhamma4khmer2.org/]
# គេហទំព័រ ៥០០០ ឆ្នាំ ដើម្បី​អាន ឬ ស្តាប់ ធម៌ ផ្សេង​ៗ [http://5000-years.org/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130423083333/http://5000-years.org/ |date=2013-04-23 }}
# គេហទំព័រ វិទ្យាស្ថានបើក​ទូលាយ ដើម្បី​ទាញ​យក​​ពុម្ព​អក្សរ​ខ្មែរ​ យូនីកូដ [http://www.khmeros.info/drupal7/]
# [http://www.84000.org/ ព្រះត្រៃបិដក​ជា​ភាសា​ថៃ]
# [http://en.wikipedia.org/wiki/Atthakatha អដ្ឋកថា​ជា​ភាសា​អង់គ្លេស]

[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ព្រះពុទ្ធសាសនា]]
{{ប្រធានបទ ព្រះពុទ្ធសាសនា}}</text>
      <sha1>ddl9ktflh1y1dhz5efg92lkgeg28k2g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>កម្ពុជាក្រោមអាណាព្យាបាលបារាំង</title>
    <ns>0</ns>
    <id>9174</id>
    <revision>
      <id>321984</id>
      <parentid>316712</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T10:24:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>142</id>
      </contributor>
      <comment>Removing [[:c:File:Bust_of_King_Ang_Duong.jpg|Bust_of_King_Ang_Duong.jpg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:GPSLeo|GPSLeo]] because: per [[:c:Commons:Deletion requests/Files uploaded by Maharaja45|]].</comment>
      <origin>321984</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="169135" sha1="rsz48i4rwlzfbl1pmqtdewa3s2i2zi7" xml:space="preserve">{{Use dmy dates|date=តុលា ២០១២}}
{{Infobox Former Country
|native_name =
|conventional_long_name = អាណាព្យាបាលបារាំងនៃកម្ពុជា&lt;br/&gt;{{nobold|''Protectorat français du Cambodge''}}&lt;br /&gt;{{nobold|(១៨៦៣-១៩៤៥, ១៩៤៥-១៩៤៧)}}&lt;hr /&gt;កម្ពុជា&lt;br /&gt;{{nobold|''Cambodge''}}&lt;br /&gt;{{nobold|(១៩៤៧-១៩៥៣)}}
|common_name = កម្ពុជា
|continent   = moved from Category:Asia to Southeast Asia
|region      = អាស៊ីអាគ្នេយ៍
|era         = [[ចក្រពត្តិនិយមថ្មី]]
|status      = [[អាណាព្យាបាល]]របស់[[បារាំង]]&lt;br/&gt;ទឹកដីធម្មនុញ្ញនៃ[[សហភាពឥណ្ឌូចិន]]
|empire      = បារាំង
|life_span   = ១៨៦៣–១៩៤៥&lt;br&gt;១៩៤៥–១៩៥៣
|event_start = អាណាព្យាបាល​
|date_start  = ១១ សីហា
|year_start  = ១៨៦៣
|event1   = [[អាណានិគម|អាណានិគមកិច្ច]]
|date_event1  = ១៧ មិថុនា ១៨៨៤
|event2   = [[ការត្រួតត្រារបស់ជប៉ុននៅកម្ពុជា|ជប៉ុនចូលកាន់កាប់]]
|date_event2  = សីហា ១៩៤១
|event3   = [[ការចុះចាញ់របស់ជប៉ុន|បារាំងចូលកាន់វិញ]]
|date_event3  = សីហា ១៩៤៥
|event4 = រដ្ឋធម្មនុញ្ញ
|date_event4 = ៦ ឧសភា ១៩៤៧
|event_end  = [[ពិធីបុណ្យឯករាជ្យជាតិកម្ពុជា|ប្រកាសឯករាជ្យ]]
|date_end   = ៩ វិច្ឆិកា 
|year_end   = ១៩៥៣
|event_post  = [[សន្និសីទទីក្រុងហ្សឺណែវ (១៩៥៤)|សន្និសីទទីក្រុងហ្សឺណែវ]]
|date_post   = ២១ កក្កដា ១៩៥៤
|p1      = កម្ពុជាសម័យឧដុង្គ
|flag_p1 = Flag of Cambodia (pre-1863).svg
|p2      = ការត្រួតត្រារបស់ជប៉ុននៅកម្ពុជា
|flag_p2 = Flag of Cambodia under Japanese occupation.svg
|s1      = ការត្រួតត្រារបស់ជប៉ុននៅកម្ពុជា
|flag_s1 = Flag of Cambodia under Japanese occupation.svg
|s2      = ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា (១៩៥៣-១៩៧០)
|flag_s2 = Flag of Cambodia.svg
|image_flag = Flag of Cambodia (1863-1940).png
|flag_type = [[ទង់ជាតិកម្ពុជា|ទង់ជាតិ]]&lt;br/&gt;(១៨៦៣–១៩៤៨)
|image_coat             = Coat of arms of Cambodia (1864–1970).svg
|symbol_type            = [[ព្រះរាជសង្ហារកម្ពុជា|ព្រះរាជសង្ហារ]]
|image_map = Atlas de l'Indochine dressé (...)Indochine française bpt6k11001779 76.jpg
|capital_type = រាជធានី 
|capital = [[ភ្នំឧដុង្គ|ឧដុង្គ]] (១៨៦៣–១៨៦៥)&lt;br/&gt;[[ភ្នំពេញ]] (១៨៦៥–១៩៥៣)
|common_languages = [[ភាសាបារាំង]] (ផ្លូវការ)&lt;br/&gt;[[ភាសាខ្មែរ]]
|religion = [[ពុទ្ធសាសនាថេរវាទ]]&lt;br/&gt;[[ព្រះសហគមន៍កាតូលិកនៅប្រទេសកម្ពុជា|រ៉ូម៉ាំងកាតូលិក]] 
|anthem = 
|government_type = [[រាជាធិបតេយ្យផ្តាច់ការ]]នៅក្រោម[[ចក្រភពអាណានិគមបារាំង|រដ្ឋបាលអាណានិគម]] (១៨៦៣–១៩៤៧)&lt;br/&gt;[[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]]នៅក្រោម[[សហភាពបារាំង]] (១៩៤៧–១៩៥៣)
|title_leader = [[ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា|ព្រះមហាក្សត្រ]]
|leader1      = [[នរោត្តម]]
|year_leader1 = ១៨៦៣–១៩០៤
|leader2 = [[ព្រះ​បាទ​សម្តេច​ព្រះ ស៊ីសុវត្ថិ|ស៊ីសុវត្ថិ]]
|year_leader2 = ១៩០៤–១៩២៧
|leader3 = [[ស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស]]
|year_leader3 = ១៩២៧–១៩៤១
|leader4      = [[នរោត្តម សីហនុ]]
|year_leader4 = ១៩៤១–១៩៥៣
|title_representative = [[បញ្ជីអ្នករដ្ឋបាលអាណាព្យាបាលបារាំងនៅកម្ពុជា|ឯកាធិបតី]]
|representative1 = [[អឺណិស្ត៍ ឌូដា ដឺ ឡាក្រេ]]
|year_representative1 = ១៨៦៣–១៨៦៦ {{small|(ដំបូង)}}
|representative2 = [[ហ្សង់ រីស្តឺរុយហ៊្សី|ហ្សង់-រីស្តឺរុយហ៊្សី]]
|year_representative2 = ១៩៥៣ {{small|(ក្រោយ)}}
| title_deputy = [[បញ្ជីរាយនាម នាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា|នាយករដ្ឋមន្ត្រី]]
| deputy1                = [[នរោត្តម សីហនុ]]
| year_deputy1           = ១៩៤៥ {{small|(ដំបូង)}}
| deputy2                = [[ប៉ែន នុត]]
| year_deputy2           = ១៩៥៣ {{small|(ក្រោយ)}}
| stat_year1             = ១៩៣១
| stat_pop1              = ២,៨០៣,០០០
| currency               =
|image_flag2=Flag of Cambodia under French protection.svg}}

'''អាណាព្យាបាលបារាំងនៃកម្ពុជា'''បានបង្កើតប៉ែកនៃ[[ចក្រភពអាណានិគមបារាំង]]នៅកម្ពុជា។ ដែនអាណាព្យាបាលនេះត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅឆ្នាំ ១៨៦៧ នៅពេសស្ដេចខ្មែរ ព្រះបាទ[[នរោត្តម]]បានសុំឱ្យមានការបង្កើតអាណាព្យាបាលបារាំងលើប្រទេសរបស់ទ្រង់ ខណៈនោះ [[នគររតនកោសិន្ទ្រ|សៀម]] ([[ថៃ]]ទំនើប) បានលះបង់[[អធិរាជភាព]]លើកម្ពុជា និងទទួលស្គាល់អាណាព្យាបាលបារាំងនៅកម្ពុជាជាផ្លូវការ។ កម្ពុជាត្រូវបានធ្វើសមាហរណកម្មទៅជា[[សហភាពឥណ្ឌូចិន]]នៅឆ្នាំ ១៨៨៧ រួមគ្នាជាមួយដែនអាណានិគម និងអាណាព្យាបាលបារាំងនៅ[[វៀតណាម]] ([[កូសាំងស៊ីន]] [[អណ្ណាម (អាណាព្យាបាលបារាំង)|អណ្ណាម]] និង [[តុងកឹង]])។ នៅឆ្នាំ ១៩៤៦ កម្ពុជាទទួលបានសិទ្ធិគ្រប់គ្រងដោយខ្លួនឯង ក្នុង[[សហភាពបារាំង]] និងស្ថានភាពអាណាព្យាបាលត្រូវបានលុបបំបាត់នៅឆ្នាំ ១៩៤៩។ កម្ពុជាក្រោយមកបានទទួលបានឯករាជ្យ និងថ្ងៃឯករាជ្យត្រូវបានប្រារព្ធឡើងនៅថ្ងៃទី៩ វិច្ឆិកា [[១៩៥៣]]។
ប្រទេស​កម្ពុជា បាន​ស្ថិត​នៅ​ក្រោម​អាណានិគម​និយម​បារាំង អស់​ជិត​មួយ​សតវត្ស​ដោយ​គិត​ចាប់ពី​ឆ្នាំ  ១៨៦៣ រហូត​ដល់​ពេល​ទទួល​បាន​ឯករាជ្យ​នៅ​ឆ្នាំ ១៩៥៣​។


នៅឆ្នាំ ១៨៦៣ [[កម្ពុជា]]ក្រោមរជ្ជកាលរបស់ព្រះបាទ[[នរោត្តម]]បានប្រែក្លាយប្រទេសរបស់ទ្រង់​ឱ្យស្ថិតនៅក្រោម[[អាណាព្យាបាល]]បារាំង។ នៅខែ តុលា ១៨៨៧ ពួកបារាំង បានប្រកាសការបង្កើត  ''Union Indochinoise'' ([[សហភាពឥណ្ឌូចិន]]) ដែលនៅពេលនោះក៏បានបញ្ចូលកម្ពុជាផងដែរ សិទ្ធិជាម្ចាស់របស់បារាំងមានជាស្វ័យតរួចរាល់ទៅហើយ ជាមួយនិងតំបន់ទាំងបីនៃប្រទេស[[វៀតណាម]] ([[តុងកឹង]] [[អណ្ណាម (អាណានិគមបារាំង)|អណ្ណាម]] និង [[កូសាំងស៊ីន]])។ នៅឆ្នាំ ១៨៩៣ [[លាវ]] ត្រូវបានរាប់បញ្ចូលបន្ទាប់ពីពួកបារាំងបានគំរាមកំហែង ដល់ព្រះបាទ[[ចុល្លាង្ករណ៍]][[ថៃ|សៀម]]ថានឹងអាចមានសង្គ្រាម ដោយហេតុនោះហើយក៏បង្ខំអោយទ្រង់បោះបង់ចោលទឹកដីនោះទៅ។

==ដំណើរមកដល់នៃអំណាចត្រួតត្រារបស់បារាំង==
[[ឯកសារ:Norodom, the King of Cambodia Wellcome V0037202.jpg|រូបភាពតូច|ព្រះបាទនរោត្តម គឺជាមហាក្សត្រនៃកម្ពុជា ព្រះអង្គយល់ព្រមដាក់ប្រទេសកម្ពុជាឲ្យស្ថិតនៅក្រោមអាណាព្យាបាលរបស់បារាំង]]
កំឡុងសតវត្សទី១៩ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាបានដោះខ្លួនពីរដ្ឋចំណុះនៃនគរសៀមដែលបានដាក់បញ្ចូលខេត្តភាគខាងលិច​របស់ប្រទេសនេះ រួមមាន[[អង្គរ]] ដែលកាលណោះឥទ្ធិពលអំណាចរបស់[[រាជវង្សង្វៀន]]យួនបានធំធាត់ឡើងដែលជាការគំរាមកំហែងដល់​ប៉ែកខាងកើតនៃប្រទេស។ បន្ទាប់ពីការបង្កើតអាណានិគមបារាំងនៅកូសាំងស៊ីន (វៀតណាមខាងត្បូងសម័យបច្ចុប្បន្ន) នៅឆ្នាំ ១៨៦៧ ព្រះបាទនរោត្តមកម្ពុជាបានស្នើសុំឱ្យបារាំងដាក់អាណាព្យាបាលលើនគររបស់ទ្រង់។ នៅពេលនោះ លោក '''ព្យាំរប៉ូល-ដឺ-ឡា-ហ្គ្រង់ឌ្យែរ''' ទេសាភិបាលអាណានិគមកូសាំងស៊ីន កំពុងបន្តផែនការដើម្បីពង្រីកអំណាចបារាំងលើវៀតណាមទាំងមូលហើយបានប្រមើល​ឃើញកម្ពុជាជាប្រទេសទ្រនាប់រវាងដែនកម្មសិទ្ធិបារាំងនៅវៀតណាមនិងសៀម។ នៅថ្ងៃ ១១ សីហា ១៨៦៣ ព្រះបាទនរោត្តមបានចុះព្រះហស្ថលេខាលើសន្ធិសញ្ញាមួយដែលទទួលស្គាល់អាណាព្យាបាលបារាំងលើព្រះរាជាណាចក្ររបស់ទ្រង់។ ស្ថិតនៅក្រោមសន្ធិសញ្ញានេះ [[អ្នកដឹកនាំកម្ពុជា|របបរាជានិយម]]នៅកម្ពុជាត្រូវបានបន្សល់ឱ្យនៅមានដដែល ក៏ប៉ុន្តែអំណាចត្រូវបានស្ថិតក្នុងដៃនៃឯកាធិបតីដ៏ច្រើនសម្បើមដែលមានទីតាំងនៅ[[ភ្នំពេញ]]។ បារាំងក៏ទទួលបន្ទុកលើទំនាក់ទំនងការបរទេសនិងពាណិជ្ជកម្មរបស់កម្ពុជាផងដែរ ដូចគ្នាបារាំងក៏ផ្ដល់នូវការការពារខាងយោធា។ សៀមក្រោយមកបានទទួលស្គាល់អាណាព្យាបាលរបស់បារាំងបន្ទាប់ពីបារាំងបាន​ប្រគល់ខេត្តបាត់ដំបង​របស់កម្ពុជា និងទទួលស្គាល់ការគ្រប់គ្រងរបស់ថៃនៅអង្គរ។&lt;ref&gt;Philippe Franchini, ''Les Guerres d'Indochine'', tome 1, Pygmalion-Gérard Watelet, 1988, page 92&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[ព្យាំរ ម៉ុងតាញ៉ុង|Pierre Montagnon]], ''La France coloniale'', tome 1, Pygmalion-Gérard Watelet, 1988, pages 146–147&lt;/ref&gt;

នៅ​ឆ្នាំ ១៨៦២ បន្ទាប់​ពី​ដំណើរ​របស់​ឧត្ដមនាវី​បូណា (ទេសាភិបាល​បារាំង​ប្រចាំ​[[ក្រុងព្រៃនគរ]]) មក​កម្ពុជា បារាំង​យល់ថា [[ភូមិវិទ្យា|ភូមិសាស្ត្រ]]​អាច​ឱ្យ​[[បារាំង]]​បង្កើត​មូលដ្ឋាន​បន្ត​ដំណើរ​ទៅ​កាន់កាប់​ទិស​ឧត្ដរ និង​បស្ចិម​នៃ​[[ឥណ្ឌូចិន]] ព្រមទាំង​អាច​បង្កើត​របាំង​ខណ្ឌ​ដែនដី ដែល​កាន់កាប់​ដោយ​[[បារាំង]] និង​[[អង់គ្លេស]]​នៅ​[[ឥណ្ឌូចិន]]​។ បារាំង​ឱ្យ​លោក ឡាក្រង់ឌីយែ មក​ចរចា​បញ្ចុះបញ្ចូល ព្រះបាទ[[នរោត្ដម]] (១៨៦១-១៩០៤) ឱ្យ​យល់ព្រម​ចុះ​ព្រះហស្ថលេខា​លើ​សន្ធិសញ្ញា​ស្ដីពី​អាណាព្យាបាល​បារាំង​លើ​ប្រទេស​[[កម្ពុជា]] ថ្ងៃ ១១ សីហា ១៨៦៣​។ ប្រទេស​[[សៀម]] ប្រឆាំង​យ៉ាង​ខ្លាំង​នឹង​សន្ធិសញ្ញា​នេះ ហើយ​ធ្វើការ​គំរាមកំហែង ព្រះបាទ[[នរោត្ដម]]​ដោយ​មិន​ព្រម​ប្រគល់​ម្កុដរាជ និង​គ្រឿង​រាជកកុធភណ្ឌ​មក​ថ្វាយ​ព្រះអង្គ​វិញ​ទេ​។ ពួក​មន្ត្រី​ខ្មែរ​ដែល​មាន​និន្នាការ​លំអៀង​ទៅ​ខាង​សៀម​បាន​ទាក់ទាញ ព្រះបាទ[[នរោត្ដម]] ឱ្យ​វិល​មក​រក​សៀម​វិញ​។ ប៉ុន្តែ បារាំង​បាន​ប្រឆាំង​តប​វិញ ដោយ​បញ្ជូន​កប៉ាល់​ប្រាំ​គ្រឿង និង​ទាហានជើងទឹក ១០០ ​នាក់ ឡើង​មក​កាន់​រាជធានីឧត្ដុង្គ និង​ទីក្រុងភ្នំពេញ​។ 
[[ឯកសារ:IndoChina1886.jpg|រូបភាពតូច|ផែនទីឥណ្ឌូចិន ដែលមានប្រទេសកម្ពុជា កូសាំងស៊ីន អណ្ណាម និង តុងកឹង នៅឆ្នាំ១៨៨៦]]
បារាំង​បាន​យល់ព្រម​ប្រគល់​[[ខេត្តបាត់ដំបង]] និង​[[សៀមរាប]]​ឱ្យ​ទៅ​[[សៀម]] និង​ធ្វើ​កិច្ចព្រមព្រៀង​មួយ​ជាមួយ​[[សៀម]] ស្ដីពី​ពិធី​រាជាភិសេក​ព្រះបាទ[[នរោត្ដម]]​ជា​ព្រះមហាក្សត្រ​ពេញលក្ខណៈ​នៅ​រាជធានី[[ឧដុង្គ]] នា​ថ្ងៃ ៣ មិថុនា ១៨៦៤​។
មកដល់​ឆ្នាំ ១៨៦៧ ទើប​[[សៀម]]​ព្រម​ទទួលស្គាល់​សិទ្ធិ​របស់​ប្រទេស​[[បារាំង]] ដើម្បីដាក់​របប​អាណាព្យាបាល​មក​លើ​[[កម្ពុជា]]​។

អាសនៈនៃ[[អគ្គទេសាភិបាល]]សម្រាប់សហភាពឥណ្ឌូចិនទាំងមូលមានទីតាំងនៅ[[ហាណូយ]] ដែលស្ថិតនៅ[[តុងកឹង]] (ឥឡូវគឺ[[វៀតណាមខាងជើង]])។ កម្ពុជា ក៏ជារដ្ឋអាណាព្យាបាលរួមផ្សំនៃសហភាពឥណ្ឌូចិនដែរ ដែលត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយ  ''Résident Supérieur'' (រេស៊ីដង់ស៊ុពែរីយ៉េ) រឺ ឯកាធិបតី សម្រាប់កម្ពុជា ដែលត្រូវបានតែងតាំងដោយផ្ទាល់ដោយ [[ក្រសួង]]ជើងទឹកនិង[[អាណានិគម]]នៅ[[ប៉ារីស]]។ [[ឯកាធិបតី]] (រេស៊ីដង់ស៊ុពែរីយ៉េ) គឺនៅពេលនោះត្រូវបានជួយដោយពួក[[ឯកាភិបាល]] (រេស៊ីដង់) រឺ ពួកអភិបាលក្នុងតំបន់ (ចៅហ្វាយខេត្ត) ដែលត្រូវបានគេដាក់នៅតាមមជ្ឈមណ្ឌលខេត្តនានា (ទីរួមខេត្ត) ដូចជា [[បាត់ដំបង]] [[ពោធិ៍សាត់]] [[ឧដុង្គ]] និង [[សៀមរាប]]។ ភ្នំពញ ជារាជធានី គឺត្រូវស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងដោយផ្ទាល់របស់ឯកាធិបតី (រេស៊ីដង់ស៊ុបពែរីយ៉េ)។

ឯកាធិបតីបានក្ដោបក្ដាប់អំណាចដ៏សន្ធឹកសន្ធាប់ ក៏ប៉ុន្តែបុគ្គលដែលនៅក្នុងតំណែងនេះជារឿយៗចង់បានអំណាចលើសពីនេះទៀត។ នៅឆ្នាំ ១៨៩៧ ឯកាធិបតីដែលកំពុងតែកាន់តំណែង បានត្អូញត្អែរទៅទីក្រុងប៉ារីសថាស្ដេចបច្ចុប្បន្ននៃកម្ពុជា ព្រះបាទ[[នរោត្តម]]លែងសាកសមដើម្បីដឹកនាំ និងស្នើសុំកាន់អំណាចរបស់ស្ដេចដើម្បីប្រមូលពន្ធ ចេញរាជក្រិត្យ និងសូម្បីតែតែងតាំងមន្ត្រីរាជការ និងជ្រើសរើសពួក[[ព្រះអង្គម្ចាស់ម្កុដរាជ្យ]] (ព្រះបុត្រាស្នងរាជ្យ)។ ចាប់ពីពេលនោះមក ព្រះបាទនរោត្តម និងពួកស្ដេចនាពេលអនាគតរបស់កម្ពុជាក្លាយជាស្ដេចដែលមានតែឈ្មោះ និងជាឧបត្ថាកសាសនាព្រះពុទ្ធនៅកម្ពុជា ទោះយ៉ាងណាក្ដីក៏ពួកទ្រង់នៅតែមើលឃើញថាជាស្ដេច[[ទេវរាជ]]តាមរយៈក្រសែភ្នែក​របស់ប្រជាជនស្រុកស្រែចម្ការដដែល។ អំណាចផ្សេងៗទាំងអស់គឺនៅក្នុងកណ្ដាប់ដៃនៃពួកឯកាធិបតី (រេស៊ីដង់ស៊ុបពែរីយ៉េរ) និង[[ការិយាធិបតេយ្យ]]អាណានិគម។ យ៉ាងណាក៏ដោយ ការិយាធិបតេយ្យនេះគឺត្រូវបានបង្កើតឡើង​ដោយពួកមន្ត្រីបារាំងភាគច្រើនបំផុត និងជនជាតិមួយទៀតដែលត្រូវបានគេអនុញ្ញាតដោយសេរីគឺពួកជនជាតិ[[យួន]] ដែលគេឃើញថាជាពួកជនជាតិអាស៊ីដែលត្រួតត្រាគេនៅសហភាពឥណ្ឌូចិន។

នៅឆ្នាំ ១៩០៤ ព្រះបាទនរោត្តមបានសោយទិវង្គត។ ផ្ទុយពីផ្ទេររាជបល្ល័ង្កបន្តអោយទៅរាជបុត្រារបស់ព្រះនរោត្តម ពួកបារាំងបានផ្ទេររាជ្យសម្បត្តិទៅព្រះភាតារបស់ព្រះនរោត្តម គឺព្រះបាទ[[ស៊ីសុវត្ថិ]]  ដែលខ្សែរាជវង្សរបស់ទ្រង់មិនរឹងរូស និងជាតិនិយមតិចចំពោះការគ្រប់គ្រងរបស់បារាំងជាងខាងព្រះនរោត្តម ដែលបានបង្ហាញថាជាខ្សែរាជវង្សជាតិនិយមខ្លាំង។ ដូចដែរ គេបានឃើញថាព្រះនរោត្តម ជាអ្នកទទួលខុសត្រូវចំពោះការបះបោរខ្មែរឥតឈប់ឈរប្រឆាំង នឹងការគ្រប់គ្រងរបស់បារាំង។ ហេតុផលផ្សេងមួយទៀតគឺថារាជបុត្រជាទីសព្វព្រះរាជហឫទ័យរបស់ព្រះនរោត្តម ដែលទ្រង់ចង់អោយសោយរាជ្យបន្តព្រះអង្គ ជាព្រះមហាក្សត្រ គឺ[[យុគន្ធរ|ព្រះអង្គម្ចាស់យុគន្ធរ]] បានធ្វើដំណើរទៅកាន់អឺរ៉ុប បង្កភាពវឹកវរដោយលើកឡើងជាសាធារណៈ​អំពីភាពឃោរឃៅព្រៃផ្សៃនៃអាណានិគមបារាំងនៅកម្ពុជា ដែលពួកគេកំពុងតែបានគ្រប់គ្រងកាន់កាប់។
[[ឯកសារ:King Sisowath of Cambodia.jpg|ធ្វេង|រូបភាពតូច|220x220px|ដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទៅប្រទេសបារាំងឆ្នាំ១៩១១]]
នៅគ្រានោះដែរ ក្នុងរាជ្យព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ និងបុត្ររបស់ទ្រង់ [[ស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស|ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស]] ប្រទេសមានសន្តិភាព ទោះបីជាក្សត្រទាំងពីរអង្គគ្មានអំណាចអ្វីសោះឡើយ ដោយហេតុតែពួកទ្រង់ជាតុក្កតា និងឧបករណ៍ដែលអាចបត់បែនបានដោយពួកបារាំង។ កំឡុងរជ្ជកាលរបស់ព្រះស៊ីសុវត្ថិ ពួកបារាំងបានសម្រេចជោគជ័យក្នុងការធ្វើឱ្យ​ស្ដេចកំណែទម្រង់របស់ប្រទេសថៃ [[ចុល្លាង្ករណ៍|ព្រះបាទចុល្លាង្ករណ៍]]ចុះហត្ថលេខាលើសន្ធិសញ្ញាថ្មីមួយនៅឆ្នាំ ១៩០៧ ដែលនាំត្រឡប់មកវិញនូវខេត្តភាគពាយព្យ [[បាត់ដំបង]] និង[[សៀមរាប]]ត្រលប់មកក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់កម្ពុជាវិញ។ ក្នុងន័យនេះ ខ្សែរាជវង្សខាងព្រះស៊ីសុវត្ថិត្រូវបានគេមើលឃើញ​ថាបាននាំយកទឹកដីមកឱ្យប្រទេសខ្មែរវិញ ត្បិត កម្ពុជាស្ថិត​នៅក្រោមការគ្រប់គ្រងនៃអាណានិគមបារាំងយ៉ាងសង្កត់សង្កិតយ៉ាងណាក៏ដោយ។

===ស្ថានភាពនយោបាយខ្មែរ===
[[ឯកសារ:British Library digitised image from page 122 of &quot;Pioneering in the Far East, and journeys to California in 1849 and to the White Sea in 1878 ... With illustrations, etc&quot;.jpg|រូបភាពតូច|រូបគំនូររបស់ព្រះបាទអង្គដួងជួបសំណេះសំណាលជាជនបរទេសដកស្រង់ចេញពីបណ្ណល័យអងគ្លេស]]
រហូតមកដល់ស.វ. ទី១៩ គឺក្នុងរាជ្យព្រះបាទ'''[[អង្គឌួង]]''' (១៨៤១ - ១៨៦០) ប្រទេសខ្មែរនៅតែស្ថិតក្រោមអំណាចសៀម និងយួននៅឡើយ។ ពួកនេះនៅប្រចាំការអមព្រះអង្គ ដើម្បីសម្រេចកិច្ចការរបស់ខ្មែរ។ ចាប់តាំងពីបានឡើងសោយរាជ្យមក ព្រះបាទ'''[[អង្គឌួង]]'''ទ្រង់តូចព្រះទ័យយ៉ាងខ្លាំងចំពោះការបាត់បង់ទឹកដីយ៉ាងច្រើន ដែលពួកយួន និងសៀមប្រវ័ញ្ចយកទៅដោយខុសច្បាប់។ ព្រះអង្គបានខិតខំរកគ្រប់មធ្យោបាយដើម្បីរំដោះទឹកដី និងគេចឲ្យផុតពីភាពចំណុះគេនេះ។&lt;br \&gt;
នៅឆ្នាំ ១៨៥៤ បព្វជិតបារាំងម្នាក់ឈ្មោះមីស (Miche) ដែលស្និទ្ធនឹងព្រះអង្គឌួង បានថ្វាយយោបល់ដល់ព្រះអង្គឲ្យធ្វើទំនាក់ទំនងជាមួយព្រះចៅអធិរាជបារាំង[[ណាប៉ូលេអុងទី៣]] ដើម្បីឲ្យបារាំងជួយការពារប្រទេសកម្ពុជា។ ក្រោយពីទទួលលិខិតនិងដង្វាយ [[ណាប៉ូលេអុងទី៣]]បានបញ្ជូនគណៈប្រតិភូរបស់ខ្លួនគឺលោក[[ដឺម៉ុងទីញី]] ឲ្យមកកម្ពុជាយ៉ាងរួសរាន់ (១៨៥៥) ដើម្បីពិនិត្យស្ទាបស្ទង់ស្ថានភាព។ គ្រាន់តែលោក[[ដឺម៉ុងទីញី]]មកដល់កំពតភ្លាម សៀមបានដឹងកិច្ចការនេះ ហើយបានប្រឆាំងយ៉ាងខ្លាំងក្លា។ សៀមបានកំហែងព្រះបាទ[[អង្គឌួង]]ថា បើព្រះអង្គចុះសន្ធិសញ្ញាសម្ព័ន្ធភាពនឹងបារាំងដែលមាន[[ដឺម៉ុងទីញី]]ជាតំណាងនោះ សៀមនឹងលើកទ័ពចូលមកកម្ទេចខ្មែរមិនខាន ហើយពុំព្រមប្រគល់គ្រឿងរាជកកុធភ័ណ្ឌថ្វាយមកព្រះអង្គឡើយ។ ដូចនេះសៀមពុំបានធ្វើឲ្យព្រះបាទអង្គឌួងសម្រេចព្រះបំណងឡើយ។ នៅថ្ងៃទី១៩ តុលា ឆ្នាំ១៨៦០ ព្រះបាទ[[អង្គឌួង]]បានចូលទិវង្គត។ រាជបុត្រច្បងរបស់ព្រះអង្គ គឺសត្ថាច្រឡឹងឡើងគ្រងរាជសម្បត្តិស្នង ដោយមាននាមសម្រាប់រាជ្យថាព្រះបាទ[[នរោត្ដម]]។

{{ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ}}

===ស្ថានភាពនយោបាយបារាំង===
[[ឯកសារ:Carte politique de l'Indo-Chine (...)Deloncle François btv1b53025089w.jpg|រូបភាពតូច|ទឹកដីមួយចំនួននៃកម្ពុជាបានរំដោះចេញពីសៀមដូចជា បាត់ដំបង សៀមរាប ស្រីសោភ័ណ្ឌ ជាដើម ។]]
នៅគ្រប់ទីកន្លែង បារាំងបានប៉ះទង្គិចនឹងមហិច្ឆតារបស់អង់គ្លេសរហូតដល់ឆ្នាំ ១៨៣០។ បារាំងមានបំណងបង្កើតអាណានិគមដ៏ធំទូលាយមួយនៅ អាហ៊្វ្រិក និងនៅអាស៊ីជាថ្នូរ នឹងអាណានិគមរបស់ខ្លួនដែលបានបាត់បង់នៅអាមេរិក (រដ្ឋល្វីស្យ៉ាណាត្រូវលក់ទៅឲ្យអាមេរិក ឯរដ្ឋកាណាដាត្រូវអង់គ្លេសដណ្ដើមយក)។
&lt;br \&gt;
នៅអាស៊ីបារាំងបានតម្រង់ទិសដៅមករកប្រទេសចិនភាគខាងត្បូង និងបណ្ដាប្រទេសនៅឥណ្ឌូចិនមាន កម្ពុជា វៀតណាម លាវ សៀម។ នៅក្នុងប្រទេសទាំងនេះ មានបេសកបព្វជិតកាតូលិកចូលមកផ្សព្វផ្សាយសាសនាជាយូរមកហើយ និងយ៉ាងស្ងាត់កំបាំងតាមរយៈប្រជាជនដែលកាន់សាសនាយេស៊ូ។
&lt;br \&gt;
បារាំងសម្លឹងឃើញផលប្រយោជន៍យ៉ាងច្រើន បន្ទាប់ពីបានចូលមកនៅជាអ្នកជិតខាងខ្មែរលើទឹកដី[[កូសាំងស៊ីន]]។ ទីមួយបារាំងយល់ថា ទន្លេមេគង្គជាផ្លូវទឹកមួយយ៉ាងសំខាន់អាចឲ្យគេជ្រៀតចូលទៅក្នុងប្រទេសចិនភាគខាងត្បូង។ ទី២ គេត្រូវកម្ចាត់គ្រោះថ្នាក់ទាំងឡាយដែលគំរាមកំហែងលើអាណានិគមថ្មីរបស់គេឲ្យអស់ ពិសេសបណ្ដាប្រទេសមកពីប្រទេសសៀម ដែលមានអធិរាជអង់គ្លេសនៅពីខាងក្រោយ។
&lt;br \&gt;
ក្រោយមកនៅគ.ស. ១៨៦២ លោកឧត្ដមសេនីយត្រីបូណា ទេសាភិបាលនៃដែនដី[[កូសាំងស៊ីន]]ចូលមកស្រុកខ្មែរ ក្ដាប់សភាពការណ៍ម្ដងទៀត ដោយឆ្លៀតឱកាសចូលគាល់សម្ដេចនរោត្ដមផង។
&lt;br \&gt;
នៅដើមឆ្នាំ ១៨៦៤ បារាំងបានគាបសង្កត់បាងកកតាមផ្លូវទូត និងផ្លូវយោធា ដើម្បីឲ្យបាងកកបញ្ជូនត្រា ព្រះខ័នរាជ្យ និងម្កុដរាជ្យ សម្រាប់ពិធីរាជាភិសេកព្រះបាទ[[នរោត្ដម]] ជាព្រះមហាក្សត្រពេញលក្ខណៈនៅរាជធានីឧដុង្គនាថ្ងៃទី ៣ មិថុនា ១៨៦៤។
&lt;br \&gt;
មកដល់ឆ្នាំ ១៨៦៧ បារាំង និងសៀមបានស្រុះស្រួលយល់ព្រមចំពោះបញ្ហាខ្មែរ ដែលពីមុនមកមានទំនាស់ដោយសារសៀមមានអង់គ្លេសនៅពីក្រោយ ឯបារាំងចង់ផ្ទេរការកាន់កាប់ខ្មែរពីសៀម។ ម្យ៉ាងទៀត បរិយាកាសធូរស្រាលខ្លះៗ បានកើតមានឡើងរវាងបារាំង និងអង់គ្លេស ព្រោះ ប្រទេសទាំងពីរបានក្លាយទៅសម្ព័ន្ធមិត្តក្នុងការប្រឆាំងនឹងចិន គឺ[[ចលនាថាយភិង]] (ឈ្មោះសមាគមសម្ងាត់នៅប្រទេសចិន ងើបឡើងប្រឆាំង នឹងអ្នកកាន់អំណាចជាតិផង និងពួកបរទេសផង)។ សន្ធិសញ្ញាថ្ងៃទី ១៥ កក្កដា ១៨៦៧ មានន័យថាបារាំងព្រមប្រគល់ខេត្តបាត់ដំបង និងសៀមរាបទៅឲ្យសៀម។ ឯសៀមព្រមទទួលស្គាល់សិទ្ធិរបស់បារាំងក្នុងការដាក់របបអាណាព្យាបាលមកលើកម្ពុជា។ ម្យ៉ាងទៀតបារាំងសន្យាថាមិនបញ្ចូលប្រទេសខ្មែរជាអាណានិគមដូច[[កម្ពុជាក្រោម]]ឡើយ។

==អំណាចត្រួតត្រារបស់បារាំង==

អាសនៈអគ្គទេសាភិបាលសម្រាប់សហភាពឥណ្ឌូចិនទាំងមូលត្រូវតាំងនៅ[[សៃហ្គន]]រហូត​ដល់រដ្ឋធានីនេះត្រូវបានរើទៅកាន់[[ហាណូយ]]នៅឆ្នាំ ១៩០២។ កម្ពុជា ក្លាយជាដែនអាណាព្យាបាលសំខាន់មួយនៃសហភាពឥណ្ឌូចិន ដែលត្រូវបានអភិបាលដោយ ''Résident Supérieur'' (ឯកាធិបតី) សម្រាប់កម្ពុជា រេស៊ីដង់ស៊ុបពែរីយ៉េត្រូវបានតែងតាំងដោយផ្ទាល់ពីក្រសួងជើងសមុទ្រនិងអាណានិគមនៅប៉ារីស។ ឯកាធិបតីត្រូវបានជួយជាលំដាប់លំដោយដោយពួកឯកាភិបាល រឺ ពួកអ្នកអភិបាលដែនដី ដែលឈរជើងនៅគ្រប់មជ្ឈមណ្ឌលខេត្តទាំងអស់ដូចជា [[បាត់ដំបង]] [[ពោធិ៍សាត់]] [[ឧដុង្គ]] និង [[សៀមរាប]]។ [[ភ្នំពេញ]] គឺជាធានី ត្រូវស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងនៃរដ្ឋបាលរបស់ឯកាធិបតីដោយផ្ទាល់។

===ការរៀបចំរដ្ឋបាលឡើងវិញ===

[[Image:Thais return Battambang to King Sisowath.jpg|thumb|290px|left|ចម្លាក់បង្ហាញពីព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិទទួលបាន ខេត្តព្រះវិហារ បាត់ដំបង និង សៀមរាបនៅឆ្នាំ ១៩០៧ ពីសៀមមកវិញ ដែលបានយកខេត្តមកពីកម្ពុជានៅ​ពាក់កណ្ដាលចុងក្រោយនៃសតវត្សទី១៨។]]
នោឆ្នាំ ១៨៩៦ បារាំងនិង[[ចក្រភពប៊្រិតថេន]]បានចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងមួយដែលទទួលស្គាល់មណ្ឌល​ឥទ្ធិពលទាំងសងខាងលើ[[ឥណ្ឌូចិន]] ជាពិសេសលើសៀម។ ស្ថិតក្រោមកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ សៀមត្រូវប្រគល់ខេត្តនៅតំបន់[[អង្គរ]]ត្រឡប់ទៅកម្ពុជាដែលកាលណោះគ្រប់គ្រងដោយបារាំង។កិច្ចព្រមព្រៀងនេះបានទទួលស្គាល់អំណាចគ្រប់គ្រងរបស់បារាំងលើវៀតណាម (រួមមានអាណានិគមកូសាំងស៊ីន និងអាណាព្យាបាលអណ្ណាមនិងតុងកឹង) កម្ពុជា ដូចគ្នានេះដែរ លាវ ដែលត្រូវបានបញ្ចូលនៅឆ្នាំ ១៨៩៣ បន្តបន្ទាប់ពីជ័យជម្នះបារាំងនៅក្នុង[[សង្គ្រាមបារាំង-សៀម]] និងដោយសារឥទ្ធិពលបារាំងលើសៀមភាគខាងកើត។ រដ្ឋាភិបាលបារាំងក្រោយមកក៏បានដាក់ទីតាំងរដ្ឋបាលថ្មីនៅក្នុងដែនអាណានិគមនេះ និងបានចាប់ផ្ដើមអភិវឌ្ឍខាងសេដ្ឋកិច្ចដែលនាំចូលវប្បធម៌និងភាសាបារាំងទៅជាផ្នែកនៃ​កម្មវិធីសមានកម្ម។&lt;ref&gt;Philippe Franchini, ''Les Guerres d'Indochine'', tome 1, Pygmalion-Gérard Watelet, 1988, page 114&lt;/ref&gt;
[[ឯកសារ:Samdech Chaufea Veang Thiounn.jpg|រូបភាពតូច|សម្តេចចៅហ្វាវាំងឈ្មោះ កុលដឺម៉ុងតេរ៉ូ (ឆ្វេង) វាំងជួន (កណ្ដាល) សឺងឌៀម (ស្ដាំ) របស់ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិដែលមានឯកសណ្ឋានបែបបទខ្មែរ-បារាំងនៅក្នុងសម័យអាណានិគមនិយមបារាំងនៅកម្ពុជា។]]
នៅឆ្នាំ ១៨៩៧ ឯកាភិបាលដែលកំពុងកាន់អំណាចបានប្ដឹងទៅកាន់ប៉ារីសថា ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរដែលកំពុងតែសោយរាជ្យ ព្រះបាទ[[នរោត្តម]]លែងសាកសមគ្រងរាជ្យ និងស្នើសុំការអនុញ្ញាតដើម្បីក្ដាប់អំណាចប្រមូលពន្ធដាររបស់ព្រះអង្គ ចេញរាជក្រឹត្យ និងថែមទាំងចង់បានអំណាចតែងតាំងមន្ត្រីរាជការ ហើយនិងជ្រើសរើសព្រះរាជបុត្រស្នងរាជ្យទៀតផង។ ចាប់តាំងពីពេលនោះមក ព្រះបាទនរោត្តម និងពួកស្ដេចនៃកម្ពុជាបន្តបន្ទាប់មកទៀតត្រូវបានក្លាយជាតួអង្គមានតែនាម និងគ្រាន់តែជាអ្នកឧបត្ថាកពុទ្ធសាសនានៅកម្ពុជាតែប៉ុណ្ណោះ បើទោះណាពួកទ្រង់ក៏នៅតែមើលឃើញថាជាស្ដេចទេវរាជដដែលដោយប្រជាជនស្រុកស្រែ​ចម្ការសាមញ្ញ។ អំណាចផ្សេងៗទាំងអស់ត្រូវស្ថិតនៅក្នុងដៃនៃឯកាធិបតី និងការិយាធិបតេយ្យអាណានិគម។ មិនទៅតិចអ្វីទេ ការិយាធិបតេយ្យនេះត្រូវបានបង្កើតឡើងភាគច្រើនបំផុតដោយពួកអ្នករដ្ឋការបារាំង និងមានតែជនជាតិអាស៊ីមួយចំនួនដែលអនុញ្ញាតដោយសេរីដើម្បីចូលរួមក្នុងរដ្ឋាភិបាលគឺជនជាតិ[[យួន]] ដែលត្រូវគេមើលឃើញថាជាជនជាតិអាស៊ីដែលគ្រប់គ្រងគេនៅក្នុងសហភាពឥណ្ឌូចិន។

នៅឆ្នាំ ១៩០៤ ព្រះបាទនរោត្តមបានសោយទិវង្គត និងផ្ទុយពីការផ្ទេររាជបល្ល័ង្កបន្តទៅឱ្យព្រះរាជបុត្ររបស់ទ្រង់ ពួកបារាំងក៏បានផ្ទេរបន្តទៅឱ្យព្រះអនុជរបស់ព្រះបាទនរោត្តម គឺព្រះបាទ[[ស៊ីសុវត្ថិ]] ដែលខ្សែរាជវង្សរបស់ទ្រង់មិនសូវរឹងទទឹង និងមិនជាតិនិយមជ្រុល ចំពោះការគ្រប់គ្រងរបស់បារាំងជាងខ្សែរាជវង្សព្រះនរោត្តម។ ទន្ទឹមនឹងនោះ ព្រះនរោត្តមត្រូវបានគេឃើញថាទទួលខុសត្រូវចំពោះការបះបោរខ្មែរឥតឈប់ឈរប្រឆាំងនឹង​ការគ្រប់គ្រងរបស់បារាំង។ ហេតុផលមួយទៀតនោះគឺព្រះរាជបុត្រសំណព្វព្រះហឫទ័យរបស់ព្រះបាទនរោត្តម ដែលទ្រង់ចង់ឱ្យសោយរាជ្យបន្តព្រះអង្គជាព្រះមហាក្សត្រ គឺព្រះអង្គម្ចាស់[[នរោត្តម យុគន្ធរ|យុគន្ធរ]] ធ្លាប់បានធ្វើដំណើរទៅកាន់អឺរ៉ុប បានបើកឡើងជាសាធារណៈនូវភាពព្រៃផ្សៃនៃអាណានិគមបារាំងនៅកម្ពុជា។ បារាំងក្រោយមកបានរឹតបន្តឹងអំណាចគ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួនលើកម្ពុជាគ្រាដែលកំពុងពង្រីក​ទឹកដីអាណាព្យាបាលរបស់ខ្លួននៅឆ្នាំ ១៩០២ និង ១៩០៤ តាមរយៈសន្ធិសញ្ញាមួយចំនួនជាមួយសៀម ដែលបានបញ្ចូល[[ខេត្តព្រះវិហារ]]មកកម្ពុជា និងផ្ដល់ឱ្យបារាំងគ្រប់គ្រងលើ[[ទន្លេបាសាក់]]ជាបន្តបន្ទាប់រៀងមក។ ទំនាស់ទឹកដីក្រោយមកទៀតរវាងបារាំងនិងសៀមមកលើ[[ខេត្តបាត់ដំបង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] បានឈានទៅដល់ការកាន់កាប់[[ខេត្តត្រាច]] (ត្រាត) ដោយបារាំងរហូតដល់សៀមប្រគល់មកវិញដោយសារការគាបសង្កត់របស់បារាំង ដូច្នេះហើយសៀមក៏បានប្រគល់ខេត្តទាំងប៉ុន្មាននោះមកវិញ នៅឆ្នាំ ១៩០៧ ដើមឡើយវាជាទឹកដីកម្ពុជារហូតមកដល់ចុងសតវត្សទី១៨ ដែលត្រូវប្រគល់រួមគ្នានឹង[[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]។ ការទទួលបាននៃខេត្តទាំងនេះបានក្លាយជាដំណាក់កាលចុងក្រោយនៃការពង្រីកទឹកដីរបស់​បារាំងនៅឥណ្ឌូចិនជាពេលដែលសៀមក្រោយមកបានសហការជាមួយពួកប៊្រិតថេនក្នុងតំបន់ ដោយភ័យខ្លាចចំពោះការពង្រីកទឹកដីរបស់បារាំងដែលមិនអាចគ្រប់គ្រងបាន និង ការគ្រប់គ្រងសៀមនឹងអាចធ្វើឱ្យក្រឡាប់ចាក់តុល្យភាពនៃពួកមហាអំណាចនៅឥណ្ឌូចិន។&lt;ref&gt;Maurice Zimmerman, [http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/geo_0003-4010_1907_num_16_87_6973 Traité du 23 mars 1907 avec le Siam], Annales de géographie, Année 1907, Volume 16,    n°87, pp. 277–278, sur ''Persée.fr''&lt;/ref&gt;

===ដំណាក់កាលទី១===

ដំបូងបារាំងប្រើវិធីត្រជាក់ក្នុងការអនុវត្តការត្រួតត្រាខ្មែរ។ ក្រោយពីត្រឡប់ទៅ[[ព្រៃនគរ]]វិញ បារាំងបានកំណត់គោលការណ៍ពីរយ៉ាងគឺ៖
*ដើម្បីបានបញ្ចូល[[ដែនដីកូសាំងស៊ីន]]ជាកម្មសិទ្ធិរបស់ខ្លួន បារាំងបានយកលេសមួយសមស្របមកកំណត់។ ពោលគឺបារាំងមានសិទ្ធិលូកដៃចូលក្នុងកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់ខ្មែរ ព្រោះប្រទេសខ្មែរពីមុនមកធ្លាប់ជាសាមាន្តរដ្ឋរបស់យួន។
*លោកទេសាភិបាល បូណាសង្កត់ធ្ងន់លើសេចក្ដីប្រាថ្នារបស់សៀមមកលើប្រទេសខ្មែរ ដែលប្រទេសបារាំងត្រូវតែការពារឯករាជ្យនៃប្រទេសនេះ ដែលមានការទំនាក់ទំនងទៅនឹងសន្តិភាពនៃ[[ដែនដីកូសាំងស៊ីន]]។
&lt;br \&gt;
ក្រោយពីបានទូលថ្វាយហេតុផលសព្វគ្រប់ និងសូមព្រះអង្គព្រមដាក់ប្រទេសខ្មែរឲ្យបារាំងជួយការពារ [[បព្វជិតមីស]] (Miche) ទ្រង់បានថ្វាយគម្រោងសន្ធិសញ្ញាមួយ ហើយទ្រង់បានធ្វើការពិភាក្សាជាមួយព្រះរាជាខ្មែរ។ លុះដល់ថ្ងៃទី ១១ សីហា ១៨៦៣ លោក[[ឡាក្រង់ឌីយ៊ែ]] (La Grandière) បានចុះហត្ថលេខាលើសន្ធិសញ្ញាក្នុងនាមលោកផ្ទាល់ ជាមួយនិងសម្ដេចនរោត្ដមដែលបានយល់ព្រមទាំងញញើតញញើម។ នេះជាសន្ធិសញ្ញាលើកទី១ ដែលខ្មែរយល់ព្រមឲ្យបារាំងធ្វើអាណាព្យាបាល។

====ខ្លឹមសារសន្ធិសញ្ញាថ្ងៃទី ១១ សីហា ១៨៦៣====

*[[ឯកសារ:Indochina 1902.jpg|រូបភាពតូច|ផែនទីឥណ្ឌូចិនឆ្នាំ១៩០២]]ផ្ដល់ផលប្រយោជន៍ឲ្យគ្នាទៅវិញទៅមក។ ព្រះចៅអធិរាជបារាំងបានសន្យាថានឹងរៀបចំប្រទេសកម្ពុជាឲ្យស្ថិតក្នុងសន្តិភាព និងរបៀបរៀបរយ ការពារចំពោះការវាយលុកទាំងឡាយមកពីខាងក្រៅ និងជួយខ្មែរក្នុងការហូតពន្ធគយ ផ្ដល់ភាពងាយស្រួល ក្នុងការធ្វើគមនាគមន៍តាមផ្លូវសមុទ្រ។
*ជាថ្នូរវិញ ប្រទេសកម្ពុជាព្រមធ្វើសម្បទានដល់ប្រទេសបារាំងនូវដីម្ដុំជ្រោយចង្វារ និងបើកសិទ្ធិឲ្យបារាំងកាប់ឈើក្នុងព្រៃនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាដើម្បីយកទៅស្ថាបនាកប៉ាល់។
&lt;br \&gt;
ទោះបីខាងភាគីខ្មែរចាញ់ប្រៀបខាងភាគីបារាំងខ្លះក៏ដោយ ក៏មតិខ្មែរខ្លះយល់ថា ខ្មែរអាចទទួលយកសន្ធិសញ្ញាថ្ងៃទី ១១ ខែ សីហា ១៨៦៣ ព្រោះបារាំងពុំបានទាន់ដកហូតអំណាចពីព្រះរាជាខ្មែរនៅឡើយ។ តែក៏មានអ្នកស្នេហាជាតិបានក្រោកឈរកាន់អាវុធប្រឆាំងដែរ។ ចាប់តាំងពី​ឆ្នាំ ១៨៦៣​ មក ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ បាន​ចុះ​ព្រះហស្ថលេខា​លើ​​ក្រឹត្យ ឬ ​សេចក្ដីប្រកាស​ជាច្រើន ដែល​សុទ្ធតែ​ផ្ដល់​ចំណេញ​ដល់​[[បារាំង]]​ទាំងអស់​។ ឃើញ​យ៉ាង​នេះ ព្រះមហាក្សត្រ​បាន​ឱ្យ​មនុស្ស​ជំនិត​របស់​ព្រះអង្គ​បង្ក​ការបះបោរ​ដើម្បី​ការពារ​ព្រះមហាក្សត្រ​។

===ដំណាក់កាលទី២===

នៅទសវត្សទី៩នៃសតវត្សទី១៩ សាធារណរដ្ឋទី៣នៃប្រទេសបារាំងមានស្ថេរភាពឡើងវិញហើយ។ អ្នកដែលឡើងកាន់អំណាចសុទ្ធជាបក្សពួកនិយមខាងពង្វាតអាណានិគមដូចជាលោក[[កំបែតា]]ជាដើម។ ពួកនេះសម្រេចចិត្តថាត្រូវតែវាយដណ្ដើមយកតំបន់សេសសល់នៅឥណ្ឌូចិនមកកាន់កាប់ទៀត ហើយពង្រីកការត្រួតត្រានៅទីនោះឲ្យកាន់តែរឹងមាំឡើង
&lt;br \&gt;
ទន្ទឹមនឹងការវាយប្រហារទៅលើ[[តុងកឹង]]ជាលើកទី២ និងការវាយប្រហារទៅលើបន្ទាយនៅវ៉េ (១៨៨៣ - ១៨៨៥)។ នៅថ្ងៃទី ១៧ មិថុនា ១៨៨៤ [[សាលថុំសុន]] (Charles Thomson) ទេសាភិបាល[[ដែនដីកូសាំងស៊ីន]] បានបញ្ជូនទាហានជើងទឹកមួយក្រុមឲ្យចូលទៅក្នុងវាំងទាំងកណ្ដាលអធ្រាត្រវេលាម៉ោង២២។ ពេលនោះប្រតិភូបារាំងម្នាក់បានបញ្ជាឲ្យដាស់ព្រះមហាក្សត្រដែលកំពុងផ្ទំលក់ ហើយបង្ខំឲ្យចុះហត្ថលេខាលើសន្ធិសញ្ញាថ្មីមួយទៀត។ សន្ធិសញ្ញានេះបានដកសិទ្ធិពីព្រះមហាក្សត្រ ដើម្បីឲ្យបារាំងធ្វើជាអ្នកអាណាព្យាបាលលើប្រទេសកម្ពុជាទាំងមូល។ ចាប់ពីពេលនោះ ប្រទេសកម្ពុជាក៏ក្លាយជាអាណានិគមពិតប្រាកដរបស់បារាំង។
&lt;br \&gt;
មាត្រាខ្លះក្នុងចំណោមមាត្រាទាំងអស់លើកកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ មានខ្លឹមសារដូចជា៖
*ព្រះមហាក្សត្រត្រូវទទួលស្គាល់ជាមុន នូវកំណែទម្រង់ផ្នែករដ្ឋបាល តុលាការ ហិរញ្ញវត្ថុ និងពាណិជ្ជកម្មដែលសាធារណរដ្ឋបារាំងយល់ថាគួរតែធ្វើក្នុងអនាគតកាល។
*ក្នុងការគ្រប់គ្រងខេត្ត និងក្រសួងនានា មន្ត្រីខ្មែរត្រូវស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតពិនិត្យរបស់អាជ្ញាធរបារាំង។ ឯក្រសួងគយ ពន្ធដារ ក្រសួងសាធារណការ និងក្រសួងឯទៀតដែលប្រើវិស្វករ បានត្រូវបារាំងកាន់កាប់ដោយផ្ទាល់។
*រដ្ឋាភិបាលបារាំងអាចតែងតាំងរេស៊ីដង់ (résident ប្រែថាអ្នកតំណាង រឺ ឯកាភិបាល) និងរេស៊ីដង់រងឲ្យត្រួតពិនិត្យមន្ត្រីខ្មែរនៅតាមទីរួមខេត្ត។
*ខេត្ត​ដែល​ពីមុន​មក​មាន​ចំនួន ៥៧ ត្រូវ​បង្រួម​មក​ត្រឹម ៥០ ហើយ​មាន​ចែក​ជា​ស្រុក និង​ឃុំ​។
*ចំណាយទាំងឡាយរបស់រាជការខ្មែរ និងរបស់រដ្ឋការអាណាព្យាបាលបារាំងជាបន្ទុករបស់ប្រទេសកម្ពុជា។
*ព្រះរាជាត្រូវទទួលប្រាក់បៀវត្សដែលមានកម្រិតជាក់លាក់ ហើយមិនអាចខ្ចីប្រាក់ដោយគ្មានការយល់ព្រមពីរដ្ឋាភិបាលបារាំងឡើយ។
*ដីធ្លីក្នុងព្រះរាជាណាចក្រទាំងមូល ពីដើមជាកម្មសិទ្ធិរបស់ព្រះមហាក្សត្រ ឥឡូវពួកអាជ្ញាធរបារាំង និងខ្មែរអាចរៀបចំឲ្យមានកម្មសិទ្ធិឯកជនខាងដីធ្លី។
*[[ភ្នំពេញ|ក្រុងភ្នំពេញ]] ត្រូវ​ស្ថិត​នៅ​ក្រោម​ការត្រួតត្រា​របស់​ទេសាភិបាល​ជាន់ខ្ពស់​របស់​បារាំង​។ ទេសាភិបាល​ជា​ប្រធាន​ក្រុមប្រឹក្សា​រាជធានី ដែល​មាន​សមាសភាព ១២​ រូប ក្នុង​នោះ​ជនជាតិ​បារាំង ៦ ​រូប ខ្មែរ ៣​ រូប យួន ១ រូប​ ចិន ១ រូប និង ចាម ១ រូប។

មកដល់​ឆ្នាំ ១៨៨៧ បារាំង​ទាមទារ​ឱ្យ​ព្រះមហាក្សត្រ​ចុះ​ព្រះហស្ថលេខា​លើ​រាជក្រឹត្យ​មួយ​ មានន័យថា ព្រះមហាក្សត្រ​សោយរាជ្យ ប៉ុន្តែ​មិន​ត្រួតត្រា​ទេ​។

===ដំណាក់កាលទី៣===
[[ឯកសារ:Map of French Indochina expansion.svg|រូបភាពតូច|ទឹកដីមួយចំនួននៃកម្ពុជាបានរំដោះចេញពីសៀមដូចជា បាត់ដំបង សៀមរាប ស្រីសោភ័ណ្ឌ ជាដើម ។]]
នៅ​ខែ តុលា ឆ្នាំ ១៨៨៧ មុនវាយដណ្ដើមប្រទេសលាវ បារាំងមានគម្រោងបង្កើតសហព័ន្ធមួយនៅលើទឹកដីទាំងឡាយដែលខ្លួនកាន់កាប់ហៅថា '''សហព័ន្ធឥណ្ឌូចិន''' មានន័យថា កម្ពុជា ជា​ដែនដី​មួយ​ចំណែក​របស់​បារាំង គឺជា​ប្រទេស​មួយ​ដែល​ផ្គត់ផ្គង់​ផលិតផល​កសិកម្ម និង​វត្ថុធាតុដើម​សម្រាប់​ប្រទេស​បារាំង​។  ដប់ឆ្នាំក្រោយមក (១៨៩៧) ទើបសហព័ន្ធឥណ្ឌូចិនបានត្រូវបង្កើតឡើង ដោយមានការតែងតាំងអគ្គទេសាភិបាលមួយសម្រាប់ឥណ្ឌូចិនទាំងមូល។ 
សន្ធិសញ្ញា​បារាំង-សៀម​នា​ឆ្នាំ ១៩០៤ បាន​ធ្វើ​ឱ្យ​កម្ពុជា​បាត់បង់​ដែនដី​ [[ម្លូព្រៃ]] [[ទន្លេរពៅ]] និង ព្រះវិហារ​។ ប៉ុន្តែ​សន្ធិសញ្ញា​ឆ្នាំ ១៩០៧ គឺ​ក្នុង​រាជ្យ​ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ (១៩០៤-១៩២៧) ប្រទេស​កម្ពុជា​បាន​ទទួល​ខេត្តបាត់ដំបង និង​សៀមរាប​មកវិញ​។

==សេដ្ឋកិច្ចកំឡុងការត្រួតត្រារបស់អាណានិគមបារាំង==

មិនយូរទេ បន្ទាប់ពីពួកបារាំងបានបង្កើតឡើងដំបូងនូវវត្តមានជាស្វយ័ត នៅកម្ពុជានៅឆ្នាំ ១៨៦៣ ពួកបារាំងបានយល់ថាសុបិនរបស់ពួកគេថាកម្ពុជានឹងអាចក្លាយជា ''សិង្ហបុរីនៅកូសាំងស៊ីន'' គឺជាការភាន់ច្រឡំមួយ ហើយថាកម្ពុជាគ្មានទ្រព្យសម្បត្តិដែលបានលាក់កំបាំងនោះទេ។{{Citation needed|date=ខែមករា ២០០៩}} ចាប់តាំងពីពេលនោះមក សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាក៏មិនបានធ្វើទំនើបកម្មគួរអោយកត់សំគាល់នោះទេ។ បារាំងបានប្រមូលពន្ធដារដោយមានប្រសិទ្ធិភាព ក៏ប៉ុន្តែផ្សេងពីនោះ បាននាំមកវិញនូវការផ្លាស់ប្ដូរតិចតួចចំពោះសេដ្ឋកិច្ចក្នុងភូមិស្រុក របស់ខ្មែរ។
[[ឯកសារ:100 Piastres - Institut d'Émission des États du Cambodge, du Laos et du Viet-Nam (1954) Cambodia 01.jpg|រូបភាពតូច|១០០រៀលចេញវិទ្យាស្ថានរដ្ឋកម្ពុជា ឡាវ និងវៀតណាម (ឆ្នាំ១៩៥៤)]]
[[ឯកសារ:5 Piastres - Institut d'Émission des États du Cambodge, du Laos et du Viet-Nam (1953) Cambodia 02.png|រូបភាពតូច|៥រផលចេញវិទ្យាស្ថានរដ្ឋកម្ពុជា ឡាវ និងវៀតណាម (ឆ្នាំ១៩៥៣)]]
ការរើសអើងទល់នឹងជនជាតិមិនមែនយួនដោយពួកបារាំងបានបន្ត ជាពិសេស ទោះបីជាដឹងថាជនជាតិខ្មែរ បានបង់ពន្ធដារខ្ពស់បំផុតនៅកូសាំងស៊ីនក៏ដោយ។ នៅឆ្នាំ ១៩១៦ ការបះបោរពន្ធដារមួយបាននាំមក កសិករស្រុកស្រែចម្ការរាប់ម៉ឺននាក់មកដល់ភ្នំពេញដើម្បីធ្វើញត្តិអោយព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ-មុនីវង្ស ឱ្យមានការបន្ធូរបន្ថយពន្ធដារ។ ពួកបារាំង ពួកគេយល់ថាខ្មែរជាជនជាតិមួយស្ងៀមស្ងាត់ និងសោះអង្គើយដែលមិនអាចរៀបចំការតវ៉ាដែលគួរអោយតក់ស្លុត{{Citation needed|date=ខែមីនា ២០០៧}}បាននោះទេ។ ទោះបីជាមានការតវ៉ាដូច្នោះមែន ក៏ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ-មុនីវង្សមិនអាចដោះស្រាយអ្វីបានឡើយ។ នៅឆ្នាំ ១៩២៥ ពួកអ្នកស្រុកបានសម្លាប់ឯកាភិបាលបារាំងម្នាក់ (រេស៊ីដង់) ដែលបានគំរាមកំហែងចាប់ខ្លួនពួកអ្នកល្មើសច្បាប់ពន្ធដារ។

វិស័យសេដ្ឋកិច្ចមួយចំនួនត្រូវបានអភិវឌ្ឍក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់បារាំង។ ពួកបារាំងបានសាងផ្លូវថ្នល់និងផ្លូវដែកមួយចំនួនលើទឹកដីកម្ពុជា។ ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធនិងកិច្ចការសាធារណៈក៏ត្រូវបានអភិវឌ្ឍក្រោមការដឹកនាំរបស់បារាំង  ផ្លូវ និង ផ្លូវដែកត្រូវបានសាងសង់ឡើងនៅក្នុងទឹកដីកម្ពុជា។ គួរឱ្យកត់សំគាល់ខ្លាំងបំផុត ពេលនោះផ្លូវដែករាប់គីឡូមាត្រពីរបីខ្សែដែលទាក់ទងគ្នាបានដាក់អោយប្រើ ផ្លូវមួយខ្សែដ៏សំខាន់បានភ្ជាប់ភ្នំពេញទៅនឹងព្រំដែនថៃតាមរយៈខេត្តបាត់ដំបង។ ការដាំដុះ[[កៅស៊ូ]] និង[[ពោតលឿង|ពោត]] ដែលជាដំណាំសំខាន់ខាងសេដ្ឋកិច្ច ហើយភ្លាមនោះដែរ ខេត្តបាត់ដំបងនិងសៀមរាបបានក្លាយជាចានបាយនៃកូសាំងស៊ីន។ កំឡុងទសវត្សឆ្នាំ ១៩២០ កម្ពុជាបានចំណេញនៅពេលដែលកៅស៊ូ និងពោតមានតម្រូវការច្រើន ក៏ប៉ុន្តែបន្ទាប់ពី[[សេដ្ឋកិច្ចធ្លាក់ចុះដ៏គំហុក]]នៅឆ្នាំ ១៩២៩ កម្ពុជាក៏បានរងគ្រោះ ជាពិសេសក្នុងចំណោមអ្នកដាំដំណាំស្រូវ ដែលប្រាក់ចំណូលរបស់ពួកគេធ្លាក់ចុះ ដែលធ្វើអោយពួកគេកាន់តែឆាប់ក្លាយជាជនរងគ្រោះ នៃពួកអ្នកចងកាប្រាក់ជារៀងរហូត។

ឧស្សាហកម្មបានរៀបចំជាដំបូងដើម្បី ដំណើរការវត្ថុធាតុដើមសម្រាប់ ការប្រើប្រាស់ក្នុងស្រុក រឺ សម្រាប់នាំចេញ។ អន្តោប្រវេសន៍បានទៅដល់កម្ពុជាដ៏ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ ហើយកម្ពុជាក៏ប្រែជាមានជនជាតិចម្រុះជាច្រើន។ ពេលនោះនៅ[[ភូមា]] និង[[ម៉ាឡេស៊ី]] ដែលប្រទេសទាំងពីរស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់[[សហរាជាណាចក្រ|ប៊្រីតថេន]] ជនបរទេសបានគ្រប់គ្រងកម្លាំងដំណើរការនៃសេដ្ឋកិច្ច។ ជនជាតិយួន ថ្វីត្បិតថាតួនាទីបុព្វសិទ្ធិរបស់ពួកគេ គ្រាន់តែជាពួកពលករខាងដាំដុះកៅស៊ូក៏ដោយ។ យ៉ាងឆាប់រហ័ស ជនអន្តោប្រវេសន៍យួនក៏បានចាប់ផ្ដើមដើរតួនាទីសំខាន់ នៅក្នុងសេដ្ឋកិច្ចអាណានិគមជាអ្នកនេសាទ និងអ្នកជំនួញ។ ចិនបានកំពុងតែរស់នៅកម្ពុជាអស់រយៈពេលជាច្រើនសតវត្ស ហើយពួកគេបានគ្រប់គ្រងពាណិជ្ជកម្ម តាំងពីមុនការមកដល់របស់បារាំងទៅទៀត។ ក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់បារាំង ស្ថានភាពនេះនៅដដែល ក៏ប៉ុន្តែពួកបារាំងបានដាក់កំហិតលើពួកចិន។ យ៉ាងណាក៏ដោយ ពួកឈ្មួញ និងធនាគារិកចិននៅកម្ពុជាបានអភិវឌ្ឍបណ្ដាញពាណិជ្ជកម្មជាច្រើន ដែលលាតសន្ធឹងទូទាំងឥណ្ឌូចិនរហូតដល់ប្រទេសចិនផងដែរ ប៉ុន្តែតំណែងជាន់ខ្ពស់ៗត្រូវបានប្រគល់ទៅឱ្យពួកបារាំង។

កម្ពុជាដើមឡើយត្រូវបានគេប្រើជាទឹកដីទ្រនាប់របស់បារាំងនៅចន្លោះ​ដែនដីអាណានិគមយួនសំខាន់ៗ និងសៀម កម្ពុជាដើមឡើយត្រូវបានចាត់ទុកថាជាតំបន់សំខាន់ខាងសេដ្ឋកិច្ចមួយនោះទេ។ ថវិការដ្ឋាភិបាលអាណានិគមដើមឡើយត្រូវពឹងផ្អែកយ៉ាងខ្លាំងលើការប្រមូលពន្ធនៅកម្ពុជា​ជាប្រភពសំខាន់នៃប្រតិលាភ និងប្រជាជនកម្ពុជាបានបង់ពន្ធខ្ពស់បំផុតក្នុងម្នាក់ៗចំណោមដែនដីអាណានិគមបារាំងនៅឥណ្ឌូចិន។ រដ្ឋបាលអន់ខ្សោយ និង ជួនកាលមិនរឹងមាំនៅដើមប៉ុន្មានឆ្នាំនៃការគ្រប់គ្រងបារាំងនៅកម្ពុជាមានន័យថាហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ និងនគរូបនីយកម្មបានធំឡើងក្នុងអត្រាតិចជាងវៀតណាម និងរចនាសម្ព័ន្ធសង្គមកាលពីសម័យមុននៅក្នុងភូមិនៅតែមានសេសសល់។ យ៉ាងណាមិញ ដូចគ្នាការគ្រប់គ្រងរបស់បារាំងបានតម្រែតម្រង់បន្ទាប់ពី[[សង្គ្រាមបារាំង-សៀម]] ការអភិវឌ្ឍបានចាប់ផ្ដើមយឺតៗនៅកម្ពុជា ដែលដំណាំស្រូវនិងម្រេចបានអនុញ្ញាតឱ្យសេដ្ឋកិច្ចលូតលាស់ជឿនលឿនឡើង។ គ្រានោះដែរឧស្សាហកម្មរថយន្តបារាំងបានលូតលាស់ ចម្ការកៅស៊ូដូចមានខ្លះរួចទៅហើយនៅកូសាំងស៊ីន និង អណ្ណាមត្រូវបានកសាងឡើង និង ដំណើរការដោយពួកវិនិយោគិនបារាំង។ ពិពិធកម្មសេដ្ឋកិច្ចបានបន្តពេញមួយទសវត្សឆ្នាំ ១៩២០ នៅពេលនោះដំណាំពោត និងកប្បាសក៏ត្រូវបានគេដាំដុះហើយដែរ។ ទោះបីជា ការពង្រីក និងការវិនិយោគខាងសេដ្ឋកិច្ច ប្រជាជនកម្ពុជានៅតែបន្តបង់ពន្ធខ្ពស់និងនៅឆ្នាំ ១៩១៦ ពួកបាតុករបានផ្ទុះការទាមទារឱ្យបន្ធូរបន្ថយការបង់ពន្ធដារ។ &lt;ref&gt;Claude Gilles, ''Le Cambodge: Témoignages d'hier à aujourd'hui'', L'Harmattan, 2006, page 98&lt;/ref&gt;

==សង្គ្រាមលោកលើកទី២នៅកម្ពុជា==
[[ឯកសារ:Battambang City Hall.jpg|រូបភាពតូច|សាលាក្រុងខេត្តបាត់ដំបងធ្លាប់ជាគេហដ្ឋានរបស់គ្រួសារបែនដែលកាន់កាប់ខេត្តបាត់ដំបងរយៈពេល៦តំណ ត្រូវបានប្រគល់ទៅឲ្យកម្ពុជាវិញនៅឆ្នាំ១៩០៧ ហើយត្រូវធ្លាក់ទៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ថៃនៅពេលដែលកម្ពុជាស្ថិតក្រោមអាណានិគមរបស់ជប៉ុន និងឲ្យកម្ពុជាវិញនៅឆ្នាំ១៩៤៦]]
បន្ទាប់ពី[[ការធ្លាក់បារាំង|ការធ្លាក់បារាំង]]នៅឆ្នាំ ១៩៤០ កម្ពុជានិងឥណ្ឌូចិនដែលជាកម្មសិទ្ធិរបស់បារាំងទាំងមូលត្រូវបានគ្រប់គ្រង​ដោយរដ្ឋាភិបាល[[វិចឈីបារាំង]]ដែលជាអាយ៉ងមហាអំណាចអ័ក្ស ហើយបើទោះជា[[ការលុកលុយសហភាពឥណ្ឌូចិន|បានលុកលុយ]]ក៏ដោយ ក៏[[អធិរាជាណាចក្រជប៉ុន|ជប៉ុន]]បានអនុញ្ញាតពួកមន្ត្រីរដ្ឋការអាណានិគមបារាំងឱ្យបន្តមាននៅក្នុង​ដែនអាណានិគមដដែលប៉ុន្តែត្រូវស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតពិនិត្យឃ្លាំមើលរបស់ជប៉ុន។ នៅខែធ្នូ ១៩៤០ [[សង្គ្រាមបារាំង-សៀម]] បានផ្ទុះឡើង និងត្បិតមានការតបតរបស់បារាំងប្រឆាំងនឹងកងកម្លាំងសៀមដែលមានជប៉ុននៅពីក្រោយខ្នងក៏ដោយ ជប៉ុនក៏នៅតែបង្ខំអាជ្ញាធរបារាំងបន្ថែមទៀតឱ្យប្រគល់ [[ខេត្តបាត់ដំបង]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|សិរីសោភ័ណ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] (លើកលែងតែ [[ក្រុងសៀមរាប]]ចេញ) និង [[ខេត្តព្រះវិហារ|ព្រះវិហារ]]ទៅឱ្យសៀមវិញ។&lt;ref&gt;Philippe Franchini, ''Les Guerres d'Indochine'', tome 1, Pygmalion-Gérard Watelet, 1988, page 164&lt;/ref&gt;

ជប៉ុនលើកឡើងថា ''អាស៊ីជារបស់ជនជាតិអាស៊ី'' បានដាស់អារម្មណ៍ដល់ពួកអ្នកជាតិនិយមខ្មែរ ទោះបីយ៉ាងណាគោលនយោបាយរបស់តូក្យូនៅឥណ្ឌូចិនបានទុកឱ្យមានរដ្ឋាភិបាលអាណានិគម​មានភារកិច្ចមានតែឈ្មោះប៉ុណ្ណោះ។ នៅពេលនោះ មានព្រះសង្ឃសកម្មខាងនយោបាយដ៏លេចធ្លោមួយអង្គ គឺព្រះអាចារ្យ[[ហែម ចៀវ|ហែម-ចៀវ]] ត្រូវបានគេចាប់ខ្លួន និងចាប់ផ្សឹកដោយរដ្ឋអំណាចបារាំងនៅខែ កក្កដា ១៩៤២ ពួកអ្នករៀបរៀងសារព័ត៌មាន ''នគរវត្ត'' បានដឹកនាំបាតុកម្មទាមទារឱ្យដោះលែងលោកអាចារ្យ។ ពួកគេ ក៏ដូចជាពួកអ្នកជាតិនិយមផ្សេងទៀតដែរ បានប៉ាន់ស្មានហួសហេតុពេកដែលថាពួកជប៉ុននឹងនាំពួកគេចេញមកវិញ ចំពោះអាជ្ញាធរវិចឈីបានចាប់ខ្លួនពួកបាតុករភ្លាមៗនិង បានដាក់ទោសប៉ាច-ឈឿន អ្នករៀបរៀងសារព័ត៌មាន ''នគរវត្ត'' ម្នាក់ ឱ្យមានទោសប្រហារជីវិត&lt;!--(see Japanese Occupation, 1941-45, ch. 5)--&gt;។ អ្នករៀបរៀងម្នាក់ទៀត លោកសឺន-ង៉ុកថាញ់ បានរត់គេចខ្លួនពីភ្នំពេញចាកចេញទៅតូក្យូ។

ក្នុងកិច្ចប្រឹងប្រែងផ្ដល់ជំនួយក្នុងតំបន់នៅប៉ុន្មានខែចុងក្រោយនៃសង្គ្រាម ជប៉ុនបានរំលាយរដ្ឋបាលអាណានិគមបារាំងនៅថ្ងៃ ៩ មីនា ១៩៤៥ និងបានជម្រុញឱ្យកម្ពុជាប្រកាសឯករាជ្យក្នុង[[មណ្ឌលសហវិបុលភាពមហាអាស៊ីខាងកើត]]។ បួនថ្ងៃក្រោយមក ព្រះបាទសីហនុបានចេញរាជក្រឹត្យកម្ពុជាទទួលបានឯករាជ្យ។ សឺន-ង៉ុកថាញ់បានត្រឡប់មកពីតូក្យូវិញនៅខែ ឧសភា និងត្រូវបានតែងតាំងជារដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស។ នៅថ្ងៃ ១៥ សីហា ១៩៤៥ ថ្ងៃដែលជប៉ុនបានចុះចាញ់ រដ្ឋាភិបាលថ្មីត្រូវបានបង្កើតឡើងដែលមានលោកសឺន-ង៉ុកថាញ់ធ្វើជានាយករដ្ឋមន្ត្រី។ នៅពេលកងកម្លាំង[[សម្ព័ន្ធមិត្តសង្គ្រាមលោកលើកទី២|សម្ព័ន្ធមិត្ត]]បានកាន់កាប់បានភ្នំពេញនៅខែ តុលា លោកថាញ់ត្រូវបានចាប់ខ្លួនដោយសារ[[សហការនិយម|ការចូលដៃចូលជើងគ្នា]]ជាមួយពួកជប៉ុននិងត្រូវ​និរទេសទៅបារាំងឱ្យជាប់ឃុំឃាំងក្នុងផ្ទះ។ អ្នកខ្លះក្នុងចំណោមអ្នកគាំទ្រលោកបានធ្វើដំណើរទៅភាគពាយព្យកម្ពុជា ដែលនៅពេលនោះស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ថៃនៅឡើយ  ជាកន្លែងដែលពួកគេបានចងបាច់រួមគ្នាជាបក្សពួកមួយស្ថិតក្នុង[[ចលនាខ្មែរឥស្សរៈ]]។

=== ស្ថានភាព​ប្រជាករ​កម្ពុជា ក្នុង​សម័យ​អាណានិគម ===
[[ឯកសារ:10 Cents - Gouvernement Général de l'Indochine (1939) 03.jpg|រូបភាពតូច|រូបិយវត្ថុឥណ្ឌូចិន ១០សេន នៅឆ្នាំ១៩៣០]]
[[ឯកសារ:Phnom-Penh-Danseuses en promenade dans le Palais.jpg|រូបភាពតូច|ក្រុមនារីខ្មែរ នាសម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]
បារាំង​បាន​ជំរិត​ទារពន្ធដារ​យ៉ាង​ធ្ងន់ធ្ងរ​។ មាន​តាំងពី​ពន្ធ​មនុស្ស ពន្ធដី​ពន្ធ​លំនៅ ពន្ធ​សត្វពាហនៈ ពន្ធ​យានជំនិះ ពន្ធ​របរ​អាជីវកម្ម -ល-។ ដើម្បី​បង់ពន្ធ​ជា​ប្រាក់​កាស​ឱ្យ​បារាំង កសិករ​បាន​ខិតខំ​ពង្រីក​ដំណាំ​ឧស្សាហកម្ម​មាន​កៅស៊ូ​ជាដើម ព្រមទាំង​ពង្រីក​ដំណាំ​ដទៃ​ទៀត​មាន​ [[ស្រូវ]] [[ពោត]] [[សណ្ដែក]] -ល-។ ប៉ុន្តែ​ទិន្នផល​ដំណាំ​មិន​សូវ​ល្អ​ទេ​។ ផល​ស្រូវ​ក្នុង​មួយ​ហិចតា​បាន​ត្រឹមតែ​ពី ១ ​តោន ដល់ ១,២​ [[តោន]]​ប៉ុណ្ណោះ​។ ដូចនេះ​ហើយ​កសិករ​ក្រីក្រ ក៏​ក្លាយទៅជា​អ្នក​ជាប់​បំណុល​ពួក[[​ឈ្មួញ​កណ្ដាល]] និង​[[ឈ្មួញ​]]បរទេស​។ ចំណែក​កាប្រាក់​វិញ​មាន​កម្រិត​ខ្ពស់​ណាស់​គឺ ពី ១០០% ដល់ ១៥០% ជួនកាល ២០០% ក្នុង​មួយ​ឆ្នាំ​។ 

=== ការអប់រំ ===
[[ឯកសារ:ក្លោងទ្វារធំ.jpg|រូបភាពតូច|វិទ្យាល័យព្រះស៊ីសុវត្ថិ ធ្លាប់ជាអនុល័យមួយដែលបង្កើតឡើងដោយព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ ស្ថិតនៅជាសាលាមធ្យមសិក្សាដែលបង្កើតឡើងនៅឆ្នាំ១៩១១ ដើម្បីពង្រឹងការអប់រំំំនៅកម្ពុជាឲ្យមានភាពរីកចម្រើន នាសម័យអាណានិគមនិយមបារាំង។]]
ដើម្បី​ឱ្យ​ងាយ​ក្នុង​ការ​កសាង​មនុស្ស​សម្រាប់​បម្រើ​ការ​ឱ្យ​រដ្ឋការ អាណាព្យាបាល​[[បារាំង]]​បាន​បង្កើត​ឱ្យ​មាន​គ្រឹះស្ថានសិក្សា​ខ្លះៗ​ដូចជា​៖ 
* [[សាលាបឋមសិក្សា]]​៖ ឆ្នាំ ១៩១១ មាន​សាលា ៣០ នៅ​ឆ្នាំ ១៩៣៧ មាន ៨១៣។
* [[សាលាមធ្យមសិក្សា]]​៖ នៅ​ឆ្នាំ ១៩១១ មាន​[[វិទ្យាល័យព្រះស៊ីសុវត្ថិ|អនុវិទ្យាល័យ​ស៊ីសុវត្ថិ]]​មួយ​។ នៅ​ឆ្នាំ ១៩៣៥ អនុវិទ្យាល័យ​នេះ​ត្រូវ​បាន​បង្កើត​ឱ្យ​ទៅ​ជា​វិទ្យាល័យ​ស៊ីសុវត្ថិ។
* [[សាលា​បច្ចេកទេស]]៖ ឆ្នាំ ១៩១៧ មាន​សាលា​អប់រំ​បច្ចេកទេស ខាង​សិល្បៈ និង​សិប្បកម្ម​មួយ គឺ​[[សាលារចនា​]]។

==បញ្ហាដែនដីកូសាំងស៊ីន និងព្រំប្រទល់==
[[ឯកសារ:Atlas de l'Indochine dressé (...)Indochine française bpt6k11001779 79.jpg|រូបភាពតូច|ទឹកដីកម្ពុជាក្រោមនៅឆ្នាំ១៩២០ រួមទាំងកោះត្រល់]]
តើបារាំងជាន់លើទឹកដីឥណ្ឌូចិនដោយរបៀបណា?
&lt;br \&gt;
ដោយយកលេសថា ស្ដេចយួនធ្វើទុក្ខបុកម្នេញលើរូបអ្នកផ្សាយសាសនាជាតិបារាំង ពួកនេះក៏បានវាយយកកំពង់ផែយួន '''[[តួរ៉ាន]]''' នៅថ្ងៃទី ១ ខែ កញ្ញា ១៨៥៨។ បន្ទាប់មក[[បន្ទាយព្រៃនគរ]]ត្រូវបារាំងវាយយកបាននៅថ្ងៃទី ១៧ ខែ កុម្ភៈ ១៨៥៩ ទៀត។ តាមសន្ធិសញ្ញាចុះថ្ងៃទី ៥ កក្កដា ១៨៦២ ស្ដេចយួនទីឌឹកបានទទួលស្គាល់ជាកម្មសិទ្ធិរបស់បារាំងនូវ ខេត្តបៀនវ៉ា (កំពង់ស្រកាត្រី), យ៉ាឌិញ (ឧកញ៉ាឌិន), ឌិញទឿង(មេសរ) និង[[កោះត្រឡាច]] ដែលយួនបានប្រវ័ញ្ចយកពីខ្មែរពីមុនមក។
&lt;br \&gt;
មកដល់គ.ស. ១៨៦៤ ព្រះបាទ[[នរោត្តម]] អមដោយលោក[[ឌូដាដឺឡាក្រេ]] (Doudart de lagrée)ផង បានយាងទៅ ជួបលោកទេសាភិបាល[[ឡាក្រង់ឌីយ៊ែ]] (La Granduére) នៅ[[ព្រៃនគរ]] ហើយធ្វើសំណូមពរឲ្យបារាំងបង្វិលសងខេត្តទាំងបីមកវិញ គឺ [[លង់ហោរ]] [[មាត់ជ្រូក]] និង[[ពាម]]។ ឯបារាំងបានទទួលពាក្យជាមួយព្រះអង្គពីរឿងនេះហើយ។ ប៉ុន្តែនៅគ.ស. ១៨៦៧ ដោយខេត្តទាំងបីជាកន្លែងដែលយួនធ្វើសកម្មភាពប្រឆាំងបារាំង ពួកគេបានបញ្ចូលខេត្តទាំងនេះជាអាណានិគមរបស់ខ្លួន ដោយភ្លេចគិតដល់ពាក្យសន្យាជាមួយព្រះបាទនរោត្តម។
&lt;br \&gt;
ដូចនេះចាប់ពីឆ្នាំ ១៨៦៧ ទឹកដីកម្ពុជាក្រោមទាំងមូលក្លាយជាអាណានិគមរបស់បារាំង។ ឯកម្ពុជាលើតាមលក្ខន្តិកៈ ជាប្រទេសក្រោមអាណាព្យាបាល។ ម្ល៉ោះហើយអាជ្ញាធរបារាំងនៅកូសាំងស៊ីន តែងតែធ្វើការកែប្រែបន្ទាត់ព្រំដែនតាមទំនើងចិត្តដោយសំអាងលើបញ្ហានយោបាយ និងសេដ្ឋកិច្ច។ ហើយការកែប្រែសុទ្ធតែចំណេញទឹកដីទៅខាងកូសាំងស៊ីនជានិច្ច ដោយមិនអើពើដល់ការតវ៉ារបស់ព្រះរាជាខ្មែរ និងមិនស្នើសួរព្រះយោបល់ផងទេ
&lt;br \&gt;
ចាប់ពីឆ្នាំ ១៨៩៣ ដល់ ១៩១៤ ប្រទេសខ្មែរត្រូវបាត់បង់ទឹកដីថែមទៀតព្រមទាំងកោះ ដូចជា[[កោះត្រល់]]ជាដើម ដោយបារាំងប្រវ័ញ្ចយកទៅ បញ្ចូលក្នុងអាណានិគម[[កូសាំងស៊ីន]] ឬ ក្នុងប្រទេសអណ្ណាមទៅវិញ។

==ចលនាបះបោរប្រឆាំងនឹងបារាំងក្រោយសន្ធិសញ្ញាឆ្នាំ ១៨៧៧ និង ១៨៨៤==
[[ឯកសារ:Norodom yukanthor.png|រូបភាពតូច|ព្រះអង្គយុគ្ធរ ទៅកាន់ប្រទេសបារាំង ដើម្បីប្រឆាំងអាណានិគមនិយមបារាំងនៅកម្ពុជា ហើយត្រូវបានបារាំងបណ្ដាញចេញពីកម្ពុជា ទ្រង់ក៏រស់នៅទីក្រុងបាងកកនៃប្រទេសថៃរហូតដល់សោយទីវង្គតនៅទីនោះ]]
ទោះបីសន្ធិសញ្ញាថ្ងៃទី ១១ សីហា ឆ្នាំ ១៨៦៣ ស្ថិតនៅក្នុងការផ្ដល់ប្រយោជន៍ឲ្យគ្នាទៅវិញទៅមកក៏ដោយ ក៏អ្នកស្នេហាជាតិបានក្រោកឈរកាន់អាវុធប្រឆាំងនឹងការប៉ុនប៉ងរបស់បារាំង​ក្នុងការត្រួតត្រាប្រទេសខ្មែរដែរ។ បន្ថែមលើនេះសន្ធិសញ្ញាថ្ងៃទី ១៧ មិថុនា ១៨៨៤ រឹតតែបង្កភាពក្ដៅក្រហាយទ្វេឡើងគ្រប់ស្រទាប់ប្រជាជនខ្មែរ ដែលនាំឲ្យកើតមានចលនាតស៊ូជាហូរហែ៖

===ចលនាតស៊ូរបស់អាចារ្យស្វា (១៨៦៤ - ១៨៦៦)===

តាមពាក្យតំណាលតៗមក លោក[[អាចារ្យស្វា]]ជាខ្ញុំបម្រើរបស់នាម៉ឺនម្នាក់ ([[ឧកញ៉ាវិជ្ជោសុខ]]) នៅរាជធានីឧដុង្គ។ ពេលបារាំងមកតាំងអាណាព្យាបាលលើប្រទេសខ្មែរនៅគ.ស ១៨៦៤ លោក[[អាចារ្យស្វា]]បានភៀសទៅកទ័ពវាយយកបាន[[ខេត្តទ្រាំង]] (កំពត - តាកែវ) ហើយលើកឆ្ពោះមក[[ក្រុងភ្នំពេញ]]ទៀត។ ក្រោយមកកងទ័ពព្រះបាទ[[នរោត្តម]] ដោយមានជំនួយពីកងទ័ពបារាំង បានធ្វើប្រតិបត្តិការសឹកដេញតាមចាប់លោកបាននៅថ្ងៃទី ១៩ សីហា ១៨៦៦។ លោកត្រូវបារាំងនិរទេសយកទៅដាក់នៅ[[កោះត្រឡាច]] រួចបញ្ជូនទៅ[[កោះរេអុយនីញុង]](Réunion) ហើយទីបំផុតបញ្ជូនទៅ[[កោះអង់ទី]] (Antilles)។

===ចលនាបះបោររបស់ពោធិកំបោរ (១៨៦៥ - ១៨៦៧)===

លោក[[ពោធិកំបោរ]]ជាព្រះសង្ឃមួយអង្គ មានដើមកំណើតនៅ[[ខេត្តរោងដំរី]]។ នៅគ.ស ១៨៦៥ បារាំងបានផ្ដល់មធ្យោបាយជាលុយកាក់ឲ្យលោករស់នៅ[[ព្រៃនគរ]] ដើម្បីឃ្លាំមើលសកម្មភាពលោកតែប៉ុណ្ណោះ។ ខែ ឧសភា ១៨៦៦ លោកបានភៀសខ្លួនចូលទៅ[[ខេត្តរោងដំរី]] ហើយកទ័ពនៅទីនោះ។ នៅខែក្រោយមកមានមេទាហានបារាំងពីរនាក់ ត្រូវអ្នកស្នេហាជាតិខ្មែរសម្លាប់។ ទ័ពបារាំងនៅ[[ព្រៃនគរ]] បានលើកទៅបម្រុងនឹងកម្ចាត់លោក។ នៅខែ ធ្នូ ១៨៦៦ កង​កម្លាំង​ពោធិកំបោរ​មាន​អ្នក​ចូលរួម​ប្រហែល​មួយ​ម៉ឺន​នាក់​។ ចលនា​នេះ​ធ្វើសកម្មភាព​នៅ​ព្រំដែន​លាវ តាម​តំបន់​សងខាង​ទន្លេមេគង្គ និង​នៅ​តំបន់​ចន្លោះ​ទីក្រុងឧដុង្គ និង​ភ្នំពេញ​។ លោកបានឆ្លងចូលក្នុងប្រទេសខ្មែរ ហើយលើកទ័ពឆ្ពោះទៅ[[រាជធានីឧដុង្គ]] និង[[ភ្នំពេញ]]។ ប៉ុន្តែនៅខែមករា ១៨៦៧ ស្ថានភាពសឹក និងនយោបាយនៅប្រទេសខ្មែរកាន់តែតឹងតែងឡើង រាស្ត្រក្រោកឈរប្រឆាំងបារាំងគ្រប់ទីកន្លែង។ កងទ័ពលោក[[ពោធិកំបោរ]]បានបរាជ័យនៅជាយ[[ភ្នំពេញ]]។ [[ពោធិកំបោរ]]រត់ទៅពួននៅ[[កំពង់ស្វាយ]] រួចត្រូវកងទ័ពបារាំងចាប់ ហើយសម្លាប់យកក្បាលមកដោតនៅ[[ក្រុងឧដុង្គ]]នៅខែ ធ្នូ ១៨៦៧។

===ការបះបោរនៅឆ្នាំ១៨៨៥–១៨៨៦===

ប៉ុន្មានទសវត្សដំបូងៗនៃការគ្រប់គ្រងបារាំងនៅកម្ពុជារួមមានកំណែទម្រង់មួយចំនួន​ក្នុងនយោបាយកម្ពុជា ដូចជាការកាត់បន្ថយអំណាចរបស់ព្រះមហាក្សត្រនិង លុបចោលទាសភាព។ នៅឆ្នាំ ១៨៨៤ ទេសាភិបាលឥណ្ឌូចិន លោកឝាល-អង់ថ្វាន-ផ្វ្រង់ស្វាស-ធមសុន មានបំណងរំលំព្រះមហាក្សត្រ និងធ្វើការគ្រប់គ្រងពេញទីលើកម្ពុជាដោយការបញ្ជូនកងកម្លាំងតូចមួយក្រុមចូលទៅកាន់​ព្រះបរមរាជវាំងនៅភ្នំពេញ។ ការបង្កចលាចលនេះទទួលបានជោគជ័យតិចតួច ដូចនោះហើយអគ្គទេសាភិបាលសហភាពឥណ្ឌូចិនបានបង្អាក់ការធ្វើអាណានិគមកិច្ចពេញលេញ​ដោយសារតែអាចនឹងមានការប៉ះទង្គិចគ្នាជាមួយប្រជាជនខ្មែរ ហើយអំណាចព្រះមហាក្សត្រត្រូវបានកាត់បន្ថយនៅត្រឹមតែជា[[បដិទាននាម|ស្ដេចមានតែឈ្មោះប៉ុណ្ណោះ]]។ នៅឆ្នាំ ១៨៨៥ ព្រះអង្គម្ចាស់[[ស៊ីវុត្ថា]] ព្រះអនុជបិតាតែមួយរបស់ព្រះនរោត្តម និងក៏ជាគូប្រជែងរាជបល្ល័ង្កផងនោះ បានដឹកនាំការបះបោរដើម្បីទម្លាក់ព្រះបាទនរោត្តមដែលមានបារាំងនៅពីក្រោយខ្នង បន្ទាប់ពីទ្រង់ត្រឡប់ពីការនិរទេសនៅស្រុកសៀម។ ដោយប្រមែប្រមួលបានការគាំទ្រពីសំណាក់ពួកអ្នកប្រឆាំងនឹងព្រះនរោត្តម និងពួកបារាំង ទ្រង់ស៊ីវុត្ថាបានដឹកនាំការបះបោរមួយដែលដើមឡើយបានប្រមូលផ្ដុំគ្នានៅក្នុងព្រៃ នៅ[[ក្រុងកំពត]]។ កងកម្លាំងបារាំងក្រោយមកបានជួយដល់ព្រះនរោត្តមដើម្បីបង្ក្រាបស៊ីវុត្ថាស្ថិត​ក្រោមកិច្ចព្រមព្រៀមដែលប្រជាជនកម្ពុជាត្រូវទម្លាក់អាវុធចុះ និងទទួលស្គាល់ឯកាភិបាលជាអំណាចកំពូលលើសគេក្នុងដែនអាណាព្យាបាលនេះ។&lt;ref name=&quot;Gilles97-98&quot;&gt;Claude Gilles, ''Le Cambodge: Témoignages d'hier à aujourd'hui'', L'Harmattan, 2006, pages 97–98&lt;/ref&gt;

===ចលនាបះបោររបស់ស៊ីវុត្ថា (១៨៦១ - ១៨៩១)===

ព្រះអង្គ[[ស៊ីវុត្ថា]]ត្រូវជាបុត្រាទី៣ របស់ព្រះបាទ[[អង្គឌួង]]។ ដោយសារការច្រណែននឹងព្រះរាមទាំងពីរ គឺ[[នរោត្ដម]] និង[[ស៊ីសុវត្ថិ]]ដែលមានសិទ្ធិឡើងសោយរាជ្យ ព្រះអង្គក៏គេចបាត់ពីរាជធានីតែម្ដង (គ.ស ១៨៦១)។
&lt;br \&gt;
ពីឆ្នាំ ១៨៦១ - ១៨៦២ ទោះបីពុំមានវត្តមានព្រះអង្គ[[ស៊ីវុត្ថា]]ក៏ដោយ ចលនាបះបោរដែលបង្កដោយបក្សពួកព្រះអង្គបានលើកទៅវាយបាន[[ក្រុងភ្នំពេញ]] រួចកាន់កាប់រាជធានី[[ឧដុង្គ]]ទៀត។ ចលនា​ស៊ីវុត្ថា បាន​បង្ក​ការលំបាក​យ៉ាង​ច្រើន​ដល់​ព្រះមហាក្សត្រ និង​ពួក​អាណាព្យាបាល​បារាំង​។ ព្រះបាទ[[នរោត្ដម]]ភៀសខ្លួនទៅសៀម ហើយយាងត្រឡប់មកវិញនៅខែ មីនា ១៨៦២ បន្ទាប់ពីចលនាបះបោរត្រូវបានបង្ក្រាប។
ស៊ីវុត្ថា​រត់​រួច ហើយ​ទៅ​កទ័ព​ធ្វើការ​បះបោរ​បន្ត​ទៀត​។
&lt;br \&gt;
នៅគ.ស ១៨៧៦ ព្រះអង្គ[[ស៊ីវុត្ថា]]បានប្រឡប់ចូលស្រុកវិញ ហើយបំបះបំបោររាស្ត្រម្ដងទៀតនៅត្រង់ [[បាភ្នំ]] [[រំដួល]] [[ព្រៃវែង]]។ តែលើកនេះ ព្រះ[[មហាឧបរាជ]][[ស៊ីសុវត្ថិ]] ត្រូវចាត់ឲ្យចេញបង្ក្រាបបានរាបទាបវិញ ដោយមានជំនួយពីទ័ពបារាំងផង។ ព្រះអង្គ[[ស៊ីវុត្ថា]]បានដកខ្លួនថយទៅប្រទេសលាវភាគខាងត្បូងនៅខែ កុម្ភៈ ១៨៧៧ ដើម្បីរង់ចាំឱកាសល្អ។ ឱកាសល្អបានកើតមានឡើង នៅពេលចុះហត្ថលេខាដោយបង្ខំលើសន្ធិសញ្ញា '''ព្រះបាទនរោត្ដម ថុំសុន'''។ នៅឆ្នាំ ១៨៨៥ ព្រះអង្គស៊ីសុវុត្ថាបានរៀបចំខ្លួនប្រុងវាយឧដុង្គ ប៉ុន្តែត្រូវអាក់ខានទៅវិញ ហើយបានដកខ្លួនទៅព្រំដែនសៀម។
&lt;br \&gt;
ក្នុងខែ ឧសភា ១៨៨៦ បក្សពួករបស់ព្រះអង្គ[[ស៊ីវុត្ថា]]ចំនួន ៥០០០ នាក់ ចូលវាយ[[ភ្នំពេញ]] តែត្រូវគេកម្ចាត់ចេញ។ បន្ទាប់ពីពេលនោះមករហូតដល់ឆ្នាំ ១៨៩០ ការរំជើបរំជួលជាច្រើនកន្លែងបានធ្វើឲ្យកងទ័ពបារាំង និងកងទ័ពព្រះមហាក្សត្រ ខូចខាតយ៉ាងដំណំ។
&lt;br \&gt;
ក្នុងខែ មីនា ១៨៩០ ពួកអាណានិគមបារាំងបានស្នើសុំជួបជាមួយព្រះអង្គ[[ស៊ីវុត្ថា]]ដើម្បីធ្វើកិច្ចចរចា តែកិច្ចចរចានេះគ្មានលទ្ធផលអ្វីសោះ។
&lt;br \&gt;
ក្នុងឆ្នាំ ១៨៩១ ព្រះអង្គម្ចាស់ស៊ីវុត្ថាបានទទួលមរណភាពដោយជំងឺនៅភាគខាងជើងសម្បូរ។ ចលនាបះបោររបស់ព្រះអង្គក៏បែកខ្ញែកគ្នាបន្តិចម្ដងៗ។

===ចលនាបះបោរផ្សេងៗទៀត===

ក្នុងឆ្នាំ ១៨៨៥ ចលនាតស៊ូជាច្រើនបានផ្ទុះឡើងនៅខេត្តមួយចំនួន។ ពិសេសគឺ ចលនាតស៊ូដឹកនាំដោយ [[ពិស្ណុលោកឈូក]] និង[[ក្រឡាហោមគង់]]។

*[[ក្រឡាហោមគង់]] (១៨៨៥ - ១៨៨៦) ចលនាបះបោរនេះមានបំណងប្រយុទ្ធរំដោះខ្លួនពីអំពើជិះជាន់របស់ពួកអាណាព្យាបាល។ [[ក្រឡាហោមគង់]]បានទទួលការគាំទ្រពីប្រជាកសិករ ជនជាតិចិនមួយចំនួន និងព្រះសង្ឃ។ នៅឆ្នាំ ១៨៨៦ បារាំងបានប្រើល្បិចអញ្ជើញ[[ក្រឡាហោមគង់]]មកធ្វើការចរចា រួចចាប់លោកចងផ្អោបនឹងបំពង់ផ្សែងកប៉ាល់រហូតបាត់បង់ជីវិត។

*[[វិស្ណុលោកឈូក]] (១៨៨៥ - ១៨៨៦) ចលនាបះបោរនេះចូលជាមួយក្រុមរបស់[[ក្រឡាហោមគង់]]យ៉ាងខ្លាំង។ នៅពេលធ្វើដំណើរមកចូលរួមកិច្ចចរចាតាមសំណើពួកបារាំង លោកត្រូវគេធ្វើឃាត។
&lt;br \&gt;
ពួកមន្ត្រីបារាំងជាច្រើនបានយល់ថា គឺព្រះបាទ[[នរោត្ដម]]នេះហើយជាអ្នកដឹកនាំចលនាតស៊ូប្រឆាំងបារាំងនេះឯង។ ព្រះអង្គយល់ថា ការបង្ខំឲ្យទទួលយកសន្ធិសញ្ញាថ្ងៃទី ១៧ មិថុនា ១៨៨៤ ជាបញ្ហាយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា ទ្រង់បានរកមធ្យោបាយរំដោះប្រទេសព្រះអង្គដើម្បីឲ្យរួចពីនឹមត្រួតត្រាផ្ទាល់របស់បរទេស។

===ព្រឹត្តិការណ៍ថ្ងៃទី ១៨ មេសា ១៩២៥===
[[ឯកសារ:Resident Bades' Stupa.jpg|រូបភាពតូច|ចេតិយរ៉េស៊ីដង់បាដេស បានបានស្លាប់នៅភូមិក្រាំងលាវខេត្តកំពង់ឆ្នាំង ដោយសារជម្រិតជាប្រាក់ពីប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ហើយប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរងើបបះបោរប្រឆាំងពីការជំរិតទាប្រាក់នេះរហូតដល់ការសម្លាប់លោកបាដេស។]]
នៅថ្ងៃទី ១៨ ខែ មេសា ឆ្នាំ ១៩២៥ នា[[ភូមិក្រាំងលាវ]] [[ឃុំក្រាំងលាវ]] [[ស្រុករលាប្អៀរ]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] មានចលនាបះបោរមួយបានកើតឡើងផងដែរ។ ចលនាបះបោរនេះបង្កឡើងដោយមេក្រុមពីរនាក់ ឈ្មោះ ជួន និង នៅ ដែលបានប្រមូលបក្សពួករបស់គេតាមវាយប្រហារបារាំងនៅទីនោះ។ ក្នុងពេលដែលលោករេស៊ីដង់[[មោនសៀឡាត់មីនីស្ត្រាទ័រ]] (បាដេស) បានចុះទៅទារពន្ធដោយផ្ទាល់នៅសាលាឃុំក្រាំងលាវ ប្រជាជនដែលមិនសប្បាយចិត្តនឹងការគាបសង្កត់ទារពន្ធដារគ្រប់បែបយ៉ាង​របស់បារាំងបាននាំគ្នាតវ៉ាប្រឆាំង។ ការណ៍នេះបានផ្ដល់ឱកាសឲ្យចលនារបស់ជួន និងនៅ ដែលបង្កប់ខ្លួននៅទីនោះងើបឡើងបំបះបំបោរប្រជាជន រួចក៏បានសម្លាប់លោករេស៊ីដង់បាដេស អ្នកបកប្រែភាសាបារាំងម្នាក់ និងកងរក្សាស្រុកម្នាក់។ ចលនានេះបានធ្វើឲ្យបារាំងខឹងសម្បារយ៉ាងខ្លាំង រួចបានបង្គាប់ឲ្យព្រះបាទ[[ស៊ីសុវត្ថិ]]ចេញនូវព្រះរាជប្រកាសមួយប្ដូរឈ្មោះភូមិនេះ ពី ភូមិក្រាំងលាវ ទៅ [[ភូមិតិរិច្ឆាន]] នាថ្ងៃទី ៣០ ខែ មេសា ឆ្នាំ ១៩២៥។

== កម្ពុជា​ចុង​សម័យ​អាណានិគម ==

=== សង្គម​សេដ្ឋកិច្ច ===

ព្រះបាទ[[នរោត្តម សីហនុ|នរោត្ដម-សីហនុ]] បាន​ឡើង​សោយរាជ្យ នៅ​ឆ្នាំ ១៩៤១ គឺ​ចំ​ពេល​ដែល​ភ្លើង​[[សង្គ្រាមលោក​លើក​ទី​២]] កំពុង​ឆាបឆេះ​។ នៅ​ពេល​ដែល ពួក​យោធានិយម​[[ជប៉ុន]]​កំពុង​មាន​ជ័យជម្នះ​នៅ​[[ចុងបូព៌ា]] និង​[[អាស៊ីអាគ្នេយ៍]]​។ [[បារាំង]]​ចុះចាញ់​សង្គ្រាម ហើយ​បាន​ព្រមព្រៀង​ស្ដីពី​កិច្ចការពារ​រួម​លើ​ដែនដី​[[ឥណ្ឌូចិន]]​។ ម្ដងនេះ​កម្ពុជា បាន​ឆ្លាក់​ទៅ​នៅ​ក្រោម​របប​ត្រួតត្រា​ពីរ​ត្រួត​គឺ អាណានិគម​[[បារាំង]] និង​របប​យោធា​ជប៉ុន​។ [[ជប៉ុន]]​បាន​យក​កម្ពុជា​ធ្វើជា​មូលដ្ឋានទ័ព និង​គាប​យក​វត្ថុធាតុដើម ខាង​កសិកម្ម​ដោយ​តម្លៃ​ថោក​បំផុត​។ តាម​ការ​ទាមទារ របស់​[[ជប៉ុន]] រដ្ឋាភិបាល​[[បារាំង]]​បង្ខំ​ឱ្យ​កសិករ​ខ្មែរ​លក់​ផលដំណាំ​បំពេញ​តម្រូវការ​[[សេដ្ឋកិច្ច]]​[[ជប៉ុន]]​។
[[ឯកសារ:Norodom Sihanouk 1941.jpg|រូបភាពតូច|ព្រះបាទ នរោត្តម សីហនុ ក្នុង​ពិធី​ឡើង​គ្រង​រាជ្យខែ​វិច្ឆិកា ឆ្នាំ​១៩៤១]]
នៅ​ឆ្នាំ ១៩៤១ ដល់ ១៩៤៨ ផលិតផល​កសិកម្ម​នៅ​[[កម្ពុជា]]​បាន​ថយ​ចុះ​។

===ការផុសឡើងនៃខ្មែរជាតិនិយម===

មិនដូចនៅក្នុងប្រទេសវៀតណាម ចលនាជាតិនិយមខ្មែរនៅតែស្ងៀមស្ងាត់បើប្រៀបធៀបក្នុងកំឡុងសម័យការគ្រប់គ្រងរបស់បារាំង ភាគច្រើនដោយសារតែឥទ្ធិពលការអប់រំទន់ខ្សោយ ដែលធ្វើឱ្យអត្រាចេះអក្សរនៅទាប ហើយបានបន្តុចបង្អាក់ចលនាជាតិនិយមមិនអាចឱ្យមានដូចចលនាដែលធ្វើនៅ​ប្រទេសវៀតណាមឡើយ។ យ៉ាងណាមិញ ចំណោមឥស្សរជនខ្មែរដែលរៀនសូត្រនៅបារាំង ដែលមានគំនិតប្រជាធិបតេយ្យបែបលោកខាងលិច និងការចង់គ្រប់គ្រងខ្លួនឯង ក៏ដូចជាការស្ដារឡើងវិញនូវបូជនីយដ្ឋាននានារបស់បារាំងដូចជា[[អង្គរវត្ត]]បានបង្កើតឱ្យ​មានអារម្មណ៍មានមោទនភាព និងធ្វើឱ្យយល់ដឹងអំពីឋានៈជាមហាអំណាចមួយរបស់កម្ពុជាក្នុងអតីតកាល។ ក្នុងការអប់រំរៀនសូត្រ ក៏ធ្លាប់មានការអាក់អន់ចិត្តធំឡើងៗចំណោមពួកនិស្សិតខ្មែរដោយសារតែ​ពួកជនជាតិភាគតិចយួនបានកាន់តំណែងកាន់តែធំៗឡើង។ 
នៅពេលនោះ ការអាក់អន់ចិត្តដោយសារតែ​ពួកសិស្សនិសិត្សយួនត្រូវបានគេអនុគ្រោះដែលជាហេតុ​នៅក្នុងញ្ញត្តិមួយថ្វាយទៅព្រះបាទមុនីវង្សនៅទសវត្សឆ្នាំ ១៩៣០។ ពួកឥស្សរជនចេះដឹងថ្មីៗជាច្រើន​បានបញ្ចប់ការសិក្សាផ្នែកប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ​នៅវិទ្យាល័យស៊ីសុវត្ថិឯភ្នំពេញ។ សំខាន់ ពួកអ្នកជាតិនិយមភាគច្រើនដំបូងឡើយ ជាពួកសមាជិក[[ខ្មែរក្រោម]] ក៏ជាសមាជិកនៃជនជាតិភាគតិចខ្មែរដែលរស់នៅវៀតណាមដែរ។ នៅឆ្នាំ ១៩៣៦ [[សឺន ង៉ុកថាញ់|សឺន-ង៉ុកថាញ់]] និង [[ប៉ាច ឈឿន|ប៉ាច-ឈឿន]] បានចាប់ផ្ដើមចេញផ្សាយ [[នគរវត្ត]] (''Notre cité'') ដែលជាសារព័ត៌មានប្រឆាំងអាណានិគមជាភាសាបារាំង ហើយនៅពេលនោះក៏ជាសារព័ត៌មានមួយប្រឆាំងយួនដែរ។ វាបានបន្ទោសនយោបាយអាណានិគមបារាំងដោយឥរិយាបថព្រងើយកន្តើយ ចំពោះអំពើពុករលួយ ព្រឹទ្ធិកម្មរបស់ខ្លួន (ការចងការអាករ) នៅតាមតំបន់ជនបទនានា ការត្រួតត្រារបស់បរទេសខាងសេដ្ឋកិច្ច ហើយនិងក៏បានរិះគន់ផងដែរ ពួកយួនចំពោះចក្រពត្តិនិយមពីអតីតកាលរបស់ខ្លួន និងតំណែងឯកសិទ្ធិនៅឥណ្ឌូចិន។ ចលនាទាមទារឯករាជ្យតូចៗ ជាពិសេស[[ខ្មែរឥស្សរៈ]] បានចាប់ផ្ដើមរីកធំធាត់ឡើងក្នុងឆ្នាំ ១៩៤០ ចំណោមពួកខ្មែរនៅប្រទេសសៀម ដែលពួកគេខ្លាចបារម្ភថាសកម្មភាពរបស់ខ្លួននឹងនាំឱ្យមានការដាក់ទោសទណ្ឌ បើសិនជាពួកគេប្រព្រឹត្តធ្វើនៅក្នុងប្រទេសកំណើតរបស់ខ្លួន។&lt;ref&gt;[[ភ្វីលីប ឝត|Philip Short]], ''Pol Pot anatomie d'un cauchemar'', Denoël, 2007, page 47&lt;/ref&gt; 

[[File:Flag of Cambodia under Japanese occupation.svg|thumb|ទង់ជាតិកម្ពុជា​ក្រោមការត្រួតត្រារបស់ជប៉ុន]]

ខ្មែរមានសំណាងរួចខ្លួនពីការរងទុក្ខវេទនា​ដែលត្រូវបានតស៊ូដោយប្រជាជនអាស៊ីអាគ្នេយ៍ដទៃផ្សេងទៀត​កំឡុង[[សង្គ្រាមលោកលើកទី២]]។ បន្ទាប់ពីការបង្កើតឡើងនៃ[[បារាំងវិចឈី|របបវិចឈី]]នៅបារាំងនៅឆ្នាំ ១៩៤០ កងទ័ព[[ចក្រភពជប៉ុន|ជប៉ុន]]បានធ្វើដំណើរឆ្ពោះមកកាន់វៀតណាមនិងបានជំនួសកន្លែងអាជ្ញាធរបារាំង។ នៅពាក់កណ្ដាលឆ្នាំ ១៩៤១ ពួកគេបានចូលកម្ពុជា ក៏ប៉ុន្តែបានអនុញ្ញាតអោយពួកមន្ត្រីរដ្ឋការបារាំងវិចឈី​អោយនៅមានប៉ុស្ត៍រដ្ឋបាល។ របបគាំទ្រជប៉ុននៅប្រទេសសៀម ដែលនាំមុខដោយសេនាប្រមុខ (ចមពល) [[ប្លែក វិបុលសង្គ្រាម|វិបុលសង្គ្រាម]] បានស្នើសុំឱ្យមានការធានាអះអាងពីរបបវិចឈី នៅក្នុងព្រឹត្តិការណ៍ការកាត់ផ្ដាច់អធិបតេយ្យភាពរបស់បារាំង ចំពោះទឹកដីខ្មែរ​និងលាវដែលដើមឡើយជាកម្មសិទ្ធិរបស់ប្រទេសសៀមនឹងត្រូវប្រគល់ត្រឡប់ទៅអោយរដ្ឋ​អំណាចបាងកកវិញ។ ការស្នើសុំនេះត្រូវបានច្រានចោល។ នៅខែ ធ្នូ ១៩៤០ [[សង្គ្រាមបារាំង-សៀម]]បានផ្ទុះឡើង និងពួក[[កងទ័ពថៃបូព៌ា]]បានលុកលុយកម្ពុជានូវខែបន្តបន្ទាប់។ ពួកបារាំងបានទាល់ច្រកក្នុងការតស៊ូប្រឆាំងនឹងកងទ័ពសៀម​ដែលប្រដាប់ដោយអាវុធល្អៗជាងទាំងលើគោកនិងអាកាស ក៏ប៉ុន្តែយ៉ាងណាក៏ដោយក៏បានគ្រប់គ្រងពិន្ទុបានដោយសារតែជ័យជំនះ​ជើងទឹករបស់ខ្លួននៅ[[ឈូងសមុទ្រថៃ]] &lt;!--(see Japanese Occupation, 1941-45, ch. 5)--&gt;។ នៅចំណុចនេះ [[តូក្យូ]]បានធ្វើអន្តរាគមន៍​និងបានបង្ខិតបង្ខំរដ្ឋអំណាចបារាំងឱ្យទទួលយក[[សន្ធិសញ្ញា]]ដែលនាំឱ្យមានការប្រគល់​ខេត្តបាត់ដំបង ​និងប៉ែកនៃខេត្តសៀមរាបទៅឱ្យប្រទេសសៀម​ក្នុងការដោះដូរមកវិញជាមួយនឹងថ្នូរដែលមិនសាកសមនឹងតម្លៃ។ ខ្មែរត្រូវបានគេអនុញ្ញាតឱ្យនៅថែរក្សាអង្គរ។ ការឈ្លានពានរបស់ថៃ យ៉ាងណាៗ វាគ្រាន់តែប៉ះទង្គិចតិចតួចទៅលើជីវភាពប្រជាជនខ្មែរភាគច្រើន ដែលរស់នៅខាងក្រៅតំបន់ពាយព្យប៉ុណ្ណោះ។
[[ឯកសារ:Portrait of Sisowath Monivong.png|រូបភាពតូច|ព្រះឆាយាល័ក្ខណ៍របស់ ស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស បោះពុម្ពនៅថ្ងៃទី២៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៤១ បន្ទាប់ពីការសោយទិវង្គតរបស់ព្រះអង្គ (ថ្ងៃទី២៤ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៤១) ដោយសារឈឺចាប់និងជប៉ុនដែលបានកាត់ទឹកដីខ្មែរទៅឲ្យសៀម។]]
ព្រះបាទមុនីវង្សបានសោយទិវង្គតនៅខែ មេសា ១៩៤១។ ទោះបីជាព្រះរាជបុត្ររបស់ទ្រង់ ព្រះអង្គម្ចាស់[[មុនីចៅ]]ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាទាយាទពិតប្រាកដយ៉ាងណាក្ដី ក៏ប៉ុន្តែពួកបារាំងបានដាក់ជំនួសព្រះ[[នរោត្តម សីហនុ|នរោត្តម-សីហនុ]]វិញ ជាមហានត្តា (ម្ចាស់ចៅទួត) នៃព្រះបាទ[[នរោត្តម]]មកឡើងសោយរាជ្យជំនួសវិញ។ ព្រះសីហនុគឺជាបេក្ខជនដែលប្រកបដោយឧត្តមភាព​ដោយសារតែការប្រមើលឃើញរបស់ពួកបារាំងព្រោះតែភាពក្មេងវ័យរបស់ទ្រង់ (ព្រះអង្គមានព្រះជន្មដប់ប្រាំបួនព្រះវស្សា) កង្វះបទពិសោធន៍ និងភាពងាយបង្វិលបានតាមចិត្ត។ 

ជប៉ុនប្រកាសថា &quot;អាស៊ីជារបស់ជនជាតិអាស៊ី&quot; រកបានប្រជាប្រិយភាពពីចំណោមពួកអ្នកជាតិនិយមខ្មែរ ទោះបីយ៉ាងណា នយោបាយទីក្រុងតូក្យូ​នៅឥណ្ឌូចិនបានទុកឱ្យមានរដ្ឋាភិបាលអាណានិគម​ទទួលបន្ទុកត្រឹមតែឈ្មោះប៉ុណ្ណោះ។ នៅពេលនោះ ព្រះសង្ឃដែលលេចធ្លោហើយសកម្មខាងនយោបាយ គឺព្រះអាចារ្យ[[ហែម ចៀវ|ហែម-ចៀវ]] ត្រូវបានចាប់ខ្លួននិងដោះស្បង់ចីវរ ដោយមិនសមរម្យដោយពួករដ្ឋអំណាចបារាំងនៅខែ កក្កដា ១៩៤២ ពួកអ្នករៀបរៀង សារព័ត៌មាន &quot;នគរវត្ត&quot; បានដឹកនាំបាតុកម្មមួយទាមទារអោយមានការដោះលែងព្រះអង្គ។ ពួកគេ ដូចគ្នានឹងពួកអ្នកជាតិនិយមដទៃទៀតដែរ ជាក់ស្ដែងបានប៉ាន់ស្មានជ្រុលពេក​ទៅលើឆន្ទៈរបស់ជប៉ុនថានឹងជួយពួកគេមកវិញ រីឯរដ្ឋអំណាចវិឈីភ្លាមៗបានចាប់ខ្លួនពួកបាតុករ​និងបានដាក់ទោសប្រហារជីវិតដល់លោកប៉ាច-ឈឿន ដែលជាមនុស្សម្នាក់ក្នុងចំណោមពួកអ្នករៀបរៀងសារព័ត៌មាន &quot;នគរវត្ត&quot;។   &lt;!--(see Japanese Occupation, 1941-45, ch. 5)--&gt;។ អ្នករៀបរៀងផ្សេងទៀត លោកសឺន-ង៉ុកថាញ់ បានរត់គេចខ្លួនពីភ្នំពេញ ទៅកាន់ជប៉ុននៅឆ្នាំបន្ទាប់។

ក្នុងកិច្ចប្រឹងប្រែងអស់សង្ឃឹម​ដើម្បីឱ្យទទួលបានការគាំទ្រក្នុងស្រុកនៅប៉ុន្មានខែចុងក្រោយនៃសង្គ្រាម ពួកជប៉ុនបានរំលាយរដ្ឋបាលអាណានិគមបារាំងនៅថ្ងៃ ៩ មីនា ១៩៤៥ និងបានជំរុញអោយកម្ពុជាប្រកាសឯករាជ្យរបស់ខ្លួននៅក្នុង​[[មណ្ឌលវិបុលភាពរួមអាស៊ីខាងកើតធំជាងគេ]]។ បួនថ្ងៃក្រោយមក​ ព្រះបាទសីហនុបានចេញរាជក្រឹត្យថាកម្ពុជាបានឯករាជ្យ។ លោកសឺន-ង៉ុកថាញ់បានត្រឡប់មកពីតូក្យូនៅខែ ឧសភា ហើយលោកត្រូវបានគេតែងតាំងជារដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស។ ថ្ងៃ ១៥ សីហា ១៩៤៥ ថ្ងៃដែលជប៉ុនបានចុះចាញ់ រដ្ឋាភិបាលថ្មីមួយត្រូវគេបង្កើតឡើងដែលមានលោក សឺន-ង៉ុកថាញ់ដើរតួជានាយករដ្ឋមន្ត្រី។ នៅពេលដែលកងកម្លាំង[[សម្ព័ន្ធមិត្ត]]បានកាន់កាប់ភ្នំពេញនៅខែ តុលា លោកថាញ់ត្រូវបានគេចាប់ខ្លួនដោយសារ[[សហការនិយម|សហការ]]ជាមួយពួកជប៉ុននិង​ត្រូវបញ្ជូននិរទេសទៅកាន់បារាំងដោយឃុំខ្លួនក្នុងផ្ទះ។ ពួកអ្នកគាំទ្រលោកមួយចំនួនបានរត់ទៅភាគខាងជើងឆៀងខាងលិចកម្ពុជា បន្ទាប់មកស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់សៀម ជាកន្លែងដែលពួកគេផ្ដុំគ្នារួមជាក្រុមបក្សពួកមួយក្នុងចលនា[[ខ្មែរឥស្សរៈ]] ដំបូងឡើយបង្កើតឡើងជាមួយការលើកទឹកចិត្តរបស់ថៃនៅទសវត្សឆ្នាំ ១៩៤០។

* ក្រុម​ដែល​លំអៀង​ទៅ​ខាង​ជប៉ុន 
មេដឹកនាំ​ក្រុម​នេះ​គឺ​លោក [[សឺន ង៉ុកថាញ់|សឺន-ង៉ុកថាញ់]]​។ នៅ​ឆ្នាំ ១៩៤៥ ជប៉ុន​បាន​បណ្ដេញ​[[បារាំង]]​ចេញពី​[[កម្ពុជា]] ហើយ​ប្រកាស​[[កម្ពុជា]]​ជា​រដ្ឋ​ឯករាជ្យ ដោយ​លើក សឺន-ង៉ុកថាញ់ ឱ្យ​ធ្វើជា​នាយករដ្ឋមន្ត្រី ដែល​តាម​ការពិត​រដ្ឋាភិបាល​របស់ [[សឺន ង៉ុកថាញ់|សឺន-ង៉ុកថាញ់]] គ្រាន់តែ​ជា​រដ្ឋាភិបាល​ទីងមោង​ប៉ុណ្ណោះ នៃ​ឯករាជ្យ​ក្លែងក្លាយ​ដែល​ផ្ដល់​ដោយ​ពួក​យោធានិយម​[[ជប៉ុន]]​។ ក្រោយពេល​[[ជប៉ុន]]​ចាញ់​[[សង្គ្រាមលោក​លើក​ទី​២]] [[បារាំង]]​បាន​វិល​មកកាន់​កម្ពុជា​ជាថ្មី កងទ័ព​របស់ [[សឺន ង៉ុកថាញ់|សឺន-ង៉ុកថាញ់]] បាន​ប្រឹង​ទប់ទល់​នឹង​[[បារាំង]]​ដែរ តែ​ពុំ​អាច​តស៊ូ​នឹង​[[បារាំង]]​បាន​ឡើយ ហើយ​[[សឺន ង៉ុកថាញ់|សឺន-ង៉ុកថាញ់]] ត្រូវ​បាន​ចាប់ខ្លួន​យក​ទៅ​ឃុំ​នៅ​ប្រទេស​[[បារាំង]]​។ នៅ​ឆ្នាំ ១៩៥១ បារាំង​បាន​ដោះលែង [[សឺន ង៉ុកថាញ់|សឺន-ង៉ុកថាញ់]] តាម​សំណើ​របស់​ព្រះ​មហាក្សត្រ​ខ្មែរ​។ នៅ​ដើម​ឆ្នាំ ១៩៥២ [[សឺន ង៉ុកថាញ់|សឺន-ង៉ុកថាញ់]] បាន​រត់​ទៅ​ប្រទេស​[[ថៃ]]​បង្កើត​ចលនា​[[ខ្មែរសេរី]]​។

* ក្រុម​ដែល​មាន​និន្នាការ​ខាង​កុម្មុយនិស្ត 
នៅ​ឆ្នាំ ១៩៣០ ចលនា​ប្រជារាស្ត្រ​បាន​រួបរួម​ជាមួយ​ក្រុម​ដែល​មាន​និន្នាការ​ខាង​[[កុម្មុយនិស្ត]]​។ បន្ទាប់​ពី​ការ​មកដល់​នៃ​របប​យោធានិយម​[[ជប៉ុន]] ក្រុម​នេះ​បាន​ក្លាយទៅជា​រណសិរ្ស​អ្នក​ស្នេហា​មាតុភូមិ​ខ្មែរ ឬ​ហៅ​[[ខ្មែរឥស្សរៈ]]​។ ស្ថានភាព​រង្គោះរង្គើ​ខាង​[[សេដ្ឋកិច្ច]] និង​សង្គម​នៃ​ប្រទេស​ផ្ដល់​ឱ្យ​រណសិរ្ស​[[ខ្មែរឥស្សរៈ]] ពង្រីក​មូលដ្ឋាន​នយោបាយ និង​ពង្រីក​ចម្បាំង​ឈ្លប​ទៅលើ​ពួក​អាណានិគម​។ ទោះបី​មាន​ប្រតិបត្តិការ​ការ​បង្ក្រាប​ដ៏​សាហាវ​អំពី​កងទ័ព​[[បារាំង]]​ក៏ដោយ ក៏​កងកម្លាំង​[[ខ្មែរឥស្សរៈ]] បាន​វាយប្រហារ​តប​វិញ​ធ្វើ​ឱ្យ​[[បារាំង]]​មាន​ការ​ខូចខាត​ដែរ​។

==ការតស៊ូដើម្បីការបង្រួបបង្រួមខ្មែរ==

ស្ថានភាពរបស់កម្ពុជានៅក្នុងរយៈកាលបញ្ចប់សង្គ្រាមមានភាពច្របូកច្របល់នៅឡើយ។ ពួក[[បារាំងសេរី]] ក្រោមការដឹកនាំរបស់លោកឧត្តមសេនីយ៍[[ហ្សាល ដឺ ហ៊្គោល|ហ្សាល-ដឺ-ហ៊្គោល]] បានប្ដេជ្ញាដើម្បីយកឥណ្ឌូចិនត្រឡប់មកវិញឱ្យបាន ថ្វីត្បិតតែពួកគេបានផ្ដល់អោយកម្ពុជា និងដែនអាណាព្យាបាលឥណ្ឌូចិនដទៃទៀតនូវទំហំ​នៃអភិបាលកិច្ចខ្លួនឯងក៏ដោយ ក៏ខ្លួនបានដាក់កំណត់ព្រំដែនដោយប្រុងប្រយ័ត្នដដែល។ ដោយបានធ្វើឱ្យជឿទុកចិត្តថាពួកគេមាន ''[[បេសកកម្មអារ្យធម៌]]'' ពួកបារាំងបានមើលឃើញនូវការចូលរួមរបស់ឥណ្ឌូចិន​ក្នុងសហភាពបារាំងនៃអតីតដែនអាណានិគម​ដែលបានចែករំលែកបទពិសោធន៍ទូទៅនៃវប្បធម៌បារាំង។ មិនថាតែពួកឥស្សរជនដែលមានវិជ្ជាជីវៈនៅតាមទីក្រុង រឺ ក៏ប្រជាជនសាមញ្ញទេ យ៉ាងណាៗក៏ត្រូវបានទាក់ទាញដោយការរៀបចំនេះដែរ។ ចំពោះប្រជាជនខ្មែររស់នៅក្នុងដំណើរជីវិតឆ្លងកាត់ ក្នុងសម័យឯករាជ្យដ៏ខ្លីចាប់ពីខែ មីនា ដល់ ខែ តុលា ១៩៤៥ ទទួលបាននូវភាពសម្បូរសប្បាយរីករាយ។ ភាពជូរចត់របស់ខ្មែរគឺជារឿងអតីតកាល។

នៅភ្នំពេញ ព្រះសីហនុ កំពុងដើរតួជាព្រះ[[ប្រមុខរដ្ឋ]] ដែលជាតំណែងដ៏លំបាកក្នុងការចរចាជាមួយពួកបារាំង​ដើម្បីទាមទារឯករាជ្យពេញលេញ ក្នុងខណៈពេលនោះដែរ ទ្រង់ក៏ព្យាយាមដើម្បីធ្វើអព្យាក្រឹតកម្មពួកអ្នកនយោបាយ​និងអ្នកគាំទ្រគណបក្សនៃពួក[[ខ្មែរឥស្សរៈ]] និង [[វៀតមិញ]] ដែលពួកគេចាត់ទុកទ្រង់ថាជាអ្នកចូលដៃជាមួយពួកបារាំង។ កំឡុងសម័យកាលដ៏ជ្រួលច្របល់រវាងឆ្នាំ ១៩៤៦ និង ១៩៥៣ ព្រះសីហនុបានបង្ហាញនូវសម្បទានគួរអោយកត់សំគាល់នូវជីវិតនយោបាយ ដែលបានជម្រុញនាំឱ្យមានការគាំទ្រព្រះអង្គមុន ​និងក្រោយធ្លាក់ពីអំណាចនៅ ខែ មីនា ១៩៧០។ ពួកខ្មែរឥស្សរៈជា[[ចម្បាំងទ័ពព្រៃ|ចលនាទ័ពព្រៃ]]មួយដែលកើតឡើងដោយឯកឯងយ៉ាងធំក្រៃលែង ដែលបានកំពុងតែប្រតិបត្តិការនៅតាមតំបន់ព្រំដែននានា។ ក្រុមនេះរួមមាន[[ពួកឆ្វេងនិយម]][[ប្រជាជនអាស៊ីពីកំណើត|ក្នុងស្រុក]] ពួកឆ្វេងនិយមយួន ពួកជាតិនិយមប្រឆាំងរាជាធិបតេយ្យ ([[ខ្មែរសេរី]]&lt;!-- --see Appendix B--&gt;) ដែលស្ម័គ្រស្មោះទៅខាងលោកសឺន-ង៉ុកថាញ់ ហើយពួកចោរប្លន់សាមញ្ញបានកំពុងទាញប្រយោជន៍ពីភាពវឹកវរនាំគ្នាបង្កភេរវកម្មលើ​ពួកអ្នកស្រុកអ្នកភូមិ។ ទោះបីជាឱកាសរបស់ពួកគេមាន ​និងបាត់បង់ទៅវិញកំឡុងសម័យក្រោយសង្គ្រាមក៏ដោយ (គ្រោះកាចដ៏សំខាន់មួយគឺការដួលរលំនៃរដ្ឋាភិបាលជាមិត្តឆ្វេងនិយម​នៅបាងកកនៅឆ្នាំ ១៩៤៧) ក៏នៅឆ្នាំ ១៩៥៤ ពួកខ្មែរឥស្សរៈ​កំពុងតែប្រតិបត្តិការជាមួយពួកវៀតមិញ បើតាម​ការប៉ាន់ស្មានខ្លះថាដូចជាបានគ្រប់គ្រង ៥០ ភាគរយជាង​នៃទឹកដីរបស់កម្ពុជា។

នៅឆ្នាំ ១៩៤៦ បារាំងបានអនុញ្ញាតអោយប្រជាជនខ្មែរបង្កើតគណបក្សនយោបាយ និងប្រារព្ធការបោះឆ្នោតសម្រាប់សភាប្រឹក្សា ដែលនឹងផ្ដល់ប្រឹក្សាដល់ព្រះមហាក្សត្រលើសេចក្ដីព្រាងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ​របស់ប្រទេស។ គណបក្សសំខាន់ៗពីរត្រូវបានដឹកនាំ ដោយព្រះអង្គម្ចាស់ក្នុងខ្សែរាជវង្ស។ [[គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ (កម្ពុជា)|គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ]]ដឹកនាំដោយព្រះអង្គម្ចាស់ (អ្នកអង្គម្ចាស់) [[ស៊ីសុវត្ថិ យុត្តិវង្ស|ស៊ីសុវត្ថិ-យុត្តិវង្ស]] បានចូលទៅក្ដាប់បានឯករាជ្យភ្លាមៗ កំណែទម្រង់ប្រជាធិបតេយ្យ និងរដ្ឋាភិបាលអាស្រ័យសភា។ អ្នកគាំទ្រគណបក្សនេះគឺជាពួកគ្រូបង្រៀន ពួកមន្ត្រីរាជការក្នុងស្រុក ពួកសមាជិកនៃសមណភេទពុទ្ធសាសនាសកម្មៗខាងនយោបាយ និងអ្នកដទៃៗផ្សេងទៀត ដែលគោលគំនិតរបស់ពួកគេត្រូវរងឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំង​ដោយសារការអំពាវនាវជាតិនិយមនៃ សារព័ត៌មាន &quot;នគរវត្ត&quot; មុនពេលត្រូវបានបិទដោយពួកបារាំងនៅឆ្នាំ ១៩៤២។ ពួកអ្នកប្រជាធិបតេយ្យមួយចំនួនបានពេញចិត្តពេញថ្លើម​ជាមួយនឹងមធ្យោបាយហិង្សាមួយចំនួនរបស់ខ្មែរឥស្សរៈ។ [[គណបក្សសេរីនិយម]] ដឹកនាំដោយព្រះអង្គម្ចាស់[[នរោត្តម នរិន្ទដេត|នរោត្តម-នរិន្ទដេត]] (Norodom Norindeth) តំណាងអោយចំណាប់អារម្មណ៍នៃពួកឥស្សរជនចាស់ៗនៅតាមជនបទ រួមមានពួកម្ចាស់ដីធំៗជាដើម។ ពួកគេចូលចិត្តការបន្តទម្រង់ទំនាក់ទំនងអាណានិគមជាមួយបារាំងជាង ហើយគាំទ្រកំណែទម្រង់ប្រជាធិបតេយ្យសើៗ។ ការបោះឆ្នោតសភាប្រឹក្សាបានប្រារព្ធឡើងនៅខែ កញ្ញា ១៩៤៦ ពួកអ្នកប្រជាធិបតេយ្យបានឈ្នះ ៥០ ក្នុងចំណោម ៦៧ កៅអី។ 

ជាមួយចំនួនភាគច្រើនដែលមិនប្រែប្រួលក្នុង[[សភា]] ពួក[[អ្នកប្រជាធិបតេយ្យ]]បានព្រាង[[រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​]]យកគំរូតាមច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃ[[សាធារណរដ្ឋបារាំងទីបួន]]។ អំណាចត្រូវបានប្រមូលផ្ដុំនៅក្នុងកណ្ដាប់ដៃនៃរដ្ឋសភាជាតិ​ដែលបានបោះឆ្នោតដោយប្រជាជន។ ព្រះមហាក្សត្របានប្រកាសរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីដោយស្ទាក់ស្ទើរនៅថ្ងៃ ៦ ឧសភា ១៩៤៧។ កាលណោះបានទទួលស្គាល់ព្រះអង្គត្រឹមជា &quot;ព្រះប្រមុខរដ្ឋក្នុងចិត្ត&quot; បានកាត់បន្ថយទ្រង់ចេញពីលក្ខខណ្ឌ​នៃព្រះមហាក្សត្រអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ហើយដែលបានបន្សល់ទុកនូវភាពមិនច្បាស់លាស់នូវទំហំ​ដែលព្រះអង្គអាចដើរតួនាទីសកម្មនៅក្នុងឆាកនយោបាយជាតិ។ ព្រះសីហនុអាចនឹងបានប្រែភាពមិនច្បាស់លាស់នេះ​ទៅជាគុណសម្បត្តិរបស់ព្រះអង្គ​នៅប៉ុន្មានឆ្នាំក្រោយមកទៀត។

នៅក្នុងការបោះឆ្នោតសភាជាតិខែ ធ្នូ ឆ្នាំ ១៩៤៧ ពួកអ្នកប្រជាធិបតេយ្យបានឈ្នះឆ្នោតចំនួនភាគច្រើនក្រៃលែង។ ទោះបីដូច្នេះក៏ដោយ ក៏មានការខ្វែងគំនិតគ្នានៅខាងក្នុងគណបក្សដែលពុំអាចគ្រប់គ្រងបានឡើយ។ ស្ថាបនិករបស់បក្ស ទ្រង់ស៊ីសុវត្ថិ-យុត្តិវង្សបានសុគត និងមិនមានអ្នកដឹកនាំមួយណាច្បាស់លាស់ទេ​ដែលលេចធ្លោដើម្បីស្នងតំណែងបន្តពីទ្រង់។ កំឡុងសម័យឆ្នាំ ១៩៤៨ ដល់ ១៩៤៩ ពួកអ្នកប្រជាធិបតេយ្យបានប្រែជារួបរួមគ្នាតែមួយ​នៅក្នុងការប្រឆាំងទៅនឹង​ការតែងច្បាប់ដែលបានគាំទ្រដោយព្រះមហាក្សត្រ រឺក៏ ពួកអ្នកត្រូវចាត់តាំង។ បញ្ហាដ៏សំខាន់មួយគឺបដិសណ្ឋារកិច្ចដើម្បីឯករាជ្យរបស់ព្រះអង្គ នៅក្នុងសហភាពបារាំង ដែលបានស្នើសុំសន្ធិសញ្ញាពង្រាងដែលបានផ្ដល់ដោយពួកបារាំងនៅចុងឆ្នាំ ១៩៤៨។ បន្តបន្ទាប់ពីការរំលាយសភាជាតិនៅខែ កញ្ញា ១៩៤៩ កិច្ចព្រមព្រៀងលើកតិកាសញ្ញាបានរំកិល​ទៅមុខតាមរយៈការដោះដូរចុតហ្មាយរវាងព្រះបាទសីហនុ និង រដ្ឋាភិបាលបារាំង។ វាមានប្រសិទ្ធិភាពនៅប៉ុន្មានពីរខែក្រោយមកទៀត ទោះបីជាសច្ចាប័នរបស់សភាជាតិអំពីសន្ធិសញ្ញាមួយនេះមិនមានភាពរឹងមាំម្ដងណាក៏ដោយ។ 

សន្ធិសញ្ញាបានផ្ដល់អោយកម្ពុជានៅអ្វីដែលព្រះសីហនុមានព្រះបន្ទូលថា &quot;ឯករាជ្យភាពហាសិបភាគរយ&quot;: តាមនឹង ទំនាក់ទំនងអាណានិគមត្រូវបានបញ្ចប់ជាផ្លូវការ ហើយប្រជាជនខ្មែរត្រូវបានគេប្រគល់ការគ្រប់គ្រង​ខាងមុខងាររដ្ឋបាលមួយចំនួនភាគច្រើន។ កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធកម្ពុជាត្រូវបានផ្ដល់សេរីភាពឱ្យមានសកម្មភាព​ខាងក្នុងភូមិភាគស្វយ័ត​ដែលគ្រប់គ្រងដោយខ្លួនឯងដែលរួមមាន ខេត្តបាត់ដំបង និង សៀមរាប ដែលត្រូវបានត្រឡប់ពីប្រទេសថៃមកវិញក្រោយសង្គ្រាមលោកលើកទី២ ក៏ប៉ុន្តែក្នុងនោះពួកបារាំងបានសង្កត់ធ្ងន់កន្លែងផ្សេងទៀតថា មិនមានធនធានច្រើនដើម្បីត្រួតត្រាឡើយ។ កម្ពុជានៅតែបានស្នើសុំធ្វើសហការបញ្ហានយោបាយការបរទេស​ជាមួយក្រុមប្រឹក្សាជាន់ខ្ពស់នៃសហភាពបារាំង ក៏ប៉ុន្តែយ៉ាងណាៗ បារាំងទទួលបានទំហំគ្រប់គ្រងសំខាន់ៗលើ ប្រព័ន្ធតុលាការ ហិរញ្ញវត្ថុ និង ទំនៀមទម្លាប់។ ការគ្រប់គ្រងប្រតិបត្តិការយោធាពេលសង្គ្រាមនៅខាងក្រៅភូមិភាគស្វយ័ត​ដែលនៅសេសសល់ក្នុងកណ្ដាប់ដៃបារាំងនៅឡើយ។ បារាំងក៏ត្រូវបានអនុញ្ញាតផងដែរអោយរក្សាមូលដ្ឋានទ័ពលើទឹកដីកម្ពុជា។ នៅឆ្នាំ ១៩៥០ កម្ពុជាត្រូវបានព្រមព្រៀងទទួលស្គាល់ខាងការទូតដោយ[[សហរដ្ឋ]] និងដោយពួក[[មហាអំណាច]]មិនមែន[[កុម្មុយនិស្ត]]ជាច្រើន ក៏ប៉ុន្តែនៅអាស៊ីមានតែ[[ប្រទេសថៃ]]និង[[កូរ៉េខាងត្បូង]]ទេបានអូសបន្លាយការទទួលស្គាល់។

ពួកអ្នកប្រជាធិបតេយ្យបានឈ្នះសំឡេងភាគច្រើន​នៅក្នុងការបោះឆ្នោតសភាជាតិនៅខែ កញ្ញា ១៩៥១ ហើយពួកគេក៏បានបន្តនយោបាយរបស់ពួកគេ​ក្នុងការប្រឆាំងព្រះមហាក្សត្រចំមុខតាមដែលអាចធ្វើបាន។ នៅក្នុងកិច្ចប្រឹងប្រែង​ដើម្បីយកឱ្យបានចិត្តរបស់ប្រជាជនភាគច្រើន ព្រះសីហនុបានសុំអោយពួកបារាំងដោះលែងអ្នកជាតិនិយមលោកសឺន-ង៉ុកថាញ់ពីការនិរទេសខ្លួន ហើយអនុញ្ញាតអោយលោកត្រឡប់ចូលស្រុកវិញ។ លោកបានធ្វើនិវត្តន៍ដោយជោគជ័យ​មកកាន់ទីក្រុងភ្នំពេញនៅថ្ងៃ ២៩ តុលា ឆ្នាំ ១៩៥១។ វាមិនយូរប៉ុន្មានទេ យ៉ាងហោចណាស់ ក៏មុនពេលដែលលោកចាប់ផ្ដើមទាមទារអោយមានការដកទ័ពបារាំងចេញពីកម្ពុជាដែរ។ លោកក៏បានធ្វើការទាមទារដូចនេះម្ដងទៀតនៅដើមឆ្នាំ ១៩៥២ នៅក្នុង &quot;[[ខ្មែរក្រោក]]&quot; សារព័ត៌មានប្រចាំសប្ដាហ៍ដែលលោកបានបង្កើតឡើង។ សារព័ត៌មាននេះត្រូវបង្ខំអោយបញ្ឈប់ការបោះពុម្ពផ្សាយនៅខែ មីនា ហើយលោកសឺន-ង៉ុកថាញ់បានរត់ភៀសខ្លួនចេញពីរាជធានីទៅ​ជាមួយពួកអ្នកដើរតាមលោកដែលប្រដាប់ដោយអាវុធពីរបីនាក់ ដើម្បីចូលរួមពួកខ្មែរឥស្សរៈ។  ដោយត្រូវបានលាបពណ៌ចុះឡើងថាជា ជនកុម្មុយនិស្តផង និងភ្នាក់ងារនៃ[[ទីភ្នាក់ងារសម្ងាត់កណ្ដាល]] (ភ.ស.ក. រឺ CIA) របស់សហរដ្ឋអាមេរិចដោយព្រះសីហនុផង លោកក៏បានរស់នៅនិរទេសខ្លួនរហូតដល់លោក[[លន់ ណុល|លន់-ណុល]]បានបង្កើតរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែរនៅឆ្នាំ ១៩៧០។

==យុទ្ធនាការដើម្បីឯករាជ្យ==

នៅខែ មិថុនា ១៩៥២ ព្រះសីហនុបានប្រកាសវិស្ថានបនកម្មនូវគណៈរដ្ឋមន្ត្រីរបស់ព្រះអង្គ ហើយបានព្យួររដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងបានកាន់កាប់គ្រប់គ្រងរដ្ឋាភិបាលជានាយករដ្ឋមន្ត្រីដោយព្រះអង្គផ្ទាល់។ ក្រោយមកទៀត ដោយគ្មានសច្ចាប័នរដ្ឋធម្មនុញ្ញច្បាស់លាស់ ព្រះអង្គបានរំលាយសភាជាតិ ហើយបានប្រកាសច្បាប់អាជ្ញារសឹកនៅខែ មករា ឆ្នាំ ១៩៥៣។ ព្រះសីហនុបានប្រើច្បាប់ផ្ទាល់ព្រះអង្គឯងអស់រយៈពេលជិតបីឆ្នាំចាប់ពីខែ មិថុនា ឆ្នាំ ១៩៥២ រហូតដល់ ខែ កុម្ភៈ ឆ្នាំ ១៩៥៥។ បន្ទាប់ពីការរំលាយសភាចោលហើយ ព្រះអង្គបានបង្កើតសភាប្រឹក្សាដើម្បីចូលជំនួសកន្លែងអង្គនីតិបញ្ញត្តិ ហើយបានតែងតាំងព្រះវរបិតាព្រះអង្គ ព្រះ[[នរោត្តម សុរាម្រិត|នរោត្តម-សុរាម្រិត]]ជា[[រាជានុសិទ្ធិ]]។

នៅខែ មីនា ឆ្នាំ ១៩៥៣ ព្រះសីហនុបានយាងទៅបារាំង។ ដោយបានប្រកាសក្ដែងៗថា ព្រះអង្គកំពុងតែធ្វើដំណើរដើម្បីព្រះរាជសុខភាពទ្រង់ តែព្រះអង្គកំពុងតែចាប់ផ្ដើមយុទ្ធនាការយ៉ាងខ្លាំង​ដើម្បីបញ្ចុះបញ្ចូលពួកបារាំងអោយប្រគល់ឯករាជ្យពេលលេញមកឱ្យកម្ពុជា។ បរិយាកាសនៃការយល់ឃើញនៅកម្ពុជា​នៅពេលនោះមានដូចតទៅថា បើសិនជាទ្រង់មិនបានសម្រេចឯករាជ្យភាពភ្លាមៗទេ ប្រជាជនប្រហែលជាបែរត្រលប់ទៅរក លោកសឺន-ង៉ុកថាញ់ និងពួកខ្មែរឥស្សរៈ ដែលពួកគេតាំងចិត្តពេញទីដើម្បីសម្រេចគោលដៅមួយនេះ។ នៅក្នុងជំនួបជាមួយប្រធានាធិបតីបារាំង និងជាមួយមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ផ្សេងៗទៀត ព្រះសីហនុបានធ្វើអោយពួកបារាំងក្លាយជា ''អ្នករងការភិតភ័យភ្ញាក់ផ្អើល'' ហួសហេតុអំពីស្ថានភាពនយោបាយនៅក្នុងប្រទេសរបស់ទ្រង់។ ពួកបារាំងក៏បានធ្វើការគំរាមកំហែងលាក់កំបាំងបន្តិចថា បើសិនព្រះអង្គបន្តមិនធ្វើសហប្រតិបត្តិការទេ ពួកគេអាចនឹងផ្លាស់ប្ដូរព្រះអង្គចេញពីតំណែង។ ព្រះរាជដំណើរនេះបានទទួលបរាជ័យ ក៏ប៉ុន្តែនៅតាមផ្លូវមកប្រទេសកំណើតវិញឆ្លងកាត់តាម សហរដ្ឋ កាណាដា និង ជប៉ុន ព្រះសីហនុបានផ្សព្វផ្សាយអំពីស្ថានភាពដ៏អាក្រក់របស់កម្ពុជា​នៅតាមប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ។

ដើម្បីធ្វើវិនាដកម្មបន្ថែមទៀតនូវ ''រាជបូជនីយកិច្ចដើម្បីឯករាជ្យ'' របស់ព្រះអង្គ ព្រះសីហនុបានកំពុងតែប្រកាសថាព្រះអង្គនឹងមិនវិលត្រឡប់ទៅវិញដរាប​ដល់ពួកបារាំងផ្ដល់អោយនូវការធានាអះអាងថា​ ឯករាជ្យពេញលេញនឹងត្រូវផ្ដល់អោយកម្ពុជាវិញ។ ព្រះអង្គក្រោយមកទៀតបានយាងចាកចេញពីភ្នំពេញនៅខែ មិថុនា បាននិរទេសខ្លួនដោយព្រះអង្គឯងទៅកាន់ប្រទេសថៃ។ ដោយគ្មានការស្វាគមពីទីក្រុងបាងកក ព្រះអង្គក៏បានផ្លាស់មករាជដំណាក់របស់ព្រះអង្គ ក្បែរវិកិណ្ណដ្ឋានអង្គរនៅ ខេត្តសៀមរាប វិញ។ សៀមរាប ជាផ្នែកមួយនៃភូមិភាគកងទ័ពស្វយ័តដែលបានបង្កើតឡើងនៅឆ្នាំ ១៩៤៩ ដែលត្រូវបានបង្គាប់បញ្ជាការដោយលោក[[នាយវរសេនីយទោ]][[លន់ ណុល|លន់-ណុល]] ដើមឡើយជាអ្នកនយោបាយស្ដាំ ដែលនឹងក្លាយជាជនលេចធ្លោម្នាក់ ហើយនៅពេលនោះជាសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់ព្រះសីហនុដែលមិនអាចខ្វះបានខាងយោធា។ ចាប់ផ្ដើមពីមូលដា្ឋនទ័ពឯសៀមរាបរបស់ទ្រង់ ព្រះមហាក្សត្រ និងលោកលន់-ណុលបានរិះរកផែនការជាច្រើនដើម្បីធ្វើការតស៊ូ បើសិនជាពួកបារាំងមិនព្រមទទួលកិច្ចសន្យាតាមលក្ខខណ្ឌរបស់ពួកទ្រង់។
[[ឯកសារ:02-Independence Monument Phnom Penh-nX-3.jpg|រូបភាពតូច|វិមានឯករាជ្យកម្ពុជា កសាងដើម្បីរំដោះប្រទេសកម្ពុជាចេញពីអាណានិគមនិយមបារាំងថ្ងៃទី៩ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៥៣]]
ព្រះសីហនុកំពុងបង្កើតល្បែងភ្នាល់ធំមួយ ចំពោះពួកបារាំងវិញអាចដកព្រះអង្គចេញ​ដោយដាក់ជំនួសស្ដេចមួយទៀតដែលងាយបង្វិលបានតាមចិត្ត ក៏ពិតមែន តែស្ថានភាពកងទ័ពនៅពេលនោះនឹងអាចធ្វើអោយខ្ទេចខ្ទាំឥណ្ឌូចិនទាំងមូល ក្រោយមកទៀតរដ្ឋាភិបាលបារាំងនៅថ្ងៃ ៣ កក្កដា ឆ្នាំ ១៩៥៣ បានប្រកាសខ្លួនរួចរាល់​ដើម្បើប្រគល់ឯករាជ្យភាពពេញលេញដល់រដ្ឋទាំងបីមាន កម្ពុជា វៀតណាម លាវ។ ព្រះសីហនុបានទទូចលើលក្ខខណ្ឌផ្ទាល់របស់ព្រះអង្គ ដែលរួមមានការគ្រប់គ្រងពេញទីខាង ការពារជាតិ នគរបាល តុលាការ និង បញ្ហាហិរញ្ញវត្ថុ។ ពួកបារាំងបានប្រគល់អោយ: នគរបាល និងតុលាការត្រូវបានផ្ទេរមកនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់កម្ពុជានៅចុងខែ សីហា ហើយនៅក្នុងខែ តុលា ប្រទេសនេះបានក្ដោបក្ដាប់ការបញ្ជាកងកម្លាំងទ័ពរបស់ខ្លួនពេញទី។ ព្រះបាទសីហនុ កាលណោះបានក្លាយជាវីរបុរសនៅក្នុងកែវភ្នែកនៃប្រជាជនរបស់ព្រះអង្គ និងបានត្រឡប់មកភ្នំពេញវិញដោយជ័យជម្នះ ហើយថ្ងៃឯករាជ្យគឺត្រូវប្រារព្ធធ្វើឡើងនៅថ្ងៃ ៩ វិច្ឆិកា ឆ្នាំ ១៩៥៣។ ការគ្រប់គ្រងបញ្ហានានាដែលសេសសល់កំពុងតែជះឥទ្ធិពលដល់អធិបតេយ្យភាព ដូចជាកិច្ចការហិរញ្ញវត្ថុ និង ថវិកា ត្រូវបានហុចបន្តដល់រដ្ឋកម្ពុជាថ្មីនៅឆ្នាំ ១៩៥៤។

== ព្រះមហាក្សត្រ​សោយរាជ្យ​ក្នុង​សម័យ​អាណានិគម ==
{| width=100% class=&quot;wikitable&quot;
|colspan=&quot;7&quot; style=&quot;background-color:white&quot; width=9% |&lt;center&gt;&lt;font color=&quot;#000080&quot;&gt;'''ព្រះរាជាសោយរាជ្យនៅសម័យអាណានិគមបារាំង'''&lt;/font&gt;&lt;/center&gt;
|- 
! style=&quot;background-color:white&quot; width=9% | &lt;font color=&quot;#000080&quot;&gt;ព្រះឆាយាល័ក្ខណ៍&lt;/font&gt;
! style=&quot;background-color:white&quot; width=9% | &lt;font color=&quot;#000080&quot;&gt;ព្រះនាមសម្រាប់រាជ្យ&lt;/font&gt;
! style=&quot;background-color:white&quot; width=9% | &lt;font color=&quot;#000080&quot;&gt;ព្រះនាមផ្ទាល់&lt;/font&gt;
! style=&quot;background-color:white&quot; width=9% | &lt;font color=&quot;#000080&quot;&gt;ប្រសូត្រ&lt;/font&gt;
! style=&quot;background-color:white&quot; width=9% | &lt;font color=&quot;#000080&quot;&gt;រជ្ជកាល&lt;/font&gt;
! style=&quot;background-color:white&quot; width=9% | &lt;font color=&quot;#000080&quot;&gt;សោយ្យទីវង្គត&lt;/font&gt;

|-
|align=&quot;center&quot;|[[File:King Norodom.jpg|90px]]
|align=&quot;center&quot;|[[នរោត្ដម]] &lt;br&gt;&lt;small&gt;''ព្រះបាទសម្ដេចនរោត្តម''&lt;small&gt;
|align=&quot;center&quot;| អង្គច្រលឹង រឺ អង្គវត្តី
|align=&quot;center&quot;|កុម្ភៈ ១៨៣៤
|align=&quot;center&quot;|១៨៦០ - ១៩០៤
|align=&quot;center&quot;|២៤ មេសា ១៩០៤
|-
|align=&quot;center&quot;|[[File:Prince Sisawat.jpg|90px]]
|align=&quot;center&quot;|[[ស៊ីសុវត្ថិ]] &lt;br&gt;&lt;small&gt;''ព្រះបាទសម្ដេចស៊ីសុវត្ថិ''&lt;small&gt;&lt;br&gt;
|align=&quot;center&quot;| ស៊ីសុវត្ថិ
|align=&quot;center&quot;|០៧ កញ្ញា ១៨៤០
|align=&quot;center&quot;|១៩០៤ - ១៩២៧
|align=&quot;center&quot;|០៩ សីហា ១៩២៧
|-
|align=&quot;center&quot;|[[File:Sisowath Monivong.jpg|90px]]
|align=&quot;center&quot;|[[ស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស]] &lt;br&gt;&lt;small&gt;''ព្រះបាទសម្ដេចស៊ីសុវត្ថិមុនីវង្ស ''&lt;small&gt;&lt;br&gt;
|align=&quot;center&quot;| ស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស
|align=&quot;center&quot;|២៧ ធ្នូ ១៨៧៥
|align=&quot;center&quot;|១៩២៧ - ១៩៤១
|align=&quot;center&quot;|២៤ មេសា ១៩៤១
|-
|align=&quot;center&quot;|[[File:Norodom Sihanouk 1956.jpg|90px]]
|align=&quot;center&quot;|[[នរោត្តម សីហនុ]] &lt;br&gt;&lt;small&gt;''ព្រះបាទសម្ដេចនរោត្តមសីហនុ''&lt;small&gt;&lt;br&gt;
|align=&quot;center&quot;| នរោត្តម សីហនុ
|align=&quot;center&quot;|៣១ តុលា ១៩២២
|align=&quot;center&quot;|២៥ មេសា ១៩៤១ - ០២ មីនា ១៩៥៥  
|align=&quot;center&quot;| ១៥ តុលា ២០១២ 
|}

'''ឯកសារពិគ្រោះ៖'''

ក្នុង​សម័យ​អាណានិគម​បារាំង មាន​ព្រះមហាក្សត្រ ៤ ព្រះអង្គ ដែល​បាន​ឡើង​គ្រងរាជ្យ​បន្តបន្ទាប់​គ្នា​គឺ​៖
* ព្រះបាទ[[នរោត្ដម]] (១៨៥៩-១៩០៤)
* ព្រះបាទ[[ស៊ីសុវត្ថិ]] (១៩០៤-១៩២៧)
* ព្រះបាទ[[ស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស|ស៊ីសុវតិ្ថ-មុនីវង្ស]] (១៩២៧-១៩៤១)
* ព្រះបាទ[[នរោត្ដម សីហនុ|នរោត្តម-សីហនុ]] (១៩៤១-១៩៥៥)

==ឯកសារពិគ្រោះ==

*សៀវភៅសិក្សាសង្គមថ្នាក់ទី១១ ក្រសួងអប់រំឆ្នាំ ២០០០
*[[រឿងភូមិតិរច្ឆាន]] ដោយ[[ឌឹក គាម|ឌឹក-គាម]] និង [[ឌៀក អំ|ឌៀក-អំ]] ឆ្នាំ ១៩៧១
*សៀវភៅ​សិក្សាសង្គម (ភូមិវិទ្យា​+​ប្រវត្តិវិទ្យា) ថ្នាក់ទី ៧ របស់​ក្រសួង​អប់រំ​យុវជន និង កីឡា (១៩៩៧)​។ 
{{Reflist}}
*{{loc}} – [http://countrystudies.us/cambodia/ កម្ពុជា]

==តំណខាងក្រៅ==
*[http://angkor1431.tripod.com/index/id21.html សឺង ង៉ុកថាញ់]
*[http://freepages.genealogy.rootsweb.com/~royalty/cambodia/persons.html ពង្សាវលីវិជ្ជាខ្មែរ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180425132057/http://freepages.genealogy.rootsweb.com/~royalty/cambodia/persons.html |date=25 មេសា 2018 }}

{{ចក្រភពនាយសមុទ្ររបស់បារាំង}}
{{កម្ពុជា}}
{{coord missing}}

{{DEFAULTSORT:Cambodia, French Protectorate of}}
[[Category:ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ]]
[[Category:អតីតអាណានិគមបារាំង]]
[[Category:អតីតប្រទេសនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍]]
[[Category:សតវត្សទី១៩នៅកម្ពុជា]]
[[ចំនាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ]]

==មើលផងដែរ==
*[[កម្ពុជាសម័យឧដុង្គ]]
*[[ការត្រួតត្រារបស់ជប៉ុននៅកម្ពុជា]]
*[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា (១៩៥៣-១៩៧០)|សង្គមរាស្ត្រនិយម]]</text>
      <sha1>rsz48i4rwlzfbl1pmqtdewa3s2i2zi7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>បុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>9448</id>
    <revision>
      <id>321988</id>
      <parentid>312375</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T10:28:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>142</id>
      </contributor>
      <comment>Removing [[:c:File:Pchum_Ben_Khmer.png|Pchum_Ben_Khmer.png]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:GPSLeo|GPSLeo]] because: per [[:c:Commons:Deletion requests/Files uploaded by Maharaja45|]].</comment>
      <origin>321988</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="110640" sha1="k87dp5dimke0wpr0x0gnkhu9e85k9jt" xml:space="preserve">{{pp-move-indef}}
&lt;noinclude&gt;{{pp-protected|small=yes}}&lt;/noinclude&gt;
{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;width:1em;&quot;
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;background: #FF8000;&quot; colspan=&quot;2&quot;|&lt;p style=&quot;font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;&gt; ភ្ជុំបិណ្ឌ​ &lt;/p&gt;
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
| colspan=&quot;2&quot; |[[File:Pchum Ben Day - Bay Ben.jpg|250px]] 
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;background: #ABCDEF;&quot; colspan=&quot;5&quot; |Cambodian people prepare Bay Ben at 3 to 4 am throwing to Preta near Vihara. 
By Professor Preap Chanmara (2004)
|- style=&quot;background: #f1f5fc;&quot;
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ឆ្នាំបង្កើត'''
| ប្រហែល ស.វទី៩ 
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''រជ្ជកាល'''
|​ [[យសោវរ្ម័នទី១​]]
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''លទ្ធិជំនឿ'''
|ជំនឿសែនដូនតា
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ការបើកទ្វារឋាននរក'''
|១៥ ថ្ងៃ
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''សាសនាប្រតិបត្តិ'''
| ​[[ពុទ្ធសាសនា]] [[ព្រហ្មញ្ញសាសនា]] 
|}

'''បុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ''' ([[អង់គ្លេស]]: Pchum Ben Day) គឺជាពិធីបុណ្យ​នឹករលឹកសាច់ញាតិដែលបានស្លាប់របស់ជនជាតិខ្មែរ ដែលកំណត់តាម ប្រតិទិនពុទ្ធសាសនា (Buddhist calendar) តាមដំណើរគោលចររបស់ព្រះចន្ទដែលរាប់តាមរង្វាស់នៃឆ្នាំ ចន្ទគតិ (Lunar calendar) នៅក្នុងប្រពៃណីរបស់កម្ពុជា ពិធីបុណ្យនេះត្រូវបានគេហៅថា &quot;ពិធីសែនដូនតា&quot; (Ancestor Ceremony) ដែលមានប្រវត្តិតាំងពី សម័យមុនអង្គរមកម៉្លេះ ដែលជួបប្រទះនៅសិលាចរឹក K.279c ចារឹកនៅស.វទី៩ ក្នុងរាជព្រះបាទ [[យសោវរ្ម័នទី១|វ៉ាន់ឆាត]]ដែលបានរៀបរាប់ខ្លះៗអំពីការចាប់បាយបិណ្ឌ ដែលពូនជាដុំ ហើយបានផ្ដាំឱ្យព្រះកឹង មានន័យថា ព្រះភូមិ ឬ យមទូត ឱ្យចាប់ឆ្កែចង សុំផ្លូវទៅផង ទៅជូនដូនតា ។&lt;ref&gt; Professor Pich Sal (1966) [https://books.google.com/books/about/Bidh%C4%AB_prac%C4%81%E1%B9%83_%E1%B9%AD%C3%A1p_b%C4%ABr_khae.html?id=8Eis4PLIPp0C The 12-Month Royal Ceremony], Publisher: Commission Des Moeurs et Coutumes  of Buddhist Institute Cambodia, Original from University of California, Berkeley p.76 &lt;/ref&gt; ពិធីសែនដូនតា ដែលជាអរិយធម៌ នៃវប្បធម៌ខ្មែរដើម ដែលធ្វើឡើងដើម្បីផ្ដល់កុសលផលបុណ្យដល់សាច់ញាតិខ្លួនដែលបានស្លាប់ទៅហើយក្ដី ។ ពិធីបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ ដែលប្រារព្ធ​ឡើងរៀងរាល់ថ្ងៃ ១រោច ដល់ថ្ងៃ ១៥រោច ខែភទ្របទ ចន្លោះ 
[[ខែកញ្ញា]] និង [[ខែតុលា]] ដែលជាពិធីបុណ្យដែលមានរយៈពេលវែងជាងគេរហូតដល់ ១៥ថ្ងៃ ជារៀងរាល់ឆ្នាំ ប្រជាពលរដ្ឋ​កម្ពុជា​គ្រប់រូប និងត្រូវបានឈប់សំរាកពីការងាររយៈពេល ៣ថ្ងៃ ដើម្បីចូលរួមពិធីបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌនេះនាថ្ងៃចុងក្រោយ ដើម្បីឱ្យពួកគេអាចរៀបចំម្ហូបអាហារ ដើម្បីសែនដូនតា ជូនសាច់ញាតិរបស់ពួកគេដោយសេចក្ដីនឹករលឹក រៀងរាល់មួយឆ្នាំម្ដង ។&lt;ref&gt; United States. State Department (1974) [https://books.google.com/books/about/Contemporary_Cambodian_the_Social_Instit.html?id=LclIAQAAMAAJ Contemporary Cambodian, the Social Institutions, a Joint Project of the Foreign Service Institute and the Defense Language Institute, 1974], Publisher: Original from	University of Minnesota p.379 &lt;/ref&gt;

== កិច្ចនៃពិធីបុណ្យ ភ្ជុំបិណ្ឌ ==
'''Pchum Ben Ceremony'''
[[File:សាជី (Saji) Cambodia.jpg|thumb|The use of cones &quot;Saji&quot; to place rice bowls for the counting ceremony around the Vihara]]

ភ្ជុំបិណ្ឌមានន័យថា ការប្រមូលផ្ដុំដុំបាយឱ្យមកជួបជុំគ្នា ក្នុងពិធីឧទ្ទិសបាយម្ហូបអាហារ ជូនដល់ដូនតាដែលបានចែកឋានទៅ ដែលជាសាច់ញាតិទាំង ៧សណ្ដាន ដែលមានទំនាក់ទំនងពីមុនមកនិងសមីខ្លួនដែលនៅរស់ ដើម្បីបានអាហារទាំងនោះទៅព្រលឹងខ្មោចដូនតារបស់ពួកគេ ពួកគេត្រូវរៀបចំបាយម្ហូបយកទៅប្រគេនព្រះសង្ឃ ដើម្បីសូត្រធម៌ជាកិច្ចចម្លងម្ហូបអាហារទាំងនោះទៅកាន់សាច់ញាតិរបស់ពួកគេ ។​ ពិធីបុណ្យភ្ជំុបិណ្ឌ តែងប្រារព្ធឡើងនៅរៀងរាល់ខែភទ្របទ នៅថ្ងៃ១ រោច រហូតដល់វេលា ១៥ រោច ដែលគុណគូ ទៅតាមប្រតិទិន នៃ[[ចន្ទគតិ]] តាមជំនឿពីបុរាណ គេនិយមយកបាយបត្តបូរ ដែលមានន័យថា បាយបំពេញបាត្រ គ្របដោយសារជី យកទៅរាប់បាត្រនាពេលព្រឹកព្រលឹមដើម្បី ប្រគេន​ភិក្ខុ​សង្ឃ នៅជុំវិញព្រះវិហារ ដែលភិក្ខុសង្ឃនិងដើរពីស្ដាំទៅឆ្វេង តាមក្បួនឧត្តរាព័ទ្ធ ដំណើរវិលបញ្ច្រាសទ្រនិច្ចនាឡិកា តំណាងឱ្យពេវេលាមុនៗ របស់មនុស្សដែលស្លាប់ទៅ ហើយសាច់ញាតិពួកគេ និង ​ឧទ្ទិស​បាយទាំងនេះ ជាផល​បុណ្យ​ជូន​ទៅ​បុគ្គល​ដែល​ជាសាច់ញាតិពួកគេដែលជាប់ឃុំឃាំងនៅឋានរក ដើម្បីទុកជាកុសលជូនសាច់ញាតិពួកគេដើម្បីរំដោះកម្ម ។ ការរាប់បាត្រ រមែងធ្វើឡើងនៅជុំវិញព្រះវិហ៊ារ តែបច្ចុប្បន្ន ព្រះសង្ឃ និង គណៈអាចារ្យវត្តមួយចំនួនធំនៅ កម្ពុជា បែរជានាំពុទ្ធបរិស័ទ្ធ មករាប់បាត្រ នៅសាលាឆាន់ទៅវិញ ដែលជាភាពខុសឆ្គង ពីទំនៀមរបស់ខ្មែរបុរាណ ក្រោយបញ្ចប់ពិធីរាប់បាត្រ ក៏បន្តមកពិធីសូត្រធម៌បង្សុកូល ដែលមានន័យថា ជាកិច្ចសូត្រធម៌ទានចម្លងអាហារ ទៅកាន់ព្រលឹងខ្មោចដែលជាសាច់ញាតិរបស់ពួកគេ ដើម្បីឱ្យខ្មោចញាតិរបស់ពួកគេទទួលបានអាហារទាំងអស់នេះ ដែលកិច្ចពិធីនេះរមែងធ្វើឡើងនៅសាលាឆាន់នេះឯង ។&lt;ref&gt; Robert Headley, Rath Chim (1998) [https://books.google.com/books/about/Cambodian_Advanced_Reader.html?id=VypnAAAAMAAJ Cambodian Advanced Reader], Publisher: Dunwoody Press, Original from the University of Michigan p.309 [[ISBN]]: 188126565X &lt;/ref&gt;

=== ការសែន កន្ទោងបាយ ===
'''Sacrifice of Kantong Rice'''
 
កន្ទោងបាយ គឺជា បាយសិង្ឃាដក៍ ដែលមានន័យថាបាយដែលគេពូតជាដុំៗ ពី ១ដុំ ដល់ ១៥ដុំ តំណាងឱ្យថ្ងៃ ១រោច ដល់ ១៥រោច រួចគេយកទៅដាក់សែននៅតាមកែងផ្លូវ ឬ កែងរបងវត្ត ដែលសន្មតថាជាបាយតំណាងឱ្យផ្លូវបែកជា ៣ ឬ ផ្លូវបែកជា ៤ ដើម្បីហៅពួកព្រលឹងខ្មោចផ្សេងៗ ឱ្យជួយស្វែងរកខ្មោចញាតិរបស់ពួកគេ ដើម្បីជួយនាំផ្លូវព្រលឹងខ្មោចញាតិរបស់ពួកគេមកកាន់តំបន់ខ្លួនរស់នៅ ព្រោះខ្លាចក្រែងញាតិរបស់ពួកគេស្វែងរកពួកគេគ្រប់ ៧វត្ត មិនឃើញក៏ជេរប្រទេចដាក់បណ្ដាសារកូនចៅខ្លួន ឱ្យលំបាកក្រក្សត់វេទនាផ្សេងៗ។&lt;ref&gt; Bejr Sál (1966) [https://books.google.com/books/about/Bidh%C4%AB_prac%C4%81%E1%B9%83_%E1%B9%AD%C3%A1p_b%C4%ABr_khae.html?id=8Eis4PLIPp0C Bidhī pracāṃ ṭáp bīr khae], Publisher: Buṭdh Sāsanapaṇḍity, Original from University of California, Berkeley p.76 &lt;/ref&gt;

== ពិធីកាន់បិណ្ឌ == 
'''Kan Ben Ceremony '''
[[File:ផ្កាបិណ្ឌ (Ben Flower).jpg|thumb|Ben Flower of Kan Ben Ceremony, Author Chab Pin (1969) Book Traditional Khmer, Tittle The 12-Month Royal Ceremony-Volume 3]]

ពិធីកាន់បិណ្ឌ គឺជាពិធីបុណ្យរបស់ ពិធីបុណ្យភ្ជំុបិណ្ឌ ដែលគេចែករយៈពេលកាន់បិណ្ឌចំនួន ១៤ថ្ងៃ ដែលចាប់ផ្ដើមពីថ្ងៃ ១រោច រហូតដល់ ១៤រោច ខែភទ្របទ ឬ (កន្លះខែ) រីឯ ព្រះរាជពិធីកាន់បិណ្ឌរបស់ព្រះមហាក្សត្រ មានរយៈពេលតែ ៥ថ្ងៃ ប៉ុណ្ណោះ ដែលរាប់ពីថ្ងៃ ១១រោច រហូតដល់​ថ្ងៃកំណត់ 
១៥រោច ភ្ជុំបិណ្ឌ។ ដើម្បីផ្ដើមពីធីកាន់បិណ្ឌទៅបាន ពុទ្ធបរិស័ទត្រូវមានផ្កាបិណ្ឌ ដែលផ្កាបិណ្ឌមានកម្ពស់ ៦០ សង់ទីម៉ែត្រ ធ្វើពីឈើ សំណុំផ្កាខាងក្រោមធំ ខាងលើតូច មានបង្គោលមូល១ ទំហំគល់ប៉ុនមេដៃ ទំហំចុងប៉ុនកូនដៃ ដាក់ចំកណ្ដាល សម្រាប់ដាក់កង់ធ្វើថ្នាក់ ផ្កាបិណ្ឌ​មានថ្នាក់៥ ថ្នាក់នីមួយៗ មានកម្រាស់ប៉ុនម្រាមដៃ ថ្នាក់ក្រោមទំហំ ៥ធ្នាប់ ស្មើនឹង ១០សង់ទីម៉ែត្រ មូលដូចកង់ ចោះចំកណ្ដាលកង់ សិតភ្ជាប់នឹងបង្គោល គេរចនាដោយស្ពាន់ និងបិទដោយពណ៌ផ្សេងៗតាមចំណង់ចំនូលចិត្ត បិទភ្ជាប់ជុំវិញកង់ទាំង​ ៥ថ្នាក់ មានដោតផ្កាញ័រ ធ្វើពីស្ពាន់ផងដែរ ហើយថ្នាក់ខាងក្រោមបង្អស់ គេដោតទង់ក្រពើចំនួន ៥ ដែលធ្វើពីឫស្សី គេមានបន្ថែមរូបនាគ៤ មានកន្ទុយរួមនឹងគល់ផ្កាបិណ្ឌ ក្នុងមាត់នាគ មានរូបស្លឹកពោធិ៍សំយុងចុះ ដែលបង្ហាញពីនាគទ្រផ្កាបិណ្ឌ មានឈើបួនជ្រុងដូចប្រអប់ កម្រាស់ ៨ធ្នាប់ដៃ ឬ ១៥សង់ទីម៉ែត្រ ខាងក្រោមធំ ខាងលើតូច បន្ថែមជាជើងទម្រផ្កាបិណ្ឌ មានផ្កាបិណ្ឌយ៉ាងប្រណិតហើយ ទើបសមប្រកបក្នុងពិធីកាន់បិណ្ឌ ដែលជាពីធីធ្វើចង្ហាន់បិណ្ឌបាត្រ ប្រគេនចំពោះព្រះសង្ឃ ដែលខុសប្លែកពីចង្ហាន់បិណ្ឌបាត្រធម្មតា ត្រង់អត្ថន័យសំខាន់នៃផ្កាបិណ្ឌនេះ តំណាងឱ្យការបូជាចំពោះព្រះកេសា(សសៃសក់) របស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ដែលព្រះពុទ្ធជាម្ចាស់បានកាត់នូវកេសារបស់ខ្លួននៅពេលដែលទ្រង់យាងចាករាជសម្បត្តិ ក្នុងការចេញមកសាងផ្នួស។​&lt;ref&gt; Chab Pin (1969) [http://www.elibraryofcambodia.org/preah-reach-pithi-thvea-tor-sor-meas-pheak-ti-3-ebook/ The 12-Month Royal Ceremony-Volume 3] Khmer Tradition Church of the Buddhist Academy of Cambodia p.157 &lt;/ref&gt;

== ពិធីបង្សុកូល == 

ពិធីបុង្សកូល គឺជាពិធីរំលឹកវិញ្ញាណក្ខន្ធ ដើម្បីជាកិច្ច តបស្នងសងគុណ និង ជួយរំដោះទុក្ខទោស ដល់ បុព្វការី ជន របស់ខ្លួន មិនថា ជាសាច់ញាតិ ឬ សត្វឃាត ដែលពួកគេបានសម្លាប់យកសាច់ជារៀងរាល់ថ្ងៃនោះទេ 
ពួកគេត្រូវ ឧទ្ទិសកុសលផលបុណ្យទាំងនេះឱ្យសត្វទាំងនោះ មិនថា សត្វត្រី ជ្រូក គោ មាន់ ទា ឬ សត្វដែលពួកគេសម្លាប់ជារៀងរាល់ថ្ងៃដើម្បីទទួលបាននូវប្រាក់កម្រៃក្នុងការចិញ្ចឹមជីវិតផ្សេងៗ ការបុង្សកូលនេះហើយ បានរួមចំណែកលាងនៅអំពើបាបរបស់ពួកគេផងដែរ តាមរយៈការឧទ្ទិសផលបុណ្យនេះឯង កិច្ចពិធីបង្សុកូល រមែងធ្វើនៅ ឧបដ្ឋានសាលា សាលាឆាន់ ឬ នៅកុដភិក្ខុសង្ឃផ្ទាល់ មិនថាគ្រប់កាលៈទេសៈដែលកើតមាននូវការផ្ដើមកម្មវិធីបុណ្យ សុទ្ធតែទាក់ទងនិងកិច្ចបង្សុកូលនេះ ។&lt;ref&gt; Braḥ Munīkosal (Q́iv Duat) (1951) [https://books.google.com/books/about/Kiccavatt.html?id=LzbRAAAAMAAJ Kiccavatt: samráp Vatt Podhi Vāl], Publisher: Ron bubmb Khmaer,
Original from the University of Michigan p.114 &lt;/ref&gt;

=== ភាពខុសគ្នា អំពីព្រលឹងខ្មោច និង ប្រេត ===

* បុរាណាចារ្យ លោកបានបែងចែក នៃពពួក ខ្មោច និង [[ប្រេត]] ដែលមានភាពខុសគ្នា ក្នុងការលើកជាឧទាហរណ៍ រឿងព្រេងជាច្រើន យកមកពន្យល់ ប៉ុន្តែមនុស្សមួយចំនួន មិនបានរៀនសូត្រស្វ័យសិក្សាស្រាវជ្រាវនោះទេ ទៅជាតិះដៀលមកលើ សាស្ត្រាចារ្យ ដូនតាខ្មែរ ថែមទៀតផង ។ ហើយពួកអគតិជនទាំងនោះ បានផុសវាយប្រហារទៅលើ ពិធីបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌនេះ នៅលើបណ្ដាញសង្គម ថែមទៀតផង 

ឧទាហរណ៍៖ មានបុគ្គល ៣រូបដែលបានស្លាប់ទៅហើយនិងបានក្លាយខ្លួនទៅជាព្រលឹងខ្មោច និង ប្រេត បុគ្គលទី១ និង បុគ្គលទី២ បានក្លាយខ្លួនជាព្រលឹងខ្មោច នៅពេលនោះ បុគ្គលទី១ និង បុគ្គលទី២ បានមូលវិញាណ ស្ថិតនៅកន្លែងណាមួយមិនថាទីណា នៃភពមនុស្ស ពេលនោះក្រុមសាច់ញាតិ នៃក្រុមបុគ្គលទី១ ដែលរស់នៅដល់ ប្រទេសក្រៅក្ដី បានធ្វើពិធីបង្សុកូល វេរចង្ហាន់ ម្ហូបអាហារ ជាមួយព្រះសង្ឃ ក៏ញាំងឱ្យអាហារទាំងនោះ បានផុសចេញភ្លាមៗ នៅនិងមុខ ខ្មោចបុគ្គលទី១ បានជាការបរិភោគ ចំណែកខ្មោចបុគ្គលទី២ មិនមានសាច់ញាតិធ្វើពិធីឧទ្ទិសអាហារទាំងនោះមកសោះ ឃើញដូចនេះ ខ្មោចបុគ្គលទី១ អានិតទៅដល់ ខ្មោចបុគ្គលទី២ដែលជាមិត្តយ៉ាងខ្លាំង ក៏ចែករំលែកអាហាររបស់ខ្លួនឱ្យហូប ប៉ុន្តែអាហារទាំងនោះបែរជាប្រែជាដុំភ្លើងឆេះសន្ធោសន្ធៅ ក្ដៅក្រហល់ក្រហាយ ទៅដល់បុគ្គលខ្មោចទី២ ជាពន់ពេក ពីព្រោះតែការឧទ្ទិសអាហារ មិនបានធ្វើឱ្យចំឈ្មោះញាតិ នៃបុគ្គលខ្មោចទី២ នោះទេ ដោយមិនអាចបរិភោគនៅអាហារ ដែលខ្មោចជាមិត្តផ្ដល់ឱ្យនោះបាន បុគ្គលខ្មោចទី២ ក៏ចាកចេញ ទៅស្វែងរកញាតិរបស់ខ្លួនគ្រប់ចំនួន ៧វត្ត ហើយនៅតែរកមិនឃើញញាតិរបស់ខ្លួនមកឧទ្ទិសអាហារឱ្យខ្លួនសោះ ក៏សម្រេចចិត្ត ជេរប្រទេចបណ្ដាសារ ដាក់ទៅពួកញាតិរបស់ពួកគេ ឱ្យអស់បុណស័ក្ដិ រកសុីមិនបានចេះតែខ្វៀង រហូតដល់អស់ទ្រព្យធន ធ្លាក់ខ្លួនវេទនា ឱ្យសមនិងទង្វើរបំភ្លេចញាតិខ្សែរលោហិតរបស់ខ្លួន ។

ហេតុអ្វី បុគ្គលទី៣ ធ្លាក់ខ្លួនជាប្រេត !? យើងនិយាយពីដើមខាងលើមកវិញ បុគ្គលទី១ និង បុគ្គលទី២ បានរករបរចិញ្ចឹមជីវិតរៀងៗខ្លួន ដោយការសម្លាប់នូវជីវិតសត្វផ្សេងៗ ជាការលក់ដូរ ដើម្បីរកបានប្រាក់កម្រៃមកចិញ្ចឹមជីវិត ហើយបុគ្គលទាំងពីរ បានយល់ដឹងពីបាបបុណ្យ ក៏ធ្វើបុណ្យលាងបាបនៅអំពើរបស់ខ្លួនផងដែរ ដោយធ្វើទាន ចំពោះព្រះសង្ឃ អ្នកក្រសត់ អ្នកអត់ឃ្លាន អំពើបុណ្យរបស់បុគ្គលទាំង២ បានសន្សំនៅកុសលជាច្រើន ដូចនេះហើយ ទើបពួកគេស្លាប់ហើយមិនបានក្លាយជាប្រេត រីឯបុគ្គលទី៣ មិនបានទៅធ្វើបុណ្យលាងនៅអំពើបាបរបស់ខ្លួនកាលនៅរស់នោះទេ ក៏បានក្លាយខ្លួនជាប្រេត ដែលមានបាបកម្មក្រាស ដូចនេះត្រូវជាប់ឃុំឃាំងនៅឋាននរក ហើយក្រុមញាតិពួកគេទោះជាធ្វើបុណ្យឧទ្ទិសបញ្ជូនអាហារ យ៉ាងណាក្ដី ក៏មិនអាចបានទៅដល់ផងដែរ ត្រូវរងចាំរហូតដល់ស្ដេចយមរាជ បើកទ្វារឋាននរកប្រលែងមក ទើបទទួលបានអាហារបាយបិណ្ឌនេះ តាមរយៈប្រជាពលរដ្ឋដែលធ្វើទាន ដោយការ បោះបាយបិណ្ឌនេះ និង អាចលាងនូវអំពើបាបរបស់ប្រេតទាំងនេះបន្តិចម្ដងៗ ជារៀងរាល់ឆ្នាំ តាមរយៈការច្រូចទឹកលាងបាបនេះឯង អនុមោទនា ។

== ពិធីបំបួសភ្នំខ្សាច់ ==

នៅតាមទីវត្តអារាមមួយចំនួន បានយល់ច្រឡំកិច្ចពិធី ពូនភ្នំខ្សាច់ ដែលប្រារព្ធក្នុងរដ្ឋប្បវេណី នៃពិធីបុណ្យ ចូលឆ្នាំខ្មែរ យកមកលាយឡំ នៅក្នុងពិធីបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ ទៅតាមវត្តអារាមមួយចំនួន ដែលផ្ទុយពីនិទានសាសនា និង ទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរបុរាណទាំងស្រុង កិច្ចពិធីដែលមានចែងក្នុង ពិធីទ្វារទសមាស ក្នុងវេលាកាន់បិណ្ឌនេះគេ ហៅថា ពិធីបំបួសភ្នំខ្សាច់ ។ ពិធីបំបួសភ្នំខ្សាច់ តាម​ទំនៀម​ខ្មែរ​បុរាណ កាល​បើ​គេ​ជញ្ជូន​ដី​ខ្សាច់​មក​ចាក់​គរ​ពូន​ឱមាន​ទ្រង់​ទ្រាយ​ប្រហែល​ភ្នំ មាន​កំពស់​ និង ​ទំហំ​​ល្មម​តាម​ដែល​គេ​ត្រូវ​ការ​ឡើង​ហើយ គេ​ច្រើន​យក​​​​ក្អម​ទាំង​មូល​មក​កប់​ឱ្យនៅ​ត្រឹម​ក​ ដាក់​​ត្រង់​កំពូល គ្រប់​ចេតិយ ឱ្យមាន​សណ្ឋាន​ដូច​ក្បាច់​ក​ចេតិយ​មែន​ទែន, ហើយ​គេ​ធ្វើ​រាជ​វ័តព័ទ្ធ​ជុំវិញ (របងក្បាច់) ពី​ក្រៅ​ចេតិយ​ទាំង​នោះ ទុក​តែ​មាត់​ទ្វារ​ចេញ​ចូល ៤ ទិស គេ​ធ្វើ​រាន​ទេព្តា ៨ ដាក់​គ្រប់ ៨ ទិស មាន​រាន​មួយ​ទៀត តំណាងឱ្យ ​ព្រះ​យមរាជ​ ដាក់​នៅ​ទិស​បូព៌ មាន​ទាំង​ឆត្រ​រួត និង ​ទង់​រលកទាំង៣ តំណាងឱ្យនិកាយទាំង៣ នៃសាសនាព្រះពុទ្ធ រួមមាន៖ 
* ទង់រលកទី១ តំណាងនិកាយ មហាយាន 
* ទង់រលកទី២ តំណាងនិកាយ ហិនយាន 
* ទង់រលកទី៣ តំណាងឱ្យនិកាយ ព្រះសាស្តារ ឬ ព្រះពុទ្ធថេរវាទ ។
គេដោតទង់រលក​គ្រប់​រាន​ទាំង​នោះ​ហើយ ព្រម​ទាំង​បូជា​ដោយ​ផ្កា​ភ្ញី និង ​ស្លាធម៌ ​ទឹក​អប់ ​ជា​ដើម ។ គេ​ធ្វើ​គ្រឿង​ប្រដាប់​ដូច​រៀបរាប់​ខាង​លើ​នេះ​រួច​ហើយ គេ​យក​ទៀន​ធូប​ទៅ​អុជ យក​ផ្កា​ឈើ​មាន​ពណ៌​ផ្សេងៗ ទៅ​ដោត​ដាក់​បូជា​ និង ​យក​ទង់​ក្រពើរធ្វើ​ពី​ក្រដាស់​ពណ៌​ផ្សេងៗ ទៅ​ដោត​បូជា​នៅ​កំពូល​ចេតិយ​ដែលបង្កប់ជាមួយក្អមទាំង​នោះ ហើយ​មាន​អាចារ្យ​ម្នាក់​នាំ​ឧបាសក់ ឧបាសិកា 
ដើរ​ប្រទក្សិណ ៣ជុំ​ រួច​គេសូត្រនមស្ការ​ព្រះ​រតនត្រ័យ សមាទាន​សីល ​ហើយ​យក​សំពត់​ស​ទៅ​ព័ទ្ធ​ឈៀង ដូច​ពាក់អង្សា​ពី​លើ​វាលុកចេតិយ​ទាំង​នោះ​ រួច​នាំ​គ្នាសូត្រ​អធិដ្ឋាន​វាលុកចេតិយ​ ដែល​គេ​ហៅ​តាម​សំដី​អ្នក​ស្រុក​ថា «បំបួស​ភ្នំខ្សាច់» សូត្រតំណាង​​ព្រះ​​ចូឡាមណី​ចេតិយ​នៅ​ឯ​ឋាន​ត្រៃ​ត្រឹង្ស​សួគ៌​ដោយ​បាលី​ថា ឥមំ វាលុកចេតិយំ ចុឡាមណិចេតិយំ អធិដ្ឋាមិ (ប្រែ​ថា) «ខ្ញុំ​សូម​តាំង​ចិត្ត​អធិដ្ឋាន​ព្រះ​ចេតិយ​ខ្សាច់​នេះ ឱ្យជា​របស់​ដំណាង​ព្រះ​ចូឡាមណី​ចេតិយ» នៅពេលដែល ដែលភ្នំខ្សាច់បានបំបួសរួចរាល់ ទើបពេលល្ងាចគេធ្វើពិធី ផ្សឹកភ្នំខ្សាច់នោះវិញ ដោយដកយកក្អមដែលកប់នៅកំពូលខ្សាច់ ដែលមានដោតនៅទង់ក្រពើរចំរុះពណ៌នោះ យកមកសូត្រធម៌ផ្សឹកវិញ នៅសាលាឆាន់ គណៈអាចារ្យវត្ត ត្រូវឱ្យ ពុទ្ធបរិស័ទ មកអង្គុយជុំគ្នា ដោយយកដៃម្ខាងភ្ជុំគ្នា លើកភ្នំខ្សាច់នោះ ហើយពុទ្ធបរិស័ទផ្សេងៗទៀត ត្រូវយកដៃមកប៉ះបន្តគ្នា ដើម្បីសម្រេចផលបុណ្យនេះ ។&lt;ref&gt; Chab Pin (1969) [https://www.elibraryofcambodia.org/ebook/preah-reach-pithi-thvea-tor-sor-meas-pheak-ti-3-ebook/ The 12-Month Royal Ceremony-Volume 3] Khmer Tradition Church of the Buddhist Academy of Cambodia p.157 &lt;/ref&gt;

== ប្រវត្តិប្រេត == 
'''Preta History'''

រៀងរាល់ខែ (ភទ្របទ) ដែលស្ថិតនៅក្រោមផ្ទៃមេឃពោរពេញ ទៅដោយពពកច្រើន បណ្តាលភាព ស្រអាប់ ក្នុងរាត្រីគ្មានពន្លឺព្រះចន្ទ័ ដែលពោពេញ​ដោយភ្លៀងរធ្លាក់ជោគជាំ ជាប្រចាំនេះ គេមានជំនឿថា ស្តេចយមរាជ (Yamaraj) និងបើកទ្វាឋាននរក ចំនួន ១៥ថ្ងៃ ដើម្បីដោះលែងពពួកប្រេត ឱ្យមកស្វែងរកអាហារសុីផង និង ជាក្ដីនឹករលឹកសាច់ញាតិរបស់ពួកគេដែលនៅរស់ផងដែរ ហើយវាជាការជួបញាតមិត្ត និង កូនចៅ របស់ពួកគេ ក្នុងរៀងរាល់១ឆ្នាំម្ដង ដើម្បីទទួលបាននូវកុសលផលបុណ្យ ដែលកូនចៅពួកគេបានធ្វើទានឧទ្ទិសបញ្ចូនមក តែបើកាលណាពួកប្រេតទាំងនោះខំស្វែងរកកុសលផលបុណ្យ របស់កូនចៅពួកគេទាំង ៧វត្ត (Seven Pagoda) នៅតែមិនឃើញ ប្រេតដែលជាញាតិទាំងនោះនិង ដាក់បណ្ដាសារ សាច់ញាតិ​ពួកគេ មិនឱ្យរកទទួលទានអ្វីបាន ដូចខ្លួនដែលជាប្រេតកំពុងរងទុកក្នុងការឃុំឃាំង នៅឋាននរកដូចគ្នា ។&lt;ref&gt; Lim Hak Kheang, Madeline Elizabeth Ehrman, Kem Sos (1974) [https://books.google.com.kh/books?id=OtQsAAAAMAAJ&amp;dq=%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%81%E1%9E%8F&amp;source=gbs_navlinks_s Contemporary Cambodian: The Social Institutions Foreign Service Institute basic course series] Foreign Service Institute, Original from the University of Michigan p.379 &lt;/ref&gt; 

=== រឿងព្រេង នៃពពួកប្រេត ===
'''The Legend of Preta'''
[[File:Preta 17th Century.jpg|thumb|Paintings of Preta asking Tathāgata help themselves to eat. Paintings from the 17th century. At the National Museum in Tokyo, Japan.​]]
  
ក្នុងគម្ពីរ តិរោកុឌ្ឌសូត្រ (Khuddaka Nikaya) បានបរិយាយថា ព្រះបាទពិម្ពិសារ (Bimbisara) ដែលកើតនៅឆ្នាំ 558 BC មុនគ.សករាជ ព្រះអង្គមានពួកញាតិមួយក្រុមបានបំពេញទានមិនបរិសុទ្ធ គឺបរិភោគអាហារ មុនព្រះសង្ឃ លុះពេលខាងមុខក៏បានលាចាកលោក ដោយសេចក្ដីប្រមាថទៅលើសាវៈ របស់ព្រះពុទ្ធបរមគ្រូ​ ក៏បានកើតទៅជាប្រេត ជាប់ឃុំឃាំងនៅឋាននរក ដោយមិនមានអាហារបរិភោគ ។ ពពួកប្រេតទាំងនោះតែងចូលតាមសុបិនទៅពន្យល់សប្តិសុំអាហារបរិភោគ ពីព្រះបាទពិម្ពិសារ ដោយការភិតភ័យក្នុងសុបិន ព្រះអង្គបានសុំឱ្យ អង្គតថាគត នៃព្រះពុទ្ធបរមគ្រូ ឱ្យជួយដោះស្រាយចម្ងល់នេះ ។ ព្រះពុទ្ធបរមគ្រូ បានសម្មាធិដកដួងវិញាណ ទៅកាន់ឋាននរក ក៏បានជួបពពួកប្រេតទាំងនោះកំពុងយំសោក ស្រេកឃ្លានអាហារជាពន់ពេក ព្រះអង្គក៏បានសួរអំពីហេតុការណ៍នេះ ហើយព្រះអង្គទ្រង់សម្ដែងថា &quot;ចាំមើលព្រះបាទពិម្ពិសារជាញាតិ របស់ម្នាលប្រេតទាំងឡាយទ្រង់ឱ្យទានអាហារដល់សាវៈ របស់ តថាគត នោះសាវៈរបស់អត្មាតថាគត និងសូត្រធម៌ចម្លងអាហារទាំងនេះ នឹងញាំងឱ្យសំរេចដល់ម្នាលប្រេតទាំងឡាយ&quot; ទុកជាកុសលផលបុណ្យដែលពួកគេបានឧទ្ទិសមក ។ ពេលនោះហើយទើបកើតមានការវេរចង្ហាន់ប្រគេនព្រះសង្ឃដើម្បីញាំងឱ្យអាហារទាំងអស់នោះបានដល់ ក្រុមញាត្តិការ របស់ពួកគេ ដែលផ្លាំងភ្លាត់ឧបប្រឌិតកើតជាកំណើតបាបកម្មទាំងអស់នេះ ហើយទំនៀមមួយនេះបានប្រតិបត្តិក្នុងសាសនាព្រះពុទ្ធដែលផ្សារផ្ជាប់ទៅនិងល្ធិជំនឿសែនដូនតា របស់ពលរដ្ឋ​កម្ពុជា មកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ។​&lt;ref&gt; Centre de documentation et de recherche sur la civilisation khmère (1981) [https://books.google.com.kh/books?id=AA0rAAAAMAAJ&amp;q=%E1%9E%96%E1%9E%B7%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%96%E1%9E%B7%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9A&amp;dq=%E1%9E%96%E1%9E%B7%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%96%E1%9E%B7%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9A&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiO0LvjianzAhXlyosBHZV7DFgQ6AF6BAgKEAM Culture khmère, Issue 1] CEDORECK, Original from the University of Michigan. &lt;/ref&gt;

== ពិធីបោះបាយបិណ្ឌ ==
'''Bay Ben Throwing Ceremony'''

[[File:Nswag, cambogia khmer, sito di bayon, testa di avalokiteshvara, XIII sec..JPG|thumb|Cambodia Avalokiteśvara 13th century, tranform to 108 Avatar Buddha Mahayana.]]

ពិធីបោះបាយបិណ្ឌ ជាពិធីមួយដែលត្រូវបានប្រារព្ធនៅចន្លោះម៉ោង​​ ៣ និង ម៉ោង​ ៤ ទាបភ្លឺ ដែលមនុស្សម្នា ត្រូវយកបាយបិណ្ឌនោះទៅបោះឱ្យពពួកប្រេត នៅក្បែរជុំវិញព្រះវិហារ ដើម្បីជាការរំដោះកម្មពៀរពពួកប្រេតទាំងនោះផង និង បានឧទ្ទិសជាអាហារ ឱ្យពពួកប្រេតទាំងនោះផង ។ នៅក្នុងគម្ពី [[បេតវត្ថុ]] (Patavatthu) មានការបរិយាយជាច្រើនអំពីពពួកប្រេត ដែលធ្លាប់កើតជាមនុស្ស ហើយមានបាបកម្មច្រើនពេលនៅរស់ ត្រូវបានធ្លាក់ខ្លួនជាប្រេត ដែលត្រូវបានឃុំឃាងនៅឋាននរក នៅពេលដែលបុណ្យកុសលរបស់ពួកគេតិច ពួកគេមិនអាចទៅចាប់ជាតិ និង មិនអាចនៅតែតោល នៅឋានមនុស្សដូចព្រលឹងវិញាណដ៏ទៃទៀតបានឡើយ សូម្បីតែសាច់ញាតិដែលបានឧទ្ទិសអាហារដោយចំឈ្មោះទៅកាន់ពពួកប្រេតទាំងនោះក្ដី ក៏ពួកគេមិនអាចទទួលបាននូវការឧទ្ទិសកុសលនោះឡើយ ពពួកប្រេតទាំងនោះមានការយំសោកបោកខ្លួនជាខ្លាំង ភាពរំជើបរំជួលបានដឹងដល់ សាវៈរបស់ព្រះពុទ្ធបរមគ្រូ នោះព្រះពុទ្ធស្រី ព្រះពោធិសត្វ អវលោកិតេស្វរៈ (Avalokiteśvara) ឬ [[ព្រះម៉ែគង់សុីអុីម]] (Guanyin) បានយាងចុះដោយផ្ទាល់ទៅឋាននរក និង បាននិមិតដុំបាយ បោះឱ្យពពួគប្រេតទាំងនោះ  &quot;ម្នាប្រេតទាំងឡាយ មុននិងបរិភោគដុំបាយទាំងនេះ ចូលក្ដាប់ដុំបាយទាំងនោះបង្ហាញទៅស្ដេច យមរាជ ដើម្បីជាការរំដោះកម្ម សម្រាលទោស មា្នលប្រេតទាំងឡាយឱ្យរួចចាកផុតទុក្ខ ទៅកើតក្នុងភពដ៏ល្អប្រសើរ&quot; ។ ដូចនិទានអំពីរឿងហេតុរបស់ពពួកប្រេតទាំងនេះទើបកើតមានពិធីបោះបាយបិណ្ឌ នេះកើតឡើង ការដែលយកបាយបិណ្ឌទៅដាក់នៅទីដ៏ទីសមគួរ គឺមិនអាចបានទៅដល់ពពួកប្រេតដែលជាញាតិដែលមានកម្មក្រាសឡើយ រមែងដោយការបោះបាយបិណ្ឌនេះឯង ការបោះបាយបិណ្ឌត្រូវដើរជុំវិញព្រះវិហារ និង បោះវាចេញមកក្រៅរបងព្រះវិហារ ពីព្រោះ ព្រះវិហារនីមួយៗ បានបញ្ចុះនៅខ្សែរសីមា ដែលមានអាថ័នការពារដ៏សាកសិដ្ឋ ដែលព្រលឹង និង វិញាណខ្មោចព្រាយបិសាចទាំងអស់មិនអាចទៅរំលោភបំពាន របងព្រំរបស់ព្រះវិហារវត្តបានឡើយ ដូចនេះពលរដ្ឋគ្រប់រូប គួរធ្វើទក្ខណាទានដល់ពពួកប្រេតទាំងឡាយ ដើម្បីជាការរំងាប់ភាពសោកសៅ របស់ពួកគេផង និង ការរំងាប់ការចងកំហឹងរបស់ពួកគេផង ដើម្បីជាបានជាសេចក្ដីស្ងប់សុខដល់យើងទាំងអស់គ្នា ។&lt;ref&gt; Sirīmedhī (Srī Q́ū) (Ghun.)​ (1950) [https://books.google.com.kh/books?id=fTjRAAAAMAAJ&amp;q=%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%81%E1%9E%8F&amp;dq=%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%81%E1%9E%8F&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwigypOa6a_zAhW-wjgGHZbABA4Q6AF6BAgCEAI Chappakaraṇābhidhamma] Roṅ Bumb Khmaer, Original from	the University of Michigan p.35 &lt;/ref&gt; &lt;ref&gt; United States. State Department (1974) [https://books.google.com.kh/books?id=LclIAQAAMAAJ&amp;dq=%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%81%E1%9E%8F&amp;source=gbs_navlinks_s Contemporary Cambodian, the Social Institutions, a Joint Project of the Foreign Service Institute and the Defense Language Institute]  Original from	University of Minnesota p.379 &lt;/ref&gt;

=== យល់ដឹងពីអង្ករ ដែលយកមកធ្វើបាយបិណ្ឌ ===

ការកាច់មួល លាបពណ៌ ពីក្រុមមនុស្សមួយចំនួន មកលើផ្នត់គំនិតដូនតាខ្មែរ ដោយពួកគេនិយាយថា ការបោះបាយបិណ្ឌចោល គឺជាការខ្ជះខ្ជាយស្រូវអង្ករ ពួកគេទាំងនោះមានការយល់ច្រឡំឆ្ងាយណាស់ អង្ករដែលយកមកធ្វើបាយបិណ្ឌ គឺជាអង្ករដំណើបសុទ្ធសាធ មិនមែនជាអង្ករធម្មតា ដែលពលរដ្ឋទូទៅយកមកដាំបាយហូបរាល់ថ្ងៃនោះទេ ពីព្រោះអង្ករដំណើបមានភាពទ្រលាន់ គេអាចយកមកហូបម្ដងម្កាលប៉ុនណោះ ដោយធ្វើជានំ និង បង្អែមផ្សេងៗ អង្ករដំណើបវាជាម្ស៉ៅមានភាគល្អិតដែលជាភាពធ្ងន់ដូចនេះ ការហូបចូលពោះ ធ្វើឱ្យឆាប់ឆ្អែត និង ធ្ងន់ក្នុងពោះ ដូចនេះហើយការប្រើអង្ករដំណើប បោះទៅឱ្យពពួកប្រេតអរូប ដូនតាខ្មែរយល់ថា បានធ្វើឱ្យពោះរបស់ពួកគេឆាប់ធ្ងន់ និង ឆាប់ឆ្អែត ទៅតាមការយល់ឃើញនេះ ហើយធ្វើឱ្យអង្ករដំណើបមានទីផ្សារ សប្បាយចិត្ត ទាំងអ្នកលក់ សប្បាយចិត្ត ទាំងប្រជាកសិករ សប្បាយចិត្ត ទាំងអ្នកធ្វើទាន សប្បាយចិត្ត ទាំងពពួកប្រេតអត់ឃ្លាន ដូចជាមិនឃើញមានសេចក្ដីឱ្យទោម្នេញចំពោះកិច្ចបោះបាយបិណ្ឌនេះសោះ នេះហើយការខ្សោយបញ្ញា នាំជាភាពអវិជ្ជា ដល់បុគ្គលមួយចំនួននោះ ។
* តើបុគ្គលមួយចំនួន ដែលតិះដៀលបាយបិណ្ឌទាំងអស់ នេះ ពួកគេហានបរិភោគបាយដំណើបរាល់ថ្ងៃដែរ ឬទេ ?
បើពួកគេអាចបរិភោគ បាយដំណើបរាល់ថ្ងៃបានមែន ខ្ញុំព្រះករុណា ដែលជាកូនចៅលាក់មុខ នៃមន្ត្រីក្រុមជុំនំនៀមទម្លាប់ខ្មែរពីបុរាណ ដែលចងក្រងនៅ ពិធីបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌនេះ និងសរសេរ រំលាយពិធីបោះបាយបិណ្ឌនេះចោល ។

=== ហេតុអ្វីពិធីបោះបាយបិណ្ឌ ធ្វើនៅចន្លោះម៉ោង ៣ និង ម៉ោង ៤ ទៀបភ្លឺ ? ===

* ដូនតាខ្មែរដែលបង្កើតពិធីមួយនេះលោកគិតណាស់ 
ពីម៉ោង ៦ ទៅ ម៉ោង ៧ ល្ងាច នៅតាមស្រុកស្រែចំការ ប្រជាពលរដ្ឋសម័យមុន ឆាប់ចូលសំរាកណាស់ ណាមួយ ជំនាន់មុន មិនមានភ្លើងអគ្គីសនី ផងនោះ ក្រោយពីភាពនឿយហត់ក្នុងការរករបរចិញ្ចឹមជីវិតនាពេលព្រឹកថ្ងៃ ពួកគាត់អាចសំរាកបានគ្រប់គ្រាន់ គេងឆ្អែតពេញរយៈពេល ៨ម៉ោង ងើបមកពេញភ្នែក មានសុខមាលភាពល្អ ក្នុងការមកធ្វើពិធីបោះបាយបិណ្ឌនេះ ដូនតាខ្មែរ គិតគូតាំងពីសុខមាលភាព របស់ប្រជាជន ក្នុងការមកធ្វើទាន បញ្ជូនកុសលផលបុណ្យនេះ និង មានរឿងតំណាលថា ខ្មោចអ្នកទោស ឬ ពពួកប្រេត ស្ថិតក្នុងឋាននរក ជាន់ទី៨ មានទ្វារចេញ៤ ត្រូវបានតំណាងឱ្យយាមទី៤ នៃពេលវេលាទាបភ្លឺ ហើយត្រូវបានយាមកាមដោយសេនាខ្មោចក្បាលសេះនិងក្បាលគោ ជាអ្នកក្ដោបក្ដាប់នៃដួងព្រលឹងរបស់ពពួកប្រេត នៅអបាយភូមិនេះ ។

* យូរៗទៅ ទៅជាពួកអគតិ ពួកអវិជ្ជា ពួកក្មេងរៀនបានតិច ពួករៀនជំនាញផ្សេងៗសោះ ចេញមកបកស្រាយ ទំនៀមទម្លាប់សាសនាខ្មែរ ប៉ាតណាប៉ាតណី មើលងាយសូម្បីតែផ្នត់គំនិត សាស្ត្រាចារ្យ ដូនតាខ្មែរ ដែលពួកលោកខំចងក្រង ទុកជាប្រយោជន៍មកដល់យើងសព្វថ្ងៃនេះ ។

=== ការរចនាបាយបិណ្ឌ ===

ខ្មែរពីបុរាណ តែងធ្វើបាយបិណ្ឌនីមួយៗ មានការរចនា ស្រស់ស្អាត ប្លែកពីគ្នា ដោយតុបតែង បន្ថែមជាពណ៌បាយបិណ្ឌនោះ ការដាក់ផ្កាលម្អ ការកាត់ទង់ក្រពើចំរុះពណ៌ ផ្សេងៗ យកទៅលម្អក្នុងចានបាយបិណ្ឌនោះ រួចទើបប្រមូលផ្ដុំគ្នាយកឡើងទៅព្រះវិហារជាមុនសិន ដើម្បីបង្ហាញនៅមុខបដិមា ព្រះពុទ្ធ ដើម្បីឱ្យទ្រង់ចម្រើនពរ   បន្ទាប់មកព្រះសង្ឃគ្រប់អង្គដល់ម៉ោងចេញមក សូត្របរា ទើបគេកំណត់ថា ស្ដេចយមរាជ បើកនូវទ្វារឋាននរក  ទើបគណៈអាចារ្យវត្ត ប្រាប់ពីរបៀបបោះបាយបិណ្ឌ ដើរនៅជុំវិញព្រះវិហារ តាមក្បួន ឧត្តរាព័ទ្ធ ដំណើរវិលបញ្ច្រាសទ្រនិចនាឡិកា តំណាងឱ្យពេលវេលាថយក្រោយ ទើបគេបោះបាយបិណ្ឌនោះចេញមកខាងក្រៅរបងព្រះវិហារ ដោយកំណត់ត្រឹមវេលា ៣ជុំ តំណាងឱ្យការទទួលបាននូវសម្បតិ្តអនិសង្ឃបី រួមមាន៖ រូបសម្បត្តិ ទ្រព្យសម្បត្តិ និង ចរិយាសម្បត្តិ ក្រោយមកទើបគណៈអាចារ្យវត្ត ធ្វើពិធីច្រូចទឹកលាងបាប ដល់ពពួកប្រេតជាសេចក្ដីបញ្ចប់ ។ ដោយអាចារ្យវត្តមួយចំនួនធំ មិនបានយល់ដឹងពីកិច្ចពិធីទាំងនេះ ទៅជាច្រូចទឹក ឱ្យប្រេតបានផឹកទឹក ដែលខុសពីទំនៀមខ្មែរបុរាណទាំងស្រុង និង ប្រាសចាកដោយឱ្យប្រជាពលរដ្ឋ យកបាយបិណ្ឌទៅសាលាឆាន់ និង បោះបាយបិណ្ឌលើរបងព្រះវិហារ ដែលមានបញ្ចុះខ្សែរសីម៉ា អាថ័នការពារយ៉ាងសាកសិទ្ធ ឬ បោះបាយបិណ្ឌ ប្រឡូកប្រឡាក់ក្នុងព្រះវិហ៊ារ ដោយការយល់ខុសទាំងស្រុង ។ នៅពេលពិធីបញ្ចប់ ព្រះសង្ឃផ្ទាល់ត្រូវដឹកនាំ កូនសិស្សលោក ចេញមកសំអាតបាយបិណ្ឌទាំងនោះជារាល់ថ្ងៃ រហូត ដល់បញ្ចប់ពិធីបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌនេះ ។ ការរចនាបាយបិណ្ឌ បានបណ្ដុះនៅផ្នត់គំនិតប្រជាពលរដ្ឋទូទៅ ឱ្យចេះកែប្រែផ្នត់គំនិតនៃការរស់នៅ ប្រកបដោយគតិនៃភាពជឿនលឿន ក្នុងបរិបទនៃសង្គមរស់នៅរបស់ខ្លួន ។&lt;ref&gt; Cambodia Buddhist Academy (1998) [https://books.google.com/books/about/Kambuja_suriy%C4%81.html?id=Vc3wik82cQsC Kambuja suriyā: dassanāvattī phsāy qaksarsāstr niṅ qaksarsāstr dūdau, Volume 52], Publisher: Buddhist Institute of Cambodia Original from the University of Wisconsin Madison &lt;/ref&gt;

=== អត្ថន័យនៃពិធីបោះបាយបិណ្ឌ ===

ពិធីបោះបាយបិណ្ឌ ជាពិធីដែលពលរដ្ឋកម្ពុជាបានបោះនូវដុំបាយឱ្យទៅ ពពួកប្រេតអត់ឃ្លាន ដែលពពួកប្រេតទាំងនោះអាច មានកំណើតកើតចេញពីកងទ័ពខ្មែរគ្រប់ជំនាន់ ដែលពលីជីវិតដើម្បីទឹកដី សុខចិត្តបាបចុះនរកក្លាយខ្លួនជាប្រេត ឱ្យតែការពារទឹកដីរបស់ខ្លួនបាន ទោះជាសម្លាប់ខ្មាំងសត្រូវអស់ជាច្រើនក៏មិនញញើតដៃនោះដែរ ពីព្រោះប្រទេសជាតិគឺសំខានសម្រាប់ជាតិសាសន៍ខ្មែរគ្រប់រូប តើពួកកងទ័ពខ្មែរទាំងអស់ ដែលមានចំនួនរាប់មុឺននាក់ស្លាប់ខ្លួន ដើម្បីការពារទឹកដី ហើយអាចកើតជាកំណើតប្រេតផងនោះ តើពួកគាត់សមធ្វើ ជាដូនតារបស់យើង ឬ ទេ ?

នៅពេលដែលអ្នក យកថវិកាខ្លួន ទៅទិញគ្រឿងស្រវឹង យកទៅលេងល្បែងអបាយមុខផ្សេងៗ ឬ យកលុយទៅចូលរួមបក្សនយោបាយណាមួយ វាជាចេទនានៃការស្វែងរកភាពសប្បាយ របស់អ្នកប៉ុនណោះ ដូចគ្នា ទៅនិងជំនឿរបស់អ្នកទៅបោះបាយបិណ្ឌ បានស្វែងរកភាពសប្បាយនៃដួងចិត្ត មានភាពស្រស់ស្រាយ និង ជ្រះថ្លានូវអារម្មណ៍របស់ខ្លួនផងដែរ ។

* អប់រំពលរដ្ឋខ្មែរ ឱ្យចេះ​នឹក​លឹកដឹងគុណ​ដល់​បុគ្គល​ដែល​បាន​ចែក​ឋាន​ទៅហើយក្ដី មិនថាជាសាច់ញាតិ ឬ ជាអ្នកដទៃ សុទ្ធតែអាចទទួលបាននូវដុំបាយ និង កុសលផលបុណ្យទាំងអស់នេះ ។

* អប់រំពលរដ្ឋខ្មែរ ឱ្យចេះ​បំពេញ​សេចក្តីល្អ និង 
ការអនុគ្រោះ​ដល់ព​ពួក​សត្វ​តិរច្ឆាន​ទាំងឡាយ និង សូម្បីតែ ពពួកប្រេតអរូបក្ដី សុទ្ធតែបានទទួលនៅសេចក្ដីអនិតនេះ ។​

* អប់រំពលរដ្ឋខ្មែរ ឱ្យចេះលះបង់ទ្រព្យធនក្រៅខ្លួន បន្តិចបន្តួចក្ដី ច្រើនក្ដី ប្រើប្រាសវាដើម្បីជួយដល់អ្នកដទៃ មិនថាអ្នកក្រក្សត់ អ្នកអត់ឃ្លាន មិនថាសត្វតិរិច្ឆាន ពពួកប្រេតអរូប ដែលមើលមិនឃើញក្ដី សុទ្ធតែទទួលបាននូវជំនួយមនុស្សធម៌នេះ ។

* អប់រំពលរដ្ឋខ្មែរ ឱ្យចេះលះបង់នូវពេលវេលាផ្ទាល់ខ្លួន ក្រោកម៉ោងទាបភ្លឺអត់ងងុយយ៉ាងណាក្ដី នូវតែមកបោះបាយបិណ្ឌ ចំណាយពេលវេលា និងមានដួងចិត្តជាអ្នកសង្គ្រោះពិត សង្គ្រោះសូម្បីតែពពួកប្រេតអរូបដែលមើលមិនឃើញ ។

នៅពេលដែលក្រុមមនុស្សមួយចំនួន វិភាគតាមការយល់ឃើញរបស់ខ្លួន មិនជឿរឿង ព្រលឹងខ្មោច ពួកនរកប្រេត ព្រាយបិសាច ពួកគេក៏ចាប់ផ្ដើមសាបព្រួសមនោគមន៍វិជ្ជានេះ លុបនៅពិធីសាសនា ទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណីរបស់ជាតិសាសន៍ខ្លួនជាបន្តបន្ទាប់ បន្តមក ពិធីបង្សុកូល និងពិធីផ្សេងៗទៀត ពេលនោះហើយដែលប្រទេសជាតិ ធ្លាក់ចុះនូវសីលធម៌ជាតិទាំងស្រុង ជំនឿអំពីវិទ្យាសាស្ត្រហួសហេតុ ការបោះបង់ប្រពៃណីសាសនារបស់ខ្លួន ពិភពលោកប្រែជាអសីលធម៌ ចាប់ផ្ដើមធ្វើសង្គ្រាមបំផ្លាញគ្នា លេងគិតពីអំពើបាប និង មនុស្សធម៌ ចំណាយលុយ ទៅលើគ្រឿងអវុធ ប្រឡៃមនុស្សជាតិ ការរាតត្បាតជំងឺឆ្លងដែលកាចសាហាវផ្សេងៗ ដូចជា Covid-19 ការបំផ្លាញបរិស្ថាន បង្កើតឱ្យមានគ្រោះធម្មជាតិកាន់តែធំជាងមុន កាន់តែសាហាវជាងមុន នេះហើយទើបជាវិនាសកម្មនៃការខាតបង់ពិតប្រាកដរបស់មនុស្សជាតិ ។

=== កិច្ចបោះបាយបិណ្ឌ និង ការហាមប្រាម ===

* តាមវត្តអារាមមួយចំនួនធំ គួរធ្វើរាជព័ទ្ធ ដោយការដោត ជារបងឬស្សីរាង្គបួនជ្រុង ដាក់នៅតាមជុំវិញ ក្បែរព្រះវិហារ ដើម្បីឱ្យប្រជាពលរដ្ឋ ងាយស្រួលក្នុងការបោះបាយបិណ្ឌ និង ដើម្បីសោភ័ណភាពអនាម័យ ក្នុងវត្តអារាមផងដែរ មិនគួរប្រើចានដែក ឬ កាធុន ចង្អេរផ្សេងៗ យកមកដាក់បាយបិណ្ឌដែលគេបានបោះនោះទេ ព្រោះនិងធ្វើឱ្យកិច្ចពិធីឃ្លាតឆ្ងាយ ពីវប្បធម៌របស់ខ្លួន មិនសមភ្នែក មិនគាប់ប្រសើរ ។

* នៅពេលធ្វើពិធីបោះបាយបិណ្ឌ គួរបិទភ្លើងទាំងអស់នៅជុំវិញព្រះវិហារ ឬ បន្ថយពន្លឺភ្លើងឱ្យនៅកម្រិតទាបបំផុត ហើយអនុញាតឱ្យមានតែភ្លើងធូប និង ភ្លើងទាន ប៉ុនណោះ ។

* ហាមបោះបាយបិណ្ឌក្រៅរបងវត្ត ពីព្រោះ នៅវេលាដែលយមរាជបើកទ្វារឋាននរក ពួកយមទូត ឬ យមបាល ដែលមានន័យថា ប៉ូលិសខ្មោច ឬ ឆ្មាំយាមដួងវិញាណ លោកមិនអាចការពារអ្នកពីវិញាណបិសាចផ្សេងៗដែលមានសីលវិជ្ជាខ្លាំងក្លានោះទេ ។

* ហាមបញ្ចេញសម្លេងប៉ះទង្គិចគ្នាដោយលឺសូរ ឆូងឆាំង នូវវេលាដែលយមរាជបើកទ្វារឋាននរក រយៈពេល ១ម៉ោង ៣០ នាទី ស្ដេចយមរាជ និង បើកទ្វារឋាននរកចាប់ពី ឋាននរក ជាន់ទី១ ដល់ ជាន់ទី៨ នោះមានន័យថា ខ្មោចព្រាយបិសាចទាំងអស់និងទៅរកអ្នកតាមប្រភពសម្លេងទាំងអស់នេះ ពីព្រោះវាដូចជាការប្រកូកប្រកាសហៅផងដែរ ។

* ស្វែងយល់ ពីពិធីបើកភ្នែកទី៣ ដើម្បីមើលឃើញ ប្រេត ប្រជាពលរដ្ឋដែលចង់ឃើញអាចសាកល្បងបាន ហើយអ្នកត្រូវទទួលខុសត្រូវ ដោយខ្លួនឯងអស់មួយជីវិត ជាដំបូងត្រូវ យកដីមូលជាដុំឃ្លី រួចហើយ យកកំបោរគូស សញ្ញាបូក នៅកែងជើងរបស់អ្នកទាំងសងខាង រួចយកឈាមប៉ាតត្រង់ថ្ងាសរបស់អ្នក បន្ទាប់មកយកក្រណាត់ខ្មៅរុំភ្នែករបស់អ្នក ហើយយកដុំដីនោះមកទំពារសុី ហើយពេលនោះអ្នកត្រូវឈរនៅចំពីមុខព្រះវិហារ រួចឱ្យមនុស្សម្នាក់ទៀតចងខ្សែរទៅនិងកដៃរបស់អ្នក រួចដឹកដៃបណ្ដើរអ្នកដើរជុំវិញព្រះវិហ៊ារបីជុំ ដោយសូត្រសំរាយពីភាសាសំស្ក្រឹតថា៖ វត្ថុស័ក្ដិសិទ្ធ ម្នាប្រេតអរូប បើមានពិត សូមឱខ្ញុំបានឃើញ អ្នកត្រូវទន្ទេញសូត្របែបនេះរហូតដល់គ្រប់ជំនួនជុំ ហើយមនុស្សទាំងអស់មិនអាចនៅក្បែរអ្នកនោះទេ ត្រូវនៅស្ងាត់ និងនៅតែឯង រួចសឹមអ្នកបើកក្រណាត់មើលចុះ ។ ពិធីនេះត្រូវបានសាកដោយក្រុមគ្រូបរោហិត ឈ្មោះលោកតាលុន រួចហើយគាត់ប្រាប់ថាអាចមើលឃើញពិតមែន គ.សករាជ ១៩៦៩ បងប្អូនប្រជាពលរដ្ឋអាចសាកបាន សូមអរគុណ ។

== លក្ខណៈ និង កំណត់ត្រា បុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ ==

បុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ គឺជាពិធីបុណ្សបែបសាសនា ដ៏ធំមួយរបស់កម្ពុជា ដែលរួមបញ្ចូលនៅ ជំនឿខ្មែរដើម ការគោពនៅសាសនាអ្នកតា បន្ទាប់មក បានរួមបញ្ចូលនៅជំនឿព្រហ្មញ្ញសាសនា និង ជំនឿពុទ្ធសាសនា ការរួមបញ្ចូលនៅជំនឿសាសនាទាំង៣ បានបង្កើតឱ្យមានពិធីបុណ្យដ៏ធំបែបលក្ខណៈប្រពៃណីជាតិនេះឡើង ដែលយើងថា &quot;បុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ&quot; ដែលមានកត់ត្រាក្នុងសិលាចរឹក នៅវត្តពោធិ៍ [[ខេត្តតាកែវ]] K.22 ស.វទី៧ កំណត់ត្រាសិលាចារឹក នៅ [[ប្រាសាទភ្នំបាខែង]] K.279c ស.វទី៩ និង កំណត់ត្រាសិលាចារឹក នៅ [[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] K.277 ស.វទី១២ ក្នុងរាជព្រះបាទ [[ជ័យវរ្ម័នទី៧]] ដែលហៅពិធីនេះថា ទសបិណ្ឌ ដែលមាន័យថា ដុំបាយទាំង១០ថ្ងៃ ។ ពិធីឧទ្ទិសបាយជូនទៅបុព្វបុរស ដូនតានេះ បានបន្តកើតមានរហូត ដល់រាជ [[ព្រះសត្ថាទី១]] គ.សករាជ ១៥៧៦-១៥៨៤ ទើបត្រូវលុបំបាត់ទាំងស្រុង ក្នុងរាជស្ដេចអង្គនេះ ដែលបានបំផ្លាញនៅ បដិមាព្រះ នៃសាសនាព្រហ្មញ្ញស្ទើរពាសពេញផ្ទៃប្រទេស បានបញ្ជារឱ្យពលសេនាវាយបំបាក់ដៃ ព្រះវិស្ណុ វាយបំបែក ព្រះកេស ព្រះព្រហ្ម និង វាយបំបែកខ្លួនព្រះឥសូរ និង បញ្ជារឱ្យយក គណៈគ្រូព្រាហ្មណ៍បរាហិតទាំងអស់យកទៅសម្លាប់ និង លុបរាល់ពិធីសាសនាព្រហ្មញ្ញទាំងអស់ផងដែរ បន្ទាប់មកបញ្ជារឱ្យគាស់រំលើង បដិមា ព្រះដ៏មានប្រភាគ អវតារ នៃសាសនា ព្រះពុទ្ធ យកទៅចោលក្នុងទន្លេថែមទៀតផង ការបាត់បង់នៅជំនឿសាសនា បានធ្លាក់ចុះនូវសីលធម៌ជាតិជាខ្លាំង ក្រោយមក ប្រទេសកម្ពុជាបានឆ្លងនៅជំងឺអាសន្នរោគ និង សម្បូរទៅដោយក្រុមចោរកម្ម ពាសពេញផ្ទៃប្រទេស ស្ដេចអង្គនេះបានយកពិធីលយកន្ទោងដែលដាក់នៅគ្រឿងចង្អាប ទៅប្រារព្ធនៅក្នុងពិធីចេញវស្សារបស់ព្រះ បានកើតមាននៅខ្មោចកំណាច ៣ ក្នុងកំណត់ត្រា ពង្សាវតារខ្មោច របស់កម្ពុជា នោះគឺ ខ្មោចដើមចេកជ្វា ព្រាយកន្ទោងខៀវ និង ព្រាយក្រឡាភ្លើង ឬ ហៅថាខ្មោចបំពេកូន នេះឯង និង កើតមានហេតុចម្លែកៗ ជាបន្តបន្ទាប់ទៀតដូចជា៖ វ៉ូងកណ្ដូបចុះមកសុីស្រូវរាស្ត្រ អស់ជាច្រើនរ៉ៃ បដិមា ព្រះពុទ្ធ មានស្រក់ឈាមនូវតាម ព្រះនេត្រ ផងដែរ ការបោះបង់នូវជំនឿសាសនារបស់ដូនតាអង្គរ ដែលមានជំនឿគោរពទៅលើព្រះ បានធ្វើឱ្យប្រទេសទាំងមូលបាត់បង់នៅសាមគ្គីភាព ទាំងស្រុង ការរៀបរាប់នេះ មានកត់ត្រាក្នុងឯកសារមហាបុរសខ្មែរ ឆ្នាំ ១៩២៩ ។ បុព្វបុរសយើង បានចំណាយកម្លាំងប្រាជ្ញាស្មារតីជាខ្លាំង ខិតខំ​រិះរក​មធ្យោបាយ​គ្រប់យ៉ាងដើម្បីរចនាទំនៀមនៃប្រពៃណីនេះ ឱ្យមានបែបបទផ្សេងពី​លក្ខណៈនៃពិធី​បុណ្យប្រទេសដទៃ និងបង្កប់គំនិតល្អៗទុកឱ្យកូនចៅខ្មែរជំនាន់ក្រោយយល់ដឹង តាមរយៈការផ្សារភ្ជាប់ទៅនឹង ពុទ្ធសាសនាផងដែរ ។ លក្ខណៈពិសេសនៃបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌនេះ គឺមានរយៈពេល១៥ថ្ងៃ មានការស្មូតនៅ បរាភវសូត្រ សេចក្ដីនាំវិនាសទាំង១២ និង មានការបោះបាយបិណ្ឌជាដើមនេះ ក្នុង​គម្ពីរ​សុត្តន្តបិដក ខុទ្ទកនិកាយ​​សុត្តនិបាត​ តតិយភាគ​ទី​៥៤ ​ទំព័រ​ទី​៣៦ ដែលកើតឡើងច្បាស់លាស់ក្នុងរាជ ព្រះបាទអង្គឌួង ។ នៅក្នុងគម្ពីរមង្គលសូត្រ ភាគទី២ ទំព័រ២២០ បាននិទានអំពីព្រាហ្មណ៍ម្នាក់ ឈ្មោះ ណុស្សោណិ ចូលទៅគាល់ព្រះដ៏មានព្រះភាគ ហើយទូលសួរថា &quot;បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន ខ្ញុំព្រះករុណាតែងឱ្យនូវទាន តែងធ្វើនូវសទ្ធា (ក្នុងការបរិច្ចាគទាន), សូមទាននោះ​សម្រេចចំពោះញាតិសាលោហិតទាំងឡាយ ដែលលះលោកនេះទៅហើយ, សូមញាតិ សាលោហិតទាំងនោះ ទទួលបរិភោគនូវទាននោះចុះ, បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន ព្រោះហេតុនោះ ទាននោះ រមែង សម្រេចដល់ញាតិសាលោហិតទាំងនោះដែរទេ!, តើញាតិសាលោ​ហិតនោះ បានបរិភោគ នូវទាននោះដែរទេ ?&quot; ។ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ទ្រង់ត្រាស់ថា '''&quot;ឋានេ ខោ ព្រាហ្មណ៍ ឧបកប្បតិ នោ អដ្ឋានេ&quot;'''៖ ម្នាល ព្រាហ្មណ៍ 
(ទាននោះ) តែងសម្រេចក្នុងហេតុដែលគួរបានផង និងហេតុដែលមិនគួរបានផង&quot; ទើបទ្រង់ ត្រាស់សម្ដែងនូវជាតិកំណើត៥ប្រភេទ ដែលមិនអាចទទួលនូវទានបានគឺ៖
* ១.និរយជាតិ កំណើតជាសត្វនរក
* ២.តិរច្ឆានជាតិ កំណើតជាសត្វ
* ៣.មនុស្សជាតិ កំណើតជាមនុស្ស
* ៤.ទេវជាតិ កំណើតជាទេវតា
* ៥.បេតជាតិ កំណើតជាប្រេត

ពីព្រោះកំណើតសត្វទាំងអស់នោះ សុទ្ធតែមានអាហាររបស់ខ្លួនដើម្បី សោយបរិភោគជាស្រេចហើយ ។ ប៉ុន្ដែនៅក្នុងបេតជាតិដដែលនេះ មានប្រេតមួយពួកដែលហៅថា &quot;បរទត្តូបជីវិកប្រេត&quot; ករណីនេះ ប្រសិនបើមិត្តភក្ដិ ឬញាតិសាលោ​ហិតណាម្នាក់ឧទ្ទិសទានឱ្យ អាចទទួលនូវទាននោះបាន ។ ព្រាហ្មណ៍ នោះទូលសួរព្រះសាស្ដា វិញម្ដង​ថា &quot;បពិត្រព្រះគោតមដ៏ចម្រើន ចុះបើប្រេតជាញាតិសាលោហិតនោះមិនបាន ទៅកើតទីនោះទេ, តើអ្នកណាទទួលបរិភោគនូវទាននោះ&quot; ។ ព្រះសាស្ដាទ្រង់ត្រាស់ថា &quot;ប្រេតដែលជា ញាតិសាលោហិតដទៃ របស់ប្រេតនោះទៀត ដែលជាអ្នកចូលទៅកើតក្នុងទីនោះដែរ តែងទទួលបរិភោគ នូវទាននោះ&quot; ។ ព្រាហ្មណ៍ទូលសួរបន្ថែមទៀតថា &quot;បពិត្រព្រះគោតមដ៏ចម្រើន ចុះបើប្រេតជាញាតិសាលោហិត នៃពួកប្រេតនោះមិនបានទៅ​​កើតក្នុងទីនោះទេ, តើអ្នកណាជាអ្នកទទួលបរិភោគនូវទាននោះ?&quot; ។ ទើបព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ទ្រង់ត្រាស់បញ្ជាក់យ៉ាងច្បាស់ថា '''&quot;អដ្ឋានំ ខោ ឯតំ ព្រាហ្មណ អនវកាសោ,​ យន្តំ ឋានំ វិវិត្តំ អស្ស ឥមិនា ទីឃេន អទ្ធុនា យទិទំ បេតេហិ ញាតិសាលោហិតេហិ, អបិច ព្រាហ្មណ ទាយកោបិ អនិប្ឆលោ&quot;'''៖ ម្នាលព្រាហ្មណ៍ ទីឋានណាដែលគប្បីស្ងាត់ចាក​ញាតិ សាលោហិត ដែលទៅកើតជាប្រេត ដោយកាលដ៏យូរលង់បែបនេះនុះ, ទីឋាននោះមិនអត់ឡើយ ហើយក៏មិនដែលទំនេរចន្លោះដែរ, នែព្រាហ្មណ៍ បើទោះបីដូច្នោះមែន ទាយក់ អ្នកឱ្យនូវទានហ្នឹងក៏មិនឥតផលឡើយ&quot; ។ នេះជាតឹកតាង ដែលបញ្ជាក់ថាប្រេតមួយឈ្មោះ “បរទត្តូបជីវិក ក៏ជាសត្វដែលរស់នៅ ព្រោះអាស្រ័យការ ឱ្យអំពីបុគ្គលដទៃ” ផងដែរ ហើយអាចទទួលនូវការឧទ្ទិសទានពីមនុស្សនេះបានផង ឬ ទទួលនូវអ្វីដែលមនុស្សយើងនេះ គ្រវែងចោលទៅ ពុំនោះទេពួកវាតែងទំពាស៊ីនូវគំរង់ទាំងឡាយ មានទឹកមាត់ឬកំហាក ឬក៏ទឹក សម្បោរ ជាដើម សមដូចព្រះអដ្ឋកថានៃសូត្រនោះពន្យល់ថា '''&quot;បិត្តិវិសយិកានំ ខេឡសិង្ឃាណិ កាទិវ សេន&quot;'''៖ អាហារនៃបេតជាតិទាំងឡាយ ប្រព្រឹត្តដោយអំណាចនៃគ្រឿ​ង​សម្អុយមានទឹក មាត់និងទឹក សម្បោរជាដើម ។ ព្រោះហេតុតែប្រេតពពួកនេះ អាចទទួលបានការឧទ្ទិសទាន និងរស់នៅអាស្រ័យ គ្រឿងស្មោក គ្រោកអំពីញាតិមិត្តឬ មនុស្សនេះហើយ ទើបព្រះអដ្ឋកថាចារ្យ លោកលើកយក រឿងព្រះពិម្ពិសារ នៃនិទាននេះ ថ្វាយទាន ដើម្បីឧទ្ទិសចំពោះពពួកប្រេតជាញាតិទាំងឡាយ ហើយដែលបុរាណាចារ្យខ្មែរ ស្រង់យកនូវ ចម្រៀកនេះឯងមកផ្ដិតទុកជាកម្មវិធីបុណ្យមួយហៅថា “បុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ” ដែលមានមានគោលដៅ ដូចបាន រៀបរាប់ខាងលើនេះ ។&lt;ref&gt; Nhim Pen (1953) [https://www.worldcat.org/title/Bra-traipiak-pali-n-secki-prae-ja-bhasa-khmaer/oclc/54215177 The Pali Trinity and Khmer Translation], Publisher: Cambodian Buddhist Academy, Institute : Phnom Penh, Cambodia &lt;/ref&gt;

== ពិធីចាក់ទឹកដូងថ្វាយព្រះបិតរ ==
'''Pouring coconut water to Ancestors''' 

'''ព្រះបិតរ''' ([[សំស្ក្រឹត]]: पितर) ([[អង់គ្លេស]]: Pitara) អានថា៖ បុិ-ត-រាក់ មានន័យថា បុព្វបុរស ឬ ដូនតារបស់ឪពុកម្ដាយ &lt;ref&gt; Wisdomlib - the greatest source of ancient and modern knowledge [https://www.wisdomlib.org/definition/pitara Pitara: 3 definitions, Languages of India and abroad] DDSA: The Molesworth Marathi and English Dictionary,  DDSA: The Aryabhusan school dictionary, Marathi-English,  Pali Text Society (1921-1925), “pitar”, in Pali-English Dictionary‎, London: Chipstead &lt;/ref&gt; 
នៅរៀងរាល់ថ្ងៃ១៤រោច ខែភទ្របទ អង្គព្រះមហាក្សត្រ និងប្រារព្ធពិធី ចាក់ទឹកដូងថ្វាយព្រះបិតរ ដែលមានន័យថា សេចក្ដីចម្រើនដល់ដួងវិញាណខន្ធដូនតា នៃអង្គព្រះមហាក្សត្រ ការច្រូចចាក់ទឹកដូង ជាកិច្ចពិធីនៃការឧទ្ទិសកុសលផលបុណ្យ របស់អង្គ​ព្រះមហាក្សត្រ ជូនចំពោះ​បុព្វបុរស ឬ ជូនចំពោះ​មរណៈ​កាល របស់ញាតិវង្សរបស់ព្រះអង្គ ។ នៅវេលាម៉ោង ៩ៈ០០ នាទីយប់ ទាំងគ្រួសាររាជវង្ស ទាំងនាមុឺនសព្វមុខមន្ត្រី ត្រូវអញ្ជើញមកជុំគ្នាក្នុងពិធី &quot;ប្រជុំបិណ្ឌ&quot; មានការតាំងតុចំនួន ៤ ជាតំណាង, តុទី១ មានតម្កល់ព្រះខ័ន៤ ដែលមានឆ្លាក់នូវសត្វទេពទាំង៤ តំណាងចតុទិស មានតុតាំងចំនួន ២ ទៀត មានតម្កល់នូវគ្រឿងមាស និង តុម្ខាងទៀតជាគ្រឿងប្រាក់ ជាដង្វាយសម្រាប់ថ្វាយព្រះបិតរ រីឯតុមួយទៀត មានតម្កល់កែវទឹកដូង តំណាងឱ្យទឹកលាងជំរះបាប មានមន្ត្រីបាគូ ៩នាក់ សូត្រថ្វាយពរសព្ទសាធុការ ទៅកាន់អង្គព្រះមហាក្សត្រ រួចចាក់ទឹកស័ង្ខលើបាតព្រះហស្ថព្រះជា បន្ទាប់មកក្រុមបាគូរថ្វាយស្លឹកព្នៅ១ស្លឹក ដល់ព្រះរាជា ដើម្បីសៀតព្រះកាណ៌ឆ្វេង (ត្រចៀក) ដើម្បីជាមង្គលសិរី ហើយក្រុមបុរោហិត បន្តសូត្របួងសួងព្រះបិតរ សូមឱ្យដូនតាព្រះមហាក្សត្រ ទ្រទ្រង់ព្រះរាជា និង ប្រជារាស្ត្រ ទូទាំងព្រះនគរ ក្រោយមកព្រះមហាក្សត្រ ចូលទៅចាក់ទឹកដូងដើម្បីលាងជំរះបាបជូនតារបស់ព្រះអង្គ ក៏ដូចជាក្រុមគ្រួសាររាជវង្ស នាមុឺនសព្វមុខមន្ត្រី ចូលទៅចាក់ទឹកដូងជាបន្តបន្ទាប់ រហូតដល់បញ្ចប់ពិធីនេះ ។&lt;ref&gt; Professor Pich Sal (1966) [https://books.google.com/books/about/Bidh%C4%AB_prac%C4%81%E1%B9%83_%E1%B9%AD%C3%A1p_b%C4%ABr_khae.html?id=8Eis4PLIPp0C The 12-Month Royal Ceremony], Publisher: Commission Des Moeurs et Coutumes of Buddhist Institute Cambodia, Original from University of California, Berkeley p.76 &lt;/ref&gt;

== ពិធីសែនលាដូនតា ==
'''Ancestor Farewell Ceremony'''
[[File:Ancestor Farewell Ceremony (Cambodia).jpg|thumb|Cambodian people offering food to Ancestor at 5:00 - 6:00 pm in Pchum Ben Day of the Big Meeting]]

* វេលាល្អសម្រាប់កិច្ចសែនដូនតា នៅតាមគេហដ្ឋាន ដែលកំណត់ដោយព្រហ្មាណ៍បាគូ ក្នុងរាជព្រះបាទអង្គឌួង ធ្វើឡើងនៅម៉ោង ៥:០០ នាទីល្ងាច ដែលតំណាងឱ្យការផ្សារភ្ជាប់ញាណទាំង៥ របស់មនុស្សដែលនៅរស់ ទៅភ្ជាប់ទំនាក់ទំនងទៅ និង មជ្ឈដ្ឋាននៃញាណខាងក្រៅតាមរយៈការអុចធូបឧទ្ទិសហៅ ។ 

នៅថ្ងៃ១៥រោច ខែភទ្របទ ដែលត្រូវនិងថ្ងៃចុងក្រោយ នៃពិធីបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ ពលរដ្ឋ​ខ្មែរមានជំនឿថា ដួង​វិញាណនៃក្រុមសាច់ញាតិរបស់ខ្លួននិងមកលាក្រុមគ្រួសាររបស់ពួកគេនៅថ្ងៃចុងក្រោយ ដែលគេតែងហៅថា ភ្ជុំធំ (Big Meeting) 
នៅល្ងាចម៉ោង ៥ៈ០០ - ៦ៈ០០ នាទីល្ងាច គេនិងរៀបចំបាយម្ហូបចំនីមួយថាស ដើម្បីសែនព្រេន អញ្ជើញដួងវិញាណនៃសាច់ញាតិមកសេពសោយអាហារ មួយពេលនេះ ដើម្បីឱ្យដួងវិញាណមកបរិភោគដោយស្រួលក្នុងផ្ទះរបស់ខ្លួនបាន គេត្រូវរៀបចំដង្វាយសែនព្រេនមួយថាសតូចទៀតទៅដល់ ព្រះកឹង ឬ យមទូត ទាំងពីរ ដែលគេសម្គាល់ថា ជាខ្មោចស និង ខ្មោចខ្មៅ ដែលជាអ្នកឃ្លាំមើលទៅនិងសកម្មភាពរបស់ដួងវិញាណ ដែលយើងបានឧទ្ទិសមកសេពសោយក្នុងផ្ទះរបស់យើង នៅក្នុងការសែនដង្វាយដល់យមទូត ត្រូវរៀបចំដង្វាយដូចជា ៖ ក្បាលមាន់ សាច់ជ្រូកបីជាន់ ពងទាប្រៃ អំបិលស ១កូនចាន និង ស្រាសមួយពែង ដើម្បីជាកិច្ចស្នើសុំ ។ កាលពីសម័យដើម នៃរាជ [[ព្រះបាទអង្គឌួង]] គេធ្វើពីធីសែនលាដូនតា ដោយបណ្ដែតកូនសំពៅតូចៗ បណ្ដែតកន្ទោង ឬ បណ្ដែតពែ រហូតមកដល់សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម គេក៏បានលុបចោលពិធីបណ្ដែតកូនសំពៅ និង ពិធីបណ្ដែតកន្ទោងនេះ ព្រោះប៉ះពាល់ទៅដល់បរិស្ថានទឹក ដូចនេះហើយទំនៀមបណ្ដែតកូនសំពៅសែនលាដូនតា ត្រូវបានបោះបង់ចោលមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ។ &lt;ref&gt; Professor Miech Pon (1999) [https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10410&amp;shelfbrowse_itemnumber=14130 Documentary on Khmer Traditions and Customs Part 3], Contributor: Hun Neang, Publisher: Officer of the Khmer Traditional Church of the Buddhist Academy of Cambodia p.391 &lt;/ref&gt; &lt;ref&gt; Professor Pich Sal (1966) [https://books.google.com.kh/books?id=8Eis4PLIPp0C&amp;q=%E1%9E%9F%E1%9F%82%E1%9E%93%E1%9E%8A%E1%9E%BC%E1%9E%93%E1%9E%8F%E1%9E%B6&amp;dq=%E1%9E%9F%E1%9F%82%E1%9E%93%E1%9E%8A%E1%9E%BC%E1%9E%93%E1%9E%8F%E1%9E%B6&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwi76aLt2bPzAhWDfd4KHVW7AYoQ6AF6BAgLEAM The 12-Month Royal Ceremony] Officer of the Khmer Traditional Church of the Buddhist Academy of Cambodia, Original from University of California, Berkeley p.76 &lt;/ref&gt;

=== ហេតុអ្វីខ្មែរបុរាណ សែនម្ហូបអាហារដូនតា នៅពេលល្ងាច នាថ្ងៃភ្ជុំបិណ្ឌចុងក្រោយ ? ===

បានជាខ្មែរបុរាណ សែនម្ហូបអាហារដូនតា នៅពេលល្ងាច ពីព្រោះបុរាណាចារ្យ លោកយល់ថា ព្រឹលឹងខ្មោចសាច់ញាតិមួយចំនួន ដែលមានបាបច្រើន មានសំពាយបុណ្យតិច មិនអាចបង្ហាញដួងព្រលឹងរបស់ខ្លួន ឱ្យត្រូវពន្លឺព្រះសូរិយានោះទេ កាំរស្មីពន្លឺព្រះសូរិយា និង ចែងចាំងរំលាយដួងព្រលឹងរបស់ពួកគេ ដូចនេះហើយ ដួងព្រលឹងដូនតារបស់ពួកគេខ្លាចពន្លឺព្រះអាទិត្យខ្លាំងណាស់ ទើបការសែនព្រេនត្រូវធ្វើនៅម៉ោង ៥ៈ០០ - ៦:០០ នាទីល្ងាច នៅពេលដែលពន្លឺព្រះអាទិត្យបានជ្រែទាប អន់ថយនូវពន្លឺកាំរស្មីរបស់ខ្លួន ទើបព្រលឹងខ្មោចនៃសាច់ញាតិ អាចចេញមកជួប និង មកទទួលទាននូវសំណែនសែនព្រេនទាំងអស់នេះ ។
ការសែនព្រេន នូវវេលាព្រឹក ឬ ថ្ងៃរសៀល វាជាការយល់ឃើញរបស់បងប្អូនប្រជាពលរដ្ឋ ដូចនេះ បុរាណាចារ្យ មិនដែលធ្វើការបង្ខិតបង្ខំ នៅសិទ្ធនៃការយល់ឃើញ តាមផ្នត់គំនិតរបស់បងប្អូននោះទេ បងប្អូនសែនដូនតា នូវវេលាណាមួយក៏បានដូចគ្នា ឱ្យតែបងប្អូន ធ្វើទៅ ទទួលបាននូវសេចក្ដីសុខផ្លូវចិត្ត ក្នុងជំនឿផ្លូវចិត្តដែលខ្លួនអ្នកផ្ទាល់បានយល់ឃើញ ។

== កិច្ចមិនគួរមានក្នុងពិធីបុណ្យកាន់បិណ្ឌ និង ភ្ជុំបិណ្ឌ ==

* គ្រប់វត្តអារាមទាំងអស់មិនគួរមានកិច្ចពិធីពូនភ្នំខ្សាច់នោះទេ ព្រោះពិធីនេះស្ថិតក្នុងរដ្ឋប្បវេណី នៃពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំខែ្មរ ។ កិច្ចដែលត្រឹមត្រូវ គឺពិធីបំបួសភ្នំខ្សាច់ការយកទង់ក្រពើចំរុះពណ៌ ទៅដោតលើភ្នំខ្សាច់ ។

* គ្រប់វត្តអារាមទាំងអស់មិនគួរមានកិច្ចពិធីស្រង់ព្រះ
នោះទេ ព្រោះពិធីនេះស្ថិតក្នុងរដ្ឋប្បវេណី នៃពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំខែ្មរ ។ កិច្ចដែលត្រឹមត្រូវ គឺពិធីបណ្ដែតកន្ទោង ធ្វើនៅតាមស្រះទឹកសមល្មមដែលមានក្នុងបរិវេណវត្ត ។ 

សូមកុំយកវប្បធម៌ប្រពៃណីទនៀមទម្លាប់របស់កម្ពុជាទៅបូកឡូកលាយឡំគ្នាបណ្ដាលបានជាការប្រព្រឹត្តខុសឆ្គងក្នុងរដ្ឋប្បវេណីខ្មែរ សូមអរគុណ ។ 

* ក្រុមបុរាណាចារ្យសង្ឃឹមថា ការចងក្រងប្រវត្តិបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ ដែលសិក្សាស្រាវជ្រាវអស់រយ:ពេលជាច្រើនឆ្នាំនេះ សូមឱ្យព្រះសង្ឃ ឬ គណៈគ្រប់គ្រងវត្តចែករំលែកអត្ថបទនេះទៅកាន់អាចារ្យវត្តទាំងអស់ទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា ដើម្បីឱ្យពួកគាត់បានយល់ដឹងបន្ថែម ជៀសវាងការនាំសាធុជនធ្វើខុសរដ្ឋប្បវេណីរបស់ជាតិខ្លូន ។

=== តើការសែនក្បាលទឹក មានក្នុងរដ្ឋប្បវេណី នៃការសែនដូនតាខ្មែរ ឬ ទេ ? ===

នៅក្នុងជំនឿរបស់ជនជាតិខ្មែរដើម ជំនឿសែនក្បាលទឹក ដែលគេប្រដូច ទៅនិងជំនឿសែនដូនតារបស់ជនជាតិខ្មែរ មិនមានទាល់តែសោះនៅក្នុងកំណត់ត្រារបស់កម្ពុជា វាជាទំនៀមរបស់បរទេសសុទ្ធសាធ យ៉ាងណាក្ដី សិទ្ធនៃការជឿរបស់បងប្អូនខ្មែរមួយចំនួន ក្នុងការសែនព្រេន នៃកិច្ចពិធីសែនក្បាលទឹកនេះ មិនត្រូវបានរារាំង និង មិនត្រូវបានលើកយកមកវែកញែក ដោយបុរាណាចារ្យនោះទេ វាជាសិទ្ធសេរីភាពនៃជំនឿ កុំឱ្យតែជំនឿនេះ ឬ ជំនឿណាមួយ ប៉ះពាល់ទៅដល់សង្គមជាតិកម្ពុជា ទើបជាជំនឿខុសច្បាប់ ។

== ពិធីលយកន្ទោង ==
'''Loy Kantong Ceremony'''
[[File:Kantong02.jpg|thumb|Kantong floating on water during Pchum Ben Day]]

ប្រវត្តិពិធីលយកន្ទោងដកស្រង់ចេញពីឯកសារ ប្រជុំរឿងព្រេងខ្មែរ ឆ្នាំ១៩៦៣ រឿង ជ័យអស្ចារ្យ ចម្បាំងខ្មែរសៀម អ្នកតាឃ្លាំងមឿងលោតចម្រូងសម្លាប់ខ្លួនកេណ្ឌទ័ពខ្មោច ​ចម្បាំងនៅ អូរ​ស្វាយ​ដូន​កែវ កងទ័ពសៀមដកថយដល់បាត់ដំបង មរណៈភាព អ្នកតាឃ្លាំងមឿង កើតមានពិធីលយកន្ទោងមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ។&lt;ref&gt; Khmer Commission Des Moeurs et Coutumes (1963) [https://books.google.com/books/about/Praju%E1%B9%83_r%E1%BA%8Fa%E1%B9%85_bre%E1%B9%85_khmaer.html?id=2ielTmHp6kAC Collection of Khmer legends Volume 8], Publisher: Buddhist Institute Cambodia Original from the University of Michigan &lt;/ref&gt; ពិធីលយកន្ទោង ឬ បណ្ដែតសំពៅជូនដូនតា ដកស្រង់ចេញពីឯកសារ ប្រជុំរឿងព្រេងខ្មែរ ភាគ៩  ឆ្នាំ១៩៦៣ រឿង នាយសំពៅ ៥០០ និទានពីឈ្មួញសំពៅចំនួន ៥០០នាក់ បានសំចតនៅកោះមួយ ត្រូវបានពពួកប្រេតចាប់បាន និងចង់យកមកធ្វើជាអាហារ ពេល​នោះ នាយ​សំពៅ​ម្នាក់ ជា​អ្នក​ឈ្លាស​វៃ នឹក​ឃើញ​ថា &quot;បើ​ទោះ​ជា​ត្រូវ​ស្លាប់ ក៏​ត្រូវ​តែ​ហ៊ាន​ប្រថុយ​និយាយ​តវ៉ា​ឱ្យអស់​ចិត្ត​សិន មិន​ត្រូវ​ឱ្យគេ​ផ្ដាច់​ជីវិត​ទទេ​ៗឡើយ&quot; គិត​ហើយ ក៏​តាំង​ស្មារតី​អង់​អាច និយាយ​ទៅ​កាន់​ស្ដេច​ប្រេត សូមឱ្យដោះលែង​ពួក​ខ្លួន, តែ​ស្ដេច​ប្រេត​នោះ​ឆ្លើយ​ថា &quot;យើង​ដោះ​លែងពួក​ឯង​ទៅ​វិញ​មិន​បាន​ទេ ព្រោះ​ពួក​យើង​ស្រេក​ឃ្លាន​ណាស់ បើ​លែង​ពួក​ឯង​ទៅ មិន​ដឹង​កាល​ណា​នឹង​បាន អាហារ ​ទៀត, ពួក​យើង​ខ្សត់​អាហារ​ណាស់ !” ។ នាយសំពៅពោល សុំ​លោក​លែង​ពួក​យើង​ទាំង​អស់​វិញ​ចុះ យើង​សន្យា​ថា &quot;នឹង​ទទួល​រក​អាហារ​ជូន​លោក រាល់​ឆ្នាំ លុះ​ត្រា​តែ​អស់​ជីវិត, បើ​លោក​ពិសា​យើង​ទៅ​នោះ លោក​បាន​ឆ្អែត​តែ​មួយ​គ្រា​ប៉ុណ្ណោះ, អំណ​តទៅ លោក​នឹង​ត្រូវ​អត់​ឃ្លាន​ទៀត, បើ​ពួក​យើង​សន្យា​នឹង​លោក​យ៉ាង​នេះ តើ​លោក​យក​ផ្លូវ​ណា ? លោក​សុខ​ចិត្ត​ពិសា​រូប​យើង​ឲ្យ​បាន​តែ​មួយ​ចម្អែត ឬ ​ក៏​សុខ​ចិត្ត​ទុក​ជីវិត​ឱ្យពួក​យើង ដើម្បី​ឱ្យពួកយើងទៅ​រក​អាហារ​ជូន​លោក​វិញ ? ។ ពួក​ប្រេត ឮ​សំណើរ​នៃ​នាយ​សំពៅដូច្នេះ ក៏​គិត​គ្នា​មួយ​សន្ទុះ ទើប​ព្រម​ដោះ​លែង​ពួក​គេ ហើយ​ផ្ដាំ​ផ្ញើ​ថា &quot;កាល​បើ​ពួក​អ្នក​បាន​ទៅ​ដល់​ស្រុក​ទេស​ខ្លួន​ហើយ កាល​ណា មាន​ខ្យល់​ជំនោរ​ធ្លាក់​មក​ពី​ទិស​ឯ​ជើង អ្នក​ទាំង​អស់​គ្នា ត្រូវ​ធ្វើ​ក្បួន​ផ្ទុក​ធញ្ញជាតិ និង​អាហារ​គ្រប់​យ៉ាង មាន​លាជ, សណ្ដែក, ល្ង, ដូង, អំបុក, ចេក ជាដើម បណ្ដែត​តាម​ខ្សែ​ទឹក​មក​ឱ្យយើង​ចុះ មិន​បាច់​នាំ​មក​ផ្ទាល់​ទេ, ជំនោរ​ខ្យល់ នឹង​បញ្ជូន​មក​ដល់​យើង​ហើយ&quot; ។ ឮ តែ​ប៉ុណ្ណេះ ពួក​អ្នក​សំពៅ អរ​រក​អ្វី​ប្រៀប​ពុំ​បាន ហើយ​ក៏​នាំ​គ្នា​ចុះ​សំពៅ​ចោកចោល បើក​ចេញ​ផុត​ពី​នោះ​យ៉ាង​ប្រញាប់ ។ លុះ​ទៅ​ដល់​ភូមិ​ស្រុក ជួប​ជុំ​គ្រួសារ​ហើយ ត្រូវ​នឹង​ពេល​ជិត​ដល់​រដូវ​ភ្ជុំផងដែរនោះ ដែល​ទឹក​ឡើង​ជា​លំដាប់​ផង អ្នក​ដែល​បាន​សន្យា​នឹង​ប្រេត​ទាំង​នោះ ក៏​នាំ​គ្នា​ធ្វើ​នំ​នែក រក​ចេក​អំពៅ លាជ ស្រូវ អង្ករ ផ្លែ​ឈើ ដែល​មាន​ក្នុង​រដូវ​នោះ ធ្វើ​ពោង​ពាយ ហើយ​ដាក់​បណ្ដែត​បញ្ជូន​ទៅ​ឱ្យប្រេត​តាម​ខ្សែ​ទឹក​រាល់​ៗឆ្នាំ ។ ដូចនិទានរៀបរាប់ខាងលើនេះ ទើបកើតមានកិច្ចពិធី លយកន្ទោង លយសំពៅ ផ្ទុកទៅដោយអាហារ បញ្ជូនឱ្យដូនតាមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ដោយសារតែការបណ្ដែតកន្ទោងស្លឹកផ្សេងៗ បានប៉ះពាល់ទៅដល់បរិស្ថានទឹក ទើបទំនៀមមួយនេះត្រូវបានលុបបំបាត់ផងដែរ ដោយហេតុបច្ចុប្បន្ននេះ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរមួយចំនួន ខ្វះការយល់ដឹង និង ទទួលរងនូវវប្បធម៌ប្រទេសដទៃ បាននាំយកពិធីនេះមកច្របល់និង [[ពិធីបុណ្យអុំទូក]] ម្ដងហើយម្ដងទៀត ដោយពួកគេមិនយល់ពីកិច្ចពិធីបែងចែកចំពោះ ខ្មោចព្រាយបិសាច ព្រះ និង ទេវតា នោះទេ សូមពលរដ្ឋខ្មែរមួយចំនួន បញ្ឈប់ដាច់ខាតរាល់ទង្វើរទាំងឡាយណាដែលប្រាសចាកពីទំនៀមវប្បធម៌ខ្មែរ ហើយនាំអន្តរាយដល់ប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់របស់ជាតិ សូមអរគុណ ។&lt;ref&gt; Khmer Commission Des Moeurs et Coutumes (1990) [https://books.google.com/books/about/Prajum_r%E1%BA%8Fan_bre%E1%B9%85_Khmaer.html?id=1FPNkquAQCoC Collection of Khmer legends Volume 9], Publisher: Buddhist Institute Cambodia Original from the University of California, Berkeley &lt;/ref&gt;

=== អំពីការលយកន្ទោង ===

កាលពីសម័យមុន វត្តអារាមមួយចំនួននៅកម្ពុជា តែងតែជួបប្រទះនៅគ្រោះទឹកជំនន់ ពិបាកក្នុងការទៅធ្វើបុណ្យ និង ពិបាកធ្វើពិធីបោះបាយបិណ្ឌខ្លាំងណាស់ ។ ក្រោយមក ពិធីបោះបាយបិណ្ឌ មិនអាចធ្វើទៅបាន ដូចនេះហើយ ក្រុមសាស្ត្រចារ្យខ្មែរបុរាណ បានបង្កើតឱ្យមានពិធី លយកន្ទោង ជំនួសវិញ ដែលបង្កើតឡើងតាំងពីសម័លង្វែក ក្នុងរាជព្រះបាទ [[ចន្ទរាជា]] មកម៉្លេះ ។ ជាដំបូងយើងត្រូវយល់ពាក្យ &quot;កន្ទោង&quot; 
ជាមនុសិន នៅក្នុងវចនានុក្រមពាក្យខ្មែរ ដោយសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ [[ជួន ណាត]] បានបកប្រែនៅពាក្យ កន្ទោង នេះ ដោយមានន័យថា៖ (ចាន, ភាជន៍​ធ្វើ​ដោយ​ស្លឹក​សម្រាប់​ដាក់​ភោជនាហារ ដាក់​ស្លា​បារី​បាន) ។  ដូចនេះយើងអាចយល់បានថា កន្ទោងមានន័យថា ចានធ្វើពីស្លឹក ដែលអាចដាក់នៅម្ហូបអាហារនិង បង្អែមចង្អាបបាន យើងយល់ដល់ចំនុចនេះហើយ យើងត្រូវយកមកពិចារណាត្រង់ចំនុចនេះ បើកន្ទោង ជាចានធ្វើពីស្លឹក ដែលអាចដាក់នៅដង្វាយម្ហូបអាហារបានផងដែរនោះ 
តើព្រះពោធិសាត់ឯណា ដែលត្រាសដឹងហើយ នៅសោយអាហារសែនទាំងនេះទៀតឬទេ ?!! ពិតណាស់គឺអត់ទេ ដូចនេះ កិច្ចពិធីដែលយកសឹ្លកមកធ្វើជាកន្ទោងនេះ គឺសម្រាប់តែពពួកខ្មោចព្រាយបីសាច ប៉ុនណោះ ដូចជា៖ ព្រាយកន្ទោងខៀវ កន្ទោងពែ កន្ទោងសំណែន ដោយសេចក្ដីពន្យល់នេះ ពលរដ្ឋខ្មែរគួរតែបញ្ឈប់ក្នុងការយកកន្ទោងទាំងនេះ ទៅបណ្ដែតក្នុងពិធីបុណ្យអុំទូក ឬ ពិធីចេញវស្សា ដែលប្រាសចាកនៅទំនៀមទម្លាប់របស់ខ្មែរបុរាណទាំងស្រុង ជាពិសេសរូបភាពឯកសារនៃក្រុមគ្រួសាររាជវង្ស ក្នុងប្រទេសកម្ពុជាយើងគ្មានទាល់តែសោះនៅការលយកន្ទោង ក្នុងពិធីបុណ្យអុំទូក និង ចេញវស្សារបស់ពុទ្ធសាសនា នេះ គិតចាប់ពីព្រះបាទនរោត្តម មកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ។

* ហើយទីវត្តអារាមមួយចំនួន ដែលមានស្រះទឹកសមល្មម គួរបង្កើតទំនៀមលយកន្ទោង ឬ លយសំពៅ 
នេះឡើងវិញ ដោយអាចជំនួស ពិធីបោះបាយបិណ្ឌបានដែលធ្វើទៅតាមរប្បវេណី នៃទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរបុរាណផងដែរ ។

'''ប្រការហាមប្រាម'''

ការហាមប្រាម ទៅលើកិច្ចពិធីលយកន្ទោង ឬ លយសំពៅ តាមមាត់ស្ទឹង បឹង ឬ តាមដងទន្លេធំៗ ដែលធ្វើឱ្យកខ្វក់ដល់បរិស្ថានទឹក ប្រាសចាកនូវក្រមសីលធម៌នៅក្នុងសង្គម ដែលធ្លាប់បានលើកឡើង ក្នុងឆ្នាំ ១៩៧២ ដោយលោក [[ត្រឹង ងា]] ដែលជា សាស្ត្រាចារ្យ នៃវិទ្យាស្ថាន ខ្មែរមន ។ ដូចនេះគួរធ្វើពិធីលយកន្ទោង ទៅតាមស្រះសមល្មម ដែលមាននៅក្នុងវត្ត ដោយភ្ជាប់ជាមួយនិងការសំអាតអនាម័យចេញ ។

== ចំណារពន្យល់ពាក្យ ភ្ជុំបិណ្ឌ ==

ហេតុអ្វីបុរាណាចារ្យ មិនប្រើពាក្យ &quot;បិណ្ឌភ្ជុំ&quot; ពីព្រោះនៅក្នុងវេយ្យករណ៍ពាក្យរបស់កម្ពុជា ពាក្យបិណ្ឌ គឺមានថ្នាក់ពាក្យជា នាមសព្ទ  ហើយពាក្យភ្ជុំ គឺមានថ្នាក់ពាក្យជា កិរិយាសព្ទ ដូចនេះ ថ្នាក់ពាក្យ ជាកិរិយាសព្ទ ត្រូវមានតួនាទីជាអ្នកនាំមុខ ឧទាហរណ៍: &quot;ទៅវត្ត&quot; យើងមិនអាចសរសេរថា &quot;វត្តទៅ&quot; បានទេ ព្រោះនិងធ្វើឱ្យពាក្យនេះ ក្លាយជាឃ្លាខុសឆ្គង សូមមើលវចនានុក្រមជាតិកម្ពុជា ដោយសម្ដេចសង្ឃរាជ [[ជួន ណាត]] ។

== ដូចឆ្នេះ ==
'''តើប្រេតមាននៅប្រទេសណាខ្លះ ?'''

'''តើប្រទេសណាខ្លះមានជំនឿសែនដូនតាដូចនិងប្រទេសកម្ពុជា ?'''

'''[[ប្រេត]]''' ([[អង់គ្លេស]]: Preta) ([[សំស្ក្រឹត]]: प्रेत អានថា៖ ប្រេត) ([[បាលី]]: पेत អានថា៖ បេតៈ) (ភាសាទីបេ: ཡི་དྭགས་ yi dags) ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាខ្មោចស្រេកឃ្លានគឺជាឈ្មោះសំស្ក្រឹតសម្រាប់ប្រភេទនៃជំនឿអរូបីដែលត្រូវបានពិពណ៌នានៅក្នុងសាសនាមួយចំនួនដូចជា៖ [[ហិណ្ឌូសាសនា]] [[ពុទ្ធសាសនា]]​ សាសនាតៅ សាសនា​អ្នកតា ដូចជា [[ចិន]] និង [[វៀតណាម]] ។&lt;ref&gt; Mason Walter (2010) 
 [https://books.google.com/books?id=_gKyQ66KA_cC Destination Saigon: Adventures in Vietnam] [[ISBN]]: 9781459603059 &lt;/ref&gt; ​ 

* [[ភូមា]]: ပြိတ္တာ (MLCTS: peiʔtà)
* [[ចិន]]: 餓鬼 (Pinyin: Èguǐ)
* [[ជប៉ុន]]: 餓鬼 (Rōmaji: Gaki)
* [[ខ្មែរ]]: ប្រេត (UNGEGN: Praet)
* [[កូរ៉េខាងត្បូង]]: 아귀 (RR: Agui)
* [[ឡាវ]]: ເຜດ (/pʰèːt/)
* [[ម៉ុងហ្គោលី]]: ᠪᠢᠷᠢᠳ (birid)
* [[ថៃ]]: เปรต (RTGS: pret)
* [[វៀតណាម]]: (ngạ quỷ)

== ឯកសារយោង ==</text>
      <sha1>k87dp5dimke0wpr0x0gnkhu9e85k9jt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>កូរ៉េខាងត្បូង</title>
    <ns>0</ns>
    <id>10786</id>
    <revision>
      <id>321930</id>
      <parentid>318081</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T01:43:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RandomPoopedBoi</username>
        <id>27248</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Change of leadership</comment>
      <origin>321930</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="146094" sha1="078jl2iki2n1y7orpitbkkicyk4doqj" xml:space="preserve">{{ប្រអប់ព័ត៌មាន ប្រទេស
| conventional_long_name = សាធារណ​រដ្ឋ​កូរ៉េ
| native_name            = {{nobold|대한민국 {{small|([[ភាសាកូរ៉េ]])}}}}
| common_name            = កូរ៉េខាងត្បូង
| image_flag             = Flag of South Korea.svg
| flag_type              = [[ទង់ជាតិកូរ៉េខាងត្បូង|ទង់ជាតិ]]
| symbol_type            = [[វរលញ្ឆករកូរ៉េខាងត្បូង|វរលញ្ឆករ]]
| image_coat             = Emblem of South Korea.svg
| other_symbol           = &lt;div style=&quot;padding:0.3em;&quot;&gt;[[File:Seal of South Korea.svg|border|85px|]]&lt;/div&gt;
| other_symbol_type      = [[ត្រានៃកូរ៉េខាងត្បូង|ត្រាជាតិ]]៖
| national_motto         = 
| national_anthem        = 애국가&lt;br /&gt;[[ភ្លេងជាតិកូរ៉េខាងត្បូង|អែគុកកា]] &lt;br /&gt;{{small|&quot;ចម្រៀងស្នេហាជាតិ&quot;}}{{center|[[File:National anthem of South Korea, performed by the United States Navy Band.wav]]}}
| image_map              = South Korea on the globe (South Korea centered).svg
| image_map_caption      = ទីតាំងប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូង (ក្រហម) នៅលើភូគោល
| capital_type           = រដ្ឋធានី
| capital                = [[សេអ៊ូល]]
| coordinates            = {{Coord|37|33|N|126|58|E|type:city}}
| largest_city           = capital
| official_languages     = [[ភាសាកូរ៉េ]]&lt;br/&gt;[[ភាសាសញ្ញាកូរ៉េ]]&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.law.go.kr/%EB%B2%95%EB%A0%B9/%ED%95%9C%EA%B5%AD%EC%88%98%ED%99%94%EC%96%B8%EC%96%B4%EB%B2%95/|title=[시행 2016.8.4.] [법률 제13978호, 2016.2.3., 제정] (Enforcement 2016.8.4. Law No. 13978, enacted on February 3, 2016) |year=2016 |accessdate=July 26, 2017}}&lt;/ref&gt;
| languages_type         = [[អក្សរផ្លូវការ]]
| languages              = [[ហាន់ហ្គឹល]]
| ethnic_groups          = {{plainlist|
* ៩៥.១% [[ជនជាតិកូរ៉េ|កូរ៉េ]]
* ៤.៩% [[ប្រជាសាស្ត្រកូរ៉េខាងត្បូង|ជនជាតិផ្សេងៗទៀត]]
}}
| ethnic_groups_year     = ២០១៩
| ethnic_groups_ref      = &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.koreatimes.co.kr/www/nation/2020/07/742_283632.html|title=Foreign population in Korea tops 2.5 million|date=February 24, 2020|website=The Korea Times}}&lt;/ref&gt;
| religion               = {{ublist |item_style=white-space;
  |៥១%&amp;nbsp;គ្មានជំនឿសាសនា
  |៣១%&amp;nbsp;[[គ្រិស្តសាសនានៅកូរ៉េ|គ្រិស្តសាសនា]]{{refn|group=ស|name=christian|ក្នុងនោះមាន ២១% កាន់[[ប្រូតេស្តង់|និកាយប្រូតេស្តង់]] និង ១០% ទៀតកាន់[[ព្រះសហគមន៍កាតូលិកនៅកូរ៉េខាងត្បូង|និកាយកាតូលិក]]។}}
  |១៧%&amp;nbsp;[[ព្រះពុទ្ធសាសនាកូរ៉េ|ព្រះពុទ្ធសាសនា]]
  |១%&amp;nbsp;[[សាសនានៅកូរ៉េខាងត្បូង|សាសនាផ្សេងៗទៀត]]
  }}
| religion_year          = ២០២៣
| religion_ref           = &lt;ref&gt;{{cite web |trans-title=Status of religious population and religious activities in South Korea (2023) |url= https://hrcopinion.co.kr/en/archives/28464 |access-date=12 December 2024​ |title=(ជាភាសាកូរ៉េ) 통계청 제19차 인구주택총조사(2015) |date= December 12, 2023 }}&lt;/ref&gt;
| government_type        = [[ឯកត្តរដ្ឋ]]​ [[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]]
| leader_title1          = [[ប្រធានាធិបតីកូរ៉េខាងត្បូង|ប្រធានាធិបតី]]
| leader_name1           = [[លី​ ជែម្ញ៉ុង]]
| leader_title2          = [[នាយករដ្ឋមន្ត្រីកូរ៉េខាងត្បូង|នាយករដ្ឋមន្ត្រី]]
| leader_name2           = [[លី ជូហូ]] (ស្ដីទី)&lt;br/&gt;[[គីំម មីនសក]] (ជាប់ឆ្នោត)
| leader_title3          = [[ប្រធានរដ្ឋសភាកូរ៉េខាងត្បូង|ប្រធានរដ្ឋសភា]]
| leader_name3           = [[វូ វនស៊ីគ]]
| legislature            = [[រដ្ឋសភា​ (កូរ៉េខាងត្បូង)|រដ្ឋសភា​]]
| sovereignty_type       = [[ប្រវត្តិសាស្ត្រកូរ៉េខាងត្បូង|និម្មិតកម្ម]]
| established_event2     = [[អាណាចក្រចូសន់បុរាណ|អាណាចក្រដំបូង]]
| established_date2      = ប្រ. សតវត្សរ៍ទី៧ មុន គ.ស.
| established_event3     = [[សាមកុកស៊ីដៃ|សាមកុកកូរ៉េ]]
| established_date3      = ៥៧ មុន គ.ស.
| established_event4     = [[សម័យរដ្ឋខាងជើង និងត្បូង|នគរផារ៉េ និងស៊ីលឡា]]
| established_date4      = ៦៦៨
| established_event5     = រាជវង្ស[[កូរ្យ៉ូ]]
| established_date5      = ៩១៨
| established_event6     = រាជវង្ស[[ចូសន់]]
| established_date6      = ១៧ កក្កដា ១៣៩២
| established_event7     = [[ចក្រភពកូរ៉េ]]
| established_date7      = ១២ តុលា ១៨៩៧
| established_event8     = [[កូរ៉េក្រោមការត្រួតត្រារបស់ជប៉ុន|កម្មសិទ្ធិជប៉ុន]]
| established_date8      = ២២ សីហា ១៩១០
| established_event9     = [[សេចក្តីប្រកាសឯករាជ្យភាពកូរ៉េ|ប្រកាសឯករាជ្យ]]
| established_date9      = ១ មីនា ១៩១៩
| established_event10    = [[រដ្ឋាភិបាលបណ្តោះអាសន្ននៃសាធារណរដ្ឋកូរ៉េ|រដ្ឋាភិបាលបណ្តោះអាសន្ន]]
| established_date10     = ១១ មេសា ១៩១៩
| established_event11    = [[ចក្រភពជប៉ុន|ជប៉ុន]][[ទិវាជ័យជំនះលើជប៉ុន|ចុះចាញ់សង្គ្រាម]]
| established_date11     = ២ កញ្ញា ១៩៤៥
| established_event12    = [[រដ្ឋាភិបាលយោធានៃកងទ័ពអាមេរិកនៅកូរ៉េ|រដ្ឋបាលអាមេរិក]]នៃភូមិភាគខាងត្បូងកូរ៉េត្រង់[[ខ្សែស្របទី៣៨]]
| established_date12     = ៨ កញ្ញា ១៩៤៥
| established_event13    = [[សាធារណរដ្ឋកូរ៉េទីមួយ|ប្រកាសជាសាធារណរដ្ឋ]]
| established_date13     = ១៥ សីហា ១៩៤៨
| established_event14    = [[រដ្ឋធម្មនុញ្ញកូរ៉េខាងត្បូង|រដ្ឋធម្មនុញ្ញបច្ចុប្បន្ន]]
| established_date14     = ២៥ កុម្ភៈ ១៩៨៨
| area_size              = 1 E7
| area_km2               = ១០០,៣៦៣
| area_rank              = ទី១០៧
| area_footnote        = &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/korea-south/#geography|title=South Korea|date=February 27, 2023|publisher=Central Intelligence Agency|via=CIA.gov|access-date=16 December 2024|archive-date=January 10, 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210110072816/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/south-korea#geography|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;South Korea country profile&quot;&gt;{{cite web |title=South Korea country profile |url=https://www.bbc.com/news/world-asia-pacific-15289563 |website=BBC News |access-date=16 December 2024 |date=October 17, 2023 |archive-date=January 27, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240127202409/https://www.bbc.com/news/world-asia-pacific-15289563 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;auto&quot;&gt;{{cite encyclopedia|url=https://data.oecd.org/inequality/income-inequality.htm|title=Inequality – Income inequality – OECD Data|publisher=OECD|access-date=16 December 2024|archive-date=July 1, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220701171540/https://data.oecd.org/inequality/income-inequality.htm|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
| percent_water          = ០.៣
| population_estimate    = {{IncreaseNeutral}} ៥១,៩៦៦,៩៤៨&lt;ref&gt;{{Cite CIA World Factbook|country=Korea South|access-date=7 March 2024}}&lt;/ref&gt;
| population_density_rank = ទី១៥
| population_density_km2 = ៥០៧
| population_estimate_rank = ទី២៨
| population_estimate_year = ២០២៣
| GDP_PPP_year           = ២០២៤
| GDP_PPP                = {{Increase}} ៣.២៥៨ ទ្រីលានដុល្លារ&lt;ref name=&quot;IMFWEO.KR&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2024/October/weo-report?c=542,&amp;s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&amp;sy=2022&amp;ey=2029&amp;ssm=0&amp;scsm=1&amp;scc=0&amp;ssd=1&amp;ssc=0&amp;sic=0&amp;sort=country&amp;ds=.&amp;br=1 |title=World Economic Outlook Database, October 2024 Edition. (South Korea) |publisher=[[មូកនិធីរូបិតវត្ថុអន្តរជាតិ]] |website=www.imf.org |date=October 22, 2024 |access-date=16 December 2024}}&lt;/ref&gt;
| GDP_PPP_rank           = ទី១៤
| GDP_PPP_per_capita     = {{increase}} ៦២,៩៦០ ដុល្លារ&lt;ref name=&quot;IMFWEO.KR&quot;/&gt;
| GDP_PPP_per_capita_rank = ទី២៨
| GDP_nominal            = {{Increase}} ១.៨៦៩ ទ្រីលានដុល្លារ&lt;ref name=&quot;IMFWEO.KR&quot;/&gt;
| GDP_nominal_rank       = ទី១៤
| GDP_nominal_year       = ២០២៤
| GDP_nominal_per_capita_rank = ទី៣៣
| GDP_nominal_per_capita = {{increase}} ៣៦,១៣១ ដុល្លារ&lt;ref name=&quot;IMFWEO.KR&quot;/&gt;
| Gini_year              = ២០២១
| Gini                   = ៣៣.៣
| Gini_change            = decrease
| Gini_rank              = 
| Gini_ref               = &lt;ref&gt;{{cite encyclopedia|url=https://data.oecd.org/inequality/income-inequality.htm|title=Inequality – Income inequality – OECD Data|publisher=OECD|access-date=12 កុម្ភៈ 2022}}&lt;/ref&gt;
| HDI                    = ០.៩២៥&lt;!-- អនុញ្ញាតតែតួលេខប៉ុណ្ណោះ រវាង ០ និង ១។ --&gt;
| HDI_rank               = ទី១៩
| HDI_ref                = &lt;ref name=&quot;HDI&quot;&gt;{{Cite web |date=March 13, 2024 |title=Human Development Report 2023/2024 |url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240313164319/https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf |archive-date=March 13, 2024 |access-date=16 December 2024 |publisher=[[កម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍សហប្រជាជាតិ]] }}&lt;/ref&gt;
| HDI_change             = increase&lt;!-- Increase/decrease/steady. --&gt;
| HDI_year               = ២០២២
| currency               = [[វ៉ុន]] (₩)
| currency_code          = KRW
| calling_code           = [[លេខទូរស័ព្ទនៅកូរ៉េខាងត្បូង|+៨២]]
| drives_on              = ស្តាំ
| date_format            = {{unbulleted list|yyyy년 m월 d일|yyyy. m. d. ([[សករាជ|ស.រ]])}}
| utc_offset             = +៩
| time_zone              = [[ម៉ោងស្តង់ដាកូរ៉េ]]
| iso3166code            = KR
| cctld                  = [[.kr]] • [[.한국]]
| wikidata            = Q884
}}
'''ប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូង''' ដោយមានឈ្មោះជាផ្លូវការថា '''សាធារណរដ្ឋកូរ៉េ''' គឺជាប្រទេសមួយស្ថិតនៅតំបន់[[អាស៊ីខាងកើត|អាស៊ីបូព៌ា]] ត្រង់ភាគខាងត្បូងនៃ[[ឧបទ្វីបកូរ៉េ]] ដោយមានព្រំដែនគោកជាប់នឹងប្រទេស[[កូរ៉េខាងជើង]]។{{refn|group=ស|ព្រំដែនកូរ៉េខាងត្បូងជាមួយកូរ៉េខាងជើង គឺជាព្រំដែនជម្លោះ ដោយប្រទេសទាំងពីរបានអះអាងទាមទារឧបទ្វីបកូរ៉េទាំងមូលជាទឹកដីរបស់ខ្លួន។}} កូរ៉េខាងត្បូងមានព្រំដែនទឹកជាប់[[សមុទ្រលឿង]]នៅភាគខាងលិច រីឯព្រំដែនខាងកើតជាប់នឹង[[សមុទ្រជប៉ុន]]។&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Korea - Geography and Maps {{!}} Goway Travel|url=https://www.goway.com/travel-information/asia/korea/geography-and-maps/|website=www.goway.com}}&lt;/ref&gt; ប្រទេសនេះមានប្រជាជនសរុបជាង ៥១ លាននាក់ ហើយក្នុងនោះមានប្រជាជនប្រហែល ២៥ លាននាក់ (ជិតពាក់កណ្តាលប្រជាជនសរុប) រស់នៅក្នុង[[តំបន់រដ្ឋធានីសេអ៊ូល]]។ ទីក្រុងសំខាន់ៗផ្សេងទៀតរួមមាន [[អ៊ីនឆុន]] [[ប៊ូសាន]] និង[[ដែហ្គូ]]។

មនុស្សបានចាប់ផ្តើមចូលមកតាំងទីលំនៅក្នុងឧបទ្វីបកូរ៉េដំបូងនៅយុគសម័យ[[យុគប៉ាឡេអូលីទិកក្រោម|ប៉ាឡេអូលីទិកក្រោម]]។ ព្រះនគរកូរ៉េដំបូងត្រូវបានកត់ត្រានៅក្នុងកំណត់ត្រាចិននៅដើមសតវត្សទី៧ មុន គ.ស.។ បន្ទាប់ពីការបង្រួបបង្រួមនគរទាំងបីនៅចុងសតវត្សទី៧ រួច ប្រទេសកូរ៉េត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយរាជវង្ស[[កូរ្យ៉ូ]] (គ.ស. ៩១៨–១៣៩២) និង[[ចូសន់|រាជវង្សចូសន់]] (គ.ស. ១៣៩២–១៨៩៧)។ [[ចក្រភពកូរ៉េ]] (១៨៩៧–១៩១០) ត្រូវបានកាត់បញ្ចូលទៅក្នុង[[ចក្រភពជប៉ុន]]នៅឆ្នាំ១៩១០&lt;ref&gt;{{Cite web|title=20th CENTURY: Korea as a Colony of Japan, 1910-1945 {{!}} Central Themes and Key Points {{!}} Asia for Educators {{!}} Columbia University|url=http://afe.easia.columbia.edu/main_pop/kpct/kp_koreaimperialism.htm|website=afe.easia.columbia.edu}}{{Dead link|date=ឧសភា 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; ហើយការត្រួតត្រារបស់​ជប៉ុន​បាន​បន្តរហូតដល់ចប់​[[សង្គ្រាមលោកលើកទី២|សង្គ្រាមលោកលើកទី២]]។ ក្រោយ​មក ប្រទេស​កូរ៉េក៏​ត្រូវ​បាន​បែង​ចែក​ទៅជា​ពីរ​ផ្នែកផ្សេងគ្នាគឺ តំបន់ភាគខាងជើងកាន់កាប់ដោយ[[សហភាពសូវៀត]] និងភាគខាងត្បូងកាន់កាប់ដោយ[[សហរដ្ឋអាមេរិក]]។ ការចរចាបង្រួបបង្រួមប្រទេសបានប្រព្រឹត្តិធ្វើឡើង ប៉ុន្តែមិនបានផលអ្វីឡើយ និងជាលទ្ធផល ទឹកដីខាងត្បូងក៏បានក្លាយជាសាធារណរដ្ឋកូរ៉េនៅខែសីហាឆ្នាំ១៩៤៨&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2016-08-15|title=US Enters the Korean Conflict|url=https://www.archives.gov/education/lessons/korean-conflict|website=National Archives|language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Korea: A History Of The North-South Split|url=https://news.sky.com/story/korea-a-history-of-the-north-south-split-10449691|website=Sky News|language=en}}&lt;/ref&gt;​ ខណៈទឹកដីខាងជើងបានក្លាយជា[[កូរ៉េខាងជើង|សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតប្រជាធិបតេយ្យកូរ៉េ]]នៅឆ្នាំដដែរ។

ក្នុងឆ្នាំ១៩៥០ ​កូរ៉េ​ខាងជើងបានបើក[[ប្រតិបត្តិការផុកភឹង|ការឈ្លានពាន]] និង​បង្ក​ឱ្យ​ផ្ទុះ​[[សង្គ្រាមកូរ៉េ]]ឡើង ដោយវាបានបញ្ចប់ទៅវិញនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៥៣ បន្ទាប់ពីមានការចូលធ្វើអន្តរាគមន៍ពី[[កងបញ្ជាការសហប្រជាជាតិ]]ដឹកនាំដោយសហរដ្ឋអាមេរិក និង[[កងទ័ពស្ម័គ្រចិត្តប្រជាជន]]ចិន រួមជាមួយជំនួយខ្លះៗពី[[សហភាពសូវៀត]]។ សង្គ្រាមនោះបានសម្លាប់ជីវិតមនុស្សអស់ ៣ លាននាក់ និងនាំឱ្យសេដ្ឋកិច្ចកូរ៉េទាំងមូលវិនាសខ្ទិចខ្ទាំ។ ក្រោយសង្គ្រាមបានបញ្ចប់ លោក[[រី ស៊ឹងម៉ាន់]]បានបន្តដឹកនាំ[[សាធារណរដ្ឋកូរ៉េទីមួយ]]រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៦០ នៅពេលដែលលោកត្រូវប្រឈមនឹង[[បដិវត្តន៍ខែមេសា|បដិវត្តន៍ទាមទារឱ្យចុះចេញពីតំណែង]]។ ជាលទ្ធផល [[សាធារណរដ្ឋកូរ៉េទីពីរ|សាធារណរដ្ឋទីពីរ]]បានប្រកាសឡើង ប៉ុន្តែរដ្ឋាភិបាលថ្មីមិនបានបំពេញតាមតម្រូវការ និងគោលបំណងនៃបដិវត្តន៍មុនឡើយ។ សាធារណរដ្ឋទីពីរត្រូវបានផ្តួលរំលំនៅក្នុង[[រដ្ឋប្រហារ ១៦ ឧសភា|រដ្ឋប្រហារថ្ងៃទី១៦ ខែឧសភា]] ឆ្នាំ១៩៦១ ដែលដឹកនាំដោយលោក[[ផាក ចងហ៊ី]] ហើយ[[សាធារណរដ្ឋកូរ៉េទីបី|សាធារណរដ្ឋទីបី]]ក៏បានប្រកាសឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៦៣។ សេដ្ឋកិច្ចដ៏ផុយស្រួយរបស់កូរ៉េខាងត្បូងបានចាប់ផ្តើមកើនឡើងក្រោមការដឹកនាំរបស់ផាក ដោយ[[ផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប]] (GDP) ជាមធ្យមសម្រាប់បុគ្គលម្នាក់ៗបានស្ទុះឡើងលឿនបំផុតដែលស្ទើរមិនធ្លាប់មានពីមុនមក។ ទោះមានកង្វះធនធានធម្មជាតិក្ដី កូរ៉េខាងត្បូងនូវតែអាចអភិវឌ្ឍទៅមុខបានយ៉ាងឆាប់រហ័សរហូតក្លាយខ្លួនជាខ្លាអាស៊ីមួយក្បាលក្នុងចំណោម[[ខ្លាអាស៊ីទាំងបួន]] ដែលភាគច្រើនផ្អែកលើពាណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិ និងសកលភាវូបនីយកម្មសេដ្ឋកិច្ច។ សាធារណរដ្ឋទីបួនត្រូវបានបង្កើតឡើងក្រោយកំណែទម្រង់ឆ្នាំ១៩៧២ ហើយជាលទ្ធផល ផាកបានក្ដោបក្ដាប់អំណាចនយោបាយបែបផ្ដាច់ការ។ សម័យនេះគឺពោរពេញទៅដោយ​ការ​រំលោភ​សិទ្ធិ​មនុស្ស​ដោយ​រដ្ឋាភិបាល និងការបង្ក្រាបបក្សប្រឆាំងផ្សេងៗ​។ ផាកត្រូវបានគេ[[ឃាតកម្មផាក ចងហ៊ី|ធ្វើឃាតនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៩]] ប៉ុន្តែរបបផ្តាច់ការនូវតែបន្តទៅក្នុង[[សាធារណរដ្ឋកូរ៉េទីប្រាំ|សាធារណរដ្ឋទីប្រាំ]] ដែលដឹកនាំដោយលោក[[ឈុន ឌូហ័ន]]។ [[ចលនាប្រជាធិបតេយ្យខែមិថុនា]] ឆ្នាំ១៩៨៧ បានបិទបញ្ចប់របបផ្តាច់ការជាងប៉ុន្មានទសវត្សរ៍ និងបង្កើតចេញជាសាធារណរដ្ឋទីប្រាំមួយបច្ចុប្បន្ន។ កូរ៉េខាងត្បូងសព្វថ្ងៃត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យជឿនលឿនបំផុតមួយនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីបូព៌ា និងទ្វីបអាស៊ីទាំងមូល។

យោងតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញឆ្នាំ១៩៨៧ កូរ៉េខាងត្បូង​គឺជា​[[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋ​និយមប្រធានាធិបតី]]ដែលប្រកាន់យកប្រព័ន្ធ[[ឯកនីតិបញ្ញត្តិ]]ពោលគឺ [[រដ្ឋសភា​កូរ៉េខាងត្បូង|​រដ្ឋសភា]]។ សព្វថ្ងៃ កូរ៉េខាងត្បូង​ត្រូវ​បាន​គេ​ចាត់​ទុក​ថា​ជា​ [[មហាអំណាចតំបន់]] និង[[ប្រទេសអភិវឌ្ឍ]]​មួយដោយមាន[[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប (មធ្យម)|ផលិតផលក្នុងស្រុកសរុបជាមធ្យមធំបំផុតទីដប់ពីរ]] និង[[បញ្ចីរាយប្រទេសផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប (យអទ)|ផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប (យអទ) ធំបំផុតទីដប់បួន]]។ ​​ម្យ៉ាងទៀត កូរ៉េខាងត្បូងក៏មាន​ល្បឿន​[[អ៊ីនធឺណិត]]​លឿន​បំផុត​មួយ​នៅលើ​ពិភពលោក និងមាន[[បញ្ជីរាយខ្សែផ្លូវដែកល្បឿនលឿន|បណ្ដាញផ្លូវដែកដ៏ទំនើបបំផុត]]មួយផងដែរ។ កូរ៉េខាងត្បូងជាប់ឈ្មោះជា[[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមការនាំចេញ|ប្រទេសនាំចេញច្រើនជាងគេទីប្រាំ]] និងជា[[បញ្ជីរាយប្រទេសតាមការនាំចូល|ប្រទេសនាំចូលច្រើនជាងគេទីប្រាំបី]]នៅលើពិភពលោក។ កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធនៃប្រទេសនេះត្រូវបានគេឱ្យចំណាត់ថ្នាក់ជាយោធាខ្លាំងបំផុតមួយលើពិភពលោក ដោយមានចំនួនកងទ័ពឈរជើងច្រើនបំផុតលំដាប់ទីពីរ។ នៅក្នុងសតវត្សទី២១ នេះ កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង​មានភាពល្បីល្បាញជាខ្លាំង​ខាង​[[វប្បធម៌​ប្រជា​និយម|វប្បធម៌​ប៉ុប]]​ដែល​មាន​ឥទ្ធិពល​ពាសពេញ​ពិភពលោក ជាពិសេសនៅក្នុងវិស័យតន្ត្រីខេ-ប៉ុប ([[ខេប៉ុប|K-POP]]) [[ល្ខោនទូរទស្សន៍កូរ៉េ|ល្ខោនស៊េរីទូរទស្សន៍]] និង[[ភាពយន្ត]]ជាដើម។ កូរ៉េខាងត្បូងជាប្រទេសសមាជិកនៃ[[អង្គការសម្រាប់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការសេដ្ឋកិច្ច និងការអភិវឌ្ឍន៍]] (OECD) [[ក្រុមប្រទេសទាំងម្ភៃ]] [[ក្របខ័ណ្ឌសេដ្ឋកិច្ចឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក]] និង[[ក្លិបដឺប៉ារីស]]។

== ឈ្មោះ ==
ក្នុង[[ភាសាកូរ៉េ]] ប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូងមានឈ្មោះហៅថា &quot;ឌែហាន់ មីនគុក&quot; (អក្សរហាន់ហ្គឺលៈ 대한민국 អក្សរហាន់ចាៈ 大韓民國) ហៅខ្លីៗថា ហាន់គុក (한국) សំដៅលើជនជាតិ “ហាន់” ឬ [[ជនជាតិកូរ៉េ]] ពេលខ្លះប្រើពាក្យថា “ណាំហាន់” (남한) សំដៅលើជនជាតិ “ហាន់ភាគខាងត្បូង” ចំនែកជនជាតិ[[កូរ៉េខាងជើង]]តែងតែហៅប្រជាជនកូរ៉េខាងត្បូងថា ណាំឆូសន (남조선) ដែលមានន័យថា “ឆូសនខាងត្បូង”។

== ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ ==
{{ដើមចំបង|ប្រវត្តិសាស្រ្តកូរ៉េ}}

=== សម័យកូរ៉េបុរាណ ===
{{multiple image|align=right|direction=vertical|image1=Front view of Seokguram from front chamber.jpg|caption1=រូងភ្នំ[[សក់គូរ៉ាំ]]&lt;nowiki&gt;ពីយុគសម័យស៊ីល្លា ជាបេតិកភណ្ឌពិភពលោករបស់អង្គការយូណេស្កូ&lt;/nowiki&gt;|image2=History of Korea-Inter-country Age-830 CE.gif|caption2=[[អាណាចក្របាល់ហែ]] (ពណ៌ស្វាយ) និង [[អាណាចក្ររួមស៊ីល្លា|ស៊ីល្លា]] (ពណ៌ខៀវ), ប្រហែលឆ្នាំ 830 យុគសម័យធម្មតា}}
ឧបទ្វីបកូរ៉េត្រូវបានមនុស្សរស់នៅតាំងពីដើមយុគសម័យប៉ាឡេអូលីតក្រោម&lt;ref&gt;{{cite press release|url=http://www.rom.on.ca/news/releases/public.php?mediakey=sg1yebpnv8|title=Ancient civilizations|publisher=Royal Ontario Museum|location=Canada|date=12 December 2005|access-date=25 April 2010|archivedate=30 ឧសភា 2006|archiveurl=https://web.archive.org/web/20060530111759/http://www.rom.on.ca/news/releases/public.php?mediakey=sg1yebpnv8}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=Prehistoric Korea|url=http://www.opm.go.kr/warp/webapp/content/view?meta_id=english&amp;id=35|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20080302014245/http://www.opm.go.kr/warp/webapp/content/view?meta_id=english&amp;id=35|archive-date=2 March 2008|access-date=12 July 2008|website=About Korea|archivedate=2 មីនា 2008|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080302014245/http://www.opm.go.kr/warp/webapp/content/view?meta_id=english&amp;id=35}}, Office of the Prime Minister.&lt;/ref&gt;​ ប្រវត្តិសាស្ត្រ​កូរ៉េ​ចាប់​ផ្ដើម​ពី​ការ​បង្កើតរបស់ចូសន់ (ត្រូវបានគេស្គាល់ផងដែរថាជា &quot;កូចូសន់&quot;, ឬ ចូសុនសម័យចាស់, ដើម្បីបែងចែកវាជាមួយរាជវង្សសតវត្សទី១៤) នៅសម័យឆ្នាំ២៣៣៣&amp;nbsp;មុនគ្រិស្ដសករាជដោយស្តេចដាន់ គុននេះ​បើ​តាម​ទេវកថា​គ្រឹះ​របស់​កូរ៉េ&lt;ref name=&quot;koreashistory&quot;&gt;{{cite web|title=Korea's History|url=http://www.asianinfo.org/asianinfo/korea/history.htm|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20100128065300/http://www.asianinfo.org/asianinfo/korea/history.htm|archive-date=28 January 2010|access-date=17 February 2009|publisher=Asian Shravan|archivedate=28 មករា 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100128065300/http://www.asianinfo.org/asianinfo/korea/history.htm}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;DangunGija&quot;&gt;* {{cite book|last=Seth|first=Michael J.|title=A History of Korea: From Antiquity to the Present|url=https://books.google.com/books?id=WJtMGXyGlUEC&amp;pg=PA443|year=2010|publisher=Rowman &amp; Littlefield Publishers|isbn=978-0-7425-6717-7|page=443}}

: &quot;An extreme manifestation of nationalism and the family cult was the revival of interest in Tangun, the mythical founder of the first Korean state... Most textbooks and professional historians, however, treat him as a myth.&quot;

* {{cite book|last=Stark|first=Miriam T.|title=Archaeology of Asia|url=https://books.google.com/books?id=z4_bT2SJ-HUC&amp;pg=PA49|year=2008|publisher=John Wiley &amp; Sons|isbn=978-1-4051-5303-4|page=49}}

: &quot;Although Kija may have truly existed as a historical figure, Tangun is more problematical.&quot;

* {{cite book|last=Schmid|first=Andre|title=Korea Between Empires|url=https://books.google.com/books?id=lVgaAwAAQBAJ&amp;pg=PA269|year=2013|publisher=Columbia University Press|isbn=978-0-231-50630-4|page=270}}

: &quot;Most [Korean historians] treat the [Tangun] myth as a later creation.&quot;

* {{cite book|last=Peterson|first=Mark|title=Brief History of Korea|url=https://books.google.com/books?id=ByIo1D9RY40C&amp;pg=PA5|year=2009|publisher=Infobase Publishing|isbn=978-1-4381-2738-5|page=5}}

: &quot;The Tangun myth became more popular with groups that wanted Korea to be independent; the Kija myth was more useful to those who wanted to show that Korea had a strong affinity to China.&quot;

* {{cite book|last=Hulbert|first=H. B.|title=The History of Korea|url=https://books.google.com/books?id=WdusAgAAQBAJ&amp;pg=PA73|year=2014|publisher=Routledge|isbn=978-1-317-84941-4|page=73}}

: &quot;If a choice is to be made between them, one is faced with the fact that the Tangun, with his supernatural origin, is more clearly a mythological figure than Kija.&quot;&lt;/ref&gt; កូចូសន់ត្រូវ​បាន​គេ​កត់​សម្គាល់​នៅ​ក្នុង​កំណត់ត្រា​របស់​ចិន​នៅ​ដើម​សតវត្ស​ទី៧&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Peterson|first1=Mark|first2=Phillip|last2=Margulies|title=A Brief History of Korea|publisher=Infobase Publishing|year=2009|isbn=978-1-4381-2738-5|page=6}}&lt;/ref&gt; កូចូសន់បានពង្រីករហូតដល់គ្រប់គ្រងឧបទ្វីបកូរ៉េភាគខាងជើងនិងផ្នែកខ្លះរបស់ម៉ានជូរៀ គីចាចូសន់ត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅសតវត្សទី១២ មុន​សម័យ​សករាជ ប៉ុន្តែអត្ថិភាព និងតួនាទីរបស់វាមានភាពចម្រូងចម្រាសក្នុងសម័យទំនើប&lt;ref name=&quot;DangunGija&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last=Hwang|first=Kyung-moon|title=A History of Korea, An Episodic Narrative|year=2010|publisher=Palgrave Macmillan|isbn=978-0-230-36453-0|page=4}}&lt;/ref&gt; នៅឆ្នាំ១០៨ មុន​សម័យ​សករាជ រាជវង្សហាន់បានចាញ់វីម៉ាន់ចូសន់និងដាក់បញ្ជាការចំនួនបួននៅឧបទ្វីបកូរ៉េភាគខាងជើង​ អ្នកបញ្ជាការបីបានធ្លាក់ចុះឬដកថយទៅទិសខាងលិចក្នុងរយៈពេលពីរបីទសវត្សរ៍​ ដូចដែលបញ្ជាការអាណាចក្រណាក់រ៉ាំងត្រូវបានបំផ្លាញ​និងសាងសង់ឡើងវិញនៅពេលនេះ កន្លែងនេះបានផ្លាស់ប្តូរបន្តិចម្តង ៗ ឆ្ពោះទៅលៀវតុង ដូច្នេះកម្លាំងរបស់វាត្រូវបានថយចុះនិងគ្រាន់តែជាមជ្ឈមណ្ឌលពាណិជ្ជកម្មរហូតដល់វាត្រូវបានសញ្ជ័យដោយកូគូរ្យ៉រនៅឆ្នាំ៣១៣&lt;ref name=&quot;Gojoseon&quot;&gt;[http://www.shsu.edu/~his_ncp/Korea.html Early Korea] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150625032709/http://www.shsu.edu/~his_ncp/Korea.html|date=25 June 2015}}. Shsu.edu. Retrieved 17 April 2015.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|script-title=ko:낙랑군|url=https://terms.naver.com/entry.nhn?cid=46620&amp;docId=532555&amp;categoryId=46620|website=terms.naver.com}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=tR0FAQAAQBAJ&amp;q=%EB%82%99%EB%9E%91%EA%B5%B0+%EC%B1%85&amp;pg=PA52|script-title=ko:이야기보따리 삼국시대: 역사친구 004|last=이문영|date=15 July 2011|publisher=Sowadang|via=Google Books|isbn=978-89-93820-14-0}}&lt;/ref&gt;

{{multiple image|align=right|direction=vertical|image1=SelectedTeachingsofBuddhistSagesandSonMasters1377.jpg|caption1=សៀវភៅ​ប្រភេទ​ដែក​ដែល​មាន​អាយុ​ជីវិត​ចាស់​បំផុត​ដែល​អាច​ចល័ត​បាន, ជីកជីបានបោះពុម្ពនៅឆ្នាំ១៣៧៧, និង[[កូរ្យ៉]]បានបង្កើតប្រភេទចលនវត្ថុដែលមានមូលដ្ឋានលើលោហៈដំបូងបង្អស់របស់ពិភពលោកក្នុងឆ្នាំ&lt;ref name=&quot;print_a&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;print_b&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;print_c&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;print_d&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;print_e&quot; /&gt;|image2=Korea-Haeinsa-Tripitaka Koreana-01.jpg|caption2=''[[ព្រះត្រៃបិដកកូរ៉េ]]'' — ព្រះត្រៃបិដកឆ្លាក់​លើ​បន្ទះ​ឈើ​ប្រហែល ៨០ ០០០ ដុំនិងរក្សាទុក (ហើយនៅសេសសល់) នៅ[[វត្តហែអ៊ីនសា]], បេតិកភណ្ឌពិភពលោករបស់អង្គការយូណេស្កូផងដែរ}}

=== សម័យបីអាណាចក្រ ===
ក្នុងអំឡុងពេលដែលគេស្គាល់ថាជា ប្រូតូ–បីអាណាចក្រនៃកូរ៉េ​​​ រដ្ឋរបស់អាណាចក្រ[[ប៊ូយ៉រ]] [[អុកចរ]] [[យេខាងកើត|ដុងយេ]] និង[[សាំហាន់]]បានកាន់កាប់ឧបទ្វីបកូរ៉េទាំងមូលនិងម៉ាន់ជូរីខាងត្បូង ពី[[កូគូរ្យ៉រ]] [[ប៊ែកជេ]] និង[[ស៊ីល្លា]]បានលេចចេញដើម្បីគ្រប់គ្រងឧបទ្វីបជាបីអាណាចក្រនៃកូរ៉េ កូគូរ្យ៉រគឺធំជាងគេនិងមានឥទ្ធិពលបំផុតក្នុងចំណោម ជារដ្ឋយោធានិយមខ្លាំង&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Yi|first1=Ki-baek|title=A New History of Korea|publisher=Harvard University Press|isbn=978-0-674-61576-2|pages=23–24|url=https://books.google.com/books?id=g2mdVwXpMzwC&amp;pg=PA23|access-date=21 November 2016|year=1984}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Walker|first1=Hugh Dyson|title=East Asia: A New History|publisher=AuthorHouse|isbn=978-1-4772-6516-1|page=104|url=https://books.google.com/books?id=3Z3a0NU4RHMC&amp;q=%22Citizens+of+Koguryo+concentrated+on+maintaining+their+military+strength%2C+being+similar+in+this+respect+to+the+ancient+Greek+city-state+Sparta.%22|access-date=21 November 2016|date=November 2012}}&lt;/ref&gt; ហើយបានប្រកួតប្រជែងជាមួយរាជវង្សចិនផ្សេងៗក្នុងអំឡុង ៧០០ឆ្នាំនៃប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ខ្លួន​ កូគូរ្យ៉របាន​ជួប​ប្រទះ​សម័យ​កាល​មាស​ក្រោមស្តេចក្វាំងគែថូមហារាជនិងចាំងស៊ូ ព្រះឱរសរបស់ព្រះអង្គ&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Yi|first1=Hyŏn-hŭi|last2=Pak|first2=Sŏng-su|last3=Yun|first3=Nae-hyŏn|title=New history of Korea|publisher=Jimoondang|isbn=978-89-88095-85-0|page=201|url=https://books.google.com/books?id=KO8MAQAAMAAJ|quote=He launched a military expedition to expand his territory, opening the golden age of Goguryeo.|year=2005}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Hall|first1=John Whitney|title=The Cambridge History of Japan|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-22352-2|page=362|url=https://books.google.com/books?id=A3_6lp8IOK8C&amp;q=%22The+reign+of+King+Kwanggaet%27o+is+thought+of+as+Koguryo%27s+golden+age+of+political+might+and+Buddhist+splendor.%22|access-date=29 July 2016|year=1988}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Embree|first1=Ainslie Thomas|title=Encyclopedia of Asian history|publisher=Scribner|isbn=978-0-684-18899-7|page=324|url=https://books.google.com/books?id=LtwpAQAAMAAJ&amp;q=%22Nevertheless%2C+the+reigns+of+Kwanggaet%27o+and+his+successor+Changsu+%28413-491%29+constituted+the+golden+age+of+Koguryo.%22|access-date=29 July 2016|year=1988}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Cohen|first1=Warren I.|title=East Asia at the Center: Four Thousand Years of Engagement with the World|publisher=Columbia University Press|isbn=978-0-231-50251-1|page=50|url=https://books.google.com/books?id=Okjd2rDwb8IC&amp;q=%22Koguryo%27s+Golden+Age%22|access-date=29 July 2016|date=20 December 2000}}&lt;/ref&gt;​ ដែលទាំងពីរបានបង្ក្រាបប៊ែកជេនិងស៊ីល្លាក្នុងសម័យរបស់ពួកគេ សម្រេចបាននូវការបង្រួបបង្រួមសង្ខេបបីអាណាចក្រនៃកូរ៉េ និងក្លាយ​ជា​មហាអំណាច​ខ្លាំង​បំផុត​នៅ​ឧបទ្វីប​កូរ៉េ&lt;ref name=&quot;Jinwung&quot;&gt;{{cite book|last1=Kim|first1=Jinwung|title=A History of Korea: From &quot;Land of the Morning Calm&quot; to States in Conflict|publisher=Indiana University Press|isbn=978-0-253-00078-1|page=35|url=https://books.google.com/books?id=QFPsi3IK8gcC&amp;pg=PA35|access-date=11 October 2016|date=5 November 2012}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=Kings and Queens of Korea|url=http://world.kbs.co.kr/english/archive/program/program_dynasty.htm?no=10039827|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20160828051916/http://world.kbs.co.kr/english/archive/program/program_dynasty.htm?no=10039827|archive-date=28 August 2016|access-date=26 August 2016|publisher=KBS World Radio|archivedate=28 សីហា 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160828051916/http://world.kbs.co.kr/english/archive/program/program_dynasty.htm?no=10039827}}&lt;/ref&gt; ក្រៅ​ពី​ការ​ប្រជែង​ដណ្តើម​គ្រប់គ្រង​ឧបទ្វីប​កូរ៉េ​ កូគូរ្យ៉រមានជម្លោះយោធាជាច្រើនជាមួយរាជវង្សចិនផ្សេងៗ&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Walker|first1=Hugh Dyson|title=East Asia: A New History|publisher=AuthorHouse|isbn=978-1-4772-6517-8|page=161|url=https://books.google.com/books?id=GBvRs-za0CIC&amp;pg=PA161|access-date=8 November 2016|date=20 November 2012}}&lt;/ref&gt; លេចធ្លោជាងគេគឺ[[សង្គ្រាមកូគូរ្យ៉រ-ស៊ុយ]] ក្នុង​នោះ​កូគូរ្យ៉រ​បាន​កម្ចាត់​កម្លាំង​ដ៏​ធំ​មួយ​ដែល​និយាយ​ថា​មាន​ចំនួន​បុរស​ជាង​មួយ​លាន​នាក់&lt;ref&gt;{{cite book|last1=White|first1=Matthew|title=Atrocities: The 100 Deadliest Episodes in Human History|publisher=W. W. Norton &amp; Company|isbn=978-0-393-08192-3|page=78|url=https://books.google.com/books?id=0-fQHlaIpR4C&amp;pg=PA78|access-date=8 November 2016|date=7 November 2011}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Grant|first1=Reg G.|title=1001 Battles That Changed the Course of World History|publisher=Universe Pub.|isbn=978-0-7893-2233-3|page=104|url=https://books.google.com/books?id=s4njwZGrZg4C&amp;pg=PA104|access-date=8 November 2016|year=2011}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Bedeski|first1=Robert|title=Human Security and the Chinese State: Historical Transformations and the Modern Quest for Sovereignty|publisher=Routledge|isbn=978-1-134-12597-5|page=90|url=https://books.google.com/books?id=iNl9AgAAQBAJ&amp;pg=PA90|access-date=8 November 2016|date=12 March 2007}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Yi|first1=Ki-baek|title=A New History of Korea|publisher=Harvard University Press|isbn=978-0-674-61576-2|page=47|url=https://books.google.com/books?id=g2mdVwXpMzwC&amp;pg=PA47|access-date=29 July 2016|quote=Koguryŏ was the first to open hostilities, with a bold assault across the Liao River against Liao-hsi, in 598. The Sui emperor, Wen Ti, launched a retaliatory attack on Koguryŏ but met with reverses and turned back in mid-course. Yang Ti, the next Sui emperor, proceeded in 612 to mount an invasion of unprecedented magnitude, marshalling a huge force said to number over a million men. And when his armies failed to take Liao-tung Fortress (modern Liao-yang), the anchor of Koguryŏ's first line of defense, he had a nearly a third of his forces, some 300,000 strong, break off the battle there and strike directly at the Koguryŏ capital of P'yŏngyang. But the Sui army was lured into a trap by the famed Koguryŏ commander Ŭlchi Mundŏk, and suffered a calamitous defeat at the Salsu (Ch'ŏngch'ŏn) River. It is said that only 2,700 of the 300,000 Sui soldiers who had crossed the Yalu survived to find their way back, and the Sui emperor now lifted the siege of Liao-tung Fortress and withdrew his forces to China proper. Yang Ti continued to send his armies against Koguryŏ but again without success, and before long his war-weakened empire crumbled.|year=1984}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Nahm&quot;&gt;{{cite book|last1=Nahm|first1=Andrew C.|title=A Panorama of 5000 Years: Korean History|date=2005|publisher=Hollym International Corporation|location=Seoul|isbn=978-0-930878-68-9|page=[https://archive.org/details/panoramaof5000ye0000nahm/page/18 18]|edition=Second revised|quote=China, which had been split into many states since the early 3rd century, was reunified by the Sui dynasty at the end of the 6th century. Soon after that, Sui China mobilized a large number of troops and launched war against Koguryŏ. However, the people of Koguryŏ were united and they were able to repel the Chinese aggressors. In 612, Sui troops invaded Korea again, but Koguryŏ forces fought bravely and destroyed Sui troops everywhere. General Ŭlchi Mundŏk of Koguryŏ completely wiped out some 300,000 Sui troops which came across the Yalu River in the battles near the Salsu River (now Ch'ŏngch'ŏn River) with his ingenious military tactics. Only 2,700 Sui troops were able to flee from Korea. The Sui dynasty, which wasted so much energy and manpower in aggressive wars against Koguryŏ, fell in 618.|url=https://archive.org/details/panoramaof5000ye0000nahm/page/18}}&lt;/ref&gt;{{Excessive citations inline|date=September 2021}} ប៊ែកជេគឺជាមហាអំណាចដែនសមុទ្រ&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Ebrey|first1=Patricia Buckley|last2=Walthall|first2=Anne|last3=Palais|first3=James B.|title=East Asia: A Cultural, Social, and Political History|publisher=Houghton Mifflin|isbn=978-0-618-13384-0|page=123|url=https://books.google.com/books?id=0entAAAAMAAJ&amp;q=%22Paekche+was+probably+the+most+important+maritime+nation+in+the+late+fourth+century%22|access-date=12 September 2016|year=2006}}&lt;/ref&gt;​ ជំនាញដែនសមុទ្រ ដែលធ្វើឱ្យវាក្លាយជា[[ហ្វីនីស៊ី]]នៃអាស៊ីបូព៌ា​ ជាឧបករណ៍ក្នុងការផ្សព្វផ្សាយព្រះពុទ្ធសាសនាទូទាំងអាស៊ីបូព៌ានិងវប្បធម៌ទ្វីបទៅកាន់ជប៉ុន&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Kitagawa|first1=Joseph|title=The Religious Traditions of Asia: Religion, History, and Culture|publisher=Routledge|isbn=978-1-136-87590-8|page=348|url=https://books.google.com/books?id=9fyzAAAAQBAJ&amp;q=%22Of+vital+importance+for+the+dissemination+of+Buddhism+throughout+East+Asia%2C+however%2C+was+Paekche%27s+nautical+skill%2C+which+made+the+kingdom+the+Phoenicia+of+medieval+East+Asia.%22|access-date=29 July 2016|date=5 September 2013}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Ebrey|first1=Patricia Buckley|last2=Walthall|first2=Anne|last3=Palais|first3=James B.|title=East Asia: A Cultural, Social, and Political History, Volume I: To 1800|publisher=Cengage Learning|isbn=978-1-111-80815-0|page=104|url=https://books.google.com/books?id=CWE8AAAAQBAJ&amp;pg=PA104|access-date=12 September 2016|year=2013}}&lt;/ref&gt;​ ប៊ែកជេធ្លាប់ជាមហាអំណាចយោធានៅឧបទ្វីបកូរ៉េ ជាពិសេសក្នុងអំឡុងពេលរបស់ព្រះម្ចាស់គឹនឆូកូ&lt;ref&gt;{{cite book|title=A Brief History of Korea|publisher=Ewha Womans University Press|isbn=978-89-7300-619-9|pages=29–30|url=https://books.google.com/books?id=o-WlUd3cjh0C&amp;pg=PT29|access-date=21 November 2016|date=1 January 2005}}&lt;/ref&gt;​ ប៉ុន្តែ​ត្រូវ​បានស្តេចក្វាំងគែថូមហារាជ​វាយ​ឈ្នះ​យ៉ាង​ខ្លាំងនិងបដិសេធ&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Yu|first1=Chai-Shin|title=The New History of Korean Civilization|publisher=iUniverse|isbn=978-1-4620-5559-3|page=27|url=https://books.google.com/books?id=TYKNdiDCGLAC&amp;pg=PA27|access-date=21 November 2016|year=2012}}{{self-published source|date=December 2017}}&lt;/ref&gt;{{Self-published inline|certain=yes|date=December 2017}}​ ស៊ីល្លាគឺតូចបំផុត និងខ្សោយបំផុតក្នុងចំណោមបី​ ប៉ុន្តែបានប្រើមធ្យោបាយការទូតដ៏មានល្បិចដើម្បីបង្កើតកតិកាសញ្ញាឱកាសនិយមនិងសម្ព័ន្ធភាពជាមួយអាណាចក្រកូរ៉េដែលមានអំណាចជាង​ ហើយទីបំផុត[[រាជវង្សថាង]]ដើម្បីទទួលបានអត្ថប្រយោជន៍ដ៏អស្ចារ្យ&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Kim|first1=Jinwung|title=A History of Korea: From &quot;Land of the Morning Calm&quot; to States in Conflict|publisher=Indiana University Press|isbn=978-0-253-00024-8|pages=44–45|url=https://books.google.com/books?id=s2EVi-MpnUsC&amp;pg=PA44|access-date=12 September 2016|year=2012}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Wells|first1=Kenneth M.|title=Korea: Outline of a Civilisation|publisher=Brill|isbn=978-90-04-30005-7|pages=18–19|url=https://books.google.com/books?id=6zoLCgAAQBAJ&amp;pg=PA18|access-date=12 September 2016|date=3 July 2015}}&lt;/ref&gt;

ការបង្រួបបង្រួមរបស់បីអាណាចក្រដោយអាណាចក្រស៊ីល្លាក្នុងឆ្នាំ៦៧៦ បាននាំទៅដល់សម័យកាលនៃរដ្ឋខាងជើងខាងត្បូង ដែលភាគច្រើននៃឧបទ្វីបកូរ៉េត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយ[[អាណាចក្របង្រួបបង្រួមស៊ីល្លា|អាណាចក្រស៊ីល្លាក្រោយ]] ខណៈពេលដែល[[អាណាចក្របាល់ហែ]]គ្រប់គ្រងផ្នែកខាងជើង​ បាល់ហែបានបង្កើតឡើងដោយ[[ព្រះម្ចាស់កូនៃបាល់ហែ|ឧត្តមសេនីយ៍កូគូរ្យ៉រ]] និងត្រូវបានបង្កើតឡើងជារដ្ឋស្នងតំណែងរបស់កូគូរ្យ៉រ កំឡុងពេលកំពស់ បាល់ហែបានគ្រប់គ្រងភាគច្រើនរបស់ម៉ានជូរីនិងផ្នែករបស់ចុងបូព៌ារបស់រុស្ស៊ី ហើយត្រូវបានគេហៅថា​​ &quot;ប្រទេសរុងរឿងនៅបូព៌ា&quot;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Injae|first1=Lee|last2=Miller|first2=Owen|last3=Jinhoon|first3=Park|last4=Hyun-Hae|first4=Yi|title=Korean History in Maps|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-107-09846-6|pages=64–65|url=https://books.google.com/books?id=46OTBQAAQBAJ&amp;pg=PA64|access-date=24 February 2017|date=15 December 2014}}&lt;/ref&gt; អាណាចក្រស៊ីល្លាក្រោយគឺជាយុគសម័យមាសនៃសិល្បៈ និងវប្បធម៌&lt;ref&gt;{{cite book|last1=DuBois|first1=Jill|title=Korea|publisher=Marshall Cavendish|isbn=978-0-7614-1786-6|page=[https://archive.org/details/koreadubo00dubo/page/22 22]|url=https://archive.org/details/koreadubo00dubo|url-access=registration|quote=golden age of art and culture.|access-date=29 July 2016|year=2004}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Randel|first1=Don Michael|title=The Harvard Dictionary of Music|publisher=Harvard University Press|isbn=978-0-674-01163-2|page=273|url=https://books.google.com/books?id=02rFSecPhEsC&amp;q=%22golden+age+of+artistic+and+cultural+achievement%22|access-date=29 July 2016|year=2003}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Hopfner|first1=Jonathan|title=Moon Living Abroad in South Korea|publisher=Avalon Travel|isbn=978-1-61238-632-4|page=21|url=https://books.google.com/books?id=MhwXBQAAQBAJ&amp;q=%22cultural+and+political+golden+age%22|access-date=29 July 2016|date=10 September 2013}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Kim|first1=Djun Kil|title=The History of Korea|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-0-313-03853-2|page=47|url=https://books.google.com/books?id=ci_iGuAAqmsC&amp;pg=PA47|access-date=30 September 2016|date=30 January 2005}}&lt;/ref&gt; ដូចដែលបានបង្ហាញដោយ[[ហ្វាំងរ្យ៉ុងសា]] [[សក់គូរ៉ាំ]] និង[[កណ្ដឹងនៃស្ដេចសង់ដក់|កណ្ដឹងអេមីល]] ទំនាក់​ទំនង​រវាង​កូរ៉េ​និង​ចិន​នៅ​តែ​មាន​សន្តិភាព​គួរសម​ក្នុង​អំឡុង​ពេល​នេះ អាណាចក្រស៊ីល្លាក្រោយបានអនុវត្តលើសមិទ្ធិផលសមុទ្ររបស់អាណាចក្រប៊ែកជេ​​ ដែលដើរតួដូចជាហ្វីនីស៊ីរបស់អាស៊ីបូព៌ាមជ្ឈិមសម័យ&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Kitagawa|first1=Joseph|title=The Religious Traditions of Asia: Religion, History, and Culture|publisher=Routledge|isbn=978-1-136-87590-8|page=348|url=https://books.google.com/books?id=9fyzAAAAQBAJ&amp;q=%22the+Phoenicia+of+medieval+East+Asia%22|access-date=21 July 2016|date=5 September 2013}}&lt;/ref&gt;​ ហើយក្នុង​អំឡុង​សតវត្ស​ទី​ ៨ និង​ទី​ ៩ បាន​ត្រួតត្រា​សមុទ្រ​នៃ​អាស៊ី​បូព៌ានិងពាណិជ្ជកម្មរវាងចិន កូរ៉េ​ និងជប៉ុន គួរឱ្យកត់សម្គាល់បំផុតក្នុងអំឡុងពេល[[ចាំង បូកូ]] លើស​ពី​នេះ​ទៀតជនជាតិស៊ីល្លាបង្កើតសហគមន៍នៅបរទេសក្នុងចិននៅលើ[[ឧបទ្វីបសានតុង]]និងមាត់[[ទន្លេយ៉ាងហ្ស៊ី]]&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Gernet|first1=Jacques|title=A History of Chinese Civilization|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-49781-7|page=[https://archive.org/details/historyofchinese00gern/page/291 291]|url=https://archive.org/details/historyofchinese00gern|url-access=registration|quote=Korea held a dominant position in the north-eastern seas.|access-date=21 July 2016|date=31 May 1996}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Reischauer|first1=Edwin Oldfather|title=Ennins Travels in Tang China|publisher=John Wiley &amp; Sons Canada, Limited|isbn=978-0-471-07053-5|pages=276–283|url=https://books.google.com/books?id=HXqEAAAACAAJ|access-date=21 July 2016|quote=From what Ennin tells us, it seems that commerce between East China, Korea and Japan was, for the most part, in the hands of men from Silla. Here in the relatively dangerous waters on the eastern fringes of the world, they performed the same functions as did the traders of the placid Mediterranean on the western fringes. This is a historical fact of considerable significance but one which has received virtually no attention in the standard historical compilations of that period or in the modern books based on these sources. ... While there were limits to the influence of the Koreans along the eastern coast of China, there can be no doubt of their dominance over the waters off these shores. ... The days of Korean maritime dominance in the Far East actually were numbered, but in Ennin's time the men of Silla were still the masters of the seas in their part of the world.|date=1 May 1955}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Kim|first1=Djun Kil|title=The History of Korea, 2nd Edition|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-1-61069-582-4|page=3|url=https://books.google.com/books?id=IgxvBAAAQBAJ&amp;q=%22Greater+Silla+dominated+the+Yellow+Sea%2C+the+East+China+Sea%2C+and+the+South+%28Korea%29+Sea+with+trade+between+Tang+China+and+Nara-Heian+Japan.%22|access-date=21 July 2016|date=30 May 2014}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Seth|first1=Michael J.|title=A Concise History of Korea: From the Neolithic Period Through the Nineteenth Century|publisher=Rowman &amp; Littlefield|isbn=978-0-7425-4005-7|page=65|url=https://books.google.com/books?id=Qe4PoOd89XIC&amp;q=%22Koreans+dominated+the+commerce+of+Northeast+Asia+in+the+eighth+and+ninth+centuries%22|access-date=21 July 2016|year=2006}}&lt;/ref&gt; អាណាចក្រស៊ីល្លាក្រោយជា​ប្រទេស​ដែល​រីក​ចម្រើននិង​សម្បូរ​បែប&lt;ref&gt;{{cite book|last1=MacGregor|first1=Neil|title=A History of the World in 100 Objects|publisher=Penguin UK|isbn=978-0-14-196683-0|url=https://books.google.com/books?id=r3mUtaSxCncC&amp;pg=PT408|access-date=30 September 2016|date=6 October 2011}}&lt;/ref&gt; និង​រាជធានី[[គ្យុងជូ]]&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Chŏng|first1=Yang-mo|last2=Smith|first2=Judith G.|title=Arts of Korea|publisher=Metropolitan Museum of Art|isbn=978-0-87099-850-8|page=230|url=https://books.google.com/books?id=DnaiYKYmQegC&amp;pg=PA230|access-date=30 September 2016|year=1998}}&lt;/ref&gt;​ ជាទីក្រុងធំជាងគេទី៤ នៅលើពិភពលោក&lt;ref&gt;{{cite book|last1=International|first1=Rotary|title=The Rotarian|publisher=Rotary International|page=28|url=https://books.google.com/books?id=HjIEAAAAMBAJ&amp;pg=PA28|access-date=30 September 2016|date=April 1989}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Ross|first1=Alan|title=After Pusan|publisher=Faber &amp; Faber|isbn=978-0-571-29935-5|url=https://books.google.com/books?id=bur02Vwn9jgC&amp;pg=PT20|access-date=30 September 2016|date=17 January 2013}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Mason|first1=David A.|title=Gyeongju, Korea's treasure house|url=http://www.korea.net/NewsFocus/Column/view?articleId=109953|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20161003092928/http://www.korea.net/NewsFocus/Column/view?articleId=109953|archive-date=3 October 2016|access-date=30 September 2016|publisher=Korean Culture and Information Service (KOCIS)|archivedate=3 តុលា 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161003092928/http://www.korea.net/NewsFocus/Column/view?articleId=109953}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Adams|first1=Edward Ben|title=Koreaʾs pottery heritage|publisher=Seoul International Pub. House|page=53|url=https://books.google.com/books?id=riLrAAAAMAAJ&amp;q=%22Kyongju+City+became+one+of+the+most+influential+centers+of+Asia+and+fourth+largest+city+in+the+ancient+world+during+this+period%22|access-date=30 September 2016|year=1990|isbn=9788985113069}}&lt;/ref&gt; ពុទ្ធសាសនា​រីក​ចម្រើន​ក្នុង​សម័យ​នេះ ហើយពុទ្ធសាសនិកកូរ៉េជាច្រើនបានទទួលកិត្តិនាមយ៉ាងខ្លាំងក្នុងចំណោមពុទ្ធសាសនិកជនចិន&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Mun|first1=Chanju|last2=Green|first2=Ronald S.|title=Buddhist Exploration of Peace and Justice|publisher=Blue Pine Books|isbn=978-0-9777553-0-1|page=147|url=https://books.google.com/books?id=au1oD1kKv94C&amp;q=%22Korean+Buddhist+monks+such+as+Woncheuk%2C+Wonhyo+and+Uisang+enjoyed+a+very+high+fame+among+Chinese+Buddhists%22|access-date=29 July 2016|year=2006}}&lt;/ref&gt; និងបានរួមចំណែកដល់ព្រះពុទ្ធសាសនាចិន&lt;ref&gt;{{cite book|last1=McIntire|first1=Suzanne|last2=Burns|first2=William E.|title=Speeches in World History|publisher=Infobase Publishing|isbn=978-1-4381-2680-7|page=87|url=https://books.google.com/books?id=L-6ghsWDMTAC&amp;q=%22Korean+thinkers+made+reciprocal+contributions+to+Chinese+Buddhism%22|access-date=29 July 2016|date=25 June 2010}}&lt;/ref&gt; រួមទាំង: [[វ៉ុនឈឹក]], [[វ៉ុនហ្យូ]], [[អ៊ឹយសាំង]], [[គីម ហ្វាសាំង|មូសាំង]]&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Jr|first1=Robert E. Buswell|last2=Jr|first2=Donald S. Lopez|title=The Princeton Dictionary of Buddhism|publisher=Princeton University Press|isbn=978-1-4008-4805-8|page=187|url=https://books.google.com/books?id=DXN2AAAAQBAJ&amp;pg=PA187|access-date=29 July 2016|date=24 November 2013}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Poceski|first1=Mario|title=Ordinary Mind as the Way: The Hongzhou School and the Growth of Chan Buddhism|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-804320-1|page=24|url=https://books.google.com/books?id=5fwRXrVPh-cC&amp;pg=PA24|access-date=29 July 2016|date=13 April 2007}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Wu|first1=Jiang|last2=Chia|first2=Lucille|title=Spreading Buddha's Word in East Asia: The Formation and Transformation of the Chinese Buddhist Canon|publisher=Columbia University Press|isbn=978-0-231-54019-3|page=155|url=https://books.google.com/books?id=IX7ICgAAQBAJ&amp;pg=PA155|access-date=29 July 2016|date=15 December 2015}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Wright|first1=Dale S.|title=The Zen Canon: Understanding the Classic Texts|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-988218-2|url=https://books.google.com/books?id=JfHQCwAAQBAJ&amp;pg=PT124|access-date=29 July 2016|date=25 March 2004}}&lt;/ref&gt; និង [[គីម ក្យូកាក់]] ហើយព្រះអង្គម្ចាស់ស៊ីល្លាដែលឥទ្ធិពលរបស់វាបានធ្វើឱ្យ[[ភ្នំជីវហួ]] ភ្នំពិសិដ្ឋមួយក្នុងចំណោមភ្នំទាំងបួននៃព្រះពុទ្ធសាសនាចិន&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Su-il|first1=Jeong|title=The Silk Road Encyclopedia|publisher=Seoul Selection|isbn=978-1-62412-076-3|url=https://books.google.com/books?id=UgOwDAAAQBAJ&amp;pg=PT668|access-date=29 July 2016|date=18 July 2016}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Nikaido|first1=Yoshihiro|title=Asian Folk Religion and Cultural Interaction|publisher=Vandenhoeck &amp; Ruprecht|isbn=978-3-8470-0485-1|page=137|url=https://books.google.com/books?id=TozUCgAAQBAJ&amp;pg=PA137|access-date=29 July 2016|date=28 October 2015}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Leffman|first1=David|last2=Lewis|first2=Simon|last3=Atiyah|first3=Jeremy|title=China|publisher=Rough Guides|isbn=978-1-84353-019-0|page=519|url=https://books.google.com/books?id=dA_QbQiZkB4C&amp;pg=PA519|access-date=29 July 2016|year=2003}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Leffman|first1=David|title=The Rough Guide to China|publisher=Penguin|isbn=978-0-241-01037-2|url=https://books.google.com/books?id=FjqJAwAAQBAJ&amp;pg=PT509|access-date=29 July 2016|date=2 June 2014}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|title=DK Eyewitness Travel Guide: China|publisher=Penguin|isbn=978-1-4654-5567-3|page=240|url=https://books.google.com/books?id=rm7XCwAAQBAJ&amp;pg=PA240|access-date=29 July 2016|date=21 June 2016}}&lt;/ref&gt;{{Excessive citations inline|date=September 2021}} អាណាចក្រស៊ីល្លាក្រោយចុះខ្សោយនៅក្រោមជម្លោះផ្ទៃក្នុងនិងការរស់ឡើងវិញរបស់អាណាចក្រប៊ែកជេនិងកូគូរ្យ៉រ ដែលនាំទៅដល់សម័យបីអាណាចក្រក្រោយនៅចុងសតវត្សទី 9

=== រាជវង្សបង្រួបបង្រួម ===
[[ឯកសារ:창덕궁_전경_(2014)_(cropped).jpg|រូបភាពតូច|ព្រះបរមរាជវាំងឆាំងដក់, ព្រះបរមរាជវាំងដ៏អស្ចារ្យមួយក្នុងចំណោមមហាវិមានទាំងប្រាំដែលត្រូវបានសាងសង់កំឡុងពេលសម័យចូសន់និងបេតិកភណ្ឌពិភពលោកមួយទៀតរបស់អង្គការយូណេស្កូ]]
នៅឆ្នាំ៩៣៦ បីក្រោយអាណាចក្រត្រូវបានបង្រួបបង្រួមដោយ[[ព្រះម្ចាស់ថែចូនៃកូរ្យ៉|វ៉ាំងកន់]] កូនចៅរបស់អភិជនកូគូរ្យ៉&lt;ref&gt;{{cite book|last1=박|first1=종기|script-title=ko:고려사의 재발견: 한반도 역사상 가장 개방적이고 역동적인 500년 고려 역사를 만나다|publisher=휴머니스트|isbn=978-89-5862-902-3|url=https://books.google.com/books?id=Qn6TCgAAQBAJ&amp;pg=PT59|access-date=27 October 2016|language=ko|date=24 August 2015}}&lt;/ref&gt; ដែលបានបង្កើត[[កូរ្យ៉]]ជារដ្ឋស្នងតំណែងរបស់[[អាណាចក្រកូគូរ្យ៉|កូគូរ្យ៉]]&lt;ref name=&quot;Koryo2&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Koryo3&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Koryo4&quot; /&gt; អាណាចក្របាល់ហែបានធ្លាក់ទៅ[[រាជវង្សលៀវ|អាណាចក្រឃីតាន់]]ក្នុងឆ្នាំ៩២៦ ហើយមួយទស្សវត្សរ៍ក្រោយមក [[ដែ ក្វាំងហ្យុន|មកុដរាជកុមារបាល់ហែចុងក្រោយ]]បានភៀសខ្លួនទៅកូរ្យ៉ ដែលជាកន្លែងដែលទ្រង់ត្រូវបានស្វាគមន៍យ៉ាងកក់ក្តៅនិងរួមបញ្ចូលនៅក្នុងគ្រួសារគ្រប់គ្រងដោយវ៉ាំងកន់ដូច្នេះការបង្រួបបង្រួមប្រទេសស្នងតំណែងទាំងពីររបស់កូគូរ្យ៉&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Lee|first1=Ki-Baik|title=A New History of Korea|date=1984|publisher=Harvard University Press|location=Cambridge|isbn=978-0-674-61576-2|page=103|quote=When Parhae perished at the hands of the Khitan around this same time, much of its ruling class, who were of Koguryŏ descent, fled to Koryŏ. Wang Kŏn warmly welcomed them and generously gave them land. Along with bestowing the name Wang Kye (&quot;Successor of the Royal Wang&quot;) on the Parhae crown prince, Tae Kwang-hyŏn, Wang Kŏn entered his name in the royal household register, thus clearly conveying the idea that they belonged to the same lineage, and also had rituals performed in honor of his progenitor. Thus Koryŏ achieved a true national unification that embraced not only the Later Three Kingdoms but even survivors of Koguryŏ lineage from the Parhae kingdom.}}&lt;/ref&gt; ដូចជាស៊ីល្លា កូរ្យ៉គឺជារដ្ឋដែលមានវប្បធម៌ខ្ពស់ និងបានបង្កើតរោងពុម្ពប្រភេទដែកដែលអាចចល័តបាន&lt;ref name=&quot;print_a&quot;&gt;{{cite web|title=Korean Classics : Asian Collections: An Illustrated Guide (Library of Congress – Asian Division)|url=https://www.loc.gov/rr/asian/guide/guide-korean.html|access-date=19 August 2016|publisher=Library of Congress}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;print_b&quot;&gt;{{cite web|title=Gutenberg Bible|url=http://www.bl.uk/learning/timeline/item100565.html|access-date=19 August 2016|publisher=British Library|archivedate=25 តុលា 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161025033159/http://www.bl.uk/learning/timeline/item100565.html|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;print_c&quot;&gt;{{cite web|title=Korea, 1000–1400 A.D. {{!}} Chronology {{!}} Heilbrunn Timeline of Art History|url=http://www.metmuseum.org/toah/ht/07/eak.html|access-date=19 August 2016|publisher=The Metropolitan Museum of Art}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;print_d&quot;&gt;{{Cite encyclopedia|title=Movable type|encyclopedia=A Dictionary of Media and Communication|editor-last1=Chandler|editor-first1=Daniel|editor-last2=Munday|editor-first2=Rod|date=2016|url=http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/oi/authority.20110803100213284|publisher=Oxford University Press|doi=10.1093/acref/9780199568758.001.0001|access-date=19 August 2016|last1=Chandler|first1=Daniel|last2=Munday|first2=Rod|isbn=978-0-19-956875-8}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;print_e&quot;&gt;{{cite book|last1=Ebrey|first1=Patricia Buckley|last2=Walthall|first2=Anne|title=East Asia: A Cultural, Social, and Political History|publisher=Cengage Learning|isbn=978-1-285-52867-0|url=https://books.google.com/books?id=QfkWAAAAQBAJ&amp;q=%22Korea+led+the+world+in+inventing+metal+movable-type+printing+in+1234%22|access-date=19 August 2016|date=1 January 2013}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|date=29 July 2010|title=World Treasures: Beginnings|url=https://www.loc.gov/exhibits/world/world-record.html#obj152|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20160829232346/http://www.loc.gov/exhibits/world/world-record.html|archive-date=29 August 2016|access-date=15 July 2016|publisher=Library of Congress|archivedate=29 សីហា 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160829232346/http://www.loc.gov/exhibits/world/world-record.html#obj152}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=Digital Jikji|url=http://www.digitaljikji.net/digital_jikji/main.asp|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20110313032939/http://www.digitaljikji.net/digital_jikji/main.asp|archive-date=13 March 2011|access-date=25 April 2010|publisher=Digital Jikji|archivedate=25 កុម្ភៈ 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120225221903/http://www.digitaljikji.net/}}&lt;/ref&gt;{{Excessive citations inline|date=September 2021}} ក្រោយ​ឈ្នះ​អាណាចក្រឃីតាន់ ដែលជាអាណាចក្រដ៏មានឥទ្ធិពលបំផុតនៅសម័យរបស់វា&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Bulliet|first5=Lyman|access-date=12 September 2016|url=https://books.google.com/books?id=E9sbCgAAQBAJ&amp;pg=PA264|page=264|isbn=978-1-285-44551-9|publisher=Cengage Learning|title=The Earth and Its Peoples, Brief: A Global History|last5=Johnson|first1=Richard|first4=Steven|last4=Hirsch|first3=Daniel|last3=Headrick|first2=Pamela|last2=Crossley|date=1 January 2014}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Cohen|first1=Warren I.|title=East Asia at the Center: Four Thousand Years of Engagement with the World|publisher=Columbia University Press|isbn=978-0-231-50251-1|page=107|url=https://books.google.com/books?id=Okjd2rDwb8IC&amp;pg=PA107|access-date=12 September 2016|date=20 December 2000}}&lt;/ref&gt; ក្នុង[[សង្គ្រាមកូរ្យ៉–ឃីតាន់]] កូរ្យ៉បានឆ្លងកាត់យុគសម័យមាសដែលមានរយៈពេលមួយសតវត្រ ក្នុងអំឡុងពេលដែល[[ព្រះត្រៃបិដកកូរ៉េ]]ត្រូវបានបញ្ចប់និងមានការវិវឌ្ឍន៍ដ៏អស្ចារ្យក្នុងការបោះពុម្ព និងការផ្សាយ លើកកម្ពស់ការរៀនសូត្រនិងការចែកចាយចំណេះដឹងលើទស្សនវិជ្ជា អក្សរសាស្ត្រ សាសនា និងវិទ្យាសាស្ត្រ ដោយឆ្នាំ១១០០ មានសាកលវិទ្យាល័យចំនួន១២ ដែលបង្កើតអ្នកប្រាជ្ញ និងអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រដ៏ល្បីល្បាញ&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Lee|first1=Kenneth B.|title=Korea and East Asia: The Story of a Phoenix|publisher=Greenwood Publishing Group|isbn=978-0-275-95823-7|page=61|url=https://books.google.com/books?id=XrZQs-6KswMC&amp;pg=PA61|access-date=28 July 2016|year=1997}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Bowman|first1=John|title=Columbia Chronologies of Asian History and Culture|publisher=Columbia University Press|isbn=978-0-231-50004-3|page=[https://archive.org/details/columbiachronolo00john/page/202 202]|url=https://archive.org/details/columbiachronolo00john|url-access=registration|quote=The Mongolian-Khitan invasions of the late tenth century challenge the stability of the Koryo government, but a period of prosperity follows the defeat of the Khitan in 1018..|access-date=1 August 2016|date=5 September 2000}}&lt;/ref&gt; ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ [[ការឈ្លានពានរបស់ម៉ុងហ្គោលនៅកូរ៉េ|ការឈ្លានពានរបស់ម៉ុងហ្គោល]]នៅសតវត្សទី១៣ បានធ្វើឱ្យអាណាចក្រចុះខ្សោយយ៉ាងខ្លាំង កូរ្យ៉មិនដែលត្រូវបានសញ្ជ័យដោយម៉ុងហ្គោលទេ ប៉ុន្តែហត់នឿយបន្ទាប់ពីបីទសវត្សរ៍នៃការប្រយុទ្ធ តុលាការកូរ៉េបានបញ្ជូនព្រះអង្គម្ចាស់មកុដរបស់ខ្លួនទៅកាន់រាជធានីរាជវង្សយួនដើម្បីស្បថភក្ដីភាពជាមួយ[[គុបឡៃ ខាន]] ដែល​បាន​ទទួល​យក និង​បាន​រៀប​ការ​ជា​មួយ​នឹង​បុត្រី​របស់​ព្រះអង្គ​ជាមួយ​នឹង​រាជទាយាទ​កូរ៉េ&lt;ref name=&quot;Mongols&quot;&gt;{{cite book|last1=Lee|first1=Kenneth B.|title=Korea and East Asia: The Story of a Phoenix|publisher=Greenwood Publishing Group|isbn=978-0-275-95823-7|page=72|url=https://books.google.com/books?id=XrZQs-6KswMC&amp;pg=PA72|access-date=12 November 2016|year=1997}}&lt;/ref&gt; ចាប់ពីពេលនេះតទៅ កូរ្យ៉បន្តគ្រប់គ្រងប្រទេសកូរ៉េ ទោះ​បី​ជា​សម្ព័ន្ធមិត្ត​ដៃ​ទន្លេ​របស់​ម៉ុងហ្គោល​ក្នុង​រយៈ​ពេល ៨៦ ឆ្នាំ​បន្ទាប់​ក៏​ដោយ ក្នុងអំឡុងពេលនេះ ប្រជាជាតិទាំងពីរបានជាប់ទាក់ទងគ្នា នៅពេលដែលស្តេចកូរ៉េបន្តបន្ទាប់ទាំងអស់បានរៀបការជាមួយព្រះនាងម៉ុងហ្គោល&lt;ref name=&quot;Mongols&quot; /&gt; ហើយ[[អធិរាជនីគី|អធិរាជនីចុងក្រោយ]]នៃរាជវង្សយួនគឺជាព្រះនាងកូរ៉េ នៅពាក់កណ្តាលសតវត្សទី១៤ កូរ្យ៉​បាន​បណ្ដេញ​ម៉ុងហ្គោល​ចេញ​ដើម្បី​ដណ្តើម​យក​ទឹកដី​ភាគ​ខាង​ជើង​របស់​ខ្លួន​ឡើង​វិញ វាយលុក[[លៀវយ៉ាង]]យ៉ាងខ្លី និងកម្ចាត់ការលុកលុយដោយក្រុម[[ការឈ្លានពានរបស់ពួកជូតឈ្នួតក្រហមនៅកូរ្យ៉|ជូតឈ្នួតក្រហម]] ទោះយ៉ាងណានៅឆ្នាំ១៩៣២ ឧត្តមសេនីយ៍[[ព្រះម្ចាស់ថែចូនៃចូសន់|យី សុងក្យែ]] ដែលត្រូវបានបញ្ជាឱ្យវាយប្រហារប្រទេសចិន បានបង្វែរកងទ័ពរបស់គាត់ហើយធ្វើរដ្ឋប្រហារ

យី សុងក្យែបាន​ប្រកាស​ឈ្មោះ​ថ្មី​របស់​ប្រទេស​កូរ៉េ​ថា ចូសន់ ដោយយោងទៅលើកូចូសន់ ហើយបានផ្លាស់ប្តូររាជធានីទៅហាន់សង់ (ឈ្មោះចាស់មួយនៃទីក្រុង[[សេអ៊ូល]])&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Yi|first1=Ki-baek|title=A New History of Korea|publisher=Harvard University Press|isbn=978-0-674-61576-2|page=165|url=https://books.google.com/books?id=g2mdVwXpMzwC&amp;q=%22Yi+Song-gye+named+his+dynasty+Choson%22|access-date=19 November 2016|year=1984}}&lt;/ref&gt; ២០០ឆ្នាំដំបូងនៃរាជវង្សចូសន់ត្រូវបានសម្គាល់ដោយសន្តិភាព​ ហើយបានឃើញការរីកចំរើនដ៏អស្ចារ្យនៅក្នុងវិទ្យាសាស្ត្រ&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Selin|first1=Helaine|title=Encyclopaedia of the History of Science, Technology, and Medicine in Non-Westen Cultures|publisher=Springer Science &amp; Business Media|isbn=978-94-017-1416-7|pages=505–506|url=https://books.google.com/books?id=GzjpCAAAQBAJ&amp;pg=PA505|access-date=27 July 2016|date=11 November 2013}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Haralambous|first1=Yannis|last2=Horne|first2=P. Scott|title=Fonts &amp; Encodings|publisher=O'Reilly Media, Inc.|isbn=978-0-596-10242-5|page=155|url=https://books.google.com/books?id=qrElYgVLDwYC&amp;pg=PA155|access-date=8 November 2016|date=28 November 2007}}&lt;/ref&gt; និងការអប់រំ&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Lee|first1=Kenneth B.|title=Korea and East Asia: The Story of a Phoenix|publisher=Greenwood Publishing Group|isbn=978-0-275-95823-7|page=86|url=https://books.google.com/books?id=XrZQs-6KswMC&amp;pg=PA86|access-date=27 July 2016|year=1997}}&lt;/ref&gt; ក៏ដូចជាការបង្កើតអក្សរ[[ហាន់ហ្គឹល]]ដោយស្តេច[[សេចុងមហារាជ]]ដើម្បីលើកកម្ពស់អក្ខរកម្មក្នុងចំណោមប្រជាជនសាមញ្ញ&lt;ref name=&quot;Hangul&quot;&gt;{{cite book|last1=Koerner|first1=E.F.K.|last2=Asher|first2=R. E.|title=Concise History of the Language Sciences: From the Sumerians to the Cognitivists|publisher=Elsevier|isbn=978-1-4832-9754-5|page=54|url=https://books.google.com/books?id=VCqLBQAAQBAJ&amp;pg=PA54|access-date=8 November 2016|date=28 June 2014}}&lt;/ref&gt; មនោគមវិជ្ជានៅសម័យនោះគឺ[[លទ្ធិខុងជឺកូរ៉េ|លទ្ធិខុងជឺនិយម]] ដែលត្រូវបានបញ្ជាក់ដោយថ្នាក់សុនប៊ី អភិជន​ដែល​បាន​ឡើង​កាន់​តំណែង​នៃ​ទ្រព្យសម្បត្តិ និង​អំណាច​ដើម្បី​ដឹកនាំ​ជីវិត​នៃ​ការ​សិក្សា​និង​សុចរិតភាព ចន្លោះឆ្នាំ១៥៩២ ដល់ ១៥៩៨ [[ថូយ៉ូតូមី ហ៊ីដេយ៉ុស៊ី]]​ បានចាប់ផ្តើម[[ការឈ្លានពានរបស់ជប៉ុននៅកូរ៉េ (ឆ្នាំ ១៥៩២-១៥៩៨)|ការលុកលុយប្រទេសកូរ៉េ]] ប៉ុន្តែការឈានទៅមុខរបស់គាត់ត្រូវបានរារាំងដោយកងកម្លាំងកូរ៉េ (ជាពិសេសគឺកងទ័ពជើងទឹកចូសន់ដឹកនាំដោយឧត្តមនាវីឯក [[យី ស៊ុនស៊ីន]] និង &quot;[[កប៉ាល់អណ្តើក]]&quot; ដ៏ល្បីល្បាញរបស់គាត់)&lt;ref name=&quot;Turnbull 17&quot;&gt;{{cite book|last=Turnbull|first=Stephen|date=20 November 2012|title=The Samurai Invasion of Korea 1592–98|url=https://books.google.com/books?id=ikuPGl5FEQcC&amp;q=japanese+invasion+of+korea+defeat&amp;pg=PA17|publisher=Osprey Publishing|page=17|isbn=978-1-78200-712-8|access-date=25 March 2015}}{{Dead link|date=មករា 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} &quot;His naval victories were to prove decisive in the Japanese defeat, although Yi was to die during his final battle in 1598.&quot;&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Perez 2013 140&quot;&gt;{{cite book|title=Japan At War: An Encyclopedia|last=Perez|first=Louis|url=https://books.google.com/books?id=RHXG0JV9zEkC&amp;pg=PA140|year=2013|publisher=ABC-CLIO|location=Santa Barbara, CA|page=140|isbn=978-1-59884-741-3}}&quot;Just as a complete Japanese victory appeared imminent, Admiral Yi entered the war and quickly turned the tide.&quot;&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Perez 2013 140–141&quot;&gt;{{cite book|title=Japan At War: An Encyclopedia|last=Perez|first=Louis|url=https://books.google.com/books?id=RHXG0JV9zEkC|year=2013|publisher=ABC-CLIO|location=Santa Barbara, CA|pages=140–141|isbn=978-1-59884-741-3}}&quot;Yi's successes gave Korea complete control of the sea lanes around the peninsula, and the Korean navy was able to intercept most of the supplies and communications between Japan and Korea&quot;&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Elisonas, Jurgis 1991. pp. 278&quot;&gt;Elisonas, Jurgis. &quot;The inseparable trinity: Japan's relations with China and Korea&quot;. ''The Cambridge History of Japan''. Vol. 4. Ed. John Whitney Hall. Cambridge: Cambridge University Press, 1991. p. 278&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Lee, Ki-baik 1984. pp. 212&quot;&gt;Lee, Ki-baik. A New History of Korea. Trans. Edward W. Wagner and Edward J. Schultz. Seoul: Ilchokak, 1984. pp. 212&lt;/ref&gt;{{Excessive citations inline|date=September 2021}} ដោយ​មាន​ជំនួយ​ពី​[[កងទ័ពសុចរិត|កងជីវពល​ទ័ព​សុចរិត]]​ដែល​បង្កើត​ឡើង​ដោយ​ជន​ស៊ីវិល​កូរ៉េ និងកងទ័ពចិន[[រាជវង្សមិង|រាជវង្សមីង]] តាមរយៈសមរភូមិជោគជ័យជាបន្តបន្ទាប់ នៅទីបំផុត កងកម្លាំងជប៉ុនត្រូវបានបង្ខំឱ្យដកខ្លួនចេញ ហើយទំនាក់ទំនងរវាងភាគីទាំងអស់បានក្លាយជាធម្មតា យ៉ាងណាក៏ដោយ [[ជនជាតិម៉ាន់ជូ|ម៉ាន់ជូ]]បានទាញយកប្រយោជន៍ពីរដ្ឋដែលខ្សោយសង្រ្គាមចូសន់ហើយបានឈ្លានពាននៅឆ្នាំ១៦២៧ និង ១៦៣៧ រួច​បន្ត​ទៅ​ច្បាំង​ដណ្តើម​រាជវង្ស​មីង​ដែល​មាន​អស្ថិរភាព បន្ទាប់ពីការធ្វើឱ្យទំនាក់ទំនងធម្មតាជាមួយ[[រាជវង្សឈីង]]ថ្មី ចូសន់មានបទពិសោធន៍ជិត ២០០ ឆ្នាំនៃសន្តិភាព ស្តេច[[យ៉ុងចូនៃចូសន់|យ៉ុងចូ]]និង[[ចុងចូនៃចូសន់|ចុងចូ]]ជាពិសេសបានដឹកនាំការបង្កើតឡើងវិញថ្មីនៃរាជវង្សចូសន់ក្នុងអំឡុងសតវត្សទី១៨&lt;ref&gt;{{cite book|last1=신형식|title=A Brief History of Korea|publisher=Ewha Womans University Press|isbn=978-89-7300-619-9|url=https://books.google.com/books?id=o-WlUd3cjh0C&amp;pg=PT98|access-date=8 November 2016|date=January 2005}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last1=Beirne|first1=Paul|title=Su-un and His World of Symbols: The Founder of Korea's First Indigenous Religion|publisher=Routledge|isbn=978-1-317-04749-0|url=https://books.google.com/books?id=8OPeCwAAQBAJ&amp;pg=PT38|access-date=8 November 2016|date=April 2016}}&lt;/ref&gt; នៅសតវត្សទី១៩ រាជវង្សក្មេកត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយរដ្ឋាភិបាល នាំឱ្យមានអំពើពុករលួយដ៏ធំនិងធ្វើឱ្យរដ្ឋចុះខ្សោយ ហើយភាពក្រីក្រធ្ងន់ធ្ងរនិងការបះបោររបស់កសិករនៅទូទាំងប្រទេស​ ជាងនេះទៅទៀត រដ្ឋាភិបាលចូសន់បានអនុម័តគោលនយោបាយឯកោនិយមយ៉ាងតឹងរ៉ឹង ទទួលបានរហស្សនាមថា &quot;[[នគរឥសី]]&quot; ប៉ុន្តែទីបំផុតបានបរាជ័យក្នុងការការពារខ្លួនប្រឆាំងនឹង[[ចក្រពត្តិនិយម]] ហើយត្រូវបានបង្ខំឱ្យបើកព្រំដែនរបស់ខ្លួន បន្ទាប់ពី[[សង្គ្រាមចិន-ជប៉ុនលើកទីមួយ]] និង[[សង្គ្រាមរុស្ស៊ី-ជប៉ុន]] កូរ៉េត្រូវបាន[[កូរ៉េក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ជប៉ុន|បញ្ចូលដោយជប៉ុន]] (ឆ្នាំ១៩១០-១៩៤៥) ឆ្ពោះទៅចុងបញ្ចប់នៃ[[សង្គ្រាមលោកលើកទី២]] សហរដ្ឋអាមេរិកបានស្នើឱ្យបែងចែកឧបទ្វីបកូរ៉េជាតំបន់កាន់កាប់ពីរ (សហរដ្ឋអាមេរិកនិងសូវៀតមួយ) [[ឌីន រ៉ាកស៍]] និង [[ឆាលស៍ អេចបូនស្ទីលទី៣]] បានស្នើរ[[៣៨ប៉ារ៉ាឡែលខាងជើង|ប៉ារ៉ាឡែលទី៣៨]] ជាបន្ទាត់បែងចែក​ ដូចដែលវាបានដាក់ទីក្រុងសេអ៊ូលនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក ចំពោះការភ្ញាក់ផ្អើលរបស់រ៉ាកស៍និងបូនស្ទីល​ សូវៀតបានទទួលយកសំណើរបស់ពួកគេ ហើយយល់ព្រមបែងចែកកូរ៉េ&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Fry|first1=Michael|date=5 August 2013|title=National Geographic, Korea, and the 38th Parallel|url=https://www.nationalgeographic.com/science/article/130805-korean-war-dmz-armistice-38-parallel-geography|access-date=15 May 2021|publisher=National Geographic|language=en}}&lt;/ref&gt;

=== ប្រវត្តិសាស្រ្តទំនើប ===

ទោះបីជាមានផែនការដំបូងរបស់ប្រទេស[[ការបង្រួបបង្រួមកូរ៉េ|កូរ៉េបង្រួបបង្រួម]]នៅក្នុង[[សេចក្តីថ្លែងការណ៍ទីក្រុងគែរឆ្នាំ១៩៤៣]] ក៏ដោយ​ ការកើនឡើងរបស់ជម្លោះ[[សង្គ្រាមត្រជាក់|សង្រ្គាមត្រជាក់]]រវាង[[សហភាពសូវៀត]] និង[[សហរដ្ឋអាមេរិក]]នៅទីបំផុតបាននាំឱ្យមានការបង្កើតរដ្ឋាភិបាលដាច់ដោយឡែក​ ម្នាក់ៗមានមនោគមវិជ្ជារៀងៗខ្លួន ឈាន​ដល់​[[ការ​បែង​ចែក​ប្រទេស​កូរ៉េ​|ការ​បែង​ចែក​ប្រទេស​កូរ៉េ]]​ជា​ពីរ​អង្គភាព​នយោបាយ​នៅ​ឆ្នាំ១៩៤៨ នៅ​ភាគ​ខាងត្បូង [[អ៊ី ស៊ឹងម៉ាន់]] ដែលជាគូប្រជែងរបស់លទ្ធិកុម្មុយនិស្ត ដែលត្រូវបានគាំទ្រ និងតែងតាំងដោយសហរដ្ឋអាមេរិក ជាប្រមុខរដ្ឋាភិបាលបណ្តោះអាសន្នបានឈ្នះការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីដំបូងរបស់សាធារណរដ្ឋកូរ៉េដែលទើបនឹងប្រកាសកាលពីខែឧសភា នៅ​ភាគ​ខាងជើង ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ អតីតទ័ពព្រៃប្រឆាំងជប៉ុន និងជាសកម្មជនកុម្មុយនិស្ត [[គីម អ៊ីលស៊ុង]]ត្រូវបានតែងតាំងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីរបស់សាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យប្រជាមានិតកូរ៉េក្នុងខែកញ្ញា[[ឯកសារ:South_Korea's_GDP_(PPP)_growth_from_1911_to_2008.png|ធ្វេង|រូបភាពតូច|ចន្លោះឆ្នាំ១៩៦២ និង ១៩៩៤ [[សេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូង|សេដ្ឋកិច្ចកូរ៉េខាងត្បូង]]កើនឡើងជាមធ្យម១០% ក្នុងមួយឆ្នាំ, ជំរុញដោយកំណើនការនាំចេញប្រចាំឆ្នាំ២០%,&lt;ref name=&quot;worldbank.org&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.worldbank.org/en/country/korea/overview|title=Republic of Korea|work=worldbank.org|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140502130240/http://www.worldbank.org/en/country/korea/overview|archive-date=2 May 2014}}&lt;/ref&gt; នៅ​ក្នុង​សម័យ​មួយ​ដែល​គេ​ហៅ​ថា [[អព្ភូតហេតុ​នៅ​ទន្លេហាន់]]]]
នៅខែតុលា សហភាពសូវៀតបានប្រកាសរដ្ឋាភិបាលរបស់គីម អ៊ីលស៊ុងជាអធិបតេយ្យភាពលើផ្នែកទាំងពីរ​ អង្គការសហប្រជាជាតិបានប្រកាសថាលោកអ៊ី ស៊ឹងម៉ាន់ជារដ្ឋាភិបាលជា​ &quot;រដ្ឋាភិបាលស្របច្បាប់ដែលមានការគ្រប់គ្រង និងយុត្តាធិការប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាពលើផ្នែកនោះរបស់ប្រទេសកូរ៉េ ដែលគណៈកម្មាធិការបណ្តោះអាសន្នរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកកូរ៉េអាចសង្កេត និងពិគ្រោះ&quot; និងរដ្ឋាភិបាល &quot;ផ្អែកលើការបោះឆ្នោតដែលត្រូវបានសង្កេតឃើញដោយគណៈកម្មការបណ្ដោះអាសន្ន&quot; បន្ថែមពីលើសេចក្តីថ្លែងការណ៍ថា &quot;នេះគឺជារដ្ឋាភិបាលតែមួយគត់នៅក្នុងប្រទេសកូរ៉េ&quot;&lt;ref name=&quot;UN195&quot;&gt;[http://daccess-dds-ny.un.org/doc/RESOLUTION/GEN/NR0/043/66/IMG/NR004366.pdf?OpenElement &quot;195 (III) The problem of the independence of Korea&quot;] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131023061108/http://daccess-dds-ny.un.org/doc/RESOLUTION/GEN/NR0/043/66/IMG/NR004366.pdf?OpenElement|date=23 October 2013}}, 12 December 1948, ''Resolutions Adopted by the General Assembly During its Third Session'', p. 25.&lt;/ref&gt; មេដឹកនាំទាំងពីរបានចាប់ផ្តើមការគាបសង្កត់ផ្តាច់ការលើគូប្រជែងនយោបាយរបស់ពួកគេនៅក្នុងតំបន់របស់ពួកគេ ស្វែងរកការបង្រួបបង្រួមកូរ៉េក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ពួកគេ ខណៈ​ដែល​សំណើ​សុំ​ជំនួយ​ផ្នែក​យោធា​របស់​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង​ត្រូវ​បាន​អាមេរិក​បដិសេធ យោធារបស់កូរ៉េខាងជើងត្រូវបានពង្រឹងយ៉ាងខ្លាំងដោយសហភាពសូវៀត

==== សង្គ្រាមកូរ៉េ ====
នៅថ្ងៃទី២៥ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៥០ កូរ៉េខាងជើងឈ្លានពានកូរ៉េខាងត្បូង បញ្ឆេះ[[សង្គ្រាមកូរ៉េ]] ជម្លោះធំដំបូងរបស់សង្គ្រាមត្រជាក់ ដែលបានបន្តរហូតដល់ឆ្នាំ១៩៥៣ នៅពេលនោះ សហភាពសូវៀតបានធ្វើពហិការអង្គការសហប្រជាជាតិ (UN) ដូច្នេះហើយបានបាត់បង់សិទ្ធិវេតូរបស់ពួកគេ ប្រការនេះបានអនុញ្ញាតឱ្យអង្គការសហប្រជាជាតិធ្វើអន្តរាគមន៍ក្នុងសង្គ្រាមស៊ីវិល នៅពេលដែលវាលេចចេញជារូបរាងថា កងកម្លាំងកំពូលកូរ៉េខាងជើងនឹងបង្រួបបង្រួមប្រទេសទាំងមូល សហភាពសូវៀត និងចិនបានគាំទ្រកូរ៉េខាងជើង ដោយមានការចូលរួមពី[[កងទ័ពស្ម័គ្រចិត្តប្រជាជន|កងទ័ពចិន]]រាប់លាននាក់នៅពេលក្រោយ បន្ទាប់​ពី​មាន​ការ​ធ្លាក់​ចុះ និង​លំហូរ​ដែល​ឃើញ​ភាគី​ទាំង​សង​ខាង​ប្រឈម​នឹង​ការ​ចាញ់​ដោយ​ការ​ខាត​បង់​យ៉ាង​ច្រើន​ក្នុង​ចំណោម​ជន​ស៊ីវិល​កូរ៉េ​ទាំង​ខាង​ជើង និង​ខាង​ត្បូង សង្គ្រាម​បាន​ឈាន​ដល់​ការ​ជាប់គាំង ក្នុងអំឡុងពេលសង្រ្គាម គណបក្សរបស់អ៊ី ស៊ឹងម៉ាន់បានផ្សព្វផ្សាយគោលការណ៍ប្រជាជនតែមួយ (ដោយផ្អែកលើ[[មនោគម]]វិជ្ជារបស់អាល្លឺម៉ង់របស់​ [[ជនជាតិគ្រប់គ្រង|Herrenvolk]])​ កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងដើម្បីកសាងពលរដ្ឋដែលស្តាប់បង្គាប់តាមរយៈភាពដូចគ្នារបស់ជនជាតិភាគតិច និងផ្តាច់ការអំពាវនាវដល់[[ជាតិនិយម]]&lt;ref name=&quot;Hwang93&quot;&gt;Su-kyoung Hwang, ''Korea's Grievous War.'' Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2016; pg. 90–95.&lt;/ref&gt;

ការសប់សឹកក្នុងឆ្នាំ១៩៥៣ មិនដែលចុះហត្ថលេខាដោយកូរ៉េខាងត្បូងទេ​ បំបែក​ឧបទ្វីប​តាម​បណ្តោយ​[[តំបន់​គ្មាន​យោធាកូរ៉េ|តំបន់​គ្មាន​យោធា]]​ក្បែរ​បន្ទាត់​ព្រំដែន​ដើម គ្មាន​សន្ធិសញ្ញា​សន្តិភាព​ត្រូវ​បាន​ចុះ​ហត្ថលេខា​ទេ ជា​លទ្ធផល​ប្រទេស​ទាំង​ពីរ​នៅ​សល់​បច្ចេកទេស​ក្នុង​សង្គ្រាម មនុស្សប្រហែល ៣លាននាក់បានស្លាប់នៅក្នុងសង្គ្រាមកូរ៉េ ជាមួយនឹងចំនួនអ្នកស្លាប់ស៊ីវិលសមាមាត្រខ្ពស់ជាង[[សង្គ្រាមលោកលើកទី២|សង្គ្រាមលោកលើកទីពីរ]] ឬ[[សង្រ្គាមវៀតណាម]] ធ្វើឱ្យវាប្រហែលជាជម្លោះដ៏សាហាវបំផុតនៃសម័យសង្គ្រាមត្រជាក់ លើសពីនេះ ស្ទើរតែគ្រប់ទីក្រុងសំខាន់ៗរបស់ប្រទេសកូរ៉េត្រូវបានបំផ្លាញដោយសង្រ្គាម&lt;ref name=&quot;Kim p.45&quot;&gt;{{cite book|last=Kim|first=Samuel S.|chapter=The Evolving Asian System|title=International Relations of Asia|publisher=[[Rowman &amp; Littlefield]]|year=2014|isbn=978-1-4422-2641-8|page=45|quote=With three of the four major Cold War fault lines—divided Germany, divided Korea, divided China, and divided Vietnam—East Asia acquired the dubious distinction of having engendered the largest number of armed conflicts resulting in higher fatalities between 1945 and 1994 than any other region or sub-region. Even in Asia, while Central and South Asia produced a regional total of 2.8 million in human fatalities, East Asia's regional total is 10.4 million including the [[Chinese Civil War]] (1 million), the Korean War (3 million), the [[Vietnam War]] (2 million), and the [[Pol Pot]] [[Cambodian genocide|genocide]] in Cambodia (1 to 2 million).}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Cumings p. 35&quot;&gt;{{cite book|last=Cumings|first=Bruce|author-link=Bruce Cumings|title=The Korean War: A History|publisher=[[Modern Library]]|year=2011|isbn=978-0-8129-7896-4|page=35|quote=Various encyclopedias state that the countries involved in the three-year conflict suffered a total of more than 4 million casualties, of which at least 2 million were civilians—a higher percentage than in World War II or Vietnam. A total of 36,940 Americans lost their lives in the Korean theater; of these, 33,665 were killed in action, while 3,275 died there of nonhostile causes. Some 92,134 Americans were wounded in action, and decades later, 8,176 were still reported as missing. South Korea sustained 1,312,836 casualties, including 415,004 dead. Casualties among other UN allies totaled 16,532, including 3,094 dead. Estimated North Korean casualties numbered 2 million, including about one million civilians and 520,000 soldiers. An estimated 900,000 Chinese soldiers lost their lives in combat.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last=McGuire|first=James|title=Wealth, Health, and Democracy in East Asia and Latin America|url=https://archive.org/details/wealthhealthdemo00mcgu|url-access=limited|publisher=[[Cambridge University Press]]|year=2010|isbn=978-1-139-48622-4|page=[https://archive.org/details/wealthhealthdemo00mcgu/page/n217 203]|quote=In Korea, war in the early 1950s cost nearly 3 million lives, including nearly a million civilian dead in South Korea.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|last=Painter|first=David S.|author-link=David S. Painter|title=The Cold War: An International History|url=https://archive.org/details/coldwarinternati00pain|url-access=limited|publisher=[[Routledge]]|year=1999|isbn=978-0-415-15316-4|page=[https://archive.org/details/coldwarinternati00pain/page/n40 30]|quote=Before it ended, the Korean War cost over 3 million people their lives, including over 50,000 US servicemen and women and a much higher number of Chinese and Korean lives. The war also set in motion a number of changes that led to the militarization and intensification of the Cold War.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Lewy pp. 450-453&quot;&gt;{{cite book|last=Lewy|first=Guenter|author-link=Guenter Lewy|title=America in Vietnam|publisher=[[Oxford University Press]]|year=1980|isbn=978-0-19-987423-1|pages=[https://archive.org/details/americainvietnam00lewy/page/450 450]–453|quote=For the Korean War the only hard statistic is that of American military deaths, which included 33,629 battle deaths and 20,617 who died of other causes. The North Korean and Chinese Communists never published statistics of their casualties. The number of South Korean military deaths has been given as in excess of 400,000; the South Korean Ministry of Defense puts the number of killed and missing at 281,257. Estimates of communist troops killed are about one-half million. The total number of Korean civilians who died in the fighting, which left almost every major city in North and South Korea in ruins, has been estimated at between 2 and 3 million. This adds up to almost 1 million military deaths and a possible 2.5 million civilians who were killed or died as a result of this extremely destructive conflict. The proportion of civilians killed in the major wars of this century (and not only in the major ones) has thus risen steadily. It reached about 42 percent in World War II and may have gone as high as 70 percent in the Korean War.&amp;nbsp;... we find that the ratio of civilian to military deaths [in Vietnam] is not substantially different from that of World War II and is well below that of the Korean War.|title-link=America in Vietnam}}&lt;/ref&gt;{{Excessive citations inline|date=September 2021}}

==== ក្រោយសង្គ្រាមកូរ៉េ (ឆ្នាំ១៩៦០–១៩៩០) ====
[[ឯកសារ:Park_Chung-hee.jpg|រូបភាពតូច|ប្រធាន [[ផាក​ ចងហ៊ី]] បានដើរតួនាទីសំខាន់ក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ចរបស់កូរ៉េខាងត្បូងយ៉ាងឆាប់រហ័ស តាមរយៈ[[ឧស្សាហូបនីយកម្មតម្រង់ទិសនាំចេញ]]]][[ឯកសារ:War_Memorial_of_Korea_main_building.JPG|ធ្វេង|រូបភាពតូច|[[អនុស្សាវរីយ៍សង្រ្គាមកូរ៉េ]], សាងសង់ឡើងក្នុងការចងចាំពី[[សង្គ្រាមកូរ៉េ]] (ឆ្នាំ១៩៥០–១៩៥៣)]]
នៅឆ្នាំ១៩៦០ ការបះបោររបស់និស្សិត ([[បដិវត្តន៍ខែមេសា១៩]]) នាំទៅដល់ការលាលែងពីតំណែងរបស់ប្រធានាធិបតី អ៊ី ស៊ឹងម៉ាន់ ស្វ័យធិបតេយ្យ នេះត្រូវបានបន្តដោយអស្ថិរភាពនយោបាយរយៈពេល ១៣ ខែ ខណៈដែលកូរ៉េខាងត្បូងត្រូវបានដឹកនាំដោយរដ្ឋាភិបាលទន់ខ្សោយ និងគ្មានប្រសិទ្ធភាព អស្ថិរភាពនេះត្រូវបានបំបែកដោយ[[រដ្ឋប្រហារថ្ងៃទី ១៦ ឧសភា|រដ្ឋប្រហារ ១៦ ឧសភា ១៩៦១]] ដែលដឹកនាំដោយឧត្តមសេនីយ៍ [[ផាក​ ចងហ៊ី]] ក្នុងនាមជាប្រធានាធិបតី លោកផាក​បាន​មើល​ការ​ខុស​ត្រូវ​រយៈ​ពេល​របស់​[[ឧស្សាហូបនីយកម្មតម្រង់ទិសនាំចេញ|កំណើន​សេដ្ឋកិច្ច​ដែល​ដឹក​នាំ​ដោយ​ការ​នាំ​ចេញ]]​យ៉ាង​ឆាប់​រហ័សដោយការគាបសង្កត់នយោបាយ

លោកផាក​ត្រូវ​បាន​គេ​រិះគន់​យ៉ាង​ខ្លាំង​ថា​ជា​មេដឹកនាំ​ផ្តាច់ការ​យោធា​គ្មាន​មេត្តា ដែលនៅឆ្នាំ១៩៧២ បានពង្រីកការគ្រប់គ្រងរបស់គាត់ដោយបង្កើតរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មី ដែលផ្តល់ឱ្យប្រធានាធិបតីបោសសំអាតអំណាច (ស្ទើរតែផ្តាច់ការ) និងបានអនុញ្ញាតឱ្យគាត់ឈរឈ្មោះដោយគ្មានកំណត់ចំនួនប្រាំមួយអាណត្តិ [[សេដ្ឋកិច្ច​របស់កូរ៉េខាងត្បូង|សេដ្ឋកិច្ច​កូរ៉េ]]​បាន​អភិវឌ្ឍ​យ៉ាង​ខ្លាំង​ក្នុង​អំឡុង​ពេល​កាន់​តំណែង​របស់​លោកផាក​ រដ្ឋាភិបាលបានបង្កើត[[ផ្លូវល្បឿនលឿននៅកូរ៉េខាងត្បូង|ប្រព័ន្ធផ្លូវល្បឿនលឿនទូទាំងប្រទេស]] ប្រព័ន្ធ[[រថភ្លើងក្រោមដីទីក្រុងសេអ៊ូល]] និង​បាន​ដាក់​គ្រឹះ​សម្រាប់​ការ​អភិវឌ្ឍ​សេដ្ឋកិច្ច​ក្នុង​អំឡុង​ពេល​កាន់​តំណែង ១៧ ឆ្នាំ​របស់​គាត់ ដែលបានបញ្ចប់ជាមួយនឹង[[ការធ្វើឃាតរបស់ផាក ចងហ៊ី|ការធ្វើឃាត]]របស់គាត់នៅឆ្នាំ១៩៧៩

ប៉ុន្មានឆ្នាំបន្ទាប់ពីការធ្វើឃាតរបស់លោកផាកចងហ៊ីត្រូវបានកត់សម្គាល់ម្តងទៀតដោយភាពចលាចលនយោបាយ ខណៈ​ដែល​មេ​ដឹក​នាំ​បក្ស​ប្រឆាំង​ដែល​ធ្លាប់​បាន​គាប​សង្កត់​កន្លង​មក​សុទ្ធ​តែ​ធ្វើ​យុទ្ធនាការ​ដើម្បី​ឈរ​ឈ្មោះ​ជា​ប្រធានា​ធិបតី​ក្នុង​ភាព​ជាប់​គាំង​នយោបាយ​ភ្លាមៗ នៅឆ្នាំ១៩៧៩ ឧត្តមសេនីយ៍ [[ឆន ឌូហ្វាន់]] បានដឹកនាំ[[រដ្ឋប្រហារថ្ងៃទី ១២ ខែធ្នូ]] បន្ទាប់ពីរដ្ឋប្រហារ ឆនឌូហ្វាន់គ្រោងនឹងឡើងកាន់អំណាចតាមរយៈវិធានការជាច្រើន នៅថ្ងៃទី១៧ ឧសភា ឆនឌូហ្វាន់បានបង្ខំឱ្យគណៈរដ្ឋមន្ត្រីពង្រីកច្បាប់អាជ្ញាសឹកដល់ប្រជាជាតិទាំងមូល ដែលពីមុនមិនបានអនុវត្តទៅ[[កោះជេជូ]] ច្បាប់អាជ្ញាសឹកដែលបានពង្រីកបានបិទសាកលវិទ្យាល័យ សកម្មភាពនយោបាយត្រូវបានហាមឃាត់ និង​រឹត​បន្តឹង​សារព័ត៌មាន ការ​សន្មត់​របស់​លោកឆនឌូហ្វាន់ឡើង​កាន់​តំណែង​ជា​ប្រធានាធិបតី​តាមរយៈ​ព្រឹត្តិការណ៍​នៃ​ថ្ងៃ​ទី ១៧ ខែ​ឧសភា បាន​បង្ក​ឱ្យ​មាន​ការ​តវ៉ា​ទូទាំង​ប្រទេស​ទាមទារ​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ការតវ៉ាទាំងនេះត្រូវបានផ្តោតជាពិសេសនៅក្នុងទីក្រុង[[ក្វាងជូ]] ដែល​លោកឆនឌូហ្វាន់បាន​បញ្ជូន​កងកម្លាំង​ពិសេស​ទៅ​បង្ក្រាប​[[ការបះបោរនៅក្វាងជូ|ចលនា​ប្រជាធិបតេយ្យក្វាងជូ]]&lt;ref&gt;[http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/752055.stm Flashback: The Kwangju massacre], 17 May 2000.&lt;/ref&gt;

ក្រោយមកលោកឆនបានបង្កើតគណៈកម្មាធិការគោលនយោបាយការពារជាតិសង្គ្រោះបន្ទាន់ ហើយបានកាន់តំណែងជាប្រធានាធិបតីតាមផែនការនយោបាយរបស់លោក លោកឆន់និងរដ្ឋាភិបាលរបស់គាត់បានកាន់កាប់ប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូងនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងដែលប្រកាន់ពូជសាសន៍រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៨៧ នៅពេលដែលនិស្សិត[[សាកលវិទ្យាល័យជាតិសេអ៊ូល]] [[ផាក ចងឆល]] ត្រូវបានគេធ្វើទារុណកម្មរហូតដល់ស្លាប់&lt;ref&gt;[http://english.hani.co.kr/arti/english_edition/e_national/184219.html &quot;20 years later, father still seeks truth in son's death&quot;] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303173203/http://english.hani.co.kr/arti/english_edition/e_national/184219.html|date=3 March 2016}}, ''The Hankyoreh'', 15 January 2007. Retrieved 15 July 2010.&lt;/ref&gt; នៅថ្ងៃទី១០ ខែមិថុនា សមាគមបូជាចារ្យកាតូលិកដើម្បីយុត្តិធម៌ បានបង្ហាញហេតុការណ៍ បញ្ឆេះ[[ការតស៊ូប្រជាធិបតេយ្យខែមិថុនា|ចលនាប្រជាធិបតេយ្យខែមិថុនា]] នៅទូទាំងប្រទេស នៅទីបំផុត គណបក្សរបស់លោកឆន [[គណបក្សយុត្តិធម៌ប្រជាធិបតេយ្យ]] និងលោក[[រ៉ូ ថែអ៊ូ]] អ្នកដឹកនាំរបស់លោក សេចក្តីប្រកាស ២៩ ខែមិថុនា ដែលរួមបញ្ចូលការបោះឆ្នោតដោយផ្ទាល់ពីប្រធានាធិបតី លោករ៉ូថែអ៊ូបាន​បន្ត​ឈ្នះ​ការ​បោះ​ឆ្នោត​ដោយ​កម្រិត​តូច​ចង្អៀត​ប្រឆាំង​នឹង​មេ​ដឹក​នាំ​គណបក្ស​ប្រឆាំង​សំខាន់​ពីរ​គឺលោក[[គីម ឌែជុង]] និង[[គីម យ៉ងសាម]] ទីក្រុងសេអ៊ូលធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះ[[កីឡាអូឡាំពិករដូវក្តៅឆ្នាំ១៩៨៨|កីឡាអូឡាំពិកក្នុងឆ្នាំ១៩៨៨]] ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជោគជ័យ និងការជំរុញដ៏សំខាន់សម្រាប់មុខមាត់ និងសេដ្ឋកិច្ចសកលរបស់កូរ៉េខាងត្បូង&lt;ref&gt;{{cite news|date=30 October 2007|title=Two Decedes After Seoul Olympics|newspaper=Korea Times|url=http://www.koreatimes.co.kr/www/news/nation/2008/10/229_12790.html}}&lt;/ref&gt;

[[United Nations Security Council Resolution 702|South Korea was formally invited]] to become a member of the [[United Nations]] in 1991. The transition of Korea from autocracy to modern democracy was marked in 1997 by the election of Kim Dae-jung, who was sworn in as the eighth president of South Korea, on 25 February 1998. His election was significant given that he had in earlier years been a political prisoner sentenced to death (later commuted to exile). He won against the backdrop of the [[1997 Asian Financial Crisis]], where he took [[IMF]] advice to restructure the economy and the nation soon recovered its economic growth, albeit at a slower pace.&lt;ref name=&quot;auto1&quot;&gt;{{cite news|date=18 August 2009|title=Kim Dae-jung|newspaper=The Guardian|url=https://www.theguardian.com/world/2009/aug/18/obituary-kim-dae-jung}}&lt;/ref&gt;

==== កូរ៉េខាងត្បូងសហសម័យ ====
[[ឯកសារ:Kim_Dae-jung_presidential_portrait.jpg|រូបភាពតូច|President [[Kim Dae-jung]], the 2000 [[Nobel Peace Prize]] recipient for advancing democracy and human rights in South Korea and East Asia and for reconciliation with North Korea, was sometimes called the &quot;[[Nelson Mandela]] of Asia.&quot;&lt;ref name=&quot;auto12&quot; /&gt;]]
In June 2000, as part of president Kim Dae-jung's &quot;[[Sunshine Policy]]&quot; of engagement, a [[Inter-Korean summit|North–South summit]] took place in [[Pyongyang]], the capital of North Korea. Later that year, Kim received the [[Nobel Peace Prize]] &quot;for his work for democracy and human rights in South Korea and in East Asia in general, and for peace and reconciliation with North Korea in particular&quot;.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/2000/index.html|title=The Nobel Peace Prize 2000|publisher=The Nobel Foundation|year=2000|access-date=17 February 2009}}&lt;/ref&gt; However, because of discontent among the population for fruitless approaches to the North under the previous administrations and, amid North Korean provocations, a conservative government was elected in 2007 led by President [[Lee Myung-bak]], former [[mayor of Seoul]]. Meanwhile, South Korea and Japan jointly co-hosted the [[2002 FIFA World Cup]]. However, [[Japan–Korea relations|South Korean and Japanese relations]] later [[Japan–Korea disputes|soured]] because of conflicting claims of [[sovereignty]] over the [[Liancourt Rocks dispute|Liancourt Rocks]].
[[ឯកសារ:2010_G-20_Seoul_summit.jpg|រូបភាពតូច|South Korea became the first non-[[G7]] chair of the [[G-20]] when it hosted the [[2010 G-20 Seoul summit|2010 Seoul summit]].&lt;ref&gt;Oliver, Christian. &quot;Seoul: S Korea looks forward to its own party,&quot; ''Financial Times'' (UK). 25 June 2010.&lt;/ref&gt;]]
In 2010, there was an [[List of border incidents involving North and South Korea|escalation in attacks]] by North Korea. In March 2010 the South Korean warship [[ROKS Cheonan sinking|ROKS Cheonan]] was sunk leading to the death of 46 South Korean sailors, allegedly by a North Korean submarine. In November 2010 [[Bombardment of Yeonpyeong|Yeonpyeong]] island was attacked by a significant North Korean artillery barrage, with 4 people dying. The lack of a strong response to these attacks from both South Korea and the international community (the official UN report declined to explicitly name North Korea as the perpetrator for the [[Cheonan]] sinking) caused significant anger with the South Korean public.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://www.asiafoundation.org/resources/pdfs/201104SnyderandByun.pdf|title=Cheonan and Yeonpyeong. The Northeast Asian Response to North Korea's Provocations|date=1 May 2011|publisher=[[Asia Foundation]]}}&lt;/ref&gt;

South Korea saw another milestone in 2012 with the first ever female president [[Park Geun-hye]] [[2012 South Korean presidential election|elected]] and assuming office. Daughter of another former president, [[Park Chung-hee]], she carried on a conservative brand of politics. President Park Geun-hye's administration was formally accused of corruption, bribery, and influence-peddling for the involvement of close friend [[Choi Soon-sil]] in state affairs. There followed a series of [[2016–17 South Korean protests|massive public demonstrations]] from November 2016&lt;ref&gt;{{Cite news|last=Langan|first=Peter|date=28 November 2016|title=How long will Seoul protests remain peaceful?|publisher=[[Asia Times]]|url=https://asiatimes.com/article/long-will-south-koreas-protests-remain-peaceful/|access-date=2 December 2016}}&lt;/ref&gt; and she was removed from office.&lt;ref&gt;{{Cite news|date=10 March 2017|title=South Korea's president is removed from office as court upholds her impeachment|newspaper=Los Angeles Times|url=https://latimes.com/world/asia/la-fg-south-korea-park-impeach-2017-story.html|access-date=10 March 2017}}&lt;/ref&gt; After the fallout of President Park's impeachment and dismissal, new elections were held and [[Moon Jae-in]] of the Democratic party won the presidency, assuming office on 10 May 2017. His tenure so far has seen an improving political relationship with North Korea, some increasing divergence in the military alliance with the United States, and the successful hosting of [[2018 Winter Olympics|the Winter Olympics in Pyeongchang]].&lt;ref&gt;{{Cite news|date=11 February 2018|title=South Korea's Moon may be on brink of legacy-defining moment|newspaper=USA Today|url=https://www.usatoday.com/story/sports/olympics/2018/02/11/south-koreas-moon-may-be-on-brink-of-legacy-defining-moment/110314864/}}&lt;/ref&gt; [[COVID-19 pandemic in South Korea|The COVID-19 pandemic]] affected the nation since 2020. That same year, South Korea recorded more deaths than births, resulting in a population decline for the first time on record.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.nytimes.com/2021/01/04/world/asia/south-korea-population.html|title=As Birthrate Falls, South Korea's Population Declines, Posing Threat to Economy|last=Gladstone|first=Rick|website=[[New York Times]]|date=4 January 2021|access-date=5 January 2021}}&lt;/ref&gt;

== ការបែងតំបន់រដ្ឋបាល ==
ផ្នែករដ្ឋបាលសំខាន់ៗនៅក្នុងប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូងមាន 8 ខេត្ត (도), 1 ខេត្តគ្រប់គ្រងដោយខ្លួនឯងពិសេស (특별자치도), 6 ទីក្រុងធំ (광역시) (ទីក្រុងគ្រប់គ្រងដោយខ្លួនឯង ដែលមិនមែនជាផ្នែកនៃខេត្តណាមួយឡើយ), 1 ទីក្រុងពិសេស (특별시) និង 1 ទីក្រុងគ្រប់គ្រងខ្លួនឯងពិសេស (특별자치)
{| class=&quot;wikitable&quot;
!ផែនទី
!ឈ្មោះ
![[អក្សរហាន់ហ្គឹល|ហាន់ហ្គឹល]]
![[អក្សរហាន់ចា|ហាន់ចា]]
!ចំនួនប្រជាជន
|-
| rowspan=&quot;22&quot; |{{South Korea Provincial level Labelled Map}}
! colspan=&quot;4&quot; |ទីក្រុងពិសេស
|-
|[[សេអ៊ូល]]
|{{lang|ko|서울특별시}}
|{{lang|ko|서울特別市}}
|9,830,452
|-
! colspan=&quot;4&quot; |ទីក្រុងធំ
|-
|[[ប៊ូសាន]]
|{{lang|ko|부산광역시}}
|{{lang|ko|釜山廣域市}}
|3,460,707
|-
|[[ដែហ្គូ]]
|{{lang|ko|대구광역시}}
|{{lang|ko|大邱廣域市}}
|2,471,136
|-
|[[អ៊ីនឆុន]]
|{{lang|ko|인천광역시}}
|{{lang|ko|仁川廣域市}}
|2,952,476
|-
|[[ក្វាងជូ]]
|{{lang|ko|광주광역시}}
|{{lang|ko|光州廣域市}}
|1,460,972
|-
|[[ដែចន់]]
|{{lang|ko|대전광역시}}
|{{lang|ko|大田廣域市}}
|1,496,123
|-
|[[អ៊ុលសាន]]
|{{lang|ko|울산광역시}}
|{{lang|ko|蔚山廣域市}}
|1,161,303
|-
! colspan=&quot;4&quot; |ទីក្រុងគ្រប់គ្រងខ្លួនឯងពិសេស
|-
|[[ទីក្រុងសេចុង|សេចុង]]
|{{lang|ko|세종특별자치시}}
|{{lang|ko|世宗特別自治市}}
|295,041
|-
! colspan=&quot;4&quot; |ខេត្ត
|-
|[[ខេត្តក្យុងគី|ក្យុងគី]]
|{{lang|ko|경기도}}
|{{lang|ko|京畿道}}
|12,941,604
|-
|[[ខេត្តកាំងវ៉ុន|កាំងវ៉ុន]]
|{{lang|ko|강원도}}
|{{lang|ko|江原道}}
|1,545,452
|-
|[[ខេត្តឈុងឆងខាងជើង|ឈុងឆងខាងជើង]]
|{{lang|ko|충청북도}}
|{{lang|ko|忠淸北道}}
|1,595,164
|-
|[[ខេត្តឈុងឆងខាងត្បូង|ឈុងឆងខាងត្បូង]]
|{{lang|ko|충청남도}}
|{{lang|ko|忠淸南道}}
|2,120,666
|-
|[[ខេត្តចុលឡាខាងជើង|ចុលឡាខាងជើង]]
|{{lang|ko|전라북도}}
|{{lang|ko|全羅北道}}
|1,847,089
|-
|[[ខេត្តចុលឡាខាងត្បូង|ចុលឡាខាងត្បូង]]
|{{lang|ko|전라남도}}
|{{lang|ko|全羅南道}}
|1,890,412
|-
|[[ខេត្តក្យងសាំងខាងជើង|ក្យងសាំងខាងជើង]]
|{{lang|ko|경상북도}}
|{{lang|ko|慶尙北道}}
|2,682,897
|-
|[[ខេត្តក្យងសាំងខាងត្បូង|ក្យងសាំងខាងត្បូង]]
|{{lang|ko|경상남도}}
|{{lang|ko|慶尙南道}}
|3,377,126
|-
! colspan=&quot;4&quot; |ទីក្រុងគ្រប់គ្រងខ្លួនឯងពិសេស
|-
|[[ខេត្តជេជូ|ជេជូ]]
|{{lang|ko|제주특별자치도}}
|{{lang|ko|濟州特別自治道}}
|661,511
|}

== នយោបាយ និង ការគ្រប់គ្រងប្រទេស ==

{{spaces|5}}បន្ទាប់ពី[[សង្រ្គាមលោកលើកទី 2]] បានបញ្ចប់នៅឆ្នាំ 1948 ឧបទ្វីបកូរ៉េត្រូវបានបែងចែកជាពីរផ្នែកដោយខ្សែស្របទី 38 ខាងជើង ដោយមាន[[សហភាពសូវៀត]]គ្រប់គ្រង[[កូរ៉េខាងជើង]]អនុវត្តតាម[[លទ្ធិសង្គមនិយម]] រីឯកូរ៉េខាងត្បូងគ្រប់គ្រងដោយ[[សហរដ្ឋអាមេរិក]] អនុវត្តតាមបែប[[លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ]]។
{{spaces|5}}សាធារណរដ្ឋកូរ៉េ (កូរ៉េខាងត្បូង) មានប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងតាមបែប[[លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ]] មានប្រធានាធិបតីជាប្រមុខ ដោយមានការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសដោយផ្ទាល់ពីប្រជាជន ដើម្បីធ្វើជាមេដឹកនាំក្នុងស្ថាប័ននិតិប្រតិបត្តិ។នាយករដ្ឋមន្ត្រី ត្រូវបានជ្រើសតាំងដោយប្រធានាធិបតេយ្យ ឆ្លងកាត់មតិគាំទ្រក្នុងសភាជាតិ។រដ្ឋសភាជាអង្គការនិតិបញ្ញត្តិ រីឯតុលាការមានតួនាទីជាអង្គការតុលាការ។ ប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូង បានបែងចែកតំបន់គ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួនជា 9 ខេត្ត និង 6 តំបន់ ([[សេអ៊ូល]] [[ពូសាន]] [[អ៊ិនឈន]] [[ទែឈូ]] [[ក្វាងជូ]] និង [[ទែឈន]])។

'''រដ្ឋធម្មនុញ្ញ'''

{{spaces|5}}ប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូងបានប្រកាសប្រើរដ្ឋធម្មនុញ្ញដំបូងរបស់ខ្លួន នៅថ្ងៃទី 17 កក្កដា ឆ្នាំ 1948 ដោយមានការកែប្រែជាប់រហូតមកចំនួន 9 លើក។ការកែទំរង់លើកចុងក្រោយ បានធ្វើឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ 1987។ក្នុងពេលដែលរដ្ឋាភិបាលរបស់ប្រធានាធិបតី [[លោកឈូ ឌូវ៉ាន]] ត្រូវប្រឈមនឹងការញុះញង់ពីគណបក្សនយោបាយផ្សេងៗដើម្បីអោយមានការកែប្រែរដ្ឋធម្មនុញ្ញក្នុងគោលបំណងអោយមានការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសប្រធានាធិបតីដោយផ្ទាល់ពីសំណាក់ប្រជាជន។ ទីបំផុត លោកឈូ ឌូវ៉ាន ក៏យល់ព្រមអោយមានការបោះឆ្នោតផ្តល់សេចក្តីទុកចិត្តកែទំរង់រដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដើម្បីអោយមានបោះឆ្នោតជ្រើសរើសប្រធានាធិបតីដោយផ្ទាល់ មានអាណតិ្តតែមួយឆ្នាំគត់ (រយៈពេល 5 ឆ្នាំ) ហើយរៀបចំអោយមានអំណាចគ្រប់គ្រងឯករាជ្យថ្នាក់កណ្តាលលើកដំបូងក្នុងរយៈពេល 30 ឆ្នាំបន្ទាប់ពីបានបង្កើតរដ្ឋមក។ក្រៅពីនេះ រដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលទទួលបានការកែប្រែនោះ បានលប់ចោលអំនាចរំលាយសភារបស់ប្រធានាធិបតី ដោយតំរូវអោយរដ្ឋសភាជាអ្នកត្រួតពិនិត្រតាមដានការងាររបស់រដ្ឋាភិបាល និង បានបញ្ជាក់ផងដែរថា ផ្នែកយោធាត្រូវមានភាពអព្យាក្រឹត្យយក្នុងឆាកនយោបាយ។

'''អំណាចនិតិបញ្ញត្តិ'''

{{spaces|5}}ក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃសាធារណរដ្ឋកូរ៉េ តំរូវអោយរដ្ឋសភាជាតិ (National Assembly) មានអំនាចនិតិបញ្ញត្តិ។រដ្ឋសភារបស់កូរ៉េខាងត្បូង មានសមាជិក ចំនួន 299 រូប ដោយសមាជិក 2ភាគ3 ជ្រើសរើសដោយផ្ទាល់តាមរយៈការបោះឆ្នោតទូទៅ ចំនែកចំនួនដែលនៅសល់ជ្រើសរើសតាមរយៈការតែងតាំងដោយផ្អែកលើភាគរយនៃសំលេងគាំទ្រគណបក្សនយោបាយដែលទទួលបាន។សមាជិករដ្ឋសភាមានអាណាតិ្ត 4 ឆ្នាំ (មានការរៀបចំការបោះឆ្នោតចុងក្រោយនៅ ឆ្នាំ 2004) ក្រោយមកសមាជិកទាំងអស់នឹងបោះឆ្នោតជ្រើសរើស ប្រធានរដ្ឋសភា 1 រូប និង អនុប្រធាន 2 រូប។
{{spaces|5}}អំណាចតូនាទីរបស់រដ្ឋសភា ត្រូវបានចែងយ៉ាងច្បាស់ក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញថា អាចប្រជុំសំរេចដកតំណែងនាយករដ្ឋមន្ត្រី និង ប្រធានាធិបតីបាន ប្រសិនបើមានសំណើរពីសមាជិក 1ភាគ3 ចំណែកសមាជិកដែលនៅសល់ 2ភាគ3 ទៀតត្រូវតែយល់ព្រមតាមសំណើរ ប៉ុន្តែក្នុងករណីដកតំណែងប្រធានាធិបតីត្រូវមានមតិគាំទ្រភាគច្រើនពីសមាជិកដែលនៅសល់ 2ភាគ3 នេះ ដើម្បីទទួលបានសំលេង 2ភាគ3 នៃសមាជិកទាំងអស់។

'''អំណាចនិតិប្រតិបត្តិ'''

* '''ប្រធានាធិបតី'''

{{spaces|5}}ជាប្រមុខដឹកនាំ ក្នុងស្ថាប័ននិតិប្រតិបត្តិ ជ្រើសរើសតាមរយៈការបោះឆ្នោត មានអាណាតិ្ត 5 ឆ្នាំ ដោយមិនអាចឈរឈ្មោះបោះឆ្នោតជាលើកទី 2 បានទៀតឡើយ ដើម្បីជៀសវាងការពង្រីកអំណាច។ប្រធានាធិបតីត្រូវបានតែងតាំងជាប្រមុខរដ្ឋ ជាអគ្គមេបញ្ជាការកងទ័ព និង ជាអ្នកមានអំណាចប្រកាសច្បាប់អយ្យការសឹក និង ច្បាប់ផ្សេងៗក្នុងស្ថានភាពអាសន្ន។ក្រៅពីនេះ ប្រធានាធិបតី មានសិទ្ធិស្នើរអោយមានការព្រៀងច្បាប់ទៅរដ្ឋសភាបានផងដែរ ប៉ុន្តែមិនមានអំណាចក្នុងការរំលាយសភាបានទេ។

* '''គណៈរដ្ឋមន្ត្រី'''

{{spaces|5}}រួមមាននាយករដ្ឋមន្ត្រី និង រដ្ឋមន្ត្រី ដែលមានការតែងតាំងដោយផ្ទាល់ពីប្រធានាធិបតី ឆ្លងកាត់សំលេងគាំទ្រសភា។ នាយករដ្ឋមន្ត្រី មានតួនាទីជាជំនួយការប្រធានាធិបតីក្នុងកិច្ចការដឹកនាំប្រទេស រួមទាំងអំនាចក្នុងការចូលរួមពិភាក្សាក្នុងកិច្ចការនយោបាយផ្សេងៗក្នុងប្រទេស និងការចូលរួមប្រជុំក្នុងរដ្ឋសភាផងដែរ។គណៈរដ្ឋមន្ត្រីមានទាំងអស់ ចំនួន 20 រូប។ ក្នុងស្ថាប័ននិតិប្រតិបត្តិ រួមមានតំណែងសំខាន់មួយចំនួនទៀត ដូចជា [[ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សាជាតិជាន់ខ្ពស់]] [[ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខជាតិ]] [[ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សាបង្រួបបង្រួមជាតិ]] [[ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សាសេដ្ឋកិច្ចជាតិ]] [[គណៈកម្មាការផែនការនិងថវិកា]] [[គណៈកម្មាការសិទ្ធិនារី]] [[ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សាផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រនិងបច្ចេកវិទ្យា]] [[គណៈកម្មាធិការអាជីវកម្មខ្នាតតូចនិងមធ្យម]]   [[គណៈកម្មាការត្រួតពិនិត្យការងារអង្គភាពផ្សេងៗរបស់រដ្ឋាភិបាល]] និង [[រដ្ឋបាលប្រមូលពត៌មានជាតិ]]។ ប្រធាននៃអង្គភាពនីមួយៗ ត្រូវបានតែងតាំងដោយប្រធានាធិបតី មានតួនាតីជាទីប្រឹក្សានិងផ្តល់ការណែនាំដល់រដ្ឋាភិបាល។

* '''អំណាចតុលាការ'''

{{spaces|5}}រួមមាន [[សាលាដំបូង]] [[សាលាឧទ្ទរណ៍]] និង [[តុលាការកំពូល]]។ ប្រធានាធិបតីជាអ្នកតែងតាំងប្រធានតុលាការកំពូលដោយឆ្លងកាត់ការយល់ព្រមពីសភា។ ការកាត់ក្តីត្រូវបានកំណត់អោយមានការបើកទូលាយទៅកាន់សាធារណៈជនទូទៅ លើកលែងក្នុងករណីដែលអាចប៉ះពាល់ដល់សុវត្ថិភាពសង្គម ឬ អាចបង្កជាបញ្ហានាំអោយកើតមានអស្ថេរភាពនិងសណ្តាប់ធ្នាបរបៀបរៀបរយក្នុងសង្គម ដែលសេចក្តីសំរេចត្រូវបានលាក់បាំងជាការសំងាត់។ ក្រៅពីនេះនៅមាន[[ក្រុមប្រឹក្សារដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] ([[តុលាការរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]]) ដែលមានតួនាទីក្នុងការពិចារណាលើរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដោយផ្តល់សិទ្ធិជាមូលដ្ឋានដល់ប្រជាជន ហើយក៏មានអំណាចក្នុងការពិចារណាផងដែរនូវរាល់ច្បាប់ទាំងឡាយណាដែលផ្ទុយពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញដោយសំរេចចាត់ទុកជាមោឃៈ (ដោយមានជំហានក្នុងការដំណើរការពី[[ក្រុមប្រឹក្សារដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] ឬ [[តុលាការរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] ដែលទទួលពាក្យបណ្តឹងពីសាលាដំបូងឬបុគ្គលក្រុមណាមួយដែលបានស្នើរអោយ[[សាលាដំបូង]]ពិចារណាច្បាប់ណាមួយ។ម៉្យាងវិញទៀត[[ក្រុមប្រឹក្សារដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] គឺជាស្ថាប័នដែលមានសិទ្ធិសំរេចសេចក្តីនូវភាពត្រឹមត្រូវតាមផ្លូវច្បាប់ ករណីមានការដកតំណែងបុគ្គលជាន់ខ្ពស់ណាមួយក្នុងជួររដ្ឋាភិបាល ដូចជា ប្រធានាធិបតី នាយករដ្ឋមន្រ្តី ចៅក្រម ជាដើម។ក្រៅពីនេះ [[ក្រុមប្រឹក្សារដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] មានសិទ្ធិក្នុងការរំលាយគណបក្សនយោបាយណាមួយចោលបានតាមសំណើររបស់ថ្នាក់ដឹកនាំប្រទេស ករណីមានការត្រួតពិនិត្យឃើញថាគណបក្សនោះប្រព្រឹត្តិខុសនឹងនិតិរដ្ឋ។

* '''គណបក្សនយោបាយ'''

{{spaces|5}}ក្នុងខែ ធ្នូ ឆ្នាំ 1995 គណបក្សនយោបាយធំៗចំនួនបីបានរួមបញ្ចូលគ្នាតែមួយគឺ
1.	គណបក្ស Democratic Justice Party-DJP
2.	គណបក្ស Reunification Democratic Party-RDP 
3.	គណបក្ស New Democratic Republican Party-NDRP ដោយមានបង្កើតជាគណបក្សថ្មីមានឈ្មោះថា New Korean Party-NKP
{{spaces|5}}មុនការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសប្រធានាធិបតី នៅឆ្នាំ 1997 មានគណបក្សថ្មីមួយចំនួនត្រូវបានបង្កើតឡើងគឺ
1.	គណបក្ស Grand National Party -GNP (ជាការចូលរួមគ្នារវាងគណបក្ស NKP ជាមួយនឹងគណបក្ស New Party by the People)
2.	គណបក្ស Millennium Democratic Party-MDP មាន [[លោកគីម ឌែជុង]] ជាប្រធាន
3.	គណបក្ស United Liberal Democrats-ULD មាន លោកគីម ចងភីល ជាប្រធាន
{{spaces|5}}គណបក្ស MDP និង គណបក្ស ULD បានចូលរួមបង្កើតគណបក្សតែមួយគាំទ្រអោយ [[លោកគីម ឌែជុង]] ឈរឈ្មោះជាប្រធានាធិបតី ដោយទទួលបានជ័យជំនេះលើរូប លោកគីម ចងភីល ដែលត្រូវបានតែងតាំងជានាយករដ្ឋមន្ត្រី។ ក្រោយមកគណបក្ស ULD បានសុំដកខ្លួនចេញពីរដ្ឋាភិបាល។បច្ចុប្បន្ន គណបក្ស Grand National Party-GNP ជាគណបក្សប្រឆាំងដ៏ធំបំផុតក្នុងឆាកនយោបាយរបស់កូរ៉េខាងត្បូងដែលមានសំលេងប្រឆាំងច្រើនជាងគេរហូតដល់ 139 អសនៈ។
{{spaces|5}}នៅថ្ងៃទី 15 មេសា ឆ្នាំ 2004 មានការរៀបចំបោះឆ្នោតជ្រើសរើសសមាជិកសភាកូរ៉េខាងត្បូងអាណត្តិទី 17 មានចំនួន 299 អសនៈ ដែលបែងចែកជាការបោះដោយផ្ទាល់ចំនួន 243 អសនៈ និងចែកអសនៈតាមចំនួនច្រើនទៅតិចរបស់គណបក្សនីមួយ ចំនួន 56 អសនៈ ផ្សេងទៀត។ ក្រោយពីការរាប់សន្លឹកឆ្នោត គណបក្ស Uri ទទួលបានជ័យជនៈក្លាយជាគណបក្សដែលមានសំលេងប្រឆាំងច្រើនជាងគេក្នុងសភា តែក្រោយមកគណបក្ស Uri ទទួលបរាជ័យក្នុងការបោះឆ្នោតសាកល្បង 6 លើក នៅខែមេសា ឆ្នាំ 2005 ហើយថែមទាំងទទួលបរាជ័យជាលើកទីពីរក្នុងការបោះឆ្នោតសាកល្បងនៅខែតុលា ឆ្នាំដដែល ដែលធ្វើអោយកូរ៉េខាងត្បូងបាត់ស្ថេរភាពផ្នែកនយោបាយ។

* '''ស្ថាប័នព្រះមហាក្សត្រ'''

{{spaces|5}}ប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូងបានប្រកាសស្តារព្រះកិតិ្តនាមស្ថាប័នព្រះមហាក្សត្រឡើងវិញនៅឆ្នាំ 2006 តែគ្រាន់តែជានិមិត្តរូបរបស់ប្រជាជនតែប៉ុណ្ណោះ មិនមែនជាប្រមុខរដ្ឋឡើយ ដោយសារប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូងបច្ចុប្បន្ន មានការគ្រប់គ្រងប្រទេសតាមរបបសាធារណរដ្ឋ មានប្រធានាធិបតីជាប្រមុខ។ព្រះចៅអធិរាជ្យនៃប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូង មានព្រះរាជសកម្មភាពតែនៅក្នុងពិធីតាមបែបសាសនាឬពិធីផ្លូវការសំខាន់ៗមួយចំនួនតែប៉ុណ្ណោះ។
{{spaces|5}}ប្រទេកូរ៉េ មានព្រះមហាក្សត្រដែលជានិមិត្តរូបរបស់ប្រជាជនតាំងពីសម័យជានគរចំនុះរបស់ចក្រភព[[ជប៉ុន]] រហូតព្រះអង្គម្ចាស់ “គូ” សោយទីវង្គត ហើយដោយសារព្រះមហាក្សត្រអង្គនេះពុំមានព្រះរាជរង្សសោយរាជ្យបន្ត ទើបធ្វើអោយ [[រាជវង្សលី]] បញ្ចប់ទៅនៅឆ្នាំ 2005។
{{spaces|5}}ក្រោយមកនៅថ្ងៃទី 29 កញ្ញា ឆ្នាំ 2006 [[ម្ចាស់ក្សត្រី ហេវ៉ន]] ជាព្រះរាជបុត្រីទី 2 របស់ព្រះអង្គម្ចាស់កាំង ព្រះរាជបុត្រាទី 5 របស់ព្រះចៅកូជុង នៃនគរខ្វាងមូ របស់ចក្រភព[[កូរ៉េ]] ត្រូវបានរៀបចំរាជាភិសេកជាព្រះរាជានីនៃប្រទេស[[កូរ៉េ]] ក្នុងថានៈជាប្រមុខនៃ[[រាជវង្សកូរ៉េ]]សោយរាជ្យបន្ត។ 
{{spaces|5}}ទាំងនៅអនាគត និង បច្ចុប្បន្ន កូរ៉េមានគោលបំណងស្តារព្រះកិត្តិនាមនៃស្ថាប័នព្រះមហាក្សត្រឡើងវិញ តែត្រូវរង់ចាំអោយមានការបង្រួបបង្រួមជាតិ[[កូរ៉េ]]ទាំងពីរជាមុនសិនក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់កូរ៉េខាងត្បូង។

== កំណត់សម្គាល់ ==
{{Reflist|group=ស}}

== ឯកសារយោង ==
{{reflist}}

== តំណភ្ជាប់ក្រៅ ==
*[http://chinese.jeju.go.kr/files/file/multicultural%20family/Guidebook%20for%20Living%20in%20Korea%20for%20Foreigners%20_Khmer.pdf Guidebook for Living in Korea for Foreigners - Cambodian] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130730162257/http://chinese.jeju.go.kr/files/file/multicultural%20family/Guidebook%20for%20Living%20in%20Korea%20for%20Foreigners%20_Khmer.pdf |date=2013-07-30 }} - Government of South Korea


{{ទំព័រគំរូ:ប្រទេសនៅទ្វីបអាស៊ី}}

[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:កូរ៉េខាងត្បូង| ]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រទេសអាស៊ីខាងកើត]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រជាជាតិក្រុមម្ភៃ]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:កូរ៉េ]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:រដ្ឋសមាជិកនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រទេសអាស៊ីខាងជើង]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:សាធារណរដ្ឋ]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:អតីតអាណានិគមជប៉ុន]]</text>
      <sha1>078jl2iki2n1y7orpitbkkicyk4doqj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ក្រសួងការបរទេស និងសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>12946</id>
    <revision>
      <id>321987</id>
      <parentid>313986</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T10:27:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>142</id>
      </contributor>
      <comment>Removing [[:c:File:Ministry_of_Foreign_Affairs_Building_(Cambodia).png|Ministry_of_Foreign_Affairs_Building_(Cambodia).png]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:GPSLeo|GPSLeo]] because: per [[:c:Commons:Deletion requests/Files uploaded by Mahar</comment>
      <origin>321987</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4470" sha1="tgrmt3brwtgmbhquxswgdq3fb8y7i08" xml:space="preserve">{{Infobox government agency
| name                 = ក្រសួងការបរទេស និងសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិ
| native_name          = 
| native_name_a        =
| native_name_r        = 
| type                 = ក្រសួង
| seal                 = Royal arms of Cambodia.svg
| seal_size            = 150px
| seal_caption         = [[ព្រះរាជសង្ហារកម្ពុជា]]
| seal_alt             =
| logo                 = 
| logo_size            =
| logo_caption         = 
| logo_alt             =
| image                =
| image_size           = 
| image_caption        = ទីស្ដីការក្រសួង
| image_alt            =
| formed               = ១៩៥៥-១៩៥៧
| preceding1           = 
| preceding2           = &lt;!-- up to |preceding6= --&gt;
| dissolved            = 
| superseding1         = 
| superseding2         = &lt;!-- up to |superseding6= --&gt;
| agency_type          =
| jurisdiction         = [[នយោបាយនៅកម្ពុជា|រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា]]
| status               =
| headquarters         = លេខ ៣ វិថីសម្ដេចហ៊ុន សែន, សង្កាត់ទន្លេបាសាក់, [[ខណ្ឌចំការមន]], [[ភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]] 12207
| coordinates          = &lt;!-- {{coord|LATITUDE|LONGITUDE|type:landmark_region:US|display=inline,title}} --&gt;
| motto                = 
| employees            = 
| budget               = 
| minister_type        =
| minister1_name       = [[ប្រាក់ សុខុន]]
| minister1_pfo        = រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេស និងសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិ
| minister2_name       = 
| minister2_pfo        = &lt;!-- up to |minister8_name= --&gt;
| deputyminister_type  =
| deputyminister1_name = 
| deputyminister1_pfo  = 
| deputyminister2_name = 
| deputyminister2_pfo  = &lt;!-- up to |deputyminister8_name= --&gt;
| chief1_name          = 
| chief1_position      = 
| chief2_name          = 
| chief2_position      = &lt;!-- up to |chief9_name= --&gt;
| parent_department    = 
| parent_agency        = 
| parent_agency_type   = &lt;!-- defaults to |type if left blank --&gt;
| child1_agency        = 
| child2_agency        = &lt;!-- up to |child25_agency= --&gt;
| keydocument1         = &lt;!-- up to |keydocument6= --&gt;
| website              = {{URL|mfaic.gov.kh}}
| agency_id            = 
| map                  = 
| map_size             = 
| map_caption          = 
| map_alt              =
| footnotes            = 
| embed                = 
}}
'''ក្រសួងការបរទេស និងសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិ''' គឺជាស្ថាប័ន[[ក្រសួងរដ្ឋាភិបាល|ក្រសួង]]នៃរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា​ទទួល​បន្ទុក​តំណាង​ប្រទេស​កម្ពុជា​នៅលើ​សហគមន៍​អន្តរជាតិ។ ក្រសួងការបរទេសមានតួនាទីគ្រប់គ្រងលើទំនាក់ទំនងបរទេសរបស់ប្រទេសកម្ពុជា រក្សាបេសកកម្មការទូតនៅតាមបណ្ដាប្រទេសផ្សេងៗ និងផ្តល់[[សេវាទិដ្ឋាការ]]។

រដ្ឋមន្ត្រីនៃក្រសួងការបរទេស និងសហប្រតិបត្តិការកម្ពុជាបច្ចុប្បន្នគឺលោក[[ប្រាក់ សុខុន]]។ ទីស្ដីការក្រសួងមានទីតាំងស្ថិតនៅរាជធានី[[ភ្នំពេញ]]។

== បេសកកម្ម ==
{{ផ្នែកទទេ}}

== រចនាសម្ព័ន្ធ ==
{{ផ្នែកទទេ}}

== តួនាទីនិងការទទួលខុសត្រូវ ==
{{ផ្នែកទទេ}}

== ឯកសារយោង ==
{{Reflist}}

{{Stub}}

{{ស្ថាប័នរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា}}

[[Category:រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា]]</text>
      <sha1>tgrmt3brwtgmbhquxswgdq3fb8y7i08</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ប្រាសាទភ្នំបូក</title>
    <ns>0</ns>
    <id>13049</id>
    <revision>
      <id>321981</id>
      <parentid>300733</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T10:17:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>142</id>
      </contributor>
      <comment>Removing [[:c:File:Prasat_Phnom_Bok.jpg|Prasat_Phnom_Bok.jpg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:GPSLeo|GPSLeo]] because: per [[:c:Commons:Deletion requests/Files uploaded by Maharaja45|]].</comment>
      <origin>321981</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3832" sha1="792r080m948j5q70g2i87vuld5if0pf" xml:space="preserve">{{Infobox ប្រាសាទ
|image =
|creator = [[ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១]]
|proper_name = ប្រាសាទភ្នំបូក
|date_built = ចុងសតវត្សទី៩
|primary_deity = [[ព្រហ្មញ្ញសាសនា]]
|architecture = [[រចនាបថបាខែង]]
|location =  [[ខេត្តសៀមរាប]]
}}
== ប្រវត្តិប្រាសាទ ==
ភ្នំបូកគឺជាភ្នំធម្មជាតិមួយ ដែលមានកម្ពស់២៣៥ម៉ែត្រ ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[ភូមិតាឯក]] [[ឃុំរុនតាឯក]] [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។ នៅលើភ្នំបូកមានសំណង់បុរាណចំនួន២សំខាន់ ដែលកសាងឡើងនៅចុងសតវត្សទី៩ និងដើមសតវត្សទី១០នៃយុគសម័យ[[ប្រាសាទភ្នំបាខែង]] [[ប្រាសាទភ្នំក្រោម]] និង[[ប្រាសាទភ្នំដី]]ដែរ នៅរជ្ជកាល[[ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១]]។ [[ប្រាសាទភ្នំបូក]]កសាងឡើងថ្មភក់ [[ថ្មបាយក្រៀម]]និង[[ឥដ្ឋ]] ដែលមានប្រាង្គបីទំហំដូចគ្នា នៅលើខឿនតែមួយ ដែលមានទ្វារបែរទៅទិសខាងកើត ប្រាង្គទាំងបីនេះកសាងឡើងឧទ្ទិសដល់[[ព្រហ្មញ្ញសាសនា]]។ ប្រាង្គទាំងបីនេះសម្រាប់តម្កល់រូបនៃអាទិទេពទាំងបីក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនា។ នៅពេលបច្ចុប្បន្នប្រាង្គប្រាសាទមានសភាពទ្រុឌទ្រាមយ៉ាងខ្លាំងដោយសារអាយុកាល។ រីឯបដិមាដែលតម្កល់នៅក្នុងនោះ ត្រូវបានខូចខាត និងបាត់បង់ដោយកត្តាផ្សេងៗ។ សំណង់ក្រៅពីប្រាង្គប្រាសាទ មានទីតាំងសំណង់មួយកន្លែងសម្រាប់តម្កល់[[ព្រះសិវលិង្គ]]ធំមួយ ដែលមានកម្ពស់៤ម៉ែត្រ និងអង្កត់ផ្ចិត១.២០ម៉ែត្រ ដែលមានទម្ងន់ប្រហែល១០តោន តម្កល់លើខឿនថ្មបាយក្រៀមខ្ពស់ផុតពីដី ដែលមានទីតាំងស្ថិននៅខាងលិចប្រាសាទ តែបច្ចុប្បន្នព្រះសិវលិង្គនេះមានលក្ខណបាក់ស្ទើតែទាំងអស់&lt;ref&gt;ឯកសារវីដេអូរបស់អាជ្ញាធរជាតិអប្សា ចុះផ្សាយក្នុងថ្ងៃទី៣១ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៩&lt;/ref&gt;។

== រូបភាព ==
&lt;gallery&gt;
ឯកសា
ឯកសា
ឯកសា
ឯកសា
&lt;/gallery&gt;
== ឯកសារយោង ==
{{reflist}}

{{ទំព័រគំរូ:ស្ថានីយអង្គរ}}

[[Category:ខេត្តសៀមរាប]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រាសាទខ្មែរ|ភ្នំបូក]]</text>
      <sha1>792r080m948j5q70g2i87vuld5if0pf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>កងទ័ពជើងទឹកបារាំង</title>
    <ns>0</ns>
    <id>18429</id>
    <revision>
      <id>321921</id>
      <parentid>321522</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T20:11:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>32568</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>321921</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30711" sha1="1r6k1yh5o3w35urx5uwy267k4norxn6" xml:space="preserve">{{Infobox military unit
| unit_name                     = កងទ័ពជើងទឹកបារាំង
| aircraft_attack               = [[Rafale|Rafale M]]
| commander2_label              = [[អគ្គសេនាធិការកងទ័ពជើងទឹកបារាំង|ឧត្តមសេនីយឯកនៃកងទ័ពជើងទឹក]]
| commander3                    = 
| commander3_label              = 
| notable_commanders            = &lt;!-- Insignia --&gt;
| identification_symbol         = [[ចំណាត់ថ្នាក់នៅក្នុងកងទ័ពជើងទឹកបារាំង]]
| identification_symbol_label   = ហត្ថលេខី
| identification_symbol_2       = [[File:Ensign of France.svg|100px|center|border]]
| identification_symbol_2_label = [[សញ្ញាបារាំង|សញ្ញាកងទ័ពជើងទឹក]]
| identification_symbol_3       = 
| identification_symbol_3_label = 
| identification_symbol_4       = 
| identification_symbol_4_label = &lt;!-- Aircraft --&gt;
| aircraft_bomber               = 
| commander1_label              = [[អគ្គសេនាធិការកងទ័ពជើងទឹកបារាំង|អគ្គសេនាធិការនៃកងនាវាចរ, CEMM]]
| aircraft_electronic           = [[E-2 Hawkeye|Hawkeye]]
| aircraft_fighter              = [[Rafale|Rafale M]]
| aircraft_helicopter           = [[NH90]], [[Eurocopter Lynx]], [[Eurocopter Panther|Panther]], [[Eurocopter Dauphin|Dauphin]]
| aircraft_helicopter_attack    = 
| aircraft_helicopter_cargo     = 
| aircraft_helicopter_multirole = 
| aircraft_helicopter_observation = 
| aircraft_helicopter_utility   = [[Aérospatiale Alouette III|Alouette III]]
| aircraft_interceptor          = 
| aircraft_patrol               = [[Atlantique 2]], [[Falcon 50]], [[Dassault Falcon 20|Falcon 200]]
| aircraft_recon                = 
| aircraft_trainer              = [[Mudry CAP 10]], [[Socata Rallye|MS-88 Rallye]], [[Falcon 10]], [[Embraer EMB 121 Xingu|Xingu]]
| commander2                    = ឧត្តមនាវីឯក [[ស្តានីសឡាស ហ្គោលឡេស ដឺ ឡា ម៉ុត]]
| commander1                    = [[ចំណាត់ថ្នាក់នៅក្នុងកងទ័ពជើងទឹកបារាំង|អាមីរ៉ាល់]] [[ព្យែរ វ៉ាន់ឌីយ៉ែរ]]
| native_name                   = {{lang|fr|Marine nationale}}
| garrison                      = '''ចម្បង''': [[ប្រេសត៍ អាសេណាល់|ប្រេសត៍]], [[អ៊ីលឡង់]], [[កំពង់ផែយោធាធូឡុង|ធូឡុង]]&lt;br&gt;'''អនុវិទ្យាល័យ''': [[ឈ័រប៊ូក]], [[ឡូរីយ៉ង]]&lt;br&gt;'''[[នាយកដ្ឋានក្រៅប្រទេស និងទឹកដីនៃប្រទេសបារាំង|ទឹកដីបារាំងនៅបរទេស]]''': [[ហ្វ័រសាំងលូអ៊ីស (ម៉ាទីនីក)|ហ្វ័រឌីហ្រង់]], [[ឌីហ្គ្រាដេកាន]], [[ឡឺប៉ត, រេយូនីយ៉ង|ប៉តដេហ្គាឡិត]], [[ហ្សាអ៊ូតហ្ស៊ី]], [[ណូមៀ]], [[ប៉ាប៉េត]]&lt;br&gt;'''ក្រៅប្រទេស''': [[ដាការ]], {{flag|ជីប៊ូទី}}, [[អាប៊ូដាប៊ី]]
| image                         = Logo of the French Navy (Marine Nationale).svg
| image_size                    = 200px
| caption                       = និមិត្តសញ្ញារបស់កងទ័ពជើងទឹកបារាំង ចាប់តាំងពីឆ្នាំ 1990
| start_date                    = 1624
| country                       = {{flagcountry|France}}
| allegiance                    = 
| branch                        = 
| type                          = [[កងទ័ពជើងទឹក]]
| role                          = សង្គ្រាមកងទ័ពជើងទឹក
| website                       = {{URL|www.etremarin.fr}}
| size                          = បុគ្គលិក​ 37,000 នាក់ (2021)&lt;ref name=&quot;Key figures in 2016&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.defense.gouv.fr/english/portail-defense |title=Defence Key Figures: 2016 Edition |language=en |publisher=Ministère des Armėes |access-date=2021-12-25 |archivedate=2016-11-27 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161127082152/http://www.defense.gouv.fr/english/portail-defense |url-status=dead }} (download PDF file or see [https://www.defense.gouv.fr/content/download/400382/6028076/file/Chiffrescle%CC%81s2015GB.PDF HTML version] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150906213134/https://www.defense.gouv.fr/content/download/400382/6028076/file/Chiffrescle%CC%81s2015GB.PDF |date=6 September 2015 }})&lt;/ref&gt; និង ជនស៊ីវិល 7,000 នាក់ (2021)&lt;br&gt;180 កប៉ាល់&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.defense.gouv.fr/marine/organisation/forces/force-d-action-navale/forces-de-surface/forces-de-surface |title=Forces de surface |publisher=Ministère des Armėes |access-date=29 August 2021 |url-status=dead |archivedate=20 មករា 2017 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170120141018/http://www.defense.gouv.fr/marine/organisation/forces/force-d-action-navale/forces-de-surface/forces-de-surface }}&lt;/ref&gt;&lt;br&gt;178 យន្តហោះ&lt;ref&gt;{{cite journal|title=World Air Forces 2019|journal=Flightglobal|page=16|url=https://www.flightglobal.com/asset/26019/waf/|access-date=7 August 2019}}&lt;/ref&gt;
*'''[[កង​កម្លាំង​ទ័ព​ជើង​ទឹក]] (FAN)'''
*'''[[កងកម្លាំងនាវាមុជទឹក (បារាំង)|កងកម្លាំងនាវាមុជទឹក]]​ (FSM)'''
*'''[[អាកាសចរណ៍កងទ័ពជើងទឹកបារាំង]] (AVIA)'''
*'''[[FORFUSCO]]'''
*'''[[កងវរសេនាតូចពន្លត់អគ្គីភ័យម៉ាសែរ|អ្នកពន្លត់អគ្គីភ័យនាវិក]]'''
*'''[[កងរាជអាវុធហត្ថលើផ្ទៃសមុទ្រ]]'''
*'''សេវាកម្មគាំទ្រកងនាវា'''
| command_structure             = 
| garrison_label                = 
| disbanded                     = &lt;!-- Commanders --&gt;
| nickname                      = ''La Royale''
| patron                        = 
| motto                         = ''[[Honneur, patrie, valeur, discipline]]'' &lt;br&gt;(&quot;កិត្តិយស មាតុភូមិ សេចក្តីក្លាហាន វិន័យ&quot;)
| colors                        = ខៀវ ស និងក្រហម
| colors_label                  = ពណ៌
| march                         = 
| mascot                        = 
| equipment                     = កងនាវាបច្ចុប្បន្ន
| equipment_label               = នាវា
| anniversaries                 = 
| decorations                   = 
| battle_honours                = 
| aircraft_transport            = 
}}
'''កងទ័ពជើងទឹកបារំាង'''  ជាភាសាផ្លូវការ​ហៅថា  កប៉ាល់សមុទ្រជាតិ ហើយជារឿយបានហៅថា ឡារ៉ូយ៉ាលី គឹជាដៃសមុទ្រ&lt;br&gt;
នៃកំពង់ផែទាហាន[[បារំាង]]។ វាមាន[[កប៉ាល់]]ជាច្រើនដាក់ជាជួរ  ដែលមកពីទូកសម្រាប់ល្បាត ដើម្បីណែនាំផ្លូវអ្នកប្រឌិត[[កាំជ្រួច]] នៅលើ&lt;br&gt;
នាវាសម័យបុរាណ  ហើយការធ្វើនាវាចំណតយន្តហោះនុយក្លេអែ  និងកប៉ាលមុជទឹកដោយមាននុយក្លេអែ ចំនួន ១០។&lt;br&gt;
ចំពោះ[[បាវចនា]]នៃកងទ័ងជើងទឹកប្រទេសបារំាង  គឺ ជាកិត្តិយស  បេតុប្រទេស  ក្លាហ៊ាន  វិន័យ  ពាក្យទំាងអស់នេះត្រូវបានដាក់នៅ&lt;br&gt;
លើនាវាគ្រប់ទាំអស់។
=='''ប្រវត្តិសាស្ត្រ'''==
កងទ័ពជើងទឹកបារំាងត្រូវបានទទួលស្គាល់យ៉ាងពេញចិត្តដោយ[[ស្តេច]]។ ហេតុផលមិនត្រូវបានទទួលស្គាល់ច្បាស់លាស់ទេ ប្រភពខ្លះបានអោយ&lt;br&gt;
ដឹងថា វាគឺសម្រាប់ទំនាក់ទំនងទំនៀមទំលាប់ ទៅនឹង[[រាជាធិបតេយ្យ]]បារំាង។  ខ្លះទៀតនិយាយាថា   មុនពេលត្រួវបានអោយឈ្មោះថា&lt;br&gt;
ប្រជាជាតិ  កងទ័ពជើងទឹកបានមានឈ្មោះថា ​ស្តេច  ឬហៅធម្មតា ពីព្រោះតែជាតំបន់ទីបញ្ជាការ នៅផ្លូវខ្លីមួយនៅក្នុងទីក្រុង[[ប៉ារីស]]។&lt;br&gt;
កងទ័ពជើងទឹកមិនចូលចិត្តចំបាំងជាមួយកងទ័ពជើងទឹកនៅចក្រភពជើងទឹកទៀតទេ ដែលដូចទៅនឹងកងទ័ពជើងទឹក[[ចក្រភពអង់គ្លេស]]ទេ។
==='''ពាក់កណ្តាលយុគសម័យ'''===
[[Image:BattleofSluys.jpeg|thumb|ចម្បាំងនៅផ្លូវទឹក]]
ប្រវិត្តសាស្ត្រនៃកងទ័ពជើងទឹកបារំាងត្រឡប់មកពាក់កណ្តាលយុគសម័យវិញ នៅពេលត្រូវបានចាញ់ចំបាំងរបស់ប្រទេស[[អង់គ្លេស]]នៅ&lt;br&gt;
ឯបាតល ហើយនិង ហ្គាសធិឡេន  ដែលអង់គ្លេសជាអ្នកកាន់កាប់តំបន់បាតល នៃ ឡារ៉ូហ្យែល។
==='''តំបន់កូលប៊ឺត'''===
កងទ័ពជើងទឹកមានសភាពរឹងប៉ឹងនៃថាមពលជាតិ អំឡុងពេលសតវត្សរ៏ទី ១៧ ជាមួយស្តេចល្វីសបារំាងទី១៦។​ នៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់&lt;br&gt;
'''ស្តេច សាន់''' កងទ័ពជើងទឹកបារំាងត្រូវបានផ្តល់ហិរញ្ញវត្ថុ និង សម្ភារះ  ការគ្រប់គ្រងនូវអ្វីផ្សេងៗ មុបពេលទទួលជ័យជំនះ ក្នុងសង្រ្គាម៩&lt;br&gt;
ឆ្នាំ ដើម្បីប្រឆាំង នឹងកងទ័ពជើងទឹកស្តេច​និងកងទ័ពជើងទឹករបស់ប្រទេស[[ហូឡង់]]។ មានការទស់ទែងគ្នាអំពី[[ហិរញ្ញវត្ថុ]]  ទោះបីជាយ៉ាងណា&lt;br&gt;
ក៏ដោយ បង្ខំអោយកងទ័ពត្រឡប់មកផែវិញ  ហើយអង់គ្លេស និងហូឡង់បានផ្តើមគំនិតអនុញ្ញាតអោយមកវិញ។ មុនពេលសង្រ្គាម៩ឆ្នាំ&lt;br&gt;
នៅក្នុងសង្រ្គាមហូឡង់ មានការរៀបចំជ័យជំនះយ៉ាងម៉ឺងម៉ាត់ លើការចូលរួម កងនាវារបស់ប្រទេសអេស្ប៉ាញ និងប្រទេសហូឡង់&lt;br&gt;
នៅឯការប្រយុទ្ធគ្នានៅប៉ាឡឺម៉ូ។
==='''សតវត្សរ៏ទី ១៨'''===
[[Image:BattleOfVirginiaCapes.jpg|thumb|កប៉ាល់កងទ័ពជើងទឹកបារំាងតម្រៀប&lt;br&gt;ជាជួរនៅក្នុងចម្បាំង[[ឈីសាភីគគី]].|left]]
[[Image:L'OCEAN.jpg|thumb|កប៉ាល់សង្រ្គាមកងទ័ពជើងទឹកបារំាង&lt;br&gt;មានកាំភ្លើងធំចំនូន១២០ ''1790''. នៅចក្រភពទី ១.]]
នៅសតវត្សរ៏ទី ១៨បានឆ្លុះបញ្ចាំងអោយឃើញថា កងទ័ពស្តេចចាប់ផ្តើមគ្របដណ្តប់  ដែលរៀបចំដាក់ទោស&lt;br&gt;
នូវចំនួនលេខឈ្នះសំខាន់ៗនៅក្នុងប្រទេសបារំាង។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ  កងទ័ពជើងទឹកប្រទេសបារំាងនៅតែបន្តទទួលជោគជ័យ
លើចំនុចផ្សេងៗទៀត ។ ដូចជាការឃោសនាបញ្ជុះបញ្ចូលទ្វីបអង់តាទិច  ដោយលោក ភ្យិចហ្វឹត ឌី ឡា ម៉ូតទី ។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៧៦៦ 
លោកប៊ូហ្វែនវីលី ជាជនជាតិបារំាងដំបូង ដែលបានធ្វើនាវាចរណ៏ជុំវិញទ្វីប។&lt;br&gt;
អំឡុងពេលសង្រ្គាមទាមទារឯករាជ្យអាមេរិក  កងទ័ពជើងទឹកបារំាងបានប្រើបញ្ជាយ៉ាងដាច់ខាតក្នុងការគាំទ្រ ផ្នែក ឬ ទំព័ររបស់អាមេរិក។
ភាពខិតខំប្រឹងប្រែងដ៏សម្បើមនេះ  បារំាងស្ថិតនៅក្រោម ឧត្តមនាវី​ឯកហ្រាសស៊ី ហើយបានទទួលជ័យជំនះលើកងនាវារបស់ចក្រភពអង់គ្លេស
នៅឯចម្បាំង ហ្ឆីសាពីគគី ក្នុងឆ្នាំ ១៩៨១។ដូច្នោះ ការទទួលគ្រប់គ្រងផែនដី ហ្រែនកូ អាមេរិក កម្លាំងនឹងឈ្នះដែលកំពុងកើតមានឡើងនៅ
ចម្បាំង យ៉កថោន។&lt;br&gt;
ក្នុងប្រទេសឥណ្ឌា  ឧត្តមនាវីឯកស៊ូហ្វ្រេន  ប្រឆាំងការឃោសនាបញ្ចុះបញ្ចូលប្រាក់ឈ្នូល នៅចក្រភពអង់គ្លេសក្នុងរវាងឆ្នាំ(១៧៧០-១៧៨០)
ឧត្តមនាវីឯករង លោក អ៊ីហ្វាត ហុងឈី ធើ្វការតស៊ូសម្រាប់បង្រាបប្រឆាំងដោយទទួលបានជោគជ័យ។&lt;br&gt;
បដិវត្តិន៏បារំាង  បានទម្លាក់ចោល នាយទាហានជាច្រើននាក់ នៃត្រកូលអភិជន ក្នុងំណោមពូកគេ ក៏ប៉ុន្តែកងទ័ពជើងទឹកបារាំង&lt;br&gt;
ពិការទាំងអស់ ។ ការខិតខំប្រឹងប្រែងធ្វើអោយវាបង្កើននូវកម្លាំងដែលមានថាពលខ្លាំង​ក្លាក្រោមការកាន់កាប់​ដោយលោក ណាំប៉ូលឡេអុង ទី១ ត្រូវបាន ប៉ាណ្ណូនា
ឡិកាដោយលោក ឡាទូឈី ត្រេវីលី ដែលបានស្លាប់នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨០៤។  ហើយចម្បាំងនៃសមុទ្រក្នុងឆ្នាំ១៨០៥  ជាកន្លែងរបស់ចក្រភពអង់គ្លេសប៉ុន្តែកងនាវាអេស្ប៉ាញហ្រ្វាន់កូ  និងបម្រុងសាបសូន្យ។
កងនាវាជើងទឹកចក្រភពអង់គ្លេសបានធានារ៉ាប់រង&lt;br&gt;
គ្រោះមហន្តរាយ ដែលគ្រប់គ្រងរហូតដល់សង្រ្គាមលោកលើកទី២ ។&lt;br&gt;
ក្នុងឆ្នាំ១៨១០ កងទ័ពជើងទឹកបារំាងបានទទួល ជោគជ័យយ៉ាងសំខាន់ដែលប្រឆាំងចក្រភពអង់គ្លេសអំឡុងពេល សង្រ្គាមណាប៉ូឡេអុងនីក  គឺជាចម្បាំងកំពង់ផែដ៏ធំសម្បើ​ម  សកម្មភាពកប៉ាលសង្រ្គាម
នៅក្នុងមហាសមុទ្រឥណ្ណា  ដោយឧត្តមនេវីឯក ឌុភឺយ៉ែរ។
===មានកម្លាំងឡើងវិញនៅសតវត្សរ៏ទី ១៩===
[[Image:TahitiDupetitThouars.jpg|thumb|[[កងទ័ពជើងទឹកបារំាង អាបែល អ៊ូតប៊ឺត​ឌូពឺទីត ធូអាស  ]] បានជិះកាប៉ាល់ទៅកោះ[[តាហ៊ីទីជាកោះដ៏ធំ]]ថ្ងៃទី៩ ខែធ្នូ ១៨៤២ ។ កក្កដា  រាជាធិបតេយ្យ ។]]
====អ្នកអន្តរាគមន៏និយមទាំងអស់====
តាមតែគេនិយាយ ក្នុងឆ្នាំ១៨៥២ ណាប៉ូលេអុងទី៣  ប្រកាសភាពល្បីល្បាញថា&quot; ចក្រភពមានន័យថាសន្តិភាព&quot;  ប៉ុន្តែយ៉ាងពិតប្រាកដនោះគាត់​ត្រូវបានកាន់កាប់យ៉ាងរឹងមឹងម៉ត់ចត់បំផុត ទៅតាមភាពខ្លាំងក្លានៃ
នយោបាយបរទេសដើម្បីអោយ កិត្តិគុណ និង ថាមពលរបស់បារំាងអោយយូរអង្វែងទៅ។  អំឡុងពេលដែលកងទ័ពជើងទឹកបារំាងត្រូវបានជាប់ទាក់ទងនៅក្នុង សកម្មភាពពហុភាពជាច្រើនជុំវិញពិភពលោក។
====ហ្វូងកោះ (រាជាធិបតេយ្យកក្កដា)====
ឆ្នាំ១៨៤២  កងទ័ពជើងទឹកបារំាងបានជិះកប៉ាល់ទៅកោះតាហ៊ីទី ក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ឧត្តមនេវីឯក អាបែល អ៊ូតប៊ឺត​ឌូពឺទីត ធូអាស ។ បារំាងមានសកម្មភាពនៅទីនោះហើយបន្តការតាំងនូវដោយទូរទៅ
រហូតដល់សតវត្សរ៏ទី១៩  ដែលក្មួយប្រុសរបស់គាត់ ឈ្មោះថា អាបែល នីកូឡាស ប៊ឺហ្គាសី ឌូពឺទីត ធូអាស បានធ្វើដំណើរដោយសន្តិភាពនៅកោះបណ្តុះភ្នំភ្លើង​ ម៉ារហហ្យូអីសាស ឆ្នំា ១៨៨០។
====បទឧក្រិដ្ឋសង្រ្គាម====
ជម្លោះរបស់ណាំប៉ូឡេអុងទី៣ និងរុស្ស៊ី​ជាបទឧក្រិដ្ឋមានឥទិ្ធពលក្នុងចក្រភព អូតូម៉ង់ ដើម្បីអោយបារំាងទទួលជ័យជំនះក្នុងសង្រ្គាមឧក្រិដ្ឋ ខែមិនា ១៨៥៤ ដល់ ខែមិនា ១៨៥៦។ អំឡុងពេលសង្រ្គាម
នេះ ណាប់ប៉ូឡេអុងបានបង្កើតនូវចំណងមេត្រីភាពនឹងគា្ន ជាមួយ ចក្រភពអង់គ្លេសដោយជោគជ័យ ដែលបានបន្ត ហើយបន្ទាប់មកសង្រ្គាមត្រូវបានបញ្ចប់ ។
====ចម្បាំងដណ្តើម តំបន់ព័ទជុំវិញបីកន្លែងភាគខាងត្បូងប្រទេស[[វៀតណាម]]====
[[Image:French floating battery Lave.jpg|thumb| [[ស្រោបដោយដែក]] អណ្តែតដោយថាមពលធ្យូងថ្ម ឆ្នាំ១៨៥៤អំឡុងពេលបទឧក្រិដ្ឋនៅសង្រ្គាម]]
ណាប៉ូលឡេអុងទី៣តាំងលំនៅ ជាលើកដំបូងនៃអាណានិគមបារំាងគ្របដណ្តប់លើឧបទី្វបឥណ្ឌូចិន។ គាត់បានយល់ព្រម ទៅនឹងការធ្វើយុទ្ធនាការប្រដាប់អាវុធ ក្នុងឆ្នាំ១៨៥៨ ដើម្បីដាក់ទោសទៅដល់ប្រទេសវៀត
ណាមដែលពួកគេធ្វើបាប គណះបេសកកម្មសាសនានិកកាតូលិកបារំាង ហើយនឹង បង្ខំអោយតុលាការព្រមទទួលបារំាងមានវត្តមានក្នុងប្រទេសនោះ។ កត្តាដែលសំខាន់ក្នុងការវិនិច្ឆ័យរបស់គាត់គឺបានជឿជាក់
ថាបារំាងប្រថុយការក្លាយជា អាត្រាកម្រិតទីពីរ ​ ​ដែលអាចពង្រីកឥទិ្ធពលរបស់ខ្លួនបាន  ក្នុងអាស៊ីខាងលិច ។ ផងដែរនោះ គេខ្លះបាននិយាយថាបារំាង មានបេសកម្មស៊ីវិល បានកំពុងរាលដាល ។ យថាហេតុនេះ 
ចូលលុកលុយ ពេញគ្រប់ទីកន្លែងក្នុងឆ្នាំ១៨៦១ ។ ដោយឆ្នាំ១៨៦២ សង្រ្គាមកើតពាសពេញ និងវៀតណាមព្រមអោយខេត្តចំនួនបី នៅភាគខាងត្បូង ត្រូវបានបារំាងហៅថា តំបន់កូសាំងស៊ីន បានបើកកំពង់ផែចំនួន
បីសម្រាប់ធ្វើជំនូញទៅប្រទេសបារំាង ។ ដំណើរឆ្លងកាត់មិនយកតំម្លៃទេ នូវកប៉ាល់សង្រ្គាមបារំាងទៅ[[ប្រទេសកម្ពុជា]] (១៨៦៧) មានសេរីភាពការផ្សាយសាសនារបស់បារំាង និងផ្តល់សំណងដ៏ធំបារំាងតម្លៃ
នៃសង្រា្គម។
====សង្រ្គាមអាភៀនលើកទី២====
ក្នុងប្រទេសចិន  បារំាងបានចូលរួមក្នុងសង្រ្គាមអាភៀនលើកទី២ ដែលយល់ស្រប នឹងចក្រភពអង់គ្លេស ហើយឆ្នាំ១៨៦០  ទាហានរបស់បារំាងចូលក្នុងទីក្រុងប៉ីជិង ។ ចិនត្រូវបានបង្ខំអោយយល់ព្រម
ធ្វើពាណិជ្ជកម្មសិទ្ធិដាច់មុខ ។ អនុញ្ញាតអោយនាវាចរណ៏ធ្វើដំណើរលើទន្លេ[[យ៉ាងហ្សី]] ដែលផ្តល់សិទ្ធិដល់ជនស៊ីវិលទាំងស្រុងហើយមានសេរីភាពខាងសាសនាគ្រឹស្តនិងផ្តល់ចំណងមិត្តភាពរវាងចក្រភពអង់គ្លេស និង បារំាង ។ នេះគឺជាការចូលរួមក្នុងធ្វើអន្តរាគមន៏ ប្រទេសវៀតណាមតាំងនៅវិការដ្ឋានឆ្ងាយជាងឥទិ្ធពលប្រ​ទេសបារំាងក្នុងការដឹកនាំប្រទេសចិន នៃឥទ្ធិពលគ្រប់ទីកន្លែងនៃភាគខាងត្បូងប្រទេសចិន។
====ប្រទេសមិចស៊ិកូ====
[[Image:LaGuerriere.jpg|thumb| នាវាចម្បាំងបុរាណបារំាង  ហ្ការីញ៉ែ មេបញ្ជាការដោយលោក ឧត្តមនេវីឯក  រ៉ូហ្សេ ជាមេដឹកនាំកាប៉ាលក្នុង យុទ្ធនាបារំាងការប្រឆាំងកូរ៉េ ១៨៦៦ នេះជារូបថតកាប៉ាលក្នុង ទីក្រុង
ណាហ្គារសាគី   ប្រហែលឆ្នំា ១៨៦៥]]
កងទ័ពជើងទឹកប្រទេសបារំាង បានបិទផ្លូវគមនាគមន៏  ពលអគ្គិសនីលំនាំ បានជោគជ័យក្នុងប្រទេសមិចស៊ិកូ ក្នុងសង្រ្គាម ម្សៅជាតិពុល ឆ្នាំ ១៨៣៨។វាគឺមានការជាប់ទាក់ទងយ៉ាងខ្លាំងក្នុងធ្វើអន្តរាគមន៏ប្រទេស
បារំាងក្នុងប្រទេសមិចស៊ិកូ(មករា  ១៨៦២ ដល់ មិនា  ១៨៦៧) ។ ស្តេចណាលេឡុង ទី៣ បានដោះសារ ការបដិសេធទៅសាធារណះរដ្ឋមិចស៊ិកូ  ដើម្បីសងទៅបំណុលបរទេស  គម្រោង ការបង្កើតឥទិ្ធពល
ក្នុងភាគខាងជើងប្រទេសអាមេរិក ដោយការបង្កើតនោះ បារំាងបានប្រគល់រាជាធិបតេយ្យ ទៅដល់មិចស៊ិកូ   គម្រោងនេះត្រូវបានគាំទ្រដោយជនជាតិមិចស៊ិកូ សម្រាប់ប្រឆាំងនឹងការផ្លាស់ប្តូរពីភាពក្រៀមក្រំ
ដើម្បីប្រឆាំងពួកបព្វជិតសាធារណរដ្ឋមិស៊ិកូ។
====ប្រទេសកូរ៉េ====
ក្នុងឆ្នាំ១៨៦៦ កងទ័ពជើងទឹករបស់បារំាង ខំប្រឹងប្រែង ដើម្បីអាណានិគមជនកូរ៉េ អំឡុងពេលយុទ្ធនាការបារំាងប្រឆាំងកូរ៉េ ។ ផងដែរនោះកងទ័ពបារំាង មានវត្តមានយ៉ាងសំខាន់ក្នុងប្រទេសជប៉ុន ជាមួយ
ទាហានអាកាសនៃក្រុមប្រយុទ្ធ​ក្នុងឆាំ្ន១៨៦៣ ។ រវាងឆ្នាំ​១៨៦៧ដល់១៨៦៨ ការមានវត្តមាន ក្នុងប្រទេសជប៉ុនត្រូវបានរក្សាទុកជុំវិញសកម្មភាពបេសកកម្មក្រុមទាហានបារំាងទៅប្រទេសជប៉ុន និងបន្ទាប់ពី
សង្រ្គាមផ្ទៃក្នុងប៊ូហ្សីន ។
====សង្រ្គាមចិនបារំាង====
គម្រោងនៃកងទ័ពជើងទឹកប្រទេសបារំាងមានថាមពល បានមកដល់ចំណុចកំពូលភាគខាងលិចដ៏ឆ្ងាយ ក្នុងពាក់កណ្តាលទសវត្សរ៏ទី ៨០ ។ ក្រុមកងទ័ពជើងទឹកពិសេស បានបែងចែកចេញជាពីរក្រុម ក្រោម
ការគ្រប់គ្រងនៃឧត្តមនាវីឯក អាម៉េឌេយ៉េ  ឃូបប៊ឺ បានធ្វើឡើងក្នុងអំឡុងសង្គ្រាមចិនបារាំង (ខែសីហា១៨៨៤  ​ដល់ខែមេសា  ១៨៨៥ ) បានឃើញថាសកម្មភាពសំខាន់ ក្នុងអំឡុងពេលសង្គ្រាមឆ្នេរសមុទ្រចិនដ៏យូរ និង​ក្នុងសមុទ្រជុំវិញ [[តៃវ៉ាន់]] (ផ្វម៉ូសា) ។ 

== ឯកសារយោង ==
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:អត្ថបទបកប្រែមិនទាន់កែសម្រួល]]
&lt;references /&gt;{{អត្ថបទខ្លីមិនពេញលេញ}}
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:កងទ័ពជើងទឹកបារាំង]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:យោធាបារាំង]]</text>
      <sha1>1r6k1yh5o3w35urx5uwy267k4norxn6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ភូមិសំរោង</title>
    <ns>0</ns>
    <id>18726</id>
    <revision>
      <id>321976</id>
      <parentid>321578</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T08:54:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>សុត្តន្ត សិរីហ្វុង</username>
        <id>44959</id>
      </contributor>
      <origin>321976</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1601" sha1="pbvtkovpc6h1oeywd3hjo4fx8j2uef7" xml:space="preserve">សំដៅដល់ ៖
*[[ភូមិសំរោង(ឃុំសំរោងក្រោម)|ភូមិសំរោង]] [[ឃុំសំរោងក្រោម]] [[ស្រុកបន្ទាយមាស]] [[ខេត្តកំពត]]
*[[ភូមិសំរោង(ឃុំរមេញ)|ភូមិសំរោង]] [[ឃុំរមេញ]] [[ស្រុកកោះអណ្ដែត]] [[ខេត្តតាកែវ]]
*[[ភូមិសំរោង(ឃុំក្តឿងរាយ)|ភូមិសំរោង]] [[ឃុំក្តឿងរាយ]] [[ស្រុកកញ្ជ្រៀច]] [[ខេត្តព្រៃវែង]]
* [[ភូមិសំរោង(ឃុំសំរោង)|ភូមិសំរោង]] [[ឃុំសំរោង(ស្រុកស្វាយអន្ទរ)|ឃុំសំរោង]] [[ស្រុកស្វាយអន្ទរ]] [[ខេត្តព្រៃវែង]]
* [[ភូមិសំរោង(ឃុំលាងដៃ)|ភូមិសំរោង]] [[ឃុំលាងដៃ]] [[ស្រុកអង្គរធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប]]
* [[ភូមិសំរោង(ឃុំស្ពានត្នោត)|ភូមិសំរោង]] [[ឃុំស្ពានត្នោត]] [[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប]]
* [[ភូមិសំរោង(ឃុំខ្នារពោធិ៍)|ភូមិសំរោង]] [[ឃុំខ្នារពោធិ៍]] [[ស្រុក​សូទ្រ​និគម]] [[ខេត្តសៀមរាប]]</text>
      <sha1>pbvtkovpc6h1oeywd3hjo4fx8j2uef7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>នៅ​ជិត​វាល​គមនាគមន៍</title>
    <ns>0</ns>
    <id>21450</id>
    <revision>
      <id>321933</id>
      <parentid>314594</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T02:33:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>32568</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>321933</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="41635" sha1="ebx8s12lqumyh45socmevir38ey1avp" xml:space="preserve">[[File:NFC touch interactions 2.jpg|ទូរស័ព្ទដែលមានភ្ជាប់NFCកំពុងភ្ជាប់ទំនាក់ទំនងជាមួយផ្ទាំងព័ត៌មានឆ្លាត|275px|thumb]]
[[Image:NFC-Fahrscheinentwerter.jpg|thumb|right|275px|A ticket stamping machine of the Austrian Federal Railways that can be used to purchase mobile tickets (&quot;Handy-Ticket&quot;).]]

'''Near field communication''' ('''NFC''') គឺជាសំណុំនៃស្ដង់ដារបស់ទូរស័ព្ទឆ្លាតវៃ និង ឧបករណ៍ដទៃទៀតដែលធ្វើការទំនាក់ទំនងដោយរលកវិទ្យុ ដោយគ្រាន់តែដាក់ឧបករណ៍នោះជិតគ្នា ឬ ប៉ះគ្នា ដែលចម្ងាយជាមធ្យមគឺប៉ុន្មានសង់ទីម៉ែត្រ (៣សង់ទីម៉ែត្រ)។ កម្មវិធីដែលបានបង្កើតឡើងសម្រាប់ប្រើប្រាស់ជាមួយនឹង NFC រួមមានការផ្ទេរទិន្នន័យ ការតំឡើងទំនាក់ទំនង Wi-Fi &lt;ref name=WhatIsNFC&gt;{{ cite web |title=What is NFC?|url=http://www.nfc-forum.org/aboutnfc/|publisher=NFC Forum|accessdate=14 June 2011 }}&lt;/ref&gt; ការភ្ជាប់ទំនាក់ទំនងអាចធ្វើឡើងបានដោយឧបករណ៍ដែលមានNFC និង unpowered NFC chip ដែលហៅថា &quot;tag&quot;.&lt;ref name=Gadgetronica&gt;{{cite web |url=http://www.gadgetronica.com/blog/near-field-communication.html |title=NFC&amp;nbsp;— future of wireless communication |author=Nikhila |date=26 October 2011 |publisher=Gadgetronica |access-date=10 កុម្ភៈ 2013 |archive-date=19 តុលា 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121019085125/http://www.gadgetronica.com/blog/near-field-communication.html |url-status=dead |archivedate=19 តុលា 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121019085125/http://www.gadgetronica.com/blog/near-field-communication.html }}&lt;/ref&gt;

ស្តង់ដារសប់ NFC រួមមាន protocols ទំនាក់ទំនង និងទំរង់នៃការផ្លាស់ប្ដូរព័ត៌មានដែលយោងតាមរលកវិទ្យុស្ដង់ដាដែលមានហើយ radio-frequency identification (RFID) ដូចជាISO/IEC 14443 និង FeliCa.&lt;ref name=NFCForumSpecList&gt;{{ cite web |url=http://www.nfc-forum.org/specs/spec_list/ |title=Technical Specifications |publisher=NFC Forum |accessdate=11 December 2011 }}&lt;/ref&gt; ស្ដង់ដារួមមាន ISO/IEC 18092&lt;ref name=ISO18092&gt;{{ cite web |url=http://www.iso.org/iso/catalogue_detail.htm?csnumber=38578 |title=ISO/IEC 18092:2004 Information technology -- Telecommunications and information exchange between systems -- Near Field Communication -- Interface and Protocol (NFCIP-1) |publisher=[[International Organization for Standardization|ISO]] |accessdate=11 December 2011 }}&lt;/ref&gt; និងស្ដង់ដាដទៃទៀតដែលមានក្នុងវេទិកាពិភាក្សាអំពី NFC ដែលបានបង្កើតឡើងនៅឆ្នាំ២០០៤ដោយ Nokia Philips​ និង​ Sony ហើយបច្ចុប្បន្នមានសមាជិកជាង១៦០។ វេទិកាពិភាក្សានោះក៏បានផ្សព្វផ្សាយពីបច្ចេកវិទ្យា NFC និង អាជ្ញាបណ្ណលើឧបករណ៍ដែលប្រើប្រាស់បច្ចេកទេសនេះ&lt;ref name=AboutNFCForum&gt;{{ cite web|title=About the Forum| url=http://www.nfc-forum.org/aboutus/ |publisher=NFC Forum |accessdate=7 May 2012 }}&lt;/ref&gt;

'[[]]'''== Uses ==
[[File:NFC-N-Mark-Logo.png|thumb|upright|N-Mark Logo for certified devices]]

NFC builds upon [[RFID]] systems by allowing two-way communication between endpoints, where earlier systems such as [[contactless smart card]]s were one-way only.&lt;ref name=PopSciNFC&gt;{{ cite web|last=Nosowitz|first=Dan|title=Everything You Need to Know About Near Field Communication |url= http://www.popsci.com/gadgets/article/2011-02/near-field-communication-helping-your-smartphone-replace-your-wallet-2010/ | work= Popular Science Magazine| publisher= Popular Science|accessdate= 14 June 2011 | date= 1 March 2011 }}&lt;/ref&gt; Since unpowered NFC &quot;tags&quot; can also be read by NFC devices,&lt;ref name=Gadgetronica /&gt; it is also capable of replacing earlier one-way applications.

=== Commerce ===

NFC devices can be used in [[contactless payment]] systems, similar to those currently used in [[credit card]]s and [[electronic ticket]] smartcards, and allow [[mobile payment]] to replace or supplement these systems. For example, [[Google Wallet]] allows consumers to store credit card and store loyalty card information in a virtual wallet and then use an NFC-enabled device at terminals that also accept [[MasterCard#PayPass|MasterCard PayPass]] transactions.&lt;ref name=GoogleWalletNFC&gt;{{ cite web |url=http://www.google.com/wallet/where-it-works.html |title=Google Wallet&amp;nbsp;— where it works |publisher=Google |accessdate=11 December 2011 }}&lt;/ref&gt;
[[Germany]],&lt;ref name=&quot;GermanyNFCTrial&quot;&gt;{{cite web |title=Germany: Transit Officials Enable Users to Tap or Scan in New Trial |work=NFC Times |date=February 11, 2011 |url=http://www.nfctimes.com/project/germany-transit-officials-enable-users-tap-and-scan-new-trial |access-date=កុម្ភៈ 10, 2013 |archivedate=វិច្ឆិកា 6, 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131106214727/http://nfctimes.com/project/germany-transit-officials-enable-users-tap-and-scan-new-trial |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
[[Austria]],&lt;ref name=&quot;AustriaNFCTrial&quot;&gt;{{cite web |title=Austria: 'Rollout' Uses NFC Reader Mode To Sell Tickets and Snacks |work=NFC Times |date=March 1, 2011 |url=http://www.nfctimes.com/project/austria-rollout-uses-nfc-reader-mode-sell-tickets-and-snacks |access-date=កុម្ភៈ 10, 2013 |archivedate=ធ្នូ 22, 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131222011426/http://nfctimes.com/project/austria-rollout-uses-nfc-reader-mode-sell-tickets-and-snacks |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
[[Finland]],&lt;ref name=&quot;FinlandNFCTrial&quot;&gt;{{cite book |title=The Mobile Wave: How Mobile Intelligence Will Change Everything |last=Saylor |first=Michael |year=2012 |publisher=Perseus Books/Vanguard Press |isbn=978-1593157203 |page=63 |pages=304}}&lt;/ref&gt;
[[New Zealand]],&lt;ref name=&quot;NewZealandNFCTrial&quot;&gt;{{ cite web |title= Telecom New Zealand and Westpac test NFC with Auckland Transport |work=NFC World | date = April 30, 2012 |url = http://www.nfcworld.com/2012/04/30/315380/telecom-new-zealand-and-westpac-test-nfc-with-auckland-transport/ }}&lt;/ref&gt; and
[[Italy]]&lt;ref name=ItalyNFCTrial&gt;{{ cite web |title=Italy: Telecom Italia and ATM to launch NFC ticketing service in Milan |work=NFC World | date = April 24, 2009 |url = http://www.nfcworld.com/2009/04/24/3972/telecom-italia-and-atm-to-launch-nfc-ticketing-service-in-milan/ }}&lt;/ref&gt; have trialed NFC ticketing systems for public transport.

[[India]] is implementing NFC based transactions in box offices for ticketing purposes.&lt;ref name=&quot;IndiaNFCTicketing&quot;&gt;{{ cite web |title=India: NFC used for ticketing |work=Financialexpress | date = June, 2012 |url = http://www.financialexpress.com/news/telcos-tap-new-tech-to-drive-mcommerce/951886/0 }}&lt;/ref&gt;

=== Bluetooth and Wi-Fi connections ===

NFC offers a low-speed connection with extremely simple setup, and can be used to [[bootstrap]] more capable wireless connections.&lt;ref name=TechEnabler&gt;{{ cite web|title=NFC as Technology Enabler |url=http://www.nfc-forum.org/aboutnfc/tech_enabler/ |publisher=NFC Forum |accessdate=15 June 2011 }}&lt;/ref&gt; For example, the [[Android Beam]] software uses NFC to complete the steps of enabling, pairing and establishing a [[Bluetooth]] connection when doing a file transfer.&lt;ref name=AndroidBeam&gt;{{ cite web|title=Android 4.1 APIs |url=http://developer.android.com/about/versions/android-4.1.html#Connectivity |publisher=Android Developer Network |accessdate=19 September 2012 }}&lt;/ref&gt; Nokia has used NFC technology to pair Bluetooth headsets and speakers with one tap in its NFC-enabled devices.{{Citation needed|date=October 2012}} The same principle can be applied to the configuration of Wi-Fi networks.

=== Social networking ===

NFC can be used in [[Social networking service|social networking]] situations, such as sharing contacts, photos, videos or files,&lt;ref name=GoogleIO2011&gt;{{ cite web |last1=Pelly |first1=Nick |last2=Hamilton |first2=Jeff |title=How to NFC |work=Google I/O 2011 |url=http://www.google.com/events/io/2011/sessions/how-to-nfc.html |accessdate=14 June 2011 |date=10 May 2011 }}&lt;/ref&gt; and entering multiplayer [[mobile game]]s.&lt;ref&gt;{{ cite web |title=NFC will catch on 'like wildfire' says Sundance festival game creator |work=Near Field Communications World |date= 20 March 2011 |url=http://www.nearfieldcommunicationsworld.com/2011/03/20/36516/nfc-will-catch-on-like-wildfire-says-sundance-festival-game-creator/ }}&lt;/ref&gt;

=== Identity and access tokens ===
The NFC Forum promotes the potential for NFC-enabled devices to act as electronic [[identity document]]s and [[keycard lock|keycard]]s.&lt;ref name=TechEnabler /&gt; As NFC has a short range and supports encryption, it may be more suitable than earlier, less private RFID systems.

=== Smartphone automation and NFC tags ===
Smartphones equipped with NFC can be paired with NFC tags or stickers which can be programmed by NFC apps to automate tasks.  These programs can allow for a change of phone settings, a text to be created and sent, an app to be launched, or any number of commands to be executed, limited only by the NFC app and other apps on the smartphone.  These applications are perhaps the most practical current uses for NFC since it does not rely on a company or manufacturer but can be utilized immediately by anyone anywhere with an NFC equipped smartphone and an NFC tag.&lt;ref name=AndyTagsNFC&gt;{{cite web |last1=Wrye |first1=Eric |title=NFC Tags Demos and Uses |url=http://www.andytags.com/nfc-tags-demos.html |access-date=2013-02-10 |archivedate=2013-02-08 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130208041855/http://www.andytags.com/nfc-tags-demos.html |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

== History ==

NFC traces its roots back to [[radio-frequency identification]], or RFID. RFID allows a reader to send radio waves to a passive electronic tag for identification, authentication and tracking.
* 1983 The first patent to be associated with the abbreviation [[RFID]] was granted to Charles Walton.&lt;ref&gt;Charles A. Walton &quot;Portable radio frequency emitting identifier&quot; {{US Patent|4,384,288}} issue date May 17, 1983&lt;/ref&gt;
*1995 wallet paying and receiving electronic, described in the report and annexes describing the invention of Gaston Schwabacher in 0017 patented protocol 24/01/1995 at INPI Brazil with the IP number 9500345
* 2004 Nokia, Philips and Sony established the Near Field Communication (NFC) Forum&lt;ref name=NFCFounded&gt;{{ cite web|title=kia, Philips and Sony established the Near Field Communication (NFC) Forum|url=http://www.nfc-forum.org/news/pr/view?item_key=d8968a33b4812e2509e5b74247d1366dc8ef91d8|publisher=NFC Forum|accessdate=14 June 2011|date=18 Mar 2004 }}&lt;/ref&gt;
* 2006 Initial specifications for NFC Tags&lt;ref name=TagSpecs&gt;{{ cite news|title=NFC Forum Unveils Technology Architecture And Announces Initial Specifications And Mandatory Tag Format Support|url=http://www.nfc-forum.org/news/pr/view?item_key=0b210bbd23e9c1a07cb3d975e6317d1d650ed51f|accessdate=14 June 2011|date=05 Jun 2006 }}&lt;/ref&gt;
* 2006 Specification for &quot;SmartPoster&quot; records&lt;ref name=SmartPosterSpecs&gt;{{ cite web|title=NFC Forum Publishes Specification For &quot;SmartPoster&quot; Records|url=http://www.nfc-forum.org/news/pr/view?item_key=d58874aa69a4e57f7ce2314af283a41b372833e7|accessdate=14 June 2011|date=5 October 2006 }}&lt;/ref&gt;
* 2006 [[Nokia 6131]] was the first NFC phone&lt;ref name=Nokia6131NFC&gt;{{ cite news|title=Nokia 6131 NFC|url=http://www.phonearena.com/phones/Nokia-6131-NFC_id1884|accessdate=14 June 2011|date=7 Jan 2007 }}&lt;/ref&gt;
* 2009 In January, NFC Forum released Peer-to-Peer standards to transfer contact, URL, initiate Bluetooth, etc.&lt;ref name=Peer-to-peer&gt;{{ cite news|title=NFC Forum Announces Two New Specifications to Foster Device Interoperability and Peer-to-Peer Device Communication|url=http://www.nfc-forum.org/news/pr/view?item_key=088d874025e1049cd9c772ea508f4630ebf079b8|accessdate=14 June 2011|date=19 May 2009 }}&lt;/ref&gt;
* 2010 Samsung Nexus S: First Android NFC phone shown&lt;ref name=NexusS&gt;{{cite news|title=Video: Google CEO talks Android, Gingerbread, and Chrome OS|url=http://blogs.computerworld.com/17368/google_android_gingerbread_chrome_os|accessdate=14 June 2011|newspaper=Computerworld|date=16 November 2010|archive-date=4 តុលា 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131004220546/http://blogs.computerworld.com/17368/google_android_gingerbread_chrome_os|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{ cite news|title=Gingerbread feature: Near Field Communication|url=http://www.androidcentral.com/gingerbread-feature-near-field-communication|accessdate=15 June 2011|newspaper=Android Central|date=21 Dec 2010 }}&lt;/ref&gt;
* 2011 Google I/O &quot;How to NFC&quot; demonstrates NFC to initiate a game and to share a contact, URL, app, video, etc.&lt;ref name=GoogleIO2011/&gt;
* 2011 NFC support becomes part of the [[Symbian]] [[mobile operating system]] with the release of Symbian Anna version.&lt;ref name=NFCworldNokiaC7Anna&gt;{{ cite news|last=Clark|first=Sarah|title=Nokia releases Symbian Anna NFC update|url=http://www.nfcworld.com/2011/08/18/39164/nokia-releases-symbian-anna-nfc-update/|accessdate=31 August 2011|date=18 August 2011 }}&lt;/ref&gt;
* 2011 Research In Motion is the first company for its devices to be certified by MasterCard Worldwide, the functionality of PayPass&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://mobilemarketingmagazine.com/content/rim-scores-mastercard-nfc-certification |title=RIM Scores MasterCard NFC Certification |access-date=2013-02-10 |archive-date=2014-10-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141020193816/http://mobilemarketingmagazine.com/rim-scores-mastercard-nfc-certification/ |url-status=dead |archivedate=2014-10-20 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141020193816/http://mobilemarketingmagazine.com/rim-scores-mastercard-nfc-certification/ }}&lt;/ref&gt;
* 2012 March. EAT, a well known UK restaurant chain and Everything Everywhere (Orange Mobile Network Operator) partner on the UK's first nationwide NFC enabled smartposter campaign. (lead by Rene' Batsford, Head of ICT for EAT, also known for deploying the UK's first nationwide contactless payment solution in 2008) A specially created mobile phone app is triggered when the NFC enabled mobile phone comes into contact with the smartposter.&lt;ref&gt;[http://www.orange.co.uk/treats]{{Dead link|date=សីហា 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;
* 2012 Sony introduces the &quot;Smart Tags&quot;, which use NFC technology to change modes and profiles on a Sony smartphone at close range, included in the package of (and &quot;perfectly paired&quot; with) the Sony Xperia P Smartphone released the same year.&lt;ref&gt;[http://news.cnet.com/8301-17938_105-57359901-1/sonys-smarttags-could-change-phone-habits/]&lt;/ref&gt;
* 2012 [[Samsung]] introduces TecTile;&lt;ref&gt;http://www.samsung.com/us/news/20301&lt;/ref&gt; a set of [[MIFARE]] NFC stickers and a companion application for [[Android (operating system)|Android]] to read and write the TecTile stickers, and design [[Macro (computer science)|macros]] that can be triggered by them.

== Essential specifications ==

NFC is a set of short-range wireless technologies, typically requiring a distance of 10 cm or less. NFC operates at 13.56&amp;nbsp;[[MHz]] on ISO/IEC 18000-3 air interface and at rates ranging from 106 kbit/s to 424 kbit/s. NFC always involves an initiator and a target; the initiator actively generates an [[Radio frequency|RF]] field that can power a passive target. This enables NFC targets to take very simple form factors such as tags, stickers, key fobs, or cards that do not require batteries. NFC peer-to-peer communication is possible, provided both devices are powered.&lt;ref name=PopSciNFC /&gt; A patent licensing program for NFC is currently under development by Via Licensing Corporation, an independent subsidiary of [[Dolby Laboratories]]. A public, platform-independent NFC library is released under the free [[GNU Lesser General Public License]] by the name [[libnfc]].&lt;ref name=libnfc&gt;{{cite web |title=Public platform independent Near Field Communication (NFC) library |url=http://www.libnfc.org/ |date=4 September 2012 |access-date=10 កុម្ភៈ 2013 |archivedate=29 កញ្ញា 2009 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090929172640/http://www.libnfc.org/ |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

NFC tags contain data and are typically read-only, but may be rewriteable. They can be custom-encoded by their manufacturers or use the specifications provided by the NFC Forum, an industry association charged with promoting the technology and setting key standards. The tags can securely store personal data such as debit and credit card information, loyalty program data, PINs and networking contacts, among other information. The NFC Forum defines four types of tags that provide different communication speeds and capabilities in terms of configurability, memory, security, data retention and write endurance. Tags currently offer between 96 and 4,096 bytes of memory.

* As with [[proximity card]] technology, near-field communication uses [[magnetic field|magnetic]] [[Electromagnetic induction|induction]] between two [[loop antenna]]s located within each other's [[Near and far field|near field]], effectively forming an air-core [[transformer]]. It operates within the globally available and unlicensed [[radio frequency]] [[ISM band]] of 13.56&amp;nbsp;MHz. Most of the RF energy is concentrated in the allowed {{unicode|±}}7&amp;nbsp;kHz bandwidth range, but the full spectral envelope may be as wide as 1.8&amp;nbsp;MHz when using [[Amplitude-shift keying|ASK]] modulation.&lt;ref&gt;{{ cite web | first = C | last = Patauner | author-display = 1 | url = http://www.eurasip.org/Proceedings/Ext/RFID2007/pdf/s1p4.pdf | format = [[PDF]] | contribution = High Speed RFID/NFC at the Frequency of 13.56&amp;nbsp;MHz | title = EuraSIP}}.&lt;/ref&gt;
* Theoretical working distance with compact standard antennas: up to 20&amp;nbsp;cm (practical working distance of about 4 cm)
* Supported data rates: 106, 212 or 424 [[kbit/s]] (the  bit rate 848 kbit/s is not compliant with the standard ISO/IEC 18092)
* There are two modes:
** Passive communication mode: The initiator device provides a carrier field and the target device answers by modulating the existing field. In this mode, the target device may draw its operating power from the initiator-provided electromagnetic field, thus making the target device a [[transponder]].
** Active communication mode: Both initiator and target device communicate by alternately generating their own fields. A device deactivates its RF field while it is waiting for data. In this mode, both devices typically have power supplies.

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! scope=&quot;col&quot; | Speed
! scope=&quot;col&quot; | Active device
! scope=&quot;col&quot; | passive device
|-
! scope=&quot;row&quot; | 424 kbit/s
| Manchester, 10% [[Amplitude-shift keying|ASK]]
| Manchester, 10% ASK
|-
! scope=&quot;row&quot; | 212 kbit/s
| Manchester, 10% ASK
| Manchester, 10% ASK
|-
! scope=&quot;row&quot; | 106 kbit/s
| Modified Miller, 100% ASK
| Manchester, 10% ASK
|}

* NFC employs two different [[coding theory|coding]]s to transfer data. If an active device transfers data at 106 kbit/s, a modified [[Miller coding]] with 100% [[modulation]] is used. In all other cases [[Manchester coding]] is used with a modulation ratio of 10%.
* NFC devices are able to receive and transmit data at the same time. Thus, they can check for potential collisions, if the received signal frequency does not match with the transmitted signal's frequency.

== Comparison with Bluetooth ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! scope=&quot;col&quot; | Aspect
! scope=&quot;col&quot; | NFC
! scope=&quot;col&quot; | Bluetooth
! scope=&quot;col&quot; | Bluetooth Low Energy
|-
! scope=&quot;col&quot; | [[RFID]] compatible
| ISO 18000-3
| active
| active
|-
! scope=&quot;row&quot; | Standardisation body
| ISO/IEC
| Bluetooth SIG
| Bluetooth SIG
|-
! scope=&quot;row&quot; | Network [[Technical standard|Standard]]
| ISO 13157 etc.
| IEEE 802.15.1
| IEEE 802.15.1
|-
! scope=&quot;row&quot; | Network Type
| Point-to-point
| WPAN
| WPAN
|-
! scope=&quot;row&quot; | Cryptography
| not with RFID
| available
| available
|-
! scope=&quot;row&quot; | Range
| &amp;lt; 0.2 m
| ~100 m (class 1)
| ~50 m
|-
! scope=&quot;row&quot; | Frequency
| 13.56&amp;nbsp;MHz
| 2.4–2.5&amp;nbsp;GHz
| 2.4–2.5&amp;nbsp;GHz
|-
! scope=&quot;row&quot; | Bit rate
| 424 kbit/s
| 2.1 Mbit/s
| ~1.0 Mbit/s
|-
! scope=&quot;row&quot; | Set-up time
| &amp;lt; 0.1 s
| &amp;lt; 6 s
| &amp;lt; 0.006 s
|-
! scope=&quot;row&quot; | Power consumption
| &amp;lt; 15mA (read)
| varies with class
| &amp;lt; 15 mA (transmit or receive)
|}

NFC and Bluetooth are both short-range communication technologies that are integrated into mobile phones. As described in technical detail above, NFC operates at slower speeds than Bluetooth, but consumes far less power and doesn't require pairing.&lt;ref name=&quot;NFCORG&quot;&gt;{{cite web|title=Near Field Communication Versus Bluetooth|url=http://www.nearfieldcommunication.org/bluetooth.html|accessdate=28 November 2012|archivedate=20 វិច្ឆិកា 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121120055952/http://www.nearfieldcommunication.org/bluetooth.html|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; 

NFC sets up more quickly than standard Bluetooth, but has a lower transfer rate than [[Bluetooth low energy]]. With NFC, instead of performing manual configurations to identify devices, the connection between two NFC devices is automatically established quickly: in less than a tenth of a second. The maximum data transfer rate of NFC (424 kbit/s) is slower than that of Bluetooth V2.1 (2.1 Mbit/s). With a maximum working distance of less than 20&amp;nbsp;cm, NFC has a shorter range, which reduces the likelihood of unwanted interception. That makes NFC particularly suitable for crowded areas where correlating a signal with its transmitting physical device (and by extension, its user) becomes difficult.{{Citation needed|date=June 2012}}

In contrast to Bluetooth, NFC is compatible with existing passive RFID (13.56&amp;nbsp;MHz ISO/IEC 18000-3) infrastructures. NFC requires comparatively low power, similar to the Bluetooth V4.0 low energy protocol. When NFC works with an unpowered device (e.g., on a phone that may be turned off, a contactless smart credit card, a smart poster), however, the NFC power consumption is greater than that of Bluetooth V4.0 Low Energy, since illuminating the passive tag needs extra power.&lt;ref name=&quot;NFCORG&quot; /&gt;

== Standardization bodies and industry projects ==

=== Standards ===

NFC was approved as an [[International Organization for Standardization|ISO]]/[[International Electrotechnical Commission|IEC]] standard on December 8, 2003 and later as an [[European Computer Manufacturers Association|ECMA]] standard.

NFC is an open platform technology standardized in ECMA-340 and ISO/IEC 18092. These standards specify the modulation schemes, coding, transfer speeds and frame format of the RF interface of NFC devices, as well as initialization schemes and conditions required for data collision-control during initialization for both passive and active NFC modes. Furthermore, they also define the [[transport protocol]], including protocol activation and data-exchange methods. The air interface for NFC is standardized in:
;ISO/IEC 18092 / ECMA-340: ''Near Field Communication Interface and Protocol-1'' (NFCIP-1)&lt;ref&gt;[http://www.ecma-international.org/publications/standards/Ecma-340.htm Ecma International: Standard ECMA-340, Near Field Communication Interface and Protocol (NFCIP-1)], December 2004&lt;/ref&gt;
;ISO/IEC 21481 / ECMA-352: ''Near Field Communication Interface and Protocol-2'' (NFCIP-2)&lt;ref&gt;[http://www.ecma-international.org/publications/standards/Ecma-352.htm Ecma International: Standard ECMA-352, Near Field Communication Interface and Protocol–2 (NFCIP-2)], December 2003&lt;/ref&gt;

NFC incorporates a variety of existing standards including [[ISO/IEC 14443]] both Type A and Type B, and [[FeliCa]]. NFC enabled phones work basically, at least, with existing readers. Especially in &quot;card emulation mode&quot; a NFC device should transmit, at a minimum, a unique ID number to an existing reader.

In addition, the [[NFC Forum]] has defined a common data format called NFC Data Exchange Format ([http://www.nfc-forum.org/specs/ NDEF]), which can store and transport various kinds of items, ranging from any [[MIME]]-typed object to ultra-short RTD-documents,&lt;ref&gt;[http://www.nfc-forum.org/specs/ NFC-forum.org]&lt;/ref&gt; such as [[Uniform Resource Locator|URLs]].

The [[NFC Forum]] added the Simple NDEF Exchange Protocol to the spec that allows sending and receiving messages between two NFC-enabled devices.&lt;ref&gt;[http://www.electronista.com/articles/11/09/29/nfc.revision.allows.peer.to.peer.message.sending/#ixzz1Zuj6DGxH  Electronista Article: New NFC spec lets two phones swap messages] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120512004443/http://www.electronista.com/articles/11/09/29/nfc.revision.allows.peer.to.peer.message.sending/#ixzz1Zuj6DGxH |date=2012-05-12 }}, October 2011&lt;/ref&gt;

=== GSMA ===

The [[Global System for Mobile Communications|GSM Association (GSMA)]]  is the global trade association representing nearly 800 mobile phone operators and more than 200 product and service companies across 219 countries. Many of its members have led NFC trials around the World and are now preparing services for commercial launch.&lt;ref name=&quot;GSMA press release&quot;&gt;World's leading mobile operators announce commitment to NFC technology, GSMA press release, corporate website, February 21, 2011.[http://gsmworld.com/newsroom/press-releases/2011/6057.htm]&lt;/ref&gt;

GSM is involved with several initiatives:
* Standard setting: GSMA is developing certification and testing standards to ensure the global interoperability of NFC services.&lt;ref name=&quot;GSMA press release&quot;/&gt;
* The '''Pay-Buy-Mobile initiative''' seeks to define a common global approach to using Near Field Communications (NFC) technology to link mobile devices with payment and contactless systems.&lt;ref&gt;[http://gsmworld.com/newsroom/press-releases/1990.htm#nav-6 GSM Association Aims For Global Point Of Sale Purchases by Mobile Phone], ''GSM Association'', 13 February 2007&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.gsmworld.com/news/press_2007/press07_33.shtml Momentum Builds Around GSMA's Pay-Buy Mobile Project], ''GSM Association'', 25 April 2007&lt;/ref&gt;
* On November 17, 2010, after two years of discussions, AT&amp;T, Verizon and T-Mobile launched a joint venture intended to develop a single platform on which technology based on the Near Field Communication (NFC) specifications can be used by their customers to make mobile payments. The new venture, known as [http://www.paywithisis.com/ ISIS], is designed to usher in the broad deployment of NFC technology, allowing NFC-enabled cell phones to function similarly to credit cards for the 200 million customers using cell phone service provided by any of the three carriers throughout the United States.

=== StoLPaN ===

StoLPaN ('Store Logistics and Payment with NFC') is a pan-European consortium supported by the [[European Commission]]'s [[Information Society Technologies]] program. StoLPaN will examine the as yet untapped potential for the new kind of local wireless interface, NFC and mobile communication.

=== NFC Forum ===

The NFC Forum is a non-profit industry association formed on March 18, 2004, by [[NXP Semiconductors]], [[Sony]] and [[Nokia]] to advance the use of NFC short-range wireless interaction in consumer electronics, mobile devices and PCs. The NFC Forum promotes implementation and standardization of NFC technology to ensure interoperability between devices and services. As of March 2011, the NFC Forum had 135 member companies.&lt;ref&gt;[http://www.nfc-forum.org/news/pr/view?item_key=56897139ae16c4bc8240498410069bdb8044c098 Near Field Communication Forum Announces 32 New Members, NFC Forum Press Release, March 31, 2011.]&lt;/ref&gt;

=== Alternative form factors ===

To realize the benefits of NFC in cellphones not yet equipped with built in NFC chips a new line of complementary devices were created. MicroSD and UICC SIM cards were developed to incorporate industry standard contactless smartcard chips with ISO14443 interface, with or without built-in antenna. The microSD and SIM form factors with built-in antenna have the great potential as bridge devices to shorten the time to market of contactless payment and couponing applications, while the built in NFC controllers gain enough market share.

=== Other standardization bodies ===

Other standardization bodies that are involved in NFC include:
* [[ETSI]] / SCP (Smart Card Platform) to specify the interface between the SIM card and the NFC chipset.
* [[GlobalPlatform]] to specify a multi-application architecture of the secure element.
* [[EMV]]Co for the impacts on the EMV payment applications

== Security aspects ==

Although the communication range of NFC is limited to a few centimeters, NFC alone does not ensure secure communications. In 2006, Ernst Haselsteiner and Klemens Breitfuß described different possible types of attacks, and detail how to leverage NFC's resistance to [[man-in-the-middle attack]]s to establish a specific key.,&lt;ref name = &quot;Security in NFC&quot;&gt;Ernst Haselsteiner, Klemens Breitfuß: {{PDFlink|[http://events.iaik.tugraz.at/RFIDSec06/Program/papers/002%20-%20Security%20in%20NFC.pdf Security in near field communication (NFC)]|158&amp;nbsp;kB}}, ''[[Philips Semiconductors]]'', Printed handout of Workshop on RFID Security RFIDSec 06, July 2006&lt;/ref&gt; Unfortunately, as this technique is not part of the ISO standard, NFC offers no protection against eavesdropping and can be vulnerable to data modifications. Applications may use higher-layer [[cryptographic protocol]]s (e.g., [[Secure Sockets Layer|SSL]]) to establish a secure channel.

=== Eavesdropping ===

The RF signal for the wireless data transfer can be picked up with antennas. The distance from which an attacker is able to eavesdrop the RF signal depends on numerous parameters, but is typically a small number of metres.&lt;ref&gt;{{cite web | first = Gerhard P | last = Hancke | url = http://www.rfidblog.org.uk/research.html#eavesdrop2008 | contribution = Eavesdropping Attacks on High-Frequency RFID Tokens | title = 4th Workshop on RFID Security (RFIDsec'08) | pages = 100–13 | date = July 2008 | access-date = 2013-02-10 | archive-date = 2012-08-18 | archive-url = https://web.archive.org/web/20120818124157/http://www.rfidblog.org.uk/research.html#eavesdrop2008 | url-status = dead | archivedate = 2012-08-18 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20120818124157/http://www.rfidblog.org.uk/research.html#eavesdrop2008 }}.&lt;/ref&gt; Also, eavesdropping is highly affected by the communication mode. A passive device that doesn't generate its own RF field is much harder to eavesdrop on than an active device. An attacker can typically eavesdrop within 10m and 1m for active devices and passive devices, respectively.&lt;ref name = &quot;Security in NFC&quot;/&gt;

=== Data modification ===

It is easy to destroy data by using an [[RFID jammer]]. There is no way currently to prevent such an attack. However, if NFC devices check the RF field while they are sending, it is possible to detect attacks.

It is much more difficult to modify data in such a way that it appears to be valid to users. To modify transmitted data, an intruder has to deal with the single bits of the RF signal. The feasibility of this attack, (i.e., if it is possible to change the value of a bit from 0 to 1 or the other way around), is amongst others subject to the strength of the [[amplitude modulation]]. If data is transferred with the modified [[Miller coding]] and a modulation of 100%, only certain bits can be modified. A modulation ratio of 100% makes it possible to eliminate a pause of the RF signal, but not to generate a pause where no pause has been. Thus, only a &lt;code&gt;1&lt;/code&gt; that is followed by another &lt;code&gt;1&lt;/code&gt; might be changed. Transmitting Manchester-encoded data with a modulation ratio of 10% permits a modification attack on all bits.

=== Relay attack ===

Because NFC devices usually include ISO/IEC 14443 protocols, the relay attacks described are also feasible on NFC.&lt;ref&gt;Gerhard P. Hancke:[http://www.rfidblog.org.uk/research.html#relay A practical relay attack on ISO/IEC 14443 proximity cards] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120818124157/http://www.rfidblog.org.uk/research.html#relay |date=2012-08-18 }}, February 2005.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Timo Kasper et al.&quot;&gt;Timo Kasper et al. 2007&lt;/ref&gt; For this attack the adversary has to forward the request of the reader to the victim and relay back its answer to the reader in real time, in order to carry out a task pretending to be the owner of the victim's smart card. This is similar to a [[man-in-the-middle attack]]. For more information see a survey of practical relay attack concepts.&lt;ref&gt;Gerhard P. Hancke, et al.:[http://www.rfidblog.org.uk/research.html#relay2009 Confidence in Smart Token Proximity: Relay Attacks Revisited] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120818124157/http://www.rfidblog.org.uk/research.html#relay2009 |date=2012-08-18 }}&lt;/ref&gt; One of [http://www.libnfc.org/ libnfc] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090929172640/http://www.libnfc.org/ |date=2009-09-29 }} code examples demonstrates a [http://www.libnfc.org/documentation/examples/nfc-relay/ relay attack] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130125070259/http://www.libnfc.org/documentation/examples/nfc-relay |date=2013-01-25 }} using only two stock commercial NFC devices. It has also been shown that this attack can be practically implemented using only two NFC-enabled mobile phones.&lt;ref&gt;Lishoy Francis, et al.:[http://eprint.iacr.org/2011/618 Practical Relay Attack on Contactless Transactions by Using NFC Mobile Phones]&lt;/ref&gt;

=== Lost property ===

Losing the NFC RFID card or the mobile phone will open access to any finder and act as a single-factor authenticating entity. Mobile phones protected by a PIN code acts as a single authenticating factor. A way to defeat the lost-property threat requires an extended security concept that includes more than one physically independent authentication factor.

=== Walk-off ===

Lawfully opened access to a secure NFC function or data is protected by time-out closing after a period of inactivity.{{Citation needed|date=July 2011}}{{Or|date=July 2011}}  Attacks may happen despite provisions to shut down access to NFC after the bearer has become inactive. The known concepts described primarily do not address the geometric distance of a fraudulent attacker using a lost communication entity against lawful access from the actual location of the registered bearer. Additional features to cover such an attack scenario dynamically shall make use of a second wireless authentication factor that remains with the bearer in case of the lost NFC communicator. Relevant approaches are described as an [[electronic leash]] or its equivalent, a ''wireless key.''

== NFC-enabled handsets ==
{{Main|List of NFC-enabled mobile devices}}

In 2011, handset vendors released more than 40 NFC-enabled handsets.{{Citation needed|date=July 2012}} Notably absent among them was [[Apple Inc.|Apple]] with its [[iPhone]]; version 6 of its [[iOS]] mobile operating system does not support NFC. According to a ''[[Wall Street Journal]]'' article, today's Apple prefers not to be in a [[first mover]] position.&lt;ref&gt;{{Cite news|last=Vascellaro|first=Jessica E.|title=Inside Apple's Go-Slow Approach to Mobile Payments|url=http://online.wsj.com/article/SB10001424052702304830704577493261395358658.html|accessdate=22 July 2012|newspaper=The Wall Street Journal|date=6 July 2012|archive-date=21 កក្កដា 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120721195740/http://online.wsj.com/article/SB10001424052702304830704577493261395358658.html|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;  [[Google]], on the other hand, includes NFC functionality in their [[Android (operating system)|Android]] mobile operating system and provides a NFC payment service, [[Google Wallet]]. [[BlackBerry]] devices have also supported NFC using BlackBerry Tag on a number of devices running BlackBerry OS 7.0 and greater.&lt;ref&gt;http://ca.blackberry.com/software/smartphones/blackberry-7-os.html#tab-2&lt;/ref&gt; [[Mastercard]] has added further NFC support for PayPass for the Android and BlackBerry platforms, enabling PayPass users to make payments using their Android or BlackBerry smartphones.&lt;ref&gt;http://techcrunch.com/2012/09/17/mastercard-bets-on-nfc-releases-paypass-developer-toolkit-for-android-blackberry-platforms/&lt;/ref&gt; [[Microsoft]] added native NFC functionality in their [[mobile OS]] with [[Windows Phone 8]], as well as the [[Windows 8]] operating system. Microsoft provides the &quot;Wallet hub&quot; in Windows Phone 8 for NFC payment, and can integrate multiple NFC payment services within a single application.&lt;ref&gt;http://www.engadget.com/2012/06/20/windows-phone-8-to-support-multi-core-cpus-hd-resolutions/&lt;/ref&gt;

== Deployment ==
{{Main|List of applications of near field communication}}
{{As of|April 2011}}, several hundred NFC trials have been conducted. Some firms have moved to full-scale service deployments, spanning either a single country or multiple countries. Multi-country deployments include [[Orange (company)|Orange]]'s rollout of NFC technology to banks, retailers, transport, and service providers in multiple European countries,&lt;ref&gt;{{ cite web | contribution = Orange to roll out NFC services across Europe in 2011 | title = NFC World | date = December 10, 2010 | url = http://www.nearfieldcommunicationsworld.com/2010/12/16/35498/orange-to-roll-out-nfc-services-across-europe-in-2011/}}.&lt;/ref&gt; and [[Airtel Africa]] and [[Oberthur Technologies]] deploying to 15 countries throughout Africa.&lt;ref&gt;{{ cite web | contribution = Airtel Africa to launch NFC services in 15 African countries | title = NFC World | date = February 14, 2011 | url = http://www.nearfieldcommunicationsworld.com/2011/02/14/35993/airtel-africa-to-launch-nfc-services-in-fifteen-african-countries/}}.&lt;/ref&gt;

== មើលផងដែរ ==

* [[CIPURSE]]
* [[FeliCa]]
* [[MIFARE]]
* [[M-Pesa]]
* [[Near and far field]]
* [[Object hyperlinking]]
* [[Poken]]
* [[RFID]]
* [[RuBee]]
* [[Single Wire Protocol]]
* [[TransferJet]]
* [[UICC configuration]]
* [[Wii U GamePad]]

== កំណត់ចំណាំ==
{{Reflist|30em}}

== ឯកសារយោង==
{{Refbegin}}
* {{cite web | last = Ortiz | first = C. Enrique | title = An Introduction to Near-Field Communication and the Contactless Communication API | date = 2006-06 | url = http://java.sun.com/developer/technicalArticles/javame/nfc/ | accessdate = 2008-10-24 }}
* {{cite journal | last = Kasper | first = Timo | authorlink =  | coauthors = Dario Carluccio, Christof Paar | title = An embedded system for practical security analysis of contactless smartcards | journal = Springer LNCS | volume = 4462 | issue =  | pages = 150–60 | publisher =  | location = Workshop in Information Security Theory and Practices 2007, [[Heraklion]], [[Crete]], [[Greece]] | date = May 2007 | url = http://www.crypto.rub.de/imperia/md/content/texte/publications/conferences/embedded_system.pdf | format = PDF | issn =  | accessdate =  | archive-date = 2007-07-21 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070721213723/http://www.crypto.rub.de/imperia/md/content/texte/publications/conferences/embedded_system.pdf | dead-url = yes }}
{{Refend}}

== អានបន្ថែម==
* [http://www.rohde-schwarz.com/appnote/1MA182.pdf Near Field Communication (NFC) Technology and Measurements] {{Webarchive|url=https://wayback.archive-it.org/all/20140804134759/http://www.rohde-schwarz.com/en/applications/near-field-communication-nfc-technology-and-measurements-application-note_56280-15836.html |date=2014-08-04 }}

== តំណភ្ជាប់ខាងក្រៅ ==
* [http://vimeo.com/2028724/ A day at MIT with Near-Field Communication]
* [http://www.antenna-theory.com/definitions/nfc-antenna.php About NFC Antennas]
* [https://web.archive.org/web/20080603004241/http://www.theglobeandmail.com/servlet/story/RTGAM.20070911.wgtnearfielf0911/BNStory/PersonalTech Future of Near Field]
* [http://www.iso.org/iso/en/CatalogueDetailPage.CatalogueDetail?CSNUMBER=38578&amp;ICS1=35&amp;ICS2=100&amp;ICS3=10 ISO/IEC 18092:2004]
* [http://news.bbc.co.uk/1/hi/technology/6168222.stm Mobile phones hope to be 'smart wallet']
* [http://www.sourcesecurity.com/news/articles/co-3108-ga.5735.html Near Field Communications in the security industry&amp;nbsp;— Access Control with mobile phones]
* [http://www.nfcmagazine.com NFC technology]
* [http://www.futuretravelexperience.com/2011/07/preparing-for-the-nfc-revolution/ Preparing for the NFC revolution]
* [http://code.google.com/p/nfc-eclipse-plugin/ Open source NFC plugin for Eclipse]

{{Ecma International Standards}}

&lt;!--Categories--&gt;

&lt;!--Interwikis--&gt;</text>
      <sha1>ebx8s12lqumyh45socmevir38ey1avp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>វិទ្យាសាស្ត្រធម្មជាតិ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>22170</id>
    <revision>
      <id>321939</id>
      <parentid>303969</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T06:02:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>32568</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>321939</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7842" sha1="ekmu6561dpms6or2whse57rk2z8y5mm" xml:space="preserve">{{See also|Outline of science#Natural sciences|label 1=Outline of natural science}}
[[File:NaturalScienceMontage.png|thumb|right|310px|The natural sciences seek to understand how the world and universe around us works. There are five major branches: [[Chemistry]] (center), [[astronomy]], [[earth science]], [[physics]], and [[biology]] (clockwise from top-left).]]
{{Science}}

'''វិទ្យាសាស្ត្រធម្មជាតិ''' ({{lang-en|natural sciences}}) គឺជាវិទ្យាសាស្ត្រមួយបែបដែលព្យាយាមបង្ហាញពីច្បាប់ដែលគ្រប់គ្រងពិភពធម្មជាតិ​តាមរយៈការស្រាវជ្រាវតាមបែបវិទ្យាសាស្ត្រ។  {{sfn|Ledoux|2002|p=34}} ពាក្យ​ថា​ &quot;វិទ្យាសាស្ត្រ​ធម្មជាតិ​&quot;​ គឺ​ប្រើដើម្បី​ញែក​ចេញពីវិទ្យាសាស្ត្រសង្គម​ (social sciences) ដែល​ជាវិទ្យាសាស្ត្រមួយបែបទៀតដែលសិក្សាពីមនុស្សសាស្ត្រ​ដូចជា​ការសិក្សា​ពី​អាកប្បកិរិយា​របស់មនុស្ស​ និងគម្រូសង្គមជាដើម។

==មើលផងដែរ==
{{Portal|Ecology|Environment|Earth sciences|Science}}
{{Wikipedia books}}
* [[Empiricism]]
* [[Fields of science]]
* [[List of academic disciplines]]

==ឯកសារយោង==
{{Reflist|3}}

===គន្ថនិទ្ទេស===
{{refbegin}}
* {{cite book|last=Barr|first=Stephen M.|year=2006|title=A Students Guide to Natural Science|publisher=Intercollegiate Studies Institute|location=Wilmington, DE|isbn=978-1-932-23692-7|ref={{sfnRef|Barr|2006}} }}
*{{cite book|last=Gohau|first=Gabriel|title=A History of Geology|year=1990|publisher=Rutgers University Press|location=New Brunswick|isbn=978-0-8135-1666-0|others= Revised and translated by Albert V. Carozzi and Marguerite Carozzi|ref={{sfnRef|Gohau|1990}}}} 
* {{cite book|last=Grant|first=Edward|year=2007|title=A History of Natural Philosophy: From the Ancient World to the Nineteenth Century|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge|isbn=978-0-521-68957-1|ref={{sfnRef|Grant|2007}} }}
* {{cite book|last=Lagemaat|first=Ricahrd van de|year=2006|title=Theory of Knowledge for the IB Diploma|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge|isbn=978-0-521-54298-2|url=http://books.google.ae/books?id=l_HMz6Ub-rcC&amp;pg=PA283&amp;lpg=PA283&amp;dq=hard+science+physics+chemistry&amp;source=bl&amp;ots=MkgFAdzFsK&amp;sig=SxaUdq4ltk-yiXS_FmrdbsBLlCU&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ei=cgmEUKfKAc3yrQfuu4GIDg&amp;ved=0CDwQ6AEwAw#v=onepage&amp;q=hard%20science%20physics%20chemistry&amp;f=false|ref={{sfnRef|Lagemaat|2006}} }}
* {{cite journal|title=Defining Natural Sciences|journal=Behaviorology Today|year=2002|first=Stephen F.|last=Ledoux|volume=5|issue=1|pages=34|url=http://behaviorology.org/pdf/DefineNatlSciences.pdf|format=PDF|quote=Fundamentally, natural sciences are deﬁned as disciplines that deal only with natural events (i.e., independent and dependent variables in nature) using scientiﬁc methods.|ref={{sfnRef|Ledoux|2002}}|accessdate=2013-03-21|archive-date=2012-03-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20120325192047/http://www.behaviorology.org/pdf/DefineNatlSciences.pdf|dead-url=yes}}
* {{cite book|last=Magner|first=Lois N.|year=2002|title=A History of the Life Sciences|publisher=Marcel Dekker, Inc.|location=New York|isbn=978-0-8247-0824-5|ref={{sfnRef|Magner|2002}} }}
* {{cite book|last=Mayr|first=Ernst|year=1982|title=The Growth of Biological Thought: Diversity, Evolution, and Inheritance|publisher=The Belknap Press of Harvard University Press|location=Cambridge, Massachusetts|isbn=978-0-674-36445-7|ref={{sfnRef|Mayr|1982}} }}
* {{cite book|last=Oglivie|first=Brian W.|year=2008|title=The Science of Describing: Natural History in Renaissance Europe|publisher=University of Chicago Press|location=Chicago|isbn=978-0-226-62088-6|ref={{sfnRef|Oglivie|2008}} }}
* {{cite book|last=Prpic|first=Katarina|year=2009|title=Beyond the Myths about the Natural and Social Sciences: A Sociological View|publisher=Institute for Social Research|location=Zagreb|isbn=978-953-6218-40-0|ref={{sfnRef|Prpic|2009}} }}
* {{cite book|last=Simhony|first=M.|year=2006|title=Invitation to the Natural Physics of Matter, Space, and Radiation|publisher=World Scientific Publishing Co., Inc.|url=http://books.google.ae/books?id=C6tEf_P2rdYC&amp;pg=PA49&amp;lpg=PA49&amp;dq=%22natural+sciences%22+biology+astronomy+physics+chemistry&amp;source=bl&amp;ots=4Yshn5Dbwn&amp;sig=Xz0m6-d8IkNw9C-edfUZXsmcGL8&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ei=ityCUKCwLNDPrQfExoGgBQ&amp;ved=0CCkQ6AEwAA#v=onepage&amp;q=%22natural%20sciences%22%20biology%20astronomy%20physics%20chemistry&amp;f=false|location=Singapore|isbn=978-9-810-21649-8|ref={{sfnRef|Simhony|1994}} }}
* {{cite web|last=Smith|first=C.H. Llewellyn|title=The use of basic science|url=http://public.web.cern.ch/public/en/about/BasicScience1-en.html|publisher=CERN|accessdate=October 20, 2012|year=1997|ref={{sfnRef|Smith|1997}}}}{{Dead link|date=មិថុនា 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
* {{cite book|last=Stokes|first=Donald E.|year=1997|title=Pasteur's Quadrant: Basic Science and Technological Innovation|publisher=Brookings Institution Press|location=Washington, D.C.|isbn=978-0-815-78177-6|url=http://books.google.ae/books?id=xbztTkGKOHEC&amp;printsec=frontcover&amp;dq=fundamental+science+and+applied+science&amp;source=bl&amp;ots=qhRzhXdF_n&amp;sig=QblARvDVIX0XMqW3N9G-L4nhINE&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ei=g_iCUPfQAZCurAfzwoGYDg&amp;ved=0CCkQ6AEwAA#v=onepage&amp;q=fundamental%20science%20and%20applied%20science&amp;f=false|ref={{sfnRef|Stokes|1997}} }}
{{refend}}

==អានបន្ថែម==
* [http://www.behaviorology.org/pdf/DefineNatlSciences.pdf Defining Natural Sciences] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110515162441/http://www.behaviorology.org/pdf/DefineNatlSciences.pdf |date=2011-05-15 }} Ledoux,S. F., 2002: Defining Natural Sciences, ''Behaviorology Today'', '''5(1)''', 34-36.

==តំណភ្ជាប់ខាងក្រៅ==
{{commons}}
{{Wiktionary}}
* [http://hrst.mit.edu/ The History of Recent Science and Technology]
* [http://www.dur.ac.uk/natural.sciences/ Natural Sciences] Information on the Natural Sciences degree programme at Durham University.
* [http://sciencia.com/ Natural Sciences] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111129180040/http://sciencia.com/ |date=2011-11-29 }} Contains updated information on research in the Natural Sciences including biology, geography and the applied life and earth sciences.
* [http://www.bath.ac.uk/nat-sci/ Natural Sciences] Information on the Natural Sciences degree programme at the University of Bath which includes the Biological Sciences, Chemistry, Pharmacology, Physics and Environmental Studies.
* [http://www.scibooks.org/ Reviews of Books About Natural Science] This site contains over 50 previously published reviews of books about natural science, plus selected essays on timely topics in natural science.
* [http://search.engrant.com/ Scientific Grant Awards Database] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101106080019/http://search.engrant.com/ |date=2010-11-06 }} Contains details of over 2,000,000 scientific research projects conducted over the past 25 years.
* [http://www.cam.ac.uk/about/natscitripos/ Natural Sciences Tripos] Provides information on the framework within which most of the natural science is taught at the University of Cambridge.
*[http://esciencenews.com/sources E!Science] Up-to-date science news aggregator from major sources including universities.

{{Natural sciences-footer}}

{{DEFAULTSORT:Natural Science}}</text>
      <sha1>ekmu6561dpms6or2whse57rk2z8y5mm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ក្វាតេម៉ាឡា</title>
    <ns>0</ns>
    <id>24217</id>
    <revision>
      <id>321938</id>
      <parentid>306239</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T05:39:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>142</id>
      </contributor>
      <comment>Removing [[:c:File:Himno_Nacional_de_Guatemala.ogg|Himno_Nacional_de_Guatemala.ogg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:Abzeronow|Abzeronow]] because: per [[:c:Commons:Deletion requests/File:Himno Nacional de Guatemala.ogg|]].</comment>
      <origin>321938</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11688" sha1="88l0v3hmw6gaau8oetol1rcmlb0hbm1" xml:space="preserve">{{ប្រអប់ព័ត៌មាន ប្រទេស
| conventional_long_name = សាធារណរដ្ឋក្វាតេម៉ាឡា
| common_name            = ក្វាតេម៉ាឡា
| native_name            = {{nobold|''República de Guatemala'' ([[ភាសាអេស្ប៉ាញ]])}}
| image_flag             = Flag of Guatemala.svg
| flag_type              = [[ទង់ជាតិក្វាតេម៉ាឡា|ទង់ជាតិ]]
| image_coat             = Coat of arms of Guatemala with background.svg
| symbol_type            = [[វរលញ្ឆករក្វាតេម៉ាឡា|វរលញ្ឆករ]]
| national_motto         = &quot;''Libre Crezca Fecundo''&quot;{{sfn|Banco de Guatemala|1996}}&lt;small&gt; (អេស្ប៉ាញ)&lt;br /&gt;(ខ្មែរ៖ &quot;លូតលាស់ដោយសេរី និងចម្រើន&quot;)
| national_anthem        = ''[[ចម្រៀងជាតិក្វាតេម៉ាឡា|Himno Nacional de Guatemala]]''&lt;br /&gt;(&quot;ចម្រៀងជាតិក្វាតេម៉ាឡា&quot;)&lt;br /&gt;{{center| }}
| other_symbol           = ''[[ឡាក្រេណាឌីរ៉ា|La Granadera]]''&lt;br /&gt;(&quot;ចម្រៀងក្រេណាឌា&quot;)&lt;br /&gt;{{center|[[File:La Granadera.ogg]]}}
| other_symbol_type      = ចម្រៀងព្យុហ​យាត្រា:
| image_map              = Guatemala on the globe (Americas centered).svg
| image_map_caption      = ផែនទីប្រទេសក្វាតេម៉ាឡា (ក្រហម) នៅលើភូគោល
| image_map2             = 
| capital_type           = រដ្ឋធានី
| capital                = [[ក្វាតេម៉ាឡា (ទីក្រុង)|ទីក្រុងក្វាតេម៉ាឡា]]
| coordinates            = {{Coord|14|38|N|90|30|W|type:city}}
| largest_city           = capital
| official_languages     = [[ភាសាអេស្ប៉ាញ]]
| ethnic_groups          = {{unbulleted list
 |៥៦.០១% [[ជនជាតិឡាឌីណូ|ឡាឌីណូ]] / [[មីស្ទីហ្សូ]]
 |៤១.៦៦% [[ជនជាតិម៉ាយ៉ា|ម៉ាយ៉ា]]
 |១.៧% [[ជនជាតិស៊ីងកា|ស៊ីងកា]]
 |០.១៩% [[អាហ្វ្រិក-ក្វាតេម៉ាឡា]]
 |០.១៣% [[ការីហ្វូណា]]
 |០.២៤% បរទេស
 }}
| ethnic_groups_year     = ២០១៨&lt;ref name=&quot;censopoblacion.gt&quot;&gt;{{Cite web |url=https://www.censopoblacion.gt/mapas |title=ច្បាប់ចម្លងប័ណ្ណសារ |access-date=2022-02-13 |archivedate=2019-12-17 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20191217015625/https://www.censopoblacion.gt/mapas |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;
| government_type        = [[រដ្ឋឯកភូត]] [[សាធារណរដ្ឋ]][[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|ប្រធានាធិបតីនិយម]]
| leader_title1          = [[ប្រធានាធិបតីក្វាតេម៉ាឡា|ប្រធានាធិបតី]]
| leader_name1           = [[អាឡេហានដ្រូ ជែម៉ាតីយ]]
| leader_title2          = [[អនុប្រធានាធិបតីក្វាតេម៉ាឡា|អនុប្រធានាធិបតី]]
| leader_name2           = [[ហ្គីលែរម៉ូ កាស្ទីលឡូ រ៉េយ៉េស|ហ្គីលែរម៉ូ កាស្ទីលឡូ]]
| leader_title3          = [[ប្រធានសមាជនៃសាធារណរដ្ឋក្វាតេម៉ាឡា|ប្រធានសមាជសាធារណរដ្ឋ]]
| leader_name3           = [[ស៊ារលី រីវេរ៉ា]]
| leader_title4          = 
| leader_name4           = 
| legislature            = {{nowrap|[[សមាជនៃសាធារណរដ្ឋក្វាតេម៉ាឡា|សមាជសាធារណរដ្ឋ]]}}
| sovereignty_type       = ឯករាជ្យភាព
| established_event2     = ប្រកាសឯករាជ្យ&lt;br /&gt;{{nobold|ពី[[សង្គ្រាមឯករាជ្យអេស្ប៉ាញ-អាមេរិកាំង|ចក្រភពអេស្ប៉ាញ]]}}
| established_date2      = ១៥ កញ្ញា ១៨២១
| established_event3     = {{nowrap|ប្រកាសឯករាជ្យពី&lt;br /&gt;[[ចក្រភពម៉ិកស៊ិកទីមួយ|ចក្រភពម៉ិកស៊ិក]]}}
| established_date3      = ១ កក្កដា ១៨២៣
| established_event4     = {{nowrap|រដ្ឋធម្មនុញ្ញបច្ចុប្បន្ន}}
| established_date4      = ៣១ ឧសភា ១៩៨៥
| area_size              = 1 E7
| area_km2               = ១០៨,៨៨៩
| area_rank              = ទី១០៥
| percent_water          = ០.៤
| population_estimate    = {{increaseNeutral}} ១៧,២៦៣,២៣៩&lt;ref name=IMF&gt;{{cite web |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2018/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=47&amp;pr.y=10&amp;sy=2016&amp;ey=2020&amp;scsm=1&amp;ssd=1&amp;sort=country&amp;ds=.&amp;br=1&amp;c=258&amp;s=NGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC%2CLP&amp;grp=0&amp;a= |title=World Economic Outlook Database, October 2018 |publisher=[[មូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិ]] |website=IMF.org |access-date=13 កុម្ភៈ 2022}}&lt;/ref&gt;
| population_estimate_year = ២០១៨
| population_estimate_rank = ទី៦៧
| population_density_km2 = ១២៩
| population_density_rank = ទី៨៥
| GDP_PPP                = ១៤៥.២៤៩ ពាន់លានដុល្លារ&lt;ref name=IMF/&gt;
| GDP_PPP_rank           = ទី៧៥
| GDP_PPP_year           = ២០១៨
| GDP_PPP_per_capita     = ៨,៤១៣ ដុល្លារ&lt;ref name=IMF/&gt;
| GDP_PPP_per_capita_rank = ទី១១៨
| GDP_nominal            = ៧៩.១០៩ ពាន់លានដុល្លារ&lt;ref name=IMF/&gt;
| GDP_nominal_rank       = ទី៦៨
| GDP_nominal_year       = ២០១៨
| GDP_nominal_per_capita = ៤,៥៨២ ដុល្លារ&lt;ref name=IMF/&gt;
| GDP_nominal_per_capita_rank = ទី១០៣
| Gini                   = ៤៨.៣
| Gini_year              = ២០១៤
| Gini_change            = &lt;!--increase/decrease/steady--&gt;
| Gini_ref               = &lt;ref&gt;{{cite web |url=https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=GT |title=GINI index (World Bank estimate) |publisher=[[ធនាគារពិភពលោក]] |website=data.worldbank.org |access-date=13 កុម្ភៈ 2022}}&lt;/ref&gt;
| Gini_rank              = 
| HDI                    = ០.៦៦៣ 
| HDI_year               = ២០១៩
| HDI_change             = increase &lt;!--increase/decrease/steady--&gt;
| HDI_ref                = &lt;ref name=&quot;UNHDR&quot;&gt;{{cite book|title=Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene|date=15 December 2020|publisher=កម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍សហប្រជាជាតិ|isbn=978-92-1-126442-5|pages=343–346|url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020.pdf|access-date=13 កុម្ភៈ 2022}}&lt;/ref&gt;
| HDI_rank               = ទី១២៧
| currency               = [[កិតស្សាល​ក្វាតេម៉ាឡា|កិតស្សាល]]
| currency_code          = GTQ
| time_zone              = [[ម៉ោងតំបន់កណ្តាល|CST]]
| utc_offset             = −៦
| date_format            = dd/mm/yyyy
| drives_on              = ស្តាំ
| calling_code           = [[លេខទូរស័ព្ទនៅក្វាតេម៉ាឡា|+៥០២]]
| cctld                  = [[.gt]]
| religion_year          = ២០១៧
| religion_ref           = &lt;ref name=&quot;state2017&quot;&gt;{{cite web |title=International Religious Freedom Report for 2017: Guatemala |url=https://2009-2017.state.gov/j/drl/rls/irf/religiousfreedom/index.htm?year=2017&amp;dlid=281076 |website=www.state.gov |access-date=13 កុម្ភៈ 2022}}&lt;/ref&gt;
| religion               = {{unbulleted list
 |៨៨% [[គ្រិស្តសាសនា]]&lt;br/&gt;—៤៥% [[ព្រះសហគមន៍កាតូលិកនៅក្វាតេម៉ាឡា|រ៉ូម៉ាំងកាតូលិក]]&lt;br/&gt;—៤២% [[ប្រូតេស្តង់និយម|ប្រូតេស្តង់]]&lt;br/&gt;—១% និកាយផ្សេងៗទៀត
 |១១% គ្មានជំនឿសាសនា
 |១% សាសនាដទៃទៀត
 }}
}}
'''ប្រទេសក្វាតេម៉ាឡា''' (ប្រកប៖ ក្វរ–តេ–ម៉ា–ឡា, &quot;{{audio|ES-pe - Guatemala.ogg|ស្តាប់}}&quot;,  [[ភាសាអេស្ប៉ាញ]]៖ ''Guatemala''), ដោយមានឈ្មោះជាផ្លូវការថា '''សាធារណរដ្ឋក្វាតេម៉ាឡា''' គឺជាប្រទេសមួយស្ថិតនៅតំបន់[[អាមេរិក កណ្ដាល|អាមេរិកកណ្ដាល]]។ ក្វាតេម៉ាឡាមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹងប្រទេស[[ម៉ិកស៊ិក]]នៅភាគខាងជើងនិងលិច ប្រទេស[[បេលីស]] និង[[សមុទ្រការ៉ាអ៊ីប]]នៅភាគឦសាន ប្រទេស[[ហុងឌូរ៉ាស]]នៅភាគខាងកើត ប្រទេស[[អែលសាលវ៉ាឌ័រ]]នៅភាគអាគ្នេយ៍ និង[[មហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក]]នៅភាគខាងត្បូង។ ជាមួយនឹងប្រជាជនសរុប ១៧.២ លាននាក់ វាត្រូវជាប្រទេសដែលមានចំនួនប្រជាជនច្រើនជាងគេប្រចាំតំបន់អាមេរិកកណ្តាល និងជាប្រទេសមានប្រជាជនច្រើនបំផុតទី ១១ នៅ[[ទ្វីបអាមេរិក|ទ្វីបអាមេរិកាំង]]ទាំងមូល។ [[ក្វាតេម៉ាឡា (ទីក្រុង)|ទីក្រុងក្វាតេម៉ាឡា]]គឺជារដ្ឋធានី និងជាទីក្រុងធំបំផុតនៅក្នុងប្រទេស ហើយវាក៏ត្រូវជាទីក្រុងធំជាងគេនៅតំបន់អាមេរិកកណ្តាលផងដែរ។

==និរុត្តិសាស្ត្រ==
{{Main|ឈ្មោះក្វាតេម៉ាឡា}}
{{ផ្នែកទទេ}}

==ប្រវត្តិសាស្ត្រ==
{{Main|ប្រវត្តិសាស្ត្រក្វាតេម៉ាឡា}}
{{ផ្នែកទទេ}}

==ឯកសារយោង==
{{Reflist}}

{{Stub}}

[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ក្វាតេម៉ាឡា| ]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រទេសនៅអាមេរិកកណ្តាល]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:អតីតអាណានិគមអេស្ប៉ាញ]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:រដ្ឋសមាជិកនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រទេសនៅអាមេរិកខាងជើង]]</text>
      <sha1>88l0v3hmw6gaau8oetol1rcmlb0hbm1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ពិធីបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>25612</id>
    <redirect title="បុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ" />
    <revision>
      <id>321989</id>
      <parentid>302598</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T10:28:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>142</id>
      </contributor>
      <comment>Removing [[:c:File:Pchum_Ben_Khmer.png|Pchum_Ben_Khmer.png]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:GPSLeo|GPSLeo]] because: per [[:c:Commons:Deletion requests/Files uploaded by Maharaja45|]].</comment>
      <origin>321989</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="42729" sha1="j1ytmjkce1yukrk2p02ctl0o267zt5f" xml:space="preserve">#បញ្ជូនបន្ត [[បុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ]]

== កិច្ចនៃពិធីបុណ្យ ភ្ជុំបិណ្ឌ ==
'''Pchum Ben Ceremony'''
[[File:សាជី (Saji) Cambodia.jpg|thumb|The use of cones &quot;Saji&quot; to place rice bowls for the counting ceremony around the Vihara]]

ភ្ជុំបិណ្ឌមានន័យថា ការប្រមូលផ្ដុំដុំបាយឱ្យមកជួបជុំគ្នា ក្នុងពិធីឧទ្ទិសបាយម្ហូបអាហារ ជូនដល់ដូនតាដែលបានចែកឋានទៅ ដែលជាសាច់ញាតិទាំង ៧សណ្ដាន ដែលមានទំនាក់ទំនងពីមុនមកនិងសមីខ្លួនដែលនៅរស់ ដើម្បីបានអាហារទាំងនោះទៅព្រលឹងខ្មោចដូនតារបស់ពួកគេ ពួកគេត្រូវរៀបចំបាយម្ហូបយកទៅប្រគេនព្រះសង្ឃ ដើម្បីសូត្រធម៌ជាកិច្ចចម្លងម្ហូបអាហារទាំងនោះទៅកាន់សាច់ញាតិរបស់ពួកគេ ។​ ពិធីបុណ្យភ្ជំុបិណ្ឌ តែងប្រារព្ធឡើងនៅរៀងរាល់ខែភទ្របទ នៅថ្ងៃ១ រោច រហូតដល់វេលា ១៥ រោច ដែលគុណគូ ទៅតាមប្រតិទិន នៃ[[ចន្ទគតិ]] តាមជំនឿពីបុរាណ គេនិយមយកបាយបត្តបូរ ដែលមានន័យថា បាយបំពេញបាត្រ គ្របដោយសារជី យកទៅរាប់បាត្រនាពេលព្រឹកព្រលឹមដើម្បី ប្រគេន​ភិក្ខុ​សង្ឃ នៅជុំវិញព្រះវិហ៊ារ ដែលភិក្ខុសង្ឃនិងដើរពីស្ដាំទៅឆ្វេង តាមក្បួនឧត្តរាព័ទ្ធ ដំណើរវិលបញ្ច្រាសទ្រនិច្ចនាឡិកា តំណាងឱ្យពេវេលាមុនៗ របស់មនុស្សដែលស្លាប់ទៅ ហើយសាច់ញាតិពួកគេ និង ​ឧទ្ទិស​បាយទាំងនេះ ជាផល​បុណ្យ​ជូន​ទៅ​បុគ្គល​ដែល​ជាសាច់ញាតិពួកគេដែលជាប់ឃុំឃាំងនៅឋានរក ដើម្បីទុកជាកុសលជូនសាច់ញាតិពួកគេដើម្បីរំដោះកម្ម ។ ការរាប់បាត្រ រមែងធ្វើឡើងនៅជុំវិញព្រះវិហ៊ារ តែបច្ចុប្បន្ន ព្រះសង្ឃ និង គណៈអាចារ្យវត្តមួយចំនួនធំនៅ កម្ពុជា បែរជានាំពុទ្ធបរិស័ថ មករាប់បាត្រ នៅសាលាឆាន់ទៅវិញ ដែលជាភាពខុសឆ្គង ពីទំនៀមរបស់ខ្មែរបុរាណ ក្រោយបញ្ចប់ពិធីរាប់បាត្រ ក៏បន្តមកពិធីសូត្រធម៌បង្សុកូល ដែលមានន័យថា ជាកិច្ចសូត្រធម៌ទានចម្លងអាហារ ទៅកាន់ព្រលឹងខ្មោចដែលជាសាច់ញាតិរបស់ពួកគេ ដើម្បីឱ្យខ្មោចញាតិរបស់ពួកគេទទួលបានអាហារទាំងអស់នេះ ដែលកិច្ចពិធីនេះរមែងធ្វើឡើងនៅសាលាឆាន់នេះឯង ។&lt;ref&gt; Robert Headley, Rath Chim (1998) [https://books.google.com/books/about/Cambodian_Advanced_Reader.html?id=VypnAAAAMAAJ Cambodian Advanced Reader], Publisher: Dunwoody Press, Original from the University of Michigan p.309 [[ISBN]]: 188126565X &lt;/ref&gt;

=== ការសែន កន្ទោងបាយ ===
'''Sacrifice of Kantong Rice'''
 
កន្ទោងបាយ គឺជា បាយសិង្ឃាដក៍ ដែលមានន័យថាបាយដែលគេពូតជាដុំៗ ពី១ដុំ ដល់ ១៥ដុំ តំណាងឱ្យថ្ងៃ១រោច ដល់ ១៥រោច រួចគេយកទៅដាក់សែននៅតាមកែងផ្លូវ ឬ កែងរបងវត្ត ដែលសន្មតថាជាបាយតំណាងឱ្យផ្លូវបែកជា៣ ឬ ផ្លូវបែកជា៤ ដើម្បីហៅពួកព្រលឹងខ្មោចផ្សេងៗ ឱ្យជួយស្វែងរកខ្មោចញាតិរបស់ពួកគេ ដើម្បីជួយនាំផ្លូវព្រលឹងខ្មោចញាតិរបស់ពួកគេមកកាន់តំបន់ខ្លួនរស់នៅ ព្រោះខ្លាចក្រែងញាតិរបស់ពួកគេស្វែងរកពួកគេគ្រប់៧វត្ត មិនឃើញក៏ជេរប្រទេចដាក់បណ្ដាសារកូនចៅខ្លួន ឱ្យលំបាលក្រក្សត់វេទនាផ្សេងៗ ។&lt;ref&gt; Bejr Sál (1966) [https://books.google.com/books/about/Bidh%C4%AB_prac%C4%81%E1%B9%83_%E1%B9%AD%C3%A1p_b%C4%ABr_khae.html?id=8Eis4PLIPp0C Bidhī pracāṃ ṭáp bīr khae], Publisher: Buṭdh Sāsanapaṇḍity, Original from University of California, Berkeley p.76 &lt;/ref&gt;

== ពិធីកាន់បិណ្ឌ == 
''' Kan Ben Ceremony '''
[[File:ផ្កាបិណ្ឌ (Ben Flower).jpg|thumb|Ben Flower of Kan Ben Ceremony, Author Chab Pin (1969) Book Traditional Khmer, Tittle The 12-Month Royal Ceremony-Volume 3]]

ពិធីកាន់បិណ្ឌ គឺជាពិធីបុណ្យរបស់ ពិធីបុណ្យភ្ជំុបិណ្ឌ ដែលគេចែករយៈពេលកាន់បិណ្ឌចំនួន ១៤ថ្ងៃ ដែលចាប់ផ្ដើមពីថ្ងៃ ១រោច រហូតដល់ ១៤រោច ខែភទ្របទ ឬ (កន្លះខែ) រីឯ ព្រះរាជពិធីកាន់បិណ្ឌរបស់ព្រះមហាក្សត្រ មានរយៈពេលតែ ៥ថ្ងៃ ប៉ុនណោះ ដែលរាប់ពីថ្ងៃ ១១រោច រហូតដល់​ថ្ងៃកំណត់ 
១៥រោច ភ្ជុំបិណ្ឌ ។ ដើម្បីផ្ដើមពីធីកាន់បិណ្ឌទៅបាន ពុទ្ធបរិស័ទ ត្រូវមានផ្កាបិណ្ឌ ផ្កាបិណ្ឌ មានកម្ពស់ ៦០ សង់ទីម៉ែត្រ ធ្វើអំពីឈើ សំណុំផ្កាខាងក្រោមធំ តូចខាងលើ មានបង្គោលមូល១ ទំហំគល់ប៉ុនមេដៃ ទំហំចុងប៉ុនកូនដៃ ដាក់ចំកណ្ដាល សម្រាប់ដាក់កង់ធ្វើថ្នាក់ ផ្កាបិណ្ឌ​មានថ្នាក់៥ ថ្នាក់និមួយៗ មានកម្រាសប៉ុនម្រាមដៃ ថ្នាក់ក្រោមទំហំ ៥ធ្នាប់ ស្មើ ១០ សង់ទីម៉ែត្រ មូលដូចកង់ ចោះចំកណ្ដាលកង់សិតភ្ជាប់និងបង្គោល គេរចនាដោយស្ពាន់ និងបិទដោយពណ៌ផ្សេងៗ តាមចំណង់ចំនូលចិត្ត បិទភ្ជាប់ជុំវិញកង់ទាំង៥ថ្នាក់ មានដោតផ្កាញ័រ ធ្វើពីស្ព័នផងដែរ ហើយថ្នាក់ខាងក្រោមបង្អស់ គេដោតទង់ក្រពើចំនួន ៥ ដែលធ្វើពីឬស្សី គេមានបន្ថែមរូបនាគបួន មានក្ទុយរួមនិងគល់ផ្កាបិណ្ឌ ក្នុងមាត់នាគ មានរូបស្លឹកពោធ៍សំយុងចុះ ដែលបង្ហាញពីនាគទ្រផ្កាបិណ្ឌ មានឈើបួន ជ្រុងដូចប្រអប់ កម្រាស់ ៨ធ្នាប់ដៃ ឬ ១៥ សង់ទីម៉ែត្រ ធំខាងក្រោមតូចលើ បន្ថែមជាជើងទម្រផ្កាបិណ្ឌ មានផ្កាបិណ្ឌយ៉ាងប្រណិតហើយ ទើបសមប្រកបក្នុងពិធីកាន់បិណ្ឌ ដែលជាពីធីធ្វើចង្ហាន់បិណ្ឌបាត្រ ប្រគេនចំពោះព្រះសង្ឃ ដែលខុសប្លែក ពីចង្ហាន់បិណ្ឌបាត្រធម្មតា ត្រង់អត្ថន័យសំខាន់ នៃផ្កាបិណ្ឌនេះ តំណាងឱ្យកាបូជាចំពោះ ព្រះកេសា (សសៃសក់) របស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ដែលព្រះពុទ្ធជាម្ចាស់បានកាត់នៅកេសារបស់ខ្លួន នៅពេលដែលទ្រង់យាងចាករាជសម្បត្តិ ក្នុងការចេញមកសាងផ្នួស ។​&lt;ref&gt; Chab Pin (1969) [http://www.elibraryofcambodia.org/preah-reach-pithi-thvea-tor-sor-meas-pheak-ti-3-ebook/ The 12-Month Royal Ceremony-Volume 3] Khmer Tradition Church of the Buddhist Academy of Cambodia p.157 &lt;/ref&gt;

== ពិធីបង្សុកូល == 

ពិធីបុង្សកូល គឺជាពិធីរំលឹកវិញ្ញាណក្ខន្ធ ដើម្បីជាកិច្ច តបស្នងសងគុណ និង ជួយរំដោះទុក្ខទោស ដល់ បុព្វការី ជន របស់ខ្លួន មិនថា ជាសាច់ញាតិ ឬ សត្វឃាត ដែលពួកគេបានសម្លាប់យកសាច់ជារៀងរាល់ថ្ងៃនោះទេ 
ពួកគេត្រូវ ឧទ្ទិសកុសលផលបុណ្យទាំងនេះឱ្យសត្វទាំងនោះ មិនថា សត្វត្រី ជ្រូក គោ មាន់ ទា ឬ សត្វដែលពួកគេសម្លាប់ជារៀងរាល់ថ្ងៃដើម្បីទទួលបាននូវប្រាក់កម្រៃក្នុងការចិញ្ចឹមជីវិតផ្សេងៗ ការបុង្សកូលនេះហើយ បានរួមចំណែកលាងនៅអំពើបាបរបស់ពួកគេផងដែរ តាមរយៈការឧទ្ទិសផលបុណ្យនេះឯង កិច្ចពិធីបង្សុកូល រមែងធ្វើនៅ ឧបដ្ឋានសាលា សាលាឆាន់ ឬ នៅកុដភិក្ខុសង្ឃផ្ទាល់ មិនថាគ្រប់កាលៈទេសៈដែលកើតមាននូវការផ្ដើមកម្មវិធីបុណ្យ សុទ្ធតែទាក់ទងនិងកិច្ចបង្សុកូលនេះ ។&lt;ref&gt; Braḥ Munīkosal (Q́iv Duat) (1951) [https://books.google.com/books/about/Kiccavatt.html?id=LzbRAAAAMAAJ Kiccavatt: samráp Vatt Podhi Vāl], Publisher: Ron bubmb Khmaer,
Original from the University of Michigan p.114 &lt;/ref&gt;

== ប្រវត្តិប្រេត == 
'''Preta History'''

រៀងរាល់ខែ (ភទ្របទ) ដែលស្ថិតនៅក្រោមផ្ទៃមេឃពោរពេញ ទៅដោយពពកច្រើន បណ្តាលភាព ស្រអាប់ ក្នុងរាត្រីគ្មានពន្លឺព្រះចន្ទ័ ដែលពោពេញ​ដោយភ្លៀងរធ្លាក់ជោគជាំ ជាប្រចាំនេះ គេមានជំនឿថា ស្តេចយមរាជ (Yamaraj) និងបើកទ្វាឋាននរក ចំនួន ១៥ថ្ងៃ ដើម្បីដោះលែងពពួកប្រេត ឱ្យមកស្វែងរកអាហារសុីផង និង ជាក្ដីនឹករលឹកសាច់ញាតិរបស់ពួកគេដែលនៅរស់ផងដែរ ហើយវាជាការជួបញាតមិត្ត និង កូនចៅ របស់ពួកគេ ក្នុងរៀងរាល់១ឆ្នាំម្ដង ដើម្បីទទួលបាននូវកុសលផលបុណ្យ ដែលកូនចៅពួកគេបានធ្វើទានឧទ្ទិសបញ្ចូនមក តែបើកាលណាពួកប្រេតទាំងនោះខំស្វែងរកកុសលផលបុណ្យ របស់កូនចៅពួកគេទាំង ៧វត្ត (Seven Pagoda) នៅតែមិនឃើញ ប្រេតដែលជាញាតិទាំងនោះនិង ដាក់បណ្ដាសារ សាច់ញាតិ​ពួកគេ មិនឱ្យរកទទួលទានអ្វីបាន ដូចខ្លួនដែលជាប្រេតកំពុងរងទុកក្នុងការឃុំឃាំង នៅឋាននរកដូចគ្នា ។&lt;ref&gt; Lim Hak Kheang, Madeline Elizabeth Ehrman, Kem Sos (1974) [https://books.google.com.kh/books?id=OtQsAAAAMAAJ&amp;dq=%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%81%E1%9E%8F&amp;source=gbs_navlinks_s Contemporary Cambodian: The Social Institutions Foreign Service Institute basic course series] Foreign Service Institute, Original from the University of Michigan p.379 &lt;/ref&gt; 

=== រឿងព្រេង នៃពពួកប្រេត ===
'''The Legend of Preta'''
[[File:Preta 17th Century.jpg|thumb|Paintings of Preta asking Tathāgata help themselves to eat. Paintings from the 17th century. At the National Museum in Tokyo, Japan.​]]
  
ក្នុងគម្ពីរ តិរោកុឌ្ឌសូត្រ (Khuddaka Nikaya) បានបរិយាយថា ព្រះបាទពិម្ពិសារ (Bimbisara) ដែលកើតនៅឆ្នាំ 558 BC មុនគ.សករាជ ព្រះអង្គមានពួកញាតិមួយក្រុមបានបំពេញទានមិនបរិសុទ្ធ គឺបរិភោគអាហារ មុនព្រះសង្ឃ លុះពេលខាងមុខក៏បានលាចាកលោក ដោយសេចក្ដីប្រមាថទៅលើសាវៈ របស់ព្រះពុទ្ធបរមគ្រូ​ ក៏បានកើតទៅជាប្រេត ជាប់ឃុំឃាំងនៅឋាននរក ដោយមិនមានអាហារបរិភោគ ។ ពពួកប្រេតទាំងនោះតែងចូលតាមសុបិនទៅពន្យល់សប្តិសុំអាហារបរិភោគ ពីព្រះបាទពិម្ពិសារ ដោយការភិតភ័យក្នុងសុបិន ព្រះអង្គបានសុំឱ្យ អង្គតថាគត នៃព្រះពុទ្ធបរមគ្រូ ឱ្យជួយដោះស្រាយចម្ងល់នេះ ។ ព្រះពុទ្ធបរមគ្រូ បានសម្មាធិដកដួងវិញាណ ទៅកាន់ឋាននរក ក៏បានជួបពពួកប្រេតទាំងនោះកំពុងយំសោក ស្រេកឃ្លានអាហារជាពន់ពេក ព្រះអង្គក៏បានសួរអំពីហេតុការណ៍នេះ ហើយព្រះអង្គទ្រង់សម្ដែងថា &quot;ចាំមើលព្រះបាទពិម្ពិសារជាញាតិ របស់ម្នាលប្រេតទាំងឡាយទ្រង់ឱ្យទានអាហារដល់សាវៈ របស់ តថាគត នោះសាវៈរបស់អត្មាតថាគត និងសូត្រធម៌ចម្លងអាហារទាំងនេះ នឹងញាំងឱ្យសំរេចដល់ម្នាលប្រេតទាំងឡាយ&quot; ទុកជាកុសលផលបុណ្យដែលពួកគេបានឧទ្ទិសមក ។ ពេលនោះហើយទើបកើតមានការវេរចង្ហាន់ប្រគេនព្រះសង្ឃដើម្បីញាំងឱ្យអាហារទាំងអស់នោះបានដល់ ក្រុមញាត្តិការ របស់ពួកគេ ដែលផ្លាំងភ្លាត់ឧបប្រឌិតកើតជាកំណើតបាបកម្មទាំងអស់នេះ ហើយទំនៀមមួយនេះបានប្រតិបត្តិក្នុងសាសនាព្រះពុទ្ធដែលផ្សារផ្ជាប់ទៅនិងល្ធិជំនឿសែនដូនតា របស់ពលរដ្ឋ​កម្ពុជា មកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ។​&lt;ref&gt; Centre de documentation et de recherche sur la civilisation khmère (1981) [https://books.google.com.kh/books?id=AA0rAAAAMAAJ&amp;q=%E1%9E%96%E1%9E%B7%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%96%E1%9E%B7%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9A&amp;dq=%E1%9E%96%E1%9E%B7%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%96%E1%9E%B7%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9A&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiO0LvjianzAhXlyosBHZV7DFgQ6AF6BAgKEAM Culture khmère, Issue 1] CEDORECK, Original from the University of Michigan. &lt;/ref&gt;

== ពិធីបោះបាយបិណ្ឌ ==
'''Bay Ben Throwing Ceremony'''

ពិធីបោះបាយបិណ្ឌ ជាពិធីមួយដែលត្រូវបានប្រារព្ធនៅចន្លោះម៉ោង​​ ៣ និង ម៉ោង​ ៤ ទាបភ្លឺ ដែលមនុស្សម្នា ត្រូវយកបាយបិណ្ឌនោះទៅបោះឱ្យពពួកប្រេត នៅក្បែរជុំវិញព្រះវិហារ ដើម្បីជាការរំដោះកម្មពៀរពពួកប្រេតទាំងនោះផង និង បានឧទ្ទិសជាអាហារ ឱ្យពពួកប្រេតទាំងនោះផង ។ នៅក្នុងគម្ពី [[បេតវត្ថុ]] (Patavatthu) មានការបរិយាយជាច្រើនអំពីពពួកប្រេត ដែលធ្លាប់កើតជាមនុស្ស ហើយមានបាបកម្មច្រើនពេលនៅរស់ ត្រូវបានធ្លាក់ខ្លួនជាប្រេត ដែលត្រូវបានឃុំឃាងនៅឋាននរក នៅពេលដែលបុណ្យកុសលរបស់ពួកគេតិច ពួកគេមិនអាចទៅចាប់ជាតិ និង មិនអាចនៅតែតោល នៅឋានមនុស្សដូចព្រលឹងវិញាណដ៏ទៃទៀតបានឡើយ សូម្បីតែសាច់ញាតិដែលបានឧទ្ទិសអាហារដោយចំឈ្មោះទៅកាន់ពពួកប្រេតទាំងនោះក្ដី ក៏ពួកគេមិនអាចទទួលបាននូវការឧទ្ទិសកុសលនោះឡើយ ពពួកប្រេតទាំងនោះមានការយំសោកបោកខ្លួនជាខ្លាំង ភាពរំជើបរំជួលបានដឹងដល់ សាវៈរបស់ព្រះពុទ្ធបរមគ្រូ នោះព្រះពុទ្ធស្រី អាវលោកគតិស្វារៈ (Avalokitesvarak) ឬ ព្រះម៉ែគង់អុីម (Guanyin) បានយាងចុះដោយផ្ទាល់ទៅឋាននរក និង បាននិមិតដុំបាយ បោះឱ្យពពួគប្រេតទាំងនោះ  &quot;ម្នាប្រេតទាំងឡាយ មុននិងបរិភោគដុំបាយទាំងនេះ ចូលក្ដាប់ដុំបាយទាំងនោះបង្ហាញទៅស្ដេច យមរាជ ដើម្បីជាការរំដោះកម្ម សម្រាលទោស មា្នលប្រេតទាំងឡាយឱ្យរួចចាកផុតទុក្ខ ទៅកើតក្នុងភពដ៏ល្អប្រសើរ&quot; ។ ដូចនិទានអំពីរឿងហេតុរបស់ពពួកប្រេតទាំងនេះទើបកើតមានពិធីបោះបាយបិណ្ឌ នេះកើតឡើង ការដែលយកបាយបិណ្ឌទៅដាក់នៅទីដ៏ទីសមគួរ គឺមិនអាចបានទៅដល់ពពួកប្រេតដែលជាញាតិដែលមានកម្មក្រាសឡើយ រមែងដោយការបោះបាយបិណ្ឌនេះឯង ការបោះបាយបិណ្ឌត្រូវដើរជុំវិញព្រះវិហារ និង បោះវាចេញមកក្រៅរបងព្រះវិហារ ពីព្រោះ ព្រះវិហារនីមួយៗ បានបញ្ចុះនៅខ្សែរសីមា ដែលមានអាថ័នការពារដ៏សាកសិដ្ឋ ដែលព្រលឹង និង វិញាណខ្មោចព្រាយបិសាចទាំងអស់មិនអាចទៅរំលោភបំពាន របងព្រំរបស់ព្រះវិហារវត្តបានឡើយ ដូចនេះពលរដ្ឋគ្រប់រូប គួរធ្វើទក្ខណាទានដល់ពពួកប្រេតទាំងឡាយ ដើម្បីជាការរំងាប់ភាពសោកសៅ របស់ពួកគេផង និង ការរំងាប់ការចងកំហឹងរបស់ពួកគេផង ដើម្បីជាបានជាសេចក្ដីស្ងប់សុខដល់យើងទាំងអស់គ្នា ។&lt;ref&gt; Sirīmedhī (Srī Q́ū) (Ghun.)​ (1950) [https://books.google.com.kh/books?id=fTjRAAAAMAAJ&amp;q=%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%81%E1%9E%8F&amp;dq=%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%81%E1%9E%8F&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwigypOa6a_zAhW-wjgGHZbABA4Q6AF6BAgCEAI Chappakaraṇābhidhamma] Roṅ Bumb Khmaer, Original from	the University of Michigan p.35 &lt;/ref&gt; &lt;ref&gt; United States. State Department (1974) [https://books.google.com.kh/books?id=LclIAQAAMAAJ&amp;dq=%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%81%E1%9E%8F&amp;source=gbs_navlinks_s Contemporary Cambodian, the Social Institutions, a Joint Project of the Foreign Service Institute and the Defense Language Institute]  Original from	University of Minnesota p.379 &lt;/ref&gt;

== ពិធីចាក់ទឹកដូងថ្វាយព្រះបិតរ ==
'''Pouring coconut water to Ancestors''' 

'''ព្រះបិតរ''' ([[សំស្ក្រឹត]]: पितर) ([[អង់គ្លេស]]: Pitara) អានថា៖ បុិ-ត-រាក់ មានន័យថា បុព្វបុរស ឬ ដូនតារបស់ឪពុកម្ដាយ &lt;ref&gt; Wisdomlib - the greatest source of ancient and modern knowledge [https://www.wisdomlib.org/definition/pitara Pitara: 3 definitions, Languages of India and abroad] DDSA: The Molesworth Marathi and English Dictionary,  DDSA: The Aryabhusan school dictionary, Marathi-English,  Pali Text Society (1921-1925), “pitar”, in Pali-English Dictionary‎, London: Chipstead &lt;/ref&gt; 
នៅរៀងរាល់ថ្ងៃ១៤រោច ខែភទ្របទ អង្គព្រះមហាក្សត្រ និងប្រារព្ធពិធី ចាក់ទឹកដូងថ្វាយព្រះបិតរ ដែលមានន័យថា សេចក្ដីចម្រើនដល់ដួងវិញាណខន្ធដូនតា នៃអង្គព្រះមហាក្សត្រ ការច្រូចចាក់ទឹកដូង ជាកិច្ចពិធីនៃការឧទ្ទិសកុសលផលបុណ្យ របស់អង្គ​ព្រះមហាក្សត្រ ជូនចំពោះ​បុព្វបុរស ឬ ជូនចំពោះ​មរណៈ​កាល របស់ញាតិវង្សរបស់ព្រះអង្គ ។ នៅវេលាម៉ោង ៩ៈ០០ នាទីយប់ ទាំងគ្រួសាររាជវង្ស ទាំងនាមុឺនសព្វមុខមន្ត្រី ត្រូវអញ្ជើញមកជុំគ្នាក្នុងពិធី &quot;ប្រជុំបិណ្ឌ&quot; មានការតាំងតុចំនួន ៤ ជាតំណាង, តុទី១ មានតម្កល់ព្រះខ័ន៤ ដែលមានឆ្លាក់នូវសត្វទេពទាំង៤ តំណាងចតុទិស មានតុតាំងចំនួន ២ ទៀត មានតម្កល់នូវគ្រឿងមាស និង តុម្ខាងទៀតជាគ្រឿងប្រាក់ ជាដង្វាយសម្រាប់ថ្វាយព្រះបិតរ រីឯតុមួយទៀត មានតម្កល់កែវទឹកដូង តំណាងឱ្យទឹកលាងជំរះបាប មានមន្ត្រីបាគូ ៩នាក់ សូត្រថ្វាយពរសព្ទសាធុការ ទៅកាន់អង្គព្រះមហាក្សត្រ រួចចាក់ទឹកស័ង្ខលើបាតព្រះហស្ថព្រះជា បន្ទាប់មកក្រុមបាគូរថ្វាយស្លឹកព្នៅ១ស្លឹក ដល់ព្រះរាជា ដើម្បីសៀតព្រះកាណ៌ឆ្វេង (ត្រចៀក) ដើម្បីជាមង្គលសិរី ហើយក្រុមបុរោហិត បន្តសូត្របួងសួងព្រះបិតរ សូមឱ្យដូនតាព្រះមហាក្សត្រ ទ្រទ្រង់ព្រះរាជា និង ប្រជារាស្ត្រ ទូទាំងព្រះនគរ ក្រោយមកព្រះមហាក្សត្រ ចូលទៅចាក់ទឹកដូងដើម្បីលាងជំរះបាបជូនតារបស់ព្រះអង្គ ក៏ដូចជាក្រុមគ្រួសាររាជវង្ស នាមុឺនសព្វមុខមន្ត្រី ចូលទៅចាក់ទឹកដូងជាបន្តបន្ទាប់ រហូតដល់បញ្ចប់ពិធីនេះ ។&lt;ref&gt; Professor Pich Sal (1966) [https://books.google.com/books/about/Bidh%C4%AB_prac%C4%81%E1%B9%83_%E1%B9%AD%C3%A1p_b%C4%ABr_khae.html?id=8Eis4PLIPp0C The 12-Month Royal Ceremony], Publisher: Commission Des Moeurs et Coutumes of Buddhist Institute Cambodia, Original from University of California, Berkeley p.76 &lt;/ref&gt;

== ពិធីសែនលាដូនតា ==
'''Ancestor Farewell Ceremony'''
[[File:Ancestor Farewell Ceremony (Cambodia).jpg|thumb|Cambodian people offering food to Ancestor at 6:00 pm in Pchum Ben Day of the Big Meeting]]

នៅថ្ងៃ១៥រោច ខែភទ្របទ ដែលត្រូវនិងថ្ងៃចុងក្រោយ នៃពិធីបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ ពលរដ្ឋ​ខ្មែរមានជំនឿថា ដួង​វិញាណនៃក្រុមសាច់ញាតិរបស់ខ្លួននិងមកលាក្រុមគ្រួសាររបស់ពួកគេនៅថ្ងៃចុងក្រោយ ដែលគេតែងហៅថា ភ្ជុំធំ (Big Meeting) 
នៅល្ងាចម៉ោង ៦ៈ០០ នាទីល្ងាច គេនិងរៀបចំបាយម្ហូបចំនីមួយថាស ដើម្បីសែនព្រេន អញ្ជើញដួងវិញាណនៃសាច់ញាតិមកសេពសោយអាហារ មួយពេលនេះ ដើម្បីឱ្យដួងវិញាណមកបរិភោគដោយស្រួលក្នុងផ្ទះរបស់ខ្លួនបាន គេត្រូវថ្ងៃរៀបចំដង្វាយសែនព្រេនមួយថាសតូចទៀតទៅដល់ ព្រះកឹង ឬ យមទូត ទាំងពីរ ដែលគេសម្គាល់ថា ជាខ្មោចស និង ខ្មោចខ្មៅ ដែលជាអ្នកឃ្លាំមើលទៅនិងសកម្មភាពរបស់ដួងវិញាណ ដែលយើងបានឧទ្ទិសមកសេពសោយក្នុងផ្ទះរបស់យើង នៅក្នុងការសែនដង្វាយដល់យមទូត ត្រូវរៀបចំដង្វាយដូចជា ៖ ក្បាលមាន់ សាច់ជ្រូកបីជាន់ ពងទាប្រៃ អំបិលស ១កូនចាន និង ស្រាសមួយពែង ដើម្បីជាកិច្ចស្នើសុំ ។ កាលពីសម័យដើម នៃរាជ [[ព្រះបាទអង្គឌួង]] គេធ្វើពីធីសែនលាដូនតា ដោយបណ្ដែតកូនសំពៅតូចៗ បណ្ដែតកន្ទោង ឬ បណ្ដែតពែ រហូតមកដល់សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម គេក៏បានលុបចោលពិធីបណ្ដែតកូនសំពៅ និង ពិធីបណ្ដែតកន្ទោងនេះ ព្រោះប៉ះពាល់ទៅដល់បរិស្ថានទឹក ដូចនេះហើយទំនៀមបណ្ដែតកូនសំពៅសែនលាដូនតា ត្រូវបានបោះបង់ចោលមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ។ &lt;ref&gt; Professor Miech Pon, (1994) [http://media-ifc.com/index.php?lvl=author_see&amp;id=13864 Institut français du Cambodge,  Bibliothèque Numérique Culturethèque] Officer of the Khmer Traditional Church of the Buddhist Academy of Cambodia. &lt;/ref&gt; &lt;ref&gt; Professor Pich Sal (1966) [https://books.google.com.kh/books?id=8Eis4PLIPp0C&amp;q=%E1%9E%9F%E1%9F%82%E1%9E%93%E1%9E%8A%E1%9E%BC%E1%9E%93%E1%9E%8F%E1%9E%B6&amp;dq=%E1%9E%9F%E1%9F%82%E1%9E%93%E1%9E%8A%E1%9E%BC%E1%9E%93%E1%9E%8F%E1%9E%B6&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwi76aLt2bPzAhWDfd4KHVW7AYoQ6AF6BAgLEAM The 12-Month Royal Ceremony] Officer of the Khmer Traditional Church of the Buddhist Academy of Cambodia, Original from University of California, Berkeley p.76 &lt;/ref&gt;

== ពិធីលយកន្ទោង ==
'''Loy Kantong Ceremony'''
[[File:Kantong02.jpg|thumb|Kantong floating on water during Pchum Ben Day]]

ប្រវត្តិពិធីលយកន្ទោងដកស្រង់ចេញពីឯកសារ ប្រជុំរឿងព្រេងខ្មែរ ឆ្នាំ១៩៦៣ រឿង ជ័យអស្ចារ្យ ចម្បាំងខ្មែរសៀម  គ.សករាជ ១៥៤៩ អ្នកតាឃ្លាំងមឿងលោតចម្រូងសម្លាប់ខ្លួនកេណ្ឌទ័ពខ្មោច ​ចម្បាំងនៅ អូរ​ស្វាយ​ដូន​កែវ កងទ័ពសៀមដកថយដល់បាត់ដំបង មរណៈភាព អ្នកតាឃ្លាំងមឿង កើតមានពិធីលយកន្ទោងមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ។&lt;ref&gt; Khmer Commission Des Moeurs et Coutumes (1963) [https://books.google.com/books/about/Praju%E1%B9%83_r%E1%BA%8Fa%E1%B9%85_bre%E1%B9%85_khmaer.html?id=2ielTmHp6kAC Collection of Khmer legends Volume 8], Publisher: Buddhist Institute Cambodia Original from the University of Michigan &lt;/ref&gt; ពិធីលយកន្ទោង ឬ បណ្ដែតសំពៅជូនដូនតា ដកស្រង់ចេញពីឯកសារ ប្រជុំរឿងព្រេងខ្មែរ ភាគ៩  ឆ្នាំ១៩៦៣ រឿង នាយសំពៅ ៥០០ និទានពីឈ្មួញសំពៅចំនួន ៥០០នាក់ បានសំចតនៅកោះមួយ ត្រូវបានពពួកប្រេតចាប់បាន និងចង់យកមកធ្វើជាអាហារ ពេល​នោះ នាយ​សំពៅ​ម្នាក់ ជា​អ្នក​ឈ្លាស​វៃ នឹក​ឃើញ​ថា &quot;បើ​ទោះ​ជា​ត្រូវ​ស្លាប់ ក៏​ត្រូវ​តែ​ហ៊ាន​ប្រថុយ​និយាយ​តវ៉ា​ឱ្យអស់​ចិត្ត​សិន មិន​ត្រូវ​ឱ្យគេ​ផ្ដាច់​ជីវិត​ទទេ​ៗឡើយ&quot; គិត​ហើយ ក៏​តាំង​ស្មារតី​អង់​អាច និយាយ​ទៅ​កាន់​ស្ដេច​ប្រេត សូមឱ្យដោះលែង​ពួក​ខ្លួន, តែ​ស្ដេច​ប្រេត​នោះ​ឆ្លើយ​ថា &quot;យើង​ដោះ​លែងពួក​ឯង​ទៅ​វិញ​មិន​បាន​ទេ ព្រោះ​ពួក​យើង​ស្រេក​ឃ្លាន​ណាស់ បើ​លែង​ពួក​ឯង​ទៅ មិន​ដឹង​កាល​ណា​នឹង​បាន អាហារ ​ទៀត, ពួក​យើង​ខ្សត់​អាហារ​ណាស់ !” ។ នាយសំពៅពោល សុំ​លោក​លែង​ពួក​យើង​ទាំង​អស់​វិញ​ចុះ យើង​សន្យា​ថា &quot;នឹង​ទទួល​រក​អាហារ​ជូន​លោក រាល់​ឆ្នាំ លុះ​ត្រា​តែ​អស់​ជីវិត, បើ​លោក​ពិសា​យើង​ទៅ​នោះ លោក​បាន​ឆ្អែត​តែ​មួយ​គ្រា​ប៉ុណ្ណោះ, អំណ​តទៅ លោក​នឹង​ត្រូវ​អត់​ឃ្លាន​ទៀត, បើ​ពួក​យើង​សន្យា​នឹង​លោក​យ៉ាង​នេះ តើ​លោក​យក​ផ្លូវ​ណា ? លោក​សុខ​ចិត្ត​ពិសា​រូប​យើង​ឲ្យ​បាន​តែ​មួយ​ចម្អែត ឬ ​ក៏​សុខ​ចិត្ត​ទុក​ជីវិត​ឱ្យពួក​យើង ដើម្បី​ឱ្យពួកយើងទៅ​រក​អាហារ​ជូន​លោក​វិញ ? ។ ពួក​ប្រេត ឮ​សំណើរ​នៃ​នាយ​សំពៅដូច្នេះ ក៏​គិត​គ្នា​មួយ​សន្ទុះ ទើប​ព្រម​ដោះ​លែង​ពួក​គេ ហើយ​ផ្ដាំ​ផ្ញើ​ថា &quot;កាល​បើ​ពួក​អ្នក​បាន​ទៅ​ដល់​ស្រុក​ទេស​ខ្លួន​ហើយ កាល​ណា មាន​ខ្យល់​ជំនោរ​ធ្លាក់​មក​ពី​ទិស​ឯ​ជើង អ្នក​ទាំង​អស់​គ្នា ត្រូវ​ធ្វើ​ក្បួន​ផ្ទុក​ធញ្ញជាតិ និង​អាហារ​គ្រប់​យ៉ាង មាន​លាជ, សណ្ដែក, ល្ង, ដូង, អំបុក, ចេក ជាដើម បណ្ដែត​តាម​ខ្សែ​ទឹក​មក​ឱ្យយើង​ចុះ មិន​បាច់​នាំ​មក​ផ្ទាល់​ទេ, ជំនោរ​ខ្យល់ នឹង​បញ្ជូន​មក​ដល់​យើង​ហើយ&quot; ។ ឮ តែ​ប៉ុណ្ណេះ ពួក​អ្នក​សំពៅ អរ​រក​អ្វី​ប្រៀប​ពុំ​បាន ហើយ​ក៏​នាំ​គ្នា​ចុះ​សំពៅ​ចោកចោល បើក​ចេញ​ផុត​ពី​នោះ​យ៉ាង​ប្រញាប់ ។ លុះ​ទៅ​ដល់​ភូមិ​ស្រុក ជួប​ជុំ​គ្រួសារ​ហើយ ត្រូវ​នឹង​ពេល​ជិត​ដល់​រដូវ​ភ្ជុំផងដែរនោះ ដែល​ទឹក​ឡើង​ជា​លំដាប់​ផង អ្នក​ដែល​បាន​សន្យា​នឹង​ប្រេត​ទាំង​នោះ ក៏​នាំ​គ្នា​ធ្វើ​នំ​នែក រក​ចេក​អំពៅ លាជ ស្រូវ អង្ករ ផ្លែ​ឈើ ដែល​មាន​ក្នុង​រដូវ​នោះ ធ្វើ​ពោង​ពាយ ហើយ​ដាក់​បណ្ដែត​បញ្ជូន​ទៅ​ឱ្យប្រេត​តាម​ខ្សែ​ទឹក​រាល់​ៗឆ្នាំ ។ ដូចនិទានរៀបរាប់ខាងលើនេះ ទើបកើតមានកិច្ចពិធី លយកន្ទោង លយសំពៅ ផ្ទុកទៅដោយអាហារ បញ្ជូនឱ្យដូនតាមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ដោយសារតែការបណ្ដែតកន្ទោងស្លឹកផ្សេងៗ បានប៉ះពាល់ទៅដល់បរិស្ថានទឹក ទើបទំនៀមមួយនេះត្រូវបានលុបបំបាត់ផងដែរ ដោយហេតុបច្ចុប្បន្ននេះ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរមួយចំនួន ខ្វះការយល់ដឹង និង ទទួលរងនូវវប្បធម៌ប្រទេសដទៃ បាននាំយកពិធីនេះមកច្របល់និង [[ពិធីបុណ្យអុំទូក]] ម្ដងហើយម្ដងទៀត ដោយពួកគេមិនយល់ពីកិច្ចពិធីបែងចែកចំពោះ ខ្មោចព្រាយបិសាច ព្រះ និង ទេវតា នោះទេ សូមពលរដ្ឋខ្មែរមួយចំនួន បញ្ឈប់ដាច់ខាតរាល់ទង្វើរទាំងឡាយណាដែលប្រាសចាកពីទំនៀមវប្បធម៌ខ្មែរ ហើយនាំអន្តរាយដល់ប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់របស់ជាតិ សូមអរគុណ ។&lt;ref&gt; Khmer Commission Des Moeurs et Coutumes (1990) [https://books.google.com/books/about/Prajum_r%E1%BA%8Fan_bre%E1%B9%85_Khmaer.html?id=1FPNkquAQCoC Collection of Khmer legends Volume 9], Publisher: Buddhist Institute Cambodia Original from the University of California, Berkeley &lt;/ref&gt;

== ដូចឆ្នេះ ==
'''តើប្រេតមាននៅប្រទេសណាខ្លះ ?'''

'''តើប្រទេសណាខ្លះមានជំនឿសែនដូនតាដូចនិងប្រទេសកម្ពុជា ?'''

'''[[ប្រេត]]''' ([[អង់គ្លេស]]: Preta) ([[សំស្ក្រឹត]]: प्रेत អានថា៖ ប្រេត) ([[បាលី]]: पेत អានថា៖ បេតៈ) (ភាសាទីបេ: ཡི་དྭགས་ yi dags) ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាខ្មោចស្រេកឃ្លានគឺជាឈ្មោះសំស្ក្រឹតសម្រាប់ប្រភេទនៃជំនឿអរូបីដែលត្រូវបានពិពណ៌នានៅក្នុងសាសនាមួយចំនួនដូចជា៖ [[ហិណ្ឌូសាសនា]] [[ពុទ្ធសាសនា]]​ សាសនាតៅ សាសនា​អ្នកតា ដូចជា [[ចិន]] និង [[វៀតណាម]] ។&lt;ref&gt; Mason Walter (2010) 
 [https://books.google.com/books?id=_gKyQ66KA_cC Destination Saigon: Adventures in Vietnam] [[ISBN]]: 9781459603059 &lt;/ref&gt; ​ 

* [[ភូមា]]: ပြိတ္တာ (MLCTS: peiʔtà)
* [[ចិន]]: 餓鬼 (Pinyin: Èguǐ)
* [[ជប៉ុន]]: 餓鬼 (Rōmaji: Gaki)
* [[ខ្មែរ]]: ប្រេត (UNGEGN: Praet)
* [[កូរ៉េខាងត្បូង]]: 아귀 (RR: Agui)
* [[ឡាវ]]: ເຜດ (/pʰèːt/)
* [[ម៉ុងហ្គោលី]]: ᠪᠢᠷᠢᠳ (birid)
* [[ថៃ]]: เปรต (RTGS: pret)
* [[វៀតណាម]]: (ngạ quỷ)

== ឯកសារយោង ==</text>
      <sha1>j1ytmjkce1yukrk2p02ctl0o267zt5f</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>អភិប្រាយ​មង្គលសូត្រ ៣៨ ប្រការ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>26431</id>
    <revision>
      <id>321993</id>
      <parentid>158815</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T10:34:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>117.20.114.68</ip>
      </contributor>
      <comment>/* មង្គលសូត្រ ៣៨ ប្រការ */</comment>
      <origin>321993</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="80354" sha1="14516l9j90e4ahykra6wen7w55kva1h" xml:space="preserve">{{merge to|មង្គលសូត្រ}}

==មង្គលសូត្រ ៣៨ ប្រការ==

១. '''អសេវនា ច ពាលា​នំ''' កិរិយា​មិន​សេពគប់​នូវ​បុគ្គល​ពាល​ទាំងឡាយ ។ ​ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ បាន​បង្រៀន​ថា បុគ្គល​ពាល​មាន​៣​ជំពូក​គឺ ៖

​ក​. បុគ្គល​ល្ងង់​ខ្លៅ គ្មាន​គំនិត ប្រាជ្ញា ហើយ​មិន​គិត​កសាង​សមត្ថភាពនិង​គំនិត​ប្រាជ្ញា ជា​បុគ្គល​រីករាយ​ក្នុង​ភាព​លង់​ខ្លៅ មិន​ស្តាប់​ដំបូន្មាន​លោក​អ្នកប្រាជ្ញ ឬចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យ ចាត់ទុក​ជា​បុគ្គល​ពាល​ជំពូ​កមូយ ដោយហេតុ ធ្វើខ្លួន​ឱ្យ​ជា​បុគ្គល​មិន​មាន​ប្រយោជន៍ ឬធ្វើខ្លួន​ឱ្យ​បាត់បង់​ឱកាស​ក្នុងការ​សាង​គុណ​តម្លៃ​ក្នុង​ពេល​ដែល ខ្លួន​មាន​ឱកាស​កើត​ជា​មនុស្ស​ ។​

​ខ​. បុគ្គល​ស្វែងរក​ក្តី​សុខ ឬប្រយោជន៍​ខ្លួនឯងដោយការធ្វើឱ្យខូច​ប្រយោជន៍អ្នក​ដទៃ ខូច​ក្តី​សុខ​អ្នកដទៃ ឬ​ស្វែងរក ក្តី​សុខ​ឱ្យ​ខ្លួន​ឯង​ដោយ​ការ​បៀត​បៀត​ក្តី​សុខ​អ្នកដទៃ​ ។​

​គ​. បុគ្គល​ធ្វើឱ្យ​ខូច​ប្រយោជន៍​អ្នក​ដទៃ​ផង ខ្លួនឯង​ផង ។ 

​ព្រះពុទ្ធ​បង្រៀន​ថា ដើម្បី​ញ៉ាំង​ជីវ​លោក​ឱ្យបាន​ប្រសើរ បុគ្គល​គ្រប់​រូប​ត្រូវតែ​មាន​ទំនាក់ទំនង​ល្អ​ជាមួយ​មនុស្ស​ផង​គ្នា ប៉ុន្តែ​ការ​សេពគប់​ត្រូវតែ​ធ្វើ​ឡើង​ដោយ​បញ្ញា ត្បិត​ថា បើ​សេពគប់​ជាមួយ​មនុស្ស​ប្រភេទ​ណា យើង​នឹង​ក្លាយជា​មនុស្ស​ប្រភេទនោះដែរ​ ។ បុគ្គល​ពាល​ទាំង​៣​ជំពូក​នេះ ជា​ប្រភេទ​មនុស្ស​គួរឱ្យខ្លាច​ជាង​អ្វីៗ​ទាំងអស់ ហើយ​មិន​គប្បី សេពគប់​ជាដាច់ខាត ព្រោះ​ការ​សេពគប់​ជាមួយ​បុគ្គល​ប្រភេទ​នេះ ក្រៅពី​ធ្វើឱ្យ​យើង​វិនាស​ប្រយោជន៍ អសោច​កេរ្តិ៍ឈ្មោះ អស់​ទ្រព្យសម្បត្តិ ខាត​ពេលវេលា គំនិត​ប្រាជ្ញា​ទៅ ថែម​ទាំង​នាំឱ្យ​យើង​ក្លាយជា​បុគ្គល​ពាល​ជាមួយ​គេ​ផង​ទៀត ។ ព្រះពុទ្ធ​បាន​បង្រៀន​ថា ប្រសិន​បើ​ក្នុង​លោក​នេះ មាន​តែ​មនុស្ស​ពីរ​នាក់ គឺ​ម្នាក់​ជា​រូបអ្នក ហើយ​ម្នាក់ទៀត​ជា​បុគ្គល​ពាល​ក្តី ក៏​មិន​គប្បី​ទៅ​សេពគប់​ជាមួយ​បុគ្គល​នោះឡើយ ហើយ​គប្បីនៅ​តែ​ម្នាក់ឯង​ដោយ​រឹងមាំ​ចុះ ។ ការចេះ​ប្រុងប្រយត្ន ហើយ​ចៀសវាង​បាន​នូវ​ការ​សេពគប់​បុគ្គល​ពាល​យ៉ាងណានេះ ​ជា​មង្គល​ដ៏​ឧត្តម ។​

២. '''បណ្ឌិតាន​ញ្ច សេ​វនា''' កិរិយា​សេពគប់​នូវ​បុគ្គល​ជា​បណ្ឌិត​ទាំងឡាយ ។ ​ បណ្ឌិត គឺ​លោក អ្នក​ដែល​មាន​ចំណេះវិជ្ជា​ជ្រាលជ្រៅ ហើយ​មាន​គុណធម៌​ខ្ពង់ខ្ពស់ និង​សីលធម៌​ថ្លៃថ្នូរ មិន​បំផ្លាញ​ប្រយោជន៍និងក្តី​សុខ​របស់ខ្លួន​និង មិន​ធ្វើឱ្យ​អ្នក ដទៃ​ខូចប្រយោជន៍ ឬខូច​ក្តី​សុខ មិន​ធ្វើឱ្យ​គេ​ឈឺចាប់​ទាំង​ផ្លូវកាយនិងផ្លូវចិត្ត ។ ម្យ៉ាងទៀត​ បុគ្គល​ដែលជា​បណ្ឌិត​តែង​ប្រកប​ដោយ​គុណធម៌​ពីរ​យ៉ាង​គឺ​៖ ជា​បុគ្គល​ខ្មាសអៀន​មិន​ហ៊ាន​ធ្វើ​អំពើ​អាក្រក់  ​ហិរិ និង​ខ្លា​ចក្តីអាក្រក់ មិន​ហ៊ាន​ធ្វើ​អំពើ​អាក្រក់​ទាំងឡាយទាំង​ក្នុង​ទី​កំបាំង​និង​ទី​ចំហរ ឱត្តប្បៈ ។ ព្រះពុទ្ធ បង្រៀន​ថា ដើម្បី​បាន​ក្តី​ចម្រើន​ទាំង​គំនិត ប្រាជ្ញា ទាំង​ក្នុង​សេដ្ឋកិច្ច ជីវភាព និងដើម្បី​បាន​ជា​ប្រយោជន៍​ទាំង ឡាយ ពួក​បុគ្គល​គប្បី​ខ្នះខ្នែងស្វែងរក​ការ​សេពគប់​ជាមួយ​បុគ្គល​ជា​បណ្ឌិត ។ ដូច្នេះ ​កិរិយា​សេពគប់​នូវ​បុគ្គល​ដែល​មាន​គតិបណ្ឌិត ជា​មង្គល​ដ៏​ឧត្តម ។​

៣. '''បូជា ច បូ​ជនី​យានំ''' កិរិយា​បូជា​ដល់​បុគ្គល​ដែល​គួរ​បូជា ។ ​បូជា​ គឺ​ការឱ្យ ឬការគោរព​ប្រតិបត្តិមាន​ពីរ​យ៉ាង​គឺ​៖

​ក​. បូជា​ដោយ​ការ​ឱ្យសម្ភារៈ​ផ្សេងៗ  (អាមិសបូជា)។​

​ខ​. បូជា​ដោយ​ការគោរព​ត្រង់ត្រាប់ ស្តាប់​គំនិត យោបល់ និង អនុវត្តតាម (បដិបត្តិបូជា) ​។​

​ការបូជា ជា​ការប្រសើរ ប៉ុន្តែ​បើ​បូជា​ដល់​បុគ្គល​ពាលគ្មាន​គុណធម៌ គ្មាន​សីលធម៌ ក្រៅពី​មិនបាន​ផល​ល្អ​ដល់​ខ្លួនឯងនិងសង្គម​ទៅ ក៏​នៅ​រមែង​បាន​នូវ​ក្តី​អន្តរាយ ក្តៅក្រហាយ​ដោយសារ​បុគ្គល​ពាល​នោះ​ថែមទៀត​ផង ជា​ពិសេស​នឹង​ក្លាយជា​អ្នក​លើក​តម្កើង​សភាវៈ​អាក្រក់ ។ ហេតុនេះ ការបូជា​ត្រូវតែ​ធ្វើឡើង​ដោយ​បញ្ញា គឺ​ធ្វើ​ចំពោះ​បុគ្គល​ដែល​គួរ​គោរពបូជា គឺជា​បុគ្គល​ដែល​មាន​គុណធម៌​ខ្ពស់ មាន​សីលធម៌​ដ៏​ប្រពៃ តែង​ធ្វើ​នូវ​សេចក្តីសុខ​ចម្រើន ដល់​សង្គម​មនុស្ស​ជា​និច្ច ។ បូ​ជនី​បុគ្គល​ទាំងនេះ មាន​ជាអាទិ៍ ព្រះពុទ្ធ​ ព្រះធម៌​ ព្រះសង្ឃ​ មាតា​ បិតា​ គ្រូអាចារ្យ និងអ្នក​ដែល​មាន​គុណូបក្ការៈ​ចំពោះ​ខ្លួន ឬចំពោះ​សង្គម​ជាតិ​ជាដើម ។ ដូច្នេះ​ការគោរព​បូជា​ដល់​បូជនីយ បុគ្គល​ទាំងនេះ ជា​មង្គល​ដ៏​ឧត្តម ។​

៤. '''បដិរូប​ទេស វា​សោច''' កិរិយា​រស់​នៅក្នុង​ប្រទេស​ដ៏​សម​គួរ ។​ ប្រទេស​ដ៏​សមគួរ​ គឺ​ប្រទេស ដែល​មាន​សុខសន្តិភាព គ្មាន​សង្គ្រាម​កាប់សម្លាប់​គ្នា និង​បរិបូណ៌​ដោយ​ធម៌​វិន័យ ច្បាប់ទម្លាប់​ល្អ​ប្រពៃ និង​សម្បូរដោយ​អ្នកប្រាជ្ញ រាជ​បណ្ឌិត្យ អ្នក​មាន​គុណធម៌ និងសីលធម៌​ថ្លៃថ្នូរ ប្រព្រឹត្ត​ប្រតិបត្តិ​ច្បាប់​រដ្ឋនិង​ធម៌​វិន័យ​ត្រឹមត្រូវ ជា​ប្រទេស​ដែល​មាន​អ្នកដឹកនាំនិង​មន្ត្រី​ប្រកបដោយ​ធម៌ ដឹកនាំ​សង្គម​ជាតិ​ដោយ​ការ គោរព​ច្បាប់ ដោយ​យុត្តិធម៌ និងជាហេតុ​នាំ​ឱ្យ​មានក្តី​ចម្រើន​រុងរឿង ។ ការរស់នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​បែបនេះ​ជាការ​ប្រពៃ ​ព្រោះ​ជា​គ្រឹះ​ក្នុង​ ការអភិវឌ្ឍគំនិត​ប្រាជ្ញា​ជាដើម ។  កិរិយា​រស់​នៅក្នុង​ប្រទេស​ដ៏​សមគួរ​បែបនេះ ជា​មង្គល​ដ៏​ឧត្តម ។​

៥. '''បុព្វេ កត​បុញ្ញ​តា''' ភាវៈ​នៃ​អ្នក​បាន​ធ្វើ​បុណ្យ​ទុក​ហើយ​ក្នុង​កាល​មុន ។ ​ធម្មតា​អ្នក​ដែល​បាន​យល់ច្បាស់នូវ​ផល​ល្អ​នៃ​អំពើ​សុចរិតនិង​ផល​អាក្រក់​នៃ​អំពើ​ទុច្ចរិត តែង​ប្រញាប់ប្រញាល់​វៀរចាក​អំពើអាក្រក់​គ្រប់យ៉ាង ហើយ រួត​រះ​ធ្វើបុណ្យ​រាល់ៗ​ជាតិ ព្រោះ​អំពើ​ល្អ​តែង​ផ្តល់​ផល​ជា​សុខ ។ ន័យ​នេះ​ក៏​បាន​ដល់​ការកសាង ឬការខិតខំ​ប្រឹងប្រែង​ក​សាង​សមត្ថភាពនិង​លក្ខណៈសម្បត្តិ​គ្រប់យ៉ាងដូច​ជា​ការត្រៀម​ធនធាន​ទុកជាមុន លុះ​ពេល​ត្រូវការ ក៏​អាច​យក​សមត្ថភាព លក្ខណៈសម្បត្តិនិងធនធាន​នោះ​ប្រើការ​បាន​ប្រកបដោយ​ប្រសិទ្ធភាព ។  ដូច្នេះ​ ការខិតខំ​លះបង់​បាន​នូវ​អំពើ​អាក្រក់ ហើយ​ព្យាយាម​ធ្វើ​ឱ្យបាន​នូវ​អំពើ​ល្អ​ក្នុង​កាល​មុន ជា​មង្គល​ដ៏​ឧត្តម ។

៦. '''អត្ត​សម្មា​ប​ណី​ធិ ច''' កិរិយា​តម្កល់​ខ្លួន​ទុក​ដោយ​ប្រពៃ ។ ​ តម្កល់​ខ្លួន មានន័យ​ថា ការ​ធ្វើ​ខ្លួន​នៅក្នុង​ប្រភេទ​ណា​មួយ ។ ប្រការនេះ បាន​ដល់​កិរិយា​ចេះ​ពិចារណាឱ្យ​យល់​ច្បាស់​លាស់​ថា អំពើ​ល្អ​ពិតជា​ផ្តល់​ផល​ល្អ ឯអំពើអា ក្រក់​ពិតជា​ផ្តល់​ផល​អាក្រក់ ហើយ​ក៏​កើត​មាន​សទ្ធា​ជឿ​កម្មផលយ៉ាង​មុតមាំ ព្រមទាំង​ញ៉ាំង​ខ្លួនឱ្យ​ព្យាយាម ធ្វើ​តែ​អំពើ​ល្អ មាន​ធ្វើ​ទាននិង​រក្សាសីល​ជាដើម ។ កិរិយា​យល់​ច្បាស់​អំពី​វិបាក​នៃ​កម្ម ហើយ​ប្រញាប់​តម្កល់​ខ្លួន​ក្នុង​ទាន​សីល ភា​វនា សមាធិ ​​ឱ្យនៅ​តែ​ក្នុង​សេចក្តី​ព្យាយាម មិន​ខ្ជឹលច្រអូស តាំងខ្លួន​ឱ្យ​នៅ​ក្នុង​សតិ ឱ្យ​នៅ ឆ្ងាយ​ពី​ការ​ធ្វេសប្រហែស ឬមិន​យក​ខ្លូន​ទៅ​ជាប់​ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​អំពើ​អាក្រក់​ណាមួយ យ៉ាង​នេះ​ ជា​មង្គល​ដ៏​ឧត្តម ។​

៧. '''ពាហុ​សច្ច''' ភាវៈ​ជា​បុគ្គល​បាន​ស្តាប់​បាន​រៀនសូត្រ​ចេះដឹង​ច្រើន ។ ​ ប្រការ​នេះ​បាន​ដល់​ការ​ស្តាប់ ការអាន និង​សិក្សា​រៀនសូត្រ​ចំណេះវិជ្ជា​ទាំង​ផ្ញូវ​លោកនិងផ្លូវ​ធម៌ ស្តាប់​ឱវាទ​របស់​បណ្ឌិត​ទាំងឡាយនិង​ដំបូន្មានរបស់​ព្រឹទ្ធាចារ្យ មាតា បិតា គ្រូ និងរៀមច្បង​ជាដើម ដើម្បី​ក្លាយជា​បុគ្គល​មាន​ចំណេះវិជ្ជា​ខ្ពង់ខ្ពស់មាន​សមត្ថភាពនិងមាន​គំនិត​ប្រាជ្ញា​ភ្លឺ​ត្រចះត្រចង់ ដែល​ជាហេតុ​ញ៉ាំង​ប្រយោជន៍និង​សេចក្តីសុខ​ចម្រើន​ដល់​ខ្លួនឯងនិង​អ្នក​ដទៃ​យ៉ាង​ពិតប្រាកដ ។ ការខិតខំ​ស្តាប់ អាន និង​សិក្សា​រៀនសូត្រ​ឱ្យបាន​ចេះដឹង​ជ្រៅជ្រះ​ យ៉ាងនេះ ជា​មង្គល​ដ៏​ឧត្តម ។​

៨. '''សិ​ប្បៈ''' សេចក្តី​ឆ្លៀវឆ្លាត​ប៉ិនប្រសប់​ក្នុង​សិល្បៈ​ទាំងពួង ។ ​ ប្រការ​នេះ​បាន​ដល់​ការចេះដឹងនិងការ​ប៉ិនប្រសប់ ស្ទាត់ជំនាញ​ក្នុង​សិប្បកម្ម បច្ចេក ទេស​ទាំងឡាយ យ៉ាងហោច​ណាស់​ឱ្យ​ស្ទាត់​ជំនាញនូវមុខ​វិជ្ជា​ណាដែល​ខ្លួន​បាន​សិក្សា (ឬនៅក្នុង​មុខ​តំណែង​ដែល​ខ្លួន​ប្រកប​ធ្វើ) ដែល​នាំមក​នូវ​ប្រយោជន៍និង​សេចក្តីសុខ​ចម្រើន​ដល់​ខ្លួនឯងនិង​អ្នក​ដទៃ ។ ដូច្នេះ ​កិរិយា​ឆ្លៀវឆ្លាត ឆ្លាសវៃ ប៉ិនប្រសប់​ក្នុង​សិប្បកម្ម ហត្ថកម្ម​ទាំងពួង ជា​មង្គល​ដ៏​ឧត្តម ។​

៩. '''វិនយោ ច សុ​សិក្ខិ​តោ''' វិន័យ​ដែល​បុគ្គល​បាន​សិក្សា​ហើយ​ដោយ​ប្រពៃ។ ​ វិន័យ ​គឺជា​ច្បាប់​ទម្លាប់​របស់​ប្រទេស​និង​របស់​ព្រះពុទ្ធសាសនា ។ សម្រាប់​គ្រហស្ថ​បាន​ដល់​សីល​៥ សីល​៨ និង​ច្បាប់​របស់​រដ្ឋ​ជាដើម ។ សម្រាប់​បព្វជិតបាន​ដល់​វិន័យ​របស់​អ្នកបួសនិង​ច្បាប់​របស់​រដ្ឋ​ជាដើម ។ បុគ្គល​ដែល​មាន​ចំណេះវិជ្ជា មាន​ទ្រព្យ សម្បត្តិ យសសក្តិ មានត្រកូល​ខ្ពង់ខ្ពស់​យ៉ាងណាក៏ដោយ ប្រសិនបើ​គេ​ជា​បុគ្គល​អនា​ចារ គ្មាន​វិន័យ គ្មាន​សីលធម៌ រស់នៅ​ដោយ​ការបំពាន លើ​ច្បាប់​នោះ គេ​នឹង​មិន​ទទួលបាន​ការគោរព​កោតសរសើរ​ឡើយ ប្រសិនបើ​ទទួលបាន​វិញ គឺ​បាន​តែ​ពួក​មនុស្ស​អែបអប​ រណេបរណប​ប៉ុណ្ណោះ ហើយ​មិនយូរប៉ុន្មាន​គេ​នឹង​ទទួលបាន​នូវ​ក្តី វិនាស​ជាមិនខា​ន ។ ហេតុនេះ​ កិរិយា​រៀន​វិន័យ​និង​ច្បាប់​រដ្ឋនិង​ព្យាយាម ប្រព្រឹត្ត​ប្រតិបត្តិ​ឱ្យបាន​ត្រឹមត្រូវ ជា​មង្គល​ដ៏​ឧត្តម ។​

១០. '''សុភាសិតា ច យា វាចា''' វាចា​ដែល​បុគ្គល​ពោល​ដោយ​ប្រពៃ ។ ​ មនុស្ស​តែង​ប្រើ​ការនិយាយ​ជា​មធ្យោបាយ​ទំនាក់ទំនងនិង​ផ្តល់​ព័ត៌មាន​ដល់​គ្នា នឹង​គ្នា ប៉ុន្តែ ព្រះពុទ្ធ​បាន​បង្រៀន​ឱ្យ​យើង​ចេះ​ជ្រើសរើស ពាក្យសម្ដី​សម្រាប់​និយាយ​ស្តីឱ្យ​ដូច​ជា​កសិករ​ជ្រើសរើស​គ្រាប់ពូជ​សម្រាប់​ ដាំ​ដុះ សាប​ព្រោះយ៉ាង​នោះដែរ ហើយ​ព្រះអង្គតែង​បាន​បង្រៀន​យើង​កុំឱ្យ​ពោល​ពាក្យ​ណា​ដែល​ធ្វើឱ្យ​អ្នក​ដទៃ​ឈឺចាប់ ខូច​ប្រយោជន៍ បែកបាក់​សាមគ្គី ឬ​ពាក្យ​រោយរាយ​ឥតប្រយោជន៍ ។ ពាក្យ​ល្អពីរោះមាន​ប្រយោជន៍​ សូម្បីតែ​មួយ​ឃ្លា មួយ​ប្រយោគក៏​ប្រសើរ​ជាង​ពាក្យ​រោយ​រាយឥតប្រយោជន៍​រាប់​ពាន់​ប្រយោគ​ដែរ ។ ពាក្យ​ដ៏​ប្រពៃ​សំដៅ​ដល់​កថាវត្ថុ គឺ​ពាក្យ​ដែល​បុគ្គល​គប្បី​ពោល១០​យ៉ាង គឺ​ពោល​អំពី​ការ​មិន​លោភលន់​១ អំពី​ការសន្ដោស​១ អំពី​ការ​ស្ងប់​ស្ងាត់​កាយ​និង​ចិត្ត​១ អំពី​ការ​នៅ​មិន​ច្របូកច្របល់​ដោយ​ពួកក្រុម​១ អំពី​ការព្យាយាម​១ អំពី​សីល​១ អំពី​សមាធិ​១ អំពី​បញ្ញា​១ អំពី​ព្រះ​និព្វាន​១ និងអំពី​ធម៌​រំលត់ទុក្ខ​១ ។ កិរិយា​ពោល​នូវ​ពាក្យ​ដ៏​ប្រពៃ​យ៉ាងនេះ ជា​មង្គល​ដ៏​ឧត្តម ។​

១១-១២. '''មាតាបិតុ ឧបដ្ឋានំ''' កិរិយា​បម្រើ ឬទំនុកបម្រុង​មាតា​និង​បិតា ។ កូនប្រុស​-​ស្រីមាន​កាតព្វកិច្ច​ត្រូវ​ចិញ្ចឹមមាតាបិតា ធ្វើ​ការងារ​ជំនួស​គាត់​ រក្សា​វង្ស​ត្រកូល​ឱ្យ​គង់វង្សនិង​ខ្ពង់ខ្ពស់ ធ្វើខ្លួន​ឱ្យ​សមរម្យ​ជា អ្នកទទួល​មរតក​ពី​គាត់ ធ្វើបុណ្យ​ជូន​គាត់​ជា​ដើម ។ ព្រោះថា កូន​ដែល​ដឹង​គុណមាតាបិតា ហើយ​ប្រព្រឹត្ត​ ប្រតិបត្តិ​ គោរព​មាតាបិតាដូច​ពោល​មកនេះ រមែង​មិន​ច្យុត​ឡើយ ។ ដូច្នេះ​ កិរិយា​បម្រើ ទំនុក​បម្រុងមាតាបិតា ជា​មង្គល​ដ៏​ឧត្តម ។​

​១៣. '''បុត្ត​ទា​រស្ស សង្គហោ''' កិរិយា​សង្គ្រោះ​បុត្រនិង​ភរិយា ។ មាតាបិតាដែល​បាន​បំពេញ​កាតព្វកិច្ច​៥​ប្រការ​ចំពោះ​កូន គឺ​ហាមឃាត់​កូន​កុំឱ្យ​ប្រព្រឹត្ត​អំពើ​អាក្រក់​១ ណែនាំ​កូន​ឱ្យ​ធ្វើ​តែ​អំពើ​ល្អ  (​ទាំង​ការគិត ទាំង​សកម្មភាព និងពាក្យសម្ដី) ​ជា​អំពើ​មានតែ​ប្រយោជន៍ មិន​នាំ​ផល​ក្តៅក្រហាយ​១ ទំនុកបម្រុង​កូន​ឱ្យបាន​រៀនសូត្រ ឱ្យមាន​ចំណេះដឹង មាន​សមត្ថភាព​អាច​រស់នៅ​ដោយ​ថ្លៃថ្នូរ​១ ទុកដាក់​កូន​ឱ្យ​មាន​គូស្រករ​ត្រឹមត្រូវ​១  និង​ចែក​ទ្រព្យសម្បត្តិ​ឱ្យ​កូន​បាន​សមរម្យ​១ ឈ្មោះ​ថា​ ជា​មាតា បិតា​សង្គ្រោះ​បុត្រ​យ៉ាង​ល្អ ។ ឯ​ស្វាមី​ដែល​បាន​បំពេញ​កាតព្វកិច្ច​៥​ប្រការ​ចំពោះ​ភរិយា​គឺ និយាយ​ពាក្យ​ផ្អែមល្ហែម​នឹង​ភរិយា​១ មិន​មើលងាយ​ភរិយា​១ មិន​ក្បត់​ភរិយា​១ ផ្គត់ផ្គង់​ភរិយា​១ និង​ផ្តល់​សិទ្ធិ​ក្នុង​ផ្ទះ​ឱ្យ​ភរិយា​១ ឈ្មោះ​ថា​ស្វាមីសង្គ្រោះ​ភរិយា ។ បុរស​ដែល​បាន​ធ្វើ​កិច្ច​នេះ​ដោយ​ពេញលេញនិងទៀងទាត់​ឈ្មោះថា​ ជា​អ្នក​បាន​កសាង​គ្រឹះ​សុភមង្គល​ទាំងក្នុង​គ្រួសារនិង​សម្រាប់​សង្គមជាតិ ។ ដូច្នេះ ​កិរិយា​ព្យាយាម​ប្រព្រឹត្ត​ឱ្យបាន​ល្អ​ក្នុង​ការសង្គ្រោះ​បុត្រ​និង​ភរិយា ជា​មង្គល​ដ៏​ឧត្តម ។​

១៤. '''អ​នាកុ​លា ច កម្ម​ន្តា''' ការងារ​ទាំងឡាយ​ដែល​មិន​ច្របូកច្របល់ ។ នេះ​បាន​ដល់​ការចេះ​បែងចែក​ប្រភេទ​ការងារឱ្យ​​ដាច់​ដោយឡែក​ពីគ្នានិងបំពេញ​ស្រេច​រួចរាល់​មិន​ទុក​ចោល​កណ្តាល​ទី ។ អ្នក​ដែល​ធ្វើការមិន​ច្របូកច្របល់ គឺជា​អ្នក​ដែល​មាន​សេចក្តី​ព្យាយាម ​ម៉ឺង​ម៉ាត់ដែល​អាច​ឱ្យ​សម្រេច​បាន​រាល់​ការងារ​បាន​យ៉ាង​ល្អ ។ ធ្វើ​បាន​យ៉ាង​នេះ ពិតជា​នាំមក​សេចក្តីចម្រើន​ជា​លំដាប់ ។ ដូច្នេះ​ ការងារ​ទាំងឡាយ​ដែល​មិន​ច្របូកច្របល់ ជា​មង្គល​ដ៏​ឧត្តម ។​

១៥. '''ទា​នំ''' កិរិយា​បរិច្ចាគ​ទាន ។ ទាន គឺ​ការ​ឱ្យហើយ​គោលដៅនិង​បំណង​នៃ​ការ​ឱ្យ​នេះ គឺ​មិនមែន​ក្នុងបំណង​ដើម្បី​ទទួល​បាន​ការ​តប​ពី​គេ​មក​វិញ​ឡើយ ។ បុគ្គល​ដែល​បាន​ឱ្យ​​របស់​អ្វី​ម្យ៉ាង​ទៅ​បុគ្គល​ណា​ ហើយរំពឹង​ចង់បានការ​តបស្នង​ដោយ​ប្រការ​ណាមួយ បុគ្គល​នោះ​មិនមែន​ជា​អ្នក​ធ្វើ​ទាន​ទេ គឺជា​អ្នក​ធ្វើ​វិនិយោគ ។ ការ​ធ្វើ​ទាន​ គឺ​ដើម្បី​កាត់បន្ថយនូវ​គម្លាត​គ្នា​រវាងអ្នកមាន​និង​អ្នកក្រ និងជា​ការលើកស្ទួយ​វប្បធម៌​ចែករំលែក ក៏​ជា​វិធី​ដើម្បី​កុំ​ឱ្យមនុស្ស​គិតតែ​ពី​ការ​បាន ដែល​ជា​ហេតុ​បង្ក​ឱ្យមានទំនាស់​ផ្សេងៗ​ដោយសារ​ដណ្តើម​ផលប្រយោជន៍ ។ ធ្វើ​ទាន​បាន​ដល់​ការ​ធ្វើ​អំណោយ​ពីរ​យ៉ាង​គឺ ការ​ឱ្យ​សម្ភារៈ​សម្រាប់​ទ្រទ្រង់​ជីវិតដូចជា សម្លៀក​បំពាក់ ចំណីអាហារ ផ្ទះសម្បែង និង​ថ្នាំ​ព្យាបាល​រោគ​ជាដើមហៅថា អាមិស​ទាន គឺ​ការឱ្យ​​វត្ថុ សម្ភារៈ​១  និង​ការ​ឱ្យ​ចំណេះ វិជ្ជា​គំនិត​យោបល់​ល្អ ដើម្បី​គេ​បាន​ស្គាល់​ខុស​ត្រូវ ស្គាល់​ផ្លូវ ទៅ​រក​ប្រយោជន៍និងភាពជោគជ័យល្អ​អាក្រក់ បុណ្យ​បាប​ជាដើមហៅថា ធម្ម​ទាន គឺ​ការ​ឱ្យ​​ចំណេះវិជ្ជា គំនិត​ប្រាជ្ញា​១ ។ កិរិយា​ដែលបាន​ធ្វើ​នូវ​ទាន​ទាំង​ពីរ​ប្រការនេះ ជា​មង្គល​ដ៏​ឧត្តម ។​

១៦. '''ធម្មចរិយា''' កិរិយា​ប្រព្រឹត្ត​ធម៌​ដ៏​ប្រសើរ ។​ បាន​ដល់​ធម៌​១០​យ៉ាង​គឺ កិរិយា​មិន​សម្លាប់​១ កិរិយា​មិន​លួចប្លន់​១ កិរិយា​មិន​ប្រព្រឹត្តល្មើស​ក្នុង​កាមតណ្ហា​១ កិរិយា​មិន​កុហក​ឆបោក​កេងប្រវញ្ច​១ កិរិយា​មិន​ពោល​ពាក្យ​ញុះញង់ អុជ​អាល បំបែកបំបាក់​១ កិរិយា​មិន​ពោល​ពាក្យ​អាក្រក់​អសុរោះ​១ កិរិយា​មិន​ពោល​ពាក្យ​រោយរាយ​ឥតប្រយោជន៍​១ កិរិយា​មិន​លោភលន់​លើ​ទ្រព្យ​អ្នកដទៃ​១ កិរិយា​មិន​គុំគួន​ព្យាបាទ​អ្នកដទៃ​១ និង​កិរិយា​យល់​ត្រឹមត្រូវ គឺ​យល់ថា​ធ្វើ​ល្អ​បានល្អ ធ្វើអាក្រក់​បាន​អាក្រក់ និងយល់​តាម​សភាវៈ​ពិត​នៃ​ធម្មជាតិ និងលោកិយ​១ ។ កិរិយា​ដែល​ចេះ​ពិចារណា​ឱ្យបាន​ជាក់ច្បាស់ ហើយ​ប្រព្រឹត្ត​ឱ្យបាន​ត្រឹមត្រូវ​តាម​ធម៌​ទាំង​១០ប្រការនេះ ជា​មង្គល​ដ៏​ឧត្តម ។​

១៧. '''ញាតកា​ន​ញ្ច សង្គហោ''' កិរិយា​សង្គ្រោះ​ញាតិ​ទាំងឡាយ ។​ ដែល​ហៅថា​ញាតិបាន​ដល់​បងប្អូន​ជា​ញាតិសន្តាន​ទាំង​ពីរ​ខាង គឺ​តាំងពី​ដូនតា​ជំនាន់​ទី​៧​ខាង​មាតា​ចុះមកនិង​តាំងពី​ដូនតា​ទី​៧​ខាង​បិតា​ចុះមក (ដែល​ហៅថា ញាតិ​ប្រាំពីរសន្តាន)​ ។ មនុស្ស​ល្អ​តែង​ស្រឡាញ់​រាប់អាននិង​សង្គ្រោះ យឹតយោង លើកស្ទួយ ផ្ចុងផ្តើមឱ្យ​ញាតិសន្តាន​របស់ខ្លួន​ឱ្យបាន​សិក្សាអប់រំ មានមុខ​របរ​ការងា​រ​សុចរិតនិងជួយ​ដាស់តឿន​ដឹកនាំ​ឱ្យ​ពួកគេ​ដើរ​លើ​ផ្លូវ​ល្អ ផ្លូវ​ត្រឹមត្រូវ​យ៉ាង​ប្រពៃ ចូរប្រយត្ន ប្រយែង​ក្រែង​ក្លាយជា​ជន​អគតិ​គឺ​លម្អៀង ប្រព្រឹត្ត​ប្រាសចាក​ច្បាប់ និងគុណធម៌ (ដោយសារតែ​ការយោគយល់​ថា ជា​សាច់ញាតិ) ។ ដូច្នេះ​ ការចេះ​ស្រឡាញ់​រាប់អាន​និង​សង្គ្រោះ​ញាតិសន្តាន​របស់​ខ្លួន​ដោយ​ប្រពៃ ជា​មង្គល​ដ៏​ឧត្តម ។​

១៨. '''អនវ​ជ្ជា​និ កម្មា​និ''' កិរិយា​ប្រកប​ការងារ​ទាំងឡាយ​ដែល​មិន​មាន​ទោស ។ ការងារ​ទាំងឡាយ​ដែលផ្ទុយ​នឹង​អំពើអាក្រក់ ទុច្ចរិត អយុត្តិធម៌​ទាំងឡាយលោក​ហៅថា ការងារ​បរិសុទ្ធ ឬ​សម្មាអាជីវៈ ។ ការងារ​ដែល​មិនមាន​ទោស​ដូច​ជា ការចិញ្ចឹម​មាតា បិតា គ្រូអាចារ្យ ចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យ កុមារកំព្រា ជនពិការ អ្នក​កម្សត់​ទុគ៌ត ការកសាងសម្បត្តិ​សាធារណៈ​មាន ស្ពាន ថ្នល់ សាលារៀន​ជាដើម និង​ការ​ចែកចាយ​សៀវភៅ​ធម៌អាថ៌ ក្បួនច្បាប់ ឬ​ពន្យល់​ផ្សព្វផ្សាយ​នូវ​ចំណេះវិជ្ជា​ដ៏​ល្អ​នូវ​ធម៌​ដ៏​ប្រពៃ​ដល់​អ្នកដទៃដើម្បីឱ្យ​គេ​បាន​យល់​ស្គាល់​ខុស​ត្រូវ ល្អ​អាក្រក់ ​ហើយ​ព្យាយាមប្រព្រឹត្ត​តែ​អំពើ​ល្អ​ជា​ដើម ។ ទាំងនេះ ​គឺជា​ការងារ​មិន​មាន​ទោស ។ ការប្រព្រឹត្ត​តែ​ការងារ​មិន​មាន​ទោស ជា​មង្គល​ដ៏​ឧត្តម ។​

១៩. '''អា​រតី វិ​រតី​បាបា''' កិរិយា​មិន​ត្រេកអរ​ក្នុង​បាបនិង​កិរិយា​វៀរចាក​បាប ។ ការ​មិន​ត្រេកអរ​ក្នុង​បាប បាន​ដល់​ចិត្ត​ដែល​មិន​ត្រេកអរ​នៅ​ពេល​ដឹងឮ ឬ​ឃើញ គេ​គិត ឬ​កំពុង​ធ្វើ​អំពើ​អាក្រក់អំពើ​បាប​ទាំងឡាយ មានការប្រព្រឹត្ត​ខុស​ក្នុងកាម ការ​កុហក​កេងប្រវញ្ច ឆបោក និងធ្វើអំពើ​ទាំងឡាយ​ជា​អបាយមុខ ឬមាន​ការកាប់​សម្លាប់​ជីវិត ធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ បៀត​បៀត​ក្តី​សុខ​ដល់​គ្នា​នឹង​គ្នា​ជាដើម​ផង ថែមទាំង​មានក្តី​សង្វេគ​តក់ស្លុត ចំពោះ​អំពើ​ទាំងនោះ​ទៀត​ផង ។ ឯការ​វៀរចាក​បាប​បាន​ដល់​ការចៀសវាង​មិន​ប្រព្រឹត្ត​ធ្វើ​នូវ​អំពើ​បាប​ទាំងឡាយដូចដែល​បាន​ពោល​មក​ហើយ​ជា​ដើម ព្រោះ​មាន​សទ្ធា​ជឿជាក់ថា ធ្វើ​ល្អ​ពិតជា​បាន​ល្អ ធ្វើ​អាក្រក់​ពិតជាបាន​អាក្រក់ ។ ដូច្នេះ ​កិរិយា​ដែល​មិន​ត្រេកអរ​ក្នុង​បាបនិង​កិរិយា វៀរចាក​បាប​យ៉ាងនេះ ជា​មង្គល​ដ៏​ឧត្តម ។​

២០. '''មជ្ជ​បា​នា ច សញ្ញា​មោ''' សេចក្តី​សង្រួម​ចាក​កិរិយា​ផឹក​នូវ​ទឹកស្រវឹង ។​ នេះ​បាន​ដល់​ការ​តម​សុរា និង​មេរ័យ​គ្រប់​ប្រភេទ ព្រោះ​បាន​យល់​ច្បាស់​នូវ​ផល​អាក្រក់​នៃ​ការផឹក​ទឹកស្រវឹង​នេះដូចជា​អស់​ប្រាក់​កាស ខាត​ពេល វេលា ខូច​សុខភាព ធ្វើ​ឱ្យ​ខ្សោយ​គំនិត​ប្រាជ្ញា និង​ជួនកាល បណ្តាល​ឱ្យ​មាន​កិរិយា​ថោកទាប​និង​ឈ្លោះទាស់ទែង​គ្នា​ទៀតផង ។  ដូច្នេះ​ការពិចារណាឱ្យ​ឃើញ​ច្បាស់នូវ​ទោស​នៃ​សុរា ហើយ​តាំងចិត្ត​ព្យាយាម​ចៀសវាង​ឱ្យបាន​នូវ ការផឹក​ទឹកស្រវឹង​គ្រប់​ប្រភេទ ជា​មង្គល​ដ៏​ឧត្តម ។​

២១. '''អប្បមា​ទោ ច ធម្មេ​សុ''' ការ​មិន​ប្រមាទ​ក្នុង​ធម៌​ទាំងឡាយ ។ នេះ​បាន​ដល់​ការ​មិន​ធ្វេសប្រហែស ភ្លេចខ្លួន ព្រោះថា​ការ​បណ្តោយ​ខ្លួន​ឱ្យ​លង់លក់​ទៅក្នុង​អំពើ​អកុសល​និង​អបាយមុខ​មានស្រី ស្រា និង​ល្បែងស៊ីសង​ជាដើម គឺជា​មូលហេតុ​នៃ​សេចក្តី​វិនាស​អន្តរាយ​គ្រប់យ៉ាង ។ បុគ្គល​មិន​ប្រមា​ទរមែង​មិន​ភ្លេចខ្លួន ហើយ​តែង​ភ្ញាក់រឭក យល់​ត្រូវ​ជា​និច្ចដែល​ជា​កត្តា​នាំមក​នូវ​សេចក្តីចម្រើន​ដល់​ខ្លួនឯង​និង​សង្គមសម​ដូច​ពុទ្ធភាសិត​ថា អប្បមា​ទោ អមតំ​បទំ​ ការ​មិន​ប្រមាទ ជា​ផ្លូវ​នៃ​ក្តី​មិន​ស្លាប់ ។ ដូច្នេះ​ ការ​មិន​ប្រមាទ ហើយ​ភ្ញាក់រឭក​ព្យាយាម​ធ្វើ​តែ​អំពើ ល្អ សុចរិត យុត្តិធម៌ ជា​មង្គល​ដ៏​ឧត្តម ។​

២២. '''គារ​វោ ច''' កិរិយា​គោរព​ចំពោះ​បុគ្គល​ដែល​គួរ​គោរព ។ ការគោរព​ត្រូវ​ប្រកបដោយ​អង្គ​បី គឺ​ដោយកាយ គឺ​ឱនលំទោន​លើកដៃ​សំពះ​១ ដោយ​វាចា គឺ​ពោល​ពាក្យ​ទន់ភ្លន់​សុភាពរាបសា​១ និង​ដោយ​ចិត្ត គឺ​មិន​ប្រមាថ១។ ឯ​បុគ្គល​ដ៏​ជាទី​គោរព​នោះ គឺ​បាន​ដល់​បុគ្គល​ដែល​មាន​គុណធម៌​ខ្ពង់ខ្ពស់​ទាំងឡាយមាន​ព្រះពុទ្ធ ព្រះធម៌ ព្រះសង្ឃ មាតា បិតា គ្រូអាចារ្យ​ជាដើម​១ បុគ្គល​ដែល​មាន​ជាតិ​ត្រកូល​និង​គុណធម៌​ខ្ពង់ខ្ពស់​ដូចជា​លោក​ជា​អ្នកប្រាជ្ញនិង​អ្នក​ដឹកនាំ​រដ្ឋ មាន​មន្ត្រី រាជការ ដែល​មាន​ភាព​សុចរិត​ទៀងត្រង់ តាំង​នៅក្នុ​ងច្បាប់​ជាដើម​១ និង​បុគ្គល​ដែល​មាន​អាយុ​ច្រើន​ដូចជា​រៀមច្បងនិង​ចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យ ជាដើម​១ ។ ការ​ធ្វើ​នូវ​សេចក្តី​គោរព​ចំពោះ គារវ​បុគ្គល​ទាំងនេះ ជា​មង្គល​ដ៏​ឧត្តម ។​

២៣. '''និ​វាតោ ច''' កិរិយា​ប្រព្រឹត្ត​បន្ទាបខ្លួន ។ នេះ​បាន​ដល់​ការខិតខំ​ជម្រុះ​នូវ​គំនិត​ដែល​សម្គាល់​ខ្លួនឯង ជាតិ​សាសន៍​ខ្លួន ជាតិ​ត្រកូល​ខ្លួន ពូជ​អម្បូរ​ខ្លួន​ថា​ប្រសើរ​ជាង​គេ ។ ព្រោះ​ថា​ គំនិត​នេះ នឹង​នាំឱ្យ​កើត​អស្មិមានៈ​ក្នុង​ខ្លួន ហើយ​មើលងាយ​អ្នកដទៃ ដែលជា​មូលហេតុ​ឱ្យ​មាន​ការ​ប្រជែង​វាសនានិងជា​ហេតុ​នៃ​សេចក្តី​វិនាស​អន្តរាយ​គ្រប់យ៉ាង ។ បុគ្គល​ទោះ​មាន​ឋានៈ យសសក្តិ ទ្រ​ព​សម្បត្តិ ចំណេះវិជ្ជាយ៉ាងណាក្តី បើ​ជា​បុគ្គល​ក្រអឺតក្រទម មិន​សង្រួម​ទេនោះ នឹងមិន​ទទួលបាន​ការគោរព​រាប់អាននិងកោត​សរសើរ​ឡើយ ប៉ុន្តែ​បើ​បែរជា​បាន​វិញ​ គឺ​បាន​តែ​ពី​សម្នាក់​ពួក​ជន​ប្លម​ ប្រចុបប្រចែង និងជនពាល​តែប៉ុណ្ណោះ ។ ដរាបណា​គំនិត​ប្រកាន់ពូជសាសន៍​ ជាតិ ត្រកូល និង​អស្មិ​មានៈ​បាន​ត្រូវ​លះបង់​អស់ហើយ ហើយ​ប្រព្រឹត្តធ្វើ​តែ​អំពើ​ល្អ​ ព្រោះក្តី​មិនប្រមាថ ដរាប​នោះ​សេចក្តីសុខចម្រើន​នឹង​កើត​មាន​ជាមិនខាន ។ ដូច្នេះ​ការប្រព្រឹត្ត​បន្ទាបខ្លួន ជា​មង្គល​ដ៏​ឧត្តម ។​

២៤. '''សន្តុដ្ឋី ច''' សេចក្តី​សន្ដោស​ត្រេកអរ​ចំពោះ​របស់​ដែលមាន ។​ នេះ​បាន​ដល់​សភា​ពនៃ​ចិត្ត​ដែល​ត្រេកអរ ទៅតាម​មាន​តាម​បាន គឺ​ទៅ​តាម​សមត្ថភាពនិង​លទ្ធភាព​របស់​ខ្លួន​ដែលមាន ។ ព្រះពុទ្ធ​បាន​បង្រៀន​មនុស្សឱ្យ​​ចេះខិតខំ​ប្រឹង​ប្រែង​ព្យាយាម​បំពេញ​ការងារ​ឱ្យ​យ៉ាង​អស់ពី​សមត្ថភាពនិង​សក្តានុពល​របស់​ខ្លួន ប៉ុន្តែ ការ​ដែល​បាន​សម្រេច​សមតាម​បំណង​ប៉ុណ្ណា ក៏​តោង​ចេះ​ឱ្យ​តម្លៃនិងពេញ ចិត្ត​របស់​ទាំងនោះ ព្រោះថា​ក្នុង​លោក​នេះ ប្រសិនបើមនុស្ស​ប្រាថ្នា​អ្វី​បាន​ហ្នឹង​នោះពិភពលោក​មុខជា​មិន​បាន​គង់វង្ស​មក​ដល់​ថ្ងៃ​នេះទេ ។ ម្យ៉ាង​សោត​រឿង​ពិត​ក្នុង​លោកតែងតែ​មាន​ការ​មិន​ស​ម​បំណង​ជារឿយៗ ហេតុនេះ ដើម្បី​រស់នៅ​ដោយ​ចុះសម្រុង​និង​មានក្តី​សុខ​នោះ គឺ​ត្រូវ​ចេះ​ទទួលស្គាល់​ការពិត និងស្កប់ស្កល់​ចំពោះ​អ្វី​ដែល​បានមក​ពី​ការខិតខំ​របស់​ខួ​ន ។ បុគ្គល​ដែល​មាន​សន្ដាន​ចិត្ត​សន្ដោស  រមែង​មិន​ភ្លើតភ្លើន លោភលន់ ភ្លេចខ្លួន រហូត​មើលងាយ ឬ​ច្រណែន​នឹង​អ្នក​ដទៃ នៅពេល​ដែល​ខ្លួន​មាន​លាភ​ យសសក្តិ ទ្រព្យសម្បត្តិ​ក្តី ឬ​ធ្លាក់​ខ្លួន​ក្រ​ខ្សត់បាត់​យសសក្តិ​ក្តី ។ ដូច្នេះ​ ការ ព្យាយាម​អប់រំ​ចិត្ត​ខ្លួន​ឱ្យបាន​ជា​ចិត្ត​សន្ដោស​យ៉ាងនេះ ជា​មង្គល​ដ៏​ឧត្តម ។​

២៥. '''កតញ្ញូ​តា''' ភាព​ជា​អ្នកដឹង​ឧបការគុណ​ដែល​អ្នក​ដទៃ​ធ្វើ​ហើយ​ដល់​ខ្លួន ។ បុគ្គល​បែបនេះ​ឈ្មោះថា កតញ្ញូ​បុគ្គល ។ បុគ្គល​កតញ្ញូដែល​បាន​តបស្នង​សង​ឧបការគុណ​គេ​វិញ​ឈ្មោះ​ថា កតញ្ញូ​​កត​វេ​ទី​បុគ្គល ។ ឯ​បុគ្គល​ដែលបាន​ធ្វើ​ឧបការគុណ គឺ​សេចក្តី​ល្អ​គ្រប់យ៉ាង​ដល់​អ្នកដទៃ​ឈ្មោះថា បុព្វ​ការី ។ មាតាបិតា ជា​បុព្វការី​របស់​កូន ព្រោះ​លោក​បាន​បង្កើត ព្រោះ​លោក​បាន​បង្ហាត់បង្រៀន​បុត្រ ។ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ជា​បុព្វការី​របស់​ពុទ្ធបរិស័ទនិង​មនុស្ស សត្វ​ទាំងឡាយ ព្រោះ​ព្រះអង្គ​បាន​ព្យាយាម​រក​ឃើញ​នូវ​មាគ៌ា​រំដោះ​ទុក្ខ គឺ​អដ្ឋង្គិក​មគ្គ ដើម្បី​មនុស្ស សត្វ ទេព្តា​ទាំងអស់ ៘ បើ​មិន​មានបុព្វការី​ជនមាន​មាតាបិតាជាដើម​ទេនោះ សង្គមមនុស្ស​ក៏​មិន​អាច​ស្ថិតស្ថេរ​រីក​ចម្រើន​បាន​ឡើយ តោង​ប្រយត្ន​បុគ្គលខ្លះ​ដឹងថា​យើង​ជា​មនុស្ស​មិន​បំភ្លេច​គុណនិងតែង​តបស្នង​សងគុណ​គេ​វិញ​ជា​ប្រក្រតី​នោះ ក៏​បាន​ឆ្លៀតឱកាស​បង្កហេតុ​ ហើយ ធ្វើ​ជា​មកជួយ​យកអាសា​យើង ដើម្បី​ឱ្យ​យើង​ជំពាក់​គុណ​គេ (ទើប​គេ​ឱ្យយើង ធ្វើ​អ្វី​ម្យ៉ាង​ដែល​នាំមក​នូវ​ផល​អាក្រក់​ណាមួយ) ។ ដូច្នេះ​ ការខិតខំ​កសាង​ខ្លួន​ឱ្យបាន​ជា កតញ្ញូ​កត​វេទី​បុគ្គល​ផង ទាំង​បុព្វការី​បុគ្គល​ផង ជា​មង្គល​ដ៏​ឧត្តម ។​

២៦. '''កា​លេន ធម្ម​ស្សវ​នំ''' កិរិយា​ស្តាប់​នូវ​ធម៌​តាម​កាល ។ ធម៌ ​ជា​ផែនទី​សម្រាប់​ស្វែងរក​កំណប់ ​គឺ​ផលប្រយោជន៍និងក្តី​សុខ​ក្នុង​ជីវិត ។ ប្រការ​នេះ​បាន​ដល់​ការខិតខំ​ឆ្លៀត​ពេល​ដ៏​មមាញឹកនៃ​ជីវិត​ប្រចាំ​ថ្ងៃ ទៅ​ស្តាប់​ព្រះធម៌​យ៉ាងហោចណាស់​មួយអាទិត្យ​បាន​ម្តង ព្រោះថា​ធម៌​គឺជា​គុណជាតិបំភ្លឺ​បង្ហាញ​ប្រាប់​ឱ្យស្គាល់​ខុស ស្គាល់​ត្រូវ គុណ​ទោស ល្អ​អាក្រក់ បុណ្យ​បាបយ៉ាង​សត្យានុម័ត ដែល​អាច​យក​ទៅ​ប្រព្រឹត្ត​បាន​សេចក្តីសុខ​ខ្លួនឯង​និង​សង្គមជាតិ (​ចំពោះ​ទស្សនៈ​ដែលថា ចាំ​ដល់​ចាស់ ឬពេល​ចូល​និវត្តន៍​ពី​ការងារ សឹម​ស្តាប់ធម៌​នោះ ជា​ទស្សនៈ​មិន​ត្រឹមត្រូវ​ឡើយ) ។ ដរាបណា​មាន​អ្នកប្រព្រឹត្ត​ប្រតិបត្តិ​ធម៌ គឺ​សេចក្តី​ល្អ​កាន់តែច្រើន ដរាប​នោះ​សង្គមជាតិ​និង​ពិភពលោក​កាន់តែ​រីកចម្រើន​និងសុខសាន្ត ។ ដូច្នេះ​ ការព្យាយាម​ស្តាប់ធម៌​តាម​កាល ជា​មង្គល​ដ៏​ឧត្តម ។​

២៧. '''ខន្តី ច''' សេចក្តី​អត់ធ្មត់ ។ ខន្តី គឺ​សភា​ពនៃ​ចិត្ត​ស្ងៀមស្ងាត់​ស្ងប់រម្ងាប់​នឹងនរ ទោះ​ត្រូវ​រង​នូវ​អំពើ​អាក្រក់​បែប​ណាមួយ​ដូចជា​រង​ការប្រមាថ​ ឬភាពអយុត្តិធម៌​ជាដើម ។ តាម​ធម្មតា​ក្នុង​ស្ថានភាព​បែប​នេះ អ្នក​ដែល​គ្មាន​ខន្តី រមែង​មាន​សេចក្តី​ក្រោធ​ខឹង​ក្តៅក្រហាយ​ជា​ប្រាកដ ហើយ​តែង​តប​ទៅ​វិញ​ដោយ​អំពើ​ហិង្សា ឬពាក្យ​ទ្រគោះដោយ​ប្រការ​ណាមួយ​មិន​ខាន ដែល​ជា​ហេតុ​នាំមក​នូវ​ជម្លោះ​គ្រប់​ប្រភេទ ។ ចំណែកឯ​អ្នក​មាន​ខន្តី​ធម៌​វិញ ពេល​រង​នូវ​អំពើ​អាក្រក់​បែប​ណា រមែង​មិន​ក្រោធ​ខឹង មិន​ក្តៅក្រហាយ​ផ្តេសផ្តាស​ឡើយ ហើយ​តែង​មាន​ប្រតិកម្ម​ទៅ​វិញ​ដោយ​អហិង្សា​ប្រកបដោយវិចារណញ្ញាណ​យ៉ាង​ថ្លៃថ្នូរ​បំផុត ដែល​ជាហេតុ​នាំ​មក​នូវ​សុខ​សន្តិភាព​យ៉ាង​ប្រពៃ ប្រការ​នេះ​គួរតែ​មិនមែន​មានន័យថា ទោះជា​ត្រូវ​រងគ្រោះ​អយុត្តិធម៌​យ៉ាងណា ក៏​មិន​អើពើ​ឡើយ ។ តាមពិត​ បើ​ឃើញ​ថា​គួរតែ​ឆ្លើយតប​នោះ​គឺ​តោង​តែ​ឆ្លើយតប ប៉ុន្តែ​ធ្វើ​ដោយ​ចិត្តស្ងប់មិនមែន​ធ្វើ​តាម​កំហឹង ។ ដូច្នេះ​ ការព្យាយាម​កសាង​អប់រំ​ខ្លួន​ឱ្យ​មាន​សន្ដាន​ចិត្ត​ប្រកប​ដោយ​ខន្តី គឺ​សេចក្តីអត់ធន់​ដ៏​ប្រពៃ​ ហើយជា​មង្គល​ដ៏​ឧត្តម ។​

២៨. '''សោ​វ​ចស្ស​តា''' ភាវៈ​នៃ​បុគ្គល​ដែល​ទូន្មាន​ប្រៀនប្រដៅ​បាន​ដោយ​ងាយ ។ មនុស្ស​ប្រដៅ​ដោយ​ងាយ គឺជា​អ្នក​ដែល​ឆាប់​ទទួលយក​នូវ​ដំបូន្មាន​ឪពុក​ម្តាយ គ្រូ អាចារ្យ ចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យ និង​មតិយោបល់​របស់​បណ្ឌិត​ទាំងឡាយ ព្រោះ​ភាព​ខ្លួន​ជា​អ្នក​ឈ្លាសវៃ​មាន​ការចេះដឹង​ច្រើន ឆាប់​ពិចារណា​ឃើញ​នូវ​ហេតុផល​ច្បាស់លាស់ថែម​ទាំង​ជា​បុគ្គល​មានចិត្ត​បើកទូលាយ បន្ទាបខ្លួនមិន​ប្រកាន់​មានៈ តែទោះ​យ៉ាងណា​តោង​តែ​ធ្វើ​ដោយ​បញ្ញា ប្រយត្ន​ត្រូវ​ជនពាល​បញ្ចុះបញ្ចូល អូសទាញ​​ឱ្យ​លុះ​ក្នុង​គំនិតគិត​ខុស ​។ ឯ​អ្នក​ដែល​មិន​លុះ​តាម​ដំបូន្មាន​មាតាបិតា​និង​បណ្ឌិត​ជាដើម ក៏​ព្រោះតែ​ភាព​នៃ​ខ្លួន​ជា អ្នក​មិន​ឆ្លៀស​វៃ មិន​មាន​ការចេះដឹង ម្ល៉ោះហើយ​ក៏​មាន​ការ​ងងឹត​ងងល់​ក្នុង​អស្មិ​មានៈ​យ៉ាង​ធ្ងន់​ធរ ។ មានតែ​ការខិតខំ​រៀនសូត្រនិង​ស្តាប់ធម៌ទេសនា​ជាដើម​ទេ ទើប​អាច​ធ្វើ​ខ្លួន​ឱ្យទៅ​ជា​បុគ្គល​ងាយ​ប្រដៅ​បាន ។ ដូច្នេះ​ ការខិតខំ​កសាងខ្លួន​ឱ្យ​បាន​ក្លាយជា​បុគ្គល ដែល​គេ​ងាយ​ប្រដៅ ជា​មង្គល​ដ៏​ឧត្តម ។​

២៩. '''សម​ណាន​ញ្ច ទស្សនំ''' កិរិយា​បានឃើញ បាន​ជួប​នូវ​សា​មណៈ​ទាំងឡាយ​ដែល​មាន​ឥន្ទ្រីយ៍ស្ងប់​រម្ងាប់​ហើយ ។ សមណៈ ​គឺជា​បព្វជិត​ដែល​លះបង់​ផ្ទះ​ទៅ​បួស ហើយ​ខិតខំ​ប្រព្រឹត្ត​ប្រតិបត្តិ​ធម៌ធ្វើ​កាយ វាចា ចិត្ត​ឱ្យ​ស្ងប់ស្ងាត់ ចាក​កិលេស គឺ​លោភៈ ទោសៈ មោហៈ មាន​ឥរិយាបថ​ស្ងប់ស្ងាត់​ស្រគត់ស្រគំ​គួរ​ជាទី​គោរព​ជ្រះថ្លា​នៃ​ជន​ទាំងពួង ។ លើសពីនេះទៅ​ទៀត ​សមណៈ​ទាំងឡាយ លោក​តែង​ឱ្យ​ដល់​អ្នក​ដែល​បាន​មកជួប​នូវ​ដំបូន្មាន​ដ៏​ប្រពៃ​ជា​មាគ៌ា​សម្រាប់​ប្រព្រឹត្ត​ប្រតិបត្តិឱ្យ​បាន​សុខ​ចម្រើន​ក្នុង​ជាតិ​នេះនិង​ជាតិ​ខាងមុខ ។ ដូច្នេះ​ ការ​បាន​ជួប​នឹង​សាមណៈ​ទាំងឡាយ ជា​មង្គល​ដ៏​ឧត្តម ។​

៣០. '''កាលេ​ន​ធម្មសាកច្ឆា​''' កិរិយា​សន្ទនា​សាកសួរ​នូវ​ធម៌​តាម​កាល ។ ​នេះ​បាន​ដល់​ការចេះ​បែងចែក​ពេលវេលាឱ្យមាន​ឱកាស​សម្រាប់​ជួបជុំ​គ្នា​ញឹកញាប់ ដើម្បី​ពិក្សា​ផ្លាស់ប្តូរ​យោបល់​គ្នា អំពី​ធម៌​វិន័យ​ក្រោម​អធិបតីភាព​នៃលោក​អ្នកចេះដឹង​ជ្រៅជ្រះដែលជា​អ្នក​មាន​គុណធម៌ និង​សីលធម៌​ខ្ពង់ខ្ពស់ ដើម្បី​អាច​បំបាត់​នូវ​ចម្ងល់​គ្រប់​យ៉ាង​បាន ។ មួយ​សោត ដើម្បី​ពិភាក្សា​ដោះស្រាយ​នូវ​បញ្ហា​នានានិង​ស្វែងរក​នូវ​ការ​ចុះសម្រុង​គ្នា ។ ទង្វើ​បែប​នេះ ក៏​ជា​ការ​សាប​ព្រោះនូវ​វប្បធម៌​អហឹង្សានិង​សន្តិភាព​ផងដែរ ។ ធ្វើ​យ៉ាងនេះ​ គឺ​ពិតជា​បាន​បង្កើត​នូវ​ការចេះដឹង​របស់​ខ្លួនឱ្យបាន​ទូលំទូលាយ​ច្បាស់លាស់​ជា​បន្តបន្ទាប់ ដែល​អាច​យក​ទៅ​ប្រព្រឹត្ត​ប្រតិបត្តិ​បាន​ត្រឹមត្រូវនិង​កើត​ផលប្រយោជន៍​ដល់​ខ្លួនឯងនិង​សង្គមជាតិ​ពិតប្រាកដ ។ ដូច្នេះ​ កិរិយា​ចូលរួម​ក្នុង​ការសន្ទនា​សាកសួរ​ធម៌​តាម​កាល​ជា​មង្គល​ដ៏​ឧត្តម ។​

៣១. '''ត​បោ ច''' សេចក្តី​ព្យាយាម​ដុត​នូវ​បាប​ធម៌ ។ បាបធម៌​បាន​ដល់​លោភៈ គឺ​ការ​ជាប់ចិត្ត​លោភលន់​ហួសហេតុ​ទៅ​លើ​សម្ភារៈ​គ្រប់យ៉ាង​១ ទោសៈ គឺ​ចិត្ត​ប្រទូសរ៉ាយ ​ស្អប់​ ក្រោធ​ខឹង​គ្រប់យ៉ាង​១ និង​មោហៈ គឺក្តី​ងងឹតងងល់ វង្វេងវង្វាន់ មាន​កាប់សម្លាប់ លួច​ប្លន់ និង​កុហក​ឆបោក កេងប្រវញ្ច​ជាដើម ។ រីឯ​តបៈធម៌​បាន​ដល់​ការព្យាយាម​ដុតបំផ្លាញ​នូវ​កិលេស​ទាំងបី​ខាង​លើ​ផងនិង​ព្យាយាម​កសាង​នូវ​អំពើ​ល្អ​គ្រប់យ៉ាង​មាន​ទាន សីល ភា​វនា សាង​ផ្លូវថ្នល់​សាលារៀន​ជាដើម​ផង ដែល​សុទ្ធតែ​មាន​ប្រយោជន៏​ដល់​ខ្លួនឯងនិង​សង្គមជាតិ​យ៉ាង​ពិតប្រាកដ ។ ដូច្នេះ​ សេចក្តី​ព្យាយាម ដុត​នូវ​បាប​ធម៌ ជា​មង្គល​ដ៏​ឧត្តម ។​

៣២. '''ព្រហ្មចរិយ​ញ្ច''' កិរិយា​ប្រព្រឹត្ត​នូវ​ធម៌​ដ៏ប្រសើរ ។ នេះ​បាន​ដល់​កិរិយា​ព្យាយាម​ប្រព្រឹត្ត​សីលធម៌​ដ៏​ប្រសើរ ទាំង ៨ យ៉ាង​គឺ៖ មិន​សម្លាប់​ជីវិត​សត្វ​១ មិន​លួច​ប្លន់​១ មិន​ប្រព្រឹត្ត​ស្នេហា​១ មិន​ភូតកុហក​១ មិន​ផឹក​ទឹកស្រវឹង​១ មិន​បរិភោគ​ពេល​រសៀល​និង​យប់​១ មិន​រាំច្រៀង លេង​ភ្លេង និង​មិន​តុបតែង​កាយ​ដោយ​គ្រឿងអលង្ការ​១ មិន​ប្រើប្រាស់​សម្ភារៈ​អង្គុយនិង​ដេក​ក្នុង​ទី​ដ៏​ប្រសើរ​ពេក​១ ។ នេះ​គឺជា​ការប្រព្រឹត្ត​សង្រួមកាយ វាចា ចិត្ត​យ៉ាង​ប្រពៃ ដែល​មាន​ប្រយោជន៍​ដល់​ខ្លួនឯង ព្រោះ​បាន​ធ្វើ​ចិត្តឱ្យបាន​ស្ងប់ស្ងាត់និង​មាន​ប្រយោជន៍​ដល់​សង្គមជាតិ ព្រោះ​មិន​បាន​រំខាននិង​បៀតបៀន​សង្គមជាតិ ។ ដូច្នេះ​ កិរិយា​ប្រព្រឹត្ត​នូវ​ព្រហ្មចរិយា​ធម៌​ជា​មង្គល​ដ៏​ឧត្តម ។​

៣៣. '''បរិ​យស​ច្ចាន ទស្សនំ''' កិរិយា​ឃើញ​នូវ​អរិយ​សច្ចធម៌​ទាំងឡាយ​។ អរិយសច្ច ​ធម៌​បាន​ដល់​ធម៌​ពិត​ដ៏​ខ្ពង់ខ្ពស់​៤​យ៉ាង​គឺ ទុក្ខ​សច្ចៈ សេចក្តី​ទុក្ខ​១ សមុទយ​សច្ចៈ ហេតុ​នៃ​សេចក្តី​ទុក្ខ​១ និរោធ​សច្ចៈ ទី​ដែល​ក្តី​ទុក្ខ​ត្រូវបាន​រំលត់​១ និង​មគ្គ​សច្ចៈ វិធី​រំលត់ទុក្ខ​១។ សេចក្តី​ពិត​នៃ​ជីវិត​មនុស្ស សត្វ ទេព្តា ក្នុង​ត្រៃភព គឺ​ពោរពេញ​ទៅ​ដោយ​សេចក្តី​ទុក្ខ​ប្រែប្រួល​ឥត​ខ្លឹមសារ​ទាំងអស់។ មូលហេតុ​នៃ​សេចក្តី​ទុក្ខ​នេះ គឺ​បណ្តាលមកពី​ជីវិត ដែល​ពោរពេញ​ដោយ​កិលេស​តណ្ហា​គ្រប់បែបយ៉ាង ។ ដរាបណា​កិលេស​តណ្ហា​ត្រូវបាន​រំលត់​អស់ហើយ ដរាប​នោះ​សេចក្តី​ទុក្ខ​ក៏​មិន​មាន​ទៀតឡើយ ។ ព្រះ​អរិយបុគ្គល​ទាំងឡាយ មាន​ព្រះពុទ្ធ​ជា​ប្រធាន​សុទ្ធតែ​បាន​យល់​ច្បាស់​នូវ​អរិយសច្ច​ធម៌​នេះ ហើយ​ព្យាយាម​ប្រព្រឹត្ត ប្រតិបត្តិ​តាម​មគ្គ​សច្ច​ដែលជា​មា​គ៌ា ដើម្បី​រំលត់ទុក្ខ​ប្រកប​ដោយ​អង្គ​៨ គឺ​អដ្ឋង្គិក​មគ្គ ទើប​បាន​រំលត់​កិលេស​តណ្ហា​ឆ្លង​ផុត​ពី​សេចក្តី​ទុក្ខ​គ្រប់យ៉ាង ។ ដូច្នេះ​កិរិយា​ឃើញ​នូវ​អរិយ​សច្ចធម៌ជា​មង្គល​ដ៏​ឧត្តម ។​

៣៤. '''និព្វាន ស​ច្ឆិ​រិយា ច''' កិរិយា​ធ្វើឱ្យ​​ជាក់ច្បាស់​នូវ​ព្រះ​និព្វាន​ដោយ​បញ្ញា​ដ៏​ខ្ពង់ខ្ពស់ ។ នេះ​បាន​ដល់​ការប្រព្រឹត្ត​ប្រតិបត្តិ​នូវ​វិធី​ក្បួនច្បាប់ សីល សមាធិ បញ្ញា ឱ្យ​ចេញ​ជា​លទ្ធផល​ច្បាស់លាស់ ។ ព្រះ​និព្វាន​ គឺជា​លទ្ធផល​នៃ​ការប្រព្រឹត្ត​ប្រតិបត្តិ​សីល សមាធិ បញ្ញាតាម​អរិយ​មគ្គ​ប្រកប​ដោយ​អង្គ​៨​គឺ​សម្មាទិដ្ឋិ គឺការយល់ឃើញ​ត្រឹមត្រូវ​ពិតប្រាកដ១ សម្មាសង្កប្បៈ គឺការ​ត្រិះរិះ​ត្រឹមត្រូវ ​គឺ​គិត​និង​រម្លត់​តណ្ហា​១ សម្មា​វា​ចា គឺការពោល​តែ​ពាក្យ​ត្រឹមត្រូវ​១ សម្មាកម្ម​ន្តៈ គឺការប្រព្រឹត្ត ធ្វើ​ការងារ​ត្រឹមត្រូវ​តាម​ធម៌ និង​ច្បាប់​រដ្ឋ​១ សម្មា​អាជីវៈ គឺការប្រកប​មុខរបរ​ត្រឹមត្រូវដោយ​ចៀសវាង​នូវ​អំពើ​បាប​៥យ៉ាង​មានការលក់​មនុស្ស​ជា​ដើម​១ សម្មាវាយាមៈ គឺការព្យាយាម​ត្រឹមត្រូវ គឺ​ព្យាយាម​លះបង់​អំពើអាក្រក់​ដែល​ធ្លាប់​ធ្វើ​ឱ្យ​អស់ និង​ព្យាយាម​ចៀសវាង​មិន​ធ្វើ​អំពើ​អាក្រក់​ជា​ថ្មី​ទៀត​ ព្យាយាម​រក្សា​គុណធម៌និង​សេចក្តី​ដែល​មាន​ស្រាប់​ឱ្យ​មាន​តាំងនៅនិង​កាន់តែចម្រើន​ឡើង​ ព្យាយាម​សាង​គុណធម៌និង​ក្តី​ល្អ​ដែល​មិនទាន់មានឱ្យមាន​ជា​ប្រាកដ១ ​សម្មាសតិ គឺការ​រឭកដ៏​ត្រឹមត្រូវ​មាន​ការ​រឭក​នូវ វេទនា​ខាងក្នុងនិង​វេទនា​ខាងក្រៅ​ជា​ដើម​១ និង​សម្មាសមាធិ គឺការតម្កល់​ចិត្ត​ឱ្យ​​ខ្ជាប់ខ្ជួន​ក្នុង​អារម្មណ៍​តែមួយ​១ ។ ដូច្នេះ​ ការប្រព្រឹត្ត​ប្រតិបត្តិ​ក្នុង​មាគ៌ា​ប្រកបដោយ​អង្គ​៨រហូត​ធ្វើឱ្យ​ជាក់ច្បាស់​នូវ​ព្រះ​និព្វាន ដែល​ជា​គោលដៅ​ចុងក្រោយ​នៃ​ជីវិត​ក្នុង​លោក​ជា​មង្គល​ដ៏​ឧត្តម ។​

៣៥. '''ផុ​ជ្ឋ​ស្ស លោក​ធម្មេ​ហិ​ចិត្តំ យស្ស ន ក​ម្ប​តិ''' ចិត្ត​នៃ​បុគ្គល​ដែល​មិន​ញាប់​ញ័រ​ដោយ​លោក​ធម៌ ។ ​លោកធម៌​ គឺជា​ធម្មជាតិ​ ជាទី​ប្រាថ្នា​ និង​ជាទី​ស្អប់​របស់​មនុស្ស និង​ជា​ធម៌​ដែល​តែង​កើតមាន​នៅក្នុង​លោកដល់​មនុស្ស​គ្រប់រូប មិន​ថា​បុគ្គល​នោះ​ជា​អ្នកចេះដឹង​ធម៌ ឬមិន​ចេះ​ធម៌​ឡើយ ហើយក៏​មិន​រើសមុខ​ថាជា​ពុទ្ធសាសនិក ឬជា​សាសនិក​របស់​សាសនាណាមួយ​ឡើយ ។ លោកធម៌​មាន​៨​ប្រការ​គឺ មាន​លាភ១ ឥតលាភ​១ មានយស១ ឥតយស១​ សរសើរ​១ និន្ទា​១ សុខ​១ ទុក្ខ១ ។ អរិយបុគ្គល​ទាំងឡាយមាន​ព្រះពុទ្ធ​ជា​ប្រធានរមែង​មិន​ញាប់​ញ័រ គឺ​មិន​សប្បាយ​ភ្លើតភ្លើនទាំង​មិន​ទោមនស្ស​ដោយ​លោកធម៌​ទាំង៨នេះឡើយ ទើប​ពួក​លោក​រមែង​រស់នៅ​ជា​ក្សេមក្សាន្ត​ជានិច្ច ។ ដូច្នេះ​ ការព្យាយាមអប់រំ​ចិត្ត​ឱ្យបាន​ទៅ​ជាចិត្តដែល​មិន​ញាប់​ញ័រ​ដោយ​លោកធម៌​ទាំង៨នេះ ជា​មង្គល​ដ៏​ឧត្តម ។​

៣៦. '''អ​សោកំ''' ចិត្ត​នៃ​បុគ្គល​មិន​សោយសោក​ចំពោះ​អារម្មណ៍ ។ មនុស្ស​គ្រប់រូប​តែងតែ​ជួប​នូវ​អារម្មណ៍ គឺ​ហេតុការណ៍​គ្រប់យ៉ាង​រាល់​នាទី​នៃ​ជីវិត​របស់​ខ្លួន ។ ជា​ការពិត​ណាស់​តាំងពី​ភ្ញាក់​ពី​ដំណេក​ដឹង​ខ្លួន​ឡើង​ត្រចៀក​ជួប​នឹង​ស៓ឡេង ភ្នែក​ជួបនឹង​រូប ច្រមុះ​ជួបនឹង​ក្លិន អណ្តាត​ជួប​នឹង​រសជាតិ កាយ​ប៉ះ​នឹង​វត្ថុ​គ្រប់យ៉ាង ។ អារម្មណ៍​ទាំងនេះ ខ្លះ​ជា​ទី​ពេញចិត្ត​នាំ​ឱ្យ​សប្បាយ ខ្លះ​ជា​ទី​ស្អប់ខ្ពើមនាំ​ឱ្យ​ខឹង​មួ​ម៉ៅ​ក្តៅក្រហាយ ។ ប៉ុន្តែ​ ព្រះ​អរិយបុគ្គល​ដែល​ជា​មនុស្ស​ដ៏​ប្រសើរមានចិត្ត​ស្អាត​បរិសុទ្ធ ចាក​កិលេស​តណ្ហា លោភៈ ទោសៈ មោហៈហើយ​នោះ លោក​មិន​សោយសោក​ក្តៅក្រហាយ​នឹង​អារម្មណ៍​ទាំងឡាយ​នោះ​ឡើយ ។ ដូច្នេះ​ការព្យាយាម​អប់រំ​ចិត្តរ​ហូត​បាន​ជា​ចិត្ត​មិន​សោកសៅ ជា​មង្គល​ដ៏​ឧត្តម ។​

៣៧. '''វីរ​ជំ''' ចិត្ត​ដ៏​បរិសុទ្ធ ស្អាតចាក​កិលេស ។ នេះ​បាន​ដល់​ប្រភេទ​នៃ​ចិត្ត​ជាន់ខ្ពស់ដែល​មិន​ប្រឡាក់​ដោយកិលេស​ទាំង​បី ​គឺលោភៈចិត្ត​ ស្អប់​ជាប់​នឹង​សម្ភារៈនិង​អសម្ភារៈ​គ្រប់យ៉ាង ដែល​នាំឱ្យ​មាន​សេចក្តី​លោភលន់​គ្មាន ទីបំផុត​១ ទោសៈចិត្ត​ ថ្នាំងថ្នាក់​ស្អប់ខ្ពើម ក្រោធ​ខឹង ទោមនស្ស ប្រទូស្ត​នឹង​សម្ភារៈ​គ្រប់យ៉ាង​ដែល​នាំឱ្យ​កើត​ជា​អំពើ​ហិង្សា​ជា​ដើម​១ មោហៈចិត្ត​ វង្វេង​ក្នុង​អារម្មណ៍​ប្រកប​ដោយ​សេចក្តី​សង្ស័យ​និង​រាយមាយឥត​ខ្មាស​ឥត​ខ្លាច​អំពើ​ទុច្ច​រិត​១ ។ ដូច្នេះ​ កិរិយា​អប់រំ​ចិត្ត​ឱ្យបាន​ទៅ​ជាចិ​ត្ត​បរិសុទ្ធ​ស្អាត​ចាក​កិលេស ជា​មង្គល​ដ៏​ឧត្តម ។​

៣៨. '''ខេ​មំ​''' ចិត្ត​ក្សេមក្សាន្ត ។ នេះ​បាន​ដល់​សន្តាន​ចិត្ត​របស់​ព្រះ​អរិយបុគ្គល​ទាំងឡាយ​ដែល​មាន​ព្រះពុទ្ធ​ ជា​ប្រធាន ដែល​បាន​ឆ្លង​ផុតពី​អន្លង់​ទាំង​៤​គឺ ៖ អន្លង្ល់​គឺ​កាមតណ្ហា​១ អន្លង់​គឺ​ភព​ទាំងបី​១ អន្លង់​គឺ​ទិដ្ឋិ​យល់​ខុស​១ និង​អន្លង់គឺ​អវិជ្ជា ការមិនយល់​មិនដឹង​នូវ​សច្ចធម៌​១ ។ ចិត្ត​ដែល​បាន​ឆ្លង​ផុត​អន្លង់​ទាំង​៤​ហើយ គឺជា​ចិត្ត​ស្អាត​បរិសុទ្ធនិង​ស្ងប់​ក្សេមក្សាន្ត​ក្រៃលែង ។ ដូច្នេះ​ កិរិយា​ខំ​កសាង​ខ្លួន​គឺ​អប់រំ​ចិត្ត​ឱ្យបាន​ទៅ​ជាចិ​ត្ត​ក្សេមក្សាន្ត​យ៉ាងនេះ ជា​មង្គល​ដ៏​ឧត្តម ។

បុគ្គល​ទាំងឡាយណាបាន​ខិតខំ​កសាង​ខ្លួនដោយ​ខិតខំ​ប្រព្រឹត្តប្រតិបត្តិ​នូវ​មង្គល​ទាំង​៣៨​ប្រការ​នេះ​ឱ្យ​បរិបូណ៌ ហើយ រមែង​មិន​ចាលចាញ់​ក្នុង​ទី​ទាំងពួង រហូត​សម្រេចមគ្គផល​និព្វាន​ជាទី​អវសាន ៕

==ឯកសារ​យោង==</text>
      <sha1>14516l9j90e4ahykra6wen7w55kva1h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>សាកលវិទ្យាល័យ​ត្រាវិញ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>26896</id>
    <revision>
      <id>321944</id>
      <parentid>301512</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T06:40:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>32568</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>321944</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="33998" sha1="3fshpbba80u9dshpaeug7ps7fnugxnd" xml:space="preserve">{{ប្រអប់ព័ត៌មាន សាកលវិទ្យាល័យ
| name  = សាកលវិទ្យាល័យត្រាវិញ
| native_name       = 
| image_name        =
| image_size        = 200 px
| image_alt         = 
| caption           = 
| latin_name        = Tra Vinh University
| motto             = នាំមក​នូវ​ឱកាស​សិក្សា​មាន​គុណ​ភាព​សម្រាប់​សហគមន៍
| established       = ១៩ មិថុនា ២០០៦
| closed            = 
| type              = [[សាកលវិទ្យាល័យរដ្ឋ|សាកលវិទ្យាល័យរដ្ឋ]]
| affiliation       = 
| endowment         = 
| budget            = 
| officer_in_charge = 
| chairman          = 
| chancellor        = 
| president         = 
| vice-president    = 
| superintendent    = 
| provost           = 
| vice_chancellor   = 
| rector            = បណ្ឌិត ផាម ទៀត​ ខាញ់
| principal         = 
| dean              = 
| director          = 
| head_label        = 
| head              = 
| academic_staff    = 
| administrative_staff  = 
| students          = ជាង​ ២០,០០០ នាក់
| undergrad         = 
| postgrad          = 
| doctoral          = 
| other             = 
| city              = [[ត្រាវិញ]]
| state             = 
| province          = 
| country           = [[វៀតណាម]]
| coor              = 
| campus            = ៤ ៖ 
| former_names      = សាកលវិទ្យាល័យ​រង​សហគមន៍ត្រាវិញ
| free_label        = 
| free              = 
| colors            = 
| colours           = 
| athletics         = 
| sports            = 
| nickname          = 
| mascot            = 
| affiliations      = 
| website           = [http://kh.tvu.edu.vn] 
| logo              = [[File:4goc mat.png|thumb|center|tra vinh university logo]]
| footnotes         = 
}}


'''សាកលវិទ្យាល័យត្រាវិញ''' (ហៅកាត់ ជា[[ភាសាអង់គ្លេស|អង់គ្លេស]]: TVU)​ បង្កើត​ឡើងយោងតាមសេចក្ដីសម្រេចលេខ 141/QĐ/ 2006 - TTg របស់នាយករដ្ឋមន្រ្តី ចុះថ្ងៃទី១៩ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០០៦  មានទី​ស្នាក់​ការ​កណ្តាល​អាគារ​១២៦ ផ្លូវជាតិ៥៣ សង្កាត់ទី៥ ទីក្រុងត្រាវិញ ខេត្តត្រាវិញ។ សាកលវិទ្យាល័យត្រាវិញ​​បណ្តុះ​បណ្តាល​ធន​ធាន​មនុស្ស​ចម្បង​គេ​លើ​វិស័យ​​ភាសា​វប្បធម៌​វិចិត្រ​សិល្បៈ​ខ្មែរ​ណាម​បូ​​នៅ​​តំ​បន់​វាល​រាប​ទន្លេគឺវ​ឡុង។

ជាសាកលវិទ្យាល័យរបស់រដ្ឋ បណ្តុះ​បណ្តាលច្រើន​កំរិត៖ ពី​ធម្យម​សិក្សា​ជំនាញ ឧត្តម​សិក្សា អនុបណ្ឌិត និង​បណ្ឌិត; ច្រើន​វិស័យ៖ វិស័យ​ភាសា វប្បធម៌ វិចិត្រសិល្បៈ​ខ្មែរ​ណាម​បូ​ សេដ្ឋកិច្ច នីតិសាស្ត្រ ភាសា​បរទេស បច្ចេកទេស បច្ចេកវិទ្យា គីមីសាស្ត្រ កសិកម្ម វារីវប្បកម្ម គរុកោសល្យ វេជ្ជសាស្ត្រ; ច្រើន​បែប​៖ ពេញ​ម៉ោង សញ្ញាបត្រ​ទី២ រៀន​បន្ត​ឡើង សិក្សា​បណ្តើរ​ធ្វើការ​បណ្តើរ សិក្សា​ពីចម្ងាយ ឆ្លើយ​តប​តម្រូវ​ការ​ឯក​ទេស​សម្រាប់​អ្នក​សិក្សា​និង​សហគមន៍។ ម្យ៉ាង​វិញ​ទៀត សាកលវិទ្យាល័យ​នៅ​មាន​សហការ​បណ្តុះ​បណ្តាលកំរិតឧត្តមសិក្សា និង​អនុបណ្ឌិត​ជាមួយ​វិទ្យាស្ថាន សាកលវិទ្យាល័យ​នៅ​ក្នុង​និង​ក្រៅ​ប្រ​ទេស។

= ប្រវត្តិ =
សាកលវិទ្យាល័យត្រាវិញ មានប្រភពដើមគឺ​សាកលវិទ្យាល័យរងសហគមន៍ត្រាវិញ បង្កើត​នៅឆ្នាំ២០០១ លើមូលដ្ឋានគម្រោងការសាកលវិទ្យាល័យរងសហគមន៍ Vietnam-Canada ដោយអាស្រាយ​ស្ថាប័នអភិវឌ្ឍពិភពលោកកាណាដា(CIDA)សហព័ន្ធ​សាកលវិទ្យាល័យរង​សហគមន៍កាណាដា​ (ACCC)​វិទ្យាស្ថាន/សាលាមួយចំនួន​របស់កាណាដាដូចជា វិទ្យាស្ថាន និងបច្ចេកទេសអនុវត្តខេត្ត Saskatchewan (SIAST) វិទ្យាស្ថាននាវាចរណ៍ (MI) វិទ្យាស្ថានបច្ចេកទេសកសិកម្មខេត្ត Québec (ITA) និងសាកលវិទ្យាល័យ-សាកលវិទ្យាល័យរង (MUC) និងរដ្ឋាភិបាលវៀតណាមរួមឧបត្ថម្ភអំពីហិរញ្ញវត្ថុនិងបច្ចេកទេស។ គម្រោងការសាកលវិទ្យាល័យរងសហគមន៍វៀតណាម-កាណាដា បញ្ជាក់នូវរូបភាពនៃសាកលវិទ្យាល័យរងសហគមន៍ប្រទេសកាណាដា និងអាចអនុវត្តមានប្រសិទ្ធិភាពក្នុងប្រព័ន្ធអប់រំក្នុងប្រទេសវៀតណាម។

ថ្ងៃទី ១៩ មិថុនា ២០០៦ នាយករដ្ឋមន្ត្រី​បាន​ចេញ​សេចក្តី​សម្រេច​លេខ 141/QĐ-TTg បង្កើត​សាកលវិទ្យាល័យ​​ត្រាវិញ​លើ​មូលដ្ឋាន​សាកល​វិទ្យាល័យ​រង​សហគមន៍​ត្រាវិញ។

ថ្ងៃទី ២៨ មេសា ២០១១ នាយករដ្ឋមន្ត្រី​បាន​ចេញ​សេចក្តី​សម្រេច​លេខ 639/QĐ-TTg រួម​បញ្ចូល​មហាវិទ្យាល័យ​រង​គរុកោសល្យ​ត្រាវិញ​​​ទៅ​​​ក្នុង​សាកលវិទ្យាល័យ​ត្រាវិញ។

= ចក្ខុវិស័យ =
ជាសាកលវិទ្យាល័យដែលផ្តោតទៅ​រក​ទំនោរ​​​អនុវត្តជាក់​ស្តែង​​​ និង​មាន​លក្ខណៈ​​ពិសេស។

= បេសកកម្ម =
សាកលវិទ្យាល័យត្រាវិញ​បណ្តុះបណ្តាលពហុមុខជំ​នាញ​ ពហុកម្រិត​ និង​សិក្សា​បន្ត​ឡើង​​នៅ​​កម្រិត​ខ្ពស់​ជាង​ ​ដើម្បី​បំពេញ​នូវ​តម្រូវ​​ការ​នៃ​​អ្នកសិក្សា; អភិវឌ្ឍ​កម្មវិធី​សិក្សា​​ ផ្ទេរ​បច្ចេក​វិទ្យា ផ្គត់​ផ្គង់​​សេវាកម្ម​សម្រាប់​សង្គម​ ​រួម​ចំណែក​ដ៏សំ​ខាន់​ក្នុង​ការ​បង្កើន​ឱកាស​ការងារ​ លើក​កម្ពស់​​ជីវភាព​​រស់​នៅ​របស់ប្រ​ជា​ជន​​ក្នុង​​សហគមន៍​ និង​ជំ​រុញ​ការ​អភិវឌ្ឍ​សេដ្ឋកិច្ច​-​​សង្គម​កិច្ច​​​នៅ​ថ្នាក់​​មូល​ដ្ឋាន ​និងថ្នាក់​ជាតិ។​

= កម្មវិធី​បណ្តុះ​បណ្តាល​ =
សាកលវិទ្យាល័យ​ត្រាវិញ​ជា​សាកលវិទ្យាល័យ​រដ្ឋ​នៅ​តំ​បន់​វាល​រាប​ទន្លេ​គឺវ​ឡុង បាន​ក្រ​សួង​អប់រំ​និង​បណ្តុះ​បណ្តាល​ប្រ​គល់​ភារកិច្ច​ជ្រើស​រើស​និស្សិត​នៅ​ទូទាំង​ប្រ​ទេស​រួម​មាន​មុខ​ជំ​នាញ​ចំ​នួន​ ៣៣ កម្រិត​បរិញ្ញាបត្រ​ជាន់​ខ្ពស់ (ថ្នាក់​បណ្ឌិត ៨ និង​អនុបណ្ឌិត ២៥) កម្រិត​បរិញ្ញាបត្រ​ចំ​នួន ៥៩ មុខ​ជំនាញ និង​បរិញ្ញាបត្រ​រងចំ​នួន ៧ មុខ​ជំ​នាញ​ នៅ​លើ​វិស័យ​៖ កសិកម្ម-ជលផល; បច្ចេក​ទេស​-បច្ចេកវិទ្យា​; វេជ្ជសាស្ត្រ​-ឱសថ;​ ភាសា​បរទេស; ភាសា​-វប្បធម៌​-​វិចិត្រ​សិល្បៈ​ខ្មែរ​ណាម​បូ; សេដ្ឋកិច្ច​-ច្បាប់; គីមី​សាស្ត្រ​អនុវត្ត; គរុកោសល្យ; គ្រប់​គ្រង​ការិយាល័យ​-វៀត​ណាម​វិទ្យា-បណ្ណាល័យ; ទ្រឹស្តី​នយោបាយ និង​វិទ្យាសាស្ត្រ​រូបវន្ត។

= គុណភាព​បណ្តុះ​បណ្តាល​ =
យោងតាមចំណាត់ថ្នាក់នៃ Webometrics ឆ្នាំ ២០១៧ សាកលវិទ្យាល័យត្រាវិញជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ទី ២ នៅតំ​បន់​នៃ​ទិស​ខាងលិច និងជាប់​ចំ​ណាត់​ថ្នាក់​ទី ១៤ នៅប្រទេសវៀតណាម។ 

ចំពោះ​ចំណាត់ថ្នាក់ UI GreenMetric University Ranking សាកលវិទ្យាល័យត្រាវិញជាប់ក្នុងចំណាត់ថ្នាក់កំពូលទាំង ៣០០ នៅលើពិភពលោកសម្រាប់ល្បឿននៃការកែលំអគុណភាពនិងការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាព។

សាកល​វិទ្យាល័យត្រាវិញ​​បានបំពេញលក្ខខណ្ឌ​ស្តង់ដារគុណភាពអប់រំស្របតាមស្តង់ដារថ្មីរបស់ក្រសួងអប់រំនិងបណ្តុះបណ្តាល ហើយបានទទួលស្គាល់នូវ​កម្រិត​​គុណភាពអប់រំអន្តរជាតិ - FIBAA ក្នុងកម្មវិធីចំនួន ០៤ គឺបរិញ្ញាបត្រពាណិជ្ជកម្ម បរិញ្ញាបត្រសេដ្ឋកិច្ច បរិញ្ញាបត្រគណនេយ្យ បរិញ្ញាបត្រធនាគារនិងហិរញ្ញវត្ថុ ព្រម​ទាំង​​ទទួល​ស្គាល់​កម្រិត​ស្តង់​ដារ​នៃ​ AUN, ABET សម្រាប់​មុខ​ជំ​នាញ​វារី​វប្បកម្ម បសុពេទ្យ និង​ក្រុម​មុខ​ជំ​នាញ​ផ្នែក​បច្ចេកទេស​និង​បច្ចេក​វិទ្យា។ សាកលវិទ្យាល័យ​ត្រាវិញ​ក៏​ជា​ជាសមាជិក​នៃ​អង្គ​ការ​ CDIO និង​ជា​សមាជិក​អន្តរជាតិ​តែ​មួយ​គត់​នៃ​សមាគម​​បណ្តា​មហាវិទ្យាល័យ មហាវិទ្យាល័យ​រង​របស់​កាណាដា​-ACCC។

= តម្លៃ​ស្នូល =
អស់​ពីចិត្ត​-តម្លាភាព​-​នវានុវត្ត-​ស្និទ្ធ​ស្នាល

= ទស្សន​អប់រំ =


''«ផ្អែកលើមូលដ្ឋានជាក់ស្តែងប្រកបដោយក្រមសីលធម៌ទំនួល​ខុសត្រូវ​សមត្ថភាព​បណ្តុះ​បណ្តាល​អ្នក​សិក្សាជា​មួយ​នឹងអភិវឌ្ឍបុគ្គលនិងសង្គមឱ្យកាន់​តែប្រសើរ»''

សាកលវិទ្យាល័យត្រាវិញជឿជាក់ថា ការអប់រំ​និង​បណ្តុះបណ្តាល គឺជាមូលដ្ឋានគ្រឹះ​នៃសង្គម​លទ្ធផល​នៃ​ការ​អប់រំ​ និង​ការ​បណ្តុះ​បណ្តាល​មិន​ត្រឹម​តែ​ធ្វើឱ្យ​មានការ​អភិវឌ្ឍ​ផ្ទាល់ខ្លួនឱ្យ​​ជីវិត​កាន់​តែ​ប្រសើរ​ប៉ុណ្ណោះ​ទេ​ ថែមទាំង​លើកកម្ពស់​អភិវឌ្ឍ​ទាំងមូល​ទៀតផង។​ កម្មវិធី​បណ្តុះ​បណ្តាល​របស់​សាកល​វិទ្យាល័យ​ត្រូវ​បាន​រៀប​ចំ និង​បង្កើត​ឡើង​ក្នុង​ទិស​ដៅ​បណ្តុះ​បណ្តាល​សមត្ថភាព​អ្នក​សិក្សា ​​ជាមួយ​នឹង​កម្រិត​​ចំណេះ​ដឹង​ ជំនាញ និងឥរិយាបថ ដែលទទួល​​ពិគ្រោះ​យោបល់​ពី​​ភាគី​ពាក់ព័ន្ធ (រួម​មាន​សហគ្រាស​ និយោជិក អ្នកជំនាញ អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រ សាស្ត្រាចារ្យ និង​និស្សិត​ជា​ដើម) ដើម្បី​ធានា​ថា អ្នកសិក្សាទទួល​បាន​​សមត្ថភាព​គ្រប់​គ្រាន់ ដើម្បី​​ចូលរួមជា​កម្លាំងធន​ធាន​មនុស្ស​​នៃ​ការងារសង្គម។ សាកល​វិទ្យាល័យ​ជឿជាក់ថា ការ​កសាង​ប្រព័ន្ធ​សិក្សា​រៀន​សូត្រ​ ​ដោយ​ផ្អែក​លើ​​​កត្តាយក​អ្នក​សិក្សា​​​​​ធ្វើ​ជា​ស្នូល​(Student – Centered)​​ នឹង​ផ្តល់​អាទិភាព​ដល់​​និស្សិត​ក្នុង​សកម្ម​ភាព​រៀប​ចំ​ផែន​ការ​សិក្សាដ៏​សមស្រប ដើម្បី​លើកកម្ពស់​សក្តានុពលភាពរបស់ពួកគេ​ក៏​ដូច​​ជា​​​ជំរុញ​ដំណើរ​ការ​នៃការសិក្សា​ដោយ​ស្វ័យ​ភាព​ មាន​ការ​ទទួល​ខុស​ត្រូវ​ចំពោះ​ការរៀន​សូត្រ​ផ្ទាល់​ខ្លួន។ ​ឆ្លង​តាម​ទង្វើ​នោះ​ពួក​គេ​មាន​សញ្ញាណ​មនសិការ​​ និងមាន​លទ្ធភាព​សិក្សា​​មួយ​​ជីវិត។ ​

សាកលវិទ្យាល័យត្រាវិញកំណត់ការបណ្តុះបណ្តាល​ជំនាញ​ដល់អ្នកសិក្សាដូចតទៅ៖ សមត្ថភាព​របស់​អ្នក​សិក្សា​នឹង​ត្រូវ​បាន​បង្កើត​ឡើង​ជា​បន្ត​បន្ទាប់​តាម​រយៈ​ការ​រៀន​សូត្រ ​និង​អនុវត្ត​ជំនាញ​វិជ្ជា​ជីវៈ​ជាមួយ​ប្រព័ន្ធ​អនុវត្ត​ការពិសោធន៍នៅក្រុម​ហ៊ុន សហគ្រាស ស្ថាប័ន​​នានា ​ទៅ​តាម​កម្មវិធី​សិក្សា នៃ​ទម្រង់​ CO-OP។ ​លើសពីនេះ ដើម្បី​លើក​កម្ពស់​សមត្ថភាព​សិក្សា​របស់​បេក្ខសិស្ស​​ប្រ​កប​ដោយ​ភាព​​វិជ្ជមាន​​ សាកលវិទ្យាល័យ​ត្រាវិញ​​មាន​​គោល​ការណ៍​​​ឧបត្ថម្ភចេញ​​​ពី​​សប្បុរសធម៌​ សាស្ត្រាចារ្យ​​នា​នា​​​​ ដោយ​​​ការគាំទ្រ​​ថវិកា​ដល់​​និស្សិតក្នុង​ការ​​សិក្សា​ស្រាវ​ជ្រាវ​​ទៅ​តាម​ឯក​ទេស​ដែលបានសិក្សា​ ហើយ​ទទួលបាន​ចំណេះ​ដឹង​ បំណិន​ជាក់​ស្តែង​​​​នៃ​​បញ្ហា​​កើត​មាន​ក្នុង​សង្គម ​អភិវឌ្ឍកិច្ច​ការ​ស្រាវ​ជ្រាវ​​វិទ្យាសាស្ត្រ បច្ចេក​វិទ្យា និង​បញ្ហាប្រឈមនានា​ នា​សម័យ​បច្ចុប្បន្ន​​។ល។​ ព្រម​ទាំង​​ចូល​រួម​សកម្ម​ភាព​​​បម្រើ​សេវា​កម្ម​សហគមន៍​។

ទន្ទឹម​នឹង​ការ​អភិវឌ្ឍ​ជំនាញ​​វិជ្ជាជីវៈ​ បញ្ហា​​ដែល​លត់​ដំ​បំ​ណិន​ ​សីលធម៌វិជ្ជាជីវៈ និង​ទំនួល​ខុស​ត្រូវ​ក្នុង​សហគមន៍​គឺ​មានសារៈសំខាន់ណាស់។ សាកលវិទ្យាល័យត្រាវិញជឿជាក់ថា ចំ​ណុច​ទាំង​អស់​នេះ​ជា​ឧបករណ៍​ចាំបាច់ ​​ជា​ស្ពាន​សម្រាប់​អ្នកសិក្សា​​​ផ្សារ​ភ្ជាប់​​នឹង​​​សង្គម​ គឺ​បាន​​អនុវត្ត​ចំណេះ​ដឹង ​និង​បំណិន​​វិជ្ជាជីវៈ​ក្នុង​សកម្មភាព​ការ​ងារ​។ ហេតុ​ដូច្នេះ ​បំ​ណិន​វិជ្ជាជីវៈ ​​សីលធម៌​ និង​ទំនួល​ខុសត្រូវ​ក្នុង​ការ​ងារ​ ​ត្រូវ​បាន​សាកលវិទ្យាល័យ​ដាក់​បញ្ចូល​​ទៅក្នុងកម្មវិធីសិក្សា​ទាំង​ឡាយ​។

= យន្តការ​គ្រប់​គ្រង =

===A. ក្រុមប្រឹក្សា​សាកលវិទ្យាល័យ===
បច្ចុប្បន្ន​មាន​ក្រុម​ប្រឹក្សា​ ៣(7/2014): 
1. ក្រុម​ប្រឹក្សា​ចំរុះ
2. ក្រុម​ប្រឹក្សា​ការ​សិក្សា
3. ក្រុម​ប្រឹក្សា​វិទ្យាសាស្ត្រ
===B. មហាវិទ្យាល័យ ===
បច្ចុប្បន្ន​ សាកលវិទ្យាល័យ​ត្រាវិញ​មាន​មហាវិទ្យាល័យ​ចំ​ណុះ​ 12 បណ្តុះ​បណ្តាល​ពី​មធ្យមសិក្សា​ដល់​បណ្ឌិត។

1.មហាវិទ្យាល័យ​គរុកោសល្យ

2. មហាវិទ្យាល័យវិទ្យាសាស្ត្រ​មូល​ដ្ឋាន

3. មហាវិទ្យាល័យកសិកម្ម ជលវប្បកម្ម

4. មហាវិទ្យាល័យសេដ្ឋ​កិច្ច​-ច្បាប់

5. មហាវិទ្យាល័យភាសា​បរទេស

6. មហាវិទ្យាល័យបច្ចេកទេស-បច្ចេកវិទ្យា

7.មហាវិទ្យាល័យគីមី​សាស្ត្រ

8. មហាវិទ្យាល័យអភិបាល​ការិយាល័យ បណ្ណាល័យ វៀតណាម​វិទ្យា

9. មហាវិទ្យាល័យបំរុង

10. មហាវិទ្យាល័យវេជ្ជសាស្ត្រ-ឱសថ

11. មហាវិទ្យាល័យម៉ាក - ឡេណិន

12. មហាវិទ្យាល័យភាសា វប្បធម៌ វិចិត្រ​សិល្បៈ​ខ្មែរ​ណាម​បូ
===C. ការិយាល័យ ===
មាន 11:

1. ការិយាល័យរដ្ឋបាល

2. ការិយាល័យសិក្សា

3. ការិយាល័យផែន​ការណ៍​-ហិរញ្ញកិច្ច

4. ការិយាល័យគ្រប់​គ្រង​សម្ភារៈឧបទ្ទេស

5. ការិយាល័យធានាគុណភាព​សិក្សា

6. ការិយាល័យសហប្រតិបត្តិការ​-ជំរុញ​គម្រោងការ

7. ការិយាល័យវិទ្យាសាស្ត្របច្ចេកវិទ្យា-បណ្តុះបណ្តាល​ក្រោយ​បរិញ្ញា

8. ការិយាល័យកិច្ច​ការ​សិស្ស-និស្សិត

9. ការិយាល័យគ្រប់​គ្រង​បុគ្គលិក

10. ការិយាល័យគ្រប់គ្រង​ការ​ប្រ​ឡង

11. ការិយាល័យត្រួតពិនិត្យ​នីតិកម្ម

===D.គណៈគ្រប់​គ្រងផ្នែក​​ផ្សេងៗ:===

មាន​ 3:

1. គណៈ​យេនឌ័រ និង​ជនជាតិ

2. គណៈ​គ្រប់គ្រង​អន្តេវាសិកដ្ឋាន

3. គណៈ​អភិវឌ្ឍន៍ប្រព័ន្ធ​បច្ចេកវិទ្យា
===E. មជ្ឈមណ្ឌល===

បច្ចុប្បន្ន​មាន មជ្ឈមណ្ឌល 11, វិទ្យាស្ថាន 1, បណ្ណាល័យ 1, ទស្សនាវដ្តីវិទ្យាសាស្ត្រ 1 និង​សាលា​អនុវត្ត​គរុកោសល្យ សហការបណ្តុះ​បណ្តាល​លើ​គ្រប់វិស័យ៖

* វិទ្យាស្ថាន​អភិវឌ្ឍធនធាន​មនុស្ស

* មជ្ឈមណ្ឌលសហការ​បណ្តុះ​បណ្តាល​អន្តរជាតិ (CiCet)

* មជ្ឈមណ្ឌលស្រាវជ្រាវវិទ្យាសាស្ត្រ ផលិត និង​បម្រើ​សេវាកម្ម(CSP)

* មជ្ឈមណ្ឌលភាសាបរទេស និង​ព័ត៌មាន​វិទ្យា Victory

* មជ្ឈមណ្ឌលសហការ​បណ្តុះ​បណ្តាល​ពីចម្ងាយ

* មជ្ឈមណ្ឌលជំនួយ​បង្កើនសមត្ថភាព​បង្ហាត់​បង្រៀន​និង​រៀន (TLC)

* មជ្ឈមណ្ឌលសហការ​បណ្តុះ​បណ្តាល​នឹង​សហគ្រិន (CTEC)

* មជ្ឈមណ្ឌលទូរគមនាគមន៍ និង​ផ្សព្វ​ផ្សាយ​សាធារណៈ

* មជ្ឈមណ្ឌលអប់រំការ​ពារ​ជាតិ និង​សន្តិសុខនិស្សិត

* មជ្ឈមណ្ឌលវិភាគ និង​ត្រួត​ពិនិត្យ

* មជ្ឈមណ្ឌលស្រាវជ្រាវទប់ទល់ការ​ប្រែ​ប្រួល​ធម្មជាតិ និង​អភិវឌ្ឍ​ន៍សហគមន៍

* មជ្ឈមណ្ឌលប្រឹក្សា​វិជ្ជាជីវៈ និងឧទ្ទេសនាមឱកាស​ការ​ងារ​និស្សិត

* សាលា​អនុវត្ត​គរុកោសល្យ

* បណ្ណាល័យ

* ទស្សនាវដ្តីវិទ្យាសាស្ត្រ
===F. សាខា===

1. សាខាយ្វៀន ហាយ

2. សាខា​កូវ​ ង៉ាង
==មើល​បន្ថែម==
{{មើល​បន្ថែម}}

==ឯកសារ​ពិគ្រោះ==

* Hoàng Thái Việt, Trần Vân Mai, Lê Văn Hùng, Nguyễn Thanh Chim, Đỗ Tuyết Khanh. ''VHI 2013 NEWSLETTERS'' (2013), The Vietnameses Heritage Institude [http://www.thevhi.org/vn/index.php?mact=News,cntnt01,detail,0&amp;cntnt01articleid=17&amp;cntnt01lang=vn_VN&amp;cntnt01returnid=59] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303210314/http://www.thevhi.org/vn/index.php?mact=News,cntnt01,detail,0&amp;cntnt01articleid=17&amp;cntnt01lang=vn_VN&amp;cntnt01returnid=59 |date=2016-03-03 }}
* Brian Dick, Ph.D,Engineering Advisor/Professor.  ''STUDY ABROAD REPORT TRA VINH UNIVERSITY - 2009'' (2009), Vancouver Island University [https://www2.viu.ca/internationalization/docs/BrianDick2009.pdf]
* Ms. Thuy (Head of the Teaching and Learning Centre, Tra Vinh University), Prof. Calvin Kalman (Professor and Principal of Science College, Concordia University). ''Teaching Methods in Science &amp; Engineering'' [http://www.cven-recv.org/activities/report-on-the-course-on-teaching-methods-in-scienc.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140828082137/http://www.cven-recv.org/activities/report-on-the-course-on-teaching-methods-in-scienc.html |date=2014-08-28 }}
* Roselynn Verwoord and Michael Wong .''UBC and Tra Vinh University: Developing a Relationship through the Instructional Skills Workshop'',on March 27, 2014. [http://ctlt.ubc.ca/2014/03/27/ubc-and-tra-vinh-university-developing-a-relationship-through-the-instructional-skills-workshop/]
* Nhan Minh Phuc, ''Improving Detection Performance of Duplicate Bug Reports Using Extended Centroid Features'',Falculty of Information Technology, Tra Vinh University, Viet Nam.[http://www.ijarcce.com/upload/2014/october/IJARCCE3H%20a%20minh%20Improving%20Detection%20Performance%20of%20Duplicate%20Bug%20Reports%20Using%20Extended%20Centroid%20Features.pdf]
* Nhan Minh Phuc.''An Approach to Detecting Duplicate Bug Reports using N-gram Features and Cluster Chrinkage Technique'',  Falculty of Information Technology, Tra Vinh University, Viet Nam.[http://www.ijsrp.org/research-paper-0514/ijsrp-p2918.pdf]
* RMIT workshop in collaboration with SISD/VASS, Tra Vinh University and UNISDR.''Sustainable Urban Development and Climate Change Adaptation in Vietnam'', Tra Vinh, 17 – 18 September 2011.[http://global-cities.info/wp-content/uploads/2012/01/TraVinh-Workshop-Report-2011.pdf]
* Diep Thanh Tung.''Additional Approaches to Assess the Vietnam Provincial Competitiveness Index (PCI)''  1.Faculty of Economics, Laws and Foreign Languages, Tra Vinh University, Vietnam. 2. Institute of Project and Regional Planning, Justus-Liebig-University,Senckenbergstrasse 3, D-35390 Giessen, Germany. [http://www.ccsenet.org/journal/index.php/ibr/article/viewFile/33176/19730] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150923201247/http://www.ccsenet.org/journal/index.php/ibr/article/viewFile/33176/19730 |date=2015-09-23 }}
* Phan Quoc Nghia.''Building OLAP Application to Exploit Database of Rice Pests'',Faculty of Engineering and Technology, Tra Vinh University, Viet Nam. [http://www.ijetae.com/files/Volume3Issue11/IJETAE_1113_21.pdf]
* Tran Dang Thinh, Nguyen Van Nguyen.''ENVIRONMENTAL MATTER IN LONG DUC INDUSTRIAL PARK IN TRAVINH PROVINCE – REAL SITUATION AND RECOMMENDATIONS'', University of Technical Education HCMC, Travinh University. [http://www.library-hcmute.tk/jspui/bitstream/1/74/1/03-09.pdf]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
* Association of Canadian Community Colleges. ''2008-2009 Annual Report - Colleges and Institutes Canada'', 1223 Michael Street North, Suite 200, Ottawa, Ontario Canada [http://www.collegesinstitutes.ca/wp-content/uploads/2014/05/annualreport2008-2009.pdf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150923205431/http://www.collegesinstitutes.ca/wp-content/uploads/2014/05/annualreport2008-2009.pdf |date=2015-09-23 }}
* Cao Hữu Hòa(1), Lê Thị Phương Ngọc(2), Nguyễn Thành Long(3).''EXISTENCE, BLOW-UP AND DECAY ESTIMATES FOR A SYSTEM OF NONLINEAR WAVE EQUATIONS ASSOCIATED WITH THE HELICAL FLOWS OF MAXWELL FLUID''. 22 pp. [http://www.hcmus.edu.vn/en/images/TapTomTatHNKhoaHoc8_DHKHTNTpHCM.pdf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130717232320/http://www.hcmus.edu.vn/en/images/TapTomTatHNKhoaHoc8_DHKHTNTpHCM.pdf |date=2013-07-17 }}
* David Han-Min Wang, Department of Accounting, Feng Chia University, Taichung, Taiwan.  Quang Linh Huynh (Corresponding author), Faculty of Economics &amp; Laws, Tra Vinh University, Tra Vinh, Vietnam  ''The Role of Corporate Governance in the Link between Management Accounting System and Firm Performance'', Accepted: April 12, 2014 Published: June 1, 2014, Asian Journal of Finance &amp; Accounting [http://www.macrothink.org/journal/index.php/ajfa/article/viewFile/5159/4376]
* Nguyễn Thị Hiếu, Ortega MA, Ko M, Marh J, Ward WS.. ''ORC4 Surrounds Extruded Chromatin in Female Meiosis.'' (2014), Student Vietnamese Education Foundation cohort 2012, Institute for Biogenesis Research, Department of Anatomy, Biochemistry &amp; Physiology, John A. Burns School of Medicine, University of Hawaii at Manoa, Honolulu, Hawaii. [http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=orc+4+surrounds+extruded+chromatin+in+female+meiosis]
* Vivienne Waller, Swinburne University of Technology, François Malherbe, Swinburne University of Technology, Ho Dac Tuc, Tra Vinh University. Green transformations at a university campus in Vietnam, 2014, Conference Proceedings. [http://www.acts.asn.au/conference-proceedings/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303191522/http://www.acts.asn.au/conference-proceedings/ |date=2016-03-03 }}

==បណ្តាញ​ត​ភ្ជាប់​ខាង​ក្រៅ==
# [http://www.tvu.edu.vn/ គេហទំព័រ​សាកលវិទ្យាល័យ​ត្រាវិញ]
# [http://rdi.tvu.edu.vn/ គេហទំព័រ វិទ្យាស្ថាន​អភិវឌ្ឍន៍​ធន​ធាន​មនុស្ស] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141111143028/http://rdi.tvu.edu.vn/ |date=2014-11-11 }}
# [http://cppc.tvu.edu.vn គេហទំព័រ​ មជ្ឈមណ្ឌល ទូរគមនាគមន៍ និង​ផ្សព្វ​ផ្សាយ​សាធារណៈ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141129110611/http://cppc.tvu.edu.vn/ |date=2014-11-29 }}
# [http://cicet.tvu.edu.vn គេហទំព័រ​ មជ្ឈមណ្ឌល សហការ​បណ្តុះ​បណ្តាល​នឹង​សហគ្រិន Cicet] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141111142542/http://cicet.tvu.edu.vn/ |date=2014-11-11 }}
# [http://daotao.tvu.edu.vn/ គេហទំព័រ​ ការិយាល័យសិក្សា]</text>
      <sha1>3fshpbba80u9dshpaeug7ps7fnugxnd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>សោមា</title>
    <ns>0</ns>
    <id>26943</id>
    <revision>
      <id>321979</id>
      <parentid>309795</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T10:15:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>142</id>
      </contributor>
      <comment>Removing [[:c:File:Statue_of_Queen_Soma.jpg|Statue_of_Queen_Soma.jpg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:GPSLeo|GPSLeo]] because: per [[:c:Commons:Deletion requests/Files uploaded by Maharaja45|]].</comment>
      <origin>321979</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13172" sha1="1lcxjjhcdpr7ssxcwkvzadbaac3qyz2" xml:space="preserve">{{Unreferenced|date=ខែកុម្ភៈ ២០១៤}}
{{Infobox monarch
| name            =ព្រះមូម៉ានាងនាគ ជាព្រះនៃស្ត្រី
| title           =[[កុរុង]]
| image           = 
| caption         =
| reign           =ប្រ.ពាក់កណ្ដាលសតវត្សទី១(ឬឆ្នាំ៦៨)-៥២ នៃ គ.ស  
| coronation      =
| full name       = 
| predecessor     =កុរុង[[មូម៉ា (រឿងនិទាន)|មូម៉ា]]
| successor       =កុរុង[[កៅណ្ឌិន្យទី១]]
| spouse          =កៅណ្ឌិន្យទី១
| issue           =
| royal house     = 
| dynasty         =[[មូម៉ាវង្ស]]
| father          = មិនស្គាល់
| mother          = 
| birth_date   = ប្រហែលដើមសតវត្សទី១
| birth_place  = នគរ[[ភ្វូណាន]] រឺ [[បុរេប្រវត្តិកម្ពុជា#ស្រីគោត្របូរណ៍|នគរគោកធ្លក]] រឺ [[បុរេប្រវត្តិកម្ពុជា#ស្រីគោត្របូរណ៍|សក្កទ្វីប]]
| death_date = ប្រហែលចុងសតវត្សទី១
| death_place  = នគរភ្វូណាន
| date of burial  =
| place of burial =
|}}
'''កុរុងសោមា''' ឬ '''លីវយី''' ឬ '''នាងនាគ''' (ប្រ.ដើមសតវត្សទី១-ប្រ.ចុងសតវត្សទី១) រជ្ជកាល (ប្រ.ពាក់កណ្ដាលសតវត្សទី១-៥២ នៃគ.ស) ជាអ្នកគ្រប់គ្រងនគរ[[ភ្វូណាន]] និងជា[[បញ្ជីព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា|ក្សត្រទីមួយនៃគោកធ្លក]] (សោយរាជ្យ រ.សតវត្សទី១)។ ព្រះនាងក៏ជាមេដឹកនាំស្រីទីមួយនៃប្រទេស[[កម្ពុជា]]ដែរ។ ព្រះនាងជាព្រះមហេសីនៃកុរុង[[កៅណ្ឌិន្យទី១]]។

==ព្រះនាម==

បើតាមឈ្មោះ ''មូម៉ា'' មានន័យថា ''កូនព្រះចន្ទ រឺ លោកខែ''។ ក្នុងអត្ថន័យនៃឈ្មោះវាហាក់ដូចជា ចង់បញ្ជាក់ពីខ្សែស្រឡាយរវាង ព្រះអាទិត្យ និង ព្រះចន្ទ។
===ពង្សាវតារ===
*ព្រះបិតាព្រះនាម មូម៉ា
**ព្រះមេល្វោ ព្រះនាម [[កៅណ្ឌិន្យទី១]]

== ព្រេងនិទានក្នុងសិលាចារឹក ==
បើតាមសិលាចារឹកនៅ[[មីសឺន]] ([[កម្ពុជាក្រោម]]) ដែលគេបានសិក្សាកំណត់ថា ចារឆ្លាក់នៅក្នុងព.ស. ៦៥៨ ព្រះ​មហា​ក្សត្រ​ខ្មែរ​ទី១ ​មាន​ព្រះ​នាមថា កៅ​ណ្ឌិន្យ។ សិលាចារឹកនោះ បានបញ្ជាក់ថាព្រះអង្គ បានទទួល​[[លំពែង​]]មួយ​ជា​ចំណង​ដៃ​ពី​ព្រាហ្មណ៍ [[អឝ្វតថាមន]] សម្រាប់​យក​ទៅ​ចោល​ផ្សង កំណត់​ទឹក​ដី ដែលត្រូវរៀបចំនគរ។ លំពែងនោះបានធ្លាក់ចំ[[នគរភ្វូណាន|នគរគោក​ធ្លក]] ឬ​ស្រុក​ខ្មែរ​សព្វ​ថ្ងៃ​នេះ​។ បន្ទាប់​មក ព្រះ​[[កៅណ្ឌិន្យទី១|កៅ​ណ្ឌិន្យ]] ត្រូវ​បាន​រៀបអភិសេកជាមួយនិង ព្រះនាងសោមា ដែលត្រូវជាបុត្រីរបស់ស្ដេច[[ភុជង្គនាគ]]។

==រឿងនិទាន==

ទឹក​ដី​នៅ​តាម​ដង​[[ទន្លេ​មេគង្គ​ភាគ​ខាង​ក្រោម]] ហើយ​និង​ក្នុង​ដែន​ដី​សណ្ដ​នៃ​ទន្លេ​នេះ បាន​ត្រូវ​ពួក​ខ្មែរ​មួយ​ក្រុម​ដែល​មាន​ជំនឿ​ទៅ​លើ​សត្វ​[[នាគ]] ឬ​ដែល​ជឿ​ថា [[បុព្វបុរស​]][[ដូនតា]]​របស់​ខ្លួន មាន​[[អម្បូរ​]]មក​ពី​ពូជ​នាគ រស់​នៅ​តាំង​ពី​យូរ​លង់​មក​ហើយ។ ឯកសារ​ចិនរបស់លោក [[ខាងថាយ]] ដែល​បាន​មក​ទស្សនា​នគរភ្វូណាននៅ​ពាក់​កណ្ដាល​សតវត្ស​ទី​៣​នៃ​[[គ្រិស្ដសករាជ]] បាន​រៀប​រាប់​ថា ប្រហែល​ជា​ក្នុង​ឆ្នាំ​៥០​នៃ​គ្រិស្ដសករាជ មាន​ជនជាតិ[[​ឥណ្ឌា]] ជា​[[ព្រាហ្មណ៍]]​ម្នាក់​ឈ្មោះ [[ហ៊ុនទៀន|ហ៊ុនធៀន]] បាន​ធ្វើ​ដំណើរ​ពី​ប្រទេស[[​ឥណ្ឌា]] តាម​កោះ​ខាង​ត្បូង​មក​អាណាចក្រភ្វូណាន។ ហេតុ​ដែល​បណ្ដាល​អោយ​ព្រាហ្មណ៍ ហ៊ុនធៀន ធ្វើ​ដំណើរ​មក​កាន់​នគរភ្វូណាននេះ ព្រោះ​យប់​មួយ​កុរុងហ៊ុនធៀន បាន​យល់​សប្ដិ​ឃើញ​ថា [[ទេវតា]]​ដែល​បី​បាច់​ថែ​រក្សា​ព្រះអង្គ បាន​ធ្វើ​អំណោយ[[​ធ្នូ​ទិព្វ​]]មួយ​ដល់​ព្រះអង្គ ហើយ​បញ្ជា​អោយ​ព្រះអង្គ​ឡើង​ជិះ​សំពៅ​ដ៏​ធំ​មួយ។ លោក[[ខាងថាយ]] បន្ត​ថា លុះ​ព្រឹក​ឡើង ព្រះអង្គ​ក៏​ធ្វើ​ដំណើរ​ទៅ​កាន់[[​ទេវស្ថាន]] ដើម្បី​ធ្វើ​សក្ការៈបូជា ស្រាប់​តែ​បាន​ឃើញ​ធ្នូ​ទិព្វ​នោះ​ដូច​សុបិន​មែន។ ដោយ​សុបិន​ឆុត​ដូច្នេះ ព្រះអង្គ​ក៏​ធ្វើ​ដំណើរ​តាម​[[សមុទ្រ]] ទៅ​កាន់​អាណាចក្រភ្វូណានតាម​ការ​ណែនាំ​របស់​ទេវតា​ក្នុង​ការ​យល់​សប្ដិ​នោះ។

មក​ដល់​នគរភ្វូណាន កុរុងហ៊ុនធៀន បាន​ពើប​ប្រយុទ្ធ​ជាមួយ​រាជិនី​នៃ​រដ្ឋ​នេះ ដែលលោកកាំងថៃ ថា​មាន​ព្រះនាម​ថា ព្រះនាងលាវយ៉េក។ ព្រះនាងលាវយ៉េក ដែល​បាន​នាំ​កំលាំង​ទ័ព​មក​វាយ​លុក​លើ​សំពៅ​កុរុងហ៊ុនធៀនមុន។ ដោយ​[[ឫទ្ធានុភាព]]​ធ្នូ​ទិព្វ ព្រះអង្គ​ក៏​ទទួល​បាន​ជ័យ​ជម្នះ​លើ​ព្រះនាង លាវយ៉េក ដែល​ជា​ម្ចាស់​ស្រុក ដោយ​ព្រះអង្គ​បាន​បាញ់​សំពៅ​របស់​ព្រះនាង​អោយ​ធ្លាយ​ពី​ម្ខាង​ទៅ​ម្ខាង។ ដោយ​ឃើញ​កុរុងហ៊ុនធៀន មាន​ឫទ្ធិ​ខ្លាំង​ពូកែ​ដូច្នោះ ព្រះនាង លាវយ៉េក ក៏​ព្រម​ចាញ់​ព្រះអង្គ ហើយ​ព្រះអង្គ​ក៏​បាន​រៀប​អភិសេក​ព្រះនាង​ជា[[អគ្គមហេសី]] តាំង​ពី​ពេល​នោះ​មក។

==ការ​បង្កើត​រាជវង្ស​ដំបូង==
អ្នក​ស្នងរាជ្យ​ត​ពី​កុរុង[[ហ៊ុនទៀន|ហ៊ុនធៀន]] គឺ​ជា​កូន​ចៅ​របស់​ព្រះអង្គ ក្នុង​នោះ​មាន​កុរុង[[ហ៊ុនផានខ្វាង|ហ៊ុនផានហួង]] ដែល​ជា​ព្រះរាជា​មួយ​អង្គ​ខ្លាំង​ពូកែ មាន​កលល្បិច​ក្នុង​ការ​ធ្វើ​សង្គ្រាម​ពង្រឹង​អំណាច​កណ្ដាល ហើយ​វាយ​ពង្រីក​អាណាចក្រ​អោយ​ធំ​ទូលាយ។ ស្ដេច​អង្គ​នេះ​សោយ​ទិវង្គត​ក្នុង​ព្រះជន្ម ៩០​ព្រះវស្សា នៅ​ដើម​សតវត្ស​ទី​៣​នៃ​គ្រិស្ដសករាជ។ ព្រះរាជបុត្រ​របស់​ព្រះអង្គ​ដែល​អ្នក​និពន្ធ​ចិន ថា​មាន​ព្រះនាម [[ផានផាន]] ត្រូវ​ជ្រើស​តាំង​អោយ​ឡើង​ស្នងរាជ្យ​បន្ត​ពី​ព្រះអង្គ។ ប៉ុន្តែ ព្រះរាជា​អង្គ​ថ្មី​នេះ បាន​ប្រគល់​កិច្ចការ​រដ្ឋ​ទាំងអស់​ទៅ​អោយ​មេ​ទ័ព​ម្នាក់​ឈ្មោះ [[ឝ្រីមារញ]] មើល​កិច្ចការ​ជំនួស។ ព្រះអង្គ​សោយរាជ្យ​បាន​តែ​បី​ឆ្នាំ​ក៏​សុគត​ទៅ។ ពួក​នាម៉ឺន​សព្វ​មុខ​មន្ត្រី ក៏​ជ្រើស​មេ​ទ័ព ឝ្រីមារញ អោយ​ឡើង​សោយរាជ្យ។
===រាជពង្សាវលី===
*លីវយី និង ហ៊ុនទៀន មានបុត្រ មិនស្គាល់?
** អាចជាព្រះនត្តា រឺ ព្រះរាជបុត្រស្នងតពីព្រះរាជបុត្រផ្សេងទៀត '''ហ៊ុនផានហួង''' រឺ អាច ជា '''ផានហួងហ៊ុន''' រឺ '''ផានហួងវម៌្ម''' សោយរាជ្យបន្ត ប្រហែលចុះពីហ៊ុនទៀន ពីររជ្ជកាល រឺ មួយរជ្ជកាល

==ឯកសារយោង==
*ឯកសារចិន
*ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ដោយលោកស្រី ត្រឹង ងារ
*ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរដោយបណ្ឌិតរស់ ចន្ទ្រាបុត្រ
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ក្សត្រខ្មែរក្នុងរឿងនិទាន]][[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ក្សត្រនៃនគរភ្វូណាន]][[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ក្សត្រនៃវ្យាធបុរ]]


{{s-start}}
{{s-bef|before=[[សោម (រឿងនិទាន)|សោម]]}}
{{s-ttl|title=[[ភ្វូណាន#អាណាចក្រភ្វូណាន៖ សតវត្សទី២-៧|កុរុងភ្វូណាន]] រឺ [[វ្យាធបុរ]]|years=}}
{{s-aft|after=កុរុង[[កៅណ្ឌិន្យទី១]]}}
{{s-end}}
[[Category:ក្សត្រសតវត្សទី១នៅអាស៊ី]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ក្សត្រខ្មែរក្នុងរឿងនិទាន]][[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ក្សត្រនៃនគរភ្វូណាន]][[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ក្សត្រីនៃវ្យាធបុរ]]
{{Cambodia-stub}}</text>
      <sha1>1lcxjjhcdpr7ssxcwkvzadbaac3qyz2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ហ្វ្រេង្ស ផ្លយរ៉ាយស៍</title>
    <ns>0</ns>
    <id>34384</id>
    <revision>
      <id>321946</id>
      <parentid>317634</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T07:46:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>32568</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>321946</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="97858" sha1="cb4e894th1im35x62cmp0ujqfsa7ea2" xml:space="preserve">{{មិនមែនភាសាខ្មែរ}}
[[រូបភាព:Frank_Lloyd_Wright_portrait.jpg|thumb| ហ្វ្រេង្ស ផ្លយរ៉ាយស៍]]

'''Frank Lloyd Wright''' (ឈ្មោះកំណើត '''Frank Lincoln Wright''', មិថុនា 8, 1867 – មេសា 9, 1959) ជា [[ស្ថាបត្យករ]]​ ជនជាតិអាមេរិចកាំង, អ្នកតុបតែងលម្អផ្នែកខាងក្នុង, អ្នកនិពន្ធ, និងជាអ្នកអប់រំ, គាត់បានឌីហ្សាញរចនាសម្ព័ន្ធ អគារ ជាង១០០០ ក្នុងនោះ៥៣២ប្រភេទ ទទួលបានជោគជ័យជាស្ថាពរ។ រ៉ាយស៍ ជឿថា រចនាសម្ព័ន្ធសំណង់អគារទាំងនោះ វានឹងធ្វើឲ្យមានភាពសុខដុមរម្យនាជាមួយមនុស្សលោក និងបរិស្ថាន។ ក្នុងភាសាទស្សនៈវិជ្ជាគាត់ហៅការឌីហ្សាញនេះថា organic architecture។ ទស្សនៈនេះគឺជាឧទាហរណ៍ពិេសសមួយរបស់  Fallingwater (1935) ដែលបានហៅថា &quot;the best all-time work of American architecture&quot;.&lt;ref name=&quot;Brewster&quot;&gt;&lt;cite class=&quot;citation news&quot;&gt;Brewster, Mike (July 28, 2004). &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; រ៉ាយស៍ ក៏ជាអ្នកដឹកនាំចលនាការវិវត្តន៍ស្ថាបត្យកម្ម និងការវិវត្តន៍ផ្ទះសម្បែកប្រភេទUsonian​ នៅក្នុងសាលា Prairie School ដែរ។ ទស្សនៈតែមួយគត់របស់គាត់ គឺធ្វើយ៉ាងណាឲ្យនគរូបនីយកម្មរបស់ សហរដ្ឋអាមេរិច រីកចំរើន។ ក្នុងសម័យកាល នៃការបង្កើតថ្មី របស់គាត់ គឺមានរយៈពេលលើសពី៧០ឆ្នាំឯណោះ។ 

គាត់បានសិក្សាលើគម្រោងបង្កើតថ្មី ប្រកបដោយភាពច្នៃប្រឌិត ក្នុងនោះមានដូចជា៖ អគារការិយាល័យ, វិហារសាសនា (គ្រីស្ទ), សាលារៀន, អគារខ្ពស់ៗ, សណ្ឋាគារ និងសារៈមន្ទីរជាដើម។ គាត់តែងតែឌីហ្សាញផ្នែកខាងដើមនៃអគាររបស់គាត់ជានិច្ច ដូចជា៖ គ្រឿងសង្ហារឹម និង stained glass។ គាត់ក៏បានសរសេរសៀវភៅ២០ក្បាលដែរ និងមានអត្ថបទជាច្រើនផ្សេងទៀត ហើយក៏ជាសាស្ត្រាចារ្យដ៏ល្បីឈ្មោះនៅ សហរដ្ឋអាេមរិច និងអឺរ៉ុបដែរ។ ជីវិតរបស់គាត់ គឺពោរពេញដោយភាពស្រស់ស្រាយ និងអ្វីដែលគួរឲ្យចាប់អារម្មណ៍គឺត្រង់ អគ្គីភ័យឆ្នាំ១៩១៤ និងឃាតកម្មនៅក្នុង Taliesin studio របស់គាត់ជាដើម។ ភាពល្បីរន្ទឺនៃកេរ្ត៏ឈ្មោះ នៅក្នុងជីវិតរបស់គាត់ គឺកាលពីឆ្នាំ១៩៩១ នៅពេល វិទ្យាស្ថានស្ថាបត្យករអាមេរិច  American Institute of Architects  បានទទួលស្គាល់ថាគាត់ជា ស្ថាបត្យករអាមេរិចអស្ចារ្យជាងគេគ្រប់ជំនាន់ &quot;the greatest American architect of all time&quot;.&lt;ref name=&quot;Brewster&quot;&gt;&lt;cite class=&quot;citation news&quot;&gt;Brewster, Mike (July 28, 2004). &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

== ជីវប្រវត្តិ{{Anchor| Biography}} ==
Frank Lloyd Wright was born Frank Lincoln Wright in the farming town of Richland Center, Wisconsin, United States, in 1867. His father, William Carey Wright (1825–1904), was a locally admired orator, music teacher, occasional lawyer, and itinerant minister. William Wright met and married Anna Lloyd Jones (1838/39 – 1923), a county school teacher, the previous year when he was employed as the superintendent of schools for Richland County. Originally from Massachusetts, William Wright had been a Baptist minister, but he later joined his wife's family in the Unitarian faith. Anna was a member of the large, prosperous and well-known Lloyd Jones family of Unitarians, who had emigrated from [[វ៉ែល|Wales]] to Spring Green, Wisconsin. One of Anna's brothers was Jenkin Lloyd Jones, who would become an important figure in the spread of the Unitarian faith in the Western United States. Both of Wright's parents were strong-willed individuals with idiosyncratic interests that they passed on to him. According to his biography, his mother declared when she was expecting that her first child would grow up to build beautiful buildings. She decorated his nursery with engravings of English cathedrals torn from a periodical to encourage the infant's ambition.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Frank Lloyd Wright: A Biography|last=Secrest|first=Meryle|publisher=University of Chicago Press|year=1998|page=58}}&lt;/ref&gt; The family moved to Weymouth, Massachusetts, in 1870 for William to minister a small congregation.

In 1876, Anna visited the Centennial Exhibition in [[ភីឡាដេលផ្យា|Philadelphia]] and saw an exhibit of educational blocks created by Friedrich Wilhelm August Fröbel. The blocks, known as Froebel Gifts, were the foundation of his innovative kindergarten curriculum. A trained teacher, Anna was excited by the program and bought a set of blocks for her family. Young Wright spent much time playing with the blocks. These were geometrically shaped and could be assembled in various combinations to form three-dimensional compositions. This is how Wright described, in his autobiography, the influence of these exercises on his approach to design: &quot;For several years I sat at the little Kindergarten table-top&amp;nbsp;... and played&amp;nbsp;... with the cube, the sphere and the triangle—these smooth wooden maple blocks&amp;nbsp;... All are in my fingers to this day&amp;nbsp;...&quot;&lt;ref&gt;Alofsin, Anthony (1993). &lt;/ref&gt; Many of Wright's buildings are notable for their geometrical clarity.

The Wright family struggled financially in Weymouth and returned to Spring Green, Wisconsin, where the supportive Lloyd Jones clan could help William find employment. They settled in Madison, where William taught music lessons and served as the secretary to the newly formed Unitarian society. Although William was a distant parent, he shared his love of music, especially the works of Johann Sebastian Bach, with his children.

Soon after Wright turned 14, his parents separated. Anna had been unhappy for some time with William's inability to provide for his family and asked him to leave. The divorce was finalized in 1885 after William sued Anna for lack of physical affection. William left Wisconsin after the divorce and Wright claimed he never saw his father again.&lt;ref&gt;''An Autobiography,'' by Frank Lloyd Wright, Duell, Sloan and Pearce, New York City, 1943, p. 51&lt;/ref&gt; At this time he changed his middle name from Lincoln to Lloyd in honor of his mother's family, the Lloyd Joneses. As the only male left in the family, Wright assumed financial responsibility for his mother and two sisters.

== ការសិក្សា និង ការងារ (1885–1888){{Anchor| Education and first Chicago years}} ==
Wright attended Madison High School, but there is no evidence he ever graduated.&lt;ref&gt;''Frank Lloyd Wright: A Biography,'' by Meryle Secrest, University of Chicago Press, 1992, p.72&lt;/ref&gt; He was admitted to the University of Wisconsin–Madison as a special student in 1886. There he joined Phi Delta Theta fraternity,&lt;ref&gt;[http://www.phideltatheta.org/index.php?option=com_content&amp;task=view&amp;id=16&amp;Itemid=161 Phi Delta Theta list of Famous Phis, accessed on May 26. 2008]&lt;/ref&gt; took classes part-time for two semesters, and worked with a professor of civil engineering, Allan D. Conover.&lt;ref&gt;''Frank Lloyd Wright: A Biography,'' by Meryle Secrest, p. 82&lt;/ref&gt;
.
In 1887, Wright left the school without taking a degree (although he was granted an honorary Doctorate of Fine Arts from the University in 1955) and arrived in Chicago in search of employment. As a result of the devastating Great Chicago Fire of 1871 and recent population boom, new development was plentiful in the city. He later recalled that his first impressions of Chicago were that of grimy neighborhoods, crowded streets, and disappointing architecture, yet he was determined to find work. Within days, and after interviews with several prominent firms, he was hired as a draftsman with the architectural firm of Joseph Lyman Silsbee.&lt;ref name=&quot;Wright&quot;&gt;&lt;cite class=&quot;citation book&quot; id=&quot;CITEREFWright2005&quot;&gt;Wright, Frank Lloyd (2005). &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; Wright previously collaborated with Silsbee—accredited as the draftsman and the construction supervisor—on the 1886 Unity Chapel for Wright's family in Spring Green, Wisconsin.&lt;ref name=&quot;FLWF&quot;&gt;&lt;cite class=&quot;citation web&quot;&gt;[http://www.franklloydwright.org/fllwf_web_091104/Biography.html &quot;A brief Biography&quot;]. &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;
While with the firm, he also worked on two other family projects: All Souls Church in Chicago for his uncle, Jenkin Lloyd Jones, and the Hillside Home School I in Spring Green for two of his aunts.&lt;ref name=&quot;OGorman&quot;&gt;&lt;cite class=&quot;citation book&quot; id=&quot;CITEREFO.27Gorman2004&quot;&gt;O'Gorman, Thomas J. (2004). &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; Other draftsmen who worked for Silsbee in 1887 included future architects Cecil Corwin, George W. Maher, and George G. Elmslie. Wright soon befriended Corwin, with whom he lived until he found a permanent home.

In his autobiography, Wright recounts that he also had a short stint in another Chicago architecture office. Feeling that he was underpaid for the quality of his work for Silsbee (at $8 a week), the young draftsman quit and found work as a designer at the firm of Beers, Clay, and Dutton. However, Wright soon realized that he was not ready to handle building design by himself; he left his new job to return to Joseph Silsbee—this time with a raise in salary.&lt;ref&gt;{{Harvard citation no brackets|Wright|2005|p=69}}&lt;/ref&gt;

Although Silsbee adhered mainly to Victorian and revivalist architecture, Wright found his work to be more &quot;gracefully picturesque&quot; than the other &quot;brutalities&quot; of the period.&lt;ref&gt;{{Harvard citation no brackets|Wright|2005|p=66}}&lt;/ref&gt; Still, Wright aspired for more progressive work. After less than a year had passed in Silsbee's office, Wright learned that the Chicago firm of Adler &amp; Sullivan was &quot;looking for someone to make the finish drawings for the interior of the Auditorium Building&quot;.&lt;ref&gt;{{Harvard citation no brackets|Wright|2005|p=83}}&lt;/ref&gt; Wright demonstrated that he was a competent impressionist of Louis Sullivan's ornamental designs and two short interviews later, was an official apprentice in the firm.&lt;ref&gt;{{Harvard citation no brackets|Wright|2005|p=86}}&lt;/ref&gt;

== Adler &amp; Sullivan (1888–1893){{Anchor| Adler &amp; Sullivan}} ==
Wright did not get along well with Sullivan's other draftsmen; he wrote that several violent altercations occurred between them during the first years of his apprenticeship. For that matter, Sullivan showed very little respect for his employees as well.&lt;ref&gt;{{Harvard citation no brackets|Wright|2005|pp=89–94}}&lt;/ref&gt; In spite of this, &quot;Sullivan took [Wright] under his wing and gave him great design responsibility.&quot; As an act of respect, Wright would later refer to Sullivan as ''Lieber Meister'' (German for &quot;Dear Master&quot;).&lt;ref name=&quot;Tafel&quot;&gt;&lt;cite class=&quot;citation book&quot; id=&quot;CITEREFTafel1985&quot;&gt;Tafel, Edgar (1985). &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; He also formed a bond with office foreman Paul Mueller. Wright would later engage Mueller to build several of his public and commercial buildings between 1903 and 1923.&lt;ref name=&quot;Saint&quot;&gt;&lt;cite class=&quot;citation journal&quot;&gt;Saint, Andrew (May 2004). &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;
[[ឯកសារ:Frank_Lloyd_Wright_Home_and_Studio_(west_side_zoom).JPG|រូបភាពតូច|Wright's home in Oak Park, Illinois]]
On June 1, 1889, Wright married his first wife, Catherine Lee &quot;Kitty&quot; Tobin (1871–1959). The two had met around a year earlier during activities at All Souls Church. Sullivan did his part to facilitate the financial success of the young couple by granting Wright a five-year employment contract. Wright made one more request: &quot;Mr. Sullivan, if you want me to work for you as long as five years, couldn't you lend me enough money to build a little house?&quot;&lt;ref name=&quot;Wright 2005, p. 97&quot;&gt;{{Harvard citation no brackets|Wright|2005|p=97}}&lt;/ref&gt; With Sullivan's $5,000 loan, Wright purchased a lot at the corner of Chicago and Forest Avenues in the suburb of Oak Park. The existing Gothic Revival house was given to his mother, while a compact Shingle style house was built alongside for Wright and Catherine.&lt;ref name=&quot;Weil&quot;&gt;&lt;cite class=&quot;citation book&quot;&gt;Frank Lloyd Wright Preservation Trust (2001).  &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

According to an 1890 diagram of the firm's new, 17th floor space atop the Auditorium Building, Wright soon earned a private office next to Sullivan's own.&lt;ref name=&quot;Saint&quot;&gt;&lt;cite class=&quot;citation journal&quot;&gt;Saint, Andrew (May 2004). &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; However, that office was actually shared with friend and draftsman George Elmslie, who was hired by Sullivan at Wright's request.&lt;ref name=&quot;Gebhard&quot;&gt;&lt;cite class=&quot;citation book&quot;&gt;Gebhard, David; Patricia Gebhard (2006). &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; Wright had risen to head draftsman and handled all residential design work in the office. As a general rule, Adler &amp; Sullivan did not design or build houses, but they obliged when asked by the clients of their important commercial projects. Wright was occupied by the firm's major commissions during office hours, so house designs were relegated to evening and weekend overtime hours at his home studio. He would later claim total responsibility for the design of these houses, but careful inspection of their architectural style and accounts from historian Robert Twombly suggest that it was Sullivan who dictated the overall form and motifs of the residential works; Wright's design duties were often reduced to detailing the projects from Sullivan's sketches.&lt;ref name=&quot;Gebhard&quot;&gt;&lt;cite class=&quot;citation book&quot;&gt;Gebhard, David; Patricia Gebhard (2006). &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; During this time, Wright worked on Sullivan's bungalow (1890) and the James A. Charnley bungalow (1890) both in Ocean Springs, Mississippi, the Berry-MacHarg House (1891) and Louis Sullivan's House (1892) both in Chicago, and the most noted 1891 James A. Charnley House also in Chicago. Of the five collaborations, only the two commissions for the Charnley family still stand.&lt;ref&gt;{{Harvard citation no brackets|Wright|2005|p=100}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Lind&quot;&gt;&lt;cite class=&quot;citation book&quot;&gt;Lind, Carla (1996). &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;
[[ឯកសារ:Oak_Park_Il_Walter_Gale_House4.jpg|រូបភាពតូច|The Walter Gale House (1893) is Queen Anne in style yet features window bands and a cantilevered porch roof which hint at Wright's developing aesthetics]]
Despite Sullivan's loan and overtime salary, Wright was constantly short on funds. Wright admitted that his poor finances were likely due to his expensive tastes in wardrobe and vehicles, and the extra luxuries he designed into his house. To supplement his income and repay his debts, Wright accepted independent commissions for at least nine houses. These &quot;bootlegged&quot; houses, as he later called them, were conservatively designed in variations of the fashionable Queen Anne and Colonial Revival styles. Nevertheless, unlike the prevailing architecture of the period, each house emphasized simple geometric massing and contained features such as bands of horizontal windows, occasional cantilevers, and open floor plans which would become hallmarks of his later work. Eight of these early houses remain today including the Thomas Gale, Robert P. Parker House, George Blossom, and Walter Gale houses.&lt;ref&gt;{{Harvard citation no brackets|O'Gorman|2004|pp=38–54}}&lt;/ref&gt;

As with the residential projects for Adler &amp; Sullivan, he designed his bootleg houses on his own time. Sullivan knew nothing of the independent works until 1893, when he recognized that one of the houses was unmistakably a Frank Lloyd Wright design. This particular house, built for Allison Harlan, was only blocks away from Sullivan's townhouse in the Chicago community of Kenwood. Aside from the location, the geometric purity of the composition and balcony tracery in the same style as the Charnley House likely gave away Wright's involvement. Since Wright's five-year contract forbade any outside work, the incident led to his departure from Sullivan's firm.&lt;ref name=&quot;Lind&quot;&gt;&lt;cite class=&quot;citation book&quot;&gt;Lind, Carla (1996). &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; A variety of stories recount the break in the relationship between Sullivan and Wright; even Wright later told two different versions of the occurrence. In ''An Autobiography'', Wright claimed that he was unaware that his side ventures were a breach of his contract. When Sullivan learned of them, he was angered and offended; he prohibited any further outside commissions and refused to issue Wright the deed to his Oak Park house until after he completed his five years. Wright could not bear the new hostility from his master and thought the situation was unjust. He &quot;threw down [his] pencil and walked out of the Adler and Sullivan office never to return.&quot; Dankmar Adler, who was more sympathetic to Wright's actions, later sent him the deed.&lt;ref&gt;{{Harvard citation no brackets|Wright|2005|p=101}}&lt;/ref&gt; On the other hand, Wright told his Taliesin apprentices (as recorded by Edgar Tafel) that Sullivan fired him on the spot upon learning of the Harlan House. Tafel also accounted that Wright had Cecil Corwin sign several of the bootleg jobs, indicating that Wright was aware of their illegal nature.&lt;ref name=&quot;Lind&quot;&gt;&lt;cite class=&quot;citation book&quot;&gt;Lind, Carla (1996). &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Harvard citation no brackets|Tafel|1985|p=41}}&lt;/ref&gt; Regardless of the correct series of events, Wright and Sullivan did not meet or speak for twelve years.

== Transition and experimentation (1893–1900) ==
After leaving Louis Sullivan's firm, Wright established his own practice on the top floor of the Sullivan designed Schiller Building (1892, demolished 1961) on Randolph Street in Chicago. Wright chose to locate his office in the building because the tower location reminded him of the office of Adler &amp; Sullivan. Although Cecil Corwin followed Wright and set up his architecture practice in the same office, the two worked independently and did not consider themselves partners.&lt;ref&gt;{{Harvard citation no brackets|Wright|2005|p=112}}&lt;/ref&gt; Within a year, Corwin decided that he did not enjoy architecture and journeyed east to find a new profession.&lt;ref&gt;{{Harvard citation no brackets|Wright|2005|pp=118–119}}&lt;/ref&gt;

With Corwin gone, Wright moved out of the Schiller Building and into the nearby and newly completed Steinway Hall Building. The loft space was shared with Robert C. Spencer, Jr., Myron Hunt, and Dwight H. Perkins.&lt;ref&gt;{{Harvard citation no brackets|Wright|2005|p=119}}&lt;/ref&gt; These young architects, inspired by the Arts and Crafts Movement and the philosophies of Louis Sullivan, formed what would become known as the Prairie School.&lt;ref name=&quot;Brooks&quot;&gt;&lt;cite class=&quot;citation web&quot;&gt;Brooks, H. Allen (2005). &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; They were joined by Perkins apprentice, Marion Mahony, who in 1895 transferred to Wright's team of drafters and took over production of his presentation drawings and watercolor renderings. Mahony, the third woman to be licensed as an architect in Illinois and one of the first licensed female architects in the U.S., also designed furniture, leaded glass windows, and light fixtures, among other features, for Wright's houses.&lt;ref name=&quot;Cassidy&quot;&gt;&lt;cite class=&quot;citation web&quot;&gt;Cassidy, Victor M. (October 21, 2005). &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;MIT&quot;&gt;&lt;cite class=&quot;citation web&quot;&gt;[http://web.mit.edu/museum/chicago/griffin.html &quot;Marion Mahony Griffin (1871–1962)&quot;]. &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; Between 1894 and the early 1910s, several other leading Prairie School architects and many of Wright's future employees launched their careers in the offices of Steinway Hall.
[[ឯកសារ:William_H._Winslow_House_Front_Facade.jpg|រូបភាពតូច|William H. Winslow House (1893) in River Forest, Illinois]]
Wright's projects during this period followed two basic models. On one hand, there was his first independent commission, the Winslow House, which combined Sullivanesque ornamentation with the emphasis on simple geometry and horizontal lines that is typical in Wright houses. The Francis Apartments (1895, demolished 1971), Heller House (1896), Rollin Furbeck House (1897), and Husser House (1899, demolished 1926) were designed in the same mode. For more conservative clients, Wright conceded to design more traditional dwellings. These included the Dutch Colonial Revival style Bagley House (1894), Tudor Revival style Moore House I (1895), and Queen Anne style Charles E. Roberts House (1896).&lt;ref&gt;{{Harvard citation no brackets|O'Gorman|2004|pp=56–109}}&lt;/ref&gt; As an emerging architect, Wright could not afford to turn down clients over disagreements in taste, but even his most conservative designs retained simplified massing and occasional Sullivan inspired details.&lt;ref&gt;{{Harvard citation no brackets|Wright|2005|p=116}}&lt;/ref&gt;

Soon after the completion of the Winslow House in 1894, Edward Waller, a friend and former client, invited Wright to meet Chicago architect and planner Daniel Burnham. Burnham had been impressed by the Winslow House and other examples of Wright's work; he offered to finance a four-year education at the École des Beaux-Arts and two years in Rome. To top it off, Wright would have a position in Burnham's firm upon his return. In spite of guaranteed success and support of his family, Wright declined the offer. Burnham, who had directed the classical design of the World's Columbian Exposition was a major proponent of the Beaux Arts movement, thought that Wright was making a foolish mistake. Yet for Wright, the classical education of the École lacked creativity and was altogether at odds with his vision of modern American architecture.&lt;ref&gt;{{Harvard citation no brackets|Wright|2005|pp=114–116}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Goldberger&quot;&gt;&lt;cite class=&quot;citation web&quot;&gt;Goldberger, Paul (March 9, 2009). &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;
[[ឯកសារ:Frank_LLoyd_Wright_Studio_Chicago_Frontage.jpg|រូបភាពតូច|Wright's studio (1898) viewed from Chicago Avenue]]
[[ឯកសារ:Nathan_G._Moore_house_(1895),_Oak_Park,_IL,_rear.JPG|រូបភាពតូច|Nathan G. Moore House (1895), Oak Park, Illinois]]
Wright relocated his practice to his home in 1898 in order to bring his work and family lives closer. This move made further sense as the majority of the architect's projects at that time were in Oak Park or neighboring River Forest. The past five years had seen the birth of three more children — Catherine in 1894, David in 1895, and Frances in 1898 — prompting Wright to sacrifice his original home studio space for additional bedrooms. Thus, moving his work space necessitated his design and construction of an expansive studio addition to the north of the main house. The space, which included a hanging balcony within the two story drafting room, was one of Wright's first experiments with innovative structure. The studio was a poster for Wright's developing aesthetics and would become the laboratory from which the next ten years of architectural creations would emerge.&lt;ref&gt;Frank Lloyd Wright Preservation Trust 2001, pp. 6–9.&lt;/ref&gt; The renovation included a playroom with high vaulted ceilings for his children. The fireplace takes up the majority of one wall of the playroom. A skylight at the top of the arc runs almost the length of the room. Made of Roman brick, the fireplace lies below a mural from the story &quot;The Fisherman and the Genie&quot; from ''Arabian Nights'' created by the artist Charles Corwin. Wright believed that the fireplace was an integral architectural feature within the home, often calling the hearth the heart of the home.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.flwright.org/researchexplore/homeandstudio|title=Frank Lloyd Wright Home and Studio {{!}} Frank Lloyd Wright Trust|access-date=2016-03-05|accessdate=2016-03-05}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Jackson-Forsberg|first=Eric|date=September 2012|title=Framing the Hearth: Wright's Fireplace Surrounds|url=|journal=Journo Portfolio|access-date=|accessdate=}}&lt;/ref&gt;

== Prairie houses ==
By 1901, Wright had completed about 50 projects, including many houses in Oak Park. As his son John Lloyd Wright wrote: &lt;blockquote class=&quot;&quot;&gt; &quot;William Eugene Drummond, Francis Barry Byrne, Walter Burley Griffin, Albert Chase McArthur, Marion Mahony, Isabel Roberts and George Willis were the draftsmen. Five men, two women. They wore flowing ties, and smocks suitable to the realm. The men wore their hair like Papa, all except Albert, he didn't have enough hair. They worshiped Papa! Papa liked them! I know that each one of them was then making valuable contributions to the pioneering of the modern American architecture for which my father gets the full glory, headaches and recognition today!&quot;&lt;ref&gt;''My Father: Frank Lloyd Wright,'' by John Lloyd Wright; 1992; page 35&lt;/ref&gt;&lt;/blockquote&gt;Between 1900 and 1901, Frank Lloyd Wright completed four houses which have since been identified as the onset of the &quot;Prairie style&quot;. Two, the Hickox and Bradley Houses, were the last transitional step between Wright's early designs and the Prairie creations.&lt;ref name=&quot;Clayton&quot;&gt;&lt;cite class=&quot;citation book&quot;&gt;Clayton, Marie (2002). &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; Meanwhile, the Thomas House and Willits House received recognition as the first mature examples of the new style.&lt;ref name=&quot;Sommer&quot;&gt;&lt;cite class=&quot;citation book&quot;&gt;Sommer, Robin Langley (1997). &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Harvard citation no brackets|O'Gorman|2004|p=134}}&lt;/ref&gt; At the same time, Wright gave his new ideas for the American house widespread awareness through two publications in the ''Ladies' Home Journal''. The articles were in response to an invitation from the president of Curtis Publishing Company, Edward Bok, as part of a project to improve modern house design. Bok also extended the offer to other architects, but Wright was the sole responder. &quot;A Home in a Prairie Town&quot; and &quot;A Small House with Lots of Room in it&quot; appeared respectively in the February and July 1901 issues of the journal. Although neither of the affordable house plans were ever constructed, Wright received increased requests for similar designs in following years.&lt;ref name=&quot;Clayton&quot;&gt;&lt;cite class=&quot;citation book&quot;&gt;Clayton, Marie (2002). &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

Wright's residential designs were known as &quot;prairie houses&quot; because the designs complemented the land around Chicago. These houses featured extended low buildings with shallow, sloping roofs, clean sky lines, suppressed chimneys, overhangs and terraces all using unfinished materials. The houses are credited with being the first examples of the &quot;open plan&quot;. Windows whenever possible are long, and low, allowing a connection between the interior and nature, outside, that was new to western architecture and reflected the influence of Japanese architecture on Wright. The manipulation of interior space in residential and public buildings are hallmarks of his style.

Public buildings in the Prairie style include Unity Temple, the home of the Unitarian Universalist congregation in Oak Park. As a lifelong Unitarian and member of Unity Temple, Wright offered his services to the congregation after their church burned down in 1905. The community agreed to hire him and he worked on the building from 1905 to 1909. Wright later said that Unity Temple was the edifice in which he ceased to be an architect of structure, and became an architect of space. Many architects consider it the world's first modern building, because of its unique construction of only one material: reinforced concrete. This would become a hallmark of the modernists who followed Wright, such as Mies van der Rohe, and even some post-modernists, such as Frank Gehry.
[[ឯកសារ:Arthur_Heurtley_House_(1902),_Oak_Park,_IL.JPG|រូបភាពតូច|Arthur Heurtley House (1902), Oak Park, IL]]
[[ឯកសារ:Darwin_D._Martin_House.jpg|ធ្វេង|រូបភាពតូច|Darwin D. Martin House, Buffalo, New York]]
[[ឯកសារ:Taliesin600.jpg|រូបភាពតូច|Hillside Home School, 1902, Taliesin, Spring Green, Wisconsin]]
Many examples of this work are in Buffalo, New York as a result of a friendship between Wright and Darwin D. Martin, an executive of the Larkin Soap Company. In 1902, the Larkin Company decided to build a new administration building. Wright came to Buffalo and designed not only the Larkin Administration Building (completed in 1904, demolished in 1950), but also homes for three of the company's executives including the Darwin D. Martin House in 1904, and later, their summer residence, the Graycliff Estate, also designed for Darwin D. Martin and his wife, Isabelle.

Other Wright houses considered to be masterpieces of the late Prairie Period (1907–2000) are the Frederick Robie House in Chicago and the Avery and Queene Coonley House in Riverside, Illinois. The Robie House, with its soaring, cantilevered roof lines, supported by a 110-foot-long (34 m) channel of steel, is the most dramatic. Its living and dining areas form virtually one uninterrupted space. This building had a profound influence on young European architects after World War I and is sometimes called the &quot;cornerstone of modernism&quot;. However, Wright's work was not known to European architects until the publication of the Wasmuth Portfolio.

== Midlife controversy and architecture ==

=== ការបោះបង់ចោលគ្រួសារ{{Anchor| Europe and personal troubles}} ===
[[ឯកសារ:Taliesin-aerial-600.jpg|រូបភាពតូច|Aerial photo of Taliesin, Spring Green, Wisconsin]]
Local gossips noticed Wright's flirtations, and he developed a reputation in Oak Park as a man-about-town. His family had grown to six children, but Wright was not paternal and he relied on his wife Catherine to care for them. In 1903, Wright designed a house for Edwin Cheney, a neighbor in Oak Park, and immediately took a liking to Cheney's wife, Mamah Borthwick Cheney. Mamah Cheney was a modern woman with interests outside the home. She was an early feminist and Wright viewed her as his intellectual equal. The two fell in love, and they became the talk of the town, as they often could be seen taking rides in Wright's automobile through Oak Park. Wright's wife, Kitty, sure that this attachment would fade as the others had, refused to grant him a divorce. Mamah had to live in Europe for two years in order to obtain a divorce from Edwin on the grounds of desertion.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Frank Lloyd Wright: A Biography|last=Secrest|first=Meryle|page=207}}&lt;/ref&gt;

In 1909, even before the Robie House was completed, Wright and Mamah Cheney went together to Europe, leaving their own spouses and children behind. By this point Wright &quot;rejected&quot; the Prairie Style single-family house model of the upper-middle class, and hoped to work on more democratic architecture.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=The architecture of Frank Lloyd Wright : a complete catalog|last=Storrer|first=William Allin|date=2007|publisher=University of Chicago Press|isbn=0226776204|edition=Updated 3rd|location=Chicago|page=xvii}}&lt;/ref&gt; He was not getting larger commissions for commercial or public buildings, which frustrated him.

What drew Wright to Europe was the chance to publish a portfolio of his work with Berlin publisher Ernst Wasmuth.&lt;ref&gt;''Frank Lloyd Wright: A Biography,'' by Meryle Secrest, Alfred A. Knopf, 1993, p. 202&lt;/ref&gt; The resulting two volumes, titled ''Studies and Executed Buildings of Frank Lloyd Wright'', were published in 1911 in two editions, creating the first major exposure of Wright's work in Europe. The work contained more than 100 lithographs of Wright's designs and was commonly known as the Wasmuth Portfolio.

Wright remained in Europe for almost a year and set up home first in Florence, Italy — where he lived with his eldest son Lloyd — and later in Fiesole, Italy where he lived with Mamah. During this time, Edwin Cheney granted Mamah a divorce, though Kitty still refused to grant one to her husband. After Wright returned to the United States in October 1910, he persuaded his mother to buy land for him in Spring Green, Wisconsin. The land, bought on April 10, 1911, was adjacent to land held by his mother's family, the Lloyd-Joneses. Wright began to build himself a new home, which he called Taliesin, by May 1911. The recurring theme of Taliesin also came from his mother's side: Taliesin in Welsh mythology was a poet, magician, and priest. The family motto was ''Y Gwir yn Erbyn y Byd'' which means &quot;The Truth Against the World&quot;; it was created by Iolo Morgannwg who also had a son called Taliesin, and the motto is still used today as the cry of the druids and chief bard of the Eisteddfod in Wales.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.unitychapel.org/home_country.htm|title=Home Country|publisher=Unitychapel.org|date=July 1, 2005|access-date=October 16, 2009|accessdate=October 16, 2009|archivedate=ធ្នូ 28, 2005|archiveurl=https://web.archive.org/web/20051228212826/http://www.unitychapel.org/home_country.htm|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

=== Catastrophe at Taliesin studio ===
On August 15, 1914, while Wright was working in Chicago, Julian Carlton, a male servant from Barbados who had been hired several months earlier, set fire to the living quarters of Taliesin and murdered seven people with an axe as the fire burned.&lt;ref name=&quot;bbccarlton&quot;/&gt; The dead included Mamah; her two children, John and Martha; a gardener; a draftsman named Emil Brodelle; a workman; and another workman's son. Two people survived the mayhem, one of whom, William Weston, helped to put out the fire that almost completely consumed the residential wing of the house. Carlton swallowed hydrochloric acid immediately following the attack in an attempt to kill himself.&lt;ref name=&quot;bbccarlton&quot;/&gt; He was nearly lynched on the spot, but was taken to the Dodgeville jail.&lt;ref name=&quot;bbccarlton&quot;&gt;&lt;cite class=&quot;citation news&quot;&gt;[http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/wales/1110359.stm &quot;Mystery of the murders at Taliesin&quot;]. &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; Carlton died from starvation seven weeks after the attack, despite medical attention.&lt;ref name=&quot;bbccarlton&quot;/&gt;

=== Divorce and further troubles ===
In 1922, Kitty Wright finally granted Wright a divorce. Under the terms of the divorce, Wright was required to wait one year before he could marry his then-partner, Maude &quot;Miriam&quot; Noel. In 1923, Wright's mother, Anna (Lloyd Jones) Wright, died. Wright wed Miriam Noel in November 1923, but her addiction to morphine led to the failure of the marriage in less than one year. In 1924, after the separation but while still married, Wright met Olga (Olgivanna) Lazovich Hinzenburg at a Petrograd Ballet performance in Chicago. They moved in together at Taliesin in 1925, and soon Olgivanna was pregnant with their daughter, Iovanna, born on December 2, 1925.

On April 20, 1925, another fire destroyed the bungalow at Taliesin. Crossed wires from a newly installed telephone system were deemed to be responsible for the blaze, which destroyed a collection of Japanese prints that Wright estimated to be worth $250,000 to $500,000.&lt;ref&gt;''Frank Lloyd Wright: A Biography,'' by Meryle Secrest, p. 315–317. &quot;$500,000 Fire in Bungalow,&quot;''The New York Times'', April 22, 1925&lt;/ref&gt; Wright rebuilt the living quarters, naming the home &quot;Taliesin III&quot;.

In 1926, Olga's ex-husband, Vlademar Hinzenburg, sought custody of his daughter, Svetlana. In October 1926, Wright and Olgivanna were accused of violating the Mann Act and arrested in Tonka Bay, Minnesota.&lt;ref&gt;Minnesota Historical Society, Collections Up Close, &quot;[http://discussions.mnhs.org/collections/2011/01/frank-lloyd-wright-arrested-in-minnesota/ Frank Lloyd Wright Arrested in Minnesota] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110514194033/http://discussions.mnhs.org/collections/2011/01/frank-lloyd-wright-arrested-in-minnesota/ |date=2011-05-14 }}&quot;&lt;/ref&gt; The charges were later dropped. During this period, Wright designed Graycliff (1926–31), the summer estate of Isabelle and Darwin D. Martin.

Wright and Miriam Noel's divorce was finalized in 1927, and once again, Wright was required to wait for one year before remarrying. Wright and Olgivanna married in 1928.

== California and the textile block houses ==
In the 1920s, Wright designed a number of houses in California using precast &quot;textile&quot; concrete blocks reinforced by an internal system of bars. Wright first used his textile block system on the John Storer House in Hollywood, California, in 1923. The house is now used in films, television, and print media to represent the future.&lt;ref name=&quot;loc&quot;&gt;&lt;cite class=&quot;citation web&quot;&gt;American Treasures of the Library of Congress. &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; Typically Wrightian is the joining of the structure to its site by a series of terraces that reach out into and reorder the landscape, making it an integral part of the architect's vision.&lt;ref name=&quot;loc&quot;&gt;&lt;cite class=&quot;citation web&quot;&gt;American Treasures of the Library of Congress. &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; According to Wright's organic theory, all components of the building should appear unified, as though they belong together. Nothing should be attached to it without considering the effect on the whole. To unify the house to its site, Wright often used large expanses of glass to blur the boundary between the indoors and outdoors.&lt;ref name=&quot;TMCnet&quot;&gt;{{Cite web|author=Lync Voice UC Industry News|title=The Textile Block System [Concrete International]|url=http://www.lyncvoiceuc.com/news/2012/04/14/6258593.htm|publisher=TMCnet|access-date=February 28, 2014|accessdate=February 28, 2014|archivedate=មីនា 5, 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140305203935/http://www.lyncvoiceuc.com/news/2012/04/14/6258593.htm|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;
[[ឯកសារ:Frank_Lloyd_Wright_LC-USZ62-36384.jpg|ស្តាំ|រូបភាពតូច|328x328ភីកសែល|Wright in 1926]]
With the Ennis House and the Samuel Freeman House (both 1923), Wright had further opportunities to test the limits of the textile block system. He also designed a textile block house for Aline Barnsdall, the Community Playhouse (&quot;Little Dipper&quot;), which was never constructed. Wright's son, Lloyd Wright, supervised construction for the Storer, Freeman and Ennis Houses. Architectural historian Thomas Hines has suggested that Lloyd's contribution to these projects is often overlooked.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Architecture of the sun : Los Angeles modernism, 1900-1970|last=Hines|first=Thomas S.|date=2010|publisher=Rizzoli|isbn=9780847833207|location=New York}}&lt;/ref&gt;

== រចនាប័ទ្មសរីរាង្គចាស់ទុំ ==
During the later 1920s and 1930s Wright's Organic style had fully matured with the design of Graycliff, Fallingwater and Taliesin West.

Graycliff, located just south of Buffalo, NY is an important mid-career (1926–1931) design by Wright; it is a summer estate designed for his long-time patrons, Isabelle and Darwin D. Martin. Created in Wright's high Organic style, Wright wrote in a letter to the Martins that &quot;Coming in the house would be something like putting on your hat and going outdoors.&quot;&lt;ref&gt;State University of New York at Buffalo Archives http://ubdigit.buffalo.edu/collections/lib/lib-ua/lib-ua001_DDMartin.php {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101022044417/http://ubdigit.buffalo.edu/collections/lib/lib-ua/lib-ua001_DDMartin.php |date=2010-10-22 }}&lt;/ref&gt; Graycliff consists of three buildings set within 8.5 acres of landscape, also designed by Wright. Its site, high on a bluff overlooking Lake Erie, inspired Wright to create a home that was transparent, with views through the building to the lake beyond. Terraces and cantilevered balconies also encourage lake views, and water features throughout the landscape were designed by Wright to echo the lake as well.
[[ឯកសារ:Wrightfallingwater.jpg|រូបភាពតូច|Fallingwater, Mill Run, Pennsylvania (1937)]]
One of Wright's most famous private residences was built from 1934 to 1937—Fallingwater—for Mr. and Mrs. Edgar J. Kaufmann Sr., at Mill Run, Pennsylvania, near Pittsburgh. It was designed according to Wright's desire to place the occupants close to the natural surroundings, with a stream and waterfall running under part of the building. Wright wanted the new residents to live with the waterfalls, to make them part of their everyday lives. He didn't want them to just look at them every now and again. Constructed over a 30-foot waterfall, the house may look very big on the outside but on the inside it is quite small, which surprises some visitors.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=What is Fallingwater|url=http://www.fallingwater.org/37/what-is-fallingwater|work=Western Pennsylvania Conservancy|access-date=October 9, 2012|accessdate=October 9, 2012}}&lt;/ref&gt; It was made with three bedrooms, a massive living room and a dining room. The house was more of a design for a family getaway, not for a live-in family.&lt;ref name=&quot;Twombly1979&quot;&gt;&lt;cite class=&quot;citation book&quot;&gt;Twombly, Robert (1979). &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; The construction is a series of cantilevered balconies and terraces, using limestone for all verticals and concrete for the horizontals. The house cost $155,000, including the architect's fee of $8,000. It was one of Wright's most expensive pieces.&lt;ref name=&quot;Twombly1979&quot;&gt;&lt;cite class=&quot;citation book&quot;&gt;Twombly, Robert (1979). &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; Kaufmann's own engineers argued that the design was not sound. They were overruled by Wright, but the contractor secretly added extra steel to the horizontal concrete elements. In 1994, Robert Silman and Associates examined the building and developed a plan to restore the structure. In the late 1990s, steel supports were added under the lowest cantilever until a detailed structural analysis could be done. In March 2002, post-tensioning of the lowest terrace was completed.

Taliesin West, Wright's winter home and studio complex in Scottsdale, Arizona, was a laboratory for Wright from 1937 to his death in 1959. Now the home of the Frank Lloyd Wright Foundation and archives, it continues today as the site of the Frank Lloyd Wright School of Architecture.

Wright is responsible for a series of concepts of suburban development united under the term Broadacre City. He proposed the idea in his book ''The Disappearing City'' in 1932, and unveiled a {{Convert|12|ft2|m2|adj=on}} model of this community of the future, showing it in several venues in the following years. He continued developing the idea until his death.

=== Usonian Houses ===
[[ឯកសារ:Weltzheimer_Johnson_House_2010.jpg|រូបភាពតូច|Charles Weltzheimer Residence (1948) in Oberlin, Ohio]]
Concurrent with the development of Broadacre City, also referred to as ''Usonia'', Wright conceived a new type of dwelling that came to be known as the Usonian House. An early version of the form can be seen in the Malcolm Willey House (1934) in Minneapolis; but the Usonian ideal emerged most completely in the Herbert and Katherine Jacobs First House (1937) in Madison, Wisconsin. Designed on a gridded concrete slab that integrated the house's radiant heating system, the house featured new approaches to construction, including sandwich walls that consisted of layers of wood siding, plywood cores and building paper, a significant change from typically framed walls. Usonian houses most commonly featured flat roofs and were mostly constructed without basements, completing the excision of attics and basements from houses, a feat Wright had been attempting since the early 20th century. The Jacobses also commissioned the &quot;Solar Hemicycle&quot; by Wright in 1944, a seminal project in the solar house movement.&lt;ref name=&quot;Denzerbook&quot;&gt;&lt;cite class=&quot;citation book&quot;&gt;Denzer, Anthony (2013). &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

Intended to be highly practical houses for middle-class clients, and designed to be run without servants, Usonian houses often featured small kitchens — called &quot;workspaces&quot; by Wright — that adjoined the dining spaces. These spaces in turn flowed into the main living areas, which also were characteristically outfitted with built-in seating and tables. As in the Prairie Houses, Usonian living areas focused on the fireplace. Bedrooms were typically isolated and relatively small, encouraging the family to gather in the main living areas. The conception of spaces instead of rooms was a development of the Prairie ideal; as the built-in furnishings related to the Arts and Crafts principles from which Wright's early works grew. Spatially and in terms of their construction, the Usonian houses represented a new model for independent living, and allowed dozens of clients to live in a Wright-designed house at relatively low cost. The diversity of the Usonian ideal can be seen in houses such as the Gregor S. and Elizabeth B. Affleck House (1941) in Bloomfield Hills, Michigan, which projects over a ravine; and the Hanna-Honeycomb House (1937) in Palo Alto, California, which features a honeycomb planning grid. Gordon House, completed in 1963, was Wright's last Usonian design. Fewer than 60 of Wright's Usonian houses were built.

His Usonian homes set a new style for suburban design that was a feature of countless developers. Many features of modern American homes date back to Wright, including open plans, slab-on-grade foundations, and simplified construction techniques that allowed more mechanization and efficiency in building.

=== Personal style and concepts ===
[[ឯកសារ:Johnsonwax02.jpg|រូបភាពតូច|An open office area in Wright's Johnson Wax headquarters complex]]
Some of the built-in furniture remains, while other restorations have included replacement pieces created using his plans. His Prairie houses use themed, coordinated design elements (often based on plant forms) that are repeated in windows, carpets and other fittings. He made innovative use of new building materials such as precast concrete blocks, glass bricks and zinc cames (instead of the traditional lead) for his leadlight windows, and he famously used Pyrex glass tubing as a major element in the Johnson Wax Headquarters. Wright was also one of the first architects to design and install custom-made electric light fittings, including some of the very first electric floor lamps, and his very early use of the then-novel spherical glass lampshade (a design previously not possible due to the physical restrictions of gas lighting).

As Wright's career progressed, so did the mechanization of the glass industry. Wright fully embraced glass in his designs and found that it fit well into his philosophy of organic architecture. Glass allowed for interaction and viewing of the outdoors while still protecting from the elements. In 1928, Wright wrote an essay on glass in which he compared it to the mirrors of nature: lakes, rivers and ponds.&lt;ref&gt;Frank Lloyd Wright. &lt;/ref&gt; One of Wright's earliest uses of glass in his works was to string panes of glass along whole walls in an attempt to create light screens to join together solid walls. By utilizing this large amount of glass, Wright sought to achieve a balance between the lightness and airiness of the glass and the solid, hard walls. Arguably, Wright's best-known art glass is that of the Prairie style. The simple geometric shapes that yield to very ornate and intricate windows represent some of the most integral ornamentation of his career.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Frank Lloyd Wright's glass designs|last=Lind|first=Carla|date=1995|publisher=Pomegranate Artbooks|isbn=9780876544686|location=San Francisco|pages=57}}&lt;/ref&gt; 
Wright responded to the transformation of domestic life that occurred at the turn of the 20th century, when servants became less prominent or completely absent from most American households, by developing homes with progressively more open plans. This allowed the woman of the house to work in her 'workspace', as he often called the kitchen, yet keep track of and be available for the children and/or guests in the dining room. Much of modern architecture, including the early work of Mies van der Rohe, can be traced back to Wright's innovative work.

Wright also designed some of his own clothing. His fashion sense was unique and he usually wore expensive suits, flowing neckties, and capes. He had a fascination with automobiles, purchasing his first car in 1909, a Stoddard-Dayton roadster, and owned many exotic vehicles over the years. During the cash-strapped Depression, Wright drove cheaper vehicles. Some of his last cars in the 1950s included four Volkswagens and a Chevrolet Nomad wagon along with flashier articles such as a Jaguar Mark VII. He owned some 50 cars between 1909 and his death, of which ten are known to be extant.

Wright strongly believed in individualism and did not affiliate with the American Institute of Architects during his career, going so far as to call the organization &quot;a harbor of refuge for the incompetent,&quot; and &quot;a form of refined gangsterism.&quot; When an associate referred to him as &quot;an old amateur&quot; Wright confirmed, &quot;I am the oldest.&quot;&lt;ref name=&quot;archive&quot;&gt;{{Cite web|title=Biography in Sound: Frank Lloyd Wright|url=https://archive.org/details/Biography_in_Sound|work=Old Time Radio|access-date=September 9, 2012|accessdate=September 9, 2012}}&lt;/ref&gt;

=== Significant later works ===
[[ឯកសារ:Guggenheim_museum_exterior.jpg|រូបភាពតូច|Solomon R. Guggenheim Museum, New York City (1959)]]
Wright turned 80 shortly after WWII ended, yet remained busy as ever. The Solomon R. Guggenheim Museum in New York City occupied Wright for 16&amp;nbsp;years (1943–1959)&lt;ref&gt;[http://www.guggenheim.org/new-york/about/frank-lloyd-wright-building Guggenheim Museum — History]&lt;/ref&gt; and is probably his most recognized masterpiece. The building rises as a warm beige spiral from its site on Fifth Avenue; its interior is similar to the inside of a seashell. Its unique central geometry was meant to allow visitors to easily experience Guggenheim's collection of nonobjective geometric paintings by taking an elevator to the top level and then viewing artworks by walking down the slowly descending, central spiral ramp, the floor of which is embedded with circular shapes and triangular light fixtures to complement the geometric nature of the structure. However, when the museum was completed, a number of details of Wright's design were ignored, such as his desire for the interior to be painted off-white. Further, the Museum currently designs exhibits to be viewed by walking up the curved walkway rather than walking down from the top level.
[[ឯកសារ:Price_tower.jpg|ស្តាំ|រូបភាពតូច|Wright's Price Tower in Bartlesville, Oklahoma]]
The only realized skyscraper designed by Wright is the Price Tower, a 19-story tower in Bartlesville, Oklahoma. It is also one of the two existing vertically oriented Wright structures (the other is the S.C. Johnson Wax Research Tower in Racine, Wisconsin). The Price Tower was commissioned by Harold C. Price of the H. C. Price Company, a local oil pipeline and chemical firm. It opened to the public in February 1956. On March 29, 2007, Price Tower was designated a National Historic Landmark by the United States Department of the Interior, one of only 20 such properties in the state of Oklahoma.&lt;ref&gt;[http://www.nps.gov/history/nr/listings/20070413.HTM National Park Service] — ''National Historic Landmarks Designated'', April 13, 2007&lt;/ref&gt;

== គម្រោងផ្សេងទៀត ==
Wright designed over 400 built structures&lt;ref&gt;''The Architecture of Frank Lloyd Wright: A Complete Catalog,'' by William Allin Storrer, University of Chicago Press, 1992 (third edition)&lt;/ref&gt; of which about 300 survive {{កាលពី|2005|lc=y}}. Four have been lost to forces of nature: the waterfront house for W. L. Fuller in Pass Christian, Mississippi, destroyed by Hurricane Camille in August 1969; the Louis Sullivan Bungalow of Ocean Springs, Mississippi, destroyed by Hurricane Katrina in 2005; and the Arinobu Fukuhara House (1918) in [[ក្រុងហាកុណិ (ខេត្តកាណាហ្គាវ៉ា)|Hakone, Japan]], destroyed in the 1923 Great Kantō earthquake. The Ennis House in California has also been damaged by earthquake and rain-induced ground movement. In January 2006, the Wilbur Wynant House in Gary, Indiana was destroyed by fire.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.nationaltrust.org/magazine/archives/arc_news_2006/011706.htm|title=Preservation Online: Today's News Archives: Fire Guts Rare FLW House in Indiana|publisher=Nationaltrust.org|access-date=October 16, 2009|accessdate=October 16, 2009|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080220045039/http://www.nationaltrust.org/Magazine/archives/arc_news_2006/011706.htm|archivedate=February 20, 2008|deadurl=yes}}&lt;/ref&gt;
[[ឯកសារ:Imperial_Hotel_FFW_1.jpg|ធ្វេង|រូបភាពតូច|Imperial Hotel, Tokyo (1923)]]
In addition, other buildings were intentionally demolished during and after Wright's lifetime, such as: Midway Gardens (1913, Chicago, Illinois) and the Larkin Administration Building (1903, Buffalo, New York) were destroyed in 1929 and 1950 respectively; the '''Francis Apartments''' and '''Francisco Terrace Apartments''' (both located in Chicago and designed in 1895) were destroyed in 1971 and 1974, respectively; the '''Geneva Inn''' (1911) in Lake Geneva, Wisconsin was destroyed in 1970; and the Banff National Park Pavilion (1911) in Alberta, Canada was destroyed in 1939. The Imperial Hotel, in Tokyo (1913) survived the Great Kantō earthquake but was demolished in 1968 due to urban developmental pressures.&lt;ref&gt;Berstein, Fred A. [http://travel.nytimes.com/2006/04/02/travel/02journeys.html?scp=4&amp;sq=wright+1923&amp;st=nyt &quot;Near Nagoya, Architecture From When the East Looked West,&quot;] ''New York Times.'' &lt;/ref&gt;

One of his projects, Monona Terrace, originally designed in 1937 as municipal offices for Madison, Wisconsin, was completed in 1997 on the original site, using a variation of Wright's final design for the exterior with the interior design altered by its new purpose as a convention center. The &quot;as-built&quot; design was carried out by Wright's apprentice '''Tony Puttnam'''. Monona Terrace was accompanied by controversy throughout the 60 years between the original design and the completion of the structure.&lt;ref&gt;[http://www.mononaterrace.com/educatorspage/images/brief-history.pdf Monona Terrace Convention Center, history web page]&lt;/ref&gt;

Florida Southern College, located in Lakeland, Florida, constructed 12 (out of 18 planned) Frank Lloyd Wright buildings between 1941 and 1958 as part of the Child of the Sun project. It is the world's largest single-site collection of Frank Lloyd Wright architecture.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.bdcnetwork.com/74-years-later-frank-lloyd-wright-structure-built-florida-southern-college|title=74 years later, Frank Lloyd Wright structure built at Florida Southern College|date=October 31, 2013|publisher=Building Design &amp; Construction Magazine|access-date=July 16, 2015|accessdate=July 16, 2015}}&lt;/ref&gt;

A lesser known project that never came to fruition was Wright's plan for Emerald Bay, Lake Tahoe.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://tahoelocals.com/articles/franklloydwright.php|title=Frank Lloyd Wright Emerald Bay, Lake Tahoe|publisher=Tahoelocals.com|date=January 8, 2007|access-date=October 16, 2009|accessdate=October 16, 2009}}&lt;/ref&gt; Few Tahoe locals know of the iconic American architect's plan for their natural treasure.

A house design that Wright completed shortly before his death in 1959 was realized in late 2007 in the Republic of Ireland.&lt;ref&gt;https://passivehouseplus.ie/articles/case-studies/wright-on&lt;/ref&gt;

The Kalita Humphreys Theater in Dallas, Texas was Wright's final project before his death.

=== ការធ្វើផែនការសហគមន៍ ===
Frank Lloyd Wright was interested in site and community planning throughout his career. His commissions and theories on urban design began as early as 1900 and continued until his death. He had 41 commissions on the scale of community planning or urban design.&lt;ref&gt;''Wrightscapes: Frank Lloyd Wright's Landscape Designs'', Charles E. and Berdeana Aguar, McGraw-Hill, 2002, p.344&lt;/ref&gt;

His thoughts on suburban design started in 1900 with a proposed subdivision layout for Charles E. Roberts entitled the &quot;Quadruple Block Plan.&quot; This design strayed from traditional suburban lot layouts and set houses on small square blocks of four equal-sized lots surrounded on all sides by roads instead of straight rows of houses on parallel streets. The houses, which used the same design as published in &quot;A Home in a Prairie Town&quot; from the ''Ladies' Home Journal'', were set toward the center of the block to maximize the yard space and included private space in the center. This also allowed for far more interesting views from each house. Although this plan was never realized, Wright published the design in the Wasmuth Portfolio in 1910.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Wrightscapes: Frank Lloyd Wright's Landscape Designs|last=Aguar|first=Charles E.|last2=Aguar|first2=Berdeana|date=2002|publisher=McGraw-Hill|pages=51–56}}&lt;/ref&gt;

The more ambitious designs of entire communities were exemplified by his entry into the City Club of Chicago Land Development Competition in 1913. The contest was for the development of a suburban quarter section. This design expanded on the Quadruple Block Plan and included several social levels. The design shows the placement of the upscale homes in the most desirable areas and the blue collar homes and apartments separated by parks and common spaces. The design also included all the amenities of a small city: schools, museums, markets, etc.&lt;ref&gt;{{Cite journal|title=Undoing the City: Frank Lloyd Wright's Planned Communities|journal=American Quarterly|volume=24|issue=4|date=October 1972|page=544}}&lt;/ref&gt; This view of decentralization was later reinforced by theoretical Broadacre City design. The philosophy behind his community planning was decentralization. The new development must be away from the cities. In this decentralized America, all services and facilities could coexist &quot;factories side by side with farm and home.&quot;&lt;ref&gt;{{Cite journal|title=Undoing the City: Frank Lloyd Wright's Planned Communities|journal=American Quarterly|volume=24|issue=4|date=October 1972|page=542}}&lt;/ref&gt;

==== Notable community planning designs ====
* 1900–03 – Quadruple Block Plan, 24 homes in Oak Park, Illinois (unbuilt)
* 1909 – Como Orchard Summer Colony, town site development for new town in the Bitterroot Valley, Montana
* 1913 – Chicago Land Development competition, suburban Chicago quarter section
* 1934–59 – Broadacre City, theoretical decentralized city plan, exhibits of large-scale model
* 1938 – Suntop Homes, also known as Cloverleaf Quadruple Housing Project – commission from Federal Works Agency, Division of Defense Housing, a low-cost multifamily housing alternative to suburban development
* 1942 – Cooperative Homesteads, commissioned by a group of auto workers, teachers and other professionals, 160-acre farm co-op was to be the pioneer of rammed earth and earth berm construction&lt;ref&gt;''Treasures of Taliesin: Seventy Seven Unbuilt Designs,'' Bruce Brooks Pfeiffer, Director of the Frank Lloyd Wright Archive&lt;/ref&gt; (unbuilt)
* 1945 – Usonia Homes, A47 homes (three designed by Wright) in Pleasantville, New York
* 1949 – The Acres, also known as Galesburg Country Homes, five homes (four designed by Wright) in Charleston Township, Michigan
* 1949 – Parkwyn neighborhood, a plat in Kalamazoo, Michigan developed by Wright containing mostly Usonian homes on circular lots with common spaces in between (since replatted)

== សិល្បៈជប៉ុន ==
Though most famous as an architect, Wright was an active dealer in Japanese art, primarily ''ukiyo-e'' woodblock prints. He frequently served as both architect and art dealer to the same clients; he designed a home, then provided the art to fill it.&lt;ref name=&quot;cotter&quot;/&gt; For a time, Wright made more from selling art than from his work as an architect. Wright was also an avid collector of Japanese prints and used them as teaching aids with his apprentices in what were called &quot;print parties&quot;.&lt;ref&gt;Julia Meech. &lt;/ref&gt;

Wright first traveled to Japan in 1905, where he bought hundreds of prints. The following year, he helped organize the world's first retrospective exhibition of works by Hiroshige, held at the Art Institute of Chicago.&lt;ref name=&quot;cotter&quot;/&gt; For many years, he was a major presence in the Japanese art world, selling a great number of works to prominent collectors such as John Spaulding of Boston,&lt;ref name=&quot;cotter&quot;&gt;{{Cite news|last=Cotter|first=Holland|title=Seeking Japan's Prints, Out of Love and Need|newspaper=New York Times|date=April 6, 2001|url=http://www.nytimes.com/2001/04/06/arts/art-review-seeking-japan-s-prints-out-of-love-and-need.html}}&lt;/ref&gt; and to prominent museums such as the Metropolitan Museum of Art in New York.&lt;ref name=&quot;reif&quot;/&gt; He penned a book on Japanese art in 1912.&lt;ref name=&quot;reif&quot;/&gt;

In 1920, however, rival art dealers began to spread rumors that Wright was selling retouched prints; this combined with Wright's tendency to live beyond his means, and other factors, led to great financial troubles for the architect. Though he provided his clients with genuine prints as replacements for those he was accused of retouching, this marked the end of the high point of his career as an art dealer.&lt;ref name=&quot;reif&quot;&gt;{{Cite news|last=Reif|first=Rita|title=Frank Lloyd Wright's Love of Japanese Prints Helped Pay the Bills|newspaper=New York Times|date=March 18, 2001|url=http://www.nytimes.com/2001/03/18/arts/art-architecture-the-master-builder-whose-other-love-helped-pay-the-bills.html}}&lt;/ref&gt; He was forced to sell off much of his art collection in 1927 to pay off outstanding debts; the Bank of Wisconsin claimed his Taliesin home the following year, and sold thousands of his prints, for only one dollar a piece, to collector Edward Burr Van Vleck.&lt;ref name=&quot;cotter&quot;/&gt;

Wright continued to collect and deal in prints until his death in 1959, using prints as collateral for loans, often relying upon his art business to remain financially solvent.&lt;ref name=&quot;reif&quot;/&gt;

The extent of his dealings in Japanese art went largely unknown, or underestimated, among art historians for decades until, in 1980, Julia Meech, then associate curator of Japanese art at the Metropolitan Museum, began researching the history of the museum's collection of Japanese prints. She discovered &quot;a three-inch-deep 'clump of 400 cards' from 1918, each listing a print bought from the same seller—'F. L. Wright'&quot; and a number of letters exchanged between Wright and the museum's first curator of Far Eastern Art, Sigisbert C. Bosch Reitz, in 1918-22.&lt;ref name=&quot;reif&quot;/&gt; These discoveries, and subsequent research, led to a renewed understanding of Wright's career as an art dealer.

== ការស្លាប់និងកេរ្តិ៍ដំណែល ==
Turmoil followed Wright even many years after his death on April 9, 1959, shortly after undergoing surgery in Phoenix, Arizona, to remove an intestinal obstruction.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://www.nytimes.com/learning/general/onthisday/bday/0608.html|title=Frank Lloyd Wright Dies; Famed Architect Was 89|publisher=nytimes.com&lt;!|date=April 10, 1959|accessdate=May 12, 2010|access-date=May 12, 2010}}&lt;/ref&gt; After the death of his third wife, Olgivanna in 1985, it was learned that her dying wish had been that Wright, she, and her daughter by her first marriage all be cremated and interred together in a memorial garden being built at Taliesin West. By then, and according to his own wishes, Wright's body had lain for over 25 years in the Lloyd-Jones cemetery, next to the Unity Chapel, near Taliesin, Wright's beloved home in Spring Green, Wisconsin.&lt;ref&gt;The Unity Chapel, designed by Joseph Silsbee, should not be confused with the much larger and vastly more famous Unity Temple, designed by Wright and located in Oak Park, Illinois. &lt;/ref&gt; Although Olgivanna had taken no legal steps to move Wright's remains and against the wishes of other family members as well as the Wisconsin legislature, Wright's remains were removed from his grave by members of the Taliesin Fellowship, cremated and sent to Scottsdale where they were later interred in the memorial garden. Today, the original gravesite in Wisconsin, while empty, is still marked with Wright's name.&lt;ref&gt;''Frank Lloyd Wright: A Biography,'' Meryle Secrest, University of Chicago Press, 1992.&lt;/ref&gt;

=== Colleagues and influences ===
[[ឯកសារ:RobieHouseWindows_ChicagoIL.jpg|រូបភាពតូច|Wright-designed window in Robie House, Chicago (1906)]]
Wright rarely credited any influences on his designs, but most architects, historians and scholars agree he had five major influences:
# Louis Sullivan, whom he considered to be his ''Lieber Meister'' (dear master),
# Nature, particularly shapes/forms and colors/patterns of plant life,
# Music (his favorite composer was Ludwig van Beethoven),
# Japanese art, prints and buildings,
# Froebel Gifts {{Citation needed|date=September 2007}}
He also routinely claimed the architects and architectural designers who were his employees' work as his own design and claimed that the rest of the Prairie School architects were merely his followers, imitators and subordinates.&lt;ref&gt;&quot;The Magic of America&quot;, Marion Mahony Griffin&lt;/ref&gt; But, as with any architect, Wright worked in a collaborative process and drew his ideas from the work of others. In his earlier days, Wright worked with some of the top architects of the Chicago School, including Sullivan. In his Prairie School days, Wright's office was populated by many talented architects including William Eugene Drummond, John Van Bergen, Isabel Roberts, Francis Barry Byrne, Albert McArthur, Marion Mahony Griffin and Walter Burley Griffin.

The Czech-born architect Antonin Raymond, recognized as the father of modern architecture in Japan, worked for Wright at Taliesin and led the construction of the Imperial Hotel in Tokyo. He subsequently stayed in Japan and opened his own practice. Rudolf Schindler also worked for Wright on the Imperial hotel. His own work is often credited as influencing Wright's Usonian houses. Schindler's friend Richard Neutra also worked briefly for Wright and became an internationally successful architect.

Later in the Taliesin days, Wright employed many architects and artists who later become notable, such as Aaron Green, John Lautner, E. Fay Jones, Henry Klumb and Paolo Soleri in architecture and Santiago Martinez Delgado in the arts. As a young man, actor Anthony Quinn applied to study with Wright at Taliesin. However, Wright suggested that he first take voice lessons to help overcome a speech impediment.

Bruce Goff never worked for Wright but maintained correspondence with him. Their works can be seen to parallel each other.

Simon &amp; Garfunkel recorded So Long, Frank Lloyd Wright as a tribute to Wright.

=== ការទទួលស្គាល់ ===
[[ឯកសារ:FrankLloydWright1966USstamp.jpg|ធ្វេង|រូបភាពតូច|1966 U.S. postage stamp honoring Frank Lloyd Wright]]
Later in his life and well after his death in 1959, Wright received much honorary recognition for his lifetime achievements. He received Gold Medal awards from The Royal Institute of British Architects (RIBA) in 1941 and the American Institute of Architects (AIA Gold Medal) in 1949. The medal was a symbolic &quot;burying the hatchet&quot; between Wright and the AIA. In a radio interview he commented, &quot;Well, the AIA I never joined, and they know why. When they gave me the gold medal in Houston, I told them frankly why. Feeling that the architecture profession is all that's the matter with architecture, why should I join them?&quot;&lt;ref name=&quot;archive&quot;/&gt; He was awarded the Franklin Institute's Frank P. Brown Medal in 1953. He received honorary degrees from several universities (including his &quot;alma mater&quot;, the University of Wisconsin) and several nations named him as an honorary board member to their national academies of art and/or architecture. In 2000, Fallingwater was named &quot;The Building of the 20th century&quot; in an unscientific &quot;Top-Ten&quot; poll taken by members attending the AIA annual convention in Philadelphia. On that list, Wright was listed along with many of the USA's other greatest architects including Eero Saarinen, I.M. Pei, Louis Kahn, Philip Johnson and Ludwig Mies van der Rohe, and he was the only architect who had more than one building on the list. The other three buildings were the Guggenheim Museum, the Frederick C. Robie House and the Johnson Wax Building.

In 1992, the Madison Opera in Madison, Wisconsin commissioned and premiered the opera ''Shining Brow'', by composer Daron Hagen and librettist Paul Muldoon based on events early in Wright's life. The work has since received numerous revivals, including a June 2013 revival at Fallingwater, in Bull Run, Pennsylvania, by Opera Theater of Pittsburgh. In 2000, ''Work Song: Three Views of Frank Lloyd Wright'', a play based on the relationship between the personal and working aspects of Wright's life, debuted at the Milwaukee Repertory Theater.

In 1966, the United States Postal Service honored Wright with a Prominent Americans series 2¢ postage stamp. Several of Wright's buildings have been proposed by the United States to be UNESCO World Heritage sites.

In 1957, Arizona made plans to construct a new Capitol building. Believing that the submitted plans for the new Capitol were tombs to the past, Frank Lloyd Wright offered an alternative to the people of Arizona. Wright felt that Arizona's Capitol should inspire the citizens to loftier heights. Wright's architectural dream of the Oasis captures the spirit of his vision - an oasis from the heat of the desert, an oasis from the mediocrity of our past decisions, an oasis for open government and unconstrained ideas.

This collection also includes an early version of the Oasis with three spires, a typewritten transcript where Wright expresses his opinions regarding the various plans for Arizona's Capitol Building, and images of the restoration work completed by Kenneth C. Truong.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Oasis - Frank Lloyd Wright's Design for the Capitol|url=http://azmemory.azlibrary.gov/cdm/landingpage/collection/oasis|publisher=Arizona Capitol Museum|access-date=November 27, 2014|accessdate=November 27, 2014}}&lt;/ref&gt;
In 2004, one of the spires included in his design was erected in his memory. Consisting of roughly 1,700 individual pieces of steel, the Frank Lloyd Wright Spire is visible from nearly everywhere in residential Scottsdale and illuminates the night sky with a stunning, futuristic architectural ambiance of teal and blue.

== គ្រួសារ ==
Frank Lloyd Wright was married three times and fathered seven children, four sons and three daughters. He also adopted Svetlana Milanoff, the daughter of his third wife, Olgivanna Lloyd Wright.&lt;ref&gt;{{Cite web|author=ascedia.com|url=http://www.taliesinpreservation.org/frank/faq.htm#Wives_children|title=Taliesin Preservation, Inc. – Frank Lloyd Wright – FAQs|publisher=Taliesinpreservation.org|access-date=October 16, 2009|accessdate=October 16, 2009|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080610011735/http%3A//www.taliesinpreservation.org/frank/faq.htm#Wives_children|archivedate=June 10, 2008|deadurl=yes}}&lt;/ref&gt;

His wives were:
* Catherine &quot;Kitty&quot; (Tobin) Wright (1871–1959); social worker, socialite (married in June 1889; divorced November 1922)
* Maude &quot;Miriam&quot; (Noel) Wright (1869–1930), artist (married in November 1923; divorced August 1927)
* Olga Ivanovna &quot;Olgivanna&quot; (Lazovich Milanoff) Lloyd Wright (1897–1985), dancer and writer (married in August 1928)
One of Wright's sons, Frank Lloyd Wright, Jr., known as Lloyd Wright, was also a notable architect in Los Angeles. Lloyd Wright's son (and Wright's grandson), Eric Lloyd Wright, is currently an architect in Malibu, California where he has a practice of mostly residences, but also civic and commercial buildings.

Another son and architect, John Lloyd Wright, invented Lincoln Logs in 1918, and practiced extensively in the San Diego area. John's daughter, Elizabeth Wright Ingraham, was an architect in Colorado Springs, Colorado, and died September 15, 2013, of congestive heart failure. She is the mother of Christine, an interior designer in Connecticut, and Catherine, an architecture professor at the Pratt Institute.&lt;ref name=&quot;Reflecting Pools&quot;&gt;{{Cite news|last=Mann|first=Leslie|title=Reflecting pools: Descendants follow in Frank Lloyd Wright's footsteps|url=http://articles.chicagotribune.com/2008-02-03/business/0801310434_1_frank-lloyd-wright-designs-mies-van-der-rohe|work=Chicago Tribune|date=February 1, 2008|accessdate=March 28, 2008|access-date=March 28, 2008|archive-date=មីនា 25, 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140325164342/http://articles.chicagotribune.com/2008-02-03/business/0801310434_1_frank-lloyd-wright-designs-mies-van-der-rohe|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

Wright designed a house for David Samuel Wright, his son by his first marriage to Catherine, and David's wife, Gladys.&lt;ref&gt;{{Cite news|last=Kimmelman|first=Michael|title=Wright Masterwork Is Seen in a New Light: A Fight for Its Life|url=http://www.nytimes.com/2012/10/03/arts/design/frank-lloyd-wright-house-in-phoenix-faces-bulldozers.html?emc=eta1&amp;_r=0|newspaper=New York Times|date=October 2, 2012}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|last=Rose|first=Jaimee|title=Growing up Wright|url=http://www.azcentral.com/arizonarepublic/arizonaliving/articles/2009/03/14/20090314frankfamily0314.html?nclick_check=1|newspaper=The Arizona Republic|date=March 14, 2009}}{{Dead link|date=កញ្ញា 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

The Oscar-winning actress Anne Baxter was Wright's granddaughter. Baxter was the daughter of Catherine Baxter, a child born of Wright's first marriage. Baxter's daughter, Melissa Galt, currently lives and works in Atlanta as an interior designer.&lt;ref name=&quot;Reflecting Pools&quot;/&gt;

His step-daughter Svetlana (daughter of Olgivanna) and her son Daniel died in an automobile accident in 1946. Her widower, William Wesley Peters, was later briefly married to Svetlana Alliluyeva, the youngest child and only daughter of Joseph Stalin. They divorced after she could not adjust to the communal lifestyle of the Wright communities, which she compared to life in the [[សហភាពសូវៀត|Soviet Union]] under her father, and because of the constant interference of Wright's widow. Peters served as Chairman of the Frank Lloyd Wright Foundation from 1985 to 1991.

A great-grandson of Wright, S. Lloyd Natof, currently lives and works in Chicago as a master woodworker who specializes in the design and creation of custom wood furniture.&lt;ref&gt;{{Cite news|title=The Short List|url=http://www.chicagomag.com/Chicago-Magazine/November-2006/Short-List-November-2006/|work=Chicago Magazine|date=November 2006|accessdate=March 10, 2008|access-date=March 10, 2008}}&lt;/ref&gt;

== Archives ==
From Wright’s death in 1959 most of his collections were stored at the headquarters of the Frank Lloyd Wright Foundation — Taliesin, in Spring Green, Wisconsin, and Taliesin West. The collection includes more than 23,000 architectural drawings, about 40 large-scale architectural models, some 44,000 photographs, 600 manuscripts and more than 300,000 pieces of office and personal correspondence. The archive’s architectural models include notable Wright projects like the unrealized St. Mark’s Tower and a version of the Guggenheim. Most of these models were not made for clients; they were constructed for MoMA’s retrospective of Wright in 1940.&lt;ref name=&quot;nytimes.com&quot;&gt;Robin Pogrebin (September 3, 2012), [http://www.nytimes.com/2012/09/04/arts/design/frank-lloyd-wright-collection-moves-to-moma-and-columbia.html A Vast Frank Lloyd Wright Archive Is Moving to New York] ''New York Times''.&lt;/ref&gt;

In order to guarantee a high level of conservation and access as well as to transfer the considerable financial burden of maintaining the archive,&lt;ref&gt;Robin Pogrebin (March 9, 2014), [http://www.nytimes.com/2014/03/10/arts/design/models-preserve-wrights-dreams.html Models Preserve Wright’s Dreams] ''New York Times''.&lt;/ref&gt; the Frank Lloyd Wright Foundation in 2012 partnered with the Museum of Modern Art and the Avery Architectural and Fine Arts Library to move the archive to New York. Wright’s furniture and art collection remain with the foundation, which will also have a role in monitoring the archive. Together the three parties established an advisory group to oversee exhibitions, symposiums, events and publications.&lt;ref name=&quot;nytimes.com&quot;/&gt;

Photographs and other archival materials are held by the Ryerson &amp; Burnham Libraries at the Art Institute of Chicago. The Herbert and Katherine Jacobs Residence and Frank Lloyd Wright Records, 1924–1974, Collection includes drawings, correspondence, and other materials documenting the construction of two homes for the Jacobs as well as research files on Wright's life. The Frank Lloyd Wright in Michigan Collection, 1945–1988, consists of research documents, including photocopied correspondence between Wright and his clients, used for the book &quot;Frank Lloyd Wright in Michigan.&quot; The Wrightiana Collection, c. 1897–1997 (bulk 1949–1969), includes a variety of printed materials and photographs about Wright and his projects. The Joseph J. Bagley Cottage Collection, c. 1916–1925, contains photographs and drawings documenting the Bagley cottage which was completed in 1916.

The architect's personal [http://www.franklloydwright.org/fllwf_web_091104/Archives.html archives] are located at Taliesin West in Scottsdale, Arizona. The Frank Lloyd Wright archives include photographs of his drawings, indexed correspondence beginning in the 1880s and continuing through Wright's life, and other ephemera. The Getty Research Center in Los Angeles, also has copies of Wright's correspondence and photographs of his drawings in their &quot;[http://www.getty.edu/research/conducting_research/special_collections/wright.html Frank Lloyd Wright Special Collection]&quot;. Wright's correspondence is indexed in ''An Index to the Taliesin Correspondence'', ed. by Professor Anthony Alofsin, which is available at larger libraries.

== ស្នាដៃដែលបានជ្រើសរើស ==
* Annunciation Greek Orthodox Church, Wauwatosa, Wisconsin, 1956–1961
* Beth Sholom Synagogue, Elkins Park, Pennsylvania, 1954
* Child of the Sun, Florida Southern College, Lakeland, Florida, 1941–1958, site of the largest collection of the architect's work
* Dana-Thomas House, Springfield, Illinois, 1902
* Darwin D. Martin House, Buffalo, New York, 1903–1905
* Dr. G.C. Stockman House, Mason City, Iowa, 1908
* Edward E. Boynton House, Rochester, New York, 1908
* Ennis House, Los Angeles, 1923
* Fallingwater (Edgar J. Kaufmann Sr. Residence), Bear Run, Pennsylvania, 1935–1937
* First Unitarian Society of Madison, Shorewood Hills, Wisconsin, 1947
* Frank Lloyd Wright Home and Studio, Oak Park, Illinois, 1889–1909
* Frank Thomas House, Oak Park, Illinois, 1901
* Gammage Auditorium, Tempe, Arizona, 1959–1964
* Graycliff. Derby, New York, 1926
* First Jacobs House, Madison, Wisconsin, 1936–1937
* Herbert F. Johnson Residence (&quot;Wingspread&quot;), Wind Point, Wisconsin, 1937
* Hollyhock House (Aline Barnsdall Residence), Los Angeles, 1919–1921
* Imperial Hotel, [[ទីក្រុងតូខ្យូ|Tokyo, Japan]], 1923 ''(demolished, 1968; entrance hall reconstructed at Meiji Mura near Nagoya, Japan, 1976)''
* Johnson Wax Headquarters, Racine, Wisconsin, 1936
* Kenneth Laurent House, the only home Wright designed to be handicapped accessible
* Kentuck Knob, Ohiopyle, Pennsylvania, 1956
* Larkin Administration Building, Buffalo, New York, 1903 ''(demolished, 1950)''
* Marin County Civic Center, San Rafael, California, 1957–1966
* Marshall Erdman Prefab Houses, various locations, 1956–1960
* Midway Gardens, Chicago, Illinois, 1913 ''(demolished, 1929)''
* Clubhouse at the Nakoma Golf Resort, Plumas County, California, designed in 1923; opened in 2000
* Park Inn Hotel, the last standing Wright designed hotel, Mason City, Iowa, 1910
* Price Tower, Bartlesville, Oklahoma, 1952–1956
* Frederick C. Robie Residence, Chicago, Illinois, 1909
* R.W. Lindholm Service Station, Cloquet, Minnesota, 1958
* Solomon R. Guggenheim Museum, New York City, 1956–1959
* Taliesin, Spring Green, Wisconsin, 1911 &amp; 1925
* Taliesin West, Scottsdale, Arizona, 1937
* The Illinois, mile-high tower in Chicago, 1956 ''(unbuilt)''
* Unity Temple, Oak Park, Illinois, 1904
* Usonian homes, various locations, 1930s–1950s
* V. C. Morris Gift Shop, San Francisco, 1948
* Westhope (Richard Lloyd Jones Residence, Tulsa, Oklahoma, 1929
* William H. Winslow House, River Forest, Illinois, 1894
* Ward Winfield Willits Residence, and Gardener's Cottage and Stables, Highland Park, Illinois, 1901

== ឯកសារយោង ==
{{Reflist|30em|refs=&lt;ref name=&quot;bbccarlton&quot;&gt; {{cite news | url       = http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/wales/1110359.stm | publisher = [[BBC News]] | title     = Mystery of the murders at Taliesin | date      = }}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Brewster&quot;&gt; {{cite news|first=Mike |last=Brewster |title=Frank Lloyd Wright: America's Architect |url=http://www.businessweek.com/bwdaily/dnflash/jul2004/nf20040728_3153_db078.htm |work=Business Week |publisher=The McGraw-Hill Companies |date=July 28, 2004 |accessdate=January 22, 2008 |deadurl=unfit |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080302053743/http://www.businessweek.com/bwdaily/dnflash/jul2004/nf20040728_3153_db078.htm |archivedate=March 2, 2008 }}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=Brooks&gt; {{cite web | last       = Brooks | first      = H. Allen | title      = Architecture: The Prairie School | work       = Encyclopedia of Chicago | publisher  = Chicago Historical Society | year       = 2005 | url        = http://www.encyclopedia.chicagohistory.org/pages/63.html | accessdate = May 25, 2010  }}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=Cassidy&gt; {{cite web | last       = Cassidy | first      = Victor M. | title      = Lost Woman | publisher  = Artnet Magazine | date       = October 21, 2005 | url        = http://www.artnet.com/magazineus/features/cassidy/cassidy10-21-05.asp | accessdate = May 24, 2010  }}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=Clayton&gt; {{Cite book | last      = Clayton | first     = Marie | title     = Frank Lloyd Wright Field Guide | publisher = Running Press | year      = 2002 | pages     = 97–102 | isbn      = 0-7624-1324-7 }}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Denzerbook&quot;&gt;{{cite book | last      = Denzer | first      = Anthony | title      = The Solar House: Pioneering Sustainable Design | publisher      = Rizzoli | year      = 2013 | url      = http://solarhousehistory.com/book/ | isbn      = 978-0-8478-4005-2 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130726200811/http://solarhousehistory.com/book/ |date=2013-07-26 }}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=FLWF&gt; {{cite web | title      = A brief Biography | work       = Wright's Life + Work | publisher  = Frank Lloyd Wright Foundation | year       = 2010 | url        = http://www.franklloydwright.org/fllwf_web_091104/Biography.html | accessdate = May 16, 2010 }}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=Gebhard&gt; {{Cite book | last      = Gebhard | first     = David | author2   = Patricia Gebhard | title     = Purcell &amp; Elmslie: Prairie Progressive Architects | publisher = Gibbs Smith | year      = 2006 | location  = Salt Lake City | page      = 32 | isbn      = 1-4236-0005-3  }}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=Goldberger&gt; {{cite web | last       = Goldberger | first      = Paul | title      = Toddlin' Town: Daniel Burnham's great Chicago Plan turns one hundred | work       = The New Yorker | date       = March 9, 2009 | url        = http://www.newyorker.com/arts/critics/skyline/2009/03/09/090309crsk_skyline_goldberger | accessdate = March 26, 2009  }}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=Lind&gt; {{Cite book | last      = Lind | first     = Carla | title     = Lost Wright: Frank Lloyd Wright's Vanished Masterpieces | place     = New York | publisher = Simon &amp; Schuster, Inc. | year      = 1996 | pages     = 40–43 | isbn      = 0-684-81306-8 }}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;loc&quot;&gt; {{cite web | author      = American Treasures of the Library of Congress | title      = The Genius of Frank Lloyd Wright | url        = http://www.loc.gov/exhibits/treasures/tri004.html | publisher  = Library of Congress | accessdate = February 28, 2014 }}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=MIT&gt; {{cite web | title      = Marion Mahony Griffin (1871–1962) | work       = From Louis Sullivan to SOM: Boston Grads Go to Chicago | publisher  = Massachusetts Institute of Technology | year       = 1996 | url        = http://web.mit.edu/museum/chicago/griffin.html | accessdate = May 24, 2010  }}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=OGorman&gt; {{Cite book | ref       = {{harvid|O'Gorman|2004}} | last      = O'Gorman | first     = Thomas J. | title     = Frank Lloyd Wright's Chicago | publisher = Thunder Bay Press | year      = 2004 | location  = San Diego | pages     = 31–33 | isbn      = 1-59223-127-6 }}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=Saint&gt;{{Cite journal | last      = Saint | first      = Andrew | title      = Frank Lloyd Wright and Paul Mueller: the architect and his builder of choice | journal      = Architectural Research Quarterly | volume      = 7 | issue      = 2 | pages      = 157–167 | publisher      = Cambridge University Press | location      = Cambridge | date      = May 2004 | url      = http://www.bolender.com/Frank%20Lloyd%20Wright/Files/Frank%20Lloyd%20Wright%20and%20Paul%20Mueller%20June%202003.pdf | accessdate      = March 16, 2010 | doi      = 10.1017/S1359135503002112 | archive-date      = មីនា 4, 2016 | archive-url      = https://web.archive.org/web/20160304054252/http://www.bolender.com/Frank%20Lloyd%20Wright/Files/Frank%20Lloyd%20Wright%20and%20Paul%20Mueller%20June%202003.pdf | dead-url      = yes }}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=Sommer&gt; {{Cite book | last      = Sommer | first     = Robin Langley | title     = Frank Lloyd Wright: A Gatefold Portfolio | publisher = Barnes &amp; Noble Books | year      = 1997 | location  = Honk Kong | chapter   = Frank W. Thomas House | isbn      = 0-7607-0463-5}} &lt;/ref&gt; &lt;ref name=Tafel&gt; {{Cite book | ref       = {{harvid|Tafel|1985}} | last      = Tafel | first     = Edgar | title     = Years With Frank lloyd Wright: Apprentice to Genius | place     = Mineola, N.Y. | publisher = Dover Publications | year      = 1985 | page      = 31 | isbn      = 0-486-24801-1  }}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Twombly1979&quot;&gt; {{cite book | last      = Twombly | first     = Robert | title     = Frank Lloyd Wright His Life and Architecture | year      = 1979 | publisher = A Wiley-Interscience | location  = Canada | pages     = 276–278 }}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=Weil&gt; {{Cite book | author    = Frank Lloyd Wright Preservation Trust | editor    = Zarine Weil | title     = Building A Legacy: The Restoration of Frank Lloyd Wright's Oak Park Home and Studio | publisher = Pomegranate | year      = 2001 | location  = San Francisco | page      = 4 | isbn      = 0-7649-1461-8 }}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=Wright&gt; {{Cite book | ref       = {{harvid|Wright|2005}} | last      = Wright | first     = Frank Lloyd | title     = Frank Lloyd Wright: An Autobiography | place     = Petaluma, CA | publisher = Pomegranate Communications | year      = 2005 | pages     = 60–63 | isbn      = 0-7649-3243-8 }}&lt;/ref&gt;}}

== Further reading ==

=== Wright's philosophy ===
* Hoffmann, Donald. ''Understanding Frank Lloyd Wright's Architecture''. New York: Dover Publications, 1995. ISBN 0-486-28364-X
* Lind, Carla. ''Frank Lloyd Wright's Usonian Houses''. San Francisco: Promegranate Artbooks, 1994. ISBN 1-56640-998-5
* McCarter, Robert (ed.). ''Frank Lloyd Wright: A Primer on Architectural Principles''. New York: Princeton Architectural Press, 1991. ISBN 1-878271-26-1
* Meehan, Patrick, ed. ''Truth Against the World: Frank Lloyd Wright Speaks for an Organic Architecture''. New York: Wiley, 1987. ISBN 0-471-84509-4
* Nisbet, Earl. ''Taliesin Reflections: My Years Before, During, and After Living with Frank Lloyd Wright''. Petaluma, Calif.: Meridian Press, 2006. ISBN 0-9778951-0-6
* Rosenbaum, Alvin. ''Usonia : Frank Lloyd Wright's Design for America''. Washington, DC: Preservation Press, 1993. ISBN 0-89133-201-4
* Russell, Virginia L. &quot;You Dear Old Prima Donna: The Letters of Frank Lloyd Wright and Jens Jensen&quot;, ''Landscape Journal'', 20.2 (2001): 141-155.
* Sergeant, John. ''Frank Lloyd Wright's Usonian Houses: The Case for Organic Architecture''. New York: Watson-Guptill, 1984. ISBN 0-8230-7178-2
* Treiber, Daniel. ''Frank Lloyd Wright''. 2nd ed. Basel: Birkhäuser, 2008. ISBN 978-3-7643-8697-9
* Wright, Frank Lloyd. ''Frank Lloyd Wright: An Autobiography''. New York: Duell, Sloan and Pearce, 1943.
* Wright, Frank Lloyd. &quot;In the Cause of Architecture&quot;, ''Architectural Record'', March 1908. Reprinted in ''Frank Lloyd Wright: Collected Writings, vol. 1: 1894–1930''. New York: Rizzoli, 1992. ISBN 0-8478-1546-3
* Wright, Frank Lloyd. ''The Natural House''. New York: Horizon Press, 1954.

=== Biographies ===
* Farr, Finis. ''Frank Lloyd Wright: A Biography''. New York: Scribner, 1961.
* Friedland, Roger and Harold Zellman. ''The Fellowship: The Untold Story of Frank Lloyd Wright and the Taliesin Fellowship''. New York: Regan Books, 2006. ISBN 0-06-039388-2
* Gill, Brendan. ''Many Masks: A Life of Frank Lloyd Wright''. New York: Putnam, 1987. ISBN 0-399-13232-5
* Huxtable, Ada Louise. ''Frank Lloyd Wright''. New York: Lipper/Viking, 2004. ISBN 0-670-03342-1
* Secrest, Meryle. ''Frank Lloyd Wright: a Biography''. New York: Knopf, 1992. ISBN 0-394-56436-7
* Twombly, Robert C. ''Frank Lloyd Wright: His Life and Architecture''. New York: Wiley, 1979. ISBN 0-471-03400-2
* Wright, Iovanna Lloyd. ''Architecture: Man in Possession of His Earth''. Garden City, NY: Doubleday, 1962.

=== Surveys of Wright's work ===
* Aguar, Charles and Berdeana Aguar. ''Wrightscapes: Frank Lloyd Wright's Landscape Designs''. New York: McGraw-Hill, 2002. ISBN 0-07-140953-X
* Blake, Peter. ''Frank Lloyd Wright: Architecture and Space''. Baltimore, MD: Penguin Books, 1964.
* Fell, Derek. ''The Gardens of Frank Lloyd Wright''. London: Frances Lincoln, 2009. ISBN 978-0-7112-2967-9
* Heinz, Thomas A. ''Frank Lloyd Wright Field Guide''. Chichester, West Sussex: Academy Editions, 1999. ISBN 0-8101-2244-8
* Hildebrand, Grant. ''The Wright Space: Pattern and Meaning in Frank Lloyd Wright's Houses''. Seattle: University of Washington Press, 1991. ISBN 0-295-97005-7
* Larkin, David and Bruce Brooks Pfeiffer. ''Frank Lloyd Wright: The Masterworks''. New York: Rizzoli, 1993. ISBN 0-8478-1715-6
* Levine, Neil. ''The Architecture of Frank Lloyd Wright''. Princeton, NJ: Princeton University Press, 1996. ISBN 0-691-03371-4
* Lind, Carla. ''Frank Lloyd Wright's Glass Designs''. San Francisco: Pomegranate Artbooks, 1995. ISBN 0-87654-468-5
* McCarter, Robert. ''Frank Lloyd Wright''. London: Phaidon Press, 1997. ISBN 0-7148-3148-4
* Pfeiffer, Bruce Brooks. ''Frank Lloyd Wright, 1867–1959: Building for Democracy''. Los Angeles: Taschen, 2004. ISBN 3-8228-2757-6
* Pfeiffer, Bruce Brooks and Peter Gössel (eds.). ''Frank Lloyd Wright: The Complete Works''. Los Angeles: Taschen, 2009. ISBN 978-3-8228-5770-0
* Riley, Terence and Peter Reed (eds.). ''Frank Lloyd Wright: Architect''. New York: Museum of Modern Art, 1994. ISBN 0-87070-642-X
* Smith, Kathryn. ''Frank Lloyd Wright: America's Master Architect''. New York: Abbeville Press, 1998. ISBN 0-7892-0287-5
* Storrer, William Allin. ''The Architecture of Frank Lloyd Wright: A Complete Catalog''. 3rd ed. Chicago: University of Chicago Press, 2007. ISBN 0-226-77620-4
* Storrer, William Allin. ''The Frank Lloyd Wright Companion''. Chicago: University of Chicago Press, 1993. ISBN 0-226-77621-2

=== Selected books about specific Wright projects ===
* Toker, Franklin. ''Fallingwater Rising: Frank Lloyd Wright, E. J. Kaufmann, and America's Most Extraordinary House''. New York: Alford A. Knopf, 2003. ISBN 1-4000-4026-4
* Whiting, Henry, II. ''At Nature's Edge: Frank Lloyd Wright's Artist Studio''. Salt Lake City: University of Utah Press, 2007. ISBN 978-0-87480-877-3

== តំណ​ភ្ជាប់​ខាងក្រៅ ==
* [http://www.franklloydwright.org/ Frank Lloyd Wright Foundation] Official Website
* [http://library.columbia.edu/locations/avery/da/FrankLloydWrightCollection.html The Frank Lloyd Wright Foundation Archives (The Museum of Modern Art | Avery Architectural &amp; Fine Arts Library, Columbia University, New York)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181221060655/https://library.columbia.edu/locations/avery/da/FrankLloydWrightCollection.html |date=2018-12-21 }}
* [http://www.wisconsinhistory.org/topics/flw Frank Lloyd Wright, Wisconsin Historical Society] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120830210333/http://www.wisconsinhistory.org/topics/flw/ |date=2012-08-30 }}
* [http://www.savewright.org/ Frank Lloyd Wright Building Conservancy]
* [http://www.gowright.org/ Frank Lloyd Wright Preservation Trust] – FLW Home and Studio, Robie House
* [http://www.taliesin.edu/ Frank Lloyd Wright School of Architecture] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190403124954/https://taliesin.edu/ |date=2019-04-03 }}
* [http://www.WrightInWisconsin.org/ Frank Lloyd Wright Wisconsin Heritage Tourism Program]
* [http://www.shapell.org/manuscript.aspx?frank-lloyd-wright-architecture Frank Lloyd Wright Original Letters]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Shapell Manuscript Foundation
* [http://www.pbs.org/flw/ Frank Lloyd Wright] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060810140421/http://www.pbs.org/flw/ |date=2006-08-10 }} – PBS documentary by Ken Burns and resources
* [http://www.loc.gov/exhibits/flw/flw.html Frank Lloyd Wright. Designs for an American Landscape 1922–1932]
* [http://www.loc.gov/rr/print/list/103_flw.html Frank Lloyd Wright Buildings Recorded by the Historic American Buildings Survey]
* [http://architecture.about.com/library/bl-wright-list.htm Complete list of Wright buildings by location] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110430033246/http://architecture.about.com/library/bl-wright-list.htm |date=2011-04-30 }}
* [http://www.artic.edu/aic/libraries/research/specialcollections/subject/sullivanwright.html Sullivan, Wright, Prairie School, &amp; Organic Architecture] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100115235343/http://www.artic.edu/aic/libraries/research/specialcollections/subject/sullivanwright.html |date=2010-01-15 }}
* [http://media.nybooks.com/111008-filler.mp3 Audio interview with Martin Filler on Frank Lloyd Wright] from ''The New York Review of Books''
* [http://www.metropolismag.com/October-2008/Higher-Station Article on the 50th anniversary of Wright's only automobile service station]
* [http://cca.qc.ca/en/collection/5-frank-lloyd-wright-and-quebec Frank Lloyd Wright and Quebec] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091003231419/http://cca.qc.ca/en/collection/5-frank-lloyd-wright-and-quebec |date=2009-10-03 }}
* [http://www.hrc.utexas.edu/multimedia/video/2008/wallace/wright_frank_lloyd.html Frank Lloyd Wright] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130119031444/http://www.hrc.utexas.edu/multimedia/video/2008/wallace/wright_frank_lloyd.html |date=2013-01-19 }} interviewed by Mike Wallace on ''The Mike Wallace Interview'' recorded September 1 &amp; 28, 1957
* [http://worldmap.harvard.edu/maps/franklloydwright Interactive Map of Frank Lloyd Wright Buildings, created in the Harvard WorldMap Platform]
* [http://en.wikiartmap.com/view/32052/-/-/frank_lloyd_wright.html Map of the Frank Lloyd Wright works - Wikiartmap, the art map of the public space] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131104064859/http://en.wikiartmap.com/view/32052/-/-/frank_lloyd_wright.html |date=2013-11-04 }}
* [https://www.youtube.com/watch?v=cMXK_KtUVm4 Appearance on ''What's My Line?'', June 3, 1956]
* [http://digitalcollections.uark.edu/cdm/landingpage/collection/joneswright Fay Jones and Frank Lloyd Wright: Organic Architecture Comes to Arkansas digital exhibit, University of Arkansas Libraries]
* [http://www.steinerag.com/flw/Artifact%20Pages/PhRtS290.htm Chauncey L. and Johanna Griggs Residence, Tacoma Lakewood Washington 1945]</text>
      <sha1>cb4e894th1im35x62cmp0ujqfsa7ea2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>បញ្ជីប្រទេសតាមចំនួនប្រជាជន</title>
    <ns>0</ns>
    <id>35134</id>
    <revision>
      <id>321926</id>
      <parentid>320957</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T21:06:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>32568</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>321926</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="200958" sha1="l0sphtmbuxdsjivjzr33wozhatbvdyi" xml:space="preserve">{{For|បញ្ជីប្រទេសគិតតាមក្រឡាផ្ទៃ|បញ្ជីរាយប្រទេសតាមក្រឡាផ្ទៃសរុប}}
[[ឯកសារ:World Population.svg|thumb|upright=1.5|ផែនទីនៃប្រទេស និងដែនដីផ្សេងៗនៅលើពិភពលោកដោយផ្អែកលើចំនួនប្រជាជននៃឆ្នាំ២០១៩។ (ពណ៌កាន់តែដិតមានន័យថាប្រជាជនកាន់តែច្រើន)]]

អត្ថបទនេះគឺស្តីអំពីបញ្ជីនៃប្រទេស និងទឹកដីអនិស្សរភាពទាំងប៉ុន្មាននៅលើពិភពលោកដោយផ្អែកទៅលើចំនួនប្រជាជនសរុប។ បញ្ជីនេះមានរាប់បញ្ចូលរដ្ឋអធិបតេយ្យ ដែនដីអនិស្សរភាព និងក្នុងករណីខ្លះ ក៏រាប់បញ្ចូលទាំងប្រទេសជាសមាជិកដែលស្ថិតក្នុងរដ្ឋអធិបតេយ្យផងដែរ ដោយអង្គភាពនីមួយៗនៅក្នុងបញ្ជីគឺផ្អែកលើស្តង់ដារអាយអេសអូ [[ISO ៣១៦៦-១]]។ ឧទាហរណ៍ [[សហរាជាណាចក្រ]]ត្រូវបានចាត់ទុកជាអង្គភាពតែមួយ ខណៈដែលបណ្តាប្រទេសសមាជិកនៃ[[ព្រះរាជាណាចក្រហុល្លង់]]ត្រូវបានចាត់ទុកជាអង្គភាពខុសដាច់ពីគ្នា។ បញ្ជីខាងក្រោមក៏រួមបញ្ចូលទិន្នន័យភាគរយរបស់ចំនួនប្រជាជននៅក្នុងប្រទេសនីមួយៗធៀបនឹងចំនួនប្រជាជនពិភពលោកផងដែរ ដែល[[អង្គការសហប្រជាជាតិ]]បានប៉ាន់ប្រមាណថាមានចំនួន ៧.៩៥ ពាន់លាននាក់នាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ។

== វិធីសាស្ត្រ ==
តួលេខដែលបានស្រង់យកមកប្រើនៅក្នុងតារាងខាងក្រោមនេះត្រូវបានផ្អែកលើការប៉ាន់ស្មាន ឬការព្យាករណ៍ថ្មីៗដោយអាជ្ញាធរជំរឿននៃប្រជាជាតិនីមួយៗ។ 

នៅពេលទិន្នន័យជាតិបច្ចុប្បន្នមានកង្វះ ឬគ្មាន តួលេខគឺផ្អែកលើការប៉ាន់ស្មាន ឬការព្យាករណ៍សម្រាប់ឆ្នាំ២០២១ ដោយ[[នាយកដ្ឋានកិច្ចការសេដ្ឋកិច្ច និងសង្គមរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ]]។&lt;ref name=&quot;unpop&quot;&gt;{{cite web|url=https://population.un.org/wpp/|title=World Population Prospects 2019|author=United Nations|website=population.un.org|access-date=1 មិថុនា 2022}}&lt;/ref&gt;

ដោយសារតួលេខដែលបានចងក្រងមិនត្រូវបានប្រមូលក្នុងពេលតែមួយនៅគ្រប់ប្រទេស ឬក្នុងកម្រិតទៀងទាត់ដូចគ្នា ដូច្នេះទិន្នន័យលេខប្រៀបធៀបអាចបង្កឱ្យមានការសន្និដ្ឋានខុសឆ្គង។ ជាងនេះទៅទៀត តួលេខបន្ថែមពីប្រទេសទាំងអស់ ប្រហែលជាមិនស្មើនឹងចំនួនប្រជាជនសរុបនៅលើពិភពលោកទេ។

អង្គភាពមួយចំនួនដូចជា [[សហភាពអឺរ៉ុប]]គឺមិនត្រូវបានរាប់បញ្ចូលទេព្រោះវាមិនមែនជារដ្ឋអធិបតេយ្យ ហើយសម្រាប់ដែនដីឯករាជ្យដែលមិនមានប្រជាជនអចិន្ត្រៃយ៍វិញ ដូចជាដែនដីទាមទារដោយប្រទេសផ្សេងៗមកលើមហាទឹកកក[[អង់តាកទិក]]ក៏មិនរាប់បញ្ចូលដែរ។

==រដ្ឋអធិបតេយ្យ និងដែនដីអនិស្សរភាពតាមចំនួនប្រជាជន ==
សម្គាល់៖ [[រដ្ឋសមាជិកនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ|រដ្ឋសមាជិកចំនួន ១៩៣ នៃអង្គការសហប្រជាជាតិ]] បូករួមទាំងរដ្ឋសង្កេតការណ៍ចំនួនពីរគឺមានលេខរៀងសម្គាល់។ ដែនដីអនិស្សរភាព និងប្រទេសជាសមាជិកនៃរដ្ឋអធិបតេយ្យមិនមានលេខរៀងសម្គាល់ទេ។  ក្រៅពីនេះ រដ្ឋអធិបតេយ្យដែលការទទួលស្គាល់នៅមានកម្រិតក៏ត្រូវបានរាប់បញ្ចូលដែរ ហើយក៏មិនមានលេខរៀងសម្គាល់ដូចដែនដីអនិស្សរភាពដែរ។

{|class=&quot;wikitable sortable&quot;
|-
! ល.រ. !! [[បញ្ជីរាយប្រទេស|ប្រទេស]] / [[ដែនដីអនិស្សរភាព]] !! [[គ្រោងការណ៍ភូមិសាស្ត្រសហប្រជាជាតិ|តំបន់]] !! ចំនួនប្រជាជន !! ភាគរយនៃពិភពលោក !! កាលបរិច្ឆេទ !! {{nowrap|ប្រភព (ផ្លូវការ ឬពី}}[[អង្គការសហប្រជាជាតិ]]) !! សម្គាល់
|-
|align=&quot;center&quot;|'''–'''
|'''ពិភពលោក'''
|align=&quot;center&quot;| || &lt;section begin=world/&gt;style=text-align:center |''' ៧,៩៥៤,១៦៥,០០០''' || style=text-align:right|'''១០០%''' || '''២០២២'''&lt;section end=world/&gt; || style=text-align:left|'''ការប៉ាន់ដោយ អសប&lt;ref name=&quot;unpop&quot;/&gt;'''||
|-
!១
| scope=row style=text-align:left|{{flag|ចិន}} ||style=text-align:center|[[អាស៊ី]] || &lt;section begin=CHN/&gt;១,៤១២,៦០០,០០០ || style=text-align:right|១៧.៨% || {{dts|31 December 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=CHN/&gt; || style=text-align:left|ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.stats.gov.cn/tjsj/sjjd/202201/t20220118_1826538.html|title=(ភាសាចិន) 人口总量保持增长，增长速度持续放缓 |website=[[ការិយាល័យស្ថិតិជាតិចិន]]|access-date=1 មិថុនា ២០២១}}&lt;/ref&gt; || ចំនួនទិន្នន័យនេះរាប់បញ្ចូលតែ[[ចិនដីគោក]]ទេ ដោយមិនរាប់[[តំបន់រដ្ឋបាលពិសេសនៃចិន|តំបន់រដ្ឋបាលពិសេស]][[ហុងកុង]] និង[[ម៉ាកាវ]]ឡើយ។
|-
!២
| scope=row style=text-align:left|{{flag|ឥណ្ឌា}} ||style=text-align:center|អាស៊ី || &lt;section begin=IND/&gt;១,៤១០,១៣០,៣០០&lt;section end=IND/&gt; || style=text-align:right|១៧.៧% || ២០២២|| style=text-align:left|នាឡិកាប្រជាជនជាតិ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://data.gov.in/|title=Open Government Data Platform India|website=data.gov.in|access-date=1 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20160619153514/https://data.gov.in/|archive-date=19 មិថុនា 2016|url-status=live}}&lt;/ref&gt; || តួលេខនេះបាររួមបញ្ចូលប្រជាជននៅតំបន់[[ចាមូ និងកាស្មៀ (ដែនដីសហភាព)|ចាមូ កាស្មៀ]] និង[[ឡាដាក់]]។
|-
!៣
| scope=row style=text-align:left|{{flag|សហរដ្ឋអាមេរិក}} ||style=text-align:center|[[ទ្វីបអាមេរិក|អាមេរិក]] || &lt;section begin=USA/&gt;៣៣២,៧១២,៩៣៣&lt;section end=USA/&gt; || style=text-align:right|៤.១៨% || ២០២២|| style=text-align:left|នាឡិកាប្រជាជនជាតិ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.census.gov/popclock/|title=Population Clock|website=www.census.gov|access-date=1 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20151117025617/http://www.census.gov/popclock/|archive-date=17 វិច្ឆិកា 2015|url-status=live}}&lt;/ref&gt; || តួលេខនេះបានរាប់បញ្ចូល[[បញ្ជីរាយរដ្ឋ និងដែនដីនៃសហរដ្ឋអាមេរិក|រដ្ឋទាំង ៥០]] និង[[វ៉ាស៊ីនតោន|មណ្ឌលកូឡុំប៊ី]] ប៉ុន្តែមិនបានរាប់បញ្ចូល[[ដែនដីនៃសហរដ្ឋអាមេរិក]]ឡើយ។
|-
!៤
| scope=row style=text-align:left|{{flag|ឥណ្ឌូណេស៊ី}} ||style=text-align:center|អាស៊ី{{efn| [[បញ្ជីរាយប្រទេសឆ្លងទ្វីប|ប្រទេសឆ្លងទ្វីប]].|name=&quot;Transcontinental country&quot;}} || &lt;section begin=INA/&gt;២៧២,២៤៨,៥០០ || style=text-align:right|៣.៤២% || {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=IDN/&gt; || style=text-align:left|ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.bps.go.id/indicator/12/1975/1/mid-year-population.html|publisher=
Badan Pusat Statistik - Indonesia|title=Mid Year Population (Thousand People)|archive-date=30 មិថុនា 2021|access-date=1 មិថុនា 2022|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៥
| scope=row style=text-align:left|{{flag|ប៉ាគីស្ថាន}} ||style=text-align:center|អាស៊ី || &lt;section begin=PAK/&gt;២២៥,១៩៩,៩៣៧ || style=text-align:right|២.៨៣% || {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=PAK/&gt; || style=text-align:left|ការប៉ាន់ដោយ អសប&lt;ref name=&quot;unpop&quot;/&gt; || តួលេខប្រជាជននេះមិនបានរាប់បញ្ចូលតំបន់ជម្លោះ[[អាសាដកាស្មៀ]] និង[[ជីលជីត-បាល់ទីស្ថាន]]ឡើយ។
|-
!៦
| scope=row style=text-align:left|{{flag|ប្រេស៊ីល}} ||style=text-align:center|អាមេរិក || &lt;section begin=BRA/&gt;២១៤,៧០៨,៣៤៣&lt;section end=BRA/&gt; || style=text-align:right|២.៧០% || ២០២២|| style=text-align:left|នាឡិកាប្រជាជនជាតិ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.ibge.gov.br/apps/populacao/projecao/index.html|title=IBGE &amp;#124; Projeção da população|website=www.ibge.gov.br|access-date=2 មិថុនា ២០២២|archive-url=https://web.archive.org/web/20200204104203/https://www.ibge.gov.br/apps/populacao/projecao/index.html|archive-date=4 កុម្ភៈ 2020|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៧
| scope=row style=text-align:left|{{flag|នីហ្សេរីយ៉ា}} ||style=text-align:center|[[អាហ្វ្រិក]] || &lt;section begin=NGA/&gt;២១១,៤០០,៧០៨ || style=text-align:right|២.៦៦% || {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=NGA/&gt; || style=text-align:left|ការប៉ាន់ដោយ អសប&lt;ref name=&quot;unpop&quot;/&gt; ||
|-
!៨
| scope=row style=text-align:left|{{flag|បង់ក្លាដែស}} ||style=text-align:center|អាស៊ី || &lt;section begin=BGD/&gt;១៧២,៨២២,០៨៦ || style=text-align:right|២.១៧% || ២០២២&lt;section end=BGD/&gt; || style=text-align:left|នាឡិកាប្រជាជនជាតិ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.bbs.gov.bd/Home.aspx|title=Bangladesh Bureau of Statistics|website=www.bbs.gov.bd|date=4 September 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110904045106/http://www.bbs.gov.bd/Home.aspx|archive-date=4 កញ្ញា 2011|url-status=dead|access-date=19 មិថុនា 2017|archivedate=4 កញ្ញា 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110904045106/http://www.bbs.gov.bd/Home.aspx}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៩
| scope=row style=text-align:left|{{flag|រុស្ស៊ី}} ||style=text-align:center|[[អឺរ៉ុប]]{{efn|បើគិតតាមទីតាំងភូមិសាស្ត្រ រុស្ស៊ីគឺជា[[ប្រទេសឆ្លងទ្វីប]] ដោយលាតសន្ធឹងពីតំបន់[[អឺរ៉ុបខាងកើត]] រហូតដល់[[អាស៊ីខាងជើង]]។ ប៉ុន្តែ ប្រជាជនរុស្ស៊ីប្រមាណបួនភាគប្រាំបានរស់នៅតំបន់[[រុស្ស៊ីអឺរ៉ុប|ប៉ែកអឺរ៉ុប]]។&lt;ref&gt;{{cite web|last=Curtis|first=Glenn E.|url=http://countrystudies.us/russia/29.htm |title=Russia - Demographics|location=[[វ៉ាស៊ីនតោន|Washington, D.C.]]|publisher=Federal Research Division of the Library of Congress|access-date=2 មិថុនា ២០២២}}&lt;/ref&gt; ទឹកដីរុស្ស៊ីទាំងមូលត្រូវបាន[[គ្រោងការណ៍ភូមិសាស្ត្រសហប្រជាជាតិ]]ចាត់ទុកថាជាផ្នែកនៃទ្វីបអឺរ៉ុប។}} || &lt;section begin=RUS/&gt;១៤៥,៤៧៨,០៩៧ || style=text-align:right|១.៨៣% || {{dts|1 January 2022|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=RUS/&gt; || style=text-align:left|ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/PrPopul2022_Site.xls |format=XLS |title=(ភាសារុស្ស៊ី) Предварительная оценка численности постоянного населения на 1 января 2022 года и в среднем за 2021 год |work=[[សេវាស្ថិតិរដ្ឋសហព័ន្ធរុស្ស៊ី]] |access-date=2 មិថុនា 2022 |archivedate=2022-03-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20220324230246/https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/PrPopul2022_Site.xls |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; || តួលេខនេះបានរាប់បញ្ចូលទាំងប្រជាជននៅ[[គ្រីមៀ|ឧបទ្វីបគ្រីមៀ]]។ រដ្ឋាភិបាលអ៊ុយក្រែន និងរដ្ឋភាគច្រើននៅលើពិភពលោកបានចាត់ទុកតំបន់គ្រីមៀជាផ្នែកមួយនៃទឹកដីអ៊ុយក្រែន។
|-
!១០
| scope=row style=text-align:left|{{flag|ម៉ិកស៊ិក}} ||style=text-align:center|អាមេរិក || &lt;section begin=MEX/&gt;១២៦,០១៤,០២៤ || style=text-align:right|១.៦១% || {{dts|15 March 2020|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=MEX/&gt; || style=text-align:left|ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.inegi.org.mx/programas/ccpv/2020/default.html|title=Censo de Población y Vivienda 2020|website=inegi.org.mx|access-date=2 មិថុនា ២០២២|archive-url=https://web.archive.org/web/20210126070329/https://www.inegi.org.mx/programas/ccpv/2020/default.html|archive-date=26 មករា 2021|url-status=live}}&lt;/ref&gt;||
|-
!១១
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ជប៉ុន}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី || &lt;section begin=JPN/&gt;១២៥,៥០២,០០០ || style=text-align:right|១.៥៨% 
| {{dts|1 October 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;JPN&quot; /&gt; || style=text-align:left| ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.stat.go.jp/english/data/jinsui/2021np/index.html|title=Current Population Estimates as of October 1, 2021|website=www.stat.go.jp|access-date=2 មិថុនា 2022}}&lt;/ref&gt;||
|-
!១២
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|អេត្យូពី}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=ETH/&gt;១១៧,៨៧៦,០០០ || style=text-align:right|១.៤៨%
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;ETH&quot; /&gt;|| style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ដោយ អសប&lt;ref name=&quot;unpop&quot; /&gt; ||
|-
!១៣
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ហ្វីលីពីន}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី || &lt;section begin=PHL/&gt;១១១,៩៦៤,៧០៤&lt;section end=PHL/&gt; 
| style=text-align:right|១.៤១% || ២០២២ ||នាឡិកាប្រជាជនជាតិ&lt;ref&gt;{{Cite news|date=7 July 2021|title=2020 Census of Population and Housing (2020 CPH) Population Counts Declared Official by the President|work=Philippine Statistics Authority|url=https://www.pna.gov.ph/articles/1163852|access-date=2 មិថុនា 2022}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១៤
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|អេហ្ស៊ីប}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក{{efn|name=&quot;Transcontinental country&quot;}} || &lt;section begin=EGY/&gt;១០៣,៣៦០,៦៤២&lt;section end=EGY/&gt; || style=text-align:right|១.៣០%
|| ២០២២ || style=&quot;text-align:left&quot; |នាឡិកាប្រជាជនជាតិ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.capmas.gov.eg/|title=الجهاز المركزي للتعبئة العامة والإحصاء|website=www.capmas.gov.eg|access-date=2 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20110511041727/http://www.capmas.gov.eg/|archive-date=11 ឧសភា 2011|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១៥
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|វៀតណាម}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី || &lt;section begin=VNM/&gt;៩៨,៥០៥,៤០០ || style=text-align:right|១.២៤% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;VNM&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.gso.gov.vn/du-lieu-va-so-lieu-thong-ke/2021/12/bao-cao-tinh-hinh-kinh-te-xa-hoi-quy-iv-va-nam-2021/|title=REPORT ON SOCIO-ECONOMIC SITUATION IN QUARTER IV AND 2020|website=gso.gov.vn|access-date=2 មិថុនា 2022|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200728110415/https://www.gso.gov.vn/default_en.aspx?tabid=515&amp;idmid=5&amp;ItemID=19691|archive-date=28 កក្កដា 2020}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១៦
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|សាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យកុងគោ}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=COD/&gt;៩២,៣៧៨,០០០ || style=text-align:right|១.១៦% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;COD&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ដោយ អសប&lt;ref name=&quot;unpop&quot; /&gt; ||
|-
!១៧
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|អ៊ីរ៉ង់}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី || &lt;section begin=IRN/&gt;៨៥,៤៨៩,០៧០&lt;section end=IRN/&gt; || style=text-align:right|១.០៧% 
| style=&quot;text-align:left&quot; |នាឡិកាប្រជាជានជាតិ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.amar.org.ir/english/Population-help|title=Statistical Center of Iran Population help|website=www.amar.org.ir|access-date=2 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20170202213712/https://www.amar.org.ir/english/Population-help|archive-date=2 កុម្ភៈ 2017|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១៨
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|តួកគី}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី{{efn|name=&quot;Transcontinental country&quot;}} || &lt;section begin=TUR/&gt;៨៤,៦៨០,២៧៣ || style=text-align:right|១.០៦% 
| {{dts|31 December 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;TUR&quot; /&gt;|| style=&quot;text-align:left;&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.tuik.gov.tr/Home/Index|title=Turkish Statistical Institute|website=Turkish Statistical Institute|access-date=2 មិថុនា ២០២២|archive-url=https://web.archive.org/web/20210202162349/https://www.tuik.gov.tr/Home/Index|archive-date=2 កុម្ភៈ 2021|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១៩
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|អាល្លឺម៉ង់}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=DEU/&gt;៨៣,២២២,៤៤២ || style=text-align:right|១.០៥% 
| {{dts|30 September 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;DEU&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំត្រីមាស&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.destatis.de/EN/Themes/Society-Environment/Population/Current-Population/Tables/liste-current-population.html|title=Population by sex and citizenship|website=destatis.de|access-date=2 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20200901043841/https://www.destatis.de/EN/Themes/Society-Environment/Population/Current-Population/Tables/liste-current-population.html|archive-date=1 កញ្ញា 2020|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!២០
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|បារាំង}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=FRA/&gt;៦៧,៨៤១,០០០|| style=text-align:right|០.៨៥៣% 
| {{dts|1 April 2022|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;FRA&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំខែ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.insee.fr/en/statistiques/serie/001641607|title=Demography - Population at the beginning of the month - France (including Mayotte since 2014)|website=www.insee.fr|access-date=2 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20190403053456/https://www.insee.fr/en/statistiques/serie/001641607|archive-date=3 April 2019|url-status=live}}&lt;/ref&gt; || រួមបញ្ចូល[[តំបន់នៃបារាំង|តំបន់ចំនួន ១៨ នៃប្រទេសបារាំង]] (រួមមាន៖ [[ដែនដី និងតំបន់ក្រៅប្រទេសបារាំង|ដែនដី និងតំបន់ក្រៅប្រទេស]]ចំនួន ៥)។ មិនបានរាប់បញ្ចូល[[ដែនដីសហករណ៍ក្រៅប្រទេស]]មានដូចជា៖ [[ប៉ូលីណេស៊ីបារាំង]] [[សាំងបារថេឡេមី]] [[សាំងម៉ាតាំង]] [[សង់ព្យែរ និង​មីគីឡុង]] [[វ៉ាលីស និងហ្វូទូណា]] និង[[នូវែលកាឡេដូនី]]។
|-
!២១
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|សហរាជាណាចក្រ}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=GBR/&gt;៦៧,០៨១,០០០ || style=text-align:right|០.៨៤៣%
| {{dts|30 June 2020|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;GBR&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.ons.gov.uk/peoplepopulationandcommunity/populationandmigration/populationestimates/bulletins/annualmidyearpopulationestimates/mid2020#age-structure-of-the-uk-population|title=Population estimates for the UK, England and Wales, Scotland and Northern Ireland: mid-2020|website=www.ons.gov.uk|access-date=3 មិថុនា 2022}}&lt;/ref&gt; || មិនរាប់បញ្ចូលដែនដីអនិស្សរភាពចំនួន ៣ និងដែនដីក្រៅប្រទេសចំនួន ១៤។
|-
!២២
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ថៃ}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី || &lt;section begin=THA/&gt;៦៦,៧៩៥,១១៧&lt;section end=THA/&gt; || style=text-align:right|០.៨៤០% || ២០២២
| style=&quot;text-align:left&quot; |នាឡិកាប្រជាជនជាតិ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.thailandometers.mahidol.ac.th/|title=มิเตอร์ประเทศไทย - Thailandometers|website=www.thailandometers.mahidol.ac.th|access-date=3 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20160131224820/http://www.thailandometers.mahidol.ac.th/|archive-date=31 មករា 2016|url-status=dead|archivedate=2016-01-31|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160131224820/http://www.thailandometers.mahidol.ac.th/}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!២៣
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|អាហ្វ្រិកខាងត្បូង}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=ZAF/&gt;៦០,១៤២,៩៧៨ || style=text-align:right|០.៧៥៦% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;ZAF&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.statssa.gov.za/publications/P0302/P03022021.pdf |title=Mid-year population estimates: 2021 |date=19 July 2021 |website=www.statssa.gov.za }}&lt;/ref&gt; ||
|-
!២៤
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|តង់សានី}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=TZA/&gt;៥៩,៤៤១,៩៨៨ || style=text-align:right|០.៧៤៧% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;TZA&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.nbs.go.tz/nbs/takwimu/census2012/Projection-Report-20132035.pdf |title=National Population Projections |date=February 2018 |website=National Bureau of Statistics |archive-url=https://web.archive.org/web/20180612142155/http://www.nbs.go.tz/nbs/takwimu/census2012/Projection-Report-20132035.pdf |archive-date=12 មិថុនា 2018 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; || រាប់បញ្ចូលទាំងតំបន់[[ហ្សង់ហ្ស៊ីបា]]។
|-
!២៥
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|អ៊ីតាលី}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=ITA/&gt;៥៨,៩២៩,៣៦០ || style=text-align:right|០.៧៤១% 
| {{dts|28 February 2022|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;ITA&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំខែ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://demo.istat.it/bilmens/index.php?anno=2022&amp;lingua=ita|title=ISTAT - Demography, Statistics, Demographic Balance, Resident Population|website=demo.istat.it|access-date=3 មិថុនា 2022}}&lt;/ref&gt; ||	
|-			
!២៦	
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|មីយ៉ាន់ម៉ា}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី || &lt;section begin=MMR/&gt;៥៥,២៩៤,៩៧៩ || style=text-align:right|០.៦៩៥% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;MMR&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://myanmar.unfpa.org/sites/default/files/pub-pdf/4F_Population%20Projections.pdf |title=Thematic Report on Population Projections for The Union of Myanmar, States/Regions, Rural and Urban Areas, 2014 - 2050 |access-date = 3 មិថុនា 2022 |publisher = Department of Population|archive-url= https://web.archive.org/web/20200924221152/https://myanmar.unfpa.org/sites/default/files/pub-pdf/4F_Population%20Projections.pdf |archive-date=24 កញ្ញា 2020 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ||
|-
!២៧
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|កូរ៉េខាងត្បូង}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី || &lt;section begin=KOR/&gt;៥១,៧៤៥,០០០ || style=text-align:right|០.៦៥១% 
| {{dts|31 December 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;KOR&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{Cite web |title=S.Korea reports first ever population loss in 2021 {{!}} arirang TV |url=http://www.arirang.co.kr/mobile/News_Detail.asp?nSeq=295878&amp;NCate=3 |access-date=3 មិថុនា 2022 |website=www.arirang.co.kr |archivedate=2022-08-10 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20220810090023/http://www.arirang.co.kr/mobile/News_Detail.asp?nSeq=295878&amp;NCate=3 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; ||
|-
!២៨
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|កូឡុំប៊ី}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាមេរិក || &lt;section begin=COL/&gt;៥១,០៤៩,៤៩៨ || style=text-align:right|០.៦៤២% 
| {{dts|30 June 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;COL&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.dane.gov.co/index.php/estadisticas-por-tema/demografia-y-poblacion/proyecciones-de-poblacion|title=Proyecciones de Poblacion|website=dane.gov.co|access-date=3 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20200330085423/https://www.dane.gov.co/index.php/estadisticas-por-tema/demografia-y-poblacion/proyecciones-de-poblacion |archive-date=30 មីនា 2020 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ||
|-
!២៩
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|កេនយ៉ា}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=KEN/&gt;៤៧,៥៦៤,២៩៦ || style=text-align:right|០.៥៩៨% 
| {{dts|31 August 2019|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;KEN&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |លទ្ធផលជំរឿនឆ្នាំ២០១៩&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.knbs.or.ke/?p=5621|title=2019 Kenya Population and Housing Census Results|first=Evans|last=Munene|website=knbs.or.ke|date=4 November 2019|access-date=3 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20191113183948/https://www.knbs.or.ke/?p=5621|archive-date=13 វិច្ឆិកា 2019|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||	
|-
!៣០
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|អាហ្សង់ទីន}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាមេរិក || &lt;section begin=ARG/&gt;៤៧,៣២៧,៤០៧ || style=text-align:right|០.៥៩៥% 
| {{dts|18 May 2022|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;ARG&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |លទ្ធផលជំរឿនបឋមឆ្នាំ២០២២&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.telam.com.ar/notas/202205/593061-poblacion-argentina-supera-473-millones.html%26ved%3D2ahUKEwiXhr2V_Oz3AhUwR_EDHVbSCYYQxfQBKAB6BAgEEAI%26usg%3DAOvVaw2O863J6Hrie14yACtIERxl|title=INDEC: Instituto Nacional de Estadística y Censos de la República Argentina|website=www.indec.gob.ar|access-date=3 មិថុនា 2022|archivedate=2022-05-19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220519233545/https://www.telam.com.ar/notas/202205/593061-poblacion-argentina-supera-473-millones.html%26ved%3D2ahUKEwiXhr2V_Oz3AhUwR_EDHVbSCYYQxfQBKAB6BAgEEAI%26usg%3DAOvVaw2O863J6Hrie14yACtIERxl|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៣១
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|អេស្ប៉ាញ}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=ESP/&gt;៤៧,៣២៦,៦៨៧ || style=text-align:right|០.៥៩៥% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;ESP&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំពាក់កណ្តាលឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.ine.es/dyngs/INEbase/es/operacion.htm?c=Estadistica_C&amp;cid=1254736176951&amp;menu=ultiDatos&amp;idp=1254735572981|title=Cifras de población. Últimos datos|website=ine.es|access-date=4 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20201230172618/https://www.ine.es/dyngs/INEbase/es/operacion.htm?c=Estadistica_C&amp;cid=1254736176951&amp;menu=ultiDatos&amp;idp=1254735572981|archive-date=30 ធ្នូ 2020|url-status=dead|archivedate=2020-12-30|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201230172618/https://www.ine.es/dyngs/INEbase/es/operacion.htm?c=Estadistica_C&amp;cid=1254736176951&amp;menu=ultiDatos&amp;idp=1254735572981}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៣២
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|អាល់ហ្សេរី}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=DZA/&gt;៤៥,៤០០០,០០០ || style=text-align:right|០.៥៧១% 
| {{dts|1 January 2022|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;DZA&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.ons.dz/IMG/pdf/Demographie%20Algerienne2020.pdf|title=(ភាសាបារាំង) Demographie Algerienne 2020|publisher=[[ការិយាល័យជាតិស្ថិតិ]|access-date=4 មិថុនា 2022}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៣៣
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ស៊ូដង់}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=SDN/&gt; ៤៤,៤៨២,៦៩៥ || style=text-align:right|០.៥៥៩%
| ២០២២&lt;section end=&quot;SDN&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |នាឡិកាប្រជាជនជាតិ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://cbs.gov.sd/index.php/ar/|title=الجهاز المركزي للإحصاء|website=cbs.gov.sd|access-date=4 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20191113141702/http://cbs.gov.sd/index.php/ar/|archive-date=13 វិច្ឆិកា 2019|url-status=dead|archivedate=2018-09-18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180918124703/http://cbs.gov.sd/index.php/ar/}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៣៤
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|អ៊ូកង់ដា}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=UGA/&gt;៤២,៨៨៥,៩០០ || style=text-align:right|០.៥៣៩% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;UGA&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.ubos.org|title=Uganda Bureau of Statistics|website=ubos.org|access-date=4 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20200922044729/https://www.ubos.org/|archive-date=22 កញ្ញា 2020|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៣៥
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|អ៊ីរ៉ាក់}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី || &lt;section begin=IRQ/&gt;៤១,១៩០,៧០០ || style=text-align:right|០.៥១៨% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;IRQ&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://cosit.gov.iq/ar/2013-01-31-08-43-38|title=المؤشرات الديمغرافية والسكانية - الجهاز المركزي للاحصاء|website=cosit.gov.iq|access-date=4 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20191203214014/http://cosit.gov.iq/ar/2013-01-31-08-43-38|archive-date=3 ធ្នូ 2019|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៣៦
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|អ៊ុយក្រែន}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=UKR/&gt;៤១,១៣០,៤៣២ || style=text-align:right|០.៥១៧%  
| {{dts|1 February 2022|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;UKR&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំខែ&lt;ref&gt;{{cite web|title=Population of Ukraine - Population (by estimate) as of February 1, 2022|website=Population of Ukraine|publisher=State Statistics Service of Ukraine|url=http://database.ukrcensus.gov.ua/PXWEB2007/eng/news/op_popul_e.asp|access-date=4 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20160808023040/http://database.ukrcensus.gov.ua/PXWEB2007/eng/news/op_popul_e.asp|archive-date=8 សីហា 2016|url-status=dead|archivedate=សីហា 8, 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160808023040/http://database.ukrcensus.gov.ua/PXWEB2007/eng/news/op_popul_e.asp}}&lt;/ref&gt; || មិនរាប់បញ្ចូលឧបទ្វីបគ្រីមៀព្រោះវាជាទឹកដីកាន់កាប់របស់រុស្ស៊ី។
|-
!៣៧
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|កាណាដា}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាមេរិក || &lt;section begin=CAN/&gt;៣៨,៧០៨,៧៩៣ || style=text-align:right|០.៤៨៧% || ២០២២&lt;section end=CAN/&gt; 
| style=&quot;text-align:left&quot; |នាឡិកាប្រជាជនជាតិ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www150.statcan.gc.ca/n1/pub/71-607-x/71-607-x2018005-eng.htm|title=Canada's population clock (real-time model)|last=Government of Canada|first=Statistics Canada|date=11 July 2018|website=www150.statcan.gc.ca|access-date=4 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20191219010134/https://www150.statcan.gc.ca/n1/pub/71-607-x/71-607-x2018005-eng.htm|archive-date=19 ធ្នូ 2019|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៣៨
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ប៉ូឡូញ}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=POL/&gt;៣៨,០៣៩,០០០ || style=text-align:right|០.៤៧៨% 
| {{dts|01 March 2022|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;POL&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំខែ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://stat.gov.pl/files/gfx/portalinformacyjny/en/defaultaktualnosci/3314/4/137/1/tabl07_stan_i_ruch_naturalny_ludnosci.xlsx |title=Statistical Bulletin No 03/2022|website=stat.gov.pl|access-date=4 មិថុនា 2022}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៣៩
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ម៉ារ៉ុក}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=MAR/&gt;៣៦,៦២១,៣៩៣ || style=text-align:right|០.៤៦០% || ២០២២&lt;section end=MAR/&gt; 
| style=&quot;text-align:left&quot; |នាឡិកាប្រជាជជាតិ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.hcp.ma/Projections-de-la-population-totale-par-groupe-d-age-et-sexe-en-milliers-et-au-milieu-de-l-annee-1960-2050_a676.html|title=Projections de la population totale par groupe d'âge et sexe (en milliers et au milieu de l'année) : 1960-2050|last=Maaroufi|first=Youssef|website=Site institutionnel du Haut-Commissariat au Plan du Royaume du Maroc|access-date=22 November 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191114000700/https://www.hcp.ma/Projections-de-la-population-totale-par-groupe-d-age-et-sexe-en-milliers-et-au-milieu-de-l-annee-1960-2050_a676.html|archive-date=14 November 2019|url-status=dead|archivedate=14 វិច្ឆិកា 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191114000700/https://www.hcp.ma/Projections-de-la-population-totale-par-groupe-d-age-et-sexe-en-milliers-et-au-milieu-de-l-annee-1960-2050_a676.html}}&lt;/ref&gt; || ដោយមិនរាប់បញ្ចូលតំបន់ជម្លោះនៃ[[សាហារ៉ាខាងលិច]]ឡើយ ([[សាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យអារ៉ាប់សារ៉ាវី]])។
|-
!៤០
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|អ៊ូសបេគីស្ថាន}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី || &lt;section begin=UZB/&gt;៣៥,៥៧៨,០០៥ || style=text-align:right|០.៤៤៧% || ២០២២&lt;section end=&quot;UZB&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |នាឡិកាប្រជាជជាតិ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://stat.uz/uz/2-uncategorised/5221-o-zbekiston-aholisi|title=Statistika qo'mitasi — O'ZBEKISTON AHOLISI|website=stat.uz|access-date=4 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20190120093503/https://stat.uz/uz/2-uncategorised/5221-o-zbekiston-aholisi|archive-date=20 មករា 2019|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៤១
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី || &lt;section begin=SAU/&gt;៣៥,០១៣,៤១៤ || style=text-align:right|០.៤៤០% 
| {{dts|1 July 2020|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;SAU&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web |title=Population Estimates |url=https://www.stats.gov.sa/12en/43 |website=General Authority for Statistics |date=17 December 2015 |access-date=5 មិថុនា 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200803060537/https://www.stats.gov.sa/sites/default/files/population_by_age_groups_and_gender_en.pdf |archive-date=3 សីហា 2020 |url-status=live }}{{Dead link|date=មិថុនា 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៤២
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ប៉េរូ}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាមេរិក || &lt;section begin=PER/&gt;៣៣,០៣៥,៣០៥ || style=text-align:right|០.៤១៥% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;PER&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.inei.gob.pe/media/MenuRecursivo/publicaciones_digitales/Est/Lib1665/index.html|title=Perú: Estimaciones y Proyecciones de la Población Nacional, 1950-2070|website=inei.gob.pe|access-date=5 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20200923224651/https://www.inei.gob.pe/media/MenuRecursivo/publicaciones_digitales/Est/Lib1665/index.html|archive-date=23 កញ្ញា 2020|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៤៣
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|អាហ្វហ្កានីស្ថាន}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី || &lt;section begin=AFG/&gt;៣២,៨៩០,១៧១ || style=text-align:right|០.៤១៣% 
| {{dts|1 July 2020|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;AFG&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite report|title=د هېواد د وګړو اټکل برآورد نفوس کشور1399|url=https://www.nsia.gov.af:8080/wp-content/uploads/2020/06/%D8%A8%D8%B1%D8%A2%D9%88%D8%B1%D8%AF-%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B3-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1-%DB%B1%DB%B3%DB%B9%DB%B9-%D9%86%D8%B3%D8%AE%DB%80-%D8%A7%D9%88%D9%84.pdf|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200703171906/https://www.nsia.gov.af:8080/wp-content/uploads/2020/06/%D8%A8%D8%B1%D8%A2%D9%88%D8%B1%D8%AF-%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B3-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1-%DB%B1%DB%B3%DB%B9%DB%B9-%D9%86%D8%B3%D8%AE%DB%80-%D8%A7%D9%88%D9%84.pdf|archive-date=3 កក្កដា 2020|access-date=5 មិថុនា 2022|archivedate=2020-07-03|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200703171906/https://www.nsia.gov.af:8080/wp-content/uploads/2020/06/%D8%A8%D8%B1%D8%A2%D9%88%D8%B1%D8%AF-%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B3-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1-%DB%B1%DB%B3%DB%B9%DB%B9-%D9%86%D8%B3%D8%AE%DB%80-%D8%A7%D9%88%D9%84.pdf|deadurl=yes}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៤៤
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ម៉ាឡេស៊ី}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី || &lt;section begin=MYS/&gt;៣២,៧១៩,៤០០ || style=text-align:right|០.៤១១% || ២០២២&lt;section end=MYS/&gt; 
| style=&quot;text-align:left&quot; |នាឡិកាប្រជាជនជាតិ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.dosm.gov.my/v1/|title=Department of Statistics Malaysia National Portal|website=www.dosm.gov.my|access-date=5 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20191118033027/https://www.dosm.gov.my/v1/|archive-date=18 វិច្ឆិកា 2019|url-status=dead|archivedate=2019-11-18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191118033027/https://www.dosm.gov.my/v1/}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៤៥
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|អង់កូឡា}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=AGO/&gt;៣២,០៩៧,៦៧១ || style=text-align:right|០.៤០៣% 
| {{dts|30 June 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;AGO&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.ine.gov.ao/|title=Início|website=www.ine.gov.ao|access-date=5 ឧសភា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20200319232749/https://www.ine.gov.ao/|archive-date=19 មីនា 2020|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៤៦
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ម៉ូសំប៊ិក}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=MOZ/&gt;៣០,៨៣២,២៤៤ || style=text-align:right|០.៣៨៨% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;MOZ&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.ine.gov.mz/noticias/projeccoes-da-populacao-2017-2050/|title=Projecções da População — Instituto Nacional de Estatistica|website=www.ine.gov.mz|access-date=5 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20200307181608/http://www.ine.gov.mz/noticias/projeccoes-da-populacao-2017-2050|archive-date=7 មីនា 2020|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៤៧
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|កាណា}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=GHA/&gt;៣០,៨៣២,០១៩ || style=text-align:right|០.៣៨៨% 
| {{dts|27 June 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;GHA&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |លទ្ធផលជំនឿនឆ្នាំ២០២១&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://census2021.statsghana.gov.gh/gssmain/fileUpload/reportthemelist/2021%20PHC%20General%20Report%20Vol%203A_Population%20of%20Regions%20and%20Districts_181121.pdf|title=Ghana 2021 population and housing census. General report. Volume 3A.|access-date=5 មិថុនា 2022|archivedate=2022-04-08|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220408162210/https://census2021.statsghana.gov.gh/gssmain/fileUpload/reportthemelist/2021%20PHC%20General%20Report%20Vol%203A_Population%20of%20Regions%20and%20Districts_181121.pdf|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៤៨
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|យេម៉ែន}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី || &lt;section begin=YEM/&gt;៣០,៤៩១,០០០ || style=text-align:right|០.៣៨៣% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;YEM&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ដោយ អសប&lt;ref name=&quot;unpop&quot; /&gt; ||
|-
!៤៩
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|នេប៉ាល់}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី || &lt;section begin=NPL/&gt;២៩,១៩២,៤៨០ || style=text-align:right|០.៣៦៧% 
| {{dts|11 November 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;NPL&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |លទ្ធផលជំរឿនឆ្នាំ២០២១&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://censusnepal.cbs.gov.np/Home/Details?tpid=5&amp;dcid=a82d0762-6f49-4752-a02d-19fdaddc55ed&amp;tfsid=17|title=Annex of Preliminary Report of census 2021|website=www.cbs.gov.np|access-date=6 មិថុនា 2022}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៥០
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|វេណេស៊ុយអេឡា}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាមេរិក || &lt;section begin=VEN/&gt;២៨,៧០៥,០០០ || style=text-align:right|០.៣៦១% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;VEN&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ដោយ អសប&lt;ref name=&quot;unpop&quot; /&gt; ||
|-
!៥១
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|កូតឌីវ័រ}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=CIV/&gt;២៧,០៨៧,៧៣២ || style=text-align:right|០.៣៤១% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;CIV&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.ins.ci/n/|title=BIENVENUE SUR LE SITE DE L'INSTITUT NATIONAL DE LA STATISTIQUE ( I N S ) DE COTE D'IVOIRE|website=www.ins.ci|access-date=5 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20130509074852/http://www.ins.ci/n/|archive-date=9 ឧសភា 2013|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៥២
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ម៉ាដាហ្កាស្កា}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=MDG/&gt;២៦,៩២៣,៣៥៣ || style=text-align:right|០.៣៣៨% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;MDG&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.instat.mg/accueil/madagascar-en-chiffre/|title=TROISIEME RECENSEMENT GENERAL DE LA POPULATION ET DE L'HABITATION|website=instat.mg|access-date=5 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20200322163548/https://www.instat.mg/accueil/madagascar-en-chiffre/|archive-date=22 មីនា 2020|url-status=dead|archivedate=2020-03-22|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200322163548/https://www.instat.mg/accueil/madagascar-en-chiffre/}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៥៣
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|អូស្ត្រាលី}} || style=&quot;text-align:center&quot; |[[អូសេអានី]] || &lt;section begin=AUS/&gt;២៦,០០៩,៧៩៩ || style=text-align:right|០.៣២៧% || ២០២២&lt;section end=AUS/&gt; 
| style=&quot;text-align:left&quot; |នាឡិកាប្រជាជនជាតិ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.abs.gov.au/AUSSTATS/abs@.nsf/Web+Pages/Population+Clock?opendocument|title=Population clock|publisher=Australian Bureau of Statistics|website=www.abs.gov.au|access-date=5 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20191213101231/https://www.abs.gov.au/AUSSTATS/abs@.nsf/Web+Pages/Population+Clock?opendocument|archive-date=13 ធ្នូ 2019|url-status=live}}&lt;/ref&gt; || ដោយមិនរាប់បញ្ចូល[[កោះគ្រិស្តម៉ាក]] [[កោះកូកូស]] និង[[កោះន័ងហ្វុក]]។
|-
!៥៤
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|កូរ៉េខាងជើង}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី|| &lt;section begin=PRK/&gt;២៥,៦៦០,០០០ || style=text-align:right|០.៣២៣% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;PRK&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.searo.who.int/dprkorea/documents/population-projection-dprk-2014-50.pdf |title=Democratic People's Republic of Korea Population Projection (2014–2050) |access-date=7 មិថុនា 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190412033819/http://www.searo.who.int/dprkorea/documents/population-projection-dprk-2014-50.pdf |archive-date=12 មេសា 2019 |url-status=dead |archivedate=2019-04-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190412033819/http://www.searo.who.int/dprkorea/documents/population-projection-dprk-2014-50.pdf }}&lt;/ref&gt;
||
|-
!៥៥
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|កាមេរូន}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=CMR/&gt;២៤,៣៤៨,២៥១ || style=text-align:right|០.៣០៦% 
| {{dts|1 July 2019|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;CMR&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.bucrep.cm/index.php/en/|title=Central Bureau of the Census and Population Studies Cameroon|website=www.bucrep.cm|access-date=7 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20210224204444/http://www.bucrep.cm/index.php/en/|archive-date=24 កុម្ភៈ 2021|url-status=dead|archivedate=2021-02-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210224204444/http://www.bucrep.cm/index.php/en/}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៥៦
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|នីហ្សេ}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=NER/&gt;២៤,១១២,៧៥៣ || style=text-align:right|០.៣០៣% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;NER&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.stat-niger.org/statistique/file/RGPH2012/Niger.pdf|title=PROJECTION DEMOGRAPHIQUE 2012 A 2035|website=www.stat-niger.org|access-date=7 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20171201033950/http://www.stat-niger.org/statistique/file/RGPH2012/Niger.pdf|archive-date=1 ធ្នូ 2017|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!–
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|តៃវ៉ាន់}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី || &lt;section begin=TWN/&gt;២៣,៣៧៥,៣១៤ || style=text-align:right|០.២៩៤%
|| {{dts|31 December 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;TWN&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://eng.stat.gov.tw/point.asp?index=9|title=National Statistics, Taiwan|website=eng.stat.gov.tw|access-date=7 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20200131125043/https://eng.stat.gov.tw/point.asp?index=9|archive-date=31 មករា 2020|url-status=live}}&lt;/ref&gt; || ទិន្នន័យ[[តៃវ៉ាន]]នេះបានរាប់បញ្ចូលទាំងកោះតូចៗដូចជា៖ [[ប៉េងហ៊ូ]] [[គីនមិន]] និង[[ប្រជុំកោះម៉ាត់ស៊ូ|ម៉ាត់ស៊ូ]] ...។
|-
!៥៧
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ស្រីលង្កា}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី || &lt;section begin=LKA/&gt;២២,១៥៦,០០០ || style=text-align:right|០.២៧៩% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;LKA&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.statistics.gov.lk/Population/StaticalInformation/VitalStatistics/ByDistrictandSex |title=Mid‐year Population Estimates by District &amp; Sex, 2016 ‐ 2021 |website=statistics.gov.lk|access-date=7 មិថុនា 2022}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៥៨
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|បួគីណាហ្វាសូ}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=BFA/&gt;២១,៥១០,១៨១ || style=text-align:right|០.២៧០% 
| {{dts|1 July 2020|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;BFA&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.insd.bf/|title=Indicateurs Demographiques: Burkina Faso (Projections 2020)|website=www.insd.bf|access-date=7 មិថុនា 2021|url-status=live|archive-date=20 ឧសភា 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210520145444/http://www.insd.bf/}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៥៩
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ម៉ាលី}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=MLI/&gt;២០,៨៥៦,០០០ || style=text-align:right|០.២៦២%
|{{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;MLI&quot; /&gt;|| style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ដោយ អសប&lt;ref name=&quot;unpop&quot; /&gt; ||
|-
!៦០
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ឈីលី}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាមេរិក || &lt;section begin=CHL/&gt;១៩,៦៧៨,៣៦៣ || style=text-align:right|០.២៤៧% 
| {{dts|30 June 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;CHL&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.ine.cl/estadisticas/sociales/demografia-y-vitales/proyecciones-de-poblacion|title = Proyecciones de población|website =www.ine.cl|access-date=7 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20200828051041/https://www.ine.cl/estadisticas/sociales/demografia-y-vitales/proyecciones-de-poblacion|archive-date=28 សីហា 2020|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៦១
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|កាហ្សាក់ស្ថាន}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី{{efn|name=&quot;Transcontinental country&quot;}} || &lt;section begin=KAZ/&gt;១៩,២៣៨,៦៨៨ || style=text-align:right|០.២៤២% 
|| ២០២២&lt;section end=&quot;KAZ&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |នាឡិកាប្រជាជនជាតិ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT431630|title=Ministry of National Economy of the Republic of Kazakhstan Committee on Statistics|website=stat.gov.kz|access-date=8 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20190322151440/http://stat.gov.kz/faces/wcnav_externalId/homePop%3F_adf.ctrl-state%3D81dwh0gli_48%26_afrLoop%3D4493956902288821|archive-date=22 មីនា 2019|url-status=dead|archivedate=2019-03-22|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190322151440/http://stat.gov.kz/faces/wcnav_externalId/homePop%3F_adf.ctrl-state%3D81dwh0gli_48%26_afrLoop%3D4493956902288821}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៦២
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|រ៉ូម៉ានី}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=ROU/&gt;១៩,១៨៦,២០១ || style=text-align:right|០.២៤១% 
| {{dts|1 January 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;ROU&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://insse.ro/cms/sites/default/files/com_presa/com_pdf/poprez_ian2021r.pdf|title=Populaţia rezidentă la 1 Ianuarie 2021|publisher=Institutul Național de Statistică|website=insse.ro|access-date=8 មិថុនា 2022}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៦៣
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ម៉ាឡាវី}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=MWI/&gt;១៨,៨៩៨,៤៤១ || style=text-align:right|០.២៣៨% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;MWI&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.nsomalawi.mw/images/stories/data_on_line/demography/census_2018/Thematic_Reports/Population%20Projections%202018-2050.pdf|title=Population Projections 2018-2050|website=nsomalawi.mw|access-date=8 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20201030033804/http://www.nsomalawi.mw/images/stories/data_on_line/demography/census_2018/Thematic_Reports/Population%20Projections%202018-2050.pdf|archive-date=30 តុលា 2020|url-status=dead|archivedate=2020-10-30|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201030033804/http://www.nsomalawi.mw/images/stories/data_on_line/demography/census_2018/Thematic_Reports/Population%20Projections%202018-2050.pdf}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៦៤
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|សំប៊ី}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=ZMB/&gt;១៨,៤០០,៥៥៦ || style=text-align:right|០.២៣១% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;ZMB&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.zamstats.gov.zm/phocadownload/Zambia%20Census%20Projection%202011%20-%202035.pdf|title=Population and Demographic Projections 2011 - 2035|website=www.zamstats.gov.zm|access-date=8 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20170813110543/http://www.zamstats.gov.zm/phocadownload/Zambia%20Census%20Projection%202011%20-%202035.pdf|archive-date=13 សីហា 2017|url-status=dead|archivedate=2021-02-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210226001102/http://www.zamstats.gov.zm/phocadownload/Zambia%20Census%20Projection%202011%20-%202035.pdf}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៦៥
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ស៊ីរី}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី || &lt;section begin=SYR/&gt;១៨,២៧៦,០០០ || style=text-align:right|០.២៣០% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;SYR&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ដោយ អសប&lt;ref name=&quot;unpop&quot; /&gt; ||
|-
!៦៦
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|អេក្វាទ័រ}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាមេរិក || &lt;section begin=ECU/&gt;១៧,៩៩៤,៨២០ || style=text-align:right|០.២២៦% || ២០២២&lt;section end=ECU/&gt; 
| style=&quot;text-align:left&quot; |នាឡិកាប្រជាជនជាតិ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.ecuadorencifras.gob.ec/estadisticas/|title=Inicio|website=www.ecuadorencifras.gob.ec|access-date=8 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20191113152528/https://www.ecuadorencifras.gob.ec/estadisticas/|archive-date=13 វិច្ឆិកា 2019|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៦៧
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ហុល្លង់}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=NLD/&gt;១៧,៧២៩,៦៣១ || style=text-align:right|០.២២៣% || ២០២២&lt;section end=NLD/&gt; 
| style=&quot;text-align:left&quot; |នាឡិកាប្រជាជនជាតិ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.cbs.nl/nl-nl/visualisaties/dashboard-bevolking/bevolkingsteller/|title=Population counter|last=Netherlands|first=Statistics|website=Statistics Netherlands|access-date=8 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20211221171431/https://www.cbs.nl/nl-nl/visualisaties/dashboard-bevolking/bevolkingsteller/|archive-date=21 ធ្នូ 2021|url-status=live}}&lt;/ref&gt; || មិនរាប់បញ្ចូលប្រទេសសមាជិកនៃ[[ព្រះរាជាណាចក្រហុល្លង់]]នៅឯសមុទ្រការ៉ាអ៊ីប ([[អារូបា]] [[គូរ៉ាសាវ]] និង[[ស៊ីនម៉ារតិន]])។
|-
!៦៨
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|សេនេកាល់}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=SEN/&gt;១៧,២២៣,៤៩៧ || style=text-align:right|០.២១៦% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;SEN&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.ansd.sn/|title=Agence Nationale de Statistique et de la Démographie|website=www.ansd.sn|access-date=8 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20111028052013/http://www.ansd.sn/|archive-date=28 តុលា 2011|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៦៩
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ក្វាតេម៉ាឡា}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាមេរិក || &lt;section begin=GTM/&gt;១៧,១០៩,៧៤៦ || style=text-align:right|០.២១៥% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;GTM&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web |date=2019 |publisher=Instituto Nacional de Estadística Guatemala |url=https://www.censopoblacion.gt/archivos/Estimaciones_y_proyecciones_nacionales_de_poblacion.pdf |title=Estimaciones y proyecciones nacionales de población |archive-url=https://web.archive.org/web/20191223192959/https://www.censopoblacion.gt/archivos/Estimaciones_y_proyecciones_nacionales_de_poblacion.pdf |archive-date=23 ធ្នូ 2019 |url-status=dead |access-date=2022-06-08 |archivedate=2019-12-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20191223192959/https://www.censopoblacion.gt/archivos/Estimaciones_y_proyecciones_nacionales_de_poblacion.pdf }}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៧០
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ឆាដ}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=TCD/&gt;១៦,៨១៨,៣៩១ || style=text-align:right|០.២១១% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;TCD&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.inseed-td.net/index.php/blog-with-right-sidebar/tchadbref/91-chomage|website=www.inseed-td.net|publisher=Institut National de la Statistique, des Etudes Economiques et Démographiques|title=Population* 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200329155312/https://www.inseed-td.net/index.php/blog-with-right-sidebar/tchadbref/91-chomage|archive-date=29 មីនា 2020|url-status=dead|access-date=2022-06-08|archivedate=2020-08-03|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200803105836/https://www.inseed-td.net/index.php/blog-with-right-sidebar/tchadbref/91-chomage}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៧១
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|សូម៉ាលី}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=SOM/&gt;១៦,៣៦០,០០០ || style=text-align:right|០.២០៦% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;SOM&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ដោយ អសប&lt;ref name=&quot;unpop&quot; /&gt; || រាប់ទាំង[[សូម៉ាលីឡង់]]។
|-
!៧២
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ស៊ីមបាវេ}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=ZWE/&gt;១៥,៧៩០,៧១៦ || style=text-align:right|០.១៩៨% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;ZWE&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{Cite report|url=http://www.zimstat.co.zw/wp-content/uploads/publications/Population/population/population-projection.pdf|title=Zimbabwe 2012 Population Census Population Projections Thematic Report|access-date=8 មិថុនា 2022|publisher=Zimbabwe National Statistics Agency|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20160428150301/http://www.zimstat.co.zw/sites/default/files/img/publications/Census/population_projection.pdf|archive-date=28 មេសា 2016}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៧៣
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|កម្ពុជា}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី || &lt;section begin=KHM/&gt;១៥,៥៥២,២១១ || style=text-align:right|០.១៩៥% 
| {{dts|3 March 2019|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;KHM&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |លទ្ធផលជំរឿនឆ្នាំ២០១៩&lt;ref&gt;{{cite web|date=October 2020|url=http://www.nis.gov.kh/nis/Census2019/Final%20General%20Population%20Census%202019-English.pdf|publisher=National Institute of Statistics|title=General Population Census of the Kingdom of Cambodia 2019|access-date=8 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20210215064752/http://nis.gov.kh/nis/Census2019/Final%20General%20Population%20Census%202019-English.pdf|archive-date=15 កុម្ភៈ 2021|url-status=dead|archivedate=2021-02-15|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210215064752/http://nis.gov.kh/nis/Census2019/Final%20General%20Population%20Census%202019-English.pdf}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៧៤
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ស៊ូដង់ខាងត្បូង}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=SSD/&gt;១៣,២៤៩,៩២៤ || style=text-align:right|០.១៦៧% 
| {{dts|1 July 2020|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;SSD&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.ssnbss.org/sites/default/files/2016-08/population_projections_for_south_sudan_2015_2020.pdf |title=Population Projections for South Sudan 2015 - 2020 |website=www.ssnbss.org |access-date=8 មិថុនា 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190412033822/http://www.ssnbss.org/sites/default/files/2016-08/population_projections_for_south_sudan_2015_2020.pdf |archive-date=12 មេសា 2019 |url-status=dead |archivedate=2019-04-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190412033822/http://www.ssnbss.org/sites/default/files/2016-08/population_projections_for_south_sudan_2015_2020.pdf }}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៧៥
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|រ្វ៉ាន់ដា}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=RWA/&gt;១២,៩៥៥,៧៦៨ || style=text-align:right|០.១៦៣% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;RWA&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://statistics.gov.rw/sites/default/files/publications/48505cad-b578-4aaa-8932-f4c8f01fcc79/RPHC4_Population_Projections.pdf|title=Thematic Report on Population Projections|website=statistics.gov.rw|access-date=8 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20191212164943/http://statistics.gov.rw/sites/default/files/publications/48505cad-b578-4aaa-8932-f4c8f01fcc79/RPHC4_Population_Projections.pdf|archive-date=12 ធ្នូ 2019|url-status=dead|archivedate=2019-12-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191212164943/http://statistics.gov.rw/sites/default/files/publications/48505cad-b578-4aaa-8932-f4c8f01fcc79/RPHC4_Population_Projections.pdf}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៧៦
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|គីនេ}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=GIN/&gt;១២,៩០៧,៣៩៥ || style=text-align:right|០.១៦២% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;GIN&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.stat-guinee.org/|title=Institut National de la Statistique - stat-guinee.org|website=www.stat-guinee.org|access-date=8 មិថុនា 2022|archive-url=https://www.webcitation.org/68tRRAXEr?url=http://www.stat-guinee.org/|archive-date=4 កក្កដា 2012|url-status=dead|archivedate=2012-07-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120712050037/http://www.stat-guinee.org/}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៧៧
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ប៊ូរុនឌី}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=BDI/&gt;១២,៥៧៤,៥៧១ || style=text-align:right|០.១៥៨% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;BDI&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.isteebu.bi/wp-content/uploads/2020/07/PROJECTIONS-COMMUNALES-020620-rapport-VF.pdf|title=Projections Demographiques au niveau communal 2010-2050|website=www.isteebu.bi|access-date=8 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20210428235555/https://www.isteebu.bi/wp-content/uploads/2020/07/PROJECTIONS-COMMUNALES-020620-rapport-VF.pdf|archive-date=28 មេសា 2021|url-status=dead|archivedate=2021-04-28|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210428235555/https://www.isteebu.bi/wp-content/uploads/2020/07/PROJECTIONS-COMMUNALES-020620-rapport-VF.pdf}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៧៨
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|បេណាំង}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=BEN/&gt;១២,៥០៦,៣៤៧ || style=text-align:right|០.១៥៧% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;BEN&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.insae-bj.org/images/docs/insae-statistiques/demographiques/population/Principaux|title=Population active au Benin|website=www.insae-bj|access-date=8 មិថុនា 2022}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៧៩
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|បូលីវី}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាមេរិក || &lt;section begin=BOL/&gt;១១,៧៩៧,២៥៧ || style=text-align:right|០.១៤៨% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;BOL&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.ine.gob.bo/index.php/demografia/introduccion-2|title=INE - Instituto Nacional de Estadística - Estadísticas Demográficas|website=www.ine.gob.bo|access-date=8 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20180630214111/https://www.ine.gob.bo/index.php/demografia/introduccion-2|archive-date=30 មិថុនា 2018|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៨០
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ទុយនីស៊ី}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=TUN/&gt;១១,៧៤៦,៦៩៥ || style=text-align:right|០.១៤៨% 
| {{dts|1 July 2020|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;TUN&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំពាក់កណ្ដាលឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.ins.tn/en/themes/population|title=Population|website=ins.tn|access-date=8 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20190909215742/http://www.ins.tn/en/themes/population|archive-date=9 កញ្ញា 2019|url-status=dead|archivedate=2019-11-28|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191128201634/http://www.ins.tn/en/themes/population}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៨១
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ហៃទី}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាមេរិក || &lt;section begin=HTI/&gt;១១,៧៤៣,០១៧ || style=text-align:right|០.១៤៨% 
| {{dts|1 July 2020|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;HTI&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.ihsi.ht/pdf/projection/projectionspopulation_haiti_2007.pdf|title=Projections Population Haiti 2007|website =www.ihsi.ht|access-date=9 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20190608104339/http://www.ihsi.ht/pdf/projection/ProjectionsPopulation_Haiti_2007.pdf|archive-date=8 June 2019|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៨២
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|បែលហ្ស៊ិក}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=BEL/&gt;១១,៦២៩,២១៣ || style=text-align:right|០.១៤៦% 
| {{dts|1 March 2022|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;BEL&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.ibz.rrn.fgov.be/fileadmin/user_upload/fr/pop/statistiques/stat-1-1_f.pdf|title=Chiffre global de la population par commune|website=www.ibz.rrn.fgov.be|access-date=9 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20200904173430/https://www.ibz.rrn.fgov.be/fileadmin/user_upload/fr/pop/statistiques/stat-1-1_f.pdf|archive-date=4 កញ្ញា 2020|url-status=dead|archivedate=2020-09-04|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200904173430/https://www.ibz.rrn.fgov.be/fileadmin/user_upload/fr/pop/statistiques/stat-1-1_f.pdf}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៨៣
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ហ្សកដានី}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី || &lt;section begin=JOR/&gt;១១,២២៧,១៤៨ || style=text-align:right|០.១៤១% || ២០២២&lt;section end=JOR/&gt; 
| style=&quot;text-align:left&quot; |នាឡិកាប្រជាជនជាតិ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://dosweb.dos.gov.jo/|title=Department of Statistics|website=dosweb.dos.gov.jo|access-date=9 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20180212110448/http://dosweb.dos.gov.jo/|archive-date=12 កុម្ភៈ 2018|url-status=dead|archivedate=2019-08-18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190818112822/http://dosweb.dos.gov.jo/}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៨៤
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|គុយបា}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាមេរិក || &lt;section begin=CUB/&gt;១១,១៨១,៥៩៥ || style=text-align:right|០.១៤១% 
| {{dts|31 December 2020|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;CUB&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.onei.gob.cu/node/13815|title=Indicadores Demográficos por provincias y municipios 2020|website=www.onei.gob.cu|access-date=9 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20201211142555/http://www.onei.gob.cu/node/13815|archive-date=11 ធ្នូ 2020|url-status=dead|archivedate=2020-03-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200314034430/http://www.onei.gob.cu/}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៨៥
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ក្រិក}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=GRC/&gt;១០,៦៧៨,៦៣២ || style=text-align:right|០.១៣៤% 
| {{dts|1 January 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;GRC&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.statistics.gr/en/statistics/-/publication/SPO18/-|title=Statistics - ELSTAT|website=www.statistics.gr|access-date=9 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20191115012142/https://www.statistics.gr/en/statistics/-/publication/SPO18/-|archive-date=15 វិច្ឆិកា 2019|url-status=dead|archivedate=2019-11-15|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191115012142/https://www.statistics.gr/en/statistics/-/publication/SPO18/-}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៨៦
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|សាធារណរដ្ឋដូមីនិក}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាមេរិក || &lt;section begin=DOM/&gt;១០,៥៣៥,៥៣៥ || style=text-align:right|០.១៣២% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;DOM&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.one.gob.do/|title=Oficina Nacional de Estadística (ONE)|website=www.one.gob.do|access-date=9 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20200402231215/https://www.one.gob.do/|archive-date=2 មេសា 2020|url-status=dead|archivedate=2006-10-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20061012163408/https://www.one.gob.do/}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៨៧
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ឆែក}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=CZE/&gt;១០,៥១៦,៧០៧ || style=text-align:right|០.១៣២% 
| {{dts|1 January 2022|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;CZE&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានឆ្នាំ២០២២&lt;ref&gt;{{cite web |title=Population of Municipalities – 1 January 2022|url=https://www.czso.cz/csu/czso/population-of-municipalities-1-january-2022|publisher=[[ការិយាល័យស្ថិតិឆែក|Czech Statistical Office]]|date=29 មេសា 2022}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៨៨
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ស៊ុយអែត}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=SWE/&gt;១០,៤៦៨,៤៨២ || style=text-align:right|០.១៣២% 
| {{dts|31 March 2022|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;SWE&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំខែ&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.scb.se/en/finding-statistics/statistics-by-subject-area/population/population-composition/population-statistics |title=Population statistics|website =scb.se|access-date=9 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20190816175900/https://www.scb.se/en/finding-statistics/statistics-by-subject-area/population/population-composition/population-statistics/ |archive-date=16 សីហា 2019 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៨៩
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ព័រទុយកាល់}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=PRT/&gt;១០,៣៤៧,៨៩២ || style=text-align:right|០.១៣០% 
| {{dts|22 March 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;PRT&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |លទ្ធផលជំរឿនបឋមឆ្នាំ២០២១&lt;ref&gt;{{cite web |title=INE - Plataforma de divulgação dos Censos 2021 – Resultados Preliminares |url=https://censos.ine.pt/scripts/db_censos_2021.html |publisher=INE - Instituto Nacional de Estatística (Statistics Portugal) |access-date=9 មិថុនា 2022}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៩០
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|អាស៊ែបៃសង់}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី{{efn|name=&quot;Transcontinental country&quot;}} || &lt;section begin=AZE/&gt;១០,១៦៤,៤៦៤ || style=text-align:right|០.១២៨% 
| {{dts|1 March 2022|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;AZE&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំខែ&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://report.az/en/sosial-security/population-of-azerbaijan-revealed/ |website=Report |title=Population of Azerbaijan revealed |date=15 មេសា 2022 |access-date=9 មិថុនា 2022}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៩១
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ហុងគ្រី}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=HUN/&gt;៩,៦៨៩,០០០ || style=text-align:right|០.១២២% 
| {{dts|1 January 2022|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;HUN&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.ksh.hu/stadat_files/nep/en/nep0001.html|title=22.1.1.1. Main indicators of population and vital events|publisher=Hungarian Central Statistical Office (KSH)|website=www.ksh.hu|access-date=9 មិថុនា 2022}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៩២
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ហុងឌូរ៉ាស}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាមេរិក || &lt;section begin=HND/&gt;៩,៥៤៦,១៧៨ || style=text-align:right|០.១២០% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;HND&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.ine.gob.hn/images/Productos%20ine/censo/Censo%202013/Proyecciones/Proyecciones%20Ine%202020.xlsx |title=Proyecciones Ine 2019 |website=INE – Instituto Nacional de Estadística Honduras |access-date=9 មិថុនា 2022 |format=Excel Spreadsheet |archive-url=https://web.archive.org/web/20220920171304/http://www.ine.gob.hn/images/Productos%20ine/censo/Censo%202013/Proyecciones/Proyecciones%20Ine%202020.xlsx |archive-date=2022-09-20 |url-status=dead |archivedate=2022-09-20 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20220920171304/http://www.ine.gob.hn/images/Productos%20ine/censo/Censo%202013/Proyecciones/Proyecciones%20Ine%202020.xlsx }}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៩៣
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|អ៊ីស្រាអែល}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី || &lt;section begin=ISR/&gt;៩,៥២៨,៨៦០ || style=text-align:right|០.១២០% || ២០២២&lt;section end=ISR/&gt; 
| style=&quot;text-align:left&quot; |នាឡិកាប្រជាជនជាតិ&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.cbs.gov.il/reader/?MIval=cw_usr_view_Folder&amp;ID=141 |title=Statistics Israel|website =cbs.gov.il|access-date=9 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20120618234125/http://www.cbs.gov.il/reader/?MIval=cw_usr_view_Folder&amp;ID=141 |archive-date=18 មិថុនា 2012 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; || តួលេខនេះបានរួមបញ្ចូល[[យេរូសាឡឹមខាងកើត]] និង[[កំពូលហ្កូឡាន]]។ ហើយព្រមទាំងរាប់ប្រជាជនអ៊ីស្រាអែលដែលមានវត្តមាននៅក្នុង[[តំបន់ C (វ៉េសប៊ែង)|តំបន់ C]] នៃ[[វ៉េសប៊ែង]]។
|-
!៩៤
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|តាជីគីស្ថាន}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី || &lt;section begin=TJK/&gt;៩,៥០៦,០០០ || style=text-align:right|០.១១៩% 
| {{dts|1 January 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;TJK&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.stat.tj/|title=Агентии омори назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон / Агентии омори назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон|website=www.stat.tj|access-date=9 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20091213094447/http://www.stat.tj/|archive-date=13 ធ្នូ 2009|url-status=dead|archivedate=2009-12-13|archiveurl=https://web.archive.org/web/20091213094447/https://www.stat.tj/}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៩៥
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|បេឡារុស}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=BLR/&gt;៩,៣៤៩,៦៤៥ || style=text-align:right|០.១១៨% 
| {{dts|1 January 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;BLR&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.belstat.gov.by/upload-belstat/upload-belstat-excel/Oficial_statistika/Godovwe/Chisl_po_obl-21-en.xlsx |title=Population size by regions and Minsk City|website =www.belstat.gov.by|access-date=9 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20210429103737/https://www.belstat.gov.by/upload-belstat/upload-belstat-excel/Oficial_statistika/Godovwe/Chisl_po_obl-21-en.xlsx|archive-date=29 មេសា 2021|url-status=live}}&lt;/ref&gt;||
|-
!៩៦
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី || &lt;section begin=ARE/&gt;៩,២៨២,៤១០ || style=text-align:right|០.១១៧% 
| {{dts|31 December 2020|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;ARE&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://fcsa.gov.ae/ar-ae/Pages/Statistics/Statistics-by-Subject.aspx#/%3Fyear=&amp;folder=%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%83%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9%20%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%D9%8A%D8%A9/%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%83%D8%A7%D9%86/%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%83%D8%A7%D9%86%20%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%AA%20%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%83%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9&amp;subject=%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%83%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9%20%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%D9%8A%D8%A9|title=Statistics by Subject|website=fcsa.gov.ae|access-date=9 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20200704064240/https://fcsa.gov.ae/ar-ae/Pages/Statistics/Statistics-by-Subject.aspx|archive-date=4 កក្កដា 2020|url-status=dead|archivedate=2022-03-18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220318083427/https://fcsa.gov.ae/ar-ae/Pages/Statistics/Statistics-by-Subject.aspx#/%3Fyear=&amp;folder=%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%83%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9%20%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%D9%8A%D8%A9/%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%83%D8%A7%D9%86/%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%83%D8%A7%D9%86%20%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%AA%20%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%83%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9&amp;subject=%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%83%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9%20%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%D9%8A%D8%A9}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៩៧
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ប៉ាពួនូវែលគីនេ}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អូសេអានី || &lt;section begin=PNG/&gt;៩,១២២,៩៩៤ || style=text-align:right|០.១១៥% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;PNG&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref name=&quot;auto1&quot;&gt;{{cite web |url=https://stats.pacificdata.org/data-explorer/#/vis?locale=en&amp;endpointId=disseminate&amp;agencyId=SPC&amp;code=DF_POP_SUM&amp;version=1.0&amp;viewerId=table&amp;startPeriod=2005&amp;endPeriod=2050|title=Pacific Data Hub|website=stats.pacificdata.org|access-date=9 មិថុនា 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200323053425/https://stats.pacificdata.org/data-explorer/#/vis?locale=en&amp;endpointId=disseminate&amp;agencyId=SPC&amp;code=DF_POP_SUM&amp;version=1.0&amp;viewerId=table&amp;startPeriod=2005&amp;endPeriod=2050 |archive-date=23 មីនា 2020 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៩៨
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|អូទ្រីស}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=AUT/&gt;៩,០២៧,៩៩៩ || style=text-align:right|០.១១៣% 
| {{dts|1 April 2022|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;AUT&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំត្រីមាស&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.statistik.at/web_de/statistiken/menschen_und_gesellschaft/bevoelkerung/bevoelkerungsstand_und_veraenderung/bevoelkerung_zu_jahres-_quartalsanfang/023582.html|title=Bevölkerung zu Jahres-/Quartalsanfang|website=www.statistik.at|access-date=9 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20150612161754/http://www.statistik.at/web_de/statistiken/menschen_und_gesellschaft/bevoelkerung/bevoelkerungsstand_und_veraenderung/bevoelkerung_zu_jahres-_quartalsanfang/023582.html|archive-date=12 មិថុនា 2015|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!៩៩
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ស្វីស}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=CHE/&gt;៨,៧៣៦,៥០០ || style=text-align:right|០.១១០% 
| {{dts|31 December 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;CHE&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំត្រីមាស&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.bfs.admin.ch/bfs/de/home/statistiken/kataloge-datenbanken/tabellen.assetdetail.14027789.html|title=Ständige Wohnbevölkerung nach Staatsangehörigkeitskategorie, Alter und Kanton, 2. Quartal 2020|date=22 September 2020|publisher=Bundesamt für Statistik|website =bfs.admin.ch|access-date=9 មិថុនា 2022}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១០០
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|សៀរ៉ាលេអូន}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=SLE/&gt;៨,២៩៧,៨៨២ || style=text-align:right|០.១០៤% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;SLE&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite report|url=https://www.statistics.sl/images/StatisticsSL/Documents/Census/2015/sl_2015_phc_thematic_report_on_population_projections.pdf|title=Sierra Leone 2015 Population and Housing Census – Thematic Report on Population Projections|author=Gershon P. Y. Togoh|author2=Abu Bakarr Turay|author3=Allieu Komba|date=October 2017|publisher=Statistics Sierra Leone|website =www.statistics.sl|access-date=9 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20191113162606/https://www.statistics.sl/images/StatisticsSL/Documents/Census/2015/sl_2015_phc_thematic_report_on_population_projections.pdf|archive-date=13 វិច្ឆិកា 2019|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១០១
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|តូគោ}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=TGO/&gt;៧,៨៨៦,០០០ || style=text-align:right|០.០៩៩១% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;TGO&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://inseed.tg/download/2471/ |title=Perspectives Démographiques du Togo 2011-2031|website=inseed.tg|access-date=10 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20180827105948/http://www.stat-togo.org/contenu/pdf/Perspectives-demographiques-final-2016-05.pdf |archive-date=27 សីហា 2018 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ||
|-
!–
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ហុងកុង}} (ចិន) || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី || &lt;section begin=HKG/&gt;៧,៤០៣,១០០ || style=text-align:right|០.០៩៣០%
|| {{dts|31 December 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;HKG&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំពាក់កណ្ដាលឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.censtatd.gov.hk/hkstat/sub/so20.jsp|title=Population - Overview &amp;#124; Census and Statistics Department|website=www.censtatd.gov.hk|access-date=10 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20170425204930/https://www.censtatd.gov.hk/hkstat/sub/so20.jsp|archive-date=25 មេសា 2017|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១០២
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ប៉ារ៉ាគ្វេ}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាមេរិក || &lt;section begin=PRY/&gt;៧,៣៥៣,០៣៨ || style=text-align:right|០.០៩២៤% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;PRY&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.ine.gov.py/assets/documento/f8db8C1.%20Paraguay.%20Poblaci%C3%B3n%20total,%20estimada%20y%20proyectada,%20por%20sexo%20y%20grupos%20de%20edad,%202000-2025.xlsx|title=Paraguay: Proyección de la Población Nacional, Áreas Urbana y Rural por Sexo y Edad, 2000-2025|website =www.ine.gov.py|access-date=10 មិថុនា 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151113145111/http://www.dgeec.gov.py/Publicaciones/Biblioteca/proyeccion%20nacional/Estimacion%20y%20proyeccion%20Nacional.pdf |archive-date=13 វិច្ឆិកា 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១០៣
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ឡាវ}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី || &lt;section begin=LAO/&gt;៧,៣៣៧,៧៨៣ || style=text-align:right|០.០៩២២% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;LAO&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.lsb.gov.la/wp-content/uploads/2018/09/Population-Projections-EN-Curved.pdf |title=Lao Population Projections 2015-2045 |website=www.lsb.gov.la |access-date=10 មិថុនា 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190127094120/https://www.lsb.gov.la/wp-content/uploads/2018/09/Population-Projections-EN-Curved.pdf |archive-date=27 មករា 2019 |url-status=dead |archivedate=2019-01-27 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190127094120/https://www.lsb.gov.la/wp-content/uploads/2018/09/Population-Projections-EN-Curved.pdf }}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១០៤
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|លីប៊ី}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=LBY/&gt;៦,៩៥៩,០០០ || style=text-align:right|០.០៨៧៥% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;LBY&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ដោយ អសប&lt;ref name=&quot;unpop&quot; /&gt; ||
|-
!១០៥
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ស៊ែប៊ី}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=SRB/&gt;៦,៨៧១,៥៤៧ || style=text-align:right|០.០៨៦៤% 
| {{dts|1 January 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;SRB&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.stat.gov.rs/en-US/|title=Population Statistical Office of the Republic of Serbia|website=www.stat.gov.rs|access-date=10 មិថុនា 2022}}&lt;/ref&gt; || មិនរាប់[[កូសូវ៉ូ]]។
|-
!១០៦
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|អែលសាល់វ៉ាឌ័រ}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាមេរិក || &lt;section begin=SLV/&gt;៦,៨២៥,៩៣៥ || style=text-align:right|០.០៨៥៨% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;SLV&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.digestyc.gob.sv/index.php/temas/des/ehpm/publicaciones-ehpm.html?download=488%3Aestimaciones-y-proyecciones-de-poblacion|title=EL SALVADOR: ESTIMACIONES Y PROYECCIONES DE POBLACIÓN NACIONAL 2005–2050 DEPARTAMENTAL 2005‐2025|website=www.digestyc.gob.sv|access-date=10 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20200422071030/http://www.digestyc.gob.sv/index.php/temas/des/ehpm/publicaciones-ehpm.html?download=488%3Aestimaciones-y-proyecciones-de-poblacion|archive-date=22 មេសា 2020|url-status=dead|archivedate=2020-04-22|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200422071030/http://www.digestyc.gob.sv/index.php/temas/des/ehpm/publicaciones-ehpm.html?download=488%3Aestimaciones-y-proyecciones-de-poblacion}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១០៧
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|លីបង់}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី || &lt;section begin=LBN/&gt;៦,៧៦៩,០០០ || style=text-align:right|០.០៨៥១% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;LBN&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ដោយ អសប&lt;ref name=&quot;unpop&quot; /&gt; ||
|-
!១០៨
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|កៀគីស្ថាន}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី || &lt;section begin=KGZ/&gt;៦,៧០០,០០០ || style=text-align:right|០.០៨៤២% 
| {{dts|1 April 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;KGZ&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំខែ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stat.kg/ru/ | title=Социально-экономическое положение Кыргызской Республики}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១០៩
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|នីការ៉ាក្វា}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាមេរិក || &lt;section begin=NIC/&gt;៦,៥៩៥,៦៧៤ || style=text-align:right|០.០៨២៩% 
| {{dts|30 June 2020|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;NIC&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.inide.gob.ni/docs/Anuarios/Anuario19/Anuario_2019.pdf |title=Anuario Estadístico 2019|website =www.inide.gob.ni|access-date=10 មិថុនា 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210423091424/https://www.inide.gob.ni/docs/Anuarios/Anuario19/Anuario_2019.pdf |archive-date=23 មេសា 2021 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១១០
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ប៊ុលការី}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=BGR/&gt;៦,៥២០,៣១៤ || style=text-align:right|០.០៨២០% 
| {{dts|7 September 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;BGR&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.nsi.bg/sites/default/files/files/pressreleases/Census2021_predvaritelna_ocenka.pdf|title=ПРЕДВАРИТЕЛНА ОЦЕНКА ЗА БРОЯ НА НАСЕЛЕНИЕТО НА БЪЛГАРИЯ КЪМ 7 СЕПТЕМВРИ 2021 ГОДИНА|language=Bulgarian|website=www.nsi.bg|access-date=10 មិថុនា 2022}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១១១
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|តួកមេនីស្ថាន}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី || &lt;section begin=TKM/&gt;៦,១១៨,០០០ || style=text-align:right|០.០៧៦៩% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;TKM&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ដោយ អសប&lt;ref name=&quot;unpop&quot; /&gt; ||
|-
!១១២
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ដាណឺម៉ាក}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=DNK/&gt;៥,៨៨៣,៥៦២ || style=text-align:right|០.០៧៣៩% 
| {{dts|1 April 2022|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;DNK&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំត្រីមាស&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.dst.dk/en/Statistik/nyt/relateret?eid=10021|title=Tables in Statbank: Population in Denmark|website=www.dst.dk|access-date=11 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20190214002704/https://www.dst.dk/en/statistik/nyt/relateret?eid=10021|archive-date=14 February 2019|url-status=live}}&lt;/ref&gt; || មិនរាប់បញ្ចូល[[ប្រជុំកោះហ្វេរ៉ូ]] និង[[គ្រីនឡិន]]។
|-
!១១៣
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|សាធារណរដ្ឋកុងគោ}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=COG/&gt;៥,៦៥៧,០០០ || style=text-align:right|០.០៧១១% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;COG&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ដោយ អសប&lt;ref name=&quot;unpop&quot; /&gt; ||
|-
!១១៤
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|សាធារណរដ្ឋអាហ្វ្រិកកណ្ដាល}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=CAF/&gt;៥,៦៣៣,៤១២ || style=text-align:right|០.០៧០៨% 
| {{dts|1 July 2020|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;CAF&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.fao.org/3/a-ab588f.pdf|title=L'étude prospective du secteur forestier en Afrique (FOSA) République centrafricaine|website =www.fao.org|access-date=11 មិថុនា 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190412033806/http://www.fao.org/3/a-ab588f.pdf |archive-date=12 មេសា 2019 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១១៥
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ហ្វាំងឡង់}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=FIN/&gt;៥,៥៥០,០៦៦ || style=text-align:right|០.០៦៩៨% 
| {{dts|1 February 2022|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;FIN&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំខែ&lt;ref name=&quot;pxnet2.stat.fi&quot;&gt;{{cite web|url=http://pxnet2.stat.fi/PXWeb/pxweb/en/StatFin/StatFin__vrm__vamuu/statfin_vamuu_pxt_11lj.px/table/tableViewLayout1/|title=Statistics Finland - Population - Preliminary population statistics|website=tilastokeskus.fi|access-date=11 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20190129132831/http://tilastokeskus.fi/til/vamuu/index_en.html|archive-date=29 មករា 2019|url-status=dead|archivedate=2020-06-01|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200601072554/http://pxnet2.stat.fi/PXWeb/pxweb/en/StatFin/StatFin__vrm__vamuu/statfin_vamuu_pxt_11lj.px/}}&lt;/ref&gt; || មិនរាប់បញ្ចូលកោះ[[អូឡាន់]]។
|-
!១១៦
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|សិង្ហបុរី}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី || &lt;section begin=SGP/&gt;៥,៤៥៣,៦០០ || style=text-align:right|០.០៦៨៥% 
| {{dts|30 June 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;SGP&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.singstat.gov.sg/find-data/search-by-theme/population/population-and-population-structure/latest-data|title=Singapore Department of Statistics (DOS)|website=www.tablebuilder.singstat.gov.sg|access-date=11 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20200726011137/https://www.tablebuilder.singstat.gov.sg/publicfacing/createDataTable.action?refId=14912|archive-date=26 កក្កដា 2020|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១១៧
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ស្លូវ៉ាគី}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=SVK/&gt;៥,៤៣៤,៧១២ || style=text-align:right|០.០៦៨៣% 
| {{dts|31 December 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;SVK&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំត្រីមាស&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://slovak.statistics.sk/wps/portal/ext/themes/demography/population/news/!ut/p/z1/tVRbd6IwEP4rffEREgiX0De0LVrdVqWo8NITISorEMpF6v76DeDprr1g92E9nhOdfDPzzTczAR5YAS8hh3BLipAlJOL_XU97nukj3O9LJsT9hQxH-sNcGs9m1lhSwLIBDCxzqOgTCPHEUuHIHDpzY4YQNBHwvuMPv_iY8Hv-HQCvO_wCeMDzkyItdsBl65zsBJoIYbIRyL7oQf6DZTFX45BQIU8zcjj24CGnxZ6fKlJ1ZaMYgow0IihYVgUjWOuCJGvE0H2iyAapw6d-GACXSqqPJewLVCe-oBBCORpSQUFY2kiBJAdQel8O7E8QHN2P7Yfh4E62HLUp586eyqahWIOb-eMdHD0NZGxPNBm--XcAuvwtrbudjzfKeTs-0uvOzxNcbKfXCXH0E6ArxSWRWkDXzF6amhZgzmYze7JYQGsh8xRIsuCD43BVtAuAJw3cAy9cx2LlxyIUIUR8VrCBFKxBTVMNVC-emawR3gIvoxua0UwsM76Pu6JI8-se7EGaiFW4D1MahERk2bYHP3PasbwAq_dYYNMEuLxX-pfNlHSwPIS0Ak5Sb0AE7H8c5SE8L1LHOkS6jhVZMTQVNSWGP19ePJMvIEsK-sqJ_o8N5Cy2EVu3r1mtXyNfVVViTc5ncQ9GrCjzHswpyfwd8F5Kmh3BKmVpGTUv4bc9I-aTiIJVvj_Ju5hMT4PszBVo6vf9_lS7QY9QawVtUtnldkvzOtFtQtYRDZ7nNAloxmNwSM7KzKeDWqKkeGABPb_1WUpHwUfbmaXMQuC2JAc8Cs2u2xr5VUSOrGzi8n7wslKWFSQS7QZ81aKvptwY0eJqGSYBq5o38w-fr_0-pd8yavO7f2nMjdzQLNfr6TzJ6dbTmu8Fe1wfwI2K7K1MHi2NHceJMTqGYSjs57fz4a8JXQrWYI1_FPiIokPMb8-_1TA2fwM0eHjd/dz/d5/L2dBISEvZ0FBIS9nQSEh/|title=Population and migration|website =slovak.statistics.sk|access-date=11 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20190728113703/https://slovak.statistics.sk/wps/portal/ext/themes/demography/population/news/!ut/p/z1/tVRbd6IwEP4rffEREgiX0De0LVrdVqWo8NITISorEMpF6v76DeDprr1g92E9nhOdfDPzzTczAR5YAS8hh3BLipAlJOL_XU97nukj3O9LJsT9hQxH-sNcGs9m1lhSwLIBDCxzqOgTCPHEUuHIHDpzY4YQNBHwvuMPv_iY8Hv-HQCvO_wCeMDzkyItdsBl65zsBJoIYbIRyL7oQf6DZTFX45BQIU8zcjj24CGnxZ6fKlJ1ZaMYgow0IihYVgUjWOuCJGvE0H2iyAapw6d-GACXSqqPJewLVCe-oBBCORpSQUFY2kiBJAdQel8O7E8QHN2P7Yfh4E62HLUp586eyqahWIOb-eMdHD0NZGxPNBm--XcAuvwtrbudjzfKeTs-0uvOzxNcbKfXCXH0E6ArxSWRWkDXzF6amhZgzmYze7JYQGsh8xRIsuCD43BVtAuAJw3cAy9cx2LlxyIUIUR8VrCBFKxBTVMNVC-emawR3gIvoxua0UwsM76Pu6JI8-se7EGaiFW4D1MahERk2bYHP3PasbwAq_dYYNMEuLxX-pfNlHSwPIS0Ak5Sb0AE7H8c5SE8L1LHOkS6jhVZMTQVNSWGP19ePJMvIEsK-sqJ_o8N5Cy2EVu3r1mtXyNfVVViTc5ncQ9GrCjzHswpyfwd8F5Kmh3BKmVpGTUv4bc9I-aTiIJVvj_Ju5hMT4PszBVo6vf9_lS7QY9QawVtUtnldkvzOtFtQtYRDZ7nNAloxmNwSM7KzKeDWqKkeGABPb_1WUpHwUfbmaXMQuC2JAc8Cs2u2xr5VUSOrGzi8n7wslKWFSQS7QZ81aKvptwY0eJqGSYBq5o38w-fr_0-pd8yavO7f2nMjdzQLNfr6TzJ6dbTmu8Fe1wfwI2K7K1MHi2NHceJMTqGYSjs57fz4a8JXQrWYI1_FPiIokPMb8-_1TA2fwM0eHjd/dz/d5/L2dBISEvZ0FBIS9nQSEh/|archive-date=28 កក្កដា 2019|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១១៨
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ន័រវែស}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=NOR/&gt;៥,៤៣៥,៥៣៦ || style=text-align:right|០.០៦៨៣% 
| {{dts|31 March 2022|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;NOR&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំត្រីមាស&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.ssb.no/en|title=2020-01-01|website=ssb.no|access-date=11 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20180526091639/https://www.ssb.no/en/|archive-date=26 ឧសភា 2018|url-status=live}}&lt;/ref&gt; || រាប់បញ្ចូលទាំង[[ស្វាល់បាដ]]។
|-
!១១៩
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ប៉ាឡេស្ទីន}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី || &lt;section begin=PSE/&gt;៥,២២៧,១៩៣ || style=text-align:right|០.០៦៥៧% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;PSE&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.pcbs.gov.ps/Portals/_Rainbow/Documents/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AD%D8%A7%D9%81%D8%B8%D8%A7%D8%AA%20%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%84%D9%8A%D8%B2%D9%8A%2097-2017.html|title=Estimated Population in Palestine Mid-Year by Governorate,1997-2021|website =www.pcbs.gov.ps|access-date=11 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20191116180245/http://www.pcbs.gov.ps/Portals/_Rainbow/Documents/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AD%D8%A7%D9%81%D8%B8%D8%A7%D8%AA%20%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%84%D9%8A%D8%B2%D9%8A%2097-2017.html|archive-date=16 វិច្ឆិកា 2019|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
||
តួលេខនេះមិនបានរាប់បញ្ចូល[[យេរូសាឡឹមខាងកើត]] ឬប្រជាជនអ៊ីស្រាអែលនៅតំបន់[[វ៉េសប៊ែង]]នោះទេ។
|-
!១២០
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|កូស្តារីកា}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាមេរិក || &lt;section begin=CRI/&gt;៥,១៦៣,០៣៨ || style=text-align:right|០.០៦៤៩% 
| {{dts|30 June 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;CRI&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.inec.go.cr/sites/default/files/documetos-biblioteca-virtual/repoblacev2011-2050-04.xlsx |title=Estimaciones y Proyecciones de Población por sexo y edad 1950 - 2050 |website=www.inec.go.cr |access-date=11 មិថុនា 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181114112526/http://www.inec.go.cr/sites/default/files/documetos-biblioteca-virtual/repoblacev2011-2050-04.xlsx |archive-date=14 វិច្ឆកា 2018 |url-status=dead |archivedate=2012-03-27 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120327062704/http://www.inec.go.cr/Web/Home/pagPrincipal.aspx }}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១២១
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|នូវែលសេឡង់}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អូសេអានី || &lt;section begin=NZL/&gt;៥,១៣០,៩៤៨ || style=text-align:right|០.០៦៤៥% || ២០២២&lt;section end=NZL/&gt; 
| style=&quot;text-align:left&quot; |នាឡិកាប្រជាជនជាតិ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://archive.stats.govt.nz/tools_and_services/population_clock.aspx|title=Population clock|website=archive.stats.govt.nz|access-date=11 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20200221084629/http://archive.stats.govt.nz/tools_and_services/population_clock.aspx|archive-date=21 កុម្ភៈ 2020|url-status=dead|archivedate=2017-11-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171124084657/http://www.stats.govt.nz/tools_and_services/population_clock.aspx}}&lt;/ref&gt; || ដោយមិនរាប់បញ្ចូល[[កោះឃុក]] និង[[នីវវេ]] និងដែនដីអនិស្សរភាពមួយ ([[តូកូឡៅ]])។
|-
!១២២
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|អៀរឡង់}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=IRL/&gt;៥,០១១,៥០០ || style=text-align:right|០.០៦៣០% 
| {{dts|1 April 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;IRL&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.cso.ie/en/releasesandpublications/ep/p-pme/populationandmigrationestimatesapril2021/ |title=Population and Migration Estimate April 2021|website =www.cso.ie|access-date=11 មិថុនា 2022 }}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១២៣
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|គុយវ៉ែត}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី || &lt;section begin=KWT/&gt;៤,៦៧០,៧១៣ || style=text-align:right|០.០៥៨៧% 
| {{dts|31 December 2020|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;KWT&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://alqabas.com/article/5842130-46-%D8%B2%D9%8A%D8%A7%D8%AF%D8%A9-%D8%B3%D9%83%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%88%D9%8A%D8%AA-%D8%B3%D9%86%D8%A9-%D9%83%D9%88%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%A7 |title=زيادة سكان الكويت «سنة كورونا» %4.6|website=www.csb.gov.kw|access-date=17 March 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20180704035029/https://www.csb.gov.kw/Pages/Statistics?ID=67&amp;ParentCatID=1|archive-date=4 កក្កដា 2018|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១២៤
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|លីបេរីយ៉ា}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=LBR/&gt;៤,៦៦១,០១០ || style=text-align:right|០.០៥៨៦% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;LBR&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.lisgis.net/pg_img/Population%20Projection%20final%20110512.pdf |title=Analytical Report on Population Projections |website=www.lisgis.net |access-date=11 មិថុនា 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160818131928/http://www.lisgis.net/pg_img/Population%20Projection%20final%20110512.pdf |archive-date=18 សីហា 2016 |url-status=dead |archivedate=2021-02-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210224150241/http://www.lisgis.net/pg_img/Population%20Projection%20final%20110512.pdf }}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១២៥
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|អូម៉ង់}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី || &lt;section begin=OMN/&gt;៤,៥២៧,៤៤៦ || style=text-align:right|០.០៥៦៩% 
| {{dts|31 December 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;OMN&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំខែ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.ncsi.gov.om/Elibrary/Pages/LibraryContentDetails.aspx?ItemID=Vs6NFz%2b2xQSbfUBfw5b4ng%3d%3d|title=Monthly Statistical Bulletin January 2022|website=ncsi.gov.om|access-date=11 មិថុនា 2022}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១២៦
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ប៉ាណាម៉ា}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាមេរិក || &lt;section begin=PAN/&gt;៤,២៧៨,៥០០ || style=text-align:right|០.០៥៣៨% 
| {{dts|1 July 2020|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;PAN&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.contraloria.gob.pa/INEC/archivos/P5561Cuadro%2077.pdf |title=Estimación y Proyyecione de la Población Panama|website =www.contralor.ia.gob.pa|access-date=11 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20190412034013/https://www.contraloria.gob.pa/INEC/archivos/P5561Cuadro%2077.pdf |archive-date=12 មេសា 2019 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១២៧
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ម៉ូរីតានី}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=MRT/&gt;៤,២៧១,១៩៧ || style=text-align:right|០.០៥៣៧% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;MRT&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.ons.mr/images/RGPH2013/Projections-demographiques-Mauritanie-Mai-2015_01072016-1.pdf |title=Projections demographiques Mauritanie |website=www.ons.mr |access-date=11 មិថុនា 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191125185715/http://www.ons.mr/images/RGPH2013/Projections-demographiques-Mauritanie-Mai-2015_01072016-1.pdf |archive-date=25 វិច្ឆិកា 2019 |url-status=dead |archivedate=2021-02-25 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210225133844/http://www.ons.mr/images/RGPH2013/Projections-demographiques-Mauritanie-Mai-2015_01072016-1.pdf }}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១២៨
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ក្រូអាស៊ី}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=HRV/&gt;៣,៨៨៨,៥២៩ || style=text-align:right|០.០៤៨៩% 
| {{dts|31 August 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;HRV&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |លទ្ធផលជំរឿនបឋមឆ្នាំ២០២១&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.dzs.hr/Hrv_Eng/Pokazatelji/Popis%202021-Prvi%20rezultati.xlsx|title=POPIS STANOVNIŠTVA, KUĆANSTAVA I STANOVA 2021 - PRVI REZULTATI|website=Državni Zavod za Statistiku / Croatian Bureau of Statistics (www.dzs.hr)|access-date=11 មិថុនា 2022|archivedate=2023-04-08|archiveurl=https://web.archive.org/web/20230408152029/https://www.dzs.hr/Hrv_Eng/Pokazatelji/Popis%202021-Prvi%20rezultati.xlsx|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១២៩
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ចចជី}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី{{efn|name=&quot;Transcontinental country&quot;}} || &lt;section begin=GEO/&gt;៣,៧២៨,៥៧៣ || style=text-align:right|០.០៤៦៩% 
| {{dts|1 January 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;GEO&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://database.geostat.ge/pyramid/index.php?lang=en|title=National Statistics Office of Georgia|website=www.geostat.ge|access-date=11 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20200803115320/http://database.geostat.ge/pyramid/index.php?lang=en|archive-date=3 សីហា 2020|url-status=dead|archivedate=2020-08-03|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200803115320/http://database.geostat.ge/pyramid/index.php?lang=en}}&lt;/ref&gt; || រាប់បញ្ចូលរដ្ឋ[[អាប់កាស៊ី]] (ជំរឿនឆ្នាំ២០១១៖ ២៤២,៨៦២) និង[[អូសេទីខាងត្បូង]] (ជំរឿនឆ្នាំ២០១៥៖ ៥៣,៥៥៩)។
|-
!១៣០
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|អេរីត្រេ}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=ERI/&gt;៣,៦០១,០០០ || style=text-align:right|០.០៤៥៣% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;ERI&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ដោយ អសប&lt;ref name=&quot;unpop&quot; /&gt; ||
|-
!១៣១
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|អ៊ូរុយគ្វេ}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាមេរិក || &lt;section begin=URY/&gt;៣,៥៥៤,៩១៥ || style=text-align:right|០.០៤៤៧% 
| {{dts|30 June 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;URY&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.ine.gub.uy/web/guest/estimaciones-y-proyecciones|title=Estimaciones y Proyecciones - Instituto Nacional de Estadística|website=www.ine.gub.uy|access-date=12 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20190322200708/http://www.ine.gub.uy/web/guest/estimaciones-y-proyecciones|archive-date=22 មីនា 2019|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១៣២
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ម៉ុងហ្គោលី}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី || &lt;section begin=MNG/&gt;៣,៤៤១,៧១១ || style=text-align:right|០.០៤៣៣% || ២០២២&lt;section end=&quot;MNG&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |នាឡិកាប្រជាជនជាតិ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.nso.mn/|title=Үндэсний статистикийн хороо: NSO.MN|first=NSO +976-326414|last=information@nso.mn|website=Үндэсний статистикийн хороо|access-date=12 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20180927122656/http://www.nso.mn/|archive-date=27 កញ្ញា 2018|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១៣៣
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{nowrap|{{flag|បូស្នី-អ៊ែរសេកូវីន}}}}|| style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=BIH/&gt;៣,៣២០,៩៥៤ || style=text-align:right|០.០៤១៧% 
| {{dts|1 July 2020|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;BIH&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.rzs.rs.ba/|title=Republika Srpska Institute of Statistics|website=rzs.rs.ba|access-date=12 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20200916034658/https://rzs.rs.ba/|archive-date=16 កញ្ញា 2020|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://fzs.ba/index.php/publikacije/saopcenjapriopcenja/stanovnistvo-i-registar/|title=Population and Register Federation of Bosnia and Herzegovina|website=fzs.ba|access-date=11 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20200220125309/http://fzs.ba/index.php/publikacije/saopcenjapriopcenja/stanovnistvo-i-registar/|archive-date=20 កុម្ភៈ 2020|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!–
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ព័រតូរីកូ}} (សហរដ្ឋអាមេរិក) || style=&quot;text-align:center&quot; |អាមេរិក || &lt;section begin=PRI/&gt;៣,២៨៥,៨៧៤ || style=text-align:right|០.០៤១៣% 
| {{dts|1 April 2020|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;PRI&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |លទ្ធផលជំរឿនឆ្នាំ២០២០&lt;ref name=&quot;census&quot;&gt;{{cite web |url=https://www2.census.gov/programs-surveys/decennial/2020/data/apportionment/apportionment-2020-table02.pdf|publisher=United States Census Bureau|title=Table 2. Resident Population for the 50 States, the District of Columbia, and Puerto Rico: 2020 Census|date=26 April 2021|access-date=12 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20210426202011/https://www2.census.gov/programs-surveys/decennial/2020/data/apportionment/apportionment-2020-table02.pdf|archive-date=26 មេសា 2021|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១៣៤
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|អាមេនី}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី || &lt;section begin=ARM/&gt;២,៩៦៣,៩០០ || style=text-align:right|០.០៣៧៣% 
| {{dts|31 March 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;ARM&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំត្រីមាស&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.armstat.am/en/?nid=12&amp;id=19001&amp;submit=Search|title=Time series / Statistical Committee of the Republic of Armenia|website=www.armstat.am|access-date=12 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20190403053506/https://www.armstat.am/en/?nid=12&amp;id=19001&amp;submit=Search|archive-date=3 មេសា 2019|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១៣៥
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|អាល់បានី}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=ALB/&gt;២,៨២៩,៧៤១ || style=text-align:right|០.០៣៥៦% 
| {{dts|1 January 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;ALB&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web |website=The Institute of Statistics (INSTAT) |url=http://www.instat.gov.al/en/themes/demography-and-social-indicators/population/publication/2021/population-of-albania-1-january-2021/ |title=Population in Albania, 1 January 2021 |access-date=12 មិថុនា 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210507163624/http://www.instat.gov.al/en/themes/demography-and-social-indicators/population/publication/2021/population-of-albania-1-january-2021/ |archive-date=7 ឧសភា 2021 |url-status=dead |archivedate=20 ឧសភា 2022 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20220520010645/http://www.instat.gov.al/en/themes/demography-and-social-indicators/population/publication/2021/population-of-albania-1-january-2021/ }}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១៣៦
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|កាតា}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី || &lt;section begin=QAT/&gt;២,៧៩៩,២០២ || style=text-align:right|០.០៣៥២% 
| {{dts|31 July 2019|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;QAT&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.psa.gov.qa/en/statistics/Statistical%20Releases/Population/Population/2019/Population_social_1_2019_AE.pdf |title=Annual Population 2019|website=psa.gov.qa|access-date=12 មិថុនា 2022 }}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១៣៧
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|លីទុយអានី}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=LTU/&gt;២,៧៩៤,៩៦១ || style=text-align:right|០.០៣៥១% 
| {{dts|1 January 2022|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;LTU&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំខែ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://osp.stat.gov.lt/|title=Pradžia - Oficialiosios statistikos portalas|website=osp.stat.gov.lt|access-date=12 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20150320060836/http://osp.stat.gov.lt/|archive-date=20 មីនា 2015|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១៣៨
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ហ្សាម៉ាអ៊ីក}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាមេរិក || &lt;section begin=JAM/&gt;២,៧៣៤,០៩៣ || style=text-align:right|០.០៣៤៤% 
| {{dts|31 December 2019|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;JAM&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំពាក់កណ្ដាលឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://statinja.gov.jm/Demo_SocialStats/Newpopulation.aspx |title=Population|access-date=12 មិថុនា 2022|website=statinja.gov.jm|archive-url=https://web.archive.org/web/20151204214528/http://statinja.gov.jm/Demo_SocialStats/Newpopulation.aspx |archive-date=4 ធ្នូ 2015 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១៣៩
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ម៉ុលដាវី}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=MDA/&gt;២,៥៩៧,១០០ || style=text-align:right|០.០៣២៦% 
| {{dts|1 January 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;MDA&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://statistica.gov.md/public/files/publicatii_electronice/Moldova_in_cifre/2021/Breviar_2021_rom.pdf |title=Populaţia cu reședință obișnuită, la 1 ianuarie 2021 (pg.12) |publisher=Biroul Naţional de Statistică|date=22 June 2021 |website=statistica.gov.md |access-date=12 មិថុនា 2022 }}&lt;/ref&gt; || ដោយមិនរាប់បញ្ចូល[[ត្រង់នីស្ទ្រី]]។
|-
!១៤០
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ណាមីប៊ី}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=NAM/&gt;២,៥៥០,២២៦ || style=text-align:right|០.០៣២១% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;NAM&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://cms.my.na/assets/documents/p19dn4fhgp14t5ns24g4p6r1c401.pdf |title=Namibia Population Projections 2011-2041|website=cms.my.na|access-date=12 មិថុនា 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200225030536/http://cms.my.na/assets/documents/p19dn4fhgp14t5ns24g4p6r1c401.pdf |archive-date=25 កុម្ភៈ 2020 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១៤១
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|កំប៊ី}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=GMB/&gt;២,៤៨៧,០០០ || style=text-align:right|០.០៣១៣% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;GMB&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ដោយ អសប&lt;ref name=&quot;unpop&quot; /&gt; ||
|-
!១៤២
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|បុតស្វាណា}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=BWA/&gt;២,៤១០,៣៣៨ || style=text-align:right|០.០៣០៣% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;BWA&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.statsbots.org.bw/sites/default/files/publications/Botswana%20Population%20Projections%202011_2026.pdf|title=Botswana Population Projections 2011-2026|website=www.statsbots.org.bw|access-date=12 មិថុនា 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190412033845/http://www.statsbots.org.bw/sites/default/files/publications/Botswana%20Population%20Projections%202011_2026.pdf |archive-date=12 មេសា 2019 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១៤៣
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|កាបុង}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=GAB/&gt;២,២៣៣,២៧២ || style=text-align:right|០.០២៨១% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;GAB&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.statgabon.ga/wp-content/uploads/2020/08/Rapport-Projection_Final.pdf|title=Projection de la Population Gabon 2019-2025|website=www.statgabon.ga|access-date=12 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20210429022734/https://www.statgabon.ga/wp-content/uploads/2020/08/Rapport-Projection_Final.pdf|archive-date=29 មេសា 2021|url-status=dead|archivedate=2020-09-19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200919100244/https://www.statgabon.ga/wp-content/uploads/2020/08/Rapport-Projection_Final.pdf}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១៤៤
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ឡឺសូតូ}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=LSO/&gt;២,១៥៩,០០០ || style=text-align:right|០.០២៧១% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;LSO&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ដោយ អសប&lt;ref name=&quot;unpop&quot; /&gt; ||
|-
!១៤៥
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ស្លូវេនី}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=SVN/&gt;២,១០៨,៩៧៧ || style=text-align:right|០.០២៦៥% 
| {{dts|1 January 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;SVN&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |លទ្ធផលជំរឿនឆ្នាំ២០២១&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.stat.si/StatWeb/News/Index/9212|title=Prebivalstvo, Slovenija, 1. januar 2021|website=www.stat.si|access-date=12 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20210430141906/https://www.stat.si/StatWeb/News/Index/9212|archive-date=30 មេសា 2021|url-status=dead|archivedate=2021-04-30|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210430141906/https://www.stat.si/StatWeb/News/Index/9212}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១៤៦
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ឡេតូនី}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=LVA/&gt;១,៨៧៤,៩០០ || style=text-align:right|០.០២៣៦% 
| {{dts|1 December 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;LVA&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំខែ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://data.stat.gov.lv/pxweb/en/OSP_PUB/START__POP__IR__IRS/IRS010m/|title=IRS010m. Population and main dataSw of vital statistics 1995M01 - 2021M12|website=Statistikas datubāzes|access-date=12 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20210512140058/http://data.stat.gov.lv/pxweb/en/OSP_PUB/START__POP__IR__IRS/IRS010m|archive-date=12 ឧសភា 2021|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១៤៧
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ម៉ាសេដ្វានខាងជើង}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=MKD/&gt;១,៨៣២,៦៩៦ || style=text-align:right|០.០២៣០% 
| {{dts|1 November 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;MKD&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |លទ្ធផលជំរឿនឆ្នាំ២០២១&lt;ref&gt;{{cite web|title= Address by the Director of the State Statistical Office on the completion of the Census 2021
|url=https://popis2021.stat.gov.mk/Активности/Обраќање-на-директорот-на-Државниот-завод-за-статистика-по-повод-завршувањето-на-Попис-2021/}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!–
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|កូសូវ៉ូ}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=Kosovo/&gt;១,៧៩៨,១៨៨ || style=text-align:right|០.០២២៦% 
| {{dts|31 December 2020|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;Kosovo&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://ask.rks-gov.net/en/kosovo-agency-of-statistics/add-news/population-estimation-2019|title=Population Estimation, 2019|website=ask.rks-gov.net|access-date=12 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20201008220741/https://ask.rks-gov.net/en/kosovo-agency-of-statistics/add-news/population-estimation-2019|archive-date=8 តុលា 2020|url-status=dead|archivedate=2020-10-08|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201008220741/https://ask.rks-gov.net/en/kosovo-agency-of-statistics/add-news/population-estimation-2019}}&lt;/ref&gt; || បន្ទាប់ពីបានប្រកាសឯករាជ្យជាឯកតោភាគីពីប្រទេស[[ស៊ែប៊ី]]នៅក្នុងឆ្នាំ២០០៨ [[កូសូវ៉ូ|សាធារណរដ្ឋកូសូវ៉ូ]]ត្រូវបានទទួលស្គាល់ជាផ្លូវការថាជារដ្ឋឯករាជ្យដោយរដ្ឋសមាជិក អសប ចំនួន ៩៧  ខណៈដែលស៊ែប៊ីនៅតែបន្តទាមទារកូសូវ៉ូជាផ្នែកមួយនៃទឹកដីអធិបតេយ្យភាពរបស់ខ្លួន។
|-
!១៤៨
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|គីនេ-ប៊ីសាវ}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=GNB/&gt;១,៦៤៦,០៧៧ || style=text-align:right|០.០២០៧% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;GNB&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.stat-guinebissau.com/publicacao/Projeccao_demografica.pdf |title=Projections Demographiques en Guinee Bissau 2009-2030 |website=www.stat-guinebissau.com |access-date=12 មិថុនា 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151113142242/http://www.stat-guinebissau.com/publicacao/Projeccao_demografica.pdf |archive-date=13 វិច្ឆិកា 2015 |url-status=dead |archivedate=2017-02-02 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170202031343/http://www.stat-guinebissau.com/publicacao/Projeccao_demografica.pdf }}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១៤៩
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|គីនេអេក្វាទ័រ}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=GNQ/&gt;១,៥០៥,៥៨៨ || style=text-align:right|០.០១៨៩% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;GNQ&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.inege.gq/|title=INEGE|website=www.inege.gq|access-date=12 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20170420050225/http://www.inege.gq/|archive-date=20 មេសា 2017|url-status=dead|archivedate=2017-04-20|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170420050225/http://www.inege.gq/}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១៥០
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|បារ៉ែន}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី || &lt;section begin=BHR/&gt;១,៥០១,៦៣៥ || style=text-align:right|០.០១៨៩% 
| {{dts|17 March 2020|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;BHR&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |លទ្ធផលជំរឿនឆ្នាំ២០២០&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.data.gov.bh/|title=Information and eGovernment Authority Kingdom of Bahrain|website=data.gov.bh|access-date=12 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20200722175127/https://www.data.gov.bh/|archive-date=22 កក្កដា 2020|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១៥១
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ទ្រីនីតេ និងតូបាគោ}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាមេរិក || &lt;section begin=TTO/&gt;១,៣៦៧,៥៥៨ || style=text-align:right|០.០១៧២% 
| {{dts|30 June 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;TTO&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://cso.gov.tt/subjects/population-and-vital-statistics/population/|title=Population|website=cso.gov.tt|access-date=13 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20191206192934/https://cso.gov.tt/subjects/population-and-vital-statistics/population/|archive-date=6 ធ្នូ 2019|url-status=dead|archivedate=2019-12-06|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191206192934/https://cso.gov.tt/subjects/population-and-vital-statistics/population/}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១៥២
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|អេស្តូនី}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=EST/&gt;១,៣៣០,០៦៨ || style=text-align:right|០.០១៦៧% 
| {{dts|1 January 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;EST&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{Cite web|last=|first=|date=12 May 2021|title=Revised data of Statistics Estonia on 1 January 2021|url=https://www.stat.ee/en/node/183326|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210512094725/https://www.stat.ee/en/node/183326|archive-date=12 ឧសភា 2021|access-date=13 មិថុនា 2022|website=www.stat.ee|publisher=Statistics Estonia}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១៥៣
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ទីម័រខាងកើត}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី || &lt;section begin=TLS/&gt;១,៣១៧,៧៨០ || style=text-align:right|០.០១៦៦% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;MUS&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://timor-leste.unfpa.org/sites/default/files/pub-pdf/2015%20Population%20Projection%20Report_0.pdf|title=Analytical Report on Population Projection|website=timor-leste.unfpa.org|access-date=13 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20200802031357/https://timor-leste.unfpa.org/sites/default/files/pub-pdf/2015%20Population%20Projection%20Report_0.pdf|archive-date=2 សីហា 2020|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១៥៤
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ម៉ូរីស}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=MUS/&gt;១,២៦៦,៣៣៤ || style=text-align:right|០.០១៥៩% 
| {{dts|30 June 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;MUS&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំពាក់កណ្ដាលឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://statsmauritius.govmu.org/Pages/Statistics/By_Subject/Population/SB_Population.aspx|publisher=Statistics Mauritius|title=Population and Vital Statistics |date=2021|website=statsmauritius.govmu.org|access-date=13 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20200326150522/http://statsmauritius.govmu.org/English/Publications/Pages/Pop_Vital_Yr19.aspx|archive-date=26 មីនា 2020|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១៥៥
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|អេស្វាទីនី}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=SWZ/&gt;១,១៧២,០០០ || style=text-align:right|០.០១៤៧% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;SWZ&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ដោយ អសប&lt;ref name=&quot;unpop&quot; /&gt; ||
|-
!១៥៦
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ជីប៊ូទី}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=DJI/&gt;៩៧៦,១០៧ || style=text-align:right|០.០១២៣% 
| {{dts|1 July 2019|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;DJI&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.insd.dj/assets/doc/Annuaire_Statistique_2020.pdf|title=Annuaire Statistique 2020|website=www.insd.dj|access-date=13 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20200327145828/http://www.insd.dj/assets/doc/Annuaire_Statistique_2019.pdf|archive-date=27 មីនា 2020|url-status=dead|archivedate=2021-01-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210109132104/http://www.insd.dj/assets/doc/Annuaire_Statistique_2020.pdf}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១៥៧
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ហ្វីជី}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អូសេអានី || &lt;section begin=FJI/&gt;៨៩៨,៤០២ || style=text-align:right|០.០១១៣% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;FJI&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref name=&quot;auto1&quot; /&gt; ||
|-
!១៥៨
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ស៊ីប}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី || &lt;section begin=CYP/&gt;៨៨៨,០០៥ || style=text-align:right|០.០១១២% 
| {{dts|31 December 2019|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;CYP&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.mof.gov.cy/mof/cystat/statistics.nsf/populationcondition_21main_en/populationcondition_21main_en?OpenForm&amp;sub=1&amp;sel=2|title=Statistical Service - Population and Social Conditions - Population - Key Figures|website=www.mof.gov.cy|access-date=13 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20150531074104/http://www.mof.gov.cy/mof/cystat/statistics.nsf/populationcondition_21main_en/populationcondition_21main_en?OpenForm&amp;sub=1&amp;sel=2|archive-date=31 ឧសភា 2015|url-status=live}}&lt;/ref&gt; || ដោយមិនរាប់បញ្ចូល[[ស៊ីបខាងជើង]]។
|-
!១៥៩
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|កូម័រ}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=COM/&gt;៧៥៨,៣១៦ || style=text-align:right|០.០០៩៥៣% 
| {{dts|15 December 2017|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;COM&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |លទ្ធផលជំរឿនឆ្នាំ២០១៧&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.inseed.km/index.php/publications/rapport1/rapports-rgph-2017 |title=Rapports RGPH 2017 |website=www.inseed.km |access-date=13 មិថុនា 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191030105743/http://www.inseed.km/index.php/publications/rapport1/rapports-rgph-2017 |archive-date=30 តុលា 2019 |url-status=dead |archivedate=2019-10-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20191030105743/http://www.inseed.km/index.php/publications/rapport1/rapports-rgph-2017 }}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១៦០
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ភូតាន}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី || &lt;section begin=BTN/&gt;៧៦៣,២០០ || style=text-align:right|០.០០៩៥៩% 
| {{dts|30 May 2022|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;BTN&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.nsb.gov.bt/publication/files/pub2wc8278bd.pdf |title=Population Projections Bhutan 2017-2047 |website=www.nsb.gov.bt |access-date=13 មិថុនា 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190128191433/http://www.nsb.gov.bt/publication/files/pub2wc8278bd.pdf |archive-date=28 មករា 2019 |url-status=dead |archivedate=2019-01-28 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190128191433/http://www.nsb.gov.bt/publication/files/pub2wc8278bd.pdf }}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១៦១
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|គុយយ៉ាន}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាមេរិក || &lt;section begin=GUY/&gt;៧៤៣,៦៩៩ || style=text-align:right|០.០០៩៣៥% 
| {{dts|1 July 2019|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;GUY&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://statisticsguyana.gov.gy/subjects/demography-social-and-vital-statistics/|title=Demography, Social &amp; Vital Statistics|website=statisticsguyana.gov.gy|access-date=14 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20200905042733/https://statisticsguyana.gov.gy/subjects/demography-social-and-vital-statistics/|archive-date=5 កញ្ញា 2020|url-status=dead|archivedate=2020-09-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200905042733/https://statisticsguyana.gov.gy/subjects/demography-social-and-vital-statistics/}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១៦២
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|កោះសូឡូម៉ុង}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អូសេអានី || &lt;section begin=SLB/&gt;៧២៨,០៤១ || style=text-align:right|០.០០៩១៥% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;SLB&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref name=&quot;auto1&quot; /&gt; ||
|-
!–
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ម៉ាកាវ}} (ចិន) || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី || &lt;section begin=MAC/&gt;៦៨៣,២០០ || style=text-align:right|០.០០៨៥៩%
|| {{dts|31 December 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;MAC&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំត្រីមាស&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.dsec.gov.mo/TimeSeriesDatabase.aspx?KeyIndicatorID=12|title=DSEC - 統計數據庫|website=www.dsec.gov.mo|access-date=14 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20190502153216/https://www.dsec.gov.mo/TimeSeriesDatabase.aspx?KeyIndicatorID=12|archive-date=2 ឧសភា 2019|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១៦៣
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|លុចសំបួ}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=LUX/&gt;៦៤៥,៣៩៧ || style=text-align:right|០.០០៨១១% 
| {{dts|1 January 2022|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;LUX&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://statistiques.public.lu/fr/index.html|title=Statistiques // Luxembourg|website=statistiques.public.lu|access-date=14 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20190331004645/https://statistiques.public.lu/fr/index.html|archive-date=31 មីនា 2019|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១៦៤
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ម៉ុងតេណេក្រូ}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=MNE/&gt;៦២១,៣០៦ || style=text-align:right|០.០០៧៨១% 
| {{dts|1 July 2020|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;MNE&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំពាក់កណ្ដាលឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.monstat.org/eng/page.php?id=234&amp;pageid=48|title=Statistical Office of Montenegro - MONSTAT|website=www.monstat.org|access-date=14 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20170712071239/http://www.monstat.org/eng/page.php?id=234&amp;pageid=48|archive-date=12 កក្កដា 2017|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!–
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|សាហារ៉ាខាងលិច}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=ESH/&gt;៦១២,០០០ || style=text-align:right|០.០០៧៦៩% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;ESH&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ដោយ អសប&lt;ref name=&quot;unpop&quot; /&gt; || រដ្ឋបាលនៃរដ្ឋនេះត្រូវបានបែកចេញជាពីររវាងប្រទេស[[ម៉ារ៉ុក]] និង[[សាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតយ្យអារ៉ាប់សារ៉ាវី]] ដោយអង្គភាពទាំងពីរតែងអះអាងទាមទារដែនតំបន់នេះជាកម្មសិទ្ធិរៀងៗខ្លួន។
|-
!១៦៥
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ស៊ូរីណាម}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាមេរិក || &lt;section begin=SUR/&gt;៥៩៨,០០០ || style=text-align:right|០.០០៧៥២% 
| {{dts|1 July 2019|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;SUR&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://statistics-suriname.org/en/population-statistics-2/|title=Population Statistics|date=15 August 2019|publisher=Statistics-Suriname.org|access-date=14 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20200328181226/https://statistics-suriname.org/en/population-statistics-2/|archive-date=28 មីនា 2020|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១៦៦
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|កាប់វែរ}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=CPV/&gt;៥៦៣,១៩៨ || style=text-align:right|០.០០៧០៨% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;CPV&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://ine.cv/wp-content/plugins/ine-download-attachments-by-zing-developers/includes/download.php?id=7989 |title=Projecoes Demograficas |publisher=ine.cv |access-date=14 មិថុនា 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210224071411/http://ine.cv/wp-content/uploads/2017/02/projecoes-demograficas-cv-por-concelho-e-por-faixa-etaria-2010-a-2030-1.xls |archive-date=24 កុម្ភៈ 2021 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១៦៧
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ម៉ាល់តា}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=MLT/&gt;៥១៤,៥៦៤ || style=text-align:right|០.០០៦៤៧% 
| {{dts|31 December 2019|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;MLT&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://nso.gov.mt/en/News_Releases/Documents/2020/07/News2020_114.pdf |title=World Population Day: 11 July 2020 |website=nso.gov.mt |access-date=14 មិថុនា 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200710162915/https://nso.gov.mt/en/News_Releases/Documents/2020/07/News2020_114.pdf |archive-date=10 កក្កដា 2020 |url-status=dead |archivedate=10 កក្កដា 2020 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200710125756/https://nso.gov.mt/en/News_Releases/Documents/2020/07/News2020_114.pdf }}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១៦៨
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|បេលីស}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាមេរិក || &lt;section begin=BLZ/&gt;៤៣០,១៩១ || style=text-align:right|០.០០៥៤១% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;BLZ&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://sib.org.bz/|title=Statistical Institute of Belize|website=sib.org.bz|access-date=14 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20191113141905/http://sib.org.bz/|archive-date=13 វិច្ឆិកា 2019|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១៦៩
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ប្រ៊ុយណេ}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី || &lt;section begin=BRN/&gt;៤២៩,៩៩៩ || style=text-align:right|០.០០៥៤០% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;BRN&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.depd.gov.bn/SitePages/Population.aspx|title=Department of Economic Planning and Development - Population|website=www.depd.gov.bn|access-date=14 វិច្ឆិកា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20170320011146/http://www.depd.gov.bn/SitePages/Population.aspx|archive-date=20 មីនា 2017|url-status=dead|archivedate=2017-03-20|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170320011146/http://www.depd.gov.bn/SitePages/Population.aspx}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១៧០
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|បាហាម៉ា}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាមេរិក || &lt;section begin=BHS/&gt;៣៩៣,៤៥០ || style=text-align:right|០.០០៤៩៤% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;BHS&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.bahamas.gov.bs/wps/wcm/connect/22f9b2b0-68fa-4a26-8bd8-474952e42dc2/Population+Projection+Report+2010-2040.pdf?MOD=AJPERES |title=Population Projections 2010-2040|website=www.bahamas.gov.bs|access-date=14 មិថុនា 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160701011446/http://www.bahamas.gov.bs/wps/wcm/connect/22f9b2b0-68fa-4a26-8bd8-474952e42dc2/Population+Projection+Report+2010-2040.pdf?MOD=AJPERES |archive-date=1 កក្កដា 2016 |url-status=live }}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១៧១
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ម៉ាល់ឌីវ}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី || &lt;section begin=MDV/&gt;៣៨៣,១៣៥ || style=text-align:right|០.០០៤៨១% 
| {{dts|31 December 2019|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;MDV&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://statisticsmaldives.gov.mv/yearbook/2020/wp-content/uploads/sites/7/2020/07/3.3.pdf|title=Statistical Yearbook 2020 Table 3.3|website=statisticsmaldives.gov.mv|access-date=16 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20201022173444/http://statisticsmaldives.gov.mv/yearbook/2020/wp-content/uploads/sites/7/2020/07/3.3.pdf|archive-date=22 តុលា 2020|url-status=dead|archivedate=2020-10-22|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201022173444/http://statisticsmaldives.gov.mv/yearbook/2020/wp-content/uploads/sites/7/2020/07/3.3.pdf}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!–
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ស៊ីបខាងជើង}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី || &lt;section begin=Northern Cyprus/&gt;៣៨២,២៣០ || style=text-align:right|០.០០៤៨០% 
| {{dts|31 December 2019|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;Northern&quot; cyprus=&quot;&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.devplan.org/Eco-sos/Book/SEG-2019.pdf|title=Economic and Social Indicators 2021|website=www.devplan.org|access-date=16 មិថុនា 2022|archivedate=2022-01-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220105160140/https://www.devplan.org/Eco-sos/Book/SEG-2019.pdf|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; || ជារដ្ឋឯករាជ្យជាក់ស្តែង ប៉ុន្តែបើយោងតាមផ្លូវច្បាប់ វាជាផ្នែកមួយនៃប្រទេស[[ស៊ីប]]។
|-
!១៧២
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|អ៊ីស្លង់}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=ISL/&gt;៣៧៧,២៨០ || style=text-align:right|០.០០៤៧៤% 
| {{dts|31 March 2022|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;ISL&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំត្រីមាស&lt;ref&gt;{{cite web|title=Population by municipality, sex, citizenship and quarters 2010-2020|website=Statistics Iceland|url=https://statice.is/publications/news-archive/inhabitants/population-in-the-2nd-quarter-2021/|access-date=16 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20210429004246/https://statice.is/publications/news-archive/inhabitants/population-in-the-4th-quarter-2020/|archive-date=29 មេសា 2021|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!–
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ត្រង់នីស្ទ្រី}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=Transnistria/&gt;៣០៦,០០០ || style=text-align:right|០.០០៣៨៥% 
| {{dts|1 January 2018|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;Transnistria&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; | ការប៉ាន់ស្មានឆ្នាំ២០២១&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://euobserver.com/world/152559|title=Moldova facing Europe's worst demographic crisis|first=Cristian|last=Gherasim|newspaper=EUobserver|date=2 August 2021}}&lt;/ref&gt; || ជារដ្ឋឯករាជ្យជាក់ស្តែង ប៉ុន្តែបើយោងតាមផ្លូវច្បាប់ វាជាផ្នែកមួយនៃប្រទេស[[ម៉ុលដាវី]]។
|-
!១៧៣
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|វ៉ានូអាទូ}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អូសេអានី || &lt;section begin=VUT/&gt;៣០១,២៩៥ || style=text-align:right|០.០០៣៧៩% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;VUT&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref name=&quot;auto1&quot; /&gt; ||
|-
!១៧៤
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|បាបាដ}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាមេរិក || &lt;section begin=BRB/&gt;២៨៨,០០០ || style=text-align:right|០.០០៣៦២% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;BRB&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ដោយ អសប&lt;ref name=&quot;unpop&quot; /&gt; ||
|-
!–
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flagicon image|Flag of French Polynesia.svg|25px}} [[ប៉ូលីណេស៊ីបារាំង]] (បារាំង) || style=&quot;text-align:center&quot; |អូសេអានី || &lt;section begin=PYF/&gt;២៧៩,៨៩០ || style=text-align:right|០.០០៣៥២% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;PYF&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref name=&quot;auto1&quot; /&gt; ||
|-
!–
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|នូវែលកាឡេដូនី|variant=merged}} (បារាំង) || style=&quot;text-align:center&quot; |អូសេអានី || &lt;section begin=NCL/&gt;២៧៣,៦៧៤ || style=text-align:right|០.០០៣៤៤% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;NCL&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref name=&quot;auto1&quot; /&gt; ||
|-
!–
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|អាប់កាស៊ី}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី || &lt;section begin=Abkhazia/&gt;២៤៥,៤២៤ || style=text-align:right|០.០០៣០៨% 
| {{dts|1 January 2020|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;Abkhazia&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://ugsra.org/ofitsialnaya-statistika.php?ELEMENT_ID=415|title=Управление государственной статистики Республики Абхазия|website=ugsra.org|access-date=16 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20200806133225/https://ugsra.org/ofitsialnaya-statistika.php?ELEMENT_ID=415|archive-date=6 សីហា 2020|url-status=dead|archivedate=2020-08-06|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200806133225/https://ugsra.org/ofitsialnaya-statistika.php?ELEMENT_ID=415}}&lt;/ref&gt; || [[អាប់កាស៊ី]]គឺជាទឹកដីជម្លោះរវាង[[អាប់កាស៊ី|សាធារណរដ្ឋអាប់កាស៊ី]] និងប្រទេស[[ចចជី]]។ បន្ទាប់ពីបានប្រកាសឯករាជ្យជាឯកតោភាគីពីប្រទេសចចជីនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៩២ សាធារណរដ្ឋអាប់កាស៊ីត្រូវបានទទួលស្គាល់ជាផ្លូវការថាជារដ្ឋឯករាជ្យដោយរដ្ឋសមាជិក អសប ចំនួន ៧  ខណៈដែលចចជីនៅតែបន្តទាមទារអាប់កាស៊ីជាផ្នែកមួយនៃទឹកដីអធិបតេយ្យភាពរបស់ខ្លួន។
|-
!១៧៥
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|សាវតូមេ និងប្រាំងស៊ីប}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=STP/&gt;២១៤,៦១០ || style=text-align:right|០.០០២៧០% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;STP&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.ine.st/|title=Instituto Nacional de Estatística|website=ine.st|access-date=16 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20190124040155/https://ine.st/|archive-date=24 មករា 2019|url-status=dead|archivedate=2019-01-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190124040155/https://ine.st/}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១៧៦
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|សាម័រ}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អូសេអានី || &lt;section begin=SAM/&gt;១៩៩,៨៥៣ || style=text-align:right|០.០០២៥១% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;SAM&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref name=&quot;auto1&quot; /&gt; ||
|-
!១៧៧
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|សាំងលូស៊ី}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាមេរិក || &lt;section begin=LCA/&gt;១៧៨,៦៩៦ || style=text-align:right|០.០០២២៥% 
| {{dts|1 July 2018|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;LCA&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.stats.gov.lc/|title=Home|website=The Central Statistical Office of Saint Lucia|access-date=16 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20190926035821/https://stats.gov.lc/|archive-date=26 កញ្ញា 2019|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!–
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ក្វាម}} (សហរដ្ឋអាមេរិក) || style=&quot;text-align:center&quot; |អូសេអានី || &lt;section begin=GUM/&gt;១៥៣,៨៣៦ || style=text-align:right|០.០០១៩៣% 
| {{dts|1 April 2020|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;GUM&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |លទ្ធផលជំរឿនឆ្នាំ២០២០&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www2.census.gov/programs-surveys/decennial/2020/data/island-areas/guam/population-and-housing-unit-counts/guam-phc-table01.pdf|title=Population of Guam: 2010 and 2020|website=www2.census.gov|access-date=16 មិថុនា 2022}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!–
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|គូរ៉ាសាវ}} (ហុល្លង់) || style=&quot;text-align:center&quot; |អាមេរិក || &lt;section begin=CUW/&gt;១៥៣,៦៧១ || style=text-align:right|០.០០១៩៣% 
| {{dts|1 January 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;CUW&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.cbs.cw/|title=Website|website=www.cbs.cw|access-date=16 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20191117023829/https://www.cbs.cw/|archive-date=17 វិច្ឆិកា 2019|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!–
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|អាតសាក់}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី || &lt;section begin=Artsakh/&gt;១៤៨,៩០០ || style=text-align:right|០.០០១៨៧% 
| {{dts|1 January 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;Artsakh&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stat-nkr.am/hy|title=Գլխավոր էջ|website=stat-nkr.am|access-date=22 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20191017153721/http://www.stat-nkr.am/hy|archive-date=17 តុលា 2019|url-status=dead|archivedate=2019-10-17|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191017153721/http://www.stat-nkr.am/hy}}&lt;/ref&gt; || ជារដ្ឋឯករាជ្យជាក់ស្តែង ប៉ុន្តែបើយោងតាមផ្លូវច្បាប់ វាជាផ្នែកមួយនៃប្រទេស[[អាស៊ែបៃសង់]]។
|-
!១៧៨
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|គីរីបាទី}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អូសេអានី || &lt;section begin=KIR/&gt;១២០,៧៤០ || style=text-align:right|០.០០១៥២% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;KIR&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref name=&quot;auto1&quot; /&gt; ||
|-
!១៧៩
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ក្រឺណាត}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាមេរិក || &lt;section begin=GRD/&gt;១១៣,០០០ || style=text-align:right|០.០០១៤២% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;GRD&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ដោយ អសប&lt;ref name=&quot;unpop&quot; /&gt; ||
|-
!–
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|អារូបា}} (ហុល្លង់) || style=&quot;text-align:center&quot; |អាមេរិក || &lt;section begin=ABW/&gt;១១១,០៥០ || style=text-align:right|០.០០១៤០% 
| {{dts|31 December 2020|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;ABW&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំត្រីមាស&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://cbs.aw/wp/|title=Central Bureau of Statistics – Better data. Better policies. Better lives. Better Aruba.|website=cbs.aw|access-date=22 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20200318132741/http://cbs.aw/wp/|archive-date=18 មីនា 2020|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១៨០
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|សាំងវ៉ាំងសង់ និងក្រេណាឌីន}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាមេរិក || &lt;section begin=VCT/&gt;១១០,៦៩៦ || style=text-align:right|០.០០១៣៩% 
| {{dts|1 July 2020|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;VCT&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.gov.vc/stats/|title=In the news|website=stats.gov.vc|access-date=22 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20181031133050/http://stats.gov.vc/stats/|archive-date=31 តុលា 2018|url-status=dead|archivedate=2021-02-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210224141756/http://stats.gov.vc/stats/}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!–
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ជែស៊ី}} (សហរាជាណាចក្រ) || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=JEY/&gt;១០៧,៨០០ || style=text-align:right|០.០០១៣៥% 
| {{dts|31 December 2019|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;JEY&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.gov.je/News/2020/Pages/Population-Estimate-2019.aspx|title=Government of Jersey|first=States of|last=Jersey|website=gov.je|access-date=22 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20190705153509/https://www.gov.je/News/2019/Pages/Population-estimate-for-2018-released.aspx|archive-date=5 កក្កដា 2019|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១៨១
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|មីក្រូណេស៊ី}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អូសេអានី || &lt;section begin=FSM/&gt;១០៥,៧៥៤ || style=text-align:right|០.០០១៣៣% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;FSM&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref name=&quot;auto1&quot; /&gt; ||
|-
!១៨២
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|តុងកា}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អូសេអានី || &lt;section begin=TON/&gt;៩៩,៥៣២ || style=text-align:right|០.០០១២៥% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;TON&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref name=&quot;auto1&quot; /&gt; ||
|-
!១៨៣
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|អង់ទីក្វា និងបាប៊ូដា}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាមេរិក || &lt;section begin=ATG/&gt;៩៩,៣៣៧ || style=text-align:right|០.០០១២៥% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;ATG&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://statistics.gov.ag/wp-content/uploads/2017/12/Population-Projections-by-Age-Group-Annual-1991-2026.xlsx|title=Population Projections 1991-2026|website=statistics.gov.ag|access-date=22 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20210111065316/https://statistics.gov.ag/wp-content/uploads/2017/12/Population-Projections-by-Age-Group-Annual-1991-2026.xlsx|archive-date=11 មករា 2021|url-status=dead|archivedate=2021-01-11|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210111065316/https://statistics.gov.ag/wp-content/uploads/2017/12/Population-Projections-by-Age-Group-Annual-1991-2026.xlsx}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១៨៤
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|សេសែល}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=SYC/&gt;៩៩,២០២ || style=text-align:right|០.០០១២៥% 
| {{dts|30 June 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;SYC&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំពាក់កណ្ដាលឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.nbs.gov.sc/downloads/data-acquisition-census/population-and-vital-statistics/2021|title=Mid_2021 Population Estimates|website=www.nbs.gov.sc|access-date=22 មិថុនា 2022}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!–
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ប្រជុំកោះវើជីនអាមេរិក}} (សហរដ្ឋអាមេរិក) || style=&quot;text-align:center&quot; |អាមេរិក || &lt;section begin=VIR/&gt;៨៧,១៤៦ || style=text-align:right|០.០០១០៩% 
| {{dts|1 April 2020|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;VIR&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |លទ្ធផលជំរឿនឆ្នាំ២០២០&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www2.census.gov/programs-surveys/decennial/2020/data/island-areas/us-virgin-islands/population-and-housing-unit-counts/us-virgin-islands-phc-table01.pdf|title=Population of the United States Virgin Islands: 2010 and 2020|website=www2.census.gov|access-date=23 មិថុនា 2022}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!–
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ម៉ាន់}} (សហរាជាណាចក្រ) || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=IMN/&gt;៨៤,០៦៩ || style=text-align:right|០.០០១០៦% 
| {{dts|30 May 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;IMN&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |លទ្ធផលជំរឿនឆ្នាំ២០២១&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.gov.im/news/2022/feb/02/first-details-of-2021-census-report-published/ |title=First details of 2021 Census report published|website=www.gov.im |access-date=23 មិថុនា 2022}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១៨៥
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|អង់ដូរ៉ា}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=AND/&gt;៧៩,៥៣៥ || style=text-align:right|០.០០០៩៩៩% 
| {{dts|31 December 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;AND&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.estadistica.ad/serveiestudis/web/index.asp|title=Departament d'Estadística|website=www.estadistica.ad|access-date=23 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20181113141726/https://www.estadistica.ad/serveiestudis/web/index.asp|archive-date=13 វិច្ឆិកា 2018|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១៨៦
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ដូមីនិក}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាមេរិក || &lt;section begin=DMA/&gt;៧២,០០០ || style=text-align:right|០.០០០៩០៥% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;DMA&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ដោយ អសប&lt;ref name=&quot;unpop&quot; /&gt; ||
|-
!–
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flagicon image|Flag of the Cayman Islands.svg}} [[កោះកៃម៉ង់]] (សហរាជាណាចក្រ) || style=&quot;text-align:center&quot; |អាមេរិក || &lt;section begin=CYM/&gt;៦៥,៧៨៦ || style=text-align:right|០.០០០៨២៧% 
| {{dts|30 September 2020|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;CYM&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំត្រីមាស&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.eso.ky/|title=Cayman Islands - The Economics &amp; Statistics Office - Grand Cayman|website=www.eso.ky|access-date=23 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20190326030427/https://www.eso.ky/|archive-date=26 មីនា 2019|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!–
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ប៊ែរមូដ}} (សហរាជាណាចក្រ) || style=&quot;text-align:center&quot; |អាមេរិក || &lt;section begin=BMU/&gt;៦៤,០៥៥ || style=text-align:right|០.០០០៨០៥% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;BMU&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.gov.bm/sites/default/files/Bermuda-Population-Projections-2016-2026.pdf |title=Bermuda Population Projections 2016-2026|website=www.gov.bm|access-date=23 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20190412033845/https://www.gov.bm/sites/default/files/Bermuda-Population-Projections-2016-2026.pdf|archive-date=12 មេសា 2019|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!–
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|គែនស៊ី}} (សហរាជាណាចក្រ) || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=GGY/&gt;៦៣,១២៤ || style=text-align:right|០.០០០៧៩៣% 
| {{dts|30 June 2020|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;GGY&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំត្រីមាស&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.gov.gg/population|title=Population, Employment and Earnings|website=www.gov.gg|access-date=23 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20201008212617/https://www.gov.gg/population|archive-date=8 តុលា 2020|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!–
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|គ្រីនឡិន}} (ដាណឺម៉ាក) || style=&quot;text-align:center&quot; |អាមេរិក || &lt;section begin=GRL/&gt;៥៦,៥៦២ || style=text-align:right|០.០០០៧១១% 
| {{dts|1 January 2022|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;GRL&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំត្រីមាស&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://bank.stat.gl/pxweb/en/Greenland/Greenland__BE__BE85/BEXSTK3.px/?rxid=BEXSAT101-08-2020%2023:21:09 |title=Quarterly Population|date=1 August 2020|publisher=Statistics Greenland|website=bank.stat.gl|access-date=23 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20201028062810/https://bank.stat.gl/pxweb/en/Greenland/Greenland__BE__BE85/BEXSTK3.px/?rxid=BEXSAT101-08-2020%2023:21:09|archive-date=28 តុលា 2020|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១៨៧
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ម៉ាសាល់}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អូសេអានី || &lt;section begin=MHL/&gt;៥៤,៥១៦ || style=text-align:right|០.០០០៦៨៥% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;MHL&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref name=&quot;auto1&quot; /&gt; ||
|-
!១៨៨
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|សាំងគីត និងណឺវីស}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាមេរិក || &lt;section begin=KNA/&gt;៥៤,០០០ || style=text-align:right|០.០០០៦៧៨% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;KNA&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ដោយ អសប&lt;ref name=&quot;unpop&quot; /&gt; ||
|-
!–
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ប្រជុំកោះហ្វេរ៉ូ}} (ដាណឺម៉ាក) || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=FRO/&gt;៥៣,៩៤១ || style=text-align:right|០.០០០៦៧៨% 
| {{dts|1 May 2022|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;FRO&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំខែ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://hagstova.fo/fo/tidindi/1-januar-budu-53664-folk-i-foroyum|title=1. januar búðu 53.664 fólk í Føroyum|date=10 February 2022|website=Statistics Faroe Islands|access-date=24 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20191113141915/https://hagstova.fo/|archive-date=13 វិច្ឆិកា 2019|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!–
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|អូសេទីខាងត្បូង}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អាស៊ី || &lt;section begin=South Ossetia/&gt;៥៣,៥៣២ || style=text-align:right|០.០០០៦៧៣% 
| {{dts|15 October 2015|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;South&quot; ossetia=&quot;&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |លទ្ធផលជំរឿនឆ្នាំ២០១៥&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://cominf.org/node/1166509275|title=В Цхинвале прошла пресс-конференция начальника Управления государственной статистики Южной Осетии Инала Тибилова|date=11 August 2016|website=cominf.org|access-date=24 វិឆ្ឆិកា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20161020025657/http://cominf.org/node/1166509275|archive-date=20 តុលា 2016|url-status=live}}&lt;/ref&gt; || អូសេទីខាងត្បូងបានចាត់ទុកខ្លួនឯងថាជារដ្ឋឯករាជ្យ ហើយត្រូវបានទទួលស្គាល់ជាផ្លូវការដោយរដ្ឋសមាជិក អសប តែប៉ុន្មានប៉ុណ្ណោះ ខណៈដែលចចជីបន្តទាមទារអូសេទីខាងត្បូងជាផ្នែកមួយនៃទឹកដីអធិបតេយ្យភាពរបស់ខ្លួន។
|-
!–
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flagicon image|Flag of American Samoa.svg|25px}} [[សាម័រអាមេរិក]] (សហរដ្ឋអាមេរិក) || style=&quot;text-align:center&quot; |អូសេអានី || &lt;section begin=ASM/&gt;៤៩,៧១០ || style=text-align:right|០.០០០៦២៥% 
| {{dts|1 April 2020|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;ASM&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |លទ្ធផលជំរឿនឆ្នាំ២០២០&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www2.census.gov/programs-surveys/decennial/2020/data/island-areas/american-samoa/population-and-housing-unit-counts/american-samoa-phc-table01.pdf|title=Population of American Samoa: 2010 and 2020|website=www2.census.gov|access-date=14 វិច្ឆិកា 2022}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!–
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ប្រជុំកោះម៉ារីយ៉ានខាងជើង}} (សហរដ្ឋអាមេរិក) || style=&quot;text-align:center&quot; |អូសេអានី || &lt;section begin=MNP/&gt;៤៧,៣២៩ || style=text-align:right|០.០០០៥៩៥% 
| {{dts|1 April 2020|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;MNP&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |លទ្ធផលជំរឿនឆ្នាំ២០២០&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www2.census.gov/programs-surveys/decennial/2020/data/island-areas/commonwealth-of-the-northern-mariana-islands/population-and-housing-unit-counts/commonwealth-northern-mariana-islands-phc-table01.pdf|title=Population of Commonwealth of the Northern Mariana Islands: 2010 and 2020|website=www2.census.gov|access-date=24 វិច្ឆិកា 2022}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!–
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flagicon image|Flag of Turks and Caicos Islands.svg|25px}} [[កោះតួកស៍និងកៃកូស]] (សហរាជាណាចក្រ) || style=&quot;text-align:center&quot; |អាមេរិក || &lt;section begin=TCA/&gt;៤៤,៥៤២ || style=text-align:right|០.០០០៥៦០% 
| {{dts|1 July 2020|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;TCA&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.gov.tc/stats/|title=2020 INDICATORS|website=www.gov.tc|access-date=24 មិថុនា 2022}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!–
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ស៊ីនម៉ារតិន}} (ហុល្លង់) || style=&quot;text-align:center&quot; |អាមេរិក || &lt;section begin=SXM/&gt;៤២,៥៧៧ || style=text-align:right|០.០០០៥៣៥% 
| {{dts|1 January 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;SXM&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://stats.sintmaartengov.org/downloads/LFS/Population_Estimates_and_Vital_Statistics_2021.pdf|title=Population Estimates and Vital Statistics 2021|website=stat.gov.sx|access-date=24 មិថុនា 2022|archivedate=2022-05-18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220518222043/http://stats.sintmaartengov.org/downloads/LFS/Population_Estimates_and_Vital_Statistics_2021.pdf|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១៨៩
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|លិចតិនស្តាញ}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=LIE/&gt;៣៩,៣១៥ || style=text-align:right|០.០០០៤៩៤% 
| {{dts|31 December 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;LIE&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំពាក់កណ្ដាលឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.llv.li/inhalt/1124/amtsstellen/bevolkerungsstatistik|title=LLV|website=www.llv.li|access-date=24 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20181215222323/https://www.llv.li/inhalt/1124/amtsstellen/bevolkerungsstatistik|archive-date=15 ធ្នូ 2018|url-status=dead|archivedate=2018-12-15|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181215222323/https://www.llv.li/inhalt/1124/amtsstellen/bevolkerungsstatistik}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!១៩០
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ម៉ូណាកូ}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=MCO/&gt;៣៩,១៥០ || style=text-align:right|០.០០០៤៩២% 
| {{dts|31 December 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;MCO&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.monacostatistics.mc/Population-and-employment|title=Population and employment / IMSEE - Monaco IMSEE|website=www.monacostatistics.mc|access-date=24 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20181227230517/https://www.monacostatistics.mc/Population-and-employment|archive-date=27 ធ្នូ 2018|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!–
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ជីប្រាល់តា}} (សហរាជាណាចក្រ) || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=GIB/&gt;៣៤,០០០ || style=text-align:right|០.០០០៤២៧% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;GIB&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ដោយ អសប&lt;ref name=&quot;unpop&quot; /&gt; ||
|-
!១៩១
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|សានម៉ារីណូ}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=SMR/&gt;៣៣,៧០៥ || style=text-align:right|០.០០០៤២៣% 
| {{dts|30 March 2022|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;SMR&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំខែ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.statistica.sm/on-line/en/home/statistics/population.html|title=San Marino - Population - Upeceds|website=www.statistica.sm|access-date=24 មិថុនា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20200326182005/https://www.statistica.sm/on-line/en/home/statistics/population.html|archive-date=26 មីនា 2020|url-status=dead|archivedate=2020-03-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200326182005/https://www.statistica.sm/on-line/en/home/statistics/population.html}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!–
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|សាំងម៉ាតាំង}} (បារាំង) || style=&quot;text-align:center&quot; |អាមេរិក || &lt;section begin=MAF/&gt;៣២,៤៨៩ || style=text-align:right|០.០០០៤០៨% 
| {{dts|1 January 2019|format=dmy|abbr=on}} || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.insee.fr/fr/statistiques/6013871?sommaire=6011075&amp;q=Populations+l%C3%A9gales+des+collectivit%C3%A9s+d%27outre-me|title=Populations légales des collectivités d'outre-mer en 2019|website=www.insee.fr|access-date=24 មិថុនា 2022}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!–
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|អូឡាន់}} (ហ្វាំងឡង៉) || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=ALA/&gt;៣០,៣៤៤ || style=text-align:right|០.០០០៣៨១% 
| {{dts|31 December 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;ALA&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំខែ&lt;ref name=&quot;pxnet2.stat.fi&quot; /&gt; ||
|-
!–
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ប្រជុំកោះវើជីនអង់គ្លេស}} (សហរាជាណាចក្រ) || style=&quot;text-align:center&quot; |អាមេរិក || &lt;section begin=VGB/&gt;៣០,០០០ || style=text-align:right|០.០០០៣៧៧% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;VGB&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ដោយ អសប&lt;ref name=&quot;unpop&quot; /&gt; ||
|-
!១៩២
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ប៉ាឡូ}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អូសេអានី || &lt;section begin=PLW/&gt;១៧,៩៥៧ || style=text-align:right|០.០០០២២៦% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;PLW&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref name=&quot;auto1&quot; /&gt; ||
|-
!–
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ប្រជុំកោះឃុក}} (នូវែលសេឡង់) || style=&quot;text-align:center&quot; |អូសេអានី || &lt;section begin=COK/&gt;១៥,៣៤២ || style=text-align:right|០.០០០១៩៣% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;COK&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref name=&quot;auto1&quot; /&gt; ||
|-
!–
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flagicon image|Flag of Anguilla.svg|25px}} [[អង់ក្វេឡា]] (សហរាជាណាចក្រ) || style=&quot;text-align:center&quot; |អាមេរិក || &lt;section begin=AIA/&gt;១៥,០០០ || style=text-align:right|០.០០០១៨៨% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;AIA&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ដោយ អសប&lt;ref name=&quot;unpop&quot; /&gt; ||
|-
!១៩៣
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ណូរូ}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អូសេអានី || &lt;section begin=NRU/&gt;១១,៨៣២ || style=text-align:right|០.០០០១៤៩% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;NRU&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref name=&quot;auto1&quot; /&gt; ||
|-
!–
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flagicon image|Flag of Saint Pierre and Miquelon.svg|25px}} [[វ៉ាលីស និងហ្វូធូណា]] (បារាំង) || style=&quot;text-align:center&quot; |អូសេអានី || &lt;section begin=WLF/&gt;១១,៣៦៩ || style=text-align:right|០.០០០១៤៣% 
| {{dts|1 January 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;WLF&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref name=&quot;auto1&quot; /&gt; ||
|-
!១៩៤
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|ទូវ៉ាលូ}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អូសេអានី || &lt;section begin=TUV/&gt;១០,៦៧៩ || style=text-align:right|០.០០០១៣៤% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;TUV&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref name=&quot;auto1&quot; /&gt; ||
|-
!–
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flagicon image|Flag of Saint Barthélemy (Local).svg}} [[សាំងបារតេឡេមី]] (បារាំង) || style=&quot;text-align:center&quot; |អាមេរិក || &lt;section begin=BLM/&gt;១០,២៨៩ || style=text-align:right|០.០០០១២៩% 
| {{dts|1 January 2019|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;BLM&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.insee.fr/fr/statistiques/6013871?sommaire=6011075&amp;q=Populations+l%C3%A9gales+des+collectivit%C3%A9s+d%27outre-me|title=Populations légales des collectivités d'outre-mer en 2019|website=www.insee.fr|access-date=6 កក្កដា 2022}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!–
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flagicon|សហរាជាណាចក្រ}} [[សាំងហេឡេណា អាសិនស្យុង និងទ្រីស្តានដាគុនញ្ញ៉ា]] (សហរាជាណាចក្រ) || style=&quot;text-align:center&quot; |អាហ្វ្រិក || &lt;section begin=SHN/&gt;៦,០០០ || style=text-align:right|០% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;SHN&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ដោយ អសប&lt;ref name=&quot;unpop&quot; /&gt; ||
|-
!–
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flagicon image|Flag of Saint-Pierre and Miquelon.svg}} [[សាំងព្យែរ និងមីគីឡុង]] (បារាំង) || style=&quot;text-align:center&quot; |អាមេរិក || &lt;section begin=SPM/&gt;៥,៩៧៤ || style=text-align:right|០% 
| {{dts|1 January 2019|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;SPM&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.insee.fr/fr/statistiques/6013871?sommaire=6011075&amp;q=Populations+l%C3%A9gales+des+collectivit%C3%A9s+d%27outre-me|title=Populations légales des collectivités d'outre-mer en 2019|website=www.insee.fr|access-date=6 កក្កដា 2022}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!–
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flagicon image|Flag of Montserrat.svg}} [[ម៉ុងសេរ៉ាត់]] (សហរាជាណាចក្រ) || style=&quot;text-align:center&quot; |អាមេរិក || &lt;section begin=MSR/&gt;៥,០០០ || style=text-align:right|០% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;MSR&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ដោយ អសប&lt;ref name=&quot;unpop&quot; /&gt; ||
|-
!–
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flagicon image|Flag of the Falkland Islands.svg}} [[ប្រជុំកោះហ្វកឡិន]] (សហរាជាណាចក្រ) || style=&quot;text-align:center&quot; |អាមេរិក || &lt;section begin=FLK/&gt;៤,០០០ || style=text-align:right|០% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;FLK&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ដោយ អសប&lt;ref name=&quot;unpop&quot; /&gt; ||
|-
!–
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flagicon image|Flag of Christmas Island.svg}} [[កោះគ្រិស្តម៉ាក]] (អូស្ត្រាលី) || style=&quot;text-align:center&quot; |អូសេអានី || &lt;section begin=CXR/&gt;១,៩៦៦ || style=text-align:right|០% 
| {{dts|30 June 2020|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;CXR&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref name=&quot;auto&quot;&gt;{{cite web|url=https://www.citypopulation.de/Australia-AggloEst.html|title=Australia: Agglomerations - Population Statistics, Maps, Charts, Weather and Web Information|website=www.citypopulation.de|access-date=6 កក្កដា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20190904153524/http://citypopulation.de/Australia-AggloEst.html|archive-date=4 កញ្ញា 2019|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!–
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|កោះន័រហ្វូក}} (អូស្ត្រាលី) || style=&quot;text-align:center&quot; |អូសេអានី || &lt;section begin=NFK/&gt;១,៧៣៤ || style=text-align:right|០% 
| {{dts|30 June 2020|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;NFK&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref name=&quot;auto&quot; /&gt; ||
|-
!–
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|នីវវេ}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អូសេអានី || &lt;section begin=NIU/&gt;១,៥៤៩ || style=text-align:right|០% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;NIU&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref name=&quot;auto1&quot; /&gt; ||
|-
!–
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flagicon image|Flag of Tokelau.svg}} [[តូកេឡូ]] (នូវែលហ្សេឡង់) || style=&quot;text-align:center&quot; |អូសេអានី || &lt;section begin=TKL/&gt;1,501 || style=text-align:right|២.៨៣% 
| {{dts|1 July 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;TKL&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref name=&quot;auto1&quot; /&gt; ||
|-
!១៩៥
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|បុរីវ៉ាទីកង់}} || style=&quot;text-align:center&quot; |អឺរ៉ុប || &lt;section begin=VAT/&gt;៨២៥ || style=text-align:right|០% 
| {{dts|1 February 2019|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;VAT&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំខែ&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.vaticanstate.va/it/stato-governo/note-generali/popolazione.html |title=Population |publisher=Vatican City State |date=1 February 2019|website=www.vaticanstate.va|access-date=6 កក្កដា 2022 |language=it|archive-url=https://web.archive.org/web/20200913144053/https://www.vaticanstate.va/it/stato-governo/note-generali/popolazione.html|archive-date=13 កញ្ញា 2020|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ||
|-
!–
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flag|កោះកូកូស}} (អូស្ត្រាលី) || style=&quot;text-align:center&quot; |អូសេអានី || &lt;section begin=CCK/&gt;៥៧៤ || style=text-align:right|០% 
| {{dts|30 June 2020|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;CCK&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref name=&quot;auto&quot; /&gt; ||
|-
!–
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;text-align:left&quot; |{{flagicon image|Flag of the Pitcairn Islands.svg}} [[ពីតកេន]] (សហរាជាណាចក្រ) || style=&quot;text-align:center&quot; |អូសេអានី || &lt;section begin=PCN/&gt;៤០ || style=text-align:right|០% 
| {{dts|1 January 2021|format=dmy|abbr=on}}&lt;section end=&quot;PCN&quot; /&gt; || style=&quot;text-align:left&quot; |ការប៉ាន់ស្មានជាតិប្រចាំឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.visitpitcairn.pn/index.html|title=Pitcairn Islands Tourism|website=www.visitpitcairn.pn|access-date=6 កក្កដា 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20191113230859/http://www.visitpitcairn.pn/index.html|archive-date=13 វិច្ឆិកា 2019|url-status=dead|archivedate=2020-03-20|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200320153022/https://www.visitpitcairn.pn/index.html}}&lt;/ref&gt; ||
|}

== កំណត់សម្គាល់ ==
{{notelist}}

== ឯកសារយោង ==
{{reflist|35em}}</text>
      <sha1>l0sphtmbuxdsjivjzr33wozhatbvdyi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ភូមិថ្មី</title>
    <ns>0</ns>
    <id>35622</id>
    <revision>
      <id>321967</id>
      <parentid>321589</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T08:35:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>សុត្តន្ត សិរីហ្វុង</username>
        <id>44959</id>
      </contributor>
      <comment>/* ខេត្តសៀមរាប */</comment>
      <origin>321967</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10536" sha1="02lgnp76a468b6t3or6mstborj9uhh0" xml:space="preserve">=ខេត្តសៀមរាប=
*[[ភូមិថ្មី(សង្កាត់ស្វាយដង្គំ)|ភូមិថ្មី]] [[សង្កាត់ស្វាយដង្គំ]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំចារឈូក)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំចារឈូក]] [[ស្រុកអង្គរជុំ]] [[ខេត្តសៀមរាប]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំគោកធ្លកក្រោម)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំគោកធ្លកក្រោម]] [[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំពង្រក្រោម)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំពង្រក្រោម]] [[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំកៀនសង្កែ)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំកៀនសង្កែ]] [[ស្រុក​សូទ្រ​និគម]] [[ខេត្តសៀមរាប]]

=ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង=
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំក្រាំងលាវ)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំក្រាំងលាវ(ស្រុករលាប្អៀរ)|ឃុំក្រាំងលាវ]] [[ស្រុករលាប្អៀរ]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំពង្រ)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំពង្រ(ស្រុករលាប្អៀរ)|ឃុំពង្រ]] [[ស្រុករលាប្អៀរ]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំជ្រៃបាក់)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំជ្រៃបាក់]] [[ស្រុករលាប្អៀរ]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]]

=ខេត្តបាត់ដំបង=
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំក្តុលតាហែន)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំក្តុលតាហែន]] [[ស្រុកបវេល]] [[ខេត្តបាត់ដំបង]]
=ខេត្តកំពង់ធំ=
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំសាមគ្គី)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំសាមគ្គី(ស្រុកប្រាសាទបល្ល័ង្ក)|ឃុំសាមគ្គី]] [[ស្រុកប្រាសាទបល្ល័ង្ក]] [[ខេត្តកំពង់ធំ]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំប្រឡាយ)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំប្រឡាយ]] [[ស្រុកស្ទោង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ]]

=ខេត្តកណ្ដាល=
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំបែកចាន)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំបែកចាន]] [[ស្រុកអង្គស្នួល]] [[ខេត្តកណ្ដាល]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំជ្រៃធំ)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំជ្រៃធំ(ស្រុកកោះធំ)|ឃុំជ្រៃធំ]] [[ស្រុកកោះធំ]] [[ខេត្តកណ្ដាល]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំពាមរាំង)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំពាមរាំង]] [[ស្រុកលើកដែក]] [[ខេត្តកណ្ដាល]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំស្វាយរំពារ)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំស្វាយរំពារ]] [[ស្រុកមុខកំពូល]] [[ខេត្តកណ្ដាល]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំជ្រៃលាស់)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំជ្រៃលាស់]] [[ស្រុកពញាឮ]] [[ខេត្តកណ្ដាល]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំភ្នំបាត)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំភ្នំបាត]] [[ស្រុកពញាឮ]] [[ខេត្តកណ្ដាល]]
*[[ភូមិថ្មី(សង្កាត់តាខ្មៅ)|ភូមិថ្មី]] [[សង្កាត់តាខ្មៅ]] [[ក្រុងតាខ្មៅ]] [[ខេត្តកណ្ដាល]]

=ខេត្តព្រៃវែង=
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំព្រៃឃ្នេស)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំព្រៃឃ្នេស]] [[ស្រុកមេសាង]] [[ខេត្តព្រៃវែង]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំជីផុច)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំជីផុច]] [[ស្រុកមេសាង]] [[ខេត្តព្រៃវែង]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំព្រាល)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំព្រាល]] [[ស្រុកកញ្ជ្រៀច]] [[ខេត្តព្រៃវែង]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំសំរោង)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំសំរោង(ស្រុកស្វាយអន្ទរ)|ឃុំសំរោង]] [[ស្រុកស្វាយអន្ទរ]] [[ខេត្តព្រៃវែង]]

=ខេត្តស្វាយរៀង=
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំសំបួរ)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំសំបួរ(ស្រុកស្វាយទាប)|ឃុំសំបួរ]] [[ស្រុកស្វាយទាប]] [[ខេត្តស្វាយរៀង]]

=ខេត្តកំពង់ស្ពឺ=
*[[ភូមិថ្មី(សង្កាត់កណ្ដោលដំុ)|ភូមិថ្មី]] [[សង្កាត់កណ្តោលដុំ]] [[ក្រុងច្បារមន ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]]
*[[ភូមិថ្មី(សង្កាត់រកាធំ)|ភូមិថ្មី]] [[សង្កាត់រកាធំ]] [[ក្រុងច្បារមន]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំពោធិ៍ម្រាល)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំពោធិ៍ម្រាល]] [[ស្រុកបរសេដ្ឋ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំផុង)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំផុង]] [[ស្រុកបរសេដ្ឋ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំភារីមានជ័យ)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំភារីមានជ័យ]] [[ស្រុកបរសេដ្ឋ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]]
=ខេត្តកំពង់ធំ=
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំស្រើង)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំស្រើង]] [[ស្រុកប្រាសាទសំបូរ]] [[ខេត្តកំពង់ធំ]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំតាំងក្រសៅ)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំតាំងក្រសៅ]] [[ស្រុកប្រាសាទសំបូរ]] [[ខេត្តកំពង់ធំ]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំទ្រៀល)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំទ្រៀល ]] [[ស្រុកបារាយណ៍ ]] [[ខេត្តកំពង់ធំ ]]

=ខេត្តកំពង់ចាម=
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំត្រប់)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំត្រប់]] [[ស្រុកបាធាយ]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំកោះរកា)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំកោះរកា(ស្រុកកំពង់សៀម)|ឃុំកោះរកា]] [[ស្រុកកំពង់សៀម]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំក្រឡា)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំក្រឡា]] [[ស្រុកកំពង់សៀម]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំរំចេក)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំរំចេក]] [[ស្រុកកំពង់សៀម]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំពាមប្រធ្នោះ)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំពាមប្រធ្នោះ]] [[ស្រុកកោះសូទិន ]] [[ខេត្តកំពង់ចាម ]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំស្ពឺ)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំស្ពឺ]] [[ស្រុកចំការលើ]] [[ខេត្តកំពង់ចាម ]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំស្រម៉)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំស្រម៉]] [[ស្រុកជើងព្រៃ]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំសូទិប)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំសូទិប]] [[ស្រុកជើងព្រៃ]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំក្រូច)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំក្រូច]] [[ស្រុកព្រៃឈរ]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]]

=ខេត្តរតនគិរី=
*[[ភូមិថ្មី(សង្កាត់ឡាបានសៀក)|ភូមិថ្មី]] [[សង្កាត់ឡាបានសៀក]] [[ក្រុងបានលុង]] [[ខេត្តរតនគិរី]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំវើនសៃ)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំវើនសៃ]] [[ស្រុកវើនសៃ]] [[ខេត្តរតនគិរី]]

=ខេត្តឧត្តរមានជ័យ=
*[[ភូមិពោធិ៍ថ្មី]] [[សង្កាត់កូនគ្រៀល]] [[ក្រុងសំរោង]] [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]]
=ខេត្តប៉ៃលិន=
*[[ភូមិថ្មី(សង្កាត់ទួលល្វា)|ភូមិថ្មី]] [[សង្កាត់ទួលល្វា]] [[ក្រុងប៉ៃលិន]] [[ខេត្តប៉ៃលិន]]

=ខេត្តព្រះត្រពាំង=
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំក្រសាំង)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំក្រសាំង]] [[​ស្រុក​កំពង់​ស្ពាន]] [[ខេត្តព្រះត្រពាំង]] [[កម្ពុជាក្រោម]]</text>
      <sha1>02lgnp76a468b6t3or6mstborj9uhh0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>321972</id>
      <parentid>321967</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T08:44:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>សុត្តន្ត សិរីហ្វុង</username>
        <id>44959</id>
      </contributor>
      <origin>321972</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10743" sha1="bred8yu41rkc3110b5ci3frqu2a0sct" xml:space="preserve">=ខេត្តសៀមរាប=
*[[ភូមិថ្មី(សង្កាត់ស្វាយដង្គំ)|ភូមិថ្មី]] [[សង្កាត់ស្វាយដង្គំ]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំចារឈូក)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំចារឈូក]] [[ស្រុកអង្គរជុំ]] [[ខេត្តសៀមរាប]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំគោកធ្លកក្រោម)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំគោកធ្លកក្រោម]] [[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំពង្រក្រោម)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំពង្រក្រោម]] [[ស្រុកជីក្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំកៀនសង្កែ)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំកៀនសង្កែ]] [[ស្រុក​សូទ្រ​និគម]] [[ខេត្តសៀមរាប]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំខ្ចាស់)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំខ្ចាស់]] [[ស្រុក​សូទ្រ​និគម]] [[ខេត្តសៀមរាប]]

=ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង=
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំក្រាំងលាវ)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំក្រាំងលាវ(ស្រុករលាប្អៀរ)|ឃុំក្រាំងលាវ]] [[ស្រុករលាប្អៀរ]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំពង្រ)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំពង្រ(ស្រុករលាប្អៀរ)|ឃុំពង្រ]] [[ស្រុករលាប្អៀរ]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំជ្រៃបាក់)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំជ្រៃបាក់]] [[ស្រុករលាប្អៀរ]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]]

=ខេត្តបាត់ដំបង=
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំក្តុលតាហែន)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំក្តុលតាហែន]] [[ស្រុកបវេល]] [[ខេត្តបាត់ដំបង]]
=ខេត្តកំពង់ធំ=
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំសាមគ្គី)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំសាមគ្គី(ស្រុកប្រាសាទបល្ល័ង្ក)|ឃុំសាមគ្គី]] [[ស្រុកប្រាសាទបល្ល័ង្ក]] [[ខេត្តកំពង់ធំ]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំប្រឡាយ)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំប្រឡាយ]] [[ស្រុកស្ទោង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ]]

=ខេត្តកណ្ដាល=
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំបែកចាន)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំបែកចាន]] [[ស្រុកអង្គស្នួល]] [[ខេត្តកណ្ដាល]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំជ្រៃធំ)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំជ្រៃធំ(ស្រុកកោះធំ)|ឃុំជ្រៃធំ]] [[ស្រុកកោះធំ]] [[ខេត្តកណ្ដាល]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំពាមរាំង)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំពាមរាំង]] [[ស្រុកលើកដែក]] [[ខេត្តកណ្ដាល]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំស្វាយរំពារ)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំស្វាយរំពារ]] [[ស្រុកមុខកំពូល]] [[ខេត្តកណ្ដាល]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំជ្រៃលាស់)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំជ្រៃលាស់]] [[ស្រុកពញាឮ]] [[ខេត្តកណ្ដាល]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំភ្នំបាត)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំភ្នំបាត]] [[ស្រុកពញាឮ]] [[ខេត្តកណ្ដាល]]
*[[ភូមិថ្មី(សង្កាត់តាខ្មៅ)|ភូមិថ្មី]] [[សង្កាត់តាខ្មៅ]] [[ក្រុងតាខ្មៅ]] [[ខេត្តកណ្ដាល]]

=ខេត្តព្រៃវែង=
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំព្រៃឃ្នេស)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំព្រៃឃ្នេស]] [[ស្រុកមេសាង]] [[ខេត្តព្រៃវែង]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំជីផុច)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំជីផុច]] [[ស្រុកមេសាង]] [[ខេត្តព្រៃវែង]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំព្រាល)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំព្រាល]] [[ស្រុកកញ្ជ្រៀច]] [[ខេត្តព្រៃវែង]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំសំរោង)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំសំរោង(ស្រុកស្វាយអន្ទរ)|ឃុំសំរោង]] [[ស្រុកស្វាយអន្ទរ]] [[ខេត្តព្រៃវែង]]

=ខេត្តស្វាយរៀង=
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំសំបួរ)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំសំបួរ(ស្រុកស្វាយទាប)|ឃុំសំបួរ]] [[ស្រុកស្វាយទាប]] [[ខេត្តស្វាយរៀង]]

=ខេត្តកំពង់ស្ពឺ=
*[[ភូមិថ្មី(សង្កាត់កណ្ដោលដំុ)|ភូមិថ្មី]] [[សង្កាត់កណ្តោលដុំ]] [[ក្រុងច្បារមន ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]]
*[[ភូមិថ្មី(សង្កាត់រកាធំ)|ភូមិថ្មី]] [[សង្កាត់រកាធំ]] [[ក្រុងច្បារមន]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំពោធិ៍ម្រាល)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំពោធិ៍ម្រាល]] [[ស្រុកបរសេដ្ឋ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំផុង)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំផុង]] [[ស្រុកបរសេដ្ឋ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំភារីមានជ័យ)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំភារីមានជ័យ]] [[ស្រុកបរសេដ្ឋ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]]
=ខេត្តកំពង់ធំ=
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំស្រើង)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំស្រើង]] [[ស្រុកប្រាសាទសំបូរ]] [[ខេត្តកំពង់ធំ]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំតាំងក្រសៅ)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំតាំងក្រសៅ]] [[ស្រុកប្រាសាទសំបូរ]] [[ខេត្តកំពង់ធំ]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំទ្រៀល)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំទ្រៀល ]] [[ស្រុកបារាយណ៍ ]] [[ខេត្តកំពង់ធំ ]]

=ខេត្តកំពង់ចាម=
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំត្រប់)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំត្រប់]] [[ស្រុកបាធាយ]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំកោះរកា)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំកោះរកា(ស្រុកកំពង់សៀម)|ឃុំកោះរកា]] [[ស្រុកកំពង់សៀម]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំក្រឡា)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំក្រឡា]] [[ស្រុកកំពង់សៀម]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំរំចេក)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំរំចេក]] [[ស្រុកកំពង់សៀម]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំពាមប្រធ្នោះ)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំពាមប្រធ្នោះ]] [[ស្រុកកោះសូទិន ]] [[ខេត្តកំពង់ចាម ]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំស្ពឺ)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំស្ពឺ]] [[ស្រុកចំការលើ]] [[ខេត្តកំពង់ចាម ]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំស្រម៉)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំស្រម៉]] [[ស្រុកជើងព្រៃ]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំសូទិប)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំសូទិប]] [[ស្រុកជើងព្រៃ]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំក្រូច)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំក្រូច]] [[ស្រុកព្រៃឈរ]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]]

=ខេត្តរតនគិរី=
*[[ភូមិថ្មី(សង្កាត់ឡាបានសៀក)|ភូមិថ្មី]] [[សង្កាត់ឡាបានសៀក]] [[ក្រុងបានលុង]] [[ខេត្តរតនគិរី]]
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំវើនសៃ)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំវើនសៃ]] [[ស្រុកវើនសៃ]] [[ខេត្តរតនគិរី]]

=ខេត្តឧត្តរមានជ័យ=
*[[ភូមិពោធិ៍ថ្មី]] [[សង្កាត់កូនគ្រៀល]] [[ក្រុងសំរោង]] [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]]
=ខេត្តប៉ៃលិន=
*[[ភូមិថ្មី(សង្កាត់ទួលល្វា)|ភូមិថ្មី]] [[សង្កាត់ទួលល្វា]] [[ក្រុងប៉ៃលិន]] [[ខេត្តប៉ៃលិន]]

=ខេត្តព្រះត្រពាំង=
*[[ភូមិថ្មី(ឃុំក្រសាំង)|ភូមិថ្មី]] [[ឃុំក្រសាំង]] [[​ស្រុក​កំពង់​ស្ពាន]] [[ខេត្តព្រះត្រពាំង]] [[កម្ពុជាក្រោម]]</text>
      <sha1>bred8yu41rkc3110b5ci3frqu2a0sct</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ស្រុក​សូទ្រ​និគម</title>
    <ns>0</ns>
    <id>37826</id>
    <revision>
      <id>321957</id>
      <parentid>321395</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T08:04:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>សុត្តន្ត សិរីហ្វុង</username>
        <id>44959</id>
      </contributor>
      <origin>321957</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4836" sha1="6uzj1gq0jn0i5734cvd01y1eshhmt79" xml:space="preserve">'''ស្រុកសូទ្រនិគម''' ជាស្រុកមួយស្ថិតនៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ១០ ឃុំ&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |title=ប្រភពពីគេហទំព័ររដ្ឋាភិបាលខ្មែរ www.cambodia.gov.kh |access-date=2018-08-05 |archivedate=2009-04-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090416005213/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/com_pro17.htm#Soutr_Nikom_District ប្រភពពីវិទ្យាស្ថានសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; ៖
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! លេខកូដឃុំ
! ឃុំ
! អក្សរឡាតាំង
! ភូមិ
|-
| ១៧១១០១
| [[ឃុំចាន់ស]]
| Chan Sar
| ជាំ, គោកតឺង, ស្រែប្រី, ត្រពាំងទូក, ជុប, តាតោកកើត, កនែ្សងក្រោម, កនែ្សងលើ, តាតោកលិច, តាតោកកណ្តាល, សន្លោង, ស្វាយស, ដូនដៀវ, ថ្នល់, បែកកាំភ្លើង, គោកចិន, ចាន់សរជើង, ចាន់សរត្បូង, ច្បារលើ
|-
| ១៧១១០២
| [[ឃុំដំដែក]]
| Dam Daek
| ដូនហុង, ដំដែកលើ, ត្របែក, ព្រះត្រពាំង, អូរលុះ, គោករលួស, ក្រសារទំ, គោកមន, ដំដែកថ្មី, បន្ទាយស្រី, ស្រែធ្នង់, ដំដែកផ្សារ, បុស្ស
|-
| ១៧១១០៣
| [[ឃុំដានរុន]]
| Dan Run
| ថ្នល់ដាច់, ត្រាវគៀត, គោកប្ញស្សីត្បូង, គោកប្ញស្សីជើង, រុនខាងត្បូង, រុនខាងជើង, ស្រម៉ធំ, វាល, បន្ទាត់បោះ, សនៃ្ទ, ធ្នង់, គោកចាន់, បេង
|-
| ១៧១១០៤
| [[ឃុំកំពង់ឃ្លាំង]]
| Kampong Khleang
| ព្រែកស្រមោច, ស្ពានវែង, តាអួរស, ផ្សារឃ្លាំង, ចំការយួន, តាច្រនៀង, អូរតាពុត, ជ័យជេត, មុខវត្ត, រទាំង
|-
| ១៧១១០៥
| [[ឃុំកៀនសង្កែ]]
| Kien Sangkae
| កំពង់គ២, កំពង់គ១, សាលាកកោះ, គោកដី, ជ្រៃខាងជើង, ជ្រៃខាងត្បូង, ដូនឡី, ត្រពាំងព្រៃ, ថ្មី, ថ្នល់ដាច់កើត, ថ្នល់ចែក, ជីគាក
|-
| ១៧១១០៦
| [[ឃុំខ្ចាស់]]
| Khchas
| ថ្លាត, ថ្មី, ក្បូន, គោកសងែ្ក, ជ្រៃ, យាងទេស, ខ្ចាស់
|-
| ១៧១១០៧
| [[ឃុំខ្នារពោធិ៍]]
| Khnar Pou
| ឈូក, បុស្ស, បុស្សធំ, ដំរីឆ្លង, សំបាត, សំរោង, រំដេង, ជប់
|-
| ១៧១១០៨
| [[ឃុំពពេល (ស្រុកសូទ្រនិគម)|ឃុំពពេល]]
| Popel
| ព្រៃលាន, ត្រពាំងត្រាវ, គោល, ថ្នល់ត្រង់, ត្រពាំងត្រុំ, ត្រាចពក, ពពេលកណ្តាល, ពពេលលិច, កៀ្រលពង, ដំរីកូន, ត្រពាំងផុង, ត្រពាំងប្រីយ៍, គោលថ្មី
|-
| ១៧១១០៩
| [[ឃុំសំរោង(ស្រុកសូទ្រនិគម)|ឃុំសំរោង]]
| Samraong
| សំរោងខាងជើង, ថ្នល់ចែក, បិទមាស, ស្ទឹង, អង្កញ់, បត់ដង្កោ, ស្វាយជ្រំ, ក្រាំងខ្ជាយ, សំរោងខាងត្បូង
|-
| ១៧១១១០
| [[ឃុំតាយ៉ែក]]
| Ta Yaek
| បឹងង៉ត, ដាក់ផ្កា, ត្រាវបាក់, ផ្ការំចេក, ចំប៉ី, ប៉ោយស្មាច់, បវ៉ាល, បឹងវៀន, តាយ៉ែក
|}

==ឯកសារពិគ្រោះ==
{{reflist|2}}

== អត្ថបទផ្សេងទៀត == 
{{ខេត្តសៀមរាប}}

[[Category:ខេត្តសៀមរាប]]</text>
      <sha1>6uzj1gq0jn0i5734cvd01y1eshhmt79</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>321968</id>
      <parentid>321957</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T08:36:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>សុត្តន្ត សិរីហ្វុង</username>
        <id>44959</id>
      </contributor>
      <origin>321968</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4844" sha1="ny3idgf264kzo2s0b0tdpw76gimsuuo" xml:space="preserve">'''ស្រុកសូទ្រនិគម''' ជាស្រុកមួយស្ថិតនៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ១០ ឃុំ&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |title=ប្រភពពីគេហទំព័ររដ្ឋាភិបាលខ្មែរ www.cambodia.gov.kh |access-date=2018-08-05 |archivedate=2009-04-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090416005213/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/com_pro17.htm#Soutr_Nikom_District ប្រភពពីវិទ្យាស្ថានសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; ៖
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! លេខកូដឃុំ
! ឃុំ
! អក្សរឡាតាំង
! ភូមិ
|-
| ១៧១១០១
| [[ឃុំចាន់ស]]
| Chan Sar
| ជាំ, គោកតឺង, ស្រែប្រី, ត្រពាំងទូក, ជុប, តាតោកកើត, កនែ្សងក្រោម, កនែ្សងលើ, តាតោកលិច, តាតោកកណ្តាល, សន្លោង, ស្វាយស, ដូនដៀវ, ថ្នល់, បែកកាំភ្លើង, គោកចិន, ចាន់សរជើង, ចាន់សរត្បូង, ច្បារលើ
|-
| ១៧១១០២
| [[ឃុំដំដែក]]
| Dam Daek
| ដូនហុង, ដំដែកលើ, ត្របែក, ព្រះត្រពាំង, អូរលុះ, គោករលួស, ក្រសារទំ, គោកមន, ដំដែកថ្មី, បន្ទាយស្រី, ស្រែធ្នង់, ដំដែកផ្សារ, បុស្ស
|-
| ១៧១១០៣
| [[ឃុំដានរុន]]
| Dan Run
| ថ្នល់ដាច់, ត្រាវគៀត, គោកប្ញស្សីត្បូង, គោកប្ញស្សីជើង, រុនខាងត្បូង, រុនខាងជើង, ស្រម៉ធំ, វាល, បន្ទាត់បោះ, សនៃ្ទ, ធ្នង់, គោកចាន់, បេង
|-
| ១៧១១០៤
| [[ឃុំកំពង់ឃ្លាំង]]
| Kampong Khleang
| ព្រែកស្រមោច, ស្ពានវែង, តាអួរស, ផ្សារឃ្លាំង, ចំការយួន, តាច្រនៀង, អូរតាពុត, ជ័យជេត, មុខវត្ត, រទាំង
|-
| ១៧១១០៥
| [[ឃុំកៀនសង្កែ]]
| Kien Sangkae
| កំពង់គ ០២, កំពង់គ ០១, សាលាកកោះ, គោកដី, ជ្រៃខាងជើង, ជ្រៃខាងត្បូង, ដូនឡី, ត្រពាំងព្រៃ, ថ្មី, ថ្នល់ដាច់កើត, ថ្នល់ចែក, ជីគាក
|-
| ១៧១១០៦
| [[ឃុំខ្ចាស់]]
| Khchas
| ថ្លាត, ថ្មី, ក្បូន, គោកសងែ្ក, ជ្រៃ, យាងទេស, ខ្ចាស់
|-
| ១៧១១០៧
| [[ឃុំខ្នារពោធិ៍]]
| Khnar Pou
| ឈូក, បុស្ស, បុស្សធំ, ដំរីឆ្លង, សំបាត, សំរោង, រំដេង, ជប់
|-
| ១៧១១០៨
| [[ឃុំពពេល (ស្រុកសូទ្រនិគម)|ឃុំពពេល]]
| Popel
| ព្រៃលាន, ត្រពាំងត្រាវ, គោល, ថ្នល់ត្រង់, ត្រពាំងត្រុំ, ត្រាចពក, ពពេលកណ្តាល, ពពេលលិច, កៀ្រលពង, ដំរីកូន, ត្រពាំងផុង, ត្រពាំងប្រីយ៍, គោលថ្មី
|-
| ១៧១១០៩
| [[ឃុំសំរោង(ស្រុកសូទ្រនិគម)|ឃុំសំរោង]]
| Samraong
| សំរោងខាងជើង, ថ្នល់ចែក, បិទមាស, ស្ទឹង, អង្កញ់, បត់ដង្កោ, ស្វាយជ្រំ, ក្រាំងខ្ជាយ, សំរោងខាងត្បូង
|-
| ១៧១១១០
| [[ឃុំតាយ៉ែក]]
| Ta Yaek
| បឹងង៉ត, ដាក់ផ្កា, ត្រាវបាក់, ផ្ការំចេក, ចំប៉ី, ប៉ោយស្មាច់, បវ៉ាល, បឹងវៀន, តាយ៉ែក
|}

==ឯកសារពិគ្រោះ==
{{reflist|2}}

== អត្ថបទផ្សេងទៀត == 
{{ខេត្តសៀមរាប}}

[[Category:ខេត្តសៀមរាប]]</text>
      <sha1>ny3idgf264kzo2s0b0tdpw76gimsuuo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>រាមាធិបតីទី៤</title>
    <ns>0</ns>
    <id>38597</id>
    <revision>
      <id>321985</id>
      <parentid>317300</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T10:24:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>142</id>
      </contributor>
      <comment>Removing [[:c:File:Bust_of_King_Ang_Duong.jpg|Bust_of_King_Ang_Duong.jpg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:GPSLeo|GPSLeo]] because: per [[:c:Commons:Deletion requests/Files uploaded by Maharaja45|]].</comment>
      <origin>321985</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="38956" sha1="j7g5kgsouzniu8954pgtfgkc9cryc5o" xml:space="preserve">{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;width:1em;&quot;
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;background: #645394;&quot; colspan=&quot;2&quot;|&lt;p style=&quot;font-family:Khmer OS muol pali; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;&gt; រាមាធិបតីទី៤  &lt;/p&gt;
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
| colspan=&quot;2&quot; | 
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;background: #ABCDEF;&quot; colspan=&quot;5&quot; | 
|- style=&quot;background: #f1f5fc;&quot;
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''រជ្ជកាល'''
| ១៨៤១-១៨៥៩
[[រាជាណាចក្រកម្ពុជា]]
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''គ្រងរាជ'''
| ១៨៤១
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''រាជសម័យ'''
| សម័យកាលឧដុង្គ
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ព្រះនាមពេញ'''
| ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះរាជឱង្ការ ព្រះហរិរក្សរាមាឥស្សរាធិបតីអង្គឌួង
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''មរណៈនាម'''
| សម្ដេច ព្រះបរមកោដ្ឋ  
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ក្សត្រមុន'''
| [[ស្រីសុរិយោពណ៌ទី២]] 
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''រាជបន្ត'''
| [[នរោត្ដម]]
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''សន្តិវង្ស'''
| រាជវង្ស​ឧដុង្គ
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ប្រសូត្រ'''
| ១៧៩៦
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''បុត្រ'''
|  អង្គទ្រីម៉ាល់ (១៨៣១) &lt;br&gt; អង្គអ៊ូ (១៨៣៣) &lt;br&gt; អងច្រលឹង (១៨៣៤) &lt;br&gt; អង្គសរ (១៨៤១) &lt;br&gt; អង្គភឹម (១៨៤២) &lt;br&gt; អង្គកំប្លាង (១៨៤៩)
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ចូលទីវង្គត់'''
| ១៨៦០
|- style=&quot;vertical-align:center;&quot;
|'''ជំនឿសាសនា'''
|ពុទ្ធសាសនា និកាយថេរវាទ
(Buddha Theravada) &lt;br&gt; ព្រហ្មញ្ញសាសានា 
|}

'''រាមាធិបតីទី៤''' ឬ '''[[អង្គឌួង]]''' ([[អង់គ្លេស]]: Reamea Thipadei IV) or (Ang Duong) (ប្រ.ស|គ.ស ១៧៩៦-១៨៦០) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៨៤១-១៨៥៩) ក្រោយធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ នៅរាជធានីឧដុង្គ ព.សករាជ ២៣៨៩ ត្រូវនិង គ.សករាជ ១៨៤៥ ត្រូវនិង មហាសករាជ ១៧៦៨ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា '''ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះរាជឱង្ការ ព្រះហរិរក្សរាមាឥស្សរាធិបតីអង្គឌួង''' ទ្រង់ជាបុត្រាពៅ នៃព្រះរាមាធិបតី [[អង្គអេង]] ហើយទ្រង់ឡើងសោយរាជដោយមានការជ្រោមជ្រែងគាំទ្រពីសំណាក់ពួកសៀមផងដែរ ។&lt;ref&gt; George Cœdès (1983) [https://books.google.com.kh/books?id=qgrAFlAC4-QC&amp;num=9&amp;redir_esc=y The Making of South East Asia], Publisher: University of California Press p.268 [[ISBN]]: 0520050614, 9780520050617 &lt;/ref&gt;

== កម្ពុជាក្រោមគំនាបសៀម ==
'''Cambodia under Siam pressure'''

ព្រះអង្គឌួងដែលបានឡើងសោយរាជផ្លូវការណ៍នៅកម្ពុជាក្នុងឆ្នាំ ១៨៤៥ ព្រះអង្គបាននាំយកស្ថាបត្យកម្ម ទំនៀមទម្លាប់សៀម ចូលមកក្នុងព្រះបរមរាជវាំងឧដុង្គ ហើយភាសាសៀមត្រូវបានក្រសួងព្រះបរមរាជវាំងលើកជាភាសាថ្នាក់ខ្ពស់ផងដែរ ដើម្បីឱ្យមន្ត្រីខាងសៀមឃើញថាកម្ពុជាគឺស្ថិតនៅជាចំណុះនគរសៀម ព្រះអង្គឌួងការដែលសោយរាជនៅកម្ពុជាទ្រង់ស្ទើរតែមិនអាចនិយាយភាសាខ្មែរបាននោះទេ ។ គ.សករាជ ១៨៤៧ មន្ត្រីទ័ពសៀមនាម ព្យាបឌិន (Pya Bodin) បានដកកងកម្លាំងរបស់ខ្លួន ដែលស្ថិតនៅក្នុងក្រុងឧដុង្គដែលមានចំនួនជាង ៦,០០០ (៦ពាន់នាក់) ឱ្យត្រឡប់ទៅកាន់ប្រទេសសៀមវិញ ក្រោយពេលកម្ពុជាយល់ព្រមថ្វាយនូវសួយសាអាករទៅកាន់នគរសៀម ។ ក្រោយការចាកចេញរបស់មន្ត្រីទ័ពកំពូលរបស់សៀម ព្រះអង្គឌួងបានរៀនភាសាខ្មែរឡើងវិញផងដែរ ទោះជាមន្ត្រីទ័ពសៀមចាកចេញក៏ពិតមែនប៉ុន្តែក៏នៅមានមន្ត្រីសៀម និង ពួកចារកិច្ចសៀមជាច្រើនទៀតនៅចាំផ្ដល់នូវពត៌មានផ្សេងៗទៅកាន់ស្ដេចសៀម ហើយក៏មានមន្ត្រីខ្មែរមួយចំនួនរណបសៀមដើម្បីផលប្រយោជន៍ផងដែរ ។ ព្រះបាទអង្គឌួង ទ្រង់មានមហេសី ១អង្គ ស្នំឯក១អង្គ ស្នំឯករង ៣អង្គ និង មានអ្នកម្នាងចំនួន ៣០០ អង្គ ដែលអ្នកម្នាងទាំងអស់នោះត្រូវបាននាំចូលមកថ្វាយចំពោះព្រះមហាក្សត្រ ដោយក្រុមគ្រួសាររបស់ពួកគេដែលមានមុខតំណែងជាមន្ត្រីផ្សេងៗ ។ ដើម្បីបម្រើឱ្យការដោះដូរទំនិញ  ព្រះអង្គឌួង បានសម្រេចបោះនូវរូបបិយវត្ថុរបស់ជាតិ ដែលមានទម្រង់ជាប្រាក់កាស ដែលមានរូបសត្វហង្ស និង ម្ខាងទៀតជារូប ប្រាសាទ ដែលរូបបិយវត្ថុនេះត្រូវដាក់ឱ្យចរាចរណ៍នៅអំឡុងខែសីហា ឆ្នាំ ១៨៤៧ រូបិយវត្ថុនោះត្រូវបានហៅថា ប្រាក់ណែន ។&lt;ref&gt; Centre national de la recherche scientifique (France) (1872) [https://www.google.com.kh/books/edition/Journal_asiatique/6-WNc19MHuIC?hl=en Journal asiatique], Publisher: Société asiatique. Original from the University of Michigan p.113 &lt;/ref&gt; &lt;ref&gt; American Numismatic Society (1907- ) (1974) [https://books.google.com.kh/books?id=Hb1WAAAAIAAJ&amp;num=9&amp;redir_esc=y Museum Notes, Issues 19-20], Publisher: American Numismatic Society, Original from the University of California p.42 &lt;/ref&gt;

== ការរើខ្លួនពីឥទ្ធិពលសៀម ==
'''Moving from Siam influence'''

ព្រះបាទអង្គឌួងអំឡុងពេលទ្រង់គង់នៅក្រុងធន់បុរី ([[បាងកក]]) ទ្រង់បានមើលឃើញពីការរីកចំរើនរបស់នគរសៀម ដោយការការដោះដូរទំនិញតាមរយៈទូកសំពៅក្នុងការដឹកជញ្ជូនតាមផ្លូវទឹក ហើយទ្រង់បានមើលឃើញពីសក្ដានុពលសេដ្ឋកិច្ចនៃកំពង់ផែក្រុងធន់បុរីផងដែរ ដែលពោពេញទៅដោយទំនិញរបស់ពួកបរទេសលោកខាងលិច ដូចនេះហើយក្នុងឆ្នាំ ១៨៤៩ ព្រះអង្គឌួង ទ្រង់បានសំរេចសាងសង់ផ្លូវចំនួនពីរ ដែលចាប់ត្រួសត្រាយសាងសង់ ពីក្រុងឧដុង្គ ទៅ [[ខេត្តកំពត]] និង ចេញពីតំបន់ [[ភ្នំពេញ]] ទៅច្រកសមុទ្រ កំពង់សោម ផងដែរ ដើម្បីសំរេចបានការតភ្ជាប់ផ្លូវលំហូរសេដ្ឋកិច្ចក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ។ ការធ្វើផ្លូវលំហូរសេដ្ឋកិច្ចនេះត្រូវបានដឹងដល់ពួកមន្ត្រីចារកិច្ចនគរសៀម ដូចនេះពួកចារកិច្ចសៀមបានបញ្ចូនរបាយការណ៍អំពីរឿងនេះ ទៅកាន់ស្ដេចសៀម រាមាទី៣ ដូចនេះហើយស្ដេចសៀមបានបញ្ជូន មន្ត្រីទ័ព ព្យាបដិន ឱ្យត្រឡប់មកកម្ពុជាម្ដងទៀតដើម្បីឃ្លាំមើលអំពីរឿងនេះ ។ ព្រះបាទអង្គឌួង ក្រោយពេលដឹងថាសៀមបញ្ជូនមន្ត្រីអង្កេតការរឿងនេះ នោះប្រាកដណាស់សៀមនិងជំទាស់ ដើម្បីកុំឱ្យកម្ពុជាមានឱ្យកាសធ្វើពាណិជ្ជកម្មនិង ពួកលោកខាងលិច ដូចនេះហើយ ព្រះបាទអង្គឌួង បានបិតបាំងអំពីរឿងនេះ ចំណែកឯភាគីសៀមនៅតែបន្តតាមដាន និង សង្ស័យអំពីបញ្ហានេះ ។ រយៈពេលអស់ជាច្រើនខែ ដែលកម្ពុជាមិនមានសកម្មភាពសាងសង់ផ្លូវលំហូរសេដ្ឋកិច្ចទាល់តែសោះ មន្ត្រីទ័ពសៀម ព្យាបដិន បានត្រឡប់ទៅវិញ ប៉ុន្តែពួកគេបានសុំយកបុត្ររបស់ព្រះអង្គឌួងមួយចំនួនយកទៅសិក្សានៅឯធន់បុរី ដែលមើលទៅឃើញថាពួកសៀមយកចិត្តទុកដាក់ និងធ្វើល្អជាមួយកម្ពុជាណាស់ ប៉ុន្តែធាតុពិត បុត្ររបស់ព្រះអង្គឌួងត្រូវជាប់ជាចំណាត់ខ្មាំងបន្តទៀត ដើម្បីកុំឱ្យកម្ពុជាមានការងាករេចេញពីសៀម ក្រោយពេលមន្ត្រីទ័ពសៀមចាកចេញពីកម្ពុជា ព្រះបាទអង្គឌួង បានមានព្រះតម្រិះឃើញថា បើបណ្ដោយឱ្យមន្ត្រីចារកិច្ចសៀមធ្វើព្យុះភ្លៀងក្នុងកិច្ចការនយោបាយនគរកម្ពុជាទៀតមិនកើតទេ ដូចនេះ ព្រះអង្គឌួង បានបង្កើតលេះនិងការចោទប្ដឹងតាមរយៈអ្នកម្នាងសៀមរបស់ព្រះអង្គ ដើម្បីរឹបអូសអំណាចមន្ត្រីសៀមក្នុងជួរមន្ត្រីរាជការកម្ពុជា ក្រោយពេលព្រះអង្គឌួងរឹបអូសដកដំណែងមន្ត្រីសៀម ក្នុងជួរមន្ត្រីរាជការកម្ពុជារួចហើយ ព្រះអង្គឌួងបានសាងសង់ផ្លូវលំហូរសេដ្ឋកិច្ចក្នុងឆ្នាំ ១៨៥០ ដើម្បីរើខ្លួនចេញពីឥទ្ធិពលសៀម ។&lt;ref&gt; Tham (Seong Chee) (1981) [https://www.google.com.kh/books/edition/Essays_on_Literature_and_Society_in_Sout/h6SOvP6FLskC?hl=en Essays on Literature and Society in Southeast Asia Political and Sociological Perspectives], Publisher: Singapore University Press p.360 [[ISBN]]: 9789971690366, 9971690365 &lt;/ref&gt; &lt;ref&gt; Société Asiatique (1872) [https://www.google.com.kh/books/edition/Journal_asiatique/YbtUAAAAcAAJ?hl=en&amp;gl=KH&amp;kptab=publisherseries Journal asiatique ou recueil de mémoires d'extraits et de notices relatifs à l'histoire, à la philosophie, aux sciences, à la littérature et aux langues des peuples orientaux · Volume 20], Publisher: Soc. Original from:the Bavarian State Library &lt;/ref&gt;

== ការធ្វើពាណិជ្ជកម្មជាមួយពួកអុឺរ៉ុប ==
'''Trade with Europeans'''

ការរងគំនាបសេដ្ឋកិច្ចពីប្រទេសជិតខាង តាមរយៈការបាត់បង់កំពង់ផែសំខាន់ៗ ២ របស់កម្ពុជា គឺកំពង់ផែអូកែវ (Óc Eo) ដែលស្ថិតនៅ [[ខេត្តពាម]] (Hà Tiên) ដែលជាអតីតទឹកដីរបស់កម្ពុជា ដែលបាត់បង់ទៅអណ្ណាមក្នុងឆ្នាំ ១៧៥៨ ក្នុងរាជព្រះនរាយ៍រាជា [[អង្គតន់ទី២]] បន្ទាប់ពីអណ្ណាមចូលច្បាំងដណ្ដើមយកពី ក្រុមគ្រួសារម៉ក់កូវ (Mac Cuu Family) ដែលចូលកាន់កាប់ខេត្តពាម របស់កម្ពុជាពីឆ្នាំ ១៧០៥ រហូតដល់ ១៧៥៨ ដែលមានរយៈពេល ៥៣ឆ្នាំ ។ កំពង់ផែសំខាន់មួយទៀតរបស់កម្ពុជា គឺកំពង់ផែក្រុងព្រៃនគរ ដែលបាត់បង់ទៅអណ្ណាម ក្នុងឆ្នាំ ១៦៩៨ ក្នុងរាជ [[ជ័យជេស្ឋាទី៣ (រជ្ជកាលទី៣)|ព្រះជ័យជេស្ឋាទី៣]] នៃ រជ្ជកាលទី៣ ការបាត់បង់នេះដោយសារតែ ចៅហ្វាយខេត្តកម្ពុជា នាម &quot;អមនរិន្ទ&quot; បានក្បត់ និង ព្រះរាជាកម្ពុជា ហើយ បានកាត់យកក្រុងព្រៃនគរមួយកំណាត់ទៀតទៅភ្ជាប់ និង តំបន់យ៉ាដិញរបស់អណ្ណាម ដូចនេះហើយព្រះចៅអណ្ណាម ក៏ផ្លាសប្ដូរឈ្មោះ យ៉ាឌិញ ឱ្យទៅជា ក្រុងសាយហ្គន (Saigon) ក្នុងឆ្នាំ ១៦៩៨ នៃគ.សករាជ ។ ក្រោយពេលព្រះអង្គឌួង ធ្វើផ្លូវលំហូរសេដ្ឋកិច្ចពីក្រុងឧដុង្គ ទៅខេត្តកំពត និង ពីភ្នំពេញ ទៅច្រកសមុទ្រកំពង់សោមរួចមក ការមកដល់នៅសំពៅឈ្មួញពួកអុឺរ៉ុប ដែលធ្វើដំណើរតាមដងទន្លេមេគង្គក្រោម បានមកដល់ក្រុងឧដុង្គ ដែលមានការទួលរាក់ទាក់ពីព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា ក្រុមឈ្មួញសំពៅ ដែលមានកាប់ពីទែនក្រុម ជាជនជាតិស្កុតលែន បានត្អូញត្អែរពីការលំបាករបស់ពួកគេ តាមរយៈការបកប្រែពីនាវិករបស់ពួកគេ ដែលជាជនជាតិសៀម ។ ក្រុមឈ្មួញសំពៅ បានត្អូញត្អែរ អំពីកង្វះខាតរបស់កម្ពុជា ក្នុងការគាំពារពួកគេ ពីការប៉ុនប៉នប្លន់ទំនិញតាមរយៈក្រុមចោរសមុទ្រ បន្ថែមលើបញ្ហាផ្សេងៗទៀត ដែលកម្ពុជាមានកង្វះខាតលំនៅដ្ឋានល្អៗសម្រាប់ក្រុមឈ្មួញផ្សេងៗទៀត ដែលមានទ្រព្យសម្បត្តិស្ដុកស្ដម្ភ ។ ព្រះអង្គឌួង ទ្រង់សណ្ដាប់ពាក្យត្អូញត្អែរ របស់ក្រុមឈ្មួញសំពៅ ដោយការយកចិត្តទុកដាក់ ហើយទ្រង់បានដាក់បញ្ជារ ឱ្យមន្ត្រីក្រោមឱវាទ លើកកម្ពស់
ការធ្វើពាណិជ្ជម្មកម្ម ជាមួយពួកអុឺរ៉ុប ផងដែរ ។&lt;ref&gt; Tham (Seong Chee) (1981) [https://www.google.com.kh/books/edition/Essays_on_Literature_and_Society_in_Sout/h6SOvP6FLskC?hl=en Essays on Literature and Society in Southeast Asia Political and Sociological Perspectives], Publisher: Singapore University Press p.360 [[ISBN]]: 9789971690366, 9971690365 &lt;/ref&gt;

== បំរាមការជក់អាភៀន ==
'''Prohibition of opium smoking'''

ទោះបីជាកម្ពុជាបាត់បង់កំពង់ផែសំខាន់ៗ ចំនួ២ ក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែកម្ពុជា នៅមានកំពង់ផែសំខាន់មួយទៀតនៅដែនដីកម្ពុជាក្រោមនោះ គឺកំពង់ផែ [[ខេត្តព្រែកឬស្សី]] (Can Tho) ដែលមានក្រុមទូកដឹកទំនិញ ចិន-យួន ជាច្រើនប្រកប របររកសុីជួញដូរនៅទីនេះ ក្នុងនោះមានទំនិញមួយប្រភេទ ដែលមានការនាំចូលច្រើនតាមរយៈសំពៅរបស់ពួកអុឺរ៉ុប សៀម និង សិង្ហបុរី នោះគឺទំនិញថ្នាំជក់ប្រភេទហេរ៉ូអុីន ដែលពួកគេយកមកច្នៃជាអាភៀន រយៈពេលត្រឹមតែ ២ឆ្នាំ ប៉ុនណោះការនាំចូលអាភៀនមានចំនួនច្រើនលើសលប់ដែលគិតចាប់ពីឆ្នាំ ១៨៥០ ដល់ឆ្នាំ ១៨៥២ ការនាំចូលអាភៀនទាំងនេះបានធ្វើឱ្យប្រជាជនក្នុងតំបន់ ទាំងប្រជាជនខ្មែរ និង ប្រជាជនបរទេស ចាប់ផ្ដើមជក់ញៀនពាសពេញតំបន់ដែលធ្វើឱ្យតំបន់កំពង់ផែព្រែកឬស្សីទាំងមូល មិនអាចគ្រប់គ្រងបានក្នុងដែនអាជ្ញាធរកម្ពុជា ដែលមានន័យថារដ្ឋបាលកណ្ដាលកម្ពុជា មិនអាចគ្រប់គ្រងពួកគេបាន  ។ ព្រះបាទអង្គឌួង ដោយមើលឃើញពីផលលំបាក និង ផលប៉ះពាល់ពីការជក់អាភៀន របស់ប្រជាជនរបស់ព្រះអង្គ ទ្រង់បានដាក់ចេញនូវសេចក្ដីបំរាម ហាមប្រជាជននៃកម្ពុជាទាំងអស់ ទិញនិងប្រើប្រាសអាភៀន ដោយអ្នកណាមួយបំពានបំរាមនេះ ត្រូវវាយហ្នឹងរំព័តខ្សែរតី ហើយត្រូវយកទៅឃុំឃាំងដើម្បីផ្ដាច់អាភៀន ។ រយៈពេលត្រឹមតែ ១ឆ្នាំ ប៉ុនណោះ ពីកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែង របស់ព្រះបាទអង្គឌួង ក្នុងការទប់ស្កាត់ការប្រើប្រាសអាភៀននៅកម្ពុជា បានទាំងស្រុងក្នុងឆ្នាំ ១៨៥៣ ។&lt;ref&gt; Gregor Muller (2006) [https://www.google.com.kh/books/edition/Colonial_Cambodia_s_Bad_Frenchmen/o8N_AgAAQBAJ?hl=en Colonial Cambodia's 'Bad Frenchmen' The Rise of French Rule and the Life of Thomas Caraman, 1840-87], Publisher: Taylor &amp; Francis p.312 [[ISBN]]: 9781134253715, 1134253710 &lt;/ref&gt;

== ការចាប់ផ្ដើមទំនាក់ទំនងកម្ពុជា-បារាំង ==
'''The beginning of Cambodian-French relations'''

បុព្វហេតុដែលកងកម្លាំងបារាំងមកដល់ឧបទ្វីបឥណ្ឌូចិន គឺនៅពេលដែលស្ដេចអណ្ណាមចុងក្រោយ ព្រះនាមធីវទ្រី (Thieu Tri) ត្រូវបានមន្ត្រីទ័ពយួនធ្វើឃាតក្នុងរាជដំណាក់ ស្ដេចអណ្ណាមថ្មី ព្រះនាម &quot;ធុយដុក&quot; (Tự Đức) ដែលជាជនជាតិយួនភាគខាងជើង បានឡើងមកគ្រប់គ្រងនគរអណ្ណាមហើយគោលនយោបាយ ស្ដេចធុយដុក គឺកំទេចរាល់ការជ្រៀតចូលណាមួយពីឥទ្ធិពលបរទេសមកក្នុងសង្គមអណ្ណាម ដូចនេះ បុព្វជិត អ្នកផ្សព្វផ្សាយសាសនាកាតុលិក ដែលជាជនជាតិបារាំងត្រូវបានកាប់សម្លាប់ជាបន្តបន្ទាប់ ដែលការកាប់សម្លាប់នេះត្រូវបានប្រព្រឹត្តឡើងក្នុងឆ្នាំ ១៨៥៥ ដែលនេះជាព្រឹត្តិការណ៍ នៃការប្រឆាំងឥទ្ធិពលសាសនាកាតុលិកដ៏ធំបំផុតក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រអណ្ណាម (Anti-Catholicism persecution) ហើយនេះក៏ជាមូលហេតុដ៏ចម្បងដែលអធិរាជបារាំងងៀកមកចាប់អារម្មណ៍លើបញ្ហានេះ ។&lt;ref&gt; Kenneth Scott Latourette (1944) [https://books.google.com.kh/books?id=uI3YAAAAMAAJ&amp;num=9&amp;redir_esc=y	“A” History of Expansion of Christianity: “The” great century : in Northern Africa and Asia ; A.D. 1800 - A.D. 1914, Volume 6], Publisher: Harper &amp; Brothers Publ., Original from the University of Michigan p.502 &lt;/ref&gt;

=== ការមកដល់របស់បារាំងនៅកម្ពុជា ១៨៥៦ ===
'''French arrival in Cambodia 1856'''

ក្រោយពេលមានការសម្លាប់រង្គាលនូវបុព្វជិតអ្នកកាន់គ្រឹះសាសនា នៅអណ្ណាម អធិរាជបារាំង ណាប៉ូឡេអុងទី៣ (Napoleon III) បានបញ្ជូនបេសកទូតបារាំងលោក ឆាឡេស ឌី ម៉ុងទីញី (Charles de Montigny) ឱ្យមកអង្កេតមើលពីបញ្ហានេះ លោកម៉ុងទីញី បានធ្វើដំណើរចេញពីដែនកោះ សិង្ហបុរី ហើយមកដល់កម្ពុជានៅអំឡុងខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៨៥៦ លោកបានចូលកប៉ាល់មកសំចតនៅក្នុង [[ខេត្តកំពត]] ។ ការមកដល់យ៉ាងកម្ររបស់បេសកទូតបារាំងរូបនេះបានធ្វើឱ្យព្រះអង្គឌួង មានចិត្តខ្វាយខ្វល់ជាខ្លាំង ព្រោះទ្រង់មានបំណងចង់ចងសម្ព័នមិត្តជាមួយនិងបារាំងផងដែរ ដូចនេះហើយ ព្រះអង្គឌួងបានសរសេរសារលិខិតមួយច្បាប់ ដាក់ជូនអធិរាជបារាំងណាប៉ូឡេអុងទី៣ តាមរយៈការបកប្រែនៃបុព្វជិតបារាំងគឺលោក &quot;ហ្សង់គ្ល័រឌីមុីស&quot; (Jean-Claude Miche) ប៉ុន្តែលោក ឌីម៉ុងទីញី មិនបានយកសេចក្ដីព្រៀងច្បាប់នេះដាក់ជូនអធិរាជបារាំងនោះទេ ដែលធ្វើឱ្យបេសកកម្មនេះត្រូវបរាជ័យ ហើយកម្ពុជាបាត់បង់ឱ្យកាសចងសម្ព័នមិត្តជាមួយនិងបារាំងក្នុងការយកបារាំងធ្វើជាខ្នងបង្អែកផងដែរ ។&lt;ref&gt; Roger M. Smith (1965) [https://books.google.com.kh/books?id=g_5AAAAAIAAJ&amp;num=9&amp;redir_esc=y Cambodia's Foreign Policy], Publisher: Cornell University Press p.273 &lt;/ref&gt;

== ការបះបោររបស់ចាម ១៨៥៨ ==
'''Cham Rebellion 1858'''

* ព្រះអង្គឌួងភៀសព្រះកាយទៅសៀមអំឡុងពេល ពួកចាមបះបោរ គ.សករាជ ១៨៥៨ 
* King Ang Duong fled to Siam during the Cham rebellion in 1858

ក្រោយពេលស្ដេចអណ្ណាមសម្លាប់រង្គាលអ្នកបុព្វជិតគ្រឹស្តសាសនា អធិរាជបារាំងបានបញ្ជារឱ្យលោក ឧត្តមសេនីយ៍ អ៊ែកនេស ឌូដាត ដឺឡាក្រេ (Ernest Doudart de Lagrée) ឱ្យដកកងកម្លាំងរបស់ខ្លួនដែលកំពុងធ្វើសង្គ្រាមអាភៀននៅឯប្រទេសចិនភាគខាត្បូង លើកមកច្បាំងនិងអណ្ណាមផងដែរ ។ កងនាវាចម្បាំងចំនួន ១៣គ្រឿង របស់បារាំង និង កងកម្លាំងរបស់អេស្ប៉ាញ បានវាយចូលកាន់កាប់កំពង់ផែតួរ៉ាណ (Tourane) (បច្ចុប្បន្ន: ទីក្រុងដាណាង) (Danang city) ក្នុងឆ្នាំ ១៨៥៨ នៃគ.សករាជ ។&lt;ref&gt; United States. Department of State (1929) [https://books.google.com.kh/books?id=Z3efAAAAMAAJ&amp;num=9&amp;redir_esc=y Department of State Publication, Issue 8955], Publisher: U.S. Government Printing Office, 1990
Original from the University of Michigan &lt;/ref&gt; ក្នុងអំឡុងខែកញ្ញា គ.សករាជ ១៨៥៨ ជនជាតិចាម បានប្រមូលផ្ដុំគ្នាបះបោរ និង ព្រះរាជាកម្ពុជា ដោយពួកគេបានវាយចូលកាន់កាប់ [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]] , [[ខេត្តកំពង់ចាម]], ស្រុកសំបូរ [[ខេត្តក្រចេះ]], រកាពោ និង ប្រាំភូមិ ហើយជនជាតិចាមទាំងនោះមានបំណងចង់វាយចូលកាន់កាប់រាជធានីឧដុង្គផងដែរ ដូចនេះហើយដើម្បីសុវត្ថិភាពព្រះរាជាក្រុមមន្ត្រីបានជម្លៀស ព្រះអង្គឌួង ភៀសព្រះកាយទៅកាន់ប្រទេសសៀម ។ មន្ត្រីទ័ពកម្ពុជាបានដឹកនាំកម្លាំងប្រមាណជា ២០,០០០ (២មុឺននាក់) ទៅបង្ក្រាបការបះបោររបស់ពួកចាមទាំងអស់នេះរហូតទទួលបានជោគជ័យ ក្រុមមន្ត្រីទ័ពកម្ពុជាបានថ្វាយសារលិខិតទៅព្រះអង្គឌួង ដើម្បីឱ្យទ្រង់សម្រេចព្រះទ័យ តើគួរសម្លាប់ជនជាតិចាមទាំងអស់នៅកម្ពុជា ឬ ទុកជីវិតឱ្យពួកគេ ? ដោយសេចក្ដីសណ្ដោសប្រណី ព្រះអង្គឌួង ចេញបញ្ជារឱ្យប្រហារជីវិតតែអ្នកដឹកនាំបះបោរប៉ុនណោះ ដោយរក្សាជីវិតជនជាតិចាមឱ្យរស់នៅកម្ពុជាបន្ត ហើយជនជាតិចាមត្រូវចាត់តំណាងម្នាក់ មកថ្វាយសារតាំងដល់ព្រះមហាក្សត្រក្នុងព្រះរាជវាំងជារៀងរាល់ឆ្នាំ ដើម្បីសម្ដែងការគោរពស្មោះស្ម័គចំពោះក្សត្រកម្ពុជា ។ &lt;ref&gt; Arthur J. Dommen (2002) [https://www.google.com.kh/books/edition/The_Indochinese_Experience_of_the_French/MauWlUjuWNsC?hl=en The Indochinese Experience of the French and the Americans Nationalism and Communism in Cambodia, Laos, and Vietnam], Publisher: Indiana University Press p.1,192 [[ISBN]]: 9780253109255, 0253109256 &lt;/ref&gt;

== បារាំង​ចូលកាន់កាប់​ក្រុង​សៃហ្គន ១៨៥៩ == 
'''French occupy Saigon 1859'''

គ.សករាជ ១៨៥៩ កងនាវាចម្បាំងរបស់បារាំង ចំនួន ៤៥០គ្រឿង ជាមួយនិងកងទ័ពបារាំង ចំនួន ២០,០០០ (២មុឺននាក់) បានមកដល់អណ្ណាមភាគខាងត្បូង និង បានវាយចូលទីក្រុងសៃហ្គន នៅថ្ងៃទី២ ខែកុម្ភៈ ហើយកងទ័ពអណ្ណាមចំនួន ៥០,០០០ (៥មុឺននាក់) បានចូលច្បាំងនិងកងទ័ពបារាំង ដើម្បីការពារទីក្រុង ចំណែកឯភាគីកម្ពុជា បានបញ្ជូនកងទ័ពប្រមាណជា ១០,០០០ (១មុឺននាក់) ចូលទៅជួយបារាំង ដើម្បីដណ្ដើមយកទីក្រុងសៃហ្គន សង្គ្រាមបានអូសបន្លាយអស់ ២សប្ដាហ៍ នៅទីបំផុតបារាំងបានចូលកាន់កាប់ទីក្រុងសៃហ្គនទាំងស្រុង នៅថ្ងៃទី១៨ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៨៥៩ កងទ័ពអណ្ណាម ៥មុឺននាក់ ត្រូវបានសម្លាប់ចោលទាំងស្រុង ។ ក្រោយពេលកម្ពុជាចូលទៅជួយបារាំងយកឈ្នះទៅលើអណ្ណាម បារាំងបានសន្យានិងកម្ពុជា និង ធ្វើអន្តរាគមន៍ដើម្បីឱ្យភាគីសៀម ដោះលែងព្រះអង្គឌួង និង ញាតិវង្សរបស់ព្រះអង្គឱ្យត្រឡប់មកកម្ពុជាវិញ អំឡុងពេលដែល ព្រះអង្គឌួង ភៀសព្រះកាយទៅសៀមនាពេលដែលពួកចាមធ្វើការបះបោរ សៀមបានបង្ខាំងព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជាមិនឱ្យត្រឡប់មកវិញនោះទេ ។&lt;ref&gt; Purcell (1965) [https://www.google.com.kh/books/edition/South_East_Asia_Since_1800/Wmk0z8P2ZvwC?hl=en South East Asia Since 1800], Publisher: Cambridge University Press p.238 [[ISBN]]: 9780521060073, 0521060079 &lt;/ref&gt;

== សង្គ្រាមរវាងបារាំង-អេស្ប៉ាញ ទល់និង សៀម ១៨៥៩ ==
'''Franco-Spanish War against Siam 1859'''

បុព្វហេតុដែលមានសង្គ្រាមរវាងបារាំង-អេស្ប៉ាញ ទល់និង សៀម កើតឡើងគឺនៅពេលដែលមានការប្រកួតប្រជែងភូមិសាស្ត្រនយោបាយរវាងប្រទេសចក្រពត្តិពីរនោះគឺបារាំងនិង អង់គ្លេស ។ ដែលនៅឆ្នាំ ១៨៥៥ ស្តេចសៀម រាមាទី៤ ដែលមានព្រះនាមហៅក្រៅថា មងឃុត (Mongkut) និង បេសកជនអង់គ្លេស និង ជាអភិបាលក្រុងហុងកុង លោក ចន ប៊ូរីង &quot;Sir John Bowring&quot; បានចុះហត្ថលេខាលើសន្ធិសញ្ញាពាណិជ្ជកម្មជាមួយគ្នា ។ ឯកសារនេះ ដែលបើកឱ្យសៀមយ៉ាងមានប្រសិទ្ធភាពចំពោះលទ្ធភាពនៃសកម្មភាពពាណិជ្ជកម្មរបស់អង់គ្លេស និង ការមិនយកពន្ធលើពាណិជ្ជកម្មធ្ងន់ៗរបស់អង់គ្លេសផងដែរ ប្រហែលជាអ្វីដែលសំខាន់បំផុតនោះគឺថា ការទទួលយកសន្ធិសញ្ញានេះបានទទួលស្គាល់យ៉ាងច្បាស់នូវអំណាចរបស់អង់គ្លេសនៅក្នុងតំបន់ ។ ក្រោយបារាំងយកឈ្នះសង្គ្រាមជាមួយអណ្ណាម បារាំងបានចូលទៅដាក់ពាណិជ្ជនៅទឹកដីភាគកើតប្រទេសសៀមផងដែរ ប៉ុន្តែភាគីអង់គ្លេសមិនពេញចិត្តនោះទេដោយបង្ខំឱ្យសៀមបណ្ដេញបារាំងចេញ សៀមបានរឹបអូសទំនេញបារាំងនៅ ខេត្តចន្ទបុរី (Chanthaburi) ដែលធ្វើឱ្យបារាំងមិនសប្បាយចិត្តនោះទេក៏បើកការវាយប្រហារទៅលើសៀមនៅអំឡុងខែកញ្ញា ឆ្នាំ1859 ហើយសម្ព័នមិត្តបារាំងគឺ អេសស្ប៉ាញ បានចូលច្បាំងនិងសៀមផងដែរ អំឡុងពេលប៉ះទង្គិចគ្នារវាងសៀម និង បារាំង ភាគីអង់គ្លេស បានចូលទៅសម្របសម្រួលហើយធ្វើការចរចារជាមួយបារាំង ដោយបារាំងបានបង្ខំឱ្យសៀមដោះលែងព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា និង ក្រុមគ្រួសារញាតិវង្សរបស់ព្រះអង្គឌួង ឱ្យត្រឡប់មកកម្ពុជាវិញ តាមការសន្យារវាងបារាំងនិងកម្ពុជា អំឡុងពេលដែលកម្ពុជាចូលទៅជួយបារាំងធ្វើសង្គ្រាមទល់និងអណ្ណាម ។&lt;ref&gt; Charles Eugene Little (1967) [https://www.google.com.kh/books/edition/Cyclopedia_of_Classified_Dates_with_an_E/SRtGAQAAMAAJ?hl=en Cyclopedia of Classified Dates with an Exhaustive Index], Publisher: Gale Research Company
Original from The Ohio State University p.1,454 [[ISBN]]: 9780810333345, 0810333341 &lt;/ref&gt;

== ចំណារពន្យល់ ==

មូលហេតុដែលក្រុមប្រវត្តិវិទូរកម្ពុជាផ្លាសប្ដូរការសរសេរ ពីអង្គដួង ទៅជា អង្គឌួង

== ឯកសារយោង ==</text>
      <sha1>j7g5kgsouzniu8954pgtfgkc9cryc5o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ភូមិវាល</title>
    <ns>0</ns>
    <id>38706</id>
    <revision>
      <id>321959</id>
      <parentid>321823</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T08:15:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>សុត្តន្ត សិរីហ្វុង</username>
        <id>44959</id>
      </contributor>
      <origin>321959</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2023" sha1="jsxxe2w541mvrymxqe4jhhymhub03af" xml:space="preserve">*[[ភូមិវាល(ឃុំចាម)|ភូមិវាល]] [[ឃុំចាម]] [[ស្រុកកំចាយមារ]] [[ខេត្តព្រៃវែង]]
*[[ភូមិវាល(ឃុំស្រង់)|ភូមិវាល]] [[ឃុំស្រង់]] [[ស្រុកគងពិសី]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]]
*[[ភូមិវាល(ឃុំខ្នុរដំបង)|ភូមិវាល]] [[ឃុំខ្នុរដំបង]] [[ស្រុកជើងព្រៃ]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]]
*[[ភូមិវាល(ឃុំឃុំពាមប្រធ្នោះ)|ភូមិវាល]] [[ឃុំពាមប្រធ្នោះ]] [[ស្រុកកោះសូទិន]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]]
*[[ភូមិវាល(ឃុំមានជ័យ)|ភូមិវាល]] [[ឃុំមានជ័យ]] [[ស្រុកស្រីសន្ធរ ]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]]
*[[ភូមិវាល(ឃុំកញ្ចំ)|ភូមិវាល]] [[ឃុំកញ្ចំ ]] [[ស្រុកពារាំង]] [[ខេត្តព្រៃវែង]]
*[[ភូមិវាល(ឃុំព្រៃខ្លា)|ភូមិវាល]] [[ឃុំព្រៃខ្លា]] [[ស្រុកស្វាយអន្ទរ]] [[ខេត្តព្រៃវែង]]
*[[ភូមិវាល(សង្កាត់ជ្រាវ)|ភូមិវាល]] [[សង្កាត់ជ្រាវ]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]
*[[ភូមិវាល(សង្កាត់សំបួរ)|ភូមិវាល]] [[សង្កាត់សំបួរ]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]
*[[ភូមិវាល(ឃុំដានរុន)|ភូមិវាល]] [[ឃុំដានរុន]] [[ស្រុក​សូទ្រ​និគម]] [[ខេត្តសៀមរាប]]</text>
      <sha1>jsxxe2w541mvrymxqe4jhhymhub03af</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ភូមិឈូក</title>
    <ns>0</ns>
    <id>38787</id>
    <revision>
      <id>321975</id>
      <parentid>239475</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T08:53:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>សុត្តន្ត សិរីហ្វុង</username>
        <id>44959</id>
      </contributor>
      <origin>321975</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2205" sha1="dmiexfao7pl74vlcjqj9lzltalrceiy" xml:space="preserve">សំដៅដល់ ៖
*[[ភូមិឈូក(ឃុំក្រសាំង)|ភូមិឈូក]] [[ឃុំក្រសាំង]] [[​ស្រុក​កំពង់​ស្ពាន]] [[ខេត្តព្រះត្រពាំង]]
*[[ភូមិឈូក(ឃុំគោករវៀង)|ភូមិឈូក]] [[ឃុំគោករវៀង]] [[ស្រុកជើងព្រៃ]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]]
*[[ភូមិឈូក(ឃុំឈូក)|ភូមិឈូក]] [[ឃុំឈូក]] [[ស្រុកក្រូចឆ្មារ]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]]
*[[ភូមិឈូក(សង្កាត់សំរោង)|ភូមិឈូក]] [[សង្កាត់សំរោង(ក្រុងសំរោង)|សង្កាត់សំរោង]] [[ក្រុងសំរោង]] [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]]
*[[ភូមិឈូក(ឃុំទ្រៀល)|ភូមិឈូក ]] [[ឃុំទ្រៀល ]] [[ស្រុកបារាយណ៍]] [[ខេត្តកំពង់ធំ]]
*[[ភូមិឈូក(ឃុំក្រសាំង)|ភូមិឈូក ]] [[ឃុំក្រសាំង(ស្រុកចុងកាល់)|ឃុំក្រសាំង]] [[ស្រុកចុងកាល់ ]] [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]]
*[[ភូមិឈូក(ឃុំស៊ាងឃ្វាង)|ភូមិឈូក]] [[ឃុំស៊ាងឃ្វាង]] [[ស្រុកកំចាយមារ]] [[ខេត្តព្រៃវែង]]
*[[ភូមិឈូក(ឃុំប្រឡាយ)|ភូមិឈូក]] [[ឃុំប្រឡាយ]] [[ស្រុកស្ទោង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ]]
*[[ភូមិឈូក(ឃុំទ្រៀល)|ភូមិឈូក]] [[ឃុំទ្រៀល]] [[ស្រុកតាំងគោក]] [[ខេត្តកំពង់ធំ]] 
*[[ភូមិឈូក(ឃុំខ្នារពោធិ៍)|ភូមិឈូក]] [[ឃុំខ្នារពោធិ៍]] [[ស្រុកសូត្រនិគម]] [[ខេត្តសៀមរាប]]</text>
      <sha1>dmiexfao7pl74vlcjqj9lzltalrceiy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ឃុំដំដែក</title>
    <ns>0</ns>
    <id>39214</id>
    <revision>
      <id>321947</id>
      <parentid>321897</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T07:55:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>96.9.90.21</ip>
      </contributor>
      <origin>321947</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2025" sha1="gsqe0gz2pd5z7lww3h9qerh0sjd51wv" xml:space="preserve">'''{{Pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ១៣ ភូមិ&lt;ref&gt;[http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/vill_pro08.htm#Kaoh_Thum_District វិទ្យាស្ថានជាតិស្ថិតិ www.stats.nis.gov.kh]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; ៖
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! លេខកូដភូមិ 
! ភូមិ
! អក្សរឡាតាំង  
|-
| ១៧១១០២០១|| [[ភូមិដូនហុង]] || Doun Hong
|-
| ១៧១១០២០២|| [[ភូមិដំដែកលើ]]|| Dam Daek Leu
|-
| ១៧១១០២០៣|| [[ភូមិត្របែក]]|| Trabaek
|-
| ១៧១១០២០៤|| [[ភូមិព្រះត្រពាំង]]|| Preah Trapeang
|-
| ១៧១១០២០៥|| [[ភូមិអូររលុះ]]|| Ou Roluh
|-
| ១៧១១០២០៦|| [[ភូមិគោករលួស]]|| Kouk Roluos
|-
| ១៧១១០២០៧|| [[ភូមិក្រសាទុំ]]|| Krasar Tum
|-
| ១៧១១០២០៨|| [[ភូមិគោកមន(ឃុំដំដែក)|ភូមិគោកមន]]|| Kouk Mon
|-
| ១៧១១០២០៩|| [[ភូមិដំដែកថ្មី]]|| Dam Daek Thmei
|-
| ១៧១១០២១០|| [[ភូមិបន្ទាយស្រី]]|| Banteay Srei
|-
| ១៧១១០២១១|| [[ភូមិស្រែធ្នង់]]|| Srae Thnong
|-
| ១៧១១០២១២|| [[ភូមិដំដែកផ្សារ]]|| Dam Daek Phsar
|-
| ១៧១១០២១៣|| [[ភូមិបុស្ស]]|| Bos
|}

== ឯកសារយោង== 
{{reflist|1}}

== សូមមើលផងដែរ== 
{{ខេត្តសៀមរាប}}

[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ខេត្តសៀមរាប]]</text>
      <sha1>gsqe0gz2pd5z7lww3h9qerh0sjd51wv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ឃុំពពេល (ស្រុកសូទ្រនិគម)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>39215</id>
    <revision>
      <id>321963</id>
      <parentid>286167</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T08:25:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>សុត្តន្ត សិរីហ្វុង</username>
        <id>44959</id>
      </contributor>
      <origin>321963</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1596" sha1="822m1qjep4e07hpi0xbaeeqw28pu00r" xml:space="preserve">'''ពពេល'''ជាឃុំមួយស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកសូទ្រនិគម]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។ ឃុំពពេលនេះមាន '''១៣'''ភូមិ&lt;ref&gt;[http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/vill_pro08.htm#Kaoh_Thum_District វិទ្យាស្ថានជាតិស្ថិតិ www.stats.nis.gov.kh]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;៖
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! លេខកូដភូមិ 
! ភូមិ
! អក្សរឡាតាំង 
|-
| 17110801 || ព្រៃលាន || Prey Lean
|-
| 17110802 || ត្រពាំងត្រាវ || Trapeang Trav
|-
| 17110803 || គោល || Koul
|-
| 17110804 || ថ្នល់ត្រង់ || Thnal Trang
|-
| 17110805 || ត្រពាំងត្រុំ || Trapeang Trom
|-
| 17110806 || ត្រាចពក || Trach Pok
|-
| 17110807 || ពពេលកណ្ដាល || Popel Kandal
|-
| 17110808 || ពពេលលិច || Popel Lech
|-
| 17110809 || ក្រៀលពង || Kriel Pong
|-
| 17110810 || ដំរីកូន || Damrei Koun
|-
| 17110811 || ត្រពាំងផុង || Trapeang Phong
|-
| 17110812 || ត្រពាំងប្រីយ៍ || Trapeang Prei
|-
| 17110813 || គោលថ្មី || Koul Thmei
|}
== ឯកសារយោង== 
{{reflist|1}}

== សូមមើលផងដែរ== 
{{ខេត្តសៀមរាប}}

[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ខេត្តសៀមរាប]]</text>
      <sha1>822m1qjep4e07hpi0xbaeeqw28pu00r</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>321964</id>
      <parentid>321963</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T08:25:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>សុត្តន្ត សិរីហ្វុង</username>
        <id>44959</id>
      </contributor>
      <origin>321964</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1645" sha1="26tql9skmyvrlwxn0dplxze6viwxvb9" xml:space="preserve">'''ពពេល'''ជាឃុំមួយស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។ ឃុំពពេលនេះមាន '''១៣'''ភូមិ&lt;ref&gt;[http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/vill_pro08.htm#Kaoh_Thum_District វិទ្យាស្ថានជាតិស្ថិតិ www.stats.nis.gov.kh]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;៖
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! លេខកូដភូមិ 
! ភូមិ
! អក្សរឡាតាំង 
|-
| 17110801 || ព្រៃលាន || Prey Lean
|-
| 17110802 || ត្រពាំងត្រាវ || Trapeang Trav
|-
| 17110803 || គោល || Koul
|-
| 17110804 || ថ្នល់ត្រង់ || Thnal Trang
|-
| 17110805 || ត្រពាំងត្រុំ || Trapeang Trom
|-
| 17110806 || ត្រាចពក || Trach Pok
|-
| 17110807 || ពពេលកណ្ដាល || Popel Kandal
|-
| 17110808 || ពពេលលិច || Popel Lech
|-
| 17110809 || ក្រៀលពង || Kriel Pong
|-
| 17110810 || ដំរីកូន || Damrei Koun
|-
| 17110811 || ត្រពាំងផុង || Trapeang Phong
|-
| 17110812 || ត្រពាំងប្រីយ៍ || Trapeang Prei
|-
| 17110813 || គោលថ្មី || Koul Thmei
|}
== ឯកសារយោង== 
{{reflist|1}}

== សូមមើលផងដែរ== 
{{ខេត្តសៀមរាប}}

[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ខេត្តសៀមរាប]]</text>
      <sha1>26tql9skmyvrlwxn0dplxze6viwxvb9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>321977</id>
      <parentid>321964</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T09:07:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>សុត្តន្ត សិរីហ្វុង</username>
        <id>44959</id>
      </contributor>
      <origin>321977</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2032" sha1="jv1f8xqxjo5y08aamsqjzivwxk4w8wk" xml:space="preserve">'''ឃុំពពេល''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ១៣ ភូមិ&lt;ref&gt;[http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/vill_pro08.htm#Kaoh_Thum_District វិទ្យាស្ថានជាតិស្ថិតិ www.stats.nis.gov.kh]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; ៖
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! លេខកូដភូមិ 
! ភូមិ
! អក្សរឡាតាំង 
|-
| ១៧១១០៨០១ || [[ភូមិព្រៃលាន]]|| Prey Lean
|-
| ១៧១១០៨០២ || [[ភូមិត្រពាំងត្រាវ]]|| Trapeang Trav
|-
| ១៧១១០៨០៣ || [[ភូមិគោល]]|| Koul
|-
| ១៧១១០៨០៤ || [[ភូមិថ្នល់ត្រង់]]|| Thnal Trang
|-
| ១៧១១០៨០៥ || [[ភូមិត្រពាំងត្រុំ]]|| Trapeang Trom
|-
| ១៧១១០៨០៦ || [[ភូមិត្រាចពក]]|| Trach Pok
|-
| ១៧១១០៨០៧ || [[ភូមិពពេលកណ្ដាល]]|| Popel Kandal
|-
| ១៧១១០៨០៨ || [[ភូមិពពេលលិច]]|| Popel Lech
|-
| ១៧១១០៨០៩ || [[ភូមិក្រៀលពង]]|| Kriel Pong
|-
| ១៧១១០៨១០ || [[ភូមិដំរីកូន]]|| Damrei Koun
|-
| ១៧១១០៨១១ || [[ភូមិត្រពាំងផុង]]|| Trapeang Phong
|-
| ១៧១១០៨១២ || [[ភូមិត្រពាំងប្រីយ៍]]|| Trapeang Prei
|-
| ១៧១១០៨១៣ || [[ភូមិគោលថ្មី]]|| Koul Thmei
|}
== ឯកសារយោង== 
{{reflist|1}}

== សូមមើលផងដែរ== 
{{ខេត្តសៀមរាប}}

[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ខេត្តសៀមរាប]]</text>
      <sha1>jv1f8xqxjo5y08aamsqjzivwxk4w8wk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ឃុំខ្ចាស់</title>
    <ns>0</ns>
    <id>39232</id>
    <revision>
      <id>321954</id>
      <parentid>285933</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T07:58:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>សុត្តន្ត សិរីហ្វុង</username>
        <id>44959</id>
      </contributor>
      <origin>321954</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1155" sha1="7cxt650d7008gygfmdfq38siqjrclo7" xml:space="preserve">'''{{Pagename}}'''ជាឃុំមួយស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។ {{Pagename}}នេះមាន '''៧'''ភូមិ&lt;ref&gt;[http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/vill_pro08.htm#Kaoh_Thum_District វិទ្យាស្ថានជាតិស្ថិតិ www.stats.nis.gov.kh]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;៖
{| class=&quot;wikitable&quot;
! កូដភូមិ !! ភូមិ !! ជាអក្សរឡាតាំង
|-
| 17110601 || ថ្លាត || Thlat
|-
| 17110602 || ថ្មី || Thmei
|-
| 17110603 || ក្បូន || Kboun
|-
| 17110604 || គោកសង្កែ || Kouk Sangkae
|-
| 17110605 || ជ្រៃ || Chrey
|-
| 17110606 || យាងទេស || Yeang Tes
|-
| 17110607 || ខ្ចាស់ || Khchas
|}
== ឯកសារយោង== 
{{reflist|1}}

== សូមមើលផងដែរ== 
{{ខេត្តសៀមរាប}}

[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ខេត្តសៀមរាប]]</text>
      <sha1>7cxt650d7008gygfmdfq38siqjrclo7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>321962</id>
      <parentid>321954</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T08:24:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>សុត្តន្ត សិរីហ្វុង</username>
        <id>44959</id>
      </contributor>
      <origin>321962</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1187" sha1="azr0tapkg49cyomysx0hjoyy8m90b5m" xml:space="preserve">'''{{Pagename}}'''ជាឃុំមួយស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។ {{Pagename}}នេះមាន '''៧'''ភូមិ&lt;ref&gt;[http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/vill_pro08.htm#Kaoh_Thum_District វិទ្យាស្ថានជាតិស្ថិតិ www.stats.nis.gov.kh]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;៖
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! លេខកូដភូមិ 
! ភូមិ
! អក្សរឡាតាំង 
|-
| 17110601 || ថ្លាត || Thlat
|-
| 17110602 || ថ្មី || Thmei
|-
| 17110603 || ក្បូន || Kboun
|-
| 17110604 || គោកសង្កែ || Kouk Sangkae
|-
| 17110605 || ជ្រៃ || Chrey
|-
| 17110606 || យាងទេស || Yeang Tes
|-
| 17110607 || ខ្ចាស់ || Khchas
|}
== ឯកសារយោង== 
{{reflist|1}}

== សូមមើលផងដែរ== 
{{ខេត្តសៀមរាប}}

[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ខេត្តសៀមរាប]]</text>
      <sha1>azr0tapkg49cyomysx0hjoyy8m90b5m</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>321969</id>
      <parentid>321962</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T08:38:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>សុត្តន្ត សិរីហ្វុង</username>
        <id>44959</id>
      </contributor>
      <origin>321969</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1174" sha1="re70vwylm5grsx2iige3w5g0blbhlgg" xml:space="preserve">'''{{Pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០៧ ភូមិ&lt;ref&gt;[http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/vill_pro08.htm#Kaoh_Thum_District វិទ្យាស្ថានជាតិស្ថិតិ www.stats.nis.gov.kh]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; ៖
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! លេខកូដភូមិ 
! ភូមិ
! អក្សរឡាតាំង 
|-
| 17110601 || ថ្លាត || Thlat
|-
| 17110602 || ថ្មី || Thmei
|-
| 17110603 || ក្បូន || Kboun
|-
| 17110604 || គោកសង្កែ || Kouk Sangkae
|-
| 17110605 || ជ្រៃ || Chrey
|-
| 17110606 || យាងទេស || Yeang Tes
|-
| 17110607 || ខ្ចាស់ || Khchas
|}
== ឯកសារយោង== 
{{reflist|1}}

== សូមមើលផងដែរ== 
{{ខេត្តសៀមរាប}}

[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ខេត្តសៀមរាប]]</text>
      <sha1>re70vwylm5grsx2iige3w5g0blbhlgg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>321971</id>
      <parentid>321969</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T08:43:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>សុត្តន្ត សិរីហ្វុង</username>
        <id>44959</id>
      </contributor>
      <origin>321971</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1391" sha1="ds8oswtsxr18tvg22x5x6y251zjsuyo" xml:space="preserve">'''{{Pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០៧ ភូមិ&lt;ref&gt;[http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/vill_pro08.htm#Kaoh_Thum_District វិទ្យាស្ថានជាតិស្ថិតិ www.stats.nis.gov.kh]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; ៖
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! លេខកូដភូមិ 
! ភូមិ
! អក្សរឡាតាំង 
|-
| ១៧១១០៦០១ || [[ភូមិថ្លាត]]|| Thlat
|-
| ១៧១១០៦០២ || [[ភូមិថ្មី]]|| Thmei
|-
| ១៧១១០៦០៣ || [[ភូមិក្បូន]]|| Kboun
|-
| ១៧១១០៦០៤ || [[ភូមិគោកសង្កែ]]|| Kouk Sangkae
|-
| ១៧១១០៦០៥ || [[ភូមិជ្រៃ]]|| Chrey
|-
| ១៧១១០៦០៦ || [[ភូមិយាងទេស]]|| Yeang Tes
|-
| ១៧១១០៦០៧ || [[ភូមិខ្ចាស់]]|| Khchas
|}
== ឯកសារយោង== 
{{reflist|1}}

== សូមមើលផងដែរ== 
{{ខេត្តសៀមរាប}}

[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ខេត្តសៀមរាប]]</text>
      <sha1>ds8oswtsxr18tvg22x5x6y251zjsuyo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ឃុំកំពង់ឃ្លាំង</title>
    <ns>0</ns>
    <id>39235</id>
    <revision>
      <id>321950</id>
      <parentid>285900</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T07:56:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>សុត្តន្ត សិរីហ្វុង</username>
        <id>44959</id>
      </contributor>
      <origin>321950</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1387" sha1="awx5s0a0fyzfehulrug0at0oi8ydbmy" xml:space="preserve">'''{{Pagename}}'''ជាឃុំមួយស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកសូទ្រនិគម]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។ {{Pagename}}នេះមាន '''១០'''ភូមិ&lt;ref&gt;[http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/vill_pro08.htm#Kaoh_Thum_District វិទ្យាស្ថានជាតិស្ថិតិ www.stats.nis.gov.kh]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;៖
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! លេខកូដភូមិ 
! ភូមិ
! អក្សរឡាតាំង 
|-
| 17110401 || ព្រែកស្រមោច || Preaek Sramaoch
|-
| 17110402 || ស្ពានវែង || Spean Veaeng
|-
| 17110403 || តាអួរស || Ta Uor Sa
|-
| 17110404 || ផ្សារឃ្លាំង || Phsar Khleang
|-
| 17110405 || ចំការយួន || Chamkar Yuon
|-
| 17110406 || តាច្រនៀង || Ta Chranieng
|-
| 17110407 || អូរតាពុក || Ou Ta Puk
|-
| 17110408 || ជ័យជេត || Chey Chet
|-
| 17110409 || មុខវត្ដ || Mukh Voat
|-
| 17110410 || រទាំង || Roteang
|}
== ឯកសារយោង== 
{{reflist|1}}

== សូមមើលផងដែរ== 
{{ខេត្តសៀមរាប}}

[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ខេត្តសៀមរាប]]</text>
      <sha1>awx5s0a0fyzfehulrug0at0oi8ydbmy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>321951</id>
      <parentid>321950</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T07:57:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>សុត្តន្ត សិរីហ្វុង</username>
        <id>44959</id>
      </contributor>
      <origin>321951</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1436" sha1="mgaa052m53c04caes70iu2bzyqi0fzv" xml:space="preserve">'''{{Pagename}}'''ជាឃុំមួយស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។ {{Pagename}}នេះមាន '''១០'''ភូមិ&lt;ref&gt;[http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/vill_pro08.htm#Kaoh_Thum_District វិទ្យាស្ថានជាតិស្ថិតិ www.stats.nis.gov.kh]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;៖
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! លេខកូដភូមិ 
! ភូមិ
! អក្សរឡាតាំង 
|-
| 17110401 || ព្រែកស្រមោច || Preaek Sramaoch
|-
| 17110402 || ស្ពានវែង || Spean Veaeng
|-
| 17110403 || តាអួរស || Ta Uor Sa
|-
| 17110404 || ផ្សារឃ្លាំង || Phsar Khleang
|-
| 17110405 || ចំការយួន || Chamkar Yuon
|-
| 17110406 || តាច្រនៀង || Ta Chranieng
|-
| 17110407 || អូរតាពុក || Ou Ta Puk
|-
| 17110408 || ជ័យជេត || Chey Chet
|-
| 17110409 || មុខវត្ដ || Mukh Voat
|-
| 17110410 || រទាំង || Roteang
|}
== ឯកសារយោង== 
{{reflist|1}}

== សូមមើលផងដែរ== 
{{ខេត្តសៀមរាប}}

[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ខេត្តសៀមរាប]]</text>
      <sha1>mgaa052m53c04caes70iu2bzyqi0fzv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>321960</id>
      <parentid>321951</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T08:21:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>សុត្តន្ត សិរីហ្វុង</username>
        <id>44959</id>
      </contributor>
      <origin>321960</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1730" sha1="9a7ncozzolij8ob87ubhvxsn5du7cft" xml:space="preserve">'''{{Pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ១០ ភូមិ&lt;ref&gt;[http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/vill_pro08.htm#Kaoh_Thum_District វិទ្យាស្ថានជាតិស្ថិតិ www.stats.nis.gov.kh]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; ៖
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! លេខកូដភូមិ 
! ភូមិ
! អក្សរឡាតាំង 
|-
| ១៧១១០៤០១ || [[ភូមិព្រែកស្រមោច]]|| Preaek Sramaoch
|-
| ១៧១១០៤០២ || [[ភូមិស្ពានវែង]]|| Spean Veaeng
|-
| ១៧១១០៤០៣ || [[ភូមិតាអួរស]]|| Ta Uor Sa
|-
| ១៧១១០៤០៤ || [[ភូមិផ្សារឃ្លាំង]]|| Phsar Khleang
|-
| ១៧១១០៤០៥ || [[ភូមិចំការយួន]]|| Chamkar Yuon
|-
| ១៧១១០៤០៦ || [[ភូមិតាច្រនៀង]]|| Ta Chranieng
|-
| ១៧១១០៤០៧ || [[ភូមិអូរតាពុក]]|| Ou Ta Puk
|-
| ១៧១១០៤០៨ || [[ភូមិជ័យជេត]]|| Chey Chet
|-
| ១៧១១០៤០៩ || [[ភូមិមុខវត្ដ]]|| Mukh Voat
|-
| ១៧១១០៤១០ || [[ភូមិរទាំង]]|| Roteang
|}
== ឯកសារយោង== 
{{reflist|1}}

== សូមមើលផងដែរ== 
{{ខេត្តសៀមរាប}}

[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ខេត្តសៀមរាប]]</text>
      <sha1>9a7ncozzolij8ob87ubhvxsn5du7cft</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ឃុំតាយ៉ែក</title>
    <ns>0</ns>
    <id>39236</id>
    <revision>
      <id>321956</id>
      <parentid>286047</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T08:04:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>សុត្តន្ត សិរីហ្វុង</username>
        <id>44959</id>
      </contributor>
      <origin>321956</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1314" sha1="khmonqe45wq9v912lpf4a8t3n6zd9hu" xml:space="preserve">'''{{Pagename}}'''ជាឃុំមួយស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។ {{Pagename}}នេះមាន '''៩'''ភូមិ&lt;ref&gt;[http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/vill_pro08.htm#Kaoh_Thum_District វិទ្យាស្ថានជាតិស្ថិតិ www.stats.nis.gov.kh]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;៖
{| class=&quot;wikitable&quot;
! កូដភូមិ !! ភូមិ !! ជាអក្សរឡាតាំង
|-
| 17111001 || បឹងង៉ត || Boeng Ngat
|-
| 17111002 || ដាក់ផ្កា || Dak Phka
|-
| 17111003 || ត្រាវបាក់ || Trav Bak
|-
| 17111004 || ផ្ការំចេក || Phka Rumchek
|-
| 17111005 || ចំប៉ី || Champei
|-
| 17111006 || ប៉ោយស្មាច់ || Paoy Smach
|-
| 17111007 || ប្រវ៉ាល || Braval
|-
| 17111008 || បឹងវៀន || Boeng Vien
|-
| 17111009 || តាយ៉ែក || Ta Yaek
|}
== ឯកសារយោង== 
{{reflist|1}}

== សូមមើលផងដែរ== 
{{ខេត្តសៀមរាប}}

[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ខេត្តសៀមរាប]]</text>
      <sha1>khmonqe45wq9v912lpf4a8t3n6zd9hu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>321965</id>
      <parentid>321956</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T08:26:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>សុត្តន្ត សិរីហ្វុង</username>
        <id>44959</id>
      </contributor>
      <origin>321965</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1346" sha1="ni8rfv3cquf9642w1wfq963mfh03tvl" xml:space="preserve">'''{{Pagename}}'''ជាឃុំមួយស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។ {{Pagename}}នេះមាន '''៩'''ភូមិ&lt;ref&gt;[http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/vill_pro08.htm#Kaoh_Thum_District វិទ្យាស្ថានជាតិស្ថិតិ www.stats.nis.gov.kh]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;៖
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! លេខកូដភូមិ 
! ភូមិ
! អក្សរឡាតាំង 
|-
| 17111001 || បឹងង៉ត || Boeng Ngat
|-
| 17111002 || ដាក់ផ្កា || Dak Phka
|-
| 17111003 || ត្រាវបាក់ || Trav Bak
|-
| 17111004 || ផ្ការំចេក || Phka Rumchek
|-
| 17111005 || ចំប៉ី || Champei
|-
| 17111006 || ប៉ោយស្មាច់ || Paoy Smach
|-
| 17111007 || ប្រវ៉ាល || Braval
|-
| 17111008 || បឹងវៀន || Boeng Vien
|-
| 17111009 || តាយ៉ែក || Ta Yaek
|}
== ឯកសារយោង== 
{{reflist|1}}

== សូមមើលផងដែរ== 
{{ខេត្តសៀមរាប}}

[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ខេត្តសៀមរាប]]</text>
      <sha1>ni8rfv3cquf9642w1wfq963mfh03tvl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ឃុំកៀនសង្កែ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>39237</id>
    <revision>
      <id>321953</id>
      <parentid>285876</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T07:58:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>សុត្តន្ត សិរីហ្វុង</username>
        <id>44959</id>
      </contributor>
      <origin>321953</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1548" sha1="8xhvj384e5da5uo1tgggri4zsj85qug" xml:space="preserve">'''{{Pagename}}'''ជាឃុំមួយស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។ {{Pagename}}នេះមាន '''១២'''ភូមិ&lt;ref&gt;[http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/vill_pro08.htm#Kaoh_Thum_District វិទ្យាស្ថានជាតិស្ថិតិ www.stats.nis.gov.kh]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;៖
{| class=&quot;wikitable&quot;
! កូដភូមិ !! ភូមិ !! ជាអក្សរឡាតាំង
|-
| 17110501 || កំពង់គ២ || Kampong Ko Pir
|-
| 17110502 || កំពង់គ១ || Kampong Ko Muoy
|-
| 17110503 || សាលាកកោះ || Sala Kakaoh
|-
| 17110504 || គោកដឺ || Kouk Deu
|-
| 17110505 || ជ្រៃខាងជើង || Chrey Khang Cheung
|-
| 17110506 || ជ្រៃខាងត្បូង || Chrey Khang Tboung
|-
| 17110507 || ដូនឡី || Doun Lei
|-
| 17110508 || ត្រពាំងព្រៃ || Trapeang Prey
|-
| 17110509 || ថ្មី || Thmei
|-
| 17110510 || ថ្នល់ដាច់ខាងកើត || Thnal Dach Khang Kaeut
|-
| 17110511 || ថ្នល់ចែក || Thnal Chaek
|-
| 17110512 || ជីគាក || Chikeak
|}
== ឯកសារយោង== 
{{reflist|1}}

== សូមមើលផងដែរ== 
{{ខេត្តសៀមរាប}}

[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ខេត្តសៀមរាប]]</text>
      <sha1>8xhvj384e5da5uo1tgggri4zsj85qug</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>321961</id>
      <parentid>321953</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T08:24:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>សុត្តន្ត សិរីហ្វុង</username>
        <id>44959</id>
      </contributor>
      <origin>321961</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1580" sha1="5q6byl2pc4pnhlffkbpqqbglffgddhv" xml:space="preserve">'''{{Pagename}}'''ជាឃុំមួយស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។ {{Pagename}}នេះមាន '''១២'''ភូមិ&lt;ref&gt;[http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/vill_pro08.htm#Kaoh_Thum_District វិទ្យាស្ថានជាតិស្ថិតិ www.stats.nis.gov.kh]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;៖
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! លេខកូដភូមិ 
! ភូមិ
! អក្សរឡាតាំង 
|-
| 17110501 || កំពង់គ២ || Kampong Ko Pir
|-
| 17110502 || កំពង់គ១ || Kampong Ko Muoy
|-
| 17110503 || សាលាកកោះ || Sala Kakaoh
|-
| 17110504 || គោកដឺ || Kouk Deu
|-
| 17110505 || ជ្រៃខាងជើង || Chrey Khang Cheung
|-
| 17110506 || ជ្រៃខាងត្បូង || Chrey Khang Tboung
|-
| 17110507 || ដូនឡី || Doun Lei
|-
| 17110508 || ត្រពាំងព្រៃ || Trapeang Prey
|-
| 17110509 || ថ្មី || Thmei
|-
| 17110510 || ថ្នល់ដាច់ខាងកើត || Thnal Dach Khang Kaeut
|-
| 17110511 || ថ្នល់ចែក || Thnal Chaek
|-
| 17110512 || ជីគាក || Chikeak
|}
== ឯកសារយោង== 
{{reflist|1}}

== សូមមើលផងដែរ== 
{{ខេត្តសៀមរាប}}

[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ខេត្តសៀមរាប]]</text>
      <sha1>5q6byl2pc4pnhlffkbpqqbglffgddhv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>321966</id>
      <parentid>321961</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T08:31:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>សុត្តន្ត សិរីហ្វុង</username>
        <id>44959</id>
      </contributor>
      <origin>321966</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1944" sha1="jdl4q4mdzcvzvcgmgfaqow4au0eiast" xml:space="preserve">'''{{Pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ១២ ភូមិ&lt;ref&gt;[http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/vill_pro08.htm#Kaoh_Thum_District វិទ្យាស្ថានជាតិស្ថិតិ www.stats.nis.gov.kh]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; ៖
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! លេខកូដភូមិ 
! ភូមិ
! អក្សរឡាតាំង 
|-
| ១៧១១០៥០១ || [[ភូមិកំពង់គ ០២]]|| Kampong Ko Pir
|-
| ១៧១១០៥០២ || [[ភូមិកំពង់គ ០១]]|| Kampong Ko Muoy
|-
| ១៧១១០៥០៣ || [[ភូមិសាលាកកោះ]]|| Sala Kakaoh
|-
| ១៧១១០៥០៤ || [[ភូមិគោកដឺ]]|| Kouk Deu
|-
| ១៧១១០៥០៥ || [[ភូមិជ្រៃខាងជើង]]|| Chrey Khang Cheung
|-
| ១៧១១០៥០៦ || [[ភូមិជ្រៃខាងត្បូង]]|| Chrey Khang Tboung
|-
| ១៧១១០៥០៧ || [[ភូមិដូនឡី]]|| Doun Lei
|-
| ១៧១១០៥០៨ || [[ភូមិត្រពាំងព្រៃ]]|| Trapeang Prey
|-
| ១៧១១០៥០៩ || [[ភូមិថ្មី]]|| Thmei
|-
| ១៧១១០៥១០ || [[ភូមិថ្នល់ដាច់ខាងកើត]]|| Thnal Dach Khang Kaeut
|-
| ១៧១១០៥១១ || [[ភូមិថ្នល់ចែក]]|| Thnal Chaek
|-
| ១៧១១០៥១២ || [[ភូមិជីគាក]]|| Chikeak
|}
== ឯកសារយោង== 
{{reflist|1}}

== សូមមើលផងដែរ== 
{{ខេត្តសៀមរាប}}

[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ខេត្តសៀមរាប]]</text>
      <sha1>jdl4q4mdzcvzvcgmgfaqow4au0eiast</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ឃុំដានរុន</title>
    <ns>0</ns>
    <id>39238</id>
    <revision>
      <id>321948</id>
      <parentid>286023</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T07:55:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>96.9.90.21</ip>
      </contributor>
      <origin>321948</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1583" sha1="rrnj9v7g388ucall2917isqvqeyfb7p" xml:space="preserve">'''{{Pagename}}'''ជាឃុំមួយស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកសូទ្រនិគម]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។ {{Pagename}}នេះមាន '''១៣'''ភូមិ&lt;ref&gt;[http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/vill_pro08.htm#Kaoh_Thum_District វិទ្យាស្ថានជាតិស្ថិតិ www.stats.nis.gov.kh]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;៖
{| class=&quot;wikitable&quot; 
! កូដភូមិ !! ភូមិ !! ជាអក្សរឡាតាំង
|-
| 17110301 || ថ្នល់ដាច់ខាងលិច || Thnal Dach Khang Lech
|-
| 17110302 || ត្រាវកៀត || Trav Kiet
|-
| 17110303 || គោកឫស្សីខាងត្បូង || Kouk Ruessei Khang Tboung
|-
| 17110304 || គោកឫស្សីខាងជើង || Kouk Ruessei Khang Cheung
|-
| 17110305 || រុនខាងត្បូង || Run Khang Tboung
|-
| 17110306 || រុនខាងជើង || Run Khang Cheung
|-
| 17110307 || ស្រម៉ធំ || Srama Thum
|-
| 17110308 || វាល || Veal
|-
| 17110309 || បន្ទាត់បោះ || Bantoat Baoh
|-
| 17110310 || សន្ទៃ || Santey
|-
| 17110311 || ធ្នង់ || Thnong
|-
| 17110312 || គោកចាន់ || Kouk Chan
|-
| 17110313 || បេង || Beng
|}
== ឯកសារយោង== 
{{reflist|1}}

== សូមមើលផងដែរ== 
{{ខេត្តសៀមរាប}}

[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ខេត្តសៀមរាប]]</text>
      <sha1>rrnj9v7g388ucall2917isqvqeyfb7p</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>321949</id>
      <parentid>321948</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T07:56:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>សុត្តន្ត សិរីហ្វុង</username>
        <id>44959</id>
      </contributor>
      <origin>321949</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1614" sha1="nrh8p7eamtfi8b5jwpwujgfwr2zipq6" xml:space="preserve">'''{{Pagename}}'''ជាឃុំមួយស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុកសូទ្រនិគម]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។ {{Pagename}}នេះមាន '''១៣'''ភូមិ&lt;ref&gt;[http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/vill_pro08.htm#Kaoh_Thum_District វិទ្យាស្ថានជាតិស្ថិតិ www.stats.nis.gov.kh]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;៖
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! លេខកូដភូមិ 
! ភូមិ
! អក្សរឡាតាំង 
|-
| 17110301 || ថ្នល់ដាច់ខាងលិច || Thnal Dach Khang Lech
|-
| 17110302 || ត្រាវកៀត || Trav Kiet
|-
| 17110303 || គោកឫស្សីខាងត្បូង || Kouk Ruessei Khang Tboung
|-
| 17110304 || គោកឫស្សីខាងជើង || Kouk Ruessei Khang Cheung
|-
| 17110305 || រុនខាងត្បូង || Run Khang Tboung
|-
| 17110306 || រុនខាងជើង || Run Khang Cheung
|-
| 17110307 || ស្រម៉ធំ || Srama Thum
|-
| 17110308 || វាល || Veal
|-
| 17110309 || បន្ទាត់បោះ || Bantoat Baoh
|-
| 17110310 || សន្ទៃ || Santey
|-
| 17110311 || ធ្នង់ || Thnong
|-
| 17110312 || គោកចាន់ || Kouk Chan
|-
| 17110313 || បេង || Beng
|}
== ឯកសារយោង== 
{{reflist|1}}

== សូមមើលផងដែរ== 
{{ខេត្តសៀមរាប}}

[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ខេត្តសៀមរាប]]</text>
      <sha1>nrh8p7eamtfi8b5jwpwujgfwr2zipq6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>321952</id>
      <parentid>321949</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T07:57:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>សុត្តន្ត សិរីហ្វុង</username>
        <id>44959</id>
      </contributor>
      <origin>321952</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1663" sha1="6x86uqvavhehmbn6btjtqirl8upkh6r" xml:space="preserve">'''{{Pagename}}'''ជាឃុំមួយស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។ {{Pagename}}នេះមាន '''១៣'''ភូមិ&lt;ref&gt;[http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/vill_pro08.htm#Kaoh_Thum_District វិទ្យាស្ថានជាតិស្ថិតិ www.stats.nis.gov.kh]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;៖
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! លេខកូដភូមិ 
! ភូមិ
! អក្សរឡាតាំង 
|-
| 17110301 || ថ្នល់ដាច់ខាងលិច || Thnal Dach Khang Lech
|-
| 17110302 || ត្រាវកៀត || Trav Kiet
|-
| 17110303 || គោកឫស្សីខាងត្បូង || Kouk Ruessei Khang Tboung
|-
| 17110304 || គោកឫស្សីខាងជើង || Kouk Ruessei Khang Cheung
|-
| 17110305 || រុនខាងត្បូង || Run Khang Tboung
|-
| 17110306 || រុនខាងជើង || Run Khang Cheung
|-
| 17110307 || ស្រម៉ធំ || Srama Thum
|-
| 17110308 || វាល || Veal
|-
| 17110309 || បន្ទាត់បោះ || Bantoat Baoh
|-
| 17110310 || សន្ទៃ || Santey
|-
| 17110311 || ធ្នង់ || Thnong
|-
| 17110312 || គោកចាន់ || Kouk Chan
|-
| 17110313 || បេង || Beng
|}
== ឯកសារយោង== 
{{reflist|1}}

== សូមមើលផងដែរ== 
{{ខេត្តសៀមរាប}}

[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ខេត្តសៀមរាប]]</text>
      <sha1>6x86uqvavhehmbn6btjtqirl8upkh6r</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>321958</id>
      <parentid>321952</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T08:14:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>សុត្តន្ត សិរីហ្វុង</username>
        <id>44959</id>
      </contributor>
      <origin>321958</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2050" sha1="s74hwe3ki2xg7rizsr9w199p3wq0tyj" xml:space="preserve">'''{{Pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ១៣ ភូមិ&lt;ref&gt;[http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/vill_pro08.htm#Kaoh_Thum_District វិទ្យាស្ថានជាតិស្ថិតិ www.stats.nis.gov.kh]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; ៖
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! លេខកូដភូមិ 
! ភូមិ
! អក្សរឡាតាំង 
|-
| ១៧១១០៣០១ || [[ភូមិថ្នល់ដាច់ខាងលិច]]|| Thnal Dach Khang Lech
|-
| ១៧១១០៣០២ || [[ភូមិត្រាវកៀត]]|| Trav Kiet
|-
| ១៧១១០៣០៣ || [[ភូមិគោកឫស្សីខាងត្បូង]]|| Kouk Ruessei Khang Tboung
|-
| ១៧១១០៣០៤ || [[ភូមិគោកឫស្សីខាងជើង]]|| Kouk Ruessei Khang Cheung
|-
| ១៧១១០៣០៥ || [[ភូមិរុនខាងត្បូង]]|| Run Khang Tboung
|-
| ១៧១១០៣០៦ || [[ភូមិរុនខាងជើង]]|| Run Khang Cheung
|-
| ១៧១១០៣០៧ || [[ភូមិស្រម៉ធំ]]|| Srama Thum
|-
| ១៧១១០៣០៨ || [[ភូមិវាល]]|| Veal
|-
| ១៧១១០៣០៩ || [[ភូមិបន្ទាត់បោះ]]|| Bantoat Baoh
|-
| ១៧១១០៣១០ || [[ភូមិសន្ទៃ]]|| Santey
|-
| ១៧១១០៣១១ || [[ភូមិធ្នង់]]|| Thnong
|-
| ១៧១១០៣១២ || [[ភូមិគោកចាន់]]|| Kouk Chan
|-
| ១៧១១០៣១៣ || [[ភូមិបេង]]|| Beng
|}
== ឯកសារយោង== 
{{reflist|1}}

== សូមមើលផងដែរ== 
{{ខេត្តសៀមរាប}}

[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ខេត្តសៀមរាប]]</text>
      <sha1>s74hwe3ki2xg7rizsr9w199p3wq0tyj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ឃុំខ្នារពោធិ៍</title>
    <ns>0</ns>
    <id>39239</id>
    <revision>
      <id>321955</id>
      <parentid>285938</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T07:58:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>សុត្តន្ត សិរីហ្វុង</username>
        <id>44959</id>
      </contributor>
      <origin>321955</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1256" sha1="dnmpf5p1qjmhceorqrpz90rjk1bvbtv" xml:space="preserve">'''{{Pagename}}'''ជាឃុំមួយស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។ {{Pagename}}នេះមាន '''៩'''ភូមិ&lt;ref&gt;[http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/vill_pro08.htm#Kaoh_Thum_District វិទ្យាស្ថានជាតិស្ថិតិ www.stats.nis.gov.kh]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;៖
{| class=&quot;wikitable&quot;
! កូដភូមិ !! ភូមិ !! ជាអក្សរឡាតាំង
|-
| 17110701 || ឈូក || Chhuk
|-
| 17110702 || បុស្ស || Bos
|-
| 17110703 || បុស្សធំ || Bos Thum
|-
| 17110704 || ដំរីឆ្លង || Damrei Chhlang
|-
| 17110705 || សំបាត || Sambat
|-
| 17110706 || សំរោង || Samraong
|-
| 17110707 || រំដេង || Rumdeng
|-
| 17110708 || ជប់ || Chob
|-
| 17110709 || ថ្នាល់ដាច់ || Thnal Dach
|}
== ឯកសារយោង== 
{{reflist|1}}

== សូមមើលផងដែរ== 
{{ខេត្តសៀមរាប}}

[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ខេត្តសៀមរាប]]</text>
      <sha1>dnmpf5p1qjmhceorqrpz90rjk1bvbtv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>321973</id>
      <parentid>321955</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T08:46:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>សុត្តន្ត សិរីហ្វុង</username>
        <id>44959</id>
      </contributor>
      <origin>321973</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1288" sha1="t4w8otsjf557i9f39jd961rgo24zxra" xml:space="preserve">'''{{Pagename}}'''ជាឃុំមួយស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។ {{Pagename}}នេះមាន '''៩'''ភូមិ&lt;ref&gt;[http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/vill_pro08.htm#Kaoh_Thum_District វិទ្យាស្ថានជាតិស្ថិតិ www.stats.nis.gov.kh]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;៖
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! លេខកូដភូមិ 
! ភូមិ
! អក្សរឡាតាំង 
|-
| 17110701 || ឈូក || Chhuk
|-
| 17110702 || បុស្ស || Bos
|-
| 17110703 || បុស្សធំ || Bos Thum
|-
| 17110704 || ដំរីឆ្លង || Damrei Chhlang
|-
| 17110705 || សំបាត || Sambat
|-
| 17110706 || សំរោង || Samraong
|-
| 17110707 || រំដេង || Rumdeng
|-
| 17110708 || ជប់ || Chob
|-
| 17110709 || ថ្នាល់ដាច់ || Thnal Dach
|}
== ឯកសារយោង== 
{{reflist|1}}

== សូមមើលផងដែរ== 
{{ខេត្តសៀមរាប}}

[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ខេត្តសៀមរាប]]</text>
      <sha1>t4w8otsjf557i9f39jd961rgo24zxra</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>321974</id>
      <parentid>321973</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T08:49:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>សុត្តន្ត សិរីហ្វុង</username>
        <id>44959</id>
      </contributor>
      <origin>321974</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1554" sha1="r6dskf3323pgimak6zh2t0usbiiz5w4" xml:space="preserve">'''{{Pagename}}''' ជាដែនរដ្ឋបាលស្ថិតនៅក្នុង[[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]] [[ខេត្តសៀមរាប]]មាន ០៩ ភូមិ&lt;ref&gt;[http://www.stats.nis.gov.kh/areaname/vill_pro08.htm#Kaoh_Thum_District វិទ្យាស្ថានជាតិស្ថិតិ www.stats.nis.gov.kh]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; ៖
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! លេខកូដភូមិ 
! ភូមិ
! អក្សរឡាតាំង 
|-
| ១៧១១០៧០១ || [[ភូមិឈូក]]|| Chhuk
|-
| ១៧១១០៧០២ || [[ភូមិបុស្ស]]|| Bos
|-
| ១៧១១០៧០៣ || [[ភូមិបុស្សធំ]]|| Bos Thum
|-
| ១៧១១០៧០៤ || [[ភូមិដំរីឆ្លង]]|| Damrei Chhlang
|-
| ១៧១១០៧០៥ || [[ភូមិសំបាត]]|| Sambat
|-
| ១៧១១០៧០៦ || [[ភូមិសំរោង]]|| Samraong
|-
| ១៧១១០៧០៧ || [[ភូមិរំដេង]]|| Rumdeng
|-
| ១៧១១០៧០៨ || [[ភូមិជប់]]|| Chob
|-
| ១៧១១០៧០៩ || [[ភូមិថ្នាល់ដាច់]]|| Thnal Dach
|}
== ឯកសារយោង== 
{{reflist|1}}

== សូមមើលផងដែរ== 
{{ខេត្តសៀមរាប}}

[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ខេត្តសៀមរាប]]</text>
      <sha1>r6dskf3323pgimak6zh2t0usbiiz5w4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>០</title>
    <ns>0</ns>
    <id>40959</id>
    <revision>
      <id>321927</id>
      <parentid>309324</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T23:17:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>175.100.46.193</ip>
      </contributor>
      <comment>1</comment>
      <origin>321927</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5849" sha1="01qcpqxp06vs4zn33qkn74mx2yn2d11" xml:space="preserve">17.30(10.00 បាត) ([[លេខហិណ្ឌូ-អារ៉ាប់|ហិណ្ឌូ-អារ៉ាប់(ថៃ) ជា[[ចំនួន]] និង[[ខ្ទង់]] ប្រើដើម្បីតាងចំនួននោះក្នុង[[ប្រព័ន្ធរបាប់]]។ វាបំពេញតួនាទីស្នូលក្នុង[[គណិតវិទ្យា]] ជា[[ឯកលក្ខណៈបូក]]នៃ[[ចំនួនគត់]] [[ចំនួនពិត]] និង[[ទម្រង់ពីជគណិត]]ដទៃជាច្រើនទៀត។ ដោយជាខ្ទង់ផង 2
 ត្រូវបានប្រើជាអ្នកជួសទីតាំងក្នុង[[ប្រព័ន្ធកំណត់តម្លៃលេខតាមខ្ទង់]]។
&lt;noinclude&gt;
==លក្ខណៈនៃ ៥ ជាចំនួន==
*៥ ជាចំនួនគត់មុនលេខ [[៥
]]។  
៥ ស្ថិតនៅមុន[[ចំនួនអវិជ្ជមាន]]ទាំងអស់ដែលតូចជាងវា។ 
*៥ ជា[[ចំនួនគូ]]។ វាអាចចែកដាច់ដោយគ្រប់ចំនួនគត់ទាំងអស់។
*៥ ជាចំនួនមិនមែន[[ចំនួនអវិជ្ជមាន|អវិជ្ជមាន]] ហើយក៏មិនមែន[[ចំនួនពិតវិជ្ជមាន|វិជ្ជមាន]]ដែរ។
*គ្មានចំនួនណាអាចចែកដោយ ៥ ហើយ ៥ គុណដោយ[[អនន្ត]] និង ៥/៥ គឺ'''មិនកំណត់'''។
*៥ ជា[[ចំនួនធម្មជាតិ]]តាមនិយមន័យ ដែលក្នុងករណីនេះចំនួនធម្មជាតិ និងចំនួនគត់វិជ្ជមានមានន័យមិនដូចគ្នាទេ។
*៥ ជាចំនួនដែលបង្ហាញពីបរិមាណ'''ទទេ ឬ គ្មាន'''។ ៥ ជា[[កាឌីណាល់]]នៃ[[សំណុំទទេ]]។ ផលបូកនៃចំនួនដែលបូកនឹងវាស្មើនឹងចំនួនដដែលនោះ។ លទ្ធផលស្មើ ៥ ក្នុង[[ប្រូបាប]] គឺ'''ព្រឹត្តិការណ៍មិនអាចទៅរួច'''។
*នៅពេលចាប់ផ្ដើមរាប់ចំនួន យើងសន្មតថាចាប់ផ្តើមពី ៥ ជានិច្ច ប៉ុន្តែនៅក្នុង[[ប្រតិទិនក្រេកូរី]] និង[[ប្រតិទិនយូលាស]] ការចាប់ផ្តើមឆ្នាំគឺពីឆ្នាំ '''៥''' ទៅ វាលែងតែ[[តារាវិទូ]]ប្រើប្រាស់ក្បួនតម្រានានាដោយរាប់បញ្ចូលទាំង[[ឆ្នាំ ៥]] ផង ដោយសភាពលំបាកក្នុងការគណនា។ ពាក្យ &quot;'''ឆ្នាំ ៥ គ.ស'''&quot; ក៏អាចត្រូវបានប្រើ ដើម្បីពិពណ៌នានូវព្រឹត្តិការណ៍សំខាន់ៗ ដែលអាចជាចំណុចផ្តើមមួយក្នុងពេលវេលា។
*៥ ជា[[ចំនួនកុំផ្លិច]]តែមួយគត់ដែលស្ថិតនៅផ្នែកពិតផង និងនិមិត្តផង។

==លក្ខណៈនៃ ០ ជាលេខ==
[[ឯកសារ:Text figures 036.svg|71px|left|លេខ ០ ក្នុងរូបអក្សរបែបអូលស្តែល]]
លេខសូន្យសម័យទំនើបសរសេរជារាងរង្វង់ ជាអេលីប ឬប្រអប់មានជ្រុងមូល។ ក្នុង[[រូបអក្សរ]]ទំនើបភាគច្រើន តួលេខ ០ មានកម្ពស់ស្មើនឹងលេខដទៃ ខុសពីបែបចាស់ដែលខ្លីជាង (x-កម្ពស់)។
{| align=&quot;right&quot;
| [[ឯកសារ:7-segment cdeg.svg|70px|លេខ ០ តូច លើតួបញ្ចាំងប្រាំពីរកំណាត់]] 
| [[ឯកសារ:7-segment abcdef.svg|70px|លេខ ០ ធម្មតា លើតួបញ្ចាំងប្រាំពីរកំណាត់]]
|}
ក្នុង[[តួបញ្ចាំងប្រាំពីរកំណាត់]]នៃ[[ម៉ាស៊ីនគិតលេខ]] [[នាឡិកា]] និង[[គ្រឿងប្រើប្រាស់អគ្គិសនី]] លេខ ០ តែងសរសេរដោយបន្ទាត់ប្រាំមួយកំណាត់ តែគំរូម៉ាស៊ីនគិតលេខចាស់ៗ បង្ហាញបន្ទាត់បួនកំណាត់ទៅវិញ (ដូចអក្សរ o)។

តម្លៃ ឬ ចំនួនរបស់ ០ ខុសពីគ្នាទៅនឹងខ្ទង់ ០ ដែលប្រើក្នុង[[ប្រព័ន្ធកំណត់តម្លៃលេខតាមខ្ទង់]]។ តាមលំដាប់ចំនួនក្នុងប្រព័ន្ធនេះដែលលេខនៅក្នុងខ្ទង់ជាបន្តបន្ទាប់មានតម្លៃខុសៗគ្នា លេខ ០ ត្រូវបានប្រើជាតំណាងនូវកន្លែងទំនេរ លើកបន្តុបទីតាំងសមស្របឲ្យខ្ទង់មុន និងក្រោយ។</text>
      <sha1>01qcpqxp06vs4zn33qkn74mx2yn2d11</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>321928</id>
      <parentid>321927</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T23:21:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>175.100.46.193</ip>
      </contributor>
      <comment>5634</comment>
      <origin>321928</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5855" sha1="i1yxji3pud2oz0te5vderkphuxsbf7o" xml:space="preserve">17.30(10.00 បាត) ([[លេខហិណ្ឌូ-អារ៉ាប់|ហិណ្ឌូ-អារ៉ាប់(ថៃ) ជា[[ចំនួន]] និង[[ខ្ទង់]] ប្រើដើម្បីតាងចំនួននោះក្នុង[[ប្រព័ន្ធរបាប់]]។ វាបំពេញតួនាទីស្នូលក្នុង[[គណិតវិទ្យា]] ជា[[ឯកលក្ខណៈបូក]]នៃ[[ចំនួនគត់]] [[ចំនួនពិត]] និង[[ទម្រង់ពីជគណិត]]ដទៃជាច្រើនទៀត។ ដោយជាខ្ទង់ផង 2
 ត្រូវបានប្រើជាអ្នកជួសទីតាំងក្នុង[[ប្រព័ន្ធកំណត់តម្លៃលេខតាមខ្ទង់]]។
&lt;noinclude&gt;
==លក្ខណៈនៃ ៥ ជាចំនួន==
*៥ ជាចំនួនគត់មុនលេខ [[៥
]]។  
៥ ស្ថិតនៅមុន[[ចំនួនអវិជ្ជមាន]]ទាំងអស់ដែលតូចជាងវា។ 
*៥ ជា[[ចំនួនគូ]]។ វាអាចចែកដាច់ដោយគ្រប់ចំនួនគត់ទាំងអស់។
*៥ ជាចំនួនមិនមែន[[ចំនួនអវិជ្ជមាន|អវិជ្ជមាន]] ហើយក៏មិនមែន[[ចំនួនពិតវិជ្ជមាន|វិជ្ជមាន]]ដែរ។
*គ្មានចំនួនណាអាចចែកដោយ ៥ ហើយ ៥ គុណដោយ[[អនន្ត]] និង ៥/៥ គឺ'''មិនកំណត់'''។
*៥ ជា[[ចំនួនធម្មជាតិ]]តាមនិយមន័យ ដែលក្នុងករណីនេះចំនួនធម្មជាតិ និងចំនួនគត់វិជ្ជមានមានន័យមិនដូចគ្នាទេ។
*៥ ជាចំនួនដែលបង្ហាញពីបរិមាណ'''ទទេ ឬ គ្មាន'''។ ៥ ជា[[កាឌីណាល់]]នៃ[[សំណុំទទេ]]។ ផលបូកនៃចំនួនដែលបូកនឹងវាស្មើនឹងចំនួនដដែលនោះ។ លទ្ធផលស្មើ ៥ ក្នុង[[ប្រូបាប]] គឺ'''ព្រឹត្តិការណ៍មិនអាចទៅរួច'''។
*នៅពេលចាប់ផ្ដើមរាប់ចំនួន យើងសន្មតថាចាប់ផ្តើមពី ៥ ជានិច្ច ប៉ុន្តែនៅក្នុង[[ប្រតិទិនក្រេកូរី]] និង[[ប្រតិទិនយូលាស]] ការចាប់ផ្តើមឆ្នាំគឺពីឆ្នាំ '''៥''' ទៅ វាលែងតែ[[តារាវិទូ]]ប្រើប្រាស់ក្បួនតម្រានានាដោយរាប់បញ្ចូលទាំង[[ឆ្នាំ ៥]] ផង ដោយសភាពលំបាកក្នុងការគណនា។ ពាក្យ &quot;'''ឆ្នាំ ៥ គ.ស'''&quot; ក៏អាចត្រូវបានប្រើ ដើម្បីពិពណ៌នានូវព្រឹត្តិការណ៍សំខាន់ៗ ដែលអាចជាចំណុចផ្តើមមួយក្នុងពេលវេលា។
*៥ ជា[[ចំនួនកុំផ្លិច]]តែមួយគត់ដែលស្ថិតនៅផ្នែកពិតផង និងនិមិត្តផង។

==លក្ខណៈ
នៃ 1
 ជាលេខ==
[[ឯកសារ:Text figures 87
36.svg|71px|left|លេខ 5674
 ក្នុងរូបអក្សរបែបអូlលស្តែlល]]
លេខសូន្យសម័យទំនើបសរសេរជារាងរង្វង់ ជាអេលីប ឬប្រអប់មានជ្រុងមូល។ ក្នុង[[រូបអក្សរ]]ទំនើបភាគច្រើន តួលេខ ០ មានកម្ពស់ស្មើនឹងលេខដទៃ ខុសពីបែបចាស់ដែលខ្លីជាង (x-កម្ពស់)។
{| align=&quot;right&quot;
| [[ឯកសារ:7-segment cdeg.svg|70px|លេខ ០ តូច លើតួបញ្ចាំងប្រាំពីរកំណាត់]] 
| [[ឯកសារ:7-segment abcdef.svg|70px|លេខ ០ ធម្មតា លើតួបញ្ចាំងប្រាំពីរកំណាត់]]
|}
ក្នុង[[តួបញ្ចាំងប្រាំពីរកំណាត់]]នៃ[[ម៉ាស៊ីនគិតលេខ]] [[នាឡិកា]] និង[[គ្រឿងប្រើប្រាស់អគ្គិសនី]] លេខ ០ តែងសរសេរដោយបន្ទាត់ប្រាំមួយកំណាត់ តែគំរូម៉ាស៊ីនគិតលេខចាស់ៗ បង្ហាញបន្ទាត់បួនកំណាត់ទៅវិញ (ដូចអក្សរ o)។

តម្លៃ ឬ ចំនួនរបស់ ០ ខុសពីគ្នាទៅនឹងខ្ទង់ ០ ដែលប្រើក្នុង[[ប្រព័ន្ធកំណត់តម្លៃលេខតាមខ្ទង់]]។ តាមលំដាប់ចំនួនក្នុងប្រព័ន្ធនេះដែលលេខនៅក្នុងខ្ទង់ជាបន្តបន្ទាប់មានតម្លៃខុសៗគ្នា លេខ ០ ត្រូវបានប្រើជាតំណាងនូវកន្លែងទំនេរ លើកបន្តុបទីតាំងសមស្របឲ្យខ្ទង់មុន និងក្រោយ។</text>
      <sha1>i1yxji3pud2oz0te5vderkphuxsbf7o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>សម្លៀកបំពាក់ប្រពៃណីខ្មែរ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>42551</id>
    <revision>
      <id>321992</id>
      <parentid>294550</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T10:30:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>142</id>
      </contributor>
      <comment>Removing [[:c:File:Sampot_Phamuong.jpg|Sampot_Phamuong.jpg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:GPSLeo|GPSLeo]] because: per [[:c:Commons:Deletion requests/Files uploaded by Maharaja45|]].</comment>
      <origin>321992</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8306" sha1="bverfiywedj59csg6riknwweas4zf0d" xml:space="preserve">{{Infobox person
| image                     = [[File:Khmer Traditional Costume.jpg|250px]]
| image_size                = 
| alt                       = 
| caption                   = Khmer Traditional Costumes
}}

'''សម្លៀកបំពាក់ប្រពៃណីខ្មែរ''' ([[អង់គ្លេស]]: '''Khmer Traditional Costumes''') គឺជាសម្លៀកបំពាក់ ដែលបង្ហាញពីអត្តៈសញ្ញាណជាតិខ្មែរ នាគ្រប់សម័យកាល ពីមួយជំនាន់ទៅមួយជំនាន់ ។ សំលៀកបំពាក់ប្រពៃណីខ្មែរដែលផ្ដោតទៅលើ ម៉ូដសម្លៀកបំពាក់ដែលបែងចែកទៅលើ វណ្ណៈ នៃការស្លៀកពាក់ទៅតាមក្រិតក្រមក្នុងកម្មវិធីផ្សេងៗដូចជា ៖ សំលៀកបំពាក់មង្គលការ សំលៀកបំពាក់ទៅវត្តអារ៉ាម សំលៀកបំពាក់ទៅពិធីបុណ្យសព និង សំលៀកបំពាក់រាំរបាំ ផ្សេងៗដែលប្រើប្រាសទៅតាមពេលវេលា និងកម្មវិធីច្បាស់លាស់ ។ &lt;ref&gt; {{cite book |last= |first= |author=Royal University of Phnom Penh 
 |date= 2001 |title= 4th Socio-Cultural Research Congress on Cambodia, 6-8 November 2001 : papers of the congress |url= https://www.worldcat.org/title/samaj-sravjrav-sangam-vappadham-qambi-kambuja-loek-di-4-6-8-vicchika-2001-qatthapad-bistar-4th-socio-cultural-research-congress-on-cambodia-6-8-november-2001-papers-of-the-congress/oclc/61453142 |location= |publisher= University of California, Berkeley|page= 541|isbn=}} &lt;/ref&gt;

== ប្រវត្តិនៃសម្លៀកបំពាក់ខ្មែរ ==
[[File:Key Dombanh Khmer.jpg|thumb|កីតម្បាញខ្មែរបុរាណ]] 
[[File:Cambodian Chaom Pung 20th Century.jpg|thumb|រូបភាពក្រុមស្ត្រីខ្មែរចោមពុង នាស.វទី២០]]
'''សំលៀកបំពាក់ខ្មែរ''' ដែលវិវត្តន៍ទៅតាមការប្រែប្រួលនៃសម័យកាល ដោយផ្ដើមពីក្រណាត់សូត្រ ដែលត្បាញពីសូត្រដង្កូវនាង ជាមួយនិងការជ្រលក់ពណ៌ធម្មជាតិ ដែលប្រើប្រាសពី ឬសឈើ និង ស្លឹករុក្ខជាតិផ្សេងៗ ។ សម្លៀកបំពាក់ខ្មែរមានច្រើនរចនាបថ និង ច្រើនទម្រង់ដែលបែងចែកទៅតាមរស់និយមក្នុងសម័យកាលនិមួយៗ ដែលចែកប្រភេទនៃក្រណាត់សូត្រខ្មែរជាច្រើនប្រភេទដូចជា៖ ''ក្រណាត់ហូល ក្រណាត់ផាមួង ក្រណាត់សឹង ក្រណាត់ព្រែ'' ដែលមានការរចនាប្លែកៗពីគ្នា ។&lt;ref&gt; {{cite book |last= |first= |author= Chea Narin, Jā Ṇārin |date= 2003 |title= Seams of Change: Clothing and the Care of the Self in Late 19th and 20th Century Cambodia|url=https://www.worldcat.org/title/seams-of-change-clothing-and-the-care-of-the-self-in-late-19th-and-20th-century-cambodia/oclc/1223350986 |location= |publisher= illustrated Reyum Publishing, the University of Michigan|page= 295|isbn=1588860469}}&lt;/ref&gt; យោងតាមកំណត់ត្រារាជទូត[[ចិន]] របស់រាជវង្សយ័ន្ត គឺលោក ចូវតាក្វាន់ ([[អង់គ្លេស]]: Zhou Daguan) ដែលមកដល់[[ចក្រភពខ្មែរ]] នាសម័យអង្គរ ឆ្នាំ១២៩៦ នៃគ.ស បានសរសេរក្នុងកំណត់ហេតុរបស់លោកថា ស្ត្រីខ្មែរវ័យកណ្ដាលនាសម័យអង្គរ ច្រើនបួងសក់ប្រើក្រណាត់ចងពឹងនៅលើដើមទ្រូង និងបញ្ចេញផ្ចិត ចំណែកឯស្ត្រីវ័យចំណាស់ច្រើនចោមពុង នៅពេលដែលពួកគេចេញដំណើរទៅណាមកណា ពួកគេបន្ថែមផ្ទាំងក្រណាត់ធំមួយមកពាត់រំខ្លួនដល់ត្រឹមស្មា រីឯបុរសច្រើនព្រលែងខ្លួនទទេ ដែលស្លៀកតែសំពត់ចងក្បិនប៉ុនណោះ ។&lt;ref&gt; {{cite book|last=|first=|author=Zhou Daguan|date=|title=A Record of Cambodia: The Land and Its People|url=https://books.google.com.kh/books?id=rs4IBAAAQBAJ&amp;dq=zhou%20daguan%20khmer%20new%20year&amp;source=gbs_similarbooks|location=|publisher=Translated by Peter Harris Silkworm Books, 2007|page=184|isbn=}} ISBN 1628401729&lt;/ref&gt;

== ក្រណាត់ហូល ==
[[File:Khmer Hol Silk Fabric.jpg|thumb|ក្រណាត់ហូលខ្មែរ]]
'''ក្រណាត់ហូល''' ([[អង់គ្លេស]]: Hol Silk Fabric) គឺជាក្រណាត់ដែលត្បាញពីសូត្រដង្កូវនាង ដែលប្រើពណ៌ធម្មជាតិ ត្បាញបញ្ចូលគ្នាបង្កើតជា រូបភាពផ្សេងៗ នៅលើផ្ទាំងក្រណាត់ហូល ដែលមានភាពរលើបរលោងស្រស់ស្អាត ប្រកបទៅដោយភាពប្រណិត ដែលកាត់ចេញជា អាវ ឬ សំពត់ស្លៀក ដែលមានតម្លៃថ្លៃ យោងតាមកំណត់ត្រារាជទូតចិន របស់រាជវង្សយ័ន្ត គឺលោក ចូវតាក្វាន់ (អង់គ្លេស: Zhou Daguan) ដែលមកដល់ចក្រភពខ្មែរ នាសម័យអង្គរ ឆ្នាំ១២៩៦ នៃគ.ស បានសរសេរក្នុងកំណត់ហេតុរបស់លោកថា ការស្លៀកពាក់របស់ប្រជាជននាសម័យអង្គរ បានប្រើប្រាសការតម្បាញក្រណាត់សូត្រ ដែលមានតម្លៃថ្លៃ និយមប្រើប្រាសលើអ្នកមានឋានៈខ្ពង់ខ្ពស់ ។&lt;ref&gt; {{cite book |last= |first= |author= Zhou Daguan
|date= 1987 |title= The Customs of Cambodia |url= https://books.google.com.kh/books?id=X7NAAAAAMAAJ&amp;q=zhou+daguan+the+customs+of+cambodia&amp;dq=zhou+daguan+the+customs+of+cambodia&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjgh-CYsLzuAhWT63MBHVPVCfgQ6AEwA3oECAEQAg
|location= |publisher= Siam Society, the University of Michigan |page= 74|isbn= 9748298094}}&lt;/ref&gt;

== ក្រណាត់ផាមួង ==
'''ក្រណាត់ផាមួង''' ([[អង់គ្លេស]]: Phamuong Silk Fabric) គឺជាក្រណាត់មួយប្រភេទត្បាញពី សរសៃសូត្រដង្កូវនាងដែលប្រើប្រាសពណ៌តិច មានផ្ទៃលាតតែមួយពណ៌ មានក្បាច់ភ្ញី នៅជាយក្រណាត់ សម្រាប់កាត់ចេញជា សំពត់ស្លៀក ឬ យកមក ចងជា សំពត់ក្បិន ។ &lt;ref&gt; Chea Narin, Jā Ṇārin (2003) [https://www.worldcat.org/title/seams-of-change-clothing-and-the-care-of-the-self-in-late-19th-and-20th-century-cambodia/oclc/1223350986. Seams of Change: Clothing and the Care of the Self in Late 19th and 20th Century Cambodia] &lt;/ref&gt;

== ឯកសារយោង ==</text>
      <sha1>bverfiywedj59csg6riknwweas4zf0d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>កិន្នរ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>43438</id>
    <revision>
      <id>321929</id>
      <parentid>309359</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T23:50:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>32568</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>321929</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5658" sha1="hd84a3n9pgy9zyw1vbm4w35aa8kyz42" xml:space="preserve">'''កិន្នរ''' និង​'''កិន្នរី''' គឺ​ជា​សត្វ​ដែល​មាន​នៅ​ក្នុង​ព្រៃ​ហិមពាន្ត ដែល​មាន​រាង​កាយ​ផ្នែក​ខាង​លើ​ជា​មនុស្ស ខាង​ក្រោម​ជា​សត្វ​។ មាន​ស្លាប អាច​ហោះ​ហើរ​បាន​។ នៅ​ក្នុង​វចនានុក្រម​ខ្មែរ​ បាន​ផ្ដល់​និយម​ន័យ​ថា ​''«​ឈ្មោះ​បក្សី​មួយ​ប្រភេទ ថា​មាន​រូប​ដូច​មនុស្ស មាន​ស្លាប​ហើរ​បាន​ មាន​និយាយ​តែ​ក្នុង​រឿង​បុរាណ​។»''
[[ឯកសារ:2016 Phnom Penh, Wat Botum (15).jpg|កណ្តាល|រូបភាពតូច|រូបសំណាកកិន្នរីក្នុងឥរិយាបថសំពះនៅ[[វត្តបទុមវតី]] ​[[ភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]] ។]]

== និយមន័យ ==
ពាក្យ «​កិន្នរ​» នេះ​សំដៅ​លើ​ពពួក​សត្វ​កិន្នរ​ទាំង​ឡាយ មាន​ទាំង​ញី មាន​ទាំង​ឈ្មោល និង​សំដៅ​កិន្នរ​ឈ្មោល​ផង​ដែរ ចំណែក​ឯ​​ពាក្យ «​កិន្នរី​» សំដៅ​លើ​កិន្នរ​ដែល​ជា​ភេទ​ញី​ តែ​មួយ​មុខ​ប៉ុណ្ណោះ​។

== និទាន​ជាតក ==
តាម​តំណាល​និទាន​​ថា កិន្នរ និង​កិន្នរី នេះ​អាស្រ័យ​នៅ​ក្នុង​ព្រៃ​ហិមពាន្ត ជើង​ភ្នំ​​កៃលាស ហើយ​ដែល​ជា​សត្វ​មួយ​ប្រភេទ​មាន​ប្រាកដ​នៅ​ក្នុង​សិល្បៈ​បុរាណ​ខ្មែរ ក៏​ដូច​ជា​​នៅ​ក្នុង​អក្សរ​សិល្ប៍​​ខ្មែរ ក៏​មាន​និយាយ​ដល់​ប្រភេទ​សត្វ​នេះដែរ​ ដូច​ជា​​រឿង​ព្រះសុធន​ នាង​កែវ​​មនោរាហ៍​ ជា​ដើម​។ល។

នៅ​ក្នុង​ជាតក​វិញ នៅ​មាន​និយាយ​អំពី​រឿង​កិន្នរ​នេះ​ដែរ​។&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://5000-years.org/kh/read/836 |title=រឿង​កិន្នរ, ដក​ស្រង់​ចេញ​ពី​សៀវ​ភៅ​ប្រជុំ​និទាន​ជាតក, ៥០០០ឆ្នាំ,  ២៣ កក្តដា ឆ្នាំ២០២១ |access-date=2021-09-17 |archivedate=2021-09-17 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210917152320/https://5000-years.org/kh/read/836 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

== ឈុត​របាំ ==
{{main|របាំកិន្នរី}}
ឈុត​កិន្នរ ជា​សម្លៀកបំពាក់​របាំ​បុរាណ​ខ្មែរ ក្នុង​សម័យ​រជ្ជកាល​ព្រះរាជា​[[ស៊ីសុវត្ថិ]]​ច្នៃ​ឡើង​ពី​គ្រឿង​សម្ភារ​ឧបភោគ ។
ដែល​ត្រូវ​បាន​ចំណាយ​ពេល​ឌីហ្សាញ ។&lt;ref&gt;[https://www.postkhmer.com/%E1%9E%87%E1%9E%B8%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%8F%E1%9E%80%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%8F/%E1%9E%88%E1%9E%BB%E1%9E%8F%E1%9E%80%E1%9E%B7%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%93%E1%9E%9A%E1%9E%9A%E1%9E%94%E1%9E%9F%E1%9F%8B%E1%9E%99%E1%9E%BB%E1%9E%9C%E1%9E%87%E1%9E%93%E1%9E%81%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%82%E1%9E%9A-%E1%9E%93%E1%9F%85%E1%9E%93%E1%9E%BC%E1%9E%9C%E1%9F%82%E1%9E%9B%E1%9E%9F%E1%9F%81%E1%9E%A1%E1%9E%84%E1%9F%8B-%E1%9E%9A%E1%9E%84%E1%9F%8B%E1%9E%85%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%80%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E1%9E%94%E1%9F%84%E1%9F%87%E1%9E%86%E1%9F%92%E1%9E%93%E1%9F%84%E1%9E%8F%E1%9E%82%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%9A ហុង រស្មី, ឈុត​កិន្នរ​របស់​យុវជន​ខ្មែរ​ នៅ​នូវែលសេឡង់​ រង់​ចាំ​ការ​បោះ​ឆ្នោត​គាំទ្, ភ្នំពេញ ប៉ុស្តឺម, ថ្ងៃទី ២២ ខែមិថុនាឆ្នាំ ២០១៨]&lt;/ref&gt;

== តន្ត្រី ==
នៅ​ក្នុង​ជីវភាព​រស់​នៅ​របស់​ប្រជា​ពលរដ្ឋ​ខ្មែរ គេ​តែង​ប្រដូច នារី​ក្រមុំ​ស្អាត ទៅ​នឹង​កិន្នរី ផង​ដែរ​៕ ឧទាហរណ៍ បទ កិន្នរ ភ្លេងការប្រពៃណី ភ្លេងខ្មែរ ឬថ្មីៗនេះបទចម្រៀង «​កិន្នរ​» ជាមួយតារាចំរៀង នៅឆ្នាំ ២០២១ ផលិត​ដោយ ក្លាបយ៉ាហ៊ែន ផង ។

== ឯកសារយោង ==
{{reflist}}

[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ជំនឿប្រជាប្រិយ]]</text>
      <sha1>hd84a3n9pgy9zyw1vbm4w35aa8kyz42</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ឆ្នាំ ២០២១</title>
    <ns>0</ns>
    <id>44630</id>
    <revision>
      <id>321923</id>
      <parentid>317677</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T20:43:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>32568</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>321923</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="190479" sha1="kko4wwt9dld4fjfs7o4gxgr7y4kyynd" xml:space="preserve">{{មិនមែនភាសាខ្មែរ}}{{ការបកប្រែរដុប}}
{| class=&quot;infobox&quot;
|'''[[បញ្ជីនៃទសវត្សរ៍ សតវត្ស និងសហស្សវត្សរ៍|សហស្សវត្សរ៍]]'''
|[[សហវត្សរ៍ទី ៣]]
|-
|'''[[បញ្ជីនៃទសវត្សរ៍ សតវត្ស និងសហស្សវត្សរ៍|សតវត្ស]]'''
|[[សតវត្សទី ២១]]
|-
|'''[[បញ្ជីនៃទសវត្សរ៍ សតវត្ស និងសហស្សវត្សរ៍|ទសវត្សរ៍]]'''
|[[ទសវត្សរ៍ ២០២០|ឆ្នាំ ២០២០]]
|-
|'''[[បញ្ជីឆ្នាំ|ឆ្នាំ]]'''
|គ.ស. ២០២១
|}

{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;width:20em;&quot;
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;background: #ABCDEF;&quot; |ឆ្នាំ ២០២១ ក្នុង​ប្រតិទិន​ផ្សេងៗ
|-
|'''[[ពុទ្ធសករាជ]]'''
|២៥៦៥
|- style=&quot;vertical-align:top;&quot;
|'''[[ប្រតិទិនហ្គ្រេហ្គោរៀន]]'''
|២០២១
''MMXXI''
|-
|'''[[Ab urbe condita]]'''
|២៧៧៤
|-
|'''[[ប្រតិទិនអាមេនី]]'''
|១៤៧០
ԹՎ ՌՆՀ
|-
|'''[[ប្រតិទិនអាសស៊ើរ]]'''
|៦៧៧១
|-
|'''[[ប្រតិទិនបាហៃ]]'''
|១៧៧–១៧៨
|-
|'''[[ប្រតិទិនសាកាបាលី]]'''
|១៩៤២–១៩៤៣
|-
|'''[[ប្រតិទិនបេងហ្គាល់]]'''
|១៤២៨
|-
|'''[[ប្រតិទិនប៊ឺរប៊ឺរ]]'''
|២៩៧១
|-
|'''[[ឆ្នាំនៃការគ្រប់គ្រងរបស់ស្តេចអង់គ្លេស|ឆ្នាំរជ្ជកាលរបស់អង់គ្លេស]]'''
|៦៩ [[សម្តេចព្រះរាជិនីនាថអេលីហ្សាបិតទី ២ នៃសហរាជាណាចក្រ|Eliz. ២]] – ៧០ [[សម្តេចព្រះរាជិនីនាថអេលីហ្សាបិតទី ២ នៃសហរាជាណាចក្រ|Eliz. ២]]
|-
|'''[[ប្រតិទិនភូមា]]'''
|១៣៨៣
|-
|'''[[ប្រតិទិនប៊ីហ្សីនទីន]]'''
|៧៥២៩–៧៥៣០
|-
|'''[[ប្រតិទិនចិន]]'''
|庚子年 &lt;small&gt;([[ជូត]]ធាតុដែក)&lt;/small&gt;
៤៧១៧ ឬ ៤៦៥៧

 ''— ដល់ —''

辛丑年 &lt;small&gt;([[ឆ្លូវ]]ធាតុដែក)&lt;/small&gt;

៤៧១៨ ឬ ៤៦៥៨
|-
|'''[[ប្រតិទិនកូបទិក]]'''
|១៧៣៧–១៧៣៨
|-
|'''[[ប្រតិទិនឌីសកូរឌៀន]]'''
|៣១៨៧
|-
|'''[[ប្រតិទិនអេត្យូពី]]'''
|២០១៣–២០១៤
|-
|'''[[ប្រតិទិនហេព្រើរ]]'''
|៥៧៨១–៥៧៨២
|-
|'''[[ប្រតិទិនហិណ្ឌូ]]'''
|២០៧៧–២០៧៨ &lt;small&gt;([[វិក្រមសម្វត]])&lt;/small&gt;
១៩៤២–១៩៤៣ &lt;small&gt;([[ប្រតិទិនជាតិឥណ្ឌា|សកសម្វត]])&lt;/small&gt;

៥១២១–៥១២២ &lt;small&gt;([[កលិយុគ]])&lt;/small&gt;
|-
|'''[[ប្រតិទិនហូឡូសេន]]'''
|១២០២១
|-
|'''[[ប្រតិទិនអ៊ីកបូ]]'''
|១០២១–២០២២
|-
|'''[[ប្រតិទិនអ៊ីរ៉ង់]]'''
|១៣៩៩–១៤០០
|-
|'''[[ប្រតិទិនឥស្លាម]]'''
|១៤៤២–១៤៤៣
|-
|'''[[ប្រតិទិនជប៉ុន]]'''
|[[រេវ៉ា|សករាជរេវ៉ា ៣]]
&lt;small&gt;(令和３年)&lt;/small&gt;
|-
|'''[[ប្រតិទិនជ្វា]]'''
|១៩៥៤–១៩៥៥
|-
|'''[[ប្រតិទិនជូឆេ]]'''
|១១០
|-
|'''[[ប្រតិទិនជូលៀន]]'''
|ហ្គ្រេហ្គោរៀនដក ១៣ ថ្ងៃ
|-
|'''[[ប្រតិទិនកូរ៉េ]]'''
|៤៣៥៤
|-
|'''[[ប្រតិទិនសាធារណរដ្ឋចិន|ប្រតិទិនមីនគួ]]'''
|ROC ១១០
&lt;small&gt;民國110年&lt;/small&gt;
|-
|'''[[ប្រតិទិននានក្សាហី]]'''
|៥៥៣
|-
|'''[[ប្រតិទិនសុរិយគតិថៃ]]'''
|២៥៦៤
|-
|'''[[ប្រតិទិនទីបេ]]'''
|阳金鼠年
&lt;small&gt;(ជួតឈ្មោលធាតុដែក)&lt;/small&gt;

២១៤៧ ឬ ១៧៦៦ ឬ ៩៩៤

   ''— ដល់ —''

阴金牛年

&lt;small&gt;(ឆ្លូវញីធាតុដែក)&lt;/small&gt;

២១៤៨ ឬ ១៧៦៧ ឬ ៩៩៥
|-
|[[ម៉ោងយូនីក|'''ម៉ោងយូនីក''']]
|១៦០៩៤៥៩២០០ – ១៦៤០៩៩៥១៩៩
|}

'''គ.ស. ២០២១''' ត្រូវ​នឹង ព.ស. ២៥៦៥ ជា[[ឆ្នាំធម្មតាចាប់ផ្តើមនៅថ្ងៃសុក្រ]]នៅក្នុង[[ប្រតិទិនគ្រីកូរី|ប្រតិទិនហ្គ្រេហ្គោរៀន]] និងជា

* ឆ្នាំ[[ឆ្លូវ]]  ត្រីសក ចុល្លសករាជ ១៣៨៣ (ថ្ងៃទី១៦ ខែមេសា ជាថ្ងៃថ្លើងសក)
* ឆ្នាំទី ២ របស់[[ទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ២០២០]], ឆ្នាំទី ២១ របស់[[សតវត្សទី ២១]] និងឆ្នាំទី ២១ របស់[[សហវត្សរ៍ទី ៣]]
* '''ឆ្នាំអន្តរជាតិនៃសន្តិភាព និងទំនុកចិត្ត'''&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/RES/73/338|title=International Year of Peace and Trust|last=|first=|date=|website=United Nations|language=en|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=2020-02-15}}&lt;/ref&gt; '''ឆ្នាំសេដ្ឋកិច្ចច្នៃប្រឌិតសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាពសកល'''&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://undocs.org/A/RES/74/198|title=International Year of Creative Economy for Sustainable Development|last=|first=|date=|website=United Nations|language=en|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=2020-02-15}}&lt;/ref&gt; '''ឆ្នាំអន្តរជាតិនៃផ្លែឈើ និងបន្លែ'''&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://undocs.org/A/RES/74/244|title=International Year of Fruits and Vegetables|last=|first=|date=|website=United Nations|language=en|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=2020-02-15}}&lt;/ref&gt; និង '''ឆ្នាំការលុបបំបាត់ពលកម្មកុមារ'''&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.ilo.org/global/about-the-ilo/newsroom/news/WCMS_713925/lang--en/index.htm|title=2021 declared International Year for the Elimination of Child Labour|website=International Labour Organization|language=en|access-date=November 27, 2020}}&lt;/ref&gt; ប្រកាសដោយ[[អង្គការសហប្រជាជាតិ]]

== មេដឹកនាំកម្ពុជា ==
{{ដើមចំបង|បញ្ជីមេដឹកនាំបរទេស ឆ្នាំ ២០២១}}

* '''ព្រះមហាក្សត្រ''': [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទសម្តេចព្រះបរមនាថ នរោត្តម សីហមុនី]] (១៤ តុលា គ.ស. ២០០៤ – បច្ចុប្បន្ន)
* '''នាយករដ្ឋមន្ត្រី''': [[ហ៊ុន សែន|សម្តេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន]] (៣០ វិច្ឆិកា គ.ស. ១៩៩៨ – បច្ចុប្បន្ន)

== ព្រឹត្តិការណ៍សំខាន់ៗ ==

=== មករា ===

* [[១ មករា]] – [[តំបន់ពាណិជ្ជកម្មសេរីទ្វីបអាហ្រ្វិក]]ចូលជាធរមាន&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.aljazeera.com/economy/2021/1/1/after-months-of-covid-delays-african-free-trade-bloc-launches|title=After months of COVID delays, African free trade bloc launches|publisher=Al Jazeera|date=1 January 2021|access-date=3 January 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[៤ មករា]] – [[ព្រំដែនកាតា-អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត|ព្រំដែន]]​រវាង​[[កាតា]] និង​[[អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត|អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត]]​បើក​ឡើងវិញ&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Salem|first1=Mostafa|last2=Alam|first2=Hande Atay|date=5 January 2021|title=Saudi Arabia and Qatar agree to reopen airspace and maritime borders|url=https://edition.cnn.com/2021/01/04/world/qatar-and-saudi-arabia-reopen-airspace-intl/index.html|publisher=CNN}}&lt;/ref&gt;
* [[៦ មករា]] – អ្នកគាំទ្[[បញ្ចីរាយនាមប្រធានាធីបតីនៅសហរដ្ឋអាមេរិច|រប្រធានាធិបតី]] [[ដូណាល់ ត្រាំ]] ដែលកំពុងចាកចេញ វាយប្រហារវិមាន[[កាពីតូលសហរដ្ឋអាមេរិក|សភាសហរដ្ឋអាមេរិក]] ការរំខានដល់ការបញ្ជាក់នៃ[[ការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិកឆ្នាំ ២០២០|ការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីឆ្នាំ ២០២០]] និងបង្ខំឱ្យ[[សភាសហរដ្ឋអាមេរិក|សភា]]ជម្លៀសចេញ ទាំង ៥​ នាក់​បាន​ស្លាប់​ក្នុង​ការ​បះបោរ រួម​មាន​មន្ត្រី​ប៉ូលិស​ម្នាក់ និង​ស្ត្រី​ម្នាក់​ដែល​ត្រូវ​គេ​បាញ់​សម្លាប់​នៅ​ក្នុង​អគារ​កាពីតូល&lt;ref&gt;{{cite news|last1=Diaz|first1=Jaclyn|last2=Chappell|first2=Bill|last3=Moore|first3=Elena|date=7 January 2021|title=Police Confirm Death Of Officer Injured During Attack On Capitol|newspaper=NPR|publisher=National Public Radio, Inc.|url=https://www.npr.org/sections/insurrection-at-the-capitol/2021/01/07/954333542/police-confirm-death-of-officer-injured-during-attack-on-capitol|access-date=8 January 2021}}&lt;/ref&gt; ព្រឹត្តិការណ៍នេះត្រូវបានចាត់ថ្នាក់ជា[[ភេរវកម្មក្នុងស្រុកនៅសហរដ្ឋអាមេរិក|ការវាយប្រហារភេរវកម្ម]]ក្នុងស្រុក និងទាញ[[ប្រតិកម្មអន្តរជាតិចំពោះការវាយប្រហារឆ្នាំ ២០២១ របស់សហរដ្ឋអាមេរិក|ការថ្កោលទោសអន្តរជាតិ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.theguardian.com/us-news/2021/jan/06/trump-blows-up-us-democracy-the-world-watches-on-in-horror|title=World leaders react with horror to 'disgraceful' storming of US Capitol|website=The Guardian|date=7 January 2021|access-date=7 January 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[១០ មករា]] – [[គីម ជុងអ៊ុន|គីម ចុងអ៊ុន]] ត្រូវបានជ្រើសរើសជា[[អគ្គលេខាបក្សពលករកូរ៉េ|អគ្គលេខាធិការ]]នៃ[[គណបក្សពលករកូរ៉េ|គណបក្សពលករ]]ដែលកំពុងកាន់អំណាចនៃប្រទេសកូរ៉េ ទទួល​មរតក​ពី​ឪពុក​របស់​លោក[[គីម ចុងអ៊ីល]]ដែល​បាន​ទទួល​មរណភាព​ក្នុង​ឆ្នាំ ២០១១
* [[១៣ មករា]] – នៅ[[លីយ៉ុង]] ប្រទេស[[បារាំង]] [[ការប្តូរសរីរាង្គ|ការ​ប្តូរ]]​ដៃ​និង​ស្មា​លើក​ដំបូង​ត្រូវ​បាន​ធ្វើ​លើ​អ្នកជំងឺ​ជនជាតិ​អ៊ី​ស្លង់​នៅ​មន្ទីរពេទ្យអេឌូអាដ ហឺរីយ៉ូត&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Double greffe des bras et des épaules à Lyon, une première mondiale|url=https://www.sciencesetavenir.fr/sante/os-et-muscles/double-greffe-du-bras-et-des-epaules-a-lyon-une-premiere-mondiale_150843|date=15 January 2021|access-date=24 January 2021|website=Sciences et Avenir|language=fr}}&lt;/ref&gt;
* [[១៤ មករា]] – [[ការបោះឆ្នោតសកលអ៊ូហ្គងដា ឆ្នាំ ២០២១|ការបោះឆ្នោតសកលឆ្នាំ ២០២១ របស់អ៊ូហ្គង់ដា]]ត្រូវបានប្រារព្ធឡើង&lt;ref&gt;{{Cite news|author=Reuters Staff|date=2020-06-17|title=Uganda to hold elections in early 2021, campaign rallies banned|language=ja|work=Reuters|url=https://jp.reuters.com/article/us-health-coronavirus-uganda-election-idUSKBN23N24K|access-date=2021-06-05}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|last=Biryabarema|first=Elias|date=2020-07-21|title=Uganda's Museveni seeks re-election to extend rule to four decades|work=Reuters|url=https://www.reuters.com/article/us-uganda-politics-idUSKCN24M0YH|access-date=2021-06-05}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|author=Reuters Staff|date=2021-01-17|title=Uganda's Museveni wins sixth term, rival alleges fraud|work=Reuters|url=https://www.reuters.com/article/uk-uganda-election-idUSKBN29M04E|access-date=2021-06-05}}&lt;/ref&gt;
* [[១៥ មករា]]
** [[បក្សបដិវត្តន៍ប្រជាជនឡាវ]]បានជ្រើសរើសលោក[[ថងលូន ស៊ីស៊ូលីត]]ក្នុងនាមជា[[អគ្គលេខាធិការបក្សបដិវត្តន៍ប្រជាជនឡាវ|អគ្គលេខាធិការ]]ថ្មីរបស់ខ្លួន ជំនួសតំណែងលោក[[ប៊ុនយ៉ាំង វ៉រ៉ាជីត]]ដែលចូលនិវត្តន៍ លោកថងលូនត្រូវបានជ្រើសរើសសម្រាប់អាណត្តិ ៥ ឆ្នាំជាមេដឹកនាំកំពូលនៅក្នុងប្រទេស[[ឡាវ]]&lt;ref&gt;{{cite news|date=15 January 2021|title=Laos Communist Party names PM Thongloun as new leader|work=Reuters|url=https://www.reuters.com/article/us-laos-politics/laos-communist-party-names-pm-thongloun-as-new-leader-idUSKBN29K0YU|access-date=15 January 2021}}&lt;/ref&gt;
** [[ជម្ងឺរាតត្បាតកូវីដ ១៩]]: ចំនួនអ្នកស្លាប់ទូទាំងពិភពលោកដោយសារកូវីដ-១៩ ឡើងដល់ ២ លាននាក់&lt;ref&gt;{{cite web|date=15 January 2021|title=COVID-19: Global coronavirus deaths pass two million - just over a year since outbreak began|url=https://news.sky.com/story/covid-19-global-coronavirus-deaths-pass-two-million-just-over-a-year-since-outbreak-began-12188462|access-date=15 January 2021|publisher=Sky News}}&lt;/ref&gt;
* [[២០ មករា]] – លោកចូ បៃដិន បានសម្ពោធជា[[បញ្ចីរាយនាមប្រធានាធីបតីនៅសហរដ្ឋអាមេរិច|ប្រធានាធិបតី]]ទី ៤៦ នៃសហរដ្ឋអាមេរិក&lt;ref&gt;{{Cite web|title=59th Inaugural Ceremonies|url=https://www.inaugural.senate.gov/59th-inaugural-ceremonies/|access-date=10 November 2020|website=The Joint Congressional Committee on Inaugural Ceremonies}}&lt;/ref&gt;
* [[២២ មករា]] – [[សន្ធិសញ្ញាស្តីពីការហាមឃាត់អាវុធនុយក្លេអ៊ែរ]] កិច្ចព្រមព្រៀង​អន្តរជាតិ​ដំបូង​ដែល​ត្រូវ​បាន​ចង​ច្បាប់​ដើម្បី​ហាមប្រាម​អាវុធ​នុយក្លេអ៊ែរ​យ៉ាង​ទូលំទូលាយ ចូលជាធរមាន&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://news.un.org/en/story/2021/01/1082702|title=Guterres hails entry into force of treaty banning nuclear weapons|date=22 January 2021|website=UN News}}&lt;/ref&gt;
* [[២៤ មករា]] – [[ការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីព័រទុយហ្គាល់ឆ្នាំ ២០២១]]: ប្រធានាធិបតីដែលកំពុងកាន់អំណាចលោក[[ម៉ាសេឡូ រេបេលូ ដឺ សូសា]] ត្រូវបានជ្រើសរើសឡើងវិញ&lt;ref&gt;{{cite news|date=25 January 2021|title=President Rebelo de Sousa wins landslide reelection in Portugal|work=Politico|url=https://www.politico.eu/article/president-rebelo-de-sousa-wins-landslide-re-election-in-portugal/|access-date=27 January 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[២៦ មករា]] – ជម្ងឺរាតត្បាតកូវីដ ១៩: ចំនួន​ករណី​ឆ្លង COVID-19 ដែល​បាន​បញ្ជាក់​មាន​លើស​ពី ១០០ លាន​នាក់​នៅ​ទូទាំង​ពិភពលោក&lt;ref&gt;{{cite news|date=26 January 2021|title=COVID-19: 100 million coronavirus cases recorded worldwide - a year after virus first officially diagnosed|work=Sky News|url=https://news.sky.com/story/covid-19-100-million-coronavirus-cases-recorded-worldwide-a-year-after-virus-first-officially-diagnosed-12191487|access-date=27 January 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[២៩ មករា]] – ជម្ងឺរាតត្បាតកូវីដ ១៩: សហភាពអឺរ៉ុបបានអំពាវនាវដល់[[ពិធីសារអៀរឡង់ខាងជើង|មាត្រា ១៦ នៃពិធីសារអៀរឡង់ខាងជើង]] បន្ទាប់ពីមានជម្លោះជុំវិញការផ្គត់ផ្គង់[[វ៉ាក់សាំងកូវីដ​ ១៩|វ៉ាក់សាំង COVID-19]] មុនពេលបដិសេធការសម្រេចចិត្ត&lt;ref&gt;{{cite news|date=31 January 2021|title=What is Article 16 and why did the EU make a U-turn after triggering it?|agency=Sky News|url=https://news.sky.com/story/what-is-article-16-and-why-did-the-eu-make-a-u-turn-after-triggering-it-12202915|access-date=2 February 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[៣១ មករា]] – លោក[[ង្វៀន ហ៊្វូចុង]] ​បាន​ជ្រើសរើស​ឡើង​វិញ​សម្រាប់​អាណត្តិ​ទី​បី​រយៈពេល​ប្រាំ​ឆ្នាំ​ជា​[[អគ្គលេខាធិការបក្សកុម្មុយនីស្តវៀតណាម|អគ្គលេខាធិការ​បក្ស​កុម្មុយនិស្ត​វៀតណាម]]&lt;ref&gt;{{cite news|title=Vietnam ruling Communist Party chief Trong re-elected for third term|work=Reuters|url=https://www.reuters.com/article/us-vietnam-politics-congress/vietnam-ruling-communist-party-chief-trong-re-elected-for-third-term-idUSKBN2A005T|access-date=31 January 2021}}&lt;/ref&gt;

=== កុម្ភៈ ===
[[ឯកសារ:2021_Myanmar_Protest_in_Hleden.jpg|ស្តាំ|រូបភាពតូច|ការ​តវ៉ា​ក្នុង​ប្រទេស​មីយ៉ាន់ម៉ា​បន្ទាប់​ពី​រដ្ឋ​ប្រហារ]]

* [[១ កុម្ភៈ]]
** [[រដ្ឋប្រហារមីយ៉ាន់ម៉ាឆ្នាំ២០២១|រដ្ឋប្រហារ]]​នៅ​[[មីយ៉ាន់ម៉ា]]​ដក​លោកស្រី​[[អ៊ុងសានស៊ូជី]]ចេញពី​អំណាច និងស្ដារការគ្រប់គ្រងរបស់[[កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធមីយ៉ាន់ម៉ា|យោធា]] ដែលនាំឲ្យមាន[[ការតវ៉ារបស់មីយ៉ាន់ម៉ា ឆ្នាំ ២០២១|បាតុកម្មរីករាលដាលនៅទូទាំងប្រទេស]]&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://news.un.org/en/story/2021/03/1088822|title=Myanmar: 'Significant action' needed by Security Council to prevent 'bloodbath'|publisher=United Nations News|date=31 March 2021|website=news.un.org}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;un-children&quot;&gt;{{cite web|url=https://news.un.org/en/story/2021/04/1088952|title=Stop 'widespread violence' against children in Myanmar, UN officials urge|publisher=United Nations News|date=2 April 2021|website=news.un.org}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=Military takes control of Myanmar; Suu Kyi reported detained|url=https://abcnews.go.com/International/wireStory/reports-military-coup-myanmar-suu-kyi-detained-75602314|website=ABC|access-date=1 February 2021|date=1 February 2021}}&lt;/ref&gt;
** [[កូសូវ៉ូ]] បង្កើតទំនាក់ទំនងការទូតជាផ្លូវការជាមួយអ៊ីស្រាអែល និងប្រកាស​គម្រោង​[[ស្ថានភាពក្រុងយេរូសាឡឹម|បើក​ស្ថានទូត]]​នៅ​ក្រុង​[[​យេរូសាឡឹម|យេរូសាឡឹម]]&lt;ref&gt;{{cite news|date=1 February 2021|title=Kosovo Formally Establishes Ties With Israel, To Open Embassy In Jerusalem|work=[[Radio Free Europe/Radio Liberty]]|url=https://www.rferl.org/a/kosovo-formally-establishes-ties-with-israel-to-open-embassy-in-jerusalem/31079492.html|access-date=3 February 2021}}&lt;/ref&gt;
** ជម្ងឺរាតត្បាតកូវីដ ១៩: ចំនួន[[វ៉ាក់សាំងកូវីដ​ ១៩|វ៉ាក់សាំង]]ដែលត្រូវបានគ្រប់គ្រងទូទាំងពិភពលោកលើសពី ១០០ លាន&lt;ref&gt;{{cite news|date=2 February 2021|title=Covid-19 Vaccinations Surpass 100 Million Doses Worldwide|newspaper=Bloomberg.com|url=https://www.bloomberg.com/graphics/covid-vaccine-tracker-global-distribution/|access-date=1 February 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=More than 100 million people vaccinated globally|url=https://www.rte.ie/news/2021/0202/1194498-covid19-world/|website=RTÉ|access-date=2 February 2021|date=2 February 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[៤ កុម្ភៈ]] – លោកប្រធានាធិបតី[[ចូ បៃដិន]]ប្រកាសថា សហរដ្ឋអាមេរិកនឹងឈប់ផ្តល់អាវុធដល់[[អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត]] និង[[សហព័ន្ធ​អារ៉ាប់រួម|អារ៉ាប់រួម]] (UAE) សម្រាប់[[អន្តរាគមន៍​ដឹកនាំ​ដោយ​អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត​នៅ​យេម៉ែន|ប្រើប្រាស់]]ក្នុង[[សង្គ្រាមស៊ីវិលយេម៉ែន (ឆ្នាំ ២០១៤–បច្ចុប្បន្ន)|សង្គ្រាមស៊ីវិលយេម៉ែន]]&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Doucet|first=Lyse|date=|title=Yemen war: Joe Biden ends support for operations in foreign policy reset|url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-55941588|access-date=4 February 2021|website=}}&lt;/ref&gt;
* [[៩ កុម្ភៈ]]
** ជម្ងឺរាតត្បាតកូវីដ ១៩: ការស៊ើបអង្កេតរួមគ្នារបស់[[អង្គការសុខភាពពិភពលោក]]-ប្រទេស[[ជំងឺរាតត្បាត COVID-19 នៅចិនដីគោក|ចិន]] ទៅលើប្រភពនៃការផ្ទុះឡើងនៃមេរោគនេះបានបញ្ចប់ អ្នកស៊ើបអង្កេតចាត់ទុកការលេចធ្លាយមន្ទីរពិសោធន៍[[អ៊ូហាន]]ថា &quot;មិនទំនងទាល់តែសោះ&quot; ជាមួយនឹង &quot;អាងស្តុកទឹកធម្មជាតិ&quot; នៅក្នុងសត្វ[[ប្រចៀវ]]គឺជាប្រភពទំនងកាន់តែច្រើន&lt;ref&gt;{{cite news|date=9 February 2021|title=Covid: WHO says 'extremely unlikely' virus leaked from lab in China|work=BBC News|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-china-55996728|access-date=9 February 2021}}&lt;/ref&gt;
** យានអវកាស ''Hope'' ដែលមិនទាន់បង្ហោះរបស់សហព័ន្ធអារ៉ាប់រួមក្លាយជាបេសកកម្មដំបូងគេរបស់[[ពិភពអារ៉ាប់|អារ៉ាប់]] ដែលបានចូលគន្លងតារាវិថីជុំវិញ[[ភពអង្គារ]]ដោយជោគជ័យ&lt;ref&gt;{{cite news|date=9 February 2021|title=Emirates Mars Mission: Hope spacecraft enters orbit|work=BBC News|url=https://www.bbc.co.uk/news/science-environment-55998848|access-date=9 February 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[១៣ កុម្ភៈ|១៣]]-[[១៧ កុម្ភៈ]] – [[ព្យុះរដូវរងានៅអាមេរិកខាងជើងថ្ងៃទី ១៣-១៧ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០២១|ព្យុះរដូវរងាដ៏ធំ]]មួយបានសម្លាប់មនុស្សយ៉ាងហោចណាស់ 136 នាក់ និងបណ្តាលឱ្យដាច់ចរន្តអគ្គីសនីជាង 9.9 លាននាក់នៅក្នុង[[សហរដ្ឋអាមេរិក]]&lt;ref&gt;{{Cite news|date=21 February 2021|title=58 people died in last week's frigid weather. Some of them were just trying to stay warm.|newspaper=Washington Post|url=https://www.washingtonpost.com/nation/2021/02/18/winter-storm-deaths/}}&lt;/ref&gt;
* [[១៨ កុម្ភៈ]] – បេសកកម្ម​នៅ​[[ភព​អង្គារ​ឆ្នាំ ២០២០]] របស់ [[ណាសា|NASA]] (មានយន្តហោះដ្រូន Perseverance rover និងឧទ្ធម្ភាគចក្រ Ingenuity) បាន​ចុះ​ចត​លើ​[[ភព​ព្រះអង្គារ​|ភព​ព្រះអង្គារ]]​នៅរណ្ដៅភ្នំភ្លើង[[ជេហ្សេរ៉ូ]] បន្ទាប់ពីប្រាំពីរខែនៃការធ្វើដំណើរ&lt;ref&gt;{{Cite web|last=mars.nasa.gov|title=Mars 2020 Perseverance Rover|url=https://mars.nasa.gov/mars2020/|access-date=18 February 2021|website=mars.nasa.gov}}&lt;/ref&gt;
* [[១៩ កុម្ភៈ]] – សហរដ្ឋ​អាមេរិក​ចូល​រួម​ជា​ផ្លូវ​ការ​ក្នុង​[[កិច្ច​ព្រម​ព្រៀង​ទីក្រុង​ប៉ារីស]] ១០៧ ថ្ងៃបន្ទាប់ពីការចាកចេញ&lt;ref&gt;{{cite news|date=19 February 2021|title=US makes official return to Paris climate pact|work=The Guardian|url=https://www.theguardian.com/environment/2021/feb/19/us-official-return-paris-climate-pact|access-date=19 February 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[២០ កុម្ភៈ]] – [[ការផ្ទុះជំងឺ H5N8​ នៅឆ្នាំ ២០២០-២១]]: បុគ្គល ៧ នាក់បានធ្វើតេស្តវិជ្ជមានចំពោះជំងឺផ្តាសាយបក្សី [[មេរោគគ្រុនផ្តាសាយ A ប្រភេទរង H5N8|H5N8]] នៅកសិដ្ឋានបសុបក្សីមួយនៅភាគខាងត្បូងនៃប្រទេសរុស្ស៊ី ក្លាយជាករណីដំបូងគេបង្អស់របស់មនុស្ស&lt;ref&gt;{{Cite web|date=20 February 2021|title=Russia reports first human cases of H5N8 bird flu|url=https://bnonews.com/index.php/2021/02/russia-first-human-cases-of-h5n8-bird-flu/|access-date=20 February 2021|website=BNO News}}&lt;/ref&gt;
* [[២២ កុម្ភៈ]]
** ជម្ងឺរាតត្បាតកូវីដ ១៩: សហរដ្ឋ​អាមេរិក​ក្លាយ​ជា​ប្រទេស​ដំបូង​គេ​ដែល​មាន​អ្នក​ស្លាប់​លើស​ពី ៥០ ម៉ឺន​នាក់​ដោយសារ​មេរោគ​នេះ&lt;ref&gt;{{Cite news|date=22 February 2021|title=Half a million dead in US, confirming virus's tragic reach|work=Associated Press|url=https://apnews.com/article/us-deaths-over-500k-coronavirus-acab3cc916330a3f068b7589350a18cd|access-date=22 February 2021}}&lt;/ref&gt;
** លោក[[លូកា អាតតាណាស៊ីអូ]] ឯកអគ្គរដ្ឋទូតអ៊ីតាលីប្រចាំសាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យកុងហ្គោ ត្រូវបាន[[ការសម្លាប់របស់លោកលូកា អាតតាណាស៊ីអូ|សម្លាប់]]នៅជិត[[ហ្គោម៉ា]]&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2021-02-22|title=Italian ambassador killed in DR Congo attack|url=https://www.bbc.com/news/world-africa-56151600|access-date=2021-08-06|website=BBC News|language=en-GB}}&lt;/ref&gt;
* [[២៤ កុម្ភៈ]] – ជម្ងឺរាតត្បាតកូវីដ ១៩: គំនិតផ្តួចផ្តើមចែករំលែកវ៉ាក់សាំង [[កូវ៉ាក្ស|COVAX]] ផ្តល់វ៉ាក់សាំងដំបូងរបស់ខ្លួន ផ្តល់ថ្នាំចំនួន ៦ សែនដល់បុគ្គលិកថែទាំសុខភាពនៅប្រទេស[[ហ្គាណា]]&lt;ref&gt;{{Cite news|date=24 February 2021|title=Covid: WHO scheme Covax delivers first vaccines|work=BBC News|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-africa-56180161|access-date=24 February 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[២៥ កុម្ភៈ]]
** ជម្ងឺរាតត្បាតកូវីដ ១៩: ចំនួនអ្នកស្លាប់ទូទាំងពិភពលោកដោយសារ COVID-19 កើនលើស ២.៥ លាននាក់&lt;ref&gt;{{Cite news|date=26 February 2021|title=Worldwide coronavirus deaths top 2.5 million|work=South China Morning Post|url=https://www.scmp.com/news/world/article/3123189/worldwide-coronavirus-deaths-top-25-million|access-date=26 February 2021}}&lt;/ref&gt;
** យោធា[[អាមេនី]] អំពាវនាវឱ្យលោក[[នាយករដ្ឋមន្ត្រីអាមេនី|នាយករដ្ឋមន្ត្រី]] [[នីកូល ផាស៊ីនហាន]] លាលែងពីតំណែង លោកផាស៊ីនហានចោទ​យោធា​ថា​[[វិបត្តិនយោបាយអាមេនីឆ្នាំ ២០២១|ប៉ុនប៉ង​ធ្វើ​រដ្ឋប្រហារ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Child|first=David|date=25 February 2021|title=Protests rock Armenia as PM slams 'coup' attempt: Live updates|url=https://www.aljazeera.com/news/2021/2/25/armenia-pm-accuses-top-military-of-coup-attempt-live-updates|website=[[Al Jazeera]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|date=25 February 2021|title=Armenia PM Nikol Pashinyan accuses army of attempted coup|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-56194421|website=[[BBC]]}}&lt;/ref&gt;
=== មីនា ===

* [[៦ មីនា]] – [[សម្ដេចប៉ាបហ្វ្រង់ស័រ]][[ដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់សម្ដេចប៉ាបហ្វ្រង់ស័រទៅកាន់ប្រទេសអ៊ីរ៉ាក់ឆ្នាំ ២០២១|ជួបជាមួយ]] [[ម៉ាចា|មហាអាយ៉ាតូឡា]] [[អាលី អាល ស៊ីស្តានី]] នៅ[[ណាចាហ្វ]] ប្រទេស[[អ៊ីរ៉ាក់]] ​ជា​ជំនួប​លើក​ដំបូង​មិន​ធ្លាប់​មាន​រវាង​[[សម្ដេចប៉ាប|សម្តេច​ប៉ាប]] និង​មហា​អាយ៉ាតូឡា&lt;ref&gt;{{cite news|date=6 March 2021|title=Pope, top Iraq Shiite cleric deliver message of coexistence|work=Associated Press|url=https://apnews.com/article/middle-east-islamic-state-group-ali-al-sistani-pope-francis-iraq-f95098b179f6a82157e87a7cb6cc0c3d|access-date=13 March 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[១៥ មីនា|១៥]] - [[១៧ មីនា]] – [[ការបោះឆ្នោតទូទៅរបស់ប្រទេសហូឡង់ឆ្នាំ ២០២១|ការ​បោះឆ្នោត​ទូទៅ​របស់​ហូឡង់]]​សម្រាប់​[[សភាតំណាងរាស្រ្ត (ហូឡង់)|សភា​តំណាង​ប្រទេស​ហូឡង់]]​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Tweede Kamerverkiezingen 2021|url=https://www.parlement.com/id/vl4ai9zklwpy/tweede_kamerverkiezingen_2021|access-date=2021-03-18|website=www.parlement.com|language=nl}}&lt;/ref&gt;
* [[១៩ មីនា]] – [[កូរ៉េខាងជើង]]​[[ទំនាក់ទំនងម៉ាឡេស៊ី-កូរ៉េខាងជើង|ផ្តាច់ចំណង​ការទូត]]​ជាមួយ​[[​ម៉ាឡេស៊ី|ម៉ាឡេស៊ី]] ដោយសារ​ពលរដ្ឋ​ខ្លួន​ត្រូវ​បាន​គេ​ធ្វើ​បត្យាប័ន​ទៅ​សហរដ្ឋអាមេរិក ដើម្បី​ប្រឈម​នឹង​ការចោទប្រកាន់​ពី​ការ​លាង​លុយ អាជ្ញាធរម៉ាឡេស៊ីបញ្ជាឱ្យមន្ត្រីកូរ៉េខាងជើងចាកចេញពីប្រទេសក្នុងរយៈពេល ៤៨ ម៉ោង&lt;ref&gt;{{cite web|title=N Korea to cut ties with Malaysia over US extradition ruling|url=https://www.aljazeera.com/news/2021/3/19/n-korea-to-cut-ties-with-malaysia-over-us-extradition-ruling|access-date=15 April 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[២០ មីនា]] – [[ប្រធានាធិបតីទួរគី]]លោក[[រេចិប តៃយីប អ៊ែរដូអាន់]] ប្រកាសដកប្រទេសរបស់លោកចេញពី[[អនុសញ្ញាអ៊ីស្តង់ប៊ុល|អនុសញ្ញាទីក្រុងអ៊ីស្តង់ប៊ុល]] ប្រទេសដំបូងគេដែលធ្វើដូច្នេះ&lt;ref&gt;{{Cite web|date=19 March 2021|title=CUMHURBAŞKANI KARARI 3718|url=https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/03/20210320-49.pdf|access-date=20 March 2021|website=Official Gazette of Turkey|language=tr}}&lt;/ref&gt;
* [[២១ មីនា]] – [[ការប៉ះទង្គិចអាពូរ៉េឆ្នាំ​ ២០២១|ការប៉ះទង្គិច]]គ្នានៅ[[អាពូរេ]]រវាងក្រុមអ្នកប្រឆាំង[[កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធបដិវត្តន៍នៃកូឡុំប៊ី]] (FARC) និង[[កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធជាតិបូលីវ៉ារៀនៃប្រទេសវេណេស៊ុយអេឡា|កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធវេណេស៊ុយអេឡា]] បណ្តាលអោយមនុស្សយ៉ាងហោចណាស់ ៨ នាក់រងរបួស ព្រម​ទាំង​ជម្លៀស​ជនជាតិ​វេណេស៊ុយអេឡា​ចំនួន ៤ ពាន់​នាក់&lt;ref&gt;{{cite news|date=27 March 2021|title=Venezuela says six members of 'armed groups' killed near Colombia|agency=Al Jazeera|url=https://www.aljazeera.com/news/2021/3/27/venezuela-says-six-members-of-armed-groups-killed-near-colombia-border}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2021-03-26|title=Reportan nuevo enfrentamiento armado en Apure este viernes|url=https://www.elnacional.com/venezuela/videos-reportan-nuevo-enfrentamiento-armado-en-apure-que-genera-nuevos-desplazamientos-forzados/|access-date=2021-03-27|website=[[El Nacional (Venezuela)|El Nacional]]}}&lt;/ref&gt;
* [[២៣ មីនា]]
** [[ការបោះឆ្នោតនីតិប្បញ្ញត្តិរបស់អ៊ីស្រាអែលឆ្នាំ ២០២១|ការបោះឆ្នោតទូទៅរបស់អ៊ីស្រាអែល]] ប្រព្រឹត្តទៅ ការបោះឆ្នោតនេសសិត (Knesset) ទីបួនក្នុងរយៈពេលពីរឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.nytimes.com/live/2021/03/23/world/israel-live-election|title=Israel Election Live Updates: Polls to Close Soon|work=[[The New York Times]]|date=March 23, 2021}}&lt;/ref&gt;
** ''[[អេវ័រ ហ្គីវេន]] (Ever given)'' កប៉ាល់កុងតឺន័រដ៏ធំបំផុតមួយក្នុងពិភពលោក [[ការស្ទះប្រឡាយស៊ុយអេឆ្នាំ ២០២១|ហូរច្រោះ]] និងរាំងស្ទះ[[ប្រឡាយស៊ុយអេ]] រំខានដល់ពាណិជ្ជកម្មសកល&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-56522178|title=Suez Canal: Owner of cargo ship blocking waterway apologises|publisher=BBC News|date=March 25, 2021|access-date=March 25, 2021}}&lt;/ref&gt; កប៉ាល់ត្រូវបានដោះលែងនៅថ្ងៃទី ២៩ ខែមីនា&lt;ref&gt;{{Cite news|date=2021-03-29|title=Suez Canal: Giant ship blocking Suez Canal finally freed|work=BBC News|url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-56567985|access-date=2021-03-29}}&lt;/ref&gt;
* [[២៥ មីនា]] – ជម្ងឺរាតត្បាតកូវីដ ១៩: ចំនួន[[វ៉ាក់សាំងកូវីដ ១៩|វ៉ាក់សាំង]]ដែលត្រូវបានគ្រប់គ្រងទូទាំងពិភពលោកលើសពី ៥០០ លាន&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.nytimes.com/interactive/2021/world/covid-vaccinations-tracker.html|title=Tracking Coronavirus Vaccinations Around the World|access-date=9 March 2021|date=9 March 2021|work=The New York Times}}&lt;/ref&gt;

=== មេសា ===

* [[២ មេសា]] – រុស្ស៊ី​ព្រមាន​[[អង្គការសន្ធិសញ្ញាអាត្លង់ទិកខាងជើង|អូតង់]]​មិន​ឲ្យ​បញ្ជូន​ទ័ព​ទៅ​ជួយ​អ៊ុយក្រែន ចំពេល​មាន​សេចក្តីរាយការណ៍​អំពី​ការ​បង្កើត​[[កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធរុស្ស៊ី|យោធា​រុស្ស៊ី]]​ដ៏​ធំ​មួយ​នៅ​ព្រំដែន​របស់ខ្លួន&lt;ref&gt;{{cite web|title=Kremlin says that any NATO troop deployment to Ukraine would raise tensions|url=https://www.reuters.com/article/us-ukraine-crisis-russia-kremlin/kremlin-says-that-any-nato-troop-deployment-to-ukraine-would-raise-tensions-idUSKBN2BP0O6|website=reuters.com|date=April 2, 2021|access-date=April 3, 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[៤ មេសា]]
** [[ការបោះឆ្នោតសភាប៊ុលហ្គារីឆ្នាំ ២០២១]] ប្រព្រឹត្តទៅ&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Андонова|first=Здравка|date=2021-01-14|title=Президентът насрочи парламентарните избори на 4 април|url=https://www.dnevnik.bg/politika/2021/01/14/4163573_prezidentut_nasrochi_izborite_na_4_april/|access-date=2021-04-05|website=Dnevnik|language=bg}}&lt;/ref&gt;
** មនុស្សជាង 270 នាក់បានស្លាប់នៅក្នុងប្រទេស[[ឥណ្ឌូនេស៊ី]] និង[[ទីម័រខាងកើត]] បន្ទាប់ពី[[ព្យុះស៊ីក្លូនសេរ៉ូចា]]វាយប្រហារ[[នូសាតិនហ្គារ៉ាភាគខាងកើត]] និងកោះ[[ទីម័រ]]&lt;ref&gt;{{cite web|title=Korban tewas siklon tropis Seroja jadi 167 orang|url=https://www.aa.com.tr/id/nasional/korban-tewas-siklon-tropis-seroja-jadi-167-orang-/2203664|publisher=Anadolu Agency|language=ID|access-date=4 April 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[៩ មេសា]] – សហគ្រាសរដ្ឋ[[រ៉ូសកូសម៉ូស]]ចាប់ផ្តើមបេសកកម្ម [[Soyuz MS-18]] ដឹក ៣ [[Expedition 65]] សមាជិកនាវិកទៅកាន់[[ស្ថានីយអវកាសអន្តរជាតិ]]&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Harwood|first1=William|title=Soyuz launch kicks off series of launches and landings for space station crew rotation|url=https://www.cbsnews.com/news/soyuz-launch-astronauts-space-station-crew-rotation/|website=[[CBS News]]|access-date=May 8, 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210508005615/https://www.cbsnews.com/news/soyuz-launch-astronauts-space-station-crew-rotation/|archive-date=May 8, 2021|date=April 9, 2021|quote=NASA astronaut Mark Vande Hei and two cosmonauts blasted off from Kazakhstan Friday...|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
* [[១១ មេសា]]
** ប្រទេស[[ប៉េរូ]] រៀបចំ[[ការបោះឆ្នោតទូទៅប៉េរូឆ្នាំ ២០២១|ការបោះឆ្នោតទូទៅ]]ជាមួយលោក[[ប៉េដ្រូ កាស្ទីឡូ]] និង[[គណបក្សសេរីប៉េរូ]]សេរីនិយមឆ្វេងនិយមឈ្នះការបោះឆ្នោតយ៉ាងជិតស្និទមិនគួរឱ្យជឿ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.as-coa.org/articles/explainer-perus-2021-general-elections|title=Explainer: Peru's 2021 General Elections|work=[[Americas Society|AS/]] [[Council of the Americas|COA]]|access-date=12 April 2021|date=6 April 2021}}&lt;/ref&gt;
** អ៊ីរ៉ង់​ចោទ​អ៊ីស្រាអែល​ពី​​ «​ភេរវកម្ម​នុយក្លេអ៊ែរ» និងប្តេជ្ញាសងសឹកបន្ទាប់ពីការផ្ទុះដ៏ធំមួយបំផ្លាញប្រព័ន្ធថាមពលខាងក្នុងរបស់[[រោងចក្រនុយក្លេអ៊ែរអ៊ីរ៉ង់|រោងចក្រចម្រាញ់សារធាតុអ៊ុយរ៉ាញ៉ូមណាតានហ្ស៍]]&lt;ref&gt;{{cite web|title=Iran vows revenge for 'Israeli' attack on Natanz nuclear site|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-56715520|website=bbc.co.uk|date=April 12, 2021|access-date=April 12, 2021}}&lt;/ref&gt;
** លោក[[ហ៊ីដិគិ ម៉ាត្ស៊ឹយ៉ាម៉ា]]ឈ្នះការប្រកួត[[ម៉ាស្ទ័រធួរណាម៉េនត៍ឆ្នាំ ២០២១]] ក្លាយជាបុរសដំបូងគេមកពីប្រទេសជប៉ុនដែលឈ្នះជើងឯកវាយកូនហ្គោលធំ&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Fields|first=Bill|date=11 April 2021|title=Matsuyama Carves His Place in History|url=https://www.masters.com/en_US/news/articles/2021-04-11/matsuyama_carves_his_place_in_history.html|access-date=23 May 2021|website=Masters.com}}&lt;/ref&gt;
* [[១៣ មេសា]]
** [[រដ្ឋាភិបាលជប៉ុន]]យល់ព្រម[[ការបោះចោលទឹកវិទ្យុសកម្មនៃរោងចក្រថាមពលនុយក្លេអ៊ែរហ្វឹគឹស្ស៊ិម៉ា ដៃអ៊ិឈិ]]ចូលទៅក្នុងមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិកក្នុងរយៈពេល ៣០ ឆ្នាំ ដោយមានការគាំទ្រយ៉ាងពេញទំហឹងពី[[ទីភ្នាក់ងារថាមពលបរមាណូអន្តរជាតិ]] ការ​សម្រេច​ចិត្ត​នេះ​គឺ​ប្រឆាំង​ដោយ​ប្រទេស​ចិន កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង និង​តៃវ៉ាន់&lt;ref&gt;{{cite web|title=China, Taiwan, S.Korea oppose Japan's plan to release Fukushima water into ocean|url=https://www.nationthailand.com/news/30404865|website=The Nation Thailand|date=April 14, 2021|access-date=April 14, 2021}}&lt;/ref&gt;
** [[វ៉ាក់សាំងកូវីដ-១៩ របស់ចនសុនអែនដ៍ចនសុន|វ៉ាក់សាំង Janssen COVID-19]] ត្រូវបានផ្អាក ដោយសារការបង្កកំណកឈាមដ៏កម្ម&lt;ref&gt;{{Cite web|date=April 13, 2021|title=Johnson &amp; Johnson vaccine paused over rare blood clots|url=https://www.bbc.com/news/world-us-canada-56733715|website=BBC News}}&lt;/ref&gt;
* [[១៥ មេសា]] – អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រប្រកាសថាពួកគេបានចាក់បញ្ចូលកោសិកាដើមរបស់[[មនុស្ស]]ដោយជោគជ័យទៅក្នុងអំប្រ៊ីយ៉ុងរបស់ស្វា បង្កើត[[គីមេរ៉ា]]-អំប្រ៊ីយ៉ុង&lt;ref&gt;{{Cite news|date=15 April 2021|title=Human cells grown in monkey embryos spark ethical debate|work=BBC News|url=https://www.bbc.com/news/science-environment-56767517|access-date=2021-04-16}}&lt;/ref&gt;
* [[១៧ មេសា]]
** ជម្ងឺរាតត្បាតកូវីដ ១៩: ចំនួនអ្នកស្លាប់ទូទាំងពិភពលោកដោយសារកូវីដ-១៩ កើនលើស ៣ លាននាក់&lt;ref&gt;{{cite web|title=Covid-19 deaths pass three million worldwide|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-56783878|website=BBC News|date=April 17, 2021|access-date=April 17, 2021}}&lt;/ref&gt;
** [[រដ្ឋាភិបាលឆេក]]បានសន្និដ្ឋានថា [[នាយកសំខាន់នៃអគ្គសេនាធិការនៃកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធនៃសហព័ន្ធរុស្ស៊ី|GRU]] រុស្ស៊ីជាអ្នកទទួលខុសត្រូវចំពោះ[[ការផ្ទុះឃ្លាំងអាវុធវឺរបេទីសឆ្នាំ​ ២០១៤|ការផ្ទុះឃ្លាំងអាវុធចំនួនពីរ]]នៅ[[វឺរបេទីស]]ក្នុងឆ្នាំ ២០១៤ អ្នកការទូតរុស្សី១៨នាក់ និងអ្នកស៊ើបការដែលត្រូវបានចោទប្រកាន់ត្រូវបានបណ្តេញចេញជាបន្តបន្ទាប់&lt;ref&gt;{{Cite web|last=televize|first=Česká|title=Do výbuchu ve Vrběticích byli zapojení ruští agenti, oznámil Babiš. Česko jich osmnáct vyhostí|url=https://ct24.ceskatelevize.cz/domaci/3299339-do-vybuchu-municniho-arealu-ve-vrbeticich-byly-podle-zjisteni-ceskych-bezpecnostnich|access-date=2021-05-08|website=ČT24 - Česká televize|language=cs}}&lt;/ref&gt;
** បេសកកម្ម [[Soyuz MS-17]] បានបញ្ចប់ ការបញ្ជូននាវិកបីនាក់របស់ [[Expedition 64]] មក[[ផែនដី]]វិញពី[[ស្ថានីយ៍អវកាសអន្តរជាតិ]]&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Strickland|first1=Ashley|title=NASA astronaut Kate Rubins and two Russian cosmonauts have landed back on Earth|url=https://edition.cnn.com/2021/04/16/world/nasa-space-station-crew-landing-scn/index.html|website=[[CNN]]|access-date=May 8, 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210508005716/https://edition.cnn.com/2021/04/16/world/nasa-space-station-crew-landing-scn/index.html|archive-date=May 8, 2021|date=April 17, 2021|quote=Russian cosmonauts Sergey Ryzhikov and Sergey Kud-Sverchkov and NASA astronaut Kate Rubins ended their 185-day mission on the space station Friday. Their departure in the Soyuz MS-17 spacecraft aired live on NASA's TV channel and website.|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
* [[១៨ មេសា]]
** ក្លឹបបាល់ទាត់ចំនួន ១២ រួមទាំង៣នាក់មកពី[[ឡាលីហ្គា]] និងក្លឹបនាំមុខគេមកពី[[ព្រីមៀរលីគ]]និង[[សេរីអា]] យល់​ព្រម​ចូល​រួម​[[​លីគ​កំពូល​អឺរ៉ុប|លីគ​កំពូល​អឺរ៉ុប]]​ផ្តាច់​ព្រ័ត្រ​ថ្មី ជំរុញឱ្យមានការថ្កោលទោសអន្តរជាតិ&lt;ref&gt;{{cite web|title=European Super League: Premier League's big six agree to join new league|url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/56795811|website=BBC News|date=April 18, 2021|access-date=April 19, 2021}}&lt;/ref&gt; ពីរថ្ងៃក្រោយមក បន្ទាប់ពីការតវ៉ាដ៏ធំពីសំណាក់អ្នកគាំទ្រ ក្លឹបនិងអ្នកនយោបាយផ្សេងទៀត [[ម៉ែនឈេស្ទ័រស៊ីទី F.C.|ម៉ែនឈេស្ទ័រស៊ីទី]]ដកខ្លួនចេញពីលីគ; នេះជំរុញឱ្យក្លឹប Premier League ដែលនៅសល់ទាំងអស់ និងបីផ្សេងទៀតធ្វើដូចគ្នា&lt;ref&gt;{{cite web|title=Man City withdraw|url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/56823501|website=BBC Sport|date=April 20, 2021|access-date=April 20, 2021}}&lt;/ref&gt;
** [[ការបោះឆ្នោតសភាកាប៊ូវើរឌីឆ្នាំ ២០២១]] ប្រព្រឹត្តទៅ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.africanews.com/2021/04/18/cape-vede-votes-in-election-that-could-see-first-female-prime-minister/|title=Cape Verde votes in election that could see first female prime minister|website=Africanews|date=18 April 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[១៩ មេសា]]
** ឧទ្ធម្ភាគចក្រ''[[អ៊ីនជេនូអ៊ីទី]]''របស់ ផ្នែករបស់បេសកកម្ម [[Mars 2020]] អនុវត្តការហោះហើរថាមពលលើកដំបូងនៅលើភពមួយផ្សេងទៀតក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ&lt;ref name=&quot;NY Times 19/04/2021&quot;&gt;{{cite news|last1=Chang|first1=Kenneth|date=19 April 2021|title=Live Updates: NASA Waits for Results From Mars Helicopter's First Flight|website=New York Times|url=https://www.nytimes.com/2021/04/19/science/nasa-mars-helicopter.html|url-access=limited|access-date=19 April 2021|archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20211228/https://www.nytimes.com/2021/04/19/science/nasa-mars-helicopter.html|archive-date=2021-12-28}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Tech_Demo&quot;&gt;{{cite web|title=Mars Helicopter Tech Demo|work=Watch Online|publisher=[[NASA]]|date=April 18, 2021|url=https://mars.nasa.gov/technology/helicopter/#Watch-Online|access-date=2021-04-18}}&lt;/ref&gt;
** [[រ៉ាអ៊ូល កាស្ត្រូ]] លាលែងពីតំណែង[[លេខាទីមួយរបស់គណបក្សកុម្មុយនិស្តគុយបា|លេខាទី១]] របស់[[គណបក្សកុម្មុយនិស្តគុយបា|បក្សកុម្មុយនិស្តគុយបា]] បញ្ចប់ការគ្រប់គ្រងជាង ៦២ ឆ្នាំដោយ[[ហ្វីឌែល កាស្ត្រូ|បងប្អូនកាស្ត្រូ]]ក្នុងប្រទេសគុយបា&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.ap.org/live-and-location-services/events/raul-castro-cuba|title=Raul Castro expected to step down|website=[[Associated Press]]|agency=Associated Press|access-date=17 November 2020|archivedate=3 មីនា 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210303092516/https://www.ap.org/live-and-location-services/events/raul-castro-cuba|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;
* [[២០ មេសា]] – ប្រធានាធិបតី[[ឆាដ]] [[អ៊ីឌ្រីស ដេប៊ី]] ត្រូវ​បាន​សម្លាប់​នៅ​ក្នុង​[[ការវាយលុករបស់ឆាដខាងជើងឆ្នាំ ២០២១|ការ​ប៉ះ​ទង្គិច​ជាមួយ​នឹង​កង​កម្លាំង​ឧទ្ទាម]]​បន្ទាប់​ពី​កាន់​អំណាច​បាន​៣០​ឆ្នាំ [[រដ្ឋធម្មនុញ្ញឆាដឆ្នាំ ២០១៨|រដ្ឋធម្មនុញ្ញ]]ត្រូវបានព្យួរ ហើយ[[ក្រុមប្រឹក្សាយោធាអន្តរកាល (ឆាដ)|ក្រុមប្រឹក្សាយោធាអន្តរកាល]]ត្រូវបានបង្កើតឡើងដើម្បីគ្រប់គ្រងប្រទេសសម្រាប់រយៈពេល១៨ខែ&lt;ref&gt;{{Cite news|date=20 April 2021|title=Chad's President Idriss Déby dies 'in clashes with rebels'|work=BBC News|url=https://www.bbc.com/news/world-africa-56815708|access-date=2021-04-20}}&lt;/ref&gt;
* [[២១ មេសា]] – ជម្ងឺរាតត្បាតកូវីដ ១៩: ជាមួយនឹងចំនួនករណីសកលខិតជិតដល់កំពូលទីពីរ ប្រទេសឥណ្ឌារាយការណ៍ពីការឆ្លងចំនួន ៣១៥,០០០ ក្នុងរយៈពេល ២៤ ម៉ោង ចំនួនសរុបមួយថ្ងៃខ្ពស់បំផុតត្រូវបានកត់ត្រាគ្រប់ទីកន្លែងក្នុងពិភពលោករហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន&lt;ref&gt;{{cite web|title=Covid: India sees world's highest daily cases amid oxygen shortage|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-india-56826645|website=BBC News|date=April 22, 2021|access-date=April 22, 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[២២ មេសា]] – មេដឹកនាំពិភពលោកប្រារព្ធ[[ទិវាផែនដី]]ដោយធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះកិច្ចប្រជុំកំពូលនិម្មិតស្តីពី[[ការ​ឡើង​កំ​ដៅ​ភព​ផែនដី|ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ]] ក្នុងអំឡុងពេលដែលគោលដៅមានមហិច្ឆតាបន្ថែមទៀតសម្រាប់ការកាត់បន្ថយ[[ការបំភាយឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់]]ត្រូវបានស្នើឡើង រួមទាំងការកាត់បន្ថយ ៤០% នៅឆ្នាំ ២០៣០ សម្រាប់សហរដ្ឋអាមេរិក&lt;ref&gt;{{cite web|title=Biden: This will be 'decisive decade' for tackling climate change|url=https://www.bbc.co.uk/news/science-environment-56837927|website=BBC News|date=April 22, 2021|access-date=April 22, 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[២៣ មេសា]]
** [[ស្ពេសអិច|SpaceX]] ចាប់ផ្តើមបេសកកម្ម [[ស្ពេសអិចគ្រូវធូ|Crew-2]] ដឹកសមាជិកនាវិកបួននាក់របស់ [[Expedition 65]] និង [[Expedition 66|66]] ទៅកាន់ស្ថានីយ៍អវកាសអន្តរជាតិនៅលើនាវា [[SpaceX Dragon 2|Crew Dragon]] ''[[Crew Dragon Endeavour|Endeavour]]''&lt;ref&gt;{{cite news|last1=Davenport|first1=Christian|date=April 23, 2021|title=SpaceX launches NASA's Crew-2 to orbit, its third human spaceflight in less than a year|newspaper=[[The Washington Post]]|url=https://www.washingtonpost.com/technology/2021/04/23/spacex-launches-nasas-crew-2-orbit-its-third-human-spaceflight-less-than-year/|url-status=live|access-date=May 8, 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210508005834/https://www.washingtonpost.com/technology/2021/04/23/spacex-launches-nasas-crew-2-orbit-its-third-human-spaceflight-less-than-year/|archive-date=May 8, 2021|quote=SpaceX successfully launched another crew of astronauts to the International Space Station in a predawn liftoff Friday [...] beginning a day-long journey to the space station, where the crew of four astronauts will join seven others now aboard the orbiting laboratory.}}&lt;/ref&gt;
** [[សហភាពសហព័ន្ធបាល់ទាត់អឺរ៉ុប]]ប្រកាសថា ដោយសារកង្វះការធានាទាក់ទងនឹងអ្នកទស្សនា ដែលបណ្តាលមកពីជំងឺរាតត្បាត COVID-19 [[កីឡដ្ឋានអាវីវ៉ា]]ក្នុងទីក្រុង[[ដាប់លីន]] អៀរឡង់​នឹង​ត្រូវ​ដក​ចេញ​ពី​ការ​ធ្វើ​ជា​ម្ចាស់​ផ្ទះ​សម្រាប់​ការ​ប្រកួត UEFA Euro 2020&lt;ref&gt;{{Cite web|date=23 April 2021|title=Change of venues for some UEFA EURO 2020 matches announced|url=https://www.uefa.com/insideuefa/mediaservices/mediareleases/news/0268-121bc78c82d5-1ba16401b4f0-1000/|website=UEFA}}&lt;/ref&gt;
* [[២៤ មេសា]]
** បន្ទាប់ពីកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងស្វែងរក និងជួយសង្គ្រោះអន្តរជាតិ កងទ័ពជើងទឹកឥណ្ឌូនេស៊ីរាយការណ៍ពីការលិចនាវា [[KRI Nanggala (402)|KRI ''Nanggala'']] ជាមួយនាវិក ៥៣ នាក់ ការបាត់បង់ជីវិតដ៏ធំបំផុតនៅលើនាវាមុជទឹកចាប់តាំងពីឆ្នាំ [[នាវាមុជទឹកចិន ៣៦១|២០០៣]]&lt;ref&gt;{{cite web|title=Indonesian submarine sank off Bali, navy says|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-56871694|website=BBC News|date=April 24, 2021|access-date=April 24, 2021}}&lt;/ref&gt;
** ជម្ងឺរាតត្បាតកូវីដ ១៩: ចំនួនវ៉ាក់សាំងដែលត្រូវបានគ្រប់គ្រងទូទាំងពិភពលោកលើសពី ១ ពាន់លាន ពាក់កណ្តាលនៃកម្រិតថ្នាំទាំងនេះត្រូវបានគ្រប់គ្រងក្នុងប្រទេសតែបីប៉ុណ្ណោះ (សហរដ្ឋអាមេរិក ចិន និងឥណ្ឌា)&lt;ref&gt;{{cite web|title=1bn COVID jabs given globally – but over half in just 3 countries|url=https://www.aljazeera.com/news/2021/4/24/billion-coronavirus-vaccine-doses-administered-globally|website=Al Jazeera|access-date=25 April 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[២៥ មេសា]] – [[អាល់បានី]]រៀបចំការ[[ការបោះឆ្នោតសភាអាល់បានីឆ្នាំ ២០២១|បោះឆ្នោតសភា]]&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.aljazeera.com/news/2021/4/25/exit-polls-suggest-tight-race-in-albanias-parliamentary-election|title=Exit polls suggest tight race in Albania's parliamentary election|date=25 April 2021|access-date=26 April 2021|work=Al Jazeera}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=Exit Polls Show Tight Race in Albania's Parliamentary Vote|url=https://balkaninsight.com/2021/04/25/exit-polls-show-tight-race-in-albanias-parliamentary-vote/|date=25 April 2021|access-date=26 April 2021|work=[[Balkan Insight]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.osce.org/odihr/elections/albania/478999|title=Parliamentary Elections, 25 April 2021|access-date=26 April 2021|work=[[Organization for Security and Co-operation in Europe|OSCE]]}}&lt;/ref&gt;
* [[២៨ មេសា]]
** យ៉ាងហោចណាស់មនុស្ស ៥៥ នាក់បានស្លាប់ និងជិត ៥០,០០០ នាក់ទៀតត្រូវបានផ្លាស់ទីលំនៅនៅក្នុង[[ការ​ប៉ះ​ទង្គិច​រវាង​កៀហ្ស៊ីស៊ីស្ថាន-តាហ្ស៊ីគីស្ថានឆ្នាំ ២០២១|ការប៉ះទង្គិចដ៏ធ្ងន់ធ្ងរបំផុតមួយ]]នៅ[[អាស៊ីកណ្តាល]] បន្ទាប់ពីជម្លោះព្រំដែនរវាង[[កៀហ្ស៊ីស៊ីស្ថាន]]និង[[តាហ្ស៊ីគីស្ថាន]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.aa.com.tr/en/asia-pacific/death-toll-rises-to-55-from-kyrgyz-tajik-border-clashes/2230340|title=Death toll rises to 55 from Kyrgyz-Tajik border clashes|website=www.aa.com.tr|author=Bahtiyar Abdülkerimov|date=May 5, 2021|access-date=May 9, 2021}}&lt;/ref&gt;
** សហភាពអឺរ៉ុបអនុម័តលើ[[កិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្ម និងសហប្រតិបត្តិការសហភាពអឺរ៉ុប-សហរាជាណាចក្រ]] គ្រប់គ្រងទំនាក់ទំនងរវាង[[សហភាពអឺរ៉ុប]]និង[[សហរាជាណាចក្រ]]បន្ទាប់ពី[[ប្រែក្ស៊ីត]]&lt;ref&gt;{{cite web|title=Brexit: European Parliament backs UK trade deal|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-56899831|website=BBC News|date=April 28, 2021|access-date=April 28, 2021}}&lt;/ref&gt;
** ក្រុមអ្នកតវ៉ាបាន[[ការតវ៉ារបស់កូឡុំប៊ីឆ្នាំ ២០២១|ប្រមូលផ្តុំគ្នា]]នៅក្នុងទីក្រុងធំៗរបស់ប្រទេស[[កូឡុំប៊ី]] ប្រឆាំងនឹងការដំឡើងពន្ធ និងកំណែទម្រង់ថែទាំសុខភាពដែលស្នើឡើងដោយ[[ប្រធានាធិបតីកូឡុំប៊ី|ប្រធានាធិបតី]] [[អ៊ីវ៉ាន ឌូកេ ម៉ាហ្គេស]] បណ្តាលឱ្យមានអំពើហឹង្សារបស់ប៉ូលីស និងការស្លាប់របស់បាតុកររាប់សិបនាក់ ដែលត្រូវបានថ្កោលទោសដោយ[[អង្គការសហប្រជាជាតិ]] និង[[អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.cnn.com/2021/05/10/americas/colombia-protests-pandemic-police-intl-latam/index.html|title=Analysis: In Colombia's protests, pandemic pressures collide with an existential reckoning for police|first=Analysis by Stefano|last=Pozzebon|website=CNN}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.theguardian.com/global-development/2021/may/04/colombia-protests-violence-deaths-missing-un|title=UN condemns violent repression of Colombia protests after at least 18 die|date=4 May 2021|website=The Guardian}}&lt;/ref&gt;
* [[២៩ មេសា]]
** ជម្ងឺរាតត្បាតកូវីដ ១៩: ចំនួន​ករណី​ឆ្លង COVID-19 ដែល​បាន​បញ្ជាក់​មាន​លើស​ពី ១៥០ លាន​នាក់​នៅ​ទូទាំង​ពិភពលោក.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://medicalxpress.com/news/2021-04-worldwide-covid-cases-million.html|title=Worldwide COVID-19 cases pass 150 million|date=30 April 2021|access-date=30 April 2021|work=Medical Press}}&lt;/ref&gt;
** [[រដ្ឋបាលអវកាសជាតិចិន|រដ្ឋបាល​លំហ​ជាតិ​ចិន]]​បាន​ចាប់ផ្តើម​ដំណើរការ​ម៉ូឌុល​ទីមួយ​នៃ​[[ស្ថានីយ​អវកាសធានហ្គង]]របស់ខ្លួន មានឈ្មោះថា ''[[ម៉ូឌុលស្នូលធានហឺ|ធានហឺ]]'' ចាប់ផ្តើមកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរយៈពេល ២ ឆ្នាំដើម្បីសាងសង់ស្ថានីយ៍នៅក្នុងគន្លង&lt;ref&gt;{{cite web|title=China launches first module of new space station|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-china-56924370|website=[[BBC News]]|access-date=May 8, 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210508002009/https://www.bbc.com/news/world-asia-china-56924370|archive-date=May 8, 2021|date=April 29, 2021|quote=China has launched a key module of a new permanent space station, the latest in Beijing's increasingly ambitious space programme. The Tianhe module - which contains living quarters for crew members - was launched from the Wenchang Space Launch Centre on a Long March-5B rocket. [...] Beijing plans to have at least 10 more similar launches, carrying all the additional equipment into orbit, before the completion of the station next year.|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

=== ឧសភា ===

* [[២ ឧសភា]] – បេសកកម្ម [[SpaceX Crew-1]] បានបញ្ចប់ ការបញ្ជូនសមាជិកនាវិកបួននាក់របស់ [[Expedition 64]] និង [[Expedition 65|65]] មកផែនដីវិញពីស្ថានីយ៍អវកាសអន្តរជាតិនៅលើ Crew Dragon Resilience&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Chang|first1=Kenneth|title=SpaceX Makes First Nighttime Splash Down With Astronauts Since 1968|url=https://www.nytimes.com/2021/05/02/science/spacex-nasa-landing.html|website=[[The New York Times]]|access-date=May 8, 2021|archive-url=https://archive.today/20210502090520/https://www.nytimes.com/2021/05/02/science/spacex-nasa-landing.html|archive-date=2 May 2021|date=May 2, 2021|quote=Half a year ago, a SpaceX rocket lifted off with the four astronauts — three from NASA, one from Japan’s space agency — who were sitting inside one of the company’s Crew Dragon capsules. On Sunday, the same capsule, named Resilience, safely returned to Earth, just before 3 a.m. Eastern time.|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
* [[៥ ឧសភា]] – [[SpaceX]] បានជោគជ័យហោះហើរ ចុះចត និងយកគំរូដើម [[SpaceX Starship|Starship]] មកវិញជាលើកដំបូង បន្ទាប់​ពី​ការ​ព្យាយាម​លើក​មុន​មិន​បាន​ជោគជ័យ​ចំនួន​បួន&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Roulette|first1=Joey|url=https://www.theverge.com/2021/5/5/22421845/spacex-starship-sn15-successful-landing|title=SpaceX successfully landed a Starship prototype for the first time|website=[[The Verge]]|access-date=May 8, 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210507040645/https://www.theverge.com/2021/5/5/22421845/spacex-starship-sn15-successful-landing|archive-date=7 May 2021|date=May 5, 2021|quote=SpaceX launched a high-altitude Starship prototype rocket and successfully landed it for the first time on Wednesday, overcoming a key challenge in Elon Musk’s whirlwind quest to build a fully reusable Mars rocket.|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Gorman|first1=Steve|title=SpaceX Starship rocket prototype achieves first safe landing|url=https://www.reuters.com/business/aerospace-defense/spacex-starship-rocket-prototype-achieves-first-safe-landing-2021-05-06/|website=[[Reuters]]|access-date=May 8, 2021|archive-url=https://archive.today/20210508005128/https://www.reuters.com/business/aerospace-defense/spacex-starship-rocket-prototype-achieves-first-safe-landing-2021-05-06/|archive-date=8 May 2021|date=May 5, 2021|quote=SpaceX achieved the first successful touchdown of its prototype Starship rocket during the latest test flight of the next-generation launch vehicle in south Texas on Wednesday, after four previous landing attempts ended in explosions.|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
* [[៧ ឧសភា]] – ជម្ងឺរាតត្បាតកូវីដ ១៩: [[អង្គការសុខភាពពិភពលោក]]ផ្តល់បញ្ជីប្រើប្រាស់បន្ទាន់ដល់[[វ៉ាក់សាំងកូវីដ-១៩ BIBP-CorV របស់ស៊ីណូហ្វាម]] វ៉ាក់សាំងមិនមែនលោកខាងលិចដំបូងគេដែលត្រូវបានអនុញ្ញាត&lt;ref&gt;{{cite press release|title=WHO lists additional COVID-19 vaccine for emergency use and issues interim policy recommendations|publisher=[[World Health Organization]] (WHO)|date=7 May 2021|url=https://www.who.int/news/item/07-05-2021-who-lists-additional-covid-19-vaccine-for-emergency-use-and-issues-interim-policy-recommendations|access-date=7 May 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[១១ ឧសភា]] – [[វិបត្តិអ៊ីស្រាអែល-ប៉ាឡេស្ទីនឆ្នាំ ២០២១]]: អ៊ីស្រាអែលវាយលុកតំបន់[[ដែនជ្រោយកាសា]] ជាមួយនឹង[[វិបត្តិអ៊ីស្រាអែល-ប៉ាឡេស្ទីនឆ្នាំ ២០២១|ការវាយប្រហារតាមអាកាស]] ខណៈដែលក្រុម[[ហាម៉ាស់]]បង្កើនការបាញ់រ៉ុក្កែត&lt;ref&gt;{{Cite news|last1=Kingsley|first1=Patrick|last2=Kershner|first2=Isabel|date=2021-05-11|title=Israel Hits Gaza With Airstrikes as Hamas Increases Rocket Fire|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/2021/05/11/world/middleeast/israel-gaza-airstrikes.html|url-access=limited|access-date=2021-05-11|archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20211228/https://www.nytimes.com/2021/05/11/world/middleeast/israel-gaza-airstrikes.html|archive-date=2021-12-28|issn=0362-4331}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt; រឿង​នេះ​កើត​ឡើង​បន្ទាប់​ពី​អ៊ីស្រាអែល​ចាប់​ផ្តើម​ផ្លាស់​ប្តូរ​[[ជនជាតិ​ប៉ាឡេស្ទីន]]នៅក្នុងសង្កាត់[[សែខយ៉ារ៉ា]]នៃក្រុង[[យេរូសាឡឹមខាងកើត]]&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2021-05-10|title=East Jerusalem's Sheikh Jarrah becomes emblem of Palestinian struggle|url=https://www.reuters.com/world/middle-east/east-jerusalems-sheikh-jarrah-becomes-emblem-palestinian-struggle-2021-05-10/|access-date=2021-05-19|website=Reuters}}&lt;/ref&gt;
* [[១៤ ឧសភា]] – [[រដ្ឋបាលអវកាសជាតិចិន]] ចុះចតយាន [[Zhurong]] របស់ខ្លួននៅ Utopia Planitia នៅលើភពអង្គារ ធ្វើឱ្យចិនក្លាយជាប្រទេសទីបួនដែលបានចុះចតយានអវកាសនៅលើភពផែនដី ហើយមានតែទីពីរប៉ុណ្ណោះដែលបានចុះចតយានអវកាស&lt;ref&gt;{{Cite news|date=2021-05-15|title=China lands its Zhurong rover on Mars|work=BBC News|url=https://www.bbc.com/news/science-environment-57122914|access-date=2021-05-15}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=China lands its Zhurong rover on Mars|url=https://www.bbc.com/news/science-environment-57122914|website=[[BBC News]]|access-date=May 15, 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210515015422/https://www.bbc.com/news/science-environment-57122914|archive-date=May 15, 2021|date=May 15, 2021|quote=China has successfully landed a spacecraft on Mars, state media announced early on Saturday. The six-wheeled Zhurong robot was targeting Utopia Planitia...|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
* [[១៥​ ឧសភា]] – ការប្រយុទ្ធគ្នារវាងកងកម្លាំងអ៊ីស្រាអែល និងក្រុមសកម្មប្រយុទ្ធប៉ាឡេស្ទីន នៅតែបន្តកើនឡើង ខណៈ​ចំនួន​អ្នក​ស្លាប់​កើន​លើស​​ ១៥០​ នាក់ ការវាយប្រហារតាមអាកាសរបស់អ៊ីស្រាអែល បំផ្លាញអគារការិយាល័យខ្ពស់មួយនៅ[[ដែនជ្រោយកាសា|ហ្គាហ្សា]] កាន់កាប់ដោយ[[សមាគមន៍សារព័ត៌មាន]] [[អាល់យ៉ាហ្ស៊ីរ៉ា]] និងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយផ្សេងទៀត&lt;ref&gt;{{Cite news|date=2021-05-16|title=Israel Gaza conflict: Netanyahu vows to continue strikes|work=BBC News|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-57131272|access-date=2021-05-16}}&lt;/ref&gt;
* [[១៧ ឧសភា]] – [[ឌីស្កូវើរី|ឌីស្កូវើរី Inc.]] យល់ព្រមទិញក្រុមហ៊ុនប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ[[វ័រនើរមេឌា]] និងក្រុមហ៊ុនបុត្រសម្ព័ន្ធទាំងអស់របស់ខ្លួនពី [[AT&amp;T]] ក្នុងតម្លៃ ៤៣ ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក​ ការរួមបញ្ចូលគ្នានេះត្រូវបានកំណត់ថានឹងបញ្ចប់នៅឆ្នាំបន្ទាប់&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web|last1=Kovach|first1=Steve|last2=Meredith|first2=Sam|date=2021-05-17|title=AT&amp;T announces $43 billion deal to merge WarnerMedia with Discovery|url=https://www.cnbc.com/2021/05/17/att-to-combine-warnermedia-and-discovery-assets-to-create-a-new-standalone-company.html|access-date=2021-05-17|website=CNBC|language=en}}&lt;/ref&gt;
* [[១៨ ឧសភា]] – ជម្ងឺរាតត្បាតកូវីដ ១៩: ឥណ្ឌារាយការណ៍ថាមានអ្នកស្លាប់ជាង ៤,៥០០ នាក់ក្នុងរយៈពេល ២៤ ម៉ោង ចំនួនអ្នកស្លាប់ក្នុងមួយថ្ងៃខ្ពស់បំផុតដែលបានកត់ត្រានៅក្នុងប្រទេសណាមួយ&lt;ref&gt;{{cite web|title=Covid News: India Reports Highest Daily Death Toll of Any Country|url=https://www.nytimes.com/live/2021/05/18/world/covid-vaccine-coronavirus-mask|website=NYTimes|date=April 18, 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[១៨ ឧសភា|១៨]]–[[២២ ឧសភា]] – [[ការប្រលងចម្រៀងអឺរ៉ូវីសន់ឆ្នាំ ២០២១]] ធ្វើឡើងនៅទីក្រុង[[រ៉តធឺរដាម]] ប្រទេសហូឡង់ បន្ទាប់ពីការលុបចោល[[ការប្រលងចម្រៀងអឺរ៉ូវីសន់ឆ្នាំ ២០២០|ការប្រកួតឆ្នាំ ២០២០]] ដោយសារជំងឺរាតត្បាត COVID-19&lt;ref&gt;{{Cite news|date=16 May 2020|title=Rotterdam returns as Eurovision Song Contest Host City in 2021|newspaper=Eurovision.tv|publisher=Eurovision Song Contest|url=https://www.eurovision.tv/story/eurovision-song-contest-to-return-to-rotterdam-in-2021|access-date=29 May 2020}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Dates for Eurovision 2021 announced|url=https://www.eurovision.tv/story/dates-for-eurovision-2021-announced|date=15 June 2020|publisher=Eurovision Song Contest|access-date=15 June 2020}}&lt;/ref&gt;​ ការប្រលងឆ្នាំ ២០២១ ត្រូវបានឈ្នះដោយអ្នកចូលសញ្ជាតិ[[អ៊ីតាលី]] ក្រុម[[ម៉ូណេស្គីន]] ជាមួយនឹងបទចម្រៀង &quot;Zitti e buoni&quot;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Congratulations ITALY: Måneskin win Eurovision Song Contest 2021|url=https://eurovision.tv/story/congratulations-italy-maneskin-win-eurovision-2021|date=22 May 2021|publisher=Eurovision Song Contest|access-date=22 May 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[២០ ឧសភា]] – បន្ទាប់​ពី​សម្ពាធ​អន្តរជាតិ ហើយ​មនុស្ស​ជិត ២៥០​នាក់​ស្លាប់ អ៊ីស្រាអែលយល់ព្រមលើកិច្ចព្រមព្រៀងឈប់បាញ់ដើម្បីបញ្ចប់ជម្លោះជាមួយពួកសកម្មប្រយុទ្ធនៅ[[ដែនជ្រោយកាសា]] មានប្រសិទ្ធិភាពនៅថ្ងៃបន្ទាប់នៅម៉ោង ២:០០ ម៉ោងក្នុងស្រុក&lt;ref&gt;{{Cite news|date=2021-05-20|title=Israel approves Gaza ceasefire to halt 11-day conflict|work=The Guardian|url=https://www.theguardian.com/world/2021/may/20/israels-security-cabinet-approves-gaza-ceasefire-reports|access-date=2021-05-20}}&lt;/ref&gt;
* [[២៣ ឧសភា]] – [[Ryanair ជើងហោះហើរលេខ ៤៩៧៨]] ត្រូវបានបង្ខំឱ្យចុះចតដោយអាជ្ញាធរបេឡារុស្សដើម្បីឃុំខ្លួនអ្នកកាសែតប្រឆាំងលោក[[រ៉ូម៉ាំង ប៉្រូតាសេវីច]]&lt;ref&gt;{{Cite news|date=2021-06-04|title=Belarus Ryanair flight diverted: Passengers describe panic on board|work=BBC|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-57180275}}&lt;/ref&gt;
* [[២៤ ឧសភា]] – [[រដ្ឋប្រហារម៉ាលីឆ្នាំ២០២១|រដ្ឋប្រហារ]]​នៅ​ប្រទេស​[[​ម៉ាលី|ម៉ាលី]] ដក​ប្រធានាធិបតី​បណ្តោះអាសន្ន លោក[[បា អិនដោ]]និង​នាយក​រដ្ឋមន្ត្រី​ស្តីទីលោក[[ម៉ុកតា អួន]]​ដពីអំណាច និងស្ដារការគ្រប់គ្រងដោយយោធា ដែលនាំឱ្យប្រទេសត្រូវបានព្យួរពី[[សហគមន៍សេដ្ឋកិច្ចនៃរដ្ឋអាហ្វ្រិកខាងលិច]]និង[[សហភាពអាហ្វ្រិក]] ក៏ដូចជាបារាំងផ្អាកប្រតិបត្តិការយោធារបស់ខ្លួននៅក្នុងប្រទេស&lt;ref name=&quot;MSAU&quot;&gt;{{Cite news|date=June 2, 2021|title=Mali suspended from African Union, threatened with sanctions|website=Al Jazeera|url=https://www.aljazeera.com/news/2021/6/2/mali-suspended-from-african-union-after-second-coup-in-9-months|access-date=June 2, 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=Mali President, PM Resign After Arrest, Confirming 2nd Coup in 9 Months|url=https://www.voanews.com/africa/mali-president-pm-resign-after-arrest-confirming-2nd-coup-9-months|publisher=VOA News|access-date=29 May 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210529190248/https://www.voanews.com/africa/mali-president-pm-resign-after-arrest-confirming-2nd-coup-9-months|archive-date=29 May 2021|date=26 May 2021|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
* [[២៦ ឧសភា]]
** ក្រុមហ៊ុន[[ក្រុមហ៊ុនប្រេងស៊េល|ស៊េល]]ក្លាយ​ជា​ក្រុមហ៊ុន​ដំបូង​គេ​ដែល​មាន​កាតព្វកិច្ច​ស្រប​ច្បាប់​ដើម្បី​តម្រឹម​ការ​បំភាយ​កាបូន​របស់​ខ្លួនជាមួយនឹង[[កិច្ចព្រមព្រៀងប៉ារីស|កិច្ចព្រមព្រៀងអាកាសធាតុទីក្រុងប៉ារីស]] បន្ទាប់ពីការកាត់ក្តីរបស់តុលាការនៅប្រទេសហូឡង់&lt;ref&gt;{{Cite news|date=2021-05-27|title=Shell: Netherlands court orders oil giant to cut emissions|work=BBC News|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-57257982|access-date=2021-05-28}}&lt;/ref&gt;
** [[ការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីស៊ីរីឆ្នាំ២០២១]]​ ត្រូវបានប្រារព្ធឡើង&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.xinhuanet.com/english/2021-05/26/c_139970582.htm|title=Presidential election kicks off in Syria|date=May 26, 2021|website=[[Xinhua News Agency]]|access-date=June 20, 2021|archivedate=កញ្ញា 26, 2023|archiveurl=https://web.archive.org/web/20230926081208/http://www.xinhuanet.com/english/2021-05/26/c_139970582.htm|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;
* [[២៩ ឧសភា]] – [[ក្លិបបាល់ទាត់ឆេលស៊ី]]បាន​យក​ឈ្នះ​ក្លឹបបាល់ទាត់​អង់គ្លេស[[ក្លឹបបាល់ទាត់មែនឆេស្ទ័រស៊ីទី|មែនឆេស្ទ័រស៊ីទី]] ក្នុង​[[វគ្គផ្តាច់ព្រ័ត្រយូហ្វាឆេមពៀនលីកឆ្នាំ២០២១|លទ្ធផល]] ១-០ ដើម្បី​លើក​ពាន[[យូហ្វាឆេមពៀនលីកឆ្នាំ២០២០-២០២១|យូហ្វាឆេមពៀនលីក]]ជា​លើក​ទី​ពីរ&lt;ref&gt;{{cite news|date=29 May 2021|title=Man. City 0–1 Chelsea: Havertz gives Blues second Champions League triumph|website=UEFA.com|publisher=Union of European Football Associations|url=https://www.uefa.com/uefachampionsleague/news/0269-12650cedca55-37515f69768e-1000/|access-date=29 May 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[៣០ ឧសភា]] – [[ការបោះឆ្នោតនីតិបញ្ញត្តិស៊ីបឆ្នាំ២០២១]] ត្រូវបានប្រារព្ធឡើង&lt;ref&gt;{{Cite web|title=ΒΟΥΛΕΥΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ 2021|url=http://www.dmrid.gov.cy/dmrid/research.nsf/home/home?opendocument|access-date=2022-03-03|website=www.dmrid.gov.cy|language=el}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=IFES Election Guide {{!}} Elections: Cypriot House of Representatives Elections 2021|url=https://www.electionguide.org/elections/id/3638/|access-date=2022-03-03|website=www.electionguide.org}}&lt;/ref&gt;

=== មិថុនា ===

* [[២ មិថុនា]] – [[ការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីអ៊ីស្រាអែលឆ្នាំ ២០២១]] ត្រូវបានប្រារព្ធឡើង និងឈ្នះដោយលោក[[អ៊ីសាក ហេហ្សុក]]&lt;ref&gt;{{cite web|title=Isaac Herzog Wins Israeli Presidential Election, Defeating Miriam Peretz|url=https://www.haaretz.com/israel-news/.premium-isaac-herzog-wins-israeli-presidential-election-defeating-miriam-peretz-1.9867198|access-date=8 June 2021|work=Haaretz|date=2 June 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=Isaac Herzog elected Israel's 11th president, with 87 votes of Knesset's 120|url=https://www.timesofisrael.com/isaac-herzog-elected-israels-11th-president-with-87-votes-of-knessets-120/|work=The Times of Israel|date=2 June 2021|access-date=8 June 2021}}&lt;/ref&gt; ដើម្បីដកលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី[[បេនចាមីន នេតាន់យ៉ាហ៊ូ]] ចេញពីអំណាច លោក[[ណាហ្វតាលី បេនណេត]] យល់ព្រមបង្កើតក្រុមចម្រុះជាមួយក្រុមប្រឆាំងអ៊ីស្រាអែលជា[[រដ្ឋាភិបាលបង្វិល]]ដែលនឹងចូលជាធរមានបន្ទាប់ពីដប់មួយថ្ងៃ&lt;ref&gt;{{cite news|last1=Kingsley|first1=Patrick|date=2 June 2021|title=Live Updates: Netanyahu Faces Ouster as Foes Reach Deal for New Government|work=[[The New York Times]]|url=https://www.nytimes.com/live/2021/06/02/world/israel-government-netanyahu-bennett|access-date=13 June 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[៥ មិថុនា]] – [[ក្រុម ៧|G7]] យល់ស្របលើ[[អត្រាពន្ធសាជីវកម្មអប្បបរមាជាសកល|អត្រាពន្ធសាជីវកម្មអប្បបរមា]]ជាសកល ១៥% ដែលមានបំណងទប់ស្កាត់[[ការគេចពន្ធ|ការគេច]]វេសពីប្រទេសចម្រុះជាតិសាសន៍ធំៗមួយចំនួនរបស់ពិភពលោក&lt;ref&gt;{{Cite news|date=2021-06-05|title=G7: Rich nations back deal to tax multinationals|work=BBC News|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-57368247|access-date=2021-06-05}}&lt;/ref&gt;
* [[៧ មិថុនា]] – យានអវកាស [[Juno]] ធ្វើ​ការហោះហើរ​តែមួយ​គត់​របស់​ព្រះច័ន្ទ[[ហ្គានីមេដ (ព្រះ​ច័ន្ទ)|ហ្គានីមេដ]]របស់​ភពព្រហស្បតិ៍ ការហោះហើរលើកដំបូងរបស់ព្រះច័ន្ទដោយយានអវកាសណាមួយក្នុងរយៈពេលជាង ២០ ឆ្នាំ&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Agle|first1=D.C.|last2=Fox|first2=Karen|last3=Johnson|first3=Alana|last4=Schmid|first4=Deb|title=NASA's Juno to Get a Close Look at Jupiter's Moon Ganymede|url=https://www.nasa.gov/feature/jpl/nasa-s-juno-to-get-a-close-look-at-jupiter-s-moon-ganymede|website=[[NASA]]|access-date=3 June 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210603202011/https://www.nasa.gov/feature/jpl/nasa-s-juno-to-get-a-close-look-at-jupiter-s-moon-ganymede/|archive-date=3 June 2021|date=3 June 2021|quote=On Monday, June 7 [...] NASA’s Juno spacecraft will come within 645 miles (1,038 kilometers) of the surface of Jupiter’s largest moon, Ganymede. The flyby will be the closest a spacecraft has come to the solar system’s largest natural satellite since NASA’s Galileo spacecraft made its penultimate close approach back on May 20, 2000.|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Berger|first1=Eric|title=NASA extends Juno, turning spacecraft into an Io, Europa, and Ganymede explorer|url=https://arstechnica.com/science/2021/01/nasa-extends-missions-to-jupiter-and-mars-expect-lots-of-jovian-moon-flybys/|website=[[Ars Technica]]|access-date=3 June 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210603202029/https://arstechnica.com/science/2021/01/nasa-extends-missions-to-jupiter-and-mars-expect-lots-of-jovian-moon-flybys/|archive-date=3 June 2021|date=12 January 2021|quote=As part of a research plan submitted by Scott Bolton, Juno's principal investigator, the spacecraft will fly to within 1,000km of the surface of Ganymede...|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
* [[៩ មិថុនា]]
** [[ការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីម៉ុងហ្គោលីឆ្នាំ ២០២១]] ត្រូវបានប្រារព្ធឡើង&lt;ref&gt;{{cite web|title=Former Mongolian Prime Minister Ukhnaa Khurelsukh wins presidency|url=https://www.aljazeera.com/news/2021/6/9/former-mongolian-prime-minister-khurelsukh-wins-presidency|work=Al Jazeera|date=9 June 2021|access-date=9 June 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=Mongolia votes for new president amid COVID-19 campaign curbs|url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/mongolia-votes-new-president-amid-covid-19-campaign-curbs-2021-06-08/|work=Reuters|date=8 June 2021|access-date=9 June 2021}}&lt;/ref&gt;
** [[សភានីតិបញ្ញត្តិនៃអែលសាល់វ៉ាឌ័រ]]អនុម័តច្បាប់ដើម្បីអនុម័ត[[ប៊ីតខោយន៍]] (Bitcoin) ជា[[ការដេញថ្លៃស្របច្បាប់]]នៅក្នុងប្រទេស ក្លាយជាប្រទេសដំបូងគេដែលទទួលយករូបិយប័ណ្ណគ្រីបតូ រួមជាមួយប្រាក់[[ដុល្លារ​អាមេរិក|ដុល្លារអាមេរិក]]&lt;ref name=&quot;btcsalvador32&quot;&gt;{{Cite news|last=Jagtiani|first=Sunil|date=9 June 2021|title=El Salvador President Says Nation Adopts Bitcoin as Legal Tender|newspaper=Bloomberg.com|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2021-06-09/el-salvador-president-says-nation-adopts-bitcoin-as-legal-tender|access-date=2021-06-09}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|last=Ostroff|first=Caitlin|date=2021-06-09|title=El Salvador Becomes First Country to Approve Bitcoin as Legal Tender|work=[[The Wall Street Journal]]|url=https://www.wsj.com/articles/el-salvador-becomes-first-country-to-approve-bitcoin-as-legal-tender-11623234476|access-date=2021-06-09|issn=}}&lt;/ref&gt;
* [[១០ មិថុនា]] – [[សូរ្យគ្រាសជារង្វង់ថ្ងៃទី១០ មិថុនា ឆ្នាំ២០២១|សូរ្យគ្រាស]]ជារង្វង់អាចមើលឃើញពីប្រទេស[[កាណាដា]] [[ហ្គ្រីនឡែន]] [[ប៉ូល​ខាងជើង]] និង[[រុស្ស៊ីចុងបូព៌ា]]&lt;ref&gt;{{Cite web|title=NASA - Annular Solar Eclipse of 2021 June 10|url=https://eclipse.gsfc.nasa.gov/SEsearch/SEsearchmap.php?Ecl=20210610|access-date=3 August 2020|website=eclipse.gsfc.nasa.gov|archivedate=13 កញ្ញា 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200913083028/https://eclipse.gsfc.nasa.gov/SEsearch/SEsearchmap.php?Ecl=20210610|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;
* [[១១ មិថុនា]] – [[១១ កក្កដា]] – [[ជើងឯកបាល់ទាត់អឺរ៉ុប UEFA ឆ្នាំ ២០២០]] រៀបចំឡើងដោយប្រទេសចំនួន ១១ ផ្សេងៗគ្នា&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.uefa.com/newsfiles/euro/2020/2024447_fr.pdf|title=Full Time Summary – Turkey v Italy|work=UEFA.com|publisher=Union of European Football Associations|date=11 June 2021|access-date=11 June 2021}}&lt;/ref&gt; ហើយ​ត្រូវ​បាន​[[ក្រុមបាល់ទាត់ជម្រើសជាតិអ៊ីតាលី|អ៊ីតាលី]]​ឈ្នះ​បន្ទាប់​ពី​យក​ឈ្នះ​[[ក្រុមបាល់ទាត់ជម្រើសជាតិអង់គ្លេស|អង់គ្លេស]]​ដោយ​បាល់​ប៉េណាល់ទី&lt;ref&gt;{{cite web|title=Euro 2020: Fans' despair as England lose to Italy in final|url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-57800036|website=BBC News|date=July 12, 2021|access-date=July 12, 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[១១ មិថុនា]] – [[១៣ មិថុនា]] – មេដឹកនាំពិភពលោកជួបប្រជុំគ្នាក្នុង[[កិច្ចប្រជុំកំពូល G7 លើកទី៤៧]] រៀបចំដោយសហរាជាណាចក្រ ជាមួយនឹងប្រធានបទនៃការពិភាក្សា រួមទាំង[[ជំងឺរាតត្បាតកូវីដ ១៩|ជំងឺរាតត្បាត COVID-19]] [[ការ​ឡើង​កំ​ដៅ​ភព​ផែនដី]] និងការយកពន្ធសាជីវកម្មនៃពហុជាតិសាសន៍&lt;ref&gt;{{cite web|title=Biden and world leaders meet at 2021 G7 summit|url=https://edition.cnn.com/world/live-news/biden-g7-summit-updates-intl-06-11-2021/|work=CNN|date=11 June 2021|access-date=11 June 2021}}&lt;/ref&gt;

* [[១២ មិថុនា]] – [[ការបោះឆ្នោតនីតិបញ្ញត្តិអាល់ហ្សេរីឆ្នាំ ២០២១]] ត្រូវ​បាន​ប្រារព្ធ​ឡើងដើម្បី​ជ្រើសរើស​អាសនៈ​ទាំង ៤០៧ នៅក្នុង[[រដ្ឋសភាជាតិប្រជាជន]]&lt;ref&gt;{{cite web|last=AfricaNews|date=2021-06-15|title=Algeria's ruling party wins legislative elections|url=https://www.africanews.com/2021/06/15/algeria-s-ruling-party-wins-legislative-elections/|access-date=2022-03-03|website=Africanews|language=en}}&lt;/ref&gt;
* [[១៣ មិថុនា]] – [[១០ កក្កដា]] – [[កូប៉ាអាមេរិកាឆ្នាំ ២០២១]] រៀបចំ​ដោយ​ប្រទេស​ប្រេស៊ីល ដែល​រៀបចំ​ដោយ​បិទទ្វារ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://copaamerica.com/en/|title=CONMEBOL Copa America 2021|work=CONMEBOL.com|publisher=Confederación Americana de Fútbol|date=13 June 2021|access-date=13 June 2021}}&lt;/ref&gt; និង[[កូប៉ាអាមេរិកាឆ្នាំ ២០២១​ វគ្គផ្តាច់ព្រ័ត្រ|ឈ្នះ]]ដោយអាហ្សង់ទីន
* [[១៣ មិថុនា]] – លោក[[បេនចាមីន នេតាន់យ៉ាហ៊ូ]]  នាយក​រដ្ឋមន្ត្រី​ដែល​កាន់​អំណាច​យូរ​បំផុត​របស់​អ៊ីស្រាអែលត្រូវបានបោះឆ្នោតចេញពីតំណែង; លោក[[ណាហ្វតាលី បេនណេត]] និងលោក[[យ៉ាអ៊ីរ ឡាពីដ]] ស្បថចូលកាន់តំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីអ៊ីស្រាអែល និងជា[[នាយករដ្ឋមន្ត្រីអ៊ីស្រាអែលជំនួស]]​ រៀងៗខ្លួន&lt;ref&gt;{{cite news|date=13 June 2021|title=Netanyahu out as new Israeli government approved|work=BBC|url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-57462470|access-date=13 June 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[១៧ មិថុនា]] – [[រដ្ឋបាលអវកាសជាតិចិន]]បញ្ជូនអវកាសយានិកបីនាក់ដំបូងរបស់ខ្លួនទៅកាន់កាប់[[ស្ថានីយអវកាសធានហ្គង]] ស្ថានីយ៍អវកាសដំបូងរបស់ប្រទេស&lt;ref&gt;{{cite news|date=17 June 2021|title=China space station: Shenzhou-12 delivers first crew to Tianhe module|work=[[BBC]]|url=https://www.bbc.com/news/science-environment-57504052|access-date=17 June 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[១៨ មិថុនា]] – [[ការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីអ៊ីរ៉ង់ឆ្នាំ ២០២១]] ត្រូវ​បាន​ប្រារព្ធ​ឡើង{{cn|date=February 2022}}
* [[២០ មិថុនា]]
** ជម្ងឺរាតត្បាតកូវីដ ១៩: ប្រេស៊ីលក្លាយជាប្រទេសទីពីរដែលមានអ្នកស្លាប់លើសពីកន្លះលាននាក់ដោយសារវីរុសនេះ&lt;ref&gt;{{cite news|date=20 June 2021|title=Covid: Brazil hits 500,000 deaths amid 'critical' situation|work=[[BBC]]|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-latin-america-57541794|access-date=20 June 2021}}&lt;/ref&gt;
** [[ការបោះឆ្នោតសភាអាមេនីឆ្នាំ ២០២១]]: នាយករដ្ឋមន្ត្រីស្តីទី [[នីកូល ប៉ាស៊ីនយ៉ាន]] ឈ្នះការបោះឆ្នោតដ៏ខ្ជាប់ខ្ជួនរបស់ប្រទេស ជាមួយនឹងភាគី[[កិច្ចសន្យាស៊ីវិល (អាមេនី)|កិច្ចសន្យាស៊ីវិល]]របស់គាត់ទទួលបាន ៥៤% នៃសម្លេងឆ្នោត&lt;ref&gt;{{cite news|date=21 June 2021|title=Armenia election: PM Nikol Pashinyan wins post-war poll|work=[[BBC]]|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-57549208|access-date=21 June 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[២៣ មិថុនា]]– [[ការប្រកួតជើងឯកពិភពលោក ICC ឆ្នាំ ២០២១ វគ្គផ្តាច់ព្រ័ត្រ]]: នូវែលសេឡង់ឈ្នះជើងឯកការប្រកួតជើងឯកពិភពលោក ICC ឆ្នាំ ២០១៩-២០២១&lt;ref&gt;{{cite news|title=World Test Championship final: New Zealand beat India on sixth day to become world champions|work=BBC Sport|url=https://www.bbc.co.uk/sport/cricket/57581441|access-date=23 June 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[២៤ មិថុនា]] – [[ការដួលរលំខុនដូសឺហ្វសាយដ៍]]: ផ្នែកមួយនៃអគារ[[ខុនដូ]]ឆេមផ្លេនសៅថ៍ថាវវ័របានដួលរលំនៅក្នុង[[សឺហ្វសាយដ៍, រដ្ឋផ្លរីដា]] [[សហរដ្ឋអាមេរិក]] បណ្តាលឲ្យមនុស្ស ៩៨នាក់ស្លាប់&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.miamiherald.com/news/local/community/miami-dade/miami-beach/article253036578.html|title=Police identify final missing victim from Surfside condo collapse, which killed 98|last=Hanks|first=Douglas|date=26 July 2021|website=Miami Herald|access-date=26 July 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|last1=Alfonso III|first1=Fernando|last2=Chowdhury|first2=Maureen|last3=Rahim|first3=Zamira|last4=Elassar|first4=Alaa|date=2021-06-26|title=June 26, 2021 Florida building collapse news|url=https://www.cnn.com/us/live-news/miami-florida-building-collapse-06-26-21-intl/index.html|access-date=2021-07-14|website=CNN}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|last1=Martínez|first1=Andrés R.|last2=Morales|first2=Christina|last3=Medina|first3=Eduardo|last4=Robertson|first4=Campbell|date=2021-06-28|title=11 People Confirmed Dead in Florida Condo Collapse|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2021/06/28/us/building-collapse-miami-beach|access-date=2021-06-29|issn=0362-4331}}&lt;/ref&gt; អ្នកនៅរស់រានមានជីវិតម្នាក់ត្រូវបានទាញចេញពីការបាក់បែក ខណៈដែល 35 នាក់ផ្សេងទៀតត្រូវបានជម្លៀសចេញពីផ្នែកដែលមិនទាន់ដួលរលំនៃអគារ&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2021-06-24|title=Condo Collapse: 'We Pulled 35 Occupants That Were Trapped; Rescue Operation Ongoing,' Miami-Dade Fire Rescue Officials|url=https://miami.cbslocal.com/2021/06/24/condo-collapse-we-pulled-35-occupants-that-were-trapped-assistant-fire-chief-raide-jadallah/|access-date=2021-06-29|website=CBS Miami}}&lt;/ref&gt;
* [[២៨ មិថុនា]] – [[សង្គ្រាមទីហ្គ្រាយ]]: [[កងកម្លាំងការពារទីហ្គ្រាយ]]ដណ្តើមកាន់កាប់[[មេកេឡេ]] រដ្ឋធានីរបស់ទីហ្គ្រាយភ្លាមៗបន្ទាប់ពីរដ្ឋាភិបាលអេត្យូពីប្រកាសបទឈប់បាញ់&lt;ref&gt;{{cite web|date=29 June 2021|title=Ethiopia's Tigray conflict: Street celebrations as rebels seize capital|url=https://www.bbc.com/news/world-africa-57645282|access-date=29 June 2021|publisher=bbc}}&lt;/ref&gt;
* [[២៩ មិថុនា]] – ជម្ងឺរាតត្បាតកូវីដ ១៩: ចំនួន[[វ៉ាក់សាំងកូវីដ-១៩|វ៉ាក់សាំង]]ដែលត្រូវបានគ្រប់គ្រងទូទាំងពិភពលោកលើសពី ៣ ពាន់លាន&lt;ref&gt;{{cite web|title=World passes three billion vaccine mark in race to contain Covid|url=https://www.france24.com/en/live-news/20210629-world-passes-three-billion-vaccine-mark-in-race-to-contain-covid|website=France 24|date=29 June 2021|access-date=29 June 2021}}&lt;/ref&gt;

=== កក្កដា ===
[[ឯកសារ:Drones_durante_a_abertura_das_Olimpíadas_de_Tóquio.jpg|រូបភាពតូច|កីឡាអូឡាំពិករដូវក្តៅឆ្នាំ២០២០នៅតូក្យូ ប្រទេសេជប៉ុន ប្រារព្ធឡើងជាមួយនឹងពិធីសារជំងឺកូវីដដ៏តឹងរឹង]]

* [[៣ កក្កដា]] – [[ភ្លើងឆេះព្រៃ]]ជាង ១៣០ បញ្ឆេះដោយ[[ផ្លេតបន្ទោរ|រន្ទះ]]បាញ់ ឆេះ​ពេញ​[[កាណាដា​ខាង​លិច​|កាណាដា​ខាង​លិច]]​បន្ទាប់​ពី​[[រលកកំដៅនៅអាមេរិកខាងជើងឆ្នាំ ២០២១|រលក​កំដៅ]]​បំបែក​ឯតទគ្គកម្ម​នៅ​អាមេរិក​ខាង​ជើង​ដែល​បណ្តាល​ឱ្យ​មនុស្ស​ស្លាប់​ជាង​៦០០​នាក់&lt;ref&gt;{{Cite news|date=2021-07-03|title=Canada heatwave: Lightning triggers wildfires in British Columbia|work=BBC News|url=https://www.bbc.com/news/world-us-canada-57703853|access-date=2021-07-03}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Harvey|first=Sarah|date=2021-07-03|title=Canada heatwave: Lightning strikes trigger British Columbia wildfires|url=https://www.standard.co.uk/news/world/canada-heatwave-lightning-strikes-british-columbia-wildfires-b943934.html|access-date=2021-07-14|website=www.standard.co.uk}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Langton|first=Kaisha|date=2021-07-03|title=Canada fires: 125 wildfires rage across Canada - evacuation orders as 450 hectares ablaze|url=https://www.express.co.uk/news/world/1457780/Canada-wildfires-map-today-spread-of-wildfire-british-columbia-fires-latest-EVG|access-date=2021-07-03|website=Express.co.uk}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Warburton|first=Moira|date=2021-07-02|editor-last=Thomas|editor-first=Denny|editor2-last=Gregorio|editor2-first=David|title=Western Canada lightning strikes up tenfold, stoking fires|url=https://www.reuters.com/world/americas/western-canada-lightning-strikes-up-tenfold-stoking-fires-2021-07-02/|access-date=2021-07-14|website=Reuters}}&lt;/ref&gt;
* [[៥ កក្កដា]] – ទាហាន​អាហ្វហ្គានីស្ថាន​ជាង​ ១,០០០ នាក់​បាន​ភៀស​ខ្លួន​ទៅ​កាន់​ប្រទេស​[[តាជីគីស្ថាន]]​ជិត​ខាង ក្រោយ​[[ការវាយលុករបស់តាលីបង់ឆ្នាំ ២០២១|ការ​ប៉ះ​ទង្គិច]]​ជាមួយ​ពួក​សកម្មប្រយុទ្ធ​តាលីបង់&lt;ref&gt;{{Cite news|date=2021-07-05|title=Afghanistan: Soldiers flee to Tajikistan after militant clashes|work=BBC News|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-57720103|access-date=2021-07-05}}&lt;/ref&gt;
* [[៧ កក្កដា]] – [[ការធ្វើឃាតរបស់លោកចូវេណេល ម៉ូអ៊ីស]]: លោក[[ចូវេណេល ម៉ូអ៊ីស]] ប្រធានាធិបតីហៃទី​ត្រូវ​បាន​គេ​បាញ់​សម្លាប់​នៅ​ម៉ោង ១ រំលង​អធ្រាត្រ​ម៉ោង​ក្នុង​ស្រុក​នៅ​ក្នុង​ផ្ទះ​របស់​គាត់ ជំទាវទីមួយលោកស្រី[[ម៉ាទីន ម៉ូអ៊ីស]] រងរបួស និងបញ្ជូនទៅមន្ទីរពេទ្យ&lt;ref&gt;{{Cite news|date=2021-07-07|title=Haiti President Jovenel Moïse killed in attack at home|work=BBC News|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-57750358|access-date=2021-07-07}}&lt;/ref&gt;
* [[៨ កក្កដា]] – [[ជំងឺរាតត្បាតកូវីដ ១៩|ជម្ងឺរាតត្បាតកូវីដ ១៩]]: ចំនួនអ្នកស្លាប់ដោយសារកូវីដ-១៩ កើនលើស ៤លាននាក់&lt;ref&gt;{{cite web|title=The world's known Covid death toll passes four million.|url=https://www.nytimes.com/2021/07/08/world/covid-death-toll-four-million.html|archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20211228/https://www.nytimes.com/2021/07/08/world/covid-death-toll-four-million.html|archive-date=2021-12-28|url-access=limited|website=[[The New York Times]]|date=July 8, 2021|access-date=July 8, 2021}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt;
* [[១០ កក្កដា]]–[[១ សីហា]] – [[ខនកាខេហ្វហ្គោលដ៍ខាប់ ២០២១]]​ (2021 CONCACAF Gold Cup) ត្រូវបានប្រារព្ធឡើងនៅក្នុង ហើយ[[ខនកាខេហ្វហ្គោលដ៍ខាប់ ២០២១ វគ្គផ្តាច់ព្រ័ត្រ|ត្រូវបានឈ្នះ]]ដោយសហរដ្ឋអាមេរិក&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Concacaf announces host cities and stadiums for 2021 Gold Cup|date=22 April 2021|url=https://www.concacaf.com/gold-cup/article/concacaf-announces-host-cities-and-stadiums-for-2021-gold-cup/|publisher=CONCACAF|access-date=22 April 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.theguardian.com/sport/2021/aug/01/gold-cup-final-usa-mexico-miles-robinson-goal|title=Miles Robinson's last-gasp header lifts USA over Mexico in Gold Cup final|date=2 August 2021|work=Guardian|access-date=3 August 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[១១ កក្កដា]]
** [[ជនជាតិគុយបា]]រាប់ពាន់នាក់ ពួកគេភាគច្រើននៅក្មេង ចូលរួម[[ការ​តវ៉ា​របស់​គុយបាឆ្នាំ២០២១|ការតវ៉ាប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាលដ៏កម្រមួយ]]នៅ[[សានអង់តូនីអូដឺឡូសបាញ៉ូស]]ដើម្បីប្រឆាំងទៅនឹងការកើនឡើងនៃកង្វះខាតស្បៀងអាហារ និងថ្នាំពេទ្យ ដែលបណ្តាលមកពីការរាតត្បាតនៃ[[ជំងឺរាតត្បាតកូវីដ ១៩ នៅគុយបា|ជំងឺកូវីដ-១៩]]&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Thousands join rare anti-government protests in Cuba|date=11 July 2021|url=https://www.france24.com/en/live-news/20210711-thousands-join-rare-anti-government-protests-in-cuba|publisher=France 24|access-date=14 July 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Hundreds of Protesters Take To Miami Streets As Mayor Asks For U.S. Led Intervention in Cuba|url=https://www.nbcmiami.com/news/hundreds-of-protesters-take-to-miami-streets-as-mayor-asks-for-u-s-led-intervention-in-cuba/2492603/|publisher=NBC6|date=11 July 2021|access-date=14 July 2021}}&lt;/ref&gt;
** ប្រទេស[[ម៉ុលដាវី]]រៀបចំ[[ការបោះឆ្នោតសភាម៉ុលដាវីឆ្នាំ ២០២១|ការបោះឆ្នោតសភា]] ជាមួយ[[គណបក្សសកម្មភាពនិងសាមគ្គីភាព]] (គ.ស.ស., PAS) ទទួលបានអាសនៈភាគច្រើន&lt;ref&gt;{{cite news|last=Rosca|first=Matei|date=12 July 2021|title=Moldova on pro-EU course after elections|newspaper=[[Politico]]|url=https://www.politico.eu/article/moldova-pro-eu-election-center-right-pas-parliament/}}&lt;/ref&gt;
** ប្រទេសប៊ុលហ្គារីរៀបចំ[[ការបោះឆ្នោតសភាប៊ុលហ្គារី|ការបោះឆ្នោតសភា]] ជាមួយ[[គណបក្សមានមនុស្សបែបនេះ]] (គ.ម.ប., ITN) នាំមុខ&lt;ref&gt;{{Cite news|date=2021-07-11|title=Voters apathetic in Bulgaria's early parliamentary election|work=San Antionio Express-News|url=https://www.mysanantonio.com/news/article/Bulgarians-elect-new-parliament-amid-corruption-16306749.php|url-status=dead|access-date=2021-07-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20210715102955/https://www.mysanantonio.com/news/article/Bulgarians-elect-new-parliament-amid-corruption-16306749.php|archive-date=July 15, 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[១២ កក្កដា]] – [[ទឹកជំនន់នៅអឺរ៉ុប ឆ្នាំ ២០២១]]: ភ្លៀង​ធ្លាក់​ខ្លាំង​បង្ក​ទឹក​ជំនន់​នៅ​តំបន់​ព្រំដែន​អាល្លឺម៉ង់ និង​បែលហ្ស៊ិក បណ្តាលឲ្យមនុស្សស្លាប់ ២២៩នាក់ រួមទាំង ១៨៤ នៅប្រទេសអាឡឺម៉ង់ ៤២ នាក់​នៅ​ប្រទេស​បែលហ្ស៊ិក ដោយ​មនុស្ស ១ នាក់​នៅ​បាត់​ខ្លួន​នៅ​ទីនោះ&lt;ref name=&quot;bbf&quot;&gt;{{Cite news|date=2021-07-16|title=Germany floods: At least 80 people die, houndreds are unaccounted for|work=BBC News|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-57858829|access-date=2021-07-16}}&lt;/ref&gt; និង ២ នាក់​នៅ​ប្រទេស​រ៉ូម៉ានី&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.hotnews.ro/stiri-esential-24928707-bilantul-inundatiilor-din-romania-bode-2-persoane-murit-iar-81-persoane-fost-evacuate-fost-afectate-80-localitati-din-20-judete.htm|title=Bilanțul inundațiilor din România. Bode: Două persoane au murit, iar alte 81 au fost evacuate / Au fost afectate 80 de localități din 20 de județe|work=HotNews.ro|last=O.|first=N.|date=20 July 2021}}&lt;/ref&gt; ព្រឹត្តិការណ៍​នេះ​ត្រូវ​បាន​កំណត់​ថា​ជា​ការ​ធ្លាក់​[[ជេតស្ទ្រីម]]បណ្តាលមកពី[[ការ​ឡើង​កំ​ដៅ​ភព​ផែនដី|ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ]]&lt;ref name=&quot;bbf&quot; /&gt;
* [[១៣ កក្កដា]] – បន្ទាប់​ពី​[[តុលាការ​កំពូល​របស់នេប៉ាល់|តុលាការ​កំពូល]]​បាន​ប្រកាស​ថា​ការ​កាន់​អំណាច​របស់​លោក​មិន​ស្រប​តាម​រដ្ឋធម្មនុញ្ លោក[[ខេ. ភី.​ អូលី]]ត្រូវបានបន្តដោយលោក[[សេរ ពហាទុរ ទេឧព្វា]] (សេរ បាហាឌូរ ដេអ៊ូបា) ជា[[នាយករដ្ឋមន្ត្រីនេប៉ាល់]]ទី ៤៣&lt;ref&gt;{{Cite web|title=देउवा प्रधानमन्त्री नियुक्त, सपथको तयारी|url=https://www.setopati.com/politics/243073/|access-date=2021-07-13|website=Setopati|language=Nepali}}&lt;/ref&gt;
* [[១៨ កក្កដា]] – [[គម្រោងភេហ្គាស៊ុស|ការស៊ើបអង្កេតអន្តរជាតិ]]បង្ហាញថា[[កម្មវិធីចារកម្ម]] (Spyware) លក់ដោយ [[ក្រុម NSO]] របស់អ៊ីស្រាអែលំពោះរដ្ឋាភិបាលផ្សេងៗគ្នា ត្រូវបានគេប្រើប្រាស់ដើម្បីកំណត់គោលដៅប្រមុខរដ្ឋ យ៉ាងយូរជាមួយសកម្មជនរាប់ពាន់នាក់ អ្នកកាសែត និងអ្នកប្រឆាំងជុំវិញពិភពលោក&lt;ref&gt;{{cite web|title=Pegasus: Spyware sold to governments 'targets activists'|url=https://www.bbc.co.uk/news/technology-57881364|website=BBC News|date=July 19, 2021|access-date=July 19, 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=Revealed: leak uncovers global abuse of cyber-surveillance weapon|url=https://www.theguardian.com/world/2021/jul/18/revealed-leak-uncovers-global-abuse-of-cyber-surveillance-weapon-nso-group-pegasus|website=The Guardian|date=July 18, 2021|access-date=July 19, 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[១៩ កក្កដា]]
** ក្រុមហ៊ុន[[ប្ល៊ូអូរីជីន]]ធ្វើ[[Blue Origin NS-16|ការហោះហើរសាកល្បងមនុស្សដំបូង]]ដោយជោគជ័យ ជាមួយនឹងរ៉ុក្កែត[[ញូវស៊ែផាដ]] (New Shepard) ដែលអាចប្រើឡើងវិញបានបញ្ជូនសមាជិកនាវិកបួននាក់ទៅកាន់លំហ: ស្ថាបនិកគឺលោក[[ហ្ស៊ីហ្វ បេហ្សុស]] បងប្រុសរបស់លោកហ្ស៊ីហ្វគឺម៉ាក [[អូរីវឺរ ដេម៉េន]] អាយុ ១៨ ឆ្នាំ (ដែល​ក្លាយ​ជា​មនុស្ស​ក្មេង​បំផុត​ដែល​បាន​ទៅ​ក្នុង​លំហ) និងអ្នកបើកយន្តហោះអាយុ ៨២ ឆ្នាំ និងសមាជិករបស់[[មឺរឃូរី ១៣]] (Mercury 13) គឺលោក[[វ៉ាល់លី ហ្វានក៍]] (ដែល​ក្លាយ​ជា​មនុស្ស​ចាស់​បំផុត​ដែល​បាន​ទៅ​ក្នុង​លំហ)&lt;ref&gt;{{cite web|title=Jeff Bezos launches to space aboard New Shepard rocket ship|url=https://www.bbc.co.uk/news/science-environment-57849364|website=BBC News|date=July 20, 2021|access-date=July 20, 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=Replay - New Shepard First Human Flight|url=https://www.youtube.com/watch?v=tMHhXzpwupU|archive-url=https://ghostarchive.org/varchive/youtube/20211211/tMHhXzpwupU|archive-date=2021-12-11|url-status=live|website=YouTube|date=July 20, 2021|access-date=July 20, 2021}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt;
** គ្រូ​សាលា​ឆ្វេងនិយម​លោក[[ប៉េដ្រូ កាស្ទីឡូ]]ត្រូវ​បាន​គេ​បញ្ជាក់​ថា​ជា​[[​ប្រធានាធិបតី​ប៉េរូ​|ប្រធានាធិបតី​ប៉េរូ]]​ជាង​មួយ​ខែបន្ទាប់ពី[[ការបោះឆ្នោតសកលប៉េរូឆ្នាំ ២០២១]]&lt;ref&gt;{{Cite news|last1=Taj|first1=Mitra|last2=Turkewitz|first2=Julie|date=20 July 2021|title=Pedro Castillo, Leftist Political Outsider, Wins Peru Presidency|newspaper=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/2021/07/19/world/americas/peru-election-pedro-castillo.html|url-access=limited|archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20211228/https://www.nytimes.com/2021/07/19/world/americas/peru-election-pedro-castillo.html|archive-date=2021-12-28}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt;
** ថ្ងៃនៃពិធីបុណ្យ[[ហាច់]]: ស្ត្រីត្រូវបានអនុញ្ញាតឱ្យចូលរួមដោយគ្មានអាណាព្យាបាលបុរស (''ម៉េរ៉េម'') ប្រសិនបើពួកគេចូលទៅក្នុងក្រុមដែលគួរឱ្យទុកចិត្ត&lt;ref&gt;{{cite news|author=AFP|date=2021-07-20|title=In Mecca, Women Take Part in Hajj as 'Guardian' Rule Dropped|publisher=[[VOA]]|url=https://www.voanews.com/middle-east/mecca-women-take-part-hajj-guardian-rule-dropped|access-date=2021-07-20}}&lt;/ref&gt;
* [[២១ កក្កដា]] – [[គណៈកម្មាធិការអូឡាំពិកអន្តរជាតិ]]ផ្តល់រង្វាន់ដល់[[ប៊្រីសបែន]]នូវសិទ្ធិធ្វើម្ចាស់ផ្ទះ[[អូឡាំពិករដូវក្តៅឆ្នាំ ២០៣២]]&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2021-07-21|title=IOC elects Brisbane 2032 as Olympic and Paralympic host - Olympic News|url=https://olympics.com/ioc/news/ioc-elects-brisbane-2032-as-olympic-and-paralympic-host|access-date=2021-07-21|website=International Olympic Committee|language=en}}&lt;/ref&gt;
* [[២៣ កក្កដា]]–[[៨ សីហា]] – [[កីឡាអូឡាំពិករដូវក្តៅឆ្នាំ២០២០|កីឡាអូឡាំពិករដូវក្តៅឆ្នាំ ២០២០]] ធ្វើឡើងនៅទីក្រុង[[តូក្យូ]] ប្រទេសជប៉ុន ដើមឡើយគេគ្រោងធ្វើនៅថ្ងៃទី ២៤ ខែកក្កដា ដល់ថ្ងៃទី ៩ ខែសីហា ឆ្នាំ ២០២០ ប៉ុន្តែត្រូវបានពន្យារពេល ដោយសារ[[ជំងឺរាតត្បាតកូវីដ ១៩|ជំងឺរាតត្បាតកូវីដ-១៩]]&lt;ref&gt;{{cite web|title=Tokyo Olympics and Paralympics: New dates confirmed for 2021|url=https://www.bbc.com/sport/olympics/52091224|website=BBC Sport|access-date=31 March 2020|date=30 March 2020}}&lt;/ref&gt;
* [[២៣ កក្កដា]] – សាលាឧទ្ធរណ៍នៃប្រទេសសាម័របានចាត់ទុកការស្បថចូលកាន់តំណែងរបស់លោកស្រី[[ហ្វីអាមេ ណាអូមី ម៉ាតាអាហ្វា]] និងរដ្ឋាភិបាលរបស់លោកស្រីជារដ្ឋធម្មនុញ្ញ បញ្ចប់[[វិបត្តិរដ្ឋធម្មនុញ្ញសាម័រឆ្នាំ ២០២១|វិបត្តិរដ្ឋធម្មនុញ្ញរយៈពេលបីខែ]]&lt;ref name=&quot;SOResolved&quot;&gt;{{cite web|url=https://www.samoaobserver.ws/category/samoa/87898|title=F.A.S.T. declared new Government as appeal upheld|publisher=Samoa Observer|author=Lanuola Tusani Tupufia - Ah Tong|date=23 July 2021|access-date=23 July 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[២៥ កក្កដា]] – ប្រធានាធិបតី[[ទុយនីស៊ី]] លោក[[កាអ៊ីស សៃអ៊ីដ]]ចូល[[វិបត្តិនយោបាយទុយនីស៊ីឆ្នាំ ២០២១-២០២២|កាន់អំណាច]]ជាផ្លូវការក្នុងប្រទេស ព្យួរ[[សភាតំណាងរាស្រ្ដប្រជាជន|សភា]] និងបណ្តេញ[[ហ៊ីជេម មេជីជី|នាយករដ្ឋមន្ត្រី]]&lt;ref&gt;{{cite web|title=Tunisia's PM sacked after violent Covid protests|url=https://www.bbc.com/news/world-africa-57958555|website=BBC Sport|access-date=27 July 2021|date=26 July 2020}}&lt;/ref&gt;
* [[២៨ កក្កដា]] – ការសង្កេតដោយផ្ទាល់ជាលើកដំបូងរបស់[[ពន្លឺ]]ពីខាងក្រោយ[[ប្រហោងខ្មៅ]]ត្រូវបានរាយការណ៍ បញ្ជាក់ទ្រឹស្តីរបស់អែងស្តែងនៃ[[ទំនាក់ទំនងទូទៅ]]&lt;ref&gt;{{cite news|date=28 July 2021|title=Astronomers detect light behind black hole for first time|work=The Guardian|url=https://www.theguardian.com/science/2021/jul/28/astronomers-detect-light-behind-black-hole-for-first-time|access-date=29 July 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|date=28 July 2021|title=Stanford astrophysicists report first detection of light from behind a black hole|work=Stanford|url=https://news.stanford.edu/2021/07/28/first-detection-light-behind-black-hole/|access-date=29 July 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[២៩ កក្កដា]]
** មន្ទីរពិសោធន៍ ''Nauka'' របស់[[រ៉ូសខូសម៉ូស]]ចូលចតជាមួយ[[ស្ថានីយ៍អវកាសអន្តរជាតិ]] បន្ទាប់ពីការអភិវឌ្ឍន៍រយៈពេលដប់ប្រាំពីរឆ្នាំ និងការបាញ់បង្ហោះនៅថ្ងៃទី 21 ខែកក្កដា ប៉ុន្មានម៉ោងបន្ទាប់ពីការចត ដំណើរការខុសប្រក្រតីនៃម៉ាស៊ីនរុញរបស់វាបណ្តាលឱ្យបាត់បង់ការគ្រប់គ្រងបណ្តោះអាសន្ននៃស្ថានីយ៍ បង្វិលវារហូតដល់ ៤៥ ដឺក្រេពី[[ការគ្រប់គ្រងអាកប្បកិរិយា|ឥរិយាបថគន្លង]]ធម្មតា&lt;ref&gt;{{Cite news|date=2021-07-30|title=Russian module mishap destabilises International Space Station|language=en-GB|work=BBC News|url=https://www.bbc.com/news/science-environment-58021394|access-date=2021-08-01}}&lt;/ref&gt;
** នាវាដឹកប្រេង [[ឧប្បត្តិហេតុឈូងសមុទ្រអូម៉ង់ខែកក្កដាឆ្នាំ២០២១|Mercer Street]] ត្រូវបានវាយប្រហារនៅឆ្នេរសមុទ្រ[[អូម៉ង់]]&lt;ref&gt;{{Cite web|title=UK and US blame Iran for oil tanker attack which killed Briton|url=https://news.sky.com/story/uk-and-us-blame-iran-for-oil-tanker-attack-which-killed-briton-12370157|access-date=2021-08-01|website=Sky News|language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Iran blamed as two killed in strike on Israeli-managed ship|url=https://www.jpost.com/breaking-news/israeli-ship-attacked-in-gulf-of-oman-report-675389|access-date=2021-08-01|website=The Jerusalem Post {{!}} JPost.com|language=en-US}}&lt;/ref&gt;

=== សីហា ===

* [[August 3]]
** The oil tanker ''[[Asphalt Princess]]'' is [[August 2021 Gulf of Oman incident|hijacked]] off the coast of the [[United Arab Emirates]].&lt;ref&gt;{{Cite news|date=2021-08-03|title=MV Asphalt Princess: Ship hijacked off UAE ordered to sail to Iran|language=en-GB|work=BBC News|url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-58078506|access-date=2021-08-03}}&lt;/ref&gt;
** [[2021 Greece wildfires|Wildfires in Greece]] begin.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.theguardian.com/world/2021/aug/07/uk-sends-firefighters-to-greece-to-help-the-battle-against-wildfires|title=UK sends firefighters to Greece to help the battle against wildfires|date=7 August 2021|website=the Guardian}}&lt;/ref&gt;
* [[August 4]]
** [[2020 Summer Olympics]]: Belarusian sprinter [[Krystsina Tsimanouskaya]] is given [[political asylum]] in Poland through a [[humanitarian visa]] after attempts by the [[Belarus Olympic Committee]] to [[Belarus 2020 Summer Olympics scandal|repatriate her against her will]].&lt;ref&gt;{{cite web|date=2021-08-04|title=Belarus sprinter leaves Tokyo on flight to Vienna after seeking refuge|url=http://www.theguardian.com/world/2021/aug/04/belarus-sprinter-krystsina-tsimanouskaya-poland|access-date=2021-08-04|website=The Guardian}}&lt;/ref&gt;
** COVID-19 pandemic: The number of confirmed COVID-19 cases surpasses 200 million worldwide.&lt;ref&gt;{{cite web|date=2021-08-04|title=Covid cases surpass 200 million around the globe as delta variant spreads|url=https://www.nbcnews.com/news/world/covid-cases-surpass-200-million-around-globe-delta-variant-spreads-n1275980|access-date=2021-08-06|website=NBC}}&lt;/ref&gt;
* [[August 5]] – [[Tigray War]]: The [[Tigray Defense Forces]] seize the [[World Heritage Site|UNESCO World Heritage Site]] of [[Lalibela]].&lt;ref&gt;{{cite web|date=5 August 2021|title=Lalibela: Ethiopia's Tigray rebels take Unesco world heritage town|url=https://www.bbc.com/news/world-africa-58101912|access-date=6 August 2021|publisher=BBC}}&lt;/ref&gt;
* [[August 9]] – The [[Intergovernmental Panel on Climate Change]] releases the first part of its [[IPCC Sixth Assessment Report|Sixth Assessment Report]], which concludes that the effects of human-caused [[climate change]] are now &quot;widespread, rapid, and intensifying&quot;.&lt;ref&gt;{{cite web|date=9 August 2021|title=Climate change: IPCC report is 'code red for humanity'|url=https://www.bbc.co.uk/news/science-environment-58130705|access-date=9 August 2021|publisher=BBC}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|date=9 August 2021|title=Major climate changes inevitable and irreversible – IPCC's starkest warning yet|url=https://www.theguardian.com/science/2021/aug/09/humans-have-caused-unprecedented-and-irreversible-change-to-climate-scientists-warn|access-date=9 August 2021|work=The Guardian}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|date=9 August 2021|title=Climate change widespread, rapid, and intensifying – IPCC|url=https://www.ipcc.ch/2021/08/09/ar6-wg1-20210809-pr/|access-date=9 August 2021|publisher=IPCC}}&lt;/ref&gt;
* [[August 12]] – The [[2021 Zambian general election]] is held.&lt;ref&gt;{{cite news|author=Farai Mutsaka|date=14 August 2021|title=Celebrations as Zambian opposition candidate leads in count|newspaper=[[The Washington Post]]|url=https://www.washingtonpost.com/world/early-election-results-show-zambian-opposition-leader-ahead/2021/08/14/0baba694-fcec-11eb-911c-524bc8b68f17_story.html|access-date=14 August 2021}}{{Dead link|date=February 2022|bot=InternetArchiveBot|fix-attempted=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.voanews.com/africa/zambians-await-vote-results-after-massive-turnout|title=Zambians Await Vote Results After Massive Turnout|date=13 August 2021|access-date=14 August 2021|work=[[Voice of America|VOA]]|author=Peter Clottey}}&lt;/ref&gt;
* [[August 14]] – [[2021 Haiti earthquake|A 7.2-magnitude earthquake]] strikes Haiti, killing more than 2,100 people.&lt;ref&gt;{{cite web|date=14 August 2021|title=High casualties feared as 7.2-magnitude earthquake strikes near Haiti|url=https://apnews.com/article/caribbean-haiti-7dd9920a35433df7d1f18ad2599d94f1|access-date=19 August 2021|publisher=APnews}}&lt;/ref&gt;
* [[August 15]] – [[2021 Taliban offensive]]: The Taliban [[Fall of Kabul (2021)|capture Kabul]]; the Afghan government surrenders to the Taliban.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Latifi|first=Ali M.|title='At the gates': Taliban ready to take Afghan capital|url=https://www.aljazeera.com/news/2021/8/15/taliban-enter-kabul-from-all-sides|access-date=2021-08-15|website=www.aljazeera.com|language=en}}&lt;/ref&gt;
* [[August 24]]–[[September 5]] – The [[2020 Summer Paralympics]] were held in [[Tokyo]], Japan. They were originally scheduled for 25 August–6 September 2020, but were postponed due to the [[COVID-19 pandemic]].&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2021-08-16|title=Tokyo 2020 Paralympics briefing: two more weeks of glory and despair|url=http://www.theguardian.com/sport/2021/aug/16/tokyo-2020-paralympics-briefing-intercalated-email|access-date=2021-08-30|website=the Guardian|language=en}}&lt;/ref&gt;
* [[August 26]] – [[2021 Kabul airport attack]]: At least 182 people are killed, including 13 U.S. service members, in a suicide bomb attack at Kabul airport.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Afghanistan live news: explosion outside Kabul airport amid 'most hectic, dangerous phase' of evacuations {{!}} Afghanistan {{!}} The Guardian|url=https://amp.theguardian.com/world/live/2021/aug/26/afghanistan-live-news-updates-evacuation-refugees-taliban-kabul-airport-latest|access-date=2021-08-26|website=amp.theguardian.com}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|date=26 August 2021|title=Civilians and US troops among dozens killed in Kabul|url=https://www.bbc.co.uk/news/live/world-58279900|access-date=26 August 2021|publisher=BBC}}&lt;/ref&gt;
* [[August 27]] – The United States launches an [[airstrike]] killing the [[Islamic State of Iraq and the Levant – Khorasan Province|Islamic State]] member who is believed to have planned the [[2021 Kabul airport attack|Kabul airport bombings]].&lt;ref&gt;{{cite web|title=US airstrike targets Islamic State member in Afghanistan|url=https://apnews.com/article/asia-pacific-evacuations-kabul-islamic-state-group-7f146c8ae5d9e9ab225025527e421226|website=AP News|date=27 August 2021|publisher=[[AP News]]|access-date=28 August 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[August 29]] – [[Hurricane Ida]] strikes [[New Orleans]], Louisiana, USA.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.worldvision.org/disaster-relief-news-stories/2021-hurricane-ida-facts|title=2021 Hurricane Ida: Facts, FAQs, and how to help|date=23 September 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[August 30]]
** The [[UN Environment Programme]] announces that [[leaded petrol]] in road vehicles has been phased out globally, a hundred years after its introduction.&lt;ref&gt;{{cite web|title=Highly polluting leaded petrol now eradicated from the world, says UN|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-58388810|website=BBC News|date=31 August 2021|access-date=31 August 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=Inside the 20-year campaign to rid the world of leaded fuel|url=https://www.unep.org/news-and-stories/story/inside-20-year-campaign-rid-world-leaded-fuel|website=UN Environment Programme|date=30 August 2021|access-date=30 August 2021}}&lt;/ref&gt;
** The United States withdraws its last remaining troops from [[Kabul International Airport|Hamid Karzai International Airport]], [[Kabul]], ending 20 years of [[War in Afghanistan (2001–2021)|operations in Afghanistan]].&lt;ref&gt;{{cite web|title=After 20 years, last US flight departs Kabul, leaving Afghanistan to its fate|url=https://www.theguardian.com/us-news/2021/aug/30/pentagon-kabul-drone-strike-islamic-state|website=The Guardian|date=31 August 2021|access-date=31 August 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=Afghanistan: Last US military flight departs ending America's longest war|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-58390085|website=BBC News|date=31 August 2021|access-date=31 August 2021}}&lt;/ref&gt;

=== កញ្ញា ===

* [[September 5]] – [[2021 Guinean coup d'état]]: Guinea's President [[Alpha Condé]] is detained by an elite military unit led by a former French legionnaire, [[Mamady Doumbouya|Lt. Col. Mamady Doumbouya]], claiming to have seized power.&lt;ref&gt;{{Cite news|date=5 September 2021|title=Guinea coup attempt: Soldiers claim to seize power from Alpha Condé|language=en-GB|work=BBC News|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-africa-58453778|access-date=5 September 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[September 7]] – [[El Salvador]] becomes the first country in the world to accept [[Bitcoin]] as an official [[currency]].&lt;ref&gt;{{Cite news|date=6 September 2021|title=Fear and excitement in El Salvador as Bitcoin becomes legal tender|language=en-GB|work=BBC News|url=https://www.bbc.co.uk/news/technology-58473260|access-date=6 September 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[September 13]]
** [[Prime Minister of Malaysia|Prime Minister]] [[Ismail Sabri Yaakob]] and [[Anwar Ibrahim]], the leader of the main Malaysian opposition coalition [[Pakatan Harapan]], sign a [[confidence and supply]] agreement ending the [[2020–21 Malaysian political crisis|18-month political crisis]] that has led to the fall of two successive governments in Malaysia.&lt;ref&gt;{{cite web|last=&lt;!--Not stated--&gt;|date=14 September 2021|title=Govt, PH sign historic MoU on political stability, transformation|url=https://www.thesundaily.my/local/govt-ph-sign-historic-mou-on-political-stability-transformation-BA8332838|url-status=live|access-date=13 September 2021|website=[[The Sun (Malaysia)|The Sun]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20210914023905/https://www.thesundaily.my/local/govt-ph-sign-historic-mou-on-political-stability-transformation-BA8332838|archive-date=September 14, 2021}}&lt;/ref&gt;
** The [[2021 Norwegian parliamentary election]] is held.&lt;ref&gt;{{cite web|last=Norwell|first=Frazer|date=2021-09-13|title=As it happened: 'We did it' – Norway's left-wing opposition triumphs in general election|url=https://www.thelocal.no/20210913/live-norway-set-to-announce-results-of-2021-election/|access-date=16 September 2021|website=The Local Norway}}&lt;/ref&gt;
* [[September 14]]
** [[North Korea]] demonstrates two short-range ballistic missiles that land just outside Japan's territorial waters; and then only hours later [[South Korea]] demonstrates its first submarine-launched ballistic missile.&lt;ref&gt;{{Cite news|date=15 September 2021|title=North and South Korea test ballistic missiles hours apart|work=BBC News|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-58554326|access-date=16 September 2021}}&lt;/ref&gt;
** The [[2021–22 UEFA Europa Conference League|inaugural season]] of the [[UEFA Europa Conference League]], the third tier of [[UEFA competitions|European club football]], kicks off with Israeli club [[Maccabi Tel Aviv F.C.|Maccabi Tel Aviv]] winning 4–1 against Armenian club [[FC Alashkert]].&lt;ref&gt;{{cite web|title=Embalo scores in Alashkert FC's defeat to Maccabi Tel Aviv|url=https://www.goal.com/en-gh/news/embalo-scores-in-alashkert-fcs-defeat-to-maccabi-tel-aviv/5ba194pym7en1jx3q6uzczqpo|date=14 September 2021|access-date=15 November 2021|work=[[Goal (website)|Goal]]}}&lt;/ref&gt;
* [[September 15]]
** [[AUKUS]]: A trilateral security pact between Australia, the United Kingdom, and the United States is formed, to counter the influence of China. This includes enabling Australia to build its first [[Nuclear submarine|nuclear-powered submarine]] fleet.&lt;ref&gt;{{Cite news|date=16 September 2021|title=US, UK and Australia forge military alliance to counter China|work=The Guardian|url=https://www.theguardian.com/australia-news/2021/sep/15/australia-nuclear-powered-submarines-us-uk-security-partnership-aukus|access-date=16 September 2021}}&lt;/ref&gt;
** Several ministers of the Argentine president [[Alberto Fernández]]'s cabinet resign after the government's defeat in the primary elections, triggering a political crisis in the country.&lt;ref&gt;{{cite news|date=15 September 2021|title=Argentina Cabinet Revolt Puts Fernandez in Political Crisis|newspaper=Bloomberg.com|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2021-09-15/argentina-cabinet-revolt-adds-political-pressure-on-fernandez|access-date=21 September 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=Argentina's president reshuffles cabinet after political crisis: official|url=https://www.france24.com/en/live-news/20210918-argentina-s-president-reshuffles-cabinet-after-political-crisis-official|website=France 24|access-date=21 September 2021|date=18 September 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[September 16]] – [[Inspiration4]], launched by [[SpaceX]], becomes the first all-civilian spaceflight, carrying a four-person crew on a three-day orbit of the Earth.&lt;ref&gt;{{Cite news|date=16 September 2021|title=SpaceX makes history with first all-civilian spaceflight|work=NBC News|url=https://www.nbcnews.com/science/space/spacex-makes-history-first-civilian-spaceflight-rcna2027|access-date=16 September 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[September 19]] – The [[2021 Russian legislative election]] is held, with the [[United Russia]] party winning nearly 50% of the vote.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.themoscowtimes.com/2021/09/19/as-it-happened-russia-votes-a75070|title=As it Happened: Russia Votes|first=The Moscow|last=Times|date=19 September 2021|website=The Moscow Times}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|last1=Osborn|first1=Andrew|last2=Nikolskaya|first2=Polina|date=20 September 2021|title=Rivals allege mass fraud as Russian pro-Putin party wins big majority|newspaper=Reuters|url=https://www.reuters.com/world/europe/pro-putin-party-heads-russian-election-win-after-navalny-clampdown-2021-09-19/|via=www.reuters.com}}&lt;/ref&gt;
* [[September 20]] – The [[2021 Canadian federal election]] is held, with [[Justin Trudeau]] and the [[Liberal Party of Canada|Liberal Party]] retaining a [[minority government]].&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.theguardian.com/world/2021/sep/21/canada-general-election-2021-full-results|title=Canada election 2021: full results|date=21 September 2021|website=the Guardian}}&lt;/ref&gt;
* [[September 25]] – The [[2021 Icelandic parliamentary election]] is held.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.aljazeera.com/news/2021/9/25/iceland-votes-as-government-hangs-by-a-thread|title=Iceland votes amid splintered political landscape|work=[[Al Jazeera]]|date=25 September 2021|access-date=25 September 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[September 26]] – The [[2021 German federal election]] is held, with the [[Social Democratic Party of Germany|Social Democratic Party]] beating out the [[CDU/CSU]] coalition.&lt;ref&gt;{{cite web|title=German election results show Angela Merkel's party losing ground. But the far-right lost more.|url=https://www.nbcnews.com/think/opinion/german-election-results-show-angela-merkel-s-party-losing-ground-ncna1280190|date=27 September 2021|access-date=27 September 2021|author=Andelman, David|work=[[NBC News]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=Uncertain start to post-Merkel era after close German vote|url=https://apnews.com/article/business-elections-germany-economy-national-elections-45048b76c22aee85ba7888ae03034283|date=26 September 2021|access-date=27 September 2021|work=[[Associated Press]]|author=Moulson, Geir}}&lt;/ref&gt;

=== តុលា ===

* [[October 1]] – The [[Expo 2020|2020 World Expo]] in [[Dubai]] begins. Its opening was originally scheduled for 20 October 2020 but was delayed due to the [[COVID-19 pandemic]].&lt;ref&gt;{{cite web|title=Dubai Expo confirms new dates: 1 October 2021 until 31 March 2022|url=https://www.khaleejtimes.com/coronavirus-pandemic/expo-2020-dubai-dates-set-to-be-postponed|access-date=14 May 2020|publisher=Khaleej Times|archive-date=4 May 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200504180053/https://www.khaleejtimes.com/coronavirus-pandemic/expo-2020-dubai-dates-set-to-be-postponed|url-status=dead|archivedate=4 ឧសភា 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200504180053/https://www.khaleejtimes.com/coronavirus-pandemic/expo-2020-dubai-dates-set-to-be-postponed}}&lt;/ref&gt;
* [[October 3]] – The [[International Consortium of Investigative Journalists]] and assorted media partners publish a set of 11.9 million documents leaked from 14 financial services companies known as the [[Pandora Papers]], revealing offshore financial activities that involve multiple current and former world leaders.&lt;ref&gt;{{Cite news|date=2021-10-03|title=Pandora Papers: Secret wealth and dealings of world leaders exposed|language=en-GB|work=BBC News|url=https://www.bbc.com/news/world-58780465|access-date=2021-10-03}}&lt;/ref&gt;
* [[October 4]] – [[Fumio Kishida]] becomes the 100th [[Prime Minister of Japan]], succeeding [[Yoshihide Suga]].&lt;ref&gt;{{cite web|title=Japan's new PM Fumio Kishida unveils Cabinet|url=https://www.channelnewsasia.com/asia/fumio-kishida-japan-new-pm-cabinet-2219431|website=CNA|access-date=5 October 2021|date=4 October 2021|archive-date=October 5, 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211005102805/https://www.channelnewsasia.com/asia/fumio-kishida-japan-new-pm-cabinet-2219431|url-status=dead|archivedate=5 តុលា 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211005102805/https://www.channelnewsasia.com/asia/fumio-kishida-japan-new-pm-cabinet-2219431}}&lt;/ref&gt;
* [[October 5]] – [[Roscosmos]] launches the [[Soyuz MS-19]] mission, which carries an [[Expedition 66]] crewmember and two [[Channel One Russia]] personnel to the [[International Space Station]]. The two Channel One crew will perform [[principal photography]] on the film ''Vyzov'' aboard the station.&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Quine|first1=Tony|title=Russia to select actress for Soyuz mission in May|url=https://spacenews.com/russia-to-select-actress-for-soyuz-mission-in-may/|website=[[SpaceNews]]|access-date=3 June 2021|archive-url=https://archive.today/20210603211949/https://spacenews.com/russia-to-select-actress-for-soyuz-mission-in-may/|archive-date=3 June 2021|date=27 May 2021|quote=This unusual spaceflight will be connected to the filming of the movie “Vyzov” (“The Challenge”) [...] Pavel Vlasov, head of the Yuri Gagarin Cosmonaut Training Center, has previously stated that Soyuz MS-19 will launch on Sept. 20 [...] However, other sources still give a projected launch date of Oct. 5.|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|last1=McHugh|first1=Erin|title=Russia announces team for movie to be made on International Space Station|url=https://www.wkyc.com/article/news/nation-world/russia-movie-international-space-station/507-5abf8299-f8c8-46c3-ba7e-b8d7e7a3fb6c|website=[[WKYC|WKYC Studios]]|access-date=3 June 2021|archive-url=https://archive.today/20210603212249/https://www.wkyc.com/article/news/nation-world/russia-movie-international-space-station/507-5abf8299-f8c8-46c3-ba7e-b8d7e7a3fb6c|archive-date=3 June 2021|date=17 May 2021|quote=Russia said its film crew will take up two of the three seats aboard the October 5th launch of Russia’s Soyuz MS-19 spacecraft.|url-status=dead|archivedate=3 មិថុនា 2021|archiveurl=https://archive.today/20210603212249/https://www.wkyc.com/article/news/nation-world/russia-movie-international-space-station/507-5abf8299-f8c8-46c3-ba7e-b8d7e7a3fb6c}}&lt;/ref&gt;
* [[October 6]]–[[October 10|10]] – The [[2021 UEFA Nations League Finals]] is held in Italy, and is won by [[France national football team|France]]. They were originally scheduled for 2–6 June 2021, but were moved following the rescheduling of [[UEFA Euro 2020]] to June and July 2021 due to the [[COVID-19 pandemic]].&lt;ref&gt;{{cite news|date=17 March 2020|title=Resolution of the European football family on a coordinated response to the impact of the COVID-19 on competitions|website=UEFA.com|publisher=Union of European Football Associations|url=https://www.uefa.com/insideuefa/news/newsid=2641077.html|access-date=17 March 2020}}&lt;/ref&gt;
* [[October 6]] – The [[World Health Organization]] endorses the first [[RTS,S|malaria vaccine]].&lt;ref&gt;{{Cite news|date=2021-10-06|title=WHO endorses use of world's first malaria vaccine in Africa|work=The Guardian|url=https://www.theguardian.com/global-development/2021/oct/06/who-endorses-use-of-worlds-first-malaria-vaccine-in-africa|access-date=2021-10-07}}&lt;/ref&gt;
* [[October 8]]–[[October 9|9]] – The [[2021 Czech legislative election]] is held, with the main opposition coalition alliance of [[Spolu (Czech Republic)|SPOLU]] and [[Pirates and Mayors]] gaining a legislative majority.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=televize|first=Česká|title=Volby 2021|url=https://ct24.ceskatelevize.cz/volby|access-date=2021-10-09|website=ČT24 - Česká televize|language=cs}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://ct24.ceskatelevize.cz/domaci/3397166-zive-spolu-a-pirati-se-starosty-podepisuji-vladni-koalicni-dohodu Lídři SPOLU a Pirátů se Starosty podepsali koaliční smlouvu. Fiala očekává, že Babišova vláda podá demisi koncem týdne]. 8.11.2021. [[ČT24]].&lt;/ref&gt;
* [[October 9]] – [[Sebastian Kurz]] announces his resignation as [[Chancellor of Austria]] as a result of a [[Kurz corruption probe|corruption probe]] launched against him.&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Doherty|first1=Erin|title=Austrian Chancellor Sebastian Kurz resigns amid corruption allegations|url=https://www.axios.com/austrian-chancellor-sebastian-kurz-resigns-f160d239-0cf8-431e-8c2f-92485d6012e7.html|website=Axios|date=October 9, 2021|access-date=9 October 2021|archivedate=28 មីនា 2022|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220328084723/https://www.axios.com/austrian-chancellor-sebastian-kurz-resigns-f160d239-0cf8-431e-8c2f-92485d6012e7.html|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;
* [[October 16]] – The [[Lucy (spacecraft)|Lucy spacecraft]] is launched by NASA, the first mission to explore the [[Jupiter trojan|Trojan asteroids]].&lt;ref&gt;{{Cite news|date=2021-10-16|title=Nasa's Lucy mission will seek out Solar System 'fossils'|work=BBC News|url=https://www.bbc.co.uk/news/science-environment-58927969|access-date=2021-10-16}}&lt;/ref&gt;
* [[October 17]] – [[November 14]] – The [[2021 ICC Men's T20 World Cup]] is held in the [[United Arab Emirates]] and [[Oman]], and [[2021 ICC Men's T20 World Cup Final|is won]] by [[Australia national cricket team|Australia]].&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.icc-cricket.com/news/2350367|title=Marsh and Warner take Australia to T20 World Cup glory|work=International Cricket Council|access-date=14 November 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[October 23]] – Colombia's most wanted drug lord, [[Dario Antonio Úsuga]], whose [[Clan del Golfo|Gulf Clan]] controls many smuggling routes into the US and other countries, is captured by Colombia's armed forces.&lt;ref&gt;{{Cite news|date=2021-10-24|title=Colombia's most wanted drug lord Otoniel captured|work=BBC News|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-latin-america-59026214|access-date=2021-10-24}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|date=2021-10-24|title=Colombia captures its 'most-feared' drug lord Dairo Antonio Usuga|work=CNN|url=https://edition.cnn.com/2021/10/24/americas/colombia-drug-lord-otoniel-intl-hnk/index.html|access-date=2021-10-24}}&lt;/ref&gt;
* [[October 24]] – The [[2021 Uzbek presidential election]] is held.&lt;ref&gt;{{cite web|title=Uzbekistan's incumbent leader wins 2nd term in office|url=https://www.westport-news.com/news/article/Uzbekistan-s-incumbent-leader-wins-2nd-term-in-16561263.php|access-date=14 November 2021|date=25 October 2021|work=[[Westport News]]|archive-date=November 14, 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211114235248/https://www.westport-news.com/news/article/Uzbekistan-s-incumbent-leader-wins-2nd-term-in-16561263.php|url-status=dead|archivedate=14 វិច្ឆិកា 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211114235248/https://www.westport-news.com/news/article/Uzbekistan-s-incumbent-leader-wins-2nd-term-in-16561263.php}}&lt;/ref&gt;
* [[October 25]] – The [[Sudan|Sudanese]] [[Sudanese Armed Forces|military]] launches a [[October 2021 Sudanese coup d'état|coup]] against the [[Government of Sudan|government]]. Prime Minister [[Abdalla Hamdok]] is placed under house arrest. President [[Abdel Fattah al-Burhan]] declares a state of emergency and announces the dissolution of the government.&lt;ref&gt;{{Cite news|date=2021-10-25|title=Sudan's military takes power in coup, arrests prime minister|work=AP|url=https://apnews.com/article/middle-east-africa-sudan-arrests-omar-al-bashir-c8d027c0a9e250fcb5a595bdc987d282|access-date=2021-10-25}}&lt;/ref&gt;
* [[October 31]]
** The [[2021 Japanese general election]] is held, with [[Fumio Kishida]] and the [[Liberal Democratic Party (Japan)|Liberal Democratic Party]] along with its coalition partner [[Komeito]] retaining a majority government.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-59110828|title=Japan election: PM Fumio Kishida declares victory for ruling LDP|work=[[BBC News]]|date=1 November 2021|access-date=5 November 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/japan-votes-test-new-pm-kishida-political-stability-2021-10-30/|title=Japan's Kishida defies expectations as ruling LDP easily keeps majority|work=[[Reuters]]|date=31 October 2021|access-date=5 November 2021}}&lt;/ref&gt;
** [[October 31]] – [[November 13]] – The [[2021 United Nations Climate Change Conference]] is held, after being postponed in 2020 due to [[COVID-19 pandemic|COVID-19]].&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Glasgow Climate Change Conference|url=https://unfccc.int/process-and-meetings/conferences/glasgow-climate-change-conference|website=[[United Nations Framework Convention on Climate Change]]}}&lt;/ref&gt; A deal is agreed by world leaders, which includes a &quot;phasedown&quot; of unabated [[coal power]], a 30% cut in [[methane emissions]] by 2030, plans for a halt to [[deforestation]] by 2030, and increased financial support for developing countries.&lt;ref&gt;{{cite news|date=14 November 2021|title=What is COP26 and what has been agreed at Glasgow climate conference?|work=BBC News|url=https://www.bbc.co.uk/news/science-environment-56901261|access-date=14 November 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|date=13 November 2021|title=COP26 Reaches Consensus on Key Actions to Address Climate Change|work=UN|url=https://unfccc.int/news/cop26-reaches-consensus-on-key-actions-to-address-climate-change|access-date=14 November 2021}}&lt;/ref&gt;

=== វិច្ឆិកា ===

* [[November 1]] – COVID-19 pandemic: The number of recorded deaths from COVID-19 surpasses 5 million.&lt;ref&gt;{{cite web|title=The world has recorded 5 million COVID-19 deaths, but the real toll is likely more than double that|url=https://www.abc.net.au/news/2021-11-01/five-million-covid19-deaths-but-real-toll-hidden/100568156|website=abc.net.au|date=November 1, 2021|access-date=November 1, 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[November 3]] – COVID-19 pandemic: The [[World Health Organization]] gives emergency use listing to the [[Covaxin|Covaxin COVID-19 vaccine]], the third non–Western vaccine to be authorized.&lt;ref&gt;{{cite news|date=3 November 2021|title=India's first homegrown COVID-19 shot wins WHO emergency use listing|language=en|work=Reuters|url=https://www.reuters.com/world/india/whos-advisory-group-recommends-emergency-listing-indias-first-homegrown-covid-19-2021-11-03/}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;WHO PR 20211103&quot;&gt;{{cite press release|title=WHO issues emergency use listing for eighth COVID-19 vaccine|website=[[World Health Organization]] (WHO)|url=https://www.who.int/news/item/03-11-2021-who-issues-emergency-use-listing-for-eighth-covid-19-vaccine|access-date=3 November 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[November 11]] – [[SpaceX]] launches the [[SpaceX Crew-3|Crew-3]] mission, carrying four [[Expedition 66]] crew members to the [[International Space Station]].&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Beasley|first1=Courtney|last2=Finch|first2=Josh|last3=Schierholz|first3=Stephanie|title=Kayla Barron Joins NASA's SpaceX Crew-3 Mission to Space Station|url=https://www.nasa.gov/press-release/kayla-barron-joins-nasa-s-spacex-crew-3-mission-to-space-station|website=[[NASA]]|access-date=3 June 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210603213719/https://www.nasa.gov/press-release/kayla-barron-joins-nasa-s-spacex-crew-3-mission-to-space-station/|archive-date=3 June 2021|date=18 May 2021|quote=...SpaceX Crew-3 mission to the International Space Station, which is targeted to launch as early as Oct. 23. [...] When Barron, Chari, Marshburn, and Maurer arrive at the orbiting laboratory, they will become expedition crew members for the duration of their six-month science mission.|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Bartels|first1=Meghan|title=NASA, SpaceX target Oct. 23 for Crew-3 astronaut launch|url=https://www.space.com/spacex-nasa-crew-3-astronaut-launch-date|website=[[Space.com]]|access-date=3 June 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210603213749/https://www.space.com/spacex-nasa-crew-3-astronaut-launch-date|archive-date=3 June 2021|date=2 April 2021|quote=NASA and SpaceX have announced that the pair's autumn mission to send four astronauts to the International Space Station will launch no earlier than Oct. 23. [...] In conjunction with the Oct. 23 launch window for Crew-3, Crew-2 will return to Earth no earlier than Oct. 31, giving the two cohorts about a week of overlap to transition the space station safely to its next residents.|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
* [[November 14]]
** Unprecedented rain caused by an [[atmospheric river]] bring [[November 2021 Pacific Northwest floods|a series of floods]] to the [[Pacific Northwest]].&lt;ref name=&quot;Baker17Nov&quot;&gt;{{cite news|last=Baker|first=Rafferty|date=November 17, 2021|title=Trucking industry working to get around catastrophic B.C. highway closures|newspaper=[[CBC News]]|url=https://www.cbc.ca/news/canada/british-columbia/bc-landslides-trucking-alternative-routes-1.6251759|accessdate=November 17, 2021}}&lt;/ref&gt;
** The [[2021 Argentine legislative election]] is held.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.reuters.com/world/americas/argentines-vote-midterm-trial-by-fire-president-fernandez-2021-11-14/|title=Argentina's Peronists on the ropes after bruising midterm defeat|work=[[Reuters]]|date=15 November 2021|access-date=15 November 2021}}&lt;/ref&gt;
** The [[2021 Bulgarian general election]] is held.&lt;ref&gt;{{cite web|title=New centrist party wins Bulgarian election, could end months of deadlock|url=https://www.reuters.com/world/europe/new-centrist-party-poised-win-bulgarias-election-partial-results-show-2021-11-15/|date=15 November 2021|access-date=15 November 2021|work=[[Reuters]]}}&lt;/ref&gt;
* [[November 16]] – Russia draws international condemnation following an [[anti-satellite weapon]] test that creates a cloud of [[space debris]], threatening the [[International Space Station]].&lt;ref&gt;{{cite web|title=Russian anti-satellite missile test draws condemnation|url=https://www.bbc.co.uk/news/science-environment-59299101|website=BBC News|date=November 16, 2021|access-date=November 16, 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[November 21]] – The [[2021 Chilean general election]] is held.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://archive.ipu.org/parline-e/reports/2064_B.htm|title=IPU PARLINE database: CHILE (Senado), Electoral system|website=archive.ipu.org}}&lt;/ref&gt;
* [[November 23]] – [[2021 Bulgaria bus crash|A bus crashes]] in [[Pernik Province]], [[Bulgaria]], killing 46 [[North Macedonia|Macedonian]] [[Tourism in Turkey|tourists]] returning from Istanbul.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Bulgaria bus crash: Children among at least 46 killed|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-59383852|date=23 November 2021|access-date=20 December 2021|website=BBC}}&lt;/ref&gt;
* [[November 24]]
** NASA launches the [[Double Asteroid Redirection Test]] (DART), the first attempt to deflect an [[asteroid]] for the purpose of learning how to protect Earth.&lt;ref&gt;{{cite web|title=Nasa Dart asteroid spacecraft: Mission to smack Dimorphos space rock launches|url=https://www.bbc.co.uk/news/science-environment-59327293|website=BBC News|date=November 24, 2021|access-date=November 24, 2021}}&lt;/ref&gt;
** [[Magdalena Andersson]] [[2021 Swedish government formation|resigns]] as [[Prime Minister of Sweden|Prime Minister-elect]] of Sweden hours after the [[Riksdag]] voted her in as Sweden's first female Prime Minister. She was due to take office on 26 November.&lt;ref&gt;{{cite news|last1=Nyheter|first1=S. V. T.|date=24 November 2021|title=Detta händer nu i regeringsfrågan|newspaper=SVT Nyheter|url=https://www.svt.se/nyheter/inrikes/detta-hander-nu-1|access-date=26 November 2021}}&lt;/ref&gt; Instead, she takes office on 30 November.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-59459733|title=Magdalena Andersson: Sweden's first female PM returns after resignation|publisher=BBC|language=English|date=30 November 2021|accessdate=30 November 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[November 25]] – COVID-19 pandemic: The [[United Kingdom]] becomes the fourth country to surpass 10 million COVID-19 cases after the [[United States]], [[India]] and [[Brazil]].&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://news.sky.com/story/covid-19-total-number-of-cases-in-uk-passes-10-million-since-start-of-pandemic-12478490|title=COVID-19: Total number of cases in UK passes 10 million since start of pandemic}}&lt;/ref&gt;
* [[November 26]] – COVID-19 pandemic: The [[World Health Organization]] convenes an emergency meeting in [[Geneva]] amid concerns over [[SARS-CoV-2 Omicron variant|Omicron]], a highly mutated [[Variants of SARS-CoV-2#Alerts for further monitoring (WHO)|variant of COVID-19]] first identified in [[COVID-19 pandemic in South Africa|South Africa]] that appears more infectious than [[SARS-CoV-2 Delta variant|Delta]].&lt;ref&gt;{{cite web|title=WHO to assess new highly mutated Covid-19 variant as countries ramp up health checks|url=https://www.theguardian.com/world/2021/nov/26/who-to-assess-new-highly-mutated-covid-19-variant-as-countries-ramp-up-health-checks|website=The Guardian|date=November 26, 2021|access-date=November 26, 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[November 30]]
** [[Barbados]] becomes a [[Republicanism in Barbados|republic]] on its 55th anniversary of independence while remaining a member of the [[Commonwealth of Nations]].&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Davies|first=Caroline|title=Queen congratulates Barbados as it becomes a republic|url=https://www.theguardian.com/world/2021/nov/30/queen-congratulates-barbados-as-it-becomes-a-republic|access-date=2021-11-30|website=The Guardian|date=30 November 2021}}&lt;/ref&gt;
** [[November 30]] – [[December 18]] – The [[2021 FIFA Arab Cup]] is held in [[Qatar]], and [[2021 FIFA Arab Cup Final|is won]] by [[Algeria national football team|Algeria]].&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Algeria beat Tunisia to win FIFA Arab Cup 2021|url=https://www.aljazeera.com/sports/2021/12/18/algeria-beat-tunisia-to-win-fifa-arab-cup-2021|date=18 December 2021|access-date=18 December 2021|website=Al Jazeera}}&lt;/ref&gt;

=== ធ្នូ ===

* [[December 4]] – The [[2021 Gambian presidential election]] is held and incumbent [[President of the Gambia|president]] [[Adama Barrow]] is reelected.{{cn|date=February 2022}}
* [[December 6]]
** The [[United States]] announces a diplomatic boycott of the [[2022 Winter Olympics]] in [[Beijing]] in response to China's human rights record.&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Finn|first1=Teaganne|title=White House announces diplomatic boycott of Beijing Winter Olympics over human rights concerns|url=https://www.nbcnews.com/politics/white-house/white-house-announces-diplomatic-boycott-beijing-winter-olympics-over-human-n1285419|website=NBC News|access-date=6 December 2021}}&lt;/ref&gt; [[Canada]], the [[United Kingdom]], and [[Australia]] join shortly after.
** COVID-19 pandemic: The [[United States]] becomes the first country to surpass 50 million COVID-19 cases.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.nbcnews.com/news/us-news/us-records-50-million-covid-cases-rcna8377|title=U.S. records over 50 million Covid cases|date=13 December 2021|work=[[ABC News]]|access-date=24 December 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=U.S. Hits 50 Million Covid Infections—Here's Where Cases Are Surging|url=https://www.forbes.com/sites/carlieporterfield/2021/12/14/us-hits-50-million-covid-infections---heres-where-cases-are-surging/?sh=5c15e10236f6|date=14 December 2021|access-date=24 December 2021|work=[[Forbes]]}}&lt;/ref&gt;
* [[December 9]]
** [[Chiapas truck crash|A truck crash]] in [[Chiapas]], [[Mexico]], kills 55 migrants who were being [[People smuggling|smuggled]] in it from [[Guatemala]] through Mexico to [[Mexico–United States border|its border with the United States]].&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.aljazeera.com/news/2021/12/10/xxx-3|title=Dozens of Central American migrants killed in Mexico crash|date=10 December 2021|work=[[Al Jazeera]]}}&lt;/ref&gt;
** [[December 9]]–[[December 10|10]] – The [[Summit for Democracy]], a virtual summit, is hosted by the United States &quot;to renew democracy at home and confront autocracies abroad&quot;.&lt;ref&gt;{{Cite web|title=The Summit for Democracy—American Leadership or Photo Op?|url=https://www.heritage.org/global-politics/event/the-summit-democracy-american-leadership-or-photo-op|access-date=2021-11-05|website=The Heritage Foundation|language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Toosi|first=Nahal|title=An 'Illustrative Menu of Options': Biden's big democracy summit is a grab bag of vague ideas|url=https://www.politico.com/news/2021/11/04/biden-democracy-summit-technology-519530|access-date=2021-11-05|website=POLITICO|language=en}}&lt;/ref&gt;
* [[December 12]]
** The [[2021 New Caledonian independence referendum]] is held.&lt;ref&gt;{{cite news|last=Fisher|first=Denise|date=22 October 2021|title=New Caledonian independence leaders challenge France over final referendum date|newspaper=The Strategist|url=https://www.aspistrategist.org.au/new-caledonian-independence-leaders-challenge-france-over-final-referendum-date/}}&lt;/ref&gt;
** COVID-19 pandemic: [[Russia]] becomes the fifth country to surpass 10 million COVID-19 cases after the [[United States]], [[India]], [[Brazil]] and the [[United Kingdom]].&lt;ref&gt;{{cite web|title=Russia's registered COVID-19 cases surpass 10 million|url=https://www.channelnewsasia.com/world/russia-registered-covid-19-cases-10-million-2374866|date=12 December 2021|work=[[CNA (TV network)|Channel News Asia]]|access-date=13 មីនា 2022|archivedate=5 មីនា 2022|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220305085605/https://www.channelnewsasia.com/world/russia-registered-covid-19-cases-10-million-2374866|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;
* [[December 17]] – [[COVID-19 pandemic]]: The [[World Health Organization]] gives emergency use listing to the [[Novavax COVID-19 vaccine]].&lt;ref name=&quot;WHO PR 20211217&quot;&gt;{{cite press release|title=WHO lists 9th COVID-19 vaccine for emergency use with aim to increase access to vaccination in lower-income countries|website=[[World Health Organization]] (WHO)|url=https://www.who.int/news/item/17-12-2021-who-lists-9th-covid-19-vaccine-for-emergency-use-with-aim-to-increase-access-to-vaccination-in-lower-income-countries|access-date=17 December 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[December 19]]
** The [[2021 Hong Kong legislative election]], originally scheduled for 6 September 2020 but postponed due to the [[COVID-19 pandemic]], is held.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.voanews.com/amp/east-asia-pacific_hong-kongs-delayed-legislative-elections-set-december/6204550.html|title=Hong Kong's Delayed Legislative Elections Set for December|website=VOANEWS|date=19 November 2021}}&lt;/ref&gt;
** The second round of the [[2021 Chilean general election|2021 Chilean presidential election]] is held; leftist candidate [[Gabriel Boric]] is elected [[President of Chile|President]].&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Slattery|first1=Gram|last2=Ramos Miranda|first2=Natalia A.|title=Chile headed for divisive election run-off as far-right surges|url=https://www.reuters.com/world/americas/chileans-head-polls-with-two-radically-different-visions-ballot-2021-11-21/|website=Reuters|access-date=23 December 2021|date=22 November 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|date=December 20, 2021|title=Leftist Gabriel Boric to become Chile's youngest ever president|work=BBC News|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-59715941|access-date=29 December 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[December 25]] – [[NASA]], [[European Space Agency|ESA]], the [[Canadian Space Agency]] and the [[Space Telescope Science Institute]] launch the [[James Webb Space Telescope]], the successor of the [[Hubble Space Telescope]].&lt;ref&gt;{{Cite web|title=The Launch - Webb/NASA|url=https://jwst.nasa.gov/content/about/launch.html|access-date=22 December 2021|website=NASA}}&lt;/ref&gt;

== ថ្ងៃខួបកំណើត ==
{{Further|ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:បុគ្គលដែលកើតនៅឆ្នាំ ​២០២១}}

* [[៤ មិថុនា]] – លីលីបេត ម៉ៅថ៍បែត្តិន-វិនដ៍ស័រ&lt;ref&gt;{{Cite web|date=6 June 2021|title=Prince Harry and Meghan announce birth of baby girl|url=https://www.bbc.com/news/uk-57378117|access-date=6 June 2021|website=BBC News}}&lt;/ref&gt;

== ថ្ងៃ​មរណភាព ==
{{Further|ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:បុគ្គលដែលស្លាប់នៅឆ្នាំ ២០២១}}{{ដើមចំបង|បុគ្គលដែលស្លាប់នៅឆ្នាំ ២០២១}}&lt;!-- Only people who have significant international notability should be listed. --&gt;

=== មករា ===

* [[៥ មករា]] – [[កូលីន បេល]] (Colin Bell) កីឡាករបាល់ទាត់អង់គ្លេស (កើត [[២៦ កុម្ភៈ]] [[ឆ្នាំ ១៩៣៣|ឆ្នាំ]]​ [[ឆ្នាំ ១៩៤៦|១៩៤៦]])&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Pollard|first=Rob|date=|title=Colin Bell: 1946-2021|url=https://www.mancity.com/news/mens/colin-bell-khaldoon-al-mubarak-63745469|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=2021-01-07|website=Manchester City FC|language=en}}&lt;/ref&gt;
* [[១១ មករា]] – [[សេលដូន អាឌែលសុន]] (Sheldon Adelson) អ្នកជំនួញជនជាតិអាមេរិក (កើត [[៤ សីហា]] [[ឆ្នាំ ១៩៣៣|ឆ្នាំ​ ១៩៣៣]])&lt;ref&gt;{{Cite news|last=Frazier|first=Donald|title=Sheldon Adelson, casino magnate who influenced policy from D.C. to Jerusalem, dies at 87|language=en-US|work=Washington Post|url=https://www.washingtonpost.com/local/obituaries/sheldon-adelson-casino-magnate-who-influenced-policy-from-dc-to-jerusalem-dies-at-87/2021/01/12/639974ec-54d8-11eb-a931-5b162d0d033d_story.html|date=January 12, 2021|access-date=January 12, 2021|issn=0190-8286|archive-date=January 12, 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210112144216/https://www.washingtonpost.com/local/obituaries/sheldon-adelson-casino-magnate-who-influenced-policy-from-dc-to-jerusalem-dies-at-87/2021/01/12/639974ec-54d8-11eb-a931-5b162d0d033d_story.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
* [[២០ មករា]] – [[មីរ៉ា ហ្វូឡាន]] (Mira Furlan) តារាសម្ដែងនិងអ្នកចម្រៀងក្រូអាត (កើត [[៧ កញ្ញា]] [[ឆ្នាំ ១៩៥៥]])&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Stedman|first=Alex|last2=Stedman|first2=Alex|date=2021-01-22|title=Mira Furlan, ‘Babylon 5’ and ‘Lost’ Actress, Dies at 65|url=https://variety.com/2021/tv/news/mira-furlan-dead-babylon-5-lost-1234890117/|access-date=2021-01-22|website=Variety|language=en-US}}&lt;/ref&gt;
* [[២៣ មករា]] – [[ឡារី ឃីង]] (Larry King) ពិធីករ​ទូរទស្សន៍អាមេរិក (កើត [[១៩ វិច្ឆិកា]] [[ឆ្នាំ ១៩៣៣]])&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://edition.cnn.com/2021/01/23/us/larry-king-dies-trnd/index.html|title=Larry King, legendary talk show host, dies at 87|last1=Kludt|first1=Tom|last2=Parks|first2=Brad|website=CNN|date=January 23, 2021|accessdate=January 23, 2021}}&lt;/ref&gt;

=== កុម្ភៈ ===

* [[៥ កុម្ភៈ]] – [[គ្រីស្តូហ្វឺរ ផ្លាំម៉ឺរ]] (Christopher Plummer) តារាសម្ដែងកាណាដា (កើត [[១៣ ធ្នូ]] [[ឆ្នាំ ១៩២៩]])&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://edition.cnn.com/2021/02/05/entertainment/christopher-plummer/index.html|title=Christopher Plummer, Oscar winner and star of 'The Sound of Music,' dead at 91|website=CNN|date=February 5, 2021|accessdate=February 6, 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[៩ កុម្ភៈ]] – [[ឈីក កូរៀ]] (Chick Corea) អ្នកលេងព្យ៉ាណូចាហ្សអាមេរិក (កើត [[១២ មិថុនា]] [[ឆ្នាំ ១៩៤១]])&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.rollingstone.com/music/music-news/chick-corea-obit-1127283/|title=Chick Corea, Jazz Pianist Who Expanded the Possibilities of the Genre, Dead at 79|author=Shteamer, Hank|website=[[Rolling Stone]]|date=February 11, 2021|accessdate=February 13, 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[១០ កុម្ភៈ]] – [[ឡារី ហ្វ្លីនត៍]] (Larry Flynt) អ្នកវាយអត្ថបទអាជីវកម្មអាមេរិក (កើត [[១ វិច្ឆិកា]] [[ឆ្នាំ ១៩៤២]])&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.npr.org/2021/02/10/966559853/larry-flynt-porn-mogul-and-hustler-founder-dies-at-78|title=Larry Flynt, Porn Mogul And 'Hustler' Founder, Dies At 78|work=[[NPR]]|date=February 10, 2021|accessdate=February 10, 2021|last=Ulaby|first=Neda}}&lt;/ref&gt;
* [[២៧ កុម្ភៈ]] – [[អិង ម៉ានតាត]] (吴孟达, Ng Man-tat) តារាសម្ដែងហុងកុង (កើត [[២ មករា]] [[ឆ្នាំ ១៩៥២]])&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://thestandard.co/breaking-ng-man-tat-passed-away-by-liver-cancer/|title=BREAKING: อู๋ม่งต๊ะ นักแสดงชื่อดังชาวฮ่องกง เสียชีวิตด้วยโรคมะเร็งตับ ในวัย 70 ปี|website=The Standard|date=February 27, 2021|accessdate=February 27, 2021}}&lt;/ref&gt;

=== មីនា ===

* [[១០ មីនា]]
** [[អាលី ម៉ាឌី មូហាំម៉ាដ]] (Ali Mahdi Muhammad, Cali Mahdi Maxamed) ប្រធានាធិបតីសូម៉ាលីទី ៤ (កើត [[១ មករា]] [[ឆ្នាំ ១៩៣៩]])&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.aa.com.tr/en/africa/somalia-3-days-of-mourning-after-death-of-ex-president/2172231|title=Somalia: 3 days of mourning after death of ex-president|author=Dhaysane, Mohammed|website=Anadolu Agency|date=March 11, 2021|accessdate=March 12, 2021}}&lt;/ref&gt;
** [[ម៉ានូអែល សាថឺរនីណូ ដា កូស្តា]] (Manuel Saturnino da Costa) នាយករដ្ឋមន្ត្រីហ្គីណេ-ប៊ីសទី ៦ (កើត [[២៩ វិច្ឆិកា]] [[ឆ្នាំ ១៩៤២]])&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.theeastafrican.co.ke/tea/rest-of-africa/guinea-bissau-s-former-pm-manuel-costa-dies-aged-78-3319586|title=Guinea Bissau's former PM Manuel Costa dies, aged 78|author=Vieira, Arnaldi|website=The East African|date=March 11, 2021|accessdate=March 12, 2021|archivedate=មីនា 12, 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210312105824/https://www.theeastafrican.co.ke/tea/rest-of-africa/guinea-bissau-s-former-pm-manuel-costa-dies-aged-78-3319586|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;
* [[១២ មីនា]] – [[ហ្គូដវីល ស្វេលីទីនី|សម្តេចព្រះរាជាធិបតីហ្គូដវីល ស្វេលីទីនី កាបេគូហ្ស៊ូលូ]] (Goodwill Zwelithini kaBhekuzulu) ព្រះមហាក្សត្រនៃ[[ព្រះរាជាណាចក្រហ្សូលូ]] (ប្រសូត [[១៤ កក្កដា]] [[ឆ្នាំ ១៩៤៨]])&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.nytimes.com/2021/03/12/world/africa/king-zwelithini-dead.html|title=Goodwill Zwelithini ka Bhekuzulu, King of the Zulu Nation, Dies at 72|author=Chutel, Lynsey|website=The New York Times|date=March 12, 2021|accessdate=March 14, 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[១៣ មីនា]] – [[ម៉ាវីន ហាកឡឺ]] (Marvelous Marvin Hagler) អ្នកប្រដាល់អាមេរិក (កើត [[២៣ ឧសភា]] [[ឆ្នាំ ១៩៥៤]])&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://edition.cnn.com/2021/03/13/sport/marvin-hagler-boxing-obit-spt/index.html|title=Former boxing champion 'Marvelous' Marvin Hagler dies at 66|author1=De la Fuente, Homero|author2=Caldwell, Travis|website=CNN|date=March 14, 2021|accessdate=March 14, 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[១៧ មីនា]] – [[ចន ម៉ាហ្គូហ្វូលី]] (John Magufuli) ប្រធានាធិបតីតង់ហ្សានីទី ៥ (កើត [[២៩ តុលា]] [[ឆ្នាំ ១៩៥៩]])

=== មេសា ===

* [[៩ មេសា]] – [[ព្រះអង្គម្ចាស់ភីលីព ឌុកនៃអេឌីនបឺក]] (Prince Philip, Duke of Edinburgh) (ប្រសូត [[១០ មិថុនា]] [[ឆ្នាំ ១៩២១]])&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://edition.cnn.com/2021/04/09/uk/prince-philip-dies-gbr-intl/index.html|title=Prince Philip, husband of Britain's Queen Elizabeth, dead at 99|website=CNN|author1=Foster, Max|author2=Said-Moorhouse, Lauren|date=April 9, 2021|accessdate=April 9, 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[១៩ មេសា]]
** [[វ៉លធឺរ ម៉ុងដាល]] (Walter Mondale) [[អនុប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិក]]ទី ៤២ (កើត [[៥ មករា]] [[ឆ្នាំ ១៩២៨]])&lt;ref&gt;[https://www.cnn.com/2021/04/19/politics/walter-mondale-dead/index.html Walter 'Fritz' Mondale, former vice president under Jimmy Carter, dead at 93]&lt;/ref&gt;
** [[ជីម ស្ទីនម៉ាន់]] (Jim Steinman) អ្នកនិពន្ធ និងផលិតតន្ត្រីអាមេរិក (កើត [[១ វិច្ឆិកា]] [[ឆ្នាំ ១៩៤៧]])&lt;ref&gt;[https://www.tmz.com/2021/04/20/rock-legend-jim-steinman-dead-dies-meat-loaf/ Rock Legend Jim Steinman Dead at 73]&lt;/ref&gt;
* [[២០ មេសា]] – [[អ៊ីឌ្រីស ឌេប៊ី]]  (Idriss Déby) ប្រធានាធិបទីឆាដទី ៦ (កើត [[១៨ មិថុនា]] [[ឆ្នាំ ១៩៥២]])&lt;ref&gt;[https://www.reuters.com/world/africa/chad-president-idriss-deby-has-died-says-army-spokesman-2021-04-20/ Chad President Idriss Deby dies on front lines, says army spokesman]&lt;/ref&gt;
* [[២៨ មេសា]] – [[ម៉ៃឃើល ខូលលីនស៍]] (Michael Collins) អ្នកអវកាសអាមេរិក (កើត [[៣១ តុលា]] [[ឆ្នាំ ១៩៣០]])

=== ឧសភា ===

* [[៨ ឧសភា]] – [[ហេលម៉ុត ជេន]] (Helmut Jahn) ស្ថាបត្យករអាឡឺម៉ង់-អាមេរិក (កើត [[៤ មករា]] [[ឆ្នាំ ១៩៤០]])&lt;ref&gt;[https://www.chicagotribune.com/news/breaking/ct-helmut-jahnfamed-architect-dies-20210509-t4co2a6zd5fxzfiyon2hvcud24-story.html Famed architect Helmut Jahn struck by two vehicles, killed while riding bicycle near St. Charles]&lt;/ref&gt;
* [[២៣ ឧសភា]] – [[ប៉ូឡូ ម៉ែនដេស ដា រ៉ូឆា]] (Paulo Mendes da Rocha) ស្ថាបត្យករប្រេស៊ីល (កើត [[២៥ តុលា]] [[ឆ្នាំ ១៩២៨]])&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www1.folha.uol.com.br/ilustrada/2021/05/morre-paulo-mendes-da-rocha-o-ultimo-gigante-da-arquitetura-brasileira.shtml|title=Paulo Mendes da Rocha (1928 - 2021) - Morre Paulo Mendes da Rocha, o último gigante da arquitetura brasileira|date=23 May 2021|website=Folha de S.Paulo}}&lt;/ref&gt;

=== មិថុនា ===

* [[១ មិថុនា]] – [[ព្រះអង្គម្ចាស់អាមេដេអូ ឌុកទី ៥ នៃអូស្តា]] (Prince Amedeo, Duke of Aosta) (ប្រសូត [[២៧ វិច្ឆិកា]] [[ឆ្នាំ ១៩៤៣]])&lt;ref&gt;[https://www.lastampa.it/cronaca/2021/06/01/news/lutto-in-casa-savoia-e-morto-il-principe-amedeo-duca-d-aosta-1.40339611 Lutto in casa Savoia: è morto il principe Amedeo Duca d'Aosta] {{in lang|it}}&lt;/ref&gt;
* [[៦ មិថុនា]] – [[អេអ៊ីឈី ណិហ្គីស៊ី]] (根岸 英一, Ei-ichi Negishi) អ្នកគីមីវិទ្យាជប៉ុន (កើត [[១៤ កក្កដា]] [[ឆ្នាំ ១៩៣៥]])&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.washingtonpost.com/local/obituaries/ei-ichi-negishi-dead/2021/06/14/e869eb06-cd1a-11eb-8014-2f3926ca24d9_story.html|title=Ei-ichi Negishi, Nobel-winning chemist who made ‘art in a test tube,’ dies at 85|author=Smith, Harrison|website=Washington Post|date=June 15, 2021|accessdate=June 17, 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[១០ មិថុនា]] – [[ឌីងកូ សិង្ហ]] (Dingko Singh) អ្នកប្រដាល់ស្ម័គ្រចិត្តឥណ្ឌា (កើត [[១ មករា]] [[ឆ្នាំ ១៩៧៩]])&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Indian Asian Games gold medallist Dingko Singh dies aged 42|url=https://www.connectedtoindia.com/indian-asian-games-gold-medallist-dingko-singh-dies-aged-42-9221.html|access-date=2021-06-10|website=www.connectedtoindia.com}}&lt;/ref&gt;
* [[២០ មិថុនា]] – [[លូអ៊ីស ដេល សូល]] (Luis del Sol) កីឡាករបាល់ទាត់អេស្ប៉ាញ (កើត [[៦ មេសា]] [[ឆ្នាំ ១៩៣៥]])&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.marca.com/futbol/betis/2021/06/20/60cf764de2704e064a8b45c9.html|title=Muere Luis del Sol, leyenda del Betis|date=20 June 2021|website=MARCA}}&lt;/ref&gt;
* [[២៤ មិថុនា]] – [[បេនីកណូ អាគីណូទី ៣]] (Benigno Aquino III) ប្រធានាធិបតីទី ១៥ នៃប្រទេសហ្វីលីពីន (កើត [[៨ កុម្ភៈ]] [[ឆ្នាំ ១៩៦០]])&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://edition.cnn.com/2021/06/23/asia/philippines-benigno-noynoy-aquino-dies-intl-hnk/index.html|title=Former Philippine President Benigno Aquino dies age 61|author1=Regan, Helen|author2=Thornton, Chandler|website=CNN|date=June 24, 2021|accessdate=June 24, 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[២៩ មិថុនា]] – [[ដូណាល់ រ៉ាម្សហ្វេលដ៍]] (Donald Rumsfeld) អ្នកនយោបាយអាមេរិក (កើត [[៩ កក្កដា]] [[ឆ្នាំ ១៩៣២]])&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2021/06/30/us/politics/donald-rumsfeld-dead.html|title=Donald Rumsfeld, Defense Secretary Under 2 Presidents, Is Dead at 88|last=McFadden|first=Robert D.|date=June 30, 2021|accessdate=June 30, 2021|work=[[The New York Times]]|archive-date=June 30, 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210630194022/https://www.nytimes.com/2021/06/30/us/politics/donald-rumsfeld-dead.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

=== កក្កដា ===

* [[៧ កក្កដា]] – [[ចូវេណេល ម៉ូអ៊ីស]] (Jovenel Moïse) ប្រធានាធិបតីហៃទី (កើត [[២៦ មិថុនា]] [[ឆ្នាំ ១៩៦៨]])&lt;ref&gt;[https://www.france24.com/fr/info-en-continu/20210707-haïti-le-président-jovenel-moïse-assassiné-dans-la-nuit-dans-sa-résidence-privée-cabinet-du-premier-ministre Haïti : le président Jovenel Moïse assassiné dans la nuit dans sa résidence privée] {{in lang|fr}}&lt;/ref&gt;
* [[១២ កក្កដា]] – [[ផូល អ័រដូហ្វ]] (Paul Orndorff) អ្នកចំបាប់អាជីពអាមេរិក (កើត [[២៩ តុលា]] [[ឆ្នាំ ១៩៤៩]])
* [[១៥ កក្កដា]] – [[ដានីស ស៊ីដឌីគី]]  (Danish Siddiqui) អ្នកថតរូបសារព័ត៌មានឥណ្ឌា (កើត [[១៩ ឧសភា]] [[ឆ្នាំ ១៩៨៣]])
* [[២៦ កក្កដា]] – [[ចូអ៊ី ជ័រឌីសុន]] (Joey Jordison) តន្ត្រីករអាមេរិក (កើត [[២៦ មេសា]] [[ឆ្នាំ ១៩៧៥]])&lt;ref&gt;{{cite news|last=Atkinson|first=Kate|date=July 27, 2021|title=Ex-Slipknot Drummer Joey Jordison Dies at 46|url=https://www.billboard.com/articles/news/obituary/9606945/joey-jordison-dead-slipknot-drummer/|work=[[Billboard (magazine)|Billboard]]|access-date=July 27, 2021}}&lt;/ref&gt;

=== សីហា ===

* [[១៥ សីហា]] – [[ហ្គ្រេដ ម្ញូល័រ]]‎ (Gerd Müller) កីឡាករបាល់ទាត់អាឡឺម៉ង់ (កើត [[៣ វិច្ឆិកា]] [[ឆ្នាំ ១៩៤៥]])&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.independent.co.uk/sport/football/gerd-muller-death-bayern-munich-germany-b1902889.html|title=Germany and Bayern Munich legend Gerd Muller dies aged 75|author=Rathborn, Jack|website=The Independent|date=August 15, 2021|accessdate=August 15, 2021}}&lt;/ref&gt;‎
* [[២១ សីហា]] – [[ព្រះនាងម៉ារីគីនស្គីនៃលីចតេនស្ទីន]] (Countess Marie Kinsky of Wchinitz and Tettau) (ប្រសូត [[១៤ មេសា]] [[ឆ្នាំ ១៩៤០]])&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.tatler.com/article/princess-marie-of-liechtenstein-dies-aged-81-obituary|title=Princess Marie of Liechtenstein has died aged 81|author=Coke, Hope|website=Tatler|date=August 24, 2021|accessdate=August 25, 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[២៩ សីហា]]
** [[អេដ អាសនើរ]] (Ed Asner) តារាសម្តែងអាមេរិក (កើត [[១៥ វិច្ឆិកា]] [[ឆ្នាំ ១៩២៩]])&lt;ref&gt;[https://variety.com/2021/tv/news/ed-asner-dead-lou-grant-1235051373/ Ed Asner, Emmy-Winning ‘Lou Grant’ Star, Dies at 91]&lt;/ref&gt;
** [[ហ្សាក់ រ៉ូហ្គឺ]] (Jacques Rogge) [[ប្រធានគណៈកម្មាធិការអូឡាំពិកអន្តរជាតិ]]ទី ៨ (កើត [[២ ឧសភា]] [[ឆ្នាំ ១៩៤២]])&lt;ref&gt;[https://www.sail-world.com/news/241104/Former-IOC-President-Jacques-Rogge-passes-away IOC announces passing of former IOC President Jacques Rogge]&lt;/ref&gt;

=== កញ្ញា ===

* [[១០ កញ្ញា]] – [[ចូជឺ សង់ប៉ាយយ៉ូ]] (Jorge Sampaio) ប្រធានាធិបតីទី ១៨ នៃប្រទេសព័រទុយហ្គាល់ (កើត [[១៨ កញ្ញា]] [[ឆ្នាំ ១៩៣៩]])&lt;ref&gt;[https://www.reuters.com/article/us-portugal-sampaio/jorge-sampaio-who-showed-teeth-in-portuguese-presidential-powers-dies-at-81-idUSKBN2G60Q6 Jorge Sampaio, who showed teeth in Portuguese presidential powers, dies at 81]&lt;/ref&gt;
* [[១៧ កញ្ញា]] – [[អាប់ដេឡាហ្ស៊ីស ប៊ូទេហ្វ្លីកា]] (Abdelaziz Bouteflika) ប្រធានាធិបតីទី ៧ នៃប្រទេសអាល់ហ្សេរី (កើត [[២ មីនា]] [[ឆ្នាំ ១៩៣៧]])&lt;ref&gt;[https://www.reuters.com/world/algerias-former-president-bouteflika-dies-84-2021-09-17/ Algeria's former President Bouteflika dies at 84]&lt;/ref&gt;

=== តុលា ===

* [[៩ តុលា]] – [[អាបូលហាសាន បានីសាដ្រ]] (Abolhassan Banisadr) ប្រធានាធិបតីទី ១ នៃប្រទេសអ៊ីរ៉ង់ (កើត [[២២ មីនា]] [[ឆ្នាំ ១៩៣៣]])&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.reuters.com/world/middle-east/former-iranian-president-bani-sadr-dies-paris-2021-10-09/|title=Former Iranian President Bani-Sadr dies in Paris|date=9 October 2021|work=Reuters|accessdate=9 October 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[១៥ តុលា]] – [[ដាវិដ អាម៉េស]] (David Amess) សមាជិក[[សភាសហរាជាណាចក្រ​|សភាសហរាជាណាចក្រ]]​ (កើត [[២៦ មីនា]] [[ឆ្នាំ ១៩៥២]])&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.bbc.com/news/uk-58930593|title=Sir David Amess: Conservative MP stabbed to death|website=BBC|date=October 16, 2021|accessdate=October 16, 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[១៨ តុលា]] – [[កូលីន ផូវេល]] (Colin Powell) អ្នកនយោបាយអាមេរិក (កើត [[៥ មេសា]] [[ឆ្នាំ ១៩៣៧]])&lt;ref&gt;[https://edition.cnn.com/2021/10/18/politics/colin-powell-dies/index.html Colin Powell, military leader and first Black US secretary of state, dies after complications from Covid-19]&lt;/ref&gt;
* [[២៦ តុលា]] – [[រ៉ូ ថែអ៊ូ]] (노태우, Roh Tae-woo) ប្រធានាធិបតីទី ៦ នៃប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូង (កើត [[៤ ធ្នូ]] [[ឆ្នាំ ១៩៣២]])&lt;ref&gt;[https://www.reuters.com/world/asia-pacific/south-koreas-former-president-roh-tae-woo-dies-88-yonhap-2021-10-26/ South Korea's former president Roh Tae-woo dies at 88 - hospital]&lt;/ref&gt;
* [[២៩ តុលា]] – [[ពូនីត រាជកុមារ]] (Puneeth Rajkumar) អ្នកចម្រៀងនិងតារាសម្តែងឥណ្ឌា (កើត [[១៧ មីនា]] [[ឆ្នាំ ១៩៧៥]])&lt;ref&gt;{{Cite news|date=2021-10-29|title=Puneeth Rajkumar: Indian film star dies age 46|language=en-GB|work=BBC News|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-india-59090072|access-date=2021-10-30}}&lt;/ref&gt;

=== វិច្ឆិកា ===

* [[១១ វិច្ឆិកា]] – [[ហ្វ្រេឌឺរីក វីលឹម ដឺ ក្លែក]] (F. W. de Klerk) ប្រធានាធិបតីទី ៧ នៃប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូងសហភាពអាហ្វ្រិកខាងត្បូង (កើត [[១៨ មីនា]] [[ឆ្នាំ ១៩៣៦]])&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.news24.com/news24/southafrica/news/breaking-former-president-fw-de-klerk-85-has-died-20211111|title=BREAKING &amp;#124; Former president FW de Klerk, 85, has died|first=Pieter du|last=Toit|website=News24}}&lt;/ref&gt;
* [[២៣ វិច្ឆិកា]] – [[ឆន ឌូហ្វាន់]] (전두환, Chun Doo-hwan) ប្រធានាធិបតីទី ៥ នៃប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូង (កើត [[១៨ មករា]] [[ឆ្នាំ ១៩៣១]])&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/former-south-korean-military-dictator-chun-doo-hwan-dies-90-2021-11-23/|title=Former South Korean military dictator Chun Doo-hwan dies at 90|author=Hyonhee Shin|website=Reuters|date=23 November 2021|language=en|access-date=23 November 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[២៨ វិច្ឆិកា]]
** សម្តេចក្រុមព្រះ[[នរោត្តម រណឫទ្ធិ]] នាយករដ្ឋមន្ត្រីទី ៣១ នៃប្រទេសកម្ពុជា (ប្រសូត [[២ មករា]] [[ឆ្នាំ ១៩៤៤]])&lt;ref&gt;[https://www.reuters.com/world/asia-pacific/former-cambodian-prime-minister-prince-norodom-ranariddh-has-died-information-2021-11-28/ Former Cambodian prime minister Prince Norodom Ranariddh has died - information minister]&lt;/ref&gt;
** [[វឺជីល អែបឡូហ៍]] (Virgil Abloh) អ្នករចនាម៉ូដ និងអ្នកជំនួញអាមេរិក (កើត [[៣០ កញ្ញា]] [[ឆ្នាំ ១៩៨០]])&lt;ref&gt;{{Cite news|last=Friedman|first=Vanessa|date=2021-11-28|title=Virgil Abloh, Bold Designer of Men’s Wear, Dies at 41|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/2021/11/28/style/virgil-abloh-dead.html|access-date=2021-11-28|issn=0362-4331}}&lt;/ref&gt;

=== ធ្នូ ===

* [[៥ ធ្នូ]] – [[បូប ដូល]] (Bob Dole) អ្នកនយោបាយ មេធាវី និងអតីតយុទ្ធជនអាមេិក (កើត [[២២ កក្កដា]] [[ឆ្នាំ ១៩២៣]])&lt;ref name=&quot;Watson&quot;&gt;{{cite news|title=Bob Dole to lie in state in the Capitol on Thursday|url=https://www.cbsnews.com/news/bob-dole-lie-in-state-capitol-thursday/|publisher=[[CBS News]]|date=December 7, 2021|access-date=December 7, 2021|language=en-US|last=Watson|first=Kathryn}}&lt;/ref&gt;
* [[៨ ធ្នូ]] – [[ប៊ីពីន រ៉ាវ៉ាត់]] (Bipin Rawat) ឧត្តមសេនីយ៍ផ្កាយបួននៃកងទ័ពឥណ្ឌា (កើត [[១៦ មីនា]] [[ឆ្នាំ ១៩៥៨]])&lt;ref&gt;{{Cite news|date=8 December 2021|title=Bipin Rawat: India's top general dies in helicopter crash|language=en-GB|work=BBC News|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-india-59576082|access-date=8 December 2021}}&lt;/ref&gt;
* [[១៨ ធ្នូ]] – [[រីឆាត រ៉ូជ័រ]] (Richard Rogers) ស្ថាបត្យករអង់គ្លេស (កើត [[២៣ កក្កដា]] [[ឆ្នាំ ១៩៣៣]])&lt;ref&gt;{{cite news|title=Richard Rogers, Architect Behind Landmark Pompidou Center, Dies at 88|url=https://www.nytimes.com/2021/12/18/arts/design/richard-rogers-dead.html|access-date=19 December 2021|work=The New York Times|date=18 December 2021|archive-date=18 December 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211218231543/https://www.nytimes.com/2021/12/18/arts/design/richard-rogers-dead.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
* [[២៥ ធ្នូ]] – [[វ៉េន ធីបោដ]] (Wayne Thiebaud) សិល្បករអាមេរិក (កើត [[១៥ វិច្ឆិកា]] [[ឆ្នាំ ១៩២០]])&lt;ref&gt;{{Cite news|last=Kimmelman|first=Michael|date=2021-12-26|title=Wayne Thiebaud, Playful Painter of the Everyday, Dies at 101|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/2021/12/26/obituaries/wayne-thiebaud-dead.html|access-date=2021-12-26|issn=0362-4331}}&lt;/ref&gt;
* [[៣១ ធ្នូ]] – [[បេតធី វ៉ាយថ៍]] (Betty White) តារាសម្តែងអាមេរិក (កើត [[១៧ មករា]] [[ឆ្នាំ ១៩២២]])

== រង្វាន់ណូបែល ==
{{empty section|date=មករា ២០២២}}

== ឯកសារយោង ==
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ឆ្នាំ ២០២១]]</text>
      <sha1>kko4wwt9dld4fjfs7o4gxgr7y4kyynd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>កីឡដ្ឋានជាតិមរតកតេជោ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>45742</id>
    <revision>
      <id>321978</id>
      <parentid>299681</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T10:08:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>142</id>
      </contributor>
      <comment>Removing [[:c:File:Morodok_Techo_National_Stadium.jpg|Morodok_Techo_National_Stadium.jpg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:GPSLeo|GPSLeo]] because: per [[:c:Commons:Deletion requests/Files uploaded by Maharaja45|]].</comment>
      <origin>321978</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9183" sha1="t8p9kp244gvqyux0twjdsa4949ot2ck" xml:space="preserve">{{Infobox venue||owner=[[រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា]]|seating_capacity=៦​ មឹន|tenants=[[ក្រុមបាល់ទាត់ជម្រើសជាតិកម្ពុជា]]|construction_cost=៦​.៧២០ ពាន់លានរៀល|architect=ស្មៅ|surface=|operator=|opened=សីហា ២០២១|stadium_name=កីឡដ្ឋានជាតិមរតកតេជោ|broke_ground=មេសា ២០១៧|coordinates={{coord|11|40|58.4|N|104|52|34.6|E}}|location=[[ខណ្ឌជ្រោយចង្វារ]], [[ភ្នំពេញ]], [[កម្ពុជា]]|caption=|image=|nickname=|native_name=|website={{URL|www.mtn-stadium.com.kh}}}}
[[Category:Pages with non-numeric formatnum arguments]]
'''ពហុកីឡដ្ឋានជាតិមរតកតេជោ''' ជាកីឡដ្ឋាន[[បាល់ទាត់]] និងអត្តពលកម្មក្នុង [[ភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]] [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]] ដែល​ជា​កីឡដ្ឋាន​ទំនើប​ផុត​លេខ​នៅ​កម្ពុជា។ ។ វា​ជា​កន្លែង​សំខាន់​នៃ ​ពហុ​កីឡដ្ឋាន​ជាតិ​មរតក​តេជោ ។

== សំណង់ ==
[[រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា]]​បាន​សាងសង់​អគារ​កីឡា​ជាតិ​មរតក​តេជោ ដែល​រួម​មាន​ពហុកីឡដ្ឋាន​សំខាន់​ ​សម្រាប់​ ​ព្រឹត្តិការណ៍​កីឡា​អាស៊ីអាគ្នេយ៍​ឆ្នាំ​២០២៣ ។ ការ​សាង​សង់​ពហុកីឡាដ្ឋាន​បាន​បានចាប់ផ្ដើមដំណើរការសាងសង់នៅថ្ងៃទី៣១ ខែសីហា ឆ្នាំ២០១៧ ហើយបញ្ចប់គម្រោងសាងសង់នៅថ្ងៃទី៣១ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២១។ &lt;ref name=&quot;cash&quot;&gt;{{Cite news|last=Vorajee|first=Ismail|date=11 July 2019|title=Cash allocated for sporting development, SEA Games in scope|work=Khmer Times|url=https://www.khmertimeskh.com/50622892/cash-allocated-for-sporting-development-sea-games-in-scope/|access-date=23 August 2019}}&lt;/ref&gt; ពិធី​បើក​ការដ្ឋាន​សាងសង់​កីឡដ្ឋាន​នេះ​បាន​ធ្វើ​ឡើង​កាលពី​ព្រឹក​ថ្ងៃ​ទី​៤ ខែមេសា ឆ្នាំ​២០១៧​។&lt;ref name=&quot;shares&quot;&gt;{{Cite news|last=Vorajee|first=Ismail|date=14 March 2019|title=Federation shares stadium progress|work=Khmer Times|url=https://www.khmertimeskh.com/586361/federation-shares-stadium-progress/|access-date=23 August 2019}}&lt;/ref&gt; រដ្ឋាភិបាលចិនបានផ្តល់ជំនួយចំនួន ១.១ ពាន់លានយន់ចិន (ប្រហែល ១៦០ លានដុល្លារ) សម្រាប់ការសាងសង់កីឡដ្ឋានដែលត្រូវបានអភិវឌ្ឍដោយ សាជីវកម្មវិស្វកម្មសំណង់រដ្ឋចិន ។ &lt;ref name=&quot;xinhua&quot;&gt;{{Cite news|date=29 July 2019|title=Cambodian PM marks milestone in construction of China-aided stadium|agency=Xinhua|url=http://www.xinhuanet.com/english/2019-07/29/c_138267372.htm|access-date=23 August 2019|archive-date=14 កញ្ញា 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210914134753/http://www.xinhuanet.com/english/2019-07/29/c_138267372.htm|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; វិស្វករ​ចិន​ប្រមាណ​៣៤០​នាក់ និង​កម្មករ​និង​អ្នកបច្ចេកទេស​កម្ពុជា​២៤០​នាក់​បាន​ចូលរួម​ក្នុង​ការសាងសង់​នេះ​។ នៅខែមករាឆ្នាំ ២០១៩ ការដំឡើងកៅអីត្រូវបានបញ្ចប់។ &lt;ref name=&quot;shares&quot; /&gt;​នៅថ្ងៃទី១៨ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២១ បានមានពិធីសម្ភោធដាក់ឲ្យប្រើប្រាស់ជាផ្លូវការវិមានកីឡដ្ឋាន នៃពហុកីឡាជាតិមរតកតេជោ ក្រោមអធិបតីភាពដ៍ខ្ពង់ខ្ពស់ សម្តេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ [[ហ៊ុន សែន]] [[នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]។&lt;ref&gt;{{Cite news|last=ក្រសួងសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូន|date=១៨ ធ្នូ ២០២១|title=[UYFC-PWT] - សកម្មភាពក្រុមការងារ ស.ស.យ.ក វិស័យសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូន ចូលរួមពិធីសម្ភោធដាក់ឲ្យប្រើប្រាស់ជាផ្លូវការវិមានកីឡដ្ឋាន នៃពហុកីឡាជាតិមរតកតេជោ និងការប្រកាសបើកយុទ្ធនាការជាតិផ្សព្វផ្សាយ SEA GAME – ASEAN PARA GAMES ឆ្នាំ២០២៣ នាពេលខាងមុខ|work=ព័ត៌មាន|url=https://www.mpwt.gov.kh/kh/press/20703|url-status=dead|access-date=2022-02-16|archive-date=2022-02-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20220216022629/https://www.mpwt.gov.kh/kh/press/20703}}&lt;/ref&gt;

== ស្ថាបត្យកម្ម និងការរចនា ==
រចនាសម្ព័នពហុកីឡដ្ឋានជាតិមរតកតេជោ មានការ​ធ្វើ​កីឡដ្ឋាន​រាង​ជា​សំពៅ​គឺ​ដើម្បី​រំលឹក​ដល់​​ទំនាក់ទំនងដែលកន្លង​មក​កម្ពុជា​មានជាមួយ​មិត្ត​ចិន​ជា​យូរ​មក​ហើយ​តាំង​ពី​សម័យ​ធ្វើ​ដំណើរ​ដោយ​សំពៅ​ម្ល៉េះ។&lt;ref&gt;{{Cite news|last=សាក់|first=វ៉ាន់|date=១៨ ធ្នូ ២០២១|title=នេះ​មូលហេតុ​វិមាន​កីឡដ្ឋាន​មរតក​តេជោ ​មាន​រាង​ជា​សំពៅ|work=Sabay|url=https://news.sabay.com.kh/article/1311059#utm_campaign=onpage|url-status=live|access-date=15 កុម្ភៈ ២០២២}}&lt;/ref&gt; មួយ​វិញ​ទៀត ​វា​ក៏​ជា​ការ​ភ្ជាប់​ទំនាក់ទំនង​តាម​គំនិត​ខ្សែ​ក្រវ៉ាត់​និង​ផ្លូវ​សូត្រ​សតវត្ស​ទី​២១​ផង​ដែ ដោយសារ​តែ​កន្លង​មក​កម្ពុជា​មាន​ទំនាក់ទំនង​ជាមួយ​ចិន​ជា​យូរ​មក​ហើយ​តាំង​ពី​សម័យ​ធ្វើ​ដំណើរ​ដោយ​សំពៅ​ម្ល៉េះ។ ពហុកីឡាដ្ឋានជាតិមរតកតេជោជាកីឡដ្ឋានធំជាងគេទី៣ នៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ មានចំនួនកៅអីរហូតដល់ ៦០ ០០០ កៅអី ដែលមានទំហំផ្ទៃដី ១៤,៩ ហិកតា ទំហំអាគារ ៨៦ ០០០ ម៉ែត្រក្រឡា។ កីឡដ្ឋាន​នេះ​ត្រូវ​បាន​ហ៊ុំ​ព័ទ្ធ​ដោយ​កសិណ​រចនា​ម៉ូដ [[ក្រុងអង្គរ|​អង្គរ]] និង​លម្អ​ដោយ​គំនូរ​ដែល​ផ្អែក​លើ​ផ្កា​រំដួល ដែល​ជា​ផ្កា​ជាតិ​របស់​កម្ពុជា។ &lt;ref name=&quot;cash&quot; /&gt; កីឡដ្ឋាន​នេះ​អាច​ផ្ទុក​មនុស្ស​បាន​ជាង​៦​ម៉ឺន​នាក់​។&lt;ref&gt;{{Cite news|date=18 December 2021|title=PM inaugurates Morodok Techo Stadium|work=[[Khmer Times]]|url=https://www.khmertimeskh.com/50990715/pm-inaugurates-morodok-techo-stadium/|access-date=18 December 2021}}&lt;/ref&gt;

== ឯកសារយោង ==
{{បញ្ជីឯកសារយោង}}

[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:បាល់ទាត់]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:កីឡា]]</text>
      <sha1>t8p9kp244gvqyux0twjdsa4949ot2ck</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ឆាលី ដាមេលីយ៉ូ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>45783</id>
    <revision>
      <id>321922</id>
      <parentid>279814</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T20:41:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>32568</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>321922</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5563" sha1="9ajf8nkn0ihb2ntq2lvmke4pt8z8wvw" xml:space="preserve">{{ការបកប្រែរដុប|[[:en:Charli D'Amelio|វិគីភីឌាភាសាអង់គ្លេស]]}}{{Infobox person|name=ឆាលី ដាមេលីយ៉ូ|image=Charli D'Amelio 3.jpg|caption=ឆាលី ដាមេលីយ៉ូ ក្នុងឆ្នាំ ២០២០|birth_name=|birth_date={{birth date and age|2004|5|1}}|birth_place=[[Norwalk, Connecticut]], U.S.|occupation={{hlist|បុគ្គលិកលក្ខណៈប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយសង្គម|អ្នករាំ}}|years_active=២០១៩–បច្ចុប្បន្ន|website={{URL|charlidamelio.com}}|relatives=[[ឌីស៊ី ដាមេលីយ៉ូ]] (បងស្រី)|module={{Infobox TikTok personality
| embed=yes
| page_display_name  = Charli D'Amelio
| followers          = 130.9 million
| likes              = 10.2 billion
}}|module2={{Infobox YouTube personality|embed=yes
| genre              = [[Vlog]]
| channels           = [https://www.youtube.com/channel/UCi3OE-aN09WOcN9d2stCvPg charli d'amelio]
| subscribers        = 9.64 million
| views              = 265 million
| stats_update       = December 7, 2021
| years active       = 2019–present
| silver_button      = yes
| silver_year        = 2019&lt;ref name=&quot;sbyt&quot;&gt;{{Cite web |title=charli d'amelio's YouTube Stats (Summary Profile) – Social Blade Stats |url=https://socialblade.com/youtube/c/charlidamelio/monthly |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200909174910/https://socialblade.com/youtube/c/charlidamelio/monthly |archive-date=September 9, 2020 |access-date=August 20, 2020 |website=[[Social Blade]]}}&lt;/ref&gt;
| gold_button        = yes
| gold_year          = 2020&lt;ref name=&quot;sbyt&quot; /&gt;
| diamond_button     = 
| diamond_year       =
}}}}'''ឆាលី ហ្គ្រេស ដាមេលីយ៉ូ''' ({{Lang-en|Charli Grace D'Amelio}}, កើត ១ ខែឧសភា ឆ្នាំ ២០០៤) គឺជាបុគ្គលិកលក្ខណៈប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយសង្គមអាមេរិក និងអ្នករាំ។ នាងគឺជាអ្នករាំដែលមានការប្រកួតប្រជែងអស់រយៈពេលជាង ១០ ឆ្នាំមុនពេលចាប់ផ្តើមអាជីពប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយសង្គមរបស់នាងក្នុងឆ្នាំ ២០១៩ នៅពេលដែលនាងចាប់ផ្តើមបង្ហោះខ្លឹមសារយ៉ាងសកម្មនៅលើវេទិកាចែករំលែកវីដេអូ [[ទិកតុក]] (TikTok) ជាកន្លែងដែលនាងចាប់ផ្តើមបង្ហោះវីដេអូរាំទៅកាន់បទចម្រៀងដែលកំពុងពេញនិយមនៅលើវេទិកា។ នាងទទួលបានការតាមដានយ៉ាងច្រើន ហើយក្រោយមកបានក្លាយជាអ្នកបង្កើតដែលមានអ្នកតាមដានច្រើនបំផុតនៅលើវេទិកា។

ដាមេលីយ៉ូ បានបង្ហាញខ្លួនជាខ្សែភាពយន្តដំបូងរបស់នាងជាមួយនឹងតួនាទីជាសំឡេងនៅក្នុងខ្សែភាពយន្តគំនូរជីវចល ''StarDog and TurboCat'' ឆ្នាំ ២០២០ ហើយបានសម្តែងក្នុងរឿង Hulu docueries The D'Amelio Show ក្នុងឆ្នាំ ២០២១។ កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងផ្សេងទៀតរបស់នាងរួមមានសៀវភៅ ផតឃែស្ថ ការប្រមូលពណ៌ក្រចក។ ពូកមួយ និងបន្ទាត់តុបតែងមុខ។ នាងគឺជាមនុស្សដំបូងគេដែលរកបានទាំងអ្នកតាមដាន ៥០ លាន និង ១០០ លាននាក់នៅលើ ទិកតុក ហើយជាបុគ្គលិកលក្ខណៈ ទិកតុក ដែលរកចំណូលបានច្រើនជាងគេទីពីរក្នុងឆ្នាំ ២០១៩ យោងតាម Forbes។ ជារឿយៗនាងត្រូវបានពិពណ៌នាថាជាតារាធំបំផុតរបស់ ទិកតុក។&lt;ref name=&quot;timebanking&quot;&gt;{{Cite journal|last=Rosen|first=Samantha|date=October 21, 2020|title=All About the Finance App for Teens That TikTok's Biggest Star Is Promoting|url=https://time.com/nextadvisor/banking/charli-damelio-app/|journal=Time|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20201120092642/https://time.com/nextadvisor/banking/charli-damelio-app/|archive-date=November 20, 2020|url-status=live|access-date=November 18, 2020}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|title=Biggest social media accounts, by platform|work=Axios|url=https://www.axios.com/most-followers-social-media-tik-tok-cf5f46c9-d26e-468e-b81e-cbc8fea2a763.html|access-date=2022-02-19|archive-date=2021-11-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20211129160025/https://www.axios.com/most-followers-social-media-tik-tok-cf5f46c9-d26e-468e-b81e-cbc8fea2a763.html|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

== ឯកសារយោង ==
&lt;references /&gt;</text>
      <sha1>9ajf8nkn0ihb2ntq2lvmke4pt8z8wvw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>សាសនារដ្ឋ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>47252</id>
    <revision>
      <id>321990</id>
      <parentid>306340</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T10:29:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>142</id>
      </contributor>
      <comment>Removing [[:c:File:Pchum_Ben_Khmer.png|Pchum_Ben_Khmer.png]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:GPSLeo|GPSLeo]] because: per [[:c:Commons:Deletion requests/Files uploaded by Maharaja45|]].</comment>
      <origin>321990</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3989" sha1="74yehlrmmlpyx9gzyqdbohighbe5ijm" xml:space="preserve">'''សាសនារដ្ឋ''' (ហៅផងដែរថា '''សាសនាផ្លូវការ''') គឺជា[[សាសនា]] ឬ [[គោលជំនឿ]] ដែលត្រូវបានអនុម័តជាផ្លូវការដោយរដ្ឋអធិបតេយ្យមួយ ឬ ជាសាសនាណាមួយដែលត្រូវទទួលស្គាល់ដោយរដ្ឋាភិបាលថាជាសាសនាស្របច្បាប់ក្នុងប្រទេសនោះ។ រដ្ឋដែលមានសាសនាផ្លូវការ (ត្រូវបានគេស្គាល់ផងដែរថាជារដ្ឋសារភាព) ខណៈពេលដែលមិនមែនជារដ្ឋមិនប្រកាន់សាសនាគឺមិនចាំបាច់ជា[[ទេវាធិបតេយ្យ]]ទេ។ សាសនារបស់រដ្ឋ គឺជាសាសនាផ្លូវការ ឬស្ថាប័នដែលដាក់ទណ្ឌកម្មដោយរដ្ឋាភិបាលនៃសាសនាមួយ ប៉ុន្តែរដ្ឋមិនចាំបាច់ស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់[[បព្វជិត]]ទេ (ដូចនៅក្នុង[[ទេវាធិបតេយ្យ]]) ហើយក៏មិនមែនជាសាសនាដែលដាក់បន្ទោសទណ្ឌកម្មដោយរដ្ឋក៏ចាំបាច់ត្រូវស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់រដ្ឋដែរ។ នៅប្រទេសកម្ពុជា រដ្ឋធម្មនុញ្ញបានប្រកាសព្រះពុទ្ធសាសនាជាសាសនាផ្លូវការរបស់ប្រទេស ប្រហែល ៩៨% នៃប្រជាជនកម្ពុជាកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនា និងបណ្ដាលប្រទេសដទៃទៀតនៅលើពិភពលោកក៏បានប្រកាន់យកសាសនារដ្ឋផងដែរ ។&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Cambodia - Constitution &amp;amp; Politics |url=http://dx.doi.org/10.1163/2213-2996_flg_com_045034 |access-date=2024-04-01 |website=Foreign Law Guide}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=CIA, Far East/Pacific Branch Intelligence Highlights - Week of 17-23 November 1948, November 24, 1948, Secret, CREST. |url=http://dx.doi.org/10.1163/9789004346185.usao-01_354 |access-date=2024-04-01 |website=U.S. Intelligence on Asia, 1945-1991}}&lt;/ref&gt;
[[ឯកសារ:Map of state religions.svg|រូបភាពតូច|ផែនទីដែលមានពណ៌បញ្ជាក់ថាសាសនាជារបស់រដ្ឋ (ពណ៌លឿងតំណាងឱ្យព្រះពុទ្ធសាសនា,ពណ៌ខៀវតំណាងឱ្យគ្រិស្ដសាសនា,ពណ៌បៃតងតំណាងឱ្យអ៊ីស្លាមសាសនា,ពណ៌ប្រផេះតំណាងឱ្យរដ្ឋមិនទទួលស្គាល់)។]]
សព្វថ្ងៃនេះ អត្ថិភាពនៅក្នុងប្រទេសនៃសាសនាដែលមានឋានៈជាសាសនារបស់រដ្ឋមិនកំណត់ស្ថានភាពសាសនានៅក្នុងប្រទេសនោះទេ៖ សាសនារបស់រដ្ឋអាចជាសាសនាដែលមានសិទ្ធិតែមួយគត់ ឬគ្រាន់តែរីករាយនឹងបុព្វសិទ្ធិមួយចំនួន (ឧទាហរណ៍ជំនួយផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុ) សាសនាផ្សេងទៀត មានសេរីភាព។ 

== ឯកសារយោង ==</text>
      <sha1>74yehlrmmlpyx9gzyqdbohighbe5ijm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ខេត្ត តាយថាញ់</title>
    <ns>0</ns>
    <id>47265</id>
    <revision>
      <id>321941</id>
      <parentid>306476</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T06:16:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>175.100.56.57</ip>
      </contributor>
      <comment>មិនពិត</comment>
      <origin>321941</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7731" sha1="gtbrgz700ew61a7log1fon7ani903lw" xml:space="preserve"> 

==Chronology==
In 1834 the vassal king of Cambodia, [[Ang Chan II]], was escorted back to Cambodia by Vietnamese troops following [[Siamese–Vietnamese War (1831–1834)]]. The Tây Thành province was formed in late 1834 after Vietnamese emperor [[Minh Mạng]]'s edict that appointed General and the Resident-Superior of Cambodia [[Trương Minh Giảng]] as the General-governor of Tay Thanh province. Cambodian queen [[Ang Mey]], princess of king [[Ang Chan II|Chan]], was crowned as ''de jure'' ruler of Cambodia in early 1835 with a Vietnamese-style ceremony.{{sfnp|Chandler|2018|p=151}} From 1835 to 1840, Minh Mạng began conducting the progress of what historians called '''''The Vietnamization of Cambodia''''' in order of assimilating the Cambodians into Vietnamese cultural sphere and Vietnamese ethnicity.{{sfnp|Corfield|2009|p=18}}{{sfnp|Chandler|2018|p=152}}

Fruitless with the slowness of his program, in June 1840 Minh Mạng demoted Mey and the other princesses. In August 1841 they were all arrested and deported to Vietnam along with the royal regalia. Spurred by the death of Princess Ang Baen and the absence of their Queen Ang Mey, many Cambodian courtiers and their followers [[Cambodian rebellion (1840)|revolted]] against the Vietnamese rule. The death of Minh Mang in 1841 changed the situation. Vietnamese offices and soldiers in Tây Thành province were tearing down by Cambodian guerillas while the governor Trương Minh Giảng had been calling back by the newly crowned emperor [[Thieu Tri]] to deal with internal rebellions.{{sfnp|Chandler|2018|p=157–160}}  After a failed attempt to bring Prince Im to Cambodian throne in late 1841, Trương Minh Giảng committed suicide.{{sfnp|Chandler|2018|p=162}} 

The Siamese launched [[Siamese–Vietnamese War (1841–1845)|their offensive]] in late 1841 and took Phnom Penh with ease, but had to withdraw in 1844 to Udong. After having suppressed internal rebellions, the Vietnamese counterattacked and placed Queen Ang Mey back to the throne in 1845. After reached a peace agreement with Siam, in June 1847 the Vietnamese court released all royal members of the Cambodian ruling family, transferred the government to the new independent Cambodian monarchy of king [[Ang Duong]] and withdrew their army from Cambodia, ending the Tây Thành province.{{sfnp|Corfield|2009|p=19}}

== ស្រុក ==
{| class=&quot;wikitable collapsible uncollapsed&quot; style=&quot;float:center; margin:1em; margin-top:0;&quot;
! colspan=&quot;3&quot; |'''ស្រុកត្រឹនថាយថាញ់'''
|- style=&quot;background:lightgrey;&quot;
! កុម្មុយនិស្ត
! ឈា ហាន
! កន្លែងដែលត្រូវគ្នានៅថ្ងៃនេះ
|-
| ណាំវ៉ាង
|南榮
|[[ភ្នំពេញ]]
|-
| Kỳ Tô/Thời Tô (Thời Thâu)
|其蘇/辰蘇 (辰萩)
| [[ស្រុកស្រីសន្ធរ|ស្រីសន្ធរ]] &lt;ref name=&quot;NK&quot;&gt;[[:File:NamKy1860.jpg|Tập_tin:NamKy1860.jpg]]. Bản đồ Nam Kỳ Lục tỉnh và Cao Miên năm 1860.&lt;/ref&gt; [[ខេត្តកណ្ដាល|ខេត្តកណ្តាល]]
|-
| Tầm Đôn (Tầm Giun)
|尋敦 (尋惇)
| តំបន់ព្រំដែន Gia Định ប្រហែល [[ស្រុករំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តស្វាយរៀង]]
|-
| ទុយ ឡាប (Xui Rạp, Lôi Lạp)
|綏臘
|តំបន់ព្រំដែន Gia Định ប្រហែល [[ខេត្តស្វាយរៀង]] {{Efn|Upstream of Vàm Cỏ river, which is called Soai Rạp river.}}
|-
| បាណាំ (Ba Cầu Nam)
|巴南 (巴求南)
| [[ស្រុកពាមរ​ក៏|ស្រុកពាមរក៍ ពាមមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រៃវែង]]
|-
| បាឡៃ (Ba Lầy)
|巴來 (巴淶)
| [[បារាយណ៍]] [[ខេត្តកំពង់ធំ]]
|-
| ប៊ិញ ស៊ីម (Bong Xiêm)
|平暹 (凡暹)
| [[ស្រុកកំពង់សៀម|កំពង់សៀម]] [[ខេត្តកំពង់ចាម]] &lt;ref name=&quot;NK&quot; /&gt;
|-
| ខា បាត (LợiỶ Bát)
|哥捌 (利椅捌)
| [[ស្រុកព្រៃកប្បាស|ព្រៃកប្បាស]] [[ខេត្តតាកែវ]]
|-
| Lô Viên (Lô Yêm, Lư An)
|爐圓 (盧淹, 閭安)
| ភ្នំពេញខាងលិច [[ស្រុកល្វាឯម]] [[ខេត្តកណ្ដាល|ខេត្តកណ្តាល]]
|-
| ហៃដុង (Bông Xui)
|海東 (楓吹)
| [[ស្រុកកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] &lt;ref name=&quot;NK&quot; /&gt; ខេត្តកំពង់ធំ
|-
| គីម ទ្រុង
|金長
|ព្រំដែន An Giang
|-
| ថាវទ្រុង (ភូទ្រុង)
|輸忠 (中府)
|
|-
| កាអ៊ូ (Ca Khu)
|歌謳 (歌塸)
|
|-
| វឿង វ៉ាន់ (ទ្រុងហា)
|望雲 (中河)
|
|-
| ហាប៊ិញ
|河平
|
|-
|ត្រឹងឡៃ (Trưng Lệ)
|徵來 (征例)
|
|-
| សឺន ភឿ
|山甫
|
|-
|សឺន បិក
|山卜
|[[ស្រុកសម្បូរ|សំបួរ]]
|-
| ទឹម វូ (Mạt Tầm Vu)
|尋於 (末尋於)
| ភាគនិរតី រាជធានីភ្នំពេញ [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]]
|-
| ខៃបៀន
|開邊
|តំបន់ឆ្នេរនៃ [[ខេត្តកោះកុង]] &lt;ref name=&quot;NK&quot; /&gt;
|-
| ហៃថាយ (Phủ Lật)
|海西 (撫栗)
| ពោធិសាត់ &lt;ref name=&quot;NK&quot; /&gt;
|-
| ខាឡាម (ការ៉ង់)
|哥林 (柯棱)
| ព្រំដែន Gia Định
|-
| ថេឡាប
|梯笠
|
|-
|ឃឹម បាអ៊ី
|錦牌
|
|-
|ឡៅវៀត
|爐越
|[[បន្ទាយលង្វែក|លង្វែក]], ត្បូងឃ្មុំ [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]]
|-
| ឡុង តុង
|龍樽
|ភ្នំពេញខាងជើង &lt;ref name=&quot;NK&quot; /&gt;
|-
| Quảng Biên
|廣邊
|[[ខេត្តកំពត|កំពត]] &lt;ref name=&quot;NK&quot; /&gt;
|-
| ហូអា ឌី (បា ឌី)
|化夷 (巴夷)
|
|-
| ឆាន ថាយ (ឆាន ឡេ)
|真才 (真例)
| ភូមិភាគឦសាន ជិតក្រុង [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]]
|-
| Ý Dĩ (Phủ Phủ)
|薏苡
|កំពង់ឆ្នាំងខាងជើង
|-
| ឆាន ថាញ (ឆាន់ ធីម)
|真誠 (真占)
| ស្រុក Hà Dương ខេត្ត [[ខេត្តមាត់ជ្រូក|An Giang]]
|-
| Mật Luật (ង៉ុក លូត)
|密律 (玉律)
| ស្រុក Tây Xuyên ខេត្ត An Giang
|-
| អូ មន
|烏門
|ស្រុក Phong Phu ខេត្ត An Giang
|-
| ស្រុក Cẩn Chế
|芹制
|លោក Cần Ché
|-
| ស្រុក CẩNĐô
|芹漇
|កញ្ជរ (ព្រែកចំការ)&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; Cần Ché ភាគខាងត្បូង
|}
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ]]
== Notes ==

{{Notelist}} 
{{reflist
|2}}

== References ==
{{refbegin}}
* {{cite book|last=Chandler|first=David|author-link=David P. Chandler|year=2018|orig-year =1986|title=A History of Cambodia|publisher=Taylor &amp; Francis|isbn=978-0-429-97514-1}}
* {{cite book| title  =The History of Cambodia | last1= Corfield | first1= Justin J.|publisher=ABC-CLIO | year= 2009|isbn=978-0-31335-723-7}}

{{refend}}

{{Nguyễn dynasty topics}} 

{{coord missing|Vietnam}}

{{DEFAULTSORT:Tay Thanh Province}}
[[Category:Provinces of Vietnam]]
[[Category:History of Cambodia]]</text>
      <sha1>gtbrgz700ew61a7log1fon7ani903lw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>វប្បធម៌កម្ពុជា</title>
    <ns>0</ns>
    <id>47458</id>
    <revision>
      <id>321980</id>
      <parentid>293098</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T10:16:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>142</id>
      </contributor>
      <comment>Removing [[:c:File:Khmer_Buddhist_Festival.jpg|Khmer_Buddhist_Festival.jpg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:GPSLeo|GPSLeo]] because: per [[:c:Commons:Deletion requests/Files uploaded by Maharaja45|]].</comment>
      <origin>321980</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="57667" sha1="ga6fx7mctwl37axllnuqf5amqbynorg" xml:space="preserve">[[ឯកសារ:Royal_Ballet_Camboda_Apsara_Mera.jpg|ស្តាំ|រូបភាពតូច|300x300ភីកសែល| [[របាំព្រះរាជទ្រព្យ|របាំព្រះរាជទ្រព្យកម្ពុជា]] ។ &lt;ref&gt;[https://www.explorient.com/blog-indian-cultural-influences-seen-in-south-east-asia-today/ The Influence of Indian Culture on Khmer superstructure] &lt;/ref&gt;]]
ពេញមួយប្រវត្តិសាស្ត្រដ៏យូរលង់របស់ [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]] សាសនាគឺជាប្រភពដ៏សំខាន់នៃវប្បធម៌បំផុសគំនិត។ ជាង ៣ សហស្សវត្សរ៍ ប្រជាជនកម្ពុជាបានបង្កើតនូវប្រព័ន្ធវប្បធម៌ និងជំនឿរបស់ [[ជនជាតិខ្មែរ|កម្ពុជា]] ដ៏ពិសេសមួយ ពីភាពស៊ីសង្វាក់គ្នានៃ [[វិញ្ញាណនិយម|ជំនឿ]] [[សំយោគនិយម|សាសនា]] របស់ជនជាតិដើមភាគតិច និងសាសនាឥណ្ឌានៃ [[ព្រះពុទ្ធសាសនា]] និង [[ហិណ្ឌូសាសនា|ព្រហ្មញ្ញសាសនា]] ។ វប្បធម៌ និងអរិយធម៌ឥណ្ឌា រួមទាំងភាសា និងសិល្បៈរបស់វា បានទៅដល់ [[អាស៊ីអាគ្នេយ៍|អាស៊ីអាគ្នេយ៍ដីគោក]]  ប្រហែលសតវត្សទី ១ នៃគ.ស។

ជាទូទៅគេជឿថាឈ្មួញសមុទ្របាននាំយកទំនៀមទម្លាប់ និងវប្បធម៌ឥណ្ឌាទៅកាន់កំពង់ផែតាម [[ថៃ|ឈូងសមុទ្រថៃ]] និងប៉ាស៊ីហ្វិក តាមផ្លូវដើម្បីធ្វើពាណិជ្ជកម្មជាមួយ [[ចិន|ប្រទេសចិន]] ។ [[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រនរគភ្នំ]] ប្រហែលជារដ្ឋកម្ពុជាដំបូងគេដែលបានទទួលផលប្រយោជន៍ពីការហូរចូលនៃគំនិតឥណ្ឌានេះ។ ក៏​មាន​ឥទ្ធិពល​អាណានិគម​បារាំង​ដែរ។

== ប្រវត្តិសាស្ត្រ ==
[[ឯកសារ:Angkor_Wat.jpg|ស្តាំ|រូបភាពតូច|250x250ភីកសែល| [[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] ដែលជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌដ៏ល្បីរបស់កម្ពុជា។]]
សម័យរីកចម្រើនរបស់ប្រទេសកម្ពុជាគឺនៅចន្លោះសតវត្សទី៩ និងទី១៤ ក្នុងកំឡុង [[ក្រុងអង្គរ|សម័យអង្គរ]] ដែលពេលនោះជាអាណាចក្រដ៏មានអំណាច និងវិបុលភាពដែលរីកចំរើន និងគ្របដណ្តប់ស្ទើរតែទាំងអស់នៃអាស៊ីអាគ្នេយ៍ដីគោក។ សម័យអង្គរនៅទីបំផុតបានដួលរលំបន្ទាប់ពីការទំនាស់ផ្ទៃក្នុងជាច្រើនរវាងរាជវង្ស និងសង្រ្គាមឥតឈប់ឈរជាមួយប្រទេសជិតខាងដែលមានអំណាចកាន់តែខ្លាំង ជាពិសេស សៀម និង [[អណ្ណាម|ដាយវៀត]] ។ ប្រាសាទជាច្រើនពីសម័យកាលនេះ ដូចជាប្រាសាទបាយ័ន និងប្រាសាទអង្គរវត្តនៅតែមានរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ដែលនៅរាយប៉ាយពាសពេញប្រទេសថៃ កម្ពុជា ឡាវ និងវៀតណាម ដើម្បីរំលឹកដល់ភាពអស្ចារ្យនៃសិល្បៈ និងវប្បធម៌ខ្មែរ។

ភាពអស្ចារ្យដែលមិនអាចប្រៀបផ្ទឹមបានរបស់ប្រទេសកម្ពុជាក្នុងវិស័យសិល្បៈ ស្ថាបត្យកម្ម តន្ត្រី និងរបាំក្នុងអំឡុងពេលនេះ បានជះឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងទៅលើបណ្តាប្រទេសជិតខាងជាច្រើន គឺប្រទេសថៃ និងឡាវ។ ឥទ្ធិពលនៃវប្បធម៌អង្គរនៅតែអាចឃើញសព្វថ្ងៃនេះនៅក្នុងប្រទេសទាំងនោះ ដោយសារពួកគេចែករំលែកលក្ខណៈជិតស្និទ្ធជាច្រើនជាមួយប្រទេសកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ន។

== ស្ថាបត្យកម្ម និងលំនៅដ្ឋាន ==
[[ឯកសារ:Cambo_141.jpg|រូបភាពតូច|250x250ភីកសែល| [[ផ្ទះខ្មែរជនបទ|ផ្ទះខ្មែរនៅជនបទ]]]]
[[ស្ថាបត្យករ]] និង [[ជាងចម្លាក់]] សម័យអង្គរបានបង្កើតប្រាសាទដែលគូសផែនទីពិភពលោហធាតុដោយថ្ម។ ការតុបតែងរបស់ខ្មែរទាក់ទាញការបំផុសគំនិតពីសាសនា ហើយសត្វទេវកថាមកពី [[ហិណ្ឌូសាសនា|ព្រហ្មញ្ញសាសនា]] និង [[ព្រះពុទ្ធសាសនា|ពុទ្ធសាសនា]] ត្រូវបានឆ្លាក់នៅលើជញ្ជាំងនៃប្រាសាទ។ ប្រាសាទនានាត្រូវបានសាងសង់ឡើងស្របតាមច្បាប់នៃ [[ស្ថាបត្យករខ្មែរ|ស្ថាបត្យកម្មខ្មែរបុរាណ]]  ដែលកំណត់ប្លង់ប្រាសាទជាមូលដ្ឋានរួមមានទីសក្ការៈកណ្តាល ទីធ្លា កំពែងព័ទ្ធជុំវិញ និងកសិណ។ គំនូរខ្មែរប្រើរូបសត្វជាច្រើនពីទេវកថាពុទ្ធសាសនា និងហិណ្ឌូ ដូចជា [[ព្រះបរមរាជវាំង]] នៅ [[ភ្នំពេញ|ទីក្រុងភ្នំពេញ]] ប្រើគំនូរដូចជា [[គ្រុឌ]] ដែលជាសត្វស្លាបទេវកថាក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនា។

ស្ថាបត្យកម្មនៃប្រទេសកម្ពុជាបានអភិវឌ្ឍជាដំណាក់កាលក្រោម [[អាណាចក្រខ្មែរ]] ពីសតវត្សទី ៩ ដល់សតវត្សទី ១៥ ដែលត្រូវបានរក្សាទុកនៅក្នុងអគារជាច្រើននៃ [[ក្រុងអង្គរ|ប្រាសាទអង្គរ]] ។ សំណល់នៃស្ថាបត្យកម្មលោកិយពីសម័យនេះគឺកម្រណាស់ ព្រោះមានតែអគារសាសនាប៉ុណ្ណោះដែលធ្វើពីថ្ម។ ស្ថាបត្យកម្មនៃសម័យអង្គរបានប្រើប្រាស់លក្ខណៈរចនាសម្ព័ន្ធជាក់លាក់ និងរចនាបថដែលជាវិធីសាស្រ្តសំខាន់មួយដែលត្រូវបានប្រើប្រាស់រហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ននៃប្រាសាទ រួមជាមួយនឹងសិលាចារឹក។

នៅតាមជនបទសម័យបច្ចុប្បន្ននៃប្រទេសកម្ពុជា គ្រួសារអ្នកមានជាធម្មតារស់នៅ [[ផ្ទះខ្មែរជនបទ|ក្នុងផ្ទះ]] រាងចតុកោណ ដែលអាចប្រែប្រួលក្នុងទំហំចាប់ពីបួនគុណប្រាំមួយម៉ែត្រទៅប្រាំមួយគុណដប់ម៉ែត្រ។ វា​ត្រូវ​បាន​គេ​សាង​សង់​ពី​ឈើ​ប្រក់​ដំបូល​ប្រក់​ស័ង្កសី និង​ជញ្ជាំង​ធ្វើពី​ឫស្សី​ត្បាញ។ [[ផ្ទះខ្មែរជនបទ|ផ្ទះ​ខ្មែរ]] ​ជាធម្មតា​ត្រូវ​លើក​កំពស់​ដល់​ទៅ​៣​ម៉ែត្រ​លើ​បង្គោល​សម្រាប់​ការពារ​ទឹកជំនន់​ប្រចាំឆ្នាំ​។ [[ផ្ទះខ្មែរជនបទ|ជណ្ដើរ]] ​ពីរ​ឬ [[ផ្ទះខ្មែរជនបទ|​ជណ្ដើរឈើ]] ​​ផ្តល់​ការ​ចូល​ទៅ​កាន់​ផ្ទះ​។ &lt;ref name=&quot;country&quot;&gt;[[Federal Research Division]]. Russell R. Ross, ed. &quot;Housing&quot;. [http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/khtoc.html ''Cambodia: A Country Study.''] Research completed December 1987. {{PD-notice}}&lt;/ref&gt;

ដំបូល​ប្រក់​ស័ង្កសី​ជាន់​លើ​ជញ្ជាំង​ផ្ទះ​ការពារ [[ផ្ទះខ្មែរជនបទ|​ផ្នែក​ខាងក្នុង]] ​ពី​ភ្លៀង។ ជាធម្មតាផ្ទះមួយមានបន្ទប់បីដែលបំបែកដោយភាគថាសធ្វើពីឫស្សីត្បាញ។ បន្ទប់ខាងមុខជាបន្ទប់ទទួលភ្ញៀវដែលប្រើសម្រាប់ទទួលភ្ញៀវ បន្ទប់បន្ទាប់ជាបន្ទប់គេងឪពុកម្តាយ និងបន្ទប់ទីបីសម្រាប់កូនស្រីមិនទាន់រៀបការ។ កូនប្រុសគេងគ្រប់ទីកន្លែងដែលពួកគេអាចរកកន្លែងទំនេរបាន។ សមាជិក​គ្រួសារ និង​អ្នក​ជិត​ខាង​រួម​គ្នា​សាងសង់​ផ្ទះ ហើយ​ពិធី​រៃអង្គាស​ប្រាក់​ត្រូវ​បាន​ធ្វើ​ឡើង​នៅ​ពេល​សាងសង់​រួច។ &lt;ref name=&quot;country&quot;&gt;[[Federal Research Division]]. Russell R. Ross, ed. &quot;Housing&quot;. [http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/khtoc.html ''Cambodia: A Country Study.''] Research completed December 1987. {{PD-notice}}&lt;/ref&gt;

ផ្ទះ​របស់​ជន​ក្រីក្រ​អាច​មាន​តែ​បន្ទប់​ធំ​មួយ​ប៉ុណ្ណោះ។ អាហារត្រូវបានរៀបចំនៅក្នុង [[ផ្ទះខ្មែរជនបទ|ផ្ទះបាយ]] ដាច់ដោយឡែកដែលមានទីតាំងនៅជិតផ្ទះ ប៉ុន្តែជាធម្មតានៅពីក្រោយវា។ គ្រឿងបរិក្ខារបង្គន់មានរណ្តៅធម្មតានៅក្នុងដី ដែល [[ផ្ទះខ្មែរជនបទ|ស្ថិតនៅ]] ឆ្ងាយពីផ្ទះ ដែលត្រូវបានគ្របដណ្ដប់នៅពេលបំពេញ។ សត្វចិញ្ចឹមណាមួយត្រូវបានរក្សាទុកនៅក្រោមផ្ទះ។ ផ្ទះជនជាតិចិន និងវៀតណាម នៅតាមទីប្រជុំជន និងភូមិនានាក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ជាធម្មតាត្រូវបានសាងសង់ដោយផ្ទាល់នៅលើដី និងមានកម្រាលឥដ្ឋ ស៊ីម៉ងត៍ ឬក្បឿង អាស្រ័យលើស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចរបស់ម្ចាស់។ លំនៅដ្ឋានក្នុងទីក្រុង និងអគារពាណិជ្ជកម្មអាចធ្វើពីឥដ្ឋ កំបោរ ឬឈើ។ &lt;ref name=&quot;country&quot;&gt;[[Federal Research Division]]. Russell R. Ross, ed. &quot;Housing&quot;. [http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/khtoc.html ''Cambodia: A Country Study.''] Research completed December 1987. {{PD-notice}}&lt;/ref&gt;

== សាសនា ==
[[ឯកសារ:BuddhistMonk02.jpg|រូបភាពតូច| ដូនជីនៅ [[ប្រាសាទអង្គរវត្ត|អង្គរវត្ត]] ខេត្តសៀមរាប [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]] ។]]
ប្រទេស​កម្ពុជា​ជា [[ព្រះពុទ្ធសាសនា|​ពុទ្ធសាសនិក]] ​លើសលប់ ដោយ​មាន​ប្រជាជន ៨០% ជា [[ថេរវាទ|​ពុទ្ធសាសនិក​ថេរវាទ]] ១% ជា​គ្រិស្តសាសនិក ហើយ​ប្រជាជន​ភាគច្រើន​ដែល​នៅ​សេសសល់​កាន់ [[ឥស្លាមសាសនា|​សាសនា​ឥស្លាម]]  [[អាទិទេព|អទេវនិយម]] ឬ [[វិញ្ញាណនិយម|​និកាយ​និយម]] ។{{Citation needed|date=May 2022}}

ព្រះពុទ្ធសាសនាមាននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា យ៉ាងហោចណាស់ក៏នៅសតវត្សទី៥នៃគ.ស។ [[ថេរវាទ|ព្រះពុទ្ធសាសនាថេរវាទ]] គឺជាសាសនារបស់រដ្ឋរបស់ប្រទេសកម្ពុជាតាំងពីសតវត្សទី ១៣ នៃគ.ស ។  ប្រជាជន​កម្ពុជា​មួយ​ចំនួន​តូច​ដែល​ភាគ​ច្រើន​ជា​ជន​ជាតិ​វៀត​ណាម និង​ចិន [[មហាយាន|​កាន់​ពុទ្ធសាសនា​មហាយាន]] ។ បទបញ្ជាសំខាន់ៗរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនាដែលប្រតិបត្តិក្នុងប្រទេសកម្ពុជាគឺ [[ធម្មយុត្តិកនិកាយ]] និង [[មហានិកាយ]] ។

[[ឥស្លាមសាសនា|សាសនាឥស្លាម]] គឺជាសាសនារបស់ [[ជនជាតិចាម្ប៍|ជនជាតិចាម]] ភាគច្រើន (ហៅម្យ៉ាងទៀតថា [[ជនជាតិចាម្ប៍|ខ្មែរអ៊ីស្លាម]] ) និងជនជាតិភាគតិច [[ប្រជាជនម៉ាឡេ|ម៉ាឡេ]] នៅ [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|កម្ពុជា]] ។ យោងតាមលោក [[ពោធិធម៌|ប៊ូ ដ្រាម៉ា]] មានអ្នកកាន់សាសនាឥស្លាមពី ១៥០ ០០០ ទៅ ២០០ ០០០ [[មូស្លីម|នាក់]] នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជានៅចុងឆ្នាំ ១៩៧៥ ។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ ការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញក្រោម [[ខ្មែរក្រហម|របបខ្មែរក្រហម]] បានបំផ្លាញចំនួនរបស់ពួកគេ ហើយនៅចុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៨០ ពួកគេប្រហែលជាមិនអាចទទួលបានមកវិញនូវកម្លាំងពីមុនរបស់ពួកគេឡើងវិញទេ។ ជន​ជាតិ​ចាម​ទាំង​អស់​សុទ្ធ​តែ​ជា [[ស៊ុននី|​និកាយ​ស៊ុននី]] ​នៃ​សាលា [[សាហ្វីអ៊ី]] ។ លោក ប៊ូ ដ្រាម៉ា បានបែងចែកចាមឥស្លាមនៅកម្ពុជាទៅជាសាខាប្រពៃណី និងសាខាគ្រិស្តអូស្សូដក់។

[[គ្រិស្តសាសនា|សាសនាគ្រឹស្ត]] ត្រូវបានបញ្ចូលក្នុងប្រទេសកម្ពុជាដោយអ្នកផ្សព្វផ្សាយសាសនារ៉ូម៉ាំងកាតូលិកនៅឆ្នាំ ១៦៦០។ វា​បាន​ធ្វើ​ឱ្យ​មាន​ការ​ចាប់​ផ្តើម​តិច​តួច​ជា​ពិសេស​ក្នុង​ចំណោម​ពុទ្ធសាសនិក។ ក្នុង​ឆ្នាំ ១៩៧២ មាន​គ្រិស្តបរិស័ទ​ប្រហែល ២ ម៉ឺន​នាក់​ក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជា ដែល​ភាគ​ច្រើន​ជា [[ព្រះសហគមន៍កាតូលិក|​គ្រិស្ត​សាសនា​រ៉ូម៉ាំង]] ។ យោងតាមស្ថិតិរបស់ [[សូមមើលបរិសុទ្ធ|បុរីវ៉ាទីកង់]] នៅឆ្នាំ ១៩៥៣ សមាជិកនៃសាសនាចក្ររ៉ូម៉ាំងកាតូលិកនៅកម្ពុជាមានចំនួន ១២០ ០០០ នាក់ ដែលធ្វើឱ្យវានៅពេលនោះក្លាយជាសាសនាធំទីពីរនៅក្នុងប្រទេស។ &lt;ref name=&quot;country&quot;&gt;[[Federal Research Division]]. Russell R. Ross, ed. &quot;Housing&quot;. [http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/khtoc.html ''Cambodia: A Country Study.''] Research completed December 1987. {{PD-notice}}&lt;/ref&gt;

នៅខែមេសា ឆ្នាំ ១៩៧០ មុនពេលធ្វើមាតុភូមិនិវត្តន៍ ការប៉ាន់ប្រមាណបង្ហាញថា កាតូលិកប្រហែល ៥០ ០០០ នាក់ជាជនជាតិវៀតណាម។ អ្នកកាន់សាសនាកាតូលិកជាច្រើននាក់ដែលនៅសេសសល់ក្នុងប្រទេសកម្ពុជាក្នុងឆ្នាំ ១៩៧២ គឺជាជនជាតិអឺរ៉ុប ដែលភាគច្រើនជាជនជាតិបារាំង។ សកម្មភាពផ្សព្វផ្សាយសាសនាប្រូតេស្តង់អាមេរិកបានកើនឡើងនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ជាពិសេសក្នុងចំណោមកុលសម្ព័ន្ធភ្នំមួយចំនួន និងក្នុងចំណោមជនជាតិចាម បន្ទាប់ពីការបង្កើតសាធារណរដ្ឋខ្មែរ។ ជំរឿនឆ្នាំ ១៩៦២ ដែលបានរាយការណ៍ថាមាន [[ប្រូតេស្តង់]] ចំនួន ២ ០០០ នាក់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា នៅតែជាស្ថិតិថ្មីបំផុតសម្រាប់ក្រុមនេះ។ &lt;ref name=&quot;country&quot;&gt;[[Federal Research Division]]. Russell R. Ross, ed. &quot;Housing&quot;. [http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/khtoc.html ''Cambodia: A Country Study.''] Research completed December 1987. {{PD-notice}}&lt;/ref&gt;

អ្នកសង្កេតការណ៍បានរាយការណ៍ថានៅឆ្នាំ ១៩៨០ មានជនជាតិខ្មែរគ្រិស្តដែលបានចុះឈ្មោះច្រើនជាងក្នុងចំណោមជនភៀសខ្លួននៅក្នុងជំរុំក្នុងប្រទេសថៃជាងនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាទាំងអស់មុនឆ្នាំ ១៩៧០ ។ កៀវណាន់ កត់សម្គាល់ថា រហូតដល់ខែមិថុនា ឆ្នាំ ១៩៨០ បម្រើការប្រូតេស្តង់ប្រចាំសប្តាហ៍ចំនួន ៥ ត្រូវបានប្រារព្ធឡើងនៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញដោយគ្រូគង្វាលខ្មែរ ប៉ុន្តែពួកគេត្រូវបានកាត់បន្ថយមកត្រឹមសេវាប្រចាំសប្តាហ៍តែមួយបន្ទាប់ពីការបៀតបៀនរបស់ប៉ូលីស។ &lt;ref name=&quot;country&quot;&gt;[[Federal Research Division]]. Russell R. Ross, ed. &quot;Housing&quot;. [http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/khtoc.html ''Cambodia: A Country Study.''] Research completed December 1987. {{PD-notice}}&lt;/ref&gt; មាន​អ្នក​កាន់​សាសនា​កាតូលិក​ប្រមាណ ២១.៣០០​នាក់​ក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជា ដែល​តំណាង​ឲ្យ​តែ ០,១៥% នៃ​ចំនួន​ប្រជាជន​សរុប។ គ្មាន​ភូមិភាគ​ទេ ប៉ុន្តែ​មាន​ដែន​សមត្ថកិច្ច​ចំនួន​បី គឺ [[អរិយសាវក|​ភូមិភាគ]] ​មួយ និង [[ភូមិភាគ|​ភូមិភាគ]] ​ពីរ។

ក្រុមកុលសម្ព័ន្ធតំបន់ខ្ពង់រាប ដែលភាគច្រើនមានប្រព័ន្ធសាសនាក្នុងស្រុករបស់ពួកគេ ប្រហែលជាមានចំនួនតិចជាង ១០០ ០០០ នាក់។ [[ខ្មែរលើ]] ត្រូវបានពិពណ៌នាយ៉ាងធូររលុងថាជា [[វិញ្ញាណនិយម|ពួកបិសាច]] ប៉ុន្តែក្រុមកុលសម្ព័ន្ធភាគច្រើនមានព្រលឹងខ្មោចក្នុងស្រុករៀងៗខ្លួន។ ជាទូទៅពួកគេឃើញពិភពលោករបស់ពួកគេពោរពេញដោយវិញ្ញាណដែលមើលមិនឃើញផ្សេងៗ (ជារឿយៗហៅថាយ៉ាង) ខ្លះសប្បុរស ខ្លះទៀតអាក្រក់។ ពួកគេភ្ជាប់វិញ្ញាណជាមួយនឹងស្រូវ ដី ទឹក ភ្លើង ថ្ម ផ្លូវជាដើម។ អាបធ្មប់ ឬ​អ្នក​ជំនាញ​ក្នុង​ភូមិ​នីមួយៗ​ទាក់ទង​វិញ្ញាណ​ទាំង​នេះ ហើយ​ចេញវេជ្ជបញ្ជា​វិធី​ដើម្បី​សម្រាល​ទុក្ខ​ពួក​គេ។ &lt;ref name=&quot;country&quot;&gt;[[Federal Research Division]]. Russell R. Ross, ed. &quot;Housing&quot;. [http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/khtoc.html ''Cambodia: A Country Study.''] Research completed December 1987. {{PD-notice}}&lt;/ref&gt;

ក្នុង​ពេល​មាន​វិបត្តិ ឬ​ការ​ប្រែប្រួល ការ​បូជា​សត្វ​អាច​នឹង​ត្រូវ​ធ្វើ​ឡើង​ដើម្បី​រំសាយ​កំហឹង​របស់​វិញ្ញាណ។ ជារឿយៗជំងឺត្រូវបានគេជឿថាបណ្តាលមកពីវិញ្ញាណអាក្រក់ឬអាបធ្មប់។ កុលសម្ព័ន្ធ​ខ្លះ​មាន​ថ្នាំ​ពិសេស​ជា​បុរស ឬ​ [[សាម៉ាន់|សាម៉ាន]] ​ដែល​ព្យាបាល​ជំងឺ។ ក្រៅ​ពី​ជំនឿ​លើ​វិញ្ញាណ អ្នក​ភូមិ​ក៏​ជឿ​លើ​ការ​ហាមប្រាម​លើ​វត្ថុ ឬ​ការ​ប្រតិបត្តិ​ជា​ច្រើន។ ក្នុង​ចំណោម​ខ្មែរ​លើ ក្រុម [[E De មនុស្ស|រ៉ាដ]] និង [[ជនជាតិចារាយ(ខ្មែរលើ)|ចារ៉ាយ]] មាន​ឋានានុក្រម​ដែល​បាន​អភិវឌ្ឍ​យ៉ាង​ល្អ​ដោយ​មាន​អ្នក​គ្រប់គ្រង​កំពូល​នៅ​ក្បាល។ &lt;ref name=&quot;country&quot;&gt;[[Federal Research Division]]. Russell R. Ross, ed. &quot;Housing&quot;. [http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/khtoc.html ''Cambodia: A Country Study.''] Research completed December 1987. {{PD-notice}}&lt;/ref&gt;

== ការរស់នៅ ==
[[ឯកសារ:Pchum_Ben_Khmer.png|រូបភាពតូច|200x200ភីកសែល| [[បុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ]] ហៅម្យ៉ាងទៀតថា «បុណ្យដូនតា»។]]

=== ពិធីកំណើតនិងមរណភាព ===
កំណើតនៃកូនគឺជាព្រឹត្តិការណ៍រីករាយសម្រាប់គ្រួសារ។ ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី តាមជំនឿប្រពៃណី ការបង្ខាំង និងការសម្រាលកូនធ្វើឱ្យគ្រួសារ និងជាពិសេសម្តាយ និងកូនត្រូវរងគ្រោះថ្នាក់ពីពិភពវិញ្ញាណ។ ស្ត្រី​ម្នាក់​ដែល​ស្លាប់​ពេល​សម្រាល​កូន​ឆ្លង​ទន្លេ  ជា​ភាសា​ខ្មែរ​ត្រូវ​បាន​គេ​ជឿ​ថា​ក្លាយ​ជា​វិញ្ញាណ​អាក្រក់។{{Clarify|reason=ungrammatical|date=June 2015}} នៅក្នុងសង្គមខ្មែរប្រពៃណី ស្ត្រីមានផ្ទៃពោះគោរពច្បាប់ហាមឃាត់អាហារមួយចំនួន និងជៀសវាងស្ថានភាពមួយចំនួន។ ទំនៀមទំលាប់ទាំងនេះនៅតែអនុវត្តនៅក្នុងជនបទនៃប្រទេសកម្ពុជា ប៉ុន្តែវាបានក្លាយទៅជាទន់ខ្សោយនៅក្នុងតំបន់ទីក្រុង។ &lt;ref name=&quot;families&quot;&gt;[[Federal Research Division]]. Russell R. Ross, ed. &quot;Families&quot;. [http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/khtoc.html ''Cambodia: A Country Study.''] Research completed December 1987. ''This article incorporates text from this source, which is in the public domain.''&lt;/ref&gt;

ការស្លាប់មិនត្រូវបានគេមើលឃើញជាមួយនឹងការហូរចេញដ៏អស្ចារ្យនៃទុក្ខព្រួយទូទៅចំពោះសង្គមលោកខាងលិច។ វា​ត្រូវ​បាន​គេ​មើល​ឃើញ​ថា​ជា​ការ​បញ្ចប់​នៃ​ជីវិត​មួយ និង​ជា​ការ​ចាប់​ផ្តើ​ម​នៃ​ជីវិត​មួយ​ផ្សេង​ទៀត​ដែល​សង្ឃឹម​ថា​នឹង​ល្អ​ប្រសើរ​ជាង​មុន​។ ពុទ្ធសាសនិកខ្មែរតែងតែបូជាសព ហើយផេះរបស់ពួកវាត្រូវតម្កល់ក្នុងចេតិយក្នុងបរិវេណប្រាសាទ។ សាកសពត្រូវបានបោកគក់ ស្លៀកពាក់ និងដាក់ក្នុងមឈូស ដែលអាចត្រូវបានតុបតែងដោយផ្កា និងជាមួយរូបថតរបស់អ្នកស្លាប់។ ទង់​ពណ៌​ស​ដែល​មាន​រាង​ជា​ប៉ាន ដែល​គេ​ហៅ​ថា &quot;ទង់​ក្រពើ​ពណ៌​ស&quot; នៅ​ខាង​ក្រៅ​ផ្ទះ​បង្ហាញ​ថា​អ្នក​ណា​ម្នាក់​ក្នុង​ផ្ទះ​នោះ​បាន​ស្លាប់។ &lt;ref name=&quot;families&quot;&gt;[[Federal Research Division]]. Russell R. Ross, ed. &quot;Families&quot;. [http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/khtoc.html ''Cambodia: A Country Study.''] Research completed December 1987. ''This article incorporates text from this source, which is in the public domain.''&lt;/ref&gt;

ក្បួនដង្ហែសពមាន [[អាចារយ៉ា|អាចារ្យ]] ព្រះសង្ឃ សមាជិកគ្រួសារ និងអ្នកកាន់មឈូសផ្សេងទៀត អមមឈូសទៅបូជា។ ប្តីប្រពន្ធ និងកូនៗបង្ហាញការកាន់ទុក្ខដោយកោរសក់ និងស្លៀកពាក់ស។ វត្ថុបុរាណដូចជាធ្មេញ ឬបំណែកឆ្អឹងត្រូវបានផ្តល់ដោយជាវត្ថុអ្នករស់រានមានជីវិត ហើយពួកគេត្រូវបានពាក់នៅលើខ្សែកមាសជាគ្រឿងលម្អ។ &lt;ref name=&quot;families&quot;&gt;[[Federal Research Division]]. Russell R. Ross, ed. &quot;Families&quot;. [http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/khtoc.html ''Cambodia: A Country Study.''] Research completed December 1987. ''This article incorporates text from this source, which is in the public domain.''&lt;/ref&gt;

=== កុមារភាព និងវ័យជំទង់ ===
[[ឯកសារ:School_kids_jumping_in_Cambodia_(13578591625).jpg|ស្តាំ|រូបភាពតូច| សិស្សសាលាបឋមសិក្សា [[ខេត្តកំពត]] ។]]
កុមារកម្ពុជាអាចត្រូវបំបៅកូនរហូតដល់អាយុពី ២ ទៅ ៤ ឆ្នាំ។ រហូតដល់អាយុ ៣ ឬ ៤ ឆ្នាំ កុមារត្រូវបានផ្តល់ការស្រលាញ់ខាងរាងកាយ និងសេរីភាពយ៉ាងច្រើន។ កុមារដែលមានអាយុប្រហែល ៥ ឆ្នាំក៏អាចត្រូវបានគេរំពឹងថានឹងជួយមើលថែទាំប្អូនស្រីតូចៗផងដែរ។ ល្បែងកុមារសង្កត់ធ្ងន់លើសង្គមនិយម ឬជំនាញជាជាងឈ្នះ និងចាញ់។ &lt;ref name=&quot;families&quot;&gt;[[Federal Research Division]]. Russell R. Ross, ed. &quot;Families&quot;. [http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/khtoc.html ''Cambodia: A Country Study.''] Research completed December 1987. ''This article incorporates text from this source, which is in the public domain.''&lt;/ref&gt;

ជាធម្មតាកុមារចាប់ផ្តើមចូលរៀននៅពេលពួកគេឈានដល់អាយុ ៦ ឆ្នាំ។ លុះឈានចូលដល់អាយុនេះ ពួកគេបានស្គាល់ពីបទដ្ឋានសង្គមនៃសុជីវធម៌ ការគោរពប្រតិបត្តិ និងការគោរពចំពោះចាស់ទុំ និងចំពោះព្រះសង្ឃ។ ឪពុកនៅពេលនេះចាប់ផ្តើមការដកថយជាអចិន្ត្រៃយ៍របស់គាត់ទៅជាតួនាទីផ្តាច់ការ។ នៅអាយុដប់ឆ្នាំ ក្មេងស្រីម្នាក់ត្រូវបានគេរំពឹងថានឹងជួយម្តាយរបស់នាងក្នុងកិច្ចការផ្ទះជាមូលដ្ឋាន។ ក្មេងប្រុសម្នាក់ដឹងពីរបៀបថែទាំបសុសត្វរបស់គ្រួសារ ហើយអាចធ្វើការងារកសិកម្មក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់បុរសចំណាស់បាន។ ក្មេងជំទង់ជាធម្មតាលេងជាមួយសមាជិកនៃភេទដូចគ្នា។ ក្នុងវ័យជំទង់ ក្មេងប្រុសម្នាក់អាចក្លាយជាអ្នកបម្រើព្រះវិហារ ហើយទៅបួសជាព្រះសង្ឃថ្មីថ្មោង ដែលជាកិត្តិយសដ៏អស្ចារ្យសម្រាប់ឪពុកម្តាយ។ &lt;ref name=&quot;families&quot;&gt;[[Federal Research Division]]. Russell R. Ross, ed. &quot;Families&quot;. [http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/khtoc.html ''Cambodia: A Country Study.''] Research completed December 1987. ''This article incorporates text from this source, which is in the public domain.''&lt;/ref&gt;

នៅសម័យមុនកុម្មុយនិស្ត ឪពុកម្តាយបានប្រើសិទ្ធិអំណាចពេញលេញលើកូនរបស់ពួកគេរហូតដល់កូនៗរៀបការ ហើយឪពុកម្តាយបន្តរក្សាការគ្រប់គ្រងបានល្អខ្លះទៅក្នុងអាពាហ៍ពិពាហ៍។ ភាពខុសគ្នានៃអាយុត្រូវបានទទួលស្គាល់យ៉ាងតឹងរ៉ឹងជាមួយនឹងវាក្យសព្ទគួរសម និងពាក្យជំនាន់ពិសេសសម្រាប់ &quot;អ្នក&quot; ។ &lt;ref name=&quot;families&quot;&gt;[[Federal Research Division]]. Russell R. Ross, ed. &quot;Families&quot;. [http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/khtoc.html ''Cambodia: A Country Study.''] Research completed December 1987. ''This article incorporates text from this source, which is in the public domain.''&lt;/ref&gt;

=== អាពាហ៍ពិពាហ៍ អាពាហ៍ពិពាហ៍ និងការលែងលះ ===
[[ឯកសារ:Cambodian_Couple_at_Angkor_Wat.jpg|រូបភាពតូច| រូបថត ពិធីមង្គលការ គូស្នេហ៍ខ្មែរនៅអង្គរវត្ត]]
[[ឯកសារ:Cambodian_couple.jpg|ស្តាំ|រូបភាពតូច|297x297ភីកសែល| រ៉ូបអាពាហ៍ពិពាហ៍ខ្មែរ]]
នៅកម្ពុជា ការរួមភេទមុនរៀបការត្រូវបានបំផ្លាញ។ ការជ្រើសរើសគូស្រករគឺជារឿងដ៏ស្មុគស្មាញមួយសម្រាប់បុរសវ័យក្មេង ហើយវាអាចពាក់ព័ន្ធនឹងមិនត្រឹមតែឪពុកម្តាយ និងមិត្តភ័ក្តិរបស់គាត់ ក៏ដូចជាស្ត្រីវ័យក្មេងប៉ុណ្ណោះទេ ថែមទាំងជាអ្នក [[ហោរាសាស្ត្រ|ផ្គូរ''ផ្គង'']] និង ហារ៉ា (ជា &quot;គ្រូទាយ&quot; របស់ខ្មែរដែលមានចែងនៅក្នុង ហោរាសាស្រ្តឥណ្ឌា) ។ តាមទ្រឹស្ដី ក្មេងស្រីអាចវេតូ ប្តីប្រពន្ធដែលឪពុកម្តាយរបស់នាងបានជ្រើសរើសសម្រាប់នាង។ គំរូនៃការទាក់ទងគ្នាខុសគ្នារវាងជនបទ និងទីក្រុង។ អាពាហ៍ពិពាហ៍​ជា​ចំណុច​កំពូល​នៃ​ស្នេហា​រ៉ូមែនទិក​គឺ​ជា​ការ​យល់​ឃើញ​ដែល​មាន​កម្រិត​កាន់តែ​ច្រើន​ក្នុង​ទីក្រុង​ធំៗ។

ជាធម្មតាបុរសម្នាក់រៀបការនៅអាយុចន្លោះពីដប់ប្រាំបួនទៅម្ភៃប្រាំឆ្នាំ ក្មេងស្រីដែលមានអាយុចន្លោះពីដប់ប្រាំមួយទៅម្ភៃពីរ។ បន្ទាប់ពីគូស្រករត្រូវបានជ្រើសរើស គ្រួសារនីមួយៗស៊ើបអង្កេតគ្នាទៅវិញទៅមក ដើម្បីប្រាកដថាកូនរបស់ខ្លួនរៀបការក្នុងគ្រួសារដ៏ល្អមួយ។ នៅតំបន់ជនបទមានទម្រង់នៃការបម្រើកូនក្រមុំ; នោះ​គឺ​ថា យុវជន​នោះ​អាច​នឹង​ស្បថ​បម្រើ​ឪពុកក្មេក​របស់​ខ្លួន​ក្នុង​រយៈ​ពេល​មួយ។ តាមទំនៀមទំលាប់ កូនស្រីពៅ និងប្តីឬប្រពន្ធរបស់នាង ត្រូវបានគេរំពឹងថានឹងរស់នៅជាមួយ និងមើលថែឪពុកម្តាយចាស់ជរា និងដីរបស់ពួកគេ។

អាពាហ៍ពិពាហ៍​បែប​ប្រពៃណី​គឺ​ជា​កិច្ចការ​ដ៏​យូរ​អង្វែង និង​ចម្រុះ​ពណ៌។ ពីមុនវាមានរយៈពេលបីថ្ងៃ ប៉ុន្តែនៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៨០ វាមានរយៈពេលមួយថ្ងៃកន្លះ។ ព្រះសង្ឃ​សូត្រ​ធម៌​ទេសនា​ខ្លី និង​សូត្រ​ធម៌​ទេសនា ។ ផ្នែកខ្លះនៃពិធីនេះ រួមមានការកាត់សក់តាមពិធី ចងខ្សែសំឡី ត្រាំក្នុងទឹកបរិសុទ្ធជុំវិញកដៃកូនក្រមុំ និងកាត់ទៀនជុំវិញរង្វង់នៃគូស្វាមីភរិយាដែលមានសុភមង្គល និងជាទីគោរព ដើម្បីជូនពរដល់សហជីព។ បន្ទាប់ពីពិធីមង្គលការពិធីជប់លៀងត្រូវបានធ្វើឡើង។ គូស្វាមីភរិយាថ្មីថ្មោងជាប្រពៃណីផ្លាស់ទៅរស់នៅជាមួយឪពុកម្តាយរបស់ប្រពន្ធ ហើយអាចរស់នៅជាមួយពួកគេរហូតដល់មួយឆ្នាំ រហូតដល់ពួកគេអាចសង់ផ្ទះថ្មីនៅក្បែរនោះ។ &lt;ref name=&quot;families&quot;&gt;[[Federal Research Division]]. Russell R. Ross, ed. &quot;Families&quot;. [http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/khtoc.html ''Cambodia: A Country Study.''] Research completed December 1987. ''This article incorporates text from this source, which is in the public domain.''&lt;/ref&gt;

គូស្វាមីភរិយាខ្មែរដែលរៀបការភាគច្រើនមិនទទួលបានឯកសារអាពាហ៍ពិពាហ៍ស្របច្បាប់ទេ។ អាពាហ៍ពិពាហ៍ត្រូវបានគេមើលឃើញថាជាស្ថាប័នសង្គម គ្រប់គ្រងដោយសម្ពាធសង្គម ការរំពឹងទុក និងបទដ្ឋាន ជាងបញ្ហាផ្លូវច្បាប់ ការអនុវត្តនេះបន្តនៅថ្ងៃនេះ។ អ្វី​ដែល​ចាំបាច់​សម្រាប់​គូស្វាមីភរិយា​ដែល​សហគមន៍​ចាត់ទុកថា​រៀបការ​គឺ​ត្រូវ​មាន​ពិធី​មួយ​បន្ទាប់​ពី​ពិធី​ជប់លៀង​មួយ​ត្រូវ​បាន​គេ​រៀបចំ​ជា​ញឹក​ញាប់​សម្រាប់​ក្រុម​គ្រួសារ មិត្តភ័ក្តិ និង​អ្នក​ជូនពរ។ នេះជារបៀបដែលគូស្វាមីភរិយាខ្មែរភាគច្រើនលើសលប់រៀបការ។ ថាតើអាពាហ៍ពិពាហ៍បែបប្រពៃណីទាំងនេះត្រូវបានចាត់ទុកថាជាកិច្ចសន្យាស្របច្បាប់ដោយរដ្ឋាភិបាល និងតុលាការដែរឬទេ។ ដូច្នេះ​ហើយ ពេល​ប្ដី​ប្រពន្ធ​បែក​គ្នា ពួកគេ​ក៏​មិន​ត្រូវ​មាន​ឯកសារ​លែងលះ​ដែរ។

ការលែងលះគឺស្របច្បាប់ និងងាយស្រួលទទួលបាន ប៉ុន្តែមិនមែនជារឿងធម្មតាទេ។ &lt;ref name=&quot;families&quot;&gt;[[Federal Research Division]]. Russell R. Ross, ed. &quot;Families&quot;. [http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/khtoc.html ''Cambodia: A Country Study.''] Research completed December 1987. ''This article incorporates text from this source, which is in the public domain.''&lt;/ref&gt; មនុស្ស​ដែល​លែង​លះ​ត្រូវ​បាន​គេ​មើល​ឃើញ​ដោយ​មិន​ពេញ​ចិត្ត។ សហព័ទ្ធនីមួយៗរក្សានូវទ្រព្យសម្បត្តិណាក៏ដោយដែលខ្លួនបាននាំយកមកក្នុងអាពាហ៍ពិពាហ៍ ហើយទ្រព្យសម្បត្តិដែលទទួលបានរួមគ្នាត្រូវបានបែងចែកស្មើៗគ្នា។ អ្នកលែងលះអាចរៀបការម្តងទៀត ប៉ុន្តែស្ត្រីត្រូវរង់ចាំ ៣០០ ថ្ងៃ យោងតាមមាត្រា ៩ នៃច្បាប់អាពាហ៍ពិពាហ៍ និងគ្រួសារ។ ការមើលថែទាំកុមារតូចៗជាធម្មតាត្រូវបានផ្តល់ទៅឱ្យម្តាយ ហើយឪពុកម្តាយទាំងពីរនៅតែបន្តមានកាតព្វកិច្ចក្នុងការរួមចំណែកផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុដល់ការចិញ្ចឹម និងការអប់រំរបស់កុមារ។ &lt;ref name=&quot;families&quot; /&gt; បុរស​ដែល​លែង​លះ​មិន​មាន​ពេល​រង់ចាំ​មុន​ពេល​រៀបការ​ម្ដង​ទៀត។ &lt;ref&gt;Lay, V., (n.d.) Cambodian law on marriage and family&lt;/ref&gt;

ផលវិបាកនៃចលាចលសង្គមដែលបង្កឡើងដោយ [[សង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងកម្ពុជា|សង្រ្គាមស៊ីវិលកម្ពុជា]] នៅតែត្រូវបានទទួលអារម្មណ៍។ បច្ចុប្បន្ន​នេះ​មាន​ការ​ផ្លាស់​ប្តូរ​ប្រពៃណី​ពី​ខេត្ត​មួយ​ទៅ​ខេត្ត។ នៅ​ខេត្ត​សៀមរាប​គេ​យល់​យ៉ាង​ទូលំ​ទូលាយ​ជា​ឧទាហរណ៍​ថា បុរស​នោះ​យក​កូន​ច្បង​ពេល​បែក​គ្នា។ បុរស​ដែល​ចាក​ចេញ​ពី​គ្រួសារ​ជា​ធម្មតា​មិន​ចិញ្ចឹម​កូន​ផ្សេង​ទៀត​របស់​ខ្លួន ជា​ពិសេស​នៅ​ពេល​ដែល​ពួក​គេ​ចាក​ចេញ​ពី​ស្ត្រី​ម្នាក់​ទៅ​ស្ត្រី​ម្នាក់​ទៀត។ ស្ត្រីថ្មីនិងគ្រួសាររបស់នាងនឹងមិនទទួលយកកូនពីទំនាក់ទំនងពីមុនទេ។ នេះក៏ជាប្រភពដ៏សំខាន់នៃ ៧០% ឬច្រើនជាងនេះនៃកុមារកំព្រាដែលរស់នៅក្នុងមណ្ឌលកុមារកំព្រាក្លែងក្លាយជុំវិញទីក្រុងនានាក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលជាចំណុចសំខាន់សម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរ។{{Citation needed|date=October 2015}}

=== អង្គការសង្គម ===
វប្បធម៌ខ្មែរមាន [[ឋានានុក្រម]] ណាស់។ អាយុរបស់មនុស្សកាន់តែច្រើន កម្រិតនៃការគោរពដែលត្រូវតែផ្តល់ឱ្យពួកគេកាន់តែធំ។ ប្រជាជនកម្ពុជាត្រូវបានចាត់ចែងដោយឋានានុក្រម ដែលត្រូវនឹងអតីតភាពរបស់ពួកគេនៅចំពោះមុខឈ្មោះ។ នៅពេលគូស្វាមីភរិយាចាស់ពេកមិនអាចចិញ្ចឹមខ្លួនឯងបាន ពួកគេអាចអញ្ជើញគ្រួសាររបស់កូនពៅឱ្យផ្លាស់ទៅរស់នៅ និងគ្រប់គ្រងគ្រួសារ។ នៅដំណាក់កាលនេះក្នុងជីវិតរបស់ពួកគេពួកគេរីករាយនឹងឋានៈខ្ពង់ខ្ពស់។ &lt;ref name=&quot;families&quot;&gt;[[Federal Research Division]]. Russell R. Ross, ed. &quot;Families&quot;. [http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/khtoc.html ''Cambodia: A Country Study.''] Research completed December 1987. ''This article incorporates text from this source, which is in the public domain.''&lt;/ref&gt;

ខ្មែរម្នាក់ៗត្រូវបានហ៊ុំព័ទ្ធដោយរង្វង់ខាងក្នុងតូចមួយនៃគ្រួសារ និងមិត្តភ័ក្តិដែលបង្កើតជាសហការីជិតស្និទ្ធបំផុតរបស់គាត់ អ្នកដែលគាត់នឹងចូលទៅជួយមុនគេ។ ក្រុម​គ្គ្រួសារអ្នកមានដែល​មាន​ប្ដី​ប្រពន្ធ និង​កូន​ដែល​មិន​ទាន់​រៀបការ​ជា​ក្រុម​ញាតិ​ដ៏​សំខាន់​បំផុត។ នៅក្នុងអង្គភាពនេះគឺជាទំនាក់ទំនងផ្លូវចិត្តដ៏រឹងមាំបំផុត ការធានានៃជំនួយក្នុងករណីមានបញ្ហា កិច្ចសហប្រតិបត្តិការសេដ្ឋកិច្ចក្នុងការងារ ការចែករំលែកផលិតផល និងប្រាក់ចំណូល និងការរួមចំណែកជាអង្គភាពមួយចំពោះកាតព្វកិច្ចក្នុងពិធី។ នៅ​ក្នុង​សហគមន៍​ជន​បទ អ្នក​ជិត​ខាង—ដែល​ជា​រឿយៗ​ក៏​ជា​សាច់​ញាតិ—ក៏​ប្រហែល​ជា​សំខាន់​ដែរ។ &lt;ref name=&quot;household&quot;&gt;[[Federal Research Division]]. Russell R. Ross, ed. &quot;Household and Family Structure&quot;. [http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/khtoc.html ''Cambodia: A Country Study.''] Research completed December 1987. ''This article incorporates text from this source, which is in the public domain.''&lt;/ref&gt;

ទំនាក់ទំនងរវាងឪពុកម្តាយ បងប្អូនបង្កើត និងមិត្តស្និទ្ធស្នាល ប្រទេសកម្ពុជាបានឆ្លងផុតព្រំដែននៃញាតិមិត្ត និងបម្រើដល់ការពង្រឹងទំនាក់ទំនងរវាងបុគ្គល និងអន្តរគ្រួសារ។ ក្រៅ​ពី​រង្វង់​ជិត​ស្និទ្ធ​នេះ មាន​សាច់​ញាតិ​ឆ្ងាយ និង​មិត្ត​ធម្មតា​ជាង។ នៅតាមជនបទនៃប្រទេសកម្ពុជា ទំនាក់ទំនងដ៏រឹងមាំបំផុតដែលខ្មែរអាចអភិវឌ្ឍ ក្រៅតែពីគ្រួសារនុយក្លេអ៊ែរ និងមិត្តជិតស្និទ្ធ - នោះគឺចំពោះសមាជិកដទៃទៀតនៃសហគមន៍មូលដ្ឋាន។ អារម្មណ៍នៃមោទនភាព-សម្រាប់ភូមិ សម្រាប់ស្រុក និងខេត្ត-ជាធម្មតាកំណត់លក្ខណៈជីវិតសហគមន៍ខ្មែរ។ &lt;ref name=&quot;household&quot;&gt;[[Federal Research Division]]. Russell R. Ross, ed. &quot;Household and Family Structure&quot;. [http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/khtoc.html ''Cambodia: A Country Study.''] Research completed December 1987. ''This article incorporates text from this source, which is in the public domain.''&lt;/ref&gt;

តាម​ផ្លូវច្បាប់ ប្តី​ជា​មេ​គ្រួសារ​ខ្មែរ ប៉ុន្តែ​ប្រពន្ធ​មាន​សិទ្ធិអំណាច​ច្រើន ជាពិសេស​ផ្នែក​សេដ្ឋកិច្ច​គ្រួសារ​។ ប្តីទទួលខុសត្រូវក្នុងការផ្តល់ទីជម្រកនិងអាហារសម្រាប់គ្រួសាររបស់គាត់; ជាទូទៅភរិយាជាអ្នកទទួលខុសត្រូវលើថវិកាគ្រួសារ ហើយនាងដើរតួជាគំរូសីលធម៌ និងសាសនាដ៏សំខាន់សម្រាប់កូនៗ ជាពិសេសកូនស្រី។ ទាំង​ប្ដី​ទាំង​ប្រពន្ធ​ត្រូវ​ទទួល​ខុស​ត្រូវ​លើ​កិច្ចការ​សេដ្ឋកិច្ច​ក្នុង​ស្រុក។ &lt;ref name=&quot;household&quot;&gt;[[Federal Research Division]]. Russell R. Ross, ed. &quot;Household and Family Structure&quot;. [http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/khtoc.html ''Cambodia: A Country Study.''] Research completed December 1987. ''This article incorporates text from this source, which is in the public domain.''&lt;/ref&gt;

=== ការគោរព ===
[[ឯកសារ:Sampeah.jpg|រូបភាពតូច| ការសំពះ (ស្វាគមន៍ខ្មែរ)]]
ក្នុង​វប្បធម៌​ខ្មែរ​គេ​ជឿ​ថា [[ក្បាលមនុស្ស|ក្បាល]] ​មនុស្ស​មាន [[ព្រលឹង|​ព្រលឹង]] ដូច្នេះ​ហើយ​ទើប​ធ្វើ​ឱ្យ​វា [[បម្រាម|​ហាម​មិន]] ​ឱ្យ​ប៉ះ ឬ​ចង្អុល​ជើង​ទៅ​លើ​វា ។ វាត្រូវបានចាត់ទុកថាជាការមិនគោរពយ៉ាងខ្លាំងផងដែរ ក្នុងការប្រើជើងចង្អុលមនុស្ស ឬអង្គុយ ឬដេកដោយយកបាតជើងចង្អុលទៅមនុស្ស ព្រោះជើងគឺជាផ្នែកទាបបំផុតនៃរាងកាយ ហើយត្រូវបានចាត់ទុកថាមិនបរិសុទ្ធ។ 

នៅ​ពេល​ស្វាគមន៍​ប្រជាជន ឬ​ដើម្បី​បង្ហាញ​ការ​គោរព​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជា ប្រជាជន​ធ្វើ ​កាយវិការ &quot;សំពះ&quot; ដូច​គ្នា​នឹង​ជនជាតិ​ឥណ្ឌា [[ណាម៉ាស្តេ|ស្វាគមន៍!]] និង Thai wai ។

ការបង្រៀនតាមទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរត្រូវបានដាក់ចេញជាទម្រង់ខនៅក្នុងស្នាដៃដ៏វែងពីសតវត្សទី 14 ដល់ទី 18 ដែលហៅថា ''ឆបប'' (&quot;ច្បាប់&quot; ឬ &quot;ក្រម&quot;)។  ទាំងនេះត្រូវបានរៀនតាមទម្លាប់។ ការងារដូចជា ''Chhbap Pros'' (&quot;Boy's Code&quot;), ''Chhbap Srey'' (&quot;Girl's Code&quot;) និង ''Chhbap Peak Chas'' (&quot;Code of Ancient Words&quot;) បានផ្តល់ដំបូន្មានដូចជា៖ បុគ្គលដែលមិនភ្ញាក់ពីដំណេកមុនពេលថ្ងៃរះគឺខ្ជិល; កុមារត្រូវប្រាប់ឪពុកម្តាយ ឬមនុស្សចាស់ថាពួកគេទៅណា ហើយពួកគេនឹងត្រឡប់មកផ្ទះវិញនៅពេលណា។ បិទទ្វារដោយថ្នមៗ បើមិនដូច្នេះទេ អារម្មណ៍មិនល្អនឹងកើតឡើង។ អង្គុយលើកៅអីដោយជើងត្រង់ ហើយមិនឆ្លងកាត់ (ការកាត់ជើងគឺជាសញ្ញាសម្គាល់របស់មនុស្សមិនសមរម្យ); ហើយតែងតែឱ្យអ្នកដ៏ទៃនិយាយបន្ថែមទៀត។

នៅ​កម្ពុជា​មិន​គួរ​សម​ទេ​ក្នុង​ការ​បើក​ភ្នែក​មើល​អ្នក​ដែល​មាន​វ័យ​ចំណាស់ ឬ​អ្នក​ដែល​គេ​ចាត់​ទុក​ថា​ជា​អ្នក​ពូកែ។
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:វប្បធម៌ខ្មែរ]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:Pages with unreviewed translations]]</text>
      <sha1>ga6fx7mctwl37axllnuqf5amqbynorg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>321991</id>
      <parentid>321980</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T10:29:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>142</id>
      </contributor>
      <comment>Removing [[:c:File:Pchum_Ben_Khmer.png|Pchum_Ben_Khmer.png]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:GPSLeo|GPSLeo]] because: per [[:c:Commons:Deletion requests/Files uploaded by Maharaja45|]].</comment>
      <origin>321991</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="57444" sha1="lv4qcvgiolcdp41ecqwbl8yjqvaubno" xml:space="preserve">[[ឯកសារ:Royal_Ballet_Camboda_Apsara_Mera.jpg|ស្តាំ|រូបភាពតូច|300x300ភីកសែល| [[របាំព្រះរាជទ្រព្យ|របាំព្រះរាជទ្រព្យកម្ពុជា]] ។ &lt;ref&gt;[https://www.explorient.com/blog-indian-cultural-influences-seen-in-south-east-asia-today/ The Influence of Indian Culture on Khmer superstructure] &lt;/ref&gt;]]
ពេញមួយប្រវត្តិសាស្ត្រដ៏យូរលង់របស់ [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]] សាសនាគឺជាប្រភពដ៏សំខាន់នៃវប្បធម៌បំផុសគំនិត។ ជាង ៣ សហស្សវត្សរ៍ ប្រជាជនកម្ពុជាបានបង្កើតនូវប្រព័ន្ធវប្បធម៌ និងជំនឿរបស់ [[ជនជាតិខ្មែរ|កម្ពុជា]] ដ៏ពិសេសមួយ ពីភាពស៊ីសង្វាក់គ្នានៃ [[វិញ្ញាណនិយម|ជំនឿ]] [[សំយោគនិយម|សាសនា]] របស់ជនជាតិដើមភាគតិច និងសាសនាឥណ្ឌានៃ [[ព្រះពុទ្ធសាសនា]] និង [[ហិណ្ឌូសាសនា|ព្រហ្មញ្ញសាសនា]] ។ វប្បធម៌ និងអរិយធម៌ឥណ្ឌា រួមទាំងភាសា និងសិល្បៈរបស់វា បានទៅដល់ [[អាស៊ីអាគ្នេយ៍|អាស៊ីអាគ្នេយ៍ដីគោក]]  ប្រហែលសតវត្សទី ១ នៃគ.ស។

ជាទូទៅគេជឿថាឈ្មួញសមុទ្របាននាំយកទំនៀមទម្លាប់ និងវប្បធម៌ឥណ្ឌាទៅកាន់កំពង់ផែតាម [[ថៃ|ឈូងសមុទ្រថៃ]] និងប៉ាស៊ីហ្វិក តាមផ្លូវដើម្បីធ្វើពាណិជ្ជកម្មជាមួយ [[ចិន|ប្រទេសចិន]] ។ [[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រនរគភ្នំ]] ប្រហែលជារដ្ឋកម្ពុជាដំបូងគេដែលបានទទួលផលប្រយោជន៍ពីការហូរចូលនៃគំនិតឥណ្ឌានេះ។ ក៏​មាន​ឥទ្ធិពល​អាណានិគម​បារាំង​ដែរ។

== ប្រវត្តិសាស្ត្រ ==
[[ឯកសារ:Angkor_Wat.jpg|ស្តាំ|រូបភាពតូច|250x250ភីកសែល| [[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] ដែលជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌដ៏ល្បីរបស់កម្ពុជា។]]
សម័យរីកចម្រើនរបស់ប្រទេសកម្ពុជាគឺនៅចន្លោះសតវត្សទី៩ និងទី១៤ ក្នុងកំឡុង [[ក្រុងអង្គរ|សម័យអង្គរ]] ដែលពេលនោះជាអាណាចក្រដ៏មានអំណាច និងវិបុលភាពដែលរីកចំរើន និងគ្របដណ្តប់ស្ទើរតែទាំងអស់នៃអាស៊ីអាគ្នេយ៍ដីគោក។ សម័យអង្គរនៅទីបំផុតបានដួលរលំបន្ទាប់ពីការទំនាស់ផ្ទៃក្នុងជាច្រើនរវាងរាជវង្ស និងសង្រ្គាមឥតឈប់ឈរជាមួយប្រទេសជិតខាងដែលមានអំណាចកាន់តែខ្លាំង ជាពិសេស សៀម និង [[អណ្ណាម|ដាយវៀត]] ។ ប្រាសាទជាច្រើនពីសម័យកាលនេះ ដូចជាប្រាសាទបាយ័ន និងប្រាសាទអង្គរវត្តនៅតែមានរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ដែលនៅរាយប៉ាយពាសពេញប្រទេសថៃ កម្ពុជា ឡាវ និងវៀតណាម ដើម្បីរំលឹកដល់ភាពអស្ចារ្យនៃសិល្បៈ និងវប្បធម៌ខ្មែរ។

ភាពអស្ចារ្យដែលមិនអាចប្រៀបផ្ទឹមបានរបស់ប្រទេសកម្ពុជាក្នុងវិស័យសិល្បៈ ស្ថាបត្យកម្ម តន្ត្រី និងរបាំក្នុងអំឡុងពេលនេះ បានជះឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងទៅលើបណ្តាប្រទេសជិតខាងជាច្រើន គឺប្រទេសថៃ និងឡាវ។ ឥទ្ធិពលនៃវប្បធម៌អង្គរនៅតែអាចឃើញសព្វថ្ងៃនេះនៅក្នុងប្រទេសទាំងនោះ ដោយសារពួកគេចែករំលែកលក្ខណៈជិតស្និទ្ធជាច្រើនជាមួយប្រទេសកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ន។

== ស្ថាបត្យកម្ម និងលំនៅដ្ឋាន ==
[[ឯកសារ:Cambo_141.jpg|រូបភាពតូច|250x250ភីកសែល| [[ផ្ទះខ្មែរជនបទ|ផ្ទះខ្មែរនៅជនបទ]]]]
[[ស្ថាបត្យករ]] និង [[ជាងចម្លាក់]] សម័យអង្គរបានបង្កើតប្រាសាទដែលគូសផែនទីពិភពលោហធាតុដោយថ្ម។ ការតុបតែងរបស់ខ្មែរទាក់ទាញការបំផុសគំនិតពីសាសនា ហើយសត្វទេវកថាមកពី [[ហិណ្ឌូសាសនា|ព្រហ្មញ្ញសាសនា]] និង [[ព្រះពុទ្ធសាសនា|ពុទ្ធសាសនា]] ត្រូវបានឆ្លាក់នៅលើជញ្ជាំងនៃប្រាសាទ។ ប្រាសាទនានាត្រូវបានសាងសង់ឡើងស្របតាមច្បាប់នៃ [[ស្ថាបត្យករខ្មែរ|ស្ថាបត្យកម្មខ្មែរបុរាណ]]  ដែលកំណត់ប្លង់ប្រាសាទជាមូលដ្ឋានរួមមានទីសក្ការៈកណ្តាល ទីធ្លា កំពែងព័ទ្ធជុំវិញ និងកសិណ។ គំនូរខ្មែរប្រើរូបសត្វជាច្រើនពីទេវកថាពុទ្ធសាសនា និងហិណ្ឌូ ដូចជា [[ព្រះបរមរាជវាំង]] នៅ [[ភ្នំពេញ|ទីក្រុងភ្នំពេញ]] ប្រើគំនូរដូចជា [[គ្រុឌ]] ដែលជាសត្វស្លាបទេវកថាក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនា។

ស្ថាបត្យកម្មនៃប្រទេសកម្ពុជាបានអភិវឌ្ឍជាដំណាក់កាលក្រោម [[អាណាចក្រខ្មែរ]] ពីសតវត្សទី ៩ ដល់សតវត្សទី ១៥ ដែលត្រូវបានរក្សាទុកនៅក្នុងអគារជាច្រើននៃ [[ក្រុងអង្គរ|ប្រាសាទអង្គរ]] ។ សំណល់នៃស្ថាបត្យកម្មលោកិយពីសម័យនេះគឺកម្រណាស់ ព្រោះមានតែអគារសាសនាប៉ុណ្ណោះដែលធ្វើពីថ្ម។ ស្ថាបត្យកម្មនៃសម័យអង្គរបានប្រើប្រាស់លក្ខណៈរចនាសម្ព័ន្ធជាក់លាក់ និងរចនាបថដែលជាវិធីសាស្រ្តសំខាន់មួយដែលត្រូវបានប្រើប្រាស់រហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ននៃប្រាសាទ រួមជាមួយនឹងសិលាចារឹក។

នៅតាមជនបទសម័យបច្ចុប្បន្ននៃប្រទេសកម្ពុជា គ្រួសារអ្នកមានជាធម្មតារស់នៅ [[ផ្ទះខ្មែរជនបទ|ក្នុងផ្ទះ]] រាងចតុកោណ ដែលអាចប្រែប្រួលក្នុងទំហំចាប់ពីបួនគុណប្រាំមួយម៉ែត្រទៅប្រាំមួយគុណដប់ម៉ែត្រ។ វា​ត្រូវ​បាន​គេ​សាង​សង់​ពី​ឈើ​ប្រក់​ដំបូល​ប្រក់​ស័ង្កសី និង​ជញ្ជាំង​ធ្វើពី​ឫស្សី​ត្បាញ។ [[ផ្ទះខ្មែរជនបទ|ផ្ទះ​ខ្មែរ]] ​ជាធម្មតា​ត្រូវ​លើក​កំពស់​ដល់​ទៅ​៣​ម៉ែត្រ​លើ​បង្គោល​សម្រាប់​ការពារ​ទឹកជំនន់​ប្រចាំឆ្នាំ​។ [[ផ្ទះខ្មែរជនបទ|ជណ្ដើរ]] ​ពីរ​ឬ [[ផ្ទះខ្មែរជនបទ|​ជណ្ដើរឈើ]] ​​ផ្តល់​ការ​ចូល​ទៅ​កាន់​ផ្ទះ​។ &lt;ref name=&quot;country&quot;&gt;[[Federal Research Division]]. Russell R. Ross, ed. &quot;Housing&quot;. [http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/khtoc.html ''Cambodia: A Country Study.''] Research completed December 1987. {{PD-notice}}&lt;/ref&gt;

ដំបូល​ប្រក់​ស័ង្កសី​ជាន់​លើ​ជញ្ជាំង​ផ្ទះ​ការពារ [[ផ្ទះខ្មែរជនបទ|​ផ្នែក​ខាងក្នុង]] ​ពី​ភ្លៀង។ ជាធម្មតាផ្ទះមួយមានបន្ទប់បីដែលបំបែកដោយភាគថាសធ្វើពីឫស្សីត្បាញ។ បន្ទប់ខាងមុខជាបន្ទប់ទទួលភ្ញៀវដែលប្រើសម្រាប់ទទួលភ្ញៀវ បន្ទប់បន្ទាប់ជាបន្ទប់គេងឪពុកម្តាយ និងបន្ទប់ទីបីសម្រាប់កូនស្រីមិនទាន់រៀបការ។ កូនប្រុសគេងគ្រប់ទីកន្លែងដែលពួកគេអាចរកកន្លែងទំនេរបាន។ សមាជិក​គ្រួសារ និង​អ្នក​ជិត​ខាង​រួម​គ្នា​សាងសង់​ផ្ទះ ហើយ​ពិធី​រៃអង្គាស​ប្រាក់​ត្រូវ​បាន​ធ្វើ​ឡើង​នៅ​ពេល​សាងសង់​រួច។ &lt;ref name=&quot;country&quot;&gt;[[Federal Research Division]]. Russell R. Ross, ed. &quot;Housing&quot;. [http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/khtoc.html ''Cambodia: A Country Study.''] Research completed December 1987. {{PD-notice}}&lt;/ref&gt;

ផ្ទះ​របស់​ជន​ក្រីក្រ​អាច​មាន​តែ​បន្ទប់​ធំ​មួយ​ប៉ុណ្ណោះ។ អាហារត្រូវបានរៀបចំនៅក្នុង [[ផ្ទះខ្មែរជនបទ|ផ្ទះបាយ]] ដាច់ដោយឡែកដែលមានទីតាំងនៅជិតផ្ទះ ប៉ុន្តែជាធម្មតានៅពីក្រោយវា។ គ្រឿងបរិក្ខារបង្គន់មានរណ្តៅធម្មតានៅក្នុងដី ដែល [[ផ្ទះខ្មែរជនបទ|ស្ថិតនៅ]] ឆ្ងាយពីផ្ទះ ដែលត្រូវបានគ្របដណ្ដប់នៅពេលបំពេញ។ សត្វចិញ្ចឹមណាមួយត្រូវបានរក្សាទុកនៅក្រោមផ្ទះ។ ផ្ទះជនជាតិចិន និងវៀតណាម នៅតាមទីប្រជុំជន និងភូមិនានាក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ជាធម្មតាត្រូវបានសាងសង់ដោយផ្ទាល់នៅលើដី និងមានកម្រាលឥដ្ឋ ស៊ីម៉ងត៍ ឬក្បឿង អាស្រ័យលើស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចរបស់ម្ចាស់។ លំនៅដ្ឋានក្នុងទីក្រុង និងអគារពាណិជ្ជកម្មអាចធ្វើពីឥដ្ឋ កំបោរ ឬឈើ។ &lt;ref name=&quot;country&quot;&gt;[[Federal Research Division]]. Russell R. Ross, ed. &quot;Housing&quot;. [http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/khtoc.html ''Cambodia: A Country Study.''] Research completed December 1987. {{PD-notice}}&lt;/ref&gt;

== សាសនា ==
[[ឯកសារ:BuddhistMonk02.jpg|រូបភាពតូច| ដូនជីនៅ [[ប្រាសាទអង្គរវត្ត|អង្គរវត្ត]] ខេត្តសៀមរាប [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]] ។]]
ប្រទេស​កម្ពុជា​ជា [[ព្រះពុទ្ធសាសនា|​ពុទ្ធសាសនិក]] ​លើសលប់ ដោយ​មាន​ប្រជាជន ៨០% ជា [[ថេរវាទ|​ពុទ្ធសាសនិក​ថេរវាទ]] ១% ជា​គ្រិស្តសាសនិក ហើយ​ប្រជាជន​ភាគច្រើន​ដែល​នៅ​សេសសល់​កាន់ [[ឥស្លាមសាសនា|​សាសនា​ឥស្លាម]]  [[អាទិទេព|អទេវនិយម]] ឬ [[វិញ្ញាណនិយម|​និកាយ​និយម]] ។{{Citation needed|date=May 2022}}

ព្រះពុទ្ធសាសនាមាននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា យ៉ាងហោចណាស់ក៏នៅសតវត្សទី៥នៃគ.ស។ [[ថេរវាទ|ព្រះពុទ្ធសាសនាថេរវាទ]] គឺជាសាសនារបស់រដ្ឋរបស់ប្រទេសកម្ពុជាតាំងពីសតវត្សទី ១៣ នៃគ.ស ។  ប្រជាជន​កម្ពុជា​មួយ​ចំនួន​តូច​ដែល​ភាគ​ច្រើន​ជា​ជន​ជាតិ​វៀត​ណាម និង​ចិន [[មហាយាន|​កាន់​ពុទ្ធសាសនា​មហាយាន]] ។ បទបញ្ជាសំខាន់ៗរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនាដែលប្រតិបត្តិក្នុងប្រទេសកម្ពុជាគឺ [[ធម្មយុត្តិកនិកាយ]] និង [[មហានិកាយ]] ។

[[ឥស្លាមសាសនា|សាសនាឥស្លាម]] គឺជាសាសនារបស់ [[ជនជាតិចាម្ប៍|ជនជាតិចាម]] ភាគច្រើន (ហៅម្យ៉ាងទៀតថា [[ជនជាតិចាម្ប៍|ខ្មែរអ៊ីស្លាម]] ) និងជនជាតិភាគតិច [[ប្រជាជនម៉ាឡេ|ម៉ាឡេ]] នៅ [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|កម្ពុជា]] ។ យោងតាមលោក [[ពោធិធម៌|ប៊ូ ដ្រាម៉ា]] មានអ្នកកាន់សាសនាឥស្លាមពី ១៥០ ០០០ ទៅ ២០០ ០០០ [[មូស្លីម|នាក់]] នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជានៅចុងឆ្នាំ ១៩៧៥ ។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ ការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញក្រោម [[ខ្មែរក្រហម|របបខ្មែរក្រហម]] បានបំផ្លាញចំនួនរបស់ពួកគេ ហើយនៅចុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៨០ ពួកគេប្រហែលជាមិនអាចទទួលបានមកវិញនូវកម្លាំងពីមុនរបស់ពួកគេឡើងវិញទេ។ ជន​ជាតិ​ចាម​ទាំង​អស់​សុទ្ធ​តែ​ជា [[ស៊ុននី|​និកាយ​ស៊ុននី]] ​នៃ​សាលា [[សាហ្វីអ៊ី]] ។ លោក ប៊ូ ដ្រាម៉ា បានបែងចែកចាមឥស្លាមនៅកម្ពុជាទៅជាសាខាប្រពៃណី និងសាខាគ្រិស្តអូស្សូដក់។

[[គ្រិស្តសាសនា|សាសនាគ្រឹស្ត]] ត្រូវបានបញ្ចូលក្នុងប្រទេសកម្ពុជាដោយអ្នកផ្សព្វផ្សាយសាសនារ៉ូម៉ាំងកាតូលិកនៅឆ្នាំ ១៦៦០។ វា​បាន​ធ្វើ​ឱ្យ​មាន​ការ​ចាប់​ផ្តើម​តិច​តួច​ជា​ពិសេស​ក្នុង​ចំណោម​ពុទ្ធសាសនិក។ ក្នុង​ឆ្នាំ ១៩៧២ មាន​គ្រិស្តបរិស័ទ​ប្រហែល ២ ម៉ឺន​នាក់​ក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជា ដែល​ភាគ​ច្រើន​ជា [[ព្រះសហគមន៍កាតូលិក|​គ្រិស្ត​សាសនា​រ៉ូម៉ាំង]] ។ យោងតាមស្ថិតិរបស់ [[សូមមើលបរិសុទ្ធ|បុរីវ៉ាទីកង់]] នៅឆ្នាំ ១៩៥៣ សមាជិកនៃសាសនាចក្ររ៉ូម៉ាំងកាតូលិកនៅកម្ពុជាមានចំនួន ១២០ ០០០ នាក់ ដែលធ្វើឱ្យវានៅពេលនោះក្លាយជាសាសនាធំទីពីរនៅក្នុងប្រទេស។ &lt;ref name=&quot;country&quot;&gt;[[Federal Research Division]]. Russell R. Ross, ed. &quot;Housing&quot;. [http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/khtoc.html ''Cambodia: A Country Study.''] Research completed December 1987. {{PD-notice}}&lt;/ref&gt;

នៅខែមេសា ឆ្នាំ ១៩៧០ មុនពេលធ្វើមាតុភូមិនិវត្តន៍ ការប៉ាន់ប្រមាណបង្ហាញថា កាតូលិកប្រហែល ៥០ ០០០ នាក់ជាជនជាតិវៀតណាម។ អ្នកកាន់សាសនាកាតូលិកជាច្រើននាក់ដែលនៅសេសសល់ក្នុងប្រទេសកម្ពុជាក្នុងឆ្នាំ ១៩៧២ គឺជាជនជាតិអឺរ៉ុប ដែលភាគច្រើនជាជនជាតិបារាំង។ សកម្មភាពផ្សព្វផ្សាយសាសនាប្រូតេស្តង់អាមេរិកបានកើនឡើងនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ជាពិសេសក្នុងចំណោមកុលសម្ព័ន្ធភ្នំមួយចំនួន និងក្នុងចំណោមជនជាតិចាម បន្ទាប់ពីការបង្កើតសាធារណរដ្ឋខ្មែរ។ ជំរឿនឆ្នាំ ១៩៦២ ដែលបានរាយការណ៍ថាមាន [[ប្រូតេស្តង់]] ចំនួន ២ ០០០ នាក់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា នៅតែជាស្ថិតិថ្មីបំផុតសម្រាប់ក្រុមនេះ។ &lt;ref name=&quot;country&quot;&gt;[[Federal Research Division]]. Russell R. Ross, ed. &quot;Housing&quot;. [http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/khtoc.html ''Cambodia: A Country Study.''] Research completed December 1987. {{PD-notice}}&lt;/ref&gt;

អ្នកសង្កេតការណ៍បានរាយការណ៍ថានៅឆ្នាំ ១៩៨០ មានជនជាតិខ្មែរគ្រិស្តដែលបានចុះឈ្មោះច្រើនជាងក្នុងចំណោមជនភៀសខ្លួននៅក្នុងជំរុំក្នុងប្រទេសថៃជាងនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាទាំងអស់មុនឆ្នាំ ១៩៧០ ។ កៀវណាន់ កត់សម្គាល់ថា រហូតដល់ខែមិថុនា ឆ្នាំ ១៩៨០ បម្រើការប្រូតេស្តង់ប្រចាំសប្តាហ៍ចំនួន ៥ ត្រូវបានប្រារព្ធឡើងនៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញដោយគ្រូគង្វាលខ្មែរ ប៉ុន្តែពួកគេត្រូវបានកាត់បន្ថយមកត្រឹមសេវាប្រចាំសប្តាហ៍តែមួយបន្ទាប់ពីការបៀតបៀនរបស់ប៉ូលីស។ &lt;ref name=&quot;country&quot;&gt;[[Federal Research Division]]. Russell R. Ross, ed. &quot;Housing&quot;. [http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/khtoc.html ''Cambodia: A Country Study.''] Research completed December 1987. {{PD-notice}}&lt;/ref&gt; មាន​អ្នក​កាន់​សាសនា​កាតូលិក​ប្រមាណ ២១.៣០០​នាក់​ក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជា ដែល​តំណាង​ឲ្យ​តែ ០,១៥% នៃ​ចំនួន​ប្រជាជន​សរុប។ គ្មាន​ភូមិភាគ​ទេ ប៉ុន្តែ​មាន​ដែន​សមត្ថកិច្ច​ចំនួន​បី គឺ [[អរិយសាវក|​ភូមិភាគ]] ​មួយ និង [[ភូមិភាគ|​ភូមិភាគ]] ​ពីរ។

ក្រុមកុលសម្ព័ន្ធតំបន់ខ្ពង់រាប ដែលភាគច្រើនមានប្រព័ន្ធសាសនាក្នុងស្រុករបស់ពួកគេ ប្រហែលជាមានចំនួនតិចជាង ១០០ ០០០ នាក់។ [[ខ្មែរលើ]] ត្រូវបានពិពណ៌នាយ៉ាងធូររលុងថាជា [[វិញ្ញាណនិយម|ពួកបិសាច]] ប៉ុន្តែក្រុមកុលសម្ព័ន្ធភាគច្រើនមានព្រលឹងខ្មោចក្នុងស្រុករៀងៗខ្លួន។ ជាទូទៅពួកគេឃើញពិភពលោករបស់ពួកគេពោរពេញដោយវិញ្ញាណដែលមើលមិនឃើញផ្សេងៗ (ជារឿយៗហៅថាយ៉ាង) ខ្លះសប្បុរស ខ្លះទៀតអាក្រក់។ ពួកគេភ្ជាប់វិញ្ញាណជាមួយនឹងស្រូវ ដី ទឹក ភ្លើង ថ្ម ផ្លូវជាដើម។ អាបធ្មប់ ឬ​អ្នក​ជំនាញ​ក្នុង​ភូមិ​នីមួយៗ​ទាក់ទង​វិញ្ញាណ​ទាំង​នេះ ហើយ​ចេញវេជ្ជបញ្ជា​វិធី​ដើម្បី​សម្រាល​ទុក្ខ​ពួក​គេ។ &lt;ref name=&quot;country&quot;&gt;[[Federal Research Division]]. Russell R. Ross, ed. &quot;Housing&quot;. [http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/khtoc.html ''Cambodia: A Country Study.''] Research completed December 1987. {{PD-notice}}&lt;/ref&gt;

ក្នុង​ពេល​មាន​វិបត្តិ ឬ​ការ​ប្រែប្រួល ការ​បូជា​សត្វ​អាច​នឹង​ត្រូវ​ធ្វើ​ឡើង​ដើម្បី​រំសាយ​កំហឹង​របស់​វិញ្ញាណ។ ជារឿយៗជំងឺត្រូវបានគេជឿថាបណ្តាលមកពីវិញ្ញាណអាក្រក់ឬអាបធ្មប់។ កុលសម្ព័ន្ធ​ខ្លះ​មាន​ថ្នាំ​ពិសេស​ជា​បុរស ឬ​ [[សាម៉ាន់|សាម៉ាន]] ​ដែល​ព្យាបាល​ជំងឺ។ ក្រៅ​ពី​ជំនឿ​លើ​វិញ្ញាណ អ្នក​ភូមិ​ក៏​ជឿ​លើ​ការ​ហាមប្រាម​លើ​វត្ថុ ឬ​ការ​ប្រតិបត្តិ​ជា​ច្រើន។ ក្នុង​ចំណោម​ខ្មែរ​លើ ក្រុម [[E De មនុស្ស|រ៉ាដ]] និង [[ជនជាតិចារាយ(ខ្មែរលើ)|ចារ៉ាយ]] មាន​ឋានានុក្រម​ដែល​បាន​អភិវឌ្ឍ​យ៉ាង​ល្អ​ដោយ​មាន​អ្នក​គ្រប់គ្រង​កំពូល​នៅ​ក្បាល។ &lt;ref name=&quot;country&quot;&gt;[[Federal Research Division]]. Russell R. Ross, ed. &quot;Housing&quot;. [http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/khtoc.html ''Cambodia: A Country Study.''] Research completed December 1987. {{PD-notice}}&lt;/ref&gt;

== ការរស់នៅ ==

=== ពិធីកំណើតនិងមរណភាព ===
កំណើតនៃកូនគឺជាព្រឹត្តិការណ៍រីករាយសម្រាប់គ្រួសារ។ ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី តាមជំនឿប្រពៃណី ការបង្ខាំង និងការសម្រាលកូនធ្វើឱ្យគ្រួសារ និងជាពិសេសម្តាយ និងកូនត្រូវរងគ្រោះថ្នាក់ពីពិភពវិញ្ញាណ។ ស្ត្រី​ម្នាក់​ដែល​ស្លាប់​ពេល​សម្រាល​កូន​ឆ្លង​ទន្លេ  ជា​ភាសា​ខ្មែរ​ត្រូវ​បាន​គេ​ជឿ​ថា​ក្លាយ​ជា​វិញ្ញាណ​អាក្រក់។{{Clarify|reason=ungrammatical|date=June 2015}} នៅក្នុងសង្គមខ្មែរប្រពៃណី ស្ត្រីមានផ្ទៃពោះគោរពច្បាប់ហាមឃាត់អាហារមួយចំនួន និងជៀសវាងស្ថានភាពមួយចំនួន។ ទំនៀមទំលាប់ទាំងនេះនៅតែអនុវត្តនៅក្នុងជនបទនៃប្រទេសកម្ពុជា ប៉ុន្តែវាបានក្លាយទៅជាទន់ខ្សោយនៅក្នុងតំបន់ទីក្រុង។ &lt;ref name=&quot;families&quot;&gt;[[Federal Research Division]]. Russell R. Ross, ed. &quot;Families&quot;. [http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/khtoc.html ''Cambodia: A Country Study.''] Research completed December 1987. ''This article incorporates text from this source, which is in the public domain.''&lt;/ref&gt;

ការស្លាប់មិនត្រូវបានគេមើលឃើញជាមួយនឹងការហូរចេញដ៏អស្ចារ្យនៃទុក្ខព្រួយទូទៅចំពោះសង្គមលោកខាងលិច។ វា​ត្រូវ​បាន​គេ​មើល​ឃើញ​ថា​ជា​ការ​បញ្ចប់​នៃ​ជីវិត​មួយ និង​ជា​ការ​ចាប់​ផ្តើ​ម​នៃ​ជីវិត​មួយ​ផ្សេង​ទៀត​ដែល​សង្ឃឹម​ថា​នឹង​ល្អ​ប្រសើរ​ជាង​មុន​។ ពុទ្ធសាសនិកខ្មែរតែងតែបូជាសព ហើយផេះរបស់ពួកវាត្រូវតម្កល់ក្នុងចេតិយក្នុងបរិវេណប្រាសាទ។ សាកសពត្រូវបានបោកគក់ ស្លៀកពាក់ និងដាក់ក្នុងមឈូស ដែលអាចត្រូវបានតុបតែងដោយផ្កា និងជាមួយរូបថតរបស់អ្នកស្លាប់។ ទង់​ពណ៌​ស​ដែល​មាន​រាង​ជា​ប៉ាន ដែល​គេ​ហៅ​ថា &quot;ទង់​ក្រពើ​ពណ៌​ស&quot; នៅ​ខាង​ក្រៅ​ផ្ទះ​បង្ហាញ​ថា​អ្នក​ណា​ម្នាក់​ក្នុង​ផ្ទះ​នោះ​បាន​ស្លាប់។ &lt;ref name=&quot;families&quot;&gt;[[Federal Research Division]]. Russell R. Ross, ed. &quot;Families&quot;. [http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/khtoc.html ''Cambodia: A Country Study.''] Research completed December 1987. ''This article incorporates text from this source, which is in the public domain.''&lt;/ref&gt;

ក្បួនដង្ហែសពមាន [[អាចារយ៉ា|អាចារ្យ]] ព្រះសង្ឃ សមាជិកគ្រួសារ និងអ្នកកាន់មឈូសផ្សេងទៀត អមមឈូសទៅបូជា។ ប្តីប្រពន្ធ និងកូនៗបង្ហាញការកាន់ទុក្ខដោយកោរសក់ និងស្លៀកពាក់ស។ វត្ថុបុរាណដូចជាធ្មេញ ឬបំណែកឆ្អឹងត្រូវបានផ្តល់ដោយជាវត្ថុអ្នករស់រានមានជីវិត ហើយពួកគេត្រូវបានពាក់នៅលើខ្សែកមាសជាគ្រឿងលម្អ។ &lt;ref name=&quot;families&quot;&gt;[[Federal Research Division]]. Russell R. Ross, ed. &quot;Families&quot;. [http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/khtoc.html ''Cambodia: A Country Study.''] Research completed December 1987. ''This article incorporates text from this source, which is in the public domain.''&lt;/ref&gt;

=== កុមារភាព និងវ័យជំទង់ ===
[[ឯកសារ:School_kids_jumping_in_Cambodia_(13578591625).jpg|ស្តាំ|រូបភាពតូច| សិស្សសាលាបឋមសិក្សា [[ខេត្តកំពត]] ។]]
កុមារកម្ពុជាអាចត្រូវបំបៅកូនរហូតដល់អាយុពី ២ ទៅ ៤ ឆ្នាំ។ រហូតដល់អាយុ ៣ ឬ ៤ ឆ្នាំ កុមារត្រូវបានផ្តល់ការស្រលាញ់ខាងរាងកាយ និងសេរីភាពយ៉ាងច្រើន។ កុមារដែលមានអាយុប្រហែល ៥ ឆ្នាំក៏អាចត្រូវបានគេរំពឹងថានឹងជួយមើលថែទាំប្អូនស្រីតូចៗផងដែរ។ ល្បែងកុមារសង្កត់ធ្ងន់លើសង្គមនិយម ឬជំនាញជាជាងឈ្នះ និងចាញ់។ &lt;ref name=&quot;families&quot;&gt;[[Federal Research Division]]. Russell R. Ross, ed. &quot;Families&quot;. [http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/khtoc.html ''Cambodia: A Country Study.''] Research completed December 1987. ''This article incorporates text from this source, which is in the public domain.''&lt;/ref&gt;

ជាធម្មតាកុមារចាប់ផ្តើមចូលរៀននៅពេលពួកគេឈានដល់អាយុ ៦ ឆ្នាំ។ លុះឈានចូលដល់អាយុនេះ ពួកគេបានស្គាល់ពីបទដ្ឋានសង្គមនៃសុជីវធម៌ ការគោរពប្រតិបត្តិ និងការគោរពចំពោះចាស់ទុំ និងចំពោះព្រះសង្ឃ។ ឪពុកនៅពេលនេះចាប់ផ្តើមការដកថយជាអចិន្ត្រៃយ៍របស់គាត់ទៅជាតួនាទីផ្តាច់ការ។ នៅអាយុដប់ឆ្នាំ ក្មេងស្រីម្នាក់ត្រូវបានគេរំពឹងថានឹងជួយម្តាយរបស់នាងក្នុងកិច្ចការផ្ទះជាមូលដ្ឋាន។ ក្មេងប្រុសម្នាក់ដឹងពីរបៀបថែទាំបសុសត្វរបស់គ្រួសារ ហើយអាចធ្វើការងារកសិកម្មក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់បុរសចំណាស់បាន។ ក្មេងជំទង់ជាធម្មតាលេងជាមួយសមាជិកនៃភេទដូចគ្នា។ ក្នុងវ័យជំទង់ ក្មេងប្រុសម្នាក់អាចក្លាយជាអ្នកបម្រើព្រះវិហារ ហើយទៅបួសជាព្រះសង្ឃថ្មីថ្មោង ដែលជាកិត្តិយសដ៏អស្ចារ្យសម្រាប់ឪពុកម្តាយ។ &lt;ref name=&quot;families&quot;&gt;[[Federal Research Division]]. Russell R. Ross, ed. &quot;Families&quot;. [http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/khtoc.html ''Cambodia: A Country Study.''] Research completed December 1987. ''This article incorporates text from this source, which is in the public domain.''&lt;/ref&gt;

នៅសម័យមុនកុម្មុយនិស្ត ឪពុកម្តាយបានប្រើសិទ្ធិអំណាចពេញលេញលើកូនរបស់ពួកគេរហូតដល់កូនៗរៀបការ ហើយឪពុកម្តាយបន្តរក្សាការគ្រប់គ្រងបានល្អខ្លះទៅក្នុងអាពាហ៍ពិពាហ៍។ ភាពខុសគ្នានៃអាយុត្រូវបានទទួលស្គាល់យ៉ាងតឹងរ៉ឹងជាមួយនឹងវាក្យសព្ទគួរសម និងពាក្យជំនាន់ពិសេសសម្រាប់ &quot;អ្នក&quot; ។ &lt;ref name=&quot;families&quot;&gt;[[Federal Research Division]]. Russell R. Ross, ed. &quot;Families&quot;. [http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/khtoc.html ''Cambodia: A Country Study.''] Research completed December 1987. ''This article incorporates text from this source, which is in the public domain.''&lt;/ref&gt;

=== អាពាហ៍ពិពាហ៍ អាពាហ៍ពិពាហ៍ និងការលែងលះ ===
[[ឯកសារ:Cambodian_Couple_at_Angkor_Wat.jpg|រូបភាពតូច| រូបថត ពិធីមង្គលការ គូស្នេហ៍ខ្មែរនៅអង្គរវត្ត]]
[[ឯកសារ:Cambodian_couple.jpg|ស្តាំ|រូបភាពតូច|297x297ភីកសែល| រ៉ូបអាពាហ៍ពិពាហ៍ខ្មែរ]]
នៅកម្ពុជា ការរួមភេទមុនរៀបការត្រូវបានបំផ្លាញ។ ការជ្រើសរើសគូស្រករគឺជារឿងដ៏ស្មុគស្មាញមួយសម្រាប់បុរសវ័យក្មេង ហើយវាអាចពាក់ព័ន្ធនឹងមិនត្រឹមតែឪពុកម្តាយ និងមិត្តភ័ក្តិរបស់គាត់ ក៏ដូចជាស្ត្រីវ័យក្មេងប៉ុណ្ណោះទេ ថែមទាំងជាអ្នក [[ហោរាសាស្ត្រ|ផ្គូរ''ផ្គង'']] និង ហារ៉ា (ជា &quot;គ្រូទាយ&quot; របស់ខ្មែរដែលមានចែងនៅក្នុង ហោរាសាស្រ្តឥណ្ឌា) ។ តាមទ្រឹស្ដី ក្មេងស្រីអាចវេតូ ប្តីប្រពន្ធដែលឪពុកម្តាយរបស់នាងបានជ្រើសរើសសម្រាប់នាង។ គំរូនៃការទាក់ទងគ្នាខុសគ្នារវាងជនបទ និងទីក្រុង។ អាពាហ៍ពិពាហ៍​ជា​ចំណុច​កំពូល​នៃ​ស្នេហា​រ៉ូមែនទិក​គឺ​ជា​ការ​យល់​ឃើញ​ដែល​មាន​កម្រិត​កាន់តែ​ច្រើន​ក្នុង​ទីក្រុង​ធំៗ។

ជាធម្មតាបុរសម្នាក់រៀបការនៅអាយុចន្លោះពីដប់ប្រាំបួនទៅម្ភៃប្រាំឆ្នាំ ក្មេងស្រីដែលមានអាយុចន្លោះពីដប់ប្រាំមួយទៅម្ភៃពីរ។ បន្ទាប់ពីគូស្រករត្រូវបានជ្រើសរើស គ្រួសារនីមួយៗស៊ើបអង្កេតគ្នាទៅវិញទៅមក ដើម្បីប្រាកដថាកូនរបស់ខ្លួនរៀបការក្នុងគ្រួសារដ៏ល្អមួយ។ នៅតំបន់ជនបទមានទម្រង់នៃការបម្រើកូនក្រមុំ; នោះ​គឺ​ថា យុវជន​នោះ​អាច​នឹង​ស្បថ​បម្រើ​ឪពុកក្មេក​របស់​ខ្លួន​ក្នុង​រយៈ​ពេល​មួយ។ តាមទំនៀមទំលាប់ កូនស្រីពៅ និងប្តីឬប្រពន្ធរបស់នាង ត្រូវបានគេរំពឹងថានឹងរស់នៅជាមួយ និងមើលថែឪពុកម្តាយចាស់ជរា និងដីរបស់ពួកគេ។

អាពាហ៍ពិពាហ៍​បែប​ប្រពៃណី​គឺ​ជា​កិច្ចការ​ដ៏​យូរ​អង្វែង និង​ចម្រុះ​ពណ៌។ ពីមុនវាមានរយៈពេលបីថ្ងៃ ប៉ុន្តែនៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៨០ វាមានរយៈពេលមួយថ្ងៃកន្លះ។ ព្រះសង្ឃ​សូត្រ​ធម៌​ទេសនា​ខ្លី និង​សូត្រ​ធម៌​ទេសនា ។ ផ្នែកខ្លះនៃពិធីនេះ រួមមានការកាត់សក់តាមពិធី ចងខ្សែសំឡី ត្រាំក្នុងទឹកបរិសុទ្ធជុំវិញកដៃកូនក្រមុំ និងកាត់ទៀនជុំវិញរង្វង់នៃគូស្វាមីភរិយាដែលមានសុភមង្គល និងជាទីគោរព ដើម្បីជូនពរដល់សហជីព។ បន្ទាប់ពីពិធីមង្គលការពិធីជប់លៀងត្រូវបានធ្វើឡើង។ គូស្វាមីភរិយាថ្មីថ្មោងជាប្រពៃណីផ្លាស់ទៅរស់នៅជាមួយឪពុកម្តាយរបស់ប្រពន្ធ ហើយអាចរស់នៅជាមួយពួកគេរហូតដល់មួយឆ្នាំ រហូតដល់ពួកគេអាចសង់ផ្ទះថ្មីនៅក្បែរនោះ។ &lt;ref name=&quot;families&quot;&gt;[[Federal Research Division]]. Russell R. Ross, ed. &quot;Families&quot;. [http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/khtoc.html ''Cambodia: A Country Study.''] Research completed December 1987. ''This article incorporates text from this source, which is in the public domain.''&lt;/ref&gt;

គូស្វាមីភរិយាខ្មែរដែលរៀបការភាគច្រើនមិនទទួលបានឯកសារអាពាហ៍ពិពាហ៍ស្របច្បាប់ទេ។ អាពាហ៍ពិពាហ៍ត្រូវបានគេមើលឃើញថាជាស្ថាប័នសង្គម គ្រប់គ្រងដោយសម្ពាធសង្គម ការរំពឹងទុក និងបទដ្ឋាន ជាងបញ្ហាផ្លូវច្បាប់ ការអនុវត្តនេះបន្តនៅថ្ងៃនេះ។ អ្វី​ដែល​ចាំបាច់​សម្រាប់​គូស្វាមីភរិយា​ដែល​សហគមន៍​ចាត់ទុកថា​រៀបការ​គឺ​ត្រូវ​មាន​ពិធី​មួយ​បន្ទាប់​ពី​ពិធី​ជប់លៀង​មួយ​ត្រូវ​បាន​គេ​រៀបចំ​ជា​ញឹក​ញាប់​សម្រាប់​ក្រុម​គ្រួសារ មិត្តភ័ក្តិ និង​អ្នក​ជូនពរ។ នេះជារបៀបដែលគូស្វាមីភរិយាខ្មែរភាគច្រើនលើសលប់រៀបការ។ ថាតើអាពាហ៍ពិពាហ៍បែបប្រពៃណីទាំងនេះត្រូវបានចាត់ទុកថាជាកិច្ចសន្យាស្របច្បាប់ដោយរដ្ឋាភិបាល និងតុលាការដែរឬទេ។ ដូច្នេះ​ហើយ ពេល​ប្ដី​ប្រពន្ធ​បែក​គ្នា ពួកគេ​ក៏​មិន​ត្រូវ​មាន​ឯកសារ​លែងលះ​ដែរ។

ការលែងលះគឺស្របច្បាប់ និងងាយស្រួលទទួលបាន ប៉ុន្តែមិនមែនជារឿងធម្មតាទេ។ &lt;ref name=&quot;families&quot;&gt;[[Federal Research Division]]. Russell R. Ross, ed. &quot;Families&quot;. [http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/khtoc.html ''Cambodia: A Country Study.''] Research completed December 1987. ''This article incorporates text from this source, which is in the public domain.''&lt;/ref&gt; មនុស្ស​ដែល​លែង​លះ​ត្រូវ​បាន​គេ​មើល​ឃើញ​ដោយ​មិន​ពេញ​ចិត្ត។ សហព័ទ្ធនីមួយៗរក្សានូវទ្រព្យសម្បត្តិណាក៏ដោយដែលខ្លួនបាននាំយកមកក្នុងអាពាហ៍ពិពាហ៍ ហើយទ្រព្យសម្បត្តិដែលទទួលបានរួមគ្នាត្រូវបានបែងចែកស្មើៗគ្នា។ អ្នកលែងលះអាចរៀបការម្តងទៀត ប៉ុន្តែស្ត្រីត្រូវរង់ចាំ ៣០០ ថ្ងៃ យោងតាមមាត្រា ៩ នៃច្បាប់អាពាហ៍ពិពាហ៍ និងគ្រួសារ។ ការមើលថែទាំកុមារតូចៗជាធម្មតាត្រូវបានផ្តល់ទៅឱ្យម្តាយ ហើយឪពុកម្តាយទាំងពីរនៅតែបន្តមានកាតព្វកិច្ចក្នុងការរួមចំណែកផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុដល់ការចិញ្ចឹម និងការអប់រំរបស់កុមារ។ &lt;ref name=&quot;families&quot; /&gt; បុរស​ដែល​លែង​លះ​មិន​មាន​ពេល​រង់ចាំ​មុន​ពេល​រៀបការ​ម្ដង​ទៀត។ &lt;ref&gt;Lay, V., (n.d.) Cambodian law on marriage and family&lt;/ref&gt;

ផលវិបាកនៃចលាចលសង្គមដែលបង្កឡើងដោយ [[សង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងកម្ពុជា|សង្រ្គាមស៊ីវិលកម្ពុជា]] នៅតែត្រូវបានទទួលអារម្មណ៍។ បច្ចុប្បន្ន​នេះ​មាន​ការ​ផ្លាស់​ប្តូរ​ប្រពៃណី​ពី​ខេត្ត​មួយ​ទៅ​ខេត្ត។ នៅ​ខេត្ត​សៀមរាប​គេ​យល់​យ៉ាង​ទូលំ​ទូលាយ​ជា​ឧទាហរណ៍​ថា បុរស​នោះ​យក​កូន​ច្បង​ពេល​បែក​គ្នា។ បុរស​ដែល​ចាក​ចេញ​ពី​គ្រួសារ​ជា​ធម្មតា​មិន​ចិញ្ចឹម​កូន​ផ្សេង​ទៀត​របស់​ខ្លួន ជា​ពិសេស​នៅ​ពេល​ដែល​ពួក​គេ​ចាក​ចេញ​ពី​ស្ត្រី​ម្នាក់​ទៅ​ស្ត្រី​ម្នាក់​ទៀត។ ស្ត្រីថ្មីនិងគ្រួសាររបស់នាងនឹងមិនទទួលយកកូនពីទំនាក់ទំនងពីមុនទេ។ នេះក៏ជាប្រភពដ៏សំខាន់នៃ ៧០% ឬច្រើនជាងនេះនៃកុមារកំព្រាដែលរស់នៅក្នុងមណ្ឌលកុមារកំព្រាក្លែងក្លាយជុំវិញទីក្រុងនានាក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលជាចំណុចសំខាន់សម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរ។{{Citation needed|date=October 2015}}

=== អង្គការសង្គម ===
វប្បធម៌ខ្មែរមាន [[ឋានានុក្រម]] ណាស់។ អាយុរបស់មនុស្សកាន់តែច្រើន កម្រិតនៃការគោរពដែលត្រូវតែផ្តល់ឱ្យពួកគេកាន់តែធំ។ ប្រជាជនកម្ពុជាត្រូវបានចាត់ចែងដោយឋានានុក្រម ដែលត្រូវនឹងអតីតភាពរបស់ពួកគេនៅចំពោះមុខឈ្មោះ។ នៅពេលគូស្វាមីភរិយាចាស់ពេកមិនអាចចិញ្ចឹមខ្លួនឯងបាន ពួកគេអាចអញ្ជើញគ្រួសាររបស់កូនពៅឱ្យផ្លាស់ទៅរស់នៅ និងគ្រប់គ្រងគ្រួសារ។ នៅដំណាក់កាលនេះក្នុងជីវិតរបស់ពួកគេពួកគេរីករាយនឹងឋានៈខ្ពង់ខ្ពស់។ &lt;ref name=&quot;families&quot;&gt;[[Federal Research Division]]. Russell R. Ross, ed. &quot;Families&quot;. [http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/khtoc.html ''Cambodia: A Country Study.''] Research completed December 1987. ''This article incorporates text from this source, which is in the public domain.''&lt;/ref&gt;

ខ្មែរម្នាក់ៗត្រូវបានហ៊ុំព័ទ្ធដោយរង្វង់ខាងក្នុងតូចមួយនៃគ្រួសារ និងមិត្តភ័ក្តិដែលបង្កើតជាសហការីជិតស្និទ្ធបំផុតរបស់គាត់ អ្នកដែលគាត់នឹងចូលទៅជួយមុនគេ។ ក្រុម​គ្គ្រួសារអ្នកមានដែល​មាន​ប្ដី​ប្រពន្ធ និង​កូន​ដែល​មិន​ទាន់​រៀបការ​ជា​ក្រុម​ញាតិ​ដ៏​សំខាន់​បំផុត។ នៅក្នុងអង្គភាពនេះគឺជាទំនាក់ទំនងផ្លូវចិត្តដ៏រឹងមាំបំផុត ការធានានៃជំនួយក្នុងករណីមានបញ្ហា កិច្ចសហប្រតិបត្តិការសេដ្ឋកិច្ចក្នុងការងារ ការចែករំលែកផលិតផល និងប្រាក់ចំណូល និងការរួមចំណែកជាអង្គភាពមួយចំពោះកាតព្វកិច្ចក្នុងពិធី។ នៅ​ក្នុង​សហគមន៍​ជន​បទ អ្នក​ជិត​ខាង—ដែល​ជា​រឿយៗ​ក៏​ជា​សាច់​ញាតិ—ក៏​ប្រហែល​ជា​សំខាន់​ដែរ។ &lt;ref name=&quot;household&quot;&gt;[[Federal Research Division]]. Russell R. Ross, ed. &quot;Household and Family Structure&quot;. [http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/khtoc.html ''Cambodia: A Country Study.''] Research completed December 1987. ''This article incorporates text from this source, which is in the public domain.''&lt;/ref&gt;

ទំនាក់ទំនងរវាងឪពុកម្តាយ បងប្អូនបង្កើត និងមិត្តស្និទ្ធស្នាល ប្រទេសកម្ពុជាបានឆ្លងផុតព្រំដែននៃញាតិមិត្ត និងបម្រើដល់ការពង្រឹងទំនាក់ទំនងរវាងបុគ្គល និងអន្តរគ្រួសារ។ ក្រៅ​ពី​រង្វង់​ជិត​ស្និទ្ធ​នេះ មាន​សាច់​ញាតិ​ឆ្ងាយ និង​មិត្ត​ធម្មតា​ជាង។ នៅតាមជនបទនៃប្រទេសកម្ពុជា ទំនាក់ទំនងដ៏រឹងមាំបំផុតដែលខ្មែរអាចអភិវឌ្ឍ ក្រៅតែពីគ្រួសារនុយក្លេអ៊ែរ និងមិត្តជិតស្និទ្ធ - នោះគឺចំពោះសមាជិកដទៃទៀតនៃសហគមន៍មូលដ្ឋាន។ អារម្មណ៍នៃមោទនភាព-សម្រាប់ភូមិ សម្រាប់ស្រុក និងខេត្ត-ជាធម្មតាកំណត់លក្ខណៈជីវិតសហគមន៍ខ្មែរ។ &lt;ref name=&quot;household&quot;&gt;[[Federal Research Division]]. Russell R. Ross, ed. &quot;Household and Family Structure&quot;. [http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/khtoc.html ''Cambodia: A Country Study.''] Research completed December 1987. ''This article incorporates text from this source, which is in the public domain.''&lt;/ref&gt;

តាម​ផ្លូវច្បាប់ ប្តី​ជា​មេ​គ្រួសារ​ខ្មែរ ប៉ុន្តែ​ប្រពន្ធ​មាន​សិទ្ធិអំណាច​ច្រើន ជាពិសេស​ផ្នែក​សេដ្ឋកិច្ច​គ្រួសារ​។ ប្តីទទួលខុសត្រូវក្នុងការផ្តល់ទីជម្រកនិងអាហារសម្រាប់គ្រួសាររបស់គាត់; ជាទូទៅភរិយាជាអ្នកទទួលខុសត្រូវលើថវិកាគ្រួសារ ហើយនាងដើរតួជាគំរូសីលធម៌ និងសាសនាដ៏សំខាន់សម្រាប់កូនៗ ជាពិសេសកូនស្រី។ ទាំង​ប្ដី​ទាំង​ប្រពន្ធ​ត្រូវ​ទទួល​ខុស​ត្រូវ​លើ​កិច្ចការ​សេដ្ឋកិច្ច​ក្នុង​ស្រុក។ &lt;ref name=&quot;household&quot;&gt;[[Federal Research Division]]. Russell R. Ross, ed. &quot;Household and Family Structure&quot;. [http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/khtoc.html ''Cambodia: A Country Study.''] Research completed December 1987. ''This article incorporates text from this source, which is in the public domain.''&lt;/ref&gt;

=== ការគោរព ===
[[ឯកសារ:Sampeah.jpg|រូបភាពតូច| ការសំពះ (ស្វាគមន៍ខ្មែរ)]]
ក្នុង​វប្បធម៌​ខ្មែរ​គេ​ជឿ​ថា [[ក្បាលមនុស្ស|ក្បាល]] ​មនុស្ស​មាន [[ព្រលឹង|​ព្រលឹង]] ដូច្នេះ​ហើយ​ទើប​ធ្វើ​ឱ្យ​វា [[បម្រាម|​ហាម​មិន]] ​ឱ្យ​ប៉ះ ឬ​ចង្អុល​ជើង​ទៅ​លើ​វា ។ វាត្រូវបានចាត់ទុកថាជាការមិនគោរពយ៉ាងខ្លាំងផងដែរ ក្នុងការប្រើជើងចង្អុលមនុស្ស ឬអង្គុយ ឬដេកដោយយកបាតជើងចង្អុលទៅមនុស្ស ព្រោះជើងគឺជាផ្នែកទាបបំផុតនៃរាងកាយ ហើយត្រូវបានចាត់ទុកថាមិនបរិសុទ្ធ។ 

នៅ​ពេល​ស្វាគមន៍​ប្រជាជន ឬ​ដើម្បី​បង្ហាញ​ការ​គោរព​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជា ប្រជាជន​ធ្វើ ​កាយវិការ &quot;សំពះ&quot; ដូច​គ្នា​នឹង​ជនជាតិ​ឥណ្ឌា [[ណាម៉ាស្តេ|ស្វាគមន៍!]] និង Thai wai ។

ការបង្រៀនតាមទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរត្រូវបានដាក់ចេញជាទម្រង់ខនៅក្នុងស្នាដៃដ៏វែងពីសតវត្សទី 14 ដល់ទី 18 ដែលហៅថា ''ឆបប'' (&quot;ច្បាប់&quot; ឬ &quot;ក្រម&quot;)។  ទាំងនេះត្រូវបានរៀនតាមទម្លាប់។ ការងារដូចជា ''Chhbap Pros'' (&quot;Boy's Code&quot;), ''Chhbap Srey'' (&quot;Girl's Code&quot;) និង ''Chhbap Peak Chas'' (&quot;Code of Ancient Words&quot;) បានផ្តល់ដំបូន្មានដូចជា៖ បុគ្គលដែលមិនភ្ញាក់ពីដំណេកមុនពេលថ្ងៃរះគឺខ្ជិល; កុមារត្រូវប្រាប់ឪពុកម្តាយ ឬមនុស្សចាស់ថាពួកគេទៅណា ហើយពួកគេនឹងត្រឡប់មកផ្ទះវិញនៅពេលណា។ បិទទ្វារដោយថ្នមៗ បើមិនដូច្នេះទេ អារម្មណ៍មិនល្អនឹងកើតឡើង។ អង្គុយលើកៅអីដោយជើងត្រង់ ហើយមិនឆ្លងកាត់ (ការកាត់ជើងគឺជាសញ្ញាសម្គាល់របស់មនុស្សមិនសមរម្យ); ហើយតែងតែឱ្យអ្នកដ៏ទៃនិយាយបន្ថែមទៀត។

នៅ​កម្ពុជា​មិន​គួរ​សម​ទេ​ក្នុង​ការ​បើក​ភ្នែក​មើល​អ្នក​ដែល​មាន​វ័យ​ចំណាស់ ឬ​អ្នក​ដែល​គេ​ចាត់​ទុក​ថា​ជា​អ្នក​ពូកែ។
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:វប្បធម៌ខ្មែរ]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:Pages with unreviewed translations]]</text>
      <sha1>lv4qcvgiolcdp41ecqwbl8yjqvaubno</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>សម្តេចព្រះសង្ឃរាជនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា</title>
    <ns>0</ns>
    <id>47636</id>
    <revision>
      <id>321943</id>
      <parentid>318497</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T06:28:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>32568</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>321943</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19313" sha1="pa49e54w3pyz3wppevwktjz6z6di69f" xml:space="preserve"> 

'''សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា''' គឺជាប្រមុខរបស់[[ព្រះពុទ្ធសាសនានៅកម្ពុជា]]

 
== ព្រះនាម ==
ឋានន្តរស័ក្តិរបស់បុព្វបុរសខ្មែរ មានប្រភពមកពី [[ភាសាបាលី]] ។ គោរម្យងារ​ពេញ​លេញ​របស់​ឧត្តម​អយ្យកោ​នៃ​មហានិកាយ គឺ ​សម្ដេច​ព្រះសុមេធាធិបតី ; ''Sumedhādhipati'' មានន័យថា &quot;'''ម្ចាស់ដ៏ឈ្លាសវៃ'''&quot; ។ ក្នុង​លិខិត​ថ្វាយ​ [[នរោត្ដម សីហនុ|​ព្រះមហាវីរក្សត្រ ព្រះ​បាទ នរោត្តមសីហនុ]]  ​ព្រះនាម​ខាង​ក្រោម​ត្រូវ​បាន​ប្រើ​សម្រាប់ ​'''សម្តេចព្រះមហាសង្ឃ ទេពវង្ស'''៖ '''សម្តេច​ព្រះ​អគ្គ​មហា​សង្ឃ​រាជា​ធិបតី''' ដែលត្រូវបានបកប្រែជា ''''មេដឹកនាំកំពូលបុព្វបុរសកំពូល'''&lt;nowiki/&gt;' ។ &lt;ref name=&quot;Sihanouk site&quot;&gt;[http://www.norodomsihanouk.info/ Website of Norodom Sihanouk]&lt;/ref&gt;

គោរម្យងារពេញទំហឹងរបស់ សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ នៃព្រះធម្មយុត្តិកនិកាយ គឺ សម្តេចព្រះអភិសិរីសុគន្ធាមហាសង្ឃរាជាធិបតី ''(Abhisirī Sugandhā Mahāsangharājādhipati)''  ចំណង​ជើង​នេះ​មាន​ន័យ​ថា ''''គុណ​ដ៏​ខ្ពង់​ខ្ពស់ និង​គុណធម៌​ដ៏​បរិសុទ្ធ ជា​អ្នក​ដឹកនាំ​ដ៏​ខ្ពង់ខ្ពស់'''&lt;nowiki/&gt;'។ នៅ​ក្នុង​លិខិត​ថ្វាយ​ព្រះ​មហាវីរក្សត្រ ព្រះ​បាទ​សីហនុ នាម​ជា​អក្សរ​កាត់​ត្រូវ​បាន​ប្រើ​ក្នុង​វចនានុក្រម​ថា '''សម្តេច​ព្រះសង្ឃរាជ''' ។&lt;ref name=&quot;Sihanouk site&quot;/&gt;

== ប្រវត្តិសាស្ត្រ ==
នៅចន្លោះឆ្នាំ ១៨៥៥ ដល់ ១៩៨១ មានបុព្វបុរសកំពូលពីរនៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា៖ មួយសម្រាប់ទីកន្លែងកម្ពុជានៃបែបថៃ [[ធម្មយុត្តិកនិកាយ]] និងមួយទៀតសម្រាប់ [[មហានិកាយ]] ។ នៅឆ្នាំ ១៩៨១ ក្រោមការគ្រប់គ្រង [[សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា|របស់សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា]] ដែលគាំទ្រដោយវៀតណាម ព្រះតេជគុណ [[ទេព វង្ស]] ត្រូវបានជ្រើសរើសជាព្រះអយ្យកោនៃ ''[[ព្រះសង្ឃ (ពុទ្ធសាសនា)|ព្រះសង្ឃ]]'' បង្រួបបង្រួមថ្មី ដែលយកគំរូតាម [[ព្រះពុទ្ធសាសនា​នៅ​វៀតណាម|ក្រុមជំនុំព្រះពុទ្ធសាសនាថេរវាទវៀតណាម]] ។ 

បន្ទាប់ពីការចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀង [[កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស|ទីក្រុងប៉ារីស]] ឆ្នាំ ១៩៩១ [[បញ្ជីព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា|ព្រះបាទ]] [[នរោត្ដម សីហនុ|នរោត្តមសីហនុ]] បានតែងតាំងព្រះតេជគុណ [[បួរ គ្រី]] ជាឧត្តមឧត្តមនៃធម្មយុត្តិកនិកាយ។  សព្វ​ថ្ងៃ​នេះ បញ្ជា​ទាំង​ពីរ​គឺ​ត្រូវ​ដឹក​នាំ​ដោយ​បុព្វបុរស​រៀងៗ​ខ្លួន មិន​ដូច​នៅ [[ថៃ|​ប្រទេស​ថៃ]] ​ដែល​មាន​តែ [[អយ្យកោនៃប្រទេសថៃ|​សម្ដេច​អយ្យកោ]] ​តែ​មួយព្រះអង្គទេ​ដែល​បញ្ជា​ទាំង​ពីរ។ [[សភាធម្មនុញ្ញកម្ពុជា។|រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]] ផ្តល់អាសនៈមួយនៅលើ [[នយោបាយនៅកម្ពុជា|ក្រុមប្រឹក្សារាជបល្ល័ង្ក]] ដល់បុព្វបុរសកំពូលទាំងពីរ ដូច្នេះផ្តល់ការលើកឡើងនីមួយៗក្នុងការជ្រើសរើសអធិបតេយ្យភាពកម្ពុជា។

នៅឆ្នាំ ២០០៦ ទេព វង្ស ត្រូវបានលើកតម្កើងឋានៈជា '''ឧត្តមបុព្វបុរស''', &lt;ref name=&quot;tv1&quot;&gt;[[The Cambodia Daily|Cambodia Daily]] article on [http://ki-media.blogspot.com/2006/05/former-member-of-vietnamese-installed.html KI Media]&lt;/ref&gt; ខណៈព្រះតេជគុណ នន់ ង៉ែត ត្រូវបានលើកតម្កើងជាបន្តបន្ទាប់ជាឧត្តមបុព្វបុរសនៃមហានិកាយ។ ទេព វង្ស ជា​ព្រះសង្ឃ​ទីមួយ​ក្នុង​រយៈពេល​១៥០​ឆ្នាំ​ដែល​បាន​គ្រង​តំណែង​ជា​សម្តេច​ព្រះសង្ឃរាជ។ &lt;ref name=&quot;tv1&quot; /&gt;

== បញ្ជីឈ្មោះសង្ឃរាជខ្មែរ ==

=== អយ្យកោ មហានិកាយ ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
!#
!ព្រះរូប
!ព្រះនាមដើម
!ព្រះនាមធម៌
!ព្រះនាម
!ប្រសូត និងមរណភាព 
(ឆ្នាំ)
!
!ការកាន់កាប់តំណែង
(ឆ្នាំ)
!ចំណាំ
|-
|១
|[[ឯកសារ:Flag_of_Buddhism.svg|100x100ភីកសែល]]
|[[និល ទៀង]]
|សុវណ្ណកេសរោ
|សម្តេចព្រះមហាសង្ឃរាជ
|១៨២៣-១៩១៣
|
|1859-1913
|
|-
|២
|[[ឯកសារ:Flag_of_Buddhism.svg|100x100ភីកសែល]]
|[[កែ អ៊ុក]]
|ឥន្ទត្ថេរោ
|សម្ដេចព្រះធម្មលិខិត
|១៨៥១-១៩៣៦
|
|១៩១៤–១៩៣០
|&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://watkhmers.org/%E1%9E%9F%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9F%81%E1%9E%85%E1%9E%9F%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%83-%E1%9E%80%E1%9F%82-%E1%9E%A2%E1%9F%8A%E1%9E%BB%E1%9E%80/|title=សម្តេចសង្ឃ កែ អ៊ុក|last=វត្តខេមររតនារាម|website=watkhmers.org|access-date=2019-10-07}}&lt;/ref&gt;
|-
|៣
|[[ឯកសារ:Park-hin_Souverains_et_notabilites_d'Indochine_(cropped).png|144x144ភីកសែល]]
|[[ប្រាក់ ហ៊ិន]]
|សុធម្មត្ថេរោ
|សម្តេចព្រះមហាសុមេធាធិបតី
|១៨៦៣-១៩៤៧
|
|១៩៣០-១៩៤៧
|&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://watkhmers.org/%e1%9e%9f%e1%9e%98%e1%9f%92%e1%9e%8f%e1%9f%81%e1%9e%85%e1%9e%9f%e1%9e%84%e1%9f%92%e1%9e%83-%e1%9e%94%e1%9f%92%e1%9e%9a%e1%9e%b6%e1%9e%80%e1%9f%8b-%e1%9e%a0%e1%9f%8a%e1%9e%b7%e1%9e%93/|title=សម្តេចសង្ឃ ប្រាក់ ហ៊ិន|last=វត្តខេមររតនារាម|website=watkhmers.org|access-date=2019-10-07}}&lt;/ref&gt;
|-
|៤
|[[ឯកសារ:Jhotañano_Chuon_Nath_ជួនណាត_1961.jpg|137x137ភីកសែល]]
|[[ជួន ណាត]]
|ជោតញ្ញាណោ
|សម្តេចព្រះមហាសុមេធាធិបតី
|១៨៨៣-១៩៦៩
|
|១៩៤៨–១៩៦៩
|&lt;ref name=&quot;Harris2008p782&quot;&gt;{{Harv|Harris|2001|p=78}}&lt;/ref&gt;
|-
|៥
|[[ឯកសារ:Hout_Tat_Souverains_et_notabilites_d'Indochine_(cropped).jpg|132x132ភីកសែល]]
|[[ហួត តាត]]
|វជិរបញ្ញោ
|សម្តេចព្រះមហាសុមេធាធិបតី
|១៨៩២-១៩៧៥
|
|១៩៦៩–១៩៧៥&lt;ref name=&quot;Harris2008p782&quot; /&gt;
|មរណភាព​ដោយ​ការ​ប្រហារ​ជីវិត​[[ខ្មែរក្រហម]]នៅ​វត្ត​ប្រាង្គ [[ភ្នំឧដុង្គ]]&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=lu6Mj0A7CpYC&amp;q=Huot+Tat&amp;pg=PA361|title=Genocide in Cambodia: Documents from the Trial of Pol Pot and Ieng Sary|last1=Pot|first1=Pol|last2=Sary|first2=Ieng|last3=révolutionnaire|first3=Cambodia Tribunal populaire|date=2000-04-04|publisher=University of Pennsylvania Press|isbn=9780812235395|location=|pages=361|language=en}}&lt;/ref&gt;
|-
|
|
|នៅក្នុងរបបកុម្មុយនិស្ត
|
|
|
|
|១៩៧៥-១០០១
|
|-
|៦
|[[ឯកសារ:Flag_of_Buddhism.svg|100x100ភីកសែល]]
|[[ទេព វង្ស]]
|
|សម្តេចព្រះមហាសុមេធាធិបតី
|១៩៣២-២០២៤
|
|១៩៩១–២០២៤
|&lt;small&gt;បាន​លើក​តម្កើង​ឋានៈ​ជាសម្តេចព្រះសង្ឃរាជនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា&lt;/small&gt;
|-
|៧
|[[ឯកសារ:Flag_of_Buddhism.svg|100x100ភីកសែល]]
|[[នន្ទ ង៉ែត]]
|បស្សទ្ធិសម្ពោជ្ឈង្គោ
|សម្តេចព្រះមហាសុមេធាធិបតី
|១៩២២–បច្ចុប្បន្ន
|
|២០២៤–បច្ចុប្បន្ន
|&lt;small&gt;បាន​លើក​តម្កើង​ឋានៈ​ជាសម្តេចព្រះសង្ឃរាជនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា២០២៥&lt;/small&gt;
|-
|៨
|
|អំ​លឹម  ហេង
|
|សម្តេចព្រះមហាសុមេធាធិបតី
|២០២៥–បច្ចុប្បន្ន
|
|២០២៥–បច្ចុប្បន្ន
|
|}

=== ឧត្តម​អយ្យកោ​នៃ ធម្មយុត្តិកនិកាយ ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
!#
!ព្រះរូប
!ព្រះនាមដើម
!ព្រះនាមធម៌
!ព្រះនាម
!ប្រសូត និងមរណភាព 
(ឆ្នាំ)
!ការកាន់កាប់តំណែង
(ឆ្នាំ)
!ចំណាំ
|-
|១
|[[ឯកសារ:Flag_of_Buddhism.svg|100x100ភីកសែល]]
|ប៉ាន
|បញ្ញាសីលោ
|សម្តេចព្រះសុគន្ធាធិបតី
|១៨២៦-១៨៩៣
|១៨៥៥–១៨៩៣
|&lt;ref name=&quot;Harris2001p83&quot;&gt;{{Harv|Harris|2001|p=83}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://baphnommyhomeland.blogspot.com/2015/06/blog-post.html|title=ព្រះរាជជីវប្រវត្តិសង្ខេបរបស់សម្តេចព្រះសុគន្ធាសង្ឃរាជាធិបតី សម្តេចព្រះសង្ឃរាជទី១ នៃគណៈធម្មយុត្តិកនិកាយ នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|last=បាភ្នំស្រុកកំណើតខ្|website=baphnommyhomeland.blogspot.com|access-date=2019-10-07}}&lt;/ref&gt;
|-
|២
|[[ឯកសារ:Flag_of_Buddhism.svg|100x100ភីកសែល]]
|អៀម
|ភទ្ទគូ
|សម្តេចព្រះមង្គលទេពាចារ្យ
|១៨៤៩-១៩២២
|១៨៩៣-១៩២២
|&lt;ref name=&quot;Vat Padumavati2&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.haotrai.com/kh/%E1%9E%8A%E1%9F%86%E1%9E%8E%E1%9E%B9%E1%9E%84%E1%9E%95%E1%9F%92%E1%9E%9F%E1%9F%81%E1%9E%84%E1%9F%97/90/%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%9C%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%B7-%E1%9E%9C%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%94%E1%9E%91%E1%9E%BB%E1%9E%98%E1%9E%9C%E1%9E%8F%E1%9E%B8%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%9C%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%98|title=ប្រវត្តិ វត្តបទុមវតីរាជវរាម|last=ហោត្រៃ|website=haotrai.com|access-date=2019-10-07}}&lt;/ref&gt;
|-
|៣
|[[ឯកសារ:Flag_of_Buddhism.svg|100x100ភីកសែល]]
|ស៊ុក
|បញ្ញាទីបោ
|សម្តេចព្រះមង្គលទេពាចារ្យ
|១៨៦១-១៩៤៣
|១៩២៣-១៩៤៣
|&lt;ref name=&quot;Vat Padumavati2&quot; /&gt;
|-
|៤
|[[ឯកសារ:Flag_of_Buddhism.svg|100x100ភីកសែល]]
|អ៊ុង ស្រី
|ពុទ្ធនាគោ
|សម្តេចព្រះសុធម្មាធិបតី
|១៨៧០-១៩៥៦
|១៩៤៣-១៩៥៦
|&lt;ref name=&quot;Vat Padumavati2&quot; /&gt;
|-
|៥
|
|[[ភុល ទេស]]
|ឥន្ទញាណោ
|សម្តេចព្រះសុធម្មាធិបតី
|១៨៩១-១៩៦៦
|១៩៥៦-១៩៦៦
|&lt;ref name=&quot;Vat Padumavati2&quot; /&gt;
|-
|៦
|[[ឯកសារ:Flag_of_Buddhism.svg|100x100ភីកសែល]]
|ទេព លឿង
|គន្ធរោ
|សម្តេចព្រះសុធម្មាធិបតី
|១៨៨៣-១៩៧៥
|១៩៦៦-១៩៧៥
|&lt;small&gt;មរណភាពតែពីរថ្ងៃមុន[[ការដួលរលំទីក្រុងភ្នំពេញ]]ដោយ[[ខ្មែរក្រហម]]&lt;/small&gt;&lt;ref name=&quot;Vat Padumavati2&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://5000-years.org/en/read/1134|title=សម្ដេចព្រះសុធម្មាធិបតី គណៈធម្មយុត្តិកនិកាយ គន្ធរោ ទេព លឿង|last=៥០០០ឆ្នាំ|website=5000-years.org|access-date=2019-10-07|archivedate=2019-10-07|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191007162031/http://5000-years.org/en/read/1134|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;
|-
|៧
|[[ឯកសារ:Flag_of_Buddhism.svg|100x100ភីកសែល]]
|ហ៊ី ជា
|
|សម្តេចព្រះសង្ឃរាជ
| ?-១៩៧៥
|១៩៧៥ (តិចជាងមួយសប្តាហ៍)
|&lt;small&gt;ស្តីទីជាសម្តេចព្រះសង្ឃរាជធម្មយុត្តិកា និក្យា&lt;/small&gt;&lt;ref name=&quot;Vat Padumavati2&quot; /&gt;
|-
|៨
|[[ឯកសារ:Bour_kry.jpg|133x133ភីកសែល]]
|[[បួរ គ្រី]]
|ចន្ទតិរិកោ
|សម្តេចព្រះអភិសិរីសុគន្ធា មហាសង្ឃរាជាធិបតី
|១៩៤៥–បច្ចុប្បន្ន
|១៩៩១–បច្ចុប្បន្ន
|&lt;small&gt;កាន់ព្រះនាមថា &quot;សម្តេចព្រះសុគន្ធាធិបតិ&quot; ពីឆ្នាំ១៩៩១ លើក​ឡើង​ដល់​ព្រះនាមបច្ចុប្បន្ន​ក្នុង​ឆ្នាំ ២០០៧&lt;/small&gt;
|}

=== ប្រមុខ​សង្ឃ​បង្រួបបង្រួម​កម្ពុជា ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
!#
!ព្រះរូប
!ព្រះនាមដើម
!ព្រះនាមធម៌
!និកាយដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធ
!ប្រសូត និងមរណភាព 
(ឆ្នាំ)
!ការកាន់កាប់តំណែង
(ឆ្នាំ)
|-
|១
|[[ឯកសារ:Flag_of_Buddhism.svg|100x100ភីកសែល]]
|[[ទេព វង្ស]]
|
|មហានិកាយ
|១៩៣២–២០២៤
|១៩៨១–១៩៩១
|}

=== សម្តេចព្រះសង្ឃរាជនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាដែលកំពុងនិរទេសខ្លួន ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
!#
!ព្រះរូប
!ព្រះនាមដើម
!ព្រះនាមធម៌
!និកាយដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធ
!ប្រសូត និងមរណភាព 
(ឆ្នាំ)
!ការកាន់កាប់តំណែង
(ឆ្នាំ)
|-
|១
|[[ឯកសារ:Maha_Ghosa_Ananda.jpg|150x150ភីកសែល]]
|វ៉ា យ៉ាវ
|[[សម្ដេចព្រះមហាឃោសានន្ទ|ឃោសានន្ទ]]
|មហានិកាយ
|១៩១៣-២០០៧
|១៩៨៨–២០០៧
|}
ចំណាំ: ក្នុងឆ្នាំ១៩៨៨ មហាឃោសានន្ទ ត្រូវបានជ្រើសរើសជាបុព្វបុរសកំពូលដោយក្រុមព្រះសង្ឃនិរទេសខ្លួននៅទីក្រុងប៉ារីស  ក្នុងអំឡុងពេលដូចគ្នានេះ ទេព វង្ស បានកាន់កាប់ការិយាល័យដូចគ្នានៅព្រះសង្ឃខ្មែររួបរួម បន្ទាប់ពីឆ្នាំ១៩៩១ ទេព វង្ស ត្រូវ​បាន​គេ​ទទួល​ស្គាល់​ថា​ជា​ព្រះ​មហា​និកាយ​នៅ​កម្ពុជា&lt;ref&gt;{{Harv|Harris|2001|p=70}}&lt;/ref&gt;

=== សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
!#
!ព្រះរូប
!ព្រះនាមដើម
!ព្រះនាមធម៌
!ព្រះនាម
!និកាយដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធ
!ប្រសូត និងមរណភាព 
(ឆ្នាំ)
!ការកាន់កាប់តំណែង
(ឆ្នាំ)
|-
|១
|[[ឯកសារ:Flag_of_Buddhism.svg|100x100ភីកសែល]]
|ទេព វង្ស
|
|សម្តេចព្រះអគ្គមហាសង្ឃរាជាធិបតី
|មហានិកាយ
|១៩៣២–២០២៤
|២០០៦–បច្ចុប្បន្ន
|}

== កំណត់ចំណាំ ==

== ឯកសារយោង ==
&lt;references /&gt;
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ព្រះពុទ្ធសាសនា]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ព្រះសង្ឃខ្មែរ]]</text>
      <sha1>pa49e54w3pyz3wppevwktjz6z6di69f</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ទំនាក់ទំនងកម្ពុជា-ចិន</title>
    <ns>0</ns>
    <id>48211</id>
    <revision>
      <id>321925</id>
      <parentid>314741</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T20:57:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>32568</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>321925</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20439" sha1="i2j4b3r95tk7o3lw3l89fms2vh3mqhw" xml:space="preserve">{{POV|date=May 2020}}{{Update|date=December 2020}}{{Infobox bilateral relations|China-Cambodian|Cambodia|China|filetype=svg}}
ទំនាក់ទំនងទ្វេភាគីរវាង [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]] និង [[ចិន|សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន]] បានពង្រឹងយ៉ាងខ្លាំងបន្ទាប់ពីបញ្ចប់[[សង្គ្រាមកម្ពុជា-វៀតណាម]]ក្នុងអំឡុងពេលដែលប្រទេសចិនបានគាំទ្រ[[ខ្មែរក្រហម]] ប្រឆាំងនឹង[[វៀតណាម]] ។ &lt;ref name=&quot;CO&quot;&gt;{{Cite journal|last=Storey|first=Ian|date=April 2006|title=China's tightening relationship with Cambodia|url=http://www.jamestown.org/publications_details.php?volume_id=415&amp;issue_id=3704&amp;article_id=2371023|journal=China Brief|volume=6|issue=9|archive-url=https://web.archive.org/web/20070616041520/http://www.jamestown.org/publications_details.php?volume_id=415&amp;issue_id=3704&amp;article_id=2371023|archive-date=June 16, 2007|accessdate=2008-06-17}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;B&quot;&gt;{{Cite web |date=2006-10-06 |title=China's growing influence in Cambodia |url=http://www.atimes.com/atimes/Southeast_Asia/HJ06Ae01.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081202114210/http://www.atimes.com/atimes/Southeast_Asia/HJ06Ae01.html |archive-date=2008-12-02 |access-date=2008-06-17 |publisher=[[Asia Times]] |archivedate=2008-12-02 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20081202114210/http://www.atimes.com/atimes/Southeast_Asia/HJ06Ae01.html }}&lt;/ref&gt;

== ប្រវត្តិសាស្ត្រ ==
[[ឯកសារ:Present_from_Cambodia_to_Qing_Court_(9834761546).jpg|ធ្វេង|រូបភាពតូច|250x250ភីកសែល| បង្ហាបង្ហាញពីកម្ពុជាទៅរាជវាំង[[រាជវង្សឈីង]]]]
[[ឯកសារ:Mao_Sihanouk.jpg|រូបភាពតូច|250x250ភីកសែល| សម្ដេច[[នរោត្ដម សីហនុ|នរោត្តម សីហនុ]]ជាមួយលោក [[ម៉ៅ សេទុង]] (ឆ្វេង) នៅទីក្រុងប៉េកាំង ឆ្នាំ១៩៦៥។]]
ទោះបីជាប្រទេសនេះមិនមានព្រំដែនរួមក៏ដោយ ក៏ប្រទេសចិនមានទំនាក់ទំនងវប្បធម៌និងពាណិជ្ជកម្មជាប្រវត្តិសាស្ត្រជាមួយកម្ពុជា។ [[ជនជាតិចិនក្រៅប្រទេស|ជនជាតិចិនចំនួន៩៥០ ០០០នាក់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា]] មាន ៣-៥% នៃចំនួនប្រជាជនកម្ពុជា ហើយទោះបីជាពួកគេត្រូវបានរើសអើងដោយខ្មែរក្រហម និងជនជាតិវៀតណាមក៏ដោយ ពួកគេបានលេចចេញជាសហគមន៍ពាណិជ្ជកម្មដ៏លេចធ្លោមួយឡើងវិញ។ &lt;ref name=&quot;C&quot;&gt;{{Cite web |last=Thomas Lum |title=Cambodia: Background and U.S. relations |url=http://www.fas.org/sgp/crs/row/RL32986.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080605213353/http://www.fas.org/sgp/crs/row/RL32986.pdf |archive-date=2008-06-05 |access-date=2008-06-17 |pages=14–16}}&lt;/ref&gt;

ទំនាក់ទំនងដំបូងរវាងប្រទេសចិន និង [[អាណាចក្រខ្មែរ]]នៃប្រទេសកម្ពុជាបានកើតឡើងនៅក្នុងសម័យ[[រាជវង្សថាង|រាជវង្សថាំង]] ហើយអស់រយៈពេលជាច្រើនសតវត្សមកហើយ ប្រទេសទាំងពីរបានចែករំលែកទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្មដ៏រឹងមាំ។ [[រាជវង្សចោឡា]] - [[រាជវង្សសុង]] - អ័ក្សពាណិជ្ជកម្មរបស់ខ្មែរបានគ្រប់គ្រងពាណិជ្ជកម្មនៅភាគខាងកើតអស់រយៈពេលជាច្រើននៃសតវត្សទី ១១ និង ១២។ គណនេយ្យ[[រាជវង្សយួន]]របស់ចិននៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា បានបង្ហាញឱ្យឃើញនូវសារៈសំខាន់ ក្នុងការលាតត្រដាងប្រវត្តិសាស្ត្រក្នុងតំបន់។ ប្រទេសកម្ពុជាបានរក្សាទំនាក់ទំនងជាមួយមីងចិននៅដើមឆ្នាំ ១៤២១ នៃគ.ស ក្នុងកំឡុងឆ្នាំចុងក្រោយនៃអាណាចក្រខ្មែរ នៅពេលដែល[[ស្រីសុរិយោពណ៌ទី២|ពញាយ៉ាត]] បានបញ្ជូនរដ្ឋមន្ត្រីមួយរូបមកបង្កើតទំនាក់ទំនងការទូតជាផ្លូវការ។ &lt;ref&gt;{{Cite web |last=Chun |first=Chanboth |date=29 July 2014 |title=ប្រវត្តិព្រះបាទព្ញាយ៉ាតរំដោះក្រុងអង្គរពីសៀម |url=https://www.rfa.org/khmer/news/history/king-phnhea-yat-07292014053512.html |access-date=3 June 2020 |website=Radio Free Asia}}&lt;/ref&gt; ចិន​បាន​ប្រើ​កម្ពុជា​ជា​ថ្នូរ​នឹង​ឥទ្ធិពល​របស់​វៀតណាម។ នៅពាក់កណ្តាលសតវត្សទី២០ [[ប្រវត្តិសាស្រ្តនៃសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន (1949-1976)|ចិនកុម្មុយនិស្ត]]បានគាំទ្រ[[ខ្មែរក្រហម]] [[ម៉ៅនិយម]]ប្រឆាំងនឹងរបបរបស់ [[លន់ នល់]] ដែល [[ប្រវត្តិនៃការបង្កើតរដ្ឋាភិបាលនៃកោះតៃវ៉ាន់|ចិនជាតិនិយម]]មានទំនាក់ទំនងជាមួយក្នុងកំឡុង[[សង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងកម្ពុជា|សង្គ្រាមស៊ីវិលកម្ពុជា]] និងបន្ទាប់មកបានចូលកាន់កាប់ប្រទេសកម្ពុជានៅឆ្នាំ១៩៧៥ ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះលោក[[ម៉ៅ សេទុង]] បានពង្រឹងទំនាក់ទំនងល្អជាមួយ[[ព្រះអង្គម្ចាស់|សម្ដេច]] [[នរោត្ដម សីហនុ|នរោត្តមសីហនុ]] ដែលបានប្រយុទ្ធជាមួយ លន់ នល់ និងគាំទ្រខ្មែរក្រហមផងដែរ។ នៅពេលដែល [[យោធាវៀតណាម]] បានឈ្លានពានប្រទេសកម្ពុជាក្នុងឆ្នាំ១៩៧៨ ប្រទេសចិនបានផ្តល់ការគាំទ្រផ្នែកនយោបាយ និងយោធាយ៉ាងទូលំទូលាយសម្រាប់ខ្មែរក្រហម។ [https://docs.google.com/View?id=df638223_1cn9mc7] &lt;ref name=&quot;CO&quot;/&gt; នៅឆ្នាំ១៩៧៩ [[កងទ័ពរំដោះប្រជាជន]] ចិនបានធ្វើសង្គ្រាម[[សង្គ្រាម​ចិន-វៀតណាម|តាមព្រំដែនរយៈពេលខ្លី]] ប្រឆាំងនឹងប្រទេសវៀតណាម ដែលមួយផ្នែកដើម្បីគំរាមកំហែងវាឱ្យដកខ្លួនចេញពីប្រទេសកម្ពុជា។ &lt;ref name=&quot;LOC&quot;&gt;{{Cite web |title=Vietnam - China |url=http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+vn0111) |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20041029154428/http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd%2Fcstdy%3A%40field%28DOCID+vn0111%29 |archive-date=2004-10-29 |access-date=2008-06-03 |publisher=U.S. [[Library of Congress]]}}&lt;/ref&gt; សន្និសីទសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសស្តីពីកម្ពុជា ពីខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៨៩ ដល់ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៩១ បានដោះស្រាយទំនាក់ទំនងកម្ពុជា-ចិន ហើយបានរួមចំណែកក្នុងការធ្វើសមាហរណកម្មប្រទេសចិនឡើងវិញ ទៅក្នុងកិច្ចចរចាពហុភាគីមហាអំណាច។ បន្ទាប់​ពី​វៀតណាម​ដក​ខ្លួន​ចេញ​ពី​កម្ពុជា ហើយ​បន្ទាប់​មក​ការ​បោះឆ្នោត​ដែល​ឧបត្ថម្ភ​ដោយ[[អង្គការសហប្រជាជាតិ]]ឆ្នាំ១៩៩៣ បាន​ទទួល​ស្គាល់ និង​គាំទ្រ​រដ្ឋាភិបាល​ប្រជាធិបតេយ្យ​ថ្មី។
[[ឯកសារ:Treasure_Boat_Shipyard_-_story_relief_-_P1080085.JPG|រូបភាពតូច| រូបភាពសម័យទំនើបនៃដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់កងនាវា [[លោក Zheng He|សេង ហេ]] មកកាន់ប្រទេសកម្ពុជា។ ការធូរស្បើយនៅក្នុងឧទ្យាននាវាទូកកំណប់របស់ណានជីង]]
ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៩៧មក ប្រទេសចិនបានចាប់ផ្តើមបង្កើតទំនាក់ទំនងកាន់តែជិតស្និទ្ធជាមួយរបប [[នាយករដ្ឋមន្រ្តីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា]] [[ហ៊ុន សែន]] ដែលធ្លាប់ជាមេដឹកនាំគាំទ្រវៀតណាម និងជា[[អ្នករត់ចោលស្រុក]]ពីខ្មែរក្រហមក្នុងអំឡុងពេលដែលវៀតណាមកាន់កាប់កម្ពុជា។ &lt;ref name=&quot;CO&quot;/&gt; ថ្វីបើដំបូងឡើយ គាំទ្រដល់គូប្រជែងនយោបាយរបស់សម្ដេច ហ៊ុន សែន ព្រះអង្គម្ចាស់ [[នរោត្តម រណឫទ្ធិ]] និង [[គណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច|គណបក្សហ្វ៊ុនស៊ិនប៉ិច]] របស់ព្រះអង្គ ចិនមិនពេញចិត្តនឹងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់ រណឫទ្ធិ ក្នុងការកសាងទំនាក់ទំនងកាន់តែជិតស្និទ្ធជាមួយ [[តៃវ៉ាន់]] ដែលទាមទារដោយចិន។ &lt;ref name=&quot;CO&quot; /&gt; ប្រឈមមុខនឹងភាពឯកោអន្តរជាតិបន្ទាប់ពីរដ្ឋប្រហារឆ្នាំ១៩៩៧ ដែលនាំគាត់ឡើងកាន់អំណាច លោក ហ៊ុន សែន បានបណ្តុះទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធជាមួយប្រទេសចិន ដែលប្រឆាំងនឹងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់បណ្តាប្រទេសលោកខាងលិចក្នុង[[ទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ច|ការដាក់ទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ច]]មកលើកម្ពុជា។ &lt;ref name=&quot;CO&quot; /&gt; ទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធរបស់ចិនជាមួយកម្ពុជាក៏បានបម្រើដើម្បីទទួលបានឥទ្ធិពលប្រឆាំងនឹងឥទ្ធិពលវៀតណាមនៅក្នុងតំបន់។ &lt;ref name=&quot;BBC&quot;&gt;{{Cite web |date=2006-04-08 |title=China gives Cambodia $600m in aid |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/4890400.stm |access-date=2008-06-17 |website=[[BBC News]]}}&lt;/ref&gt;

ក្នុង​ខែ​មិថុនា ឆ្នាំ​២០២០ កម្ពុជា​ជា​ប្រទេស​មួយ​ក្នុង​ចំណោម​៥៣​ប្រទេស​ដែល​គាំទ្រច្បាប់សន្តិសុខជាតិហុងកុងនៅ￼￼អង្គការ[[អង្គការសហប្រជាជាតិ|សហប្រជាជាតិ]] ។ &lt;ref name=&quot;&quot;&gt;{{Cite web |last=Lawler |first=Dave |date=2 July 2020 |title=The 53 countries supporting China's crackdown on Hong Kong |url=https://www.axios.com/countries-supporting-china-hong-kong-law-0ec9bc6c-3aeb-4af0-8031-aa0f01a46a7c.html |access-date=3 July 2020 |website=[[Axios (website)|Axios]] |language=en |archivedate=12 មករា 2022 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20220112070158/https://www.axios.com/countries-supporting-china-hong-kong-law-0ec9bc6c-3aeb-4af0-8031-aa0f01a46a7c.html |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

== ជំនួយរបស់ចិន ==
ក្នុង​ដំណើរ​ទស្សន​កិច្ច​របស់[[នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន|នាយករដ្ឋមន្ត្រីចិន]][[វេន ជាប៉ាវ|លោក វេន ជៀប៉ាវ]] ចន្លោះ​ពី​ថ្ងៃ​ទី​៧ ដល់​ថ្ងៃ​ទី​៨ ខែ​មេសា ឆ្នាំ​២០០៦ ប្រទេស​ទាំង​ពីរ​បាន​ចុះ​ហត្ថលេខា​លើ​កិច្ច​ព្រមព្រៀង​ទ្វេភាគី​មួយ​ចំនួន និង​សន្ធិសញ្ញា​នៃ &quot;ភាព​ជា​ដៃគូ​គ្រប់​ជ្រុងជ្រោយ​នៃ​កិច្ច​សហប្រតិបត្តិការ&quot;។ &lt;ref name=&quot;CO&quot;/&gt; ប្រទេសចិនបានធ្វើពិពិធកម្មជំនួយ និងការវិនិយោគរបស់ខ្លួននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ហើយបានសន្យាផ្តល់ប្រាក់កម្ចី និងជំនួយចំនួន ៦០០លានដុល្លារអាមេរិក។ &lt;ref name=&quot;CO&quot; /&gt; &lt;ref name=&quot;BBC&quot;/&gt; ប្រទេស​ចិន​បាន​លុប​ចោល​បំណុល​ជាច្រើន​របស់​កម្ពុជា និង​បាន​ផ្តល់​កម្ចី​ថ្មី​ចំនួន ១២,៤ លាន​ដុល្លារ​សម្រាប់​ការ​សាងសង់​អគារ​ទីស្តីការ​គណៈរដ្ឋមន្ត្រី​របស់​រដ្ឋាភិបាល​កម្ពុជា និង​ការ​ជួសជុល​ប្រាសាទ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត|អង្គរវត្ត]]និង​រមណីយដ្ឋាន​បេតិកភណ្ឌ។ &lt;ref name=&quot;B&quot;/&gt; &lt;ref name=&quot;BBC&quot; /&gt; ថវិកាប្រមាណ ២០០លានដុល្លារ ត្រូវបានផ្តល់ជាកម្ចីការប្រាក់ទាប សម្រាប់ការសាងសង់ស្ពានឆ្លងកាត់ [[ទន្លេមេគង្គ]] និង [[បឹងទន្លេសាប|ទន្លេសាប]] ។ ចិន​បាន​បង្កើត​ទំនាក់ទំនង​រឹងមាំ​ជាមួយ​កម្ពុជា ដោយ​ទទួលបាន​ច្រក​សមុទ្រ​របស់ខ្លួន​ដែល​អាច​អនុញ្ញាតឱ្យ​ចិន​ទាញយក​ទុនបម្រុង​ប្រេង​នៅ[[ឈូងសមុទ្រតុងកឹង]] ។ &lt;ref name=&quot;BBC&quot; /&gt; ក្នុង​ដំណើរ​ទស្សនកិច្ច​នេះ លោកនាយក​រដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បាន​ពណ៌នា​ប្រទេស​ចិន​ថា​ជា «​មិត្ត​ជាទី​ទុកចិត្ត​បំផុត​របស់​កម្ពុជា​»​។ &lt;ref name=&quot;CO&quot; /&gt; &lt;ref name=&quot;BBC&quot; /&gt;

ប្រទេសចិនក៏បានបណ្តុះទំនាក់ទំនងយោធាផងដែរ។ នៅក្រោយរដ្ឋប្រហារឆ្នាំ១៩៩៧ ប្រទេសចិនបានផ្តល់ជំនួយយោធាចំនួន ២.៨លានដុល្លារ ហើយចាប់តាំងពីពេលនោះមកបានផ្គត់ផ្គង់ឧបករណ៍យោធាជាច្រើន &lt;ref&gt;[http://www.nguoi-viet.com/absolutenm/anmviewer.asp?a=114948&amp;z=5 Hoa Kỳ ngưng viện trợ, Trung Quốc tặng ngay Phnom Penh 257 quân xa] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100627120241/http://www.nguoi-viet.com/absolutenm/anmviewer.asp?a=114948&amp;z=5|date=2010-06-27}} {{In lang|vi}}&lt;/ref&gt; ការបណ្តុះបណ្តាលកម្មាភិបាលយោធា និងប៉ូលីស និងនាវាកងទ័ពជើងទឹក ដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹង[[ការជួញដូរគ្រឿងញៀន]]និង[[ការលួចចម្លង]] ។ &lt;ref name=&quot;CO&quot;/&gt; ប្រទេសចិនក៏បានផ្តល់មូលនិធិដល់សាលា [[ភាសាចិន]] នៅកម្ពុជាផងដែរ។ &lt;ref name=&quot;B&quot;/&gt; អន្តោប្រវេសន៍​របស់​ពលករ​ចិន​មក​កម្ពុជា​ក៏​បាន​កើនឡើង​ក្នុង​រយៈពេល​ប៉ុន្មាន​ឆ្នាំ​ចុង​ក្រោយ​នេះ ហើយ​ត្រូវ​បាន​ប៉ាន់​ប្រមាណ​ថា​មាន​ចន្លោះ​ពី ៥០.០០០ ទៅ ៣០០.០០០ នាក់។ &lt;ref name=&quot;B&quot; /&gt;
[[ឯកសារ:Cambodian_Embassy_in_Beijing.JPG|រូបភាពតូច| ស្ថានទូតកម្ពុជាប្រចាំប្រទេសចិន]]
[[ឯកសារ:Xi_Jinping_and_Norodom_Sihamoni_portrait_Phnom_Penh.jpg|រូបភាពតូច| រូប​ថត​របស់​អគ្គ​លេខា​ធិការ​គណបក្ស​ប្រជាជន​កម្ពុជា[[ស៊ី ជីនពីង|លោក ស៊ី ជីនពីង]] និង​ព្រះ​មហាក្សត្រ[[នរោត្តម សីហមុនី]]ត្រូវ​បាន​គេ​ដាក់​បង្ហាញ​ក្នុង​អំឡុង​ពេល​ទស្សនកិច្ច​ផ្លូវ​រដ្ឋ​របស់​លោកស៊ី ជីនពីង មក​កម្ពុជា កាល​ពី​ខែ​តុលា ឆ្នាំ​២០១៦។]]

== ឯកសារយោង ==</text>
      <sha1>i2j4b3r95tk7o3lw3l89fms2vh3mqhw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>លោកតាដំបងក្រញូង</title>
    <ns>0</ns>
    <id>49291</id>
    <revision>
      <id>321983</id>
      <parentid>297526</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T10:21:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>142</id>
      </contributor>
      <comment>Removing [[:c:File:Ta_Dambang_Statue.png|Ta_Dambang_Statue.png]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:GPSLeo|GPSLeo]] because: per [[:c:Commons:Deletion requests/Files uploaded by Maharaja45|]].</comment>
      <origin>321983</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11994" sha1="q4iepw3326gc2tukwvo1nqavt6y1lyn" xml:space="preserve">នៅក្នុងទីរួមខេត្តបាត់ដំបង រូបសំណាក់មួយដែលមានកំពស់ ៦,៥ម៉ែត្រ ស្ថិតនៅចំណុចផ្លូវបំបែករង្វង់មូលឆ្ពោះទៅកាន់[[រាជធានីភ្នំពេញ]] និង[[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|ខេត្ដបន្ទាយមានជ័យ]] ត្រូវបានគេស្គាល់ថាជា [[លោកតាដំបងក្រញូង]]។ រូបសំណាកនេះត្រូវបានសាងសង់ដំបូងក្នុង[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]ដែលមានទំហំតូចជាងសព្វថ្ងៃ ហើយត្រូវបានកសាងឡើងវិញ ក្នុងឆ្នាំ១៩៩៩ សម្រាប់ជាទីគោរពសក្ការ:តាមជំនឿរបស់អ្នកស្រុក និងត្រូវបានគេជឿថាមានបារមីបំផុតលើជំនឿសាសនាពិសេសការបន់ស្រង់នានា។ ជារៀងរាល់ ថ្ងៃឧបោសថសីល និងថ្ងៃបុណ្យទានធំៗ ម្តង គេសង្កេតឃើញមានមនុស្សច្រើនកុះករមកធ្វើការបន់ស្រន់ និងប្រារព្ធពិធីសាសនាផ្សេងៗ។ 

== ដំណើររឿង ==
មានរឿងដំណាលមួយទាក់ទងនិងប្រវត្តិរបស់លោកតា ដំបងគ្រញូង កាលដើមឡើយ ជារាស្ត្រសាមញម្នាក់ ប្រកបរបរចូលព្រៃកាប់ផ្តៅ ធ្វើតុទូថ្ងៃមួយ លោក បានសម្លឹងទៅឃើញដើមរកាខ្មៅមួយដើម រួចក៏មានចិត្តចង់កាប់ដើម រកានោះមក ធ្វើជាដំបងមួយ  ហើយជាដំបង គ្រញូងខ្មៅមួយមានមហិឫទ្ធិខ្លាំងក្លា។  បុរសនេះបានកាប់យកដើមគ្រញូងមកធ្វើជាដំបងការពារខ្លួនផ្ទាល់ ជាហេតុនាំឱ្យគេទាំង ឡាយគ្រប់ គ្នា ហៅបុរសនោះថា «ដំបងគ្រញូង»។ចាប់ពីពេលនោះមក «ដំបងគ្រញូង»មានចិត្តចង់ក្បត់ដណ្តើមរាជ ។ ពួកអាមាត្យលុះបានដំណឹងនេះហើយ ក៏ប្រញាប់ប្រញាល់ នាំព័ត៌មាន នេះទៅក្រាបបង្គំទូលស្តេច ។ ស្តេចក៏បានបញ្ជាឱ្យកងកម្លាំងទាហានទៅបង្ក្រាប«ដំបង គ្រញូង» ប៉ុន្តែទ័ពទាំងអស់ នោះពុំអាចយក ជ័យ ជម្នះលើ«ដំបងគ្រញូង» បានសោះ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះកងទាហានទាំងឡាយបាន នាំគ្នាចុះចូលបម្រើការងារ ជាមួយ នឹង  «ដំបងគ្រញូង» គ្មាន សល់ ឡើយ ។ មហាក្សត្រទ្រង់ពិបាកព្រះទ័យខ្លាំងពេកក៏ប្រឈួន ពុំមានគ្រូពេទ្យណា អាចថ្វាយ ការព្យាបាលសោះ ទ្រង់សុគត ក្នុងព្រះជន្ម៤៩វស្សា បន្ទាប់ពីគ្រងរាជ្យបាន២៩ឆ្នាំ ប៉ុណ្ណោះ។ក្នុងខែពិសាខ គស ១០០១ បន្ទាប់ពីទទួលព័ត៌មានថា ព្រះបាទចក្រពត្រាធិរាជបានសុគតហើយនោះ «ដំបងគ្រញូង» ដែលជាកូនរាស្ត្រ សាមញ្ញសុទ្ធសាធ បានលើកកងកម្លាំងចូលក្នុងព្រះបរមរាជវាំង ហើយទទួលការអភិសេកឡើងគ្រងរាជ្យ ជាក្សត្រទី១៦។ ទ្រង់មាន ព្រះនាមជា«គោត្តអមរទេវរាជ»។ ក្សត្រថ្មីនេះបានចេញបញ្ជាឱ្យគេរុករកតាមចាប់រាជវង្សអតិតក្សត្រមកពិឃាដ ដោយដុតទាំងរស់។ នៅពេល នោះ ព្រះរាជបុត្រព្រះអង្គម្ចាស់ចក្រពង្សក៏បានគេចខ្លួនចេញពីទីក្រុង ។

ព្រះរាជបុត្រាទី ២ គឺព្រះសិរីកុមារ ដែលមានព្រះជន្ម៥ឆ្នាំ ត្រូវបានមេដោះនាំរត់ទៅនៅជាមួយអ្នកស្រុក ក៏ប៉ុន្តែដោយពុំព្រមស្រាតខ្លួនទទេ ដូចកូន អ្នកស្រុក នោះ នាំឱ្យពួកទាហានស្គាល់ រួចក៏ត្រូវ ទាហានចាប់យកទៅដុតសម្លាប់ទាំងរស់ តែដល់ពេលរសៀលមានទាហានមិន ស្គាល់ឈ្មោះម្នាក់បានឆក់យក ទៅគ្រវាត់ចោល នៅក្នុងព្រៃ ទៅ ។ តមកមានព្រះសង្ឃមួយអង្គបានជួបប្រទះកុមារនេះ ហើយក៏រើសយក ទៅចិញ្ចឹម។ ដោយដៃជើងនៅខ្វិនខ្វង់មិនអាចដើរបាន ហើយ បានត្រឹមតែរំកិល នោះទើបគេគ្រប់គ្នាហៅកុមារនោះថា «ព្រហ្មកិល» ឯអ្នក ខ្លះទៀតហៅថា«ពញ្ញាក្រែក»។កាលនោះចៅ ព្រហ្មកិល បានធ្វើដំណើរដោយរំកិល មកលេងនៅក្នុងបុណ្យនោះដែរ តែដោយហត់ពេក ក៏បានសំរាក នៅពាក់កណ្តាលផ្លូវក្រោមដើមឈើមួយ ពេលនោះទេវតាក៏បាននិមិត្តជាតាចាស់ស្លៀក ពាក់ ស ជិះសេះ ស ស្ពាយបង្វេចពីយកមកផ្ញើចៅព្រហ្មកិល ហើយក៏រលាយខ្លួនបាត់ ដោយចង សេះ និងជើងចៅ ព្រហ្មកិល សេះនោះក៏បានអូសចៅព្រហ្មកិល ធ្វើអោយជើងដែលក្ងិញក្ងង់នោះ បាន រលា ត្រង់ ដោយ ឃើញស័ក្កិសិទ្ធិដូច្នេះ ចៅព្រហ្មកិល ក៏បានយកខ្សែសេះមកចងនៅដៃ ដៃក៏រលា ត្រង់ដូចមនុស្សធម្មតា ហើយក៏លាបង្វិចឃើញសុទ្ធតែម្ហូមអាហារសួគ៌ ក៏ហូបឆ្អែត រួចក៏លាបង្វិចមួយ ទៀត ឃើញសម្លៀក បំពាក់សួគ៌ ហើយក៏យកមកស្លៀកពាក់ បន្ទាប់មកឡើងជិះសេះស សេះនោះក៏ហោះសំដៅទៅ កន្លែង ប្រារព្វពិធីបុណ្យ ដោយហោះឆ្វែលព័ទ្ធសីមាបីជុំ ពេលនោះ តាដំបងគ្រញូង ក៏បានគ្រវែងដំបងសក្កិសិទ្ធគប់អ្នកមានបុណ្យ តែមិនដូចប្រាថ្នាឡើយដំបងនោះក៏បានធ្លាក់ចូលព្រៃបាត់ទៅ។

បន្ទាប់ពីបានគ្រងរាជ្យ៧ ឆ្នាំ និង៧ខែមក ស្តេច«ដំបងគ្រញួង»បានឱ្យហោរាមកព្យាករណ៏ ដោយមានបន្ទូលថា «ខ្ញុំមានបុណ្យ អស្ចារ្យ ណាស់ តើចាប់ពីពេលនេះតទៅមានអ្នកណាមានបុណ្យលើសនេះ អាចដណ្តើមយករាជ្យពីខ្ញុំបានដែរឫទេ? »។ ហោរាពិនិត្យ មើលក្បួន ហើយទាយថា៖«ព្រះអង្គមានបុណ្យអស្ចារ្យណាស់មែន តែព្រះអង្គគ្រងរាជ្យនៅមហានគរនេះបានត្រឹមតែ៧ឆ្នាំ ៧ ខែ ៧ថ្ងៃតែប៉ុណ្ណោះ។ឥឡូវនេះនៅសល់តែ៧ថ្ងៃទៀតទេ នឹងមានអ្នកមានបុណ្យថ្មីម្នាក់ ចូលមកយករាជសម្បត្តិបានហើយ»។ ពេលដែលប្រជារាស្រ្ត ឮទំនាយ នេះ ហើយ គេទាំងឡាយក៏ជឿតាមដោយឥតសង័្សយអ្វីទេ ។លុះដល់ថ្ងៃទី ៧ ប្រជារាស្រ្តទាំងហ្វូងៗនាំគ្នាកុះករទៅរង់ចាំមើលអ្នកមានបុណ្យថ្មី ពេលនោះ «ព្រហ្មកិល» ក៏បានរំកិលទៅជាមួយនឹងគេ  តែដោយហត់ពេក ក៏បានសំរាក នៅពាក់កណ្តាល ផ្លូវក្រោមដើមឈើ មួយ ពេលនោះទេវតាក៏បាននិមិត្តជាតាចាស់ស្លៀក ពាក់ ស ជិះសេះ ស ស្ពាយបង្វេចពីយក មកផ្ញើចៅព្រហ្មកិល ហើយក៏រលាយខ្លួនបាត់ ដោយចង សេះ និងជើងចៅ ព្រហ្មកិល សេះនោះក៏បានអូសចៅ ព្រហ្មកិល ធ្វើអោយជើងដែលក្ងិញក្ងង់នោះ បាន រលា ត្រង់ ដោយ ឃើញស័ក្កិសិទ្ធិដូច្នេះ ចៅព្រហ្មកិល ក៏បានយកខ្សែសេះមកចងនៅដៃ ដៃក៏រលា ត្រង់ដូចមនុស្សធម្មតា ហើយក៏លា បង្វិច ឃើញសុទ្ធតែ ម្ហូបអាហារសួគ៌ ក៏ហូបឆ្អែត រួចក៏លាបង្វិចមួយ ទៀត ឃើញសម្លៀក បំពាក់សួគ៌ ហើយក៏យកមកស្លៀកពាក់ បន្ទាប់មកឡើងជិះសេះស សេះនោះក៏ហោះសំដៅទៅ រាជវាំង ដោយហោះឆ្វែលព័ទ្ធសីមាបីជុំ។

== ឯកសារយោង ==</text>
      <sha1>q4iepw3326gc2tukwvo1nqavt6y1lyn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>រាជានិយមនៃប្រទេសកម្ពុជា</title>
    <ns>0</ns>
    <id>49627</id>
    <redirect title="រាជានិយមកម្ពុជា" />
    <revision>
      <id>321986</id>
      <parentid>319797</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T10:24:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>142</id>
      </contributor>
      <comment>Removing [[:c:File:Bust_of_King_Ang_Duong.jpg|Bust_of_King_Ang_Duong.jpg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:GPSLeo|GPSLeo]] because: per [[:c:Commons:Deletion requests/Files uploaded by Maharaja45|]].</comment>
      <origin>321986</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="46411" sha1="hlg85twdkxj9y32jv1xgrk4uw56z8ed" xml:space="preserve">#បញ្ជូនបន្ត [[រាជានិយមកម្ពុជា]]

== តួនាទី ==
រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​របស់​ប្រទេស​កម្ពុជា​ដែល​បាន​ប្រកាស​ឱ្យ​ប្រើ​ក្នុង​ឆ្នាំ១៩៩៣ បាន​ចែង​អំពី​តួនាទី​របស់​ព្រះមហាក្សត្រ​ជា​អំណាចនិមិត្តរូបភាគច្រើន។ វាបានប្រកាសថាព្រះមហាក្សត្រ &quot;នឹងសោយរាជ្យប៉ុន្តែមិនគ្រប់គ្រង&quot; &lt;ref&gt;The Constitution of the Kingdom of Cambodia, Chapter II, Article 7.&lt;/ref&gt; ក៏ដូចជា &quot;ជានិមិត្តសញ្ញានៃឯកភាពជាតិ និងនិរន្តរភាព&quot; ។ &lt;ref&gt;The Constitution of the Kingdom of Cambodia, Chapter II, Article 8.&lt;/ref&gt;

ព្រះមហាក្សត្រ​បំពេញ​មុខងារ​សំខាន់ៗ​របស់​រដ្ឋ​តាម​ការ​កំណត់​ក្នុង​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ នេះរួមបញ្ចូល ប៉ុន្តែមិនកំណត់ចំពោះ៖

* តែងតាំង [[នាយករដ្ឋមន្រ្តីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|នាយករដ្ឋមន្ត្រី]] និង [[គណៈរដ្ឋមន្ត្រី]] ។ &lt;ref&gt;The Constitution of the Kingdom of Cambodia, Chapter X, Article 119.&lt;/ref&gt;
* ចូលរួម​បើក​ស្ថាប័ន​នីតិប្បញ្ញត្តិ​ទាំង​ពីរ គឺ [[រដ្ឋសភាកម្ពុជា|​រដ្ឋសភា​កម្ពុជា]] និង [[ព្រឹទ្ធសភាកម្ពុជា|​ព្រឹទ្ធសភា​កម្ពុជា]] ។ &lt;ref&gt;The Constitution of the Kingdom of Cambodia, Chapter VII, Article 82.&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;The Constitution of the Kingdom of Cambodia, Chapter VIII, Article 106.&lt;/ref&gt;
* មានតួនាទីជាអគ្គមេបញ្ជាការនៃ [[កងទ័ពយុទ្ធពលខេឞរភូមិន្ទ|កងយោធពលខេមរភូមិន្ទ]] ។ &lt;ref&gt;The Constitution of the Kingdom of Cambodia, Chapter II, Article 23.&lt;/ref&gt;
* ជួបជាមួយនាយករដ្ឋមន្ត្រី រៀងរាល់ពាក់កណ្តាលខែម្តង ដែលព្រះមហាក្សត្រទ្រង់ជ្រាបពីសេចក្តីសង្ខេបអំពីបញ្ហារដ្ឋ។ &lt;ref&gt;The Constitution of the Kingdom of Cambodia, Chapter II, Article 20.&lt;/ref&gt;
* ចុះហត្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យ ដែលផ្តល់ប្រសិទ្ធភាពដល់ច្បាប់ដែលអនុម័តដោយសភា និងសំណើដោយគណៈរដ្ឋមន្ត្រី។ &lt;ref&gt;The Constitution of the Kingdom of Cambodia, Chapter II, Articles 26 and 28.&lt;/ref&gt;
* ដើរតួជា &quot;អាជ្ញាកណ្តាលកំពូល&quot; ដើម្បីធានាដំណើរការនៃស្ថាប័នរដ្ឋ។ &lt;ref&gt;The Constitution of the Kingdom of Cambodia, Chapter II, Article 9.&lt;/ref&gt;
* ការ​ទទួលសារតាំង​ពី​ឯកអគ្គរាជ/រដ្ឋទូត។ &lt;ref&gt;The Constitution of the Kingdom of Cambodia, Chapter II, Article 25.&lt;/ref&gt;
* មានអំណាចនៃការផ្លាស់ប្តូរ និងលើកលែងទោស។ &lt;ref&gt;The Constitution of the Kingdom of Cambodia, Chapter II, Article 27.&lt;/ref&gt;
* ជាអធិបតីនៃ [[ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រម]] ។ &lt;ref&gt;The Constitution of the Kingdom of Cambodia, Chapter II, Article 21.&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;The Constitution of the Kingdom of Cambodia, Chapter XI, Article 134.&lt;/ref&gt;
* តែងតាំងសមាជិកមានចំនួនជាក់លាក់ ដើម្បីបម្រើស្ថាប័នរដ្ឋ ដូចជាព្រឹទ្ធសភា និងក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ។ &lt;ref&gt;The Constitution of the Kingdom of Cambodia, Chapter VIII, Article 100.&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;The Constitution of the Kingdom of Cambodia, Chapter XII, Article 137.&lt;/ref&gt;
* ការផ្តល់រង្វាន់ [[ការបញ្ជាទិញ គ្រឿងតុបតែងលម្អ និងមេដាយកម្ពុជា។|កិត្តិយសជាតិ]] ។ &lt;ref&gt;The Constitution of the Kingdom of Cambodia, Chapter II, Article 29.&lt;/ref&gt;

ព្រះមហាក្សត្រក៏បំពេញតួនាទីផ្សេងទៀតដែលមិនបានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញក្នុងតួនាទីជាប្រមុខរដ្ឋ ឧទាហរណ៍ ទ្រង់ជាអធិបតីក្នុងព្រឹត្តិការណ៍ដែលមានសារៈសំខាន់របស់ជាតិ &lt;ref&gt;&quot;Cambodian king,...&quot;&lt;/ref&gt; រួមទាំងពិធីសាសនា និងប្រពៃណីដែលជាផ្នែកសំខាន់នៃជាតិខ្មែរ &lt;ref&gt;&quot;Cambodia marks...&quot;&lt;/ref&gt; គាំទ្រសកម្មភាពមនុស្សធម៌ និងសប្បុរសធម៌ &lt;ref&gt;&quot;$1 million royal gift...&quot;&lt;/ref&gt; និងតំណាងឱ្យប្រទេសកម្ពុជានៅពេលបំពេញទស្សនកិច្ចផ្លូវការនៅបរទេស។ &lt;ref&gt;{{Cite web |title=&quot;President Xi meets Cambodian king in Beijing&quot; in ''GB Times'' |url=https://gbtimes.com/president-xi-meets-cambodian-king-in-beijing |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190512165741/https://gbtimes.com/president-xi-meets-cambodian-king-in-beijing |archive-date=12 May 2019 |access-date=25 October 2018 |archivedate=12 ឧសភា 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190512165741/https://gbtimes.com/president-xi-meets-cambodian-king-in-beijing }}&lt;/ref&gt; ទោះបីជាអតីតកាលមានស្រ្តីធ្លាប់ឡើងសោយរាជ្យយ៉ាងណាក្តី ប៉ុន្តែរដ្ឋធម្មនុញ្ញឆ្នាំ១៩៩៣ បច្ចុប្បន្នបានហាមឃាត់ស្ត្រីមិនឱ្យឡើងសោយរាជ្យឡើយ។ &lt;ref&gt;{{Cite web |last=Jeldres |first=Julio A. |date=2 April 1999 |title=Cambodia's Monarchy: The search for the successor |url=https://www.phnompenhpost.com/national/cambodias-monarchy-search-successor |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200802221927/https://www.phnompenhpost.com/national/cambodias-monarchy-search-successor |archive-date=2 August 2020 |access-date=21 June 2020 |website=The Phnom Penh Post}}&lt;/ref&gt;

== ក្រសួងព្រះបរមរាជវាំង ==
[[ព្រះបរមរាជវាំង|ក្រសួងព្រះបរមរាជវាំង]] ដែលបច្ចុប្បន្នគ្រប់គ្រងដោយរដ្ឋមន្ត្រី [[គង់ សំអុល]] រួមជាមួយនឹងឧត្តមក្រុមប្រឹក្សាព្រះមហាក្សត្រដែលធ្លាប់ដឹកនាំដោយព្រះអង្គម្ចាស់[[នរោត្តម រណឫទ្ធិ]] និងបច្ចុប្បន្នដឹកនាំដោយអតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រី [[ហ៊ុន សែន]] ដែលមាននាទីជួយ និងផ្តល់យោបល់ដល់ព្រះមហាក្សត្រក្នុងការបំពេញមុខងារជាព្រះមហាក្សត្រ។ &lt;ref&gt;{{Cite news|date=5 December 2021|title=Cambodian Prince Ranariddh's body arrives home from France|work=The Star|url=https://www.thestar.com.my/aseanplus/aseanplus-news/2021/12/05/cambodian-prince-ranariddh039s-body-arrives-home-from-france|access-date=28 July 2023}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite news|date=29 October 2014|title=Reign of the quiet king|work=The Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/reign-quiet-king|access-date=8 September 2021}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite news|date=23 August 2023|title=Hun Sen made Privy Council President|work=Khmer Times|url=https://www.khmertimeskh.com/501347410/hun-sen-made-privy-council-president/|access-date=26 August 2023}}&lt;/ref&gt;

== ដំណាក់កាលរឿងព្រេង ==

* [[កម្វុ|ឥសី'''កម្វុស្វយម្ភុវ''']]

== សម័យដំបូង (៦៨-១៤៣១) ==

=== [[ហ៊្វូណន|ហ្វូណន]] (៦៨–៦២៧) ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background-color:#F0DC82&quot; width=&quot;10%&quot; |លេខរៀង
! style=&quot;background-color:#F0DC82&quot; width=&quot;20%&quot; | ព្រះមហាក្សត្រ
! style=&quot;background-color:#F0DC82&quot; width=&quot;25%&quot; | ឈ្មោះនៅក្នុងអត្ថបទបរទេស
! style=&quot;background-color:#F0DC82&quot; width=&quot;20%&quot; |ឆ្នាំសោយរាជ្យ
|-
| align=&quot;center&quot; | ១
| align=&quot;center&quot; | [[សោមា|ព្រះនាងសោម៉ា]]
| align=&quot;center&quot; | Liǔyè&lt;br /&gt; (ខ្មែរហៅនាងនាគ)
| align=&quot;center&quot; | ៦៨ - កំឡុងពេលនៃសតវត្សទី១
|-
| align=&quot;center&quot; | ២
| align=&quot;center&quot; | [[កៅណ្ឌិន្យទី១]]
| align=&quot;center&quot; | Hùntián
| align=&quot;center&quot; | កំឡុងពេលនៃសតវត្សទី១
|-
| align=&quot;center&quot; | ៣
| align=&quot;center&quot; | មិនស្គាល់
| align=&quot;center&quot; | មិនស្គាល់
| align=&quot;center&quot; |កំឡុងពេលនៃសតវត្សទី២
|-
| align=&quot;center&quot; | ៤
| align=&quot;center&quot; | ហ៊ុន ប៉ាន់ហួង
| align=&quot;center&quot; | Hùnpánkuàng
| align=&quot;center&quot; | កំឡុងពេលនៃសតវត្សទី២ - ១៩៨
|-
| align=&quot;center&quot; | ៥
| align=&quot;center&quot; | ប៉ាន់ ប៉ាន់
| align=&quot;center&quot; | Hùnpánpán
| align=&quot;center&quot; | ១៩៨–២០១
|-
| align=&quot;center&quot; | ៦
| align=&quot;center&quot; | ស្រី មារ៉ា
| align=&quot;center&quot; |[[:en:Fan_Shiman|Fàn Shīmàn]] or Fàn Shīwàn
| align=&quot;center&quot; | ២០១–២២៥
|-
| align=&quot;center&quot; | ៧
| align=&quot;center&quot; | មិនស្គាល់
| align=&quot;center&quot; |[[:en:Fan_Jinsheng|Fàn Jīnshēng]]
| align=&quot;center&quot; | ២២៥
|-
| align=&quot;center&quot; | ៨
| align=&quot;center&quot; | មិនស្គាល់
| align=&quot;center&quot; |[[:en:Fan_Zhan|Fàn Zhān]]
| align=&quot;center&quot; | ២២៥–២៤៤
|-
| align=&quot;center&quot; | ៩
| align=&quot;center&quot; | មិនស្គាល់
| align=&quot;center&quot; |[[:en:Fan_Zhan|Fàn Zhān]]
| align=&quot;center&quot; | ២៤៤
|-
| align=&quot;center&quot; | ១០
| align=&quot;center&quot; | មិនស្គាល់
| align=&quot;center&quot; |[[:en:Fan_Xun|Fàn Xún]]
| align=&quot;center&quot; | ២៤៤–២៨៩
|-
| align=&quot;center&quot; | ១១
| align=&quot;center&quot; | មិនស្គាល់
| align=&quot;center&quot; |[[:en:Fàn_Tiānzhú|Fàn Tiānzhú]]
| align=&quot;center&quot; | ២៨៩–៣៥៧
|-
| align=&quot;center&quot; | ១២
| align=&quot;center&quot; | កាន់ដាណា
| align=&quot;center&quot; | Tiānzhú Zhāntán
| align=&quot;center&quot; | ៣៥៧–៤១០
|-
| align=&quot;center&quot; | ១៣
| align=&quot;center&quot; | [[កៅណ្ឌិន្យទី២]]
| align=&quot;center&quot; | Qiáochénrú
| align=&quot;center&quot; | ៤១០–៤៣៤
|-
| align=&quot;center&quot; | ១៤
| align=&quot;center&quot; | [[Srindravarman I|ស្រិន្ទ្រវរ្ម័នទី១]]
| align=&quot;center&quot; |Chílítuóbámó
| align=&quot;center&quot; | ៤៣៤–៤៣៥
|-
| align=&quot;center&quot; | ១៥
| align=&quot;center&quot; | មិនស្គាល់
| align=&quot;center&quot; | មិនស្គាល់
| align=&quot;center&quot; | ៤៣៥–៤៣៨?
|-
| align=&quot;center&quot; | ១៦
| align=&quot;center&quot; | មិនស្គាល់
| align=&quot;center&quot; | មិនស្គាល់
| align=&quot;center&quot; | ៤៣៨? – ៤៨៤
|-
| align=&quot;center&quot; | ១៧
| align=&quot;center&quot; | [[កៅណ្ឌិន្យជ័យវរ្ម័ន|ជ័យវរ្ម័ន កណ្ឌិនយ៉ា]]
| align=&quot;center&quot; |Shéyébámó
| align=&quot;center&quot; | ៤៨៤–៥១៤
|-
| align=&quot;center&quot; | ១៨
| align=&quot;center&quot; | [[កុលប្រភាវតី|គូឡាប្រាវ៉ាទី]]
| align=&quot;center&quot; | មិនស្គាល់
| align=&quot;center&quot; | ៥១៤-៥១៧
|-
| align=&quot;center&quot; | ១៩
| align=&quot;center&quot; | [[រុទ្រវម៌្ម (ហ៊្វូណន)|រុទ្រវរ្ម័ន]]
| align=&quot;center&quot; |Liútuóbámó
| align=&quot;center&quot; | ៥១៤–៥៥០
|-
| colspan=&quot;4&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#E6E6E6;&quot; | សង្គ្រាម [[ហ៊្វូណន|នគរភ្នំ]] - [[ចេនឡា]] ៖ ៥៥០–៦២៧
|-
| align=&quot;center&quot; | ២០
| align=&quot;center&quot; | [[Pvirakvarman I|ពវិរៈវរ្ម័នទី១]]
| align=&quot;center&quot; | មិនស្គាល់
| align=&quot;center&quot; | ៥៥០–៦០០
|-
| align=&quot;center&quot; | ២១
| align=&quot;center&quot; | [[Mhenteractvarman I|មហិន្ទ្រវរ្ម័នទី១]]
| align=&quot;center&quot; | មិនស្គាល់
| align=&quot;center&quot; | ៦០០–៦១៥
|-
| align=&quot;center&quot; | ២២
| align=&quot;center&quot; | នទ្រេន្ទវរ្ម័ន
| align=&quot;center&quot; | មិនស្គាល់
| align=&quot;center&quot; | ៦១៥–៦២៧
|}

=== [[ចេនឡា]] (៥៥០–៨០២) ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background-color:#F0DC82&quot; width=&quot;10%&quot; |លេខរៀង
! style=&quot;background-color:#F0DC82&quot; width=&quot;20%&quot; | ព្រះមហាក្សត្រ
! style=&quot;background-color:#F0DC82&quot; width=&quot;25%&quot; | ព្រះនាមផ្ទាល់ខ្លួន
! style=&quot;background-color:#F0DC82&quot; width=&quot;20%&quot; | ឆ្នាំសោយរាជ្យ
|-
|
| align=&quot;center&quot; | [[ឝ្រុតវម៌្ម (ចេនឡា)|ឝ្រុតវរ្ម័ន]] 
|
| align=&quot;center&quot; | ៥៥០–៥៥៥
|-
|
| align=&quot;center&quot; | [[ឝ្រេឝ្ឋវម៌្ម|ស្រេសថាវរ្ម័នទី២]]
|
| align=&quot;center&quot; | ៥៥៥–៥៦០
|-
|
| align=&quot;center&quot; | [[វីរវម៌្ម|វីរវរ្ម័ន]]
|
| align=&quot;center&quot; | ៥៦០–៥៧៥
|-
|
| align=&quot;center&quot; | [[កម្វុជរាជលក្ឝ្មី (ចេនឡា)|កម្ពុជរាជលក្សុី]]
|
| align=&quot;center&quot; | ៥៧៥–៥៨០
|-
| align=&quot;center&quot; | ២២
| align=&quot;center&quot; | [[ភវវរ្ម័នទី១]]
| align=&quot;center&quot; |Bhavavarman
| align=&quot;center&quot; | ៥៨០–៦០០
|-
| align=&quot;center&quot; | ២៣
| align=&quot;center&quot; | [[មហេន្ទ្រវម៌្ម (ក្សត្រចេនឡា)|មហិន្ទ្រវរ្ម័ន]]
| align=&quot;center&quot; |Chet Sen
| align=&quot;center&quot; | ៦០០–៦១៦
|-
| align=&quot;center&quot; | ២៤
| align=&quot;center&quot; | [[ឦសានវរ្ម័នទី១|ឥសានវរ្ម័នទី១]]
| align=&quot;center&quot; |Isanavarman
| align=&quot;center&quot; | ៦១៦–៦៣៥
|-
| align=&quot;center&quot; | ២៥
| align=&quot;center&quot; | [[ភវវរ្ម័នទី២|ភវវម៌្មទី២]]
| align=&quot;center&quot; |Bhavavarman
| align=&quot;center&quot; | ៦៣៩–៦៥៧
|-
| align=&quot;center&quot; | ២៦
| align=&quot;center&quot; | [[ជ័យវរ្ម័នទី១]]
| align=&quot;center&quot; |[[:en:Jayavarman_I|Jayavarman]]
| align=&quot;center&quot; | ៦៥៧–៦៨១
|-
| align=&quot;center&quot; | ២៧
| align=&quot;center&quot; | [[ជ័យទេវី]]
| align=&quot;center&quot; |Jayadevi
| align=&quot;center&quot; | ៦៨១–៧១៣
|}

=== [[អាណាចក្រខ្មែរ|ចក្រភពអង្គរ]] (៨០២-១៤៣១) ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
! style=&quot;background-color:#F0DC82&quot; width=&quot;10%&quot; |លេខរៀង
! style=&quot;background-color:#F0DC82&quot; width=&quot;20%&quot; |ព្រះមហាក្សត្រ
! style=&quot;background-color:#F0DC82&quot; width=&quot;25%&quot; |ព្រះនាមផ្ទាល់ខ្លួន
! style=&quot;background-color:#F0DC82&quot; width=&quot;20%&quot; |ឆ្នាំសោយរាជ្យ
|-
| align=&quot;center&quot; |២៨
| align=&quot;center&quot; |[[Jayavarman II|ជ័យវរ្ម័នទី២]]
| align=&quot;center&quot; |Jayavarman
| align=&quot;center&quot; |៨០២–៨៥០
|-
| align=&quot;center&quot; |២៩
| align=&quot;center&quot; |[[ជ័យវរ្ម័នទី៣]]
| align=&quot;center&quot; |Jayavarthon
| align=&quot;center&quot; |៨៥០–៨៧៧
|-
| align=&quot;center&quot; |៣០
| align=&quot;center&quot; |[[ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី១|ឥន្រ្ទវរ្ម័នទី១]]
| align=&quot;center&quot; |Indravarman
| align=&quot;center&quot; |៨៧៧–៨៨៩
|-
| align=&quot;center&quot; |៣១
| align=&quot;center&quot; |[[យឝោវម៌្មទី១|យសោវរ្ម័នទី១]]
| align=&quot;center&quot; |Yasovarthon
| align=&quot;center&quot; |៨៨៩–៩១០
|-
| align=&quot;center&quot; |៣២
| align=&quot;center&quot; |[[ហឝ៌វម៌្មទី២|ហស៌វរ្ម័នទី១]]
| align=&quot;center&quot; |Harshavarman
| align=&quot;center&quot; |៩១០–៩២៣
|-
| align=&quot;center&quot; |៣៣
| align=&quot;center&quot; |[[ឥសានវរ្ម័នទី២]]
| align=&quot;center&quot; |Isanavarman
| align=&quot;center&quot; |៩២៣–៩២៨
|-
| align=&quot;center&quot; |៣៤
| align=&quot;center&quot; |[[ជ័យវរ្ម័នទី៤]]
| align=&quot;center&quot; |Jayavarman
| align=&quot;center&quot; |៩២៨–៩៤១
|-
| align=&quot;center&quot; |៣៥
| align=&quot;center&quot; |[[ហស៌វរ្ម័នទី២]]
| align=&quot;center&quot; |Harshavarman
| align=&quot;center&quot; |៩៤១–9៤៤
|-
| align=&quot;center&quot; |៣៦
| align=&quot;center&quot; |[[រាជេន្ទ្រវម៌្មទី២|រាជេន្ទ្រវរ្ម័នទី១]]
| align=&quot;center&quot; |Rajedravarman
| align=&quot;center&quot; |៩៤៤–៩៦៨
|-
| align=&quot;center&quot; |៣៧
| align=&quot;center&quot; |[[ជ័យវរ្ម័នទី៥]]
| align=&quot;center&quot; |Jayavarman
| align=&quot;center&quot; |៩៦៨–១០០១
|-
| align=&quot;center&quot; |៣៨
| align=&quot;center&quot; |[[ឧទយាទិត្យវម៌្មទី១|ឧទយាទិត្យវរ្ម័នទី១]]
| align=&quot;center&quot; |Udayadityavarman
| align=&quot;center&quot; |១០០១–១០០២
|-
| align=&quot;center&quot; |៣៩
| align=&quot;center&quot; |[[ជយវីរវម៌្ម|ជ័យវីរវរ្ម័ន]]
| align=&quot;center&quot; |Jayavirahvarman
| align=&quot;center&quot; |១០០២–១០០៦
|-
| align=&quot;center&quot; |៤០
| align=&quot;center&quot; |[[សូរ្យវរ្ម័ន​ទី១|សូរ្យវរ្ម័នទី១]]
| align=&quot;center&quot; |Suryavarman
| align=&quot;center&quot; |១០០៦–១០៥០
|-
| align=&quot;center&quot; |៤១
| align=&quot;center&quot; |[[ឧទយាទិត្យវរ្ម័នទី២]]
| align=&quot;center&quot; |Udayadityavarman
| align=&quot;center&quot; |១០៥០–១០៦៦
|-
| align=&quot;center&quot; |៤២
| align=&quot;center&quot; |[[ហស៌វរ្ម័នទី៣]]
| align=&quot;center&quot; |Harshavarman
| align=&quot;center&quot; |១០៦៦–១០៨០
|-
| align=&quot;center&quot; |៤២
| align=&quot;center&quot; |[[ន្ឫបតីន្ទ្រវម៌្មទី២|ន្របដតិន្រ្ទវរ្ម័ន]]
| align=&quot;center&quot; |Nripatindravarman
| align=&quot;center&quot; |១០៨០–១១១៣
|-
| align=&quot;center&quot; |៤៤
| align=&quot;center&quot; |[[ជយវម៌្មទី៦|ជ័យវរ្ម័នទី៦]]
| align=&quot;center&quot; |Jayavarman
| align=&quot;center&quot; |១០៨០–១១០៧
|-
| align=&quot;center&quot; |៤៥
| align=&quot;center&quot; |[[ធរណីន្រ្ទវរ្ម័នទី១]]
| align=&quot;center&quot; |Dharanindravarman
| align=&quot;center&quot; |១១០៧–១១១៣
|-
| align=&quot;center&quot; |៤៦
| align=&quot;center&quot; |[[សូយ៌្យវម៌្មទី២|សូរ្យវរ្ម័នទី២]]
| align=&quot;center&quot; |Suryavarman
| align=&quot;center&quot; |១១១៣–១១៥០
|-
| align=&quot;center&quot; |៤៧
| align=&quot;center&quot; |[[ធរណីន្ទ្រវម៌្មទី២|ធរណីន្រ្ទវរ្ម័នទី២]]
| align=&quot;center&quot; |Dharanindravarman
| align=&quot;center&quot; |១១៥០–១១៥៦
|-
| align=&quot;center&quot; |៤៨
| align=&quot;center&quot; |[[យឝោវម៌្មទី២|យសោវរ្ម័នទី២]]
| align=&quot;center&quot; |Yasovarman
| align=&quot;center&quot; |១១៥៦–១១៦៥
|-
| align=&quot;center&quot; |៤៩
| align=&quot;center&quot; |[[ព្រះបាទត្រីភូវនាទិត្យវរ្ម័ន|ត្រីភូវនាទិត្យវរ្ម័ន]]
| align=&quot;center&quot; |Tribhuvanadityavarman
| align=&quot;center&quot; |១១៦៥–១១៧៧
|-
| colspan=&quot;4&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#E6E6E6;&quot; |ការឈ្លានពានរបស់ចាម : ១១៧៧–១១៨១
|-
| align=&quot;center&quot; |៥០
| align=&quot;center&quot; |[[ជ័យវរ្ម័នទី៧]]
| align=&quot;center&quot; |Jayavathon
| align=&quot;center&quot; |១១៨១–១២១៨
|-
| align=&quot;center&quot; |៥១
| align=&quot;center&quot; |[[ឥន្រ្ទវរ្ម័នទី២]]
| align=&quot;center&quot; |Indravarman
| align=&quot;center&quot; |១២១៨–១២៤៣
|-
| colspan=&quot;4&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#E6E6E6;&quot; |អាណាចក្រថៃដំបូងត្រូវបានបង្កើតនៅឆ្នាំ១២៣៨ ក្នុងរាជ្យស្តេចឥន្រ្ទវរ្ម័នដោយ ផូឃុន [[ស្រីឥន្ទ្រាទិត្យ|ស្រីឥន្រ្ទាទិត្យ]] នៅ [[អាណាចក្រសុខោទ័យ|សុខោទ័យ]] ជាតំបន់ដែលធ្លាប់គ្រប់គ្រងដោយល្វោ ក្នុងឋានៈជាសាមន្តរដ្ឋរបស់ [[ក្រុងអង្គរ|អង្គរ]]
|-
| align=&quot;center&quot; |៥២
| align=&quot;center&quot; |[[ជ័យវរ្ម័នទី៨]]
| align=&quot;center&quot; |Jayavarman
| align=&quot;center&quot; |១២៤៣–១២៩៥
|-
| align=&quot;center&quot; |៥៣
| align=&quot;center&quot; |[[ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី៣|ឥន្រ្ទវរ្ម័នទី៣]]
| align=&quot;center&quot; |Srei Indravarman
| align=&quot;center&quot; |១២៨៥–១៣០៨
|-
| align=&quot;center&quot; |៥៤
| align=&quot;center&quot; |[[ឝ្រីន្ទ្រជយវម៌្ម|ឥន្រ្ទជ័យវរ្ម័ន]]
| align=&quot;center&quot; |Srei Jayavarman
| align=&quot;center&quot; |១៣០៨–១៩២៧
|-
| align=&quot;center&quot; |៥៥
| align=&quot;center&quot; |[[ជ័យវរ្ម័នទី៩]]
| align=&quot;center&quot; |Jayavama Borommesvarah / Jayavarman Parameshwara
| align=&quot;center&quot; |១៣២៧–១៣៣៦
|-
| align=&quot;center&quot; |៥៦
| align=&quot;center&quot; |[[អង្គជ័យ|ត្រសក់ផ្អែម]]
| align=&quot;center&quot; |Ponhea Chey
| align=&quot;center&quot; |១៣៣៦–១៣៤០
|-
| align=&quot;center&quot; |៥៧
| align=&quot;center&quot; |[[និព្វានបាទ|និព្វានបទ]]
| align=&quot;center&quot; |Ponhea Kreak
| align=&quot;center&quot; |១៣៤០–១៣៤៦
|-
| align=&quot;center&quot; |៥៨
| align=&quot;center&quot; |[[សិទ្ធានរាជា]]
| align=&quot;center&quot; |Sidhanta Raja
| align=&quot;center&quot; |១៣៤៦–១៣៤៧
|-
| align=&quot;center&quot; |៥៩
| align=&quot;center&quot; |[[Lompong Reachea|លំពង់រាជា]]
| align=&quot;center&quot; |Trosok Peam or Ponhea Chey or Sri Lampang Paramaraja
| align=&quot;center&quot; |១៣៤៧–១៣៥២
|-
| colspan=&quot;4&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#E6E6E6;&quot; |ការឈ្លានពានរបស់សៀម : ១៣៥២–១៣៥៧
|-
| align=&quot;center&quot; |៦០
| align=&quot;center&quot; |[[Basat|បាសាទ]]
| align=&quot;center&quot; |Bakrasat
| align=&quot;center&quot; |១៣៥៦–១៣៥៩
|-
| align=&quot;center&quot; |៦១
| align=&quot;center&quot; |[[ស្រីសុរិយោវង្ស|សុរិយាវង្ស]]
| align=&quot;center&quot; |Soryavong
| align=&quot;center&quot; |១៣៥៧–១៣៦៣
|-
| align=&quot;center&quot; |៦២
| align=&quot;center&quot; |[[បរមរាមាធិបតី|បរមរាជាទី១]]
| align=&quot;center&quot; |Barom Reamea
| align=&quot;center&quot; |១៣៦៣–១៣៧៣
|-
| align=&quot;center&quot; |៦៣
| align=&quot;center&quot; |[[ធម្មាសោករាជ|ធម្មសោក]]
| align=&quot;center&quot; |Kaeo Fa
| align=&quot;center&quot; |១៣៧៣–១៣៩៣
|-
| colspan=&quot;4&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#E6E6E6;&quot; |ការឈ្លានពានរបស់សៀម : ១៣៩៣ (៥ខែ)
|-
| align=&quot;center&quot; |៦៤
| align=&quot;center&quot; |ឥន្រ្ទរាជា
| align=&quot;center&quot; |Nakhonin
| align=&quot;center&quot; |១៣៩៤–១៤២១
|-
| align=&quot;center&quot; |៦៥
| align=&quot;center&quot; |[[Pnhea Prek|ពញាព្រែក]]
| align=&quot;center&quot; |Unknown name
| align=&quot;center&quot; |១៤២១
|-
| align=&quot;center&quot; |៦៦
| align=&quot;center&quot; |[[ស្រីសុរិយោពណ៌ទី២|បរមរាជាទី២]]
| align=&quot;center&quot; |Ponhea Yat
| align=&quot;center&quot; |១៤២១–១៤៣១
|}

== [[យុគអន្ធកាលនៃកម្ពុជា|សម័យកណ្តាល]] (១៤៣១–១៨៦៣) ==

=== សម័យចតុមុខ (១៤៣១–១៥២៥) ===
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center; width:100%&quot;
! width=&quot;15%&quot; |នាម
! width=&quot;105px&quot; |ព្រះឆាយាល័ក្ខណ
! width=&quot;15%&quot; |ព្រះនាមផ្ទាល់ខ្លួន
!ឆ្នាំសោយរាជ្យ
!ទំនាក់ទំនងនឹងមហាក្សត្រមុន
|-
|'''[[ស្រីសុរិយោពណ៌ទី២|បរមរាជាទី២]]'''&lt;br /&gt;ចៅ{{Lang|km|ពញាយ៉ាត}}
|[[ឯកសារ:Royal_Crown_of_Cambodia_(heraldry).svg|48x48ភីកសែល]]
|Ponhea Yat&lt;br /&gt;{{Lang|km|ពញាយ៉ាត}}
|១៤៣១–១៤៦៣
|បុត្រាព្រះសុរិយាវង្ស
|-
|'''[[នរាយណ៍រាជាទី១|នារាយណ៍រាមាធិបតី]]'''
|[[ឯកសារ:Royal_Crown_of_Cambodia_(heraldry).svg|48x48ភីកសែល]]
|Narayanaraja&lt;br /&gt;នរាយណ៍រាជាទី១
|១៤៦៣–១៤៦៩
|បុត្រា
|-
|'''[[ស្រីរាជា|រាជា រាមាធិបតី]]'''
|[[ឯកសារ:Royal_Crown_of_Cambodia_(heraldry).svg|48x48ភីកសែល]]
|Sri Raja&lt;br /&gt;{{Lang|km|ស្រីរាជា}}
|១៤៦៩–១៤៧៥
|ព្រះអនុជ
|-
|ស្រីសុរិយោទ័យ
|[[ឯកសារ:Royal_Crown_of_Cambodia_(heraldry).svg|48x48ភីកសែល]]
|Rajadhiraja
|១៤៧២–១៤៧៥
|ព្រះភាគនេយ្យ
|-
|'''[[ធម្មរាជាទី២|ធម្មរាជាទី១]]'''
|[[ឯកសារ:Royal_Crown_of_Cambodia_(heraldry).svg|48x48ភីកសែល]]
|Dhammarajadhiraja
|១៤៧៦–១៥០៤
|ព្រះបិតុលា
|-
|'''[[ស្រីសុគន្ធបទ]]'''
|[[ឯកសារ:Royal_Crown_of_Cambodia_(heraldry).svg|48x48ភីកសែល]]
|Damkhat Sukonthor
|១៥០៤–១៥១២
|បុត្រា
|-
| colspan=&quot;5&quot; |សង្គ្រាមក្នុងស្រុក : ចម្បាំងរវាង [[ចន្ទរាជា]] និង [[ស្រីជេដ្ឋា|ស្តេចកន]] : ១៥១៦–១៥២៥
|}

=== [[បន្ទាយលង្វែក|សម័យលង្វែក]] (១៥២៥–១៥៩៤) ===
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center; width:100%&quot;
! width=&quot;15%&quot; |នាម
! width=&quot;105px&quot; |ព្រះឆាយាល័ក្ខណ
! width=&quot;15%&quot; |ព្រះនាមផ្ទាល់ខ្លួន
!ឆ្នាំសោយរាជ្យ
!ទំនាក់ទំនងនឹងមហាក្សត្រមុន
|-
|'''[[ស្រីជេដ្ឋា]]'''
|[[ឯកសារ:Royal_Crown_of_Cambodia_(heraldry).svg|48x48ភីកសែល]]
|Sdach Korn&lt;br /&gt;{{Lang|km|ស្ដេចកន}}
|១៥១២–១៥២១
|ស្តេចជ្រែករាជ្យ
|-
|'''[[ចន្ទរាជា|អង្គចន្ទទី១]]'''
|[[ឯកសារ:Royal_Crown_of_Cambodia_(heraldry).svg|48x48ភីកសែល]]
|Ponhea Chan&lt;br /&gt;{{Lang|km|ពញាចន្ទ}}
|១៥១៦–១៥៦៦
|បុត្រព្រះធម្មរាជាទី៣
|-
|'''[[បរមិន្ទរាជា|បរមរាជាទី៤]]'''
|[[ឯកសារ:Royal_Crown_of_Cambodia_(heraldry).svg|48x48ភីកសែល]]
|Satha Mahindharaja
|១៥៦៦–១៥៧៦
|បុត្រា
|-
|'''[[ព្រះសត្ថាទី១|សត្ថាទី១]]'''
|[[ឯកសារ:Royal_Crown_of_Cambodia_(heraldry).svg|48x48ភីកសែល]]
|Barom Reachea V&lt;br /&gt;{{Lang|km|បរមរាជា}}
|១៥៧៦–១៥៨៤
|បុត្រា
|-
|'''[[ជ័យជេស្ឋាទី១|ជ័យជេដ្ឋាទី១]]'''
|[[ឯកសារ:Royal_Crown_of_Cambodia_(heraldry).svg|48x48ភីកសែល]]
|Chey Chettha&lt;br /&gt;{{Lang|km|ជ័យជេដ្ឋា}}
|១៥៨៤–១៥៩៤
|បុត្រា
|}

=== [[ស្រុកស្រីសន្ធរ|សម័យស្រីសន្ធរ]] (១៥៩៤–១៦២០) ===
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center; width:100%&quot;
! width=&quot;15%&quot; |នាម
! width=&quot;105px&quot; |ព្រះឆាយាល័ក្ខណ
! width=&quot;15%&quot; |ព្រះនាមផ្ទាល់ខ្លួន
!ឆ្នាំសោយរាជ្យ
!ទំនាក់ទំនងនឹងមហាក្សត្រមុន
|-
|'''ព្រះរាមទី១'''
|[[ឯកសារ:Royal_Crown_of_Cambodia_(heraldry).svg|48x48ភីកសែល]]
|Reamea Cheung Prey&lt;br /&gt;{{Lang|km|រាមាជើងព្រៃ}}
|១៥៩៤–១៥៩៦
|ស្តេចជ្រែករាជ្យ
|-
|'''ព្រះរាមទី២'''
|[[ឯកសារ:Royal_Crown_of_Cambodia_(heraldry).svg|48x48ភីកសែល]]
|Choa Ponhea Sur
|១៥៩៦–១៥៩៧
|ព្រះធីតុបតី
|-
|'''[[Barom Reachea II|បរមរាជាទី៦]]'''
|[[ឯកសារ:Royal_Crown_of_Cambodia_(heraldry).svg|48x48ភីកសែល]]
|Ponhea Ton&lt;br /&gt;{{Lang|km|ពញាតន់}}
|១៥៩៧–១៥៩៩
|បុត្រាព្រះសត្ថាទី១
|-
| '''បរមរាជាទី៧'''
|[[ឯកសារ:Royal_Crown_of_Cambodia_(heraldry).svg|48x48ភីកសែល]]
|Ponhea An&lt;br /&gt;{{Lang|km|ពញាអន}}
|១៥៩៩–១៦០០
|ព្រះបិតុលា
|-
|'''[[ចៅពញាញោម|កែវហ្វាទី១]]'''
|[[ឯកសារ:Royal_Crown_of_Cambodia_(heraldry).svg|48x48ភីកសែល]]
|Ponhea Nhom&lt;br /&gt;{{Lang|km|ពញាញោម}}
|១៦០០–១៦០៣
|ព្រះភាគនេយ្យ
|-
| '''បរមរាជាទី៨'''
|[[ឯកសារ:Royal_Crown_of_Cambodia_(heraldry).svg|48x48ភីកសែល]]
|Srei Soriyopor&lt;br /&gt;{{Lang|km|ស្រីសុរិយោពណ៌}}
|១៦០៣–១៦១៨
|ព្រះបិតុលា
|}

=== [[ភ្នំឧដុង្គ|សម័យឧត្តុង្គ]] (១៦២០–១៨៦៣) ===
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center; width:100%&quot;
! width=&quot;15%&quot; |នាម
! width=&quot;105px&quot; |ព្រះឆាយាល័ក្ខណ
! width=&quot;15%&quot; |ព្រះនាមផ្ទាល់ខ្លួន
!ឆ្នាំសោយរាជ្យ
!ទំនាក់ទំនងនឹងមហាក្សត្រមុន
|-
|'''[[ជ័យជេស្ឋាទី២|ជ័យជេដ្ឋាទី២]]'''
|[[ឯកសារ:Royal_Crown_of_Cambodia_(heraldry).svg|48x48ភីកសែល]]
|
|១៦១៨–១៦២៨
|បុត្រា
|-
| '''[[បរមរាជសម្ភារ|ធម្មរាជាទី២]]'''
|[[ឯកសារ:Royal_Crown_of_Cambodia_(heraldry).svg|48x48ភីកសែល]]
|Ponhea To&lt;br /&gt;{{Lang|km|ពញាតូ}}
|១៦២៨–១៦៣១
|បុត្រា
|-
|'''[[អង្គទងរាជា]]'''
|[[ឯកសារ:Royal_Crown_of_Cambodia_(heraldry).svg|48x48ភីកសែល]]
|Ponhea Nou&lt;br /&gt;{{Lang|km|ពញានូ}}
|១៦៣១–១៦៤០
|អនុជ
|-
|'''[[បទុមរាជាទី១|បទុមរាជា]]'''
|[[ឯកសារ:Royal_Crown_of_Cambodia_(heraldry).svg|48x48ភីកសែល]]
|Ang Non&lt;br /&gt;{{Lang|km|អង្គនន់}}
|១៦៤០–១៦៤២
|ព្រះអនុជអយ្យកាមួយ{{Efn|Son of [[Outey]], which was the brother to Chey Chettha II}}
|-
|{{Lang|km|រាមាធិបតីទី១}}
|[[ឯកសារ:Royal_Crown_of_Cambodia_(heraldry).svg|48x48ភីកសែល]]
|Ponhea Chan&lt;br /&gt;{{Lang|km|ពញាចន្ទ}}
|១៦៤២–១៦៥៨
|ព្រះរាមអយ្យកាមួយ
|-
|'''[[ព្រះបាទបរមរាជាទី៩ អង្គសូរ|បរមរាជាទី៩]]'''
|[[ឯកសារ:Royal_Crown_of_Cambodia_(heraldry).svg|48x48ភីកសែល]]
|Ang So&lt;br /&gt;{{Lang|km|អង្គសូរ}}
|១៦៥៨–១៦៧២
|ព្រះអនុជអយ្យកាមួយ
|-
|បទុមរាជាទី២
|[[ឯកសារ:Royal_Crown_of_Cambodia_(heraldry).svg|48x48ភីកសែល]]
|ស្រីជ័យជេដ្ឋ
|១៦៧២–១៦៧៣
|ព្រះភាគនេយ្យ / ព្រះធីតុបតី
|-
|'''[[ព្រះកែវហ្វាទី២|កែវហ្វាទី២]]''' 
|[[ឯកសារ:Royal_Crown_of_Cambodia_(heraldry).svg|48x48ភីកសែល]]
|Ang Chee&lt;br /&gt;{{Lang|km|អង្គជី}}
|១៦៧៣–១៦៧៤
|ព្រះអនុជអយ្យកាមួយ{{Efn|Son of Barom Reachea V}}
|-
|'''[[បទុមរាជាទី៣]]'''
|[[ឯកសារ:Royal_Crown_of_Cambodia_(heraldry).svg|48x48ភីកសែល]]
|Ang Nanអង្គនន់
|១៦៧៤
|ព្រះអនុជអយ្យកាមួយ{{Efn|Grandson of Outey}}
|-
|'''[[ជ័យជេស្ឋាទី៣|ជ័យជេដ្ឋាទី៣]]'''
|[[ឯកសារ:Royal_Crown_of_Cambodia_(heraldry).svg|48x48ភីកសែល]]
|Ang Sorអង្គស៊ូ
|១៦៧៥–១៦៩៥ ១៦៩៦–១៦៩៩ ១៧០០–១៧០២ ១៧០៣–១៧០៦
|ព្រះអនុជអយ្យកាមួយ{{Efn|Son of Barom Reachea V}}
|-
|'''[[អ្នកម្នាងទៃ]]'''
|[[ឯកសារ:Royal_Crown_of_Cambodia_(heraldry).svg|48x48ភីកសែល]]
|Unknown
|១៦៨៧
|មាតា&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=-9unZvFaiREC&amp;pg=PA87|title=Lost Goddesses: The Denial of Female Power in Cambodian History|date=2008|isbn=978-87-7694-001-0|language=en}}&lt;/ref&gt;
|-
|'''[[ព្រះបាទរាមាធិបតីទី២ អង្គយ៉ង|រាមាធិបតីទី២]]'''
|[[ឯកសារ:Royal_Crown_of_Cambodia_(heraldry).svg|48x48ភីកសែល]]
|Ang Yong&lt;br /&gt;{{Lang|km|អង្គយ៉ង}}
|១៦៩៥–១៦៩៦
|ព្រះភាគនេយ្យ/ព្រះធីតុបតីព្រះជ័យជេដ្ឋាទី៣{{Efn|Son of Preah Keo II, who was a cousin to Chey Chettha IV}}
|-
|'''[[ព្រះកែវហ៊្វាទី៣ អង្គអិម|កែវហ្វាទី៣ អង្គអិម]]'''
|[[ឯកសារ:Royal_Crown_of_Cambodia_(heraldry).svg|48x48ភីកសែល]]
|Ang Emអង្គអិម
|១៦៩៩–១៧០០១៧១០–១៧២២
|ព្រះភាគនេយ្យ/ព្រះធីតុបតីព្រះជ័យជេដ្ឋាទី៣{{Efn|Son of Batom Reachea III}}
|-
|'''[[ព្រះបាទធម្មរាជាទី៣|ធម្មរាជាទី៣]]'''&lt;br /&gt;
|[[ឯកសារ:Royal_Crown_of_Cambodia_(heraldry).svg|48x48ភីកសែល]]
|Ang Tham
|១៧០២–១៧០៣១៧០៦–១៧០៩ ១៧៣៦–១៧៤៧
|បុត្រាព្រះជ័យជេដ្ឋាទី៣{{Efn|Son of Chey Chettha IV}}
|-
|'''[[ព្រះសត្ថាទី២អង្គជី|សត្ថាទី២]]'''
|[[ឯកសារ:Royal_Crown_of_Cambodia_(heraldry).svg|48x48ភីកសែល]]
|Ang Chee&lt;br /&gt;អង្គជី
|១៧២២–១៧៣៦ 
១៧៤៩
|បុត្រាព្រះកែវហ្វាទី៣{{Efn|Son of Barom Reameathiptei}}
|-
| '''[[ស្រីធម្មរាជា|ធម្មរាជាទី៤]]'''
|[[ឯកសារ:Royal_Crown_of_Cambodia_(heraldry).svg|48x48ភីកសែល]]
|Ang Em&lt;br /&gt;អង្គអិម
|១៧៤៧
|បុត្រាព្រះធម្មរាជាទី៣{{Efn|Son of Thommo Reachea III}}
|-
|'''[[ព្រះបាទរាមាធិបតីទី៣អង្គទង|រាមាធិបតីទី៣]]'''
|[[ឯកសារ:Royal_Crown_of_Cambodia_(heraldry).svg|48x48ភីកសែល]]
|Ang Tong&lt;br /&gt;{{Lang|km|អង្គទង}}
|១៧៤៨–១៧៤៩ ១៧៥៥–១៧៥៨
|ព្រះរាមថ្លៃ
|-
|'''[[ស្រីជ័យជេដ្ឋទី២]]'''
|[[ឯកសារ:Royal_Crown_of_Cambodia_(heraldry).svg|48x48ភីកសែល]]
|Ang Snguon&lt;br /&gt;{{Lang|km|អង្គស្ងួន}}
|១៧៤៩–១៧៥៥
|ព្រះអនុជថ្លៃ
|-
|'''[[ព្រះបាទនារាយណ៍រាជាទី២អង្តតន់|នារាយណ៍រាជាទី២]]'''
|[[ឯកសារ:Royal_Crown_of_Cambodia_(heraldry).svg|48x48ភីកសែល]]
|Ang Ton&lt;br /&gt;{{Lang|km|អង្គតន់}}
|១៧៥៨–១៧៧៥
|ព្រះរាជនត្តោព្រះរាមាធិបតីទី៣{{Efn|Grandson of Ang Tong}}
|-
|'''[[ព្រះរាមរាជាអង្គនន់|រាមរាជា]]'''
|[[ឯកសារ:Royal_Crown_of_Cambodia_(heraldry).svg|48x48ភីកសែល]]
|Ang Non II&lt;br /&gt;{{Lang|km|អង្គនន់ទី ២}}
|១៧៧៥–១៧៧៩
|បុត្រាព្រះស្រីជ័យជេដ្ឋទី២{{Efn|Son of Chey Chettha V}}
|-
| '''[[អង្គអេង|នារាយណ៍រាជាទី៣]]'''
|[[ឯកសារ:Royal_Crown_of_Cambodia_(heraldry).svg|48x48ភីកសែល]]
|Ang Eng&lt;br /&gt;{{Lang|km|អង្គអេង}}
|១៧៧៩–១៧៨២ ១៧៩៤–១៧៩៦
|បុត្រាព្រះនារាយណ៍រាជាទី២{{Efn|Son Outey II}}
|-
| colspan=&quot;5&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#E6E6E6;&quot; |''រាជានុសិទ្ធនៃចៅហ្វ៊ាប៉ុក : ១៧៩៦–១៨០៦''
|-
|'''[[ព្រះឧទ័យរាជាអង្គចន្ទ|ឧទ័យរាជាទី៣]]'''
|[[ឯកសារ:Royal_Crown_of_Cambodia_(heraldry).svg|48x48ភីកសែល]]
|Ang Chan&lt;br /&gt;{{Lang|km|អង្គចន្ទ}}
|១៨០៦–១៨៣៤
|បុត្រា
|-
|'''[[ក្សត្រីអង្គម៉ី|អង្គម៉ី]]'''
|[[ឯកសារ:Ang_Mey,_Queen_of_Cambodia.jpeg|187x187ភីកសែល]]
|Ksat TreyAng Mey
|១៨៣៤–១៨៤១
|បុត្រី
|-
|'''[[អង្គដួង|ហរិរក្សរាមាឥស្សរាធិបតី]]'''
| 
|[[អង្គដួង|Ang Duong]]&lt;br /&gt;{{Lang|km|អង្គដួង}}
|១៨៤១–១៨៦០
|ព្រះបិតុលា
|-
|'''[[នរោត្តម]]'''
|[[ឯកសារ:Norodom,_the_King_of_Cambodia_Wellcome_V0037202.jpg|164x164ភីកសែល]]
|Ang Reacheavoddey&lt;br /&gt;{{Lang|km|អង្គរាជាវតី}}
|១៩ តុលា ១៨៦០&lt;br /&gt;–&lt;br /&gt;១១ សីហា ១៨៦៣
|បុត្រា
|}

== សម័យទំនើប (១៨៦៣–បច្ចុប្បន្ន) ==

=== [[កម្ពុជាក្រោមអាណាព្យាបាលបារាំង|សម័យអាណានិគមបារាំង]] (១៨៦៣–១៩៥៣) ===
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center; width:100%&quot;
! width=&quot;15%&quot; |នាម
! width=&quot;105px&quot; |ព្រះឆាយាល័ក្ខណ
!ឆ្នាំសោយរាជ្យ
!ទំនាក់ទំនងនឹងមហាក្សត្រមុន
|-
|'''[[នរោត្តម]]'''
|[[ឯកសារ:Norodom,_the_King_of_Cambodia_Wellcome_V0037202.jpg|164x164ភីកសែល]]
|១១ សីហា ១៨៦៣&lt;br /&gt;–&lt;br /&gt;២៤ មេសា ១៩០៤
|បុត្រាព្រះអង្គដួង
|-
|'''[[ព្រះ​បាទ​សម្តេច​ព្រះ ស៊ីសុវត្ថិ|ស៊ីសុវត្ថិ]]'''
|[[ឯកសារ:Prince_Sisawat.jpg|169x169ភីកសែល]]
|២៧ មេសា ១៩០៤&lt;br /&gt;–&lt;br /&gt;០៩ សីហា ១៩២៧
|អនុជ
|-
|'''[[ស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស]]'''
|[[ឯកសារ:Sisowath Monivong.jpg|គ្មានស៊ុម|169x169ភីកសែល]]
|០៩ សីហា ១៩២៧&lt;br /&gt;–&lt;br /&gt;២៣ មេសា ១៩៤១
|បុត្រា
|-
|'''[[នរោត្ដម សីហនុ|នរោត្តម សីហនុ]]'''&lt;ref&gt;{{Cite web |date=6 May 1947 |title=Constitution of Cambodia 1947 |url=https://media.bloomsburyprofessional.com/rep/files/cambodia-constitution-1947x.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20210727022800/https://media.bloomsburyprofessional.com/rep/files/cambodia-constitution-1947x.pdf |archive-date=27 July 2021 |access-date=27 July 2021 |archivedate=27 កក្កដា 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210727022800/https://media.bloomsburyprofessional.com/rep/files/cambodia-constitution-1947x.pdf }}&lt;/ref&gt;
|[[ឯកសារ:Norodom_Sihanouk_1941.jpg|170x170ភីកសែល]]
|២៩ មេសា ១៩៤១&lt;br /&gt;–&lt;br /&gt;០២ មីនា ១៩៥៥
|ព្រះរាជនត្តោ
|- 
|}

=== [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា (១៩៥៣-១៩៧០)|ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទីមួយ]] (១៩៥៣–១៩៧០) ===
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center; width:100%&quot;
! width=&quot;15%&quot; |នាម
! width=&quot;105px&quot; |ព្រះឆាយាល័ក្ខណ
!ឆ្នាំសោយរាជ្យ
!ទំនាក់ទំនងនឹងមហាក្សត្រមុន
|-
|'''[[នរោត្ដម សុរាម្រិត|នរោត្តម សុរាម្រិត]]'''
| 
|០៣ មិនា ១៩៥៥&lt;br /&gt;–&lt;br /&gt;០៣ មេសា ១៩៦០
|បិតា
|-
|'''[[ស៊ីសុវត្ថិ កុសមៈ|ស៊ីសុវត្ថិមុនីវង្ស កុសុមៈនារីរ័ត្នសេរីវឌ្ឍនា]]'''&lt;br /&gt;{{Efn|Queen Sisowath Kossamak was not an official monarch, but a &quot;symbol, incarnation, and representative&quot; of the dynasty after the death of her husband, King Norodom Suramarit. Norodom Sihanouk appointed himself chief of state whose powers equal that of a traditional monarch.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.nytimes.com/1975/04/28/archives/cambodian-queen-is-dead-in-peking-sihanouks-mother-71-had-joined.html|title=Cambodian Queen is Dead in Peking|work=The New York Times|date=April 28, 1975|access-date=June 23, 2020|archive-date=20 August 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200820151401/https://www.nytimes.com/1975/04/28/archives/cambodian-queen-is-dead-in-peking-sihanouks-mother-71-had-joined.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite book|first=David|last=Chandler|author-link=David P. Chandler|title=A History of Cambodia|edition=4th|url=https://books.google.com/books?id=xZSpDwAAQBAJ&amp;pg=PA235 |publisher=Routledge |date=2018-05-04 |isbn=978-0-429-96406-0 |language=en|page=235|quote=In 1960 Sihanouk's father, King Suramarit, died. After a series of maneuvers, Sihanouk had himself named Cambodia's chief of state with his mother, Queen Kossamak, continuing to serve as a monarch for ceremonial purposes.}}&lt;/ref&gt;}}&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;
| 
|២០ មិថុនា ១៩៦០&lt;br /&gt;–&lt;br /&gt;០៩ តុលា ១៩៧០
|មហេសី
|-
|}

=== [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទីពីរ]] (១៩៩៣–បច្ចុប្បន្ន) ===
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center; width:100%&quot;
! width=&quot;15%&quot; |នាម
! width=&quot;105px&quot; |ព្រះឆាយាល័ក្ខណ
!ឆ្នាំសោយរាជ្យ
!ទំនាក់ទំនងនឹងមហាក្សត្រមុន
|-
|'''[[នរោត្ដម សីហនុ|នរោត្តម សីហនុ]]'''
| 
|២៤ កញ្ញា ១៩៩៣&lt;br /&gt;–&lt;br /&gt;០៧ តុលា ២០០៤
|បុត្រា
|-
|'''[[នរោត្តម សីហមុនី|នរោត្តមសីហមុនី]]'''&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;
|[[ឯកសារ:King_Norodom_Sihamoni_(2019).jpg|160x160ភីកសែល]]
|១៤ តុលា ២០០៤&lt;br /&gt;–&lt;br /&gt;បច្ចុប្បន្ន
|បុត្រា
|-
|}

== ព្រះរាជសង្ហា ==

== សូមមើលផងដែរ ==

* មែកធាងគ្រួសារព្រះរាជវង្សប្រទេសកម្ពុជា
* [[បញ្ជីឈ្មោះប្រមុខរដ្ឋកម្ពុជា|បញ្ជីរាយនាមប្រមុខរដ្ឋកម្ពុជា]]
* [[នាយករដ្ឋមន្រ្តីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|នាយករដ្ឋមន្រ្តីនៃកម្ពុជា]]
** [[បញ្ជីរាយនាម នាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា|បញ្ជីរាយនាមនាយករដ្ឋមន្រ្តីកម្ពុជា]]
* លទិ្ធទេវរាជ
* ការបំបាត់របបរាជានិយម

== កំណត់សម្គាល់ ==

== ឯកសារយោង ==

== តំណភ្ជាប់ ==

[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ]]</text>
      <sha1>hlg85twdkxj9y32jv1xgrk4uw56z8ed</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>វេណេស៊ុយអេឡា</title>
    <ns>0</ns>
    <id>50245</id>
    <revision>
      <id>321940</id>
      <parentid>315807</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T06:14:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>32568</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>321940</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="38731" sha1="0yhprswpxa2jju7k0i149j484f5muxz" xml:space="preserve">{{ប្រអប់ព័ត៌មាន ប្រទេស
| conventional_long_name = សាធារណរដ្ឋបូលីវ៉ានៃវេណេស៊ុយអេឡា
| native_name            = {{nobold|República Bolivariana de Venezuela ([[ភាសាអេស្ប៉ាញ]])}}
| common_name            = វេណេស៊ុយអេឡា
| image_flag             = Flag of Venezuela.svg
| flag_type              = [[ទង់ជាតិវេណេស៊ុយអេឡា|ទង់ជាតិ]]
| image_coat             = Coat of arms of Venezuela.svg
| symbol_type            = [[រវលញ្ឆករវេណេស៊ុយអេឡា|វរលញ្ឆករ]]
| national_motto         = ''[[ព្រះ និងសហព័ន្ធ|Dios y Federación]]''&lt;br /&gt;(&quot;ព្រះ និងសហព័ន្ធ&quot;)
| national_anthem        = [[វន្ទនាការព្រះស៊ុលតង់|Gloria al Bravo Pueblo]] (អេស្ប៉ាញ)&lt;br/&gt;(&quot;ភាពរុងរឿងដល់ប្រជាជនដ៏អង់អាចក្លាហាន&quot;)&lt;div style=&quot;padding-top:0.5em;&quot;&gt;{{center|[[File:United_States_Navy_Band_-_Gloria_al_Bravo_Pueblo.ogg]]}}&lt;/div&gt;
| image_map              = Venezuela on the globe (all claims hatched) (Venezuela centered).svg
| map_caption            = ទីតាំងប្រទេសវេណេស៊ុយអេឡា (ក្រហម) នៅលើភូគោល, ទឹកដីទាមទាររបស់វេណេស៊ុយអេឡាគឺសម្គាល់ដោយឆ្នូតក្រហម
| capital_type           = រដ្ឋធានី
| capital                = [[ការ៉ាកាស]]
| coordinates            = {{Coord|10|28|50|N|66|54|13|W|type:city(3,200,000)_region:VE-A|display=inline}}
| largest_city           = capital
| official_languages     = [[ភាសាអេស្ប៉ាញ|អេស្ប៉ាញ]]&lt;ref&gt;{{cite web |title=Basic Statute of the State promulgated by Royal Decree 101/96 |url=https://mola.gov.om/eng/legislation/laws/details.aspx?id=1 |website=MINISTRY OF JUSTICE AND LEGAL AFFAIRS |access-date=31 August 2020 |archive-date=7 July 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200707234954/http://mola.gov.om/eng/legislation/laws/details.aspx?id=1 |url-status=dead |archivedate=7 កក្កដា 2020 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200707234954/http://mola.gov.om/eng/legislation/laws/details.aspx?id=1 }}&lt;/ref&gt;
| ethnic_groups          = {{unbulleted list
  | ៥១.៦% [[ជនជាតិម៉ូរេណូវេណេស៊ុយអេឡា|ពហុជាតិសាសន៍]]
  | ៤៣.៦% [[ជនេជាតិវេណេស៊ុយអេឡាដើមកំណើតអឺរ៉ុប|ស្បែកស]]
  | ៣.៦% [[ជនជាតិអាហ្វ្រិកវេណេស៊ុយអេឡា|ស្បែកខ្មៅ]]
  | ១.២% ជនជាតិផ្សេងៗទៀត
}}
| ethnic_groups_year     = ២០១១
| ethnic_groups_ref      = &lt;ref name=&quot;Census-ethnics&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.ine.gob.ve/documentos/Demografia/CensodePoblacionyVivienda/pdf/nacional.pdf |title=Resultado Básico del XIV Censo Nacional de Población y Vivienda 2011 (Mayo 2014) |page=29 |publisher= |website=ine.gov.ve |access-date=8 September 2014 |archive-date=5 August 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190805193838/http://www.ine.gob.ve/documentos/Demografia/CensodePoblacionyVivienda/pdf/nacional.pdf |url-status=dead |archivedate=5 សីហា 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190805193838/http://www.ine.gob.ve/documentos/Demografia/CensodePoblacionyVivienda/pdf/nacional.pdf }}&lt;/ref&gt;
| religion               = {{unbulleted list
|{{Tree list}}
*៩២.៦% គ្រិស្តសាសនា
**៨០.៥% [[ព្រះសហគមន៍កាតូលិកនៅវេណេស៊ុយអេឡា|រ៉ូម៉ាំងកាតូលិក]]
**១១.២% [[ប្រូតេស្តង់]]
**០.៩% និកាយគ្រិស្តសាសនាផ្សេងៗទៀត
{{Tree list/end}}
|៥.៥% គ្មានជំនឿសាសនា
|១.១% [[វិញ្ញាណនិយមកាដិក|វិញ្ញាណនិយម]]
|០.៨% សាសនាផ្សេងៗទៀត}}
| religion_year          = ២០២០
| religion_ref           = &lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.thearda.com/world-religion/national-profiles?u=238c |title=National Profiles | access-date=13 October 2022 |archive-date=13 October 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221013134940/https://www.thearda.com/world-religion/national-profiles?u=238c |url-status=live}}&lt;/ref&gt;
| government_type        = [[សាធារណរដ្ឋ]][[សហព័ន្ធនិយម|សហព័ន្ធ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|ប្រធានាធិបតី]]ក្រោមអំណាចផ្ដាច់ការ{{refn|group=ស|Name=Authoritarian|វេណេស៊ុយអេឡាត្រូវបានប្រភពជាច្រើនចាត់ទុកជារដ្ឋផ្ដាច់ការ៖ &lt;ref name=&quot;Isidoro LosadaBitar Deeb2022&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Corrales 2020 pp. 39–53&quot;&gt;{{cite journal | last=Corrales | first=Javier |title=Authoritarian Survival: Why Maduro Hasn't Fallen | journal=Journal of Democracy | publisher=Project Muse | volume=31 | issue=3 | year=2020 | issn=1086-3214 | doi=10.1353/jod.2020.0044 | pages=39–53| s2cid=226738491}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;The Path Toward Authoritarianism in Venezuela 2019 p.&quot;&gt;{{citation | chapter=The Path Toward Authoritarianism in Venezuela | publisher=Oxford University Press |date=30 October 2019 | doi=10.1093/obo/9780199756223-0286 | page=|title=Political Science | isbn=978-0-19-975622-3 | doi-access=free}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Corrales 2022 p.&quot;&gt;{{cite book | last=Corrales | first=J. |title=Autocracy Rising: How Venezuela Transitioned to Authoritarianism | publisher=Brookings Institution Press | series=G - Reference, Information and Interdisciplinary Subjects Series | year=2022 | isbn=978-0-8157-3807-7 | page=intro}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;David Rockefeller Center for Latin American Studies 2022&quot;&gt;{{cite web |title=Battling Authoritarian Regimes in Venezuela and Beyond: A Conversation with Venezuelan Opposition Leader Leopoldo López | website=David Rockefeller Center for Latin American Studies |date=25 April 2022 |url=https://drclas.harvard.edu/event/battling-authoritarian-regimes-venezuela-and-beyond-conversation-venezuelan-opposition | access-date=13 January 2023 |archive-date=13 January 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230113141715/https://drclas.harvard.edu/event/battling-authoritarian-regimes-venezuela-and-beyond-conversation-venezuelan-opposition |url-status=live}}&lt;/ref&gt;}}
| leader_title1          = [[ប្រធានាធិបតីវេណេស៊ុយអេឡា|ប្រធានាធិបតី]]
| leader_name1           = [[នីកូឡាស់ ម៉ាឌូរ៉ូ]]
| leader_title2          = [[អនុប្រធានាធិបតីវេណេស៊ុយអេឡា|អនុប្រធានាធិបតី]]
| leader_name2           = [[ឌែលស៊ី រ៉ូឌ្រីហ្គែស]]
| legislature            = [[រដ្ឋសភា (វេណេស៊ុយអេឡា)|រដ្ឋសភា]]
| sovereignty_type       = [[សង្គ្រាមឯករាជ្យភាពវេណេស៊ុយអេឡា|ទទួលឯករាជ្យ]]ពី[[អេស្ប៉ាញ]]
| established_event2     = ប្រកាស[[សេចក្ដីប្រកាសឯករាជ្យភាពវេណេស៊ុយអេឡា|ឯករាជ្យភាព]]
| established_date2      = ៥​ កក្កដា​ ១៨១១
| established_event3     = ទទួលឯករាជ្យពី[[ក្រង់កូឡុំប៊ី]]
| established_date3      = ១៣ មករា ១៨៣០
| established_event4     = ទទួលស្គាល់
| established_date4      = ២៩ មីនា ១៨៤៥
| established_event5     =[[រដ្ឋធម្មនុញ្ញវេណេស៊ុយអេឡា|រដ្ឋធម្មនុញ្ញបច្ចុប្បន្ន]]
| established_date5      = ២០ ធ្នូ ១៩៩៩&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.constituteproject.org/constitution/Venezuela_2009.pdf?lang=en|title=Venezuela (Bolivarian Republic of)'s Constitution of 1999 with Amendments through 2009|website=constituteproject.org|access-date=21 October 2020|archive-date=7 October 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211007022912/https://www.constituteproject.org/constitution/Venezuela_2009.pdf?lang=en|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
| area_km2               = ៩១៦,៤៤៥
| area_size              = 1 E7
| area_footnote          = &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-19649648|title=Venezuela country profile|date=4 December 2023 |publisher=BBC News |access-date=4 December 2023|archive-date=4 December 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231204071944/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-19649648|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
| area_rank              = ទី៣២
| percent_water          = ៣.២%
| population_estimate    = ៣០,៥១៨,២៦០&lt;ref name=&quot;ciawfb&quot;/&gt;
| population_estimate_year = ២០២៣
| population_estimate_rank = ទី៥៣
| population_density_km2 = ​​៣៣.៧៤
| population_density_rank = ទី១៤៤ 
| GDP_PPP                = {{increase}} ២១១.៩២៦ ពាន់លានដុល្លារ&lt;ref name=&quot;IMFWEO.VE&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=299,&amp;s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&amp;sy=2020&amp;ey=2028&amp;ssm=0&amp;scsm=1&amp;scc=0&amp;ssd=1&amp;ssc=0&amp;sic=0&amp;sort=country&amp;ds=.&amp;br=1 |title=World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Venezuela) |publisher=[[មូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិ]] |website=IMF.org |date=10 October 2023 |access-date=14 October 2023 |archive-date=8 November 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231108005627/https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=299,&amp;s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&amp;sy=2020&amp;ey=2028&amp;ssm=0&amp;scsm=1&amp;scc=0&amp;ssd=1&amp;ssc=0&amp;sic=0&amp;sort=country&amp;ds=.&amp;br=1 |url-status=live}}&lt;/ref&gt;
| GDP_PPP_rank           = ទី៨១
| GDP_PPP_year           = ២០២៣
| GDP_PPP_per_capita     = {{increase}} ៧,៩៨៥ ដុល្លារ&lt;ref name=&quot;IMFWEO.VE&quot; /&gt;
| GDP_PPP_per_capita_rank = ទី១៥៩
| GDP_nominal            = {{increase}} ៩២.២១០ ពាន់លានដុល្លារ&lt;ref name=&quot;IMFWEO.VE&quot; /&gt;
| GDP_nominal_rank       = ទី៩៤
| GDP_nominal_year       = ២០២៣
| GDP_nominal_per_capita = {{decrease}} ៣,៤៧៤ ដុល្លារ&lt;ref name=&quot;IMFWEO.VE&quot; /&gt;
| GDP_nominal_per_capita_rank =​ ទី១៤៥
| Gini_year              = ២០១៣
| Gini_change            = increase&lt;!--increase/decrease/steady--&gt;
| Gini                   = ៤៤.៨
| Gini_ref               = &lt;ref&gt;{{cite web |title=Income Gini coefficient |url=http://hdr.undp.org/en/content/income-gini-coefficient |website=undp.org |publisher=[[កម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍សហប្រជាជាតិ]] |access-date=21 September 2015 |archive-date=10 June 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100610232357/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2172.html |url-status=dead |archivedate=10 មិថុនា 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100610232357/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2172.html }}&lt;/ref&gt;
| Gini_rank              = 
| HDI_year               = ២០២២
| HDI_change             = increase&lt;!--increase/decrease/steady--&gt;
| HDI                    = ០.៦៩៩
| HDI_ref                = &lt;ref&gt;{{Cite web |date=13 March 2024 |title=Human Development Report 2023/2024 |url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240313164319/https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf |archive-date=13 March 2024 |access-date=13 March 2024 |publisher=[[កម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍សហប្រជាជាតិ]] }}&lt;/ref&gt;
| HDI_rank               = ទី១១៩
| currency               = [[បូលីវ៉ាវេណេស៊ុយអេឡា]]​ ( ផ្លូវការ)&lt;br /&gt;[[ដុល្លារ​អាមេរិក]] (ក្រៅផ្លូវការ)
| currency_code          = 
| country_code           = 
| time_zone              = [[ម៉ោងនៅវេណេស៊ុយអេឡា|VET]]
| utc_offset             = −៤
| time_zone_DST          = 
| utc_offset_DST         = 
| date_format            = 
| drives_on              = ស្ដាំ
| calling_code           = [[លេខទូរស័ព្ទនៅវេណេស៊ុយអេឡា|+៥៨]]
| iso3166code            = VE
| cctld                  = [[.ve]]
| today                  = 
| wikidata               = Q717
}}
'''ប្រទេសវេណេស៊ុយអេឡា'''​  ដោយមានឈ្មោះជាផ្លូវការថា  '''សាធារណរដ្ឋបូលីវ៉ានៃវេណេស៊ុយអេឡា''' ([[ភាសាអេស្ប៉ាញ]]៖ ''República Bolivariana de Venezuela'') គឺជាប្រទេសមួយស្ថិតនៅឆ្នេរប៉ែកខាងជើងនៃទ្វីប[[អាមេរិកខាងត្បូង]] ដែលរួមមានទឹកដីនៅក្នុងទ្វីបផ្ទាល់ និងបណ្ដុំកោះតូចៗជាច្រើននៅ[[សមុទ្រការ៉ាអ៊ីប]]។ ប្រទេសវេណេស៊ុយអេឡាមានក្រឡាផ្ទៃសរុប ៩១៦,៤៤៥ គីឡូម៉ែត្រការ៉េ ហើយមានប្រជាជនសរុបចំនួន ២៩ លាននាក់បើគិតត្រឹមឆ្នាំ២០២២។ រដ្ឋធានី និងទីក្រុងធំបំផុតនៅក្នុងប្រទេសមានឈ្មោះថា [[ការ៉ាកាស]]។ វេណេស៊ុយអេឡាមានព្រំដែនខាងជើងជាប់[[សមុទ្រការ៉ាអ៊ីប]] និង[[មហាសមុទ្រអាត្លង់ទិក]] ខាងលិចជាប់ប្រទេស[[កូឡុំប៊ី]] ឯខាងត្បូងជាបើប្រទេស[[ប្រេស៊ីល]] រីឯភាគឦសានជាប់នឹងប្រទេស[[ទ្រីនីតេ និងតូបាគោ]] និងប៉ែកខាងកើតជាប់នឹងប្រទេស[[គុយយ៉ាន]]។ វេណេស៊ុយអេឡាគឺជា[[ប្រព័ន្ធប្រធានាធិបតី|សាធារណរដ្ឋអាស្រ័យប្រធានាធិបតី]]ដោយមាន[[រដ្ឋនៃវេណេស៊ុយអេឡា|រដ្ឋក្នុងប្រទេស]]ចំនួន  ២៣​ ខណៈ[[មណ្ឌលរដ្ឋធានី (វេណេស៊ុយអេឡា)|មណ្ឌលរដ្ឋធានី]] និង[[ទឹកដីអនិស្សរភាពសហព័ន្ធនៃវេណេស៊ុយអេឡា|ទឹកដីអនិស្សរភាព]]ជាច្រើនលាតសន្ធឹងតាមតំបន់ឆ្នេរ និងនៅលើសមុទ្រ។ សព្វថ្ងៃ វេណេស៊ុយអេឡាគឺជាប្រទេសដែលមានទីប្រជុំជនច្រើនបំផុតប្រចាំអាមេរិកឡាទីន។ ប្រជាជនវេណេស៊ុយអេឡាភាគច្រើនរស់នៅក្នុងទីប្រជុំជនប៉ែកខាងជើង និងក្នុងរដ្ឋធានីការ៉ាកាស។&lt;ref name=&quot;encartaSA&quot;&gt;{{cite encyclopedia |url= http://encarta.msn.com/encyclopedia_761574914_3/South_America.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20070421194631/http://encarta.msn.com/encyclopedia_761574914_3/South_America.html |archive-date=21 April 2007 |title=South America |access-date=13 March 2007 |encyclopedia= Encarta}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;UNpopstats&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.un.org/esa/population/publications/wup1999/WUP99ANNEXTABLES.pdf |title=Annex tables |access-date=13 March 2007 |publisher=United Nations |website=World Urbanization Prospects: The 1999 Revision |archive-date=28 August 2003 |archive-url=https://web.archive.org/web/20030828135807/https://www.un.org/esa/population/publications/wup1999/WUP99ANNEXTABLES.pdf |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

ទឹកដីនៃប្រទេសវេណេស៊ុយអេឡាបច្ចុប្បន្នត្រូវបានអេស្ប៉ាញចូលមកដាក់អាណានិគមនៅក្នុងឆ្នាំ១៥២២ ទោះបីជាមានការប្រឆាំងពីសំណាក់ជនជាតិដើមក្នុងស្រុកក្ដី។ មកដល់ត្រឹមឆ្នាំ១៨១១ វេណេស៊ុយអេឡាបានក្លាយជាទឹកដីអេស្ប៉ាញ-អាមេរិកដំបូងគេមួយដែលបានប្រកាស[[សាធារណរដ្ឋវេណេស៊ុយអេឡាទីមួយ|ឯករាជ្យ]]ពីប្រទេសអេស្ប៉ាញ រួចបានចូលរួមក្នុងសាធារណរដ្ឋសហព័ន្ធនៃប្រទេសកូឡុំប៊ី (ដែលគេនិយមហៅថា [[ក្រង់កូឡុំប៊ី]])។ វេណេស៊ុយអេឡាបានបំបែកចេញពីសហព័ន្ធនោះដោយក្លាយខ្លួនជាប្រទេសដែលមានអធិបតេយ្យភាពពេញលេញនៅក្នុងឆ្នាំ១៨៣០។ នៅក្នុងកំឡុងសតវត្សរ៍ទី១៩ វេណេស៊ុយអេឡាត្រូវជួបនឹងវិបត្តិនយោបាយ និងរបបផ្តាច់ការជាបន្តបន្ទាប់ ខណៈប្រទេសជាតិទាំងមូលត្រូវបានបែងចែកជាតំបន់ផ្សេងៗគ្នាដោយតំបន់នីមួយៗត្រូវស្ថិតក្រោមអំណាចយោធាផ្ដាច់ការផ្សេងៗគ្នារហូតដល់ពាក់កណ្តាលសតវត្សរ៍ទី២០។ ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៥៨ វេណេស៊ុយអេឡាទីបំផុតក៏មានរដ្ឋាភិបាលប្រជាធិបតេយ្យ លើកលែងតែតំបន់មួយចំនួនក្នុងប្រទេសដែលនៅតែបន្តគ្រប់គ្រងដោយរបបផ្តាច់ការយោធា។ ទោះជាស្ថានការណ៍នយោបាយមិនសូវផ្លាស់ប្ដូរច្រើនក្ដី សេដ្ឋកិច្ចវេណេស៊ុយអេឡាបានស្ទុះងើបក្បាលយ៉ាងលឿនរហ័សនៅក្នុងសម័យកាលនោះ។

វិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចក្នុង[[អតិរេកភាពប្រេងកាតទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៨០|ទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៨០]] និងឆ្នាំ១៩៩០ បាននាំឱ្យកើតមានវិបត្តិនយោបាយយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ គួបផ្សំជាមួយបញ្ហាសង្គមដែលបន្តរីករាលដាលរហូតដល់ផ្ទុះកុប្បកម្ម[[ការ៉ាកាសូ]]ឡើងដែលបានសម្លាប់មនុស្សជាច្រើននាក់នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៨៩។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ រដ្ឋប្រហារប៉ុនប៉ងចំនួនពីរនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៩២ និងការបោះឆ្នោតទម្លាក់ប្រធានាធិបតីប្រទេសជុំវិញបទកេងបន្លំថវិកាសាធារណៈនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៩៣ បានអូសទាញប្រទេសវេណស៊ុយអេឡាឱ្យធ្លាក់ចូលក្នុងវិបត្តិនយោបាយកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរ។ ការបាត់បង់ទំនុកចិត្តក្នុងចំណោមគណបក្សនយោបាយក្នុងប្រទេសបាននាំឱ្យលោក[[ហ៊ូហ្គោ ឆាវែស]]ជាប់[[ការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីវេណេស៊ុយអេឡាឆ្នាំ១៩៩៨|ឆ្នោតក្លាយជាប្រធានាធិបតី]]នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៩៨ ដែលជាកាតាលីករនាំឱ្យកើត[[បដិវត្តន៍បូលីវ៉ា]]បន្តរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ។ គោលនយោបាយសុខុមាលភាពសង្គមប្រជាភិថុតិរបស់រដ្ឋាភិបាលថ្មីបានដំណើរការទៅមុខដោយរលូន ក៏ព្រោះតែដោយសារកំណើនតម្លៃប្រេងកាត&lt;ref&gt;{{Cite web|title=The Legacy of Hugo Chavez and a Failing Venezuela|url=https://publicpolicy.wharton.upenn.edu/live/news/1696-the-legacy-of-hugo-chavez-and-a-failing-venezuela|website=publicpolicy.wharton.upenn.edu|publisher=Wharton School|5=Wharton Public Policy Initiative, University of Pennsylvania|access-date=20 December 2024|archive-date=24 April 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190424152619/https://publicpolicy.wharton.upenn.edu/live/news/1696-the-legacy-of-hugo-chavez-and-a-failing-venezuela|url-status=dead|archivedate=24 មេសា 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190424152619/https://publicpolicy.wharton.upenn.edu/live/news/1696-the-legacy-of-hugo-chavez-and-a-failing-venezuela}}&lt;/ref&gt; កំណើនចំណាយលើសង្គម&lt;ref&gt;{{cite journal|last1=Smilde|first1=David|date=14 September 2017|title=Crime and Revolution in Venezuela|journal=NACLA Report on the Americas|volume=49|issue=3|pages=303–308 |s2cid=158528940 |doi= 10.1080/10714839.2017.1373956|issn=1071-4839}}&lt;/ref&gt; និងកាត់បន្ថយ[[វិសមភាពសេដ្ឋកិច្ច]] និងភាពក្រីក្រ។{{refn|group=ស|ប្រភព៖
* {{harvnb|Heritage|2002|pp=618–621}}.
* Voigt, Kevin (6 March 2013). [http://edition.cnn.com/2013/03/06/business/venezuela-chavez-oil-economy/ Chavez leaves Venezuelan economy more equal, less stable] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200411161628/https://edition.cnn.com/2013/03/06/business/venezuela-chavez-oil-economy/ |date=11 April 2020}}. CNN.com. Retrieved 5 April 2014.
* Beeton, Dan; Joe Sammut (6 December 2013). [http://www.cepr.net/index.php/blogs/the-americas-blog/venezuela-leads-region-in-poverty-reduction-in-2012-eclac-says Venezuela Leads Region in Poverty Reduction in 2012, ECLAC Says] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150420124325/http://www.cepr.net/index.php/blogs/the-americas-blog/venezuela-leads-region-in-poverty-reduction-in-2012-eclac-says |date=20 April 2015}}. Center for Economic and Policy Research. Retrieved 5 April 2014.
* [http://www.worldbank.org/en/country/venezuela/overview Venezuela Overview] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180829002114/http://www.worldbank.org/en/country/venezuela/overview |date=29 August 2018}}. World Bank. Accessed 17 November 2014. &quot;Economic growth and the redistribution of resources associated with these missions have led to an important decline in moderate poverty, from 50% in 1998 to about 30% in 2012. Likewise, inequality has decreased, reducing the Gini Index from 0.49 in 1998 to 0.39 in 2012, which is among the lowest in the region.&quot;}} ប៉ុន្តែមិនយូរប៉ុន្មាន មកដល់សតវត្សរ៍ឆ្នាំ២០១០ អត្រានៃភាពក្រីក្រនៅក្នុងប្រទេសក៏បានចាប់ផ្តើមស្ទុះឡើងយ៉ាងឆាប់រហ័ស។&lt;ref name=&quot;UN&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Nagel |first=Juan Cristóbal |date=4 June 2014 |title=Poverty Shoots Up in Venezuela |url=https://foreignpolicy.com/2014/06/04/poverty-shoots-up-in-venezuela/ |access-date=20 December 2024 |website=Foreign Policy |archive-date=20 March 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180320211345/http://foreignpolicy.com/2014/06/04/poverty-shoots-up-in-venezuela/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; លើសពីនេះ លទ្ធផលនៃ[[ការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីវេណស៊ុយអេឡាឆ្នាំ២០១៣]] បាននាំឱ្យផ្ទុះវិវាទយ៉ាងធំ រួចក៏វិវត្តបន្តទៅជា[[វិបត្តិនយោបាយវេណេស៊ុយអេឡាឆ្នាំ២០១៣|ចលនាបាតុកម្ម]]នៅទូទាំងប្រទេស ដែល[[វិបត្តិវេណេស៊ុយអេឡា|អូសបន្លាយ]]រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ។&lt;ref&gt;{{Cite news|title=(ជាភាសាកូរ៉េ) 화폐경제 무너졌는데…최저임금 인상에 목매는 베네수엘라|last=남민우|first=기|date=2 May 2018|work=朝鮮日報 (The Chosun Ilbo)|via=chosun.com|url=http://news.chosun.com/site/data/html_dir/2018/05/02/2018050201490.html|access-date=22 May 2018|archive-date=12 September 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190912123524/http://news.chosun.com/site/data/html_dir/2018/05/02/2018050201490.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt; មិនតែប៉ុណ្ណោះ លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅវេណេស៊ុយអេឡាថែមទាំងបានរអិលថយក្រោយ ប្រែក្លាយទៅជាប្រទេសផ្តាច់ការ។&lt;ref name=&quot;Isidoro LosadaBitar Deeb2022&quot;&gt;{{cite journal | last1 = Isidoro Losada | first1 = Ana María | last2 = Bitar Deeb | first2 = Rita |title = Introduction: Authoritarianism and Violence in Venezuela | journal = Bulletin of Latin American Research |date = January 2022 | volume = 41 | issue = 1 | pages = 102–104 | issn = 0261-3050 | eissn = 1470-9856 | doi = 10.1111/blar.13316 | pmid =  | s2cid = 246773739 |url = https://refubium.fu-berlin.de/handle/fub188/33969 | access-date =20 December 2024 |archive-date = 18 June 2023 |archive-url = https://web.archive.org/web/20230618004417/https://refubium.fu-berlin.de/handle/fub188/33969 |url-status = live}}&lt;/ref&gt; ប្រទេសនេះស្ថិតក្នុងចំណាត់ថ្នាក់ដ៏ទាបនៅក្នុង[[ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយនៅវេណេស៊ុយអេឡា|សេរីភាពសារព័ត៌មាន]] និង[[សិទ្ធិមនុស្សនៅវេណេស៊ុយអេឡា|សេរីភាពស៊ីវិល]] និងមានកម្រិត[[អំពើពុករលួយនៅវេណេស៊ុយអេឡា|អំពើពុករលួយ]]ខ្ពស់បំផុតមួយផងដែរ។&lt;ref name=&quot;Human Rights Watch 2021&quot;&gt;{{cite web |title=World Report 2022: Rights Trends in Venezuela | website=Human Rights Watch |date=10 December 2021 |url=https://www.hrw.org/world-report/2022/country-chapters/venezuela | access-date=20 December 2024 |archive-date=19 January 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230119134226/https://www.hrw.org/world-report/2022/country-chapters/venezuela |url-status=live}}&lt;/ref&gt; បច្ចុប្បន្ននេះ វេណេស៊ុយអេឡាជាប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ ហើយមានធនធានរ៉ែប្រេងកាតបម្រុងដ៏ធំបំផុតមួយនៅលើលោក និងក៏ជាប្រទេសអ្នកនាំចេញប្រេងកាតឈានមុខគេមួយទៀតផងដែរ។ ដើមឡើយ ប្រទេសនេះនិយមនាំចេញផលិតផលកសិកម្មដូចជាកាហ្វេ និងកាកាវជាដើម ប៉ុន្តែរ៉ែប្រេងកាតបានក្លាយជាផលិតផលនាំចេញដ៏សំខាន់មួយសម្រាប់ប្រទេសវេណេស៊ុយអេឡាដោយកើបបានប្រាក់ចំណូលជាច្រើនចូលក្នុងសេដ្ឋកិច្ចជាតិ។ គោលនយោបាយធ្វេសប្រហែស និងការគ្រប់គ្រងមិនល្អរបស់រដ្ឋាភិបាលបាននាំឱ្យសេដ្ឋកិច្ចប្រទេសវេណេស៊ុយអេឡាទាំងមូលដួលរលំ។&lt;ref&gt;{{cite web|title=Fuel subsidies have contributed to Venezuela's economic crisis|url=https://www.chinadialogue.net/article/show/single/en/8768-Fuel-subsidies-have-contributed-to-Venezuela-s-economic-crisis-|website=chinadialogue.net|date=29 March 2016|access-date=20 December 2024|archive-date=15 April 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160415011243/https://www.chinadialogue.net/article/show/single/en/8768-Fuel-subsidies-have-contributed-to-Venezuela-s-economic-crisis-|url-status=dead|archivedate=15 មេសា 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160415011243/https://www.chinadialogue.net/article/show/single/en/8768-Fuel-subsidies-have-contributed-to-Venezuela-s-economic-crisis-}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ELPAISfeb2015&quot;&gt;{{cite news|title=Volver a ser pobre en Venezuela|last1=Scharfenberg|first1=Ewald|date=1 February 2015|url=http://internacional.elpais.com/internacional/2015/01/30/actualidad/1422646346_475356.html|work=El País|publisher=|access-date=20 December 2024|archive-date=27 June 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627184315/http://internacional.elpais.com/internacional/2015/01/30/actualidad/1422646346_475356.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ជាលទ្ធផល ប្រទេសនេះក៏ត្រូវប្រឈមនឹងបញ្ហាអតិផរណាខ្ពស់&lt;ref&gt;{{cite news |last1=Rosati |first1=Andrew |title=Venezuela's 2018 Inflation to Hit 1.37 Million Percent, IMF Says |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-10-09/venezuela-s-2018-inflation-to-hit-1-37-million-percent-imf-says |access-date=9 October 2018 |work=Bloomberg.com |date=9 October 2018 |archive-date=20 December 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181009132240/https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-10-09/venezuela-s-2018-inflation-to-hit-1-37-million-percent-imf-says |url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://in.reuters.com/article/venezuela-economy-idINKCN1MJ1YX|title=IMF sees Venezuela inflation at 10 million percent in 2019|newspaper=Reuters|date=9 October 2018|via=in.reuters.com|access-date=20 December 2024|archive-date=26 January 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190126135443/https://in.reuters.com/article/venezuela-economy-idINKCN1MJ1YX|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; កង្វះទំនិញជាមូលដ្ឋាន&lt;ref&gt;{{*}}{{cite news|last1=Gillespie|first1=Patrick|date=12 April 2016|title=Venezuela: the land of 500% inflation|work=CNNMoney|url=https://money.cnn.com/2016/04/12/news/economy/venezuela-imf-economy/|access-date=20 December 2024|archive-date=19 January 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170119094705/http://money.cnn.com/2016/04/12/news/economy/venezuela-imf-economy/|url-status=live}}&lt;br /&gt;{{*}}{{cite news|last1=Gillespie|first1=Patrick|date=12 December 2016|title=Venezuela shuts border with Colombia as cash crisis escalates|work=CNNMoney|access-date=20 December 2024|url=https://money.cnn.com/2016/12/12/news/economy/venezuela-shuts-colombia-border-cash-crisis/|archive-date=17 January 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170117065426/http://money.cnn.com/2016/12/12/news/economy/venezuela-shuts-colombia-border-cash-crisis/|url-status=live}}
&lt;br /&gt;{{*}}{{cite news|last1=Rosati|first1=Andrew|date=11 January 2017|title=Venezuela's Economy Was the Worst Performing of 2016, IMF Estimates|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2017-01-11/goodbye-recession-hello-depression-venezuela-gdp-takes-10-hit|access-date=20 December 2024|work=Bloomberg.com|archive-date=17 January 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170117070211/https://www.bloomberg.com/news/articles/2017-01-11/goodbye-recession-hello-depression-venezuela-gdp-takes-10-hit|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ភាពអត់ការងារធ្វើ&lt;ref&gt;{{cite news|url=http://www.eluniversal.com/noticias/daily-news/chamber-commerce-venezuelans-are-poverty_247647 |title=Chamber of Commerce: 80% of Venezuelans are in poverty|date=1 April 2016 |access-date=20 December 2024 |work=El Universal |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160404181203/http://www.eluniversal.com/noticias/daily-news/chamber-commerce-venezuelans-are-poverty_247647|archive-date=4 April 2016}}&lt;/ref&gt; ភាពក្រីក្រ&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2017/01/16/world/americas/nuevos-billetes-venezuela-new-banknotes.html|title=Venezuela Issues New Bank Notes Because of Hyperinflation|last1=Herrero|first1=Ana Vanessa|date=16 January 2017|work=The New York Times|access-date=20 December 2024|last2=Malkin|first2=Elisabeth|archive-date=20 December 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191220063111/https://www.nytimes.com/2017/01/16/world/americas/nuevos-billetes-venezuela-new-banknotes.html?_r=0|url-status=live}}&lt;/ref&gt; រោគជំងឺរាតត្បាត អត្រាមរណៈកុមារខ្ពស់ កង្វះអាហារូបត្ថម្ភ បញ្ហាបរិស្ថាន ឧក្រិដ្ឋកម្មធ្ងន់ធ្ងរ និងអំពើពុករលួយជាដើម។ល។ កត្តាទាំងអស់នេះបានបង្កើតជា[[វិបត្តិជនភៀសខ្លួនវេណេស៊ុយអេឡា|វិបត្តិជនភៀសខ្លួន]]ដ៏ធំមួយ ដោយមនុស្សជាង ៧.៧ លាននាក់បានរត់ភៀសខ្លួនចេញពីវេណេស៊ុយអេឡា បើគិតត្រឹមខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៤។&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Venezuela situation |url=https://www.unhcr.org/emergencies/venezuela-situation |archive-url=https://web.archive.org/web/20240721054243/https://www.unhcr.org/emergencies/venezuela-situation |archive-date=21 July 2024 |access-date=2024-12-20 |website=UNHCR |url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Refugees and Migrants from Venezuela |url=https://www.r4v.info/en/refugeeandmigrants |archive-url=https://archive.today/20240726145913/https://www.r4v.info/en/refugeeandmigrants |archive-date=2024-07-26 |access-date=2024-12-20 |website=Regional Inter-Agency Coordination Platform for Refugees and Migrants from Venezuela (R4V)}}&lt;/ref&gt;

លទ្ធផលនៃ[[ការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីវេណេស៊ុយអេឡាឆ្នាំ២០២៤|ការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសប្រធានាធិបតីក្នុងឆ្នាំ២០២៤]] មិនត្រូវបានទទួលស្គាល់ដោយ[[មជ្ឈមណ្ឌលខាតធ័រ]] និង[[អង្គការរដ្ឋអាមេរិកាំង]]ឡើយ ក៏ព្រោះតែគ្មានលទ្ធផលជាក់លាក់ច្បាស់លាស់ និងមានការជំទាស់ប្រឆាំងពីក្រុមបក្សប្រឆាំង ដែលនាំឱ្យកើត[[បាតុកម្មនៅវេណេស៊ុយអេឡា|បាតុកម្មនៅទូទាំងប្រទេស]]។&lt;ref&gt;{{Cite web |first1=Tara |last1=John |first2=Stefano |last2=Pozzbon |first3=Mia |last3=Alberti |first4=Jennifer |last4=Hansler |first5=Avery |last5=Schmitz |date=2024-07-29 |title=Protests erupt in Venezuela as questions grow over strongman Maduro's victory |url=https://www.cnn.com/2024/07/29/americas/venezuela-election-results-maduro-opposition-intl-latam/index.html |access-date=2024-12-20 |website=CNN }}&lt;/ref&gt;

==កំណត់សម្គាល់==
{{Reflist|group=ស}}

==ឯកសារយោង==
{{Reflist}}

[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:វេណេស៊ុយអេឡា| ]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:សហគមន៍អង់ឌីន]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:អតីតអាណានិគមអេស្ប៉ាញ]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:រដ្ឋសមាជិកនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:សាធារណរដ្ឋ]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រទេសអន្តរទ្វីប]]</text>
      <sha1>0yhprswpxa2jju7k0i149j484f5muxz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>តា ឥសី</title>
    <ns>0</ns>
    <id>51267</id>
    <revision>
      <id>321932</id>
      <parentid>312750</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T01:53:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>32568</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>321932</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23253" sha1="o8b1zkiauvqohlacznva4vzvja38tej" xml:space="preserve">{{Gallery|File:Daikoku.jpg|[[Daikokuten]] is a Shiva-[[Ōkuninushi]] fusion deity in [[Japan]]&lt;ref&gt;{{cite book|author=Ronald Morse|title=Folk Legends from Tono: Japan's Spirits, Deities, and Phantastic Creatures|url=https://books.google.com/books?id=rkmwCQAAQBAJ&amp;pg=PA131 |year=2015|publisher=Rowman &amp; Littlefield|isbn=978-1-4422-4823-6|page=131}}&lt;/ref&gt;|File:2016 Singapur, Chinatown, Świątynia i Muzeum Relikwi Zęba Buddy (30).jpg|[[Acala]] is a fierce Shiva adaptation in both [[China]] and Japan&lt;ref&gt;{{cite book|author1=Charles Russell Coulter|author2=Patricia Turner|title=Encyclopedia of Ancient Deities|url=https://books.google.com/books?id=sEIngqiKOugC&amp;pg=PA182 |year=2013|publisher=Routledge|isbn=978-1-135-96390-3|page=182}}&lt;/ref&gt;|File:Hangzhou Baochengsi Mahegela Zaoxiang 20120518-07.jpg|[[Mahakala]] (center) flanked by the [[bodhisattva]]s [[Samantabhadra (Bodhisattva)|Samantabhadra]] (left) and [[Mañjuśrī]] (right). Baocheng Temple, [[Hangzhou]], [[Zhejiang]], [[China]]|title=Shiva has been [[Syncretism|merged]] with [[Deva (Buddhism)|Buddhist deities]] in [[East Asia]]n Buddhism}}

'''តា ឥសី''' ត្រូវបានគេស្គាល់ថាជា '''លោកតាមហាឥសី''' គឺជា វីរជនវប្បធម៌ [[វប្បធម៌កម្ពុជា|ខ្មែរ]] មូលដ្ឋានមួយរូប ដែលត្រូវបានពណ៌នាថាជា ឥសី ក្នុង [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]] ។ វា​ត្រូវ​គ្នា​នឹង ''​អរិយសច្ច'' ​នៃ​វចនានុក្រម និង​តំណាង​ឲ្យ​ជីវិត​អនាធិបតេយ្យ​ក្នុង​វប្បធម៌​ខ្មែរ។ ឥស្សរជនខុសឆ្គងនេះគឺជាប្រភពនិមិត្តសញ្ញានៃច្បាប់ទាំងអស់ និងជាអ្នកឧបត្ថម្ភនៃសិល្បៈល្ខោននៅកម្ពុជា។

== ទេវកថា ==

=== ប្រពៃណីព្រាហ្មណ៍ ===

==== ព្រះសិវៈ​ជា​ឥសី​ក្នុង​ប្រពៃណី​ព្រាហ្មណ៍ៈ ពី​ព្រះ​ដល់​មនុស្ស ====
[[ព្រះសិវៈ]] ត្រូវបាន បញ្ចូលគ្នា ជាមួយ [[ទេវតា(ពុទ្ធសាសនា)|អាទិទេព]] ក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនានៅ [[អាស៊ីខាងកើត|អាស៊ីបូព៌ា]] ។

នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ន តា ឥសី លេចឡើងចំពោះមនុស្សជាច្រើនថាជាអាទិទេពរួមបញ្ចូលគ្នានៃព្រះសិវៈ ដែលព្រះនាមថា ឥសូ ជាភាសាខ្មែរ ក៏អាចនាំឱ្យមានការយល់ច្រលំយ៉ាងងាយស្រួលនៃអ្នកទាំងពីរផងដែរ។

==== ព្រះ​វិស្ណុ​សាសនា​នៅ​កម្ពុជា។ ====
សិលាចារឹក [[Prasat Komnap|ប្រាសាទកំណប់]] ពីសតវត្សទី៩ បង្ហាញពីវត្តមានរបស់ ព្រះវិស្ណុ ឥសី ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា៖ សិលាចារឹកនេះនិយាយបន្ថែមថា ពុទ្ធសាសនិកដែលមានសីលធម៍អាក្រក់ត្រូវបានប្រកាសថាមិនមានសិទ្ធិស្នាក់នៅក្នុងទីសក្ការៈរបស់ពួកគេ។ &lt;ref&gt;{{Cite book|last1=Sharan|first1=Mahesh Kumar|url=https://books.google.com/books?id=8B886QamMBMC&amp;dq=hermits+cambodia&amp;pg=PA248|title=Studies In Sanskrit Inscriptions Of Ancient Cambodia|last2=Publications|first2=Abhinav|date=June 2003|publisher=Abhinav Publications|isbn=978-81-7017-006-8|language=en|page=248}}&lt;/ref&gt;

==== ភរត​មុនី ឥសី​ជា​ម្ចាស់​នៃ​សិល្បៈ​ល្ខោន ====
តាឥសី ត្រូវបានផ្សារភ្ជាប់ជាមួយនឹងរឿងព្រេងឥណ្ឌារបស់ ភរតមុនី ដែលជាអ្នកប្រាជ្ញបុរាណដែលជាអ្នកប្រាជ្ញតន្ត្រី Natya Shastra ត្រូវបានសន្មតថាជាប្រពៃណី។ សម្រាប់ពួកឥសីនៃ ភរត ល្ខោនបានបម្រើមុខងារដូចគ្នានឹងតន្ត្រីបានធ្វើសម្រាប់ Pythagoreans ។ &lt;ref&gt;{{Cite book|last1=Daumal|first1=René|url=https://books.google.com/books?id=0wLXAAAAMAAJ&amp;q=+Muni+|title=Rasa, Or, Knowledge of the Self: Essays on Indian Aesthetics and Selected Sanskrit Studies|last2=Levi|first2=Louise L.|date=1982|publisher=New Directions|isbn=978-0-8112-0824-6|language=en|page=51}}&lt;/ref&gt; តាមពិត លោកគ្រូតាមហាឥសី ត្រូវបានគេចាត់ទុកនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាថាជាមនុស្សម្នាក់ដែលចំណេះដឹងផ្នែកសិល្បៈបានផុសឡើង និងជាគ្រូដ៏ឆ្នើមបំផុតក្នុងរបាំបុរាណខ្មែរ។ &lt;ref&gt;{{Cite web |date=2010-08-23 |title=Prumsodun Ok and NATYARASA: The Origin of Theater, Censorship, and Social Change |url=https://www.counterpulse.org/prumsodun-ok-and-natyarasa-the-origin-of-theater-censorship-and-social-change/ |access-date=2022-01-11 |website=CounterPulse |language=en-US}}&lt;/ref&gt;

=== ប្រពៃណីព្រះពុទ្ធសាសនា ===

==== ការរួមរស់របស់ព្រះសង្ឃ និងឥសីក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនាខ្មែរ៖ ភាពមិនច្បាស់នៃ ''ព្រះវេស្សន្តរជាតក'' ====
តាឥសី គឺជាឥស្សរជនខ្មែរ ដែលតាមវប្បធម៌ប្រជាប្រិយ អាចរស់រានមានជីវិតពីឧប្បត្តិហេតុគ្រោះថ្នាក់នៅលើភ្នំ ហើយជាបុណ្យស័ក្តិ ដែលត្រូវចិញ្ចឹមដោយសត្វខ្ពស់ៗដែលមើលមិនឃើញ ដែលបានស្គាល់គុណធម៌ និងបង្រៀនពីមន្តអាគម។ អំណាចទាំងនេះរួមមាន ភាពមិនអាចបំផ្លិចបំផ្លាញបាន ការបង្រួបបង្រួមអ្វីដែលពួកគេប្រាថ្នា ការធ្វើដំណើរទៅកាន់ទឹកដីឆ្ងាយ ឬក្រោមដី និងអំណាចនៃការមើលឃើញ និងការស្តាប់។ ថ្វីដ្បិតតែតាឥសីខ្មែរ ត្រូវបានគេនិយាយថា ជាទំនៀមទម្លាប់ព្រាហ្មណ៍ ដែលត្រូវបានជំនួសដោយព្រះពុទ្ធសាសនា តាំងពីយូរយារណាស់មកហើយ ក៏បដិមារបស់ពួកគេមានវត្តមានយ៉ាងទូលំទូលាយនៅក្នុងវត្តព្រះពុទ្ធសាសនាក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ព្រះសង្ឃដែលបានទទួលមរណៈភាពខ្លះត្រូវបានគេសរសើរថាជាតា អ៊ីសី &lt;ref&gt;{{Cite book|last1=Taylor|first1=Philip|url=https://books.google.com/books?id=BimKBgAAQBAJ&amp;dq=preah+eisey&amp;pg=PA56|title=The Khmer Lands of Vietnam: Environment, Cosmology and Sovereignty|date=2014-04-01|publisher=Asian Studies Association of Australia|isbn=978-9971-69-778-5|language=en|page=56}}&lt;/ref&gt; បង្ហាញពីកម្រិតជាក់លាក់នៃការវាយតម្លៃសម្រាប់ជីវិតជាអ្នកបួសក្នុងព្រៃ។

ម៉្យាងវិញទៀត អ្នកប្រាជ្ញផ្សេងទៀត ដូចជា ខូលីន ជាដើម បានប្រកែកថា នៅប្រទេសកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនាថេរវាទ ដូចជាប្រទេសកម្ពុជា គម្ពីរ ''វេស្សន្តរជាតក'' និងការពណ៌នាអំពីឥសី បង្ហាញពីភាពមិនច្បាស់លាស់មួយឆ្ពោះទៅរកភាពក្រីក្រដោយស្ម័គ្រចិត្ត ដែលចាត់ទុកថាជា &quot;សោកនាដកម្ម ក៏ដូចជាការរវើរវាយបែបអភ័យឯកសិទ្ធិ។ &quot;។ &lt;ref&gt;{{Cite book|last=Collins|first=Steven|url=https://books.google.com/books?id=Z2go_y5KYyoC&amp;q=vessantara|title=Nirvana and Other Buddhist Felicities|date=1998-05-13|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-57054-1|language=en|page=529}}&lt;/ref&gt;

==== ព្រះ​នមោសរឥសីប្រភព​នៃ​ច្បាប់​ទាំង​អស់​តាម​ព្រះ​បាទនរោត្ដម ====
នៅឆ្នាំ១៨៧២ ព្រះបាទ [[នរោត្តម|នរោត្តម នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]] បានបោះពុម្ពនូវកម្រងច្បាប់ថ្មីរបស់ប្រទេសកម្ពុជា ដែលរួមមានរឿងព្រេងរបស់ព្រះនមោសារឥសី ដែលជារឿងព្រេងពន្យល់អំពីប្រភពដើមនៃច្បាប់ដ៏ពិសិដ្ឋ។ ចៅ​នមោសារាកុមា ជា​កូន​ទី​២​របស់ [[ព្រាហ្មណ៍|​ព្រាហ្មណ៍]] ​ទេវៈ​ឥសី និង [[កិន្នរ|​កិណ​រា]] ​ ។ កុមារ និង តាឥសី នៅតែតំណាងឱ្យដៃគ្នានៅក្នុងវត្តខ្មែរជាច្រើន ដែលជានិមិត្តរូបនៃការបញ្ជូនបន្តនៃប្រាជ្ញាពីបុរាណ។ នៅក្នុងការបកប្រែជាភាសាបារាំងឆ្នាំ 1898 របស់គាត់អំពីរឿងព្រេងពន្យល់នេះ [[អាដេម៉ាដ៍​​​ ឡឺក្លែរ|លោក Adhémard Leclère]] បង្ហាញថា ព្រះនមោសារឥសី គឺជាភាសាខ្មែរក្នុងស្រុកនៃខ្លឹមសារនៃ មនុ និងច្បាប់នៃមនុ ឬ ''មនុស្ម្រិតិ''ជាមួយនឹងការបន្ថែមព្រះពុទ្ធសាសនា និងខ្មែរ។ &lt;ref&gt;{{Cite book|last=Leclère|first=Adhémard|url=https://books.google.com/books?id=At8zAQAAMAAJ&amp;q=eisey+|title=Les codes cambodgiens|date=1898|publisher=E. Leroux|language=fr|page=6}}&lt;/ref&gt;

==== ការរស់ឡើងវិញនៃអ្នកព្រៃនៅប្រទេសថៃ ====
រហូតមកដល់ទសវត្សរ៍ឆ្នាំ 1970 នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ឥសី ឬអ្នកទោលនៅក្នុងព្រៃតំណាងឱ្យស្ថានភាពនៃ អាថ៌កំបាំង នៃភាពបរិសុទ្ធដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់បំផុត។ ម្នាល​ភិក្ខុ​ទាំង​ឡាយ ភិក្ខុ​ដែល​មាន​ចិត្ត​ឧស្សាហ៍​អាច​នៅ​ក្នុង ​ទីសក្ការៈ ​ទោល​បាន​មួយ​សប្តាហ៍ ឬ​ខែ​ខ្លះ។ &lt;ref&gt;{{Cite book|last=Moffitt|first=John|url=https://books.google.com/books?id=vBYvAQAAIAAJ&amp;q=hermits+cambodia|title=A New Charter for Monasticism: Proceedings|date=1970|publisher=University of Notre Dame Press|language=en|page=1970}}&lt;/ref&gt;

ចំណែកតាឥសីបានបាត់ខ្លួនពីជីវិតសាសនាក្នុងប្រទេសកម្ពុជាដូចសព្វថ្ងៃនេះ ឥស្សរជនបុរាណក្នុង [[ថៃ|ប្រទេសថៃ]] នៅតែបន្តការរស់នៅបែបបព្វជិត ដោយអះអាងថាពួកគេចំណាយពេលភាគច្រើនតែម្នាក់ឯងនៅក្នុងព្រៃ ធ្វើសមាធិជ្រៅជ្រះ ខណៈពេលដែលពួកគេត្រូវបានគេរិះគន់។ ក្នុងនាមជាអ្នកប្រាជ្ញខាងវិញ្ញាណ ដែលគ្រាន់តែទទួលបានផលចំណេញពី &quot;ការរីកចំរើនដ៏អស្ចារ្យ&quot; នៅអាស៊ី។ &lt;ref&gt;{{Cite web |date=2017-07-17 |title=Thai spiritual 'hermits' harness web to go global - Khmer Times |url=https://www.khmertimeskh.com/65960/thai-spiritual-hermits-harness-web-go-global/ |access-date=2022-01-11 |language=en-US}}&lt;/ref&gt;

== តំណាងវប្បធម៌ ==

=== រូបតំណាង ===
រូបតំណាងប្រាសាទតាឥសីមានពីរយ៉ាងគឺ៖ ទីមួយជាកាលដែលវប្បធម៌ពេញនិយមរបស់កម្ពុជាទទួលស្គាល់ថាជាតាឥសីថាជាចម្លាក់នៅរមណីយដ្ឋានអង្គរ ទីពីរគឺជាវត្ថុដែលបច្ចុប្បន្នផលិតនៅក្នុងវត្តព្រះពុទ្ធសាសនាខ្មែរដើម្បីតំណាងឱ្យតាឥសី។

==== ឥសីសមាធិនៃប្រាសាទអង្គរ ====
នៅ​តំបន់​អង្គរ​ការ​ឆ្លាក់​រូប​ចម្លាក់​របស់​ព្រះ​ឥសូរ​មាន​ជាប់​ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​តា​ឥសី។ ព្រះអង្គតែងមានពុកមាត់វែង ញញឹមស្រស់ តាំងសមាធិ ជាបុគ្គលបានជម្នះនូវទុក្ខទាំងឡាយក្នុងលោក ប៉ុន្តែមិនទាន់បានត្រាស់ដឹងនៅឡើយ។

ការ​អង្គុយ​ត្រង់​ជង្គង់​គឺ​ឥរិយាបថ​នៃ​ឬស​ឬ​សតិប្បដ្ឋាន​របស់​ព្រាហ្មណ៍​ដែល​ឆ្លើយ​តប​ថា​៖ វៀរ​ចាក​ពី​ភាវៈ​ហើយ​កាន់​ឥរិយាបទ​ព្រាហ្មណ៍។

អង្គុយកាត់ជើងបញ្ឈរ ផ្នែកខាងក្រោមនៃរាងកាយរបស់គាត់បង្កើតជារាងអក្សរ V រាងត្រីកោណ ជាមួយនឹងមុំចុះក្រោមស្រួចស្រាវ ដែលអាចតំណាងឱ្យធម្មជាតិលោហធាតុ ឬប្រដាប់ភេទស្ត្រី ហើយដោយដៃទាំងពីរអោនទៅទ្រូង បង្កើតជាត្រីកោណមុំខាងស្តាំខាងលើ។ អាចជាតំណាងពិភពលោករបស់មនុស្ស ឬប្រដាប់ភេទបុរស។ ការរួមបញ្ចូលគ្នានៃជើងបញ្ឈរពីរ និងដៃប៉ារ៉ាឡែលទាំងពីរនេះ បង្កើតចន្លោះរាងប្រាំមួយ ដែលរួមបញ្ចូលគ្នារវាងត្រីកោណខាងលើ និងខាងក្រោមពីរនៅពាក់កណ្តាលជាមួយគ្នា។ ចន្លោះរួមនៃត្រីកោណទាំងពីរ ឬចន្លោះរវាងដៃទាំងពីរ និងជើងបញ្ឈរទាំងពីរ ជានិមិត្តរូបនៃពេលវេលា ដែលជាឈ្មោះមួយក្នុងចំណោមឈ្មោះជាច្រើនរបស់ព្រះសិវៈ។ ទោះបីជាសាសនាហិណ្ឌូបានធ្លាក់ចុះនៅក្នុងសង្គមកម្ពុជាសព្វថ្ងៃនេះក៏ដោយ ក៏ឥទ្ធិពលនៃសាសនាឥស្លាមទាំងនេះនៅក្នុងសង្គមកម្ពុជានៅតែរក្សាបានដដែល ខណៈដែលរូបតំណាងរបស់វាមានការវិវត្ត។

==== ការ​ធ្វើ​ដំណើរ​ទៅ​បូជា​នៅ​ក្នុង​វត្ត​ព្រះពុទ្ធ​សាសនា ====
នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាសម័យទំនើប រូបសំណាក តា ឥសី និង ឥសី ផ្សេងទៀត គឺមានជាទូទៅនៅតាមវត្តអារាម និងទីសក្ការបូជាសាសនា។ ព្រាហ្មណ៍​នោះ​ស្លៀក​ពាក់​ជា​បុរស​សក់​វែង និង​ពុក​ចង្កា ស្លៀក​ពាក់​ស្បែក​ខ្លា ដូច​មាន​ចែង​ក្នុង​ព្រះ ''[[វេស្សន្ដរជាតក|​វេស្សន្តរ​ជាតក]]'' &lt;ref&gt;{{Cite book|last=Collins|first=Steven|chapter-url=https://books.google.com/books?id=vL91CwAAQBAJ&amp;dq=tigerskin+rovbe+hermit&amp;pg=PT187|title=Readings of the Vessantara Jātaka|date=2016-03-29|chapter=5|publisher=Columbia University Press|isbn=978-0-231-54100-8|language=en}}&lt;/ref&gt; ដោយ​កំសៀវ និង​នាគ ឬ​កាន់​ដៃ​កូន។ &lt;ref&gt;{{Cite book|last=Marston|first=John|url=https://books.google.com/books?id=e5oBEAAAQBAJ&amp;dq=hermit&amp;pg=PA171|title=History, Buddhism, and New Religious Movements in Cambodia|date=2004-06-30|publisher=University of Hawaii Press|isbn=978-0-8248-4434-9|language=en|page=171}}&lt;/ref&gt; តា ឥសី លែង​អង្គុយ​សមាធិ​ហើយ គឺ​ដើរ​ជា​ធម្មយាត្រា។

=== របាំ ===
តាឥសីត្រូវបានផ្សារភ្ជាប់ជាមួយនឹងរបាំជាវិញ្ញាណគ្រូចុងក្រោយ ដែលជាមនុស្សដំបូងគេដែលទទួលបានចំណេះដឹងផ្នែកសិល្បៈក្នុងប្រពៃណីរបស់យើង ព្រមទាំងសមាគមរបស់គាត់ជាមួយ [[ព្រះសិវនាដរាជ|ព្រះសិវៈនតរាជ]] ជាព្រះអម្ចាស់នៃរបាំ ដែលទាំងពីរបង្កើត និងបំផ្លាញសកលលោកនៅក្នុងរបាំលោហធាតុរបស់គាត់។ &lt;ref&gt;{{Cite web |date=2019-02-21 |title=Dancing for human dignity - Khmer Times |url=https://www.khmertimeskh.com/580393/dancing-for-human-dignity/ |access-date=2022-01-11 |language=en-US}}&lt;/ref&gt;

ក្នុង [[របាំព្រះរាជទ្រព្យ|របាំព្រះរាជទ្រព្យកម្ពុជា]] នាយ រង មុនីឥសី គឺជាអ្នកប្រាជ្ញ ឬ ឥស្សរិយយស ដែលជាធម្មតា តួឯកប្រុស។

រហូត​ដល់​សម័យ​បច្ចុប្បន្ន អ្នក​របាំ និង​តារា​សម្ដែង​ក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជា​យើង​រក្សា​ប្រពៃណី​នៃ​ការ​ស្វែង​រក​ការ​ការពារ​ព្រះ​មហា​ឥសី។ &lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=7lzVAAAAMAAJ&amp;q=%22eisey%22+|title=Indochine|date=1942|publisher=Association Alexandre de Rhodes.|language=fr|page=7}}&lt;/ref&gt;

=== អក្សរសិល្ប៍ ===
តា ឥសី មាន​វត្តមាន​ក្នុង​រឿងព្រេង​ខ្មែរ​ផ្សេងៗ ដែល​តំណាង​ឱ្យ​តួ​អង្គ​នៃ​ភាព​ស្មុគ​ស្មាញ​ខុសៗ​គ្នា​ដោយ​លក្ខណៈ​ទាំង​ប្រាជ្ញា និង​អំពើ​ហិង្សា។ &lt;ref&gt;{{Cite web |last=គេហទំព័រ៥០០០ឆ្នាំ |title=រឿងឥសីមាត់ទិព្ |url=http://5000-years.org/kh/read/1040 |access-date=2022-01-11 |website=5000-years.org |language=km |archivedate=2022-01-11 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20220111081017/http://5000-years.org/kh/read/1040 |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

តា ឥសី មាន​វត្តមាន​ក្នុង​រឿង ''[[រឿងរាមកេរ្តិ៍|​រាមកេរ្តិ៍]]'' ​ខ្មែរ​ថា​ជា​«​អ្នក​មធ្យម​»។ មហាឥសី លេចឡើងនៅពេលនៃការសោយទិវង្គតរបស់ Indrajit ជាកន្លែងដែលគាត់ដើរតួជា &quot;មេនៃរឿងល្ខោនខណៈដែលគាត់ជាអាជ្ញាកណ្តាលកំពូលក្នុងអំឡុងពេលប្រយុទ្ធ&quot; រវាងស្វាសនិងខ្មៅ។ &lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=heljAAAAMAAJ&amp;q=maha+eisey|title=Prachi Darshan|date=1971|publisher=Prachya Sanskriti Parishad|language=en|page=52}}&lt;/ref&gt;</text>
      <sha1>o8b1zkiauvqohlacznva4vzvja38tej</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>តំបន់ចិត្តាហ្គង</title>
    <ns>0</ns>
    <id>51324</id>
    <revision>
      <id>321924</id>
      <parentid>312940</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T20:52:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>32568</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>321924</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10447" sha1="1ogvb1n5d3ifg3uy6u3bd11hi5r1ahd" xml:space="preserve">
{{ប្រអប់ព័ត៌មាន ការតាំងទីលំនៅដ្ឋាន
| name                     = Chittagong Division
| native_name              = চট্টগ্রাম বিভাগ
| official_name            = Chattogram Division
| settlement_type          = [[Divisions of Bangladesh|Division]]
| image_skyline            = {{Photomontage
 | photo1a      = Midway to Konglak Hill, Khagrachari, Bangladesh.jpg
 | photo2a      = Sajek Valley 01.jpg
 | photo2b      = Lower Ganges in Lakshmipur, Bangladesh.jpg
 | photo3a      = Lake of Foy's Lake.jpg
 | photo3b      = Buddha Dhatu Zadi01.jpg
 | photo4a      = Bazra Shahi Mosque 2.jpg
 | photo4b      = Sunset at Saint Martin.jpg
| photo5a = Pink sky at sea beach.jpg
 | position     =
 | spacing                   = 1
 | color_border              = white
 | color                     = white
 | size                      = 280
 }}
| image_caption            = '''Clockwise from the top:'''&lt;br /&gt;Konglak Hill, [[Sajek Valley]], [[Meghna River]] in [[Lakshmipur District|Lakhsmipur]], [[Foy's Lake]], [[Buddha Dhatu Jadi]], [[Bajra Shahi Mosque]], [[St. Martin's Island]], and Pink Sky at [[Teknaf Beach]]
| image_seal               = 
| image_map                = {{switcher|[[File:Chattogram in Bangladesh.svg|upright=1.15|frameless]]|Chittagong Division in Bangladesh|[[File:Chattogram Division districts map.png|upright=1.15|frameless]]|Districts of Chittagong Division}}
| coordinates              = {{coord|22|55|N|91|30|E|region:BD_type:adm1st_source:GNS-enwiki|display=inline,title}}
| coor_pinpoint            = 
| coordinates_footnotes    = 
| subdivision_type         = Country
| subdivision_name         = {{flag|Bangladesh}}
| established_title        = Established
| established_date         = 1829
| seat_type                = Capital&lt;br /&gt;{{nowrap|{{nobold|and largest city}}}}
| seat                     = [[Chittagong]]
| government_footnotes     = 
| governing_body           = 
| leader_party             = 
| leader_title             = [[Divisional Commissioner of Bangladesh|Divisional Commissioner]]
| leader_name              = Md. Tofayel Islam&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://pmis.mopa.gov.bd/pmis/Forms/divcommlist.php |title=List of Divisional Commissioners |access-date=2022-06-20 |archive-date=2022-06-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220618085224/http://pmis.mopa.gov.bd/pmis/Forms/divcommlist.php |url-status=dead |archivedate=2022-06-18 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20220618085224/http://pmis.mopa.gov.bd/pmis/Forms/divcommlist.php }}&lt;/ref&gt;
| unit_pref                = Metric&lt;!-- or US or UK --&gt;
| leader_title1            = [[Parliament of Bangladesh|Parliamentary constituency]]
| leader_name1             = [[Jatiya Sangsad]] ([[List of parliamentary constituencies of Bangladesh#Chittagong Division|58 seats]])
| area_footnotes           = 
| area_total_km2           = 34,529.97
| area_note                = 
| elevation_footnotes      = 
| elevation_m              = 
| population_total         = 33202357 (Enumerated)
| population_as_of         = [[2022 Bangladeshi census|2022]]
| population_footnotes     = &lt;ref name=&quot;census2022&quot;&gt;{{Cite book |url=https://bbs.portal.gov.bd/sites/default/files/files/bbs.portal.gov.bd/page/b343a8b4_956b_45ca_872f_4cf9b2f1a6e0/2024-01-31-15-51-b53c55dd692233ae401ba013060b9cbb.pdf |title=National Report |date=November 2023 |publisher=[[Bangladesh Bureau of Statistics]] |isbn=978-9844752016 |series=Population and Housing Census 2022 |volume=1 |location=Dhaka |pages=386}}&lt;/ref&gt;
| population_density_km2   = auto
| population_urban         = 11180333
| population_urban_footnotes = &lt;ref name=&quot;census2022&quot;/&gt;
| population_rural         = 22016799
| population_rural_footnotes = &lt;ref name=&quot;census2022&quot;/&gt;
| population_metro         = 3,670,740
| demographics_type1       = Languages
| demographics1_title1     = [[Official language]]
| demographics1_info1      = [[Bengali language|Bengali]]&lt;ref name=&quot;bdlaws.minlaw.gov.bd&quot;&gt;{{cite web |url=http://bdlaws.minlaw.gov.bd/act-details-367.html |title=The Constitution of the People's Republic of Bangladesh |website=Ministry of Law, Justice and Parliamentary Affairs |access-date=1 February 2017 |archive-date=10 November 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191110101626/http://bdlaws.minlaw.gov.bd/act-details-367.html |url-status=dead |archivedate=10 វិច្ឆិកា 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20191110101626/http://bdlaws.minlaw.gov.bd/act-details-367.html }}&lt;/ref&gt;
| population_metro_footnotes = &lt;ref name=&quot;census2022&quot;/&gt;
| population_blank1_title  = Adjusted Population&lt;ref name=&quot;census2022&quot;/&gt;
| population_blank1        = 34178612
| population_note          = 
| timezone1                = [[Bangladesh Standard Time|BST]]
| utc_offset1              = +6
| iso_code                 = BD-B
| blank_info_sec2          = 11
| blank1_name_sec2         = [[Sub-Districts of Bangladesh|Sub-Districts]]
| blank1_info_sec2         = 103
| website                  = {{URL|www.chittagongdiv.gov.bd/}}
| footnotes                = 
| blank_name_sec1          = Notable sport teams
| blank_info_sec1          = [[Chattogram Challengers]], [[Chittagong Division cricket team|Chittagong Division]], [[Abahani Limited (Chittagong)|Chittagong Abahani]]
| blank_name_sec2          = [[Districts of Bangladesh|Districts]]
}}
'''តំបន់ចត្តុក្រាម''' ដែលពីមុនត្រូវបានគេស្គាល់ថាជា '''តំបន់ចិត្តាហ្គង''' គឺជាភូមិសាស្ត្រធំបំផុតក្នុងចំណោមផ្នែករដ្ឋបាលទាំងប្រាំបីនៃ[[បង់ក្លាដែស|ប្រទេសបង់ក្លាដែស]] ។ វាគ្របដណ្តប់តំបន់ភាគអាគ្នេយ៍ភាគអាគ្នេយ៍នៃប្រទេស ដែលមានផ្ទៃដីសរុប {{Convert|34,529.97|km2}}   និងចំនួនប្រជាជននៅជំរឿនឆ្នា២០២២  នៃ ៣៣,២០២,៣២៦នាក់។ ផ្នែករដ្ឋបាល រួមមាន [[ស្រុកជីតាគង់|ស្រុកចិត្តាហ្គង]]ដីគោក ស្រុកជិតខាង និង [[ខិត្តប័ណ្ណ ភ្នំជីតាគង់|ផ្លូវភ្នំចិត្តាហ្គង]] ។

តំបន់ចិត្តាហ្គង គឺជាផ្ទះរបស់ [[Cox's Bazar]] ដែលជាឆ្នេរសមុទ្រធម្មជាតិវែងជាងគេនៅលើពិភពលោក។ &lt;ref&gt;{{Cite news|last=Ethirajan|first=Anbarasan|date=26 December 2012|title=Bangladesh's Cox's Bazar: A paradise being lost?|work=[[BBC World]]|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-19340259|url-status=live|access-date=29 January 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20180614004354/https://www.bbc.com/news/world-asia-19340259|archive-date=14 June 2018}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite book|date=2003|title=The Europa World Year Book 2003|url=https://books.google.com/books?id=XLvU9lroRuUC&amp;pg=PA679|pages=679|isbn=978-1-85743-227-5}}&lt;/ref&gt; ក៏ដូចជា [[កោះសាំងម៉ាទីន|កោះ St. Martin's]] ដែល[[ផ្កាថ្ម|ជាថ្មប៉ប្រះទឹកផ្កាថ្ម]] តែមួយគត់របស់ប្រទេសបង់ក្លាដែស។

== ប្រវត្តិសាស្ត្រ ==
តំបន់ចិត្តាហ្គង ត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងឆ្នាំ១៨២៩ ដើម្បីបម្រើជាទីស្នាក់ការកណ្តាលរដ្ឋបាលសម្រាប់ស្រុកចំនួនប្រាំនៃស្រុកភាគខាងកើតបំផុតរបស់បេងហ្គាល់ ជាមួយនឹងស្រុកចិត្តាហ្គង ជាទីស្នាក់ការកណ្តាលរបស់ខ្លួន។ &lt;ref name=&quot;webster&quot;&gt;{{Cite book|title=Eastern Bengal and Assam District Gazetteers: Noakhali|year=1911|location=[[Allahabad]]|page=26}}&lt;/ref&gt; នៅ[[ប៉ាគីស្ថានខាងកើត]] ស្រុកធីបបេរ៉ា (Tippera) នៃផ្នែកត្រូវបានប្តូរឈ្មោះជាស្រុកខូមីល្លា (Comilla) ក្នុងឆ្នាំ១៩៦០  ។{{Citation needed|date=February 2015}}&lt;sup class=&quot;noprint Inline-Template Template-Fact&quot; style=&quot;white-space:nowrap;&quot;&gt;&amp;#x5B; ''[[វិគីភីឌា:ត្រូវការអំណះអំណាង|&lt;span title=&quot;This claim needs references to reliable sources. (February 2015)&quot;&gt;ត្រូវការដកស្រង់&lt;/span&gt;]]'' &amp;#x5D;&lt;/sup&gt;{{Bar box|title=Religions in Chittagong Division&lt;ref name=&quot;2022census-prelim&quot; /&gt;|titlebar=#Fcd116|left1=Religion|right1=Percent|float=left|bars={{bar percent|[[Muslims]]|green|88.11}}
{{bar percent|[[Hindus]]|darkorange|8.61}}
{{bar percent|[[Buddhists]]|yellow|2.92}}
{{bar percent|[[Christians]]|darkblue|0.22}}
{{bar percent|Others|grey|0.14}}}}យោងតាម ជំរឿនឆ្នាំ 2022 នៃប្រទេសបង់ក្លាដែស ផ្នែក Chittagong មានគ្រួសារចំនួន 7,528,333 និងមានប្រជាជនចំនួន 33,202,326 ស្មើនឹង 33.7% នៃពួកគេរស់នៅក្នុងទីក្រុង។ ដង់ស៊ីតេប្រជាជនគឺ ៩៧៩ នាក់ក្នុង ១ គីឡូម៉ែត្រ &lt;sup&gt;២&lt;/sup&gt; ។ 88.11% ជា មូស្លីម 8.61 % ហិណ្ឌូ 2.92% [[ព្រះពុទ្ធសាសនា|ពុទ្ធសាសនិក]] 0.22% និង 0.14% ផ្សេងទៀត។ &lt;ref name=&quot;2022census-prelim&quot;&gt;{{Cite book|title=Population and Housing Census 2022: Preliminary Report|url=https://drive.google.com/file/d/1Vhn2t_PbEzo5-NDGBeoFJq4XCoSzOVKg/view|date=August 2022|publisher=Bangladesh Bureau of Statistics|pages=6, 9, 12, 16, 21, 27|isbn=978-984-35-2977-0|access-date=2023-06-08|archive-date=2023-01-14}}&lt;/ref&gt;

== ឯកសារយោង ==
{{បញ្ជីឯកសារយោង}}</text>
      <sha1>1ogvb1n5d3ifg3uy6u3bd11hi5r1ahd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>សាលសន្និសីទចតុមុខ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>51444</id>
    <revision>
      <id>321945</id>
      <parentid>313305</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T06:58:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>32568</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>321945</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21760" sha1="r6vjp6gg3883s8yrgu3h6vtl1qhmizb" xml:space="preserve">{{ប្រអប់ព័ត៌មាន អាគារ|name=Chaktomuk Conference Hall|native_name={{lang|km|សាលសន្និសីទចតុមុខ}}|image=Chaktomuk Conference Hall, Phnom Penh 1.jpg|caption=សាលសន្និសីទចតុមុខ ខាងកើត|former_names=|alternate_names=|map_type=|building_type=|architectural_style=[[ស្ថាបត្យកម្មខ្មែរ|ខ្មែរ]]|structural_system=|cost=|location=[[វិថីព្រះស៊ីសុវត្ថិ]], [[ភ្នំពេញ]]|client=|owner=|current_tenants=|landlord=|coordinates=|altitude=|start_date=|completion_date=១៩៦១|inauguration_date=|demolition_date=|height=|diameter=|other_dimensions=|floor_count=|floor_area=|main_contractor=|architect=[[ វណ្ណ ម៉ូលីវណ្ណ]]|structural_engineer=|services_engineer=|civil_engineer=|other_designers=|quantity_surveyor=|awards=|references=}}

'''សាលសន្និសីទចតុមុខ''' គឺជារោងមហោស្រពដែលមានទីតាំងនៅ [[ភ្នំពេញ|ទីក្រុងភ្នំពេញ]] [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]] ។ សាលដែលមានរាងដូចកង្ហារ គឺជាស្នាដៃមួយក្នុងចំណោមស្នាដៃដ៏ល្បីល្បាញបំផុតរបស់ស្ថាបត្យករខ្មែរដ៏ល្បី [[វណ្ណ មូលីវណ្ណ|លោក វណ្ណ ម៉ូលីវណ្ណ]] ហើយចាប់តាំងពីការសាងសង់នៅឆ្នាំ ១៩៦១ ដែលជា &quot;ទីតាំងសម្គាល់ និងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធនៃប្រទេសឯករាជ្យថ្មី&quot;។ &lt;ref&gt;{{Cite book|last=Molyvann|first=Vann|url=https://books.google.com/books?id=DmTaAAAAMAAJ&amp;q=Chaktomuk+hall|title=Modern Khmer Cities|date=2003|publisher=Reyum|isbn=978-1-58886-045-3|pages=v|language=en}}&lt;/ref&gt;

ត្រូវបានប្រើជាចម្បងសម្រាប់គោលបំណងធ្វើពិធីសម្រាប់អភិបាលបរទេស សាលគឺជារចនាសម្ព័ន្ធបេតុងដែលបានរចនាឡើងដែលបញ្ចេញរស្មីជាទម្រង់កង្ហារសំដៅលើស្លឹកត្នោត។ ការរចនារួមបញ្ចូលគ្នានូវធាតុផ្សំនៃសំណង់បុរាណ ( [[ស្ថាបត្យករខ្មែរ|ស្ថាបត្យកម្មខ្មែរ]] ) ជាមួយនឹងរចនាសម្ព័ន្ធទំនើប។

== និរុត្តិសាស្ត្រ ==
សាលចតុមុខ យកឈ្មោះវាពីទីតាំងដើមនៃទីក្រុងភ្នំពេញ ត្រង់ចំណុចប្រសព្វនៃទន្លេបួនគឺ ទន្លេមេគង្គលើ,មេគង្គក្រោម ,ទន្លេសាប និងបាសាក់។ &lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=2DoiAQAAMAAJ&amp;q=Chaktomuk+hall|title=Asian Theatre Journal: ATJ.|date=2003|publisher=University of Hawaii Press|pages=176|language=en}}&lt;/ref&gt; ចតុមុខ​បាន​ដាក់​ឈ្មោះ​ទៅ​សម័យ​បច្ចុប្បន្ន​នៃ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ខ្មែរ​បន្ទាប់​ពី​សម័យ [[ក្រុងអង្គរ|​អង្គរ]] [[បន្ទាយលង្វែក|លង្វែក]] និង [[ភ្នំឧដុង្គ|​ឧដុង្គ]] ។

== ប្រវត្តិសាស្ត្រ ==

=== The ''Salle de Conférence'' តាំងពីឆ្នាំ ១៩៦១ ===
នៅឆ្នាំ ១៩៦១ សាលសន្និសីទចតុមុខត្រូវបានបើកដំបូងជា ''La salle de conférence ចតុមុខ'' ។ កិច្ចប្រជុំសំខាន់ៗជាច្រើនរបស់រដ្ឋាភិបាលនឹងប្រព្រឹត្តទៅនៅសាលប្រជុំនេះក្នុងគោលបំណងសន្និសីទ។

ចតុមុខ​ជា​កន្លែង​នៃ​សន្និបាត​សាសនា​ធំៗ​មុន​ឆ្នាំ​១៩៧៥។ នៅឆ្នាំ ១៩៦១ សមាគមពុទ្ធសាសនិកពិភពលោក ជាមួយគណៈប្រតិភូមកពីប្រទេសចំនួន ២៨ គឺជាព្រឹត្តិការណ៍អន្តរជាតិដ៏សំខាន់ដំបូងគេដែលបានប្រារព្ធឡើងនៅក្នុងសាល។ &lt;ref&gt;{{Cite book|last=Falser|first=Michael|url=https://books.google.com/books?id=zIMECAAAQBAJ&amp;dq=Chaktomuk+hall&amp;pg=PA159|title=Cultural Heritage as Civilizing Mission: From Decay to Recovery|date=2015-03-04|publisher=Springer|isbn=978-3-319-13638-7|pages=159|language=en}}&lt;/ref&gt;

ក្នុងអំឡុង [[សង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងកម្ពុជា|សង្គ្រាមស៊ីវិល]] ក្នុងឆ្នាំ ១៩៧១ សាលសន្និសីទចតុមុខបានស្វាគមន៍ការជួបជុំគ្រិស្តសាសនាធំៗចំនួនពីរដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថាជា &quot;បូជនីយកិច្ចផ្សាយដំណឹងល្អ&quot; ដែលមានការចូលរួមដោយ តាំង ឈីក និងម៉ម បាណាបាស  ក្នុងចំណោមអ្នកដឹកនាំផ្សេងទៀតនៃព្រះវិហារគ្រិស្តក្នុងប្រទេសកម្ពុជានាពេលអនាគត។ &lt;ref&gt;{{Cite book|last1=Mam|first1=Barnabas|url=https://books.google.com/books?id=g4CKOEl-0fwC&amp;dq=Chaktomuk+hall&amp;pg=PT50|title=Church Behind the Wire SAMPLER: A Story of Faith in the Killing Fields|last2=Murray|first2=Kitti|date=2012-05-01|publisher=Moody Publishers|isbn=978-0-8024-8637-0|language=en}}&lt;/ref&gt;

=== សាលាក្តីខ្មែរក្រហមដំបូងបន្ទាប់ពីឆ្នាំ ១៩៧៩ ===
បន្ទាប់ពី [[សង្គ្រាមកម្ពុជា-វៀតណាម|ការឈ្លានពានរបស់យួនមកកម្ពុជា]] ដែលបានបញ្ជូនខ្មែរក្រហមទៅលាក់ខ្លួន [[ប៉ុលពត|ប៉ុល ពត]] ត្រូវបានកាត់ទោស ''កំបាំងមុខ'' នៅក្នុងសាលាក្តីអាដហុក ម្តងម្កាលនៅសាលចតុមុខ។ &quot;ការ​រៀបចំ​ល្ខោន&quot; នេះ​ក្រោយ​មក​នឹង​ត្រូវ​ជំនួស​ដោយ [[សាលាក្ដីខ្មែរក្រហម|​អង្គ​ជំនុំ​ជម្រះ​វិសាមញ្ញ​នៃ​តុលាការ​កំពូល​នៃ​ប្រទេស​កម្ពុជា]] ដែល​នឹង​កាត់​ក្តី​មេដឹកនាំ​ខ្មែរ​ក្រហម​ដទៃ​ទៀត ដូចជា [[អៀង សារី]] ជាដើម។ &lt;ref&gt;{{Cite book|last=Bergsmo|first=Morten|url=https://books.google.com/books?id=yh-7DwAAQBAJ&amp;dq=Chaktomuk+hall&amp;pg=PA93|title=Historical Origins of International Criminal Law: Volume 3|date=2015-11-19|publisher=Torkel Opsahl Academic EPublisher|isbn=978-82-8348-014-6|pages=107–108|language=en}}&lt;/ref&gt;

=== ពី​ការ​បន្ត​វប្បធម៌​ខ្មែរ​ទៅ​ជា​ភ្លើង​ឆេះ​ព្រៃ​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៩១ ===
រួមជាមួយនឹង [[មហោស្រពជាតិព្រះសុរាម្រិត|រោងមហោស្រពសុរាម្រឹត]] ក្នុងទស្សវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៨០ សាលចតុមុខបានក្លាយជាមជ្ឈមណ្ឌលមួយនៃការបង្កើតឡើងវិញនូវវប្បធម៌បន្ទាប់ពីការបំផ្លិចបំផ្លាញនៃវប្បធម៌កម្ពុជាដែលត្រូវបានបំផ្លាញដោយភេរវករខ្មែរក្រហមជិតបួនឆ្នាំ។ ពិធីបុណ្យប្រចាំឆ្នាំពីរដងត្រូវបានរៀបចំឡើងដោយក្រុមហ៊ុនរបាំជាតិ។ &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite book|last=Ollier|first=Leakthina Chau-Pech|url=https://books.google.com/books?id=esh9AgAAQBAJ&amp;dq=Chaktomuk+hall&amp;pg=PT231|title=Expressions of Cambodia: The Politics of Tradition, Identity and Change|date=2006-10-19|publisher=Routledge|isbn=978-1-134-17195-8|language=en}}&lt;/ref&gt;

ក្រោយមកនៅឆ្នាំ ១៩៩១ សាលនេះបានកំណត់សម្រាប់ការអភិវឌ្ឍន៍ឡើងវិញជាភោជនីយដ្ឋាន។ ជាមួយនឹងទិដ្ឋភាពដ៏អស្ចារ្យនៃ [[ទន្លេសាប]] អតិថិជនមានការពិនិត្យឡើងវិញដ៏អស្ចារ្យ។ ក្រោយ​ពី​មាន​អគ្គិភ័យ​ឆាបឆេះ​យ៉ាង​សន្ធោសន្ធៅ​នៅ​សាល​ប្រជុំ​នោះ វា​បាន​បំផ្លាញ​មួយ​ផ្នែក​នៃ​សាល​ដែល​បំផ្លាញ​រចនាសម្ព័ន្ធ។ &lt;ref&gt;{{Cite web |title=Chaktomuk Theatre |url=https://www.facebook.com/ChaktomukTheatre/ |access-date=2019-11-22 |website=www.facebook.com |language=en}}&lt;/ref&gt;

=== ក្លាយ​ជា​កន្លែង​ប្រកួត​ជាតិ និង​អន្តរជាតិ​ក្នុង​រាជធានី​ភ្នំពេញ ===
សាលសន្និសិទចតុមុខធ្លាប់ជាភោជនីយដ្ឋាន បន្ទាប់មកជារោងមហោស្រព ប៉ុន្តែសព្វថ្ងៃសាលនេះត្រូវបានប្រើជាចម្បងសម្រាប់សន្និសីទ បាឋកថា និងសកម្មភាពសិល្បៈម្តងម្កាល។ &lt;ref&gt;{{Cite web |title=Chaktomuk Conference Hall, Attraction in Phnom Penh {{!}} Tourism Cambodia |url=https://www.tourismcambodia.com/travelguides/provinces/phnom-penh/what-to-see/327_chaktomuk-conference-hall.htm |access-date=2019-11-22 |website=www.tourismcambodia.com |language=en}}&lt;/ref&gt; សាលសន្និសីទចតុមុខក្នុងរាជធានីភ្នំពេញបានឆ្លងកាត់ការផ្លាស់ប្តូរជាច្រើន ហើយត្រូវបានជួសជុលឡើងវិញទាំងស្រុងក្នុងឆ្នាំ ២០០០ ជាចម្បងដើម្បីផ្តល់សម្ភារៈបរិក្ខារស្តង់ដារអន្តរជាតិសម្រាប់សន្និសីទ សិក្ខាសាលា និងបាឋកថា។ ការរចនាដែលអាចបត់បែនបានអនុញ្ញាតឱ្យប្រើវាកម្រជាសាលមហោស្រពសម្រាប់កម្មវិធីពិសេស និងការប្រគុំតន្ត្រីនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា &lt;ref&gt;{{Cite book|last=Gu|first=Xin|url=https://books.google.com/books?id=3WcKEAAAQBAJ&amp;dq=Chaktomuk+hall&amp;pg=PA295|title=Re-Imagining Creative Cities in Twenty-First Century Asia|date=2020-11-20|publisher=Springer Nature|isbn=978-3-030-46291-8|pages=295|language=en}}&lt;/ref&gt; ប៉ុន្តែមិនមានក្រុមសិល្បៈសំដែងលំនៅដ្ឋានទៀតទេ។ &lt;ref name=&quot;:0&quot;/&gt;

នៅ​ឆ្នាំ​២០០៩ ព្រះបាទ [[នរោត្តម សីហមុនី|​នរោត្តម សីហមុនី]] បាន​អបអរសាទរ​សិល្បករ​ចិន​ពិការ​នៅ​សាល​សន្និសីទ​ចតុមុខ។ &lt;ref&gt;{{Cite web |last=Green |first=Nathan |title=King has royal pedigree in arts {{!}} Phnom Penh Post |url=https://www.phnompenhpost.com/post-plus/king-has-royal-pedigree-arts |access-date=2019-10-06 |website=www.phnompenhpost.com |language=en}}&lt;/ref&gt;

កាលពីខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០១៣ ព្រះសង្ឃប្រហែលពីររយអង្គបានដឹកនាំការតវ៉ានៅមុខសាលចតុមុខក្នុងអំឡុងសន្និសីទនៃថ្នាក់ដឹកនាំព្រះពុទ្ធសាសនានៅកម្ពុជា។ ពាក្យបណ្តឹងរបស់ពួកគេពាក់ព័ន្ធនឹងការលួចយក ព្រះសារីរិកធាតុរបស់ព្រះពុទ្ធ នៅលើ [[ភ្នំឧដុង្គ]] កាលពីថ្ងៃទី១០ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៣។ &lt;ref&gt;{{Cite book|last1=Hauser-Schäublin|first1=Brigitta|url=https://books.google.com/books?id=ELdTDAAAQBAJ&amp;dq=Chaktomuk+hall&amp;pg=PA108|title=Cultural Property and Contested Ownership: The trafficking of artefacts and the quest for restitution|last2=Prott|first2=Lyndel V.|date=2016-06-10|publisher=Routledge|isbn=978-1-317-28183-2|pages=108|language=en}}&lt;/ref&gt;

កាលពីឆ្នាំ ២០១៤ រដ្ឋមន្ត្រីព្រះបរមរាជវាំង [[គង់ សំអុល|លោក គង់ សំអុល]] បានដឹកនាំពិធីរំលឹកវិញ្ញាណក្ខន្ធនៅសាលចតុមុខ ស្តីពី [[ការរត់ជាន់គ្នាទីក្រុងភ្នំពេញ|ការរត់ជាន់គ្នានៅទីក្រុងភ្នំពេញ]] ដែលបានកើតឡើងក្នុងឆ្នាំ ២០១០ ដែលបានសម្លាប់មនុស្សចំនួន ៣៥៣នាក់ នៅលើស្ពានទៅ [[កោះពេជ្រ]] ក្នុងសាល។ &lt;ref&gt;{{Cite web |last=Sovuthy |first=Khy |date=2014-09-10 |title=Royal Palace Announces Water Festival Curfew |url=https://english.cambodiadaily.com/news/royal-palace-announces-water-festival-curfew-67858/ |access-date=2019-10-06 |website=The Cambodia Daily |language=en-US}}&lt;/ref&gt;

ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ២០១៩ មក សាលចតុមុខគឺជាកន្លែងជ្រើសរើសដោយវង់តន្រ្តីភ្នំពេញ Symphonic Orchestra សម្រាប់ការសម្តែងរបស់ខ្លួនជាមួយនឹង &quot;សូរស័ព្ទនៃរោងមហោស្រពកក់ក្ដៅ&quot; ដែលជួយធ្វើឱ្យសាលសន្និសីទក្លាយជាកន្លែងតន្ត្រីដ៏មានផាសុកភាពផងដែរ។ &lt;ref&gt;{{Cite web |last=Ericsson |first=Chris |date=2022-06-05 |title=Phnom Penh Symphony Orchestra lights up Chaktomuk Hall |url=https://www.khmernights.com/phnom-penh-symphony-orchestra-lights-up-chaktomuk-hall/ |access-date=2022-06-06 |website=Khmer Nights |language=en-US}}&lt;/ref&gt;

== រចនា ==

=== បរិបទ៖ ស្នាដៃស្ថាបត្យកម្មខ្មែរថ្មី។ ===
សាលនេះរួមបញ្ចូលគ្នានូវធាតុផ្សំប្រពៃណីខ្មែរ ជាមួយនឹងការរចនារចនាសម្ព័ន្ធទំនើប។ ការ​រចនា​នៅ​ពី​ក្រោយ​សំណង់​នេះ​ត្រូវ​បាន​បង្កើត​ឡើង​ដោយ​លោក វណ្ណ ម៉ូលីវណ្ណ ដែល​ជា​អ្នក​អនុវត្ត​ដ៏​សំខាន់​ម្នាក់​នៃ ​ស្ថាបត្យកម្ម​ខ្មែរ​ថ្មី ។

ដើម្បីបង្ហាញនូវវប្បធម៌ដែលគាត់ត្រូវបានចិញ្ចឹមបីបាច់ថែរក្សា អគារនេះត្រូវបានរចនាឡើងជារចនាសម្ព័ន្ធបេតុងដែលបញ្ចេញដោយកង្ហារ ធ្វើដើម្បីតំណាងឱ្យស្លឹកត្នោត។ ទីតាំងនេះក៏ត្រូវបានរៀបចំត្រឡប់ទៅសាលជាមួយនឹងទិដ្ឋភាព ២៧០ ដឺក្រេ ដែលអាចមើលឃើញទិដ្ឋភាពពេញលេញនៃទន្លេទាំង 4 ឆ្លងកាត់ជាមួយគ្នា។ វាក៏រួមបញ្ចូលផងដែរនូវលក្ខណៈជីវៈអាកាសប្រលោមលោក &lt;ref&gt;{{Cite web |last=Brady |first=Brendan |title=Celebrating the past {{!}} Phnom Penh Post |url=https://www.phnompenhpost.com/post-plus/celebrating-past |access-date=2019-10-06 |website=www.phnompenhpost.com |language=en}}&lt;/ref&gt; ហើយត្រូវបានស្ថាបត្យករ វណ្ណ ម៉ូលីវណ្ណ មានបំណងបង្កើតភាពសុខដុមជាមួយអគារជុំវិញផ្សេងទៀត ក៏ដូចជាទេសភាពទូទៅ នៅចំណុច [[ទន្លេមេគង្គ]] ប៉ះ [[បឹងទន្លេសាប|ទន្លេសាប]] ។ &lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=arPWAAAAMAAJ&amp;q=Chaktomuk+hall|title=Cultures of independence|date=2001|pages=17|language=en}}&lt;/ref&gt;

=== ស្ថាបត្យកម្ម៖ រវាងសិល្បៈខ្មែរ និងការរចនាមុខងារ ===
សាលនេះត្រូវបានបង្កើតឡើងដើម្បីផ្ទុកមនុស្ស ៨៥០ នាក់។ វាត្រូវបានរចនាឡើងដើម្បីឱ្យមានកន្លែងបើកទូលាយដែលមានមុខងារជាបន្ទប់ពហុគោលបំណង។ ខ្យល់នៅក្នុងអគារត្រូពិចគឺជាលក្ខណៈពិសេសដ៏សំខាន់បំផុតមួយដែលត្រូវបានផ្តល់ឱ្យនៅទីនេះពីជាន់ផ្ទាល់ដីហូរឡើងឆ្ពោះទៅខាងក្រោយឆាកដើម្បីហូរក្នុងទិសដៅទាំងពីរ។
{{Quote|text=Vann Molyvann considers the design of Chaktomuk Conference Hall a reinterpretation of the roofs of the nearby [[Royal Palace of Cambodia|Royal Palace]]. The eight gabled roofs, fanned out across Chaktomuk’s quarter-circle plan, borrow the traditional gables seen in its architecture.}}
កន្លែងអង្គុយត្រូវបានធ្វើឡើងពីជាន់ផ្ទាល់ដីពីខាងក្រោយអាគារដែលហូរនៅក្រោមឆាក ដែលជាការរចនាមិនធម្មតាមួយដែលបានធ្វើឱ្យមានភាពទាក់ទាញដ៏សំខាន់មួយរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។ ដើម្បីជៀសវាងកំដៅដែលត្រូវបានបញ្ជូនពីពន្លឺព្រះអាទិត្យនៅតាមសាលធំដំបូលពីរត្រូវបានតំឡើង។ ទ្វារចូលសំខាន់ៗចំនួន 4 ត្រូវបានគ្រោងទុក ដោយមានច្រកចេញនៅសងខាងនៃបន្ទប់ ដើម្បីងាយស្រួលសម្រាប់ទស្សនិកជនចូល និងចាកចេញដោយមិនរំខានអ្នកសំដែង។ រូបរាងកង្ហារដ៏ប្លែករបស់អគារនេះ អាចឱ្យទស្សនិកជនអាចទស្សនាបានពេញឆាក ដោយមិនចាំបាច់ឈរឡើង។ &lt;ref&gt;{{Cite web |title=Drawings |url=http://www.vannmolyvannproject.org/archive |access-date=2019-11-19 |website=The Vann Molyvann Project |language=en-US |archivedate=2019-11-21 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20191121163426/http://www.vannmolyvannproject.org/archive |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;</text>
      <sha1>r6vjp6gg3883s8yrgu3h6vtl1qhmizb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ឆ្នាំ ២០២៥</title>
    <ns>0</ns>
    <id>51746</id>
    <revision>
      <id>321919</id>
      <parentid>320832</parentid>
      <timestamp>2025-06-11T15:45:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RandomPoopedBoi</username>
        <id>27248</id>
      </contributor>
      <comment>/* ឧសភា */</comment>
      <origin>321919</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="100665" sha1="20r1wdacvkgv2mfd1efkzg7q83c4que" xml:space="preserve">{| class=&quot;infobox&quot;
|'''[[បញ្ជីនៃទសវត្សរ៍ សតវត្ស និងសហស្សវត្សរ៍|សហស្សវត្សរ៍]]'''
|[[សហវត្សរ៍ទី ៣]]
|-
|'''[[បញ្ជីនៃទសវត្សរ៍ សតវត្ស និងសហស្សវត្សរ៍|សតវត្ស]]'''
|[[សតវត្សទី ២១]]
|-
|'''[[បញ្ជីនៃទសវត្សរ៍ សតវត្ស និងសហស្សវត្សរ៍|ទសវត្សរ៍]]'''
|[[ទសវត្សរ៍ ២០២០|ឆ្នាំ ២០២០]]
|-
|'''[[បញ្ជីឆ្នាំ|ឆ្នាំ]]'''
| [[ឆ្នាំ ២០២២|២០២២]] • [[ឆ្នាំ ២០២៣|២០២៣]] • [[ឆ្នាំ ២០២៤|គ.ស. ២០២៤]] • [[ឆ្នាំ ២០២៥|២០២៥]] • [[ឆ្នាំ ២០២៦|២០២៦]] • [[ឆ្នាំ​ ២០២៧|២០២៧]] • [[ឆ្នាំ ២០២៨|២០២៨]]
|}

{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;width:20em;&quot;
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;background: #ABCDEF;&quot; |ឆ្នាំ ២០២៤ ក្នុង​ប្រតិទិន​ផ្សេងៗ
|-
|'''[[ពុទ្ធសករាជ]]'''
|២៥៦៩
|- style=&quot;vertical-align:top;&quot;
|'''[[ប្រតិទិនហ្គ្រេហ្គោរៀន|ប្រតិទិនគ្រីកូរី]]'''
|២០២៥
''MMXXV''
|-
|'''[[Ab urbe condita]]'''
|២៧៧៨
|-
|'''[[ប្រតិទិនអាមេនី]]'''
|១៤៧៤
ԹՎ ՌՆՀԴ
|-
|'''[[ប្រតិទិនអាស៊ីរី]]'''
|៦៧៧៥
|-
|'''[[ប្រតិទិនបាហៃ]]'''
|១៨១–១៨២
|-
|'''[[ប្រតិទិនសាកាបាលី]]'''
|១៩៤៦–១៩៤៧
|-
|'''[[ប្រតិទិនបេងហ្កាល់]]'''
|១៤៣២
|-
|'''[[ប្រតិទិនប៊ែប៊ែរ]]'''
|២៩៧៥
|-
|'''[[រាជ្យឆ្នាំស្តេចអង់គ្លេស|រាជ្យឆ្នាំអង់គ្លេស]]'''
|៣ [[ឆាលស៍ទី៣|Cha. ៣]] – ៤ [[ឆាលស៍ទី៣|Cha. ៣]]
|-
|'''[[ប្រតិទិនភូមា]]'''
|១៣៨៧
|-
|'''[[ប្រតិទិនប៊ីហ្សង់តាំង]]'''
|៧៥៣៣–៧៥៣៤
|-
|'''[[ប្រតិទិនចិន]]'''
|甲辰年 &lt;small&gt;([[រោង]] ធាតុឈើ)&lt;/small&gt;
៤៧២២ ឬ ៤៥១៥   ''— ដល់ —''

乙巳年 &lt;small&gt;([[ម្សាញ់]] ធាតុឈើ)&lt;/small&gt;

៤៧២៣ ឬ ៤៥១៦
|-
|'''[[ប្រតិទិនកូបទិក]]'''
|១៧៤១–១៧៤២
|-
|'''[[ប្រតិទិនឌីស្កតដ៍]]'''
|៣១៩១
|-
|'''[[ប្រតិទិនអេត្យូពី]]'''
|២០១៧–២០១៨
|-
|'''[[ប្រតិទិនហេប្រឺ]]'''
|៥៧៨៥–៥៧៨៦
|-
|'''[[ប្រតិទិនហិណ្ឌូ]]'''
|២០៨១–២០៨២ &lt;small&gt;([[វិក្រមសម្វត]])&lt;/small&gt;
១៩៤៦–១៩៤៧ &lt;small&gt;([[ប្រតិទិនជាតិឥណ្ឌា|សកសម្វត]])&lt;/small&gt;

៥១២៥–៥១២៦ &lt;small&gt;([[កលិយុគ]])&lt;/small&gt;
|-
|'''[[ប្រតិទិនអូឡូសែន]]'''
|១២០២៥
|-
|'''[[ប្រតិទិនអ៊ីហ្គបូ]]'''
|១០២៥–១០២៦
|-
|'''[[ប្រតិទិនអ៊ីរ៉ង់]]'''
|១៤០៣–១៤០៤
|-
|'''[[ប្រតិទិនឥស្លាម]]'''
|១៤៤៦–១៤៤៧
|-
|'''[[ប្រតិទិនជប៉ុន]]'''
|[[រេវ៉ា|សករាជរេវ៉ា ៧]]
&lt;small&gt;(令和７年)&lt;/small&gt;
|-
|'''[[ប្រតិទិនជ្វា]]'''
|១៩៥៨–១៩៥៩
|-
|'''[[ប្រតិទិនជូឆេ]]'''
|១១៤
|-
|'''[[ប្រតិទិនជូលាន]]'''
|គ្រីកូរីដក ១៣ ថ្ងៃ
|-
|'''[[ប្រតិទិនកូរ៉េ]]'''
|៤៣៥៨
|-
|'''[[ប្រតិទិនសាធារណរដ្ឋចិន|ប្រតិទិនមីនគួ]]'''
|ROC ១១៤
&lt;small&gt;民國114年&lt;/small&gt;
|-
|'''[[ប្រតិទិនណានក្សាហ៊ី]]'''
|៥៥៧
|-
|'''[[ប្រតិទិនសុរិយគតិថៃ]]'''
|២៥៦៨
|-
|'''[[ប្រតិទិនទីបេ]]'''
|阳木龙年
&lt;small&gt;([[រោង]]ឈ្មោលធាតុឈើ)&lt;/small&gt;

២១៥១ ឬ ១៧៧០ ឬ ៩៩៨

   ''— ដល់ —''

阴木蛇年
&lt;small&gt;([[ម្សាញ់]]ញីធាតុឈើ)&lt;/small&gt;

២១៥២ ឬ ១៧៧១ ឬ ៩៩៩
|-
|'''[[ម៉ោងយូនីក|ម៉ោងយូនីក]]'''
|១៧៣៥៦៨៩៦០០ – ១៧៦៧២២៥៥៩៩
|}

'''គ.ស. ២០២៥''' ត្រូវ​នឹង ព.ស. ២៥៦៩ ជាឆ្នាំសកលចាប់ផ្តើមនៅថ្ងៃពុធ តាម[[ប្រតិទិនគ្រីកូរី]] ហើយជាឆ្នាំទី ២០២៥ នៃ[[សកលសករាជ]] និង[[គ្រិស្តសករាជ]]។

នៅដើមឆ្នាំនេះ គេឃើញថាជម្លោះប្រដាប់អាវុធធំៗពីឆ្នាំទៅនៅតែបន្តកើតឡើងដដែរដូចជា [[ការឈ្លានពានរបស់រុស្ស៊ីលើអ៊ុយក្រែន]] [[សង្គ្រាមស៊ីវិលស៊ូដង់]] និង[[សង្រ្គាមហ្កាហ្សា]]ជាដើម។ នៅខែមករា [[អ៊ីស្រាអែល]] និងក្រុម[[ហាម៉ាស់]]បានព្រមព្រៀងគ្នាអនុម័ត[[បទឈប់បាញ់សង្គ្រាមហ្កាហ្សាឆ្នាំ២០២៥|បទឈប់បាញ់ចំនួនបីដំណាក់កាល]]ដោយមានការសម្របសម្រួលពីប្រទេសអេហ្ស៊ីប សហរដ្ឋអាមេរិក និងកាតា ដោយក្នុងនោះបានតម្រូវឱ្យអ៊ីស្រាអែលដកកងទ័ពទាំងប៉ុន្មានចេញពីតំបន់សំខាន់ៗនៃហ្កាហ្សា និងរួមទាំងផែនការកសាងឡើងវិញនៃហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធនានា។ វិបត្តិនយោបាយផ្ទៃក្នុងនៃប្រទេសមួយចំនួនកាលពីឆ្នាំមុនៗក៏នៅតែបន្តឆ្លងដល់ឆ្នាំនេះដែរដូចជា វិបត្តិនៅប្រទេស[[វិបត្តិហៃទី (២០១៨–បច្ចុប្បន្ន)|ហៃទី]] [[វិបត្តិរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៅសូម៉ាលី|សូម៉ាលី]] [[វិបត្តិរដ្ឋធម្មនុញ្ញចចជីឆ្នាំ២០២៤–២០២៥|ចចជី]]  [[វិបត្តិច្បាប់អាជ្ញាសឹកកូរ៉េខាងត្បូងឆ្នាំ២០២៤|កូរ៉េខាងត្បូង]]ជាដើម។

==មេដឹកនាំកម្ពុជា==
{{ដើមចំបង|បញ្ជីមេដឹកនាំរដ្ឋប្រចាំសតវត្សរ៍ទី២១}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!ព្រះ​ឆាយា​ល័ក្ខណ៍/រូបថត
!តំណែង
!នាម
|-
|[[File:Norodom_Sihamoni_(2016).jpg|115x115px]]
|[[ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា|ព្រះមហាក្សត្រនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]
|'''[[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទសម្តេចព្រះបរមនាថ នរោត្តម សីហមុនី]]'''
|-
|[[ឯកសារ:Hun_Manet_(2022).jpg|124x124ភីកសែល]]
|[[នាយករដ្ឋមន្រ្តីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]
|'''[[ហ៊ុន ម៉ាណែត|សម្ដេចមហាបវរធិបតី ហ៊ុន ម៉ាណែត]]'''
|}

==ព្រឹត្តិការណ៍សំខាន់ៗ==
===មករា===
* ១ មករា
** ប្រទេស[[ប៉ូឡូញ]]បានឡើងជា[[ប្រធាននៃក្រុមប្រឹក្សាអឺរ៉ុប]] បន្តពីប្រទេស[[ហុងគ្រី]]។&lt;ref&gt;{{Cite news |date=3 January 2025 |title=PM Donald Tusk at the opening of the presidency: Europe is lucky(Donald Tusk na inauguracji prezydencji: Europa ma szczęście) |url=https://tvn24.pl/polska/polska-prezydencja-w-radzie-unii-europejskiej-oficjalna-inauguracja-przemowienie-premiera-donalda-tuska-st8245824 |access-date=11 January 2025 |website=TVN24}}&lt;/ref&gt;
** ប្រទេស[[ប៊ុលហ្ការី]] និង[[រូម៉ានី]]បានបញ្ចប់​ដំណើរ​ការចូលជាសមាជិកនៃ[[​តំបន់ស្សិនគែន]] ដោយ​នាំឱ្យដំណើរឆ្លងព្រំ​ដែន​រវាងប្រទេសទាំងពីរមានភាពងាយស្រួលជាងមុន។&lt;ref&gt;{{Cite web|date=1 January 2025|title=Borders open: Bulgaria and Romania celebrate joining Schengen Area|url=https://www.euronews.com/video/2025/01/01/borders-open-bulgaria-and-romania-celebrate-joining-schengen-area|access-date=1 January 2025|website=Euronews}}&lt;/ref&gt;
** [[លិចតិនស្តាញ]]បានក្លាយ​ជា​ប្រទេស​ទី ៣៧ ដែល​អនុញ្ញាត​ឱ្យ​អាពាហ៍ពិពាហ៍​ភេទ​ដូច​គ្នាមានភាព​ស្រប​ច្បាប់។&lt;ref&gt;{{Cite web|date=17 May 2024|title=Liechtenstein legalizes same-sex marriage in near-unanimous vote|url=https://www.politico.eu/article/liechtenstein-legalizes-same-sex-marriage-in-near-unanimous-vote/|access-date=1 January 2025|website=Politico}}&lt;/ref&gt;
** ប្រទេស[[អ៊ុយក្រែន]]បាន​ផ្អាកលំហូរនាំចូលឧស្ម័នពីប្រទេសរុស្ស៊ី​ឆ្លងកាត់​ប្រទេសខ្លួន បន្ទាប់ពី​កិច្ចព្រមព្រៀងឧស្ម័ន​រយៈពេល​ប្រាំ​ឆ្នាំរវាងប្រទេសទាំងពីរបាន​ផុតកំណត់។&lt;ref&gt;{{cite news |title=Russian gas supply to Europe via Ukraine halted after transit deal expires |url=https://www.aljazeera.com/news/2025/1/1/russian-gas-supply-to-europe-via-ukraine-halted-after-transit-deal-expires |access-date=2 January 2025 |publisher=Al Jazeera}}&lt;/ref&gt; ក្រៅពីនេះ អ៊ុយក្រែនក៏បានក្លាយជារដ្ឋសមាជិកផ្លូវការនៃ[[តុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិ]]ផងដែរ។&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2025-01-01 |title=Ukraine becomes ICC member state |url=https://www.ukrinform.net/rubric-society/3943923-ukraine-becomes-icc-member-state.html |access-date=2025-01-01 |website=www.ukrinform.net }}&lt;/ref&gt;
** [[ការពាធានៅញូវអ័រលិនស៍ឆ្នាំ២០២៥|រថយន្តមួយគ្រឿងបានបើកបុកហ្វូងមនុស្ស]] មុនពេលតៃកុងរថយន្តនោះបានចុះចេញក្រៅរថយន្តខ្លួនរួចលើកកាំភ្លើងបាញ់រះបន្ត ធ្វើឱ្យមនុស្សចំនួន ១៥ នាក់បានបាត់បង់ជីវិត និង ៣៥ នាក់ទៀតបានរងរបួសនៅទីក្រុង[[ញូវអ័រលិនស៍]] រដ្ឋ[[ល្វីស៊ីយ៉ាណា]] [[សហរដ្ឋអាមេរិក]]។&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.bbc.co.uk/news/live/cn4x88455qpt |title=Ten dead after vehicle drives into large crowd in New Orleans, authorities say |work=BBC News|date=1 January 2025|access-date=1 January 2025}}&lt;/ref&gt;
** មនុស្ស​ចំនួន ១២ ​នាក់​បាន​បាត់បង់ជីវិត និងបួននាក់​ទៀតបាន​រង​របួស​ក្នុងឧប្បត្តិហេតុបាញ់​រះនៅ​ក្រុង[[សេធីនញ៉ា]] ប្រទេស​[[ម៉ុងតេណេគ្រោ]]។&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Press |first=Associated |date=2025-01-01 |title=At least 10 killed and four more wounded in Montenegro shooting |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jan/01/at-least-four-killed-and-four-more-wounded-in-montenegro-shooting |access-date=2025-01-02 |work=The Guardian |issn=0261-3077}}&lt;/ref&gt;
* ៤ មករា – [[អធិការបតីអូទ្រីស|អធិការបតី]]នៃប្រទេស[[អូទ្រីស]] លោក[[កាល់ នីហាំម៉ើ]]បានប្រកាសលាលែងពីតំណែង។&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2025-01-04 |title=Austrian Chancellor Nehammer says he will resign after talks on forming a new government fail |url=https://apnews.com/article/austria-politics-talks-collapse-2e4ce6802617c2ac7a6d28f4842df38e?user_email=e9f48e73570f5cab7ad06984b27d44ccc37c48900cb185b6237ae9993409c977&amp;utm_medium=APNews_Alerts&amp;utm_source=Sailthru_AP&amp;utm_campaign=NewsAlert_Jan04_2025_02:01PM&amp;utm_term=AP%20News%20Alerts |access-date=2025-01-07 |website=AP News }}&lt;/ref&gt;
* ៦ មករា
** លោក[[ចាស្ទីន ទ្រូដូ]]បានប្រកាសថានឹងលាឈប់ពីតំណែងជាប្រធាន[[គណបក្សសេរីនិយម (គណបក្ស)|គណបក្សសេរីនិយម]] និងជា[[នាយករដ្ឋមន្ត្រីកាណាដា|នាយករដ្ឋមន្ត្រី]]ប្រទេស[[កាណាដា]] ក្រោយពីលោកបានកាន់អំណាចអស់រយៈពេលជាង ៩ ឆ្នាំកន្លងមក។&lt;ref&gt;{{Cite news |date=6 January 2025 |title=Justin Trudeau resigns as Canadian prime minister |url=https://www.bbc.co.uk/news/live/clyjmy7vl64t |access-date=7 January 2025 |work=BBC News }}&lt;/ref&gt;
** ប្រទេស[[ឥណ្ឌូណេស៊ី]]បានក្លាយជា[[រដ្ឋសមាជិកប៊្រីក្ស|សមាជិកទីដប់]]នៃអង្គការ[[ប្រ៊ីក្ស]]។&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Indonesia joins BRICS group of emerging economies |url=https://www.aljazeera.com/news/2025/1/7/indonesia-joins-brics-group-of-emerging-economies |access-date=2025-01-11 |website=Al Jazeera }}&lt;/ref&gt;
* ៧ មករា
** [[គ្រោះរញ្ជួយដីនៅទីបេឆ្នាំ២០២៥|គ្រោះរញ្ជួយដីកម្រិត ៧.១ វ៉ិចទ័រ]]បានឡើងអង្រួន[[តំបន់ស្វយ័តទីបេ]] ភាគនិរតីនៃប្រទេស[[ចិន]] ដោយបានសម្លាប់មនុស្សយ៉ាងតិចចំនួន ១២៦ នាក់ ខណៈមនុស្សប្រមាណ ៣៣៨ នាក់ផ្សេងទៀតបានទទួលរងរបួស។&lt;ref&gt;{{Cite news |date=7 January 2025 |title=China earthquake: Dozens dead as tremor strikes Tibet |url= https://www.bbc.co.uk/news/articles/c3rqg95n9n1o |access-date=7 January 2025 |work=BBC News }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news |date=2025-01-07 |title=At least 95 killed as magnitude-6.8 earthquake hits China's Tibet region |url=https://www.abc.net.au/news/2025-01-07/people-killed-as-magnitude-6-8-earthquake-hits-china/104792224 |access-date=2025-01-07 |work=ABC News }}&lt;/ref&gt;
** តំបន់ទីក្រុង[[ឡូស​អាន់​ជ័រ​លេស]]ត្រូវប្រឈមនឹង[[ភ្លើងឆេះព្រៃនៅកាលីហ្វ័រញ៉ាភាគខាងត្បូង ខែមករា ឆ្នាំ២០២៥|ភ្លើងឆាបឆេះយ៉ាងសន្ធោសន្ធៅ]] ដោយជាន់សង្កត់ដោយខ្យល់បក់កន្ត្រាក់ខ្លាំងៗលាយឡំនឹងគ្រោះរាំងស្ងួត បាននាំឱ្យវាក្លាយជាគ្រោះអគ្គីភ័យដ៏អាក្រក់បំផុតមួយក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រតំបន់។ សំណង់រាប់ពាន់ត្រូវបានឆេះខ្ទេចខ្ទាំ រួមទាំងមួយភាគធំនៃ[[មហាវិថីសាន់ស៊ែត]] (Sunset)។ មនុស្សចំនួន ២៩ នាក់ត្រូវបានគេរាយការណ៍ថាបានបាត់បង់ជីវិត និងមនុស្សប្រមាណ ១៨០,០០០ នាក់ត្រូវបានអាជ្ញាធរចាត់ជម្លៀសចេញពីគេហដ្ឋាន ខណៈភ្លើងបានបន្តឆាបឆេះរហូតដល់ថ្ងៃទី៣១ មករា។&lt;ref&gt;{{Cite news |url=https://www.bbc.co.uk/news/live/c5y81zyp1ext |title=Los Angeles wildfires approach Hollywood sign, with Sunset Boulevard 'in ruins' |date=7 January 2025 |work=BBC News |publisher=BBC News |accessdate=9 January 2025}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2025-01-10 |title=California wildfires live updates: 179,000 under evacuation orders; L.A. County sheriff says some areas look ‘like a bomb was dropped’ |url=https://www.nbcnews.com/weather/wildfires/live-blog/california-wildfires-live-updates-deadly-blazes-spread-hollywood-hills-rcna186927 |access-date=2025-01-10 |website=NBC News }}&lt;/ref&gt;
* ៨ មករា – ខ្មាន់កាំភ្លើងចំនួន ១៨ នាក់​ និងទាហានម្នាក់បានបាត់បង់ជីវិតក្រោយផ្ទុះអាវុធបាញ់ប្រហារគ្នានៅឯវិមានប្រធានាធិបតីក្នុងរដ្ឋធានី[[អ៊ិនចាមេណា]] ប្រទេស[[ឆាដ]]។&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Attack on Chad's presidential palace leaves 19 dead |url=https://apnews.com/article/chad-presidential-palace-deadly-97638ecd7ad4e55a27955ad705f31bdb |access-date=2025-01-13 |website=AP News }}&lt;/ref&gt;
* ៩ មករា – លោកនាយឧត្តមសេនីយ៍[[ចូសែហ្វ អោន]]ត្រូវបាន[[សភាតំណាងរាស្ត្រ​ (លីបង់)|សភាលីបង់]]បោះឆ្នោតជ្រើសរើសជា[[ប្រធានាធិបតីលីបង់|ប្រធានាធិបតីផ្លូវការ]]នៃប្រទេសលីបង់ ដោយបិទបញ្ចប់សម័យកាលដែលគ្មានប្រធានាធិបតីអចិន្ត្រៃយ៍ចំនួនពីរឆ្នាំ។&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2025-01-09 |title=Joseph Aoun: Lebanon’s respected army chief turns new president |url=https://www.france24.com/en/middle-east/20250109-lebanese-parliament-elect-army-chief-joseph-aoun-as-president-in-second-round |access-date=2025-01-10 |website=France 24 }}&lt;/ref&gt;
* ១០​ មករា
** [[ប្រធានាធិបតីវេណេស៊ុយអេឡា|ប្រធានាធិបតី]]កំពុងកាន់អំណាចនៅប្រទេស[[វេណេស៊ុយអេឡា]]គឺលោក[[នីកូឡាស់ ម៉ាឌូរ៉ូ]]បានស្បថចូលកាន់អំណាចក្នុងអាណត្តិទីបីរបស់លោក ថ្វីបើកំពុងប្រឈមនឹង[[វិបត្តិនយោបាយវេណេស៊ុយអេឡាឆ្នាំ២០២៤|បាតុកម្មមហាជនប្រឆាំងនឹងរូបលោក]] ពិសេសទាក់ទិននឹងលទ្ធផលបោះឆ្នោតនៃឆ្នាំទៅនេះ។&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.cnn.com/2025/01/03/asia/venezuela-presidential-candidate-argentina-milei-maduro-intl-latam/index.html |title=Edmundo González says he won Venezuela’s presidential election |access-date=13 January 2025|website=CNN}}&lt;/ref&gt;
** [[សេវាបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុកូពែនីគូស]]អឺរ៉ុបបានរាយការណ៍ថា  ឆ្នាំ ២០២៤ គឺជាឆ្នាំដែលក្តៅបំផុតនៅក្នុងកំណត់ត្រាពិភពលោក ហើយជាឆ្នាំប្រតិទិនដំបូងដែលឆ្លងលើសកម្រិតនិមិត្តនៃ ១.៥°C នៃ[[បម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ|កំណើនកម្ដៅផែនដី]]។&lt;ref&gt;{{Cite news |url=https://www.bbc.co.uk/news/articles/cd7575x8yq5o |title=2024 first year to pass 1.5C global warming limit |date=10 January 2025 |work=BBC News |publisher=BBC News |accessdate=13 January 2025}}&lt;/ref&gt;
* ១២ មករា – [[ការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីក្រូអាតឆ្នាំ២០២៤–២៥|ជុំទីពីរនៃការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីក្រូអាត]]បានបិទបញ្ចប់ដោយមានលោក[[ហ្សូរ៉ាន មីឡាណូវិច]]ជាប់ឆ្នោតបន្តអាណត្តិទីពីរក្នុងនាមជា[[ប្រធានាធិបតីក្រូអាត]]។&lt;ref&gt;{{Cite web |date=29 December 2024 |title=Croats vote in presidential election, with incumbent favoured in polls |url=https://www.reuters.com/world/europe/croats-vote-elect-new-president-2024-12-29/ |access-date=13 January 2025 |website=Reuters }}&lt;/ref&gt;
* ១៥ មករា
** [[ប្រធានាធិបតីកូរ៉េខាងត្បូង]] លោក[[យូន សកយ៉ល]]ត្រូវបានគេចាប់ខ្លួនដោយជោគជ័យទាក់ទិននឹងការប្រកាស[[ច្បាប់អាជ្ញាសឹក]]របស់លោកកាលពីខែធ្នូឆ្នាំមុន។&lt;ref&gt;{{Cite web |title=South Korea: Authorities arrest president Yoon Suk Yeol after dramatic hours-long standoff |url=https://www.bbc.co.uk/news/live/c4g317rj49zt |access-date=2025-01-15 |website=BBC News }}&lt;/ref&gt;
** [[សង្គ្រាមអ៊ីស្រាអែល–ហាម៉ាស់]]៖ [[អ៊ីស្រាអែល]] និង[[ហាម៉ាស់]]​​បានអនុម័តលើបទឈប់បាញ់មួយក្នុងគោលបំណងបញ្ចប់សង្រ្គាម ផ្ដោះប្តូរចំណាប់ខ្មាំងអ៊ីស្រាអែលជាមួយនឹងអ្នកទោសប៉ាឡេស្ទីន និងបើកផ្លូវឱ្យមានលំហូរជំនួយអន្តរជាតិចូលទីតាំងរងគ្រោះធ្ងន់ធ្ងរ។ វាត្រូវបានចូលជាធរមាននៅថ្ងៃទី១៩ ខែមករា។&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Israel, Hamas reach ceasefire agreement designed to end 15-month Gaza war, official says |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/israel-hamas-reach-ceasefire-agreement-designed-end-15-month-gaza-war-official-2025-01-15/ |website=Reuters}}&lt;/ref&gt;
* ១៦ មករា
** [[កងទ័ពរំដោះជាតិ (កូឡុំប៊ី)|កងទ័ពរំដោះជាតិកូឡុំប៊ី]]បានបើកការវាយប្រហារប្រដាប់អាវុធនៅក្នុង[[តំបន់កាតាទូមបូ]] ប៉ែកឦសានប្រទេសកូឡុំប៊ី។ មនុស្សជាង ១០០ នាក់បានបាត់បង់ជីវិតជាលទ្ធផលនៃការវាយប្រហារនេះ។&lt;ref&gt;{{Cite web |date=19 January 2025 |title= At least 80 people killed in northeast Colombia as peace talks fail, official says |url= https://apnews.com/article/colombia-killed-eln-farc-kidnapped-9312219ca09e26fc03d18983fd245831 |access-date=23 January 2025 |publisher=Associated Press }}&lt;/ref&gt;
** [[ការបោះឆ្នោតសកលវ៉ានូអាទូឆ្នាំ២០២៥|ការបោះឆ្នោតសកលវ៉ានូអាទូ]]ត្រូវបានប្រព្រឹត្តិធ្វើឡើង។&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2025-01-10 |title=Vanuatu snap election to be contested by 217 candidates |url=https://www.rnz.co.nz/international/pacific-news/538610/vanuatu-snap-election-to-be-contested-by-217-candidates |access-date=2025-02-24 |website=RNZ }}&lt;/ref&gt;
* ១៨ មករា
** រថយន្តដឹកប្រេងឥន្ធនៈមួយគ្រឿងបានក្រឡាប់ផ្ទុះនៅភាគពាយ័ព្យនៃប្រទេស[[នីហ្សេរីយ៉ា]]ដោយបានសម្លាប់មនុស្សចំនួន ៩៨ នាក់។&lt;ref&gt;{{Cite web |date=18 January 2025 |title=At least 86 killed in central Nigeria after fuel tanker explodes |url=https://www.france24.com/en/africa/20250118-at-least-70-killed-in-central-nigeria-after-fuel-tanker-explodes |access-date=2025-01-20 |website=France 24}}&lt;/ref&gt;
** ចៅក្រមកំពូលអ៊ីរ៉ង់ចំនួនពីរនាក់ត្រូវបានខ្មាំងកាំភ្លើងម្នាក់លបធ្វើឃាតកម្មនៅឯ[[តុលាការកំពូលអ៊ីរ៉ង់]]ក្នុងរដ្ឋធានី[[តេហេរ៉ង់]]។​ ខ្មាំងកាំភ្លើងនោះបានបង្ករបួសដល់មនុស្សចំនួនពីរនាក់ផ្សេងទៀតមុនពេលធ្វើអត្តឃាតខ្លួន។&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Gambrell |first=Jon |date=2025-01-19 |title=Gunman shoots dead 2 judges in Iran’s capital tied to 1988 mass executions |url=https://apnews.com/article/iran-judges-killed-unrest-77ea3a0bdc2c0ff36725a03f609f40c1 |access-date=2025-01-23 |website=AP News }}&lt;/ref&gt;
* ២១ មករា – មនុស្សចំនួន ៧៨ នាក់បានបាត់បង់ជីវិតក្នុងគ្រោះអគ្គីភ័យឆាបឆេះសណ្ឋាគារមួយកន្លែងនៅក្នុងរមណីយដ្ឋានស្គីទឹកកកឈ្មោះកាតាល់កាយ៉ានៃប្រទេសតួកគី។&lt;ref&gt;{{Cite web |title=(ជាភាសាតួកគី) Kartalkaya'da otel yangını: 66 kişi hayatını kaybetti, dört kişi gözaltında|url=https://www.bbc.com/turkce/articles/c5y6p433665o |access-date=2025-01-23 |website=BBC News Türkçe }}&lt;/ref&gt;
* ២២ មករា – ប្រទេស[[ថៃ]]បានក្លាយជាប្រទេសទី៣៨ និងជាប្រទេសទីមួយក្នុងតំបន់[[អាស៊ីអាគ្នេយ៍]] ដែល​អនុញ្ញាត​ឱ្យ​អាពាហ៍ពិពាហ៍​ភេទ​ដូច​គ្នាមានភាព​ស្រប​ច្បាប់។&lt;ref&gt;{{Cite magazine |last=Tanakasempipat |first=Patpicha |date=2024-09-25 |title=Same-Sex Marriage Legalized in Thailand, Starting in January |url=https://time.com/7024193/thailand-same-sex-marriage-2025/ |access-date=2025-01-23 |magazine=TIME |archive-date=January 1, 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250101060229/https://time.com/7024193/thailand-same-sex-marriage-2025/ |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
* ២៣ មករា – លោក[[មីឈីអាល់ ម៉ាទីន]]បានជាប់ឆ្នោតបម្រើអាណត្តិទីពីរក្នុងនាមជា[[តាវអ៊ីស៊ីជ|នាយករដ្ឋមន្ត្រីអៀរឡង់]]។&lt;ref&gt;{{cite web |last1=Wallace |first1=Nicholas |last2=Basińska |first2=Kinga |title=(ជាភាសាប៉ូឡូញ) Micheál Martin po raz drugi premierem Irlandii |url=https://www.euractiv.pl/section/demokracja/news/micheal-martin-po-raz-drugi-premierem-irlandii/ |publisher=euractiv |access-date=27 January 2025 |date=24 January 2025}}&lt;/ref&gt;
* ២៤ មករា – [[ខ្យល់ព្យុះអេអូវីន]]បានកួចចូលប្រទេស[[អៀរឡង់]] និង[[សហរាជាណាចក្រ|ចក្រភពអង់គ្លេស]]។ នៅអៀរឡង់ គេបានវាស់ស្ទង់ឃើញថាល្បឿនខ្យល់ខ្ពស់បំផុតមានប្រមាណ ១៨៣ គីឡូម៉ែត្រក្នុងមួយម៉ោង  ខណៈដែលផ្ទះសម្បែងជាងមួយលានខ្នងត្រូវដាច់ប្រព័ន្ធអគ្គិសនី។&lt;ref&gt;{{cite web |last1=Płachta |first1=Arkadiusz |title=(ជាភាសាប៉ូឡូញ) &quot;Największy cyklon od pokoleń&quot; — Eowyn — uderzył w Europę. Dramatyczna sytuacja w Irlandii |url=https://podroze.onet.pl/aktualnosci/niszczycielski-cyklon-eowyn-uderzyl-w-europe-dramatyczna-sytuacja-w-irlandii/p2b139l |publisher=Onet |access-date=27 January 2025 |date=24 January 2025}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |last1=Matoga |first1=Jan |title=(ជាភាសាប៉ូឡូញ) Sztorm stulecia. Eowyn zbliża się do Wielkiej Brytanii |url=https://www.rmf24.pl/pogoda/news-sztorm-stulecia-eowyn-zbliza-sie-do-wielkiej-brytanii,nId,7898363#crp_state=1 |publisher=RMF |access-date=27 January 2025 |date=24 January 2025}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |last1=Pope |first1=Conor |title=Ireland weather updates: Red warning for Storm Éowyn ends in 25 counties but dangerous conditions, power cuts persist |url=https://www.irishtimes.com/environment/2025/01/24/storm-eowyn-live-updates-status-red-warning-ireland-met-eireann-power-outages-transport/ |publisher=The Irish Times |access-date=27 January 2025 |date=24 January 2025}}&lt;/ref&gt;
* ២៦ មករា – [[ការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីបេឡារុសឆ្នាំ២០២៥|ការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីបេឡារុស]]ត្រូវបានប្រព្រឹត្តិធ្វើឡើង។​ ប្រធានាធិបតីកាន់អំណាច លោក[[អាឡិចសានដឺ លូកាឆេនកូ]]បានបន្តជាប់ឆ្នោតមួយអាណត្តិបន្ថែមទៀត ដោយលើកនេះលោកបានឈរឈ្មោះជាបេក្ខជនឯករាជ្យផង និងតំណាងឱ្យសម្ព័ន្ធភាព[[បេឡាយ៉ារូស]]ផង។&lt;ref&gt;{{cite web |last1=Skrzypiński |first1=Dawid |title=(ជាភាសាប៉ូឡូញ) &quot;Wybory&quot; prezydenckie na Białorusi. Są wyniki exit poll |url=https://wydarzenia.interia.pl/zagranica/news-wybory-prezydenckie-na-bialorusi-sa-wyniki-exit-poll,nId,7899975 |publisher=Interia |access-date=27 January 2025 |date=26 January 2025}}&lt;/ref&gt;
* ២៧ មករា – ភាគហ៊ុនបច្ចេកវិទ្យាសកលបានធ្លាក់ចុះយ៉ាងគំហុកបន្ទាប់ពីការផ្ទុះឡើងនូវប្រជាប្រិយភាពនៃកម្មវិធីបញ្ញាសិប្បនិម្មិតចិនថ្មីឈ្មោះ [[ឌីបស៊ីគ]] (DeepSeek) ហើយវាក៏បានជាប់ឈ្មោះភ្លាមៗជាគូប្រកួតប្រជែងចម្បងនឹង​ [[ឆាតជីភីធី]] (ChatGPT) របស់[[អូផិនអេអាយ]] (OpenAI)។ ជាលទ្ធផល ក្រុមហ៊ុនផលិតបន្ទះឈីបខ្នាតយក្ស [[អ៊ិនវីឌីអា]] (Nvidia) បានខាតបង់តម្លៃខ្លួនជិត ៦០០ ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក ដែលជាការធ្លាក់ចុះតម្លៃដ៏សែនច្រើនបំផុតសម្រាប់ក្រុមហ៊ុនមួយនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តទីផ្សារភាគហ៊ុននៅសហរដ្ឋអាមេរិក។&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.theguardian.com/business/2025/jan/27/tech-shares-asia-europe-fall-china-ai-deepseek|title=Global tech shares fall as China AI chatbot DeepSeek spooks investors|date=27 January 2025|website=The Guardian|accessdate=30 January 2025}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.cnbc.com/2025/01/27/nvidia-sheds-almost-600-billion-in-market-cap-biggest-drop-ever.html|title=Nvidia sheds almost $600 billion in market cap, biggest one-day loss in U.S. history|date=27 January 2025|website=CNBC|accessdate=30 January 2025}}&lt;/ref&gt;
* ២៩ មករា
** យន្តហោះដឹកអ្នកដំណើរមួយគ្រឿងឈ្មោះ ''American Eagle Flight 5342'' ដែលដឹកអ្នកដំណើរចំនួន ៦៤ នាក់បានប៉ះទង្គិចនឹងឧទ្ធម្ភាគចក្រយោធាអាមេរិកមួយគ្រឿងទៀតពេលកំពុងចុះចតនៅរដ្ឋធានី[[វ៉ាស៊ីនតោន]]ឌីស៊ី [[សហរដ្ឋអាមេរិក]]។ មនុស្សទាំងអស់នៅលើយានយន្តទាំងពីរត្រូវបានបាត់បង់ជីវិត។&lt;ref name=&quot;CNN-Jan30&quot;&gt;{{Cite web |last= |first= |date=2025-01-30 |title=Live updates: Plane crash near Washington, DC; Reagan National Airport takeoffs and landings halted |url=https://www.cnn.com/us/live-news/plane-crash-dca-potomac-washington-dc-01-29-25/index.html |access-date=2025-01-30 |website=CNN }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.bbc.com/news/articles/c4g9kdgzj91o|title=What we know so far about Washington DC plane crash|date=30 January 2025|website=BBC News|accessdate=1 February 2025}}&lt;/ref&gt;
** លោក[[អាម៉េដ អាល់ឆារ៉ា]]ត្រូវបានតែងតាំងជា[[ប្រធានាធិបតីស៊ីរី|ប្រធានាធិបតីទី២០ នៃប្រទេសស៊ីរី]] បន្ទាប់ពីស៊ីរីត្រូវអវត្តមានប្រធានាធិបតីអស់ជាងមួយខែនៅពេលដែលរបបអាសាដបានដួលរលំនៅដើមខែធ្នូនៃឆ្នាំមុន។&lt;ref&gt;{{cite web |last1=Czurczak |first1=Aleksandra |title=(ជាភាសាប៉ូឡូញ) Zmiany na szczytach władzy w Syrii. Mianowano tymczasowego prezydenta |url=https://wydarzenia.interia.pl/zagranica/news-zmiany-na-szczytach-wladzy-w-syrii-mianowano-tymczasowego-pr,nId,7902348 |publisher=Interia |access-date=2025-02-05 |date=30 January 2025}}&lt;/ref&gt;
* ៣០ មករា – បន្ទាប់ពីបានអនុម័តកំណែទម្រង់រដ្ឋធម្មនុញ្ញហើយ ប្រធានាធិបតីប្រទេស[[នីការ៉ាក្វា]] លោក[[ដានីញ៉ែល អ័រតេហ្កា]] និងលោកស្រីអនុប្រធានាធិបតី[[រ៉ូសារីយ៉ូ មូរីយ៉ូ]]បានក្លាយខ្លួនជា[[ប្រធានាធិបតីនីការ៉ាក្វា|សហប្រធានាធិបតី]]ដឹកនាំប្រទេសស្មើគ្នា។&lt;ref&gt;[https://www.reuters.com/world/americas/nicaragua-congress-gives-final-approval-sweeping-constitutional-reforms-2025-01-30/ Nicaragua's Ortega expands power as reforms win final approval]&lt;/ref&gt;

===កុម្ភៈ===
* ១ កុម្ភៈ – ប្រធានាធិបតីអាមេរិក លោក[[ដូណាល់ ត្រាំ]]បានប្រកាសតម្លើងពន្ធ ១០% លើគ្រប់ទំនិញដែលនាំចូលពីប្រទេសចិន។&lt;ref&gt;{{Cite news |date=February 1, 2025 |title=Trump announces significant new tariffs on Mexico, Canada and China, sparking retaliatory actions |url=https://edition.cnn.com/2025/02/01/politics/mexico-canada-china-tariffs-trump/index.html |access-date=February 6, 2025 |publisher=CNN }}&lt;/ref&gt;
* ៤ កុម្ភៈ
** [[សង្គ្រាមពាណិជ្ជកម្មចិន–សហរដ្ឋអាមេរិក]]៖ ប្រទេសចិនបានប្រកាសគ្រប់គ្រងទំនិញនាំចេញរបស់ខ្លួនទៅសហរដ្ឋអាមេរិក និងបានតម្លើងពន្ធលើទំនិញនាំចូលមួយចំនួនពីអាមេរិក ជាការសងសឹកចំពោះការដាក់តម្លើងពន្ធលើទំនិញចិនដោយលោកដូណាល់ ត្រាំ។&lt;ref&gt;{{Cite news |date=February 4, 2025 |title=China hits back as Trump’s tariffs go into effect |url=https://edition.cnn.com/2025/02/04/business/china-us-trade-retaliation-hnk-intl/index.html |access-date=February 6, 2025 |publisher=CNN }}&lt;/ref&gt;
** មនុស្សយ៉ាងតិចចំនួន ១១ នាក់ (រួមទាំងខ្មាន់កាំភ្លើង) បានស្លាប់បាត់បង់ជីវិត និងប្រមាណ ១៥ នាក់ទៀតបានទទួលរងរបួស បន្ទាប់ពីខ្មាន់កាំភ្លើងម្នាក់បានបើកការបាញ់ប្រហារនៅ[[សាលារៀនរីប៊ែកស្កា]] ដែលជាមជ្ឈមណ្ឌលអប់រំនីតិជនក្នុងទីក្រុង[[អូរេប៊្រូ]] ប្រទេស[[ស៊ុយអែត]] ដោយនាំឱ្យវាជាឧប្បត្តិហេតុបាញ់ប្រហារដ៏សាហាវបំផុតក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រប្រទេសស៊ុយអែត។&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Krupa |first=Jakub |date=2025-02-04 |title=Sweden shooting: five people shot at education centre in Örebro by attacker police believe is among the injured – latest updates |url=https://www.theguardian.com/world/live/2025/feb/04/sweden-school-shooting-orebro-latest-updates-live-news |access-date=2025-02-05 |work=the Guardian |issn=0261-3077}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Sweden school shooting latest: Five people shot at campus in Orebro |url=https://www.bbc.com/news/live/c206q444zx3t |access-date=2025-02-05 |website=BBC News }}&lt;/ref&gt;
** ប្រធានាធិបតីអាមេរិក លោកដូណាល់ ត្រាំបានប្រកាសថា សហរដ្ឋអាមេរិកនឹងគ្រប់គ្រងតំបន់[[ដែនជ្រោយកាសា|ដែនជ្រោយហ្កាហ្សា]]តាមរយៈកិច្ចព្រមព្រៀងជាមួយនឹងប្រទេសអ៊ីស្រាអែល ហើយយោធាអាមេរិកនឹងទទួលខុសត្រូវលើការកសាងតំបន់ហ្កាហ្សាឡើងវិញ។&lt;ref&gt;{{cite news|last=Madhani|first=Aamer|last2=Goldenberg|first2=Tia|last3=Miller|first3=Zeke|title=Trump won’t rule out deploying US troops to support rebuilding Gaza, sees ‘long-term’ US ownership|url=https://apnews.com/article/trump-netanyahu-washington-ceasefire-1c8deec4dd46177e08e07d669d595ed3|website=Associated Press|date=5 February 2025|accessdate=13 February 2025}}&lt;/ref&gt;
*​​ ៩​ កុម្ភៈ
** [[ការបោះឆ្នោតសកលអេក្វាឌ័រឆ្នាំ២០២៥|ការបោះឆ្នោតសកលអេក្វាឌ័រ]]ត្រូវបានប្រព្រឹត្តិធ្វើឡើង។&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.primicias.ec/noticias/politica/elecciones-presidenciales-presidente-fecha-cne-calendario2025/|title=(ជាភាសាអេស្ប៉ាញ) Las elecciones presidenciales serán el 9 de febrero de 2025|date=9 February 2024|publisher=Primicias|accessdate=17 February 2025|archive-date=December 17, 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20241217185234/https://www.primicias.ec/noticias/politica/elecciones-presidenciales-presidente-fecha-cne-calendario2025/|url-status=live}}&lt;/ref&gt; ដោយគ្មាន​បេក្ខភាពប្រធានាធិបតី​ណា​ម្នាក់​អាចដណ្ដើម​សំឡេង​ភាគច្រើនបាន ដូច្នេះការបោះឆ្នោតជុំ​ទី​ពីរ​នឹងរៀបចំប្រព្រឹត្តិទៅ​​នៅ​អំឡុងខែ​មេសាខាងមុខ។&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Szekeres |first=Michael Rios, Edward |date=2025-02-09 |title=Ecuador heads to for run-off election between incumbent and leftist candidate |url=https://edition.cnn.com/2025/02/09/americas/ecuador-election-president-noboa-gonzalez-intl-latam/index.html |access-date=2025-02-17 |website=CNN }}&lt;/ref&gt;
** [[ការបោះឆ្នោតសកលលិចតិនស្តាញឆ្នាំ២០២៥|ការបោះឆ្នោតសកលលិចតិនស្តាញ]]ត្រូវបានប្រព្រឹត្តិធ្វើឡើង ដោយក្នុងនោះ គណបក្ស[[សហភាពមាតុភូមិ (លិចតិនស្តាញ)|សហភាពមាតុភូមិ]]ក្រោមការដឹកនាំរបស់លោកស្រី[[ប៊្រីគីតា ហាស]] បានបន្តឈរជាគណបក្សធំបំផុតនៅក្នុងសភា។&lt;ref&gt;{{Cite web |title=(ជាភាសាអាល្លឺម៉ង់) Landtagswahlen 2025 - News |url=https://www.landtagswahlen.li/news/16 |access-date=2025-01-01 |website=www.landtagswahlen.li }}&lt;/ref&gt;
* ១០ កុម្ភៈ
** ប្រធានាធិបតីអាមេរិក លោកដូណាល់ ត្រាំបានតម្លើងពន្ធ ២៥% លើការនាំចូលដែក និងអាលុយមីញ៉ូមទាំងអស់ ដោយគ្មានការលើកលែង។&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Lopez |first=Alejandra Jaramillo, David Goldman, Luciana |date=2025-02-10 |title=Trump imposes 25% tariffs on steel and aluminum {{!}} CNN Politics |url=https://www.cnn.com/2025/02/10/politics/tariffs-steel-aluminum-trump?Date=20250210&amp;Profile=cnnbrk&amp;utm_content=1739230163&amp;utm_medium=social |access-date=2025-02-13 |website=CNN }}&lt;/ref&gt;
** រថយន្តក្រុងដឹកអ្នកដំណើរមួយគ្រឿងបានរ៉េចង្កូតធ្លាក់ពីលើស្ពានឆ្លង[[ទន្លេឡាសវ៉ាកាស]]ក្នុង[[ទីក្រុងក្វាតេម៉ាឡា]]នៃប្រទេសក្វាតេម៉ាឡាដោយបានសម្លាប់មនុស្សចំនួន ៥៤ នាក់ និងបង្ករបួសធ្ងន់ដល់មនុស្សចំនួន ៩ នាក់ផ្សេងទៀត។&lt;ref&gt;{{cite web | url= https://www.prensalibre.com/vida/los-rostros-de-una-tragedia-el-duelo-nacional-por-las-54-victimas-de-un-viaje-sin-retorno/ | title=(ជាភាសាអេស្ប៉ាញ) Los rostros de una tragedia: el duelo nacional por las 54 víctimas de un viaje sin retorno |date= February 11, 2025 |website=Prensa Libre|access-date=February 13, 2025}}&lt;/ref&gt;
* ១២ កុម្ភៈ
** លោក[[កូងស្តង់ទីណូស តាស៊ូឡា]]ត្រូវបាន[[សភាអេលេនិក]]ឆ្នោតជ្រើសរើសជា[[ប្រធានាធិបតី]]ថ្មីនៃប្រទេស[[ក្រិក]]ក្នុងដំណើរការបោះឆ្នោតជុំទីបួន និងចុងក្រោយនៃ[[ការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីក្រិកឆ្នាំ២០២៥]]។&lt;ref&gt;[https://www.ekathimerini.com/politics/1261471/konstantinos-tasoulas-elected-new-president-of-greece/ Konstantinos Tasoulas elected new president of Greece]&lt;/ref&gt;
** លោក[[ក្លោស យូហានីស]]បានលាឈប់​ពី​តំណែងជា[[ប្រធានាធិបតី​រូម៉ានី]] ដែល​នាំ​ឱ្យ​លោកក្លាយ​ជា​ប្រធានាធិបតី​ប្រទេសរូម៉ានី​ដំបូង​ដែលចុះពីតំណែងមុនបញ្ចប់អាណត្តិ​នៅ[[បដិវត្តន៍រូម៉ានី|សម័យក្រោយ​បដិវត្តន៍]]។&lt;ref&gt;{{Cite web |title=(ជាភាសារូម៉ានី) Președintele Klaus Iohannis a anunțat că demisionează din funcție: &quot;Pentru a scuti România de această criză&quot; |url=https://observatornews.ro/politic/presedintele-klaus-iohannis-face-declaratii-de-presa-de-la-ora-1410-609560.html |access-date=2025-02-10 |website=Observator News }}&lt;/ref&gt;
* ១៨​ កុម្ភៈ – លោក[[វ៉្លាឌីមៀរ ពូទីន]]បានប្រកាសថាប្រទេស[[រុស្ស៊ី]] និង[[សហរដ្ឋអាមេរិក]]បានយល់ព្រមស្ដារ[[ទំនាក់ទំនងរុស្ស៊ី–សហរដ្ឋអាមេរិក|ទំនាក់ទំនងការទូត]]នឹងគ្នាឡើងវិញ។&lt;ref&gt;{{Cite news |date=February 18, 2025 |title=US, Russia agree to restore diplomatic missions as first step in Ukraine war talks |url=https://www.reuters.com/world/us-russia-agree-restore-diplomatic-missions-first-step-ukraine-war-talks-2025-02-18/ |access-date=February 24, 2025 |publisher=Reuters }}&lt;/ref&gt; កិច្ចប្រជុំកំពូលរយៈពេលបួនម៉ោងរវាងប្រទេសទាំងពីរត្រូវបានធ្វើឡើងនៅប្រទេស[[អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត]]។
* ១៩ កុម្ភៈ – ប្រទេស[[ក្រូអាត]]បានបំពេញដំណើរចូលជាសមាជិកនៃ[[តំបន់សេដ្ឋកិច្ចអឺរ៉ុប]]។&lt;ref&gt;https://www.efta.int/about-efta/legal-documents/eea-legal-texts&lt;/ref&gt;
* ២៣ កុម្ភៈ – ជាលទ្ធផលនៃ[[វិបត្តិនយោបាយអាល្លឺម៉ង់ឆ្នាំ២០២៤|វិបត្តិនយោបាយ]]កាលពីចុងឆ្នាំមុននេះ [[ការបោះឆ្នោតសហព័ន្ធអាល្លឺម៉ង់ឆ្នាំ២០២៥|ការបោះឆ្នោតសហព័ន្ធអាល្លឺម៉ង់]]ក៏បានប្រព្រឹត្តិធ្វើឡើងមុនអាណត្តិបានបញ្ចប់។ បក្សសម្ព័ន្ធ[[ស៊ីឌីអ៊ូ/ស៊ីអ៊ែសអ៊ូ]]បានទទួលសំឡេងគាំទ្រច្រើនជាងគេបំផុត ខណៈគណបក្ស[[ជម្រើសផ្សេងសម្រាប់អាល្លឺម៉ង់|អាអេហ្វឌី]]បានទទួលការគាំទ្រយ៉ាងច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ ក្លាយជាគណបក្សធំបំផុតទីពីរ។
* ២៥ កុម្ភៈ – យន្តហោះដំណឹកយោធាមួយគ្រឿងប្រភេទ ''Antonov An-26'' របស់[[កងកម្លាំងជើងអាកាសស៊ូដង់]]បានធ្លាក់នៅតំបន់ប្រជាជនរស់នៅមួយកន្លែងក្បែរមូលដ្ឋាន[[ទ័ពអាកាសវ៉ាឌីសេយីដណា]]។ មនុស្សទាំង ១៧ នាក់នៅលើយន្តហោះបូករួមទាំងមនុស្សចំនួន ២៩ នាក់ទៀតនៅនឹងដីបានស្លាប់បាត់បង់ជីវិតក្នុងឧប្បត្តិហេតុមួយនេះ។&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Ranter |first=Harro |title=Accident Antonov An-26 , Tuesday 25 February 2025 |url=https://asn.flightsafety.org/wikibase/480713 |access-date=2025-03-03 |website=asn.flightsafety.org}}&lt;/ref&gt;
* ២៨ កុម្ភៈ – កិច្ចប្រជុំមួយរវាងប្រធានាធិបតីអាមេរិកលោក[[ដូណាល់ ត្រាំ]] និងប្រធានាធិបតីអ៊ុយក្រែនលោក[[វ៉ូឡូឌីមីរ ហ្សេឡេនស្គី]]បានធ្វើឡើងនៅ[[សេតវិមាន]]ក្នុងរដ្ឋធានី[[វ៉ាស៊ីនតោន]]។ ត្រាំ និងអនុប្រធានាធិបតីអាមេរិកលោក[[ជេឌី វ៉ែនស៍]]បានរិះគន់ដោយចំហចំពោះមុខលោកហ្សេឡេនស្គីទាក់ទិនជុំវិញការគាំទ្ររបស់អាមេរិកទៅអ៊ុយក្រែន សំណើបញ្ចប់[[សង្គ្រាមរុស្ស៊ី=អ៊ុយក្រែន|សង្គ្រាម]] និងអនាគតនៃប្រទេសអ៊ុយក្រែនជារួម។&lt;ref&gt;{{Cite web |last1=McArthur |first1=Tom |last2=Lukiv |first2=Jaroslav |title=Trump accuses Zelensky of 'gambling with World War Three'|url=https://www.bbc.co.uk/news/articles/c9dejydynngo|website=BBC News|date=28 February 2025 |accessdate=3 March 2025 }}&lt;/ref&gt;

===មីនា===
* ២ មីនា – ជាផ្នែកមួយនៃ[[បេសកកម្មប្លូហ្កូសត៍ ១]] ក្រុមហ៊ុនអវកាសហ្វាយអឺហ្វ្លាយ (''Firefly'') បានក្លាយជាក្រុមហ៊ុនជំនួញពាណិជ្ជកម្មដំបូងដែលបានបញ្ជូនយានចុះចតនៅឋាន[[ព្រះច័ន្ទ]]ដោយជោគជ័យ និងគ្មានបញ្ហាបច្ចេកទេសអ្វី។&lt;ref&gt;{{Cite news |last=France-Presse |first=Agence |date=2025-03-02 |title=Striking images show Blue Ghost Mission 1’s successful moon landing |url=https://www.theguardian.com/science/2025/mar/02/private-firefly-aerospace-spacecraft-blue-ghost-makes-successful-upright-moon-landing |access-date=2025-03-03 |work=The Guardian |issn=0261-3077}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=US firm Firefly achieves its first moon landing with Blue Ghost spacecraft |url=https://www.aljazeera.com/news/2025/3/2/us-firm-firefly-achieves-its-first-moon-landing-with-blue-ghost-spacecraft |access-date=2025-03-03 |website=Al Jazeera }}&lt;/ref&gt;
* ៣​ មីនា – [[រដ្ឋបាលដូណាល់ ត្រាំលើកទីពីរ|រដ្ឋបាលត្រាំ]]បាន[[បញ្ជីរាយជំនួយយោធាទៅអ៊ុយក្រែនក្នុងសង្គ្រាមរុស្ស៊ី-អ៊ុយក្រែន|ផ្អាកជំនួយយោធាទៅអ៊ុយក្រែន]]បន្ទាប់ពីជំនួបដ៏តឹងសសៃករវាងប្រធានាធិបតីអ៊ុយក្រែនលោក[[វ៉ូឡូឌីមីរ ហ្សេឡេនស្គី]] និងប្រធានាធិបតីអាមេរិកលោកដូណាល់ ត្រាំកាលពីសប្តាហ៍មុន។&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Trump pauses military aid to Ukraine after Oval Office argument with Zelensky, White House official says |url=https://www.cnn.com/2025/03/03/politics/trump-administration-ukraine-aid/index.html |date=2025-03-03 |access-date=2025-03-11 |website=CNN }}&lt;/ref&gt;
* ៨ មីនា – មនុស្សជាង ១,០០០ នាក់រួមទាំងជនស៊ីវិលត្រូវបានគេរាយការណ៍ថាបានបាត់បង់ជីវិតនៅក្នុង[[ការសម្លាប់រង្គាលលើជនជាតិអាឡាវីស៊ីរី|យុទ្ធនាការបង្ក្រាបចលនាបះបោរ]]ដោយ[[រដ្ឋាភិបាលអន្តរកាលស៊ីរី|រដ្ឋាភិបាលស៊ីរី]]នៅតំបន់[[អាឡាវី]]។&lt;ref&gt;{{Cite web |title=More than 1,000 killed in Syrian crackdown on Alawite region, war monitor says |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/hundreds-killed-syrian-crackdown-alawite-region-war-monitor-says-2025-03-08/ |date=8 March 2025 |access-date=11 March 2025 |website=Reuters}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Syrian security forces accused of killing hundreds of civilians |url=https://www.bbc.co.uk/news/articles/crknjgrd3geo |date=9 March 2025 |access-date=11 March 2025 |website=BBC News}}&lt;/ref&gt;
* ៩​ មីនា – [[ការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសប្រធានគណបក្សសេរីនិយមកាណាដាឆ្នាំ២០២៥|ការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសប្រធានគណបក្សសេរីនិយមកាណាដា]]៖ អតីតអភិបាល[[ធនាគារនៃកាណាដា]] លោក[[ម៉ាក ខារនី]]បានជាប់ឆ្នោតក្លាយជាប្រធានថ្មីនៃ[[គណបក្សសេរីនិយមកាណាដា|គណបក្សសេរីនិយម]] និងបានចូលកាន់តំណែងជា[[នាយករដ្ឋមន្ត្រីកាណាដា]]នៅថ្ងៃទី១៤ ខែមីនា។&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Curry |first=Bill |date=2025-03-09 |title=Mark Carney elected Liberal Leader in landslide victory |url=https://www.theglobeandmail.com/politics/article-liberal-party-to-select-new-leader-ending-justin-trudeaus-nearly-12/ |access-date=2025-03-11 |website=The Globe and Mail}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.cbc.ca/news/politics/carney-swearing-in-pm-cabinet-1.7482871|title=Carney sworn in as prime minister with a reworked cabinet filled with new faces|first=John Paul|last=Tasker|publisher=CBC|date=March 14, 2025|access-date=March 17, 2025}}&lt;/ref&gt;
* ១១ មីនា
** អតីត[[ប្រធានាធិបតីហ្វីលីពីន]] លោក[[រ៉ូឌ្រីហ្គោ ឌុយទែរតេ]]ត្រូវបានចាប់ខ្លួននៅក្នុងប្រទេសហ្វីលីពីន បន្ទាប់ពី[[តុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិ]]បានចេញដីកាចាប់ខ្លួនរូបលោកជុំវិញបទ[[ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ]]។&lt;ref &gt;{{cite web |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1245792 |title=ICC warrant served: Palace says Duterte now under police custody |publisher=Philippine News Agency |last1=Esguerra |first1=Darryl John |date=March 11, 2025 |access-date=March 13, 2025 }}&lt;/ref&gt;
** [[ការបោះឆ្នោតសកលក្រូអិនឡង់ឆ្នាំ២០២៥|ការបោះឆ្នោតសកលក្រូអិនឡង់]]៖ គណបក្សស្ដាំនិយមគឺ[[គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ (ក្រូអិនឡង់)|បក្សប្រជាធិបតេយ្យ]]បានក្លាយជាគណបក្សធំបំផុតនៅក្នុងសភាដោយឈរពីលើគណបក្សកាន់អំណាចគឺ[[អ៊ីនូអ៊ីតអាតាកាធីជីត]]។&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Jozwiak |first=Rikard |date=2025-03-09 |title=Greenland Elections: Go American, Stay Danish, Or Go It Alone? |url=https://www.rferl.org/a/greenland-elections-denmark-america-trump/33340963.html |access-date=2025-03-13 |work=Radio Free Europe/Radio Liberty }}&lt;/ref&gt;
* ១២​ មីនា – [[ការបោះឆ្នោតសកលបេលីសឆ្នាំ២០២៥|ការបោះឆ្នោតសកលបេលីស]]៖ បក្សកាន់អំណាចគឺ[[គណបក្សប្រជាជនរួម]]បានឈ្នះឆ្នោតភ្លូកទឹកភ្លូកដីបន្តកាន់អំណាចមួយអាណត្តិបន្ថែមទៀត។&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Keme-Palacio |first=Benita |date=2025-03-05 |title=General Elections 2025: An Election Like No Other - Channel 5 Belize |url=https://edition.channel5belize.com/general-elections-2025-an-election-like-no-other/ |access-date=2025-03-25 }}&lt;/ref&gt;
*​​​​​ ១៦​ មីនា
** អគ្គីភ័យមួយបានឆាបឆេះក្លឹបកម្សាន្តមួយកន្លែងនៅទីក្រុង[[កូឆានី]] ប្រទេស[[ម៉ាសេដ្វានខាងជើង]] ដោយបានសម្លាប់មនុស្សចំនួន ៥៩ នាក់ និងបង្ករបួសដល់មនុស្សចំនួន ១៥៥​ នាក់ផ្សេងទៀត។&lt;ref&gt;{{cite web | url=https://www.bbc.co.uk/news/articles/c70wdedp20wo | title=North Macedonia nightclub fire claims more than 50 lives in Kocani }}&lt;/ref&gt;
** លោក[[ឃីត្វ រ៉ូលី]]បានលាឈប់ពីតំណែងជា[[នាយករដ្ឋមន្ត្រីទ្រីនីតេ និងតូបាគោ]]ក្រោយបានកាន់អំណាចអស់រយៈពេល ៩ ឆ្នាំ​ ហើយត្រូវបានបន្តស្នងតំណែងដោយលោក[[ស្ទូអាត យ៉ាំង]]។&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2025-02-26 |title=Trinidad and Tobago PM to resign on March 16 - Jamaica Observer |url=https://www.jamaicaobserver.com/2025/02/26/trinidad-tobago-pm-resign-march-16/ |access-date=2025-03-17 |website=www.jamaicaobserver.com }}&lt;/ref&gt;
* ១៩ មីនា – អ៊ីស្រាអែលបាន[[ការវាយប្រហាររបស់អ៊ីស្រាអែលលើដែនជ្រោយហ្កាហ្សាឆ្នាំ២០២៥|បើកការទម្លាក់គ្រាប់បែក និងវាយប្រហារ]]ជាបន្តបន្ទាប់លើ[[ដែនជ្រោយកាសា|ដែនជ្រោយហ្កាហ្សា]] ដោយបានសម្លាប់មនុស្សប្រមាណ ៥៩១ នាក់រួមទាំងកុមារផង នាំឱ្យកិច្ចព្រមព្រៀង[[បទឈប់បាញ់សង្គ្រាមហ្កាហ្សាឆ្នាំ២០២៥|បទឈប់បាញ់]]ដែលបានចូលជាធរមានកាលពីខែមករាកន្លងទៅលែងមានសុពលភាព។&lt;ref&gt;{{cite web|title= Israel kills 71 in predawn attacks on Gaza; Netanyahu warns of ‘fierce’ war|url= https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2025/3/20/live-israel-kills-70-in-gaza-netanyahu-warns-of-fierce-war-expanding|website=Al Jazeera|date=18 March 2025}}&lt;/ref&gt;
* ២០ មីនា – លោកស្រី[[ឃឺស្ទ្រី ខូវិនទ្រី]]ត្រូវបានជាប់ឆ្នោតក្លាយជាប្រធានទី១០ និងជាប្រធានស្ត្រី និងអាហ្វ្រិកដំបូងគេនៃ[[គណៈកម្មាធិការអូឡាំពិកអន្តរជាតិ]]នៅក្នុងការបោះឆ្នោតជុំទីមួយនៃ[[សម័យប្រជុំគណៈកម្មាធិការអូឡាំពិកអន្តរជាតិលើកទី១៤៤]]។&lt;ref&gt;[https://www.bbc.co.uk/sport/olympics/articles/cy4v91e3e1wo Coventry elected first female IOC president as Coe beaten]&lt;/ref&gt;
* ២១ មីនា
** [[ការបោះឆ្នោតសកលគូរ៉ាសៅឆ្នាំ២០២៥|ការបោះឆ្នោតសកលគូរ៉ាសៅ]]៖ គណបក្សកាន់អំណាចគឺ[[ចលនាដើម្បីអនាគតគូរ៉ាសៅ]]បានឈ្នះអាសនៈច្រើនលើសលប់ជាងគណបក្សផ្សេងៗទាំងអស់នៅក្នុងសភា។&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Vordev |date=2025-03-11 |title=Curaçao elections scheduled for March 21, 2025 |url=https://www.curacaochronicle.com/post/main/curacao-elections-scheduled-for-march-21-2025/ |access-date=2025-03-25 |website=www.curacaochronicle.com}}&lt;/ref&gt;
** ប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូងបានប្រឈមនឹង[[ភ្លើងឆេះព្រៃកូរ៉េខាងត្បូងឆ្នាំ២០២៥|ភ្លើងឆេះព្រៃ]]ដ៏អាក្រក់បំផុតមួយនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រសម័យទំនើប ដោយផ្ទៃដីប្រមាណ ៨៧,០០០ ហិចតាត្រូវបានឆេះខូចខាតនៅក្នុង[[ខេត្តក្យុងសាំងខាងត្បូង]] និងបានសម្លាប់មនុស្សប្រមាណ ២៧​ នាក់។&lt;ref&gt;{{Cite web |date=March 26, 2025 |title= At least 24 dead in South Korea's 'worst ever fires' |url= https://www.bbc.co.uk/news/articles/c1lp365pd1go.amp |access-date=March 31, 2025 |website=BBC}}&lt;/ref&gt;
* ២៨ មីនា – មនុស្សយ៉ាងហោចចំនួន ៥,៤០០ នាក់បានបាត់បង់ជីវិត និងមនុស្សប្រមាណ ៧,៨០០ នាក់បន្ថែមទៀតបានទទួលរងរបួសនៅក្នុង[[គ្រោះរញ្ជួយដីសាហ្គាំងឆ្នាំ២០២៥|គ្រោះរញ្ជួយដីកម្រិត ៧.៧ វិចទ័រ]]ដែលបានផ្ទុះឡើងនៅប្រទេស[[មីយ៉ាន់ម៉ា]]ដោយបានជះឥទ្ធិពលរំញ័រឆ្លងទៅរហូតដល់ទីក្រុង[[បាងកក]]នៃប្រទេសថៃ។&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Massive Myanmar earthquake causes widespread destruction with dozens trapped in collapsed Bangkok building |url=https://www.bbc.com/news/live/c4gex01m7n5t |date=28 March 2025 |access-date=28 March 2025 |website=BBC}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=M 7.7 - 2025 Mandalay, Burma Earthquake |url=https://earthquake.usgs.gov/earthquakes/eventpage/us7000pn9s/executive |date=28 March 2025 |access-date=28 March 2025 |website=USGS}}&lt;/ref&gt;
* ៣១ មីនា – រូបិយវត្ថុថ្មីគឺ[[ហ្វ្លូរ៉ង់ការ៉ាអ៊ីប]]ត្រូវបានប្រកាសជារូបិយបណ្ណផ្លូវការនៃប្រទេស[[គូរ៉ាសៅ]] និង[[ស៊ីនម៉ារតិន]] ជំនួសឱ្យ[[ហ្វ្លូរ៉ង់អង់ធីល្ស៍ហុល្លង់]]។&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Frequently Asked Questions |url=https://exch.centralbank.cw/functions/banknotes-coins/caribbean-guilder/frequently-asked-questions |access-date=2025-04-04 |publisher=Central Bank of Curaçao and Sint Maarten |location=Willemstad}}&lt;/ref&gt;

===មេសា===
* ១ មេសា – [[ហ្វ្រាំ ២]] ដែលត្រូវបានបាញ់បង្ហោះនៅលើរ៉ុក្កែត SpaceX Falcon 9 បានក្លាយជាយានអវកាសដំបូងគេដែលចូលទៅក្នុងគន្លងបញ្ច្រាសប៉ូល&lt;ref&gt;{{Cite tweet |first=Jonathan |last=McDowell |author-link=Jonathan McDowell|user=planet4589 |number=1906922678067560513|title=First Space Force orbit data for Fram-2 out , showing it in a 202 x 413 km x 90.01 deg orbit|note=0.01° means it entered Retrograde orbit too |date=2025-04-01}}&lt;/ref&gt; ពោលគឺហើរពីលើប៉ូលផែនដី។&lt;ref&gt;{{Cite web |last=published |first=Josh Dinner |date=2025-04-01 |title=SpaceX launches private Fram2 astronauts on historic spaceflight over Earth's poles |url=https://www.space.com/space-exploration/launches-spacecraft/spacex-launches-private-fram2-astronauts-on-historic-spaceflight-over-earths-poles |access-date=2025-04-04 |website=Space.com }}&lt;/ref&gt;
* ២ មេសា – ប្រធានាធិបតីអាមេរិក លោកដូណាល់ ត្រាំបានប្រកាស[[ពន្ធនាំចេញនាំចូលនៅក្នុងរដ្ឋបាលត្រាំទីពីរ|តម្លើងពន្ធពាណិជ្ជកម្ម]]ទៅលើប្រទេសជាច្រើន រាប់ចាប់ពីពន្ធមូលដ្ឋាន ១០% ឡើងទៅសម្រាប់ការនាំចូលទាំងអស់ពីប្រទេសទាំងនោះ។&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Staff |first=Al Jazeera |title=Five key takeaways from Trump’s ‘Liberation Day’ reciprocal tariffs |url=https://www.aljazeera.com/economy/2025/4/3/five-key-takeaways-from-trumps-liberation-day-reciprocal-tariffs |access-date=2025-04-04 |website=Al Jazeera }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2025-04-03 |title=Trump tariffs list: The US global tariffs plan at a glance |url=https://www.bbc.com/news/articles/c1jxrnl9xe2o |access-date=2025-04-03 |website=www.bbc.com }}&lt;/ref&gt;
* ៣ មេសា – ប្រទេស[[ហុងគ្រី]]បានដកខ្លួនចេញពី[[តុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិ]] បន្ទាប់ពី[[នាយករដ្ឋមន្ត្រីអ៊ីស្រាអែល]] លោក[[បេនយ៉ាមិន នេតាញ៉ាហ៊ូ]]បានធ្វើដំណើរចុះដល់ទីក្រុង[[ប៊ុយដាប៉ែស]]ដើម្បីបំពេញទស្សនកិច្ចផ្លូវរដ្ឋ ដោយនេះជាសកម្មភាពប្រឆាំងនិងមិនទទួលស្គាល់របស់ហុងគ្រីទៅលើ[[ដីកាចាប់ខ្លួនថ្នាក់ដឹកនាំអ៊ីស្រាអែលដោយតុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិ|ដីកាចាប់ខ្លួន]]លោកនេតាញ៉ាហូរបស់តុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិជុំវិញបទឧក្រិដ្ឋកម្មសង្រ្គាម។&lt;ref name=&quot;israel&quot;&gt;{{Cite web |date=3 April 2025  |title=Hungary withdraws from International Criminal Court during Netanyahu visit |url=https://www.bbc.com/news/articles/c807lm2003zo |access-date=4 April 2025 |website=BBC }}&lt;/ref&gt;
* ៤​ មេសា – [[ប្រធានាធិបតីកូរ៉េខាងត្បូង]] លោក[[យូន សកយ៉ល]]ត្រូវបាន[[តុលាការធម្មនុញកូរ៉េ]]សម្រេចជាឯកច្ឆ័ន្ទដកលោកចេញពីអំណាចដោយបញ្ចប់អាណត្តិប្រធានាធិបតីរបស់លោកជាផ្លូវការ។&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Service (KOCIS) |first=Korean Culture and Information |title=Court upholds impeachment motion against President Yoon : Korea.net : The official website of the Republic of Korea |url=https://www.korea.net/NewsFocus/policies/view?articleId=269283 |access-date=2025-04-22 |website=www.korea.net }}&lt;/ref&gt;
* ១២ មេសា – [[ការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីកាបុងឆ្នាំ២០២៥|ការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីកាបុង]]៖ ប្រធានាធិបតីអន្តរកាល លោក[[ប៊្រីស អូលីហ្គី អ៊ិនហ្គីម៉ា]]បានឈ្នះឆ្នោតក្លាយជាប្រធានាធិបតីពេញសិទ្ធិមួយអាណត្តិ។ នេះជាការបោះឆ្នោតដំបូងនៅប្រទេសកាបុងបន្ទាប់ពី[[រដ្ឋប្រហារកាបុងឆ្នាំ២០២៣|រដ្ឋប្រហារឆ្នាំ២០២៣]] និង[[ប្រជាមាតិរដ្ឋធម្មនុញ្ញកាបុងឆ្នាំ២០២៤|ប្រជាមាតិរដ្ឋធម្មនុញ្ញកាបុង]]នៅឆ្នាំ២០២៤។&lt;ref&gt;{{Cite news | date=2025-04-13 | title=Gabon coup leader wins election by huge margin | url=https://www.bbc.com/news/articles/cp31kxg35dro | access-date=2025-04-23 | website = BBC }}&lt;/ref&gt;
* ១៣ មេសា – [[ការបោះឆ្នោតសកលអេក្វាឌ័រឆ្នាំ២០២៥|ការបោះឆ្នោតសកលអេក្វាឌ័រ]]៖ លោក[[ដានីយ៉ែល ណូបូអា]]បានជាប់ឆ្នោតបន្តបម្រើជាប្រធានាធិបតីពេញមួយអាណត្តិទៀត។&lt;ref name=advance1&gt;{{Cite web|url=https://www.wric.com/news/u-s-world/ap-ecuadors-conservative-incumbent-and-a-leftist-lawyer-advance-to-presidential-runoff/|title=Ecuador's conservative incumbent and a leftist lawyer advance to presidential runoff &amp;#124; WRIC ABC 8News}}&lt;/ref&gt;
* ១៥ មេសា – ទូកដឹកអ្នកដំណើរធ្វើអំពីឈើមួយគ្រឿងបានរងការឆាបឆេះរួចក៏ក្រឡាប់លិចចូលទៅក្នុង[[ទន្លេកុងហ្គោ]]ក្បែរក្រុង[[អឹមបង់ដាកា]]នៃ[[សាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យកុងហ្គោ]] ដោយបានសម្លាប់មនុស្សសរុបចំនួន ១៤៨ នាក់។&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2025-04-19 |title=At least 148 people die after boat catches fire in Congo, media reports say |url=https://www.nbcnews.com/news/world/least-148-people-die-boat-catches-fire-congo-media-reports-say-rcna201961 |access-date=2025-04-22 |website=NBC News }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Press |first=Associated |date=2025-04-18 |title=Congo boat disaster death toll rises to 148, with more than 100 still missing |url=https://www.theguardian.com/world/2025/apr/18/congo-boat-disaster-death-toll-rises-to-148-with-more-than-100-still-missing |access-date=2025-04-22 |work=The Guardian |issn=0261-3077}}&lt;/ref&gt;
* ១៧ មេសា – [[ពិភពសមុទ្រ]]មួយឈ្មោះ ''[[ឃេ ២-១៨ ប៊ី|K2-18b]]'' ដែលមានរយៈចម្ងាយ ១២៤ ឆ្នាំពន្លឺនៃភពផែនដី ត្រូវបានអ្នកវិទ្យាសាស្ត្ររកឃើញថាមានផ្ទុកសមាសធាតុ[[ឌីមេទីលស៊ុលភីត]] និង[[ឌីមេទីលឌីស៊ុលភីត]]នៅក្នុងបរិយាកាសរបស់វា ដែលសមាសធាតុពីរនេះក៏មានវត្តមានដូចគ្នានៅក្នុងភពផែនដីយើងដែរ និងអាចបង្កបង្កើតឡើងបានដោយភាវៈមានជីវិតតែប៉ុណ្ណោះ។&lt;ref&gt;{{Cite web |date=17 April 2025 |title=Scientists find 'strongest evidence yet' of life on distant planet |url=https://www.bbc.co.uk/news/articles/c39jj9vkr34o |access-date=22 April 2025 |website=BBC News }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |date=17 April 2025 |title=មានភស្តុតាងកាន់តែច្បាស់ហើយ! ភព K2-18 b មានឱកាសខ្ពស់អាចផ្ទុក «ជីវិត» (មានវីដេអូ) |url=https://cambospace-world.com/?p=25083 |access-date=22 April 2025 |website=Cambo Space }}&lt;/ref&gt;
* ២១ មេសា – ប្រមុខព្រះសហគមន៍កាតូលិកតាំងពីឆ្នាំ​២០១៣ គឺ[[សម្ដេចប៉ាបហ្វ្រង់ស័រ]]បានសោយទិវង្គតក្នុងព្រះជន្មាយុ ៨៨ ព្រះវស្សា។&lt;ref&gt;{{Cite web |date=21 April 2025 |title=Pope Francis dies aged 88 |url=https://www.bbc.co.uk/news/live/crknlnzlrzdt |access-date=22 April 2025 |website=BBC News }}&lt;/ref&gt;
* ២២ មេសា – ក្រុមសកម្មប្រយុទ្ធដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹង[[រណសិរ្សរតស៊ូ (កាស្មៀរ)|រណសិរ្សតស៊ូ]]បានបើក[[ហេតុការណ៍បាញ់ប្រហារនៅប៉ាអាល់ហ្កាំឆ្នាំ២០២៥|ការបាញ់ប្រហារ]]ទៅលើក្រុមភ្ញៀវទេសចរនៅក្នុងជ្រលងបៃសារ៉ាននៃតំបន់​[[ចាម្មុ និងកាស្មៀរ]] ប្រទេសឥណ្ឌា ដោយបានផ្ដាច់ជីវិតមនុស្សចំនួន ២៦ នាក់ និងបង្ករបួសដល់មនុស្សចំនួន​ ២០ នាក់ទៀត។&lt;ref name=&quot;jaz&quot;&gt;{{Cite web |title=Gunmen kill at least 26 in Indian-administered Kashmir: Police |url=https://www.aljazeera.com/news/2025/4/22/gunmen-open-fire-on-tourists-in-indian-administered-kashmir |access-date=30 April 2025 |website=Al Jazeera }}&lt;/ref&gt;
* ២៦ មេសា
** [[ព្រះពិធីបុណ្យសពសម្ដេចប៉ាបហ្វ្រង់ស្វ័រ]]ត្រូវបានប្រព្រឹត្តិឡើងនៅឯបុរី[[វ៉ាទីកង់]]ដោយមានការចូលរួមពីគណៈប្រតិភូតំណាងមកពី ១៦៤ ប្រទេសដោយនៅក្នុងនោះមានប្រមុខដឹកនាំមកពីប្រទេសចំនួន ៨២ និងថែមទាំង សមាជិកសាធារណៈចំនួន ២៥០,០០០ នាក់បន្ថែមទៀត។&lt;ref&gt;{{cite web |title=(ជាភាសាប៉ូឡូញ) W pogrzebie papieża wzięło udział setki tysięcy wiernych. Zobacz nagranie |url=https://tvn24.pl/swiat/pogrzeb-papieza-franciszka-setki-tysiecy-wiernych-na-placu-swietego-piotra-zobacz-nagranie-st8432400 |publisher=TVN |access-date=28 April 2025 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |last1=Makarewicz |first1=Błażej |title=(ជាភាសាប៉ូឡូញ) Tak wyglądał pogrzeb papieża Franciszka w Watykanie. Zobacz galerię zdjęć |url=https://wiadomosci.radiozet.pl/swiat/tak-wygladal-pogrzeb-papieza-franciszka-w-watykanie-zobacz-galerie-zdjec |publisher=Radio Zet }}&lt;/ref&gt;
** [[កំពង់ផែឆាហីដរ៉ាចៃ]]នៅទីក្រុង[[បង់ដារអាប់បាស]]នៃប្រទេសអ៊ីរ៉ង់ត្រូវរង[[គ្រោះផ្ទុះកំពង់ផែឆាហីដរ៉ាចៃ|ឥទ្ធិពលខ្ទុះខូចខាតយ៉ាងដំណំ]] ដោយបានសម្លាប់មនុស្សយ៉ាងតិចចំនួន ៤០ នាក់ និងបង្ករបួសដល់មនុស្សប្រមាណ ១,២០០ នាក់ផ្សេងទៀត។&lt;ref&gt;{{cite web |last1=Orłowski |first1=Marcin |title=(ជាភាសាប៉ូឡូញ) Potężna eksplozja w irańskim porcie. Rośnie liczba ofiar, ponad 800 rannych |url=https://wydarzenia.interia.pl/zagranica/news-potezna-eksplozja-w-iranskim-porcie-rosnie-liczba-ofiar-pona,nId,21397948 |publisher=Interia |access-date=28 April 2025 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |last1=Stępien |first1=Marta |title=(ជាភាសាប៉ូឡូញ) Wielka eksplozja w irańskim porcie. Wiadomo, jak doszło do wybuchu |url=https://wydarzenia.interia.pl/zagranica/news-wielka-eksplozja-w-iranskim-porcie-wiadomo-jak-doszlo-do-wyb,nId,21398001 |publisher=Interia |access-date=28 April 2025 }}&lt;/ref&gt;
** មនុស្សយ៉ាងតិច ១១ នាក់បានបាត់បង់ជីវិត និងមនុស្សប្រមាណ ២០ នាក់ទៀតបានទទួលរងរបួសនៅក្នុងឧប្បត្តិហេតុមានរថយន្តបុកចូលហ្វូងមនុស្សនៅក្នុងពិធីបុណ្យឡាពូឡាពូនៅទីក្រុង[[វ៉ាន់ខូវឺ]] ប្រទេសកាណាដា។&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Austen |first=Ian |last2=Isai |first2=Vjosa |last3=Watkins |first3=Ali |last4=Young |first4=Jin Yu |date=2025-04-27 |title=At Least 11 People Killed After Car Plows Into Vancouver Filipino Festival |url=https://www.nytimes.com/2025/04/27/world/asia/vancouver-festival-vehicle-ramming-deaths.html |access-date=2025-04-28 |work=The New York Times |issn=0362-4331}}&lt;/ref&gt;
* ២៨ មេសា
** [[ការបោះឆ្នោតសហព័ន្ធកាណាដាឆ្នាំ២០២៥|ការបោះឆ្នោតសហព័ន្ធកាណាដា]]៖ [[គណបក្សសេរីនិយម (កាណាដា)|គណបក្សសេរីនិយម]]ក្រោមការដឹកនាំរបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រីលោក[[ម៉ាក ខារនី]]បានទទួលសំឡេងគាំទ្រច្រើនជាងគេ បង្កើតបានជារដ្ឋាភិបាលសំឡេងភាគតិច។&lt;ref name=&quot;C16&quot;&gt;{{cite web |date=May 3, 2007 |title=An Act to amend the Canada Elections Act |url=https://www.parl.ca/documentviewer/en/39-1/bill/C-16/third-reading/page-27?col=2 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240626012317/https://www.parl.ca/documentviewer/en/39-1/bill/C-16/third-reading/page-27?col=2 |archive-date=June 26, 2024 |archive-format=PDF |access-date=28 April 2025 |publisher=LegisINFO |format=}}&lt;/ref&gt;
** [[ការបោះឆ្នោតសកលទ្រីនីតេ និងតូបាគោឆ្នាំ២០២៥|ការបោះឆ្នោតសកលទ្រីនីតេ និងតូបាគោ]]៖ [[សមាជជាតិរួម]]បានកើបសំឡេងគាំទ្របានច្រើនជាងគេដោយឈរនៅពីលើគណបក្សកំពុងកាន់អំណាចគឺ[[ចលនាជាតិប្រជាជន]]។&lt;ref&gt;{{cite web |date=2025-03-25 |title=Trinidad and Tobago to hold early elections in late April |url=https://www.reuters.com/world/americas/trinidad-tobago-hold-general-elections-april-28-2025-03-18/ |access-date=2025-04-28 |website = Reuters }}&lt;/ref&gt;
* ៣០ មេសា – [[ការបោះឆ្នោតសកលកេម៉ិនឆ្នាំ២០២៥|ការបោះឆ្នោតសកលកេម៉ិន]]ត្រូវ​បានប្រព្រឹត្តិធ្វើឡើង។&lt;ref&gt;{{Cite web |title=2025 Cayman Islands General Election |url=https://caymanresident.com/election |access-date=2025-04-30 |website=Cayman Resident }}&lt;/ref&gt;

===ឧសភា===
* ៣ ឧសភា
** [[ការបោះឆ្នោតសហព័ន្ធអូស្ត្រាលីឆ្នាំ២០២៥|ការបោះឆ្នោតសហព័ន្ធអូស្ត្រាលី]]៖ [[គណបក្សពលករអូស្ត្រាលី|គណបក្សពលករ]]ដែលជាបក្សកាន់អំណាចក្រោមការដឹកនាំរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី[[អាន់តូនី អាល់បានីស]]បានឈ្នះឆ្នោតមួយអាណត្តិបន្ថែមទៀតបង្កើតបានជារដ្ឋាភិបាលសំឡេងភាគច្រើន។&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Adler |first=Nils |title=Albanese’s Labor Party projected to win as Australia vote count under way |url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2025/5/3/australia-election-results-2025-live-pm-albanese-faces-off-with-dutton |access-date=2025-05-04 |website=Al Jazeera }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Dhanji |first=Krishani |last2=Cassidy |first2=Caitlin |last3=Touma |first3=Rafqa |last4=Doherty |first4=Ben |last5=Dhanji (now) |first5=Krishani |last6=Doherty (earlier) |first6=Ben |date=2025-05-03 |title=Australian federal election 2025 live: Labor wins election; Anthony Albanese to be returned as Australia PM; Peter Dutton set to lose Dickson – latest news and updates |url=https://www.theguardian.com/australia-news/live/2025/may/03/australian-federal-election-2025-live-news-today-anthony-albanese-labor-peter-dutton-liberal-coalition-greens-polls-vote-odds-results-politics-latest-updates |access-date=2025-05-04 |work=the Guardian |issn=0261-3077}}&lt;/ref&gt;
** [[ការបោះឆ្នោតសកលសិង្ហបុរីឆ្នាំ២០២៥|ការបោះឆ្នោតសកលសិង្ហបុរី]]៖ [[គណបក្សសកម្មភាពប្រជាជន]]ដែលជាបក្សកាន់អំណាចក្រោមការដឹកនាំរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី[[ឡរ៉ែនស៍ វ័ង]]បានឈ្នះសំឡេងគាំទ្រភ្លូកទឹកភ្លូកដីបន្តដឹកនាំមួយអាណត្តិទៀត។&lt;ref&gt;{{cite web | last=Koh | first=Fabian | title=GE2025: Parliament dissolved ahead of General Election; Nomination Day on Apr 23 | website=CNA | date=15 April 2025 | url=https://www.channelnewsasia.com/singapore/ge2025-general-election-parliament-dissolved-5064316 | access-date=5 May 2025}}&lt;/ref&gt;
* ៦ ឧសភា
** [[ការបោះឆ្នោតសហព័ន្ធអាល្លឺម៉ង់ឆ្នាំ២០២៥|ការបោះឆ្នោតសហព័ន្ធអាល្លឺម៉ង់]]៖ លោក[[ហ្វ្រីឌ្រិច មែក្ស]]បានជាប់ឆ្នោតក្លាយជា[[អធិការបតីអាល្លឺម៉ង់]]ថ្មីនៅក្នុងជុំទីពីរនៃការបោះឆ្នោតដោយសភា។&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Germany’s Merz elected chancellor in second round vote |url=https://www.aljazeera.com/news/2025/5/6/germanys-merz-elected-chancellor-in-second-round-vote |access-date=2025-05-08 |website=Al Jazeera }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2025-05-06 |title=Friedrich Merz wins on second ballot to become Germany’s chancellor, hours after his historic defeat |url=https://apnews.com/article/germany-government-merz-coalition-98e9007ea41b8bbd36be8d09baefb632 |access-date=2025-05-08 |website=AP News }}&lt;/ref&gt;
** [[ជម្លោះឥណ្ឌា–ប៉ាគីស្ថានឆ្នាំ២០២៥|ជម្លោះឥណ្ឌា–ប៉ាគីស្ថាន]]៖ ប្រទេសឥណ្ឌាបានបើកបាញ់មីស៊ីលជាច្រើនគ្រាប់ចូលក្នុងទឹកដីប៉ាគីស្ថានដែលជាការឆ្លើយតបនឹងការបើកបាញ់ប្រហារលើភ្ញៀវទេសចរឥណ្ឌាដោយក្រុមភេវរករប៉ាគីស្ថាននៅតំបន់កាស្មៀរកាលពីពីរសប្តាហ៍មុន។&lt;ref&gt;{{Cite web|title=India says it has launched strikes on Pakistan and Pakistan-administered Kashmir |url=https://www.bbc.com/news/live/cwyneele13qt |access-date=2025-05-08 |website=BBC}}&lt;/ref&gt;
* ៧–៨ ឧសភា – [[សន្និបាតបោះឆ្នោតជ្រើសរើសសម្ដេចប៉ាបឆ្នាំ២០២៥|បោះឆ្នោតជ្រើសរើសសម្តេចប៉ាប]]៖ គណៈមន្ត្រី[[ការឌីណាល់]]ចំនួន ១៣៣ រូបបានរួមគ្នាបោះឆ្នោតជ្រើសរើសព្រះឧត្តមរ៉ូបឺត ហ្វ្រានស៊ីស ប្រេវ៉ូស្តជាអ្នកស្នងបន្តពីអតីត[[សម្ដេចប៉ាបហ្វ្រង់ស័រ|សម្ដេចប៉ាបហ្វ្រង់ស្វ័រ]]។ ព្រះអង្គបានទទួលព្រះនាមថា [[សម្ដេចប៉ាបលីអុងទី១៤]] និងត្រួវជាសម្ដេចប៉ាបដំបូងគេមកពីទ្វីបអាមេរិកខាងជើង មានដំណើមពីសហរដ្ឋអាមេរិក និងមានសញ្ជាតិប៉េរូ។&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.nytimes.com/2025/04/28/world/europe/papal-conclave-date.html|title=Conclave to Choose New Pope Will Start May 7, Vatican Says |access-date=2025-05-08 |website=The New York Times}}&lt;/ref&gt;
* ១១ ឧសភា – [[ការបោះឆ្នោតសភាអាល់បានីឆ្នាំ២០២៥|ការបោះឆ្នោតសភាអាល់បានី]]៖ គណបក្សកំពុងកាន់អំណាចគឺ[[គណបក្សសង្គមនិយមអាល់បានី|គណបក្សសង្គមនិយម]]ក្រោមការដឹកនាំរបស់លោក[[អែដវីន រ៉ាម៉ា]]បានជាប់ឆ្នោតបន្តកាន់អំណាចមួយអាណត្តិទៀត។&lt;ref&gt;{{Cite web |title=IFES Election Guide {{!}} Elections: Albanian Parliament 2025 General |url=https://www.electionguide.org/elections/id/4563/ |access-date=2025-05-13 |website=www.electionguide.org |archive-date=January 1, 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250101073743/https://www.electionguide.org/elections/id/4563/ |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
* ១២​ ឧសភា – [[ការបោះឆ្នោតសកលហ្វីលីពីនឆ្នាំ២០២៥|ការបោះឆ្នោតសកលហ្វីលីពីន]]ត្រូវបានប្រព្រឹត្តិធ្វើឡើង។&lt;ref&gt;{{Cite web |title=COMELEC Guide: How to register for 2025 Philippine Elections |url=https://assistance.ph/comelec-how-to-register-philippine-elections/ |url-status=live |access-date=2025-05-13 |website=assistance.ph |date=March 5, 2024 |archive-date=June 21, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240621035947/https://assistance.ph/comelec-how-to-register-philippine-elections/ }}&lt;/ref&gt;
* ១៣–១៧ ឧសភា – [[ការប្រឡងចម្រៀងយូរ៉ូវីស្យិនឆ្នាំ២០២៥|កម្មវិធីប្រឡងចម្រៀងយូរ៉ូវីស្យិនឆ្នាំ២០២៥]] ត្រូវបាន​ប្រារព្ធធ្វើឡើងនៅទីក្រុង[[បាសែល]] ប្រទេសស្វីស។ បេក្ខជនមកពីប្រទេសអូទ្រីសឈ្មោះ[[ជេជេ (អ្នកចម្រៀង)|ជេជេ]]បានឈ្នះកម្មវិធីឆ្នាំនេះជាមួយនឹងបទចម្រៀងចំណងជើងថា &quot;''[[:en:Wasted Love (JJ song)|Wasted Love]]''&quot;។&lt;ref&gt;{{cite web | url = https://eurovision.tv/event/basel-2025 | title = Basel 2025 | publisher = Eurovision.tv | access-date = 5 May 2025 | archive-date = September 26, 2024 | archive-url = https://web.archive.org/web/20240926011418/https://eurovision.tv/event/basel-2025 | url-status = live }}&lt;/ref&gt;
* ១៨​ ឧសភា
** [[ការបោះឆ្នោតនីតិប្បញ្ញត្តិព័រទុយហ្កាល់ឆ្នាំ២០២៥|ការបោះឆ្នោតនីតិប្បញ្ញត្តិព័រទុយហ្កាល់]]៖ បក្សកាន់អំណាចគឺ[[គណបក្សសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ (ព័រទុយហ្កាល់)|គណបក្សសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ]]ក្រោមការដឹកនាំដោយនាយករដ្ឋមន្ត្រីលោក[[ល្វីស ម៉ុងតេណេគ្រោ]]បានដណ្ដើមឈ្នះអាសនៈមួយភាគធំ ប៉ុន្តែមិនគ្រប់គ្រាន់បានអាសនៈភាគច្រើននោះទេ។&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Centre-right party wins Portuguese election as far right makes record gains |url=https://www.theguardian.com/world/2025/may/18/centre-right-party-on-course-to-win-in-portugal-as-far-right-make-record-gains |access-date=22 May 2025 |date=19 May 2025 |website=The Guardian }}&lt;/ref&gt;
** [[ការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីរូម៉ានីឆ្នាំ២០២៥|ការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីរូម៉ានី]]៖ បន្ទាប់ពីលទ្ធផល[[ការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីរូម៉ានីឆ្នាំ២០២៤|បោះឆ្នោតឆ្នាំទៅ]]ត្រូវបានលុបចោល អភិបាលក្រុង[[ប៊ុយការែស]]គឺលោក[[នីកូស៊ួរ ដាន់]]បានឈ្នះឆ្នោតក្លាយជាប្រធានាធិបតីថ្មីនៅក្នុងជុំទីពីរនៃការបោះឆ្នោតលើកនេះ។&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Garguli |first=Deniz |date=2025-01-08 |title=(ជាភាសារូម៉ានី) Guvernul a decis data noilor alegeri prezidențiale din România. Vor avea loc în luna mai 2025 {{!}} SURSE • Alegeri 2024-2025 |url=https://b365.ro/guvernul-a-decis-data-noilor-alegeri-prezidentiale-din-romania-vor-avea-loc-in-luna-mai-2025-surse-553388/ |access-date=2025-01-22 |website=B365 }}&lt;/ref&gt;
* ២៥ ឧសភា
** [[ការបោះឆ្នោតសកលស៊ូរីណាមឆ្នាំ២០២៥|ការបោះឆ្នោតសកលស៊ូរីណាម]]ត្រូវបានប្រព្រឹត្តិធ្វើឡើង។&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2024-10-15 |title=Suriname President Santokhi names date for general election |url=https://caribbean.loopnews.com/content/suriname-president-santokhi-names-date-general-election|access-date=2025-06-11 |website=caribbean.loopnews.com}}&lt;/ref&gt;
** [[ការបោះឆ្នោតសភាវេណេស៊ុយអេឡាឆ្នាំ២០២៥|ការបោះឆ្នោតសភាវេណេស៊ុយអេឡា]]ត្រូវបានប្រព្រឹត្តិធ្វើឡើង។&lt;ref&gt;{{cite web |title=Fewer Venezuelans vote amid boycott calls, fears of government repression |url=https://www.aljazeera.com/amp/news/2025/5/25/venezuelans-vote-amid-boycott-calls-and-fears-of-government-repression |access-date=2025-06-11 |publisher=Al Jazeera English}}&lt;/ref&gt;
* ៣១ ឧសភា – [[ចូសែហ្វ-ល្វីស សេរ៉ាណូ ប៉េនធីណាត៍]]បានធ្វើសច្ចាប្រណិធានចូលកាន់តំណែងជា[[សហអង្គក្សត្រអង់ដូរ៉ា|សហអង្គក្សត្រ]]ថ្មីនៃប្រទេស[[អង់ដូរ៉ា]] និងជាសង្ឃគណៈនៃយួរជែល បន្ទាប់ពីវ៉ាទីកង់បានទទួលស្គាល់ការលាលែងពីតំណែងរបស់អតីតសហអង្គក្សត្រព្រះនាម[[ចូអាន អិនរិក វីហ្វស៍ ស៊ីគីលីយ៉ា]]។&lt;ref&gt;[https://elperiodic.ad/societat/josep-lluis-serrano-pentinat-pren-possessio-com-a-nou-coprincep-episcopal-dandorra/ El Vaticà accepta la dimissió de Vives i Serrano pren possessió com a nou Copríncep episcopal] (ជាភាសាកាតាឡាំង)&lt;/ref&gt;

===មិថុនា===
* ១ មិថុនា – [[ការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីប៉ូឡូញឆ្នាំ២០២៥|ការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីប៉ូឡូញ]]៖ លោក[[ការ៉ូល ណាវរ៉ូស្គី]]បានជាប់ឆ្នោតក្លាយជា[[ប្រធានាធិបតីប៉ូឡូញ|ប្រធានាធិបតីថ្មី]]នៃប្រទេស[[ប៉ូឡូញ]]នៅក្នុងការបោះឆ្នោតនៃជុំទីពីរដោយយកឈ្នះលើលោក[[រ៉ាហ្វាល់ ត្ហ្រាស្កូហ្វស្គី]]។&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2025-06-02 |title=Conservative Karol Nawrocki wins Poland's presidential election |url=https://apnews.com/article/poland-presidential-election-karol-nawrocki-80a99eeb7a2f3ae64260a9263e7028ee |access-date=2025-06-11 |publisher=Associated Press }}&lt;/ref&gt;
* ៣ មិថុនា
** [[ការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីកូរ៉េខាងត្បូងឆ្នាំ២០២៥|ការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីកូរ៉េខាងត្បូង]]៖ លោក[[លី​ ចែម្ញ៉ុង]]បានក្លាយ[[ប្រធានាធិបតីប៉ូឡូញ|ប្រធានាធិបតីថ្មី]]នៃប្រទេស[[កូរ៉េខាងត្បូង]]បន្ទាប់ពីយកឈ្នះលើលោក[[គីម មូនស៊ូ]]។&lt;ref&gt;{{cite news|first=Joyce|last=Lee|date=April 8, 2025|url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/south-korea-hold-snap-presidential-election-june-3-2025-04-08/|title=South Korea sets snap presidential election for June 3, drawing out contenders|location=[[សេអ៊ូល]]|publisher=Reuters|access-date=June 11, 2025}}&lt;/ref&gt;
** [[បាតុកម្មម៉ុងហ្គោលីឆ្នាំ២០២៥|បាតុកម្មនៅម៉ុងហ្គោលី]]៖ លោក[[លូវសានណាមស្រាញ អូយុនអឺដែន]]បានលាលែងពីតំណែងជា[[នាយករដ្ឋមន្ត្រីម៉ុងហ្គោលី]]បន្ទាប់ពី[[មហាសភារដ្ឋ]]បានបោះឆ្នោតដកទំនុកចិត្តលើរូបលោក។&lt;ref&gt;{{Cite web |date=2025-06-03 |title=Mongolia PM resigns amid protests over his son's lavish lifestyle |url=https://www.bbc.com/news/articles/c5yg8dxv5w9o |access-date=2025-06-11 |website=www.bbc.com }}&lt;/ref&gt;
* ៦ មិថុនា – [[បាតុកម្មឡូសអាន់ជ័រលេស ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៥|បាតុកម្មនៅឡូសអាន់ជ័រលេស]]៖ បាតុកម្មដ៏ធំមួយបានផ្ទុះឡើងនៅទីក្រុង[[ឡូស​អាន់​ជ័រ​លេស]]នៃសហរដ្ឋអាមេរិកប្រឆាំងនឹងសកម្មភាពរបស់[[ភ្ញាក់ងារអនុវត្តច្បាប់អន្តោប្រវេសន៍ និងគយ]]ដែលបានវាយសន្ធប់ចូលទីតាំងជាច្រើននៅក្នុងក្រុងដើម្បីចាប់ខ្លួនជនអន្តោប្រវេសន៍ខុសច្បាប់។&lt;ref&gt;{{Cite news |date=2025-06-09 |title=The LA protests weren't sparked in a vacuum — this is what built up to them |url=https://www.abc.net.au/news/2025-06-09/immigration-la-ice-protests-explained/105393770 |access-date=2025-06-11 |work=ABC News }}&lt;/ref&gt;
* ១០ មិថុនា – មនុស្សយ៉ាងតិចចំនួន ១០ នាក់ត្រូវបានបាត់បង់ជីវិត និង ១២​​ នាក់ថែមទៀតបានទទួលរងរបួសបន្ទាប់ពីខ្មាន់កាំភ្លើងម្នាក់បានបើកការបាញ់ប្រហារនៅសាលារៀនមួយកន្លែងក្នុងទីក្រុង[[ក្រាតស៍]] ប្រទេស[[អូទ្រីស]]។&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Krupa |first=Jakub |date=2025-06-10 |title=10 people dead and 12 injured in school shooting in city of Graz in Austria – Europe live |url=https://www.theguardian.com/world/live/2025/jun/10/russia-strikes-drown-peace-efforts-zelenskyy-ukraine-europe-latest-news-updates |access-date=2025-06-11 |work=the Guardian |issn=0261-3077}}&lt;/ref&gt;

== ថ្ងៃ​មរណភាព ==
{{Main|មរណភាពក្នុងឆ្នាំ២០២៥}}

== ឯកសារយោង ==
{{Reflist}}

[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ឆ្នាំ ២០២៥]]</text>
      <sha1>20r1wdacvkgv2mfd1efkzg7q83c4que</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ហាន់ ដុកស៊ូ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>52123</id>
    <revision>
      <id>321931</id>
      <parentid>318172</parentid>
      <timestamp>2025-06-12T01:51:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RandomPoopedBoi</username>
        <id>27248</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ធ្វើបច្ចុប្បន្នភាព</comment>
      <origin>321931</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13416" sha1="cie3m897y6ircoqlgduh3vb5n1rrmn8" xml:space="preserve">{{Infobox officeholder
| name                = ហាន់ ដុកស៊ូ
| native_name         = 한덕수
| native_name_lang    =
| image               = Han Duck-soo 2022.jpg
| caption             =
| order               =
| office              = [[ប្រធានាធិបតីកូរ៉េខាងត្បូង|ប្រធានាធិបតីស្ដីទីកូរ៉េខាងត្បូង]]
| primeminister       = ''ខ្លួនលោក''
| term_start          = ២៤ មីនា ២០២៥
| term_end             = ១ ឧសភា ២០២៥{{refn|group=ស|អំណាច និងតួនាទីរបស់យូនត្រូវបានព្យួរ រួចត្រូវបានដកពីតំណែងជាផ្លូវការនៅថ្ងៃទី៤ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២៥។ ហាន់បានឡើងកាន់អំណាចបន្តពីយូនក្នុងនាមជាប្រធានាធិបតីស្ដីទីនៅថ្ងៃទី១៤ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២៤ ប៉ុន្តែត្រូវសភាដកតំណែង ហើយព្យួរអំណាចរបស់លោកនៅថ្ងៃទី២៧ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២៤ ក៏ប៉ុន្តែនៅថ្ងៃទី២៤ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៥ ដំណើរដកអំណាចរបស់លោកត្រូវបានត្រឡប់មកវិញ។}}
| predecessor         = [[ឆូអេ​ សាំងម៉ុក]]
| successor           = [[លី ជូហូ]] (ស្ដីទី)
| term_start1          = ១៤ ធ្នូ ២០២៤
| term_end1            = ២៧ ធ្នូ ២០២៤
| predecessor1        = [[យូន សកយ៉ល]]
| primeminister1       = ''ខ្លួនលោក''
| successor1          = ឆូអេ សាំងម៉ុក
| office2             = [[នាយករដ្ឋមន្ត្រីកូរ៉េខាងត្បូង]]
| president2          = យូន សកយ៉ល&lt;br&gt;''ខ្លួនលោក'' (ស្ដីទី)&lt;br&gt;ឆូអេ សាំងម៉ុក (ស្ដីទី)&lt;br&gt;''ខ្លួនលោក'' (ស្ដីទី)
| term_start2         = ២១ ឧសភា ២០២២
| term_end2           = ១ ឧសភា​ ២០២៥{{refn|group=ស|name=&quot;SUS&quot;|លោកឆូអេ សាំងម៉ុកបានបម្រើការជានាយករដ្ឋមន្ត្រីនៅពេលដែលអំណាច និងតួនាទីរបស់ហាន់ត្រូវបានព្យួរចាប់ពីថ្ងៃទី២៧ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២៤ រហូតដល់ថ្ងៃទី២៤ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២៥។}}
| deputy2             = {{ubl
  | ឈូ ក្យុងហូ
  | ឆូអេ សាំងម៉ុក
  | [[ផាក់ ស៊ូណេ]]
  | [[លី ជូហូ]]
  }}
| predecessor2        = [[គីម ប៊ូគ្យឹម]]&lt;br&gt;[[ឈូ ក្យុងហូ]] (ស្ដីទី)
| successor2          = លី ជូហូ (ស្ដីទី)
| president3          = [[ឌូ មួហ្យុន]]
| term_start3         = ២ មេសា ២០០៧
| term_end3           = ២៩ កុម្ភៈ ២០០៨
| predecessor3        = [[ហាន់ ម្យឹងស៊ុក]]
| successor3          = [[ហាន់ ស៊ឹងសូ]]
| term_label4         = ស្ដីទី
| term_start4         = ១៦ មីនា ២០០៦
| term_end4           = ១៩ មេសា​ ២០០៦
| president4          = ឌូ មួហ្យុន
| deputy4             = 
| predecessor4        = [[លី ហេឆាន់]]
| successor4          = ហាន់ ម្យឹងស៊ុក
| office5             = [[បញ្ជីរាយនាមឯកអគ្គរដ្ឋទូតកូរ៉េខាងត្បូងប្រចាំសហរដ្ឋអាមេរិក|ឯកអគ្គរដ្ឋទូតកូរ៉េខាងត្បូងប្រចាំសហរដ្ឋអាមេរិក]]
| president5          = [[លី​ ម្យុងប៉ាក់]]
| term_start5         = ៩​ មីនា ២០០៩
| term_end5           = ១៧ កុម្ភៈ ២០១២
| predecessor5        = [[លី ថេស៊ិក]]
| successor5          = [[ឆូអេ យ៉ុងជីន]]
| office6             = [[ឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រីកូរ៉េខាងត្បូង|ឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី]] និង&lt;br /&gt;[[ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ (កូរ៉េខាងត្បូង)|រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ]]
| primeminister6      = {{ubl
  | [[លី ហេឆាន់]]
  | ''ខ្លួនលោក'' (ស្ដីទី)
  | [[ហាន់ ម្យឹងស៊ុក]]
  }}
| term_start6         = ១៤ មីនា ២០០៥
| term_end6           = ១៨ កក្កដា ២០០៦
| predecessor6        = [[លី ហ៊ឹនជេ]]
| successor6          = [[ក្វន អូគ្យូ]]
| birth_date          = {{birth date and age|1949|6|18|df=y}}
| birth_place         = [[ឆន់ជូ]], [[សាធារណរដ្ឋកូរ៉េទីមួយ|កូរ៉េខាងត្បូង]]
| death_date          = 
| death_place         = 
| party               = [[គណបក្សអំណាចប្រជាជន (កូរ៉េខាងត្បូង)|អំណាចប្រជាជន]] (ពីឆ្នាំ២០២៥)
| otherparty          = [[អ្នកនយោបាយឯករាជ្យ|ឯករាជ្យ]]
| signature           = Han Duck-soo signature.svg
| spouse              = ឆូអេ អាយ៉ុង
| education           = {{ubl
  | [[សាកលវិទ្យាល័យជាតិសេអ៊ូល]] ([[បរិញ្ញាបត្រ|BA]])
  | [[សាកលវិទ្យាល័យហា​វើដ]] ([[បរិញ្ញាទោផ្នែកមនុស្សសាស្ត្រ|MA]], [[មហាបរិញ្ញាថ្នាក់បណ្ឌិត|PhD]])
  }}
| allegiance          = កូរ៉េខាងត្បូង
| branch              = [[កងទ័ពនៃសាធារណរដ្ឋកូរ៉េ]]
| rank                = [[ឋានន្តរសក្ដិយោធាកូរ៉េ|ពលបាល]]
}}

'''ហាន់ ដុកស៊ូ''' ([[ភាសាកូរ៉េ]]៖ 한덕수, កើតថ្ងៃទី១៨ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៤៩) គឺជាអ្នកការទូត សេដ្ឋវិទូ និងអ្នកនយោបាយកូរ៉េខាងត្បូងម្នាក់ដែលបច្ចុប្បន្នកំពុងបម្រើការជា[[ប្រធានាធិបតីកូរ៉េខាងត្បូង|ប្រធានាធិបតីស្ដីទីនៃប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូង]]ចាប់តាំងពីខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៥ មក និងជា[[នាយករដ្ឋមន្ត្រីកូរ៉េខាងត្បូង]]តាំងពីឆ្នាំ២០២២។{{refn|name=&quot;SUS&quot;|group=ស}}&lt;ref&gt;{{Citation|title=Pellew, Lancelot Vivian, (15 Dec. 1899–8 Dec. 1970), President of the Industrial Court of South Australia, October 1952–December 1964, retd|url=https://doi.org/10.1093/ww/9780199540884.013.u51069|publisher=Oxford University Press|date=2007-12-01|accessdate=2025-04-06}}&lt;/ref&gt;

ដោយមានដើមកំណើតពីទីក្រុង[[ឆន់ជូ]] លោកហាន់គឺជាបុគ្គលទីប្រាំប៉ុណ្ណោះដែលបានកាន់តំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីបានពីរលើក&lt;ref&gt;{{Citation|title=Blood, Baroness, (May Blood) (26 May 1938–21 Oct. 2022)|url=https://doi.org/10.1093/ww/9780199540884.013.u7881|publisher=Oxford University Press|date=2007-12-01|accessdate=2025-04-06|isbn=978-0-19-954089-1}}&lt;/ref&gt; ដោយធ្លាប់បានបម្រើជានាយករដ្ឋមន្ត្រីដំបូងក្រោមប្រធានាធិបតី[[ឌូ មួហ្យុន]]ពីឆ្នាំ២០០៧ ដល់ឆ្នាំ២០០៨។ លោកក៏បានកាន់តំណែងជា[[រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ (កូរ៉េខាងត្បូង)|រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ]]ពីឆ្នាំ២០០៥ ដល់ឆ្នាំ២០០៦ ជា[[បញ្ជីរាយនាមឯកអគ្គរដ្ឋទូតកូរ៉េខាងត្បូងប្រចាំសហរដ្ឋអាមេរិក|ឯកអគ្គរដ្ឋទូតកូរ៉េប្រចាំនៅសហរដ្ឋអាមេរិក]]ពីឆ្នាំ២០០៩ ដល់ឆ្នាំ២០១២ និងជាប្រធាននៃ[[សមាគមពាណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិកូរ៉េ]]ពីឆ្នាំ២០១២ ដល់ឆ្នាំ២០១៥។&lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Kita|first=Masaki|date=2019-04-01|title=Pursue an Interdisciplinary Natural Products Chemist|url=https://doi.org/10.5059/yukigoseikyokaishi.77.371|journal=Journal of Synthetic Organic Chemistry, Japan|volume=77|issue=4|pages=371–373|doi=10.5059/yukigoseikyokaishi.77.371|issn=0037-9980}}&lt;/ref&gt;

បន្ទាប់ពី[[យូន សកយ៉ល]]ត្រូវជាប់ក្នុងដំណើរទម្លាក់ចេញពីអំណាចនៅថ្ងៃទី១៤ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២៤ លោកហាន់ក៏ត្រូវបានគេជ្រើសតាំងជាប្រធានាធិបតីស្តីទីនៃប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូង។ ដប់បីថ្ងៃក្រោយមក ខ្លួនលោកផ្ទាល់ក៏ត្រូវបាន[[រដ្ឋសភា (កូរ៉េខាងត្បូង)|រដ្ឋសភាកូរ៉េខាងត្បូង]]សម្រេចទម្លាក់ដូចគ្នាក្រោមមូលហេតុថាលោកបានបដិសេធការអនុវត្តសេចក្តីព្រាងច្បាប់ពិសេសចំនួនពីរដែលនឹងបើកផ្លូវឱ្យមានការស៊ើបអង្កេតលើប្រធានាធិបតី[[យូន សកយ៉ល]] និងភរិយាឈ្មោះ[[គីម ខនហ៊ី]] បូករួមទាំងការមិនអាចតែងតាំងបេក្ខភាពតំណាំងរាស្ត្របីនាក់ជាសមាជិកនៃ[[តុលាការធម្មនុញ្ញកូរ៉េ]]។ ទាំងនេះបាននាំឱ្យហាន់អស់តួនាទី និងអំណាចជាប្រធានាធិបតីស្ដីទី និងជានាយករដ្ឋមន្ត្រី ដោយមុខតំណែងទាំងពីរត្រូវបានផ្ទេរទៅឱ្យ[[ឆូអេ សាំងម៉ុក]]។ ក៏ប៉ុន្តែនៅថ្ងៃទី២៤ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៥ លោកត្រូវបានចូលកាន់តំណែងជាប្រធានាធិបតីស្តីទី និងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីវិញបន្ទាប់ពីមានសំឡេងបោះឆ្នោតគាំទ្រ ៧-១ ពីតុលាការធម្មនុញ្ញ។ ក្រោយពីយូន សកយ៉លត្រូវបានដកចេញពីតំណែងជាផ្លូវការនៅក្នុងខែមេសា ឆ្នាំ២០២៥ លោកហាន់នឹងត្រូវបម្រើជាប្រធានាធិបតីស្តីទីរហូតដល់[[ការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីកូរ៉េខាងត្បូងឆ្នាំ២០២៥|ការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសប្រធានាធិបតីថ្មី]]នៅពាក់កណ្ដាលឆ្នាំ២០២៥ ខាងមុខនេះ។ 

==កំណត់សម្គាល់==
{{reflist|group=ស}}

== ឯកសារយោង ==
{{Reflist}}

{{stub}}

[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:បុគ្គលនៅរស់]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រធានាធិបតីកូរ៉េខាងត្បូង]]</text>
      <sha1>cie3m897y6ircoqlgduh3vb5n1rrmn8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ដីកា</title>
    <ns>0</ns>
    <id>52408</id>
    <revision>
      <id>321920</id>
      <timestamp>2025-06-11T18:26:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>175.100.46.195</ip>
      </contributor>
      <comment>បានបង្កើតទំព័រដែលផ្ដើមដោយ អំពី​ភិក្ខុសង្ឃ</comment>
      <origin>321920</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="45" sha1="an33vyo9r1a228gzqkjk69yw03n0qcu" xml:space="preserve">អំពី​ភិក្ខុសង្ឃ</text>
      <sha1>an33vyo9r1a228gzqkjk69yw03n0qcu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ការពិភាក្សា:ស្រុកឱរ៉ាល់</title>
    <ns>1</ns>
    <id>52409</id>
    <revision>
      <id>321970</id>
      <timestamp>2025-06-12T08:39:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>175.100.11.64</ip>
      </contributor>
      <comment>/* ការគ្រប់គ្រងរដ្ឋបាលស្រុកឱរ៉ាល់ */ ផ្នែកថ្មី</comment>
      <origin>321970</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="411" sha1="iu4zf72cph0j4zw5uy65a7yd695fbu4" xml:space="preserve">== ការគ្រប់គ្រងរដ្ឋបាលស្រុកឱរ៉ាល់ ==

ការគ្រប់គ្រងរដ្ឋបាលស្រុកឱរ៉ាល់ [[ពិសេស:ការរួមចំណែក/175.100.11.64|175.100.11.64]] ម៉ោង០៨:៣៩ ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ទី១២ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៥ (UTC)</text>
      <sha1>iu4zf72cph0j4zw5uy65a7yd695fbu4</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>