វិគីភីឌា kmwiki https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%91%E1%9F%86%E1%9E%96%E1%9F%90%E1%9E%9A%E1%9E%8A%E1%9E%BE%E1%9E%98 MediaWiki 1.45.0-wmf.6 first-letter មេឌា ពិសេស ការពិភាក្សា អ្នកប្រើប្រាស់ ការពិភាក្សារបស់អ្នកប្រើប្រាស់ វិគីភីឌា ការពិភាក្សាអំពីវិគីភីឌា ឯកសារ ការពិភាក្សាអំពីឯកសារ មេឌាវិគី ការពិភាក្សាអំពីមេឌាវិគី ទំព័រគំរូ ការពិភាក្សាអំពីទំព័រគំរូ ជំនួយ ការពិភាក្សាអំពីជំនួយ ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម ការពិភាក្សាអំពីចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម TimedText TimedText talk Module Module talk Event Event talk 0 2069 322283 322281 2025-06-19T13:40:31Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 322283 wikitext text/x-wiki '''ខេត្តសៀមរាប''' គឺជាខេត្តមួយដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅភាគពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]និងនៅក្បែរ[[បឹងទន្លេសាប]]។ទីរួមខេត្តរបស់ខេត្តសៀមរាបគឺ[[ក្រុងសៀមរាប]]និង[[ក្រុងរុនតាឯក]]។ខេត្តសៀមរាបត្រូវបានដាក់ឈ្មោះបែបនេះគឺដើម្បីរំលឹកដល់ជ័យជម្នះរបស់កងទ័ព[[ខ្មែរ]]វាយឈ្នះលើកងទ័ព[[សៀម]]នៅ[[លង្វែក|សម័យលង្វែក]]ក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១៦។សព្វថ្ងៃខេត្តសៀមរាបត្រូវបានគេស្គាល់ទូទាំងពិភពលោកថាជាទីតាំងនៃ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏ល្បីល្បាញ។ខេត្តនេះជាតំបន់ទេសចរណ៍ដ៍សំខាន់របស់[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ដោយសារខេត្តនេះមាន[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏ល្បីល្បាញនិងប្រាសាទបុរាណដទៃទៀតជាច្រើន។ថ្មីៗនេះ[[ក្រុងសៀមរាប]]កំពុងប្រែក្លាយរូបរាងជាក្រុងទំនើបតាមរយៈកំណើនសណ្ឋាគារ ភោជនីយដ្ឋាន ហាងលក់ទំនិញ ជាដើមដែលបម្រើឲ្យវិស័យទេសចរណ៍។រមណីយដ្ឋានបុរាណផ្សេងទៀតដែលនៅក្នុងក្រុងសៀមរាបនិងក្រៅក្រុងមាន[[អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទភ្នំបាខែង]] [[ប្រាសាទបក្សីចាំក្រុង]] [[ប្រាសាទបាពួន]] [[ប្រាសាទភិមានអាកាស]] [[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះប៉ាលីឡៃ|ប្រាសាទព្រះបាលីឡៃ]] [[ប្រាសាទតានៃ]] [[ប្រាសាទតាសោម]] [[ប្រាសាទតាកែវ]] [[ប្រាសាទធម្មនន្ទ]] [[ប្រាសាទព្រះគោ]] [[ប្រាសាទព្រះពិធូរ]] [[ប្រាសាទនាគព័ន្ធ]] ​[[ប្រាសាទសួព្រ័ត|ប្រាសាទសួព្រ័ត្រ]] [[ប្រាសាទបី]] [[ប្រាសាទព្រហ្មកិល]] [[ប្រាសាទរោងរមុង|ប្រាសាទរោងល្មុង]] [[ប្រាសាទតុប]] [[ប្រាសាទក្រវាន់|ប្រាសាទក្រវ៉ាន់]] [[ប្រាសាទថ្មបាយក្អែក]] [[ប្រាសាទបន្ទាយសំរែ]] [[ប្រាសាទបន្ទាយក្តី]] [[ប្រាសាទក្រោលគោ]] [[ប្រាសាទភ្នំក្រោម]] [[ប្រាសាទភ្នំបូក]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទលលៃ]] [[ប្រាសាទមេបុណ្យខាងលិច]] [[ប្រាសាទមេបុណ្យខាងកើត]] [[ប្រាសាទទេពប្រណម]] [[ប្រាសាទទទឹងថ្ងៃ]] [[ប្រាសាទព្រៃមន្ទីរ]] [[ប្រាសាទព្រៃក្មេង]] [[ប្រាសាទបាតជុំ]] [[ប្រាសាទគោកត្រាង]] [[ប្រាសាទត្រពាំងផុង]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទលាក់នាង]] [[ប្រាសាទចៅសាយទេវតា]] [[ប្រាសាទប្រែរូប]] [[លានស្តេចគំលង់]] [[លានជល់ដំរី]] [[ប្រាសាទអកយំ]] [[ប្រាសាទគោគពោធិ|ប្រាសាទគោគពោធិ៍]] [[ប្រាសាទគោកគ្រញូង]] [[ប្រាសាទចៅស្រីវិបុលកេរ្តិ៍]] [[ប្រាសាទត្រពាំងខ្យង]] [[ប្រាសាទផ្ទី]] [[ប្រាសាទទន្លេស្ងួត]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទព្រៃប្រាសាទ]] និង ប្រាសាទរាប់រយផ្សេងទៀត។តំបន់អង្គរត្រូវបានរងនូវការលុកលុយជាច្រើនដងពីពួក[[សៀម]]ហើយទីបំផុត[[ក្រុងអង្គរ|រាជធានីអង្គរ]]ត្រូវបានបោះបង់ចោលនៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១។គួររំលឹកផងដែរថារាជធានីរបស់[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]ត្រូវបានប្តូរពីអង្គរទៅ[[សម័យកាលចតុមុខ|រាជធានីចតុមុខ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣២ រួចបន្តទៅ[[លង្វែក|រាជធានីលង្វែក]] និង [[រាជធានីឧដុង្គមានជ័យ|រាជធានីឧដុង្គ]]ហើយត្រឡប់ទៅ[[សម័យកាលចតុមុខ|រាជធានីចតុមុខ]]វិញនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៦។ជនជាតិបទេសដែលបានមកដល់[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]មុនគេគឺអ្នករុករកជនជាតិបារាំង'''លោក [[ហង់រី មូហូ]]'''នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦០ (នាសម័យលង្វែកសតវត្សរ៍ទី ១៦ ក៏មានជនបរទេសខាងបស្ចឹមលោកក៏បានមកមើល[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]រួចមកហើយដែរ)<ref>ដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅជនជាតិខ្មែរសតវត្សទី១៥-១៩៥៣ (ភាគទី២)</ref>។តំបន់សៀមរាបអង្គរគឺជាគោលដៅចម្បងសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរទូទាំងពិភពលោកហើយក៏ជាតំបន់ដែលសម្បូរទៅដោយសំណង់ប្រាសាទបុរាណតូចធំជាច្រើនអនែកដែលជាទីស្ថានរបស់ពពួកអាទិទេពទាំងឡាយទាំងពួងផងដែរ។ {{Infobox settlement | name = ខេត្តសៀមរាប | native_name = Siem Reap Province | native_name_lang = khm<!-- ISO 639-2 code --> | settlement_type = [[ខេត្តនៃកម្ពុជា|ខេត្ត]] | image_skyline = D'Angkor.jpg | image_caption = ទិដ្ឋភាពនៃប្រាសាទអង្គរវត្តនាពេលរសៀល | image_flag = | image_seal = | image_shield = | nickname = ទីក្រុងអង្គរ | motto = | image_map = Cambodia Siem Reap locator map.svg | map_caption = ផែនទីនៃខេត្តសៀមរាប | pushpin_map = | pushpin_label_position = | pushpin_map_caption = Location of Siem Reap in Cambodia | coordinates_type = type:adm1st_region:KH | coordinates_display = title | coordinates_footnotes = | subdivision_type = [[List of sovereign states|ប្រទេស]] | subdivision_name = {{CAM}} | established_title = | established_date = | seat_type = ទីរួមខេត្ត | seat = [[ក្រុងសៀមរាប]] និង [[ក្រុងរុនតាឯក]] | leader_party = | leader_title = គណៈអភិបាល​ខេត្ត | leader_name = ប្រាក់ សោភ័ណ | area_footnotes = | area_total_km2 = 10299 | area_rank = ១០ | area_note = | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = <ref name=census2019>{{Cite web|url=http://nis.gov.kh/nis/Census2019/Final%20General%20Population%20Census%202019-English.pdf|title=General Population Census of the Kingdom of Cambodia 2019 – Final Results|publisher=[[Ministry of Planning (Cambodia)|Ministry of Planning]]|work=National Institute of Statistics|date=26 January 2021|access-date=3 February 2021}}</ref> | population_total = ១,១១៤,៦១៦ នាក់ | population_rank = ០៤ | population_as_of = | population_density_km2 = ៩៨ | population_density_rank = ១៣ | population_demonym = | population_note = | blank_name_sec1 = ក្រុង និង ស្រុក | blank_info_sec1 = ១២ | blank1_name_sec1 = សង្កាត់ និង ឃុំ | blank1_info_sec1 = ១០០ | blank2_name_sec1 = ភូមិ | blank2_info_sec1 = ៩០៧ | timezone1 = [[:en:Time in Cambodia|ICT]] | utc_offset = +០៧:០០ | postal_code_type = លេខកូដប្រៃសណីយ៍ | postal_code = ១៧០១០១ -១៧១២១២ | area_code_type = លេខកូដតំបន់ | area_code = ០៦៣ | iso_code = KH-១៧ | website = {{URL|www.siemreap.gov.kh}} | footnotes = }} ខេត្តសៀមរាប គឺជា​ខេត្ត​ធំ​ទី ​១០ ​នៅក្នុង​[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេស​កម្ពុជា]]។ចំនួនប្រជាជននៅក្នុងខេត្តនេះកើនឡើងដល់ខ្ទង់លាននាក់ហើយជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ជាខេត្តដែលមានប្រជាជនច្រើនជាងគេបំផុតនៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]។មួយផ្នែកធំនៃព្រំដែនភាគខាងត្បូងនៃខេត្តសៀមរាបជាប់នឹង[[បឹងទន្លេសាប]]ដូច្នេះហើយបានជាខេត្តសៀមរាបជាខេត្តមួយក្នុងចំណោមខេត្តទាំង ០៩ ដែលបង្កើតបានជាតំបន់[[ទុនបម្រុងជីវមណ្ឌលទន្លេសាប]]។នាពេលបច្ចុប្បន្នខេត្តនេះត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាទីតាំងនៃ[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដែលជាតំបន់បេតិកភណ្ឌពិភពលោករបស់[[យូណេស្កូ|អង្គការយូណេស្កូ]]និងជា[[:en:Wonders of the World|អច្ឆរិយវត្ថុរបស់ពិភពលោក]]ផងដែរ។ហើយក៏ជាទីតាំងប្រាសាទល្បាញល្បីៗជាច្រើនទៀតក្រៅពី[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដូចជា[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទបន្ទាយធំ]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]]និងប្រាសាទនានាផ្សេងទៀតដែលជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌរបស់[[អង្គការយូណេស្កូ]]ផងដែរ។[[ឧទ្យានជាតិភ្នំគូលែន]]គឺជារមណីយដ្ឋានប្រវត្តិសាស្ត្រនិងធម្មជាតិល្បីល្បាញមួយដែលជាទីពេញនិយមសម្រាប់ភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិទៅទស្សនាកម្សាន្តមិនអាចរំលងបាន។ [[File:Angkor Wat aerial view.jpg|thumb|ទិដ្ឋភាពប្រាសាទអង្គរវត្តពីផ្ទៃអាកាស]] == ឈ្មោះនៃខេត្ត == ខេត្តសៀមរាបជាអតីតខេត្ត[[ខ្មែរ]]មួយឈ្មោះថា'''[[ខេត្តមហានគរ]]'''។ការប្ដូរឈ្មោះជាខេត្តសៀមរាបនេះក្នុងរជ្ជកាល[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៣០ គ.ស(តាមពង្សាវតារ)មូលហេតុបានជាផ្លាស់ប្ដូរឈ្មោះខេត្តនេះបានបញ្ជាក់ថានៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៣០ គ.ស ស្ដេច[[ខេត្តព្រះនគរស្រីអយុធ្យា|អយុធ្យា]]បានបញ្ជាឲ្យកងទ័ពខ្លួនវាយលុក[[កម្ពុជា]]នៅ[[ខេត្តមហានគរ]]ដើម្បីបង្ក្រាបការមិនចុះញ៉មរបស់[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]។ទ័ព[[សៀម]]ដណ្ដើម[[ខេត្តមហានគរ]]មួយរយៈហើយមេដឹកនាំបានទៅទស្សនាប្រាសាទគួរឲ្យយ៉ាងស្ងប់ស្ងែង។បន្ទាប់មកទ័ពស្ដេច[[សៀម]]នេះបានជួបនឹងទ័ពស្ដេច[[ខ្មែរ]]នៅតំបន់អង្គរហើយបានប្រយុទ្ធគ្នាធ្វើឲ្យកងទ័ព[[សៀម]]ទទួលបរាជ័យយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។ក្រោយពីទទួលបានជ័យជំនះមក[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បានបរិញ្ញាតិ្តឲ្យប្ដូរឈ្មោះ[[ខេត្តមហានគរ]]នេះទៅជាខេត្តសៀមរាបវិញដែលមានន័យថា'''ទ័ពសៀមត្រូវបង្ក្រាបឲ្យរាប'''នៅទីនេះ។ អ្នក​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៃ​[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេស​កម្ពុជា]]បាន​ពន្យល់​ប្រហាក់​ប្រហែល​គ្នា​ថាពាក្យ'''សៀម'''គឺ​ទាក់ទង​នឹង​ជាតិសាសន៍មួយដែល​បច្ចុប្បន្ន​បាន​ប្រែ​ឈ្មោះ​ទៅ​ជា'''ថៃ'''ទៅ​ហើយ។រីឯ​ពាក្យ​ថា'''រាប'''គឺ​មាន​ន័យ​ថា '''ចាញ់ខ្លបខ្លាច'''។ អនុ​ប្រធាន​ផ្នែក​​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៃ​[[សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ|សាកលវិទ្យាល័យ​ភូមិន្ទ​ភ្នំពេញ]]និង​ជា​សាស្ត្រាចារ្យ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៅ​[[សាកលវិទ្យាល័យបញ្ញាសាស្ត្រកម្ពុជា|សាកលវិទ្យាល័យ​បញ្ញា​សាស្ត្រ​កម្ពុជា]]លោក'''សំបូរ មាណ្ណារ៉ា'''បាន​ពន្យល់​ថាចាប់​ពី​សតវត្ស​រ៍ទី ​៩ និង​ទី​ ១០ នៃ​គ្រិស្ត​សករាជខេត្ត​សៀមរាបត្រូវបានគេ​​ប្រើ​ឈ្មោះ​ជា​​[[យសោធរបុរះ|ទីក្រុងយសោធបុរៈ]]ដោយសារ​តែ​ព្រះ​មហាក្សត្រ​ខ្មែរ​ព្រះនាម[[យសោវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទយសោ​វរ្ម័ន​ទី​ ១]] ជាអ្នកបាន​កសាង។ក៏ប៉ុន្តែ​ក្រោយ​មកត្រូវ​បាន​គេ​ហៅ​ថា[[អាណាចក្រខ្មែរ|អាណាចក្រ​អង្គរ]]វិញ។នៅ​ក្នុង​រជ្ជកាល​នៃ​ព្រះរាជា​ក្រោយៗ​មកទៀតដែល​បានផ្លាស់​ប្ដូរ​រាជធានី​ទៅ​តាំង​នៅ​ភាគ​ខាង​ត្បូងនិង​[[​ទួល​បាសាន|ទួល​បាសាន]]រហូត​ដល់​[[ភ្នំពេញ|ចតុមុខ]]ជាដើមគឺ​[[ក្រុងអង្គរ|ទីក្រុង​អង្គរ]]ត្រូវ​បាន​បោះ​បង់​ចោល​មួយ​រយៈ។ជាច្រើន​ឆ្នាំ​ក្រោយ​មកទើប​មាន​ការ​ចាប់​ផ្ដើម​គ្រប់គ្រង​​ជារាជធានី​នេះឡើង​វិញ។ លោក​សាស្ត្រាចារ្យសំបូរ មាណ្ណារ៉ាបាន​ពន្យល់​ទៀត​ថាបន្ទាប់​ពី​មាន​ការ​គ្រប់គ្រង​ជា​រដ្ឋបាល​ឡើង​វិញ​នោះគឺ​តំបន់​អង្គរ​ត្រូវ​បាន​ទ័ព​[[សៀម]]នៃ​[[អាណាចក្រអយុធ្យា|នគរ​ស្រីអយុធ្យា]]ចូល​មក​លុកលុយ​ជា​ច្រើន​លើកចាប់​តាំង​ពី​សតវត្ស​រ៍ទី​ ១៤ នៃ​គ្រិស្ត​សករាជ។នៅ​ក្នុង​សតវត្ស​រ៍ទី​ ១៥ ដល់ ១៦ មាន​ព្រះមហាក្សត្រ​[[ខ្មែរ]]​មួយ​អង្គ​ព្រះនាម[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បាន​ធ្វើ​ចម្បាំង​ជាមួយកង​ទ័ព​[[សៀម]]ដើម្បី​បណ្ដេញឲ្យពួក[[សៀម]]ចេញ​ពី​តំបន់​អង្គរ។នៅក្នុង​ការ​ធ្វើ​សង្គ្រាម​កាល​នោះគឺកងទ័ព[[ខ្មែរ]]ទទួលបានជោគជ័យយ៉ាងធំំធេងហើយ​ពាក្យ​ថា'''សៀមរាប'''('''អានថា : សៀមម៉ារាប''')គឺ​ត្រូវ​បាន​គេ​ដាក់​ឈ្មោះបន្ទាប់​ពី​ជ័យ​ជម្នះ​របស់​កងទ័ព​[[ខ្មែរ]]លើពួក[[សៀម]]។ពាក្យ​ថា '''សៀមរាប'''គឺ​មាន​ន័យ​ថា'''[[សៀម]]បាន​ខ្លបខ្លាច​លោក បាន​ចាញ់​លោក បាន​អស់​ឫទ្ធានុភាព ចាញ់រាបដលដី។'''ដូច្នេះគេ​ឲ្យឈ្មោះ​ថា'''តំបន់​សៀមរាប'''នេះ​ជា​ទស្សនៈ​របស់​ជាតិ​[[ខ្មែរ]]របស់​អ្នក​ដែល​បាន​លើក​ឡើង​នៅក្នុងកេរតំណែល​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នេះ​ផង​ដែរ។ចំណុច​នេះ​ហើយបានជា​ចាប់​ផ្ដើម​មាន​ពាក្យ​ថា'''សៀមរាប'''។ ការ​អធិប្បាយ​របស់​លោក​សាស្ត្រាចារ្យ'''សំបូរ មាណ្ណារ៉ា'''នេះគឺ​ដូច​គ្នា​នឹង​អ្នក​ស្រាវជ្រាវ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​[[ខ្មែរ]]​ផ្សេង​ទៀតផងដែរ។ សៀវភៅ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​[[ខ្មែរ]]​សង្ខេប​មួយដែល​សរសេរ​ដោយលោក'''នួន សុធិមន្ត'''ដែល​បច្ចុប្បន្ន​ជា​មន្ត្រី​រាជការ​នៅ​ទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីបាន​អធិប្បាយ​ថានៅ​ក្នុងឆ្នាំ​ ១៥២៥ ព្រះ​មហាក្សត្រ​[[ខ្មែរ]]​ព្រះនាម[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទ​រាជា]]​បាន​វាយ​បង្ក្រាប​កងទ័ព​[[សៀម]]ដែល​ឈ្លាន​ពានឲ្យបរាជ័យ​យ៉ាងអាម៉ាស់នៅ​តំបន់​អង្គរ។ដូច្នេះ​ហើយបាន​ជា​ព្រះអង្គបាន​ដាក់​ឈ្មោះ​ថា [[សៀមរាប]] គឺ​មាន​ន័យ​ថា'''ទ័ព​សៀមចាញ់​រាប​ដូចជា​កន្ទេល ឬ ទ័ពសៀមចាញ់រាបដល់ដី'''។ បច្ចុប្បន្ន​នេះ[[ខេត្តសៀមរាប]]មិន​ត្រឹម​តែ​ជា​និមិត្តរូប​នៃ​ជាតិ​[[ខ្មែរ]]​ប៉ុណ្ណោះ​ទេក៏ប៉ុន្តែវា​ក៏​កំពុង​នាំ​[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេស​កម្ពុជា]]ឲ្យទទួល​បាន​នាម​ថ្មី​មួយ​ទៀតគឺ​'''ព្រះរាជាណាចក្រ​អច្ឆរិយ'''ដោយសារ​តែ​ភាព​ល្បីល្បាញ​ខាង​វប្បធម៌​ប្រវត្តិសាស្ត្រ។<ref>{{Cite web |title=អត្ថន័យ​នៃ​ឈ្មោះ​ខេត្ត​សៀមរាប |url=https://www-rfa-org.cdn.ampproject.org/v/s/www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html/ampRFA?amp_gsa=1&amp_js_v=a9&usqp=mq331AQIUAKwASCAAgM=#amp_ct=1678937526295&amp_tf=%E1%9E%96%E1%9E%B8%20%251$s&aoh=16789375100149&referrer=https://www.google.com&ampshare=https://www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html |access-date=2023-03-16 |website=www-rfa-org.cdn.ampproject.org |archivedate=2023-03-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20230316035301/https://www-rfa-org.cdn.ampproject.org/v/s/www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html/ampRFA?amp_gsa=1&amp_js_v=a9&usqp=mq331AQIUAKwASCAAgM=#amp_ct=1678937526295&amp_tf=%E1%9E%96%E1%9E%B8%20%251$s&aoh=16789375100149&referrer=https://www.google.com&ampshare=https://www.rfa.org/khmer/news/culture/history-of-siemreap-province-02152014042137.html |url-status=dead }}</ref> == ប្រវត្តិសាស្ត្រ == === មុនសម័យអង្គរ === [[file:Phnom Kulen8.JPG|thumb|ភ្នំគូលែន(មហេន្ទ្របវ៌ត ឬ មហិន្រ្ទបព៌ត)]] [[File:Cascade de la rivière sacrée (Phnom Kulen) (6825025205).jpg|right|thumb]] [[File:Phnom_Kulen_0001.jpg|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_017_Vishnu_and_Lakshmi_(8583651131).jpg|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_020_Brahma_(8583620385).jpg|thumb]] [[File:Kbal_Spean,_sur_les_pentes_sud-ouest_du_mont_Kulen_(12).jpg|thumb]] [[File:LingamCambodge1.JPG|thumb]] [[File:Kbal_Spean_-_011_Lotuses_(8583641233).jpg|thumb]] [[File:LingamCambodge2.JPG|thumb]] [[ឯកសារ:2011-06-27-030 Phnom Kulen.jpg|thumb|]] អ្នកស្រាវជ្រាវខាងប្រវត្តិវិទ្យានិងបុរាណវិទ្យាជាច្រើនបានអះអាងថាប្រវត្តិសាស្រ្តនៃតំបន់សៀមរាបអង្គរបានចាប់ផ្តើមឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ នៃគ្រិស្តសករាជក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] ក្រោយពីព្រះមហាក្សត្រអង្គនេះបានយាងមកពី[[ឥណ្ឌូណេស៊ី|ប្រទេសជ្វា]]នៅក្នុងឆ្នាំ ៨០០ នៃគ្រិស្តសករាជ។តាមឯកសារខាងលើបានឲ្យដឹងថា[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] កាលនៅក្នុងដំណាក់កាលទី ២ ទ្រង់គង់នៅ'''ទីក្រុងឥន្រ្ទបុរៈ'''នៅ[[ខេត្តកំពង់ចាម]]បន្ទាប់មកទ្រង់គង់នៅលើ'''[[ភ្នំគូលែន]](មហិន្ទ្របព៌ត)'''និងចុងក្រោយបំផុតទ្រង់គង់នៅ'''[[ហរិហរាល័យ|ទីក្រុងហរិហរាល័យ ឬ ទីក្រុងរលួស]]'''ដែលជារាជធានីដើមនា[[សម័យអង្គរ]]។លោកបណ្ឌិត'''មីសែល ត្រាណេ'''បានមានប្រសាសន៍ឲ្យដឹងថាវប្បធម៌អង្គរបានផ្តើមឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ៨០២ នៃគ្រិស្តសករាជគឺនៅពេលដែល[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] បានអភិសេកជាព្រះមហាក្សត្រនៅលើ[[ភ្នំគូលែន]](មហិន្រ្ទបព៌ត)។ការអភិសេករបស់ព្រះអង្គគឺឈរនៅលើមូលដ្ឋាននៃពិធីទេវរាជដែលបានផ្តល់ចំពោះព្រះអង្គនូវមហិទ្ធិប្ញទ្ធិដើម្បីធ្វើការបង្រួបបង្រួមជាតិហើយជាឆ្នាំដែល[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]] ប្រារព្ធពិធីទេវរាជនៅលើ[[ភ្នំគូលែន]](មហិន្រ្ទបព៌ត)។ព្រះអង្គបានបើកស័ករាជថ្មីមួយដែលធ្វើអរិយធម៌វប្បធម៌[[ខ្មែរ]]រីកចម្រើនរុងរឿងនា[[សម័យមហានគរ]]។ការអះអាងក៏បានបង្អាញឲ្យដឹងទៀតថាវប្បធម៌‌សម័យបុរេអង្គរ(មុនអង្គរ)គឺឯកសារមួយចំនួនបានផែ្អកតាមកំណត់ហេតុរបស់[[ចិន]]។ឯកសាររបស់គេបានសម្អាងលើកំណត់ត្រាផងនិងស្ថាបត្យកម្មប្រាង្គប្រាសាទមួយចំនួនផង។រីឯព្រឹត្តិការណ៍ដែលគួរឲ្យកត់សម្គាល់ជាខ្លាំងមួយទៀតគឺនៅក្នុងអំឡុង[[សម័យចេនឡា]]នៅលើទឹកដីបវរនៃខេត្តសៀមរាបអង្គរ។កំណត់ហេតុ[[ចិន]]បានឲ្យដឹងថាទីក្រុងដំបូងបំផុតនៅខេត្តសៀមរាបមានឈ្មោះថា'''នគរគម្ពីរ'''ដែលសិ្ថតនៅរវាងបារាយណ៍ខាងលិចនិងបារាយណ៍ខាងកើតនៃតំបន់សៀមរាបអង្គរ។សេ្តច[[ខ្មែរ|ខែ្មរ]]ដែលសោយរាជ្យសម្បត្តិនៅ'''នគរគម្ពីរ'''នេះគឺ'''ព្រះបាទចន្រ្ទវរ្ម័ន'''។លោកបណ្ឌិត'''មីសែល ត្រាណេ'''បានមានប្រសាសន៍ឲ្យដឹងបនែ្ថមទៀតថាកាលពីសម័យបុរេអង្គរនាអំឡុងឆ្នាំ ៨០២ នេះសេដ្ឋកិច្ចនិងបរិយាកាសង្គមរបស់តំបន់សៀមរាបអង្គរមានការវិវឌ្ឍជាវិជ្ជមាន។គេបានឃើញមានការរៀបចំដែនដី ឬនគរូបនីយកម្មដែនដីក្នុងតំបន់នីមួយៗនៃខេត្តនេះយ៉ាងច្បាស់លាស់ទៅហើយចាប់តាំងពីចុងសតវត្សរ៍ទី ០៦ នៃដើមសតវត្សរ៍ទី ០៧ នៃគ្រិស្តសករាជ។[[ជនជាតិខ្មែរ|ជនជាតិខែ្មរ]]ក្រោមការដឹកនាំរបស់ព្រះមហាក្សត្រនិងពួកព្រាហ្មបុរោហិតបានចាប់ផ្តើមគម្រោងការសាងសង់ប្រាសាទឥដ្ឋដំបូងបង្អស់ជាច្រើនមានជាអាទិ៍[[ប្រាសាទព្រៃកេ្មង]] [[ប្រាសាទពោធិ៍]] [[ប្រាសាទគោកតាសៀន]] [[ប្រាសាទវត្តខ្នាត]] និង [[ប្រាសាទព្រៃប្រាសាទ]]ជាដើម។រីឯវិស័យសង្គមកិច្ចវិញគេបានដឹងថាបុព្វការីជន[[ខ្មែរ|ខែ្មរ]]ចូលចិត្តកសាងទីលំនៅរបស់ខ្លួននៅកែ្បរៗ[[បឹងទន្លេសាប|បឹងទនេ្លសាប]]កែ្បរអូរស្ទឹងធម្មជាតិជាដើម។ការកសាងប្រាសាទក៏ដូច្នោះដែរគឺបុព្វការីជន[[ខ្មែរ|ខែ្មរ]]តែងតែជ្រើសរើសរកទីតាំងណាខ្ពស់មិនលិចទឹកនៅរដូវវស្សាគំនិតរបស់[[ខ្មែរ|ខែ្មរ]]ក្នុងការជ្រើសរើសទីតាំងខ្ពស់សម្រាប់ការកសាងសំណង់ផេ្សងៗជាប្រយោជន៍រួមគឺនៅតែបន្តរហូតមកទល់សព្វថៃ្ងនេះ <ref>អត្ថបទដកស្រង់ពីកាសែតរស្មីកម្ពុជា</ref>។ === សម័យអង្គរ === [[ឯកសារ:Bas-relief du Bayon (Angkor Thom) (2341905162).jpg|រូបភាពតូច|ទិដ្ឋភាពការធ្វើម្ហូបចម្អិនអាហាររបស់ប្រជាជនខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[ឯកសារ:Scène dépouillage (bas-relief du Bayon) (2334493467).jpg|រូបភាពតូច|វិស័យសុខាភិបាលខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[ឯកសារ:Bayonmarket01.JPG|រូបភាពតូច|ទិដ្ឋភាពផ្សារលក់ដូររបស់ប្រជាជនខ្មែរនាសម័យអង្គរ(ប្រាសាទបាយ័ន)]] [[ខ្មែរ]]បានជ្រើសរើសទីតាំងតំបន់អង្គរធ្វើជារាជធានីព្រោះស្ថិតនៅចំណុចកណ្ដាលនៃ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]និងទីប្រជុំនៃជំនួញទាំងពីរគឺជើងគោកនិងជើងទឹកហើយសម្បូរទៅដោយធនធានធម្មជាតិសព្វគ្រប់ដូចជាត្រីនៅក្នុង[[បឹងទន្លេសាប]] ព្រៃឈើ [[ថ្មភក់]] [[ថ្មបាយក្រៀម]] [[ឥដ្ឋ]]សម្រាប់កសាងប្រាសាទនិងដីដែលមានជីវជាតិផងដែរ។ខេត្តសៀមរាបនៅសតវត្សរ៍ទី ០៩ ដល់សតវត្សរ៍ទី ១៥ បានបម្រើការរាជធានីជាមជ្ឈមណ្ឌលដ៏សំខាន់នៃអំណាចនយោបាយ វប្បធម៌ និង សាសនារបស់[[អាណាចក្រខ្មែរ]]។ភាពថ្កើងថ្កានរបស់ទីក្រុងគឺជារាជធានីនៃ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]ដែលគ្រប់គ្រងដោយស្តេចដែលមានអំណាចជាបន្តបន្ទាប់។ខេត្តសៀមរាបមានទីតាំងយុទ្ធសាស្ត្រនៅចំចំណុចកណ្ដាលនៃអាណាចក្រហើយមានភាពងាយស្រួលនៅក្នុងការគ្រប់គ្រងត្រួតត្រានិងគ្រប់គ្រងទឹកដីដ៏ធំធេងមួយនេះ។ទីក្រុងនេះបានរីកចម្រើនក្លាយជាទីក្រុងដែលមានភាពអ៊ូអរបម្រើជាមជ្ឈមណ្ឌលរដ្ឋបាល សេដ្ឋកិច្ច និង សាសនានៅក្នុងតំបន់។ខេត្តសៀមរាបមានចំណុចគួរឲ្យទាក់ទាញជាច្រើនដូចជា[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]]ជាដើម។នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]][[ខ្មែរ]]បានអនុវត្តនយោបាយវាតទីទឹកដីពង្រឹងអរិយធម៌ឲ្យរីកចម្រើនរុងរឿងនិងកសាងសំណង់ប្រាសាទល្បីល្បាញមួយចំនួនទាំងធំទាំងតូចដែលបង្ហាញអំពីតម្លៃវប្បធម៌អរិយធម៌[[ខ្មែរ]]ពាសពេញ[[អាណាចក្រខ្មែរ]]។តំបន់សៀមរាបត្រូវបានបម្រើការជារាជធានីអស់រយៈពេល ០៦ សតវត្សរ៍មកហើយ។នៅតំបន់សៀមរាបមានការអភិវឌ្ឍរីកចម្រើនលូតលាស់គ្រប់វិស័យនិងមានភាពសម្បូរសប្បាយ[[ប្រជាជនខ្មែរ]]រស់នៅតំបន់សៀមរាបអង្គរភាគច្រើនប្រកបមុខរបរកសិកម្មនិងនេសាទជាធំ។តំបន់ជុំវិញ[[បឹងទន្លេសាប]]ជាដីដ៏សម្បូរជីវជាតិ។គេអាចធ្វើស្រែនៅតំបន់នេះប្រហែលជាពីរទៅបីដងនៅក្នុងមួយឆ្នាំដូច្នេះហើយបានជាយើងឃើញមានប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រមួយចំនួនដែលបន្សល់ទុកតាំងពី[[សម័យអង្គរ]]មកម្ល៉េះ។ [[File:Khmer_Empire.png|thumb|ផែនទីនៃ[[ចក្រភពខ្មែរ]] (៨០២-១៤៣១)]] === សម័យក្រោយអង្គរ === [[File:Angkor1866.jpg|thumb|ប្រាសាទអង្គរវត្តនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៦ ថតដោយលោក [[:en:Emile Gsell|Emile Gsell]] (១៨៣៨-១៨៧៩)]] [[File:Western facade of the Temple of Ongau Wat ILN0-1868-0201-0004.jpg|thumb|ប្រាសាទអង្គរវត្តនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៨]] [[File:Bonzerie_de_la_Grande_Pagode_(2).jpg|thumb|វត្តពុទ្ធសាសនានៅលើទឹកដីអង្គរនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៦ ថតដោយលោក [[:en:Emile Gsell|Emile Gsell]] (១៨៣៨-១៨៧៩)]] [[File:AngkorWat_Delaporte1880.jpg|thumb|គំនូរប្រាសាទអង្គរវត្តរបស់លោក [[:en:Louis Delaporte|Louis Delaporte]] (១៨៤២-១៩២៥) នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៨០]] បើយោងតាមឯកសារក្រោយពីទ័ព[[ខ្មែរ]]របស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បានទទួលជ័យជម្នះលើកងទ័ព[[សៀម]]ឈ្លានពានជាស្ថាពរនៅព្រះរាជនគរគឺ[[អង្គរធំ]]ពោលគឺបានវាយកម្ទេចទ័ព[[សៀម]]រាបស្មើនឹងដីបានជា[[ខ្មែរ]]ដាក់ឈ្មោះថា[[ខេត្តសៀមរាប]]។ស្ថានការណ៍បែបនេះបានធ្វើឲ្យយើងយល់ថាជាដើមកំណើតនៃការកកើតឈ្មោះខេត្តសៀមរាបតាំងពីរជ្ជកាលរបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]មកទល់នឹងសព្វថ្ងៃនេះបើទោះបីជា'''[[ព្រះរាជពង្សាវតារខ្មែរ]]'''[[ច្បាប់ឧកញ៉ាព្រះឃ្លាំង]](នង)មិនបាននិយាយដោយចំហក៏ដោយ។ប្រសិនជាយើងបើកច្បាប់ព្រះរាជពង្សាវតារ[[ខ្មែរ]]ខាងលើមកមើលយើងពិតជាស្លុតចិត្តដោយហេតុថាកងទ័ព[[សៀម]]បានឈ្លានពានរុករាន[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ឥតឈប់ឈរជាច្រើនលើក។ពួកវាក្រោយពីដណ្តើមបានអាណាខេត្ត[[ខ្មែរ]]មួយចំនួនដែលសព្វថ្ងៃបានក្លាយទៅជាទឹកដី[[សៀម]]រួចទៅហើយនោះក៏បាននាំសង្គ្រាមចូលទៅយ៉ាងជ្រៅចំកណ្តាលបេះដូងនៃ[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]តែម្តងគឺ'''ទីក្រុងមហានគរ'''ដែលស្ថិតក្នុងខេត្តសៀមរាបតែពីមុនហៅថា'''ស្រុកនគរវត្ត'''ដែលធ្លាប់ជាសមរភូមិក្តៅពីមុនមក។ប៉ុន្តែលើកនេះពួកវាត្រូវបង្ខំចិត្តរត់ត្រឡប់ទៅ[[ខេត្តព្រះនគរស្រីអយុធ្យា|ក្រុងអយុធ្យា]]វិញក្រោយពីត្រូវចាញ់សង្គ្រាមនៅចុល្លសករាជ ៩០២ ត្រូវនឹងឆ្នាំ ១៥៤១ នៃគ.ស។កាលបើពិនិត្យលើទំព័រប្រវត្តិសាស្ត្រចាស់ដែលបានកើតឡើងនៅលើទឹកដីបវរដែលជាទីតាំងនៃព្រះរាជនគរយើងបានឲ្យដឹងថានៅក្នុងរាជ្យរបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៨|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៨]] និងដើមរាជ្យរបស់[[ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី៣|ព្រះបាទស្រីឥន្ទ្រវរ្ម័ន]]រវាងឆ្នាំ ១២៩៦ [[សៀម]]បានបើកការវាយលុកមួយដ៏ធំសម្បើមនៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]ក្នុងបំណងយក[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ធ្វើជាស្រុកឬនគរចំណុះរបស់ខ្លួនហើយមហិច្ឆតានេះពួកវាបានសម្រេចជាស្ថាពរព្រោះថាអាណាខេត្តមួយចំនួនដែលស្ថិតនៅក្នុងភូមិភាគកណ្តាលដូចជា[[ខេត្តសុខោទ័យ]] [[ខេត្តកំពែងពេជ្រ|កំពែងពេជ្រ]] និង ខេត្តរណបនៃខេត្តទាំងនោះព្រមទាំងអាណាខេត្តដទៃៗឯទៀតដែលស្ថិតនៅជ្រលងនៃដង[[ទន្លេចៅព្រះយា|ទន្លេមេណាម]]ដូចជា[[ខេត្តអយុធ្យា]] និង [[ខេត្តសុពណ៌បុរី|សុពណ៌បុរី]]។បន្ទាប់ពីបានទទួលជ័យជម្នះលើខេត្តទាំងឡាយនោះពួកវាក៏បានពង្រឹងបណ្តាញអំណាចរបស់ខ្លួន។សង្គ្រាមឈ្លានពានមួយដែលគេត្រូវកត់សម្គាល់ដែលបានកើតឡើងជាលើកដំបូងបង្អស់នៅលើទឹកដី[[ខ្មែរ]]ត្រូវបានធ្វើឡើងក្នុងរាជ្យរបស់[[ព្រះបាទលំពង្សរាជា]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៣៥២។ចំពោះចម្បាំងនេះច្បាប់ពង្សាវតារ[[ខ្មែរ]]បានបញ្ជាក់ថាគឺភាគីឈ្លានពាន[[សៀម]]បានទទួលជ័យជម្នះលើទ័ព[[ខ្មែរ]]ដោយពួកវាបានកាន់កាប់[[ក្រុងអង្គរធំ|ទីក្រុងអង្គរធំ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១។មុននឹងដកថយចេញពួកវាបានកេណ្ឌឈ្លើយសឹក[[ខ្មែរ]]ជាច្រើនម៉ឺននាក់នាំទៅកាន់[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]។នៅក្នុងឱកាសនោះផងដែរពួកវាក៏បានលួចប្លន់យកទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ជាតិ[[ខ្មែរ]]គ្រប់ប្រភេទនៅក្នុងឆ្នាំ ១៤៣១ គឺជាឆ្នាំដែលកំណត់នូវឱនភាព[[ខ្មែរ]]ដែលប្រឈមនិងការវាតទីនិយមរបស់[[សៀម]]ដែលគ្មានទីបញ្ចប់។ពិតណាស់ទោះបីជាភ្លើងសង្គ្រាមឈ្លានពានបានកន្លងផុតជាច្រើនសតវត្សរ៍មកហើយក្តីក៏ប៉ុន្តែវាបានបន្សល់ទុកនូវស្លាកស្នាមរបួសដ៏ឈឺចាប់នៅក្នុងផ្នត់គំនិត[[ខ្មែរ]]គ្មានថ្ងៃបំភ្លេចបាន។បើតាមច្បាប់ព្រះរាជពង្សាវតារ[[ខ្មែរ]]គឺនៅក្នុងរាជ្យរបស់[[អង្គចន្ទទី១|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]](១៥១៦ ដល់ ១៥៥៥ នៃគ.ស)កងទ័ព[[សៀម]]មកឈ្លានពាន[[ខ្មែរ]]ត្រូវបានបង្ក្រាបរាបស្មើទល់នឹងដីនៅត្រង់[[ស្ទឹងសៀមរាប|ស្ទឹងអង្គរ]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៤១ ដោយហេតុនេះហើយបានជាព្រះអង្គត្រាស់បង្គាប់ឲ្យគេហៅតំបន់នេះថា'''តំបន់សៀមរាប'''ដើម្បីទុកជាការចងចាំរួមរបស់ជាតិ[[ខ្មែរ]]អំពីជ័យជម្នះដ៏ត្រចះត្រចង់នេះមុនទីតាំងនេះបានក្លាយទៅជាស្រុកហើយបន្ទាប់មកទៀតក្លាយជាខេត្តនា[[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង|សម័យអាណាព្យាបាលបារាំង]]។ព្រឹត្តិការណ៍មួយគួរឲ្យកត់សម្គាល់គឺស្តេចអង្គនេះបានឆ្លាក់បង្ហើយនូវចម្លាក់មួយចំនួនដែល[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] មិនទាន់ឆ្លាក់រួច។ទោះបីជាបានទទួលបរាជ័យដ៏អាម៉ាស់មុខនេះក្តីទ័ព[[សៀម]]ក៏នៅតែទន្ទ្រានមាតុភូមិ[[ខ្មែរ]]មិនស្រាកស្រាន្តឡើយហើយអំពើនេះត្រូវបានបន្តរហូតដល់[[បន្ទាយលង្វែក|សម័យលង្វែក]]។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥៩៤ [[លង្វែក|ទីក្រុងលង្វែក]]ត្រូវដណ្តើមបានពី[[ខ្មែរ]]ដោយស្តេច[[សៀម]]ព្រះនាម[[នរេសួរ|ស្ដេចនរិន្ទសួន]]។ចំពោះបរាជ័យនៃកងទ័ព[[សៀម]]ដែលដឹកនាំដោយស្តេច[[សៀម]]ដែលបានយកលេសថាដោយសារ[[ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]មិនបានប្រគល់ដំរីសមួយក្បាលបានជាមកវាយលុក[[ក្រុងអង្គរធំ|ទីក្រុងអង្គរធំ]]។បើតាមប្រសាសន៍របស់លោក'''ហ្គ្រោរីយេ'''បានបញ្ជាក់ថា[[ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]គឺជា[[ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ]]ដ៏ខ្លាំងពូកែជាងគេបំផុតនាសម័យក្រោយអង្គរដោយហេតុថាស្តេចអង្គនេះមិនគ្រាន់តែបានខិតខំស្តារប្រទេសជាតិតែប៉ុណ្ណោះទេក៏ប៉ុន្តែទ្រង់ថែមទាំងមានមហិច្ឆិតាវាយដណ្តើមយកខេត្ត[[ខ្មែរ]]មួយចំនួននៅក្នុង[[សៀម|ប្រទេសសៀម]]បច្ចុប្បន្នដូចជា[[ខេត្តនគររាជសីមា]] [[ខេត្តបុរីរម្យ]] [[ខេត្តសុរិន្ទ្រ]] [[ខេត្តសង្គឹត]] [[ខេត្តគោកខ័ណ្ឌ]] [[ខេត្តស៊ីសាកេត|ខេត្តសិរីសាកេត]] [[ខេត្តសុវណ៌ភូមិ ឬ សុវណ្ណភូមិ|ខេត្តសុវណ្ណភូមិ]] [[ខេត្តឧប្បលរាជធានី]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តត្រាច]] [[ខេត្តស្រះកែវ]] [[ខេត្តស្ទឹងជ្រៅ]] [[ខេត្តរយ៉ង]] [[ខេត្តបស្ចឹមបុរី]]ជាដើមដែល[[សៀម]]បានឈ្លានពានដណ្តើមយកបានពីមុនៗមក។មានហេតុផលជាច្រើនដើម្បីបញ្ជាក់ថាហេតុដូចម្តេចបានជានៅក្នុងព្រះរាជពង្សាវតារ[[សៀម]]ដូចជាច្បាប់របស់'''អ្នកអង្គម្ចាស់នព្វរ័ត្ន'''តែងឡើងនៅព.ស ២៤២០ ត្រូវនឹងគ.ស ១៨៧៧ បានប្រើពាក្យ'''សៀមរ៉៉ាដ្ឋ'''([[ភាសាសៀម|សៀម]] : เสียมราฐ)ជំនួសឲ្យពាក្យ'''សៀមរាប'''ទៅវិញ។តាមពិតទៅការប្រើពាក្យ'''សៀមរ៉ាដ្ឋ'''('''សៀមម៉ារ៉ាត''')ដើម្បីហៅទីប្រជុំជនមួយដែលពីមុនគឺជាសមរភូមិឬទីលានប្រយុទ្ធស៊ីសាច់ហុតឈាមរវាង[[ខ្មែរ]]និង[[សៀម]]ស្ថិតនៅក្នុង'''ស្រុកនគរវត្ត'''គឺបណ្តាលមកពីអាជ្ញាធរ[[សៀម]]នៅក្នុងរជ្ជកាលរបស់'''ស្ដេចព្រះចៅថាយស្រះ'''មិនចង់រំឭកនូវភាពបរាជ័យដ៏អាម៉ាស់មុខរបស់កងទ័ពឈ្លានពាន[[សៀម]]របស់ខ្លួនតែប៉ុណ្ណោះបើទោះបីជាសម័យនោះទ្រង់បានត្រួតត្រា[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ក៏ដោយ។យ៉ាងណាមិញគឺដោយសារតែហេតុការណ៍នេះហើយទើប'''ស្ដេចព្រះចោមក្លាវចៅយូហួ'''ដែលបានគ្រប់គ្រង[[ប្រទេសកម្ពុជា]]ជាមួយ[[អណ្ណាម|អាណ្ណាម]]ទ្រង់ក៏បានប្រើពាក្យស្រុកឬមឿង'''ព្រះនគរវត្ត'''ជំនួសឲ្យពាក្យស្រុកឬមឿង'''សៀមម៉ារ៉ាត'''ផងដែរ។គ្មានឯកសាររបស់[[សៀម]]ណាមួយដែលបញ្ជាក់ឲ្យបានច្បាស់លាស់អំពីការផ្លាស់ប្តូរឈ្មោះពីមឿង'''ព្រះនគរវត្ត'''ទៅជា'''សៀមរាប'''នោះទេហើយបើមានក៏អាចស្ថិតនៅក្នុងដើមសម័យរជ្ជកាលទី​ ០៣ ដែលជាសម័យបាងកកដែលគេហៅថា[[អាណាចក្ររតនកោសិន្ទ្រ៍|រតនកោសិន្ទ្រ]]។ប៉ុន្តែចំពោះ[[ជនជាតិខ្មែរ]]វិញឈ្មោះ'''សៀមរាប'''ពិតជាត្រូវបានផ្តើមឡើងនៅក្នុងរជ្ជកាលរបស់[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]យ៉ាងពិតប្រាកដឥតក្លែងក្លាយបើទោះបីជាទឡ្ហីករណ៍មានខ្វះចន្លោះយ៉ាងណាក៏ដោយព្រោះថាការតាំងឈ្មោះសៀមរាបនេះមិនមែនជារឿងចៃដន្យឬជំនឿលេងសើចនោះទេជាពិសេសនៅក្នុងសម័យកាលមួយដែល[[ខ្មែរ]]និង[[សៀម]]នៅច្បាំងគ្នាមិនឈប់មិនឈរ។ដូច្នេះការចង់យល់ឲ្យលម្អិតអំពីប្រវត្តិពិតនៃឈ្មោះ'''សៀមរាប'''តម្រូវឲ្យយើងស្គាល់ពីបរិបទសង្គមនយោបាយហើយអំពើនេះគឺជាការចាំបាច់បំផុត។បើតាម[[ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ|សៀវភៅប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ]]រៀបរៀងដោយលោក'''នួន សុធិមន្ត'''បានអធិប្បាយថានៅក្នុងឆ្នាំ ១៥២៥ នៃគ្រឹស្ដសករាជ[[ចន្ទរាជា|ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]បានវាយបង្ក្រាបកងទ័ព[[សៀម]]ដែលឈ្លានពានឲ្យបរាជ័យនៅតំបន់អង្គរ។ដូច្នេះហើយបានជាព្រះអង្គបានដាក់ឈ្មោះថា'''សៀមរាប'''គឺមានន័យថាទ័ព'''សៀមចាញ់រាបដូចកន្ទេល'''។ ប្រវត្តិ[[ខេត្តសៀមរាប]]ដោយបណ្ឌិតសភាចារ្យ'''ស៊ន សំណាង'''ទីប្រឹក្សារាជរដ្ឋាភិបាល នៅថ្ងៃសុក្រ ០៥ រោច ខែមិគសិរ ឆ្នាំរកា នព្វស័ក គ.ស ត្រូវនឹងថ្ងៃទី ០៨ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០១៧ ឯកឧត្តមបណ្ឌិតសភាចារ្យ'''ស៊ន សំណាង'''ទីប្រឹក្សារដ្ឋាភិបាល[[កម្ពុជា]]បានដឹកនាំសិក្ខាសាលាមួយស្ដីពីបេសកកម្មស្រាវជ្រាវចងក្រងប្រវត្តិសាស្រ្តនៃ[[ខេត្តសៀមរាប]]ដោយបានលើកឡើងតាមឯកសារដែលឯកឧត្តម បានស្រាវជ្រាវកន្លងមកដោយសង្ខេបដូចខាងក្រោម ៖ * នៅថ្ងៃទី ២៣ ខែមីនា ឆ្នាំ ១៩០៧ [[សៀម]]ត្រូវប្រគល់ខេត្ត[[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តសិរីសោភ័ណ្ឌ|ស៊ីសុផុន(សិរីសោភ័ណ)]]មកឲ្យ[[បារាំង]]តាម[[សន្ធិសញ្ញាបារាំង-សៀម ក្រុងបាងកក|សន្ធិសញ្ញាបារាំង-សៀម]] * នៅថ្ងៃទី២៣ ខែ ធ្នូ ឆ្នាំ ១៩០៧ [[បារាំង]]បានថ្វាយ[[ខេត្តសៀមរាប]]មកឲ្យ[[ព្រះ​បាទ​សម្តេច​ព្រះ ស៊ីសុវត្ថិ|ព្រះបាទស៊ីសុវត្តិ]] * នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩១៧ មាន[[ខេត្តសៀមរាប]]និង[[ខេត្តជីក្រែង]]ដែលស្ថិតនៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]បច្ចុប្បន្ននេះ។ពេលនោះ[[បារាំង]]បានរៀបចំជនជាតិ[[បារាំង]]ជាចៅហ្វាយខេត្តហើយឲ្យ[[ខ្មែរ]]ដែលមាននាមស្មើចៅហ្វាយខេត្តនោះដោយ[[បារាំង]]ហៅយើងថាជា'''ចៅហ្វាយស្រុកខេត្តជីក្រែង ចៅហ្វាយស្រុកខេត្តសៀមរាប'''។ល។ * នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩២១ មានកំណែទម្រង់ធំមួយដោយបង្កើតរចនាសម្ព័ន្ធរដ្ឋបាល[[ខេត្ត]]ដែលមានថ្នាក់[[ស្រុក]]និង[[ខណ្ឌ]]នៅក្នុងខេត្តដោយខេត្តមួយចំនួនដូចជា[[ខេត្តជីក្រែង]]ប្ដូរមកជា[[ស្រុកជីក្រែង]]វិញ * នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩២៥ [[បារាំង]]បានបង្កើត'''កងក្រវែលឃុំ'''គឺជាប៉ូលីសជនបទនៅ[[ឃុំ]]រួចក៏មានបន្តមកជា'''បាត្រុយ'''បន្ទាប់ពី'''បាដេស[[បារាំង]]''' ម្នាក់បានស្លាប់នៅពេលទៅយកពន្ធនៅ[[ឃុំក្រាំងលាវ(ស្រុករលាប្អៀរ)|ក្រាំងលាវ]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] * នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៣៣ [[បារាំង]]បានបង្កើតសុរិយោដីដើម្បីយកពន្ធដី * នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៣៤ បានលុប[[ខណ្ឌ]]ចោលវិញដោយសារគេបង្កើត[[ខណ្ឌ]]ដើម្បីងាយស្រួលប្រមូលពន្ធហើយនៅពេលគេគ្រប់គ្រងការយកពន្ធបានល្អហើយក៏លុបថ្នាក់[[ខណ្ឌ]]ចោលវិញ * នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៣ បង្កើតក្រុមប្រឹក្សាដោយ[[បារាំង]]កាន់អំណាចហើយឲ្យ[[ខ្មែរ]]ចូលក្រុមប្រឹក្សាដើម្បីផ្តល់ប្រឹក្សា * នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៤ មានខេត្តចំនួន ១២ នៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]] * មាន ០២ ក្រុមសរសេរប្រវត្តិខេត្តមានក្រុមទី ០១ ចៅហ្វាយខេត្តនិងមន្ត្រីខេត្ត និង ក្រុមទី ០២ ក្រុមស្រាវជ្រាវឥណ្ឌូចិនវិទ្យានៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៣ * នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៦៤ បានបង្កើត[[ខេត្តព្រះវិហារ]]ដោយកាត់យកឃុំចំនួន ០៣ របស់[[ខេត្តសៀមរាប]]គឺ[[ឃុំអន្លង់វែង(ខេត្តព្រះវិហារ)|ឃុំអន្លង់វែង]] [[ឃុំថ្កូវ(ខេត្តព្រះវិហារ)|ឃុំផ្កូវ]] និង [[ឃុំកោះកែ(ខេត្តព្រះវិហារ)|ឃុំកោះកែ]]។ * លោកគ្រូ'''ស៊ន សំណាង'''ស្នើឲ្យខេត្តជួយប្រមូលឯកសារក្រោយឆ្នាំ ១៩៧៩ បូករួមជាមួយនឹងឯកសារចាស់ៗមួយចំនួនដែលក្រុមលោកគ្រូមាន។<ref>{{Cite web |title=Request Rejected |url=https://siemreap.gov.kh/%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%9C%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%B7%E1%9E%81%E1%9F%81%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%9F%E1%9F%80%E1%9E%98%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%94 |access-date=2025-06-18 |website=siemreap.gov.kh}}</ref> == សាសនា == {{Pie chart |thumb = right |caption = សាសនានៅក្នុងខេត្តសៀមរាប (ជំរឿនឆ្នាំ ២០១៩)<ref>{{cite web|title=General Population census of the Kingdom of Cambodia 2019|url=http://nis.gov.kh/nis/Census2019/Final%20General%20Population%20Census%202019-English.pdf|publisher=National Institute of Statistics Ministry of planning|date=October 2020}}</ref> |label1 = សាសនាព្រះពុទ្ធ |value1 = 99.3 |color1 = Gold |label2 = សាសនាគ្រិស្ត |value2 = 0.4 |color2 = DodgerBlue |label3 = សាសនាអុីស្លាម |value3 = 0.2 |color3 = Green |label4 = សាសនាផ្សេងៗ |value4 = 0.1 |color4 = Black }} សាសនារបស់រដ្ឋគឺ[[ពុទ្ធសាសនាថេរវាទ|សាសនាព្រះពុទ្ធថេរវាទ]]។ប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងខេត្តសៀមរាបជាង ៩៩.៣% ជាអ្នកកាន់[[ព្រះពុទ្ធសាសនា|សាសនាព្រះពុទ្ធ]]។ប្រជាជនខេត្តសៀមរាបប្រមាណ ០.៤% កាន់[[សាសនាគ្រិស្ត]]។[[សាសនាឥស្លាម|សាសនាអុីស្លាម]]ដែលភាគច្រើនកាន់ដោយ[[ជនជាតិចាម]]គឺ ០.២% ។ == ព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់ == [[Image:Royal Palace, Siem Reap.JPG|thumb|ទិដ្ឋភាពនៃព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់]] '''[[ព្រះរាជដំណាក់|ព្រះរាជដំណាក់ ឬ វាំងចាស់]]''' នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប]]គឺជាទីកន្លែងបណ្ដោះអាសន្នរបស់អតីតព្រះមហាក្សត្រនៃយើងគឺ[[ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ|ព្រះបរមរតនកោដ្ឋព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]] និង ព្រះរាជអគ្គមហេសី។[[ព្រះរាជដំណាក់]]នេះជាទីដែលព្រះអង្គស្នាក់នៅអាស្រ័យពេលស្ដេចយាងមកកាន់ទី[[ក្រុងសៀមរាប]]។បើយើងធ្វើដំណើរពី[[ក្រុងភ្នំពេញ]]តាម[[ផ្លូវជាតិលេខ៦|ផ្លូវជាតិលេខ ០៦]] [[សង្កាត់ស្វាយដង្គំ]] [[ក្រុងសៀមរាប]]មើលមកខាងស្ដាំដៃយើងនឹងឃើញអគារពណ៌សមួយអមដោយរបងនិងដើមឈើត្រឈឹងត្រឈៃនិងបរិវេណស្រស់ស្រាយដែលមានសួនច្បារធំនៅខាងមុខ(សួនព្រះរាជដំណាក់ឬបឹងកាឡូ)នោះហើយជា[[ព្រះរាជដំណាក់]]។[[ព្រះរាជដំណាក់]]នេះត្រូវបានសាងសង់ឡើងនៅក្នុងសម័យ[[បារាំង]]ដាក់អាណានិគមនៅ[[កម្ពុជា]]អំឡុងឆ្នាំ ១៨៦៣ ដល់ឆ្នាំ ១៩៥៣។[[ព្រះរាជដំណាក់]]នៅក្នុងសម័យ[[ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ]]គឺស្ថិតនៅ[[វត្តដំណាក់​|វត្តដំណាក់]]ហើយវត្តដំណាក់គឺជាវត្តមួយដែលស្ថិតនៅខាងកើតដង[[ស្ទឹងសៀមរាប]]ចំកណ្ដាលបេះដូងនៃ[[ក្រុងសៀមរាប]]តែម្ដង។[[វត្តដំណាក់​|វត្តដំណាក់]]ពីមុនជាទីតាំង[[ព្រះរាជដំណាក់]]របស់[[ព្រះ​បាទ​សម្តេច​ព្រះ ស៊ីសុវត្ថិ|ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ]]នៅក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ១៩០៤ ដល់ឆ្នាំ ១៩២៧។លុះក្រោយមក[[ព្រះរាជដំណាក់]]របស់ព្រះមហាក្សត្រត្រូវបានប្ដូរទីតាំងទៅនៅជិតអាស្រម[[ព្រះអង្គចេកព្រះអង្គចម|ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]វិញ។ក្រោយពី[[ព្រះរាជដំណាក់]]ត្រូវបានផ្លាស់ប្ដូរទីតាំងទីធ្លាបរិវេណ[[ព្រះរាជដំណាក់]]ចាស់ត្រូវបានប្រែក្លាយជាទីវត្តអារាម[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]ម្ដងវិញ។ជាអកុសលនៅក្នុងរបប[[ខ្មែរក្រហម]]វត្តដំណាក់ត្រូវបានកងទ័ព[[ខ្មែរក្រហម]]ប្រើប្រាស់ជាមូលដ្ឋានយោធារបស់ពួកគេ។បច្ចុប្បន្ននេះមិនត្រឹមតែជាទីអារាមរបស់[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]សម្រាប់ព្រះសង្ឃគង់នៅបដិបត្តិធម៌និងសម្រាប់ឲ្យពុទ្ធបរិស័ទធ្វើបុណ្យទានប៉ុណ្ណោះទេតែវត្តនេះក៏ជាថ្នាលបណ្ដុះបណ្ដាលចំណេះវិជ្ជាដល់ព្រះសង្ឃផងដែរដោយសារតែនៅក្នុងវត្តមានពុទ្ធិកបឋមសិក្សាសម្រាប់ព្រះសង្ឃសិក្សារៀនសូត្រភាសាបាលី ភាសាសំស្ក្រឹត និង ព្រះធម៌នានា។លើសពីនេះនៅក្នុងបរិវេណវត្តក៏មានសាលាបឋមសិក្សាសម្រាប់ឲ្យកុមារសិក្សារៀនសូត្រផងដែរ។បន្ថែមពីលើនេះជារៀងរាល់ថ្ងៃតែងតែមានជនានុជនជាច្រើនបានអានសៀវភៅឬធ្វើកិច្ចការសាលានៅទីនោះ។ដោយឡែកនៅក្នុងវត្តក៏មានបណ្ណាល័យមួយហៅថាបណ្ណាល័យខេមរៈសិក្សាដែលបានប្រើសម្រាប់ឲ្យសាធារណជនចូលធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវឯកសារនិងអានសៀវភៅនានាយ៉ាងសម្បូរបែប។នៅតាមដងផ្លូវក្នុងវត្តមានរៀបចំពាក្យស្លោកនិងសុភាសិតជាច្រើនសម្រាប់ដាស់តឿនដល់សាធារណជនទាំងឡាយជាកន្លែងថ្នាលបណ្ដុះបណ្ដាលចំណេះវិជ្ជា។វត្តនេះក៏បាននិងកំពុងទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិមកទស្សនាផងដែរ។ថ្មីៗនេះមានហេតុការណ៍ដ៏គួរឲ្យរន្ធត់និងសោកស្ដាយជាពន់ពេកដោយកាលពីវេលាម៉ោងប្រមាណជា ១០ និង ០៥ នាទីយប់ ថ្ងៃទី ១២ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ អគ្គិភ័យបានឆាបឆេះអគារមួយនៃ[[ព្រះរាជដំណាក់]]សៀមរាបដែលជាកន្លែងទីសក្ការៈដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់បំផុត។<ref>{{Cite web |last=ពិសី |first=អ៊ិន |date=2023-03-13 |title=ប្រវត្តិសង្ខេបរបស់ព្រះរាជដំណាក់ នៅក្រុងសៀមរាប |url=https://www.kampucheathmey.com/local-news/478067 |access-date=2025-06-16 |website=Kampuchea Thmey Daily |language=en-US}}</ref> '''[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]''' គឺជា[[ព្រះពុទ្ធ]]រូបបភេទស្រីហើយក៏ត្រូវបានមតិខ្លះគិតថារូបទាំង ០២ អង្គនេះជាបងប្អូនបង្កើតជាមួយនឹងគ្នាផងដែរ។រូបធំនិងខ្ពស់ជា'''ព្រះអង្គចេក'''និងរូបតូចនិងទាបជា'''ព្រះអង្គចម'''។រូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនោះត្រូវបានគេគិតថាសាងអំពីមាសនិងលង្ហិននិងខ្លះថាពីសំរិទ្ធហើយមានទម្ងន់ប្រមាណ ១៥០ គីឡូក្រាម។បើយោងទៅតាមការតំណាលតៗគ្នាដោយមិនមានប្រភពច្បាស់លាស់បានលើកឡើងថា[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ជាទេពធីតាដែលជាអតីតព្រះរាជបុត្រីរបស់[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ដែលជាស្ថាបនិកកសាង[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]។គេជឿថា[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]គឺទ្រង់មានភាពសុច្ចរិតទៀងត្រង់ទន់ភ្លន់និងប្រកបដោយក្ដីមេត្តា ករុណាយ៉ាងខ្ពង់ខ្ពស់ដែលព្រះអង្គទាំង ០២ តែងតែអាណិតអាសូរធ្វើបុណ្យដាក់ទានដល់អស់ប្រជានុរាស្រ្តដែលត្រូវការព្រះនាងទាំង ០២ ជួយ។ពិសេសជាងនេះទៅទៀតព្រះនាងទាំង ០២ បានអប់រំអ្នកទោសទាំងឡាយឲ្យដើរតាមគន្លងទូន្មានរបស់[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]និងបានដោះលែងពួកគេឲ្យមានសេរីភាពថែមទៀត។ព្រះនាងទាំង ០២ អង្គគឺជាអ្នកដែលគោរពប្រតិបត្តិ[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]យ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួនដែលប្រជានុរាស្រ្តទូទាំងនគរបានដឹងអំពីចរិតលក្ខណៈដ៏ប្រពៃរបស់ទ្រង់ម្លោះហើយពីមួយជំនាន់ទៅមួយជំនាន់រហូតដល់រជ្ជកាល[[ព្រះបាទច័ន្ទរាជា]]ឡើងគ្រងរាជ្យសម្បត្តិនាសតវត្សរ៍ទី ១៦ ព្រះអង្គក៏បានអនុញ្ញាតឲ្យគេសាងរូប'''ព្រះអង្គចេក'''និង'''ព្រះអង្គចម'''សម្រាប់ប្រជារាស្ត្រទូទៅគោរពបូជា។តំណតៗមកទៀតរូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនេះ តែងតែធ្វើឲ្យប្រជារាស្រ្តរស់នៅប្រកបដោយសេចក្ដីសុខចម្រើន ទើបប្រជារាស្រ្តបានចាត់ទុករូបទាំង ០២ អង្គនេះជា[[ព្រះពុទ្ធ]]រូបដ៏ស័ក្ដិសិទ្ធិនិងមានកិត្តិនាមល្បីរន្ទឺទូទាំងប្រទេស។មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះរូបសំណាកទាំង ០២ នេះបានក្លាយជាភាពទាក់ទាញសម្រាប់បុគ្គលមានអំណាចនិងឈ្មួញទុច្ចរិតដោយពួកគេចាប់ផ្ដើមរៀបផែនការលួចសម្រាប់ទុកធ្វើជាកម្មសិទ្ធិនិងលក់ដូរហេតុនេះហើយបានជារូប[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]បានបាត់មួយរយៈនៅក្នុងអំឡុងពេលនៃតំបន់អង្គរត្រូវបានគេបោះបង់ចោល។ក្រោយមកនាឆ្នាំ ១៩៥០ រូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនេះត្រូវបានរកឃើញឡើងវិញនៅក្នុងព្រៃម្ដុំ[[ក្រុងអង្គរធំ]]ដោយក្រុមមន្ត្រីអភិរក្សអង្គរ[[ខេត្តសៀមរាប]]ដែលគេជឿថារូប[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]កាលពីដើមត្រូវបានតម្កល់ទុកនៅក្នុង[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដែលជាសម័យកាលដ៏រុងរឿង។រូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនេះធ្លាប់ស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់លោកឧត្តមសេនីយ៍[[ដាប ឈួន]]ដែលជាសមាជិកកងទ័ព[[ខ្មែរឥស្សរៈ]]ប្រឆាំងជាមួយ[[បារាំង]]ហើយបានទទួលតំណែងនិងងារជា'''ដាប ឈួន ម្ជុលពេជ្រ'''ពី[[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ]]ក្រោយពី[[ប្រទេសកម្ពុជា]]បានទទួលឯករាជ្យនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥៣ ហើយព្រះអង្គក៏បានប្រទានតំណែងឲ្យ[[ដាប ឈួន]]គ្រប់គ្រង[[ខេត្តសៀមរាប]]និង[[ខេត្តកំពង់ធំ]]។មានពេលមួយបន្ទាប់ពីបានទទួលដំណឹងពីការរកឃើញរូបបដិមាទាំង ០២ នោះមកលោក[[ដាប ឈួន]]ជាមួយនឹងកងការពាររបស់គាត់បានទៅយករូបសំណាកពីការិយាល័យអភិរក្សអង្គរហើយដឹកតាមឡានទៅកាន់បន្ទាយដែលមានឈ្មោះ'''បន្ទាយជើងក្រហម'''សព្វថ្ងៃទីតាំងនោះក្លាយជា'''សណ្ឋាគារអង្គរសិនជូរី'''នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប]]។ថ្ងៃមួយលោក[[ដាប ឈួន]]បានយករូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនេះដាក់ក្នុងរថយន្តរបស់គាត់មកតម្កល់ទុកនៅក្នុងផ្ទះ(គេបានឲ្យដឹងថាក្នុងរូបមួយត្រូវបានសែងដោយទាហានចំនួន ០៥ នាក់ទើបអាចលើករួច)។រូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនេះបានធ្វើឲ្យ[[ដាប ឈួន]]មានកម្លាំងលើសអស់មនុស្សលោកធម្មតាដោយគាត់អាចលីដាក់លើស្មាទាំងសងខាងក្នុងពេលតែមួយដោយប្រើដៃតែម្ខាងប៉ុណ្ណោះរួមទាំងអាចដឹងគ្រប់ហេតុការណ៍មុនដែលគ្រប់គ្នាហៅថា'''វិញ្ញាណទីប្រាំមួយ'''ផងដែរ។[[ដាប ឈួន]]និងទាហានរបស់គាត់ពិតជាមានជំនឿយ៉ាងខ្លាំងចំពោះរូប[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ដោយពួកគេតែងតែសូត្រធម៌មុខរូបសំណាកយ៉ាងហោចណាស់កន្លះម៉ោងនៅក្នុងមួយថ្ងៃនៅរៀងរាល់ព្រឹកនិងល្ងាចមិនដែលខានឡើយរហូតបានរយៈពេល ០២ ឆ្នាំជាពេលដែលគាត់អស់លក្ខណ៍។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥៧ ព្រះមហាវីរក្សត្រ[[ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ]]ទ្រង់បានបញ្ជូនទ័ពពី[[ភ្នំពេញ]]ឲ្យទៅចាប់ខ្លួនចៅហ្វាយខេត្ត[[ដាប ឈួន]]ដោយព្រះអង្គសង្ស័យថា[[ដាប ឈួន]]ក្បត់ជាតិពីព្រោះ[[ដាប ឈួន]]ជាប់ទាក់ទងជាមួយគម្រោងការ '''Bangkok Plot''' ក្នុងបំណងទម្លាក់ព្រះអង្គពីរាជបល្ល័ង្កដែលគម្រោងក្បត់នេះផ្តួចផ្តើមឡើងដោយអ្នកនយោបាយស្តាំនិយមមួយចំនួន។ទោះបីជា[[ដាប ឈួន]]បានក្បត់ប៉ុន្តែបារមី[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]នៅតែតាមជួយគាត់ដោយឲ្យគាត់ដឹងខ្លួនជាមុនពីគម្រោងនៃការចាប់ខ្លួននេះ និងបានរត់គេចខ្លួនទៅព្រំដែន[[សៀម]]ដោយប៉ងយករូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនេះទៅជាមួយផង។នៅពេលដែលកម្លាំងខ្លាំងដូចដំរីសាបានបាត់បង់[[ដាប ឈួន]]បានកាច់ម្រាមចំនួន ០៥ ពីរូបសំណាក'''ព្រះអង្គចេក'''រួចគេចខ្លួនទៅកាន់ចម្ការគាត់មួយនៅ[[ភូមិត្បែងកើត]]តម្រង់ទៅកាន់ព្រំដែន។ពេលនោះហើយដែល[[ដាប ឈួន]]ត្រូវបានភរិយារបស់គាត់ជួយពាំងគ្រាប់កាំភ្លើងដែលទាហានបាញ់សង្គ្រប់ទៅលើគាត់។បន្ទាប់ពីបាញ់ជាច្រើនគ្រាប់[[ដាប ឈួន]]មិនស្លាប់ដោយសារតែភរិយាគាត់ចេះវិជ្ជាពិសេស ដែលបញ្ចៀសគ្រាប់និងបាញ់មិនមុត។ទាហានទាំងនោះក៏ចាប់ពួកគេដាក់ឡានយកទៅដាក់ពន្ធនាគារប៉ុន្តែយោងទៅតាមឯកសារមួយចំនួនបានបង្ហាញថា[[ដាប ឈួន]]ត្រូវបាននាំទៅកន្លែងមួយហើយត្រូវបានសម្លាប់នៅទីនោះ។លោក[[ដាប ឈួន]]ត្រូវបានសម្លាប់និងកប់នៅក្នុងព្រៃគោកប្រមាដែលសាកសពជាប់ខ្នោះដៃ និងបាញ់សុសដោយគ្រាប់កាំភ្លើងព្រោះត្រូវអ្នកភូមិរកឃើញប៉ុន្មានថ្ងៃក្រោយមក។គេនិយាយតៗគ្នាថាគាត់ស្លាប់ដោយសារបាបកម្មគាត់ព្រោះគាត់ធ្វើអំពើអាក្រក់ច្រើនណាស់។ក្រោយ[[ដាប ឈួន]]ស្លាប់មន្ទីរធម្មការនិងសាសនា[[ខេត្តសៀមរាប]]បានយករូប[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ទៅថែរក្សានៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥៨។១៥ ឆ្នាំក្រោយមករូបសំណាកទាំង ០២ អង្គនេះបានធ្លាក់ចូលទៅក្នុងគ្រោះមហន្តរាយម្តងទៀតនៅ ក្នុងអំឡុងសង្រ្គាមស៊ីវិលនៅ[[កម្ពុជា]]បានផ្ទុះឡើងនៅពេលដែលទាហាន[[ខ្មែរក្រហម]]ចាប់ផ្តើមវាយប្រហារទាហានរដ្ឋាភិបាល[[លន់ នល់]]នៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]នាឆ្នាំ ១៩៧៣។មន្រ្តីធម្មការនិងសាសនាខេត្តបានព្យាយាមផ្លាស់ប្តូរទីតាំងរបស់រូបសំណាកដើម្បីបញ្ចៀសពីការបំផ្លាញប៉ុន្តែត្រូវទាហាន[[ខ្មែរក្រហម]]រកឃើញពេលពួកគេគ្រប់គ្រង់ទីក្រុងនេះនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៤។បើតាមគោលការណ៍[[ខ្មែរក្រហម]]គឺតម្រូវឲ្យលុបបំបាត់[[សាសនា]]នៅក្នុងប្រទេសដូច្នេះមេបញ្ជាការទាហាន[[ខ្មែរក្រហម]]នៅក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]បានបញ្ជាឲ្យកូនទាហានយករូបសំណាក[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ទៅទម្លាក់ក្នុងទឹក[[ស្ទឹងសៀមរាប]]។ក្រោយប្រព្រឹត្តមេបញ្ជាការនិងទាហាន[ខ្មែរក្រហម]]ជាច្រើននាក់ស្លាប់ដោយសារជំងឺបន្ទាប់ពីបានទម្លាក់បដិមាទាំង ០២ អង្គនេះទៅក្នុងស្ទឹង។រូបសំណាកទាំង ០២ ព្រះអង្គនេះត្រូវត្រាំក្នុងទឹករហូតដល់ឆ្នាំ ១៩៧៩ ដែលទាហាន[[ខ្មែរក្រហម]]ដកថយចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]]។ក្រោយពីរបប[[ខ្មែរក្រហម]]បានដួលរលំ ប្រជាពលរដ្ឋក្នុង[[ខេត្តសៀមរាប]]ដែលដឹងពីរឿងនោះបាននាំគ្នាស្រង់[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ពីបាតស្ទឹងមកតម្កល់ក្នុង[[វត្តដំណាក់​|វត្តព្រះរាជដំណាក់]]ប៉ុន្តែនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៨២ ព្រះមេគណ[[ខេត្តសៀមរាប]]ព្រះនាម'''ពុត ពន'''និងអតីតអភិបាល[[ខេត្តសៀមរាប]]លោក'''នៅ សំ'''បានកសាងស្តូបដាក់តម្កល់រូបសំណាកដែលមានបារមីទាំង ០២ នៅក្នុងទីតាំងសព្វថ្ងៃនេះ។សូមជម្រាបថាបច្ចុប្បន្នរូបសំណាក[[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ដែលស្ថិតនៅក្នុង[[សង្កាត់ស្វាយដង្គំ]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]គឺជាទីកន្លែងសម្រាប់គោរពបូជារបស់អ្នក[[ខេត្តសៀមរាប]]និងមហាជនទូទៅដែលគេជឿថាមានអាយុកាលជាងមួយពាន់ឆ្នាំមកហើយ។ទីតាំងសក្ការៈបូជានេះជាទីតាំងស័ក្តិសិទ្ធិនិងមានប្រវត្តិបែបអច្ឆរិយៈតែមួយគត់ដែលប្រជាជន[[ខ្មែរ]]នៅពេលទៅដល់ទីនោះមិនអាចរំលងដោយមិនចូលគោរពបូជាបានឡើយ។<ref>{{Cite web |last=Radio |first=VAYO FM |title=ប្រវត្តិនិងជំនឿលើព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម - វិទ្យុវាយោ |url=https://vayofm.com/news/detail/128389-761.html |access-date=2025-06-19 |website=VAYO FM Radio |language=en}}</ref> រូបសំណាកមេទ័ពពី[[សម័យអង្គរ]]ចំនួន ១២ រូបត្រូវបានដាក់តាំងជានិមិត្ដរូបនៅក្នុងសួនព្រះរាជដំណាក់[[ក្រុងសៀមរាប]]ដែលសុទ្ធតែជាមេទ័ពនិងរាជវង្សសានុវង្សដ៏អង់អាចក្លាហាននិងមានស្នាព្រះហស្ថយ៉ាងធំធេងចំពោះព្រះនគរកម្ពុជាដើម្បីបង្ហាញដល់កូន[[ខ្មែរ]]ជំនាន់ក្រោយគ្រប់ៗរូបបានស្គាល់។រូបចម្លាក់ចំនួន ១២ រូបនេះធ្វើពីលោហៈស្ពាន់សុទ្ធមានកំពស់ជាង ០២ ម៉ែត្រ ០១ តឹកដូចៗគ្នាដោយមិនគិតពីជើងទម្រនិងមានទម្ងន់ពី ២០០ ទៅ ៣០០ គ.ក្រទាំងរូបរាង សម្លៀកបំពាក់ ម៉ូដសក់ និង អាវុធបរិក្ខានៃមេទ័ពទាំង ១២ ត្រូវបានស្មូនរចនាតុបតែងឡើងទៅតាមលំនាំសម័យកាលនីមួយៗនៃមេទ័ពនោះហើយទ្រង់ទ្រាយមុខមាត់នៃរូបសំណាកទាំងនេះគឺសូននិងច្នៃឡើងតាមទម្រង់មុខអត្តចរិត[[ខ្មែរ]]បុរាណទៅតាមសម័យកាលដែលមេទ័ពនោះរស់នៅនិងបម្រើការរាជការតាមរយ:រូបភាពនិងចម្លាក់នៅលើជញ្ជាំងប្រាសាទ។លោកជំទាវ'''គង់ បញ្ញា'''រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងព្រះបរមរាជវាំងមានប្រសាសន៍ថារូបសំណាកមេទ័ព[[ខ្មែរ]][[សម័យអង្គរ]]ទាំង ១២ រូបនេះត្រូវបានឆ្លងកាត់ការសិក្សាស្រាវជ្រាវអំពីប្រវត្តិស្នាដៃរួមទាំងរចនាបថដោយដកស្រង់ចេញអំពីសិលាចារឹកផ្ទាំងចម្លាក់នៅតាមបណ្តាប្រាសាទនានាជាច្រើនមុននឹងត្រូវបានសាងសង់ចេញជារូបសំណាកនៅក្នុងនោះមានមេទ័ពជាង ៣០ រូបដែលបានបម្រើរាជការនៅក្នុងរជ្ជកាលនៃ[[សម័យអង្គរ]]ត្រូវបានក្រុមការងារកំណត់និងប្រមូលទិន្នន័យ។លោកជំទាវក៏បានឲ្យដឹងទៀតថាការកំណត់យកចំនួនមេទ័ពទាំង ១២ រូបនេះគឺជាលេខដែល[[ខ្មែរ]]តែងប្រើញឹកញាប់និងតំណាងឲ្យនគរទាំង ១២ នៅ'''សម័យបាពួន''' '''សម័យអង្គរ''' និង '''សម័យបាយ័ន'''។បើទោះបីនេះជាសមិទ្ធផលនៃស្នាដៃកូន[[ខ្មែរ]]សម័យថ្មីប៉ុន្តែស្នាដៃដែលលេចឡើងនេះត្រូវបានរក្សានិងអនុលោមយោងទៅតាមឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រជានិច្ចដោយមិនចាកឆ្ងាយពីប្រវត្តិសាស្ត្រនោះឡើយ។រូបសំណាកមេទ័ពខ្មែរទាំង ១២ រូបដែលបានស្ថាបនាឡើងនោះរួមមាន ៖ * '''ព្រះកំស្ដេងអញ ស្រីលក្ស្មីបតីវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពដ៏អង់អាចមួយរូបក្នុងរាជ្យ[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ១]](គ.ស.១០០៦-១០៥០)។'''ព្រះស្រីលក្ស្មីបតីវរ្ម័ន'''ក៏ជាអ្នកជាប់ខ្សែរាជវង្សខ្មែរនៅ[[វ្យាធបុរៈ|ទីក្រុងវ្យាធបុរៈ]]([[ស្រុកបាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រៃវែង]])ផងដែរហើយបានទទួលភារកិច្ចពីរាជការ[[យសោធរបុរះ|ក្រុងយសោធរបុរៈ(ក្រុងអង្គរ)]]ឲ្យទៅគ្រប់គ្រងនៅ[[ទ្វារវតី|ទីក្រុងទ្វារវតី្ត]]របស់ពួករាមន្យ([[ជនជាតិមន]])។គួរជម្រាបថា '''«ព្រះកំស្ដេងអញ»''' គឺជាឋានន្តរនាមសម្រាប់អភិជន មហាមន្ត្រី មហាសេនាបតី អ្នកអង្គម្ចាស់ ប្រធានតុលាការ បុព្វជិតសាសនាជាដើម * '''មហាសេនាបតី សង្គ្រាម''' ជាមេទ័ពដ៏ឆ្នើមមួយរូបក្នុងរាជ្យ[[ឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទឧទ័យទិត្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១០៥០-១០៦៦)ដែលបានទទួលគោរម្យងារជា '''«មហាសេនាបតី»''' ពីព្រះរាជា។ដូនតាវង្សត្រកូលរបស់លោកក៏ជាអ្នកបម្រើរាជការនិងកងទ័ពច្រើនជំនាន់មកហើយពោលគឺតាំងពីរាជ្យ[[ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.៨០២-៨៣៤)មកម្ល៉េះ។គួរជម្រាបថា '''«មហាសេនាបតី»''' គឺជាឋារន្តរនាមខ្ពស់បំផុតនៃមន្ត្រីទ័ពនា[[សម័យអង្គរ]]។ * '''ព្រះកម្រតេងអញមហាសេនាបតី ស្រីវីរេន្ទ្រវរ្ម័ន''' ជាអ្នកសញ្ជកកវីស្វរៈនិងជាមេទ័ពដែលមានតួនាទីនិងឋានៈខ្ពស់បំផុតក្នុងចំណោមមន្ត្រីកងទ័ពនារជ្ជកាល[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។គួរជម្រាបថា '''«ព្រះកម្រតេងអញ»''' ជាឋានន្តរនាមសម្រាប់រាជវង្សានុវង្ស អភិជន មហាមន្ត្រីដែលមានន័យថា '''«ព្រះបាទ»'''។ ពាក្យ '''«កម្រតេងអញ»''' ជាពាក្យ[[ខ្មែរ]]បុរាណដោយពាក្យ '''«កម្រតេង»''' មានន័យថា '''«ម្ចាស់»''' រីឯពាក្យ '''«អញ»''' មានន័យថា '''«ខ្ញុំ»''' ដូច្នេះពាក្យ '''«កម្រតេងអញ»''' គឺមានន័យថា '''«ម្ចាស់របស់ខ្ញុំ ឬ លោកម្ចាស់របស់ខ្ញុំ»''' * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីនរបតីន្ទ្រវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពជាប់ខ្សែព្រះរាជវង្សមកពី'''តំបន់អ្នកចិះ'''(?)និងជាមន្ត្រីបម្រើរាជការតាំងពីរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)រហូតដល់រាជ្យ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីស្រិន្ទ្រកុមា'''រ ជាព្រះរាជបុត្រារបស់[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨)ជាមួយ[[ជយរាជទេវី|ព្រះនាងជ័យរាជទេវី]]។ព្រះរាជបុត្រអង្គនេះបានដឹកនាំទ័ពចេញច្បាំងជួយព្រះបិតា(កាលមិនទាន់សោយរាជ្យ)នៅក្នុងការទប់ទល់នឹងកងទ័ព[[ចាម]]និងបានច្បាំងតទល់នឹងជនក្បត់'''ភរតរាហូ'''ដែលចង់ដណ្ដើមរាជបល្ល័ង្កពី[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១៦០-១១៦៥)ហើយក៏បានពលីជីវិតក្នុងសង្គ្រាមជាមួយមេទ័ពដទៃទៀតផងដែរ។ដោយសារព្រះរាជបុត្រាមានស្នាដៃការពារព្រះនគរយ៉ាងដូច្នេះទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]]បានត្រាស់បង្គាប់ឲ្យកសាង[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]([[ស្រុកថ្មពួក]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]])ដើម្បីឧទ្ទិសដល់ព្រះរាជបុត្ររបស់ទ្រង់ហើយក៏បានកសាងរូបបដិមាទេពមួយអង្គនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីស្រិន្ទ្រទេវ»''' ជាតំណាងឲ្យ'''ព្រះស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''នៅឋានទេវលោកតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គកណ្ដាលនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]នោះ * '''ព្រះកម្រតេងអញ ធនញ្ជ័យ''' គេហៅលោកម្យ៉ាងទៀតថា '''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន''' ជាមេទ័ពជំនិតរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។'''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន'''បានចេញច្បាំងការពារព្រះរាជបល្ល័ង្ក[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១៦០-១១៦៥)ទប់ទល់នឹងពួកក្បត់ដឹកនាំដោយ'''ភរតរាហូ'''រហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិត។ដោយសារការពលីការពារព្រះនគរនេះហើយទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]](គ.ស.១១៨១-១២១៨)បានប្រទានងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានសាងរូបបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតអជ៌នទេវ»''' តម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គអាគ្នេយ៍នៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] [[ស្រុកថ្មពួក]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]និងមួយទៀតនៅក្នុង[[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។គេក៏ឃើញមានចម្លាក់'''ព្រះកម្រតេងអញ ធនញ្ជ័យ ឬ អ្នកសញ្ជក អជ៌ន''' នេះនៅក្នុងក្បូនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ត្រង់របៀងខាងត្បូងនៃ[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]នេះបញ្ជាក់ថាលោកក៏ធ្លាប់ជាមេទ័ពដ៏សំខាន់ក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ផងដែរ។គួរជម្រាបថា '''«អំតេង»''' ជាឋានន្តរនាមរបស់វរជន យុទ្ធជន សេនាបតីដែលមានភក្តីភាពចំពោះព្រះមហាក្សត្រខណៈឋានន្តរនាមនេះគឺឃើញមានប្រើក្នុងរាជ្យ[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] សតវត្សរ៍ទី ១២ ដែលព្រះអង្គប្រោសប្រទានគោរម្យងារនេះចំពោះមេទ័ពដែលបានច្បាំងស្លាប់ក្នុងសមរភូមិការពារព្រះនគរនិងរាជបល្ល័ង្កស្របច្បាប់ * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីវទ៌្ធន''' ជាមេទ័ពដ៏សំខាន់មួយរូបតាំងពីរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)។គេឃើញមានចម្លាក់រូបលោកនៅលើ'''ភ្នំសិវបាទ([[ភ្នំព្រះនេត្រព្រះ]])'''និងនៅក្នុងក្បូនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី​ ២]]។'''អ្នកសញ្ជក ស្រីវទ៌្ធន''' មានបងប្អូនម្នាក់ឈ្មោះ '''ស្រីទេវ''' ហើយបានប្ដេជ្ញាចេញច្បាំងការពារព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមា'''រទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមរហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិតទាំងពីរនាក់តែម្ដង។[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានកសាងបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីវទ៌្ធនទេវ»''' តម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គពាយ័ព្យនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីទេវ''' ជាមេទ័ពនិងជាបងប្អូនរបស់មេទ័ព'''ស្រីវទ៌្ធន'''ដែលបានចេញច្បាំងជួយព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''ទប់ទល់នឹងកងទ័ពចាមនៅ[[ប្រទេសចម្ប៉ា|ប្រទេសចាម្ប៉ា]]រហូតដល់ពលីបាត់បង់ជីវិត។[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' ដូចបងប្អូនរបស់លោកដែរនិងបានសាងរូបបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងអញជគតស្រីទេវ»''' ជាតំណាងតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គនិរតីនៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] * '''អ្នកសញ្ជក ស្រីធរទេវបុរ''' ជាមេទ័ពដែលបម្រើការពារព្រះនគរ[[យសោធរបុរះ|ក្រុងយសោធរបុរៈ]]ដោយបានរួមកម្លាំងគ្នាជាមួយ'''អ្នកសញ្ជក អជ៌ន'''ចេញច្បាំងទប់ទល់នឹងពួកក្បត់'''ភរតរាហូ'''ដែលចង់ដណ្ដើមរាជបល្ល័ង្កពី[[យសោវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី ២]]។នៅក្នុងសង្គ្រាមការពារព្រះនគរនេះ'''អ្នកសញ្ជក ស្រីធរៈ'''បានពលីជីវិតជាមួយព្រះរាជបុត្រ'''ស្រីស្រិន្ទ្រកុមារ'''។ដោយសារស្នាដៃនិងការលះបង់ចំពោះជាតិយ៉ាងដូច្នេះហើយទើប[[ជ័យវរ្ម័នទី៧|ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ៧]] បានប្រទានគោរម្យងារដល់លោកជា '''«អំតេង»''' និងបានកសាងបដិមាទេពនាម '''«ព្រះកម្រតេងជគតស្រីធរទេវបុរ»''' ជាតំណាងតម្កល់ទុកនៅក្នុងប្រាង្គឦសាននៃ[[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]]។គួរជម្រាបថា '''«អ្នកសញ្ជក»''' គឺជាឋានន្តរនាមសម្រាប់មន្ត្រីកងទ័ពដែលព្រះរាជាទុកព្រះទ័យជាជំនិតរបស់ព្រះរាជាដោយសារពួកគេមានភក្តីភាពរហូតដល់ហ៊ានពលីបូជាជីវិតដើម្បីការពារព្រះរាជាតួយ៉ាងដូចជាអ្នកសញ្ជកនា[[សម័យអង្គរ]]ទាំងឡាយនេះជាដើម * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីជយសិង្ហវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពជាប់ខ្សែស្រឡាយព្រះរាជវង្សនិងមានគោរម្យងារជា '''«ខ្លោញវលល្វោ»''' ដែលជាមេទ័ពស្រួចមានជំនាញដឹកនាំទ័ពលុកព្រៃមកពី'''តំបន់ល្វោ'''([[ទ្វារវតី|ទ្វារវតី្ត]]) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីវិរេន្ទ្រធិបតីវរ្ម័ន''' ជាមេទ័ពគ្រប់គ្រងនៅ'''តំបន់ឆោកព្កុល'''(?)នៅក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]](គ.ស.១១១៣-១១៥០)ទើបគេឃើញមានរូបចម្លាក់លោកនៅក្នុងក្បួនព្យុហយាត្រាកងទ័ពរបស់[[សូរ្យវរ្ម័នទី២|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២]] ដែលចុះពី'''ភ្នំសិវបាទ'''([[ភ្នំព្រះនេត្រព្រះ]] [[ស្រុកព្រះនេត្រព្រះ]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]) * '''ព្រះកម្រតេងអញ ស្រីរាជេន្ទ្រវរ្ម័ន'''។<ref>{{Cite web |last=TONG |date=2022-12-19 |title=មកស្គាល់ឈ្មោះ និងស្នាដៃរបស់មេទ័ពខ្មែរសម័យអង្គរ ១២រូប ត្រូវបានសង់រូបសំណាកនៅសួនព្រះរាជដំណាក់ក្រុងសៀមរាប |url=https://m.freshnewsasia.com/index.php/en/localnews/270473-2022-12-19-10-20-51.html |access-date=2025-06-16 |website=FRESH NEWS |language=en-gb}}</ref> == ស្ទឹងសៀមរាប == [[File:រាត្រីនៅមាត់ស្ទឹងសៀមរាប.jpg|thumb|ស្ទឹងសៀមរាបនាពេលរាត្រី]] [[ស្ទឹងសៀមរាប]] ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាស្ទឹងប្រវត្តិសាស្ត្រមួយដ៏សំខាន់សម្រាប់[[ខេត្តសៀមរាប]]។តាមពិតទៅ[[ស្ទឹងសៀមរាប]]គឺជាស្ទឹងសិប្បនិមិត្តដែលកកើតឡើងដោយស្នាដៃរបស់មនុស្ស។គ្មានឯកសារបញ្ជាក់ពីឆ្នាំនៃការបង្កើតស្ទឹងសៀមរាបឲ្យជាក់លាក់នោះទេប៉ុន្តែអ្នកស្រាវជ្រាវបានបញ្ជាក់ថាវាត្រូវគេបង្កើតនិងកែច្នៃជាច្រើនសារតម្រូវតាមការរៀបចំដែនដីនៅ[[សម័យអង្គរ]]។ស្ទឹងសៀមរាបកកើតឡើងដោយសារការប្រសព្វគ្នារវាងអូរធំៗចំនួន ០២ គឺអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។[[ស្ទឹងសៀមរាប]]ស្ថិតនៅក្នុងចំណោមស្ទឹងសំខាន់ៗទាំងបីដែលហូរកាត់តំបន់អង្គរដោយធ្វើដំណើរពីជើងទៅត្បូង។ស្ទឹងនេះស្ថិតនៅខាងកើតស្ទឹងពួកនិងខាងលិចស្ទឹងរលួស។យោងតាមឯកសាររបស់លោក'''អ៊ឹម សុខរិទ្ធី'''អនុប្រធាននាយកដ្ឋានមជ្ឈមណ្ឌលអន្តរជាតិស្រាវជ្រាវនិងតម្កល់ឯកសារអង្គរនៃ[[អាជ្ញាធរអប្សរា|អាជ្ញាធរជាតិអប្សរា]]បានសរសេរថាស្ទឹងសៀមរាបដែលគេឃើញសព្វថ្ងៃចាប់ពីចំណុច'''បំពេញរាជ'''មកជាសមិទ្ធិផលនៃស្នាដៃមនុស្សបង្កើតឡើងនៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]។ស្ទឹងនេះកើតពីអូរតូចៗដែលហូរពីភ្នំផ្សេងៗដែលស្ថិតនៅខាងជើងវាលរាបអង្គរបន្ទាប់មកវាជួបគ្នានៅច្រកមួយមុននឹងហូរធ្លាក់ទៅកាន់វាលរាប។ក្នុងនោះក៏មានដៃអូរតូចៗជាច្រើនបានហូរមកភ្ជាប់បន្ថែមទៀតដែលប្រភព ០២ សំខាន់ៗដែលគេស្គាល់ច្បាស់នោះគឺអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។'''អូរធំ'''មានប្រភពពី[[ភ្នំគូលែន]]ដែលមានចម្ងាយប្រមាណ ៤០ គីឡូម៉ែត្រពីទិសឦសាននៃរមណីយដ្ឋានអង្គរ។លោកអ៊ឹម សុខរិទ្ធីបានលម្អិតក្នុងឯកសាររបស់លោកបន្ថែមទៀតថា[[ភ្នំគូលែន]]ដែលមានលក្ខណៈខ្ពង់រាបមានបណ្តោយ ២៥ គីឡូម៉ែត្រលាតសន្ធឹងពីទិសពាយ័ព្យមកទិសអាគ្នេយ៍និងមានទទឹង ១៥ គីឡូម៉ែត្រពីទិសនិរតីមកឦសាននិងមានកម្ពស់ ៣០០ ម៉ែត្រទៅ ៤៥០ ម៉ែត្រប្រៀបនឹងវាលទំនាបជុំវិញ។ជ្រលងចុងខាងកើតនៃខ្ពង់រាប[[ភ្នំគូលែន|គូលែន]]មានជប់ធំមួយដែលឲ្យកំណើតទៅផ្លូវទឹកសំខាន់ៗពីរគឺអូរថ្មដាប់និងអូរធំ។ចេញពីជប់អូរធំហូរធ្លាក់ចុះមកពីទិសពាយ័ព្យដោយទទួលទឹកពីអូរតូចៗជាច្រើនបត់បែនតាមជ្រលងថ្មហើយប្រមាណ ១៥ គីឡូម៉ែត្រពីប្រភពទើបទៅដល់ទឹកធ្លាក់ម្តុំព្រះអង្គធំ។ជាបន្តបន្ទាប់វាបន្តដំណើរហូរទៅមុខហូរចុះយ៉ាងឆ្ងាយទើបទៅដល់ជើងភ្នំហប់ផ្នែកខាងកើត។ចុងក្រោយអូរធំហូរចុះមកខាងលិច ប្រសព្វនឹងស្ទឹងឫស្សីហើយហូរចុះមកត្បូងរួមគ្នាបង្កើតជា[[ស្ទឹងសៀមរាប]]។ចំណែក'''អូរក្បាលស្ពាន'''វិញអូរនេះមានប្រភពពីភ្នំក្បាលស្ពាននិងភ្នំក្រោល។ក្បាលស្ពានស្ថិតនៅ[[ភូមិឃុនរាម]] [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]]មានចម្ងាយប្រមាណ ១៥ គីឡូម៉ែត្រទិសឦសានពី[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]]។ឯកសាររបស់លោកអ៊ឹម សុខរិទ្ធីបានលម្អិតទៀតថាអូរក្បាលស្ពានស្ថិតនៅលើកម្ពស់ប្រមាណ ២០០ ម៉ែត្រពីផ្ទៃទឹកសមុទ្រហូរចុះពីទិសពាយ័ព្យមកអាគ្នេយ៍បង្កើតជាទឹកធ្លាក់មួយមានកម្ពស់ពី ០៥ ទៅ ០៦ ម៉ែត្ររួចចូលទៅក្នុងអូរឫស្សីនិងបន្តហូរទៅជួបអូរធំស្ថិតនៅជើងភ្នំហប់។អូរធំនិងអូរឫស្សីក៏ហូរចូលគ្នាបង្កើតជាស្ទឹងតែមួយគឺ[[ស្ទឹងសៀមរាប]]ដែលហូរចុះទៅខាងត្បូងស្រោចស្រពតំបន់អង្គរមុននឹងហូរចាក់ទៅ[[បឹងទន្លេសាប]]។ទឹកដែលហូរតាមអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពានទទួលមន្តពីចម្លាក់ជាច្រើនមានដូចជាសហស្រលិង្គហៅថាលិង្គមួយពាន់ដែលត្រូវបានឆ្លាក់នៅក្នុងឆ្នាំ ១០៥៤ នៃគ.សក្នុងរាជ្យ[[សូរ្យវរ្ម័ន​ទី១|ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ១]]។ទឹកនេះហូរធ្លាក់ចូលទៅស្ទឹងសៀមរាបបន្តកាត់តាមអង្គរនិងធ្លាក់ចូល[[បឹងទន្លេសាប]]។តាមអ្នកមានជំនឿទឹកនេះជាប្រភពនៃសេចក្តីចម្រុងចម្រើននិងត្រជាក់ត្រជុំ។ [[ស្ទឹងសៀមរាប]] ប្រៀបដូចជា[[ទន្លេគង្គា]]នៅ[[ក្រុងពារាណសី]] [[ប្រទេសឥណ្ឌា]]។[[ទន្លេគង្គា]]មានប្រភពពីភ្នំហិមពាន្ត។តាម[[សាសនាហិណ្ឌូ|សាសនាព្រាហ្មណ៍]]ទន្លេនេះមានកំណើតនៅឋានសួគ៌។[[ទន្លេគង្គា]]ហូរធ្លាក់មកលើដីមានរូបរាងជាភ្លៀងរួចជ្រាបចូលទៅក្នុងដីនិងចុងបញ្ចប់ហូរចេញមកវិញផ្តល់ជាប្រភពទឹកទៅស្ទឹងទន្លេទាំងឡាយ។ភ្នំនៅក្បែរវាលនិងភ្នំហិមពាន្តទទួលទឹកភ្លៀងនៅរដូវវស្សាជាមួយគ្នាគឺរដូវមូសុងវស្សាភ្នំទាំងនោះជាអាងទឹកធម្មជាតិនិងជាប្រភពនៃស្ទឹងនិងទន្លេទាំងពូងដែលហូរមកកាន់តំបន់ទំនាប។បន្ទាប់មកមនុស្សបានចាត់ចែងរៀបចំយកទឹកស្ទឹងទន្លេទាំងនោះមកប្រើប្រាស់ទៅតាមតម្រូវការជាក់ស្តែងរបស់ខ្លួន។នៅស្រុក[[ខ្មែរ]]គ្មាន[[ទន្លេគង្គា]]ដូច[[ឥណ្ឌា]]ទេ។ដូច្នេះហើយ[[ខ្មែរ]]បានកែច្នៃរៀបចំប្រភពស្ទឹងដើម្បីប្រដូចទៅនឹង[[ទន្លេគង្គា]]។ដូចជានៅ[[ភ្នំគូលែន]]និងក្បាលស្ពាន[[ខ្មែរ]]បានឆ្លាក់លិង្គនិងរូបទេពផ្សេងៗនៅតាមបណ្តោយអូរធំនិងអូរក្បាលស្ពាន។អូរទាំងពីរនេះជាប្រភពនៃ[[ស្ទឹងសៀមរាប]]។ទឹកហូរកាត់តាមលិង្គប្រៀបដូចជាភ្លៀងធ្លាក់មកពីភ្នួងព្រះកេសា[[ព្រះឥសូរ]]។ហេតុនេះហើយដែលគេថាស្ទឹងសៀមរាបប្រៀបដូចនឹង[[ទន្លេគង្គា]]។<ref>{{Cite web |title=ស្ទឹង​សៀមរាប​ប្រដូច​ទៅនឹង​ទន្លេ​គង្គា​របស់​ឥណ្ឌា​ |url=https://thmeythmey.com/detail/46648 |access-date=2025-06-16 |website=thmeythmey.com |language=en}}</ref> == ប្រជាសាស្រ្ត== ខេត្តសៀមរាប មានប្រជាជនសរុប ១,១១៤,៦១៦ ជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ ០៤ ជាខេត្តដែលមានប្រជាជនច្រើនជាងគេនៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]។ខេត្តសៀមរាបមានផ្ទៃដីចំនួន ១០២៩៩ គីឡូម៉ែត្រការ៉េជាខេត្តដែលមានផ្ទៃដីធំជាងគេលំដាប់ទី ១០ នៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]មានក្រុងចំនួន ០២ ស្រុកមានចំនួន ១១ ឃុំមានចំនួន ៨៦ សង្កាត់ចំនួន ១៤ និងភូមិចំនួន ៨៧៥<ref>ព័ត៌មានរបស់ក្រសួងទេសចរណ៍នៅដើមឆ្នាំ២០១៣</ref>។ប្រជាជនដែលរស់នៅ[[ក្រុងសៀមរាប|ទីក្រុងសៀមរាប]]ភាគច្រើនជាអ្នកផ្លាស់ទីលំនៅមកពីខេត្តផ្សេងៗនិងពីស្រុកជនបទផ្សេងៗពីគ្នានៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]។ខេត្តសៀមរាបគឺជាតំបន់គោលដៅទេសចរណ៍សម្រាប់ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិមកទស្សនាជាចម្បង។ == លក្ខណៈភូមិសាស្ត្រ == ខេត្តសៀមរាប ជាខេត្តមួយស្ថិតនៅតំបន់ពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]តាមបណ្តោយ[[ផ្លូវជាតិលេខ៦|ផ្លូវជាតិលេខ ០៦]] ដែលមានចម្ងាយប្រវែង ៣១៤ គ.មពី[[រាជធានីភ្នំពេញ]]មានពំ្រប្រទល់ខាងកើតជាប់នឹង[[ខេត្តកំពង់ធំ]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]]ខាងលិចជាប់នឹង[[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]ខាងជើងជាប់នឹង[[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]] និង ខាងត្បូងជាប់នឹង[[ខេត្តបាត់ដំបង]] [[បឹងទន្លេសាប]]។ព្រំប្រទល់ជាប់[[បឹងទន្លេសាប]]មានប្រវែង ៨២ គ.មដែលស្ថិតជាប់នឹង[[ស្រុកជីក្រែង]] [[ស្រុកសូត្រនិគម]] [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]] [[ស្រុកសៀមរាប]] [[ស្រុកពួក]] និង [[ស្រុកក្រឡាញ់]]។ស្របតាមលក្ខណៈភូមិសាស្ត្រនៃតំបន់នេះគឺមានសីតុណ្ហភាព ក្ដៅហួតហែង រាំងស្ងួត មានសំណើម និង មានទឹកជំនន់យើងអាចបែងចែកតំបន់ទាំងនេះជាបីផ្នែកគឺ ផ្នែកខាងលើមាន ១៣ ឃុំ ផ្នែកកណ្តាលមាន ៦៩ ឃុំ និង ផ្នែកខាងក្រោមជាប់នឹង[[បឹងទន្លេសាប]]មាន ១៨ ឃុំ។តំបន់ខាងលើសម្បូរទៅដោយព្រៃភ្នំមានសណ្ឋានដូចជាដីទួលឬខ្ពង់រាបខ្វះខាតទឹកនិងជួបប្រទះគ្រោះរាំងស្ងួតញឹកញាប់។តំបន់កណ្តាលជាវាលស្រែល្វឹងល្វើយនិងមានលំនៅឋានរបស់ប្រជាជនច្រើនព្រមទាំងប្រាង្គប្រាសាទនានានិងតំបន់ក្រោមជាវាលទំនាបរងទឹកជំនន់រៀងរាល់ឆ្នាំជាតំបន់ពេលណាមានភ្លៀងធ្លាក់ជន់លិចលង់ពេលណាគ្មានភ្លៀងស្ងួតហួតហែងមានផ្ទៃក្រឡាសរុបប្រមាណ ១២.០១៥ គីឡូម៉ែត្រការ៉េចែកចេញជា ១២ ក្រុងនិងស្រុក ១០០ សង្កាត់និងឃុំ និង ៩០៧ ភូមិ ដោយមានប្រជាជនសរុប ១,១១៤,៦១៦ នាក់ ត្រូវនឹង ៦,៣២% នៃប្រជាជនសរុបទូទាំងប្រទេស។មុខរបរសំខាន់ៗនៃតំបន់ទាំងបីនេះមានភាពខុសៗគ្នាពោលគឺ ៖ :'''ក'''. ផ្នែកខាងលើធ្វើស្រូវចម្ការនិងរុករកអនុផលព្រៃឈើ :'''ខ'''. ផ្នែកកណ្តាលធ្វើស្រែនិងសេវាកម្មផ្សេងៗ :'''គ'''. ផ្នែកខាងក្រោមធ្វើស្រែនិងចម្ការដំំណាំតាមរដូវនិងប្រកបអាជីវកម្មនេសាទ។ ជាទូទៅខេត្តសៀមរាបជាតំបន់ជនបទ។ប្រជាជនប្រមាណ ៧០% រស់នៅតាមទីជនបទឆ្ងាយពីទីក្រុងដែលពឹងផ្អែកលើមុខរបរកសិកម្មជាអាជីព។ប្រជាជនប្រមាណ ១៨% រស់នៅតាមតំបន់ជាប់នឹង[[បឹងទន្លេសាប]]ពឹងផ្អែកលើអាជីវកម្មនេសាទនិងធ្វើចម្ការដំណាំផ្សេងៗនិង ១២% ទៀតរស់នៅតាមទីប្រជុំជននិងទីក្រុងដែលមានមុខរបរជាពាណិជ្ជកម្ម ទេសចរណ៍ និង បុគ្គលិករដ្ឋជាដើម។ [[File:Tonle Sap Lake phases.gif|thumb|ផែនទីនៃបឹងទន្លេសាប]] ភ្នំនៅក្នុងក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ របស់[[ខេត្តសៀមរាប]]មានចំនួនសរុបប្រមាណ ៤១ ភ្នំហើយមានភ្នំជាច្រើនទៀតដែលមិនបានទៅដល់ចំណែកភ្នំមួយចំនួននៅតាមបណ្តាក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ នោះមានវត្តនៅពីលើនិងមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើនដែលនៅសល់តាំងពីសម័យសង្គ្រាមព្រមទាំងមានរមណីយដ្ឋានធម្មជាតិមួយចំនួនដែលនៅជាប់ជើងភ្នំកំពុងទាក់ទាញភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិដែលបានចូលមកទស្សនានៅលើទឹកដីប្រវត្តិសាស្ត្រនៃ[[ខេត្តសៀមរាប]]។ហើយមានផ្ទះប្រជាពលរដ្ឋដែលរស់នៅជិតជើងភ្នំទាំងនោះដែលប្រកបមុខរបរលក់ដូរនិងធ្វើស្រែចម្ការគ្រាន់បានចំណូលយកមកចិញ្ចឹមក្នុងក្រុមគ្រួសារជៀសវាងចេញទៅធ្វើចំណាកស្រុកនៅក្រៅប្រទេសផងដែរ។តាមរបាយការណ៍ពីអធិការក្រុង-ស្រុកទាំង ១២ បានរៀបរាប់ប្រាប់ឲ្យដឹងអំពីភ្នំនីមួយៗរបស់ក្រុង-ស្រុកថាភ្នំចំនួន ៤១ ភ្នំនៅ[[ខេត្តសៀមរាប]]នោះមានដូចជា ៖ * [[ក្រុងសៀមរាប]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺ'''[[ភ្នំក្រោម]]'''មានប្រាង្គប្រាសាទបុរាណនៅលើកំពូលភ្នំមានវត្តអារាមនៅលើកំពូលភ្នំនិងមានវត្តនៅតាមចំរ៉ាក់ជើង'''[[ភ្នំក្រោម]]'''ហើយមានផ្សារលក់ដូរព្រមទាំងមានទេសភាពស្រស់បំព្រងមើលពីលើភ្នំមកគួរឲ្យទាក់ទាញអារម្មណ៍ភ្ញៀវជាតិនិងអន្តរជាតិផងដែរហើយដែលបាននាំគ្នាបើកឡានជិះម៉ូតូកង់ឡើងទៅដល់កំពូលភ្នំដើម្បីថតផ្តិតយករូបភាពពីលើកំពូលភ្នំទៅ[[បឹងទន្លេសាប]]និងទេសភាពនៅជុំវិញបរិវេណជើងភ្នំផងដែរដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[សង្កាត់សៀមរាប]] [[ក្រុងសៀមរាប]] និង '''ភ្នំបាក់ខែង'''មានប្រាសាទបុរាណជាច្រើននៅលើកំពូលភ្នំដែលភ្ញៀវបរទេសនាំគ្នាឡើងទៅមើលថ្ងៃរះពេលព្រលឹមនៅពេលល្ងាចនាំគ្នាឡើងទៅមើលថ្ងៃលិចហើយនៅខាងក្រោមទល់មុខប្រាសាទមានអ្នកលក់ដូរជាច្រើនស្ថិតនៅក្នុង[[ភូមិត្រពាំងសេះ]] [[សង្កាត់គោកចក]] [[ក្រុងសៀមរាប]]។ * [[ស្រុកជីក្រែង]] មានភ្នំចំនួន ០៧ ភ្នំគឺ'''ភ្នំរ៉ុន ភ្នំពើង ភ្នំបាក់រទេះ'''មានវត្តនៅពីលើ'''ភ្នំក្បាលខ្មោច ភ្នំអាចម៍ស្រមោច ភ្នំខ្ទុំ''' និង '''ភ្នំល្អាង'''មានទីតាំងជាប់នឹងព្រំប្រទល់[[ស្រុកគូលែន]] [[ខេត្តព្រះវិហារ]]ហើយភ្នំទាំង ០៧ នោះគឺស្ថិតនៅក្នុងភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំខ្វាវ]] [[ស្រុកជីក្រែង]]។ * [[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]]មានភ្នំចំនួន ០២ គឺ'''ភ្នំចង្ហា''' និង '''ភ្នំកង្ហិត'''ស្ថិតនៅក្នុងភូមិស្រាស្ត្រ[[ឃុំពពេល (ស្រុកសូទ្រនិគម)|ឃុំពពែល]] [[ស្រុក​សូទ្រ​និគម|ស្រុកសូត្រនិគម]]។ * [[ស្រុកស្វាយលើ]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺ'''[[ភ្នំគូលែន]]'''មានវត្តនៅលើកំពូលភ្នំគឺព្រះអង្គធំនិងមានប្រាសាទបុរាណជាច្រើនព្រមទាំងមានរមណីយដ្ឋានថែមទៀតផងដែរ'''ភ្នំរាម'''មានព្រៃសហគមន៍'''ភ្នំទំពូង'''នៅមានគ្រឹះថ្មប្រាសាទបុរាណដែលនៅសេសសល់ពីសង្គ្រាមហើយភ្នំទាំង ០៣ នេះមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុងភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំស្វាយលើ]] '''ភ្នំតាវ៉ា'''ស្ថិតនៅភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំតាសៀម]] និង '''ភ្នំខ្យង'''ស្ថិតនៅ[[ឃុំកន្ទួត]]។ * [[ស្រុកស្រីស្នំ]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺ'''ភ្នំតាស ភ្នំតាប៉ែន ភ្នំធំ ភ្នំព្រះច្បារ''' និង '''ភ្នំមហាឥសី'''ពុំមានវត្តឬប្រាសាទបុរាណនៅទីនោះឡើយដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅស្លែងស្ពាន[[ស្រុកស្រីស្នំ]]។ * [[ស្រុកអង្គរធំ]]មានភ្នំចំនួន ០៤ ភ្នំគឺ'''ភ្នំដី'''ស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំលាងដៃ]]'''ភ្នំឆ្កែកូន'''មានវត្តនៅពីលើ'''ភ្នំតាទូស'''ស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំពាក់ស្នែង]] និង '''ភ្នំកងរី'''មានវត្តនៅពីលើហើយមានប្រាសាទបុរាណបាក់បែកផងដែរដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅភូមិសាស្ត្រ[[ឃុំជប់តាត្រាវ]]និងមានភ្នំជាច្រើនទៀតដែលយើងទៅមិនដល់។ * [[ស្រុកអង្គរជុំ]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺ'''ភ្នំពើងតានន់'''ដែលមានសម្រស់ទេសភាពស្រស់ស្អាតជារមណីយដ្ឋានទេសចរណ៍ធម្មជាតិដែលមានទីតាំងភូមិសាស្ត្រស្ថិតក្នុង[[ភូមិគោកដូង]] [[ឃុំគោកដូង]] [[ស្រុកអង្គរជុំ]]ដែលមានចម្ងាយប្រមាណជាង ៧០ គីឡូម៉ែត្រពី[[ក្រុងសៀមរាប|ទីរួមខេត្តសៀមរាប]]តាមផ្លូវទៅផ្សារពាក់ស្នែង និង '''ភ្នំម្រេច'''ស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំគោកដូង]] [[ស្រុកអង្គរជុំ]]។ * [[ស្រុកវ៉ារិន]] មានភ្នំចំនួន ០៤ ភ្នំគឺ'''ភ្នំចង្ក្រានរយ'''មានវត្តនៅពីលើហើយមានរមណីយដ្ឋានទឹកធ្លាក់ដែលមើលទៅគួរជាទីគយគន់ផងដែរស្ថិតនៅ[[ឃុំស្វាយស|ឃុំស្វាយសរ]] '''ភ្នំសង្កែ''' '''ភ្នំបាយដុត'''ស្ថិតនៅ[[ឃុំល្វាក្រាំង|ឃុំល្វាវក្រាំង]] និង '''ភ្នំអាជ្ញារាម'''ស្ថិតនៅ[[ឃុំប្រាសាទ]]។ * [[ស្រុកក្រឡាញ់]]មានភ្នំចំនួន ០១ ភ្នំគឺ'''ភ្នំទ្រង់បាត'''ដែលមានប្រាសាទតូចៗនិងមានអាស្រមនៅពីលើផងដែរមានភូមិសាស្ត្រស្ថិតនៅ[[ភូមិភ្នំទ្រង់បាត]] [[ឃុំកំពង់ថ្កូវ]] [[ស្រុកក្រឡាញ់]]។ * [[ស្រុកពួក]]មានភ្នំចំនួន ០២ ភ្នំគឺ'''ភ្នំរ៉ូង'''មានវត្តនៅពីលើស្ថិតនៅ[[ភូមិដូនកែវ]] និង '''ភ្នំដី'''ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅជាប់[[បឹងទន្លេសាប]]។ * [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]]មានភ្នំចំនួន ០៥ ភ្នំគឺ'''ភ្នំដី'''ស្ថិតនៅ[[ឃុំខ្នារសណ្តាយ]] '''ភ្នំហប់'''មានវត្តនៅពីលើស្ថិតនៅ[[ឃុំខ្នារសណ្តាយ]] '''ភ្នំក្បាលស្ពាន'''មានប្រាសាទបុរាណជាច្រើននិងមានរមណីយដ្ឋានផងដែរស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំឃុនរាម]] '''ភ្នំទេវៈ'''ស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំរំចេក]] និង '''[[ភ្នំគូលែន]]'''ជាប់ចំរ៉ាក់ជើងភ្នំស្ថិតនៅក្នុង[[ឃុំត្បែង]]ហើយក៏ជាភ្នំមួយដែលជាប់ពាក់កណ្តាលម្ខាងម្នាក់នឹង[[ស្រុកស្វាយលើ]]ផងដែរ។ * [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]]មានតែប្រាសាទបុរាណជាច្រើនដូចជា[[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទព្រះគោ]] [[ប្រាសាទលលៃ]] [[ប្រាសាទចៅស្រីវិបុលកេរ្តិ៍]]ជាដើមហើយនៅមានវត្តចាស់ៗដល់បច្ចុប្បន្នហៅថាវត្តត្រាច។ *[[ក្រុងរុនតាឯក]]មានភ្នំចំនួន ០១ ភ្នំគឺ'''ភ្នំបូក'''មានវត្តនិងប្រាសាទបុរាណនៅពីលើស្ថិតនៅ[[សង្កាត់រុនតាឯក]] [[ក្រុងរុនតាឯក]]។<ref>{{Cite web |date=2018-08-24 |title=មោះ​! មក​ស្គាល់​ភ្នំ​ចំនួន​៤១​ភ្នំ​នៅ​ខេត្តសៀមរាប និង​រមណី​ដ្ឋា​ន​ជា​ច្រើន​ទៀត |url=https://kohsantepheapdaily.com.kh/article/691560.html |access-date=2025-06-16 |website=Koh Santepheap Daily |language=km}}</ref> == រដ្ឋបាល == ខេត្តសៀមរាប ចែកចេញជា ១២​ ក្រុង/ស្រុក ១០០ សង្កាត់/ ឃុំ និង ៩០៧ ភូមិ<ref>{{Cite web |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |title=ច្បាប់ចម្លងប័ណ្ណសារ |access-date=2008-08-29 |archivedate=2009-04-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090416005213/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/khmer/province/siem_reap.html |url-status=dead }}</ref>៖ {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខកូដក្រុងនិងស្រុក ! ក្រុងនិងស្រុក ! ឈ្មោះក្រុងនិងស្រុកជាអក្សរឡាតាំង ! ផែនទីក្រុងនិងស្រុក |- | ១៧០១ | [[ស្រុកអង្គរជុំ]] | Angkor Chum |[[File:1701 Angkor Chum District.svg|thumb]] |- | ១៧០២ | [[ស្រុកអង្គរធំ]] | Angkor Thum |[[File:1702 Angkor Thum District.svg|thumb]] |- | ១៧០៣ | [[ស្រុកបន្ទាយស្រី]] | Banteay Srei |[[File:1703 Banteay Srei District.svg|thumb]] |- | ១៧០៤ | [[ស្រុកជីក្រែង]] | Chi Kraeng |[[File:1704 Chi Kraeng District.svg|thumb]] |- | ១៧០៦ | [[ស្រុកក្រឡាញ់]] | Kralanh |[[File:1706 Kralanh District.svg|thumb]] |- | ១៧០៧ | [[ស្រុកពួក]] | Puok |[[File:1707 Puok District.svg|thumb]] |- | ១៧០៩ | [[ស្រុកប្រាសាទបាគង]] | Prasat Bakong |[[File:1709 Prasat Bakong District.svg|thumb]] |- | ១៧១០ | [[ក្រុងសៀមរាប]] | Siem Reab |[[File:1710 Siem Reap Municipality.svg|thumb]] |- | ១៧១១ | [[ស្រុកសូត្រនិគម|ស្រុកសូទ្រនិគម]] | Soutr Nikom |[[File:1711 Soutr Nikom District.svg|thumb]] |- | ១៧១២ | [[ស្រុកស្រីស្នំ]] | Srei Snam |[[File:1712 Srei Snam District.svg|thumb]] |- | ១៧១៣ | [[ស្រុកស្វាយលើ]] | Svay Leu |[[File:1713 Svay Leu District.svg|thumb]] |- | ១៧១៤ | [[ស្រុកវ៉ារិន]] | Varin |[[File:1714 Varin District.svg|thumb]] |- | ១៧១៥ | [[ក្រុងរុនតាឯក]] | Run Ta Ek |- |} == មធ្យោបាយធ្វើដំណើរនិងដឹកជញ្ជូន == *'''អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិ''' [[File:Siem_reap_airport.JPG|thumb]] '''[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាបអង្គរ|អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប]]''' គឺជាអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិដែលបម្រើឲ្យខេត្តសៀមរាបទឹកដីអង្គរវាមានទីតាំងស្ថិតនៅ[[ភូមិគោកដូង]] [[សង្កាត់ទឹកវិល]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]។វាត្រូវបានបើកដំណើរការនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៣២ និងបានបិទទៅវិញនៅក្នុងឆ្នាំ ២០២៣ នៅពេលដែលបើកដំណើរការ[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ]]ជាផ្លូវការ។វាជាអាកាសយានដ្ឋានដែលមមាញឹកជាងគេទី ០២ នៅ[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]បន្ទាប់ពី[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិភ្នំពេញ]]។<ref>{{cite web|url=http://cambodia-airports.com/index.php?option=com_trafficdata&Itemid=79&lang=en|title=Cambodia Airports Traffic Data|website=Cambodia-airports.com|access-date=2025-06-16|archivedate=2009-09-11|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090911094100/http://www.cambodia-airports.com/index.php?option=com_trafficdata&Itemid=79&lang=en|url-status=dead}}</ref><ref name="CAPA">{{Cite web |title=New Siem Reap-Angkor International Airport New Airport Profile {{!}} CAPA |url=https://centreforaviation.com/data/profiles/newairports/new-siem-reap-angkor-international-airport |access-date=2022-12-06 |website=centreforaviation.com}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.ttgasia.com/2023/07/31/new-siem-reap-international-airport-to-begin-operations-in-october/|title=New Siem Reap International Airport to begin operations in October|publisher=TIG Asia|date=31 July 2023|accessdate=20 September 2023}}</ref><ref name="ABC"/><ref name="XN"/> [[File:New_Siem_Reap-Angkor_International_Airport_01.jpg|thumb]] '''[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ|អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ]]''' គឺជាអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅ[[ភូមិក្រៀលពង]] [[ឃុំពពេល]] និង [[ភូមិប្រវ៉ាល]] [[ឃុំតាយ៉ែក]] [[ស្រុកសូទ្រនិគម]] [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]]ដែលបម្រើឲ្យ[[ក្រុងសៀមរាប]] [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅចម្ងាយប្រមាណ ១៨ គីឡូម៉ែត្រភាគឦសាន[[ឃុំដំដែក]] [[ស្រុកសូទ្រនិគម]] ៤០ គីឡូម៉ែត្រខាងកើត[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] និង ៥០ គីឡូម៉ែត្រខាងកើត[[ក្រុងសៀមរាប]]។វាជាអាកាសយានដ្ឋានដែលធំជាងគេបង្អស់ទី ០២ នៅ[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]បន្ទាប់ពី[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិតេជោតាខ្មៅ|អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិតេជោ]]នៅក្នុង[[ភូមិតាព្រហ្ម]] [[ឃុំបឹងខ្យាង]] [[ស្រុកកណ្ដាលស្ទឹង]] [[ខេត្តកណ្តាល]]។[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាប-អង្គរ]]គ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដី ៧០០ ហិកតានិងមានផ្លូវរត់ប្រវែង ៣៦០០ ម៉ែត្រ។<ref>{{Citation|title=Groundwater development and management in Siem Reap, Cambodia|url=https://doi.org/10.1201/b14895-69|publisher=CRC Press|date=2013-05-12|accessdate=2025-06-16|isbn=978-1-138-00055-1|pages=595–601|first=M|last=Nishigaki|first2=S|last2=Takahashi|first3=M|last3=Takahashi|first4=Y|last4=Maruo}}</ref> == តំបន់ទេសចរណ៍ខេត្តសៀមរាប== តាមប្រវត្តិសាស្ដ្រទឹកដីខេត្តសៀមរាបជាតំបន់[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]របស់[[ចក្រភពខ្មែរ]]អំឡុងពីសតវត្សរ៍ទី ០៩ ដល់សតវត្សរ៍ទី ១៣។ដោយសារមូលហេតុខាងលើនេះហើយទើបរហូតមកទល់បច្ចុប្បន្ននេះគេនៅឃើញមានសំណង់ប្រាសាទបុរាណយ៉ាងច្រើននៅពាសពេញទឹកដីដ៏បវរនៃខេត្តសៀមរាបនេះ។ប្រាសាទទាំងឡាយនៅតំបន់អង្គរដែលមានឈ្មោះល្បីទូទាំងពិភពលោកគឺស្ថិតនៅប៉ែកពាយ័ព្យនៃ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]នៅក្នុងខេត្តសៀមរាបដែលគ្របដណ្តប់ដោយផ្ទៃក្រលា ៦០០ គ.មការ៉េ។សព្វថ្ងៃប្រាសាទចំនួនត្រូវបានរកឃើញជាបន្តបន្ទាប់។ប្រាសាទទាំងឡាយត្រូវបានកសាងឡើងរវាងសតវត្សរ៍ទី ៩ និងទី ១៣។កម្មវិធីកសាងឥតឈប់ឈរត្រូវបានប្រកាន់ខ្ជាប់ដោយព្រះរាជា[[ខ្មែរ]]ជាបន្តបន្ទាប់ដែលអាចប្រៀបធៀបបានទៅនឹងសំណង់[[មហាពីរ៉ាមីតនៃជីហ្សា|ប្រាសាទមហាពីរ៉ាមីតនៃជីហ្សា]]ដែលកសាងឡើងនៅក្នុងរជ្ជកាល[[:en:Fourth Dynasty of Egypt|រាជវង្សទី ០៤ នៃអេហ្ស៊ីបបុរាណ]]និងសំណង់ប្រាសាទដទៃទៀតនៅក្នុង[[អេហ្ស៊ីប|ប្រទេសអេហ្សីប]]។ព្រះរាជា[[ខ្មែរ]]បានសាងសង់ប្រាសាទទាំងនេះដោយប្រើកម្លាំងកម្មករយ៉ាងច្រើនតាមការប៉ាន់ស្មានការធ្វើសំណង់ថ្មីនីមួយៗអាចប្រើមនុស្សប្រហែល ៧៥០០០០ នាក់ក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១២ និង ១៣ ។ទោះបីជាបន្សល់ទុកនូវប្រាសាទជាច្រើនក៏ដោយសព្វថ្ងៃនេះគឺមានភស្តុតាងបន្តិចបន្តួចប៉ុណ្ណោះចំពោះមនុស្សដែលមករស់នៅពិតប្រាកដនៅទីក្រុងដ៏ចំណាស់មួយនេះកាលពីអតីតកាល។អ្នកធ្វើដំណើរ[[ព័រទុយហ្គាល់|ជនជាតិព័រទុយហ្គាល់]]ត្រូវបានគេជឿថាជាជនជាតិបស្ចឹមប្រទេសដំបូងគេដែលបានសម្លឹងមិនដាក់ភ្នែកទៅលើភាពអស្ចារ្យនៃ[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]នៅពេលទៅទស្សនាក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១៦។ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយកិត្តិយសធំបំផុតចំពោះការរកឃើញ[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]ដ៏អស្ចារ្យបានធ្លាក់ទៅអ្នកភូមិសាស្ដ្រ[[បារាំង|ជនជាតិបារាំង]]ឈ្មោះ'''ហង់រី មូហូត(Henri Mouhot)'''​ដែលបានមកទស្សនា[[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត|ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦០ ដែលបានតម្កល់ទុកនូវឯកសារនៅឯ[[ទីក្រុងប៉ារីស]]ក្រោយមរណភាពនៅក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៨។ក្នុងសតវត្សរ៍ទី ១៩ និង ២០ បេសកកម្មរបស់[[បារាំង]]ជាច្រើនបានមកទស្សនាប្រាសាទបុរាណនិងធ្វើការកាប់ឆ្ការសម្អាតព្រៃពីប្រាសាទហើយបានប្រមូលនូវឯកសារបានយ៉ាងច្រើន។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៧ [[សៀម|ប្រទេសសៀម]]បានប្រគល់ទឹកដីអង្គរមកឲ្យ[[ខ្មែរ]]គ្រប់គ្រងវិញដោយសារ[[បារាំង]]គាបសង្កត់ខ្លាំងពេកហើយនៅក្នុងនោះបាននាំមកនូវភ្ញៀវទេសចរឲ្យមកទស្សនា[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ជាលើកដំបូងនៅលើទឹកដីអង្គរ។ភ្ញៀវទេសចរអាចជ្រើសរើសទស្សនាតាមវង់តូចដែលរួមមានទីក្រុងដ៏ល្បីល្បាញរបស់ព្រះរាជាគឺអង្គរធំនិងអង្គរតូចដែលមានប្រាសាទជាច្រើនដូចជា[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទបាយ័ន]] [[ប្រាសាទព្រះខ័ន]] [[ប្រាសាទតាព្រហ្ម]] [[ស្រះស្រង់]]និងរមណីយដ្ឋានជាច្រើនទៀត។ភ្ញៀវទេសចរអាចបន្តដំណើរទៅទស្សនានៅវង់ធំនោះគេនឹងបានឃើញប្រាសាទមួយចំនួនផ្សេងទៀតនិង[[បារាយណ៍]]នៅ[[សម័យអង្គរ]]។ប្រសិនបើមានពេលវេលាភ្ញៀវទេសចរអាចទៅទស្សនាប្រាសាទល្បីល្បាញផ្សេងទៀតដូចជា[[ប្រាសាទបន្ទាយស្រី]] [[ប្រាសាទបាគង]] [[ប្រាសាទបេងមាលា]] [[ប្រាសាទលលៃ]]ជាដើមដែលស្ថិតនៅឆ្ងាយពីប្រាសាទនៅតំបន់អង្គរបន្តិច។ * '''កន្ត្រកវិលយក្ស Angkor Eye''' [[File:អង្គរអាយ.jpg|thumb|]] ប្រសិនបើនិយាយពីទឹកដីនៃក្រុងបុរាណខេត្តសៀមរាបច្បាស់ជាមានមនុស្សជាច្រើននឹកឃើញដល់[[ប្រាសាទអង្គរវត្ត]]និងប្រាង្គប្រាសាទនានាជាច្រើនទៀតដែលបានលាក់ខ្លួនកំពុងរង់ចាំភ្ញៀវទេសចរមកពីជិតឆ្ងាយទៅទស្សនា។តែបើទៅខេត្តសៀមរាបជាច្រើនដងបន្តិចភ្ញៀវទេសចរប្រាកដណាស់ថានឹងសួរថាក្រៅពីប្រាសាទនៅក្នុងខេត្តសៀមរាបមានអ្វីផ្សេងទៀតដែលគួរឲ្យទាក់ទាញនិងគួរឲ្យចង់ទស្សនា។ដោយឡែកថ្មីៗនេះ[[ក្រុងសៀមរាប|ទីក្រុងសៀមរាប]]ក៏បានដាក់ដំណើរការកន្ត្រកវិលយក្សដែលមានឈ្មោះថា '''Angkor Eye''' ដែលជាបទពិសោធន៍កម្សាន្តថ្មីមួយបែបទាំងស្រៀវទាំងរំភើបប្រសិនបើបានជិះលេងកម្សាន្ត។ កន្ត្រកវិលយក្ស Angkor Eye មានកម្ពស់រហូតដល់ទៅ ៨៥ ម៉ែត្រពីដីដែលអាចឲ្យភ្ញៀវទេសចរដែលមកជិះកម្សាន្តអាចទស្សនាទេសភាពបាន ៣៦០ ដឺក្រេជុំវិញ[[ក្រុងសៀមរាប]]ទាំងមូលតែម្ដងហើយសរុបមាន ៤៨ កាប៊ីនបំពាក់ដោយមាស៊ីនត្រជាក់។សម្រាប់តម្លៃនៅក្នុងការជិះមួយលើកសម្រាប់មនុស្សធំចាប់ពី ១២ ឆ្នាំ(adult)[[ជនជាតិខ្មែរ]]មានតម្លៃ ០៥$ សម្រាប់ជនបរទេសតម្លៃ ១២$ ចំណែកក្មេងអាយុក្រោម ១២ ឆ្នាំ[[ជនជាតិខ្មែរ]]តម្លៃ ២.៥$ បរទេសតម្លៃ ០៥$ និងក្មេងទូទៅក្រោម ០៣ ឆ្នាំអាចចូលលេងដោយឥតគិតថ្លៃដែលនៅក្នុងការជិះមួយជុំគឺមានរយៈពេល ១៨ នាទី។ សម្រាប់កន្ត្រកវិលយក្ស Angkor Eye មានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[ភូមិគ្រួស]] [[សង្កាត់ស្វាយដង្គំ]] [[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]តាមបណ្ដោយ[[ផ្លូវជាតិលេខ៦|ផ្លូវជាតិលេខ ០៦]] ដែលនៅជាប់នឹង[[ភូមិវប្បធម៌កម្ពុជា|ភូមិវប្បធម៌]]។ប្រសិនបើចង់ទស្សនាឲ្យកាន់តែស្អាតទៀតនោះភ្ញៀវទេសចរអាចជិះបាននៅចន្លោះម៉ោង ០៥ ទៅ ០៦ ល្ងាចដែលជាពេលវេលាដែលអាចទស្សនាថ្ងៃលិចជាមួយនឹងទេសភាពពីក្រុងរហូតដល់ជាយក្រុងឯណោះ។<ref>{{Cite web |date=2020-03-06 |title=ទាំងស្រៀវ ទាំងរំភើប ៣៦០ដឺក្រេ ៨៥ម៉ែត្រពីដី ជាមួយទេសភាពកម្រនៃក្រុងសៀមរាប លើកន្រ្តកយក្ស Angkor Eye |url=https://www.kampucheers.com/siemreap-angkor-eye/ |access-date=2025-06-16 |website=KAMPUCHEERS |language=en}}</ref> ==ឯកសារពិគ្រោះ== {{reflist|1}} {{Geographic location |Centre = ខេត្តសៀមរាប |North = [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ]] |Northeast = [[ខេត្តព្រះវិហារ]] |East = |Southeast = [[ខេត្តកំពង់ធំ]] |South = [[ខេត្តពោធិ៍សាត់]] |Southwest = [[ខេត្តបាត់ដំបង]] |West = [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] |Northwest = }} {{ខេត្តសៀមរាប}} {{ខេត្តក្រុងខ្មែរ}} [[Category:ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[Category:ខេត្តក្រុងខ្មែរ|សៀមរាប]] tv620ljsj3pcqfvxcmkyperqycyioae 0 2668 322315 316051 2025-06-20T10:32:38Z InternetArchiveBot 32568 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 322315 wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="width:1em;" |- style="text-align:center;" |style="background: #778899;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS Battambang; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> ព្រាប សុវត្ថិ </p> |- style="text-align:center;" | colspan="2" | [[ឯកសារ:Preap Sovath 2024.jpg|រូបភាពតូច]] |- style="text-align:center;" |style="background: #ABCDEF;" colspan="2" |ព្រាប សុវត្ថិ ឆ្នាំ2024 <br> |- style="background: #f1f5fc;" |'''ឈ្មោះ''' | [[ព្រាប សុវត្ថិ]] |- style="vertical-align:center;" |'''ថ្ងៃ.ខែ.ឆ្នាំកំណើត''' |{{Birth date and age|1975|5|25|df=yes}} |- style="vertical-align:center;" |'''សញ្ជាតិ''' | {{KHM}} |- style="vertical-align:center;" |'''ប្រភេទតន្ត្រី''' |​Khmer Music, Cha Cha Cha, Jazz, Madizone, Classic, R&B, Rock, Hip hop & Pop Music. |- style="vertical-align:center;" |'''ឆ្នាំសកម្ម''' |1995-បច្ចុប្បន្ន |- style="vertical-align:center;" |'''អជីបសិល្បៈ''' | * អ្នកចម្រៀង * តួសម្ដែងប្រុស * អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី (Brand Ambassador) |- style="vertical-align:center;" |'''ស្លាកតន្ត្រី''' | ផលិតកម្ម ហ្គាឡាក់សុីណាវ៉ាត្រា (Galaxy) 2020-បច្ចុប្បន្ន |} '''ព្រាប សុវតិ្ថ''' ([[អង់គ្លេស]]: Preap Sovath) (កើតថ្ងៃទី២៥ ខែ ឧសភា ឆ្នាំ ១៩៧៥) លោក គឺជាកុំពូលតារាចម្រៀងកម្ពុជាមួយរូប ដែលទទួលបាននូវការចាប់អារម្មណ៍ពីទស្សនិជន ជាមួយនិងការបង្ហាញខ្លួនរបស់លោកក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៥ ជាមួយនិង អាល់ប៊ុម (Album) បទចម្រៀងពេញនិយមក្នុងបទ (ទូរសព្ទប្រាប់អូន) ចេញផ្សាយដោយ [[ផលិតកម្ម រស្មីហង្សមាស]] បទចម្រៀងមួយនេះ ធ្វើឱ្យលោកទទួលបានការទទួលស្គាល់ពីទស្សនិជន និង ទទួលបានប្រជាប្រិយភាពជាបន្តបន្ទាប់ លោកក៏ជាតារាភាពយន្ត ជាអគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកយីហោល្បី ហើយត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាចៅក្រម និងជាសមាជិកគណៈកម្មាធិការ សវនាកម្មដែលជាអ្នកវាយតម្លៃ សម្រាប់ភាពពិតនៃសម្លេងដែលបង្ហាញក្នុងវគ្គ Blind audition ក្នុងកម្មវិធី [https://en.wikipedia.org/wiki/The_Voice_Cambodia The Voice Cambodia] ហើយលោកក៏បានក្លាយជា Jugde Audition ក្នុងកម្មវិធីបន្តបន្ទាប់ទៀតដូចជា៖ ([https://en.wikipedia.org/wiki/Cambodian_Idol Cambodian Idol]) (The Voice Kid Cambodia) and (X Factor Cambodia) ផងដែរ។ == ជីវិតចាប់ផ្ដើម == '''Early Life''' '''ព្រាប សុវត្ថិ''' កើតនៅថ្ងៃទី២៥ ខែ ឧសភា ឆ្នាំ ១៩៧៥ កំឡុងពេលដែលកងទ័ព [[ខ្មែរក្រហម]] ធ្វើការជម្លៀសប្រជាពលរដ្ឋចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញ នាថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ ១៩៧៥។ ម្តាយរបស់លោកបានបង្កើតលោក នាតាមផ្លូវធ្វើដំណើរពេលកំពុងជម្លៀស ដែលជាពេលយប់ក្រោមដើមស្នាយមួយ ដូចនេះម្ដាយលោកក៏ដាក់ឈ្មោះអោយលោកថា (ស្នាយ) ។ ឪពុករបស់ព្រាប សុវត្ថ ត្រូវបានសម្លាប់ដោយកងទ័ពខ្មែរក្រហមនៅឆ្នាំ ១៩៧៧ ក្រោយមកលោក និងម្តាយរបស់លោកបានផ្លាស់លំនៅទៅ [[ស្រុកកោះធំ]] ក្នុង [[ខេត្តកណ្តាល]] ម្តាយរបស់លោកត្រូវ បានពួកខ្មែរក្រហមបង្ខំអោយទៅធ្វើការនៅកសិដ្ឋានប្រមូលផ្តុំជាមួយពលរដ្ឋខ្មែរជាច្រើនទៀតជារៀងរាល់ថ្ងៃខណៈពេលដែល ព្រាប សុវត្ថិ ធំធាត់នៅក្នុងមណ្ឌលកុមារ ក្នងរបបវាលពិឃាត ក្រោមការដឹកនាំរបស់ [[ប៉ុលពត]] ។ ក្រោយពេលដួលរលំរបបខ្មែរក្រហម គ្រួសាររបស់លោក ព្រាប សុវត្ថិ បានផ្លាស់ទីលំនៅទៅរស់នៅទី [[ក្រុងភ្នំពេញ]] ក្នុងឆ្នាំ ១៩៨២ លោកស្រីបានចូលធ្វើទាហ៊ាននៅអគ្គស្នងការនយោបាយ ហើយបានរៀនផ្នែកបរិក្ខាហិរញ្ញវត្ថុ ហើយបានចូលបម្រើការងារក្នុងក្របខ័ណ្ឌរដ្ឋ ជាហរិញ្ញឹក។ បន្ទាប់មកម្តាយរបស់លោកបានខិតខំយ៉ាងខ្លាំងដើម្បីបញ្ជូនលោក ព្រាប សុវត្ថ ទៅសាលារៀនហើយនៅទីបំផុតលោកបានបញ្ចប់ការសិក្សានៅវិទ្យាល័យក្នុងឆ្នាំ ១៩៩១ ហើយបន្តការសិក្សាបរិញ្ញាប័ត្រច្បាប់និងសេដ្ឋកិច្ចនៅសកលវិទ្យាល័យសេដ្ឋកិច្ច ក្នុងអំឡុងពេលនោះផងដែរ លោកបានដាក់ពាក្យបម្រើកងទ័ព ក្នុងឆ្នាំ ១៩៩២ លោកបានចូលធ្វើទាហាន​ នៅអគ្គស្នងការនយោបាយ ពេលលោកបានចូលទាហាន លោកឩស្សាហ៍ បានឡើងច្រៀងក្នុងកម្មវីធីជប់លៀង សម្លេងទឹកដមរបស់លោក ត្រូវបានមិត្តភ័ក្ដនែនាំ អោយទៅចេញច្រៀងតាមរាង្គសាល និង តាមបារប៊ីហ្គាដេន ក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៤ លោកដើរច្រៀងតាមភោជនីដ្ឋានផ្សេងៗផងដែរ លោកចេញច្រៀងបានរយៈពេលតែ ១ឆ្នាំ លោកក៏បានទៅច្រៀងឱ្យ [[ផលិតកម្ម រស្មីហង្សមាស]] ក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៥ ពេលនោះហើយដែល លោក បានបោះជំហ៊ានឈានចូលក្នុងវិស័យសិល្បះយ៉ាងពេញលេញជាលើកដំបូង និង បានចេញបទចម្រៀងជាលើកដំបូងក្នុងបទ "អូនជាបេះដូងបង" (Oun Chea Besdong Bong) ចេញផ្សាយក្នុងអាល់ប៊ុម [[RHM Album (CD Vol.04)]]។<ref> [https://en.wikipedia.org/wiki/Radio_France_Internationale Radio France Internationale] (2011) [http://go.metrolagu.ru/getmp3?v=rmUqzNNIPsk Preap Sovath Biography], Website: go.metrolagu.ru, Publication: September 11, 2011. </ref> == អាជីពតន្ត្រី == '''Music career''' === ព្រាបសុវត្ថិ បទចម្រៀងក្នុងឆ្នាំ (១៩៩៥ - ១៩៩៥) === ''' Preap Sovath Song in (1995 - 1995)''' ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ១៩៩៥ ព្រាប សុវត្ថិ បានចូលច្រៀងក្នុង [[ផលិតកម្ម រស្មីហង្សមាស]] និងបានចេញបទចម្រៀងជាលើកដំបូងរបស់ខ្លួនចំនួន២បទ ដែលមានចំណងជើងថា "ចាំអូនមួយជីវិត" (Cham Oun Mouy Jivit) និងបទ "អូនជាបេះដូងបង" (Oun Chea Besdong Bong) ចេញផ្សាយក្នុងអាល់ប៊ុម [[RHM Album (CD Vol.04)]] ការបង្ហាញខ្លួនរបស់ ព្រាប សុវត្ថិ ក្នុងបទចម្រៀងលើកដំបូងពេលនោះមិនទាន់ទទួលបាន ការពេញនិយមស្ដាប់ច្រើននោះទេ ត្បិតពេលនោះ ព្រាប សុវត្ថិ ត្រូវប្រកួតប្រជែងជាមួយតារាចម្រៀងជួរមុខ និងតារាចម្រៀងរាមច្បងជាច្រើនទៀត ក្នុងផលិតកម្មដូចគ្នា។<ref> Nokorthom News (2020) [https://norkorthom.com/2020/08/%e1%9e%96%e1%9f%92%e1%9e%9a%e1%9e%b6%e1%9e%94-%e1%9e%9f%e1%9e%bb%e1%9e%9c%e1%9e%8f%e1%9f%92%e1%9e%90%e1%9e%b7-%e1%9e%93%e1%9f%85%e1%9e%87%e1%9e%b6%e1%9e%98%e1%9e%bd%e1%9e%99%e1%9e%a0%e1%9e%84%e1%9f%92/ ព្រាប សុវត្ថិ នៅជាមួយហង្សមាស ២៣ឆ្នាំ អស់និស្ស័យ ដើរចូល Galaxy], Website: norkorthom.com, Publication: August 20, 2020 </ref> ព្រាប សុវត្ថិ បានបន្តច្រៀងក្នុងផលិតកម្ម រស្មីហង្សមាស ពីឆ្នាំ ១៩៩៥ ដល់ឆ្នាំ ១៩៩៧ ជាមួយតារាចម្រៀងជាច្រើនដូចជា៖ លោក [[សុះ ម៉ាច]] និង អ្នកស្រី [[សួន ចន្ថា]] ក្នុងអាល់ប៊ុមរស្មីហង្សមាស [[RHM Album (CD Vol.19)]] និង កញ្ញា [[ទូច ស៊ុននិច]] ក្នុងអាល់ប៊ុមរស្មីហង្សមាស [[RHM Album (CD Vol.20)]], RHM Album CD Vol.24, RHM Album CD Vol.25។ ក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៨-១៩៩៩ ព្រាប សុវត្ថិ បានចាប់ដៃគូចម្រៀង ជាមួយអ្នកស្រី [[ហ៊ឹម ស៊ីវន]] និង អ្នកស្រី សួន ចន្ថា ចេញនូវអាល់ប៊ុមរួមគ្នា ក្នុងអាល់ប៊ុមរស្មីហង្សមាស RHM Album CD Vol.26, RHM Album CD Vol.27 និង RHM Album CD Vol.29, RHM Album CD Vol.33, RHM Album CD Vol.34 ដែលជាអាល់ប៊ុមចម្រៀងឆ្លងឆ្លើយដែលមានការពេញនិយមស្ដាប់ជាច្រើនផងដែរ។ <ref> Tnaot News (2021) [https://m.tnaot.com/km/m/detail/article/12307256 លោក ព្រាបសុវត្ថិ], Website: tnaot.com, Publication: November 25, 2021 </ref> === ភាពពេញនិយម (២០០០-២០០៥) === '''Popularity (2000 - 2005)''' ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០០ លោក ព្រាប សុវត្ថិ បានចេញនូវបទចម្រៀង [[រាំវង់]] ដើម្បីចូលរួមអបអរ [[ពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរ]] ក្នុងនោះមានបទ "រាំវង់សហស្សវត្សរ៍ថ្មី" ចេញក្នុងអាល់ប៊ុម RHM Album (CD Vol.56), និងបានចេញក្នុងអាល់ប៊ុមដៃគូ (Partner Album) ជាមួយអ្នកស្រី ហុឹម សុីវន ក្នុងអាល់ប៊ុម RHM Album (CD Vol.58) បទចម្រៀងដែលធ្វើឱ្យលោក ព្រាប សុវត្ថិ កាន់តែមានភាពល្បីល្បាញក្នុងពេលនោះគឺបទ "មានថ្មីម្ដេចមិនប្រាប់" ចេញក្នុងអាល់ប៊ុមទោល (Solo Album) RHM Album (CD Vol.63) បទមួយនេះបានជាប់ក្នុងកម្មធី Top1 Music Apsara Radio FM.97 ផងដែរ ដែលក្លាយជាបទចម្រៀងមានការចាក់ស្ដាប់ច្រើនបទផុតក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០១ លោក ព្រាប សុវត្ថិ បានចូលរួមក្នុងកម្មវិធីប្រគុំតន្រ្តី សុខភាពមាតា ពិភពលោក ដែលរៀបចំឡើងដោយ អង្គការ យូនីសេហ្វ ([https://en.wikipedia.org/wiki/UNICEF UNICEF]) ស្ដីពី "សប្ដាហ៍ពិភពលោក បំបៅកូនដោយទឹកដោះម្ដាយ" (World Breastfeeding Week) និងមានការផ្សាយផ្ទាល់ក្នុងទូរទស្សន៍ បុស្តិ៍លេខ៣ ផងដែរ។<ref> UNICEF (2001) [https://bophana.org/events/world-breastfeeding-week-online/ World Breastfeeding Week – Online], Website: bophana.org, Publication: Bophana Center August 19, 2021 </ref> === ចូលរួមការប្រគុំតន្ត្រីពេញនិយមអាស៊ានជប៉ុន (២០០៣) === === '''Joined Japan Asean Pop Concert (2003)''' === ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០៣ ជាកិត្តិយសមួយផងដែរសម្រាប់លោក ព្រាប សុវត្ថិ តំណាងឱ្យតារាចម្រៀងពេញនិយមរបស់កម្ពុជា ចូលរួមក្នុងព្រឹត្តិការណ៍ នៃការប្រគុំតន្ត្រី J-ASEAN POPs ដែលធ្វើឡើងនៅទីក្រុង [https://en.wikipedia.org/wiki/Yokohama Yokohama] [[ប្រទេសជប៉ុន]] ដែលរៀបចំដោយមូលនិធិជប៉ុន បទចម្រៀងដែលនិពន្ធរួមគ្នាដោយសិល្បករជប៉ុន និងសិង្ហបុរី និងរៀបចំតាមរបៀបរបស់ពួកគេតាមភាសារបស់ពួកគេគឺជា បទចម្រៀងដោយសិល្បករកំពូលរបស់ប្រទេសជប៉ុន និងប្រទេសអាស៊ានទាំងដប់ច្រៀង ក្នុងគោលបំណង ស្វែងរកការរួមផ្សំគ្នាក្នុងចំណោមវប្បធម៌ចម្រុះនៃប្រទេសជប៉ុន និងបណ្តាប្រទេសអាស៊ាន និងនាំមកនូវអារម្មណ៍នៃការរួមគ្នា និងសហគមន៍ក្នុងចំណោមប្រជាជនដ៏ធំទូលាយដែលគាំទ្រវាតាមរយៈការផ្លាស់ប្តូរតន្ត្រីដ៏ពេញនិយម។<ref> MOFA: Japan (2003) [https://www.mofa.go.jp/region/asia-paci/asean/year2003/concert.html Japan and ASEAN Pop Stars Dream Concert 2003 J-ASEAN POPs in Yokohama], Website: mofa.go.jp </ref> == ព្រាបសុវត្ថិ បទល្បីប្រចាំឆ្នាំ (២០០៤ - ២០០៦) == '''Preab Sovath Hits Songs of the Year (2004 - 2006)''' == សមិទ្ធិផល == '''Achievement''' {| class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | ឆ្នាំ ! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ការដាក់ចូល ! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ប្រភេទពាន ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | លទ្ធផល ! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ស្ថាប័នផ្សព្វផ្សាយ |- | align="center" | 2000 | align="center" | មានថ្មីម្ដេចមិនប្រាប់ | align="center" | Top1 Music Apsara FM | align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated | align="center" | Apsara Radio FM.97 Cambodia |- | align="center" | 2005 | align="center" | U Better Not Come Home | align="center" | Top1 Music Apsara FM | align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated | align="center" | Apsara Radio FM.97 Cambodia |- | align="center" | 2012 | align="center" | Cambodia Top Singer | align="center" | Anachakdara Awards | align="center" style="background:#90EE90;" | Won | align="center" | [https://sabay.com/ Sabay Digital Corporation]{{Dead link|date=មិថុនា 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}<ref>Phnom Penh Post (2012) [https://www.postkhmer.com/%E1%9E%9F%E1%9E%B7%E1%9E%9B%E1%9F%92%E1%9E%94%E1%9F%88%E1%9E%93%E1%9E%B7%E1%9E%84%E1%9E%9F%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%98/%E1%9E%96%E1%9E%B6%E1%9E%93%E2%80%8B%E1%9E%9A%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%9C%E1%9E%B6%E1%9E%93%E1%9F%8B-%E1%9E%A2%E1%9E%B6%E1%9E%8E%E1%9E%B6%E1%9E%85%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%9A%E2%80%8B%E1%9E%8F%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E1%9E%B6 ពានរង្វាន់ អាណាចក្រតារា] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230516053033/https://www.postkhmer.com/%E1%9E%9F%E1%9E%B7%E1%9E%9B%E1%9F%92%E1%9E%94%E1%9F%88%E1%9E%93%E1%9E%B7%E1%9E%84%E1%9E%9F%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%98/%E1%9E%96%E1%9E%B6%E1%9E%93%E2%80%8B%E1%9E%9A%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%9C%E1%9E%B6%E1%9E%93%E1%9F%8B-%E1%9E%A2%E1%9E%B6%E1%9E%8E%E1%9E%B6%E1%9E%85%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%9A%E2%80%8B%E1%9E%8F%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E1%9E%B6 |date=2023-05-16 }}, Website: postkhmer.com, Publication: February 17, 2012</ref> |- | align="center" | 2018 | align="center" | Best Male Artist of The Year | align="center" | NRG Music Awards | align="center" style="background:#90EE90;" | Won | align="center" | NRG Radio FM.89 Cambodia.<ref>World Bridge Media (2018) [https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ NRG Music Awards] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221109164939/https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ |date=2022-11-09 }}, Website: worldbridgemedia.com.kh Publication: © WorldBridge Media | All Rights Reserved</ref> |} == កាត់ឡុកតន្ត្រី == '''Discography''' === ព្រាប សុវត្ថិ អាល់ប៊ុម (១៩៩៥ - ១៩៩៩) === '''Preap Sovath Album (1995 - 1999)''' {| class="wikitable" ! style="background-color:#D3D3D3" width=20% | អាល់ប៊ុម ! style="background-color:#D3D3D3" width=10% | ប្រភេទតន្ត្រី ! style="background-color:#D3D3D3" width=15% | សិល្បៈ ! style="background-color:#D3D3D3" width=10% | ឆ្នាំចេញផ្សាយ ! style="background-color:#D3D3D3" width=20% | ផលិតកម្ម |- | align="center" | [[RHM Album (CD Vol.04)|អូនជាបេះដូងបង]] | align="center" | Blues | align="center" | [[ព្រាប សុវត្ថិ]] | align="center" | 1995 | align="center" | [[ផលិតកម្ម រស្មីហង្សមាស|RHM]] CD Vol.04 |- | align="center" | [[RHM Album (CD Vol.19)|ម្ដេចអូនដាច់មេត្តា]] | align="center" | Classic | align="center" | [[ព្រាប សុវត្ថិ]] | align="center" | 1996 | align="center" | [[ផលិតកម្ម រស្មីហង្សមាស|RHM]] CD Vol.19 |- | align="center" | [[RHM Album (CD Vol.20)|បេះដូងក្រៀមស្វិត]] | align="center" | Classic | align="center" | [[ព្រាប សុវត្ថិ]] | align="center" | 1996 | align="center" | [[ផលិតកម្ម រស្មីហង្សមាស|RHM]] CD Vol.20 |- | align="center" | [[RHM Album (CD Vol.24)|មិនដឹងមិនឮ]] | align="center" | Cha Cha Cha | align="center" | [[ព្រាប សុវត្ថិ]] | align="center" | 1997 | align="center" | [[ផលិតកម្ម រស្មីហង្សមាស|RHM]] CD Vol.24 |- | align="center" | [[RHM Album (CD Vol.25)|ហេតុអ្វីទៅអូន]] | align="center" | Classic | align="center" | [[ព្រាប សុវត្ថិ]] | align="center" | 1997 | align="center" | [[ផលិតកម្ម រស្មីហង្សមាស|RHM]] CD Vol.25 |- | align="center" | [[RHM Album (CD Vol.26)|លេខ១បីនាក់]] | align="center" | Dance Music | align="center" | [[ព្រាប សុវត្ថិ]] Ft. ហុឹម សុីវន | align="center" | 1998 | align="center" | [[ផលិតកម្ម រស្មីហង្សមាស|RHM]] CD Vol.26 |- | align="center" | [[RHM Album (CD Vol.27)|កម្មពៀរស្នេហា]] | align="center" | Dance Music | align="center" | [[ព្រាប សុវត្ថិ]] | align="center" | 1998 | align="center" | [[ផលិតកម្ម រស្មីហង្សមាស|RHM]] CD Vol.27 |- | align="center" | [[RHM Album (CD Vol.29)|កិច្ចសន្យាស្នេហ៍]] | align="center" | Classic | align="center" | [[ព្រាប សុវត្ថិ]] | align="center" | 1998 | align="center" | [[ផលិតកម្ម រស្មីហង្សមាស|RHM]] CD Vol.29 |- | align="center" | [[RHM Album (CD Vol.33)|សល់តែពាក្យ Good Bye]] | align="center" | Classic | align="center" | [[ព្រាប សុវត្ថិ]] | align="center" | 1999 | align="center" | [[ផលិតកម្ម រស្មីហង្សមាស|RHM]] CD Vol.33 |- | align="center" | [[RHM Album (CD Vol.34)|រួមក្ដីស្នេហ៍]] | align="center" | Dance Music | align="center" | [[ព្រាប សុវត្ថិ]] Ft. ហុឹម សុីវន | align="center" | 1999 | align="center" | [[ផលិតកម្ម រស្មីហង្សមាស|RHM]] CD Vol.34 |- | align="center" | [[RHM Album (CD Vol.37)|គ្រាន់តែសុំស្រលាញ់]] | align="center" | Dance Music | align="center" | [[ព្រាប សុវត្ថិ]] | align="center" | 1999 | align="center" | [[ផលិតកម្ម រស្មីហង្សមាស|RHM]] CD Vol.37 |- | align="center" | [[RHM Album (CD Vol.39)|គូកម្ម]] | align="center" | Classic | align="center" | [[ព្រាប សុវត្ថិ]] Ft. ហុឹម សុីវន | align="center" | 1999 | align="center" | [[ផលិតកម្ម រស្មីហង្សមាស|RHM]] CD Vol.39 |- | align="center" | [[RHM Album (CD Vol.45)|ទូរសព្ទប្រាប់អូន]] | align="center" | Classic | align="center" | [[ព្រាប សុវត្ថិ]] | align="center" | 1999 | align="center" | [[ផលិតកម្ម រស្មីហង្សមាស|RHM]] CD Vol.45 |- | align="center" | [[RHM Album (CD Vol.50)|ឱ!ក្ដីស្នេហា]] | align="center" | Classic | align="center" | [[ព្រាប សុវត្ថិ]] | align="center" | 1999 | align="center" | [[ផលិតកម្ម រស្មីហង្សមាស|RHM]] CD Vol.50 |- | align="center" | ថ្នមម្ចាស់ស្នេហ៍ | align="center" | Classic | align="center" | [[ព្រាប សុវត្ថិ]] | align="center" | 1999 | align="center" | [[ផលិតកម្ម រស្មីហង្សមាស|RHM]] CD Vol.53 |} == ដូច្នេះ == * [[អ្នកចម្រៀងកម្ពុជា]] * [[តួសម្ដែងកម្ពុជា]] == ឯកសារយោង == [[Category:អ្នកចម្រៀងខ្មែរ]] 5u0dgujldgey6nvvbgpyw0br49z9o9e 0 3689 322313 320463 2025-06-20T10:23:38Z InternetArchiveBot 32568 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 322313 wikitext text/x-wiki {{pp-protected}} ''{{pp-move-indef}}'' <noinclude>{{pp-protected|small=yes}}</noinclude> {{Good article}} {| class="infobox" style="width:2em;" |-style="text-align:center;" |style="background: #123456;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS; font-size: 15pt; color:yellow ; text-shadow: 1px 0px yellow;> បុណ្យអុំទូក </p> |- style="text-align:center;" |colspan="3"|[[File:បុណ្យអុំទូក.jpg|250px]] |- style="text-align:center;" | colspan="4" style="background: #ABCDEF;" |'''Boat racing during Bon Om Touk''' |- style="background: #f1f5fc;" |- style="vertical-align:center;" |'''ឈ្មោះ​ផ្លូវការណ៍''' |colspan="2"|'''ព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប អកអំបុក និង សំពះព្រះខែ''' |- style="vertical-align:top;" |'''ឈ្មោះហៅកាត់''' |colspan="2"| បុណ្យអុំទូក |- style="vertical-align:top;" |'''ប្រារព្ធដោយ''' |colspan="2"| ជនជាតិខ្មែរ |- style="vertical-align:top;" |'''រយៈពេល''' |colspan="2"| ៣ ថ្ងៃ |- style="vertical-align:top;" |'''ថ្ងៃចាប់ផ្ដើម និង ថ្ងៃបញ្ចប់''' |colspan="2"| ថ្ងៃ​១៤កើត ១៥កើត ដល់​ថ្ងៃ ១រោច ខែ​ក​ក្តិ​ក |- style="vertical-align:top;" |'''ប្រវត្តិទេវៈកថា''' |colspan="2"| ហិណ្ឌូសាសនា និង ពុទ្ធសាសនា |- style="vertical-align:top;" |'''ប្រារព្ធលើកដំបូង''' |colspan="2"|ក្នុងរាជ​ព្រះបាទ [[នរោត្តម]] |- style="vertical-align:top;" |'''ចុះកាលបរិច្ឆេទ''' |colspan="2"|'''ឆ្នាំ ១៨៧៣''' |} '''បុណ្យអុំទូក''' ([[អង់គ្លេស]]: Bon Om Touk) គឺជាពិធីបុណ្យ​ជាតិដ៏ធំមួយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលកំណត់យក ជាថ្ងៃឈប់សំរាករបស់ពលរដ្ឋកម្ពុជាចំនួន ៣ថ្ងៃ ដែលគិតចាប់ពី អំឡុងខែវិច្ឆិកា និងពេលខ្លះធ្លាក់មកនៅចុងខែតុលា ដែលរាប់តាមប្រតិទិន នៃឆ្នាំ[[ចន្ទគតិ]] ។ បុណ្យអុំទូក ត្រូវបានគេឱ្យនិយមន័យថា ជាបុណ្យសន្តៈរដូវ (រដូវរំហើយ) ឬ ទិវាវិស្សមកាល (Seasonal Holidays) ដែលស្រដៀងគ្នាទៅនិង ពិធីបុណ្យសែនព្រះខែ ([[អង់គ្លេស]]: Moon Festival) នៃបណ្ដាលប្រទេសមួយចំនួនដូចជា ៖ [[វៀតណាម]] [[ចិន]] [[កូរ៉េខាងត្បូង]] និង [[ជប៉ុន]] ជាដើមដែលត្រូវបានគេហៅថា "ពិធីបុណ្យ ពាក់កណ្តាលរដូវស្លឹកឈើជ្រុះ" ([[អង់គ្លេស]]: The Mid-Autumn Festival) <ref> Franklin E. Huffman, Im Proum (1988) [https://books.google.com.kh/books?id=3Wqc-iIdb_YC&dq=%E1%9E%94%E1%9E%BB%E1%9E%8E%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%A2%E1%9E%BB%E1%9F%86%E1%9E%91%E1%9E%BC%E1%9E%80%E2%80%8B&source=gbs_navlinks_s Intermediate Cambodian Reader], Publisher: SEAP Publications p.499 [[ISBN]]: 087727522X </ref> == ៣ថ្ងៃ នៃពិធីបុណ្យអុំទូក == '''The Three Days Of Royal Boat Festival''' [[File:Cambodian Illuminated Boat 2017.jpg|left|thumb|lluminated float (Bratib) of National Assembly of Cambodia during Bon Om Touk.]] ពិធីបុណ្យអុំទូក មានរយៈពេល ៣ថ្ងៃ ដោយថ្ងៃទី១ ជាថ្ងៃបើកកិច្ចប្រណាំងទូក​ ស្ថាប័នព្រះមហាក្ស័ត្រ ត្រូវរៀបចំទូកព្រះទីនាំងនឹមរាជ្យ ចំនួន២ ដាក់ឲ្យទន្ទឹមគ្នា ដើម្បីធ្វើជាទីព្រ័ត ដោយកំណត់យកម៉ោង ១១:០០ នាទីព្រឹក ជាកិច្ចចាប់ផ្ដើមប្រណាំងទូក ដែលមានទូកប្រណាំងរាប់រយ មកពី២៥ ខេត្តក្រុង ទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា មកប្រណាំងប្រជែងដើម្បីទទួលបានជ័យលាភីនេះ លុះក្រោយពេលដែលកម្មវិធីប្រណាំងទូកប្រព្រឹត្តទៅដល់បញ្ចប់នាពេលល្ងាច គេមានការបណ្ដែតប្រទីបធំៗនៅម៉ោង ៦:០០ នាទីល្ងាច ដែលមានប្រទីបតំណាងឲ្យស្ថាប័នជាតិ ទាំង ៣០ ចូលរួម ដើម្បីបួងសួងសុំសេចក្ដីសុខពី "ព្រះម៉ែគង្គា" ([[អង់គ្លេស]]: Goddess Ganga) និង សូមពរជ័យពីពពួកនាគ និង ថ្ងៃទី២ ក្រោយបញ្ចប់ការបណ្ដែតប្រទីប វេលាម៉ោង ៩:០០ នាទីយប់គេមានរៀបចំកិច្ចពិធី អកអំបុក រហូតដល់ វេលាម៉ោង ១២:០០ រំលងអាធ្រាត្រ ជាកិច្ចសំពះព្រះខែ ពលរដ្ឋ​ជាច្រើនរយនាក់ និងដើរជាមួយនិងចង្កៀងគោមចំរុះពណ៌របស់ពួកគេ ដើម្បីបង្អួតគ្នា ក្រោមពន្លឺព្រះច័ន្ទពេញវង់ដ៏ស្រស់ស្អាត ថ្ងៃទី៣ ចុងក្រោយ ពិធីប្រណាំងទូកនិងបញ្ចប់នៅម៉ោង ៥:០០ នាទីល្ងាច ជាមួយនិងកិច្ចពិធីកាត់ខ្សែរព្រ័ត្យ ទូកប្រណាំងទាំងអស់ និងត្រូវយកមកដង្ហែរឡើងវិញដើម្បីកាត់ខ្សែរព្រ័ត្យ បិទបញ្ចប់ពិធីបុណ្យអុំទូក ។<ref> Rungsin Kānphim (1981) [https://www.worldcat.org/title/vappadharm-khmaer-pracam-gruasar/oclc/54221527 Khmer Culture of Family], Publisher: Original from the University of Michigan p.96 illustrations (some color) ; 26 cm, OCLC Number: 54221527 </ref>​ == ពិធីបណ្ដែតប្រទីប == '''Lantern Floating Ceremony''' [[File:Bondet Bratib of Cambodia.jpg|thumb|Bondet Bratib or Lantern floating of Cambodia.]] ពិធីបណ្ដែតប្រទីប ឬ បណ្ដែតគោម ជាកិច្ចពិធីមួយដែលមានក្នុងឯកសារមហាបុរសខ្មែរ ឆ្នាំ ១៩២៨ ផែនដី [[ព្រះចន្ទរាជា]] គ.សករាជ ១៥២២ ក្រោយព្រះអង្គឈ្នះសង្គ្រាមស្ដេចកន នាបន្ទាយចតុមុខ ព្រះអង្គបានប្រារព្ធពិធីនេះឡើង ដើម្បីដឹងគុណដល់ព្រះម៉ែគង្គា (Goddess Ganga) ម្ដាយនៃការបង្កើតប្រភពទឹក (Mother of water source creation) ដើម្បីជាកិច្ចសុំខមាលទោសផង និង បន់ស្រន់សូមកុំឱ្យមានទឹកជំនន់នៅតំបន់នេះទៀត ។<ref>Eng Suth (1969) [https://www.elibraryofcambodia.org/ebook/morha-boros-khmer-2-ebook/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-2], Publisher: Institut Français du Cambodge Bibliothèque Numérique Culturethèque.</ref> "ព្រះម៉ែគង្គា" ដែលមានព្រះហស្ថ (ដៃ) កាន់ផ្កាឈូក និង ក្អមទឹក មានយាន្តជំនិះ ជាសត្វទឹក មកករ ត្រីរាជ ក្រពើ អណ្តើក .ល។ '''គង្គា''' មកពីពាក្យ ទន្លេនៅឥណ្ឌាឈ្មោះថា កាំងកា (Ganga river) ជាទន្លេ ពិសិដ្ឋ នៃ គ្រប់ជំនឿសាសនាទាំងអស់នៅ [[ឥណ្ឌា]] ជាពិសេស ពួកហិណ្ឌូ ទោះបី ពុំមានទន្លេ (Ganga) នៅខ្មែរ តែព្រះម៉ែគង្គា នៅតែជាព្រះម៉ែថែរក្សាទឹកទាំងអស់ដូចជា សមុទ្រ ទន្លេ ស្ទឹង ព្រែក បឹង ដែលជាប្រភពទឹកនៃការចិញ្ចឹបបីបាច់ដល់មនុស្សសត្វទាំងពួង និង ការហូរនាំនូវដីល្បាប់និង ភោគផលត្រីជាដើម ។ ខ្មែរក៏មានទន្លេដពិសិដ្ឋមួយដែរ ដែលមានលក្ខណះជា ជ័យភូមិហិណ្ឌូ គឺ [[ទន្លេសាប]] ការស្រលាញ់ និង គោរពនូវធម្មជាតិ ជាមាតា និងថែរក្សា មាតាខ្លួន ប្រកបដោយ ការដឹងគុណ និង ខមាលទោស ប្រជាជនខ្មែរតែងតែ ធ្វើនូវកូនប្រទីបតូចៗបណ្ដែត ដើម្បីជាការដឹងគុណដល់ព្រះម៉ែគង្គាផង និងដើម្បីជាការបួងសួងផង ដែល​បាន​ផ្ដល់​នូវ​សេចក្ដី​សុខ​សប្បាយ​ ភោគ​ផល​ក្នុង​ការ​នេសាទត្រី ដែលជារបរ​ចិញ្ចឹម​ជីវិត​ប្រចាំ​ថ្ងៃ ។<ref> Professor Pich Sal (1966) [https://books.google.com.kh/books?id=8Eis4PLIPp0C&q=%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%82%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%B6&dq=%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%82%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%B6&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwj-_dOs1qL0AhXk7XMBHfwMBzYQ6AF6BAgMEAM The 12-Month Royal Ceremony], Publisher: Officer of the Khmer Traditional Church of the Buddhist Academy of Cambodia, Original from University of California, Berkeley p.76 </ref> === វិបាក === ក្រុមបុរាណាចារ្យដែលមកពីកម្រិតសិក្សាដេប៉ាតាម៉ង់នៃសកលវិទ្យាល័យក្រៅប្រទេស បានធ្វើការចងក្រង ពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប អកអំបុក និង សំពះខែ នៅលើគេហទំព័រ Khmer Wikipedia ដែលជាសព្វវចនាធិប្បាយ ដើម្បីឱ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរទូទាំងប្រទេសបានចូលអានដោយសេរី ដើម្បីទទួលបានចំណេះដឹង វប្បធម៌ និង ប្រវត្តិសាស្ត្រ របស់ខ្លួន បើសិនជាពួកយើងបោះពុម្ភសៀវភៅដែលមានតម្លៃថ្លៃ តើមានប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរប៉ុន្មាននាក់បានអាន ? ចុះហេតុអ្វីពួកយើងមិនចូលរួមជាមួយរដ្ឋាភិបាល ទៅបម្រើការជាមន្ត្រីក្នុងក្របខ័ណ្ឌ ពីព្រោះទឹកមាត់របស់ពួកយើងសាបពេក មិនមានឥទ្ធិពលក្នុងការកែប្រែគោលគំនិតរបស់ថ្នាក់ដឹកនាំនោះទេ ឧទាហរណ៍ ក្នុងឆ្នាំ 2024 នេះ ឈ្មោះពិធីបុណ្យអុំទូក ខុសវេយ្យាករណ៍ជាតិ តើមន្ត្រីក្រោមឱវាទនរណាម្នាក់ហ៊ានផ្ដល់យោបល់ថាពាក្យនេះខុសហើយ ? ដោយបែបនេះហើយទើបពួកយើងជ្រើសរើសយកសេរីភាព ។ ពួកយើងមិនមែនជាក្មេងៗ សកលវិទ្យាល័យដែលសរសេរលើអត្ថបទជាតិធំៗនេះទេ ។ '''វិចារ ការបណ្ដែតប្រទីប''' ថ្មីៗនេះ ក្រុមសំអាងការមួយចំនួនធំ បាននាំគ្នាថតផុសផុល នៃការស្លៀកពាក់តុបតែងបែបបុរាណ អំពីការ បណ្ដែតប្រទីប គឺជារឿងល្អប្រសើរណាស់ ក៏ប៉ុន្តែពួកគេ បែរជាបង្ហាញរូបភាព នៃពិធីលយក្រាថងរបស់ជាតិសាសន៍ថៃទៅវិញ ។ សំអាងលើចម្លាក់មួយផ្ទាំងពីរផ្ទាំង នាប្រាសាទបាយ័ន និង បន្ទាយឆ្មារ ប៉ុន្តែទើបតែមកអនុវត្តន៍ក្នុងឆ្នាំ 2016 នាស.វទី21 ផ្ទុយទៅវិញ ថៃមានរូបភាពភស្តុតាងនៃរាជវង្សរបស់ពួកគេ បណ្ដែតកន្ទោងផ្កា តាំងពី ស.វទី20 ក្នុងឆ្នាំ 1950s មកម្ល៉េះហើយពិធីបុណ្យរបស់គេមានភាពល្បីល្បាញយូរមកហើយក្នុងក្រសែភ្នែកបរទេស បើសិនជាជនជាតិខ្មែរនៅតែបណ្ដែតប្រទីប ក្នុងរូបភាពកន្ទោងផ្កា នោះវប្បធម៌នៃការបណ្ដែតប្រទីបរបស់យើងនិងមិនមានជារូបភាពដែលជាអត្តសញ្ញាណរបស់ខ្លួននោះទេ ព្រោះមិនមានសូម្បីតែរូបភាព រាជវង្ស ដែលជាភស្តុតាងមកគាំទ្រនោះឡើយ ដូចនេះ ប្រទីបរបស់កម្ពុជាត្រូវមានរចនាបថ ខុសប្លែកដាច់ដោយឡែកពីទំនៀមថៃ ។ ក្មេងៗមួយចំនួនលើកឡើងថា ចាស់ៗមួយចំនួនគាត់ប្រាប់មកចឹង ទើបពួកគេអនុវត្តន៍ ការបណ្ដែតកន្ទោងផ្កាតាម តើចាស់ៗនៅកម្ពុជា មានកម្រិតសិក្សាខ្ពស់ ប៉ុន្មានមុឺននាក់អំឡុងពេលកម្ពុជាមានសង្គ្រាមសុីវិល 1973 ដល់ 1993 ? សូមកុំយកគោលគំនិតជនចាស់ៗដែលមិនមានការអប់រំខ្ពស់ មកធើជាឯកសារយោងគាំទ្រនូវគោលគំនិតរបស់ខ្លួន ពិធីបុណ្យជាតិកម្ពុជាធំៗដែលបានចងក្រង សុទ្ធតែឆ្លងកាត់ការសិក្សាស្រាវជ្រាវ ពីក្រុមមនុស្សដែលមានការសិក្សាខ្ពស់ ហើយត្រូវនិងចំណេះជំនាញ របស់ពួកគេ ។ '''តើពីបុរាណកាលប្រជាជនខ្មែរធ្វើរូបរាងប្រទីបបែបណាខ្លះ ?''' ក្នុងការចុះសាកសួរផ្ទាល់ពីចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យដែលមានជន្មាយុច្រើន ហើយឆ្លងកាត់សម័យកាលច្រើន ប្រទីបមានរូបរាងច្រើនសណ្ឋាន ពួកគាត់បានលម្អិតប្រាប់ថា ប្រទីបខ្មែរដែលគិតចាប់ពីព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ គឺធ្វើពីបង្គំឬស្សី បិតក្រដាស មានរូបរាងជាសត្វនាគ រាជសីហ៍ ខ្លា ក្រពើ និង បក្សីផ្សេងៗ មានប្រទីបខ្លះធ្វើពីបង្គំឬស្សី បិតដោយក្រណាត់ស្ដើង, ក្រណាត់ខ្លះមានគូរជារូបភាពទេវតាផ្សេងៗ ប្រទីបខ្លះគេយកបំពុងឬស្សី មកចោះជារន្ធតូចៗដែលមានជាក្បាច់ផ្កាផ្សេងៗ ហើយគេអុចទៀនបំភ្លឺពីខាងក្នុង រួចបួងសួងបំណងប្រាថ្នា ហើយពន្លឺទៀនមិនរលត់ទេ រក្សារហូតដល់ទៀនឆេះប្រទីបចូលទៅក្នុងទឹកតែម្ដង ហើយមិនមានការបណ្ដែតកន្ទោងផ្កា ឬ ដើមចេកស្អីនោះទេ លោកបានបន្តថា កន្ទោងស្លឹកអស់នោះបណ្ដែតតែបន្តិចត្រូវខ្យល់រលត់អស់ហើយ បើបណ្ដែតទៅរលត់ងងឹតឈឹងដដែល គេមិនចាំបាច់មកបណ្ដែតដើម្បីមើលភ្លើងប្រទីបនោះទេ ហើយកន្ទោងទាំងអស់នោះនិងស្អុយរលួយធ្វើឱ្យទឹកស្អុយប្រើមិនកើត សម័យនោះត្រូវដងទឹកតាមដងទន្លេស្ទឹងបឹងបួយកមកប្រើ ដោយការរៀបរាប់បែបនេះ ទើបយើងជឿថា ការបណ្តែតកន្ទោងផ្កាក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ននេះ គឺប្រជាជនខ្មែរ ដែលចំណាកស្រុកទៅថៃ ហើយត្រឡប់មកវិញ ពួគគេបាននាំពិធីលយកន្ទោងរបស់ថៃមកច្របល់នៅក្នុងវប្បធម៌កម្ពុជា ។ វិចារ វេយ្យាករណ៍ជាតិ ពន្យល់ពាក្យ សំពះព្រះខែ អកអំបុក បើសិនជាពិធីបុណ្យជាតិកម្ពុជា សរសេរបែបនេះ * ទី១ ខុសវេយ្យាករណ៍ជាតិ * ទី២ ខុសកម្មវិធីបុណ្យជាតិ * ទី៣ ពិធីបុណ្យមិនអាចបញ្ចប់បាន ១. សំពះព្រះខែ ជាសព្ទនាម ដែលសំដៅដល់ឈ្មោះ នៃពិធីបុណ្យមួយ អកអំបុក ជាកិរិយាសព្ទ សម្ដៅដល់កិច្ចអ្វីមួយ ដូចនេះ អកអំបុក ដែលជា កិរិយាសព្ទ មិនអាចស្ថិតនៅខាងក្រោយសព្ទនាមបានទេ ឧទាហរណ៍: សម្ដេចទៅផ្ទះ សព្ទនាម + កិរិយាសព្ទ + នាម យើងមិនអាចសរសេរថា សម្ដេចផ្ទះទៅ បានទេ ខុសវេយ្យាករណ៍ជាតិ ។ ២. បើសរសេរ សំពះព្រះខែ អកអំបុក និង នាំឱ្យខុសកម្មវិធីបុណ្យជាតិ ព្រោះកិច្ចដាលអំបុកអកអំបុក គេប្រារព្ធឡើងនៅម៉ោង 8-9 យប់ មុនកម្មពីធីសំពះព្រះខែ ដែលចងក្រងដោយលោក ចាបពិន សមាជិក នៃក្រុមជុំមុំទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ ដែលបានបោះពុម្ពផ្សាយក្នុងឆ្នាំ 1956 មិនមែនជាឯកសារយោងដែលទើបតែចងក្រងក្នុងឆ្នាំ 1990s នេះទេ ។ ៣. បើសរសេរ សំពះព្រះខែ អកអំបុក និង នាំឱ្យពិធីបុណ្យក្លាយជា ពិធីបុណ្យដែលមិនអាចបញ្ចប់បាន ហេតុអ្វីទើបមិនអាចបញ្ចប់បាន ពីព្រោះអស់លោកអាចបន្តអកអំបុកក្រោយសំពះព្រះខែរួច ដែលមានន័យថា អស់លោកអាចអកអំបុក នៅក្នុងខែកុម្ភៈ ហើយបន្ត អកអំបុករហូតដល់ពីបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរ ឬ អាចធ្វើបន្តគ្រប់ខែ ដែលរកទីបញ្ចប់នៃពិធីបុណ្យមិនឃើញ ។ == វិចិត្រសាលរូបភាព == នៅក្នុងវប្បធម៌ប្រពៃណី និង ទំនៀមទម្លាប់របស់ជនជាតិខ្មែរ បណ្ដែតប្រទីបមិនមានការអុចធូប នោះទេ រឹតតែមិនមានការយកលុយកាក់ទៅដាក់បណ្ដែតជាមួយ ។ <gallery widths="180px" heights="180px"> File:Cambodian Floating Lanterns 2002.jpg|thumb|Cambodian Floating Lanterns (Bondet Bratib) During Cambodia Water Festival (Bon Om Touk) at Pursat province 2002. File:Bondet Bratib 2010.jpg|thumb|Cambodian childs floating lanterns (Bondet Bratib) second day of Bon Om Touk at Angkor Chey Pagoda, Kandal Province 2010. File:Cambodia Bondet Bratib.jpg|thumb|Cambodian floating lanterns (Bondet Bratib) during Bon Om Touk at Neang Kmao Pagoda, Takeo Province 2016. File:Cambodian Lanterns Floating 2018.jpg|thumb|Cambodian Lanterns Floating at Pursat province 2018. File:Cambodian Lanterns Floating 2019.jpg|thumb|Cambodian Lanterns Floating during Bon Om Touk at Neang Kmao temple pagoda , Takeo province 2019. File:Cambodian floating lanterns 2024.jpg|thumb|Cambodian floating lanterns during Bon Om Touk at Ang Longkunh Pagoda at Takeo province 2024. File:Cambodian lanterns floating - Bon Om Touk.jpg|thumb|Cambodian lanterns floating - Bon Om Touk at Takeo province 2024. File:Anti Loy Kantong during Bon Om Touk.jpg|thumb|Anti Loy Kantong during Bon Om Touk, Recording hundreds pagodas in Cambodia never meet floating Kantong or flower floating during Bon Om Touk from 1945 until 2015, Cannot find references or photos as evidence in Cambodia. </gallery> === អត្ថន័យផ្សេងទៀត === '''Other meanings''' [[File:Cambodia Lantern floating.jpg|thumb|Buddhist Lantern floating of Cambodia, Dedicated to Bodhisattva]] ពិធីបណ្ដែតប្រទីប របស់កម្ពុជាដូចគ្នាទៅនិងពិធីបុណ្យគោម នៃបណ្ដាលប្រទេសមួយចំនួនដូចជា៖​ [[វៀតណាម]] [[ចិន]] [[តៃវ៉ាន់]] [[កូរ៉េខាងត្បូង]] [[ឡាវ]] [[ជប៉ុន]] និងដូចគ្នា ទៅនិង ពិធី "Ganga puja" or "Ganga Dussehra​" របស់ឥណ្ឌា ដែលប្រារព្ធដើម្បីដឹងគុណដល់ព្រះម៉ែគង្គា ឬ (Goddess Ganga) ដែលធ្វើឡើងជារៀងរាល់ឆ្នាំ​។ ការបណ្ដែតប្រទីបរបស់កម្ពុជា ក្នុងអត្ថន័យផ្សេងទៀត របស់ពុទ្ធសាសនិកកម្ពុជា គឺជាការឧទ្ទិសដល់ ពុទ្ធសាសនាដែលមានរៀបរាប់ក្នុងគម្ពីរ ទាថាវង្ស ភាសាបាលីមានចែងថា ព្រះចង្កូមកែវទាំង៤ នៃព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ បានប្រតិស្ថាននៅទីទាំង៤ គឺ៖ * នៅ ត្រៃត្រឹង្សសួគ៌ (Trāyastriṃśa)​ ឋានសួគ៌នៃទេវតាទាំង ៣៣ពួក * នៅ ពិភពនាគ (Naga World)​ * នៅ កាន្ធី (Kandy) [[ស្រីលង្កា]] * នៅ ទន្តៈបុរី (Dantapuri) [[ឥណ្ឌា]] ភាណវារៈបាលី ត្រង់ពុទ្ធនមក្កាគាថា មានចែងថា ស្នាមព្រះបាទ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធប្រតិស្ថាននៅទីតាំង ៥ គឺៈ * ទី១ - នៅសុវណ្ណមាលិកបរពត * ទី២ - នៅសុវណ្ណបរពត * ទី៣ - នៅសុមនកូដបរពត * ទី៤ - នៅយោនកបុរី * ទី៥ - នៅស្ទឹងនម្មទា ពាក្យសរសើរព្រះបាទ "យស្សបាទេ" ទាំងបាលី ទាំងសម្រាយមានចែងថា ព្រះបាទនៃព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធប្រតិស្ថាននៅទីតាំង ៥ដូចក្នុងភាណរៈដែរ ។ ដោយហេតុមានគម្ពីរដីការជាប្រភពយ៉ាងនេះ បានជាពុទ្ធបរិស័ទខេមរជាតិតែងធ្វើពិធីបណ្តែតប្រទីប នៅយប់ពេញបូណ៌មីខែអស្សុជ ដែលក្រោយមកគេប្រារព្ធពិធីបណ្តែតប្រទីបនៅយប់ ១៤-១៥កើត និង ១រោជ ខែកត្តិក បូជាចំពោះចង្កូមកែវនៅពិភពនាគព្រះពុទ្ធបាទនៅស្ទឹងនម្មទា និងនៅទីឯទៀតដូចពោលខាងលើ ហើយដោយជឿថា ជាការកុសលយ៉ាងធំបានផលយ៉ាងប្រសើរដើម្បីសុខចំរើន រុងរឿងដល់ខ្លួន ដល់ប្រជាជន និងដល់ប្រទេសជាតិ ។<ref> [http://www.elibraryofcambodia.org/prorvort-bunomtouk-bandert-prortib-sampeas-preah-kher-ork-ombok-ebook/ ប្រវត្តិ​បុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប សំពះព្រះខែ អកអំបុក​] (2002) Publisher: Buddhist institute of ministry of cult and religion and elibrary of Cambodia p.12 </ref> == បណ្ដែតប្រទីប ខុសគ្នាពី លយកន្ទោង == '''Bondet Bratib Different Loy Krathong''' [[File:Cambodia Loy Bratib.jpg|thumb|Cambodia Loy Bratib mural art of Angkor period record from Chinese Ambassador Zhou Daguan 1296 AD, This mural art Keep in France museum.]] យោងតាមវចនានុក្រម របស់សម្ដេចសង្ឃរាជ [[ជួន ណាត​]] បោះពុម្ពផ្សាយ​ជាផ្លូវការណ៍ ឆ្នាំ ១៩៩៣ ពាក្យ '''ប្រទីប''' ( ន. ) ( សំ., បា. ) (បទីប) គោម, ចង្កៀង ។ ខ្មែរ​យើង​ហៅ​តែ​ចង្កៀង​តូច​ៗ​ដែល​ឥត​កែវ​លំផូង : អុជ​ប្រទីប, ពន្លឺ​ប្រទីប​ប្លុង​ៗ ។ ប្រដាប់​ធ្វើ​ជា​គ្រោង ឬ​ជា​រូប​ផ្សេង​ៗ ដាក់​លើ​ទូក​លាត​ឬ​លើ​ក្បូន អុជ​បំភ្លឺ​ព្រោងព្រាត​បណ្ដែត​លើ​ទឹក : បណ្ដែត​ប្រទីប ។ - ប្រទីប​ជ្វាលា ប្រទីប​ច្រើន​ដែល​ដាក់​រាយ​ជា​ជួរ​ជា​សង្កាត់​នៅ​ស៊ុម​ឬ​នៅ​ប្រទាស​បញ្ឈរ អុជ​ភ្លឺ​រុងរឿង​ក្នុង​ការ​ធ្វើ​បុណ្យ​ជាដើម (ម. ព. ជ្វាលា>ជ្វាលា ផង) ។<ref> Choun Nath (1993) [http://dictionary.tovnah.com/word/%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9E%94 Khmer Dictionary: ប្រទីប], Publisher: KHMER-ENGLISH-KHMER DICTIONARIES By dictionary.tovnah.com </ref> លយប្រទីប គឺជាការបណ្ដែតគោម (Floating Lantern) ដោយមិនមានកែវលំផូង ដែលខុសពីការ លយកន្ទោង ទាំងស្រុង ដោយប្រការយល់ខុស របស់ពលរដ្ឋ​កម្ពុជា​មួយចំនួន ដែលទទួលរងនូវវប្បធម៌ ពីប្រទេសដ៏ទៃ តែងនាំវប្បធម៌របស់កម្ពុជាច្របល់ និង ជាតិសាសន៍ដទៃ ម្ដងហើយម្ដងទៀត សូមពលរដ្ឋកម្ពុជាមួយចំនួនបោះបង់នូវប្រការយល់ច្រឡំនេះ ។​ * '''ដូចនេះ​''' ការធ្វើប្រទីប ពីក្រដាស ហើយរលាយនូវរយៈពេលឆាប់រហ័ស មិនមានការប៉ះពាល់ទៅដល់បរិស្ថានទឹកនោះទេ ពលរដ្ឋ​កម្ពុជាមួយចំនួន គួរងាកមកធ្វើកូនប្រទីបអំពីក្រដាសវិញ ។​ យោងតាមកំណត់ត្រា របស់លោក ចូវតាក្វាន់ ([[អង់គ្លេស]]: Zhou Daguan) មកដល់ចក្រភពអង្គរក្នុងឆ្នាំ ១២៩៦ នៃគ.សរាជ លោកបានកត់ត្រា ពិធីបណ្ដែតគោមរបស់កម្ពុជា ថាអ្នកស្រុកទីនេះ គេ​យក​ខែទី១០ របស់​ចិន​​ធ្វើ​ជាខែទី១១ ហើយខែនោះ​មាន​ឈ្មោះថា (កក្ដិក) នៅពីមុខវាំងគេសង់វេទិការ​មួយ​ យ៉ាងធំ ​ដែល​អាចដាក់​បាន​មនុស្ស​មួយ​ពាន់នាក់​ ហើយគេចងប្រទីបជ្វាលា ​និង​ផ្កាផ្ញីជាដើម លំអនៅលើក្បូននោះ ដូចនេះពិធីលយប្រទីប ឬ បណ្ដែតគោម (Floating Lantern) មានតាំងពីសម័យអង្គរមកម៉្លេះ ។<ref>លីធាម តេង (1991) [http://www-lib.tufs.ac.jp/opac/recordID/catalog.bib/BA69549830 កំណត់ហេតុរបស់ ជីវតាក្វាន់ : អំពីប្រពៃណីនៃអ្នកស្រុកចេនឡា] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211120110546/http://www-lib.tufs.ac.jp/opac/recordID/catalog.bib/BA69549830 |date=2021-11-20 }} បោះពុម្ពលើកទី 3 ភ្នំពេញ : រស្មីបដិវត្ត</ref> <ref> Daguan Zhou (1991) [https://books.google.com.kh/books?id=sn5uAAAAMAAJ&q=zhou+daguan+record+of+cambodia&dq=zhou+daguan+record+of+cambodia&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjXu4aj5qb0AhXJrlYBHX6MCUYQ6AF6BAgJEAM The Customs of Cambodia], Publisher: Siam Society, 2001 Original from the University of Michigan p.147 [[ISBN]]: 9748298515 </ref> ជនជាតិកម្ពុជា តែងតែធ្វើកិច្ចពិធី អណ្តែត​ប្រទីប​ដល់​ព្រះម៉ែគង្គា និង ការចេញវស្សា ក្នុងអំឡុងខែវិច្ឆិកាដើម្បីជាកិច្ចបូជា ដល់ព្រះចង្កូមកែវ របស់ព្រះពុទ្ធបរមគ្រូ និងជាការដឹងព្រះគុណ ដល់ព្រះម៉ែគង្គា ក្នុងការផ្ដល់នូវប្រភពទឹកសម្រាប់ការប្រើប្រាស ​រីឯប្រទីបផ្កាឈូកតំណាងឱ្យកំណើតរបស់ព្រះម៉ែគង្គា ដោយសារតែព្រះបាតជើងរបស់[[ព្រះវិស្ណុ]] បានឈានប៉ះនឹងស្រទាប់មេឃា ហើយបង្កើតបានជាដំណក់ទឹកលើកដំបូងដែលធ្លាក់មកជាដួងកែវជីវិត ឃើញដូចនេះ [[ព្រះព្រហ្ម]] ក៏យកដួងកែវជីវិតនេះមករក្សាទុកក្នុងស្រទាប់ផ្កាឈូក ហើយបានផ្តល់កំណើតដល់គង្គា។<ref> Munīsobhǎṇ (Sekh Nāṅ) (Braḥ Grū.) (1950) [https://books.google.com.kh/books?id=3QsjAQAAMAAJ&q=%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%84%E1%9E%82%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%B6%E1%9E%9A&dq=%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%84%E1%9E%82%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%B6%E1%9E%9A&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjGjaLD78j0AhWOSWwGHeQyCmwQ6AF6BAgDEAM Sāsanā sākal lok, Volumes 1-2], Publisher: Roṅ Bumb khmaer, Original from the University of Michigan.</ref> == លយកន្ទោង មិនមែនជាប្រទីប == '''Loy Krathong is not lanterns floating''' [[File:Bondet Bratib different Loy Krathong.jpg|thumb|Bondet Bratib different Loy Krathong, Floating the same religion but Floating different culture style.]] ក្រុមបុរាណាចារ្យ មិនខ្វល់ថាអស់លោកយកប្រភពស្រពិចស្រពិលណាមួយមកទេ ការលយកន្ទោងស្លឹកក្នុងកិច្ចពិធីចេញព្រះវស្សា និង ក្នុងកិច្ចពិធីបុណ្យអុំទូក មិនមែនជាប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរឡើយ នៅក្នុងកំណត់ត្រាប្រទេសចិន កម្ពុជាបានបង្កើតបណ្ណាល័យសម្រាប់រក្សាទុកនៅសៀវភៅ មានតាំងពី ស.វទី៧ មកម្ល៉េះនៃអាណាចក្រចេនឡា ដូចនេះប្រាកដណាស់ ការបណ្ដែតគោមមិនធ្វើពីស្លឹករុក្ខជាតិដូចបណ្ឌិតជំនាន់ក្រោយនឹកឃើញនោះទេ យើងក្រឡេកទៅមើលការបង្កើតក្រដាស ត្រូវបានរកឃើញនៅប្រទេសចិន ក្នុងអំឡុងស.វទី៥ នៃគ.សករាជ ដូចនេះរយៈពេល ២០០ឆ្នាំ នៃការដោះដូរទំនេញរវាងចិន និង កម្ពុជា ពិតណាស់ឥទ្ធិពលនៃការផ្លាសប្ដូរវប្បធម៌ក៏និងកើតមានដូចគ្នា សូមធ្វើការច្រានចោលទាំងស្រុងរាល់ជនទាំងឡាយណាដែលយក ការលយកន្ទោងស្លឹក របស់ជាតិសាសន៍ដ៏ទៃមកច្របល់ក្នុងវប្បធម៌ទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ ក្រុមបុរាណាចារ្យសូមលើកទឹកចិត្តឱ្យមានការបណ្ដែតគោមជំនួសឱ្យការលយកន្ទោង ។ តើអ្នកដឹងទេ កន្ទោងបាយសី ជនជាតិខ្មែរបុរាណតែងតែកាច់ថ្វាយដល់ព្រះពោធិសត្វ (Bodhisattva) និងបានយកទៅដាក់នៅលើជើងពានផ្សេងៗ ក្នុងកិច្ចពិធីសែនព្រះខែ ជនជាតិខ្មែរមួយចំនួនដែលមានការយល់ខុស តែងយកទំនៀមសាសន៍ដ៏ទៃ នៃការយកកន្ទោងស្លឹកមកបណ្ដែតច្របល់និង ពិធីបណ្ដែតប្រទីបរបស់ខ្មែរម្ដងហើយម្ដងទៀត សូមបញ្ឈប់រាល់ទង្វើរទាំងឡាយណា ដែលឈានដល់ការបំផ្លាញ វប្បធម៌ទំនៀមទម្លាប់ជាតិកម្ពុជា ដូនតាខ្មែរបានប្រឹងប្រែងបែងចែកនូវវប្បធម៌រវាងជាតិសាសន៍ខ្មែរ និង ជាតិសាសន៍សៀម ឱ្យខុសប្លែកពីរចនាបថគ្នា ដែហៅថាស្តាយ (Style) ដែលមានន័យថា វប្បធម៌ស្រដៀងគ្នា តែមិនដូចគ្នាឡើយ ដើម្បីសម្គាល់នូវអត្តសញ្ញាណវប្បធម៌ជាតិរបស់ខ្លួន ផ្ទុយទៅវិញជនអគតិមួយចំនួន បានព្យាយាមយកវប្បធម៌កម្ពុជាទៅច្របល់បញ្ចូលគ្នាជាមួយជាតិសាសន៍ដទៃម្ដងហើយម្ដងទៀត តាមការយល់ឃើញដ៏ល្ងិតល្ងង់របស់ពួកគេ បញ្ចាក់ ខ្មែរពីបុរាណតែងតែបណ្ដែតប្រទីប ឬ បណ្ដែតគោម ដែលធ្វើអំពីក្រដាសឈើស្មាច់ជាមួយ និង បន្ទះឬស្សី ឬ ដើមចេក ។ * ប្រទេសកម្ពុជាដែលកាន់ពុទ្ធមហានិកាយ យកពន្លឺគោម ជាមាគា បូជាដល់ព្រះពោធិសត្វ លែងមានន័យចំពោះ ប្រជាជនខ្មែរកណ្ដាលហើយ ពួកគេយកកន្ទោងស្លឹកមកបណ្ដែតពេញស្ទឹងអង្គរ ឱ្យបរទេសយល់ច្រឡំថា កិច្ចដែលបានធ្វើបូជា ចំពោះពុទ្ធសាសនាថេរវាទ របស់សាសន៍សៀមទៅវិញ ។ ក្រុមបុរាណាចារ្យ សាទរចំពោះប្រជាជនខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ដែលរក្សាទំនៀមបណ្ដែតប្រទីប បណ្ដែតគោមត្រឹមត្រូវតាមក្បួនតម្រា ។ រាប់ថយក្រោយ ជាង 10 ឆ្នាំមុន ក្រុមបុរាណាចារ្យ មិនដែលឃើញពួកគេយកកន្ទោងស្លឹកទៅបណ្ដែតនៅស្ទឹងអង្គរសោះ គ្មានសូម្បីរូបថតជាភស្តុតាង គ្មានសូម្បីកំណត់ត្រាបរទេស ដែលថតប្រជាជនខ្មែរនាំគ្នា ទៅបណ្ដែតកន្ទោងស្លឹកនៅស្ទឹងអង្គរអំឡុងឆ្នាំ 1999 ដល់ឆ្នាំ 2013 ឥឡូវពួកក្មេងវប្បធម៌កាងការលយកន្ទោងនេះទៅហើយ ក្រុមបុរាណាចារ្យ គ្មានពាក្យអ្វីនិងទូហ្មានអប់រំទៀតនោះទេ ។ === ការចូលរួម === '''Participation''' [[File:Cambodia Bondet Bratib.jpg|thumb|250px|Cambodian Bondet Bratib at Takeo Province 2016.]] ការបណ្ដែតប្រទីប ឬ បណ្ដែតគោម របស់ប្រជាជនខ្មែរគឺបានមកពីជំនឿសាសនាចំនួនពីរ គឺ ព្រហ្មញ្ញសាសនា និង ពុទ្ធសាសនា ដែលមានជាទេវកថាតំណាលក្នុងក្រាំងគម្ពីរផងដែរ ប៉ុន្តែជាអកុសលប្រទេសកម្ពុជាបានជួបប្រទះនិងសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងអស់រយៈពេល ២៨ ឆ្នាំ ដែលរាប់ចាប់តាំងពីសម័យខ្មែរក្រហម ឆ្នាំ ១៩៧៥ ដល់ឆ្នាំ ១៩៩៨ ដែលធ្វើឱ្យកំណត់ត្រាមួយចំនួនធំត្រូវបានបាត់បង់ នៅសល់តែការនិទានតគ្នា ពីចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យដែលរស់រានមានជីវិតប៉ុនណោះ ដែលបាននិទានបន្តគ្នាពីមួយជំនាន់ទៅមួយជំនាន់ ។ បើទោះជាខ្មែរបុរាណបានទទួលយក ឥទ្ធិពលសាសនាព្រហ្មញ្ញមកយ៉ាងណាក្ដី ក៏អ្នកប្រាជ្ញខ្មែរបុរាណបានធ្វើការប្រែសម្រួលនៅទេវកថាទាំងអស់នោះឱ្យទៅជាបែបផែនរបស់ខ្មែរផងដែរ ដែលហៅ (Version Khmer) កំណើតរបស់ព្រះម៉ែគង្គា នៅក្នុងទេវកថា របស់ព្រហ្មញ្ញសាសនា ដែលកម្ពុជាបាននិទានខុសប្លែកពីឥណ្ឌាមួយចំនួនផងដែរ ។ ទេវៈកថាកម្ពុជា មានតំណាលពី ស្ដេចស្វាមួយឈ្មោះ ពាលី បានវាយដណ្ដើមឋានសួគ៌របស់ព្រះឥន្ទ្រ ដូចនេះហើយ ទើបទេវតា ទាំងអស់បានសុំយាង [[ព្រះនរាយណ៍]] ឱ្យមកជួយ ដោយ ព្រះនរាយណ៍ បានក្រឡាខ្លួននិមិត្មកាយជាសមណៈព្រាហ្មណ៍ ដែលមានរូបរាងទាបកន្តឿ ឈ្មោះ វាមន និងបានទៅសុំដី ៣ជំហ៊ាន ពីស្ដេចស្វាឈ្មោះ ពាលី ស្ដេចស្វាពាលី ដោយសេចក្ដីអំនួត នោះក៏យល់ព្រម ក្រោយមក វាមន បានពង្រីកកាយខ្ពស់ធំឡើងៗ មួយជំហ៊ានឈានយកឋានបាតាល់ របស់ស្វាពាលី ជំហ៊ានទី២ ឈានយកឋានសួគ៌ ក៏ប៉ះនិងស្រទាប់មេឃា បង្កើតបានជាតំណក់ទឹកមួយធ្លាក់ចុះមក ដែលមានជាដួងកែវជីវិត [[ព្រះព្រហ្ម]] ឃើញដូចនេះ បានយកទឹកនៃដួងកែវជីវិតនេះទៅរក្សាទុកក្នុងស្រទាប់ផ្កាឈូក ហើយបានផ្ដល់ជាកំណើតដល់នាងគង្គា ។ ចំណែកឯស្វាពាលីដែលដឹងថា សមណៈព្រាហ្មណ៍ គឺជាព្រះនរាយណ៍ ទើបពាលី សុំទូលបាតជើងព្រះនរាយណ៍នៃជំហ៊ានទី៣ ជាការដឹងខុស និងសូមឱ្យព្រះនរាយណ៍អភ័យទោសដល់រូបគេ ។ តំណាលទេវកថា វគ្គទី២ តំណាលពីស្ដេចនាគ ឈ្មោះវីរៈតា បានខឹងនិងមនុស្សលោក ថាខ្លួនជាអ្នកបង្អុលទឹកភ្លៀងចុះមកសោះប៉ុន្តែបែរជាមនុស្សលោកទៅគោរពបន់ស្រន់ សែនព្រេនដល់ពួកទេវតាទៅវិញ ដោយសេចក្ដីខឹង ស្ដេចនាគវីរៈតា មិនបង្អុលទឹកភ្លៀងដល់មនុស្សលោកនោះទេ ជម្ពូទ្វីបមនុស្សលោក បានកើតការរាំងស្ងួតជាបន្តបន្ទាប់ មនុស្សលោកចាប់ផ្ដើមអស់ជំនឿលើទេវតា ។ ព្រះឥន្ទ្រដោយសេចក្ដីព្រួយបារម្ភ ខ្លាចមនុស្សលោក បាត់ជំនឿលើទេវតា ក៏បានទៅសុំឱ្យ អទិទេពនៃអង្គព្រះព្រហ្មជួយ ព្រះព្រហ្មក៏បង្គាប់ឱ្យនាងគង្គា (Goddess Ganga) បង្អុលទឹកដល់មនុស្សលោក ។ នាងគង្គា បានចាប់ច្បូតសសៃសក់របស់ខ្លួនទម្លាក់ទឹកដល់មនុស្សលោក ក្នុងការទម្លាក់ទឹកនេះសសៃសក់របស់នាងមួយសសៃ បានដាច់ធ្លាក់ចុះមកហើយក្លាយជាសត្វទឹកដ៏ខ្លាំងក្លាមួយ ដែលមានឈ្មោះថា សត្វមករ សត្វនេះគ្មានអង្គទេវៈណាអាចបង្ក្រាបវាបានឡើយ ដោយមិនចង់ឃើញ ជម្ពូទ្វីបមនុស្សលោក កើតមាននៅមហន្តរាយ នាងគង្គាបានប្រកាសប្រាប់អស់ទេវៈទាំងពួងថា រាល់នរណាម្នាក់អាចបង្ក្រាបសត្វនេះបានទ្រង់និងរៀបអភិសេកជាមួយនិងអង្គទេពនោះ ។ ដោយគ្មានទេវៈណាអាចបង្ក្រាប សត្វមករនោះបាន ទើបអង្គព្រះឥសូរ យាងចុះមកបង្ក្រាបសត្វនោះរហូតទទួលបានជោគជ័យ ហើយបានរៀបអភិសេកនិងនាងគង្គា ហើយជាចុងក្រោយស្ដេចនាគ វីរៈតា បានប្រយុទ្ធគ្នាជាមួយនិង ព្រះឥន្ទ្រ ហើយព្រះឥន្ទ្របានប្រើនៅអំណាចកាំរន្ទះរបស់ខ្លួនយកឈ្នះស្ដេចនាគវីរៈតា ហើយបរិវារនាគទាំងអស់ត្រូវស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ ព្រះឥន្ទ្រ ។ និទានទេវៈកថានេះបានបង្កើតឱ្យមានជាទំនៀមទម្លាប់នៃការបណ្ដែតប្រទីបនៅក្នុងតំបន់នៃសហគមរស់នៅក្នុងសង្គមកម្ពុជាមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ។<ref> Lawrence Johnstone Burpee (1964) [https://books.google.com/books/about/Canadian_Geographical_Journal.html?id=AdhYAAAAMAAJ Canadian Geographical Journal, Volumes 68-69], Contributors: Royal Canadian Geographical Society, Canadian Geographical Society, Publisher: Royal Canadian Geographical Society., Original from the University of Michigan </ref> == ពិធីអកអំបុក == '''Og Ambok Ceremony''' ប្រវត្តិពិធី អកអំបុក ប្រវត្តិនេះមានមកយូលង់ណាស់មកហើយ ដែលគេជឿថា ក្នុងរាជ '''[[បរមរាជាទី២|ព្រះបរមរាជាទី២]]''' ក្នុងឆ្នាំ (១៥៦៨ នៃ គ.ស) ដែលកើតឡើងតាមរយៈព្រះសុបិន របស់ព្រះអង្គ ដែលព្រះអង្គ សុបិន ឃើញព្រះឥន្ទ្រ (Indra) ប្រយុទ្ធគ្នាជាមួយពួកបីសាច (Demon) នៅក្នុងបន្ទាយលង្វែក ហើយទ្រង់ឃើញ ព្រះឥន្ទ្រ បានចោលកាំរស្មីរន្ទះសម្លាប់ពួកបីសាចនោះ ភ្លាមនោះសម្លេងរន្ទះ បានបាញ់បន្លឺឡើង ធ្វើឲ្យទ្រង់ភ្ញាក់ឡើង លុះព្រឹកឡើងទ្រង់ចាត់ឲ្យមន្ត្រីហែរហមទៅមើលដីបរិវេណជុំវិញក្នុងបន្ទាយលង្វែក ក៏ប្រទះឃើញដីមួយកន្លែងមានស្នាមរន្ទះបាញ់ពិតមែននោះ ព្រះរាជាទ្រង់ ក៏បាននាំព្រះមហេសី ស្រីស្នំ ក្រុមការ រួមទាំងញាតិវង្ស ព្រាហ្មបរោហិត មន្រ្តីសេនាបតី ទាំងអស់ ធ្វើពិធីសែនក្រុងពាលី បួងសួងដល់ទេវតាទាំង ៨ទិស អស់រយៈពេល ៣ថ្ងៃ។ ។ ហើយទ្រង់បានបញ្ជារឲនាមុឺនសេនាសាងសង់វត្តមួយដើម្បីបូជាដល់ព្រះឥន្ទ្រ ដែលមានឈ្មោះថា '''វត្តព្រះឥន្ទ្រ''' (Indra Pagoda) ក្នុង[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] ហើយក្រោយមកបានប្ដូរឈ្មោះមក វត្តព្រះឥន្ទ្រទេពវិញ ដោយការសាងរូបបដិមាព្រះពុទ្ធដែលមាននៅក្នុងខេត្តកំពង់ឆ្នាំងសព្វថ្ងៃនេះ ។<ref> Cambodia. Krasuaṅ Ghosanākār nẏṅ Vappadharm (1990) [https://books.google.com.kh/books?id=1FPNkquAQCoC&q=%E1%9E%A2%E1%9E%80%E1%9E%A2%E1%9F%86%E1%9E%94%E1%9E%BB%E1%9E%80%E2%80%8B&dq=%E1%9E%A2%E1%9E%80%E1%9E%A2%E1%9F%86%E1%9E%94%E1%9E%BB%E1%9E%80%E2%80%8B&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjf7_yS7qb0AhW5klYBHT3pBjQQ6AF6BAgFEAM Prajum rẏan breṅ Khmaer, Volume 9], Publisher: Krum Jaṃnuṃ Taṃniam Daṃnlâp Khmae, Buddha Sāsanapaṇdity, Original from University of California, Berkeley </ref> ពេលសាងសង់វត្តនេះបញ្ចប់ទ្រង់រៀបចំឲ្យមានកិច្ចពិធី '''ដាលអំបុក''' នេះឡើង គេ​ត្រូវ​ចាត់តាំង​អ្នក​ដាល់​ដោយមាន​កម្លាំង​ត្រៀម​ជំនួយ៤ ឬ៥នាក់ អ្នក​លីង​ដែល​អាចមាន២ឬ៣នាក់ ក្នុងមួយក្រុម។ គេ​ចាត់តាំង​អ្នកដើរ​ប្រមូល​ត្បាល់​អង្រែ ដើររក​អំបែង​ធ្វើ​ឈើ​ឆ្កៀស​ត្រៀម​ទុកជាមុន​ឲ្យ​ស្រេច។ ធម្មតា​បុណ្យ​មហា​អំបុក គេ​ត្រូវមាន​ត្បាល់​ពី ៣០ ទៅ ៥០ ដើម្បី​ញ៉ាំង​ពិធី​នេះ​ឲ្យ​មាន​ភាព​ឧឡា​រិ​ក។ ដូច្នេះ គេ​ក៨ត្រៀម​មនុស្ស ៣០ ឬ ៥០ ក្រុម​ដើម្បី​ចូលរួម​ក្នុង​ពិធី​នេះដែរ។ នៅ​ថ្ងៃបុណ្យ​សម្ភារៈ​គ្រប់​ប្រភេទ​ដែល​ត្រូវការ​ចាំបាច់​ក្នុង​ពិធី ត្រូវបាន​ដឹកជញ្ជូន​យកទៅដាក់​ឯ​វត្ត​ជាស្រេច​តាំងពី​ថ្ងៃរសៀល​ម្ល៉េះ។ នៅពេល​ព្រលប់​ប្រមាណ​ម៉ោង ៦ កន្លះ អ្នកចាត់ចែង​បុណ្យ​បាន​បង្គាប់​ឲ្យ​ក្រុម​ដាល់អំបុកនីមួយៗ តម្រៀប​ត្បាល់ ចង្ក្រាន​ជា​ជួរ​យ៉ាង​ត្រង់ ហើយ​វែង នៅតាម​ចំនួន​ត្បាល់​ដែល​អាចមាន។ ដំបូង​ឡើង​អ្នក​បញ្ជាការ បាន​បង្គាប់​ឲ្យ​គ្រប់​ក្រុម​បង្កាត់ភ្លើង ដាំ​អំបែង​ឲ្យ​បាន​ក្ដៅស្មើៗគ្នា​មុន​ចាប់ផ្ដើម​ពិធី។ នៅពេល​ពិធី​មហា​អំបុក​ចាប់ផ្ដើម​សកម្មភាព​គេ​សន្មតគ្នា​យក​សំឡេង​គង​ជា​សញ្ញា​បញ្ជា។ លុះ​ឃើញថា អំបែង​គ្រប់​ក្រុម​មានកំ​ដៅ​ល្មម​ហើយ គេ​នោះ​គង​មួយ​អន្លូង​ជាស​ញ្ញា ប្រាប់​ឲ្យ​ចាក់​ស្រូវ​ទៅក្នុង​អំបែង។ អ្នក​លីង​បាន​វាស​វី​ឈើ​លីង​ទៅលើ​គ្រាប់ស្រូវ​ក្នុង​អំបែង​ទៅតាម​បច្ចេកទេស ឬ​បទពិសោធន៍​របស់ខ្លួន។ លុះ​ប៉ាន់ស្មាន​ដឹងថា ស្រូវ​លីង​នោះ​ឆ្អិន (ដោយ​គ្រាប់ស្រូវ​ចាប់​ផ្ទុះ​ប្រែសៗ ជា​បន្ត​បន្តា​ប់) ហើយ​នោះ​ស្នូរ​គង​អន្លូង​ទី​ពីរបាន​បន្លឺ​ឡើងជា​សញ្ញា​ប្រាប់ថា ឲ្យ​អ្នក​លីង​លើក​អំបែង​ចាក់​ស្រូវ​លីង​ឆ្អិន​ល្មម​នោះ​ទៅក្នុង​ត្បាល់ ព្រម​គ្នា បន្ទាប់ពីនោះ​ភ្លាម​ស្នូរ​អង្រែ​បាន​បញ្ចេញ​សន្ធឹក​យ៉ាង​កក្រើក​ដី។ '''អ្នក​ដាល់អំបុក​''' គ្រប់​ក្រុម​បាន​បុក​និង​ឆ្កៀស​យ៉ាង​ញាប់ដៃ ដើម្បី​លៃ​យ៉ាងណា​ឲ្យ​អំបុក​របស់ខ្លួន​មានគុណ​ភាពល្អ។ នៅពេលនេះ ទស្សនិកជន​រាប់ពាន់នាក់​មកឈរ​ចោមរោម​មើល​ទស្សនីយភាព​នេះ​យ៉ាង​សប្បាយ​ព្រឺព្រួច ដោយ​ឃើញ​ត្បាល់​អំបែង ចង្ក្រាន​តម្រៀប​គ្នា​យ៉ាង​ត្រង់ ដោយ​ឃើញ​ចង្កៀងគោម ឬ​ចង្កៀងម៉ាំងសុង​ជះ​ពន្លឺ​ព្រោងព្រាត ដើម្បី​បំភ្លឺ​អ្នក​ដល់​អំបុក និង​ទស្សនិកជន។ គេ​រំភើប​រីករាយ​ដោយ​ឃើញ​ចលនា​ស្ត្រី​អ្នក​ដល់​អំបុក មាន​រូបរាង​ស្អាតបាត ប្រដាប់​ដោយ​សម្លៀកបំពាក់​សម្រាប់​ថ្ងៃបុណ្យ​ធ្វើ​កាយវិការ​លើក​អង្រែ​បុក​អំបុក​យ៉ាង​ទន់ភ្លន់។ មិនយូរប៉ុន្មាន ស្នូរ​គង​ទី៣បានធ្វើ​ឡើង (មូង) ជា​សញ្ញា​ប្រាប់​ឲ្យ​អ្នក​ដាល់អំបុក​កាយ​អំបុក​ដាក់​កញ្ជើ។ រួច​សំឡេង​គង ក៏បាន​បន្លឺ​ជាស​ញ្ញា​ប្រាប់​ឲ្យ​អ្នក​ដាល់អំបុក​កាយ​អំបុក​ដាក់​កញ្ជើ។ រួច​សំឡេង​គង ក៏បាន​បន្លឺ​ជាស​ញ្ញា​ឲ្យ​ចាក់​ស្រូវ​ទៅក្នុង​អំបែង ដើម្បី​លីង​ជា​បន្តទៀត។ សកម្មភាព​នេះ ប្រព្រឹត្តឡើង​ក្នុង​ចលនាដដែលៗទាល់តែ​អស់​ស្រូវ​មួយ​តៅ ទើប​បញ្ជាការ​ដាល់អំបុក​ជា​សមូហភាព​នេះ។ គេ​អាច​ប៉ាន់ស្មាន​បាន​ថា តាំងពី​ពេល​ចាប់ផ្ដើម​រហូតដល់​ពេល​បញ្ចប់​នៃ​ពិធី​ដាល់អំបុក អាចមាន​ថេរៈវេលា​ពី៤ ទៅ ៥ ម៉ោង។ អ្នកផង​ធ្លាប់​បានដឹងហើយថា ពិធី​អកអំបុក​ត្រូវ​ប្រព្រឹត្តធ្វើ​នៅពេលព្រះ​ខែរៈត្រ​ង់ ឬ ពេលដែល​ព្រះ​ចន្ទ​គោចរ​មក​ចំ​ពីលើ​ក្បាល។ ដូច្នេះ នៅពេល​ដាល់អំបុក​បាន​ចប់​ហើយ គេ​ចាត់ចែង​អុំ​អំបុក​ជាបន្ទាន់ ដោយ​គេ​បាន​ត្រៀម​ចង្អេរ៣ឬ៤ ក្នុងមួយក្រុមៗ សម្រាប់​អុំ​អំបុក​ឲ្យ​បាន​ឆាប់​ទាន់ពេលវេលា​ដែល​លោក​អាចារ្យ​បានគ្រោង​ទុក​ក្នុង​កម្មវិធី។ លោក​អាចារ្យ បាន​ប្រកូក​ប្រកាស​ឲ្យប្រុសៗ កម្លោះៗចូលមក​អកអំបុក​នៅ​តាម​តុ តាម​ក្រុម​ដែល​បាន​តម្រៀ​ម​គ្នា​ហូរហែ​ជា​ជួរ បំភ្លឺ​ដោយ​ចង្កៀងគោម គួរ​ឲ្យ​សប្បាយរីករាយ។ ស្រី​ម្នាក់​ចាប់​សក់​បុរស​ភ្ងើយ ហើយ​បង្គាប់​ឲ្យ​ប្រុស​នោះ​ហាមាត់​ឲ្យ​ធំ។ ស្រី​ម្នាក់ទៀត​ក្ដាប់​អំបុក ហើយ​បង្ហូរ​អំបុក ទៅក្នុង​មាត់​ប្រុស​នោះ។ គេ​បង្អក​ដូច្នេះ ម្ដង​ហើយ​ម្ដងទៀត ដោយ​សួរថា "ពេញ​ឬ​នៅ? “ អ្នក​ត្រូវគេ​បង្អក មិនទាន់​ឆ្លើយ​ស្រួលបួល​ផង ក៏​ត្រូវគេ​បង្អក​បន្ថែមទៀត ទាល់តែ​ឆ្លើយ​ចេញមក​ទាំង​ឡុលៗ មិន​ច្បាស់​ថា ពេញ​ហើយ។ បន្ទាប់ពី​បង្អក​អំបុក​ហើយ គេ​បង្អក​ចេញ​ទៀត ដោយ​ចាប់​ញាត់​ឲ្យ​តែ​ខាង​ឈ្នះ​ដៃ។ ប្រុស​អ្នក​អកអំបុក មើល​ពី​ខាងក្រៅ ហាក់ដូច​បានទទួល​នូវ​ទា​រុក​ណ​កម្ម​មួយ ព្រោះ​ត្រូវគេ​បង្អក​អំបុក​ពេញមាត់​ហើយ ត្រូវគេ​ញាត់​ចេក​ទាំងមូល​ថែមទៀត ធ្វើ​ឲ្យ​មាត់​គេ​ពេញ​ហួស​ពី​ចេញ គឺ​ដល់​ថ្នាក់ «ហៀរ»។ និយាយ​ក៏​មិន​រួច ទំពារ​ក៏​មិនកើត​យ៉ាង​នេះហើយ​នៅ​ត្រូវគេ​គក់​ខ្នង​ឮសូ «ឌិប» ដោយ​សួរថា «ពេញ​ឬ​នៅ?» ។ លុះ​ឆ្លើយ​ដោយ​មិន​ច្បាស់​ថា «ពេញ​ហើយ» ស្រីៗ ក៏​សួរ​ទៀតថា ឆ្នាំក្រោយ​ភ្លៀង​ល្អ ឬទេ ? ឬ​សួរ​សង្ខេប​ខ្លី​ថា "ភ្លៀង​ឬ​មិន​ភ្លៀង" អក​ឆ្លើយ​មិន​ច្បាស់«ឡុល»ថា «ភ្លៀង!» ។ ក្រុម​ណា​ក៏​អក​តាម​របៀបនេះ គឺស្រីៗបង្អក​អំបុកប្រុសៗ ។ ព្រមជាមួយ​ចលនា​អកអំបុក​ជា​ទ្រង់ទ្រាយ​ធំ ដូច​មហា​អំបុក​ដែរ​នេះ គេ​ឃើញ​សកម្មភាព​មួយ គឺ, កសិករ​ខ្មែរ​នៅ​ស្រុកស្រែ បាន​ឱកាស​ជួបគ្នា ក​ម្លោះ​ជួប​ក្រមុំ។ គេ​បាន​សម្ដែង​ការស្និទ្ធស្នាល​ជាមួយគ្នា តាម​ការអនុគ្រោះ​របស់​ប្រពៃណី នៅក្រោម​ក្រសែភ្នែកចាស់ៗ ជា​ឱ​ពុក​ម្ដាយ​របស់​ក​ម្លោះ និង​ក្រមុំ។ អត្ថន័យ​ម្យ៉ាងទៀត គឺ​ក្នុង​ពិធី​មហា​អំបុក អកអំបុក​នេះ ទាំងអស់គ្នា​បានបង្ហាញ​អំពី​សាមគ្គីភាព​ជិតស្និទ្ធ​ក្រោម​ការដឹកនាំ​របស់​បញ្ជា​ការ​ម្នាក់ គឺ​ចាស់​ស្រុក។ អ្នកអនុវត្ត​គោរព​បទបញ្ជា​របស់​មេ​កោយ​យ៉ាង​សស្រាក់សស្រាំ ធ្វើ​ឲ្យ​ពិធី​នេះ​ទទួលបាន​ជោគជ័យ។ ពេល​អកអំបុក​ទៀតសោត គេ​ឃើញ​អំបុកពេញៗកញ្ជើ ចេក​គ្រប់មុខ​រៀបចំ​ពោរ​ពាស​លើ​តុ។ គេ​ឃើញ​ម្យ៉ាងទៀត នៅពេល​បង្អក និង​ពេល​អកអំបុក​នឹង​ចេក​កំពប់ ធ្លាក់​រពោង​របា​យមក​លើដី ជាការ​បកស្រាយ​នូវ​ភាពសម្បូរ​ហូរហៀរ​រប​ស់​ស្រុកទេស​ពី​បុរាណ។ <ref> Professor Miech Pon (1999) [https://library.khmerstudies.org/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=10410&shelfbrowse_itemnumber=14130 Documentary on Khmer Traditions and Customs Part 3], Contributor: Hun Neang, Publisher: Officer of the Khmer Traditional Church of the Buddhist Academy of Cambodia p. 391 </ref> == ពិធីសំពះព្រះខែ == '''Offering to the Moon''' [[File:សៈសៈបណ្ឌិត.jpg|thumb|The Jataka, Vol. III,. by H.T. Francis and R.A. Neil, (1897), Khmer According to the Buddhist scriptures Version Sovannsam Jataka Pali 1938 The Legend of The Moon Rabbit Sasa-Bondit.]] [[File:Cambodia Moon Sacrifice.jpg|thumb|The Cambodian peoples celebration Moon Sacrifice prayer to the rabit avatar of Bodhisattva of Buddha Mahanikaya in second day of Bon Om Touk at 12:00 am midnight.]] The Jataka, Vol. III,. by H.T. Francis and R.A. Neil, (1897), Khmer According to the Buddhist scriptures Version Sovannsam Jataka Pali 1938 The Legend of The Moon Rabbit Sasa-Bondit. '''តាមគម្ពីរ ពុទ្ធសាសនា [[សុវណ្ណសាមជាតក]] (ភាសាបាលី)''' ក្នុងកាល​កន្លងទៅហើយ ព្រះបាទព្រហ្មទត្តសោយ​រាជ្យក្នុង​ក្រុង​ពារាណសី​ មានតំណាលនិទានថា កាល​នោះ​ព្រះសម្ពុទ្ធបរមគ្រូ ទ្រង់សោយព្រះជាតិជាសត្វ​ទន្សាយ នៅអាស្រ័យ​ក្នុងដងព្រៃមួយ ក្នុងព្រៃនោះមាន ស្វា១ ចចក១ ភេ១ ជា​សំឡាញ់​​នឹង​គ្នា ​បាននៅរួមជាមួយនឹងទន្សាយ សុទ្ធតែជាបណ្ឌិត​សត្វ គឺសត្វ​ដែលមានចំណេះដឹង ​តែងនាំគ្នាស្វែងរកអាហារតាមគោចរស្ថានរៀងៗខ្លួន ដល់ពេល​ល្ងាច​ទើប​មកជួបជុំគ្នា ។ ចំណែកសៈសៈបណ្ឌិតគឺ (ទន្សាយ) តែងពន្យល់​ធម៌ដល់​សត្វទាំង​បីថា៖ អ្នករាល់គ្នាត្រូវធ្វើទាន រក្សាសីល ធ្វើឧបោសថកម្មកុំបីខាន ។ ​* នែ ! សំឡាញ់ស្អែកនេះជាថ្ងៃឧបោសថ អ្នក​ទាំង​អស់គ្នា​ត្រូវរក្សា​ឧបោសថ​ហើយឱ្យ​ទាន​ផង ​ព្រោះ​ការ​រក្សា​​សីល​​ហើយ​​ឱ្យទាន ​​តែង​បាន​​ផល​ច្រើន ទៅអនាគតជាតិ ។ សត្វ​ទាំងបីនោះ​ព្រម​ទទួល​ធ្វើតាម និង បានត្រាច់ចរណ៍ រកអាហារទៅតាមសណ្ឋានរៀងៗខ្លួន (សត្វភេ រកបាន​ត្រីថ្ពិនងាប់ស្រាប់ ​៧ក្បាល) (សត្វចចក រកបានសាច់ ​ទន្សងទើបតែស្លាប់មួយក្បាល) (សត្វស្វា រកបានផ្លែស្វាយមួយផ្លែ) ចំណេកឯ សៈសៈបណ្ឌិត (ទន្សាយ រកមិនអាហារសោះ) វេលានោះដែរ សក្កៈទេវរាជ នៃឋានទេវតា ឬ ព្រះឥន្ទ្រ (Indra) បានក្រឡាខ្លួនជាពួក សមណៈព្រាហ្មណ៍ នៃសាសនាហិណ្ឌូ ហៅថា ឥន្ទ្រព្រាហ្មណ៍ ចុះមកសាកល្បង ការបំពេញបរមីសីលនៃសត្វទាំងបួន ដោយល្បងជាការសុំអហារ នៃទាន​ ភេ ចចក ស្វា បានឲ្យអាហាររបស់ខ្លួន រៀងៗខ្លួន ប៉ុន្តែ សៈសៈបណ្ឌិត (ទន្សាយ) គឺមិនមានអាហារជាប់ខ្លួននោះទេ ឥន្ទ្រព្រាហ្មណ៍ បានសុំអាហារ សៈសៈបណ្ឌិត (ទន្សាយ) ជាច្រើនលើក ហើយពោលថា ៖ ម្នាទន្សាយ អង្គអត្មា មិនធ្វើ​បាណាតិបាតា នោះទេ​ "បាណាតិបាតា ប្រែថា ការមិនសម្លាប់សត្វ ឬ ប្រមាថជីវិតអ្នកដទៃ" ទន្សាយ តបថា ចូរម្នាលព្រាហ្មណ៍ទៅរក​អុសបង្កាត់​ភ្លើង​ហើយមក​ប្រាប់​ដល់ខ្ញុំចុះ ខ្ញុំនិង​លោត​​ ទម្លាក់​ខ្លួនត្រង់កណ្តាល​រ​ងើកភ្លើងនោះ ​បើសាច់ខ្ញុំ​ឆ្អិនល្មម​ហើយ​ សូម​ម្នាលព្រាហ្មណ៍ពិសាហើយធ្វើសមណៈធម៌ចុះ ។ វេលានោះឥន្ទ​ព្រាហ្មណ៍បានបង្កាត់ភ្លើង ​ឆេះសន្ធោរ​សន្ធៅ​ ហើយមកប្រាប់ដល់​ទន្សាយបណ្ឌិត ទន្សាយបណ្ឌិត ក៏លោតទៅជិត​គំនរភ្លើង​នោះហើយពោលថា៖ ទានរមែងដោយសចៈ បើទានដែលករុណាឲ្យនោះមិនបរិសុទ្ធ ការបំពេញបរមីក៏គ្មានន័យនោះដែរ ​ពោលចប់ សៈសៈបណ្ឌិត (ទន្សាយ) ក៏​​រលាស់​ខ្លួនបីដងហើយ ក៏លោតទៅក្នុងគំនរភ្លើង​ដោយ​ចិត្ត​រីករាយ​​និងជ្រះថ្លា ប៉ុន្តែគំនរភ្លើងនោះមិនកក្ដៅឆេះរោមបណ្ឌិត ទន្សាយឡើយ ក្រោយមកឥន្ទ្រព្រាហ្មណ៍ បានក្រឡាខ្លួនជា ព្រះឥន្ទ្រវិញ ហើយពោលថា ទានដែលជ្រះថ្លាគឺជាគុណដ៏ប្រពៃ ព្រះឥន្ទ្រ ក៏ហោះពរនាំយក ម្នាលទន្សាយបណ្ឌិត ទៅមណ្ឌល [[ព្រះច័ន្ទ]] រួចអធិដ្ឋានសូមឲ្យរូបទន្សាយមានដិតជាប់នៅក្នុងដួងព្រះច័ន្ទ ការធ្វើទានបរិសុទ្ធដែលជាគុណតម្លៃរបស់អ្នក​ចូរតាំង​រូបអ្នក នៅអស់​មួយ​​កប្ប កុំឱ្យ​រលុបបាត់នៅក្នុងដែនភទ្ទកប្បនេះឡើយ ដូចនេះហើយយើងតែងសង្កេតឃើញរូបទន្សាយមានដក់ជាប់ក្នុងព្រះច័ន្ទ ។​ ឯសត្វទាំង ៤ ក៏នាំគ្នារក្សាសុចរិតធម៌ ដរាបដល់អស់អាយុ បានទៅកើតក្នុង​ទេវលោក​ទាំងអស់គ្នា ជាតកនេះព្រះសាស្តាទ្រង់ត្រាស់ថា ៖ * ភេក្នុងកាលនោះ គឺ ព្រះអានន្ទ (Ānanda) * ចចក គឺ ព្រះមហាមោគ្គល្លាន​ (Maudgalyayana) * ស្វា គឺ ព្រះសារីបុត្រ (Śāriputra) * ព្រាហ្មណ៍ គឺ ព្រះឥន្ទ្រ (Indra) * ទន្សាយបណ្ឌិត គឺ អង្គ​ព្រះតថាគត (Tathāgata) ​ ចាប់ពីពេលនោះមក ព្រេងនិទានដ៏មានអត្ថន័យនេះ បានដក់ជាប់នៅក្នុងផ្នត់គំនិត ខ្មែរពុទ្ធសាសនិក មកដល់បច្ចុប្បន្ន ហើយបានផ្សារភ្ជាប់ទៅនិងជំនឿ សែនព្រេន សំពះព្រះខែ សូមពរពីពួកទេវតា ទាំង ៨ទិស ដើម្បីថែរក្សាសេចក្ដីសុខចម្រើនដល់ពលរដ្ឋជារៀងរាល់ឆ្នាំ ។ <ref> H.T. Francis and R.A. Neil (1897) [https://www.sacred-texts.com/bud/j3/j3017.htm SASA-JĀTAKA No. 316.], Publisher: Ashgate Publishing Limited, Farnham 2010, Website: Sacred-texts.com </ref> <ref> Cambodia. Krasuan Ghosanākār nyn Vappadharm (1990) [https://books.google.com/books/about/Prajum_r%E1%BA%8Fan_bre%E1%B9%85_Khmaer.html?id=1FPNkquAQCoC Collection of Khmer legends, Volume 9], Publisher: Buddha Sāsanapaṇdity, Original from University of California, Berkeley </ref> == នារីរាំនៅលើក្បាលទូក == '''Women dancing on a racing boat''' [[File:Dancing on the racing boats.jpg|thumb|Dancing on the racing boats Origin in the 16th century]] នារីរាំនៅលើក្បាលទូក ដែលមានក្នុងឯកសារមហាបុរសខ្មែរ ឆ្នាំ ១៩២៨ ផែនដី [[ស្រីជេដ្ឋា|ព្រះស្រីជេដ្ឋា​]] ឬ ហ្លួងព្រះស្ដេចកន គ.សរាជ ១៥១៦ ព្រះស្ដេចកនតាំងពិធីប្រណាំងទូក មាននារីរាំក្បាលទូកបង្អួតកងទ័ពជើងទឹក ទៅកាន់ [[ព្រះចន្ទរាជា]] នារាជធានី​ទួលបាសាន [[ខេត្តកំពង់ចាម​]] ។ នារីរាំនៅលើក្បាលទូក មានវត្តមានមកជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ ត្រូវបានពលរដ្ឋគ្រប់រូបជឿថា តំណាងឲ្យដួងវិញាណនៃអ្នកថែរក្សាទូក ឬហៅថា '''ជំនាងទូក''' ដែលអាចជាវិញាណ ស្ត្រី ឬ បុរស ដែលមកថែរក្សាទូក តាមការអុចធូបសែនព្រេនអញ្ជើញហៅ មុនពេលក្រុមកីឡាករ យកទូកប្រណាំងរបស់ពួកគេមកប្រណាំងជាផ្លូវការណ៍ ក្នុងព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក ទំនៀមយកស្ត្រីមករាំនៅលើក្បាលទូកនេះ បានបន្តក្នុងផ្នត់គំនិតពលរដ្ឋខ្មែរមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ។ សិល្បៈនៃការាំនៅលើក្បាលទូក ក៏មានវត្តមាន បុរសផងដែរ ដែលតំណាងឲ្យអ្នកដឹកនាំទូក ដែលមានជាសម្រែកបញ្ជាក់ប្រាប់ ឲ្យក្រុមរបស់ខ្លួន ប្រតិបត្តិការណ៍ព្រមគ្នាៗ ដោយស្វាហាប់ និង ស្រុះគ្នាដើម្បីឈានទៅដល់ទីគោលដៅរបស់ពួកគេ។ ទូកប្រណាំងទាំងអស់តែងតែមាននៅរូបគំនូរ ភ្នែកទូក ដែលធ្វើឲ្យទូកហាក់ដូច ជាមានជីវិត តំណាងឲ្យ សត្វនាគ ផុសអណ្ដែតនៅលើផ្ទៃទឹកដូច្នោះដែរ។<ref> Eng Suth (1991) [http://www.elibraryofcambodia.org/moha-buros-khmer-1-dorl-7/ Mohaboros Khmer Documents Volume 1-7], Publisher: Member of the Committee on History and Culture p.78 </ref> == ប្រវត្តិបុណ្យអុំទូក == '''Bon Om Touk History''' [[File:Angkor Thom, Bayon 08.jpg|thumb|Bayon temple Sculpture depicts a naval battle between Khmer and Champa on the Tonle Sap Lake 12th century.]] បុណ្យអុំទូក ត្រូវបានគេតំណាលថា ជាពិធីបុណ្យរំលឹកដល់ការដឹងគុណ ចំពោះកងទ័ពជើងទឹករបស់កម្ពុជា ដែលបានពលីជីវិតបូជាចំពោះទឹកដីក្នុងចម្បាំងខ្មែរ-ចាម នាស.វទី​១២ ក្នុងរាជ ព្រះបាទ ​[[ជ័យវរ្ម័នទី៧]] ក្នុងរវាងឆ្នាំ ១១៧៧ ដល់ឆ្នាំ ១១៨១ នៃគ.សករាជ ។ រីរៈភាពនៃកងទ័ពជើងទឹករបស់កម្ពុជានេះហើយ ដែលត្រូវបានគេជឿថា ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ បានប្រារព្ធពិធី ប្រណាំងទូកនេះឡើង ដែលមានកងទ័ពទូកជាច្រើនក្រាសក្រែល ចូលរួម នេះបើយោងតាមចម្លាក់នា [[ប្រាសាទបាយ័ន]] និង [[ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ]] ដែលពណនាអំពី​ព្រឹត្តិការណ៍​នៃចម្បាំងនេះ ។​<ref>[https://books.google.com.kh/books?id=yGpuAAAAMAAJ&q=%E1%9E%87%E1%9F%90%E1%9E%99%E1%9E%9C%E1%9E%9A%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%90%E1%9E%93%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9F%A7+%E1%9E%85%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84%E1%9E%81%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%82%E1%9E%9A%E1%9E%85%E1%9E%B6%E1%9E%98%E2%80%8B&dq=%E1%9E%87%E1%9F%90%E1%9E%99%E1%9E%9C%E1%9E%9A%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%90%E1%9E%93%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9F%A7+%E1%9E%85%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84%E1%9E%81%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%82%E1%9E%9A%E1%9E%85%E1%9E%B6%E1%9E%98%E2%80%8B&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwi49bSUqaj0AhW2k1YBHcR7AQcQ6AF6BAgDEAM Cambodia. Authority for the Protection and Management of Angkor and the Region of Siem Reap. Dept. of Culture and Monuments, Cambodia. Authority for the Protection and Management of Angkor and the Region of Siem Reap, Friends of Khmer Culture (2004) Udaya, Issue 5], Publisher: Department of Culture and Monuments, Authority for the Protection and Management of the Region of Angkor/Siem Reap, Original from the University of Michigan. </ref> <ref> [http://www.elibraryofcambodia.org/prorvort-bunomtouk-bandert-prortib-sampeas-preah-kher-ork-ombok-ebook/ ប្រវត្តិ​បុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប សំពះព្រះខែ អកអំបុក​] (2002) Publisher: Buddhist institute of ministry of cult and religion and elibrary of Cambodia p.12 </ref> ពិធីប្រណាំងទូក នេះទៀតសោតមានកត់ត្រាក្នុងឯកសារមហាបុរសខ្មែរ ឆ្នាំ ១៩២៨ ផែនដីព្រះស្រីជេដ្ឋា និង ផែនដីព្រះចន្ទរាជា នាស.វទី១៦ (16th century) ចេញផ្សាយដោយ​ព្រះរាជបណ្ណាល័យជាតិ​កម្ពុជា ដោយអំណះអំណាងខាងលើនេះ ទើបមាននូវកិច្ចពិធីប្រណាំងទូកនេះឡើង ក្នុងខែកក្ដិក មានរយៈពេល ៣ ថ្ងៃ ដែលបានចាត់ចូលក្នុងពិធីបុណ្យអុំទូកនេះឯង ជារៀងរាល់ឆ្នាំ ប្រជាជនខ្មែរ មកពីបណ្ដាលខេត្តក្រុងនានា បាននាំទូកមកសំចត តាមដងទន្លេនាម្ដុំមុខព្រះបរមរាជវាំង ដើម្បីត្រៀម​ខ្លួនចូលរួមប្រកួតប្រណាំង ដើម្បីប្រជែងយកជ័យលាភី ពីកម្មវិធីប្រកួតដ៏អស្ចារ្យនេះ ទូកដែលពលរដ្ឋយកមកប្រណាំងនេះ វាមិនត្រឹមតែជាការបង្ហាញផ្នែកមួយនៃវប្បធម៌ប្រពៃណី និង ជំនឿនោះទេ ទៀតសោត វាបានបង្ហាញជាប្រភេទកីឡាប្រណាំងទូក ទៅកាន់សកលលោកផងដែរ ។​<ref> Heinrich-Böll-Stiftung (1999) [https://books.google.com.kh/books?id=770ZFiMbwm8C&q=%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%8E%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84%E1%9E%91%E1%9E%BC%E1%9E%80&dq=%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%8E%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84%E1%9E%91%E1%9E%BC%E1%9E%80&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjlmZ_ytKj0AhXErlYBHdw4DqEQ6AF6BAgFEAM 2e Congrès national de la recherche socio-culturelle sur le Cambodge, 3-5], Publisher: Sākalvidyālăy Bhūmin Bhnaṃ Ben, Original from University of California, Berkeley p.381 </ref> == បុណ្យអុំទូក ក្នុងកំណត់ត្រាបារាំង == '''Bon Om Touk in French record''' [[File:French Record Bon Om Touk 1873.jpg|thumb|French Record Courses de canoë au Cambodge, illustration gravée d'époque. Magasin Pittoresque 1873.]] ពិធីបុណ្យអុំទូករបស់កម្ពុជាត្រូវបាន Record ជាលើកដំបូងក្នុងរាជព្រះបាទ [[នរោត្ដម]] ពីសំណាក់ក្រុមវិទូបារាំង ក្នុងឆ្នាំ ១៨៧៣ នេះបើយោងតាមឯកសាររបស់បារាំង (Magasin Pittoresque 1873) នៅដើមឆ្នាំ ១៨៨៧ រូបភាពនៃទូកប្រណាំងរបស់កម្ពុជាបានបង្ហាញខ្លួននៅក្នុងការបោះពុម្ពផ្សាយរបស់បារាំងជាបន្តបន្ទាប់ក្នុងទស្សនាវដ្តី "Le Magasin Pittoresque" ហើយនៅឆ្នាំ ១៨៩០ ទស្សនាវដ្តីរដ្ឋាភិបាលបារាំង "Les Colonies Francaises" បានពណ៌នាក្នុងទំព័រជាច្រើនអំពីអត្ថន័យនៃពិធីបុណ្យអុំទូក ទស្សនាវដ្ដី​នោះ​បាន​សរសេរ​ថា​៖ "ការ​ប្រារព្ធ​ពិធី​នេះ ដែល​ពិត​ជា​ ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​បាតុភូត​ក្នុង​ស្រុក​ដែល​ប្រហែល​ជា​កើត​ឡើង​នៅ​កន្លែង​ណា​ផ្សេង​ទៀត​" ។ <ref> [https://www.alamyimages.fr/courses-de-canoe-au-cambodge-illustration-gravee-d-epoque-magasin-pittoresque-1873-image363158729.html?pv=1&stamp=2&imageid=520EBFEB-697F-4F45-8708-34988853B722&p=324760&n=1&orientation=0&pn=1&searchtype=0&IsFromSearch=1&srch=foo%3Dbar%26st%3D0%26sortby%3D2%26qt%3DCambodia%25201873%26qt_raw%3DCambodge%25201873%26qn%3D%26lic%3D3%26edrf%3D0%26mr%3D0%26pr%3D0%26aoa%3D1%26creative%3D%26videos%3D%26nu%3D%26ccc%3D%26bespoke%3D%26apalib%3D%26ag%3D0%26hc%3D0%26et%3D0x000000000000000000000%26vp%3D0%26loc%3D0%26ot%3D0%26imgt%3D0%26dtfr%3D%26dtto%3D%26size%3D0xFF%26blackwhite%3D%26cutout%3D%26archive%3D1%26name%3DPanther%2520Media%26groupid%3D%26pseudoid%3D%7B6AA54F68-C3A3-4196-AD8D-8122D7B14297%7D%26userid%3D%26id%3D%26a%3D%26xstx%3D0%26cbstore%3D1%26resultview%3DsortbyPopular%26lightbox%3D%26gname%3D%26gtype%3D%26apalic%3D%26tbar%3D1%26pc%3D%26simid%3D%26cap%3D1%26vd%3D0%26cid%3D%26pe%3D%26so%3D%26lb%3D%26pl%3D0%26plno%3D%26fi%3D0%26langcode%3Dfr%26ispremium%3D1%26flip%3D0%26contributorqt%3D%26plgalleryno%3D%26plpublic%3D0%26viewaspublic%3D0%26isplcurate%3D0%26imageurl%3D%26saveQry%3D%26editorial%3D1%26t%3D0%26customgeoip%3D%26filters%3D0 Courses de canoë au Cambodge, illustration gravée d'époque. Magasin Pittoresque] (1873) Contributeur: Panther Media GmbH / Alamy Banque D'Images, www.alamyimages.fr </ref> <ref>Michelle Vachon (2014) [https://english.cambodiadaily.com/lifestyle/boats-flying-by-71960/ Boats Flying]{{Dead link|date=មិថុនា 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, The Cambodia Daily © All rights reserved</ref> === បុណ្យអុំទូក នៃកំណត់ត្រាកម្ពុជា === '''Bon Om Touk of Cambodia Record''' យោងតាមឯកសារ កំណត់ត្រា "​ល្បែងប្រណាំងទូក" របស់ក្រុមជំនុំទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ លេខ១៩.០០៤ និពន្ធដោយលោក "ថាច់ប៉េន" ហៅប៉ាង ជាអាចារ្យនៅពុទ្ធសនបណ្ឌិត្យរង [[ខេត្តឃ្លាំង]] [[កម្ពុជា​ក្រោម]] មានចែងថា ៖ សម័យលង្វែក (ព.សករាជ ២០៧២ ត្រូវនិង គ.សករាជ ១៥២៨) ព្រះបាទ អង្គចន្ទ ទី១ នៃអាណាចក្រលង្វែក ទ្រង់តាំងពញ្ញាតាត ងារជាស្និទ្ធភូបាល ជាស្ដេចត្រាញ់នៅកម្ពុជាក្រោម មានឋានៈជាចៅហ្វាយ [[ខេត្តបាសាក់]] នាស្រុកបាសាក់ ​ឲ្យត្រៀមទ័ពខ្មែរជើងទឹកដើម្បីច្បាំងជាមួយ និង ទ័ពយួនជើងទឹក ដែលបានចូលមកលុកលុយ [[ខេត្តព្រះត្រពាំង]] (បច្ចុប្បន្នវៀតណាមហៅ ត្រាវិញ) ដឹកនាំដោយ ស្ដេចត្រាញ់យួននាម ម៉ាក ដាងដុង (Mạc Đăng Dung of Đại Việt) នៃអាណាចក្រដាយវៀត ។ ពញ្ញាតាត បានចាត់របៀបរៀបចំការពារស្រុក ដូចមានរៀបរាប់ខាងក្រោមនេះ ៖ ទាហាន​ជើងទឹក ចែកចេញជា ៣ក្រុម * ក្រុម​ទី​១ ហៅ​ទ័ព​ស្រួច ហាត់​ច្បាំង និង​ទូក​ដែល​មាន​ទ្រង់ទ្រាយ​ដូច​ទូក​ប្រណាំង​សព្វថ្ងៃ ដែលហៅថាទូក '''ង''' ។​ * ក្រុម​ទី​២ ហៅ​ទ័ព​ជំនួយ ហាត់​ច្បាំង និង​ទូក​ចែវ​ពីរ​ជួរ​ដែល​មាន​ទ្រង់ទ្រាយ​ដូច​ទូក​ប្រណាំង​សព្វថ្ងៃ ដែលហៅថា '''ទូកមួង''' . * ក្រុម​ទី​៣ ហៅ​ទ័ព​បាសាក់ គឺ​ទូក​ធំ​មាន​ដំបូល​មាន​ចែវ មាន​ក្ដោង​មាន​ទ្រង់ទ្រាយ​ដូចជា​ទូក​បាសាក់ ដែលហៅ​ថា '''ទូក​ប៉ុកចាយ''' ហើយទូក​រាង​ស្ដួច​វែង​មាន​ដំបូល​តែ​មួយ​កាត់​ខាង​មុខ ឥត​ជញ្ជាំង ដែលជា​ទូក​ដាក់​ស្បៀង​អាហារ​សម្រាប់​កងទ័ព ។ របៀបបង្ហាត់ច្បាំង "តាមទំនៀមស្តេចក្រាញ់កម្ពុជាក្រោម" ស្រេចលើមន្រ្តី ៤ទិស "ចតុស្តម្ភ" ដែលនៅក្នុងឱវាទស្និទ្ធិភូបាលស្តេចត្រាញ់គ្រប់ជំពូក ដែលបញ្ញតិច្បាប់សម្រាប់ស្រុក ។ល។ កំណត់ថ្ងៃពេញបូណ៌មីខែកត្តិក រដូវអកអំបុកនោះ មន្ត្រីទាំង ៤ទិស ត្រូវកេណ្ឌទាហានទាំងជើងទឹក ជើងគោក "សមយុទ្ធ" ១ថ្ងៃ ១យប់ រាល់ឆ្នាំ ។ ចំណែកទាហានជើងទឹកឲ្យទៅប្រឡងឫទ្ធី ឯទន្លេពាមកន្ថោក្នុងខេត្តឃ្លាំង ត្បិតទីនោះជាទីប្រជុំទឹក គ្រប់ខេត្តទៅមកបានស្រួល ។ តាមសៀវភៅ និងឯកសារ ជាប្រភពទាំងពីរខាងលើនេះ អាចសន្និដ្ឋានបានថា ប្រទេសកម្ពុជាសម័យបុរាណ ជាប្រទេសមានកងទ័ពជើងទឹកយ៉ាងខ្លាំងពូកែ និងមានពិធីហ្វឹកហ្វឺន ពីធីសមយុទ្ធកងទ័ពនេះ ជាប្រពៃណីជាប់រៀងរាល់ថ្ងៃ ហើយអាចសន្និដ្ឋានថា ប្រទេសកម្ពុជាធ្វើពិធីនេះរៀងរហូតមក គឺជាប់តំណមកពីសមយុទ្ធក្នុងសម័យបុរាណនេះឯង ។​<ref> Chab Pin (1969) [http://www.elibraryofcambodia.org/preah-reach-pithi-thvea-tor-sor-meas-pheak-ti-3-ebook/ The 12-Month Royal Ceremony-Volume 3] Khmer Tradition Church of the Buddhist Academy of Cambodia p.174 </ref> == ពិធីកាត់ព្រ័ត្យ បិទបញ្ចប់ពិធីបុណ្យអុំទូក == '''Bon Om Touk Closing Ceremony''' [[File:Cambodia royal sword.jpg|thumb|Cambodia royal sword use in Bon Om Touk Closing Ceremony.]] ពិធីកាត់ព្រ័ត្យ ប្រារព្ធឡើងនាថ្ងៃចុងក្រោយ នៃពិធីបុណ្យអុំទូក ជាពេលដែលទូកប្រណាំងទាំងអស់បានស្វែងរកឃើញម្ចាស់ជ័យលាភីលេខ ១ ដែលត្រូវបានអង្គព្រះមហាក្សត្រនៃកម្ពុជា ប្រសិទ្ធី​នាមថាជា '''"ស្ដេចទូក"''' ។ មុននិងធ្វើពិធីកាត់ព្រ័ត្យ គេត្រូវធ្វើពីធីអញ្ជើញព្រះខ័នជ័យជាមុនសិន ដោយ ព្រះព្រហ្មជ័យ ជាឆ្មាំយាម ព្រះខ័ន​ជ័យ ត្រូវយកព្រះខ័នជ័យ មកវេទិកាដំណាក់ផែ ព្រះខ័ន​ជ័យ អាចយាងចេញពីព្រះបរមរាជវាំង បានតែម្ដងគត់ ក្នុងការចូលរួមពិធីបុណ្យអុំទូក នៃកិច្ចពិធីកាត់ព្រ័ត្យ ។ ព្រះព្រហ្ម​រាជ និងប្រកាសថា សូមអញ្ជើញ "កាំបិតព្រះស្ដេច" រួចយកទៅថ្វាយជាដាវអជ្ញាសឹក ទៅអង្គព្រះមហាក្សត្រ ដើម្បីលើកជាកិច្ចកាត់ជ័យព្រ័ត្យ ក្នុងព្រះនិមិត្តសញ្ញានេះត្រូវបានហៅថា "ព្រះខ័ន​ជ័យ​ស្រុក របស់ព្រះរាជា នៃព្រះនគរ (The Victorous Sword of The Vassal King of Preah Nokor) ព្រះព្រហ្ម​រាជ និងប្រកាសដល់បារមីទេវតា និង ពួកនាគទាំងឡាយ នៃព្រះនគរ (ទូកប្រណាំងទាំងអស់ ដែលតំណាងជាសត្វនាគ) ចូលអុំកាត់ព្រ័ត្យ បិទ​បញ្ចប់ពិធីបុណអុំទូក ម្ចាស់ជ័យលាភីលេខ ១ ដែលជាស្ដេចទូក ដែលអុំនៅខាងមុខគេ ដំរៀបជាក្បួនកងទ័ពជើងទឹក ត្រូវពាំនាំយកព្រះខ័នរាជជាតំណាងយកទៅកាត់ទីជ័យព្រ័ត្យ ដើម្បីបិទបញ្ចប់ពិធីបុណ្យអុំទូក ។​<ref> Chab Pin (1958) [https://books.google.com.kh/books?id=LYj2zQEACAAJ&dq=%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%96%E1%9F%83%E1%9E%8E%E1%9E%B8%E2%80%8B%E1%9E%81%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%82%E1%9E%9A&hl=en&sa=X&redir_esc=y Khmer tradition], Publisher: Cambodian Buddhist Academy of Khmer Tradition Church , Unesco p.985 [[ISBN]]: 9924923200 </ref> == ចំណាត់ថ្នាក់ប្រណាំងទូក (២០០៥ - បច្ចុប្បន្ន) == '''Boat Racing Rankings (2005 - Present)''' ចំណាត់ថ្នាក់នៃការប្រណាំងទូក ក្នុងព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប អកអំបុក និង សំពះព្រះខែ ដែលផ្ទុកចំណុះចន្លោះចាប់ ៦០ ឡើងទៅដល់ ក្រោមចំណុះ ៨០ ទូកដែលទទួលជ័យលាភី ពីព្រះមហាក្សត្រ នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ទូកដែលជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ១ ទូទាំងប្រទេស ត្រូវបានប្រសិទ្ធនាមហៅថា "ស្ដេចទូក" ។ <ref > [https://www.facebook.com/NCONIF?mibextid=ZbWKwL គណៈកម្មាធិការជាតិ រៀបចំបុណ្យជាតិ-អន្តរជាតិ] </ref> {| class="wikitable" ! style="background-color:#EEDD82" width=10% | ចំណាត់ថ្នាក់ ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | ឈ្មោះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=20% | ចំណុះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | តំណាង ខេត្ត-ក្រុង ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | កំណត់ត្រា |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''តេជោកែវវិជ័យបារមីចៅសែន''' | align="center" | ៧៥ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់]] | align="center" | ២០២៤ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''មហាទន្សាយតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៥ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ចាម]] | align="center" | ២០២៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កិច្ចប្រជុំអាស៊ាន កម្ពុជាក្លាយជាម្ចាស់ផ្ទះរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន | align="center" | ២០២២ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២១ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២០ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''សារាយតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១៩ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''កោះកេរសែនជ័យបារមីព្រះអង្គខ្មៅ''' | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តព្រះវិហារ]] | align="center" | ២០១៨ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''សារាយតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១៧ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | សារាយតេជោសែនជ័យ | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១៦ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កម្ពស់ទឹកទាបពេក ហេតុផលផ្សេងទៀត នៃបាតុកម្មនយោបាយ | align="center" | ២០១៥ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ស្រី​ស្រស់​គៀនជ្រៃ​ បារមី​តេ​ជោ''' | align="center" | ៧៥ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ចាម]] | align="center" | ២០១៤ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ជាតិកម្ពុជា ការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិ | align="center" | ២០១៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ការយាងសោយព្រះទីវង្គត់ ព្រះបាទ [[នរោត្ដមសីហនុ]] | align="center" | ២០១២ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិងការកាន់ទុក្ខ នៃព្រឹត្តិការណ៍​ដួលជាន់គ្នា​ស្លាប់នៅលើស្ពានកោះពេជ្រ នៅថ្ងៃទី២២ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១០ ដែលឆក់យកជីវិតមនុស្ស ៣៥៣​នាក់ | align="center" | ២០១១ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ស្រី​ម៉ៅក្រាំងយ៉ូវ''' | align="center" | ៧១ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១០ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ជ្រៃមាសសាគរតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០០៩ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ព្រះទីនាំង ចង្ហាន់ហុយចេស្តា''' | align="center" | ៧៨ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០០៨ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ច័ន្ទសោមសែនមង្គល''' | align="center" | ៧០ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តតាកែវ]] | align="center" | ២០០៧ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''អធិរាជចក្រភពរង្សី''' | align="center" | ៦៨ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០០៦ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ឪដុង្គម៉ែជ័យបារមីវាំងចាស់''' | align="center" | ៧២ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] | align="center" | ២០០៥ |} === ចំណាត់ថ្នាក់ រងជើងឯក === '''Runner-up''' {| class="wikitable" ! style="background-color:#EEDD82" width=10% | ចំណាត់ថ្នាក់ ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | ឈ្មោះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=20% | ចំណុះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | តំណាង ខេត្ត-ក្រុង ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | កំណត់ត្រា |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''សារាយតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០២៤ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''សម្ដេចវិបុលបញ្ញាបារមីមានជ័យ''' | align="center" | ៧៥ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តតាកែវ]] | align="center" | ២០២៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កិច្ចប្រជុំអាស៊ាន កម្ពុជាក្លាយជាម្ចាស់ផ្ទះរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន | align="center" | ២០២២ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២១ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២០ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''សម្ដេចវិបុលបញ្ញាបារមីមានជ័យ''' | align="center" | ៧៥ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តតាកែវ]] | align="center" | ២០១៩ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''សារាយតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១៨ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''ក្ដាមប្រៃ''' | align="center" | ៦៤ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] | align="center" | ២០១៧ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''សារាយតេជោសែនជ័យ''' | align="center" | ៧៧ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១៦ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កម្ពស់ទឹកទាបពេក ហេតុផលផ្សេងទៀត នៃបាតុកម្មនយោបាយ | align="center" | ២០១៥ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''ច័ន្ទសោមសែនមង្គល''' | align="center" | ៧០ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តតាកែវ]] | align="center" | ២០១៤ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ជាតិកម្ពុជា ការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិ | align="center" | ២០១៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ការយាងសោយព្រះទីវង្គត់ ព្រះបាទ [[នរោត្ដមសីហនុ]] | align="center" | ២០១២ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិងការកាន់ទុក្ខ នៃព្រឹត្តិការណ៍​ដួលជាន់គ្នា​ស្លាប់នៅលើស្ពានកោះពេជ្រ នៅថ្ងៃទី២២ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១០ ដែលឆក់យកជីវិតមនុស្ស ៣៥៣​នាក់ | align="center" | ២០១១ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''ព្រឹទ្ធាចារ្យមហាតេជោសែនជ័យ (ម្ទេសខ្មាំង)''' | align="center" | ៧២ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ចាម]] | align="center" | ២០១០ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | ២០០៩ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | ២០០៨ |- | align="center" style="background:#FFB6C1;" | លេខ២ | align="center" | '''ស្រីសសុខសែនជ័យ''' | align="center" | ៦៨ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តតាកែវ]] | align="center" | ២០០៧ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | ២០០៦ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" | មិនមានកំណត់ត្រា | align="center" | ២០០៥ |} * បញ្ជាក់៖ ចំណាត់ថ្នាក់លេខ១ មានភាពមិនប្រក្រតីតាមការស្រាវជ្រាវរបស់ក្រុមបុរាណាចារ្យ រវាង ទូកក្ដាមប្រៃ និង ទូកសារាយតេជោសែនជ័យ ដែលធ្វើឡើងនៅអំឡុងឆ្នាំ ២០១៦ ការប្រកួតរយៈពេលបីថ្ងៃ ទូកសារាយតេជោសែនជ័យ បានប្រកួតចាញ់មួយជើង ហើយទូកក្ដាមប្រៃបានប្រកួតឈ្នះគ្រប់ជើង ប៉ុន្តែលទ្ធផលចំណាត់ ថ្នាក់មានភាពមិនប្រក្រតី ដោយបញ្ហានយោបាយ ដូចនេះក្រុមបុរាណាចារ្យ រក្សាភាពសុក្រឹតចំណាត់ថ្នាក់លេខ១ គឺទូកក្ដាមប្រៃ ។ == ចំណាត់ថ្នាក់ទូកចែវ == '''Boat rowing racing rankings''' {| class="wikitable" ! style="background-color:#EEDD82" width=10% | ចំណាត់ថ្នាក់ ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | ឈ្មោះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=20% | ចំណុះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | តំណាង ខេត្ត-ក្រុង ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | កំណត់ត្រា |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ពពករសាត់''' | align="center" | ៤៥ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០២៤ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''សិរីចំប៉ាបុប្ផាប្រជុំមិត្ត''' | align="center" | ៤៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ចាម]] | align="center" | ២០២៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កិច្ចប្រជុំអាស៊ាន កម្ពុជាក្លាយជាម្ចាស់ផ្ទះរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន | align="center" | ២០២២ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២១ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២០ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ព្រះទីនាំងសារាយអណ្ដែតចង្ហាន់ហុយ''' | align="center" | ៤៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] | align="center" | ២០១៩ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''សាមគ្គីសែនជ័យ''' | align="center" | ៤៦ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តកណ្ដាល]] | align="center" | ២០១៨ |} == ចំណាត់ថ្នាក់ទូកខ្នាតអន្តរជាតិ == '''Boat International scale rankings''' {| class="wikitable" ! style="background-color:#EEDD82" width=10% | ចំណាត់ថ្នាក់ ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | ឈ្មោះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=20% | ចំណុះទូក ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | តំណាង ខេត្ត-ក្រុង ! style="background-color:#EEDD82" width=30% | កំណត់ត្រា |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ខ្មែរកម្ពុជាក្រោមមានជ័យ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[រាជធានីភ្នំពេញ]] | align="center" | ២០២៤ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ហោះសែនជ័យបារមីវត្តកំពង់គរ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តក្រចេះ]] | align="center" | ២០២៣ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កិច្ចប្រជុំអាស៊ាន កម្ពុជាក្លាយជាម្ចាស់ផ្ទះរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន | align="center" | ២០២២ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២១ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក ការរាតត្បាតនៃជំងឺ Covid-19 | align="center" | ២០២០ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ហោះសែនជ័យបារមីវត្តកំពង់គរ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តក្រចេះ]] | align="center" | ២០១៩ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ហោះសែនជ័យបារមីវត្តកំពង់គរ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តក្រចេះ]] | align="center" | ២០១៨ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ហោះសែនជ័យបារមីវត្តកំពង់គរ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តក្រចេះ]] | align="center" | ២០១៧ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ហោះសែនជ័យបារមីវត្តកំពង់គរ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តក្រចេះ]] | align="center" | ២០១៦ |- | colspan=4 align="center" style="background:#E6E6E6;" |ការផ្អាកពិធីបុណ្យអុំទូកទាក់ទងនិង កម្ពស់ទឹកទាបពេក ហេតុផលផ្សេងទៀត នៃបាតុកម្មនយោបាយ | align="center" | ២០១៥ |- | align="center" style="background:#90EE90;" | លេខ១ | align="center" | '''ហោះសែនជ័យបារមីវត្តកំពង់គរ''' | align="center" | ២៣ នាក់ | align="center" | [[ខេត្តក្រចេះ]] | align="center" | ២០១៤ |} == ប្រវត្តិសត្វមករ == មករ​ជា​ពាក្យ​សំស្ក្រឹត​ ដែល​មាន​ន័យ​ថា នាគ​សមុទ្រ ឬ សត្វ​ទឹក​ចម្លែក ។ ពាក្យ​នេះ​ជា​ពាក្យ​ដើម​នៃ​ពាក្យ 'mugger' ( गुंडा ) ក្នុង​ភាសា​ហិណ្ឌី។ ភាសា​ហិណ្ឌី ហៅក្រពើ​ថា मकर (មករ ឬ មករៈ)។ មានតំណាលថា មានអសុរៈមួយនាម វរៈត្រា (Vritra) ដែលជាអសុរៈ ដែលគ្រប់គ្រងលើពពួកនាគ បានទប់ទឹកទាំងអស់មិនឲ្យបង្អុរមកឋានមនុស្ស ដោយធ្វើឲ្យមានការកើតគ្រោះរាំងស្ងួតពាសពេញតំបន់ មនុស្សម្នាចាប់ផ្ដើមបួងសួងសុំឲ្យ ពួកទេវៈជួយ រំពេចនោះទេវតាស្រីមួយអង្គ ប្រកបដោយកិរិយាល្អស្អាត បានរំសាយសក់ចុះមកបង្កើតជាប្រភពទឹក នៅតំបន់នោះ មនុស្សម្នាសប្បាយចិត្តជាខ្លាំងក៏ប្រសិដ្ឋនាមទ្រង់ថា "ព្រះម៉ែគង្គា" (Goddess Ganga) ពេលនោះព្រះកេសារ (សក់) មួយសរសៃរបស់ព្រះនាងគង្គា បានធ្លាក់​មកដល់​ឋាន​មនុស្ស ក៏បានក្លាយជាសត្វមករ ហើយខ្លាំងជាងអ្វីៗទាំងអស់នៅលើលោក វាក៏បានលេប​​រាល់​សព្វសត្វ ទាំងពួងដែលវាជួបប្រទះ មិនថាមនុស្ស្ រាជសីហ៍ ឬ ពស់នាគរាជ ឡើយ ។ ដោយនៅឋានកណ្តាលគ្មានអ្នកណាអាចបង្ក្រាបសត្វមករនេះបាន ព្រះឥសូរ ឬ ព្រះសីវៈ (Shiva) ក៏ចុះមកតទល់ជាមួយមករ ដោយមានការសន្យាពីព្រះនាងគង្គាថា បើ​ព្រះឥសូរ​អាចចាប់សត្វមករ នោះបាន ទ្រង់នឹងរៀបអភិសេកជាមួយ។ ព្រះឥសូរក៏បានចុះមកតទល់ជាមួយនឹងមករ​អស់រយៈ​ពេលជាច្រើនថ្ងៃនៅតែមិនដឹងឈ្នះចាញ់។ ព្រះនាងគង្គាក៏បានប្រាប់ព្រះឥសូរ ថាបើព្រះអង្គចង់បង្ក្រាបមករ​បាន លុះត្រាតែព្រះអង្គលើកទូលព្រះបង្គំមកដាក់លើបាតដៃរបស់ព្រះអង្គ ហើយព្រះនាងគង្គារ បានប្រើកេសាររបស់ខ្លួនទម្លាក់ទៅក្នុងទឹក ដើម្បីស្រូបទាញយកទឹកទាំងអស់ចេញ រួចទុកឲ្យតែមករ​នោះឲ្យនៅលើគោក មករដែលជាសត្វទឹក ក៏ប្រែមកជាជើងរាជសី ព្រះឥសូរ ក៏ប្រើមហាទម្ងន់ អង្គុយសង្កត់ពីលើសត្វមករ មករមិនអាចទ្រាំនិងទម្ងន់ដែលសង្កត់របស់ព្រះឥសូរបាន មករ ក៏សុខចិត្តចុះចាញ់ព្រះឥសូរ ដោយអនុភាពកាចសាហាវ របស់សត្វមករ ព្រះឥសូរក៏ជប់ត្រង់មាត់សត្វមករ ឲ្យទៅជាប្រមោយសត្វដំរី សត្វមករ ក៏សន្យាថា និងខ្ជាក់រាល់សព្វសត្វ​ទាំងពួង​​នោះ​ចេញ​មកវិញ ហើយព្រះឥសូរ ក៏បានយកសត្វមករធ្វើជាយាន្តជំនិះចាប់ពីពេលនោះមក ហើយសត្វមករក្នុងទម្រង់ប្រមោយដំរី ក៏ត្រូវបានគេប្រសិទ្ធនាមថា គជសី ដែលមានរូបរាង្គស្រដៀងគ្នាទៅនិង រាជសី ដែលជាស្តេចតោ ជាអ្នកការពារ [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]បានធ្វើយកមកធ្វើជានិមិត្តរូប បាវចនាជាតិ នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា​ ។ ការប្រណាំងទូកនាគអាចត្រូវបានគេមើលឃើញថាជាការបង្ហាញឡើងវិញនូវនិមិត្តរូបទាំងនេះ ដែលជា ការប្រយុទ្ធគ្នានៃនិទាន ទេវកថា ផងដែរ ។ <ref> Khmer Tradition Church Academy (1963) [https://books.google.com/books/about/%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%87%E1%9E%BB%E1%9F%86%E1%9E%9A%E1%9E%BF%E1%9E%84%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%81.html?id=ZfO1X01JGbwC Collection of Cambodia legends Volume 1], Publisher: Cambodia Buddhist Academy, Original from the University of Michigan </ref> == ឈ្មោះ និង វេយ្យាករណ៍ == '''Names and grammar''' ឈ្មោះផ្លូវការណ៍ នៃពិធីបុណ្យអុំទូក ត្រូវបានសរសេរថា៖ <br> '''ព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប អកអំបុក និង សំពះព្រះខែ''' ដែលរៀបរៀងទៅតាមកម្មវិធីប្រារព្ធ និងការប្រើប្រាសនូវវេយ្យករណ៍ខ្មែរ ពិធីបុណ្យថែមពាក្យ "ព្រះរាជ" ដោយមានន័យថា ពិធីបុណ្យដែលបង្កើតឡើងដោយអង្គព្រះមហាក្សត្រ ហើយត្រូវបានចូលរួមដោយព្រះមហាក្សត្រផ្ទាល់ ។ ពាក្យបុណ្យអុំទូក ហេតុអ្វីមិនប្រើពាក្យ បុណ្យប្រណាំងទូក ពីព្រោះពាក្យបុណ្យ បានបញ្ចាក់ន័យឱ្យពាក្យ អុំទូក ដោយមានន័យថា ការអុំទូកមិនថា អុំលឿន ឬ អុំយឺត អ្នកអុំទូកទាំងអស់បានស្ថិតក្នុងកម្មពិធីបុណ្យដែលកំពុងប្រារព្ធ ។ បន្ទាប់មកពាក្យ "បណ្ដែតប្រទីប" ហេតុអ្វីក្រុមបុរាណាចារ្យ មិនប្រើពាក្យ លយប្រទីប បណ្ដែតកន្ទោង ឬ លយកន្ទោង ពីព្រោះពាក្យ (លយ) គឺជាកម្ចីពាក្យសៀម ដែលមិនមែនជាពាក្យផ្លូវការណ៍របស់ខ្មែរនោះទេ ហើយពាក្យ "កន្ទោង" គឺសំដៅលើស្លឹករុក្ខជាតិ ដែលគេធ្វើជាចានសម្រាប់ដាក់នូវសំណែនចង្អាប បណ្ដែតឱ្យពពួកខ្មោចព្រាយបីសាចប៉ុនណោះ ដោយមានបញ្ចាក់នៅក្នុងវចនានុក្រមជាតិ របស់សម្ដេចសង្ឃរាជ្យ ជួនណាត រីឯពាក្យ ប្រទីប មានន័យស្មើនិងពាក្យ គោម ។ បន្ទាប់មកពាក្យ "អកអំបុក" ត្រូវបានដាក់នៅកណ្ដាល បន្ទាប់ពីពិធីបណ្ដែតប្រទីប ត្រូវបានបញ្ចប់នៅម៉ោង 7ល្ងាច ហើយកម្មពិធីអកអំបុកត្រូវបានចាប់ផ្ដើមប្រារព្ធនៅម៉ោង 8យប់ រហូតដល់ពេលវេលា ចូលដល់ម៉ោង 12 រំលងអាធ្រាត ទើបប្រជាជននៃកម្ពុជា ធ្វើការអុចធូបបន់ស្រន់សំពះព្រះខែ ជាការបញ្ចប់ ។ ដូចនេះហើយទើបពាក្យផ្លូវការណ៍នៃពិធីបុណ្យអុំទូកត្រូវសរសេរថា "ព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប អកអំបុក និង សំពះព្រះខែ" ចំណែកឯពាក្យដែលអ្នកមួយចំនួនប្រើខុសនោះ គឺពាក្យ ពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប សំពះព្រះខែ និង អកអំបុក ឬ ប្រើពាក្យទាំងនេះឆ្លាសគ្នាយ៉ាងណាដែលផ្ទុយនិងការពន្យល់ពាក្យវេយ្យករណ៍ខ្មែរខាងលើនេះ គឺសុទ្ធសឹងតែជាអ្នកយល់ខុសពីវេយ្យាករណ៍ភាសាខ្មែរទាំងស្រុង ។<ref> RUPP (1999) [https://www.google.com.kh/books/edition/2e_Congr%C3%A8s_national_de_la_recherche_soc/770ZFiMbwm8C?hl=en 2e Congrès national de la recherche socio-culturelle sur le Cambodge, 3-5 Février 1999], Publisher: Royal University of Phnom Penh, Original from University of California, Berkeley p.381 </ref> * សូមមើល ការប្រើពាក្យ "អកអំបុក សំពះព្រះខែ" ដោយសាស្ត្រាចារ្យ អាំងជូលាន (2018) [https://www.yosothor.org/publications/khmer-renaissance/chapter-two/som-pes-preas-khae.html?fbclid=IwAR14QHbrPzbXRgDAK8Jcv_MCEVMfP2nsx3dBXpqqrzc_oU9uoq_U46MFK7U សំពះព្រះខែ], Publisher: សកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈ នៃមជ្ឈមណ្ឌលស្រាវជ្រាវវប្បធម៌ វិទ្យាសាស្ត្រ , Website: www.yosothor.org ។ * សូមកុំយកឈ្មោះបុណ្យជាតិ ដែលមានពាក្យក្នុងការប្រើវេយ្យករណ៍ត្រឹមត្រូវយក ទៅសរសេរឡូកឡំតាមការយល់ឃើញរបស់អស់លោកអ្នក សូមអរគុណ ។ * មានក្មេងៗវប្បធម៌ ចូលមកពន្យល់ក្រុមបុរាណាចារ្យថា ពាក្យ បុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប និង សំពះព្រះខែ អកអំបុក សរសេរទៅតាម បទដ្ឋានគតិយុទ្ធ និងទំនៀម ។ សូមកុំយល់ច្រឡំ សៀវភៅប្រចាំទាំង១២ខែ របស់អ្នកស្រីពេជ្រសល់ ឆ្នាំ ១៩៦៦ ដែលចេញផ្សាយផ្ទាល់ខ្លួន ជាមួយនិង អត្ថបទ ពិធីទ្វាទសមាស ឆ្នាំ ១៩៥២ ចេញផ្សាយដោយ ពុទ្ធសន្យបណ្ឌិតកម្ពុជា នៃសមាជិកទាំង ៦រូប មកពីក្រុមជុំនុំទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ ។ == សេចក្តីកែតម្រូវ == ថ្មីៗនេះ ក្រុមបុរាណាចារ្យ បានមើលឃើញពីការសរសេរ វេយ្យាករណ៍ខុស អំពីឈ្មោះពេញ នៃពិធីបុណ្យអុំទូក ដែលជាបុណ្យជាតិរបស់ខ្លួន ពីសំណាក់ក្រុមមន្ត្រីរាជការមួយចំនួន ដែលក្នុងនោះបូករួមទាំងគណ:កម្មាធិការបុណ្យជាតិផងដែរ ដែលធ្វើឡើងនៅថ្ងៃទី០៩ ខែកញ្ញ ឆ្នាំ២០២៤ ដែលបានសរសេរថា÷ [https://www.facebook.com/share/p/e1ZoZVYbgJFTSFUm/ ព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប និងសំពះព្រះខែ អកអុំបុក] ដែលខុសនិង វេយ្យាករណ៍ជាតិទាំងស្រុង ដែលគួរសរសេរថា "ព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប អកអំបុក និង សំពះព្រះខែ" ។ នៅពេលដែលក្បាលម៉ាសុីនប្រើវេយ្យាករណ៍ជាតិខុសហើយ ថ្នាក់ក្រោមខ្លាចមិនហ៊ានបញ្ចេញមតិកែតម្រូវទេ បែរជាព្រងើយកន្តើយ ហើយគាំទ្រនូវការប្រើវេយ្យាករណ៍ជាតិទាំងខុស បែរជាគ្រប់បណ្ដាញ (Page) នៃក្រសួងបន្តប្រើខុសបន្តគ្នា ពិធីបុណ្យទៅមុខហើយ តែវេយ្យាករណ៍ជាតិចាប់ផ្ដើមរលាយ ប្រជាជនចាប់ផ្ដើមល្ងិតល្ងង់លែងស្គាល់ នាមសព្ទ គុណនាម សព្ទនាមប្រធាន នេះហើយភាពរលាយនៃភាសាជាតិ ។ '''បុណ្យអុំទូកកំពង់ចាម''' ការបណ្ដែតប្រទីប នាខេត្តកំពង់ចាម ១៧ តុលា ២០២៤ [https://www.facebook.com/share/p/W4CK5yrrHWXAAZiR/ តើនេះជាការបណ្ដែតប្រទីប ?] , ប្រជាជនកម្ពុជាចាប់ផ្ដើមល្ងិតល្ងង់ លែងស្គាល់ កន្ទោង ស្គាល់ប្រទីប , បើសិនជាបរទេសសួរថា តើអ្នកមានភស្តុតាងដែលទេ ដែលខេត្តកំពង់ចាម មានបណ្ដែតប្រទីប រូបរាង្គកន្ទោង គេសុំរូបថត 1960s ឬ យ៉ាងហោចណាស់ រូបថត 1990s , ប្រាកដណាស់មិនមានទេ តែប្រទេសជិតខាងមាន ហើយគេមានរូបថត លយក្រាថង ក្នុងឆ្នាំ 1950s ដូចនេះមានន័យថា ការបណ្ដែតកន្ទោងរបស់ប្រទេសអ្នកគឺ ទទួលឥទ្ធិពលពីប្រទេសសៀម ។ ក្រុមបុរាណចារ្យ បានស្វែងរករូបថតពីអតីតកាល ដែលជនជាតិខ្មែរយកផ្កាទៅបណ្ដែតដែលហៅថាលយប្រទីប នៅតាមបណ្ណាល័យជាតិប្រទេសនានានៅក្រៅប្រទេសផងដែរ ប៉ុន្តែគឺគ្មានទាល់តែសោះ ដូចនេះសូមបញ្ឈប់ដាច់ខាតរាល់សកម្មភាពផុសផុលណាមួយដែលធ្វើឱ្យច្របូកច្របល់ដល់វប្បធម៌ជាតិរបស់កម្ពុជា ។ == ចំណារពន្យល់ == [[File:Floating Kantong (Loi Krathong) at Bayon, Cambodia.jpg|thumb|នេះជាចម្លាក់ នៃការថ្វាយដង្វាយស្រូវអង្ករ ជារង្វាស់តៅ ទៅកាន់ក្សត្រីយ៍ នាប្រាសាទបាយ័ន (English: This is a sculpture of offering rice as a measure of tao to the queen of Bayon temple)]] ពិធីលយកន្ទោង ដែលបងប្អូនខ្មែរមួយចំនួនយល់ច្រឡំទៅ និងចម្លាក់លិបនាប្រាសាទបាយ័ន ដែលបង្ហាញជាតឹកតាងនៃការលយប្រទីបនាសម័យអង្គរ គឺមិនត្រឹមត្រូវនោះទេ ប្រាសាទបាយ័ន សាងសង់ឧទ្ទិសឱ្យពុទ្ធសាសនា មហាយាន មិនមែនឧទ្ទិសឱ្យខាងសាសនាហិណ្ឌូឡើយ តើគេអាចទាញសេចក្ដីនោះ ថាជាពិធីនៃសាសនាហិណ្ឌូបានដោយរបៀបណា ជាពិសេសថាបន់ស្រន់ថ្វាយ ទេវៈស្រី ព្រះម៉ែគង្គា ខាងហិណ្ឌូសាសនាទៅទៀត តើសំអាងលើអ្វី ? តើប្រវត្តិវិទូរអន្តរជាតិណាខ្លះទទួលស្គាល់ថា ចម្លាក់លិបនាប្រាសាទបាយ័នមួយផ្ទាំងនេះជាពិធីលយកន្ទោង ? ការបកស្រាយ ចំពោះក្មេងៗវប្បធម៌មួយចំនួននៅកម្ពុជា ពួកគេតែងនាំយកកិច្ចពិធីលយកន្ទោងរបស់ជាតិសាសន៍ដ៏ទៃ ដែលធ្វើពីស្លឹកចេកយកមកច្របល់និង កិច្ចពិធីលយប្រទីប ម្ដងហើយម្ដងទៀត ទាំងកម្ពុជាមិនមានកំណត់ត្រាច្បាស់លាស់ទាល់តែសោះ ហើយគ្មានប្រវត្តិវិទូរខ្មែរណាមួយធ្វើការកត់ត្រាពន្យល់ក្នុងក្រាំងសៀវភៅសោះឡើយ សូម្បីតែភាសាអង់គ្លេស ឬ បារាំង ដែលក្រុមបុរាណាចរ្យខំស្វែងរកតាមប្រភពបណ្ណាល័យអន្តរជាតិធំៗ ក៏គ្មានការកត់ត្រាពីការលយកន្ទោងក្នុងពិធីបុណ្យអុំទូក ឬ កិច្ចពិធីចេញព្រះវស្សានោះទេ ក្រុមបុរាណាចារ្យ បានធ្វើការសាកសួរចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យ នៅទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា ចាប់ពីព្រះជន្ម៧០ ដល់ព្រះជន្ម៩០ អំពីកិច្ចលយកន្ទោង ក្នុងការចេញវស្សា និង បុណ្យអុំទូក ក្នុងទ.វទី៦០ ចម្លើយដែលក្រុមបុរាណាចារ្យទទួលបាន គឺមិនមានទាល់តែសោះ សេចក្ដីអំពាវនាវ សូមបញ្ឈប់ការបកស្រាយវប្បធម៌ខ្មែរតាមអំពើចិត្តរបស់អ្នក ដោយមិនមានប្រភពច្បាស់លាស់ ។ ទាំងព្រះសង្ឃមួយចំនួន ទាំងក្រុមក្មេងវប្បធម៌មួយចំនួន ដែលមានការយល់ដឹងតិចតួច បានបង្កើតកិច្ចបង្ហោះគោម តាមអំពើចិត្តរបស់ខ្លួន ខុសកាល ខុសវេលា មិនយល់ដឹងអំពី ខ្យល់ជំនោរ ទិសដៅខ្យល់ស្ងួត គិតជា អុីដ្រូហ្សែន និង អុកស៊ីហ្សែន ដែលនាំឱ្យគោមដែលបង្ហោះអាចនិងធ្លាក់មកវិញ ជាមួយនិងចំហេះភ្លើងនាំឱ្យកើតមានហានិភ័យ បង្ករជាភ្លើងឆេះផ្ទះ និង ភ្លើងឆេះព្រៃ ដែលបុរាណាចរ្យ ហាមប្រាម មិនឱ្យមានការបង្ហោះគោមផ្ដេះផ្ដាស រាប់ចាប់ពីខែចេញវស្សា រហូតដល់ខែចេត្រ ចូលឆ្នាំ ។ កិច្ចបង្ហោះគោមបូជាពុទ្ធសាសនា អាចប្រារព្ធទៅបាននៅអំឡុងខែពិសាខ នៃខែទី៥ នៃកិច្ចពិធីបុណ្យវិសាខបូជាប៉ុនណោះ ។ យូរៗទៅ ទៅជាពួកក្មេងវប្បធម៌មួយចំនួន ទៅជាចេះពន្យល់ពាក្យខ្មែរដោយចិត្តឯង ទាញពាក្យ កន្ទោង និង ប្រទីប ដែលមានន័យខុសគ្នា មកច្របល់បញ្ចូលគ្នា ដើរពន្យល់វប្បធម៌ខ្មែរប៉ាតណាប៉ាតណីនៅលើបណ្ដាញសង្គម គ្មានការទទួលស្គាល់ដោយក្រុមសាស្ត្រាចារ្យខ្មែរ និង មិនមានសូម្បីតែការចេញផ្សាយ អំពីអត្ថន័យ ដូចគ្នា ដោយវិទ្យាស្ថានភាសាជាតិនៃរាជបណ្ឌិតសភាកម្ពុជា ។ អ្វីដែលធ្វើឱ្យក្រុមបុរាណាចារ្យ ឈឺក្បាលនិងបងប្អូនខ្មែរមួយចំនួនដែលកាន់កន្ទោងយកមកបណ្ដែតច្របល់និងពិធីបុណ្យអុំទូក និង ចេញវស្សា ខុសរដ្ឋប្បវេណីនៃទំនៀមខ្មែរទាំងស្រុង ហើយពួកគាត់ផុសទាំងមិនដឹងខ្យល់លើបណ្ដាញសង្គមថា មកលយប្រទីប ។ នៅក្នុងកំណត់ត្រា នៃកិច្ចពិធីលយប្រទីប មានការពន្យល់នៅក្នុងព្រះរាជទ្វាទសមាស នៃក្រុមជំនុំទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ ឆ្នាំ ១៩៦៦ ដែលមានភាពខុសគ្នាទាំងស្រុង ទៅនិងពិធីលយកន្ទោង ដោយបែបនេះហើយ សូមអំពាវនាវ បងប្អូនខ្មែរមួយចំនួនបញ្ឈប់ការលយកន្ទោង ក្នុងពិធីចេញព្រះវស្សា និង ពិធីបុណ្យអុំទូក ។ === ប្រការ === ថ្មីៗនេះមានក្មេងវប្បធម៌មួយចំនួន បានបង្កើតទំព័រ Facebook ដាក់ឈ្មោះថា៖ (បុរាណាចារ្យ) និង (Asean Untold History) ហើយបានផុសអំពី លយកន្ទោង ច្របល់និង ពិធីលយប្រទីបថែមទៀតផង ដោយធ្វើការពន្យល់តាមអំពើចិត្តរបស់ខ្លួន និង មិនមានសូម្បីតែឯកសារយោង ឬ កំណត់ត្រាណាមួយ របស់អ្នកប្រវត្តិវិទូរកម្ពុជា យកមកគាំទ្រការលើកឡើងនោះទេ ។ ម្ចាស់ក្សត្រីកុសមៈ លោកខំប្រឹងចែកញែកវប្បធម៌កម្ពុជា ឱ្យដាច់ដោយឡែកពីប្រទេសថៃ ព្រោះមិនចង់ឱ្យវប្បធម៌កម្ពុជាមានវប្បធម៌ក្លូន ឬ វប្បធម៌ភ្លោះជាមួយថៃ ដើម្បីកុំជនបរទេសយល់ច្រឡំ ពីព្រោះប្រទេសសៀម គឺជាក្រុមចោរឈ្លានពានទឹកដីកម្ពុជា និង បានប្លន់យកវប្បធម៌កម្ពុជា និងមិនឱ្យតម្លៃ "Credit" ទៅម្ចាស់ដើមនោះទេ ដូចនេះហើយលោកចង់ឱ្យបរទេសយល់ថា កម្ពុជា និង ថៃ ទោះមានវប្បធម៌ស្រដៀងគ្នាពិតមែន តែមានរចនាបទខុសគ្នា (Diffrent Style) នៅក្នុងកំណត់ត្រាលោក ចូវតាក្វាន់ (Zhou Daguan) លោកបានពណ៌នាថា កម្ពុជាមានគោម រាប់ពាន់ចងដង្ហែរតាមផ្លូវផងដែរ នោះបញ្ចាក់ថា គោមក្រដាស មានតាំងពីសម័យកាលអង្គរមកម៉្លេះ ផ្អែកលើការដោះដូរទំនិញជាមួយនគរចិនតាមរយៈឈ្មួញសំពៅ និង កំណត់ត្រាអំពីបណ្ណាល័យចំនួនពីរនៅប្រាសាទអង្គរវត្ត មានការតម្កល់ក្រាំងគម្ពីរជាសៀវភៅ ដែលមានចំនួនជាច្រើនរយក្បាលផងដែរ ហើយលោកចូវតាក្វាន់ មិនបានកត់ត្រាពីការលយកន្ទោងស្លឹកនោះទេ ។ បញ្ចាក់៖ ក្រោយពីមានក្មេងៗមួយចំនួន ចាប់ផ្ដើមយល់ច្រឡំពិធីលយក្រាថង របស់ថៃ ដែលកម្ចីពាក្យកម្ពុជា (កន្ទោង) ដែលធ្វើអំពីស្លឹករុក្ខជាតិ យកមកបណ្ដែតច្របល់និង ពិធីលយប្រទីបរបស់កម្ពុជា ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ 2018 ក្រុមបុរាណាចារ្យ បានចាប់ផ្ដើមធ្វើការពិសោធន៍ ទៅលើកន្ទោងស្លឹក និង ប្រទីបដែលធ្វើពីបន្ទះឬស្សីទ្របាតសម្រាប់ការអុជទាន និង ក្រដាស ហើយវត្ថុទាំងពីរ បានយកទៅបណ្ដែតក្នុងអាងត្រីចំនួនពីរ ក្នុងបរិមាណនៃចំនួនច្រើន និង ទុកវារយៈពេល ១ថ្ងៃ ទៅ៣ថ្ងៃ ប៉ុនណោះ លទ្ធផលដែលយើងទទួលបាន អាងត្រីដែលមានកន្ទោងស្លឹកបានពុលស្លាប់ ចំណែកឯ អាងត្រីដែលមានប្រទីប ត្រីមិនបានពុលស្លាប់នោះទេ ក្នុងដំណាក់កាលពិសោធន៍នេះ យើងមិនទាន់ទុកវត្ថុទាំងពីរក្នុងរយៈពេលយូរអង្វែង រហូតដល់វត្ថុទាំងពីររលាយនោះទេ ពីព្រោះមានលទ្ធផលនៃការពិសោធន៍លើកទី១រួចទៅហើយ ។ ដូចនេះហើយ ទើបក្រុមប្រវត្តិវិទូរកម្ពុជា មិនមានការចងក្រងពីការលយកន្ទោងស្លឹកនោះទេ ផ្អែកលើការបំពុលបរិស្ថានទឹកនេះហើយ ទើបពិធីលយកន្ទោងនេះត្រូវបានបោះបង់ក្នុង ទ.វទី៦០ និងមានការហាមប្រាមពីលោក ត្រឹង ងា ផងដែរ ដែលធ្លាប់បានចុះផ្សាយក្នុងអត្ថបទរបស់លោកក្នុងឆ្នាំ ១៩៧២ ។ == សេចក្ដីប្រតិកម្ម == បុណ្យអុំទូក ជាបុណ្យប្រពៃណីជាតិខ្មែរ ដ៏ធំមួយដែលត្រូវបានផ្អាកជាច្រើនលើកច្រើនសារ រាប់ចាប់ពីឆ្នាំ ២០១០ មកដល់ ឆ្នាំ ២០២២ នេះ ហើយពិធីនេះគឺបានអន់ថយជាបន្តបន្ទាប់ផងដែរ ។ នៅក្នុងរាជ ព្រះបាទ [[នរោត្ដមសីហនុ]] ការប្រារព្ធពិធីបុណ្យអុំទូក នៅទស្សវតន៍ទី៦០ មានការបណ្ដែតប្រទីបចូលរួម ចំនួនជាង ៣០ ហើយប្រទីបទាំងអស់បានផ្លាសប្ដូររូបរាង្គ នៃការរចនា និង ផ្លាសប្ដូរភ្លើងពណ៌ ជារៀងរាល់ឆ្នាំ គ្រាន់តែរក្សានៅនិមិត្តសញ្ញា (Logo) និងមាន អក្សរស្ថាប័នជាតិធំៗនៅខាងក្រោមផងដែរ យើងងាកទៅមើលការបណ្ដែតប្រទីប គិតចាប់ពីឆ្នាំ ២០១០ ចំនួនប្រទីបបានធ្លាក់ចុះជាខ្លាំង រហូតដល់ក្រោម ១៥ ប្រទីបទៀតផង មានពេលខ្លះរូបរាង្គប្រទីបទាំងអស់នោះមានរូបភាពដដែលៗតាមផ្នត់គំនិតដ៏ចាស់គំរិល របស់ក្រុមមន្ត្រីមួយចំនួននោះផងដែរ ការធ្លាក់ចុះជាបន្តបន្ទាប់ នៅរដ្ឋប្បវេណីនៃកិច្ចទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ ដែលចាត់ទុកការប្រណាំងទូក នៅមុខព្រះបរមរាជវាំង ជានិមិត្តសញ្ញា នៃការប្រារព្ធក្នុងការនឹករលឹក ដឹងគុណដល់កងទ័ពជើងទឹកកម្ពុជា ដែលបានពលីជីវិតដើម្បីទឹកដី ការពិតទៅកិច្ចពិធីដ៏ធំនេះគួរត្រូវបានយកចិត្តទុកដាក់ និង ថែរក្សាឱ្យកើតមានជាប្រយោជន៍ដល់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែររហូតតរៀងទៅ ។ រាល់ពេលមាន ពិធីបុណ្យអុំទូក ប្រជាពលរដ្ឋនៅតាមតំបន់ភូមដ្ឋានរបស់ពួកគេ បានចូលលុយគ្នា ធ្វើទូក គូរគំនូរពណ៌ទូក ដោយដាក់ឈ្មោះតំណាងឱ្យភូមិដ្ឋានរបស់ពួកគេ ឬ តំណាងវត្តអារាម ក្នុងតំបន់របស់ពួកគេ ជាការពិតណាស់ទោះជាគ្មានមន្ត្រីចាស់គំរិលទាំងនោះឧប្ថម្ភ ក៏ប្រជាពលរដ្ឋ អាចយកទូករបស់ពួកគេ មកប្រកួតបានផងដែរ ដោយសេចក្ដីស្រលាញ់ និង ទឹកចិត្តក្នុងការថែរក្សានូវវប្បធម៌ប្រពៃណី ដែលជាអត្តសញ្ញាណជាតិខ្មែរ ការដាក់ឈ្មោះទូកតាមតំបន់របស់ពួកគេ បានរួមចំណែកឱ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរយល់ដឹងពីតំបន់ភូមិស្រុកនោះផងដែរ ដើម្បីឱ្យពួគេអាចប្រកួតប្រជែងយកកេរ្តិ៍ឈ្មោះសម្រាប់ភូមិស្រុករបស់ពួកគេ ហើយបានរួមចំណែកឱ្យពលរដ្ឋទទួលបាននូវចំណេះដឹងទូទៅ ក្នុងការស្គាល់ថាតើភូមិស្រុកនៅកម្ពុជាមានឈ្មោះអ្វីខ្លះ ? ការដាក់ឈ្មោះសម្គាល់នេះត្រូវបានសាបរលាប តាមរយៈមន្ត្រីអគតិមួយចំនួន យកទៅដាក់ឈ្មោះ ទៅតាមអំពើចិត្តនៃឈ្មោះរបស់ខ្លួន ឬ ទៅតាមគោលគំនិតនយោបាយរបស់ពួកគេ ដែលធ្វើឱ្យឈ្មោះទូកមួយចំនួនបាត់បង់តម្លៃ ជាមរតកវប្បធម៌ក្នុងការតំណាងឱ្យវប្បធម៌ជាតិនៃតំបន់របស់ខ្លួន ។ ការមិនប្រារព្ធពិធីបុណ្យអុំទូក បានធ្វើឱ្យពលរដ្ឋដែលចំណាយពេលវេលា និងលុយកាក់ សាងសង់ទូក រៀបចំទូក ត្រូវបានអាសាបង់ ដោយការបំបាក់ទឹកចិត្តពលរដ្ឋផងដែរ ។ ក្រុមបុរាណាចារ្យ នៅតែមិនអាចទទួលយក ការលុបពិធីបុណ្យអុំទូក ក្នុងឆ្នាំ ២០២២ នេះ ជាមួយនិងលេះដែលមិនសម ហេតុផលនេះទាល់តែសោះ យ៉ាងណាក៏សុំឱ្យមានការថែរក្សាទំនៀមបុណ្យអុំទូកនេះជាដរាបរៀងទៅ សូមអរគុណ ។ == វិចារណកថា == '''បើសិនជាមិនមានពិធីបុណ្យអុំទូក តើពលរដ្ឋខ្មែរនិង ខាតអ្វីពិតប្រាកដ ?''' * បាត់បង់អត្តសញ្ញាណ ទំនៀមទម្លាប់ និង ប្រពៃណី ។ * ការខាតបង់ទៅលើវិស័យទេសចរណ៍ ប៉ះពាល់ដល់វិស័យអាកាសចរ គ្មានភ្ញៀវទេសចរណ៍មកលេង ។ * ប៉ះពាល់ដល់វិស័យបដិសណ្ឋារកិច្ច ដូចជា៖ រមណីយដ្ឋាន ភោជនីយដ្ឋាន និង អាហាររដ្ឋាន ។ * ប៉ះពាល់ដល់ការបញ្ចេញលក់ទំនិញ រាប់លានមុខដែល ជិតផុតសពលភាព ឬ (Expired) ដែលជាទំនិញលក់លាងឃ្លាំង បញ្ចុះតម្លៃធូរធ្លៃ ចំណញដល់ការប្រើប្រាសរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ។ * ប្រជាជនតូតាច មិនអាចរកប្រាក់ចំណេញ ទាំងទេសចរណ៍ ក្នុងស្រុក និងក្រៅស្រុក ដូចជា៖ អ្នកលក់ទឹកភេសជ្ជៈ អ្នកលក់នំចំនី ដោយការទូរែក...។ * ប៉ះពាល់ទៅដល់វិស័យពាណិជ្ជកម្ម គ្មានការដាក់បង្ហាញនូវផលិតផលថ្មី គ្មានការប្រគំតន្ត្រី គ្មានការជួលតូប ឬ ជួលស្តង់លក់ផ្សេងៗ ។ * ប៉ះពាល់ដល់ផ្នែកសិល្បៈដូរតន្ត្រី មិនមានការជួលអ្នកសិល្បៈ មករាំច្រៀង និង សម្ដែង ។ * ប៉ះពាល់ដល់សេវាកម្មដឹកអ្នកដំណើរ ដែលប្រជាពលរដ្ឋធ្វើដំណើរមកចូលរួមកំសាន្តតាមរយៈ រថយន្តក្រុង ឬ រថយន្តឈ្នួល ផ្សេងៗ ។ == បុណ្យអុំទូក ខួបលើកទី១៥០ == '''Bon Om Touk 150th Anniversary''' បុណ្យអុំទូក ខួបលើកទី១៥០ ដែលគិតចាប់ពីរយៈពេលនៃការប្រារព្ធដំបូងនៅទន្លេចតុមុខ ក្នុងឆ្នាំ ១៨៧៣ ដល់ ឆ្នាំ២០២៣ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទនរោត្តម ដែលបន្សល់ទុកជាមរតកវប្បធម៏ប្រពៃណីដ៏ល្អឯកនៅកម្ពុជា ។ ពិធីបុណ្យអុំទូក ត្រូវបានបោះបង់ចោលអស់រយៈពេល ២៨០ ឆ្នាំ ដែលគិតចាប់ពីការដួលរំលំសម័យកាលលង្វែក ក្នុងឆ្នាំ ១៥៩៣ រហូតដល់ការបង្កើតឡើងវិញក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទនរោត្តម ក្នុងឆ្នាំ ១៨៧៣ នាសម័យកាលកម្ពុជាក្រោមអណាព្យាបាលបារាំង ។ ហេតុអ្វីបានជាពិធីបុណ្យអុំទូក ប្រារព្ធដំបូងដោយ ព្រះបាទនរោត្តម ? ពីព្រោះតែ មិនមានកំណត់ត្រាណាមួយក្នុងសម័យកាលអង្គរ ឬ សម័យកាលលង្វែក សរសេរពីឈ្មោះពិធីប្រណាំងទូក ដែលហៅថា "បុណ្យអុំទូក" នោះទេ មានន័យថាបើទោះជាពិធីប្រណាំងទូក បង្កើតឡើងតាំងពីសម័យអង្គរ ឬ សម័យនគរភ្នំក្ដី តែមិនមានការប្រើឈ្មោះហៅសម្គាល់ថា បុណ្យអុំទូក នោះឡើយ ។ ដូចនេះក្មេងៗវប្បធម៌ជំនាន់ក្រោយសូមកុំព្យាយាម វែកញែក ដេញដោល ដោយភាពល្ងិតល្ងង់របស់ខ្លួន ហើយព្យាយាម លុបបំបាត់នូវស្នាដៃ របស់ព្រះបាទនរោត្តម ដែលជា អង្គព្រះមហាក្សត្រដែលបង្កើតឱ្យមាន ពិធីបុណ្យអុំទូក នៅកម្ពុជា ។ == សេចក្ដីអំណរ ចំពោះព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក 2024 == == កិច្ចពិធីទាក់ទងនិងគោម នៅកម្ពុជា == '''Lantern Ceremony in Cambodia''' * '''ពិធីព្យួរគោម''' ប្រារព្ធនៅក្នុងពិធីបុណ្យ [[ចូលឆ្នាំខ្មែរ]] ។ English: Lantern hanging ceremony held in the festival Khmer New Year.(April) * '''ពិធីបង្ហោះគោម''' ប្រារព្ធនៅក្នុងពិធីបុណ្យ [[វិសាខបូជា]] ។ English: Lantern launching ceremony held in the festival Vaisak Worship Day.(May) Worshipping to Buddha Ceremony. * '''ពិធីបណ្ដែតគោម''' ប្រារព្ធនៅក្នុង [[ពិធីបុណ្យអុំទូក]] ។ English: Lantern Floating Ceremony '' 'Held in Cambodia Water Festival or Bon Om Touk (November) == ឯកសារយោង == {{reflist|1}} [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ពិធីបុណ្យ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ពិធីបុណ្យខ្មែរ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ពិធីបុណ្យនៅស្រុកខ្មែរ]] btc94zyz9pz305vbpfiuj6cdd4669ya 0 3754 322309 309332 2025-06-20T08:34:58Z InternetArchiveBot 32568 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 322309 wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="width:1em;" |- style="text-align:center;" |style="background: #778899;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS Battambang; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> ទូច ស៊ុននិច </p> |- style="text-align:center;" | colspan="2" | |- style="vertical-align:center;" |'''ឈ្មោះ''' | [[ទូច ស៊ុននិច]] |- style="vertical-align:center;" |'''រហ័ស្សនាម''' |រាជនីសំឡេងមាស <br> |- style="vertical-align:center;" |'''កើត''' | ថ្ងៃទី ១០ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ១៩៨០ |- style="vertical-align:center;" |'''ទីកំណើត''' |[[ភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]] [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]] <br> |- style="vertical-align:center;" |- style="vertical-align:center;" |'''សញ្ជាតិ''' | {{KHM}} |- style="vertical-align:center;" |'''ប្រភេទតន្ត្រី''' |​បទប្រជាប្រិយ៍ បទប្រពៃណី បទភ្លេងការ បទបុរាណ បទសម័យ បទរាំវង់ បទសារ៉ាវ៉ាន់ បទឡាំលាវ និងបទមនោសញ្ចេតនា |- style="vertical-align:center;" |'''ឆ្នាំសកម្ម''' |១៩៩៤-បច្ចុប្បន្ន |- style="vertical-align:center;" |'''អជីព''' | តារាចម្រៀង និងជាសាស្រ្ដាចារ្យអក្សរសាស្រ្ដខ្មែរ |- style="vertical-align:center;" |'''ផលិតកម្ម''' | [[ផលិតកម្ម រស្មីហង្សមាស|រស្មីហង្សមាស]] ផលិតកម្មបក្សីចាំក្រុង ផលិតកម្មព្រះវិហារ ផលិតកម្មឆ្លងដែន ផលិតកម្មសាន់ដេ ផលិតកម្មឈូករ័ត្ន ។ល។ |- style="text-align:center;" |style="background: #ABCDEF;" colspan="2" |'''គណនីបណ្ដាញសង្គមរបស់នាង''' <br> |- style="background: #f1f5fc;" |- style="vertical-align:center;" |'''Facebook''' | [https://www.facebook.com/sun.day.1884 ទូច ស៊ុននិច] |- style="vertical-align:center;" |'''FB Page''' | [https://www.facebook.com/TouchSunnix Touch Sunnix] |- style="vertical-align:center;" |'''YouTube''' | [https://www.youtube.com/channel/UCiLRzywOoTnCRN7J2Dwi_AA Touch Sunnix] |- style="text-align:center;" | colspan="2" | |} នាងកញ្ញា '''ទូច ស៊ុននិច''' ([[អង់គ្លេស]]: [https://en.wikipedia.org/wiki/Touch%20Sunnix Touch Sunnix]) ជាតារាចម្រៀងដែលមានសំឡេងពីរោះលំដាប់ជួរមុខ និងមានប្រជាប្រិយភាពបំផុតនៅក្នុងសង្គមសិល្បៈខ្មែរ ។ មិនត្រឹមតែមានសម្លេងផ្អែមពីរោះរណ្ដំចិត្តអ្នកស្ដាប់តែម្យ៉ាងទេ [[ទូច ស៊ុននិច]] ក៏ជាតារាមួយរូបដែលមានរូបសម្រស់ស្រស់ស្អាតបែបធម្មជាតិដែរ។ នាងកញ្ញាត្រូវបានគេមើលឃើញថា ជាតារាខ្មែរមួយរូបដែលតែងតែប្រកាន់ប្រពៃណីខ្ជាប់ខ្ជួន​ក្នុងការស្លៀកពាក់តាមបែបប្រពៃណីខ្មែរ ព្រោះ​គេ​កម្រ​ឃើញ​នាង​ស្លៀក​ពាក់​បែប​សិចស៊ី​ណាស់​។​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​ កញ្ញាបានប្រឡូកចូលក្នុងវិស័យសិល្បៈចម្រៀងតាំងពីនាងមានអាយុ ១៣ ឆ្នាំ បន្ទាប់ពីនាងបានប្រឡងជាប់លេខ ១ ផ្នែកចម្រៀងសម័យទូទាំងប្រទេសនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៣។ នាងកញ្ញា [[ទូច ស៊ុននិច]] ជាតារាចម្រៀងដែលមានទេពកោសល្យផ្នែកប្រើប្រាស់សម្លេងបានស្ទើរតែគ្រប់ចង្វាក់ដូចជា៖ ចង្វាក់ប្រពៃណី បុរាណ ប្រជាប្រិយ និងសម័យជាដើម។ កញ្ញាទទួលបានការស្រឡាញ់ និងកោតសរសើរពីសំណាក់ប្រជារាស្រ្ដខ្មែរដែលស្រឡាញ់វិស័យសិល្បៈចម្រៀងស្ទើរតែគ្រប់វ័យទាំងអស់។ ប្រជានជនខ្មែរដែលស្រឡាញ់សិល្បៈផ្នែកចម្រៀងតែងតែពោលសរសើរថា៖ នាងជាតារាចម្រៀងដែលមានសម្លេងផ្អែមពីរោះសណ្ដំចិត្តប្រជាជនខ្មែរ។ ក្រៅតែពីអាជីពជាអ្នកចម្រៀងដ៏ល្បីល្បាញ នាងកញ្ញា [[ទូច ស៊ុននិច]] ក៏ជាបញ្ញវន្តដែលទទួលបានការសិក្សារៀនសូត្រជ្រៅជ្រះ រហូតបានបញ្ជប់ការសិក្សានៅ[[សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ|សាលកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ]]ផ្នែកអក្សរសាស្រ្ដខ្មែរ និងបានប្រឡងជាប់សាស្រា្ដចារ្យអក្សរសាស្រ្ដខ្មែរផងដែរ។<ref>https://www.youtube.com/watch?v=jGeUMG0-swA</ref> ជាអកុសល នៅថ្ងៃទី២១ ខែតុលា ឆ្នាំ២០០៣ កញ្ញាត្រូវបានជនមិនស្គាល់មុខបាញ់ប្រហារលើរូបនាង។ បច្ចុប្បន្ននេះនាងកញ្ញា '''ទូច ស៊ុននិច''' កំពុងរស់នៅក្នុងទីក្រុងសាក្រាមេនតូ ([https://en.wikipedia.org/wiki/Sacramento,_California Sacramento]) [[កាលីហ្វ័រញ៉ា|រដ្ឋកាលីហ្វ័រញ៉ា]] (California) [[សហរដ្ឋអាមេរិក]] (USA)។ == ជីវប្រវត្តិ == នាងទូច ស៊ុននិចកើតនៅថ្ងៃទី​ ១០ ខែ ធ្នូ ឆ្នាំ​ ១៩៨០ នៅក្នុងរដ្ឋធានីភ្នំពេញ ដោយមានឪពុកឈ្មោះ សៀង ទូច ជាគ្រូពេទ្យនៅក្នុង[[មន្ទីរពេទ្យមិត្តភាពខ្មែរ-សូវៀត|មន្ទីរពេទ្យមិត្តភាពខ្មែរសូវៀត]] និងម្ដាយឈ្មោះកឹម ស៊ីនួន ជាគ្រូពេទ្យបម្រើការដូចឪពុកនាងដែរ។ នៅក្នុងវ័យកុមារភាព កុមារី [[ទូច ស៊ុននិច]] បានចូលរៀងនៅក្នុងសាលាបឋមសិក្សាវត្តកោះនា[[ភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]]។ នៅក្នុងវ័យកុមារនោះ នាងត្រូវបានគេមើលឃើញថា ជាកុមារីមួយរូបដែលទេពកោសល្យខ្ពស់ខាងវិស័យសិល្បៈ ជាពិសេលគឺសិល្បៈផ្នែកចម្រៀងតែម្ដង។ បន្ថែមពីទេពកោសល្យដែលមានពីកំណើតស្រាប់ហើយនោះ នាងកញ្ញា ទូច ស៊ុននិច បានទទួលការបណ្ដុះបណ្ដាលពីអ្នកគ្រូ [https://www.vodkhmer.news/2019/01/21/kong-nary-pass-away-without-reach-her-plan/ គង់​ ណារី] ដែលជាគ្រូបង្រៀនផ្នែកសិល្បៈដ៏ល្បីល្បាញប្រចាំសាលា និងប្រចាំរាជធានីនាសម័យនោះ។<ref>https://www.vodkhmer.news/2019/01/21/kong-nary-pass-away-without-reach-her-plan/</ref> == ការចូលក្នុងវិស័យសិល្បៈ == ដោយទេពកោសល្យសម្លេងដ៏លេចធ្លោរបស់នាង បានធ្វើឲ្យនាងក្លាយជាអ្នកចម្រៀងវ័យក្មេងមួយរូប ដែលបានបង្ហាញវត្តមានលើកញ្ជក់ទូរទស្សន៍ និងតាមរលកសម្លេងវិទ្យុជាតិជារឿយៗ។ ចម្រើនវ័យវឌ្ឍនាការ នាងក៏បានបន្តវិស័យសិល្បៈចម្រៀងនេះ រហូតដល់នាងបានប្រឡងចម្រៀងជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ ១ ថ្នាក់ជាតិនាឆ្នាំ ១៩៩៣។ តាំងពីពេលនោះមក នាងកញ្ញា [[ទូច ស៊ុននិច]] ត្រូវបានផលិតកម្មចម្រៀងល្បីជាច្រើងដូចជា[[ផលិតកម្ម រស្មីហង្សមាស|ផលិតកម្មរស្មីហង្សមាស]] ផលិតកម្មស្ទឹងសង្កែ ផលិតកម្មបក្សីចាំក្រុង [https://www.facebook.com/Chlangdenproduction/ ផលិតកម្មឆ្លងដែន] ផលិតកម្មអង្គរវត្ត [https://www.facebook.com/sundayproductionsd ផលិតកម្មសាន់ដេ] ផលិតកម្មព្រះវិហារ ផលិតកម្មសាយណ្ហរ៉ា ផលិតកម្មឈូករ័ត្ន ផលិតកម្មកុលាបក្រហម និងផលិតកម្មចម្រៀងជាច្រើនទៀត បានហៅនាងឲ្យច្រៀងចម្រៀងរបស់គេជាបន្តបន្ទាប់។<ref>https://www.youtube.com/watch?v=Qkv3PZN-2Fk&t=621s</ref> ពីឆ្នាំ ១៩៩៦ រហូតដល់ឆ្នាំ ២០០៣ នាងកញ្ញា[[ទូច ស៊ុននិច]]បានច្រៀងចម្រៀងរាប់រយបទ និងគ្រប់ចង្វាក់ គ្រប់ប្រភេទបទចម្រៀងដូចជា៖​ [https://www.youtube.com/watch?v=-lvANzWdRwQ បទមហោរី] [https://www.youtube.com/watch?v=A4OHt1IraM4 បទប្រពៃណី] [https://www.youtube.com/watch?v=SwlSy5kGsuM បទភ្លេងការ] [https://www.youtube.com/watch?v=HWr5yWWndSQ បទមនោសញ្ជេតនាស្នេហា] [https://www.youtube.com/watch?v=HQWnM8uPKNU បទប្រជាប្រិយ៍​] ជាពិសេសគឺ[https://www.youtube.com/watch?v=IVxq99LU25c បទចម្រៀងស្នេហាជាតិ]។<ref>https://www.youtube.com/watch?v=Qkv3PZN-2Fk&t=621s</ref> គេតែងតែឃើញវត្តមាននាងកញ្ញា [[ទូច ស៊ុននិច]] តាមក្របទស្សនាវដ្ដីធំៗ និងតាមកញ្ញក់ទូរទស្សន៍រឿយៗ ក្នុងទម្រងសម្លៀកបំពាក់សមរម្យបំផុតក្នុងនាមជានារីខ្មែរ។ នាងកញ្ញា [[ទូច ស៊ុននិច]] បានចេញទៅសម្ដែងនៅបរទេសជាច្រើនលើកច្រើនសារមានដូចជា៖​ [[បារាំង|ប្រទេសបារាំង]] [[កាណាដា|ប្រទេសកាណាដា]] និង[[សហរដ្ឋអាមេរិក]]ជាដើម។<ref>https://www.youtube.com/watch?v=Qkv3PZN-2Fk&t=621s</ref> == បទចម្រៀងដែលទទួលបានការពេញនិយមខ្លាំង == ចាប់តាំងពីនាងកញ្ញា ទូច ស៊ុននិច បានប្រឡូកក្នុងវិស័យសិល្បៈចម្រៀងមក នាងត្រូវម្ចាស់ផលិតកម្មធំៗ កវីនិពន្ធល្បីៗមានដូចជា៖​ [[គង់ ប៊ុនឈឿន|លោកគង់ ប៊ុនឈឿន]] លោកសង អក្ខរា [https://kohsantepheapdaily.com.kh/article/79204.html លោក ហ្វៃ សំអាង] [https://www.rfi.fr/km/%E1%9E%80%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%92%E1%9E%B8%E1%9E%95%E1%9F%92%E1%9E%9F%E1%9F%81%E1%9E%84%E1%9E%91%E1%9F%80%E1%9E%8F/%E1%9E%94%E1%9E%91%E1%9E%99%E1%9E%80%E1%9E%80%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E1%9E%8E%E1%9F%8D/20211014-%E1%9E%80%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%96%E1%9E%BB%E1%9E%87%E1%9E%B6-%E1%9E%9F%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%98-%E1%9E%9F%E1%9E%B7%E1%9E%9B%E1%9F%92%E1%9E%94%E1%9F%88-%E1%9E%9C%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%94%E1%9E%92%E1%9E%98%E1%9F%8C-%E1%9E%8F%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%B8-%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%94%E1%9E%9A%E1%9E%98%E1%9E%9A%E1%9E%8F%E1%9E%93%E1%9E%80%E1%9F%84%E1%9E%8A%E1%9F%92%E1%9E%8B-%E1%9E%80%E1%9E%9C%E1%9E%B8%E1%9E%93%E1%9E%B7%E1%9E%96%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%92%E1%9E%91%E1%9F%86%E1%9E%93%E1%9E%BB%E1%9E%80%E1%9E%85%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%80%E1%9E%84-%E1%9E%A2%E1%9E%94%E1%9F%8B%E1%9E%9A%E1%9F%86-%E1%9E%92%E1%9E%93%E1%9E%92%E1%9E%B6%E1%9E%93%E1%9E%98%E1%9E%93%E1%9E%BB%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%9F លោក ឯល ប៊ុណ្ណា] និងកវីនិពន្ធល្បីជាច្រើនរូបទៀតបាននិពន្ធបទចម្រៀងថ្មីៗ ជាច្រើនរយបទឲ្យនាងច្រៀង។ ដោយសារតែស្រឡាញ់សម្លេងដ៏ពីរោះរណ្ដំរបស់នាង ម្ចាស់ផលិតកម្ម និងកវីនិពន្ធខ្មែរទាំងនោះក៏បានសំណូមពរឲ្យនាងកញ្ញាច្រៀងស្នាដៃនិពន្ធរបស់ពួកគេសារឡើងវិញដែរ។ បទចម្រៀងដែលកញ្ញាច្រៀងហើយទទួលបានល្បីល្បាញខ្លាំងនោះរួមមាន៖​ <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> * [https://www.youtube.com/watch?v=bSVT6y559RE សិលាចាំប្ដី] * [https://www.youtube.com/watch?v=XxymSrN04zA អូនសូមផ្ញើរខ្លួនលើទូកដរបងហើយ] * [https://www.youtube.com/watch?v=NbYd-XmxhNw កូនខុសហើយម៉ែ] * [https://www.youtube.com/watch?v=JLgB72mILzk វាសនាបុប្ផាកៀងឃ្លាំង] * [https://www.youtube.com/watch?v=1flAzgQciBo ដឹងទេថាអូនរងចាំ] * [https://www.youtube.com/watch?v=uL2wexe14Ng ទំនួញរ៉ៃវត្តភ្នំ] * [https://www.youtube.com/watch?v=HQWnM8uPKNU ជំនោរដើមខែ] * [https://www.youtube.com/watch?v=hRizjEELQ9E ស្រ​ណោះម្លប់ដូង​] * [https://www.youtube.com/watch?v=ukMunfdauEM រាំវង់អន្លង់រមៀត] * [https://www.youtube.com/watch?v=kpSmbdQ5Z8I ជូនអូនទៅស្រុក] * [https://www.youtube.com/watch?v=BAQeOs-_wlk ទំនួញស្នេហាទុំទាវ] * [https://www.youtube.com/watch?v=uSODVlTD0KY ធម្មជាតិស្ងៀមស្ងាត] * [https://www.youtube.com/watch?v=SwlSy5kGsuM ព្រះថោង] ។ល។ </div> == ការស្រឡាញ់ការសិក្សា == នៅក្នុងកិច្ចសម្ភាសមួយជាមួយទស្សនាវដ្ដីប្រជាប្រិយ លេខ ៤ ចុះថ្ងៃទី ១ ដល់ ១៥ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៩៥ នាងកញ្ញា [[ទូច ស៊ុននិច]] បានលើកឡើងថា​៖​ «ទោះបីជាខ្ញុំបានក្លាយជាអ្នកចម្រៀងល្បីក៏ដោយ ខ្ញុំក៏មិនបោះបង់ការសិក្សាចោលដែរ នៅពេលដែលបញ្ចប់ការសិក្សានៅវិទ្យាល័យ ខ្ញុំមានបំណងចូលរៀននៅមហាវិទ្យាល័យច្បាប់ទៀត ព្រោះខ្ញុំចង់ក្លាយជាអ្នកច្បាប់ទៅអនាគត រីឯចម្រៀង ខ្ញុំនឹងយកវាធ្វើជាមុខរបរទីពីរវិញ» ។ ក្នុងខណៈពេលដែលនាងកំពុងតែមានឈ្មោះល្បីល្បាញខ្លាំងផ្នែកវិស័យសិល្បៈចម្រៀង នាងក៏នៅបន្តការសិក្សារហូតទទួលបានសញ្ញាបត្រថ្នាក់បរិញ្ញាបត្រអក្សរសាស្រ្ដខ្មែរ។ ហើយនាងក៏ប្រឡងចូលទៅក្នុងសាលាគរុកោសល្យ និងត្រៀមចេញបង្រៀនទៀតផង។<ref>https://www.youtube.com/watch?v=Qkv3PZN-2Fk</ref> == ការបាញ់ប្រហារឆ្នាំ ២០០៣ == កាល​ពី​ថ្ងៃទី​២១ តុលា ឆ្នាំ​២០០៣ អ្នក​នាង​ និង​ម្ដាយ​ត្រូវបាន​ខ្មាន់​កាំភ្លើង​បួន​នាក់​បាញ់​ប្រហារ។ ម្ដាយ​អ្នក​នាង​ស្លាប់​នៅ​នឹង​កន្លែង។ ឯអ្នក​នាង​ត្រូវ​បាន​បញ្ជូន​ទៅ​មន្ទីរពេទ្យ។ ជា​សំណាង​ក្នុង​គ្រោះ អ្នក​នាង​នៅ​មាន​ជីវិត​រស់​រាន​ដល់​សព្វថ្ងៃ។<ref>សាំង សុឥន្ទរិទ្ធ និង ខេវិន ដ័រយ៉ល. "Popular Singer Shot in Face, Mother Killed" ''ខេមបូឌាដេលី. ''២២ តុលា ២០០៣.'' ''https://www.cambodiadaily.com/archives/popular-singer-shot-in-face-mother-killed-43467/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305191456/https://www.cambodiadaily.com/archives/popular-singer-shot-in-face-mother-killed-43467/ |date=2016-03-05 }}. ចូល​មើល​ ៨ មីនា ២០១៥។</ref> មូលហេតុ​ពីក្រោយ​ការ​បាញ់​ប្រហារ​នេះ​​មិន​ច្បាស់​លាស់​ទេ។ មាន​អ្នក​លើក​ឡើង​ថា​ជា​បញ្ហា​ស្នេហា និង​អ្នកខ្លះទៀត​លើក​ឡើង​ថា​ជាបញ្ហា​នយោបាយ។ ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​ការ​ស៊ើប​អង្កេត​ចាប់​ខ្លួន​នេះ លោក ចាន់ សុវ៉េត អនុ​ប្រធាន​ផ្នែក​ស៊ើប​អង្កេត​សមាគម​ការ​ពារ​សិទ្ធិ​មនុស្ស​អាដហុក បាន​ប្រាប់​វិទ្យុ​អាស៊ី​សេរី​ថា តុលាការ​កំពុង​តែ​ដំណើរការ​នៅ​ឡើយ ៖ «ករណី​នេះ​គេ​កំពុង​តែ​ដំណើរការ…បាន​ន័យ​ថា គេ​កំពុង​ធ្វើ​ការ​អង្កេត​បន្ត ហើយ​ករណី​រាប់​ឆ្នាំ​ដូច​កញ្ញា ទូច ស៊ុននិច ហ្នឹង​ហាក់​បី​ដូច​ជា​នៅ​ងងឹត​ឈឹង​មិន​ទាន់​មើល​ឃើញ​កិច្ច​ខិត​ខំ​ប្រឹង​ប្រែង​របស់​អាជ្ញាធរ​មាន​សមត្ថកិច្ច ដើម្បី​តាម​រក​ជន​ដៃ​ដល់​ដែល​បាន​ប៉ុនប៉ង​ផ្ដាច់​អាយុ​ជីវិត​កញ្ញា ទូច សូនិច ហ្នឹង​ទេ រហូត​ដល់​ថ្ងៃ​នេះ​មិន​ទាន់​មាន​ទេ»។ ចំណែក​ឪពុក​នាង ទូច ស៊ុននិច ក៏​បាន​អះអាង​ដែរ​ថា កន្លង​មក លោក​ធ្លាប់​បាន​ឮ​ប្រពន្ធ​លោក ហេង ពៅ ប្រាប់​លោក​ថា ប្តី​របស់​គាត់​ដឹង​អ្នក​សម្លាប់ ទូច ស៊ុននិច ហើយ​ថា​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជា មាន​នារី​វ័យ​ក្មេង​មួយ​ចំនួន​រង​ការ​បាញ់​ប្រហារ ឬ​ធ្វើ​ឃាត​ពី​គ្រួសារ​មន្ត្រី​ជាន់ខ្ពស់ ដោយ​ចោទ​ថា​បាន​លួច​ស្នេហា​ជា​មួយ​ប្ដី​គេ។ លោក​ក៏​បន្ថែម​ថា៖ «ហើយ​សម្លាប់​នោះ​រឿង​ស្អី? អ៊ីចឹង​បាន​ថា ក្នុង​ពេល​នេះ​ខ្ញុំ​មាន​អារម្មណ៍​មួយ​ចង់​ជម្រាប​ដល់​បង​ប្អូន​ទាំង​អស់​កុំ​ឲ្យ​យល់​ច្រឡំ​ថា ទូច ស៊ុននិច យក​ប្ដី​គេ​ឲ្យ​សោះ អា​ហ្នឹង​មួយ គឺ​ថា ទូច ស៊ុននិច អត់​មាន​អត្ត​ចរិត​របៀប​ទៅ​យក​ប្ដី​គេ ហើយ​ប្រពន្ធ​គេ​មក​សម្លាប់​ទេ មាន​តែ​គេ​យក​នាង​តែ​នាង​មិន​ព្រម មិន​លក់​កិត្តិយស​បាទ ដូច​ខ្ញុំ​ជម្រាប​អ៊ីចឹង នៅ​ស្រុក​ខ្មែរ​បើ​សិន​មាន​ស្រី​ម្នាក់​មាន​អ្នក​ធំ​ទៅ​យក អ្នក​ធំ​ហ្នឹង​យក​មិន​បាន អ្នក​ធំ​ហ្នឹង​ទៅ​សម្លាប់​នាង​ហ្នឹង តែ​បើ​អ្នក​ធំ​ហ្នឹង​យក​នាង​ហ្នឹង​បាន ប្រពន្ធ​អ្នក​ធំ​ហ្នឹង​ទៅ​សម្លាប់​នាង​ហ្នឹង​ទៀត នេះ​ជា​បញ្ហា។ តើ​សម្ដេច​តេជា លោក​ទ្រង់​ជ្រាប​ទេ​រឿង​ហ្នឹង? តើ​រដ្ឋាភិបាល​ខ្មែរ​លោក​ជ្រាប​ទេ? អ៊ីចឹង​នារី​ដែល​គេ​មាន​បំណង​ចង់​យក​នោះ មិន​យក​គេ ក៏​ងាប់ យក​គេ​ក៏​ងាប់ តើ​អយុត្តិធម៌​ទេ​រឿង​ហ្នឹង»។ ទាក់​ទង​នឹង​ការ​រក​យុត្តិធម៌​ដល់​ជន​រង​គ្រោះ និង​ប្រព័ន្ធ​តុលាការ​នៅ​កម្ពុជា​នេះ លោក ចាន់ សុវ៉េត មាន​ប្រសាសន៍​បន្ថែម​ថា​ប្រសិន​បើ​អាជ្ញាធរ​មាន​សមត្ថកិច្ច​មាន​ឆន្ទៈ​ចង់​រក​នោះ វា​មិន​ពិបាក​ទេ​បើ​ទោះបី​ជា​នៅ​កន្លែង​ណា​ក៏​រក​ឃើញ​ដែរ ៖ «យើង​ឃើញ​ថា ស្ថាប័ន​តុលាការ​ក៏​ដូច​ជា​ស្ថាប័ន​មាន​សមត្ថកិច្ច​ដែរ ព្រោះ​ថា​អ្នក​ទាំង​អស់​គ្នា​ជា​អ្នក​មាន​សមត្ថកិច្ច​នោះ គឺ​មិន​បាន​បង្ហាញ​អំពី​សញ្ញាណ​ឲ្យ​បាន​ច្បាស់​លាស់​អំពី​សមត្ថភាព​របស់​ខ្លួន ដែល​ធ្វើ​ការ​ខិត​ខំ​ប្រឹង​ប្រែង​ដើម្បី​រក​យុត្តិធម៌ គឺ​ពិបាក​រក​យុត្តិធម៌​ណាស់ ក្នុង​ស្រុក​ខ្មែរ​នោះ... ហើយ​ពាក់ព័ន្ធ​ជា​មួយ​កញ្ញា ទូច ស៊ុននិច នេះ យើង​គិត​ថា មិន​អាន​នឹង​រក​ឃើញ​ទេ បើ​សិន​ជា​អាជ្ញាធរ​មាន​សមត្ថកិច្ច​គាត់​មាន​ឆន្ទៈ​រក ដើម្បី​ឲ្យ​ឃាតក​នោះ​មក​កាត់​ទោស គឺ​ងាយ​ស្រួល​ទេ ទោះ​ដល់​ក្រហែង​ណា​ក៏​ចាប់​បាន​មក​វិញ​ដែរ។ ដូច​ជា​លោក ហេង ពៅ ជា​ដើម នៅ​ពេល​ដែល​គេ​ដឹង​ថា គាត់​បាន​ប្រព្រឹត្ត ហើយ​រាជ​រដ្ឋាភិបាល​តម្រូវ​ការ​ចាំបាច់​នោះ ធ្វើ​អី​ក៏​បាន​ដែរ អាច​ចាប់​នាំ​ខ្លួន​លោក ហេង ពៅ មក​ផ្ដន្ទា​ទោស​ចាំបាច់​នៅ​ក្នុង​ស្រុក​ខ្មែរ​យើង»។ កញ្ញា ទូច ស៊ុននិច ជា​ជន​រង​គ្រោះ​ដែល​ត្រូវ​បាន​ជន​មិន​ស្គាល់​មុខ បាន​លួច​បាញ់​កាល​ពី​ថ្ងៃ​ទី ​២១ ខែ តុលា ឆ្នាំ ​២០០៣ ខណៈ​ដែល​នាង​កំពុង​ដើរ​ចេញ​ពី​ហាង​ទំនិញ​មួយ​ជា​មួយ​ម្ដាយ​នាង។ ម្ដាយនាង​ត្រូវ​បានជនដៃដល់បានសម្លាប់នៅ​នឹង​កន្លែង​កើត​ហេតុនោះ។ == ការត្រឡប់មកបំពេរអារម្មណ៍ប្រជារាស្រ្ដខ្មែរវិញ == ដោយឡែកកាលពីថ្ងៃទី២៧ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២០ ប្រជារាស្រ្ដខ្មែរដែលជាអ្នកប្រើប្រាស់បណ្ដាញសង្គម YouTube មានការចាប់អារម្មណ៍ និងកោតសរសើរជាខ្លាំងក្រោយតារាចម្រៀងលំដាប់ជួរមុខរូបនេះ ដែលអវត្តមានពីវិស័យសិល្បចម្រៀងអស់ជាច្រើនឆ្នាំហើយនោះ បានទម្លាក់បទចម្រៀងថតថ្មីមួយបទដែលមានចំណងជើងថា [https://www.youtube.com/watch?v=dzjfwXlrmvY&t=11s «ពាក្យមិនពិត»] ដែលជាសំនៀងដើម អ្នកស្រី [[ប៉ែន រ៉ន]] ចូលទៅក្នុងឆាណែល YouTube របស់នាងផ្ទាល់។ នាងកញ្ញានៅតែមានទឹកដមសំនៀងពីរោះដដែល ទោះបីមិនដូចពីមុនទាំងស្រុងក្ដី។​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​<ref>{{Cite web |url=http://khmer-global.com/archives/19415 |title=ច្បាប់ចម្លងប័ណ្ណសារ |access-date=2023-05-20 |archivedate=2023-05-20 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20230520064139/http://khmer-global.com/archives/19415 |url-status=dead }}</ref> ជាមួយគ្នានោះដែរ នាងកញ្ញា '''ទូច ស៊ុននិច''' ក៏បានសរសេររៀបរាប់ដោយបង្ហាញក្តីនឹករលឹកទៅកាន់បងប្អូនខ្មែរដែលគាំទ្ររូបនាងថា៖ «សូមបងប្អូនចូលរួមស្ដាប់កម្សាន្តជាមួយបទចម្រៀងថតថ្មីដំបូងរបស់នាងខ្ញុំឆ្នាំ ២០២០ នេះ បន្ទាប់ពីនាងខ្ញុំបានអាក់ខានថតអស់រយៈពេលជិត ១៧ឆ្នាំ។ មិនពីរោះទេបងប្អូន តែនេះគឺជាការបង្ហាញពីទឹកចិត្តរបស់នាងខ្ញុំ ដែលតែងតែមានការនឹករលឹកទៅដល់បងប្អូនខ្មែរ យើងទាំងអស់គ្នា។​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​ ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងការនឹករលឹករបស់បងប្អូនមកដល់ខ្ញុំ និងទឹកចិត្តរបស់បងប្អូន ដែលតែងតែស្រលាញ់ចូលចិត្ត និងគាំទ្រសំនៀងចំរៀងនាងខ្ញុំរហូតមក ហើយចង់ស្ដាប់បទថ្មីៗរបស់ខ្ញុំ។ ឥឡូវនេះនាងខ្ញុំសូមជូនបទថតថ្មី (ដែលបទនេះ ខ្ញុំមិនដែលថតពីមុនមកទេ) ទៅដល់បងប្អូនជាការសណ្ដាប់ និងបញ្ជាក់ថា នាងខ្ញុំមានការនឹករលឹក និងស្រលាញ់បងប្អូនអ្នកគាំទ្រគ្រប់ៗគ្នាណា៎»។​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​<ref>https://www.youtube.com/watch?v=dzjfwXlrmvY&t=11s</ref> == ការអំពាវនាវរកពន្លឺយុត្តិធម៌ == នៅថ្ងៃទី ២២ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២២ កញ្ញា [[ទូច ស៊ុននិច]] បានសរសេរសារបង្ហោះនៅក្នុងទំព័រគណនីហ្វេសប៊ុកផ្ទាល់របស់នាងដែលមានឈ្មោះ [https://www.facebook.com/TouchSunnix Touch Sunnix] ដើម្បីស្នើរសុំឲ្យរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាជួយរកយុត្តិធម៌ជូនរូបនាង និងគ្រួសាររបស់នាងថា៖​ «២១ តុលា ២០០៣ មកដល់ ថ្ងៃនេះ ២១ តុលា ២០២២ គឺ១៩ឆ្នាំកន្លងមកហើយដែលខ្ញុំនិងក្រុមគ្រួសារនាងខ្ញុំចងចាំមិនភ្លេចឡើយនូវឧក្រិដ្ឋកម្មបាញ់ប្រហារដ៏សាហាវព្រៃផ្សៃ អយុត្តិធម៌មកលើអ្នកម្ដាយនាងខ្ញុំនិងរូបនាងខ្ញុំដែលបណ្ដាលអោយអ្នកម្ដាយនាងខ្ញុំទទួលមរណៈភាពយ៉ាងអាណោចអាធ័មមជាទីបំផុត ហើយរូបនាងខ្ញុំត្រូវរស់ក្នុងភាពពិការដល់សព្វថ្ងៃនេះ។ តាំងពីពេលនោះមកនាងខ្ញុំលោកឳពុកនាងខ្ញុំព្រមទាំងក្រុមគ្រួសារនាងខ្ញុំមិនទាន់ឃើញមានក្រសួងពាក់ព័ន្ធនិងទទួលខុសត្រូវណាមួយវែកមុខរកពួកឃាតករនិងពួកក្រុមមេឃាតករឈាមថោកនរកអវិចីអស់ទាំងនោះឃើញ ហើយផ្ដន្ទាទោសតាមផ្លូវច្បាប់នៅឡើយទេ! តើឯណាទៅយុត្តិធម៌សំរាប់មនុស្សបរិសុទ្ធស្លូតត្រង់ដូចជាអ្នកម្ដាយនាងខ្ញុំ រូបនាងខ្ញុំនិងក្រុមគ្រួសារនាងខ្ញុំនោះ? សូមសម្ដេចហ៊ុនសែនជួយរកយុត្តិធម៌ វែកមុខរកពួកក្រុមឃាតករដើម្បីយកមកផ្ដន្ទាទោសតាមផ្លូវច្បាប់ អោយអ្នកម្ដាយនាងខ្ញុំនិងរូបនាងខ្ញុំព្រមទាំងក្រុមគ្រួសារនាងខ្ញុំបានទទួលយុត្តិធម៌ពិតផង»។<ref>https://www.facebook.com/photo.php?fbid=674250794064616&set=pb.100044391039262.-2207520000.&type=3</ref> == បញ្ជីចម្រៀងដែលច្រៀងដោយនាងកញ្ញា ទូច ស៊ុននិច == ខាងក្រោមនេះគឺជាបញ្ជីបទចម្រៀងដែលបានច្រៀងដោយកញ្ញា ទូច ស៊ុននិច តាមលំដាប់អក្សរខ្មែរ។ សូមចូលរួមជួយដាក់បញ្ចូលបន្ថែមចំណងជើងបទចម្រៀងដែលនាងបានច្រៀងនៅក្នុងបញ្ជីខាងក្រោមនេះ៖ == ចម្រៀងដែលផ្ដើមដោយអក្សរ | ក | == <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> *កញ្ឆែតបោះទង (ទូច ស៊ុននិច + គង់ ឌីណា) *កណ្ដាលសាគរ *កន្ទេល​មាស​ *កម្រង​ផ្កា​ថ្កុល​ *កន្លងដែនឆ្ងាយ *ក្រមុំចាស់ *ក្រមុំព្រួលៗ (ទូច ស៊ុននិច + គង់ ឌីណា) *ក្រសាហូតដាវ *កាត់​ត្រេីយ​ *កាន់សីលប្រាំ ចាំសីលប្រាំបី *ក្ដាមស្រែ *ក្រេបហើយសូមលា *ក្រោមមេឃពណ៌ខៀវ *ក្លិនខ្លួនកេសី *ក្លិនផ្កាក្រពុំ *ក្លិនជាប់នាសា *ទឹកមាននិស្ស័យ *កូនខុសហើយម៉ែ *កូនស្រីអ្នកនេសាទ *កូឡា​បមាស​បង​ *កូឡាបសហួរហ៊ីន​ *ក្បូនស្នេហ៍ក្បូនជីវិត *កេង​កង​បាត់​កូន​ *ក្លែប​ក្លិន​ចន្ធូ​ *ក្អែកហើរកាត់ស្ទឹង *កោត​ចិត្ត​ខ្លាំង​ណាស់​ *កំពង់លួងដួងចិត្ត *កំពង់សោមដែលខ្ញុំនឹក *កំលោះចាស់ប៉ះអ្នកម៉េម៉ាយ (ទូច ស៊ុននិច + គង់ ឌីណា) *កុំប្រកែកអីអូន *កុំស្ដាយចិត្តស្មោះ *កុំ​ស្ម័គ្រ​អូន​អី​ </div> == ចម្រៀងដែលផ្ដើមដោយអក្សរ | ខ | == <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> *ខក​ចិត្ត​ *ខ្នងភ្នំសំពៅ *ខ្យល់កំពូលភ្នំ *ខ្យល់មិនយល់ចិត្តខ្ញុំ *ខ្សឹប ខ្សឹប ខ្សឹប *ខានជួបគ្នាយូរ *ខ្លាច​ប៉ះ​ប្ដី​គេ​ *ខ្លោចចិត្ត *ខ្នើយកម្ម *ខ្នើយប៉ាក់ *ខែរងារហើយម៉ែ *ខ្ញុំ​នៅ​ក្មេង​នៅ​ចង់​សប្បាយ​ *ខ្ញុំ​យំ​សម្រាប់​ថ្ងៃ​នេះ​ *ខ្ញុំ​សែន​ស្រឡាញ់​ </div> == ចម្រៀងដែលផ្ដើមដោយអក្សរ | គ | == <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> * គន់មើលទៅមេឃ * គ្មានទេពាក្យពិត * គូរខ្ញុំនៅឯណា? </div> == ចម្រៀងដែលផ្ដើមដោយអក្សរ | ឃ | == <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> * ឃ្មុំឡើងក្បាលទឹក </div> == ចម្រៀងដែលផ្ដើមដោយអក្សរ | ច | == <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> * ចិត្តស្មោះដែលរុះរោយ​ * ចង់​តែ​នៅ​ក្រមុំ​ * ចង់បានកន្សែងពណ៍ក្រហម​ * ច័ន្ទ​អេីយ​ច័ន្ទ​ * ចម្ការសំរោង​ * ចម្រៀងទាវឯក * ចម្រៀងលក់ផ្កា * ចម្រៀងស្នេហ៍យើង * ចម្រៀង​អវសាន្ត​ * ចាបដេីរ​ដី * ចាស់កំហូច * ចាស់ឡើងព្រឺលឡើង * ចាហួយនិងសំខ្យា (ទូច ស៊ុននិច + គង់ ឌីណា) * ចិត្តមួយដូចខែ * ចិត្តប្រឹងស្រឡាញ់ចាញ់ចិត្តស្អប់ * ចិត្តស្មោះដែលរុះរោយ * ចិត្តអូនប្លែកណាស់ (ទូច ស៊ុននិច + គង់ ឌីណា) * ចិត្ត​អេីយ​កុំ​នឹក​ * ចិត្តឥតល្អៀង *​ ចុត​ហ្មាយ​មច្ចុរាជ​ *​ ចូកគ្រឹម​ * ចោលអូនម្ដេចបាន * ចេះ​តែ​ស្រម៉ៃ * ចំបក់​រោយ​ * ចំបុីសិរីសោភ័ណ​ * ចាំចប់ការសិក្សា * ចាំនៅតែចាំ * ចាំមើលតែផ្លូវ </div> == ចម្រៀងដែលផ្ដើមដោយអក្សរ | ឆ | == <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> * ឆ្នាំងចាស់បាយឆ្ងាញ់ * ឆ្នាំមុន * ឆ្នាំអូន ១៦ </div> == ចម្រៀងដែលផ្ដើមដោយអក្សរ | ជ | == <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> *ជាតិប្រុសកំហូច *ជាតិជាបុប្ផា *ជាតិជាសត្វឃ្មុំ *ជាតិជាស្ត្រី *ជិះទូកតាមមាត់ទន្លេ *ជីវិត​កំព្រា​ *ជីវិតអ្នកក្រ *ជូនអូនទៅស្រុក *ជ្រោះអូយ៉ាដាវ *ជំងឺស្នេហា *ជំនោរ​ដេីម​ខែ​ *ជំនោរត្រជាក់​ *ជឿ​ចិត្ត​អូន​ចុះ​ *ជេីង​ភ្នំសំពៅ​ </div> == ចម្រៀងដែលផ្ដើមដោយអក្សរ | ឈ | == <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> * ឈប់ជឿហើយចា៎ * ឈប់សាងបាបកម្ម * ឈប់ស្ដាយហើយ * ឈប់ស្រឡាញ់អូនទៅ * ឈរចាំអ្នកណា? </div> == ចម្រៀងដែលផ្ដើមដោយអក្សរ | ដ | == <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> *ដង​ជ្រោះ​ទឹក​ភ្នែក​ *ដងស្ទឹងស្នេហា *ដល់​វេលា​ត្រូវ​សារភាព​ *ដឹងទេថាអូនរងចាំ *ដួង​ចម្ប៉ា​ *ដៃសមុទ្រត្រពាំងរូង *ដោះលែងអូនទៅ </div> == ចម្រៀងដែលផ្ដើមដោយអក្សរ | ឋ|ថ | == <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> *​ ឋាន​សួគ៌​ឋាន​ស្នេហ៍​ * ថ្នម​អេីយ​ថ្នម​ * ថ្ពល់បរិសុទ្ធ * ថ្ងៃនេះអូនឈឺចិត្ត * ថ្ងៃណាក៏សៅគ្រី * ថ្ងៃ​ជា​វេលា​ល្អ​ * ថ្ងៃព្រាត់យប់ជួប * ថ្ងៃត្រង់គ្រលួច * ថ្ងៃនេះខ្ញុំចង់ញុំាស្រា * ថ្ងៃលិចអូនស្រណោះ * ថៅកែហឺហារ </div> == ចម្រៀងដែលផ្ដើមដោយអក្សរ | ឌ | == * ឌឹបៗ អូយៗ == ចម្រៀងដែលផ្ដើមដោយអក្សរ | ណ | == * ណាំណាវ == ចម្រៀងដែលផ្ដើមដោយអក្សរ | ត | == <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> * ត្រពាំងសាបកូឡាបរោយ * តុកកែយំយប់ *​ តាំង​យូស្នេហ៍ </div> == ចម្រៀងដែលផ្ដើមដោយអក្សរ | ទ | == <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> *ទន្ទឹងចាំថ្លៃ *ទាសីអភ័ព្វ *ទាវចូលម្លប់ *ទុកស្រីប្ដីកាន់លុយ *ទិដ្ឋភាព​បុណ្យ​អុំទូក​ *ទឹកធំ​ *​ទឹក​មាន​និស្ស័យ​ *ទឹកភ្នែកដានី *ទឹកភ្នែកអ្នកណា *ទឹកហូរឆ្ងាយ *ទឹកហូរមិនហត់ *ទៅណាទៅផងពិសី *ទំនាក់ទំនង​ស្នេហ៍ *ទំនួញផ្កាអង្គារបុស្ស *ទំនួញទ្រខ្មែរ *ទំនួញរ៉ៃវត្តភ្នំ *ទំនួញស្នេហ៍ទុំទាវ *ទំនួញស្រីម្នាក់ </div> == ចម្រៀងដែលផ្ដើមដោយអក្សរ | ធ | == <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> * ធម្មជាតិស្ងៀមស្ងាត * ធាតុ​មាស​ធាតុ​ភ្លើង​ * ធ្លាក់​ខ្លួន​ព្រោះ​ល្បែង </div> == ចម្រៀងដែលផ្ដើមដោយអក្សរ | ន | == <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> *នរក​លោកិយ៍ *នាគ​ព័ន្ធ​ *នាងចាំអ្នកណា? *នារីជាជួរ *នារីផ្កាយព្រឹក (ច្រៀងដោយទូច ស៊ុននិច និពន្ធដោយ ឯកឧត្តម ហ៊ុន ហេង ថតដោយ ផលិតកម្មរស្មីហង្សមាស) *នាវាលាផែ *នឹកក្លិននឹកខ្លួន *នឹក​ខ្លាំង​ណាស់​ *នឹកឃើញរឿងដើម​ *នឹកណាស់បងអើយ *នឹកភូមភ្នំធំ *នេះឬជីវិត (ច្រៀងប្ដូរយកប្រាក់) </div> == ចម្រៀងដែលផ្ដើមដោយអក្សរ | ប | == <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> *បងខឹងស្រីមួយណា? *បងគង់ដឹងខ្លួន *បង​អើយ​វិល​វិញ​ *បងចាប់ឈូងបាន *បងស្នេហ៍ស្រី *បណ្ដាំ​ព្រះ​ពុទ្ធ​ *បណ្ដាំស្ទឹងខៀវ *បណ្ដាំប្រុសស្នេហ៍ *បណ្ដាំ​នាង​កែវ​សុមន្ទា *បណ្ដែត​ក្បូន​លេង​ *បញ្ចប់ត្រឹមនេះចុះ *បបូរមាត់ផ្អែម *បងបោះឈូងទៅ *ប្ដីខ្ញុំឪគេ *បាចផ្កា​ម្រះ​ព្រៅ​ *បាត់​ដំណឹង​សូន្យ​ *បាន​ល្បី​ភ្លេច​ស្រី​កម្សត់​ *បុប្ផាបាភ្នំ​ *បុប្ផារោយសម្រាស់ *ប៉ុន្មានខែទៀតទើបបងរៀបការ *បូតសណ្ដែក *បូរីជូឡុង *បេីជា​គូរ​ *បោះ​អង្គញ់​ *ប្រលោមស្នេហ៍ *ប្រុសកំសាក *ប្រុសដែលក្បត់ចិត្ត *ប្រុសចិត្តខ្មៅ *ប្រុសចិត្តផ្លែល្វា *ប្រុស​ចិត្ត​ពពក​ *ប្រុស​អី​សង្ហា​ម្ល៉េះ​ *បើពិតស្ម័គ្រខ្ញុំ *បើស្រឡាញ់ *បើស្រឡាញ់កុំទុកយូរ *បេះដូងជាប់ខ្សាច់ *បោចផ្កាម្រះព្រៅ *បំពេរទិព្វសូដាច័ន្ទ </div> == ចម្រៀងដែលផ្ដើមដោយអក្សរ | ផ | == <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> * ផាត់ជាយ * ផាត់ជាយក្លាយ * ផ្កាក្រង * ផ្កាបើកស្រទាប * ផ្គរបរប៉ៃលិន * ផ្កាដុះលើថ្ម * ផ្កា​ព្រៃ​រុះរោយ​ * ផ្កាមាក្លឿ​ * ផ្កាយព្រឹក​ * ផ្ការីកលើមេឃ * ផ្កា​ស្រ​ពោន *ផ្កាស្នេហ៍ *ផ្គរលាន់​ផ្ដាំ​ស្នេហ៍​ *ផ្គរលាន់ឯត្បួង *ផ្ញើកងចងដៃ (កងមាសកងពេជ្រ) *ផ្ញើរកងជូនបងវិញ *ផ្ញើសារតាមសត្វ </div> == ចម្រៀងដែលផ្ដើមដោយអក្សរ | ព | == <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> *ពន្លក​ស្នេហ៍​ជ័យ​អន​ *ពុកម៉ែកុំព្រួយ *ពេលអូនឃ្លាតទៅ *ពេលមេឃស្រទុំ *ព្រងេីយ​យូរ​ម្ល៉េះ​ *ព្រមស្ម័គ្រ​ *ព្យាណូបាក់ខ្ទង់ *ព្រាត់គ្នានៅជ្រោះពេជ្រចិន្តា *ព្រាត់មួួយជីវិត *ព្រះថោង *ព្រំដែនស្នេហ៍ </div> == ចម្រៀងដែលផ្ដើមដោយអក្សរ | ភ | == <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> * ភក្ដីពាក្យពិតបងទុកឯណា (ផលិតកម្មរស្មីហង្សមាស ស៊ីឌី វ៉ុល ០៥១) * ភ័យអ្វីម៉្លេះទេ * ភិសវង់ឆ្នាំថ្មី *​ ភ្លឺ​ឡើង​បាត់​ស្នេហ៍​ * ភូមាចាប់ចាប់កង្កែប </div> == ចម្រៀងដែលផ្ដើមដោយអក្សរ | ម | == <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> * មន្ត​ស្នេហ៍​កែវ​ភ្នែក​ * មន្ត​ស្នេហ៍​រនាត​ *​ មន្តស្នេហ៍សម្លេង *​ ម្លប់ដើមត្របែក * មរតកស្នេហ៍ * មាឌធំសក់ក្រញាញ់ * ម្ដាយនិងកូន * មិនដឹងជាបងឬរូបខ្ញុំ * មិនឈ្នះចិត្តក្បត់ * មិន​ភ្លេច​បណ្ដាំ​ * មីនីសំពត់ខើច * ម្ហូបពិសេស * មួយម៉ឺនស្រណោះ * មេឃ​ខ្ពស់​ដី​ទាប​ * មេម៉ាយក្ដៅស្រួយ * ម៉ោង ៤ ទាបភ្លឺ * ម្លប់​ដូង​ទី​ដប់​ * ម្សិលមិញ </div> == ចម្រៀងដែលផ្ដើមដោយអក្សរ | យ | == <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> * យក​ខាង​ណា​ក៏​ឈឺ​ចាប់​ * យប់នេះអូនមកទេ? (ទូច ស៊ុននិច+ គង់ ឌីណា)​ *​ យប់​យន់​ទន់​សូរិយេ​ *​ យុវជនរាំលេង​ * យេីង​នាំគ្នា​រាំ​សារ៉ាវ៉ាន់​ * យំព្រោះស្ដាយបង * យំស្ដាយដីកម្ពុជាក្រោម * យំអស់ទឹកភ្នែក </div> == ចម្រៀងដែលផ្ដើមដោយអក្សរ | រ | == <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> *រស​ស្នេហ៍​ឧត្ដម​ *រស់កំដររូប *រាត្រីទីមួយ *រាត្រី​នឹក​បង​ *រាត្រី​សេកុង​ *រាំងវង់អន្លង់រមៀត *រាំចប់អរគុណ </div> == ចម្រៀងដែលផ្ដើមដោយអក្សរ | ល | == <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> *ល្ងង់ម៉្លេះណ៎? *លលកស​ *លលក​ខ្មោច​យំ​ *ល្មមឈប់ហើយលោកប្ដី​ *លាផ្កា​ត្របែក​ព្រៃ​ *លាបងថ្ងៃស្អែក​ *លាបាត់ដំបង *លាស្នេហ៍ឬស្សា *លាហើយ​បាក់​ខែង​ *លាហើយស្នេហា *លុយទិញស្នេហា *លួងលោមចៅស្រទោបចេក *លួចស្នេហ៍ដួងច័ន្ទ *លួចស្នេហ៍អ្នកចម្រៀង *លេងចាប់កូនខ្លែង </div> == ចម្រៀងដែលផ្ដើមដោយអក្សរ | វ | == <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> * វាលស្រែវាលស្រូវ * វាលសោះខ្យល់ * វាសនាបុប្ផាកៀងឃ្លាំង * វីយូឡុងស្នេហា * វិលវិញណាបង * វិលវិញណាប្រុសថ្លៃ </div> == ចម្រៀងដែលផ្ដើមដោយអក្សរ | ស | == <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> *សក់សហើយប៉ា *សកូឡាប​ស្រី​ *សក្រវាទិ៍ចាំ​ស្នេហ៍​ *ស្ម័គ្រ​បង​ដែរ​ឬ​អូន​ស្រី​ *សមុទ្រទឹកភ្នែក *សរសើរចិត្តបង *សងស្នេហ៍បង​ជាតិ​ក្រោយ​ *សង្គមពឹងលើប្រុស *សង្ឃឹមថ្ងៃមួយ *សន្សេីម​ដួង​ចិត្ត​ *សន្សើមជើងធ្នំ​ *សន្សំ​ចិត្ត​ស្មោះ​ *សល់តែក្ដីស្រណោះ *សល់តែបណ្ដាំ *ស្រ​ណោះ *ស្រ​ណោះ​ក្លិន​ម្អម​ *ស្រ​ណោះ​ខាន់​ស្លា​ *ស្រ​ណោះម្លប់ដូង *ស្រម៉ៃកាលវ័យកុមា *ស្រឡាញ់ទើបស្កាត់រក (ទូច ស៊ុននិច+ គង់ ឌីណា) *ស្រឡាញ់ប្ដីគេ *ស្រ​ឡាញ់​សក់​ក្រង​ *ស្រីតូចទ្រមែ *ស្រ​អែម​ស្រី​ស្រស់​ *សាមេឡៃ *សាយ័ន្ត​ព្រាត់​ស្នេហ៍​ *សារិកា​កែវកេីច​ *សារិកាកំសត់ *ស្រាថ្នាំកែរោគ *ស្គាល់រស់ជាតិស្នេហ៍ *ស្គាល់រស់ស្នេហ៍ *ស្ដាយក្លិន *ស្ដាយភាពក្រមុំ *ស្ពាន​កំពង់​ហ្លួង​ *សិលាចាំប្ដី *សឹកពីកាលណា? *ស្ទឹង​សម្ងាត់​ *ស្ទឹង​ស្លាគូ *ស្ទឹងសែនប៉ារីស *សុវណ្ណ​តែនអន​ *សូមបងរៀបការចុះ *សូមឲ្យពិតដូចវាចា *ស្រូវ​យេីង​ទុំ​ហើយ​ *ស្ដេច​យាង​ *ស្នេហ៍ក្រោមម្លប់ជ្រៃ *ស្នេហ៍ដូចស្រមោល *ស្នេហ៍​លេីពសុធា *ស្នេហា​ទុំ​ជោ​ *ស្នេហាជាថ្នាំពុល​ *ស្នេហាមានន័យដូចម្ដេចទៅ? *​ស្នេហា​ព្រះ​លក្ខសិនវង្ស​ *ស្នេហាស្រីម៉ៅ *ស្អែកមួយពាន់ដង *ស្អែកអូនលាបងហើយ *សំដីប្រែប្រួល *​សំណាបយោងដី *សំបុត្រក្រោមខ្នើយ *សំពៅ​ថយ​ *សំរែកនាងនាគ *សុំកាន់មុនការ (ទូច ស៊ុននិច + គង់ ឌីណា) *សុំកើតជាចៃ (ទូច ស៊ុននិច + គង់ ឌីណា) *សុំយក​ទាំង​ពីរ​ *សុំស្នេហ៍តាមផ្លូវ *សុំហែកខោខ្លី </div> == ចម្រៀងដែលផ្ដើមដោយអក្សរ | ហ | == <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> * ហួសពេលហើយបង * ហួសហើយបង * ហែរនាគទៅបួស * Happy Birthday to you </div> == ចម្រៀងដែលផ្ដើមដោយអក្សរ | ឡ | == <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> * ឡាប៊ុមបៃយេ (ទូច ស៊ុននិច + សួង ស៊ីថា) </div> == ចម្រៀងដែលផ្ដើមដោយស្រៈ | អ|អា|ឥ|ឦ|ឧ|ឩ|ឪ|ឯ | == <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> * អក្ខរាឆ្លើយឆ្លង * អក្ខរេតមយូរ៉ា * អ្នកទោសស្នេហា * អដ្ឋសុវណ្ណចន្ទកេសរ * អស្ចារ្យណាស់សង្សារខ្ញុំ * អ្នកណាធ្វើឲ្យបងយំ? *​ អ្នក​ទោស​ស្នេហា * អនិច្ចា​ខែ​ងងឹត​ * អនុស្សាវរីយ៍ស្ទឹងមានជ័យ​ *​ អវសាន្ត​គូស្នេហ៍​ភក្ដី​ * អាកាសដែនសមុទ្រខ្មែរ * អាគកខ្នាយមួយ * អាថ៌កំបាំងដួងចិត្ត * អាចារ្យស្រិប * អាពាហ៍ពិពាហ៍បំភាន់អាជ្ញា * អាធ្រាតហើយ * អារ៉ាប់ពីយ៉ា (រាំវង់) ទូច ស៊ុននិច & ឡោ សារិត * អីក៏មុខក្រាស់ម៉្លេះ? * អូនគេងឬនៅ ? * អូនទើបតែដឹង * អូន​មិន​ក្បត់​សន្យា​ * អូននឹកបងណាស់ * អូនឆ្អែតហើយស្នេហ៍ * អូនរងារដល់ឆ្អឹងខ្នង * អូនរាំនាំមុខ * អូនសូមផ្ងើរខ្លួនលើទូកបងហើយ * អូនសូមរស់ក្បែរបង *​ អូន​អេីយ​ស្ដាប់​ផ្គរ​ *​ ឧត្ដម​ភរិយា​ *​ ឧត្តរមានជ័យ *​ ឱ! កំពីងពួយអើយ (សារ៉ាវ៉ាន់) *​ ឱ!​ ស្វាយមួយមែក *​ ឯណា​ព្រហ្មចារី​ </div> == ឯកសារយោង == # Vodkhmer News. (2019, January 21). "អ្នកគ្រូ គង់ ណារី ទទួលមរណភាព​ទាំងមិនបានសម្រេចបំណង​​តូចមួយ." Retrieved from https://www.vodkhmer.news/2019/01/21/kong-nary-pass-away-without-reach-her-plan/
 # Cambodia Daily. (2003, October 22). "Popular Singer Shot in Face, Mother Killed." Retrieved from https://english.cambodiadaily.com/news/popular-singer-shot-in-face-mother-killed-43467/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230520104747/https://english.cambodiadaily.com/news/popular-singer-shot-in-face-mother-killed-43467/ |date=2023-05-20 }} # VOA. (2007, May 10). "Song After the Shooting: Touch Sunnich's American Life." Retrieved from https://www.voacambodia.com/a/a-40-2007-05-10-voa4-90147617/1359327.html # Khmer Global. (និស្ស័យ). "ខកខានអស់ជិត ១៧ឆ្នាំ ទីបំផុតកញ្ញាទូច ស៊ុននិច បានច្រៀងសំឡេងថ្មី ជូនអ្នកគាំទ្រហើយ." Retrieved from http://khmer-global.com/archives/19415 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230520064139/http://khmer-global.com/archives/19415 |date=2023-05-20 }} # YouTube. (ក្រុមព្រះសុរិយា). "ប្រវត្តិអ្នកនាង ទូច ស៊ុននិច ដែលមហាជនចង់ដឹង" Retrieved from https://www.youtube.com/watch?v=Qkv3PZN-2Fk&t=621s
 # YouTube. (Touch Sunnix). "បទ ពាក្យមិនពិត ច្រៀងដោយ កញ្ញាទូចស៊ុននិច/Touch Sunnix/ ថតថ្មី ០៨៸២៧៸២០២០" Retrieved from https://www.youtube.com/watch?v=dzjfwXlrmvY&t=11s
 # Facebook. (Touch Sunnix). "ការអំពាវនារកយុត្តិធម៌" Retrieved from https://www.facebook.com/photo.php?fbid=674250794064616&set=pb.100044391039262.-2207520000.&type=3
 # YouTube. (ply38). "សូមប្រិយមិត្តស្ដាប់ការបកស្រាយរបស់បងស្រី ទូច ស៊ុននិច/Touch Sunnix/Touch Sreynich (May 26, 2020)" Retrieved from https://www.youtube.com/watch?v=jGeUMG0-swA
 == លេខយោង == <references /> == មើលផងដែរ == ||[[រស់ សេរីសុទ្ធា]]|| [[ប៉ែន រ៉ន]]|| [[ស៊ីន ស៊ីសាមុត|សុិន ស៊ីសាមុត]]|| [[ពិសិដ្ឋ ពីលីកា]]|| [https://www.postkhmer.com/%E1%9E%9F%E1%9E%B7%E1%9E%9B%E1%9F%92%E1%9E%94%E1%9F%88%E1%9E%93%E1%9E%B7%E1%9E%84%E1%9E%9F%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%98/%E1%9E%96%E1%9F%85-%E1%9E%94%E1%9E%89%E1%9F%92%E1%9E%89%E1%9E%B6%E1%9E%96%E1%9F%81%E1%9E%87%E1%9F%92%E ពៅ​ បញ្ញាពេជ្រ]{{Dead link|date=ឧសភា 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}|| [https://www.vodkhmer.news/2019/01/21/kong-nary-pass-away-without-reach-her-plan/ គង់ ណារី]|| [[Category:អ្នកចម្រៀងខ្មែរ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:បុគ្កលមកពីភ្នំពេញ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:បុគ្គលដែលកើតនៅឆ្នាំ ​១៩៨០]] c2dta7qimmm0pu723r7xs050j76u9gm 0 9027 322306 309686 2025-06-20T07:46:35Z InternetArchiveBot 32568 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 322306 wikitext text/x-wiki '''''ច្បាប់ស្រី'''''( Chbăb Srei ) គឺជា ក្រមសីលធម៌ របស់កម្ពុជាសម្រាប់ស្ត្រី។ និពន្ធ​តាម​ទម្រង់​កំណាព្យ គឺ​ជា​ខ្សែ​ចង​ទៅ​កាន់ ច្បាប់ ''ប្រុស'' ( Chbăb Brŏs) ដែលអនុវត្តចំពោះបុរស។ ច្បាប់ ''ស្រី'' រៀបរាប់​លម្អិត​ពី​ដំបូន្មាន​ម្ដាយ​ចំពោះ​កូន​ស្រី​ដែល​ទើប​រៀប​ការ។ ម្តាយជាអ្នកនិទានរឿង ណែនាំកូនស្រីឱ្យរក្សាសន្តិភាពក្នុងផ្ទះ ដើរ និងនិយាយទន់ភ្លន់ ស្តាប់បង្គាប់ និងគោរពប្តី។ វាបានក្លាយជាចំណុចកណ្តាលនៃការជជែកដេញដោល និងភាពចម្រូងចម្រាសក្នុងប៉ុន្មានឆ្នាំថ្មីៗនេះក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ == ប្រវត្តិសាស្ត្រ == === ប្រភពដើម៖ ទស្សនៈដូនតារបស់ស្ត្រី === ច្បាប់ស្រី គឺជាកំណាព្យមួយដែលត្រូវបាននិយាយដោយផ្ទាល់មាត់ពីសតវត្សទី 14 ដល់ទី 19 មុនពេលវាត្រូវបានសរសេរជាលាយលក្ខណ៍អក្សរ។ <ref>{{Cite journal|last=Anderson|first=Emily|last2=Grace|first2=Kelly|date=29 December 2018|title=From Schoolgirls to "Virtuous" Khmer Women: Interrogating Chbab Srey and Gender in Cambodian Education Policy|url=https://www.researchgate.net/publication/330011716|journal=Studies in Social Justice|volume=12|issue=2|pages=215–234|doi=10.26522/ssj.v12i2.1626|doi-access=free}}</ref> === ស្នាដៃ​អក្សរសិល្ប៍​ខ្មែរ​បុរាណ​សន្មត​ថា​ព្រះបាទអង្គឌួង === ច្បាប់ស្រីត្រូវបាននិពន្ធជាកំណាព្យដោយ [[អង្គដួង|ព្រះបាទអង្គឌួង]] ក្នុងឆ្នាំ១៨៣៧។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ភាពជាអ្នកនិពន្ធត្រូវបានប្រកួតប្រជែងដោយ Judy Ledgerwood ដែលចាត់ទុកវាជាជាង ម៉ឺនម៉ៃដែលសរសេរសាត្រាស្លឹករឹតដែលល្បីជាងគេរបស់ ច្បាប់ ស្រី។ និទាន​រឿង​នេះ​ធ្វើ​ឡើង​តាម​ទម្រង់​នៃ​ព្រះនាង​វិមលា​បាន​ប្រៀនប្រដៅ​បុត្រី​របស់​ព្រះនាង​ឥន្ទរវតី មុន​នឹង​នាង​ចាក​ចេញ​ពី​នគរ​មាតាបិតា​របស់​នាង។ យោងតាមអ្នកស្រាវជ្រាវ Trudy Jacobsen ការសរសេរនេះប្រហែលជាចម្លើយខុសឆ្គងរបស់ព្រះបាទអង្គឌួងចំពោះការឡើងគ្រងរាជ្យរបស់ [[ក្សត្រីអង្គម៉ី|អង្គម៉ី]] នៅប្រទេសវៀតណាម។ <ref>{{Cite book|last=Jacobsen|first=Trudy|url=https://books.google.com/books?id=-9unZvFaiREC&q=ang+duong|title=Lost Goddesses: The Denial of Female Power in Cambodian History|date=2008|publisher=NIAS Press|isbn=978-87-7694-001-0|language=en}}, pp. 118-124.</ref> ព្រះបាទអង្គឌួងក៏ត្រូវបានគេនិយាយថាបានទទួលឥទ្ធិពលពីព្រះពុទ្ធសាសនាដែលមានលក្ខណៈអភិរក្សនិយមដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថាជា [[ធម្មយុត្តិកនិកាយ|និកាយធម្មយុត្តិ]] ដែលមកពី [[ថៃ|ប្រទេសថៃ]] ។ <ref>{{Cite book|last=Jacobsen|first=Trudy|url=https://books.google.com/books?id=-9unZvFaiREC&q=ang+duong|title=Lost Goddesses: The Denial of Female Power in Cambodian History|date=2008|publisher=NIAS Press|isbn=978-87-7694-001-0|language=en}}, pp. 118-124.</ref> វា​បាន​ក្លាយ​ជា​អក្សរសិល្ប៍​បុរាណ​ខ្មែរ​យ៉ាង​ឆាប់​រហ័ស​ដែល​បង្រៀន​នៅ​តាម​សាលា​រហូត​ដល់​សម័យ​ទំនើប។ === ចក្ខុវិស័យរបស់ស្ត្រីនៅតែជារឿងធម្មតា ប៉ុន្តែមិនត្រូវបានទទួលយកទៀតទេ === នៅដើមទស្សវត្សរ៍ឆ្នាំ 1960 ចលនារំដោះស្ត្រី ជាក់លាក់មួយបានលេចឡើង ដូចដែលអាចមើលឃើញពីខ្សែភាពយន្តរបស់ [[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះសីហនុ]] ប៉ុន្តែស្ទើរតែធ្វើឱ្យវាហួសពីរង្វង់ដែលមានសិទ្ធិ។ ក្នុង [[កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ|របបខ្មែរក្រហម]] ច្បាប់ ស្រី ត្រូវបានជំនួសដោយអំពើឃោរឃៅដ៏ឃោរឃៅបន្ថែមទៀត រួមទាំងការរំលោភជាទ្រង់ទ្រាយធំ ពិធីមង្គលការដ៏ធំ <ref>{{Cite web |title=Gender-based violence during the Khmer Rouge: A forgotten issue? {{!}} Heinrich Böll Stiftung {{!}} Phnom Penh Office - Cambodia |url=https://kh.boell.org/en/2014/08/15/gender-based-violence-during-khmer-rouge-forgotten-issue |access-date=27 March 2020 |website=Heinrich-Böll-Stiftung |language=en}}</ref> និង ការមានផ្ទៃពោះដោយបង្ខំ ។ <ref>{{Cite web |title=The Forced Pregnancies of the Khmer Rouge |url=https://thediplomat.com/2016/12/the-forced-pregnancies-of-the-khmer-rouge/ |access-date=27 March 2020 |website=thediplomat.com |language=en-US}}</ref> បន្ទាប់ពីការដួលរលំនៃរបបកុម្មុយនិស្ត ប្រទេសកម្ពុជាបានផ្តល់សច្ចាប័នលើ អនុសញ្ញាស្តីពីការលុបបំបាត់រាល់ទម្រង់នៃការរើសអើងប្រឆាំងនឹងស្ត្រី (CEADW) ក្នុងឆ្នាំ 1992។ <ref>{{Cite book|url=https://evaw-global-database.unwomen.org/-/media/files/un%20women/vaw/country%20report/asia/cambodia/cambodia%20cedaw%20co.pdf|title=Concluding observations on the combined fourth and fifth periodic reports of Cambodia|date=October 2013|isbn=|location=|pages=§. 18}}</ref> គណៈកម្មាធិការទទួលបន្ទុកតាមដានវឌ្ឍនភាពរបស់ប្រទេស (គណៈកម្មាធិការលុបបំបាត់ការរើសអើងប្រឆាំងនឹងស្ត្រី) បានសម្តែងការព្រួយបារម្ភរបស់ខ្លួននៅក្នុងការសង្កេតរបស់ខ្លួនកាលពីឆ្នាំ 2013 ថា “ក្រមសីលធម៌ប្រពៃណីសម្រាប់ស្ត្រីបានចាក់ឫសយ៉ាងជ្រៅនៅក្នុង [[វប្បធម៌កម្ពុជា|វប្បធម៌ និងសង្គមខ្មែរ។]] ហើយ​បន្ត​កំណត់​ជីវិត​ប្រចាំ​ថ្ងៃ​ដោយ <ref>{{Cite book|last=CEDAW – Committee on the Elimination of Discrimination against Women|url=https://evaw-global-database.unwomen.org/-/media/files/un%20women/vaw/country%20report/asia/cambodia/cambodia%20cedaw%20co.pdf|title=Concluding observations on the combined fourth and fifth periodic reports of Cambodia|publisher=United Nations|date=October 2013|isbn=|series=CEDAW/C/KHM/CO/4-5*|location=|pages=§. 18}}</ref> ​លើ​មូលដ្ឋាន​នៃ​តួនាទី​ជា​ស្ត្រី និង​បុរស​ក្នុង​គ្រួសារ និង​ក្នុង​សង្គម។ ច្បាប់ស្រី ត្រូវ​បាន​ក្រសួង​អប់រំ និង​ក្រសួង​កិច្ចការ​នារី​ដក​ចេញ​ពី​កម្មវិធី​សិក្សា​ជា​កាតព្វកិច្ច​ក្នុង​សាលា​រដ្ឋ​ក្នុង​ឆ្នាំ ២០០៧។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ គិតត្រឹមឆ្នាំ 2015 កំណែខ្លីជាងនេះនៅតែត្រូវបានបង្រៀនដល់សិស្សអក្សរសាស្រ្តខ្មែរពីថ្នាក់ទី 7 ដល់ទី 9 ។ ទាំងនេះរួមបញ្ចូលច្បាប់ដូចជា "សុភមង្គលក្នុងគ្រួសារកើតចេញពីស្ត្រី" "ចរិតមិនល្អរបស់ស្ត្រីធ្វើឱ្យអ្នកដទៃមើលងាយប្តី" និង "កុំដើរលេងផ្ទះនរណាម្នាក់" ។ <ref>{{Cite web |last=Grace |first=Kelly |last2=Eng |first2=Sothy |date=9 June 2015 |title=There Is No Place for 'Chbab Srey' in Cambodian Schools |url=https://english.cambodiadaily.com/news/%c2%adthere-is-no-place-for-chbab-srey-in-cambodian-schools-85230/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20200327023130/https://english.cambodiadaily.com/news/%c2%adthere-is-no-place-for-chbab-srey-in-cambodian-schools-85230/ |archive-date=27 March 2020 |access-date=27 March 2020 |website=The Cambodia Daily |language=en-US |archivedate=27 មីនា 2020 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200327023130/https://english.cambodiadaily.com/news/%c2%adthere-is-no-place-for-chbab-srey-in-cambodian-schools-85230/ }}</ref> == បញ្ហា == === អំពើហឹង្សាក្នុងគ្រួសារ === === ការពង្រឹងអំណាចរបស់ស្ត្រី === == សូម​មើល​ផង​ដែរ == * ស្ត្រីនៅកម្ពុជា [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:កំណាព្យ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:អក្សរសាស្ត្រខ្មែរ]] mu9ermqt0kd5kdknd3erbxnjd43nn7t 0 9029 322300 321349 2025-06-20T01:14:12Z 117.20.117.94 កម្លាយពាក្យ «ជីក» 322300 wikitext text/x-wiki ជីក ==កម្លាយដោយផ្នត់ដើម== ===ទម្រង់(ជាប់)=== ទម្រង់(ព-) មានប្រាំគឺ [ញ-] [ទ-]ឧទាហរណ៍ ===ទម្រង់(ពស-)=== ទម្រង់(ពស-) ក៏មានប្រាំដូចគ្នាដែរគឺ [ក-] [ច-] [ប-] [ត-] និង [ស-]។ ឧទាហរណ៍៖ *[ក-] + កាយ → កកាយ *[ក-] + កូរ → កកូរ *[ច-] + ចឹក → ចចឹក *[ត-] + តះ → តតះ *[ប-] + បោស → បបោស *[ស-] + សិត → សសិត ===ទម្រង់(ពសព-)=== ទម្រង់(ពសព-) មានច្រើនបែបដូចជា [ក'ង-] [ក'ន-] [ក'ម-] [ប'ន-] [ប'ណ-] [ប'ញ-] [ប'ម-] [ព'ន-] [រ'ម-] … ។ ឧទាហរណ៍៖ *[ក'ង-] + ធំ → *[ក'ន-] + តឿ → កន្ដឿ *[ក'ម-] + បាក់ → កំបាក់ *[ក'ម-] + បាំង → កំបាំង *[ប'ន-] + ត → បន្ដ *[ប'ណ-] + ដើរ → បណ្ដើរ *[ប'ញ-] + ចេញ → បញ្ចេញ *[ប'ម-] + ពេញ → បំពេញ *[ព'ន-] + យល់ → ពន្យល់ *[រ'ម-] + លេច → រំលេច *[អ'ម-] + រែក → អំរែក *[អ'ម-] + បោស → អំបោស *[ប'ង-] + គ្រប់ => បង្គ្រប់ *[ប'ង-] + កើយ => បង្កើយ អន់ ===ទម្រង់(ពពស-)=== ទម្រង់(ពពស-)មានតែពីរគត់ គឺ [ប្រ-] និង [ស្រ-]។ ឧទាហរណ៍៖ *[ប្រ-] + សូន → ប្រដាល់ *[ប្រ-] + ជល់ → ប្រជល់ *[ប្រ-] + កាន់ → ប្រកាន់ *[ស្រ-] + អាប់ → ស្រអាប់ *[ស្រ-] + លះ → ស្រលះ *[ស្រ-] + ទន់ → ស្រទន់ ==កម្លាយដោយផ្នត់ជែក== ===ទម្រង់(ព)=== ទម្រង់(-ព-)មានបីគឺ [-ម-] [-ន-] [-ប-]។ ឧទាហរណ៍៖ *[-ន-] + ធ្វើ → ខ្នើយ *[-ន-] + ជាប់→ ខ្ជាប់ *[-ន-] + សែង → ស្នែង *[-ប-] + លាយ → ល្បាយ *[-ប-] + លេង → ល្បែង *[-ប-] + លឿន → ល្បឿន *[-ម-] + ជួញ → ឈ្មួញ *[-ម-] + ដើរ → ថ្មើរ *[-ម-] + ចាំ → ឆ្មាំ *[-ម-] + សូន _ ស្មូន (-ព-) *[-ម-] + សេរ _ ស្មេរ (-ព-) *[-ម-] + កើត _ ខ្នើត (-ព-) ===ទម្រង់(-សព-)=== ទម្រង់(-សព-)មាន [-អ'ង-] [-អ៊'ង-] [-អ'ម-] [-អ៊ម-] [-អ'ន-] [-អ៊'ន-]។ ឧទាហរណ៍៖ *[-អ'ង-] + ខ្វះ → កង្វះ *[-អ'ង-] + ខ្វារ → កង្វារ *[-អ៊'ង-] + ព្រោះ → ពង្រោះ *[-អ៊'ង-] + ព្រាត់ → ពង្រាត់ *[-អ៊'ង-] + ឃ្វាល → គង្វាល *[-អ'ម-] + ស្លាប់ → សម្លាប់ *[-អ'ម-] + ខ្លាំង → កម្លាំង *[-អ៊ម-] + ឈរ → ជំហរ *[-អ'ន-] + ខ្លាស់ → កន្លាស់ *[-អ៊'ន-] + កាច់ ===ទម្រង់(-ស/ព-)=== ទម្រង់(-ស/ព-) មានពីរ គឺ [-អ៊/ន-] និង [-អ៊/ប-]។ ឧទាហរណ៍៖ *[-អ៊/ន-] + រាប → រនាប *[-អ៊/ន-] + រាស់ → រនាស់ *[-អ៊/ន-] + រោច > រនោច *[-អ៊/ប-] + រៀប → របៀប *[-អ៊/ប-] + រាំ → របាំ *[-អ៊/ប-] + រោយ > របោយ ===ទម្រង់(ពសព-)=== ទម្រង់(-សព/ព)មានពីរដូចគ្នាដែរគឺ [-អ'ម/ន-] និង [-អ៊'ម/ន-]។ ឧទាហរណ៍៖ *[-អ'ម/ណ-] + កើត → កំណើត *[-អ'ម/ណ-] + ចេញ → ចំណេញ *[-អ៊'ម/ន-] + គិត → គំនិត *[-អ៊'ម/ន-] + ទិញ → ទំនិញ ៕គួរ បង្គួរ[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:វេយ្យាករណ៍]] ក្លាយពាក្យ គិត [[Category:ភាសាខ្មែរ]] r1kbq39t8navn3h9a852kz2xjjaa48t 0 9400 322305 298049 2025-06-20T07:40:46Z InternetArchiveBot 32568 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 322305 wikitext text/x-wiki {{Infobox former country | conventional_long_name = ចក្រភពអូទ្រីស-ហុងគ្រី | common_name = អូទ្រីស-ហុងគ្រី | native_name = {{nobold|Österreichisch-Ungarische Monarchie {{small|([[ភាសាអាល្លឺម៉ង់|អាល្លឺម៉ង់]])}}<br/>Osztrák–Magyar Monarchia {{small|([[ភាសាហុងគ្រី|ហុងគ្រី]])}}}} | life_span = ១៨៦៧–១៩១៨ | image_flag = | flag_type = '''[[ទង់ជាតិចក្រភពអាល្លឺម៉ង់|ទង់ជាតិ]]''' | image_coat = [[File:Imperial Coat of Arms of the Empire of Austria.svg|120px]] | symbol_type = '''[[វរលញ្ឆករអូទ្រីស-ហុងគ្រី|វរលញ្ឆករ (ខ្នាតមធ្យម)]]'''<br/>{{small|(១៨៦៧–១៩១៥)}}<div style="margin-top:0.4em;">(សូមមើល [[ទង់នៃអូទ្រីស-ហុងគ្រី]])</div> |national_motto = <br/>''Indivisibiliter ac inseparabiliter''<br/>{{small|("មិនអាចបំបែក និងចែកបាន")}} | national_anthem = <br/>''[[ព្រះថែរក្សា ព្រះការពារ|Gott erhalte, Gott beschütze]]''<br/>("ព្រះថែរក្សា ព្រះការពារ")<br><div style="display:inline-block;margin-top:0.4em;">{{center|[[File:HaydnGottErhalteFranzDenKaiserQuartetVersionPianoReduction.ogg]]}}</div> | image_map = Austro-Hungarian Monarchy (1914).svg | image_map_size = | image_map_caption = ទឹកដីអូទ្រីស-ហុងគ្រីនៅឆ្នាំ១៩១៤ | capital_type = រាជធានី | capital = [[វីយែន]]<ref name="wien-vienna"/> ([[ស៊ីសលៃតានី|អូទ្រីស]])<br />[[ប៊ុយដាប៉ែស]] ([[ត្រង់ស៍លៃតានី|ហុងគ្រី]]) | largest_city = [[វីយែន]] | official_languages = {{plainlist| *[[អាល្លឺម៉ង់អូទ្រីស (ភាសា)|អាល្លឺម៉ង់]] *[[ភាសាហុងគ្រី|ហុងគ្រី]]<ref>Fisher, Gilman. [https://books.google.com/?id=TLkUAAAAYAAJ&pg=PA47 ''The Essentials of Geography for School Year 1888–1889'', p.&nbsp;47]. New England Publishing Company (Boston), 1888. Retrieved 10 February 2023.</ref> *[[ភាសាក្រូអាស៊ី|ក្រូអាស៊ី]] ([[ព្រះរាជាណាចក្រក្រូអាស៊ី-ស្លូវេនី|ក្រូអាស៊ី-ស្លូវេនី]])}} ----'''ភាសានិយាយផ្សេងទៀត៖'''<br />[[ភាសាឆែក|ឆែក]] [[ភាសាប៉ូឡូញ|ប៉ូឡូញ]] [[ភាសារូទែន|រូទែន]] [[ភាសារូម៉ានី|រូម៉ានី]] [[ភាសាស៊ែប៊ី|សែប៊ី]] [[ភាសាស្លូវ៉ាក|ស្លូវ៉ាក]] [[ភាសាស្លូវេន|ស្លូវេន]] [[ភាសាអ៊ីតាលី|អ៊ីតាលី]] [[រ៉ូម៉ានីកណ្ដាល (ភាសា)|រ៉ូម៉ានីកណ្ដាល]] [[ភាសាយីឌីស|យីឌីស]]<ref name="britannica9th">{{cite encyclopedia |title=Austria-Races |encyclopedia=Ninth edition - [[Encyclopædia Britannica]] |url=https://digital.nls.uk/encyclopaedia-britannica/archive/193638943 |volume=III |page=118 |access-date=2023-02-16 |archive-date=2023-03-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230305221604/https://digital.nls.uk/encyclopaedia-britannica/archive/193638943 |url-status=dead }}</ref> និងភាសាផ្សេងៗទៀត | religion = ''ជំរឿនឆ្នាំ១៩១០''<ref name="Vaterlandskunde 1911">Geographischer Atlas zur Vaterlandskunde, 1911, Tabelle 3.</ref><br/>៧៦.៦% [[ព្រះសហគមន៍កាតូលិក|កាតូលិក]] (រួមមាន៖ ៦៤–៦៦% [[ព្រះសហគមន៍ឡាទីន|ឡាទីន]] និង ១០–១២% [[ព្រះសហគមន៍កាតូលិកខាងកើត|កាតូលិកបូព៌ា]])<br/>៨.៩% [[ប្រូតេស្តង់]] [[លូធែនិយម|លូធែ]] [[កាល់វ៉ាំងនិយម|កំណែទម្រង់]]ជាដើម<br/>៨.៧% [[អូស្សូដក់ខាងកើត]]<br/>៤.៤% [[យូដា|ជ្វីហ្វសាសនា]]<br/>១.៣% [[ឥស្លាមសាសនា]] | government_type = [[រាជាធិបតេយ្យក្បាលពីរ]][[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ|អាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] | title_leader = [[ក្សត្រ-ចក្រពត្តិ#នៅអូទ្រីស-ហុងគ្រី|ក្សត្រ-ចក្រពត្តិ]] | leader1 = [[ហ្វ្រង់ស្វ័រ ហ្សូសែហ្វទី១]] | year_leader1 = ១៨៦៧–១៩១៦ | leader2 = [[ឆាលទី១ (អធិរាជអូទ្រីស)|ឆាលទី១ និងទី៤]] | year_leader2 = ១៩១៦–១៩១៨ | title_representative = [[បញ្ជីរាយនាមប្រធានរដ្ឋមន្ត្រីអូទ្រីស#អូទ្រីស-ហុងគ្រី (១៨៦៧–១៩១៨)|ប្រធានរដ្ឋមន្ត្រីអូទ្រីស]] | representative1 = [[ហ្វ្រីឌ្រិច ហ៊្វែរឌីណង់ វ៉ន ប៊ូស្តិ៍]] | year_representative1 = ១៨៦៧ {{nobold|(ដំបូង)}} | representative2 = [[ហែនរិច ឡាមអាស]] | year_representative2 = ១៩១៨ {{nobold|(ក្រោយ)}} | title_deputy = [[បញ្ជីរាយនាមនាយករដ្ឋមន្ត្រីហុងគ្រី#រាជទឹកដីនៃសាំងស្តេហ្វិន (១៨៦៧–១៩១៨)|នាយករដ្ឋមន្ត្រីហុងគ្រី]] | deputy1 = [[គីយូឡា អង់ដ្រាស៊ី]] | year_deputy1 = ១៨៦៧–១៨៧១ {{nobold|(ដំបូង)}} | deputy2 = [[យ៉ាណូស ហាឌីក]] | year_deputy2 = ១៩១៨ {{nobold|(ក្រោយ)}} | legislature = អង្គនីតិបញ្ញត្តិចំនួនពីរ | type_house1 = [[ក្រុមប្រឹក្សារាជាធិរាជ (អូទ្រីស)|ក្រុមប្រឹក្សារាជាធិរាជ]] | house1 = [[ហេរិនហោស (អូទ្រីស)|ហេរិនហោស]]<br/>[[សភាតំណាងរាស្ត្រ (អូទ្រីស)|សភាតំណាងរាស្ត្រ]] | type_house2 = [[សភាហុងគ្រី]] | house2 = [[មហទ្ធនសភា (ហុងគ្រី)|មហទ្ធនសភា]]<br/>[[សភាហុងគ្រី#សភាតំណាងរាស្ត្រ|សភាតំណាងរាស្ត្រ]] | era = [[ចក្រពត្តិនិយមថ្មី]]{{*}}[[សង្គ្រាមលោកលើកទី១]] | event_start = [[កិច្ចព្រមព្រៀងអូទ្រីស-ហុងគ្រីឆ្នាំ១៨៦៧|កិច្ចព្រមព្រៀងឆ្នាំ១៨៦៧]] | year_start = ១៨៦៧ | date_start = ៣០ មីនា | event1 = [[សម្ព័ន្ធភាពទ្វេភាគី (១៨៧៩)|សម្ព័ន្ធភាពទ្វេភាគី]] | date_event1 = ៧ តុលា ១៨៧៩ | event2 = [[វិបត្តិបូស្នី]] | date_event2 = ៦ តុលា ១៩០៨ | event3 = [[វិបត្តិខែកក្កដា]] | date_event3 = ២៨ មិថុនា ១៩១៤ | event4 = [[យុទ្ធនាការស៊ែប៊ី (សង្គ្រាមលោកលើកទី១)|ការឈ្លានពានស៊ែប៊ី]] | date_event4 = ២៨ កក្កដា ១៩១៤ | event5 = [[បដិវត្តន៍អាស្ទែរ|រំលាយចក្រភាព]] | date_event5 = ៣១ តុលា ១៩១៨ | event6 = [[សាធារណរដ្ឋអាល្លឺម៉ង់-អូទ្រីស|សាធារណរដ្ឋអូទ្រីស]] | date_event6 = ១២ វិច្ឆិកា ១៩១៨ | event7 = [[សាធារណរដ្ឋហុងគ្រីទីមួយ|សាធារណរដ្ឋហុងគ្រី]] | date_event7 = ១៦ វិច្ឆិកា ១៩១៨ | event8 = [[សន្ធិសញ្ញាសាំង-ជែរម៉ាំង-អង់-ឡេ (១៩១៩)|សន្ធិសញ្ញាសាំង-ជែរម៉ាំង]] | date_event8 = ១០ កញ្ញា ១៩១៩ | event_end = [[សន្ធិសញ្ញាទ្រីយ៉ាណុង]] | date_end = ៤ មិថុនា | year_end = ១៩២០ | stat_year1 = ១៩០៥ | stat_area1 = 621538 | ref_area1 = <ref name=ah1911/> | currency = [[ហ្វ្លរីនអូទ្រីស-ហុងគ្រី|ហ្វ្លរីន]] (១៨៦៧–១៨៩២)<br/>[[ក្រូណាអូទ្រីស-ហុងគ្រី|ក្រូណា]] (១៨៩២–១៩១៨) | p1 = ចក្រភពអូទ្រីស | flag_p1 = Flag of the Habsburg Monarchy.svg | s1 = ការរំលាយចក្រភពអូទ្រីស-ហុងគ្រី#រដ្ឋស្នង{{!}}{{nowrap|'''រដ្ឋស្នងស្របច្បាប់៖'''}} | s2 = សាធារណរដ្ឋអូទ្រីសទីមួយ{{!}}អូទ្រីស | flag_s2 = Flag of Austria.svg | s3 = ព្រះរាជាណាចក្រហុងគ្រី (១៩២០–១៩៤៦){{!}}ហុងគ្រី | flag_s3 = Flag of Hungary (1918–1919).svg | s4 = ការរំលាយចក្រភពអូទ្រីស-ហុងគ្រី#រដ្ឋស្នង{{!}}'''រដ្ឋស្នងដែនដីផ្សេងទៀត៖''' | s5 = សាធារណរដ្ឋឆេកូស្លូវ៉ាគីទីមួយ{{!}}ឆេកូស្លូវ៉ាគី | flag_s5 = Flag of Czech Republic.svg | s6 = សាធារណរដ្ឋប៉ូឡូញទីពីរ{{!}}ប៉ូឡូញ | flag_s6 = Flag of Poland.svg | s7 = សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតអ៊ុយក្រែនខាងលិច{{!}}អ៊ុយក្រែនខាងលិច | flag_s7 = Flag of Ukraine.svg | s8 = ព្រះរាជាណាចក្រយូហ្គោស្លាវី{{!}}យូហ្គោស្លាវី | flag_s8 = Flag of Yugoslavia (1918–1941).svg | s9 = មហារូម៉ានី{{!}}រូម៉ានី | flag_s9 = Flag of Romania.svg | s10 = ព្រះរាជាណាចក្រអ៊ីតាលី{{!}}អ៊ីតាលី | flag_s10 = Flag of Italy (1861-1946).svg | s11 = សាធារណរដ្ឋចិន (១៩១២–១៩៤៩){{!}}ចិន | flag_s11 = Flag of China (1912–1928).svg | footnotes = }} '''ចក្រភពអូទ្រីស-ហុងគ្រី''' ([[ភាសាអាល្លឺម៉ង់]]​៖ ''Österreichisch-Ungarische Monarchie'') ឬត្រូវបានគេស្គាល់ថា '''​រាជាធិបតេយ្យក្បាលពីរ''' ឬហៅសាមញ្ញាថា '''អូទ្រីស-ហុងគ្រី''' គឺជារដ្ឋ​[[មហាអំណាច​]]មួយ​ស្ថិតនៅ​តំបន់[[អឺរ៉ុបកណ្ដាល]]នៅរវាងឆ្នាំ១៨៦៧ ដល់ឆ្នាំ១៩១៨។<ref name="1880 to the Diamond Jubilee">{{cite book | last = McCarthy| first = Justin| title=A History of Our Own Times, from 1880 to the Diamond Jubilee| publisher=Harper & Brothers, Publishers| year=1880| location=New York, United States of America | pages = 475–476| url=https://books.google.com/books?id=kvYoAAAAYAAJ&q=%22Great+Powers%22&pg=PA480}}</ref><ref name="The Rise of Russia in Asia">{{cite book | last = Dallin | first = David | title = The Rise of Russia in Asia | date = November 2006| url = https://books.google.com/books?id=Q5nIUd_mlEcC&q=%22boxer+rebellion%22+%22great+powers%22&pg=PA62 | isbn = 978-1-4067-2919-1}}</ref> ចក្រភពនេះត្រូវបានបង្កើតឡើងតាមរយៈ[[កិច្ចព្រមព្រៀងអូទ្រីស-ហុងគ្រីឆ្នាំ១៨៦៧]] ក្រោយចប់[[សង្គ្រាមអូទ្រីស-ព្រុស]] និងត្រូវបានរំលាយទៅវិញក្រោយពី[[សង្គ្រាមលោកលើកទី១]] បានបញ្ចប់។ អូទ្រីស-ហុងគ្រីត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយ[[រាជវង្សហាបស្បួក]] និងត្រូវជា[[រដ្ឋពហុជាតិសាសន៍]] និងមហាអំណាចមួយនៃទ្វីបអឺរ៉ុបនៅសម័យនោះ។ អូទ្រីស-ហុងគ្រីជាប្រទេសធំបំផុតទីពីរប្រចាំទ្វីបអឺរ៉ុប{{refn|group=ស|ពោលគិតតែនៅក្នុងទ្វីបអឺរ៉ុបប៉ុណ្ណោះ។}} បន្ទាប់ពី[[ចក្រភពរុស្ស៊ី]] ដោយមានផ្ទៃដីសរុប ៦២១,៥៣៨ គម^២<ref name=ah1911/> និងមានប្រជាជនច្រើនជាងគេទីបី (បន្ទាប់ពីរុស្ស៊ី និង[[ចក្រភពអាល្លឺម៉ង់]])។ ចក្រភពនេះផងដែរ​បាន​ស្ថាបនាខ្លួនក្លាយជាអ្នកផលិតឧស្សាហកម្ម​សំណង់​ម៉ាស៊ីន​ធំ​ជាង​គេ​ទី​បួន​នៅលើ​ពិភពលោក បន្ទាប់​ពី​សហរដ្ឋ​អាមេរិក អាល្លឺម៉ង់ និង[[សហរាជាណាចក្រ ក្រង់ប្រឺតាញ និងអៀរឡង់|​ចក្រភព​អង់គ្លេស]]។.<ref>Schulze, Max-Stephan. ''Engineering and Economic Growth: The Development of Austria–Hungary's Machine-Building Industry in the Late Nineteenth Century'', p.&nbsp;295. Peter Lang (Frankfurt), 1996.</ref> លើសពីនេះ អូទ្រីស-ហុងគ្រីជាប្រទេសជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ទីបីក្នុងការផលិត និងនាំចេញគ្រឿងឧបករណ៍អគ្គិសនីប្រើប្រាស់ក្នុងផ្ទះ គ្រឿងឧស្សាហកម្មអគ្គិសនី និងឧបករណ៍ផលិតថាមពលសម្រាប់រោងចក្រថាមពលផ្សេងៗ បន្ទាប់ពីសហរដ្ឋអាមេរិក និងចក្រភពអាល្លឺម៉ង់។<ref>{{cite book|author1=Publishers' Association, Booksellers Association of Great Britain and Ireland|title=The Publisher, Volume 133|page=355|year=1930}}</ref> [[រាជាធិបតេយ្យក្បាលពីរ]]ជាស្នូលដឹកនាំរបស់ចក្រភព ដែលត្រូវជា[[សហភាពពិត]]រវាង[[ស៊ីសលៃតានី]] ផ្នែកខាងជើង និងលិចនៃអតីត[[ចក្រភពអូទ្រីស]] និង[[ព្រះរាជាណាចក្រហុងគ្រី]]។ ក្រោយកំណែទម្រង់ឆ្នាំ១៨៦៧ រដ្ឋអូទ្រីស និងហុងគ្រីបានក្ដោបរួមបញ្ចូលគ្នាដោយមានអំណាចស្មើៗគ្នា។ រដ្ឋទាំងពីរបានអនុវត្តគោលនយោបាយការបរទេស ការពារជាតិ និងហិរញ្ញវត្ថុរួម ប៉ុន្តែសម្រាប់ស្ថាប័នរដ្ឋាភិបាលវិញគឺត្រូវបានបែងចែករៀងៗខ្លួន។ រដ្ឋទីបីដែលបង្កើតចេញជាសហភាពនេះគឺ [[ព្រះរាជាណាចក្រក្រូអាស៊ី-ស្លាវូនី]] ដែលត្រូវជាតំបន់ស្វយ័តមួយស្ថិតក្រោមរាជអំណាចហុងគ្រី តាមរយៈ[[កិច្ចផ្សះផ្សាក្រូអាស៊ី–ហុងគ្រី]]នៃឆ្នាំ១៨៦៨។ នៅក្រោយឆ្នាំ១៨៧៨ [[បូស្នី-អ៊ែរសេកូវីនក្រោមការត្រួតត្រារបស់អូទ្រីស-ហុងគ្រូ|រដ្ឋបូស្នី-អ៊ែរសេកូវីន]]បានធ្លាក់ក្រោមការគ្រប់គ្រងរួមរបស់អូទ្រីស-ហុងគ្រីទាំងផ្នែកយោធា និងស៊ីវិល<ref name="books.google.com">Minahan, James. [https://books.google.com/?id=RSxt-JB-PDkC&pg=PA48 ''Miniature Empires: A Historical Dictionary of the Newly Independent States'', p.&nbsp;48].</ref> ហើយត្រូវបានកាត់បញ្ចូលជាកម្មសិទ្ធិរបស់ខ្លួនជាផ្លូវការនៅឆ្នាំ១៩០៨ ដោយទាំងនេះជាកត្ដាចម្បងនាំឱ្យវិបត្តិបូស្នីកើតឡើង។<ref name=b1911>"{{cite book|first=Kingsley Garland|last=Jayne|wstitle=Bosnia and Herzegovina|volume=4|pages=279–286}}</ref> អូទ្រីស-ហុងគ្រីជារដ្ឋមួយក្នុងសម្ព័ន្ធភាព[[មហាអំណាចកណ្តាល]]នាសង្គ្រាមលោកលើកទី១ ដោយបានផ្ទុះឡើងក្រោយពីខ្លួនបានប្រកាសសង្គ្រាមទៅលើ[[ព្រះរាជាណាចក្រស៊ែប៊ី]]នៅថ្ងៃទី២៨ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩១៤។ ចក្រភពនេះត្រូវបាន[[ការរំលាយចក្រភពអូទ្រីស-ហុងគ្រី|រំលាយ]]ជាផ្លូវការបន្ទាប់ពីអាជ្ញាធរយោធាបានចុះហត្ថលេខាលើ[[យុទ្ធសន្តិភាពវីឡាជូស្ទី]]នៅថ្ងៃទី៣ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩១៨។ [[ព្រះរាជាណាចក្រហុងគ្រី (១៩២០–១៩៤៦)|ព្រះរាជាណាចក្រហុងគ្រី]] និង[[សាធារណរដ្ឋអូទ្រីសទីមួយ]]ត្រូវបានចាត់ទុកជារដ្ឋស្នងតាមច្បាប់។ ចំណែកឯតំបន់ប៉ែកខាងលិច និងខាងត្បូងនៃចក្រភពត្រូវបានបង្កើតចេញជា [[សាធារណរដ្ឋឆេកូស្លូវ៉ាគីទីមួយ]] [[សាធារណរដ្ឋប៉ូឡូញទីពីរ]] និង[[ព្រះរាជាណាចក្រយូហ្គោស្លាវី]] ហើយទឹកដីដែលនៅសល់ទាំងប៉ុន្មានត្រូវបានប្រគល់ទៅឱ្យ[[ព្រះរាជាណាចក្ររូម៉ានី]] និង[[ព្រះរាជាណាចក្រអ៊ីតាលី|អ៊ីតាលី]]នៅក្នុងឆ្នាំ១៩២០។ == ឈ្មោះ == ឈ្មោះ​នៃ​ចក្រភព ជា​ភាសា​ផ្លូវការ ដែល​ត្រូវ​បាន​គេ​ទទួលស្គាល់​ដោយ "ចក្រភពអូទ្រីស-ហុងគ្រី" មាន​៖ * [[ភាសាក្រូអាស៊ី]]៖ Austro-Ugarska * [[ភាសាឆែក]]៖ Rakousko-Uhersko * [[ភាសាអាល្លឺម៉ង់]]៖ Österreich-Ungarn * [[ភាសាហុងគ្រី]]៖ Osztrák–Magyar Monarchia * [[ភាសាអ៊ីតាលី]]៖ Austria-Ungheria * [[ភាសាលីទុយអានី]]៖ Austro-Vengrija * [[ភាសាប៉ូឡូញ]]៖ Austro-Węgry * [[ភាសារ៉ូម៉ាំង]]៖ Austro-Ungaria * [[ភាសារូស៊ីន]]៖ Австро-Магярщина * [[ភាសាស៊ែប៊ី]]៖ Austro-Ugarska/Aycтpo-Угарска * [[ភាសាស្លូវាគី]]៖ Rakúsko-Uhorsko * [[ភាសាស្លូវេនី]]៖ Avstro-Ogrska * [[ភាសាអ៊ុយក្រែន]]៖ Австро-Угорщина * [[ភាសាតួកគី]]៖ Avusturya-Macaristan == ប្រវត្តិសាស្ត្រ == === ការបង្កើត === ការចាប់បដិសន្ធិ​នៃ​ចក្រភពអូទ្រីស-ហុងគ្រី នៅ​ឆ្នាំ​១៨៦៧ បាន​ដាក់ចេញ​នូវ​រចនាសម្ព័ន្ធ​នៃ​ចក្រភព​រាជានិយម​ក្បាលពីរ ដើម្បី​ជំនួស​[[ចក្រភពអូទ្រីស]] ដ៏​មាន​អំណាច បាន​ចាប់ផ្ដើម​ចុះ​ដុនដាប​ជាខ្លាំង ទាំង​នៅ​[[ឧបទ្វីបអ៊ីតាលី]] (ដោយសារ​សង្គ្រាម​អូទ្រីស-សារឌីនី ឆ្នាំ​១៨៥៩) និង បណ្ដា​រដ្ឋ​នៃ​សម្ព័ន្ធ​អាល្លឺម៉ង់ (ទីនោះ​ត្រូវ​បាន​ជំនួស​ដោយ​[[រាជាណាចក្រព្រុស]] ជា​អ្នកគ្រប់គ្រង​លើ​បណ្ដា​រដ្ឋ​និយាយ​ភាសាអាល្លឺម៉ង់ ដោយ​សង្គ្រាម​អូទ្រីស-ព្រុស ឆ្នាំ​១៨៦៦) ។ កត្តា​ផ្សេងទៀត នៅក្នុង​វិសោធនកម្ម​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​នេះ រួមមាន​ការមិនសប្បាយចិត្ត​របស់​ហុងគ្រី​ចំពោះ​រដ្ឋអំណាច​[[ក្រុងវ្យែន]]​នៅតែ​បន្ត​មាន ហើយនិង ការកើនឡើង​នូវ​ស្មារតី​ជាតិនិយម​របស់​ប្រជាជាតិ​ដទៃ នៅលើ​[[ចក្រភពអូទ្រីស]]​។ ការមិនសប្បាយចិត្ត​របស់​ហុងគ្រី បាន​រីកធំឡើង​ដោយ​អន្លើ បណ្ដាលមក​អំពី​ការសង្កត់សង្កិន​របស់​អូទ្រីស ពី​សំណាក់​បដិវត្តន៍​រំដោះ​ហុងគ្រី (១៨៤៨-១៨៤៩) ដែល​មាន​ការគាំទ្រ​ពី​រុស្ស៊ី​។ ទោះជាយ៉ាងណា​ក៏ដោយ ការមិនសប្បាយចិត្ត​ជាមួយនឹង​ការគ្រប់គ្រង​របស់​[[ចក្រភពអូទ្រីស]] បាន​រីកធំធាត់​អស់​ជាច្រើន​ឆ្នាំ ពី​សំណាក់​[[ហុងគ្រី]] និង មាន​បុព្វហេតុ​ជាច្រើន​ទៀត​។ នៅក្នុង​កិច្ចប្រឹងប្រែង​ស្ដារ​ការគាំទ្រ​[[រាជានិយម]]​ឡើងវិញ ព្រះចៅអធិរាជ "[[ហ្វ្រង់ ហ្សូសែហ្វ]]" បាន​ចាប់ផ្ដើម​ចរចា​ស្រុះស្រួល​គ្នា​ជាមួយ​អភិជន​[[ហុងគ្រី]] ដើម្បី​ធានា​បាន​ការគាំទ្រ​ពី​ពួកគេ​។ ដោយឡែក ប្រមុខដឹកនាំ​ជនជាតិ​ហុងគ្រី បាន​ទាមទារ និង​ទទួល​បាន​ការអភិសេក​ពី​ព្រះចៅអធិរាជ ក្នុង​ឋានៈ​ជា​ព្រះមហាក្សត្រ​នៃ​អាណាចក្រ​ហុងគ្រី និង ការ​បង្កើត​សភា​នៅ​[[ប៊ុនដាប៉េស្ត]] ដែល​មាន​អំណាច​អនុម័ត​ច្បាប់​នៅលើ​អាណាចក្រ​ហុងគ្រី ដែល​នឹង​ការពារ​អំណាច​របស់​អភិជន​ហុងគ្រី​ ==កំណត់សម្គាល់== {{Reflist|group=ស}} ==ឯកសារយោង== {{Reflist}} {{Stub}} [[Category:ចក្រភពអតីតកាល]] 5p2jwb2pyls6d4dqt7k1njqsdjogyr2 0 10019 322312 286839 2025-06-20T10:19:12Z InternetArchiveBot 32568 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 322312 wikitext text/x-wiki ផ្លាយអាស់​ជា​កាកសំនល់​សល់​ពី​ចំហេះ​ធ្យូង​ថ្ម។ ផ្លាយអាស់​ជា​ទូទៅ​ ត្រូវ​គេ​ប្រមូល​មក​ពី​បំពង់​ផ្សែង​របស់​រោងចក្រថាមពល​ប្រើ​ធ្យូង​ថ្ម ហើយ​វា​ជា​ផេះ​មួយ​ប្រភេទ ដែល​មាន​ឈ្មោះ​ថា ផេះធ្យូង​ (coal ash) ដែល​ផេះ​មួយ​ប្រភេទ​ទៀត​ហៅ​ថា ផេះ​បាត (bottom ash) ដែល​គេ​យក​ចេញ​ពី​បាត​របស់​ឡ​ដុត​ធ្យូង។ ដោយ​អាស្រ័យ​លើ​ប្រភព​និង​លក្ខណៈ​របស់​ធ្យូង​ថ្ម​ដែល​គេ​ដុត នោះ​សារធាតុ​ផ្សំ​របស់​ផ្លាយ​អាស់ ប្រែប្រួល​ខុស​គ្នា​គួរ​អោយ​កត់​សំគាល់ ប៉ុន្តែ​ផ្លាយ​អាស់​គ្រប់​ប្រភេទ​ទាំង​អស់ សុទ្ធ​តែ​មានក្នុង​​បរិមាណយ៉ាង​ច្រើន​ នៃ ស៊ីលីកូនឌីអុកស៊ីត (SiO₂)(ទាំង​ជាអសណ្ឋាន​និងជា​​គ្រីស្តាលីន)​និង​កាល់ស្យូម​អុកស៊ីត (CaO)។ កាល​ពី​មុន​ផ្លាយ​អាស់ ត្រូវ​បាន​គេបង្ហុយ​​ចោលទៅ​​ក្នុង​បរិយាកាស ប៉ុន្តែ​អីលូវ​នេះ​ច្បាប់​ស្តី​ពី​ការ​​បំពុលបរិស្ថាន​​របស់​ឧបករណ៍ប្រើ​ប្រាស់ បាន​ដាក់​កំហិត​អោយ​ឃាត់​ទុក​ផ្លាយអាស់​មិន​អោយ​ហុយ​ចូល​ក្នុង​បរិយាកាស​ដូច​មុន​ទៀត​ទេ។ នៅ​សហរដ្ឋ​អាមេរិច ផ្លាយអាស់​ត្រូវ​បាន​គេ​ស្តុក​ទុក​នៅ រោងចក្រ​ថាមពល​ធ្យូងថ្ម។ វា​ត្រូវ​បាន​គេ​យក​មក​ប្រើ​ជា​ទូទៅ​សំរាប់​បន្ថែម​ទៅ​លើ​ស៊ីម៉ង់ត៍​ផតលែន នៅ​ក្នុង​ផលិតកម្ម​បេតុង ដែល​វា​បាន​ផ្តល់​ទាំង​គុណ​ប្រយោជន៍​ផ្នែក​បច្ចេកទេស​និង​សេដ្ឋកិច្ច។ គេ​កំពុង​តែប្រើ​វា​ច្រើន​ឡើងៗនៅ​ក្នុង​ការ​សំយោគ​នៃ[[​ធរណីប៉ូលីមែរ]] និង[[​សេអូលីត]]​ផង​ដែរ។ == ធាតុ​ផ្សំ​គីមី​និង​ចំនាត់​ថ្នាក់ == {| class="bordered infobox" style="text-align:center" width="250px" cellpadding="2" |- !colspan="1"|សារធាតុ​ផ្សំ |'''[[ធ្យូង​ប៊ីទូម|ប៊ីទូម]]''' |'''[[អនុប៊ីទូម]]''' |'''[[លីញីត]]''' |- !colspan="1"|SiO₂ (%) |20-60 |40-60 |15-45 |- !colspan="1"|Al₂O₃ (%) |5-35 |20-30 |20-25 |- !colspan="1"|Fe₂O₃ (%) |10-40 |4-10 |4-15 |- !colspan="1"|[[calcium oxide|CaO]] (%) |1-12 |5-30 |15-40 |- !colspan="1"|[[loss on ignition|LOI]] (%) |0-15 |0-3 |0-5 |} ផ្លាយ​អាស់​ឡើង​រឹង​ពេល​ដាក់​ក្នុង​ចំហាយ​ឧស្ម័ន ហើយ​ប្រមូល​ដោយ​អង្គ​បង្កក​អេឡិចត្រូ​ស្តាទិច រឺ​ក៏​ថង់តំរង។ ដោយ​សារ​តែ​ភាគល្អិត​កក​ចូល​គ្នា​ពេល​ដាក់​ក្នុង​ចំហាយ​ឧស្ម័ន ភាគល្អិត​ផ្លាយអាស់​ជា​ទូទៅ​មាន​រាង​ស្វ៊ែរ ហើយ​មាន​ទំហំ ចាប់​ពី​ 0.5 µm ទៅ 100 µm។ ពួក​វា​មួយ​ផ្នែក​ធំផ្សំ​ពី​​ ស៊ីលីកូន​ឌីអុកស៊ីត ដែល​មាន​ទ្រង់ទ្រាយ​ពីរ​យ៉ាង: មួយ អសណ្ឋាន ដែល​មាន​រាង​មូល​រលោង និងមួយ​ទៀត គ្រីស្តាលីន ដែល​មាន​រាង​ជ្រុង ស្រួច កញ្ឆិញ​កញ្ឆុញ; អាលុយមីញ៉ូមអុកស៊ីត​ (Al₂O₃) និង ដែក​អុកស៊ីត(Fe₂O₃)។ ផ្លាយអាស់​ ជា​ទូទៅ​អេតេរ៉ូសែន​ខ្លាំង​ ប្រកប​ដោយ​ភាគល្អិតថ្លាចំរុះ​គ្នា ដែល​មាន​ទ្រង់ទ្រាយ​គ្រីស្តាល់​ដែល​គេ​អាច​កត់​សំគាល់​បាន ដូច​ជា​ក្វាត មុយលីត និង ដែក​អុកស៊ីត​ផ្សេង​ទៀត។ មាន​ផ្លាយអាស់​ពីរ​ថ្នាក់ ដែល​កំនត់ដោយ [[ASTM International|ASTM]] C618: ផ្លាយអាស់​ថ្នាក់ F និង​ផ្លាយ​អាស់​ថ្នាក់​ C។ ចំនុច​ខុស​គ្នា​សំខាន់​រវាង​ថ្នាក់​ទាំង​ពីរ​នេះ គឺ​បរិមាណ​កាល់ស្យូម, ស៊ីលីកា, អាលុយមីញ៉ូម និង​បរិមាណ​ដែក​ នៅ​ក្នុង​ផេះ។ លក្ខណៈ​គីមី​របស់​ផ្លាយអាស់ អាស្រ័យ​ជា​ខ្លាំង​នឹង​ធាតុគីមី​ផ្សំ​របស់​ធ្យូង​ថ្ម​ដែល​គេ​យក​មក​ដុត (មានន័យ​ថា [[anthracite]], [[ធ្យូង​ប៊ីទូម|ប៊ីទូម]], និង​ [[លីញីត]]).<ref name="ASTM Pozzolan" >{{cite web |url=http://www.astm.org/cgi-bin/SoftCart.exe/DATABASE.CART/REDLINE_PAGES/C618.htm?L+mystore+lsft6707 |title=ASTM C618 - 08 Standard Specification for Coal Fly Ash and Raw or Calcined Natural Pozzolan for Use in Concrete |accessdate=2008-09-18 |publisher=ASTM International }}</ref> មិន​មែន​ផ្លាយអាស់​ទាំងអស់ សុទ្ធតែ​គោរពតាម​ស្តង់ដា ASTM C618 នោះ​ទេ, ទៅ​តាម​ប្រភេទ​នៃ​ការ​អនុវត្ត​ជាក់​ស្តែង ពេល​ខ្លះ​វា​មិន​ចាំបាច់​ទេ។ ផេះ​ប្រើ​​ជំនួស​អោយ​ស៊ីម៉ង់ត៍ ត្រូវ​គោរព​តាម​ស្តង់ដា​សាងសង់​ជា​ដាច់ខាត ប៉ុន្តែ​មិន​មាន​ស្តង់ដា​បរិស្ថាន​ណា​មួយ​ ត្រូវ​បាន​គេ​បង្កើត​ឡើង​នៅ​អាមេរិច​ទេ។ 75% នៃ​ផេះ​ត្រូវ​មាន [[ភាពល្អិត]] ស្មើ​ 45 µm រឺ​តូច​ជាង, ហើយ​ មាន​បរិមាណ​កាបូន ដែល​វាស់​ដោយ​ loss on ignition (LOI), មាន​តំលៃ​តិច​ជាង​ 4%។ នៅ​សហរដ្ឋ​អាមេរិច LOI ត្រូវ​តិច​ជាង 6%។ របាយ​ទំហំ​ភាគល្អិត​នៃ​ផ្លាយអាស់​មិន​ទាន់​កែច្នៃ ប្រែ​ប្រួល​មិន​ទៀងទាត់ អាស្រ័យ​តាម​ម៉ាស៊ីន​កិនធ្យូងថ្ម និង ម៉ាស៊ីន​កំដៅ។ ដូច្នេះ​ហើយ​ផ្លាយអាស់​ដែល​ត្រូវ​យក​មក​ប្រើ​ក្នុង​បេតុង ចាំបាច់​ត្រូវ​តែ​កែច្នៃ ដោយ​ប្រើ​ឧបករណ៍​រែង ដូច​ជា​ mechanical air classifiers។ === ផ្លាយ​អាស់​ថ្នាក់​F === ចំហេះ នៃ​អង់ត្រាស៊ីត និង​ធ្យូង​ប៊ីទូម​រឹង ហើយ​ចាស់ ជា​ធម្មតា​ផលិត​បាន​ផ្លាយអាស់​ថ្នាក់​F។ ផ្លាយអាស់​នេះ មាន​លក្ខណៈ​ប៉ូស្សូលាន ហើយ​មាន​បរិមាណ​[[កំបោរ(រ៉ែ)|កំបោរ]] CaO តិច​ជាង​១០%។ ដោយ​វា​មាន​លក្ខណៈ​ប៉ូស្សូឡានិច គ្រាប់​ស៊ីលីកា​និង​អាលុយមីណា ថ្លាៗ ត្រូវ​ការ ភ្នាក់ងារ​បន្ស៊ី ដូច​ជា​ស៊ីម៉ង់ត៍​ផតលែន កាល់ស្យូម​អុកស៊ីត(កំបោរ) រឺ​ក៏​ទឹក​កំបោរ (កាល់ស្យូម​អ៊ីដ្រុកស៊ីត) ដោយ​មាន​វត្តមាន​ទឹក ដើម្បី​បង្កើត​ប្រតិកម្ម និង​បង្កើត​បាន​ជា​សារធាតុ​ស៊ីម៉ង់ត៍។ តាម​បែប​ម្យ៉ាង​ទៀត ការ​បន្ថែម​កាតាលីករ​គីមី​ដូច​ជា [[សូដ្យូម​ស៊ីលីកាត]] (រឺ​ហៅ​ម្យ៉ាង​ទៀត​ថា water glass) ទៅ​ក្នុង​ផ្លាយអាស់​ថ្នាក់ F អាច​បង្កើត​បាន​ជា​[[ធរណី​ប៉ូលីមែរ]]។ === ផ្លាយ​អាស់​ថ្នាក់​C === ផ្លាយអាស់​ផលិត​ចេញ​ពី​ចំហេះ​លីញីត​ខ្ចី រឺ ធ្យូងថ្ម​អនុប៊ីទូម លើស​ពី​មាន​លក្ខណៈ​ប៉ូស្សូឡានិច​ វា​ក៏​មាន​លក្ខណៈ​ស៊ីម៉ង់ត៍​ខ្លួន​វា​ខ្លះ​ដែរ។ នៅ​ពេល​ដែល​ប៉ះ​នឹង​ទឹក ផ្លាយអាស់​ថ្នាក់​C នឹង​កក​រឹង ហើយ​មាន​រេស៊ីស្តង់​កើន​ឡើងៗ​។ ផ្លាយអាស់​ថ្នាក់​C ជា​ទូទៅ​មាន​កំបោរ​CaO ច្រើន​ជាង ២០%។ ខុស​ពី​ថ្នាក់​F ផ្លាយអាស់​ថ្នាក់​C ដែល​មាន​លក្ខណៈ​ស៊ីម៉ង់ត៍​ដោយ​ខ្លួន​ឯង មិន​ត្រូវ​ការ​កាតាលីករ។ បរិមាណ អាល់កាលី និង​ស៊ុលផាត (SO₄) ជា​ទូទៅ​មាន​ច្រើន​ ចំពោះ​ផ្លាយ​អាស់​ថ្នាក់​C។ == កាក​សំនល់​និង​ប្រភព​ទី​ផ្សារ == កាល​ពី​មុន ផ្លាយអាស់ ផលិត​មក​ពី​ចំហេះ​ធ្យូង​ថ្ម ត្រូវ​បាន​គេ​បង្ហុយ​តាម​ផ្សែង​ចូល​ទៅ​ក្នុង​បរិយាកាស។ រឿង​នេះ​បង្កើត​បាន​ជា​ការ​ព្រួយ​បារម្ភ​ដល់​សុខភាព​សាធារណៈ ដែល​ជំរុញ​អោយ​គេ​បង្កើត​ច្បាប់​រឹត​បន្តឹង​ការ​បង្ហុយ​ផ្លាយអាស់​​អោយ​នៅ​ទាប​ជាង​១%​​នៃ​បរិមាណ​ផេះ​ដែល​កើត​ចេញមក។ ក្នុង​ពិភពលោក​ទាំង​មូល ​ផ្លាយអាស់​ច្រើន​ជាង​៦៥%​ ដែល​កើត​​ចេញ​ពី​រោងចក្រ​ថាមពល​ធ្យូង​ថ្ម ត្រូវ​បាន​គេ​យក​ទៅ​ចាក់​គរ​ចោល។ គ្រាន់​តែ​នៅ​ឥណ្ឌា​តែ​មួយ​ប៉ុណ្ណោះ ផ្លាយអាស់​បាន​ចាក់​ស្រោច​លើ​ដី​ដែល​មាន​ក្រលាផ្ទៃ ១៦០គម^២។ កាកសំនល់​ផ្លាយ​អាស់​ បានបង្ក​ជា​ការ​ព្រួយ​បារម្ភ​កាន់​តែ​ច្រើន​​ឡើងៗ ក្នុង​ពេល​ថ្មីៗ​នេះ​ដោយ​សារ​តែ​តំលៃ​នៃ​ការ​ចាក់​គរ​លើ​ដី​ឡើង​ថ្លៃ និង​សារសំខាន់​នៃ​[[ការ​អភិវឌ្ឍ​យូរ​អង្វែង]]។​ ចាប់​ពី​ឆ្នាំ​២០០៥​មក រោងចក្រ​ថាមពល​ធ្យូងថ្ម​របស់​សហរដ្ឋ​អាមេរិច ត្រូវ​បាន​គេ​រាយការណ៍​ថា បាន​បញ្ចេញ​ផ្លាយអាស់​៧១,១​លាន​តោន ដែល​ក្នុង​នោះ ២៩,១លាន​តោន ត្រូវ​បាន​គេ​យក​ទៅ​ប្រើ​នៅ​ក្នុង​វិស័យ​ផ្សេងៗ។<ref name="acaa2005" >{{cite web | author = American Coal Ash Association | title = CCP Production and Use Survey | url = http://www.acaa-usa.org/PDF/2005_CCP_Production_and_Use_Figures_Released_by_ACAA.pdf | format = PDF | access-date = 2009-01-16 | archivedate = 2007-09-11 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20070911223032/http://www.acaa-usa.org/PDF/2005_CCP_Production_and_Use_Figures_Released_by_ACAA.pdf | url-status = dead }}</ref> ដូច្នេះ​បើ​សិន​ជា​ផ្លាយអាស់​​ទំងន់​៤២លាន​តោន ត្រូវ​យក​ទៅកែ​ច្នៃ​សំរាប់​ប្រើ នោះ​វា​បាន​ជួយ​កាត់​បន្ថយ​តំរូវ​ការ​ផ្ទៃ​ដី​ចាក់​បំពេញ​ទំហំ ៣៣.៩០០.០០០ម^៣ ។<ref name="acaa2005" /><ref name="epaCCP" >{{cite web | author = U.S. Environmental Protection Agency | authorlink = United States Environmental Protection Agency |title=Using Coal Ash in Highway Construction - A Guide to Benefits and Impacts | url = http://www.epa.gov/epaoswer/osw/conserve/c2p2/pubs/greenbk508.pdf |format=PDF }}</ref> គុណសម្បត្តិ​ផ្សេង​ទៀត​ទៅ​លើ​បរិស្ថាន​ នៃ​ការ​យក​ផ្លាយ​អាស់​ទៅ​ប្រើ គឺ​វា​ជួយ​កាត់​បន្ថយ​ការ​ប្រើ​ប្រាស់​រូបធាតុ​ដើម​ ដែល​គេ​ត្រូវ​គាស់​កាយ​ចេញ​ពី​ធម្មជាតិ និង យក​ទៅ​ប្រើ​ជំនួស​អោយ​សំភារៈ​ផ្សេង​ទៀត​ដែល​ត្រូវ​ការ​ថាមពល​ច្រើន​ក្នុងការ​បង្កើត​ដូច​ជា​[[ស៊ីម៉ង់ត៍​ផតលែន]] ជា​ដើម។​ == បំរើ​បំរាស់​ផ្លាស​អាស់ == ការ​យក​ផ្លាយអាស់​ទៅ​ប្រើ​ឡើង​វិញ ជា​សំភារៈ​វិស្វកម្ម កើត​ចេញ​មក​អំពី​លក្ខណៈ​ប៉ូស្សូឡានិច​របស់​វា មាន​រាង​ស្វ៊ែរ និង​ឯកសណ្ឋាន​គួរ​សម។ ការ​យក​ផ្លាយអាស់​ទៅ​ប្រើ​ឡើងវិញ តាម​លំដាប់​ញឹកញាប់​ខ្លាំង​ទៅ​តិច មាន​ដូច​ជា៖ *ស៊ីម៉ង់ត៍​ផតលែន និង [[ទឹក​ស៊ីម៉ង់ត៍]] *[[ជើង​ទំនប់​ (ដឹក​ជញ្ជួន)|ជើង​ទំនប់​]] និង​ អង្គ​ចាក់​បំពេញ​បែប​ជា​គ្រោង​ឆ្អឹង *ស្តាប៊ីលីសាស្យុង និង ការ​ពង្រឹង​កាកសំនល់ *គ្រឿង​បន្ថែម​ សំរាប់ [[ក្លាំងគែរ​(ស៊ីម៉ង់ត៍)|ក្លាំងគែរ​ស៊ីម៉ង់ត៍]] *[[ការ​រុក​រាន​តំបន់ដី​រ៉ែ]] *ស្តាប៊ីលីសាស្យុង របស់​[[ដី​អិដ្ឋ|ដី​ទន់​]] *[[ទ្រនាប់​ក្រោម​របស់​ផ្លូវ]] *[[គ្រាប់ថ្ម (កុំប៉ូស៊ីត)|គ្រាប់ថ្ម]] *[[អង្គ​បំពេញ​អាច​ហូរ​បាន]] *ជាតិ​រ៉ែ​បន្ថែម នៅ​ក្នុង [[បេតុង​អាស្វាល់]] *ការ​ប្រើប្រាស់​ផ្សេង​ទៀត រួម​មាន​បេតុង​សែលុយលែរ, [[ធរណី​ប៉ូលីមែរ]], ក្បឿង, [[ថ្នាំលាប]], [[សិត​|​សិត​ដែក]], និង​ជា​អង្គ​បន្ថែម​សំរាប់​ផលិត​ផល​ឈើ​និង​ប្លាស្ទិច។<ref name="epaCCP" /><ref name="USFHA, Fly ash" >{{cite web | author = U.S. Federal Highway Administration | authorlink = Federal Highway Administration | title = Fly Ash | url = http://www.fhwa.dot.gov/infrastructure/materialsgrp/flyash.htm }}</ref> ===ស៊ីម៉ង់ត៍​ផតលែន=== Owing to its [[pozzolan]]ic properties, fly ash is used as a replacement for some of the [[Portland cement]] content of [[concrete]].<ref name="Scott, 2007, Evolution" >{{cite journal | last =Scott | first =Allan N . | coauthors = Thomas, Michael D. A. | title =Evaluation of Fly Ash From Co-Combustion of Coal and Petroleum Coke for Use in Concrete | journal =ACI Materials Journal | volume =104 | issue =1 | pages =62–70 | publisher =American Concrete Institute |date=January/February 2007 }}</ref> The use of fly ash as a pozzolanic ingredient was recognized as early as 1914, although the earliest noteworthy study of its use was in 1937.<ref name="NCHRP, 1986" >{{cite journal | last = Halstead | first = W. | title = Use of Fly Ash in Concrete | journal = National Cooperative Highway Research Project | volume = 127 |date=October 1986}}</ref> Before its use was lost to the Dark Ages, Roman structures such as [[aqueduct]]s or the [[Pantheon, Rome|Pantheon]] in Rome used volcanic ash (which possesses similar properties to fly ash) as pozzolan in their concrete.<ref name="Moore, Pantheon" >{{cite book | last =Moore | first =David |title =The Roman [[Pantheon, Rome|Pantheon]]: The Triumph of Concrete }}</ref> As pozzolan greatly improves the strength and durability of concrete, the use of ash is a key factor in their preservation. Use of fly ash as a partial replacement for Portland cement is generally limited to Class F fly ashes. It can replace up to 30% by mass of Portland cement, and can add to the concrete’s final strength and increase its chemical resistance and durability. Recently concrete mix design for partial cement replacement with High Volume Fly Ash (50 % cement replacement) has been developed. For Roller Compacted Concrete (RCC)[used in dam construction] replacement values of 70% have been achieved with processed fly ash at the Ghatghar Dam project in Maharashtra, India. Due to the spherical shape of fly ash particles, it can also increase workability of cement while reducing water demand.<ref name="faffhe" >{{cite web | author = U.S. Federal Highway Administration | authorlink = Federal Highway Administration | title = Fly Ash Facts for Highway Engineers | url = http://www.fhwa.dot.gov/pavement/recycling/fafacts.pdf |format=PDF }}</ref> The replacement of Portland cement with fly ash is considered by its promoters to reduce the [[greenhouse gas]] "footprint" of concrete, as the production of one ton of Portland cement produces approximately one ton of [[carbon dioxide|CO₂]] as compared to zero CO₂ being produced using existing fly ash. New fly ash production, i.e., the burning of coal, produces approximately twenty to thirty tons of CO₂ per ton of fly ash. Since the worldwide production of Portland cement is expected to reach nearly 2 billion tons by 2010, replacement of any large portion of this cement by fly ash could significantly reduce carbon emissions associated with construction, as long as the comparison takes the production of fly ash as a given. ===សំនង់​ជើង​ទេរទំនប់​=== Fly ash properties are somewhat unique as an engineering material. Unlike typical soils used for embankment construction, fly ash has a large uniformity coefficient consisting of [[clay#Definition|clay-sized]] particles. Engineering properties that will affect fly ash’s use in embankments include grain size distribution, [[proctor compaction test|compaction characteristics]], [[shear strength]], [[compressibility]], [[Permeability (fluid)|permeability]], and [[frost heaving|frost susceptibility]].<ref name="faffhe" /> Nearly all fly ash used in embankments are Class F fly ashes. ===ការ​បង្កើន​គុណភាព​ដី=== Soil stabilization is the permanent physical and chemical alteration of soils to enhance their physical properties. Stabilization can increase the shear strength of a soil and/or control the shrink-swell properties of a soil, thus improving the load-bearing capacity of a sub-grade to support pavements and foundations. Stabilization can be used to treat a wide range of sub-grade materials from expansive clays to granular materials. Stabilization can be achieved with a variety of chemical additives including lime, fly ash, and Portland cement, as well as by-products such as lime-kiln dust (LKD) and cement-kiln dust (CKD). Proper design and testing is an important component of any stabilization project. This allows for the establishment of design criteria as well as the determination of the proper chemical additive and admixture rate to be used to achieve the desired engineering properties. Benefits of the stabilization process can include: Higher resistance (R) values, Reduction in plasticity, Lower permeability, Reduction of pavement thickness, Elimination of excavation - material hauling/handling - and base importation, Aids compaction, Provides “all-weather” access onto and within projects sites. Another form of soil treatment closely related to soil stabilization is soil modification, sometimes referred to as “mud drying” or soil conditioning. Although some stabilization inherently occurs in soil modification, the distinction is that soil modification is merely a means to reduce the moisture content of a soil to expedite construction, whereas stabilization can substantially increase the shear strength of a material such that it can be incorporated into the project’s structural design. The determining factors associated with soil modification vs soil stabilization may be the existing moisture content, the end use of the soil structure and ultimately the cost benefit provided. Equipment for the stabilization and modification processes include: chemical additive spreaders, soil mixers (reclaimers), portable pneumatic storage containers, water trucks, deep lift compactors, motor graders. ===សំភារៈ​ចាក់​បំពេញ​ហាប់​ខ្លួន​ឯង=== Fly ash is also used as a component in the production of [[flowable fill]] (also called controlled low strength material, or CLSM), which is used as self-leveling, self-compacting backfill material in lieu of compacted earth or granular fill. The strength of flowable fill mixes can range from 50 to 1,200 [[pound-force per square inch|lbf/in²]] (0.3 to 8.3 [[megapascal|MPa]]), depending on the design requirements of the project in question. Flowable fill includes mixtures of Portland cement and filler material, and can contain mineral admixtures. Fly ash can replace either the Portland cement or fine aggregate (in most cases, river sand) as a filler material. High fly ash content mixes contain nearly all fly ash, with a small percentage of Portland cement and enough water to make the mix flowable. Low fly ash content mixes contain a high percentage of filler material, and a low percentage of fly ash, Portland cement, and water. Class F fly ash is best suited for high fly ash content mixes, whereas Class C fly ash is almost always used in low fly ash content mixes.<ref name="faffhe" /><ref>{{Cite journal | first = K. W. | last = Hennis | first2 = C. W. | last2 = Frishette | contribution = A New Era in Control Density Fill | title = Proceedings of the Tenth International Ash Utilization Symposium | year = 1993 | postscript = <!--None--> }}</ref> ===បេតុង​អាស្វាល់=== Asphalt concrete is a composite material consisting of an asphalt binder and mineral aggregate. Both Class F and Class C fly ash can typically be used as a mineral filler to fill the voids and provide contact points between larger aggregate particles in asphalt concrete mixes. This application is used in conjunction, or as a replacement for, other binders (such as Portland cement or hydrated lime). For use in asphalt pavement, the fly ash must meet mineral filler specifications outlined in [http://www.astm.org/cgi-bin/SoftCart.exe/DATABASE.CART/REDLINE_PAGES/D242.htm?L+mystore+ndfm2845 ASTM D242]. The hydrophobic nature of fly ash gives pavements better resistance to stripping. Fly ash has also been shown to increase the stiffness of the asphalt matrix, improving rutting resistance and increasing mix durability.<ref name="faffhe" /><ref name="Zimmer, 1970, Bituminous Filler" >{{Cite journal | first = F. V. | last = Zimmer | contribution = Fly Ash as a Bituminous Filler | title = Proceedings of the Second Ash Utilization Symposium | year = 1970 | postscript = <!--None--> }}</ref> ===ធរណី​ប៉ូលីមែរ=== កាល​ពី​ពេល​ថ្មីៗ​នេះ ផ្លាយអាស់ ត្រូវ​បាន​គេ​យក​មក​ប្រើ​ជា​គ្រឿងផ្សំ​មួយ​ក្នុង ធរណី​ប៉ូលីមែរ ដែល​នៅ​ទី​នោះ រ៉េអាក់ទីវីតេ​របស់​កំទេច​ផ្លាយ​អាស់​​ត្រូវ​បាន​គេ​យក​ទៅ​ប្រើ​ជា​កាវ ដែល​អាច​ប្រៀប​បាន​នឹង​[[ស៊ីម៉ង់ត៍​ផតលែន​]] ជា​រូបខាង​ក្រៅ និង​លក្ខណៈ ប៉ុន្តែ​បាន​កាត់​បន្ថយ​នូវ​បរិមាណ​ឧស្ម័ន​ CO₂ ជា​ច្រើន​។<ref>Duxson P., Provis J.L., Lukey G.C., van Deventer J.S.J., ''The role of inorganic polymer technology in the development of Green concrete'', Cement and Concrete Research, volume 37, issue = 12, year 2007, pages = 1590–1597</ref> It should be noted that when the total [[carbon footprint]] of the alkali required to form geopolymer cement is considered, including the calcining of limestone as an intermediate to the formation of alkali, the net reduction in total CO₂ emissions may be negligible. Moreover, handling of alkali can be problematic and setting of geopolymer cements is very rapid (minutes versus hours) as compared to Portland cements, making widespread use of geopolymer cements impractical at the ready mix level. ===បេតុង​បង្ហាប់​ដោយ​រូឡូ=== Another application of using fly ash is in [[roller compacted concrete]] dams. Many dams in the US have been constructed with high fly ash contents. Fly ash lowers the heat of hydration allowing thicker placements to occur. Data for these can be found at the US Bureau of Reclamation. This has also been demonstrated in the [[Ghatghar Dam]] Project in [[India]]. ===អិដ្ឋ=== Fly ash bricks gain strength as they age. In India fly ash is being used to make fly ash bricks. Leading manufacturers like '''Puzzolana Green Bricks''' ( www.flyashbricksdelhi.com)have introduced high strength bricks in Delhi- NCR region which can be used like normal bricks. In the United Kingdom fly ash has been used for over fifty years to make concrete building blocks. They are widely used for the inner skin of cavity walls. They are naturally more thermally insulating than blocks made with other aggregates. Ash bricks have been used in house construction in [[Windhoek|Windhoek, Namibia]] since the 1970s. There is, however, a problem with the bricks in that they tend to fail or produce unsightly pop-outs. This happens when the bricks come into contact with moisture and a chemical reaction occurs causing the bricks to expand. In May 2007, [[Henry Liu (civil engineer)|Henry Liu]], a retired 70-year-old American [[civil engineer]], announced that he had invented a new, environmentally sound building [[brick]] composed of fly ash and water. Compressed at 4,000 [[Pounds per square inch|psi]] and cured for 24 hours in a 150 °F (66 °C) steam bath , then toughened with an [[air entrainment]] agent, the bricks last for more than 100 freeze-thaw cycles. Owing to the high concentration of [[calcium oxide]] in class C fly ash, the brick can be described as "self-cementing". The manufacturing method is said to save energy, reduce [[mercury (element)|mercury]] pollution, and costs 20% less than traditional clay brick manufacturing. Liu intended to license his technology to manufacturers in 2008.<ref>Popular Science Magazine, [http://www.popsci.com/popsci/technology/b987485a9f492110vgnvcm1000004eecbccdrcrd.html?s_prop16=%20RSS:technology INVENTION AWARDS : A Green Brick] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071008222414/http://www.popsci.com/popsci/technology/b987485a9f492110vgnvcm1000004eecbccdrcrd.html?s_prop16=%20RSS:technology |date=2007-10-08 }}, May 2007</ref><ref>National Science Foundation, Press Release 07-058, [http://www.nsf.gov/news/news_summ.jsp?cntn_id=109594&org=ENG "Follow the 'Green' Brick Road?"]{{Dead link|date=មិថុនា 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, May 22, 2007</ref> Bricks of fly ash can be made of two types. One type of brick is made by mixing fly ash with about equal amounts of soil and proceeding through the ordinary process of making a brick. This type of formation reduces the use of sand in making bricks. Another type of brick can be made by mixing soil, plaster of paris and fly ash in a definite proportion with water and allowing the mixture to dry. Because it does not need to be heated in a furnace this technique reduces air pollution. == បញ្ហា​បរិស្ថាន == ===ផលប៉ះ​ពាល់​ដល់​ទឹក​ក្រោម​ដី​=== ដោយ​សារ​ធ្យូង​មាន​ស្លាក​ស្នាម​សារធាតុ​​អាសេនិច បារីយ៉ូម​ ប៊ែរីល្លីយ៉ូម បូរ៉ុន កាដមីញ៉ូម ក្រូមីញ៉ូម តាល្លីយ៉ូម សេលេនីញ៉ូម ម៉ូលីបដែន និង​បារ៉ត នោះ​ផេះ​របស់​វា​នឹង​បន្ត​មាន​សារធាតុ​អស់​នេះ​បន្ត​ទៀត។ ដូច្នេះ​គេ​មិន​អាច​រក្សា​វា​មិន​អោយ​លេច​ចេញ​ពី​កន្លែង​ស្តុក​បាន​ទេ ប្រសិន​បើ​ទឹក​ភ្លៀង​អាច​ហូរ​ច្រោះ​ប្រដាប់​ស្តុក ហើយ​ហូរ​នាំ​សារធាតុ​ពុល​អស់​នេះ​ទៅដល់​[[​ទឹក​ក្រោម​ដី]]<ref>A December 2008 Maryland court decision levied a $54 million penalty against [[Constellation Energy]], which had performed a "restoration project" of filling an abandoned gravel quarry with fly ash; the ash contaminated area waterwells with heavy metals. C&EN/12 Feb. 2009, p. 45</ref> ===ភ្នាក់​ងារ​ចំលង=== Fly ash contains trace concentrations of [[heavy metals]] and other substances that are known to be detrimental to health in sufficient quantities. Potentially toxic trace elements in coal include [[arsenic]], [[beryllium]], [[cadmium]], [[barium]], [[chromium]], [[copper]], [[lead]], [[mercury (element)|mercury]], [[molybdenum]], [[nickel]], [[radium]], [[selenium]], [[thorium]], [[uranium]], [[vanadium]], and [[zinc]]. Approximately 10 percent of the mass of coals burned in the United States consists of unburnable mineral material that becomes ash, so the concentration of most trace elements in coal ash is approximately 10 times the concentration in the original coal.<ref name="USGS" >{{cite web |author = U.S. Geological Survey | authorlink = USGS |title = Radioactive Elements in Coal and Fly Ash: Abundance, Forms, and Environmental Significance |date = October 1997 |url = http://pubs.usgs.gov/fs/1997/fs163-97/FS-163-97.pdf |work = U.S. Geological Survey Fact Sheet FS-163-97 |format=PDF }}</ref> A 1997 analysis by the [[U.S. Geological Survey]] (USGS) found that fly ash typically contained 10 to 30 ppm of uranium, comparable to the levels found in some [[granite|granit]]ic rocks, [[phosphate]] rock, and black [[shale]].<ref name="USGS" /> In 2000, the [[United States Environmental Protection Agency‎]] (EPA) said that coal fly ash did not need to be regulated as a hazardous waste.<ref>{{cite web |author = Environmental Protection Agency | authorlink = Environmental Protection Agency |title = Notice of Regulatory Determination on Wastes From the Combustion of Fossil Fuels | url = http://frwebgate.access.gpo.gov/cgi-bin/getpage.cgi?dbname=2000_register&position=all&page=32214 | work=Federal Register Vol. 65, No. 99 | page=32214 |date = May 22, 2000 }}</ref> Studies by the [[USGS|U.S. Geological Survey]] and others of radioactive elements in coal ash have concluded that fly ash compares with common soils or rocks and should not be the source of alarm.<ref name="USGS" /> However, community and environmental organizations have documented numerous environmental contamination and damage concerns.<ref name="McCabe, 2008, Chesapeake" >{{cite news |first=Robert |last=McCabe | coauthors=Mike Saewitz |title=Chesapeake takes steps toward Superfund designation of site. |url=http://www.norfolk.com/2008/07/chesapeake-takes-steps-toward-superfund-designation-site?page=1 |publisher =''The Virginian-Pilot'' |date=2008-07-19 }}</ref><ref name="McCabe, 2008, Golf" >McCabe, Robert.[http://hamptonroads.com/2008/03/above-ground-golf-course-just-beneath-it-potential-health-risks "Above ground golf course, Just beneath if potential health risks"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130516075553/http://hamptonroads.com/2008/03/above-ground-golf-course-just-beneath-it-potential-health-risks |date=2013-05-16 }}, ''[[The Virginian-Pilot]]'', 2008-03-30</ref><ref name="CCC, 2000" >Citizens Coal Council, Hoosier Environmental Council, Clean Air Task Force (March 2000), [http://www.catf.us/publications/reports/Laid_to_Waste.pdf "Laid to Waste: The Dirty Secret of Combustion Waste from America's Power Plants"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080115204953/http://www.catf.us/publications/reports/Laid_to_Waste.pdf |date=2008-01-15 }}</ref> A revised risk assessment approach may change the way coal combustion wastes (CCW) are regulated, according to an August 2007 EPA notice in the [[Federal Register]].<ref>{{cite web |author = Environmental Protection Agency | authorlink = United States Environmental Protection Agency |title= Notice of Data Availability on the Disposal of Coal Combustion Wastes in Landfills and Surface Impoundments |date=August 29, 2007 |work=72 [[Federal Register]] 49714 |url = http://edocket.access.gpo.gov/2007/pdf/E7-17138.pdf |format=PDF }}</ref> In June 2008, the U.S. House of Representatives held an oversight hearing on the Federal government's role in addressing health and environmental risks of fly ash.<ref name="HCNR, 2008, Risks" >{{cite web | author = House Committee on Natural Resources, Subcommittee on Energy and Mineral Resources | title = Oversight Hearing: How Should the Federal Government Address the Health and Environmental Risks of Coal Combustion Wastes? | date = June 10, 2008 | url = http://resourcescommittee.house.gov/index.php?option=com_jcalpro&Itemid=65&extmode=view&extid=184 | access-date = សីហា 26, 2011 | archivedate = តុលា 15, 2008 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20081015072159/http://resourcescommittee.house.gov/index.php?option=com_jcalpro&Itemid=65&extmode=view&extid=184 | url-status = dead }}</ref> ===ការ​ព្រួយ​បារម្ភ​នឹង​​ការ​ប៉ះ​ពាល់=== [[ស៊ីលីស​|គ្រីស្តាល់​ស៊ីលីស​]](Crystalline silica) និង​ [[កំបោរ​(រ៉ែ)|កំបោរ​]](lime) រួម​ជា​មួយ​នឹង​សារធាតុ​ពុល​ផ្សេង​ទៀត​ អាច​បង្ក​ជា​បញ្ហា​ដល់​សុខភាព​។ ថ្វី​បើ​ខាង​ឧស្សាហកម្ម​បាន​អះអាង​ថា​ ផ្លាយអាស់​ មិន​មែន​ជា​សារធាតុ​ពុល​និង​គ្មាន​សារធាតុ​ពុល​ក៏​ដោយ ក៏​ការ​ដក​ដង្ហើម​យក​សារធាតុ​អស់នេះ ការ​ប៉ះ​ពាល់​ដោយ​ផ្ទាល់​ជា​មួយ​នឹង​ស្បែក និង​ការ​ផឹក​ទឹក​ដែល​មាន​សារធាតុ​អស់​នេះ​ ប្រហែល​ជា​អាច​បង្ក​គ្រោះ​ថ្នាក់​ដល់​សុខភាព<ref>Managing Coal Combustion Residues in Mines, Committee on Mine Placement of Coal Combustion Wastes, National Research Council of the National Academies, 2006</ref> ។ គ្រីស្តាល់​ស៊ីលីស​ ដែល​មាន​នៅ​ក្នុង​ផ្លាយអាស់​​ជា​ភ្នាក់​ងារ​ដែល​អាច​ធ្វើ​អោយ​ប៉ះ​ពាល់​ដល់​សួត​ ហើ​យ​ជា​ពិសេស​បង្ក​ជំងឺ​[[ស៊ីលី​កូសីស​]] (silicosis)។ សារធាតុ​ផ្សេង​ទៀត​របស់​ផ្លាយ​អាស់​ដែល​គួរ​អោយ​បារម្ភ​គឺ​កំបោរ (CaO)។ ជាតិ​គីមី​នេះ​មាន​ប្រតិកម្ម​ជា​មួយ​ទឹក (H₂O) បង្កើត​បាន​ជា​កាល់ស្យូម​អ៊ីដ្រុកស៊ីត​ [Ca(OH)₂], ដែល​ធ្វើ​អោយ​ផ្លាយអាស់​មាន​ pH រវាង​ 10 ទៅ​ 12, ដែល​មាន​កំរិត​បាស​ពី​មធ្យម​ទៅ​ខ្លាំង​។ វា​នេះ​អាច​បង្ក​ផល​ប៉ះ​ពាល់​ដល់​សួត​ដែរ បើ​វា​មាន​បរិមាណ​គ្រប់​គ្រាន់​។ ==ឯកសារ​បង្អែក == {{reflist|2}} [[category:សំភារៈ​សំណង់]] ju7vnsoaekqkweh9p9k17zjnwpvm50e 0 14441 322317 317286 2025-06-20T10:51:38Z InternetArchiveBot 32568 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 322317 wikitext text/x-wiki {{Not Khmer}} {{Other uses}} {{Infobox Language |name=បាលី (បាលៃ?) |nativename={{lang|pi|Pāḷi}} |pronunciation={{IPA-sa|paːli|}} |states=[[កម្ពុជា]], [[បង់ក្លាដេស]], [[ឥណ្ឌា]], [[ឡាវ]], [[ភូមា]], [[នេប៉ាល់]], [[ស្រី​លង្កា​|ស្រីលង្កា]], [[ថៃ]], [[វៀតណាម]] |iso1=pi |iso2=pli |iso3=pli |familycolor=Indo-European |fam2=[[ភាសាឥណ្ឌូ-អ៊ីរ៉ង់|ឥណ្ឌូ-អ៊ីរ៉ង់]] |fam3=[[ភាសាឥណ្ឌូ-អារ្យ|ឥណ្ឌូ-អារ្យ]] |script= [[Brāhmī script|Brāhmī]] and [[Brahmic family of scripts|derived scripts]] and [[Devanagari transliteration|Latin alphabet]] ([[Pali#Pali writing|refer to article]]) |extinct=No native speakers, used as a literary and liturgical language only |notice=Indic }} [[ឯកសារ:Sanskrit-Pali Faulmann Gesch T10.jpg|thumb|350px|Plate 10 from C. Faulmann: [http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Illustrirte_Geschichte_der_Schrift_(Faulmann) Illustrirte Geschichte der Schrift] (1880). The upper half shows a text in [[Sanskrit]] (praise of [[Vishnu]]), written in [[Devanagari]]. For the script, while the lower half shows a text in Pali from a Buddhist ceremonial scripture called "Kammuwa" from Burma (probably in old [[Mon script]]). [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Illustrirte_Geschichte_der_Schrift_(Faulmann)_554.jpg pp.485f.] of that book.]] '''បាលី''' ('''Pā{{transl|sinh|ISO|ḷ}}i''')គឺជា[[ភាសាឥណ្ឌូ-អារ្យមជ្ឈិម]]មួយ (ឬ [[ប្រាក្រឹត]]) នៃ[[ឧបទ្វីបឥណ្ឌា]] ។ បាលីជាភាសាបុរាណមួយបែប ដែលមនុស្សជំនាន់​​ដើម​និយាយ​ទាក់ទងគ្នា ។ មនុស្ស​ខ្លះ​និយម​ហៅ​ភាសា​បាលី​ថា​ជា​ភាសារបស់ព្រះពុទ្ធ។ សព្វថ្ងៃ គេឃើញមានភាសានេះនៅក្នុងក្បួនច្បាប់មួយចំនួនធំ ដូចជាក្នុងព្រះពុទ្ធ​វចនៈ ([[ព្រះត្រ័យបិដក|ព្រះត្រៃបិដក]]) ជាដើម​ និង មាន​[[ពុទ្ធបរិស័ទ]]ខាងនិកាយ​[[ថេរវាទ]]​យក​ទៅ​ប្រើ​តាម​ប្រទេស​រៀង​ខ្លួន ។ == ដើមកំណើត និង ការប្រែក្លាយ == === និរុត្តិសាស្ត្រនៃឈ្មោះ === ពាក្យថា ''បាលី'' បានសេចក្តីថា ជួរ ឬដងព្រៃ ,ស្ពាន , របៀប , ភាសាដ៏មានរបៀបមួយ ។ This name for the language seems to have its origins in commentarial traditions, wherein the ''Pali'' (in the sense of the line of original text quoted) was distinguished from the commentary or vernacular translation that followed it in the manuscript. As such, the name of the language has caused some debate among scholars of all ages; the spelling of the name also varies, being found with both long "ā" {{IPA|[aː]}} and short "a" {{IPA|[a]}}, and also with either a [[retroflex]] {{IPA|[a]}} or non-[[retroflex]] {{IPA|[l]}} "l" sound, as in the [[ISO 15919]]/[[ALA-LC]] rendering, '''Pāli'''. To this day, there is no single, standard spelling of the term; all four spellings can be found in textbooks. R.C. Childers translates the word as "series" and states that the language "bears the epithet in consequence of the perfection of its grammatical structure".<ref>Hazra, Kanai Lal. ''Pali Language and Literature; a systematic survey and historical study.'' D.K. Printworld Lrd., New Delhi, 1994, page 19.</ref> === ចំណាត់ថ្នាក់ === Pali is a [[literary language]] of the [[Prakrit]] language family. When the canonical texts were written down in [[Sri Lanka]] in the first century BCE, Pali stood close to a living language; this is not the case for the commentaries.<ref>Students' Britannica India, [http://books.google.com/books?id=ISFBJarYX7YC&pg=PA145&dq=history+of+the+pali+language&sig=ACfU3U2P8niEMFn9ME8litgG1xbStvlmLA#PPA145,M1].</ref> Despite excellent scholarship on this problem, there is persistent confusion as to the relation of {{transl|sinh|ISO|Pāli}} to the vernacular spoken in the ancient kingdom of [[Magadha]], which was located around modern-day [[Bihar (India)|Bihār]]. Pali as a [[Middle Indo-Aryan languages|Middle Indo-Aryan language]] is different from [[Sanskrit]] not so much with regard to the time of its origin as to its dialectal base, since a number of its morphological and lexical features betray the fact that it is not a direct continuation of {{transl|sinh|ISO|Rigvedic}} [[Vedic Sanskrit]]; rather it descends from a dialect (or a number of dialects) that was, despite many similarities, different from {{transl|sinh|ISO|Rigvedic}}.<ref>Oberlies, Thomas ''Pali: A Grammar of the Language of the {{transl|sinh|ISO|Theravāda Tipitaka}}'', Walter de Gruyter, 2001.</ref> === ប្រវត្តិដើម === ==== នៅក្នុងពុទ្ធសាសនាថេរវាទ ==== នៅក្នុងប្រភពនៃ [[ថេរវាទ]] ត្រូវបានស្គាល់ភាសាបាលីជាភាសា <big>'''[[មគធៈ]]'''</big> (Magadha). ភាសានេះត្រូវបានសរសេរនៅក្នុង[[ព្រះត្រ័យបិដក|ព្រះត្រៃបិដក]], អដ្ឋកថា ជាដើម, ហើយ​នឹង​ត្រូវ​បាន​ព្យាយាម​ប្រើ​ប្រាស់​ដោយ​ពុទ្ធ​សាសនិក​ជន​​ជា​ច្រើន ដើម្បី​ងាយ​ស្រួល​ក្នុង​ការ​ប្រាស្រ័យ​ទាក់​ទង​នឹង​សាសន៍​ដទៃ​ដែល​​កាន់​​[[ពុទ្ធសាសនា|ព្រះពុទ្ធ​សាសនា]]​ដូចគ្នា ។ ព្រះ​ពុទ្ធ​បង្រៀន, ប្រទាន​ឱវាទ ដល់​ជន​ទាំង​ឡាយ​ជា​ភាសា​មគធៈ ប៉ុន្តែ​ទី​ស្ថាន​សំខាន់​ៗ​ ៤ ​កន្លែង​របស់​ព្រះអង្គ​ ស្ថិត​នៅ​ក្រៅ​តំបន់​នេះ​ទាំង​អស់ ។ វា​ប្រហែល​ជា​ភាសា​បាលី​ជា​គ្រាម​ភាសា​ដែល​ធ្វើ​អោយ​​មាន​ការ​ងាយ​ស្រួល​ក្នុង​ការ​ពន្យល់​ និង ​ងាយ​យល់​ពីសំណាក់​ប្រជាជន ឥណ្ឌូអារ្យមជ្ឈិម ។ គេ​ពុំ​ទាន់​ឃើញ​មាន​​ភស្តុតាង​​ណា​មួយ​ដែល​អាច​បញ្ជាក់ពីភាសា​ដទៃ​របស់​ពួក​ ឥណ្ឌូអារ្យមជ្ឈិម​ ដែល​ប្រសើរ​​ជាង​​ភាសា​បាលី​ទេ ។ គេ​ឃើញ​មាន​​ភាសា​បាលី​នៅ​ក្នុង​សិលា​ចារឹក​​ជា​ច្រើន​​របស់​ព្រះបាទ[[​អសោក]]នៅ ​Girnar​ ផ្នែកខាងលិច[[ប្រទេសឥណ្ឌា]], និង c នៅខាងកើត ។ Similarities to the Western inscription may be misleading, because the inscription suggests that the Ashokan scribe may not have translated the material he omreceived from មគធៈ into the vernacular of the people there. Whatever the relationship of the Buddha's speech to Pali, the [[Pali Canon|Canon]] was eventually transcribed and preserved entirely in it, while the commentarial tradition that accompanied it (according to the information provided by [[ព្រះពុទ្ធឃោសៈ]]) was translated into olk[[ភាសាសីហឡៈ]] and preserved local languages for several generations. In Sri Lanka, Pali is thought to have entered into a period of decline ending around the 4th or 5th century (as Sanskrit rose in prominence, and simultaneously, as Buddhism's adherents became a smaller portion of the subcontinent), but ultimately survived. The work of Buddhaghosa was largely responsible for its reemergence as an important scholarly language in Buddhist thought. The [[Visuddhimagga]] and the other commentaries that Buddhaghosa compiled codified and condensed the [[Sinhalese language|Sinhalese]] commentarial tradition that had been preserved and expanded in Sri Lanka since the 3rd century BCE. ==== ទិដ្ឋភាពនៅដើមបស្ចឹម ==== [[T.W. Rhys Davids]] in his book ''Buddhist India'',<ref>[http://fsnow.com/text/buddhist-india/chapter9.htm Buddhist India, ch. 9] Retrieved 14 June 2010.</ref> and [[Wilhelm Geiger]] in his book ''Pali Literature and Language'', suggested that Pali may have originated as a form of [[lingua franca]] or common language of culture among people who used differing dialects in North India, used at the time of the Buddha and employed by him. Another scholar states that at that time it was "a refined and elegant vernacular of all Aryan-speaking people."<ref>Hazra, Kanai Lal. ''Pali Language and Literature; a systematic survey and historical study.'' D.K. Printworld Lrd., New Delhi, 1994, page 11.</ref> Modern scholarship has not arrived at a consensus on the issue; there are a variety of conflicting theories with supporters and detractors.<ref>Hazra, Kanai Lal. ''Pali Language and Literature; a systematic survey and historical study.'' D.K. Printworld Lrd., New Delhi, 1994, pages 1-44.</ref> After the death of the Buddha, Pali may have evolved among Buddhists out of the language of the Buddha as a new artificial language.<ref>Hazra, Kanai Lal. ''Pali Language and Literature; a systematic survey and historical study.'' D.K. Printworld Lrd., New Delhi, 1994, page 29.</ref> R.C. Childers, who held to the theory that Pali was Old Magadhi, wrote: "Had Gautama never preached, it is unlikely that Magadhese would have been distinguished from the many other vernaculars of Hindustan, except perhaps by an inherent grace and strength which make it a sort of [[Tuscan dialect|Tuscan]] among the Prakrits."<ref>Hazra, Kanai Lal. ''Pali Language and Literature; a systematic survey and historical study.'' D.K. Printworld Lrd., New Delhi, 1994, page 20.</ref> According to [[K.R. Norman]], it is likely that the viharas in North India had separate collections of material, preserved in the local dialect. In the early period it is likely that no degree of translation was necessary in communicating this material to other areas. Around the time of Ashoka there had been more linguistic divergence, and an attempt was made to assemble all the material. It is possible that a language quite close to the Pali of the canon emerged as a result of this process as a compromise of the various dialects in which the earliest material had been preserved, and this language functioned as a lingua franca among Eastern Buddhists in India from then on. Following this period, the language underwent a small degree of Sanskritisation (i.e., MIA bamhana -> brahmana, tta -> tva in some cases).<ref>K.R. Norman, ''Pali Literature.'' Otto Harrassowitz, 1983, pages 1-7.</ref> ==== Modern scholarship ==== [[Bhikkhu Bodhi]], summarizing the current state of scholarship, states that the language is "closely related to the language (or, more likely, the various regional dialects) that the Buddha himself spoke." He goes on to write: {{quote|Scholars regard this language as a hybrid showing features of several Prakrit dialects used around the third century BCE, subjected to a partial process of Sanskritization. While the language is not identical with any the Buddha himself would have spoken, it belongs to the same broad linguistic family as those he might have used and originates from the same conceptual matrix. This language thus reflects the thought-world that the Buddha inherited from the wider Indian culture into which he was born, so that its words capture the subtle nuances of that thought-world.<ref>Bhikkhu Bodhi, ''In the Buddha's Words.'' Wisdom Publications, 2005, page 10.</ref>}} According to [[A.K. Warder]], the Pali language is a Prakrit language used in a region of western India.<ref>Warder, A.K. ''Indian Buddhism''. 2000. p. 284</ref> Warder associates Pali with the Indian realm (''[[janapada]]'') of [[Avanti (India)|Avanti]], where the [[Sthaviravada|Sthavira]] sect was centered.<ref>Warder, A.K. ''Indian Buddhism''. 2000. p. 284</ref> Following the initial split in the Buddhist community, the Sthavira branch of Buddhism became influential in western and southern India, while the [[Mahāsāṃghika]] branch became influential in central and eastern India.<ref>Hirakawa, Akira. Groner, Paul. ''A History of Indian Buddhism: From Śākyamuni to Early Mahāyāna.'' 2007. p. 119</ref> Akira Hirakawa and Paul Groner also associate Pali with west India and the Sthavira sect, citing inscriptions at [[Girnar]] in [[Gujarat]], India, which are linguistically closest to the Pali language.<ref>Hirakawa, Akira. Groner, Paul. ''A History of Indian Buddhism: From Śākyamuni to Early Mahāyāna.'' 2007. p. 119</ref> === បច្ចុប្បន្នភាពនៃភាសាបាលី === បច្ចុប្បន្ននេះ មុខវិជ្ជាភាសាបាលីត្រូវបានបញ្ចូល​ក្នុង​ផ្នែកពុទ្ធសាសនា ដើម្បីអោយ​ពុទ្ធ​សាសនិក​ជន​មាន​ភាព​ងាយ​ស្រូល​ក្នុង​ការ​អាន​គម្ពីរ និង​សូត្រ​នមស្សការជា​ប្រចាំ​រាល់​ថ្ងៃ។ ក្រៅពី​ខាង​ផ្នែក​សាសនា, ​អក្សរសាស្ត្រ កាលប្បវត្តិជាភាសាបាលី, ឯកសារ​ខាង​វិជ្ជាពេទ្យ​ និង​អក្សរ​ចារឹក​មួយ​ចំនួន គឺជា​ប្រវត្តិសាស្ត្រយ៉ាង​សំខាន់​ផង​ដែរ ។ មជ្ឈមណ្ឌល​រៀន​ភាសា​បាលីដែល​គួរ​អោយ​កត់​សំគាល់​ក្នុង​ពេល​បច្ចុប្បន្ន​នេះ​ គឺ​មា​ននៅ​តែ​ក្នុង​ពុទ្ធ​សាសនា​[[ថេរវាទ]] នៅ​ប្រទេស​អាស៊ីអាគ្នេយ៍មាន​ដូច​ជា: [[ភូមា]], [[ស្រីលង្កា]], [[ថៃ]], [[ឡាវ]], និង [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|កម្ពុជា]]។ ចាប់​តាំង​ពី​សតវត្យ​ទី​១៩, various societies for the revival of Pali studies in India have promoted awareness of the language and its literature, perhaps most notably the [[Maha Bodhi Society]] founded by [[Anagarika Dharmapala|Anagarika Dhammapala]]. In Europe, the [[Pali Text Society]] has been a major force in promoting the study of Pali by Western scholars since its founding in 1881. Based in the United Kingdom, the society publishes romanized Pali editions, along with many English translations of these sources. In 1869, the first ''Pali Dictionary'' was published using the research of [[Robert Caesar Childers]], one of the founding members of the Pali Text Society. It was the first Pali translated text in English and was published in 1872. Childers's dictionary later received the [[Volney Prize]] in 1876. The Pali Text Society was in part founded to compensate for the very low level of funds allocated to [[Indology]] in late 19th-century England and the rest of the UK; incongruously, the citizens of the UK were not nearly so robust in Sanskrit and [[Prakrit]] language studies as Germany, Russia, and even Denmark. Without the inspiration of colonial holdings such as the former British occupation of Sri Lanka and [[Burma]], institutions such as the [[Danish Royal Library]] have built up major collections of Pali manuscripts, and major traditions of Pali studies. == Lexicon == Virtually every word in {{transl|sinh|ISO|Pāḷi}} has [[cognate]]s in the other Prakritic [[Middle Indo-Aryan languages]], e.g., the [[Jain Prakrit]]s. The relationship to earlier Sanskrit (e.g., [[Vedic language]]) is less direct and more complicated. Historically, influence between Pali and Sanskrit has been felt in both directions. The Pali language's resemblance to Sanskrit is often exaggerated by comparing it to later Sanskrit compositions{{ndash}} which were written centuries after Sanskrit ceased to be a living language, and are influenced by developments in Middle Indic, including the direct borrowing of a portion of the Middle Indic lexicon; whereas, a good deal of later Pali technical terminology has been borrowed from the vocabulary of equivalent disciplines in Sanskrit, either directly or with certain phonological adaptations. Post-canonical Pali also possesses a few loan-words from local languages where Pali was used (e.g. Sri Lankans adding Sinhalese words to Pali). These usages differentiate the Pali found in the [[Sutta Pitaka|{{transl|sinh|ISO|Suttapiṭaka}}]] from later compositions such as the Pali commentaries on the canon and folklore (e.g., the stories of the [[Jataka|Jātaka]] commentaries), and comparative study (and dating) of texts on the basis of such loan-words is now a specialized field unto itself. ភាសាបាលីមិនត្រូវបានប្រើទាំងស្រុងដើម្បីបង្ហាញការប្រៀនប្រដៅរបស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទេ ដូចដែលអាចសន្និដ្ឋានបានពីអត្ថិភាពនៃអត្ថបទខាងលោកិយមួយចំនួនដូចជា សៀវភៅវិទ្យាសាស្ត្រវេជ្ជសាស្រ្ត/ការណែនាំជាភាសាបាលី។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ការចាប់អារម្មណ៍របស់អ្នកប្រាជ្ញលើភាសាត្រូវបានផ្តោតលើអក្សរសិល្ប៍សាសនា និងទស្សនវិជ្ជា ដោយសារតែបង្អួចតែមួយគត់ដែលវាបើកក្នុងដំណាក់កាលមួយក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]។ == Emic views of Pali == Although Sanskrit was said in the [[Brahmin|Brahmanical]] tradition to be the unchanging language spoken by the gods, in which each word had an inherent significance, this view of language was not shared in the early Buddhist tradition,{{Which?|date=April 2011}} in which words were only conventional and mutable signs.<ref>[[David Kalupahana]], ''Nagarjuna: The Philosophy of the Middle Way.'' SUNY Press, 1986, page 19. The author refers specifically to the thought of early Buddhism here.</ref> Neither the Buddha nor his early followers shared the Brahmins' reverence for the [[Vedic Sanskrit|Vedic]] language or its [[Veda|sacred texts]]. This view of language naturally extended to Pali, and may have contributed to its usage (as an approximation or standardization of local Middle Indic dialects) in place of Sanskrit. However, by the time of the compilation of the Pali commentaries (4th or 5th century), Pali was regarded as the natural language, the root language of all beings.<ref>''Dispeller of Delusion'', Pali Text Society, volume II, pages 127f</ref>{{Who|date=April 2011}} Comparable to [[Egyptian language|Ancient Egyptian]], [[Latin]] or [[Hebrew]] in the [[Mysticism|mystic]] traditions of the West, Pali recitations were often thought to have a [[supernatural]] power (which could be attributed to their meaning, the character of the reciter, or the qualities of the language itself), and in the early strata of Buddhist literature we can already see Pali [[dharani|{{transl|sinh|ISO|dhāraṇī}}]]s used as charms, e.g. against the bite of snakes. Many people in Theravada cultures still believe that taking a vow in Pali has a special significance, and, as one example of the supernatural power assigned to chanting in the language, the recitation of the vows of [[Angulimala|{{transl|sinh|ISO|Aṅgulimāla}}]] are believed to alleviate the pain of childbirth in Sri Lanka. In [[Thailand]], the chanting of a portion of the [[Abhidhamma|{{transl|sinh|ISO|Abhidhammapiṭaka}}]] is believed to be beneficial to the recently departed, and this ceremony routinely occupies as much as seven working days. Interestingly, there is nothing in the latter text that relates to this subject, and the origins of the custom are unclear. == សូរវិទ្យា == {{IPA notice}} With regard to its phonology, R.C. Childers compared Pali to [[Italian language|Italian]]: "Like Italian, Pali is at once flowing and sonorous: it is a characteristic of both languages that nearly every word ends in a vowel, and that all harsh conjunctions are softened down by [[Assimilation (linguistics)|assimilation]], [[elision]], or [[crasis]], while on the other hand both lend themselves easily to the expression of sublime and vigorous thought."<ref>Robert Caesar Childers, ''A Dictionary of the Pali Language.'' Published by Trübner, 1875, pages xii-xiv. Republished by Asian Educational Services, 1993.</ref> === ស្រៈ === {| class="wikitable" !rowspan="2"|លក្ខណៈសំឡេង !Colspan="4"|ទីតាំង |- !មុខ !កណ្តាល !ក្រោយ |- !ខ្ពស់ |align="center"|'''ិ '''ឬ '''ឥ''' {{IPA|[i]}} '''ី''' ឬ '''ឦ''' {{IPA|[iː]}} |style="background:silver"| |align="center"|'''ុ '''ឬ '''ឧ''' {{IPA|[u]}} '''ូ ឬ ឩ''' {{IPA|[uː]}} |- !មធ្យម |align="center"|'''េ '''ឬ ''' ឯ''' {{IPA|[e]}}, {{IPA|[eː]}} |align="center"|'''ៈ ''' ឬ '''អ''' {{IPA|[ɐ]}} |align="center"|'''ោ''' ឬ '''ឱ''' {{IPA|[o]}}, {{IPA|[oː]}} |- !ទាប |style="background:silver"| |align="center"|'''ា''' ឬ '''អា''' {{IPA|[aː]}} |style="background:silver"| |- |} Long and short vowels are only contrastive in open syllables; in closed syllables, all vowels are always short. Short and long '''e''' and '''o''' are in complementary distribution: the short variants occur only in closed syllables, the long variants occur only in open syllables. Short and long '''e''' and '''o''' are therefore not distinct phonemes. A sound called ''[[anusvara|anusvāra]]'' (Skt.; Pali: ''nigghahita''), represented by the letter '''{{transl|sinh|ISO|ṁ|}}''' ([[ISO 15919]]) or '''{{transl|sinh|ISO|ṃ}}''' ([[ALA-LC]]) in romanization, and by a raised dot in most traditional alphabets, originally marked the fact that the preceding vowel was nasalized. That is, '''{{transl|sinh|ISO|aṁ}}''', '''{{transl|sinh|ISO|iṁ}}''' and '''{{transl|sinh|ISO|uṁ}}''' represented {{IPA|[ã]}}, {{IPA|[ĩ]}} and {{IPA|[ũ]}}. In many traditional pronunciations, however, the anusvāra is pronounced more strongly, like the velar nasal {{IPA|[ŋ]}}, so that these sounds are pronounced instead {{IPA|[ãŋ]}}, {{IPA|[ĩŋ]}} and {{IPA|[ũŋ]}}. However pronounced, '''{{transl|sinh|ISO|ṁ}}''' never follows a long vowel; '''ā, ī''' and '''ū''' are converted to the corresponding short vowels when {{transl|sinh|ISO|ṁ}} is added to a stem ending in a long vowel, e.g. '''{{transl|sinh|ISO|kathā + ṁ}}''' becomes '''{{transl|sinh|ISO|kathaṁ}}''', not {{transl|sinh|ISO|*kathāṁ}}, '''{{transl|sinh|ISO|devī + ṁ}}''' becomes '''{{transl|sinh|ISO|deviṁ}}''', not *{{transl|sinh|ISO|devīṁ}}. === ព្យញ្ជនៈ === The table below lists the [[consonant]]s of Pali. In bold is the transliteration of the letter in traditional [[romanization]], and in square brackets its pronunciation transcribed in the [[International Phonetic Alphabet|IPA]]. {| class="wikitable IPA" border="1" |-align=center ! colspan="3" rowspan="2" | ! colspan="2" | ឱដ្ឋជៈ ! rowspan="2" | ទន្តជៈ ! colspan="2" | [[alveolar consonant|Alveolar]] ! colspan="2" | មុទ្ធជៈ ! rowspan="2" | តាលុជៈ ! rowspan="2" | កណ្ឋជៈ ! rowspan="2" | [[glottal consonant|Glottal]] |-align=center class=small ! ([[bilabial consonant|bilabial]]) ! ([[labiodental consonant|labiodental]]) ! central ! [[lateral consonant|lateral]] ! central ! [[lateral consonant|lateral]] |-align=center ! rowspan="5" | ព្យញ្ជនវគ្គ ! colspan="2" | នាសិក | '''ម''' {{IPA|[m]}} | | '''ន''' {{IPA|[n̪]}} | | | '''ណ''' {{IPA|[ɳ]}} | | '''ញ''' {{IPA|[ɲ]}} | ('''ង''' {{IPA|[ŋ]}}) | |-align=center ! rowspan="2" | <small>អឃោសៈ</small> ! <small>សិថិល</small> | '''ប''' {{IPA|[p]}} | | '''ត''' {{IPA|[t̪]}} | | | '''ដ''' {{IPA|[ʈ]}} | | '''ច''' {{IPA|[tʃ]}} | '''ក''' {{IPA|[k]}} | |-align=center ! <small>ធនិត</small> | '''ផ''' {{IPA|[pʰ]}} | | '''ថ''' {{IPA|[t̪ʰ]}} | | | '''ឋ''' {{IPA|[ʈʰ]}} | | '''ឆ'''{{IPA|[tʃʰ]}} | '''ខ''' {{IPA|[kʰ]}} | |-align=center ! rowspan="2" | <small> ឃោសៈ</small> ! <small>សិថិល</small> | '''ព''' {{IPA|[b]}} | | '''ទ''' {{IPA|[d̪]}} | | | '''ឌ''' {{IPA|[ɖ]}} | | '''ជ''' {{IPA|[dʒ]}} | '''គ''' {{IPA|[ɡ]}} | |-align=center ! <small>ធនិត</small> | '''ភ''' {{IPA|[bʱ]}} | | '''ធ''' {{IPA|[d̪ʱ]}} | | | '''ឍ''' {{IPA|[ɖʱ]}} | | '''ឈ''' {{IPA|[dʒʱ]}} | '''ឃ''' {{IPA|[ɡʱ]}} | |-align=center ! colspan="2" rowspan="3" | ព្យញ្ជនអវគ្គ ! colspan="1" | <small>ឧសុម</small> | | | | '''ស''' {{IPA|[s]}} | | | | | | '''ហ''' {{IPA|[h]}} |-align=center !colspan=1| <small>សិថិល</small> | | '''វ''' {{IPA|[ʋ]}} | | | '''ល''' {{IPA|[l]}} | '''រ''' {{IPA|[ɻ]}} | ('''ឡ''' {{IPA|[ɭ]}}) | '''យ''' {{IPA|[j]}} | | |-align=center ! <small>ធនិត</small> | | | | | | | ('''ំ''' {{IPA|[ɭʱ]}}) | | | |} Of the sounds listed above only the three consonants in parentheses, '''ṅ''', '''ḷ''', and '''ḷh''', are not distinct [[phoneme]]s in Pali: '''ṅ''' only occurs before velar stops and '''ḷ''', and '''ḷh''' are [[allophone]]s of single '''ḍ''', and '''ḍh''' between [[vowel]]s. == រូបសព្ទ == ស្ទើរតែគ្រប់ពាក្យទាំងអស់ក្នុងភាសាបាលី​ត្រូវបាន​ផ្លាស់​ប្តូរទំរង់​ដើម សម្រាប់ប្រើក្នុងការ​តភ្ជាប់ពាក្យដើម្បី​អោយ​មានន័យ​អាច​ស្តាប់បាន។ គេអាច​យល់​ន័យ​នៅក្នុង​ប្រយោគ​នីមួយៗដោយ​ការ​សំគាល់​លើពាក្យដែលត្រូវ​បាន​បំលែងទាំងនោះ ឧទាហរណ៍ ដូចជា គេ​អាច​ស្គាល់​ប្រធាន ឬស្គាល់កាល តាមរយៈការបំបែក​កិរិយាសព្ទក្នុង​ប្រយោគនោះ ជាដើម។​ === នាមសព្ទ === ភេទសម្រាប់​សំគាល់​នាមសព្ទ​នៅក្នុងវេយ្យាករណ៍​បាលី មានបី​គឺ បុំលិង្គ (ភេទប្រុស), ឥត្ថីលិង្គ (ភេទស្រី), នបុំសកលិង្គ (ភេទខ្ទើយ ឬភេទមិនប្រុសមិនស្រី)។ នាមនេះ​ត្រូវ​បានបែងចែង​ជាពីរ គឺ ឯកវចនៈ និងពហុវចនៈ។ ម្យ៉ាងទៀត នៅពេល​ប្រើជាប្រយោគ​មួយៗ នាមសព្ទនេះ​ត្រូវបាន​បំបែកដើម្បី​បញ្ជាក់ន័យ​អោយ​ប្រធាន ឬកម្មបទ ដើម្បី​អោយ​​មានសេចក្តី​​ស្តាប់បាន ដែលគេហៅថាវិភត្តិ។ វិភត្តិនេះត្រូវបានចែកជា៨ប្រភេទគឺ បឋមា(ប្រធាន), ទុតិយា(កម្មបទ),តតិយា(អកម្ម,ធ្នាក់), ចតុត្ថី(កម្មបទប្រយោល), បញ្ចមី(ទំរង់បែងចែក), ឆដ្ឋី(បញ្ជាក់កម្មសិទ្ធ), សត្តមី(អាយតនិបាត), អាលបន(សម្ពោធន)។ ==== អ-ការន្ត ==== អ-ការន្ត គឺជាស្រៈទីបំផុតមួយនៃនាមសព្ទដែលប្រព្រឹត្តទៅក្នុងបុំលិង្គ (ភេទប្រុស) និង នបុំសកលិង្គ (ភេទខ្ទើយ)។ គេសំគាល់"អ-ការន្ត" បានដោយពាក្យមាន"អ" (ៈ)នៅ​ខាង​ចុង មាន​ដូច​ជា បុរិស(បុ.រិ.សៈ), លោក(លោកៈ), ធម្ម(ធម្មៈ)ជា​ដើម។ នាម​សព្ទ​ដែល​ជា​ភេទ​ប្រុស និងភេទ​ខ្ទើយ​នេះ មាន​លក្ខណៈ​ខុស​គ្នា​តែនៅ​ក្នុង​សព្វ​នាម, អាលបនៈ, និង​កម្មបទ​ប៉ុណ្ណោះ។ {| class="wikitable" |- !rowspan="2"| !colspan="2"| បុំលិង្គ (''លោក'' "លោក") !colspan="2"| នបុំសកលិង្គ (''យាន'' "រទេះសេះកង់៤") |- ! ឯកវចនៈ !! ពហុវចនៈ !! ឯកវចនៈ !! ពហុវចនៈ |- ! បឋមា(សព្វនាម) | លោកោ ||rowspan="2"| លោកា ||rowspan="3"| {{transl|sinh|ISO|យានំ}} ||rowspan="3"| យានានិ |- ! អាលបន | លោក |- ! ទុតិយា(កម្មបទ) | {{transl|sinh|ISO|លោកំ}} || លោកេ |- ! តតិយា(អកម្ម) | លោកេន ||rowspan="2"| លោកេហិ || យានេន ||rowspan="2"| យានេហិ |- ! បញ្ចមីAblative | លោកា (លោកម្ហា, លោកស្មា; លោកទោ) || យានា (យានម្ហា, យានស្មា; យានទោ) |- ! ចតុត្ថី(កម្មបទប្រយោល) | លោកស្ស (លោកាយ) ||rowspan="2"| {{transl|sinh|ISO|លោកានំ}} || យានស្ស (យានាយ) ||rowspan="2"| {{transl|sinh|ISO|យានានំ}} |- ! ឆដ្ឋី(កម្មសិទ្ធ) | លោកស្ស || យានស្ស |- ! សត្តមីLocative | លោកេ ({{transl|sinh|ISO|លោកស្មឹ}}) || លោកេសុ || យានេ ({{transl|sinh|ISO|យានស្មឹ}}) || យានេសុ |} ==== អា-ការន្ត ==== នាមដែលបញ្ចប់ដោយ "អា" (ា) ភាគច្រើនជាឥត្ថីលិង្គ។ {| class="wikitable" |- !rowspan="2"| !colspan="2"| ឥត្ថីលិង្គ (''កថា'' "ពំនោល") |- ! ឯកវចនៈ !! ពហុវចនៈ |- ! (បឋមា)សព្វនាម | កថា ||rowspan="3"| កថាយោ |- ! អាលបន | កថេ |- ! ទុតិយា(កម្មបទ) | {{transl|sinh|ISO|កថំ}} |- ! តតិយា(អកម្ម) |rowspan="4"| កថាយ ||rowspan="2"| កថាហិ |- ! បញ្ចមីAblative |- ! ចតុត្ថី Dative |rowspan="2"| {{transl|sinh|ISO|កថានំ}} |- ! ឆដ្ឋី (កម្មសិទ្ធ) |- ! សត្តមីLocative | កថាយ, {{transl|sinh|ISO|កថាយំ}} || កថាសុ |} ==== ឥ-ការន្ត និង ឧ-ការន្ត ==== ឥ-ការន្ត និង ឧ-ការន្ត ភាគច្រើនជាបុំលិង្គ(ភេទប្រុស) ឬ នបុំសកលិង្គ(ភេទមិនប្រុស មិនស្រី)។ នាមដែលបំបែកក្នុងទំរង់ (ភេទ) ទាំង​ពីរ​នេះខុសគ្នាតែ​​សព្វនាម និង​កម្មបទ។ ចំណែក​ឯ​អាលបនៈដូចគ្នាទៅនឹង​សព្វនាម។ {| class="wikitable" |- !rowspan="2"| !colspan="2"| បុំលិង្គ (''ឥសិ-'' "ឥសី") !colspan="2"| នបុំសកលិង្គ (''អគ្គិ-'' "ភ្លើង") |- ! ឯកវចនៈ !! ពហុវចនៈ !! ឯកវចនៈ !! ពហុវចនៈ |- ! បឋមា(សព្វនាម) |rowspan="2"| ឥសិ ||rowspan="3"| ឥសយោ, ឥសី ||rowspan="3"| អគ្គិ, {{transl|sinh|ISO|អគ្គឹ}} ||rowspan="3"| អគ្គី, អគ្គីនិ |- ! អាលបន |- ! ទុតិយា(កម្មបទ) | {{transl|sinh|ISO|ឥសឹ}} |- ! តតិយា(អកម្ម) | ឥសិនា ||rowspan="2"| ឥសិហិ, ឥសីហិ || អគ្គិនា ||rowspan="2"| អគ្គិហិ, អគ្គីហិ |- ! បញ្ចមីAblative | ឥសិនា, ឥសិទោ || អគ្គិនា, អគ្គិទោ |- ! ចតុត្ថី | ឥសិនោ ||rowspan="2"| {{transl|sinh|ISO|ឥសិនំ, ឥសីនំ}} || អគ្គិនោ ||rowspan="2"| {{transl|sinh|ISO|អគ្គិនំ, អគ្គីនំ}} |- ! ឆដ្ឋី(កម្មសិទ្ធ) | ឥសិស្ស, ឥសិនោ || អគ្គិស្ស, អគ្គិនោ |- ! សត្តមីLocative | {{transl|sinh|ISO|ឥសិស្មឹ}} || ឥសិសុ, ឥសីសុ || {{transl|sinh|ISO|អគ្គិស្មឹ}} || អគ្គិសុ, អគ្គីសុ |} {| class="wikitable" |- !rowspan="2"| !colspan="2"| បុំលិង្គ (''ភិក្ខុ-'' "អ្នកបួស") !colspan="2"| នបុំសកលិង្គ (''ចក្ខុ-'' "ភ្នែក") |- ! ឯកវចនៈ !! ពហុវចនៈ !! ឯកវចនៈ !! ពហុវចនៈ |- ! បឋមា(សព្វនាម) |rowspan="2"| ភិក្ខុ ||rowspan="3"| ភិក្ខវោ, ភិក្ខូ ||rowspan="3"| {{transl|sinh|ISO|ចក្ខុ, ចក្ខុំ}} ||rowspan="3"| ចក្ខូនិ |- ! អាលបនVocative |- ! ទុតិយា(កម្មបទ) | {{transl|sinh|ISO|ភិក្ខុំ}} |- ! តតិយា |rowspan="2"| ភិក្ខុនា ||rowspan="2"| ភិក្ខូហិ ||rowspan="2"| ចក្ខុនា||rowspan="2"| ចក្ខូហិ |- ! បញ្ចមីAblative |- ! ចតុត្ថីDative | ភិក្ខុនោ || {{transl|sinh|ISO|ភិក្ខូនំ}} || ចក្ខុនោ || {{transl|sinh|ISO|ចក្ខូនំ}} |- ! ឆដ្ឋីGenitive | ភិក្ខុស្ស, ភិក្ខុនោ || {{transl|sinh|ISO|ភិក្ខូនំ, ភិក្ខុនំ្ន}} || ចក្ខុស្ស, ចក្ខុនោ || {{transl|sinh|ISO|ចក្ខូនំ, ចក្ខុន្នំ}} |- ! សត្តមីLocative | {{transl|sinh|ISO|ភិក្ខុស្មឹ}} || ភិក្ខូសុ || {{transl|sinh|ISO|ចក្ខុស្មឹ}} || ចក្ខូសុ |} == ការវិភាគអត្ថបទក្នុងភាសាបាលី == ខាងក្រោមនេះជាគាថាដកស្រង់ពី [[គាថាធម្មបទ]]: :''មនោបុព្វង្គមា ធម្មា , មនោសេដ្ឋា មនោមយា;'' :''មនសា ចេ បទុដ្ឋេន , ភាសតិ វា ករោតិ វា ,'' :''តតោ នំ ទុក្ខមន្វេតិ , ចក្កំវ វហតោ បទំ។'' ការប្រែពាក្យ: :មនោ = ចិត្ត, បុព្វ=មុន, គមា=ទៅ, ធម្មា=ធម៌; :សេដ្ឋ= ប្រសើរបំផុត, មយា=ធ្វើ(សម្រេច); :មនសា=ចិត្ត, ចេ= បើ, បទុដ្ឋេន=គឺទោសប្រទូស្ត, ភាសតិ=និយាយ, វា=ក្តី, ករោតិ=ធ្វើ; :តតោ នំ=ព្រោះអំពើនោះ, ទុក្ខមន្វេតិ= ទុក្ខតាម, ចក្ក=កង់(កាំ), វហតោ=នាំទៅ, បទ=ស្នាមជើង ប្រែថា: :'''មនោបុព្វង្គមា ធម្មា, មនោសេដ្ឋា មនោមយា'''; :ធម៌ទាំងឡាយមានចិត្តជាធំ, មានចិត្តប្រសើរបំផុត សម្រេចមកពីចិត្ត : :'''មនសា ចេ បទុដ្ឋេន, ភាសតិ វា ករោតិ វា''', :បើបុគ្គលមានចិត្តត្រូវទោសប្រទូស្តរ៉ាយហើយ, ទោះបីនិយាយក្តី ធ្វើក្តី (ក៏អាក្រក់ដែរ) : :'''តតោ នំ ទុក្ខមន្វេតិ, ចក្កំវ វហតោ បទំ'''. :ព្រោះអំពើអាក្រក់នោះឯង, សេចក្តីទុក្ខរមែងដេញជាប់​តាមក្រោយបុគ្គលនោះដូចកង់រទេះវិលតាមស្នាមជើងគោដែលអូសនឹមរទេះនោះ។ == បាលី និងអឌ្ឍមគធី == The most archaic of the Middle Indo-Aryan languages are the inscriptional Aśokan Prakrit on the one hand and បាលី and [[Ardhamāgadhī|អឌ្ឍមគធី]] on the other, both literary languages. The Indo-Aryan languages are commonly assigned to three major groups - Old, Middle and New Indo-Aryan -, a linguistic and not strictly chronological classification as the MIA languages are not younger than ('Classical') Sanskrit. And a number of their morphophonological and lexical features betray the fact that they are not direct continuations of Ṛgvedic Sanskrit, the main base of 'Classical' Sanskrit; rather they descend from dialects which, despite many similarities, were different from Ṛgvedic and in some regards even more archaic. MIA languages, though individually distinct, share features of phonology and morphology which characterize them as parallel descendants of Old Indo-Aryan. Various sound changes are typical of the MIA phonology: (1) The vocalic liquids 'ṛ' and 'ḷ' are replaced by 'a', 'i' or 'u'; (2) the diphthongs 'ai' and 'au' are monophthongized to 'e' and 'o'; (3) long vowels before two or more consonants are shortened; (4) the three sibilants of OIA are reduced to one, either 'ś' or 's'; (5) the often complex consonant clusters of OIA are reduced to more readily pronounceable forms, either by assimilation or by splitting; (6) single intervocalic stops are progressively weakened; (7) dentals are palatalized by a following '-y-'; (8) all final consonants except '-ṃ' are dropped unless they are retained in 'sandhi' junctions. The most conspicuous features of the morphological system of these languages are: loss of the dual; thematicization of consonantal stems; merger of the f. 'i-/u-' and 'ī-/ū-' in one 'ī-/ū-' inflexion, elimination of the dative, whose functions are taken over by the genitive, simultaneous use of different case-endings in one paradigm; employment of 'mahyaṃ' and 'tubhyaṃ' as genitives and 'me' and 'te' as instrumentals; gradual disappearance of the middle voice; coexistence of historical and new verbal forms based on the present stem; and use of active endings for the passive. In the vocabulary, the MIA languages are mostly dependent on Old Indo-Aryan, with addition of a few so-called 'deśī' words of (often) uncertain origin. == គីតសទ្ទោ == Although Pali cannot be considered a direct descendant of either [[Classical Sanskrit]] or of the older [[Vedic Sanskrit|Vedic dialect]] {{Dubious|date=July 2010}}, the languages are obviously very closely related and the common characteristics of Pali and [[Sanskrit]] were always easily recognized by those in India who were familiar with both. Indeed, a very large proportion of Pali and Sanskrit word-stems are identical in form, differing only in details of inflection. The connections were sufficiently well-known that technical terms from Sanskrit were easily converted into Pali by a set of conventional phonological transformations. These transformations mimicked a subset of the phonological developments that had occurred in Proto-Pali. Because of the prevalence of these transformations, it is not always possible to tell whether a given Pali word is a part of the old [[Prakrit]] lexicon, or a transformed borrowing from Sanskrit. The existence of a Sanskrit word regularly corresponding to a Pali word is not always secure evidence of the Pali etymology, since, in some cases, artificial Sanskrit words were created by back-formation from Prakrit words. The following phonological processes are not intended as an exhaustive description of the historical changes which produced Pali from its Old Indic ancestor, but rather are a summary of the most common phonological equations between Sanskrit and Pali, with no claim to completeness. === ស្រៈ និង ស្រៈផ្សំ === *Sanskrit '''ai''' and '''au''' always monophthongize to Pali '''e''' and '''o''', respectively ::Examples: '''maitrī''' → '''mettā''', '''auṣadha''' → '''osadha''' *Sanskrit '''aya''' and '''ava''' likewise often reduce to Pali '''e''' and '''o''' ::Examples: '''dhārayati''' → '''dhāreti''', '''avatāra''' → '''otāra''', '''bhavati''' → '''hoti''' *Sanskrit '''avi''' becomes Pali '''e''' (i.e. '''avi''' → '''ai''' → '''e''') ::Example: '''sthavira''' → '''thera''' *Sanskrit '''ṛ''' appears in Pali as '''a''', '''i''' or '''u''', often agreeing with the vowel in the following syllable. '''ṛ''' also sometimes becomes '''u''' after labial consonants. ::Examples: '''kṛta''' → '''kata''', '''tṛṣṇa''' → '''taṇha''', '''smṛti''' → '''sati''', '''ṛṣi''' → '''isi''', '''dṛṣṭi''' → '''diṭṭhi''', '''ṛddhi''' → '''iddhi''', '''ṛju''' → '''uju''', '''spṛṣṭa''' → '''phuṭṭha''', '''vṛddha''' → '''vuddha''' *Sanskrit long vowels are shortened before a sequence of two following consonants. ::Examples: '''kṣānti''' → '''khanti''', '''rājya''' → '''rajja''', '''īśvara''' → '''issara''', '''tīrṇa''' → '''tiṇṇa''', '''pūrva''' → '''pubba''' === ព្យញ្ជនៈ === ==== បម្រែបម្រួលសម្លេង ==== *The Sanskrit sibilants '''ś''', '''ṣ''', and '''s''' merge together as Pali '''s''' ::Examples: '''śaraṇa''' → '''saraṇa''', '''doṣa''' → '''dosa''' *The Sanskrit stops '''ḍ''' and '''ḍh''' become '''ḷ''' and '''ḷh''' between vowels (as in Vedic) ::Example: '''cakravāḍa''' → '''cakkavāḷa''', '''virūḍha''' → '''virūḷha''' ==== Assimilations ==== ===== ក្បួនច្បាប់ទូទៅ ===== *Many [[Assimilation (linguistics)|assimilations]] of one consonant to a neighboring consonant occurred in the development of Pali, producing a large number of [[Gemination|geminate]] (double) consonants. Since [[Aspiration (phonetics)|aspiration]] of a geminate consonant is only phonetically detectable on the last consonant of a cluster, geminate '''kh, gh, ch, jh, ṭh, ḍh, th, dh, ph''' and '''bh''' appear as '''kkh, ggh, cch, jjh, ṭṭh, ḍḍh, tth, ddh, pph''' and '''bbh''', not as ''khkh, ghgh'' etc. *When assimilation would produce a geminate consonant (or a sequence of unaspirated stop+aspirated stop) at the beginning of a word, the initial geminate is simplified to a single consonant. ::Examples: '''prāṇa''' → '''pāṇa''' (not ''ppāṇa''), '''sthavira''' → '''thera''' (not ''tthera''), '''dhyāna''' → '''jhāna''' (not ''jjhāna''), '''jñāti''' → '''ñāti''' (not ''ññāti'') *When assimilation would produce a sequence of three consonants in the middle of a word, geminates are simplified until there are only two consonants in sequence. ::Examples: '''uttrāsa''' → '''uttāsa''' (not ''utttāsa''), '''mantra''' → '''manta''' (not ''mantta''), '''indra''' → '''inda''' (not ''indda''), '''vandhya''' → '''vañjha''' (not ''vañjjha'') *The sequence '''vv''' resulting from assimilation changes to '''bb''' ::Example: '''sarva''' → savva → '''sabba''', '''pravrajati''' → pavvajati → '''pabbajati''', '''divya''' → divva → '''dibba''' ===== Total assimilation ===== Total assimilation, where one sound becomes identical to a neighboring sound, is of two types: progressive, where the assimilated sound becomes identical to the following sound; and regressive, where it becomes identical to the preceding sound. ====== Progressive assimilations ====== *Internal [[visarga]] assimilates to a following voiceless stop or sibilant ::Examples: '''duḥkṛta''' → '''dukkata''', '''duḥkha''' → '''dukkha''', '''duḥprajña''' → '''duppañña''', '''niḥkrodha''' (='''niṣkrodha''') → '''nikkodha''', '''niḥpakva''' (='''niṣpakva''') → '''nippakka''', '''niḥśoka''' → '''nissoka''', '''niḥsattva''' → '''nissatta''' *In a sequence of two dissimilar Sanskrit stops, the first stop assimilates to the second stop ::Examples: '''vimukti''' → '''vimutti''', '''dugdha''' → '''duddha''', '''utpāda''' → '''uppāda''', '''pudgala''' → '''puggala''', '''udghoṣa''' → '''ugghosa''', '''adbhuta''' → '''abbhuta''', '''śabda''' → '''sadda''' *In a sequence of two dissimilar nasals, the first nasal assimilates to the second nasal ::Example: '''unmatta''' → '''ummatta''', '''pradyumna''' → '''pajjunna''' *'''j''' assimilates to a following '''ñ''' (i.e., '''jñ''' becomes '''ññ''') ::Examples: '''prajñā''' → '''paññā''', '''jñāti''' → '''ñāti''' *The Sanskrit liquid consonants '''r''' and '''l''' assimilate to a following stop, nasal, sibilant, or '''v''' ::Examples: '''mārga''' → '''magga''', '''karma''' → '''kamma''', '''varṣa''' → '''vassa''', '''kalpa''' → '''kappa''', '''sarva''' → savva → '''sabba''' *'''r''' assimilates to a following '''l''' ::Examples: '''durlabha''' → '''dullabha''', '''nirlopa''' → '''nillopa''' *'''d''' sometimes assimilates to a following '''v''', producing vv → '''bb''' ::Examples: '''udvigna''' → uvvigga → '''ubbigga''', '''dvādaśa''' → '''bārasa''' (beside '''dvādasa''') *'''t''' and '''d''' may assimilate to a following '''s''' or '''y''' when a morpheme boundary intervenes ::Examples: '''ut+sava''' → '''ussava''', '''ud+yāna''' → '''uyyāna''' ====== Regressive assimilations ====== *Nasals sometimes assimilate to a preceding stop (in other cases epenthesis occurs; see below) ::Examples: '''agni''' → '''aggi''', '''ātman''' → '''atta''', '''prāpnoti''' → '''pappoti''', '''śaknoti''' → '''sakkoti''' *'''m''' assimilates to an initial sibilant ::Examples: '''smarati''' → '''sarati''', '''smṛti''' → '''sati''' *Nasals assimilate to a preceding stop+sibilant cluster, which then develops in the same way as such clusters without following nasals (see '''Partial assimilations''' below) ::Examples: '''tīkṣṇa''' → tikṣa → '''tikkha''', '''lakṣmī''' → lakṣī →'''lakkhī''' *The Sanskrit liquid consonants '''r''' and '''l''' assimilate to a preceding stop, nasal, sibilant, or '''v''' ::Examples: '''prāṇa''' → '''pāṇa''', '''grāma''' → '''gāma''', '''śrāvaka''' → '''sāvaka''', '''agra''' → '''agga''', '''indra''' → '''inda''', '''pravrajati''' → pavvajati → '''pabbajati''', '''aśru''' → '''assu''' *'''y''' assimilates to preceding non-dental/retroflex stops or nasals ::Examples: '''cyavati''' → '''cavati''', '''jyotiṣ''' → '''joti''', '''rājya''' → '''rajja''', '''matsya''' → macchya → '''maccha''', '''lapsyate''' → lacchyate → '''lacchati''', '''abhyāgata''' → '''abbhāgata''', '''ākhyāti''' → '''akkhāti''', '''saṁkhyā''' → '''saṅkhā''' (but also '''saṅkhyā'''), '''ramya''' → '''ramma''' *'''y''' assimilates to preceding non-initial '''v''', producing vv → '''bb''' ::Example: '''divya''' → divva → '''dibba''', '''veditavya''' → veditavva → '''veditabba''', '''bhāvya''' → bhavva → '''bhabba''' *'''y''' and '''v''' assimilate to any preceding sibilant, producing '''ss''' ::Examples: '''paśyati''' → '''passati''', '''śyena''' → '''sena''', '''aśva''' → '''assa''', '''īśvara''' → '''issara''', '''kariṣyati''' → '''karissati''', '''tasya''' → '''tassa''', '''svāmin''' → '''sāmī''' *'''v''' sometimes assimilates to a preceding stop ::Examples: '''pakva''' → '''pakka''', '''catvāri''' → '''cattāri''', '''sattva''' → '''satta''', '''dhvaja''' → '''dhaja''' ===== Partial and mutual assimilation ===== *Sanskrit [[Sibilant consonant|sibilants]] before a stop assimilate to that stop, and if that stop is not already aspirated, it becomes aspirated; e.g. '''śc''', '''st''', '''ṣṭ''' and '''sp''' become '''cch''', '''tth''', '''ṭṭh''' and '''pph''' ::Examples: '''paścāt''' → '''pacchā''', '''asti''' → '''atthi''', '''stava''' → '''thava''', '''śreṣṭha''' → '''seṭṭha''', '''aṣṭa''' → '''aṭṭha''', '''sparśa''' → '''phassa''' *In sibilant-stop-liquid sequences, the liquid is assimilated to the preceding consonant, and the cluster behaves like sibilant-stop sequences; e.g. '''str''' and '''ṣṭr''' become '''tth''' and '''ṭṭh''' ::Examples: '''śāstra''' → śasta → '''sattha''', '''rāṣṭra''' → raṣṭa → '''raṭṭha''' *'''t''' and '''p''' become '''c''' before '''s''', and the sibilant assimilates to the preceding sound as an aspirate (i.e., the sequences '''ts''' and '''ps''' become '''cch''') ::Examples: '''vatsa''' → '''vaccha''', '''apsaras''' → '''accharā''' *A sibilant assimilates to a preceding '''k''' as an aspirate (i.e., the sequence '''kṣ''' becomes '''kkh''') ::Examples: '''bhikṣu''' → '''bhikkhu''', '''kṣānti''' → '''khanti''' *Any dental or retroflex stop or nasal followed by '''y''' converts to the corresponding palatal sound, and the '''y''' assimilates to this new consonant, i.e. '''ty, thy, dy, dhy, ny''' become '''cc, cch, jj, jjh, ññ'''; likewise '''ṇy''' becomes '''ññ'''. Nasals preceding a stop that becomes palatal share this change. ::Examples: '''tyajati''' → cyajati → '''cajati''', '''satya''' → sacya → '''sacca''', '''mithyā''' → michyā → '''micchā''', '''vidyā''' → vijyā → '''vijjā''', '''madhya''' → majhya → '''majjha''', '''anya''' → añya → '''añña''', '''puṇya''' → puñya → '''puñña''', '''vandhya''' → vañjhya → vañjjha → '''vañjha''' *The sequence '''mr''' becomes '''mb''', via the epenthesis of a stop between the nasal and liquid, followed by assimilation of the liquid to the stop and subsequent simplification of the resulting geminate. ::Examples: '''āmra''' → ambra → '''amba''', '''tāmra''' → '''tamba''' ==== Epenthesis ==== An [[Epenthesis|epenthetic]] vowel is sometimes inserted between certain consonant-sequences. As with '''ṛ''', the vowel may be '''a''', '''i''', or '''u''', depending on the influence of a neighboring consonant or of the vowel in the following syllable. '''i''' is often found near '''i''', '''y''', or palatal consonants; '''u''' is found near '''u''', '''v''', or labial consonants. *Sequences of stop + nasal are sometimes separated by '''a''' or '''u''' ::Example: '''ratna''' → '''ratana''', '''padma''' → '''paduma''' ('''u''' influenced by labial '''m''') *The sequence '''sn''' may become '''sin''' initially ::Examples: '''snāna''' → '''sināna''', '''sneha''' → '''sineha''' *'''i''' may be inserted between a consonant and '''l''' ::Examples: '''kleśa''' → '''kilesa''', '''glāna''' → '''gilāna''', '''mlāyati''' → '''milāyati''', '''ślāghati''' → '''silāghati''' *An epenthetic vowel may be inserted between an initial sibilant and '''r''' ::Example: '''śrī''' → '''sirī''' *The sequence '''ry''' generally becomes '''riy''' ('''i''' influenced by following '''y'''), but is still treated as a two-consonant sequence for the purposes of vowel-shortening ::Example: '''ārya''' → arya → '''ariya''', '''sūrya''' → surya → '''suriya''', '''vīrya''' → virya → '''viriya''' *'''a''' or '''i''' is inserted between '''r''' and '''h''' ::Example: '''arhati''' → '''arahati''', '''garhā''' → '''garahā''', '''barhiṣ''' → '''barihisa''' *There is sporadic epenthesis between other consonant sequences ::Examples: '''caitya''' → '''cetiya''' (not ''cecca''), '''vajra''' → '''vajira''' (not ''vajja'') ==== Other changes ==== *Any Sanskrit sibilant before a nasal becomes a sequence of nasal followed by '''h''', i.e. '''ṣṇ''', '''sn''' and '''sm''' become '''ṇh''', '''nh''', and '''mh''' ::Examples: '''tṛṣṇa''' → '''taṇha''', '''uṣṇīṣa''' → '''uṇhīsa''', '''asmi''' → '''amhi''' *The sequence '''śn''' becomes '''ñh''', due to assimilation of the '''n''' to the preceding palatal sibilant ::Example: '''praśna''' → praśña → '''pañha''' *The sequences '''hy''' and '''hv''' undergo [[Metathesis (linguistics)|metathesis]] ::Examples: '''jihvā''' → '''jivhā''', '''gṛhya''' → '''gayha''', '''guhya''' → '''guyha''' *'''h''' undergoes metathesis with a following nasal ::Example: '''gṛhṇāti''' → '''gaṇhāti''' *'''y''' is geminated between '''e''' and a vowel ::Examples: '''śreyas''' → '''seyya''', '''Maitreya''' → '''Metteyya''' *Voiced aspirates such as '''bh''' and '''gh''' on rare occasions become '''h''' ::Examples: '''bhavati''' → '''hoti''', '''-ebhiṣ''' → '''-ehi''', '''laghu''' → '''lahu''' *Dental and retroflex sounds sporadically change into one another :: Examples: '''jñāna''' → '''ñāṇa''' (not ''ñāna''), '''dahati''' → '''ḍahati''' (beside Pali '''dahati''') '''nīḍa''' → '''nīla''' (not ''nīḷa''), '''sthāna''' → '''ṭhāna''' (not ''thāna''), '''duḥkṛta''' → '''dukkaṭa''' (beside Pali '''dukkata''') === Excptions === There are several notable exceptions to the rules above; many of them are common Prakrit words rather than borrowings from Sanskrit. *'''ārya''' → '''ayya''' (beside '''ariya''') *'''guru''' → '''garu''' (adj.) (beside '''guru''' (n.)) *'''puruṣa''' → '''purisa''' (not ''purusa'') *'''vṛkṣa''' → rukṣa → '''rukkha''' (not ''vakkha'') == សំណេរបាលី == === អក្ខរក្រមបាលី === ស្តេច [[អសោក]] (Ashoka) បានសាងសង់សរសរស្តំ (pillar)​ មួយចំនួន ព្រមទាំង​បាន​បញ្ញត្ត (ហាម)​ សរសេរភាសាប្រាក្រឹតតិចបំផុត ៣ តំបន់ ជាអក្សរ​ព្រាហ្មណ៍,<ref>''Inscriptions of Asoka'' by Alexander Cunningham, Eugen Hultzsch. Calcutta: Office of the Superintendent of Government Printing. Calcutta: 1877</ref> ដែលភាសាទាំងនោះស្រដៀងនឹងភាសាបាលី។ តាមការស្រាវជ្រាវ ផ្អែកលើ​ការ​​សាក​សួរ និង សង្កេត, គេជឿថា [[ព្រះត្រ័យបិដក|ព្រះត្រៃបិដក​]]​បាលី ​​ត្រូវ​បានសរសេរជាភាសាសីហឡ (Sinhala, Sinhalese) មុនគេ ​។ នៅក្នុងគម្ពីរ[[មហាវង្ស]] (Mahavamsa) (កាលប្បវត្តិនៃ​ប្រទេស​ស្រីលង្កា), កំឡុងពេលមានទុរ្ភិក្ស (កង្វះ​អាហារ) ក្នុង​ប្រទេស, ព្រះសង្ឃជា[[សាវ័កព្រះពុទ្ធ|សាវ័កនៃព្រះពុទ្ធ]] បានចារ[[ព្រះត្រ័យបិដក|ព្រះត្រៃបិដក]] ក្នុងកំឡុងរាជ នៃ​ស្តេច [[វដ្តគាមនី អភយៈ]] (Vattagamani Abhaya) ក្នុងពុទ្ធសករាជ ៤៤៤ (១០០ ឆ្នាំ មុនគ្រិស្ត​សករាជ) ។ ការ​សរសេរ​បាលី ​ត្រូវ​បាន​ថែ​រក្សា​ក្នុងប្រព័ន្ធអក្សរ​សកល តែ​វា​ត្រូវ​បាន​បញ្ជាក់​ពី​តម្លៃ​ជាក់​ស្តែង​គួរ​ឲ្យ​ភ្ញាក់​ផ្អើល​នៃ​អក្សរ​ដទៃ ៗ ។ ប្រទេស​កាន់​តាម​ពុទ្ធសាសនា​និកាយ​ថេរវាទ​នីមួយៗ បាន​កត់ត្រា​សំនៀង​អត្ថបទបាលី​ក្នុង​[[​ព្រះត្រ័យបិដក]]​ដោយ​ប្រើ​អក្សរ​នៃ​ជាតិ​របស់​ខ្លួន ដែល​ធ្វើ​ឲ្យ​មាន​សំនឿង​អាន​ ខុស​ប្លែក​ពី​គ្នា​ខ្លះ​ៗ ។ នៅប្រទេស[[កម្ពុជា]] អត្ថបទបាលីត្រូវបានសរសេរជា[[ភាសាខ្មែរ|អក្សរ​ខ្មែរ]], ប្រទេស[[ស្រីលង្កា]] ប្រើ​អក្សរ​[[សីហឡ]], នៅ​ប្រទេស​ភូមា (មីយ៉ាន់ម៉ា) ប្រើ​[[ភាសាមន|អក្សរ​មន]], នៅ​ប្រទេសថៃ​ ប្រើ​​[[ភាសាថៃ|អក្សរ​ថៃ]](ឆ្នាំ ១៨៩៣), នៅ​ប្រទេស​[[ឡាវ]] ប្រើ[[​អក្សរ​ឡាវ]], នៅ​ប្រទេស[[​ឥណ្ឌា]] ប្រើ​[[ទេវនាគរី]](Devanāgarī)។ ចាប់តាំងពីសតវត្យទី ១៩, ភាសាបាលីត្រូវបានសរសេរជាអក្សរ​ឡាតាំង (Latin) ទុក​ជា​គោល​សម្រាប់​ផ្ទៀង​ផ្ទាត់ និង​ សម្រាប់​អ្នក​សិក្សាស្រាវជ្រាវ ទូទៅ ។ An alternate scheme devised by [[Frans Velthuis]] allows for typing without [[diacritics]] using plain [[ASCII]] methods, but is arguably less readable than the standard [[Rhys Davids]] system, which uses [[diacritical]] marks. អក្ខរៈសម្រាប់​ប្រើក្នុងភាសាបាលីមាន៤១តួ គឺ សរៈ(ស្រៈ) ៨ តួ និង ព្យញ្ជនៈ ៣៣ តួ * ជាអក្សរឡាតំាង '''a-ā-i-ī-u-ū-e-o-ṃ-k-kh-g-gh-ṅ-c-ch-j-jh-ñ-ṭ-ṭh-ḍ-ḍh-ṇ-t-th-d-dh-n-p-ph-b-bh-m-y-r-l-ḷ-v-s-h''' * ជាអក្សរខ្មែរ៖ :: ស្រៈនិស្ស័យ= '''-ា-ិ-ី-ុ-ូ-េ-ោ''' :: ស្រៈពេញតួ= '''អ-អា-ឥ-ឦ-ឧ-ឩ-ឯ-ឱ''' :: ព្យញ្ជនៈ= '''ក-ខ-គ-ឃ-ង-ច-ឆ-ជ-ឈ-ញ-ដ-ឋ-ឌ-ឍ-ណ-ត-ថ-ទ-ធ-ន-ប-ផ-ព-ភ-ម-យ-រ-ល-វ-ស-ហ-ឡ-ំ''' === អក្សរសព្ទបាលីលើគណិតូបករណ៍ (កំណត់សូរ) === There are several fonts to use for Pali transliteration. However, older ASCII fonts such as Leedsbit PaliTranslit, Times_Norman, Times_CSX+, Skt Times, Vri RomanPali CN/CB etc., are not recommendable since they are not compatible with one another and technically out of date. ផ្ទុយទៅវិញ ពុម្ពអក្សរដែលមានមូលដ្ឋានលើស្តង់ដារ[[យូនីកូដ]]ត្រូវបានណែនាំ ពីព្រោះយូនីកូដហាក់ដូចជាអនាគតសម្រាប់ពុម្ពអក្សរទាំងអស់ ហើយដោយសារតែវាងាយស្រួលចល័តទៅគ្នាទៅវិញទៅមក។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ មិនមែនពុម្ពអក្សរយូនីកូដទាំងអស់មានតួអក្សរចាំបាច់នោះទេ។ ដើម្បីបង្ហាញឱ្យបានត្រឹមត្រូវនូវសញ្ញាសម្គាល់ទាំងអស់ដែលប្រើសម្រាប់ភាសាបាលីរ៉ូម៉ាំង (ឬសម្រាប់បញ្ហានោះជាភាសាសំស្ក្រឹត) ពុម្ពអក្សរយូនីកូដត្រូវតែមានជួរតួអក្សរខាងក្រោម៖ :* Basic Latin: U+0000 – U+007F :* Latin-1 Supplement: U+0080 – U+00FF :* Latin Extended-A: U+0100 – U+017F :* Latin Extended-B: U+0180 – U+024F :* Latin Extended Additional: U+1E00 – U+1EFF Some Unicode fonts freely available for typesetting Romanized Pali are as follows: :* Google's Chrome OS has 3 font families which can be downloaded from [http://code.google.com/webfonts Google Font Directory] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110206204359/http://code.google.com/webfonts |date=2011-02-06 }}. Even better, they can be used as embedded in websites to show the Pali text that users can view without having the fonts on their machines. :** ''Tinos'' is a serif font. Regular, italic, bold and bold italic styles. :** ''Arimo'' is a sans-serif font. Regular, italic, bold and bold italic styles. :** ''Cousine'' is a monospaced font. Regular, italic, bold and bold italic styles. :*[http://www.palitext.com/subpages/PC_Unicode.htm The Pali Text Society] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210213221143/http://www.palitext.com/subpages/PC_Unicode.htm |date=2021-02-13 }} recommends [http://zencomp.com/greatwisdom/fonts/ VU-Times] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210224172613/http://zencomp.com/greatwisdom/fonts/ |date=2021-02-24 }} and [http://www.ebmp.org/p_dwnlds.php Gandhari Unicode] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110716182039/http://www.ebmp.org/p_dwnlds.php |date=2011-07-16 }} for Windows and Linux Computers. :*[http://www.thlib.org/tools/#wiki=/access/wiki/site/c06fa8cf-c49c-4ebc-007f-482de5382105/diacritic%20fonts.html The Tibetan & Himalayan Digital Library] recommends [http://www.bcca.org/services/fonts/ Times Ext Roman], and provides links to several Unicode diacritic [http://www.thlib.org/tools/#wiki=/access/wiki/site/c06fa8cf-c49c-4ebc-007f-482de5382105/windows%20unicode%20diacritic%20fonts.html Windows] and [http://www.thlib.org/tools/#wiki=/access/wiki/site/c06fa8cf-c49c-4ebc-007f-482de5382105/macintosh%20unicode%20diacritic%20fonts.html Mac] fonts usable for typing Pali together with ratings and installation instructions. It also provides [http://www.thlib.org/tools/#wiki=/access/wiki/site/c06fa8cf-c49c-4ebc-007f-482de5382105/diacritic%20fonts.html macros] for typing diacritics in OpenOffice and MS Office. :*[http://www.sil.org/ SIL: International] provides [http://scripts.sil.org/cms/scripts/page.php?site_id=nrsi&id=CharisSIL_download Charis SIL and Charis SIL Compact] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100224025123/http://scripts.sil.org/cms/scripts/page.php?site_id=nrsi&id=charissil_download |date=2010-02-24 }}, [http://scripts.sil.org/cms/scripts/page.php?site_id=nrsi&cat_id=FontDownloadsDoulos Doulos SIL], [http://scripts.sil.org/cms/scripts/page.php?site_id=nrsi&item_id=Gentium_download Gentium], [http://scripts.sil.org/cms/scripts/page.php?site_id=nrsi&item_id=Gentium_basic Gentium Basic, Gentium Book Basic] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120226105845/http://scripts.sil.org/cms/scripts/page.php?site_id=nrsi&item_id=Gentium_basic |date=2012-02-26 }} fonts. Of them, Charis SIL, Gentium Basic and Gentium Book Basic have all 4 styles (regular, italic, bold, bold-italic); so can provide publication quality typesetting. :*[http://www.linuxlibertine.org/ Libertine Openfont Project] provides the Linux Libertine font (4 serif styles and many Opentype features) and Linux Biolinum (4 sans-serif styles) at the [http://www.sourceforge.net/projects/linuxlibertine Sourceforge]. :*[http://junicode.sourceforge.net/ Junicode] (short for Junius-Unicode) is a Unicode font for medievalists, but it provides all diacritics for typing Pali. It has 4 styles and some Opentype features such as Old Style for numerals. :*[http://www.io.com/~hmiller/lang/ Thryomanes] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100725041925/http://www.io.com/~hmiller/lang/ |date=2010-07-25 }} includes all the Roman-alphabet characters available in Unicode along with a subset of the most commonly used Greek and Cyrillic characters, and is available in normal, italic, bold, and bold italic. :*[http://www.gust.org.pl/ GUST] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110610103043/http://www.gust.org.pl/ |date=2011-06-10 }} (Polish TeX User Group) provides [http://www.gust.org.pl/projects/e-foundry/latin-modern/download Latin Modern] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110603224918/http://www.gust.org.pl/projects/e-foundry/latin-modern/download |date=2011-06-03 }} and [http://www.gust.org.pl/projects/e-foundry/tex-gyre TeX Gyre] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110622122721/http://www.gust.org.pl/projects/e-foundry/tex-gyre |date=2011-06-22 }} fonts. Each font has 4 styles, with the former finding most acceptance among the LaTeX users while the latter is a relatively new family. Of the latter, each typeface in the following families has nearly 1250 glyphs and is available in PostScript, TeX and OpenType formats. :** The ''TeX Gyre Adventor'' family of sans serif fonts is based on the URW Gothic L family. The original font, [[ITC Avant Garde|ITC Avant Garde Gothic]], was designed by Herb Lubalin and Tom Carnase in 1970. :** The ''TeX Gyre Bonum'' family of serif fonts is based on the URW Bookman L family. The original font, [[Bookman (typeface)|Bookman]] or Bookman Old Style, was designed by Alexander Phemister in 1860. :** The ''TeX Gyre Chorus'' is a font based on the URW Chancery L Medium Italic font. The original, [[ITC Zapf Chancery]], was designed in 1979 by Hermann Zapf. :** The ''TeX Gyre Cursor'' family of monospace serif fonts is based on the URW Nimbus Mono L family. The original font, [[Courier (typeface)|Courier]], was designed by Howard G. (Bud) Kettler in 1955. :** The ''TeX Gyre Heros'' family of sans serif fonts is based on the URW Nimbus Sans L family. The original font, [[Helvetica]], was designed in 1957 by Max Miedinger. :** The ''TeX Gyre Pagella'' family of serif fonts is based on the URW Palladio L family. The original font, [[Palatino]], was designed by Hermann Zapf in the 1940's. :** The ''TeX Gyre Schola'' family of serif fonts is based on the URW Century Schoolbook L family. The original font, [[Century Schoolbook]], was designed by Morris Fuller Benton in 1919. :** The ''TeX Gyre Termes'' family of serif fonts is based on the Nimbus Roman No9 L family. The original font, [[Times New Roman|Times Roman]], was designed by Stanley Morison together with Starling Burgess and Victor Lardent. :*John Smith provides [http://bombay.indology.info/software/fonts/induni/index.html IndUni] Opentype fonts, based upon URW++ fonts. Of them: :** ''IndUni-C'' is Courier-lookalike; :** ''IndUni-H'' is Helvetica-lookalike; :** ''IndUni-N'' is New Century Schoolbook-lookalike; :** ''IndUni-P'' is Palatino-lookalike; :** ''IndUni-T'' is Times-lookalike; :** ''IndUni-CMono'' is Courier-lookalike but monospaced; :*An English Buddhist monk titled Bhikkhu Pesala provides some [http://aimwell.org/Fonts/fonts.html Pali fonts] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120320233551/http://www.aimwell.org/Fonts/fonts.html |date=2012-03-20 }} he has designed himself. Of them: :** ''Akkhara'' is a derivative of Gentium with low profile accents, reduced line-spacing and high accents prevented from getting clipped. Maths symbols are the same width as figures. The additional arrows, symbols, and dingbats are designed to match the Caps height.Regular & Italic styles. :** ''Cankama'' is a Gothic, Black Letter script. Regular style only. :** ''Garava'' was designed for body text with a generous x-height and economical copyfit. It includes Small Caps, Bold Small Caps, and Heavy styles besides the usual four styles (regular, italic, bold, bold italic). :** ''Guru'' is another font family for body text with OpenType features. Regular, italic, bold and bold italic styles. :** ''Hattha'' is a hand-writing font. Regular, italic, and bold styles. :** ''Kabala'' is a distinctive Sans Serif typeface designed for display text or headings. Regular, italic, bold and bold italic styles. :** ''Lekhana'' is a Zapf Chancery clone, a flowing script that can be used for correspondence or body text. Regular, italic, bold and bold italic styles. :** ''Mandala'' is designed for display text or headings. Regular, italic, bold and bold italic styles. :** ''Pali'' is a clone of Hermann Zapf's Palatino. Regular, italic, bold and bold italic styles. :** ''Odana'' is a calligraphic brush font suitable for headlines, titles, or short texts where a less formal appearance is wanted. Regular style only. :** ''Talapanna'' and ''Talapatta'' are clones of Goudy Bertham, with decorative gothic capitals and extra ligatures in the Private Use Area. These two are different only in decorative gothic capitals in the Private Use Area. Regular and bold styles. :** ''Veluvana'' is another brush calligraphic font but basic Greek glyphs are taken from ''Guru''. Regular style only. :** ''Verajja'' is derived from Bitstream Vera. Regular, italic, bold and bold italic styles. :** ''VerajjaPDA'' is a cut-down version of ''Verajja'' without symbols. For use on PDA devices. Regular, italic, bold and bold italic styles. :** He also provides some [http://aimwell.org/Fonts/Keyboards/keyboards.html Pali keyboards] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120321073228/http://www.aimwell.org/Fonts/Keyboards/keyboards.html |date=2012-03-21 }} for Windows XP. :*[http://www.alanwood.net/unicode/fonts.html The font section] of Alanwood's Unicode Resources have links to several general purpose fonts that can be used for Pali typing if they cover the character ranges above. Some of the latest fonts coming with Windows 7 can also be used to type transliterated Pali: ''Arial'', ''Calibri'', ''Cambria'', ''Courier New'', ''Microsoft Sans Serif'', ''Segoe UI'', ''Segoe UI Light'', ''Segoe UI Semibold'', ''Tahoma'', and ''Times New Roman''. And some of them have 4 styles each hence usable in professional typesetting: ''Arial, Calibri'' and ''Segoe UI'' are sans-serif fonts, ''Cambria'' and ''Times New Roman'' are serif fonts and ''Courier New'' is a monospace font. === បាលីជា ASCII === The [[Devanagari transliteration#Velthuis|Velthuis scheme]] was originally developed in 1991 by Frans Velthuis for use with his "devnag" [[Devanāgarī]] font, designed for the [[TeX]] typesetting system. ប្រព័ន្ធតំណាងឱ្យសញ្ញាសម្គាល់ភាសាបាលីនេះ ត្រូវបានប្រើប្រាស់នៅក្នុងគេហទំព័រ និងបញ្ជីពិភាក្សាមួយចំនួន។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ដោយសារគេហទំព័រខ្លួនវាផ្ទាល់ និងកម្មវិធីអ៊ីមែលវិវត្តន៍បន្តិចម្តងៗឆ្ពោះទៅរកស្តង់ដារការអ៊ិនកូដយូនីកូដ ប្រព័ន្ធនេះស្ទើរតែមិនចាំបាច់ និងលែងប្រើហើយ។ ខាងក្រោមនេះគឺជាតារាងប្រៀបធៀបន័យនិងការសន្មត់ប្រើឃីផ្សំ(key) {| class="wikitable" !អក្សរខ្មែរ ! អក្សរឡាតាំង ! ASCII rendering ! ឈ្មោះសំគាល់អក្សរ ! លេខយូនីកូដ ! ការផ្សំឃី(key) ! HTML កូដ |- | align="center"|អា||ā || aa || a macron || U+0101 || Alt+A || &amp;#257; |- | align="center"|ឦ||ī || ii || i macron || U+012B || Alt+I || &amp;#299; |- | align="center"|ឩ||ū || uu || u macron || U+016B || Alt+U || &amp;#363; |- | align="center"|ំ||ṃ || .m || m dot-under || U+1E43 || Alt​ Gr+M || &amp;#7745; |- | align="center"|ណ||ṇ || .n || n dot-under || U+1E47 || Alt+N || &amp;#7751; |- | align="center"|ញ||ñ || ~n || n tilde || U+00F1 || Alt+Ctrl+N || &amp;ntilde; |- | align="center"|ដ||ṭ || .t || t dot-under || U+1E6D || Alt+T || &amp;#7789; |- | align="center"|ឌ||ḍ || .d || d dot-under || U+1E0D || Alt+D || &amp;#7693; |- | align="center"|ង||ṅ || "n || n dot-over || U+1E45 || Ctrl+N || &amp;#7749; |- | align="center"|ឡ||ḷ || .l || l dot-under || U+1E37 || Alt+L || &amp;#7735; |} == ឯកសារយោង == {{Reflist|1}} *See entries for "Pali" (written by [[K. R. Norman]] of the Pali Text Society) and "India--Buddhism" in ''The Concise Encyclopedia of Language and Religion'', (Sawyer ed.) ISBN 0-08-043167-4 *{{cite book |last=Warder|first=A.K.|authorlink=A. K. Warder |title=Introduction to Pali|edition= third edition|year=1991|publisher=[[Pali Text Society]]|isbn=0860131971}} *{{cite book |last=de Silva|first=Lily|title=Pali Primer|edition= first edition|year=1994|publisher=Vipassana Research Institute Publications|isbn=817414014X}} *{{cite book |last=Müller|first=Edward|title=Simplified Grammar of the Pali Language|year=1884,1995|publisher=Asian Educational Services|isbn=8120611039}} == អានបន្ថែម == *Gupta, K. M. (2006). ''Linguistic approach to meaning in Pali''. New Delhi: Sundeep Prakashan. ISBN 81-7574-170-8 *Müller, E. (2003). ''The Pali language: a simplified grammar''. Trubner's collection of simplified grammars. London: Trubner. ISBN 1-84453-001-9 *Oberlies, T., & Pischel, R. (2001). ''Pāli: a grammar of the language of the {{transl|sinh|ISO|Theravāda Tipiṭaka}}''. Indian philology and South Asian studies, v. 3. Berlin: Walter de Gruyter. ISBN 3-11-016763-8 *Hazra, K. L. (1994). ''Pāli language and literature: a systematic survey and historical study''. Emerging perceptions in Buddhist studies, no. 4-5. New Delhi: D.K. Printworld. ISBN 81-246-0004-X *American National Standards Institute. (1979). ''American National Standard system for the romanization of Lao, Khmer, and Pali''. New York: The Institute. * Russell Webb (ed.) ''An Analysis of the Pali Canon'', Buddhist Publication Society, Kandy; 1975, 1991 (see http://www.bps.lk/reference.asp {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130603122253/http://www.bps.lk/reference.asp |date=2013-06-03 }}) *Soothill, W. E., & Hodous, L. (1937). ''A dictionary of Chinese Buddhist terms: with Sanskrit and English equivalents and a Sanskrit-Pali index''. London: K. Paul, Trench, Trubner & Co. *Collins, Steven (2006). ''A Pali Grammar for Students''. Silkworm Press. == តំណភ្ជាប់ខាងក្រៅ == {{interwiki|code=pi}} {{wiktionarylang|code=pi}} * Glenn Wallis, ''[http://www.pariyatti.org/Bookstore/productdetails.cfm?PC=1924 Buddhavacana: A Pali Reader]''(Onalaska, Wash: Pariyatti Press, 2011). * Pali Text Society, London. [http://dsal.uchicago.edu/dictionaries/pali/ The Pali Text Society's Pali-English dictionary]. Chipstead, 1921-1925. * [http://fsnow.com/text/buddhist-india/chapter9.htm Buddhist India by T.W. Rhys Davids, chapter IX, Language and Literature] * [http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=pli Pali at Ethnologue] * [http://www.palitext.com/ Pali Text Society] * [http://www.tipitaka.org] Free searchable online database of Pali literature, including the whole Canon *http://pali.pratyeka.org/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210117061959/http://pali.pratyeka.org/ |date=2021-01-17 }} Eisel Mazard's excellent website on Pali resources, including ** [http://www.pratyeka.org/pali/ Resources for reading & writing Pāli in indigenous scripts: Burmese, Sri Lankan, & Cambodian] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070927013341/http://www.pratyeka.org/pali/ |date=2007-09-27 }} ** [http://www.pratyeka.org/narada/ A textbook to teach yourself Pali (by Narada Thera)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070927013313/http://www.pratyeka.org/narada/ |date=2007-09-27 }} ** [http://www.pratyeka.org/duroiselle/ A reference work on the grammar of the Pali language (by G Duroiselle)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070927013423/http://www.pratyeka.org/duroiselle/ |date=2007-09-27 }} * [http://www.metta.lk/tipitaka/ Complete Pāli Canon in romanized Pali and Sinhala, mostly also in English translation (metta.lk)] * [http://www.accesstoinsight.org/canon/index.html Pāli Canon selection] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20030601154657/http://www.accesstoinsight.org/canon/index.html |date=2003-06-01 }} * [http://accesstoinsight.org/lib/authors/bullitt/learningpali.html A guide to learning the Pāli language] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070929125354/http://www.accesstoinsight.org/lib/authors/bullitt/learningpali.html |date=2007-09-29 }} * [http://www.vri.dhamma.org/publications/pali/primer/ "Pali Primer" by Lily De Silva (requires installation of special fonts)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20041020090848/http://www.vri.dhamma.org/publications/pali/primer/ |date=2004-10-20 }} * [http://www.saigon.com/~anson/uni/u-palicb/e00.htm "Pali Primer" by Lily De Silva (UTF-8 encoded)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060211174604/http://www.saigon.com/~anson/uni/u-palicb/e00.htm |date=2006-02-11 }} * [http://www.buddhanet.net/pdf_file/ele_pali.pdf Free/Public-Domain Elementary Pāli Course--PDF format] * [http://www.orunla.org/tm/pali/htpali/pcourse.html Free/Public-Domain Pāli Course--html format] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080513070049/http://orunla.org/tm/pali/htpali/pcourse.html |date=2008-05-13 }} * [http://www.buddhanet.net/pdf_file/paligram.pdf Free/Public-Domain Pāli Grammar (in PDF file)] * [http://www.buddhanet.net/pdf_file/palidict.pdf Free/Public-Domain Pāli Buddhist Dictionary (in PDF file)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121008041234/http://www.buddhanet.net/pdf_file/palidict.pdf |date=2012-10-08 }} * [http://wikisource.org/wiki/Main_Page:Pali Comprehensive list of Pāli texts on Wikisource] * [http://www.metta.lk/pali-utils/Pali-Proper-Names/index.html Buddhist Dictionary of Pali Proper Names], HTML version of the book by G.P. Malalasekera, 1937-8 * [http://sourceforge.net/projects/palireader Pali Text Reader (software)] * [http://www.jainworld.com/scriptures/ Jain Scriptures] * [http://help.com/wiki/P%C4%81li Pali help at Help.com Wiki]{{Dead link|date=វិច្ឆិកា 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [http://www.bodhimonastery.net/bm/programs/pali-class-online.html "A Course in the Pali Language,"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111019140517/http://www.bodhimonastery.net/bm/programs/pali-class-online.html |date=2011-10-19 }} audio lectures by [[Bhikkhu Bodhi]] based on Gair & Karunatilleke (1998). * [http://www.bps.lk/other_library/pdf_pali_tables.zip] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120419062420/http://www.bps.lk/other_library/pdf_pali_tables.zip |date=2012-04-19 }} Pali Conjugation and Declension Tables for Students * [http://www.bps.lk/other_library/reference_table_of_pali_literature.pdf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120420122923/http://www.bps.lk/other_library/reference_table_of_pali_literature.pdf |date=2012-04-20 }} Comprehensive Reference Table of Pali Literature {{Languages of South Asia}} {{Buddhism topics}} 986wo6pwgqgum95ri57vuxjs30itzhm 0 23730 322308 301239 2025-06-20T07:59:00Z InternetArchiveBot 32568 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 322308 wikitext text/x-wiki '''ជា សុផារ៉ា''' ( កើតថ្ងៃទី២០ ខែមីនាឆ្នាំ១៩៥៣  គឺជាអ្នក[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|នយោបាយខ្មែរ]] ដែលបច្ចុប្បន្នមានតួនាទីជា [[ឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី]] និងជា [[ក្រសួងរៀបចំដែនដី នគររូបនីយកម្ម និងសំណង់|រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងរៀបចំដែនដី នគរូបនីយកម្ម និងសំណង់]] តាំងពីឆ្នាំ២០១៦។ <ref>[https://www.phnompenhpost.com/gallery/eye-care-foundation-recognised-cambodias-highest-honour Deputy Prime Minister Chea Sophara grants Cambodias highest honour]. PhnomPenhPost.com (28 March 2023). Retrieved on 29 March 2023.</ref> ពីឆ្នាំ២០០៨ ដល់ឆ្នាំ២០១៦ លោកជា[[ក្រសួងអភិវឌ្ឍន៍ជនបទ (កម្ពុជា)|រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងអភិវឌ្ឍន៍ជនបទ]] ។ លោក​ក៏​ធ្លាប់​ជា[[អភិបាលរាជធានីភ្នំពេញ|អភិបាល​រាជធានី​ភ្នំពេញ]] ​ពី​ឆ្នាំ១៩៩៨ ដល់ ២០០៣។ លោកជា[[សមាជិកសភា]][[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]] តាំងពីឆ្នាំ២០១៨។ <ref>{{Cite web |title=His Excellency Mr. CHEA Sophara |url=http://www.mlmupc.gov.kh/?page=detail&menu1=215&menu2=454&ctype=article&id=454&lg=en |access-date=12 September 2018 |website=mlmupc.gov.kh |publisher=Ministry of Land Management, Urban Planning and Construction of Cambodia |archivedate=12 កញ្ញា 2018 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180912165820/http://www.mlmupc.gov.kh/?page=detail&menu1=215&menu2=454&ctype=article&id=454&lg=en |url-status=dead }}</ref> <ref>[https://www.information.gov.kh/articles/100326 Deputy Prime Minister Chea Sophara on 2023 of Tbong Khmum Province]. Ministry of Information Cambodian (23 March 2023). Retrieved on 24 March 2023.</ref> {{Infobox officeholder | honorific_prefix = [[ឯកឧត្ដម]] | name = ជា សុផារ៉ា | native_name = | honorific_suffix = [[សមាជិកសភា]] | image = {{CSS image crop |Image = Chea_Sophara_March_2023.jpg |bSize = 1441 |cWidth = 250 |cHeight = 350 |oTop = 400 |oLeft = 530 |Description = លោកឯកឧត្តម ជា សុផារ៉ា (ឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី) }} | office = [[ឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា]] | primeminister = [[ហ៊ុន សែន]] | termstart = ៦ កញ្ញា ២០១៨ | office1 = ប្រធានអាជ្ញាធរជាតិដោះស្រាយវិវាទដីធ្លី | termstart1 = ១២ ធ្នូ ២០១៨ | termend1 = | primeminister1 = [[ហ៊ុន សែន]] | predecessor1 = [[ប៊ិន ឈិន]] | office2 = [[ក្រសួងរៀបចំដែនដី នគរូបនីយកម្ម និងសំណង់ (កម្ពុជា)|រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងរៀបចំដែនដី នគរូបនីយកម្ម និងសំណង់]] | primeminister2 = [[ហ៊ុន សែន]] | termstart2 = ៥ មេសា ២០១៦ | termend2 = | predecessor2 = [[អ៊ឹម ឈុនលឹម]] | successor2 = | term_end6 = ៥ កញ្ញា ២០១៨ | termend = ២៥ ធ្នូ ២០០៨ | birth_date = {{Birth date and age|1953|3|20|df=y}}{{fact|date=January 2023}} | birth_place = [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]], [[អាណាព្យាបាលបារាំង|កម្ពុជា]], [[បារាំងឥណ្ឌូចិន]]{{fact|date=មករា ២០២៣}} | alma_mater = [[សាកលវិទ្យាល័យវិទ្យាសាស្ត្រសុខាភិបាល (កម្ពុជា) | សាកលវិទ្យាល័យវិទ្យាសាស្ត្រសុខាភិបាល]] | party = [[គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា]] | website = {{URL|http://www.mlmupc.gov.kh/|Government website}} | children = ជា សុផាភក្សា<br/>ជា សុផាម៉ាដិន }} <ref>{{Cite web |title=His Excellency Mr. CHEA Sophara |url=http://www.mlmupc.gov.kh/?page=detail&menu1=215&menu2=454&ctype=article&id=454&lg=en |access-date=12 September 2018 |website=mlmupc.gov.kh |publisher=Ministry of Land Management, Urban Planning and Construction of Cambodia |archivedate=12 កញ្ញា 2018 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180912165820/http://www.mlmupc.gov.kh/?page=detail&menu1=215&menu2=454&ctype=article&id=454&lg=en |url-status=dead }}</ref> <ref>[https://www.information.gov.kh/articles/100326 Deputy Prime Minister Chea Sophara on 2023 of Tbong Khmum Province]. Ministry of Information Cambodian (23 March 2023). Retrieved on 24 March 2023.</ref> == ជីវិត​ឯកជន == សុផារ៉ា មានកូនជាច្រើននាក់ រួមទាំងលោក ជា សុផាភក្សា រៀបការជាមួយកូនស្រី តៅ សេងហួរ តៅ ម៉ាឌីណា និងជា សុផាម៉ាដិន រៀបការជាមួយ យឹម ឆៃលី កូនប្រុសរបស់ យឹម ឡេង។ <ref>{{Cite news|last=Dara|first=Michael Dickison, Mech|date=2020-10-28|title=Businesswoman Who Received Boeng Tamok Plot Is Land Minister’s Daughter|language=en-GB|work=VOD|url=https://vodenglish.news/businesswoman-who-received-boeng-tamok-plot-is-land-ministers-daughter/|access-date=2023-03-09}}</ref> <ref>{{Cite web |date=2004-01-17 |title=Elite's Children Find Love in a Hot Political Climate |url=https://english.cambodiadaily.com/news/elites-children-find-love-in-a-hot-political-climate-870/ |access-date=2023-03-09 |website=The Cambodia Daily |language=en-US }}{{Dead link|date=មិថុនា 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == ឯកសារយោង == [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:អភិបាលរាជធានីភ្នំពេញ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:អ្នកនយោបាយ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:បុគ្គលនៅរស់]] 7v84hrzk6detxppm9n1i2aax6jm6j90 0 24539 322316 322236 2025-06-20T10:50:52Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 322316 wikitext text/x-wiki '''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]''' ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ២៥ ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១។[[រាជធានីភ្នំពេញ]]មិនមែនជាខេត្តនោះទេតែជាតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសហើយត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាខេត្តដោយហេតុថាវាត្រូវបានគ្រប់គ្រងនៅក្នុងកម្រិតដូចគ្នាទៅនឹងខេត្ត ២៤ ទៀតដែរ។ឈ្មោះនៃខេត្តដូចគ្នាទៅនឹងក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្តាល]] [[កំពង់ធំ]] [[កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] [[តាកែវ]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[បន្ទាយមានជ័យ]] [[មណ្ឌលគិរី]] [[រតនគិរី]] និង [[ឧត្តរមានជ័យ]]ចេញ។ [[ភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]]មានសន្ទភាពនិងប្រជាជនខ្ពស់បំផុត។ខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីធំជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]ហើយខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីតូចជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តកែប]]។[[ខេត្តកែប]]មានអត្រាប្រជាជនទាបបំផុតស្របពេលដែល[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]មានសន្ទភាពប្រជាជនទាបបំផុតដូចគ្នាដែរ(ស្ដែងតាមរយៈជំរឿនឆ្នាំ ២០០០)។ [[កម្ពុជា|ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ត្រូវបានបែងចែកជាបន្តបន្ទាប់ទៀតទៅជា ''[[ស្រុក]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ ចំណែកឯ ''[[ខណ្ឌ]]'' មានតែនៅក្នុង[[រាជធានីភ្នំពេញ]]ប៉ុណ្ណោះ។ចំនួន ''[[ស្រុក]]'' / ''[[ខណ្ឌ]]'' នៅក្នុង ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' នីមួយៗមានចំនួនខុសៗគ្នារាប់ចាប់តាំងពីខេត្តតូចៗរហូតដល់ខេត្តធំៗ។ខេត្តនីមួយៗត្រូវមានតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសមួយផងដែរហៅថាក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្តាល|កណ្តាល]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]]ដែលមានក្រុងច្រើន(ចាប់ពី ០២ ឡើងទៅ)។ ''[[ឃុំ]]'' / ''[[សង្កាត់]]'' គឺជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៣ និងចុងក្រោយបង្អស់គឺ ''[[ភូមិ]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៤។នៅ[[រាជធានីភ្នំពេញ]]គ្មាន ''[[ឃុំ]]'' នោះទេដោយប្រើប្រាស់ ''[[សង្កាត់]]'' ជំនួសឲ្យ ''[[ឃុំ]]'' វិញ។ {{short description|First-level administrative division of Cambodia}} {{Infobox subdivision type | name = ខេត្ត ឬ ខែត្រ<br />{{lang|en|Province}}<br />{{nobold|{{transl|km|Khétt}}}} | alt_name = |map = Provincial Boundaries in Cambodia.svg |category = បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១ |territory = {{CAM}} |start_date = |current_number = ២៥ |number_date = |population_range = ៤២,៦៦៥ ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– ២,២៨១,៩៥១ ([[រាជធានីភ្នំពេញ]])<ref name=census2019 /> |area_range = {{Convert|336|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– {{Convert|14288|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]) |government = រដ្ឋបាលខេត្ត |subdivision = [[ស្រុក|ខណ្ឌ/ក្រុង/ស្រុក]](បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ បន្ទាប់ពីខេត្ត) }} ==បញ្ជីរាជធានី-ខេត្ត== [[File:Cambodia, administrative divisions - km - colored.svg|center|700px]] {| class="wikitable" style="text-align:center |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរកាត់ ! អក្សរខ្មែរ ! អក្សរកាត់ខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រាជធានី<br> ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | '''PP''' | [[រាជធានីភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]] | '''ភព''' | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | '''BMC''' | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] | '''បមជ''' | [[ក្រុងប៉ោយប៉ែត|ក្រុងប៉ោយប៉ែត]] [[ក្រុងសិរីសោភ័ណ|ក្រុងសិរីសោភ័ណ]] |Krong Poipet, Krong Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | '''BB''' | [[ខេត្តបាត់ដំបង|ខេត្តបាត់ដំបង]] | '''បប''' | [[ក្រុងបាត់ដំបង|ក្រុងបាត់ដំបង]] | Krong Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | '''KC''' | [[ខេត្តកំពង់ចាម|ខេត្តកំពង់ចាម]] | '''កច''' | [[ក្រុងកំពង់ចាម|ក្រុងកំពង់ចាម]] | Krong Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | '''KCH''' | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] | '''កឆ''' | [[ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង|ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង]] | Krong Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | '''KS''' | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] | '''កស''' | [[ក្រុងច្បារមន|ក្រុងច្បារមន]] [[ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ|ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ]] |Krong Chbar Mon, Krong Odongk Meae Chey |- ! ០៧ | Kampong Thom | '''KT''' | [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្តកំពង់ធំ]] | '''កធ''' | [[ក្រុងស្ទឹងសែន|ក្រុងស្ទឹងសែន]] |Krong Stueng Saen |- ! ០៨ | Kampot | '''KP''' | [[ខេត្តកំពត|ខេត្តកំពត]] | '''កព''' | [[ក្រុងកំពត|ក្រុងកំពត]] [[ក្រុងបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]] | Krong Kampot, Krong Bokor |- ! ០៩ | Kandal | '''KD''' | [[ខេត្តកណ្តាល|ខេត្តកណ្ដាល]] | '''កណ''' | [[ក្រុងតាខ្មៅ|ក្រុងតាខ្មៅ]] [[ក្រុងសំពៅពូន|ក្រុងសំពៅពូន]] [[ក្រុងអរិយក្សត្រ|ក្រុងអរិយក្សត្រ]] | Krong Ta Khmau, Krong Sampov Poun, Krong Arey Ksat |- ! ១០ | Koh Kong | '''KK''' | [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្តកោះកុង]] | '''កក''' | [[ក្រុងខេមរភូមិន្ទ|ក្រុងខេមរភូមិន្ទ]] | Krong Khemarak Phoumin |- ! ១១ | Kep | '''KEP''' | [[ខេត្តកែប|ខេត្តកែប]] | '''កែប''' | [[ក្រុងកែប|ក្រុងកែប]] | Krong Kep |- ! ១២ | Kratíe | '''KRC''' | [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្តក្រចេះ]] | '''ក្រច''' | [[ក្រុងក្រចេះ|ក្រុងក្រចេះ]] | Krong Kratíe |- ! ១៣ | Mondulkiri | '''MK''' | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] | '''មគ''' | [[ក្រុងសែនមនោរម្យ|ក្រុងសែនមនោរម្យ]] | Krong Senmonorom |- ! ១៤ | Oddar Meanchey | '''OMC''' | [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ|ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] | '''ឧមជ''' | [[ក្រុងសំរោង|ក្រុងសំរោង]] | Krong Samraong |- ! ១៥ | Pailin | '''PL''' | [[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្តប៉ៃលិន]] | '''បល''' | [[ក្រុងប៉ៃលិន|ក្រុងប៉ៃលិន]] | Krong Pailin |- ! ១៦ | Preah Sihanouk | '''SN''' | [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ខេត្តព្រះសីហនុ]] | '''សន''' | [[ក្រុងកំពង់សោម|ក្រុងកំពង់សោម]] [[ក្រុងកោះរ៉ុង|ក្រុងកោះរ៉ុង]] [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុងព្រះសីហនុ]] | Krong Kampong Som, Krong Koh Rong, Sihanoukville(Krong Preah Sihanouk) |- ! ១៧ | Preah Vihear | '''PV''' | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្តព្រះវិហារ]] | '''ពវ''' | [[ក្រុងព្រះវិហារ|ក្រុងព្រះវិហារ]] | Krong Preah Vihear |- ! ១៨ | Pursat | '''PS''' | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្តពោធិ៍សាត់]] | '''ពស''' | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ក្រុងពោធិ៍សាត់]] | Krong Pursat |- ! ១៩ | Prey Veng | '''PRV''' | [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្តព្រៃវែង]] | '''ព្រវ''' | [[ក្រុងព្រៃវែង|ក្រុងព្រៃវែង]] | Krong Prey Veng |- ! ២០ | Ratanakiri | '''RK''' | [[ខេត្តរតនគីរី|ខេត្តរតនគីរី]] | '''រគ''' | [[ក្រុងបានលុង|ក្រុងបានលុង]] | Krong Banlung |- ! ២១ | Siem Reap | '''SR''' | [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] | '''សរ''' | [[ក្រុងរុនតាឯក|ក្រុងរុនតាឯកតេជោសែន]] [[ក្រុងសៀមរាប|ក្រុងសៀមរាប]] | Krong Run Ta EK Techo Sen, Krong Siem Reap |- ! ២២ | Stung Treng | '''ST''' | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ខេត្តស្ទឹងត្រែង]] | '''សត''' | [[ក្រុងស្ទឹងត្រែង|ក្រុងស្ទឹងត្រែង]] | Krong Stung Treng |- ! ២៣ | Svay Rieng | '''SVR''' | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ខេត្តស្វាយរៀង]] | '''ស្វរ''' | [[ក្រុងបាវិត|ក្រុងបាវិត]] [[ក្រុងស្វាយរៀង|ក្រុងស្វាយរៀង]] | Krong Bavet, Krong Svay Rieng |- ! ២៤ | Takéo | '''TK''' | [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្តតាកែវ]] | '''តក''' | [[ក្រុងដូនកែវ|ក្រុងដូនកែវ]] | Krong Doun Kaev |- ! ២៥ | Tbong Khmum | '''TKH''' | [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]] | '''តឃ''' | [[ក្រុងសួង|ក្រុងសួង]] | Krong Suong |} [[File:Mappa Impero Khmer (it).svg|center|700px]] ==អភិបាលកិច្ច== '''រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្ត'''នីមួយៗត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយក្រុមប្រឹក្សាតាមរយៈ'''ការបោះឆ្នោតអសកល'''ពី'''ក្រុមប្រឹក្សាឃុំ/សង្កាត់'''ដែលឲ្យឈ្មោះថា'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''។'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''គឺជាតំណាងប្រជាពលរដ្ឋក្នុងដែនសមត្ថកិច្ចរាជធានី-ខេត្ត។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវតែងតាំងដោយព្រះរាជក្រឹត្យតាមរសំណើពី'''នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃកម្ពុជា'''និង'''រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ'''។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវមានអភិបាលមួយរូបមាននាទីដឹកនាំរួមនិងអភិបាលរង(តាមការកំណត់របស់[[ក្រសួងមហាផ្ទៃ|ក្រសួងមហាផ្ទៃ]])ជាជំនួយការដឹកនាំអភិបាលលើជំនាញវិស័យនានាក្នុងរាជធានី-ខេត្ត។ រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្តនីមួយៗត្រូវបង្កើតឲ្យមាន'''គណៈកម្មាធិការរបស់ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''តាមលក្ខខ័ណ្ឌនៃច្បាប់ដើម្បីធានាការអភិវឌ្ឍន៍តាមបែបប្រជាធិបតេយ្យនៅថ្នាក់ក្រោមជាតិ។ដើម្បីសម្របសម្រួលលើវិស័យ ជំនាញក៏ត្រូវឲ្យមានការបង្កើត'''គណៈបញ្ជាការឯកភាពរាជធានី-ខេត្ត'''មានសមាសភាពពីមន្ទីរអង្គភាពនានាទាំងអស់ក្នុងដែនរាជធានី-ខេត្តសាមីដែលអភិបាលរាជធានី-ខេត្តជាប្រធាន។ ==ប្រវត្តិ== ==='''សម័យនគរវ្នំ ឬ ហ្វូណន'''=== [[File:Funan Kingdom.png|thumb]] ព្រះរាជា[[នគរភ្នំ|នគរវ្នំ]]និយមធ្វើសង្គ្រាមពង្រីកទឹកដីតួយ៉ាងដូចជា[[ព្រះបាទហ្វាន់ ឆេម៉ាន់ ឬស្រីមារៈ|ព្រះបាទហ្វាន់ឆេម៉ាន់]]បានលើកទ័ពជើងទឹកទៅវាយរដ្ឋជាច្រើនមកដាក់ជាចំណុះរួមមានរដ្ឋ[[ខ្មែរ]] ខ្លះ [[រដ្ឋមន|មន]] ខ្លះ [[ចាម]] ឬ [[ម៉ាឡេយូ]]។ក្នុងសង្គ្រាមគេច្រើនចាប់ឈ្លើយសឹកមកធ្វើជាទាសាទាសី។ ដោយហេតុនេះហើយទើបយើងហៅ[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ថាជាអធិរាជាណាចក្រហើយស្ដេចមានឋានៈជា ''[[មហារាជ|មហារាជ]]'' ឬជា ''[[សាវ៌កៅ|សាវ៌កៅ]]'' (ស្ដេចចក្រវាឡ)។រដ្ឋដែល​ឋិតក្រោមអំណាចរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ទាំងនោះមានស្ដេចសោយរាជ្យគ្រប់ៗរដ្ឋទាំងអស់ហើយរដ្ឋទាំងនោះមានតួនាទីលើកសួយសារអាករមកថ្វាយអធិរាជ[[ហ៊្វូណន|នគរវ្នំ]]រៀងរាល់ឆ្នាំរដ្ឋនេះគេហៅថា ''[[សាមន្តរាជ្យ|សាមន្តរាជ្យ]]''។ហើយរដ្ឋបែបទី ០២ គឺត្រូវគ្រប់គ្រងដោយព្រះរាជបុត្រឬព្រះញាតិវង្សរបស់ស្ដេចអាណាចក្រវ្នំគេហៅថា ''[[វិស័យរដ្ឋ|វិស័យរដ្ឋ]]'' ដែលជាសម្បត្តិរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ផ្ទាល់ដែលបង្កើតឡើងដោយ[[ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី១|ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី ១]] ប៉ុន្តែត្រូវបានរំលាយចោលទៅវិញដោយ[[ហ៊ុនប៉ានហួង|ព្រះបាទហ៊ុនប៉ានហួង]]វិញ។គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថារចនាសម្ព័ន្ធនយោបាយបែបនេះគឺមានគ្រោះថ្នាក់ណាស់គឺដោយសារតែពេលណាអំណាចកណ្ដាលចុះខ្សោយនោះ ''[[សាមន្តរាជ្យ]]'' មួយចំនួននឹងងើបឡើងបះបោរដូចករណី ''​[[សាមន្តរដ្ឋ|សាមន្តរដ្ឋ]][[ចេនឡា]]'' នៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី ០៦។ ==='''សម័យនគរកម្វុជ ឬ ចេនឡា'''=== [[File:Chen-La_locator.png|thumb]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័នទី ១]] ទ្រង់បានតាំងរាជធានីនៅ[[ឦសានបុរៈ]]ហើយមានគ្រួសារ ២០០០ នាក់រស់នៅ។នៅកណ្ដាលក្រុងមានសាលធំមួយជាទីដែលព្រះរាជាទ្រង់ព្រះប្រទានសវនាការនិងជួបជុំពួកមន្ត្រី សេនាបតី។នៅខាងក្រៅរាជធានីមានក្រុងចំនួន ៣០ ទៀតហើយក្រុងនីមួយៗមានគ្រួសារជាច្រើនពាន់នាក់រស់នៅហើយគ្រប់គ្រងដោយអភិបាលម្នាក់។ <ref>ត្រឹង ងារ ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ទំព័រ៧៤-៧៥</ref> ==='''សម័យអង្គរ(ចក្រភពខ្មែរ)'''=== [[File:Khmer_Empire.png|thumb]] ====ប្រមាណ==== បច្ចេកពាក្យ ''[[ប្រមាន-ប្រមាណ]]'' ត្រូវបានប្រើប្រាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]ដើម្បីសម្គាល់ឈ្មោះដល់បំណែងចែកទឹកដីដ៏ធំៗ ឬ មួយភូមិភាគនៃកម្ពុជទេស។តាមសិលាចារឹក(អក្សរសិលាចារឹកទំព័រ ៤៧ ៤៨ និង ៤៩)យើងបានឃើញដែនដី ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលជា ២០ គឺជាផែនដីដ៏ធំៗនៃប្រទេស។ នៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងនៅក្នុងសម័យសតវត្សរ៍ទី ០៧ (សិលាចារឹកអ្នកតា)មានសរសេរឈ្មោះពាក្យថា ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ។ តើភូមិភាគនេះនៅឯណា ឬ មួយក៏មានទីតាំងនៅកន្លែងវត្តព្រៃវែងសព្វថ្ងៃ?នៅក្នុងសិលាចារឹកនេះទៀតក៏មានសរសេរព្រះនាម[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័ន|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័ន]]ដែលជាព្រះមហាក្សត្រលើមហាក្សត្រ''[[សាមន្តរាជ]]'' នៃភូមិភាគទាំង ០៣។ តើ ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ជាភូមិភាគមួយនៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ(ឬទីក្រុង)ទាំង ០៣ កន្លែងដែលមានចារនៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងដែលឬទេ? នៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ០៥ ដែលត្រូវបានពណ៌នាតាមឧទាហរណ៍ខាងលើនេះយើងអាចសង្កេតឃើញថាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ( ''[[ប្រមាណ]]'' ពាក្យនេះមានន័យ ០២ មានន័យថា រង្វាស់និងការប៉ាន់ស្មាន)មួយចំនួនមានដើមកំណើតពីពាក្យ[[ខ្មែរ]]ហើយឈ្មោះភូមិភាគចំនួន ១១ មានដើមកំណើតពី[[សំស្ក្រឹត]]។ ម្យ៉ាងវិញទៀតបើតាមសិលាចារឹក K.៩៨៩ ភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]''មួយមានឈ្មោះថា ''[[សតគ្រាម]]'' ដែលមានន័យថា'''ភូមិចំនួនមួយរយ'''បានសេចក្ដីថាតាមរយៈអត្ថន័យរបស់ភូមិភាគនេះ យើងអាចទាញមតិដែលបញ្ជាក់ទំហំដ៏ធំធេងនៃស្ថាននាមដែលបានប្រើប្រាស់ពាក្យ ''[[ប្រមាណ]]'' នៅខាងដើម។នៅក្នុងសិលាចារឹកនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]នា[[សម័យអង្គរ]]ក៏មានការប្រើប្រាស់ ''[[ប្រមាណ]]'' សម្រាប់សម្គាល់នូវភូមិភាគផ្សេងៗនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ផងដែរ។ ====វិសយ==== ''[[វិសយ]]'' ពាក្យ[[សំស្ក្រឹត]]មានន័យថា [[តំបន់]] [[ខេត្ត]] ពាក្យ ''[[វិសយ]]'' ប្រើសម្រាប់សម្គាល់នូវបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋការឬក៏បំណែងចែករាជការមួយៗដ៏ច្បាស់លាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]។ តាមសិលាចារឹកនានាពាក្យ ''[[វិសយ]] (Visaya)''សម្គាល់នូវ[[ទីរួមខេត្ត]]ដែលនៅក្នុងនោះមានស្ថាប័នរាជការផ្សេងៗខាងគ្រហស្ថ និងសាសនា។ ''[[វិសយ]]'' នីមួយៗស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់ ''[[ខ្លោញវិសយ]]''(ស្ដេចត្រាញ់ ឬ ចៅហ្វាយខេត្ត)។ រាជការដែលធ្វើការអម ''[[ខ្លោញវិសយ]]'' គឺមាន ''[[ខ្លោញវលវិសយ]] (Khlon Vala Visaya K.២២១)''។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការធញ្ញជាតិគឺមានស្រូវអង្ករជាអាទិភាព។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការទារប្រេងមានប្រេងធ្វើអំពីរុក្ខជាតិនិងប្រេងធ្វើអំពីខ្លាញ់គោ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១) ''[[វ្រីហិបយ៌្យនវិសយ]] (Vrihi paryyan Visaya'' ''K.៤៤៤'')ព្រមទាំងមាន''[[ខ្លោញ]]'' ឬមួយក៏អធិបតីទទួលបន្ទុកតុលាការដែលនៅតាមសិលាចារឹកថា ''[[សភាវិសយ]]។'' បើប្រៀបធៀបទៅនិងសម័យបច្ចុប្បន្នពាក្យ ''[[វិសយ]]'' មានន័យថាជាបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋបាលដូចជាខេត្តដែរ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១)។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថាមានឈ្មោះស្ថាននាមខ្លះដែលត្រូវបានបង្កបង្កើតឡើងដោយការប្រើពាក្យ ''[[ភូមិសាស្ត្រ]] ផង [[ប្រមាណ]] ផង និង [[វិសយ]] ផង''។ ឧទាហរណ៍ : (សិលាចារឹក ទំព័រ ៥១) [[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]] = បុរីដ៏ល្អ ដ៏ប្រសើរ គឺជាភូមិភាគនៅខាងទិសឧត្ដរនៃកម្ពុជទេសគឺនៅតំបន់[[វត្តភូ]]ឬហៅថា[[តំបន់បាសាក់]]នៅខាងភូមិភាគឧត្ដរ។ តាមមតិអ្នកស្រាវជ្រាវខ្លះ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]គឺជារាជធានីចាស់នៃប្រទេស[[ចេនឡា]]ហើយព្រះមហាក្សត្រដែលសោយរាជ្យមុនគេនៅទីនោះព្រះនាមថា[[ស្រេស្ឋវម៌្ម|ព្រះបាទស្រេស្ឋវរ្ម័ន]]។ សន្ទុក = ប្រហែលជាចេញមកពីពាក្យ ស្ទុក ស្ដុក មានន័យថា ធំ មាំមួន ប៉ុន្តែន័យរបស់ពាក្យនេះម្យ៉ាងទៀតគឺបឹង។ សព្វថ្ងៃមានពាក្យ'''[[ភ្នំសន្ទុក]]'''ដែលនៅលើនោះមានប្រាសាទបុរាណតាមសិលាចារឹកក៏មានសរសេរអំពី ''Mahanasa = អ្នកធ្វើម្ហូបអាហារនៅ [[វិសយសន្ទុក]](Visaya Sanduk)''។ ប្រសិនបើពាក្យ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]និង'''សន្ទុក'''បានត្រូវប្រើប្រាស់សម្រាប់សម្គាល់ភូមិភាគផងខេត្តផងគេអាចសន្និដ្ឋានថានៅតាមសិលាចារឹកមានពាក្យសម្គាល់ភូមិភាគដទៃទៀតដែលត្រូវប្រើសម្រាប់សំគាល់ខេត្ត។យើងបានរកឃើញ ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលចំនួន ២០ ហើយនៅក្នុង ''[[ប្រមាណ]]'' នីមួយៗមាន ''[[វិសយ]]'' គឺខេត្តច្រើន។ដូច្នេះ ''[[វិសយ]]'' នៅក្នុងសម័យបុរាណជាពិសេសនៅ[[សម័យអង្គរ]]មានមិនតិចជាងពាក្យរបស់[[ជីវ តាក្វាន់]]ដែលបានសរសេរថានៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]មានខេត្តច្រើនជាង ៩០ ខេត្ត។ <ref>[http://phumikhmer.wordpress.com/2012/07/16/%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%90%E1%9E%B6%E1%9E%93%E2%80%8B%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%98%E2%80%8B%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%B6-toponymie%E2%80%8B-%E1%9E%94%E1%9E%8E%E1%9F%92/?relatedposts_exclude=92 ស្ថាននាមវិទ្យារបស់បណ្ឌិតឡុងសៀម]</ref> ===សម័យចតុមុខ-លង្វែក=== [[File:Southeast_Asian_history_-_Around_1540.png|thumb]] នៅក្នុងសម័យនោះ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]លែងជាមហាអំណាចមួយខាងទឹកដីទៀតហើយ។ទឹកដីជាន់ក្រៅគឺស្រុក'''[[បច្ចន្តជនបទ]]'''ដូចជាស្រុក'''[[សុខោទ័យ]]''' ស្រុក'''[[អយុធ្យា]]''' ស្រុក'''[[លពបុរី]]''' [[ស្រុកពិមាឃ(ខេត្តនគររាជ)|ស្រុកពិមាឃ]]ត្រូវបាត់បង់អស់ទៅហើយរីឯប្រទេស ''[[សាមន្តរាជ]]'' ដូចជា'''[[ចាម្ប៉ា]] [[អណ្ណាម]] [[ប្រទេសជ្វា|ជ្វា]] [[រដ្ឋមន|មន]]'''ក៏លែងមានទៀតដែរហើយ។ព្រំដែនខាងជើងរបស់[[ខ្មែរ]]ធ្លាក់មកនៅត្រឹម'''[[ទន្លេមូល]]'''ឬនៅលើនេះបន្តិចបន្តួចនឹង[[ឡាវ|ប្រទេសលាវ]]។ព្រះនគរខាងលិចទល់នឹង'''[[ខេត្តបស្ចឹមបុរី|បស្ចឹមបុរី]]''' និង '''[[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]]'''ខាងពាយ័ព្យទល់នឹង'''[[ស្រុកនាងរង]] [[ខេត្តនគររាជសីមា|នគររាជសីមា]]'''ខាងកើតទល់នឹង[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ខាងត្បូងទល់នឹង[[សមុទ្រចិនខាងត្បូង|សមុទ្រចិន]]និង[[ឈូងសមុទ្រសៀម]]។ បើតាមពង្សាវតាររាជាណាចក្រ[[ខ្មែរ]]សម័យនោះមានប្រមាណ ៧០ ខេត្តគឺ : '''[[ខេត្តលង្វែក|លង្វែក]] [[ខេត្តបរិបូរណ៍|អម្រិន្ទបូរ]] [[ខេត្តក្រគរ|ក្រគរ]] [[ខេត្តគ្រង|គ្រង]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តឫស្សីសាញ|ឫស្សីសាញ]] [[ខេត្តតាមសីមា|តាមសីមា]] [[ខេត្តមង្គលបុរី|មង្គលបុរី]] [[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]] [[ខេត្តសុរិន្ទ|សុរិន្ទ]] [[ខេត្តសិង្គារ|សិង្គារ]] [[ខេត្តកំពង់សៀម|កំពង់សៀម]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តជើងព្រៃ|ជើងព្រៃ]] [[ខេត្តគោកសេះ|គោកសេះ]] [[ខេត្តអន្លង់រាជ|អន្លង់រាជ]] [[ខេត្តព្រហ្មទេព|ព្រហ្មទេព]] [[ខេត្តព្រៃក្ដី|ព្រៃក្ដី]] [[ខេត្តស្ទោង|ស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង|ជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស|រលួស]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តម្លូព្រៃ|ម្លូព្រៃ]] [[ខេត្តជាំក្សាន្ត|ជាំក្សាន្ត]] [[ខេត្តត្នោត|ត្នោត]] [[ខេត្តទឹកជោរ|ទឹកជោរ]] [[ខេត្តសៀមបូក|សៀមបូក]] [[ខេត្តសម្បុកសម្បូណ៌|សម្បុកសម្បូណ៌]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តឆ្លូង|ឆ្លូង]] [[ខេត្តត្បូង|ត្បូង]] [[ខេត្តបាសាន|បាសាន]] [[ខេត្តទទឹងថ្ងៃ|ទទឹងថ្ងៃ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តរោងដំរី|រោងដំរី]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តជើងបាដែង|ជើងបាដែង]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តបាទី|បាទី]] [[ខេត្តលើកដែក|លើកដែក]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តថ្ពង|ថ្ពង]] [[ខេត្តបាសាក់|បាសាក់]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពាម|ពាម]] [[ខេត្តកោះស្លាកែត|កោះស្លាកែត]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|កំពង់សោម]] [[ខេត្តទឹកខ្មៅ|ទឹកខ្មៅ]] [[ខេត្តពាមមេសរ|ពាមមេសរ]] [[ខេត្តព្រះត្រពាំង|ព្រះត្រពាំង]] [[ខេត្តក្រមួនស|ក្រមួនស]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]]'''។ល។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថានៅក្នុងចំណោមខេត្តទាំងប៉ុន្មាននេះខេត្តខ្លះនៅឋានៈជាខេត្តរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះដូចជា'''[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]]'''។ល។រីឯខេត្តខ្លះធ្លាក់ឋានៈមកស្រុកវិញដូចជា'''[[ខេត្តមង្គលបុរី]] [[ខេត្តស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស]] [[ខេត្តទឹកជោរ]]'''។ល។ចំណែកខេត្តខ្លះទៀតត្រូវបាត់ឈ្មោះរលាយចូលនឹងខេត្តឯទៀតៗអស់ទៅ។ ខេត្តនីមួយៗត្រូវបែងចែកជាស្រុកហើយ[[ស្រុក]]នីមួយៗត្រូវបែងចែកជា[[ឃុំ]]និង[[ភូមិ]]ជាច្រើនទៅទៀត។ប៉ុន្តែខេត្តជាច្រើនត្រូវបានប្រមូលផ្ដុំជាតំបន់ធំៗដែលគេឲ្យឈ្មោះថា'''ដី'''។ '''ដី>រាជធានី-ខេត្ត>ស្រុក/ខណ្ឌ>ឃុំ/សង្កាត់>ភូមិ''' ===សម័យឧដុង្គ=== [[File:Indochina_map_(1770s).jpg|thumb]] នៅក្នុង[[សម័យឧដុង្គ]]ឃើញមានខេត្តដូចជា : [[ខេត្តកំពង់ក្របី|កំពង់ក្របី]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី|ច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តចុងកាល់|ចុងកាល់]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តមហានគរ|មហានគរ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តកំពង់លែង|កំពង់លែង]]។ ===សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង=== នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស|ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ-មុនីវង្ស]]មានខេត្តនិងភូមិភាគដូចជា ៖ ====ខេត្ត​==== *[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] *[[​ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *​[[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] *[[ខេត្តកំពត|កំពត]] *[[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] *[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|​កំពង់ឆ្នាំង]] *[[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] *[[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *[[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] *[[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *[[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] *[[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] *[[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] ====ភូមិភាគរដ្ឋបាល==== នៅក្នុង ​គ.ស ​១៩៤៧ មាន​ព្រះរាជ្យក្រម​បង្កើត​ឲ្យ​មាន​ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ចំនួន ០​៧ ​គឺ ៖ *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​១ : [[ខេត្ត​បាត់ដំបង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០២ : [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្ត​ពោធិសាត់]] និង [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៣ : [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្ត​កំពង់ធំ]] និង [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៤ : [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្ត​ក្រចេះ]] និង [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៥ : [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្ត​ព្រៃវែង]] និង​ [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៦ : [[ខេត្តកណ្ដាល|ខេត្ត​កណ្ដាល]] និង [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៧ : [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្ត​តាកែវ]] និង [[ខេត្តកំពត|កំពត]] ===សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម ឬ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០១=== [[ប្រទេសកម្ពុជា]]បានបន្សល់ទុកនូវខេត្តដែលសេសសល់ស្រាប់នៅក្នុង[[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]រហូតមកដល់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]]។ នៅក្នុង​[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]​​ខេត្ដចំនួន ០​៥ ត្រូវបានបង្កើតឡើងបន្ថែមទៀតនិង​ក្រុងចំនួន ​០៣ គឺ : [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]]) [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]](១៩៥៧) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។សរុប ១៩ ខេត្ត និង ០៣ ក្រុង ។ ===សម័យសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ឬ លន់ នល់ === ខេត្តនិងក្រុងសល់ពីជំនាន់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម|សង្គមរាស្ត្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]][[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]])[[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]] (១៩៥៧ ដល់[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] ឬ សម័យលន់ នល់ [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ក្រុងកំពង់សោម]]) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង ​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។ នៅ​ចុង​[[​សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម|សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម]]និង​សម័យ[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] មាន​បង្កើត​អនុខេត្ត ​១១ និង​ ខេត្ត​ ០១ ដូច​ខាងក្រោម ៖ *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំពង់សីលា|កំពង់សិលា]] ([[ស្រុកស្រែអំបិល|ស្រុក​ស្រែអំបិល]]) *អនុខេត្ត​ផ្ការំចេក ([[ស្រុកមេមត់|ស្រុក​មេមត់]]) *អនុខេត្ត​ភ្នំដិល ([[ស្រុកបាធាយ|ស្រុក​បាធាយ]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកថ្មពួក|ថ្មពួក]] ([[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|ស្រុក​សិរីសោភ័ណ]]) *អនុខេត្ត​ស្រកានាគ ([[តាកែនកោះស្លា​ស្រកានាគ]] [[ស្រុកឈូក|ស្រុក​ឈូក]]) *អនុខេត្ត​ថ្មកែវ (ជិត​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|គីរីរម្យ]]) *អនុខេត្ត​[[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]] ([[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] ([[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] [[​ព្រៃវែង]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកអន្លង់វែង|អន្លង់វែង]] (ជិត​[[សៀមរាប]]) *អនុខេត្ត​[[ទន្លេសាប]] (ទីតាំង​សាលាខេត្ត​នៅ​[[ឃុំកំពង់ហ្លួង(ស្រុកក្រគរ)|ឃុំ​កំពង់ហ្លួង]] [[ស្រុកក្រគរ|ស្រុក​ក្រគរ]] [[ខេត្ត​ពោធិ៍សាត់]]) *អនុ[[ខេត្តប៉ៃលិន]] ក្រោយ​មក​ដាក់​ជា​[[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្ត​ប៉ៃលិន]]ក្រោយ​មក​ទៀត​កែ​ដាក់​ថា'''ក្រុង​ប៉ៃលិនមង្គល''' *ខេត្ត​[[ឧត្ដុង្គមានជ័យ]] (តាំង​នៅ​[[ស្រុកឧដុង្គ|ស្រុក​ឧត្ដុង្គ]]<ref>{{Cite web |title=អនុក្រឹត្យស្ដីពីការបំបែកស្រុកឧដុង នៃខេត្តកំពង់ស្ពឺ លេខ : ២៧១ អនក្រ.បក, 2022-12-23 {{!}} MPWT |url=https://www.mpwt.gov.kh/kh/documents/sub-decree/564 |access-date=2025-06-18 |website=ក្រសួងសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូន (MPWT) |language=kh}}</ref> [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្ត​កំពង់ស្ពឺ]])។ សរុប ២១ ខេត្ត ក្រោយមក ២០ ខេត្ត ក្រុង ០៣ ក្រោយមក ក្រុង ០៤ និង អនុខេត្ត ១១ ក្រោយមក ១០។<ref>{{Cite web |url=http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |title=ខេត្តខ្មែរសម័យអាណានិគម ដល់ សម័យលន់នល់ |access-date=2014-03-01 |archivedate=2015-04-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150423002908/http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |url-status=dead }}</ref> ===សម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ឬ ប៉ុល ពត=== នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៥ រដ្ឋាភិបាល[[ខ្មែរក្រហម]]បានលុបបំបាត់ចោលបំណែងចែករដ្ឋបាលពីមុនរបស់[[កម្ពុជា]]ចេញទាំងអស់។ជំនួសឲ្យខេត្ត[[កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ]]ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ០៧ ភូមិភាគគឺភូមិភាគ'''ពាយ័ព្យ ឧត្តរ ឦសាន បូព៌ា និរតី បស្ចឹម និង កណ្ដាល'''។ ភូមិភាគទាំងនេះត្រូវបានយកតាមបំណែងចែកដែល​បង្កើតឡើងដោយពួក[[ខ្មែរក្រហម]]នៅពេលដែលពួកគេបានប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងរបប[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]]ដឹកនាំដោយ​លោកឧត្តមសេនីយ៍[[លន់ នល់]]។<ref>James A. Tyner, ''The Killing of Cambodia''</ref> ===សម័យសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា - រដ្ឋកម្ពុជា=== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រដ្ឋធានី<br>(អាសនៈ) ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | [[ភ្នំពេញ]] | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh or Daun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|បន្ទាយមានជ័យ]] | [[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|សិរីសោភ័ណ]] | Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | [[ស្រុកបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | [[ស្រុកកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | [[ស្រុកកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | [[ស្រុកកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | Kampong Speu |- ! ០៧ | Kampong Thom | [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | [[ស្រុកកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | Kampong Thom |- ! ០៨ | Kampot | [[ខេត្តកំពត|កំពត]] | [[ស្រុកកំពត|កំពត]] | Kampot |- ! ០៩ | Kandal | [[ខេត្តកណ្តាល|កណ្ដាល]] | [[ស្រុកតាខ្មៅ|តាខ្មៅ]] | Ta Khmau |- ! ១០ | Koh Kong | [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] | [[ស្រុកកោះកុង|កោះកុង]] | Koh Kong |- ! ១១ | Kratié | [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] | [[ស្រុកក្រចេះ|ក្រចេះ]] | Kratié |- ! ១២ | Mondulkiri | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|មណ្ឌលគីរី]] | [[ស្រុកសែនមនោរម្យ|សែនមនោរម្យ]] | Saen Monourom |- ! ១៣ | Siem Reap - Oddar Meanchey | [[ខេត្តសៀមរាប]] [[ឧត្តរមានជ័យ]] | [[ស្រុកសៀមរាប|សៀមរាប]] | Siem Reap |- ! ១៤ | Kampong Saom | [[ក្រុងកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | [[ស្រុកកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | Kampong Saom |- ! ១៥ | Preah Vihear | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ព្រះវិហារ]] | [[ស្រុកភ្នំត្បែងមានជ័យ|ភ្នំត្បែងមានជ័យ]] | Phnom Thbeng Meanchey |- ! ១៦ | Pursat | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ស្រុកពោធិ៍សាត់]] | Pursat |- ! ១៧ | Prey Veng | [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | [[ស្រុកព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | Prey Veng |- ! ១៨ | Ratanakiri | [[ខេត្តរតនគីរី|រតនគីរី]] | [[ស្រុកលំផាត់|លំផាត់]] | Lumphat |- ! ១៩ | Stung Treng | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | [[ស្រុកស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | Stung Treng |- ! ២០ | Svay Rieng | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | [[ស្រុកស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | Svay Rieng |- ! ២១ | Takéo | [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] | [[ស្រុកតាកែវ|តាកែវ]] | Takéo |- |} ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៨=== នៅថ្ងៃទី ២២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០០៨ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានផ្លាស់ប្ដូរក្រុង[[កែប]] [[ប៉ៃលិន]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]] ទៅជាខេត្តវិញនិងបានកែសម្រួលព្រំប្រទល់សីមាខេត្តជាច្រើន។<ref>{{Cite web|url = http://khmerization.blogspot.com/2008/12/decree-creates-three-new-provinces.html|title = Decree Creates Three New Provinces|publisher = khmerization.blogspot.com|date=December 2008}}</ref> ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៣=== នៅថ្ងៃទី ៣១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០១៣ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានបំបែក[[ខេត្តកំពង់ចាម]]ទៅជា ០២ [[ខេត្តកំពង់ចាម]](ត្រើយខាងលិច[[ទន្លេមេគង្គ]]) និង [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]](ត្រើយខាងកើត[[ទន្លេមេគង្គ]])។<ref>{{Cite web|url = http://www.phnompenhpost.com/national/kampong-cham%E2%80%99s-great-divide|title = Kampong Cham's great divide|}}</ref> ==ឯកសារយោង== {{Reflist}} ==តំណខាងក្រៅ== * [http://www.statoids.com/ukh.html Statoid site] {{ខេត្ត-រាជធានីកម្ពុជា}} {{អត្ថបទអំពីបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទីមួយនៃប្រទេសអាស៊ី}} {{Portal bar|កម្ពុជា}} [[Category:បំណែងចែករងនៃកម្ពុជា]] [[Category:បញ្ជីបំណែងចែករងប្រទេស|Cambodia, Provinces]] [[Category:បំណែងចែករងប្រទេសនៃអាស៊ី|Cambodia 1]] [[Category:បំណែងចែករដ្ឋបាលរងរបស់ប្រទេសថ្នាក់ទីមួយ|Provinces, Cambodia]] [[Category:បញ្ជីទាក់ទងកម្ពុជា]] a6hv27q952pr8q2yunurjkmxcspg5gv 322318 322316 2025-06-20T10:54:53Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 322318 wikitext text/x-wiki '''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]''' ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ២៥ ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១។[[រាជធានីភ្នំពេញ]]មិនមែនជាខេត្តនោះទេតែជាតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសហើយត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាខេត្តដោយហេតុថាវាត្រូវបានគ្រប់គ្រងនៅក្នុងកម្រិតដូចគ្នាទៅនឹងខេត្ត ២៤ ទៀតដែរ។ឈ្មោះនៃខេត្តដូចគ្នាទៅនឹងក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្តាល]] [[កំពង់ធំ]] [[កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] [[តាកែវ]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[បន្ទាយមានជ័យ]] [[មណ្ឌលគិរី]] [[រតនគិរី]] និង [[ឧត្តរមានជ័យ]]ចេញ។ [[ភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]]មានសន្ទភាពនិងប្រជាជនខ្ពស់បំផុត។ខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីធំជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]ហើយខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីតូចជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តកែប]]។[[ខេត្តកែប]]មានអត្រាប្រជាជនទាបបំផុតស្របពេលដែល[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]មានសន្ទភាពប្រជាជនទាបបំផុតដូចគ្នាដែរ(ស្ដែងតាមរយៈជំរឿនឆ្នាំ ២០០០)។ [[កម្ពុជា|ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ត្រូវបានបែងចែកជាបន្តបន្ទាប់ទៀតទៅជា ''[[ស្រុក]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ ចំណែកឯ ''[[ខណ្ឌ]]'' មានតែនៅក្នុង[[រាជធានីភ្នំពេញ]]ប៉ុណ្ណោះ។ចំនួន ''[[ស្រុក]]'' / ''[[ខណ្ឌ]]'' នៅក្នុង ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' នីមួយៗមានចំនួនខុសៗគ្នារាប់ចាប់តាំងពីខេត្តតូចៗរហូតដល់ខេត្តធំៗ។ខេត្តនីមួយៗត្រូវមានតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសមួយផងដែរហៅថាក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្តាល|កណ្តាល]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]]ដែលមានក្រុងច្រើន(ចាប់ពី ០២ ឡើងទៅ)។ ''[[ឃុំ]]'' / ''[[សង្កាត់]]'' គឺជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៣ និងចុងក្រោយបង្អស់គឺ ''[[ភូមិ]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៤។នៅ[[រាជធានីភ្នំពេញ]]គ្មាន ''[[ឃុំ]]'' នោះទេដោយប្រើប្រាស់ ''[[សង្កាត់]]'' ជំនួសឲ្យ ''[[ឃុំ]]'' វិញ។ {{short description|First-level administrative division of Cambodia}} {{Infobox subdivision type | name = ខេត្ត ឬ ខែត្រ<br />{{lang|en|Province}}<br />{{nobold|{{transl|km|Khétt}}}} | alt_name = |map = Provincial Boundaries in Cambodia.svg |category = បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១ |territory = {{CAM}} |start_date = |current_number = ២៥ |number_date = |population_range = ៤២,៦៦៥ ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– ២,២៨១,៩៥១ ([[រាជធានីភ្នំពេញ]])<ref name=census2019 /> |area_range = {{Convert|336|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– {{Convert|14288|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]) |government = រដ្ឋបាលខេត្ត |subdivision = [[ស្រុក|ខណ្ឌ/ក្រុង/ស្រុក]](បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ បន្ទាប់ពីខេត្ត) }} ==បញ្ជីរាជធានី-ខេត្ត== [[File:Cambodia, administrative divisions - km - colored.svg|center|700px]] {| class="wikitable" style="text-align:center |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរកាត់ ! អក្សរខ្មែរ ! អក្សរកាត់ខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រាជធានី<br> ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | '''PP''' | [[រាជធានីភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]] | '''ភព''' | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | '''BMC''' | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] | '''បមជ''' | [[ក្រុងប៉ោយប៉ែត|ក្រុងប៉ោយប៉ែត]] [[ក្រុងសិរីសោភ័ណ|ក្រុងសិរីសោភ័ណ]] |Krong Poipet, Krong Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | '''BB''' | [[ខេត្តបាត់ដំបង|ខេត្តបាត់ដំបង]] | '''បប''' | [[ក្រុងបាត់ដំបង|ក្រុងបាត់ដំបង]] | Krong Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | '''KC''' | [[ខេត្តកំពង់ចាម|ខេត្តកំពង់ចាម]] | '''កច''' | [[ក្រុងកំពង់ចាម|ក្រុងកំពង់ចាម]] | Krong Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | '''KCH''' | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] | '''កឆ''' | [[ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង|ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង]] | Krong Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | '''KS''' | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] | '''កស''' | [[ក្រុងច្បារមន|ក្រុងច្បារមន]] [[ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ|ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ]] |Krong Chbar Mon, Krong Odongk Meae Chey |- ! ០៧ | Kampong Thom | '''KT''' | [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្តកំពង់ធំ]] | '''កធ''' | [[ក្រុងស្ទឹងសែន|ក្រុងស្ទឹងសែន]] |Krong Stueng Saen |- ! ០៨ | Kampot | '''KP''' | [[ខេត្តកំពត|ខេត្តកំពត]] | '''កព''' | [[ក្រុងកំពត|ក្រុងកំពត]] [[ក្រុងបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]] | Krong Kampot, Krong Bokor |- ! ០៩ | Kandal | '''KD''' | [[ខេត្តកណ្តាល|ខេត្តកណ្ដាល]] | '''កណ''' | [[ក្រុងតាខ្មៅ|ក្រុងតាខ្មៅ]] [[ក្រុងសំពៅពូន|ក្រុងសំពៅពូន]] [[ក្រុងអរិយក្សត្រ|ក្រុងអរិយក្សត្រ]] | Krong Ta Khmau, Krong Sampov Poun, Krong Arey Ksat |- ! ១០ | Koh Kong | '''KK''' | [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្តកោះកុង]] | '''កក''' | [[ក្រុងខេមរភូមិន្ទ|ក្រុងខេមរភូមិន្ទ]] | Krong Khemarak Phoumin |- ! ១១ | Kep | '''KEP''' | [[ខេត្តកែប|ខេត្តកែប]] | '''កែប''' | [[ក្រុងកែប|ក្រុងកែប]] | Krong Kep |- ! ១២ | Kratíe | '''KRC''' | [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្តក្រចេះ]] | '''ក្រច''' | [[ក្រុងក្រចេះ|ក្រុងក្រចេះ]] | Krong Kratíe |- ! ១៣ | Mondulkiri | '''MK''' | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] | '''មគ''' | [[ក្រុងសែនមនោរម្យ|ក្រុងសែនមនោរម្យ]] | Krong Senmonorom |- ! ១៤ | Oddar Meanchey | '''OMC''' | [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ|ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] | '''ឧមជ''' | [[ក្រុងសំរោង|ក្រុងសំរោង]] | Krong Samraong |- ! ១៥ | Pailin | '''PL''' | [[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្តប៉ៃលិន]] | '''បល''' | [[ក្រុងប៉ៃលិន|ក្រុងប៉ៃលិន]] | Krong Pailin |- ! ១៦ | Preah Sihanouk | '''SN''' | [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ខេត្តព្រះសីហនុ]] | '''សន''' | [[ក្រុងកំពង់សោម|ក្រុងកំពង់សោម]] [[ក្រុងកោះរ៉ុង|ក្រុងកោះរ៉ុង]] [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុងព្រះសីហនុ]] | Krong Kampong Som, Krong Koh Rong, Sihanoukville(Krong Preah Sihanouk) |- ! ១៧ | Preah Vihear | '''PV''' | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្តព្រះវិហារ]] | '''ពវ''' | [[ក្រុងព្រះវិហារ|ក្រុងព្រះវិហារ]] | Krong Preah Vihear |- ! ១៨ | Pursat | '''PS''' | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្តពោធិ៍សាត់]] | '''ពស''' | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ក្រុងពោធិ៍សាត់]] | Krong Pursat |- ! ១៩ | Prey Veng | '''PRV''' | [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្តព្រៃវែង]] | '''ព្រវ''' | [[ក្រុងព្រៃវែង|ក្រុងព្រៃវែង]] | Krong Prey Veng |- ! ២០ | Ratanakiri | '''RK''' | [[ខេត្តរតនគីរី|ខេត្តរតនគីរី]] | '''រគ''' | [[ក្រុងបានលុង|ក្រុងបានលុង]] | Krong Banlung |- ! ២១ | Siem Reap | '''SR''' | [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] | '''សរ''' | [[ក្រុងរុនតាឯក|ក្រុងរុនតាឯកតេជោសែន]] [[ក្រុងសៀមរាប|ក្រុងសៀមរាប]] | Krong Run Ta EK Techo Sen, Krong Siem Reap |- ! ២២ | Stung Treng | '''ST''' | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ខេត្តស្ទឹងត្រែង]] | '''សត''' | [[ក្រុងស្ទឹងត្រែង|ក្រុងស្ទឹងត្រែង]] | Krong Stung Treng |- ! ២៣ | Svay Rieng | '''SVR''' | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ខេត្តស្វាយរៀង]] | '''ស្វរ''' | [[ក្រុងបាវិត|ក្រុងបាវិត]] [[ក្រុងស្វាយរៀង|ក្រុងស្វាយរៀង]] | Krong Bavet, Krong Svay Rieng |- ! ២៤ | Takéo | '''TK''' | [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្តតាកែវ]] | '''តក''' | [[ក្រុងដូនកែវ|ក្រុងដូនកែវ]] | Krong Doun Kaev |- ! ២៥ | Tbong Khmum | '''TKH''' | [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]] | '''តឃ''' | [[ក្រុងសួង|ក្រុងសួង]] | Krong Suong |} [[File:Mappa Impero Khmer (it).svg|center|700px]] ==អភិបាលកិច្ច== '''រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្ត'''នីមួយៗត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយក្រុមប្រឹក្សាតាមរយៈ'''ការបោះឆ្នោតអសកល'''ពី'''ក្រុមប្រឹក្សាឃុំ/សង្កាត់'''ដែលឲ្យឈ្មោះថា'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''។'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''គឺជាតំណាងប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងដែនសមត្ថកិច្ចរាជធានី-ខេត្ត។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវតែងតាំងដោយព្រះរាជក្រឹត្យតាមរសំណើពី'''នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា'''និង'''រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ'''។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវមានអភិបាលមួយរូបមានតួនាទីដឹកនាំរួមនិងអភិបាលរង(តាមការកំណត់របស់[[ក្រសួងមហាផ្ទៃ|ក្រសួងមហាផ្ទៃ]])ជាជំនួយការដឹកនាំអភិបាលលើជំនាញវិស័យនានានៅក្នុងរាជធានី-ខេត្ត។ រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្តនីមួយៗត្រូវបង្កើតឲ្យមាន'''គណៈកម្មាធិការរបស់ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''តាមលក្ខខ័ណ្ឌនៃច្បាប់ដើម្បីធានាការអភិវឌ្ឍតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យនៅថ្នាក់ក្រោមជាតិដើម្បីសម្របសម្រួលលើវិស័យជំនាញក៏ត្រូវឲ្យមានការបង្កើត'''គណៈបញ្ជាការឯកភាពរាជធានី-ខេត្ត'''មានសមាសភាពពីមន្ទីរអង្គភាពនានាទាំងអស់នៅក្នុងដែនរាជធានី-ខេត្តសាមីដែលអភិបាលរាជធានី-ខេត្តជាប្រធាន។ ==ប្រវត្តិ== ==='''សម័យនគរវ្នំ ឬ ហ្វូណន'''=== [[File:Funan Kingdom.png|thumb]] ព្រះរាជា[[នគរភ្នំ|នគរវ្នំ]]និយមធ្វើសង្គ្រាមពង្រីកទឹកដីតួយ៉ាងដូចជា[[ព្រះបាទហ្វាន់ ឆេម៉ាន់ ឬស្រីមារៈ|ព្រះបាទហ្វាន់ឆេម៉ាន់]]បានលើកទ័ពជើងទឹកទៅវាយរដ្ឋជាច្រើនមកដាក់ជាចំណុះរួមមានរដ្ឋ[[ខ្មែរ]] ខ្លះ [[រដ្ឋមន|មន]] ខ្លះ [[ចាម]] ឬ [[ម៉ាឡេយូ]]។ក្នុងសង្គ្រាមគេច្រើនចាប់ឈ្លើយសឹកមកធ្វើជាទាសាទាសី។ ដោយហេតុនេះហើយទើបយើងហៅ[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ថាជាអធិរាជាណាចក្រហើយស្ដេចមានឋានៈជា ''[[មហារាជ|មហារាជ]]'' ឬជា ''[[សាវ៌កៅ|សាវ៌កៅ]]'' (ស្ដេចចក្រវាឡ)។រដ្ឋដែល​ឋិតក្រោមអំណាចរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ទាំងនោះមានស្ដេចសោយរាជ្យគ្រប់ៗរដ្ឋទាំងអស់ហើយរដ្ឋទាំងនោះមានតួនាទីលើកសួយសារអាករមកថ្វាយអធិរាជ[[ហ៊្វូណន|នគរវ្នំ]]រៀងរាល់ឆ្នាំរដ្ឋនេះគេហៅថា ''[[សាមន្តរាជ្យ|សាមន្តរាជ្យ]]''។ហើយរដ្ឋបែបទី ០២ គឺត្រូវគ្រប់គ្រងដោយព្រះរាជបុត្រឬព្រះញាតិវង្សរបស់ស្ដេចអាណាចក្រវ្នំគេហៅថា ''[[វិស័យរដ្ឋ|វិស័យរដ្ឋ]]'' ដែលជាសម្បត្តិរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ផ្ទាល់ដែលបង្កើតឡើងដោយ[[ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី១|ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី ១]] ប៉ុន្តែត្រូវបានរំលាយចោលទៅវិញដោយ[[ហ៊ុនប៉ានហួង|ព្រះបាទហ៊ុនប៉ានហួង]]វិញ។គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថារចនាសម្ព័ន្ធនយោបាយបែបនេះគឺមានគ្រោះថ្នាក់ណាស់គឺដោយសារតែពេលណាអំណាចកណ្ដាលចុះខ្សោយនោះ ''[[សាមន្តរាជ្យ]]'' មួយចំនួននឹងងើបឡើងបះបោរដូចករណី ''​[[សាមន្តរដ្ឋ|សាមន្តរដ្ឋ]][[ចេនឡា]]'' នៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី ០៦។ ==='''សម័យនគរកម្វុជ ឬ ចេនឡា'''=== [[File:Chen-La_locator.png|thumb]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័នទី ១]] ទ្រង់បានតាំងរាជធានីនៅ[[ឦសានបុរៈ]]ហើយមានគ្រួសារ ២០០០ នាក់រស់នៅ។នៅកណ្ដាលក្រុងមានសាលធំមួយជាទីដែលព្រះរាជាទ្រង់ព្រះប្រទានសវនាការនិងជួបជុំពួកមន្ត្រី សេនាបតី។នៅខាងក្រៅរាជធានីមានក្រុងចំនួន ៣០ ទៀតហើយក្រុងនីមួយៗមានគ្រួសារជាច្រើនពាន់នាក់រស់នៅហើយគ្រប់គ្រងដោយអភិបាលម្នាក់។ <ref>ត្រឹង ងារ ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ទំព័រ៧៤-៧៥</ref> ==='''សម័យអង្គរ(ចក្រភពខ្មែរ)'''=== [[File:Khmer_Empire.png|thumb]] ====ប្រមាណ==== បច្ចេកពាក្យ ''[[ប្រមាន-ប្រមាណ]]'' ត្រូវបានប្រើប្រាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]ដើម្បីសម្គាល់ឈ្មោះដល់បំណែងចែកទឹកដីដ៏ធំៗ ឬ មួយភូមិភាគនៃកម្ពុជទេស។តាមសិលាចារឹក(អក្សរសិលាចារឹកទំព័រ ៤៧ ៤៨ និង ៤៩)យើងបានឃើញដែនដី ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលជា ២០ គឺជាផែនដីដ៏ធំៗនៃប្រទេស។ នៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងនៅក្នុងសម័យសតវត្សរ៍ទី ០៧ (សិលាចារឹកអ្នកតា)មានសរសេរឈ្មោះពាក្យថា ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ។ តើភូមិភាគនេះនៅឯណា ឬ មួយក៏មានទីតាំងនៅកន្លែងវត្តព្រៃវែងសព្វថ្ងៃ?នៅក្នុងសិលាចារឹកនេះទៀតក៏មានសរសេរព្រះនាម[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័ន|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័ន]]ដែលជាព្រះមហាក្សត្រលើមហាក្សត្រ''[[សាមន្តរាជ]]'' នៃភូមិភាគទាំង ០៣។ តើ ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ជាភូមិភាគមួយនៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ(ឬទីក្រុង)ទាំង ០៣ កន្លែងដែលមានចារនៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងដែលឬទេ? នៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ០៥ ដែលត្រូវបានពណ៌នាតាមឧទាហរណ៍ខាងលើនេះយើងអាចសង្កេតឃើញថាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ( ''[[ប្រមាណ]]'' ពាក្យនេះមានន័យ ០២ មានន័យថា រង្វាស់និងការប៉ាន់ស្មាន)មួយចំនួនមានដើមកំណើតពីពាក្យ[[ខ្មែរ]]ហើយឈ្មោះភូមិភាគចំនួន ១១ មានដើមកំណើតពី[[សំស្ក្រឹត]]។ ម្យ៉ាងវិញទៀតបើតាមសិលាចារឹក K.៩៨៩ ភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]''មួយមានឈ្មោះថា ''[[សតគ្រាម]]'' ដែលមានន័យថា'''ភូមិចំនួនមួយរយ'''បានសេចក្ដីថាតាមរយៈអត្ថន័យរបស់ភូមិភាគនេះ យើងអាចទាញមតិដែលបញ្ជាក់ទំហំដ៏ធំធេងនៃស្ថាននាមដែលបានប្រើប្រាស់ពាក្យ ''[[ប្រមាណ]]'' នៅខាងដើម។នៅក្នុងសិលាចារឹកនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]នា[[សម័យអង្គរ]]ក៏មានការប្រើប្រាស់ ''[[ប្រមាណ]]'' សម្រាប់សម្គាល់នូវភូមិភាគផ្សេងៗនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ផងដែរ។ ====វិសយ==== ''[[វិសយ]]'' ពាក្យ[[សំស្ក្រឹត]]មានន័យថា [[តំបន់]] [[ខេត្ត]] ពាក្យ ''[[វិសយ]]'' ប្រើសម្រាប់សម្គាល់នូវបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋការឬក៏បំណែងចែករាជការមួយៗដ៏ច្បាស់លាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]។ តាមសិលាចារឹកនានាពាក្យ ''[[វិសយ]] (Visaya)''សម្គាល់នូវ[[ទីរួមខេត្ត]]ដែលនៅក្នុងនោះមានស្ថាប័នរាជការផ្សេងៗខាងគ្រហស្ថ និងសាសនា។ ''[[វិសយ]]'' នីមួយៗស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់ ''[[ខ្លោញវិសយ]]''(ស្ដេចត្រាញ់ ឬ ចៅហ្វាយខេត្ត)។ រាជការដែលធ្វើការអម ''[[ខ្លោញវិសយ]]'' គឺមាន ''[[ខ្លោញវលវិសយ]] (Khlon Vala Visaya K.២២១)''។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការធញ្ញជាតិគឺមានស្រូវអង្ករជាអាទិភាព។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការទារប្រេងមានប្រេងធ្វើអំពីរុក្ខជាតិនិងប្រេងធ្វើអំពីខ្លាញ់គោ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១) ''[[វ្រីហិបយ៌្យនវិសយ]] (Vrihi paryyan Visaya'' ''K.៤៤៤'')ព្រមទាំងមាន''[[ខ្លោញ]]'' ឬមួយក៏អធិបតីទទួលបន្ទុកតុលាការដែលនៅតាមសិលាចារឹកថា ''[[សភាវិសយ]]។'' បើប្រៀបធៀបទៅនិងសម័យបច្ចុប្បន្នពាក្យ ''[[វិសយ]]'' មានន័យថាជាបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋបាលដូចជាខេត្តដែរ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១)។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថាមានឈ្មោះស្ថាននាមខ្លះដែលត្រូវបានបង្កបង្កើតឡើងដោយការប្រើពាក្យ ''[[ភូមិសាស្ត្រ]] ផង [[ប្រមាណ]] ផង និង [[វិសយ]] ផង''។ ឧទាហរណ៍ : (សិលាចារឹក ទំព័រ ៥១) [[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]] = បុរីដ៏ល្អ ដ៏ប្រសើរ គឺជាភូមិភាគនៅខាងទិសឧត្ដរនៃកម្ពុជទេសគឺនៅតំបន់[[វត្តភូ]]ឬហៅថា[[តំបន់បាសាក់]]នៅខាងភូមិភាគឧត្ដរ។ តាមមតិអ្នកស្រាវជ្រាវខ្លះ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]គឺជារាជធានីចាស់នៃប្រទេស[[ចេនឡា]]ហើយព្រះមហាក្សត្រដែលសោយរាជ្យមុនគេនៅទីនោះព្រះនាមថា[[ស្រេស្ឋវម៌្ម|ព្រះបាទស្រេស្ឋវរ្ម័ន]]។ សន្ទុក = ប្រហែលជាចេញមកពីពាក្យ ស្ទុក ស្ដុក មានន័យថា ធំ មាំមួន ប៉ុន្តែន័យរបស់ពាក្យនេះម្យ៉ាងទៀតគឺបឹង។ សព្វថ្ងៃមានពាក្យ'''[[ភ្នំសន្ទុក]]'''ដែលនៅលើនោះមានប្រាសាទបុរាណតាមសិលាចារឹកក៏មានសរសេរអំពី ''Mahanasa = អ្នកធ្វើម្ហូបអាហារនៅ [[វិសយសន្ទុក]](Visaya Sanduk)''។ ប្រសិនបើពាក្យ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]និង'''សន្ទុក'''បានត្រូវប្រើប្រាស់សម្រាប់សម្គាល់ភូមិភាគផងខេត្តផងគេអាចសន្និដ្ឋានថានៅតាមសិលាចារឹកមានពាក្យសម្គាល់ភូមិភាគដទៃទៀតដែលត្រូវប្រើសម្រាប់សំគាល់ខេត្ត។យើងបានរកឃើញ ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលចំនួន ២០ ហើយនៅក្នុង ''[[ប្រមាណ]]'' នីមួយៗមាន ''[[វិសយ]]'' គឺខេត្តច្រើន។ដូច្នេះ ''[[វិសយ]]'' នៅក្នុងសម័យបុរាណជាពិសេសនៅ[[សម័យអង្គរ]]មានមិនតិចជាងពាក្យរបស់[[ជីវ តាក្វាន់]]ដែលបានសរសេរថានៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]មានខេត្តច្រើនជាង ៩០ ខេត្ត។ <ref>[http://phumikhmer.wordpress.com/2012/07/16/%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%90%E1%9E%B6%E1%9E%93%E2%80%8B%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%98%E2%80%8B%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%B6-toponymie%E2%80%8B-%E1%9E%94%E1%9E%8E%E1%9F%92/?relatedposts_exclude=92 ស្ថាននាមវិទ្យារបស់បណ្ឌិតឡុងសៀម]</ref> ===សម័យចតុមុខ-លង្វែក=== [[File:Southeast_Asian_history_-_Around_1540.png|thumb]] នៅក្នុងសម័យនោះ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]លែងជាមហាអំណាចមួយខាងទឹកដីទៀតហើយ។ទឹកដីជាន់ក្រៅគឺស្រុក'''[[បច្ចន្តជនបទ]]'''ដូចជាស្រុក'''[[សុខោទ័យ]]''' ស្រុក'''[[អយុធ្យា]]''' ស្រុក'''[[លពបុរី]]''' [[ស្រុកពិមាឃ(ខេត្តនគររាជ)|ស្រុកពិមាឃ]]ត្រូវបាត់បង់អស់ទៅហើយរីឯប្រទេស ''[[សាមន្តរាជ]]'' ដូចជា'''[[ចាម្ប៉ា]] [[អណ្ណាម]] [[ប្រទេសជ្វា|ជ្វា]] [[រដ្ឋមន|មន]]'''ក៏លែងមានទៀតដែរហើយ។ព្រំដែនខាងជើងរបស់[[ខ្មែរ]]ធ្លាក់មកនៅត្រឹម'''[[ទន្លេមូល]]'''ឬនៅលើនេះបន្តិចបន្តួចនឹង[[ឡាវ|ប្រទេសលាវ]]។ព្រះនគរខាងលិចទល់នឹង'''[[ខេត្តបស្ចឹមបុរី|បស្ចឹមបុរី]]''' និង '''[[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]]'''ខាងពាយ័ព្យទល់នឹង'''[[ស្រុកនាងរង]] [[ខេត្តនគររាជសីមា|នគររាជសីមា]]'''ខាងកើតទល់នឹង[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ខាងត្បូងទល់នឹង[[សមុទ្រចិនខាងត្បូង|សមុទ្រចិន]]និង[[ឈូងសមុទ្រសៀម]]។ បើតាមពង្សាវតាររាជាណាចក្រ[[ខ្មែរ]]សម័យនោះមានប្រមាណ ៧០ ខេត្តគឺ : '''[[ខេត្តលង្វែក|លង្វែក]] [[ខេត្តបរិបូរណ៍|អម្រិន្ទបូរ]] [[ខេត្តក្រគរ|ក្រគរ]] [[ខេត្តគ្រង|គ្រង]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តឫស្សីសាញ|ឫស្សីសាញ]] [[ខេត្តតាមសីមា|តាមសីមា]] [[ខេត្តមង្គលបុរី|មង្គលបុរី]] [[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]] [[ខេត្តសុរិន្ទ|សុរិន្ទ]] [[ខេត្តសិង្គារ|សិង្គារ]] [[ខេត្តកំពង់សៀម|កំពង់សៀម]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តជើងព្រៃ|ជើងព្រៃ]] [[ខេត្តគោកសេះ|គោកសេះ]] [[ខេត្តអន្លង់រាជ|អន្លង់រាជ]] [[ខេត្តព្រហ្មទេព|ព្រហ្មទេព]] [[ខេត្តព្រៃក្ដី|ព្រៃក្ដី]] [[ខេត្តស្ទោង|ស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង|ជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស|រលួស]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តម្លូព្រៃ|ម្លូព្រៃ]] [[ខេត្តជាំក្សាន្ត|ជាំក្សាន្ត]] [[ខេត្តត្នោត|ត្នោត]] [[ខេត្តទឹកជោរ|ទឹកជោរ]] [[ខេត្តសៀមបូក|សៀមបូក]] [[ខេត្តសម្បុកសម្បូណ៌|សម្បុកសម្បូណ៌]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តឆ្លូង|ឆ្លូង]] [[ខេត្តត្បូង|ត្បូង]] [[ខេត្តបាសាន|បាសាន]] [[ខេត្តទទឹងថ្ងៃ|ទទឹងថ្ងៃ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តរោងដំរី|រោងដំរី]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តជើងបាដែង|ជើងបាដែង]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តបាទី|បាទី]] [[ខេត្តលើកដែក|លើកដែក]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តថ្ពង|ថ្ពង]] [[ខេត្តបាសាក់|បាសាក់]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពាម|ពាម]] [[ខេត្តកោះស្លាកែត|កោះស្លាកែត]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|កំពង់សោម]] [[ខេត្តទឹកខ្មៅ|ទឹកខ្មៅ]] [[ខេត្តពាមមេសរ|ពាមមេសរ]] [[ខេត្តព្រះត្រពាំង|ព្រះត្រពាំង]] [[ខេត្តក្រមួនស|ក្រមួនស]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]]'''។ល។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថានៅក្នុងចំណោមខេត្តទាំងប៉ុន្មាននេះខេត្តខ្លះនៅឋានៈជាខេត្តរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះដូចជា'''[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]]'''។ល។រីឯខេត្តខ្លះធ្លាក់ឋានៈមកស្រុកវិញដូចជា'''[[ខេត្តមង្គលបុរី]] [[ខេត្តស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស]] [[ខេត្តទឹកជោរ]]'''។ល។ចំណែកខេត្តខ្លះទៀតត្រូវបាត់ឈ្មោះរលាយចូលនឹងខេត្តឯទៀតៗអស់ទៅ។ ខេត្តនីមួយៗត្រូវបែងចែកជាស្រុកហើយ[[ស្រុក]]នីមួយៗត្រូវបែងចែកជា[[ឃុំ]]និង[[ភូមិ]]ជាច្រើនទៅទៀត។ប៉ុន្តែខេត្តជាច្រើនត្រូវបានប្រមូលផ្ដុំជាតំបន់ធំៗដែលគេឲ្យឈ្មោះថា'''ដី'''។ '''ដី>រាជធានី-ខេត្ត>ស្រុក/ខណ្ឌ>ឃុំ/សង្កាត់>ភូមិ''' ===សម័យឧដុង្គ=== [[File:Indochina_map_(1770s).jpg|thumb]] នៅក្នុង[[សម័យឧដុង្គ]]ឃើញមានខេត្តដូចជា : [[ខេត្តកំពង់ក្របី|កំពង់ក្របី]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី|ច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តចុងកាល់|ចុងកាល់]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តមហានគរ|មហានគរ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តកំពង់លែង|កំពង់លែង]]។ ===សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង=== នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស|ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ-មុនីវង្ស]]មានខេត្តនិងភូមិភាគដូចជា ៖ ====ខេត្ត​==== *[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] *[[​ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *​[[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] *[[ខេត្តកំពត|កំពត]] *[[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] *[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|​កំពង់ឆ្នាំង]] *[[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] *[[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *[[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] *[[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *[[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] *[[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] *[[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] ====ភូមិភាគរដ្ឋបាល==== នៅក្នុង ​គ.ស ​១៩៤៧ មាន​ព្រះរាជ្យក្រម​បង្កើត​ឲ្យ​មាន​ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ចំនួន ០​៧ ​គឺ ៖ *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​១ : [[ខេត្ត​បាត់ដំបង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០២ : [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្ត​ពោធិសាត់]] និង [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៣ : [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្ត​កំពង់ធំ]] និង [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៤ : [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្ត​ក្រចេះ]] និង [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៥ : [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្ត​ព្រៃវែង]] និង​ [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៦ : [[ខេត្តកណ្ដាល|ខេត្ត​កណ្ដាល]] និង [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៧ : [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្ត​តាកែវ]] និង [[ខេត្តកំពត|កំពត]] ===សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម ឬ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០១=== [[ប្រទេសកម្ពុជា]]បានបន្សល់ទុកនូវខេត្តដែលសេសសល់ស្រាប់នៅក្នុង[[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]រហូតមកដល់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]]។ នៅក្នុង​[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]​​ខេត្ដចំនួន ០​៥ ត្រូវបានបង្កើតឡើងបន្ថែមទៀតនិង​ក្រុងចំនួន ​០៣ គឺ : [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]]) [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]](១៩៥៧) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។សរុប ១៩ ខេត្ត និង ០៣ ក្រុង ។ ===សម័យសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ឬ លន់ នល់ === ខេត្តនិងក្រុងសល់ពីជំនាន់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម|សង្គមរាស្ត្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]][[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]])[[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]] (១៩៥៧ ដល់[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] ឬ សម័យលន់ នល់ [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ក្រុងកំពង់សោម]]) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង ​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។ នៅ​ចុង​[[​សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម|សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម]]និង​សម័យ[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] មាន​បង្កើត​អនុខេត្ត ​១១ និង​ ខេត្ត​ ០១ ដូច​ខាងក្រោម ៖ *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំពង់សីលា|កំពង់សិលា]] ([[ស្រុកស្រែអំបិល|ស្រុក​ស្រែអំបិល]]) *អនុខេត្ត​ផ្ការំចេក ([[ស្រុកមេមត់|ស្រុក​មេមត់]]) *អនុខេត្ត​ភ្នំដិល ([[ស្រុកបាធាយ|ស្រុក​បាធាយ]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកថ្មពួក|ថ្មពួក]] ([[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|ស្រុក​សិរីសោភ័ណ]]) *អនុខេត្ត​ស្រកានាគ ([[តាកែនកោះស្លា​ស្រកានាគ]] [[ស្រុកឈូក|ស្រុក​ឈូក]]) *អនុខេត្ត​ថ្មកែវ (ជិត​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|គីរីរម្យ]]) *អនុខេត្ត​[[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]] ([[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] ([[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] [[​ព្រៃវែង]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកអន្លង់វែង|អន្លង់វែង]] (ជិត​[[សៀមរាប]]) *អនុខេត្ត​[[ទន្លេសាប]] (ទីតាំង​សាលាខេត្ត​នៅ​[[ឃុំកំពង់ហ្លួង(ស្រុកក្រគរ)|ឃុំ​កំពង់ហ្លួង]] [[ស្រុកក្រគរ|ស្រុក​ក្រគរ]] [[ខេត្ត​ពោធិ៍សាត់]]) *អនុ[[ខេត្តប៉ៃលិន]] ក្រោយ​មក​ដាក់​ជា​[[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្ត​ប៉ៃលិន]]ក្រោយ​មក​ទៀត​កែ​ដាក់​ថា'''ក្រុង​ប៉ៃលិនមង្គល''' *ខេត្ត​[[ឧត្ដុង្គមានជ័យ]] (តាំង​នៅ​[[ស្រុកឧដុង្គ|ស្រុក​ឧត្ដុង្គ]]<ref>{{Cite web |title=អនុក្រឹត្យស្ដីពីការបំបែកស្រុកឧដុង នៃខេត្តកំពង់ស្ពឺ លេខ : ២៧១ អនក្រ.បក, 2022-12-23 {{!}} MPWT |url=https://www.mpwt.gov.kh/kh/documents/sub-decree/564 |access-date=2025-06-18 |website=ក្រសួងសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូន (MPWT) |language=kh}}</ref> [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្ត​កំពង់ស្ពឺ]])។ សរុប ២១ ខេត្ត ក្រោយមក ២០ ខេត្ត ក្រុង ០៣ ក្រោយមក ក្រុង ០៤ និង អនុខេត្ត ១១ ក្រោយមក ១០។<ref>{{Cite web |url=http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |title=ខេត្តខ្មែរសម័យអាណានិគម ដល់ សម័យលន់នល់ |access-date=2014-03-01 |archivedate=2015-04-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150423002908/http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |url-status=dead }}</ref> ===សម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ឬ ប៉ុល ពត=== នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៥ រដ្ឋាភិបាល[[ខ្មែរក្រហម]]បានលុបបំបាត់ចោលបំណែងចែករដ្ឋបាលពីមុនរបស់[[កម្ពុជា]]ចេញទាំងអស់។ជំនួសឲ្យខេត្ត[[កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ]]ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ០៧ ភូមិភាគគឺភូមិភាគ'''ពាយ័ព្យ ឧត្តរ ឦសាន បូព៌ា និរតី បស្ចឹម និង កណ្ដាល'''។ ភូមិភាគទាំងនេះត្រូវបានយកតាមបំណែងចែកដែល​បង្កើតឡើងដោយពួក[[ខ្មែរក្រហម]]នៅពេលដែលពួកគេបានប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងរបប[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]]ដឹកនាំដោយ​លោកឧត្តមសេនីយ៍[[លន់ នល់]]។<ref>James A. Tyner, ''The Killing of Cambodia''</ref> ===សម័យសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា - រដ្ឋកម្ពុជា=== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រដ្ឋធានី<br>(អាសនៈ) ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | [[ភ្នំពេញ]] | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh or Daun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|បន្ទាយមានជ័យ]] | [[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|សិរីសោភ័ណ]] | Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | [[ស្រុកបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | [[ស្រុកកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | [[ស្រុកកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | [[ស្រុកកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | Kampong Speu |- ! ០៧ | Kampong Thom | [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | [[ស្រុកកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | Kampong Thom |- ! ០៨ | Kampot | [[ខេត្តកំពត|កំពត]] | [[ស្រុកកំពត|កំពត]] | Kampot |- ! ០៩ | Kandal | [[ខេត្តកណ្តាល|កណ្ដាល]] | [[ស្រុកតាខ្មៅ|តាខ្មៅ]] | Ta Khmau |- ! ១០ | Koh Kong | [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] | [[ស្រុកកោះកុង|កោះកុង]] | Koh Kong |- ! ១១ | Kratié | [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] | [[ស្រុកក្រចេះ|ក្រចេះ]] | Kratié |- ! ១២ | Mondulkiri | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|មណ្ឌលគីរី]] | [[ស្រុកសែនមនោរម្យ|សែនមនោរម្យ]] | Saen Monourom |- ! ១៣ | Siem Reap - Oddar Meanchey | [[ខេត្តសៀមរាប]] [[ឧត្តរមានជ័យ]] | [[ស្រុកសៀមរាប|សៀមរាប]] | Siem Reap |- ! ១៤ | Kampong Saom | [[ក្រុងកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | [[ស្រុកកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | Kampong Saom |- ! ១៥ | Preah Vihear | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ព្រះវិហារ]] | [[ស្រុកភ្នំត្បែងមានជ័យ|ភ្នំត្បែងមានជ័យ]] | Phnom Thbeng Meanchey |- ! ១៦ | Pursat | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ស្រុកពោធិ៍សាត់]] | Pursat |- ! ១៧ | Prey Veng | [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | [[ស្រុកព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | Prey Veng |- ! ១៨ | Ratanakiri | [[ខេត្តរតនគីរី|រតនគីរី]] | [[ស្រុកលំផាត់|លំផាត់]] | Lumphat |- ! ១៩ | Stung Treng | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | [[ស្រុកស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | Stung Treng |- ! ២០ | Svay Rieng | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | [[ស្រុកស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | Svay Rieng |- ! ២១ | Takéo | [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] | [[ស្រុកតាកែវ|តាកែវ]] | Takéo |- |} ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៨=== នៅថ្ងៃទី ២២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០០៨ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានផ្លាស់ប្ដូរក្រុង[[កែប]] [[ប៉ៃលិន]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]] ទៅជាខេត្តវិញនិងបានកែសម្រួលព្រំប្រទល់សីមាខេត្តជាច្រើន។<ref>{{Cite web|url = http://khmerization.blogspot.com/2008/12/decree-creates-three-new-provinces.html|title = Decree Creates Three New Provinces|publisher = khmerization.blogspot.com|date=December 2008}}</ref> ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៣=== នៅថ្ងៃទី ៣១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០១៣ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានបំបែក[[ខេត្តកំពង់ចាម]]ទៅជា ០២ [[ខេត្តកំពង់ចាម]](ត្រើយខាងលិច[[ទន្លេមេគង្គ]]) និង [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]](ត្រើយខាងកើត[[ទន្លេមេគង្គ]])។<ref>{{Cite web|url = http://www.phnompenhpost.com/national/kampong-cham%E2%80%99s-great-divide|title = Kampong Cham's great divide|}}</ref> ==ឯកសារយោង== {{Reflist}} ==តំណខាងក្រៅ== * [http://www.statoids.com/ukh.html Statoid site] {{ខេត្ត-រាជធានីកម្ពុជា}} {{អត្ថបទអំពីបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទីមួយនៃប្រទេសអាស៊ី}} {{Portal bar|កម្ពុជា}} [[Category:បំណែងចែករងនៃកម្ពុជា]] [[Category:បញ្ជីបំណែងចែករងប្រទេស|Cambodia, Provinces]] [[Category:បំណែងចែករងប្រទេសនៃអាស៊ី|Cambodia 1]] [[Category:បំណែងចែករដ្ឋបាលរងរបស់ប្រទេសថ្នាក់ទីមួយ|Provinces, Cambodia]] [[Category:បញ្ជីទាក់ទងកម្ពុជា]] ry661j57o40f2oxp51lx6ifefb7ht4d 322319 322318 2025-06-20T11:03:00Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 322319 wikitext text/x-wiki '''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]''' ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ២៥ ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១។[[រាជធានីភ្នំពេញ]]មិនមែនជាខេត្តនោះទេតែជាតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសហើយត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាខេត្តដោយហេតុថាវាត្រូវបានគ្រប់គ្រងនៅក្នុងកម្រិតដូចគ្នាទៅនឹងខេត្ត ២៤ ទៀតដែរ។ឈ្មោះនៃខេត្តដូចគ្នាទៅនឹងក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្តាល]] [[កំពង់ធំ]] [[កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] [[តាកែវ]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[បន្ទាយមានជ័យ]] [[មណ្ឌលគិរី]] [[រតនគិរី]] និង [[ឧត្តរមានជ័យ]]ចេញ។ [[ភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]]មានសន្ទភាពនិងប្រជាជនខ្ពស់បំផុត។ខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីធំជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]ហើយខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីតូចជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តកែប]]។[[ខេត្តកែប]]មានអត្រាប្រជាជនទាបបំផុតស្របពេលដែល[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]មានសន្ទភាពប្រជាជនទាបបំផុតដូចគ្នាដែរ(ស្ដែងតាមរយៈជំរឿនឆ្នាំ ២០០០)។ [[កម្ពុជា|ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ត្រូវបានបែងចែកជាបន្តបន្ទាប់ទៀតទៅជា ''[[ស្រុក]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ ចំណែកឯ ''[[ខណ្ឌ]]'' មានតែនៅក្នុង[[រាជធានីភ្នំពេញ]]ប៉ុណ្ណោះ។ចំនួន ''[[ស្រុក]]'' / ''[[ខណ្ឌ]]'' នៅក្នុង ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' នីមួយៗមានចំនួនខុសៗគ្នារាប់ចាប់តាំងពីខេត្តតូចៗរហូតដល់ខេត្តធំៗ។ខេត្តនីមួយៗត្រូវមានតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសមួយផងដែរហៅថាក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្តាល|កណ្តាល]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]]ដែលមានក្រុងច្រើន(ចាប់ពី ០២ ឡើងទៅ)។ ''[[ឃុំ]]'' / ''[[សង្កាត់]]'' គឺជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៣ និងចុងក្រោយបង្អស់គឺ ''[[ភូមិ]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៤។នៅ[[រាជធានីភ្នំពេញ]]គ្មាន ''[[ឃុំ]]'' នោះទេដោយប្រើប្រាស់ ''[[សង្កាត់]]'' ជំនួសឲ្យ ''[[ឃុំ]]'' វិញ។ {{short description|First-level administrative division of Cambodia}} {{Infobox subdivision type | name = ខេត្ត ឬ ខែត្រ<br />{{lang|en|Province}}<br />{{nobold|{{transl|km|Khétt}}}} | alt_name = |map = Provincial Boundaries in Cambodia.svg |category = បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១ |territory = {{CAM}} |start_date = |current_number = ២៥ |number_date = |population_range = ៤២,៦៦៥ ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– ២,២៨១,៩៥១ ([[រាជធានីភ្នំពេញ]])<ref name=census2019 /> |area_range = {{Convert|336|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– {{Convert|14288|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]) |government = រដ្ឋបាលខេត្ត |subdivision = [[ស្រុក|ខណ្ឌ/ក្រុង/ស្រុក]](បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ បន្ទាប់ពីខេត្ត) }} ==បញ្ជីរាជធានី-ខេត្ត== [[File:Cambodia, administrative divisions - km - colored.svg|center|700px]] {| class="wikitable" style="text-align:center |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរកាត់ ! អក្សរខ្មែរ ! អក្សរកាត់ខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រាជធានី<br> ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | '''PP''' | [[រាជធានីភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]] | '''ភព''' | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | '''BMC''' | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] | '''បមជ''' | [[ក្រុងប៉ោយប៉ែត|ក្រុងប៉ោយប៉ែត]] [[ក្រុងសិរីសោភ័ណ|ក្រុងសិរីសោភ័ណ]] |Krong Poipet, Krong Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | '''BB''' | [[ខេត្តបាត់ដំបង|ខេត្តបាត់ដំបង]] | '''បប''' | [[ក្រុងបាត់ដំបង|ក្រុងបាត់ដំបង]] | Krong Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | '''KC''' | [[ខេត្តកំពង់ចាម|ខេត្តកំពង់ចាម]] | '''កច''' | [[ក្រុងកំពង់ចាម|ក្រុងកំពង់ចាម]] | Krong Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | '''KCH''' | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] | '''កឆ''' | [[ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង|ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង]] | Krong Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | '''KS''' | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] | '''កស''' | [[ក្រុងច្បារមន|ក្រុងច្បារមន]] [[ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ|ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ]] |Krong Chbar Mon, Krong Odongk Meae Chey |- ! ០៧ | Kampong Thom | '''KT''' | [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្តកំពង់ធំ]] | '''កធ''' | [[ក្រុងស្ទឹងសែន|ក្រុងស្ទឹងសែន]] |Krong Stueng Saen |- ! ០៨ | Kampot | '''KP''' | [[ខេត្តកំពត|ខេត្តកំពត]] | '''កព''' | [[ក្រុងកំពត|ក្រុងកំពត]] [[ក្រុងបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]] | Krong Kampot, Krong Bokor |- ! ០៩ | Kandal | '''KD''' | [[ខេត្តកណ្តាល|ខេត្តកណ្ដាល]] | '''កណ''' | [[ក្រុងតាខ្មៅ|ក្រុងតាខ្មៅ]] [[ក្រុងសំពៅពូន|ក្រុងសំពៅពូន]] [[ក្រុងអរិយក្សត្រ|ក្រុងអរិយក្សត្រ]] | Krong Ta Khmau, Krong Sampov Poun, Krong Arey Ksat |- ! ១០ | Koh Kong | '''KK''' | [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្តកោះកុង]] | '''កក''' | [[ក្រុងខេមរភូមិន្ទ|ក្រុងខេមរភូមិន្ទ]] | Krong Khemarak Phoumin |- ! ១១ | Kep | '''KEP''' | [[ខេត្តកែប|ខេត្តកែប]] | '''កែប''' | [[ក្រុងកែប|ក្រុងកែប]] | Krong Kep |- ! ១២ | Kratíe | '''KRC''' | [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្តក្រចេះ]] | '''ក្រច''' | [[ក្រុងក្រចេះ|ក្រុងក្រចេះ]] | Krong Kratíe |- ! ១៣ | Mondulkiri | '''MK''' | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] | '''មគ''' | [[ក្រុងសែនមនោរម្យ|ក្រុងសែនមនោរម្យ]] | Krong Senmonorom |- ! ១៤ | Oddar Meanchey | '''OMC''' | [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ|ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] | '''ឧមជ''' | [[ក្រុងសំរោង|ក្រុងសំរោង]] | Krong Samraong |- ! ១៥ | Pailin | '''PL''' | [[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្តប៉ៃលិន]] | '''បល''' | [[ក្រុងប៉ៃលិន|ក្រុងប៉ៃលិន]] | Krong Pailin |- ! ១៦ | Preah Sihanouk | '''SN''' | [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ខេត្តព្រះសីហនុ]] | '''សន''' | [[ក្រុងកំពង់សោម|ក្រុងកំពង់សោម]] [[ក្រុងកោះរ៉ុង|ក្រុងកោះរ៉ុង]] [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុងព្រះសីហនុ]] | Krong Kampong Som, Krong Koh Rong, Sihanoukville(Krong Preah Sihanouk) |- ! ១៧ | Preah Vihear | '''PV''' | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្តព្រះវិហារ]] | '''ពវ''' | [[ក្រុងព្រះវិហារ|ក្រុងព្រះវិហារ]] | Krong Preah Vihear |- ! ១៨ | Pursat | '''PS''' | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្តពោធិ៍សាត់]] | '''ពស''' | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ក្រុងពោធិ៍សាត់]] | Krong Pursat |- ! ១៩ | Prey Veng | '''PRV''' | [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្តព្រៃវែង]] | '''ព្រវ''' | [[ក្រុងព្រៃវែង|ក្រុងព្រៃវែង]] | Krong Prey Veng |- ! ២០ | Ratanakiri | '''RK''' | [[ខេត្តរតនគីរី|ខេត្តរតនគីរី]] | '''រគ''' | [[ក្រុងបានលុង|ក្រុងបានលុង]] | Krong Banlung |- ! ២១ | Siem Reap | '''SR''' | [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] | '''សរ''' | [[ក្រុងរុនតាឯក|ក្រុងរុនតាឯកតេជោសែន]] [[ក្រុងសៀមរាប|ក្រុងសៀមរាប]] | Krong Run Ta EK Techo Sen, Krong Siem Reap |- ! ២២ | Stung Treng | '''ST''' | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ខេត្តស្ទឹងត្រែង]] | '''សត''' | [[ក្រុងស្ទឹងត្រែង|ក្រុងស្ទឹងត្រែង]] | Krong Stung Treng |- ! ២៣ | Svay Rieng | '''SVR''' | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ខេត្តស្វាយរៀង]] | '''ស្វរ''' | [[ក្រុងបាវិត|ក្រុងបាវិត]] [[ក្រុងស្វាយរៀង|ក្រុងស្វាយរៀង]] | Krong Bavet, Krong Svay Rieng |- ! ២៤ | Takéo | '''TK''' | [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្តតាកែវ]] | '''តក''' | [[ក្រុងដូនកែវ|ក្រុងដូនកែវ]] | Krong Doun Kaev |- ! ២៥ | Tbong Khmum | '''TKH''' | [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]] | '''តឃ''' | [[ក្រុងសួង|ក្រុងសួង]] | Krong Suong |} [[File:Mappa Impero Khmer (it).svg|center|700px]] ==អភិបាលកិច្ច== '''រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្ត'''នីមួយៗត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយក្រុមប្រឹក្សាតាមរយៈ'''ការបោះឆ្នោតអសកល'''ពី'''ក្រុមប្រឹក្សាឃុំ/សង្កាត់'''ដែលឲ្យឈ្មោះថា'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''។'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''គឺជាតំណាងប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងដែនសមត្ថកិច្ចរាជធានី-ខេត្ត។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវតែងតាំងដោយព្រះរាជក្រឹត្យតាមរសំណើពី'''នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា'''និង'''រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ'''។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវមានអភិបាលមួយរូបមានតួនាទីដឹកនាំរួមនិងអភិបាលរង(តាមការកំណត់របស់[[ក្រសួងមហាផ្ទៃ|ក្រសួងមហាផ្ទៃ]])ជាជំនួយការដឹកនាំអភិបាលលើជំនាញវិស័យនានានៅក្នុងរាជធានី-ខេត្ត។ រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្តនីមួយៗត្រូវបង្កើតឲ្យមាន'''គណៈកម្មាធិការរបស់ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''តាមលក្ខខ័ណ្ឌនៃច្បាប់ដើម្បីធានាការអភិវឌ្ឍតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យនៅថ្នាក់ក្រោមជាតិដើម្បីសម្របសម្រួលលើវិស័យជំនាញក៏ត្រូវឲ្យមានការបង្កើត'''គណៈបញ្ជាការឯកភាពរាជធានី-ខេត្ត'''មានសមាសភាពពីមន្ទីរអង្គភាពនានាទាំងអស់នៅក្នុងដែនរាជធានី-ខេត្តសាមីដែលអភិបាលរាជធានី-ខេត្តជាប្រធាន។ ==ប្រវត្តិ== ==='''សម័យនគរវ្នំ ឬ ហ្វូណន'''=== [[File:Funan Kingdom.png|thumb]] ព្រះរាជា[[នគរភ្នំ|នគរវ្នំ]]និយមធ្វើសង្គ្រាមពង្រីកទឹកដីតួយ៉ាងដូចជា[[ព្រះបាទហ្វាន់ ឆេម៉ាន់ ឬស្រីមារៈ|ព្រះបាទហ្វាន់ឆេម៉ាន់]]បានលើកទ័ពជើងទឹកទៅវាយរដ្ឋជាច្រើនមកដាក់ជាចំណុះរួមមានរដ្ឋ[[ខ្មែរ]] ខ្លះ [[រដ្ឋមន|មន]] ខ្លះ [[ចាម]] ឬ [[ម៉ាឡេយូ]]។ក្នុងសង្គ្រាមគេច្រើនចាប់ឈ្លើយសឹកមកធ្វើជាទាសាទាសី។ ដោយហេតុនេះហើយទើបយើងហៅ[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ថាជាអធិរាជាណាចក្រហើយស្ដេចមានឋានៈជា ''[[មហារាជ|មហារាជ]]'' ឬជា ''[[សាវ៌កៅ|សាវ៌កៅ]]'' (ស្ដេចចក្រវាឡ)។រដ្ឋដែល​ឋិតក្រោមអំណាចរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ទាំងនោះមានស្ដេចសោយរាជ្យគ្រប់ៗរដ្ឋទាំងអស់ហើយរដ្ឋទាំងនោះមានតួនាទីលើកសួយសារអាករមកថ្វាយអធិរាជ[[ហ៊្វូណន|នគរវ្នំ]]រៀងរាល់ឆ្នាំរដ្ឋនេះគេហៅថា ''[[សាមន្តរាជ្យ|សាមន្តរាជ្យ]]''។ហើយរដ្ឋបែបទី ០២ គឺត្រូវគ្រប់គ្រងដោយព្រះរាជបុត្រឬព្រះញាតិវង្សរបស់ស្ដេចអាណាចក្រវ្នំគេហៅថា ''[[វិស័យរដ្ឋ|វិស័យរដ្ឋ]]'' ដែលជាសម្បត្តិរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ផ្ទាល់ដែលបង្កើតឡើងដោយ[[ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី១|ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី ១]] ប៉ុន្តែត្រូវបានរំលាយចោលទៅវិញដោយ[[ហ៊ុនប៉ានហួង|ព្រះបាទហ៊ុនប៉ានហួង]]វិញ។គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថារចនាសម្ព័ន្ធនយោបាយបែបនេះគឺមានគ្រោះថ្នាក់ណាស់គឺដោយសារតែពេលណាអំណាចកណ្ដាលចុះខ្សោយនោះ ''[[សាមន្តរាជ្យ]]'' មួយចំនួននឹងងើបឡើងបះបោរដូចករណី ''​[[សាមន្តរដ្ឋ|សាមន្តរដ្ឋ]][[ចេនឡា]]'' នៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី ០៦។ ==='''សម័យនគរកម្វុជ ឬ ចេនឡា'''=== [[File:Chen-La_locator.png|thumb]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័នទី ១]] ទ្រង់បានតាំងរាជធានីនៅ[[ឦសានបុរៈ]]ហើយមានគ្រួសារ ២០០០ នាក់រស់នៅ។នៅកណ្ដាលក្រុងមានសាលធំមួយជាទីដែលព្រះរាជាទ្រង់ព្រះប្រទានសវនាការនិងជួបជុំពួកមន្ត្រី សេនាបតី។នៅខាងក្រៅរាជធានីមានក្រុងចំនួន ៣០ ទៀតហើយក្រុងនីមួយៗមានគ្រួសារជាច្រើនពាន់នាក់រស់នៅហើយគ្រប់គ្រងដោយអភិបាលម្នាក់។ <ref>ត្រឹង ងារ ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ទំព័រ៧៤-៧៥</ref> ==='''សម័យអង្គរ(ចក្រភពខ្មែរ)'''=== [[File:Khmer_Empire.png|thumb]] ====ប្រមាណ==== បច្ចេកពាក្យ ''[[ប្រមាន-ប្រមាណ]]'' ត្រូវបានប្រើប្រាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]ដើម្បីសម្គាល់ឈ្មោះដល់បំណែងចែកទឹកដីដ៏ធំៗ ឬ មួយភូមិភាគនៃកម្ពុជទេស។តាមសិលាចារឹក(អក្សរសិលាចារឹកទំព័រ ៤៧ ៤៨ និង ៤៩)យើងបានឃើញដែនដី ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលជា ២០ គឺជាផែនដីដ៏ធំៗនៃប្រទេស។ នៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងនៅក្នុងសម័យសតវត្សរ៍ទី ០៧ (សិលាចារឹកអ្នកតា)មានសរសេរឈ្មោះពាក្យថា ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ។ តើភូមិភាគនេះនៅឯណា ឬ មួយក៏មានទីតាំងនៅកន្លែងវត្តព្រៃវែងសព្វថ្ងៃ?នៅក្នុងសិលាចារឹកនេះទៀតក៏មានសរសេរព្រះនាម[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័ន|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័ន]]ដែលជាព្រះមហាក្សត្រលើមហាក្សត្រ''[[សាមន្តរាជ]]'' នៃភូមិភាគទាំង ០៣។ តើ ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ជាភូមិភាគមួយនៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ(ឬទីក្រុង)ទាំង ០៣ កន្លែងដែលមានចារនៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងដែលឬទេ? នៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ០៥ ដែលត្រូវបានពណ៌នាតាមឧទាហរណ៍ខាងលើនេះយើងអាចសង្កេតឃើញថាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ( ''[[ប្រមាណ]]'' ពាក្យនេះមានន័យ ០២ មានន័យថា រង្វាស់និងការប៉ាន់ស្មាន)មួយចំនួនមានដើមកំណើតពីពាក្យ[[ខ្មែរ]]ហើយឈ្មោះភូមិភាគចំនួន ១១ មានដើមកំណើតពី[[សំស្ក្រឹត]]។ ម្យ៉ាងវិញទៀតបើតាមសិលាចារឹក K.៩៨៩ ភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]''មួយមានឈ្មោះថា ''[[សតគ្រាម]]'' ដែលមានន័យថា'''ភូមិចំនួនមួយរយ'''បានសេចក្ដីថាតាមរយៈអត្ថន័យរបស់ភូមិភាគនេះ យើងអាចទាញមតិដែលបញ្ជាក់ទំហំដ៏ធំធេងនៃស្ថាននាមដែលបានប្រើប្រាស់ពាក្យ ''[[ប្រមាណ]]'' នៅខាងដើម។នៅក្នុងសិលាចារឹកនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]នា[[សម័យអង្គរ]]ក៏មានការប្រើប្រាស់ ''[[ប្រមាណ]]'' សម្រាប់សម្គាល់នូវភូមិភាគផ្សេងៗនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ផងដែរ។ ====វិសយ==== ''[[វិសយ]]'' ពាក្យ[[សំស្ក្រឹត]]មានន័យថា [[តំបន់]] [[ខេត្ត]] ពាក្យ ''[[វិសយ]]'' ប្រើសម្រាប់សម្គាល់នូវបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋការឬក៏បំណែងចែករាជការមួយៗដ៏ច្បាស់លាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]។ តាមសិលាចារឹកនានាពាក្យ ''[[វិសយ]] (Visaya)''សម្គាល់នូវ[[ទីរួមខេត្ត]]ដែលនៅក្នុងនោះមានស្ថាប័នរាជការផ្សេងៗខាងគ្រហស្ថ និងសាសនា។ ''[[វិសយ]]'' នីមួយៗស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់ ''[[ខ្លោញវិសយ]]''(ស្ដេចត្រាញ់ ឬ ចៅហ្វាយខេត្ត)។ រាជការដែលធ្វើការអម ''[[ខ្លោញវិសយ]]'' គឺមាន ''[[ខ្លោញវលវិសយ]] (Khlon Vala Visaya K.២២១)''។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការធញ្ញជាតិគឺមានស្រូវអង្ករជាអាទិភាព។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការទារប្រេងមានប្រេងធ្វើអំពីរុក្ខជាតិនិងប្រេងធ្វើអំពីខ្លាញ់គោ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១) ''[[វ្រីហិបយ៌្យនវិសយ]] (Vrihi paryyan Visaya'' ''K.៤៤៤'')ព្រមទាំងមាន''[[ខ្លោញ]]'' ឬមួយក៏អធិបតីទទួលបន្ទុកតុលាការដែលនៅតាមសិលាចារឹកថា ''[[សភាវិសយ]]។'' បើប្រៀបធៀបទៅនិងសម័យបច្ចុប្បន្នពាក្យ ''[[វិសយ]]'' មានន័យថាជាបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋបាលដូចជាខេត្តដែរ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១)។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថាមានឈ្មោះស្ថាននាមខ្លះដែលត្រូវបានបង្កបង្កើតឡើងដោយការប្រើពាក្យ ''[[ភូមិសាស្ត្រ]] ផង [[ប្រមាណ]] ផង និង [[វិសយ]] ផង''។ ឧទាហរណ៍ : (សិលាចារឹក ទំព័រ ៥១) [[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]] = បុរីដ៏ល្អ ដ៏ប្រសើរ គឺជាភូមិភាគនៅខាងទិសឧត្ដរនៃកម្ពុជទេសគឺនៅតំបន់[[វត្តភូ]]ឬហៅថា[[តំបន់បាសាក់]]នៅខាងភូមិភាគឧត្ដរ។ តាមមតិអ្នកស្រាវជ្រាវខ្លះ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]គឺជារាជធានីចាស់នៃប្រទេស[[ចេនឡា]]ហើយព្រះមហាក្សត្រដែលសោយរាជ្យមុនគេនៅទីនោះព្រះនាមថា[[ស្រេស្ឋវម៌្ម|ព្រះបាទស្រេស្ឋវរ្ម័ន]]។ សន្ទុក = ប្រហែលជាចេញមកពីពាក្យ ស្ទុក ស្ដុក មានន័យថា ធំ មាំមួន ប៉ុន្តែន័យរបស់ពាក្យនេះម្យ៉ាងទៀតគឺបឹង។ សព្វថ្ងៃមានពាក្យ'''[[ភ្នំសន្ទុក]]'''ដែលនៅលើនោះមានប្រាសាទបុរាណតាមសិលាចារឹកក៏មានសរសេរអំពី ''Mahanasa = អ្នកធ្វើម្ហូបអាហារនៅ [[វិសយសន្ទុក]](Visaya Sanduk)''។ ប្រសិនបើពាក្យ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]និង'''សន្ទុក'''បានត្រូវប្រើប្រាស់សម្រាប់សម្គាល់ភូមិភាគផងខេត្តផងគេអាចសន្និដ្ឋានថានៅតាមសិលាចារឹកមានពាក្យសម្គាល់ភូមិភាគដទៃទៀតដែលត្រូវប្រើសម្រាប់សំគាល់ខេត្ត។យើងបានរកឃើញ ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលចំនួន ២០ ហើយនៅក្នុង ''[[ប្រមាណ]]'' នីមួយៗមាន ''[[វិសយ]]'' គឺខេត្តច្រើន។ដូច្នេះ ''[[វិសយ]]'' នៅក្នុងសម័យបុរាណជាពិសេសនៅ[[សម័យអង្គរ]]មានមិនតិចជាងពាក្យរបស់[[ជីវ តាក្វាន់]]ដែលបានសរសេរថានៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]មានខេត្តច្រើនជាង ៩០ ខេត្ត។ <ref>[http://phumikhmer.wordpress.com/2012/07/16/%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%90%E1%9E%B6%E1%9E%93%E2%80%8B%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%98%E2%80%8B%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%B6-toponymie%E2%80%8B-%E1%9E%94%E1%9E%8E%E1%9F%92/?relatedposts_exclude=92 ស្ថាននាមវិទ្យារបស់បណ្ឌិតឡុងសៀម]</ref> ===សម័យចតុមុខ សម័យស្រីសន្ធរ និង សម័យលង្វែក=== [[File:Southeast_Asian_history_-_Around_1540.png|thumb]] នៅក្នុងសម័យនោះ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]លែងជាមហាអំណាចមួយខាងទឹកដីទៀតហើយ។ទឹកដីជាន់ក្រៅគឺស្រុក'''[[បច្ចន្តជនបទ]]'''ដូចជាស្រុក'''[[សុខោទ័យ]]''' ស្រុក'''[[អយុធ្យា]]''' ស្រុក'''[[លពបុរី]]''' [[ស្រុកពិមាឃ(ខេត្តនគររាជ)|ស្រុកពិមាឃ]]ត្រូវបាត់បង់អស់ទៅហើយរីឯប្រទេស ''[[សាមន្តរាជ]]'' ដូចជា'''[[ចាម្ប៉ា]] [[អណ្ណាម]] [[ប្រទេសជ្វា|ជ្វា]] [[រដ្ឋមន|មន]]'''ក៏លែងមានទៀតដែរហើយ។ព្រំដែនខាងជើងរបស់[[ខ្មែរ]]ធ្លាក់មកនៅត្រឹម'''[[ទន្លេមូល]]'''ឬនៅលើនេះបន្តិចបន្តួចនឹង[[ឡាវ|ប្រទេសលាវ]]។ព្រះនគរខាងលិចទល់នឹង'''[[ខេត្តបស្ចឹមបុរី|បស្ចឹមបុរី]]''' និង '''[[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]]'''ខាងពាយ័ព្យទល់នឹង'''[[ស្រុកនាងរង]] [[ខេត្តនគររាជសីមា|នគររាជសីមា]]'''ខាងកើតទល់នឹង[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ខាងត្បូងទល់នឹង[[សមុទ្រចិនខាងត្បូង|សមុទ្រចិន]]និង[[ឈូងសមុទ្រសៀម]]។ បើតាមពង្សាវតាររាជាណាចក្រ[[ខ្មែរ]]សម័យនោះមានប្រមាណ ៧០ ខេត្តគឺ : '''[[ខេត្តលង្វែក|លង្វែក]] [[ខេត្តបរិបូរណ៍|អម្រិន្ទបូរ]] [[ខេត្តក្រគរ|ក្រគរ]] [[ខេត្តគ្រង|គ្រង]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តឫស្សីសាញ|ឫស្សីសាញ]] [[ខេត្តតាមសីមា|តាមសីមា]] [[ខេត្តមង្គលបុរី|មង្គលបុរី]] [[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]] [[ខេត្តសុរិន្ទ|សុរិន្ទ]] [[ខេត្តសិង្គារ|សិង្គារ]] [[ខេត្តកំពង់សៀម|កំពង់សៀម]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តជើងព្រៃ|ជើងព្រៃ]] [[ខេត្តគោកសេះ|គោកសេះ]] [[ខេត្តអន្លង់រាជ|អន្លង់រាជ]] [[ខេត្តព្រហ្មទេព|ព្រហ្មទេព]] [[ខេត្តព្រៃក្ដី|ព្រៃក្ដី]] [[ខេត្តស្ទោង|ស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង|ជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស|រលួស]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តម្លូព្រៃ|ម្លូព្រៃ]] [[ខេត្តជាំក្សាន្ត|ជាំក្សាន្ត]] [[ខេត្តត្នោត|ត្នោត]] [[ខេត្តទឹកជោរ|ទឹកជោរ]] [[ខេត្តសៀមបូក|សៀមបូក]] [[ខេត្តសម្បុកសម្បូណ៌|សម្បុកសម្បូណ៌]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តឆ្លូង|ឆ្លូង]] [[ខេត្តត្បូង|ត្បូង]] [[ខេត្តបាសាន|បាសាន]] [[ខេត្តទទឹងថ្ងៃ|ទទឹងថ្ងៃ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តរោងដំរី|រោងដំរី]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តជើងបាដែង|ជើងបាដែង]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តបាទី|បាទី]] [[ខេត្តលើកដែក|លើកដែក]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តថ្ពង|ថ្ពង]] [[ខេត្តបាសាក់|បាសាក់]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពាម|ពាម]] [[ខេត្តកោះស្លាកែត|កោះស្លាកែត]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|កំពង់សោម]] [[ខេត្តទឹកខ្មៅ|ទឹកខ្មៅ]] [[ខេត្តពាមមេសរ|ពាមមេសរ]] [[ខេត្តព្រះត្រពាំង|ព្រះត្រពាំង]] [[ខេត្តក្រមួនស|ក្រមួនស]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]]'''។ល។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថានៅក្នុងចំណោមខេត្តទាំងប៉ុន្មាននេះខេត្តខ្លះនៅឋានៈជាខេត្តរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះដូចជា'''[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]]'''។ល។រីឯខេត្តខ្លះធ្លាក់ឋានៈមកស្រុកវិញដូចជា'''[[ខេត្តមង្គលបុរី]] [[ខេត្តស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស]] [[ខេត្តទឹកជោរ]]'''។ល។ចំណែកខេត្តខ្លះទៀតត្រូវបាត់ឈ្មោះរលាយចូលនឹងខេត្តឯទៀតៗអស់ទៅ។ ខេត្តនីមួយៗត្រូវបែងចែកជាស្រុកហើយ[[ស្រុក]]នីមួយៗត្រូវបែងចែកជា[[ឃុំ]]និង[[ភូមិ]]ជាច្រើនទៅទៀត។ប៉ុន្តែខេត្តជាច្រើនត្រូវបានប្រមូលផ្ដុំជាតំបន់ធំៗដែលគេឲ្យឈ្មោះថា'''ដី'''។ '''ដី>រាជធានី-ខេត្ត>ស្រុក/ខណ្ឌ>ឃុំ/សង្កាត់>ភូមិ''' ===សម័យឧដុង្គ=== [[File:Indochina_map_(1770s).jpg|thumb]] នៅក្នុង[[សម័យឧដុង្គ]]ឃើញមានខេត្តដូចជា : [[ខេត្តកំពង់ក្របី|កំពង់ក្របី]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី|ច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តចុងកាល់|ចុងកាល់]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តមហានគរ|មហានគរ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តកំពង់លែង|កំពង់លែង]]។ ===សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង=== នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស|ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ-មុនីវង្ស]]មានខេត្តនិងភូមិភាគដូចជា ៖ ====ខេត្ត​==== *[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] *[[​ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *​[[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] *[[ខេត្តកំពត|កំពត]] *[[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] *[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|​កំពង់ឆ្នាំង]] *[[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] *[[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *[[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] *[[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *[[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] *[[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] *[[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] ====ភូមិភាគរដ្ឋបាល==== នៅក្នុង ​គ.ស ​១៩៤៧ មាន​ព្រះរាជ្យក្រម​បង្កើត​ឲ្យ​មាន​ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ចំនួន ០​៧ ​គឺ ៖ *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​១ : [[ខេត្ត​បាត់ដំបង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០២ : [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្ត​ពោធិសាត់]] និង [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៣ : [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្ត​កំពង់ធំ]] និង [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៤ : [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្ត​ក្រចេះ]] និង [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៥ : [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្ត​ព្រៃវែង]] និង​ [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៦ : [[ខេត្តកណ្ដាល|ខេត្ត​កណ្ដាល]] និង [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៧ : [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្ត​តាកែវ]] និង [[ខេត្តកំពត|កំពត]] ===សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម ឬ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០១=== [[ប្រទេសកម្ពុជា]]បានបន្សល់ទុកនូវខេត្តដែលសេសសល់ស្រាប់នៅក្នុង[[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]រហូតមកដល់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]]។ នៅក្នុង​[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]​​ខេត្ដចំនួន ០​៥ ត្រូវបានបង្កើតឡើងបន្ថែមទៀតនិង​ក្រុងចំនួន ​០៣ គឺ : [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]]) [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]](១៩៥៧) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។សរុប ១៩ ខេត្ត និង ០៣ ក្រុង ។ ===សម័យសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ឬ លន់ នល់ === ខេត្តនិងក្រុងសល់ពីជំនាន់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម|សង្គមរាស្ត្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]][[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]])[[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]] (១៩៥៧ ដល់[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] ឬ សម័យលន់ នល់ [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ក្រុងកំពង់សោម]]) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង ​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។ នៅ​ចុង​[[​សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម|សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម]]និង​សម័យ[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] មាន​បង្កើត​អនុខេត្ត ​១១ និង​ ខេត្ត​ ០១ ដូច​ខាងក្រោម ៖ *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំពង់សីលា|កំពង់សិលា]] ([[ស្រុកស្រែអំបិល|ស្រុក​ស្រែអំបិល]]) *អនុខេត្ត​ផ្ការំចេក ([[ស្រុកមេមត់|ស្រុក​មេមត់]]) *អនុខេត្ត​ភ្នំដិល ([[ស្រុកបាធាយ|ស្រុក​បាធាយ]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកថ្មពួក|ថ្មពួក]] ([[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|ស្រុក​សិរីសោភ័ណ]]) *អនុខេត្ត​ស្រកានាគ ([[តាកែនកោះស្លា​ស្រកានាគ]] [[ស្រុកឈូក|ស្រុក​ឈូក]]) *អនុខេត្ត​ថ្មកែវ (ជិត​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|គីរីរម្យ]]) *អនុខេត្ត​[[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]] ([[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] ([[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] [[​ព្រៃវែង]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកអន្លង់វែង|អន្លង់វែង]] (ជិត​[[សៀមរាប]]) *អនុខេត្ត​[[ទន្លេសាប]] (ទីតាំង​សាលាខេត្ត​នៅ​[[ឃុំកំពង់ហ្លួង(ស្រុកក្រគរ)|ឃុំ​កំពង់ហ្លួង]] [[ស្រុកក្រគរ|ស្រុក​ក្រគរ]] [[ខេត្ត​ពោធិ៍សាត់]]) *អនុ[[ខេត្តប៉ៃលិន]] ក្រោយ​មក​ដាក់​ជា​[[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្ត​ប៉ៃលិន]]ក្រោយ​មក​ទៀត​កែ​ដាក់​ថា'''ក្រុង​ប៉ៃលិនមង្គល''' *ខេត្ត​[[ឧត្ដុង្គមានជ័យ]] (តាំង​នៅ​[[ស្រុកឧដុង្គ|ស្រុក​ឧត្ដុង្គ]]<ref>{{Cite web |title=អនុក្រឹត្យស្ដីពីការបំបែកស្រុកឧដុង នៃខេត្តកំពង់ស្ពឺ លេខ : ២៧១ អនក្រ.បក, 2022-12-23 {{!}} MPWT |url=https://www.mpwt.gov.kh/kh/documents/sub-decree/564 |access-date=2025-06-18 |website=ក្រសួងសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូន (MPWT) |language=kh}}</ref> [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្ត​កំពង់ស្ពឺ]])។ សរុប ២១ ខេត្ត ក្រោយមក ២០ ខេត្ត ក្រុង ០៣ ក្រោយមក ក្រុង ០៤ និង អនុខេត្ត ១១ ក្រោយមក ១០។<ref>{{Cite web |url=http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |title=ខេត្តខ្មែរសម័យអាណានិគម ដល់ សម័យលន់នល់ |access-date=2014-03-01 |archivedate=2015-04-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150423002908/http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |url-status=dead }}</ref> ===សម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ឬ ប៉ុល ពត=== នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៥ រដ្ឋាភិបាល[[ខ្មែរក្រហម]]បានលុបបំបាត់ចោលបំណែងចែករដ្ឋបាលពីមុនរបស់[[កម្ពុជា]]ចេញទាំងអស់។ជំនួសឲ្យខេត្ត[[កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ]]ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ០៧ ភូមិភាគគឺភូមិភាគ'''ពាយ័ព្យ ឧត្តរ ឦសាន បូព៌ា និរតី បស្ចឹម និង កណ្ដាល'''។ ភូមិភាគទាំងនេះត្រូវបានយកតាមបំណែងចែកដែល​បង្កើតឡើងដោយពួក[[ខ្មែរក្រហម]]នៅពេលដែលពួកគេបានប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងរបប[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]]ដឹកនាំដោយ​លោកឧត្តមសេនីយ៍[[លន់ នល់]]។<ref>James A. Tyner, ''The Killing of Cambodia''</ref> ===សម័យសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា - រដ្ឋកម្ពុជា=== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រដ្ឋធានី<br>(អាសនៈ) ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | [[ភ្នំពេញ]] | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh or Daun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|បន្ទាយមានជ័យ]] | [[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|សិរីសោភ័ណ]] | Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | [[ស្រុកបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | [[ស្រុកកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | [[ស្រុកកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | [[ស្រុកកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | Kampong Speu |- ! ០៧ | Kampong Thom | [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | [[ស្រុកកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | Kampong Thom |- ! ០៨ | Kampot | [[ខេត្តកំពត|កំពត]] | [[ស្រុកកំពត|កំពត]] | Kampot |- ! ០៩ | Kandal | [[ខេត្តកណ្តាល|កណ្ដាល]] | [[ស្រុកតាខ្មៅ|តាខ្មៅ]] | Ta Khmau |- ! ១០ | Koh Kong | [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] | [[ស្រុកកោះកុង|កោះកុង]] | Koh Kong |- ! ១១ | Kratié | [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] | [[ស្រុកក្រចេះ|ក្រចេះ]] | Kratié |- ! ១២ | Mondulkiri | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|មណ្ឌលគីរី]] | [[ស្រុកសែនមនោរម្យ|សែនមនោរម្យ]] | Saen Monourom |- ! ១៣ | Siem Reap - Oddar Meanchey | [[ខេត្តសៀមរាប]] [[ឧត្តរមានជ័យ]] | [[ស្រុកសៀមរាប|សៀមរាប]] | Siem Reap |- ! ១៤ | Kampong Saom | [[ក្រុងកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | [[ស្រុកកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | Kampong Saom |- ! ១៥ | Preah Vihear | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ព្រះវិហារ]] | [[ស្រុកភ្នំត្បែងមានជ័យ|ភ្នំត្បែងមានជ័យ]] | Phnom Thbeng Meanchey |- ! ១៦ | Pursat | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ស្រុកពោធិ៍សាត់]] | Pursat |- ! ១៧ | Prey Veng | [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | [[ស្រុកព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | Prey Veng |- ! ១៨ | Ratanakiri | [[ខេត្តរតនគីរី|រតនគីរី]] | [[ស្រុកលំផាត់|លំផាត់]] | Lumphat |- ! ១៩ | Stung Treng | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | [[ស្រុកស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | Stung Treng |- ! ២០ | Svay Rieng | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | [[ស្រុកស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | Svay Rieng |- ! ២១ | Takéo | [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] | [[ស្រុកតាកែវ|តាកែវ]] | Takéo |- |} ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៨=== នៅថ្ងៃទី ២២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០០៨ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានផ្លាស់ប្ដូរក្រុង[[កែប]] [[ប៉ៃលិន]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]] ទៅជាខេត្តវិញនិងបានកែសម្រួលព្រំប្រទល់សីមាខេត្តជាច្រើន។<ref>{{Cite web|url = http://khmerization.blogspot.com/2008/12/decree-creates-three-new-provinces.html|title = Decree Creates Three New Provinces|publisher = khmerization.blogspot.com|date=December 2008}}</ref> ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៣=== នៅថ្ងៃទី ៣១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០១៣ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានបំបែក[[ខេត្តកំពង់ចាម]]ទៅជា ០២ [[ខេត្តកំពង់ចាម]](ត្រើយខាងលិច[[ទន្លេមេគង្គ]]) និង [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]](ត្រើយខាងកើត[[ទន្លេមេគង្គ]])។<ref>{{Cite web|url = http://www.phnompenhpost.com/national/kampong-cham%E2%80%99s-great-divide|title = Kampong Cham's great divide|}}</ref> ==ឯកសារយោង== {{Reflist}} ==តំណខាងក្រៅ== * [http://www.statoids.com/ukh.html Statoid site] {{ខេត្ត-រាជធានីកម្ពុជា}} {{អត្ថបទអំពីបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទីមួយនៃប្រទេសអាស៊ី}} {{Portal bar|កម្ពុជា}} [[Category:បំណែងចែករងនៃកម្ពុជា]] [[Category:បញ្ជីបំណែងចែករងប្រទេស|Cambodia, Provinces]] [[Category:បំណែងចែករងប្រទេសនៃអាស៊ី|Cambodia 1]] [[Category:បំណែងចែករដ្ឋបាលរងរបស់ប្រទេសថ្នាក់ទីមួយ|Provinces, Cambodia]] [[Category:បញ្ជីទាក់ទងកម្ពុជា]] cugtvzn69wmjsa5lkmzbudaux9603sy 322320 322319 2025-06-20T11:04:02Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 322320 wikitext text/x-wiki '''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]''' ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ២៥ ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១។[[រាជធានីភ្នំពេញ]]មិនមែនជាខេត្តនោះទេតែជាតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសហើយត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាខេត្តដោយហេតុថាវាត្រូវបានគ្រប់គ្រងនៅក្នុងកម្រិតដូចគ្នាទៅនឹងខេត្ត ២៤ ទៀតដែរ។ឈ្មោះនៃខេត្តដូចគ្នាទៅនឹងក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្តាល]] [[កំពង់ធំ]] [[កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] [[តាកែវ]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[បន្ទាយមានជ័យ]] [[មណ្ឌលគិរី]] [[រតនគិរី]] និង [[ឧត្តរមានជ័យ]]ចេញ។ [[ភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]]មានសន្ទភាពនិងប្រជាជនខ្ពស់បំផុត។ខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីធំជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]ហើយខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីតូចជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តកែប]]។[[ខេត្តកែប]]មានអត្រាប្រជាជនទាបបំផុតស្របពេលដែល[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]មានសន្ទភាពប្រជាជនទាបបំផុតដូចគ្នាដែរ(ស្ដែងតាមរយៈជំរឿនឆ្នាំ ២០០០)។ [[កម្ពុជា|ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ត្រូវបានបែងចែកជាបន្តបន្ទាប់ទៀតទៅជា ''[[ស្រុក]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ ចំណែកឯ ''[[ខណ្ឌ]]'' មានតែនៅក្នុង[[រាជធានីភ្នំពេញ]]ប៉ុណ្ណោះ។ចំនួន ''[[ស្រុក]]'' / ''[[ខណ្ឌ]]'' នៅក្នុង ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' នីមួយៗមានចំនួនខុសៗគ្នារាប់ចាប់តាំងពីខេត្តតូចៗរហូតដល់ខេត្តធំៗ។ខេត្តនីមួយៗត្រូវមានតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសមួយផងដែរហៅថាក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្តាល|កណ្តាល]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]]ដែលមានក្រុងច្រើន(ចាប់ពី ០២ ឡើងទៅ)។ ''[[ឃុំ]]'' / ''[[សង្កាត់]]'' គឺជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៣ និងចុងក្រោយបង្អស់គឺ ''[[ភូមិ]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៤។នៅ[[រាជធានីភ្នំពេញ]]គ្មាន ''[[ឃុំ]]'' នោះទេដោយប្រើប្រាស់ ''[[សង្កាត់]]'' ជំនួសឲ្យ ''[[ឃុំ]]'' វិញ។ {{short description|First-level administrative division of Cambodia}} {{Infobox subdivision type | name = ខេត្ត ឬ ខែត្រ<br />{{lang|en|Province}}<br />{{nobold|{{transl|km|Khétt}}}} | alt_name = |map = Provincial Boundaries in Cambodia.svg |category = បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១ |territory = {{CAM}} |start_date = |current_number = ២៥ |number_date = |population_range = ៤២,៦៦៥ ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– ២,២៨១,៩៥១ ([[រាជធានីភ្នំពេញ]])<ref name=census2019 /> |area_range = {{Convert|336|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– {{Convert|14288|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]) |government = រដ្ឋបាលខេត្ត |subdivision = [[ស្រុក|ខណ្ឌ/ក្រុង/ស្រុក]](បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ បន្ទាប់ពីខេត្ត) }} ==បញ្ជីរាជធានី-ខេត្ត== [[File:Cambodia, administrative divisions - km - colored.svg|center|700px]] {| class="wikitable" style="text-align:center |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរកាត់ ! អក្សរខ្មែរ ! អក្សរកាត់ខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រាជធានី<br> ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | '''PP''' | [[រាជធានីភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]] | '''ភព''' | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | '''BMC''' | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] | '''បមជ''' | [[ក្រុងប៉ោយប៉ែត|ក្រុងប៉ោយប៉ែត]] [[ក្រុងសិរីសោភ័ណ|ក្រុងសិរីសោភ័ណ]] |Krong Poipet, Krong Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | '''BB''' | [[ខេត្តបាត់ដំបង|ខេត្តបាត់ដំបង]] | '''បប''' | [[ក្រុងបាត់ដំបង|ក្រុងបាត់ដំបង]] | Krong Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | '''KC''' | [[ខេត្តកំពង់ចាម|ខេត្តកំពង់ចាម]] | '''កច''' | [[ក្រុងកំពង់ចាម|ក្រុងកំពង់ចាម]] | Krong Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | '''KCH''' | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] | '''កឆ''' | [[ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង|ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង]] | Krong Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | '''KS''' | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] | '''កស''' | [[ក្រុងច្បារមន|ក្រុងច្បារមន]] [[ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ|ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ]] |Krong Chbar Mon, Krong Odongk Meae Chey |- ! ០៧ | Kampong Thom | '''KT''' | [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្តកំពង់ធំ]] | '''កធ''' | [[ក្រុងស្ទឹងសែន|ក្រុងស្ទឹងសែន]] |Krong Stueng Saen |- ! ០៨ | Kampot | '''KP''' | [[ខេត្តកំពត|ខេត្តកំពត]] | '''កព''' | [[ក្រុងកំពត|ក្រុងកំពត]] [[ក្រុងបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]] | Krong Kampot, Krong Bokor |- ! ០៩ | Kandal | '''KD''' | [[ខេត្តកណ្តាល|ខេត្តកណ្ដាល]] | '''កណ''' | [[ក្រុងតាខ្មៅ|ក្រុងតាខ្មៅ]] [[ក្រុងសំពៅពូន|ក្រុងសំពៅពូន]] [[ក្រុងអរិយក្សត្រ|ក្រុងអរិយក្សត្រ]] | Krong Ta Khmau, Krong Sampov Poun, Krong Arey Ksat |- ! ១០ | Koh Kong | '''KK''' | [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្តកោះកុង]] | '''កក''' | [[ក្រុងខេមរភូមិន្ទ|ក្រុងខេមរភូមិន្ទ]] | Krong Khemarak Phoumin |- ! ១១ | Kep | '''KEP''' | [[ខេត្តកែប|ខេត្តកែប]] | '''កែប''' | [[ក្រុងកែប|ក្រុងកែប]] | Krong Kep |- ! ១២ | Kratíe | '''KRC''' | [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្តក្រចេះ]] | '''ក្រច''' | [[ក្រុងក្រចេះ|ក្រុងក្រចេះ]] | Krong Kratíe |- ! ១៣ | Mondulkiri | '''MK''' | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] | '''មគ''' | [[ក្រុងសែនមនោរម្យ|ក្រុងសែនមនោរម្យ]] | Krong Senmonorom |- ! ១៤ | Oddar Meanchey | '''OMC''' | [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ|ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] | '''ឧមជ''' | [[ក្រុងសំរោង|ក្រុងសំរោង]] | Krong Samraong |- ! ១៥ | Pailin | '''PL''' | [[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្តប៉ៃលិន]] | '''បល''' | [[ក្រុងប៉ៃលិន|ក្រុងប៉ៃលិន]] | Krong Pailin |- ! ១៦ | Preah Sihanouk | '''SN''' | [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ខេត្តព្រះសីហនុ]] | '''សន''' | [[ក្រុងកំពង់សោម|ក្រុងកំពង់សោម]] [[ក្រុងកោះរ៉ុង|ក្រុងកោះរ៉ុង]] [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុងព្រះសីហនុ]] | Krong Kampong Som, Krong Koh Rong, Sihanoukville(Krong Preah Sihanouk) |- ! ១៧ | Preah Vihear | '''PV''' | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្តព្រះវិហារ]] | '''ពវ''' | [[ក្រុងព្រះវិហារ|ក្រុងព្រះវិហារ]] | Krong Preah Vihear |- ! ១៨ | Pursat | '''PS''' | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្តពោធិ៍សាត់]] | '''ពស''' | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ក្រុងពោធិ៍សាត់]] | Krong Pursat |- ! ១៩ | Prey Veng | '''PRV''' | [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្តព្រៃវែង]] | '''ព្រវ''' | [[ក្រុងព្រៃវែង|ក្រុងព្រៃវែង]] | Krong Prey Veng |- ! ២០ | Ratanakiri | '''RK''' | [[ខេត្តរតនគីរី|ខេត្តរតនគីរី]] | '''រគ''' | [[ក្រុងបានលុង|ក្រុងបានលុង]] | Krong Banlung |- ! ២១ | Siem Reap | '''SR''' | [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] | '''សរ''' | [[ក្រុងរុនតាឯក|ក្រុងរុនតាឯកតេជោសែន]] [[ក្រុងសៀមរាប|ក្រុងសៀមរាប]] | Krong Run Ta EK Techo Sen, Krong Siem Reap |- ! ២២ | Stung Treng | '''ST''' | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ខេត្តស្ទឹងត្រែង]] | '''សត''' | [[ក្រុងស្ទឹងត្រែង|ក្រុងស្ទឹងត្រែង]] | Krong Stung Treng |- ! ២៣ | Svay Rieng | '''SVR''' | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ខេត្តស្វាយរៀង]] | '''ស្វរ''' | [[ក្រុងបាវិត|ក្រុងបាវិត]] [[ក្រុងស្វាយរៀង|ក្រុងស្វាយរៀង]] | Krong Bavet, Krong Svay Rieng |- ! ២៤ | Takéo | '''TK''' | [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្តតាកែវ]] | '''តក''' | [[ក្រុងដូនកែវ|ក្រុងដូនកែវ]] | Krong Doun Kaev |- ! ២៥ | Tbong Khmum | '''TKH''' | [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]] | '''តឃ''' | [[ក្រុងសួង|ក្រុងសួង]] | Krong Suong |} [[File:Mappa Impero Khmer (it).svg|center|700px]] ==អភិបាលកិច្ច== '''រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្ត'''នីមួយៗត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយក្រុមប្រឹក្សាតាមរយៈ'''ការបោះឆ្នោតអសកល'''ពី'''ក្រុមប្រឹក្សាឃុំ/សង្កាត់'''ដែលឲ្យឈ្មោះថា'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''។'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''គឺជាតំណាងប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងដែនសមត្ថកិច្ចរាជធានី-ខេត្ត។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវតែងតាំងដោយព្រះរាជក្រឹត្យតាមរសំណើពី'''នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា'''និង'''រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ'''។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវមានអភិបាលមួយរូបមានតួនាទីដឹកនាំរួមនិងអភិបាលរង(តាមការកំណត់របស់[[ក្រសួងមហាផ្ទៃ|ក្រសួងមហាផ្ទៃ]])ជាជំនួយការដឹកនាំអភិបាលលើជំនាញវិស័យនានានៅក្នុងរាជធានី-ខេត្ត។ រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្តនីមួយៗត្រូវបង្កើតឲ្យមាន'''គណៈកម្មាធិការរបស់ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''តាមលក្ខខ័ណ្ឌនៃច្បាប់ដើម្បីធានាការអភិវឌ្ឍតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យនៅថ្នាក់ក្រោមជាតិដើម្បីសម្របសម្រួលលើវិស័យជំនាញក៏ត្រូវឲ្យមានការបង្កើត'''គណៈបញ្ជាការឯកភាពរាជធានី-ខេត្ត'''មានសមាសភាពពីមន្ទីរអង្គភាពនានាទាំងអស់នៅក្នុងដែនរាជធានី-ខេត្តសាមីដែលអភិបាលរាជធានី-ខេត្តជាប្រធាន។ ==ប្រវត្តិ== ==='''សម័យនគរវ្នំ ឬ ហ្វូណន'''=== [[File:Funan Kingdom.png|thumb]] ព្រះរាជា[[នគរភ្នំ|នគរវ្នំ]]និយមធ្វើសង្គ្រាមពង្រីកទឹកដីតួយ៉ាងដូចជា[[ព្រះបាទហ្វាន់ ឆេម៉ាន់ ឬស្រីមារៈ|ព្រះបាទហ្វាន់ឆេម៉ាន់]]បានលើកទ័ពជើងទឹកទៅវាយរដ្ឋជាច្រើនមកដាក់ជាចំណុះរួមមានរដ្ឋ[[ខ្មែរ]] ខ្លះ [[រដ្ឋមន|មន]] ខ្លះ [[ចាម]] ឬ [[ម៉ាឡេយូ]]។ក្នុងសង្គ្រាមគេច្រើនចាប់ឈ្លើយសឹកមកធ្វើជាទាសាទាសី។ ដោយហេតុនេះហើយទើបយើងហៅ[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ថាជាអធិរាជាណាចក្រហើយស្ដេចមានឋានៈជា ''[[មហារាជ|មហារាជ]]'' ឬជា ''[[សាវ៌កៅ|សាវ៌កៅ]]'' (ស្ដេចចក្រវាឡ)។រដ្ឋដែល​ឋិតក្រោមអំណាចរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ទាំងនោះមានស្ដេចសោយរាជ្យគ្រប់ៗរដ្ឋទាំងអស់ហើយរដ្ឋទាំងនោះមានតួនាទីលើកសួយសារអាករមកថ្វាយអធិរាជ[[ហ៊្វូណន|នគរវ្នំ]]រៀងរាល់ឆ្នាំរដ្ឋនេះគេហៅថា ''[[សាមន្តរាជ្យ|សាមន្តរាជ្យ]]''។ហើយរដ្ឋបែបទី ០២ គឺត្រូវគ្រប់គ្រងដោយព្រះរាជបុត្រឬព្រះញាតិវង្សរបស់ស្ដេចអាណាចក្រវ្នំគេហៅថា ''[[វិស័យរដ្ឋ|វិស័យរដ្ឋ]]'' ដែលជាសម្បត្តិរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ផ្ទាល់ដែលបង្កើតឡើងដោយ[[ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី១|ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី ១]] ប៉ុន្តែត្រូវបានរំលាយចោលទៅវិញដោយ[[ហ៊ុនប៉ានហួង|ព្រះបាទហ៊ុនប៉ានហួង]]វិញ។គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថារចនាសម្ព័ន្ធនយោបាយបែបនេះគឺមានគ្រោះថ្នាក់ណាស់គឺដោយសារតែពេលណាអំណាចកណ្ដាលចុះខ្សោយនោះ ''[[សាមន្តរាជ្យ]]'' មួយចំនួននឹងងើបឡើងបះបោរដូចករណី ''​[[សាមន្តរដ្ឋ|សាមន្តរដ្ឋ]][[ចេនឡា]]'' នៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី ០៦។ ==='''សម័យនគរកម្វុជ ឬ ចេនឡា'''=== [[File:Chen-La_locator.png|thumb]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័នទី ១]] ទ្រង់បានតាំងរាជធានីនៅ[[ឦសានបុរៈ]]ហើយមានគ្រួសារ ២០០០ នាក់រស់នៅ។នៅកណ្ដាលក្រុងមានសាលធំមួយជាទីដែលព្រះរាជាទ្រង់ព្រះប្រទានសវនាការនិងជួបជុំពួកមន្ត្រី សេនាបតី។នៅខាងក្រៅរាជធានីមានក្រុងចំនួន ៣០ ទៀតហើយក្រុងនីមួយៗមានគ្រួសារជាច្រើនពាន់នាក់រស់នៅហើយគ្រប់គ្រងដោយអភិបាលម្នាក់។ <ref>ត្រឹង ងារ ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ទំព័រ៧៤-៧៥</ref> ==='''សម័យអង្គរ(ចក្រភពខ្មែរ)'''=== [[File:Khmer_Empire.png|thumb]] ====ប្រមាណ==== បច្ចេកពាក្យ ''[[ប្រមាន-ប្រមាណ]]'' ត្រូវបានប្រើប្រាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]ដើម្បីសម្គាល់ឈ្មោះដល់បំណែងចែកទឹកដីដ៏ធំៗ ឬ មួយភូមិភាគនៃកម្ពុជទេស។តាមសិលាចារឹក(អក្សរសិលាចារឹកទំព័រ ៤៧ ៤៨ និង ៤៩)យើងបានឃើញដែនដី ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលជា ២០ គឺជាផែនដីដ៏ធំៗនៃប្រទេស។ នៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងនៅក្នុងសម័យសតវត្សរ៍ទី ០៧ (សិលាចារឹកអ្នកតា)មានសរសេរឈ្មោះពាក្យថា ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ។ តើភូមិភាគនេះនៅឯណា ឬ មួយក៏មានទីតាំងនៅកន្លែងវត្តព្រៃវែងសព្វថ្ងៃ?នៅក្នុងសិលាចារឹកនេះទៀតក៏មានសរសេរព្រះនាម[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័ន|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័ន]]ដែលជាព្រះមហាក្សត្រលើមហាក្សត្រ''[[សាមន្តរាជ]]'' នៃភូមិភាគទាំង ០៣។ តើ ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ជាភូមិភាគមួយនៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ(ឬទីក្រុង)ទាំង ០៣ កន្លែងដែលមានចារនៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងដែលឬទេ? នៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ០៥ ដែលត្រូវបានពណ៌នាតាមឧទាហរណ៍ខាងលើនេះយើងអាចសង្កេតឃើញថាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ( ''[[ប្រមាណ]]'' ពាក្យនេះមានន័យ ០២ មានន័យថា រង្វាស់និងការប៉ាន់ស្មាន)មួយចំនួនមានដើមកំណើតពីពាក្យ[[ខ្មែរ]]ហើយឈ្មោះភូមិភាគចំនួន ១១ មានដើមកំណើតពី[[សំស្ក្រឹត]]។ ម្យ៉ាងវិញទៀតបើតាមសិលាចារឹក K.៩៨៩ ភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]''មួយមានឈ្មោះថា ''[[សតគ្រាម]]'' ដែលមានន័យថា'''ភូមិចំនួនមួយរយ'''បានសេចក្ដីថាតាមរយៈអត្ថន័យរបស់ភូមិភាគនេះ យើងអាចទាញមតិដែលបញ្ជាក់ទំហំដ៏ធំធេងនៃស្ថាននាមដែលបានប្រើប្រាស់ពាក្យ ''[[ប្រមាណ]]'' នៅខាងដើម។នៅក្នុងសិលាចារឹកនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]នា[[សម័យអង្គរ]]ក៏មានការប្រើប្រាស់ ''[[ប្រមាណ]]'' សម្រាប់សម្គាល់នូវភូមិភាគផ្សេងៗនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ផងដែរ។ ====វិសយ==== ''[[វិសយ]]'' ពាក្យ[[សំស្ក្រឹត]]មានន័យថា [[តំបន់]] [[ខេត្ត]] ពាក្យ ''[[វិសយ]]'' ប្រើសម្រាប់សម្គាល់នូវបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋការឬក៏បំណែងចែករាជការមួយៗដ៏ច្បាស់លាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]។ តាមសិលាចារឹកនានាពាក្យ ''[[វិសយ]] (Visaya)''សម្គាល់នូវ[[ទីរួមខេត្ត]]ដែលនៅក្នុងនោះមានស្ថាប័នរាជការផ្សេងៗខាងគ្រហស្ថ និងសាសនា។ ''[[វិសយ]]'' នីមួយៗស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់ ''[[ខ្លោញវិសយ]]''(ស្ដេចត្រាញ់ ឬ ចៅហ្វាយខេត្ត)។ រាជការដែលធ្វើការអម ''[[ខ្លោញវិសយ]]'' គឺមាន ''[[ខ្លោញវលវិសយ]] (Khlon Vala Visaya K.២២១)''។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការធញ្ញជាតិគឺមានស្រូវអង្ករជាអាទិភាព។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការទារប្រេងមានប្រេងធ្វើអំពីរុក្ខជាតិនិងប្រេងធ្វើអំពីខ្លាញ់គោ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១) ''[[វ្រីហិបយ៌្យនវិសយ]] (Vrihi paryyan Visaya'' ''K.៤៤៤'')ព្រមទាំងមាន''[[ខ្លោញ]]'' ឬមួយក៏អធិបតីទទួលបន្ទុកតុលាការដែលនៅតាមសិលាចារឹកថា ''[[សភាវិសយ]]។'' បើប្រៀបធៀបទៅនិងសម័យបច្ចុប្បន្នពាក្យ ''[[វិសយ]]'' មានន័យថាជាបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋបាលដូចជាខេត្តដែរ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១)។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថាមានឈ្មោះស្ថាននាមខ្លះដែលត្រូវបានបង្កបង្កើតឡើងដោយការប្រើពាក្យ ''[[ភូមិសាស្ត្រ]] ផង [[ប្រមាណ]] ផង និង [[វិសយ]] ផង''។ ឧទាហរណ៍ : (សិលាចារឹក ទំព័រ ៥១) [[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]] = បុរីដ៏ល្អ ដ៏ប្រសើរ គឺជាភូមិភាគនៅខាងទិសឧត្ដរនៃកម្ពុជទេសគឺនៅតំបន់[[វត្តភូ]]ឬហៅថា[[តំបន់បាសាក់]]នៅខាងភូមិភាគឧត្ដរ។ តាមមតិអ្នកស្រាវជ្រាវខ្លះ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]គឺជារាជធានីចាស់នៃប្រទេស[[ចេនឡា]]ហើយព្រះមហាក្សត្រដែលសោយរាជ្យមុនគេនៅទីនោះព្រះនាមថា[[ស្រេស្ឋវម៌្ម|ព្រះបាទស្រេស្ឋវរ្ម័ន]]។ សន្ទុក = ប្រហែលជាចេញមកពីពាក្យ ស្ទុក ស្ដុក មានន័យថា ធំ មាំមួន ប៉ុន្តែន័យរបស់ពាក្យនេះម្យ៉ាងទៀតគឺបឹង។ សព្វថ្ងៃមានពាក្យ'''[[ភ្នំសន្ទុក]]'''ដែលនៅលើនោះមានប្រាសាទបុរាណតាមសិលាចារឹកក៏មានសរសេរអំពី ''Mahanasa = អ្នកធ្វើម្ហូបអាហារនៅ [[វិសយសន្ទុក]](Visaya Sanduk)''។ ប្រសិនបើពាក្យ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]និង'''សន្ទុក'''បានត្រូវប្រើប្រាស់សម្រាប់សម្គាល់ភូមិភាគផងខេត្តផងគេអាចសន្និដ្ឋានថានៅតាមសិលាចារឹកមានពាក្យសម្គាល់ភូមិភាគដទៃទៀតដែលត្រូវប្រើសម្រាប់សំគាល់ខេត្ត។យើងបានរកឃើញ ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលចំនួន ២០ ហើយនៅក្នុង ''[[ប្រមាណ]]'' នីមួយៗមាន ''[[វិសយ]]'' គឺខេត្តច្រើន។ដូច្នេះ ''[[វិសយ]]'' នៅក្នុងសម័យបុរាណជាពិសេសនៅ[[សម័យអង្គរ]]មានមិនតិចជាងពាក្យរបស់[[ជីវ តាក្វាន់]]ដែលបានសរសេរថានៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]មានខេត្តច្រើនជាង ៩០ ខេត្ត។ <ref>[http://phumikhmer.wordpress.com/2012/07/16/%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%90%E1%9E%B6%E1%9E%93%E2%80%8B%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%98%E2%80%8B%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%B6-toponymie%E2%80%8B-%E1%9E%94%E1%9E%8E%E1%9F%92/?relatedposts_exclude=92 ស្ថាននាមវិទ្យារបស់បណ្ឌិតឡុងសៀម]</ref> ===សម័យចតុមុខ សម័យលង្វែក និង សម័យស្រីសន្ធរ=== [[File:Southeast_Asian_history_-_Around_1540.png|thumb]] នៅក្នុងសម័យនោះ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]លែងជាមហាអំណាចមួយខាងទឹកដីទៀតហើយ។ទឹកដីជាន់ក្រៅគឺស្រុក'''[[បច្ចន្តជនបទ]]'''ដូចជាស្រុក'''[[សុខោទ័យ]]''' ស្រុក'''[[អយុធ្យា]]''' ស្រុក'''[[លពបុរី]]''' [[ស្រុកពិមាឃ(ខេត្តនគររាជ)|ស្រុកពិមាឃ]]ត្រូវបាត់បង់អស់ទៅហើយរីឯប្រទេស ''[[សាមន្តរាជ]]'' ដូចជា'''[[ចាម្ប៉ា]] [[អណ្ណាម]] [[ប្រទេសជ្វា|ជ្វា]] [[រដ្ឋមន|មន]]'''ក៏លែងមានទៀតដែរហើយ។ព្រំដែនខាងជើងរបស់[[ខ្មែរ]]ធ្លាក់មកនៅត្រឹម'''[[ទន្លេមូល]]'''ឬនៅលើនេះបន្តិចបន្តួចនឹង[[ឡាវ|ប្រទេសលាវ]]។ព្រះនគរខាងលិចទល់នឹង'''[[ខេត្តបស្ចឹមបុរី|បស្ចឹមបុរី]]''' និង '''[[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]]'''ខាងពាយ័ព្យទល់នឹង'''[[ស្រុកនាងរង]] [[ខេត្តនគររាជសីមា|នគររាជសីមា]]'''ខាងកើតទល់នឹង[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ខាងត្បូងទល់នឹង[[សមុទ្រចិនខាងត្បូង|សមុទ្រចិន]]និង[[ឈូងសមុទ្រសៀម]]។ បើតាមពង្សាវតាររាជាណាចក្រ[[ខ្មែរ]]សម័យនោះមានប្រមាណ ៧០ ខេត្តគឺ : '''[[ខេត្តលង្វែក|លង្វែក]] [[ខេត្តបរិបូរណ៍|អម្រិន្ទបូរ]] [[ខេត្តក្រគរ|ក្រគរ]] [[ខេត្តគ្រង|គ្រង]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តឫស្សីសាញ|ឫស្សីសាញ]] [[ខេត្តតាមសីមា|តាមសីមា]] [[ខេត្តមង្គលបុរី|មង្គលបុរី]] [[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]] [[ខេត្តសុរិន្ទ|សុរិន្ទ]] [[ខេត្តសិង្គារ|សិង្គារ]] [[ខេត្តកំពង់សៀម|កំពង់សៀម]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តជើងព្រៃ|ជើងព្រៃ]] [[ខេត្តគោកសេះ|គោកសេះ]] [[ខេត្តអន្លង់រាជ|អន្លង់រាជ]] [[ខេត្តព្រហ្មទេព|ព្រហ្មទេព]] [[ខេត្តព្រៃក្ដី|ព្រៃក្ដី]] [[ខេត្តស្ទោង|ស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង|ជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស|រលួស]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តម្លូព្រៃ|ម្លូព្រៃ]] [[ខេត្តជាំក្សាន្ត|ជាំក្សាន្ត]] [[ខេត្តត្នោត|ត្នោត]] [[ខេត្តទឹកជោរ|ទឹកជោរ]] [[ខេត្តសៀមបូក|សៀមបូក]] [[ខេត្តសម្បុកសម្បូណ៌|សម្បុកសម្បូណ៌]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តឆ្លូង|ឆ្លូង]] [[ខេត្តត្បូង|ត្បូង]] [[ខេត្តបាសាន|បាសាន]] [[ខេត្តទទឹងថ្ងៃ|ទទឹងថ្ងៃ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តរោងដំរី|រោងដំរី]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តជើងបាដែង|ជើងបាដែង]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តបាទី|បាទី]] [[ខេត្តលើកដែក|លើកដែក]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តថ្ពង|ថ្ពង]] [[ខេត្តបាសាក់|បាសាក់]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពាម|ពាម]] [[ខេត្តកោះស្លាកែត|កោះស្លាកែត]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|កំពង់សោម]] [[ខេត្តទឹកខ្មៅ|ទឹកខ្មៅ]] [[ខេត្តពាមមេសរ|ពាមមេសរ]] [[ខេត្តព្រះត្រពាំង|ព្រះត្រពាំង]] [[ខេត្តក្រមួនស|ក្រមួនស]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]]'''។ល។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថានៅក្នុងចំណោមខេត្តទាំងប៉ុន្មាននេះខេត្តខ្លះនៅឋានៈជាខេត្តរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះដូចជា'''[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]]'''។ល។រីឯខេត្តខ្លះធ្លាក់ឋានៈមកស្រុកវិញដូចជា'''[[ខេត្តមង្គលបុរី]] [[ខេត្តស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស]] [[ខេត្តទឹកជោរ]]'''។ល។ចំណែកខេត្តខ្លះទៀតត្រូវបាត់ឈ្មោះរលាយចូលនឹងខេត្តឯទៀតៗអស់ទៅ។ ខេត្តនីមួយៗត្រូវបែងចែកជាស្រុកហើយ[[ស្រុក]]នីមួយៗត្រូវបែងចែកជា[[ឃុំ]]និង[[ភូមិ]]ជាច្រើនទៅទៀត។ប៉ុន្តែខេត្តជាច្រើនត្រូវបានប្រមូលផ្ដុំជាតំបន់ធំៗដែលគេឲ្យឈ្មោះថា'''ដី'''។ '''ដី>រាជធានី-ខេត្ត>ស្រុក/ខណ្ឌ>ឃុំ/សង្កាត់>ភូមិ''' ===សម័យឧដុង្គ=== [[File:Indochina_map_(1770s).jpg|thumb]] នៅក្នុង[[សម័យឧដុង្គ]]ឃើញមានខេត្តដូចជា : [[ខេត្តកំពង់ក្របី|កំពង់ក្របី]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី|ច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តចុងកាល់|ចុងកាល់]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តមហានគរ|មហានគរ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តកំពង់លែង|កំពង់លែង]]។ ===សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង=== នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស|ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ-មុនីវង្ស]]មានខេត្តនិងភូមិភាគដូចជា ៖ ====ខេត្ត​==== *[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] *[[​ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *​[[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] *[[ខេត្តកំពត|កំពត]] *[[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] *[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|​កំពង់ឆ្នាំង]] *[[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] *[[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *[[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] *[[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *[[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] *[[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] *[[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] ====ភូមិភាគរដ្ឋបាល==== នៅក្នុង ​គ.ស ​១៩៤៧ មាន​ព្រះរាជ្យក្រម​បង្កើត​ឲ្យ​មាន​ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ចំនួន ០​៧ ​គឺ ៖ *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​១ : [[ខេត្ត​បាត់ដំបង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០២ : [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្ត​ពោធិសាត់]] និង [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៣ : [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្ត​កំពង់ធំ]] និង [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៤ : [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្ត​ក្រចេះ]] និង [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៥ : [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្ត​ព្រៃវែង]] និង​ [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៦ : [[ខេត្តកណ្ដាល|ខេត្ត​កណ្ដាល]] និង [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៧ : [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្ត​តាកែវ]] និង [[ខេត្តកំពត|កំពត]] ===សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម ឬ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០១=== [[ប្រទេសកម្ពុជា]]បានបន្សល់ទុកនូវខេត្តដែលសេសសល់ស្រាប់នៅក្នុង[[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]រហូតមកដល់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]]។ នៅក្នុង​[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]​​ខេត្ដចំនួន ០​៥ ត្រូវបានបង្កើតឡើងបន្ថែមទៀតនិង​ក្រុងចំនួន ​០៣ គឺ : [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]]) [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]](១៩៥៧) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។សរុប ១៩ ខេត្ត និង ០៣ ក្រុង ។ ===សម័យសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ឬ លន់ នល់ === ខេត្តនិងក្រុងសល់ពីជំនាន់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម|សង្គមរាស្ត្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]][[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]])[[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]] (១៩៥៧ ដល់[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] ឬ សម័យលន់ នល់ [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ក្រុងកំពង់សោម]]) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង ​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។ នៅ​ចុង​[[​សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម|សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម]]និង​សម័យ[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] មាន​បង្កើត​អនុខេត្ត ​១១ និង​ ខេត្ត​ ០១ ដូច​ខាងក្រោម ៖ *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំពង់សីលា|កំពង់សិលា]] ([[ស្រុកស្រែអំបិល|ស្រុក​ស្រែអំបិល]]) *អនុខេត្ត​ផ្ការំចេក ([[ស្រុកមេមត់|ស្រុក​មេមត់]]) *អនុខេត្ត​ភ្នំដិល ([[ស្រុកបាធាយ|ស្រុក​បាធាយ]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកថ្មពួក|ថ្មពួក]] ([[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|ស្រុក​សិរីសោភ័ណ]]) *អនុខេត្ត​ស្រកានាគ ([[តាកែនកោះស្លា​ស្រកានាគ]] [[ស្រុកឈូក|ស្រុក​ឈូក]]) *អនុខេត្ត​ថ្មកែវ (ជិត​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|គីរីរម្យ]]) *អនុខេត្ត​[[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]] ([[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] ([[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] [[​ព្រៃវែង]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកអន្លង់វែង|អន្លង់វែង]] (ជិត​[[សៀមរាប]]) *អនុខេត្ត​[[ទន្លេសាប]] (ទីតាំង​សាលាខេត្ត​នៅ​[[ឃុំកំពង់ហ្លួង(ស្រុកក្រគរ)|ឃុំ​កំពង់ហ្លួង]] [[ស្រុកក្រគរ|ស្រុក​ក្រគរ]] [[ខេត្ត​ពោធិ៍សាត់]]) *អនុ[[ខេត្តប៉ៃលិន]] ក្រោយ​មក​ដាក់​ជា​[[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្ត​ប៉ៃលិន]]ក្រោយ​មក​ទៀត​កែ​ដាក់​ថា'''ក្រុង​ប៉ៃលិនមង្គល''' *ខេត្ត​[[ឧត្ដុង្គមានជ័យ]] (តាំង​នៅ​[[ស្រុកឧដុង្គ|ស្រុក​ឧត្ដុង្គ]]<ref>{{Cite web |title=អនុក្រឹត្យស្ដីពីការបំបែកស្រុកឧដុង នៃខេត្តកំពង់ស្ពឺ លេខ : ២៧១ អនក្រ.បក, 2022-12-23 {{!}} MPWT |url=https://www.mpwt.gov.kh/kh/documents/sub-decree/564 |access-date=2025-06-18 |website=ក្រសួងសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូន (MPWT) |language=kh}}</ref> [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្ត​កំពង់ស្ពឺ]])។ សរុប ២១ ខេត្ត ក្រោយមក ២០ ខេត្ត ក្រុង ០៣ ក្រោយមក ក្រុង ០៤ និង អនុខេត្ត ១១ ក្រោយមក ១០។<ref>{{Cite web |url=http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |title=ខេត្តខ្មែរសម័យអាណានិគម ដល់ សម័យលន់នល់ |access-date=2014-03-01 |archivedate=2015-04-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150423002908/http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |url-status=dead }}</ref> ===សម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ឬ ប៉ុល ពត=== នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៥ រដ្ឋាភិបាល[[ខ្មែរក្រហម]]បានលុបបំបាត់ចោលបំណែងចែករដ្ឋបាលពីមុនរបស់[[កម្ពុជា]]ចេញទាំងអស់។ជំនួសឲ្យខេត្ត[[កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ]]ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ០៧ ភូមិភាគគឺភូមិភាគ'''ពាយ័ព្យ ឧត្តរ ឦសាន បូព៌ា និរតី បស្ចឹម និង កណ្ដាល'''។ ភូមិភាគទាំងនេះត្រូវបានយកតាមបំណែងចែកដែល​បង្កើតឡើងដោយពួក[[ខ្មែរក្រហម]]នៅពេលដែលពួកគេបានប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងរបប[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]]ដឹកនាំដោយ​លោកឧត្តមសេនីយ៍[[លន់ នល់]]។<ref>James A. Tyner, ''The Killing of Cambodia''</ref> ===សម័យសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា - រដ្ឋកម្ពុជា=== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រដ្ឋធានី<br>(អាសនៈ) ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | [[ភ្នំពេញ]] | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh or Daun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|បន្ទាយមានជ័យ]] | [[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|សិរីសោភ័ណ]] | Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | [[ស្រុកបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | [[ស្រុកកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | [[ស្រុកកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | [[ស្រុកកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | Kampong Speu |- ! ០៧ | Kampong Thom | [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | [[ស្រុកកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | Kampong Thom |- ! ០៨ | Kampot | [[ខេត្តកំពត|កំពត]] | [[ស្រុកកំពត|កំពត]] | Kampot |- ! ០៩ | Kandal | [[ខេត្តកណ្តាល|កណ្ដាល]] | [[ស្រុកតាខ្មៅ|តាខ្មៅ]] | Ta Khmau |- ! ១០ | Koh Kong | [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] | [[ស្រុកកោះកុង|កោះកុង]] | Koh Kong |- ! ១១ | Kratié | [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] | [[ស្រុកក្រចេះ|ក្រចេះ]] | Kratié |- ! ១២ | Mondulkiri | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|មណ្ឌលគីរី]] | [[ស្រុកសែនមនោរម្យ|សែនមនោរម្យ]] | Saen Monourom |- ! ១៣ | Siem Reap - Oddar Meanchey | [[ខេត្តសៀមរាប]] [[ឧត្តរមានជ័យ]] | [[ស្រុកសៀមរាប|សៀមរាប]] | Siem Reap |- ! ១៤ | Kampong Saom | [[ក្រុងកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | [[ស្រុកកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | Kampong Saom |- ! ១៥ | Preah Vihear | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ព្រះវិហារ]] | [[ស្រុកភ្នំត្បែងមានជ័យ|ភ្នំត្បែងមានជ័យ]] | Phnom Thbeng Meanchey |- ! ១៦ | Pursat | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ស្រុកពោធិ៍សាត់]] | Pursat |- ! ១៧ | Prey Veng | [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | [[ស្រុកព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | Prey Veng |- ! ១៨ | Ratanakiri | [[ខេត្តរតនគីរី|រតនគីរី]] | [[ស្រុកលំផាត់|លំផាត់]] | Lumphat |- ! ១៩ | Stung Treng | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | [[ស្រុកស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | Stung Treng |- ! ២០ | Svay Rieng | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | [[ស្រុកស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | Svay Rieng |- ! ២១ | Takéo | [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] | [[ស្រុកតាកែវ|តាកែវ]] | Takéo |- |} ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៨=== នៅថ្ងៃទី ២២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០០៨ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានផ្លាស់ប្ដូរក្រុង[[កែប]] [[ប៉ៃលិន]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]] ទៅជាខេត្តវិញនិងបានកែសម្រួលព្រំប្រទល់សីមាខេត្តជាច្រើន។<ref>{{Cite web|url = http://khmerization.blogspot.com/2008/12/decree-creates-three-new-provinces.html|title = Decree Creates Three New Provinces|publisher = khmerization.blogspot.com|date=December 2008}}</ref> ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៣=== នៅថ្ងៃទី ៣១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០១៣ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានបំបែក[[ខេត្តកំពង់ចាម]]ទៅជា ០២ [[ខេត្តកំពង់ចាម]](ត្រើយខាងលិច[[ទន្លេមេគង្គ]]) និង [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]](ត្រើយខាងកើត[[ទន្លេមេគង្គ]])។<ref>{{Cite web|url = http://www.phnompenhpost.com/national/kampong-cham%E2%80%99s-great-divide|title = Kampong Cham's great divide|}}</ref> ==ឯកសារយោង== {{Reflist}} ==តំណខាងក្រៅ== * [http://www.statoids.com/ukh.html Statoid site] {{ខេត្ត-រាជធានីកម្ពុជា}} {{អត្ថបទអំពីបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទីមួយនៃប្រទេសអាស៊ី}} {{Portal bar|កម្ពុជា}} [[Category:បំណែងចែករងនៃកម្ពុជា]] [[Category:បញ្ជីបំណែងចែករងប្រទេស|Cambodia, Provinces]] [[Category:បំណែងចែករងប្រទេសនៃអាស៊ី|Cambodia 1]] [[Category:បំណែងចែករដ្ឋបាលរងរបស់ប្រទេសថ្នាក់ទីមួយ|Provinces, Cambodia]] [[Category:បញ្ជីទាក់ទងកម្ពុជា]] qkgaracz6a4l48q62i66maje273kh2k 322321 322320 2025-06-20T11:07:05Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 322321 wikitext text/x-wiki '''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]''' ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ២៥ ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១។[[រាជធានីភ្នំពេញ]]មិនមែនជាខេត្តនោះទេតែជាតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសហើយត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាខេត្តដោយហេតុថាវាត្រូវបានគ្រប់គ្រងនៅក្នុងកម្រិតដូចគ្នាទៅនឹងខេត្ត ២៤ ទៀតដែរ។ឈ្មោះនៃខេត្តដូចគ្នាទៅនឹងក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្តាល]] [[កំពង់ធំ]] [[កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] [[តាកែវ]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[បន្ទាយមានជ័យ]] [[មណ្ឌលគិរី]] [[រតនគិរី]] និង [[ឧត្តរមានជ័យ]]ចេញ។ [[ភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]]មានសន្ទភាពនិងប្រជាជនខ្ពស់បំផុត។ខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីធំជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]ហើយខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីតូចជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តកែប]]។[[ខេត្តកែប]]មានអត្រាប្រជាជនទាបបំផុតស្របពេលដែល[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]មានសន្ទភាពប្រជាជនទាបបំផុតដូចគ្នាដែរ(ស្ដែងតាមរយៈជំរឿនឆ្នាំ ២០០០)។ [[កម្ពុជា|ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ត្រូវបានបែងចែកជាបន្តបន្ទាប់ទៀតទៅជា ''[[ស្រុក]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ ចំណែកឯ ''[[ខណ្ឌ]]'' មានតែនៅក្នុង[[រាជធានីភ្នំពេញ]]ប៉ុណ្ណោះ។ចំនួន ''[[ស្រុក]]'' / ''[[ខណ្ឌ]]'' នៅក្នុង ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' នីមួយៗមានចំនួនខុសៗគ្នារាប់ចាប់តាំងពីខេត្តតូចៗរហូតដល់ខេត្តធំៗ។ខេត្តនីមួយៗត្រូវមានតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសមួយផងដែរហៅថាក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្តាល|កណ្តាល]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]]ដែលមានក្រុងច្រើន(ចាប់ពី ០២ ឡើងទៅ)។ ''[[ឃុំ]]'' / ''[[សង្កាត់]]'' គឺជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៣ និងចុងក្រោយបង្អស់គឺ ''[[ភូមិ]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៤។នៅ[[រាជធានីភ្នំពេញ]]គ្មាន ''[[ឃុំ]]'' នោះទេដោយប្រើប្រាស់ ''[[សង្កាត់]]'' ជំនួសឲ្យ ''[[ឃុំ]]'' វិញ។ {{short description|First-level administrative division of Cambodia}} {{Infobox subdivision type | name = ខេត្ត ឬ ខែត្រ<br />{{lang|en|Province}}<br />{{nobold|{{transl|km|Khétt}}}} | alt_name = |map = Provincial Boundaries in Cambodia.svg |category = បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១ |territory = {{CAM}} |start_date = |current_number = ២៥ |number_date = |population_range = ៤២,៦៦៥ ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– ២,២៨១,៩៥១ ([[រាជធានីភ្នំពេញ]])<ref name=census2019 /> |area_range = {{Convert|336|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– {{Convert|14288|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]) |government = រដ្ឋបាលខេត្ត |subdivision = [[ស្រុក|ខណ្ឌ/ក្រុង/ស្រុក]](បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ បន្ទាប់ពីខេត្ត) }} ==បញ្ជីរាជធានី-ខេត្ត== [[File:Cambodia, administrative divisions - km - colored.svg|center|700px]] {| class="wikitable" style="text-align:center |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរកាត់ ! អក្សរខ្មែរ ! អក្សរកាត់ខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រាជធានី<br> ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | '''PP''' | [[រាជធានីភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]] | '''ភព''' | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | '''BMC''' | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] | '''បមជ''' | [[ក្រុងប៉ោយប៉ែត|ក្រុងប៉ោយប៉ែត]] [[ក្រុងសិរីសោភ័ណ|ក្រុងសិរីសោភ័ណ]] |Krong Poipet, Krong Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | '''BB''' | [[ខេត្តបាត់ដំបង|ខេត្តបាត់ដំបង]] | '''បប''' | [[ក្រុងបាត់ដំបង|ក្រុងបាត់ដំបង]] | Krong Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | '''KC''' | [[ខេត្តកំពង់ចាម|ខេត្តកំពង់ចាម]] | '''កច''' | [[ក្រុងកំពង់ចាម|ក្រុងកំពង់ចាម]] | Krong Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | '''KCH''' | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] | '''កឆ''' | [[ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង|ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង]] | Krong Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | '''KS''' | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] | '''កស''' | [[ក្រុងច្បារមន|ក្រុងច្បារមន]] [[ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ|ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ]] |Krong Chbar Mon, Krong Odongk Meae Chey |- ! ០៧ | Kampong Thom | '''KT''' | [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្តកំពង់ធំ]] | '''កធ''' | [[ក្រុងស្ទឹងសែន|ក្រុងស្ទឹងសែន]] |Krong Stueng Saen |- ! ០៨ | Kampot | '''KP''' | [[ខេត្តកំពត|ខេត្តកំពត]] | '''កព''' | [[ក្រុងកំពត|ក្រុងកំពត]] [[ក្រុងបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]] | Krong Kampot, Krong Bokor |- ! ០៩ | Kandal | '''KD''' | [[ខេត្តកណ្តាល|ខេត្តកណ្ដាល]] | '''កណ''' | [[ក្រុងតាខ្មៅ|ក្រុងតាខ្មៅ]] [[ក្រុងសំពៅពូន|ក្រុងសំពៅពូន]] [[ក្រុងអរិយក្សត្រ|ក្រុងអរិយក្សត្រ]] | Krong Ta Khmau, Krong Sampov Poun, Krong Arey Ksat |- ! ១០ | Koh Kong | '''KK''' | [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្តកោះកុង]] | '''កក''' | [[ក្រុងខេមរភូមិន្ទ|ក្រុងខេមរភូមិន្ទ]] | Krong Khemarak Phoumin |- ! ១១ | Kep | '''KEP''' | [[ខេត្តកែប|ខេត្តកែប]] | '''កែប''' | [[ក្រុងកែប|ក្រុងកែប]] | Krong Kep |- ! ១២ | Kratíe | '''KRC''' | [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្តក្រចេះ]] | '''ក្រច''' | [[ក្រុងក្រចេះ|ក្រុងក្រចេះ]] | Krong Kratíe |- ! ១៣ | Mondulkiri | '''MK''' | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] | '''មគ''' | [[ក្រុងសែនមនោរម្យ|ក្រុងសែនមនោរម្យ]] | Krong Senmonorom |- ! ១៤ | Oddar Meanchey | '''OMC''' | [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ|ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] | '''ឧមជ''' | [[ក្រុងសំរោង|ក្រុងសំរោង]] | Krong Samraong |- ! ១៥ | Pailin | '''PL''' | [[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្តប៉ៃលិន]] | '''បល''' | [[ក្រុងប៉ៃលិន|ក្រុងប៉ៃលិន]] | Krong Pailin |- ! ១៦ | Preah Sihanouk | '''SN''' | [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ខេត្តព្រះសីហនុ]] | '''សន''' | [[ក្រុងកំពង់សោម|ក្រុងកំពង់សោម]] [[ក្រុងកោះរ៉ុង|ក្រុងកោះរ៉ុង]] [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុងព្រះសីហនុ]] | Krong Kampong Som, Krong Koh Rong, Sihanoukville(Krong Preah Sihanouk) |- ! ១៧ | Preah Vihear | '''PV''' | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្តព្រះវិហារ]] | '''ពវ''' | [[ក្រុងព្រះវិហារ|ក្រុងព្រះវិហារ]] | Krong Preah Vihear |- ! ១៨ | Pursat | '''PS''' | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្តពោធិ៍សាត់]] | '''ពស''' | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ក្រុងពោធិ៍សាត់]] | Krong Pursat |- ! ១៩ | Prey Veng | '''PRV''' | [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្តព្រៃវែង]] | '''ព្រវ''' | [[ក្រុងព្រៃវែង|ក្រុងព្រៃវែង]] | Krong Prey Veng |- ! ២០ | Ratanakiri | '''RK''' | [[ខេត្តរតនគីរី|ខេត្តរតនគីរី]] | '''រគ''' | [[ក្រុងបានលុង|ក្រុងបានលុង]] | Krong Banlung |- ! ២១ | Siem Reap | '''SR''' | [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] | '''សរ''' | [[ក្រុងរុនតាឯក|ក្រុងរុនតាឯកតេជោសែន]] [[ក្រុងសៀមរាប|ក្រុងសៀមរាប]] | Krong Run Ta EK Techo Sen, Krong Siem Reap |- ! ២២ | Stung Treng | '''ST''' | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ខេត្តស្ទឹងត្រែង]] | '''សត''' | [[ក្រុងស្ទឹងត្រែង|ក្រុងស្ទឹងត្រែង]] | Krong Stung Treng |- ! ២៣ | Svay Rieng | '''SVR''' | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ខេត្តស្វាយរៀង]] | '''ស្វរ''' | [[ក្រុងបាវិត|ក្រុងបាវិត]] [[ក្រុងស្វាយរៀង|ក្រុងស្វាយរៀង]] | Krong Bavet, Krong Svay Rieng |- ! ២៤ | Takéo | '''TK''' | [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្តតាកែវ]] | '''តក''' | [[ក្រុងដូនកែវ|ក្រុងដូនកែវ]] | Krong Doun Kaev |- ! ២៥ | Tbong Khmum | '''TKH''' | [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]] | '''តឃ''' | [[ក្រុងសួង|ក្រុងសួង]] | Krong Suong |} [[File:Mappa Impero Khmer (it).svg|center|700px]] ==អភិបាលកិច្ច== '''រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្ត'''នីមួយៗត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយក្រុមប្រឹក្សាតាមរយៈ'''ការបោះឆ្នោតអសកល'''ពី'''ក្រុមប្រឹក្សាឃុំ/សង្កាត់'''ដែលឲ្យឈ្មោះថា'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''។'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''គឺជាតំណាងប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងដែនសមត្ថកិច្ចរាជធានី-ខេត្ត។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវតែងតាំងដោយព្រះរាជក្រឹត្យតាមរសំណើពី'''នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា'''និង'''រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ'''។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវមានអភិបាលមួយរូបមានតួនាទីដឹកនាំរួមនិងអភិបាលរង(តាមការកំណត់របស់[[ក្រសួងមហាផ្ទៃ|ក្រសួងមហាផ្ទៃ]])ជាជំនួយការដឹកនាំអភិបាលលើជំនាញវិស័យនានានៅក្នុងរាជធានី-ខេត្ត។ រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្តនីមួយៗត្រូវបង្កើតឲ្យមាន'''គណៈកម្មាធិការរបស់ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''តាមលក្ខខ័ណ្ឌនៃច្បាប់ដើម្បីធានាការអភិវឌ្ឍតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យនៅថ្នាក់ក្រោមជាតិដើម្បីសម្របសម្រួលលើវិស័យជំនាញក៏ត្រូវឲ្យមានការបង្កើត'''គណៈបញ្ជាការឯកភាពរាជធានី-ខេត្ត'''មានសមាសភាពពីមន្ទីរអង្គភាពនានាទាំងអស់នៅក្នុងដែនរាជធានី-ខេត្តសាមីដែលអភិបាលរាជធានី-ខេត្តជាប្រធាន។ ==ប្រវត្តិ== ==='''សម័យនគរវ្នំ ឬ ហ្វូណន'''=== [[File:Funan Kingdom.png|thumb]] ព្រះរាជា[[នគរភ្នំ|នគរវ្នំ]]និយមធ្វើសង្គ្រាមពង្រីកទឹកដីតួយ៉ាងដូចជា[[ព្រះបាទហ្វាន់ ឆេម៉ាន់ ឬស្រីមារៈ|ព្រះបាទហ្វាន់ឆេម៉ាន់]]បានលើកទ័ពជើងទឹកទៅវាយរដ្ឋជាច្រើនមកដាក់ជាចំណុះរួមមានរដ្ឋ[[ខ្មែរ]] ខ្លះ [[រដ្ឋមន|មន]] ខ្លះ [[ចាម]] ឬ [[ម៉ាឡេយូ]]។ក្នុងសង្គ្រាមគេច្រើនចាប់ឈ្លើយសឹកមកធ្វើជាទាសាទាសី។ ដោយហេតុនេះហើយទើបយើងហៅ[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ថាជាអធិរាជាណាចក្រហើយស្ដេចមានឋានៈជា ''[[មហារាជ|មហារាជ]]'' ឬជា ''[[សាវ៌កៅ|សាវ៌កៅ]]'' (ស្ដេចចក្រវាឡ)។រដ្ឋដែល​ឋិតក្រោមអំណាចរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ទាំងនោះមានស្ដេចសោយរាជ្យគ្រប់ៗរដ្ឋទាំងអស់ហើយរដ្ឋទាំងនោះមានតួនាទីលើកសួយសារអាករមកថ្វាយអធិរាជ[[ហ៊្វូណន|នគរវ្នំ]]រៀងរាល់ឆ្នាំរដ្ឋនេះគេហៅថា ''[[សាមន្តរាជ្យ|សាមន្តរាជ្យ]]''។ហើយរដ្ឋបែបទី ០២ គឺត្រូវគ្រប់គ្រងដោយព្រះរាជបុត្រឬព្រះញាតិវង្សរបស់ស្ដេចអាណាចក្រវ្នំគេហៅថា ''[[វិស័យរដ្ឋ|វិស័យរដ្ឋ]]'' ដែលជាសម្បត្តិរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ផ្ទាល់ដែលបង្កើតឡើងដោយ[[ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី១|ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី ១]] ប៉ុន្តែត្រូវបានរំលាយចោលទៅវិញដោយ[[ហ៊ុនប៉ានហួង|ព្រះបាទហ៊ុនប៉ានហួង]]វិញ។គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថារចនាសម្ព័ន្ធនយោបាយបែបនេះគឺមានគ្រោះថ្នាក់ណាស់គឺដោយសារតែពេលណាអំណាចកណ្ដាលចុះខ្សោយនោះ ''[[សាមន្តរាជ្យ]]'' មួយចំនួននឹងងើបឡើងបះបោរដូចករណី ''​[[សាមន្តរដ្ឋ|សាមន្តរដ្ឋ]][[ចេនឡា]]'' នៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី ០៦។ ==='''សម័យនគរកម្វុជ ឬ ចេនឡា'''=== [[File:Chen-La_locator.png|thumb]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័នទី ១]] ទ្រង់បានតាំងរាជធានីនៅ[[ឦសានបុរៈ]]ហើយមានគ្រួសារ ២០០០ នាក់រស់នៅ។នៅកណ្ដាលក្រុងមានសាលធំមួយជាទីដែលព្រះរាជាទ្រង់ព្រះប្រទានសវនាការនិងជួបជុំពួកមន្ត្រី សេនាបតី។នៅខាងក្រៅរាជធានីមានក្រុងចំនួន ៣០ ទៀតហើយក្រុងនីមួយៗមានគ្រួសារជាច្រើនពាន់នាក់រស់នៅហើយគ្រប់គ្រងដោយអភិបាលម្នាក់។ <ref>ត្រឹង ងារ ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ទំព័រ៧៤-៧៥</ref> ==='''សម័យអង្គរ(ចក្រភពខ្មែរ)'''=== [[File:Khmer_Empire.png|thumb]] ====ប្រមាណ==== បច្ចេកពាក្យ ''[[ប្រមាន-ប្រមាណ]]'' ត្រូវបានប្រើប្រាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]ដើម្បីសម្គាល់ឈ្មោះដល់បំណែងចែកទឹកដីដ៏ធំៗ ឬ មួយភូមិភាគនៃកម្ពុជទេស។តាមសិលាចារឹក(អក្សរសិលាចារឹកទំព័រ ៤៧ ៤៨ និង ៤៩)យើងបានឃើញដែនដី ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលជា ២០ គឺជាផែនដីដ៏ធំៗនៃប្រទេស។ នៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងនៅក្នុងសម័យសតវត្សរ៍ទី ០៧ (សិលាចារឹកអ្នកតា)មានសរសេរឈ្មោះពាក្យថា ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ។ តើភូមិភាគនេះនៅឯណា ឬ មួយក៏មានទីតាំងនៅកន្លែងវត្តព្រៃវែងសព្វថ្ងៃ?នៅក្នុងសិលាចារឹកនេះទៀតក៏មានសរសេរព្រះនាម[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័ន|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័ន]]ដែលជាព្រះមហាក្សត្រលើមហាក្សត្រ''[[សាមន្តរាជ]]'' នៃភូមិភាគទាំង ០៣។ តើ ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ជាភូមិភាគមួយនៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ(ឬទីក្រុង)ទាំង ០៣ កន្លែងដែលមានចារនៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងដែលឬទេ? នៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ០៥ ដែលត្រូវបានពណ៌នាតាមឧទាហរណ៍ខាងលើនេះយើងអាចសង្កេតឃើញថាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ( ''[[ប្រមាណ]]'' ពាក្យនេះមានន័យ ០២ មានន័យថា រង្វាស់និងការប៉ាន់ស្មាន)មួយចំនួនមានដើមកំណើតពីពាក្យ[[ខ្មែរ]]ហើយឈ្មោះភូមិភាគចំនួន ១១ មានដើមកំណើតពី[[សំស្ក្រឹត]]។ ម្យ៉ាងវិញទៀតបើតាមសិលាចារឹក K.៩៨៩ ភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]''មួយមានឈ្មោះថា ''[[សតគ្រាម]]'' ដែលមានន័យថា'''ភូមិចំនួនមួយរយ'''បានសេចក្ដីថាតាមរយៈអត្ថន័យរបស់ភូមិភាគនេះ យើងអាចទាញមតិដែលបញ្ជាក់ទំហំដ៏ធំធេងនៃស្ថាននាមដែលបានប្រើប្រាស់ពាក្យ ''[[ប្រមាណ]]'' នៅខាងដើម។នៅក្នុងសិលាចារឹកនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]នា[[សម័យអង្គរ]]ក៏មានការប្រើប្រាស់ ''[[ប្រមាណ]]'' សម្រាប់សម្គាល់នូវភូមិភាគផ្សេងៗនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ផងដែរ។ ====វិសយ==== ''[[វិសយ]]'' ពាក្យ[[សំស្ក្រឹត]]មានន័យថា [[តំបន់]] [[ខេត្ត]] ពាក្យ ''[[វិសយ]]'' ប្រើសម្រាប់សម្គាល់នូវបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋការឬក៏បំណែងចែករាជការមួយៗដ៏ច្បាស់លាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]។ តាមសិលាចារឹកនានាពាក្យ ''[[វិសយ]] (Visaya)''សម្គាល់នូវ[[ទីរួមខេត្ត]]ដែលនៅក្នុងនោះមានស្ថាប័នរាជការផ្សេងៗខាងគ្រហស្ថ និងសាសនា។ ''[[វិសយ]]'' នីមួយៗស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់ ''[[ខ្លោញវិសយ]]''(ស្ដេចត្រាញ់ ឬ ចៅហ្វាយខេត្ត)។ រាជការដែលធ្វើការអម ''[[ខ្លោញវិសយ]]'' គឺមាន ''[[ខ្លោញវលវិសយ]] (Khlon Vala Visaya K.២២១)''។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការធញ្ញជាតិគឺមានស្រូវអង្ករជាអាទិភាព។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការទារប្រេងមានប្រេងធ្វើអំពីរុក្ខជាតិនិងប្រេងធ្វើអំពីខ្លាញ់គោ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១) ''[[វ្រីហិបយ៌្យនវិសយ]] (Vrihi paryyan Visaya'' ''K.៤៤៤'')ព្រមទាំងមាន''[[ខ្លោញ]]'' ឬមួយក៏អធិបតីទទួលបន្ទុកតុលាការដែលនៅតាមសិលាចារឹកថា ''[[សភាវិសយ]]។'' បើប្រៀបធៀបទៅនិងសម័យបច្ចុប្បន្នពាក្យ ''[[វិសយ]]'' មានន័យថាជាបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋបាលដូចជាខេត្តដែរ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១)។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថាមានឈ្មោះស្ថាននាមខ្លះដែលត្រូវបានបង្កបង្កើតឡើងដោយការប្រើពាក្យ ''[[ភូមិសាស្ត្រ]] ផង [[ប្រមាណ]] ផង និង [[វិសយ]] ផង''។ ឧទាហរណ៍ : (សិលាចារឹក ទំព័រ ៥១) [[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]] = បុរីដ៏ល្អ ដ៏ប្រសើរ គឺជាភូមិភាគនៅខាងទិសឧត្ដរនៃកម្ពុជទេសគឺនៅតំបន់[[វត្តភូ]]ឬហៅថា[[តំបន់បាសាក់]]នៅខាងភូមិភាគឧត្ដរ។ តាមមតិអ្នកស្រាវជ្រាវខ្លះ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]គឺជារាជធានីចាស់នៃប្រទេស[[ចេនឡា]]ហើយព្រះមហាក្សត្រដែលសោយរាជ្យមុនគេនៅទីនោះព្រះនាមថា[[ស្រេស្ឋវម៌្ម|ព្រះបាទស្រេស្ឋវរ្ម័ន]]។ សន្ទុក = ប្រហែលជាចេញមកពីពាក្យ ស្ទុក ស្ដុក មានន័យថា ធំ មាំមួន ប៉ុន្តែន័យរបស់ពាក្យនេះម្យ៉ាងទៀតគឺបឹង។ សព្វថ្ងៃមានពាក្យ'''[[ភ្នំសន្ទុក]]'''ដែលនៅលើនោះមានប្រាសាទបុរាណតាមសិលាចារឹកក៏មានសរសេរអំពី ''Mahanasa = អ្នកធ្វើម្ហូបអាហារនៅ [[វិសយសន្ទុក]](Visaya Sanduk)''។ ប្រសិនបើពាក្យ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]និង'''សន្ទុក'''បានត្រូវប្រើប្រាស់សម្រាប់សម្គាល់ភូមិភាគផងខេត្តផងគេអាចសន្និដ្ឋានថានៅតាមសិលាចារឹកមានពាក្យសម្គាល់ភូមិភាគដទៃទៀតដែលត្រូវប្រើសម្រាប់សំគាល់ខេត្ត។យើងបានរកឃើញ ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលចំនួន ២០ ហើយនៅក្នុង ''[[ប្រមាណ]]'' នីមួយៗមាន ''[[វិសយ]]'' គឺខេត្តច្រើន។ដូច្នេះ ''[[វិសយ]]'' នៅក្នុងសម័យបុរាណជាពិសេសនៅ[[សម័យអង្គរ]]មានមិនតិចជាងពាក្យរបស់[[ជីវ តាក្វាន់]]ដែលបានសរសេរថានៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]មានខេត្តច្រើនជាង ៩០ ខេត្ត។ <ref>[http://phumikhmer.wordpress.com/2012/07/16/%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%90%E1%9E%B6%E1%9E%93%E2%80%8B%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%98%E2%80%8B%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%B6-toponymie%E2%80%8B-%E1%9E%94%E1%9E%8E%E1%9F%92/?relatedposts_exclude=92 ស្ថាននាមវិទ្យារបស់បណ្ឌិតឡុងសៀម]</ref> ===សម័យចតុមុខ និង សម័យលង្វែក === [[File:Southeast_Asian_history_-_Around_1540.png|thumb]] នៅក្នុងសម័យនោះ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]លែងជាមហាអំណាចមួយខាងទឹកដីទៀតហើយ។ទឹកដីជាន់ក្រៅគឺស្រុក'''[[បច្ចន្តជនបទ]]'''ដូចជាស្រុក'''[[សុខោទ័យ]]''' ស្រុក'''[[អយុធ្យា]]''' ស្រុក'''[[លពបុរី]]''' [[ស្រុកពិមាឃ(ខេត្តនគររាជ)|ស្រុកពិមាឃ]]ត្រូវបាត់បង់អស់ទៅហើយរីឯប្រទេស ''[[សាមន្តរាជ]]'' ដូចជា'''[[ចាម្ប៉ា]] [[អណ្ណាម]] [[ប្រទេសជ្វា|ជ្វា]] [[រដ្ឋមន|មន]]'''ក៏លែងមានទៀតដែរហើយ។ព្រំដែនខាងជើងរបស់[[ខ្មែរ]]ធ្លាក់មកនៅត្រឹម'''[[ទន្លេមូល]]'''ឬនៅលើនេះបន្តិចបន្តួចនឹង[[ឡាវ|ប្រទេសលាវ]]។ព្រះនគរខាងលិចទល់នឹង'''[[ខេត្តបស្ចឹមបុរី|បស្ចឹមបុរី]]''' និង '''[[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]]'''ខាងពាយ័ព្យទល់នឹង'''[[ស្រុកនាងរង]] [[ខេត្តនគររាជសីមា|នគររាជសីមា]]'''ខាងកើតទល់នឹង[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ខាងត្បូងទល់នឹង[[សមុទ្រចិនខាងត្បូង|សមុទ្រចិន]]និង[[ឈូងសមុទ្រសៀម]]។ បើតាមពង្សាវតាររាជាណាចក្រ[[ខ្មែរ]]សម័យនោះមានប្រមាណ ៧០ ខេត្តគឺ : '''[[ខេត្តលង្វែក|លង្វែក]] [[ខេត្តបរិបូរណ៍|អម្រិន្ទបូរ]] [[ខេត្តក្រគរ|ក្រគរ]] [[ខេត្តគ្រង|គ្រង]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តឫស្សីសាញ|ឫស្សីសាញ]] [[ខេត្តតាមសីមា|តាមសីមា]] [[ខេត្តមង្គលបុរី|មង្គលបុរី]] [[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]] [[ខេត្តសុរិន្ទ|សុរិន្ទ]] [[ខេត្តសិង្គារ|សិង្គារ]] [[ខេត្តកំពង់សៀម|កំពង់សៀម]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តជើងព្រៃ|ជើងព្រៃ]] [[ខេត្តគោកសេះ|គោកសេះ]] [[ខេត្តអន្លង់រាជ|អន្លង់រាជ]] [[ខេត្តព្រហ្មទេព|ព្រហ្មទេព]] [[ខេត្តព្រៃក្ដី|ព្រៃក្ដី]] [[ខេត្តស្ទោង|ស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង|ជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស|រលួស]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តម្លូព្រៃ|ម្លូព្រៃ]] [[ខេត្តជាំក្សាន្ត|ជាំក្សាន្ត]] [[ខេត្តត្នោត|ត្នោត]] [[ខេត្តទឹកជោរ|ទឹកជោរ]] [[ខេត្តសៀមបូក|សៀមបូក]] [[ខេត្តសម្បុកសម្បូណ៌|សម្បុកសម្បូណ៌]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តឆ្លូង|ឆ្លូង]] [[ខេត្តត្បូង|ត្បូង]] [[ខេត្តបាសាន|បាសាន]] [[ខេត្តទទឹងថ្ងៃ|ទទឹងថ្ងៃ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តរោងដំរី|រោងដំរី]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តជើងបាដែង|ជើងបាដែង]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តបាទី|បាទី]] [[ខេត្តលើកដែក|លើកដែក]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តថ្ពង|ថ្ពង]] [[ខេត្តបាសាក់|បាសាក់]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពាម|ពាម]] [[ខេត្តកោះស្លាកែត|កោះស្លាកែត]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|កំពង់សោម]] [[ខេត្តទឹកខ្មៅ|ទឹកខ្មៅ]] [[ខេត្តពាមមេសរ|ពាមមេសរ]] [[ខេត្តព្រះត្រពាំង|ព្រះត្រពាំង]] [[ខេត្តក្រមួនស|ក្រមួនស]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]]'''។ល។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថានៅក្នុងចំណោមខេត្តទាំងប៉ុន្មាននេះខេត្តខ្លះនៅឋានៈជាខេត្តរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះដូចជា'''[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]]'''។ល។រីឯខេត្តខ្លះធ្លាក់ឋានៈមកស្រុកវិញដូចជា'''[[ខេត្តមង្គលបុរី]] [[ខេត្តស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស]] [[ខេត្តទឹកជោរ]]'''។ល។ចំណែកខេត្តខ្លះទៀតត្រូវបាត់ឈ្មោះរលាយចូលនឹងខេត្តឯទៀតៗអស់ទៅ។ ខេត្តនីមួយៗត្រូវបែងចែកជាស្រុកហើយ[[ស្រុក]]នីមួយៗត្រូវបែងចែកជា[[ឃុំ]]និង[[ភូមិ]]ជាច្រើនទៅទៀត។ប៉ុន្តែខេត្តជាច្រើនត្រូវបានប្រមូលផ្ដុំជាតំបន់ធំៗដែលគេឲ្យឈ្មោះថា'''ដី'''។ '''ដី>រាជធានី-ខេត្ត>ស្រុក/ខណ្ឌ>ឃុំ/សង្កាត់>ភូមិ''' ===សម័យឧដុង្គ=== [[File:Indochina_map_(1770s).jpg|thumb]] នៅក្នុង[[សម័យឧដុង្គ]]ឃើញមានខេត្តដូចជា : [[ខេត្តកំពង់ក្របី|កំពង់ក្របី]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី|ច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តចុងកាល់|ចុងកាល់]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តមហានគរ|មហានគរ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តកំពង់លែង|កំពង់លែង]]។ ===សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង=== នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស|ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ-មុនីវង្ស]]មានខេត្តនិងភូមិភាគដូចជា ៖ ====ខេត្ត​==== *[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] *[[​ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *​[[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] *[[ខេត្តកំពត|កំពត]] *[[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] *[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|​កំពង់ឆ្នាំង]] *[[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] *[[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *[[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] *[[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *[[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] *[[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] *[[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] ====ភូមិភាគរដ្ឋបាល==== នៅក្នុង ​គ.ស ​១៩៤៧ មាន​ព្រះរាជ្យក្រម​បង្កើត​ឲ្យ​មាន​ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ចំនួន ០​៧ ​គឺ ៖ *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​១ : [[ខេត្ត​បាត់ដំបង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០២ : [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្ត​ពោធិសាត់]] និង [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៣ : [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្ត​កំពង់ធំ]] និង [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៤ : [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្ត​ក្រចេះ]] និង [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៥ : [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្ត​ព្រៃវែង]] និង​ [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៦ : [[ខេត្តកណ្ដាល|ខេត្ត​កណ្ដាល]] និង [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៧ : [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្ត​តាកែវ]] និង [[ខេត្តកំពត|កំពត]] ===សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម ឬ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០១=== [[ប្រទេសកម្ពុជា]]បានបន្សល់ទុកនូវខេត្តដែលសេសសល់ស្រាប់នៅក្នុង[[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]រហូតមកដល់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]]។ នៅក្នុង​[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]​​ខេត្ដចំនួន ០​៥ ត្រូវបានបង្កើតឡើងបន្ថែមទៀតនិង​ក្រុងចំនួន ​០៣ គឺ : [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]]) [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]](១៩៥៧) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។សរុប ១៩ ខេត្ត និង ០៣ ក្រុង ។ ===សម័យសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ឬ លន់ នល់ === ខេត្តនិងក្រុងសល់ពីជំនាន់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម|សង្គមរាស្ត្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]][[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]])[[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]] (១៩៥៧ ដល់[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] ឬ សម័យលន់ នល់ [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ក្រុងកំពង់សោម]]) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង ​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។ នៅ​ចុង​[[​សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម|សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម]]និង​សម័យ[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] មាន​បង្កើត​អនុខេត្ត ​១១ និង​ ខេត្ត​ ០១ ដូច​ខាងក្រោម ៖ *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំពង់សីលា|កំពង់សិលា]] ([[ស្រុកស្រែអំបិល|ស្រុក​ស្រែអំបិល]]) *អនុខេត្ត​ផ្ការំចេក ([[ស្រុកមេមត់|ស្រុក​មេមត់]]) *អនុខេត្ត​ភ្នំដិល ([[ស្រុកបាធាយ|ស្រុក​បាធាយ]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកថ្មពួក|ថ្មពួក]] ([[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|ស្រុក​សិរីសោភ័ណ]]) *អនុខេត្ត​ស្រកានាគ ([[តាកែនកោះស្លា​ស្រកានាគ]] [[ស្រុកឈូក|ស្រុក​ឈូក]]) *អនុខេត្ត​ថ្មកែវ (ជិត​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|គីរីរម្យ]]) *អនុខេត្ត​[[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]] ([[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] ([[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] [[​ព្រៃវែង]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកអន្លង់វែង|អន្លង់វែង]] (ជិត​[[សៀមរាប]]) *អនុខេត្ត​[[ទន្លេសាប]] (ទីតាំង​សាលាខេត្ត​នៅ​[[ឃុំកំពង់ហ្លួង(ស្រុកក្រគរ)|ឃុំ​កំពង់ហ្លួង]] [[ស្រុកក្រគរ|ស្រុក​ក្រគរ]] [[ខេត្ត​ពោធិ៍សាត់]]) *អនុ[[ខេត្តប៉ៃលិន]] ក្រោយ​មក​ដាក់​ជា​[[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្ត​ប៉ៃលិន]]ក្រោយ​មក​ទៀត​កែ​ដាក់​ថា'''ក្រុង​ប៉ៃលិនមង្គល''' *ខេត្ត​[[ឧត្ដុង្គមានជ័យ]] (តាំង​នៅ​[[ស្រុកឧដុង្គ|ស្រុក​ឧត្ដុង្គ]]<ref>{{Cite web |title=អនុក្រឹត្យស្ដីពីការបំបែកស្រុកឧដុង នៃខេត្តកំពង់ស្ពឺ លេខ : ២៧១ អនក្រ.បក, 2022-12-23 {{!}} MPWT |url=https://www.mpwt.gov.kh/kh/documents/sub-decree/564 |access-date=2025-06-18 |website=ក្រសួងសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូន (MPWT) |language=kh}}</ref> [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្ត​កំពង់ស្ពឺ]])។ សរុប ២១ ខេត្ត ក្រោយមក ២០ ខេត្ត ក្រុង ០៣ ក្រោយមក ក្រុង ០៤ និង អនុខេត្ត ១១ ក្រោយមក ១០។<ref>{{Cite web |url=http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |title=ខេត្តខ្មែរសម័យអាណានិគម ដល់ សម័យលន់នល់ |access-date=2014-03-01 |archivedate=2015-04-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150423002908/http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |url-status=dead }}</ref> ===សម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ឬ ប៉ុល ពត=== នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៥ រដ្ឋាភិបាល[[ខ្មែរក្រហម]]បានលុបបំបាត់ចោលបំណែងចែករដ្ឋបាលពីមុនរបស់[[កម្ពុជា]]ចេញទាំងអស់។ជំនួសឲ្យខេត្ត[[កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ]]ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ០៧ ភូមិភាគគឺភូមិភាគ'''ពាយ័ព្យ ឧត្តរ ឦសាន បូព៌ា និរតី បស្ចឹម និង កណ្ដាល'''។ ភូមិភាគទាំងនេះត្រូវបានយកតាមបំណែងចែកដែល​បង្កើតឡើងដោយពួក[[ខ្មែរក្រហម]]នៅពេលដែលពួកគេបានប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងរបប[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]]ដឹកនាំដោយ​លោកឧត្តមសេនីយ៍[[លន់ នល់]]។<ref>James A. Tyner, ''The Killing of Cambodia''</ref> ===សម័យសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា - រដ្ឋកម្ពុជា=== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រដ្ឋធានី<br>(អាសនៈ) ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | [[ភ្នំពេញ]] | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh or Daun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|បន្ទាយមានជ័យ]] | [[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|សិរីសោភ័ណ]] | Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | [[ស្រុកបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | [[ស្រុកកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | [[ស្រុកកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | [[ស្រុកកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | Kampong Speu |- ! ០៧ | Kampong Thom | [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | [[ស្រុកកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | Kampong Thom |- ! ០៨ | Kampot | [[ខេត្តកំពត|កំពត]] | [[ស្រុកកំពត|កំពត]] | Kampot |- ! ០៩ | Kandal | [[ខេត្តកណ្តាល|កណ្ដាល]] | [[ស្រុកតាខ្មៅ|តាខ្មៅ]] | Ta Khmau |- ! ១០ | Koh Kong | [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] | [[ស្រុកកោះកុង|កោះកុង]] | Koh Kong |- ! ១១ | Kratié | [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] | [[ស្រុកក្រចេះ|ក្រចេះ]] | Kratié |- ! ១២ | Mondulkiri | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|មណ្ឌលគីរី]] | [[ស្រុកសែនមនោរម្យ|សែនមនោរម្យ]] | Saen Monourom |- ! ១៣ | Siem Reap - Oddar Meanchey | [[ខេត្តសៀមរាប]] [[ឧត្តរមានជ័យ]] | [[ស្រុកសៀមរាប|សៀមរាប]] | Siem Reap |- ! ១៤ | Kampong Saom | [[ក្រុងកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | [[ស្រុកកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | Kampong Saom |- ! ១៥ | Preah Vihear | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ព្រះវិហារ]] | [[ស្រុកភ្នំត្បែងមានជ័យ|ភ្នំត្បែងមានជ័យ]] | Phnom Thbeng Meanchey |- ! ១៦ | Pursat | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ស្រុកពោធិ៍សាត់]] | Pursat |- ! ១៧ | Prey Veng | [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | [[ស្រុកព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | Prey Veng |- ! ១៨ | Ratanakiri | [[ខេត្តរតនគីរី|រតនគីរី]] | [[ស្រុកលំផាត់|លំផាត់]] | Lumphat |- ! ១៩ | Stung Treng | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | [[ស្រុកស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | Stung Treng |- ! ២០ | Svay Rieng | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | [[ស្រុកស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | Svay Rieng |- ! ២១ | Takéo | [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] | [[ស្រុកតាកែវ|តាកែវ]] | Takéo |- |} ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៨=== នៅថ្ងៃទី ២២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០០៨ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានផ្លាស់ប្ដូរក្រុង[[កែប]] [[ប៉ៃលិន]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]] ទៅជាខេត្តវិញនិងបានកែសម្រួលព្រំប្រទល់សីមាខេត្តជាច្រើន។<ref>{{Cite web|url = http://khmerization.blogspot.com/2008/12/decree-creates-three-new-provinces.html|title = Decree Creates Three New Provinces|publisher = khmerization.blogspot.com|date=December 2008}}</ref> ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៣=== នៅថ្ងៃទី ៣១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០១៣ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានបំបែក[[ខេត្តកំពង់ចាម]]ទៅជា ០២ [[ខេត្តកំពង់ចាម]](ត្រើយខាងលិច[[ទន្លេមេគង្គ]]) និង [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]](ត្រើយខាងកើត[[ទន្លេមេគង្គ]])។<ref>{{Cite web|url = http://www.phnompenhpost.com/national/kampong-cham%E2%80%99s-great-divide|title = Kampong Cham's great divide|}}</ref> ==ឯកសារយោង== {{Reflist}} ==តំណខាងក្រៅ== * [http://www.statoids.com/ukh.html Statoid site] {{ខេត្ត-រាជធានីកម្ពុជា}} {{អត្ថបទអំពីបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទីមួយនៃប្រទេសអាស៊ី}} {{Portal bar|កម្ពុជា}} [[Category:បំណែងចែករងនៃកម្ពុជា]] [[Category:បញ្ជីបំណែងចែករងប្រទេស|Cambodia, Provinces]] [[Category:បំណែងចែករងប្រទេសនៃអាស៊ី|Cambodia 1]] [[Category:បំណែងចែករដ្ឋបាលរងរបស់ប្រទេសថ្នាក់ទីមួយ|Provinces, Cambodia]] [[Category:បញ្ជីទាក់ទងកម្ពុជា]] 725haq80ks2dwzrkolujvowlfq6brkv 322323 322321 2025-06-20T11:08:00Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 322323 wikitext text/x-wiki '''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]''' ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ២៥ ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១។[[រាជធានីភ្នំពេញ]]មិនមែនជាខេត្តនោះទេតែជាតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសហើយត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាខេត្តដោយហេតុថាវាត្រូវបានគ្រប់គ្រងនៅក្នុងកម្រិតដូចគ្នាទៅនឹងខេត្ត ២៤ ទៀតដែរ។ឈ្មោះនៃខេត្តដូចគ្នាទៅនឹងក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្តាល]] [[កំពង់ធំ]] [[កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] [[តាកែវ]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[បន្ទាយមានជ័យ]] [[មណ្ឌលគិរី]] [[រតនគិរី]] និង [[ឧត្តរមានជ័យ]]ចេញ។ [[ភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]]មានសន្ទភាពនិងប្រជាជនខ្ពស់បំផុត។ខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីធំជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]ហើយខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីតូចជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តកែប]]។[[ខេត្តកែប]]មានអត្រាប្រជាជនទាបបំផុតស្របពេលដែល[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]មានសន្ទភាពប្រជាជនទាបបំផុតដូចគ្នាដែរ(ស្ដែងតាមរយៈជំរឿនឆ្នាំ ២០០០)។ [[កម្ពុជា|ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ត្រូវបានបែងចែកជាបន្តបន្ទាប់ទៀតទៅជា ''[[ស្រុក]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ ចំណែកឯ ''[[ខណ្ឌ]]'' មានតែនៅក្នុង[[រាជធានីភ្នំពេញ]]ប៉ុណ្ណោះ។ចំនួន ''[[ស្រុក]]'' / ''[[ខណ្ឌ]]'' នៅក្នុង ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' នីមួយៗមានចំនួនខុសៗគ្នារាប់ចាប់តាំងពីខេត្តតូចៗរហូតដល់ខេត្តធំៗ។ខេត្តនីមួយៗត្រូវមានតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសមួយផងដែរហៅថាក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្តាល|កណ្តាល]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]]ដែលមានក្រុងច្រើន(ចាប់ពី ០២ ឡើងទៅ)។ ''[[ឃុំ]]'' / ''[[សង្កាត់]]'' គឺជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៣ និងចុងក្រោយបង្អស់គឺ ''[[ភូមិ]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៤។នៅ[[រាជធានីភ្នំពេញ]]គ្មាន ''[[ឃុំ]]'' នោះទេដោយប្រើប្រាស់ ''[[សង្កាត់]]'' ជំនួសឲ្យ ''[[ឃុំ]]'' វិញ។ {{short description|First-level administrative division of Cambodia}} {{Infobox subdivision type | name = ខេត្ត ឬ ខែត្រ<br />{{lang|en|Province}}<br />{{nobold|{{transl|km|Khétt}}}} | alt_name = |map = Provincial Boundaries in Cambodia.svg |category = បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១ |territory = {{CAM}} |start_date = |current_number = ២៥ |number_date = |population_range = ៤២,៦៦៥ ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– ២,២៨១,៩៥១ ([[រាជធានីភ្នំពេញ]])<ref name=census2019 /> |area_range = {{Convert|336|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– {{Convert|14288|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]) |government = រដ្ឋបាលខេត្ត |subdivision = [[ស្រុក|ខណ្ឌ/ក្រុង/ស្រុក]](បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ បន្ទាប់ពីខេត្ត) }} ==បញ្ជីរាជធានី-ខេត្ត== [[File:Cambodia, administrative divisions - km - colored.svg|center|700px]] {| class="wikitable" style="text-align:center |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរកាត់ ! អក្សរខ្មែរ ! អក្សរកាត់ខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រាជធានី<br> ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | '''PP''' | [[រាជធានីភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]] | '''ភព''' | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | '''BMC''' | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] | '''បមជ''' | [[ក្រុងប៉ោយប៉ែត|ក្រុងប៉ោយប៉ែត]] [[ក្រុងសិរីសោភ័ណ|ក្រុងសិរីសោភ័ណ]] |Krong Poipet, Krong Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | '''BB''' | [[ខេត្តបាត់ដំបង|ខេត្តបាត់ដំបង]] | '''បប''' | [[ក្រុងបាត់ដំបង|ក្រុងបាត់ដំបង]] | Krong Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | '''KC''' | [[ខេត្តកំពង់ចាម|ខេត្តកំពង់ចាម]] | '''កច''' | [[ក្រុងកំពង់ចាម|ក្រុងកំពង់ចាម]] | Krong Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | '''KCH''' | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] | '''កឆ''' | [[ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង|ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង]] | Krong Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | '''KS''' | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] | '''កស''' | [[ក្រុងច្បារមន|ក្រុងច្បារមន]] [[ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ|ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ]] |Krong Chbar Mon, Krong Odongk Meae Chey |- ! ០៧ | Kampong Thom | '''KT''' | [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្តកំពង់ធំ]] | '''កធ''' | [[ក្រុងស្ទឹងសែន|ក្រុងស្ទឹងសែន]] |Krong Stueng Saen |- ! ០៨ | Kampot | '''KP''' | [[ខេត្តកំពត|ខេត្តកំពត]] | '''កព''' | [[ក្រុងកំពត|ក្រុងកំពត]] [[ក្រុងបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]] | Krong Kampot, Krong Bokor |- ! ០៩ | Kandal | '''KD''' | [[ខេត្តកណ្តាល|ខេត្តកណ្ដាល]] | '''កណ''' | [[ក្រុងតាខ្មៅ|ក្រុងតាខ្មៅ]] [[ក្រុងសំពៅពូន|ក្រុងសំពៅពូន]] [[ក្រុងអរិយក្សត្រ|ក្រុងអរិយក្សត្រ]] | Krong Ta Khmau, Krong Sampov Poun, Krong Arey Ksat |- ! ១០ | Koh Kong | '''KK''' | [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្តកោះកុង]] | '''កក''' | [[ក្រុងខេមរភូមិន្ទ|ក្រុងខេមរភូមិន្ទ]] | Krong Khemarak Phoumin |- ! ១១ | Kep | '''KEP''' | [[ខេត្តកែប|ខេត្តកែប]] | '''កែប''' | [[ក្រុងកែប|ក្រុងកែប]] | Krong Kep |- ! ១២ | Kratíe | '''KRC''' | [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្តក្រចេះ]] | '''ក្រច''' | [[ក្រុងក្រចេះ|ក្រុងក្រចេះ]] | Krong Kratíe |- ! ១៣ | Mondulkiri | '''MK''' | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] | '''មគ''' | [[ក្រុងសែនមនោរម្យ|ក្រុងសែនមនោរម្យ]] | Krong Senmonorom |- ! ១៤ | Oddar Meanchey | '''OMC''' | [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ|ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] | '''ឧមជ''' | [[ក្រុងសំរោង|ក្រុងសំរោង]] | Krong Samraong |- ! ១៥ | Pailin | '''PL''' | [[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្តប៉ៃលិន]] | '''បល''' | [[ក្រុងប៉ៃលិន|ក្រុងប៉ៃលិន]] | Krong Pailin |- ! ១៦ | Preah Sihanouk | '''SN''' | [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ខេត្តព្រះសីហនុ]] | '''សន''' | [[ក្រុងកំពង់សោម|ក្រុងកំពង់សោម]] [[ក្រុងកោះរ៉ុង|ក្រុងកោះរ៉ុង]] [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុងព្រះសីហនុ]] | Krong Kampong Som, Krong Koh Rong, Sihanoukville(Krong Preah Sihanouk) |- ! ១៧ | Preah Vihear | '''PV''' | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្តព្រះវិហារ]] | '''ពវ''' | [[ក្រុងព្រះវិហារ|ក្រុងព្រះវិហារ]] | Krong Preah Vihear |- ! ១៨ | Pursat | '''PS''' | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្តពោធិ៍សាត់]] | '''ពស''' | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ក្រុងពោធិ៍សាត់]] | Krong Pursat |- ! ១៩ | Prey Veng | '''PRV''' | [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្តព្រៃវែង]] | '''ព្រវ''' | [[ក្រុងព្រៃវែង|ក្រុងព្រៃវែង]] | Krong Prey Veng |- ! ២០ | Ratanakiri | '''RK''' | [[ខេត្តរតនគីរី|ខេត្តរតនគីរី]] | '''រគ''' | [[ក្រុងបានលុង|ក្រុងបានលុង]] | Krong Banlung |- ! ២១ | Siem Reap | '''SR''' | [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] | '''សរ''' | [[ក្រុងរុនតាឯក|ក្រុងរុនតាឯកតេជោសែន]] [[ក្រុងសៀមរាប|ក្រុងសៀមរាប]] | Krong Run Ta EK Techo Sen, Krong Siem Reap |- ! ២២ | Stung Treng | '''ST''' | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ខេត្តស្ទឹងត្រែង]] | '''សត''' | [[ក្រុងស្ទឹងត្រែង|ក្រុងស្ទឹងត្រែង]] | Krong Stung Treng |- ! ២៣ | Svay Rieng | '''SVR''' | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ខេត្តស្វាយរៀង]] | '''ស្វរ''' | [[ក្រុងបាវិត|ក្រុងបាវិត]] [[ក្រុងស្វាយរៀង|ក្រុងស្វាយរៀង]] | Krong Bavet, Krong Svay Rieng |- ! ២៤ | Takéo | '''TK''' | [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្តតាកែវ]] | '''តក''' | [[ក្រុងដូនកែវ|ក្រុងដូនកែវ]] | Krong Doun Kaev |- ! ២៥ | Tbong Khmum | '''TKH''' | [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]] | '''តឃ''' | [[ក្រុងសួង|ក្រុងសួង]] | Krong Suong |} [[File:Mappa Impero Khmer (it).svg|center|700px]] ==អភិបាលកិច្ច== '''រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្ត'''នីមួយៗត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយក្រុមប្រឹក្សាតាមរយៈ'''ការបោះឆ្នោតអសកល'''ពី'''ក្រុមប្រឹក្សាឃុំ/សង្កាត់'''ដែលឲ្យឈ្មោះថា'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''។'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''គឺជាតំណាងប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងដែនសមត្ថកិច្ចរាជធានី-ខេត្ត។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវតែងតាំងដោយព្រះរាជក្រឹត្យតាមរសំណើពី'''នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា'''និង'''រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ'''។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវមានអភិបាលមួយរូបមានតួនាទីដឹកនាំរួមនិងអភិបាលរង(តាមការកំណត់របស់[[ក្រសួងមហាផ្ទៃ|ក្រសួងមហាផ្ទៃ]])ជាជំនួយការដឹកនាំអភិបាលលើជំនាញវិស័យនានានៅក្នុងរាជធានី-ខេត្ត។ រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្តនីមួយៗត្រូវបង្កើតឲ្យមាន'''គណៈកម្មាធិការរបស់ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''តាមលក្ខខ័ណ្ឌនៃច្បាប់ដើម្បីធានាការអភិវឌ្ឍតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យនៅថ្នាក់ក្រោមជាតិដើម្បីសម្របសម្រួលលើវិស័យជំនាញក៏ត្រូវឲ្យមានការបង្កើត'''គណៈបញ្ជាការឯកភាពរាជធានី-ខេត្ត'''មានសមាសភាពពីមន្ទីរអង្គភាពនានាទាំងអស់នៅក្នុងដែនរាជធានី-ខេត្តសាមីដែលអភិបាលរាជធានី-ខេត្តជាប្រធាន។ ==ប្រវត្តិ== ==='''សម័យនគរវ្នំ ឬ ហ្វូណន'''=== [[File:Funan Kingdom.png|thumb]] ព្រះរាជា[[នគរភ្នំ|នគរវ្នំ]]និយមធ្វើសង្គ្រាមពង្រីកទឹកដីតួយ៉ាងដូចជា[[ព្រះបាទហ្វាន់ ឆេម៉ាន់ ឬស្រីមារៈ|ព្រះបាទហ្វាន់ឆេម៉ាន់]]បានលើកទ័ពជើងទឹកទៅវាយរដ្ឋជាច្រើនមកដាក់ជាចំណុះរួមមានរដ្ឋ[[ខ្មែរ]] ខ្លះ [[រដ្ឋមន|មន]] ខ្លះ [[ចាម]] ឬ [[ម៉ាឡេយូ]]។ក្នុងសង្គ្រាមគេច្រើនចាប់ឈ្លើយសឹកមកធ្វើជាទាសាទាសី។ ដោយហេតុនេះហើយទើបយើងហៅ[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ថាជាអធិរាជាណាចក្រហើយស្ដេចមានឋានៈជា ''[[មហារាជ|មហារាជ]]'' ឬជា ''[[សាវ៌កៅ|សាវ៌កៅ]]'' (ស្ដេចចក្រវាឡ)។រដ្ឋដែល​ឋិតក្រោមអំណាចរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ទាំងនោះមានស្ដេចសោយរាជ្យគ្រប់ៗរដ្ឋទាំងអស់ហើយរដ្ឋទាំងនោះមានតួនាទីលើកសួយសារអាករមកថ្វាយអធិរាជ[[ហ៊្វូណន|នគរវ្នំ]]រៀងរាល់ឆ្នាំរដ្ឋនេះគេហៅថា ''[[សាមន្តរាជ្យ|សាមន្តរាជ្យ]]''។ហើយរដ្ឋបែបទី ០២ គឺត្រូវគ្រប់គ្រងដោយព្រះរាជបុត្រឬព្រះញាតិវង្សរបស់ស្ដេចអាណាចក្រវ្នំគេហៅថា ''[[វិស័យរដ្ឋ|វិស័យរដ្ឋ]]'' ដែលជាសម្បត្តិរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ផ្ទាល់ដែលបង្កើតឡើងដោយ[[ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី១|ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី ១]] ប៉ុន្តែត្រូវបានរំលាយចោលទៅវិញដោយ[[ហ៊ុនប៉ានហួង|ព្រះបាទហ៊ុនប៉ានហួង]]វិញ។គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថារចនាសម្ព័ន្ធនយោបាយបែបនេះគឺមានគ្រោះថ្នាក់ណាស់គឺដោយសារតែពេលណាអំណាចកណ្ដាលចុះខ្សោយនោះ ''[[សាមន្តរាជ្យ]]'' មួយចំនួននឹងងើបឡើងបះបោរដូចករណី ''​[[សាមន្តរដ្ឋ|សាមន្តរដ្ឋ]][[ចេនឡា]]'' នៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី ០៦។ ==='''សម័យនគរកម្វុជ ឬ ចេនឡា'''=== [[File:Chen-La_locator.png|thumb]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័នទី ១]] ទ្រង់បានតាំងរាជធានីនៅ[[ឦសានបុរៈ]]ហើយមានគ្រួសារ ២០០០ នាក់រស់នៅ។នៅកណ្ដាលក្រុងមានសាលធំមួយជាទីដែលព្រះរាជាទ្រង់ព្រះប្រទានសវនាការនិងជួបជុំពួកមន្ត្រី សេនាបតី។នៅខាងក្រៅរាជធានីមានក្រុងចំនួន ៣០ ទៀតហើយក្រុងនីមួយៗមានគ្រួសារជាច្រើនពាន់នាក់រស់នៅហើយគ្រប់គ្រងដោយអភិបាលម្នាក់។ <ref>ត្រឹង ងារ ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ទំព័រ៧៤-៧៥</ref> ==='''សម័យអង្គរ(ចក្រភពខ្មែរ)'''=== [[File:Khmer_Empire.png|thumb]] ====ប្រមាណ==== បច្ចេកពាក្យ ''[[ប្រមាន-ប្រមាណ]]'' ត្រូវបានប្រើប្រាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]ដើម្បីសម្គាល់ឈ្មោះដល់បំណែងចែកទឹកដីដ៏ធំៗ ឬ មួយភូមិភាគនៃកម្ពុជទេស។តាមសិលាចារឹក(អក្សរសិលាចារឹកទំព័រ ៤៧ ៤៨ និង ៤៩)យើងបានឃើញដែនដី ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលជា ២០ គឺជាផែនដីដ៏ធំៗនៃប្រទេស។ នៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងនៅក្នុងសម័យសតវត្សរ៍ទី ០៧ (សិលាចារឹកអ្នកតា)មានសរសេរឈ្មោះពាក្យថា ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ។ តើភូមិភាគនេះនៅឯណា ឬ មួយក៏មានទីតាំងនៅកន្លែងវត្តព្រៃវែងសព្វថ្ងៃ?នៅក្នុងសិលាចារឹកនេះទៀតក៏មានសរសេរព្រះនាម[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័ន|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័ន]]ដែលជាព្រះមហាក្សត្រលើមហាក្សត្រ''[[សាមន្តរាជ]]'' នៃភូមិភាគទាំង ០៣។ តើ ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ជាភូមិភាគមួយនៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ(ឬទីក្រុង)ទាំង ០៣ កន្លែងដែលមានចារនៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងដែលឬទេ? នៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ០៥ ដែលត្រូវបានពណ៌នាតាមឧទាហរណ៍ខាងលើនេះយើងអាចសង្កេតឃើញថាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ( ''[[ប្រមាណ]]'' ពាក្យនេះមានន័យ ០២ មានន័យថា រង្វាស់និងការប៉ាន់ស្មាន)មួយចំនួនមានដើមកំណើតពីពាក្យ[[ខ្មែរ]]ហើយឈ្មោះភូមិភាគចំនួន ១១ មានដើមកំណើតពី[[សំស្ក្រឹត]]។ ម្យ៉ាងវិញទៀតបើតាមសិលាចារឹក K.៩៨៩ ភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]''មួយមានឈ្មោះថា ''[[សតគ្រាម]]'' ដែលមានន័យថា'''ភូមិចំនួនមួយរយ'''បានសេចក្ដីថាតាមរយៈអត្ថន័យរបស់ភូមិភាគនេះ យើងអាចទាញមតិដែលបញ្ជាក់ទំហំដ៏ធំធេងនៃស្ថាននាមដែលបានប្រើប្រាស់ពាក្យ ''[[ប្រមាណ]]'' នៅខាងដើម។នៅក្នុងសិលាចារឹកនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]នា[[សម័យអង្គរ]]ក៏មានការប្រើប្រាស់ ''[[ប្រមាណ]]'' សម្រាប់សម្គាល់នូវភូមិភាគផ្សេងៗនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ផងដែរ។ ====វិសយ==== ''[[វិសយ]]'' ពាក្យ[[សំស្ក្រឹត]]មានន័យថា [[តំបន់]] [[ខេត្ត]] ពាក្យ ''[[វិសយ]]'' ប្រើសម្រាប់សម្គាល់នូវបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋការឬក៏បំណែងចែករាជការមួយៗដ៏ច្បាស់លាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]។ តាមសិលាចារឹកនានាពាក្យ ''[[វិសយ]] (Visaya)''សម្គាល់នូវ[[ទីរួមខេត្ត]]ដែលនៅក្នុងនោះមានស្ថាប័នរាជការផ្សេងៗខាងគ្រហស្ថ និងសាសនា។ ''[[វិសយ]]'' នីមួយៗស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់ ''[[ខ្លោញវិសយ]]''(ស្ដេចត្រាញ់ ឬ ចៅហ្វាយខេត្ត)។ រាជការដែលធ្វើការអម ''[[ខ្លោញវិសយ]]'' គឺមាន ''[[ខ្លោញវលវិសយ]] (Khlon Vala Visaya K.២២១)''។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការធញ្ញជាតិគឺមានស្រូវអង្ករជាអាទិភាព។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការទារប្រេងមានប្រេងធ្វើអំពីរុក្ខជាតិនិងប្រេងធ្វើអំពីខ្លាញ់គោ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១) ''[[វ្រីហិបយ៌្យនវិសយ]] (Vrihi paryyan Visaya'' ''K.៤៤៤'')ព្រមទាំងមាន''[[ខ្លោញ]]'' ឬមួយក៏អធិបតីទទួលបន្ទុកតុលាការដែលនៅតាមសិលាចារឹកថា ''[[សភាវិសយ]]។'' បើប្រៀបធៀបទៅនិងសម័យបច្ចុប្បន្នពាក្យ ''[[វិសយ]]'' មានន័យថាជាបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋបាលដូចជាខេត្តដែរ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១)។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថាមានឈ្មោះស្ថាននាមខ្លះដែលត្រូវបានបង្កបង្កើតឡើងដោយការប្រើពាក្យ ''[[ភូមិសាស្ត្រ]] ផង [[ប្រមាណ]] ផង និង [[វិសយ]] ផង''។ ឧទាហរណ៍ : (សិលាចារឹក ទំព័រ ៥១) [[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]] = បុរីដ៏ល្អ ដ៏ប្រសើរ គឺជាភូមិភាគនៅខាងទិសឧត្ដរនៃកម្ពុជទេសគឺនៅតំបន់[[វត្តភូ]]ឬហៅថា[[តំបន់បាសាក់]]នៅខាងភូមិភាគឧត្ដរ។ តាមមតិអ្នកស្រាវជ្រាវខ្លះ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]គឺជារាជធានីចាស់នៃប្រទេស[[ចេនឡា]]ហើយព្រះមហាក្សត្រដែលសោយរាជ្យមុនគេនៅទីនោះព្រះនាមថា[[ស្រេស្ឋវម៌្ម|ព្រះបាទស្រេស្ឋវរ្ម័ន]]។ សន្ទុក = ប្រហែលជាចេញមកពីពាក្យ ស្ទុក ស្ដុក មានន័យថា ធំ មាំមួន ប៉ុន្តែន័យរបស់ពាក្យនេះម្យ៉ាងទៀតគឺបឹង។ សព្វថ្ងៃមានពាក្យ'''[[ភ្នំសន្ទុក]]'''ដែលនៅលើនោះមានប្រាសាទបុរាណតាមសិលាចារឹកក៏មានសរសេរអំពី ''Mahanasa = អ្នកធ្វើម្ហូបអាហារនៅ [[វិសយសន្ទុក]](Visaya Sanduk)''។ ប្រសិនបើពាក្យ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]និង'''សន្ទុក'''បានត្រូវប្រើប្រាស់សម្រាប់សម្គាល់ភូមិភាគផងខេត្តផងគេអាចសន្និដ្ឋានថានៅតាមសិលាចារឹកមានពាក្យសម្គាល់ភូមិភាគដទៃទៀតដែលត្រូវប្រើសម្រាប់សំគាល់ខេត្ត។យើងបានរកឃើញ ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលចំនួន ២០ ហើយនៅក្នុង ''[[ប្រមាណ]]'' នីមួយៗមាន ''[[វិសយ]]'' គឺខេត្តច្រើន។ដូច្នេះ ''[[វិសយ]]'' នៅក្នុងសម័យបុរាណជាពិសេសនៅ[[សម័យអង្គរ]]មានមិនតិចជាងពាក្យរបស់[[ជីវ តាក្វាន់]]ដែលបានសរសេរថានៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]មានខេត្តច្រើនជាង ៩០ ខេត្ត។ <ref>[http://phumikhmer.wordpress.com/2012/07/16/%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%90%E1%9E%B6%E1%9E%93%E2%80%8B%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%98%E2%80%8B%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%B6-toponymie%E2%80%8B-%E1%9E%94%E1%9E%8E%E1%9F%92/?relatedposts_exclude=92 ស្ថាននាមវិទ្យារបស់បណ្ឌិតឡុងសៀម]</ref> ===សម័យចតុមុខ និង សម័យលង្វែក === [[File:Southeast_Asian_history_-_Around_1540.png|thumb]] នៅក្នុងសម័យនោះ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]លែងជាមហាអំណាចមួយខាងទឹកដីទៀតហើយ។ទឹកដីជាន់ក្រៅគឺស្រុក'''[[បច្ចន្តជនបទ]]'''ដូចជាស្រុក'''[[សុខោទ័យ]]''' ស្រុក'''[[អយុធ្យា]]''' ស្រុក'''[[លពបុរី]]''' [[ស្រុកពិមាឃ(ខេត្តនគររាជ)|ស្រុកពិមាឃ]]ត្រូវបាត់បង់អស់ទៅហើយរីឯប្រទេស ''[[សាមន្តរាជ]]'' ដូចជា'''[[ចាម្ប៉ា]] [[អណ្ណាម]] [[ប្រទេសជ្វា|ជ្វា]] [[រដ្ឋមន|មន]]'''ក៏លែងមានទៀតដែរហើយ។ព្រំដែនខាងជើងរបស់[[ខ្មែរ]]ធ្លាក់មកនៅត្រឹម'''[[ទន្លេមូល]]'''ឬនៅលើនេះបន្តិចបន្តួចនឹង[[ឡាវ|ប្រទេសលាវ]]។ព្រះនគរខាងលិចទល់នឹង'''[[ខេត្តបស្ចឹមបុរី|បស្ចឹមបុរី]]''' និង '''[[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]]'''ខាងពាយ័ព្យទល់នឹង'''[[ស្រុកនាងរង]] [[ខេត្តនគររាជសីមា|នគររាជសីមា]]'''ខាងកើតទល់នឹង[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ខាងត្បូងទល់នឹង[[សមុទ្រចិនខាងត្បូង|សមុទ្រចិន]]និង[[ឈូងសមុទ្រសៀម]]។ បើតាមពង្សាវតាររាជាណាចក្រ[[ខ្មែរ]]សម័យនោះមានប្រមាណ ៧០ ខេត្តគឺ : '''[[ខេត្តលង្វែក|លង្វែក]] [[ខេត្តបរិបូរណ៍|អម្រិន្ទបូរ]] [[ខេត្តក្រគរ|ក្រគរ]] [[ខេត្តគ្រង|គ្រង]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តឫស្សីសាញ|ឫស្សីសាញ]] [[ខេត្តតាមសីមា|តាមសីមា]] [[ខេត្តមង្គលបុរី|មង្គលបុរី]] [[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]] [[ខេត្តសុរិន្ទ|សុរិន្ទ]] [[ខេត្តសិង្គារ|សិង្គារ]] [[ខេត្តកំពង់សៀម|កំពង់សៀម]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តជើងព្រៃ|ជើងព្រៃ]] [[ខេត្តគោកសេះ|គោកសេះ]] [[ខេត្តអន្លង់រាជ|អន្លង់រាជ]] [[ខេត្តព្រហ្មទេព|ព្រហ្មទេព]] [[ខេត្តព្រៃក្ដី|ព្រៃក្ដី]] [[ខេត្តស្ទោង|ស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង|ជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស|រលួស]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តម្លូព្រៃ|ម្លូព្រៃ]] [[ខេត្តជាំក្សាន្ត|ជាំក្សាន្ត]] [[ខេត្តត្នោត|ត្នោត]] [[ខេត្តទឹកជោរ|ទឹកជោរ]] [[ខេត្តសៀមបូក|សៀមបូក]] [[ខេត្តសម្បុកសម្បូណ៌|សម្បុកសម្បូណ៌]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តឆ្លូង|ឆ្លូង]] [[ខេត្តត្បូង|ត្បូង]] [[ខេត្តបាសាន|បាសាន]] [[ខេត្តទទឹងថ្ងៃ|ទទឹងថ្ងៃ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តរោងដំរី|រោងដំរី]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តជើងបាដែង|ជើងបាដែង]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តបាទី|បាទី]] [[ខេត្តលើកដែក|លើកដែក]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តថ្ពង|ថ្ពង]] [[ខេត្តបាសាក់|បាសាក់]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពាម|ពាម]] [[ខេត្តកោះស្លាកែត|កោះស្លាកែត]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|កំពង់សោម]] [[ខេត្តទឹកខ្មៅ|ទឹកខ្មៅ]] [[ខេត្តពាមមេសរ|ពាមមេសរ]] [[ខេត្តព្រះត្រពាំង|ព្រះត្រពាំង]] [[ខេត្តក្រមួនស|ក្រមួនស]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]]'''។ល។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថានៅក្នុងចំណោមខេត្តទាំងប៉ុន្មាននេះខេត្តខ្លះនៅឋានៈជាខេត្តរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះដូចជា'''[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]]'''។ល។រីឯខេត្តខ្លះធ្លាក់ឋានៈមកស្រុកវិញដូចជា'''[[ខេត្តមង្គលបុរី]] [[ខេត្តស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស]] [[ខេត្តទឹកជោរ]]'''។ល។ចំណែកខេត្តខ្លះទៀតត្រូវបាត់ឈ្មោះរលាយចូលនឹងខេត្តឯទៀតៗអស់ទៅ។ ខេត្តនីមួយៗត្រូវបែងចែកជាស្រុកហើយ[[ស្រុក]]នីមួយៗត្រូវបែងចែកជា[[ឃុំ]]និង[[ភូមិ]]ជាច្រើនទៅទៀត។ប៉ុន្តែខេត្តជាច្រើនត្រូវបានប្រមូលផ្ដុំជាតំបន់ធំៗដែលគេឲ្យឈ្មោះថា'''ដី'''។ '''ដី>រាជធានី-ខេត្ត>ស្រុក/ខណ្ឌ>ឃុំ/សង្កាត់>ភូមិ''' ===សម័យឧដុង្គ=== [[File:Indochina_map_(1770s).jpg|thumb]] នៅក្នុង[[សម័យឧដុង្គ]]ឃើញមានខេត្តដូចជា : [[ខេត្តកំពង់ក្របី|កំពង់ក្របី]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី|ច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តចុងកាល់|ចុងកាល់]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តមហានគរ|មហានគរ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តកំពង់លែង|កំពង់លែង]]។ ===សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង=== នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស|ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ-មុនីវង្ស]]មានខេត្តនិងភូមិភាគដូចជា ៖ ====ខេត្ត​==== *[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] *[[​ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *​[[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] *[[ខេត្តកំពត|កំពត]] *[[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] *[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|​កំពង់ឆ្នាំង]] *[[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] *[[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *[[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] *[[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *[[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] *[[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] *[[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] ====ភូមិភាគរដ្ឋបាល==== នៅក្នុង ​គ.ស ​១៩៤៧ មាន​ព្រះរាជ្យក្រម​បង្កើត​ឲ្យ​មាន​ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ចំនួន ០​៧ ​គឺ ៖ *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​១ : [[ខេត្ត​បាត់ដំបង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០២ : [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្ត​ពោធិសាត់]] និង [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៣ : [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្ត​កំពង់ធំ]] និង [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៤ : [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្ត​ក្រចេះ]] និង [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៥ : [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្ត​ព្រៃវែង]] និង​ [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៦ : [[ខេត្តកណ្ដាល|ខេត្ត​កណ្ដាល]] និង [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៧ : [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្ត​តាកែវ]] និង [[ខេត្តកំពត|កំពត]] ===សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម ឬ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០១=== [[ប្រទេសកម្ពុជា]]បានបន្សល់ទុកនូវខេត្តដែលសេសសល់ស្រាប់នៅក្នុង[[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]រហូតមកដល់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]]។ នៅក្នុង​[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]​​ខេត្ដចំនួន ០​៥ ត្រូវបានបង្កើតឡើងបន្ថែមទៀតនិង​ក្រុងចំនួន ​០៣ គឺ : [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]]) [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]](១៩៥៧) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។សរុប ១៩ ខេត្ត និង ០៣ ក្រុង ។ ===សម័យសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ឬ លន់ នល់ === ខេត្តនិងក្រុងសល់ពីជំនាន់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម|សង្គមរាស្ត្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]][[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]])[[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]] (១៩៥៧ ដល់[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] ឬ សម័យលន់ នល់ [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ក្រុងកំពង់សោម]]) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង ​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។ នៅ​ចុង​[[​សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម|សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម]]និង​សម័យ[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] មាន​បង្កើត​អនុខេត្ត ​១១ និង​ ខេត្ត​ ០១ ដូច​ខាងក្រោម ៖ *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំពង់សីលា|កំពង់សិលា]] ([[ស្រុកស្រែអំបិល|ស្រុក​ស្រែអំបិល]]) *អនុខេត្ត​ផ្ការំចេក ([[ស្រុកមេមត់|ស្រុក​មេមត់]]) *អនុខេត្ត​ភ្នំដិល ([[ស្រុកបាធាយ|ស្រុក​បាធាយ]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកថ្មពួក|ថ្មពួក]] ([[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|ស្រុក​សិរីសោភ័ណ]]) *អនុខេត្ត​ស្រកានាគ ([[តាកែនកោះស្លា​ស្រកានាគ]] [[ស្រុកឈូក|ស្រុក​ឈូក]]) *អនុខេត្ត​ថ្មកែវ (ជិត​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|គីរីរម្យ]]) *អនុខេត្ត​[[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]] ([[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] ([[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] [[​ព្រៃវែង]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកអន្លង់វែង|អន្លង់វែង]] (ជិត​[[សៀមរាប]]) *អនុខេត្ត​[[ទន្លេសាប]] (ទីតាំង​សាលាខេត្ត​នៅ​[[ឃុំកំពង់ហ្លួង(ស្រុកក្រគរ)|ឃុំ​កំពង់ហ្លួង]] [[ស្រុកក្រគរ|ស្រុក​ក្រគរ]] [[ខេត្ត​ពោធិ៍សាត់]]) *អនុ[[ខេត្តប៉ៃលិន]] ក្រោយ​មក​ដាក់​ជា​[[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្ត​ប៉ៃលិន]]ក្រោយ​មក​ទៀត​កែ​ដាក់​ថា'''ក្រុង​ប៉ៃលិនមង្គល''' *ខេត្ត​[[ឧត្ដុង្គមានជ័យ]] (តាំង​នៅ​[[ស្រុកឧដុង្គ|ស្រុក​ឧត្ដុង្គ]]<ref>{{Cite web |title=អនុក្រឹត្យស្ដីពីការបំបែកស្រុកឧដុង នៃខេត្តកំពង់ស្ពឺ លេខ : ២៧១ អនក្រ.បក, 2022-12-23 {{!}} MPWT |url=https://www.mpwt.gov.kh/kh/documents/sub-decree/564 |access-date=2025-06-18 |website=ក្រសួងសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូន (MPWT) |language=kh}}</ref> [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្ត​កំពង់ស្ពឺ]])។ សរុប ២១ ខេត្ត ក្រោយមក ២០ ខេត្ត ក្រុង ០៣ ក្រោយមក ក្រុង ០៤ និង អនុខេត្ត ១១ ក្រោយមក ១០។<ref>{{Cite web |url=http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |title=ខេត្តខ្មែរសម័យអាណានិគម ដល់ សម័យលន់នល់ |access-date=2014-03-01 |archivedate=2015-04-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150423002908/http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |url-status=dead }}</ref> ===សម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ឬ ប៉ុល ពត=== នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៥ រដ្ឋាភិបាល[[ខ្មែរក្រហម]]បានលុបបំបាត់ចោលបំណែងចែករដ្ឋបាលពីមុនរបស់[[កម្ពុជា]]ចេញទាំងអស់។ជំនួសឲ្យខេត្ត[[កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ]]ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ០៧ ភូមិភាគគឺភូមិភាគ'''ពាយ័ព្យ ឧត្តរ ឦសាន បូព៌ា និរតី បស្ចឹម និង កណ្ដាល'''។ ភូមិភាគទាំងនេះត្រូវបានយកតាមបំណែងចែកដែល​បង្កើតឡើងដោយពួក[[ខ្មែរក្រហម]]នៅពេលដែលពួកគេបានប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងរបប[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]]ដឹកនាំដោយ​លោកឧត្តមសេនីយ៍[[លន់ នល់]]។<ref>James A. Tyner, ''The Killing of Cambodia''</ref> ===សម័យសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា សម័យរដ្ឋកម្ពុជា និង សម័យអ៊ុនតាក់=== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រដ្ឋធានី<br>(អាសនៈ) ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | [[ភ្នំពេញ]] | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh or Daun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|បន្ទាយមានជ័យ]] | [[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|សិរីសោភ័ណ]] | Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | [[ស្រុកបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | [[ស្រុកកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | [[ស្រុកកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | [[ស្រុកកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | Kampong Speu |- ! ០៧ | Kampong Thom | [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | [[ស្រុកកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | Kampong Thom |- ! ០៨ | Kampot | [[ខេត្តកំពត|កំពត]] | [[ស្រុកកំពត|កំពត]] | Kampot |- ! ០៩ | Kandal | [[ខេត្តកណ្តាល|កណ្ដាល]] | [[ស្រុកតាខ្មៅ|តាខ្មៅ]] | Ta Khmau |- ! ១០ | Koh Kong | [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] | [[ស្រុកកោះកុង|កោះកុង]] | Koh Kong |- ! ១១ | Kratié | [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] | [[ស្រុកក្រចេះ|ក្រចេះ]] | Kratié |- ! ១២ | Mondulkiri | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|មណ្ឌលគីរី]] | [[ស្រុកសែនមនោរម្យ|សែនមនោរម្យ]] | Saen Monourom |- ! ១៣ | Siem Reap - Oddar Meanchey | [[ខេត្តសៀមរាប]] [[ឧត្តរមានជ័យ]] | [[ស្រុកសៀមរាប|សៀមរាប]] | Siem Reap |- ! ១៤ | Kampong Saom | [[ក្រុងកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | [[ស្រុកកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | Kampong Saom |- ! ១៥ | Preah Vihear | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ព្រះវិហារ]] | [[ស្រុកភ្នំត្បែងមានជ័យ|ភ្នំត្បែងមានជ័យ]] | Phnom Thbeng Meanchey |- ! ១៦ | Pursat | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ស្រុកពោធិ៍សាត់]] | Pursat |- ! ១៧ | Prey Veng | [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | [[ស្រុកព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | Prey Veng |- ! ១៨ | Ratanakiri | [[ខេត្តរតនគីរី|រតនគីរី]] | [[ស្រុកលំផាត់|លំផាត់]] | Lumphat |- ! ១៩ | Stung Treng | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | [[ស្រុកស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | Stung Treng |- ! ២០ | Svay Rieng | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | [[ស្រុកស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | Svay Rieng |- ! ២១ | Takéo | [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] | [[ស្រុកតាកែវ|តាកែវ]] | Takéo |- |} ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៨=== នៅថ្ងៃទី ២២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០០៨ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានផ្លាស់ប្ដូរក្រុង[[កែប]] [[ប៉ៃលិន]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]] ទៅជាខេត្តវិញនិងបានកែសម្រួលព្រំប្រទល់សីមាខេត្តជាច្រើន។<ref>{{Cite web|url = http://khmerization.blogspot.com/2008/12/decree-creates-three-new-provinces.html|title = Decree Creates Three New Provinces|publisher = khmerization.blogspot.com|date=December 2008}}</ref> ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៣=== នៅថ្ងៃទី ៣១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០១៣ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានបំបែក[[ខេត្តកំពង់ចាម]]ទៅជា ០២ [[ខេត្តកំពង់ចាម]](ត្រើយខាងលិច[[ទន្លេមេគង្គ]]) និង [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]](ត្រើយខាងកើត[[ទន្លេមេគង្គ]])។<ref>{{Cite web|url = http://www.phnompenhpost.com/national/kampong-cham%E2%80%99s-great-divide|title = Kampong Cham's great divide|}}</ref> ==ឯកសារយោង== {{Reflist}} ==តំណខាងក្រៅ== * [http://www.statoids.com/ukh.html Statoid site] {{ខេត្ត-រាជធានីកម្ពុជា}} {{អត្ថបទអំពីបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទីមួយនៃប្រទេសអាស៊ី}} {{Portal bar|កម្ពុជា}} [[Category:បំណែងចែករងនៃកម្ពុជា]] [[Category:បញ្ជីបំណែងចែករងប្រទេស|Cambodia, Provinces]] [[Category:បំណែងចែករងប្រទេសនៃអាស៊ី|Cambodia 1]] [[Category:បំណែងចែករដ្ឋបាលរងរបស់ប្រទេសថ្នាក់ទីមួយ|Provinces, Cambodia]] [[Category:បញ្ជីទាក់ទងកម្ពុជា]] intbq6xiwpwxykzeve69pv1litz3hi1 322324 322323 2025-06-20T11:08:29Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 322324 wikitext text/x-wiki '''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]''' ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ២៥ ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១។[[រាជធានីភ្នំពេញ]]មិនមែនជាខេត្តនោះទេតែជាតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសហើយត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាខេត្តដោយហេតុថាវាត្រូវបានគ្រប់គ្រងនៅក្នុងកម្រិតដូចគ្នាទៅនឹងខេត្ត ២៤ ទៀតដែរ។ឈ្មោះនៃខេត្តដូចគ្នាទៅនឹងក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្តាល]] [[កំពង់ធំ]] [[កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] [[តាកែវ]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[បន្ទាយមានជ័យ]] [[មណ្ឌលគិរី]] [[រតនគិរី]] និង [[ឧត្តរមានជ័យ]]ចេញ។ [[ភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]]មានសន្ទភាពនិងប្រជាជនខ្ពស់បំផុត។ខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីធំជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]ហើយខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីតូចជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តកែប]]។[[ខេត្តកែប]]មានអត្រាប្រជាជនទាបបំផុតស្របពេលដែល[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]មានសន្ទភាពប្រជាជនទាបបំផុតដូចគ្នាដែរ(ស្ដែងតាមរយៈជំរឿនឆ្នាំ ២០០០)។ [[កម្ពុជា|ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ត្រូវបានបែងចែកជាបន្តបន្ទាប់ទៀតទៅជា ''[[ស្រុក]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ ចំណែកឯ ''[[ខណ្ឌ]]'' មានតែនៅក្នុង[[រាជធានីភ្នំពេញ]]ប៉ុណ្ណោះ។ចំនួន ''[[ស្រុក]]'' / ''[[ខណ្ឌ]]'' នៅក្នុង ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' នីមួយៗមានចំនួនខុសៗគ្នារាប់ចាប់តាំងពីខេត្តតូចៗរហូតដល់ខេត្តធំៗ។ខេត្តនីមួយៗត្រូវមានតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសមួយផងដែរហៅថាក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្តាល|កណ្តាល]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]]ដែលមានក្រុងច្រើន(ចាប់ពី ០២ ឡើងទៅ)។ ''[[ឃុំ]]'' / ''[[សង្កាត់]]'' គឺជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៣ និងចុងក្រោយបង្អស់គឺ ''[[ភូមិ]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៤។នៅ[[រាជធានីភ្នំពេញ]]គ្មាន ''[[ឃុំ]]'' នោះទេដោយប្រើប្រាស់ ''[[សង្កាត់]]'' ជំនួសឲ្យ ''[[ឃុំ]]'' វិញ។ {{short description|First-level administrative division of Cambodia}} {{Infobox subdivision type | name = ខេត្ត ឬ ខែត្រ<br />{{lang|en|Province}}<br />{{nobold|{{transl|km|Khétt}}}} | alt_name = |map = Provincial Boundaries in Cambodia.svg |category = បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១ |territory = {{CAM}} |start_date = |current_number = ២៥ |number_date = |population_range = ៤២,៦៦៥ ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– ២,២៨១,៩៥១ ([[រាជធានីភ្នំពេញ]])<ref name=census2019 /> |area_range = {{Convert|336|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– {{Convert|14288|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]) |government = រដ្ឋបាលខេត្ត |subdivision = [[ស្រុក|ខណ្ឌ/ក្រុង/ស្រុក]](បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ បន្ទាប់ពីខេត្ត) }} ==បញ្ជីរាជធានី-ខេត្ត== [[File:Cambodia, administrative divisions - km - colored.svg|center|700px]] {| class="wikitable" style="text-align:center |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរកាត់ ! អក្សរខ្មែរ ! អក្សរកាត់ខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រាជធានី<br> ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | '''PP''' | [[រាជធានីភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]] | '''ភព''' | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | '''BMC''' | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] | '''បមជ''' | [[ក្រុងប៉ោយប៉ែត|ក្រុងប៉ោយប៉ែត]] [[ក្រុងសិរីសោភ័ណ|ក្រុងសិរីសោភ័ណ]] |Krong Poipet, Krong Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | '''BB''' | [[ខេត្តបាត់ដំបង|ខេត្តបាត់ដំបង]] | '''បប''' | [[ក្រុងបាត់ដំបង|ក្រុងបាត់ដំបង]] | Krong Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | '''KC''' | [[ខេត្តកំពង់ចាម|ខេត្តកំពង់ចាម]] | '''កច''' | [[ក្រុងកំពង់ចាម|ក្រុងកំពង់ចាម]] | Krong Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | '''KCH''' | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] | '''កឆ''' | [[ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង|ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង]] | Krong Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | '''KS''' | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] | '''កស''' | [[ក្រុងច្បារមន|ក្រុងច្បារមន]] [[ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ|ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ]] |Krong Chbar Mon, Krong Odongk Meae Chey |- ! ០៧ | Kampong Thom | '''KT''' | [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្តកំពង់ធំ]] | '''កធ''' | [[ក្រុងស្ទឹងសែន|ក្រុងស្ទឹងសែន]] |Krong Stueng Saen |- ! ០៨ | Kampot | '''KP''' | [[ខេត្តកំពត|ខេត្តកំពត]] | '''កព''' | [[ក្រុងកំពត|ក្រុងកំពត]] [[ក្រុងបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]] | Krong Kampot, Krong Bokor |- ! ០៩ | Kandal | '''KD''' | [[ខេត្តកណ្តាល|ខេត្តកណ្ដាល]] | '''កណ''' | [[ក្រុងតាខ្មៅ|ក្រុងតាខ្មៅ]] [[ក្រុងសំពៅពូន|ក្រុងសំពៅពូន]] [[ក្រុងអរិយក្សត្រ|ក្រុងអរិយក្សត្រ]] | Krong Ta Khmau, Krong Sampov Poun, Krong Arey Ksat |- ! ១០ | Koh Kong | '''KK''' | [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្តកោះកុង]] | '''កក''' | [[ក្រុងខេមរភូមិន្ទ|ក្រុងខេមរភូមិន្ទ]] | Krong Khemarak Phoumin |- ! ១១ | Kep | '''KEP''' | [[ខេត្តកែប|ខេត្តកែប]] | '''កែប''' | [[ក្រុងកែប|ក្រុងកែប]] | Krong Kep |- ! ១២ | Kratíe | '''KRC''' | [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្តក្រចេះ]] | '''ក្រច''' | [[ក្រុងក្រចេះ|ក្រុងក្រចេះ]] | Krong Kratíe |- ! ១៣ | Mondulkiri | '''MK''' | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] | '''មគ''' | [[ក្រុងសែនមនោរម្យ|ក្រុងសែនមនោរម្យ]] | Krong Senmonorom |- ! ១៤ | Oddar Meanchey | '''OMC''' | [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ|ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] | '''ឧមជ''' | [[ក្រុងសំរោង|ក្រុងសំរោង]] | Krong Samraong |- ! ១៥ | Pailin | '''PL''' | [[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្តប៉ៃលិន]] | '''បល''' | [[ក្រុងប៉ៃលិន|ក្រុងប៉ៃលិន]] | Krong Pailin |- ! ១៦ | Preah Sihanouk | '''SN''' | [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ខេត្តព្រះសីហនុ]] | '''សន''' | [[ក្រុងកំពង់សោម|ក្រុងកំពង់សោម]] [[ក្រុងកោះរ៉ុង|ក្រុងកោះរ៉ុង]] [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុងព្រះសីហនុ]] | Krong Kampong Som, Krong Koh Rong, Sihanoukville(Krong Preah Sihanouk) |- ! ១៧ | Preah Vihear | '''PV''' | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្តព្រះវិហារ]] | '''ពវ''' | [[ក្រុងព្រះវិហារ|ក្រុងព្រះវិហារ]] | Krong Preah Vihear |- ! ១៨ | Pursat | '''PS''' | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្តពោធិ៍សាត់]] | '''ពស''' | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ក្រុងពោធិ៍សាត់]] | Krong Pursat |- ! ១៩ | Prey Veng | '''PRV''' | [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្តព្រៃវែង]] | '''ព្រវ''' | [[ក្រុងព្រៃវែង|ក្រុងព្រៃវែង]] | Krong Prey Veng |- ! ២០ | Ratanakiri | '''RK''' | [[ខេត្តរតនគីរី|ខេត្តរតនគីរី]] | '''រគ''' | [[ក្រុងបានលុង|ក្រុងបានលុង]] | Krong Banlung |- ! ២១ | Siem Reap | '''SR''' | [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] | '''សរ''' | [[ក្រុងរុនតាឯក|ក្រុងរុនតាឯកតេជោសែន]] [[ក្រុងសៀមរាប|ក្រុងសៀមរាប]] | Krong Run Ta EK Techo Sen, Krong Siem Reap |- ! ២២ | Stung Treng | '''ST''' | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ខេត្តស្ទឹងត្រែង]] | '''សត''' | [[ក្រុងស្ទឹងត្រែង|ក្រុងស្ទឹងត្រែង]] | Krong Stung Treng |- ! ២៣ | Svay Rieng | '''SVR''' | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ខេត្តស្វាយរៀង]] | '''ស្វរ''' | [[ក្រុងបាវិត|ក្រុងបាវិត]] [[ក្រុងស្វាយរៀង|ក្រុងស្វាយរៀង]] | Krong Bavet, Krong Svay Rieng |- ! ២៤ | Takéo | '''TK''' | [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្តតាកែវ]] | '''តក''' | [[ក្រុងដូនកែវ|ក្រុងដូនកែវ]] | Krong Doun Kaev |- ! ២៥ | Tbong Khmum | '''TKH''' | [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]] | '''តឃ''' | [[ក្រុងសួង|ក្រុងសួង]] | Krong Suong |} [[File:Mappa Impero Khmer (it).svg|center|700px]] ==អភិបាលកិច្ច== '''រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្ត'''នីមួយៗត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយក្រុមប្រឹក្សាតាមរយៈ'''ការបោះឆ្នោតអសកល'''ពី'''ក្រុមប្រឹក្សាឃុំ/សង្កាត់'''ដែលឲ្យឈ្មោះថា'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''។'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''គឺជាតំណាងប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងដែនសមត្ថកិច្ចរាជធានី-ខេត្ត។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវតែងតាំងដោយព្រះរាជក្រឹត្យតាមរសំណើពី'''នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា'''និង'''រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ'''។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវមានអភិបាលមួយរូបមានតួនាទីដឹកនាំរួមនិងអភិបាលរង(តាមការកំណត់របស់[[ក្រសួងមហាផ្ទៃ|ក្រសួងមហាផ្ទៃ]])ជាជំនួយការដឹកនាំអភិបាលលើជំនាញវិស័យនានានៅក្នុងរាជធានី-ខេត្ត។ រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្តនីមួយៗត្រូវបង្កើតឲ្យមាន'''គណៈកម្មាធិការរបស់ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''តាមលក្ខខ័ណ្ឌនៃច្បាប់ដើម្បីធានាការអភិវឌ្ឍតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យនៅថ្នាក់ក្រោមជាតិដើម្បីសម្របសម្រួលលើវិស័យជំនាញក៏ត្រូវឲ្យមានការបង្កើត'''គណៈបញ្ជាការឯកភាពរាជធានី-ខេត្ត'''មានសមាសភាពពីមន្ទីរអង្គភាពនានាទាំងអស់នៅក្នុងដែនរាជធានី-ខេត្តសាមីដែលអភិបាលរាជធានី-ខេត្តជាប្រធាន។ ==ប្រវត្តិ== ==='''សម័យនគរវ្នំ ឬ ហ្វូណន'''=== [[File:Funan Kingdom.png|thumb]] ព្រះរាជា[[នគរភ្នំ|នគរវ្នំ]]និយមធ្វើសង្គ្រាមពង្រីកទឹកដីតួយ៉ាងដូចជា[[ព្រះបាទហ្វាន់ ឆេម៉ាន់ ឬស្រីមារៈ|ព្រះបាទហ្វាន់ឆេម៉ាន់]]បានលើកទ័ពជើងទឹកទៅវាយរដ្ឋជាច្រើនមកដាក់ជាចំណុះរួមមានរដ្ឋ[[ខ្មែរ]] ខ្លះ [[រដ្ឋមន|មន]] ខ្លះ [[ចាម]] ឬ [[ម៉ាឡេយូ]]។ក្នុងសង្គ្រាមគេច្រើនចាប់ឈ្លើយសឹកមកធ្វើជាទាសាទាសី។ ដោយហេតុនេះហើយទើបយើងហៅ[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ថាជាអធិរាជាណាចក្រហើយស្ដេចមានឋានៈជា ''[[មហារាជ|មហារាជ]]'' ឬជា ''[[សាវ៌កៅ|សាវ៌កៅ]]'' (ស្ដេចចក្រវាឡ)។រដ្ឋដែល​ឋិតក្រោមអំណាចរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ទាំងនោះមានស្ដេចសោយរាជ្យគ្រប់ៗរដ្ឋទាំងអស់ហើយរដ្ឋទាំងនោះមានតួនាទីលើកសួយសារអាករមកថ្វាយអធិរាជ[[ហ៊្វូណន|នគរវ្នំ]]រៀងរាល់ឆ្នាំរដ្ឋនេះគេហៅថា ''[[សាមន្តរាជ្យ|សាមន្តរាជ្យ]]''។ហើយរដ្ឋបែបទី ០២ គឺត្រូវគ្រប់គ្រងដោយព្រះរាជបុត្រឬព្រះញាតិវង្សរបស់ស្ដេចអាណាចក្រវ្នំគេហៅថា ''[[វិស័យរដ្ឋ|វិស័យរដ្ឋ]]'' ដែលជាសម្បត្តិរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ផ្ទាល់ដែលបង្កើតឡើងដោយ[[ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី១|ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី ១]] ប៉ុន្តែត្រូវបានរំលាយចោលទៅវិញដោយ[[ហ៊ុនប៉ានហួង|ព្រះបាទហ៊ុនប៉ានហួង]]វិញ។គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថារចនាសម្ព័ន្ធនយោបាយបែបនេះគឺមានគ្រោះថ្នាក់ណាស់គឺដោយសារតែពេលណាអំណាចកណ្ដាលចុះខ្សោយនោះ ''[[សាមន្តរាជ្យ]]'' មួយចំនួននឹងងើបឡើងបះបោរដូចករណី ''​[[សាមន្តរដ្ឋ|សាមន្តរដ្ឋ]][[ចេនឡា]]'' នៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី ០៦។ ==='''សម័យនគរកម្វុជ ឬ ចេនឡា'''=== [[File:Chen-La_locator.png|thumb]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័នទី ១]] ទ្រង់បានតាំងរាជធានីនៅ[[ឦសានបុរៈ]]ហើយមានគ្រួសារ ២០០០ នាក់រស់នៅ។នៅកណ្ដាលក្រុងមានសាលធំមួយជាទីដែលព្រះរាជាទ្រង់ព្រះប្រទានសវនាការនិងជួបជុំពួកមន្ត្រី សេនាបតី។នៅខាងក្រៅរាជធានីមានក្រុងចំនួន ៣០ ទៀតហើយក្រុងនីមួយៗមានគ្រួសារជាច្រើនពាន់នាក់រស់នៅហើយគ្រប់គ្រងដោយអភិបាលម្នាក់។ <ref>ត្រឹង ងារ ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ទំព័រ៧៤-៧៥</ref> ==='''សម័យអង្គរ(ចក្រភពខ្មែរ)'''=== [[File:Khmer_Empire.png|thumb]] ====ប្រមាណ==== បច្ចេកពាក្យ ''[[ប្រមាន-ប្រមាណ]]'' ត្រូវបានប្រើប្រាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]ដើម្បីសម្គាល់ឈ្មោះដល់បំណែងចែកទឹកដីដ៏ធំៗ ឬ មួយភូមិភាគនៃកម្ពុជទេស។តាមសិលាចារឹក(អក្សរសិលាចារឹកទំព័រ ៤៧ ៤៨ និង ៤៩)យើងបានឃើញដែនដី ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលជា ២០ គឺជាផែនដីដ៏ធំៗនៃប្រទេស។ នៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងនៅក្នុងសម័យសតវត្សរ៍ទី ០៧ (សិលាចារឹកអ្នកតា)មានសរសេរឈ្មោះពាក្យថា ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ។ តើភូមិភាគនេះនៅឯណា ឬ មួយក៏មានទីតាំងនៅកន្លែងវត្តព្រៃវែងសព្វថ្ងៃ?នៅក្នុងសិលាចារឹកនេះទៀតក៏មានសរសេរព្រះនាម[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័ន|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័ន]]ដែលជាព្រះមហាក្សត្រលើមហាក្សត្រ''[[សាមន្តរាជ]]'' នៃភូមិភាគទាំង ០៣។ តើ ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ជាភូមិភាគមួយនៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ(ឬទីក្រុង)ទាំង ០៣ កន្លែងដែលមានចារនៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងដែលឬទេ? នៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ០៥ ដែលត្រូវបានពណ៌នាតាមឧទាហរណ៍ខាងលើនេះយើងអាចសង្កេតឃើញថាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ( ''[[ប្រមាណ]]'' ពាក្យនេះមានន័យ ០២ មានន័យថា រង្វាស់និងការប៉ាន់ស្មាន)មួយចំនួនមានដើមកំណើតពីពាក្យ[[ខ្មែរ]]ហើយឈ្មោះភូមិភាគចំនួន ១១ មានដើមកំណើតពី[[សំស្ក្រឹត]]។ ម្យ៉ាងវិញទៀតបើតាមសិលាចារឹក K.៩៨៩ ភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]''មួយមានឈ្មោះថា ''[[សតគ្រាម]]'' ដែលមានន័យថា'''ភូមិចំនួនមួយរយ'''បានសេចក្ដីថាតាមរយៈអត្ថន័យរបស់ភូមិភាគនេះ យើងអាចទាញមតិដែលបញ្ជាក់ទំហំដ៏ធំធេងនៃស្ថាននាមដែលបានប្រើប្រាស់ពាក្យ ''[[ប្រមាណ]]'' នៅខាងដើម។នៅក្នុងសិលាចារឹកនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]នា[[សម័យអង្គរ]]ក៏មានការប្រើប្រាស់ ''[[ប្រមាណ]]'' សម្រាប់សម្គាល់នូវភូមិភាគផ្សេងៗនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ផងដែរ។ ====វិសយ==== ''[[វិសយ]]'' ពាក្យ[[សំស្ក្រឹត]]មានន័យថា [[តំបន់]] [[ខេត្ត]] ពាក្យ ''[[វិសយ]]'' ប្រើសម្រាប់សម្គាល់នូវបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋការឬក៏បំណែងចែករាជការមួយៗដ៏ច្បាស់លាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]។ តាមសិលាចារឹកនានាពាក្យ ''[[វិសយ]] (Visaya)''សម្គាល់នូវ[[ទីរួមខេត្ត]]ដែលនៅក្នុងនោះមានស្ថាប័នរាជការផ្សេងៗខាងគ្រហស្ថ និងសាសនា។ ''[[វិសយ]]'' នីមួយៗស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់ ''[[ខ្លោញវិសយ]]''(ស្ដេចត្រាញ់ ឬ ចៅហ្វាយខេត្ត)។ រាជការដែលធ្វើការអម ''[[ខ្លោញវិសយ]]'' គឺមាន ''[[ខ្លោញវលវិសយ]] (Khlon Vala Visaya K.២២១)''។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការធញ្ញជាតិគឺមានស្រូវអង្ករជាអាទិភាព។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការទារប្រេងមានប្រេងធ្វើអំពីរុក្ខជាតិនិងប្រេងធ្វើអំពីខ្លាញ់គោ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១) ''[[វ្រីហិបយ៌្យនវិសយ]] (Vrihi paryyan Visaya'' ''K.៤៤៤'')ព្រមទាំងមាន''[[ខ្លោញ]]'' ឬមួយក៏អធិបតីទទួលបន្ទុកតុលាការដែលនៅតាមសិលាចារឹកថា ''[[សភាវិសយ]]។'' បើប្រៀបធៀបទៅនិងសម័យបច្ចុប្បន្នពាក្យ ''[[វិសយ]]'' មានន័យថាជាបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋបាលដូចជាខេត្តដែរ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១)។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថាមានឈ្មោះស្ថាននាមខ្លះដែលត្រូវបានបង្កបង្កើតឡើងដោយការប្រើពាក្យ ''[[ភូមិសាស្ត្រ]] ផង [[ប្រមាណ]] ផង និង [[វិសយ]] ផង''។ ឧទាហរណ៍ : (សិលាចារឹក ទំព័រ ៥១) [[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]] = បុរីដ៏ល្អ ដ៏ប្រសើរ គឺជាភូមិភាគនៅខាងទិសឧត្ដរនៃកម្ពុជទេសគឺនៅតំបន់[[វត្តភូ]]ឬហៅថា[[តំបន់បាសាក់]]នៅខាងភូមិភាគឧត្ដរ។ តាមមតិអ្នកស្រាវជ្រាវខ្លះ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]គឺជារាជធានីចាស់នៃប្រទេស[[ចេនឡា]]ហើយព្រះមហាក្សត្រដែលសោយរាជ្យមុនគេនៅទីនោះព្រះនាមថា[[ស្រេស្ឋវម៌្ម|ព្រះបាទស្រេស្ឋវរ្ម័ន]]។ សន្ទុក = ប្រហែលជាចេញមកពីពាក្យ ស្ទុក ស្ដុក មានន័យថា ធំ មាំមួន ប៉ុន្តែន័យរបស់ពាក្យនេះម្យ៉ាងទៀតគឺបឹង។ សព្វថ្ងៃមានពាក្យ'''[[ភ្នំសន្ទុក]]'''ដែលនៅលើនោះមានប្រាសាទបុរាណតាមសិលាចារឹកក៏មានសរសេរអំពី ''Mahanasa = អ្នកធ្វើម្ហូបអាហារនៅ [[វិសយសន្ទុក]](Visaya Sanduk)''។ ប្រសិនបើពាក្យ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]និង'''សន្ទុក'''បានត្រូវប្រើប្រាស់សម្រាប់សម្គាល់ភូមិភាគផងខេត្តផងគេអាចសន្និដ្ឋានថានៅតាមសិលាចារឹកមានពាក្យសម្គាល់ភូមិភាគដទៃទៀតដែលត្រូវប្រើសម្រាប់សំគាល់ខេត្ត។យើងបានរកឃើញ ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលចំនួន ២០ ហើយនៅក្នុង ''[[ប្រមាណ]]'' នីមួយៗមាន ''[[វិសយ]]'' គឺខេត្តច្រើន។ដូច្នេះ ''[[វិសយ]]'' នៅក្នុងសម័យបុរាណជាពិសេសនៅ[[សម័យអង្គរ]]មានមិនតិចជាងពាក្យរបស់[[ជីវ តាក្វាន់]]ដែលបានសរសេរថានៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]មានខេត្តច្រើនជាង ៩០ ខេត្ត។ <ref>[http://phumikhmer.wordpress.com/2012/07/16/%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%90%E1%9E%B6%E1%9E%93%E2%80%8B%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%98%E2%80%8B%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%B6-toponymie%E2%80%8B-%E1%9E%94%E1%9E%8E%E1%9F%92/?relatedposts_exclude=92 ស្ថាននាមវិទ្យារបស់បណ្ឌិតឡុងសៀម]</ref> ===សម័យចតុមុខ និង សម័យលង្វែក === [[File:Southeast_Asian_history_-_Around_1540.png|thumb]] នៅក្នុងសម័យនោះ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]លែងជាមហាអំណាចមួយខាងទឹកដីទៀតហើយ។ទឹកដីជាន់ក្រៅគឺស្រុក'''[[បច្ចន្តជនបទ]]'''ដូចជាស្រុក'''[[សុខោទ័យ]]''' ស្រុក'''[[អយុធ្យា]]''' ស្រុក'''[[លពបុរី]]''' [[ស្រុកពិមាឃ(ខេត្តនគររាជ)|ស្រុកពិមាឃ]]ត្រូវបាត់បង់អស់ទៅហើយរីឯប្រទេស ''[[សាមន្តរាជ]]'' ដូចជា'''[[ចាម្ប៉ា]] [[អណ្ណាម]] [[ប្រទេសជ្វា|ជ្វា]] [[រដ្ឋមន|មន]]'''ក៏លែងមានទៀតដែរហើយ។ព្រំដែនខាងជើងរបស់[[ខ្មែរ]]ធ្លាក់មកនៅត្រឹម'''[[ទន្លេមូល]]'''ឬនៅលើនេះបន្តិចបន្តួចនឹង[[ឡាវ|ប្រទេសលាវ]]។ព្រះនគរខាងលិចទល់នឹង'''[[ខេត្តបស្ចឹមបុរី|បស្ចឹមបុរី]]''' និង '''[[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]]'''ខាងពាយ័ព្យទល់នឹង'''[[ស្រុកនាងរង]] [[ខេត្តនគររាជសីមា|នគររាជសីមា]]'''ខាងកើតទល់នឹង[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ខាងត្បូងទល់នឹង[[សមុទ្រចិនខាងត្បូង|សមុទ្រចិន]]និង[[ឈូងសមុទ្រសៀម]]។ បើតាមពង្សាវតាររាជាណាចក្រ[[ខ្មែរ]]សម័យនោះមានប្រមាណ ៧០ ខេត្តគឺ : '''[[ខេត្តលង្វែក|លង្វែក]] [[ខេត្តបរិបូរណ៍|អម្រិន្ទបូរ]] [[ខេត្តក្រគរ|ក្រគរ]] [[ខេត្តគ្រង|គ្រង]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តឫស្សីសាញ|ឫស្សីសាញ]] [[ខេត្តតាមសីមា|តាមសីមា]] [[ខេត្តមង្គលបុរី|មង្គលបុរី]] [[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]] [[ខេត្តសុរិន្ទ|សុរិន្ទ]] [[ខេត្តសិង្គារ|សិង្គារ]] [[ខេត្តកំពង់សៀម|កំពង់សៀម]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តជើងព្រៃ|ជើងព្រៃ]] [[ខេត្តគោកសេះ|គោកសេះ]] [[ខេត្តអន្លង់រាជ|អន្លង់រាជ]] [[ខេត្តព្រហ្មទេព|ព្រហ្មទេព]] [[ខេត្តព្រៃក្ដី|ព្រៃក្ដី]] [[ខេត្តស្ទោង|ស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង|ជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស|រលួស]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តម្លូព្រៃ|ម្លូព្រៃ]] [[ខេត្តជាំក្សាន្ត|ជាំក្សាន្ត]] [[ខេត្តត្នោត|ត្នោត]] [[ខេត្តទឹកជោរ|ទឹកជោរ]] [[ខេត្តសៀមបូក|សៀមបូក]] [[ខេត្តសម្បុកសម្បូណ៌|សម្បុកសម្បូណ៌]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តឆ្លូង|ឆ្លូង]] [[ខេត្តត្បូង|ត្បូង]] [[ខេត្តបាសាន|បាសាន]] [[ខេត្តទទឹងថ្ងៃ|ទទឹងថ្ងៃ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តរោងដំរី|រោងដំរី]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តជើងបាដែង|ជើងបាដែង]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តបាទី|បាទី]] [[ខេត្តលើកដែក|លើកដែក]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តថ្ពង|ថ្ពង]] [[ខេត្តបាសាក់|បាសាក់]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពាម|ពាម]] [[ខេត្តកោះស្លាកែត|កោះស្លាកែត]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|កំពង់សោម]] [[ខេត្តទឹកខ្មៅ|ទឹកខ្មៅ]] [[ខេត្តពាមមេសរ|ពាមមេសរ]] [[ខេត្តព្រះត្រពាំង|ព្រះត្រពាំង]] [[ខេត្តក្រមួនស|ក្រមួនស]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]]'''។ល។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថានៅក្នុងចំណោមខេត្តទាំងប៉ុន្មាននេះខេត្តខ្លះនៅឋានៈជាខេត្តរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះដូចជា'''[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]]'''។ល។រីឯខេត្តខ្លះធ្លាក់ឋានៈមកស្រុកវិញដូចជា'''[[ខេត្តមង្គលបុរី]] [[ខេត្តស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស]] [[ខេត្តទឹកជោរ]]'''។ល។ចំណែកខេត្តខ្លះទៀតត្រូវបាត់ឈ្មោះរលាយចូលនឹងខេត្តឯទៀតៗអស់ទៅ។ ខេត្តនីមួយៗត្រូវបែងចែកជាស្រុកហើយ[[ស្រុក]]នីមួយៗត្រូវបែងចែកជា[[ឃុំ]]និង[[ភូមិ]]ជាច្រើនទៅទៀត។ប៉ុន្តែខេត្តជាច្រើនត្រូវបានប្រមូលផ្ដុំជាតំបន់ធំៗដែលគេឲ្យឈ្មោះថា'''ដី'''។ '''ដី>រាជធានី-ខេត្ត>ស្រុក/ខណ្ឌ>ឃុំ/សង្កាត់>ភូមិ''' ===សម័យឧដុង្គ=== [[File:Indochina_map_(1770s).jpg|thumb]] នៅក្នុង[[សម័យឧដុង្គ]]ឃើញមានខេត្តដូចជា : [[ខេត្តកំពង់ក្របី|កំពង់ក្របី]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី|ច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តចុងកាល់|ចុងកាល់]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តមហានគរ|មហានគរ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តកំពង់លែង|កំពង់លែង]]។ ===សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង=== នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស|ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ-មុនីវង្ស]]មានខេត្តនិងភូមិភាគដូចជា ៖ ====ខេត្ត​==== *[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] *[[​ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *​[[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] *[[ខេត្តកំពត|កំពត]] *[[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] *[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|​កំពង់ឆ្នាំង]] *[[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] *[[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *[[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] *[[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *[[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] *[[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] *[[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] ====ភូមិភាគរដ្ឋបាល==== នៅក្នុង ​គ.ស ​១៩៤៧ មាន​ព្រះរាជ្យក្រម​បង្កើត​ឲ្យ​មាន​ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ចំនួន ០​៧ ​គឺ ៖ *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​១ : [[ខេត្ត​បាត់ដំបង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០២ : [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្ត​ពោធិសាត់]] និង [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៣ : [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្ត​កំពង់ធំ]] និង [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៤ : [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្ត​ក្រចេះ]] និង [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៥ : [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្ត​ព្រៃវែង]] និង​ [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៦ : [[ខេត្តកណ្ដាល|ខេត្ត​កណ្ដាល]] និង [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៧ : [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្ត​តាកែវ]] និង [[ខេត្តកំពត|កំពត]] ===សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម ឬ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០១=== [[ប្រទេសកម្ពុជា]]បានបន្សល់ទុកនូវខេត្តដែលសេសសល់ស្រាប់នៅក្នុង[[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]រហូតមកដល់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]]។ នៅក្នុង​[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]​​ខេត្ដចំនួន ០​៥ ត្រូវបានបង្កើតឡើងបន្ថែមទៀតនិង​ក្រុងចំនួន ​០៣ គឺ : [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]]) [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]](១៩៥៧) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។សរុប ១៩ ខេត្ត និង ០៣ ក្រុង ។ ===សម័យសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ឬ លន់ នល់ === ខេត្តនិងក្រុងសល់ពីជំនាន់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម|សង្គមរាស្ត្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]][[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]])[[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]] (១៩៥៧ ដល់[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] ឬ សម័យលន់ នល់ [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ក្រុងកំពង់សោម]]) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង ​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។ នៅ​ចុង​[[​សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម|សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម]]និង​សម័យ[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] មាន​បង្កើត​អនុខេត្ត ​១១ និង​ ខេត្ត​ ០១ ដូច​ខាងក្រោម ៖ *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំពង់សីលា|កំពង់សិលា]] ([[ស្រុកស្រែអំបិល|ស្រុក​ស្រែអំបិល]]) *អនុខេត្ត​ផ្ការំចេក ([[ស្រុកមេមត់|ស្រុក​មេមត់]]) *អនុខេត្ត​ភ្នំដិល ([[ស្រុកបាធាយ|ស្រុក​បាធាយ]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកថ្មពួក|ថ្មពួក]] ([[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|ស្រុក​សិរីសោភ័ណ]]) *អនុខេត្ត​ស្រកានាគ ([[តាកែនកោះស្លា​ស្រកានាគ]] [[ស្រុកឈូក|ស្រុក​ឈូក]]) *អនុខេត្ត​ថ្មកែវ (ជិត​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|គីរីរម្យ]]) *អនុខេត្ត​[[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]] ([[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] ([[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] [[​ព្រៃវែង]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកអន្លង់វែង|អន្លង់វែង]] (ជិត​[[សៀមរាប]]) *អនុខេត្ត​[[ទន្លេសាប]] (ទីតាំង​សាលាខេត្ត​នៅ​[[ឃុំកំពង់ហ្លួង(ស្រុកក្រគរ)|ឃុំ​កំពង់ហ្លួង]] [[ស្រុកក្រគរ|ស្រុក​ក្រគរ]] [[ខេត្ត​ពោធិ៍សាត់]]) *អនុ[[ខេត្តប៉ៃលិន]] ក្រោយ​មក​ដាក់​ជា​[[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្ត​ប៉ៃលិន]]ក្រោយ​មក​ទៀត​កែ​ដាក់​ថា'''ក្រុង​ប៉ៃលិនមង្គល''' *ខេត្ត​[[ឧត្ដុង្គមានជ័យ]] (តាំង​នៅ​[[ស្រុកឧដុង្គ|ស្រុក​ឧត្ដុង្គ]]<ref>{{Cite web |title=អនុក្រឹត្យស្ដីពីការបំបែកស្រុកឧដុង នៃខេត្តកំពង់ស្ពឺ លេខ : ២៧១ អនក្រ.បក, 2022-12-23 {{!}} MPWT |url=https://www.mpwt.gov.kh/kh/documents/sub-decree/564 |access-date=2025-06-18 |website=ក្រសួងសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូន (MPWT) |language=kh}}</ref> [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្ត​កំពង់ស្ពឺ]])។ សរុប ២១ ខេត្ត ក្រោយមក ២០ ខេត្ត ក្រុង ០៣ ក្រោយមក ក្រុង ០៤ និង អនុខេត្ត ១១ ក្រោយមក ១០។<ref>{{Cite web |url=http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |title=ខេត្តខ្មែរសម័យអាណានិគម ដល់ សម័យលន់នល់ |access-date=2014-03-01 |archivedate=2015-04-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150423002908/http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |url-status=dead }}</ref> ===សម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ឬ ប៉ុល ពត=== នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៥ រដ្ឋាភិបាល[[ខ្មែរក្រហម]]បានលុបបំបាត់ចោលបំណែងចែករដ្ឋបាលពីមុនរបស់[[កម្ពុជា]]ចេញទាំងអស់។ជំនួសឲ្យខេត្ត[[កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ]]ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ០៧ ភូមិភាគគឺភូមិភាគ'''ពាយ័ព្យ ឧត្តរ ឦសាន បូព៌ា និរតី បស្ចឹម និង កណ្ដាល'''។ ភូមិភាគទាំងនេះត្រូវបានយកតាមបំណែងចែកដែល​បង្កើតឡើងដោយពួក[[ខ្មែរក្រហម]]នៅពេលដែលពួកគេបានប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងរបប[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]]ដឹកនាំដោយ​លោកឧត្តមសេនីយ៍[[លន់ នល់]]។<ref>James A. Tyner, ''The Killing of Cambodia''</ref> ===សម័យសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា សម័យរដ្ឋកម្ពុជា និង សម័យអ៊ុនតាក់=== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រដ្ឋធានី<br>(អាសនៈ) ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | [[ភ្នំពេញ]] | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh or Daun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|បន្ទាយមានជ័យ]] | [[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|សិរីសោភ័ណ]] | Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | [[ស្រុកបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | [[ស្រុកកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | [[ស្រុកកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | [[ស្រុកកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | Kampong Speu |- ! ០៧ | Kampong Thom | [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | [[ស្រុកកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | Kampong Thom |- ! ០៨ | Kampot | [[ខេត្តកំពត|កំពត]] | [[ស្រុកកំពត|កំពត]] | Kampot |- ! ០៩ | Kandal | [[ខេត្តកណ្តាល|កណ្ដាល]] | [[ស្រុកតាខ្មៅ|តាខ្មៅ]] | Ta Khmau |- ! ១០ | Koh Kong | [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] | [[ស្រុកកោះកុង|កោះកុង]] | Koh Kong |- ! ១១ | Kratié | [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] | [[ស្រុកក្រចេះ|ក្រចេះ]] | Kratié |- ! ១២ | Mondulkiri | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|មណ្ឌលគីរី]] | [[ស្រុកសែនមនោរម្យ|សែនមនោរម្យ]] | Saen Monourom |- ! ១៣ | Siem Reap - Oddar Meanchey | [[ខេត្តសៀមរាប]] [[ឧត្តរមានជ័យ]] | [[ស្រុកសៀមរាប|សៀមរាប]] | Siem Reap |- ! ១៤ | Kampong Saom | [[ក្រុងកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | [[ស្រុកកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | Kampong Saom |- ! ១៥ | Preah Vihear | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ព្រះវិហារ]] | [[ស្រុកភ្នំត្បែងមានជ័យ|ភ្នំត្បែងមានជ័យ]] | Phnom Thbeng Meanchey |- ! ១៦ | Pursat | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ស្រុកពោធិ៍សាត់]] | Pursat |- ! ១៧ | Prey Veng | [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | [[ស្រុកព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | Prey Veng |- ! ១៨ | Ratanakiri | [[ខេត្តរតនគីរី|រតនគីរី]] | [[ស្រុកលំផាត់|លំផាត់]] | Lumphat |- ! ១៩ | Stung Treng | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | [[ស្រុកស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | Stung Treng |- ! ២០ | Svay Rieng | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | [[ស្រុកស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | Svay Rieng |- ! ២១ | Takéo | [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] | [[ស្រុកតាកែវ|តាកែវ]] | Takéo |- |} ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៨=== នៅថ្ងៃទី ២២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០០៨ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានផ្លាស់ប្ដូរក្រុង[[កែប]] [[ប៉ៃលិន]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]]ទៅជាខេត្តវិញនិងបានកែសម្រួលព្រំប្រទល់សីមាខេត្តជាច្រើន។<ref>{{Cite web|url = http://khmerization.blogspot.com/2008/12/decree-creates-three-new-provinces.html|title = Decree Creates Three New Provinces|publisher = khmerization.blogspot.com|date=December 2008}}</ref> ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៣=== នៅថ្ងៃទី ៣១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០១៣ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានបំបែក[[ខេត្តកំពង់ចាម]]ទៅជា ០២ [[ខេត្តកំពង់ចាម]](ត្រើយខាងលិច[[ទន្លេមេគង្គ]]) និង [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]](ត្រើយខាងកើត[[ទន្លេមេគង្គ]])។<ref>{{Cite web|url = http://www.phnompenhpost.com/national/kampong-cham%E2%80%99s-great-divide|title = Kampong Cham's great divide|}}</ref> ==ឯកសារយោង== {{Reflist}} ==តំណខាងក្រៅ== * [http://www.statoids.com/ukh.html Statoid site] {{ខេត្ត-រាជធានីកម្ពុជា}} {{អត្ថបទអំពីបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទីមួយនៃប្រទេសអាស៊ី}} {{Portal bar|កម្ពុជា}} [[Category:បំណែងចែករងនៃកម្ពុជា]] [[Category:បញ្ជីបំណែងចែករងប្រទេស|Cambodia, Provinces]] [[Category:បំណែងចែករងប្រទេសនៃអាស៊ី|Cambodia 1]] [[Category:បំណែងចែករដ្ឋបាលរងរបស់ប្រទេសថ្នាក់ទីមួយ|Provinces, Cambodia]] [[Category:បញ្ជីទាក់ទងកម្ពុជា]] dftpcwegog4knt4sklxhs334f5mw3vu 322325 322324 2025-06-20T11:09:57Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 322325 wikitext text/x-wiki '''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]''' ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ២៥ ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១។[[រាជធានីភ្នំពេញ]]មិនមែនជាខេត្តនោះទេតែជាតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសហើយត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាខេត្តដោយហេតុថាវាត្រូវបានគ្រប់គ្រងនៅក្នុងកម្រិតដូចគ្នាទៅនឹងខេត្ត ២៤ ទៀតដែរ។ឈ្មោះនៃខេត្តដូចគ្នាទៅនឹងក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្តាល]] [[កំពង់ធំ]] [[កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] [[តាកែវ]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[បន្ទាយមានជ័យ]] [[មណ្ឌលគិរី]] [[រតនគិរី]] និង [[ឧត្តរមានជ័យ]]ចេញ។ [[ភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]]មានសន្ទភាពនិងប្រជាជនខ្ពស់បំផុត។ខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីធំជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]ហើយខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីតូចជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តកែប]]។[[ខេត្តកែប]]មានអត្រាប្រជាជនទាបបំផុតស្របពេលដែល[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]មានសន្ទភាពប្រជាជនទាបបំផុតដូចគ្នាដែរ(ស្ដែងតាមរយៈជំរឿនឆ្នាំ ២០០០)។ [[កម្ពុជា|ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ត្រូវបានបែងចែកជាបន្តបន្ទាប់ទៀតទៅជា ''[[ស្រុក]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ ចំណែកឯ ''[[ខណ្ឌ]]'' មានតែនៅក្នុង[[រាជធានីភ្នំពេញ]]ប៉ុណ្ណោះ។ចំនួន ''[[ស្រុក]]'' / ''[[ខណ្ឌ]]'' នៅក្នុង ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' នីមួយៗមានចំនួនខុសៗគ្នារាប់ចាប់តាំងពីខេត្តតូចៗរហូតដល់ខេត្តធំៗ។ខេត្តនីមួយៗត្រូវមានតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសមួយផងដែរហៅថាក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្តាល|កណ្តាល]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]]ដែលមានក្រុងច្រើន(ចាប់ពី ០២ ឡើងទៅ)។ ''[[ឃុំ]]'' / ''[[សង្កាត់]]'' គឺជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៣ និងចុងក្រោយបង្អស់គឺ ''[[ភូមិ]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៤។នៅ[[រាជធានីភ្នំពេញ]]គ្មាន ''[[ឃុំ]]'' នោះទេដោយប្រើប្រាស់ ''[[សង្កាត់]]'' ជំនួសឲ្យ ''[[ឃុំ]]'' វិញ។ {{short description|First-level administrative division of Cambodia}} {{Infobox subdivision type | name = ខេត្ត ឬ ខែត្រ<br />{{lang|en|Province}}<br />{{nobold|{{transl|km|Khétt}}}} | alt_name = |map = Provincial Boundaries in Cambodia.svg |category = បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១ |territory = {{CAM}} |start_date = |current_number = ២៥ |number_date = |population_range = ៤២,៦៦៥ ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– ២,២៨១,៩៥១ ([[រាជធានីភ្នំពេញ]])<ref name=census2019 /> |area_range = {{Convert|336|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– {{Convert|14288|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]) |government = រដ្ឋបាលខេត្ត |subdivision = [[ស្រុក|ខណ្ឌ/ក្រុង/ស្រុក]](បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ បន្ទាប់ពីខេត្ត) }} ==បញ្ជីរាជធានី-ខេត្ត== [[File:Cambodia, administrative divisions - km - colored.svg|center|700px]] {| class="wikitable" style="text-align:center |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរកាត់ ! អក្សរខ្មែរ ! អក្សរកាត់ខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រាជធានី<br> ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | '''PP''' | [[រាជធានីភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]] | '''ភព''' | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | '''BMC''' | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] | '''បមជ''' | [[ក្រុងប៉ោយប៉ែត|ក្រុងប៉ោយប៉ែត]] [[ក្រុងសិរីសោភ័ណ|ក្រុងសិរីសោភ័ណ]] |Krong Poipet, Krong Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | '''BB''' | [[ខេត្តបាត់ដំបង|ខេត្តបាត់ដំបង]] | '''បប''' | [[ក្រុងបាត់ដំបង|ក្រុងបាត់ដំបង]] | Krong Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | '''KC''' | [[ខេត្តកំពង់ចាម|ខេត្តកំពង់ចាម]] | '''កច''' | [[ក្រុងកំពង់ចាម|ក្រុងកំពង់ចាម]] | Krong Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | '''KCH''' | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] | '''កឆ''' | [[ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង|ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង]] | Krong Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | '''KS''' | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] | '''កស''' | [[ក្រុងច្បារមន|ក្រុងច្បារមន]] [[ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ|ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ]] |Krong Chbar Mon, Krong Odongk Meae Chey |- ! ០៧ | Kampong Thom | '''KT''' | [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្តកំពង់ធំ]] | '''កធ''' | [[ក្រុងស្ទឹងសែន|ក្រុងស្ទឹងសែន]] |Krong Stueng Saen |- ! ០៨ | Kampot | '''KP''' | [[ខេត្តកំពត|ខេត្តកំពត]] | '''កព''' | [[ក្រុងកំពត|ក្រុងកំពត]] [[ក្រុងបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]] | Krong Kampot, Krong Bokor |- ! ០៩ | Kandal | '''KD''' | [[ខេត្តកណ្តាល|ខេត្តកណ្ដាល]] | '''កណ''' | [[ក្រុងតាខ្មៅ|ក្រុងតាខ្មៅ]] [[ក្រុងសំពៅពូន|ក្រុងសំពៅពូន]] [[ក្រុងអរិយក្សត្រ|ក្រុងអរិយក្សត្រ]] | Krong Ta Khmau, Krong Sampov Poun, Krong Arey Ksat |- ! ១០ | Koh Kong | '''KK''' | [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្តកោះកុង]] | '''កក''' | [[ក្រុងខេមរភូមិន្ទ|ក្រុងខេមរភូមិន្ទ]] | Krong Khemarak Phoumin |- ! ១១ | Kep | '''KEP''' | [[ខេត្តកែប|ខេត្តកែប]] | '''កែប''' | [[ក្រុងកែប|ក្រុងកែប]] | Krong Kep |- ! ១២ | Kratíe | '''KRC''' | [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្តក្រចេះ]] | '''ក្រច''' | [[ក្រុងក្រចេះ|ក្រុងក្រចេះ]] | Krong Kratíe |- ! ១៣ | Mondulkiri | '''MK''' | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] | '''មគ''' | [[ក្រុងសែនមនោរម្យ|ក្រុងសែនមនោរម្យ]] | Krong Senmonorom |- ! ១៤ | Oddar Meanchey | '''OMC''' | [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ|ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] | '''ឧមជ''' | [[ក្រុងសំរោង|ក្រុងសំរោង]] | Krong Samraong |- ! ១៥ | Pailin | '''PL''' | [[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្តប៉ៃលិន]] | '''បល''' | [[ក្រុងប៉ៃលិន|ក្រុងប៉ៃលិន]] | Krong Pailin |- ! ១៦ | Preah Sihanouk | '''SN''' | [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ខេត្តព្រះសីហនុ]] | '''សន''' | [[ក្រុងកំពង់សោម|ក្រុងកំពង់សោម]] [[ក្រុងកោះរ៉ុង|ក្រុងកោះរ៉ុង]] [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុងព្រះសីហនុ]] | Krong Kampong Som, Krong Koh Rong, Sihanoukville(Krong Preah Sihanouk) |- ! ១៧ | Preah Vihear | '''PV''' | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្តព្រះវិហារ]] | '''ពវ''' | [[ក្រុងព្រះវិហារ|ក្រុងព្រះវិហារ]] | Krong Preah Vihear |- ! ១៨ | Pursat | '''PS''' | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្តពោធិ៍សាត់]] | '''ពស''' | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ក្រុងពោធិ៍សាត់]] | Krong Pursat |- ! ១៩ | Prey Veng | '''PRV''' | [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្តព្រៃវែង]] | '''ព្រវ''' | [[ក្រុងព្រៃវែង|ក្រុងព្រៃវែង]] | Krong Prey Veng |- ! ២០ | Ratanakiri | '''RK''' | [[ខេត្តរតនគីរី|ខេត្តរតនគីរី]] | '''រគ''' | [[ក្រុងបានលុង|ក្រុងបានលុង]] | Krong Banlung |- ! ២១ | Siem Reap | '''SR''' | [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] | '''សរ''' | [[ក្រុងរុនតាឯក|ក្រុងរុនតាឯកតេជោសែន]] [[ក្រុងសៀមរាប|ក្រុងសៀមរាប]] | Krong Run Ta EK Techo Sen, Krong Siem Reap |- ! ២២ | Stung Treng | '''ST''' | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ខេត្តស្ទឹងត្រែង]] | '''សត''' | [[ក្រុងស្ទឹងត្រែង|ក្រុងស្ទឹងត្រែង]] | Krong Stung Treng |- ! ២៣ | Svay Rieng | '''SVR''' | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ខេត្តស្វាយរៀង]] | '''ស្វរ''' | [[ក្រុងបាវិត|ក្រុងបាវិត]] [[ក្រុងស្វាយរៀង|ក្រុងស្វាយរៀង]] | Krong Bavet, Krong Svay Rieng |- ! ២៤ | Takéo | '''TK''' | [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្តតាកែវ]] | '''តក''' | [[ក្រុងដូនកែវ|ក្រុងដូនកែវ]] | Krong Doun Kaev |- ! ២៥ | Tbong Khmum | '''TKH''' | [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]] | '''តឃ''' | [[ក្រុងសួង|ក្រុងសួង]] | Krong Suong |} [[File:Mappa Impero Khmer (it).svg|center|700px]] ==អភិបាលកិច្ច== '''រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្ត'''នីមួយៗត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយក្រុមប្រឹក្សាតាមរយៈ'''ការបោះឆ្នោតអសកល'''ពី'''ក្រុមប្រឹក្សាឃុំ/សង្កាត់'''ដែលឲ្យឈ្មោះថា'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''។'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''គឺជាតំណាងប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងដែនសមត្ថកិច្ចរាជធានី-ខេត្ត។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវតែងតាំងដោយព្រះរាជក្រឹត្យតាមរសំណើពី'''នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា'''និង'''រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ'''។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវមានអភិបាលមួយរូបមានតួនាទីដឹកនាំរួមនិងអភិបាលរង(តាមការកំណត់របស់[[ក្រសួងមហាផ្ទៃ|ក្រសួងមហាផ្ទៃ]])ជាជំនួយការដឹកនាំអភិបាលលើជំនាញវិស័យនានានៅក្នុងរាជធានី-ខេត្ត។ រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្តនីមួយៗត្រូវបង្កើតឲ្យមាន'''គណៈកម្មាធិការរបស់ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''តាមលក្ខខ័ណ្ឌនៃច្បាប់ដើម្បីធានាការអភិវឌ្ឍតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យនៅថ្នាក់ក្រោមជាតិដើម្បីសម្របសម្រួលលើវិស័យជំនាញក៏ត្រូវឲ្យមានការបង្កើត'''គណៈបញ្ជាការឯកភាពរាជធានី-ខេត្ត'''មានសមាសភាពពីមន្ទីរអង្គភាពនានាទាំងអស់នៅក្នុងដែនរាជធានី-ខេត្តសាមីដែលអភិបាលរាជធានី-ខេត្តជាប្រធាន។ ==ប្រវត្តិ== ==='''សម័យនគរវ្នំ ឬ ហ្វូណន'''=== [[File:Funan Kingdom.png|thumb]] ព្រះរាជា[[នគរភ្នំ|នគរវ្នំ]]និយមធ្វើសង្គ្រាមពង្រីកទឹកដីតួយ៉ាងដូចជា[[ព្រះបាទហ្វាន់ ឆេម៉ាន់ ឬស្រីមារៈ|ព្រះបាទហ្វាន់ឆេម៉ាន់]]បានលើកទ័ពជើងទឹកទៅវាយរដ្ឋជាច្រើនមកដាក់ជាចំណុះរួមមានរដ្ឋ[[ខ្មែរ]] ខ្លះ [[រដ្ឋមន|មន]] ខ្លះ [[ចាម]] ឬ [[ម៉ាឡេយូ]]។ក្នុងសង្គ្រាមគេច្រើនចាប់ឈ្លើយសឹកមកធ្វើជាទាសាទាសី។ ដោយហេតុនេះហើយទើបយើងហៅ[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ថាជាអធិរាជាណាចក្រហើយស្ដេចមានឋានៈជា ''[[មហារាជ|មហារាជ]]'' ឬជា ''[[សាវ៌កៅ|សាវ៌កៅ]]'' (ស្ដេចចក្រវាឡ)។រដ្ឋដែល​ឋិតក្រោមអំណាចរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ទាំងនោះមានស្ដេចសោយរាជ្យគ្រប់ៗរដ្ឋទាំងអស់ហើយរដ្ឋទាំងនោះមានតួនាទីលើកសួយសារអាករមកថ្វាយអធិរាជ[[ហ៊្វូណន|នគរវ្នំ]]រៀងរាល់ឆ្នាំរដ្ឋនេះគេហៅថា ''[[សាមន្តរាជ្យ|សាមន្តរាជ្យ]]''។ហើយរដ្ឋបែបទី ០២ គឺត្រូវគ្រប់គ្រងដោយព្រះរាជបុត្រឬព្រះញាតិវង្សរបស់ស្ដេចអាណាចក្រវ្នំគេហៅថា ''[[វិស័យរដ្ឋ|វិស័យរដ្ឋ]]'' ដែលជាសម្បត្តិរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ផ្ទាល់ដែលបង្កើតឡើងដោយ[[ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី១|ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី ១]] ប៉ុន្តែត្រូវបានរំលាយចោលទៅវិញដោយ[[ហ៊ុនប៉ានហួង|ព្រះបាទហ៊ុនប៉ានហួង]]វិញ។គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថារចនាសម្ព័ន្ធនយោបាយបែបនេះគឺមានគ្រោះថ្នាក់ណាស់គឺដោយសារតែពេលណាអំណាចកណ្ដាលចុះខ្សោយនោះ ''[[សាមន្តរាជ្យ]]'' មួយចំនួននឹងងើបឡើងបះបោរដូចករណី ''​[[សាមន្តរដ្ឋ|សាមន្តរដ្ឋ]][[ចេនឡា]]'' នៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី ០៦។ ==='''សម័យនគរកម្វុជ ឬ ចេនឡា'''=== [[File:Chen-La_locator.png|thumb]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័នទី ១]] ទ្រង់បានតាំងរាជធានីនៅ[[ឦសានបុរៈ]]ហើយមានគ្រួសារ ២០០០ នាក់រស់នៅ។នៅកណ្ដាលក្រុងមានសាលធំមួយជាទីដែលព្រះរាជាទ្រង់ព្រះប្រទានសវនាការនិងជួបជុំពួកមន្ត្រី សេនាបតី។នៅខាងក្រៅរាជធានីមានក្រុងចំនួន ៣០ ទៀតហើយក្រុងនីមួយៗមានគ្រួសារជាច្រើនពាន់នាក់រស់នៅហើយគ្រប់គ្រងដោយអភិបាលម្នាក់។ <ref>ត្រឹង ងារ ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ទំព័រ៧៤-៧៥</ref> ==='''សម័យអង្គរ(ចក្រភពខ្មែរ)'''=== [[File:Khmer_Empire.png|thumb]] ====ប្រមាណ==== បច្ចេកពាក្យ ''[[ប្រមាន-ប្រមាណ]]'' ត្រូវបានប្រើប្រាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]ដើម្បីសម្គាល់ឈ្មោះដល់បំណែងចែកទឹកដីដ៏ធំៗ ឬ មួយភូមិភាគនៃកម្ពុជទេស។តាមសិលាចារឹក(អក្សរសិលាចារឹកទំព័រ ៤៧ ៤៨ និង ៤៩)យើងបានឃើញដែនដី ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលជា ២០ គឺជាផែនដីដ៏ធំៗនៃប្រទេស។ នៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងនៅក្នុងសម័យសតវត្សរ៍ទី ០៧ (សិលាចារឹកអ្នកតា)មានសរសេរឈ្មោះពាក្យថា ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ។ តើភូមិភាគនេះនៅឯណា ឬ មួយក៏មានទីតាំងនៅកន្លែងវត្តព្រៃវែងសព្វថ្ងៃ?នៅក្នុងសិលាចារឹកនេះទៀតក៏មានសរសេរព្រះនាម[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័ន|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័ន]]ដែលជាព្រះមហាក្សត្រលើមហាក្សត្រ''[[សាមន្តរាជ]]'' នៃភូមិភាគទាំង ០៣។ តើ ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ជាភូមិភាគមួយនៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ(ឬទីក្រុង)ទាំង ០៣ កន្លែងដែលមានចារនៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងដែលឬទេ? នៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ០៥ ដែលត្រូវបានពណ៌នាតាមឧទាហរណ៍ខាងលើនេះយើងអាចសង្កេតឃើញថាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ( ''[[ប្រមាណ]]'' ពាក្យនេះមានន័យ ០២ មានន័យថា រង្វាស់និងការប៉ាន់ស្មាន)មួយចំនួនមានដើមកំណើតពីពាក្យ[[ខ្មែរ]]ហើយឈ្មោះភូមិភាគចំនួន ១១ មានដើមកំណើតពី[[សំស្ក្រឹត]]។ ម្យ៉ាងវិញទៀតបើតាមសិលាចារឹក K.៩៨៩ ភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]''មួយមានឈ្មោះថា ''[[សតគ្រាម]]'' ដែលមានន័យថា'''ភូមិចំនួនមួយរយ'''បានសេចក្ដីថាតាមរយៈអត្ថន័យរបស់ភូមិភាគនេះ យើងអាចទាញមតិដែលបញ្ជាក់ទំហំដ៏ធំធេងនៃស្ថាននាមដែលបានប្រើប្រាស់ពាក្យ ''[[ប្រមាណ]]'' នៅខាងដើម។នៅក្នុងសិលាចារឹកនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]នា[[សម័យអង្គរ]]ក៏មានការប្រើប្រាស់ ''[[ប្រមាណ]]'' សម្រាប់សម្គាល់នូវភូមិភាគផ្សេងៗនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ផងដែរ។ ====វិសយ==== ''[[វិសយ]]'' ពាក្យ[[សំស្ក្រឹត]]មានន័យថា [[តំបន់]] [[ខេត្ត]] ពាក្យ ''[[វិសយ]]'' ប្រើសម្រាប់សម្គាល់នូវបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋការឬក៏បំណែងចែករាជការមួយៗដ៏ច្បាស់លាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]។ តាមសិលាចារឹកនានាពាក្យ ''[[វិសយ]] (Visaya)''សម្គាល់នូវ[[ទីរួមខេត្ត]]ដែលនៅក្នុងនោះមានស្ថាប័នរាជការផ្សេងៗខាងគ្រហស្ថ និងសាសនា។ ''[[វិសយ]]'' នីមួយៗស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់ ''[[ខ្លោញវិសយ]]''(ស្ដេចត្រាញ់ ឬ ចៅហ្វាយខេត្ត)។ រាជការដែលធ្វើការអម ''[[ខ្លោញវិសយ]]'' គឺមាន ''[[ខ្លោញវលវិសយ]] (Khlon Vala Visaya K.២២១)''។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការធញ្ញជាតិគឺមានស្រូវអង្ករជាអាទិភាព។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការទារប្រេងមានប្រេងធ្វើអំពីរុក្ខជាតិនិងប្រេងធ្វើអំពីខ្លាញ់គោ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១) ''[[វ្រីហិបយ៌្យនវិសយ]] (Vrihi paryyan Visaya'' ''K.៤៤៤'')ព្រមទាំងមាន''[[ខ្លោញ]]'' ឬមួយក៏អធិបតីទទួលបន្ទុកតុលាការដែលនៅតាមសិលាចារឹកថា ''[[សភាវិសយ]]។'' បើប្រៀបធៀបទៅនិងសម័យបច្ចុប្បន្នពាក្យ ''[[វិសយ]]'' មានន័យថាជាបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋបាលដូចជាខេត្តដែរ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១)។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថាមានឈ្មោះស្ថាននាមខ្លះដែលត្រូវបានបង្កបង្កើតឡើងដោយការប្រើពាក្យ ''[[ភូមិសាស្ត្រ]] ផង [[ប្រមាណ]] ផង និង [[វិសយ]] ផង''។ ឧទាហរណ៍ : (សិលាចារឹក ទំព័រ ៥១) [[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]] = បុរីដ៏ល្អ ដ៏ប្រសើរ គឺជាភូមិភាគនៅខាងទិសឧត្ដរនៃកម្ពុជទេសគឺនៅតំបន់[[វត្តភូ]]ឬហៅថា[[តំបន់បាសាក់]]នៅខាងភូមិភាគឧត្ដរ។ តាមមតិអ្នកស្រាវជ្រាវខ្លះ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]គឺជារាជធានីចាស់នៃប្រទេស[[ចេនឡា]]ហើយព្រះមហាក្សត្រដែលសោយរាជ្យមុនគេនៅទីនោះព្រះនាមថា[[ស្រេស្ឋវម៌្ម|ព្រះបាទស្រេស្ឋវរ្ម័ន]]។ សន្ទុក = ប្រហែលជាចេញមកពីពាក្យ ស្ទុក ស្ដុក មានន័យថា ធំ មាំមួន ប៉ុន្តែន័យរបស់ពាក្យនេះម្យ៉ាងទៀតគឺបឹង។ សព្វថ្ងៃមានពាក្យ'''[[ភ្នំសន្ទុក]]'''ដែលនៅលើនោះមានប្រាសាទបុរាណតាមសិលាចារឹកក៏មានសរសេរអំពី ''Mahanasa = អ្នកធ្វើម្ហូបអាហារនៅ [[វិសយសន្ទុក]](Visaya Sanduk)''។ ប្រសិនបើពាក្យ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]និង'''សន្ទុក'''បានត្រូវប្រើប្រាស់សម្រាប់សម្គាល់ភូមិភាគផងខេត្តផងគេអាចសន្និដ្ឋានថានៅតាមសិលាចារឹកមានពាក្យសម្គាល់ភូមិភាគដទៃទៀតដែលត្រូវប្រើសម្រាប់សំគាល់ខេត្ត។យើងបានរកឃើញ ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលចំនួន ២០ ហើយនៅក្នុង ''[[ប្រមាណ]]'' នីមួយៗមាន ''[[វិសយ]]'' គឺខេត្តច្រើន។ដូច្នេះ ''[[វិសយ]]'' នៅក្នុងសម័យបុរាណជាពិសេសនៅ[[សម័យអង្គរ]]មានមិនតិចជាងពាក្យរបស់[[ជីវ តាក្វាន់]]ដែលបានសរសេរថានៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]មានខេត្តច្រើនជាង ៩០ ខេត្ត។ <ref>[http://phumikhmer.wordpress.com/2012/07/16/%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%90%E1%9E%B6%E1%9E%93%E2%80%8B%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%98%E2%80%8B%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%B6-toponymie%E2%80%8B-%E1%9E%94%E1%9E%8E%E1%9F%92/?relatedposts_exclude=92 ស្ថាននាមវិទ្យារបស់បណ្ឌិតឡុងសៀម]</ref> ===សម័យចតុមុខ និង សម័យលង្វែក === [[File:Southeast_Asian_history_-_Around_1540.png|thumb]] នៅក្នុងសម័យនោះ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]លែងជាមហាអំណាចមួយខាងទឹកដីទៀតហើយ។ទឹកដីជាន់ក្រៅគឺស្រុក'''[[បច្ចន្តជនបទ]]'''ដូចជាស្រុក'''[[សុខោទ័យ]]''' ស្រុក'''[[អយុធ្យា]]''' ស្រុក'''[[លពបុរី]]''' [[ស្រុកពិមាឃ(ខេត្តនគររាជ)|ស្រុកពិមាឃ]]ត្រូវបាត់បង់អស់ទៅហើយរីឯប្រទេស ''[[សាមន្តរាជ]]'' ដូចជា'''[[ចាម្ប៉ា]] [[អណ្ណាម]] [[ប្រទេសជ្វា|ជ្វា]] [[រដ្ឋមន|មន]]'''ក៏លែងមានទៀតដែរហើយ។ព្រំដែនខាងជើងរបស់[[ខ្មែរ]]ធ្លាក់មកនៅត្រឹម'''[[ទន្លេមូល]]'''ឬនៅលើនេះបន្តិចបន្តួចនឹង[[ឡាវ|ប្រទេសលាវ]]។ព្រះនគរខាងលិចទល់នឹង'''[[ខេត្តបស្ចឹមបុរី|បស្ចឹមបុរី]]''' និង '''[[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]]'''ខាងពាយ័ព្យទល់នឹង'''[[ស្រុកនាងរង]] [[ខេត្តនគររាជសីមា|នគររាជសីមា]]'''ខាងកើតទល់នឹង[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ខាងត្បូងទល់នឹង[[សមុទ្រចិនខាងត្បូង|សមុទ្រចិន]]និង[[ឈូងសមុទ្រសៀម]]។ បើតាមពង្សាវតាររាជាណាចក្រ[[ខ្មែរ]]សម័យនោះមានប្រមាណ ៧០ ខេត្តគឺ : '''[[ខេត្តលង្វែក|លង្វែក]] [[ខេត្តបរិបូរណ៍|អម្រិន្ទបូរ]] [[ខេត្តក្រគរ|ក្រគរ]] [[ខេត្តគ្រង|គ្រង]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តឫស្សីសាញ|ឫស្សីសាញ]] [[ខេត្តតាមសីមា|តាមសីមា]] [[ខេត្តមង្គលបុរី|មង្គលបុរី]] [[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]] [[ខេត្តសុរិន្ទ|សុរិន្ទ]] [[ខេត្តសិង្គារ|សិង្គារ]] [[ខេត្តកំពង់សៀម|កំពង់សៀម]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តជើងព្រៃ|ជើងព្រៃ]] [[ខេត្តគោកសេះ|គោកសេះ]] [[ខេត្តអន្លង់រាជ|អន្លង់រាជ]] [[ខេត្តព្រហ្មទេព|ព្រហ្មទេព]] [[ខេត្តព្រៃក្ដី|ព្រៃក្ដី]] [[ខេត្តស្ទោង|ស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង|ជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស|រលួស]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តម្លូព្រៃ|ម្លូព្រៃ]] [[ខេត្តជាំក្សាន្ត|ជាំក្សាន្ត]] [[ខេត្តត្នោត|ត្នោត]] [[ខេត្តទឹកជោរ|ទឹកជោរ]] [[ខេត្តសៀមបូក|សៀមបូក]] [[ខេត្តសម្បុកសម្បូណ៌|សម្បុកសម្បូណ៌]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តឆ្លូង|ឆ្លូង]] [[ខេត្តត្បូង|ត្បូង]] [[ខេត្តបាសាន|បាសាន]] [[ខេត្តទទឹងថ្ងៃ|ទទឹងថ្ងៃ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តរោងដំរី|រោងដំរី]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តជើងបាដែង|ជើងបាដែង]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តបាទី|បាទី]] [[ខេត្តលើកដែក|លើកដែក]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តថ្ពង|ថ្ពង]] [[ខេត្តបាសាក់|បាសាក់]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពាម|ពាម]] [[ខេត្តកោះស្លាកែត|កោះស្លាកែត]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|កំពង់សោម]] [[ខេត្តទឹកខ្មៅ|ទឹកខ្មៅ]] [[ខេត្តពាមមេសរ|ពាមមេសរ]] [[ខេត្តព្រះត្រពាំង|ព្រះត្រពាំង]] [[ខេត្តក្រមួនស|ក្រមួនស]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]]'''។ល។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថានៅក្នុងចំណោមខេត្តទាំងប៉ុន្មាននេះខេត្តខ្លះនៅឋានៈជាខេត្តរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះដូចជា'''[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]]'''។ល។រីឯខេត្តខ្លះធ្លាក់ឋានៈមកស្រុកវិញដូចជា'''[[ខេត្តមង្គលបុរី]] [[ខេត្តស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស]] [[ខេត្តទឹកជោរ]]'''។ល។ចំណែកខេត្តខ្លះទៀតត្រូវបាត់ឈ្មោះរលាយចូលនឹងខេត្តឯទៀតៗអស់ទៅ។ ខេត្តនីមួយៗត្រូវបែងចែកជាស្រុកហើយ[[ស្រុក]]នីមួយៗត្រូវបែងចែកជា[[ឃុំ]]និង[[ភូមិ]]ជាច្រើនទៅទៀត។ប៉ុន្តែខេត្តជាច្រើនត្រូវបានប្រមូលផ្ដុំជាតំបន់ធំៗដែលគេឲ្យឈ្មោះថា'''ដី'''។ '''ដី>រាជធានី-ខេត្ត>ស្រុក/ខណ្ឌ>ឃុំ/សង្កាត់>ភូមិ''' ===សម័យឧដុង្គ=== [[File:Indochina_map_(1770s).jpg|thumb]] នៅក្នុង[[សម័យឧដុង្គ]]ឃើញមានខេត្តដូចជា : [[ខេត្តកំពង់ក្របី|កំពង់ក្របី]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី|ច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តចុងកាល់|ចុងកាល់]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តមហានគរ|មហានគរ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តកំពង់លែង|កំពង់លែង]]។ ===សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង និង សម័យអាណានិគមនិយមជប៉ុន=== នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស|ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ-មុនីវង្ស]]មានខេត្តនិងភូមិភាគដូចជា ៖ ====ខេត្ត​==== *[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] *[[​ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *​[[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] *[[ខេត្តកំពត|កំពត]] *[[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] *[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|​កំពង់ឆ្នាំង]] *[[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] *[[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *[[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] *[[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *[[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] *[[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] *[[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] ====ភូមិភាគរដ្ឋបាល==== នៅក្នុង ​គ.ស ​១៩៤៧ មាន​ព្រះរាជ្យក្រម​បង្កើត​ឲ្យ​មាន​ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ចំនួន ០​៧ ​គឺ ៖ *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​១ : [[ខេត្ត​បាត់ដំបង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០២ : [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្ត​ពោធិសាត់]] និង [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៣ : [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្ត​កំពង់ធំ]] និង [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៤ : [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្ត​ក្រចេះ]] និង [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៥ : [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្ត​ព្រៃវែង]] និង​ [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៦ : [[ខេត្តកណ្ដាល|ខេត្ត​កណ្ដាល]] និង [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៧ : [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្ត​តាកែវ]] និង [[ខេត្តកំពត|កំពត]] ===សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម ឬ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០១=== [[ប្រទេសកម្ពុជា]]បានបន្សល់ទុកនូវខេត្តដែលសេសសល់ស្រាប់នៅក្នុង[[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]រហូតមកដល់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]]។ នៅក្នុង​[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]​​ខេត្ដចំនួន ០​៥ ត្រូវបានបង្កើតឡើងបន្ថែមទៀតនិង​ក្រុងចំនួន ​០៣ គឺ : [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]]) [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]](១៩៥៧) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។សរុប ១៩ ខេត្ត និង ០៣ ក្រុង ។ ===សម័យសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ឬ លន់ នល់ === ខេត្តនិងក្រុងសល់ពីជំនាន់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម|សង្គមរាស្ត្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]][[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]])[[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]] (១៩៥៧ ដល់[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] ឬ សម័យលន់ នល់ [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ក្រុងកំពង់សោម]]) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង ​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។ នៅ​ចុង​[[​សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម|សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម]]និង​សម័យ[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] មាន​បង្កើត​អនុខេត្ត ​១១ និង​ ខេត្ត​ ០១ ដូច​ខាងក្រោម ៖ *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំពង់សីលា|កំពង់សិលា]] ([[ស្រុកស្រែអំបិល|ស្រុក​ស្រែអំបិល]]) *អនុខេត្ត​ផ្ការំចេក ([[ស្រុកមេមត់|ស្រុក​មេមត់]]) *អនុខេត្ត​ភ្នំដិល ([[ស្រុកបាធាយ|ស្រុក​បាធាយ]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកថ្មពួក|ថ្មពួក]] ([[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|ស្រុក​សិរីសោភ័ណ]]) *អនុខេត្ត​ស្រកានាគ ([[តាកែនកោះស្លា​ស្រកានាគ]] [[ស្រុកឈូក|ស្រុក​ឈូក]]) *អនុខេត្ត​ថ្មកែវ (ជិត​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|គីរីរម្យ]]) *អនុខេត្ត​[[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]] ([[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] ([[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] [[​ព្រៃវែង]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកអន្លង់វែង|អន្លង់វែង]] (ជិត​[[សៀមរាប]]) *អនុខេត្ត​[[ទន្លេសាប]] (ទីតាំង​សាលាខេត្ត​នៅ​[[ឃុំកំពង់ហ្លួង(ស្រុកក្រគរ)|ឃុំ​កំពង់ហ្លួង]] [[ស្រុកក្រគរ|ស្រុក​ក្រគរ]] [[ខេត្ត​ពោធិ៍សាត់]]) *អនុ[[ខេត្តប៉ៃលិន]] ក្រោយ​មក​ដាក់​ជា​[[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្ត​ប៉ៃលិន]]ក្រោយ​មក​ទៀត​កែ​ដាក់​ថា'''ក្រុង​ប៉ៃលិនមង្គល''' *ខេត្ត​[[ឧត្ដុង្គមានជ័យ]] (តាំង​នៅ​[[ស្រុកឧដុង្គ|ស្រុក​ឧត្ដុង្គ]]<ref>{{Cite web |title=អនុក្រឹត្យស្ដីពីការបំបែកស្រុកឧដុង នៃខេត្តកំពង់ស្ពឺ លេខ : ២៧១ អនក្រ.បក, 2022-12-23 {{!}} MPWT |url=https://www.mpwt.gov.kh/kh/documents/sub-decree/564 |access-date=2025-06-18 |website=ក្រសួងសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូន (MPWT) |language=kh}}</ref> [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្ត​កំពង់ស្ពឺ]])។ សរុប ២១ ខេត្ត ក្រោយមក ២០ ខេត្ត ក្រុង ០៣ ក្រោយមក ក្រុង ០៤ និង អនុខេត្ត ១១ ក្រោយមក ១០។<ref>{{Cite web |url=http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |title=ខេត្តខ្មែរសម័យអាណានិគម ដល់ សម័យលន់នល់ |access-date=2014-03-01 |archivedate=2015-04-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150423002908/http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |url-status=dead }}</ref> ===សម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ឬ ប៉ុល ពត=== នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៥ រដ្ឋាភិបាល[[ខ្មែរក្រហម]]បានលុបបំបាត់ចោលបំណែងចែករដ្ឋបាលពីមុនរបស់[[កម្ពុជា]]ចេញទាំងអស់។ជំនួសឲ្យខេត្ត[[កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ]]ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ០៧ ភូមិភាគគឺភូមិភាគ'''ពាយ័ព្យ ឧត្តរ ឦសាន បូព៌ា និរតី បស្ចឹម និង កណ្ដាល'''។ ភូមិភាគទាំងនេះត្រូវបានយកតាមបំណែងចែកដែល​បង្កើតឡើងដោយពួក[[ខ្មែរក្រហម]]នៅពេលដែលពួកគេបានប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងរបប[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]]ដឹកនាំដោយ​លោកឧត្តមសេនីយ៍[[លន់ នល់]]។<ref>James A. Tyner, ''The Killing of Cambodia''</ref> ===សម័យសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា សម័យរដ្ឋកម្ពុជា និង សម័យអ៊ុនតាក់=== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រដ្ឋធានី<br>(អាសនៈ) ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | [[ភ្នំពេញ]] | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh or Daun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|បន្ទាយមានជ័យ]] | [[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|សិរីសោភ័ណ]] | Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | [[ស្រុកបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | [[ស្រុកកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | [[ស្រុកកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | [[ស្រុកកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | Kampong Speu |- ! ០៧ | Kampong Thom | [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | [[ស្រុកកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | Kampong Thom |- ! ០៨ | Kampot | [[ខេត្តកំពត|កំពត]] | [[ស្រុកកំពត|កំពត]] | Kampot |- ! ០៩ | Kandal | [[ខេត្តកណ្តាល|កណ្ដាល]] | [[ស្រុកតាខ្មៅ|តាខ្មៅ]] | Ta Khmau |- ! ១០ | Koh Kong | [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] | [[ស្រុកកោះកុង|កោះកុង]] | Koh Kong |- ! ១១ | Kratié | [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] | [[ស្រុកក្រចេះ|ក្រចេះ]] | Kratié |- ! ១២ | Mondulkiri | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|មណ្ឌលគីរី]] | [[ស្រុកសែនមនោរម្យ|សែនមនោរម្យ]] | Saen Monourom |- ! ១៣ | Siem Reap - Oddar Meanchey | [[ខេត្តសៀមរាប]] [[ឧត្តរមានជ័យ]] | [[ស្រុកសៀមរាប|សៀមរាប]] | Siem Reap |- ! ១៤ | Kampong Saom | [[ក្រុងកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | [[ស្រុកកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | Kampong Saom |- ! ១៥ | Preah Vihear | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ព្រះវិហារ]] | [[ស្រុកភ្នំត្បែងមានជ័យ|ភ្នំត្បែងមានជ័យ]] | Phnom Thbeng Meanchey |- ! ១៦ | Pursat | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ស្រុកពោធិ៍សាត់]] | Pursat |- ! ១៧ | Prey Veng | [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | [[ស្រុកព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | Prey Veng |- ! ១៨ | Ratanakiri | [[ខេត្តរតនគីរី|រតនគីរី]] | [[ស្រុកលំផាត់|លំផាត់]] | Lumphat |- ! ១៩ | Stung Treng | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | [[ស្រុកស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | Stung Treng |- ! ២០ | Svay Rieng | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | [[ស្រុកស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | Svay Rieng |- ! ២១ | Takéo | [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] | [[ស្រុកតាកែវ|តាកែវ]] | Takéo |- |} ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៨=== នៅថ្ងៃទី ២២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០០៨ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានផ្លាស់ប្ដូរក្រុង[[កែប]] [[ប៉ៃលិន]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]]ទៅជាខេត្តវិញនិងបានកែសម្រួលព្រំប្រទល់សីមាខេត្តជាច្រើន។<ref>{{Cite web|url = http://khmerization.blogspot.com/2008/12/decree-creates-three-new-provinces.html|title = Decree Creates Three New Provinces|publisher = khmerization.blogspot.com|date=December 2008}}</ref> ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៣=== នៅថ្ងៃទី ៣១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០១៣ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានបំបែក[[ខេត្តកំពង់ចាម]]ទៅជា ០២ [[ខេត្តកំពង់ចាម]](ត្រើយខាងលិច[[ទន្លេមេគង្គ]]) និង [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]](ត្រើយខាងកើត[[ទន្លេមេគង្គ]])។<ref>{{Cite web|url = http://www.phnompenhpost.com/national/kampong-cham%E2%80%99s-great-divide|title = Kampong Cham's great divide|}}</ref> ==ឯកសារយោង== {{Reflist}} ==តំណខាងក្រៅ== * [http://www.statoids.com/ukh.html Statoid site] {{ខេត្ត-រាជធានីកម្ពុជា}} {{អត្ថបទអំពីបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទីមួយនៃប្រទេសអាស៊ី}} {{Portal bar|កម្ពុជា}} [[Category:បំណែងចែករងនៃកម្ពុជា]] [[Category:បញ្ជីបំណែងចែករងប្រទេស|Cambodia, Provinces]] [[Category:បំណែងចែករងប្រទេសនៃអាស៊ី|Cambodia 1]] [[Category:បំណែងចែករដ្ឋបាលរងរបស់ប្រទេសថ្នាក់ទីមួយ|Provinces, Cambodia]] [[Category:បញ្ជីទាក់ទងកម្ពុជា]] 0oz6e3smx6of6nza5jziy524ck40fz5 322326 322325 2025-06-20T11:15:44Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* សម័យចតុមុខ និង សម័យលង្វែក */ 322326 wikitext text/x-wiki '''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]''' ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ២៥ ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១។[[រាជធានីភ្នំពេញ]]មិនមែនជាខេត្តនោះទេតែជាតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសហើយត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាខេត្តដោយហេតុថាវាត្រូវបានគ្រប់គ្រងនៅក្នុងកម្រិតដូចគ្នាទៅនឹងខេត្ត ២៤ ទៀតដែរ។ឈ្មោះនៃខេត្តដូចគ្នាទៅនឹងក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្តាល]] [[កំពង់ធំ]] [[កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] [[តាកែវ]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[បន្ទាយមានជ័យ]] [[មណ្ឌលគិរី]] [[រតនគិរី]] និង [[ឧត្តរមានជ័យ]]ចេញ។ [[ភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]]មានសន្ទភាពនិងប្រជាជនខ្ពស់បំផុត។ខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីធំជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]ហើយខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីតូចជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តកែប]]។[[ខេត្តកែប]]មានអត្រាប្រជាជនទាបបំផុតស្របពេលដែល[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]មានសន្ទភាពប្រជាជនទាបបំផុតដូចគ្នាដែរ(ស្ដែងតាមរយៈជំរឿនឆ្នាំ ២០០០)។ [[កម្ពុជា|ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ត្រូវបានបែងចែកជាបន្តបន្ទាប់ទៀតទៅជា ''[[ស្រុក]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ ចំណែកឯ ''[[ខណ្ឌ]]'' មានតែនៅក្នុង[[រាជធានីភ្នំពេញ]]ប៉ុណ្ណោះ។ចំនួន ''[[ស្រុក]]'' / ''[[ខណ្ឌ]]'' នៅក្នុង ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' នីមួយៗមានចំនួនខុសៗគ្នារាប់ចាប់តាំងពីខេត្តតូចៗរហូតដល់ខេត្តធំៗ។ខេត្តនីមួយៗត្រូវមានតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសមួយផងដែរហៅថាក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្តាល|កណ្តាល]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]]ដែលមានក្រុងច្រើន(ចាប់ពី ០២ ឡើងទៅ)។ ''[[ឃុំ]]'' / ''[[សង្កាត់]]'' គឺជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៣ និងចុងក្រោយបង្អស់គឺ ''[[ភូមិ]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៤។នៅ[[រាជធានីភ្នំពេញ]]គ្មាន ''[[ឃុំ]]'' នោះទេដោយប្រើប្រាស់ ''[[សង្កាត់]]'' ជំនួសឲ្យ ''[[ឃុំ]]'' វិញ។ {{short description|First-level administrative division of Cambodia}} {{Infobox subdivision type | name = ខេត្ត ឬ ខែត្រ<br />{{lang|en|Province}}<br />{{nobold|{{transl|km|Khétt}}}} | alt_name = |map = Provincial Boundaries in Cambodia.svg |category = បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១ |territory = {{CAM}} |start_date = |current_number = ២៥ |number_date = |population_range = ៤២,៦៦៥ ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– ២,២៨១,៩៥១ ([[រាជធានីភ្នំពេញ]])<ref name=census2019 /> |area_range = {{Convert|336|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– {{Convert|14288|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]) |government = រដ្ឋបាលខេត្ត |subdivision = [[ស្រុក|ខណ្ឌ/ក្រុង/ស្រុក]](បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ បន្ទាប់ពីខេត្ត) }} ==បញ្ជីរាជធានី-ខេត្ត== [[File:Cambodia, administrative divisions - km - colored.svg|center|700px]] {| class="wikitable" style="text-align:center |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរកាត់ ! អក្សរខ្មែរ ! អក្សរកាត់ខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រាជធានី<br> ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | '''PP''' | [[រាជធានីភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]] | '''ភព''' | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | '''BMC''' | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] | '''បមជ''' | [[ក្រុងប៉ោយប៉ែត|ក្រុងប៉ោយប៉ែត]] [[ក្រុងសិរីសោភ័ណ|ក្រុងសិរីសោភ័ណ]] |Krong Poipet, Krong Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | '''BB''' | [[ខេត្តបាត់ដំបង|ខេត្តបាត់ដំបង]] | '''បប''' | [[ក្រុងបាត់ដំបង|ក្រុងបាត់ដំបង]] | Krong Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | '''KC''' | [[ខេត្តកំពង់ចាម|ខេត្តកំពង់ចាម]] | '''កច''' | [[ក្រុងកំពង់ចាម|ក្រុងកំពង់ចាម]] | Krong Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | '''KCH''' | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] | '''កឆ''' | [[ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង|ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង]] | Krong Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | '''KS''' | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] | '''កស''' | [[ក្រុងច្បារមន|ក្រុងច្បារមន]] [[ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ|ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ]] |Krong Chbar Mon, Krong Odongk Meae Chey |- ! ០៧ | Kampong Thom | '''KT''' | [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្តកំពង់ធំ]] | '''កធ''' | [[ក្រុងស្ទឹងសែន|ក្រុងស្ទឹងសែន]] |Krong Stueng Saen |- ! ០៨ | Kampot | '''KP''' | [[ខេត្តកំពត|ខេត្តកំពត]] | '''កព''' | [[ក្រុងកំពត|ក្រុងកំពត]] [[ក្រុងបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]] | Krong Kampot, Krong Bokor |- ! ០៩ | Kandal | '''KD''' | [[ខេត្តកណ្តាល|ខេត្តកណ្ដាល]] | '''កណ''' | [[ក្រុងតាខ្មៅ|ក្រុងតាខ្មៅ]] [[ក្រុងសំពៅពូន|ក្រុងសំពៅពូន]] [[ក្រុងអរិយក្សត្រ|ក្រុងអរិយក្សត្រ]] | Krong Ta Khmau, Krong Sampov Poun, Krong Arey Ksat |- ! ១០ | Koh Kong | '''KK''' | [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្តកោះកុង]] | '''កក''' | [[ក្រុងខេមរភូមិន្ទ|ក្រុងខេមរភូមិន្ទ]] | Krong Khemarak Phoumin |- ! ១១ | Kep | '''KEP''' | [[ខេត្តកែប|ខេត្តកែប]] | '''កែប''' | [[ក្រុងកែប|ក្រុងកែប]] | Krong Kep |- ! ១២ | Kratíe | '''KRC''' | [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្តក្រចេះ]] | '''ក្រច''' | [[ក្រុងក្រចេះ|ក្រុងក្រចេះ]] | Krong Kratíe |- ! ១៣ | Mondulkiri | '''MK''' | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] | '''មគ''' | [[ក្រុងសែនមនោរម្យ|ក្រុងសែនមនោរម្យ]] | Krong Senmonorom |- ! ១៤ | Oddar Meanchey | '''OMC''' | [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ|ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] | '''ឧមជ''' | [[ក្រុងសំរោង|ក្រុងសំរោង]] | Krong Samraong |- ! ១៥ | Pailin | '''PL''' | [[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្តប៉ៃលិន]] | '''បល''' | [[ក្រុងប៉ៃលិន|ក្រុងប៉ៃលិន]] | Krong Pailin |- ! ១៦ | Preah Sihanouk | '''SN''' | [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ខេត្តព្រះសីហនុ]] | '''សន''' | [[ក្រុងកំពង់សោម|ក្រុងកំពង់សោម]] [[ក្រុងកោះរ៉ុង|ក្រុងកោះរ៉ុង]] [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុងព្រះសីហនុ]] | Krong Kampong Som, Krong Koh Rong, Sihanoukville(Krong Preah Sihanouk) |- ! ១៧ | Preah Vihear | '''PV''' | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្តព្រះវិហារ]] | '''ពវ''' | [[ក្រុងព្រះវិហារ|ក្រុងព្រះវិហារ]] | Krong Preah Vihear |- ! ១៨ | Pursat | '''PS''' | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្តពោធិ៍សាត់]] | '''ពស''' | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ក្រុងពោធិ៍សាត់]] | Krong Pursat |- ! ១៩ | Prey Veng | '''PRV''' | [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្តព្រៃវែង]] | '''ព្រវ''' | [[ក្រុងព្រៃវែង|ក្រុងព្រៃវែង]] | Krong Prey Veng |- ! ២០ | Ratanakiri | '''RK''' | [[ខេត្តរតនគីរី|ខេត្តរតនគីរី]] | '''រគ''' | [[ក្រុងបានលុង|ក្រុងបានលុង]] | Krong Banlung |- ! ២១ | Siem Reap | '''SR''' | [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] | '''សរ''' | [[ក្រុងរុនតាឯក|ក្រុងរុនតាឯកតេជោសែន]] [[ក្រុងសៀមរាប|ក្រុងសៀមរាប]] | Krong Run Ta EK Techo Sen, Krong Siem Reap |- ! ២២ | Stung Treng | '''ST''' | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ខេត្តស្ទឹងត្រែង]] | '''សត''' | [[ក្រុងស្ទឹងត្រែង|ក្រុងស្ទឹងត្រែង]] | Krong Stung Treng |- ! ២៣ | Svay Rieng | '''SVR''' | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ខេត្តស្វាយរៀង]] | '''ស្វរ''' | [[ក្រុងបាវិត|ក្រុងបាវិត]] [[ក្រុងស្វាយរៀង|ក្រុងស្វាយរៀង]] | Krong Bavet, Krong Svay Rieng |- ! ២៤ | Takéo | '''TK''' | [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្តតាកែវ]] | '''តក''' | [[ក្រុងដូនកែវ|ក្រុងដូនកែវ]] | Krong Doun Kaev |- ! ២៥ | Tbong Khmum | '''TKH''' | [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]] | '''តឃ''' | [[ក្រុងសួង|ក្រុងសួង]] | Krong Suong |} [[File:Mappa Impero Khmer (it).svg|center|700px]] ==អភិបាលកិច្ច== '''រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្ត'''នីមួយៗត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយក្រុមប្រឹក្សាតាមរយៈ'''ការបោះឆ្នោតអសកល'''ពី'''ក្រុមប្រឹក្សាឃុំ/សង្កាត់'''ដែលឲ្យឈ្មោះថា'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''។'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''គឺជាតំណាងប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងដែនសមត្ថកិច្ចរាជធានី-ខេត្ត។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវតែងតាំងដោយព្រះរាជក្រឹត្យតាមរសំណើពី'''នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា'''និង'''រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ'''។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវមានអភិបាលមួយរូបមានតួនាទីដឹកនាំរួមនិងអភិបាលរង(តាមការកំណត់របស់[[ក្រសួងមហាផ្ទៃ|ក្រសួងមហាផ្ទៃ]])ជាជំនួយការដឹកនាំអភិបាលលើជំនាញវិស័យនានានៅក្នុងរាជធានី-ខេត្ត។ រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្តនីមួយៗត្រូវបង្កើតឲ្យមាន'''គណៈកម្មាធិការរបស់ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''តាមលក្ខខ័ណ្ឌនៃច្បាប់ដើម្បីធានាការអភិវឌ្ឍតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យនៅថ្នាក់ក្រោមជាតិដើម្បីសម្របសម្រួលលើវិស័យជំនាញក៏ត្រូវឲ្យមានការបង្កើត'''គណៈបញ្ជាការឯកភាពរាជធានី-ខេត្ត'''មានសមាសភាពពីមន្ទីរអង្គភាពនានាទាំងអស់នៅក្នុងដែនរាជធានី-ខេត្តសាមីដែលអភិបាលរាជធានី-ខេត្តជាប្រធាន។ ==ប្រវត្តិ== ==='''សម័យនគរវ្នំ ឬ ហ្វូណន'''=== [[File:Funan Kingdom.png|thumb]] ព្រះរាជា[[នគរភ្នំ|នគរវ្នំ]]និយមធ្វើសង្គ្រាមពង្រីកទឹកដីតួយ៉ាងដូចជា[[ព្រះបាទហ្វាន់ ឆេម៉ាន់ ឬស្រីមារៈ|ព្រះបាទហ្វាន់ឆេម៉ាន់]]បានលើកទ័ពជើងទឹកទៅវាយរដ្ឋជាច្រើនមកដាក់ជាចំណុះរួមមានរដ្ឋ[[ខ្មែរ]] ខ្លះ [[រដ្ឋមន|មន]] ខ្លះ [[ចាម]] ឬ [[ម៉ាឡេយូ]]។ក្នុងសង្គ្រាមគេច្រើនចាប់ឈ្លើយសឹកមកធ្វើជាទាសាទាសី។ ដោយហេតុនេះហើយទើបយើងហៅ[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ថាជាអធិរាជាណាចក្រហើយស្ដេចមានឋានៈជា ''[[មហារាជ|មហារាជ]]'' ឬជា ''[[សាវ៌កៅ|សាវ៌កៅ]]'' (ស្ដេចចក្រវាឡ)។រដ្ឋដែល​ឋិតក្រោមអំណាចរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ទាំងនោះមានស្ដេចសោយរាជ្យគ្រប់ៗរដ្ឋទាំងអស់ហើយរដ្ឋទាំងនោះមានតួនាទីលើកសួយសារអាករមកថ្វាយអធិរាជ[[ហ៊្វូណន|នគរវ្នំ]]រៀងរាល់ឆ្នាំរដ្ឋនេះគេហៅថា ''[[សាមន្តរាជ្យ|សាមន្តរាជ្យ]]''។ហើយរដ្ឋបែបទី ០២ គឺត្រូវគ្រប់គ្រងដោយព្រះរាជបុត្រឬព្រះញាតិវង្សរបស់ស្ដេចអាណាចក្រវ្នំគេហៅថា ''[[វិស័យរដ្ឋ|វិស័យរដ្ឋ]]'' ដែលជាសម្បត្តិរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ផ្ទាល់ដែលបង្កើតឡើងដោយ[[ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី១|ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី ១]] ប៉ុន្តែត្រូវបានរំលាយចោលទៅវិញដោយ[[ហ៊ុនប៉ានហួង|ព្រះបាទហ៊ុនប៉ានហួង]]វិញ។គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថារចនាសម្ព័ន្ធនយោបាយបែបនេះគឺមានគ្រោះថ្នាក់ណាស់គឺដោយសារតែពេលណាអំណាចកណ្ដាលចុះខ្សោយនោះ ''[[សាមន្តរាជ្យ]]'' មួយចំនួននឹងងើបឡើងបះបោរដូចករណី ''​[[សាមន្តរដ្ឋ|សាមន្តរដ្ឋ]][[ចេនឡា]]'' នៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី ០៦។ ==='''សម័យនគរកម្វុជ ឬ ចេនឡា'''=== [[File:Chen-La_locator.png|thumb]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័នទី ១]] ទ្រង់បានតាំងរាជធានីនៅ[[ឦសានបុរៈ]]ហើយមានគ្រួសារ ២០០០ នាក់រស់នៅ។នៅកណ្ដាលក្រុងមានសាលធំមួយជាទីដែលព្រះរាជាទ្រង់ព្រះប្រទានសវនាការនិងជួបជុំពួកមន្ត្រី សេនាបតី។នៅខាងក្រៅរាជធានីមានក្រុងចំនួន ៣០ ទៀតហើយក្រុងនីមួយៗមានគ្រួសារជាច្រើនពាន់នាក់រស់នៅហើយគ្រប់គ្រងដោយអភិបាលម្នាក់។ <ref>ត្រឹង ងារ ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ទំព័រ៧៤-៧៥</ref> ==='''សម័យអង្គរ(ចក្រភពខ្មែរ)'''=== [[File:Khmer_Empire.png|thumb]] ====ប្រមាណ==== បច្ចេកពាក្យ ''[[ប្រមាន-ប្រមាណ]]'' ត្រូវបានប្រើប្រាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]ដើម្បីសម្គាល់ឈ្មោះដល់បំណែងចែកទឹកដីដ៏ធំៗ ឬ មួយភូមិភាគនៃកម្ពុជទេស។តាមសិលាចារឹក(អក្សរសិលាចារឹកទំព័រ ៤៧ ៤៨ និង ៤៩)យើងបានឃើញដែនដី ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលជា ២០ គឺជាផែនដីដ៏ធំៗនៃប្រទេស។ នៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងនៅក្នុងសម័យសតវត្សរ៍ទី ០៧ (សិលាចារឹកអ្នកតា)មានសរសេរឈ្មោះពាក្យថា ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ។ តើភូមិភាគនេះនៅឯណា ឬ មួយក៏មានទីតាំងនៅកន្លែងវត្តព្រៃវែងសព្វថ្ងៃ?នៅក្នុងសិលាចារឹកនេះទៀតក៏មានសរសេរព្រះនាម[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័ន|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័ន]]ដែលជាព្រះមហាក្សត្រលើមហាក្សត្រ''[[សាមន្តរាជ]]'' នៃភូមិភាគទាំង ០៣។ តើ ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ជាភូមិភាគមួយនៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ(ឬទីក្រុង)ទាំង ០៣ កន្លែងដែលមានចារនៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងដែលឬទេ? នៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ០៥ ដែលត្រូវបានពណ៌នាតាមឧទាហរណ៍ខាងលើនេះយើងអាចសង្កេតឃើញថាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ( ''[[ប្រមាណ]]'' ពាក្យនេះមានន័យ ០២ មានន័យថា រង្វាស់និងការប៉ាន់ស្មាន)មួយចំនួនមានដើមកំណើតពីពាក្យ[[ខ្មែរ]]ហើយឈ្មោះភូមិភាគចំនួន ១១ មានដើមកំណើតពី[[សំស្ក្រឹត]]។ ម្យ៉ាងវិញទៀតបើតាមសិលាចារឹក K.៩៨៩ ភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]''មួយមានឈ្មោះថា ''[[សតគ្រាម]]'' ដែលមានន័យថា'''ភូមិចំនួនមួយរយ'''បានសេចក្ដីថាតាមរយៈអត្ថន័យរបស់ភូមិភាគនេះ យើងអាចទាញមតិដែលបញ្ជាក់ទំហំដ៏ធំធេងនៃស្ថាននាមដែលបានប្រើប្រាស់ពាក្យ ''[[ប្រមាណ]]'' នៅខាងដើម។នៅក្នុងសិលាចារឹកនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]នា[[សម័យអង្គរ]]ក៏មានការប្រើប្រាស់ ''[[ប្រមាណ]]'' សម្រាប់សម្គាល់នូវភូមិភាគផ្សេងៗនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ផងដែរ។ ====វិសយ==== ''[[វិសយ]]'' ពាក្យ[[សំស្ក្រឹត]]មានន័យថា [[តំបន់]] [[ខេត្ត]] ពាក្យ ''[[វិសយ]]'' ប្រើសម្រាប់សម្គាល់នូវបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋការឬក៏បំណែងចែករាជការមួយៗដ៏ច្បាស់លាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]។ តាមសិលាចារឹកនានាពាក្យ ''[[វិសយ]] (Visaya)''សម្គាល់នូវ[[ទីរួមខេត្ត]]ដែលនៅក្នុងនោះមានស្ថាប័នរាជការផ្សេងៗខាងគ្រហស្ថ និងសាសនា។ ''[[វិសយ]]'' នីមួយៗស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់ ''[[ខ្លោញវិសយ]]''(ស្ដេចត្រាញ់ ឬ ចៅហ្វាយខេត្ត)។ រាជការដែលធ្វើការអម ''[[ខ្លោញវិសយ]]'' គឺមាន ''[[ខ្លោញវលវិសយ]] (Khlon Vala Visaya K.២២១)''។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការធញ្ញជាតិគឺមានស្រូវអង្ករជាអាទិភាព។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការទារប្រេងមានប្រេងធ្វើអំពីរុក្ខជាតិនិងប្រេងធ្វើអំពីខ្លាញ់គោ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១) ''[[វ្រីហិបយ៌្យនវិសយ]] (Vrihi paryyan Visaya'' ''K.៤៤៤'')ព្រមទាំងមាន''[[ខ្លោញ]]'' ឬមួយក៏អធិបតីទទួលបន្ទុកតុលាការដែលនៅតាមសិលាចារឹកថា ''[[សភាវិសយ]]។'' បើប្រៀបធៀបទៅនិងសម័យបច្ចុប្បន្នពាក្យ ''[[វិសយ]]'' មានន័យថាជាបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋបាលដូចជាខេត្តដែរ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១)។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថាមានឈ្មោះស្ថាននាមខ្លះដែលត្រូវបានបង្កបង្កើតឡើងដោយការប្រើពាក្យ ''[[ភូមិសាស្ត្រ]] ផង [[ប្រមាណ]] ផង និង [[វិសយ]] ផង''។ ឧទាហរណ៍ : (សិលាចារឹក ទំព័រ ៥១) [[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]] = បុរីដ៏ល្អ ដ៏ប្រសើរ គឺជាភូមិភាគនៅខាងទិសឧត្ដរនៃកម្ពុជទេសគឺនៅតំបន់[[វត្តភូ]]ឬហៅថា[[តំបន់បាសាក់]]នៅខាងភូមិភាគឧត្ដរ។ តាមមតិអ្នកស្រាវជ្រាវខ្លះ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]គឺជារាជធានីចាស់នៃប្រទេស[[ចេនឡា]]ហើយព្រះមហាក្សត្រដែលសោយរាជ្យមុនគេនៅទីនោះព្រះនាមថា[[ស្រេស្ឋវម៌្ម|ព្រះបាទស្រេស្ឋវរ្ម័ន]]។ សន្ទុក = ប្រហែលជាចេញមកពីពាក្យ ស្ទុក ស្ដុក មានន័យថា ធំ មាំមួន ប៉ុន្តែន័យរបស់ពាក្យនេះម្យ៉ាងទៀតគឺបឹង។ សព្វថ្ងៃមានពាក្យ'''[[ភ្នំសន្ទុក]]'''ដែលនៅលើនោះមានប្រាសាទបុរាណតាមសិលាចារឹកក៏មានសរសេរអំពី ''Mahanasa = អ្នកធ្វើម្ហូបអាហារនៅ [[វិសយសន្ទុក]](Visaya Sanduk)''។ ប្រសិនបើពាក្យ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]និង'''សន្ទុក'''បានត្រូវប្រើប្រាស់សម្រាប់សម្គាល់ភូមិភាគផងខេត្តផងគេអាចសន្និដ្ឋានថានៅតាមសិលាចារឹកមានពាក្យសម្គាល់ភូមិភាគដទៃទៀតដែលត្រូវប្រើសម្រាប់សំគាល់ខេត្ត។យើងបានរកឃើញ ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលចំនួន ២០ ហើយនៅក្នុង ''[[ប្រមាណ]]'' នីមួយៗមាន ''[[វិសយ]]'' គឺខេត្តច្រើន។ដូច្នេះ ''[[វិសយ]]'' នៅក្នុងសម័យបុរាណជាពិសេសនៅ[[សម័យអង្គរ]]មានមិនតិចជាងពាក្យរបស់[[ជីវ តាក្វាន់]]ដែលបានសរសេរថានៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]មានខេត្តច្រើនជាង ៩០ ខេត្ត។ <ref>[http://phumikhmer.wordpress.com/2012/07/16/%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%90%E1%9E%B6%E1%9E%93%E2%80%8B%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%98%E2%80%8B%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%B6-toponymie%E2%80%8B-%E1%9E%94%E1%9E%8E%E1%9F%92/?relatedposts_exclude=92 ស្ថាននាមវិទ្យារបស់បណ្ឌិតឡុងសៀម]</ref> ===សម័យចតុមុខ និង សម័យលង្វែក === [[File:Cambodia Map 1461-1476 AD.jpg|thumb]] [[File:Southeast_Asian_history_-_Around_1540.png|thumb]] នៅក្នុងសម័យនោះ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]លែងជាមហាអំណាចមួយខាងទឹកដីទៀតហើយ។ទឹកដីជាន់ក្រៅគឺស្រុក'''[[បច្ចន្តជនបទ]]'''ដូចជាស្រុក'''[[សុខោទ័យ]]''' ស្រុក'''[[អយុធ្យា]]''' ស្រុក'''[[លពបុរី]]''' [[ស្រុកពិមាឃ(ខេត្តនគររាជ)|ស្រុកពិមាឃ]]ត្រូវបាត់បង់អស់ទៅហើយរីឯប្រទេស ''[[សាមន្តរាជ]]'' ដូចជា'''[[ចាម្ប៉ា]] [[អណ្ណាម]] [[ប្រទេសជ្វា|ជ្វា]] [[រដ្ឋមន|មន]]'''ក៏លែងមានទៀតដែរហើយ។ព្រំដែនខាងជើងរបស់[[ខ្មែរ]]ធ្លាក់មកនៅត្រឹម'''[[ទន្លេមូល]]'''ឬនៅលើនេះបន្តិចបន្តួចនឹង[[ឡាវ|ប្រទេសលាវ]]។ព្រះនគរខាងលិចទល់នឹង'''[[ខេត្តបស្ចឹមបុរី|បស្ចឹមបុរី]]''' និង '''[[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]]'''ខាងពាយ័ព្យទល់នឹង'''[[ស្រុកនាងរង]] [[ខេត្តនគររាជសីមា|នគររាជសីមា]]'''ខាងកើតទល់នឹង[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ខាងត្បូងទល់នឹង[[សមុទ្រចិនខាងត្បូង|សមុទ្រចិន]]និង[[ឈូងសមុទ្រសៀម]]។ បើតាមពង្សាវតាររាជាណាចក្រ[[ខ្មែរ]]សម័យនោះមានប្រមាណ ៧០ ខេត្តគឺ : '''[[ខេត្តលង្វែក|លង្វែក]] [[ខេត្តបរិបូរណ៍|អម្រិន្ទបូរ]] [[ខេត្តក្រគរ|ក្រគរ]] [[ខេត្តគ្រង|គ្រង]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តឫស្សីសាញ|ឫស្សីសាញ]] [[ខេត្តតាមសីមា|តាមសីមា]] [[ខេត្តមង្គលបុរី|មង្គលបុរី]] [[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]] [[ខេត្តសុរិន្ទ|សុរិន្ទ]] [[ខេត្តសិង្គារ|សិង្គារ]] [[ខេត្តកំពង់សៀម|កំពង់សៀម]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តជើងព្រៃ|ជើងព្រៃ]] [[ខេត្តគោកសេះ|គោកសេះ]] [[ខេត្តអន្លង់រាជ|អន្លង់រាជ]] [[ខេត្តព្រហ្មទេព|ព្រហ្មទេព]] [[ខេត្តព្រៃក្ដី|ព្រៃក្ដី]] [[ខេត្តស្ទោង|ស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង|ជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស|រលួស]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តម្លូព្រៃ|ម្លូព្រៃ]] [[ខេត្តជាំក្សាន្ត|ជាំក្សាន្ត]] [[ខេត្តត្នោត|ត្នោត]] [[ខេត្តទឹកជោរ|ទឹកជោរ]] [[ខេត្តសៀមបូក|សៀមបូក]] [[ខេត្តសម្បុកសម្បូណ៌|សម្បុកសម្បូណ៌]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តឆ្លូង|ឆ្លូង]] [[ខេត្តត្បូង|ត្បូង]] [[ខេត្តបាសាន|បាសាន]] [[ខេត្តទទឹងថ្ងៃ|ទទឹងថ្ងៃ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តរោងដំរី|រោងដំរី]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តជើងបាដែង|ជើងបាដែង]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តបាទី|បាទី]] [[ខេត្តលើកដែក|លើកដែក]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តថ្ពង|ថ្ពង]] [[ខេត្តបាសាក់|បាសាក់]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពាម|ពាម]] [[ខេត្តកោះស្លាកែត|កោះស្លាកែត]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|កំពង់សោម]] [[ខេត្តទឹកខ្មៅ|ទឹកខ្មៅ]] [[ខេត្តពាមមេសរ|ពាមមេសរ]] [[ខេត្តព្រះត្រពាំង|ព្រះត្រពាំង]] [[ខេត្តក្រមួនស|ក្រមួនស]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]]'''។ល។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថានៅក្នុងចំណោមខេត្តទាំងប៉ុន្មាននេះខេត្តខ្លះនៅឋានៈជាខេត្តរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះដូចជា'''[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]]'''។ល។រីឯខេត្តខ្លះធ្លាក់ឋានៈមកស្រុកវិញដូចជា'''[[ខេត្តមង្គលបុរី]] [[ខេត្តស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស]] [[ខេត្តទឹកជោរ]]'''។ល។ចំណែកខេត្តខ្លះទៀតត្រូវបាត់ឈ្មោះរលាយចូលនឹងខេត្តឯទៀតៗអស់ទៅ។ ខេត្តនីមួយៗត្រូវបែងចែកជាស្រុកហើយ[[ស្រុក]]នីមួយៗត្រូវបែងចែកជា[[ឃុំ]]និង[[ភូមិ]]ជាច្រើនទៅទៀត។ប៉ុន្តែខេត្តជាច្រើនត្រូវបានប្រមូលផ្ដុំជាតំបន់ធំៗដែលគេឲ្យឈ្មោះថា'''ដី'''។ '''ដី>រាជធានី-ខេត្ត>ស្រុក/ខណ្ឌ>ឃុំ/សង្កាត់>ភូមិ''' ===សម័យឧដុង្គ=== [[File:Indochina_map_(1770s).jpg|thumb]] នៅក្នុង[[សម័យឧដុង្គ]]ឃើញមានខេត្តដូចជា : [[ខេត្តកំពង់ក្របី|កំពង់ក្របី]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី|ច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តចុងកាល់|ចុងកាល់]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តមហានគរ|មហានគរ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តកំពង់លែង|កំពង់លែង]]។ ===សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង និង សម័យអាណានិគមនិយមជប៉ុន=== នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស|ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ-មុនីវង្ស]]មានខេត្តនិងភូមិភាគដូចជា ៖ ====ខេត្ត​==== *[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] *[[​ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *​[[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] *[[ខេត្តកំពត|កំពត]] *[[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] *[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|​កំពង់ឆ្នាំង]] *[[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] *[[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *[[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] *[[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *[[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] *[[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] *[[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] ====ភូមិភាគរដ្ឋបាល==== នៅក្នុង ​គ.ស ​១៩៤៧ មាន​ព្រះរាជ្យក្រម​បង្កើត​ឲ្យ​មាន​ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ចំនួន ០​៧ ​គឺ ៖ *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​១ : [[ខេត្ត​បាត់ដំបង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០២ : [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្ត​ពោធិសាត់]] និង [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៣ : [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្ត​កំពង់ធំ]] និង [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៤ : [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្ត​ក្រចេះ]] និង [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៥ : [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្ត​ព្រៃវែង]] និង​ [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៦ : [[ខេត្តកណ្ដាល|ខេត្ត​កណ្ដាល]] និង [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៧ : [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្ត​តាកែវ]] និង [[ខេត្តកំពត|កំពត]] ===សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម ឬ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០១=== [[ប្រទេសកម្ពុជា]]បានបន្សល់ទុកនូវខេត្តដែលសេសសល់ស្រាប់នៅក្នុង[[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]រហូតមកដល់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]]។ នៅក្នុង​[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]​​ខេត្ដចំនួន ០​៥ ត្រូវបានបង្កើតឡើងបន្ថែមទៀតនិង​ក្រុងចំនួន ​០៣ គឺ : [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]]) [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]](១៩៥៧) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។សរុប ១៩ ខេត្ត និង ០៣ ក្រុង ។ ===សម័យសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ឬ លន់ នល់ === ខេត្តនិងក្រុងសល់ពីជំនាន់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម|សង្គមរាស្ត្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]][[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]])[[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]] (១៩៥៧ ដល់[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] ឬ សម័យលន់ នល់ [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ក្រុងកំពង់សោម]]) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង ​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។ នៅ​ចុង​[[​សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម|សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម]]និង​សម័យ[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] មាន​បង្កើត​អនុខេត្ត ​១១ និង​ ខេត្ត​ ០១ ដូច​ខាងក្រោម ៖ *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំពង់សីលា|កំពង់សិលា]] ([[ស្រុកស្រែអំបិល|ស្រុក​ស្រែអំបិល]]) *អនុខេត្ត​ផ្ការំចេក ([[ស្រុកមេមត់|ស្រុក​មេមត់]]) *អនុខេត្ត​ភ្នំដិល ([[ស្រុកបាធាយ|ស្រុក​បាធាយ]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកថ្មពួក|ថ្មពួក]] ([[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|ស្រុក​សិរីសោភ័ណ]]) *អនុខេត្ត​ស្រកានាគ ([[តាកែនកោះស្លា​ស្រកានាគ]] [[ស្រុកឈូក|ស្រុក​ឈូក]]) *អនុខេត្ត​ថ្មកែវ (ជិត​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|គីរីរម្យ]]) *អនុខេត្ត​[[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]] ([[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] ([[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] [[​ព្រៃវែង]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកអន្លង់វែង|អន្លង់វែង]] (ជិត​[[សៀមរាប]]) *អនុខេត្ត​[[ទន្លេសាប]] (ទីតាំង​សាលាខេត្ត​នៅ​[[ឃុំកំពង់ហ្លួង(ស្រុកក្រគរ)|ឃុំ​កំពង់ហ្លួង]] [[ស្រុកក្រគរ|ស្រុក​ក្រគរ]] [[ខេត្ត​ពោធិ៍សាត់]]) *អនុ[[ខេត្តប៉ៃលិន]] ក្រោយ​មក​ដាក់​ជា​[[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្ត​ប៉ៃលិន]]ក្រោយ​មក​ទៀត​កែ​ដាក់​ថា'''ក្រុង​ប៉ៃលិនមង្គល''' *ខេត្ត​[[ឧត្ដុង្គមានជ័យ]] (តាំង​នៅ​[[ស្រុកឧដុង្គ|ស្រុក​ឧត្ដុង្គ]]<ref>{{Cite web |title=អនុក្រឹត្យស្ដីពីការបំបែកស្រុកឧដុង នៃខេត្តកំពង់ស្ពឺ លេខ : ២៧១ អនក្រ.បក, 2022-12-23 {{!}} MPWT |url=https://www.mpwt.gov.kh/kh/documents/sub-decree/564 |access-date=2025-06-18 |website=ក្រសួងសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូន (MPWT) |language=kh}}</ref> [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្ត​កំពង់ស្ពឺ]])។ សរុប ២១ ខេត្ត ក្រោយមក ២០ ខេត្ត ក្រុង ០៣ ក្រោយមក ក្រុង ០៤ និង អនុខេត្ត ១១ ក្រោយមក ១០។<ref>{{Cite web |url=http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |title=ខេត្តខ្មែរសម័យអាណានិគម ដល់ សម័យលន់នល់ |access-date=2014-03-01 |archivedate=2015-04-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150423002908/http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |url-status=dead }}</ref> ===សម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ឬ ប៉ុល ពត=== នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៥ រដ្ឋាភិបាល[[ខ្មែរក្រហម]]បានលុបបំបាត់ចោលបំណែងចែករដ្ឋបាលពីមុនរបស់[[កម្ពុជា]]ចេញទាំងអស់។ជំនួសឲ្យខេត្ត[[កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ]]ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ០៧ ភូមិភាគគឺភូមិភាគ'''ពាយ័ព្យ ឧត្តរ ឦសាន បូព៌ា និរតី បស្ចឹម និង កណ្ដាល'''។ ភូមិភាគទាំងនេះត្រូវបានយកតាមបំណែងចែកដែល​បង្កើតឡើងដោយពួក[[ខ្មែរក្រហម]]នៅពេលដែលពួកគេបានប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងរបប[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]]ដឹកនាំដោយ​លោកឧត្តមសេនីយ៍[[លន់ នល់]]។<ref>James A. Tyner, ''The Killing of Cambodia''</ref> ===សម័យសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា សម័យរដ្ឋកម្ពុជា និង សម័យអ៊ុនតាក់=== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រដ្ឋធានី<br>(អាសនៈ) ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | [[ភ្នំពេញ]] | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh or Daun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|បន្ទាយមានជ័យ]] | [[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|សិរីសោភ័ណ]] | Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | [[ស្រុកបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | [[ស្រុកកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | [[ស្រុកកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | [[ស្រុកកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | Kampong Speu |- ! ០៧ | Kampong Thom | [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | [[ស្រុកកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | Kampong Thom |- ! ០៨ | Kampot | [[ខេត្តកំពត|កំពត]] | [[ស្រុកកំពត|កំពត]] | Kampot |- ! ០៩ | Kandal | [[ខេត្តកណ្តាល|កណ្ដាល]] | [[ស្រុកតាខ្មៅ|តាខ្មៅ]] | Ta Khmau |- ! ១០ | Koh Kong | [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] | [[ស្រុកកោះកុង|កោះកុង]] | Koh Kong |- ! ១១ | Kratié | [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] | [[ស្រុកក្រចេះ|ក្រចេះ]] | Kratié |- ! ១២ | Mondulkiri | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|មណ្ឌលគីរី]] | [[ស្រុកសែនមនោរម្យ|សែនមនោរម្យ]] | Saen Monourom |- ! ១៣ | Siem Reap - Oddar Meanchey | [[ខេត្តសៀមរាប]] [[ឧត្តរមានជ័យ]] | [[ស្រុកសៀមរាប|សៀមរាប]] | Siem Reap |- ! ១៤ | Kampong Saom | [[ក្រុងកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | [[ស្រុកកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | Kampong Saom |- ! ១៥ | Preah Vihear | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ព្រះវិហារ]] | [[ស្រុកភ្នំត្បែងមានជ័យ|ភ្នំត្បែងមានជ័យ]] | Phnom Thbeng Meanchey |- ! ១៦ | Pursat | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ស្រុកពោធិ៍សាត់]] | Pursat |- ! ១៧ | Prey Veng | [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | [[ស្រុកព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | Prey Veng |- ! ១៨ | Ratanakiri | [[ខេត្តរតនគីរី|រតនគីរី]] | [[ស្រុកលំផាត់|លំផាត់]] | Lumphat |- ! ១៩ | Stung Treng | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | [[ស្រុកស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | Stung Treng |- ! ២០ | Svay Rieng | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | [[ស្រុកស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | Svay Rieng |- ! ២១ | Takéo | [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] | [[ស្រុកតាកែវ|តាកែវ]] | Takéo |- |} ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៨=== នៅថ្ងៃទី ២២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០០៨ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានផ្លាស់ប្ដូរក្រុង[[កែប]] [[ប៉ៃលិន]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]]ទៅជាខេត្តវិញនិងបានកែសម្រួលព្រំប្រទល់សីមាខេត្តជាច្រើន។<ref>{{Cite web|url = http://khmerization.blogspot.com/2008/12/decree-creates-three-new-provinces.html|title = Decree Creates Three New Provinces|publisher = khmerization.blogspot.com|date=December 2008}}</ref> ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៣=== នៅថ្ងៃទី ៣១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០១៣ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានបំបែក[[ខេត្តកំពង់ចាម]]ទៅជា ០២ [[ខេត្តកំពង់ចាម]](ត្រើយខាងលិច[[ទន្លេមេគង្គ]]) និង [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]](ត្រើយខាងកើត[[ទន្លេមេគង្គ]])។<ref>{{Cite web|url = http://www.phnompenhpost.com/national/kampong-cham%E2%80%99s-great-divide|title = Kampong Cham's great divide|}}</ref> ==ឯកសារយោង== {{Reflist}} ==តំណខាងក្រៅ== * [http://www.statoids.com/ukh.html Statoid site] {{ខេត្ត-រាជធានីកម្ពុជា}} {{អត្ថបទអំពីបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទីមួយនៃប្រទេសអាស៊ី}} {{Portal bar|កម្ពុជា}} [[Category:បំណែងចែករងនៃកម្ពុជា]] [[Category:បញ្ជីបំណែងចែករងប្រទេស|Cambodia, Provinces]] [[Category:បំណែងចែករងប្រទេសនៃអាស៊ី|Cambodia 1]] [[Category:បំណែងចែករដ្ឋបាលរងរបស់ប្រទេសថ្នាក់ទីមួយ|Provinces, Cambodia]] [[Category:បញ្ជីទាក់ទងកម្ពុជា]] r8khit6d3jipsi0diuo14q9fsp0gwqm 322327 322326 2025-06-20T11:16:45Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង និង សម័យអាណានិគមនិយមជប៉ុន */ 322327 wikitext text/x-wiki '''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]''' ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ២៥ ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១។[[រាជធានីភ្នំពេញ]]មិនមែនជាខេត្តនោះទេតែជាតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសហើយត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាខេត្តដោយហេតុថាវាត្រូវបានគ្រប់គ្រងនៅក្នុងកម្រិតដូចគ្នាទៅនឹងខេត្ត ២៤ ទៀតដែរ។ឈ្មោះនៃខេត្តដូចគ្នាទៅនឹងក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្តាល]] [[កំពង់ធំ]] [[កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] [[តាកែវ]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[បន្ទាយមានជ័យ]] [[មណ្ឌលគិរី]] [[រតនគិរី]] និង [[ឧត្តរមានជ័យ]]ចេញ។ [[ភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]]មានសន្ទភាពនិងប្រជាជនខ្ពស់បំផុត។ខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីធំជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]ហើយខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីតូចជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តកែប]]។[[ខេត្តកែប]]មានអត្រាប្រជាជនទាបបំផុតស្របពេលដែល[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]មានសន្ទភាពប្រជាជនទាបបំផុតដូចគ្នាដែរ(ស្ដែងតាមរយៈជំរឿនឆ្នាំ ២០០០)។ [[កម្ពុជា|ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ត្រូវបានបែងចែកជាបន្តបន្ទាប់ទៀតទៅជា ''[[ស្រុក]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ ចំណែកឯ ''[[ខណ្ឌ]]'' មានតែនៅក្នុង[[រាជធានីភ្នំពេញ]]ប៉ុណ្ណោះ។ចំនួន ''[[ស្រុក]]'' / ''[[ខណ្ឌ]]'' នៅក្នុង ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' នីមួយៗមានចំនួនខុសៗគ្នារាប់ចាប់តាំងពីខេត្តតូចៗរហូតដល់ខេត្តធំៗ។ខេត្តនីមួយៗត្រូវមានតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសមួយផងដែរហៅថាក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្តាល|កណ្តាល]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]]ដែលមានក្រុងច្រើន(ចាប់ពី ០២ ឡើងទៅ)។ ''[[ឃុំ]]'' / ''[[សង្កាត់]]'' គឺជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៣ និងចុងក្រោយបង្អស់គឺ ''[[ភូមិ]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៤។នៅ[[រាជធានីភ្នំពេញ]]គ្មាន ''[[ឃុំ]]'' នោះទេដោយប្រើប្រាស់ ''[[សង្កាត់]]'' ជំនួសឲ្យ ''[[ឃុំ]]'' វិញ។ {{short description|First-level administrative division of Cambodia}} {{Infobox subdivision type | name = ខេត្ត ឬ ខែត្រ<br />{{lang|en|Province}}<br />{{nobold|{{transl|km|Khétt}}}} | alt_name = |map = Provincial Boundaries in Cambodia.svg |category = បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១ |territory = {{CAM}} |start_date = |current_number = ២៥ |number_date = |population_range = ៤២,៦៦៥ ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– ២,២៨១,៩៥១ ([[រាជធានីភ្នំពេញ]])<ref name=census2019 /> |area_range = {{Convert|336|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– {{Convert|14288|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]) |government = រដ្ឋបាលខេត្ត |subdivision = [[ស្រុក|ខណ្ឌ/ក្រុង/ស្រុក]](បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ បន្ទាប់ពីខេត្ត) }} ==បញ្ជីរាជធានី-ខេត្ត== [[File:Cambodia, administrative divisions - km - colored.svg|center|700px]] {| class="wikitable" style="text-align:center |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរកាត់ ! អក្សរខ្មែរ ! អក្សរកាត់ខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រាជធានី<br> ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | '''PP''' | [[រាជធានីភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]] | '''ភព''' | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | '''BMC''' | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] | '''បមជ''' | [[ក្រុងប៉ោយប៉ែត|ក្រុងប៉ោយប៉ែត]] [[ក្រុងសិរីសោភ័ណ|ក្រុងសិរីសោភ័ណ]] |Krong Poipet, Krong Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | '''BB''' | [[ខេត្តបាត់ដំបង|ខេត្តបាត់ដំបង]] | '''បប''' | [[ក្រុងបាត់ដំបង|ក្រុងបាត់ដំបង]] | Krong Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | '''KC''' | [[ខេត្តកំពង់ចាម|ខេត្តកំពង់ចាម]] | '''កច''' | [[ក្រុងកំពង់ចាម|ក្រុងកំពង់ចាម]] | Krong Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | '''KCH''' | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] | '''កឆ''' | [[ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង|ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង]] | Krong Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | '''KS''' | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] | '''កស''' | [[ក្រុងច្បារមន|ក្រុងច្បារមន]] [[ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ|ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ]] |Krong Chbar Mon, Krong Odongk Meae Chey |- ! ០៧ | Kampong Thom | '''KT''' | [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្តកំពង់ធំ]] | '''កធ''' | [[ក្រុងស្ទឹងសែន|ក្រុងស្ទឹងសែន]] |Krong Stueng Saen |- ! ០៨ | Kampot | '''KP''' | [[ខេត្តកំពត|ខេត្តកំពត]] | '''កព''' | [[ក្រុងកំពត|ក្រុងកំពត]] [[ក្រុងបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]] | Krong Kampot, Krong Bokor |- ! ០៩ | Kandal | '''KD''' | [[ខេត្តកណ្តាល|ខេត្តកណ្ដាល]] | '''កណ''' | [[ក្រុងតាខ្មៅ|ក្រុងតាខ្មៅ]] [[ក្រុងសំពៅពូន|ក្រុងសំពៅពូន]] [[ក្រុងអរិយក្សត្រ|ក្រុងអរិយក្សត្រ]] | Krong Ta Khmau, Krong Sampov Poun, Krong Arey Ksat |- ! ១០ | Koh Kong | '''KK''' | [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្តកោះកុង]] | '''កក''' | [[ក្រុងខេមរភូមិន្ទ|ក្រុងខេមរភូមិន្ទ]] | Krong Khemarak Phoumin |- ! ១១ | Kep | '''KEP''' | [[ខេត្តកែប|ខេត្តកែប]] | '''កែប''' | [[ក្រុងកែប|ក្រុងកែប]] | Krong Kep |- ! ១២ | Kratíe | '''KRC''' | [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្តក្រចេះ]] | '''ក្រច''' | [[ក្រុងក្រចេះ|ក្រុងក្រចេះ]] | Krong Kratíe |- ! ១៣ | Mondulkiri | '''MK''' | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] | '''មគ''' | [[ក្រុងសែនមនោរម្យ|ក្រុងសែនមនោរម្យ]] | Krong Senmonorom |- ! ១៤ | Oddar Meanchey | '''OMC''' | [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ|ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] | '''ឧមជ''' | [[ក្រុងសំរោង|ក្រុងសំរោង]] | Krong Samraong |- ! ១៥ | Pailin | '''PL''' | [[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្តប៉ៃលិន]] | '''បល''' | [[ក្រុងប៉ៃលិន|ក្រុងប៉ៃលិន]] | Krong Pailin |- ! ១៦ | Preah Sihanouk | '''SN''' | [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ខេត្តព្រះសីហនុ]] | '''សន''' | [[ក្រុងកំពង់សោម|ក្រុងកំពង់សោម]] [[ក្រុងកោះរ៉ុង|ក្រុងកោះរ៉ុង]] [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុងព្រះសីហនុ]] | Krong Kampong Som, Krong Koh Rong, Sihanoukville(Krong Preah Sihanouk) |- ! ១៧ | Preah Vihear | '''PV''' | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្តព្រះវិហារ]] | '''ពវ''' | [[ក្រុងព្រះវិហារ|ក្រុងព្រះវិហារ]] | Krong Preah Vihear |- ! ១៨ | Pursat | '''PS''' | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្តពោធិ៍សាត់]] | '''ពស''' | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ក្រុងពោធិ៍សាត់]] | Krong Pursat |- ! ១៩ | Prey Veng | '''PRV''' | [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្តព្រៃវែង]] | '''ព្រវ''' | [[ក្រុងព្រៃវែង|ក្រុងព្រៃវែង]] | Krong Prey Veng |- ! ២០ | Ratanakiri | '''RK''' | [[ខេត្តរតនគីរី|ខេត្តរតនគីរី]] | '''រគ''' | [[ក្រុងបានលុង|ក្រុងបានលុង]] | Krong Banlung |- ! ២១ | Siem Reap | '''SR''' | [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] | '''សរ''' | [[ក្រុងរុនតាឯក|ក្រុងរុនតាឯកតេជោសែន]] [[ក្រុងសៀមរាប|ក្រុងសៀមរាប]] | Krong Run Ta EK Techo Sen, Krong Siem Reap |- ! ២២ | Stung Treng | '''ST''' | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ខេត្តស្ទឹងត្រែង]] | '''សត''' | [[ក្រុងស្ទឹងត្រែង|ក្រុងស្ទឹងត្រែង]] | Krong Stung Treng |- ! ២៣ | Svay Rieng | '''SVR''' | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ខេត្តស្វាយរៀង]] | '''ស្វរ''' | [[ក្រុងបាវិត|ក្រុងបាវិត]] [[ក្រុងស្វាយរៀង|ក្រុងស្វាយរៀង]] | Krong Bavet, Krong Svay Rieng |- ! ២៤ | Takéo | '''TK''' | [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្តតាកែវ]] | '''តក''' | [[ក្រុងដូនកែវ|ក្រុងដូនកែវ]] | Krong Doun Kaev |- ! ២៥ | Tbong Khmum | '''TKH''' | [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]] | '''តឃ''' | [[ក្រុងសួង|ក្រុងសួង]] | Krong Suong |} [[File:Mappa Impero Khmer (it).svg|center|700px]] ==អភិបាលកិច្ច== '''រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្ត'''នីមួយៗត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយក្រុមប្រឹក្សាតាមរយៈ'''ការបោះឆ្នោតអសកល'''ពី'''ក្រុមប្រឹក្សាឃុំ/សង្កាត់'''ដែលឲ្យឈ្មោះថា'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''។'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''គឺជាតំណាងប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងដែនសមត្ថកិច្ចរាជធានី-ខេត្ត។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវតែងតាំងដោយព្រះរាជក្រឹត្យតាមរសំណើពី'''នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា'''និង'''រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ'''។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវមានអភិបាលមួយរូបមានតួនាទីដឹកនាំរួមនិងអភិបាលរង(តាមការកំណត់របស់[[ក្រសួងមហាផ្ទៃ|ក្រសួងមហាផ្ទៃ]])ជាជំនួយការដឹកនាំអភិបាលលើជំនាញវិស័យនានានៅក្នុងរាជធានី-ខេត្ត។ រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្តនីមួយៗត្រូវបង្កើតឲ្យមាន'''គណៈកម្មាធិការរបស់ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''តាមលក្ខខ័ណ្ឌនៃច្បាប់ដើម្បីធានាការអភិវឌ្ឍតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យនៅថ្នាក់ក្រោមជាតិដើម្បីសម្របសម្រួលលើវិស័យជំនាញក៏ត្រូវឲ្យមានការបង្កើត'''គណៈបញ្ជាការឯកភាពរាជធានី-ខេត្ត'''មានសមាសភាពពីមន្ទីរអង្គភាពនានាទាំងអស់នៅក្នុងដែនរាជធានី-ខេត្តសាមីដែលអភិបាលរាជធានី-ខេត្តជាប្រធាន។ ==ប្រវត្តិ== ==='''សម័យនគរវ្នំ ឬ ហ្វូណន'''=== [[File:Funan Kingdom.png|thumb]] ព្រះរាជា[[នគរភ្នំ|នគរវ្នំ]]និយមធ្វើសង្គ្រាមពង្រីកទឹកដីតួយ៉ាងដូចជា[[ព្រះបាទហ្វាន់ ឆេម៉ាន់ ឬស្រីមារៈ|ព្រះបាទហ្វាន់ឆេម៉ាន់]]បានលើកទ័ពជើងទឹកទៅវាយរដ្ឋជាច្រើនមកដាក់ជាចំណុះរួមមានរដ្ឋ[[ខ្មែរ]] ខ្លះ [[រដ្ឋមន|មន]] ខ្លះ [[ចាម]] ឬ [[ម៉ាឡេយូ]]។ក្នុងសង្គ្រាមគេច្រើនចាប់ឈ្លើយសឹកមកធ្វើជាទាសាទាសី។ ដោយហេតុនេះហើយទើបយើងហៅ[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ថាជាអធិរាជាណាចក្រហើយស្ដេចមានឋានៈជា ''[[មហារាជ|មហារាជ]]'' ឬជា ''[[សាវ៌កៅ|សាវ៌កៅ]]'' (ស្ដេចចក្រវាឡ)។រដ្ឋដែល​ឋិតក្រោមអំណាចរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ទាំងនោះមានស្ដេចសោយរាជ្យគ្រប់ៗរដ្ឋទាំងអស់ហើយរដ្ឋទាំងនោះមានតួនាទីលើកសួយសារអាករមកថ្វាយអធិរាជ[[ហ៊្វូណន|នគរវ្នំ]]រៀងរាល់ឆ្នាំរដ្ឋនេះគេហៅថា ''[[សាមន្តរាជ្យ|សាមន្តរាជ្យ]]''។ហើយរដ្ឋបែបទី ០២ គឺត្រូវគ្រប់គ្រងដោយព្រះរាជបុត្រឬព្រះញាតិវង្សរបស់ស្ដេចអាណាចក្រវ្នំគេហៅថា ''[[វិស័យរដ្ឋ|វិស័យរដ្ឋ]]'' ដែលជាសម្បត្តិរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ផ្ទាល់ដែលបង្កើតឡើងដោយ[[ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី១|ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី ១]] ប៉ុន្តែត្រូវបានរំលាយចោលទៅវិញដោយ[[ហ៊ុនប៉ានហួង|ព្រះបាទហ៊ុនប៉ានហួង]]វិញ។គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថារចនាសម្ព័ន្ធនយោបាយបែបនេះគឺមានគ្រោះថ្នាក់ណាស់គឺដោយសារតែពេលណាអំណាចកណ្ដាលចុះខ្សោយនោះ ''[[សាមន្តរាជ្យ]]'' មួយចំនួននឹងងើបឡើងបះបោរដូចករណី ''​[[សាមន្តរដ្ឋ|សាមន្តរដ្ឋ]][[ចេនឡា]]'' នៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី ០៦។ ==='''សម័យនគរកម្វុជ ឬ ចេនឡា'''=== [[File:Chen-La_locator.png|thumb]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័នទី ១]] ទ្រង់បានតាំងរាជធានីនៅ[[ឦសានបុរៈ]]ហើយមានគ្រួសារ ២០០០ នាក់រស់នៅ។នៅកណ្ដាលក្រុងមានសាលធំមួយជាទីដែលព្រះរាជាទ្រង់ព្រះប្រទានសវនាការនិងជួបជុំពួកមន្ត្រី សេនាបតី។នៅខាងក្រៅរាជធានីមានក្រុងចំនួន ៣០ ទៀតហើយក្រុងនីមួយៗមានគ្រួសារជាច្រើនពាន់នាក់រស់នៅហើយគ្រប់គ្រងដោយអភិបាលម្នាក់។ <ref>ត្រឹង ងារ ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ទំព័រ៧៤-៧៥</ref> ==='''សម័យអង្គរ(ចក្រភពខ្មែរ)'''=== [[File:Khmer_Empire.png|thumb]] ====ប្រមាណ==== បច្ចេកពាក្យ ''[[ប្រមាន-ប្រមាណ]]'' ត្រូវបានប្រើប្រាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]ដើម្បីសម្គាល់ឈ្មោះដល់បំណែងចែកទឹកដីដ៏ធំៗ ឬ មួយភូមិភាគនៃកម្ពុជទេស។តាមសិលាចារឹក(អក្សរសិលាចារឹកទំព័រ ៤៧ ៤៨ និង ៤៩)យើងបានឃើញដែនដី ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលជា ២០ គឺជាផែនដីដ៏ធំៗនៃប្រទេស។ នៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងនៅក្នុងសម័យសតវត្សរ៍ទី ០៧ (សិលាចារឹកអ្នកតា)មានសរសេរឈ្មោះពាក្យថា ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ។ តើភូមិភាគនេះនៅឯណា ឬ មួយក៏មានទីតាំងនៅកន្លែងវត្តព្រៃវែងសព្វថ្ងៃ?នៅក្នុងសិលាចារឹកនេះទៀតក៏មានសរសេរព្រះនាម[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័ន|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័ន]]ដែលជាព្រះមហាក្សត្រលើមហាក្សត្រ''[[សាមន្តរាជ]]'' នៃភូមិភាគទាំង ០៣។ តើ ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ជាភូមិភាគមួយនៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ(ឬទីក្រុង)ទាំង ០៣ កន្លែងដែលមានចារនៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងដែលឬទេ? នៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ០៥ ដែលត្រូវបានពណ៌នាតាមឧទាហរណ៍ខាងលើនេះយើងអាចសង្កេតឃើញថាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ( ''[[ប្រមាណ]]'' ពាក្យនេះមានន័យ ០២ មានន័យថា រង្វាស់និងការប៉ាន់ស្មាន)មួយចំនួនមានដើមកំណើតពីពាក្យ[[ខ្មែរ]]ហើយឈ្មោះភូមិភាគចំនួន ១១ មានដើមកំណើតពី[[សំស្ក្រឹត]]។ ម្យ៉ាងវិញទៀតបើតាមសិលាចារឹក K.៩៨៩ ភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]''មួយមានឈ្មោះថា ''[[សតគ្រាម]]'' ដែលមានន័យថា'''ភូមិចំនួនមួយរយ'''បានសេចក្ដីថាតាមរយៈអត្ថន័យរបស់ភូមិភាគនេះ យើងអាចទាញមតិដែលបញ្ជាក់ទំហំដ៏ធំធេងនៃស្ថាននាមដែលបានប្រើប្រាស់ពាក្យ ''[[ប្រមាណ]]'' នៅខាងដើម។នៅក្នុងសិលាចារឹកនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]នា[[សម័យអង្គរ]]ក៏មានការប្រើប្រាស់ ''[[ប្រមាណ]]'' សម្រាប់សម្គាល់នូវភូមិភាគផ្សេងៗនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ផងដែរ។ ====វិសយ==== ''[[វិសយ]]'' ពាក្យ[[សំស្ក្រឹត]]មានន័យថា [[តំបន់]] [[ខេត្ត]] ពាក្យ ''[[វិសយ]]'' ប្រើសម្រាប់សម្គាល់នូវបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋការឬក៏បំណែងចែករាជការមួយៗដ៏ច្បាស់លាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]។ តាមសិលាចារឹកនានាពាក្យ ''[[វិសយ]] (Visaya)''សម្គាល់នូវ[[ទីរួមខេត្ត]]ដែលនៅក្នុងនោះមានស្ថាប័នរាជការផ្សេងៗខាងគ្រហស្ថ និងសាសនា។ ''[[វិសយ]]'' នីមួយៗស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់ ''[[ខ្លោញវិសយ]]''(ស្ដេចត្រាញ់ ឬ ចៅហ្វាយខេត្ត)។ រាជការដែលធ្វើការអម ''[[ខ្លោញវិសយ]]'' គឺមាន ''[[ខ្លោញវលវិសយ]] (Khlon Vala Visaya K.២២១)''។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការធញ្ញជាតិគឺមានស្រូវអង្ករជាអាទិភាព។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការទារប្រេងមានប្រេងធ្វើអំពីរុក្ខជាតិនិងប្រេងធ្វើអំពីខ្លាញ់គោ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១) ''[[វ្រីហិបយ៌្យនវិសយ]] (Vrihi paryyan Visaya'' ''K.៤៤៤'')ព្រមទាំងមាន''[[ខ្លោញ]]'' ឬមួយក៏អធិបតីទទួលបន្ទុកតុលាការដែលនៅតាមសិលាចារឹកថា ''[[សភាវិសយ]]។'' បើប្រៀបធៀបទៅនិងសម័យបច្ចុប្បន្នពាក្យ ''[[វិសយ]]'' មានន័យថាជាបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋបាលដូចជាខេត្តដែរ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១)។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថាមានឈ្មោះស្ថាននាមខ្លះដែលត្រូវបានបង្កបង្កើតឡើងដោយការប្រើពាក្យ ''[[ភូមិសាស្ត្រ]] ផង [[ប្រមាណ]] ផង និង [[វិសយ]] ផង''។ ឧទាហរណ៍ : (សិលាចារឹក ទំព័រ ៥១) [[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]] = បុរីដ៏ល្អ ដ៏ប្រសើរ គឺជាភូមិភាគនៅខាងទិសឧត្ដរនៃកម្ពុជទេសគឺនៅតំបន់[[វត្តភូ]]ឬហៅថា[[តំបន់បាសាក់]]នៅខាងភូមិភាគឧត្ដរ។ តាមមតិអ្នកស្រាវជ្រាវខ្លះ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]គឺជារាជធានីចាស់នៃប្រទេស[[ចេនឡា]]ហើយព្រះមហាក្សត្រដែលសោយរាជ្យមុនគេនៅទីនោះព្រះនាមថា[[ស្រេស្ឋវម៌្ម|ព្រះបាទស្រេស្ឋវរ្ម័ន]]។ សន្ទុក = ប្រហែលជាចេញមកពីពាក្យ ស្ទុក ស្ដុក មានន័យថា ធំ មាំមួន ប៉ុន្តែន័យរបស់ពាក្យនេះម្យ៉ាងទៀតគឺបឹង។ សព្វថ្ងៃមានពាក្យ'''[[ភ្នំសន្ទុក]]'''ដែលនៅលើនោះមានប្រាសាទបុរាណតាមសិលាចារឹកក៏មានសរសេរអំពី ''Mahanasa = អ្នកធ្វើម្ហូបអាហារនៅ [[វិសយសន្ទុក]](Visaya Sanduk)''។ ប្រសិនបើពាក្យ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]និង'''សន្ទុក'''បានត្រូវប្រើប្រាស់សម្រាប់សម្គាល់ភូមិភាគផងខេត្តផងគេអាចសន្និដ្ឋានថានៅតាមសិលាចារឹកមានពាក្យសម្គាល់ភូមិភាគដទៃទៀតដែលត្រូវប្រើសម្រាប់សំគាល់ខេត្ត។យើងបានរកឃើញ ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលចំនួន ២០ ហើយនៅក្នុង ''[[ប្រមាណ]]'' នីមួយៗមាន ''[[វិសយ]]'' គឺខេត្តច្រើន។ដូច្នេះ ''[[វិសយ]]'' នៅក្នុងសម័យបុរាណជាពិសេសនៅ[[សម័យអង្គរ]]មានមិនតិចជាងពាក្យរបស់[[ជីវ តាក្វាន់]]ដែលបានសរសេរថានៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]មានខេត្តច្រើនជាង ៩០ ខេត្ត។ <ref>[http://phumikhmer.wordpress.com/2012/07/16/%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%90%E1%9E%B6%E1%9E%93%E2%80%8B%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%98%E2%80%8B%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%B6-toponymie%E2%80%8B-%E1%9E%94%E1%9E%8E%E1%9F%92/?relatedposts_exclude=92 ស្ថាននាមវិទ្យារបស់បណ្ឌិតឡុងសៀម]</ref> ===សម័យចតុមុខ និង សម័យលង្វែក === [[File:Cambodia Map 1461-1476 AD.jpg|thumb]] [[File:Southeast_Asian_history_-_Around_1540.png|thumb]] នៅក្នុងសម័យនោះ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]លែងជាមហាអំណាចមួយខាងទឹកដីទៀតហើយ។ទឹកដីជាន់ក្រៅគឺស្រុក'''[[បច្ចន្តជនបទ]]'''ដូចជាស្រុក'''[[សុខោទ័យ]]''' ស្រុក'''[[អយុធ្យា]]''' ស្រុក'''[[លពបុរី]]''' [[ស្រុកពិមាឃ(ខេត្តនគររាជ)|ស្រុកពិមាឃ]]ត្រូវបាត់បង់អស់ទៅហើយរីឯប្រទេស ''[[សាមន្តរាជ]]'' ដូចជា'''[[ចាម្ប៉ា]] [[អណ្ណាម]] [[ប្រទេសជ្វា|ជ្វា]] [[រដ្ឋមន|មន]]'''ក៏លែងមានទៀតដែរហើយ។ព្រំដែនខាងជើងរបស់[[ខ្មែរ]]ធ្លាក់មកនៅត្រឹម'''[[ទន្លេមូល]]'''ឬនៅលើនេះបន្តិចបន្តួចនឹង[[ឡាវ|ប្រទេសលាវ]]។ព្រះនគរខាងលិចទល់នឹង'''[[ខេត្តបស្ចឹមបុរី|បស្ចឹមបុរី]]''' និង '''[[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]]'''ខាងពាយ័ព្យទល់នឹង'''[[ស្រុកនាងរង]] [[ខេត្តនគររាជសីមា|នគររាជសីមា]]'''ខាងកើតទល់នឹង[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ខាងត្បូងទល់នឹង[[សមុទ្រចិនខាងត្បូង|សមុទ្រចិន]]និង[[ឈូងសមុទ្រសៀម]]។ បើតាមពង្សាវតាររាជាណាចក្រ[[ខ្មែរ]]សម័យនោះមានប្រមាណ ៧០ ខេត្តគឺ : '''[[ខេត្តលង្វែក|លង្វែក]] [[ខេត្តបរិបូរណ៍|អម្រិន្ទបូរ]] [[ខេត្តក្រគរ|ក្រគរ]] [[ខេត្តគ្រង|គ្រង]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តឫស្សីសាញ|ឫស្សីសាញ]] [[ខេត្តតាមសីមា|តាមសីមា]] [[ខេត្តមង្គលបុរី|មង្គលបុរី]] [[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]] [[ខេត្តសុរិន្ទ|សុរិន្ទ]] [[ខេត្តសិង្គារ|សិង្គារ]] [[ខេត្តកំពង់សៀម|កំពង់សៀម]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តជើងព្រៃ|ជើងព្រៃ]] [[ខេត្តគោកសេះ|គោកសេះ]] [[ខេត្តអន្លង់រាជ|អន្លង់រាជ]] [[ខេត្តព្រហ្មទេព|ព្រហ្មទេព]] [[ខេត្តព្រៃក្ដី|ព្រៃក្ដី]] [[ខេត្តស្ទោង|ស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង|ជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស|រលួស]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តម្លូព្រៃ|ម្លូព្រៃ]] [[ខេត្តជាំក្សាន្ត|ជាំក្សាន្ត]] [[ខេត្តត្នោត|ត្នោត]] [[ខេត្តទឹកជោរ|ទឹកជោរ]] [[ខេត្តសៀមបូក|សៀមបូក]] [[ខេត្តសម្បុកសម្បូណ៌|សម្បុកសម្បូណ៌]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តឆ្លូង|ឆ្លូង]] [[ខេត្តត្បូង|ត្បូង]] [[ខេត្តបាសាន|បាសាន]] [[ខេត្តទទឹងថ្ងៃ|ទទឹងថ្ងៃ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តរោងដំរី|រោងដំរី]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តជើងបាដែង|ជើងបាដែង]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តបាទី|បាទី]] [[ខេត្តលើកដែក|លើកដែក]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តថ្ពង|ថ្ពង]] [[ខេត្តបាសាក់|បាសាក់]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពាម|ពាម]] [[ខេត្តកោះស្លាកែត|កោះស្លាកែត]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|កំពង់សោម]] [[ខេត្តទឹកខ្មៅ|ទឹកខ្មៅ]] [[ខេត្តពាមមេសរ|ពាមមេសរ]] [[ខេត្តព្រះត្រពាំង|ព្រះត្រពាំង]] [[ខេត្តក្រមួនស|ក្រមួនស]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]]'''។ល។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថានៅក្នុងចំណោមខេត្តទាំងប៉ុន្មាននេះខេត្តខ្លះនៅឋានៈជាខេត្តរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះដូចជា'''[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]]'''។ល។រីឯខេត្តខ្លះធ្លាក់ឋានៈមកស្រុកវិញដូចជា'''[[ខេត្តមង្គលបុរី]] [[ខេត្តស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស]] [[ខេត្តទឹកជោរ]]'''។ល។ចំណែកខេត្តខ្លះទៀតត្រូវបាត់ឈ្មោះរលាយចូលនឹងខេត្តឯទៀតៗអស់ទៅ។ ខេត្តនីមួយៗត្រូវបែងចែកជាស្រុកហើយ[[ស្រុក]]នីមួយៗត្រូវបែងចែកជា[[ឃុំ]]និង[[ភូមិ]]ជាច្រើនទៅទៀត។ប៉ុន្តែខេត្តជាច្រើនត្រូវបានប្រមូលផ្ដុំជាតំបន់ធំៗដែលគេឲ្យឈ្មោះថា'''ដី'''។ '''ដី>រាជធានី-ខេត្ត>ស្រុក/ខណ្ឌ>ឃុំ/សង្កាត់>ភូមិ''' ===សម័យឧដុង្គ=== [[File:Indochina_map_(1770s).jpg|thumb]] នៅក្នុង[[សម័យឧដុង្គ]]ឃើញមានខេត្តដូចជា : [[ខេត្តកំពង់ក្របី|កំពង់ក្របី]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី|ច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តចុងកាល់|ចុងកាល់]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តមហានគរ|មហានគរ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តកំពង់លែង|កំពង់លែង]]។ ===សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង និង សម័យអាណានិគមនិយមជប៉ុន=== [[File:Flag-map of Cambodia (Japanese occupation).svg|thumb|]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស|ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ-មុនីវង្ស]]មានខេត្តនិងភូមិភាគដូចជា ៖ ====ខេត្ត​==== *[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] *[[​ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *​[[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] *[[ខេត្តកំពត|កំពត]] *[[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] *[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|​កំពង់ឆ្នាំង]] *[[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] *[[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *[[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] *[[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *[[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] *[[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] *[[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] ====ភូមិភាគរដ្ឋបាល==== នៅក្នុង ​គ.ស ​១៩៤៧ មាន​ព្រះរាជ្យក្រម​បង្កើត​ឲ្យ​មាន​ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ចំនួន ០​៧ ​គឺ ៖ *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​១ : [[ខេត្ត​បាត់ដំបង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០២ : [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្ត​ពោធិសាត់]] និង [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៣ : [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្ត​កំពង់ធំ]] និង [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៤ : [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្ត​ក្រចេះ]] និង [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៥ : [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្ត​ព្រៃវែង]] និង​ [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៦ : [[ខេត្តកណ្ដាល|ខេត្ត​កណ្ដាល]] និង [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៧ : [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្ត​តាកែវ]] និង [[ខេត្តកំពត|កំពត]] ===សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម ឬ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០១=== [[ប្រទេសកម្ពុជា]]បានបន្សល់ទុកនូវខេត្តដែលសេសសល់ស្រាប់នៅក្នុង[[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]រហូតមកដល់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]]។ នៅក្នុង​[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]​​ខេត្ដចំនួន ០​៥ ត្រូវបានបង្កើតឡើងបន្ថែមទៀតនិង​ក្រុងចំនួន ​០៣ គឺ : [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]]) [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]](១៩៥៧) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។សរុប ១៩ ខេត្ត និង ០៣ ក្រុង ។ ===សម័យសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ឬ លន់ នល់ === ខេត្តនិងក្រុងសល់ពីជំនាន់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម|សង្គមរាស្ត្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]][[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]])[[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]] (១៩៥៧ ដល់[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] ឬ សម័យលន់ នល់ [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ក្រុងកំពង់សោម]]) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង ​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។ នៅ​ចុង​[[​សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម|សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម]]និង​សម័យ[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] មាន​បង្កើត​អនុខេត្ត ​១១ និង​ ខេត្ត​ ០១ ដូច​ខាងក្រោម ៖ *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំពង់សីលា|កំពង់សិលា]] ([[ស្រុកស្រែអំបិល|ស្រុក​ស្រែអំបិល]]) *អនុខេត្ត​ផ្ការំចេក ([[ស្រុកមេមត់|ស្រុក​មេមត់]]) *អនុខេត្ត​ភ្នំដិល ([[ស្រុកបាធាយ|ស្រុក​បាធាយ]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកថ្មពួក|ថ្មពួក]] ([[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|ស្រុក​សិរីសោភ័ណ]]) *អនុខេត្ត​ស្រកានាគ ([[តាកែនកោះស្លា​ស្រកានាគ]] [[ស្រុកឈូក|ស្រុក​ឈូក]]) *អនុខេត្ត​ថ្មកែវ (ជិត​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|គីរីរម្យ]]) *អនុខេត្ត​[[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]] ([[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] ([[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] [[​ព្រៃវែង]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកអន្លង់វែង|អន្លង់វែង]] (ជិត​[[សៀមរាប]]) *អនុខេត្ត​[[ទន្លេសាប]] (ទីតាំង​សាលាខេត្ត​នៅ​[[ឃុំកំពង់ហ្លួង(ស្រុកក្រគរ)|ឃុំ​កំពង់ហ្លួង]] [[ស្រុកក្រគរ|ស្រុក​ក្រគរ]] [[ខេត្ត​ពោធិ៍សាត់]]) *អនុ[[ខេត្តប៉ៃលិន]] ក្រោយ​មក​ដាក់​ជា​[[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្ត​ប៉ៃលិន]]ក្រោយ​មក​ទៀត​កែ​ដាក់​ថា'''ក្រុង​ប៉ៃលិនមង្គល''' *ខេត្ត​[[ឧត្ដុង្គមានជ័យ]] (តាំង​នៅ​[[ស្រុកឧដុង្គ|ស្រុក​ឧត្ដុង្គ]]<ref>{{Cite web |title=អនុក្រឹត្យស្ដីពីការបំបែកស្រុកឧដុង នៃខេត្តកំពង់ស្ពឺ លេខ : ២៧១ អនក្រ.បក, 2022-12-23 {{!}} MPWT |url=https://www.mpwt.gov.kh/kh/documents/sub-decree/564 |access-date=2025-06-18 |website=ក្រសួងសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូន (MPWT) |language=kh}}</ref> [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្ត​កំពង់ស្ពឺ]])។ សរុប ២១ ខេត្ត ក្រោយមក ២០ ខេត្ត ក្រុង ០៣ ក្រោយមក ក្រុង ០៤ និង អនុខេត្ត ១១ ក្រោយមក ១០។<ref>{{Cite web |url=http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |title=ខេត្តខ្មែរសម័យអាណានិគម ដល់ សម័យលន់នល់ |access-date=2014-03-01 |archivedate=2015-04-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150423002908/http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |url-status=dead }}</ref> ===សម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ឬ ប៉ុល ពត=== នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៥ រដ្ឋាភិបាល[[ខ្មែរក្រហម]]បានលុបបំបាត់ចោលបំណែងចែករដ្ឋបាលពីមុនរបស់[[កម្ពុជា]]ចេញទាំងអស់។ជំនួសឲ្យខេត្ត[[កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ]]ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ០៧ ភូមិភាគគឺភូមិភាគ'''ពាយ័ព្យ ឧត្តរ ឦសាន បូព៌ា និរតី បស្ចឹម និង កណ្ដាល'''។ ភូមិភាគទាំងនេះត្រូវបានយកតាមបំណែងចែកដែល​បង្កើតឡើងដោយពួក[[ខ្មែរក្រហម]]នៅពេលដែលពួកគេបានប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងរបប[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]]ដឹកនាំដោយ​លោកឧត្តមសេនីយ៍[[លន់ នល់]]។<ref>James A. Tyner, ''The Killing of Cambodia''</ref> ===សម័យសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា សម័យរដ្ឋកម្ពុជា និង សម័យអ៊ុនតាក់=== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រដ្ឋធានី<br>(អាសនៈ) ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | [[ភ្នំពេញ]] | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh or Daun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|បន្ទាយមានជ័យ]] | [[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|សិរីសោភ័ណ]] | Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | [[ស្រុកបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | [[ស្រុកកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | [[ស្រុកកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | [[ស្រុកកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | Kampong Speu |- ! ០៧ | Kampong Thom | [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | [[ស្រុកកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | Kampong Thom |- ! ០៨ | Kampot | [[ខេត្តកំពត|កំពត]] | [[ស្រុកកំពត|កំពត]] | Kampot |- ! ០៩ | Kandal | [[ខេត្តកណ្តាល|កណ្ដាល]] | [[ស្រុកតាខ្មៅ|តាខ្មៅ]] | Ta Khmau |- ! ១០ | Koh Kong | [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] | [[ស្រុកកោះកុង|កោះកុង]] | Koh Kong |- ! ១១ | Kratié | [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] | [[ស្រុកក្រចេះ|ក្រចេះ]] | Kratié |- ! ១២ | Mondulkiri | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|មណ្ឌលគីរី]] | [[ស្រុកសែនមនោរម្យ|សែនមនោរម្យ]] | Saen Monourom |- ! ១៣ | Siem Reap - Oddar Meanchey | [[ខេត្តសៀមរាប]] [[ឧត្តរមានជ័យ]] | [[ស្រុកសៀមរាប|សៀមរាប]] | Siem Reap |- ! ១៤ | Kampong Saom | [[ក្រុងកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | [[ស្រុកកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | Kampong Saom |- ! ១៥ | Preah Vihear | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ព្រះវិហារ]] | [[ស្រុកភ្នំត្បែងមានជ័យ|ភ្នំត្បែងមានជ័យ]] | Phnom Thbeng Meanchey |- ! ១៦ | Pursat | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ស្រុកពោធិ៍សាត់]] | Pursat |- ! ១៧ | Prey Veng | [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | [[ស្រុកព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | Prey Veng |- ! ១៨ | Ratanakiri | [[ខេត្តរតនគីរី|រតនគីរី]] | [[ស្រុកលំផាត់|លំផាត់]] | Lumphat |- ! ១៩ | Stung Treng | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | [[ស្រុកស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | Stung Treng |- ! ២០ | Svay Rieng | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | [[ស្រុកស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | Svay Rieng |- ! ២១ | Takéo | [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] | [[ស្រុកតាកែវ|តាកែវ]] | Takéo |- |} ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៨=== នៅថ្ងៃទី ២២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០០៨ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានផ្លាស់ប្ដូរក្រុង[[កែប]] [[ប៉ៃលិន]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]]ទៅជាខេត្តវិញនិងបានកែសម្រួលព្រំប្រទល់សីមាខេត្តជាច្រើន។<ref>{{Cite web|url = http://khmerization.blogspot.com/2008/12/decree-creates-three-new-provinces.html|title = Decree Creates Three New Provinces|publisher = khmerization.blogspot.com|date=December 2008}}</ref> ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៣=== នៅថ្ងៃទី ៣១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០១៣ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានបំបែក[[ខេត្តកំពង់ចាម]]ទៅជា ០២ [[ខេត្តកំពង់ចាម]](ត្រើយខាងលិច[[ទន្លេមេគង្គ]]) និង [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]](ត្រើយខាងកើត[[ទន្លេមេគង្គ]])។<ref>{{Cite web|url = http://www.phnompenhpost.com/national/kampong-cham%E2%80%99s-great-divide|title = Kampong Cham's great divide|}}</ref> ==ឯកសារយោង== {{Reflist}} ==តំណខាងក្រៅ== * [http://www.statoids.com/ukh.html Statoid site] {{ខេត្ត-រាជធានីកម្ពុជា}} {{អត្ថបទអំពីបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទីមួយនៃប្រទេសអាស៊ី}} {{Portal bar|កម្ពុជា}} [[Category:បំណែងចែករងនៃកម្ពុជា]] [[Category:បញ្ជីបំណែងចែករងប្រទេស|Cambodia, Provinces]] [[Category:បំណែងចែករងប្រទេសនៃអាស៊ី|Cambodia 1]] [[Category:បំណែងចែករដ្ឋបាលរងរបស់ប្រទេសថ្នាក់ទីមួយ|Provinces, Cambodia]] [[Category:បញ្ជីទាក់ទងកម្ពុជា]] t978ezuipz8munlvet1g12uqp30s475 322328 322327 2025-06-20T11:17:50Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* សម័យសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ឬ លន់ នល់ */ 322328 wikitext text/x-wiki '''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]''' ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ២៥ ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១។[[រាជធានីភ្នំពេញ]]មិនមែនជាខេត្តនោះទេតែជាតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសហើយត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាខេត្តដោយហេតុថាវាត្រូវបានគ្រប់គ្រងនៅក្នុងកម្រិតដូចគ្នាទៅនឹងខេត្ត ២៤ ទៀតដែរ។ឈ្មោះនៃខេត្តដូចគ្នាទៅនឹងក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្តាល]] [[កំពង់ធំ]] [[កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] [[តាកែវ]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[បន្ទាយមានជ័យ]] [[មណ្ឌលគិរី]] [[រតនគិរី]] និង [[ឧត្តរមានជ័យ]]ចេញ។ [[ភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]]មានសន្ទភាពនិងប្រជាជនខ្ពស់បំផុត។ខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីធំជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]ហើយខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីតូចជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តកែប]]។[[ខេត្តកែប]]មានអត្រាប្រជាជនទាបបំផុតស្របពេលដែល[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]មានសន្ទភាពប្រជាជនទាបបំផុតដូចគ្នាដែរ(ស្ដែងតាមរយៈជំរឿនឆ្នាំ ២០០០)។ [[កម្ពុជា|ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ត្រូវបានបែងចែកជាបន្តបន្ទាប់ទៀតទៅជា ''[[ស្រុក]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ ចំណែកឯ ''[[ខណ្ឌ]]'' មានតែនៅក្នុង[[រាជធានីភ្នំពេញ]]ប៉ុណ្ណោះ។ចំនួន ''[[ស្រុក]]'' / ''[[ខណ្ឌ]]'' នៅក្នុង ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' នីមួយៗមានចំនួនខុសៗគ្នារាប់ចាប់តាំងពីខេត្តតូចៗរហូតដល់ខេត្តធំៗ។ខេត្តនីមួយៗត្រូវមានតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសមួយផងដែរហៅថាក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្តាល|កណ្តាល]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]]ដែលមានក្រុងច្រើន(ចាប់ពី ០២ ឡើងទៅ)។ ''[[ឃុំ]]'' / ''[[សង្កាត់]]'' គឺជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៣ និងចុងក្រោយបង្អស់គឺ ''[[ភូមិ]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៤។នៅ[[រាជធានីភ្នំពេញ]]គ្មាន ''[[ឃុំ]]'' នោះទេដោយប្រើប្រាស់ ''[[សង្កាត់]]'' ជំនួសឲ្យ ''[[ឃុំ]]'' វិញ។ {{short description|First-level administrative division of Cambodia}} {{Infobox subdivision type | name = ខេត្ត ឬ ខែត្រ<br />{{lang|en|Province}}<br />{{nobold|{{transl|km|Khétt}}}} | alt_name = |map = Provincial Boundaries in Cambodia.svg |category = បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១ |territory = {{CAM}} |start_date = |current_number = ២៥ |number_date = |population_range = ៤២,៦៦៥ ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– ២,២៨១,៩៥១ ([[រាជធានីភ្នំពេញ]])<ref name=census2019 /> |area_range = {{Convert|336|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– {{Convert|14288|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]) |government = រដ្ឋបាលខេត្ត |subdivision = [[ស្រុក|ខណ្ឌ/ក្រុង/ស្រុក]](បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ បន្ទាប់ពីខេត្ត) }} ==បញ្ជីរាជធានី-ខេត្ត== [[File:Cambodia, administrative divisions - km - colored.svg|center|700px]] {| class="wikitable" style="text-align:center |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរកាត់ ! អក្សរខ្មែរ ! អក្សរកាត់ខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រាជធានី<br> ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | '''PP''' | [[រាជធានីភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]] | '''ភព''' | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | '''BMC''' | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] | '''បមជ''' | [[ក្រុងប៉ោយប៉ែត|ក្រុងប៉ោយប៉ែត]] [[ក្រុងសិរីសោភ័ណ|ក្រុងសិរីសោភ័ណ]] |Krong Poipet, Krong Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | '''BB''' | [[ខេត្តបាត់ដំបង|ខេត្តបាត់ដំបង]] | '''បប''' | [[ក្រុងបាត់ដំបង|ក្រុងបាត់ដំបង]] | Krong Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | '''KC''' | [[ខេត្តកំពង់ចាម|ខេត្តកំពង់ចាម]] | '''កច''' | [[ក្រុងកំពង់ចាម|ក្រុងកំពង់ចាម]] | Krong Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | '''KCH''' | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] | '''កឆ''' | [[ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង|ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង]] | Krong Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | '''KS''' | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] | '''កស''' | [[ក្រុងច្បារមន|ក្រុងច្បារមន]] [[ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ|ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ]] |Krong Chbar Mon, Krong Odongk Meae Chey |- ! ០៧ | Kampong Thom | '''KT''' | [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្តកំពង់ធំ]] | '''កធ''' | [[ក្រុងស្ទឹងសែន|ក្រុងស្ទឹងសែន]] |Krong Stueng Saen |- ! ០៨ | Kampot | '''KP''' | [[ខេត្តកំពត|ខេត្តកំពត]] | '''កព''' | [[ក្រុងកំពត|ក្រុងកំពត]] [[ក្រុងបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]] | Krong Kampot, Krong Bokor |- ! ០៩ | Kandal | '''KD''' | [[ខេត្តកណ្តាល|ខេត្តកណ្ដាល]] | '''កណ''' | [[ក្រុងតាខ្មៅ|ក្រុងតាខ្មៅ]] [[ក្រុងសំពៅពូន|ក្រុងសំពៅពូន]] [[ក្រុងអរិយក្សត្រ|ក្រុងអរិយក្សត្រ]] | Krong Ta Khmau, Krong Sampov Poun, Krong Arey Ksat |- ! ១០ | Koh Kong | '''KK''' | [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្តកោះកុង]] | '''កក''' | [[ក្រុងខេមរភូមិន្ទ|ក្រុងខេមរភូមិន្ទ]] | Krong Khemarak Phoumin |- ! ១១ | Kep | '''KEP''' | [[ខេត្តកែប|ខេត្តកែប]] | '''កែប''' | [[ក្រុងកែប|ក្រុងកែប]] | Krong Kep |- ! ១២ | Kratíe | '''KRC''' | [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្តក្រចេះ]] | '''ក្រច''' | [[ក្រុងក្រចេះ|ក្រុងក្រចេះ]] | Krong Kratíe |- ! ១៣ | Mondulkiri | '''MK''' | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] | '''មគ''' | [[ក្រុងសែនមនោរម្យ|ក្រុងសែនមនោរម្យ]] | Krong Senmonorom |- ! ១៤ | Oddar Meanchey | '''OMC''' | [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ|ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] | '''ឧមជ''' | [[ក្រុងសំរោង|ក្រុងសំរោង]] | Krong Samraong |- ! ១៥ | Pailin | '''PL''' | [[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្តប៉ៃលិន]] | '''បល''' | [[ក្រុងប៉ៃលិន|ក្រុងប៉ៃលិន]] | Krong Pailin |- ! ១៦ | Preah Sihanouk | '''SN''' | [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ខេត្តព្រះសីហនុ]] | '''សន''' | [[ក្រុងកំពង់សោម|ក្រុងកំពង់សោម]] [[ក្រុងកោះរ៉ុង|ក្រុងកោះរ៉ុង]] [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុងព្រះសីហនុ]] | Krong Kampong Som, Krong Koh Rong, Sihanoukville(Krong Preah Sihanouk) |- ! ១៧ | Preah Vihear | '''PV''' | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្តព្រះវិហារ]] | '''ពវ''' | [[ក្រុងព្រះវិហារ|ក្រុងព្រះវិហារ]] | Krong Preah Vihear |- ! ១៨ | Pursat | '''PS''' | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្តពោធិ៍សាត់]] | '''ពស''' | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ក្រុងពោធិ៍សាត់]] | Krong Pursat |- ! ១៩ | Prey Veng | '''PRV''' | [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្តព្រៃវែង]] | '''ព្រវ''' | [[ក្រុងព្រៃវែង|ក្រុងព្រៃវែង]] | Krong Prey Veng |- ! ២០ | Ratanakiri | '''RK''' | [[ខេត្តរតនគីរី|ខេត្តរតនគីរី]] | '''រគ''' | [[ក្រុងបានលុង|ក្រុងបានលុង]] | Krong Banlung |- ! ២១ | Siem Reap | '''SR''' | [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] | '''សរ''' | [[ក្រុងរុនតាឯក|ក្រុងរុនតាឯកតេជោសែន]] [[ក្រុងសៀមរាប|ក្រុងសៀមរាប]] | Krong Run Ta EK Techo Sen, Krong Siem Reap |- ! ២២ | Stung Treng | '''ST''' | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ខេត្តស្ទឹងត្រែង]] | '''សត''' | [[ក្រុងស្ទឹងត្រែង|ក្រុងស្ទឹងត្រែង]] | Krong Stung Treng |- ! ២៣ | Svay Rieng | '''SVR''' | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ខេត្តស្វាយរៀង]] | '''ស្វរ''' | [[ក្រុងបាវិត|ក្រុងបាវិត]] [[ក្រុងស្វាយរៀង|ក្រុងស្វាយរៀង]] | Krong Bavet, Krong Svay Rieng |- ! ២៤ | Takéo | '''TK''' | [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្តតាកែវ]] | '''តក''' | [[ក្រុងដូនកែវ|ក្រុងដូនកែវ]] | Krong Doun Kaev |- ! ២៥ | Tbong Khmum | '''TKH''' | [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]] | '''តឃ''' | [[ក្រុងសួង|ក្រុងសួង]] | Krong Suong |} [[File:Mappa Impero Khmer (it).svg|center|700px]] ==អភិបាលកិច្ច== '''រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្ត'''នីមួយៗត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយក្រុមប្រឹក្សាតាមរយៈ'''ការបោះឆ្នោតអសកល'''ពី'''ក្រុមប្រឹក្សាឃុំ/សង្កាត់'''ដែលឲ្យឈ្មោះថា'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''។'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''គឺជាតំណាងប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងដែនសមត្ថកិច្ចរាជធានី-ខេត្ត។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវតែងតាំងដោយព្រះរាជក្រឹត្យតាមរសំណើពី'''នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា'''និង'''រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ'''។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវមានអភិបាលមួយរូបមានតួនាទីដឹកនាំរួមនិងអភិបាលរង(តាមការកំណត់របស់[[ក្រសួងមហាផ្ទៃ|ក្រសួងមហាផ្ទៃ]])ជាជំនួយការដឹកនាំអភិបាលលើជំនាញវិស័យនានានៅក្នុងរាជធានី-ខេត្ត។ រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្តនីមួយៗត្រូវបង្កើតឲ្យមាន'''គណៈកម្មាធិការរបស់ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''តាមលក្ខខ័ណ្ឌនៃច្បាប់ដើម្បីធានាការអភិវឌ្ឍតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យនៅថ្នាក់ក្រោមជាតិដើម្បីសម្របសម្រួលលើវិស័យជំនាញក៏ត្រូវឲ្យមានការបង្កើត'''គណៈបញ្ជាការឯកភាពរាជធានី-ខេត្ត'''មានសមាសភាពពីមន្ទីរអង្គភាពនានាទាំងអស់នៅក្នុងដែនរាជធានី-ខេត្តសាមីដែលអភិបាលរាជធានី-ខេត្តជាប្រធាន។ ==ប្រវត្តិ== ==='''សម័យនគរវ្នំ ឬ ហ្វូណន'''=== [[File:Funan Kingdom.png|thumb]] ព្រះរាជា[[នគរភ្នំ|នគរវ្នំ]]និយមធ្វើសង្គ្រាមពង្រីកទឹកដីតួយ៉ាងដូចជា[[ព្រះបាទហ្វាន់ ឆេម៉ាន់ ឬស្រីមារៈ|ព្រះបាទហ្វាន់ឆេម៉ាន់]]បានលើកទ័ពជើងទឹកទៅវាយរដ្ឋជាច្រើនមកដាក់ជាចំណុះរួមមានរដ្ឋ[[ខ្មែរ]] ខ្លះ [[រដ្ឋមន|មន]] ខ្លះ [[ចាម]] ឬ [[ម៉ាឡេយូ]]។ក្នុងសង្គ្រាមគេច្រើនចាប់ឈ្លើយសឹកមកធ្វើជាទាសាទាសី។ ដោយហេតុនេះហើយទើបយើងហៅ[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ថាជាអធិរាជាណាចក្រហើយស្ដេចមានឋានៈជា ''[[មហារាជ|មហារាជ]]'' ឬជា ''[[សាវ៌កៅ|សាវ៌កៅ]]'' (ស្ដេចចក្រវាឡ)។រដ្ឋដែល​ឋិតក្រោមអំណាចរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ទាំងនោះមានស្ដេចសោយរាជ្យគ្រប់ៗរដ្ឋទាំងអស់ហើយរដ្ឋទាំងនោះមានតួនាទីលើកសួយសារអាករមកថ្វាយអធិរាជ[[ហ៊្វូណន|នគរវ្នំ]]រៀងរាល់ឆ្នាំរដ្ឋនេះគេហៅថា ''[[សាមន្តរាជ្យ|សាមន្តរាជ្យ]]''។ហើយរដ្ឋបែបទី ០២ គឺត្រូវគ្រប់គ្រងដោយព្រះរាជបុត្រឬព្រះញាតិវង្សរបស់ស្ដេចអាណាចក្រវ្នំគេហៅថា ''[[វិស័យរដ្ឋ|វិស័យរដ្ឋ]]'' ដែលជាសម្បត្តិរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ផ្ទាល់ដែលបង្កើតឡើងដោយ[[ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី១|ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី ១]] ប៉ុន្តែត្រូវបានរំលាយចោលទៅវិញដោយ[[ហ៊ុនប៉ានហួង|ព្រះបាទហ៊ុនប៉ានហួង]]វិញ។គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថារចនាសម្ព័ន្ធនយោបាយបែបនេះគឺមានគ្រោះថ្នាក់ណាស់គឺដោយសារតែពេលណាអំណាចកណ្ដាលចុះខ្សោយនោះ ''[[សាមន្តរាជ្យ]]'' មួយចំនួននឹងងើបឡើងបះបោរដូចករណី ''​[[សាមន្តរដ្ឋ|សាមន្តរដ្ឋ]][[ចេនឡា]]'' នៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី ០៦។ ==='''សម័យនគរកម្វុជ ឬ ចេនឡា'''=== [[File:Chen-La_locator.png|thumb]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័នទី ១]] ទ្រង់បានតាំងរាជធានីនៅ[[ឦសានបុរៈ]]ហើយមានគ្រួសារ ២០០០ នាក់រស់នៅ។នៅកណ្ដាលក្រុងមានសាលធំមួយជាទីដែលព្រះរាជាទ្រង់ព្រះប្រទានសវនាការនិងជួបជុំពួកមន្ត្រី សេនាបតី។នៅខាងក្រៅរាជធានីមានក្រុងចំនួន ៣០ ទៀតហើយក្រុងនីមួយៗមានគ្រួសារជាច្រើនពាន់នាក់រស់នៅហើយគ្រប់គ្រងដោយអភិបាលម្នាក់។ <ref>ត្រឹង ងារ ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ទំព័រ៧៤-៧៥</ref> ==='''សម័យអង្គរ(ចក្រភពខ្មែរ)'''=== [[File:Khmer_Empire.png|thumb]] ====ប្រមាណ==== បច្ចេកពាក្យ ''[[ប្រមាន-ប្រមាណ]]'' ត្រូវបានប្រើប្រាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]ដើម្បីសម្គាល់ឈ្មោះដល់បំណែងចែកទឹកដីដ៏ធំៗ ឬ មួយភូមិភាគនៃកម្ពុជទេស។តាមសិលាចារឹក(អក្សរសិលាចារឹកទំព័រ ៤៧ ៤៨ និង ៤៩)យើងបានឃើញដែនដី ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលជា ២០ គឺជាផែនដីដ៏ធំៗនៃប្រទេស។ នៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងនៅក្នុងសម័យសតវត្សរ៍ទី ០៧ (សិលាចារឹកអ្នកតា)មានសរសេរឈ្មោះពាក្យថា ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ។ តើភូមិភាគនេះនៅឯណា ឬ មួយក៏មានទីតាំងនៅកន្លែងវត្តព្រៃវែងសព្វថ្ងៃ?នៅក្នុងសិលាចារឹកនេះទៀតក៏មានសរសេរព្រះនាម[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័ន|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័ន]]ដែលជាព្រះមហាក្សត្រលើមហាក្សត្រ''[[សាមន្តរាជ]]'' នៃភូមិភាគទាំង ០៣។ តើ ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ជាភូមិភាគមួយនៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ(ឬទីក្រុង)ទាំង ០៣ កន្លែងដែលមានចារនៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងដែលឬទេ? នៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ០៥ ដែលត្រូវបានពណ៌នាតាមឧទាហរណ៍ខាងលើនេះយើងអាចសង្កេតឃើញថាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ( ''[[ប្រមាណ]]'' ពាក្យនេះមានន័យ ០២ មានន័យថា រង្វាស់និងការប៉ាន់ស្មាន)មួយចំនួនមានដើមកំណើតពីពាក្យ[[ខ្មែរ]]ហើយឈ្មោះភូមិភាគចំនួន ១១ មានដើមកំណើតពី[[សំស្ក្រឹត]]។ ម្យ៉ាងវិញទៀតបើតាមសិលាចារឹក K.៩៨៩ ភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]''មួយមានឈ្មោះថា ''[[សតគ្រាម]]'' ដែលមានន័យថា'''ភូមិចំនួនមួយរយ'''បានសេចក្ដីថាតាមរយៈអត្ថន័យរបស់ភូមិភាគនេះ យើងអាចទាញមតិដែលបញ្ជាក់ទំហំដ៏ធំធេងនៃស្ថាននាមដែលបានប្រើប្រាស់ពាក្យ ''[[ប្រមាណ]]'' នៅខាងដើម។នៅក្នុងសិលាចារឹកនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]នា[[សម័យអង្គរ]]ក៏មានការប្រើប្រាស់ ''[[ប្រមាណ]]'' សម្រាប់សម្គាល់នូវភូមិភាគផ្សេងៗនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ផងដែរ។ ====វិសយ==== ''[[វិសយ]]'' ពាក្យ[[សំស្ក្រឹត]]មានន័យថា [[តំបន់]] [[ខេត្ត]] ពាក្យ ''[[វិសយ]]'' ប្រើសម្រាប់សម្គាល់នូវបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋការឬក៏បំណែងចែករាជការមួយៗដ៏ច្បាស់លាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]។ តាមសិលាចារឹកនានាពាក្យ ''[[វិសយ]] (Visaya)''សម្គាល់នូវ[[ទីរួមខេត្ត]]ដែលនៅក្នុងនោះមានស្ថាប័នរាជការផ្សេងៗខាងគ្រហស្ថ និងសាសនា។ ''[[វិសយ]]'' នីមួយៗស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់ ''[[ខ្លោញវិសយ]]''(ស្ដេចត្រាញ់ ឬ ចៅហ្វាយខេត្ត)។ រាជការដែលធ្វើការអម ''[[ខ្លោញវិសយ]]'' គឺមាន ''[[ខ្លោញវលវិសយ]] (Khlon Vala Visaya K.២២១)''។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការធញ្ញជាតិគឺមានស្រូវអង្ករជាអាទិភាព។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការទារប្រេងមានប្រេងធ្វើអំពីរុក្ខជាតិនិងប្រេងធ្វើអំពីខ្លាញ់គោ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១) ''[[វ្រីហិបយ៌្យនវិសយ]] (Vrihi paryyan Visaya'' ''K.៤៤៤'')ព្រមទាំងមាន''[[ខ្លោញ]]'' ឬមួយក៏អធិបតីទទួលបន្ទុកតុលាការដែលនៅតាមសិលាចារឹកថា ''[[សភាវិសយ]]។'' បើប្រៀបធៀបទៅនិងសម័យបច្ចុប្បន្នពាក្យ ''[[វិសយ]]'' មានន័យថាជាបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋបាលដូចជាខេត្តដែរ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១)។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថាមានឈ្មោះស្ថាននាមខ្លះដែលត្រូវបានបង្កបង្កើតឡើងដោយការប្រើពាក្យ ''[[ភូមិសាស្ត្រ]] ផង [[ប្រមាណ]] ផង និង [[វិសយ]] ផង''។ ឧទាហរណ៍ : (សិលាចារឹក ទំព័រ ៥១) [[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]] = បុរីដ៏ល្អ ដ៏ប្រសើរ គឺជាភូមិភាគនៅខាងទិសឧត្ដរនៃកម្ពុជទេសគឺនៅតំបន់[[វត្តភូ]]ឬហៅថា[[តំបន់បាសាក់]]នៅខាងភូមិភាគឧត្ដរ។ តាមមតិអ្នកស្រាវជ្រាវខ្លះ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]គឺជារាជធានីចាស់នៃប្រទេស[[ចេនឡា]]ហើយព្រះមហាក្សត្រដែលសោយរាជ្យមុនគេនៅទីនោះព្រះនាមថា[[ស្រេស្ឋវម៌្ម|ព្រះបាទស្រេស្ឋវរ្ម័ន]]។ សន្ទុក = ប្រហែលជាចេញមកពីពាក្យ ស្ទុក ស្ដុក មានន័យថា ធំ មាំមួន ប៉ុន្តែន័យរបស់ពាក្យនេះម្យ៉ាងទៀតគឺបឹង។ សព្វថ្ងៃមានពាក្យ'''[[ភ្នំសន្ទុក]]'''ដែលនៅលើនោះមានប្រាសាទបុរាណតាមសិលាចារឹកក៏មានសរសេរអំពី ''Mahanasa = អ្នកធ្វើម្ហូបអាហារនៅ [[វិសយសន្ទុក]](Visaya Sanduk)''។ ប្រសិនបើពាក្យ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]និង'''សន្ទុក'''បានត្រូវប្រើប្រាស់សម្រាប់សម្គាល់ភូមិភាគផងខេត្តផងគេអាចសន្និដ្ឋានថានៅតាមសិលាចារឹកមានពាក្យសម្គាល់ភូមិភាគដទៃទៀតដែលត្រូវប្រើសម្រាប់សំគាល់ខេត្ត។យើងបានរកឃើញ ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលចំនួន ២០ ហើយនៅក្នុង ''[[ប្រមាណ]]'' នីមួយៗមាន ''[[វិសយ]]'' គឺខេត្តច្រើន។ដូច្នេះ ''[[វិសយ]]'' នៅក្នុងសម័យបុរាណជាពិសេសនៅ[[សម័យអង្គរ]]មានមិនតិចជាងពាក្យរបស់[[ជីវ តាក្វាន់]]ដែលបានសរសេរថានៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]មានខេត្តច្រើនជាង ៩០ ខេត្ត។ <ref>[http://phumikhmer.wordpress.com/2012/07/16/%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%90%E1%9E%B6%E1%9E%93%E2%80%8B%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%98%E2%80%8B%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%B6-toponymie%E2%80%8B-%E1%9E%94%E1%9E%8E%E1%9F%92/?relatedposts_exclude=92 ស្ថាននាមវិទ្យារបស់បណ្ឌិតឡុងសៀម]</ref> ===សម័យចតុមុខ និង សម័យលង្វែក === [[File:Cambodia Map 1461-1476 AD.jpg|thumb]] [[File:Southeast_Asian_history_-_Around_1540.png|thumb]] នៅក្នុងសម័យនោះ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]លែងជាមហាអំណាចមួយខាងទឹកដីទៀតហើយ។ទឹកដីជាន់ក្រៅគឺស្រុក'''[[បច្ចន្តជនបទ]]'''ដូចជាស្រុក'''[[សុខោទ័យ]]''' ស្រុក'''[[អយុធ្យា]]''' ស្រុក'''[[លពបុរី]]''' [[ស្រុកពិមាឃ(ខេត្តនគររាជ)|ស្រុកពិមាឃ]]ត្រូវបាត់បង់អស់ទៅហើយរីឯប្រទេស ''[[សាមន្តរាជ]]'' ដូចជា'''[[ចាម្ប៉ា]] [[អណ្ណាម]] [[ប្រទេសជ្វា|ជ្វា]] [[រដ្ឋមន|មន]]'''ក៏លែងមានទៀតដែរហើយ។ព្រំដែនខាងជើងរបស់[[ខ្មែរ]]ធ្លាក់មកនៅត្រឹម'''[[ទន្លេមូល]]'''ឬនៅលើនេះបន្តិចបន្តួចនឹង[[ឡាវ|ប្រទេសលាវ]]។ព្រះនគរខាងលិចទល់នឹង'''[[ខេត្តបស្ចឹមបុរី|បស្ចឹមបុរី]]''' និង '''[[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]]'''ខាងពាយ័ព្យទល់នឹង'''[[ស្រុកនាងរង]] [[ខេត្តនគររាជសីមា|នគររាជសីមា]]'''ខាងកើតទល់នឹង[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ខាងត្បូងទល់នឹង[[សមុទ្រចិនខាងត្បូង|សមុទ្រចិន]]និង[[ឈូងសមុទ្រសៀម]]។ បើតាមពង្សាវតាររាជាណាចក្រ[[ខ្មែរ]]សម័យនោះមានប្រមាណ ៧០ ខេត្តគឺ : '''[[ខេត្តលង្វែក|លង្វែក]] [[ខេត្តបរិបូរណ៍|អម្រិន្ទបូរ]] [[ខេត្តក្រគរ|ក្រគរ]] [[ខេត្តគ្រង|គ្រង]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តឫស្សីសាញ|ឫស្សីសាញ]] [[ខេត្តតាមសីមា|តាមសីមា]] [[ខេត្តមង្គលបុរី|មង្គលបុរី]] [[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]] [[ខេត្តសុរិន្ទ|សុរិន្ទ]] [[ខេត្តសិង្គារ|សិង្គារ]] [[ខេត្តកំពង់សៀម|កំពង់សៀម]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តជើងព្រៃ|ជើងព្រៃ]] [[ខេត្តគោកសេះ|គោកសេះ]] [[ខេត្តអន្លង់រាជ|អន្លង់រាជ]] [[ខេត្តព្រហ្មទេព|ព្រហ្មទេព]] [[ខេត្តព្រៃក្ដី|ព្រៃក្ដី]] [[ខេត្តស្ទោង|ស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង|ជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស|រលួស]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តម្លូព្រៃ|ម្លូព្រៃ]] [[ខេត្តជាំក្សាន្ត|ជាំក្សាន្ត]] [[ខេត្តត្នោត|ត្នោត]] [[ខេត្តទឹកជោរ|ទឹកជោរ]] [[ខេត្តសៀមបូក|សៀមបូក]] [[ខេត្តសម្បុកសម្បូណ៌|សម្បុកសម្បូណ៌]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តឆ្លូង|ឆ្លូង]] [[ខេត្តត្បូង|ត្បូង]] [[ខេត្តបាសាន|បាសាន]] [[ខេត្តទទឹងថ្ងៃ|ទទឹងថ្ងៃ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តរោងដំរី|រោងដំរី]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តជើងបាដែង|ជើងបាដែង]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តបាទី|បាទី]] [[ខេត្តលើកដែក|លើកដែក]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តថ្ពង|ថ្ពង]] [[ខេត្តបាសាក់|បាសាក់]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពាម|ពាម]] [[ខេត្តកោះស្លាកែត|កោះស្លាកែត]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|កំពង់សោម]] [[ខេត្តទឹកខ្មៅ|ទឹកខ្មៅ]] [[ខេត្តពាមមេសរ|ពាមមេសរ]] [[ខេត្តព្រះត្រពាំង|ព្រះត្រពាំង]] [[ខេត្តក្រមួនស|ក្រមួនស]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]]'''។ល។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថានៅក្នុងចំណោមខេត្តទាំងប៉ុន្មាននេះខេត្តខ្លះនៅឋានៈជាខេត្តរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះដូចជា'''[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]]'''។ល។រីឯខេត្តខ្លះធ្លាក់ឋានៈមកស្រុកវិញដូចជា'''[[ខេត្តមង្គលបុរី]] [[ខេត្តស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស]] [[ខេត្តទឹកជោរ]]'''។ល។ចំណែកខេត្តខ្លះទៀតត្រូវបាត់ឈ្មោះរលាយចូលនឹងខេត្តឯទៀតៗអស់ទៅ។ ខេត្តនីមួយៗត្រូវបែងចែកជាស្រុកហើយ[[ស្រុក]]នីមួយៗត្រូវបែងចែកជា[[ឃុំ]]និង[[ភូមិ]]ជាច្រើនទៅទៀត។ប៉ុន្តែខេត្តជាច្រើនត្រូវបានប្រមូលផ្ដុំជាតំបន់ធំៗដែលគេឲ្យឈ្មោះថា'''ដី'''។ '''ដី>រាជធានី-ខេត្ត>ស្រុក/ខណ្ឌ>ឃុំ/សង្កាត់>ភូមិ''' ===សម័យឧដុង្គ=== [[File:Indochina_map_(1770s).jpg|thumb]] នៅក្នុង[[សម័យឧដុង្គ]]ឃើញមានខេត្តដូចជា : [[ខេត្តកំពង់ក្របី|កំពង់ក្របី]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី|ច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តចុងកាល់|ចុងកាល់]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តមហានគរ|មហានគរ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តកំពង់លែង|កំពង់លែង]]។ ===សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង និង សម័យអាណានិគមនិយមជប៉ុន=== [[File:Flag-map of Cambodia (Japanese occupation).svg|thumb|]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស|ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ-មុនីវង្ស]]មានខេត្តនិងភូមិភាគដូចជា ៖ ====ខេត្ត​==== *[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] *[[​ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *​[[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] *[[ខេត្តកំពត|កំពត]] *[[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] *[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|​កំពង់ឆ្នាំង]] *[[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] *[[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *[[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] *[[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *[[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] *[[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] *[[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] ====ភូមិភាគរដ្ឋបាល==== នៅក្នុង ​គ.ស ​១៩៤៧ មាន​ព្រះរាជ្យក្រម​បង្កើត​ឲ្យ​មាន​ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ចំនួន ០​៧ ​គឺ ៖ *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​១ : [[ខេត្ត​បាត់ដំបង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០២ : [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្ត​ពោធិសាត់]] និង [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៣ : [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្ត​កំពង់ធំ]] និង [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៤ : [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្ត​ក្រចេះ]] និង [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៥ : [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្ត​ព្រៃវែង]] និង​ [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៦ : [[ខេត្តកណ្ដាល|ខេត្ត​កណ្ដាល]] និង [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៧ : [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្ត​តាកែវ]] និង [[ខេត្តកំពត|កំពត]] ===សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម ឬ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០១=== [[ប្រទេសកម្ពុជា]]បានបន្សល់ទុកនូវខេត្តដែលសេសសល់ស្រាប់នៅក្នុង[[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]រហូតមកដល់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]]។ នៅក្នុង​[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]​​ខេត្ដចំនួន ០​៥ ត្រូវបានបង្កើតឡើងបន្ថែមទៀតនិង​ក្រុងចំនួន ​០៣ គឺ : [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]]) [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]](១៩៥៧) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។សរុប ១៩ ខេត្ត និង ០៣ ក្រុង ។ ===សម័យសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ឬ លន់ នល់ === [[File:Flag map of Cambodia (1970-1975).svg|thumb|]] ខេត្តនិងក្រុងសល់ពីជំនាន់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម|សង្គមរាស្ត្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]][[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]])[[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]] (១៩៥៧ ដល់[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] ឬ សម័យលន់ នល់ [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ក្រុងកំពង់សោម]]) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង ​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។ នៅ​ចុង​[[​សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម|សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម]]និង​សម័យ[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] មាន​បង្កើត​អនុខេត្ត ​១១ និង​ ខេត្ត​ ០១ ដូច​ខាងក្រោម ៖ *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំពង់សីលា|កំពង់សិលា]] ([[ស្រុកស្រែអំបិល|ស្រុក​ស្រែអំបិល]]) *អនុខេត្ត​ផ្ការំចេក ([[ស្រុកមេមត់|ស្រុក​មេមត់]]) *អនុខេត្ត​ភ្នំដិល ([[ស្រុកបាធាយ|ស្រុក​បាធាយ]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកថ្មពួក|ថ្មពួក]] ([[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|ស្រុក​សិរីសោភ័ណ]]) *អនុខេត្ត​ស្រកានាគ ([[តាកែនកោះស្លា​ស្រកានាគ]] [[ស្រុកឈូក|ស្រុក​ឈូក]]) *អនុខេត្ត​ថ្មកែវ (ជិត​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|គីរីរម្យ]]) *អនុខេត្ត​[[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]] ([[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] ([[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] [[​ព្រៃវែង]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកអន្លង់វែង|អន្លង់វែង]] (ជិត​[[សៀមរាប]]) *អនុខេត្ត​[[ទន្លេសាប]] (ទីតាំង​សាលាខេត្ត​នៅ​[[ឃុំកំពង់ហ្លួង(ស្រុកក្រគរ)|ឃុំ​កំពង់ហ្លួង]] [[ស្រុកក្រគរ|ស្រុក​ក្រគរ]] [[ខេត្ត​ពោធិ៍សាត់]]) *អនុ[[ខេត្តប៉ៃលិន]] ក្រោយ​មក​ដាក់​ជា​[[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្ត​ប៉ៃលិន]]ក្រោយ​មក​ទៀត​កែ​ដាក់​ថា'''ក្រុង​ប៉ៃលិនមង្គល''' *ខេត្ត​[[ឧត្ដុង្គមានជ័យ]] (តាំង​នៅ​[[ស្រុកឧដុង្គ|ស្រុក​ឧត្ដុង្គ]]<ref>{{Cite web |title=អនុក្រឹត្យស្ដីពីការបំបែកស្រុកឧដុង នៃខេត្តកំពង់ស្ពឺ លេខ : ២៧១ អនក្រ.បក, 2022-12-23 {{!}} MPWT |url=https://www.mpwt.gov.kh/kh/documents/sub-decree/564 |access-date=2025-06-18 |website=ក្រសួងសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូន (MPWT) |language=kh}}</ref> [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្ត​កំពង់ស្ពឺ]])។ សរុប ២១ ខេត្ត ក្រោយមក ២០ ខេត្ត ក្រុង ០៣ ក្រោយមក ក្រុង ០៤ និង អនុខេត្ត ១១ ក្រោយមក ១០។<ref>{{Cite web |url=http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |title=ខេត្តខ្មែរសម័យអាណានិគម ដល់ សម័យលន់នល់ |access-date=2014-03-01 |archivedate=2015-04-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150423002908/http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |url-status=dead }}</ref> ===សម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ឬ ប៉ុល ពត=== នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៥ រដ្ឋាភិបាល[[ខ្មែរក្រហម]]បានលុបបំបាត់ចោលបំណែងចែករដ្ឋបាលពីមុនរបស់[[កម្ពុជា]]ចេញទាំងអស់។ជំនួសឲ្យខេត្ត[[កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ]]ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ០៧ ភូមិភាគគឺភូមិភាគ'''ពាយ័ព្យ ឧត្តរ ឦសាន បូព៌ា និរតី បស្ចឹម និង កណ្ដាល'''។ ភូមិភាគទាំងនេះត្រូវបានយកតាមបំណែងចែកដែល​បង្កើតឡើងដោយពួក[[ខ្មែរក្រហម]]នៅពេលដែលពួកគេបានប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងរបប[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]]ដឹកនាំដោយ​លោកឧត្តមសេនីយ៍[[លន់ នល់]]។<ref>James A. Tyner, ''The Killing of Cambodia''</ref> ===សម័យសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា សម័យរដ្ឋកម្ពុជា និង សម័យអ៊ុនតាក់=== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រដ្ឋធានី<br>(អាសនៈ) ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | [[ភ្នំពេញ]] | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh or Daun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|បន្ទាយមានជ័យ]] | [[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|សិរីសោភ័ណ]] | Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | [[ស្រុកបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | [[ស្រុកកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | [[ស្រុកកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | [[ស្រុកកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | Kampong Speu |- ! ០៧ | Kampong Thom | [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | [[ស្រុកកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | Kampong Thom |- ! ០៨ | Kampot | [[ខេត្តកំពត|កំពត]] | [[ស្រុកកំពត|កំពត]] | Kampot |- ! ០៩ | Kandal | [[ខេត្តកណ្តាល|កណ្ដាល]] | [[ស្រុកតាខ្មៅ|តាខ្មៅ]] | Ta Khmau |- ! ១០ | Koh Kong | [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] | [[ស្រុកកោះកុង|កោះកុង]] | Koh Kong |- ! ១១ | Kratié | [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] | [[ស្រុកក្រចេះ|ក្រចេះ]] | Kratié |- ! ១២ | Mondulkiri | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|មណ្ឌលគីរី]] | [[ស្រុកសែនមនោរម្យ|សែនមនោរម្យ]] | Saen Monourom |- ! ១៣ | Siem Reap - Oddar Meanchey | [[ខេត្តសៀមរាប]] [[ឧត្តរមានជ័យ]] | [[ស្រុកសៀមរាប|សៀមរាប]] | Siem Reap |- ! ១៤ | Kampong Saom | [[ក្រុងកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | [[ស្រុកកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | Kampong Saom |- ! ១៥ | Preah Vihear | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ព្រះវិហារ]] | [[ស្រុកភ្នំត្បែងមានជ័យ|ភ្នំត្បែងមានជ័យ]] | Phnom Thbeng Meanchey |- ! ១៦ | Pursat | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ស្រុកពោធិ៍សាត់]] | Pursat |- ! ១៧ | Prey Veng | [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | [[ស្រុកព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | Prey Veng |- ! ១៨ | Ratanakiri | [[ខេត្តរតនគីរី|រតនគីរី]] | [[ស្រុកលំផាត់|លំផាត់]] | Lumphat |- ! ១៩ | Stung Treng | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | [[ស្រុកស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | Stung Treng |- ! ២០ | Svay Rieng | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | [[ស្រុកស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | Svay Rieng |- ! ២១ | Takéo | [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] | [[ស្រុកតាកែវ|តាកែវ]] | Takéo |- |} ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៨=== នៅថ្ងៃទី ២២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០០៨ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានផ្លាស់ប្ដូរក្រុង[[កែប]] [[ប៉ៃលិន]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]]ទៅជាខេត្តវិញនិងបានកែសម្រួលព្រំប្រទល់សីមាខេត្តជាច្រើន។<ref>{{Cite web|url = http://khmerization.blogspot.com/2008/12/decree-creates-three-new-provinces.html|title = Decree Creates Three New Provinces|publisher = khmerization.blogspot.com|date=December 2008}}</ref> ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៣=== នៅថ្ងៃទី ៣១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០១៣ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានបំបែក[[ខេត្តកំពង់ចាម]]ទៅជា ០២ [[ខេត្តកំពង់ចាម]](ត្រើយខាងលិច[[ទន្លេមេគង្គ]]) និង [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]](ត្រើយខាងកើត[[ទន្លេមេគង្គ]])។<ref>{{Cite web|url = http://www.phnompenhpost.com/national/kampong-cham%E2%80%99s-great-divide|title = Kampong Cham's great divide|}}</ref> ==ឯកសារយោង== {{Reflist}} ==តំណខាងក្រៅ== * [http://www.statoids.com/ukh.html Statoid site] {{ខេត្ត-រាជធានីកម្ពុជា}} {{អត្ថបទអំពីបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទីមួយនៃប្រទេសអាស៊ី}} {{Portal bar|កម្ពុជា}} [[Category:បំណែងចែករងនៃកម្ពុជា]] [[Category:បញ្ជីបំណែងចែករងប្រទេស|Cambodia, Provinces]] [[Category:បំណែងចែករងប្រទេសនៃអាស៊ី|Cambodia 1]] [[Category:បំណែងចែករដ្ឋបាលរងរបស់ប្រទេសថ្នាក់ទីមួយ|Provinces, Cambodia]] [[Category:បញ្ជីទាក់ទងកម្ពុជា]] 0aprkm9t9b9oyou3uzz5lc2iflgzwea 322330 322328 2025-06-20T11:18:38Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* សម័យចតុមុខ និង សម័យលង្វែក */ 322330 wikitext text/x-wiki '''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]''' ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ២៥ ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១។[[រាជធានីភ្នំពេញ]]មិនមែនជាខេត្តនោះទេតែជាតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសហើយត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាខេត្តដោយហេតុថាវាត្រូវបានគ្រប់គ្រងនៅក្នុងកម្រិតដូចគ្នាទៅនឹងខេត្ត ២៤ ទៀតដែរ។ឈ្មោះនៃខេត្តដូចគ្នាទៅនឹងក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្តាល]] [[កំពង់ធំ]] [[កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] [[តាកែវ]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[បន្ទាយមានជ័យ]] [[មណ្ឌលគិរី]] [[រតនគិរី]] និង [[ឧត្តរមានជ័យ]]ចេញ។ [[ភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]]មានសន្ទភាពនិងប្រជាជនខ្ពស់បំផុត។ខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីធំជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]ហើយខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីតូចជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តកែប]]។[[ខេត្តកែប]]មានអត្រាប្រជាជនទាបបំផុតស្របពេលដែល[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]មានសន្ទភាពប្រជាជនទាបបំផុតដូចគ្នាដែរ(ស្ដែងតាមរយៈជំរឿនឆ្នាំ ២០០០)។ [[កម្ពុជា|ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ត្រូវបានបែងចែកជាបន្តបន្ទាប់ទៀតទៅជា ''[[ស្រុក]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ ចំណែកឯ ''[[ខណ្ឌ]]'' មានតែនៅក្នុង[[រាជធានីភ្នំពេញ]]ប៉ុណ្ណោះ។ចំនួន ''[[ស្រុក]]'' / ''[[ខណ្ឌ]]'' នៅក្នុង ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' នីមួយៗមានចំនួនខុសៗគ្នារាប់ចាប់តាំងពីខេត្តតូចៗរហូតដល់ខេត្តធំៗ។ខេត្តនីមួយៗត្រូវមានតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសមួយផងដែរហៅថាក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្តាល|កណ្តាល]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]]ដែលមានក្រុងច្រើន(ចាប់ពី ០២ ឡើងទៅ)។ ''[[ឃុំ]]'' / ''[[សង្កាត់]]'' គឺជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៣ និងចុងក្រោយបង្អស់គឺ ''[[ភូមិ]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៤។នៅ[[រាជធានីភ្នំពេញ]]គ្មាន ''[[ឃុំ]]'' នោះទេដោយប្រើប្រាស់ ''[[សង្កាត់]]'' ជំនួសឲ្យ ''[[ឃុំ]]'' វិញ។ {{short description|First-level administrative division of Cambodia}} {{Infobox subdivision type | name = ខេត្ត ឬ ខែត្រ<br />{{lang|en|Province}}<br />{{nobold|{{transl|km|Khétt}}}} | alt_name = |map = Provincial Boundaries in Cambodia.svg |category = បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១ |territory = {{CAM}} |start_date = |current_number = ២៥ |number_date = |population_range = ៤២,៦៦៥ ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– ២,២៨១,៩៥១ ([[រាជធានីភ្នំពេញ]])<ref name=census2019 /> |area_range = {{Convert|336|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– {{Convert|14288|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]) |government = រដ្ឋបាលខេត្ត |subdivision = [[ស្រុក|ខណ្ឌ/ក្រុង/ស្រុក]](បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ បន្ទាប់ពីខេត្ត) }} ==បញ្ជីរាជធានី-ខេត្ត== [[File:Cambodia, administrative divisions - km - colored.svg|center|700px]] {| class="wikitable" style="text-align:center |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរកាត់ ! អក្សរខ្មែរ ! អក្សរកាត់ខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រាជធានី<br> ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | '''PP''' | [[រាជធានីភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]] | '''ភព''' | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | '''BMC''' | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] | '''បមជ''' | [[ក្រុងប៉ោយប៉ែត|ក្រុងប៉ោយប៉ែត]] [[ក្រុងសិរីសោភ័ណ|ក្រុងសិរីសោភ័ណ]] |Krong Poipet, Krong Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | '''BB''' | [[ខេត្តបាត់ដំបង|ខេត្តបាត់ដំបង]] | '''បប''' | [[ក្រុងបាត់ដំបង|ក្រុងបាត់ដំបង]] | Krong Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | '''KC''' | [[ខេត្តកំពង់ចាម|ខេត្តកំពង់ចាម]] | '''កច''' | [[ក្រុងកំពង់ចាម|ក្រុងកំពង់ចាម]] | Krong Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | '''KCH''' | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] | '''កឆ''' | [[ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង|ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង]] | Krong Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | '''KS''' | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] | '''កស''' | [[ក្រុងច្បារមន|ក្រុងច្បារមន]] [[ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ|ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ]] |Krong Chbar Mon, Krong Odongk Meae Chey |- ! ០៧ | Kampong Thom | '''KT''' | [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្តកំពង់ធំ]] | '''កធ''' | [[ក្រុងស្ទឹងសែន|ក្រុងស្ទឹងសែន]] |Krong Stueng Saen |- ! ០៨ | Kampot | '''KP''' | [[ខេត្តកំពត|ខេត្តកំពត]] | '''កព''' | [[ក្រុងកំពត|ក្រុងកំពត]] [[ក្រុងបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]] | Krong Kampot, Krong Bokor |- ! ០៩ | Kandal | '''KD''' | [[ខេត្តកណ្តាល|ខេត្តកណ្ដាល]] | '''កណ''' | [[ក្រុងតាខ្មៅ|ក្រុងតាខ្មៅ]] [[ក្រុងសំពៅពូន|ក្រុងសំពៅពូន]] [[ក្រុងអរិយក្សត្រ|ក្រុងអរិយក្សត្រ]] | Krong Ta Khmau, Krong Sampov Poun, Krong Arey Ksat |- ! ១០ | Koh Kong | '''KK''' | [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្តកោះកុង]] | '''កក''' | [[ក្រុងខេមរភូមិន្ទ|ក្រុងខេមរភូមិន្ទ]] | Krong Khemarak Phoumin |- ! ១១ | Kep | '''KEP''' | [[ខេត្តកែប|ខេត្តកែប]] | '''កែប''' | [[ក្រុងកែប|ក្រុងកែប]] | Krong Kep |- ! ១២ | Kratíe | '''KRC''' | [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្តក្រចេះ]] | '''ក្រច''' | [[ក្រុងក្រចេះ|ក្រុងក្រចេះ]] | Krong Kratíe |- ! ១៣ | Mondulkiri | '''MK''' | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] | '''មគ''' | [[ក្រុងសែនមនោរម្យ|ក្រុងសែនមនោរម្យ]] | Krong Senmonorom |- ! ១៤ | Oddar Meanchey | '''OMC''' | [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ|ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] | '''ឧមជ''' | [[ក្រុងសំរោង|ក្រុងសំរោង]] | Krong Samraong |- ! ១៥ | Pailin | '''PL''' | [[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្តប៉ៃលិន]] | '''បល''' | [[ក្រុងប៉ៃលិន|ក្រុងប៉ៃលិន]] | Krong Pailin |- ! ១៦ | Preah Sihanouk | '''SN''' | [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ខេត្តព្រះសីហនុ]] | '''សន''' | [[ក្រុងកំពង់សោម|ក្រុងកំពង់សោម]] [[ក្រុងកោះរ៉ុង|ក្រុងកោះរ៉ុង]] [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុងព្រះសីហនុ]] | Krong Kampong Som, Krong Koh Rong, Sihanoukville(Krong Preah Sihanouk) |- ! ១៧ | Preah Vihear | '''PV''' | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្តព្រះវិហារ]] | '''ពវ''' | [[ក្រុងព្រះវិហារ|ក្រុងព្រះវិហារ]] | Krong Preah Vihear |- ! ១៨ | Pursat | '''PS''' | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្តពោធិ៍សាត់]] | '''ពស''' | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ក្រុងពោធិ៍សាត់]] | Krong Pursat |- ! ១៩ | Prey Veng | '''PRV''' | [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្តព្រៃវែង]] | '''ព្រវ''' | [[ក្រុងព្រៃវែង|ក្រុងព្រៃវែង]] | Krong Prey Veng |- ! ២០ | Ratanakiri | '''RK''' | [[ខេត្តរតនគីរី|ខេត្តរតនគីរី]] | '''រគ''' | [[ក្រុងបានលុង|ក្រុងបានលុង]] | Krong Banlung |- ! ២១ | Siem Reap | '''SR''' | [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] | '''សរ''' | [[ក្រុងរុនតាឯក|ក្រុងរុនតាឯកតេជោសែន]] [[ក្រុងសៀមរាប|ក្រុងសៀមរាប]] | Krong Run Ta EK Techo Sen, Krong Siem Reap |- ! ២២ | Stung Treng | '''ST''' | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ខេត្តស្ទឹងត្រែង]] | '''សត''' | [[ក្រុងស្ទឹងត្រែង|ក្រុងស្ទឹងត្រែង]] | Krong Stung Treng |- ! ២៣ | Svay Rieng | '''SVR''' | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ខេត្តស្វាយរៀង]] | '''ស្វរ''' | [[ក្រុងបាវិត|ក្រុងបាវិត]] [[ក្រុងស្វាយរៀង|ក្រុងស្វាយរៀង]] | Krong Bavet, Krong Svay Rieng |- ! ២៤ | Takéo | '''TK''' | [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្តតាកែវ]] | '''តក''' | [[ក្រុងដូនកែវ|ក្រុងដូនកែវ]] | Krong Doun Kaev |- ! ២៥ | Tbong Khmum | '''TKH''' | [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]] | '''តឃ''' | [[ក្រុងសួង|ក្រុងសួង]] | Krong Suong |} [[File:Mappa Impero Khmer (it).svg|center|700px]] ==អភិបាលកិច្ច== '''រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្ត'''នីមួយៗត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយក្រុមប្រឹក្សាតាមរយៈ'''ការបោះឆ្នោតអសកល'''ពី'''ក្រុមប្រឹក្សាឃុំ/សង្កាត់'''ដែលឲ្យឈ្មោះថា'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''។'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''គឺជាតំណាងប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងដែនសមត្ថកិច្ចរាជធានី-ខេត្ត។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវតែងតាំងដោយព្រះរាជក្រឹត្យតាមរសំណើពី'''នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា'''និង'''រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ'''។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវមានអភិបាលមួយរូបមានតួនាទីដឹកនាំរួមនិងអភិបាលរង(តាមការកំណត់របស់[[ក្រសួងមហាផ្ទៃ|ក្រសួងមហាផ្ទៃ]])ជាជំនួយការដឹកនាំអភិបាលលើជំនាញវិស័យនានានៅក្នុងរាជធានី-ខេត្ត។ រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្តនីមួយៗត្រូវបង្កើតឲ្យមាន'''គណៈកម្មាធិការរបស់ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''តាមលក្ខខ័ណ្ឌនៃច្បាប់ដើម្បីធានាការអភិវឌ្ឍតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យនៅថ្នាក់ក្រោមជាតិដើម្បីសម្របសម្រួលលើវិស័យជំនាញក៏ត្រូវឲ្យមានការបង្កើត'''គណៈបញ្ជាការឯកភាពរាជធានី-ខេត្ត'''មានសមាសភាពពីមន្ទីរអង្គភាពនានាទាំងអស់នៅក្នុងដែនរាជធានី-ខេត្តសាមីដែលអភិបាលរាជធានី-ខេត្តជាប្រធាន។ ==ប្រវត្តិ== ==='''សម័យនគរវ្នំ ឬ ហ្វូណន'''=== [[File:Funan Kingdom.png|thumb]] ព្រះរាជា[[នគរភ្នំ|នគរវ្នំ]]និយមធ្វើសង្គ្រាមពង្រីកទឹកដីតួយ៉ាងដូចជា[[ព្រះបាទហ្វាន់ ឆេម៉ាន់ ឬស្រីមារៈ|ព្រះបាទហ្វាន់ឆេម៉ាន់]]បានលើកទ័ពជើងទឹកទៅវាយរដ្ឋជាច្រើនមកដាក់ជាចំណុះរួមមានរដ្ឋ[[ខ្មែរ]] ខ្លះ [[រដ្ឋមន|មន]] ខ្លះ [[ចាម]] ឬ [[ម៉ាឡេយូ]]។ក្នុងសង្គ្រាមគេច្រើនចាប់ឈ្លើយសឹកមកធ្វើជាទាសាទាសី។ ដោយហេតុនេះហើយទើបយើងហៅ[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ថាជាអធិរាជាណាចក្រហើយស្ដេចមានឋានៈជា ''[[មហារាជ|មហារាជ]]'' ឬជា ''[[សាវ៌កៅ|សាវ៌កៅ]]'' (ស្ដេចចក្រវាឡ)។រដ្ឋដែល​ឋិតក្រោមអំណាចរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ទាំងនោះមានស្ដេចសោយរាជ្យគ្រប់ៗរដ្ឋទាំងអស់ហើយរដ្ឋទាំងនោះមានតួនាទីលើកសួយសារអាករមកថ្វាយអធិរាជ[[ហ៊្វូណន|នគរវ្នំ]]រៀងរាល់ឆ្នាំរដ្ឋនេះគេហៅថា ''[[សាមន្តរាជ្យ|សាមន្តរាជ្យ]]''។ហើយរដ្ឋបែបទី ០២ គឺត្រូវគ្រប់គ្រងដោយព្រះរាជបុត្រឬព្រះញាតិវង្សរបស់ស្ដេចអាណាចក្រវ្នំគេហៅថា ''[[វិស័យរដ្ឋ|វិស័យរដ្ឋ]]'' ដែលជាសម្បត្តិរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ផ្ទាល់ដែលបង្កើតឡើងដោយ[[ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី១|ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី ១]] ប៉ុន្តែត្រូវបានរំលាយចោលទៅវិញដោយ[[ហ៊ុនប៉ានហួង|ព្រះបាទហ៊ុនប៉ានហួង]]វិញ។គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថារចនាសម្ព័ន្ធនយោបាយបែបនេះគឺមានគ្រោះថ្នាក់ណាស់គឺដោយសារតែពេលណាអំណាចកណ្ដាលចុះខ្សោយនោះ ''[[សាមន្តរាជ្យ]]'' មួយចំនួននឹងងើបឡើងបះបោរដូចករណី ''​[[សាមន្តរដ្ឋ|សាមន្តរដ្ឋ]][[ចេនឡា]]'' នៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី ០៦។ ==='''សម័យនគរកម្វុជ ឬ ចេនឡា'''=== [[File:Chen-La_locator.png|thumb]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័នទី ១]] ទ្រង់បានតាំងរាជធានីនៅ[[ឦសានបុរៈ]]ហើយមានគ្រួសារ ២០០០ នាក់រស់នៅ។នៅកណ្ដាលក្រុងមានសាលធំមួយជាទីដែលព្រះរាជាទ្រង់ព្រះប្រទានសវនាការនិងជួបជុំពួកមន្ត្រី សេនាបតី។នៅខាងក្រៅរាជធានីមានក្រុងចំនួន ៣០ ទៀតហើយក្រុងនីមួយៗមានគ្រួសារជាច្រើនពាន់នាក់រស់នៅហើយគ្រប់គ្រងដោយអភិបាលម្នាក់។ <ref>ត្រឹង ងារ ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ទំព័រ៧៤-៧៥</ref> ==='''សម័យអង្គរ(ចក្រភពខ្មែរ)'''=== [[File:Khmer_Empire.png|thumb]] ====ប្រមាណ==== បច្ចេកពាក្យ ''[[ប្រមាន-ប្រមាណ]]'' ត្រូវបានប្រើប្រាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]ដើម្បីសម្គាល់ឈ្មោះដល់បំណែងចែកទឹកដីដ៏ធំៗ ឬ មួយភូមិភាគនៃកម្ពុជទេស។តាមសិលាចារឹក(អក្សរសិលាចារឹកទំព័រ ៤៧ ៤៨ និង ៤៩)យើងបានឃើញដែនដី ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលជា ២០ គឺជាផែនដីដ៏ធំៗនៃប្រទេស។ នៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងនៅក្នុងសម័យសតវត្សរ៍ទី ០៧ (សិលាចារឹកអ្នកតា)មានសរសេរឈ្មោះពាក្យថា ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ។ តើភូមិភាគនេះនៅឯណា ឬ មួយក៏មានទីតាំងនៅកន្លែងវត្តព្រៃវែងសព្វថ្ងៃ?នៅក្នុងសិលាចារឹកនេះទៀតក៏មានសរសេរព្រះនាម[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័ន|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័ន]]ដែលជាព្រះមហាក្សត្រលើមហាក្សត្រ''[[សាមន្តរាជ]]'' នៃភូមិភាគទាំង ០៣។ តើ ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ជាភូមិភាគមួយនៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ(ឬទីក្រុង)ទាំង ០៣ កន្លែងដែលមានចារនៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងដែលឬទេ? នៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ០៥ ដែលត្រូវបានពណ៌នាតាមឧទាហរណ៍ខាងលើនេះយើងអាចសង្កេតឃើញថាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ( ''[[ប្រមាណ]]'' ពាក្យនេះមានន័យ ០២ មានន័យថា រង្វាស់និងការប៉ាន់ស្មាន)មួយចំនួនមានដើមកំណើតពីពាក្យ[[ខ្មែរ]]ហើយឈ្មោះភូមិភាគចំនួន ១១ មានដើមកំណើតពី[[សំស្ក្រឹត]]។ ម្យ៉ាងវិញទៀតបើតាមសិលាចារឹក K.៩៨៩ ភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]''មួយមានឈ្មោះថា ''[[សតគ្រាម]]'' ដែលមានន័យថា'''ភូមិចំនួនមួយរយ'''បានសេចក្ដីថាតាមរយៈអត្ថន័យរបស់ភូមិភាគនេះ យើងអាចទាញមតិដែលបញ្ជាក់ទំហំដ៏ធំធេងនៃស្ថាននាមដែលបានប្រើប្រាស់ពាក្យ ''[[ប្រមាណ]]'' នៅខាងដើម។នៅក្នុងសិលាចារឹកនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]នា[[សម័យអង្គរ]]ក៏មានការប្រើប្រាស់ ''[[ប្រមាណ]]'' សម្រាប់សម្គាល់នូវភូមិភាគផ្សេងៗនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ផងដែរ។ ====វិសយ==== ''[[វិសយ]]'' ពាក្យ[[សំស្ក្រឹត]]មានន័យថា [[តំបន់]] [[ខេត្ត]] ពាក្យ ''[[វិសយ]]'' ប្រើសម្រាប់សម្គាល់នូវបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋការឬក៏បំណែងចែករាជការមួយៗដ៏ច្បាស់លាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]។ តាមសិលាចារឹកនានាពាក្យ ''[[វិសយ]] (Visaya)''សម្គាល់នូវ[[ទីរួមខេត្ត]]ដែលនៅក្នុងនោះមានស្ថាប័នរាជការផ្សេងៗខាងគ្រហស្ថ និងសាសនា។ ''[[វិសយ]]'' នីមួយៗស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់ ''[[ខ្លោញវិសយ]]''(ស្ដេចត្រាញ់ ឬ ចៅហ្វាយខេត្ត)។ រាជការដែលធ្វើការអម ''[[ខ្លោញវិសយ]]'' គឺមាន ''[[ខ្លោញវលវិសយ]] (Khlon Vala Visaya K.២២១)''។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការធញ្ញជាតិគឺមានស្រូវអង្ករជាអាទិភាព។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការទារប្រេងមានប្រេងធ្វើអំពីរុក្ខជាតិនិងប្រេងធ្វើអំពីខ្លាញ់គោ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១) ''[[វ្រីហិបយ៌្យនវិសយ]] (Vrihi paryyan Visaya'' ''K.៤៤៤'')ព្រមទាំងមាន''[[ខ្លោញ]]'' ឬមួយក៏អធិបតីទទួលបន្ទុកតុលាការដែលនៅតាមសិលាចារឹកថា ''[[សភាវិសយ]]។'' បើប្រៀបធៀបទៅនិងសម័យបច្ចុប្បន្នពាក្យ ''[[វិសយ]]'' មានន័យថាជាបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋបាលដូចជាខេត្តដែរ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១)។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថាមានឈ្មោះស្ថាននាមខ្លះដែលត្រូវបានបង្កបង្កើតឡើងដោយការប្រើពាក្យ ''[[ភូមិសាស្ត្រ]] ផង [[ប្រមាណ]] ផង និង [[វិសយ]] ផង''។ ឧទាហរណ៍ : (សិលាចារឹក ទំព័រ ៥១) [[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]] = បុរីដ៏ល្អ ដ៏ប្រសើរ គឺជាភូមិភាគនៅខាងទិសឧត្ដរនៃកម្ពុជទេសគឺនៅតំបន់[[វត្តភូ]]ឬហៅថា[[តំបន់បាសាក់]]នៅខាងភូមិភាគឧត្ដរ។ តាមមតិអ្នកស្រាវជ្រាវខ្លះ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]គឺជារាជធានីចាស់នៃប្រទេស[[ចេនឡា]]ហើយព្រះមហាក្សត្រដែលសោយរាជ្យមុនគេនៅទីនោះព្រះនាមថា[[ស្រេស្ឋវម៌្ម|ព្រះបាទស្រេស្ឋវរ្ម័ន]]។ សន្ទុក = ប្រហែលជាចេញមកពីពាក្យ ស្ទុក ស្ដុក មានន័យថា ធំ មាំមួន ប៉ុន្តែន័យរបស់ពាក្យនេះម្យ៉ាងទៀតគឺបឹង។ សព្វថ្ងៃមានពាក្យ'''[[ភ្នំសន្ទុក]]'''ដែលនៅលើនោះមានប្រាសាទបុរាណតាមសិលាចារឹកក៏មានសរសេរអំពី ''Mahanasa = អ្នកធ្វើម្ហូបអាហារនៅ [[វិសយសន្ទុក]](Visaya Sanduk)''។ ប្រសិនបើពាក្យ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]និង'''សន្ទុក'''បានត្រូវប្រើប្រាស់សម្រាប់សម្គាល់ភូមិភាគផងខេត្តផងគេអាចសន្និដ្ឋានថានៅតាមសិលាចារឹកមានពាក្យសម្គាល់ភូមិភាគដទៃទៀតដែលត្រូវប្រើសម្រាប់សំគាល់ខេត្ត។យើងបានរកឃើញ ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលចំនួន ២០ ហើយនៅក្នុង ''[[ប្រមាណ]]'' នីមួយៗមាន ''[[វិសយ]]'' គឺខេត្តច្រើន។ដូច្នេះ ''[[វិសយ]]'' នៅក្នុងសម័យបុរាណជាពិសេសនៅ[[សម័យអង្គរ]]មានមិនតិចជាងពាក្យរបស់[[ជីវ តាក្វាន់]]ដែលបានសរសេរថានៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]មានខេត្តច្រើនជាង ៩០ ខេត្ត។ <ref>[http://phumikhmer.wordpress.com/2012/07/16/%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%90%E1%9E%B6%E1%9E%93%E2%80%8B%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%98%E2%80%8B%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%B6-toponymie%E2%80%8B-%E1%9E%94%E1%9E%8E%E1%9F%92/?relatedposts_exclude=92 ស្ថាននាមវិទ្យារបស់បណ្ឌិតឡុងសៀម]</ref> ===សម័យចតុមុខ និង សម័យលង្វែក === [[File:Southeast_Asian_history_-_Around_1540.png|thumb]] [[File:Cambodia Map 1461-1476 AD.jpg|thumb]] នៅក្នុងសម័យនោះ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]លែងជាមហាអំណាចមួយខាងទឹកដីទៀតហើយ។ទឹកដីជាន់ក្រៅគឺស្រុក'''[[បច្ចន្តជនបទ]]'''ដូចជាស្រុក'''[[សុខោទ័យ]]''' ស្រុក'''[[អយុធ្យា]]''' ស្រុក'''[[លពបុរី]]''' [[ស្រុកពិមាឃ(ខេត្តនគររាជ)|ស្រុកពិមាឃ]]ត្រូវបាត់បង់អស់ទៅហើយរីឯប្រទេស ''[[សាមន្តរាជ]]'' ដូចជា'''[[ចាម្ប៉ា]] [[អណ្ណាម]] [[ប្រទេសជ្វា|ជ្វា]] [[រដ្ឋមន|មន]]'''ក៏លែងមានទៀតដែរហើយ។ព្រំដែនខាងជើងរបស់[[ខ្មែរ]]ធ្លាក់មកនៅត្រឹម'''[[ទន្លេមូល]]'''ឬនៅលើនេះបន្តិចបន្តួចនឹង[[ឡាវ|ប្រទេសលាវ]]។ព្រះនគរខាងលិចទល់នឹង'''[[ខេត្តបស្ចឹមបុរី|បស្ចឹមបុរី]]''' និង '''[[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]]'''ខាងពាយ័ព្យទល់នឹង'''[[ស្រុកនាងរង]] [[ខេត្តនគររាជសីមា|នគររាជសីមា]]'''ខាងកើតទល់នឹង[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ខាងត្បូងទល់នឹង[[សមុទ្រចិនខាងត្បូង|សមុទ្រចិន]]និង[[ឈូងសមុទ្រសៀម]]។ បើតាមពង្សាវតាររាជាណាចក្រ[[ខ្មែរ]]សម័យនោះមានប្រមាណ ៧០ ខេត្តគឺ : '''[[ខេត្តលង្វែក|លង្វែក]] [[ខេត្តបរិបូរណ៍|អម្រិន្ទបូរ]] [[ខេត្តក្រគរ|ក្រគរ]] [[ខេត្តគ្រង|គ្រង]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តឫស្សីសាញ|ឫស្សីសាញ]] [[ខេត្តតាមសីមា|តាមសីមា]] [[ខេត្តមង្គលបុរី|មង្គលបុរី]] [[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]] [[ខេត្តសុរិន្ទ|សុរិន្ទ]] [[ខេត្តសិង្គារ|សិង្គារ]] [[ខេត្តកំពង់សៀម|កំពង់សៀម]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តជើងព្រៃ|ជើងព្រៃ]] [[ខេត្តគោកសេះ|គោកសេះ]] [[ខេត្តអន្លង់រាជ|អន្លង់រាជ]] [[ខេត្តព្រហ្មទេព|ព្រហ្មទេព]] [[ខេត្តព្រៃក្ដី|ព្រៃក្ដី]] [[ខេត្តស្ទោង|ស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង|ជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស|រលួស]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តម្លូព្រៃ|ម្លូព្រៃ]] [[ខេត្តជាំក្សាន្ត|ជាំក្សាន្ត]] [[ខេត្តត្នោត|ត្នោត]] [[ខេត្តទឹកជោរ|ទឹកជោរ]] [[ខេត្តសៀមបូក|សៀមបូក]] [[ខេត្តសម្បុកសម្បូណ៌|សម្បុកសម្បូណ៌]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តឆ្លូង|ឆ្លូង]] [[ខេត្តត្បូង|ត្បូង]] [[ខេត្តបាសាន|បាសាន]] [[ខេត្តទទឹងថ្ងៃ|ទទឹងថ្ងៃ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តរោងដំរី|រោងដំរី]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តជើងបាដែង|ជើងបាដែង]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តបាទី|បាទី]] [[ខេត្តលើកដែក|លើកដែក]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តថ្ពង|ថ្ពង]] [[ខេត្តបាសាក់|បាសាក់]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពាម|ពាម]] [[ខេត្តកោះស្លាកែត|កោះស្លាកែត]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|កំពង់សោម]] [[ខេត្តទឹកខ្មៅ|ទឹកខ្មៅ]] [[ខេត្តពាមមេសរ|ពាមមេសរ]] [[ខេត្តព្រះត្រពាំង|ព្រះត្រពាំង]] [[ខេត្តក្រមួនស|ក្រមួនស]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]]'''។ល។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថានៅក្នុងចំណោមខេត្តទាំងប៉ុន្មាននេះខេត្តខ្លះនៅឋានៈជាខេត្តរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះដូចជា'''[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]]'''។ល។រីឯខេត្តខ្លះធ្លាក់ឋានៈមកស្រុកវិញដូចជា'''[[ខេត្តមង្គលបុរី]] [[ខេត្តស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស]] [[ខេត្តទឹកជោរ]]'''។ល។ចំណែកខេត្តខ្លះទៀតត្រូវបាត់ឈ្មោះរលាយចូលនឹងខេត្តឯទៀតៗអស់ទៅ។ ខេត្តនីមួយៗត្រូវបែងចែកជាស្រុកហើយ[[ស្រុក]]នីមួយៗត្រូវបែងចែកជា[[ឃុំ]]និង[[ភូមិ]]ជាច្រើនទៅទៀត។ប៉ុន្តែខេត្តជាច្រើនត្រូវបានប្រមូលផ្ដុំជាតំបន់ធំៗដែលគេឲ្យឈ្មោះថា'''ដី'''។ '''ដី>រាជធានី-ខេត្ត>ស្រុក/ខណ្ឌ>ឃុំ/សង្កាត់>ភូមិ''' ===សម័យឧដុង្គ=== [[File:Indochina_map_(1770s).jpg|thumb]] នៅក្នុង[[សម័យឧដុង្គ]]ឃើញមានខេត្តដូចជា : [[ខេត្តកំពង់ក្របី|កំពង់ក្របី]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី|ច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តចុងកាល់|ចុងកាល់]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តមហានគរ|មហានគរ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តកំពង់លែង|កំពង់លែង]]។ ===សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង និង សម័យអាណានិគមនិយមជប៉ុន=== [[File:Flag-map of Cambodia (Japanese occupation).svg|thumb|]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស|ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ-មុនីវង្ស]]មានខេត្តនិងភូមិភាគដូចជា ៖ ====ខេត្ត​==== *[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] *[[​ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *​[[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] *[[ខេត្តកំពត|កំពត]] *[[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] *[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|​កំពង់ឆ្នាំង]] *[[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] *[[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *[[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] *[[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *[[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] *[[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] *[[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] ====ភូមិភាគរដ្ឋបាល==== នៅក្នុង ​គ.ស ​១៩៤៧ មាន​ព្រះរាជ្យក្រម​បង្កើត​ឲ្យ​មាន​ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ចំនួន ០​៧ ​គឺ ៖ *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​១ : [[ខេត្ត​បាត់ដំបង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០២ : [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្ត​ពោធិសាត់]] និង [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៣ : [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្ត​កំពង់ធំ]] និង [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៤ : [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្ត​ក្រចេះ]] និង [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៥ : [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្ត​ព្រៃវែង]] និង​ [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៦ : [[ខេត្តកណ្ដាល|ខេត្ត​កណ្ដាល]] និង [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៧ : [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្ត​តាកែវ]] និង [[ខេត្តកំពត|កំពត]] ===សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម ឬ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០១=== [[ប្រទេសកម្ពុជា]]បានបន្សល់ទុកនូវខេត្តដែលសេសសល់ស្រាប់នៅក្នុង[[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]រហូតមកដល់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]]។ នៅក្នុង​[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]​​ខេត្ដចំនួន ០​៥ ត្រូវបានបង្កើតឡើងបន្ថែមទៀតនិង​ក្រុងចំនួន ​០៣ គឺ : [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]]) [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]](១៩៥៧) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។សរុប ១៩ ខេត្ត និង ០៣ ក្រុង ។ ===សម័យសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ឬ លន់ នល់ === [[File:Flag map of Cambodia (1970-1975).svg|thumb|]] ខេត្តនិងក្រុងសល់ពីជំនាន់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម|សង្គមរាស្ត្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]][[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]])[[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]] (១៩៥៧ ដល់[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] ឬ សម័យលន់ នល់ [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ក្រុងកំពង់សោម]]) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង ​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។ នៅ​ចុង​[[​សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម|សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម]]និង​សម័យ[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] មាន​បង្កើត​អនុខេត្ត ​១១ និង​ ខេត្ត​ ០១ ដូច​ខាងក្រោម ៖ *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំពង់សីលា|កំពង់សិលា]] ([[ស្រុកស្រែអំបិល|ស្រុក​ស្រែអំបិល]]) *អនុខេត្ត​ផ្ការំចេក ([[ស្រុកមេមត់|ស្រុក​មេមត់]]) *អនុខេត្ត​ភ្នំដិល ([[ស្រុកបាធាយ|ស្រុក​បាធាយ]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកថ្មពួក|ថ្មពួក]] ([[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|ស្រុក​សិរីសោភ័ណ]]) *អនុខេត្ត​ស្រកានាគ ([[តាកែនកោះស្លា​ស្រកានាគ]] [[ស្រុកឈូក|ស្រុក​ឈូក]]) *អនុខេត្ត​ថ្មកែវ (ជិត​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|គីរីរម្យ]]) *អនុខេត្ត​[[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]] ([[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] ([[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] [[​ព្រៃវែង]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកអន្លង់វែង|អន្លង់វែង]] (ជិត​[[សៀមរាប]]) *អនុខេត្ត​[[ទន្លេសាប]] (ទីតាំង​សាលាខេត្ត​នៅ​[[ឃុំកំពង់ហ្លួង(ស្រុកក្រគរ)|ឃុំ​កំពង់ហ្លួង]] [[ស្រុកក្រគរ|ស្រុក​ក្រគរ]] [[ខេត្ត​ពោធិ៍សាត់]]) *អនុ[[ខេត្តប៉ៃលិន]] ក្រោយ​មក​ដាក់​ជា​[[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្ត​ប៉ៃលិន]]ក្រោយ​មក​ទៀត​កែ​ដាក់​ថា'''ក្រុង​ប៉ៃលិនមង្គល''' *ខេត្ត​[[ឧត្ដុង្គមានជ័យ]] (តាំង​នៅ​[[ស្រុកឧដុង្គ|ស្រុក​ឧត្ដុង្គ]]<ref>{{Cite web |title=អនុក្រឹត្យស្ដីពីការបំបែកស្រុកឧដុង នៃខេត្តកំពង់ស្ពឺ លេខ : ២៧១ អនក្រ.បក, 2022-12-23 {{!}} MPWT |url=https://www.mpwt.gov.kh/kh/documents/sub-decree/564 |access-date=2025-06-18 |website=ក្រសួងសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូន (MPWT) |language=kh}}</ref> [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្ត​កំពង់ស្ពឺ]])។ សរុប ២១ ខេត្ត ក្រោយមក ២០ ខេត្ត ក្រុង ០៣ ក្រោយមក ក្រុង ០៤ និង អនុខេត្ត ១១ ក្រោយមក ១០។<ref>{{Cite web |url=http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |title=ខេត្តខ្មែរសម័យអាណានិគម ដល់ សម័យលន់នល់ |access-date=2014-03-01 |archivedate=2015-04-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150423002908/http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |url-status=dead }}</ref> ===សម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ឬ ប៉ុល ពត=== នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៥ រដ្ឋាភិបាល[[ខ្មែរក្រហម]]បានលុបបំបាត់ចោលបំណែងចែករដ្ឋបាលពីមុនរបស់[[កម្ពុជា]]ចេញទាំងអស់។ជំនួសឲ្យខេត្ត[[កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ]]ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ០៧ ភូមិភាគគឺភូមិភាគ'''ពាយ័ព្យ ឧត្តរ ឦសាន បូព៌ា និរតី បស្ចឹម និង កណ្ដាល'''។ ភូមិភាគទាំងនេះត្រូវបានយកតាមបំណែងចែកដែល​បង្កើតឡើងដោយពួក[[ខ្មែរក្រហម]]នៅពេលដែលពួកគេបានប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងរបប[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]]ដឹកនាំដោយ​លោកឧត្តមសេនីយ៍[[លន់ នល់]]។<ref>James A. Tyner, ''The Killing of Cambodia''</ref> ===សម័យសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា សម័យរដ្ឋកម្ពុជា និង សម័យអ៊ុនតាក់=== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រដ្ឋធានី<br>(អាសនៈ) ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | [[ភ្នំពេញ]] | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh or Daun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|បន្ទាយមានជ័យ]] | [[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|សិរីសោភ័ណ]] | Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | [[ស្រុកបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | [[ស្រុកកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | [[ស្រុកកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | [[ស្រុកកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | Kampong Speu |- ! ០៧ | Kampong Thom | [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | [[ស្រុកកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | Kampong Thom |- ! ០៨ | Kampot | [[ខេត្តកំពត|កំពត]] | [[ស្រុកកំពត|កំពត]] | Kampot |- ! ០៩ | Kandal | [[ខេត្តកណ្តាល|កណ្ដាល]] | [[ស្រុកតាខ្មៅ|តាខ្មៅ]] | Ta Khmau |- ! ១០ | Koh Kong | [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] | [[ស្រុកកោះកុង|កោះកុង]] | Koh Kong |- ! ១១ | Kratié | [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] | [[ស្រុកក្រចេះ|ក្រចេះ]] | Kratié |- ! ១២ | Mondulkiri | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|មណ្ឌលគីរី]] | [[ស្រុកសែនមនោរម្យ|សែនមនោរម្យ]] | Saen Monourom |- ! ១៣ | Siem Reap - Oddar Meanchey | [[ខេត្តសៀមរាប]] [[ឧត្តរមានជ័យ]] | [[ស្រុកសៀមរាប|សៀមរាប]] | Siem Reap |- ! ១៤ | Kampong Saom | [[ក្រុងកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | [[ស្រុកកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | Kampong Saom |- ! ១៥ | Preah Vihear | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ព្រះវិហារ]] | [[ស្រុកភ្នំត្បែងមានជ័យ|ភ្នំត្បែងមានជ័យ]] | Phnom Thbeng Meanchey |- ! ១៦ | Pursat | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ស្រុកពោធិ៍សាត់]] | Pursat |- ! ១៧ | Prey Veng | [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | [[ស្រុកព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | Prey Veng |- ! ១៨ | Ratanakiri | [[ខេត្តរតនគីរី|រតនគីរី]] | [[ស្រុកលំផាត់|លំផាត់]] | Lumphat |- ! ១៩ | Stung Treng | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | [[ស្រុកស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | Stung Treng |- ! ២០ | Svay Rieng | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | [[ស្រុកស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | Svay Rieng |- ! ២១ | Takéo | [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] | [[ស្រុកតាកែវ|តាកែវ]] | Takéo |- |} ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៨=== នៅថ្ងៃទី ២២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០០៨ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានផ្លាស់ប្ដូរក្រុង[[កែប]] [[ប៉ៃលិន]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]]ទៅជាខេត្តវិញនិងបានកែសម្រួលព្រំប្រទល់សីមាខេត្តជាច្រើន។<ref>{{Cite web|url = http://khmerization.blogspot.com/2008/12/decree-creates-three-new-provinces.html|title = Decree Creates Three New Provinces|publisher = khmerization.blogspot.com|date=December 2008}}</ref> ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៣=== នៅថ្ងៃទី ៣១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០១៣ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានបំបែក[[ខេត្តកំពង់ចាម]]ទៅជា ០២ [[ខេត្តកំពង់ចាម]](ត្រើយខាងលិច[[ទន្លេមេគង្គ]]) និង [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]](ត្រើយខាងកើត[[ទន្លេមេគង្គ]])។<ref>{{Cite web|url = http://www.phnompenhpost.com/national/kampong-cham%E2%80%99s-great-divide|title = Kampong Cham's great divide|}}</ref> ==ឯកសារយោង== {{Reflist}} ==តំណខាងក្រៅ== * [http://www.statoids.com/ukh.html Statoid site] {{ខេត្ត-រាជធានីកម្ពុជា}} {{អត្ថបទអំពីបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទីមួយនៃប្រទេសអាស៊ី}} {{Portal bar|កម្ពុជា}} [[Category:បំណែងចែករងនៃកម្ពុជា]] [[Category:បញ្ជីបំណែងចែករងប្រទេស|Cambodia, Provinces]] [[Category:បំណែងចែករងប្រទេសនៃអាស៊ី|Cambodia 1]] [[Category:បំណែងចែករដ្ឋបាលរងរបស់ប្រទេសថ្នាក់ទីមួយ|Provinces, Cambodia]] [[Category:បញ្ជីទាក់ទងកម្ពុជា]] 7feq4ci8g9344l77g6cr03rpvb74puo 322331 322330 2025-06-20T11:19:18Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង និង សម័យអាណានិគមនិយមជប៉ុន */ 322331 wikitext text/x-wiki '''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]''' ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ២៥ ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១។[[រាជធានីភ្នំពេញ]]មិនមែនជាខេត្តនោះទេតែជាតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសហើយត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាខេត្តដោយហេតុថាវាត្រូវបានគ្រប់គ្រងនៅក្នុងកម្រិតដូចគ្នាទៅនឹងខេត្ត ២៤ ទៀតដែរ។ឈ្មោះនៃខេត្តដូចគ្នាទៅនឹងក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្តាល]] [[កំពង់ធំ]] [[កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] [[តាកែវ]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[បន្ទាយមានជ័យ]] [[មណ្ឌលគិរី]] [[រតនគិរី]] និង [[ឧត្តរមានជ័យ]]ចេញ។ [[ភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]]មានសន្ទភាពនិងប្រជាជនខ្ពស់បំផុត។ខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីធំជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]ហើយខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីតូចជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តកែប]]។[[ខេត្តកែប]]មានអត្រាប្រជាជនទាបបំផុតស្របពេលដែល[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]មានសន្ទភាពប្រជាជនទាបបំផុតដូចគ្នាដែរ(ស្ដែងតាមរយៈជំរឿនឆ្នាំ ២០០០)។ [[កម្ពុជា|ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ត្រូវបានបែងចែកជាបន្តបន្ទាប់ទៀតទៅជា ''[[ស្រុក]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ ចំណែកឯ ''[[ខណ្ឌ]]'' មានតែនៅក្នុង[[រាជធានីភ្នំពេញ]]ប៉ុណ្ណោះ។ចំនួន ''[[ស្រុក]]'' / ''[[ខណ្ឌ]]'' នៅក្នុង ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' នីមួយៗមានចំនួនខុសៗគ្នារាប់ចាប់តាំងពីខេត្តតូចៗរហូតដល់ខេត្តធំៗ។ខេត្តនីមួយៗត្រូវមានតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសមួយផងដែរហៅថាក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្តាល|កណ្តាល]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]]ដែលមានក្រុងច្រើន(ចាប់ពី ០២ ឡើងទៅ)។ ''[[ឃុំ]]'' / ''[[សង្កាត់]]'' គឺជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៣ និងចុងក្រោយបង្អស់គឺ ''[[ភូមិ]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៤។នៅ[[រាជធានីភ្នំពេញ]]គ្មាន ''[[ឃុំ]]'' នោះទេដោយប្រើប្រាស់ ''[[សង្កាត់]]'' ជំនួសឲ្យ ''[[ឃុំ]]'' វិញ។ {{short description|First-level administrative division of Cambodia}} {{Infobox subdivision type | name = ខេត្ត ឬ ខែត្រ<br />{{lang|en|Province}}<br />{{nobold|{{transl|km|Khétt}}}} | alt_name = |map = Provincial Boundaries in Cambodia.svg |category = បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១ |territory = {{CAM}} |start_date = |current_number = ២៥ |number_date = |population_range = ៤២,៦៦៥ ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– ២,២៨១,៩៥១ ([[រាជធានីភ្នំពេញ]])<ref name=census2019 /> |area_range = {{Convert|336|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– {{Convert|14288|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]) |government = រដ្ឋបាលខេត្ត |subdivision = [[ស្រុក|ខណ្ឌ/ក្រុង/ស្រុក]](បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ បន្ទាប់ពីខេត្ត) }} ==បញ្ជីរាជធានី-ខេត្ត== [[File:Cambodia, administrative divisions - km - colored.svg|center|700px]] {| class="wikitable" style="text-align:center |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរកាត់ ! អក្សរខ្មែរ ! អក្សរកាត់ខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រាជធានី<br> ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | '''PP''' | [[រាជធានីភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]] | '''ភព''' | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | '''BMC''' | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] | '''បមជ''' | [[ក្រុងប៉ោយប៉ែត|ក្រុងប៉ោយប៉ែត]] [[ក្រុងសិរីសោភ័ណ|ក្រុងសិរីសោភ័ណ]] |Krong Poipet, Krong Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | '''BB''' | [[ខេត្តបាត់ដំបង|ខេត្តបាត់ដំបង]] | '''បប''' | [[ក្រុងបាត់ដំបង|ក្រុងបាត់ដំបង]] | Krong Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | '''KC''' | [[ខេត្តកំពង់ចាម|ខេត្តកំពង់ចាម]] | '''កច''' | [[ក្រុងកំពង់ចាម|ក្រុងកំពង់ចាម]] | Krong Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | '''KCH''' | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] | '''កឆ''' | [[ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង|ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង]] | Krong Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | '''KS''' | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] | '''កស''' | [[ក្រុងច្បារមន|ក្រុងច្បារមន]] [[ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ|ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ]] |Krong Chbar Mon, Krong Odongk Meae Chey |- ! ០៧ | Kampong Thom | '''KT''' | [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្តកំពង់ធំ]] | '''កធ''' | [[ក្រុងស្ទឹងសែន|ក្រុងស្ទឹងសែន]] |Krong Stueng Saen |- ! ០៨ | Kampot | '''KP''' | [[ខេត្តកំពត|ខេត្តកំពត]] | '''កព''' | [[ក្រុងកំពត|ក្រុងកំពត]] [[ក្រុងបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]] | Krong Kampot, Krong Bokor |- ! ០៩ | Kandal | '''KD''' | [[ខេត្តកណ្តាល|ខេត្តកណ្ដាល]] | '''កណ''' | [[ក្រុងតាខ្មៅ|ក្រុងតាខ្មៅ]] [[ក្រុងសំពៅពូន|ក្រុងសំពៅពូន]] [[ក្រុងអរិយក្សត្រ|ក្រុងអរិយក្សត្រ]] | Krong Ta Khmau, Krong Sampov Poun, Krong Arey Ksat |- ! ១០ | Koh Kong | '''KK''' | [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្តកោះកុង]] | '''កក''' | [[ក្រុងខេមរភូមិន្ទ|ក្រុងខេមរភូមិន្ទ]] | Krong Khemarak Phoumin |- ! ១១ | Kep | '''KEP''' | [[ខេត្តកែប|ខេត្តកែប]] | '''កែប''' | [[ក្រុងកែប|ក្រុងកែប]] | Krong Kep |- ! ១២ | Kratíe | '''KRC''' | [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្តក្រចេះ]] | '''ក្រច''' | [[ក្រុងក្រចេះ|ក្រុងក្រចេះ]] | Krong Kratíe |- ! ១៣ | Mondulkiri | '''MK''' | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] | '''មគ''' | [[ក្រុងសែនមនោរម្យ|ក្រុងសែនមនោរម្យ]] | Krong Senmonorom |- ! ១៤ | Oddar Meanchey | '''OMC''' | [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ|ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] | '''ឧមជ''' | [[ក្រុងសំរោង|ក្រុងសំរោង]] | Krong Samraong |- ! ១៥ | Pailin | '''PL''' | [[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្តប៉ៃលិន]] | '''បល''' | [[ក្រុងប៉ៃលិន|ក្រុងប៉ៃលិន]] | Krong Pailin |- ! ១៦ | Preah Sihanouk | '''SN''' | [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ខេត្តព្រះសីហនុ]] | '''សន''' | [[ក្រុងកំពង់សោម|ក្រុងកំពង់សោម]] [[ក្រុងកោះរ៉ុង|ក្រុងកោះរ៉ុង]] [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុងព្រះសីហនុ]] | Krong Kampong Som, Krong Koh Rong, Sihanoukville(Krong Preah Sihanouk) |- ! ១៧ | Preah Vihear | '''PV''' | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្តព្រះវិហារ]] | '''ពវ''' | [[ក្រុងព្រះវិហារ|ក្រុងព្រះវិហារ]] | Krong Preah Vihear |- ! ១៨ | Pursat | '''PS''' | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្តពោធិ៍សាត់]] | '''ពស''' | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ក្រុងពោធិ៍សាត់]] | Krong Pursat |- ! ១៩ | Prey Veng | '''PRV''' | [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្តព្រៃវែង]] | '''ព្រវ''' | [[ក្រុងព្រៃវែង|ក្រុងព្រៃវែង]] | Krong Prey Veng |- ! ២០ | Ratanakiri | '''RK''' | [[ខេត្តរតនគីរី|ខេត្តរតនគីរី]] | '''រគ''' | [[ក្រុងបានលុង|ក្រុងបានលុង]] | Krong Banlung |- ! ២១ | Siem Reap | '''SR''' | [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] | '''សរ''' | [[ក្រុងរុនតាឯក|ក្រុងរុនតាឯកតេជោសែន]] [[ក្រុងសៀមរាប|ក្រុងសៀមរាប]] | Krong Run Ta EK Techo Sen, Krong Siem Reap |- ! ២២ | Stung Treng | '''ST''' | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ខេត្តស្ទឹងត្រែង]] | '''សត''' | [[ក្រុងស្ទឹងត្រែង|ក្រុងស្ទឹងត្រែង]] | Krong Stung Treng |- ! ២៣ | Svay Rieng | '''SVR''' | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ខេត្តស្វាយរៀង]] | '''ស្វរ''' | [[ក្រុងបាវិត|ក្រុងបាវិត]] [[ក្រុងស្វាយរៀង|ក្រុងស្វាយរៀង]] | Krong Bavet, Krong Svay Rieng |- ! ២៤ | Takéo | '''TK''' | [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្តតាកែវ]] | '''តក''' | [[ក្រុងដូនកែវ|ក្រុងដូនកែវ]] | Krong Doun Kaev |- ! ២៥ | Tbong Khmum | '''TKH''' | [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]] | '''តឃ''' | [[ក្រុងសួង|ក្រុងសួង]] | Krong Suong |} [[File:Mappa Impero Khmer (it).svg|center|700px]] ==អភិបាលកិច្ច== '''រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្ត'''នីមួយៗត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយក្រុមប្រឹក្សាតាមរយៈ'''ការបោះឆ្នោតអសកល'''ពី'''ក្រុមប្រឹក្សាឃុំ/សង្កាត់'''ដែលឲ្យឈ្មោះថា'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''។'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''គឺជាតំណាងប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងដែនសមត្ថកិច្ចរាជធានី-ខេត្ត។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវតែងតាំងដោយព្រះរាជក្រឹត្យតាមរសំណើពី'''នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា'''និង'''រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ'''។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវមានអភិបាលមួយរូបមានតួនាទីដឹកនាំរួមនិងអភិបាលរង(តាមការកំណត់របស់[[ក្រសួងមហាផ្ទៃ|ក្រសួងមហាផ្ទៃ]])ជាជំនួយការដឹកនាំអភិបាលលើជំនាញវិស័យនានានៅក្នុងរាជធានី-ខេត្ត។ រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្តនីមួយៗត្រូវបង្កើតឲ្យមាន'''គណៈកម្មាធិការរបស់ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''តាមលក្ខខ័ណ្ឌនៃច្បាប់ដើម្បីធានាការអភិវឌ្ឍតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យនៅថ្នាក់ក្រោមជាតិដើម្បីសម្របសម្រួលលើវិស័យជំនាញក៏ត្រូវឲ្យមានការបង្កើត'''គណៈបញ្ជាការឯកភាពរាជធានី-ខេត្ត'''មានសមាសភាពពីមន្ទីរអង្គភាពនានាទាំងអស់នៅក្នុងដែនរាជធានី-ខេត្តសាមីដែលអភិបាលរាជធានី-ខេត្តជាប្រធាន។ ==ប្រវត្តិ== ==='''សម័យនគរវ្នំ ឬ ហ្វូណន'''=== [[File:Funan Kingdom.png|thumb]] ព្រះរាជា[[នគរភ្នំ|នគរវ្នំ]]និយមធ្វើសង្គ្រាមពង្រីកទឹកដីតួយ៉ាងដូចជា[[ព្រះបាទហ្វាន់ ឆេម៉ាន់ ឬស្រីមារៈ|ព្រះបាទហ្វាន់ឆេម៉ាន់]]បានលើកទ័ពជើងទឹកទៅវាយរដ្ឋជាច្រើនមកដាក់ជាចំណុះរួមមានរដ្ឋ[[ខ្មែរ]] ខ្លះ [[រដ្ឋមន|មន]] ខ្លះ [[ចាម]] ឬ [[ម៉ាឡេយូ]]។ក្នុងសង្គ្រាមគេច្រើនចាប់ឈ្លើយសឹកមកធ្វើជាទាសាទាសី។ ដោយហេតុនេះហើយទើបយើងហៅ[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ថាជាអធិរាជាណាចក្រហើយស្ដេចមានឋានៈជា ''[[មហារាជ|មហារាជ]]'' ឬជា ''[[សាវ៌កៅ|សាវ៌កៅ]]'' (ស្ដេចចក្រវាឡ)។រដ្ឋដែល​ឋិតក្រោមអំណាចរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ទាំងនោះមានស្ដេចសោយរាជ្យគ្រប់ៗរដ្ឋទាំងអស់ហើយរដ្ឋទាំងនោះមានតួនាទីលើកសួយសារអាករមកថ្វាយអធិរាជ[[ហ៊្វូណន|នគរវ្នំ]]រៀងរាល់ឆ្នាំរដ្ឋនេះគេហៅថា ''[[សាមន្តរាជ្យ|សាមន្តរាជ្យ]]''។ហើយរដ្ឋបែបទី ០២ គឺត្រូវគ្រប់គ្រងដោយព្រះរាជបុត្រឬព្រះញាតិវង្សរបស់ស្ដេចអាណាចក្រវ្នំគេហៅថា ''[[វិស័យរដ្ឋ|វិស័យរដ្ឋ]]'' ដែលជាសម្បត្តិរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ផ្ទាល់ដែលបង្កើតឡើងដោយ[[ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី១|ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី ១]] ប៉ុន្តែត្រូវបានរំលាយចោលទៅវិញដោយ[[ហ៊ុនប៉ានហួង|ព្រះបាទហ៊ុនប៉ានហួង]]វិញ។គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថារចនាសម្ព័ន្ធនយោបាយបែបនេះគឺមានគ្រោះថ្នាក់ណាស់គឺដោយសារតែពេលណាអំណាចកណ្ដាលចុះខ្សោយនោះ ''[[សាមន្តរាជ្យ]]'' មួយចំនួននឹងងើបឡើងបះបោរដូចករណី ''​[[សាមន្តរដ្ឋ|សាមន្តរដ្ឋ]][[ចេនឡា]]'' នៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី ០៦។ ==='''សម័យនគរកម្វុជ ឬ ចេនឡា'''=== [[File:Chen-La_locator.png|thumb]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័នទី ១]] ទ្រង់បានតាំងរាជធានីនៅ[[ឦសានបុរៈ]]ហើយមានគ្រួសារ ២០០០ នាក់រស់នៅ។នៅកណ្ដាលក្រុងមានសាលធំមួយជាទីដែលព្រះរាជាទ្រង់ព្រះប្រទានសវនាការនិងជួបជុំពួកមន្ត្រី សេនាបតី។នៅខាងក្រៅរាជធានីមានក្រុងចំនួន ៣០ ទៀតហើយក្រុងនីមួយៗមានគ្រួសារជាច្រើនពាន់នាក់រស់នៅហើយគ្រប់គ្រងដោយអភិបាលម្នាក់។ <ref>ត្រឹង ងារ ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ទំព័រ៧៤-៧៥</ref> ==='''សម័យអង្គរ(ចក្រភពខ្មែរ)'''=== [[File:Khmer_Empire.png|thumb]] ====ប្រមាណ==== បច្ចេកពាក្យ ''[[ប្រមាន-ប្រមាណ]]'' ត្រូវបានប្រើប្រាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]ដើម្បីសម្គាល់ឈ្មោះដល់បំណែងចែកទឹកដីដ៏ធំៗ ឬ មួយភូមិភាគនៃកម្ពុជទេស។តាមសិលាចារឹក(អក្សរសិលាចារឹកទំព័រ ៤៧ ៤៨ និង ៤៩)យើងបានឃើញដែនដី ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលជា ២០ គឺជាផែនដីដ៏ធំៗនៃប្រទេស។ នៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងនៅក្នុងសម័យសតវត្សរ៍ទី ០៧ (សិលាចារឹកអ្នកតា)មានសរសេរឈ្មោះពាក្យថា ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ។ តើភូមិភាគនេះនៅឯណា ឬ មួយក៏មានទីតាំងនៅកន្លែងវត្តព្រៃវែងសព្វថ្ងៃ?នៅក្នុងសិលាចារឹកនេះទៀតក៏មានសរសេរព្រះនាម[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័ន|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័ន]]ដែលជាព្រះមហាក្សត្រលើមហាក្សត្រ''[[សាមន្តរាជ]]'' នៃភូមិភាគទាំង ០៣។ តើ ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ជាភូមិភាគមួយនៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ(ឬទីក្រុង)ទាំង ០៣ កន្លែងដែលមានចារនៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងដែលឬទេ? នៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ០៥ ដែលត្រូវបានពណ៌នាតាមឧទាហរណ៍ខាងលើនេះយើងអាចសង្កេតឃើញថាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ( ''[[ប្រមាណ]]'' ពាក្យនេះមានន័យ ០២ មានន័យថា រង្វាស់និងការប៉ាន់ស្មាន)មួយចំនួនមានដើមកំណើតពីពាក្យ[[ខ្មែរ]]ហើយឈ្មោះភូមិភាគចំនួន ១១ មានដើមកំណើតពី[[សំស្ក្រឹត]]។ ម្យ៉ាងវិញទៀតបើតាមសិលាចារឹក K.៩៨៩ ភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]''មួយមានឈ្មោះថា ''[[សតគ្រាម]]'' ដែលមានន័យថា'''ភូមិចំនួនមួយរយ'''បានសេចក្ដីថាតាមរយៈអត្ថន័យរបស់ភូមិភាគនេះ យើងអាចទាញមតិដែលបញ្ជាក់ទំហំដ៏ធំធេងនៃស្ថាននាមដែលបានប្រើប្រាស់ពាក្យ ''[[ប្រមាណ]]'' នៅខាងដើម។នៅក្នុងសិលាចារឹកនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]នា[[សម័យអង្គរ]]ក៏មានការប្រើប្រាស់ ''[[ប្រមាណ]]'' សម្រាប់សម្គាល់នូវភូមិភាគផ្សេងៗនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ផងដែរ។ ====វិសយ==== ''[[វិសយ]]'' ពាក្យ[[សំស្ក្រឹត]]មានន័យថា [[តំបន់]] [[ខេត្ត]] ពាក្យ ''[[វិសយ]]'' ប្រើសម្រាប់សម្គាល់នូវបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋការឬក៏បំណែងចែករាជការមួយៗដ៏ច្បាស់លាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]។ តាមសិលាចារឹកនានាពាក្យ ''[[វិសយ]] (Visaya)''សម្គាល់នូវ[[ទីរួមខេត្ត]]ដែលនៅក្នុងនោះមានស្ថាប័នរាជការផ្សេងៗខាងគ្រហស្ថ និងសាសនា។ ''[[វិសយ]]'' នីមួយៗស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់ ''[[ខ្លោញវិសយ]]''(ស្ដេចត្រាញ់ ឬ ចៅហ្វាយខេត្ត)។ រាជការដែលធ្វើការអម ''[[ខ្លោញវិសយ]]'' គឺមាន ''[[ខ្លោញវលវិសយ]] (Khlon Vala Visaya K.២២១)''។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការធញ្ញជាតិគឺមានស្រូវអង្ករជាអាទិភាព។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការទារប្រេងមានប្រេងធ្វើអំពីរុក្ខជាតិនិងប្រេងធ្វើអំពីខ្លាញ់គោ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១) ''[[វ្រីហិបយ៌្យនវិសយ]] (Vrihi paryyan Visaya'' ''K.៤៤៤'')ព្រមទាំងមាន''[[ខ្លោញ]]'' ឬមួយក៏អធិបតីទទួលបន្ទុកតុលាការដែលនៅតាមសិលាចារឹកថា ''[[សភាវិសយ]]។'' បើប្រៀបធៀបទៅនិងសម័យបច្ចុប្បន្នពាក្យ ''[[វិសយ]]'' មានន័យថាជាបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋបាលដូចជាខេត្តដែរ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១)។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថាមានឈ្មោះស្ថាននាមខ្លះដែលត្រូវបានបង្កបង្កើតឡើងដោយការប្រើពាក្យ ''[[ភូមិសាស្ត្រ]] ផង [[ប្រមាណ]] ផង និង [[វិសយ]] ផង''។ ឧទាហរណ៍ : (សិលាចារឹក ទំព័រ ៥១) [[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]] = បុរីដ៏ល្អ ដ៏ប្រសើរ គឺជាភូមិភាគនៅខាងទិសឧត្ដរនៃកម្ពុជទេសគឺនៅតំបន់[[វត្តភូ]]ឬហៅថា[[តំបន់បាសាក់]]នៅខាងភូមិភាគឧត្ដរ។ តាមមតិអ្នកស្រាវជ្រាវខ្លះ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]គឺជារាជធានីចាស់នៃប្រទេស[[ចេនឡា]]ហើយព្រះមហាក្សត្រដែលសោយរាជ្យមុនគេនៅទីនោះព្រះនាមថា[[ស្រេស្ឋវម៌្ម|ព្រះបាទស្រេស្ឋវរ្ម័ន]]។ សន្ទុក = ប្រហែលជាចេញមកពីពាក្យ ស្ទុក ស្ដុក មានន័យថា ធំ មាំមួន ប៉ុន្តែន័យរបស់ពាក្យនេះម្យ៉ាងទៀតគឺបឹង។ សព្វថ្ងៃមានពាក្យ'''[[ភ្នំសន្ទុក]]'''ដែលនៅលើនោះមានប្រាសាទបុរាណតាមសិលាចារឹកក៏មានសរសេរអំពី ''Mahanasa = អ្នកធ្វើម្ហូបអាហារនៅ [[វិសយសន្ទុក]](Visaya Sanduk)''។ ប្រសិនបើពាក្យ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]និង'''សន្ទុក'''បានត្រូវប្រើប្រាស់សម្រាប់សម្គាល់ភូមិភាគផងខេត្តផងគេអាចសន្និដ្ឋានថានៅតាមសិលាចារឹកមានពាក្យសម្គាល់ភូមិភាគដទៃទៀតដែលត្រូវប្រើសម្រាប់សំគាល់ខេត្ត។យើងបានរកឃើញ ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលចំនួន ២០ ហើយនៅក្នុង ''[[ប្រមាណ]]'' នីមួយៗមាន ''[[វិសយ]]'' គឺខេត្តច្រើន។ដូច្នេះ ''[[វិសយ]]'' នៅក្នុងសម័យបុរាណជាពិសេសនៅ[[សម័យអង្គរ]]មានមិនតិចជាងពាក្យរបស់[[ជីវ តាក្វាន់]]ដែលបានសរសេរថានៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]មានខេត្តច្រើនជាង ៩០ ខេត្ត។ <ref>[http://phumikhmer.wordpress.com/2012/07/16/%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%90%E1%9E%B6%E1%9E%93%E2%80%8B%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%98%E2%80%8B%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%B6-toponymie%E2%80%8B-%E1%9E%94%E1%9E%8E%E1%9F%92/?relatedposts_exclude=92 ស្ថាននាមវិទ្យារបស់បណ្ឌិតឡុងសៀម]</ref> ===សម័យចតុមុខ និង សម័យលង្វែក === [[File:Southeast_Asian_history_-_Around_1540.png|thumb]] [[File:Cambodia Map 1461-1476 AD.jpg|thumb]] នៅក្នុងសម័យនោះ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]លែងជាមហាអំណាចមួយខាងទឹកដីទៀតហើយ។ទឹកដីជាន់ក្រៅគឺស្រុក'''[[បច្ចន្តជនបទ]]'''ដូចជាស្រុក'''[[សុខោទ័យ]]''' ស្រុក'''[[អយុធ្យា]]''' ស្រុក'''[[លពបុរី]]''' [[ស្រុកពិមាឃ(ខេត្តនគររាជ)|ស្រុកពិមាឃ]]ត្រូវបាត់បង់អស់ទៅហើយរីឯប្រទេស ''[[សាមន្តរាជ]]'' ដូចជា'''[[ចាម្ប៉ា]] [[អណ្ណាម]] [[ប្រទេសជ្វា|ជ្វា]] [[រដ្ឋមន|មន]]'''ក៏លែងមានទៀតដែរហើយ។ព្រំដែនខាងជើងរបស់[[ខ្មែរ]]ធ្លាក់មកនៅត្រឹម'''[[ទន្លេមូល]]'''ឬនៅលើនេះបន្តិចបន្តួចនឹង[[ឡាវ|ប្រទេសលាវ]]។ព្រះនគរខាងលិចទល់នឹង'''[[ខេត្តបស្ចឹមបុរី|បស្ចឹមបុរី]]''' និង '''[[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]]'''ខាងពាយ័ព្យទល់នឹង'''[[ស្រុកនាងរង]] [[ខេត្តនគររាជសីមា|នគររាជសីមា]]'''ខាងកើតទល់នឹង[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ខាងត្បូងទល់នឹង[[សមុទ្រចិនខាងត្បូង|សមុទ្រចិន]]និង[[ឈូងសមុទ្រសៀម]]។ បើតាមពង្សាវតាររាជាណាចក្រ[[ខ្មែរ]]សម័យនោះមានប្រមាណ ៧០ ខេត្តគឺ : '''[[ខេត្តលង្វែក|លង្វែក]] [[ខេត្តបរិបូរណ៍|អម្រិន្ទបូរ]] [[ខេត្តក្រគរ|ក្រគរ]] [[ខេត្តគ្រង|គ្រង]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តឫស្សីសាញ|ឫស្សីសាញ]] [[ខេត្តតាមសីមា|តាមសីមា]] [[ខេត្តមង្គលបុរី|មង្គលបុរី]] [[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]] [[ខេត្តសុរិន្ទ|សុរិន្ទ]] [[ខេត្តសិង្គារ|សិង្គារ]] [[ខេត្តកំពង់សៀម|កំពង់សៀម]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តជើងព្រៃ|ជើងព្រៃ]] [[ខេត្តគោកសេះ|គោកសេះ]] [[ខេត្តអន្លង់រាជ|អន្លង់រាជ]] [[ខេត្តព្រហ្មទេព|ព្រហ្មទេព]] [[ខេត្តព្រៃក្ដី|ព្រៃក្ដី]] [[ខេត្តស្ទោង|ស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង|ជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស|រលួស]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តម្លូព្រៃ|ម្លូព្រៃ]] [[ខេត្តជាំក្សាន្ត|ជាំក្សាន្ត]] [[ខេត្តត្នោត|ត្នោត]] [[ខេត្តទឹកជោរ|ទឹកជោរ]] [[ខេត្តសៀមបូក|សៀមបូក]] [[ខេត្តសម្បុកសម្បូណ៌|សម្បុកសម្បូណ៌]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តឆ្លូង|ឆ្លូង]] [[ខេត្តត្បូង|ត្បូង]] [[ខេត្តបាសាន|បាសាន]] [[ខេត្តទទឹងថ្ងៃ|ទទឹងថ្ងៃ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តរោងដំរី|រោងដំរី]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តជើងបាដែង|ជើងបាដែង]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តបាទី|បាទី]] [[ខេត្តលើកដែក|លើកដែក]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តថ្ពង|ថ្ពង]] [[ខេត្តបាសាក់|បាសាក់]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពាម|ពាម]] [[ខេត្តកោះស្លាកែត|កោះស្លាកែត]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|កំពង់សោម]] [[ខេត្តទឹកខ្មៅ|ទឹកខ្មៅ]] [[ខេត្តពាមមេសរ|ពាមមេសរ]] [[ខេត្តព្រះត្រពាំង|ព្រះត្រពាំង]] [[ខេត្តក្រមួនស|ក្រមួនស]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]]'''។ល។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថានៅក្នុងចំណោមខេត្តទាំងប៉ុន្មាននេះខេត្តខ្លះនៅឋានៈជាខេត្តរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះដូចជា'''[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]]'''។ល។រីឯខេត្តខ្លះធ្លាក់ឋានៈមកស្រុកវិញដូចជា'''[[ខេត្តមង្គលបុរី]] [[ខេត្តស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស]] [[ខេត្តទឹកជោរ]]'''។ល។ចំណែកខេត្តខ្លះទៀតត្រូវបាត់ឈ្មោះរលាយចូលនឹងខេត្តឯទៀតៗអស់ទៅ។ ខេត្តនីមួយៗត្រូវបែងចែកជាស្រុកហើយ[[ស្រុក]]នីមួយៗត្រូវបែងចែកជា[[ឃុំ]]និង[[ភូមិ]]ជាច្រើនទៅទៀត។ប៉ុន្តែខេត្តជាច្រើនត្រូវបានប្រមូលផ្ដុំជាតំបន់ធំៗដែលគេឲ្យឈ្មោះថា'''ដី'''។ '''ដី>រាជធានី-ខេត្ត>ស្រុក/ខណ្ឌ>ឃុំ/សង្កាត់>ភូមិ''' ===សម័យឧដុង្គ=== [[File:Indochina_map_(1770s).jpg|thumb]] នៅក្នុង[[សម័យឧដុង្គ]]ឃើញមានខេត្តដូចជា : [[ខេត្តកំពង់ក្របី|កំពង់ក្របី]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី|ច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តចុងកាល់|ចុងកាល់]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តមហានគរ|មហានគរ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តកំពង់លែង|កំពង់លែង]]។ ===សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង និង សម័យអាណានិគមនិយមជប៉ុន=== [[File:Flag-map of Cambodia (Japanese occupation).svg|thumb]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស|ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ-មុនីវង្ស]]មានខេត្តនិងភូមិភាគដូចជា ៖ ====ខេត្ត​==== *[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] *[[​ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *​[[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] *[[ខេត្តកំពត|កំពត]] *[[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] *[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|​កំពង់ឆ្នាំង]] *[[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] *[[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *[[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] *[[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *[[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] *[[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] *[[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] ====ភូមិភាគរដ្ឋបាល==== នៅក្នុង ​គ.ស ​១៩៤៧ មាន​ព្រះរាជ្យក្រម​បង្កើត​ឲ្យ​មាន​ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ចំនួន ០​៧ ​គឺ ៖ *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​១ : [[ខេត្ត​បាត់ដំបង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០២ : [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្ត​ពោធិសាត់]] និង [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៣ : [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្ត​កំពង់ធំ]] និង [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៤ : [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្ត​ក្រចេះ]] និង [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៥ : [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្ត​ព្រៃវែង]] និង​ [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៦ : [[ខេត្តកណ្ដាល|ខេត្ត​កណ្ដាល]] និង [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៧ : [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្ត​តាកែវ]] និង [[ខេត្តកំពត|កំពត]] ===សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម ឬ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០១=== [[ប្រទេសកម្ពុជា]]បានបន្សល់ទុកនូវខេត្តដែលសេសសល់ស្រាប់នៅក្នុង[[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]រហូតមកដល់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]]។ នៅក្នុង​[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]​​ខេត្ដចំនួន ០​៥ ត្រូវបានបង្កើតឡើងបន្ថែមទៀតនិង​ក្រុងចំនួន ​០៣ គឺ : [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]]) [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]](១៩៥៧) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។សរុប ១៩ ខេត្ត និង ០៣ ក្រុង ។ ===សម័យសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ឬ លន់ នល់ === [[File:Flag map of Cambodia (1970-1975).svg|thumb|]] ខេត្តនិងក្រុងសល់ពីជំនាន់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម|សង្គមរាស្ត្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]][[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]])[[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]] (១៩៥៧ ដល់[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] ឬ សម័យលន់ នល់ [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ក្រុងកំពង់សោម]]) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង ​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។ នៅ​ចុង​[[​សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម|សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម]]និង​សម័យ[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] មាន​បង្កើត​អនុខេត្ត ​១១ និង​ ខេត្ត​ ០១ ដូច​ខាងក្រោម ៖ *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំពង់សីលា|កំពង់សិលា]] ([[ស្រុកស្រែអំបិល|ស្រុក​ស្រែអំបិល]]) *អនុខេត្ត​ផ្ការំចេក ([[ស្រុកមេមត់|ស្រុក​មេមត់]]) *អនុខេត្ត​ភ្នំដិល ([[ស្រុកបាធាយ|ស្រុក​បាធាយ]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកថ្មពួក|ថ្មពួក]] ([[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|ស្រុក​សិរីសោភ័ណ]]) *អនុខេត្ត​ស្រកានាគ ([[តាកែនកោះស្លា​ស្រកានាគ]] [[ស្រុកឈូក|ស្រុក​ឈូក]]) *អនុខេត្ត​ថ្មកែវ (ជិត​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|គីរីរម្យ]]) *អនុខេត្ត​[[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]] ([[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] ([[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] [[​ព្រៃវែង]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកអន្លង់វែង|អន្លង់វែង]] (ជិត​[[សៀមរាប]]) *អនុខេត្ត​[[ទន្លេសាប]] (ទីតាំង​សាលាខេត្ត​នៅ​[[ឃុំកំពង់ហ្លួង(ស្រុកក្រគរ)|ឃុំ​កំពង់ហ្លួង]] [[ស្រុកក្រគរ|ស្រុក​ក្រគរ]] [[ខេត្ត​ពោធិ៍សាត់]]) *អនុ[[ខេត្តប៉ៃលិន]] ក្រោយ​មក​ដាក់​ជា​[[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្ត​ប៉ៃលិន]]ក្រោយ​មក​ទៀត​កែ​ដាក់​ថា'''ក្រុង​ប៉ៃលិនមង្គល''' *ខេត្ត​[[ឧត្ដុង្គមានជ័យ]] (តាំង​នៅ​[[ស្រុកឧដុង្គ|ស្រុក​ឧត្ដុង្គ]]<ref>{{Cite web |title=អនុក្រឹត្យស្ដីពីការបំបែកស្រុកឧដុង នៃខេត្តកំពង់ស្ពឺ លេខ : ២៧១ អនក្រ.បក, 2022-12-23 {{!}} MPWT |url=https://www.mpwt.gov.kh/kh/documents/sub-decree/564 |access-date=2025-06-18 |website=ក្រសួងសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូន (MPWT) |language=kh}}</ref> [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្ត​កំពង់ស្ពឺ]])។ សរុប ២១ ខេត្ត ក្រោយមក ២០ ខេត្ត ក្រុង ០៣ ក្រោយមក ក្រុង ០៤ និង អនុខេត្ត ១១ ក្រោយមក ១០។<ref>{{Cite web |url=http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |title=ខេត្តខ្មែរសម័យអាណានិគម ដល់ សម័យលន់នល់ |access-date=2014-03-01 |archivedate=2015-04-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150423002908/http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |url-status=dead }}</ref> ===សម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ឬ ប៉ុល ពត=== នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៥ រដ្ឋាភិបាល[[ខ្មែរក្រហម]]បានលុបបំបាត់ចោលបំណែងចែករដ្ឋបាលពីមុនរបស់[[កម្ពុជា]]ចេញទាំងអស់។ជំនួសឲ្យខេត្ត[[កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ]]ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ០៧ ភូមិភាគគឺភូមិភាគ'''ពាយ័ព្យ ឧត្តរ ឦសាន បូព៌ា និរតី បស្ចឹម និង កណ្ដាល'''។ ភូមិភាគទាំងនេះត្រូវបានយកតាមបំណែងចែកដែល​បង្កើតឡើងដោយពួក[[ខ្មែរក្រហម]]នៅពេលដែលពួកគេបានប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងរបប[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]]ដឹកនាំដោយ​លោកឧត្តមសេនីយ៍[[លន់ នល់]]។<ref>James A. Tyner, ''The Killing of Cambodia''</ref> ===សម័យសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា សម័យរដ្ឋកម្ពុជា និង សម័យអ៊ុនតាក់=== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រដ្ឋធានី<br>(អាសនៈ) ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | [[ភ្នំពេញ]] | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh or Daun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|បន្ទាយមានជ័យ]] | [[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|សិរីសោភ័ណ]] | Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | [[ស្រុកបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | [[ស្រុកកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | [[ស្រុកកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | [[ស្រុកកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | Kampong Speu |- ! ០៧ | Kampong Thom | [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | [[ស្រុកកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | Kampong Thom |- ! ០៨ | Kampot | [[ខេត្តកំពត|កំពត]] | [[ស្រុកកំពត|កំពត]] | Kampot |- ! ០៩ | Kandal | [[ខេត្តកណ្តាល|កណ្ដាល]] | [[ស្រុកតាខ្មៅ|តាខ្មៅ]] | Ta Khmau |- ! ១០ | Koh Kong | [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] | [[ស្រុកកោះកុង|កោះកុង]] | Koh Kong |- ! ១១ | Kratié | [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] | [[ស្រុកក្រចេះ|ក្រចេះ]] | Kratié |- ! ១២ | Mondulkiri | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|មណ្ឌលគីរី]] | [[ស្រុកសែនមនោរម្យ|សែនមនោរម្យ]] | Saen Monourom |- ! ១៣ | Siem Reap - Oddar Meanchey | [[ខេត្តសៀមរាប]] [[ឧត្តរមានជ័យ]] | [[ស្រុកសៀមរាប|សៀមរាប]] | Siem Reap |- ! ១៤ | Kampong Saom | [[ក្រុងកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | [[ស្រុកកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | Kampong Saom |- ! ១៥ | Preah Vihear | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ព្រះវិហារ]] | [[ស្រុកភ្នំត្បែងមានជ័យ|ភ្នំត្បែងមានជ័យ]] | Phnom Thbeng Meanchey |- ! ១៦ | Pursat | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ស្រុកពោធិ៍សាត់]] | Pursat |- ! ១៧ | Prey Veng | [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | [[ស្រុកព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | Prey Veng |- ! ១៨ | Ratanakiri | [[ខេត្តរតនគីរី|រតនគីរី]] | [[ស្រុកលំផាត់|លំផាត់]] | Lumphat |- ! ១៩ | Stung Treng | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | [[ស្រុកស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | Stung Treng |- ! ២០ | Svay Rieng | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | [[ស្រុកស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | Svay Rieng |- ! ២១ | Takéo | [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] | [[ស្រុកតាកែវ|តាកែវ]] | Takéo |- |} ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៨=== នៅថ្ងៃទី ២២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០០៨ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានផ្លាស់ប្ដូរក្រុង[[កែប]] [[ប៉ៃលិន]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]]ទៅជាខេត្តវិញនិងបានកែសម្រួលព្រំប្រទល់សីមាខេត្តជាច្រើន។<ref>{{Cite web|url = http://khmerization.blogspot.com/2008/12/decree-creates-three-new-provinces.html|title = Decree Creates Three New Provinces|publisher = khmerization.blogspot.com|date=December 2008}}</ref> ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៣=== នៅថ្ងៃទី ៣១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០១៣ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានបំបែក[[ខេត្តកំពង់ចាម]]ទៅជា ០២ [[ខេត្តកំពង់ចាម]](ត្រើយខាងលិច[[ទន្លេមេគង្គ]]) និង [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]](ត្រើយខាងកើត[[ទន្លេមេគង្គ]])។<ref>{{Cite web|url = http://www.phnompenhpost.com/national/kampong-cham%E2%80%99s-great-divide|title = Kampong Cham's great divide|}}</ref> ==ឯកសារយោង== {{Reflist}} ==តំណខាងក្រៅ== * [http://www.statoids.com/ukh.html Statoid site] {{ខេត្ត-រាជធានីកម្ពុជា}} {{អត្ថបទអំពីបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទីមួយនៃប្រទេសអាស៊ី}} {{Portal bar|កម្ពុជា}} [[Category:បំណែងចែករងនៃកម្ពុជា]] [[Category:បញ្ជីបំណែងចែករងប្រទេស|Cambodia, Provinces]] [[Category:បំណែងចែករងប្រទេសនៃអាស៊ី|Cambodia 1]] [[Category:បំណែងចែករដ្ឋបាលរងរបស់ប្រទេសថ្នាក់ទីមួយ|Provinces, Cambodia]] [[Category:បញ្ជីទាក់ទងកម្ពុជា]] biuurgjgx9x3gjhftw09luinyawiycf 322332 322331 2025-06-20T11:19:35Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* សម័យសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ឬ លន់ នល់ */ 322332 wikitext text/x-wiki '''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]''' ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ២៥ ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១។[[រាជធានីភ្នំពេញ]]មិនមែនជាខេត្តនោះទេតែជាតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសហើយត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាខេត្តដោយហេតុថាវាត្រូវបានគ្រប់គ្រងនៅក្នុងកម្រិតដូចគ្នាទៅនឹងខេត្ត ២៤ ទៀតដែរ។ឈ្មោះនៃខេត្តដូចគ្នាទៅនឹងក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្តាល]] [[កំពង់ធំ]] [[កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] [[តាកែវ]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[បន្ទាយមានជ័យ]] [[មណ្ឌលគិរី]] [[រតនគិរី]] និង [[ឧត្តរមានជ័យ]]ចេញ។ [[ភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]]មានសន្ទភាពនិងប្រជាជនខ្ពស់បំផុត។ខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីធំជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]ហើយខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីតូចជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តកែប]]។[[ខេត្តកែប]]មានអត្រាប្រជាជនទាបបំផុតស្របពេលដែល[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]មានសន្ទភាពប្រជាជនទាបបំផុតដូចគ្នាដែរ(ស្ដែងតាមរយៈជំរឿនឆ្នាំ ២០០០)។ [[កម្ពុជា|ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ត្រូវបានបែងចែកជាបន្តបន្ទាប់ទៀតទៅជា ''[[ស្រុក]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ ចំណែកឯ ''[[ខណ្ឌ]]'' មានតែនៅក្នុង[[រាជធានីភ្នំពេញ]]ប៉ុណ្ណោះ។ចំនួន ''[[ស្រុក]]'' / ''[[ខណ្ឌ]]'' នៅក្នុង ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' នីមួយៗមានចំនួនខុសៗគ្នារាប់ចាប់តាំងពីខេត្តតូចៗរហូតដល់ខេត្តធំៗ។ខេត្តនីមួយៗត្រូវមានតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសមួយផងដែរហៅថាក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្តាល|កណ្តាល]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]]ដែលមានក្រុងច្រើន(ចាប់ពី ០២ ឡើងទៅ)។ ''[[ឃុំ]]'' / ''[[សង្កាត់]]'' គឺជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៣ និងចុងក្រោយបង្អស់គឺ ''[[ភូមិ]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៤។នៅ[[រាជធានីភ្នំពេញ]]គ្មាន ''[[ឃុំ]]'' នោះទេដោយប្រើប្រាស់ ''[[សង្កាត់]]'' ជំនួសឲ្យ ''[[ឃុំ]]'' វិញ។ {{short description|First-level administrative division of Cambodia}} {{Infobox subdivision type | name = ខេត្ត ឬ ខែត្រ<br />{{lang|en|Province}}<br />{{nobold|{{transl|km|Khétt}}}} | alt_name = |map = Provincial Boundaries in Cambodia.svg |category = បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១ |territory = {{CAM}} |start_date = |current_number = ២៥ |number_date = |population_range = ៤២,៦៦៥ ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– ២,២៨១,៩៥១ ([[រាជធានីភ្នំពេញ]])<ref name=census2019 /> |area_range = {{Convert|336|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– {{Convert|14288|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]) |government = រដ្ឋបាលខេត្ត |subdivision = [[ស្រុក|ខណ្ឌ/ក្រុង/ស្រុក]](បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ បន្ទាប់ពីខេត្ត) }} ==បញ្ជីរាជធានី-ខេត្ត== [[File:Cambodia, administrative divisions - km - colored.svg|center|700px]] {| class="wikitable" style="text-align:center |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរកាត់ ! អក្សរខ្មែរ ! អក្សរកាត់ខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រាជធានី<br> ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | '''PP''' | [[រាជធានីភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]] | '''ភព''' | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | '''BMC''' | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] | '''បមជ''' | [[ក្រុងប៉ោយប៉ែត|ក្រុងប៉ោយប៉ែត]] [[ក្រុងសិរីសោភ័ណ|ក្រុងសិរីសោភ័ណ]] |Krong Poipet, Krong Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | '''BB''' | [[ខេត្តបាត់ដំបង|ខេត្តបាត់ដំបង]] | '''បប''' | [[ក្រុងបាត់ដំបង|ក្រុងបាត់ដំបង]] | Krong Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | '''KC''' | [[ខេត្តកំពង់ចាម|ខេត្តកំពង់ចាម]] | '''កច''' | [[ក្រុងកំពង់ចាម|ក្រុងកំពង់ចាម]] | Krong Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | '''KCH''' | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] | '''កឆ''' | [[ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង|ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង]] | Krong Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | '''KS''' | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] | '''កស''' | [[ក្រុងច្បារមន|ក្រុងច្បារមន]] [[ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ|ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ]] |Krong Chbar Mon, Krong Odongk Meae Chey |- ! ០៧ | Kampong Thom | '''KT''' | [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្តកំពង់ធំ]] | '''កធ''' | [[ក្រុងស្ទឹងសែន|ក្រុងស្ទឹងសែន]] |Krong Stueng Saen |- ! ០៨ | Kampot | '''KP''' | [[ខេត្តកំពត|ខេត្តកំពត]] | '''កព''' | [[ក្រុងកំពត|ក្រុងកំពត]] [[ក្រុងបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]] | Krong Kampot, Krong Bokor |- ! ០៩ | Kandal | '''KD''' | [[ខេត្តកណ្តាល|ខេត្តកណ្ដាល]] | '''កណ''' | [[ក្រុងតាខ្មៅ|ក្រុងតាខ្មៅ]] [[ក្រុងសំពៅពូន|ក្រុងសំពៅពូន]] [[ក្រុងអរិយក្សត្រ|ក្រុងអរិយក្សត្រ]] | Krong Ta Khmau, Krong Sampov Poun, Krong Arey Ksat |- ! ១០ | Koh Kong | '''KK''' | [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្តកោះកុង]] | '''កក''' | [[ក្រុងខេមរភូមិន្ទ|ក្រុងខេមរភូមិន្ទ]] | Krong Khemarak Phoumin |- ! ១១ | Kep | '''KEP''' | [[ខេត្តកែប|ខេត្តកែប]] | '''កែប''' | [[ក្រុងកែប|ក្រុងកែប]] | Krong Kep |- ! ១២ | Kratíe | '''KRC''' | [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្តក្រចេះ]] | '''ក្រច''' | [[ក្រុងក្រចេះ|ក្រុងក្រចេះ]] | Krong Kratíe |- ! ១៣ | Mondulkiri | '''MK''' | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] | '''មគ''' | [[ក្រុងសែនមនោរម្យ|ក្រុងសែនមនោរម្យ]] | Krong Senmonorom |- ! ១៤ | Oddar Meanchey | '''OMC''' | [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ|ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] | '''ឧមជ''' | [[ក្រុងសំរោង|ក្រុងសំរោង]] | Krong Samraong |- ! ១៥ | Pailin | '''PL''' | [[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្តប៉ៃលិន]] | '''បល''' | [[ក្រុងប៉ៃលិន|ក្រុងប៉ៃលិន]] | Krong Pailin |- ! ១៦ | Preah Sihanouk | '''SN''' | [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ខេត្តព្រះសីហនុ]] | '''សន''' | [[ក្រុងកំពង់សោម|ក្រុងកំពង់សោម]] [[ក្រុងកោះរ៉ុង|ក្រុងកោះរ៉ុង]] [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុងព្រះសីហនុ]] | Krong Kampong Som, Krong Koh Rong, Sihanoukville(Krong Preah Sihanouk) |- ! ១៧ | Preah Vihear | '''PV''' | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្តព្រះវិហារ]] | '''ពវ''' | [[ក្រុងព្រះវិហារ|ក្រុងព្រះវិហារ]] | Krong Preah Vihear |- ! ១៨ | Pursat | '''PS''' | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្តពោធិ៍សាត់]] | '''ពស''' | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ក្រុងពោធិ៍សាត់]] | Krong Pursat |- ! ១៩ | Prey Veng | '''PRV''' | [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្តព្រៃវែង]] | '''ព្រវ''' | [[ក្រុងព្រៃវែង|ក្រុងព្រៃវែង]] | Krong Prey Veng |- ! ២០ | Ratanakiri | '''RK''' | [[ខេត្តរតនគីរី|ខេត្តរតនគីរី]] | '''រគ''' | [[ក្រុងបានលុង|ក្រុងបានលុង]] | Krong Banlung |- ! ២១ | Siem Reap | '''SR''' | [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] | '''សរ''' | [[ក្រុងរុនតាឯក|ក្រុងរុនតាឯកតេជោសែន]] [[ក្រុងសៀមរាប|ក្រុងសៀមរាប]] | Krong Run Ta EK Techo Sen, Krong Siem Reap |- ! ២២ | Stung Treng | '''ST''' | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ខេត្តស្ទឹងត្រែង]] | '''សត''' | [[ក្រុងស្ទឹងត្រែង|ក្រុងស្ទឹងត្រែង]] | Krong Stung Treng |- ! ២៣ | Svay Rieng | '''SVR''' | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ខេត្តស្វាយរៀង]] | '''ស្វរ''' | [[ក្រុងបាវិត|ក្រុងបាវិត]] [[ក្រុងស្វាយរៀង|ក្រុងស្វាយរៀង]] | Krong Bavet, Krong Svay Rieng |- ! ២៤ | Takéo | '''TK''' | [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្តតាកែវ]] | '''តក''' | [[ក្រុងដូនកែវ|ក្រុងដូនកែវ]] | Krong Doun Kaev |- ! ២៥ | Tbong Khmum | '''TKH''' | [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]] | '''តឃ''' | [[ក្រុងសួង|ក្រុងសួង]] | Krong Suong |} [[File:Mappa Impero Khmer (it).svg|center|700px]] ==អភិបាលកិច្ច== '''រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្ត'''នីមួយៗត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយក្រុមប្រឹក្សាតាមរយៈ'''ការបោះឆ្នោតអសកល'''ពី'''ក្រុមប្រឹក្សាឃុំ/សង្កាត់'''ដែលឲ្យឈ្មោះថា'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''។'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''គឺជាតំណាងប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងដែនសមត្ថកិច្ចរាជធានី-ខេត្ត។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវតែងតាំងដោយព្រះរាជក្រឹត្យតាមរសំណើពី'''នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា'''និង'''រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ'''។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវមានអភិបាលមួយរូបមានតួនាទីដឹកនាំរួមនិងអភិបាលរង(តាមការកំណត់របស់[[ក្រសួងមហាផ្ទៃ|ក្រសួងមហាផ្ទៃ]])ជាជំនួយការដឹកនាំអភិបាលលើជំនាញវិស័យនានានៅក្នុងរាជធានី-ខេត្ត។ រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្តនីមួយៗត្រូវបង្កើតឲ្យមាន'''គណៈកម្មាធិការរបស់ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''តាមលក្ខខ័ណ្ឌនៃច្បាប់ដើម្បីធានាការអភិវឌ្ឍតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យនៅថ្នាក់ក្រោមជាតិដើម្បីសម្របសម្រួលលើវិស័យជំនាញក៏ត្រូវឲ្យមានការបង្កើត'''គណៈបញ្ជាការឯកភាពរាជធានី-ខេត្ត'''មានសមាសភាពពីមន្ទីរអង្គភាពនានាទាំងអស់នៅក្នុងដែនរាជធានី-ខេត្តសាមីដែលអភិបាលរាជធានី-ខេត្តជាប្រធាន។ ==ប្រវត្តិ== ==='''សម័យនគរវ្នំ ឬ ហ្វូណន'''=== [[File:Funan Kingdom.png|thumb]] ព្រះរាជា[[នគរភ្នំ|នគរវ្នំ]]និយមធ្វើសង្គ្រាមពង្រីកទឹកដីតួយ៉ាងដូចជា[[ព្រះបាទហ្វាន់ ឆេម៉ាន់ ឬស្រីមារៈ|ព្រះបាទហ្វាន់ឆេម៉ាន់]]បានលើកទ័ពជើងទឹកទៅវាយរដ្ឋជាច្រើនមកដាក់ជាចំណុះរួមមានរដ្ឋ[[ខ្មែរ]] ខ្លះ [[រដ្ឋមន|មន]] ខ្លះ [[ចាម]] ឬ [[ម៉ាឡេយូ]]។ក្នុងសង្គ្រាមគេច្រើនចាប់ឈ្លើយសឹកមកធ្វើជាទាសាទាសី។ ដោយហេតុនេះហើយទើបយើងហៅ[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ថាជាអធិរាជាណាចក្រហើយស្ដេចមានឋានៈជា ''[[មហារាជ|មហារាជ]]'' ឬជា ''[[សាវ៌កៅ|សាវ៌កៅ]]'' (ស្ដេចចក្រវាឡ)។រដ្ឋដែល​ឋិតក្រោមអំណាចរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ទាំងនោះមានស្ដេចសោយរាជ្យគ្រប់ៗរដ្ឋទាំងអស់ហើយរដ្ឋទាំងនោះមានតួនាទីលើកសួយសារអាករមកថ្វាយអធិរាជ[[ហ៊្វូណន|នគរវ្នំ]]រៀងរាល់ឆ្នាំរដ្ឋនេះគេហៅថា ''[[សាមន្តរាជ្យ|សាមន្តរាជ្យ]]''។ហើយរដ្ឋបែបទី ០២ គឺត្រូវគ្រប់គ្រងដោយព្រះរាជបុត្រឬព្រះញាតិវង្សរបស់ស្ដេចអាណាចក្រវ្នំគេហៅថា ''[[វិស័យរដ្ឋ|វិស័យរដ្ឋ]]'' ដែលជាសម្បត្តិរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ផ្ទាល់ដែលបង្កើតឡើងដោយ[[ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី១|ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី ១]] ប៉ុន្តែត្រូវបានរំលាយចោលទៅវិញដោយ[[ហ៊ុនប៉ានហួង|ព្រះបាទហ៊ុនប៉ានហួង]]វិញ។គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថារចនាសម្ព័ន្ធនយោបាយបែបនេះគឺមានគ្រោះថ្នាក់ណាស់គឺដោយសារតែពេលណាអំណាចកណ្ដាលចុះខ្សោយនោះ ''[[សាមន្តរាជ្យ]]'' មួយចំនួននឹងងើបឡើងបះបោរដូចករណី ''​[[សាមន្តរដ្ឋ|សាមន្តរដ្ឋ]][[ចេនឡា]]'' នៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី ០៦។ ==='''សម័យនគរកម្វុជ ឬ ចេនឡា'''=== [[File:Chen-La_locator.png|thumb]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័នទី ១]] ទ្រង់បានតាំងរាជធានីនៅ[[ឦសានបុរៈ]]ហើយមានគ្រួសារ ២០០០ នាក់រស់នៅ។នៅកណ្ដាលក្រុងមានសាលធំមួយជាទីដែលព្រះរាជាទ្រង់ព្រះប្រទានសវនាការនិងជួបជុំពួកមន្ត្រី សេនាបតី។នៅខាងក្រៅរាជធានីមានក្រុងចំនួន ៣០ ទៀតហើយក្រុងនីមួយៗមានគ្រួសារជាច្រើនពាន់នាក់រស់នៅហើយគ្រប់គ្រងដោយអភិបាលម្នាក់។ <ref>ត្រឹង ងារ ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ទំព័រ៧៤-៧៥</ref> ==='''សម័យអង្គរ(ចក្រភពខ្មែរ)'''=== [[File:Khmer_Empire.png|thumb]] ====ប្រមាណ==== បច្ចេកពាក្យ ''[[ប្រមាន-ប្រមាណ]]'' ត្រូវបានប្រើប្រាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]ដើម្បីសម្គាល់ឈ្មោះដល់បំណែងចែកទឹកដីដ៏ធំៗ ឬ មួយភូមិភាគនៃកម្ពុជទេស។តាមសិលាចារឹក(អក្សរសិលាចារឹកទំព័រ ៤៧ ៤៨ និង ៤៩)យើងបានឃើញដែនដី ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលជា ២០ គឺជាផែនដីដ៏ធំៗនៃប្រទេស។ នៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងនៅក្នុងសម័យសតវត្សរ៍ទី ០៧ (សិលាចារឹកអ្នកតា)មានសរសេរឈ្មោះពាក្យថា ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ។ តើភូមិភាគនេះនៅឯណា ឬ មួយក៏មានទីតាំងនៅកន្លែងវត្តព្រៃវែងសព្វថ្ងៃ?នៅក្នុងសិលាចារឹកនេះទៀតក៏មានសរសេរព្រះនាម[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័ន|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័ន]]ដែលជាព្រះមហាក្សត្រលើមហាក្សត្រ''[[សាមន្តរាជ]]'' នៃភូមិភាគទាំង ០៣។ តើ ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ជាភូមិភាគមួយនៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ(ឬទីក្រុង)ទាំង ០៣ កន្លែងដែលមានចារនៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងដែលឬទេ? នៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ០៥ ដែលត្រូវបានពណ៌នាតាមឧទាហរណ៍ខាងលើនេះយើងអាចសង្កេតឃើញថាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ( ''[[ប្រមាណ]]'' ពាក្យនេះមានន័យ ០២ មានន័យថា រង្វាស់និងការប៉ាន់ស្មាន)មួយចំនួនមានដើមកំណើតពីពាក្យ[[ខ្មែរ]]ហើយឈ្មោះភូមិភាគចំនួន ១១ មានដើមកំណើតពី[[សំស្ក្រឹត]]។ ម្យ៉ាងវិញទៀតបើតាមសិលាចារឹក K.៩៨៩ ភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]''មួយមានឈ្មោះថា ''[[សតគ្រាម]]'' ដែលមានន័យថា'''ភូមិចំនួនមួយរយ'''បានសេចក្ដីថាតាមរយៈអត្ថន័យរបស់ភូមិភាគនេះ យើងអាចទាញមតិដែលបញ្ជាក់ទំហំដ៏ធំធេងនៃស្ថាននាមដែលបានប្រើប្រាស់ពាក្យ ''[[ប្រមាណ]]'' នៅខាងដើម។នៅក្នុងសិលាចារឹកនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]នា[[សម័យអង្គរ]]ក៏មានការប្រើប្រាស់ ''[[ប្រមាណ]]'' សម្រាប់សម្គាល់នូវភូមិភាគផ្សេងៗនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ផងដែរ។ ====វិសយ==== ''[[វិសយ]]'' ពាក្យ[[សំស្ក្រឹត]]មានន័យថា [[តំបន់]] [[ខេត្ត]] ពាក្យ ''[[វិសយ]]'' ប្រើសម្រាប់សម្គាល់នូវបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋការឬក៏បំណែងចែករាជការមួយៗដ៏ច្បាស់លាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]។ តាមសិលាចារឹកនានាពាក្យ ''[[វិសយ]] (Visaya)''សម្គាល់នូវ[[ទីរួមខេត្ត]]ដែលនៅក្នុងនោះមានស្ថាប័នរាជការផ្សេងៗខាងគ្រហស្ថ និងសាសនា។ ''[[វិសយ]]'' នីមួយៗស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់ ''[[ខ្លោញវិសយ]]''(ស្ដេចត្រាញ់ ឬ ចៅហ្វាយខេត្ត)។ រាជការដែលធ្វើការអម ''[[ខ្លោញវិសយ]]'' គឺមាន ''[[ខ្លោញវលវិសយ]] (Khlon Vala Visaya K.២២១)''។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការធញ្ញជាតិគឺមានស្រូវអង្ករជាអាទិភាព។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការទារប្រេងមានប្រេងធ្វើអំពីរុក្ខជាតិនិងប្រេងធ្វើអំពីខ្លាញ់គោ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១) ''[[វ្រីហិបយ៌្យនវិសយ]] (Vrihi paryyan Visaya'' ''K.៤៤៤'')ព្រមទាំងមាន''[[ខ្លោញ]]'' ឬមួយក៏អធិបតីទទួលបន្ទុកតុលាការដែលនៅតាមសិលាចារឹកថា ''[[សភាវិសយ]]។'' បើប្រៀបធៀបទៅនិងសម័យបច្ចុប្បន្នពាក្យ ''[[វិសយ]]'' មានន័យថាជាបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋបាលដូចជាខេត្តដែរ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១)។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថាមានឈ្មោះស្ថាននាមខ្លះដែលត្រូវបានបង្កបង្កើតឡើងដោយការប្រើពាក្យ ''[[ភូមិសាស្ត្រ]] ផង [[ប្រមាណ]] ផង និង [[វិសយ]] ផង''។ ឧទាហរណ៍ : (សិលាចារឹក ទំព័រ ៥១) [[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]] = បុរីដ៏ល្អ ដ៏ប្រសើរ គឺជាភូមិភាគនៅខាងទិសឧត្ដរនៃកម្ពុជទេសគឺនៅតំបន់[[វត្តភូ]]ឬហៅថា[[តំបន់បាសាក់]]នៅខាងភូមិភាគឧត្ដរ។ តាមមតិអ្នកស្រាវជ្រាវខ្លះ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]គឺជារាជធានីចាស់នៃប្រទេស[[ចេនឡា]]ហើយព្រះមហាក្សត្រដែលសោយរាជ្យមុនគេនៅទីនោះព្រះនាមថា[[ស្រេស្ឋវម៌្ម|ព្រះបាទស្រេស្ឋវរ្ម័ន]]។ សន្ទុក = ប្រហែលជាចេញមកពីពាក្យ ស្ទុក ស្ដុក មានន័យថា ធំ មាំមួន ប៉ុន្តែន័យរបស់ពាក្យនេះម្យ៉ាងទៀតគឺបឹង។ សព្វថ្ងៃមានពាក្យ'''[[ភ្នំសន្ទុក]]'''ដែលនៅលើនោះមានប្រាសាទបុរាណតាមសិលាចារឹកក៏មានសរសេរអំពី ''Mahanasa = អ្នកធ្វើម្ហូបអាហារនៅ [[វិសយសន្ទុក]](Visaya Sanduk)''។ ប្រសិនបើពាក្យ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]និង'''សន្ទុក'''បានត្រូវប្រើប្រាស់សម្រាប់សម្គាល់ភូមិភាគផងខេត្តផងគេអាចសន្និដ្ឋានថានៅតាមសិលាចារឹកមានពាក្យសម្គាល់ភូមិភាគដទៃទៀតដែលត្រូវប្រើសម្រាប់សំគាល់ខេត្ត។យើងបានរកឃើញ ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលចំនួន ២០ ហើយនៅក្នុង ''[[ប្រមាណ]]'' នីមួយៗមាន ''[[វិសយ]]'' គឺខេត្តច្រើន។ដូច្នេះ ''[[វិសយ]]'' នៅក្នុងសម័យបុរាណជាពិសេសនៅ[[សម័យអង្គរ]]មានមិនតិចជាងពាក្យរបស់[[ជីវ តាក្វាន់]]ដែលបានសរសេរថានៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]មានខេត្តច្រើនជាង ៩០ ខេត្ត។ <ref>[http://phumikhmer.wordpress.com/2012/07/16/%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%90%E1%9E%B6%E1%9E%93%E2%80%8B%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%98%E2%80%8B%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%B6-toponymie%E2%80%8B-%E1%9E%94%E1%9E%8E%E1%9F%92/?relatedposts_exclude=92 ស្ថាននាមវិទ្យារបស់បណ្ឌិតឡុងសៀម]</ref> ===សម័យចតុមុខ និង សម័យលង្វែក === [[File:Southeast_Asian_history_-_Around_1540.png|thumb]] [[File:Cambodia Map 1461-1476 AD.jpg|thumb]] នៅក្នុងសម័យនោះ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]លែងជាមហាអំណាចមួយខាងទឹកដីទៀតហើយ។ទឹកដីជាន់ក្រៅគឺស្រុក'''[[បច្ចន្តជនបទ]]'''ដូចជាស្រុក'''[[សុខោទ័យ]]''' ស្រុក'''[[អយុធ្យា]]''' ស្រុក'''[[លពបុរី]]''' [[ស្រុកពិមាឃ(ខេត្តនគររាជ)|ស្រុកពិមាឃ]]ត្រូវបាត់បង់អស់ទៅហើយរីឯប្រទេស ''[[សាមន្តរាជ]]'' ដូចជា'''[[ចាម្ប៉ា]] [[អណ្ណាម]] [[ប្រទេសជ្វា|ជ្វា]] [[រដ្ឋមន|មន]]'''ក៏លែងមានទៀតដែរហើយ។ព្រំដែនខាងជើងរបស់[[ខ្មែរ]]ធ្លាក់មកនៅត្រឹម'''[[ទន្លេមូល]]'''ឬនៅលើនេះបន្តិចបន្តួចនឹង[[ឡាវ|ប្រទេសលាវ]]។ព្រះនគរខាងលិចទល់នឹង'''[[ខេត្តបស្ចឹមបុរី|បស្ចឹមបុរី]]''' និង '''[[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]]'''ខាងពាយ័ព្យទល់នឹង'''[[ស្រុកនាងរង]] [[ខេត្តនគររាជសីមា|នគររាជសីមា]]'''ខាងកើតទល់នឹង[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ខាងត្បូងទល់នឹង[[សមុទ្រចិនខាងត្បូង|សមុទ្រចិន]]និង[[ឈូងសមុទ្រសៀម]]។ បើតាមពង្សាវតាររាជាណាចក្រ[[ខ្មែរ]]សម័យនោះមានប្រមាណ ៧០ ខេត្តគឺ : '''[[ខេត្តលង្វែក|លង្វែក]] [[ខេត្តបរិបូរណ៍|អម្រិន្ទបូរ]] [[ខេត្តក្រគរ|ក្រគរ]] [[ខេត្តគ្រង|គ្រង]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តឫស្សីសាញ|ឫស្សីសាញ]] [[ខេត្តតាមសីមា|តាមសីមា]] [[ខេត្តមង្គលបុរី|មង្គលបុរី]] [[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]] [[ខេត្តសុរិន្ទ|សុរិន្ទ]] [[ខេត្តសិង្គារ|សិង្គារ]] [[ខេត្តកំពង់សៀម|កំពង់សៀម]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តជើងព្រៃ|ជើងព្រៃ]] [[ខេត្តគោកសេះ|គោកសេះ]] [[ខេត្តអន្លង់រាជ|អន្លង់រាជ]] [[ខេត្តព្រហ្មទេព|ព្រហ្មទេព]] [[ខេត្តព្រៃក្ដី|ព្រៃក្ដី]] [[ខេត្តស្ទោង|ស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង|ជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស|រលួស]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តម្លូព្រៃ|ម្លូព្រៃ]] [[ខេត្តជាំក្សាន្ត|ជាំក្សាន្ត]] [[ខេត្តត្នោត|ត្នោត]] [[ខេត្តទឹកជោរ|ទឹកជោរ]] [[ខេត្តសៀមបូក|សៀមបូក]] [[ខេត្តសម្បុកសម្បូណ៌|សម្បុកសម្បូណ៌]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តឆ្លូង|ឆ្លូង]] [[ខេត្តត្បូង|ត្បូង]] [[ខេត្តបាសាន|បាសាន]] [[ខេត្តទទឹងថ្ងៃ|ទទឹងថ្ងៃ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តរោងដំរី|រោងដំរី]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តជើងបាដែង|ជើងបាដែង]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តបាទី|បាទី]] [[ខេត្តលើកដែក|លើកដែក]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តថ្ពង|ថ្ពង]] [[ខេត្តបាសាក់|បាសាក់]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពាម|ពាម]] [[ខេត្តកោះស្លាកែត|កោះស្លាកែត]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|កំពង់សោម]] [[ខេត្តទឹកខ្មៅ|ទឹកខ្មៅ]] [[ខេត្តពាមមេសរ|ពាមមេសរ]] [[ខេត្តព្រះត្រពាំង|ព្រះត្រពាំង]] [[ខេត្តក្រមួនស|ក្រមួនស]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]]'''។ល។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថានៅក្នុងចំណោមខេត្តទាំងប៉ុន្មាននេះខេត្តខ្លះនៅឋានៈជាខេត្តរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះដូចជា'''[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]]'''។ល។រីឯខេត្តខ្លះធ្លាក់ឋានៈមកស្រុកវិញដូចជា'''[[ខេត្តមង្គលបុរី]] [[ខេត្តស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស]] [[ខេត្តទឹកជោរ]]'''។ល។ចំណែកខេត្តខ្លះទៀតត្រូវបាត់ឈ្មោះរលាយចូលនឹងខេត្តឯទៀតៗអស់ទៅ។ ខេត្តនីមួយៗត្រូវបែងចែកជាស្រុកហើយ[[ស្រុក]]នីមួយៗត្រូវបែងចែកជា[[ឃុំ]]និង[[ភូមិ]]ជាច្រើនទៅទៀត។ប៉ុន្តែខេត្តជាច្រើនត្រូវបានប្រមូលផ្ដុំជាតំបន់ធំៗដែលគេឲ្យឈ្មោះថា'''ដី'''។ '''ដី>រាជធានី-ខេត្ត>ស្រុក/ខណ្ឌ>ឃុំ/សង្កាត់>ភូមិ''' ===សម័យឧដុង្គ=== [[File:Indochina_map_(1770s).jpg|thumb]] នៅក្នុង[[សម័យឧដុង្គ]]ឃើញមានខេត្តដូចជា : [[ខេត្តកំពង់ក្របី|កំពង់ក្របី]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី|ច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តចុងកាល់|ចុងកាល់]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តមហានគរ|មហានគរ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តកំពង់លែង|កំពង់លែង]]។ ===សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង និង សម័យអាណានិគមនិយមជប៉ុន=== [[File:Flag-map of Cambodia (Japanese occupation).svg|thumb]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស|ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ-មុនីវង្ស]]មានខេត្តនិងភូមិភាគដូចជា ៖ ====ខេត្ត​==== *[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] *[[​ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *​[[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] *[[ខេត្តកំពត|កំពត]] *[[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] *[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|​កំពង់ឆ្នាំង]] *[[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] *[[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *[[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] *[[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *[[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] *[[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] *[[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] ====ភូមិភាគរដ្ឋបាល==== នៅក្នុង ​គ.ស ​១៩៤៧ មាន​ព្រះរាជ្យក្រម​បង្កើត​ឲ្យ​មាន​ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ចំនួន ០​៧ ​គឺ ៖ *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​១ : [[ខេត្ត​បាត់ដំបង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០២ : [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្ត​ពោធិសាត់]] និង [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៣ : [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្ត​កំពង់ធំ]] និង [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៤ : [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្ត​ក្រចេះ]] និង [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៥ : [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្ត​ព្រៃវែង]] និង​ [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៦ : [[ខេត្តកណ្ដាល|ខេត្ត​កណ្ដាល]] និង [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៧ : [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្ត​តាកែវ]] និង [[ខេត្តកំពត|កំពត]] ===សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម ឬ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០១=== [[ប្រទេសកម្ពុជា]]បានបន្សល់ទុកនូវខេត្តដែលសេសសល់ស្រាប់នៅក្នុង[[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]រហូតមកដល់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]]។ នៅក្នុង​[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]​​ខេត្ដចំនួន ០​៥ ត្រូវបានបង្កើតឡើងបន្ថែមទៀតនិង​ក្រុងចំនួន ​០៣ គឺ : [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]]) [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]](១៩៥៧) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។សរុប ១៩ ខេត្ត និង ០៣ ក្រុង ។ ===សម័យសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ឬ លន់ នល់ === [[File:Flag map of Cambodia (1970-1975).svg|thumb]] ខេត្តនិងក្រុងសល់ពីជំនាន់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម|សង្គមរាស្ត្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]][[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]])[[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]] (១៩៥៧ ដល់[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] ឬ សម័យលន់ នល់ [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ក្រុងកំពង់សោម]]) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង ​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។ នៅ​ចុង​[[​សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម|សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម]]និង​សម័យ[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] មាន​បង្កើត​អនុខេត្ត ​១១ និង​ ខេត្ត​ ០១ ដូច​ខាងក្រោម ៖ *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំពង់សីលា|កំពង់សិលា]] ([[ស្រុកស្រែអំបិល|ស្រុក​ស្រែអំបិល]]) *អនុខេត្ត​ផ្ការំចេក ([[ស្រុកមេមត់|ស្រុក​មេមត់]]) *អនុខេត្ត​ភ្នំដិល ([[ស្រុកបាធាយ|ស្រុក​បាធាយ]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកថ្មពួក|ថ្មពួក]] ([[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|ស្រុក​សិរីសោភ័ណ]]) *អនុខេត្ត​ស្រកានាគ ([[តាកែនកោះស្លា​ស្រកានាគ]] [[ស្រុកឈូក|ស្រុក​ឈូក]]) *អនុខេត្ត​ថ្មកែវ (ជិត​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|គីរីរម្យ]]) *អនុខេត្ត​[[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]] ([[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] ([[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] [[​ព្រៃវែង]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកអន្លង់វែង|អន្លង់វែង]] (ជិត​[[សៀមរាប]]) *អនុខេត្ត​[[ទន្លេសាប]] (ទីតាំង​សាលាខេត្ត​នៅ​[[ឃុំកំពង់ហ្លួង(ស្រុកក្រគរ)|ឃុំ​កំពង់ហ្លួង]] [[ស្រុកក្រគរ|ស្រុក​ក្រគរ]] [[ខេត្ត​ពោធិ៍សាត់]]) *អនុ[[ខេត្តប៉ៃលិន]] ក្រោយ​មក​ដាក់​ជា​[[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្ត​ប៉ៃលិន]]ក្រោយ​មក​ទៀត​កែ​ដាក់​ថា'''ក្រុង​ប៉ៃលិនមង្គល''' *ខេត្ត​[[ឧត្ដុង្គមានជ័យ]] (តាំង​នៅ​[[ស្រុកឧដុង្គ|ស្រុក​ឧត្ដុង្គ]]<ref>{{Cite web |title=អនុក្រឹត្យស្ដីពីការបំបែកស្រុកឧដុង នៃខេត្តកំពង់ស្ពឺ លេខ : ២៧១ អនក្រ.បក, 2022-12-23 {{!}} MPWT |url=https://www.mpwt.gov.kh/kh/documents/sub-decree/564 |access-date=2025-06-18 |website=ក្រសួងសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូន (MPWT) |language=kh}}</ref> [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្ត​កំពង់ស្ពឺ]])។ សរុប ២១ ខេត្ត ក្រោយមក ២០ ខេត្ត ក្រុង ០៣ ក្រោយមក ក្រុង ០៤ និង អនុខេត្ត ១១ ក្រោយមក ១០។<ref>{{Cite web |url=http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |title=ខេត្តខ្មែរសម័យអាណានិគម ដល់ សម័យលន់នល់ |access-date=2014-03-01 |archivedate=2015-04-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150423002908/http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |url-status=dead }}</ref> ===សម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ឬ ប៉ុល ពត=== នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៥ រដ្ឋាភិបាល[[ខ្មែរក្រហម]]បានលុបបំបាត់ចោលបំណែងចែករដ្ឋបាលពីមុនរបស់[[កម្ពុជា]]ចេញទាំងអស់។ជំនួសឲ្យខេត្ត[[កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ]]ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ០៧ ភូមិភាគគឺភូមិភាគ'''ពាយ័ព្យ ឧត្តរ ឦសាន បូព៌ា និរតី បស្ចឹម និង កណ្ដាល'''។ ភូមិភាគទាំងនេះត្រូវបានយកតាមបំណែងចែកដែល​បង្កើតឡើងដោយពួក[[ខ្មែរក្រហម]]នៅពេលដែលពួកគេបានប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងរបប[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]]ដឹកនាំដោយ​លោកឧត្តមសេនីយ៍[[លន់ នល់]]។<ref>James A. Tyner, ''The Killing of Cambodia''</ref> ===សម័យសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា សម័យរដ្ឋកម្ពុជា និង សម័យអ៊ុនតាក់=== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រដ្ឋធានី<br>(អាសនៈ) ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | [[ភ្នំពេញ]] | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh or Daun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|បន្ទាយមានជ័យ]] | [[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|សិរីសោភ័ណ]] | Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | [[ស្រុកបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | [[ស្រុកកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | [[ស្រុកកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | [[ស្រុកកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | Kampong Speu |- ! ០៧ | Kampong Thom | [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | [[ស្រុកកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | Kampong Thom |- ! ០៨ | Kampot | [[ខេត្តកំពត|កំពត]] | [[ស្រុកកំពត|កំពត]] | Kampot |- ! ០៩ | Kandal | [[ខេត្តកណ្តាល|កណ្ដាល]] | [[ស្រុកតាខ្មៅ|តាខ្មៅ]] | Ta Khmau |- ! ១០ | Koh Kong | [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] | [[ស្រុកកោះកុង|កោះកុង]] | Koh Kong |- ! ១១ | Kratié | [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] | [[ស្រុកក្រចេះ|ក្រចេះ]] | Kratié |- ! ១២ | Mondulkiri | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|មណ្ឌលគីរី]] | [[ស្រុកសែនមនោរម្យ|សែនមនោរម្យ]] | Saen Monourom |- ! ១៣ | Siem Reap - Oddar Meanchey | [[ខេត្តសៀមរាប]] [[ឧត្តរមានជ័យ]] | [[ស្រុកសៀមរាប|សៀមរាប]] | Siem Reap |- ! ១៤ | Kampong Saom | [[ក្រុងកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | [[ស្រុកកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | Kampong Saom |- ! ១៥ | Preah Vihear | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ព្រះវិហារ]] | [[ស្រុកភ្នំត្បែងមានជ័យ|ភ្នំត្បែងមានជ័យ]] | Phnom Thbeng Meanchey |- ! ១៦ | Pursat | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ស្រុកពោធិ៍សាត់]] | Pursat |- ! ១៧ | Prey Veng | [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | [[ស្រុកព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | Prey Veng |- ! ១៨ | Ratanakiri | [[ខេត្តរតនគីរី|រតនគីរី]] | [[ស្រុកលំផាត់|លំផាត់]] | Lumphat |- ! ១៩ | Stung Treng | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | [[ស្រុកស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | Stung Treng |- ! ២០ | Svay Rieng | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | [[ស្រុកស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | Svay Rieng |- ! ២១ | Takéo | [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] | [[ស្រុកតាកែវ|តាកែវ]] | Takéo |- |} ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៨=== នៅថ្ងៃទី ២២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០០៨ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានផ្លាស់ប្ដូរក្រុង[[កែប]] [[ប៉ៃលិន]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]]ទៅជាខេត្តវិញនិងបានកែសម្រួលព្រំប្រទល់សីមាខេត្តជាច្រើន។<ref>{{Cite web|url = http://khmerization.blogspot.com/2008/12/decree-creates-three-new-provinces.html|title = Decree Creates Three New Provinces|publisher = khmerization.blogspot.com|date=December 2008}}</ref> ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៣=== នៅថ្ងៃទី ៣១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០១៣ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានបំបែក[[ខេត្តកំពង់ចាម]]ទៅជា ០២ [[ខេត្តកំពង់ចាម]](ត្រើយខាងលិច[[ទន្លេមេគង្គ]]) និង [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]](ត្រើយខាងកើត[[ទន្លេមេគង្គ]])។<ref>{{Cite web|url = http://www.phnompenhpost.com/national/kampong-cham%E2%80%99s-great-divide|title = Kampong Cham's great divide|}}</ref> ==ឯកសារយោង== {{Reflist}} ==តំណខាងក្រៅ== * [http://www.statoids.com/ukh.html Statoid site] {{ខេត្ត-រាជធានីកម្ពុជា}} {{អត្ថបទអំពីបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទីមួយនៃប្រទេសអាស៊ី}} {{Portal bar|កម្ពុជា}} [[Category:បំណែងចែករងនៃកម្ពុជា]] [[Category:បញ្ជីបំណែងចែករងប្រទេស|Cambodia, Provinces]] [[Category:បំណែងចែករងប្រទេសនៃអាស៊ី|Cambodia 1]] [[Category:បំណែងចែករដ្ឋបាលរងរបស់ប្រទេសថ្នាក់ទីមួយ|Provinces, Cambodia]] [[Category:បញ្ជីទាក់ទងកម្ពុជា]] gu981t2saof1fd30i3plav510zbaufh 322333 322332 2025-06-20T11:20:10Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 322333 wikitext text/x-wiki '''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]''' ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ២៥ ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១។[[រាជធានីភ្នំពេញ]]មិនមែនជាខេត្តនោះទេតែជាតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសហើយត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាខេត្តដោយហេតុថាវាត្រូវបានគ្រប់គ្រងនៅក្នុងកម្រិតដូចគ្នាទៅនឹងខេត្ត ២៤ ទៀតដែរ។ឈ្មោះនៃខេត្តដូចគ្នាទៅនឹងក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្តាល]] [[កំពង់ធំ]] [[កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] [[តាកែវ]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[បន្ទាយមានជ័យ]] [[មណ្ឌលគិរី]] [[រតនគិរី]] និង [[ឧត្តរមានជ័យ]]ចេញ។ [[ភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]]មានសន្ទភាពនិងប្រជាជនខ្ពស់បំផុត។ខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីធំជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]ហើយខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីតូចជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តកែប]]។[[ខេត្តកែប]]មានអត្រាប្រជាជនទាបបំផុតស្របពេលដែល[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]មានសន្ទភាពប្រជាជនទាបបំផុតដូចគ្នាដែរ(ស្ដែងតាមរយៈជំរឿនឆ្នាំ ២០០០)។ [[កម្ពុជា|ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ត្រូវបានបែងចែកជាបន្តបន្ទាប់ទៀតទៅជា ''[[ស្រុក]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ ចំណែកឯ ''[[ខណ្ឌ]]'' មានតែនៅក្នុង[[រាជធានីភ្នំពេញ]]ប៉ុណ្ណោះ។ចំនួន ''[[ស្រុក]]'' / ''[[ខណ្ឌ]]'' នៅក្នុង ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' នីមួយៗមានចំនួនខុសៗគ្នារាប់ចាប់តាំងពីខេត្តតូចៗរហូតដល់ខេត្តធំៗ។ខេត្តនីមួយៗត្រូវមានតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសមួយផងដែរហៅថាក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្តាល|កណ្តាល]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]]ដែលមានក្រុងច្រើន(ចាប់ពី ០២ ឡើងទៅ)។ ''[[ឃុំ]]'' / ''[[សង្កាត់]]'' គឺជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៣ និងចុងក្រោយបង្អស់គឺ ''[[ភូមិ]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៤។នៅ[[រាជធានីភ្នំពេញ]]គ្មាន ''[[ឃុំ]]'' នោះទេដោយប្រើប្រាស់ ''[[សង្កាត់]]'' ជំនួសឲ្យ ''[[ឃុំ]]'' វិញ។ {{short description|First-level administrative division of Cambodia}} {{Infobox subdivision type | name = ខេត្ត ឬ ខែត្រ<br />{{lang|en|Province}}<br />{{nobold|{{transl|km|Khétt}}}} | alt_name = |map = Provincial Boundaries in Cambodia.svg |category = បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១ |territory = {{CAM}} |start_date = |current_number = ២៥ |number_date = |population_range = ៤២,៦៦៥ ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– ២,២៨១,៩៥១ ([[រាជធានីភ្នំពេញ]])<ref name=census2019 /> |area_range = {{Convert|336|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– {{Convert|14288|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]) |government = រដ្ឋបាលខេត្ត |subdivision = [[ស្រុក|ខណ្ឌ/ក្រុង/ស្រុក]](បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ បន្ទាប់ពីខេត្ត) }} ==បញ្ជីរាជធានី-ខេត្ត== [[File:Cambodia, administrative divisions - km - colored.svg|center|700px]] {| class="wikitable" style="text-align:center |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរកាត់ ! អក្សរខ្មែរ ! អក្សរកាត់ខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រាជធានី<br> ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | '''PP''' | [[រាជធានីភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]] | '''ភព''' | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | '''BMC''' | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] | '''បមជ''' | [[ក្រុងប៉ោយប៉ែត|ក្រុងប៉ោយប៉ែត]] [[ក្រុងសិរីសោភ័ណ|ក្រុងសិរីសោភ័ណ]] |Krong Poipet, Krong Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | '''BB''' | [[ខេត្តបាត់ដំបង|ខេត្តបាត់ដំបង]] | '''បប''' | [[ក្រុងបាត់ដំបង|ក្រុងបាត់ដំបង]] | Krong Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | '''KC''' | [[ខេត្តកំពង់ចាម|ខេត្តកំពង់ចាម]] | '''កច''' | [[ក្រុងកំពង់ចាម|ក្រុងកំពង់ចាម]] | Krong Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | '''KCH''' | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] | '''កឆ''' | [[ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង|ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង]] | Krong Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | '''KS''' | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] | '''កស''' | [[ក្រុងច្បារមន|ក្រុងច្បារមន]] [[ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ|ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ]] |Krong Chbar Mon, Krong Odongk Meae Chey |- ! ០៧ | Kampong Thom | '''KT''' | [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្តកំពង់ធំ]] | '''កធ''' | [[ក្រុងស្ទឹងសែន|ក្រុងស្ទឹងសែន]] |Krong Stueng Saen |- ! ០៨ | Kampot | '''KP''' | [[ខេត្តកំពត|ខេត្តកំពត]] | '''កព''' | [[ក្រុងកំពត|ក្រុងកំពត]] [[ក្រុងបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]] | Krong Kampot, Krong Bokor |- ! ០៩ | Kandal | '''KD''' | [[ខេត្តកណ្តាល|ខេត្តកណ្ដាល]] | '''កណ''' | [[ក្រុងតាខ្មៅ|ក្រុងតាខ្មៅ]] [[ក្រុងសំពៅពូន|ក្រុងសំពៅពូន]] [[ក្រុងអរិយក្សត្រ|ក្រុងអរិយក្សត្រ]] | Krong Ta Khmau, Krong Sampov Poun, Krong Arey Ksat |- ! ១០ | Koh Kong | '''KK''' | [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្តកោះកុង]] | '''កក''' | [[ក្រុងខេមរភូមិន្ទ|ក្រុងខេមរភូមិន្ទ]] | Krong Khemarak Phoumin |- ! ១១ | Kep | '''KEP''' | [[ខេត្តកែប|ខេត្តកែប]] | '''កែប''' | [[ក្រុងកែប|ក្រុងកែប]] | Krong Kep |- ! ១២ | Kratíe | '''KRC''' | [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្តក្រចេះ]] | '''ក្រច''' | [[ក្រុងក្រចេះ|ក្រុងក្រចេះ]] | Krong Kratíe |- ! ១៣ | Mondulkiri | '''MK''' | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] | '''មគ''' | [[ក្រុងសែនមនោរម្យ|ក្រុងសែនមនោរម្យ]] | Krong Senmonorom |- ! ១៤ | Oddar Meanchey | '''OMC''' | [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ|ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] | '''ឧមជ''' | [[ក្រុងសំរោង|ក្រុងសំរោង]] | Krong Samraong |- ! ១៥ | Pailin | '''PL''' | [[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្តប៉ៃលិន]] | '''បល''' | [[ក្រុងប៉ៃលិន|ក្រុងប៉ៃលិន]] | Krong Pailin |- ! ១៦ | Preah Sihanouk | '''SN''' | [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ខេត្តព្រះសីហនុ]] | '''សន''' | [[ក្រុងកំពង់សោម|ក្រុងកំពង់សោម]] [[ក្រុងកោះរ៉ុង|ក្រុងកោះរ៉ុង]] [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុងព្រះសីហនុ]] | Krong Kampong Som, Krong Koh Rong, Sihanoukville(Krong Preah Sihanouk) |- ! ១៧ | Preah Vihear | '''PV''' | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្តព្រះវិហារ]] | '''ពវ''' | [[ក្រុងព្រះវិហារ|ក្រុងព្រះវិហារ]] | Krong Preah Vihear |- ! ១៨ | Pursat | '''PS''' | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្តពោធិ៍សាត់]] | '''ពស''' | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ក្រុងពោធិ៍សាត់]] | Krong Pursat |- ! ១៩ | Prey Veng | '''PRV''' | [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្តព្រៃវែង]] | '''ព្រវ''' | [[ក្រុងព្រៃវែង|ក្រុងព្រៃវែង]] | Krong Prey Veng |- ! ២០ | Ratanakiri | '''RK''' | [[ខេត្តរតនគីរី|ខេត្តរតនគីរី]] | '''រគ''' | [[ក្រុងបានលុង|ក្រុងបានលុង]] | Krong Banlung |- ! ២១ | Siem Reap | '''SR''' | [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] | '''សរ''' | [[ក្រុងរុនតាឯក|ក្រុងរុនតាឯកតេជោសែន]] [[ក្រុងសៀមរាប|ក្រុងសៀមរាប]] | Krong Run Ta EK Techo Sen, Krong Siem Reap |- ! ២២ | Stung Treng | '''ST''' | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ខេត្តស្ទឹងត្រែង]] | '''សត''' | [[ក្រុងស្ទឹងត្រែង|ក្រុងស្ទឹងត្រែង]] | Krong Stung Treng |- ! ២៣ | Svay Rieng | '''SVR''' | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ខេត្តស្វាយរៀង]] | '''ស្វរ''' | [[ក្រុងបាវិត|ក្រុងបាវិត]] [[ក្រុងស្វាយរៀង|ក្រុងស្វាយរៀង]] | Krong Bavet, Krong Svay Rieng |- ! ២៤ | Takéo | '''TK''' | [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្តតាកែវ]] | '''តក''' | [[ក្រុងដូនកែវ|ក្រុងដូនកែវ]] | Krong Doun Kaev |- ! ២៥ | Tbong Khmum | '''TKH''' | [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]] | '''តឃ''' | [[ក្រុងសួង|ក្រុងសួង]] | Krong Suong |} [[File:Mappa Impero Khmer (it).svg|center|700px]] ==អភិបាលកិច្ច== '''រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្ត'''នីមួយៗត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយក្រុមប្រឹក្សាតាមរយៈ'''ការបោះឆ្នោតអសកល'''ពី'''ក្រុមប្រឹក្សាឃុំ/សង្កាត់'''ដែលឲ្យឈ្មោះថា'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''។'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''គឺជាតំណាងប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងដែនសមត្ថកិច្ចរាជធានី-ខេត្ត។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវតែងតាំងដោយព្រះរាជក្រឹត្យតាមរសំណើពី'''នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា'''និង'''រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ'''។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវមានអភិបាលមួយរូបមានតួនាទីដឹកនាំរួមនិងអភិបាលរង(តាមការកំណត់របស់[[ក្រសួងមហាផ្ទៃ|ក្រសួងមហាផ្ទៃ]])ជាជំនួយការដឹកនាំអភិបាលលើជំនាញវិស័យនានានៅក្នុងរាជធានី-ខេត្ត។ រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្តនីមួយៗត្រូវបង្កើតឲ្យមាន'''គណៈកម្មាធិការរបស់ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''តាមលក្ខខ័ណ្ឌនៃច្បាប់ដើម្បីធានាការអភិវឌ្ឍតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យនៅថ្នាក់ក្រោមជាតិដើម្បីសម្របសម្រួលលើវិស័យជំនាញក៏ត្រូវឲ្យមានការបង្កើត'''គណៈបញ្ជាការឯកភាពរាជធានី-ខេត្ត'''មានសមាសភាពពីមន្ទីរអង្គភាពនានាទាំងអស់នៅក្នុងដែនរាជធានី-ខេត្តសាមីដែលអភិបាលរាជធានី-ខេត្តជាប្រធាន។ ==ប្រវត្តិ== ==='''សម័យនគរវ្នំ ឬ ហ្វូណន'''=== [[File:Funan Kingdom.png|thumb]] ព្រះរាជា[[នគរភ្នំ|នគរវ្នំ]]និយមធ្វើសង្គ្រាមពង្រីកទឹកដីតួយ៉ាងដូចជា[[ព្រះបាទហ្វាន់ ឆេម៉ាន់ ឬស្រីមារៈ|ព្រះបាទហ្វាន់ឆេម៉ាន់]]បានលើកទ័ពជើងទឹកទៅវាយរដ្ឋជាច្រើនមកដាក់ជាចំណុះរួមមានរដ្ឋ[[ខ្មែរ]] ខ្លះ [[រដ្ឋមន|មន]] ខ្លះ [[ចាម]] ឬ [[ម៉ាឡេយូ]]។ក្នុងសង្គ្រាមគេច្រើនចាប់ឈ្លើយសឹកមកធ្វើជាទាសាទាសី។ ដោយហេតុនេះហើយទើបយើងហៅ[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ថាជាអធិរាជាណាចក្រហើយស្ដេចមានឋានៈជា ''[[មហារាជ|មហារាជ]]'' ឬជា ''[[សាវ៌កៅ|សាវ៌កៅ]]'' (ស្ដេចចក្រវាឡ)។រដ្ឋដែល​ឋិតក្រោមអំណាចរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ទាំងនោះមានស្ដេចសោយរាជ្យគ្រប់ៗរដ្ឋទាំងអស់ហើយរដ្ឋទាំងនោះមានតួនាទីលើកសួយសារអាករមកថ្វាយអធិរាជ[[ហ៊្វូណន|នគរវ្នំ]]រៀងរាល់ឆ្នាំរដ្ឋនេះគេហៅថា ''[[សាមន្តរាជ្យ|សាមន្តរាជ្យ]]''។ហើយរដ្ឋបែបទី ០២ គឺត្រូវគ្រប់គ្រងដោយព្រះរាជបុត្រឬព្រះញាតិវង្សរបស់ស្ដេចអាណាចក្រវ្នំគេហៅថា ''[[វិស័យរដ្ឋ|វិស័យរដ្ឋ]]'' ដែលជាសម្បត្តិរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ផ្ទាល់ដែលបង្កើតឡើងដោយ[[ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី១|ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី ១]] ប៉ុន្តែត្រូវបានរំលាយចោលទៅវិញដោយ[[ហ៊ុនប៉ានហួង|ព្រះបាទហ៊ុនប៉ានហួង]]វិញ។គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថារចនាសម្ព័ន្ធនយោបាយបែបនេះគឺមានគ្រោះថ្នាក់ណាស់គឺដោយសារតែពេលណាអំណាចកណ្ដាលចុះខ្សោយនោះ ''[[សាមន្តរាជ្យ]]'' មួយចំនួននឹងងើបឡើងបះបោរដូចករណី ''​[[សាមន្តរដ្ឋ|សាមន្តរដ្ឋ]][[ចេនឡា]]'' នៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី ០៦។ ==='''សម័យនគរកម្វុជ ឬ ចេនឡា'''=== [[File:Chen-La_locator.png|thumb]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័នទី ១]] ទ្រង់បានតាំងរាជធានីនៅ[[ឦសានបុរៈ]]ហើយមានគ្រួសារ ២០០០ នាក់រស់នៅ។នៅកណ្ដាលក្រុងមានសាលធំមួយជាទីដែលព្រះរាជាទ្រង់ព្រះប្រទានសវនាការនិងជួបជុំពួកមន្ត្រី សេនាបតី។នៅខាងក្រៅរាជធានីមានក្រុងចំនួន ៣០ ទៀតហើយក្រុងនីមួយៗមានគ្រួសារជាច្រើនពាន់នាក់រស់នៅហើយគ្រប់គ្រងដោយអភិបាលម្នាក់។ <ref>ត្រឹង ងារ ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ទំព័រ៧៤-៧៥</ref> ==='''សម័យអង្គរ(ចក្រភពខ្មែរ)'''=== [[File:Khmer_Empire.png|thumb]] ====ប្រមាណ==== បច្ចេកពាក្យ ''[[ប្រមាន-ប្រមាណ]]'' ត្រូវបានប្រើប្រាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]ដើម្បីសម្គាល់ឈ្មោះដល់បំណែងចែកទឹកដីដ៏ធំៗ ឬ មួយភូមិភាគនៃកម្ពុជទេស។តាមសិលាចារឹក(អក្សរសិលាចារឹកទំព័រ ៤៧ ៤៨ និង ៤៩)យើងបានឃើញដែនដី ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលជា ២០ គឺជាផែនដីដ៏ធំៗនៃប្រទេស។ នៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងនៅក្នុងសម័យសតវត្សរ៍ទី ០៧ (សិលាចារឹកអ្នកតា)មានសរសេរឈ្មោះពាក្យថា ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ។ តើភូមិភាគនេះនៅឯណា ឬ មួយក៏មានទីតាំងនៅកន្លែងវត្តព្រៃវែងសព្វថ្ងៃ?នៅក្នុងសិលាចារឹកនេះទៀតក៏មានសរសេរព្រះនាម[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័ន|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័ន]]ដែលជាព្រះមហាក្សត្រលើមហាក្សត្រ''[[សាមន្តរាជ]]'' នៃភូមិភាគទាំង ០៣។ តើ ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ជាភូមិភាគមួយនៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ(ឬទីក្រុង)ទាំង ០៣ កន្លែងដែលមានចារនៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងដែលឬទេ? នៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ០៥ ដែលត្រូវបានពណ៌នាតាមឧទាហរណ៍ខាងលើនេះយើងអាចសង្កេតឃើញថាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ( ''[[ប្រមាណ]]'' ពាក្យនេះមានន័យ ០២ មានន័យថា រង្វាស់និងការប៉ាន់ស្មាន)មួយចំនួនមានដើមកំណើតពីពាក្យ[[ខ្មែរ]]ហើយឈ្មោះភូមិភាគចំនួន ១១ មានដើមកំណើតពី[[សំស្ក្រឹត]]។ ម្យ៉ាងវិញទៀតបើតាមសិលាចារឹក K.៩៨៩ ភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]''មួយមានឈ្មោះថា ''[[សតគ្រាម]]'' ដែលមានន័យថា'''ភូមិចំនួនមួយរយ'''បានសេចក្ដីថាតាមរយៈអត្ថន័យរបស់ភូមិភាគនេះ យើងអាចទាញមតិដែលបញ្ជាក់ទំហំដ៏ធំធេងនៃស្ថាននាមដែលបានប្រើប្រាស់ពាក្យ ''[[ប្រមាណ]]'' នៅខាងដើម។នៅក្នុងសិលាចារឹកនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]នា[[សម័យអង្គរ]]ក៏មានការប្រើប្រាស់ ''[[ប្រមាណ]]'' សម្រាប់សម្គាល់នូវភូមិភាគផ្សេងៗនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ផងដែរ។ ====វិសយ==== ''[[វិសយ]]'' ពាក្យ[[សំស្ក្រឹត]]មានន័យថា [[តំបន់]] [[ខេត្ត]] ពាក្យ ''[[វិសយ]]'' ប្រើសម្រាប់សម្គាល់នូវបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋការឬក៏បំណែងចែករាជការមួយៗដ៏ច្បាស់លាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]។ តាមសិលាចារឹកនានាពាក្យ ''[[វិសយ]] (Visaya)''សម្គាល់នូវ[[ទីរួមខេត្ត]]ដែលនៅក្នុងនោះមានស្ថាប័នរាជការផ្សេងៗខាងគ្រហស្ថ និងសាសនា។ ''[[វិសយ]]'' នីមួយៗស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់ ''[[ខ្លោញវិសយ]]''(ស្ដេចត្រាញ់ ឬ ចៅហ្វាយខេត្ត)។ រាជការដែលធ្វើការអម ''[[ខ្លោញវិសយ]]'' គឺមាន ''[[ខ្លោញវលវិសយ]] (Khlon Vala Visaya K.២២១)''។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការធញ្ញជាតិគឺមានស្រូវអង្ករជាអាទិភាព។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការទារប្រេងមានប្រេងធ្វើអំពីរុក្ខជាតិនិងប្រេងធ្វើអំពីខ្លាញ់គោ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១) ''[[វ្រីហិបយ៌្យនវិសយ]] (Vrihi paryyan Visaya'' ''K.៤៤៤'')ព្រមទាំងមាន''[[ខ្លោញ]]'' ឬមួយក៏អធិបតីទទួលបន្ទុកតុលាការដែលនៅតាមសិលាចារឹកថា ''[[សភាវិសយ]]។'' បើប្រៀបធៀបទៅនិងសម័យបច្ចុប្បន្នពាក្យ ''[[វិសយ]]'' មានន័យថាជាបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋបាលដូចជាខេត្តដែរ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១)។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថាមានឈ្មោះស្ថាននាមខ្លះដែលត្រូវបានបង្កបង្កើតឡើងដោយការប្រើពាក្យ ''[[ភូមិសាស្ត្រ]] ផង [[ប្រមាណ]] ផង និង [[វិសយ]] ផង''។ ឧទាហរណ៍ : (សិលាចារឹក ទំព័រ ៥១) [[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]] = បុរីដ៏ល្អ ដ៏ប្រសើរ គឺជាភូមិភាគនៅខាងទិសឧត្ដរនៃកម្ពុជទេសគឺនៅតំបន់[[វត្តភូ]]ឬហៅថា[[តំបន់បាសាក់]]នៅខាងភូមិភាគឧត្ដរ។ តាមមតិអ្នកស្រាវជ្រាវខ្លះ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]គឺជារាជធានីចាស់នៃប្រទេស[[ចេនឡា]]ហើយព្រះមហាក្សត្រដែលសោយរាជ្យមុនគេនៅទីនោះព្រះនាមថា[[ស្រេស្ឋវម៌្ម|ព្រះបាទស្រេស្ឋវរ្ម័ន]]។ សន្ទុក = ប្រហែលជាចេញមកពីពាក្យ ស្ទុក ស្ដុក មានន័យថា ធំ មាំមួន ប៉ុន្តែន័យរបស់ពាក្យនេះម្យ៉ាងទៀតគឺបឹង។ សព្វថ្ងៃមានពាក្យ'''[[ភ្នំសន្ទុក]]'''ដែលនៅលើនោះមានប្រាសាទបុរាណតាមសិលាចារឹកក៏មានសរសេរអំពី ''Mahanasa = អ្នកធ្វើម្ហូបអាហារនៅ [[វិសយសន្ទុក]](Visaya Sanduk)''។ ប្រសិនបើពាក្យ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]និង'''សន្ទុក'''បានត្រូវប្រើប្រាស់សម្រាប់សម្គាល់ភូមិភាគផងខេត្តផងគេអាចសន្និដ្ឋានថានៅតាមសិលាចារឹកមានពាក្យសម្គាល់ភូមិភាគដទៃទៀតដែលត្រូវប្រើសម្រាប់សំគាល់ខេត្ត។យើងបានរកឃើញ ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលចំនួន ២០ ហើយនៅក្នុង ''[[ប្រមាណ]]'' នីមួយៗមាន ''[[វិសយ]]'' គឺខេត្តច្រើន។ដូច្នេះ ''[[វិសយ]]'' នៅក្នុងសម័យបុរាណជាពិសេសនៅ[[សម័យអង្គរ]]មានមិនតិចជាងពាក្យរបស់[[ជីវ តាក្វាន់]]ដែលបានសរសេរថានៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]មានខេត្តច្រើនជាង ៩០ ខេត្ត។ <ref>[http://phumikhmer.wordpress.com/2012/07/16/%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%90%E1%9E%B6%E1%9E%93%E2%80%8B%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%98%E2%80%8B%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%B6-toponymie%E2%80%8B-%E1%9E%94%E1%9E%8E%E1%9F%92/?relatedposts_exclude=92 ស្ថាននាមវិទ្យារបស់បណ្ឌិតឡុងសៀម]</ref> ===សម័យចតុមុខ និង សម័យលង្វែក === [[File:Southeast_Asian_history_-_Around_1540.png|thumb]] [[File:Cambodia Map 1461-1476 AD.jpg|thumb]] នៅក្នុងសម័យនោះ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]លែងជាមហាអំណាចមួយខាងទឹកដីទៀតហើយ។ទឹកដីជាន់ក្រៅគឺស្រុក'''[[បច្ចន្តជនបទ]]'''ដូចជាស្រុក'''[[សុខោទ័យ]]''' ស្រុក'''[[អយុធ្យា]]''' ស្រុក'''[[លពបុរី]]''' [[ស្រុកពិមាឃ(ខេត្តនគររាជ)|ស្រុកពិមាឃ]]ត្រូវបាត់បង់អស់ទៅហើយរីឯប្រទេស ''[[សាមន្តរាជ]]'' ដូចជា'''[[ចាម្ប៉ា]] [[អណ្ណាម]] [[ប្រទេសជ្វា|ជ្វា]] [[រដ្ឋមន|មន]]'''ក៏លែងមានទៀតដែរហើយ។ព្រំដែនខាងជើងរបស់[[ខ្មែរ]]ធ្លាក់មកនៅត្រឹម'''[[ទន្លេមូល]]'''ឬនៅលើនេះបន្តិចបន្តួចនឹង[[ឡាវ|ប្រទេសលាវ]]។ព្រះនគរខាងលិចទល់នឹង'''[[ខេត្តបស្ចឹមបុរី|បស្ចឹមបុរី]]''' និង '''[[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]]'''ខាងពាយ័ព្យទល់នឹង'''[[ស្រុកនាងរង]] [[ខេត្តនគររាជសីមា|នគររាជសីមា]]'''ខាងកើតទល់នឹង[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ខាងត្បូងទល់នឹង[[សមុទ្រចិនខាងត្បូង|សមុទ្រចិន]]និង[[ឈូងសមុទ្រសៀម]]។ បើតាមពង្សាវតាររាជាណាចក្រ[[ខ្មែរ]]សម័យនោះមានប្រមាណ ៧០ ខេត្តគឺ : '''[[ខេត្តលង្វែក|លង្វែក]] [[ខេត្តបរិបូរណ៍|អម្រិន្ទបូរ]] [[ខេត្តក្រគរ|ក្រគរ]] [[ខេត្តគ្រង|គ្រង]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តឫស្សីសាញ|ឫស្សីសាញ]] [[ខេត្តតាមសីមា|តាមសីមា]] [[ខេត្តមង្គលបុរី|មង្គលបុរី]] [[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]] [[ខេត្តសុរិន្ទ|សុរិន្ទ]] [[ខេត្តសិង្គារ|សិង្គារ]] [[ខេត្តកំពង់សៀម|កំពង់សៀម]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តជើងព្រៃ|ជើងព្រៃ]] [[ខេត្តគោកសេះ|គោកសេះ]] [[ខេត្តអន្លង់រាជ|អន្លង់រាជ]] [[ខេត្តព្រហ្មទេព|ព្រហ្មទេព]] [[ខេត្តព្រៃក្ដី|ព្រៃក្ដី]] [[ខេត្តស្ទោង|ស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង|ជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស|រលួស]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តម្លូព្រៃ|ម្លូព្រៃ]] [[ខេត្តជាំក្សាន្ត|ជាំក្សាន្ត]] [[ខេត្តត្នោត|ត្នោត]] [[ខេត្តទឹកជោរ|ទឹកជោរ]] [[ខេត្តសៀមបូក|សៀមបូក]] [[ខេត្តសម្បុកសម្បូណ៌|សម្បុកសម្បូណ៌]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តឆ្លូង|ឆ្លូង]] [[ខេត្តត្បូង|ត្បូង]] [[ខេត្តបាសាន|បាសាន]] [[ខេត្តទទឹងថ្ងៃ|ទទឹងថ្ងៃ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តរោងដំរី|រោងដំរី]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តជើងបាដែង|ជើងបាដែង]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តបាទី|បាទី]] [[ខេត្តលើកដែក|លើកដែក]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តថ្ពង|ថ្ពង]] [[ខេត្តបាសាក់|បាសាក់]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពាម|ពាម]] [[ខេត្តកោះស្លាកែត|កោះស្លាកែត]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|កំពង់សោម]] [[ខេត្តទឹកខ្មៅ|ទឹកខ្មៅ]] [[ខេត្តពាមមេសរ|ពាមមេសរ]] [[ខេត្តព្រះត្រពាំង|ព្រះត្រពាំង]] [[ខេត្តក្រមួនស|ក្រមួនស]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]]'''។ល។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថានៅក្នុងចំណោមខេត្តទាំងប៉ុន្មាននេះខេត្តខ្លះនៅឋានៈជាខេត្តរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះដូចជា'''[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]]'''។ល។រីឯខេត្តខ្លះធ្លាក់ឋានៈមកស្រុកវិញដូចជា'''[[ខេត្តមង្គលបុរី]] [[ខេត្តស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស]] [[ខេត្តទឹកជោរ]]'''។ល។ចំណែកខេត្តខ្លះទៀតត្រូវបាត់ឈ្មោះរលាយចូលនឹងខេត្តឯទៀតៗអស់ទៅ។ ខេត្តនីមួយៗត្រូវបែងចែកជាស្រុកហើយ[[ស្រុក]]នីមួយៗត្រូវបែងចែកជា[[ឃុំ]]និង[[ភូមិ]]ជាច្រើនទៅទៀត។ប៉ុន្តែខេត្តជាច្រើនត្រូវបានប្រមូលផ្ដុំជាតំបន់ធំៗដែលគេឲ្យឈ្មោះថា'''ដី'''។ '''ដី>រាជធានី-ខេត្ត>ស្រុក/ខណ្ឌ>ឃុំ/សង្កាត់>ភូមិ''' ===សម័យឧដុង្គ=== [[File:Indochina_map_(1770s).jpg|thumb]] នៅក្នុង[[សម័យឧដុង្គ]]ឃើញមានខេត្តដូចជា : [[ខេត្តកំពង់ក្របី|កំពង់ក្របី]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី|ច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តចុងកាល់|ចុងកាល់]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តមហានគរ|មហានគរ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តកំពង់លែង|កំពង់លែង]]។ ===សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង និង សម័យអាណានិគមនិយមជប៉ុន=== [[File:Flag-map of Cambodia (Japanese occupation).svg|thumb]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស|ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ-មុនីវង្ស]]មានខេត្តនិងភូមិភាគដូចជា ៖ ====ខេត្ត​==== *[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] *[[​ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *​[[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] *[[ខេត្តកំពត|កំពត]] *[[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] *[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|​កំពង់ឆ្នាំង]] *[[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] *[[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *[[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] *[[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *[[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] *[[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] *[[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] ====ភូមិភាគរដ្ឋបាល==== នៅក្នុង ​គ.ស ​១៩៤៧ មាន​ព្រះរាជ្យក្រម​បង្កើត​ឲ្យ​មាន​ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ចំនួន ០​៧ ​គឺ ៖ *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​១ : [[ខេត្ត​បាត់ដំបង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០២ : [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្ត​ពោធិសាត់]] និង [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៣ : [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្ត​កំពង់ធំ]] និង [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៤ : [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្ត​ក្រចេះ]] និង [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៥ : [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្ត​ព្រៃវែង]] និង​ [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៦ : [[ខេត្តកណ្ដាល|ខេត្ត​កណ្ដាល]] និង [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៧ : [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្ត​តាកែវ]] និង [[ខេត្តកំពត|កំពត]] ===សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម ឬ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០១=== [[ប្រទេសកម្ពុជា]]បានបន្សល់ទុកនូវខេត្តដែលសេសសល់ស្រាប់នៅក្នុង[[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]រហូតមកដល់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]]។ នៅក្នុង​[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]​​ខេត្ដចំនួន ០​៥ ត្រូវបានបង្កើតឡើងបន្ថែមទៀតនិង​ក្រុងចំនួន ​០៣ គឺ : [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]]) [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]](១៩៥៧) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។សរុប ១៩ ខេត្ត និង ០៣ ក្រុង ។ ===សម័យសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ឬ លន់ នល់ === [[File:Flag map of Cambodia (1970-1975).svg|thumb]] ខេត្តនិងក្រុងសល់ពីជំនាន់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម|សង្គមរាស្ត្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]][[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]])[[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]] (១៩៥៧ ដល់[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] ឬ សម័យលន់ នល់ [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ក្រុងកំពង់សោម]]) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង ​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។ នៅ​ចុង​[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម|សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម]]និង​សម័យ[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] មាន​បង្កើត​អនុខេត្ត ​១១ និង​ ខេត្ត​ ០១ ដូច​ខាងក្រោម ៖ *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំពង់សីលា|កំពង់សិលា]] ([[ស្រុកស្រែអំបិល|ស្រុក​ស្រែអំបិល]]) *អនុខេត្ត​ផ្ការំចេក ([[ស្រុកមេមត់|ស្រុក​មេមត់]]) *អនុខេត្ត​ភ្នំដិល ([[ស្រុកបាធាយ|ស្រុក​បាធាយ]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកថ្មពួក|ថ្មពួក]] ([[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|ស្រុក​សិរីសោភ័ណ]]) *អនុខេត្ត​ស្រកានាគ ([[តាកែនកោះស្លា​ស្រកានាគ]] [[ស្រុកឈូក|ស្រុក​ឈូក]]) *អនុខេត្ត​ថ្មកែវ (ជិត​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|គីរីរម្យ]]) *អនុខេត្ត​[[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]] ([[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] ([[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] [[​ព្រៃវែង]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកអន្លង់វែង|អន្លង់វែង]] (ជិត​[[សៀមរាប]]) *អនុខេត្ត​[[ទន្លេសាប]] (ទីតាំង​សាលាខេត្ត​នៅ​[[ឃុំកំពង់ហ្លួង(ស្រុកក្រគរ)|ឃុំ​កំពង់ហ្លួង]] [[ស្រុកក្រគរ|ស្រុក​ក្រគរ]] [[ខេត្ត​ពោធិ៍សាត់]]) *អនុ[[ខេត្តប៉ៃលិន]] ក្រោយ​មក​ដាក់​ជា​[[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្ត​ប៉ៃលិន]]ក្រោយ​មក​ទៀត​កែ​ដាក់​ថា'''ក្រុង​ប៉ៃលិនមង្គល''' *ខេត្ត​[[ឧត្ដុង្គមានជ័យ]] (តាំង​នៅ​[[ស្រុកឧដុង្គ|ស្រុក​ឧត្ដុង្គ]]<ref>{{Cite web |title=អនុក្រឹត្យស្ដីពីការបំបែកស្រុកឧដុង នៃខេត្តកំពង់ស្ពឺ លេខ : ២៧១ អនក្រ.បក, 2022-12-23 {{!}} MPWT |url=https://www.mpwt.gov.kh/kh/documents/sub-decree/564 |access-date=2025-06-18 |website=ក្រសួងសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូន (MPWT) |language=kh}}</ref> [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្ត​កំពង់ស្ពឺ]])។ សរុប ២១ ខេត្ត ក្រោយមក ២០ ខេត្ត ក្រុង ០៣ ក្រោយមក ក្រុង ០៤ និង អនុខេត្ត ១១ ក្រោយមក ១០។<ref>{{Cite web |url=http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |title=ខេត្តខ្មែរសម័យអាណានិគម ដល់ សម័យលន់នល់ |access-date=2014-03-01 |archivedate=2015-04-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150423002908/http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |url-status=dead }}</ref> ===សម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ឬ ប៉ុល ពត=== នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៥ រដ្ឋាភិបាល[[ខ្មែរក្រហម]]បានលុបបំបាត់ចោលបំណែងចែករដ្ឋបាលពីមុនរបស់[[កម្ពុជា]]ចេញទាំងអស់។ជំនួសឲ្យខេត្ត[[កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ]]ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ០៧ ភូមិភាគគឺភូមិភាគ'''ពាយ័ព្យ ឧត្តរ ឦសាន បូព៌ា និរតី បស្ចឹម និង កណ្ដាល'''។ ភូមិភាគទាំងនេះត្រូវបានយកតាមបំណែងចែកដែល​បង្កើតឡើងដោយពួក[[ខ្មែរក្រហម]]នៅពេលដែលពួកគេបានប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងរបប[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]]ដឹកនាំដោយ​លោកឧត្តមសេនីយ៍[[លន់ នល់]]។<ref>James A. Tyner, ''The Killing of Cambodia''</ref> ===សម័យសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា សម័យរដ្ឋកម្ពុជា និង សម័យអ៊ុនតាក់=== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រដ្ឋធានី<br>(អាសនៈ) ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | [[ភ្នំពេញ]] | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh or Daun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|បន្ទាយមានជ័យ]] | [[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|សិរីសោភ័ណ]] | Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | [[ស្រុកបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | [[ស្រុកកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | [[ស្រុកកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | [[ស្រុកកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | Kampong Speu |- ! ០៧ | Kampong Thom | [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | [[ស្រុកកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | Kampong Thom |- ! ០៨ | Kampot | [[ខេត្តកំពត|កំពត]] | [[ស្រុកកំពត|កំពត]] | Kampot |- ! ០៩ | Kandal | [[ខេត្តកណ្តាល|កណ្ដាល]] | [[ស្រុកតាខ្មៅ|តាខ្មៅ]] | Ta Khmau |- ! ១០ | Koh Kong | [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] | [[ស្រុកកោះកុង|កោះកុង]] | Koh Kong |- ! ១១ | Kratié | [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] | [[ស្រុកក្រចេះ|ក្រចេះ]] | Kratié |- ! ១២ | Mondulkiri | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|មណ្ឌលគីរី]] | [[ស្រុកសែនមនោរម្យ|សែនមនោរម្យ]] | Saen Monourom |- ! ១៣ | Siem Reap - Oddar Meanchey | [[ខេត្តសៀមរាប]] [[ឧត្តរមានជ័យ]] | [[ស្រុកសៀមរាប|សៀមរាប]] | Siem Reap |- ! ១៤ | Kampong Saom | [[ក្រុងកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | [[ស្រុកកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | Kampong Saom |- ! ១៥ | Preah Vihear | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ព្រះវិហារ]] | [[ស្រុកភ្នំត្បែងមានជ័យ|ភ្នំត្បែងមានជ័យ]] | Phnom Thbeng Meanchey |- ! ១៦ | Pursat | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ស្រុកពោធិ៍សាត់]] | Pursat |- ! ១៧ | Prey Veng | [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | [[ស្រុកព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | Prey Veng |- ! ១៨ | Ratanakiri | [[ខេត្តរតនគីរី|រតនគីរី]] | [[ស្រុកលំផាត់|លំផាត់]] | Lumphat |- ! ១៩ | Stung Treng | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | [[ស្រុកស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | Stung Treng |- ! ២០ | Svay Rieng | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | [[ស្រុកស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | Svay Rieng |- ! ២១ | Takéo | [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] | [[ស្រុកតាកែវ|តាកែវ]] | Takéo |- |} ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៨=== នៅថ្ងៃទី ២២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០០៨ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានផ្លាស់ប្ដូរក្រុង[[កែប]] [[ប៉ៃលិន]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]]ទៅជាខេត្តវិញនិងបានកែសម្រួលព្រំប្រទល់សីមាខេត្តជាច្រើន។<ref>{{Cite web|url = http://khmerization.blogspot.com/2008/12/decree-creates-three-new-provinces.html|title = Decree Creates Three New Provinces|publisher = khmerization.blogspot.com|date=December 2008}}</ref> ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៣=== នៅថ្ងៃទី ៣១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០១៣ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានបំបែក[[ខេត្តកំពង់ចាម]]ទៅជា ០២ [[ខេត្តកំពង់ចាម]](ត្រើយខាងលិច[[ទន្លេមេគង្គ]]) និង [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]](ត្រើយខាងកើត[[ទន្លេមេគង្គ]])។<ref>{{Cite web|url = http://www.phnompenhpost.com/national/kampong-cham%E2%80%99s-great-divide|title = Kampong Cham's great divide|}}</ref> ==ឯកសារយោង== {{Reflist}} ==តំណខាងក្រៅ== * [http://www.statoids.com/ukh.html Statoid site] {{ខេត្ត-រាជធានីកម្ពុជា}} {{អត្ថបទអំពីបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទីមួយនៃប្រទេសអាស៊ី}} {{Portal bar|កម្ពុជា}} [[Category:បំណែងចែករងនៃកម្ពុជា]] [[Category:បញ្ជីបំណែងចែករងប្រទេស|Cambodia, Provinces]] [[Category:បំណែងចែករងប្រទេសនៃអាស៊ី|Cambodia 1]] [[Category:បំណែងចែករដ្ឋបាលរងរបស់ប្រទេសថ្នាក់ទីមួយ|Provinces, Cambodia]] [[Category:បញ្ជីទាក់ទងកម្ពុជា]] tkntj8tq8y41mdatxdoqxd9ivh76gx6 322334 322333 2025-06-20T11:26:31Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* សម័យឧដុង្គ */ 322334 wikitext text/x-wiki '''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]''' ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ២៥ ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១។[[រាជធានីភ្នំពេញ]]មិនមែនជាខេត្តនោះទេតែជាតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសហើយត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាខេត្តដោយហេតុថាវាត្រូវបានគ្រប់គ្រងនៅក្នុងកម្រិតដូចគ្នាទៅនឹងខេត្ត ២៤ ទៀតដែរ។ឈ្មោះនៃខេត្តដូចគ្នាទៅនឹងក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្តាល]] [[កំពង់ធំ]] [[កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] [[តាកែវ]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[បន្ទាយមានជ័យ]] [[មណ្ឌលគិរី]] [[រតនគិរី]] និង [[ឧត្តរមានជ័យ]]ចេញ។ [[ភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]]មានសន្ទភាពនិងប្រជាជនខ្ពស់បំផុត។ខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីធំជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]ហើយខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីតូចជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តកែប]]។[[ខេត្តកែប]]មានអត្រាប្រជាជនទាបបំផុតស្របពេលដែល[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]មានសន្ទភាពប្រជាជនទាបបំផុតដូចគ្នាដែរ(ស្ដែងតាមរយៈជំរឿនឆ្នាំ ២០០០)។ [[កម្ពុជា|ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ត្រូវបានបែងចែកជាបន្តបន្ទាប់ទៀតទៅជា ''[[ស្រុក]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ ចំណែកឯ ''[[ខណ្ឌ]]'' មានតែនៅក្នុង[[រាជធានីភ្នំពេញ]]ប៉ុណ្ណោះ។ចំនួន ''[[ស្រុក]]'' / ''[[ខណ្ឌ]]'' នៅក្នុង ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' នីមួយៗមានចំនួនខុសៗគ្នារាប់ចាប់តាំងពីខេត្តតូចៗរហូតដល់ខេត្តធំៗ។ខេត្តនីមួយៗត្រូវមានតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសមួយផងដែរហៅថាក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្តាល|កណ្តាល]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]]ដែលមានក្រុងច្រើន(ចាប់ពី ០២ ឡើងទៅ)។ ''[[ឃុំ]]'' / ''[[សង្កាត់]]'' គឺជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៣ និងចុងក្រោយបង្អស់គឺ ''[[ភូមិ]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៤។នៅ[[រាជធានីភ្នំពេញ]]គ្មាន ''[[ឃុំ]]'' នោះទេដោយប្រើប្រាស់ ''[[សង្កាត់]]'' ជំនួសឲ្យ ''[[ឃុំ]]'' វិញ។ {{short description|First-level administrative division of Cambodia}} {{Infobox subdivision type | name = ខេត្ត ឬ ខែត្រ<br />{{lang|en|Province}}<br />{{nobold|{{transl|km|Khétt}}}} | alt_name = |map = Provincial Boundaries in Cambodia.svg |category = បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១ |territory = {{CAM}} |start_date = |current_number = ២៥ |number_date = |population_range = ៤២,៦៦៥ ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– ២,២៨១,៩៥១ ([[រាជធានីភ្នំពេញ]])<ref name=census2019 /> |area_range = {{Convert|336|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– {{Convert|14288|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]) |government = រដ្ឋបាលខេត្ត |subdivision = [[ស្រុក|ខណ្ឌ/ក្រុង/ស្រុក]](បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ បន្ទាប់ពីខេត្ត) }} ==បញ្ជីរាជធានី-ខេត្ត== [[File:Cambodia, administrative divisions - km - colored.svg|center|700px]] {| class="wikitable" style="text-align:center |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរកាត់ ! អក្សរខ្មែរ ! អក្សរកាត់ខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រាជធានី<br> ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | '''PP''' | [[រាជធានីភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]] | '''ភព''' | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | '''BMC''' | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] | '''បមជ''' | [[ក្រុងប៉ោយប៉ែត|ក្រុងប៉ោយប៉ែត]] [[ក្រុងសិរីសោភ័ណ|ក្រុងសិរីសោភ័ណ]] |Krong Poipet, Krong Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | '''BB''' | [[ខេត្តបាត់ដំបង|ខេត្តបាត់ដំបង]] | '''បប''' | [[ក្រុងបាត់ដំបង|ក្រុងបាត់ដំបង]] | Krong Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | '''KC''' | [[ខេត្តកំពង់ចាម|ខេត្តកំពង់ចាម]] | '''កច''' | [[ក្រុងកំពង់ចាម|ក្រុងកំពង់ចាម]] | Krong Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | '''KCH''' | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] | '''កឆ''' | [[ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង|ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង]] | Krong Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | '''KS''' | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] | '''កស''' | [[ក្រុងច្បារមន|ក្រុងច្បារមន]] [[ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ|ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ]] |Krong Chbar Mon, Krong Odongk Meae Chey |- ! ០៧ | Kampong Thom | '''KT''' | [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្តកំពង់ធំ]] | '''កធ''' | [[ក្រុងស្ទឹងសែន|ក្រុងស្ទឹងសែន]] |Krong Stueng Saen |- ! ០៨ | Kampot | '''KP''' | [[ខេត្តកំពត|ខេត្តកំពត]] | '''កព''' | [[ក្រុងកំពត|ក្រុងកំពត]] [[ក្រុងបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]] | Krong Kampot, Krong Bokor |- ! ០៩ | Kandal | '''KD''' | [[ខេត្តកណ្តាល|ខេត្តកណ្ដាល]] | '''កណ''' | [[ក្រុងតាខ្មៅ|ក្រុងតាខ្មៅ]] [[ក្រុងសំពៅពូន|ក្រុងសំពៅពូន]] [[ក្រុងអរិយក្សត្រ|ក្រុងអរិយក្សត្រ]] | Krong Ta Khmau, Krong Sampov Poun, Krong Arey Ksat |- ! ១០ | Koh Kong | '''KK''' | [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្តកោះកុង]] | '''កក''' | [[ក្រុងខេមរភូមិន្ទ|ក្រុងខេមរភូមិន្ទ]] | Krong Khemarak Phoumin |- ! ១១ | Kep | '''KEP''' | [[ខេត្តកែប|ខេត្តកែប]] | '''កែប''' | [[ក្រុងកែប|ក្រុងកែប]] | Krong Kep |- ! ១២ | Kratíe | '''KRC''' | [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្តក្រចេះ]] | '''ក្រច''' | [[ក្រុងក្រចេះ|ក្រុងក្រចេះ]] | Krong Kratíe |- ! ១៣ | Mondulkiri | '''MK''' | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] | '''មគ''' | [[ក្រុងសែនមនោរម្យ|ក្រុងសែនមនោរម្យ]] | Krong Senmonorom |- ! ១៤ | Oddar Meanchey | '''OMC''' | [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ|ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] | '''ឧមជ''' | [[ក្រុងសំរោង|ក្រុងសំរោង]] | Krong Samraong |- ! ១៥ | Pailin | '''PL''' | [[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្តប៉ៃលិន]] | '''បល''' | [[ក្រុងប៉ៃលិន|ក្រុងប៉ៃលិន]] | Krong Pailin |- ! ១៦ | Preah Sihanouk | '''SN''' | [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ខេត្តព្រះសីហនុ]] | '''សន''' | [[ក្រុងកំពង់សោម|ក្រុងកំពង់សោម]] [[ក្រុងកោះរ៉ុង|ក្រុងកោះរ៉ុង]] [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុងព្រះសីហនុ]] | Krong Kampong Som, Krong Koh Rong, Sihanoukville(Krong Preah Sihanouk) |- ! ១៧ | Preah Vihear | '''PV''' | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្តព្រះវិហារ]] | '''ពវ''' | [[ក្រុងព្រះវិហារ|ក្រុងព្រះវិហារ]] | Krong Preah Vihear |- ! ១៨ | Pursat | '''PS''' | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្តពោធិ៍សាត់]] | '''ពស''' | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ក្រុងពោធិ៍សាត់]] | Krong Pursat |- ! ១៩ | Prey Veng | '''PRV''' | [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្តព្រៃវែង]] | '''ព្រវ''' | [[ក្រុងព្រៃវែង|ក្រុងព្រៃវែង]] | Krong Prey Veng |- ! ២០ | Ratanakiri | '''RK''' | [[ខេត្តរតនគីរី|ខេត្តរតនគីរី]] | '''រគ''' | [[ក្រុងបានលុង|ក្រុងបានលុង]] | Krong Banlung |- ! ២១ | Siem Reap | '''SR''' | [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] | '''សរ''' | [[ក្រុងរុនតាឯក|ក្រុងរុនតាឯកតេជោសែន]] [[ក្រុងសៀមរាប|ក្រុងសៀមរាប]] | Krong Run Ta EK Techo Sen, Krong Siem Reap |- ! ២២ | Stung Treng | '''ST''' | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ខេត្តស្ទឹងត្រែង]] | '''សត''' | [[ក្រុងស្ទឹងត្រែង|ក្រុងស្ទឹងត្រែង]] | Krong Stung Treng |- ! ២៣ | Svay Rieng | '''SVR''' | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ខេត្តស្វាយរៀង]] | '''ស្វរ''' | [[ក្រុងបាវិត|ក្រុងបាវិត]] [[ក្រុងស្វាយរៀង|ក្រុងស្វាយរៀង]] | Krong Bavet, Krong Svay Rieng |- ! ២៤ | Takéo | '''TK''' | [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្តតាកែវ]] | '''តក''' | [[ក្រុងដូនកែវ|ក្រុងដូនកែវ]] | Krong Doun Kaev |- ! ២៥ | Tbong Khmum | '''TKH''' | [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]] | '''តឃ''' | [[ក្រុងសួង|ក្រុងសួង]] | Krong Suong |} [[File:Mappa Impero Khmer (it).svg|center|700px]] ==អភិបាលកិច្ច== '''រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្ត'''នីមួយៗត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយក្រុមប្រឹក្សាតាមរយៈ'''ការបោះឆ្នោតអសកល'''ពី'''ក្រុមប្រឹក្សាឃុំ/សង្កាត់'''ដែលឲ្យឈ្មោះថា'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''។'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''គឺជាតំណាងប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងដែនសមត្ថកិច្ចរាជធានី-ខេត្ត។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវតែងតាំងដោយព្រះរាជក្រឹត្យតាមរសំណើពី'''នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា'''និង'''រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ'''។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវមានអភិបាលមួយរូបមានតួនាទីដឹកនាំរួមនិងអភិបាលរង(តាមការកំណត់របស់[[ក្រសួងមហាផ្ទៃ|ក្រសួងមហាផ្ទៃ]])ជាជំនួយការដឹកនាំអភិបាលលើជំនាញវិស័យនានានៅក្នុងរាជធានី-ខេត្ត។ រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្តនីមួយៗត្រូវបង្កើតឲ្យមាន'''គណៈកម្មាធិការរបស់ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''តាមលក្ខខ័ណ្ឌនៃច្បាប់ដើម្បីធានាការអភិវឌ្ឍតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យនៅថ្នាក់ក្រោមជាតិដើម្បីសម្របសម្រួលលើវិស័យជំនាញក៏ត្រូវឲ្យមានការបង្កើត'''គណៈបញ្ជាការឯកភាពរាជធានី-ខេត្ត'''មានសមាសភាពពីមន្ទីរអង្គភាពនានាទាំងអស់នៅក្នុងដែនរាជធានី-ខេត្តសាមីដែលអភិបាលរាជធានី-ខេត្តជាប្រធាន។ ==ប្រវត្តិ== ==='''សម័យនគរវ្នំ ឬ ហ្វូណន'''=== [[File:Funan Kingdom.png|thumb]] ព្រះរាជា[[នគរភ្នំ|នគរវ្នំ]]និយមធ្វើសង្គ្រាមពង្រីកទឹកដីតួយ៉ាងដូចជា[[ព្រះបាទហ្វាន់ ឆេម៉ាន់ ឬស្រីមារៈ|ព្រះបាទហ្វាន់ឆេម៉ាន់]]បានលើកទ័ពជើងទឹកទៅវាយរដ្ឋជាច្រើនមកដាក់ជាចំណុះរួមមានរដ្ឋ[[ខ្មែរ]] ខ្លះ [[រដ្ឋមន|មន]] ខ្លះ [[ចាម]] ឬ [[ម៉ាឡេយូ]]។ក្នុងសង្គ្រាមគេច្រើនចាប់ឈ្លើយសឹកមកធ្វើជាទាសាទាសី។ ដោយហេតុនេះហើយទើបយើងហៅ[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ថាជាអធិរាជាណាចក្រហើយស្ដេចមានឋានៈជា ''[[មហារាជ|មហារាជ]]'' ឬជា ''[[សាវ៌កៅ|សាវ៌កៅ]]'' (ស្ដេចចក្រវាឡ)។រដ្ឋដែល​ឋិតក្រោមអំណាចរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ទាំងនោះមានស្ដេចសោយរាជ្យគ្រប់ៗរដ្ឋទាំងអស់ហើយរដ្ឋទាំងនោះមានតួនាទីលើកសួយសារអាករមកថ្វាយអធិរាជ[[ហ៊្វូណន|នគរវ្នំ]]រៀងរាល់ឆ្នាំរដ្ឋនេះគេហៅថា ''[[សាមន្តរាជ្យ|សាមន្តរាជ្យ]]''។ហើយរដ្ឋបែបទី ០២ គឺត្រូវគ្រប់គ្រងដោយព្រះរាជបុត្រឬព្រះញាតិវង្សរបស់ស្ដេចអាណាចក្រវ្នំគេហៅថា ''[[វិស័យរដ្ឋ|វិស័យរដ្ឋ]]'' ដែលជាសម្បត្តិរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ផ្ទាល់ដែលបង្កើតឡើងដោយ[[ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី១|ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី ១]] ប៉ុន្តែត្រូវបានរំលាយចោលទៅវិញដោយ[[ហ៊ុនប៉ានហួង|ព្រះបាទហ៊ុនប៉ានហួង]]វិញ។គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថារចនាសម្ព័ន្ធនយោបាយបែបនេះគឺមានគ្រោះថ្នាក់ណាស់គឺដោយសារតែពេលណាអំណាចកណ្ដាលចុះខ្សោយនោះ ''[[សាមន្តរាជ្យ]]'' មួយចំនួននឹងងើបឡើងបះបោរដូចករណី ''​[[សាមន្តរដ្ឋ|សាមន្តរដ្ឋ]][[ចេនឡា]]'' នៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី ០៦។ ==='''សម័យនគរកម្វុជ ឬ ចេនឡា'''=== [[File:Chen-La_locator.png|thumb]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័នទី ១]] ទ្រង់បានតាំងរាជធានីនៅ[[ឦសានបុរៈ]]ហើយមានគ្រួសារ ២០០០ នាក់រស់នៅ។នៅកណ្ដាលក្រុងមានសាលធំមួយជាទីដែលព្រះរាជាទ្រង់ព្រះប្រទានសវនាការនិងជួបជុំពួកមន្ត្រី សេនាបតី។នៅខាងក្រៅរាជធានីមានក្រុងចំនួន ៣០ ទៀតហើយក្រុងនីមួយៗមានគ្រួសារជាច្រើនពាន់នាក់រស់នៅហើយគ្រប់គ្រងដោយអភិបាលម្នាក់។ <ref>ត្រឹង ងារ ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ទំព័រ៧៤-៧៥</ref> ==='''សម័យអង្គរ(ចក្រភពខ្មែរ)'''=== [[File:Khmer_Empire.png|thumb]] ====ប្រមាណ==== បច្ចេកពាក្យ ''[[ប្រមាន-ប្រមាណ]]'' ត្រូវបានប្រើប្រាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]ដើម្បីសម្គាល់ឈ្មោះដល់បំណែងចែកទឹកដីដ៏ធំៗ ឬ មួយភូមិភាគនៃកម្ពុជទេស។តាមសិលាចារឹក(អក្សរសិលាចារឹកទំព័រ ៤៧ ៤៨ និង ៤៩)យើងបានឃើញដែនដី ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលជា ២០ គឺជាផែនដីដ៏ធំៗនៃប្រទេស។ នៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងនៅក្នុងសម័យសតវត្សរ៍ទី ០៧ (សិលាចារឹកអ្នកតា)មានសរសេរឈ្មោះពាក្យថា ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ។ តើភូមិភាគនេះនៅឯណា ឬ មួយក៏មានទីតាំងនៅកន្លែងវត្តព្រៃវែងសព្វថ្ងៃ?នៅក្នុងសិលាចារឹកនេះទៀតក៏មានសរសេរព្រះនាម[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័ន|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័ន]]ដែលជាព្រះមហាក្សត្រលើមហាក្សត្រ''[[សាមន្តរាជ]]'' នៃភូមិភាគទាំង ០៣។ តើ ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ជាភូមិភាគមួយនៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ(ឬទីក្រុង)ទាំង ០៣ កន្លែងដែលមានចារនៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងដែលឬទេ? នៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ០៥ ដែលត្រូវបានពណ៌នាតាមឧទាហរណ៍ខាងលើនេះយើងអាចសង្កេតឃើញថាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ( ''[[ប្រមាណ]]'' ពាក្យនេះមានន័យ ០២ មានន័យថា រង្វាស់និងការប៉ាន់ស្មាន)មួយចំនួនមានដើមកំណើតពីពាក្យ[[ខ្មែរ]]ហើយឈ្មោះភូមិភាគចំនួន ១១ មានដើមកំណើតពី[[សំស្ក្រឹត]]។ ម្យ៉ាងវិញទៀតបើតាមសិលាចារឹក K.៩៨៩ ភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]''មួយមានឈ្មោះថា ''[[សតគ្រាម]]'' ដែលមានន័យថា'''ភូមិចំនួនមួយរយ'''បានសេចក្ដីថាតាមរយៈអត្ថន័យរបស់ភូមិភាគនេះ យើងអាចទាញមតិដែលបញ្ជាក់ទំហំដ៏ធំធេងនៃស្ថាននាមដែលបានប្រើប្រាស់ពាក្យ ''[[ប្រមាណ]]'' នៅខាងដើម។នៅក្នុងសិលាចារឹកនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]នា[[សម័យអង្គរ]]ក៏មានការប្រើប្រាស់ ''[[ប្រមាណ]]'' សម្រាប់សម្គាល់នូវភូមិភាគផ្សេងៗនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ផងដែរ។ ====វិសយ==== ''[[វិសយ]]'' ពាក្យ[[សំស្ក្រឹត]]មានន័យថា [[តំបន់]] [[ខេត្ត]] ពាក្យ ''[[វិសយ]]'' ប្រើសម្រាប់សម្គាល់នូវបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋការឬក៏បំណែងចែករាជការមួយៗដ៏ច្បាស់លាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]។ តាមសិលាចារឹកនានាពាក្យ ''[[វិសយ]] (Visaya)''សម្គាល់នូវ[[ទីរួមខេត្ត]]ដែលនៅក្នុងនោះមានស្ថាប័នរាជការផ្សេងៗខាងគ្រហស្ថ និងសាសនា។ ''[[វិសយ]]'' នីមួយៗស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់ ''[[ខ្លោញវិសយ]]''(ស្ដេចត្រាញ់ ឬ ចៅហ្វាយខេត្ត)។ រាជការដែលធ្វើការអម ''[[ខ្លោញវិសយ]]'' គឺមាន ''[[ខ្លោញវលវិសយ]] (Khlon Vala Visaya K.២២១)''។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការធញ្ញជាតិគឺមានស្រូវអង្ករជាអាទិភាព។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការទារប្រេងមានប្រេងធ្វើអំពីរុក្ខជាតិនិងប្រេងធ្វើអំពីខ្លាញ់គោ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១) ''[[វ្រីហិបយ៌្យនវិសយ]] (Vrihi paryyan Visaya'' ''K.៤៤៤'')ព្រមទាំងមាន''[[ខ្លោញ]]'' ឬមួយក៏អធិបតីទទួលបន្ទុកតុលាការដែលនៅតាមសិលាចារឹកថា ''[[សភាវិសយ]]។'' បើប្រៀបធៀបទៅនិងសម័យបច្ចុប្បន្នពាក្យ ''[[វិសយ]]'' មានន័យថាជាបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋបាលដូចជាខេត្តដែរ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១)។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថាមានឈ្មោះស្ថាននាមខ្លះដែលត្រូវបានបង្កបង្កើតឡើងដោយការប្រើពាក្យ ''[[ភូមិសាស្ត្រ]] ផង [[ប្រមាណ]] ផង និង [[វិសយ]] ផង''។ ឧទាហរណ៍ : (សិលាចារឹក ទំព័រ ៥១) [[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]] = បុរីដ៏ល្អ ដ៏ប្រសើរ គឺជាភូមិភាគនៅខាងទិសឧត្ដរនៃកម្ពុជទេសគឺនៅតំបន់[[វត្តភូ]]ឬហៅថា[[តំបន់បាសាក់]]នៅខាងភូមិភាគឧត្ដរ។ តាមមតិអ្នកស្រាវជ្រាវខ្លះ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]គឺជារាជធានីចាស់នៃប្រទេស[[ចេនឡា]]ហើយព្រះមហាក្សត្រដែលសោយរាជ្យមុនគេនៅទីនោះព្រះនាមថា[[ស្រេស្ឋវម៌្ម|ព្រះបាទស្រេស្ឋវរ្ម័ន]]។ សន្ទុក = ប្រហែលជាចេញមកពីពាក្យ ស្ទុក ស្ដុក មានន័យថា ធំ មាំមួន ប៉ុន្តែន័យរបស់ពាក្យនេះម្យ៉ាងទៀតគឺបឹង។ សព្វថ្ងៃមានពាក្យ'''[[ភ្នំសន្ទុក]]'''ដែលនៅលើនោះមានប្រាសាទបុរាណតាមសិលាចារឹកក៏មានសរសេរអំពី ''Mahanasa = អ្នកធ្វើម្ហូបអាហារនៅ [[វិសយសន្ទុក]](Visaya Sanduk)''។ ប្រសិនបើពាក្យ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]និង'''សន្ទុក'''បានត្រូវប្រើប្រាស់សម្រាប់សម្គាល់ភូមិភាគផងខេត្តផងគេអាចសន្និដ្ឋានថានៅតាមសិលាចារឹកមានពាក្យសម្គាល់ភូមិភាគដទៃទៀតដែលត្រូវប្រើសម្រាប់សំគាល់ខេត្ត។យើងបានរកឃើញ ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលចំនួន ២០ ហើយនៅក្នុង ''[[ប្រមាណ]]'' នីមួយៗមាន ''[[វិសយ]]'' គឺខេត្តច្រើន។ដូច្នេះ ''[[វិសយ]]'' នៅក្នុងសម័យបុរាណជាពិសេសនៅ[[សម័យអង្គរ]]មានមិនតិចជាងពាក្យរបស់[[ជីវ តាក្វាន់]]ដែលបានសរសេរថានៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]មានខេត្តច្រើនជាង ៩០ ខេត្ត។ <ref>[http://phumikhmer.wordpress.com/2012/07/16/%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%90%E1%9E%B6%E1%9E%93%E2%80%8B%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%98%E2%80%8B%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%B6-toponymie%E2%80%8B-%E1%9E%94%E1%9E%8E%E1%9F%92/?relatedposts_exclude=92 ស្ថាននាមវិទ្យារបស់បណ្ឌិតឡុងសៀម]</ref> ===សម័យចតុមុខ និង សម័យលង្វែក === [[File:Southeast_Asian_history_-_Around_1540.png|thumb]] [[File:Cambodia Map 1461-1476 AD.jpg|thumb]] នៅក្នុងសម័យនោះ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]លែងជាមហាអំណាចមួយខាងទឹកដីទៀតហើយ។ទឹកដីជាន់ក្រៅគឺស្រុក'''[[បច្ចន្តជនបទ]]'''ដូចជាស្រុក'''[[សុខោទ័យ]]''' ស្រុក'''[[អយុធ្យា]]''' ស្រុក'''[[លពបុរី]]''' [[ស្រុកពិមាឃ(ខេត្តនគររាជ)|ស្រុកពិមាឃ]]ត្រូវបាត់បង់អស់ទៅហើយរីឯប្រទេស ''[[សាមន្តរាជ]]'' ដូចជា'''[[ចាម្ប៉ា]] [[អណ្ណាម]] [[ប្រទេសជ្វា|ជ្វា]] [[រដ្ឋមន|មន]]'''ក៏លែងមានទៀតដែរហើយ។ព្រំដែនខាងជើងរបស់[[ខ្មែរ]]ធ្លាក់មកនៅត្រឹម'''[[ទន្លេមូល]]'''ឬនៅលើនេះបន្តិចបន្តួចនឹង[[ឡាវ|ប្រទេសលាវ]]។ព្រះនគរខាងលិចទល់នឹង'''[[ខេត្តបស្ចឹមបុរី|បស្ចឹមបុរី]]''' និង '''[[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]]'''ខាងពាយ័ព្យទល់នឹង'''[[ស្រុកនាងរង]] [[ខេត្តនគររាជសីមា|នគររាជសីមា]]'''ខាងកើតទល់នឹង[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ខាងត្បូងទល់នឹង[[សមុទ្រចិនខាងត្បូង|សមុទ្រចិន]]និង[[ឈូងសមុទ្រសៀម]]។ បើតាមពង្សាវតាររាជាណាចក្រ[[ខ្មែរ]]សម័យនោះមានប្រមាណ ៧០ ខេត្តគឺ : '''[[ខេត្តលង្វែក|លង្វែក]] [[ខេត្តបរិបូរណ៍|អម្រិន្ទបូរ]] [[ខេត្តក្រគរ|ក្រគរ]] [[ខេត្តគ្រង|គ្រង]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តឫស្សីសាញ|ឫស្សីសាញ]] [[ខេត្តតាមសីមា|តាមសីមា]] [[ខេត្តមង្គលបុរី|មង្គលបុរី]] [[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]] [[ខេត្តសុរិន្ទ|សុរិន្ទ]] [[ខេត្តសិង្គារ|សិង្គារ]] [[ខេត្តកំពង់សៀម|កំពង់សៀម]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តជើងព្រៃ|ជើងព្រៃ]] [[ខេត្តគោកសេះ|គោកសេះ]] [[ខេត្តអន្លង់រាជ|អន្លង់រាជ]] [[ខេត្តព្រហ្មទេព|ព្រហ្មទេព]] [[ខេត្តព្រៃក្ដី|ព្រៃក្ដី]] [[ខេត្តស្ទោង|ស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង|ជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស|រលួស]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តម្លូព្រៃ|ម្លូព្រៃ]] [[ខេត្តជាំក្សាន្ត|ជាំក្សាន្ត]] [[ខេត្តត្នោត|ត្នោត]] [[ខេត្តទឹកជោរ|ទឹកជោរ]] [[ខេត្តសៀមបូក|សៀមបូក]] [[ខេត្តសម្បុកសម្បូណ៌|សម្បុកសម្បូណ៌]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តឆ្លូង|ឆ្លូង]] [[ខេត្តត្បូង|ត្បូង]] [[ខេត្តបាសាន|បាសាន]] [[ខេត្តទទឹងថ្ងៃ|ទទឹងថ្ងៃ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តរោងដំរី|រោងដំរី]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តជើងបាដែង|ជើងបាដែង]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តបាទី|បាទី]] [[ខេត្តលើកដែក|លើកដែក]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តថ្ពង|ថ្ពង]] [[ខេត្តបាសាក់|បាសាក់]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពាម|ពាម]] [[ខេត្តកោះស្លាកែត|កោះស្លាកែត]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|កំពង់សោម]] [[ខេត្តទឹកខ្មៅ|ទឹកខ្មៅ]] [[ខេត្តពាមមេសរ|ពាមមេសរ]] [[ខេត្តព្រះត្រពាំង|ព្រះត្រពាំង]] [[ខេត្តក្រមួនស|ក្រមួនស]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]]'''។ល។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថានៅក្នុងចំណោមខេត្តទាំងប៉ុន្មាននេះខេត្តខ្លះនៅឋានៈជាខេត្តរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះដូចជា'''[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]]'''។ល។រីឯខេត្តខ្លះធ្លាក់ឋានៈមកស្រុកវិញដូចជា'''[[ខេត្តមង្គលបុរី]] [[ខេត្តស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស]] [[ខេត្តទឹកជោរ]]'''។ល។ចំណែកខេត្តខ្លះទៀតត្រូវបាត់ឈ្មោះរលាយចូលនឹងខេត្តឯទៀតៗអស់ទៅ។ ខេត្តនីមួយៗត្រូវបែងចែកជាស្រុកហើយ[[ស្រុក]]នីមួយៗត្រូវបែងចែកជា[[ឃុំ]]និង[[ភូមិ]]ជាច្រើនទៅទៀត។ប៉ុន្តែខេត្តជាច្រើនត្រូវបានប្រមូលផ្ដុំជាតំបន់ធំៗដែលគេឲ្យឈ្មោះថា'''ដី'''។ '''ដី>រាជធានី-ខេត្ត>ស្រុក/ខណ្ឌ>ឃុំ/សង្កាត់>ភូមិ''' ===សម័យឧដុង្គ=== [[File:Southeast Asia in 1683 Map (Cambodia, Pegu, Siam) by Cantelli.jpg|thumb]] [[File:Indochina_map_(1770s).jpg|thumb]] នៅក្នុង[[សម័យឧដុង្គ]]ឃើញមានខេត្តដូចជា : [[ខេត្តកំពង់ក្របី|កំពង់ក្របី]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី|ច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តចុងកាល់|ចុងកាល់]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តមហានគរ|មហានគរ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តកំពង់លែង|កំពង់លែង]]។ ===សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង និង សម័យអាណានិគមនិយមជប៉ុន=== [[File:Flag-map of Cambodia (Japanese occupation).svg|thumb]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស|ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ-មុនីវង្ស]]មានខេត្តនិងភូមិភាគដូចជា ៖ ====ខេត្ត​==== *[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] *[[​ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *​[[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] *[[ខេត្តកំពត|កំពត]] *[[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] *[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|​កំពង់ឆ្នាំង]] *[[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] *[[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *[[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] *[[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *[[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] *[[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] *[[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] ====ភូមិភាគរដ្ឋបាល==== នៅក្នុង ​គ.ស ​១៩៤៧ មាន​ព្រះរាជ្យក្រម​បង្កើត​ឲ្យ​មាន​ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ចំនួន ០​៧ ​គឺ ៖ *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​១ : [[ខេត្ត​បាត់ដំបង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០២ : [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្ត​ពោធិសាត់]] និង [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៣ : [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្ត​កំពង់ធំ]] និង [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៤ : [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្ត​ក្រចេះ]] និង [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៥ : [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្ត​ព្រៃវែង]] និង​ [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៦ : [[ខេត្តកណ្ដាល|ខេត្ត​កណ្ដាល]] និង [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៧ : [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្ត​តាកែវ]] និង [[ខេត្តកំពត|កំពត]] ===សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម ឬ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០១=== [[ប្រទេសកម្ពុជា]]បានបន្សល់ទុកនូវខេត្តដែលសេសសល់ស្រាប់នៅក្នុង[[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]រហូតមកដល់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]]។ នៅក្នុង​[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]​​ខេត្ដចំនួន ០​៥ ត្រូវបានបង្កើតឡើងបន្ថែមទៀតនិង​ក្រុងចំនួន ​០៣ គឺ : [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]]) [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]](១៩៥៧) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។សរុប ១៩ ខេត្ត និង ០៣ ក្រុង ។ ===សម័យសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ឬ លន់ នល់ === [[File:Flag map of Cambodia (1970-1975).svg|thumb]] ខេត្តនិងក្រុងសល់ពីជំនាន់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម|សង្គមរាស្ត្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]][[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]])[[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]] (១៩៥៧ ដល់[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] ឬ សម័យលន់ នល់ [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ក្រុងកំពង់សោម]]) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង ​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។ នៅ​ចុង​[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម|សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម]]និង​សម័យ[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] មាន​បង្កើត​អនុខេត្ត ​១១ និង​ ខេត្ត​ ០១ ដូច​ខាងក្រោម ៖ *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំពង់សីលា|កំពង់សិលា]] ([[ស្រុកស្រែអំបិល|ស្រុក​ស្រែអំបិល]]) *អនុខេត្ត​ផ្ការំចេក ([[ស្រុកមេមត់|ស្រុក​មេមត់]]) *អនុខេត្ត​ភ្នំដិល ([[ស្រុកបាធាយ|ស្រុក​បាធាយ]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកថ្មពួក|ថ្មពួក]] ([[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|ស្រុក​សិរីសោភ័ណ]]) *អនុខេត្ត​ស្រកានាគ ([[តាកែនកោះស្លា​ស្រកានាគ]] [[ស្រុកឈូក|ស្រុក​ឈូក]]) *អនុខេត្ត​ថ្មកែវ (ជិត​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|គីរីរម្យ]]) *អនុខេត្ត​[[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]] ([[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] ([[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] [[​ព្រៃវែង]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកអន្លង់វែង|អន្លង់វែង]] (ជិត​[[សៀមរាប]]) *អនុខេត្ត​[[ទន្លេសាប]] (ទីតាំង​សាលាខេត្ត​នៅ​[[ឃុំកំពង់ហ្លួង(ស្រុកក្រគរ)|ឃុំ​កំពង់ហ្លួង]] [[ស្រុកក្រគរ|ស្រុក​ក្រគរ]] [[ខេត្ត​ពោធិ៍សាត់]]) *អនុ[[ខេត្តប៉ៃលិន]] ក្រោយ​មក​ដាក់​ជា​[[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្ត​ប៉ៃលិន]]ក្រោយ​មក​ទៀត​កែ​ដាក់​ថា'''ក្រុង​ប៉ៃលិនមង្គល''' *ខេត្ត​[[ឧត្ដុង្គមានជ័យ]] (តាំង​នៅ​[[ស្រុកឧដុង្គ|ស្រុក​ឧត្ដុង្គ]]<ref>{{Cite web |title=អនុក្រឹត្យស្ដីពីការបំបែកស្រុកឧដុង នៃខេត្តកំពង់ស្ពឺ លេខ : ២៧១ អនក្រ.បក, 2022-12-23 {{!}} MPWT |url=https://www.mpwt.gov.kh/kh/documents/sub-decree/564 |access-date=2025-06-18 |website=ក្រសួងសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូន (MPWT) |language=kh}}</ref> [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្ត​កំពង់ស្ពឺ]])។ សរុប ២១ ខេត្ត ក្រោយមក ២០ ខេត្ត ក្រុង ០៣ ក្រោយមក ក្រុង ០៤ និង អនុខេត្ត ១១ ក្រោយមក ១០។<ref>{{Cite web |url=http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |title=ខេត្តខ្មែរសម័យអាណានិគម ដល់ សម័យលន់នល់ |access-date=2014-03-01 |archivedate=2015-04-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150423002908/http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |url-status=dead }}</ref> ===សម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ឬ ប៉ុល ពត=== នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៥ រដ្ឋាភិបាល[[ខ្មែរក្រហម]]បានលុបបំបាត់ចោលបំណែងចែករដ្ឋបាលពីមុនរបស់[[កម្ពុជា]]ចេញទាំងអស់។ជំនួសឲ្យខេត្ត[[កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ]]ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ០៧ ភូមិភាគគឺភូមិភាគ'''ពាយ័ព្យ ឧត្តរ ឦសាន បូព៌ា និរតី បស្ចឹម និង កណ្ដាល'''។ ភូមិភាគទាំងនេះត្រូវបានយកតាមបំណែងចែកដែល​បង្កើតឡើងដោយពួក[[ខ្មែរក្រហម]]នៅពេលដែលពួកគេបានប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងរបប[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]]ដឹកនាំដោយ​លោកឧត្តមសេនីយ៍[[លន់ នល់]]។<ref>James A. Tyner, ''The Killing of Cambodia''</ref> ===សម័យសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា សម័យរដ្ឋកម្ពុជា និង សម័យអ៊ុនតាក់=== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រដ្ឋធានី<br>(អាសនៈ) ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | [[ភ្នំពេញ]] | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh or Daun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|បន្ទាយមានជ័យ]] | [[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|សិរីសោភ័ណ]] | Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | [[ស្រុកបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | [[ស្រុកកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | [[ស្រុកកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | [[ស្រុកកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | Kampong Speu |- ! ០៧ | Kampong Thom | [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | [[ស្រុកកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | Kampong Thom |- ! ០៨ | Kampot | [[ខេត្តកំពត|កំពត]] | [[ស្រុកកំពត|កំពត]] | Kampot |- ! ០៩ | Kandal | [[ខេត្តកណ្តាល|កណ្ដាល]] | [[ស្រុកតាខ្មៅ|តាខ្មៅ]] | Ta Khmau |- ! ១០ | Koh Kong | [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] | [[ស្រុកកោះកុង|កោះកុង]] | Koh Kong |- ! ១១ | Kratié | [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] | [[ស្រុកក្រចេះ|ក្រចេះ]] | Kratié |- ! ១២ | Mondulkiri | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|មណ្ឌលគីរី]] | [[ស្រុកសែនមនោរម្យ|សែនមនោរម្យ]] | Saen Monourom |- ! ១៣ | Siem Reap - Oddar Meanchey | [[ខេត្តសៀមរាប]] [[ឧត្តរមានជ័យ]] | [[ស្រុកសៀមរាប|សៀមរាប]] | Siem Reap |- ! ១៤ | Kampong Saom | [[ក្រុងកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | [[ស្រុកកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | Kampong Saom |- ! ១៥ | Preah Vihear | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ព្រះវិហារ]] | [[ស្រុកភ្នំត្បែងមានជ័យ|ភ្នំត្បែងមានជ័យ]] | Phnom Thbeng Meanchey |- ! ១៦ | Pursat | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ស្រុកពោធិ៍សាត់]] | Pursat |- ! ១៧ | Prey Veng | [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | [[ស្រុកព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | Prey Veng |- ! ១៨ | Ratanakiri | [[ខេត្តរតនគីរី|រតនគីរី]] | [[ស្រុកលំផាត់|លំផាត់]] | Lumphat |- ! ១៩ | Stung Treng | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | [[ស្រុកស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | Stung Treng |- ! ២០ | Svay Rieng | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | [[ស្រុកស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | Svay Rieng |- ! ២១ | Takéo | [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] | [[ស្រុកតាកែវ|តាកែវ]] | Takéo |- |} ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៨=== នៅថ្ងៃទី ២២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០០៨ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានផ្លាស់ប្ដូរក្រុង[[កែប]] [[ប៉ៃលិន]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]]ទៅជាខេត្តវិញនិងបានកែសម្រួលព្រំប្រទល់សីមាខេត្តជាច្រើន។<ref>{{Cite web|url = http://khmerization.blogspot.com/2008/12/decree-creates-three-new-provinces.html|title = Decree Creates Three New Provinces|publisher = khmerization.blogspot.com|date=December 2008}}</ref> ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៣=== នៅថ្ងៃទី ៣១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០១៣ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានបំបែក[[ខេត្តកំពង់ចាម]]ទៅជា ០២ [[ខេត្តកំពង់ចាម]](ត្រើយខាងលិច[[ទន្លេមេគង្គ]]) និង [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]](ត្រើយខាងកើត[[ទន្លេមេគង្គ]])។<ref>{{Cite web|url = http://www.phnompenhpost.com/national/kampong-cham%E2%80%99s-great-divide|title = Kampong Cham's great divide|}}</ref> ==ឯកសារយោង== {{Reflist}} ==តំណខាងក្រៅ== * [http://www.statoids.com/ukh.html Statoid site] {{ខេត្ត-រាជធានីកម្ពុជា}} {{អត្ថបទអំពីបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទីមួយនៃប្រទេសអាស៊ី}} {{Portal bar|កម្ពុជា}} [[Category:បំណែងចែករងនៃកម្ពុជា]] [[Category:បញ្ជីបំណែងចែករងប្រទេស|Cambodia, Provinces]] [[Category:បំណែងចែករងប្រទេសនៃអាស៊ី|Cambodia 1]] [[Category:បំណែងចែករដ្ឋបាលរងរបស់ប្រទេសថ្នាក់ទីមួយ|Provinces, Cambodia]] [[Category:បញ្ជីទាក់ទងកម្ពុជា]] ccapt9ox8qssba5nhfrrpbxh935tukk 322335 322334 2025-06-20T11:27:29Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម ឬ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០១ */ 322335 wikitext text/x-wiki '''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]''' ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ២៥ ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១។[[រាជធានីភ្នំពេញ]]មិនមែនជាខេត្តនោះទេតែជាតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសហើយត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាខេត្តដោយហេតុថាវាត្រូវបានគ្រប់គ្រងនៅក្នុងកម្រិតដូចគ្នាទៅនឹងខេត្ត ២៤ ទៀតដែរ។ឈ្មោះនៃខេត្តដូចគ្នាទៅនឹងក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្តាល]] [[កំពង់ធំ]] [[កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] [[តាកែវ]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[បន្ទាយមានជ័យ]] [[មណ្ឌលគិរី]] [[រតនគិរី]] និង [[ឧត្តរមានជ័យ]]ចេញ។ [[ភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]]មានសន្ទភាពនិងប្រជាជនខ្ពស់បំផុត។ខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីធំជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]ហើយខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីតូចជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តកែប]]។[[ខេត្តកែប]]មានអត្រាប្រជាជនទាបបំផុតស្របពេលដែល[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]មានសន្ទភាពប្រជាជនទាបបំផុតដូចគ្នាដែរ(ស្ដែងតាមរយៈជំរឿនឆ្នាំ ២០០០)។ [[កម្ពុជា|ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ត្រូវបានបែងចែកជាបន្តបន្ទាប់ទៀតទៅជា ''[[ស្រុក]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ ចំណែកឯ ''[[ខណ្ឌ]]'' មានតែនៅក្នុង[[រាជធានីភ្នំពេញ]]ប៉ុណ្ណោះ។ចំនួន ''[[ស្រុក]]'' / ''[[ខណ្ឌ]]'' នៅក្នុង ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' នីមួយៗមានចំនួនខុសៗគ្នារាប់ចាប់តាំងពីខេត្តតូចៗរហូតដល់ខេត្តធំៗ។ខេត្តនីមួយៗត្រូវមានតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសមួយផងដែរហៅថាក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្តាល|កណ្តាល]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]]ដែលមានក្រុងច្រើន(ចាប់ពី ០២ ឡើងទៅ)។ ''[[ឃុំ]]'' / ''[[សង្កាត់]]'' គឺជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៣ និងចុងក្រោយបង្អស់គឺ ''[[ភូមិ]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៤។នៅ[[រាជធានីភ្នំពេញ]]គ្មាន ''[[ឃុំ]]'' នោះទេដោយប្រើប្រាស់ ''[[សង្កាត់]]'' ជំនួសឲ្យ ''[[ឃុំ]]'' វិញ។ {{short description|First-level administrative division of Cambodia}} {{Infobox subdivision type | name = ខេត្ត ឬ ខែត្រ<br />{{lang|en|Province}}<br />{{nobold|{{transl|km|Khétt}}}} | alt_name = |map = Provincial Boundaries in Cambodia.svg |category = បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១ |territory = {{CAM}} |start_date = |current_number = ២៥ |number_date = |population_range = ៤២,៦៦៥ ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– ២,២៨១,៩៥១ ([[រាជធានីភ្នំពេញ]])<ref name=census2019 /> |area_range = {{Convert|336|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– {{Convert|14288|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]) |government = រដ្ឋបាលខេត្ត |subdivision = [[ស្រុក|ខណ្ឌ/ក្រុង/ស្រុក]](បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ បន្ទាប់ពីខេត្ត) }} ==បញ្ជីរាជធានី-ខេត្ត== [[File:Cambodia, administrative divisions - km - colored.svg|center|700px]] {| class="wikitable" style="text-align:center |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរកាត់ ! អក្សរខ្មែរ ! អក្សរកាត់ខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រាជធានី<br> ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | '''PP''' | [[រាជធានីភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]] | '''ភព''' | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | '''BMC''' | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] | '''បមជ''' | [[ក្រុងប៉ោយប៉ែត|ក្រុងប៉ោយប៉ែត]] [[ក្រុងសិរីសោភ័ណ|ក្រុងសិរីសោភ័ណ]] |Krong Poipet, Krong Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | '''BB''' | [[ខេត្តបាត់ដំបង|ខេត្តបាត់ដំបង]] | '''បប''' | [[ក្រុងបាត់ដំបង|ក្រុងបាត់ដំបង]] | Krong Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | '''KC''' | [[ខេត្តកំពង់ចាម|ខេត្តកំពង់ចាម]] | '''កច''' | [[ក្រុងកំពង់ចាម|ក្រុងកំពង់ចាម]] | Krong Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | '''KCH''' | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] | '''កឆ''' | [[ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង|ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង]] | Krong Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | '''KS''' | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] | '''កស''' | [[ក្រុងច្បារមន|ក្រុងច្បារមន]] [[ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ|ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ]] |Krong Chbar Mon, Krong Odongk Meae Chey |- ! ០៧ | Kampong Thom | '''KT''' | [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្តកំពង់ធំ]] | '''កធ''' | [[ក្រុងស្ទឹងសែន|ក្រុងស្ទឹងសែន]] |Krong Stueng Saen |- ! ០៨ | Kampot | '''KP''' | [[ខេត្តកំពត|ខេត្តកំពត]] | '''កព''' | [[ក្រុងកំពត|ក្រុងកំពត]] [[ក្រុងបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]] | Krong Kampot, Krong Bokor |- ! ០៩ | Kandal | '''KD''' | [[ខេត្តកណ្តាល|ខេត្តកណ្ដាល]] | '''កណ''' | [[ក្រុងតាខ្មៅ|ក្រុងតាខ្មៅ]] [[ក្រុងសំពៅពូន|ក្រុងសំពៅពូន]] [[ក្រុងអរិយក្សត្រ|ក្រុងអរិយក្សត្រ]] | Krong Ta Khmau, Krong Sampov Poun, Krong Arey Ksat |- ! ១០ | Koh Kong | '''KK''' | [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្តកោះកុង]] | '''កក''' | [[ក្រុងខេមរភូមិន្ទ|ក្រុងខេមរភូមិន្ទ]] | Krong Khemarak Phoumin |- ! ១១ | Kep | '''KEP''' | [[ខេត្តកែប|ខេត្តកែប]] | '''កែប''' | [[ក្រុងកែប|ក្រុងកែប]] | Krong Kep |- ! ១២ | Kratíe | '''KRC''' | [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្តក្រចេះ]] | '''ក្រច''' | [[ក្រុងក្រចេះ|ក្រុងក្រចេះ]] | Krong Kratíe |- ! ១៣ | Mondulkiri | '''MK''' | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] | '''មគ''' | [[ក្រុងសែនមនោរម្យ|ក្រុងសែនមនោរម្យ]] | Krong Senmonorom |- ! ១៤ | Oddar Meanchey | '''OMC''' | [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ|ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] | '''ឧមជ''' | [[ក្រុងសំរោង|ក្រុងសំរោង]] | Krong Samraong |- ! ១៥ | Pailin | '''PL''' | [[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្តប៉ៃលិន]] | '''បល''' | [[ក្រុងប៉ៃលិន|ក្រុងប៉ៃលិន]] | Krong Pailin |- ! ១៦ | Preah Sihanouk | '''SN''' | [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ខេត្តព្រះសីហនុ]] | '''សន''' | [[ក្រុងកំពង់សោម|ក្រុងកំពង់សោម]] [[ក្រុងកោះរ៉ុង|ក្រុងកោះរ៉ុង]] [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុងព្រះសីហនុ]] | Krong Kampong Som, Krong Koh Rong, Sihanoukville(Krong Preah Sihanouk) |- ! ១៧ | Preah Vihear | '''PV''' | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្តព្រះវិហារ]] | '''ពវ''' | [[ក្រុងព្រះវិហារ|ក្រុងព្រះវិហារ]] | Krong Preah Vihear |- ! ១៨ | Pursat | '''PS''' | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្តពោធិ៍សាត់]] | '''ពស''' | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ក្រុងពោធិ៍សាត់]] | Krong Pursat |- ! ១៩ | Prey Veng | '''PRV''' | [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្តព្រៃវែង]] | '''ព្រវ''' | [[ក្រុងព្រៃវែង|ក្រុងព្រៃវែង]] | Krong Prey Veng |- ! ២០ | Ratanakiri | '''RK''' | [[ខេត្តរតនគីរី|ខេត្តរតនគីរី]] | '''រគ''' | [[ក្រុងបានលុង|ក្រុងបានលុង]] | Krong Banlung |- ! ២១ | Siem Reap | '''SR''' | [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] | '''សរ''' | [[ក្រុងរុនតាឯក|ក្រុងរុនតាឯកតេជោសែន]] [[ក្រុងសៀមរាប|ក្រុងសៀមរាប]] | Krong Run Ta EK Techo Sen, Krong Siem Reap |- ! ២២ | Stung Treng | '''ST''' | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ខេត្តស្ទឹងត្រែង]] | '''សត''' | [[ក្រុងស្ទឹងត្រែង|ក្រុងស្ទឹងត្រែង]] | Krong Stung Treng |- ! ២៣ | Svay Rieng | '''SVR''' | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ខេត្តស្វាយរៀង]] | '''ស្វរ''' | [[ក្រុងបាវិត|ក្រុងបាវិត]] [[ក្រុងស្វាយរៀង|ក្រុងស្វាយរៀង]] | Krong Bavet, Krong Svay Rieng |- ! ២៤ | Takéo | '''TK''' | [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្តតាកែវ]] | '''តក''' | [[ក្រុងដូនកែវ|ក្រុងដូនកែវ]] | Krong Doun Kaev |- ! ២៥ | Tbong Khmum | '''TKH''' | [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]] | '''តឃ''' | [[ក្រុងសួង|ក្រុងសួង]] | Krong Suong |} [[File:Mappa Impero Khmer (it).svg|center|700px]] ==អភិបាលកិច្ច== '''រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្ត'''នីមួយៗត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយក្រុមប្រឹក្សាតាមរយៈ'''ការបោះឆ្នោតអសកល'''ពី'''ក្រុមប្រឹក្សាឃុំ/សង្កាត់'''ដែលឲ្យឈ្មោះថា'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''។'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''គឺជាតំណាងប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងដែនសមត្ថកិច្ចរាជធានី-ខេត្ត។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវតែងតាំងដោយព្រះរាជក្រឹត្យតាមរសំណើពី'''នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា'''និង'''រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ'''។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវមានអភិបាលមួយរូបមានតួនាទីដឹកនាំរួមនិងអភិបាលរង(តាមការកំណត់របស់[[ក្រសួងមហាផ្ទៃ|ក្រសួងមហាផ្ទៃ]])ជាជំនួយការដឹកនាំអភិបាលលើជំនាញវិស័យនានានៅក្នុងរាជធានី-ខេត្ត។ រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្តនីមួយៗត្រូវបង្កើតឲ្យមាន'''គណៈកម្មាធិការរបស់ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''តាមលក្ខខ័ណ្ឌនៃច្បាប់ដើម្បីធានាការអភិវឌ្ឍតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យនៅថ្នាក់ក្រោមជាតិដើម្បីសម្របសម្រួលលើវិស័យជំនាញក៏ត្រូវឲ្យមានការបង្កើត'''គណៈបញ្ជាការឯកភាពរាជធានី-ខេត្ត'''មានសមាសភាពពីមន្ទីរអង្គភាពនានាទាំងអស់នៅក្នុងដែនរាជធានី-ខេត្តសាមីដែលអភិបាលរាជធានី-ខេត្តជាប្រធាន។ ==ប្រវត្តិ== ==='''សម័យនគរវ្នំ ឬ ហ្វូណន'''=== [[File:Funan Kingdom.png|thumb]] ព្រះរាជា[[នគរភ្នំ|នគរវ្នំ]]និយមធ្វើសង្គ្រាមពង្រីកទឹកដីតួយ៉ាងដូចជា[[ព្រះបាទហ្វាន់ ឆេម៉ាន់ ឬស្រីមារៈ|ព្រះបាទហ្វាន់ឆេម៉ាន់]]បានលើកទ័ពជើងទឹកទៅវាយរដ្ឋជាច្រើនមកដាក់ជាចំណុះរួមមានរដ្ឋ[[ខ្មែរ]] ខ្លះ [[រដ្ឋមន|មន]] ខ្លះ [[ចាម]] ឬ [[ម៉ាឡេយូ]]។ក្នុងសង្គ្រាមគេច្រើនចាប់ឈ្លើយសឹកមកធ្វើជាទាសាទាសី។ ដោយហេតុនេះហើយទើបយើងហៅ[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ថាជាអធិរាជាណាចក្រហើយស្ដេចមានឋានៈជា ''[[មហារាជ|មហារាជ]]'' ឬជា ''[[សាវ៌កៅ|សាវ៌កៅ]]'' (ស្ដេចចក្រវាឡ)។រដ្ឋដែល​ឋិតក្រោមអំណាចរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ទាំងនោះមានស្ដេចសោយរាជ្យគ្រប់ៗរដ្ឋទាំងអស់ហើយរដ្ឋទាំងនោះមានតួនាទីលើកសួយសារអាករមកថ្វាយអធិរាជ[[ហ៊្វូណន|នគរវ្នំ]]រៀងរាល់ឆ្នាំរដ្ឋនេះគេហៅថា ''[[សាមន្តរាជ្យ|សាមន្តរាជ្យ]]''។ហើយរដ្ឋបែបទី ០២ គឺត្រូវគ្រប់គ្រងដោយព្រះរាជបុត្រឬព្រះញាតិវង្សរបស់ស្ដេចអាណាចក្រវ្នំគេហៅថា ''[[វិស័យរដ្ឋ|វិស័យរដ្ឋ]]'' ដែលជាសម្បត្តិរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ផ្ទាល់ដែលបង្កើតឡើងដោយ[[ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី១|ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី ១]] ប៉ុន្តែត្រូវបានរំលាយចោលទៅវិញដោយ[[ហ៊ុនប៉ានហួង|ព្រះបាទហ៊ុនប៉ានហួង]]វិញ។គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថារចនាសម្ព័ន្ធនយោបាយបែបនេះគឺមានគ្រោះថ្នាក់ណាស់គឺដោយសារតែពេលណាអំណាចកណ្ដាលចុះខ្សោយនោះ ''[[សាមន្តរាជ្យ]]'' មួយចំនួននឹងងើបឡើងបះបោរដូចករណី ''​[[សាមន្តរដ្ឋ|សាមន្តរដ្ឋ]][[ចេនឡា]]'' នៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី ០៦។ ==='''សម័យនគរកម្វុជ ឬ ចេនឡា'''=== [[File:Chen-La_locator.png|thumb]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័នទី ១]] ទ្រង់បានតាំងរាជធានីនៅ[[ឦសានបុរៈ]]ហើយមានគ្រួសារ ២០០០ នាក់រស់នៅ។នៅកណ្ដាលក្រុងមានសាលធំមួយជាទីដែលព្រះរាជាទ្រង់ព្រះប្រទានសវនាការនិងជួបជុំពួកមន្ត្រី សេនាបតី។នៅខាងក្រៅរាជធានីមានក្រុងចំនួន ៣០ ទៀតហើយក្រុងនីមួយៗមានគ្រួសារជាច្រើនពាន់នាក់រស់នៅហើយគ្រប់គ្រងដោយអភិបាលម្នាក់។ <ref>ត្រឹង ងារ ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ទំព័រ៧៤-៧៥</ref> ==='''សម័យអង្គរ(ចក្រភពខ្មែរ)'''=== [[File:Khmer_Empire.png|thumb]] ====ប្រមាណ==== បច្ចេកពាក្យ ''[[ប្រមាន-ប្រមាណ]]'' ត្រូវបានប្រើប្រាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]ដើម្បីសម្គាល់ឈ្មោះដល់បំណែងចែកទឹកដីដ៏ធំៗ ឬ មួយភូមិភាគនៃកម្ពុជទេស។តាមសិលាចារឹក(អក្សរសិលាចារឹកទំព័រ ៤៧ ៤៨ និង ៤៩)យើងបានឃើញដែនដី ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលជា ២០ គឺជាផែនដីដ៏ធំៗនៃប្រទេស។ នៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងនៅក្នុងសម័យសតវត្សរ៍ទី ០៧ (សិលាចារឹកអ្នកតា)មានសរសេរឈ្មោះពាក្យថា ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ។ តើភូមិភាគនេះនៅឯណា ឬ មួយក៏មានទីតាំងនៅកន្លែងវត្តព្រៃវែងសព្វថ្ងៃ?នៅក្នុងសិលាចារឹកនេះទៀតក៏មានសរសេរព្រះនាម[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័ន|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័ន]]ដែលជាព្រះមហាក្សត្រលើមហាក្សត្រ''[[សាមន្តរាជ]]'' នៃភូមិភាគទាំង ០៣។ តើ ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ជាភូមិភាគមួយនៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ(ឬទីក្រុង)ទាំង ០៣ កន្លែងដែលមានចារនៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងដែលឬទេ? នៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ០៥ ដែលត្រូវបានពណ៌នាតាមឧទាហរណ៍ខាងលើនេះយើងអាចសង្កេតឃើញថាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ( ''[[ប្រមាណ]]'' ពាក្យនេះមានន័យ ០២ មានន័យថា រង្វាស់និងការប៉ាន់ស្មាន)មួយចំនួនមានដើមកំណើតពីពាក្យ[[ខ្មែរ]]ហើយឈ្មោះភូមិភាគចំនួន ១១ មានដើមកំណើតពី[[សំស្ក្រឹត]]។ ម្យ៉ាងវិញទៀតបើតាមសិលាចារឹក K.៩៨៩ ភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]''មួយមានឈ្មោះថា ''[[សតគ្រាម]]'' ដែលមានន័យថា'''ភូមិចំនួនមួយរយ'''បានសេចក្ដីថាតាមរយៈអត្ថន័យរបស់ភូមិភាគនេះ យើងអាចទាញមតិដែលបញ្ជាក់ទំហំដ៏ធំធេងនៃស្ថាននាមដែលបានប្រើប្រាស់ពាក្យ ''[[ប្រមាណ]]'' នៅខាងដើម។នៅក្នុងសិលាចារឹកនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]នា[[សម័យអង្គរ]]ក៏មានការប្រើប្រាស់ ''[[ប្រមាណ]]'' សម្រាប់សម្គាល់នូវភូមិភាគផ្សេងៗនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ផងដែរ។ ====វិសយ==== ''[[វិសយ]]'' ពាក្យ[[សំស្ក្រឹត]]មានន័យថា [[តំបន់]] [[ខេត្ត]] ពាក្យ ''[[វិសយ]]'' ប្រើសម្រាប់សម្គាល់នូវបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋការឬក៏បំណែងចែករាជការមួយៗដ៏ច្បាស់លាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]។ តាមសិលាចារឹកនានាពាក្យ ''[[វិសយ]] (Visaya)''សម្គាល់នូវ[[ទីរួមខេត្ត]]ដែលនៅក្នុងនោះមានស្ថាប័នរាជការផ្សេងៗខាងគ្រហស្ថ និងសាសនា។ ''[[វិសយ]]'' នីមួយៗស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់ ''[[ខ្លោញវិសយ]]''(ស្ដេចត្រាញ់ ឬ ចៅហ្វាយខេត្ត)។ រាជការដែលធ្វើការអម ''[[ខ្លោញវិសយ]]'' គឺមាន ''[[ខ្លោញវលវិសយ]] (Khlon Vala Visaya K.២២១)''។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការធញ្ញជាតិគឺមានស្រូវអង្ករជាអាទិភាព។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការទារប្រេងមានប្រេងធ្វើអំពីរុក្ខជាតិនិងប្រេងធ្វើអំពីខ្លាញ់គោ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១) ''[[វ្រីហិបយ៌្យនវិសយ]] (Vrihi paryyan Visaya'' ''K.៤៤៤'')ព្រមទាំងមាន''[[ខ្លោញ]]'' ឬមួយក៏អធិបតីទទួលបន្ទុកតុលាការដែលនៅតាមសិលាចារឹកថា ''[[សភាវិសយ]]។'' បើប្រៀបធៀបទៅនិងសម័យបច្ចុប្បន្នពាក្យ ''[[វិសយ]]'' មានន័យថាជាបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋបាលដូចជាខេត្តដែរ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១)។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថាមានឈ្មោះស្ថាននាមខ្លះដែលត្រូវបានបង្កបង្កើតឡើងដោយការប្រើពាក្យ ''[[ភូមិសាស្ត្រ]] ផង [[ប្រមាណ]] ផង និង [[វិសយ]] ផង''។ ឧទាហរណ៍ : (សិលាចារឹក ទំព័រ ៥១) [[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]] = បុរីដ៏ល្អ ដ៏ប្រសើរ គឺជាភូមិភាគនៅខាងទិសឧត្ដរនៃកម្ពុជទេសគឺនៅតំបន់[[វត្តភូ]]ឬហៅថា[[តំបន់បាសាក់]]នៅខាងភូមិភាគឧត្ដរ។ តាមមតិអ្នកស្រាវជ្រាវខ្លះ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]គឺជារាជធានីចាស់នៃប្រទេស[[ចេនឡា]]ហើយព្រះមហាក្សត្រដែលសោយរាជ្យមុនគេនៅទីនោះព្រះនាមថា[[ស្រេស្ឋវម៌្ម|ព្រះបាទស្រេស្ឋវរ្ម័ន]]។ សន្ទុក = ប្រហែលជាចេញមកពីពាក្យ ស្ទុក ស្ដុក មានន័យថា ធំ មាំមួន ប៉ុន្តែន័យរបស់ពាក្យនេះម្យ៉ាងទៀតគឺបឹង។ សព្វថ្ងៃមានពាក្យ'''[[ភ្នំសន្ទុក]]'''ដែលនៅលើនោះមានប្រាសាទបុរាណតាមសិលាចារឹកក៏មានសរសេរអំពី ''Mahanasa = អ្នកធ្វើម្ហូបអាហារនៅ [[វិសយសន្ទុក]](Visaya Sanduk)''។ ប្រសិនបើពាក្យ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]និង'''សន្ទុក'''បានត្រូវប្រើប្រាស់សម្រាប់សម្គាល់ភូមិភាគផងខេត្តផងគេអាចសន្និដ្ឋានថានៅតាមសិលាចារឹកមានពាក្យសម្គាល់ភូមិភាគដទៃទៀតដែលត្រូវប្រើសម្រាប់សំគាល់ខេត្ត។យើងបានរកឃើញ ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលចំនួន ២០ ហើយនៅក្នុង ''[[ប្រមាណ]]'' នីមួយៗមាន ''[[វិសយ]]'' គឺខេត្តច្រើន។ដូច្នេះ ''[[វិសយ]]'' នៅក្នុងសម័យបុរាណជាពិសេសនៅ[[សម័យអង្គរ]]មានមិនតិចជាងពាក្យរបស់[[ជីវ តាក្វាន់]]ដែលបានសរសេរថានៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]មានខេត្តច្រើនជាង ៩០ ខេត្ត។ <ref>[http://phumikhmer.wordpress.com/2012/07/16/%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%90%E1%9E%B6%E1%9E%93%E2%80%8B%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%98%E2%80%8B%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%B6-toponymie%E2%80%8B-%E1%9E%94%E1%9E%8E%E1%9F%92/?relatedposts_exclude=92 ស្ថាននាមវិទ្យារបស់បណ្ឌិតឡុងសៀម]</ref> ===សម័យចតុមុខ និង សម័យលង្វែក === [[File:Southeast_Asian_history_-_Around_1540.png|thumb]] [[File:Cambodia Map 1461-1476 AD.jpg|thumb]] នៅក្នុងសម័យនោះ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]លែងជាមហាអំណាចមួយខាងទឹកដីទៀតហើយ។ទឹកដីជាន់ក្រៅគឺស្រុក'''[[បច្ចន្តជនបទ]]'''ដូចជាស្រុក'''[[សុខោទ័យ]]''' ស្រុក'''[[អយុធ្យា]]''' ស្រុក'''[[លពបុរី]]''' [[ស្រុកពិមាឃ(ខេត្តនគររាជ)|ស្រុកពិមាឃ]]ត្រូវបាត់បង់អស់ទៅហើយរីឯប្រទេស ''[[សាមន្តរាជ]]'' ដូចជា'''[[ចាម្ប៉ា]] [[អណ្ណាម]] [[ប្រទេសជ្វា|ជ្វា]] [[រដ្ឋមន|មន]]'''ក៏លែងមានទៀតដែរហើយ។ព្រំដែនខាងជើងរបស់[[ខ្មែរ]]ធ្លាក់មកនៅត្រឹម'''[[ទន្លេមូល]]'''ឬនៅលើនេះបន្តិចបន្តួចនឹង[[ឡាវ|ប្រទេសលាវ]]។ព្រះនគរខាងលិចទល់នឹង'''[[ខេត្តបស្ចឹមបុរី|បស្ចឹមបុរី]]''' និង '''[[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]]'''ខាងពាយ័ព្យទល់នឹង'''[[ស្រុកនាងរង]] [[ខេត្តនគររាជសីមា|នគររាជសីមា]]'''ខាងកើតទល់នឹង[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ខាងត្បូងទល់នឹង[[សមុទ្រចិនខាងត្បូង|សមុទ្រចិន]]និង[[ឈូងសមុទ្រសៀម]]។ បើតាមពង្សាវតាររាជាណាចក្រ[[ខ្មែរ]]សម័យនោះមានប្រមាណ ៧០ ខេត្តគឺ : '''[[ខេត្តលង្វែក|លង្វែក]] [[ខេត្តបរិបូរណ៍|អម្រិន្ទបូរ]] [[ខេត្តក្រគរ|ក្រគរ]] [[ខេត្តគ្រង|គ្រង]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តឫស្សីសាញ|ឫស្សីសាញ]] [[ខេត្តតាមសីមា|តាមសីមា]] [[ខេត្តមង្គលបុរី|មង្គលបុរី]] [[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]] [[ខេត្តសុរិន្ទ|សុរិន្ទ]] [[ខេត្តសិង្គារ|សិង្គារ]] [[ខេត្តកំពង់សៀម|កំពង់សៀម]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តជើងព្រៃ|ជើងព្រៃ]] [[ខេត្តគោកសេះ|គោកសេះ]] [[ខេត្តអន្លង់រាជ|អន្លង់រាជ]] [[ខេត្តព្រហ្មទេព|ព្រហ្មទេព]] [[ខេត្តព្រៃក្ដី|ព្រៃក្ដី]] [[ខេត្តស្ទោង|ស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង|ជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស|រលួស]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តម្លូព្រៃ|ម្លូព្រៃ]] [[ខេត្តជាំក្សាន្ត|ជាំក្សាន្ត]] [[ខេត្តត្នោត|ត្នោត]] [[ខេត្តទឹកជោរ|ទឹកជោរ]] [[ខេត្តសៀមបូក|សៀមបូក]] [[ខេត្តសម្បុកសម្បូណ៌|សម្បុកសម្បូណ៌]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តឆ្លូង|ឆ្លូង]] [[ខេត្តត្បូង|ត្បូង]] [[ខេត្តបាសាន|បាសាន]] [[ខេត្តទទឹងថ្ងៃ|ទទឹងថ្ងៃ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តរោងដំរី|រោងដំរី]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តជើងបាដែង|ជើងបាដែង]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តបាទី|បាទី]] [[ខេត្តលើកដែក|លើកដែក]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តថ្ពង|ថ្ពង]] [[ខេត្តបាសាក់|បាសាក់]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពាម|ពាម]] [[ខេត្តកោះស្លាកែត|កោះស្លាកែត]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|កំពង់សោម]] [[ខេត្តទឹកខ្មៅ|ទឹកខ្មៅ]] [[ខេត្តពាមមេសរ|ពាមមេសរ]] [[ខេត្តព្រះត្រពាំង|ព្រះត្រពាំង]] [[ខេត្តក្រមួនស|ក្រមួនស]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]]'''។ល។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថានៅក្នុងចំណោមខេត្តទាំងប៉ុន្មាននេះខេត្តខ្លះនៅឋានៈជាខេត្តរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះដូចជា'''[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]]'''។ល។រីឯខេត្តខ្លះធ្លាក់ឋានៈមកស្រុកវិញដូចជា'''[[ខេត្តមង្គលបុរី]] [[ខេត្តស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស]] [[ខេត្តទឹកជោរ]]'''។ល។ចំណែកខេត្តខ្លះទៀតត្រូវបាត់ឈ្មោះរលាយចូលនឹងខេត្តឯទៀតៗអស់ទៅ។ ខេត្តនីមួយៗត្រូវបែងចែកជាស្រុកហើយ[[ស្រុក]]នីមួយៗត្រូវបែងចែកជា[[ឃុំ]]និង[[ភូមិ]]ជាច្រើនទៅទៀត។ប៉ុន្តែខេត្តជាច្រើនត្រូវបានប្រមូលផ្ដុំជាតំបន់ធំៗដែលគេឲ្យឈ្មោះថា'''ដី'''។ '''ដី>រាជធានី-ខេត្ត>ស្រុក/ខណ្ឌ>ឃុំ/សង្កាត់>ភូមិ''' ===សម័យឧដុង្គ=== [[File:Southeast Asia in 1683 Map (Cambodia, Pegu, Siam) by Cantelli.jpg|thumb]] [[File:Indochina_map_(1770s).jpg|thumb]] នៅក្នុង[[សម័យឧដុង្គ]]ឃើញមានខេត្តដូចជា : [[ខេត្តកំពង់ក្របី|កំពង់ក្របី]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី|ច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តចុងកាល់|ចុងកាល់]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តមហានគរ|មហានគរ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តកំពង់លែង|កំពង់លែង]]។ ===សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង និង សម័យអាណានិគមនិយមជប៉ុន=== [[File:Flag-map of Cambodia (Japanese occupation).svg|thumb]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស|ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ-មុនីវង្ស]]មានខេត្តនិងភូមិភាគដូចជា ៖ ====ខេត្ត​==== *[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] *[[​ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *​[[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] *[[ខេត្តកំពត|កំពត]] *[[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] *[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|​កំពង់ឆ្នាំង]] *[[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] *[[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *[[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] *[[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *[[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] *[[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] *[[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] ====ភូមិភាគរដ្ឋបាល==== នៅក្នុង ​គ.ស ​១៩៤៧ មាន​ព្រះរាជ្យក្រម​បង្កើត​ឲ្យ​មាន​ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ចំនួន ០​៧ ​គឺ ៖ *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​១ : [[ខេត្ត​បាត់ដំបង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០២ : [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្ត​ពោធិសាត់]] និង [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៣ : [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្ត​កំពង់ធំ]] និង [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៤ : [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្ត​ក្រចេះ]] និង [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៥ : [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្ត​ព្រៃវែង]] និង​ [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៦ : [[ខេត្តកណ្ដាល|ខេត្ត​កណ្ដាល]] និង [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៧ : [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្ត​តាកែវ]] និង [[ខេត្តកំពត|កំពត]] ===សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម ឬ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០១=== [[File:Flag-map of Cambodia (precise boundaries).svg|thumb]] [[ប្រទេសកម្ពុជា]]បានបន្សល់ទុកនូវខេត្តដែលសេសសល់ស្រាប់នៅក្នុង[[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]រហូតមកដល់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]]។ នៅក្នុង​[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]​​ខេត្ដចំនួន ០​៥ ត្រូវបានបង្កើតឡើងបន្ថែមទៀតនិង​ក្រុងចំនួន ​០៣ គឺ : [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]]) [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]](១៩៥៧) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។សរុប ១៩ ខេត្ត និង ០៣ ក្រុង ។ ===សម័យសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ឬ លន់ នល់ === [[File:Flag map of Cambodia (1970-1975).svg|thumb]] ខេត្តនិងក្រុងសល់ពីជំនាន់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម|សង្គមរាស្ត្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]][[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]])[[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]] (១៩៥៧ ដល់[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] ឬ សម័យលន់ នល់ [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ក្រុងកំពង់សោម]]) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង ​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។ នៅ​ចុង​[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម|សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម]]និង​សម័យ[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] មាន​បង្កើត​អនុខេត្ត ​១១ និង​ ខេត្ត​ ០១ ដូច​ខាងក្រោម ៖ *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំពង់សីលា|កំពង់សិលា]] ([[ស្រុកស្រែអំបិល|ស្រុក​ស្រែអំបិល]]) *អនុខេត្ត​ផ្ការំចេក ([[ស្រុកមេមត់|ស្រុក​មេមត់]]) *អនុខេត្ត​ភ្នំដិល ([[ស្រុកបាធាយ|ស្រុក​បាធាយ]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកថ្មពួក|ថ្មពួក]] ([[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|ស្រុក​សិរីសោភ័ណ]]) *អនុខេត្ត​ស្រកានាគ ([[តាកែនកោះស្លា​ស្រកានាគ]] [[ស្រុកឈូក|ស្រុក​ឈូក]]) *អនុខេត្ត​ថ្មកែវ (ជិត​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|គីរីរម្យ]]) *អនុខេត្ត​[[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]] ([[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] ([[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] [[​ព្រៃវែង]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកអន្លង់វែង|អន្លង់វែង]] (ជិត​[[សៀមរាប]]) *អនុខេត្ត​[[ទន្លេសាប]] (ទីតាំង​សាលាខេត្ត​នៅ​[[ឃុំកំពង់ហ្លួង(ស្រុកក្រគរ)|ឃុំ​កំពង់ហ្លួង]] [[ស្រុកក្រគរ|ស្រុក​ក្រគរ]] [[ខេត្ត​ពោធិ៍សាត់]]) *អនុ[[ខេត្តប៉ៃលិន]] ក្រោយ​មក​ដាក់​ជា​[[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្ត​ប៉ៃលិន]]ក្រោយ​មក​ទៀត​កែ​ដាក់​ថា'''ក្រុង​ប៉ៃលិនមង្គល''' *ខេត្ត​[[ឧត្ដុង្គមានជ័យ]] (តាំង​នៅ​[[ស្រុកឧដុង្គ|ស្រុក​ឧត្ដុង្គ]]<ref>{{Cite web |title=អនុក្រឹត្យស្ដីពីការបំបែកស្រុកឧដុង នៃខេត្តកំពង់ស្ពឺ លេខ : ២៧១ អនក្រ.បក, 2022-12-23 {{!}} MPWT |url=https://www.mpwt.gov.kh/kh/documents/sub-decree/564 |access-date=2025-06-18 |website=ក្រសួងសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូន (MPWT) |language=kh}}</ref> [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្ត​កំពង់ស្ពឺ]])។ សរុប ២១ ខេត្ត ក្រោយមក ២០ ខេត្ត ក្រុង ០៣ ក្រោយមក ក្រុង ០៤ និង អនុខេត្ត ១១ ក្រោយមក ១០។<ref>{{Cite web |url=http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |title=ខេត្តខ្មែរសម័យអាណានិគម ដល់ សម័យលន់នល់ |access-date=2014-03-01 |archivedate=2015-04-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150423002908/http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |url-status=dead }}</ref> ===សម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ឬ ប៉ុល ពត=== នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៥ រដ្ឋាភិបាល[[ខ្មែរក្រហម]]បានលុបបំបាត់ចោលបំណែងចែករដ្ឋបាលពីមុនរបស់[[កម្ពុជា]]ចេញទាំងអស់។ជំនួសឲ្យខេត្ត[[កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ]]ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ០៧ ភូមិភាគគឺភូមិភាគ'''ពាយ័ព្យ ឧត្តរ ឦសាន បូព៌ា និរតី បស្ចឹម និង កណ្ដាល'''។ ភូមិភាគទាំងនេះត្រូវបានយកតាមបំណែងចែកដែល​បង្កើតឡើងដោយពួក[[ខ្មែរក្រហម]]នៅពេលដែលពួកគេបានប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងរបប[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]]ដឹកនាំដោយ​លោកឧត្តមសេនីយ៍[[លន់ នល់]]។<ref>James A. Tyner, ''The Killing of Cambodia''</ref> ===សម័យសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា សម័យរដ្ឋកម្ពុជា និង សម័យអ៊ុនតាក់=== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រដ្ឋធានី<br>(អាសនៈ) ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | [[ភ្នំពេញ]] | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh or Daun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|បន្ទាយមានជ័យ]] | [[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|សិរីសោភ័ណ]] | Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | [[ស្រុកបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | [[ស្រុកកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | [[ស្រុកកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | [[ស្រុកកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | Kampong Speu |- ! ០៧ | Kampong Thom | [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | [[ស្រុកកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | Kampong Thom |- ! ០៨ | Kampot | [[ខេត្តកំពត|កំពត]] | [[ស្រុកកំពត|កំពត]] | Kampot |- ! ០៩ | Kandal | [[ខេត្តកណ្តាល|កណ្ដាល]] | [[ស្រុកតាខ្មៅ|តាខ្មៅ]] | Ta Khmau |- ! ១០ | Koh Kong | [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] | [[ស្រុកកោះកុង|កោះកុង]] | Koh Kong |- ! ១១ | Kratié | [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] | [[ស្រុកក្រចេះ|ក្រចេះ]] | Kratié |- ! ១២ | Mondulkiri | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|មណ្ឌលគីរី]] | [[ស្រុកសែនមនោរម្យ|សែនមនោរម្យ]] | Saen Monourom |- ! ១៣ | Siem Reap - Oddar Meanchey | [[ខេត្តសៀមរាប]] [[ឧត្តរមានជ័យ]] | [[ស្រុកសៀមរាប|សៀមរាប]] | Siem Reap |- ! ១៤ | Kampong Saom | [[ក្រុងកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | [[ស្រុកកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | Kampong Saom |- ! ១៥ | Preah Vihear | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ព្រះវិហារ]] | [[ស្រុកភ្នំត្បែងមានជ័យ|ភ្នំត្បែងមានជ័យ]] | Phnom Thbeng Meanchey |- ! ១៦ | Pursat | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ស្រុកពោធិ៍សាត់]] | Pursat |- ! ១៧ | Prey Veng | [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | [[ស្រុកព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | Prey Veng |- ! ១៨ | Ratanakiri | [[ខេត្តរតនគីរី|រតនគីរី]] | [[ស្រុកលំផាត់|លំផាត់]] | Lumphat |- ! ១៩ | Stung Treng | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | [[ស្រុកស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | Stung Treng |- ! ២០ | Svay Rieng | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | [[ស្រុកស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | Svay Rieng |- ! ២១ | Takéo | [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] | [[ស្រុកតាកែវ|តាកែវ]] | Takéo |- |} ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៨=== នៅថ្ងៃទី ២២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០០៨ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានផ្លាស់ប្ដូរក្រុង[[កែប]] [[ប៉ៃលិន]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]]ទៅជាខេត្តវិញនិងបានកែសម្រួលព្រំប្រទល់សីមាខេត្តជាច្រើន។<ref>{{Cite web|url = http://khmerization.blogspot.com/2008/12/decree-creates-three-new-provinces.html|title = Decree Creates Three New Provinces|publisher = khmerization.blogspot.com|date=December 2008}}</ref> ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៣=== នៅថ្ងៃទី ៣១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០១៣ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានបំបែក[[ខេត្តកំពង់ចាម]]ទៅជា ០២ [[ខេត្តកំពង់ចាម]](ត្រើយខាងលិច[[ទន្លេមេគង្គ]]) និង [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]](ត្រើយខាងកើត[[ទន្លេមេគង្គ]])។<ref>{{Cite web|url = http://www.phnompenhpost.com/national/kampong-cham%E2%80%99s-great-divide|title = Kampong Cham's great divide|}}</ref> ==ឯកសារយោង== {{Reflist}} ==តំណខាងក្រៅ== * [http://www.statoids.com/ukh.html Statoid site] {{ខេត្ត-រាជធានីកម្ពុជា}} {{អត្ថបទអំពីបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទីមួយនៃប្រទេសអាស៊ី}} {{Portal bar|កម្ពុជា}} [[Category:បំណែងចែករងនៃកម្ពុជា]] [[Category:បញ្ជីបំណែងចែករងប្រទេស|Cambodia, Provinces]] [[Category:បំណែងចែករងប្រទេសនៃអាស៊ី|Cambodia 1]] [[Category:បំណែងចែករដ្ឋបាលរងរបស់ប្រទេសថ្នាក់ទីមួយ|Provinces, Cambodia]] [[Category:បញ្ជីទាក់ទងកម្ពុជា]] fwy28vzpfaikasgcjrsatzw1yvn1knd 322336 322335 2025-06-20T11:28:33Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* សម័យសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា សម័យរដ្ឋកម្ពុជា និង សម័យអ៊ុនតាក់ */ 322336 wikitext text/x-wiki '''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]''' ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ២៥ ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១។[[រាជធានីភ្នំពេញ]]មិនមែនជាខេត្តនោះទេតែជាតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសហើយត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាខេត្តដោយហេតុថាវាត្រូវបានគ្រប់គ្រងនៅក្នុងកម្រិតដូចគ្នាទៅនឹងខេត្ត ២៤ ទៀតដែរ។ឈ្មោះនៃខេត្តដូចគ្នាទៅនឹងក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្តាល]] [[កំពង់ធំ]] [[កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] [[តាកែវ]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[បន្ទាយមានជ័យ]] [[មណ្ឌលគិរី]] [[រតនគិរី]] និង [[ឧត្តរមានជ័យ]]ចេញ។ [[ភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]]មានសន្ទភាពនិងប្រជាជនខ្ពស់បំផុត។ខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីធំជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]ហើយខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីតូចជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តកែប]]។[[ខេត្តកែប]]មានអត្រាប្រជាជនទាបបំផុតស្របពេលដែល[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]មានសន្ទភាពប្រជាជនទាបបំផុតដូចគ្នាដែរ(ស្ដែងតាមរយៈជំរឿនឆ្នាំ ២០០០)។ [[កម្ពុជា|ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ត្រូវបានបែងចែកជាបន្តបន្ទាប់ទៀតទៅជា ''[[ស្រុក]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ ចំណែកឯ ''[[ខណ្ឌ]]'' មានតែនៅក្នុង[[រាជធានីភ្នំពេញ]]ប៉ុណ្ណោះ។ចំនួន ''[[ស្រុក]]'' / ''[[ខណ្ឌ]]'' នៅក្នុង ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' នីមួយៗមានចំនួនខុសៗគ្នារាប់ចាប់តាំងពីខេត្តតូចៗរហូតដល់ខេត្តធំៗ។ខេត្តនីមួយៗត្រូវមានតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសមួយផងដែរហៅថាក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្តាល|កណ្តាល]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]]ដែលមានក្រុងច្រើន(ចាប់ពី ០២ ឡើងទៅ)។ ''[[ឃុំ]]'' / ''[[សង្កាត់]]'' គឺជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៣ និងចុងក្រោយបង្អស់គឺ ''[[ភូមិ]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៤។នៅ[[រាជធានីភ្នំពេញ]]គ្មាន ''[[ឃុំ]]'' នោះទេដោយប្រើប្រាស់ ''[[សង្កាត់]]'' ជំនួសឲ្យ ''[[ឃុំ]]'' វិញ។ {{short description|First-level administrative division of Cambodia}} {{Infobox subdivision type | name = ខេត្ត ឬ ខែត្រ<br />{{lang|en|Province}}<br />{{nobold|{{transl|km|Khétt}}}} | alt_name = |map = Provincial Boundaries in Cambodia.svg |category = បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១ |territory = {{CAM}} |start_date = |current_number = ២៥ |number_date = |population_range = ៤២,៦៦៥ ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– ២,២៨១,៩៥១ ([[រាជធានីភ្នំពេញ]])<ref name=census2019 /> |area_range = {{Convert|336|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– {{Convert|14288|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]) |government = រដ្ឋបាលខេត្ត |subdivision = [[ស្រុក|ខណ្ឌ/ក្រុង/ស្រុក]](បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ បន្ទាប់ពីខេត្ត) }} ==បញ្ជីរាជធានី-ខេត្ត== [[File:Cambodia, administrative divisions - km - colored.svg|center|700px]] {| class="wikitable" style="text-align:center |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរកាត់ ! អក្សរខ្មែរ ! អក្សរកាត់ខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រាជធានី<br> ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | '''PP''' | [[រាជធានីភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]] | '''ភព''' | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | '''BMC''' | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] | '''បមជ''' | [[ក្រុងប៉ោយប៉ែត|ក្រុងប៉ោយប៉ែត]] [[ក្រុងសិរីសោភ័ណ|ក្រុងសិរីសោភ័ណ]] |Krong Poipet, Krong Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | '''BB''' | [[ខេត្តបាត់ដំបង|ខេត្តបាត់ដំបង]] | '''បប''' | [[ក្រុងបាត់ដំបង|ក្រុងបាត់ដំបង]] | Krong Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | '''KC''' | [[ខេត្តកំពង់ចាម|ខេត្តកំពង់ចាម]] | '''កច''' | [[ក្រុងកំពង់ចាម|ក្រុងកំពង់ចាម]] | Krong Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | '''KCH''' | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] | '''កឆ''' | [[ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង|ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង]] | Krong Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | '''KS''' | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] | '''កស''' | [[ក្រុងច្បារមន|ក្រុងច្បារមន]] [[ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ|ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ]] |Krong Chbar Mon, Krong Odongk Meae Chey |- ! ០៧ | Kampong Thom | '''KT''' | [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្តកំពង់ធំ]] | '''កធ''' | [[ក្រុងស្ទឹងសែន|ក្រុងស្ទឹងសែន]] |Krong Stueng Saen |- ! ០៨ | Kampot | '''KP''' | [[ខេត្តកំពត|ខេត្តកំពត]] | '''កព''' | [[ក្រុងកំពត|ក្រុងកំពត]] [[ក្រុងបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]] | Krong Kampot, Krong Bokor |- ! ០៩ | Kandal | '''KD''' | [[ខេត្តកណ្តាល|ខេត្តកណ្ដាល]] | '''កណ''' | [[ក្រុងតាខ្មៅ|ក្រុងតាខ្មៅ]] [[ក្រុងសំពៅពូន|ក្រុងសំពៅពូន]] [[ក្រុងអរិយក្សត្រ|ក្រុងអរិយក្សត្រ]] | Krong Ta Khmau, Krong Sampov Poun, Krong Arey Ksat |- ! ១០ | Koh Kong | '''KK''' | [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្តកោះកុង]] | '''កក''' | [[ក្រុងខេមរភូមិន្ទ|ក្រុងខេមរភូមិន្ទ]] | Krong Khemarak Phoumin |- ! ១១ | Kep | '''KEP''' | [[ខេត្តកែប|ខេត្តកែប]] | '''កែប''' | [[ក្រុងកែប|ក្រុងកែប]] | Krong Kep |- ! ១២ | Kratíe | '''KRC''' | [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្តក្រចេះ]] | '''ក្រច''' | [[ក្រុងក្រចេះ|ក្រុងក្រចេះ]] | Krong Kratíe |- ! ១៣ | Mondulkiri | '''MK''' | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] | '''មគ''' | [[ក្រុងសែនមនោរម្យ|ក្រុងសែនមនោរម្យ]] | Krong Senmonorom |- ! ១៤ | Oddar Meanchey | '''OMC''' | [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ|ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] | '''ឧមជ''' | [[ក្រុងសំរោង|ក្រុងសំរោង]] | Krong Samraong |- ! ១៥ | Pailin | '''PL''' | [[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្តប៉ៃលិន]] | '''បល''' | [[ក្រុងប៉ៃលិន|ក្រុងប៉ៃលិន]] | Krong Pailin |- ! ១៦ | Preah Sihanouk | '''SN''' | [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ខេត្តព្រះសីហនុ]] | '''សន''' | [[ក្រុងកំពង់សោម|ក្រុងកំពង់សោម]] [[ក្រុងកោះរ៉ុង|ក្រុងកោះរ៉ុង]] [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុងព្រះសីហនុ]] | Krong Kampong Som, Krong Koh Rong, Sihanoukville(Krong Preah Sihanouk) |- ! ១៧ | Preah Vihear | '''PV''' | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្តព្រះវិហារ]] | '''ពវ''' | [[ក្រុងព្រះវិហារ|ក្រុងព្រះវិហារ]] | Krong Preah Vihear |- ! ១៨ | Pursat | '''PS''' | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្តពោធិ៍សាត់]] | '''ពស''' | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ក្រុងពោធិ៍សាត់]] | Krong Pursat |- ! ១៩ | Prey Veng | '''PRV''' | [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្តព្រៃវែង]] | '''ព្រវ''' | [[ក្រុងព្រៃវែង|ក្រុងព្រៃវែង]] | Krong Prey Veng |- ! ២០ | Ratanakiri | '''RK''' | [[ខេត្តរតនគីរី|ខេត្តរតនគីរី]] | '''រគ''' | [[ក្រុងបានលុង|ក្រុងបានលុង]] | Krong Banlung |- ! ២១ | Siem Reap | '''SR''' | [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] | '''សរ''' | [[ក្រុងរុនតាឯក|ក្រុងរុនតាឯកតេជោសែន]] [[ក្រុងសៀមរាប|ក្រុងសៀមរាប]] | Krong Run Ta EK Techo Sen, Krong Siem Reap |- ! ២២ | Stung Treng | '''ST''' | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ខេត្តស្ទឹងត្រែង]] | '''សត''' | [[ក្រុងស្ទឹងត្រែង|ក្រុងស្ទឹងត្រែង]] | Krong Stung Treng |- ! ២៣ | Svay Rieng | '''SVR''' | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ខេត្តស្វាយរៀង]] | '''ស្វរ''' | [[ក្រុងបាវិត|ក្រុងបាវិត]] [[ក្រុងស្វាយរៀង|ក្រុងស្វាយរៀង]] | Krong Bavet, Krong Svay Rieng |- ! ២៤ | Takéo | '''TK''' | [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្តតាកែវ]] | '''តក''' | [[ក្រុងដូនកែវ|ក្រុងដូនកែវ]] | Krong Doun Kaev |- ! ២៥ | Tbong Khmum | '''TKH''' | [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]] | '''តឃ''' | [[ក្រុងសួង|ក្រុងសួង]] | Krong Suong |} [[File:Mappa Impero Khmer (it).svg|center|700px]] ==អភិបាលកិច្ច== '''រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្ត'''នីមួយៗត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយក្រុមប្រឹក្សាតាមរយៈ'''ការបោះឆ្នោតអសកល'''ពី'''ក្រុមប្រឹក្សាឃុំ/សង្កាត់'''ដែលឲ្យឈ្មោះថា'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''។'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''គឺជាតំណាងប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងដែនសមត្ថកិច្ចរាជធានី-ខេត្ត។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវតែងតាំងដោយព្រះរាជក្រឹត្យតាមរសំណើពី'''នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា'''និង'''រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ'''។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវមានអភិបាលមួយរូបមានតួនាទីដឹកនាំរួមនិងអភិបាលរង(តាមការកំណត់របស់[[ក្រសួងមហាផ្ទៃ|ក្រសួងមហាផ្ទៃ]])ជាជំនួយការដឹកនាំអភិបាលលើជំនាញវិស័យនានានៅក្នុងរាជធានី-ខេត្ត។ រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្តនីមួយៗត្រូវបង្កើតឲ្យមាន'''គណៈកម្មាធិការរបស់ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''តាមលក្ខខ័ណ្ឌនៃច្បាប់ដើម្បីធានាការអភិវឌ្ឍតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យនៅថ្នាក់ក្រោមជាតិដើម្បីសម្របសម្រួលលើវិស័យជំនាញក៏ត្រូវឲ្យមានការបង្កើត'''គណៈបញ្ជាការឯកភាពរាជធានី-ខេត្ត'''មានសមាសភាពពីមន្ទីរអង្គភាពនានាទាំងអស់នៅក្នុងដែនរាជធានី-ខេត្តសាមីដែលអភិបាលរាជធានី-ខេត្តជាប្រធាន។ ==ប្រវត្តិ== ==='''សម័យនគរវ្នំ ឬ ហ្វូណន'''=== [[File:Funan Kingdom.png|thumb]] ព្រះរាជា[[នគរភ្នំ|នគរវ្នំ]]និយមធ្វើសង្គ្រាមពង្រីកទឹកដីតួយ៉ាងដូចជា[[ព្រះបាទហ្វាន់ ឆេម៉ាន់ ឬស្រីមារៈ|ព្រះបាទហ្វាន់ឆេម៉ាន់]]បានលើកទ័ពជើងទឹកទៅវាយរដ្ឋជាច្រើនមកដាក់ជាចំណុះរួមមានរដ្ឋ[[ខ្មែរ]] ខ្លះ [[រដ្ឋមន|មន]] ខ្លះ [[ចាម]] ឬ [[ម៉ាឡេយូ]]។ក្នុងសង្គ្រាមគេច្រើនចាប់ឈ្លើយសឹកមកធ្វើជាទាសាទាសី។ ដោយហេតុនេះហើយទើបយើងហៅ[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ថាជាអធិរាជាណាចក្រហើយស្ដេចមានឋានៈជា ''[[មហារាជ|មហារាជ]]'' ឬជា ''[[សាវ៌កៅ|សាវ៌កៅ]]'' (ស្ដេចចក្រវាឡ)។រដ្ឋដែល​ឋិតក្រោមអំណាចរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ទាំងនោះមានស្ដេចសោយរាជ្យគ្រប់ៗរដ្ឋទាំងអស់ហើយរដ្ឋទាំងនោះមានតួនាទីលើកសួយសារអាករមកថ្វាយអធិរាជ[[ហ៊្វូណន|នគរវ្នំ]]រៀងរាល់ឆ្នាំរដ្ឋនេះគេហៅថា ''[[សាមន្តរាជ្យ|សាមន្តរាជ្យ]]''។ហើយរដ្ឋបែបទី ០២ គឺត្រូវគ្រប់គ្រងដោយព្រះរាជបុត្រឬព្រះញាតិវង្សរបស់ស្ដេចអាណាចក្រវ្នំគេហៅថា ''[[វិស័យរដ្ឋ|វិស័យរដ្ឋ]]'' ដែលជាសម្បត្តិរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ផ្ទាល់ដែលបង្កើតឡើងដោយ[[ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី១|ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី ១]] ប៉ុន្តែត្រូវបានរំលាយចោលទៅវិញដោយ[[ហ៊ុនប៉ានហួង|ព្រះបាទហ៊ុនប៉ានហួង]]វិញ។គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថារចនាសម្ព័ន្ធនយោបាយបែបនេះគឺមានគ្រោះថ្នាក់ណាស់គឺដោយសារតែពេលណាអំណាចកណ្ដាលចុះខ្សោយនោះ ''[[សាមន្តរាជ្យ]]'' មួយចំនួននឹងងើបឡើងបះបោរដូចករណី ''​[[សាមន្តរដ្ឋ|សាមន្តរដ្ឋ]][[ចេនឡា]]'' នៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី ០៦។ ==='''សម័យនគរកម្វុជ ឬ ចេនឡា'''=== [[File:Chen-La_locator.png|thumb]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័នទី ១]] ទ្រង់បានតាំងរាជធានីនៅ[[ឦសានបុរៈ]]ហើយមានគ្រួសារ ២០០០ នាក់រស់នៅ។នៅកណ្ដាលក្រុងមានសាលធំមួយជាទីដែលព្រះរាជាទ្រង់ព្រះប្រទានសវនាការនិងជួបជុំពួកមន្ត្រី សេនាបតី។នៅខាងក្រៅរាជធានីមានក្រុងចំនួន ៣០ ទៀតហើយក្រុងនីមួយៗមានគ្រួសារជាច្រើនពាន់នាក់រស់នៅហើយគ្រប់គ្រងដោយអភិបាលម្នាក់។ <ref>ត្រឹង ងារ ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ទំព័រ៧៤-៧៥</ref> ==='''សម័យអង្គរ(ចក្រភពខ្មែរ)'''=== [[File:Khmer_Empire.png|thumb]] ====ប្រមាណ==== បច្ចេកពាក្យ ''[[ប្រមាន-ប្រមាណ]]'' ត្រូវបានប្រើប្រាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]ដើម្បីសម្គាល់ឈ្មោះដល់បំណែងចែកទឹកដីដ៏ធំៗ ឬ មួយភូមិភាគនៃកម្ពុជទេស។តាមសិលាចារឹក(អក្សរសិលាចារឹកទំព័រ ៤៧ ៤៨ និង ៤៩)យើងបានឃើញដែនដី ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលជា ២០ គឺជាផែនដីដ៏ធំៗនៃប្រទេស។ នៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងនៅក្នុងសម័យសតវត្សរ៍ទី ០៧ (សិលាចារឹកអ្នកតា)មានសរសេរឈ្មោះពាក្យថា ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ។ តើភូមិភាគនេះនៅឯណា ឬ មួយក៏មានទីតាំងនៅកន្លែងវត្តព្រៃវែងសព្វថ្ងៃ?នៅក្នុងសិលាចារឹកនេះទៀតក៏មានសរសេរព្រះនាម[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័ន|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័ន]]ដែលជាព្រះមហាក្សត្រលើមហាក្សត្រ''[[សាមន្តរាជ]]'' នៃភូមិភាគទាំង ០៣។ តើ ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ជាភូមិភាគមួយនៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ(ឬទីក្រុង)ទាំង ០៣ កន្លែងដែលមានចារនៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងដែលឬទេ? នៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ០៥ ដែលត្រូវបានពណ៌នាតាមឧទាហរណ៍ខាងលើនេះយើងអាចសង្កេតឃើញថាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ( ''[[ប្រមាណ]]'' ពាក្យនេះមានន័យ ០២ មានន័យថា រង្វាស់និងការប៉ាន់ស្មាន)មួយចំនួនមានដើមកំណើតពីពាក្យ[[ខ្មែរ]]ហើយឈ្មោះភូមិភាគចំនួន ១១ មានដើមកំណើតពី[[សំស្ក្រឹត]]។ ម្យ៉ាងវិញទៀតបើតាមសិលាចារឹក K.៩៨៩ ភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]''មួយមានឈ្មោះថា ''[[សតគ្រាម]]'' ដែលមានន័យថា'''ភូមិចំនួនមួយរយ'''បានសេចក្ដីថាតាមរយៈអត្ថន័យរបស់ភូមិភាគនេះ យើងអាចទាញមតិដែលបញ្ជាក់ទំហំដ៏ធំធេងនៃស្ថាននាមដែលបានប្រើប្រាស់ពាក្យ ''[[ប្រមាណ]]'' នៅខាងដើម។នៅក្នុងសិលាចារឹកនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]នា[[សម័យអង្គរ]]ក៏មានការប្រើប្រាស់ ''[[ប្រមាណ]]'' សម្រាប់សម្គាល់នូវភូមិភាគផ្សេងៗនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ផងដែរ។ ====វិសយ==== ''[[វិសយ]]'' ពាក្យ[[សំស្ក្រឹត]]មានន័យថា [[តំបន់]] [[ខេត្ត]] ពាក្យ ''[[វិសយ]]'' ប្រើសម្រាប់សម្គាល់នូវបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋការឬក៏បំណែងចែករាជការមួយៗដ៏ច្បាស់លាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]។ តាមសិលាចារឹកនានាពាក្យ ''[[វិសយ]] (Visaya)''សម្គាល់នូវ[[ទីរួមខេត្ត]]ដែលនៅក្នុងនោះមានស្ថាប័នរាជការផ្សេងៗខាងគ្រហស្ថ និងសាសនា។ ''[[វិសយ]]'' នីមួយៗស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់ ''[[ខ្លោញវិសយ]]''(ស្ដេចត្រាញ់ ឬ ចៅហ្វាយខេត្ត)។ រាជការដែលធ្វើការអម ''[[ខ្លោញវិសយ]]'' គឺមាន ''[[ខ្លោញវលវិសយ]] (Khlon Vala Visaya K.២២១)''។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការធញ្ញជាតិគឺមានស្រូវអង្ករជាអាទិភាព។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការទារប្រេងមានប្រេងធ្វើអំពីរុក្ខជាតិនិងប្រេងធ្វើអំពីខ្លាញ់គោ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១) ''[[វ្រីហិបយ៌្យនវិសយ]] (Vrihi paryyan Visaya'' ''K.៤៤៤'')ព្រមទាំងមាន''[[ខ្លោញ]]'' ឬមួយក៏អធិបតីទទួលបន្ទុកតុលាការដែលនៅតាមសិលាចារឹកថា ''[[សភាវិសយ]]។'' បើប្រៀបធៀបទៅនិងសម័យបច្ចុប្បន្នពាក្យ ''[[វិសយ]]'' មានន័យថាជាបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋបាលដូចជាខេត្តដែរ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១)។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថាមានឈ្មោះស្ថាននាមខ្លះដែលត្រូវបានបង្កបង្កើតឡើងដោយការប្រើពាក្យ ''[[ភូមិសាស្ត្រ]] ផង [[ប្រមាណ]] ផង និង [[វិសយ]] ផង''។ ឧទាហរណ៍ : (សិលាចារឹក ទំព័រ ៥១) [[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]] = បុរីដ៏ល្អ ដ៏ប្រសើរ គឺជាភូមិភាគនៅខាងទិសឧត្ដរនៃកម្ពុជទេសគឺនៅតំបន់[[វត្តភូ]]ឬហៅថា[[តំបន់បាសាក់]]នៅខាងភូមិភាគឧត្ដរ។ តាមមតិអ្នកស្រាវជ្រាវខ្លះ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]គឺជារាជធានីចាស់នៃប្រទេស[[ចេនឡា]]ហើយព្រះមហាក្សត្រដែលសោយរាជ្យមុនគេនៅទីនោះព្រះនាមថា[[ស្រេស្ឋវម៌្ម|ព្រះបាទស្រេស្ឋវរ្ម័ន]]។ សន្ទុក = ប្រហែលជាចេញមកពីពាក្យ ស្ទុក ស្ដុក មានន័យថា ធំ មាំមួន ប៉ុន្តែន័យរបស់ពាក្យនេះម្យ៉ាងទៀតគឺបឹង។ សព្វថ្ងៃមានពាក្យ'''[[ភ្នំសន្ទុក]]'''ដែលនៅលើនោះមានប្រាសាទបុរាណតាមសិលាចារឹកក៏មានសរសេរអំពី ''Mahanasa = អ្នកធ្វើម្ហូបអាហារនៅ [[វិសយសន្ទុក]](Visaya Sanduk)''។ ប្រសិនបើពាក្យ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]និង'''សន្ទុក'''បានត្រូវប្រើប្រាស់សម្រាប់សម្គាល់ភូមិភាគផងខេត្តផងគេអាចសន្និដ្ឋានថានៅតាមសិលាចារឹកមានពាក្យសម្គាល់ភូមិភាគដទៃទៀតដែលត្រូវប្រើសម្រាប់សំគាល់ខេត្ត។យើងបានរកឃើញ ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលចំនួន ២០ ហើយនៅក្នុង ''[[ប្រមាណ]]'' នីមួយៗមាន ''[[វិសយ]]'' គឺខេត្តច្រើន។ដូច្នេះ ''[[វិសយ]]'' នៅក្នុងសម័យបុរាណជាពិសេសនៅ[[សម័យអង្គរ]]មានមិនតិចជាងពាក្យរបស់[[ជីវ តាក្វាន់]]ដែលបានសរសេរថានៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]មានខេត្តច្រើនជាង ៩០ ខេត្ត។ <ref>[http://phumikhmer.wordpress.com/2012/07/16/%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%90%E1%9E%B6%E1%9E%93%E2%80%8B%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%98%E2%80%8B%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%B6-toponymie%E2%80%8B-%E1%9E%94%E1%9E%8E%E1%9F%92/?relatedposts_exclude=92 ស្ថាននាមវិទ្យារបស់បណ្ឌិតឡុងសៀម]</ref> ===សម័យចតុមុខ និង សម័យលង្វែក === [[File:Southeast_Asian_history_-_Around_1540.png|thumb]] [[File:Cambodia Map 1461-1476 AD.jpg|thumb]] នៅក្នុងសម័យនោះ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]លែងជាមហាអំណាចមួយខាងទឹកដីទៀតហើយ។ទឹកដីជាន់ក្រៅគឺស្រុក'''[[បច្ចន្តជនបទ]]'''ដូចជាស្រុក'''[[សុខោទ័យ]]''' ស្រុក'''[[អយុធ្យា]]''' ស្រុក'''[[លពបុរី]]''' [[ស្រុកពិមាឃ(ខេត្តនគររាជ)|ស្រុកពិមាឃ]]ត្រូវបាត់បង់អស់ទៅហើយរីឯប្រទេស ''[[សាមន្តរាជ]]'' ដូចជា'''[[ចាម្ប៉ា]] [[អណ្ណាម]] [[ប្រទេសជ្វា|ជ្វា]] [[រដ្ឋមន|មន]]'''ក៏លែងមានទៀតដែរហើយ។ព្រំដែនខាងជើងរបស់[[ខ្មែរ]]ធ្លាក់មកនៅត្រឹម'''[[ទន្លេមូល]]'''ឬនៅលើនេះបន្តិចបន្តួចនឹង[[ឡាវ|ប្រទេសលាវ]]។ព្រះនគរខាងលិចទល់នឹង'''[[ខេត្តបស្ចឹមបុរី|បស្ចឹមបុរី]]''' និង '''[[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]]'''ខាងពាយ័ព្យទល់នឹង'''[[ស្រុកនាងរង]] [[ខេត្តនគររាជសីមា|នគររាជសីមា]]'''ខាងកើតទល់នឹង[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ខាងត្បូងទល់នឹង[[សមុទ្រចិនខាងត្បូង|សមុទ្រចិន]]និង[[ឈូងសមុទ្រសៀម]]។ បើតាមពង្សាវតាររាជាណាចក្រ[[ខ្មែរ]]សម័យនោះមានប្រមាណ ៧០ ខេត្តគឺ : '''[[ខេត្តលង្វែក|លង្វែក]] [[ខេត្តបរិបូរណ៍|អម្រិន្ទបូរ]] [[ខេត្តក្រគរ|ក្រគរ]] [[ខេត្តគ្រង|គ្រង]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តឫស្សីសាញ|ឫស្សីសាញ]] [[ខេត្តតាមសីមា|តាមសីមា]] [[ខេត្តមង្គលបុរី|មង្គលបុរី]] [[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]] [[ខេត្តសុរិន្ទ|សុរិន្ទ]] [[ខេត្តសិង្គារ|សិង្គារ]] [[ខេត្តកំពង់សៀម|កំពង់សៀម]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តជើងព្រៃ|ជើងព្រៃ]] [[ខេត្តគោកសេះ|គោកសេះ]] [[ខេត្តអន្លង់រាជ|អន្លង់រាជ]] [[ខេត្តព្រហ្មទេព|ព្រហ្មទេព]] [[ខេត្តព្រៃក្ដី|ព្រៃក្ដី]] [[ខេត្តស្ទោង|ស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង|ជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស|រលួស]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តម្លូព្រៃ|ម្លូព្រៃ]] [[ខេត្តជាំក្សាន្ត|ជាំក្សាន្ត]] [[ខេត្តត្នោត|ត្នោត]] [[ខេត្តទឹកជោរ|ទឹកជោរ]] [[ខេត្តសៀមបូក|សៀមបូក]] [[ខេត្តសម្បុកសម្បូណ៌|សម្បុកសម្បូណ៌]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តឆ្លូង|ឆ្លូង]] [[ខេត្តត្បូង|ត្បូង]] [[ខេត្តបាសាន|បាសាន]] [[ខេត្តទទឹងថ្ងៃ|ទទឹងថ្ងៃ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តរោងដំរី|រោងដំរី]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តជើងបាដែង|ជើងបាដែង]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តបាទី|បាទី]] [[ខេត្តលើកដែក|លើកដែក]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តថ្ពង|ថ្ពង]] [[ខេត្តបាសាក់|បាសាក់]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពាម|ពាម]] [[ខេត្តកោះស្លាកែត|កោះស្លាកែត]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|កំពង់សោម]] [[ខេត្តទឹកខ្មៅ|ទឹកខ្មៅ]] [[ខេត្តពាមមេសរ|ពាមមេសរ]] [[ខេត្តព្រះត្រពាំង|ព្រះត្រពាំង]] [[ខេត្តក្រមួនស|ក្រមួនស]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]]'''។ល។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថានៅក្នុងចំណោមខេត្តទាំងប៉ុន្មាននេះខេត្តខ្លះនៅឋានៈជាខេត្តរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះដូចជា'''[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]]'''។ល។រីឯខេត្តខ្លះធ្លាក់ឋានៈមកស្រុកវិញដូចជា'''[[ខេត្តមង្គលបុរី]] [[ខេត្តស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស]] [[ខេត្តទឹកជោរ]]'''។ល។ចំណែកខេត្តខ្លះទៀតត្រូវបាត់ឈ្មោះរលាយចូលនឹងខេត្តឯទៀតៗអស់ទៅ។ ខេត្តនីមួយៗត្រូវបែងចែកជាស្រុកហើយ[[ស្រុក]]នីមួយៗត្រូវបែងចែកជា[[ឃុំ]]និង[[ភូមិ]]ជាច្រើនទៅទៀត។ប៉ុន្តែខេត្តជាច្រើនត្រូវបានប្រមូលផ្ដុំជាតំបន់ធំៗដែលគេឲ្យឈ្មោះថា'''ដី'''។ '''ដី>រាជធានី-ខេត្ត>ស្រុក/ខណ្ឌ>ឃុំ/សង្កាត់>ភូមិ''' ===សម័យឧដុង្គ=== [[File:Southeast Asia in 1683 Map (Cambodia, Pegu, Siam) by Cantelli.jpg|thumb]] [[File:Indochina_map_(1770s).jpg|thumb]] នៅក្នុង[[សម័យឧដុង្គ]]ឃើញមានខេត្តដូចជា : [[ខេត្តកំពង់ក្របី|កំពង់ក្របី]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី|ច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តចុងកាល់|ចុងកាល់]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តមហានគរ|មហានគរ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តកំពង់លែង|កំពង់លែង]]។ ===សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង និង សម័យអាណានិគមនិយមជប៉ុន=== [[File:Flag-map of Cambodia (Japanese occupation).svg|thumb]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស|ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ-មុនីវង្ស]]មានខេត្តនិងភូមិភាគដូចជា ៖ ====ខេត្ត​==== *[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] *[[​ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *​[[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] *[[ខេត្តកំពត|កំពត]] *[[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] *[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|​កំពង់ឆ្នាំង]] *[[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] *[[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *[[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] *[[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *[[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] *[[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] *[[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] ====ភូមិភាគរដ្ឋបាល==== នៅក្នុង ​គ.ស ​១៩៤៧ មាន​ព្រះរាជ្យក្រម​បង្កើត​ឲ្យ​មាន​ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ចំនួន ០​៧ ​គឺ ៖ *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​១ : [[ខេត្ត​បាត់ដំបង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០២ : [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្ត​ពោធិសាត់]] និង [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៣ : [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្ត​កំពង់ធំ]] និង [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៤ : [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្ត​ក្រចេះ]] និង [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៥ : [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្ត​ព្រៃវែង]] និង​ [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៦ : [[ខេត្តកណ្ដាល|ខេត្ត​កណ្ដាល]] និង [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៧ : [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្ត​តាកែវ]] និង [[ខេត្តកំពត|កំពត]] ===សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម ឬ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០១=== [[File:Flag-map of Cambodia (precise boundaries).svg|thumb]] [[ប្រទេសកម្ពុជា]]បានបន្សល់ទុកនូវខេត្តដែលសេសសល់ស្រាប់នៅក្នុង[[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]រហូតមកដល់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]]។ នៅក្នុង​[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]​​ខេត្ដចំនួន ០​៥ ត្រូវបានបង្កើតឡើងបន្ថែមទៀតនិង​ក្រុងចំនួន ​០៣ គឺ : [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]]) [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]](១៩៥៧) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។សរុប ១៩ ខេត្ត និង ០៣ ក្រុង ។ ===សម័យសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ឬ លន់ នល់ === [[File:Flag map of Cambodia (1970-1975).svg|thumb]] ខេត្តនិងក្រុងសល់ពីជំនាន់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម|សង្គមរាស្ត្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]][[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]])[[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]] (១៩៥៧ ដល់[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] ឬ សម័យលន់ នល់ [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ក្រុងកំពង់សោម]]) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង ​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។ នៅ​ចុង​[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម|សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម]]និង​សម័យ[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] មាន​បង្កើត​អនុខេត្ត ​១១ និង​ ខេត្ត​ ០១ ដូច​ខាងក្រោម ៖ *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំពង់សីលា|កំពង់សិលា]] ([[ស្រុកស្រែអំបិល|ស្រុក​ស្រែអំបិល]]) *អនុខេត្ត​ផ្ការំចេក ([[ស្រុកមេមត់|ស្រុក​មេមត់]]) *អនុខេត្ត​ភ្នំដិល ([[ស្រុកបាធាយ|ស្រុក​បាធាយ]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកថ្មពួក|ថ្មពួក]] ([[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|ស្រុក​សិរីសោភ័ណ]]) *អនុខេត្ត​ស្រកានាគ ([[តាកែនកោះស្លា​ស្រកានាគ]] [[ស្រុកឈូក|ស្រុក​ឈូក]]) *អនុខេត្ត​ថ្មកែវ (ជិត​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|គីរីរម្យ]]) *អនុខេត្ត​[[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]] ([[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] ([[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] [[​ព្រៃវែង]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកអន្លង់វែង|អន្លង់វែង]] (ជិត​[[សៀមរាប]]) *អនុខេត្ត​[[ទន្លេសាប]] (ទីតាំង​សាលាខេត្ត​នៅ​[[ឃុំកំពង់ហ្លួង(ស្រុកក្រគរ)|ឃុំ​កំពង់ហ្លួង]] [[ស្រុកក្រគរ|ស្រុក​ក្រគរ]] [[ខេត្ត​ពោធិ៍សាត់]]) *អនុ[[ខេត្តប៉ៃលិន]] ក្រោយ​មក​ដាក់​ជា​[[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្ត​ប៉ៃលិន]]ក្រោយ​មក​ទៀត​កែ​ដាក់​ថា'''ក្រុង​ប៉ៃលិនមង្គល''' *ខេត្ត​[[ឧត្ដុង្គមានជ័យ]] (តាំង​នៅ​[[ស្រុកឧដុង្គ|ស្រុក​ឧត្ដុង្គ]]<ref>{{Cite web |title=អនុក្រឹត្យស្ដីពីការបំបែកស្រុកឧដុង នៃខេត្តកំពង់ស្ពឺ លេខ : ២៧១ អនក្រ.បក, 2022-12-23 {{!}} MPWT |url=https://www.mpwt.gov.kh/kh/documents/sub-decree/564 |access-date=2025-06-18 |website=ក្រសួងសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូន (MPWT) |language=kh}}</ref> [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្ត​កំពង់ស្ពឺ]])។ សរុប ២១ ខេត្ត ក្រោយមក ២០ ខេត្ត ក្រុង ០៣ ក្រោយមក ក្រុង ០៤ និង អនុខេត្ត ១១ ក្រោយមក ១០។<ref>{{Cite web |url=http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |title=ខេត្តខ្មែរសម័យអាណានិគម ដល់ សម័យលន់នល់ |access-date=2014-03-01 |archivedate=2015-04-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150423002908/http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |url-status=dead }}</ref> ===សម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ឬ ប៉ុល ពត=== នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៥ រដ្ឋាភិបាល[[ខ្មែរក្រហម]]បានលុបបំបាត់ចោលបំណែងចែករដ្ឋបាលពីមុនរបស់[[កម្ពុជា]]ចេញទាំងអស់។ជំនួសឲ្យខេត្ត[[កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ]]ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ០៧ ភូមិភាគគឺភូមិភាគ'''ពាយ័ព្យ ឧត្តរ ឦសាន បូព៌ា និរតី បស្ចឹម និង កណ្ដាល'''។ ភូមិភាគទាំងនេះត្រូវបានយកតាមបំណែងចែកដែល​បង្កើតឡើងដោយពួក[[ខ្មែរក្រហម]]នៅពេលដែលពួកគេបានប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងរបប[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]]ដឹកនាំដោយ​លោកឧត្តមសេនីយ៍[[លន់ នល់]]។<ref>James A. Tyner, ''The Killing of Cambodia''</ref> ===សម័យសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា សម័យរដ្ឋកម្ពុជា និង សម័យអ៊ុនតាក់=== [[File:Flag map of the State of Cambodia (1989-1993).png|thumb]] {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រដ្ឋធានី<br>(អាសនៈ) ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | [[ភ្នំពេញ]] | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh or Daun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|បន្ទាយមានជ័យ]] | [[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|សិរីសោភ័ណ]] | Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | [[ស្រុកបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | [[ស្រុកកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | [[ស្រុកកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | [[ស្រុកកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | Kampong Speu |- ! ០៧ | Kampong Thom | [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | [[ស្រុកកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | Kampong Thom |- ! ០៨ | Kampot | [[ខេត្តកំពត|កំពត]] | [[ស្រុកកំពត|កំពត]] | Kampot |- ! ០៩ | Kandal | [[ខេត្តកណ្តាល|កណ្ដាល]] | [[ស្រុកតាខ្មៅ|តាខ្មៅ]] | Ta Khmau |- ! ១០ | Koh Kong | [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] | [[ស្រុកកោះកុង|កោះកុង]] | Koh Kong |- ! ១១ | Kratié | [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] | [[ស្រុកក្រចេះ|ក្រចេះ]] | Kratié |- ! ១២ | Mondulkiri | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|មណ្ឌលគីរី]] | [[ស្រុកសែនមនោរម្យ|សែនមនោរម្យ]] | Saen Monourom |- ! ១៣ | Siem Reap - Oddar Meanchey | [[ខេត្តសៀមរាប]] [[ឧត្តរមានជ័យ]] | [[ស្រុកសៀមរាប|សៀមរាប]] | Siem Reap |- ! ១៤ | Kampong Saom | [[ក្រុងកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | [[ស្រុកកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | Kampong Saom |- ! ១៥ | Preah Vihear | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ព្រះវិហារ]] | [[ស្រុកភ្នំត្បែងមានជ័យ|ភ្នំត្បែងមានជ័យ]] | Phnom Thbeng Meanchey |- ! ១៦ | Pursat | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ស្រុកពោធិ៍សាត់]] | Pursat |- ! ១៧ | Prey Veng | [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | [[ស្រុកព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | Prey Veng |- ! ១៨ | Ratanakiri | [[ខេត្តរតនគីរី|រតនគីរី]] | [[ស្រុកលំផាត់|លំផាត់]] | Lumphat |- ! ១៩ | Stung Treng | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | [[ស្រុកស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | Stung Treng |- ! ២០ | Svay Rieng | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | [[ស្រុកស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | Svay Rieng |- ! ២១ | Takéo | [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] | [[ស្រុកតាកែវ|តាកែវ]] | Takéo |- |} ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៨=== នៅថ្ងៃទី ២២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០០៨ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានផ្លាស់ប្ដូរក្រុង[[កែប]] [[ប៉ៃលិន]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]]ទៅជាខេត្តវិញនិងបានកែសម្រួលព្រំប្រទល់សីមាខេត្តជាច្រើន។<ref>{{Cite web|url = http://khmerization.blogspot.com/2008/12/decree-creates-three-new-provinces.html|title = Decree Creates Three New Provinces|publisher = khmerization.blogspot.com|date=December 2008}}</ref> ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៣=== នៅថ្ងៃទី ៣១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០១៣ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានបំបែក[[ខេត្តកំពង់ចាម]]ទៅជា ០២ [[ខេត្តកំពង់ចាម]](ត្រើយខាងលិច[[ទន្លេមេគង្គ]]) និង [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]](ត្រើយខាងកើត[[ទន្លេមេគង្គ]])។<ref>{{Cite web|url = http://www.phnompenhpost.com/national/kampong-cham%E2%80%99s-great-divide|title = Kampong Cham's great divide|}}</ref> ==ឯកសារយោង== {{Reflist}} ==តំណខាងក្រៅ== * [http://www.statoids.com/ukh.html Statoid site] {{ខេត្ត-រាជធានីកម្ពុជា}} {{អត្ថបទអំពីបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទីមួយនៃប្រទេសអាស៊ី}} {{Portal bar|កម្ពុជា}} [[Category:បំណែងចែករងនៃកម្ពុជា]] [[Category:បញ្ជីបំណែងចែករងប្រទេស|Cambodia, Provinces]] [[Category:បំណែងចែករងប្រទេសនៃអាស៊ី|Cambodia 1]] [[Category:បំណែងចែករដ្ឋបាលរងរបស់ប្រទេសថ្នាក់ទីមួយ|Provinces, Cambodia]] [[Category:បញ្ជីទាក់ទងកម្ពុជា]] l1ldkcbdcgi3hxio78ig5k53333ivs1 322337 322336 2025-06-20T11:29:36Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* សម័យចតុមុខ និង សម័យលង្វែក */ 322337 wikitext text/x-wiki '''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]''' ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ២៥ ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១។[[រាជធានីភ្នំពេញ]]មិនមែនជាខេត្តនោះទេតែជាតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសហើយត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាខេត្តដោយហេតុថាវាត្រូវបានគ្រប់គ្រងនៅក្នុងកម្រិតដូចគ្នាទៅនឹងខេត្ត ២៤ ទៀតដែរ។ឈ្មោះនៃខេត្តដូចគ្នាទៅនឹងក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្តាល]] [[កំពង់ធំ]] [[កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] [[តាកែវ]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[បន្ទាយមានជ័យ]] [[មណ្ឌលគិរី]] [[រតនគិរី]] និង [[ឧត្តរមានជ័យ]]ចេញ។ [[ភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]]មានសន្ទភាពនិងប្រជាជនខ្ពស់បំផុត។ខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីធំជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]ហើយខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីតូចជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តកែប]]។[[ខេត្តកែប]]មានអត្រាប្រជាជនទាបបំផុតស្របពេលដែល[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]មានសន្ទភាពប្រជាជនទាបបំផុតដូចគ្នាដែរ(ស្ដែងតាមរយៈជំរឿនឆ្នាំ ២០០០)។ [[កម្ពុជា|ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ត្រូវបានបែងចែកជាបន្តបន្ទាប់ទៀតទៅជា ''[[ស្រុក]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ ចំណែកឯ ''[[ខណ្ឌ]]'' មានតែនៅក្នុង[[រាជធានីភ្នំពេញ]]ប៉ុណ្ណោះ។ចំនួន ''[[ស្រុក]]'' / ''[[ខណ្ឌ]]'' នៅក្នុង ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' នីមួយៗមានចំនួនខុសៗគ្នារាប់ចាប់តាំងពីខេត្តតូចៗរហូតដល់ខេត្តធំៗ។ខេត្តនីមួយៗត្រូវមានតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសមួយផងដែរហៅថាក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្តាល|កណ្តាល]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]]ដែលមានក្រុងច្រើន(ចាប់ពី ០២ ឡើងទៅ)។ ''[[ឃុំ]]'' / ''[[សង្កាត់]]'' គឺជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៣ និងចុងក្រោយបង្អស់គឺ ''[[ភូមិ]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៤។នៅ[[រាជធានីភ្នំពេញ]]គ្មាន ''[[ឃុំ]]'' នោះទេដោយប្រើប្រាស់ ''[[សង្កាត់]]'' ជំនួសឲ្យ ''[[ឃុំ]]'' វិញ។ {{short description|First-level administrative division of Cambodia}} {{Infobox subdivision type | name = ខេត្ត ឬ ខែត្រ<br />{{lang|en|Province}}<br />{{nobold|{{transl|km|Khétt}}}} | alt_name = |map = Provincial Boundaries in Cambodia.svg |category = បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១ |territory = {{CAM}} |start_date = |current_number = ២៥ |number_date = |population_range = ៤២,៦៦៥ ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– ២,២៨១,៩៥១ ([[រាជធានីភ្នំពេញ]])<ref name=census2019 /> |area_range = {{Convert|336|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– {{Convert|14288|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]) |government = រដ្ឋបាលខេត្ត |subdivision = [[ស្រុក|ខណ្ឌ/ក្រុង/ស្រុក]](បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ បន្ទាប់ពីខេត្ត) }} ==បញ្ជីរាជធានី-ខេត្ត== [[File:Cambodia, administrative divisions - km - colored.svg|center|700px]] {| class="wikitable" style="text-align:center |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរកាត់ ! អក្សរខ្មែរ ! អក្សរកាត់ខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រាជធានី<br> ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | '''PP''' | [[រាជធានីភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]] | '''ភព''' | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | '''BMC''' | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] | '''បមជ''' | [[ក្រុងប៉ោយប៉ែត|ក្រុងប៉ោយប៉ែត]] [[ក្រុងសិរីសោភ័ណ|ក្រុងសិរីសោភ័ណ]] |Krong Poipet, Krong Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | '''BB''' | [[ខេត្តបាត់ដំបង|ខេត្តបាត់ដំបង]] | '''បប''' | [[ក្រុងបាត់ដំបង|ក្រុងបាត់ដំបង]] | Krong Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | '''KC''' | [[ខេត្តកំពង់ចាម|ខេត្តកំពង់ចាម]] | '''កច''' | [[ក្រុងកំពង់ចាម|ក្រុងកំពង់ចាម]] | Krong Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | '''KCH''' | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] | '''កឆ''' | [[ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង|ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង]] | Krong Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | '''KS''' | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] | '''កស''' | [[ក្រុងច្បារមន|ក្រុងច្បារមន]] [[ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ|ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ]] |Krong Chbar Mon, Krong Odongk Meae Chey |- ! ០៧ | Kampong Thom | '''KT''' | [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្តកំពង់ធំ]] | '''កធ''' | [[ក្រុងស្ទឹងសែន|ក្រុងស្ទឹងសែន]] |Krong Stueng Saen |- ! ០៨ | Kampot | '''KP''' | [[ខេត្តកំពត|ខេត្តកំពត]] | '''កព''' | [[ក្រុងកំពត|ក្រុងកំពត]] [[ក្រុងបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]] | Krong Kampot, Krong Bokor |- ! ០៩ | Kandal | '''KD''' | [[ខេត្តកណ្តាល|ខេត្តកណ្ដាល]] | '''កណ''' | [[ក្រុងតាខ្មៅ|ក្រុងតាខ្មៅ]] [[ក្រុងសំពៅពូន|ក្រុងសំពៅពូន]] [[ក្រុងអរិយក្សត្រ|ក្រុងអរិយក្សត្រ]] | Krong Ta Khmau, Krong Sampov Poun, Krong Arey Ksat |- ! ១០ | Koh Kong | '''KK''' | [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្តកោះកុង]] | '''កក''' | [[ក្រុងខេមរភូមិន្ទ|ក្រុងខេមរភូមិន្ទ]] | Krong Khemarak Phoumin |- ! ១១ | Kep | '''KEP''' | [[ខេត្តកែប|ខេត្តកែប]] | '''កែប''' | [[ក្រុងកែប|ក្រុងកែប]] | Krong Kep |- ! ១២ | Kratíe | '''KRC''' | [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្តក្រចេះ]] | '''ក្រច''' | [[ក្រុងក្រចេះ|ក្រុងក្រចេះ]] | Krong Kratíe |- ! ១៣ | Mondulkiri | '''MK''' | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] | '''មគ''' | [[ក្រុងសែនមនោរម្យ|ក្រុងសែនមនោរម្យ]] | Krong Senmonorom |- ! ១៤ | Oddar Meanchey | '''OMC''' | [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ|ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] | '''ឧមជ''' | [[ក្រុងសំរោង|ក្រុងសំរោង]] | Krong Samraong |- ! ១៥ | Pailin | '''PL''' | [[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្តប៉ៃលិន]] | '''បល''' | [[ក្រុងប៉ៃលិន|ក្រុងប៉ៃលិន]] | Krong Pailin |- ! ១៦ | Preah Sihanouk | '''SN''' | [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ខេត្តព្រះសីហនុ]] | '''សន''' | [[ក្រុងកំពង់សោម|ក្រុងកំពង់សោម]] [[ក្រុងកោះរ៉ុង|ក្រុងកោះរ៉ុង]] [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុងព្រះសីហនុ]] | Krong Kampong Som, Krong Koh Rong, Sihanoukville(Krong Preah Sihanouk) |- ! ១៧ | Preah Vihear | '''PV''' | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្តព្រះវិហារ]] | '''ពវ''' | [[ក្រុងព្រះវិហារ|ក្រុងព្រះវិហារ]] | Krong Preah Vihear |- ! ១៨ | Pursat | '''PS''' | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្តពោធិ៍សាត់]] | '''ពស''' | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ក្រុងពោធិ៍សាត់]] | Krong Pursat |- ! ១៩ | Prey Veng | '''PRV''' | [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្តព្រៃវែង]] | '''ព្រវ''' | [[ក្រុងព្រៃវែង|ក្រុងព្រៃវែង]] | Krong Prey Veng |- ! ២០ | Ratanakiri | '''RK''' | [[ខេត្តរតនគីរី|ខេត្តរតនគីរី]] | '''រគ''' | [[ក្រុងបានលុង|ក្រុងបានលុង]] | Krong Banlung |- ! ២១ | Siem Reap | '''SR''' | [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] | '''សរ''' | [[ក្រុងរុនតាឯក|ក្រុងរុនតាឯកតេជោសែន]] [[ក្រុងសៀមរាប|ក្រុងសៀមរាប]] | Krong Run Ta EK Techo Sen, Krong Siem Reap |- ! ២២ | Stung Treng | '''ST''' | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ខេត្តស្ទឹងត្រែង]] | '''សត''' | [[ក្រុងស្ទឹងត្រែង|ក្រុងស្ទឹងត្រែង]] | Krong Stung Treng |- ! ២៣ | Svay Rieng | '''SVR''' | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ខេត្តស្វាយរៀង]] | '''ស្វរ''' | [[ក្រុងបាវិត|ក្រុងបាវិត]] [[ក្រុងស្វាយរៀង|ក្រុងស្វាយរៀង]] | Krong Bavet, Krong Svay Rieng |- ! ២៤ | Takéo | '''TK''' | [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្តតាកែវ]] | '''តក''' | [[ក្រុងដូនកែវ|ក្រុងដូនកែវ]] | Krong Doun Kaev |- ! ២៥ | Tbong Khmum | '''TKH''' | [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]] | '''តឃ''' | [[ក្រុងសួង|ក្រុងសួង]] | Krong Suong |} [[File:Mappa Impero Khmer (it).svg|center|700px]] ==អភិបាលកិច្ច== '''រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្ត'''នីមួយៗត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយក្រុមប្រឹក្សាតាមរយៈ'''ការបោះឆ្នោតអសកល'''ពី'''ក្រុមប្រឹក្សាឃុំ/សង្កាត់'''ដែលឲ្យឈ្មោះថា'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''។'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''គឺជាតំណាងប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងដែនសមត្ថកិច្ចរាជធានី-ខេត្ត។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវតែងតាំងដោយព្រះរាជក្រឹត្យតាមរសំណើពី'''នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា'''និង'''រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ'''។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវមានអភិបាលមួយរូបមានតួនាទីដឹកនាំរួមនិងអភិបាលរង(តាមការកំណត់របស់[[ក្រសួងមហាផ្ទៃ|ក្រសួងមហាផ្ទៃ]])ជាជំនួយការដឹកនាំអភិបាលលើជំនាញវិស័យនានានៅក្នុងរាជធានី-ខេត្ត។ រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្តនីមួយៗត្រូវបង្កើតឲ្យមាន'''គណៈកម្មាធិការរបស់ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''តាមលក្ខខ័ណ្ឌនៃច្បាប់ដើម្បីធានាការអភិវឌ្ឍតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យនៅថ្នាក់ក្រោមជាតិដើម្បីសម្របសម្រួលលើវិស័យជំនាញក៏ត្រូវឲ្យមានការបង្កើត'''គណៈបញ្ជាការឯកភាពរាជធានី-ខេត្ត'''មានសមាសភាពពីមន្ទីរអង្គភាពនានាទាំងអស់នៅក្នុងដែនរាជធានី-ខេត្តសាមីដែលអភិបាលរាជធានី-ខេត្តជាប្រធាន។ ==ប្រវត្តិ== ==='''សម័យនគរវ្នំ ឬ ហ្វូណន'''=== [[File:Funan Kingdom.png|thumb]] ព្រះរាជា[[នគរភ្នំ|នគរវ្នំ]]និយមធ្វើសង្គ្រាមពង្រីកទឹកដីតួយ៉ាងដូចជា[[ព្រះបាទហ្វាន់ ឆេម៉ាន់ ឬស្រីមារៈ|ព្រះបាទហ្វាន់ឆេម៉ាន់]]បានលើកទ័ពជើងទឹកទៅវាយរដ្ឋជាច្រើនមកដាក់ជាចំណុះរួមមានរដ្ឋ[[ខ្មែរ]] ខ្លះ [[រដ្ឋមន|មន]] ខ្លះ [[ចាម]] ឬ [[ម៉ាឡេយូ]]។ក្នុងសង្គ្រាមគេច្រើនចាប់ឈ្លើយសឹកមកធ្វើជាទាសាទាសី។ ដោយហេតុនេះហើយទើបយើងហៅ[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ថាជាអធិរាជាណាចក្រហើយស្ដេចមានឋានៈជា ''[[មហារាជ|មហារាជ]]'' ឬជា ''[[សាវ៌កៅ|សាវ៌កៅ]]'' (ស្ដេចចក្រវាឡ)។រដ្ឋដែល​ឋិតក្រោមអំណាចរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ទាំងនោះមានស្ដេចសោយរាជ្យគ្រប់ៗរដ្ឋទាំងអស់ហើយរដ្ឋទាំងនោះមានតួនាទីលើកសួយសារអាករមកថ្វាយអធិរាជ[[ហ៊្វូណន|នគរវ្នំ]]រៀងរាល់ឆ្នាំរដ្ឋនេះគេហៅថា ''[[សាមន្តរាជ្យ|សាមន្តរាជ្យ]]''។ហើយរដ្ឋបែបទី ០២ គឺត្រូវគ្រប់គ្រងដោយព្រះរាជបុត្រឬព្រះញាតិវង្សរបស់ស្ដេចអាណាចក្រវ្នំគេហៅថា ''[[វិស័យរដ្ឋ|វិស័យរដ្ឋ]]'' ដែលជាសម្បត្តិរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ផ្ទាល់ដែលបង្កើតឡើងដោយ[[ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី១|ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី ១]] ប៉ុន្តែត្រូវបានរំលាយចោលទៅវិញដោយ[[ហ៊ុនប៉ានហួង|ព្រះបាទហ៊ុនប៉ានហួង]]វិញ។គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថារចនាសម្ព័ន្ធនយោបាយបែបនេះគឺមានគ្រោះថ្នាក់ណាស់គឺដោយសារតែពេលណាអំណាចកណ្ដាលចុះខ្សោយនោះ ''[[សាមន្តរាជ្យ]]'' មួយចំនួននឹងងើបឡើងបះបោរដូចករណី ''​[[សាមន្តរដ្ឋ|សាមន្តរដ្ឋ]][[ចេនឡា]]'' នៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី ០៦។ ==='''សម័យនគរកម្វុជ ឬ ចេនឡា'''=== [[File:Chen-La_locator.png|thumb]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័នទី ១]] ទ្រង់បានតាំងរាជធានីនៅ[[ឦសានបុរៈ]]ហើយមានគ្រួសារ ២០០០ នាក់រស់នៅ។នៅកណ្ដាលក្រុងមានសាលធំមួយជាទីដែលព្រះរាជាទ្រង់ព្រះប្រទានសវនាការនិងជួបជុំពួកមន្ត្រី សេនាបតី។នៅខាងក្រៅរាជធានីមានក្រុងចំនួន ៣០ ទៀតហើយក្រុងនីមួយៗមានគ្រួសារជាច្រើនពាន់នាក់រស់នៅហើយគ្រប់គ្រងដោយអភិបាលម្នាក់។ <ref>ត្រឹង ងារ ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ទំព័រ៧៤-៧៥</ref> ==='''សម័យអង្គរ(ចក្រភពខ្មែរ)'''=== [[File:Khmer_Empire.png|thumb]] ====ប្រមាណ==== បច្ចេកពាក្យ ''[[ប្រមាន-ប្រមាណ]]'' ត្រូវបានប្រើប្រាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]ដើម្បីសម្គាល់ឈ្មោះដល់បំណែងចែកទឹកដីដ៏ធំៗ ឬ មួយភូមិភាគនៃកម្ពុជទេស។តាមសិលាចារឹក(អក្សរសិលាចារឹកទំព័រ ៤៧ ៤៨ និង ៤៩)យើងបានឃើញដែនដី ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលជា ២០ គឺជាផែនដីដ៏ធំៗនៃប្រទេស។ នៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងនៅក្នុងសម័យសតវត្សរ៍ទី ០៧ (សិលាចារឹកអ្នកតា)មានសរសេរឈ្មោះពាក្យថា ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ។ តើភូមិភាគនេះនៅឯណា ឬ មួយក៏មានទីតាំងនៅកន្លែងវត្តព្រៃវែងសព្វថ្ងៃ?នៅក្នុងសិលាចារឹកនេះទៀតក៏មានសរសេរព្រះនាម[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័ន|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័ន]]ដែលជាព្រះមហាក្សត្រលើមហាក្សត្រ''[[សាមន្តរាជ]]'' នៃភូមិភាគទាំង ០៣។ តើ ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ជាភូមិភាគមួយនៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ(ឬទីក្រុង)ទាំង ០៣ កន្លែងដែលមានចារនៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងដែលឬទេ? នៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ០៥ ដែលត្រូវបានពណ៌នាតាមឧទាហរណ៍ខាងលើនេះយើងអាចសង្កេតឃើញថាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ( ''[[ប្រមាណ]]'' ពាក្យនេះមានន័យ ០២ មានន័យថា រង្វាស់និងការប៉ាន់ស្មាន)មួយចំនួនមានដើមកំណើតពីពាក្យ[[ខ្មែរ]]ហើយឈ្មោះភូមិភាគចំនួន ១១ មានដើមកំណើតពី[[សំស្ក្រឹត]]។ ម្យ៉ាងវិញទៀតបើតាមសិលាចារឹក K.៩៨៩ ភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]''មួយមានឈ្មោះថា ''[[សតគ្រាម]]'' ដែលមានន័យថា'''ភូមិចំនួនមួយរយ'''បានសេចក្ដីថាតាមរយៈអត្ថន័យរបស់ភូមិភាគនេះ យើងអាចទាញមតិដែលបញ្ជាក់ទំហំដ៏ធំធេងនៃស្ថាននាមដែលបានប្រើប្រាស់ពាក្យ ''[[ប្រមាណ]]'' នៅខាងដើម។នៅក្នុងសិលាចារឹកនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]នា[[សម័យអង្គរ]]ក៏មានការប្រើប្រាស់ ''[[ប្រមាណ]]'' សម្រាប់សម្គាល់នូវភូមិភាគផ្សេងៗនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ផងដែរ។ ====វិសយ==== ''[[វិសយ]]'' ពាក្យ[[សំស្ក្រឹត]]មានន័យថា [[តំបន់]] [[ខេត្ត]] ពាក្យ ''[[វិសយ]]'' ប្រើសម្រាប់សម្គាល់នូវបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋការឬក៏បំណែងចែករាជការមួយៗដ៏ច្បាស់លាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]។ តាមសិលាចារឹកនានាពាក្យ ''[[វិសយ]] (Visaya)''សម្គាល់នូវ[[ទីរួមខេត្ត]]ដែលនៅក្នុងនោះមានស្ថាប័នរាជការផ្សេងៗខាងគ្រហស្ថ និងសាសនា។ ''[[វិសយ]]'' នីមួយៗស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់ ''[[ខ្លោញវិសយ]]''(ស្ដេចត្រាញ់ ឬ ចៅហ្វាយខេត្ត)។ រាជការដែលធ្វើការអម ''[[ខ្លោញវិសយ]]'' គឺមាន ''[[ខ្លោញវលវិសយ]] (Khlon Vala Visaya K.២២១)''។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការធញ្ញជាតិគឺមានស្រូវអង្ករជាអាទិភាព។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការទារប្រេងមានប្រេងធ្វើអំពីរុក្ខជាតិនិងប្រេងធ្វើអំពីខ្លាញ់គោ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១) ''[[វ្រីហិបយ៌្យនវិសយ]] (Vrihi paryyan Visaya'' ''K.៤៤៤'')ព្រមទាំងមាន''[[ខ្លោញ]]'' ឬមួយក៏អធិបតីទទួលបន្ទុកតុលាការដែលនៅតាមសិលាចារឹកថា ''[[សភាវិសយ]]។'' បើប្រៀបធៀបទៅនិងសម័យបច្ចុប្បន្នពាក្យ ''[[វិសយ]]'' មានន័យថាជាបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋបាលដូចជាខេត្តដែរ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១)។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថាមានឈ្មោះស្ថាននាមខ្លះដែលត្រូវបានបង្កបង្កើតឡើងដោយការប្រើពាក្យ ''[[ភូមិសាស្ត្រ]] ផង [[ប្រមាណ]] ផង និង [[វិសយ]] ផង''។ ឧទាហរណ៍ : (សិលាចារឹក ទំព័រ ៥១) [[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]] = បុរីដ៏ល្អ ដ៏ប្រសើរ គឺជាភូមិភាគនៅខាងទិសឧត្ដរនៃកម្ពុជទេសគឺនៅតំបន់[[វត្តភូ]]ឬហៅថា[[តំបន់បាសាក់]]នៅខាងភូមិភាគឧត្ដរ។ តាមមតិអ្នកស្រាវជ្រាវខ្លះ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]គឺជារាជធានីចាស់នៃប្រទេស[[ចេនឡា]]ហើយព្រះមហាក្សត្រដែលសោយរាជ្យមុនគេនៅទីនោះព្រះនាមថា[[ស្រេស្ឋវម៌្ម|ព្រះបាទស្រេស្ឋវរ្ម័ន]]។ សន្ទុក = ប្រហែលជាចេញមកពីពាក្យ ស្ទុក ស្ដុក មានន័យថា ធំ មាំមួន ប៉ុន្តែន័យរបស់ពាក្យនេះម្យ៉ាងទៀតគឺបឹង។ សព្វថ្ងៃមានពាក្យ'''[[ភ្នំសន្ទុក]]'''ដែលនៅលើនោះមានប្រាសាទបុរាណតាមសិលាចារឹកក៏មានសរសេរអំពី ''Mahanasa = អ្នកធ្វើម្ហូបអាហារនៅ [[វិសយសន្ទុក]](Visaya Sanduk)''។ ប្រសិនបើពាក្យ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]និង'''សន្ទុក'''បានត្រូវប្រើប្រាស់សម្រាប់សម្គាល់ភូមិភាគផងខេត្តផងគេអាចសន្និដ្ឋានថានៅតាមសិលាចារឹកមានពាក្យសម្គាល់ភូមិភាគដទៃទៀតដែលត្រូវប្រើសម្រាប់សំគាល់ខេត្ត។យើងបានរកឃើញ ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលចំនួន ២០ ហើយនៅក្នុង ''[[ប្រមាណ]]'' នីមួយៗមាន ''[[វិសយ]]'' គឺខេត្តច្រើន។ដូច្នេះ ''[[វិសយ]]'' នៅក្នុងសម័យបុរាណជាពិសេសនៅ[[សម័យអង្គរ]]មានមិនតិចជាងពាក្យរបស់[[ជីវ តាក្វាន់]]ដែលបានសរសេរថានៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]មានខេត្តច្រើនជាង ៩០ ខេត្ត។ <ref>[http://phumikhmer.wordpress.com/2012/07/16/%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%90%E1%9E%B6%E1%9E%93%E2%80%8B%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%98%E2%80%8B%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%B6-toponymie%E2%80%8B-%E1%9E%94%E1%9E%8E%E1%9F%92/?relatedposts_exclude=92 ស្ថាននាមវិទ្យារបស់បណ្ឌិតឡុងសៀម]</ref> ===សម័យចតុមុខ និង សម័យលង្វែក === [[File:Southeast_Asian_history_-_Around_1540.png|thumb]] នៅក្នុងសម័យនោះ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]លែងជាមហាអំណាចមួយខាងទឹកដីទៀតហើយ។ទឹកដីជាន់ក្រៅគឺស្រុក'''[[បច្ចន្តជនបទ]]'''ដូចជាស្រុក'''[[សុខោទ័យ]]''' ស្រុក'''[[អយុធ្យា]]''' ស្រុក'''[[លពបុរី]]''' [[ស្រុកពិមាឃ(ខេត្តនគររាជ)|ស្រុកពិមាឃ]]ត្រូវបាត់បង់អស់ទៅហើយរីឯប្រទេស ''[[សាមន្តរាជ]]'' ដូចជា'''[[ចាម្ប៉ា]] [[អណ្ណាម]] [[ប្រទេសជ្វា|ជ្វា]] [[រដ្ឋមន|មន]]'''ក៏លែងមានទៀតដែរហើយ។ព្រំដែនខាងជើងរបស់[[ខ្មែរ]]ធ្លាក់មកនៅត្រឹម'''[[ទន្លេមូល]]'''ឬនៅលើនេះបន្តិចបន្តួចនឹង[[ឡាវ|ប្រទេសលាវ]]។ព្រះនគរខាងលិចទល់នឹង'''[[ខេត្តបស្ចឹមបុរី|បស្ចឹមបុរី]]''' និង '''[[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]]'''ខាងពាយ័ព្យទល់នឹង'''[[ស្រុកនាងរង]] [[ខេត្តនគររាជសីមា|នគររាជសីមា]]'''ខាងកើតទល់នឹង[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ខាងត្បូងទល់នឹង[[សមុទ្រចិនខាងត្បូង|សមុទ្រចិន]]និង[[ឈូងសមុទ្រសៀម]]។ បើតាមពង្សាវតាររាជាណាចក្រ[[ខ្មែរ]]សម័យនោះមានប្រមាណ ៧០ ខេត្តគឺ : '''[[ខេត្តលង្វែក|លង្វែក]] [[ខេត្តបរិបូរណ៍|អម្រិន្ទបូរ]] [[ខេត្តក្រគរ|ក្រគរ]] [[ខេត្តគ្រង|គ្រង]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តឫស្សីសាញ|ឫស្សីសាញ]] [[ខេត្តតាមសីមា|តាមសីមា]] [[ខេត្តមង្គលបុរី|មង្គលបុរី]] [[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]] [[ខេត្តសុរិន្ទ|សុរិន្ទ]] [[ខេត្តសិង្គារ|សិង្គារ]] [[ខេត្តកំពង់សៀម|កំពង់សៀម]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តជើងព្រៃ|ជើងព្រៃ]] [[ខេត្តគោកសេះ|គោកសេះ]] [[ខេត្តអន្លង់រាជ|អន្លង់រាជ]] [[ខេត្តព្រហ្មទេព|ព្រហ្មទេព]] [[ខេត្តព្រៃក្ដី|ព្រៃក្ដី]] [[ខេត្តស្ទោង|ស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង|ជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស|រលួស]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តម្លូព្រៃ|ម្លូព្រៃ]] [[ខេត្តជាំក្សាន្ត|ជាំក្សាន្ត]] [[ខេត្តត្នោត|ត្នោត]] [[ខេត្តទឹកជោរ|ទឹកជោរ]] [[ខេត្តសៀមបូក|សៀមបូក]] [[ខេត្តសម្បុកសម្បូណ៌|សម្បុកសម្បូណ៌]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តឆ្លូង|ឆ្លូង]] [[ខេត្តត្បូង|ត្បូង]] [[ខេត្តបាសាន|បាសាន]] [[ខេត្តទទឹងថ្ងៃ|ទទឹងថ្ងៃ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តរោងដំរី|រោងដំរី]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តជើងបាដែង|ជើងបាដែង]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តបាទី|បាទី]] [[ខេត្តលើកដែក|លើកដែក]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តថ្ពង|ថ្ពង]] [[ខេត្តបាសាក់|បាសាក់]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពាម|ពាម]] [[ខេត្តកោះស្លាកែត|កោះស្លាកែត]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|កំពង់សោម]] [[ខេត្តទឹកខ្មៅ|ទឹកខ្មៅ]] [[ខេត្តពាមមេសរ|ពាមមេសរ]] [[ខេត្តព្រះត្រពាំង|ព្រះត្រពាំង]] [[ខេត្តក្រមួនស|ក្រមួនស]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]]'''។ល។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថានៅក្នុងចំណោមខេត្តទាំងប៉ុន្មាននេះខេត្តខ្លះនៅឋានៈជាខេត្តរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះដូចជា'''[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]]'''។ល។រីឯខេត្តខ្លះធ្លាក់ឋានៈមកស្រុកវិញដូចជា'''[[ខេត្តមង្គលបុរី]] [[ខេត្តស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស]] [[ខេត្តទឹកជោរ]]'''។ល។ចំណែកខេត្តខ្លះទៀតត្រូវបាត់ឈ្មោះរលាយចូលនឹងខេត្តឯទៀតៗអស់ទៅ។ ខេត្តនីមួយៗត្រូវបែងចែកជាស្រុកហើយ[[ស្រុក]]នីមួយៗត្រូវបែងចែកជា[[ឃុំ]]និង[[ភូមិ]]ជាច្រើនទៅទៀត។ប៉ុន្តែខេត្តជាច្រើនត្រូវបានប្រមូលផ្ដុំជាតំបន់ធំៗដែលគេឲ្យឈ្មោះថា'''ដី'''។ '''ដី>រាជធានី-ខេត្ត>ស្រុក/ខណ្ឌ>ឃុំ/សង្កាត់>ភូមិ''' ===សម័យឧដុង្គ=== [[File:Southeast Asia in 1683 Map (Cambodia, Pegu, Siam) by Cantelli.jpg|thumb]] [[File:Indochina_map_(1770s).jpg|thumb]] នៅក្នុង[[សម័យឧដុង្គ]]ឃើញមានខេត្តដូចជា : [[ខេត្តកំពង់ក្របី|កំពង់ក្របី]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី|ច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តចុងកាល់|ចុងកាល់]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តមហានគរ|មហានគរ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តកំពង់លែង|កំពង់លែង]]។ ===សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង និង សម័យអាណានិគមនិយមជប៉ុន=== [[File:Flag-map of Cambodia (Japanese occupation).svg|thumb]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស|ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ-មុនីវង្ស]]មានខេត្តនិងភូមិភាគដូចជា ៖ ====ខេត្ត​==== *[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] *[[​ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *​[[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] *[[ខេត្តកំពត|កំពត]] *[[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] *[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|​កំពង់ឆ្នាំង]] *[[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] *[[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *[[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] *[[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *[[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] *[[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] *[[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] ====ភូមិភាគរដ្ឋបាល==== នៅក្នុង ​គ.ស ​១៩៤៧ មាន​ព្រះរាជ្យក្រម​បង្កើត​ឲ្យ​មាន​ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ចំនួន ០​៧ ​គឺ ៖ *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​១ : [[ខេត្ត​បាត់ដំបង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០២ : [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្ត​ពោធិសាត់]] និង [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៣ : [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្ត​កំពង់ធំ]] និង [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៤ : [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្ត​ក្រចេះ]] និង [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៥ : [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្ត​ព្រៃវែង]] និង​ [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៦ : [[ខេត្តកណ្ដាល|ខេត្ត​កណ្ដាល]] និង [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៧ : [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្ត​តាកែវ]] និង [[ខេត្តកំពត|កំពត]] ===សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម ឬ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០១=== [[File:Flag-map of Cambodia (precise boundaries).svg|thumb]] [[ប្រទេសកម្ពុជា]]បានបន្សល់ទុកនូវខេត្តដែលសេសសល់ស្រាប់នៅក្នុង[[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]រហូតមកដល់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]]។ នៅក្នុង​[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]​​ខេត្ដចំនួន ០​៥ ត្រូវបានបង្កើតឡើងបន្ថែមទៀតនិង​ក្រុងចំនួន ​០៣ គឺ : [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]]) [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]](១៩៥៧) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។សរុប ១៩ ខេត្ត និង ០៣ ក្រុង ។ ===សម័យសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ឬ លន់ នល់ === [[File:Flag map of Cambodia (1970-1975).svg|thumb]] ខេត្តនិងក្រុងសល់ពីជំនាន់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម|សង្គមរាស្ត្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]][[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]])[[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]] (១៩៥៧ ដល់[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] ឬ សម័យលន់ នល់ [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ក្រុងកំពង់សោម]]) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង ​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។ នៅ​ចុង​[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម|សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម]]និង​សម័យ[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] មាន​បង្កើត​អនុខេត្ត ​១១ និង​ ខេត្ត​ ០១ ដូច​ខាងក្រោម ៖ *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំពង់សីលា|កំពង់សិលា]] ([[ស្រុកស្រែអំបិល|ស្រុក​ស្រែអំបិល]]) *អនុខេត្ត​ផ្ការំចេក ([[ស្រុកមេមត់|ស្រុក​មេមត់]]) *អនុខេត្ត​ភ្នំដិល ([[ស្រុកបាធាយ|ស្រុក​បាធាយ]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកថ្មពួក|ថ្មពួក]] ([[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|ស្រុក​សិរីសោភ័ណ]]) *អនុខេត្ត​ស្រកានាគ ([[តាកែនកោះស្លា​ស្រកានាគ]] [[ស្រុកឈូក|ស្រុក​ឈូក]]) *អនុខេត្ត​ថ្មកែវ (ជិត​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|គីរីរម្យ]]) *អនុខេត្ត​[[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]] ([[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] ([[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] [[​ព្រៃវែង]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកអន្លង់វែង|អន្លង់វែង]] (ជិត​[[សៀមរាប]]) *អនុខេត្ត​[[ទន្លេសាប]] (ទីតាំង​សាលាខេត្ត​នៅ​[[ឃុំកំពង់ហ្លួង(ស្រុកក្រគរ)|ឃុំ​កំពង់ហ្លួង]] [[ស្រុកក្រគរ|ស្រុក​ក្រគរ]] [[ខេត្ត​ពោធិ៍សាត់]]) *អនុ[[ខេត្តប៉ៃលិន]] ក្រោយ​មក​ដាក់​ជា​[[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្ត​ប៉ៃលិន]]ក្រោយ​មក​ទៀត​កែ​ដាក់​ថា'''ក្រុង​ប៉ៃលិនមង្គល''' *ខេត្ត​[[ឧត្ដុង្គមានជ័យ]] (តាំង​នៅ​[[ស្រុកឧដុង្គ|ស្រុក​ឧត្ដុង្គ]]<ref>{{Cite web |title=អនុក្រឹត្យស្ដីពីការបំបែកស្រុកឧដុង នៃខេត្តកំពង់ស្ពឺ លេខ : ២៧១ អនក្រ.បក, 2022-12-23 {{!}} MPWT |url=https://www.mpwt.gov.kh/kh/documents/sub-decree/564 |access-date=2025-06-18 |website=ក្រសួងសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូន (MPWT) |language=kh}}</ref> [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្ត​កំពង់ស្ពឺ]])។ សរុប ២១ ខេត្ត ក្រោយមក ២០ ខេត្ត ក្រុង ០៣ ក្រោយមក ក្រុង ០៤ និង អនុខេត្ត ១១ ក្រោយមក ១០។<ref>{{Cite web |url=http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |title=ខេត្តខ្មែរសម័យអាណានិគម ដល់ សម័យលន់នល់ |access-date=2014-03-01 |archivedate=2015-04-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150423002908/http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |url-status=dead }}</ref> ===សម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ឬ ប៉ុល ពត=== នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៥ រដ្ឋាភិបាល[[ខ្មែរក្រហម]]បានលុបបំបាត់ចោលបំណែងចែករដ្ឋបាលពីមុនរបស់[[កម្ពុជា]]ចេញទាំងអស់។ជំនួសឲ្យខេត្ត[[កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ]]ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ០៧ ភូមិភាគគឺភូមិភាគ'''ពាយ័ព្យ ឧត្តរ ឦសាន បូព៌ា និរតី បស្ចឹម និង កណ្ដាល'''។ ភូមិភាគទាំងនេះត្រូវបានយកតាមបំណែងចែកដែល​បង្កើតឡើងដោយពួក[[ខ្មែរក្រហម]]នៅពេលដែលពួកគេបានប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងរបប[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]]ដឹកនាំដោយ​លោកឧត្តមសេនីយ៍[[លន់ នល់]]។<ref>James A. Tyner, ''The Killing of Cambodia''</ref> ===សម័យសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា សម័យរដ្ឋកម្ពុជា និង សម័យអ៊ុនតាក់=== [[File:Flag map of the State of Cambodia (1989-1993).png|thumb]] {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រដ្ឋធានី<br>(អាសនៈ) ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | [[ភ្នំពេញ]] | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh or Daun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|បន្ទាយមានជ័យ]] | [[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|សិរីសោភ័ណ]] | Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | [[ស្រុកបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | [[ស្រុកកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | [[ស្រុកកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | [[ស្រុកកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | Kampong Speu |- ! ០៧ | Kampong Thom | [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | [[ស្រុកកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | Kampong Thom |- ! ០៨ | Kampot | [[ខេត្តកំពត|កំពត]] | [[ស្រុកកំពត|កំពត]] | Kampot |- ! ០៩ | Kandal | [[ខេត្តកណ្តាល|កណ្ដាល]] | [[ស្រុកតាខ្មៅ|តាខ្មៅ]] | Ta Khmau |- ! ១០ | Koh Kong | [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] | [[ស្រុកកោះកុង|កោះកុង]] | Koh Kong |- ! ១១ | Kratié | [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] | [[ស្រុកក្រចេះ|ក្រចេះ]] | Kratié |- ! ១២ | Mondulkiri | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|មណ្ឌលគីរី]] | [[ស្រុកសែនមនោរម្យ|សែនមនោរម្យ]] | Saen Monourom |- ! ១៣ | Siem Reap - Oddar Meanchey | [[ខេត្តសៀមរាប]] [[ឧត្តរមានជ័យ]] | [[ស្រុកសៀមរាប|សៀមរាប]] | Siem Reap |- ! ១៤ | Kampong Saom | [[ក្រុងកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | [[ស្រុកកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | Kampong Saom |- ! ១៥ | Preah Vihear | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ព្រះវិហារ]] | [[ស្រុកភ្នំត្បែងមានជ័យ|ភ្នំត្បែងមានជ័យ]] | Phnom Thbeng Meanchey |- ! ១៦ | Pursat | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ស្រុកពោធិ៍សាត់]] | Pursat |- ! ១៧ | Prey Veng | [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | [[ស្រុកព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | Prey Veng |- ! ១៨ | Ratanakiri | [[ខេត្តរតនគីរី|រតនគីរី]] | [[ស្រុកលំផាត់|លំផាត់]] | Lumphat |- ! ១៩ | Stung Treng | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | [[ស្រុកស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | Stung Treng |- ! ២០ | Svay Rieng | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | [[ស្រុកស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | Svay Rieng |- ! ២១ | Takéo | [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] | [[ស្រុកតាកែវ|តាកែវ]] | Takéo |- |} ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៨=== នៅថ្ងៃទី ២២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០០៨ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានផ្លាស់ប្ដូរក្រុង[[កែប]] [[ប៉ៃលិន]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]]ទៅជាខេត្តវិញនិងបានកែសម្រួលព្រំប្រទល់សីមាខេត្តជាច្រើន។<ref>{{Cite web|url = http://khmerization.blogspot.com/2008/12/decree-creates-three-new-provinces.html|title = Decree Creates Three New Provinces|publisher = khmerization.blogspot.com|date=December 2008}}</ref> ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៣=== នៅថ្ងៃទី ៣១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០១៣ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានបំបែក[[ខេត្តកំពង់ចាម]]ទៅជា ០២ [[ខេត្តកំពង់ចាម]](ត្រើយខាងលិច[[ទន្លេមេគង្គ]]) និង [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]](ត្រើយខាងកើត[[ទន្លេមេគង្គ]])។<ref>{{Cite web|url = http://www.phnompenhpost.com/national/kampong-cham%E2%80%99s-great-divide|title = Kampong Cham's great divide|}}</ref> ==ឯកសារយោង== {{Reflist}} ==តំណខាងក្រៅ== * [http://www.statoids.com/ukh.html Statoid site] {{ខេត្ត-រាជធានីកម្ពុជា}} {{អត្ថបទអំពីបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទីមួយនៃប្រទេសអាស៊ី}} {{Portal bar|កម្ពុជា}} [[Category:បំណែងចែករងនៃកម្ពុជា]] [[Category:បញ្ជីបំណែងចែករងប្រទេស|Cambodia, Provinces]] [[Category:បំណែងចែករងប្រទេសនៃអាស៊ី|Cambodia 1]] [[Category:បំណែងចែករដ្ឋបាលរងរបស់ប្រទេសថ្នាក់ទីមួយ|Provinces, Cambodia]] [[Category:បញ្ជីទាក់ទងកម្ពុជា]] 402l8s9x9i16z5yv01s9z8ij8nu3l8n 322338 322337 2025-06-20T11:36:11Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* សម័យឧដុង្គ */ 322338 wikitext text/x-wiki '''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]''' ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ២៥ ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១។[[រាជធានីភ្នំពេញ]]មិនមែនជាខេត្តនោះទេតែជាតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសហើយត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាខេត្តដោយហេតុថាវាត្រូវបានគ្រប់គ្រងនៅក្នុងកម្រិតដូចគ្នាទៅនឹងខេត្ត ២៤ ទៀតដែរ។ឈ្មោះនៃខេត្តដូចគ្នាទៅនឹងក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្តាល]] [[កំពង់ធំ]] [[កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] [[តាកែវ]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[បន្ទាយមានជ័យ]] [[មណ្ឌលគិរី]] [[រតនគិរី]] និង [[ឧត្តរមានជ័យ]]ចេញ។ [[ភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]]មានសន្ទភាពនិងប្រជាជនខ្ពស់បំផុត។ខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីធំជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]ហើយខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីតូចជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តកែប]]។[[ខេត្តកែប]]មានអត្រាប្រជាជនទាបបំផុតស្របពេលដែល[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]មានសន្ទភាពប្រជាជនទាបបំផុតដូចគ្នាដែរ(ស្ដែងតាមរយៈជំរឿនឆ្នាំ ២០០០)។ [[កម្ពុជា|ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ត្រូវបានបែងចែកជាបន្តបន្ទាប់ទៀតទៅជា ''[[ស្រុក]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ ចំណែកឯ ''[[ខណ្ឌ]]'' មានតែនៅក្នុង[[រាជធានីភ្នំពេញ]]ប៉ុណ្ណោះ។ចំនួន ''[[ស្រុក]]'' / ''[[ខណ្ឌ]]'' នៅក្នុង ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' នីមួយៗមានចំនួនខុសៗគ្នារាប់ចាប់តាំងពីខេត្តតូចៗរហូតដល់ខេត្តធំៗ។ខេត្តនីមួយៗត្រូវមានតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសមួយផងដែរហៅថាក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្តាល|កណ្តាល]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]]ដែលមានក្រុងច្រើន(ចាប់ពី ០២ ឡើងទៅ)។ ''[[ឃុំ]]'' / ''[[សង្កាត់]]'' គឺជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៣ និងចុងក្រោយបង្អស់គឺ ''[[ភូមិ]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៤។នៅ[[រាជធានីភ្នំពេញ]]គ្មាន ''[[ឃុំ]]'' នោះទេដោយប្រើប្រាស់ ''[[សង្កាត់]]'' ជំនួសឲ្យ ''[[ឃុំ]]'' វិញ។ {{short description|First-level administrative division of Cambodia}} {{Infobox subdivision type | name = ខេត្ត ឬ ខែត្រ<br />{{lang|en|Province}}<br />{{nobold|{{transl|km|Khétt}}}} | alt_name = |map = Provincial Boundaries in Cambodia.svg |category = បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១ |territory = {{CAM}} |start_date = |current_number = ២៥ |number_date = |population_range = ៤២,៦៦៥ ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– ២,២៨១,៩៥១ ([[រាជធានីភ្នំពេញ]])<ref name=census2019 /> |area_range = {{Convert|336|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– {{Convert|14288|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]) |government = រដ្ឋបាលខេត្ត |subdivision = [[ស្រុក|ខណ្ឌ/ក្រុង/ស្រុក]](បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ បន្ទាប់ពីខេត្ត) }} ==បញ្ជីរាជធានី-ខេត្ត== [[File:Cambodia, administrative divisions - km - colored.svg|center|700px]] {| class="wikitable" style="text-align:center |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរកាត់ ! អក្សរខ្មែរ ! អក្សរកាត់ខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រាជធានី<br> ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | '''PP''' | [[រាជធានីភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]] | '''ភព''' | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | '''BMC''' | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] | '''បមជ''' | [[ក្រុងប៉ោយប៉ែត|ក្រុងប៉ោយប៉ែត]] [[ក្រុងសិរីសោភ័ណ|ក្រុងសិរីសោភ័ណ]] |Krong Poipet, Krong Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | '''BB''' | [[ខេត្តបាត់ដំបង|ខេត្តបាត់ដំបង]] | '''បប''' | [[ក្រុងបាត់ដំបង|ក្រុងបាត់ដំបង]] | Krong Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | '''KC''' | [[ខេត្តកំពង់ចាម|ខេត្តកំពង់ចាម]] | '''កច''' | [[ក្រុងកំពង់ចាម|ក្រុងកំពង់ចាម]] | Krong Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | '''KCH''' | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] | '''កឆ''' | [[ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង|ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង]] | Krong Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | '''KS''' | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] | '''កស''' | [[ក្រុងច្បារមន|ក្រុងច្បារមន]] [[ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ|ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ]] |Krong Chbar Mon, Krong Odongk Meae Chey |- ! ០៧ | Kampong Thom | '''KT''' | [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្តកំពង់ធំ]] | '''កធ''' | [[ក្រុងស្ទឹងសែន|ក្រុងស្ទឹងសែន]] |Krong Stueng Saen |- ! ០៨ | Kampot | '''KP''' | [[ខេត្តកំពត|ខេត្តកំពត]] | '''កព''' | [[ក្រុងកំពត|ក្រុងកំពត]] [[ក្រុងបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]] | Krong Kampot, Krong Bokor |- ! ០៩ | Kandal | '''KD''' | [[ខេត្តកណ្តាល|ខេត្តកណ្ដាល]] | '''កណ''' | [[ក្រុងតាខ្មៅ|ក្រុងតាខ្មៅ]] [[ក្រុងសំពៅពូន|ក្រុងសំពៅពូន]] [[ក្រុងអរិយក្សត្រ|ក្រុងអរិយក្សត្រ]] | Krong Ta Khmau, Krong Sampov Poun, Krong Arey Ksat |- ! ១០ | Koh Kong | '''KK''' | [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្តកោះកុង]] | '''កក''' | [[ក្រុងខេមរភូមិន្ទ|ក្រុងខេមរភូមិន្ទ]] | Krong Khemarak Phoumin |- ! ១១ | Kep | '''KEP''' | [[ខេត្តកែប|ខេត្តកែប]] | '''កែប''' | [[ក្រុងកែប|ក្រុងកែប]] | Krong Kep |- ! ១២ | Kratíe | '''KRC''' | [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្តក្រចេះ]] | '''ក្រច''' | [[ក្រុងក្រចេះ|ក្រុងក្រចេះ]] | Krong Kratíe |- ! ១៣ | Mondulkiri | '''MK''' | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] | '''មគ''' | [[ក្រុងសែនមនោរម្យ|ក្រុងសែនមនោរម្យ]] | Krong Senmonorom |- ! ១៤ | Oddar Meanchey | '''OMC''' | [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ|ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] | '''ឧមជ''' | [[ក្រុងសំរោង|ក្រុងសំរោង]] | Krong Samraong |- ! ១៥ | Pailin | '''PL''' | [[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្តប៉ៃលិន]] | '''បល''' | [[ក្រុងប៉ៃលិន|ក្រុងប៉ៃលិន]] | Krong Pailin |- ! ១៦ | Preah Sihanouk | '''SN''' | [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ខេត្តព្រះសីហនុ]] | '''សន''' | [[ក្រុងកំពង់សោម|ក្រុងកំពង់សោម]] [[ក្រុងកោះរ៉ុង|ក្រុងកោះរ៉ុង]] [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុងព្រះសីហនុ]] | Krong Kampong Som, Krong Koh Rong, Sihanoukville(Krong Preah Sihanouk) |- ! ១៧ | Preah Vihear | '''PV''' | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្តព្រះវិហារ]] | '''ពវ''' | [[ក្រុងព្រះវិហារ|ក្រុងព្រះវិហារ]] | Krong Preah Vihear |- ! ១៨ | Pursat | '''PS''' | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្តពោធិ៍សាត់]] | '''ពស''' | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ក្រុងពោធិ៍សាត់]] | Krong Pursat |- ! ១៩ | Prey Veng | '''PRV''' | [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្តព្រៃវែង]] | '''ព្រវ''' | [[ក្រុងព្រៃវែង|ក្រុងព្រៃវែង]] | Krong Prey Veng |- ! ២០ | Ratanakiri | '''RK''' | [[ខេត្តរតនគីរី|ខេត្តរតនគីរី]] | '''រគ''' | [[ក្រុងបានលុង|ក្រុងបានលុង]] | Krong Banlung |- ! ២១ | Siem Reap | '''SR''' | [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] | '''សរ''' | [[ក្រុងរុនតាឯក|ក្រុងរុនតាឯកតេជោសែន]] [[ក្រុងសៀមរាប|ក្រុងសៀមរាប]] | Krong Run Ta EK Techo Sen, Krong Siem Reap |- ! ២២ | Stung Treng | '''ST''' | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ខេត្តស្ទឹងត្រែង]] | '''សត''' | [[ក្រុងស្ទឹងត្រែង|ក្រុងស្ទឹងត្រែង]] | Krong Stung Treng |- ! ២៣ | Svay Rieng | '''SVR''' | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ខេត្តស្វាយរៀង]] | '''ស្វរ''' | [[ក្រុងបាវិត|ក្រុងបាវិត]] [[ក្រុងស្វាយរៀង|ក្រុងស្វាយរៀង]] | Krong Bavet, Krong Svay Rieng |- ! ២៤ | Takéo | '''TK''' | [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្តតាកែវ]] | '''តក''' | [[ក្រុងដូនកែវ|ក្រុងដូនកែវ]] | Krong Doun Kaev |- ! ២៥ | Tbong Khmum | '''TKH''' | [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]] | '''តឃ''' | [[ក្រុងសួង|ក្រុងសួង]] | Krong Suong |} [[File:Mappa Impero Khmer (it).svg|center|700px]] ==អភិបាលកិច្ច== '''រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្ត'''នីមួយៗត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយក្រុមប្រឹក្សាតាមរយៈ'''ការបោះឆ្នោតអសកល'''ពី'''ក្រុមប្រឹក្សាឃុំ/សង្កាត់'''ដែលឲ្យឈ្មោះថា'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''។'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''គឺជាតំណាងប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងដែនសមត្ថកិច្ចរាជធានី-ខេត្ត។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវតែងតាំងដោយព្រះរាជក្រឹត្យតាមរសំណើពី'''នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា'''និង'''រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ'''។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវមានអភិបាលមួយរូបមានតួនាទីដឹកនាំរួមនិងអភិបាលរង(តាមការកំណត់របស់[[ក្រសួងមហាផ្ទៃ|ក្រសួងមហាផ្ទៃ]])ជាជំនួយការដឹកនាំអភិបាលលើជំនាញវិស័យនានានៅក្នុងរាជធានី-ខេត្ត។ រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្តនីមួយៗត្រូវបង្កើតឲ្យមាន'''គណៈកម្មាធិការរបស់ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''តាមលក្ខខ័ណ្ឌនៃច្បាប់ដើម្បីធានាការអភិវឌ្ឍតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យនៅថ្នាក់ក្រោមជាតិដើម្បីសម្របសម្រួលលើវិស័យជំនាញក៏ត្រូវឲ្យមានការបង្កើត'''គណៈបញ្ជាការឯកភាពរាជធានី-ខេត្ត'''មានសមាសភាពពីមន្ទីរអង្គភាពនានាទាំងអស់នៅក្នុងដែនរាជធានី-ខេត្តសាមីដែលអភិបាលរាជធានី-ខេត្តជាប្រធាន។ ==ប្រវត្តិ== ==='''សម័យនគរវ្នំ ឬ ហ្វូណន'''=== [[File:Funan Kingdom.png|thumb]] ព្រះរាជា[[នគរភ្នំ|នគរវ្នំ]]និយមធ្វើសង្គ្រាមពង្រីកទឹកដីតួយ៉ាងដូចជា[[ព្រះបាទហ្វាន់ ឆេម៉ាន់ ឬស្រីមារៈ|ព្រះបាទហ្វាន់ឆេម៉ាន់]]បានលើកទ័ពជើងទឹកទៅវាយរដ្ឋជាច្រើនមកដាក់ជាចំណុះរួមមានរដ្ឋ[[ខ្មែរ]] ខ្លះ [[រដ្ឋមន|មន]] ខ្លះ [[ចាម]] ឬ [[ម៉ាឡេយូ]]។ក្នុងសង្គ្រាមគេច្រើនចាប់ឈ្លើយសឹកមកធ្វើជាទាសាទាសី។ ដោយហេតុនេះហើយទើបយើងហៅ[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ថាជាអធិរាជាណាចក្រហើយស្ដេចមានឋានៈជា ''[[មហារាជ|មហារាជ]]'' ឬជា ''[[សាវ៌កៅ|សាវ៌កៅ]]'' (ស្ដេចចក្រវាឡ)។រដ្ឋដែល​ឋិតក្រោមអំណាចរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ទាំងនោះមានស្ដេចសោយរាជ្យគ្រប់ៗរដ្ឋទាំងអស់ហើយរដ្ឋទាំងនោះមានតួនាទីលើកសួយសារអាករមកថ្វាយអធិរាជ[[ហ៊្វូណន|នគរវ្នំ]]រៀងរាល់ឆ្នាំរដ្ឋនេះគេហៅថា ''[[សាមន្តរាជ្យ|សាមន្តរាជ្យ]]''។ហើយរដ្ឋបែបទី ០២ គឺត្រូវគ្រប់គ្រងដោយព្រះរាជបុត្រឬព្រះញាតិវង្សរបស់ស្ដេចអាណាចក្រវ្នំគេហៅថា ''[[វិស័យរដ្ឋ|វិស័យរដ្ឋ]]'' ដែលជាសម្បត្តិរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ផ្ទាល់ដែលបង្កើតឡើងដោយ[[ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី១|ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី ១]] ប៉ុន្តែត្រូវបានរំលាយចោលទៅវិញដោយ[[ហ៊ុនប៉ានហួង|ព្រះបាទហ៊ុនប៉ានហួង]]វិញ។គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថារចនាសម្ព័ន្ធនយោបាយបែបនេះគឺមានគ្រោះថ្នាក់ណាស់គឺដោយសារតែពេលណាអំណាចកណ្ដាលចុះខ្សោយនោះ ''[[សាមន្តរាជ្យ]]'' មួយចំនួននឹងងើបឡើងបះបោរដូចករណី ''​[[សាមន្តរដ្ឋ|សាមន្តរដ្ឋ]][[ចេនឡា]]'' នៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី ០៦។ ==='''សម័យនគរកម្វុជ ឬ ចេនឡា'''=== [[File:Chen-La_locator.png|thumb]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័នទី ១]] ទ្រង់បានតាំងរាជធានីនៅ[[ឦសានបុរៈ]]ហើយមានគ្រួសារ ២០០០ នាក់រស់នៅ។នៅកណ្ដាលក្រុងមានសាលធំមួយជាទីដែលព្រះរាជាទ្រង់ព្រះប្រទានសវនាការនិងជួបជុំពួកមន្ត្រី សេនាបតី។នៅខាងក្រៅរាជធានីមានក្រុងចំនួន ៣០ ទៀតហើយក្រុងនីមួយៗមានគ្រួសារជាច្រើនពាន់នាក់រស់នៅហើយគ្រប់គ្រងដោយអភិបាលម្នាក់។ <ref>ត្រឹង ងារ ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ទំព័រ៧៤-៧៥</ref> ==='''សម័យអង្គរ(ចក្រភពខ្មែរ)'''=== [[File:Khmer_Empire.png|thumb]] ====ប្រមាណ==== បច្ចេកពាក្យ ''[[ប្រមាន-ប្រមាណ]]'' ត្រូវបានប្រើប្រាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]ដើម្បីសម្គាល់ឈ្មោះដល់បំណែងចែកទឹកដីដ៏ធំៗ ឬ មួយភូមិភាគនៃកម្ពុជទេស។តាមសិលាចារឹក(អក្សរសិលាចារឹកទំព័រ ៤៧ ៤៨ និង ៤៩)យើងបានឃើញដែនដី ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលជា ២០ គឺជាផែនដីដ៏ធំៗនៃប្រទេស។ នៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងនៅក្នុងសម័យសតវត្សរ៍ទី ០៧ (សិលាចារឹកអ្នកតា)មានសរសេរឈ្មោះពាក្យថា ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ។ តើភូមិភាគនេះនៅឯណា ឬ មួយក៏មានទីតាំងនៅកន្លែងវត្តព្រៃវែងសព្វថ្ងៃ?នៅក្នុងសិលាចារឹកនេះទៀតក៏មានសរសេរព្រះនាម[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័ន|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័ន]]ដែលជាព្រះមហាក្សត្រលើមហាក្សត្រ''[[សាមន្តរាជ]]'' នៃភូមិភាគទាំង ០៣។ តើ ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ជាភូមិភាគមួយនៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ(ឬទីក្រុង)ទាំង ០៣ កន្លែងដែលមានចារនៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងដែលឬទេ? នៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ០៥ ដែលត្រូវបានពណ៌នាតាមឧទាហរណ៍ខាងលើនេះយើងអាចសង្កេតឃើញថាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ( ''[[ប្រមាណ]]'' ពាក្យនេះមានន័យ ០២ មានន័យថា រង្វាស់និងការប៉ាន់ស្មាន)មួយចំនួនមានដើមកំណើតពីពាក្យ[[ខ្មែរ]]ហើយឈ្មោះភូមិភាគចំនួន ១១ មានដើមកំណើតពី[[សំស្ក្រឹត]]។ ម្យ៉ាងវិញទៀតបើតាមសិលាចារឹក K.៩៨៩ ភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]''មួយមានឈ្មោះថា ''[[សតគ្រាម]]'' ដែលមានន័យថា'''ភូមិចំនួនមួយរយ'''បានសេចក្ដីថាតាមរយៈអត្ថន័យរបស់ភូមិភាគនេះ យើងអាចទាញមតិដែលបញ្ជាក់ទំហំដ៏ធំធេងនៃស្ថាននាមដែលបានប្រើប្រាស់ពាក្យ ''[[ប្រមាណ]]'' នៅខាងដើម។នៅក្នុងសិលាចារឹកនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]នា[[សម័យអង្គរ]]ក៏មានការប្រើប្រាស់ ''[[ប្រមាណ]]'' សម្រាប់សម្គាល់នូវភូមិភាគផ្សេងៗនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ផងដែរ។ ====វិសយ==== ''[[វិសយ]]'' ពាក្យ[[សំស្ក្រឹត]]មានន័យថា [[តំបន់]] [[ខេត្ត]] ពាក្យ ''[[វិសយ]]'' ប្រើសម្រាប់សម្គាល់នូវបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋការឬក៏បំណែងចែករាជការមួយៗដ៏ច្បាស់លាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]។ តាមសិលាចារឹកនានាពាក្យ ''[[វិសយ]] (Visaya)''សម្គាល់នូវ[[ទីរួមខេត្ត]]ដែលនៅក្នុងនោះមានស្ថាប័នរាជការផ្សេងៗខាងគ្រហស្ថ និងសាសនា។ ''[[វិសយ]]'' នីមួយៗស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់ ''[[ខ្លោញវិសយ]]''(ស្ដេចត្រាញ់ ឬ ចៅហ្វាយខេត្ត)។ រាជការដែលធ្វើការអម ''[[ខ្លោញវិសយ]]'' គឺមាន ''[[ខ្លោញវលវិសយ]] (Khlon Vala Visaya K.២២១)''។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការធញ្ញជាតិគឺមានស្រូវអង្ករជាអាទិភាព។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការទារប្រេងមានប្រេងធ្វើអំពីរុក្ខជាតិនិងប្រេងធ្វើអំពីខ្លាញ់គោ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១) ''[[វ្រីហិបយ៌្យនវិសយ]] (Vrihi paryyan Visaya'' ''K.៤៤៤'')ព្រមទាំងមាន''[[ខ្លោញ]]'' ឬមួយក៏អធិបតីទទួលបន្ទុកតុលាការដែលនៅតាមសិលាចារឹកថា ''[[សភាវិសយ]]។'' បើប្រៀបធៀបទៅនិងសម័យបច្ចុប្បន្នពាក្យ ''[[វិសយ]]'' មានន័យថាជាបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋបាលដូចជាខេត្តដែរ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១)។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថាមានឈ្មោះស្ថាននាមខ្លះដែលត្រូវបានបង្កបង្កើតឡើងដោយការប្រើពាក្យ ''[[ភូមិសាស្ត្រ]] ផង [[ប្រមាណ]] ផង និង [[វិសយ]] ផង''។ ឧទាហរណ៍ : (សិលាចារឹក ទំព័រ ៥១) [[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]] = បុរីដ៏ល្អ ដ៏ប្រសើរ គឺជាភូមិភាគនៅខាងទិសឧត្ដរនៃកម្ពុជទេសគឺនៅតំបន់[[វត្តភូ]]ឬហៅថា[[តំបន់បាសាក់]]នៅខាងភូមិភាគឧត្ដរ។ តាមមតិអ្នកស្រាវជ្រាវខ្លះ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]គឺជារាជធានីចាស់នៃប្រទេស[[ចេនឡា]]ហើយព្រះមហាក្សត្រដែលសោយរាជ្យមុនគេនៅទីនោះព្រះនាមថា[[ស្រេស្ឋវម៌្ម|ព្រះបាទស្រេស្ឋវរ្ម័ន]]។ សន្ទុក = ប្រហែលជាចេញមកពីពាក្យ ស្ទុក ស្ដុក មានន័យថា ធំ មាំមួន ប៉ុន្តែន័យរបស់ពាក្យនេះម្យ៉ាងទៀតគឺបឹង។ សព្វថ្ងៃមានពាក្យ'''[[ភ្នំសន្ទុក]]'''ដែលនៅលើនោះមានប្រាសាទបុរាណតាមសិលាចារឹកក៏មានសរសេរអំពី ''Mahanasa = អ្នកធ្វើម្ហូបអាហារនៅ [[វិសយសន្ទុក]](Visaya Sanduk)''។ ប្រសិនបើពាក្យ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]និង'''សន្ទុក'''បានត្រូវប្រើប្រាស់សម្រាប់សម្គាល់ភូមិភាគផងខេត្តផងគេអាចសន្និដ្ឋានថានៅតាមសិលាចារឹកមានពាក្យសម្គាល់ភូមិភាគដទៃទៀតដែលត្រូវប្រើសម្រាប់សំគាល់ខេត្ត។យើងបានរកឃើញ ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលចំនួន ២០ ហើយនៅក្នុង ''[[ប្រមាណ]]'' នីមួយៗមាន ''[[វិសយ]]'' គឺខេត្តច្រើន។ដូច្នេះ ''[[វិសយ]]'' នៅក្នុងសម័យបុរាណជាពិសេសនៅ[[សម័យអង្គរ]]មានមិនតិចជាងពាក្យរបស់[[ជីវ តាក្វាន់]]ដែលបានសរសេរថានៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]មានខេត្តច្រើនជាង ៩០ ខេត្ត។ <ref>[http://phumikhmer.wordpress.com/2012/07/16/%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%90%E1%9E%B6%E1%9E%93%E2%80%8B%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%98%E2%80%8B%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%B6-toponymie%E2%80%8B-%E1%9E%94%E1%9E%8E%E1%9F%92/?relatedposts_exclude=92 ស្ថាននាមវិទ្យារបស់បណ្ឌិតឡុងសៀម]</ref> ===សម័យចតុមុខ និង សម័យលង្វែក === [[File:Southeast_Asian_history_-_Around_1540.png|thumb]] នៅក្នុងសម័យនោះ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]លែងជាមហាអំណាចមួយខាងទឹកដីទៀតហើយ។ទឹកដីជាន់ក្រៅគឺស្រុក'''[[បច្ចន្តជនបទ]]'''ដូចជាស្រុក'''[[សុខោទ័យ]]''' ស្រុក'''[[អយុធ្យា]]''' ស្រុក'''[[លពបុរី]]''' [[ស្រុកពិមាឃ(ខេត្តនគររាជ)|ស្រុកពិមាឃ]]ត្រូវបាត់បង់អស់ទៅហើយរីឯប្រទេស ''[[សាមន្តរាជ]]'' ដូចជា'''[[ចាម្ប៉ា]] [[អណ្ណាម]] [[ប្រទេសជ្វា|ជ្វា]] [[រដ្ឋមន|មន]]'''ក៏លែងមានទៀតដែរហើយ។ព្រំដែនខាងជើងរបស់[[ខ្មែរ]]ធ្លាក់មកនៅត្រឹម'''[[ទន្លេមូល]]'''ឬនៅលើនេះបន្តិចបន្តួចនឹង[[ឡាវ|ប្រទេសលាវ]]។ព្រះនគរខាងលិចទល់នឹង'''[[ខេត្តបស្ចឹមបុរី|បស្ចឹមបុរី]]''' និង '''[[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]]'''ខាងពាយ័ព្យទល់នឹង'''[[ស្រុកនាងរង]] [[ខេត្តនគររាជសីមា|នគររាជសីមា]]'''ខាងកើតទល់នឹង[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ខាងត្បូងទល់នឹង[[សមុទ្រចិនខាងត្បូង|សមុទ្រចិន]]និង[[ឈូងសមុទ្រសៀម]]។ បើតាមពង្សាវតាររាជាណាចក្រ[[ខ្មែរ]]សម័យនោះមានប្រមាណ ៧០ ខេត្តគឺ : '''[[ខេត្តលង្វែក|លង្វែក]] [[ខេត្តបរិបូរណ៍|អម្រិន្ទបូរ]] [[ខេត្តក្រគរ|ក្រគរ]] [[ខេត្តគ្រង|គ្រង]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តឫស្សីសាញ|ឫស្សីសាញ]] [[ខេត្តតាមសីមា|តាមសីមា]] [[ខេត្តមង្គលបុរី|មង្គលបុរី]] [[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]] [[ខេត្តសុរិន្ទ|សុរិន្ទ]] [[ខេត្តសិង្គារ|សិង្គារ]] [[ខេត្តកំពង់សៀម|កំពង់សៀម]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តជើងព្រៃ|ជើងព្រៃ]] [[ខេត្តគោកសេះ|គោកសេះ]] [[ខេត្តអន្លង់រាជ|អន្លង់រាជ]] [[ខេត្តព្រហ្មទេព|ព្រហ្មទេព]] [[ខេត្តព្រៃក្ដី|ព្រៃក្ដី]] [[ខេត្តស្ទោង|ស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង|ជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស|រលួស]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តម្លូព្រៃ|ម្លូព្រៃ]] [[ខេត្តជាំក្សាន្ត|ជាំក្សាន្ត]] [[ខេត្តត្នោត|ត្នោត]] [[ខេត្តទឹកជោរ|ទឹកជោរ]] [[ខេត្តសៀមបូក|សៀមបូក]] [[ខេត្តសម្បុកសម្បូណ៌|សម្បុកសម្បូណ៌]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តឆ្លូង|ឆ្លូង]] [[ខេត្តត្បូង|ត្បូង]] [[ខេត្តបាសាន|បាសាន]] [[ខេត្តទទឹងថ្ងៃ|ទទឹងថ្ងៃ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តរោងដំរី|រោងដំរី]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តជើងបាដែង|ជើងបាដែង]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តបាទី|បាទី]] [[ខេត្តលើកដែក|លើកដែក]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តថ្ពង|ថ្ពង]] [[ខេត្តបាសាក់|បាសាក់]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពាម|ពាម]] [[ខេត្តកោះស្លាកែត|កោះស្លាកែត]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|កំពង់សោម]] [[ខេត្តទឹកខ្មៅ|ទឹកខ្មៅ]] [[ខេត្តពាមមេសរ|ពាមមេសរ]] [[ខេត្តព្រះត្រពាំង|ព្រះត្រពាំង]] [[ខេត្តក្រមួនស|ក្រមួនស]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]]'''។ល។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថានៅក្នុងចំណោមខេត្តទាំងប៉ុន្មាននេះខេត្តខ្លះនៅឋានៈជាខេត្តរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះដូចជា'''[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]]'''។ល។រីឯខេត្តខ្លះធ្លាក់ឋានៈមកស្រុកវិញដូចជា'''[[ខេត្តមង្គលបុរី]] [[ខេត្តស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស]] [[ខេត្តទឹកជោរ]]'''។ល។ចំណែកខេត្តខ្លះទៀតត្រូវបាត់ឈ្មោះរលាយចូលនឹងខេត្តឯទៀតៗអស់ទៅ។ ខេត្តនីមួយៗត្រូវបែងចែកជាស្រុកហើយ[[ស្រុក]]នីមួយៗត្រូវបែងចែកជា[[ឃុំ]]និង[[ភូមិ]]ជាច្រើនទៅទៀត។ប៉ុន្តែខេត្តជាច្រើនត្រូវបានប្រមូលផ្ដុំជាតំបន់ធំៗដែលគេឲ្យឈ្មោះថា'''ដី'''។ '''ដី>រាជធានី-ខេត្ត>ស្រុក/ខណ្ឌ>ឃុំ/សង្កាត់>ភូមិ''' ===សម័យឧដុង្គ=== [[File:Southeast Asia in 1683 Map (Cambodia, Pegu, Siam) by Cantelli.jpg|thumb]] [[File:Indochina_map_(1770s).jpg|thumb]] [[File:Cambodia indochina map 1886.jpg|thumb]] នៅក្នុង[[សម័យឧដុង្គ]]ឃើញមានខេត្តដូចជា : [[ខេត្តកំពង់ក្របី|កំពង់ក្របី]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី|ច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តចុងកាល់|ចុងកាល់]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តមហានគរ|មហានគរ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តកំពង់លែង|កំពង់លែង]]។ ===សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង និង សម័យអាណានិគមនិយមជប៉ុន=== [[File:Flag-map of Cambodia (Japanese occupation).svg|thumb]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស|ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ-មុនីវង្ស]]មានខេត្តនិងភូមិភាគដូចជា ៖ ====ខេត្ត​==== *[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] *[[​ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *​[[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] *[[ខេត្តកំពត|កំពត]] *[[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] *[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|​កំពង់ឆ្នាំង]] *[[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] *[[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *[[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] *[[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *[[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] *[[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] *[[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] ====ភូមិភាគរដ្ឋបាល==== នៅក្នុង ​គ.ស ​១៩៤៧ មាន​ព្រះរាជ្យក្រម​បង្កើត​ឲ្យ​មាន​ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ចំនួន ០​៧ ​គឺ ៖ *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​១ : [[ខេត្ត​បាត់ដំបង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០២ : [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្ត​ពោធិសាត់]] និង [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៣ : [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្ត​កំពង់ធំ]] និង [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៤ : [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្ត​ក្រចេះ]] និង [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៥ : [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្ត​ព្រៃវែង]] និង​ [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៦ : [[ខេត្តកណ្ដាល|ខេត្ត​កណ្ដាល]] និង [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៧ : [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្ត​តាកែវ]] និង [[ខេត្តកំពត|កំពត]] ===សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម ឬ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០១=== [[File:Flag-map of Cambodia (precise boundaries).svg|thumb]] [[ប្រទេសកម្ពុជា]]បានបន្សល់ទុកនូវខេត្តដែលសេសសល់ស្រាប់នៅក្នុង[[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]រហូតមកដល់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]]។ នៅក្នុង​[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]​​ខេត្ដចំនួន ០​៥ ត្រូវបានបង្កើតឡើងបន្ថែមទៀតនិង​ក្រុងចំនួន ​០៣ គឺ : [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]]) [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]](១៩៥៧) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។សរុប ១៩ ខេត្ត និង ០៣ ក្រុង ។ ===សម័យសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ឬ លន់ នល់ === [[File:Flag map of Cambodia (1970-1975).svg|thumb]] ខេត្តនិងក្រុងសល់ពីជំនាន់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម|សង្គមរាស្ត្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]][[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]])[[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]] (១៩៥៧ ដល់[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] ឬ សម័យលន់ នល់ [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ក្រុងកំពង់សោម]]) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង ​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។ នៅ​ចុង​[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម|សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម]]និង​សម័យ[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] មាន​បង្កើត​អនុខេត្ត ​១១ និង​ ខេត្ត​ ០១ ដូច​ខាងក្រោម ៖ *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំពង់សីលា|កំពង់សិលា]] ([[ស្រុកស្រែអំបិល|ស្រុក​ស្រែអំបិល]]) *អនុខេត្ត​ផ្ការំចេក ([[ស្រុកមេមត់|ស្រុក​មេមត់]]) *អនុខេត្ត​ភ្នំដិល ([[ស្រុកបាធាយ|ស្រុក​បាធាយ]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកថ្មពួក|ថ្មពួក]] ([[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|ស្រុក​សិរីសោភ័ណ]]) *អនុខេត្ត​ស្រកានាគ ([[តាកែនកោះស្លា​ស្រកានាគ]] [[ស្រុកឈូក|ស្រុក​ឈូក]]) *អនុខេត្ត​ថ្មកែវ (ជិត​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|គីរីរម្យ]]) *អនុខេត្ត​[[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]] ([[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] ([[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] [[​ព្រៃវែង]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកអន្លង់វែង|អន្លង់វែង]] (ជិត​[[សៀមរាប]]) *អនុខេត្ត​[[ទន្លេសាប]] (ទីតាំង​សាលាខេត្ត​នៅ​[[ឃុំកំពង់ហ្លួង(ស្រុកក្រគរ)|ឃុំ​កំពង់ហ្លួង]] [[ស្រុកក្រគរ|ស្រុក​ក្រគរ]] [[ខេត្ត​ពោធិ៍សាត់]]) *អនុ[[ខេត្តប៉ៃលិន]] ក្រោយ​មក​ដាក់​ជា​[[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្ត​ប៉ៃលិន]]ក្រោយ​មក​ទៀត​កែ​ដាក់​ថា'''ក្រុង​ប៉ៃលិនមង្គល''' *ខេត្ត​[[ឧត្ដុង្គមានជ័យ]] (តាំង​នៅ​[[ស្រុកឧដុង្គ|ស្រុក​ឧត្ដុង្គ]]<ref>{{Cite web |title=អនុក្រឹត្យស្ដីពីការបំបែកស្រុកឧដុង នៃខេត្តកំពង់ស្ពឺ លេខ : ២៧១ អនក្រ.បក, 2022-12-23 {{!}} MPWT |url=https://www.mpwt.gov.kh/kh/documents/sub-decree/564 |access-date=2025-06-18 |website=ក្រសួងសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូន (MPWT) |language=kh}}</ref> [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្ត​កំពង់ស្ពឺ]])។ សរុប ២១ ខេត្ត ក្រោយមក ២០ ខេត្ត ក្រុង ០៣ ក្រោយមក ក្រុង ០៤ និង អនុខេត្ត ១១ ក្រោយមក ១០។<ref>{{Cite web |url=http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |title=ខេត្តខ្មែរសម័យអាណានិគម ដល់ សម័យលន់នល់ |access-date=2014-03-01 |archivedate=2015-04-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150423002908/http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |url-status=dead }}</ref> ===សម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ឬ ប៉ុល ពត=== នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៥ រដ្ឋាភិបាល[[ខ្មែរក្រហម]]បានលុបបំបាត់ចោលបំណែងចែករដ្ឋបាលពីមុនរបស់[[កម្ពុជា]]ចេញទាំងអស់។ជំនួសឲ្យខេត្ត[[កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ]]ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ០៧ ភូមិភាគគឺភូមិភាគ'''ពាយ័ព្យ ឧត្តរ ឦសាន បូព៌ា និរតី បស្ចឹម និង កណ្ដាល'''។ ភូមិភាគទាំងនេះត្រូវបានយកតាមបំណែងចែកដែល​បង្កើតឡើងដោយពួក[[ខ្មែរក្រហម]]នៅពេលដែលពួកគេបានប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងរបប[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]]ដឹកនាំដោយ​លោកឧត្តមសេនីយ៍[[លន់ នល់]]។<ref>James A. Tyner, ''The Killing of Cambodia''</ref> ===សម័យសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា សម័យរដ្ឋកម្ពុជា និង សម័យអ៊ុនតាក់=== [[File:Flag map of the State of Cambodia (1989-1993).png|thumb]] {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រដ្ឋធានី<br>(អាសនៈ) ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | [[ភ្នំពេញ]] | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh or Daun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|បន្ទាយមានជ័យ]] | [[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|សិរីសោភ័ណ]] | Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | [[ស្រុកបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | [[ស្រុកកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | [[ស្រុកកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | [[ស្រុកកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | Kampong Speu |- ! ០៧ | Kampong Thom | [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | [[ស្រុកកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | Kampong Thom |- ! ០៨ | Kampot | [[ខេត្តកំពត|កំពត]] | [[ស្រុកកំពត|កំពត]] | Kampot |- ! ០៩ | Kandal | [[ខេត្តកណ្តាល|កណ្ដាល]] | [[ស្រុកតាខ្មៅ|តាខ្មៅ]] | Ta Khmau |- ! ១០ | Koh Kong | [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] | [[ស្រុកកោះកុង|កោះកុង]] | Koh Kong |- ! ១១ | Kratié | [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] | [[ស្រុកក្រចេះ|ក្រចេះ]] | Kratié |- ! ១២ | Mondulkiri | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|មណ្ឌលគីរី]] | [[ស្រុកសែនមនោរម្យ|សែនមនោរម្យ]] | Saen Monourom |- ! ១៣ | Siem Reap - Oddar Meanchey | [[ខេត្តសៀមរាប]] [[ឧត្តរមានជ័យ]] | [[ស្រុកសៀមរាប|សៀមរាប]] | Siem Reap |- ! ១៤ | Kampong Saom | [[ក្រុងកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | [[ស្រុកកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | Kampong Saom |- ! ១៥ | Preah Vihear | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ព្រះវិហារ]] | [[ស្រុកភ្នំត្បែងមានជ័យ|ភ្នំត្បែងមានជ័យ]] | Phnom Thbeng Meanchey |- ! ១៦ | Pursat | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ស្រុកពោធិ៍សាត់]] | Pursat |- ! ១៧ | Prey Veng | [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | [[ស្រុកព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | Prey Veng |- ! ១៨ | Ratanakiri | [[ខេត្តរតនគីរី|រតនគីរី]] | [[ស្រុកលំផាត់|លំផាត់]] | Lumphat |- ! ១៩ | Stung Treng | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | [[ស្រុកស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | Stung Treng |- ! ២០ | Svay Rieng | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | [[ស្រុកស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | Svay Rieng |- ! ២១ | Takéo | [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] | [[ស្រុកតាកែវ|តាកែវ]] | Takéo |- |} ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៨=== នៅថ្ងៃទី ២២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០០៨ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានផ្លាស់ប្ដូរក្រុង[[កែប]] [[ប៉ៃលិន]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]]ទៅជាខេត្តវិញនិងបានកែសម្រួលព្រំប្រទល់សីមាខេត្តជាច្រើន។<ref>{{Cite web|url = http://khmerization.blogspot.com/2008/12/decree-creates-three-new-provinces.html|title = Decree Creates Three New Provinces|publisher = khmerization.blogspot.com|date=December 2008}}</ref> ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៣=== នៅថ្ងៃទី ៣១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០១៣ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានបំបែក[[ខេត្តកំពង់ចាម]]ទៅជា ០២ [[ខេត្តកំពង់ចាម]](ត្រើយខាងលិច[[ទន្លេមេគង្គ]]) និង [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]](ត្រើយខាងកើត[[ទន្លេមេគង្គ]])។<ref>{{Cite web|url = http://www.phnompenhpost.com/national/kampong-cham%E2%80%99s-great-divide|title = Kampong Cham's great divide|}}</ref> ==ឯកសារយោង== {{Reflist}} ==តំណខាងក្រៅ== * [http://www.statoids.com/ukh.html Statoid site] {{ខេត្ត-រាជធានីកម្ពុជា}} {{អត្ថបទអំពីបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទីមួយនៃប្រទេសអាស៊ី}} {{Portal bar|កម្ពុជា}} [[Category:បំណែងចែករងនៃកម្ពុជា]] [[Category:បញ្ជីបំណែងចែករងប្រទេស|Cambodia, Provinces]] [[Category:បំណែងចែករងប្រទេសនៃអាស៊ី|Cambodia 1]] [[Category:បំណែងចែករដ្ឋបាលរងរបស់ប្រទេសថ្នាក់ទីមួយ|Provinces, Cambodia]] [[Category:បញ្ជីទាក់ទងកម្ពុជា]] 0wmbw941v8d0umiqnisk42m2b37002u 322339 322338 2025-06-20T11:38:46Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* សម័យឧដុង្គ */ 322339 wikitext text/x-wiki '''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]''' ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ២៥ ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១។[[រាជធានីភ្នំពេញ]]មិនមែនជាខេត្តនោះទេតែជាតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសហើយត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាខេត្តដោយហេតុថាវាត្រូវបានគ្រប់គ្រងនៅក្នុងកម្រិតដូចគ្នាទៅនឹងខេត្ត ២៤ ទៀតដែរ។ឈ្មោះនៃខេត្តដូចគ្នាទៅនឹងក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្តាល]] [[កំពង់ធំ]] [[កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] [[តាកែវ]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[បន្ទាយមានជ័យ]] [[មណ្ឌលគិរី]] [[រតនគិរី]] និង [[ឧត្តរមានជ័យ]]ចេញ។ [[ភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]]មានសន្ទភាពនិងប្រជាជនខ្ពស់បំផុត។ខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីធំជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]ហើយខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីតូចជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តកែប]]។[[ខេត្តកែប]]មានអត្រាប្រជាជនទាបបំផុតស្របពេលដែល[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]មានសន្ទភាពប្រជាជនទាបបំផុតដូចគ្នាដែរ(ស្ដែងតាមរយៈជំរឿនឆ្នាំ ២០០០)។ [[កម្ពុជា|ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ត្រូវបានបែងចែកជាបន្តបន្ទាប់ទៀតទៅជា ''[[ស្រុក]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ ចំណែកឯ ''[[ខណ្ឌ]]'' មានតែនៅក្នុង[[រាជធានីភ្នំពេញ]]ប៉ុណ្ណោះ។ចំនួន ''[[ស្រុក]]'' / ''[[ខណ្ឌ]]'' នៅក្នុង ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' នីមួយៗមានចំនួនខុសៗគ្នារាប់ចាប់តាំងពីខេត្តតូចៗរហូតដល់ខេត្តធំៗ។ខេត្តនីមួយៗត្រូវមានតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសមួយផងដែរហៅថាក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្តាល|កណ្តាល]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]]ដែលមានក្រុងច្រើន(ចាប់ពី ០២ ឡើងទៅ)។ ''[[ឃុំ]]'' / ''[[សង្កាត់]]'' គឺជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៣ និងចុងក្រោយបង្អស់គឺ ''[[ភូមិ]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៤។នៅ[[រាជធានីភ្នំពេញ]]គ្មាន ''[[ឃុំ]]'' នោះទេដោយប្រើប្រាស់ ''[[សង្កាត់]]'' ជំនួសឲ្យ ''[[ឃុំ]]'' វិញ។ {{short description|First-level administrative division of Cambodia}} {{Infobox subdivision type | name = ខេត្ត ឬ ខែត្រ<br />{{lang|en|Province}}<br />{{nobold|{{transl|km|Khétt}}}} | alt_name = |map = Provincial Boundaries in Cambodia.svg |category = បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១ |territory = {{CAM}} |start_date = |current_number = ២៥ |number_date = |population_range = ៤២,៦៦៥ ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– ២,២៨១,៩៥១ ([[រាជធានីភ្នំពេញ]])<ref name=census2019 /> |area_range = {{Convert|336|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– {{Convert|14288|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]) |government = រដ្ឋបាលខេត្ត |subdivision = [[ស្រុក|ខណ្ឌ/ក្រុង/ស្រុក]](បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ បន្ទាប់ពីខេត្ត) }} ==បញ្ជីរាជធានី-ខេត្ត== [[File:Cambodia, administrative divisions - km - colored.svg|center|700px]] {| class="wikitable" style="text-align:center |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរកាត់ ! អក្សរខ្មែរ ! អក្សរកាត់ខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រាជធានី<br> ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | '''PP''' | [[រាជធានីភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]] | '''ភព''' | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | '''BMC''' | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] | '''បមជ''' | [[ក្រុងប៉ោយប៉ែត|ក្រុងប៉ោយប៉ែត]] [[ក្រុងសិរីសោភ័ណ|ក្រុងសិរីសោភ័ណ]] |Krong Poipet, Krong Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | '''BB''' | [[ខេត្តបាត់ដំបង|ខេត្តបាត់ដំបង]] | '''បប''' | [[ក្រុងបាត់ដំបង|ក្រុងបាត់ដំបង]] | Krong Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | '''KC''' | [[ខេត្តកំពង់ចាម|ខេត្តកំពង់ចាម]] | '''កច''' | [[ក្រុងកំពង់ចាម|ក្រុងកំពង់ចាម]] | Krong Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | '''KCH''' | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] | '''កឆ''' | [[ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង|ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង]] | Krong Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | '''KS''' | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] | '''កស''' | [[ក្រុងច្បារមន|ក្រុងច្បារមន]] [[ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ|ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ]] |Krong Chbar Mon, Krong Odongk Meae Chey |- ! ០៧ | Kampong Thom | '''KT''' | [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្តកំពង់ធំ]] | '''កធ''' | [[ក្រុងស្ទឹងសែន|ក្រុងស្ទឹងសែន]] |Krong Stueng Saen |- ! ០៨ | Kampot | '''KP''' | [[ខេត្តកំពត|ខេត្តកំពត]] | '''កព''' | [[ក្រុងកំពត|ក្រុងកំពត]] [[ក្រុងបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]] | Krong Kampot, Krong Bokor |- ! ០៩ | Kandal | '''KD''' | [[ខេត្តកណ្តាល|ខេត្តកណ្ដាល]] | '''កណ''' | [[ក្រុងតាខ្មៅ|ក្រុងតាខ្មៅ]] [[ក្រុងសំពៅពូន|ក្រុងសំពៅពូន]] [[ក្រុងអរិយក្សត្រ|ក្រុងអរិយក្សត្រ]] | Krong Ta Khmau, Krong Sampov Poun, Krong Arey Ksat |- ! ១០ | Koh Kong | '''KK''' | [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្តកោះកុង]] | '''កក''' | [[ក្រុងខេមរភូមិន្ទ|ក្រុងខេមរភូមិន្ទ]] | Krong Khemarak Phoumin |- ! ១១ | Kep | '''KEP''' | [[ខេត្តកែប|ខេត្តកែប]] | '''កែប''' | [[ក្រុងកែប|ក្រុងកែប]] | Krong Kep |- ! ១២ | Kratíe | '''KRC''' | [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្តក្រចេះ]] | '''ក្រច''' | [[ក្រុងក្រចេះ|ក្រុងក្រចេះ]] | Krong Kratíe |- ! ១៣ | Mondulkiri | '''MK''' | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] | '''មគ''' | [[ក្រុងសែនមនោរម្យ|ក្រុងសែនមនោរម្យ]] | Krong Senmonorom |- ! ១៤ | Oddar Meanchey | '''OMC''' | [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ|ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] | '''ឧមជ''' | [[ក្រុងសំរោង|ក្រុងសំរោង]] | Krong Samraong |- ! ១៥ | Pailin | '''PL''' | [[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្តប៉ៃលិន]] | '''បល''' | [[ក្រុងប៉ៃលិន|ក្រុងប៉ៃលិន]] | Krong Pailin |- ! ១៦ | Preah Sihanouk | '''SN''' | [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ខេត្តព្រះសីហនុ]] | '''សន''' | [[ក្រុងកំពង់សោម|ក្រុងកំពង់សោម]] [[ក្រុងកោះរ៉ុង|ក្រុងកោះរ៉ុង]] [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុងព្រះសីហនុ]] | Krong Kampong Som, Krong Koh Rong, Sihanoukville(Krong Preah Sihanouk) |- ! ១៧ | Preah Vihear | '''PV''' | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្តព្រះវិហារ]] | '''ពវ''' | [[ក្រុងព្រះវិហារ|ក្រុងព្រះវិហារ]] | Krong Preah Vihear |- ! ១៨ | Pursat | '''PS''' | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្តពោធិ៍សាត់]] | '''ពស''' | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ក្រុងពោធិ៍សាត់]] | Krong Pursat |- ! ១៩ | Prey Veng | '''PRV''' | [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្តព្រៃវែង]] | '''ព្រវ''' | [[ក្រុងព្រៃវែង|ក្រុងព្រៃវែង]] | Krong Prey Veng |- ! ២០ | Ratanakiri | '''RK''' | [[ខេត្តរតនគីរី|ខេត្តរតនគីរី]] | '''រគ''' | [[ក្រុងបានលុង|ក្រុងបានលុង]] | Krong Banlung |- ! ២១ | Siem Reap | '''SR''' | [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] | '''សរ''' | [[ក្រុងរុនតាឯក|ក្រុងរុនតាឯកតេជោសែន]] [[ក្រុងសៀមរាប|ក្រុងសៀមរាប]] | Krong Run Ta EK Techo Sen, Krong Siem Reap |- ! ២២ | Stung Treng | '''ST''' | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ខេត្តស្ទឹងត្រែង]] | '''សត''' | [[ក្រុងស្ទឹងត្រែង|ក្រុងស្ទឹងត្រែង]] | Krong Stung Treng |- ! ២៣ | Svay Rieng | '''SVR''' | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ខេត្តស្វាយរៀង]] | '''ស្វរ''' | [[ក្រុងបាវិត|ក្រុងបាវិត]] [[ក្រុងស្វាយរៀង|ក្រុងស្វាយរៀង]] | Krong Bavet, Krong Svay Rieng |- ! ២៤ | Takéo | '''TK''' | [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្តតាកែវ]] | '''តក''' | [[ក្រុងដូនកែវ|ក្រុងដូនកែវ]] | Krong Doun Kaev |- ! ២៥ | Tbong Khmum | '''TKH''' | [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]] | '''តឃ''' | [[ក្រុងសួង|ក្រុងសួង]] | Krong Suong |} [[File:Mappa Impero Khmer (it).svg|center|700px]] ==អភិបាលកិច្ច== '''រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្ត'''នីមួយៗត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយក្រុមប្រឹក្សាតាមរយៈ'''ការបោះឆ្នោតអសកល'''ពី'''ក្រុមប្រឹក្សាឃុំ/សង្កាត់'''ដែលឲ្យឈ្មោះថា'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''។'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''គឺជាតំណាងប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងដែនសមត្ថកិច្ចរាជធានី-ខេត្ត។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវតែងតាំងដោយព្រះរាជក្រឹត្យតាមរសំណើពី'''នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា'''និង'''រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ'''។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវមានអភិបាលមួយរូបមានតួនាទីដឹកនាំរួមនិងអភិបាលរង(តាមការកំណត់របស់[[ក្រសួងមហាផ្ទៃ|ក្រសួងមហាផ្ទៃ]])ជាជំនួយការដឹកនាំអភិបាលលើជំនាញវិស័យនានានៅក្នុងរាជធានី-ខេត្ត។ រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្តនីមួយៗត្រូវបង្កើតឲ្យមាន'''គណៈកម្មាធិការរបស់ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''តាមលក្ខខ័ណ្ឌនៃច្បាប់ដើម្បីធានាការអភិវឌ្ឍតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យនៅថ្នាក់ក្រោមជាតិដើម្បីសម្របសម្រួលលើវិស័យជំនាញក៏ត្រូវឲ្យមានការបង្កើត'''គណៈបញ្ជាការឯកភាពរាជធានី-ខេត្ត'''មានសមាសភាពពីមន្ទីរអង្គភាពនានាទាំងអស់នៅក្នុងដែនរាជធានី-ខេត្តសាមីដែលអភិបាលរាជធានី-ខេត្តជាប្រធាន។ ==ប្រវត្តិ== ==='''សម័យនគរវ្នំ ឬ ហ្វូណន'''=== [[File:Funan Kingdom.png|thumb]] ព្រះរាជា[[នគរភ្នំ|នគរវ្នំ]]និយមធ្វើសង្គ្រាមពង្រីកទឹកដីតួយ៉ាងដូចជា[[ព្រះបាទហ្វាន់ ឆេម៉ាន់ ឬស្រីមារៈ|ព្រះបាទហ្វាន់ឆេម៉ាន់]]បានលើកទ័ពជើងទឹកទៅវាយរដ្ឋជាច្រើនមកដាក់ជាចំណុះរួមមានរដ្ឋ[[ខ្មែរ]] ខ្លះ [[រដ្ឋមន|មន]] ខ្លះ [[ចាម]] ឬ [[ម៉ាឡេយូ]]។ក្នុងសង្គ្រាមគេច្រើនចាប់ឈ្លើយសឹកមកធ្វើជាទាសាទាសី។ ដោយហេតុនេះហើយទើបយើងហៅ[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ថាជាអធិរាជាណាចក្រហើយស្ដេចមានឋានៈជា ''[[មហារាជ|មហារាជ]]'' ឬជា ''[[សាវ៌កៅ|សាវ៌កៅ]]'' (ស្ដេចចក្រវាឡ)។រដ្ឋដែល​ឋិតក្រោមអំណាចរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ទាំងនោះមានស្ដេចសោយរាជ្យគ្រប់ៗរដ្ឋទាំងអស់ហើយរដ្ឋទាំងនោះមានតួនាទីលើកសួយសារអាករមកថ្វាយអធិរាជ[[ហ៊្វូណន|នគរវ្នំ]]រៀងរាល់ឆ្នាំរដ្ឋនេះគេហៅថា ''[[សាមន្តរាជ្យ|សាមន្តរាជ្យ]]''។ហើយរដ្ឋបែបទី ០២ គឺត្រូវគ្រប់គ្រងដោយព្រះរាជបុត្រឬព្រះញាតិវង្សរបស់ស្ដេចអាណាចក្រវ្នំគេហៅថា ''[[វិស័យរដ្ឋ|វិស័យរដ្ឋ]]'' ដែលជាសម្បត្តិរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ផ្ទាល់ដែលបង្កើតឡើងដោយ[[ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី១|ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី ១]] ប៉ុន្តែត្រូវបានរំលាយចោលទៅវិញដោយ[[ហ៊ុនប៉ានហួង|ព្រះបាទហ៊ុនប៉ានហួង]]វិញ។គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថារចនាសម្ព័ន្ធនយោបាយបែបនេះគឺមានគ្រោះថ្នាក់ណាស់គឺដោយសារតែពេលណាអំណាចកណ្ដាលចុះខ្សោយនោះ ''[[សាមន្តរាជ្យ]]'' មួយចំនួននឹងងើបឡើងបះបោរដូចករណី ''​[[សាមន្តរដ្ឋ|សាមន្តរដ្ឋ]][[ចេនឡា]]'' នៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី ០៦។ ==='''សម័យនគរកម្វុជ ឬ ចេនឡា'''=== [[File:Chen-La_locator.png|thumb]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័នទី ១]] ទ្រង់បានតាំងរាជធានីនៅ[[ឦសានបុរៈ]]ហើយមានគ្រួសារ ២០០០ នាក់រស់នៅ។នៅកណ្ដាលក្រុងមានសាលធំមួយជាទីដែលព្រះរាជាទ្រង់ព្រះប្រទានសវនាការនិងជួបជុំពួកមន្ត្រី សេនាបតី។នៅខាងក្រៅរាជធានីមានក្រុងចំនួន ៣០ ទៀតហើយក្រុងនីមួយៗមានគ្រួសារជាច្រើនពាន់នាក់រស់នៅហើយគ្រប់គ្រងដោយអភិបាលម្នាក់។ <ref>ត្រឹង ងារ ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ទំព័រ៧៤-៧៥</ref> ==='''សម័យអង្គរ(ចក្រភពខ្មែរ)'''=== [[File:Khmer_Empire.png|thumb]] ====ប្រមាណ==== បច្ចេកពាក្យ ''[[ប្រមាន-ប្រមាណ]]'' ត្រូវបានប្រើប្រាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]ដើម្បីសម្គាល់ឈ្មោះដល់បំណែងចែកទឹកដីដ៏ធំៗ ឬ មួយភូមិភាគនៃកម្ពុជទេស។តាមសិលាចារឹក(អក្សរសិលាចារឹកទំព័រ ៤៧ ៤៨ និង ៤៩)យើងបានឃើញដែនដី ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលជា ២០ គឺជាផែនដីដ៏ធំៗនៃប្រទេស។ នៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងនៅក្នុងសម័យសតវត្សរ៍ទី ០៧ (សិលាចារឹកអ្នកតា)មានសរសេរឈ្មោះពាក្យថា ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ។ តើភូមិភាគនេះនៅឯណា ឬ មួយក៏មានទីតាំងនៅកន្លែងវត្តព្រៃវែងសព្វថ្ងៃ?នៅក្នុងសិលាចារឹកនេះទៀតក៏មានសរសេរព្រះនាម[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័ន|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័ន]]ដែលជាព្រះមហាក្សត្រលើមហាក្សត្រ''[[សាមន្តរាជ]]'' នៃភូមិភាគទាំង ០៣។ តើ ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ជាភូមិភាគមួយនៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ(ឬទីក្រុង)ទាំង ០៣ កន្លែងដែលមានចារនៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងដែលឬទេ? នៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ០៥ ដែលត្រូវបានពណ៌នាតាមឧទាហរណ៍ខាងលើនេះយើងអាចសង្កេតឃើញថាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ( ''[[ប្រមាណ]]'' ពាក្យនេះមានន័យ ០២ មានន័យថា រង្វាស់និងការប៉ាន់ស្មាន)មួយចំនួនមានដើមកំណើតពីពាក្យ[[ខ្មែរ]]ហើយឈ្មោះភូមិភាគចំនួន ១១ មានដើមកំណើតពី[[សំស្ក្រឹត]]។ ម្យ៉ាងវិញទៀតបើតាមសិលាចារឹក K.៩៨៩ ភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]''មួយមានឈ្មោះថា ''[[សតគ្រាម]]'' ដែលមានន័យថា'''ភូមិចំនួនមួយរយ'''បានសេចក្ដីថាតាមរយៈអត្ថន័យរបស់ភូមិភាគនេះ យើងអាចទាញមតិដែលបញ្ជាក់ទំហំដ៏ធំធេងនៃស្ថាននាមដែលបានប្រើប្រាស់ពាក្យ ''[[ប្រមាណ]]'' នៅខាងដើម។នៅក្នុងសិលាចារឹកនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]នា[[សម័យអង្គរ]]ក៏មានការប្រើប្រាស់ ''[[ប្រមាណ]]'' សម្រាប់សម្គាល់នូវភូមិភាគផ្សេងៗនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ផងដែរ។ ====វិសយ==== ''[[វិសយ]]'' ពាក្យ[[សំស្ក្រឹត]]មានន័យថា [[តំបន់]] [[ខេត្ត]] ពាក្យ ''[[វិសយ]]'' ប្រើសម្រាប់សម្គាល់នូវបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋការឬក៏បំណែងចែករាជការមួយៗដ៏ច្បាស់លាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]។ តាមសិលាចារឹកនានាពាក្យ ''[[វិសយ]] (Visaya)''សម្គាល់នូវ[[ទីរួមខេត្ត]]ដែលនៅក្នុងនោះមានស្ថាប័នរាជការផ្សេងៗខាងគ្រហស្ថ និងសាសនា។ ''[[វិសយ]]'' នីមួយៗស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់ ''[[ខ្លោញវិសយ]]''(ស្ដេចត្រាញ់ ឬ ចៅហ្វាយខេត្ត)។ រាជការដែលធ្វើការអម ''[[ខ្លោញវិសយ]]'' គឺមាន ''[[ខ្លោញវលវិសយ]] (Khlon Vala Visaya K.២២១)''។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការធញ្ញជាតិគឺមានស្រូវអង្ករជាអាទិភាព។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការទារប្រេងមានប្រេងធ្វើអំពីរុក្ខជាតិនិងប្រេងធ្វើអំពីខ្លាញ់គោ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១) ''[[វ្រីហិបយ៌្យនវិសយ]] (Vrihi paryyan Visaya'' ''K.៤៤៤'')ព្រមទាំងមាន''[[ខ្លោញ]]'' ឬមួយក៏អធិបតីទទួលបន្ទុកតុលាការដែលនៅតាមសិលាចារឹកថា ''[[សភាវិសយ]]។'' បើប្រៀបធៀបទៅនិងសម័យបច្ចុប្បន្នពាក្យ ''[[វិសយ]]'' មានន័យថាជាបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋបាលដូចជាខេត្តដែរ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១)។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថាមានឈ្មោះស្ថាននាមខ្លះដែលត្រូវបានបង្កបង្កើតឡើងដោយការប្រើពាក្យ ''[[ភូមិសាស្ត្រ]] ផង [[ប្រមាណ]] ផង និង [[វិសយ]] ផង''។ ឧទាហរណ៍ : (សិលាចារឹក ទំព័រ ៥១) [[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]] = បុរីដ៏ល្អ ដ៏ប្រសើរ គឺជាភូមិភាគនៅខាងទិសឧត្ដរនៃកម្ពុជទេសគឺនៅតំបន់[[វត្តភូ]]ឬហៅថា[[តំបន់បាសាក់]]នៅខាងភូមិភាគឧត្ដរ។ តាមមតិអ្នកស្រាវជ្រាវខ្លះ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]គឺជារាជធានីចាស់នៃប្រទេស[[ចេនឡា]]ហើយព្រះមហាក្សត្រដែលសោយរាជ្យមុនគេនៅទីនោះព្រះនាមថា[[ស្រេស្ឋវម៌្ម|ព្រះបាទស្រេស្ឋវរ្ម័ន]]។ សន្ទុក = ប្រហែលជាចេញមកពីពាក្យ ស្ទុក ស្ដុក មានន័យថា ធំ មាំមួន ប៉ុន្តែន័យរបស់ពាក្យនេះម្យ៉ាងទៀតគឺបឹង។ សព្វថ្ងៃមានពាក្យ'''[[ភ្នំសន្ទុក]]'''ដែលនៅលើនោះមានប្រាសាទបុរាណតាមសិលាចារឹកក៏មានសរសេរអំពី ''Mahanasa = អ្នកធ្វើម្ហូបអាហារនៅ [[វិសយសន្ទុក]](Visaya Sanduk)''។ ប្រសិនបើពាក្យ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]និង'''សន្ទុក'''បានត្រូវប្រើប្រាស់សម្រាប់សម្គាល់ភូមិភាគផងខេត្តផងគេអាចសន្និដ្ឋានថានៅតាមសិលាចារឹកមានពាក្យសម្គាល់ភូមិភាគដទៃទៀតដែលត្រូវប្រើសម្រាប់សំគាល់ខេត្ត។យើងបានរកឃើញ ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលចំនួន ២០ ហើយនៅក្នុង ''[[ប្រមាណ]]'' នីមួយៗមាន ''[[វិសយ]]'' គឺខេត្តច្រើន។ដូច្នេះ ''[[វិសយ]]'' នៅក្នុងសម័យបុរាណជាពិសេសនៅ[[សម័យអង្គរ]]មានមិនតិចជាងពាក្យរបស់[[ជីវ តាក្វាន់]]ដែលបានសរសេរថានៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]មានខេត្តច្រើនជាង ៩០ ខេត្ត។ <ref>[http://phumikhmer.wordpress.com/2012/07/16/%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%90%E1%9E%B6%E1%9E%93%E2%80%8B%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%98%E2%80%8B%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%B6-toponymie%E2%80%8B-%E1%9E%94%E1%9E%8E%E1%9F%92/?relatedposts_exclude=92 ស្ថាននាមវិទ្យារបស់បណ្ឌិតឡុងសៀម]</ref> ===សម័យចតុមុខ និង សម័យលង្វែក === [[File:Southeast_Asian_history_-_Around_1540.png|thumb]] នៅក្នុងសម័យនោះ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]លែងជាមហាអំណាចមួយខាងទឹកដីទៀតហើយ។ទឹកដីជាន់ក្រៅគឺស្រុក'''[[បច្ចន្តជនបទ]]'''ដូចជាស្រុក'''[[សុខោទ័យ]]''' ស្រុក'''[[អយុធ្យា]]''' ស្រុក'''[[លពបុរី]]''' [[ស្រុកពិមាឃ(ខេត្តនគររាជ)|ស្រុកពិមាឃ]]ត្រូវបាត់បង់អស់ទៅហើយរីឯប្រទេស ''[[សាមន្តរាជ]]'' ដូចជា'''[[ចាម្ប៉ា]] [[អណ្ណាម]] [[ប្រទេសជ្វា|ជ្វា]] [[រដ្ឋមន|មន]]'''ក៏លែងមានទៀតដែរហើយ។ព្រំដែនខាងជើងរបស់[[ខ្មែរ]]ធ្លាក់មកនៅត្រឹម'''[[ទន្លេមូល]]'''ឬនៅលើនេះបន្តិចបន្តួចនឹង[[ឡាវ|ប្រទេសលាវ]]។ព្រះនគរខាងលិចទល់នឹង'''[[ខេត្តបស្ចឹមបុរី|បស្ចឹមបុរី]]''' និង '''[[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]]'''ខាងពាយ័ព្យទល់នឹង'''[[ស្រុកនាងរង]] [[ខេត្តនគររាជសីមា|នគររាជសីមា]]'''ខាងកើតទល់នឹង[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ខាងត្បូងទល់នឹង[[សមុទ្រចិនខាងត្បូង|សមុទ្រចិន]]និង[[ឈូងសមុទ្រសៀម]]។ បើតាមពង្សាវតាររាជាណាចក្រ[[ខ្មែរ]]សម័យនោះមានប្រមាណ ៧០ ខេត្តគឺ : '''[[ខេត្តលង្វែក|លង្វែក]] [[ខេត្តបរិបូរណ៍|អម្រិន្ទបូរ]] [[ខេត្តក្រគរ|ក្រគរ]] [[ខេត្តគ្រង|គ្រង]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តឫស្សីសាញ|ឫស្សីសាញ]] [[ខេត្តតាមសីមា|តាមសីមា]] [[ខេត្តមង្គលបុរី|មង្គលបុរី]] [[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]] [[ខេត្តសុរិន្ទ|សុរិន្ទ]] [[ខេត្តសិង្គារ|សិង្គារ]] [[ខេត្តកំពង់សៀម|កំពង់សៀម]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តជើងព្រៃ|ជើងព្រៃ]] [[ខេត្តគោកសេះ|គោកសេះ]] [[ខេត្តអន្លង់រាជ|អន្លង់រាជ]] [[ខេត្តព្រហ្មទេព|ព្រហ្មទេព]] [[ខេត្តព្រៃក្ដី|ព្រៃក្ដី]] [[ខេត្តស្ទោង|ស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង|ជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស|រលួស]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តម្លូព្រៃ|ម្លូព្រៃ]] [[ខេត្តជាំក្សាន្ត|ជាំក្សាន្ត]] [[ខេត្តត្នោត|ត្នោត]] [[ខេត្តទឹកជោរ|ទឹកជោរ]] [[ខេត្តសៀមបូក|សៀមបូក]] [[ខេត្តសម្បុកសម្បូណ៌|សម្បុកសម្បូណ៌]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តឆ្លូង|ឆ្លូង]] [[ខេត្តត្បូង|ត្បូង]] [[ខេត្តបាសាន|បាសាន]] [[ខេត្តទទឹងថ្ងៃ|ទទឹងថ្ងៃ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តរោងដំរី|រោងដំរី]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តជើងបាដែង|ជើងបាដែង]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តបាទី|បាទី]] [[ខេត្តលើកដែក|លើកដែក]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តថ្ពង|ថ្ពង]] [[ខេត្តបាសាក់|បាសាក់]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពាម|ពាម]] [[ខេត្តកោះស្លាកែត|កោះស្លាកែត]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|កំពង់សោម]] [[ខេត្តទឹកខ្មៅ|ទឹកខ្មៅ]] [[ខេត្តពាមមេសរ|ពាមមេសរ]] [[ខេត្តព្រះត្រពាំង|ព្រះត្រពាំង]] [[ខេត្តក្រមួនស|ក្រមួនស]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]]'''។ល។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថានៅក្នុងចំណោមខេត្តទាំងប៉ុន្មាននេះខេត្តខ្លះនៅឋានៈជាខេត្តរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះដូចជា'''[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]]'''។ល។រីឯខេត្តខ្លះធ្លាក់ឋានៈមកស្រុកវិញដូចជា'''[[ខេត្តមង្គលបុរី]] [[ខេត្តស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស]] [[ខេត្តទឹកជោរ]]'''។ល។ចំណែកខេត្តខ្លះទៀតត្រូវបាត់ឈ្មោះរលាយចូលនឹងខេត្តឯទៀតៗអស់ទៅ។ ខេត្តនីមួយៗត្រូវបែងចែកជាស្រុកហើយ[[ស្រុក]]នីមួយៗត្រូវបែងចែកជា[[ឃុំ]]និង[[ភូមិ]]ជាច្រើនទៅទៀត។ប៉ុន្តែខេត្តជាច្រើនត្រូវបានប្រមូលផ្ដុំជាតំបន់ធំៗដែលគេឲ្យឈ្មោះថា'''ដី'''។ '''ដី>រាជធានី-ខេត្ត>ស្រុក/ខណ្ឌ>ឃុំ/សង្កាត់>ភូមិ''' ===សម័យឧដុង្គ=== [[File:Southeast Asia in 1683 Map (Cambodia, Pegu, Siam) by Cantelli.jpg|thumb]] [[File:Cambodia indochina map 1886.jpg|thumb]] នៅក្នុង[[សម័យឧដុង្គ]]ឃើញមានខេត្តដូចជា : [[ខេត្តកំពង់ក្របី|កំពង់ក្របី]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី|ច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តចុងកាល់|ចុងកាល់]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តមហានគរ|មហានគរ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តកំពង់លែង|កំពង់លែង]]។ ===សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង និង សម័យអាណានិគមនិយមជប៉ុន=== [[File:Flag-map of Cambodia (Japanese occupation).svg|thumb]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស|ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ-មុនីវង្ស]]មានខេត្តនិងភូមិភាគដូចជា ៖ ====ខេត្ត​==== *[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] *[[​ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *​[[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] *[[ខេត្តកំពត|កំពត]] *[[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] *[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|​កំពង់ឆ្នាំង]] *[[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] *[[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *[[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] *[[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *[[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] *[[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] *[[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] ====ភូមិភាគរដ្ឋបាល==== នៅក្នុង ​គ.ស ​១៩៤៧ មាន​ព្រះរាជ្យក្រម​បង្កើត​ឲ្យ​មាន​ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ចំនួន ០​៧ ​គឺ ៖ *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​១ : [[ខេត្ត​បាត់ដំបង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០២ : [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្ត​ពោធិសាត់]] និង [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៣ : [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្ត​កំពង់ធំ]] និង [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៤ : [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្ត​ក្រចេះ]] និង [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៥ : [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្ត​ព្រៃវែង]] និង​ [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៦ : [[ខេត្តកណ្ដាល|ខេត្ត​កណ្ដាល]] និង [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៧ : [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្ត​តាកែវ]] និង [[ខេត្តកំពត|កំពត]] ===សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម ឬ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០១=== [[File:Flag-map of Cambodia (precise boundaries).svg|thumb]] [[ប្រទេសកម្ពុជា]]បានបន្សល់ទុកនូវខេត្តដែលសេសសល់ស្រាប់នៅក្នុង[[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]រហូតមកដល់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]]។ នៅក្នុង​[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]​​ខេត្ដចំនួន ០​៥ ត្រូវបានបង្កើតឡើងបន្ថែមទៀតនិង​ក្រុងចំនួន ​០៣ គឺ : [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]]) [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]](១៩៥៧) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។សរុប ១៩ ខេត្ត និង ០៣ ក្រុង ។ ===សម័យសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ឬ លន់ នល់ === [[File:Flag map of Cambodia (1970-1975).svg|thumb]] ខេត្តនិងក្រុងសល់ពីជំនាន់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម|សង្គមរាស្ត្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]][[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]])[[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]] (១៩៥៧ ដល់[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] ឬ សម័យលន់ នល់ [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ក្រុងកំពង់សោម]]) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង ​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។ នៅ​ចុង​[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម|សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម]]និង​សម័យ[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] មាន​បង្កើត​អនុខេត្ត ​១១ និង​ ខេត្ត​ ០១ ដូច​ខាងក្រោម ៖ *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំពង់សីលា|កំពង់សិលា]] ([[ស្រុកស្រែអំបិល|ស្រុក​ស្រែអំបិល]]) *អនុខេត្ត​ផ្ការំចេក ([[ស្រុកមេមត់|ស្រុក​មេមត់]]) *អនុខេត្ត​ភ្នំដិល ([[ស្រុកបាធាយ|ស្រុក​បាធាយ]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកថ្មពួក|ថ្មពួក]] ([[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|ស្រុក​សិរីសោភ័ណ]]) *អនុខេត្ត​ស្រកានាគ ([[តាកែនកោះស្លា​ស្រកានាគ]] [[ស្រុកឈូក|ស្រុក​ឈូក]]) *អនុខេត្ត​ថ្មកែវ (ជិត​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|គីរីរម្យ]]) *អនុខេត្ត​[[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]] ([[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] ([[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] [[​ព្រៃវែង]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកអន្លង់វែង|អន្លង់វែង]] (ជិត​[[សៀមរាប]]) *អនុខេត្ត​[[ទន្លេសាប]] (ទីតាំង​សាលាខេត្ត​នៅ​[[ឃុំកំពង់ហ្លួង(ស្រុកក្រគរ)|ឃុំ​កំពង់ហ្លួង]] [[ស្រុកក្រគរ|ស្រុក​ក្រគរ]] [[ខេត្ត​ពោធិ៍សាត់]]) *អនុ[[ខេត្តប៉ៃលិន]] ក្រោយ​មក​ដាក់​ជា​[[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្ត​ប៉ៃលិន]]ក្រោយ​មក​ទៀត​កែ​ដាក់​ថា'''ក្រុង​ប៉ៃលិនមង្គល''' *ខេត្ត​[[ឧត្ដុង្គមានជ័យ]] (តាំង​នៅ​[[ស្រុកឧដុង្គ|ស្រុក​ឧត្ដុង្គ]]<ref>{{Cite web |title=អនុក្រឹត្យស្ដីពីការបំបែកស្រុកឧដុង នៃខេត្តកំពង់ស្ពឺ លេខ : ២៧១ អនក្រ.បក, 2022-12-23 {{!}} MPWT |url=https://www.mpwt.gov.kh/kh/documents/sub-decree/564 |access-date=2025-06-18 |website=ក្រសួងសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូន (MPWT) |language=kh}}</ref> [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្ត​កំពង់ស្ពឺ]])។ សរុប ២១ ខេត្ត ក្រោយមក ២០ ខេត្ត ក្រុង ០៣ ក្រោយមក ក្រុង ០៤ និង អនុខេត្ត ១១ ក្រោយមក ១០។<ref>{{Cite web |url=http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |title=ខេត្តខ្មែរសម័យអាណានិគម ដល់ សម័យលន់នល់ |access-date=2014-03-01 |archivedate=2015-04-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150423002908/http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |url-status=dead }}</ref> ===សម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ឬ ប៉ុល ពត=== នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៥ រដ្ឋាភិបាល[[ខ្មែរក្រហម]]បានលុបបំបាត់ចោលបំណែងចែករដ្ឋបាលពីមុនរបស់[[កម្ពុជា]]ចេញទាំងអស់។ជំនួសឲ្យខេត្ត[[កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ]]ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ០៧ ភូមិភាគគឺភូមិភាគ'''ពាយ័ព្យ ឧត្តរ ឦសាន បូព៌ា និរតី បស្ចឹម និង កណ្ដាល'''។ ភូមិភាគទាំងនេះត្រូវបានយកតាមបំណែងចែកដែល​បង្កើតឡើងដោយពួក[[ខ្មែរក្រហម]]នៅពេលដែលពួកគេបានប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងរបប[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]]ដឹកនាំដោយ​លោកឧត្តមសេនីយ៍[[លន់ នល់]]។<ref>James A. Tyner, ''The Killing of Cambodia''</ref> ===សម័យសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា សម័យរដ្ឋកម្ពុជា និង សម័យអ៊ុនតាក់=== [[File:Flag map of the State of Cambodia (1989-1993).png|thumb]] {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រដ្ឋធានី<br>(អាសនៈ) ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | [[ភ្នំពេញ]] | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh or Daun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|បន្ទាយមានជ័យ]] | [[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|សិរីសោភ័ណ]] | Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | [[ស្រុកបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | [[ស្រុកកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | [[ស្រុកកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | [[ស្រុកកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | Kampong Speu |- ! ០៧ | Kampong Thom | [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | [[ស្រុកកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | Kampong Thom |- ! ០៨ | Kampot | [[ខេត្តកំពត|កំពត]] | [[ស្រុកកំពត|កំពត]] | Kampot |- ! ០៩ | Kandal | [[ខេត្តកណ្តាល|កណ្ដាល]] | [[ស្រុកតាខ្មៅ|តាខ្មៅ]] | Ta Khmau |- ! ១០ | Koh Kong | [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] | [[ស្រុកកោះកុង|កោះកុង]] | Koh Kong |- ! ១១ | Kratié | [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] | [[ស្រុកក្រចេះ|ក្រចេះ]] | Kratié |- ! ១២ | Mondulkiri | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|មណ្ឌលគីរី]] | [[ស្រុកសែនមនោរម្យ|សែនមនោរម្យ]] | Saen Monourom |- ! ១៣ | Siem Reap - Oddar Meanchey | [[ខេត្តសៀមរាប]] [[ឧត្តរមានជ័យ]] | [[ស្រុកសៀមរាប|សៀមរាប]] | Siem Reap |- ! ១៤ | Kampong Saom | [[ក្រុងកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | [[ស្រុកកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | Kampong Saom |- ! ១៥ | Preah Vihear | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ព្រះវិហារ]] | [[ស្រុកភ្នំត្បែងមានជ័យ|ភ្នំត្បែងមានជ័យ]] | Phnom Thbeng Meanchey |- ! ១៦ | Pursat | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ស្រុកពោធិ៍សាត់]] | Pursat |- ! ១៧ | Prey Veng | [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | [[ស្រុកព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | Prey Veng |- ! ១៨ | Ratanakiri | [[ខេត្តរតនគីរី|រតនគីរី]] | [[ស្រុកលំផាត់|លំផាត់]] | Lumphat |- ! ១៩ | Stung Treng | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | [[ស្រុកស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | Stung Treng |- ! ២០ | Svay Rieng | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | [[ស្រុកស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | Svay Rieng |- ! ២១ | Takéo | [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] | [[ស្រុកតាកែវ|តាកែវ]] | Takéo |- |} ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៨=== នៅថ្ងៃទី ២២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០០៨ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានផ្លាស់ប្ដូរក្រុង[[កែប]] [[ប៉ៃលិន]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]]ទៅជាខេត្តវិញនិងបានកែសម្រួលព្រំប្រទល់សីមាខេត្តជាច្រើន។<ref>{{Cite web|url = http://khmerization.blogspot.com/2008/12/decree-creates-three-new-provinces.html|title = Decree Creates Three New Provinces|publisher = khmerization.blogspot.com|date=December 2008}}</ref> ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៣=== នៅថ្ងៃទី ៣១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០១៣ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានបំបែក[[ខេត្តកំពង់ចាម]]ទៅជា ០២ [[ខេត្តកំពង់ចាម]](ត្រើយខាងលិច[[ទន្លេមេគង្គ]]) និង [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]](ត្រើយខាងកើត[[ទន្លេមេគង្គ]])។<ref>{{Cite web|url = http://www.phnompenhpost.com/national/kampong-cham%E2%80%99s-great-divide|title = Kampong Cham's great divide|}}</ref> ==ឯកសារយោង== {{Reflist}} ==តំណខាងក្រៅ== * [http://www.statoids.com/ukh.html Statoid site] {{ខេត្ត-រាជធានីកម្ពុជា}} {{អត្ថបទអំពីបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទីមួយនៃប្រទេសអាស៊ី}} {{Portal bar|កម្ពុជា}} [[Category:បំណែងចែករងនៃកម្ពុជា]] [[Category:បញ្ជីបំណែងចែករងប្រទេស|Cambodia, Provinces]] [[Category:បំណែងចែករងប្រទេសនៃអាស៊ី|Cambodia 1]] [[Category:បំណែងចែករដ្ឋបាលរងរបស់ប្រទេសថ្នាក់ទីមួយ|Provinces, Cambodia]] [[Category:បញ្ជីទាក់ទងកម្ពុជា]] 698gcb9s1enbckqmqf9b1e8vmqv6n9p 322340 322339 2025-06-20T11:39:59Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង និង សម័យអាណានិគមនិយមជប៉ុន */ 322340 wikitext text/x-wiki '''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]''' ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ២៥ ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១។[[រាជធានីភ្នំពេញ]]មិនមែនជាខេត្តនោះទេតែជាតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសហើយត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាខេត្តដោយហេតុថាវាត្រូវបានគ្រប់គ្រងនៅក្នុងកម្រិតដូចគ្នាទៅនឹងខេត្ត ២៤ ទៀតដែរ។ឈ្មោះនៃខេត្តដូចគ្នាទៅនឹងក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្តាល]] [[កំពង់ធំ]] [[កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] [[តាកែវ]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[បន្ទាយមានជ័យ]] [[មណ្ឌលគិរី]] [[រតនគិរី]] និង [[ឧត្តរមានជ័យ]]ចេញ។ [[ភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]]មានសន្ទភាពនិងប្រជាជនខ្ពស់បំផុត។ខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីធំជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]ហើយខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីតូចជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តកែប]]។[[ខេត្តកែប]]មានអត្រាប្រជាជនទាបបំផុតស្របពេលដែល[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]មានសន្ទភាពប្រជាជនទាបបំផុតដូចគ្នាដែរ(ស្ដែងតាមរយៈជំរឿនឆ្នាំ ២០០០)។ [[កម្ពុជា|ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ត្រូវបានបែងចែកជាបន្តបន្ទាប់ទៀតទៅជា ''[[ស្រុក]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ ចំណែកឯ ''[[ខណ្ឌ]]'' មានតែនៅក្នុង[[រាជធានីភ្នំពេញ]]ប៉ុណ្ណោះ។ចំនួន ''[[ស្រុក]]'' / ''[[ខណ្ឌ]]'' នៅក្នុង ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' នីមួយៗមានចំនួនខុសៗគ្នារាប់ចាប់តាំងពីខេត្តតូចៗរហូតដល់ខេត្តធំៗ។ខេត្តនីមួយៗត្រូវមានតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសមួយផងដែរហៅថាក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្តាល|កណ្តាល]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]]ដែលមានក្រុងច្រើន(ចាប់ពី ០២ ឡើងទៅ)។ ''[[ឃុំ]]'' / ''[[សង្កាត់]]'' គឺជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៣ និងចុងក្រោយបង្អស់គឺ ''[[ភូមិ]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៤។នៅ[[រាជធានីភ្នំពេញ]]គ្មាន ''[[ឃុំ]]'' នោះទេដោយប្រើប្រាស់ ''[[សង្កាត់]]'' ជំនួសឲ្យ ''[[ឃុំ]]'' វិញ។ {{short description|First-level administrative division of Cambodia}} {{Infobox subdivision type | name = ខេត្ត ឬ ខែត្រ<br />{{lang|en|Province}}<br />{{nobold|{{transl|km|Khétt}}}} | alt_name = |map = Provincial Boundaries in Cambodia.svg |category = បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១ |territory = {{CAM}} |start_date = |current_number = ២៥ |number_date = |population_range = ៤២,៦៦៥ ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– ២,២៨១,៩៥១ ([[រាជធានីភ្នំពេញ]])<ref name=census2019 /> |area_range = {{Convert|336|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– {{Convert|14288|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]) |government = រដ្ឋបាលខេត្ត |subdivision = [[ស្រុក|ខណ្ឌ/ក្រុង/ស្រុក]](បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ បន្ទាប់ពីខេត្ត) }} ==បញ្ជីរាជធានី-ខេត្ត== [[File:Cambodia, administrative divisions - km - colored.svg|center|700px]] {| class="wikitable" style="text-align:center |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរកាត់ ! អក្សរខ្មែរ ! អក្សរកាត់ខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រាជធានី<br> ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | '''PP''' | [[រាជធានីភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]] | '''ភព''' | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | '''BMC''' | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] | '''បមជ''' | [[ក្រុងប៉ោយប៉ែត|ក្រុងប៉ោយប៉ែត]] [[ក្រុងសិរីសោភ័ណ|ក្រុងសិរីសោភ័ណ]] |Krong Poipet, Krong Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | '''BB''' | [[ខេត្តបាត់ដំបង|ខេត្តបាត់ដំបង]] | '''បប''' | [[ក្រុងបាត់ដំបង|ក្រុងបាត់ដំបង]] | Krong Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | '''KC''' | [[ខេត្តកំពង់ចាម|ខេត្តកំពង់ចាម]] | '''កច''' | [[ក្រុងកំពង់ចាម|ក្រុងកំពង់ចាម]] | Krong Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | '''KCH''' | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] | '''កឆ''' | [[ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង|ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង]] | Krong Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | '''KS''' | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] | '''កស''' | [[ក្រុងច្បារមន|ក្រុងច្បារមន]] [[ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ|ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ]] |Krong Chbar Mon, Krong Odongk Meae Chey |- ! ០៧ | Kampong Thom | '''KT''' | [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្តកំពង់ធំ]] | '''កធ''' | [[ក្រុងស្ទឹងសែន|ក្រុងស្ទឹងសែន]] |Krong Stueng Saen |- ! ០៨ | Kampot | '''KP''' | [[ខេត្តកំពត|ខេត្តកំពត]] | '''កព''' | [[ក្រុងកំពត|ក្រុងកំពត]] [[ក្រុងបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]] | Krong Kampot, Krong Bokor |- ! ០៩ | Kandal | '''KD''' | [[ខេត្តកណ្តាល|ខេត្តកណ្ដាល]] | '''កណ''' | [[ក្រុងតាខ្មៅ|ក្រុងតាខ្មៅ]] [[ក្រុងសំពៅពូន|ក្រុងសំពៅពូន]] [[ក្រុងអរិយក្សត្រ|ក្រុងអរិយក្សត្រ]] | Krong Ta Khmau, Krong Sampov Poun, Krong Arey Ksat |- ! ១០ | Koh Kong | '''KK''' | [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្តកោះកុង]] | '''កក''' | [[ក្រុងខេមរភូមិន្ទ|ក្រុងខេមរភូមិន្ទ]] | Krong Khemarak Phoumin |- ! ១១ | Kep | '''KEP''' | [[ខេត្តកែប|ខេត្តកែប]] | '''កែប''' | [[ក្រុងកែប|ក្រុងកែប]] | Krong Kep |- ! ១២ | Kratíe | '''KRC''' | [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្តក្រចេះ]] | '''ក្រច''' | [[ក្រុងក្រចេះ|ក្រុងក្រចេះ]] | Krong Kratíe |- ! ១៣ | Mondulkiri | '''MK''' | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] | '''មគ''' | [[ក្រុងសែនមនោរម្យ|ក្រុងសែនមនោរម្យ]] | Krong Senmonorom |- ! ១៤ | Oddar Meanchey | '''OMC''' | [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ|ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] | '''ឧមជ''' | [[ក្រុងសំរោង|ក្រុងសំរោង]] | Krong Samraong |- ! ១៥ | Pailin | '''PL''' | [[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្តប៉ៃលិន]] | '''បល''' | [[ក្រុងប៉ៃលិន|ក្រុងប៉ៃលិន]] | Krong Pailin |- ! ១៦ | Preah Sihanouk | '''SN''' | [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ខេត្តព្រះសីហនុ]] | '''សន''' | [[ក្រុងកំពង់សោម|ក្រុងកំពង់សោម]] [[ក្រុងកោះរ៉ុង|ក្រុងកោះរ៉ុង]] [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុងព្រះសីហនុ]] | Krong Kampong Som, Krong Koh Rong, Sihanoukville(Krong Preah Sihanouk) |- ! ១៧ | Preah Vihear | '''PV''' | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្តព្រះវិហារ]] | '''ពវ''' | [[ក្រុងព្រះវិហារ|ក្រុងព្រះវិហារ]] | Krong Preah Vihear |- ! ១៨ | Pursat | '''PS''' | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្តពោធិ៍សាត់]] | '''ពស''' | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ក្រុងពោធិ៍សាត់]] | Krong Pursat |- ! ១៩ | Prey Veng | '''PRV''' | [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្តព្រៃវែង]] | '''ព្រវ''' | [[ក្រុងព្រៃវែង|ក្រុងព្រៃវែង]] | Krong Prey Veng |- ! ២០ | Ratanakiri | '''RK''' | [[ខេត្តរតនគីរី|ខេត្តរតនគីរី]] | '''រគ''' | [[ក្រុងបានលុង|ក្រុងបានលុង]] | Krong Banlung |- ! ២១ | Siem Reap | '''SR''' | [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] | '''សរ''' | [[ក្រុងរុនតាឯក|ក្រុងរុនតាឯកតេជោសែន]] [[ក្រុងសៀមរាប|ក្រុងសៀមរាប]] | Krong Run Ta EK Techo Sen, Krong Siem Reap |- ! ២២ | Stung Treng | '''ST''' | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ខេត្តស្ទឹងត្រែង]] | '''សត''' | [[ក្រុងស្ទឹងត្រែង|ក្រុងស្ទឹងត្រែង]] | Krong Stung Treng |- ! ២៣ | Svay Rieng | '''SVR''' | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ខេត្តស្វាយរៀង]] | '''ស្វរ''' | [[ក្រុងបាវិត|ក្រុងបាវិត]] [[ក្រុងស្វាយរៀង|ក្រុងស្វាយរៀង]] | Krong Bavet, Krong Svay Rieng |- ! ២៤ | Takéo | '''TK''' | [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្តតាកែវ]] | '''តក''' | [[ក្រុងដូនកែវ|ក្រុងដូនកែវ]] | Krong Doun Kaev |- ! ២៥ | Tbong Khmum | '''TKH''' | [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]] | '''តឃ''' | [[ក្រុងសួង|ក្រុងសួង]] | Krong Suong |} [[File:Mappa Impero Khmer (it).svg|center|700px]] ==អភិបាលកិច្ច== '''រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្ត'''នីមួយៗត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយក្រុមប្រឹក្សាតាមរយៈ'''ការបោះឆ្នោតអសកល'''ពី'''ក្រុមប្រឹក្សាឃុំ/សង្កាត់'''ដែលឲ្យឈ្មោះថា'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''។'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''គឺជាតំណាងប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងដែនសមត្ថកិច្ចរាជធានី-ខេត្ត។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវតែងតាំងដោយព្រះរាជក្រឹត្យតាមរសំណើពី'''នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា'''និង'''រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ'''។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវមានអភិបាលមួយរូបមានតួនាទីដឹកនាំរួមនិងអភិបាលរង(តាមការកំណត់របស់[[ក្រសួងមហាផ្ទៃ|ក្រសួងមហាផ្ទៃ]])ជាជំនួយការដឹកនាំអភិបាលលើជំនាញវិស័យនានានៅក្នុងរាជធានី-ខេត្ត។ រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្តនីមួយៗត្រូវបង្កើតឲ្យមាន'''គណៈកម្មាធិការរបស់ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''តាមលក្ខខ័ណ្ឌនៃច្បាប់ដើម្បីធានាការអភិវឌ្ឍតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យនៅថ្នាក់ក្រោមជាតិដើម្បីសម្របសម្រួលលើវិស័យជំនាញក៏ត្រូវឲ្យមានការបង្កើត'''គណៈបញ្ជាការឯកភាពរាជធានី-ខេត្ត'''មានសមាសភាពពីមន្ទីរអង្គភាពនានាទាំងអស់នៅក្នុងដែនរាជធានី-ខេត្តសាមីដែលអភិបាលរាជធានី-ខេត្តជាប្រធាន។ ==ប្រវត្តិ== ==='''សម័យនគរវ្នំ ឬ ហ្វូណន'''=== [[File:Funan Kingdom.png|thumb]] ព្រះរាជា[[នគរភ្នំ|នគរវ្នំ]]និយមធ្វើសង្គ្រាមពង្រីកទឹកដីតួយ៉ាងដូចជា[[ព្រះបាទហ្វាន់ ឆេម៉ាន់ ឬស្រីមារៈ|ព្រះបាទហ្វាន់ឆេម៉ាន់]]បានលើកទ័ពជើងទឹកទៅវាយរដ្ឋជាច្រើនមកដាក់ជាចំណុះរួមមានរដ្ឋ[[ខ្មែរ]] ខ្លះ [[រដ្ឋមន|មន]] ខ្លះ [[ចាម]] ឬ [[ម៉ាឡេយូ]]។ក្នុងសង្គ្រាមគេច្រើនចាប់ឈ្លើយសឹកមកធ្វើជាទាសាទាសី។ ដោយហេតុនេះហើយទើបយើងហៅ[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ថាជាអធិរាជាណាចក្រហើយស្ដេចមានឋានៈជា ''[[មហារាជ|មហារាជ]]'' ឬជា ''[[សាវ៌កៅ|សាវ៌កៅ]]'' (ស្ដេចចក្រវាឡ)។រដ្ឋដែល​ឋិតក្រោមអំណាចរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ទាំងនោះមានស្ដេចសោយរាជ្យគ្រប់ៗរដ្ឋទាំងអស់ហើយរដ្ឋទាំងនោះមានតួនាទីលើកសួយសារអាករមកថ្វាយអធិរាជ[[ហ៊្វូណន|នគរវ្នំ]]រៀងរាល់ឆ្នាំរដ្ឋនេះគេហៅថា ''[[សាមន្តរាជ្យ|សាមន្តរាជ្យ]]''។ហើយរដ្ឋបែបទី ០២ គឺត្រូវគ្រប់គ្រងដោយព្រះរាជបុត្រឬព្រះញាតិវង្សរបស់ស្ដេចអាណាចក្រវ្នំគេហៅថា ''[[វិស័យរដ្ឋ|វិស័យរដ្ឋ]]'' ដែលជាសម្បត្តិរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ផ្ទាល់ដែលបង្កើតឡើងដោយ[[ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី១|ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី ១]] ប៉ុន្តែត្រូវបានរំលាយចោលទៅវិញដោយ[[ហ៊ុនប៉ានហួង|ព្រះបាទហ៊ុនប៉ានហួង]]វិញ។គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថារចនាសម្ព័ន្ធនយោបាយបែបនេះគឺមានគ្រោះថ្នាក់ណាស់គឺដោយសារតែពេលណាអំណាចកណ្ដាលចុះខ្សោយនោះ ''[[សាមន្តរាជ្យ]]'' មួយចំនួននឹងងើបឡើងបះបោរដូចករណី ''​[[សាមន្តរដ្ឋ|សាមន្តរដ្ឋ]][[ចេនឡា]]'' នៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី ០៦។ ==='''សម័យនគរកម្វុជ ឬ ចេនឡា'''=== [[File:Chen-La_locator.png|thumb]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័នទី ១]] ទ្រង់បានតាំងរាជធានីនៅ[[ឦសានបុរៈ]]ហើយមានគ្រួសារ ២០០០ នាក់រស់នៅ។នៅកណ្ដាលក្រុងមានសាលធំមួយជាទីដែលព្រះរាជាទ្រង់ព្រះប្រទានសវនាការនិងជួបជុំពួកមន្ត្រី សេនាបតី។នៅខាងក្រៅរាជធានីមានក្រុងចំនួន ៣០ ទៀតហើយក្រុងនីមួយៗមានគ្រួសារជាច្រើនពាន់នាក់រស់នៅហើយគ្រប់គ្រងដោយអភិបាលម្នាក់។ <ref>ត្រឹង ងារ ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ទំព័រ៧៤-៧៥</ref> ==='''សម័យអង្គរ(ចក្រភពខ្មែរ)'''=== [[File:Khmer_Empire.png|thumb]] ====ប្រមាណ==== បច្ចេកពាក្យ ''[[ប្រមាន-ប្រមាណ]]'' ត្រូវបានប្រើប្រាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]ដើម្បីសម្គាល់ឈ្មោះដល់បំណែងចែកទឹកដីដ៏ធំៗ ឬ មួយភូមិភាគនៃកម្ពុជទេស។តាមសិលាចារឹក(អក្សរសិលាចារឹកទំព័រ ៤៧ ៤៨ និង ៤៩)យើងបានឃើញដែនដី ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលជា ២០ គឺជាផែនដីដ៏ធំៗនៃប្រទេស។ នៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងនៅក្នុងសម័យសតវត្សរ៍ទី ០៧ (សិលាចារឹកអ្នកតា)មានសរសេរឈ្មោះពាក្យថា ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ។ តើភូមិភាគនេះនៅឯណា ឬ មួយក៏មានទីតាំងនៅកន្លែងវត្តព្រៃវែងសព្វថ្ងៃ?នៅក្នុងសិលាចារឹកនេះទៀតក៏មានសរសេរព្រះនាម[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័ន|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័ន]]ដែលជាព្រះមហាក្សត្រលើមហាក្សត្រ''[[សាមន្តរាជ]]'' នៃភូមិភាគទាំង ០៣។ តើ ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ជាភូមិភាគមួយនៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ(ឬទីក្រុង)ទាំង ០៣ កន្លែងដែលមានចារនៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងដែលឬទេ? នៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ០៥ ដែលត្រូវបានពណ៌នាតាមឧទាហរណ៍ខាងលើនេះយើងអាចសង្កេតឃើញថាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ( ''[[ប្រមាណ]]'' ពាក្យនេះមានន័យ ០២ មានន័យថា រង្វាស់និងការប៉ាន់ស្មាន)មួយចំនួនមានដើមកំណើតពីពាក្យ[[ខ្មែរ]]ហើយឈ្មោះភូមិភាគចំនួន ១១ មានដើមកំណើតពី[[សំស្ក្រឹត]]។ ម្យ៉ាងវិញទៀតបើតាមសិលាចារឹក K.៩៨៩ ភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]''មួយមានឈ្មោះថា ''[[សតគ្រាម]]'' ដែលមានន័យថា'''ភូមិចំនួនមួយរយ'''បានសេចក្ដីថាតាមរយៈអត្ថន័យរបស់ភូមិភាគនេះ យើងអាចទាញមតិដែលបញ្ជាក់ទំហំដ៏ធំធេងនៃស្ថាននាមដែលបានប្រើប្រាស់ពាក្យ ''[[ប្រមាណ]]'' នៅខាងដើម។នៅក្នុងសិលាចារឹកនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]នា[[សម័យអង្គរ]]ក៏មានការប្រើប្រាស់ ''[[ប្រមាណ]]'' សម្រាប់សម្គាល់នូវភូមិភាគផ្សេងៗនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ផងដែរ។ ====វិសយ==== ''[[វិសយ]]'' ពាក្យ[[សំស្ក្រឹត]]មានន័យថា [[តំបន់]] [[ខេត្ត]] ពាក្យ ''[[វិសយ]]'' ប្រើសម្រាប់សម្គាល់នូវបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋការឬក៏បំណែងចែករាជការមួយៗដ៏ច្បាស់លាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]។ តាមសិលាចារឹកនានាពាក្យ ''[[វិសយ]] (Visaya)''សម្គាល់នូវ[[ទីរួមខេត្ត]]ដែលនៅក្នុងនោះមានស្ថាប័នរាជការផ្សេងៗខាងគ្រហស្ថ និងសាសនា។ ''[[វិសយ]]'' នីមួយៗស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់ ''[[ខ្លោញវិសយ]]''(ស្ដេចត្រាញ់ ឬ ចៅហ្វាយខេត្ត)។ រាជការដែលធ្វើការអម ''[[ខ្លោញវិសយ]]'' គឺមាន ''[[ខ្លោញវលវិសយ]] (Khlon Vala Visaya K.២២១)''។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការធញ្ញជាតិគឺមានស្រូវអង្ករជាអាទិភាព។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការទារប្រេងមានប្រេងធ្វើអំពីរុក្ខជាតិនិងប្រេងធ្វើអំពីខ្លាញ់គោ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១) ''[[វ្រីហិបយ៌្យនវិសយ]] (Vrihi paryyan Visaya'' ''K.៤៤៤'')ព្រមទាំងមាន''[[ខ្លោញ]]'' ឬមួយក៏អធិបតីទទួលបន្ទុកតុលាការដែលនៅតាមសិលាចារឹកថា ''[[សភាវិសយ]]។'' បើប្រៀបធៀបទៅនិងសម័យបច្ចុប្បន្នពាក្យ ''[[វិសយ]]'' មានន័យថាជាបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋបាលដូចជាខេត្តដែរ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១)។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថាមានឈ្មោះស្ថាននាមខ្លះដែលត្រូវបានបង្កបង្កើតឡើងដោយការប្រើពាក្យ ''[[ភូមិសាស្ត្រ]] ផង [[ប្រមាណ]] ផង និង [[វិសយ]] ផង''។ ឧទាហរណ៍ : (សិលាចារឹក ទំព័រ ៥១) [[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]] = បុរីដ៏ល្អ ដ៏ប្រសើរ គឺជាភូមិភាគនៅខាងទិសឧត្ដរនៃកម្ពុជទេសគឺនៅតំបន់[[វត្តភូ]]ឬហៅថា[[តំបន់បាសាក់]]នៅខាងភូមិភាគឧត្ដរ។ តាមមតិអ្នកស្រាវជ្រាវខ្លះ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]គឺជារាជធានីចាស់នៃប្រទេស[[ចេនឡា]]ហើយព្រះមហាក្សត្រដែលសោយរាជ្យមុនគេនៅទីនោះព្រះនាមថា[[ស្រេស្ឋវម៌្ម|ព្រះបាទស្រេស្ឋវរ្ម័ន]]។ សន្ទុក = ប្រហែលជាចេញមកពីពាក្យ ស្ទុក ស្ដុក មានន័យថា ធំ មាំមួន ប៉ុន្តែន័យរបស់ពាក្យនេះម្យ៉ាងទៀតគឺបឹង។ សព្វថ្ងៃមានពាក្យ'''[[ភ្នំសន្ទុក]]'''ដែលនៅលើនោះមានប្រាសាទបុរាណតាមសិលាចារឹកក៏មានសរសេរអំពី ''Mahanasa = អ្នកធ្វើម្ហូបអាហារនៅ [[វិសយសន្ទុក]](Visaya Sanduk)''។ ប្រសិនបើពាក្យ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]និង'''សន្ទុក'''បានត្រូវប្រើប្រាស់សម្រាប់សម្គាល់ភូមិភាគផងខេត្តផងគេអាចសន្និដ្ឋានថានៅតាមសិលាចារឹកមានពាក្យសម្គាល់ភូមិភាគដទៃទៀតដែលត្រូវប្រើសម្រាប់សំគាល់ខេត្ត។យើងបានរកឃើញ ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលចំនួន ២០ ហើយនៅក្នុង ''[[ប្រមាណ]]'' នីមួយៗមាន ''[[វិសយ]]'' គឺខេត្តច្រើន។ដូច្នេះ ''[[វិសយ]]'' នៅក្នុងសម័យបុរាណជាពិសេសនៅ[[សម័យអង្គរ]]មានមិនតិចជាងពាក្យរបស់[[ជីវ តាក្វាន់]]ដែលបានសរសេរថានៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]មានខេត្តច្រើនជាង ៩០ ខេត្ត។ <ref>[http://phumikhmer.wordpress.com/2012/07/16/%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%90%E1%9E%B6%E1%9E%93%E2%80%8B%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%98%E2%80%8B%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%B6-toponymie%E2%80%8B-%E1%9E%94%E1%9E%8E%E1%9F%92/?relatedposts_exclude=92 ស្ថាននាមវិទ្យារបស់បណ្ឌិតឡុងសៀម]</ref> ===សម័យចតុមុខ និង សម័យលង្វែក === [[File:Southeast_Asian_history_-_Around_1540.png|thumb]] នៅក្នុងសម័យនោះ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]លែងជាមហាអំណាចមួយខាងទឹកដីទៀតហើយ។ទឹកដីជាន់ក្រៅគឺស្រុក'''[[បច្ចន្តជនបទ]]'''ដូចជាស្រុក'''[[សុខោទ័យ]]''' ស្រុក'''[[អយុធ្យា]]''' ស្រុក'''[[លពបុរី]]''' [[ស្រុកពិមាឃ(ខេត្តនគររាជ)|ស្រុកពិមាឃ]]ត្រូវបាត់បង់អស់ទៅហើយរីឯប្រទេស ''[[សាមន្តរាជ]]'' ដូចជា'''[[ចាម្ប៉ា]] [[អណ្ណាម]] [[ប្រទេសជ្វា|ជ្វា]] [[រដ្ឋមន|មន]]'''ក៏លែងមានទៀតដែរហើយ។ព្រំដែនខាងជើងរបស់[[ខ្មែរ]]ធ្លាក់មកនៅត្រឹម'''[[ទន្លេមូល]]'''ឬនៅលើនេះបន្តិចបន្តួចនឹង[[ឡាវ|ប្រទេសលាវ]]។ព្រះនគរខាងលិចទល់នឹង'''[[ខេត្តបស្ចឹមបុរី|បស្ចឹមបុរី]]''' និង '''[[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]]'''ខាងពាយ័ព្យទល់នឹង'''[[ស្រុកនាងរង]] [[ខេត្តនគររាជសីមា|នគររាជសីមា]]'''ខាងកើតទល់នឹង[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ខាងត្បូងទល់នឹង[[សមុទ្រចិនខាងត្បូង|សមុទ្រចិន]]និង[[ឈូងសមុទ្រសៀម]]។ បើតាមពង្សាវតាររាជាណាចក្រ[[ខ្មែរ]]សម័យនោះមានប្រមាណ ៧០ ខេត្តគឺ : '''[[ខេត្តលង្វែក|លង្វែក]] [[ខេត្តបរិបូរណ៍|អម្រិន្ទបូរ]] [[ខេត្តក្រគរ|ក្រគរ]] [[ខេត្តគ្រង|គ្រង]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តឫស្សីសាញ|ឫស្សីសាញ]] [[ខេត្តតាមសីមា|តាមសីមា]] [[ខេត្តមង្គលបុរី|មង្គលបុរី]] [[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]] [[ខេត្តសុរិន្ទ|សុរិន្ទ]] [[ខេត្តសិង្គារ|សិង្គារ]] [[ខេត្តកំពង់សៀម|កំពង់សៀម]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តជើងព្រៃ|ជើងព្រៃ]] [[ខេត្តគោកសេះ|គោកសេះ]] [[ខេត្តអន្លង់រាជ|អន្លង់រាជ]] [[ខេត្តព្រហ្មទេព|ព្រហ្មទេព]] [[ខេត្តព្រៃក្ដី|ព្រៃក្ដី]] [[ខេត្តស្ទោង|ស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង|ជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស|រលួស]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តម្លូព្រៃ|ម្លូព្រៃ]] [[ខេត្តជាំក្សាន្ត|ជាំក្សាន្ត]] [[ខេត្តត្នោត|ត្នោត]] [[ខេត្តទឹកជោរ|ទឹកជោរ]] [[ខេត្តសៀមបូក|សៀមបូក]] [[ខេត្តសម្បុកសម្បូណ៌|សម្បុកសម្បូណ៌]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តឆ្លូង|ឆ្លូង]] [[ខេត្តត្បូង|ត្បូង]] [[ខេត្តបាសាន|បាសាន]] [[ខេត្តទទឹងថ្ងៃ|ទទឹងថ្ងៃ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តរោងដំរី|រោងដំរី]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តជើងបាដែង|ជើងបាដែង]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តបាទី|បាទី]] [[ខេត្តលើកដែក|លើកដែក]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តថ្ពង|ថ្ពង]] [[ខេត្តបាសាក់|បាសាក់]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពាម|ពាម]] [[ខេត្តកោះស្លាកែត|កោះស្លាកែត]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|កំពង់សោម]] [[ខេត្តទឹកខ្មៅ|ទឹកខ្មៅ]] [[ខេត្តពាមមេសរ|ពាមមេសរ]] [[ខេត្តព្រះត្រពាំង|ព្រះត្រពាំង]] [[ខេត្តក្រមួនស|ក្រមួនស]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]]'''។ល។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថានៅក្នុងចំណោមខេត្តទាំងប៉ុន្មាននេះខេត្តខ្លះនៅឋានៈជាខេត្តរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះដូចជា'''[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]]'''។ល។រីឯខេត្តខ្លះធ្លាក់ឋានៈមកស្រុកវិញដូចជា'''[[ខេត្តមង្គលបុរី]] [[ខេត្តស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស]] [[ខេត្តទឹកជោរ]]'''។ល។ចំណែកខេត្តខ្លះទៀតត្រូវបាត់ឈ្មោះរលាយចូលនឹងខេត្តឯទៀតៗអស់ទៅ។ ខេត្តនីមួយៗត្រូវបែងចែកជាស្រុកហើយ[[ស្រុក]]នីមួយៗត្រូវបែងចែកជា[[ឃុំ]]និង[[ភូមិ]]ជាច្រើនទៅទៀត។ប៉ុន្តែខេត្តជាច្រើនត្រូវបានប្រមូលផ្ដុំជាតំបន់ធំៗដែលគេឲ្យឈ្មោះថា'''ដី'''។ '''ដី>រាជធានី-ខេត្ត>ស្រុក/ខណ្ឌ>ឃុំ/សង្កាត់>ភូមិ''' ===សម័យឧដុង្គ=== [[File:Southeast Asia in 1683 Map (Cambodia, Pegu, Siam) by Cantelli.jpg|thumb]] [[File:Cambodia indochina map 1886.jpg|thumb]] នៅក្នុង[[សម័យឧដុង្គ]]ឃើញមានខេត្តដូចជា : [[ខេត្តកំពង់ក្របី|កំពង់ក្របី]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី|ច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តចុងកាល់|ចុងកាល់]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តមហានគរ|មហានគរ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តកំពង់លែង|កំពង់លែង]]។ ===សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង និង សម័យអាណានិគមនិយមជប៉ុន=== [[File:French_Indochina_1900-1945-fr.svg|thumb]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស|ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ-មុនីវង្ស]]មានខេត្តនិងភូមិភាគដូចជា ៖ ====ខេត្ត​==== *[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] *[[​ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *​[[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] *[[ខេត្តកំពត|កំពត]] *[[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] *[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|​កំពង់ឆ្នាំង]] *[[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] *[[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *[[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] *[[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *[[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] *[[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] *[[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] ====ភូមិភាគរដ្ឋបាល==== នៅក្នុង ​គ.ស ​១៩៤៧ មាន​ព្រះរាជ្យក្រម​បង្កើត​ឲ្យ​មាន​ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ចំនួន ០​៧ ​គឺ ៖ *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​១ : [[ខេត្ត​បាត់ដំបង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០២ : [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្ត​ពោធិសាត់]] និង [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៣ : [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្ត​កំពង់ធំ]] និង [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៤ : [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្ត​ក្រចេះ]] និង [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៥ : [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្ត​ព្រៃវែង]] និង​ [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៦ : [[ខេត្តកណ្ដាល|ខេត្ត​កណ្ដាល]] និង [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៧ : [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្ត​តាកែវ]] និង [[ខេត្តកំពត|កំពត]] ===សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម ឬ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០១=== [[File:Flag-map of Cambodia (precise boundaries).svg|thumb]] [[ប្រទេសកម្ពុជា]]បានបន្សល់ទុកនូវខេត្តដែលសេសសល់ស្រាប់នៅក្នុង[[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]រហូតមកដល់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]]។ នៅក្នុង​[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]​​ខេត្ដចំនួន ០​៥ ត្រូវបានបង្កើតឡើងបន្ថែមទៀតនិង​ក្រុងចំនួន ​០៣ គឺ : [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]]) [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]](១៩៥៧) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។សរុប ១៩ ខេត្ត និង ០៣ ក្រុង ។ ===សម័យសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ឬ លន់ នល់ === [[File:Flag map of Cambodia (1970-1975).svg|thumb]] ខេត្តនិងក្រុងសល់ពីជំនាន់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម|សង្គមរាស្ត្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]][[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]])[[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]] (១៩៥៧ ដល់[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] ឬ សម័យលន់ នល់ [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ក្រុងកំពង់សោម]]) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង ​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។ នៅ​ចុង​[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម|សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម]]និង​សម័យ[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] មាន​បង្កើត​អនុខេត្ត ​១១ និង​ ខេត្ត​ ០១ ដូច​ខាងក្រោម ៖ *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំពង់សីលា|កំពង់សិលា]] ([[ស្រុកស្រែអំបិល|ស្រុក​ស្រែអំបិល]]) *អនុខេត្ត​ផ្ការំចេក ([[ស្រុកមេមត់|ស្រុក​មេមត់]]) *អនុខេត្ត​ភ្នំដិល ([[ស្រុកបាធាយ|ស្រុក​បាធាយ]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកថ្មពួក|ថ្មពួក]] ([[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|ស្រុក​សិរីសោភ័ណ]]) *អនុខេត្ត​ស្រកានាគ ([[តាកែនកោះស្លា​ស្រកានាគ]] [[ស្រុកឈូក|ស្រុក​ឈូក]]) *អនុខេត្ត​ថ្មកែវ (ជិត​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|គីរីរម្យ]]) *អនុខេត្ត​[[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]] ([[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] ([[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] [[​ព្រៃវែង]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកអន្លង់វែង|អន្លង់វែង]] (ជិត​[[សៀមរាប]]) *អនុខេត្ត​[[ទន្លេសាប]] (ទីតាំង​សាលាខេត្ត​នៅ​[[ឃុំកំពង់ហ្លួង(ស្រុកក្រគរ)|ឃុំ​កំពង់ហ្លួង]] [[ស្រុកក្រគរ|ស្រុក​ក្រគរ]] [[ខេត្ត​ពោធិ៍សាត់]]) *អនុ[[ខេត្តប៉ៃលិន]] ក្រោយ​មក​ដាក់​ជា​[[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្ត​ប៉ៃលិន]]ក្រោយ​មក​ទៀត​កែ​ដាក់​ថា'''ក្រុង​ប៉ៃលិនមង្គល''' *ខេត្ត​[[ឧត្ដុង្គមានជ័យ]] (តាំង​នៅ​[[ស្រុកឧដុង្គ|ស្រុក​ឧត្ដុង្គ]]<ref>{{Cite web |title=អនុក្រឹត្យស្ដីពីការបំបែកស្រុកឧដុង នៃខេត្តកំពង់ស្ពឺ លេខ : ២៧១ អនក្រ.បក, 2022-12-23 {{!}} MPWT |url=https://www.mpwt.gov.kh/kh/documents/sub-decree/564 |access-date=2025-06-18 |website=ក្រសួងសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូន (MPWT) |language=kh}}</ref> [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្ត​កំពង់ស្ពឺ]])។ សរុប ២១ ខេត្ត ក្រោយមក ២០ ខេត្ត ក្រុង ០៣ ក្រោយមក ក្រុង ០៤ និង អនុខេត្ត ១១ ក្រោយមក ១០។<ref>{{Cite web |url=http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |title=ខេត្តខ្មែរសម័យអាណានិគម ដល់ សម័យលន់នល់ |access-date=2014-03-01 |archivedate=2015-04-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150423002908/http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |url-status=dead }}</ref> ===សម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ឬ ប៉ុល ពត=== នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៥ រដ្ឋាភិបាល[[ខ្មែរក្រហម]]បានលុបបំបាត់ចោលបំណែងចែករដ្ឋបាលពីមុនរបស់[[កម្ពុជា]]ចេញទាំងអស់។ជំនួសឲ្យខេត្ត[[កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ]]ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ០៧ ភូមិភាគគឺភូមិភាគ'''ពាយ័ព្យ ឧត្តរ ឦសាន បូព៌ា និរតី បស្ចឹម និង កណ្ដាល'''។ ភូមិភាគទាំងនេះត្រូវបានយកតាមបំណែងចែកដែល​បង្កើតឡើងដោយពួក[[ខ្មែរក្រហម]]នៅពេលដែលពួកគេបានប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងរបប[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]]ដឹកនាំដោយ​លោកឧត្តមសេនីយ៍[[លន់ នល់]]។<ref>James A. Tyner, ''The Killing of Cambodia''</ref> ===សម័យសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា សម័យរដ្ឋកម្ពុជា និង សម័យអ៊ុនតាក់=== [[File:Flag map of the State of Cambodia (1989-1993).png|thumb]] {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រដ្ឋធានី<br>(អាសនៈ) ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | [[ភ្នំពេញ]] | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh or Daun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|បន្ទាយមានជ័យ]] | [[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|សិរីសោភ័ណ]] | Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | [[ស្រុកបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | [[ស្រុកកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | [[ស្រុកកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | [[ស្រុកកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | Kampong Speu |- ! ០៧ | Kampong Thom | [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | [[ស្រុកកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | Kampong Thom |- ! ០៨ | Kampot | [[ខេត្តកំពត|កំពត]] | [[ស្រុកកំពត|កំពត]] | Kampot |- ! ០៩ | Kandal | [[ខេត្តកណ្តាល|កណ្ដាល]] | [[ស្រុកតាខ្មៅ|តាខ្មៅ]] | Ta Khmau |- ! ១០ | Koh Kong | [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] | [[ស្រុកកោះកុង|កោះកុង]] | Koh Kong |- ! ១១ | Kratié | [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] | [[ស្រុកក្រចេះ|ក្រចេះ]] | Kratié |- ! ១២ | Mondulkiri | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|មណ្ឌលគីរី]] | [[ស្រុកសែនមនោរម្យ|សែនមនោរម្យ]] | Saen Monourom |- ! ១៣ | Siem Reap - Oddar Meanchey | [[ខេត្តសៀមរាប]] [[ឧត្តរមានជ័យ]] | [[ស្រុកសៀមរាប|សៀមរាប]] | Siem Reap |- ! ១៤ | Kampong Saom | [[ក្រុងកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | [[ស្រុកកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | Kampong Saom |- ! ១៥ | Preah Vihear | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ព្រះវិហារ]] | [[ស្រុកភ្នំត្បែងមានជ័យ|ភ្នំត្បែងមានជ័យ]] | Phnom Thbeng Meanchey |- ! ១៦ | Pursat | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ស្រុកពោធិ៍សាត់]] | Pursat |- ! ១៧ | Prey Veng | [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | [[ស្រុកព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | Prey Veng |- ! ១៨ | Ratanakiri | [[ខេត្តរតនគីរី|រតនគីរី]] | [[ស្រុកលំផាត់|លំផាត់]] | Lumphat |- ! ១៩ | Stung Treng | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | [[ស្រុកស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | Stung Treng |- ! ២០ | Svay Rieng | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | [[ស្រុកស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | Svay Rieng |- ! ២១ | Takéo | [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] | [[ស្រុកតាកែវ|តាកែវ]] | Takéo |- |} ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៨=== នៅថ្ងៃទី ២២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០០៨ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានផ្លាស់ប្ដូរក្រុង[[កែប]] [[ប៉ៃលិន]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]]ទៅជាខេត្តវិញនិងបានកែសម្រួលព្រំប្រទល់សីមាខេត្តជាច្រើន។<ref>{{Cite web|url = http://khmerization.blogspot.com/2008/12/decree-creates-three-new-provinces.html|title = Decree Creates Three New Provinces|publisher = khmerization.blogspot.com|date=December 2008}}</ref> ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៣=== នៅថ្ងៃទី ៣១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០១៣ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានបំបែក[[ខេត្តកំពង់ចាម]]ទៅជា ០២ [[ខេត្តកំពង់ចាម]](ត្រើយខាងលិច[[ទន្លេមេគង្គ]]) និង [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]](ត្រើយខាងកើត[[ទន្លេមេគង្គ]])។<ref>{{Cite web|url = http://www.phnompenhpost.com/national/kampong-cham%E2%80%99s-great-divide|title = Kampong Cham's great divide|}}</ref> ==ឯកសារយោង== {{Reflist}} ==តំណខាងក្រៅ== * [http://www.statoids.com/ukh.html Statoid site] {{ខេត្ត-រាជធានីកម្ពុជា}} {{អត្ថបទអំពីបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទីមួយនៃប្រទេសអាស៊ី}} {{Portal bar|កម្ពុជា}} [[Category:បំណែងចែករងនៃកម្ពុជា]] [[Category:បញ្ជីបំណែងចែករងប្រទេស|Cambodia, Provinces]] [[Category:បំណែងចែករងប្រទេសនៃអាស៊ី|Cambodia 1]] [[Category:បំណែងចែករដ្ឋបាលរងរបស់ប្រទេសថ្នាក់ទីមួយ|Provinces, Cambodia]] [[Category:បញ្ជីទាក់ទងកម្ពុជា]] i7p98te02acx2qiv2tuxoegnn4bu0du 322341 322340 2025-06-20T11:40:48Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* សម័យឧដុង្គ */ 322341 wikitext text/x-wiki '''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]''' ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ២៥ ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១។[[រាជធានីភ្នំពេញ]]មិនមែនជាខេត្តនោះទេតែជាតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសហើយត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាខេត្តដោយហេតុថាវាត្រូវបានគ្រប់គ្រងនៅក្នុងកម្រិតដូចគ្នាទៅនឹងខេត្ត ២៤ ទៀតដែរ។ឈ្មោះនៃខេត្តដូចគ្នាទៅនឹងក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្តាល]] [[កំពង់ធំ]] [[កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] [[តាកែវ]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[បន្ទាយមានជ័យ]] [[មណ្ឌលគិរី]] [[រតនគិរី]] និង [[ឧត្តរមានជ័យ]]ចេញ។ [[ភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]]មានសន្ទភាពនិងប្រជាជនខ្ពស់បំផុត។ខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីធំជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]ហើយខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីតូចជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តកែប]]។[[ខេត្តកែប]]មានអត្រាប្រជាជនទាបបំផុតស្របពេលដែល[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]មានសន្ទភាពប្រជាជនទាបបំផុតដូចគ្នាដែរ(ស្ដែងតាមរយៈជំរឿនឆ្នាំ ២០០០)។ [[កម្ពុជា|ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ត្រូវបានបែងចែកជាបន្តបន្ទាប់ទៀតទៅជា ''[[ស្រុក]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ ចំណែកឯ ''[[ខណ្ឌ]]'' មានតែនៅក្នុង[[រាជធានីភ្នំពេញ]]ប៉ុណ្ណោះ។ចំនួន ''[[ស្រុក]]'' / ''[[ខណ្ឌ]]'' នៅក្នុង ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' នីមួយៗមានចំនួនខុសៗគ្នារាប់ចាប់តាំងពីខេត្តតូចៗរហូតដល់ខេត្តធំៗ។ខេត្តនីមួយៗត្រូវមានតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសមួយផងដែរហៅថាក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្តាល|កណ្តាល]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]]ដែលមានក្រុងច្រើន(ចាប់ពី ០២ ឡើងទៅ)។ ''[[ឃុំ]]'' / ''[[សង្កាត់]]'' គឺជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៣ និងចុងក្រោយបង្អស់គឺ ''[[ភូមិ]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៤។នៅ[[រាជធានីភ្នំពេញ]]គ្មាន ''[[ឃុំ]]'' នោះទេដោយប្រើប្រាស់ ''[[សង្កាត់]]'' ជំនួសឲ្យ ''[[ឃុំ]]'' វិញ។ {{short description|First-level administrative division of Cambodia}} {{Infobox subdivision type | name = ខេត្ត ឬ ខែត្រ<br />{{lang|en|Province}}<br />{{nobold|{{transl|km|Khétt}}}} | alt_name = |map = Provincial Boundaries in Cambodia.svg |category = បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១ |territory = {{CAM}} |start_date = |current_number = ២៥ |number_date = |population_range = ៤២,៦៦៥ ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– ២,២៨១,៩៥១ ([[រាជធានីភ្នំពេញ]])<ref name=census2019 /> |area_range = {{Convert|336|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– {{Convert|14288|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]) |government = រដ្ឋបាលខេត្ត |subdivision = [[ស្រុក|ខណ្ឌ/ក្រុង/ស្រុក]](បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ បន្ទាប់ពីខេត្ត) }} ==បញ្ជីរាជធានី-ខេត្ត== [[File:Cambodia, administrative divisions - km - colored.svg|center|700px]] {| class="wikitable" style="text-align:center |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរកាត់ ! អក្សរខ្មែរ ! អក្សរកាត់ខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រាជធានី<br> ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | '''PP''' | [[រាជធានីភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]] | '''ភព''' | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | '''BMC''' | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] | '''បមជ''' | [[ក្រុងប៉ោយប៉ែត|ក្រុងប៉ោយប៉ែត]] [[ក្រុងសិរីសោភ័ណ|ក្រុងសិរីសោភ័ណ]] |Krong Poipet, Krong Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | '''BB''' | [[ខេត្តបាត់ដំបង|ខេត្តបាត់ដំបង]] | '''បប''' | [[ក្រុងបាត់ដំបង|ក្រុងបាត់ដំបង]] | Krong Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | '''KC''' | [[ខេត្តកំពង់ចាម|ខេត្តកំពង់ចាម]] | '''កច''' | [[ក្រុងកំពង់ចាម|ក្រុងកំពង់ចាម]] | Krong Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | '''KCH''' | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] | '''កឆ''' | [[ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង|ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង]] | Krong Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | '''KS''' | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] | '''កស''' | [[ក្រុងច្បារមន|ក្រុងច្បារមន]] [[ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ|ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ]] |Krong Chbar Mon, Krong Odongk Meae Chey |- ! ០៧ | Kampong Thom | '''KT''' | [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្តកំពង់ធំ]] | '''កធ''' | [[ក្រុងស្ទឹងសែន|ក្រុងស្ទឹងសែន]] |Krong Stueng Saen |- ! ០៨ | Kampot | '''KP''' | [[ខេត្តកំពត|ខេត្តកំពត]] | '''កព''' | [[ក្រុងកំពត|ក្រុងកំពត]] [[ក្រុងបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]] | Krong Kampot, Krong Bokor |- ! ០៩ | Kandal | '''KD''' | [[ខេត្តកណ្តាល|ខេត្តកណ្ដាល]] | '''កណ''' | [[ក្រុងតាខ្មៅ|ក្រុងតាខ្មៅ]] [[ក្រុងសំពៅពូន|ក្រុងសំពៅពូន]] [[ក្រុងអរិយក្សត្រ|ក្រុងអរិយក្សត្រ]] | Krong Ta Khmau, Krong Sampov Poun, Krong Arey Ksat |- ! ១០ | Koh Kong | '''KK''' | [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្តកោះកុង]] | '''កក''' | [[ក្រុងខេមរភូមិន្ទ|ក្រុងខេមរភូមិន្ទ]] | Krong Khemarak Phoumin |- ! ១១ | Kep | '''KEP''' | [[ខេត្តកែប|ខេត្តកែប]] | '''កែប''' | [[ក្រុងកែប|ក្រុងកែប]] | Krong Kep |- ! ១២ | Kratíe | '''KRC''' | [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្តក្រចេះ]] | '''ក្រច''' | [[ក្រុងក្រចេះ|ក្រុងក្រចេះ]] | Krong Kratíe |- ! ១៣ | Mondulkiri | '''MK''' | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] | '''មគ''' | [[ក្រុងសែនមនោរម្យ|ក្រុងសែនមនោរម្យ]] | Krong Senmonorom |- ! ១៤ | Oddar Meanchey | '''OMC''' | [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ|ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] | '''ឧមជ''' | [[ក្រុងសំរោង|ក្រុងសំរោង]] | Krong Samraong |- ! ១៥ | Pailin | '''PL''' | [[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្តប៉ៃលិន]] | '''បល''' | [[ក្រុងប៉ៃលិន|ក្រុងប៉ៃលិន]] | Krong Pailin |- ! ១៦ | Preah Sihanouk | '''SN''' | [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ខេត្តព្រះសីហនុ]] | '''សន''' | [[ក្រុងកំពង់សោម|ក្រុងកំពង់សោម]] [[ក្រុងកោះរ៉ុង|ក្រុងកោះរ៉ុង]] [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុងព្រះសីហនុ]] | Krong Kampong Som, Krong Koh Rong, Sihanoukville(Krong Preah Sihanouk) |- ! ១៧ | Preah Vihear | '''PV''' | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្តព្រះវិហារ]] | '''ពវ''' | [[ក្រុងព្រះវិហារ|ក្រុងព្រះវិហារ]] | Krong Preah Vihear |- ! ១៨ | Pursat | '''PS''' | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្តពោធិ៍សាត់]] | '''ពស''' | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ក្រុងពោធិ៍សាត់]] | Krong Pursat |- ! ១៩ | Prey Veng | '''PRV''' | [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្តព្រៃវែង]] | '''ព្រវ''' | [[ក្រុងព្រៃវែង|ក្រុងព្រៃវែង]] | Krong Prey Veng |- ! ២០ | Ratanakiri | '''RK''' | [[ខេត្តរតនគីរី|ខេត្តរតនគីរី]] | '''រគ''' | [[ក្រុងបានលុង|ក្រុងបានលុង]] | Krong Banlung |- ! ២១ | Siem Reap | '''SR''' | [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] | '''សរ''' | [[ក្រុងរុនតាឯក|ក្រុងរុនតាឯកតេជោសែន]] [[ក្រុងសៀមរាប|ក្រុងសៀមរាប]] | Krong Run Ta EK Techo Sen, Krong Siem Reap |- ! ២២ | Stung Treng | '''ST''' | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ខេត្តស្ទឹងត្រែង]] | '''សត''' | [[ក្រុងស្ទឹងត្រែង|ក្រុងស្ទឹងត្រែង]] | Krong Stung Treng |- ! ២៣ | Svay Rieng | '''SVR''' | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ខេត្តស្វាយរៀង]] | '''ស្វរ''' | [[ក្រុងបាវិត|ក្រុងបាវិត]] [[ក្រុងស្វាយរៀង|ក្រុងស្វាយរៀង]] | Krong Bavet, Krong Svay Rieng |- ! ២៤ | Takéo | '''TK''' | [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្តតាកែវ]] | '''តក''' | [[ក្រុងដូនកែវ|ក្រុងដូនកែវ]] | Krong Doun Kaev |- ! ២៥ | Tbong Khmum | '''TKH''' | [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]] | '''តឃ''' | [[ក្រុងសួង|ក្រុងសួង]] | Krong Suong |} [[File:Mappa Impero Khmer (it).svg|center|700px]] ==អភិបាលកិច្ច== '''រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្ត'''នីមួយៗត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយក្រុមប្រឹក្សាតាមរយៈ'''ការបោះឆ្នោតអសកល'''ពី'''ក្រុមប្រឹក្សាឃុំ/សង្កាត់'''ដែលឲ្យឈ្មោះថា'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''។'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''គឺជាតំណាងប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងដែនសមត្ថកិច្ចរាជធានី-ខេត្ត។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវតែងតាំងដោយព្រះរាជក្រឹត្យតាមរសំណើពី'''នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា'''និង'''រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ'''។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវមានអភិបាលមួយរូបមានតួនាទីដឹកនាំរួមនិងអភិបាលរង(តាមការកំណត់របស់[[ក្រសួងមហាផ្ទៃ|ក្រសួងមហាផ្ទៃ]])ជាជំនួយការដឹកនាំអភិបាលលើជំនាញវិស័យនានានៅក្នុងរាជធានី-ខេត្ត។ រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្តនីមួយៗត្រូវបង្កើតឲ្យមាន'''គណៈកម្មាធិការរបស់ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''តាមលក្ខខ័ណ្ឌនៃច្បាប់ដើម្បីធានាការអភិវឌ្ឍតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យនៅថ្នាក់ក្រោមជាតិដើម្បីសម្របសម្រួលលើវិស័យជំនាញក៏ត្រូវឲ្យមានការបង្កើត'''គណៈបញ្ជាការឯកភាពរាជធានី-ខេត្ត'''មានសមាសភាពពីមន្ទីរអង្គភាពនានាទាំងអស់នៅក្នុងដែនរាជធានី-ខេត្តសាមីដែលអភិបាលរាជធានី-ខេត្តជាប្រធាន។ ==ប្រវត្តិ== ==='''សម័យនគរវ្នំ ឬ ហ្វូណន'''=== [[File:Funan Kingdom.png|thumb]] ព្រះរាជា[[នគរភ្នំ|នគរវ្នំ]]និយមធ្វើសង្គ្រាមពង្រីកទឹកដីតួយ៉ាងដូចជា[[ព្រះបាទហ្វាន់ ឆេម៉ាន់ ឬស្រីមារៈ|ព្រះបាទហ្វាន់ឆេម៉ាន់]]បានលើកទ័ពជើងទឹកទៅវាយរដ្ឋជាច្រើនមកដាក់ជាចំណុះរួមមានរដ្ឋ[[ខ្មែរ]] ខ្លះ [[រដ្ឋមន|មន]] ខ្លះ [[ចាម]] ឬ [[ម៉ាឡេយូ]]។ក្នុងសង្គ្រាមគេច្រើនចាប់ឈ្លើយសឹកមកធ្វើជាទាសាទាសី។ ដោយហេតុនេះហើយទើបយើងហៅ[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ថាជាអធិរាជាណាចក្រហើយស្ដេចមានឋានៈជា ''[[មហារាជ|មហារាជ]]'' ឬជា ''[[សាវ៌កៅ|សាវ៌កៅ]]'' (ស្ដេចចក្រវាឡ)។រដ្ឋដែល​ឋិតក្រោមអំណាចរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ទាំងនោះមានស្ដេចសោយរាជ្យគ្រប់ៗរដ្ឋទាំងអស់ហើយរដ្ឋទាំងនោះមានតួនាទីលើកសួយសារអាករមកថ្វាយអធិរាជ[[ហ៊្វូណន|នគរវ្នំ]]រៀងរាល់ឆ្នាំរដ្ឋនេះគេហៅថា ''[[សាមន្តរាជ្យ|សាមន្តរាជ្យ]]''។ហើយរដ្ឋបែបទី ០២ គឺត្រូវគ្រប់គ្រងដោយព្រះរាជបុត្រឬព្រះញាតិវង្សរបស់ស្ដេចអាណាចក្រវ្នំគេហៅថា ''[[វិស័យរដ្ឋ|វិស័យរដ្ឋ]]'' ដែលជាសម្បត្តិរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ផ្ទាល់ដែលបង្កើតឡើងដោយ[[ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី១|ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី ១]] ប៉ុន្តែត្រូវបានរំលាយចោលទៅវិញដោយ[[ហ៊ុនប៉ានហួង|ព្រះបាទហ៊ុនប៉ានហួង]]វិញ។គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថារចនាសម្ព័ន្ធនយោបាយបែបនេះគឺមានគ្រោះថ្នាក់ណាស់គឺដោយសារតែពេលណាអំណាចកណ្ដាលចុះខ្សោយនោះ ''[[សាមន្តរាជ្យ]]'' មួយចំនួននឹងងើបឡើងបះបោរដូចករណី ''​[[សាមន្តរដ្ឋ|សាមន្តរដ្ឋ]][[ចេនឡា]]'' នៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី ០៦។ ==='''សម័យនគរកម្វុជ ឬ ចេនឡា'''=== [[File:Chen-La_locator.png|thumb]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័នទី ១]] ទ្រង់បានតាំងរាជធានីនៅ[[ឦសានបុរៈ]]ហើយមានគ្រួសារ ២០០០ នាក់រស់នៅ។នៅកណ្ដាលក្រុងមានសាលធំមួយជាទីដែលព្រះរាជាទ្រង់ព្រះប្រទានសវនាការនិងជួបជុំពួកមន្ត្រី សេនាបតី។នៅខាងក្រៅរាជធានីមានក្រុងចំនួន ៣០ ទៀតហើយក្រុងនីមួយៗមានគ្រួសារជាច្រើនពាន់នាក់រស់នៅហើយគ្រប់គ្រងដោយអភិបាលម្នាក់។ <ref>ត្រឹង ងារ ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ទំព័រ៧៤-៧៥</ref> ==='''សម័យអង្គរ(ចក្រភពខ្មែរ)'''=== [[File:Khmer_Empire.png|thumb]] ====ប្រមាណ==== បច្ចេកពាក្យ ''[[ប្រមាន-ប្រមាណ]]'' ត្រូវបានប្រើប្រាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]ដើម្បីសម្គាល់ឈ្មោះដល់បំណែងចែកទឹកដីដ៏ធំៗ ឬ មួយភូមិភាគនៃកម្ពុជទេស។តាមសិលាចារឹក(អក្សរសិលាចារឹកទំព័រ ៤៧ ៤៨ និង ៤៩)យើងបានឃើញដែនដី ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលជា ២០ គឺជាផែនដីដ៏ធំៗនៃប្រទេស។ នៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងនៅក្នុងសម័យសតវត្សរ៍ទី ០៧ (សិលាចារឹកអ្នកតា)មានសរសេរឈ្មោះពាក្យថា ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ។ តើភូមិភាគនេះនៅឯណា ឬ មួយក៏មានទីតាំងនៅកន្លែងវត្តព្រៃវែងសព្វថ្ងៃ?នៅក្នុងសិលាចារឹកនេះទៀតក៏មានសរសេរព្រះនាម[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័ន|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័ន]]ដែលជាព្រះមហាក្សត្រលើមហាក្សត្រ''[[សាមន្តរាជ]]'' នៃភូមិភាគទាំង ០៣។ តើ ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ជាភូមិភាគមួយនៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ(ឬទីក្រុង)ទាំង ០៣ កន្លែងដែលមានចារនៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងដែលឬទេ? នៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ០៥ ដែលត្រូវបានពណ៌នាតាមឧទាហរណ៍ខាងលើនេះយើងអាចសង្កេតឃើញថាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ( ''[[ប្រមាណ]]'' ពាក្យនេះមានន័យ ០២ មានន័យថា រង្វាស់និងការប៉ាន់ស្មាន)មួយចំនួនមានដើមកំណើតពីពាក្យ[[ខ្មែរ]]ហើយឈ្មោះភូមិភាគចំនួន ១១ មានដើមកំណើតពី[[សំស្ក្រឹត]]។ ម្យ៉ាងវិញទៀតបើតាមសិលាចារឹក K.៩៨៩ ភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]''មួយមានឈ្មោះថា ''[[សតគ្រាម]]'' ដែលមានន័យថា'''ភូមិចំនួនមួយរយ'''បានសេចក្ដីថាតាមរយៈអត្ថន័យរបស់ភូមិភាគនេះ យើងអាចទាញមតិដែលបញ្ជាក់ទំហំដ៏ធំធេងនៃស្ថាននាមដែលបានប្រើប្រាស់ពាក្យ ''[[ប្រមាណ]]'' នៅខាងដើម។នៅក្នុងសិលាចារឹកនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]នា[[សម័យអង្គរ]]ក៏មានការប្រើប្រាស់ ''[[ប្រមាណ]]'' សម្រាប់សម្គាល់នូវភូមិភាគផ្សេងៗនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ផងដែរ។ ====វិសយ==== ''[[វិសយ]]'' ពាក្យ[[សំស្ក្រឹត]]មានន័យថា [[តំបន់]] [[ខេត្ត]] ពាក្យ ''[[វិសយ]]'' ប្រើសម្រាប់សម្គាល់នូវបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋការឬក៏បំណែងចែករាជការមួយៗដ៏ច្បាស់លាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]។ តាមសិលាចារឹកនានាពាក្យ ''[[វិសយ]] (Visaya)''សម្គាល់នូវ[[ទីរួមខេត្ត]]ដែលនៅក្នុងនោះមានស្ថាប័នរាជការផ្សេងៗខាងគ្រហស្ថ និងសាសនា។ ''[[វិសយ]]'' នីមួយៗស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់ ''[[ខ្លោញវិសយ]]''(ស្ដេចត្រាញ់ ឬ ចៅហ្វាយខេត្ត)។ រាជការដែលធ្វើការអម ''[[ខ្លោញវិសយ]]'' គឺមាន ''[[ខ្លោញវលវិសយ]] (Khlon Vala Visaya K.២២១)''។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការធញ្ញជាតិគឺមានស្រូវអង្ករជាអាទិភាព។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការទារប្រេងមានប្រេងធ្វើអំពីរុក្ខជាតិនិងប្រេងធ្វើអំពីខ្លាញ់គោ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១) ''[[វ្រីហិបយ៌្យនវិសយ]] (Vrihi paryyan Visaya'' ''K.៤៤៤'')ព្រមទាំងមាន''[[ខ្លោញ]]'' ឬមួយក៏អធិបតីទទួលបន្ទុកតុលាការដែលនៅតាមសិលាចារឹកថា ''[[សភាវិសយ]]។'' បើប្រៀបធៀបទៅនិងសម័យបច្ចុប្បន្នពាក្យ ''[[វិសយ]]'' មានន័យថាជាបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋបាលដូចជាខេត្តដែរ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១)។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថាមានឈ្មោះស្ថាននាមខ្លះដែលត្រូវបានបង្កបង្កើតឡើងដោយការប្រើពាក្យ ''[[ភូមិសាស្ត្រ]] ផង [[ប្រមាណ]] ផង និង [[វិសយ]] ផង''។ ឧទាហរណ៍ : (សិលាចារឹក ទំព័រ ៥១) [[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]] = បុរីដ៏ល្អ ដ៏ប្រសើរ គឺជាភូមិភាគនៅខាងទិសឧត្ដរនៃកម្ពុជទេសគឺនៅតំបន់[[វត្តភូ]]ឬហៅថា[[តំបន់បាសាក់]]នៅខាងភូមិភាគឧត្ដរ។ តាមមតិអ្នកស្រាវជ្រាវខ្លះ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]គឺជារាជធានីចាស់នៃប្រទេស[[ចេនឡា]]ហើយព្រះមហាក្សត្រដែលសោយរាជ្យមុនគេនៅទីនោះព្រះនាមថា[[ស្រេស្ឋវម៌្ម|ព្រះបាទស្រេស្ឋវរ្ម័ន]]។ សន្ទុក = ប្រហែលជាចេញមកពីពាក្យ ស្ទុក ស្ដុក មានន័យថា ធំ មាំមួន ប៉ុន្តែន័យរបស់ពាក្យនេះម្យ៉ាងទៀតគឺបឹង។ សព្វថ្ងៃមានពាក្យ'''[[ភ្នំសន្ទុក]]'''ដែលនៅលើនោះមានប្រាសាទបុរាណតាមសិលាចារឹកក៏មានសរសេរអំពី ''Mahanasa = អ្នកធ្វើម្ហូបអាហារនៅ [[វិសយសន្ទុក]](Visaya Sanduk)''។ ប្រសិនបើពាក្យ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]និង'''សន្ទុក'''បានត្រូវប្រើប្រាស់សម្រាប់សម្គាល់ភូមិភាគផងខេត្តផងគេអាចសន្និដ្ឋានថានៅតាមសិលាចារឹកមានពាក្យសម្គាល់ភូមិភាគដទៃទៀតដែលត្រូវប្រើសម្រាប់សំគាល់ខេត្ត។យើងបានរកឃើញ ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលចំនួន ២០ ហើយនៅក្នុង ''[[ប្រមាណ]]'' នីមួយៗមាន ''[[វិសយ]]'' គឺខេត្តច្រើន។ដូច្នេះ ''[[វិសយ]]'' នៅក្នុងសម័យបុរាណជាពិសេសនៅ[[សម័យអង្គរ]]មានមិនតិចជាងពាក្យរបស់[[ជីវ តាក្វាន់]]ដែលបានសរសេរថានៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]មានខេត្តច្រើនជាង ៩០ ខេត្ត។ <ref>[http://phumikhmer.wordpress.com/2012/07/16/%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%90%E1%9E%B6%E1%9E%93%E2%80%8B%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%98%E2%80%8B%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%B6-toponymie%E2%80%8B-%E1%9E%94%E1%9E%8E%E1%9F%92/?relatedposts_exclude=92 ស្ថាននាមវិទ្យារបស់បណ្ឌិតឡុងសៀម]</ref> ===សម័យចតុមុខ និង សម័យលង្វែក === [[File:Southeast_Asian_history_-_Around_1540.png|thumb]] នៅក្នុងសម័យនោះ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]លែងជាមហាអំណាចមួយខាងទឹកដីទៀតហើយ។ទឹកដីជាន់ក្រៅគឺស្រុក'''[[បច្ចន្តជនបទ]]'''ដូចជាស្រុក'''[[សុខោទ័យ]]''' ស្រុក'''[[អយុធ្យា]]''' ស្រុក'''[[លពបុរី]]''' [[ស្រុកពិមាឃ(ខេត្តនគររាជ)|ស្រុកពិមាឃ]]ត្រូវបាត់បង់អស់ទៅហើយរីឯប្រទេស ''[[សាមន្តរាជ]]'' ដូចជា'''[[ចាម្ប៉ា]] [[អណ្ណាម]] [[ប្រទេសជ្វា|ជ្វា]] [[រដ្ឋមន|មន]]'''ក៏លែងមានទៀតដែរហើយ។ព្រំដែនខាងជើងរបស់[[ខ្មែរ]]ធ្លាក់មកនៅត្រឹម'''[[ទន្លេមូល]]'''ឬនៅលើនេះបន្តិចបន្តួចនឹង[[ឡាវ|ប្រទេសលាវ]]។ព្រះនគរខាងលិចទល់នឹង'''[[ខេត្តបស្ចឹមបុរី|បស្ចឹមបុរី]]''' និង '''[[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]]'''ខាងពាយ័ព្យទល់នឹង'''[[ស្រុកនាងរង]] [[ខេត្តនគររាជសីមា|នគររាជសីមា]]'''ខាងកើតទល់នឹង[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ខាងត្បូងទល់នឹង[[សមុទ្រចិនខាងត្បូង|សមុទ្រចិន]]និង[[ឈូងសមុទ្រសៀម]]។ បើតាមពង្សាវតាររាជាណាចក្រ[[ខ្មែរ]]សម័យនោះមានប្រមាណ ៧០ ខេត្តគឺ : '''[[ខេត្តលង្វែក|លង្វែក]] [[ខេត្តបរិបូរណ៍|អម្រិន្ទបូរ]] [[ខេត្តក្រគរ|ក្រគរ]] [[ខេត្តគ្រង|គ្រង]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តឫស្សីសាញ|ឫស្សីសាញ]] [[ខេត្តតាមសីមា|តាមសីមា]] [[ខេត្តមង្គលបុរី|មង្គលបុរី]] [[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]] [[ខេត្តសុរិន្ទ|សុរិន្ទ]] [[ខេត្តសិង្គារ|សិង្គារ]] [[ខេត្តកំពង់សៀម|កំពង់សៀម]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តជើងព្រៃ|ជើងព្រៃ]] [[ខេត្តគោកសេះ|គោកសេះ]] [[ខេត្តអន្លង់រាជ|អន្លង់រាជ]] [[ខេត្តព្រហ្មទេព|ព្រហ្មទេព]] [[ខេត្តព្រៃក្ដី|ព្រៃក្ដី]] [[ខេត្តស្ទោង|ស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង|ជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស|រលួស]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តម្លូព្រៃ|ម្លូព្រៃ]] [[ខេត្តជាំក្សាន្ត|ជាំក្សាន្ត]] [[ខេត្តត្នោត|ត្នោត]] [[ខេត្តទឹកជោរ|ទឹកជោរ]] [[ខេត្តសៀមបូក|សៀមបូក]] [[ខេត្តសម្បុកសម្បូណ៌|សម្បុកសម្បូណ៌]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តឆ្លូង|ឆ្លូង]] [[ខេត្តត្បូង|ត្បូង]] [[ខេត្តបាសាន|បាសាន]] [[ខេត្តទទឹងថ្ងៃ|ទទឹងថ្ងៃ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តរោងដំរី|រោងដំរី]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តជើងបាដែង|ជើងបាដែង]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តបាទី|បាទី]] [[ខេត្តលើកដែក|លើកដែក]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តថ្ពង|ថ្ពង]] [[ខេត្តបាសាក់|បាសាក់]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពាម|ពាម]] [[ខេត្តកោះស្លាកែត|កោះស្លាកែត]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|កំពង់សោម]] [[ខេត្តទឹកខ្មៅ|ទឹកខ្មៅ]] [[ខេត្តពាមមេសរ|ពាមមេសរ]] [[ខេត្តព្រះត្រពាំង|ព្រះត្រពាំង]] [[ខេត្តក្រមួនស|ក្រមួនស]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]]'''។ល។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថានៅក្នុងចំណោមខេត្តទាំងប៉ុន្មាននេះខេត្តខ្លះនៅឋានៈជាខេត្តរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះដូចជា'''[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]]'''។ល។រីឯខេត្តខ្លះធ្លាក់ឋានៈមកស្រុកវិញដូចជា'''[[ខេត្តមង្គលបុរី]] [[ខេត្តស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស]] [[ខេត្តទឹកជោរ]]'''។ល។ចំណែកខេត្តខ្លះទៀតត្រូវបាត់ឈ្មោះរលាយចូលនឹងខេត្តឯទៀតៗអស់ទៅ។ ខេត្តនីមួយៗត្រូវបែងចែកជាស្រុកហើយ[[ស្រុក]]នីមួយៗត្រូវបែងចែកជា[[ឃុំ]]និង[[ភូមិ]]ជាច្រើនទៅទៀត។ប៉ុន្តែខេត្តជាច្រើនត្រូវបានប្រមូលផ្ដុំជាតំបន់ធំៗដែលគេឲ្យឈ្មោះថា'''ដី'''។ '''ដី>រាជធានី-ខេត្ត>ស្រុក/ខណ្ឌ>ឃុំ/សង្កាត់>ភូមិ''' ===សម័យឧដុង្គ=== [[File:Southeast Asia in 1683 Map (Cambodia, Pegu, Siam) by Cantelli.jpg|thumb]] [[File:Indochina_map_(1770s).jpg|thumb]] នៅក្នុង[[សម័យឧដុង្គ]]ឃើញមានខេត្តដូចជា : [[ខេត្តកំពង់ក្របី|កំពង់ក្របី]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី|ច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តចុងកាល់|ចុងកាល់]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តមហានគរ|មហានគរ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តកំពង់លែង|កំពង់លែង]]។ ===សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង និង សម័យអាណានិគមនិយមជប៉ុន=== [[File:French_Indochina_1900-1945-fr.svg|thumb]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស|ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ-មុនីវង្ស]]មានខេត្តនិងភូមិភាគដូចជា ៖ ====ខេត្ត​==== *[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] *[[​ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *​[[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] *[[ខេត្តកំពត|កំពត]] *[[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] *[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|​កំពង់ឆ្នាំង]] *[[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] *[[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *[[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] *[[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *[[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] *[[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] *[[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] ====ភូមិភាគរដ្ឋបាល==== នៅក្នុង ​គ.ស ​១៩៤៧ មាន​ព្រះរាជ្យក្រម​បង្កើត​ឲ្យ​មាន​ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ចំនួន ០​៧ ​គឺ ៖ *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​១ : [[ខេត្ត​បាត់ដំបង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០២ : [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្ត​ពោធិសាត់]] និង [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៣ : [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្ត​កំពង់ធំ]] និង [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៤ : [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្ត​ក្រចេះ]] និង [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៥ : [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្ត​ព្រៃវែង]] និង​ [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៦ : [[ខេត្តកណ្ដាល|ខេត្ត​កណ្ដាល]] និង [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៧ : [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្ត​តាកែវ]] និង [[ខេត្តកំពត|កំពត]] ===សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម ឬ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០១=== [[File:Flag-map of Cambodia (precise boundaries).svg|thumb]] [[ប្រទេសកម្ពុជា]]បានបន្សល់ទុកនូវខេត្តដែលសេសសល់ស្រាប់នៅក្នុង[[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]រហូតមកដល់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]]។ នៅក្នុង​[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]​​ខេត្ដចំនួន ០​៥ ត្រូវបានបង្កើតឡើងបន្ថែមទៀតនិង​ក្រុងចំនួន ​០៣ គឺ : [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]]) [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]](១៩៥៧) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។សរុប ១៩ ខេត្ត និង ០៣ ក្រុង ។ ===សម័យសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ឬ លន់ នល់ === [[File:Flag map of Cambodia (1970-1975).svg|thumb]] ខេត្តនិងក្រុងសល់ពីជំនាន់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម|សង្គមរាស្ត្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]][[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]])[[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]] (១៩៥៧ ដល់[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] ឬ សម័យលន់ នល់ [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ក្រុងកំពង់សោម]]) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង ​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។ នៅ​ចុង​[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម|សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម]]និង​សម័យ[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] មាន​បង្កើត​អនុខេត្ត ​១១ និង​ ខេត្ត​ ០១ ដូច​ខាងក្រោម ៖ *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំពង់សីលា|កំពង់សិលា]] ([[ស្រុកស្រែអំបិល|ស្រុក​ស្រែអំបិល]]) *អនុខេត្ត​ផ្ការំចេក ([[ស្រុកមេមត់|ស្រុក​មេមត់]]) *អនុខេត្ត​ភ្នំដិល ([[ស្រុកបាធាយ|ស្រុក​បាធាយ]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកថ្មពួក|ថ្មពួក]] ([[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|ស្រុក​សិរីសោភ័ណ]]) *អនុខេត្ត​ស្រកានាគ ([[តាកែនកោះស្លា​ស្រកានាគ]] [[ស្រុកឈូក|ស្រុក​ឈូក]]) *អនុខេត្ត​ថ្មកែវ (ជិត​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|គីរីរម្យ]]) *អនុខេត្ត​[[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]] ([[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] ([[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] [[​ព្រៃវែង]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកអន្លង់វែង|អន្លង់វែង]] (ជិត​[[សៀមរាប]]) *អនុខេត្ត​[[ទន្លេសាប]] (ទីតាំង​សាលាខេត្ត​នៅ​[[ឃុំកំពង់ហ្លួង(ស្រុកក្រគរ)|ឃុំ​កំពង់ហ្លួង]] [[ស្រុកក្រគរ|ស្រុក​ក្រគរ]] [[ខេត្ត​ពោធិ៍សាត់]]) *អនុ[[ខេត្តប៉ៃលិន]] ក្រោយ​មក​ដាក់​ជា​[[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្ត​ប៉ៃលិន]]ក្រោយ​មក​ទៀត​កែ​ដាក់​ថា'''ក្រុង​ប៉ៃលិនមង្គល''' *ខេត្ត​[[ឧត្ដុង្គមានជ័យ]] (តាំង​នៅ​[[ស្រុកឧដុង្គ|ស្រុក​ឧត្ដុង្គ]]<ref>{{Cite web |title=អនុក្រឹត្យស្ដីពីការបំបែកស្រុកឧដុង នៃខេត្តកំពង់ស្ពឺ លេខ : ២៧១ អនក្រ.បក, 2022-12-23 {{!}} MPWT |url=https://www.mpwt.gov.kh/kh/documents/sub-decree/564 |access-date=2025-06-18 |website=ក្រសួងសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូន (MPWT) |language=kh}}</ref> [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្ត​កំពង់ស្ពឺ]])។ សរុប ២១ ខេត្ត ក្រោយមក ២០ ខេត្ត ក្រុង ០៣ ក្រោយមក ក្រុង ០៤ និង អនុខេត្ត ១១ ក្រោយមក ១០។<ref>{{Cite web |url=http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |title=ខេត្តខ្មែរសម័យអាណានិគម ដល់ សម័យលន់នល់ |access-date=2014-03-01 |archivedate=2015-04-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150423002908/http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |url-status=dead }}</ref> ===សម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ឬ ប៉ុល ពត=== នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៥ រដ្ឋាភិបាល[[ខ្មែរក្រហម]]បានលុបបំបាត់ចោលបំណែងចែករដ្ឋបាលពីមុនរបស់[[កម្ពុជា]]ចេញទាំងអស់។ជំនួសឲ្យខេត្ត[[កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ]]ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ០៧ ភូមិភាគគឺភូមិភាគ'''ពាយ័ព្យ ឧត្តរ ឦសាន បូព៌ា និរតី បស្ចឹម និង កណ្ដាល'''។ ភូមិភាគទាំងនេះត្រូវបានយកតាមបំណែងចែកដែល​បង្កើតឡើងដោយពួក[[ខ្មែរក្រហម]]នៅពេលដែលពួកគេបានប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងរបប[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]]ដឹកនាំដោយ​លោកឧត្តមសេនីយ៍[[លន់ នល់]]។<ref>James A. Tyner, ''The Killing of Cambodia''</ref> ===សម័យសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា សម័យរដ្ឋកម្ពុជា និង សម័យអ៊ុនតាក់=== [[File:Flag map of the State of Cambodia (1989-1993).png|thumb]] {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រដ្ឋធានី<br>(អាសនៈ) ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | [[ភ្នំពេញ]] | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh or Daun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|បន្ទាយមានជ័យ]] | [[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|សិរីសោភ័ណ]] | Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | [[ស្រុកបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | [[ស្រុកកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | [[ស្រុកកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | [[ស្រុកកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | Kampong Speu |- ! ០៧ | Kampong Thom | [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | [[ស្រុកកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | Kampong Thom |- ! ០៨ | Kampot | [[ខេត្តកំពត|កំពត]] | [[ស្រុកកំពត|កំពត]] | Kampot |- ! ០៩ | Kandal | [[ខេត្តកណ្តាល|កណ្ដាល]] | [[ស្រុកតាខ្មៅ|តាខ្មៅ]] | Ta Khmau |- ! ១០ | Koh Kong | [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] | [[ស្រុកកោះកុង|កោះកុង]] | Koh Kong |- ! ១១ | Kratié | [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] | [[ស្រុកក្រចេះ|ក្រចេះ]] | Kratié |- ! ១២ | Mondulkiri | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|មណ្ឌលគីរី]] | [[ស្រុកសែនមនោរម្យ|សែនមនោរម្យ]] | Saen Monourom |- ! ១៣ | Siem Reap - Oddar Meanchey | [[ខេត្តសៀមរាប]] [[ឧត្តរមានជ័យ]] | [[ស្រុកសៀមរាប|សៀមរាប]] | Siem Reap |- ! ១៤ | Kampong Saom | [[ក្រុងកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | [[ស្រុកកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | Kampong Saom |- ! ១៥ | Preah Vihear | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ព្រះវិហារ]] | [[ស្រុកភ្នំត្បែងមានជ័យ|ភ្នំត្បែងមានជ័យ]] | Phnom Thbeng Meanchey |- ! ១៦ | Pursat | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ស្រុកពោធិ៍សាត់]] | Pursat |- ! ១៧ | Prey Veng | [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | [[ស្រុកព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | Prey Veng |- ! ១៨ | Ratanakiri | [[ខេត្តរតនគីរី|រតនគីរី]] | [[ស្រុកលំផាត់|លំផាត់]] | Lumphat |- ! ១៩ | Stung Treng | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | [[ស្រុកស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | Stung Treng |- ! ២០ | Svay Rieng | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | [[ស្រុកស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | Svay Rieng |- ! ២១ | Takéo | [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] | [[ស្រុកតាកែវ|តាកែវ]] | Takéo |- |} ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៨=== នៅថ្ងៃទី ២២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០០៨ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានផ្លាស់ប្ដូរក្រុង[[កែប]] [[ប៉ៃលិន]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]]ទៅជាខេត្តវិញនិងបានកែសម្រួលព្រំប្រទល់សីមាខេត្តជាច្រើន។<ref>{{Cite web|url = http://khmerization.blogspot.com/2008/12/decree-creates-three-new-provinces.html|title = Decree Creates Three New Provinces|publisher = khmerization.blogspot.com|date=December 2008}}</ref> ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៣=== នៅថ្ងៃទី ៣១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០១៣ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានបំបែក[[ខេត្តកំពង់ចាម]]ទៅជា ០២ [[ខេត្តកំពង់ចាម]](ត្រើយខាងលិច[[ទន្លេមេគង្គ]]) និង [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]](ត្រើយខាងកើត[[ទន្លេមេគង្គ]])។<ref>{{Cite web|url = http://www.phnompenhpost.com/national/kampong-cham%E2%80%99s-great-divide|title = Kampong Cham's great divide|}}</ref> ==ឯកសារយោង== {{Reflist}} ==តំណខាងក្រៅ== * [http://www.statoids.com/ukh.html Statoid site] {{ខេត្ត-រាជធានីកម្ពុជា}} {{អត្ថបទអំពីបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទីមួយនៃប្រទេសអាស៊ី}} {{Portal bar|កម្ពុជា}} [[Category:បំណែងចែករងនៃកម្ពុជា]] [[Category:បញ្ជីបំណែងចែករងប្រទេស|Cambodia, Provinces]] [[Category:បំណែងចែករងប្រទេសនៃអាស៊ី|Cambodia 1]] [[Category:បំណែងចែករដ្ឋបាលរងរបស់ប្រទេសថ្នាក់ទីមួយ|Provinces, Cambodia]] [[Category:បញ្ជីទាក់ទងកម្ពុជា]] 6d0zj17zjdwfvbnfb1xks383cj9femu 322342 322341 2025-06-20T11:41:07Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង និង សម័យអាណានិគមនិយមជប៉ុន */ 322342 wikitext text/x-wiki '''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]''' ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ២៥ ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១។[[រាជធានីភ្នំពេញ]]មិនមែនជាខេត្តនោះទេតែជាតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសហើយត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាខេត្តដោយហេតុថាវាត្រូវបានគ្រប់គ្រងនៅក្នុងកម្រិតដូចគ្នាទៅនឹងខេត្ត ២៤ ទៀតដែរ។ឈ្មោះនៃខេត្តដូចគ្នាទៅនឹងក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្តាល]] [[កំពង់ធំ]] [[កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] [[តាកែវ]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[បន្ទាយមានជ័យ]] [[មណ្ឌលគិរី]] [[រតនគិរី]] និង [[ឧត្តរមានជ័យ]]ចេញ។ [[ភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]]មានសន្ទភាពនិងប្រជាជនខ្ពស់បំផុត។ខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីធំជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]ហើយខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីតូចជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តកែប]]។[[ខេត្តកែប]]មានអត្រាប្រជាជនទាបបំផុតស្របពេលដែល[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]មានសន្ទភាពប្រជាជនទាបបំផុតដូចគ្នាដែរ(ស្ដែងតាមរយៈជំរឿនឆ្នាំ ២០០០)។ [[កម្ពុជា|ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ត្រូវបានបែងចែកជាបន្តបន្ទាប់ទៀតទៅជា ''[[ស្រុក]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ ចំណែកឯ ''[[ខណ្ឌ]]'' មានតែនៅក្នុង[[រាជធានីភ្នំពេញ]]ប៉ុណ្ណោះ។ចំនួន ''[[ស្រុក]]'' / ''[[ខណ្ឌ]]'' នៅក្នុង ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' នីមួយៗមានចំនួនខុសៗគ្នារាប់ចាប់តាំងពីខេត្តតូចៗរហូតដល់ខេត្តធំៗ។ខេត្តនីមួយៗត្រូវមានតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសមួយផងដែរហៅថាក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្តាល|កណ្តាល]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]]ដែលមានក្រុងច្រើន(ចាប់ពី ០២ ឡើងទៅ)។ ''[[ឃុំ]]'' / ''[[សង្កាត់]]'' គឺជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៣ និងចុងក្រោយបង្អស់គឺ ''[[ភូមិ]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៤។នៅ[[រាជធានីភ្នំពេញ]]គ្មាន ''[[ឃុំ]]'' នោះទេដោយប្រើប្រាស់ ''[[សង្កាត់]]'' ជំនួសឲ្យ ''[[ឃុំ]]'' វិញ។ {{short description|First-level administrative division of Cambodia}} {{Infobox subdivision type | name = ខេត្ត ឬ ខែត្រ<br />{{lang|en|Province}}<br />{{nobold|{{transl|km|Khétt}}}} | alt_name = |map = Provincial Boundaries in Cambodia.svg |category = បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១ |territory = {{CAM}} |start_date = |current_number = ២៥ |number_date = |population_range = ៤២,៦៦៥ ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– ២,២៨១,៩៥១ ([[រាជធានីភ្នំពេញ]])<ref name=census2019 /> |area_range = {{Convert|336|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– {{Convert|14288|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]) |government = រដ្ឋបាលខេត្ត |subdivision = [[ស្រុក|ខណ្ឌ/ក្រុង/ស្រុក]](បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ បន្ទាប់ពីខេត្ត) }} ==បញ្ជីរាជធានី-ខេត្ត== [[File:Cambodia, administrative divisions - km - colored.svg|center|700px]] {| class="wikitable" style="text-align:center |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរកាត់ ! អក្សរខ្មែរ ! អក្សរកាត់ខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រាជធានី<br> ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | '''PP''' | [[រាជធានីភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]] | '''ភព''' | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | '''BMC''' | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] | '''បមជ''' | [[ក្រុងប៉ោយប៉ែត|ក្រុងប៉ោយប៉ែត]] [[ក្រុងសិរីសោភ័ណ|ក្រុងសិរីសោភ័ណ]] |Krong Poipet, Krong Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | '''BB''' | [[ខេត្តបាត់ដំបង|ខេត្តបាត់ដំបង]] | '''បប''' | [[ក្រុងបាត់ដំបង|ក្រុងបាត់ដំបង]] | Krong Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | '''KC''' | [[ខេត្តកំពង់ចាម|ខេត្តកំពង់ចាម]] | '''កច''' | [[ក្រុងកំពង់ចាម|ក្រុងកំពង់ចាម]] | Krong Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | '''KCH''' | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] | '''កឆ''' | [[ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង|ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង]] | Krong Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | '''KS''' | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] | '''កស''' | [[ក្រុងច្បារមន|ក្រុងច្បារមន]] [[ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ|ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ]] |Krong Chbar Mon, Krong Odongk Meae Chey |- ! ០៧ | Kampong Thom | '''KT''' | [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្តកំពង់ធំ]] | '''កធ''' | [[ក្រុងស្ទឹងសែន|ក្រុងស្ទឹងសែន]] |Krong Stueng Saen |- ! ០៨ | Kampot | '''KP''' | [[ខេត្តកំពត|ខេត្តកំពត]] | '''កព''' | [[ក្រុងកំពត|ក្រុងកំពត]] [[ក្រុងបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]] | Krong Kampot, Krong Bokor |- ! ០៩ | Kandal | '''KD''' | [[ខេត្តកណ្តាល|ខេត្តកណ្ដាល]] | '''កណ''' | [[ក្រុងតាខ្មៅ|ក្រុងតាខ្មៅ]] [[ក្រុងសំពៅពូន|ក្រុងសំពៅពូន]] [[ក្រុងអរិយក្សត្រ|ក្រុងអរិយក្សត្រ]] | Krong Ta Khmau, Krong Sampov Poun, Krong Arey Ksat |- ! ១០ | Koh Kong | '''KK''' | [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្តកោះកុង]] | '''កក''' | [[ក្រុងខេមរភូមិន្ទ|ក្រុងខេមរភូមិន្ទ]] | Krong Khemarak Phoumin |- ! ១១ | Kep | '''KEP''' | [[ខេត្តកែប|ខេត្តកែប]] | '''កែប''' | [[ក្រុងកែប|ក្រុងកែប]] | Krong Kep |- ! ១២ | Kratíe | '''KRC''' | [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្តក្រចេះ]] | '''ក្រច''' | [[ក្រុងក្រចេះ|ក្រុងក្រចេះ]] | Krong Kratíe |- ! ១៣ | Mondulkiri | '''MK''' | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] | '''មគ''' | [[ក្រុងសែនមនោរម្យ|ក្រុងសែនមនោរម្យ]] | Krong Senmonorom |- ! ១៤ | Oddar Meanchey | '''OMC''' | [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ|ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] | '''ឧមជ''' | [[ក្រុងសំរោង|ក្រុងសំរោង]] | Krong Samraong |- ! ១៥ | Pailin | '''PL''' | [[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្តប៉ៃលិន]] | '''បល''' | [[ក្រុងប៉ៃលិន|ក្រុងប៉ៃលិន]] | Krong Pailin |- ! ១៦ | Preah Sihanouk | '''SN''' | [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ខេត្តព្រះសីហនុ]] | '''សន''' | [[ក្រុងកំពង់សោម|ក្រុងកំពង់សោម]] [[ក្រុងកោះរ៉ុង|ក្រុងកោះរ៉ុង]] [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុងព្រះសីហនុ]] | Krong Kampong Som, Krong Koh Rong, Sihanoukville(Krong Preah Sihanouk) |- ! ១៧ | Preah Vihear | '''PV''' | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្តព្រះវិហារ]] | '''ពវ''' | [[ក្រុងព្រះវិហារ|ក្រុងព្រះវិហារ]] | Krong Preah Vihear |- ! ១៨ | Pursat | '''PS''' | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្តពោធិ៍សាត់]] | '''ពស''' | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ក្រុងពោធិ៍សាត់]] | Krong Pursat |- ! ១៩ | Prey Veng | '''PRV''' | [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្តព្រៃវែង]] | '''ព្រវ''' | [[ក្រុងព្រៃវែង|ក្រុងព្រៃវែង]] | Krong Prey Veng |- ! ២០ | Ratanakiri | '''RK''' | [[ខេត្តរតនគីរី|ខេត្តរតនគីរី]] | '''រគ''' | [[ក្រុងបានលុង|ក្រុងបានលុង]] | Krong Banlung |- ! ២១ | Siem Reap | '''SR''' | [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] | '''សរ''' | [[ក្រុងរុនតាឯក|ក្រុងរុនតាឯកតេជោសែន]] [[ក្រុងសៀមរាប|ក្រុងសៀមរាប]] | Krong Run Ta EK Techo Sen, Krong Siem Reap |- ! ២២ | Stung Treng | '''ST''' | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ខេត្តស្ទឹងត្រែង]] | '''សត''' | [[ក្រុងស្ទឹងត្រែង|ក្រុងស្ទឹងត្រែង]] | Krong Stung Treng |- ! ២៣ | Svay Rieng | '''SVR''' | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ខេត្តស្វាយរៀង]] | '''ស្វរ''' | [[ក្រុងបាវិត|ក្រុងបាវិត]] [[ក្រុងស្វាយរៀង|ក្រុងស្វាយរៀង]] | Krong Bavet, Krong Svay Rieng |- ! ២៤ | Takéo | '''TK''' | [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្តតាកែវ]] | '''តក''' | [[ក្រុងដូនកែវ|ក្រុងដូនកែវ]] | Krong Doun Kaev |- ! ២៥ | Tbong Khmum | '''TKH''' | [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]] | '''តឃ''' | [[ក្រុងសួង|ក្រុងសួង]] | Krong Suong |} [[File:Mappa Impero Khmer (it).svg|center|700px]] ==អភិបាលកិច្ច== '''រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្ត'''នីមួយៗត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយក្រុមប្រឹក្សាតាមរយៈ'''ការបោះឆ្នោតអសកល'''ពី'''ក្រុមប្រឹក្សាឃុំ/សង្កាត់'''ដែលឲ្យឈ្មោះថា'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''។'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''គឺជាតំណាងប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងដែនសមត្ថកិច្ចរាជធានី-ខេត្ត។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវតែងតាំងដោយព្រះរាជក្រឹត្យតាមរសំណើពី'''នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា'''និង'''រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ'''។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវមានអភិបាលមួយរូបមានតួនាទីដឹកនាំរួមនិងអភិបាលរង(តាមការកំណត់របស់[[ក្រសួងមហាផ្ទៃ|ក្រសួងមហាផ្ទៃ]])ជាជំនួយការដឹកនាំអភិបាលលើជំនាញវិស័យនានានៅក្នុងរាជធានី-ខេត្ត។ រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្តនីមួយៗត្រូវបង្កើតឲ្យមាន'''គណៈកម្មាធិការរបស់ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''តាមលក្ខខ័ណ្ឌនៃច្បាប់ដើម្បីធានាការអភិវឌ្ឍតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យនៅថ្នាក់ក្រោមជាតិដើម្បីសម្របសម្រួលលើវិស័យជំនាញក៏ត្រូវឲ្យមានការបង្កើត'''គណៈបញ្ជាការឯកភាពរាជធានី-ខេត្ត'''មានសមាសភាពពីមន្ទីរអង្គភាពនានាទាំងអស់នៅក្នុងដែនរាជធានី-ខេត្តសាមីដែលអភិបាលរាជធានី-ខេត្តជាប្រធាន។ ==ប្រវត្តិ== ==='''សម័យនគរវ្នំ ឬ ហ្វូណន'''=== [[File:Funan Kingdom.png|thumb]] ព្រះរាជា[[នគរភ្នំ|នគរវ្នំ]]និយមធ្វើសង្គ្រាមពង្រីកទឹកដីតួយ៉ាងដូចជា[[ព្រះបាទហ្វាន់ ឆេម៉ាន់ ឬស្រីមារៈ|ព្រះបាទហ្វាន់ឆេម៉ាន់]]បានលើកទ័ពជើងទឹកទៅវាយរដ្ឋជាច្រើនមកដាក់ជាចំណុះរួមមានរដ្ឋ[[ខ្មែរ]] ខ្លះ [[រដ្ឋមន|មន]] ខ្លះ [[ចាម]] ឬ [[ម៉ាឡេយូ]]។ក្នុងសង្គ្រាមគេច្រើនចាប់ឈ្លើយសឹកមកធ្វើជាទាសាទាសី។ ដោយហេតុនេះហើយទើបយើងហៅ[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ថាជាអធិរាជាណាចក្រហើយស្ដេចមានឋានៈជា ''[[មហារាជ|មហារាជ]]'' ឬជា ''[[សាវ៌កៅ|សាវ៌កៅ]]'' (ស្ដេចចក្រវាឡ)។រដ្ឋដែល​ឋិតក្រោមអំណាចរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ទាំងនោះមានស្ដេចសោយរាជ្យគ្រប់ៗរដ្ឋទាំងអស់ហើយរដ្ឋទាំងនោះមានតួនាទីលើកសួយសារអាករមកថ្វាយអធិរាជ[[ហ៊្វូណន|នគរវ្នំ]]រៀងរាល់ឆ្នាំរដ្ឋនេះគេហៅថា ''[[សាមន្តរាជ្យ|សាមន្តរាជ្យ]]''។ហើយរដ្ឋបែបទី ០២ គឺត្រូវគ្រប់គ្រងដោយព្រះរាជបុត្រឬព្រះញាតិវង្សរបស់ស្ដេចអាណាចក្រវ្នំគេហៅថា ''[[វិស័យរដ្ឋ|វិស័យរដ្ឋ]]'' ដែលជាសម្បត្តិរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ផ្ទាល់ដែលបង្កើតឡើងដោយ[[ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី១|ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី ១]] ប៉ុន្តែត្រូវបានរំលាយចោលទៅវិញដោយ[[ហ៊ុនប៉ានហួង|ព្រះបាទហ៊ុនប៉ានហួង]]វិញ។គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថារចនាសម្ព័ន្ធនយោបាយបែបនេះគឺមានគ្រោះថ្នាក់ណាស់គឺដោយសារតែពេលណាអំណាចកណ្ដាលចុះខ្សោយនោះ ''[[សាមន្តរាជ្យ]]'' មួយចំនួននឹងងើបឡើងបះបោរដូចករណី ''​[[សាមន្តរដ្ឋ|សាមន្តរដ្ឋ]][[ចេនឡា]]'' នៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី ០៦។ ==='''សម័យនគរកម្វុជ ឬ ចេនឡា'''=== [[File:Chen-La_locator.png|thumb]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័នទី ១]] ទ្រង់បានតាំងរាជធានីនៅ[[ឦសានបុរៈ]]ហើយមានគ្រួសារ ២០០០ នាក់រស់នៅ។នៅកណ្ដាលក្រុងមានសាលធំមួយជាទីដែលព្រះរាជាទ្រង់ព្រះប្រទានសវនាការនិងជួបជុំពួកមន្ត្រី សេនាបតី។នៅខាងក្រៅរាជធានីមានក្រុងចំនួន ៣០ ទៀតហើយក្រុងនីមួយៗមានគ្រួសារជាច្រើនពាន់នាក់រស់នៅហើយគ្រប់គ្រងដោយអភិបាលម្នាក់។ <ref>ត្រឹង ងារ ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ទំព័រ៧៤-៧៥</ref> ==='''សម័យអង្គរ(ចក្រភពខ្មែរ)'''=== [[File:Khmer_Empire.png|thumb]] ====ប្រមាណ==== បច្ចេកពាក្យ ''[[ប្រមាន-ប្រមាណ]]'' ត្រូវបានប្រើប្រាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]ដើម្បីសម្គាល់ឈ្មោះដល់បំណែងចែកទឹកដីដ៏ធំៗ ឬ មួយភូមិភាគនៃកម្ពុជទេស។តាមសិលាចារឹក(អក្សរសិលាចារឹកទំព័រ ៤៧ ៤៨ និង ៤៩)យើងបានឃើញដែនដី ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលជា ២០ គឺជាផែនដីដ៏ធំៗនៃប្រទេស។ នៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងនៅក្នុងសម័យសតវត្សរ៍ទី ០៧ (សិលាចារឹកអ្នកតា)មានសរសេរឈ្មោះពាក្យថា ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ។ តើភូមិភាគនេះនៅឯណា ឬ មួយក៏មានទីតាំងនៅកន្លែងវត្តព្រៃវែងសព្វថ្ងៃ?នៅក្នុងសិលាចារឹកនេះទៀតក៏មានសរសេរព្រះនាម[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័ន|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័ន]]ដែលជាព្រះមហាក្សត្រលើមហាក្សត្រ''[[សាមន្តរាជ]]'' នៃភូមិភាគទាំង ០៣។ តើ ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ជាភូមិភាគមួយនៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ(ឬទីក្រុង)ទាំង ០៣ កន្លែងដែលមានចារនៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងដែលឬទេ? នៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ០៥ ដែលត្រូវបានពណ៌នាតាមឧទាហរណ៍ខាងលើនេះយើងអាចសង្កេតឃើញថាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ( ''[[ប្រមាណ]]'' ពាក្យនេះមានន័យ ០២ មានន័យថា រង្វាស់និងការប៉ាន់ស្មាន)មួយចំនួនមានដើមកំណើតពីពាក្យ[[ខ្មែរ]]ហើយឈ្មោះភូមិភាគចំនួន ១១ មានដើមកំណើតពី[[សំស្ក្រឹត]]។ ម្យ៉ាងវិញទៀតបើតាមសិលាចារឹក K.៩៨៩ ភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]''មួយមានឈ្មោះថា ''[[សតគ្រាម]]'' ដែលមានន័យថា'''ភូមិចំនួនមួយរយ'''បានសេចក្ដីថាតាមរយៈអត្ថន័យរបស់ភូមិភាគនេះ យើងអាចទាញមតិដែលបញ្ជាក់ទំហំដ៏ធំធេងនៃស្ថាននាមដែលបានប្រើប្រាស់ពាក្យ ''[[ប្រមាណ]]'' នៅខាងដើម។នៅក្នុងសិលាចារឹកនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]នា[[សម័យអង្គរ]]ក៏មានការប្រើប្រាស់ ''[[ប្រមាណ]]'' សម្រាប់សម្គាល់នូវភូមិភាគផ្សេងៗនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ផងដែរ។ ====វិសយ==== ''[[វិសយ]]'' ពាក្យ[[សំស្ក្រឹត]]មានន័យថា [[តំបន់]] [[ខេត្ត]] ពាក្យ ''[[វិសយ]]'' ប្រើសម្រាប់សម្គាល់នូវបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋការឬក៏បំណែងចែករាជការមួយៗដ៏ច្បាស់លាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]។ តាមសិលាចារឹកនានាពាក្យ ''[[វិសយ]] (Visaya)''សម្គាល់នូវ[[ទីរួមខេត្ត]]ដែលនៅក្នុងនោះមានស្ថាប័នរាជការផ្សេងៗខាងគ្រហស្ថ និងសាសនា។ ''[[វិសយ]]'' នីមួយៗស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់ ''[[ខ្លោញវិសយ]]''(ស្ដេចត្រាញ់ ឬ ចៅហ្វាយខេត្ត)។ រាជការដែលធ្វើការអម ''[[ខ្លោញវិសយ]]'' គឺមាន ''[[ខ្លោញវលវិសយ]] (Khlon Vala Visaya K.២២១)''។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការធញ្ញជាតិគឺមានស្រូវអង្ករជាអាទិភាព។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការទារប្រេងមានប្រេងធ្វើអំពីរុក្ខជាតិនិងប្រេងធ្វើអំពីខ្លាញ់គោ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១) ''[[វ្រីហិបយ៌្យនវិសយ]] (Vrihi paryyan Visaya'' ''K.៤៤៤'')ព្រមទាំងមាន''[[ខ្លោញ]]'' ឬមួយក៏អធិបតីទទួលបន្ទុកតុលាការដែលនៅតាមសិលាចារឹកថា ''[[សភាវិសយ]]។'' បើប្រៀបធៀបទៅនិងសម័យបច្ចុប្បន្នពាក្យ ''[[វិសយ]]'' មានន័យថាជាបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋបាលដូចជាខេត្តដែរ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១)។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថាមានឈ្មោះស្ថាននាមខ្លះដែលត្រូវបានបង្កបង្កើតឡើងដោយការប្រើពាក្យ ''[[ភូមិសាស្ត្រ]] ផង [[ប្រមាណ]] ផង និង [[វិសយ]] ផង''។ ឧទាហរណ៍ : (សិលាចារឹក ទំព័រ ៥១) [[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]] = បុរីដ៏ល្អ ដ៏ប្រសើរ គឺជាភូមិភាគនៅខាងទិសឧត្ដរនៃកម្ពុជទេសគឺនៅតំបន់[[វត្តភូ]]ឬហៅថា[[តំបន់បាសាក់]]នៅខាងភូមិភាគឧត្ដរ។ តាមមតិអ្នកស្រាវជ្រាវខ្លះ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]គឺជារាជធានីចាស់នៃប្រទេស[[ចេនឡា]]ហើយព្រះមហាក្សត្រដែលសោយរាជ្យមុនគេនៅទីនោះព្រះនាមថា[[ស្រេស្ឋវម៌្ម|ព្រះបាទស្រេស្ឋវរ្ម័ន]]។ សន្ទុក = ប្រហែលជាចេញមកពីពាក្យ ស្ទុក ស្ដុក មានន័យថា ធំ មាំមួន ប៉ុន្តែន័យរបស់ពាក្យនេះម្យ៉ាងទៀតគឺបឹង។ សព្វថ្ងៃមានពាក្យ'''[[ភ្នំសន្ទុក]]'''ដែលនៅលើនោះមានប្រាសាទបុរាណតាមសិលាចារឹកក៏មានសរសេរអំពី ''Mahanasa = អ្នកធ្វើម្ហូបអាហារនៅ [[វិសយសន្ទុក]](Visaya Sanduk)''។ ប្រសិនបើពាក្យ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]និង'''សន្ទុក'''បានត្រូវប្រើប្រាស់សម្រាប់សម្គាល់ភូមិភាគផងខេត្តផងគេអាចសន្និដ្ឋានថានៅតាមសិលាចារឹកមានពាក្យសម្គាល់ភូមិភាគដទៃទៀតដែលត្រូវប្រើសម្រាប់សំគាល់ខេត្ត។យើងបានរកឃើញ ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលចំនួន ២០ ហើយនៅក្នុង ''[[ប្រមាណ]]'' នីមួយៗមាន ''[[វិសយ]]'' គឺខេត្តច្រើន។ដូច្នេះ ''[[វិសយ]]'' នៅក្នុងសម័យបុរាណជាពិសេសនៅ[[សម័យអង្គរ]]មានមិនតិចជាងពាក្យរបស់[[ជីវ តាក្វាន់]]ដែលបានសរសេរថានៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]មានខេត្តច្រើនជាង ៩០ ខេត្ត។ <ref>[http://phumikhmer.wordpress.com/2012/07/16/%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%90%E1%9E%B6%E1%9E%93%E2%80%8B%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%98%E2%80%8B%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%B6-toponymie%E2%80%8B-%E1%9E%94%E1%9E%8E%E1%9F%92/?relatedposts_exclude=92 ស្ថាននាមវិទ្យារបស់បណ្ឌិតឡុងសៀម]</ref> ===សម័យចតុមុខ និង សម័យលង្វែក === [[File:Southeast_Asian_history_-_Around_1540.png|thumb]] នៅក្នុងសម័យនោះ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]លែងជាមហាអំណាចមួយខាងទឹកដីទៀតហើយ។ទឹកដីជាន់ក្រៅគឺស្រុក'''[[បច្ចន្តជនបទ]]'''ដូចជាស្រុក'''[[សុខោទ័យ]]''' ស្រុក'''[[អយុធ្យា]]''' ស្រុក'''[[លពបុរី]]''' [[ស្រុកពិមាឃ(ខេត្តនគររាជ)|ស្រុកពិមាឃ]]ត្រូវបាត់បង់អស់ទៅហើយរីឯប្រទេស ''[[សាមន្តរាជ]]'' ដូចជា'''[[ចាម្ប៉ា]] [[អណ្ណាម]] [[ប្រទេសជ្វា|ជ្វា]] [[រដ្ឋមន|មន]]'''ក៏លែងមានទៀតដែរហើយ។ព្រំដែនខាងជើងរបស់[[ខ្មែរ]]ធ្លាក់មកនៅត្រឹម'''[[ទន្លេមូល]]'''ឬនៅលើនេះបន្តិចបន្តួចនឹង[[ឡាវ|ប្រទេសលាវ]]។ព្រះនគរខាងលិចទល់នឹង'''[[ខេត្តបស្ចឹមបុរី|បស្ចឹមបុរី]]''' និង '''[[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]]'''ខាងពាយ័ព្យទល់នឹង'''[[ស្រុកនាងរង]] [[ខេត្តនគររាជសីមា|នគររាជសីមា]]'''ខាងកើតទល់នឹង[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ខាងត្បូងទល់នឹង[[សមុទ្រចិនខាងត្បូង|សមុទ្រចិន]]និង[[ឈូងសមុទ្រសៀម]]។ បើតាមពង្សាវតាររាជាណាចក្រ[[ខ្មែរ]]សម័យនោះមានប្រមាណ ៧០ ខេត្តគឺ : '''[[ខេត្តលង្វែក|លង្វែក]] [[ខេត្តបរិបូរណ៍|អម្រិន្ទបូរ]] [[ខេត្តក្រគរ|ក្រគរ]] [[ខេត្តគ្រង|គ្រង]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តឫស្សីសាញ|ឫស្សីសាញ]] [[ខេត្តតាមសីមា|តាមសីមា]] [[ខេត្តមង្គលបុរី|មង្គលបុរី]] [[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]] [[ខេត្តសុរិន្ទ|សុរិន្ទ]] [[ខេត្តសិង្គារ|សិង្គារ]] [[ខេត្តកំពង់សៀម|កំពង់សៀម]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តជើងព្រៃ|ជើងព្រៃ]] [[ខេត្តគោកសេះ|គោកសេះ]] [[ខេត្តអន្លង់រាជ|អន្លង់រាជ]] [[ខេត្តព្រហ្មទេព|ព្រហ្មទេព]] [[ខេត្តព្រៃក្ដី|ព្រៃក្ដី]] [[ខេត្តស្ទោង|ស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង|ជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស|រលួស]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តម្លូព្រៃ|ម្លូព្រៃ]] [[ខេត្តជាំក្សាន្ត|ជាំក្សាន្ត]] [[ខេត្តត្នោត|ត្នោត]] [[ខេត្តទឹកជោរ|ទឹកជោរ]] [[ខេត្តសៀមបូក|សៀមបូក]] [[ខេត្តសម្បុកសម្បូណ៌|សម្បុកសម្បូណ៌]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តឆ្លូង|ឆ្លូង]] [[ខេត្តត្បូង|ត្បូង]] [[ខេត្តបាសាន|បាសាន]] [[ខេត្តទទឹងថ្ងៃ|ទទឹងថ្ងៃ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តរោងដំរី|រោងដំរី]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តជើងបាដែង|ជើងបាដែង]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តបាទី|បាទី]] [[ខេត្តលើកដែក|លើកដែក]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តថ្ពង|ថ្ពង]] [[ខេត្តបាសាក់|បាសាក់]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពាម|ពាម]] [[ខេត្តកោះស្លាកែត|កោះស្លាកែត]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|កំពង់សោម]] [[ខេត្តទឹកខ្មៅ|ទឹកខ្មៅ]] [[ខេត្តពាមមេសរ|ពាមមេសរ]] [[ខេត្តព្រះត្រពាំង|ព្រះត្រពាំង]] [[ខេត្តក្រមួនស|ក្រមួនស]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]]'''។ល។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថានៅក្នុងចំណោមខេត្តទាំងប៉ុន្មាននេះខេត្តខ្លះនៅឋានៈជាខេត្តរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះដូចជា'''[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]]'''។ល។រីឯខេត្តខ្លះធ្លាក់ឋានៈមកស្រុកវិញដូចជា'''[[ខេត្តមង្គលបុរី]] [[ខេត្តស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស]] [[ខេត្តទឹកជោរ]]'''។ល។ចំណែកខេត្តខ្លះទៀតត្រូវបាត់ឈ្មោះរលាយចូលនឹងខេត្តឯទៀតៗអស់ទៅ។ ខេត្តនីមួយៗត្រូវបែងចែកជាស្រុកហើយ[[ស្រុក]]នីមួយៗត្រូវបែងចែកជា[[ឃុំ]]និង[[ភូមិ]]ជាច្រើនទៅទៀត។ប៉ុន្តែខេត្តជាច្រើនត្រូវបានប្រមូលផ្ដុំជាតំបន់ធំៗដែលគេឲ្យឈ្មោះថា'''ដី'''។ '''ដី>រាជធានី-ខេត្ត>ស្រុក/ខណ្ឌ>ឃុំ/សង្កាត់>ភូមិ''' ===សម័យឧដុង្គ=== [[File:Southeast Asia in 1683 Map (Cambodia, Pegu, Siam) by Cantelli.jpg|thumb]] [[File:Indochina_map_(1770s).jpg|thumb]] នៅក្នុង[[សម័យឧដុង្គ]]ឃើញមានខេត្តដូចជា : [[ខេត្តកំពង់ក្របី|កំពង់ក្របី]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី|ច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តចុងកាល់|ចុងកាល់]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តមហានគរ|មហានគរ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តកំពង់លែង|កំពង់លែង]]។ ===សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង និង សម័យអាណានិគមនិយមជប៉ុន=== [[File:Cambodia indochina map 1886.jpg|thumb]] [[File:French_Indochina_1900-1945-fr.svg|thumb]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស|ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ-មុនីវង្ស]]មានខេត្តនិងភូមិភាគដូចជា ៖ ====ខេត្ត​==== *[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] *[[​ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *​[[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] *[[ខេត្តកំពត|កំពត]] *[[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] *[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|​កំពង់ឆ្នាំង]] *[[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] *[[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *[[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] *[[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *[[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] *[[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] *[[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] ====ភូមិភាគរដ្ឋបាល==== នៅក្នុង ​គ.ស ​១៩៤៧ មាន​ព្រះរាជ្យក្រម​បង្កើត​ឲ្យ​មាន​ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ចំនួន ០​៧ ​គឺ ៖ *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​១ : [[ខេត្ត​បាត់ដំបង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០២ : [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្ត​ពោធិសាត់]] និង [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៣ : [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្ត​កំពង់ធំ]] និង [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៤ : [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្ត​ក្រចេះ]] និង [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៥ : [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្ត​ព្រៃវែង]] និង​ [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៦ : [[ខេត្តកណ្ដាល|ខេត្ត​កណ្ដាល]] និង [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៧ : [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្ត​តាកែវ]] និង [[ខេត្តកំពត|កំពត]] ===សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម ឬ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០១=== [[File:Flag-map of Cambodia (precise boundaries).svg|thumb]] [[ប្រទេសកម្ពុជា]]បានបន្សល់ទុកនូវខេត្តដែលសេសសល់ស្រាប់នៅក្នុង[[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]រហូតមកដល់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]]។ នៅក្នុង​[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]​​ខេត្ដចំនួន ០​៥ ត្រូវបានបង្កើតឡើងបន្ថែមទៀតនិង​ក្រុងចំនួន ​០៣ គឺ : [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]]) [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]](១៩៥៧) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។សរុប ១៩ ខេត្ត និង ០៣ ក្រុង ។ ===សម័យសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ឬ លន់ នល់ === [[File:Flag map of Cambodia (1970-1975).svg|thumb]] ខេត្តនិងក្រុងសល់ពីជំនាន់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម|សង្គមរាស្ត្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]][[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]])[[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]] (១៩៥៧ ដល់[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] ឬ សម័យលន់ នល់ [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ក្រុងកំពង់សោម]]) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង ​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។ នៅ​ចុង​[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម|សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម]]និង​សម័យ[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] មាន​បង្កើត​អនុខេត្ត ​១១ និង​ ខេត្ត​ ០១ ដូច​ខាងក្រោម ៖ *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំពង់សីលា|កំពង់សិលា]] ([[ស្រុកស្រែអំបិល|ស្រុក​ស្រែអំបិល]]) *អនុខេត្ត​ផ្ការំចេក ([[ស្រុកមេមត់|ស្រុក​មេមត់]]) *អនុខេត្ត​ភ្នំដិល ([[ស្រុកបាធាយ|ស្រុក​បាធាយ]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកថ្មពួក|ថ្មពួក]] ([[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|ស្រុក​សិរីសោភ័ណ]]) *អនុខេត្ត​ស្រកានាគ ([[តាកែនកោះស្លា​ស្រកានាគ]] [[ស្រុកឈូក|ស្រុក​ឈូក]]) *អនុខេត្ត​ថ្មកែវ (ជិត​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|គីរីរម្យ]]) *អនុខេត្ត​[[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]] ([[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] ([[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] [[​ព្រៃវែង]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកអន្លង់វែង|អន្លង់វែង]] (ជិត​[[សៀមរាប]]) *អនុខេត្ត​[[ទន្លេសាប]] (ទីតាំង​សាលាខេត្ត​នៅ​[[ឃុំកំពង់ហ្លួង(ស្រុកក្រគរ)|ឃុំ​កំពង់ហ្លួង]] [[ស្រុកក្រគរ|ស្រុក​ក្រគរ]] [[ខេត្ត​ពោធិ៍សាត់]]) *អនុ[[ខេត្តប៉ៃលិន]] ក្រោយ​មក​ដាក់​ជា​[[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្ត​ប៉ៃលិន]]ក្រោយ​មក​ទៀត​កែ​ដាក់​ថា'''ក្រុង​ប៉ៃលិនមង្គល''' *ខេត្ត​[[ឧត្ដុង្គមានជ័យ]] (តាំង​នៅ​[[ស្រុកឧដុង្គ|ស្រុក​ឧត្ដុង្គ]]<ref>{{Cite web |title=អនុក្រឹត្យស្ដីពីការបំបែកស្រុកឧដុង នៃខេត្តកំពង់ស្ពឺ លេខ : ២៧១ អនក្រ.បក, 2022-12-23 {{!}} MPWT |url=https://www.mpwt.gov.kh/kh/documents/sub-decree/564 |access-date=2025-06-18 |website=ក្រសួងសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូន (MPWT) |language=kh}}</ref> [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្ត​កំពង់ស្ពឺ]])។ សរុប ២១ ខេត្ត ក្រោយមក ២០ ខេត្ត ក្រុង ០៣ ក្រោយមក ក្រុង ០៤ និង អនុខេត្ត ១១ ក្រោយមក ១០។<ref>{{Cite web |url=http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |title=ខេត្តខ្មែរសម័យអាណានិគម ដល់ សម័យលន់នល់ |access-date=2014-03-01 |archivedate=2015-04-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150423002908/http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |url-status=dead }}</ref> ===សម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ឬ ប៉ុល ពត=== នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៥ រដ្ឋាភិបាល[[ខ្មែរក្រហម]]បានលុបបំបាត់ចោលបំណែងចែករដ្ឋបាលពីមុនរបស់[[កម្ពុជា]]ចេញទាំងអស់។ជំនួសឲ្យខេត្ត[[កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ]]ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ០៧ ភូមិភាគគឺភូមិភាគ'''ពាយ័ព្យ ឧត្តរ ឦសាន បូព៌ា និរតី បស្ចឹម និង កណ្ដាល'''។ ភូមិភាគទាំងនេះត្រូវបានយកតាមបំណែងចែកដែល​បង្កើតឡើងដោយពួក[[ខ្មែរក្រហម]]នៅពេលដែលពួកគេបានប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងរបប[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]]ដឹកនាំដោយ​លោកឧត្តមសេនីយ៍[[លន់ នល់]]។<ref>James A. Tyner, ''The Killing of Cambodia''</ref> ===សម័យសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា សម័យរដ្ឋកម្ពុជា និង សម័យអ៊ុនតាក់=== [[File:Flag map of the State of Cambodia (1989-1993).png|thumb]] {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រដ្ឋធានី<br>(អាសនៈ) ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | [[ភ្នំពេញ]] | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh or Daun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|បន្ទាយមានជ័យ]] | [[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|សិរីសោភ័ណ]] | Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | [[ស្រុកបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | [[ស្រុកកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | [[ស្រុកកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | [[ស្រុកកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | Kampong Speu |- ! ០៧ | Kampong Thom | [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | [[ស្រុកកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | Kampong Thom |- ! ០៨ | Kampot | [[ខេត្តកំពត|កំពត]] | [[ស្រុកកំពត|កំពត]] | Kampot |- ! ០៩ | Kandal | [[ខេត្តកណ្តាល|កណ្ដាល]] | [[ស្រុកតាខ្មៅ|តាខ្មៅ]] | Ta Khmau |- ! ១០ | Koh Kong | [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] | [[ស្រុកកោះកុង|កោះកុង]] | Koh Kong |- ! ១១ | Kratié | [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] | [[ស្រុកក្រចេះ|ក្រចេះ]] | Kratié |- ! ១២ | Mondulkiri | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|មណ្ឌលគីរី]] | [[ស្រុកសែនមនោរម្យ|សែនមនោរម្យ]] | Saen Monourom |- ! ១៣ | Siem Reap - Oddar Meanchey | [[ខេត្តសៀមរាប]] [[ឧត្តរមានជ័យ]] | [[ស្រុកសៀមរាប|សៀមរាប]] | Siem Reap |- ! ១៤ | Kampong Saom | [[ក្រុងកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | [[ស្រុកកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | Kampong Saom |- ! ១៥ | Preah Vihear | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ព្រះវិហារ]] | [[ស្រុកភ្នំត្បែងមានជ័យ|ភ្នំត្បែងមានជ័យ]] | Phnom Thbeng Meanchey |- ! ១៦ | Pursat | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ស្រុកពោធិ៍សាត់]] | Pursat |- ! ១៧ | Prey Veng | [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | [[ស្រុកព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | Prey Veng |- ! ១៨ | Ratanakiri | [[ខេត្តរតនគីរី|រតនគីរី]] | [[ស្រុកលំផាត់|លំផាត់]] | Lumphat |- ! ១៩ | Stung Treng | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | [[ស្រុកស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | Stung Treng |- ! ២០ | Svay Rieng | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | [[ស្រុកស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | Svay Rieng |- ! ២១ | Takéo | [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] | [[ស្រុកតាកែវ|តាកែវ]] | Takéo |- |} ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៨=== នៅថ្ងៃទី ២២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០០៨ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានផ្លាស់ប្ដូរក្រុង[[កែប]] [[ប៉ៃលិន]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]]ទៅជាខេត្តវិញនិងបានកែសម្រួលព្រំប្រទល់សីមាខេត្តជាច្រើន។<ref>{{Cite web|url = http://khmerization.blogspot.com/2008/12/decree-creates-three-new-provinces.html|title = Decree Creates Three New Provinces|publisher = khmerization.blogspot.com|date=December 2008}}</ref> ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៣=== នៅថ្ងៃទី ៣១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០១៣ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានបំបែក[[ខេត្តកំពង់ចាម]]ទៅជា ០២ [[ខេត្តកំពង់ចាម]](ត្រើយខាងលិច[[ទន្លេមេគង្គ]]) និង [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]](ត្រើយខាងកើត[[ទន្លេមេគង្គ]])។<ref>{{Cite web|url = http://www.phnompenhpost.com/national/kampong-cham%E2%80%99s-great-divide|title = Kampong Cham's great divide|}}</ref> ==ឯកសារយោង== {{Reflist}} ==តំណខាងក្រៅ== * [http://www.statoids.com/ukh.html Statoid site] {{ខេត្ត-រាជធានីកម្ពុជា}} {{អត្ថបទអំពីបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទីមួយនៃប្រទេសអាស៊ី}} {{Portal bar|កម្ពុជា}} [[Category:បំណែងចែករងនៃកម្ពុជា]] [[Category:បញ្ជីបំណែងចែករងប្រទេស|Cambodia, Provinces]] [[Category:បំណែងចែករងប្រទេសនៃអាស៊ី|Cambodia 1]] [[Category:បំណែងចែករដ្ឋបាលរងរបស់ប្រទេសថ្នាក់ទីមួយ|Provinces, Cambodia]] [[Category:បញ្ជីទាក់ទងកម្ពុជា]] 7mnvw8tza18pt2uiyiyjlxnzois9zgc 322343 322342 2025-06-20T11:43:59Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង និង សម័យអាណានិគមនិយមជប៉ុន */ 322343 wikitext text/x-wiki '''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]''' ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ២៥ ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១។[[រាជធានីភ្នំពេញ]]មិនមែនជាខេត្តនោះទេតែជាតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសហើយត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាខេត្តដោយហេតុថាវាត្រូវបានគ្រប់គ្រងនៅក្នុងកម្រិតដូចគ្នាទៅនឹងខេត្ត ២៤ ទៀតដែរ។ឈ្មោះនៃខេត្តដូចគ្នាទៅនឹងក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្តាល]] [[កំពង់ធំ]] [[កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] [[តាកែវ]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[បន្ទាយមានជ័យ]] [[មណ្ឌលគិរី]] [[រតនគិរី]] និង [[ឧត្តរមានជ័យ]]ចេញ។ [[ភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]]មានសន្ទភាពនិងប្រជាជនខ្ពស់បំផុត។ខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីធំជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]ហើយខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីតូចជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តកែប]]។[[ខេត្តកែប]]មានអត្រាប្រជាជនទាបបំផុតស្របពេលដែល[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]មានសន្ទភាពប្រជាជនទាបបំផុតដូចគ្នាដែរ(ស្ដែងតាមរយៈជំរឿនឆ្នាំ ២០០០)។ [[កម្ពុជា|ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ត្រូវបានបែងចែកជាបន្តបន្ទាប់ទៀតទៅជា ''[[ស្រុក]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ ចំណែកឯ ''[[ខណ្ឌ]]'' មានតែនៅក្នុង[[រាជធានីភ្នំពេញ]]ប៉ុណ្ណោះ។ចំនួន ''[[ស្រុក]]'' / ''[[ខណ្ឌ]]'' នៅក្នុង ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' នីមួយៗមានចំនួនខុសៗគ្នារាប់ចាប់តាំងពីខេត្តតូចៗរហូតដល់ខេត្តធំៗ។ខេត្តនីមួយៗត្រូវមានតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសមួយផងដែរហៅថាក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្តាល|កណ្តាល]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]]ដែលមានក្រុងច្រើន(ចាប់ពី ០២ ឡើងទៅ)។ ''[[ឃុំ]]'' / ''[[សង្កាត់]]'' គឺជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៣ និងចុងក្រោយបង្អស់គឺ ''[[ភូមិ]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៤។នៅ[[រាជធានីភ្នំពេញ]]គ្មាន ''[[ឃុំ]]'' នោះទេដោយប្រើប្រាស់ ''[[សង្កាត់]]'' ជំនួសឲ្យ ''[[ឃុំ]]'' វិញ។ {{short description|First-level administrative division of Cambodia}} {{Infobox subdivision type | name = ខេត្ត ឬ ខែត្រ<br />{{lang|en|Province}}<br />{{nobold|{{transl|km|Khétt}}}} | alt_name = |map = Provincial Boundaries in Cambodia.svg |category = បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១ |territory = {{CAM}} |start_date = |current_number = ២៥ |number_date = |population_range = ៤២,៦៦៥ ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– ២,២៨១,៩៥១ ([[រាជធានីភ្នំពេញ]])<ref name=census2019 /> |area_range = {{Convert|336|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– {{Convert|14288|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]) |government = រដ្ឋបាលខេត្ត |subdivision = [[ស្រុក|ខណ្ឌ/ក្រុង/ស្រុក]](បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ បន្ទាប់ពីខេត្ត) }} ==បញ្ជីរាជធានី-ខេត្ត== [[File:Cambodia, administrative divisions - km - colored.svg|center|700px]] {| class="wikitable" style="text-align:center |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរកាត់ ! អក្សរខ្មែរ ! អក្សរកាត់ខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រាជធានី<br> ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | '''PP''' | [[រាជធានីភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]] | '''ភព''' | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | '''BMC''' | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] | '''បមជ''' | [[ក្រុងប៉ោយប៉ែត|ក្រុងប៉ោយប៉ែត]] [[ក្រុងសិរីសោភ័ណ|ក្រុងសិរីសោភ័ណ]] |Krong Poipet, Krong Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | '''BB''' | [[ខេត្តបាត់ដំបង|ខេត្តបាត់ដំបង]] | '''បប''' | [[ក្រុងបាត់ដំបង|ក្រុងបាត់ដំបង]] | Krong Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | '''KC''' | [[ខេត្តកំពង់ចាម|ខេត្តកំពង់ចាម]] | '''កច''' | [[ក្រុងកំពង់ចាម|ក្រុងកំពង់ចាម]] | Krong Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | '''KCH''' | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] | '''កឆ''' | [[ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង|ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង]] | Krong Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | '''KS''' | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] | '''កស''' | [[ក្រុងច្បារមន|ក្រុងច្បារមន]] [[ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ|ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ]] |Krong Chbar Mon, Krong Odongk Meae Chey |- ! ០៧ | Kampong Thom | '''KT''' | [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្តកំពង់ធំ]] | '''កធ''' | [[ក្រុងស្ទឹងសែន|ក្រុងស្ទឹងសែន]] |Krong Stueng Saen |- ! ០៨ | Kampot | '''KP''' | [[ខេត្តកំពត|ខេត្តកំពត]] | '''កព''' | [[ក្រុងកំពត|ក្រុងកំពត]] [[ក្រុងបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]] | Krong Kampot, Krong Bokor |- ! ០៩ | Kandal | '''KD''' | [[ខេត្តកណ្តាល|ខេត្តកណ្ដាល]] | '''កណ''' | [[ក្រុងតាខ្មៅ|ក្រុងតាខ្មៅ]] [[ក្រុងសំពៅពូន|ក្រុងសំពៅពូន]] [[ក្រុងអរិយក្សត្រ|ក្រុងអរិយក្សត្រ]] | Krong Ta Khmau, Krong Sampov Poun, Krong Arey Ksat |- ! ១០ | Koh Kong | '''KK''' | [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្តកោះកុង]] | '''កក''' | [[ក្រុងខេមរភូមិន្ទ|ក្រុងខេមរភូមិន្ទ]] | Krong Khemarak Phoumin |- ! ១១ | Kep | '''KEP''' | [[ខេត្តកែប|ខេត្តកែប]] | '''កែប''' | [[ក្រុងកែប|ក្រុងកែប]] | Krong Kep |- ! ១២ | Kratíe | '''KRC''' | [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្តក្រចេះ]] | '''ក្រច''' | [[ក្រុងក្រចេះ|ក្រុងក្រចេះ]] | Krong Kratíe |- ! ១៣ | Mondulkiri | '''MK''' | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] | '''មគ''' | [[ក្រុងសែនមនោរម្យ|ក្រុងសែនមនោរម្យ]] | Krong Senmonorom |- ! ១៤ | Oddar Meanchey | '''OMC''' | [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ|ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] | '''ឧមជ''' | [[ក្រុងសំរោង|ក្រុងសំរោង]] | Krong Samraong |- ! ១៥ | Pailin | '''PL''' | [[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្តប៉ៃលិន]] | '''បល''' | [[ក្រុងប៉ៃលិន|ក្រុងប៉ៃលិន]] | Krong Pailin |- ! ១៦ | Preah Sihanouk | '''SN''' | [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ខេត្តព្រះសីហនុ]] | '''សន''' | [[ក្រុងកំពង់សោម|ក្រុងកំពង់សោម]] [[ក្រុងកោះរ៉ុង|ក្រុងកោះរ៉ុង]] [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុងព្រះសីហនុ]] | Krong Kampong Som, Krong Koh Rong, Sihanoukville(Krong Preah Sihanouk) |- ! ១៧ | Preah Vihear | '''PV''' | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្តព្រះវិហារ]] | '''ពវ''' | [[ក្រុងព្រះវិហារ|ក្រុងព្រះវិហារ]] | Krong Preah Vihear |- ! ១៨ | Pursat | '''PS''' | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្តពោធិ៍សាត់]] | '''ពស''' | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ក្រុងពោធិ៍សាត់]] | Krong Pursat |- ! ១៩ | Prey Veng | '''PRV''' | [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្តព្រៃវែង]] | '''ព្រវ''' | [[ក្រុងព្រៃវែង|ក្រុងព្រៃវែង]] | Krong Prey Veng |- ! ២០ | Ratanakiri | '''RK''' | [[ខេត្តរតនគីរី|ខេត្តរតនគីរី]] | '''រគ''' | [[ក្រុងបានលុង|ក្រុងបានលុង]] | Krong Banlung |- ! ២១ | Siem Reap | '''SR''' | [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] | '''សរ''' | [[ក្រុងរុនតាឯក|ក្រុងរុនតាឯកតេជោសែន]] [[ក្រុងសៀមរាប|ក្រុងសៀមរាប]] | Krong Run Ta EK Techo Sen, Krong Siem Reap |- ! ២២ | Stung Treng | '''ST''' | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ខេត្តស្ទឹងត្រែង]] | '''សត''' | [[ក្រុងស្ទឹងត្រែង|ក្រុងស្ទឹងត្រែង]] | Krong Stung Treng |- ! ២៣ | Svay Rieng | '''SVR''' | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ខេត្តស្វាយរៀង]] | '''ស្វរ''' | [[ក្រុងបាវិត|ក្រុងបាវិត]] [[ក្រុងស្វាយរៀង|ក្រុងស្វាយរៀង]] | Krong Bavet, Krong Svay Rieng |- ! ២៤ | Takéo | '''TK''' | [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្តតាកែវ]] | '''តក''' | [[ក្រុងដូនកែវ|ក្រុងដូនកែវ]] | Krong Doun Kaev |- ! ២៥ | Tbong Khmum | '''TKH''' | [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]] | '''តឃ''' | [[ក្រុងសួង|ក្រុងសួង]] | Krong Suong |} [[File:Mappa Impero Khmer (it).svg|center|700px]] ==អភិបាលកិច្ច== '''រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្ត'''នីមួយៗត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយក្រុមប្រឹក្សាតាមរយៈ'''ការបោះឆ្នោតអសកល'''ពី'''ក្រុមប្រឹក្សាឃុំ/សង្កាត់'''ដែលឲ្យឈ្មោះថា'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''។'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''គឺជាតំណាងប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងដែនសមត្ថកិច្ចរាជធានី-ខេត្ត។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវតែងតាំងដោយព្រះរាជក្រឹត្យតាមរសំណើពី'''នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា'''និង'''រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ'''។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវមានអភិបាលមួយរូបមានតួនាទីដឹកនាំរួមនិងអភិបាលរង(តាមការកំណត់របស់[[ក្រសួងមហាផ្ទៃ|ក្រសួងមហាផ្ទៃ]])ជាជំនួយការដឹកនាំអភិបាលលើជំនាញវិស័យនានានៅក្នុងរាជធានី-ខេត្ត។ រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្តនីមួយៗត្រូវបង្កើតឲ្យមាន'''គណៈកម្មាធិការរបស់ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''តាមលក្ខខ័ណ្ឌនៃច្បាប់ដើម្បីធានាការអភិវឌ្ឍតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យនៅថ្នាក់ក្រោមជាតិដើម្បីសម្របសម្រួលលើវិស័យជំនាញក៏ត្រូវឲ្យមានការបង្កើត'''គណៈបញ្ជាការឯកភាពរាជធានី-ខេត្ត'''មានសមាសភាពពីមន្ទីរអង្គភាពនានាទាំងអស់នៅក្នុងដែនរាជធានី-ខេត្តសាមីដែលអភិបាលរាជធានី-ខេត្តជាប្រធាន។ ==ប្រវត្តិ== ==='''សម័យនគរវ្នំ ឬ ហ្វូណន'''=== [[File:Funan Kingdom.png|thumb]] ព្រះរាជា[[នគរភ្នំ|នគរវ្នំ]]និយមធ្វើសង្គ្រាមពង្រីកទឹកដីតួយ៉ាងដូចជា[[ព្រះបាទហ្វាន់ ឆេម៉ាន់ ឬស្រីមារៈ|ព្រះបាទហ្វាន់ឆេម៉ាន់]]បានលើកទ័ពជើងទឹកទៅវាយរដ្ឋជាច្រើនមកដាក់ជាចំណុះរួមមានរដ្ឋ[[ខ្មែរ]] ខ្លះ [[រដ្ឋមន|មន]] ខ្លះ [[ចាម]] ឬ [[ម៉ាឡេយូ]]។ក្នុងសង្គ្រាមគេច្រើនចាប់ឈ្លើយសឹកមកធ្វើជាទាសាទាសី។ ដោយហេតុនេះហើយទើបយើងហៅ[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ថាជាអធិរាជាណាចក្រហើយស្ដេចមានឋានៈជា ''[[មហារាជ|មហារាជ]]'' ឬជា ''[[សាវ៌កៅ|សាវ៌កៅ]]'' (ស្ដេចចក្រវាឡ)។រដ្ឋដែល​ឋិតក្រោមអំណាចរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ទាំងនោះមានស្ដេចសោយរាជ្យគ្រប់ៗរដ្ឋទាំងអស់ហើយរដ្ឋទាំងនោះមានតួនាទីលើកសួយសារអាករមកថ្វាយអធិរាជ[[ហ៊្វូណន|នគរវ្នំ]]រៀងរាល់ឆ្នាំរដ្ឋនេះគេហៅថា ''[[សាមន្តរាជ្យ|សាមន្តរាជ្យ]]''។ហើយរដ្ឋបែបទី ០២ គឺត្រូវគ្រប់គ្រងដោយព្រះរាជបុត្រឬព្រះញាតិវង្សរបស់ស្ដេចអាណាចក្រវ្នំគេហៅថា ''[[វិស័យរដ្ឋ|វិស័យរដ្ឋ]]'' ដែលជាសម្បត្តិរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ផ្ទាល់ដែលបង្កើតឡើងដោយ[[ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី១|ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី ១]] ប៉ុន្តែត្រូវបានរំលាយចោលទៅវិញដោយ[[ហ៊ុនប៉ានហួង|ព្រះបាទហ៊ុនប៉ានហួង]]វិញ។គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថារចនាសម្ព័ន្ធនយោបាយបែបនេះគឺមានគ្រោះថ្នាក់ណាស់គឺដោយសារតែពេលណាអំណាចកណ្ដាលចុះខ្សោយនោះ ''[[សាមន្តរាជ្យ]]'' មួយចំនួននឹងងើបឡើងបះបោរដូចករណី ''​[[សាមន្តរដ្ឋ|សាមន្តរដ្ឋ]][[ចេនឡា]]'' នៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី ០៦។ ==='''សម័យនគរកម្វុជ ឬ ចេនឡា'''=== [[File:Chen-La_locator.png|thumb]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័នទី ១]] ទ្រង់បានតាំងរាជធានីនៅ[[ឦសានបុរៈ]]ហើយមានគ្រួសារ ២០០០ នាក់រស់នៅ។នៅកណ្ដាលក្រុងមានសាលធំមួយជាទីដែលព្រះរាជាទ្រង់ព្រះប្រទានសវនាការនិងជួបជុំពួកមន្ត្រី សេនាបតី។នៅខាងក្រៅរាជធានីមានក្រុងចំនួន ៣០ ទៀតហើយក្រុងនីមួយៗមានគ្រួសារជាច្រើនពាន់នាក់រស់នៅហើយគ្រប់គ្រងដោយអភិបាលម្នាក់។ <ref>ត្រឹង ងារ ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ទំព័រ៧៤-៧៥</ref> ==='''សម័យអង្គរ(ចក្រភពខ្មែរ)'''=== [[File:Khmer_Empire.png|thumb]] ====ប្រមាណ==== បច្ចេកពាក្យ ''[[ប្រមាន-ប្រមាណ]]'' ត្រូវបានប្រើប្រាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]ដើម្បីសម្គាល់ឈ្មោះដល់បំណែងចែកទឹកដីដ៏ធំៗ ឬ មួយភូមិភាគនៃកម្ពុជទេស។តាមសិលាចារឹក(អក្សរសិលាចារឹកទំព័រ ៤៧ ៤៨ និង ៤៩)យើងបានឃើញដែនដី ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលជា ២០ គឺជាផែនដីដ៏ធំៗនៃប្រទេស។ នៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងនៅក្នុងសម័យសតវត្សរ៍ទី ០៧ (សិលាចារឹកអ្នកតា)មានសរសេរឈ្មោះពាក្យថា ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ។ តើភូមិភាគនេះនៅឯណា ឬ មួយក៏មានទីតាំងនៅកន្លែងវត្តព្រៃវែងសព្វថ្ងៃ?នៅក្នុងសិលាចារឹកនេះទៀតក៏មានសរសេរព្រះនាម[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័ន|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័ន]]ដែលជាព្រះមហាក្សត្រលើមហាក្សត្រ''[[សាមន្តរាជ]]'' នៃភូមិភាគទាំង ០៣។ តើ ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ជាភូមិភាគមួយនៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ(ឬទីក្រុង)ទាំង ០៣ កន្លែងដែលមានចារនៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងដែលឬទេ? នៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ០៥ ដែលត្រូវបានពណ៌នាតាមឧទាហរណ៍ខាងលើនេះយើងអាចសង្កេតឃើញថាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ( ''[[ប្រមាណ]]'' ពាក្យនេះមានន័យ ០២ មានន័យថា រង្វាស់និងការប៉ាន់ស្មាន)មួយចំនួនមានដើមកំណើតពីពាក្យ[[ខ្មែរ]]ហើយឈ្មោះភូមិភាគចំនួន ១១ មានដើមកំណើតពី[[សំស្ក្រឹត]]។ ម្យ៉ាងវិញទៀតបើតាមសិលាចារឹក K.៩៨៩ ភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]''មួយមានឈ្មោះថា ''[[សតគ្រាម]]'' ដែលមានន័យថា'''ភូមិចំនួនមួយរយ'''បានសេចក្ដីថាតាមរយៈអត្ថន័យរបស់ភូមិភាគនេះ យើងអាចទាញមតិដែលបញ្ជាក់ទំហំដ៏ធំធេងនៃស្ថាននាមដែលបានប្រើប្រាស់ពាក្យ ''[[ប្រមាណ]]'' នៅខាងដើម។នៅក្នុងសិលាចារឹកនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]នា[[សម័យអង្គរ]]ក៏មានការប្រើប្រាស់ ''[[ប្រមាណ]]'' សម្រាប់សម្គាល់នូវភូមិភាគផ្សេងៗនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ផងដែរ។ ====វិសយ==== ''[[វិសយ]]'' ពាក្យ[[សំស្ក្រឹត]]មានន័យថា [[តំបន់]] [[ខេត្ត]] ពាក្យ ''[[វិសយ]]'' ប្រើសម្រាប់សម្គាល់នូវបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋការឬក៏បំណែងចែករាជការមួយៗដ៏ច្បាស់លាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]។ តាមសិលាចារឹកនានាពាក្យ ''[[វិសយ]] (Visaya)''សម្គាល់នូវ[[ទីរួមខេត្ត]]ដែលនៅក្នុងនោះមានស្ថាប័នរាជការផ្សេងៗខាងគ្រហស្ថ និងសាសនា។ ''[[វិសយ]]'' នីមួយៗស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់ ''[[ខ្លោញវិសយ]]''(ស្ដេចត្រាញ់ ឬ ចៅហ្វាយខេត្ត)។ រាជការដែលធ្វើការអម ''[[ខ្លោញវិសយ]]'' គឺមាន ''[[ខ្លោញវលវិសយ]] (Khlon Vala Visaya K.២២១)''។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការធញ្ញជាតិគឺមានស្រូវអង្ករជាអាទិភាព។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការទារប្រេងមានប្រេងធ្វើអំពីរុក្ខជាតិនិងប្រេងធ្វើអំពីខ្លាញ់គោ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១) ''[[វ្រីហិបយ៌្យនវិសយ]] (Vrihi paryyan Visaya'' ''K.៤៤៤'')ព្រមទាំងមាន''[[ខ្លោញ]]'' ឬមួយក៏អធិបតីទទួលបន្ទុកតុលាការដែលនៅតាមសិលាចារឹកថា ''[[សភាវិសយ]]។'' បើប្រៀបធៀបទៅនិងសម័យបច្ចុប្បន្នពាក្យ ''[[វិសយ]]'' មានន័យថាជាបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋបាលដូចជាខេត្តដែរ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១)។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថាមានឈ្មោះស្ថាននាមខ្លះដែលត្រូវបានបង្កបង្កើតឡើងដោយការប្រើពាក្យ ''[[ភូមិសាស្ត្រ]] ផង [[ប្រមាណ]] ផង និង [[វិសយ]] ផង''។ ឧទាហរណ៍ : (សិលាចារឹក ទំព័រ ៥១) [[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]] = បុរីដ៏ល្អ ដ៏ប្រសើរ គឺជាភូមិភាគនៅខាងទិសឧត្ដរនៃកម្ពុជទេសគឺនៅតំបន់[[វត្តភូ]]ឬហៅថា[[តំបន់បាសាក់]]នៅខាងភូមិភាគឧត្ដរ។ តាមមតិអ្នកស្រាវជ្រាវខ្លះ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]គឺជារាជធានីចាស់នៃប្រទេស[[ចេនឡា]]ហើយព្រះមហាក្សត្រដែលសោយរាជ្យមុនគេនៅទីនោះព្រះនាមថា[[ស្រេស្ឋវម៌្ម|ព្រះបាទស្រេស្ឋវរ្ម័ន]]។ សន្ទុក = ប្រហែលជាចេញមកពីពាក្យ ស្ទុក ស្ដុក មានន័យថា ធំ មាំមួន ប៉ុន្តែន័យរបស់ពាក្យនេះម្យ៉ាងទៀតគឺបឹង។ សព្វថ្ងៃមានពាក្យ'''[[ភ្នំសន្ទុក]]'''ដែលនៅលើនោះមានប្រាសាទបុរាណតាមសិលាចារឹកក៏មានសរសេរអំពី ''Mahanasa = អ្នកធ្វើម្ហូបអាហារនៅ [[វិសយសន្ទុក]](Visaya Sanduk)''។ ប្រសិនបើពាក្យ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]និង'''សន្ទុក'''បានត្រូវប្រើប្រាស់សម្រាប់សម្គាល់ភូមិភាគផងខេត្តផងគេអាចសន្និដ្ឋានថានៅតាមសិលាចារឹកមានពាក្យសម្គាល់ភូមិភាគដទៃទៀតដែលត្រូវប្រើសម្រាប់សំគាល់ខេត្ត។យើងបានរកឃើញ ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលចំនួន ២០ ហើយនៅក្នុង ''[[ប្រមាណ]]'' នីមួយៗមាន ''[[វិសយ]]'' គឺខេត្តច្រើន។ដូច្នេះ ''[[វិសយ]]'' នៅក្នុងសម័យបុរាណជាពិសេសនៅ[[សម័យអង្គរ]]មានមិនតិចជាងពាក្យរបស់[[ជីវ តាក្វាន់]]ដែលបានសរសេរថានៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]មានខេត្តច្រើនជាង ៩០ ខេត្ត។ <ref>[http://phumikhmer.wordpress.com/2012/07/16/%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%90%E1%9E%B6%E1%9E%93%E2%80%8B%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%98%E2%80%8B%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%B6-toponymie%E2%80%8B-%E1%9E%94%E1%9E%8E%E1%9F%92/?relatedposts_exclude=92 ស្ថាននាមវិទ្យារបស់បណ្ឌិតឡុងសៀម]</ref> ===សម័យចតុមុខ និង សម័យលង្វែក === [[File:Southeast_Asian_history_-_Around_1540.png|thumb]] នៅក្នុងសម័យនោះ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]លែងជាមហាអំណាចមួយខាងទឹកដីទៀតហើយ។ទឹកដីជាន់ក្រៅគឺស្រុក'''[[បច្ចន្តជនបទ]]'''ដូចជាស្រុក'''[[សុខោទ័យ]]''' ស្រុក'''[[អយុធ្យា]]''' ស្រុក'''[[លពបុរី]]''' [[ស្រុកពិមាឃ(ខេត្តនគររាជ)|ស្រុកពិមាឃ]]ត្រូវបាត់បង់អស់ទៅហើយរីឯប្រទេស ''[[សាមន្តរាជ]]'' ដូចជា'''[[ចាម្ប៉ា]] [[អណ្ណាម]] [[ប្រទេសជ្វា|ជ្វា]] [[រដ្ឋមន|មន]]'''ក៏លែងមានទៀតដែរហើយ។ព្រំដែនខាងជើងរបស់[[ខ្មែរ]]ធ្លាក់មកនៅត្រឹម'''[[ទន្លេមូល]]'''ឬនៅលើនេះបន្តិចបន្តួចនឹង[[ឡាវ|ប្រទេសលាវ]]។ព្រះនគរខាងលិចទល់នឹង'''[[ខេត្តបស្ចឹមបុរី|បស្ចឹមបុរី]]''' និង '''[[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]]'''ខាងពាយ័ព្យទល់នឹង'''[[ស្រុកនាងរង]] [[ខេត្តនគររាជសីមា|នគររាជសីមា]]'''ខាងកើតទល់នឹង[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ខាងត្បូងទល់នឹង[[សមុទ្រចិនខាងត្បូង|សមុទ្រចិន]]និង[[ឈូងសមុទ្រសៀម]]។ បើតាមពង្សាវតាររាជាណាចក្រ[[ខ្មែរ]]សម័យនោះមានប្រមាណ ៧០ ខេត្តគឺ : '''[[ខេត្តលង្វែក|លង្វែក]] [[ខេត្តបរិបូរណ៍|អម្រិន្ទបូរ]] [[ខេត្តក្រគរ|ក្រគរ]] [[ខេត្តគ្រង|គ្រង]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តឫស្សីសាញ|ឫស្សីសាញ]] [[ខេត្តតាមសីមា|តាមសីមា]] [[ខេត្តមង្គលបុរី|មង្គលបុរី]] [[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]] [[ខេត្តសុរិន្ទ|សុរិន្ទ]] [[ខេត្តសិង្គារ|សិង្គារ]] [[ខេត្តកំពង់សៀម|កំពង់សៀម]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តជើងព្រៃ|ជើងព្រៃ]] [[ខេត្តគោកសេះ|គោកសេះ]] [[ខេត្តអន្លង់រាជ|អន្លង់រាជ]] [[ខេត្តព្រហ្មទេព|ព្រហ្មទេព]] [[ខេត្តព្រៃក្ដី|ព្រៃក្ដី]] [[ខេត្តស្ទោង|ស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង|ជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស|រលួស]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តម្លូព្រៃ|ម្លូព្រៃ]] [[ខេត្តជាំក្សាន្ត|ជាំក្សាន្ត]] [[ខេត្តត្នោត|ត្នោត]] [[ខេត្តទឹកជោរ|ទឹកជោរ]] [[ខេត្តសៀមបូក|សៀមបូក]] [[ខេត្តសម្បុកសម្បូណ៌|សម្បុកសម្បូណ៌]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តឆ្លូង|ឆ្លូង]] [[ខេត្តត្បូង|ត្បូង]] [[ខេត្តបាសាន|បាសាន]] [[ខេត្តទទឹងថ្ងៃ|ទទឹងថ្ងៃ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តរោងដំរី|រោងដំរី]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តជើងបាដែង|ជើងបាដែង]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តបាទី|បាទី]] [[ខេត្តលើកដែក|លើកដែក]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តថ្ពង|ថ្ពង]] [[ខេត្តបាសាក់|បាសាក់]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពាម|ពាម]] [[ខេត្តកោះស្លាកែត|កោះស្លាកែត]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|កំពង់សោម]] [[ខេត្តទឹកខ្មៅ|ទឹកខ្មៅ]] [[ខេត្តពាមមេសរ|ពាមមេសរ]] [[ខេត្តព្រះត្រពាំង|ព្រះត្រពាំង]] [[ខេត្តក្រមួនស|ក្រមួនស]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]]'''។ល។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថានៅក្នុងចំណោមខេត្តទាំងប៉ុន្មាននេះខេត្តខ្លះនៅឋានៈជាខេត្តរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះដូចជា'''[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]]'''។ល។រីឯខេត្តខ្លះធ្លាក់ឋានៈមកស្រុកវិញដូចជា'''[[ខេត្តមង្គលបុរី]] [[ខេត្តស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស]] [[ខេត្តទឹកជោរ]]'''។ល។ចំណែកខេត្តខ្លះទៀតត្រូវបាត់ឈ្មោះរលាយចូលនឹងខេត្តឯទៀតៗអស់ទៅ។ ខេត្តនីមួយៗត្រូវបែងចែកជាស្រុកហើយ[[ស្រុក]]នីមួយៗត្រូវបែងចែកជា[[ឃុំ]]និង[[ភូមិ]]ជាច្រើនទៅទៀត។ប៉ុន្តែខេត្តជាច្រើនត្រូវបានប្រមូលផ្ដុំជាតំបន់ធំៗដែលគេឲ្យឈ្មោះថា'''ដី'''។ '''ដី>រាជធានី-ខេត្ត>ស្រុក/ខណ្ឌ>ឃុំ/សង្កាត់>ភូមិ''' ===សម័យឧដុង្គ=== [[File:Southeast Asia in 1683 Map (Cambodia, Pegu, Siam) by Cantelli.jpg|thumb]] [[File:Indochina_map_(1770s).jpg|thumb]] នៅក្នុង[[សម័យឧដុង្គ]]ឃើញមានខេត្តដូចជា : [[ខេត្តកំពង់ក្របី|កំពង់ក្របី]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី|ច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តចុងកាល់|ចុងកាល់]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តមហានគរ|មហានគរ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តកំពង់លែង|កំពង់លែង]]។ ===សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង និង សម័យអាណានិគមនិយមជប៉ុន=== [[File:Cambodia indochina map 1886.jpg|thumb]] [[File:French_Indochina_1900-1945-fr.svg|thumb]] [[File:Japanese Empire - 1942.svg|thumb]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស|ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ-មុនីវង្ស]]មានខេត្តនិងភូមិភាគដូចជា ៖ ====ខេត្ត​==== *[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] *[[​ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *​[[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] *[[ខេត្តកំពត|កំពត]] *[[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] *[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|​កំពង់ឆ្នាំង]] *[[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] *[[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *[[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] *[[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *[[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] *[[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] *[[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] ====ភូមិភាគរដ្ឋបាល==== នៅក្នុង ​គ.ស ​១៩៤៧ មាន​ព្រះរាជ្យក្រម​បង្កើត​ឲ្យ​មាន​ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ចំនួន ០​៧ ​គឺ ៖ *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​១ : [[ខេត្ត​បាត់ដំបង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០២ : [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្ត​ពោធិសាត់]] និង [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៣ : [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្ត​កំពង់ធំ]] និង [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៤ : [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្ត​ក្រចេះ]] និង [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៥ : [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្ត​ព្រៃវែង]] និង​ [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៦ : [[ខេត្តកណ្ដាល|ខេត្ត​កណ្ដាល]] និង [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៧ : [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្ត​តាកែវ]] និង [[ខេត្តកំពត|កំពត]] ===សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម ឬ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០១=== [[File:Flag-map of Cambodia (precise boundaries).svg|thumb]] [[ប្រទេសកម្ពុជា]]បានបន្សល់ទុកនូវខេត្តដែលសេសសល់ស្រាប់នៅក្នុង[[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]រហូតមកដល់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]]។ នៅក្នុង​[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]​​ខេត្ដចំនួន ០​៥ ត្រូវបានបង្កើតឡើងបន្ថែមទៀតនិង​ក្រុងចំនួន ​០៣ គឺ : [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]]) [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]](១៩៥៧) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។សរុប ១៩ ខេត្ត និង ០៣ ក្រុង ។ ===សម័យសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ឬ លន់ នល់ === [[File:Flag map of Cambodia (1970-1975).svg|thumb]] ខេត្តនិងក្រុងសល់ពីជំនាន់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម|សង្គមរាស្ត្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]][[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]])[[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]] (១៩៥៧ ដល់[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] ឬ សម័យលន់ នល់ [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ក្រុងកំពង់សោម]]) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង ​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។ នៅ​ចុង​[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម|សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម]]និង​សម័យ[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] មាន​បង្កើត​អនុខេត្ត ​១១ និង​ ខេត្ត​ ០១ ដូច​ខាងក្រោម ៖ *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំពង់សីលា|កំពង់សិលា]] ([[ស្រុកស្រែអំបិល|ស្រុក​ស្រែអំបិល]]) *អនុខេត្ត​ផ្ការំចេក ([[ស្រុកមេមត់|ស្រុក​មេមត់]]) *អនុខេត្ត​ភ្នំដិល ([[ស្រុកបាធាយ|ស្រុក​បាធាយ]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកថ្មពួក|ថ្មពួក]] ([[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|ស្រុក​សិរីសោភ័ណ]]) *អនុខេត្ត​ស្រកានាគ ([[តាកែនកោះស្លា​ស្រកានាគ]] [[ស្រុកឈូក|ស្រុក​ឈូក]]) *អនុខេត្ត​ថ្មកែវ (ជិត​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|គីរីរម្យ]]) *អនុខេត្ត​[[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]] ([[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] ([[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] [[​ព្រៃវែង]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកអន្លង់វែង|អន្លង់វែង]] (ជិត​[[សៀមរាប]]) *អនុខេត្ត​[[ទន្លេសាប]] (ទីតាំង​សាលាខេត្ត​នៅ​[[ឃុំកំពង់ហ្លួង(ស្រុកក្រគរ)|ឃុំ​កំពង់ហ្លួង]] [[ស្រុកក្រគរ|ស្រុក​ក្រគរ]] [[ខេត្ត​ពោធិ៍សាត់]]) *អនុ[[ខេត្តប៉ៃលិន]] ក្រោយ​មក​ដាក់​ជា​[[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្ត​ប៉ៃលិន]]ក្រោយ​មក​ទៀត​កែ​ដាក់​ថា'''ក្រុង​ប៉ៃលិនមង្គល''' *ខេត្ត​[[ឧត្ដុង្គមានជ័យ]] (តាំង​នៅ​[[ស្រុកឧដុង្គ|ស្រុក​ឧត្ដុង្គ]]<ref>{{Cite web |title=អនុក្រឹត្យស្ដីពីការបំបែកស្រុកឧដុង នៃខេត្តកំពង់ស្ពឺ លេខ : ២៧១ អនក្រ.បក, 2022-12-23 {{!}} MPWT |url=https://www.mpwt.gov.kh/kh/documents/sub-decree/564 |access-date=2025-06-18 |website=ក្រសួងសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូន (MPWT) |language=kh}}</ref> [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្ត​កំពង់ស្ពឺ]])។ សរុប ២១ ខេត្ត ក្រោយមក ២០ ខេត្ត ក្រុង ០៣ ក្រោយមក ក្រុង ០៤ និង អនុខេត្ត ១១ ក្រោយមក ១០។<ref>{{Cite web |url=http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |title=ខេត្តខ្មែរសម័យអាណានិគម ដល់ សម័យលន់នល់ |access-date=2014-03-01 |archivedate=2015-04-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150423002908/http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |url-status=dead }}</ref> ===សម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ឬ ប៉ុល ពត=== នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៥ រដ្ឋាភិបាល[[ខ្មែរក្រហម]]បានលុបបំបាត់ចោលបំណែងចែករដ្ឋបាលពីមុនរបស់[[កម្ពុជា]]ចេញទាំងអស់។ជំនួសឲ្យខេត្ត[[កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ]]ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ០៧ ភូមិភាគគឺភូមិភាគ'''ពាយ័ព្យ ឧត្តរ ឦសាន បូព៌ា និរតី បស្ចឹម និង កណ្ដាល'''។ ភូមិភាគទាំងនេះត្រូវបានយកតាមបំណែងចែកដែល​បង្កើតឡើងដោយពួក[[ខ្មែរក្រហម]]នៅពេលដែលពួកគេបានប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងរបប[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]]ដឹកនាំដោយ​លោកឧត្តមសេនីយ៍[[លន់ នល់]]។<ref>James A. Tyner, ''The Killing of Cambodia''</ref> ===សម័យសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា សម័យរដ្ឋកម្ពុជា និង សម័យអ៊ុនតាក់=== [[File:Flag map of the State of Cambodia (1989-1993).png|thumb]] {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រដ្ឋធានី<br>(អាសនៈ) ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | [[ភ្នំពេញ]] | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh or Daun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|បន្ទាយមានជ័យ]] | [[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|សិរីសោភ័ណ]] | Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | [[ស្រុកបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | [[ស្រុកកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | [[ស្រុកកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | [[ស្រុកកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | Kampong Speu |- ! ០៧ | Kampong Thom | [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | [[ស្រុកកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | Kampong Thom |- ! ០៨ | Kampot | [[ខេត្តកំពត|កំពត]] | [[ស្រុកកំពត|កំពត]] | Kampot |- ! ០៩ | Kandal | [[ខេត្តកណ្តាល|កណ្ដាល]] | [[ស្រុកតាខ្មៅ|តាខ្មៅ]] | Ta Khmau |- ! ១០ | Koh Kong | [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] | [[ស្រុកកោះកុង|កោះកុង]] | Koh Kong |- ! ១១ | Kratié | [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] | [[ស្រុកក្រចេះ|ក្រចេះ]] | Kratié |- ! ១២ | Mondulkiri | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|មណ្ឌលគីរី]] | [[ស្រុកសែនមនោរម្យ|សែនមនោរម្យ]] | Saen Monourom |- ! ១៣ | Siem Reap - Oddar Meanchey | [[ខេត្តសៀមរាប]] [[ឧត្តរមានជ័យ]] | [[ស្រុកសៀមរាប|សៀមរាប]] | Siem Reap |- ! ១៤ | Kampong Saom | [[ក្រុងកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | [[ស្រុកកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | Kampong Saom |- ! ១៥ | Preah Vihear | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ព្រះវិហារ]] | [[ស្រុកភ្នំត្បែងមានជ័យ|ភ្នំត្បែងមានជ័យ]] | Phnom Thbeng Meanchey |- ! ១៦ | Pursat | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ស្រុកពោធិ៍សាត់]] | Pursat |- ! ១៧ | Prey Veng | [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | [[ស្រុកព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | Prey Veng |- ! ១៨ | Ratanakiri | [[ខេត្តរតនគីរី|រតនគីរី]] | [[ស្រុកលំផាត់|លំផាត់]] | Lumphat |- ! ១៩ | Stung Treng | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | [[ស្រុកស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | Stung Treng |- ! ២០ | Svay Rieng | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | [[ស្រុកស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | Svay Rieng |- ! ២១ | Takéo | [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] | [[ស្រុកតាកែវ|តាកែវ]] | Takéo |- |} ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៨=== នៅថ្ងៃទី ២២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០០៨ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានផ្លាស់ប្ដូរក្រុង[[កែប]] [[ប៉ៃលិន]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]]ទៅជាខេត្តវិញនិងបានកែសម្រួលព្រំប្រទល់សីមាខេត្តជាច្រើន។<ref>{{Cite web|url = http://khmerization.blogspot.com/2008/12/decree-creates-three-new-provinces.html|title = Decree Creates Three New Provinces|publisher = khmerization.blogspot.com|date=December 2008}}</ref> ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៣=== នៅថ្ងៃទី ៣១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០១៣ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានបំបែក[[ខេត្តកំពង់ចាម]]ទៅជា ០២ [[ខេត្តកំពង់ចាម]](ត្រើយខាងលិច[[ទន្លេមេគង្គ]]) និង [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]](ត្រើយខាងកើត[[ទន្លេមេគង្គ]])។<ref>{{Cite web|url = http://www.phnompenhpost.com/national/kampong-cham%E2%80%99s-great-divide|title = Kampong Cham's great divide|}}</ref> ==ឯកសារយោង== {{Reflist}} ==តំណខាងក្រៅ== * [http://www.statoids.com/ukh.html Statoid site] {{ខេត្ត-រាជធានីកម្ពុជា}} {{អត្ថបទអំពីបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទីមួយនៃប្រទេសអាស៊ី}} {{Portal bar|កម្ពុជា}} [[Category:បំណែងចែករងនៃកម្ពុជា]] [[Category:បញ្ជីបំណែងចែករងប្រទេស|Cambodia, Provinces]] [[Category:បំណែងចែករងប្រទេសនៃអាស៊ី|Cambodia 1]] [[Category:បំណែងចែករដ្ឋបាលរងរបស់ប្រទេសថ្នាក់ទីមួយ|Provinces, Cambodia]] [[Category:បញ្ជីទាក់ទងកម្ពុជា]] bwf4jg9afcz3fhpy5dpgotd6xwql8a8 322344 322343 2025-06-20T11:48:26Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម ឬ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០១ */ 322344 wikitext text/x-wiki '''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]''' ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ២៥ ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១។[[រាជធានីភ្នំពេញ]]មិនមែនជាខេត្តនោះទេតែជាតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសហើយត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាខេត្តដោយហេតុថាវាត្រូវបានគ្រប់គ្រងនៅក្នុងកម្រិតដូចគ្នាទៅនឹងខេត្ត ២៤ ទៀតដែរ។ឈ្មោះនៃខេត្តដូចគ្នាទៅនឹងក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្តាល]] [[កំពង់ធំ]] [[កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] [[តាកែវ]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[បន្ទាយមានជ័យ]] [[មណ្ឌលគិរី]] [[រតនគិរី]] និង [[ឧត្តរមានជ័យ]]ចេញ។ [[ភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]]មានសន្ទភាពនិងប្រជាជនខ្ពស់បំផុត។ខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីធំជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]ហើយខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីតូចជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តកែប]]។[[ខេត្តកែប]]មានអត្រាប្រជាជនទាបបំផុតស្របពេលដែល[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]មានសន្ទភាពប្រជាជនទាបបំផុតដូចគ្នាដែរ(ស្ដែងតាមរយៈជំរឿនឆ្នាំ ២០០០)។ [[កម្ពុជា|ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ត្រូវបានបែងចែកជាបន្តបន្ទាប់ទៀតទៅជា ''[[ស្រុក]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ ចំណែកឯ ''[[ខណ្ឌ]]'' មានតែនៅក្នុង[[រាជធានីភ្នំពេញ]]ប៉ុណ្ណោះ។ចំនួន ''[[ស្រុក]]'' / ''[[ខណ្ឌ]]'' នៅក្នុង ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' នីមួយៗមានចំនួនខុសៗគ្នារាប់ចាប់តាំងពីខេត្តតូចៗរហូតដល់ខេត្តធំៗ។ខេត្តនីមួយៗត្រូវមានតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសមួយផងដែរហៅថាក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្តាល|កណ្តាល]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]]ដែលមានក្រុងច្រើន(ចាប់ពី ០២ ឡើងទៅ)។ ''[[ឃុំ]]'' / ''[[សង្កាត់]]'' គឺជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៣ និងចុងក្រោយបង្អស់គឺ ''[[ភូមិ]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៤។នៅ[[រាជធានីភ្នំពេញ]]គ្មាន ''[[ឃុំ]]'' នោះទេដោយប្រើប្រាស់ ''[[សង្កាត់]]'' ជំនួសឲ្យ ''[[ឃុំ]]'' វិញ។ {{short description|First-level administrative division of Cambodia}} {{Infobox subdivision type | name = ខេត្ត ឬ ខែត្រ<br />{{lang|en|Province}}<br />{{nobold|{{transl|km|Khétt}}}} | alt_name = |map = Provincial Boundaries in Cambodia.svg |category = បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១ |territory = {{CAM}} |start_date = |current_number = ២៥ |number_date = |population_range = ៤២,៦៦៥ ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– ២,២៨១,៩៥១ ([[រាជធានីភ្នំពេញ]])<ref name=census2019 /> |area_range = {{Convert|336|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– {{Convert|14288|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]) |government = រដ្ឋបាលខេត្ត |subdivision = [[ស្រុក|ខណ្ឌ/ក្រុង/ស្រុក]](បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ បន្ទាប់ពីខេត្ត) }} ==បញ្ជីរាជធានី-ខេត្ត== [[File:Cambodia, administrative divisions - km - colored.svg|center|700px]] {| class="wikitable" style="text-align:center |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរកាត់ ! អក្សរខ្មែរ ! អក្សរកាត់ខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រាជធានី<br> ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | '''PP''' | [[រាជធានីភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]] | '''ភព''' | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | '''BMC''' | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] | '''បមជ''' | [[ក្រុងប៉ោយប៉ែត|ក្រុងប៉ោយប៉ែត]] [[ក្រុងសិរីសោភ័ណ|ក្រុងសិរីសោភ័ណ]] |Krong Poipet, Krong Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | '''BB''' | [[ខេត្តបាត់ដំបង|ខេត្តបាត់ដំបង]] | '''បប''' | [[ក្រុងបាត់ដំបង|ក្រុងបាត់ដំបង]] | Krong Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | '''KC''' | [[ខេត្តកំពង់ចាម|ខេត្តកំពង់ចាម]] | '''កច''' | [[ក្រុងកំពង់ចាម|ក្រុងកំពង់ចាម]] | Krong Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | '''KCH''' | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] | '''កឆ''' | [[ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង|ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង]] | Krong Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | '''KS''' | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] | '''កស''' | [[ក្រុងច្បារមន|ក្រុងច្បារមន]] [[ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ|ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ]] |Krong Chbar Mon, Krong Odongk Meae Chey |- ! ០៧ | Kampong Thom | '''KT''' | [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្តកំពង់ធំ]] | '''កធ''' | [[ក្រុងស្ទឹងសែន|ក្រុងស្ទឹងសែន]] |Krong Stueng Saen |- ! ០៨ | Kampot | '''KP''' | [[ខេត្តកំពត|ខេត្តកំពត]] | '''កព''' | [[ក្រុងកំពត|ក្រុងកំពត]] [[ក្រុងបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]] | Krong Kampot, Krong Bokor |- ! ០៩ | Kandal | '''KD''' | [[ខេត្តកណ្តាល|ខេត្តកណ្ដាល]] | '''កណ''' | [[ក្រុងតាខ្មៅ|ក្រុងតាខ្មៅ]] [[ក្រុងសំពៅពូន|ក្រុងសំពៅពូន]] [[ក្រុងអរិយក្សត្រ|ក្រុងអរិយក្សត្រ]] | Krong Ta Khmau, Krong Sampov Poun, Krong Arey Ksat |- ! ១០ | Koh Kong | '''KK''' | [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្តកោះកុង]] | '''កក''' | [[ក្រុងខេមរភូមិន្ទ|ក្រុងខេមរភូមិន្ទ]] | Krong Khemarak Phoumin |- ! ១១ | Kep | '''KEP''' | [[ខេត្តកែប|ខេត្តកែប]] | '''កែប''' | [[ក្រុងកែប|ក្រុងកែប]] | Krong Kep |- ! ១២ | Kratíe | '''KRC''' | [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្តក្រចេះ]] | '''ក្រច''' | [[ក្រុងក្រចេះ|ក្រុងក្រចេះ]] | Krong Kratíe |- ! ១៣ | Mondulkiri | '''MK''' | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] | '''មគ''' | [[ក្រុងសែនមនោរម្យ|ក្រុងសែនមនោរម្យ]] | Krong Senmonorom |- ! ១៤ | Oddar Meanchey | '''OMC''' | [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ|ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] | '''ឧមជ''' | [[ក្រុងសំរោង|ក្រុងសំរោង]] | Krong Samraong |- ! ១៥ | Pailin | '''PL''' | [[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្តប៉ៃលិន]] | '''បល''' | [[ក្រុងប៉ៃលិន|ក្រុងប៉ៃលិន]] | Krong Pailin |- ! ១៦ | Preah Sihanouk | '''SN''' | [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ខេត្តព្រះសីហនុ]] | '''សន''' | [[ក្រុងកំពង់សោម|ក្រុងកំពង់សោម]] [[ក្រុងកោះរ៉ុង|ក្រុងកោះរ៉ុង]] [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុងព្រះសីហនុ]] | Krong Kampong Som, Krong Koh Rong, Sihanoukville(Krong Preah Sihanouk) |- ! ១៧ | Preah Vihear | '''PV''' | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្តព្រះវិហារ]] | '''ពវ''' | [[ក្រុងព្រះវិហារ|ក្រុងព្រះវិហារ]] | Krong Preah Vihear |- ! ១៨ | Pursat | '''PS''' | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្តពោធិ៍សាត់]] | '''ពស''' | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ក្រុងពោធិ៍សាត់]] | Krong Pursat |- ! ១៩ | Prey Veng | '''PRV''' | [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្តព្រៃវែង]] | '''ព្រវ''' | [[ក្រុងព្រៃវែង|ក្រុងព្រៃវែង]] | Krong Prey Veng |- ! ២០ | Ratanakiri | '''RK''' | [[ខេត្តរតនគីរី|ខេត្តរតនគីរី]] | '''រគ''' | [[ក្រុងបានលុង|ក្រុងបានលុង]] | Krong Banlung |- ! ២១ | Siem Reap | '''SR''' | [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] | '''សរ''' | [[ក្រុងរុនតាឯក|ក្រុងរុនតាឯកតេជោសែន]] [[ក្រុងសៀមរាប|ក្រុងសៀមរាប]] | Krong Run Ta EK Techo Sen, Krong Siem Reap |- ! ២២ | Stung Treng | '''ST''' | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ខេត្តស្ទឹងត្រែង]] | '''សត''' | [[ក្រុងស្ទឹងត្រែង|ក្រុងស្ទឹងត្រែង]] | Krong Stung Treng |- ! ២៣ | Svay Rieng | '''SVR''' | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ខេត្តស្វាយរៀង]] | '''ស្វរ''' | [[ក្រុងបាវិត|ក្រុងបាវិត]] [[ក្រុងស្វាយរៀង|ក្រុងស្វាយរៀង]] | Krong Bavet, Krong Svay Rieng |- ! ២៤ | Takéo | '''TK''' | [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្តតាកែវ]] | '''តក''' | [[ក្រុងដូនកែវ|ក្រុងដូនកែវ]] | Krong Doun Kaev |- ! ២៥ | Tbong Khmum | '''TKH''' | [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]] | '''តឃ''' | [[ក្រុងសួង|ក្រុងសួង]] | Krong Suong |} [[File:Mappa Impero Khmer (it).svg|center|700px]] ==អភិបាលកិច្ច== '''រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្ត'''នីមួយៗត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយក្រុមប្រឹក្សាតាមរយៈ'''ការបោះឆ្នោតអសកល'''ពី'''ក្រុមប្រឹក្សាឃុំ/សង្កាត់'''ដែលឲ្យឈ្មោះថា'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''។'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''គឺជាតំណាងប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងដែនសមត្ថកិច្ចរាជធានី-ខេត្ត។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវតែងតាំងដោយព្រះរាជក្រឹត្យតាមរសំណើពី'''នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា'''និង'''រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ'''។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវមានអភិបាលមួយរូបមានតួនាទីដឹកនាំរួមនិងអភិបាលរង(តាមការកំណត់របស់[[ក្រសួងមហាផ្ទៃ|ក្រសួងមហាផ្ទៃ]])ជាជំនួយការដឹកនាំអភិបាលលើជំនាញវិស័យនានានៅក្នុងរាជធានី-ខេត្ត។ រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្តនីមួយៗត្រូវបង្កើតឲ្យមាន'''គណៈកម្មាធិការរបស់ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''តាមលក្ខខ័ណ្ឌនៃច្បាប់ដើម្បីធានាការអភិវឌ្ឍតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យនៅថ្នាក់ក្រោមជាតិដើម្បីសម្របសម្រួលលើវិស័យជំនាញក៏ត្រូវឲ្យមានការបង្កើត'''គណៈបញ្ជាការឯកភាពរាជធានី-ខេត្ត'''មានសមាសភាពពីមន្ទីរអង្គភាពនានាទាំងអស់នៅក្នុងដែនរាជធានី-ខេត្តសាមីដែលអភិបាលរាជធានី-ខេត្តជាប្រធាន។ ==ប្រវត្តិ== ==='''សម័យនគរវ្នំ ឬ ហ្វូណន'''=== [[File:Funan Kingdom.png|thumb]] ព្រះរាជា[[នគរភ្នំ|នគរវ្នំ]]និយមធ្វើសង្គ្រាមពង្រីកទឹកដីតួយ៉ាងដូចជា[[ព្រះបាទហ្វាន់ ឆេម៉ាន់ ឬស្រីមារៈ|ព្រះបាទហ្វាន់ឆេម៉ាន់]]បានលើកទ័ពជើងទឹកទៅវាយរដ្ឋជាច្រើនមកដាក់ជាចំណុះរួមមានរដ្ឋ[[ខ្មែរ]] ខ្លះ [[រដ្ឋមន|មន]] ខ្លះ [[ចាម]] ឬ [[ម៉ាឡេយូ]]។ក្នុងសង្គ្រាមគេច្រើនចាប់ឈ្លើយសឹកមកធ្វើជាទាសាទាសី។ ដោយហេតុនេះហើយទើបយើងហៅ[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ថាជាអធិរាជាណាចក្រហើយស្ដេចមានឋានៈជា ''[[មហារាជ|មហារាជ]]'' ឬជា ''[[សាវ៌កៅ|សាវ៌កៅ]]'' (ស្ដេចចក្រវាឡ)។រដ្ឋដែល​ឋិតក្រោមអំណាចរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ទាំងនោះមានស្ដេចសោយរាជ្យគ្រប់ៗរដ្ឋទាំងអស់ហើយរដ្ឋទាំងនោះមានតួនាទីលើកសួយសារអាករមកថ្វាយអធិរាជ[[ហ៊្វូណន|នគរវ្នំ]]រៀងរាល់ឆ្នាំរដ្ឋនេះគេហៅថា ''[[សាមន្តរាជ្យ|សាមន្តរាជ្យ]]''។ហើយរដ្ឋបែបទី ០២ គឺត្រូវគ្រប់គ្រងដោយព្រះរាជបុត្រឬព្រះញាតិវង្សរបស់ស្ដេចអាណាចក្រវ្នំគេហៅថា ''[[វិស័យរដ្ឋ|វិស័យរដ្ឋ]]'' ដែលជាសម្បត្តិរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ផ្ទាល់ដែលបង្កើតឡើងដោយ[[ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី១|ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី ១]] ប៉ុន្តែត្រូវបានរំលាយចោលទៅវិញដោយ[[ហ៊ុនប៉ានហួង|ព្រះបាទហ៊ុនប៉ានហួង]]វិញ។គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថារចនាសម្ព័ន្ធនយោបាយបែបនេះគឺមានគ្រោះថ្នាក់ណាស់គឺដោយសារតែពេលណាអំណាចកណ្ដាលចុះខ្សោយនោះ ''[[សាមន្តរាជ្យ]]'' មួយចំនួននឹងងើបឡើងបះបោរដូចករណី ''​[[សាមន្តរដ្ឋ|សាមន្តរដ្ឋ]][[ចេនឡា]]'' នៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី ០៦។ ==='''សម័យនគរកម្វុជ ឬ ចេនឡា'''=== [[File:Chen-La_locator.png|thumb]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័នទី ១]] ទ្រង់បានតាំងរាជធានីនៅ[[ឦសានបុរៈ]]ហើយមានគ្រួសារ ២០០០ នាក់រស់នៅ។នៅកណ្ដាលក្រុងមានសាលធំមួយជាទីដែលព្រះរាជាទ្រង់ព្រះប្រទានសវនាការនិងជួបជុំពួកមន្ត្រី សេនាបតី។នៅខាងក្រៅរាជធានីមានក្រុងចំនួន ៣០ ទៀតហើយក្រុងនីមួយៗមានគ្រួសារជាច្រើនពាន់នាក់រស់នៅហើយគ្រប់គ្រងដោយអភិបាលម្នាក់។ <ref>ត្រឹង ងារ ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ទំព័រ៧៤-៧៥</ref> ==='''សម័យអង្គរ(ចក្រភពខ្មែរ)'''=== [[File:Khmer_Empire.png|thumb]] ====ប្រមាណ==== បច្ចេកពាក្យ ''[[ប្រមាន-ប្រមាណ]]'' ត្រូវបានប្រើប្រាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]ដើម្បីសម្គាល់ឈ្មោះដល់បំណែងចែកទឹកដីដ៏ធំៗ ឬ មួយភូមិភាគនៃកម្ពុជទេស។តាមសិលាចារឹក(អក្សរសិលាចារឹកទំព័រ ៤៧ ៤៨ និង ៤៩)យើងបានឃើញដែនដី ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលជា ២០ គឺជាផែនដីដ៏ធំៗនៃប្រទេស។ នៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងនៅក្នុងសម័យសតវត្សរ៍ទី ០៧ (សិលាចារឹកអ្នកតា)មានសរសេរឈ្មោះពាក្យថា ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ។ តើភូមិភាគនេះនៅឯណា ឬ មួយក៏មានទីតាំងនៅកន្លែងវត្តព្រៃវែងសព្វថ្ងៃ?នៅក្នុងសិលាចារឹកនេះទៀតក៏មានសរសេរព្រះនាម[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័ន|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័ន]]ដែលជាព្រះមហាក្សត្រលើមហាក្សត្រ''[[សាមន្តរាជ]]'' នៃភូមិភាគទាំង ០៣។ តើ ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ជាភូមិភាគមួយនៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ(ឬទីក្រុង)ទាំង ០៣ កន្លែងដែលមានចារនៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងដែលឬទេ? នៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ០៥ ដែលត្រូវបានពណ៌នាតាមឧទាហរណ៍ខាងលើនេះយើងអាចសង្កេតឃើញថាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ( ''[[ប្រមាណ]]'' ពាក្យនេះមានន័យ ០២ មានន័យថា រង្វាស់និងការប៉ាន់ស្មាន)មួយចំនួនមានដើមកំណើតពីពាក្យ[[ខ្មែរ]]ហើយឈ្មោះភូមិភាគចំនួន ១១ មានដើមកំណើតពី[[សំស្ក្រឹត]]។ ម្យ៉ាងវិញទៀតបើតាមសិលាចារឹក K.៩៨៩ ភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]''មួយមានឈ្មោះថា ''[[សតគ្រាម]]'' ដែលមានន័យថា'''ភូមិចំនួនមួយរយ'''បានសេចក្ដីថាតាមរយៈអត្ថន័យរបស់ភូមិភាគនេះ យើងអាចទាញមតិដែលបញ្ជាក់ទំហំដ៏ធំធេងនៃស្ថាននាមដែលបានប្រើប្រាស់ពាក្យ ''[[ប្រមាណ]]'' នៅខាងដើម។នៅក្នុងសិលាចារឹកនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]នា[[សម័យអង្គរ]]ក៏មានការប្រើប្រាស់ ''[[ប្រមាណ]]'' សម្រាប់សម្គាល់នូវភូមិភាគផ្សេងៗនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ផងដែរ។ ====វិសយ==== ''[[វិសយ]]'' ពាក្យ[[សំស្ក្រឹត]]មានន័យថា [[តំបន់]] [[ខេត្ត]] ពាក្យ ''[[វិសយ]]'' ប្រើសម្រាប់សម្គាល់នូវបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋការឬក៏បំណែងចែករាជការមួយៗដ៏ច្បាស់លាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]។ តាមសិលាចារឹកនានាពាក្យ ''[[វិសយ]] (Visaya)''សម្គាល់នូវ[[ទីរួមខេត្ត]]ដែលនៅក្នុងនោះមានស្ថាប័នរាជការផ្សេងៗខាងគ្រហស្ថ និងសាសនា។ ''[[វិសយ]]'' នីមួយៗស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់ ''[[ខ្លោញវិសយ]]''(ស្ដេចត្រាញ់ ឬ ចៅហ្វាយខេត្ត)។ រាជការដែលធ្វើការអម ''[[ខ្លោញវិសយ]]'' គឺមាន ''[[ខ្លោញវលវិសយ]] (Khlon Vala Visaya K.២២១)''។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការធញ្ញជាតិគឺមានស្រូវអង្ករជាអាទិភាព។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការទារប្រេងមានប្រេងធ្វើអំពីរុក្ខជាតិនិងប្រេងធ្វើអំពីខ្លាញ់គោ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១) ''[[វ្រីហិបយ៌្យនវិសយ]] (Vrihi paryyan Visaya'' ''K.៤៤៤'')ព្រមទាំងមាន''[[ខ្លោញ]]'' ឬមួយក៏អធិបតីទទួលបន្ទុកតុលាការដែលនៅតាមសិលាចារឹកថា ''[[សភាវិសយ]]។'' បើប្រៀបធៀបទៅនិងសម័យបច្ចុប្បន្នពាក្យ ''[[វិសយ]]'' មានន័យថាជាបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋបាលដូចជាខេត្តដែរ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១)។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថាមានឈ្មោះស្ថាននាមខ្លះដែលត្រូវបានបង្កបង្កើតឡើងដោយការប្រើពាក្យ ''[[ភូមិសាស្ត្រ]] ផង [[ប្រមាណ]] ផង និង [[វិសយ]] ផង''។ ឧទាហរណ៍ : (សិលាចារឹក ទំព័រ ៥១) [[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]] = បុរីដ៏ល្អ ដ៏ប្រសើរ គឺជាភូមិភាគនៅខាងទិសឧត្ដរនៃកម្ពុជទេសគឺនៅតំបន់[[វត្តភូ]]ឬហៅថា[[តំបន់បាសាក់]]នៅខាងភូមិភាគឧត្ដរ។ តាមមតិអ្នកស្រាវជ្រាវខ្លះ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]គឺជារាជធានីចាស់នៃប្រទេស[[ចេនឡា]]ហើយព្រះមហាក្សត្រដែលសោយរាជ្យមុនគេនៅទីនោះព្រះនាមថា[[ស្រេស្ឋវម៌្ម|ព្រះបាទស្រេស្ឋវរ្ម័ន]]។ សន្ទុក = ប្រហែលជាចេញមកពីពាក្យ ស្ទុក ស្ដុក មានន័យថា ធំ មាំមួន ប៉ុន្តែន័យរបស់ពាក្យនេះម្យ៉ាងទៀតគឺបឹង។ សព្វថ្ងៃមានពាក្យ'''[[ភ្នំសន្ទុក]]'''ដែលនៅលើនោះមានប្រាសាទបុរាណតាមសិលាចារឹកក៏មានសរសេរអំពី ''Mahanasa = អ្នកធ្វើម្ហូបអាហារនៅ [[វិសយសន្ទុក]](Visaya Sanduk)''។ ប្រសិនបើពាក្យ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]និង'''សន្ទុក'''បានត្រូវប្រើប្រាស់សម្រាប់សម្គាល់ភូមិភាគផងខេត្តផងគេអាចសន្និដ្ឋានថានៅតាមសិលាចារឹកមានពាក្យសម្គាល់ភូមិភាគដទៃទៀតដែលត្រូវប្រើសម្រាប់សំគាល់ខេត្ត។យើងបានរកឃើញ ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលចំនួន ២០ ហើយនៅក្នុង ''[[ប្រមាណ]]'' នីមួយៗមាន ''[[វិសយ]]'' គឺខេត្តច្រើន។ដូច្នេះ ''[[វិសយ]]'' នៅក្នុងសម័យបុរាណជាពិសេសនៅ[[សម័យអង្គរ]]មានមិនតិចជាងពាក្យរបស់[[ជីវ តាក្វាន់]]ដែលបានសរសេរថានៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]មានខេត្តច្រើនជាង ៩០ ខេត្ត។ <ref>[http://phumikhmer.wordpress.com/2012/07/16/%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%90%E1%9E%B6%E1%9E%93%E2%80%8B%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%98%E2%80%8B%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%B6-toponymie%E2%80%8B-%E1%9E%94%E1%9E%8E%E1%9F%92/?relatedposts_exclude=92 ស្ថាននាមវិទ្យារបស់បណ្ឌិតឡុងសៀម]</ref> ===សម័យចតុមុខ និង សម័យលង្វែក === [[File:Southeast_Asian_history_-_Around_1540.png|thumb]] នៅក្នុងសម័យនោះ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]លែងជាមហាអំណាចមួយខាងទឹកដីទៀតហើយ។ទឹកដីជាន់ក្រៅគឺស្រុក'''[[បច្ចន្តជនបទ]]'''ដូចជាស្រុក'''[[សុខោទ័យ]]''' ស្រុក'''[[អយុធ្យា]]''' ស្រុក'''[[លពបុរី]]''' [[ស្រុកពិមាឃ(ខេត្តនគររាជ)|ស្រុកពិមាឃ]]ត្រូវបាត់បង់អស់ទៅហើយរីឯប្រទេស ''[[សាមន្តរាជ]]'' ដូចជា'''[[ចាម្ប៉ា]] [[អណ្ណាម]] [[ប្រទេសជ្វា|ជ្វា]] [[រដ្ឋមន|មន]]'''ក៏លែងមានទៀតដែរហើយ។ព្រំដែនខាងជើងរបស់[[ខ្មែរ]]ធ្លាក់មកនៅត្រឹម'''[[ទន្លេមូល]]'''ឬនៅលើនេះបន្តិចបន្តួចនឹង[[ឡាវ|ប្រទេសលាវ]]។ព្រះនគរខាងលិចទល់នឹង'''[[ខេត្តបស្ចឹមបុរី|បស្ចឹមបុរី]]''' និង '''[[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]]'''ខាងពាយ័ព្យទល់នឹង'''[[ស្រុកនាងរង]] [[ខេត្តនគររាជសីមា|នគររាជសីមា]]'''ខាងកើតទល់នឹង[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ខាងត្បូងទល់នឹង[[សមុទ្រចិនខាងត្បូង|សមុទ្រចិន]]និង[[ឈូងសមុទ្រសៀម]]។ បើតាមពង្សាវតាររាជាណាចក្រ[[ខ្មែរ]]សម័យនោះមានប្រមាណ ៧០ ខេត្តគឺ : '''[[ខេត្តលង្វែក|លង្វែក]] [[ខេត្តបរិបូរណ៍|អម្រិន្ទបូរ]] [[ខេត្តក្រគរ|ក្រគរ]] [[ខេត្តគ្រង|គ្រង]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តឫស្សីសាញ|ឫស្សីសាញ]] [[ខេត្តតាមសីមា|តាមសីមា]] [[ខេត្តមង្គលបុរី|មង្គលបុរី]] [[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]] [[ខេត្តសុរិន្ទ|សុរិន្ទ]] [[ខេត្តសិង្គារ|សិង្គារ]] [[ខេត្តកំពង់សៀម|កំពង់សៀម]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តជើងព្រៃ|ជើងព្រៃ]] [[ខេត្តគោកសេះ|គោកសេះ]] [[ខេត្តអន្លង់រាជ|អន្លង់រាជ]] [[ខេត្តព្រហ្មទេព|ព្រហ្មទេព]] [[ខេត្តព្រៃក្ដី|ព្រៃក្ដី]] [[ខេត្តស្ទោង|ស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង|ជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស|រលួស]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តម្លូព្រៃ|ម្លូព្រៃ]] [[ខេត្តជាំក្សាន្ត|ជាំក្សាន្ត]] [[ខេត្តត្នោត|ត្នោត]] [[ខេត្តទឹកជោរ|ទឹកជោរ]] [[ខេត្តសៀមបូក|សៀមបូក]] [[ខេត្តសម្បុកសម្បូណ៌|សម្បុកសម្បូណ៌]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តឆ្លូង|ឆ្លូង]] [[ខេត្តត្បូង|ត្បូង]] [[ខេត្តបាសាន|បាសាន]] [[ខេត្តទទឹងថ្ងៃ|ទទឹងថ្ងៃ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តរោងដំរី|រោងដំរី]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តជើងបាដែង|ជើងបាដែង]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តបាទី|បាទី]] [[ខេត្តលើកដែក|លើកដែក]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តថ្ពង|ថ្ពង]] [[ខេត្តបាសាក់|បាសាក់]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពាម|ពាម]] [[ខេត្តកោះស្លាកែត|កោះស្លាកែត]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|កំពង់សោម]] [[ខេត្តទឹកខ្មៅ|ទឹកខ្មៅ]] [[ខេត្តពាមមេសរ|ពាមមេសរ]] [[ខេត្តព្រះត្រពាំង|ព្រះត្រពាំង]] [[ខេត្តក្រមួនស|ក្រមួនស]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]]'''។ល។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថានៅក្នុងចំណោមខេត្តទាំងប៉ុន្មាននេះខេត្តខ្លះនៅឋានៈជាខេត្តរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះដូចជា'''[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]]'''។ល។រីឯខេត្តខ្លះធ្លាក់ឋានៈមកស្រុកវិញដូចជា'''[[ខេត្តមង្គលបុរី]] [[ខេត្តស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស]] [[ខេត្តទឹកជោរ]]'''។ល។ចំណែកខេត្តខ្លះទៀតត្រូវបាត់ឈ្មោះរលាយចូលនឹងខេត្តឯទៀតៗអស់ទៅ។ ខេត្តនីមួយៗត្រូវបែងចែកជាស្រុកហើយ[[ស្រុក]]នីមួយៗត្រូវបែងចែកជា[[ឃុំ]]និង[[ភូមិ]]ជាច្រើនទៅទៀត។ប៉ុន្តែខេត្តជាច្រើនត្រូវបានប្រមូលផ្ដុំជាតំបន់ធំៗដែលគេឲ្យឈ្មោះថា'''ដី'''។ '''ដី>រាជធានី-ខេត្ត>ស្រុក/ខណ្ឌ>ឃុំ/សង្កាត់>ភូមិ''' ===សម័យឧដុង្គ=== [[File:Southeast Asia in 1683 Map (Cambodia, Pegu, Siam) by Cantelli.jpg|thumb]] [[File:Indochina_map_(1770s).jpg|thumb]] នៅក្នុង[[សម័យឧដុង្គ]]ឃើញមានខេត្តដូចជា : [[ខេត្តកំពង់ក្របី|កំពង់ក្របី]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី|ច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តចុងកាល់|ចុងកាល់]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តមហានគរ|មហានគរ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តកំពង់លែង|កំពង់លែង]]។ ===សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង និង សម័យអាណានិគមនិយមជប៉ុន=== [[File:Cambodia indochina map 1886.jpg|thumb]] [[File:French_Indochina_1900-1945-fr.svg|thumb]] [[File:Japanese Empire - 1942.svg|thumb]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស|ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ-មុនីវង្ស]]មានខេត្តនិងភូមិភាគដូចជា ៖ ====ខេត្ត​==== *[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] *[[​ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *​[[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] *[[ខេត្តកំពត|កំពត]] *[[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] *[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|​កំពង់ឆ្នាំង]] *[[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] *[[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *[[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] *[[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *[[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] *[[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] *[[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] ====ភូមិភាគរដ្ឋបាល==== នៅក្នុង ​គ.ស ​១៩៤៧ មាន​ព្រះរាជ្យក្រម​បង្កើត​ឲ្យ​មាន​ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ចំនួន ០​៧ ​គឺ ៖ *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​១ : [[ខេត្ត​បាត់ដំបង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០២ : [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្ត​ពោធិសាត់]] និង [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៣ : [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្ត​កំពង់ធំ]] និង [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៤ : [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្ត​ក្រចេះ]] និង [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៥ : [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្ត​ព្រៃវែង]] និង​ [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៦ : [[ខេត្តកណ្ដាល|ខេត្ត​កណ្ដាល]] និង [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៧ : [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្ត​តាកែវ]] និង [[ខេត្តកំពត|កំពត]] ===សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម ឬ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០១=== [[File:Location_Cambodia_ASEAN.svg|thumb]] [[File:Flag-map of Cambodia (precise boundaries).svg|thumb]] [[ប្រទេសកម្ពុជា]]បានបន្សល់ទុកនូវខេត្តដែលសេសសល់ស្រាប់នៅក្នុង[[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]រហូតមកដល់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]]។ នៅក្នុង​[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]​​ខេត្ដចំនួន ០​៥ ត្រូវបានបង្កើតឡើងបន្ថែមទៀតនិង​ក្រុងចំនួន ​០៣ គឺ : [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]]) [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]](១៩៥៧) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។សរុប ១៩ ខេត្ត និង ០៣ ក្រុង ។ ===សម័យសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ឬ លន់ នល់ === [[File:Flag map of Cambodia (1970-1975).svg|thumb]] ខេត្តនិងក្រុងសល់ពីជំនាន់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម|សង្គមរាស្ត្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]][[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]])[[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]] (១៩៥៧ ដល់[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] ឬ សម័យលន់ នល់ [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ក្រុងកំពង់សោម]]) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង ​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។ នៅ​ចុង​[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម|សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម]]និង​សម័យ[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] មាន​បង្កើត​អនុខេត្ត ​១១ និង​ ខេត្ត​ ០១ ដូច​ខាងក្រោម ៖ *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំពង់សីលា|កំពង់សិលា]] ([[ស្រុកស្រែអំបិល|ស្រុក​ស្រែអំបិល]]) *អនុខេត្ត​ផ្ការំចេក ([[ស្រុកមេមត់|ស្រុក​មេមត់]]) *អនុខេត្ត​ភ្នំដិល ([[ស្រុកបាធាយ|ស្រុក​បាធាយ]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកថ្មពួក|ថ្មពួក]] ([[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|ស្រុក​សិរីសោភ័ណ]]) *អនុខេត្ត​ស្រកានាគ ([[តាកែនកោះស្លា​ស្រកានាគ]] [[ស្រុកឈូក|ស្រុក​ឈូក]]) *អនុខេត្ត​ថ្មកែវ (ជិត​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|គីរីរម្យ]]) *អនុខេត្ត​[[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]] ([[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] ([[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] [[​ព្រៃវែង]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកអន្លង់វែង|អន្លង់វែង]] (ជិត​[[សៀមរាប]]) *អនុខេត្ត​[[ទន្លេសាប]] (ទីតាំង​សាលាខេត្ត​នៅ​[[ឃុំកំពង់ហ្លួង(ស្រុកក្រគរ)|ឃុំ​កំពង់ហ្លួង]] [[ស្រុកក្រគរ|ស្រុក​ក្រគរ]] [[ខេត្ត​ពោធិ៍សាត់]]) *អនុ[[ខេត្តប៉ៃលិន]] ក្រោយ​មក​ដាក់​ជា​[[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្ត​ប៉ៃលិន]]ក្រោយ​មក​ទៀត​កែ​ដាក់​ថា'''ក្រុង​ប៉ៃលិនមង្គល''' *ខេត្ត​[[ឧត្ដុង្គមានជ័យ]] (តាំង​នៅ​[[ស្រុកឧដុង្គ|ស្រុក​ឧត្ដុង្គ]]<ref>{{Cite web |title=អនុក្រឹត្យស្ដីពីការបំបែកស្រុកឧដុង នៃខេត្តកំពង់ស្ពឺ លេខ : ២៧១ អនក្រ.បក, 2022-12-23 {{!}} MPWT |url=https://www.mpwt.gov.kh/kh/documents/sub-decree/564 |access-date=2025-06-18 |website=ក្រសួងសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូន (MPWT) |language=kh}}</ref> [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្ត​កំពង់ស្ពឺ]])។ សរុប ២១ ខេត្ត ក្រោយមក ២០ ខេត្ត ក្រុង ០៣ ក្រោយមក ក្រុង ០៤ និង អនុខេត្ត ១១ ក្រោយមក ១០។<ref>{{Cite web |url=http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |title=ខេត្តខ្មែរសម័យអាណានិគម ដល់ សម័យលន់នល់ |access-date=2014-03-01 |archivedate=2015-04-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150423002908/http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |url-status=dead }}</ref> ===សម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ឬ ប៉ុល ពត=== នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៥ រដ្ឋាភិបាល[[ខ្មែរក្រហម]]បានលុបបំបាត់ចោលបំណែងចែករដ្ឋបាលពីមុនរបស់[[កម្ពុជា]]ចេញទាំងអស់។ជំនួសឲ្យខេត្ត[[កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ]]ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ០៧ ភូមិភាគគឺភូមិភាគ'''ពាយ័ព្យ ឧត្តរ ឦសាន បូព៌ា និរតី បស្ចឹម និង កណ្ដាល'''។ ភូមិភាគទាំងនេះត្រូវបានយកតាមបំណែងចែកដែល​បង្កើតឡើងដោយពួក[[ខ្មែរក្រហម]]នៅពេលដែលពួកគេបានប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងរបប[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]]ដឹកនាំដោយ​លោកឧត្តមសេនីយ៍[[លន់ នល់]]។<ref>James A. Tyner, ''The Killing of Cambodia''</ref> ===សម័យសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា សម័យរដ្ឋកម្ពុជា និង សម័យអ៊ុនតាក់=== [[File:Flag map of the State of Cambodia (1989-1993).png|thumb]] {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រដ្ឋធានី<br>(អាសនៈ) ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | [[ភ្នំពេញ]] | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh or Daun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|បន្ទាយមានជ័យ]] | [[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|សិរីសោភ័ណ]] | Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | [[ស្រុកបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | [[ស្រុកកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | [[ស្រុកកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | [[ស្រុកកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | Kampong Speu |- ! ០៧ | Kampong Thom | [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | [[ស្រុកកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | Kampong Thom |- ! ០៨ | Kampot | [[ខេត្តកំពត|កំពត]] | [[ស្រុកកំពត|កំពត]] | Kampot |- ! ០៩ | Kandal | [[ខេត្តកណ្តាល|កណ្ដាល]] | [[ស្រុកតាខ្មៅ|តាខ្មៅ]] | Ta Khmau |- ! ១០ | Koh Kong | [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] | [[ស្រុកកោះកុង|កោះកុង]] | Koh Kong |- ! ១១ | Kratié | [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] | [[ស្រុកក្រចេះ|ក្រចេះ]] | Kratié |- ! ១២ | Mondulkiri | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|មណ្ឌលគីរី]] | [[ស្រុកសែនមនោរម្យ|សែនមនោរម្យ]] | Saen Monourom |- ! ១៣ | Siem Reap - Oddar Meanchey | [[ខេត្តសៀមរាប]] [[ឧត្តរមានជ័យ]] | [[ស្រុកសៀមរាប|សៀមរាប]] | Siem Reap |- ! ១៤ | Kampong Saom | [[ក្រុងកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | [[ស្រុកកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | Kampong Saom |- ! ១៥ | Preah Vihear | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ព្រះវិហារ]] | [[ស្រុកភ្នំត្បែងមានជ័យ|ភ្នំត្បែងមានជ័យ]] | Phnom Thbeng Meanchey |- ! ១៦ | Pursat | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ស្រុកពោធិ៍សាត់]] | Pursat |- ! ១៧ | Prey Veng | [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | [[ស្រុកព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | Prey Veng |- ! ១៨ | Ratanakiri | [[ខេត្តរតនគីរី|រតនគីរី]] | [[ស្រុកលំផាត់|លំផាត់]] | Lumphat |- ! ១៩ | Stung Treng | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | [[ស្រុកស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | Stung Treng |- ! ២០ | Svay Rieng | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | [[ស្រុកស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | Svay Rieng |- ! ២១ | Takéo | [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] | [[ស្រុកតាកែវ|តាកែវ]] | Takéo |- |} ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៨=== នៅថ្ងៃទី ២២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០០៨ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានផ្លាស់ប្ដូរក្រុង[[កែប]] [[ប៉ៃលិន]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]]ទៅជាខេត្តវិញនិងបានកែសម្រួលព្រំប្រទល់សីមាខេត្តជាច្រើន។<ref>{{Cite web|url = http://khmerization.blogspot.com/2008/12/decree-creates-three-new-provinces.html|title = Decree Creates Three New Provinces|publisher = khmerization.blogspot.com|date=December 2008}}</ref> ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៣=== នៅថ្ងៃទី ៣១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០១៣ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានបំបែក[[ខេត្តកំពង់ចាម]]ទៅជា ០២ [[ខេត្តកំពង់ចាម]](ត្រើយខាងលិច[[ទន្លេមេគង្គ]]) និង [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]](ត្រើយខាងកើត[[ទន្លេមេគង្គ]])។<ref>{{Cite web|url = http://www.phnompenhpost.com/national/kampong-cham%E2%80%99s-great-divide|title = Kampong Cham's great divide|}}</ref> ==ឯកសារយោង== {{Reflist}} ==តំណខាងក្រៅ== * [http://www.statoids.com/ukh.html Statoid site] {{ខេត្ត-រាជធានីកម្ពុជា}} {{អត្ថបទអំពីបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទីមួយនៃប្រទេសអាស៊ី}} {{Portal bar|កម្ពុជា}} [[Category:បំណែងចែករងនៃកម្ពុជា]] [[Category:បញ្ជីបំណែងចែករងប្រទេស|Cambodia, Provinces]] [[Category:បំណែងចែករងប្រទេសនៃអាស៊ី|Cambodia 1]] [[Category:បំណែងចែករដ្ឋបាលរងរបស់ប្រទេសថ្នាក់ទីមួយ|Provinces, Cambodia]] [[Category:បញ្ជីទាក់ទងកម្ពុជា]] is7n8reuahwyg6cq20ngqdzuzfw4vci 322345 322344 2025-06-20T11:51:24Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* សម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ឬ ប៉ុល ពត */ 322345 wikitext text/x-wiki '''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]''' ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ២៥ ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១។[[រាជធានីភ្នំពេញ]]មិនមែនជាខេត្តនោះទេតែជាតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសហើយត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាខេត្តដោយហេតុថាវាត្រូវបានគ្រប់គ្រងនៅក្នុងកម្រិតដូចគ្នាទៅនឹងខេត្ត ២៤ ទៀតដែរ។ឈ្មោះនៃខេត្តដូចគ្នាទៅនឹងក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្តាល]] [[កំពង់ធំ]] [[កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] [[តាកែវ]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[បន្ទាយមានជ័យ]] [[មណ្ឌលគិរី]] [[រតនគិរី]] និង [[ឧត្តរមានជ័យ]]ចេញ។ [[ភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]]មានសន្ទភាពនិងប្រជាជនខ្ពស់បំផុត។ខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីធំជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]ហើយខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីតូចជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តកែប]]។[[ខេត្តកែប]]មានអត្រាប្រជាជនទាបបំផុតស្របពេលដែល[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]មានសន្ទភាពប្រជាជនទាបបំផុតដូចគ្នាដែរ(ស្ដែងតាមរយៈជំរឿនឆ្នាំ ២០០០)។ [[កម្ពុជា|ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ត្រូវបានបែងចែកជាបន្តបន្ទាប់ទៀតទៅជា ''[[ស្រុក]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ ចំណែកឯ ''[[ខណ្ឌ]]'' មានតែនៅក្នុង[[រាជធានីភ្នំពេញ]]ប៉ុណ្ណោះ។ចំនួន ''[[ស្រុក]]'' / ''[[ខណ្ឌ]]'' នៅក្នុង ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' នីមួយៗមានចំនួនខុសៗគ្នារាប់ចាប់តាំងពីខេត្តតូចៗរហូតដល់ខេត្តធំៗ។ខេត្តនីមួយៗត្រូវមានតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសមួយផងដែរហៅថាក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្តាល|កណ្តាល]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]]ដែលមានក្រុងច្រើន(ចាប់ពី ០២ ឡើងទៅ)។ ''[[ឃុំ]]'' / ''[[សង្កាត់]]'' គឺជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៣ និងចុងក្រោយបង្អស់គឺ ''[[ភូមិ]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៤។នៅ[[រាជធានីភ្នំពេញ]]គ្មាន ''[[ឃុំ]]'' នោះទេដោយប្រើប្រាស់ ''[[សង្កាត់]]'' ជំនួសឲ្យ ''[[ឃុំ]]'' វិញ។ {{short description|First-level administrative division of Cambodia}} {{Infobox subdivision type | name = ខេត្ត ឬ ខែត្រ<br />{{lang|en|Province}}<br />{{nobold|{{transl|km|Khétt}}}} | alt_name = |map = Provincial Boundaries in Cambodia.svg |category = បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១ |territory = {{CAM}} |start_date = |current_number = ២៥ |number_date = |population_range = ៤២,៦៦៥ ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– ២,២៨១,៩៥១ ([[រាជធានីភ្នំពេញ]])<ref name=census2019 /> |area_range = {{Convert|336|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– {{Convert|14288|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]) |government = រដ្ឋបាលខេត្ត |subdivision = [[ស្រុក|ខណ្ឌ/ក្រុង/ស្រុក]](បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ បន្ទាប់ពីខេត្ត) }} ==បញ្ជីរាជធានី-ខេត្ត== [[File:Cambodia, administrative divisions - km - colored.svg|center|700px]] {| class="wikitable" style="text-align:center |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរកាត់ ! អក្សរខ្មែរ ! អក្សរកាត់ខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រាជធានី<br> ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | '''PP''' | [[រាជធានីភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]] | '''ភព''' | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | '''BMC''' | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] | '''បមជ''' | [[ក្រុងប៉ោយប៉ែត|ក្រុងប៉ោយប៉ែត]] [[ក្រុងសិរីសោភ័ណ|ក្រុងសិរីសោភ័ណ]] |Krong Poipet, Krong Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | '''BB''' | [[ខេត្តបាត់ដំបង|ខេត្តបាត់ដំបង]] | '''បប''' | [[ក្រុងបាត់ដំបង|ក្រុងបាត់ដំបង]] | Krong Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | '''KC''' | [[ខេត្តកំពង់ចាម|ខេត្តកំពង់ចាម]] | '''កច''' | [[ក្រុងកំពង់ចាម|ក្រុងកំពង់ចាម]] | Krong Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | '''KCH''' | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] | '''កឆ''' | [[ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង|ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង]] | Krong Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | '''KS''' | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] | '''កស''' | [[ក្រុងច្បារមន|ក្រុងច្បារមន]] [[ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ|ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ]] |Krong Chbar Mon, Krong Odongk Meae Chey |- ! ០៧ | Kampong Thom | '''KT''' | [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្តកំពង់ធំ]] | '''កធ''' | [[ក្រុងស្ទឹងសែន|ក្រុងស្ទឹងសែន]] |Krong Stueng Saen |- ! ០៨ | Kampot | '''KP''' | [[ខេត្តកំពត|ខេត្តកំពត]] | '''កព''' | [[ក្រុងកំពត|ក្រុងកំពត]] [[ក្រុងបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]] | Krong Kampot, Krong Bokor |- ! ០៩ | Kandal | '''KD''' | [[ខេត្តកណ្តាល|ខេត្តកណ្ដាល]] | '''កណ''' | [[ក្រុងតាខ្មៅ|ក្រុងតាខ្មៅ]] [[ក្រុងសំពៅពូន|ក្រុងសំពៅពូន]] [[ក្រុងអរិយក្សត្រ|ក្រុងអរិយក្សត្រ]] | Krong Ta Khmau, Krong Sampov Poun, Krong Arey Ksat |- ! ១០ | Koh Kong | '''KK''' | [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្តកោះកុង]] | '''កក''' | [[ក្រុងខេមរភូមិន្ទ|ក្រុងខេមរភូមិន្ទ]] | Krong Khemarak Phoumin |- ! ១១ | Kep | '''KEP''' | [[ខេត្តកែប|ខេត្តកែប]] | '''កែប''' | [[ក្រុងកែប|ក្រុងកែប]] | Krong Kep |- ! ១២ | Kratíe | '''KRC''' | [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្តក្រចេះ]] | '''ក្រច''' | [[ក្រុងក្រចេះ|ក្រុងក្រចេះ]] | Krong Kratíe |- ! ១៣ | Mondulkiri | '''MK''' | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] | '''មគ''' | [[ក្រុងសែនមនោរម្យ|ក្រុងសែនមនោរម្យ]] | Krong Senmonorom |- ! ១៤ | Oddar Meanchey | '''OMC''' | [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ|ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] | '''ឧមជ''' | [[ក្រុងសំរោង|ក្រុងសំរោង]] | Krong Samraong |- ! ១៥ | Pailin | '''PL''' | [[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្តប៉ៃលិន]] | '''បល''' | [[ក្រុងប៉ៃលិន|ក្រុងប៉ៃលិន]] | Krong Pailin |- ! ១៦ | Preah Sihanouk | '''SN''' | [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ខេត្តព្រះសីហនុ]] | '''សន''' | [[ក្រុងកំពង់សោម|ក្រុងកំពង់សោម]] [[ក្រុងកោះរ៉ុង|ក្រុងកោះរ៉ុង]] [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុងព្រះសីហនុ]] | Krong Kampong Som, Krong Koh Rong, Sihanoukville(Krong Preah Sihanouk) |- ! ១៧ | Preah Vihear | '''PV''' | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្តព្រះវិហារ]] | '''ពវ''' | [[ក្រុងព្រះវិហារ|ក្រុងព្រះវិហារ]] | Krong Preah Vihear |- ! ១៨ | Pursat | '''PS''' | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្តពោធិ៍សាត់]] | '''ពស''' | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ក្រុងពោធិ៍សាត់]] | Krong Pursat |- ! ១៩ | Prey Veng | '''PRV''' | [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្តព្រៃវែង]] | '''ព្រវ''' | [[ក្រុងព្រៃវែង|ក្រុងព្រៃវែង]] | Krong Prey Veng |- ! ២០ | Ratanakiri | '''RK''' | [[ខេត្តរតនគីរី|ខេត្តរតនគីរី]] | '''រគ''' | [[ក្រុងបានលុង|ក្រុងបានលុង]] | Krong Banlung |- ! ២១ | Siem Reap | '''SR''' | [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] | '''សរ''' | [[ក្រុងរុនតាឯក|ក្រុងរុនតាឯកតេជោសែន]] [[ក្រុងសៀមរាប|ក្រុងសៀមរាប]] | Krong Run Ta EK Techo Sen, Krong Siem Reap |- ! ២២ | Stung Treng | '''ST''' | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ខេត្តស្ទឹងត្រែង]] | '''សត''' | [[ក្រុងស្ទឹងត្រែង|ក្រុងស្ទឹងត្រែង]] | Krong Stung Treng |- ! ២៣ | Svay Rieng | '''SVR''' | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ខេត្តស្វាយរៀង]] | '''ស្វរ''' | [[ក្រុងបាវិត|ក្រុងបាវិត]] [[ក្រុងស្វាយរៀង|ក្រុងស្វាយរៀង]] | Krong Bavet, Krong Svay Rieng |- ! ២៤ | Takéo | '''TK''' | [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្តតាកែវ]] | '''តក''' | [[ក្រុងដូនកែវ|ក្រុងដូនកែវ]] | Krong Doun Kaev |- ! ២៥ | Tbong Khmum | '''TKH''' | [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]] | '''តឃ''' | [[ក្រុងសួង|ក្រុងសួង]] | Krong Suong |} [[File:Mappa Impero Khmer (it).svg|center|700px]] ==អភិបាលកិច្ច== '''រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្ត'''នីមួយៗត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយក្រុមប្រឹក្សាតាមរយៈ'''ការបោះឆ្នោតអសកល'''ពី'''ក្រុមប្រឹក្សាឃុំ/សង្កាត់'''ដែលឲ្យឈ្មោះថា'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''។'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''គឺជាតំណាងប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងដែនសមត្ថកិច្ចរាជធានី-ខេត្ត។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវតែងតាំងដោយព្រះរាជក្រឹត្យតាមរសំណើពី'''នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា'''និង'''រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ'''។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវមានអភិបាលមួយរូបមានតួនាទីដឹកនាំរួមនិងអភិបាលរង(តាមការកំណត់របស់[[ក្រសួងមហាផ្ទៃ|ក្រសួងមហាផ្ទៃ]])ជាជំនួយការដឹកនាំអភិបាលលើជំនាញវិស័យនានានៅក្នុងរាជធានី-ខេត្ត។ រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្តនីមួយៗត្រូវបង្កើតឲ្យមាន'''គណៈកម្មាធិការរបស់ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''តាមលក្ខខ័ណ្ឌនៃច្បាប់ដើម្បីធានាការអភិវឌ្ឍតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យនៅថ្នាក់ក្រោមជាតិដើម្បីសម្របសម្រួលលើវិស័យជំនាញក៏ត្រូវឲ្យមានការបង្កើត'''គណៈបញ្ជាការឯកភាពរាជធានី-ខេត្ត'''មានសមាសភាពពីមន្ទីរអង្គភាពនានាទាំងអស់នៅក្នុងដែនរាជធានី-ខេត្តសាមីដែលអភិបាលរាជធានី-ខេត្តជាប្រធាន។ ==ប្រវត្តិ== ==='''សម័យនគរវ្នំ ឬ ហ្វូណន'''=== [[File:Funan Kingdom.png|thumb]] ព្រះរាជា[[នគរភ្នំ|នគរវ្នំ]]និយមធ្វើសង្គ្រាមពង្រីកទឹកដីតួយ៉ាងដូចជា[[ព្រះបាទហ្វាន់ ឆេម៉ាន់ ឬស្រីមារៈ|ព្រះបាទហ្វាន់ឆេម៉ាន់]]បានលើកទ័ពជើងទឹកទៅវាយរដ្ឋជាច្រើនមកដាក់ជាចំណុះរួមមានរដ្ឋ[[ខ្មែរ]] ខ្លះ [[រដ្ឋមន|មន]] ខ្លះ [[ចាម]] ឬ [[ម៉ាឡេយូ]]។ក្នុងសង្គ្រាមគេច្រើនចាប់ឈ្លើយសឹកមកធ្វើជាទាសាទាសី។ ដោយហេតុនេះហើយទើបយើងហៅ[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ថាជាអធិរាជាណាចក្រហើយស្ដេចមានឋានៈជា ''[[មហារាជ|មហារាជ]]'' ឬជា ''[[សាវ៌កៅ|សាវ៌កៅ]]'' (ស្ដេចចក្រវាឡ)។រដ្ឋដែល​ឋិតក្រោមអំណាចរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ទាំងនោះមានស្ដេចសោយរាជ្យគ្រប់ៗរដ្ឋទាំងអស់ហើយរដ្ឋទាំងនោះមានតួនាទីលើកសួយសារអាករមកថ្វាយអធិរាជ[[ហ៊្វូណន|នគរវ្នំ]]រៀងរាល់ឆ្នាំរដ្ឋនេះគេហៅថា ''[[សាមន្តរាជ្យ|សាមន្តរាជ្យ]]''។ហើយរដ្ឋបែបទី ០២ គឺត្រូវគ្រប់គ្រងដោយព្រះរាជបុត្រឬព្រះញាតិវង្សរបស់ស្ដេចអាណាចក្រវ្នំគេហៅថា ''[[វិស័យរដ្ឋ|វិស័យរដ្ឋ]]'' ដែលជាសម្បត្តិរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ផ្ទាល់ដែលបង្កើតឡើងដោយ[[ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី១|ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី ១]] ប៉ុន្តែត្រូវបានរំលាយចោលទៅវិញដោយ[[ហ៊ុនប៉ានហួង|ព្រះបាទហ៊ុនប៉ានហួង]]វិញ។គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថារចនាសម្ព័ន្ធនយោបាយបែបនេះគឺមានគ្រោះថ្នាក់ណាស់គឺដោយសារតែពេលណាអំណាចកណ្ដាលចុះខ្សោយនោះ ''[[សាមន្តរាជ្យ]]'' មួយចំនួននឹងងើបឡើងបះបោរដូចករណី ''​[[សាមន្តរដ្ឋ|សាមន្តរដ្ឋ]][[ចេនឡា]]'' នៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី ០៦។ ==='''សម័យនគរកម្វុជ ឬ ចេនឡា'''=== [[File:Chen-La_locator.png|thumb]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័នទី ១]] ទ្រង់បានតាំងរាជធានីនៅ[[ឦសានបុរៈ]]ហើយមានគ្រួសារ ២០០០ នាក់រស់នៅ។នៅកណ្ដាលក្រុងមានសាលធំមួយជាទីដែលព្រះរាជាទ្រង់ព្រះប្រទានសវនាការនិងជួបជុំពួកមន្ត្រី សេនាបតី។នៅខាងក្រៅរាជធានីមានក្រុងចំនួន ៣០ ទៀតហើយក្រុងនីមួយៗមានគ្រួសារជាច្រើនពាន់នាក់រស់នៅហើយគ្រប់គ្រងដោយអភិបាលម្នាក់។ <ref>ត្រឹង ងារ ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ទំព័រ៧៤-៧៥</ref> ==='''សម័យអង្គរ(ចក្រភពខ្មែរ)'''=== [[File:Khmer_Empire.png|thumb]] ====ប្រមាណ==== បច្ចេកពាក្យ ''[[ប្រមាន-ប្រមាណ]]'' ត្រូវបានប្រើប្រាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]ដើម្បីសម្គាល់ឈ្មោះដល់បំណែងចែកទឹកដីដ៏ធំៗ ឬ មួយភូមិភាគនៃកម្ពុជទេស។តាមសិលាចារឹក(អក្សរសិលាចារឹកទំព័រ ៤៧ ៤៨ និង ៤៩)យើងបានឃើញដែនដី ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលជា ២០ គឺជាផែនដីដ៏ធំៗនៃប្រទេស។ នៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងនៅក្នុងសម័យសតវត្សរ៍ទី ០៧ (សិលាចារឹកអ្នកតា)មានសរសេរឈ្មោះពាក្យថា ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ។ តើភូមិភាគនេះនៅឯណា ឬ មួយក៏មានទីតាំងនៅកន្លែងវត្តព្រៃវែងសព្វថ្ងៃ?នៅក្នុងសិលាចារឹកនេះទៀតក៏មានសរសេរព្រះនាម[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័ន|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័ន]]ដែលជាព្រះមហាក្សត្រលើមហាក្សត្រ''[[សាមន្តរាជ]]'' នៃភូមិភាគទាំង ០៣។ តើ ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ជាភូមិភាគមួយនៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ(ឬទីក្រុង)ទាំង ០៣ កន្លែងដែលមានចារនៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងដែលឬទេ? នៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ០៥ ដែលត្រូវបានពណ៌នាតាមឧទាហរណ៍ខាងលើនេះយើងអាចសង្កេតឃើញថាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ( ''[[ប្រមាណ]]'' ពាក្យនេះមានន័យ ០២ មានន័យថា រង្វាស់និងការប៉ាន់ស្មាន)មួយចំនួនមានដើមកំណើតពីពាក្យ[[ខ្មែរ]]ហើយឈ្មោះភូមិភាគចំនួន ១១ មានដើមកំណើតពី[[សំស្ក្រឹត]]។ ម្យ៉ាងវិញទៀតបើតាមសិលាចារឹក K.៩៨៩ ភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]''មួយមានឈ្មោះថា ''[[សតគ្រាម]]'' ដែលមានន័យថា'''ភូមិចំនួនមួយរយ'''បានសេចក្ដីថាតាមរយៈអត្ថន័យរបស់ភូមិភាគនេះ យើងអាចទាញមតិដែលបញ្ជាក់ទំហំដ៏ធំធេងនៃស្ថាននាមដែលបានប្រើប្រាស់ពាក្យ ''[[ប្រមាណ]]'' នៅខាងដើម។នៅក្នុងសិលាចារឹកនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]នា[[សម័យអង្គរ]]ក៏មានការប្រើប្រាស់ ''[[ប្រមាណ]]'' សម្រាប់សម្គាល់នូវភូមិភាគផ្សេងៗនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ផងដែរ។ ====វិសយ==== ''[[វិសយ]]'' ពាក្យ[[សំស្ក្រឹត]]មានន័យថា [[តំបន់]] [[ខេត្ត]] ពាក្យ ''[[វិសយ]]'' ប្រើសម្រាប់សម្គាល់នូវបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋការឬក៏បំណែងចែករាជការមួយៗដ៏ច្បាស់លាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]។ តាមសិលាចារឹកនានាពាក្យ ''[[វិសយ]] (Visaya)''សម្គាល់នូវ[[ទីរួមខេត្ត]]ដែលនៅក្នុងនោះមានស្ថាប័នរាជការផ្សេងៗខាងគ្រហស្ថ និងសាសនា។ ''[[វិសយ]]'' នីមួយៗស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់ ''[[ខ្លោញវិសយ]]''(ស្ដេចត្រាញ់ ឬ ចៅហ្វាយខេត្ត)។ រាជការដែលធ្វើការអម ''[[ខ្លោញវិសយ]]'' គឺមាន ''[[ខ្លោញវលវិសយ]] (Khlon Vala Visaya K.២២១)''។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការធញ្ញជាតិគឺមានស្រូវអង្ករជាអាទិភាព។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការទារប្រេងមានប្រេងធ្វើអំពីរុក្ខជាតិនិងប្រេងធ្វើអំពីខ្លាញ់គោ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១) ''[[វ្រីហិបយ៌្យនវិសយ]] (Vrihi paryyan Visaya'' ''K.៤៤៤'')ព្រមទាំងមាន''[[ខ្លោញ]]'' ឬមួយក៏អធិបតីទទួលបន្ទុកតុលាការដែលនៅតាមសិលាចារឹកថា ''[[សភាវិសយ]]។'' បើប្រៀបធៀបទៅនិងសម័យបច្ចុប្បន្នពាក្យ ''[[វិសយ]]'' មានន័យថាជាបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋបាលដូចជាខេត្តដែរ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១)។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថាមានឈ្មោះស្ថាននាមខ្លះដែលត្រូវបានបង្កបង្កើតឡើងដោយការប្រើពាក្យ ''[[ភូមិសាស្ត្រ]] ផង [[ប្រមាណ]] ផង និង [[វិសយ]] ផង''។ ឧទាហរណ៍ : (សិលាចារឹក ទំព័រ ៥១) [[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]] = បុរីដ៏ល្អ ដ៏ប្រសើរ គឺជាភូមិភាគនៅខាងទិសឧត្ដរនៃកម្ពុជទេសគឺនៅតំបន់[[វត្តភូ]]ឬហៅថា[[តំបន់បាសាក់]]នៅខាងភូមិភាគឧត្ដរ។ តាមមតិអ្នកស្រាវជ្រាវខ្លះ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]គឺជារាជធានីចាស់នៃប្រទេស[[ចេនឡា]]ហើយព្រះមហាក្សត្រដែលសោយរាជ្យមុនគេនៅទីនោះព្រះនាមថា[[ស្រេស្ឋវម៌្ម|ព្រះបាទស្រេស្ឋវរ្ម័ន]]។ សន្ទុក = ប្រហែលជាចេញមកពីពាក្យ ស្ទុក ស្ដុក មានន័យថា ធំ មាំមួន ប៉ុន្តែន័យរបស់ពាក្យនេះម្យ៉ាងទៀតគឺបឹង។ សព្វថ្ងៃមានពាក្យ'''[[ភ្នំសន្ទុក]]'''ដែលនៅលើនោះមានប្រាសាទបុរាណតាមសិលាចារឹកក៏មានសរសេរអំពី ''Mahanasa = អ្នកធ្វើម្ហូបអាហារនៅ [[វិសយសន្ទុក]](Visaya Sanduk)''។ ប្រសិនបើពាក្យ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]និង'''សន្ទុក'''បានត្រូវប្រើប្រាស់សម្រាប់សម្គាល់ភូមិភាគផងខេត្តផងគេអាចសន្និដ្ឋានថានៅតាមសិលាចារឹកមានពាក្យសម្គាល់ភូមិភាគដទៃទៀតដែលត្រូវប្រើសម្រាប់សំគាល់ខេត្ត។យើងបានរកឃើញ ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលចំនួន ២០ ហើយនៅក្នុង ''[[ប្រមាណ]]'' នីមួយៗមាន ''[[វិសយ]]'' គឺខេត្តច្រើន។ដូច្នេះ ''[[វិសយ]]'' នៅក្នុងសម័យបុរាណជាពិសេសនៅ[[សម័យអង្គរ]]មានមិនតិចជាងពាក្យរបស់[[ជីវ តាក្វាន់]]ដែលបានសរសេរថានៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]មានខេត្តច្រើនជាង ៩០ ខេត្ត។ <ref>[http://phumikhmer.wordpress.com/2012/07/16/%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%90%E1%9E%B6%E1%9E%93%E2%80%8B%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%98%E2%80%8B%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%B6-toponymie%E2%80%8B-%E1%9E%94%E1%9E%8E%E1%9F%92/?relatedposts_exclude=92 ស្ថាននាមវិទ្យារបស់បណ្ឌិតឡុងសៀម]</ref> ===សម័យចតុមុខ និង សម័យលង្វែក === [[File:Southeast_Asian_history_-_Around_1540.png|thumb]] នៅក្នុងសម័យនោះ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]លែងជាមហាអំណាចមួយខាងទឹកដីទៀតហើយ។ទឹកដីជាន់ក្រៅគឺស្រុក'''[[បច្ចន្តជនបទ]]'''ដូចជាស្រុក'''[[សុខោទ័យ]]''' ស្រុក'''[[អយុធ្យា]]''' ស្រុក'''[[លពបុរី]]''' [[ស្រុកពិមាឃ(ខេត្តនគររាជ)|ស្រុកពិមាឃ]]ត្រូវបាត់បង់អស់ទៅហើយរីឯប្រទេស ''[[សាមន្តរាជ]]'' ដូចជា'''[[ចាម្ប៉ា]] [[អណ្ណាម]] [[ប្រទេសជ្វា|ជ្វា]] [[រដ្ឋមន|មន]]'''ក៏លែងមានទៀតដែរហើយ។ព្រំដែនខាងជើងរបស់[[ខ្មែរ]]ធ្លាក់មកនៅត្រឹម'''[[ទន្លេមូល]]'''ឬនៅលើនេះបន្តិចបន្តួចនឹង[[ឡាវ|ប្រទេសលាវ]]។ព្រះនគរខាងលិចទល់នឹង'''[[ខេត្តបស្ចឹមបុរី|បស្ចឹមបុរី]]''' និង '''[[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]]'''ខាងពាយ័ព្យទល់នឹង'''[[ស្រុកនាងរង]] [[ខេត្តនគររាជសីមា|នគររាជសីមា]]'''ខាងកើតទល់នឹង[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ខាងត្បូងទល់នឹង[[សមុទ្រចិនខាងត្បូង|សមុទ្រចិន]]និង[[ឈូងសមុទ្រសៀម]]។ បើតាមពង្សាវតាររាជាណាចក្រ[[ខ្មែរ]]សម័យនោះមានប្រមាណ ៧០ ខេត្តគឺ : '''[[ខេត្តលង្វែក|លង្វែក]] [[ខេត្តបរិបូរណ៍|អម្រិន្ទបូរ]] [[ខេត្តក្រគរ|ក្រគរ]] [[ខេត្តគ្រង|គ្រង]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តឫស្សីសាញ|ឫស្សីសាញ]] [[ខេត្តតាមសីមា|តាមសីមា]] [[ខេត្តមង្គលបុរី|មង្គលបុរី]] [[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]] [[ខេត្តសុរិន្ទ|សុរិន្ទ]] [[ខេត្តសិង្គារ|សិង្គារ]] [[ខេត្តកំពង់សៀម|កំពង់សៀម]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តជើងព្រៃ|ជើងព្រៃ]] [[ខេត្តគោកសេះ|គោកសេះ]] [[ខេត្តអន្លង់រាជ|អន្លង់រាជ]] [[ខេត្តព្រហ្មទេព|ព្រហ្មទេព]] [[ខេត្តព្រៃក្ដី|ព្រៃក្ដី]] [[ខេត្តស្ទោង|ស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង|ជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស|រលួស]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តម្លូព្រៃ|ម្លូព្រៃ]] [[ខេត្តជាំក្សាន្ត|ជាំក្សាន្ត]] [[ខេត្តត្នោត|ត្នោត]] [[ខេត្តទឹកជោរ|ទឹកជោរ]] [[ខេត្តសៀមបូក|សៀមបូក]] [[ខេត្តសម្បុកសម្បូណ៌|សម្បុកសម្បូណ៌]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តឆ្លូង|ឆ្លូង]] [[ខេត្តត្បូង|ត្បូង]] [[ខេត្តបាសាន|បាសាន]] [[ខេត្តទទឹងថ្ងៃ|ទទឹងថ្ងៃ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តរោងដំរី|រោងដំរី]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តជើងបាដែង|ជើងបាដែង]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តបាទី|បាទី]] [[ខេត្តលើកដែក|លើកដែក]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តថ្ពង|ថ្ពង]] [[ខេត្តបាសាក់|បាសាក់]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពាម|ពាម]] [[ខេត្តកោះស្លាកែត|កោះស្លាកែត]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|កំពង់សោម]] [[ខេត្តទឹកខ្មៅ|ទឹកខ្មៅ]] [[ខេត្តពាមមេសរ|ពាមមេសរ]] [[ខេត្តព្រះត្រពាំង|ព្រះត្រពាំង]] [[ខេត្តក្រមួនស|ក្រមួនស]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]]'''។ល។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថានៅក្នុងចំណោមខេត្តទាំងប៉ុន្មាននេះខេត្តខ្លះនៅឋានៈជាខេត្តរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះដូចជា'''[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]]'''។ល។រីឯខេត្តខ្លះធ្លាក់ឋានៈមកស្រុកវិញដូចជា'''[[ខេត្តមង្គលបុរី]] [[ខេត្តស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស]] [[ខេត្តទឹកជោរ]]'''។ល។ចំណែកខេត្តខ្លះទៀតត្រូវបាត់ឈ្មោះរលាយចូលនឹងខេត្តឯទៀតៗអស់ទៅ។ ខេត្តនីមួយៗត្រូវបែងចែកជាស្រុកហើយ[[ស្រុក]]នីមួយៗត្រូវបែងចែកជា[[ឃុំ]]និង[[ភូមិ]]ជាច្រើនទៅទៀត។ប៉ុន្តែខេត្តជាច្រើនត្រូវបានប្រមូលផ្ដុំជាតំបន់ធំៗដែលគេឲ្យឈ្មោះថា'''ដី'''។ '''ដី>រាជធានី-ខេត្ត>ស្រុក/ខណ្ឌ>ឃុំ/សង្កាត់>ភូមិ''' ===សម័យឧដុង្គ=== [[File:Southeast Asia in 1683 Map (Cambodia, Pegu, Siam) by Cantelli.jpg|thumb]] [[File:Indochina_map_(1770s).jpg|thumb]] នៅក្នុង[[សម័យឧដុង្គ]]ឃើញមានខេត្តដូចជា : [[ខេត្តកំពង់ក្របី|កំពង់ក្របី]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី|ច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តចុងកាល់|ចុងកាល់]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តមហានគរ|មហានគរ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តកំពង់លែង|កំពង់លែង]]។ ===សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង និង សម័យអាណានិគមនិយមជប៉ុន=== [[File:Cambodia indochina map 1886.jpg|thumb]] [[File:French_Indochina_1900-1945-fr.svg|thumb]] [[File:Japanese Empire - 1942.svg|thumb]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស|ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ-មុនីវង្ស]]មានខេត្តនិងភូមិភាគដូចជា ៖ ====ខេត្ត​==== *[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] *[[​ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *​[[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] *[[ខេត្តកំពត|កំពត]] *[[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] *[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|​កំពង់ឆ្នាំង]] *[[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] *[[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *[[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] *[[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *[[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] *[[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] *[[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] ====ភូមិភាគរដ្ឋបាល==== នៅក្នុង ​គ.ស ​១៩៤៧ មាន​ព្រះរាជ្យក្រម​បង្កើត​ឲ្យ​មាន​ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ចំនួន ០​៧ ​គឺ ៖ *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​១ : [[ខេត្ត​បាត់ដំបង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០២ : [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្ត​ពោធិសាត់]] និង [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៣ : [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្ត​កំពង់ធំ]] និង [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៤ : [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្ត​ក្រចេះ]] និង [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៥ : [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្ត​ព្រៃវែង]] និង​ [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៦ : [[ខេត្តកណ្ដាល|ខេត្ត​កណ្ដាល]] និង [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៧ : [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្ត​តាកែវ]] និង [[ខេត្តកំពត|កំពត]] ===សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម ឬ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០១=== [[File:Location_Cambodia_ASEAN.svg|thumb]] [[File:Flag-map of Cambodia (precise boundaries).svg|thumb]] [[ប្រទេសកម្ពុជា]]បានបន្សល់ទុកនូវខេត្តដែលសេសសល់ស្រាប់នៅក្នុង[[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]រហូតមកដល់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]]។ នៅក្នុង​[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]​​ខេត្ដចំនួន ០​៥ ត្រូវបានបង្កើតឡើងបន្ថែមទៀតនិង​ក្រុងចំនួន ​០៣ គឺ : [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]]) [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]](១៩៥៧) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។សរុប ១៩ ខេត្ត និង ០៣ ក្រុង ។ ===សម័យសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ឬ លន់ នល់ === [[File:Flag map of Cambodia (1970-1975).svg|thumb]] ខេត្តនិងក្រុងសល់ពីជំនាន់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម|សង្គមរាស្ត្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]][[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]])[[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]] (១៩៥៧ ដល់[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] ឬ សម័យលន់ នល់ [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ក្រុងកំពង់សោម]]) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង ​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។ នៅ​ចុង​[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម|សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម]]និង​សម័យ[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] មាន​បង្កើត​អនុខេត្ត ​១១ និង​ ខេត្ត​ ០១ ដូច​ខាងក្រោម ៖ *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំពង់សីលា|កំពង់សិលា]] ([[ស្រុកស្រែអំបិល|ស្រុក​ស្រែអំបិល]]) *អនុខេត្ត​ផ្ការំចេក ([[ស្រុកមេមត់|ស្រុក​មេមត់]]) *អនុខេត្ត​ភ្នំដិល ([[ស្រុកបាធាយ|ស្រុក​បាធាយ]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកថ្មពួក|ថ្មពួក]] ([[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|ស្រុក​សិរីសោភ័ណ]]) *អនុខេត្ត​ស្រកានាគ ([[តាកែនកោះស្លា​ស្រកានាគ]] [[ស្រុកឈូក|ស្រុក​ឈូក]]) *អនុខេត្ត​ថ្មកែវ (ជិត​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|គីរីរម្យ]]) *អនុខេត្ត​[[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]] ([[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] ([[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] [[​ព្រៃវែង]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកអន្លង់វែង|អន្លង់វែង]] (ជិត​[[សៀមរាប]]) *អនុខេត្ត​[[ទន្លេសាប]] (ទីតាំង​សាលាខេត្ត​នៅ​[[ឃុំកំពង់ហ្លួង(ស្រុកក្រគរ)|ឃុំ​កំពង់ហ្លួង]] [[ស្រុកក្រគរ|ស្រុក​ក្រគរ]] [[ខេត្ត​ពោធិ៍សាត់]]) *អនុ[[ខេត្តប៉ៃលិន]] ក្រោយ​មក​ដាក់​ជា​[[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្ត​ប៉ៃលិន]]ក្រោយ​មក​ទៀត​កែ​ដាក់​ថា'''ក្រុង​ប៉ៃលិនមង្គល''' *ខេត្ត​[[ឧត្ដុង្គមានជ័យ]] (តាំង​នៅ​[[ស្រុកឧដុង្គ|ស្រុក​ឧត្ដុង្គ]]<ref>{{Cite web |title=អនុក្រឹត្យស្ដីពីការបំបែកស្រុកឧដុង នៃខេត្តកំពង់ស្ពឺ លេខ : ២៧១ អនក្រ.បក, 2022-12-23 {{!}} MPWT |url=https://www.mpwt.gov.kh/kh/documents/sub-decree/564 |access-date=2025-06-18 |website=ក្រសួងសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូន (MPWT) |language=kh}}</ref> [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្ត​កំពង់ស្ពឺ]])។ សរុប ២១ ខេត្ត ក្រោយមក ២០ ខេត្ត ក្រុង ០៣ ក្រោយមក ក្រុង ០៤ និង អនុខេត្ត ១១ ក្រោយមក ១០។<ref>{{Cite web |url=http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |title=ខេត្តខ្មែរសម័យអាណានិគម ដល់ សម័យលន់នល់ |access-date=2014-03-01 |archivedate=2015-04-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150423002908/http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |url-status=dead }}</ref> ===សម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ឬ ប៉ុល ពត=== [[File:Flag-map of Democratic Kampuchea.svg|thumb]] នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៥ រដ្ឋាភិបាល[[ខ្មែរក្រហម]]បានលុបបំបាត់ចោលបំណែងចែករដ្ឋបាលពីមុនរបស់[[កម្ពុជា]]ចេញទាំងអស់។ជំនួសឲ្យខេត្ត[[កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ]]ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ០៧ ភូមិភាគគឺភូមិភាគ'''ពាយ័ព្យ ឧត្តរ ឦសាន បូព៌ា និរតី បស្ចឹម និង កណ្ដាល'''។ ភូមិភាគទាំងនេះត្រូវបានយកតាមបំណែងចែកដែល​បង្កើតឡើងដោយពួក[[ខ្មែរក្រហម]]នៅពេលដែលពួកគេបានប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងរបប[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]]ដឹកនាំដោយ​លោកឧត្តមសេនីយ៍[[លន់ នល់]]។<ref>James A. Tyner, ''The Killing of Cambodia''</ref> ===សម័យសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា សម័យរដ្ឋកម្ពុជា និង សម័យអ៊ុនតាក់=== [[File:Flag map of the State of Cambodia (1989-1993).png|thumb]] {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រដ្ឋធានី<br>(អាសនៈ) ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | [[ភ្នំពេញ]] | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh or Daun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|បន្ទាយមានជ័យ]] | [[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|សិរីសោភ័ណ]] | Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | [[ស្រុកបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | [[ស្រុកកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | [[ស្រុកកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | [[ស្រុកកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | Kampong Speu |- ! ០៧ | Kampong Thom | [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | [[ស្រុកកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | Kampong Thom |- ! ០៨ | Kampot | [[ខេត្តកំពត|កំពត]] | [[ស្រុកកំពត|កំពត]] | Kampot |- ! ០៩ | Kandal | [[ខេត្តកណ្តាល|កណ្ដាល]] | [[ស្រុកតាខ្មៅ|តាខ្មៅ]] | Ta Khmau |- ! ១០ | Koh Kong | [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] | [[ស្រុកកោះកុង|កោះកុង]] | Koh Kong |- ! ១១ | Kratié | [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] | [[ស្រុកក្រចេះ|ក្រចេះ]] | Kratié |- ! ១២ | Mondulkiri | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|មណ្ឌលគីរី]] | [[ស្រុកសែនមនោរម្យ|សែនមនោរម្យ]] | Saen Monourom |- ! ១៣ | Siem Reap - Oddar Meanchey | [[ខេត្តសៀមរាប]] [[ឧត្តរមានជ័យ]] | [[ស្រុកសៀមរាប|សៀមរាប]] | Siem Reap |- ! ១៤ | Kampong Saom | [[ក្រុងកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | [[ស្រុកកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | Kampong Saom |- ! ១៥ | Preah Vihear | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ព្រះវិហារ]] | [[ស្រុកភ្នំត្បែងមានជ័យ|ភ្នំត្បែងមានជ័យ]] | Phnom Thbeng Meanchey |- ! ១៦ | Pursat | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ស្រុកពោធិ៍សាត់]] | Pursat |- ! ១៧ | Prey Veng | [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | [[ស្រុកព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | Prey Veng |- ! ១៨ | Ratanakiri | [[ខេត្តរតនគីរី|រតនគីរី]] | [[ស្រុកលំផាត់|លំផាត់]] | Lumphat |- ! ១៩ | Stung Treng | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | [[ស្រុកស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | Stung Treng |- ! ២០ | Svay Rieng | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | [[ស្រុកស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | Svay Rieng |- ! ២១ | Takéo | [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] | [[ស្រុកតាកែវ|តាកែវ]] | Takéo |- |} ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៨=== នៅថ្ងៃទី ២២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០០៨ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានផ្លាស់ប្ដូរក្រុង[[កែប]] [[ប៉ៃលិន]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]]ទៅជាខេត្តវិញនិងបានកែសម្រួលព្រំប្រទល់សីមាខេត្តជាច្រើន។<ref>{{Cite web|url = http://khmerization.blogspot.com/2008/12/decree-creates-three-new-provinces.html|title = Decree Creates Three New Provinces|publisher = khmerization.blogspot.com|date=December 2008}}</ref> ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៣=== នៅថ្ងៃទី ៣១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០១៣ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានបំបែក[[ខេត្តកំពង់ចាម]]ទៅជា ០២ [[ខេត្តកំពង់ចាម]](ត្រើយខាងលិច[[ទន្លេមេគង្គ]]) និង [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]](ត្រើយខាងកើត[[ទន្លេមេគង្គ]])។<ref>{{Cite web|url = http://www.phnompenhpost.com/national/kampong-cham%E2%80%99s-great-divide|title = Kampong Cham's great divide|}}</ref> ==ឯកសារយោង== {{Reflist}} ==តំណខាងក្រៅ== * [http://www.statoids.com/ukh.html Statoid site] {{ខេត្ត-រាជធានីកម្ពុជា}} {{អត្ថបទអំពីបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទីមួយនៃប្រទេសអាស៊ី}} {{Portal bar|កម្ពុជា}} [[Category:បំណែងចែករងនៃកម្ពុជា]] [[Category:បញ្ជីបំណែងចែករងប្រទេស|Cambodia, Provinces]] [[Category:បំណែងចែករងប្រទេសនៃអាស៊ី|Cambodia 1]] [[Category:បំណែងចែករដ្ឋបាលរងរបស់ប្រទេសថ្នាក់ទីមួយ|Provinces, Cambodia]] [[Category:បញ្ជីទាក់ទងកម្ពុជា]] m2qyisbmda9mbdzciillky564r2bca5 322346 322345 2025-06-20T11:52:12Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* សម័យសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា សម័យរដ្ឋកម្ពុជា និង សម័យអ៊ុនតាក់ */ 322346 wikitext text/x-wiki '''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]''' ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ២៥ ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១។[[រាជធានីភ្នំពេញ]]មិនមែនជាខេត្តនោះទេតែជាតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសហើយត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាខេត្តដោយហេតុថាវាត្រូវបានគ្រប់គ្រងនៅក្នុងកម្រិតដូចគ្នាទៅនឹងខេត្ត ២៤ ទៀតដែរ។ឈ្មោះនៃខេត្តដូចគ្នាទៅនឹងក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្តាល]] [[កំពង់ធំ]] [[កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] [[តាកែវ]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[បន្ទាយមានជ័យ]] [[មណ្ឌលគិរី]] [[រតនគិរី]] និង [[ឧត្តរមានជ័យ]]ចេញ។ [[ភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]]មានសន្ទភាពនិងប្រជាជនខ្ពស់បំផុត។ខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីធំជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]ហើយខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីតូចជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តកែប]]។[[ខេត្តកែប]]មានអត្រាប្រជាជនទាបបំផុតស្របពេលដែល[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]មានសន្ទភាពប្រជាជនទាបបំផុតដូចគ្នាដែរ(ស្ដែងតាមរយៈជំរឿនឆ្នាំ ២០០០)។ [[កម្ពុជា|ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ត្រូវបានបែងចែកជាបន្តបន្ទាប់ទៀតទៅជា ''[[ស្រុក]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ ចំណែកឯ ''[[ខណ្ឌ]]'' មានតែនៅក្នុង[[រាជធានីភ្នំពេញ]]ប៉ុណ្ណោះ។ចំនួន ''[[ស្រុក]]'' / ''[[ខណ្ឌ]]'' នៅក្នុង ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' នីមួយៗមានចំនួនខុសៗគ្នារាប់ចាប់តាំងពីខេត្តតូចៗរហូតដល់ខេត្តធំៗ។ខេត្តនីមួយៗត្រូវមានតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសមួយផងដែរហៅថាក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្តាល|កណ្តាល]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]]ដែលមានក្រុងច្រើន(ចាប់ពី ០២ ឡើងទៅ)។ ''[[ឃុំ]]'' / ''[[សង្កាត់]]'' គឺជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៣ និងចុងក្រោយបង្អស់គឺ ''[[ភូមិ]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៤។នៅ[[រាជធានីភ្នំពេញ]]គ្មាន ''[[ឃុំ]]'' នោះទេដោយប្រើប្រាស់ ''[[សង្កាត់]]'' ជំនួសឲ្យ ''[[ឃុំ]]'' វិញ។ {{short description|First-level administrative division of Cambodia}} {{Infobox subdivision type | name = ខេត្ត ឬ ខែត្រ<br />{{lang|en|Province}}<br />{{nobold|{{transl|km|Khétt}}}} | alt_name = |map = Provincial Boundaries in Cambodia.svg |category = បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១ |territory = {{CAM}} |start_date = |current_number = ២៥ |number_date = |population_range = ៤២,៦៦៥ ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– ២,២៨១,៩៥១ ([[រាជធានីភ្នំពេញ]])<ref name=census2019 /> |area_range = {{Convert|336|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– {{Convert|14288|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]) |government = រដ្ឋបាលខេត្ត |subdivision = [[ស្រុក|ខណ្ឌ/ក្រុង/ស្រុក]](បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ បន្ទាប់ពីខេត្ត) }} ==បញ្ជីរាជធានី-ខេត្ត== [[File:Cambodia, administrative divisions - km - colored.svg|center|700px]] {| class="wikitable" style="text-align:center |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរកាត់ ! អក្សរខ្មែរ ! អក្សរកាត់ខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រាជធានី<br> ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | '''PP''' | [[រាជធានីភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]] | '''ភព''' | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | '''BMC''' | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] | '''បមជ''' | [[ក្រុងប៉ោយប៉ែត|ក្រុងប៉ោយប៉ែត]] [[ក្រុងសិរីសោភ័ណ|ក្រុងសិរីសោភ័ណ]] |Krong Poipet, Krong Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | '''BB''' | [[ខេត្តបាត់ដំបង|ខេត្តបាត់ដំបង]] | '''បប''' | [[ក្រុងបាត់ដំបង|ក្រុងបាត់ដំបង]] | Krong Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | '''KC''' | [[ខេត្តកំពង់ចាម|ខេត្តកំពង់ចាម]] | '''កច''' | [[ក្រុងកំពង់ចាម|ក្រុងកំពង់ចាម]] | Krong Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | '''KCH''' | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] | '''កឆ''' | [[ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង|ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង]] | Krong Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | '''KS''' | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] | '''កស''' | [[ក្រុងច្បារមន|ក្រុងច្បារមន]] [[ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ|ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ]] |Krong Chbar Mon, Krong Odongk Meae Chey |- ! ០៧ | Kampong Thom | '''KT''' | [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្តកំពង់ធំ]] | '''កធ''' | [[ក្រុងស្ទឹងសែន|ក្រុងស្ទឹងសែន]] |Krong Stueng Saen |- ! ០៨ | Kampot | '''KP''' | [[ខេត្តកំពត|ខេត្តកំពត]] | '''កព''' | [[ក្រុងកំពត|ក្រុងកំពត]] [[ក្រុងបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]] | Krong Kampot, Krong Bokor |- ! ០៩ | Kandal | '''KD''' | [[ខេត្តកណ្តាល|ខេត្តកណ្ដាល]] | '''កណ''' | [[ក្រុងតាខ្មៅ|ក្រុងតាខ្មៅ]] [[ក្រុងសំពៅពូន|ក្រុងសំពៅពូន]] [[ក្រុងអរិយក្សត្រ|ក្រុងអរិយក្សត្រ]] | Krong Ta Khmau, Krong Sampov Poun, Krong Arey Ksat |- ! ១០ | Koh Kong | '''KK''' | [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្តកោះកុង]] | '''កក''' | [[ក្រុងខេមរភូមិន្ទ|ក្រុងខេមរភូមិន្ទ]] | Krong Khemarak Phoumin |- ! ១១ | Kep | '''KEP''' | [[ខេត្តកែប|ខេត្តកែប]] | '''កែប''' | [[ក្រុងកែប|ក្រុងកែប]] | Krong Kep |- ! ១២ | Kratíe | '''KRC''' | [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្តក្រចេះ]] | '''ក្រច''' | [[ក្រុងក្រចេះ|ក្រុងក្រចេះ]] | Krong Kratíe |- ! ១៣ | Mondulkiri | '''MK''' | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] | '''មគ''' | [[ក្រុងសែនមនោរម្យ|ក្រុងសែនមនោរម្យ]] | Krong Senmonorom |- ! ១៤ | Oddar Meanchey | '''OMC''' | [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ|ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] | '''ឧមជ''' | [[ក្រុងសំរោង|ក្រុងសំរោង]] | Krong Samraong |- ! ១៥ | Pailin | '''PL''' | [[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្តប៉ៃលិន]] | '''បល''' | [[ក្រុងប៉ៃលិន|ក្រុងប៉ៃលិន]] | Krong Pailin |- ! ១៦ | Preah Sihanouk | '''SN''' | [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ខេត្តព្រះសីហនុ]] | '''សន''' | [[ក្រុងកំពង់សោម|ក្រុងកំពង់សោម]] [[ក្រុងកោះរ៉ុង|ក្រុងកោះរ៉ុង]] [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុងព្រះសីហនុ]] | Krong Kampong Som, Krong Koh Rong, Sihanoukville(Krong Preah Sihanouk) |- ! ១៧ | Preah Vihear | '''PV''' | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្តព្រះវិហារ]] | '''ពវ''' | [[ក្រុងព្រះវិហារ|ក្រុងព្រះវិហារ]] | Krong Preah Vihear |- ! ១៨ | Pursat | '''PS''' | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្តពោធិ៍សាត់]] | '''ពស''' | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ក្រុងពោធិ៍សាត់]] | Krong Pursat |- ! ១៩ | Prey Veng | '''PRV''' | [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្តព្រៃវែង]] | '''ព្រវ''' | [[ក្រុងព្រៃវែង|ក្រុងព្រៃវែង]] | Krong Prey Veng |- ! ២០ | Ratanakiri | '''RK''' | [[ខេត្តរតនគីរី|ខេត្តរតនគីរី]] | '''រគ''' | [[ក្រុងបានលុង|ក្រុងបានលុង]] | Krong Banlung |- ! ២១ | Siem Reap | '''SR''' | [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] | '''សរ''' | [[ក្រុងរុនតាឯក|ក្រុងរុនតាឯកតេជោសែន]] [[ក្រុងសៀមរាប|ក្រុងសៀមរាប]] | Krong Run Ta EK Techo Sen, Krong Siem Reap |- ! ២២ | Stung Treng | '''ST''' | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ខេត្តស្ទឹងត្រែង]] | '''សត''' | [[ក្រុងស្ទឹងត្រែង|ក្រុងស្ទឹងត្រែង]] | Krong Stung Treng |- ! ២៣ | Svay Rieng | '''SVR''' | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ខេត្តស្វាយរៀង]] | '''ស្វរ''' | [[ក្រុងបាវិត|ក្រុងបាវិត]] [[ក្រុងស្វាយរៀង|ក្រុងស្វាយរៀង]] | Krong Bavet, Krong Svay Rieng |- ! ២៤ | Takéo | '''TK''' | [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្តតាកែវ]] | '''តក''' | [[ក្រុងដូនកែវ|ក្រុងដូនកែវ]] | Krong Doun Kaev |- ! ២៥ | Tbong Khmum | '''TKH''' | [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]] | '''តឃ''' | [[ក្រុងសួង|ក្រុងសួង]] | Krong Suong |} [[File:Mappa Impero Khmer (it).svg|center|700px]] ==អភិបាលកិច្ច== '''រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្ត'''នីមួយៗត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយក្រុមប្រឹក្សាតាមរយៈ'''ការបោះឆ្នោតអសកល'''ពី'''ក្រុមប្រឹក្សាឃុំ/សង្កាត់'''ដែលឲ្យឈ្មោះថា'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''។'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''គឺជាតំណាងប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងដែនសមត្ថកិច្ចរាជធានី-ខេត្ត។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវតែងតាំងដោយព្រះរាជក្រឹត្យតាមរសំណើពី'''នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា'''និង'''រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ'''។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវមានអភិបាលមួយរូបមានតួនាទីដឹកនាំរួមនិងអភិបាលរង(តាមការកំណត់របស់[[ក្រសួងមហាផ្ទៃ|ក្រសួងមហាផ្ទៃ]])ជាជំនួយការដឹកនាំអភិបាលលើជំនាញវិស័យនានានៅក្នុងរាជធានី-ខេត្ត។ រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្តនីមួយៗត្រូវបង្កើតឲ្យមាន'''គណៈកម្មាធិការរបស់ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''តាមលក្ខខ័ណ្ឌនៃច្បាប់ដើម្បីធានាការអភិវឌ្ឍតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យនៅថ្នាក់ក្រោមជាតិដើម្បីសម្របសម្រួលលើវិស័យជំនាញក៏ត្រូវឲ្យមានការបង្កើត'''គណៈបញ្ជាការឯកភាពរាជធានី-ខេត្ត'''មានសមាសភាពពីមន្ទីរអង្គភាពនានាទាំងអស់នៅក្នុងដែនរាជធានី-ខេត្តសាមីដែលអភិបាលរាជធានី-ខេត្តជាប្រធាន។ ==ប្រវត្តិ== ==='''សម័យនគរវ្នំ ឬ ហ្វូណន'''=== [[File:Funan Kingdom.png|thumb]] ព្រះរាជា[[នគរភ្នំ|នគរវ្នំ]]និយមធ្វើសង្គ្រាមពង្រីកទឹកដីតួយ៉ាងដូចជា[[ព្រះបាទហ្វាន់ ឆេម៉ាន់ ឬស្រីមារៈ|ព្រះបាទហ្វាន់ឆេម៉ាន់]]បានលើកទ័ពជើងទឹកទៅវាយរដ្ឋជាច្រើនមកដាក់ជាចំណុះរួមមានរដ្ឋ[[ខ្មែរ]] ខ្លះ [[រដ្ឋមន|មន]] ខ្លះ [[ចាម]] ឬ [[ម៉ាឡេយូ]]។ក្នុងសង្គ្រាមគេច្រើនចាប់ឈ្លើយសឹកមកធ្វើជាទាសាទាសី។ ដោយហេតុនេះហើយទើបយើងហៅ[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ថាជាអធិរាជាណាចក្រហើយស្ដេចមានឋានៈជា ''[[មហារាជ|មហារាជ]]'' ឬជា ''[[សាវ៌កៅ|សាវ៌កៅ]]'' (ស្ដេចចក្រវាឡ)។រដ្ឋដែល​ឋិតក្រោមអំណាចរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ទាំងនោះមានស្ដេចសោយរាជ្យគ្រប់ៗរដ្ឋទាំងអស់ហើយរដ្ឋទាំងនោះមានតួនាទីលើកសួយសារអាករមកថ្វាយអធិរាជ[[ហ៊្វូណន|នគរវ្នំ]]រៀងរាល់ឆ្នាំរដ្ឋនេះគេហៅថា ''[[សាមន្តរាជ្យ|សាមន្តរាជ្យ]]''។ហើយរដ្ឋបែបទី ០២ គឺត្រូវគ្រប់គ្រងដោយព្រះរាជបុត្រឬព្រះញាតិវង្សរបស់ស្ដេចអាណាចក្រវ្នំគេហៅថា ''[[វិស័យរដ្ឋ|វិស័យរដ្ឋ]]'' ដែលជាសម្បត្តិរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ផ្ទាល់ដែលបង្កើតឡើងដោយ[[ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី១|ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី ១]] ប៉ុន្តែត្រូវបានរំលាយចោលទៅវិញដោយ[[ហ៊ុនប៉ានហួង|ព្រះបាទហ៊ុនប៉ានហួង]]វិញ។គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថារចនាសម្ព័ន្ធនយោបាយបែបនេះគឺមានគ្រោះថ្នាក់ណាស់គឺដោយសារតែពេលណាអំណាចកណ្ដាលចុះខ្សោយនោះ ''[[សាមន្តរាជ្យ]]'' មួយចំនួននឹងងើបឡើងបះបោរដូចករណី ''​[[សាមន្តរដ្ឋ|សាមន្តរដ្ឋ]][[ចេនឡា]]'' នៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី ០៦។ ==='''សម័យនគរកម្វុជ ឬ ចេនឡា'''=== [[File:Chen-La_locator.png|thumb]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័នទី ១]] ទ្រង់បានតាំងរាជធានីនៅ[[ឦសានបុរៈ]]ហើយមានគ្រួសារ ២០០០ នាក់រស់នៅ។នៅកណ្ដាលក្រុងមានសាលធំមួយជាទីដែលព្រះរាជាទ្រង់ព្រះប្រទានសវនាការនិងជួបជុំពួកមន្ត្រី សេនាបតី។នៅខាងក្រៅរាជធានីមានក្រុងចំនួន ៣០ ទៀតហើយក្រុងនីមួយៗមានគ្រួសារជាច្រើនពាន់នាក់រស់នៅហើយគ្រប់គ្រងដោយអភិបាលម្នាក់។ <ref>ត្រឹង ងារ ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ទំព័រ៧៤-៧៥</ref> ==='''សម័យអង្គរ(ចក្រភពខ្មែរ)'''=== [[File:Khmer_Empire.png|thumb]] ====ប្រមាណ==== បច្ចេកពាក្យ ''[[ប្រមាន-ប្រមាណ]]'' ត្រូវបានប្រើប្រាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]ដើម្បីសម្គាល់ឈ្មោះដល់បំណែងចែកទឹកដីដ៏ធំៗ ឬ មួយភូមិភាគនៃកម្ពុជទេស។តាមសិលាចារឹក(អក្សរសិលាចារឹកទំព័រ ៤៧ ៤៨ និង ៤៩)យើងបានឃើញដែនដី ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលជា ២០ គឺជាផែនដីដ៏ធំៗនៃប្រទេស។ នៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងនៅក្នុងសម័យសតវត្សរ៍ទី ០៧ (សិលាចារឹកអ្នកតា)មានសរសេរឈ្មោះពាក្យថា ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ។ តើភូមិភាគនេះនៅឯណា ឬ មួយក៏មានទីតាំងនៅកន្លែងវត្តព្រៃវែងសព្វថ្ងៃ?នៅក្នុងសិលាចារឹកនេះទៀតក៏មានសរសេរព្រះនាម[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័ន|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័ន]]ដែលជាព្រះមហាក្សត្រលើមហាក្សត្រ''[[សាមន្តរាជ]]'' នៃភូមិភាគទាំង ០៣។ តើ ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ជាភូមិភាគមួយនៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ(ឬទីក្រុង)ទាំង ០៣ កន្លែងដែលមានចារនៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងដែលឬទេ? នៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ០៥ ដែលត្រូវបានពណ៌នាតាមឧទាហរណ៍ខាងលើនេះយើងអាចសង្កេតឃើញថាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ( ''[[ប្រមាណ]]'' ពាក្យនេះមានន័យ ០២ មានន័យថា រង្វាស់និងការប៉ាន់ស្មាន)មួយចំនួនមានដើមកំណើតពីពាក្យ[[ខ្មែរ]]ហើយឈ្មោះភូមិភាគចំនួន ១១ មានដើមកំណើតពី[[សំស្ក្រឹត]]។ ម្យ៉ាងវិញទៀតបើតាមសិលាចារឹក K.៩៨៩ ភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]''មួយមានឈ្មោះថា ''[[សតគ្រាម]]'' ដែលមានន័យថា'''ភូមិចំនួនមួយរយ'''បានសេចក្ដីថាតាមរយៈអត្ថន័យរបស់ភូមិភាគនេះ យើងអាចទាញមតិដែលបញ្ជាក់ទំហំដ៏ធំធេងនៃស្ថាននាមដែលបានប្រើប្រាស់ពាក្យ ''[[ប្រមាណ]]'' នៅខាងដើម។នៅក្នុងសិលាចារឹកនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]នា[[សម័យអង្គរ]]ក៏មានការប្រើប្រាស់ ''[[ប្រមាណ]]'' សម្រាប់សម្គាល់នូវភូមិភាគផ្សេងៗនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ផងដែរ។ ====វិសយ==== ''[[វិសយ]]'' ពាក្យ[[សំស្ក្រឹត]]មានន័យថា [[តំបន់]] [[ខេត្ត]] ពាក្យ ''[[វិសយ]]'' ប្រើសម្រាប់សម្គាល់នូវបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋការឬក៏បំណែងចែករាជការមួយៗដ៏ច្បាស់លាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]។ តាមសិលាចារឹកនានាពាក្យ ''[[វិសយ]] (Visaya)''សម្គាល់នូវ[[ទីរួមខេត្ត]]ដែលនៅក្នុងនោះមានស្ថាប័នរាជការផ្សេងៗខាងគ្រហស្ថ និងសាសនា។ ''[[វិសយ]]'' នីមួយៗស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់ ''[[ខ្លោញវិសយ]]''(ស្ដេចត្រាញ់ ឬ ចៅហ្វាយខេត្ត)។ រាជការដែលធ្វើការអម ''[[ខ្លោញវិសយ]]'' គឺមាន ''[[ខ្លោញវលវិសយ]] (Khlon Vala Visaya K.២២១)''។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការធញ្ញជាតិគឺមានស្រូវអង្ករជាអាទិភាព។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការទារប្រេងមានប្រេងធ្វើអំពីរុក្ខជាតិនិងប្រេងធ្វើអំពីខ្លាញ់គោ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១) ''[[វ្រីហិបយ៌្យនវិសយ]] (Vrihi paryyan Visaya'' ''K.៤៤៤'')ព្រមទាំងមាន''[[ខ្លោញ]]'' ឬមួយក៏អធិបតីទទួលបន្ទុកតុលាការដែលនៅតាមសិលាចារឹកថា ''[[សភាវិសយ]]។'' បើប្រៀបធៀបទៅនិងសម័យបច្ចុប្បន្នពាក្យ ''[[វិសយ]]'' មានន័យថាជាបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋបាលដូចជាខេត្តដែរ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១)។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថាមានឈ្មោះស្ថាននាមខ្លះដែលត្រូវបានបង្កបង្កើតឡើងដោយការប្រើពាក្យ ''[[ភូមិសាស្ត្រ]] ផង [[ប្រមាណ]] ផង និង [[វិសយ]] ផង''។ ឧទាហរណ៍ : (សិលាចារឹក ទំព័រ ៥១) [[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]] = បុរីដ៏ល្អ ដ៏ប្រសើរ គឺជាភូមិភាគនៅខាងទិសឧត្ដរនៃកម្ពុជទេសគឺនៅតំបន់[[វត្តភូ]]ឬហៅថា[[តំបន់បាសាក់]]នៅខាងភូមិភាគឧត្ដរ។ តាមមតិអ្នកស្រាវជ្រាវខ្លះ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]គឺជារាជធានីចាស់នៃប្រទេស[[ចេនឡា]]ហើយព្រះមហាក្សត្រដែលសោយរាជ្យមុនគេនៅទីនោះព្រះនាមថា[[ស្រេស្ឋវម៌្ម|ព្រះបាទស្រេស្ឋវរ្ម័ន]]។ សន្ទុក = ប្រហែលជាចេញមកពីពាក្យ ស្ទុក ស្ដុក មានន័យថា ធំ មាំមួន ប៉ុន្តែន័យរបស់ពាក្យនេះម្យ៉ាងទៀតគឺបឹង។ សព្វថ្ងៃមានពាក្យ'''[[ភ្នំសន្ទុក]]'''ដែលនៅលើនោះមានប្រាសាទបុរាណតាមសិលាចារឹកក៏មានសរសេរអំពី ''Mahanasa = អ្នកធ្វើម្ហូបអាហារនៅ [[វិសយសន្ទុក]](Visaya Sanduk)''។ ប្រសិនបើពាក្យ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]និង'''សន្ទុក'''បានត្រូវប្រើប្រាស់សម្រាប់សម្គាល់ភូមិភាគផងខេត្តផងគេអាចសន្និដ្ឋានថានៅតាមសិលាចារឹកមានពាក្យសម្គាល់ភូមិភាគដទៃទៀតដែលត្រូវប្រើសម្រាប់សំគាល់ខេត្ត។យើងបានរកឃើញ ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលចំនួន ២០ ហើយនៅក្នុង ''[[ប្រមាណ]]'' នីមួយៗមាន ''[[វិសយ]]'' គឺខេត្តច្រើន។ដូច្នេះ ''[[វិសយ]]'' នៅក្នុងសម័យបុរាណជាពិសេសនៅ[[សម័យអង្គរ]]មានមិនតិចជាងពាក្យរបស់[[ជីវ តាក្វាន់]]ដែលបានសរសេរថានៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]មានខេត្តច្រើនជាង ៩០ ខេត្ត។ <ref>[http://phumikhmer.wordpress.com/2012/07/16/%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%90%E1%9E%B6%E1%9E%93%E2%80%8B%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%98%E2%80%8B%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%B6-toponymie%E2%80%8B-%E1%9E%94%E1%9E%8E%E1%9F%92/?relatedposts_exclude=92 ស្ថាននាមវិទ្យារបស់បណ្ឌិតឡុងសៀម]</ref> ===សម័យចតុមុខ និង សម័យលង្វែក === [[File:Southeast_Asian_history_-_Around_1540.png|thumb]] នៅក្នុងសម័យនោះ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]លែងជាមហាអំណាចមួយខាងទឹកដីទៀតហើយ។ទឹកដីជាន់ក្រៅគឺស្រុក'''[[បច្ចន្តជនបទ]]'''ដូចជាស្រុក'''[[សុខោទ័យ]]''' ស្រុក'''[[អយុធ្យា]]''' ស្រុក'''[[លពបុរី]]''' [[ស្រុកពិមាឃ(ខេត្តនគររាជ)|ស្រុកពិមាឃ]]ត្រូវបាត់បង់អស់ទៅហើយរីឯប្រទេស ''[[សាមន្តរាជ]]'' ដូចជា'''[[ចាម្ប៉ា]] [[អណ្ណាម]] [[ប្រទេសជ្វា|ជ្វា]] [[រដ្ឋមន|មន]]'''ក៏លែងមានទៀតដែរហើយ។ព្រំដែនខាងជើងរបស់[[ខ្មែរ]]ធ្លាក់មកនៅត្រឹម'''[[ទន្លេមូល]]'''ឬនៅលើនេះបន្តិចបន្តួចនឹង[[ឡាវ|ប្រទេសលាវ]]។ព្រះនគរខាងលិចទល់នឹង'''[[ខេត្តបស្ចឹមបុរី|បស្ចឹមបុរី]]''' និង '''[[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]]'''ខាងពាយ័ព្យទល់នឹង'''[[ស្រុកនាងរង]] [[ខេត្តនគររាជសីមា|នគររាជសីមា]]'''ខាងកើតទល់នឹង[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ខាងត្បូងទល់នឹង[[សមុទ្រចិនខាងត្បូង|សមុទ្រចិន]]និង[[ឈូងសមុទ្រសៀម]]។ បើតាមពង្សាវតាររាជាណាចក្រ[[ខ្មែរ]]សម័យនោះមានប្រមាណ ៧០ ខេត្តគឺ : '''[[ខេត្តលង្វែក|លង្វែក]] [[ខេត្តបរិបូរណ៍|អម្រិន្ទបូរ]] [[ខេត្តក្រគរ|ក្រគរ]] [[ខេត្តគ្រង|គ្រង]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តឫស្សីសាញ|ឫស្សីសាញ]] [[ខេត្តតាមសីមា|តាមសីមា]] [[ខេត្តមង្គលបុរី|មង្គលបុរី]] [[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]] [[ខេត្តសុរិន្ទ|សុរិន្ទ]] [[ខេត្តសិង្គារ|សិង្គារ]] [[ខេត្តកំពង់សៀម|កំពង់សៀម]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តជើងព្រៃ|ជើងព្រៃ]] [[ខេត្តគោកសេះ|គោកសេះ]] [[ខេត្តអន្លង់រាជ|អន្លង់រាជ]] [[ខេត្តព្រហ្មទេព|ព្រហ្មទេព]] [[ខេត្តព្រៃក្ដី|ព្រៃក្ដី]] [[ខេត្តស្ទោង|ស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង|ជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស|រលួស]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តម្លូព្រៃ|ម្លូព្រៃ]] [[ខេត្តជាំក្សាន្ត|ជាំក្សាន្ត]] [[ខេត្តត្នោត|ត្នោត]] [[ខេត្តទឹកជោរ|ទឹកជោរ]] [[ខេត្តសៀមបូក|សៀមបូក]] [[ខេត្តសម្បុកសម្បូណ៌|សម្បុកសម្បូណ៌]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តឆ្លូង|ឆ្លូង]] [[ខេត្តត្បូង|ត្បូង]] [[ខេត្តបាសាន|បាសាន]] [[ខេត្តទទឹងថ្ងៃ|ទទឹងថ្ងៃ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តរោងដំរី|រោងដំរី]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តជើងបាដែង|ជើងបាដែង]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តបាទី|បាទី]] [[ខេត្តលើកដែក|លើកដែក]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តថ្ពង|ថ្ពង]] [[ខេត្តបាសាក់|បាសាក់]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពាម|ពាម]] [[ខេត្តកោះស្លាកែត|កោះស្លាកែត]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|កំពង់សោម]] [[ខេត្តទឹកខ្មៅ|ទឹកខ្មៅ]] [[ខេត្តពាមមេសរ|ពាមមេសរ]] [[ខេត្តព្រះត្រពាំង|ព្រះត្រពាំង]] [[ខេត្តក្រមួនស|ក្រមួនស]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]]'''។ល។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថានៅក្នុងចំណោមខេត្តទាំងប៉ុន្មាននេះខេត្តខ្លះនៅឋានៈជាខេត្តរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះដូចជា'''[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]]'''។ល។រីឯខេត្តខ្លះធ្លាក់ឋានៈមកស្រុកវិញដូចជា'''[[ខេត្តមង្គលបុរី]] [[ខេត្តស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស]] [[ខេត្តទឹកជោរ]]'''។ល។ចំណែកខេត្តខ្លះទៀតត្រូវបាត់ឈ្មោះរលាយចូលនឹងខេត្តឯទៀតៗអស់ទៅ។ ខេត្តនីមួយៗត្រូវបែងចែកជាស្រុកហើយ[[ស្រុក]]នីមួយៗត្រូវបែងចែកជា[[ឃុំ]]និង[[ភូមិ]]ជាច្រើនទៅទៀត។ប៉ុន្តែខេត្តជាច្រើនត្រូវបានប្រមូលផ្ដុំជាតំបន់ធំៗដែលគេឲ្យឈ្មោះថា'''ដី'''។ '''ដី>រាជធានី-ខេត្ត>ស្រុក/ខណ្ឌ>ឃុំ/សង្កាត់>ភូមិ''' ===សម័យឧដុង្គ=== [[File:Southeast Asia in 1683 Map (Cambodia, Pegu, Siam) by Cantelli.jpg|thumb]] [[File:Indochina_map_(1770s).jpg|thumb]] នៅក្នុង[[សម័យឧដុង្គ]]ឃើញមានខេត្តដូចជា : [[ខេត្តកំពង់ក្របី|កំពង់ក្របី]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី|ច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តចុងកាល់|ចុងកាល់]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តមហានគរ|មហានគរ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តកំពង់លែង|កំពង់លែង]]។ ===សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង និង សម័យអាណានិគមនិយមជប៉ុន=== [[File:Cambodia indochina map 1886.jpg|thumb]] [[File:French_Indochina_1900-1945-fr.svg|thumb]] [[File:Japanese Empire - 1942.svg|thumb]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស|ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ-មុនីវង្ស]]មានខេត្តនិងភូមិភាគដូចជា ៖ ====ខេត្ត​==== *[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] *[[​ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *​[[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] *[[ខេត្តកំពត|កំពត]] *[[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] *[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|​កំពង់ឆ្នាំង]] *[[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] *[[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *[[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] *[[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *[[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] *[[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] *[[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] ====ភូមិភាគរដ្ឋបាល==== នៅក្នុង ​គ.ស ​១៩៤៧ មាន​ព្រះរាជ្យក្រម​បង្កើត​ឲ្យ​មាន​ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ចំនួន ០​៧ ​គឺ ៖ *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​១ : [[ខេត្ត​បាត់ដំបង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០២ : [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្ត​ពោធិសាត់]] និង [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៣ : [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្ត​កំពង់ធំ]] និង [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៤ : [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្ត​ក្រចេះ]] និង [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៥ : [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្ត​ព្រៃវែង]] និង​ [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៦ : [[ខេត្តកណ្ដាល|ខេត្ត​កណ្ដាល]] និង [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៧ : [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្ត​តាកែវ]] និង [[ខេត្តកំពត|កំពត]] ===សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម ឬ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០១=== [[File:Location_Cambodia_ASEAN.svg|thumb]] [[File:Flag-map of Cambodia (precise boundaries).svg|thumb]] [[ប្រទេសកម្ពុជា]]បានបន្សល់ទុកនូវខេត្តដែលសេសសល់ស្រាប់នៅក្នុង[[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]រហូតមកដល់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]]។ នៅក្នុង​[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]​​ខេត្ដចំនួន ០​៥ ត្រូវបានបង្កើតឡើងបន្ថែមទៀតនិង​ក្រុងចំនួន ​០៣ គឺ : [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]]) [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]](១៩៥៧) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។សរុប ១៩ ខេត្ត និង ០៣ ក្រុង ។ ===សម័យសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ឬ លន់ នល់ === [[File:Flag map of Cambodia (1970-1975).svg|thumb]] ខេត្តនិងក្រុងសល់ពីជំនាន់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម|សង្គមរាស្ត្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]][[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]])[[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]] (១៩៥៧ ដល់[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] ឬ សម័យលន់ នល់ [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ក្រុងកំពង់សោម]]) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង ​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។ នៅ​ចុង​[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម|សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម]]និង​សម័យ[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] មាន​បង្កើត​អនុខេត្ត ​១១ និង​ ខេត្ត​ ០១ ដូច​ខាងក្រោម ៖ *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំពង់សីលា|កំពង់សិលា]] ([[ស្រុកស្រែអំបិល|ស្រុក​ស្រែអំបិល]]) *អនុខេត្ត​ផ្ការំចេក ([[ស្រុកមេមត់|ស្រុក​មេមត់]]) *អនុខេត្ត​ភ្នំដិល ([[ស្រុកបាធាយ|ស្រុក​បាធាយ]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកថ្មពួក|ថ្មពួក]] ([[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|ស្រុក​សិរីសោភ័ណ]]) *អនុខេត្ត​ស្រកានាគ ([[តាកែនកោះស្លា​ស្រកានាគ]] [[ស្រុកឈូក|ស្រុក​ឈូក]]) *អនុខេត្ត​ថ្មកែវ (ជិត​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|គីរីរម្យ]]) *អនុខេត្ត​[[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]] ([[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] ([[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] [[​ព្រៃវែង]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកអន្លង់វែង|អន្លង់វែង]] (ជិត​[[សៀមរាប]]) *អនុខេត្ត​[[ទន្លេសាប]] (ទីតាំង​សាលាខេត្ត​នៅ​[[ឃុំកំពង់ហ្លួង(ស្រុកក្រគរ)|ឃុំ​កំពង់ហ្លួង]] [[ស្រុកក្រគរ|ស្រុក​ក្រគរ]] [[ខេត្ត​ពោធិ៍សាត់]]) *អនុ[[ខេត្តប៉ៃលិន]] ក្រោយ​មក​ដាក់​ជា​[[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្ត​ប៉ៃលិន]]ក្រោយ​មក​ទៀត​កែ​ដាក់​ថា'''ក្រុង​ប៉ៃលិនមង្គល''' *ខេត្ត​[[ឧត្ដុង្គមានជ័យ]] (តាំង​នៅ​[[ស្រុកឧដុង្គ|ស្រុក​ឧត្ដុង្គ]]<ref>{{Cite web |title=អនុក្រឹត្យស្ដីពីការបំបែកស្រុកឧដុង នៃខេត្តកំពង់ស្ពឺ លេខ : ២៧១ អនក្រ.បក, 2022-12-23 {{!}} MPWT |url=https://www.mpwt.gov.kh/kh/documents/sub-decree/564 |access-date=2025-06-18 |website=ក្រសួងសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូន (MPWT) |language=kh}}</ref> [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្ត​កំពង់ស្ពឺ]])។ សរុប ២១ ខេត្ត ក្រោយមក ២០ ខេត្ត ក្រុង ០៣ ក្រោយមក ក្រុង ០៤ និង អនុខេត្ត ១១ ក្រោយមក ១០។<ref>{{Cite web |url=http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |title=ខេត្តខ្មែរសម័យអាណានិគម ដល់ សម័យលន់នល់ |access-date=2014-03-01 |archivedate=2015-04-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150423002908/http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |url-status=dead }}</ref> ===សម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ឬ ប៉ុល ពត=== [[File:Flag-map of Democratic Kampuchea.svg|thumb]] នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៥ រដ្ឋាភិបាល[[ខ្មែរក្រហម]]បានលុបបំបាត់ចោលបំណែងចែករដ្ឋបាលពីមុនរបស់[[កម្ពុជា]]ចេញទាំងអស់។ជំនួសឲ្យខេត្ត[[កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ]]ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ០៧ ភូមិភាគគឺភូមិភាគ'''ពាយ័ព្យ ឧត្តរ ឦសាន បូព៌ា និរតី បស្ចឹម និង កណ្ដាល'''។ ភូមិភាគទាំងនេះត្រូវបានយកតាមបំណែងចែកដែល​បង្កើតឡើងដោយពួក[[ខ្មែរក្រហម]]នៅពេលដែលពួកគេបានប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងរបប[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]]ដឹកនាំដោយ​លោកឧត្តមសេនីយ៍[[លន់ នល់]]។<ref>James A. Tyner, ''The Killing of Cambodia''</ref> ===សម័យសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា សម័យរដ្ឋកម្ពុជា និង សម័យអ៊ុនតាក់=== [[File:Flag-map of the People's Republic of Kampuchea.svg|thumb]] [[File:Flag map of the State of Cambodia (1989-1993).png|thumb]] {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រដ្ឋធានី<br>(អាសនៈ) ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | [[ភ្នំពេញ]] | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh or Daun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|បន្ទាយមានជ័យ]] | [[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|សិរីសោភ័ណ]] | Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | [[ស្រុកបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | [[ស្រុកកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | [[ស្រុកកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | [[ស្រុកកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | Kampong Speu |- ! ០៧ | Kampong Thom | [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | [[ស្រុកកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | Kampong Thom |- ! ០៨ | Kampot | [[ខេត្តកំពត|កំពត]] | [[ស្រុកកំពត|កំពត]] | Kampot |- ! ០៩ | Kandal | [[ខេត្តកណ្តាល|កណ្ដាល]] | [[ស្រុកតាខ្មៅ|តាខ្មៅ]] | Ta Khmau |- ! ១០ | Koh Kong | [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] | [[ស្រុកកោះកុង|កោះកុង]] | Koh Kong |- ! ១១ | Kratié | [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] | [[ស្រុកក្រចេះ|ក្រចេះ]] | Kratié |- ! ១២ | Mondulkiri | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|មណ្ឌលគីរី]] | [[ស្រុកសែនមនោរម្យ|សែនមនោរម្យ]] | Saen Monourom |- ! ១៣ | Siem Reap - Oddar Meanchey | [[ខេត្តសៀមរាប]] [[ឧត្តរមានជ័យ]] | [[ស្រុកសៀមរាប|សៀមរាប]] | Siem Reap |- ! ១៤ | Kampong Saom | [[ក្រុងកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | [[ស្រុកកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | Kampong Saom |- ! ១៥ | Preah Vihear | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ព្រះវិហារ]] | [[ស្រុកភ្នំត្បែងមានជ័យ|ភ្នំត្បែងមានជ័យ]] | Phnom Thbeng Meanchey |- ! ១៦ | Pursat | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ស្រុកពោធិ៍សាត់]] | Pursat |- ! ១៧ | Prey Veng | [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | [[ស្រុកព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | Prey Veng |- ! ១៨ | Ratanakiri | [[ខេត្តរតនគីរី|រតនគីរី]] | [[ស្រុកលំផាត់|លំផាត់]] | Lumphat |- ! ១៩ | Stung Treng | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | [[ស្រុកស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | Stung Treng |- ! ២០ | Svay Rieng | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | [[ស្រុកស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | Svay Rieng |- ! ២១ | Takéo | [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] | [[ស្រុកតាកែវ|តាកែវ]] | Takéo |- |} ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៨=== នៅថ្ងៃទី ២២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០០៨ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានផ្លាស់ប្ដូរក្រុង[[កែប]] [[ប៉ៃលិន]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]]ទៅជាខេត្តវិញនិងបានកែសម្រួលព្រំប្រទល់សីមាខេត្តជាច្រើន។<ref>{{Cite web|url = http://khmerization.blogspot.com/2008/12/decree-creates-three-new-provinces.html|title = Decree Creates Three New Provinces|publisher = khmerization.blogspot.com|date=December 2008}}</ref> ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៣=== នៅថ្ងៃទី ៣១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០១៣ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានបំបែក[[ខេត្តកំពង់ចាម]]ទៅជា ០២ [[ខេត្តកំពង់ចាម]](ត្រើយខាងលិច[[ទន្លេមេគង្គ]]) និង [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]](ត្រើយខាងកើត[[ទន្លេមេគង្គ]])។<ref>{{Cite web|url = http://www.phnompenhpost.com/national/kampong-cham%E2%80%99s-great-divide|title = Kampong Cham's great divide|}}</ref> ==ឯកសារយោង== {{Reflist}} ==តំណខាងក្រៅ== * [http://www.statoids.com/ukh.html Statoid site] {{ខេត្ត-រាជធានីកម្ពុជា}} {{អត្ថបទអំពីបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទីមួយនៃប្រទេសអាស៊ី}} {{Portal bar|កម្ពុជា}} [[Category:បំណែងចែករងនៃកម្ពុជា]] [[Category:បញ្ជីបំណែងចែករងប្រទេស|Cambodia, Provinces]] [[Category:បំណែងចែករងប្រទេសនៃអាស៊ី|Cambodia 1]] [[Category:បំណែងចែករដ្ឋបាលរងរបស់ប្រទេសថ្នាក់ទីមួយ|Provinces, Cambodia]] [[Category:បញ្ជីទាក់ទងកម្ពុជា]] 38et1bm0i95bbtyfeikaebv2hmejmgk 322347 322346 2025-06-20T11:54:30Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* សម័យសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា សម័យរដ្ឋកម្ពុជា និង សម័យអ៊ុនតាក់ */ 322347 wikitext text/x-wiki '''[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]''' ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ២៥ ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១។[[រាជធានីភ្នំពេញ]]មិនមែនជាខេត្តនោះទេតែជាតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសហើយត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាខេត្តដោយហេតុថាវាត្រូវបានគ្រប់គ្រងនៅក្នុងកម្រិតដូចគ្នាទៅនឹងខេត្ត ២៤ ទៀតដែរ។ឈ្មោះនៃខេត្តដូចគ្នាទៅនឹងក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្តាល]] [[កំពង់ធំ]] [[កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] [[តាកែវ]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[បន្ទាយមានជ័យ]] [[មណ្ឌលគិរី]] [[រតនគិរី]] និង [[ឧត្តរមានជ័យ]]ចេញ។ [[ភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]]មានសន្ទភាពនិងប្រជាជនខ្ពស់បំផុត។ខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីធំជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]ហើយខេត្តដែលមានទំហំផ្ទៃដីតូចជាងគេនៅក្នុង[[ប្រទេសកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]គឺ[[ខេត្តកែប]]។[[ខេត្តកែប]]មានអត្រាប្រជាជនទាបបំផុតស្របពេលដែល[[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]មានសន្ទភាពប្រជាជនទាបបំផុតដូចគ្នាដែរ(ស្ដែងតាមរយៈជំរឿនឆ្នាំ ២០០០)។ [[កម្ពុជា|ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]ត្រូវបានបែងចែកជាបន្តបន្ទាប់ទៀតទៅជា ''[[ស្រុក]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ ចំណែកឯ ''[[ខណ្ឌ]]'' មានតែនៅក្នុង[[រាជធានីភ្នំពេញ]]ប៉ុណ្ណោះ។ចំនួន ''[[ស្រុក]]'' / ''[[ខណ្ឌ]]'' នៅក្នុង ''[[ខេត្ត]]-[[រាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា|រាជធានី]]'' នីមួយៗមានចំនួនខុសៗគ្នារាប់ចាប់តាំងពីខេត្តតូចៗរហូតដល់ខេត្តធំៗ។ខេត្តនីមួយៗត្រូវមានតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសមួយផងដែរហៅថាក្រុង(ទីរួមខេត្ត)លើកលែងតែខេត្ត[[ខេត្តកណ្តាល|កណ្តាល]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]]ដែលមានក្រុងច្រើន(ចាប់ពី ០២ ឡើងទៅ)។ ''[[ឃុំ]]'' / ''[[សង្កាត់]]'' គឺជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៣ និងចុងក្រោយបង្អស់គឺ ''[[ភូមិ]]'' ដែលជាបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០៤។នៅ[[រាជធានីភ្នំពេញ]]គ្មាន ''[[ឃុំ]]'' នោះទេដោយប្រើប្រាស់ ''[[សង្កាត់]]'' ជំនួសឲ្យ ''[[ឃុំ]]'' វិញ។ {{short description|First-level administrative division of Cambodia}} {{Infobox subdivision type | name = ខេត្ត ឬ ខែត្រ<br />{{lang|en|Province}}<br />{{nobold|{{transl|km|Khétt}}}} | alt_name = |map = Provincial Boundaries in Cambodia.svg |category = បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០១ |territory = {{CAM}} |start_date = |current_number = ២៥ |number_date = |population_range = ៤២,៦៦៥ ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– ២,២៨១,៩៥១ ([[រាជធានីភ្នំពេញ]])<ref name=census2019 /> |area_range = {{Convert|336|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តកែប]])&nbsp;– {{Convert|14288|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]]) |government = រដ្ឋបាលខេត្ត |subdivision = [[ស្រុក|ខណ្ឌ/ក្រុង/ស្រុក]](បំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទី ០២ បន្ទាប់ពីខេត្ត) }} ==បញ្ជីរាជធានី-ខេត្ត== [[File:Cambodia, administrative divisions - km - colored.svg|center|700px]] {| class="wikitable" style="text-align:center |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរកាត់ ! អក្សរខ្មែរ ! អក្សរកាត់ខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រាជធានី<br> ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | '''PP''' | [[រាជធានីភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]] | '''ភព''' | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | '''BMC''' | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] | '''បមជ''' | [[ក្រុងប៉ោយប៉ែត|ក្រុងប៉ោយប៉ែត]] [[ក្រុងសិរីសោភ័ណ|ក្រុងសិរីសោភ័ណ]] |Krong Poipet, Krong Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | '''BB''' | [[ខេត្តបាត់ដំបង|ខេត្តបាត់ដំបង]] | '''បប''' | [[ក្រុងបាត់ដំបង|ក្រុងបាត់ដំបង]] | Krong Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | '''KC''' | [[ខេត្តកំពង់ចាម|ខេត្តកំពង់ចាម]] | '''កច''' | [[ក្រុងកំពង់ចាម|ក្រុងកំពង់ចាម]] | Krong Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | '''KCH''' | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]] | '''កឆ''' | [[ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង|ក្រុងកំពង់ឆ្នាំង]] | Krong Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | '''KS''' | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] | '''កស''' | [[ក្រុងច្បារមន|ក្រុងច្បារមន]] [[ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ|ក្រុងឧដុង្គម៉ែជ័យ]] |Krong Chbar Mon, Krong Odongk Meae Chey |- ! ០៧ | Kampong Thom | '''KT''' | [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្តកំពង់ធំ]] | '''កធ''' | [[ក្រុងស្ទឹងសែន|ក្រុងស្ទឹងសែន]] |Krong Stueng Saen |- ! ០៨ | Kampot | '''KP''' | [[ខេត្តកំពត|ខេត្តកំពត]] | '''កព''' | [[ក្រុងកំពត|ក្រុងកំពត]] [[ក្រុងបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]] | Krong Kampot, Krong Bokor |- ! ០៩ | Kandal | '''KD''' | [[ខេត្តកណ្តាល|ខេត្តកណ្ដាល]] | '''កណ''' | [[ក្រុងតាខ្មៅ|ក្រុងតាខ្មៅ]] [[ក្រុងសំពៅពូន|ក្រុងសំពៅពូន]] [[ក្រុងអរិយក្សត្រ|ក្រុងអរិយក្សត្រ]] | Krong Ta Khmau, Krong Sampov Poun, Krong Arey Ksat |- ! ១០ | Koh Kong | '''KK''' | [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្តកោះកុង]] | '''កក''' | [[ក្រុងខេមរភូមិន្ទ|ក្រុងខេមរភូមិន្ទ]] | Krong Khemarak Phoumin |- ! ១១ | Kep | '''KEP''' | [[ខេត្តកែប|ខេត្តកែប]] | '''កែប''' | [[ក្រុងកែប|ក្រុងកែប]] | Krong Kep |- ! ១២ | Kratíe | '''KRC''' | [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្តក្រចេះ]] | '''ក្រច''' | [[ក្រុងក្រចេះ|ក្រុងក្រចេះ]] | Krong Kratíe |- ! ១៣ | Mondulkiri | '''MK''' | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] | '''មគ''' | [[ក្រុងសែនមនោរម្យ|ក្រុងសែនមនោរម្យ]] | Krong Senmonorom |- ! ១៤ | Oddar Meanchey | '''OMC''' | [[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ|ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]] | '''ឧមជ''' | [[ក្រុងសំរោង|ក្រុងសំរោង]] | Krong Samraong |- ! ១៥ | Pailin | '''PL''' | [[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្តប៉ៃលិន]] | '''បល''' | [[ក្រុងប៉ៃលិន|ក្រុងប៉ៃលិន]] | Krong Pailin |- ! ១៦ | Preah Sihanouk | '''SN''' | [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ខេត្តព្រះសីហនុ]] | '''សន''' | [[ក្រុងកំពង់សោម|ក្រុងកំពង់សោម]] [[ក្រុងកោះរ៉ុង|ក្រុងកោះរ៉ុង]] [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុងព្រះសីហនុ]] | Krong Kampong Som, Krong Koh Rong, Sihanoukville(Krong Preah Sihanouk) |- ! ១៧ | Preah Vihear | '''PV''' | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្តព្រះវិហារ]] | '''ពវ''' | [[ក្រុងព្រះវិហារ|ក្រុងព្រះវិហារ]] | Krong Preah Vihear |- ! ១៨ | Pursat | '''PS''' | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្តពោធិ៍សាត់]] | '''ពស''' | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ក្រុងពោធិ៍សាត់]] | Krong Pursat |- ! ១៩ | Prey Veng | '''PRV''' | [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្តព្រៃវែង]] | '''ព្រវ''' | [[ក្រុងព្រៃវែង|ក្រុងព្រៃវែង]] | Krong Prey Veng |- ! ២០ | Ratanakiri | '''RK''' | [[ខេត្តរតនគីរី|ខេត្តរតនគីរី]] | '''រគ''' | [[ក្រុងបានលុង|ក្រុងបានលុង]] | Krong Banlung |- ! ២១ | Siem Reap | '''SR''' | [[ខេត្តសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] | '''សរ''' | [[ក្រុងរុនតាឯក|ក្រុងរុនតាឯកតេជោសែន]] [[ក្រុងសៀមរាប|ក្រុងសៀមរាប]] | Krong Run Ta EK Techo Sen, Krong Siem Reap |- ! ២២ | Stung Treng | '''ST''' | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ខេត្តស្ទឹងត្រែង]] | '''សត''' | [[ក្រុងស្ទឹងត្រែង|ក្រុងស្ទឹងត្រែង]] | Krong Stung Treng |- ! ២៣ | Svay Rieng | '''SVR''' | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ខេត្តស្វាយរៀង]] | '''ស្វរ''' | [[ក្រុងបាវិត|ក្រុងបាវិត]] [[ក្រុងស្វាយរៀង|ក្រុងស្វាយរៀង]] | Krong Bavet, Krong Svay Rieng |- ! ២៤ | Takéo | '''TK''' | [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្តតាកែវ]] | '''តក''' | [[ក្រុងដូនកែវ|ក្រុងដូនកែវ]] | Krong Doun Kaev |- ! ២៥ | Tbong Khmum | '''TKH''' | [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]] | '''តឃ''' | [[ក្រុងសួង|ក្រុងសួង]] | Krong Suong |} [[File:Mappa Impero Khmer (it).svg|center|700px]] ==អភិបាលកិច្ច== '''រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្ត'''នីមួយៗត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយក្រុមប្រឹក្សាតាមរយៈ'''ការបោះឆ្នោតអសកល'''ពី'''ក្រុមប្រឹក្សាឃុំ/សង្កាត់'''ដែលឲ្យឈ្មោះថា'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''។'''ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''គឺជាតំណាងប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងដែនសមត្ថកិច្ចរាជធានី-ខេត្ត។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវតែងតាំងដោយព្រះរាជក្រឹត្យតាមរសំណើពី'''នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា'''និង'''រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ'''។'''គណៈអភិបាលរាជធានី-ខេត្ត'''ត្រូវមានអភិបាលមួយរូបមានតួនាទីដឹកនាំរួមនិងអភិបាលរង(តាមការកំណត់របស់[[ក្រសួងមហាផ្ទៃ|ក្រសួងមហាផ្ទៃ]])ជាជំនួយការដឹកនាំអភិបាលលើជំនាញវិស័យនានានៅក្នុងរាជធានី-ខេត្ត។ រដ្ឋបាលរាជធានី-ខេត្តនីមួយៗត្រូវបង្កើតឲ្យមាន'''គណៈកម្មាធិការរបស់ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត'''តាមលក្ខខ័ណ្ឌនៃច្បាប់ដើម្បីធានាការអភិវឌ្ឍតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យនៅថ្នាក់ក្រោមជាតិដើម្បីសម្របសម្រួលលើវិស័យជំនាញក៏ត្រូវឲ្យមានការបង្កើត'''គណៈបញ្ជាការឯកភាពរាជធានី-ខេត្ត'''មានសមាសភាពពីមន្ទីរអង្គភាពនានាទាំងអស់នៅក្នុងដែនរាជធានី-ខេត្តសាមីដែលអភិបាលរាជធានី-ខេត្តជាប្រធាន។ ==ប្រវត្តិ== ==='''សម័យនគរវ្នំ ឬ ហ្វូណន'''=== [[File:Funan Kingdom.png|thumb]] ព្រះរាជា[[នគរភ្នំ|នគរវ្នំ]]និយមធ្វើសង្គ្រាមពង្រីកទឹកដីតួយ៉ាងដូចជា[[ព្រះបាទហ្វាន់ ឆេម៉ាន់ ឬស្រីមារៈ|ព្រះបាទហ្វាន់ឆេម៉ាន់]]បានលើកទ័ពជើងទឹកទៅវាយរដ្ឋជាច្រើនមកដាក់ជាចំណុះរួមមានរដ្ឋ[[ខ្មែរ]] ខ្លះ [[រដ្ឋមន|មន]] ខ្លះ [[ចាម]] ឬ [[ម៉ាឡេយូ]]។ក្នុងសង្គ្រាមគេច្រើនចាប់ឈ្លើយសឹកមកធ្វើជាទាសាទាសី។ ដោយហេតុនេះហើយទើបយើងហៅ[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ថាជាអធិរាជាណាចក្រហើយស្ដេចមានឋានៈជា ''[[មហារាជ|មហារាជ]]'' ឬជា ''[[សាវ៌កៅ|សាវ៌កៅ]]'' (ស្ដេចចក្រវាឡ)។រដ្ឋដែល​ឋិតក្រោមអំណាចរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ទាំងនោះមានស្ដេចសោយរាជ្យគ្រប់ៗរដ្ឋទាំងអស់ហើយរដ្ឋទាំងនោះមានតួនាទីលើកសួយសារអាករមកថ្វាយអធិរាជ[[ហ៊្វូណន|នគរវ្នំ]]រៀងរាល់ឆ្នាំរដ្ឋនេះគេហៅថា ''[[សាមន្តរាជ្យ|សាមន្តរាជ្យ]]''។ហើយរដ្ឋបែបទី ០២ គឺត្រូវគ្រប់គ្រងដោយព្រះរាជបុត្រឬព្រះញាតិវង្សរបស់ស្ដេចអាណាចក្រវ្នំគេហៅថា ''[[វិស័យរដ្ឋ|វិស័យរដ្ឋ]]'' ដែលជាសម្បត្តិរបស់[[ហ៊្វូណន|អាណាចក្រវ្នំ]]ផ្ទាល់ដែលបង្កើតឡើងដោយ[[ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី១|ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យទី ១]] ប៉ុន្តែត្រូវបានរំលាយចោលទៅវិញដោយ[[ហ៊ុនប៉ានហួង|ព្រះបាទហ៊ុនប៉ានហួង]]វិញ។គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថារចនាសម្ព័ន្ធនយោបាយបែបនេះគឺមានគ្រោះថ្នាក់ណាស់គឺដោយសារតែពេលណាអំណាចកណ្ដាលចុះខ្សោយនោះ ''[[សាមន្តរាជ្យ]]'' មួយចំនួននឹងងើបឡើងបះបោរដូចករណី ''​[[សាមន្តរដ្ឋ|សាមន្តរដ្ឋ]][[ចេនឡា]]'' នៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី ០៦។ ==='''សម័យនគរកម្វុជ ឬ ចេនឡា'''=== [[File:Chen-La_locator.png|thumb]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័នទី១|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័នទី ១]] ទ្រង់បានតាំងរាជធានីនៅ[[ឦសានបុរៈ]]ហើយមានគ្រួសារ ២០០០ នាក់រស់នៅ។នៅកណ្ដាលក្រុងមានសាលធំមួយជាទីដែលព្រះរាជាទ្រង់ព្រះប្រទានសវនាការនិងជួបជុំពួកមន្ត្រី សេនាបតី។នៅខាងក្រៅរាជធានីមានក្រុងចំនួន ៣០ ទៀតហើយក្រុងនីមួយៗមានគ្រួសារជាច្រើនពាន់នាក់រស់នៅហើយគ្រប់គ្រងដោយអភិបាលម្នាក់។ <ref>ត្រឹង ងារ ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ទំព័រ៧៤-៧៥</ref> ==='''សម័យអង្គរ(ចក្រភពខ្មែរ)'''=== [[File:Khmer_Empire.png|thumb]] ====ប្រមាណ==== បច្ចេកពាក្យ ''[[ប្រមាន-ប្រមាណ]]'' ត្រូវបានប្រើប្រាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]ដើម្បីសម្គាល់ឈ្មោះដល់បំណែងចែកទឹកដីដ៏ធំៗ ឬ មួយភូមិភាគនៃកម្ពុជទេស។តាមសិលាចារឹក(អក្សរសិលាចារឹកទំព័រ ៤៧ ៤៨ និង ៤៩)យើងបានឃើញដែនដី ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលជា ២០ គឺជាផែនដីដ៏ធំៗនៃប្រទេស។ នៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងនៅក្នុងសម័យសតវត្សរ៍ទី ០៧ (សិលាចារឹកអ្នកតា)មានសរសេរឈ្មោះពាក្យថា ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ។ តើភូមិភាគនេះនៅឯណា ឬ មួយក៏មានទីតាំងនៅកន្លែងវត្តព្រៃវែងសព្វថ្ងៃ?នៅក្នុងសិលាចារឹកនេះទៀតក៏មានសរសេរព្រះនាម[[ព្រះបាទឥសានវរ្ម័ន|ព្រះបាទឦសានវរ្ម័ន]]ដែលជាព្រះមហាក្សត្រលើមហាក្សត្រ''[[សាមន្តរាជ]]'' នៃភូមិភាគទាំង ០៣។ តើ ''[[ប្រមាណមហាត្មល]]'' ជាភូមិភាគមួយនៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ(ឬទីក្រុង)ទាំង ០៣ កន្លែងដែលមានចារនៅក្នុងសិលាចារឹកវត្តព្រៃវែងដែលឬទេ? នៅក្នុងបណ្ដាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ០៥ ដែលត្រូវបានពណ៌នាតាមឧទាហរណ៍ខាងលើនេះយើងអាចសង្កេតឃើញថាភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]'' ( ''[[ប្រមាណ]]'' ពាក្យនេះមានន័យ ០២ មានន័យថា រង្វាស់និងការប៉ាន់ស្មាន)មួយចំនួនមានដើមកំណើតពីពាក្យ[[ខ្មែរ]]ហើយឈ្មោះភូមិភាគចំនួន ១១ មានដើមកំណើតពី[[សំស្ក្រឹត]]។ ម្យ៉ាងវិញទៀតបើតាមសិលាចារឹក K.៩៨៩ ភូមិភាគ ''[[ប្រមាណ]]''មួយមានឈ្មោះថា ''[[សតគ្រាម]]'' ដែលមានន័យថា'''ភូមិចំនួនមួយរយ'''បានសេចក្ដីថាតាមរយៈអត្ថន័យរបស់ភូមិភាគនេះ យើងអាចទាញមតិដែលបញ្ជាក់ទំហំដ៏ធំធេងនៃស្ថាននាមដែលបានប្រើប្រាស់ពាក្យ ''[[ប្រមាណ]]'' នៅខាងដើម។នៅក្នុងសិលាចារឹកនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]នា[[សម័យអង្គរ]]ក៏មានការប្រើប្រាស់ ''[[ប្រមាណ]]'' សម្រាប់សម្គាល់នូវភូមិភាគផ្សេងៗនៃ[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ផងដែរ។ ====វិសយ==== ''[[វិសយ]]'' ពាក្យ[[សំស្ក្រឹត]]មានន័យថា [[តំបន់]] [[ខេត្ត]] ពាក្យ ''[[វិសយ]]'' ប្រើសម្រាប់សម្គាល់នូវបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋការឬក៏បំណែងចែករាជការមួយៗដ៏ច្បាស់លាស់នៅក្នុង[[សម័យអង្គរ]]។ តាមសិលាចារឹកនានាពាក្យ ''[[វិសយ]] (Visaya)''សម្គាល់នូវ[[ទីរួមខេត្ត]]ដែលនៅក្នុងនោះមានស្ថាប័នរាជការផ្សេងៗខាងគ្រហស្ថ និងសាសនា។ ''[[វិសយ]]'' នីមួយៗស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់ ''[[ខ្លោញវិសយ]]''(ស្ដេចត្រាញ់ ឬ ចៅហ្វាយខេត្ត)។ រាជការដែលធ្វើការអម ''[[ខ្លោញវិសយ]]'' គឺមាន ''[[ខ្លោញវលវិសយ]] (Khlon Vala Visaya K.២២១)''។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការធញ្ញជាតិគឺមានស្រូវអង្ករជាអាទិភាព។''[[ខ្លោញ]]'' ទទួលបន្ទុកខាងកិច្ចការទារប្រេងមានប្រេងធ្វើអំពីរុក្ខជាតិនិងប្រេងធ្វើអំពីខ្លាញ់គោ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១) ''[[វ្រីហិបយ៌្យនវិសយ]] (Vrihi paryyan Visaya'' ''K.៤៤៤'')ព្រមទាំងមាន''[[ខ្លោញ]]'' ឬមួយក៏អធិបតីទទួលបន្ទុកតុលាការដែលនៅតាមសិលាចារឹកថា ''[[សភាវិសយ]]។'' បើប្រៀបធៀបទៅនិងសម័យបច្ចុប្បន្នពាក្យ ''[[វិសយ]]'' មានន័យថាជាបំណែងចែកទឹកដីរដ្ឋបាលដូចជាខេត្តដែរ(សិលាចារឹកទំព័រ ៥១)។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថាមានឈ្មោះស្ថាននាមខ្លះដែលត្រូវបានបង្កបង្កើតឡើងដោយការប្រើពាក្យ ''[[ភូមិសាស្ត្រ]] ផង [[ប្រមាណ]] ផង និង [[វិសយ]] ផង''។ ឧទាហរណ៍ : (សិលាចារឹក ទំព័រ ៥១) [[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]] = បុរីដ៏ល្អ ដ៏ប្រសើរ គឺជាភូមិភាគនៅខាងទិសឧត្ដរនៃកម្ពុជទេសគឺនៅតំបន់[[វត្តភូ]]ឬហៅថា[[តំបន់បាសាក់]]នៅខាងភូមិភាគឧត្ដរ។ តាមមតិអ្នកស្រាវជ្រាវខ្លះ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]គឺជារាជធានីចាស់នៃប្រទេស[[ចេនឡា]]ហើយព្រះមហាក្សត្រដែលសោយរាជ្យមុនគេនៅទីនោះព្រះនាមថា[[ស្រេស្ឋវម៌្ម|ព្រះបាទស្រេស្ឋវរ្ម័ន]]។ សន្ទុក = ប្រហែលជាចេញមកពីពាក្យ ស្ទុក ស្ដុក មានន័យថា ធំ មាំមួន ប៉ុន្តែន័យរបស់ពាក្យនេះម្យ៉ាងទៀតគឺបឹង។ សព្វថ្ងៃមានពាក្យ'''[[ភ្នំសន្ទុក]]'''ដែលនៅលើនោះមានប្រាសាទបុរាណតាមសិលាចារឹកក៏មានសរសេរអំពី ''Mahanasa = អ្នកធ្វើម្ហូបអាហារនៅ [[វិសយសន្ទុក]](Visaya Sanduk)''។ ប្រសិនបើពាក្យ[[ស្រេស្ឋបុរ|ស្រេស្ឋបុរៈ]]និង'''សន្ទុក'''បានត្រូវប្រើប្រាស់សម្រាប់សម្គាល់ភូមិភាគផងខេត្តផងគេអាចសន្និដ្ឋានថានៅតាមសិលាចារឹកមានពាក្យសម្គាល់ភូមិភាគដទៃទៀតដែលត្រូវប្រើសម្រាប់សំគាល់ខេត្ត។យើងបានរកឃើញ ''[[ប្រមាណ]]'' ប្រហែលចំនួន ២០ ហើយនៅក្នុង ''[[ប្រមាណ]]'' នីមួយៗមាន ''[[វិសយ]]'' គឺខេត្តច្រើន។ដូច្នេះ ''[[វិសយ]]'' នៅក្នុងសម័យបុរាណជាពិសេសនៅ[[សម័យអង្គរ]]មានមិនតិចជាងពាក្យរបស់[[ជីវ តាក្វាន់]]ដែលបានសរសេរថានៅក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]មានខេត្តច្រើនជាង ៩០ ខេត្ត។ <ref>[http://phumikhmer.wordpress.com/2012/07/16/%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%90%E1%9E%B6%E1%9E%93%E2%80%8B%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%98%E2%80%8B%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%B6-toponymie%E2%80%8B-%E1%9E%94%E1%9E%8E%E1%9F%92/?relatedposts_exclude=92 ស្ថាននាមវិទ្យារបស់បណ្ឌិតឡុងសៀម]</ref> ===សម័យចតុមុខ និង សម័យលង្វែក === [[File:Southeast_Asian_history_-_Around_1540.png|thumb]] នៅក្នុងសម័យនោះ[[ប្រទេសកម្ពុជា]]លែងជាមហាអំណាចមួយខាងទឹកដីទៀតហើយ។ទឹកដីជាន់ក្រៅគឺស្រុក'''[[បច្ចន្តជនបទ]]'''ដូចជាស្រុក'''[[សុខោទ័យ]]''' ស្រុក'''[[អយុធ្យា]]''' ស្រុក'''[[លពបុរី]]''' [[ស្រុកពិមាឃ(ខេត្តនគររាជ)|ស្រុកពិមាឃ]]ត្រូវបាត់បង់អស់ទៅហើយរីឯប្រទេស ''[[សាមន្តរាជ]]'' ដូចជា'''[[ចាម្ប៉ា]] [[អណ្ណាម]] [[ប្រទេសជ្វា|ជ្វា]] [[រដ្ឋមន|មន]]'''ក៏លែងមានទៀតដែរហើយ។ព្រំដែនខាងជើងរបស់[[ខ្មែរ]]ធ្លាក់មកនៅត្រឹម'''[[ទន្លេមូល]]'''ឬនៅលើនេះបន្តិចបន្តួចនឹង[[ឡាវ|ប្រទេសលាវ]]។ព្រះនគរខាងលិចទល់នឹង'''[[ខេត្តបស្ចឹមបុរី|បស្ចឹមបុរី]]''' និង '''[[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]]'''ខាងពាយ័ព្យទល់នឹង'''[[ស្រុកនាងរង]] [[ខេត្តនគររាជសីមា|នគររាជសីមា]]'''ខាងកើតទល់នឹង[[ប្រទេសចម្ប៉ា]]ខាងត្បូងទល់នឹង[[សមុទ្រចិនខាងត្បូង|សមុទ្រចិន]]និង[[ឈូងសមុទ្រសៀម]]។ បើតាមពង្សាវតាររាជាណាចក្រ[[ខ្មែរ]]សម័យនោះមានប្រមាណ ៧០ ខេត្តគឺ : '''[[ខេត្តលង្វែក|លង្វែក]] [[ខេត្តបរិបូរណ៍|អម្រិន្ទបូរ]] [[ខេត្តក្រគរ|ក្រគរ]] [[ខេត្តគ្រង|គ្រង]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តឫស្សីសាញ|ឫស្សីសាញ]] [[ខេត្តតាមសីមា|តាមសីមា]] [[ខេត្តមង្គលបុរី|មង្គលបុរី]] [[ខេត្តរយ៉ង|រយ៉ង]] [[ខេត្តសុរិន្ទ|សុរិន្ទ]] [[ខេត្តសិង្គារ|សិង្គារ]] [[ខេត្តកំពង់សៀម|កំពង់សៀម]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តជើងព្រៃ|ជើងព្រៃ]] [[ខេត្តគោកសេះ|គោកសេះ]] [[ខេត្តអន្លង់រាជ|អន្លង់រាជ]] [[ខេត្តព្រហ្មទេព|ព្រហ្មទេព]] [[ខេត្តព្រៃក្ដី|ព្រៃក្ដី]] [[ខេត្តស្ទោង|ស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង|ជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស|រលួស]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តម្លូព្រៃ|ម្លូព្រៃ]] [[ខេត្តជាំក្សាន្ត|ជាំក្សាន្ត]] [[ខេត្តត្នោត|ត្នោត]] [[ខេត្តទឹកជោរ|ទឹកជោរ]] [[ខេត្តសៀមបូក|សៀមបូក]] [[ខេត្តសម្បុកសម្បូណ៌|សម្បុកសម្បូណ៌]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តឆ្លូង|ឆ្លូង]] [[ខេត្តត្បូង|ត្បូង]] [[ខេត្តបាសាន|បាសាន]] [[ខេត្តទទឹងថ្ងៃ|ទទឹងថ្ងៃ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ|ត្បូងឃ្មុំ]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តរោងដំរី|រោងដំរី]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តជើងបាដែង|ជើងបាដែង]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តបាទី|បាទី]] [[ខេត្តលើកដែក|លើកដែក]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តថ្ពង|ថ្ពង]] [[ខេត្តបាសាក់|បាសាក់]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពាម|ពាម]] [[ខេត្តកោះស្លាកែត|កោះស្លាកែត]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រះសីហនុ|កំពង់សោម]] [[ខេត្តទឹកខ្មៅ|ទឹកខ្មៅ]] [[ខេត្តពាមមេសរ|ពាមមេសរ]] [[ខេត្តព្រះត្រពាំង|ព្រះត្រពាំង]] [[ខេត្តក្រមួនស|ក្រមួនស]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]]'''។ល។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថានៅក្នុងចំណោមខេត្តទាំងប៉ុន្មាននេះខេត្តខ្លះនៅឋានៈជាខេត្តរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះដូចជា'''[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]]'''។ល។រីឯខេត្តខ្លះធ្លាក់ឋានៈមកស្រុកវិញដូចជា'''[[ខេត្តមង្គលបុរី]] [[ខេត្តស្ទោង]] [[ខេត្តជីក្រែង]] [[ខេត្តរលួស]] [[ខេត្តទឹកជោរ]]'''។ល។ចំណែកខេត្តខ្លះទៀតត្រូវបាត់ឈ្មោះរលាយចូលនឹងខេត្តឯទៀតៗអស់ទៅ។ ខេត្តនីមួយៗត្រូវបែងចែកជាស្រុកហើយ[[ស្រុក]]នីមួយៗត្រូវបែងចែកជា[[ឃុំ]]និង[[ភូមិ]]ជាច្រើនទៅទៀត។ប៉ុន្តែខេត្តជាច្រើនត្រូវបានប្រមូលផ្ដុំជាតំបន់ធំៗដែលគេឲ្យឈ្មោះថា'''ដី'''។ '''ដី>រាជធានី-ខេត្ត>ស្រុក/ខណ្ឌ>ឃុំ/សង្កាត់>ភូមិ''' ===សម័យឧដុង្គ=== [[File:Southeast Asia in 1683 Map (Cambodia, Pegu, Siam) by Cantelli.jpg|thumb]] [[File:Indochina_map_(1770s).jpg|thumb]] នៅក្នុង[[សម័យឧដុង្គ]]ឃើញមានខេត្តដូចជា : [[ខេត្តកំពង់ក្របី|កំពង់ក្របី]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តកំពង់ស្វាយ|កំពង់ស្វាយ]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តច័ន្ទបុរី|ច័ន្ទបុរី]] [[ខេត្តចុងកាល់|ចុងកាល់]] [[ខេត្តដូនណៃ|ដូនណៃ]] [[ខេត្តទ្រាំង|ទ្រាំង]] [[ខេត្តបន្ទាយមាស|បន្ទាយមាស]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តបាភ្នំ|បាភ្នំ]] [[ខេត្តព្រះសួគ៌ា|ព្រះសួគ៌ា]] [[ខេត្តអូរកាប់|អូរកាប់]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តព្រៃនគរ|ព្រៃនគរ]] [[ខេត្តមហានគរ|មហានគរ]] [[ខេត្តរំដួល|រំដួល]] [[ខេត្តលង់ហោរ|លង់ហោរ]] [[ខេត្តសំរោងទង|សំរោងទង]] [[ខេត្តស្វាយទាប|ស្វាយទាប]] [[ខេត្តកំពង់លែង|កំពង់លែង]]។ ===សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង និង សម័យអាណានិគមនិយមជប៉ុន=== [[File:Cambodia indochina map 1886.jpg|thumb]] [[File:French_Indochina_1900-1945-fr.svg|thumb]] [[File:Japanese Empire - 1942.svg|thumb]] នៅក្នុងរជ្ជកាល[[ស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស|ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ-មុនីវង្ស]]មានខេត្តនិងភូមិភាគដូចជា ៖ ====ខេត្ត​==== *[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] *[[​ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *​[[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] *[[ខេត្តកំពត|កំពត]] *[[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] *[[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|​កំពង់ឆ្នាំង]] *[[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] *[[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *[[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] *[[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *[[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] *[[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *[[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] *[[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] ====ភូមិភាគរដ្ឋបាល==== នៅក្នុង ​គ.ស ​១៩៤៧ មាន​ព្រះរាជ្យក្រម​បង្កើត​ឲ្យ​មាន​ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ចំនួន ០​៧ ​គឺ ៖ *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​១ : [[ខេត្ត​បាត់ដំបង]] និង [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០២ : [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ខេត្ត​ពោធិសាត់]] និង [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៣ : [[ខេត្តកំពង់ធំ|ខេត្ត​កំពង់ធំ]] និង [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៤ : [[ខេត្តក្រចេះ|ខេត្ត​ក្រចេះ]] និង [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៥ : [[ខេត្តព្រៃវែង|ខេត្ត​ព្រៃវែង]] និង​ [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី​ ០៦ : [[ខេត្តកណ្ដាល|ខេត្ត​កណ្ដាល]] និង [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] *ភូមិភាគ​រដ្ឋបាល​ទី ០​៧ : [[ខេត្តតាកែវ|ខេត្ត​តាកែវ]] និង [[ខេត្តកំពត|កំពត]] ===សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម ឬ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០១=== [[File:Location_Cambodia_ASEAN.svg|thumb]] [[File:Flag-map of Cambodia (precise boundaries).svg|thumb]] [[ប្រទេសកម្ពុជា]]បានបន្សល់ទុកនូវខេត្តដែលសេសសល់ស្រាប់នៅក្នុង[[សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]រហូតមកដល់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]]។ នៅក្នុង​[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម]]​​ខេត្ដចំនួន ០​៥ ត្រូវបានបង្កើតឡើងបន្ថែមទៀតនិង​ក្រុងចំនួន ​០៣ គឺ : [[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]]) [[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]](១៩៥៧) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។សរុប ១៩ ខេត្ត និង ០៣ ក្រុង ។ ===សម័យសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ឬ លន់ នល់ === [[File:Flag map of Cambodia (1970-1975).svg|thumb]] ខេត្តនិងក្រុងសល់ពីជំនាន់[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម|សង្គមរាស្ត្រនិយម]]មានខេត្ត[[ខេត្តកណ្ដាល|កណ្ដាល]] [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] [[ខេត្តកំពត|កំពត]] [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] [[ខេត្តសៀមរាប|សៀមរាប]] [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]][[ខេត្តព្រះវិហារ|ខេត្ត​ព្រះវិហារ]] [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី]] [[ខេត្តរតនគិរី|ខេត្ត​រតនគីរី]] [[ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ|ខេត្ត​ឧត្ដរមានជ័យ]](បំបែកចេញពី[[ខេត្តសៀមរាប]])[[ខេត្តកោះកុង|ខេត្ត​កោះកុង]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ក្រុង​ព្រះសីហនុ]] (១៩៥៧ ដល់[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] ឬ សម័យលន់ នល់ [[ខេត្តព្រះសីហនុ|ក្រុងកំពង់សោម]]) [[ក្រុងកែប|ក្រុង​កែប]] និង [[ភ្នំបូកគោ|ក្រុងបូកគោ]](១៩៥៩) និង ​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|ក្រុង​គីរីរម្យ]]។ នៅ​ចុង​[[សម័យសង្គមរាស្ដ្រនិយម|សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម]]និង​សម័យ[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]] មាន​បង្កើត​អនុខេត្ត ​១១ និង​ ខេត្ត​ ០១ ដូច​ខាងក្រោម ៖ *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំពង់សីលា|កំពង់សិលា]] ([[ស្រុកស្រែអំបិល|ស្រុក​ស្រែអំបិល]]) *អនុខេត្ត​ផ្ការំចេក ([[ស្រុកមេមត់|ស្រុក​មេមត់]]) *អនុខេត្ត​ភ្នំដិល ([[ស្រុកបាធាយ|ស្រុក​បាធាយ]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកថ្មពួក|ថ្មពួក]] ([[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|ស្រុក​សិរីសោភ័ណ]]) *អនុខេត្ត​ស្រកានាគ ([[តាកែនកោះស្លា​ស្រកានាគ]] [[ស្រុកឈូក|ស្រុក​ឈូក]]) *អនុខេត្ត​ថ្មកែវ (ជិត​[[ឧទ្យានជាតិព្រះសុរាម្រិតកុសុមៈគិរីរម្យ|គីរីរម្យ]]) *អនុខេត្ត​[[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]] ([[ឃុំវិហារសួគ៌|វិហារសួគ៌]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] ([[ស្រុកកំចាយមារ|កំចាយមារ]] [[​ព្រៃវែង]]) *អនុខេត្ត​[[ស្រុកអន្លង់វែង|អន្លង់វែង]] (ជិត​[[សៀមរាប]]) *អនុខេត្ត​[[ទន្លេសាប]] (ទីតាំង​សាលាខេត្ត​នៅ​[[ឃុំកំពង់ហ្លួង(ស្រុកក្រគរ)|ឃុំ​កំពង់ហ្លួង]] [[ស្រុកក្រគរ|ស្រុក​ក្រគរ]] [[ខេត្ត​ពោធិ៍សាត់]]) *អនុ[[ខេត្តប៉ៃលិន]] ក្រោយ​មក​ដាក់​ជា​[[ខេត្តប៉ៃលិន|ខេត្ត​ប៉ៃលិន]]ក្រោយ​មក​ទៀត​កែ​ដាក់​ថា'''ក្រុង​ប៉ៃលិនមង្គល''' *ខេត្ត​[[ឧត្ដុង្គមានជ័យ]] (តាំង​នៅ​[[ស្រុកឧដុង្គ|ស្រុក​ឧត្ដុង្គ]]<ref>{{Cite web |title=អនុក្រឹត្យស្ដីពីការបំបែកស្រុកឧដុង នៃខេត្តកំពង់ស្ពឺ លេខ : ២៧១ អនក្រ.បក, 2022-12-23 {{!}} MPWT |url=https://www.mpwt.gov.kh/kh/documents/sub-decree/564 |access-date=2025-06-18 |website=ក្រសួងសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូន (MPWT) |language=kh}}</ref> [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|ខេត្ត​កំពង់ស្ពឺ]])។ សរុប ២១ ខេត្ត ក្រោយមក ២០ ខេត្ត ក្រុង ០៣ ក្រោយមក ក្រុង ០៤ និង អនុខេត្ត ១១ ក្រោយមក ១០។<ref>{{Cite web |url=http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |title=ខេត្តខ្មែរសម័យអាណានិគម ដល់ សម័យលន់នល់ |access-date=2014-03-01 |archivedate=2015-04-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150423002908/http://choukhmer.com/2009/05/27/titles-of-provincial-district-and-regional-leaders-during-king-sisowath-monivong/ |url-status=dead }}</ref> ===សម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ឬ ប៉ុល ពត=== [[File:Flag-map of Democratic Kampuchea.svg|thumb]] នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៥ រដ្ឋាភិបាល[[ខ្មែរក្រហម]]បានលុបបំបាត់ចោលបំណែងចែករដ្ឋបាលពីមុនរបស់[[កម្ពុជា]]ចេញទាំងអស់។ជំនួសឲ្យខេត្ត[[កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ]]ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ០៧ ភូមិភាគគឺភូមិភាគ'''ពាយ័ព្យ ឧត្តរ ឦសាន បូព៌ា និរតី បស្ចឹម និង កណ្ដាល'''។ ភូមិភាគទាំងនេះត្រូវបានយកតាមបំណែងចែកដែល​បង្កើតឡើងដោយពួក[[ខ្មែរក្រហម]]នៅពេលដែលពួកគេបានប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងរបប[[សាធារណរដ្ឋខ្មែរ]]ដឹកនាំដោយ​លោកឧត្តមសេនីយ៍[[លន់ នល់]]។<ref>James A. Tyner, ''The Killing of Cambodia''</ref> ===សម័យសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា សម័យរដ្ឋកម្ពុជា និង សម័យអ៊ុនតាក់=== [[File:Flag-map of the People's Republic of Kampuchea.svg|thumb]] [[File:Flag map of the State of Cambodia (1989-1993).png|thumb]] [[File:Flag-map of the United Nations Transitional Authority in Cambodia.svg|thumb]] {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! លេខរៀង ! អក្សរឡាតាំង ! អក្សរខ្មែរ ! ទីរួមខេត្ត-រដ្ឋធានី<br>(អាសនៈ) ! អក្សរឡាតាំង |- ! ០១ | Phnom Penh | [[ភ្នំពេញ]] | [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] | Doun Penh or Daun Penh |- ! ០២ | Banteay Meanchey | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ|បន្ទាយមានជ័យ]] | [[ស្រុកសិរីសោភ័ណ|សិរីសោភ័ណ]] | Serei Saophoan |- ! ០៣ | Battambang | [[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | [[ស្រុកបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]] | Battambong |- ! ០៤ | Kampong Cham | [[ខេត្តកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | [[ស្រុកកំពង់ចាម|កំពង់ចាម]] | Kampong Cham |- ! ០៥ | Kampong Chhnang | [[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | [[ស្រុកកំពង់ឆ្នាំង|កំពង់ឆ្នាំង]] | Kampong Chhnang |- ! ០៦ | Kampong Speu | [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | [[ស្រុកកំពង់ស្ពឺ|កំពង់ស្ពឺ]] | Kampong Speu |- ! ០៧ | Kampong Thom | [[ខេត្តកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | [[ស្រុកកំពង់ធំ|កំពង់ធំ]] | Kampong Thom |- ! ០៨ | Kampot | [[ខេត្តកំពត|កំពត]] | [[ស្រុកកំពត|កំពត]] | Kampot |- ! ០៩ | Kandal | [[ខេត្តកណ្តាល|កណ្ដាល]] | [[ស្រុកតាខ្មៅ|តាខ្មៅ]] | Ta Khmau |- ! ១០ | Koh Kong | [[ខេត្តកោះកុង|កោះកុង]] | [[ស្រុកកោះកុង|កោះកុង]] | Koh Kong |- ! ១១ | Kratié | [[ខេត្តក្រចេះ|ក្រចេះ]] | [[ស្រុកក្រចេះ|ក្រចេះ]] | Kratié |- ! ១២ | Mondulkiri | [[ខេត្តមណ្ឌលគីរី|មណ្ឌលគីរី]] | [[ស្រុកសែនមនោរម្យ|សែនមនោរម្យ]] | Saen Monourom |- ! ១៣ | Siem Reap - Oddar Meanchey | [[ខេត្តសៀមរាប]] [[ឧត្តរមានជ័យ]] | [[ស្រុកសៀមរាប|សៀមរាប]] | Siem Reap |- ! ១៤ | Kampong Saom | [[ក្រុងកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | [[ស្រុកកំពង់សោម|កំពង់សោម]] | Kampong Saom |- ! ១៥ | Preah Vihear | [[ខេត្តព្រះវិហារ|ព្រះវិហារ]] | [[ស្រុកភ្នំត្បែងមានជ័យ|ភ្នំត្បែងមានជ័យ]] | Phnom Thbeng Meanchey |- ! ១៦ | Pursat | [[ខេត្តពោធិ៍សាត់|ពោធិ៍សាត់]] | [[ក្រុងពោធិ៍សាត់|ស្រុកពោធិ៍សាត់]] | Pursat |- ! ១៧ | Prey Veng | [[ខេត្តព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | [[ស្រុកព្រៃវែង|ព្រៃវែង]] | Prey Veng |- ! ១៨ | Ratanakiri | [[ខេត្តរតនគីរី|រតនគីរី]] | [[ស្រុកលំផាត់|លំផាត់]] | Lumphat |- ! ១៩ | Stung Treng | [[ខេត្តស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | [[ស្រុកស្ទឹងត្រែង|ស្ទឹងត្រែង]] | Stung Treng |- ! ២០ | Svay Rieng | [[ខេត្តស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | [[ស្រុកស្វាយរៀង|ស្វាយរៀង]] | Svay Rieng |- ! ២១ | Takéo | [[ខេត្តតាកែវ|តាកែវ]] | [[ស្រុកតាកែវ|តាកែវ]] | Takéo |- |} ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៨=== នៅថ្ងៃទី ២២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០០៨ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានផ្លាស់ប្ដូរក្រុង[[កែប]] [[ប៉ៃលិន]] និង [[ក្រុងព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]]ទៅជាខេត្តវិញនិងបានកែសម្រួលព្រំប្រទល់សីមាខេត្តជាច្រើន។<ref>{{Cite web|url = http://khmerization.blogspot.com/2008/12/decree-creates-three-new-provinces.html|title = Decree Creates Three New Provinces|publisher = khmerization.blogspot.com|date=December 2008}}</ref> ===សម័យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទី ០២ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៣=== នៅថ្ងៃទី ៣១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០១៣ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម-សីហមុនី]]ទ្រង់បានឡាយព្រះហស្ថលេខាលើព្រះរាជក្រឹត្យមួយដោយបានបំបែក[[ខេត្តកំពង់ចាម]]ទៅជា ០២ [[ខេត្តកំពង់ចាម]](ត្រើយខាងលិច[[ទន្លេមេគង្គ]]) និង [[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]](ត្រើយខាងកើត[[ទន្លេមេគង្គ]])។<ref>{{Cite web|url = http://www.phnompenhpost.com/national/kampong-cham%E2%80%99s-great-divide|title = Kampong Cham's great divide|}}</ref> ==ឯកសារយោង== {{Reflist}} ==តំណខាងក្រៅ== * [http://www.statoids.com/ukh.html Statoid site] {{ខេត្ត-រាជធានីកម្ពុជា}} {{អត្ថបទអំពីបំណែងចែករដ្ឋបាលថ្នាក់ទីមួយនៃប្រទេសអាស៊ី}} {{Portal bar|កម្ពុជា}} [[Category:បំណែងចែករងនៃកម្ពុជា]] [[Category:បញ្ជីបំណែងចែករងប្រទេស|Cambodia, Provinces]] [[Category:បំណែងចែករងប្រទេសនៃអាស៊ី|Cambodia 1]] [[Category:បំណែងចែករដ្ឋបាលរងរបស់ប្រទេសថ្នាក់ទីមួយ|Provinces, Cambodia]] [[Category:បញ្ជីទាក់ទងកម្ពុជា]] o4q2e1cjj4uvaepaqcjzh3jzbw8rzkc 0 26477 322314 303471 2025-06-20T10:28:55Z InternetArchiveBot 32568 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 322314 wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="width:1em;" |- style="text-align:center;" |style="background: #778899;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS Battambang; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> ពេជ្រ សោភា </p> |- style="text-align:center;" | colspan="2" | |- style="text-align:center;" |style="background: #ABCDEF;" colspan="2" | Cambodian Pop Singer Pich Sophea |- style="background: #f1f5fc;" |- style="vertical-align:center;" |'''ឈ្មោះ''' | [[ពេជ្រ សោភា]] |- style="vertical-align:center;" |'''ថ្ងៃ.ខែ.ឆ្នាំកំណើត''' |{{Birth date and age|1983|6|09|df=yes}}<ref> Pleng by Smart (2021) [https://www.facebook.com/196852291199242/posts/775502956667503/ រីករាយថ្ងៃកំណើត ពេជ្រ សាភា], Retrieved: June 9, 2021</ref> |- style="vertical-align:center;" |'''សញ្ជាតិ''' | {{KHM}} |- style="vertical-align:center;" |'''ប្រភេទតន្ត្រី''' |​Khmer traditional Music, Pop, Classic, R&B, Rock & Hip hop. |- style="vertical-align:center;" |'''ឆ្នាំសកម្ម''' |2004-បច្ចុប្បន្ន |- style="vertical-align:center;" |'''អជីបសិល្បៈ''' | * អ្នកចម្រៀង * អ្នកនិពន្ធចម្រៀង * តួសម្ដែងស្រី * អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី (Brand Ambassador) |- style="vertical-align:center;" |'''ស្លាកតន្ត្រី''' | [[ផលិតកម្ម រស្មីហង្សមាស]] (RHM) 2004-បច្ចុប្បន្ន |} '''ពេជ្រ សោភា''' ([[អង់គ្លេស]]: Pich Sophea) (កើតនៅថ្ងៃទី ០៩ ខែមិថុនា ឆ្នាំ ១៩៨៣) នាងគឺជាតារាចម្រៀងកម្ពុជាមួយរូប ដែលទទួលបាននូវការចាប់អារម្មណ៍ពីទស្សនិជន ជាមួយនិងការបង្ហាញខ្លួនរបស់នាងក្នុងឆ្នាំ ២០០៤ ជាមួយនិង អាល់ប៊ុម (Album) បទចម្រៀងជាលើកដំបូងក្នុងបទ (Better Day) ជាមួយនិងតារាចម្រៀងរ៉េប (Raper) "ឌីជេ-ស្ដី" (DJ-Sdey) ចេញផ្សាយដោយ [[ផលិតកម្ម រស្មីហង្សមាស]] (Rasmey Hang Meas Production) បទចម្រៀងមួយនេះ ធ្វើឱ្យនាងទទួលបានការទទួលស្គាល់ពីទស្សនិជន និង ទទួលបានប្រជាប្រិយភាពជាបន្តបន្ទាប់ អ្នកនាងក៏ ជាតារាភាពយន្ត ជាអគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកយីហោល្បី ហើយត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាចៅក្រម និងជាសមាជិកគណៈកម្មាធិការ សវនាកម្មដែលជាអ្នកវាយតម្លៃ សម្រាប់ភាពពិតនៃសម្លេងដែលបង្ហាញក្នុងវគ្គ Blind audition ក្នុងកម្មវិធី [https://en.m.wikipedia.org/wiki/The_Voice_Cambodia The Voice Cambodia] ផងដែរ ។ == ជីវិតចាប់ផ្ដើម == '''Early Life''' ពេជ្រ សោភា កើតនៅថ្ងៃទី៩ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៨៣ នៅសង្កាត់​បឹងសាឡាង ខណ្ឌ​ទួលគោក [[រាជធានី​ភ្នំពេញ]] ។ មានឪពុកឈ្មោះ ពេជ្រ សាវ៉ាន និង ម្ដាយឈ្មោះ សួ សុភាព និងមានបងប្អូនចំនួន ៤នាក់ ឪពុកម្ដាយ របស់នាងមានមុខរបរជាអ្នកលក់ដូរ ដូចនេះក្នុងវ័យកុមារភាព "សោភា" ត្រូវជួយលក់ដូរឪពុកម្ដាយផង ដើម្បីទទួលបានថវិកាគាំទ្រក្នុងការសិក្សា ដោយជីវភាពខ្វះខាត "សោភា" ត្រូវទៅច្រៀងឱ្យភោជនីដ្ឋានមួយកន្លែងក្នុងក្រុងភ្នំពេញ រហូតដល់នាងសម្រេចបញ្ចប់ការសិក្សាត្រឹម កម្រិតវប្បធម៌ ទុទិយភូមិ (ថ្នាក់ទី១២) ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០៣ នាងបានប្ដូរទៅច្រៀង ឱ្យមជ្ឈមណ្ឌលកំសាន្តមួយ មានឈ្មោះថា "មជ្ឈមណ្ឌលកំសាន្តស្ពាក" នាងច្រៀងបានតែប្រហែលមួយឆ្នាំ នាងក៏ត្រូវបានទាក់ទងទៅច្រៀងឱ្យផលិតកម្មយក្សមួយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលគេស្គាល់ថា "ផលិតកម្មរស្មីហង្សមាស" (Hang Meas Production) ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០៤ ដែលចេញក្នុង អាលប៊ុម (Album) ទី១ របស់នាងមានចំណងជើងថា (Better Day) ដែលជាបទល្បីទី១ របស់នាងក្នុងការបោះជំហ៊ានទៅក្នុងពិភពសិល្បៈ ។<ref> Pich Sophea’s Biography in Brief (2012) [http://popkhstars.blogspot.com/2012/10/khmer-singercambodia-singer-pich-sophea.html?m=1 Cambodia singer Pich Sophea Top Singer of Cambodia at Hang Meas Production] Website: Popstar.Com.Kh </ref> == អជីបតន្ត្រី == '''Music career''' === ភាពពេញនិយម (២០០៥-២០១០) === '''Popularity (2005-2010)''' ក្នុងអំឡុឆ្នាំ ២០០៥ ដល់ឆ្នាំ ២០១០ ប្រជាប្រិយភាពរបស់កញ្ញា ពេជ្រ សាភា បានកើនឡើងជាលំដាប់និងពេញនិយមចាក់ស្ដាប់ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលធ្វើឱ្យរូបនាងបានជាប់ឈ្មោះជាកំពូលតារាចម្រៀង ប្រចាំប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ ។ បទល្បីៗជាច្រើនរបស់ សោភា ដែលចេញអំឡុងឆ្នាំ ២០០៥ អាល់ប៊ុម [[U Better Not Come Home​ (អាល់ប៊ុម)|U Better Not Come Home]], Dream about you, បានក្លាយជា Hits Album ប្រចាំឆ្នាំ ក្លាយជាកំពូលបទចម្រៀងដែលចាក់ស្ដាប់ច្រើនបំផុតក្នុងស្ថានីយ៍វិទ្យុ នៅកម្ពុជា ដែលជាបទចម្រៀងដែលទទួលបានភាពពេញនិយមនិងការគាំទ្រជាច្រើនលើសលប់ក្នុងពេលនោះ ដែលបទ (U Better Not Come Home) បានជាប់ក្នុង Top1 Music Radio FM.97 (2005) by Apsara Radio FM 97 ទន្ទឹមនិងភាពល្បីល្បាញនេះនាងត្រូវបាន អ្នកគាំទ្រអញ្ជើញនាងឱ្យទៅសម្ដែងការច្រៀងនា [[ប្រទេសអូស្ត្រាលី]] ផងដែរ ។<ref> Khmerload (2005) [https://www.khmerload.com/article/125098 បទល្បីកាល១០ឆ្នាំជាងមុន «Dream about you»], Retrieved: June 10, 2020 </ref> ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០៦ ដល់ ឆ្នាំ ២០០៨ សោភា បានចេញនូវបទចម្រៀងជាបន្តបន្ទាប់ និងបានបង្ហាញខ្លួនក្នុងការប្រគំុតន្ត្រីដ៏ធំ ប្រចាំប្រទេសកម្ពុជាផងដែរនោះគឺ concert Best of The Best 2006-2007-2008 ការប្រគំុតន្រ្តីដ៏ធំនេះមានអ្នកចូលរួមទស្សនារាប់មុឺននាក់ ដែលស្ថិតក្នុងបរិវេណ ស្តាតអូឡាំពិច ។<ref> World Muzik (2012) [http://worldofmuzik168.blogspot.com/2013/02/rhm-best-of-best-2006-part-1.html?m=1 RHM Best of the Best 2006], © Laypheng Lida All Right Reserved, Designed by iAXE, Access-Date: Aug-02-2012 </ref> ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០៩ សោភា ត្រូវបានអ្នកគាំទ្ររបស់នាងអញ្ជើញ ឱ្យទៅសម្ដែងការច្រៀងនា [[ប្រទេសបារាំង]] ហើយនាងទទួលបានការគាំទ្រយ៉ាងខ្លាំង លើសពីការរំពឹងទុក រហូតមកដល់ឆ្នាំ ២០១០ សោភា ត្រូវបាន [http://www.findkh.com/listingc.php?id=3201&_c1=0&_c2=0&_l1=0&_l2=0&lang=2 ទូរទស្សន៍ប៉ុស្ថិ៍លេខ៥] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211207015745/http://www.findkh.com/listingc.php?id=3201&_c1=0&_c2=0&_l1=0&_l2=0&lang=2 |date=2021-12-07 }} (Cambodia TV5) អញ្ជើញឱ្យទៅសម្តែងការច្រៀងនៅក្នុងកម្មវិធីប្រគំុតន្ត្រីតំណាំងឱ្យអាស៊ានទាំង១០ ផងដែរ (Asean Top10 Music) ។<ref> [http://pipopkomsan-news.blogspot.com/2018/01/5623.html?m=1 Pipopkomsan-News (2018) Powered by Blogger Theme images by Michael Elkan]. </ref> == តន្ត្រីទេសចរណ៍ (២០១១-២០១៣) == '''Pich Sophea Music Tour (2011-2013)''' ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១១-១០១៣ កញ្ញា ពេជ្រសាភា ត្រូវបានអ្នកគាំទ្ររបស់នាងអញ្ជើញឱ្យទៅសម្ដែងច្រៀង តន្ត្រីទេសចរណ៍នាប្រទេស [[អាមេរិក]] រយៈពេល ២ខែ តាមរយៈ សមាគមន៍សិល្បៈកម្ពុជានៅទីនោះ ដែលធ្វើឱ្យនាងទទួលបានការគាំទ្រយ៉ាងច្រើន ពីបណ្តាលជនជាតិខ្មែរដែលរស់នៅសហរដ្ឋអាមេរិកផងដែរ ។<ref> The Phnom Penh Post (2011) [https://m.phnompenhpost.com/lifestyle/pop-singer-prepares-two-month-us-tour Pop-singer-prepares-two-month-us-tour], Website: phnompenhpost.com </ref> ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១២ កញ្ញាពេជ្រ សាភា បានចូលរួមក្នុងការធ្វើបទបង្ហាញលើកទឹកចិត្តអំពីការអប់រំក្នុងកម្មវិធី Sols 24/7 GDI Cambodia Free Education For All របស់អង្គការមួយដើម្បីគាំទ្រដល់វិស័យអប់រំ និង ការសិក្សានៅកម្ពុជា ដែលបង្ហាញជាទង្វើសប្បុរសធម៌មួយសម្រាប់សង្គមជាតិផងដែរ ។<ref> GDI Cambodia Free Education (2012) [https://www.ahhaeducation.org/videos-cambodia/ Pich Sophea Speach in AHHA Education], Website: www.ahhaeducation.org </ref> ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៣ សោភា ត្រូវបានអញ្ញើញឱ្យសម្ដែងច្រៀង តន្ត្រីទេសចរណ៍នាប្រទេស [[អាមេរិក]] ជាលើកទី២ នាទីក្រុងស្តុកតុន (Stockton) ក្នុងរដ្ឋកាលីហ្វរញ៉ា (California) ដែលនេះជាភាពជោគជ័យរបស់នាងក្នុងការសាងកេរ្តិ៍ឈ្មោះ បង្កើនប្រជាប្រិយភាព ពីពលរដ្ឋខ្មែរអាមេរិកាំង ដែលស្រលាញ់ចូលចិត្តនិងគាំទ្រដល់រូបនាង ក៏ដូចជាបានជួយលើកដម្កើងដល់សិល្បៈករកម្ពុជាផងដែរ ។<ref> Asian Movies (2013) [http://replay-movies.blogspot.com/2013/10/pich-sophea-2013-usa-tour.html?m=1 Pich Sophea 2013 USA Tour], Website: movies.blogspot.com </ref> == គ្រូបង្វឹកសម្លេង (២០១៤-២០១៦) == '''The Voice Coach (2014-2016)''' [[File:Pich Sophea on The Voice Cambodia.jpg|thumb|Pich Sophea on The Voice Cambodia 2014]] សោភា ត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាគ្រូបង្វឹកនៃចៅក្រម និងជាសមាជិកគណៈកម្មាធិការ សវនាកម្មដែលជាអ្នកវាយតម្លៃ សម្រាប់ភាពពិតនៃសម្លេងដែលបង្ហាញក្នុងវគ្គ Blind audition ក្នុងកម្មវិធី The Voice Cambodia របស់ទូរទស្សន៍ហង្សមាស (Hang Meas-HDTV) រដូវកាលទី១ និង រដូវកាលទី២ តាំងពីការចាប់ផ្ដើមរបស់ខ្លួនក្នុងឆ្នាំ 2014 ដែលកូនក្រុមទី១ របស់នាងគឺលោក សយ រតនៈ បានជាប់ក្នុងវគ្គជុំចុងក្រោយ The Final (RunnerUp) Episode 16 នៃសប្ដាហ៍ទី៦ និង រដូវកាលទី២ ក្នុងឆ្នាំ 2016 ដែលកូនក្រុមទី២ គឺកញ្ញា (សាន ស្រីឡៃ/មរណៈភាព) បានជាប់ក្នុងវគ្គជុំចុងក្រោយ The Final (RunnerUp) Episode 16 នៃសប្ដាហ៍ទី៦ ។ ក្រោយបញ្ចប់កម្មវិធី The Voice Cambodia សោភា បានចាកចេញពីកម្ពុជាទៅកាន់ [[ប្រទេសបារាំង]] ផងដែរ ដើម្បីទៅពិនិត្យសុខភាពនៅទីនោះ ។<ref> Daily Pushs (2016) [https://dailypushs.blogspot.com/2016/06/pich-sophea-prepared-to-treat-disease.html?m=1 Pich Sophea prepared to treat the disease in France after rarely appeared in the wedding singer], Website: dailypushs.blogspot.com, Publication: June 28, 2016 </ref> == បទចម្រៀង ពេញនិយម (២០១៥-២០១៦) == '''Pich Sophea Pop Music (2015-2016)''' ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៥-២០១៦ សោភា បានចេញបទចម្រៀងពេញនិយមជាច្រើន ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថា (Pop Music) បានចាប់ដៃគូជាមួយតារាចម្រៀងរ៉េប [[G-Devith]] ដែលលោកគឺជា អ្នកកាត់តតន្ត្រីមុិច (Sound Mixed Editing) ផងដែរ អ្នកទាំងពីរបានទម្លាក់បទចម្រៀង អាល់ប៊ុម កាហ្វេ 1500 គឺជាបទ Original Song ដែលល្បីពេញនិយមក្នុងអំឡុងពេលនោះ ដែលស្រូបទាញបានអ្នកគាំទ្រយ៉ាងច្រើនលើសលុបពីសំណាក់យុវវ័យ បទ កាហ្វេ 1500 នេះដែរត្រូវបានសោភា យកទៅប្រកួតក្នុងកម្មវិធីតន្ត្រី MAMF Migrant's Arirang Multicultural Festival 2015 នាប្រទេស [[កូរ៉េខាងត្បូង]] ហើយបទមួយនេះផងដែរ បានជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ ៣ តំណាងឱអ្នកវប្បធម៌សិល្បៈចម្រៀងមកពីប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ ។<ref>4PN For People Network (2015) [http://4people.asia/mamf-migrant-arirang-multicultural-festival-festival/ MAMF (MIGRANT’ ARIRANG MULTICULTURAL FESTIVAL) FESTIVAL] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211208113218/http://4people.asia/mamf-migrant-arirang-multicultural-festival-festival/ |date=2021-12-08 }}, Website: 4people.asia, Publication: 4pn Posted 2015년 October 14일 In 미분류</ref> ក្នុងឆ្នាំ ២០១៦ សោភា និង ដេវីត បានចេញនូវអាល់ប៊ុនរួមគ្នាមួយក្នុងអំឡុង [[ពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរ]] គឺបទ «រាំញីកែងជើង» ដែលជា Hits Album ផ្ទុះល្បីទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា ដែលត្រូវបានពេញនិយមចាក់ស្ដាប់ច្រើនបំផុតទាំងក្នុងបណ្ដាញសង្គមផ្សព្វផ្សាយ (Social Media) ទាំងសង្គមខាងក្រៅ (External society) ផងដែរ ហើយត្រូវបាន សម្ដេចនាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា គឺលោក [[ហ៊ុនសែន]] ប្រកាសជាបទចម្រៀងពេញនិយមប្រចាំឆ្នាំ (Music of the years) និងបានផ្ដល់ប្រាក់រង្វាន់លើកទឹកចិត្តដល់តារាចម្រៀងទាំងពីររូបនេះ នូវទឹកប្រាក់ចំនួន ១៦២ លានរៀល ដោយស្មើនិងប្រមាណជា ៤ម៉ឺនដុល្លារ អាមេរិកផងដែរ ។<ref>នគរដ្រេស្គន (NKDnews) (2016) [http://nkdnews.com/archives/66007បទ”រាំញីកែងជើង” របស់ដេវីត និងពេជ្រ សោភា ទទួលបាន៤ម៉ឺនដុល្លារពីសម្តេចតេជោ]{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, Website: nkdnews.com</ref> == អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី == '''Brand Ambassador''' ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៦ ក្រុមហ៊ុនទូរគមនាគមន៍ចល័ត អុបប៉ូ/Oppo ដែលមានមូលដ្ឋាននៅ គ័ងទុង (Guangdong) [[ប្រទេសចិន]] បានជ្រើសរើសយក តារាចម្រៀង ពេជ្រ សាភា ដោយប្រកាសតែងតាំងផ្លូវការណ៍ ជាតំណាង អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី (Brand Ambassador) នៃក្រុមហ៊ុនស្មាតហ្វូន (Oppo Cambodia) ​។ លោក​ សឿ​ រិ​ទ្ធី​យ៉ា​ ដែល​ជា​ប្រធាន​ទីផ្សារ​របស់​ក្រុមហ៊ុនទូរស័ព្ទ​ដៃ​ OPPO​ Cambodia បាន​មាន​ប្រសាសន៍​ថា​ ក្រុមហ៊ុនទូរស័ព្ទ​ដៃ​ OPPO​ មាន​វត្តមាន​ជាង 2​ឆ្នាំ​ហើយ​ក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជា​ ហើយ​ថ្ងៃនេះ​ ក្រុមហ៊ុន​ បាន​ជ្រើស​យក​កំពូល​តារាចម្រៀង​ ពេជ្រ​ សោភា​ ឱ្យធ្វើ​ជា​តំណាង​ផលិតផល​របស់​ខ្លួន​ ពីព្រោះ​លោក​ចាត់​ទុក​ថា​ ការ​ផ្សព្វផ្សាយ​ផលិតផល​តរបស់​តារា ​ដែល​កំពុង​តែ​មាន​ប្រជាប្រិយភាព​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជា​ គឺ​និងបង្កើន ឱ្យមានកំណើននៃការ​គាំទ្រ​ច្រើន​ទៅលើ Oppo Cambodia ផងដែរ ។<ref> Sabay News (2017) [https://news.sabay.com.kh/article/990369 ពេជ្រ​ សោភា​ ឡើង​កូដ​ខ្លាំង ធ្វើ Brand Ambassador ផលិត​ផល​ជាច្រើន], Website: news.sabay.com.kh </ref> == បទ​ចម្រៀង​ល្បី (២០១៧-២០១៩) == '''Hits Songs (2017-2019)''' ក្នុងឆ្នាំ ២០១៧-២០១៨ ទោះជាមិនមានវត្តមានដៃគូចម្រៀងជាមួយលោក ជី-ដេវីត/G-Devith ក៏ប្រជាប្រិយភាព សោភា នៅតែមានការគាំទ្រដល់រូបនាង ហើយនាងបានចេញបទចម្រៀងល្បីៗជាបន្តបន្ទាប់ ដែលទទួលបានអ្នកទស្សនា ច្រើនជាង ២០លានដង នៅលើបណ្ដាញសង្គមយូធូប (Over 20 millions views on Youtube) ក្នុងនោះមានបទ៖ '''What's Your Names''', '''ហុយហុយ''', '''កង្កែបពាក់មួក''', ដែលមានអ្នកចូលមើលច្រើនជាង ២០លានដង នៅលើបណ្ដាញសង្គម យូធូប/[https://en.m.wikipedia.org/wiki/YouTube YouTube] ដែលធ្វើឱ្យបទចម្រៀងរបស់នាង ល្បីពេញនិយម នាពេលនោះ ។<ref> Steemit (2018) [https://steemit.com/hive-148441/@kidsisters/what-s-your-name-by-pich-sophea-music-video-review What's Your Name?" by Pich Sophea, Music Video Review], Website: steemit.com </ref> == សមិទ្ធិផល == '''Achievement''' {| class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | ឆ្នាំ ! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ការដាក់ចូល ! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ប្រភេទពាន ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | លទ្ធផល ! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ស្ថាប័នផ្សព្វផ្សាយ |- | align="center" | 2005 | align="center" | U Better Not Come Home | align="center" | Top1 Music Apsara FM | align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated | align="center" | Apsara Radio FM.97 Cambodia |- | align="center" | 2015 | align="center" | កាហ្វេ 1500 | align="center" | Top 3 | align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated | align="center" | (MAMF) South Korea |- | align="center" | 2016 | align="center" | រាំញីកែងជើង (Heel Dance) | align="center" | Music of the year | align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated | align="center" | Hun Sen Prime Minister of Cambodia |} == កាត់ឡុកតន្ត្រី == '''Discography''' {| class="wikitable" ! style="background-color:#D3D3D3" width=20% | អាល់ប៊ុម ! style="background-color:#D3D3D3" width=10% | ឆ្នាំចេញផ្សាយ ! style="background-color:#D3D3D3" width=20% | ផលិតកម្ម |- | align="center" | [[Better Day (អាល់ប៊ុម)|Better Day]] | align="center" | 2004 | align="center" | រស្មីហង្សមាស CD Vol.219 |- | align="center" | [[Dream about you (អាល់ប៊ុម)|Dream about you]] | align="center" | 2005 | align="center" | រស្មីហង្សមាស CD Vol.248 |- | align="center" | [[U Better Not Come Home​ (អាល់ប៊ុម)|U Better Not Come Home]] | align="center" | 2005 | align="center" | រស្មីហង្សមាស CD Vol.255 |- | align="center" | [[សត្វរំពេ (អាល់ប៊ុម)|សត្វរំពេ]] | align="center" | 2005 | align="center" | រស្មីហង្សមាស CD Vol.287 |- | align="center" | [[Dhoom Dhoom (អាល់ប៊ុម)|Dhoom Dhoom]] | align="center" | 2005 | align="center" | រស្មីហង្សមាស CD Vol.294 |- | align="center" | [[៣៦៦ថ្ងៃ (អាល់ប៊ុម)|៣៦៦ថ្ងៃ]] | align="center" | 2012 | align="center" | រស្មីហង្សមាស CD Vol.451 |- | align="center" | [[Stay (អាល់ប៊ុម)|Stay]] | align="center" | 2012 | align="center" | រស្មីហង្សមាស CD Vol.466 |- | align="center" | [[Recall (អាល់ប៊ុម)|Recall]] | align="center" | 2013 | align="center" | រស្មីហង្សមាស CD Vol.486 |- | align="center" | [[កាហ្វេ​ 1500 (អាល់ប៊ុម)|កាហ្វេ​ 1500]] | align="center" | 2015 | align="center" | រស្មីហង្សមាស CD Vol.527 |- | align="center" | [[Queen (អាល់ប៊ុម)|Queen]] | align="center" | 2016 | align="center" | រស្មីហង្សមាស CD Vol.539 |} == ដូច្នេះ == '''Also''' * [[អ្នកចម្រៀងកម្ពុជា]] == ឯកសារយោង == [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:អ្នកចម្រៀងខ្មែរ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:តារាសម្តែងខ្មែរ]] 6q2hh2eq8c1bqytx0jtz6rzzpsdh3og 0 36916 322311 322065 2025-06-20T10:06:24Z InternetArchiveBot 32568 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 322311 wikitext text/x-wiki {{use dmy dates|date=April 2015}} {{ប្រវត្តិសាស្ត្រអ៊ីស្រាអែល}} [[អ៊ីស្រាអែល]]ទំនើបទំនងជាស្ថិតនៅស្ថានីយ៍នៃ[[ប្រវត្តិសាស្ត្រអ៊ីស្រាអែលនិងយូដាបុរាណ|បណ្ដារាជាណាចក្រអ៊ីស្រាអែល និង យូដាបុរាណ]]។ តំបន់នេះ (ក៏ត្រូវបានគេស្គាល់ថាជា[[ដែនដីនៃអ៊ីស្រាអែល]] និង [[ប៉ាលេស្ទីន (តំបន់)|ប៉ាលេស្ទីន]]ផងដែរ) ជាទីកំណើតនៃភាសាអេប្រឺ ជាទីដែលគម្ពីរប៊ីបភាសាអេប្រឺត្រូវបានចងក្រងឡើង ហើយក៏ជាទីកំណើតនៃ[[យូដាសាសនា]] និង [[គ្រិស្តសាសនា]]ផងដែរ។ ទីនោះមានទីស្ថានជាច្រើនដែលបូជាធ្វើពិធីគោរពដល់[[យូដាសាសនា]] [[គ្រិស្តសាសនា]] [[ឥស្លាមសាសនា]] [[សាម៉ាសាសនា]] និង [[ជំនឿបាហា]]។ [[ដែនដីអ៊ីស្រាអែល]]ស្ថិតនៅក្រោមឥទ្ធិពលនៃចក្រភពផ្សេងៗ និង ជាស្រុកកំណើតនៃជនជាតិផ្សេងៗ ក៏ប៉ុន្តែជនជាតិ[[ជ្វីប]]មានច្រើនលើសលុបជាងគេចាប់ពីប្រហែល ១០០០ ឆ្នាំ [[មុនគ្រិស្តសករាជ]] (មុ.គ.) រហូតដល់សតវត្សទី៣ នៃគ្រិស្តសករាជ (គ.ស.)។<ref>"The Chosen Few : How Education Shaped Jewish History, 70 - 1492, by Botticini and Eckstein, Chapter 1, especially page 17, Princeton 2012"</ref> ការទទួលយកគ្រិស្តសាសនាដោយ[[ចក្រភពរ៉ូម]]នៅសតវត្សទី៤បានធ្វើអោយមានអ្នកកាន់គ្រិស្តសាសនាភាគច្រើនបានបន្តរហូតមកដល់សតវត្សទី៧ ដែលខណៈនោះជាពេលដែលតំបន់នេះត្រូវបានសញ្ជ័យដោយ[[កាលីផ្វចក្រ|ចក្រភពអារ៉ាប់]]។ វាជាទីដែលមានពួកឥស្លាមមានច្រើនលើសលប់រហូតដល់សម័យសង្គ្រាមឈើឆ្កាងរវាងឆ្នាំ១០៩៦ និង ១២៩១ ដែលនៅពេលនោះវាគឺជាចំណុចប្រសព្វនៃការប៉ះទង្គិចគ្នារវាងគ្រិស្តសាសនា និង ឥស្លាមសាសនា។ It gradually became predominantly Moslem until the [[Crusades]] between 1096 and 1291, when it was the focal point of conflict between Christianity and Islam. ចាប់ពីសតវត្សទី១៣ មានពួកឥស្លាមភាគច្រើនដែលមានភាសាអារ៉ាប់ជាភាសាលប់លើគេ ហើយក៏ជាភាគដំបូងនៃខេត្តស៊ីរីនៃស៊ុលតង់ចក្រម៉ាំលុក ហើយក៏ជាប៉ែកនៃចក្រភពអូតូម៉ង់រហូតដល់មាន[[យុទ្ធនាការស៊ីណៃនិងប៉ាលេស្ទីន|ការសញ្ជ័យប៊្រិថេននៅឆ្នាំ១៩១៧]]។From the 13th Century it was mainly Moslem with Arabic as the dominant language and was first part of the Syrian province of the [[Mamluk Sultanate (Cairo)|Mamluk Sultanate]] and then part of the [[Ottoman Empire]] until the [[Sinai and Palestine Campaign|British conquest in 1917]]. ចលនាជាតិជ្វីប [[ហ្ស៊ីអននិយម]] បានផុសផុលឡើងនៅចុងសតវត្សទី១៩ (ឆ្លើយតបទៅនឹងការកើនឡើងបន្តិចម្ដងៗនៃ[[បដិសាម៉ានិយម]]) ហើយ[[អាលីយ៉ា]] (អន្តោប្រវេសន៍ជនជាតិជ្វីបទៅកាន់ដែនដីអ៊ីស្រាអែល) បានកើនឡើងផងដែរ។A Jewish national movement, [[Zionism]], emerged in the late-19th century (partially in response to growing [[anti-Semitism]]) and [[Aliyah]] (Jewish immigration to the Land of Israel) increased. បន្ទាប់ពី[[សង្គ្រាមលោកលើកទី១]] ទឹកដីអូតូម៉ង់នៅឡេវែន្ត៍បានស្ថិតនៅក្រោមការក្ដោបក្ដាប់ប៊្រិថេន និងបារាំង ហើយ[[សង្គមប្រជាជាតិ]]បានប្រគល់[[អាណត្តិប៊្រិថេនសម្រាប់ប៉ាលេស្ទីន (នីតូបករណ៍)|អាណត្តិឱ្យប៊្រិថេនដើម្បីគ្រប់គ្រងប៉ាលេស្ទីន]]ដែលវាបានក្លាយទៅជា[[ស្រុកកំណើតជនជាតិជ្វីប|ស្រុកកំណើតប្រជាជាតិជ្វីប]]។After [[World War I]], Ottoman territories in the Levant came under British and French control and the [[League of Nations]] granted the British a [[British Mandate for Palestine (legal instrument)|Mandate to rule Palestine]] which was to be turned into a [[Jewish National Home]]. គូប្រជែង ជាតិនិយមអារ៉ាប់ ក៏បានអះអាងទាមទារសិទ្ធិទៅលើអតីតទឹកដីអូតូម៉ង់ ហើយបានរិះរកវិធីដើម្បីរារាំងទេសន្តរប្រវេសន៍ជនជាតិជ្វីបចូលទៅកាន់ប៉ាលេស្ទីន ដែលនាំអោយមាន[[ការប៉ះទង្គិចអន្តរសហគមនៅប៉ាលេស្ទីនអាណត្តិ|ភាពតានតឹងអារ៉ាប់-ជ្វីបកើនឡើង]]។A rival [[Arab nationalism]] also claimed rights over the former Ottoman territories and sought to prevent Jewish migration into Palestine, leading to growing [[Intercommunal conflict in Mandatory Palestine|Arab–Jewish tensions]]. [[ការប្រកាសឯករាជ្យអ៊ីស្រាអែល|ឯករាជ្យអ៊ីស្រាអែល]]នៅឆ្នាំ១៩៤៨ ត្រូវបានកត់សម្គាល់ដោយទេសន្តរប្រវេសន៍ជ្វីបយ៉ាងសម្បើមពី[[ប៊្រីហា|អឺរ៉ុប]] [[Israeli Declaration of Independence|Israeli independence]] in 1948 was marked by massive migration of Jews from [[Bricha|Europe]], a [[Jewish exodus from Arab and Muslim countries]] to Israel, and of [[1948 Palestinian exodus|Arabs]] from Israel, followed by the [[Arab–Israeli conflict]].<ref>{{cite web|url=http://www.mfa.gov.il/MFA/Peace+Process/Guide+to+the+Peace+Process/Declaration+of+Establishment+of+State+of+Israel.htm |publisher=Israel Ministry of Foreign Affairs |title=Declaration of Establishment of State of Israel |date=14 May 1948 |accessdate=16 April 2012 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120321213130/http://www.mfa.gov.il/MFA/Peace%20Process/Guide%20to%20the%20Peace%20Process/Declaration%20of%20Establishment%20of%20State%20of%20Israel.htm |archivedate=21 March 2012 |df=dmy-all }}</ref> About 43% of the [[Jewish population by country|world's Jews]] live in Israel today, the largest Jewish community in the world.<ref>{{cite report |author=DellaPergola, Sergio |date=2015 |title=World Jewish Population, 2015 |url=http://www.jewishdatabank.org/Studies/downloadFile.cfm?FileID=3394 |publisher=Berman Jewish DataBank |accessdate=12 September 2016}}</ref> Since about 1970, the [[United States]] has become the principal [[Israel–United States relations|ally of Israel]]. In 1979 an uneasy [[Egypt–Israel Peace Treaty]] was signed, based on the [[Camp David Accords]]. In 1993, Israel signed [[Oslo I Accord]] with the [[Palestine Liberation Organization]], followed by establishment of the [[Palestinian National Authority]] and in 1994 [[Israel–Jordan peace treaty]] was signed. Despite [[Israeli–Palestinian peace process|efforts to finalize the peace agreement]], the conflict continues to play a major role in Israeli and international political, social and economic life. The [[economy of Israel]] was initially primarily socialist and the country dominated by social democratic parties until the 1970s. Since then the Israeli economy has gradually moved to capitalism and a free market economy, partially retaining the social welfare system. ------ The history of Israel covers an area of the Southern Levant also known as Canaan, Palestine or the Holy Land, which is the geographical location of the modern states of Israel and Palestine. From a prehistory as part of the critical Levantine corridor, which witnessed waves of early humans out of Africa, to the emergence of Natufian culture c. 10th millennium BCE, the region entered the Bronze Age c. 2,000 BCE with the development of Canaanite civilization, before being vassalized by Egypt in the Late Bronze Age. In the Iron Age, the kingdoms of Israel and Judah were established, entities that were central to the origins of the Jewish and Samaritan peoples as well as the Abrahamic faith tradition.[1][2][3][4][5][6] This has given rise to Judaism, Samaritanism, Christianity, Islam, Druzism, Baha'ism, and a variety of other religious movements. Throughout the course of human history, the Land of Israel has come under the sway or control of various polities and, as a result, it has historically hosted a wide variety of ethnic groups. In the following centuries, the Assyrian, Babylonian, and Persian Empires conquered the region. The Ptolemies and the Seleucids vied for control over the region during the Hellenistic period. However, with the establishment of the Hasmonean dynasty, the local Jewish population maintained independence for a century before being incorporated into the Roman Republic.[7] As a result of the Jewish-Roman Wars in the 1st and 2nd centuries CE, many Jews were killed, displaced or sold into slavery.[8][9][10][11] Following the advent of Christianity, which was adopted by the Greco-Roman world under the influence of the Roman Empire, the region's demographics shifted towards newfound Christians, who replaced Jews as the majority of the population by the 4th century. However, shortly after Islam was consolidated across the Arabian Peninsula under Muhammad, Byzantine Christian rule over the Land of Israel was superseded by the Arab conquest of the Levant in the 7th century. From the 11th century to the 13th century, the Land of Israel became the centre for intermittent religious wars between Christian and Muslim armies as part of the Crusades. In the 13th century, the Land of Israel became subject to the Mongol invasions and conquests, though these were locally routed by the Mamluk Sultanate, under whose rule it remained until the 16th century. The Mamluks were eventually defeated by the Ottoman Empire, and the region became an Ottoman province until the 20th century. The late 19th century saw the widespread consolidation of a Jewish nationalist movement known as Zionism, as part of which aliyah (Jewish return to the Land of Israel from the diaspora) increased. During World War I, the Sinai and Palestine campaign of the Allies led to the partitioning of the Ottoman Empire. Britain was granted control of the region by League of Nations mandate, in what became known as Mandatory Palestine. The British government publicly committed itself to the creation of a Jewish homeland. Arab nationalism opposed this design, asserting Arab rights over the former Ottoman territories and seeking to prevent Jewish migration. As a result, Arab–Jewish tensions grew in the succeeding decades of British administration. In 1948, the Israeli Declaration of Independence sparked the 1948 Arab–Israeli War, which resulted in the 1948 Palestinian expulsion and flight and subsequently led to waves of Jewish emigration from other parts of the Middle East. Today, approximately 43 percent of the global Jewish population resides in Israel. In 1979, the Egypt–Israel peace treaty was signed, based on the Camp David Accords. In 1993, Israel signed the Oslo I Accord with the Palestine Liberation Organization, which was followed by the establishment of the Palestinian National Authority. In 1994, the Israel–Jordan peace treaty was signed. Despite efforts to finalize the peace agreement, the conflict continues to play a major role in Israeli and international political, social, and economic life. ==បុរេប្រវត្តិ== {{Prehistory of the Levant}} [[File:Skhul Cave.JPG|thumb|upright|[[Es Skhul]] cave]] Between 2.6 and 0.9 million years ago, at least four episodes of [[hominine]] dispersal from Africa to the Levant are known, each culturally distinct. The oldest evidence of [[early humans]] in the territory of modern Israel, dating to 1.5 million years ago, was found in [[Ubeidiya]] near the [[Sea of Galilee]].<ref>{{cite journal |last=Tchernov |first=Eitan |author-link=Eitan Tchernov |date=1988 |title=The Age of 'Ubeidiya Formation (Jordan Valley, Israel) and the Earliest Hominids in the Levant |url=http://www.persee.fr/doc/paleo_0153-9345_1988_num_14_2_4455 |journal=[[Paléorient]] |volume=14 |issue=2 |pages=63–65 |doi=10.3406/paleo.1988.4455 |access-date=4 January 2017}}</ref> The flint tool artefacts have been discovered at [[Yiron]], the oldest stone tools found anywhere outside Africa. Other groups include 1.4 million years old [[Acheulean]] industry, the Bizat Ruhama group and [[Gesher Bnot Yaakov]].<ref>{{cite web|url=http://cat.inist.fr/?aModele=afficheN&cpsidt=17870089 |title=The oldest human groups in the Levant |publisher=Cat.inist.fr |date=2004-09-13 |accessdate=2012-08-13}}</ref> In the Carmel mountain range at [[Tabun, Israel|el-Tabun]], and [[Es Skhul]],<ref>{{cite web|url=http://www.athenapub.com/8timelin.htm|title=Timeline in the Understanding of Neanderthals|accessdate=2007-07-13|archivedate=27 កញ្ញា 2007|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070927231557/http://www.athenapub.com/8timelin.htm|url-status=dead}}</ref> [[Neanderthal]] and early modern human remains were found, including the skeleton of a Neanderthal female, named Tabun I, which is regarded as one of the most important human fossils ever found.<ref>Christopher Stringer, custodian of Tabun I, [[Natural History Museum, London|Natural History Museum]], quoted in an exhibition in honour of Garrod; ''Callander and Smith'', 1998</ref> The excavation at el-Tabun produced the longest [[stratigraphy|stratigraphic record]] in the region, spanning 600,000 or more years of human activity,<ref>{{cite web|url=http://www.arch.cam.ac.uk/~pjs1011/Pams.html |title=From 'small, dark and alive' to 'cripplingly shy': Dorothy Garrod as the first woman Professor at Cambridge |accessdate=2007-07-13 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090228172528/http://www.arch.cam.ac.uk/~pjs1011/Pams.html |archivedate=28 February 2009 |df=dmy-all }}</ref> from the [[Lower Paleolithic]] to the present day, representing roughly a million years of [[human evolution]].<ref>{{cite web|url=http://arch.haifa.ac.il/excav.php |title=Excavations and Surveys (University of Haifa) |accessdate=2007-07-13 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130313142646/http://arch.haifa.ac.il/excav.php |archivedate=13 March 2013 |df=dmy-all }}</ref> Other notable [[Paleolithic]] sites include caves [[Qesem Cave|Qesem]] and [[Manot Cave|Manot]]. The oldest fossils of [[anatomically modern human]]s found [[Recent African origin of modern humans|outside Africa]] are the [[Skhul and Qafzeh hominids]], who lived in northern Israel 120,000 years ago.<ref>{{cite news |last=Rincon |first=Paul |date=14 October 2015 |title=Fossil teeth place humans in Asia '20,000 years early' |url=http://www.bbc.com/news/science-environment-34531861 |publisher=BBC News |access-date=4 January 2017}}</ref> Around 10th millennium BCE, the [[Natufian culture]] existed in the area.<ref>{{cite journal |last=Bar-Yosef |first=Ofer |author-link=Ofer Bar-Yosef |date=7 December 1998 |title=The Natufian Culture in the Levant, Threshold to the Origins of Agriculture |url=http://www.columbia.edu/itc/anthropology/v1007/baryo.pdf |journal=[[Evolutionary Anthropology (journal)|Evolutionary Anthropology]] |volume=6 |issue=5 |pages=159–177 |doi=10.1002/(SICI)1520-6505(1998)6:5<159::AID-EVAN4>3.0.CO;2-7 |access-date=4 January 2017}}</ref> ==សម័យបុរាណ== {{Main article|History of ancient Israel and Judah}} [[File:Ancient Orient.png|thumb|Map of the [[ancient Near East]]]] ===កណអាន=== {{Main article|Canaan|Djahy}} During the 2nd millennium BCE, [[Canaan]], part of which later became known as Israel, was dominated by the [[New Kingdom of Egypt]] from c.1550 to c. 1180.<ref>{{cite web|url=https://books.google.com|title=Google Books|website=books.google.com}}</ref> ===ពួកអ៊ីស្រាអែលដំបូងៗ=== {{Main article|Hebrews|Israelites|Biblical judges}} {{See also|Origins of Judaism|Biblical archaeology|The Bible and history}} [[File:Merneptah Israel Stele Cairo.JPG|thumb|upright|The [[Merneptah Stele]]. While alternative translations exist, the majority of [[Biblical Archeology|biblical archaeologists]] translate a set of hieroglyphs as "Israel," representing the first instance of the name in the historical record.]] The first record of the name Israel (as ''{{lang|egy-Latn|ysrỉꜣr}}'') occurs in the [[Merneptah stele]], erected for Egyptian Pharaoh [[Merneptah]] (son of [[Ramses II]]) c. 1209 BCE, "Israel is laid waste and his seed is not."<ref>Stager in Coogan 1998, p. 91.</ref> [[William G. Dever]] sees this "Israel" in the central highlands as a cultural and probably political entity, more an ethnic group rather than an organized state.<ref>Dever 2003, p. 206.</ref> Ancestors of the Israelites may have included [[ancient Semitic-speaking peoples|Semites]] native to [[Canaan]] and the [[Sea Peoples]].<ref>Miller 1986, pp. 78–9.</ref> McNutt says, "It is probably safe to assume that sometime during [[Iron Age]] I a population began to identify itself as 'Israelite'", differentiating itself from the [[Canaanites]] through such markers as the prohibition of intermarriage, an emphasis on family history and genealogy, and religion.<ref>McNutt 1999, p. 35.</ref> Villages had populations of up to 300 or 400,<ref name=mcnutt70>McNutt 1999, p. 70.</ref><ref>Miller 2005, p. 98.</ref> which lived by farming and herding, and were largely self-sufficient;<ref>McNutt 1999, p. 72.</ref> economic interchange was prevalent.<ref>Miller 2005, p. 99.</ref> Writing was known and available for recording, even in small sites.<ref>Miller 2005, p. 105.</ref> The archaeological evidence indicates a society of village-like centres, but with more limited resources and a small population.<ref>Lehman in Vaughn 1992, pp. 156–62.</ref> ===អត្ថបទ និង សាសនាអេប្រឺដំបូង=== The first use of [[grapheme]]-based [[Proto-Sinaitic script|writing originated in the area]], probably among Canaanite peoples resident in Egypt. This evolved into the [[Phoenician alphabet]] from which all modern [[Alphabet|alphabetical writing systems]] are descended. The [[Paleo-Hebrew alphabet]] was one of the first to develop and evidence of its use exists from about 1000 BCE<ref>{{cite web|url=http://www.jewishencyclopedia.com/articles/1308-alphabet-the-hebrew|title=ALPHABET, THE HEBREW - JewishEncyclopedia.com|website=www.jewishencyclopedia.com}}</ref> (see the [[Gezer calendar]]), the language spoken was probably [[Biblical Hebrew]]. [[Monotheism]], the belief in a single all-powerful law-giving God is thought to have evolved among the Hebrew speakers gradually, over the next few centuries, from a number of separate cults,<ref>Othmar Keel, Christoph Uehlinger, Gods, Goddesses, and Images of God in Ancient Israel, Fortress Press (1998); Mark S. Smith, The Origins of Biblical Monotheism: Israel’s Polytheistic Background and the Ugaritic Texts, Oxford University Press (2001)</ref> leading to the first versions of the religion now known as [[Judaism]]. ===អ៊ីស្រាអែល និង យូដា=== {{Main article|Kingdom of Israel (united monarchy)|Kingdom of Israel (Samaria)|Kingdom of Judah}} [[File:Ir-david03.jpg|thumb|upright|left|[[City of David]] in Jerusalem]] The [[Hebrew Bible]] describes constant warfare between the [[Israelites]] and the [[Philistines]], whose capital was [[Gaza City|Gaza]]. The Bible states that [[King David]] founded a dynasty of kings and that his son [[Solomon]] built a [[Solomon's Temple|Temple]]. Both David and Solomon are widely referenced in Jewish, Christian and Islamic texts. Standard Biblical chronology suggests that around 930 BCE, following the death of Solomon, the [[Kingdom of Israel (united monarchy)|kingdom]] split into a southern [[Kingdom of Judah]] and a northern [[Kingdom of Israel (Samaria)|Kingdom of Israel]]. The Bible's [[Books of Kings]] states that soon after the split Pharoh "[[Shishaq]]" invaded the country, [[Sack of Jerusalem (10th century BC)|plundering Jerusalem]]. An inscription over a [[Bubastite Portal|gate at Karnak]] in Egypt recounts such an invasion by Pharoh [[Sheshonq I]].<ref>Oxford History of Ancient Egypt, page 335, Oxford 2000</ref> The archaeological evidence for this period is extremely sparse, leading some scholars to suggest that this section of the Hebrew Bible (which includes texts written two centuries later) exaggerates the importance of David and Solomon.<ref>https://www.haaretz.com/archaeology/1.818795, "The Bible Unearthed: Archaeology's New Vision of Ancient Israel and the Origin of Sacred Texts" by Israel Finkelstein and Neil Asher Silberman, Free Press 2002</ref> The earliest references to the "[[Davidic Dynasty|House of David]]" have been found at two sites, the [[Tel Dan Stele]] and the [[Mesha Stele]] (a [[Moab]]ite stele, now in the Louvre) which describes an 840 BCE invasion of [[Moab]] by [[Omri]], King of Israel. [[Jehu]], son of Omri, is referenced by [[Black Obelisk of Shalmaneser III|Assyrian records]] (now in the British Museum). Modern Archaeological findings show that Omri's capital city, [[Samaria (ancient city)|Samaria]] was large and Finkelstein has suggested that the Biblical account of David and Solomon are an attempt by later Judean rulers to ascribe Israel's successes to their dynasty. [[File:Kingdoms of Israel and Judah map 830.svg|thumb|upright|Kingdoms of [[Kingdom of Israel (Samaria)|Israel]] and [[Kingdom of Judah|Judah]]]] In 854 BCE, an alliance between [[Ahab]] of Israel and Ben Hadad II of [[Aram Damascus]] managed to repulse the incursions of the [[Assyrian people|Assyrians]], with a victory at the [[Battle of Qarqar]]. (see the [[Kurkh Monoliths]]).<ref>Kurkh stela: https://www.britishmuseum.org/research/collection_online/collection_object_details.aspx?objectId=367117&partId=1 For original inscription see http://rbedrosian.com/Downloads3/ancient_records_assyria1.pdf page 223</ref> The Kingdom of Israel was destroyed by [[Assyria]]n king [[Tiglath-Pileser III]] around 750 BCE. The Philistine kingdom was also destroyed. The Assyrians sent most of the northern Israelite kingdom into [[Assyrian captivity of Israel|exile]], thus creating the "[[Lost Tribes of Israel]]". The [[Samaritan]]s claim to be descended from survivors of the Assyrian conquest. An Israelite revolt (724–722 BCE) was crushed after the siege and capture of [[Samaria (ancient city)|Samaria]] by the Assyrian king [[Sargon II]]. Sargon's son, [[Sennacherib]], tried and failed to [[Sennacherib's campaign in Judah|conquer]] Judah. [[Taylor prism|Assyrian records]] say he levelled 46 walled cities and [[Assyrian Siege of Jerusalem|besieged Jerusalem]], leaving after receiving extensive tribute.<ref>{{cite web|url=http://www.utexas.edu/courses/classicalarch/readings/sennprism.html|title=column 2 line 61 to column 3 line 49|publisher=|access-date=20 មីនា 2018|archivedate=15 ធ្នូ 2012|archiveurl=https://archive.today/20121215110326/http://www.utexas.edu/courses/classicalarch/readings/sennprism.html|url-status=dead}}</ref> Modern scholars believe that refugees from the destruction of Israel moved to Judah during the rule of King [[Hezekiah]] (ruler from 715 - 686 BCE), massively expanding Jerusalem and leading to construction of the [[Siloam Tunnel]] which could provide water during a siege.<ref>{{cite book |last=Broshi |first=Maguen |title=Bread, Wine, Walls and Scrolls |url=https://books.google.com/?id=etTUEorS1zMC&pg=PA174&dq=the+main+reasons+behind+this+expansion+was+the+immigration+of+Israelites+who+came+to+Judah+from+the+Northern+Kingdom+after+the+fall+of+Samaria+in+721+BCE#v=onepage&q=the%20main%20reasons%20behind%20this%20expansion%20was%20the%20immigration%20of%20Israelites%20who%20came%20to%20Judah%20from%20the%20Northern%20Kingdom%20after%20the%20fall%20of%20Samaria%20in%20721%20BCE&f=false |publisher=Bloomsbury Publishing |year=2001 |page=174 |isbn=1841272019}}</ref> The refugees brought with them new religious ideas which led, under King [[Josiah]] (ruler from 641 - 619), to the writing of the books of [[Deuteronomy]], [[Book of Joshua|Joshua]] and to the accounts of the kingship of David and Solomon in the [[Books of Kings|book of Kings]]. The books are known as [[Deuteronomist]] and considered to be a major key step in the emergence of [[Monotheism]] in Judah. They were written at a time that Assyria was weakened by the emergence of Babylon and may be a committing to text of pre-writing verbal traditions.<ref>The Social Roots of Biblical Yahwism by Stephen Cook, SBL 2004 pp 58</ref> == Babylonian, Persian, Ptolemaic and Seleucid rule (586–135 BCE) == {{Main article|Yehud (Babylonian province)|Yehud Medinata|Coele-Syria}} [[File:מסע גולי בבל.jpg|thumb|The route of the exiles to Babylon]] In 586 BCE King [[Nebuchadnezzar II]] of [[Babylon]] [[Jewish–Babylonian war|conquered]] Judah. According to the Hebrew Bible, he destroyed [[Solomon's Temple]] and [[Babylonian captivity|exiled]] the Jews to Babylon. The defeat was also recorded by the Babylonians<ref>{{cite web |url=https://www.britishmuseum.org/explore/highlights/highlight_objects/me/c/cuneiform_nebuchadnezzar_ii.aspx |title=Archived copy |accessdate=2014-10-30 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141030154541/https://www.britishmuseum.org/explore/highlights/highlight_objects/me/c/cuneiform_nebuchadnezzar_ii.aspx |archivedate=30 October 2014 |df=dmy-all }}</ref><ref>See http://www.livius.org/cg-cm/chronicles/abc5/jerusalem.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110604223643/http://www.livius.org/cg-cm/chronicles/abc5/jerusalem.html |date=4 មិថុនា 2011 }} reverse side, line 12.</ref> (see the [[Babylonian Chronicles]]). Babylonian and Biblical sources suggest that the Judean king, [[Jehoiachin]], switched allegiances between the Egyptians and the Babylonians and that invasion was a punishment for allying with Babylon's principal rival, Egypt. The exiled Jews may have been restricted to the elite. Jehoiachin was eventually released by the Babylonians (see [[Jehoiachin's Rations Tablets]]) and according to both the Bible and the Talmud, the Judean royal family (the [[Davidic line]]) continued as head of the exile in Babylon (the [[Exilarch]]). [[File:YehudObverse 1.jpg|thumb|170px|left|Obverse of [[Yehud coinage|Yehud silver coin]]]] In 538 BCE, [[Cyrus (Bible)|Cyrus the Great]] of [[Persia]] conquered Babylon and took over its empire. Cyrus issued a proclamation granting subjugated nations (including the people of Judah) religious freedom (for the original text see the [[Cyrus Cylinder]]). According to the Hebrew Bible 50,000 Judeans, led by [[Zerubabel]], [[Return to Zion|returned to Judah]] and [[Second Temple of Jerusalem|rebuilt the temple]]. A second group of 5,000, led by [[Ezra]] and [[Nehemiah]], returned to Judah in 456 BCE although non-Jews wrote to Cyrus to try to prevent their return. Modern scholars believe that the final Hebrew versions of the [[Torah]] and [[Books of Kings]] [[Authorship of the Bible|date from this period]], that the returning [[Israelites]] adopted an [[Aramaic script]] (also known as the [[Ashuri alphabet]]), which they brought back from Babylon; this is the current Hebrew script. The [[Hebrew Calendar]] closely resembles the [[Babylonian calendar]] and probably dates from this period.<ref>{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/303554/Jewish-religious-year/34907/Origin-and-development|title=Jewish religious year|publisher=}}</ref> In 333 BCE, the [[ancient Macedonians|Macedonian]] ruler [[Alexander the Great]] defeated [[Achaemenid Empire|Persia]] and [[Alexander the Great#Egypt|conquered]] the region. Sometime thereafter, the first translation of the Hebrew Bible, the [[Septuagint]], was begun in [[Alexandria]]. After Alexander's death, his generals fought over the territory he had conquered. Judah became the frontier between the [[Seleucid Empire]] and [[Ptolemaic Egypt]], eventually becoming part of the Seleucid Empire in 200 BCE at the [[battle of Panium]]. == Hasmonean dynasty (135–47 BCE) == {{Main article|Hasmonean dynasty}} [[File:Hasmoneese rijk.PNG|thumb|upright|[[Hasmonean kingdom]]]] In the 2nd century BCE, Seleucid ruler [[Antiochus IV Epiphanes]] tried to eradicate Judaism in favour of [[Hellenistic religion]]. This provoked the 174–135 BCE [[Maccabean Revolt]] led by [[Judas Maccabeus]] (whose victory is celebrated in the Jewish festival of [[Hanukkah]]). The [[Books of the Maccabees]] describe the uprising and the end of Greek rule. A Jewish party called the [[Hasideans]] opposed both Hellenism ''and'' the revolt but eventually gave their support to the Maccabees. Modern interpretations see the initial stages of the uprising as a civil war between Hellenized and orthodox forms of Judaism.<ref>{{cite news |url=http://www.slate.com/articles/life/faithbased/2005/12/the_maccabees_and_the_hellenists.html |title=The Maccabees and the Hellenists |last=Ponet |first=James |date=22 December 2005 |work=Faith-based |publisher=Slate |accessdate=4 December 2012}}</ref><ref name="simpletoremember">{{cite web |url=http://www.simpletoremember.com/articles/a/the_revolt_of_the_maccabees/ |title=The Revolt of the Maccabees |publisher=Simpletoremember.com |date= |accessdate=2012-08-13}}</ref> [[File:Temple Scroll.png|thumb|upright|Portion of the [[Temple Scroll]], one of the [[Dead Sea Scrolls]] written by the Essenes]] The [[Hasmonean]] dynasty of (Jewish) [[Kohen Gadol|priest-kings]] ruled [[Judea]] with the [[Pharisees]], [[Sadducees]] and [[Essenes]] as the principal Jewish social movements. As part of the struggle against [[Hellenistic civilization]], the Pharisee leader [[Simeon ben Shetach]] established the first schools based around [[synagogue|meeting houses]].<ref>[[Paul Johnson (writer)|Paul Johnson]], ''History of the Jews'', p. 106, Harper 1988</ref> This led to [[Rabbinical Judaism]]. Justice was administered by the [[Sanhedrin]], which was a Rabbincal assembly and law court whose leader was known as the [[Nasi (Hebrew title)|Nasi]]. The Nasi's religious authority gradually superseded that of the Temple's [[Kohen Gadol|high priest]] (under the Hasmoneans this was the king). The Hasmoneans continually extended their control over much of the region.<ref>{{cite book | url = https://books.google.com/?id=MA-4VX5gWS4C&pg=PA210&lpg=PA210 | title = Cambridge History of Judaism, The early Roman period | volume = 2 | pages = 195, 196, 204| contribution = The Gentiles in Judaism, 125 BCE - 66 CE | last = Smith | first = Morton | date = 1999 | isbn = 0521243777 | editor1-last = Horbury | editor1-first = William | editor2-first = W D | editor2-last = Davies | editor3-first = John | editor3-last = Sturdy}}</ref> In 125 BCE the Hasmonean [[ethnarch]] [[John Hyrcanus]] subjugated [[Edom]] and forcibly converted the population to [[Judaism]].<ref>{{Cite Jewish Encyclopedia |url=http://www.jewishencyclopedia.com/articles/7972-hyrcanus-john-johanan-i |title=Hyrcanus, John (Johanan) I.}}</ref> Hyrcanus' son [[Alexander Jannaeus]] established good relations with the [[Roman Republic]], however there was growing tension between Pharisees and Sadducces and a conflict over the succession to Janneus, in which the warring parties invited foreign intervention on their behalf. == ការគ្រប់គ្រងរបស់រ៉ូម (មុ.គ. ៦៤ – គ.ស. ៣៩០) == {{Further information|History of the Jews in the Roman Empire}} In 64 BCE the [[Roman Republic|Roman]] general [[Pompey#Pompey in the East|Pompey]] [[Third Mithridatic War|conquered]] Syria and [[Siege of Jerusalem (63 BC)|intervened]] in the [[Hasmonean civil war]] in Jerusalem. During the [[Siege of Alexandria (47 BC)|siege of Alexandria in 47 BCE]], the lives of [[Julius Caesar]] and his protege [[Cleopatra]] were saved by 3,000 Jewish troops sent by King [[Hyrcanus II]] and commanded by [[Antipater the Idumaean|Antipater]], whose descendants Caesar made kings of Judea.<ref>Julius Caesar: The Life and Times of the People's Dictator By Luciano Canfora chapter 24 "Caesar Saved by the Jews".</ref> === Herodian dynasty and Roman province === {{Main article|Herodian dynasty|Herodian kingdom|Herodian Tetrarchy|Judea (Roman province)}} From 37 BCE to 6 CE, the [[Herodian dynasty]], Jewish-Roman client kings, descended from Antipater, ruled Judea. [[Herod the Great]] considerably enlarged the temple (see [[Herod's Temple]]), making it one of the largest religious structures in the world. Despite its fame, it was in this period that [[Rabbinical Judaism]], led by [[Hillel the Elder]], began to assume popular prominence over the [[Kohen|Temple priesthood]]. The [[Second Temple|Jewish Temple]] in [[Jerusalem]] was granted special permission not to display an effigy of the emperor, becoming the only religious structure in the [[Roman Empire]] that did not do so. Special dispensation was granted for Jewish citizens of the Roman Empire to pay a [[Fiscus Judaicus|tax to the temple]]. [[Augustus]] made Judea a Roman province in 6 CE, deposing the last Jewish king, [[Herod Archelaus]] and appointing a Roman governor. There was a small revolt against Roman taxation led by [[Judas of Galilee]] and over the next decades tensions grew between the Greco-Roman and Judean population centered on attempts to place effigies of the Emperor [[Caligula]] in Synagogues and in the Jewish temple.<ref>Philo of Alexandria, On the Embassy to Gaius XXX.203.</ref><ref>http://penelope.uchicago.edu/josephus/ant-18.html Antiquities of the Jews by Josephus,Book 18 chapter 8</ref> [[Jesus]] was born in the last years of Herod's rule, probably in the Judean city of Bethlehem. Jesus is thought to have been a Galilean Jewish reformer (from [[Nazareth]]), and was executed in Jerusalem by the Roman governor [[Pontius Pilate]] between 25 and 35 CE. All his key followers, the [[Twelve Apostles]], were Jews including [[Paul the Apostle]] (5–67 CE) who took critical steps towards creating a new religion, defining Jesus as the "Son of God". In the year 50 CE, the [[Council of Jerusalem]] led by Paul, decided to abandon the Jewish requirement of circumcision and the Torah, creating a form of Judaism highly accessible to non-Jews and with a more [[Universalism|universal notion of God]]. Another Jewish follower, [[Saint Peter|Peter]] is believed to have become the first Pope. In 64 CE, the Temple High Priest [[Joshua ben Gamla]] introduced a religious requirement for Jewish boys to learn to read from the age of six. Over the next few hundred years this requirement became steadily more ingrained in Jewish tradition.<ref>The Chosen Few: How education shaped Jewish History, Botticini and Eckstein, Princeton 2012, page 71 and chapters 4 and 5</ref> ===សង្គ្រាមជ្វីប-រ៉ូម=== {{Main article|Jewish–Roman wars|Syria Palaestina}} [[File:Arch of Titus Menorah.png|thumb|right|[[Siege of Jerusalem (AD 70)|Siege of Jerusalem (70 CE)]]]] In 66 CE, the Jews of Judea rose in [[First Jewish–Roman War|revolt]] against Rome, naming their new state as "Israel".<ref>Martin Goodman, ''Rome and Jerusalem: The Clash of Ancient Civilizations'', Penguin 2008 pp. 18–19</ref> The events were described by the Jewish leader and historian [[Josephus]], including the defence of [[Siege of Yodfat|Jotapata]], the [[Siege of Jerusalem (70)|siege of Jerusalem]] (69–70 CE) and the desperate last stand at [[Siege of Masada|Masada]] under [[Eleazar ben Yair]] (72–73 CE). Josephus estimated that over a million people died in the siege of Jerusalem. The Temple and most of Jerusalem was destroyed. During the Jewish revolt, most [[History of Christianity|Christians]], at this time a sub-sect of Judaism, removed themselves from Judea. The rabbinical/[[Pharisee]] movement led by [[Yochanan ben Zakai]], who opposed the [[Sadducee]] temple priesthood, made peace with Rome and survived. After the war [[Taxation of the Jews|Jews continued to be taxed]] in the [[Fiscus Judaicus]], which was used to fund a temple to Jupiter. A [[Arch of Titus|victory arch]] erected in Rome can still be seen today. Tensions and attacks on Jews around the Roman Empire led to a massive Jewish uprising against Rome from 115 to 117. Jews in Libya, Egypt, Cyprus and Mesopotamia [[Kitos War|fought against Rome]]. This conflict was accompanied by large-scale massacres of both sides. Cyprus was so severely depopulated that new settlers were imported and Jews banned from living there.<ref>{{cite web|url=http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Cassius_Dio/68*.html |title=Cassius Dio — Epitome of Book 68 |publisher=Penelope.uchicago.edu |date= |accessdate=2012-08-13}}</ref> In 131, the Emperor [[Hadrian]] renamed Jerusalem "[[Aelia Capitolina]]" and constructed a Temple of Jupiter on the site of the former Jewish temple. Jews were banned from living in Jerusalem itself (a ban that persisted until the Arab conquest), and the Roman province, until then known as [[Iudaea Province]], was renamed [[Syria Palaestina|Palaestina]], no other revolt led to a province being renamed.<ref>Martin Goodman, ''Rome and Jerusalem: The Clash of Ancient Civilizations'', Penguin 2008 p. 494</ref> The names "Palestine" (in English) and "Filistin" (in Arabic) are derived from this. <!-- [[WP:NFCC]] violation: [[File:Bar Kokhba's papyrus.png|thumb|A papyrus containing [[Simon bar Kokhba|Bar Kokhba]]'s orders during [[Bar Kokhba revolt|the revolt]]]] --> From 132 to 136, the Jewish leader [[Simon Bar Kokhba]] led another major [[Bar Kokhba revolt|revolt]] against the Romans, again renaming the country "Israel"<ref>Martin Goodman, ''Rome and Jerusalem: The Clash of Ancient Civilizations'', Penguin 2008 p. 490</ref> (see [[Bar Kochba Revolt coinage]]). The Bar-Kochba revolt probably caused more trouble for the Romans than the better documented revolt of 70.<ref>M. Avi-Yonah, ''The Jews under Roman and Byzantine Rule'', Jerusalem 1984 pp. 12–14</ref> Christians refused to participate in the revolt and from this point the Jews regarded Christianity as a separate religion.<ref>M. Avi-Yonah, ''The Jews under Roman and Byzantine Rule'', Jerusalem 1984 p. 143</ref> The revolt was eventually crushed by [[Emperor Hadrian]] himself. During the Bar Kokhba revolt a [[Council of Jamnia|rabbinical assembly decided]] which [[Development of the Hebrew Bible canon|books could be regarded]] as part of the [[Hebrew Bible]]: the [[Jewish apocrypha]] and Christian books were excluded.<ref>For more information see ''The Canon Debate'' edited by McDonald and Sanders, 2002 Hendrickson</ref> As a result, the original text of some Hebrew texts, including the [[Books of Maccabees]] were lost (Greek translations survived). A rabbi of this period, [[Simeon bar Yochai]], is regarded as the author of the [[Zohar]], the foundational text for Kabbalistic thought. However, modern scholars believe it was written in Medieval Spain.<ref>{{cite encyclopedia|last=Jacobs|first=Joseph|author2=Broydé, Isaac|encyclopedia=Jewish Encyclopedia|title=Zohar|url=http://www.jewishencyclopedia.com/view.jsp?artid=142&letter=Z#406}}</ref> ===ក្រោយពីការបរាជ័យរបស់ជ្វីប=== After suppressing the Bar Kochba revolt, the Romans [[Jewish diaspora|exiled]] the Jews of Judea, but not of Galilee and permitted a hereditary Rabbinical Patriarch (from the [[House of Hillel]], based in Galilee) to represent the Jews in dealings with the Romans. The most famous of these was [[Judah haNasi]] who is credited with compiling the final version of the [[Mishnah]] (a massive body of Jewish religious texts interpreting the Bible) and with strengthening the educational demands of Judaism by requiring that illiterate Jews be treated as outcasts. As a result, many illiterate Jews may have converted to Christianity.<ref>The Chosen Few: How education shaped Jewish History, Botticini and Eckstein, Princeton 2012, page 116</ref> Jewish seminaries, such as those at [[Shefaram]] and [[Bet Shearim]] continued to produce scholars and the best of these became members of the [[Sanhedrin]],<ref>M. Avi-Yonah, ''The Jews under Roman and Byzantine Rule'', Jerusalem 1984 sections II to V</ref> which was located first at [[Tzippori]] and later at [[Tiberias]].<ref>Vailhé Siméon, [http://www.newadvent.org/cathen/04798b.htm "Diocaesarea" in The Catholic Encyclopedia.] Vol. 4. New York: Robert Appleton Company, 1908. 7 November 2013.</ref> Before the Bar-Kochba uprising, an estimated 2/3 of the population of Gallilee and 1/3 of the coastal region were Jewish.<ref>M. Avi-Yonah, ''The Jews under Roman and Byzantine Rule'', Jerusalem 1984 chapter I</ref> In the Galillee, many Synagogues have been found dating from this period. However, persecution and the [[Crisis of the Third Century|economic crisis]] that affected the Roman empire in the 3rd century led to further Jewish migration from [[Syria Palaestina]] to the more tolerant Persian [[Sassanid Empire]], where a prosperous Jewish community with [[Talmudic Academies in Babylonia|extensive seminaries]] existed in the area of Babylon. ===រ៉ូមកាន់គ្រិស្តសាសនា=== Early in the 4th century, the Emperor [[Constantine the Great|Constantine]] made [[Constantinople]] the capital of the [[East Roman Empire]] and made [[Christianity]] the official religion. His mother, [[Helena (empress)|Helena]] made a pilgrimage to Jerusalem (326-328) and led the construction of the [[Church of the Nativity]] (Bethlehem), the [[Church of the Holy Sepulchre]] (Jerusalem) and other key churches that still exist. The name Jerusalem was restored to Aelia Capitolina and it became a Christian city. Jews were still banned from living in Jerusalem, but were allowed to visit, and it is in this period that the surviving [[Western Wall]] of the temple became sacred to Judaism. In 351–2, another [[Jewish revolt against Gallus|Jewish revolt]] in the Galilee erupted against a corrupt Roman governor.<ref>''[http://www.fordham.edu/halsall/jewish/lazare-anti.asp Antisemitism: Its History and Causes] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120901162617/http://www.fordham.edu/halsall/jewish/lazare-anti.asp |date=1 កញ្ញា 2012 }}'' by [[Bernard Lazare]], 1894. Accessed January 2009</ref> In 362, the last [[pagan]] Roman Emperor, [[Julian the Apostate]], announced plans to rebuild the [[Temple in Jerusalem|Jewish Temple]]. He died while fighting the Persians in 363 and the project was discontinued. ==Byzantine rule (390–634)== {{Main article|Palaestina Prima|Palaestina Secunda}} {{further information|Jewish revolt against Heraclius|Rabbinic Judaism|Eastern Orthodox Patriarchate of Jerusalem}} The Roman Empire split in 390 CE and the region became part of the (Christian) East Roman Empire, known as the [[Byzantine Empire]]. Byzantine Christianity was dominated by the (Greek) [[Eastern Orthodox Church]] whose massive land ownership has extended into the present. In the 5th century, the [[Western Roman Empire]] collapsed leading to Christian migration into the Roman province of [[Palaestina Prima]] and development of a Christian majority. Jews numbered 10–15% of the population, concentrated largely in the Galilee. Judaism was the only non-Christian religion tolerated, but restrictions on Jews slowly increased to include a ban on building new places of worship, holding public office or owning slaves. In 425, following the death of the last Nasi, [[Gamliel VI]], the [[Sanhedrin]] was officially abolished and the title of [[Nasi (Hebrew title)|Nasi]] banned. Several [[Samaritan Revolts]] erupted in this period,<ref>M. Avi-Yonah, ''The Jews under Roman and Byzantine Rule'', Jerusalem 1984 chapters XI–XII</ref> resulting in the decrease of Samaritan community from about a million to a near extinction. Sacred Jewish texts written in Palestine at this time are the [[Gemara]] (400), the [[Jerusalem Talmud]] (500) and the [[Passover Haggadah]]. The [[Menorah (Temple)|Jewish Menorah]], which the Romans took when the temple was destroyed, was reportedly taken to Carthage by the [[Vandals]] after the [[Sack of Rome (455)|sacking of Rome]] in 455. According to the Byzantine historian, [[Procopius]], the [[Byzantine army]] recovered it in 533 and brought it to [[Constantinople]].<ref>Procopius, ''Vandal Wars'', [http://www.gutenberg.org/files/16765/16765-h/16765-h.htm#PageIV_ix_4 Book IV. ix. 5.]</ref> In 611, [[Sassanid Persia]] [[Byzantine–Sasanian War of 602–628|invaded]] the Byzantine Empire and, after a long siege, [[Khosrau II]] [[Siege of Jerusalem (614)|captured Jerusalem]] in 614, with [[Revolt against Heraclius|Jewish help]], including possibly the Jewish [[Himyarite Kingdom]] in Yemen. Jews briefly governed Jerusalem when the Persians took over. The Byzantine Emperor, [[Heraclius]], promised to restore Jewish rights and received Jewish help in defeating the Persians, but reneged on the agreement after reconquering Palaestina Prima, massacring the Jews in Palestine,<ref>Heraclius, Emperor of Byzantium By Walter Emil Kaegi, Cambridge 2003 pp 205</ref> and issuing an edict banning Judaism from the Byzantine Empire. (Egyptian) [[Coptic Christians]] took responsibility for this broken pledge and fasted in penance.<ref>While the Syrians and the Melchite Greeks ceased to observe the penance after the death of Heraclius; Elijah of Nisibis (''Beweis der Wahrheit des Glaubens'', translation by Horst, p. 108, Colmar, 1886) see {{Cite Jewish Encyclopedia |url=http://www.jewishencyclopedia.com/articles/3877-byzantine-expire |title=Byzantine Expire}}</ref> ==Caliphates (634–1099) == {{main article|Jund Filastin|Jund al-Urdunn}} According to Muslim tradition, in 620 Muhammed [[Isra and Mi'raj|was taken on spiritual journey from Mecca]] to the "farthest mosque", whose location many consider to be the [[Temple Mount]], returning the same night. In 634–636 the Arabs [[Muslim conquest of the Levant|conquered]] [[Palaestina Prima]] and renamed it [[Jund Filastin]], ending the Byzantine ban on Jews living in Jerusalem. Over the next few centuries, [[Islam]] replaced Christianity as the dominant religion of the region. From 636 until the beginning of the Crusades, [[Jund Filastin]] was ruled first by [[Medina]]h-based [[Rashidun|Rashidun Caliphs]], then by the [[Damascus]]-based [[Umayyad Caliphate]] and after that the [[Baghdad]]-based [[Abbasid Caliphs]]. In 691, Umayyad Caliph [[Abd al-Malik ibn Marwan|Abd al-Malik]] (685–705) constructed the [[Dome of the Rock]] shrine on the Temple Mount. Jews consider it to contain the [[Foundation Stone]] (see also [[Kodesh Hakodashim|Holy of Holies]]), which is the holiest site in Judaism. A second building, the [[Al-Aqsa Mosque]], was also erected on the Temple Mount in 705. Between the 7th and 11th centuries, Jewish scribes, called the [[Masoretes]] and located in Galilee and Jerusalem, established the [[Masoretic Text]], the final text of the [[Hebrew Bible]]. ==Crusades and Mongols (1099–1291) == {{main article|Kingdom of Jerusalem}} [[File:1099jerusalem.jpg|thumb|The [[Siege of Jerusalem (1099)|Siege of Jerusalem]], 1099, during the [[First Crusade]]]] In 1099, the [[Crusades|first crusade]] took Jerusalem and established a [[Catholic]] kingdom, known as the [[Kingdom of Jerusalem]]. During the conquest, both Muslims and Jews were indiscriminately massacred or sold into slavery.<ref>[http://www.biu.ac.il/js/rennert/history_9.html Jerusalem in the Crusader Period] Jerusalem: Life throughout the ages in a holy city] David Eisenstadt, March 1997</ref> The [[Pogroms of 1096|murder of Jews]] began as the Crusaders travelled across Europe and continued when they reached the [[Holy Land]].<ref>{{cite book |last=Prawer |first=Joshua |authorlink=Joshua Prawer |title=The History of the Jews in the Latin Kingdom of Jerusalem |year=1988 |publisher=Oxford University Press |isbn=978-0198225577}}</ref> Ashkenazi orthodox Jews still recite a [[Av HaRachamim|prayer in memory]] of the death and destruction caused by the Crusades. In 1187, the [[Ayyubid dynasty|Ayyubid]] Sultan [[Saladin]] defeated the Crusaders in the [[Battle of Hattin]] (above [[Tiberias]]), taking Jerusalem and most of the former Kingdom of Jerusalem. Saladin's court physician was [[Maimonides]], whose work had an enormous influence on Judaism. Maimonides was [[Tomb of Maimonides|buried in Tiberias]]. A Crusader state centred round [[Acre, Israel|Acre]] survived in weakened form for another century. From 1260 to 1291 the area became the [[Mongol raids into Palestine|frontier between Mongol invaders]] ([[Franco-Mongol alliance|occasional Crusader allies]]) and the [[Mamluk Sultanate (Cairo)|Mamluks]] of Egypt. The conflict impoverished the country and severely reduced the population. Sultan [[Qutuz]] of Egypt eventually defeated the Mongols in the [[Battle of Ain Jalut]] (near [[Ein Harod]]), and his successors eliminated the Crusader states. The fall of the last one, the [[Kingdom of Acre]], in 1291 ended the Crusades period in the region. ==Mamluk rule (1291–1517) == {{Further information|Mamluk Sultanate (Cairo)}} Egyptian Mamluk Sultan, [[Baibars]] (1260–1277), conquered the region and the [[Mamluk]]s ruled it until 1517, regarding it as part of [[Bilad a-Sham|Syria]]. In [[Hebron]], Baibars banned Jews from worshipping at the [[Cave of the Patriarchs]] (the second holiest site in Judaism); the ban remained in place until its conquest by Israel 700 years later.<ref>''International Dictionary of Historic Places: Middle East and Africa'' by Trudy Ring, Robert M. Salkin, Sharon La Boda, pp. 336–339</ref> The Mamluks, continuing the policy of the Ayyubids, made the strategic decision to destroy the coastal area and to bring desolation to many of its cities, from [[Tyre, Lebanon|Tyre]] in the north to Gaza in the south. [[sea port|Ports]] were destroyed and various materials were dumped to make them inoperable. The goal was to prevent attacks from the sea, given the fear of the return of the crusaders. This had a long-term effect on those areas, which remained sparsely populated for centuries. The activity in that time concentrated more inland.<ref>Myriam Rosen-Ayalon, ``Between Cairo and Damascus: Rural Life and Urban Economics in the Holy Land During the Ayyuid, Maluk and Ottoman Periods'' in ''The Archaeology of Society in the Holy Land'' edited Thomas Evan Levy, Continuum International Publishing Group, 1998</ref> The collapse of the Crusades was followed by increased persecution and expulsions of Jews in Europe. Expulsions [[Edict of Expulsion|began in England]] (1290) and were followed by France (1306).<ref>{{cite web |url=http://fcit.usf.edu/holocaust/gallery/expuls.HTM |title=Map of Jewish expulsions and resettlement areas in Europe. 1100-1500. |year=2005 |work=A Teacher's Guide to the Holocaust |publisher=University of South Florida |accessdate=5 December 2012}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.fordham.edu/halsall/jewish/1182-jewsfrance1.asp |title=The Expulsion of the Jews from France, 1182 CE |last=Halsall |first=Paul |year=1998 |work=Internet Jewish History Sourcebook |publisher=Fordham University |accessdate=5 December 2012 |archivedate=2 តុលា 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121002122043/http://www.fordham.edu/halsall/jewish/1182-jewsfrance1.asp |url-status=dead }}</ref> In Spain, [[History of the Jews in Spain#Turning point (1212–1300)|persecution]] of the highly integrated and successful Jewish community began, including massacres and forced conversions. During the [[Black Death]], many Jews were murdered after being accused of poisoning wells. The completion of the [[Reconquista|Christian reconquest]] of Spain led to expulsion of the Jews of [[Alhambra decree|Spain in 1492]] and [[History of the Jews in Portugal|Portugal in 1497]]. These were the wealthiest and most integrated Jewish communities in Europe. Many Jews converted to Christianity, however many [[Marrano|secretly practised Judaism]] and prejudice against converts (regardless of their sincerity) persisted, leading many former Jews to move to the New World (see [[History of the Jews in Latin America]]). Most of the expelled [[Sephardi Jews|Spanish Jews]] moved to North Africa, [[History of the Jews in Poland|Poland]], to the Ottoman Empire and to the region of [[Bilad a-Sham]], which roughly corresponds to the ancient [[Kingdom of Israel (united monarchy)]]. In Italy, Jews living in the Papal States were required to live in [[ghetto]]s (see [[Cum nimis absurdum]]). The last compulsory Ghetto, [[Roman Ghetto|in Rome]], was abolished in the 1880s. ==Ottoman rule (1517–1917)== {{Further information|Ottoman Syria}} Under the Mamluks, the area was a province of [[Bilad a-Sham]] (Syria). It was [[Ottoman–Mamluk War (1516–1517)|conquered]] by Turkish Sultan [[Selim I]] in 1516–17, becoming a part of the province of [[Ottoman Syria]] for the next four centuries, first as the [[Damascus Eyalet]] and later as the [[Syria Vilayet]] (following the [[Tanzimat]] reorganization of 1864). Between 1535 and 1538 [[Suleiman the Magnificent]] built the current [[Walls of Jerusalem]]; Jerusalem had been without walls since Roman times. The construction followed the historic area of the city but left out one section which had previously been within the walls, which is now known as [[Silwan]]. ===Old Yishuv=== {{Main article|Old Yishuv|Damascus Eyalet}} From the Middle Ages on, there was small scale individual Jewish migration to the [[Land of Israel]], which increased when persecution grew elsewhere. Jewish population was concentrated in [[Jerusalem]], [[Hebron]], [[Safed]] and [[Tiberias]], known in Jewish tradition as the [[Four Holy Cities]]. In the 16th century, Spanish immigration led to Safed becoming a centre for study of the [[Kabbalah]]. [[Joseph Nasi]] was made governor of Tiberias, where he tried to encourage Jewish settlement, particularly from Italy<ref>The Ghetto of Venice by Riccardo Calimani, pg 94, Mondadori 1995</ref>. However economic decline and conflict between the Druze and the Ottomans, led to the community's decline. In 1660, a Druze [[Druze power struggle (1658–1667)#Lebanon and Galilee campaign|revolt]] led to the destruction of the major [[Old Yishuv]] cities of [[1660 destruction of Safed|Safed]] and [[1660 destruction of Tiberias|Tiberias]].<ref name="Barnay, Y 1992 p. 149">Barnay, Y. The Jews in [[Ottoman Syria]] in the eighteenth century: under the patronage of the Istanbul Committee of Officials for Palestine (University of Alabama Press 1992) {{ISBN|978-0-8173-0572-7}} p. 149</ref><ref name="Barnay, Y 1992 p. 149"/><ref name="Joel Rappel 1980 p.531">Joel Rappel, History of Eretz Israel from Prehistory up to 1882 (1980), vol. 2, p. 531. "In 1662 Sabbathai Sevi arrived to Jerusalem. It was the time when the Jewish settlements of Galilee were destroyed by the Druze: Tiberias was completely desolate and only a few of former Safed residents had returned...."</ref> In 1663 [[Sabbatai Zevi]] settled in Jerusalem, and was proclaimed as the Jewish Messiah by [[Nathan of Gaza]]. He acquired a large number of followers before going to Istanbul in 1666, where the Sultan forced him to covert to Islam. Many of his followers converted, forming a sect that still exists in Turkey, known as the [[Dönmeh]]. In the late 18th century a local Arab ''[[sheikh]]'' [[Zahir al-Umar]] created a ''de facto'' independent Emirate in the Galilee. Ottoman attempts to subdue the Sheikh failed, but after Zahir's death the Ottomans restored their rule in the area. In 1799 [[Napoleon]] briefly [[French campaign in Egypt and Syria|occupied]] the country and [[Napoleon and the Jews#Bonaparte's proclamation to the Jews of Africa and Asia|planned a proclamation]] inviting Jews to create a state. The proclamation was shelved following his [[Siege of Acre (1799)|defeat at Acre]].<ref>Barbara Tuchman, Bible and Sword: How the British came to Palestine, Macmillan 1956, chapter 9</ref> In 1831, [[Muhammad Ali of Egypt]], an Ottoman ruler who left the Empire and tried to modernize Egypt, [[Egyptian–Ottoman War (1831–1833)|conquered]] Ottoman Syria and tried to revive and resettle much of its regions. His conscription policies led to a popular [[1834 Arab revolt in Palestine|Arab revolt]] in 1834, resulting in major casualties for the local Arab peasants, and massacres of Christian and Jewish communities by the rebels. Following the revolt, Muhammad Pasha, the son of Muhammad Ali, expelled nearly 10,000 of the local peasants to Egypt, while bringing loyal Egyptian peasants and discharged soldiers to settle the coastline of Ottoman Syria. Northern [[Jordan Valley (Middle East)|Jordan Valley]] was settled by his Sudanese troops. [[File:Kerem Avraham, Jewish workers.jpg|thumb|Jewish workers in [[Kerem Avraham]] neighbourhood of Jerusalem (c. 1850s)]] In 1838 there was another [[1838 Druze revolt|revolt]] by the Druze. In 1839 [[Moses Montefiore]] met with Muhammed Pasha in Egypt and signed an agreement to establish 100-200 Jewish villages in the [[Damascus Eyalet]] of [[Ottoman Syria]],<ref>Barbara Tuchman, Bible and Sword: How the British came to Palestine, Macmillan 1956, page 194-5</ref> but in 1840 the Egyptians withdrew before the deal was implemented, returning the area to Ottoman governorship. In 1844, Jews constituted the largest population group in Jerusalem and by 1890 an absolute majority in the city, but as a whole the Jewish population made up far less than 10% of the country.<ref>{{cite web |url=http://www.adl.org/israel/advocacy/how_to_respond/establishment.asp?xflag=1 |title=How to Respond to Common Misstatements About Israel |publisher=Anti-Defamation League |year=2006 |accessdate=4 October 2006}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.mideastweb.org/palpop.htm |title=The Population of Palestine Prior to 1948 |publisher=MidEastWeb.org |year=2005 |accessdate=4 October 2006}}</ref> In 1868, the Ottomans banished the [[Bahá'u'lláh]], one of the founders of the Bahá'í Faith, to Acre where he is buried, and the movement subsequently established its global administrative centre in nearby [[Haifa]]. In 1874, Ottoman reforms led to the area of Jerusalem gaining special status as the [[Mutasarrifate of Jerusalem]].<ref>{{cite web|url=https://books.google.com/books?id=CjuzDY-WBr8C&pg=PA38&lpg=PA38&dq=mutasarrifiyya+of+jerusalem&source=bl&ots=zA66DNTub4&sig=UOSm-QBNDuU00g7EfnbobFIiY5Q&hl=en&sa=X&ei=MfTNT-f1Ds7_8QOV4ejGDA&ved=0CEQQ6AEwAw#v=onepage&q=mutasarrifiyya+of+jerusalem&f=false|title=Israel Or Palestine? Is the Two-state Solution Already Dead?: A Political and Military History of the Palestinian-Israeli Conflict|first=Hasan Afif|last=El-Hasan|date=5 January 2018|publisher=Algora Publishing|via=Google Books}}</ref> ===Birth of Zionism=== {{Main article|History of Zionism|Mutasarrifate of Jerusalem}} {{Aliyah}} During the 19th century, Jews in Western Europe were increasingly granted citizenship and [[Jewish emancipation|equality before the law]]; however, in Eastern Europe, they faced growing [[History of zionism#Persecution in Russia (before the revolution)|persecution and legal restrictions]], including widespread [[pogrom]]s in which thousands were murdered, raped or lost their property. Half the world's Jews lived in the Russian Empire, where they were severely persecuted and restricted to living in the [[Pale of Settlement]]. National groups in the Empire, such as the Poles, Lithuanians and Ukrainians were agitating for independence and often regarded the Jews as undesirable aliens. The Jews were usually the only non-Christian minority and spoke a distinct language ([[Yiddish]]). An independent Jewish national movement first began to emerge in the Russian Empire and the millions of Jews who were fleeing the country (mostly to the USA) carried the seeds of this nationalism wherever they went. In 1870, an agricultural school, the [[Mikveh Israel]], was founded near [[Jaffa]] by the [[Alliance Israelite Universelle]], a French Jewish association. In 1878, "Russian" Jewish emigrants established the village of [[Petah Tikva]], followed by [[Rishon LeZion]] in 1882. "Russian" Jews established the [[Bilu]] and [[Hovevei Zion]] ("Love of Zion") movements to assist settlers and these created communities that, unlike the traditional Ashkenazi-Jewish communities, sought to be self-reliant rather than dependent on donations from abroad. Existing Ashkenazi-Jewish communities were concentrated in the [[Four Holy Cities]], extremely poor and lived on donations from Europe. The new migrants avoided these communities and tended to create small agricultural settlements. In Jaffa a vibrant commercial community developed in which Ashkenazi and Sephardi Jews inter-mingled. Many early migrants left due to difficulty finding work and the early settlements often remained dependent on foreign donations. Despite the difficulties, more settlements arose and the community continued to grow. The new migration was accompanied by a [[revival of the Hebrew language]] and attracted Jews of all kinds; religious, secular, nationalists and [[Labor Zionism|left-wing socialists]]. Socialists aimed to reclaim the land by becoming peasants or workers and forming [[Kibbutz|collectives]]. In Zionist history, the different waves of Jewish settlement are known as "[[aliyah]]". During the [[First Aliyah]], between 1882 and 1903, approximately 35,000 Jews moved to what is now Israel. The first wave coincided with a wave of Jewish migration and [[Messianism]] among [[Yemenite Jews]] and [[Bukharan Jews]]. By 1890, Jews were a majority in [[Jerusalem]], although the country as a whole was populated mainly by Muslim (settled and nomad Bedouins) and Christian Arabs. In 1896 [[Theodor Herzl]] published ''[[Der Judenstaat]]'' (''The Jewish State''), in which he asserted that the solution to growing [[antisemitism]] in Europe (the so-called "[[Jewish Question]]") was to establish a Jewish state. In 1897, the [[Zionist Organisation]] was founded and the [[First Zionist Congress]] proclaimed its aim "to establish a home for the Jewish people in Palestine secured under public law."<ref>{{cite web |url=http://www.mfa.gov.il/MFA/MFAArchive/2000_2009/2004/7/Herzl+and+Zionism.htm |title=Herzl and Zionism |date=20 July 2004 |publisher=Israel Ministry of Foreign Affairs |accessdate=5 December 2012}}</ref> However, Zionism was regarded with suspicion by the Ottoman rulers and was unable to make major progress. Between 1904 and 1914, around 40,000 Jews settled in the area now known as Israel (the [[Second Aliyah]]). In 1908 the Zionist Organisation set up the Palestine Bureau (also known as the "Eretz Israel Office") in Jaffa and began to adopt a systematic Jewish settlement policy. Migrants were mainly from Russia (which then included part of Poland), escaping persecution. The first [[Kibbutz]], [[Degania Alef|Degania]], was founded by nine Russian socialists in 1909. In 1909 residents of Jaffa established the first entirely Hebrew-speaking city, [[Ahuzat Bayit]] (later renamed [[Tel Aviv]]). Hebrew newspapers and books were published, [[Herzliya Hebrew Gymnasium|Hebrew schools]], Jewish political parties and workers organizations were established. ===World War I=== {{Main article|Occupied Enemy Territory Administration|Balfour Declaration}} [[File:OETA Syria.png|thumb|[[Occupied Enemy Territory Administration]], 1918]] During [[World War I]], most Jews supported the Germans because they were fighting the Russians who were regarded as the Jews' main enemy.<ref>Weizmann, the Making of a Statesman by [[Jehuda Reinharz]], Oxford 1993, chapters 3 & 4</ref> In Britain, the government sought Jewish support for the war effort for a variety of reasons including an erroneous antisemitic perception of "Jewish power" over the Ottoman Empire's [[Young Turks]] movement,<ref>[[David Fromkin]], [[A Peace to End All Peace]], part VI pp. 253–305</ref> and a desire to secure American Jewish support for US intervention on Britain's behalf. There was already sympathy for the aims of [[Zionism]] in the British government, including the Prime Minister [[David Lloyd George|Lloyd George]].<ref>''God, Guns and Israel'', Jill Hamilton, UK 2004, Especially chapter 14.</ref> In late 1917, the British Army drove the Turks [[Sinai and Palestine Campaign#Palestine campaign|out of Southern Syria]],<ref>''God, Guns and Israel'', Jill Hamilton, UK 2004, Especially chapter 15</ref> and the British foreign minister, [[Lord Balfour]], sent a public letter to [[Walter Rothschild, 2nd Baron Rothschild|Lord Rothschild]], a leading member of his party and leader of the Jewish community. The letter subsequently became known as the [[Balfour Declaration of 1917]]. It stated that the British Government "view[ed] with favour the establishment in [[Palestine (region)|Palestine]] of a national home for the Jewish people". The declaration provided the British government with a pretext for claiming and governing the country.<ref>''A Line in the Sand: Britain, France and the Struggle That Shaped the Middle East'' by James Barr, Simon & Schuster 2011, pages 375-376.</ref> New Middle Eastern boundaries were decided [[Sykes–Picot Agreement|by an agreement]] between British and French bureaucrats. The agreement gave Britain control over what parties would begin to call "Palestine". A [[Jewish Legion]] composed largely of Zionist volunteers organized by [[Jabotinsky]] and [[Trumpeldor]] participated in the British invasion. It also participated in the failed [[Gallipoli Campaign]]. A [[Nili|Zionist spy network]] provided the British with details of Ottoman troops. ==British Mandate of Palestine (1920–1948) == {{Main article|Mandatory Palestine}} ===First years=== {{See also|Jewish Agency for Israel}} The [[British Mandate for Palestine (legal instrument)|British Mandate]] (in effect, British rule) of Palestine, including the Balfour Declaration, was confirmed by the [[League of Nations]] in 1922 and came into effect in 1923. The boundaries of Palestine initially included modern [[Jordan]], which was [[Emirate of Transjordan|removed]] from the territory by [[Winston Churchill|Churchill]] a few years later. Britain signed a treaty with the United States (which did not join the League of Nations) in which the United States endorsed the terms of the Mandate. Between 1919 and 1923, another 40,000 Jews arrived in Palestine, mainly escaping the post-[[Russian Revolution|revolutionary]] chaos of Russia ([[Third Aliyah]]), as over 100,000 Jews were massacred in this period in Ukraine and Russia.<ref>{{Cite journal|doi=10.2307/131078|first=Peter|author2=Pipe, Richard|last= Kenez|last3=Pipes|first3=Richard|title=The Prosecution of Soviet History: A Critique of Richard Pipes' The Russian Revolution |journal=Russian Review|volume=50| issue=3|year=1991|pages=345–51|jstor=131078|ref=harv}}</ref> Many of these immigrants became known as "[[wikt:pioneer|pioneers]]" (halutzim), experienced or trained in agriculture and capable of establishing self-sustaining economies. The [[Jezreel Valley]] and the Hefer Plain marshes were drained and converted to agricultural use. Land was bought by the [[Jewish National Fund]], a Zionist charity that collected money abroad for that purpose. A mainly socialist underground Jewish militia, [[Haganah]] ("Defense"), was established to defend outlying Jewish settlements. [[File:Founding of the Hebrew University.jpg|thumb|upright|left|The opening ceremony of The [[Hebrew University of Jerusalem]] visited by [[Arthur Balfour]], 1 April 1925]] The French [[Franco-Syrian War|victory]] over the [[Arab Kingdom of Syria]] and the Balfour Declaration led to the emergence of [[Palestinian Nationalism]] and Arab rioting in [[1920 Nebi Musa riots|1920]] and [[Jaffa riots|1921]]. In response, the British authorities imposed immigration quotas for Jews. Exceptions were made for Jews with over 1,000 pounds in cash (roughly 100,000 pounds at year 2000 rates) or Jewish professionals with over 500 pounds. The [[Jewish Agency]] issued the British entry permits and distributed funds donated by Jews abroad.<ref>[[Peel Commission]], (Peel report) p. 172</ref> Between 1924 and 1929, 82,000 more Jews arrived ([[Fourth Aliyah]]), fleeing antisemitism in Poland and Hungary, and because the United States [[Immigration Act of 1924]] now kept Jews out. The new arrivals included many middle-class families who moved into towns and established small businesses and workshops—although lack of economic opportunities meant that approximately a quarter later left. The first electricity generator was built in Tel Aviv in 1923 under the guidance of [[Pinhas Rutenberg]], a former [[Commissar]] of St Petersburg in Russia's pre-Bolshevik [[Kerensky Government]]. In 1925 the Jewish Agency established the [[Hebrew University]] in Jerusalem and the [[Technion]] (technological university) in Haifa. From 1928, the democratically elected Va'ad Leumi ([[Jewish National Council]] or JNC) became the main institution of the Palestine Jewish community ("[[Yishuv]]") and included non-Zionist Jews. As the Yishuv grew, the JNC adopted more government-type functions, such as education, health care and security. With British permission, the Va'ad raised its own taxes<ref>http://www.amalnet.k12.il/meida/history/hisi1085.htm {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150319063204/http://www.amalnet.k12.il/meida/history/hisi1085.htm |date=19 មីនា 2015 }} (in Hebrew accessed 22/4/2009) [[Peel Commission]], (Peel report) pp. 48–49</ref> and ran independent services for the Jewish population.<ref>[[Peel Commission]], (Peel report) chapters 5, 8 and 16</ref> From 1929 its leadership was elected by Jews from 26 countries. In 1929 tensions grew over the Kotel ([[Wailing Wall]]), a narrow alleyway where Jews were banned from using chairs or any furniture (many of the worshipers were elderly). The [[Haj Amin al-Husseini|Mufti]] claimed it was Muslim property and that the Jews were seeking control of the Temple Mount. This (and general animosity) led to the August [[1929 Palestine riots]]. The [[1929 Hebron massacre|main victims]] were the ancient Jewish community at Hebron, which came to an end. The riots led to right-wing Zionists establishing their own militia in 1931, the [[Irgun]] Tzvai Leumi (National Military Organization, known in Hebrew by its acronym "Etzel"). Zionist political parties provided private education and health care: the [[General Zionists]], the [[Mizrachi (political party)|Mizrahi]] and the [[Labor Zionism|Socialist Zionists]], each established independent health and education services and operated sports organizations funded by local taxes, donations and fees (the British administration did not invest in public services). During the whole interwar period, the British, appealing to the terms of the Mandate, rejected the principle of majority rule or any other measure that would give the Arab population, who formed the majority of the population, control over Palestinian territory. ===Increase of Jewish immigration=== {{Main article|Fifth Aliyah|Nuremberg Laws}} In 1933, the Jewish Agency and the Nazis negotiated the [[Ha'avara Agreement]] (transfer agreement), under which 50,000 Jews would be transferred to Palestine. The Jews' possessions were confiscated and in return the Nazis allowed the Ha'avara organization to purchase 14 million pounds worth of German goods for export to Palestine (which was used to compensate the immigrants). The Nazis did not normally allow Jews to leave with any money or to take more than two suitcases. The agreement was controversial and the Labour Zionist leader who negotiated the agreement, [[Haim Arlosoroff]], was assassinated in Tel Aviv in 1933. The assassination was a long source of anger between the Zionist left and Zionist right. Arlosoroff had been the boyfriend of [[Magda Goebbels|Magda Ritschel]] some years before she married [[Joseph Goebbels]].<ref>{{cite news|url=https://www.timeshighereducation.com/books/reich-mother-loved-to-death/171407.article|title=Reich mother loved to death|work=[[Times Higher Education]]|date=6 September 2002|accessdate=5 June 2016|last=Pine|first= Lisa |location=London}}</ref> There has been speculation that he was assassinated by the Nazis to hide the connection, which only emerged recently but there is no evidence for it.<ref>{{cite web|url=https://www.amazon.fr/Qui-tu%C3%A9-Arlozoroff-Tobie-Nathan/dp/2246751314?ie=UTF8&qid=1279932531&ref_=sr_1_1&s=books&sr=1-1|title=Qui a tué Arlozoroff ?|first=Tobie|last=Nathan|date=12 May 2010|publisher=Grasset|via=Amazon}}</ref> In Palestine, Jewish immigration (and the Ha'avara goods) helped the economy to flourish. A port and oil refineries were built at Haifa and there was a growth of industrialization in the predominantly agricultural Palestinian economy. Between 1929 and 1938, 250,000 Jews arrived in Palestine ([[Fifth Aliyah]]). 174,000 arrived between 1933 and 1936, after which the British increasingly restricted immigration. Migration was mostly from Europe and included professionals, doctors, lawyers and professors from Germany. German architects of the [[Bauhaus]] school made Tel-Aviv the world's only city with purely [[White City (Tel Aviv)|Bauhaus neighbourhoods]] and Palestine had the highest per-capita percentage of doctors in the world. As fascist regimes emerged across Europe, persecution of Jews massively increased, and Jews reverted to being non-citizens deprived of civil and economic rights, subject to arbitrary persecution. Significantly antisemitic governments came to power in [[Second Polish Republic|Poland]] (the government increasingly boycotted Jews and by 1937 had totally excluded all Jews),<ref>Social and Political History of the Jews in Poland, 1919-1939 By Joseph Marcus, Mouton 1983, pg 366</ref> [[Hungary during World War II|Hungary]], [[Romania in World War II|Romania]] and the Nazi created states of [[Independent State of Croatia|Croatia]] and [[Slovak Republic (1939–1945)|Slovakia]], while [[Nazi Germany|Germany]] annexed [[Anschluss|Austria]] and the [[German occupation of Czechoslovakia|Czech territories]]. ===Arab revolt and the White Paper=== {{Main article|1936–39 Arab revolt in Palestine|White Paper of 1939}} [[File:Ghaffis in Nesher 2.jpg|thumb|[[Jewish Settlement Police]] members watching the settlement [[Nesher]] during [[1936–1939 Arab revolt in Palestine|1936–1939 Arab revolt]]]] Jewish immigration and Nazi propaganda contributed to the large-scale [[1936–1939 Arab revolt in Palestine]], a largely nationalist uprising directed at ending British rule. The head of the Jewish Agency, Ben-Gurion, responded to the Arab Revolt with a policy of "[[Havlagah]]"—self-restraint and a refusal to be provoked by Arab attacks in order to prevent polarization. The Etzel group broke off from the Haganah in opposition to this policy. The British responded to the revolt with the [[Peel Commission]] (1936–37), a public inquiry that recommended that an exclusively Jewish territory be created in the [[Galilee]] and western coast (including the [[population transfer]] of 225,000 Arabs); the rest becoming an exclusively Arab area. The two main Jewish leaders, [[Chaim Weizmann]] and [[David Ben-Gurion]], had convinced the [[World Zionist Congress|Zionist Congress]] to approve equivocally the Peel recommendations as a basis for more negotiation.<ref>William Roger Louis, [https://books.google.com/books/about/Ends_of_British_Imperialism.html?id=NQnpQNKeKKAC&redir_esc=y Ends of British Imperialism: The Scramble for Empire, Suez, and Decolonization], 2006, p.391</ref><ref>Benny Morris, One state, two states:resolving the Israel/Palestine conflict, 2009, p. 66</ref><ref>Benny Morris, [https://books.google.com/books/about/The_Birth_of_the_Palestinian_Refugee_Pro.html?id=uM_kFX6edX8C&redir_esc=y The Birth of the Palestinian Refugee Problem Revisited], p. 48; p. 11 "while the Zionist movement, after much agonising, accepted the principle of partition and the proposals as a basis for negotiation"; p. 49 "In the end, after bitter debate, the Congress equivocally approved –by a vote of 299 to 160 – the Peel recommendations as a basis for further negotiation."</ref> The plan was rejected outright by the Palestinian Arab leadership and they renewed the revolt, which caused the British to appease the Arabs, and to abandon the plan as unworkable.<ref>For more information see ''Palestine: Retreat from the Mandate, The making of British Policy, 1936–1945'' by Michael Cohen, New York 1979 Chapter 3</ref><ref>[https://books.google.com/books/about/The_Birth_of_the_Palestinian_Refugee_Pro.html?id=uM_kFX6edX8C&redir_esc=y The Birth of the Palestinian Refugee Problem Revisited], p. 11, "The AHC renewed the revolt. Whitehall ... took vigorous steps to appease the Palestinians."</ref> Testifying before the Peel Commission, Weizmann said "There are in Europe 6,000,000 people ... for whom the world is divided into places where they cannot live and places where they cannot enter." In 1938, the US called an [[Évian Conference|international conference]] to address the question of the vast numbers of Jews trying to escape Europe. Britain made its attendance contingent on Palestine being kept out of the discussion. No Jewish representatives were invited. The Nazis proposed their own solution: that the Jews of Europe be shipped to Madagascar (the [[Madagascar Plan]]). With millions of Jews trying to leave Europe and every country in the world closed to Jewish migration, the British decided to close Palestine. The [[White Paper of 1939]], recommended that an independent Palestine, governed jointly by Arabs and Jews, be established within 10 years. The White Paper agreed to allow 75,000 Jewish immigrants into Palestine over the period 1940–44, after which migration would require Arab approval. Both the Arab and Jewish leadership rejected the White Paper. In March 1940 the British High Commissioner for Palestine issued an edict banning Jews from purchasing land in 95% of Palestine. Jews now resorted to illegal immigration: ([[Aliyah Bet]] or "Ha'apalah"), often organized by the [[Mossad Le'aliyah Bet]] and the Irgun. Very few Jews managed to escape Europe between 1939 and 1945. Those caught by the British were mostly [[History of the Jews in Mauritius|sent to Mauritius]]. ===World War II and the Holocaust=== {{Further information|Aliyah Bet|History of the Jews during World War II|The Holocaust|Italian bombing of Mandatory Palestine in World War II}} [[File:JB HQ.jpg|thumb|left|[[Jewish Brigade]] headquarters under both [[Union Flag]] and [[Flag of Israel|Jewish flag]]]] During the [[Second World War]], the Jewish Agency worked to establish a Jewish army that would fight alongside the British forces. Churchill supported the plan but British Military and government opposition led to its rejection. The British demanded that the number of Jewish recruits match the number of Arab recruits,<ref>''Palestine: Retreat from the Mandate, The making of British Policy, 1936–1945'' by Michael Cohen, New York 1979 p. 103</ref> but few Arabs would fight for Britain, and the Palestinian leader, the [[Haj Amin al-Husseini|Mufti of Jerusalem]], joined the Nazis in Europe. In May 1941, the [[Palmach]] was established to defend the [[Yishuv]] against the planned [[Axis powers|Axis]] invasion through [[North African Campaign|North Africa]]. The British refusal to provide arms to the Jews, even when Rommel's forces were [[200 days of dread|advancing through Egypt]] in June 1942 (intent on occupying Palestine) and the 1939 White Paper, led to the emergence of a Zionist leadership in Palestine that believed conflict with Britain was inevitable.<ref>''Palestine: Retreat from the Mandate, The making of British Policy, 1936–1945'' by Michael Cohen, New York 1979 pp. 122–130</ref> Despite this, the Jewish Agency called on Palestine's Jewish youth to volunteer for the British Army (both men and women). 30,000 Palestinian Jews<ref>{{cite book |last=Niewyk |first=Donald L. |title=The Columbia Guide to the Holocaust |url=https://books.google.com/?id=_QQ7AAAAQBAJ&pg=PA247&dq=30,000+Palestinian+Jews+enlisted+in+the+British+army#v=onepage&q=30%2C000%20Palestinian%20Jews%20enlisted%20in%20the%20British%20army&f=false |publisher=Columbia University Press |year=2000 |page=247 |isbn=0231112009}}</ref> and 6,000 Palestinian Arabs<ref>{{cite book |last=Heynen |first=Jacques |title=Murders Without Assassins |url=https://books.google.com/?id=oKJpbFCAsPoC&pg=PA25&dq=6,000+Palestinian+Arabs+enlisted+in+the+British+armed+forces+during+World+War+II#v=onepage&q=6%2C000%20Palestinian%20Arabs%20enlisted%20in%20the%20British%20armed%20forces%20during%20World%20War%20II&f=false |publisher=Lulu |year=2008 |page=25 |isbn=9781409231141}}</ref> enlisted in the British armed forces during the war. In June 1944 the British agreed to create a [[Jewish Brigade]] that would fight in Italy. Approximately 1.5 million Jews around the world served in every branch of the allied armies, mainly in the Soviet and US armies. 200,000 Jews died serving in the Soviet army alone.<ref>[http://www.yadvashem.org/holocaust/about/combat-resistance/jewish-soldiers "Jewish Soldiers in the Allied Armies"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170330015742/http://www.yadvashem.org/holocaust/about/combat-resistance/jewish-soldiers |date=30 មីនា 2017 }}. [[Yad Vashem]].</ref> Many of these war veterans later volunteered to fight for Israel or were active in its support. A small group (about 200 activists), dedicated to resisting the British administration in Palestine, broke away from the Etzel (which advocated support for Britain during the war) and formed the "Lehi" ([[Stern Gang]]), led by [[Avraham Stern]]. In 1943, the [[USSR]] released the Revisionist Zionist leader [[Menachem Begin]] from the [[Gulag]] and he went to Palestine, taking command of the Etzel organization with a policy of increased conflict against the British. At about the same time [[Yitzhak Shamir]] escaped from the [[Irgun and Lehi internment in Africa|camp in Eritrea]] where the British were holding Lehi activists without trial, taking command of the Lehi (Stern Gang). Jews in the Middle East were also affected by the war. Most of North Africa came under Nazi control and many Jews were used as slaves.<ref>{{cite web|url=http://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10007312|title=Jews in North Africa: Oppression and Resistance|website=www.ushmm.org}}</ref> The 1941 [[1941 Iraqi coup d'état|pro-Axis coup in Iraq]] was accompanied by [[Farhud|massacres]] of Jews. The Jewish Agency put together plans for a last stand in the event of Rommel invading Palestine (the Nazis planned to exterminate Palestine's Jews).<ref>''Nazi Palestine: The Plans for the Extermination of the Jews in Palestine'' by Mallman and Cuppers, 2010</ref> Between 1939 and 1945, the Nazis, [[Responsibility for the Holocaust|aided by local forces]], led systematic efforts to kill every person of Jewish extraction in Europe (The [[Holocaust]]), causing the deaths of approximately 6 million Jews. A quarter of those killed were children. The Polish and German Jewish communities, which played an important role in defining the pre-1945 Jewish world, mostly ceased to exist. In the United States and Palestine, Jews of European origin became disconnected from their families and roots. [[Sephardi Jews|Sepharadi]] and [[Mizrahi Jews]], who had been a minority, became a much more significant factor in the Jewish world. Those Jews who survived in central Europe, were [[Displaced persons camp|displaced persons]] (refugees); an [[Anglo-American Committee of Inquiry]], established to examine the Palestine issue, surveyed their ambitions and found that over 95% wanted to migrate to Palestine.<ref>{{cite news |url=http://archive.jta.org/article/1946/02/03/2743526/unrra-polls-displaced-jews-on-emigration-plans-first-vote-shows-palestine-is-favored |title=Unrra Polls Displaced Jews on Emigration Plans; First Vote Shows Palestine is Favored |publisher=JTA |date=1946-02-03 |accessdate=2012-12-04 |archive-date=31 ធ្នូ 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211231030026/https://www.jta.org/archive/unrra-polls-displaced-jews-on-emigration-plans-first-vote-shows-palestine-is-favored |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www1.yadvashem.org/yv/en/education/educational_materials/shapira_survivors.asp |title=Survivors of the Holocaust - Educational Materials - Education & E-Learning |publisher=Yad Vashem |date= |accessdate=2012-12-04}}</ref><ref>Between National Socialism and Soviet Communism: Displaced Persons in Postwar Germany by Anna Holian Michigan 2011 pp 181-2</ref> In the Zionist movement the moderate Pro-British (and British citizen) Weizmann, whose son died flying in the [[Royal Air Force|RAF]], was undermined by Britain's anti-Zionist policies.<ref>''Palestine: Retreat from the Mandate, The making of British Policy, 1936–1945'' by Michael Cohen, New York 1979 pp. 125–135</ref> Leadership of the movement passed to the Jewish Agency in Palestine, now led by the anti-British Socialist-Zionist party ([[Mapai]]) and led by [[David Ben-Gurion]]. In the [[Jewish diaspora|diaspora]], US Jews now dominated the Zionist movement. ===Illegal Jewish immigration and insurgency=== {{Main article|Bricha|Jewish insurgency in Mandatory Palestine}} {{See also|Anti-Jewish violence in Poland, 1944–46}} The [[British Empire]] was severely weakened by the war. In the Middle East, the war had made Britain conscious of its dependence on Arab oil. British firms controlled Iraqi oil and Britain ruled Kuwait, Bahrain and the Emirates. Shortly after [[VE Day]], the Labour Party won the general election in Britain. Although Labour Party conferences had for years called for the establishment of a Jewish state in Palestine, the Labour government now decided to maintain the 1939 White Paper policies.<ref>{{cite book |last=Sofer |first=Sasson |title=Zionism and the Foundations of Israeli Diplomacy |publisher=Cambridge University Press |year=1998 |page=41 |isbn=9780521038270}}</ref> [[File:19450715 Buchenwald survivors arrive in Haifa.jpg|thumb|[[Buchenwald concentration camp|Buchenwald]] survivors arrive in [[Haifa]] to be arrested by the British, 15 July 1945]] Illegal migration ([[Aliyah Bet]]) became the main form of Jewish entry into Palestine. Across Europe [[Bricha]] ("flight"), an organization of former [[Jewish partisans|partisans]] and [[Jewish resistance under Nazi rule|ghetto fighters]], smuggled Holocaust survivors from Eastern Europe to Mediterranean ports, where small boats tried to breach the British blockade of Palestine. Meanwhile, Jews from Arab countries began moving into Palestine overland. Despite British efforts to curb immigration, during the 14 years of the Aliyah Bet, over 110,000 Jews entered Palestine. By the end of World War II, the Jewish population of Palestine had increased to 33% of the total population.<ref>{{cite web |url=http://www.mideastweb.org/palpop.htm |title=The Population of Palestine Prior to 1948 |publisher=MidEastWeb}}</ref> In an effort to win independence, Zionists now waged a [[British–Zionist conflict|guerrilla war]] against the British. The main underground Jewish militia, the Haganah, formed an alliance called the [[Jewish Resistance Movement]] with the Etzel and Stern Gang to fight the British. In June 1946, following instances of Jewish [[Night of the Bridges|sabotage]], the British launched [[Operation Agatha]], arresting 2700 Jews, including the leadership of the Jewish Agency, whose headquarters were raided. Those arrested were held without trial. In [[History of the Jews in Poland#Postwar|Poland]], the [[Kielce Pogrom]] (July 1946) led to a wave of Holocaust survivors fleeing Europe for Palestine. Between 1945 and 1948, 100,000–120,000 Jews left Poland. Their departure was largely organized by Zionist activists in Poland under the umbrella of the semi-clandestine organization ''[[Berihah]]'' ("Flight").<ref name="YV-archive3">{{cite web |url=http://collections1.yadvashem.org/notebook_ext.asp?item=51009 |title=Cracow, Poland, Postwar, Yosef Hillpshtein and his friends of the Bericha movement |publisher=Yad Vashem |accessdate=4 December 2012}}</ref> ''Berihah'' was also responsible for the organized emigration of Jews from [[History of the Jews in Romania#Post-War|Romania]], Hungary, Czechoslovakia and Yugoslavia, totalling 250,000 (including Poland) Holocaust survivors. The British imprisoned the Jews trying to enter Palestine in the [[Atlit detainee camp]] and [[Cyprus internment camps]]. Those held were mainly Holocaust survivors, including large numbers of children and orphans. In response to Cypriot fears that the Jews would never leave (since they lacked a state or documentation) and because the 75,000 quota established by the 1939 White Paper had never been filled, the British allowed the refugees to enter Palestine at a rate of 750 per month. The unified Jewish resistance movement broke up in July 1946, after Etzel [[King David Hotel bombing|bombed the British Military Headquarters]] in the King David Hotel killing 91 people. In the days following the bombing, Tel Aviv was placed under curfew and over 120,000 Jews, nearly 20% of the Jewish population of Palestine, were questioned by the police. In the US, Congress criticized British handling of the situation and delayed loans that were vital to British post-war recovery. By 1947 the Labour Government was ready to refer the Palestine problem to the newly created United Nations. ===United Nations Partition Plan=== {{Main article|United Nations Partition Plan for Palestine}} [[File:UN Partition Plan For Palestine 1947.png|thumb|upright|[[United Nations Partition Plan for Palestine]], 1947]] On 2 April 1947, the United Kingdom requested that the question of Palestine be handled by the [[General Assembly of the United Nations|General Assembly]].<ref>[http://domino.un.org/unispal.nsf/9a798adbf322aff38525617b006d88d7/07175de9fa2de563852568d3006e10f3?OpenDocument UNITED NATIONS: General Assembly: A/364 3 September 1947: Chapter I: The Origin and Activities of UNSCOP: A. Creation of the Special Committee: Its Terms of Reference and Composition] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120603150222/http://domino.un.org/unispal.nsf/9a798adbf322aff38525617b006d88d7/07175de9fa2de563852568d3006e10f3?OpenDocument |date=3 June 2012 }}</ref> The General Assembly created a committee, [[United Nations Special Committee on Palestine]] (UNSCOP), to report on "the question of Palestine".<ref>[https://unispal.un.org/UNISPAL.NSF/0/F5A49E57095C35B685256BCF0075D9C2 A/RES/106 (S-1)] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120806072438/http://unispal.un.org/UNISPAL.NSF/0/F5A49E57095C35B685256BCF0075D9C2 |date=6 August 2012 }} of 15 May 1947 General Assembly Resolution 106 Constituting the UNSCOP: Retrieved 30 May 2012</ref> In July 1947 the UNSCOP visited Palestine and met with Jewish and Zionist delegations. The [[Arab Higher Committee]] boycotted the meetings. During the visit the British Foreign Secretary [[Ernest Bevin]] ordered an illegal immigrant ship, the ''[[Exodus 1947]]'', to be sent back to Europe. The migrants on the ship were forcibly removed by British troops at Hamburg. The principal non-Zionist Orthodox Jewish (or [[Haredi]]) party, [[Agudat Israel]], recommended to UNSCOP that a Jewish state be set up after reaching a religious [[Status quo (Israel)|status quo agreement]] with Ben-Gurion regarding the future Jewish state. The agreement would grant exemption to a quota of [[yeshiva]] (religious seminary) students and to all orthodox women from military service, would make the Sabbath the national weekend, promised [[Kosher]] food in government institutions and would allow them to maintain a separate education system.<ref>{{cite news |url=http://www.news1.co.il/uploadFiles/781353175640107.doc |script-title=he:מכתב הסטטוס קוו |date=19 June 1947 |language=Hebrew |accessdate=5 December 2012}}</ref> The majority report of UNSCOP proposed<ref>[http://domino.un.org/unispal.nsf/9a798adbf322aff38525617b006d88d7/07175de9fa2de563852568d3006e10f3?OpenDocument United Nations: General Assembly: A/364: 3 September 1947: Official Records of the Second Session of the General Assembly: Supplement No. 11: United Nations Special Committee on Palestine: Report to the General Assembly Volume 1: Lake Success, New York 1947: Retrieved 30 May 2012] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120603150222/http://domino.un.org/unispal.nsf/9a798adbf322aff38525617b006d88d7/07175de9fa2de563852568d3006e10f3?OpenDocument |date=3 June 2012 }}</ref> "an independent Arab State, an independent Jewish State, and the City of Jerusalem", the last to be under "an International Trusteeship System".<ref>{{Cite journal|url=https://unispal.un.org/UNISPAL.NSF/0/2248AF9A92B498718525694B007239C6 |publisher=United Nations |date=20 April 1949 |accessdate=31 July 2007 |title=Background Paper No. 47 (ST/DPI/SER.A/47) |postscript=. |ref=harv |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110103014616/http://unispal.un.org/UNISPAL.NSF/0/2248AF9A92B498718525694B007239C6 |archivedate=3 January 2011 |df= }}</ref> On 29 November 1947, in [[Resolution 181]] (II), the General Assembly adopted the majority report of UNSCOP, but with slight modifications.<ref>{{cite web|url=http://domino.un.org/unispal.nsf/0/7f0af2bd897689b785256c330061d253 |title=A/RES/181(II) of 29 November 1947 |publisher=United Nations |year=1947 |accessdate=30 May 2012 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120524094913/http://domino.un.org/unispal.nsf/0/7f0af2bd897689b785256c330061d253 |archivedate=24 May 2012 |df=dmy-all }}</ref> The Plan also called for the British to allow "substantial" Jewish migration by 1 February 1948.<ref>Part I paragraph 2 UN resolution 181(II), {{cite web|url=https://unispal.un.org/unispal.nsf/0/7F0AF2BD897689B785256C330061D253 |title=Archived copy |accessdate=2014-02-07 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150906162506/http://unispal.un.org/unispal.nsf/0/7F0AF2BD897689B785256C330061D253 |archivedate=6 September 2015 |df=dmy-all }}</ref> Neither Britain nor the UN Security Council took any action to implement the resolution and Britain continued detaining Jews attempting to enter Palestine. Concerned that partition would severely damage Anglo-Arab relations, Britain denied UN representatives access to Palestine during the period between the adoption of Resolution 181 (II) and the termination of the British Mandate.<ref>[[Trygve Lie]], In the Cause of Peace, Seven Years with the United Nations (New York: MacMillan 1954) p. 163</ref> The British withdrawal was finally completed in May 1948. However, Britain continued to hold Jews of "fighting age" and their families on Cyprus until March 1949.<ref>Morris Laub, ''Last barrier to freedom: internment of Jewish holocaust survivors on Cyprus 1946–1949'', Berkeley 1985</ref> ===Civil War=== {{Main article|1947–48 Civil War in Mandatory Palestine}} [[File:Jerusalem convoy.jpg|thumb|upright|left|Supply convoy on its way to [[Battle for Jerusalem (1948)|besieged]] [[Jerusalem]], April 1948]] The General Assembly's vote caused joy in the Jewish community and discontent among the Arab community. Violence broke out between the sides, escalating into [[1947–48 Civil War in Mandatory Palestine|civil war]]. From January 1948, operations became increasingly militarized, with the intervention of a number of [[Arab Liberation Army]] regiments inside Palestine, each active in a variety of distinct sectors around the different coastal towns. They consolidated their presence in [[Galilee]] and [[Samaria]].<ref name="Yoav Gelber 2006 pp.51-56">[[#gelber|Yoav Gelber (2006)]], pp. 51–56</ref> [[Abd al-Qadir al-Husayni]] came from Egypt with several hundred men of the [[Army of the Holy War]]. Having recruited a few thousand volunteers, he organized the blockade of the 100,000 Jewish residents of Jerusalem.<ref name="Larry Collins 1971 p.7">[[#lapierre collins|Dominique Lapierre et Larry Collins (1971)]], chap. 7, pp. 131–153</ref> The [[Yishuv]] tried to supply the city using convoys of up to 100 armoured vehicles, but largely failed. By March, almost all [[Haganah]]'s armoured vehicles had been destroyed, the blockade was in full operation, and hundreds of Haganah members who had tried to bring supplies into the city were killed.<ref name="Benny Morris 2003 p.163">[[#morris birth|Benny Morris (2003)]], p. 163</ref> Up to 100,000 Arabs, from the urban upper and middle classes in Haifa, Jaffa and Jerusalem, or Jewish-dominated areas, evacuated abroad or to Arab centres eastwards.<ref name="Benny Morris 2003 p.67">[[#morris birth|Benny Morris (2003)]], p. 67</ref> This situation caused the US to withdraw their support for the Partition plan, thus encouraging the [[Arab League]] to believe that the Palestinian Arabs, reinforced by the Arab Liberation Army, could put an end to the plan for partition. The British, on the other hand, decided on 7 February 1948 to support the annexation of the Arab part of Palestine by [[Jordan|Transjordan]].<ref name="Henry Laurens 2005 p.83">[[#laurens|Henry Laurens (2005)]], p. 83</ref> [[File:Declaration of State of Israel 1948.jpg|thumb|[[David Ben-Gurion]] proclaiming the [[Israeli Declaration of Independence]] in 1948]] [[David Ben-Gurion]] reorganized Haganah and made conscription obligatory. Every Jewish man and woman in the country had to receive military training. Thanks to funds raised by [[Golda Meir]] from sympathisers in the United States, and Stalin's decision to support the [[Zionism|Zionist]] cause, the Jewish representatives of Palestine were able to purchase important arms in Eastern Europe. Ben-Gurion gave [[Yigael Yadin]] the responsibility to plan for the announced intervention of the Arab states. The result of his analysis was [[Plan Dalet]], in which Haganah passed from the defensive to the offensive. The plan sought to establish Jewish territorial continuity by conquering mixed zones. [[Tiberias]], [[Haifa]], [[Safed]], [[Beisan]], [[Jaffa]] and Acre fell, resulting in the flight of more than 250,000 Palestinian Arabs.<ref>[[#laurens|Henry Laurens (2005)]], pp. 85–86</ref> The situation pushed the leaders of the neighbouring Arab states to intervene. On 14 May 1948, on the day the last British forces left from Haifa, the [[Jewish People's Council]] gathered at the [[Tel Aviv Museum]] and proclaimed [[Declaration of Establishment of State of Israel|the establishment]] of a [[Jewish state]] in [[Eretz Israel]], to be known as the [[State of Israel]].<ref>[http://www.mfa.gov.il/MFA/Peace+Process/Guide+to+the+Peace+Process/Declaration+of+Establishment+of+State+of+Israel.htm Declaration of Establishment of State of Israel: 14 May 1948: Retrieved 2 June 2012] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120321213130/http://www.mfa.gov.il/MFA/Peace%20Process/Guide%20to%20the%20Peace%20Process/Declaration%20of%20Establishment%20of%20State%20of%20Israel.htm |date=21 March 2012 }}</ref> {{clear}} ==State of Israel (1948–present)== ===War of Independence=== {{Main article|1948 Arab–Israeli War}} [[File:Raising the Ink Flag at Umm Rashrash (Eilat).jpg|thumb|upright|[[Avraham Adan]] raising the [[Ink Flag]] marking the end of the [[1948 Arab–Israeli War]]]] Immediately following the declaration of the new state, both [[superpower]] leaders, US President [[Harry S. Truman]] and Soviet leader [[Joseph Stalin]], recognized the new state. The [[Arab League]] members Egypt, Transjordan, Syria, Lebanon and Iraq refused to accept the UN partition plan and proclaimed the right of self-determination for the Arabs across the whole of Palestine. The Arab states marched their forces into what had, until the previous day, been the British Mandate for Palestine, starting the [[1948 Arab–Israeli War|first Arab–Israeli War]]. The Arab states had heavy military equipment at their disposal and were initially on the offensive (the Jewish forces were not a state before 15 May and could not buy heavy arms). On 29 May 1948, the British initiated [[United Nations Security Council Resolution 50]] declaring an arms embargo on the region. [[Czechoslovakia]] [[Arms shipments from Czechoslovakia to Israel 1947–1949|violated the resolution]], supplying the Jewish state with critical military hardware to match the (mainly British) heavy equipment and planes already owned by the invading Arab states. On 11 June, a month-long UN truce was put into effect. Following independence, the [[Haganah]] became the [[Israel Defense Forces]] (IDF). The [[Palmach]], [[Irgun|Etzel]] and [[Lehi (group)|Lehi]] were required to cease independent operations and join the IDF. During the ceasefire, Etzel attempted to bring in a private arms shipment aboard a ship called "[[Altalena]]". When they refused to hand the arms to the government, Ben-Gurion ordered that the ship be sunk. Several Etzel members were killed in the fighting. Large numbers of Jewish immigrants, many of them World War II veterans and Holocaust survivors, now began arriving in the new state of Israel, and many joined the IDF.<ref>{{cite web |url=http://www.hagana.co.il/show_item.asp?levelId=59798&itemId=47310&itemType=3 |publisher=hagana.co.il |script-title=he:גיוס חוץ לארץ |accessdate=2007-12-11 |language=Hebrew |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20081231104437/http://www.hagana.co.il/show_item.asp?levelId=59798&itemId=47310&itemType=3 |archivedate=31 December 2008 |df=dmy-all }}</ref> After an initial loss of territory by the Jewish state and its occupation by the Arab armies, from July the tide gradually turned in the Israelis' favour and they pushed the Arab armies out and conquered some of the territory that had been included in the proposed Arab state. At the end of November, tenuous local ceasefires were arranged between the Israelis, Syrians and Lebanese. On 1 December [[Abdullah I of Jordan|King Abdullah]] announced the union of Transjordan with Arab Palestine west of the Jordan; only Britain recognized the annexation. ===Armistice Agreements=== {{Main article|1949 Armistice Agreements}} [[File:Cia-is-map2.png|thumb|upright|[[Green Line (Israel)|1949 Green Line]]]] Israel signed [[1949 Armistice Agreements|armistices]] with Egypt (24 February), Lebanon (23 March), Jordan (3 April) and Syria (20 July). No actual peace agreements were signed. With [[1949 Armistice Agreements|permanent ceasefire]] coming into effect, Israel's new borders, later known as the [[Green Line (Israel)|Green Line]], were established. These borders were not recognized by the Arab states as international boundaries.<ref>Green Line: the name given to the 1949 Armistice lines that constituted the de facto borders of pre-1967 Israel &mdash; [http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/israel/il_glos.html "Glossary: Israel"], ''[[Library of Congress Country Studies]]''</ref> The IDF had overrun [[Galilee]], [[Jezreel Valley]], [[West Jerusalem]], the [[Israeli coastal plain|coastal plain]] and the [[Negev]]. The Syrians remained in control of a strip of territory along the Sea of Galilee originally allocated to the Jewish state, the Lebanese occupied a tiny area at [[Rosh HaNikra, Israel|Rosh Hanikra]], and the Egyptians retained the Gaza strip and still had some forces surrounded inside Israeli territory. Jordanian forces remained in [[Jordanian annexation of the West Bank| the West Bank]], where the British had stationed them before the war. Jordan annexed the areas it occupied while Egypt kept [[Occupation of the Gaza Strip by Egypt|Gaza as an occupied zone]]. Following the ceasefire declaration, Britain released over 2,000 Jewish detainees it was still holding in Cyprus and recognized the state of Israel. On 11 May 1949, Israel was admitted as a member of the United Nations.<ref>{{cite web|url=http://www.nationmaster.com/graph/gov_un_mem_dat-government-un-membership-date|title=Countries Compared by Government > UN membership date. International Statistics at NationMaster.com|website=www.nationmaster.com}}</ref> Out of an Israeli population of 650,000, some 6,000 men and women were killed in the fighting, including 4,000 soldiers in the IDF. According to United Nations figures, 726,000 Palestinians [[1948 Palestinian exodus|had fled or were evicted]] by the Israelis between 1947 and 1949.<ref>{{harvnb|Morris|2004|pp=604}}</ref> Except in Jordan, the Palestinian refugees were settled in large refugee camps in poor, overcrowded conditions. In December 1949, the UN (in response to a British proposal) established an agency ([[UNRWA]]) to provide aid to the Palestinian refugees. It became the largest single UN agency and is the only UN agency that serves a single people. ===1948–1955: Ben-Gurion I; Sharett=== {{Further information|Austerity in Israel|Lavon Affair|Reprisal operations}} {{See also2|[[Provisional government of Israel|Provisional]]|[[First government of Israel|First]]|[[Second government of Israel|Second]]|[[Third government of Israel|Third]]|[[Fourth government of Israel|Fourth]]|[[Fifth government of Israel|Fifth]]|[[Sixth government of Israel|Sixth]] governments of Israel}} A 120-seat parliament, the [[Knesset]], met first in [[Tel Aviv]] then moved to [[Jerusalem]] after the 1949 ceasefire. In January 1949, Israel held its [[Israeli legislative election, 1949|first elections]]. The Socialist-Zionist parties [[Mapai]] and [[Mapam]] won the most seats (46 and 19 respectively). Mapai's leader, [[David Ben-Gurion]], was appointed [[Prime Minister of Israel|Prime Minister]], he formed a coalition which did not include Mapam who were [[Stalinist]] and loyal to the USSR (another Stalinist party, non-Zionist [[Maki (historical political party)|Maki]] won 4 seats). The Knesset elected [[Chaim Weizmann]] as the first (largely ceremonial) [[President of Israel]]. [[Hebrew]] and [[Arabic]] were made the official languages of the new state. All governments have been [[coalitions]]—no party has ever won a majority in the Knesset. From 1948 until 1977 all governments were led by [[Mapai]] and the [[Alignment (political party)|Alignment]], predecessors of the [[Labor Party (Israel)|Labour Party]]. In those years [[Labor Zionism|Labour Zionists]], initially led by [[David Ben-Gurion]], dominated Israeli politics and the economy was run on primarily [[Socialism|socialist lines]]. Within three years (1948 to 1951), immigration doubled the Jewish population of Israel and left an indelible imprint on Israeli society.<ref>''Immigrants in Turmoil: Mass Immigration to Israel and its Repercussions in the 1950s and After'' Dvora Hacohen, Syracuse University Press, 2003</ref><ref>{{Cite journal|url=http://www1.cbs.gov.il/reader/shnaton/templ_shnaton_e.html?num_tab=st02_01&CYear=2006 |publisher=Israel Central Bureau of Statistics |accessdate=7 August 2007 |year=2006 |title=Population, by Religion and Population Group |ref=harv |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070930033403/http://www1.cbs.gov.il/reader/shnaton/templ_shnaton_e.html?num_tab=st02_01&CYear=2006 |archivedate=30 September 2007 |df= }}</ref> Overall, 700,000 Jews settled in Israel during this period.<ref>Benny Morris, ''Righteous Victims'', chap.VI.</ref> Some 300,000 arrived from Asian and North African nations as part of the [[Jewish exodus from Arab and Muslim countries]].<ref name=sachar_pp395-403>Sachar, pp. 395–403.</ref> Among them, the largest group (over 100,000) was from Iraq. The rest of the immigrants were from Europe, including more than 270,000 who came from Eastern Europe,<ref>Tom Segev, ''1949. The First Israelis'', Owl Books, 1986, p.96.</ref> mainly Romania and Poland (over 100,000 each). Nearly all the Jewish immigrants could be described as [[refugee]]s, however only 136,000 who immigrated to Israel from Central Europe, had international certification because they belonged to the 250,000 Jews registered by the allies as displaced after World War II and living in [[Displaced persons camp]]s in Germany, Austria and Italy.<ref>{{cite web |url=http://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10005462 |title=Displaced Persons |work=Holocaust Encyclopedia |publisher=United States Holocaust Memorial Museum |accessdate=5 December 2012}}</ref> In 1950 the Knesset passed the [[Law of Return]], which granted to all Jews and those of Jewish ancestry, and their spouses, the right to settle in Israel and gain citizenship. That year, 50,000 Yemenite Jews (99%) were [[Operation Magic Carpet (Yemen)|secretly flown]] to Israel. In 1951 Iraqi Jews were granted temporary permission to leave the country and 120,000 (over 90%) opted [[Operation Ezra and Nehemiah|to move to Israel]]. Jews also fled from Lebanon, Syria and Egypt. By the late sixties, about 500,000 Jews had left Algeria, Morocco and Tunisia. Over the course of twenty years, some 850,000 Jews from Arab countries (99%) relocated to Israel (680,000), France and the Americas.<ref>{{Cite web |url=http://www.mfa.gov.il/ |title=VI- The Arab Refugees – Introduction |access-date=20 មីនា 2018 |archivedate=22 សីហា 2016 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160822135916/http://mfa.gov.il/ |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite news |title=Group seeks justice for 'forgotten' Jews |first=Warren |last=Hoge |url=https://www.nytimes.com/2007/11/04/world/americas/04iht-nations.4.8182206.html |newspaper=[[The New York Times]] |date=5 November 2007 |accessdate=3 December 2012}}</ref> The land and property left behind by the Jews (much of it in Arab city centres) is still a matter of some dispute. Today there are about 9,000 Jews living in Arab states, of whom 75% live in Morocco and 15% in Tunisia. [[File:Menachem Begin při projevu na demonstraci proti německým reparacím v Tel Avivu v únoru 1952.jpg|thumb|left|[[Menachem Begin]] addressing a mass demonstration in Tel Aviv against [[Reparations Agreement between Israel and West Germany|negotiations with Germany]] in 1952]] Between 1948 and 1958, the population of Israel rose from 800,000 to two million. During this period, food, clothes and furniture had to be rationed in what became known as the [[Austerity in Israel|Austerity Period]] (''Tkufat haTsena''). Immigrants were mostly refugees with no money or possessions and many were housed in temporary camps known as [[ma'abarot]]. By 1952, over 200,000 immigrants were living in tents or prefabricated shacks built by the government. Israel received financial aid from private donations from [[American Jewish Joint Distribution Committee|outside the country]] (mainly the United States).<ref>''Mishtar HaTsena'' (in Hebrew), Dr Avigail Cohen & Haya Oren, Tel Aviv 1995</ref> The pressure on the new state's finances led Ben-Gurion to sign a [[Reparations Agreement between Israel and West Germany|reparations agreement]] with [[West Germany]]. During the Knesset debate some 5,000 demonstrators gathered and riot police had to cordon the building.<ref>{{cite news |url=http://www.ynet.co.il/articles/1,7340,L-3306796,00.html |script-title=he:היום שבו נכבשה הכנסת (כמעט) |language=Hebrew |publisher=[[Ynet]] |accessdate=12 January 2013}}</ref> Israel received several billion marks and in return agreed to open diplomatic relations with Germany. At the end of 1953, Ben-Gurion retired to [[Kibbutz]] [[Sde Boker]] in the [[Negev]]. In 1949, education was made free and compulsory for all citizens until the age of 14. The state now funded the party-affiliated Zionist education system and a new body created by the Haredi [[Agudat Israel]] party. A separate body was created to provide education for the remaining Palestinian-Arab population. The major political parties now competed for immigrants to join their education systems. The government banned the existing educational bodies from the transit camps and tried to mandate a unitary secular socialist education<ref>The melting pot in Israel: the commission of inquiry concerning education in the early years of the state by Tzvi Tzameret, Albany 2002 chapter 7</ref> under the control of "camp managers" who also had to provide work, food and housing for the immigrants. There were attempts to force orthodox Yemenite children to adopt a secular life style by teachers, including many instances of Yemenite children having their [[Payot|side-curls]] cut by teachers. This led to the first Israeli public inquiry (the Fromkin Inquiry),<ref>For more information see ''The melting pot in Israel'' by Tzvi Tzameret, Albany 2002</ref> the collapse of the coalition, and an [[Israeli legislative election, 1951|election]] in 1951, with little change in the results. In 1953 the party-affiliated education system was scrapped and replaced by a secular state education system and a state-run Modern Orthodox system. Agudat Israel were allowed to maintain their existing school system. In its early years Israel sought to maintain a non-aligned position between the super-powers. However, in 1952, an antisemitic public trial was staged in Moscow in which a group of Jewish doctors were accused of trying to poison Stalin (the [[Doctors' plot]]), followed by a similar trial in Czechoslovakia ([[Slánský trial]]). This, and the failure of Israel to be included in the [[Bandung Conference]] (of [[Non-Aligned Movement|non-aligned states]]), effectively ended Israel's pursuit of non-alignment. On 19 May 1950, Egypt announced that the [[Suez Canal]] was closed to Israeli ships and commerce. In 1952 a [[Egyptian Revolution of 1952|military coup]] in Egypt brought [[Gamal Abdel Nasser|Abdel Nasser]] to power. The United States pursued close relations with the new Arab states, particularly the Nasser-led Egyptian [[Free Officers Movement (Egypt)|Free Officers Movement]] and [[Ibn Saud of Saudi Arabia]]. Israel's solution to diplomatic isolation was to establish good relations with newly independent states in [[Africa]]<ref>"Israel's Military Aid to Africa, 1960–66", Abel Jacob in ''The Journal of Modern African Studies'', vol. 9, no. 2 (August 1971), pp. 165–187</ref> and with France, which was engaged in the [[Algerian War]]. In the [[Israeli legislative election, 1955|January 1955 elections]] Mapai won 40 seats and the Labour Party 10, [[Moshe Sharett]] became prime minister of Israel at the head of a left-wing coalition. Between 1953 and 1956, there were intermittent clashes along all of Israel's borders as Arab [[List of attacks against Israeli civilians before 1967|terrorism]] and breaches of the ceasefire resulted in Israeli [[Retribution operations|counter-raids]]. [[Palestinian fedayeen]] attacks, often organized and sponsored by the Egyptians, were made from [[Occupation of the Gaza Strip by Egypt|(Egyptian occupied) Gaza]]. Fedayeen attacks led to a growing cycle of violence as Israel launched [[Unit 101|reprisal attacks]] against Gaza.<ref>Spencer C. Tucker, Priscilla Mary Roberts (eds.). ''The Encyclopedia of the Arab-Israeli Conflict: A Political, Social, and Military History''. [[ABC-CLIO]]. p. 229. {{ISBN|978-1-85109-842-2}}</ref> In 1954 the [[Uzi]] submachine gun first entered use by the Israel Defense Forces. In 1955 the Egyptian government began recruiting former Nazi rocket scientists for a missile program.<ref>{{cite web |url=http://www.nti.org/media/pdfs/egypt_missile.pdf?_=1316466791 |title=Egypt Missile Chronology |date=9 March 2009 |publisher=Nuclear Threat Initiative |accessdate=4 December 2012}}</ref><ref>''Nasser and the Missile Age in the Middle East'' (Contemporary Security Studies) by Owen Sirrs, Routledge 2006. {{ISBN|978-0-415-37003-5}}. The Germans involved had worked on the [[V-1 (flying bomb)|V-1]] and [[V-2 rocket|V-2]] programs.</ref> Archaeologist and General [[Yigael Yadin]] purchased the [[Dead Sea Scrolls]] on behalf of the State of Israel. The entire first batch to be discovered were now owned by Israel and housed in the [[Shrine of the Book]] at the [[Israel Museum]]. Sharett's government was brought down by the [[Lavon Affair]], a crude plan to disrupt US–Egyptian relations, involving Israeli agents planting bombs at American sites in Egypt.<ref>{{cite web |url=https://www.knesset.gov.il/lexicon/eng/lavon_eng.htm |title=Lavon Affair |work=Lexicon of Terms |publisher=Knesset |accessdate=5 December 2012}}</ref> The plan failed when eleven agents were arrested. Defense Minister [[Pinhas Lavon|Lavon]] was blamed despite his denial of responsibility. The Lavon affair led to Sharett's resignation and Ben-Gurion returned to the post of prime minister. ===1955–1963: Ben-Gurion II=== {{Further information|Suez Crisis}} {{See also2|[[Seventh government of Israel|Seventh]]|[[Eighth government of Israel|Eighth]]|[[Ninth government of Israel|Ninth]]|[[Tenth government of Israel|Tenth]] governments of Israel}} In 1956, the increasingly pro-Soviet President Nasser of Egypt, announced the nationalization of the (French and British owned) [[Suez Canal]], which was Egypt's main source of foreign currency. Egypt also blockaded the [[Gulf of Aqaba]] preventing Israeli access to the [[Red Sea]]. Israel made a [[Protocol of Sèvres|secret agreement]] with the French at Sèvres to co-ordinate military operations against Egypt. Britain and France had already begun secret preparations for military action. It has been alleged that the French also agreed to build a [[Negev Nuclear Research Center|nuclear plant]] for the Israelis and that by 1968 this was able to produce [[Nuclear weapons and Israel|nuclear weapons]]. Britain and France arranged for Israel to give them a pretext for seizing the Suez Canal. Israel was to attack Egypt, and Britain and France would then call on both sides to withdraw. When, as expected, the Egyptians refused, Anglo-French forces would invade to take control of the Canal. [[File:Israeli troops in sinai war.jpg|thumb|Israeli paratroopers dig in near the [[Mitla Pass]], 31 October 1956]] Israeli forces, commanded by General [[Moshe Dayan]], [[Operation Kadesh|attacked]] Egypt on 29 October 1956. On 30 October Britain and France made their pre-arranged call for both sides to stop fighting and withdraw from the Canal area, and for them to be allowed to take up positions at key points on the Canal. Egypt refused and the allies commenced air strikes on 31 October aimed at neutralizing the Egyptian air force. By 5 November the Israelis had overrun the [[Sinai]]. The Anglo-French invasion began that day. There was uproar in the UN, with the United States and USSR for once in agreement in denouncing the actions of Israel, Britain and France. A demand for a ceasefire was reluctantly accepted on 7 November. At Egypt's request, the UN sent an [[United Nations Emergency Force|Emergency Force]] (UNEF), consisting of 6,000 peacekeeping troops from 10 nations to supervise the ceasefire. This was the first ever UN peacekeeping operation. From 15 November the UN troops marked out a zone across the Sinai to separate the Israeli and Egyptian forces. Upon receiving US guarantees of Israeli access to the Suez Canal, freedom of access out of the Gulf of Aqaba and Egyptian action to stop Palestinian raids from Gaza, the Israelis withdrew to the Negev.<ref>{{cite web |url=https://www.un.org/en/peacekeeping/missions/past/unef1backgr2.html#three |title=First United Nations Emergency Force (UNEF I) - Background |publisher=United Nations |accessdate=5 December 2012}}</ref> In practice the Suez Canal remained closed to Israeli shipping. The conflict marked the end of West-European dominance in the Middle East. Nasser emerged as the victor in the conflict, having won the political battle, however the Israeli military learnt that it did not need British or French support in order to conquer Sinai and that it could conquer the Sinai peninsula in a few days. The Israeli political leadership learnt that Israel had a limited time frame within which to operate militarily after which international political pressure would restrict Israel's freedom of action. In 1956, two [[Modern Orthodox Judaism|modern-orthodox]] (and [[Religious Zionism|religious-zionist]]) parties, [[Mizrachi (political party)|Mizrachi]] and [[Hapoel HaMizrachi]], joined to form the [[National Religious Party]]. The party was a component of every Israeli coalition until 1992, usually running the Ministry of Education. Mapai was once again victorious in the [[Israeli legislative election, 1959|1959 elections]], increasing its number of seats to 47, Labour had 7. Ben-Gurion remained Prime Minister. In 1959, there were renewed skirmishes along Israel's borders that continued throughout the early 1960s. The Arab League continued to maintain an [[Arab League boycott of Israel|economic boycott]] and there was a dispute over water rights in the River Jordan basin. With Soviet backing, the Arab states, particularly Egypt, were continuing to build up their forces. Israel's main military [[France–Israel relations|hardware supplier was France]]. [[File:1961-04-13 Tale Of Century - Eichmann Tried For War Crimes.ogv|thumb|US newsreel on the trial of [[Adolf Eichmann]]]] [[Rudolph Kastner]], a minor political functionary, was accused of collaborating with the Nazis and sued his accuser. Kastner lost the trial and was assassinated two years later. In 1958 the [[Supreme Court of Israel|Supreme Court]] exonerated him. In May 1960 [[Adolf Eichmann]], one of the chief administrators of the Nazi Holocaust, was located in Argentina by the [[Mossad]], which later kidnapped him to Israel. In 1961 he was put on trial, and after several months found guilty and sentenced to death. He was hanged in 1962 and is the only person ever sentenced to death by an Israeli court. Testimonies by Holocaust survivors at the trial and the extensive publicity that surrounded it has led the trial to be considered a turning point in public awareness of the Holocaust.<ref>"The Eichmann Trial and American Jewry: A Reassessment", Françoise S. Ouzan in ''Jewish Political Studies Review'' 19:1–2 (Spring 2007), see also [[Hannah Arendt]], ''[[Eichmann in Jerusalem]]'' (published 1963)</ref> In 1961 a [[Herut]] no-confidence motion over the Lavon affair led to Ben-Gurion's resignation. Ben-Gurion declared that he would only accept office if Lavon was fired from the position of the head of [[Histadrut]], Israel's labour union organization. His demands were accepted and Mapai won the [[Israeli legislative election, 1961|1961 election]] (42 seats keeping Ben-Gurion as PM) with a slight reduction in its share of the seats. Menachem Begin's Herut party and the [[Liberal Party (Israel)|Liberals]] came next with 17 seats each. In 1962 the [[Mossad]] began assassinating German rocket scientists working in Egypt after one of them reported the missile program was designed to carry chemical warheads. This action was condemned by Ben-Gurion and led to the Mossad director, [[Isser Harel]], resignation.<ref>{{cite news |title=Isser Harel |url=http://www.telegraph.co.uk/news/obituaries/1422449/Isser-Harel.html |newspaper=The Daily Telegraph |date=19 February 2003 |accessdate=4 November 2012}}</ref> In 1963 Ben-Gurion quit again over the Lavon scandal. His attempts to make his party [[Mapai]] support him over the issue failed. [[Levi Eshkol]] became leader of Mapai and the new prime minister. ===1963–1969: Eshkol=== {{Further information|Six-Day War}} {{See also2|[[Eleventh government of Israel|Eleventh]]|[[Twelfth government of Israel|Twelfth]]|[[Thirteenth government of Israel|Thirteenth]] governments of Israel}} In 1963 [[Yigael Yadin]] began excavating [[Masada]]. In 1964, Egypt, Jordan and Syria developed a unified military command. Israel completed work on a [[National Water Carrier of Israel|national water carrier]], a huge engineering project designed to transfer Israel's allocation of the [[Jordan river]]'s waters towards the south of the country in realization of Ben-Gurion's dream of mass Jewish settlement of the [[Negev]] desert. The Arabs responded by trying to divert the headwaters of the Jordan, leading to growing [[War over Water (Jordan river)|conflict]] between Israel and Syria.<ref>{{cite web |url=http://www.kinghussein.gov.jo/his_periods3.html |title=The Disaster of 1967 |accessdate=12 January 2013 |archivedate=19 កុម្ភៈ 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070219000135/http://www.kinghussein.gov.jo/his_periods3.html |url-status=dead }}</ref> In 1964, Israeli Rabbinical authorities accepted that the [[Bene Israel]] of India were indeed Jewish and most of the remaining [[Indian Jews]] migrated to Israel. The 2,000-strong Jewish community of [[Cochin Jews|Cochin]] had already migrated in 1954. Ben-Gurion quit Mapai to form the new party [[Rafi (political party)|Rafi]], he was joined by [[Shimon Peres]] and [[Moshe Dayan]]. Begin's [[Herut]] party joined with the Liberals to form [[Gahal]]. Mapai and Labour united for the [[Israeli legislative election, 1965|1965 elections]], winning 45 seats and maintaining [[Levi Eshkol]] as Prime Minister. Ben-Gurion's Rafi party received 10 seats, Gahal got 26 seats becoming the second largest party. Until 1966, Israel's principal arms supplier was [[France]], however in 1966, following the withdrawal from [[Algeria]], [[Politics of grandeur|Charles de Gaulle]] announced France would cease supplying Israel with arms (and refused to refund money paid for 50 warplanes).<ref>{{cite web |url=http://hnn.us/articles/751.html |title=When Did the U.S. and Israel Become Allies? (Hint: Trick Question) |last=Cristol |first=Jay |date=9 July 2002 |work=History News Network |publisher=George Mason University |accessdate=5 December 2012}}</ref> On 5 February 1966, the United States announced that it was taking over the former French and West German obligations, to maintain military "stabilization" in the Middle East. Included in the military hardware would be over 200 [[M48 Patton|M48 tanks]]. In May of that year the US also agreed to provide [[A-4 Skyhawk]] tactical aircraft to Israel.<ref>{{cite web|url=https://www.israeli-weapons.com/weapons/vehicles/tanks/magach/Patton_Tanks_in_Israeli_Service.htm|title=Patton Tanks in Israeli Service|website=www.israeli-weapons.com}}</ref><ref>{{cite book |last=Herring |first=George C. |title=The American Century and Beyond: U.S. Foreign Relations, 1893-2014 |url=https://books.google.com/?id=E9VKDgAAQBAJ&pg=PA447&lpg=PA447&dq=He+preferred+that+arms+be+provided+through+third+parties+like+West+Germany+than+directly+from+the+United+States.+But+he+was+usually+there+for+Israel,+whether+it+be+A-4+Shyhawk+fighters,+the+first+commitment+of+combat+aircraft+for+Israel,+M-48+tanks,+or+M-113+armored+personnel+carriers.#v=onepage&q=He%20preferred%20that%20arms%20be%20provided%20through%20third%20parties%20like%20West%20Germany%20than%20directly%20from%20the%20United%20States.%20But%20he%20was%20usually%20there%20for%20Israel%2C%20whether%20it%20be%20A-4%20Shyhawk%20fighters%2C%20the%20first%20commitment%20of%20combat%20aircraft%20for%20Israel%2C%20M-48%20tanks%2C%20or%20M-113%20armored%20personnel%20carriers.&f=false |publisher=Oxford University Press |year=2017 |page=447 |isbn=0190212470}}</ref><ref>{{cite book |last=Aloni |first=Shlomo |title=Israeli A-4 Skyhawk Units in Combat |url=https://books.google.com/?id=pXKHCwAAQBAJ&pg=PT8&dq=%27limited+number+of+tactical+aircraft%27+to+Israel+followed+on+20+May+1966#v=onepage&q='limited%20number%20of%20tactical%20aircraft'%20to%20Israel%20followed%20on%2020%20May%201966&f=false |publisher=Bloomsbury Publishing |year=2013 |page=8 |isbn=1849081298}}</ref> In 1966 security restrictions placed on [[Arab-Israelis]] were eased and efforts made to integrate them into Israeli life.<ref>{{cite book |last=Lustick |first=Ian |title=Arabs in the Jewish State: Israel's control of a national minority |url= |year=1980 |page=123 |isbn=0292703473}}</ref> In 1966, [[Television in Israel|Black and white TV]] broadcasts began. On 15 May 1967, the first public performance of [[Naomi Shemer]]'s classic song "[[Jerusalem of Gold]]" took place and over the next few weeks it dominated the Israeli airwaves. Two days later Syria, Egypt and Jordan amassed troops along the Israeli borders, and Egypt closed the [[Straits of Tiran]] to Israeli shipping. Nasser demanded that the [[United Nations Emergency Force|UNEF]] leave Sinai, threatening escalation to a full war. Egyptian radio broadcasts talked of a coming genocide.<ref>{{cite news |url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1627015,00.html |title=In the Shadow of the Six-Day War |last=Mcgirk |first=Tim |date=31 May 2007 |work=[[Time (magazine)|Time]] |accessdate=4 December 2012 |archive-date=3 មិថុនា 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070603194639/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1627015,00.html |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.sixdaywar.co.uk/timeline.htm |title=Six Day War Comprehensive Timeline |accessdate=4 December 2012}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.tbsjournal.com/James.html |title=Whose Voice? Nasser, the Arabs, and 'Sawt al-Arab' Radio |last=James |first=Laura M. |year=2006 |publisher=Transnational Broadcasting Studies |accessdate=4 December 2012 |archivedate=16 កក្កដា 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110716194101/http://www.tbsjournal.com/James.html |url-status=dead }}</ref> On 26 May [[Gamal Abdel Nasser|Nasser]] declared, "''The battle will be a general one and our basic objective will be to destroy Israel''".<ref name="Mutawi2002p95">{{cite book|author=Samir A. Mutawi|title=Jordan in the 1967 War|url=https://books.google.com/books?id=g9bBJusRJIMC&pg=PA94|date=18 July 2002|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-52858-0|page=95|quote="On 26 May he declared, "The battle will be a general one and our basic objective will be to destroy Israel"}}</ref> Israel considered the [[Straits of Tiran]] closure a [[Casus belli]]. Egypt, Syria, Jordan and Iraq signed defence pacts and Iraqi troops began deploying to Jordan, Syria and Egypt.<ref>The Times (London), 1st June 1967</ref> Algeria also announced that it would send troops to Egypt. Between 1963 and 1967 [[Egypt and weapons of mass destruction|Egyptian troops had tested chemical weapons]] on Yemenite civilians as part of an [[North Yemen Civil War|Egyptian intervention in support of rebels]].<ref>{{cite web|url=https://wcfia.harvard.edu/publications/forgotten-gas-attacks-yemen-haunt-syria-crisis|title=Forgotten Gas Attacks in Yemen Haunt Syria Crisis|publisher=}}</ref> Israel responded by calling up its civilian reserves, bringing much of the Israeli economy to a halt. The Israelis set up a national unity coalition, including for the first time [[Menachem Begin]]'s party, [[Herut]], in a coalition. During a national radio broadcast, Prime Minister Levi Eshkol stammered, causing widespread fear in Israel. To calm public concern [[Moshe Dayan]] (Chief of Staff during the Sinai war) was appointed Defence Minister. [[File:Flickr - Government Press Office (GPO) - Defense Minister Moshe Dayan, Chief of staff Yitzhak Rabin, Gen. Rehavam Zeevi (R) And Gen. Narkis in the old city of Jerusalem.jpg|thumb|left|Gen. [[Uzi Narkiss]], Defense Minister [[Moshe Dayan]], Chief of staff [[Yitzhak Rabin]] and Gen. [[Rehavam Ze'evi]] in the [[Old City (Jerusalem)|Old City of Jerusalem]], 7 June 1967]] On the morning before Dayan was sworn in, 5 June 1967, the Israeli air force launched [[Operation Focus|pre-emptive attacks]] destroying first the Egyptian air force, and then later the same day destroying the air forces of Jordan and Syria. Israel then [[Six-Day War|defeated]] (almost successively) Egypt, Jordan and Syria. By 11 June the Arab forces were routed and all parties had accepted the cease-fire called for by UN Security Council Resolutions 235 and 236. Israel gained control of the [[Sinai Peninsula]], the [[Gaza Strip]], the [[Golan Heights]], and the formerly Jordanian-controlled [[West Bank]] of the [[Jordan River]]. [[East Jerusalem]] was arguably<ref>{{cite journal |last=Lustick |first=Ian |date=January 1997 |title=Has Israel Annexed East Jerusalem? |journal=Middle East Policy |volume=V |issue=1 |pages=34–45 |location=Washington, D.C. |publisher=Middle East Policy Council |issn=1061-1924 |oclc=4651987544 |doi=10.1111/j.1475-4967.1997.tb00247.x |accessdate=8 July 2007 |url=http://www.mepc.org/journal_vol5/9701_lustick.asp |archiveurl=https://web.archive.org/web/20091120090306/http://www.mepc.org/journal_vol5/9701_lustick.asp |archivedate=20 November 2009 |ref=harv}}</ref> [[Jerusalem Law|annexed]] by Israel. Residents were given permanent residency status and the option of applying for Israeli citizenship. The annexation was not recognized internationally (the Jordanian annexation of 1948 was also unrecognized). Other areas occupied remained under military rule (Israeli civil law did not apply to them) pending a final settlement. The Golan was also [[Golan Heights Law|annexed]] in 1981. On 22 November 1967, the Security Council adopted [[United Nations Security Council Resolution 242|Resolution 242]], the "land for peace" formula, which called for the establishment of a just and lasting peace based on Israeli withdrawal from territories occupied in 1967 in return for the end of all states of belligerency, respect for the sovereignty of all states in the area, and the right to live in peace within secure, recognized boundaries. The resolution was accepted by both sides, though with different interpretations, and has been the basis of all subsequent peace negotiations. After 1967 the US began supplying Israel with aircraft and the Soviet block (except Romania) [[Soviet Union and the Arab–Israeli conflict|broke off relations]] with Israel. [[1968 Polish political crisis|Antisemitic purges]] led to the final migration of the last [[Polish Jews]] to Israel. For the first time since the end of the British Mandate, Jews could visit the [[Old City (Jerusalem)|Old City of Jerusalem]] and pray at the [[Western Wall]] (the holiest site in modern Judaism), to which they had been denied access by the Jordanians in contravention of the 1949 Armistice agreement. The four-meter-wide public alley beside the Wall was expanded into a massive plaza and worshippers were allowed to sit, or use other furniture, for the first time in centuries. In [[Hebron]], Jews gained access to the [[Cave of the Patriarchs]] (the second most holy site in Judaism) for the first time since the 14th century (previously Jews were only allowed to pray at the entrance).<ref>{{cite web|url=http://www.chabad.org/special/israel/points_of_interest_cdo/aid/588225/jewish/Cave-of-the-Patriarchs.htm |title=Cave of the Patriarchs |publisher=Chabad |accessdate=2 April 2015 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150318073338/http://www.chabad.org/special/israel/points_of_interest_cdo/aid/588225/jewish/Cave-of-the-Patriarchs.htm |archivedate=18 March 2015 |df=dmy-all }}</ref> A third Jewish holy site, [[Rachel's Tomb]], in [[Bethlehem]], also became accessible. [[Energy in Egypt|Sinai oil fields]] made Israel self-sufficient in energy. In 1968 [[Moshe Levinger]] led a group of [[Religious Zionist]]s who created the first [[Israeli settlement|Jewish settlement]], a town near Hebron called [[Kiryat Arba]]. There were no other religious settlements until after 1974. Ben-Gurion's [[Rafi (political party)|Rafi]] party merged with the Labour-Mapai alliance. Ben-Gurion remained outside as an independent. In 1968, compulsory education was extended until the age of 16 for all citizens (it had been 14) and the government embarked on an extensive program of [[Social integration|integration]] in education. In the major cities children from mainly [[Sephardi]]/[[Mizrahi]] neighbourhoods were [[bus]]ed to newly established [[middle school]]s in better areas. The system remained in place until after 2000. In March 1968, Israeli forces attacked the Palestinian militia, [[Fatah]], at its [[Battle of Karameh|base in the Jordanian town of Karameh]]. The attack was in response to land mines placed on Israeli roads. The Israelis retreated after destroying the camp, however the Israelis sustained unexpectedly high casualties and the attack was not viewed as a success. Despite heavy casualties, the Palestinians claimed victory, while Fatah and the [[PLO]] (of which it formed part) became famous across the Arab world. In early 1969, fighting broke out between Egypt and Israel along the Suez Canal. In retaliation for repeated Egyptian shelling of Israeli positions along the Suez Canal, Israeli planes made deep strikes into Egypt in the 1969–1970 "[[War of Attrition]]". ===1969–1974: Meir=== {{Further information|War of Attrition|Jarring Mission|Rogers Plan|Munich massacre|Yom Kippur War}} {{See also2|[[Fourteenth government of Israel|Fourteenth]]|[[Fifteenth government of Israel|Fifteenth]]|[[Sixteenth government of Israel|Sixteenth]] governments of Israel}} In early 1969, Levi Eshkol died in office of a heart attack and [[Golda Meir]] became Prime Minister with the largest percentage of the vote ever won by an Israeli party, winning 56 of the 120 seats after the [[Israeli legislative election, 1969|1969 election]]. Meir was the [[List of the first female holders of political offices in Asia|first female prime minister of Israel]] and the first woman to have headed a Middle Eastern state in modern times.<ref>{{cite book |last=Kort |first=Michael |title=The Handbook of the Middle East |url=https://books.google.com/?id=0xAh8wbCqEUC&pg=PT83&dq=Meir+first+woman+to+have+headed+a+Middle+Eastern+state |publisher= Twenty-First Century Books |year=2007 |isbn=9780822571438}}</ref> Gahal remained on 26 seats, and was the second largest party. In December 1969, Israeli naval commandos [[Cherbourg Project|took five missile boats]] during the night from Cherbourg Harbour in France. Israel had paid for the boats but the French had refused to supply them. In July 1970 the Israelis [[Operation Rimon 20|shot down five Soviet fighters]] that were aiding the Egyptians in the course of the [[War of Attrition]]. Following this, the US worked to calm the situation and in August 1970 a cease fire was agreed. In [[Black September in Jordan|September 1970]] [[King Hussein]] of [[Jordan]] drove the [[Palestine Liberation Organization]] out of his country. On September 18, 1970, Syrian tanks invaded Jordan, intending to aid the PLO. At the request of the US, Israel moved troops to the border and threatened Syria, causing the Syrians to withdraw. The centre of PLO activity then shifted to [[Lebanon]], where the 1969 [[Cairo Agreement (1969)|Cairo agreement]] gave the Palestinians autonomy within the south of the country. The area controlled by the PLO became known by the international press and locals as "[[Palestinian insurgency in South Lebanon|Fatahland]]" and contributed to the 1975–1990 [[Lebanese Civil War]]. The event also led to [[Hafez al-Assad]] taking power in Syria. Egyptian President Nasser died immediately after and was succeeded by [[Anwar Sadat]]. Increased [[Zionology|Soviet antisemitism]] and enthusiasm generated by the 1967 victory led to a wave of Soviet Jews applying to [[Aliyah from the Soviet Union in the 1970s|emigrate]] to Israel. Those who left could only take two suitcases. Most Jews were [[Refusenik|refused exit visas]] and persecuted by the authorities. Some were arrested and sent to [[Gulag]] camps, becoming known as [[Prisoners of Zion]]. During 1971, violent demonstrations by the [[Israeli Black Panthers]], made the Israeli public aware of resentment among [[Mizrahi]] Jews at ongoing discrimination and social gaps.<ref>{{cite web |url=http://www.europe-solidaire.org/spip.php?page=article_impr&id_article=3744 |title=30 years to the Black Panthers in Israel |last=Chetrit |first=Sami Shalom |year=2003 |accessdate=4 December 2012 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150603110755/http://www.europe-solidaire.org/spip.php?page=article_impr&id_article=3744 |archivedate=3 June 2015 |df=dmy-all }}</ref> In 1972 the US [[Jewish Mafia]] leader, [[Meyer Lansky]], who had taken refuge in Israel, was deported to the United States. At the 1972 [[Munich Olympics]], two members of the Israeli team were killed, and nine members [[Munich massacre|taken hostage by Palestinian terrorists]]. A botched German rescue attempt [[Munich Massacre|led to the death of the rest]] along with five of the eight hijackers. The three surviving Palestinians were released by the West German authorities eight weeks later without charge, in exchange for the hostages of hijacked [[Lufthansa Flight 615]].<ref name=haaretz>{{cite news|last=Greenfeter|first=Yael|title=Israel in shock as Munich killers freed|url=http://www.haaretz.com/print-edition/features/israel-in-shock-as-munich-killers-freed-1.322811|accessdate=26 July 2013|newspaper=[[Haaretz]]|date=4 November 2010}}</ref> The Israeli government responded with a [[1972 Israeli air raid in Syria and Lebanon|bombing]], an [[Operation Wrath of God|assassination campaign]] against the organizers of the massacre and a [[1973 Israeli raid on Lebanon|raid on the PLO headquarters in Lebanon]] (led by future Prime Minister, Ehud Barak). In 1972 the new Egyptian President [[Anwar Sadat]] expelled the Soviet advisers from Egypt. This and frequent invasion exercises by Egypt and Syria led to Israeli complacency about the threat from these countries. In addition the desire not to be held responsible for initiating conflict and an election campaign highlighting security, led to an Israeli failure to mobilize, despite receiving warnings of an impending attack.<ref>{{cite news |url=http://www.haaretz.com/a-royal-s-life-1.243745 |title=A royal's life |last=Shamir |first=Shimon |date=10 April 2008 |newspaper=Haaretz |accessdate=4 December 2012}}</ref> [[File:Israeli Tanks Cross the Suez Canal - Flickr - Israel Defense Forces.jpg|thumb|left|143rd Division crossing the [[Suez Canal]] in the direction of [[Cairo]] during the [[Yom Kippur War]], 15 October 1973]] The [[Yom Kippur War]] (also known as the October War) began on 6 October 1973 (the Jewish [[Yom Kippur|Day of Atonement]]), the holiest day in the Jewish calendar and a day when adult Jews are required to fast. The Syrian and Egyptian armies launched a well-planned surprise attack against the unprepared Israeli Defense Forces. For the first few days there was a great deal of uncertainty about Israel's capacity to repel the invaders. Both the Soviets and the Americans (at the orders of [[Richard Nixon]]) [[Operation Nickel Grass|rushed arms to their allies]]. The Syrians were repulsed by the [[Valley of Tears|tiny remnant of the Israeli tank force]] on the Golan and, although the Egyptians captured a strip of territory in Sinai, Israeli forces [[Battle of Ismailia|crossed the Suez Canal]], trapping the Egyptian Third Army in Sinai and were 100 kilometres from Cairo. The war cost Israel over 2,000 dead, resulted in a heavy arms bill (for both sides) and made Israelis more aware of their vulnerability. It also led to heightened [[DEFCON|superpower tension]]. Following the war, both Israelis and Egyptians showed greater willingness to negotiate. On 18 January 1974, extensive diplomacy by US Secretary of State [[Henry Kissinger]] led to a [[United Nations Disengagement Observer Force Zone|Disengagement of Forces agreement]] with the Egyptian government and on 31 May with the Syrian government. The war led the Saudi government to initiate the [[1973 oil crisis]], an oil embargo in conjunction with [[OPEC]], against countries trading with Israel. Severe shortages led to massive increases in the price of oil, and as a result, many countries broke off relations with Israel or downgraded relations, and Israel was banned from participation in the [[Asian Games]] and other Asian sporting events. State funding was introduced for elected parties. The new system made parties independent of wealthy donors and gave Knesset members more power over party funding, however it also made them less dependent on existing party structures and able to take their funding elsewhere.<ref>https://www.knesset.gov.il/mmm/data/pdf/me00636.pdf accessed March 2013</ref> Prior to the December 1973 elections, Gahal and a number of right-wing parties united to form the [[Likud]] (led by Begin). In the [[Israeli legislative election, 1973|December 1973 elections]], Labour won 51 seats, leaving Golda Meir as Prime Minister. The Likud won 39 seats. In May 1974, [[DFLP|Palestinians]] attacked a school in [[Ma'alot massacre|Ma'alot]], holding 102 children hostage. Twenty-two children were killed. In November 1974 the PLO was granted observer status at the UN and [[Yasser Arafat]] addressed the General Assembly. Later that year the [[Agranat Commission]], appointed to assess responsibility for Israel's lack of preparedness for the war, exonerated the government of responsibility, and held the [[David Elazar|Chief of Staff]] and [[Eli Zeira|head of military intelligence]] responsible. Despite the report, public anger at the Government led to [[Golda Meir]]'s resignation. ===1974–1977: Rabin I=== {{Further information|Operation Entebbe}} {{See also|Seventeenth government of Israel}} Following Meir's resignation, [[Yitzhak Rabin]] (Chief of Staff during the Six Day War) became prime minister. [[Modern Orthodox Jews]] ([[Religious Zionist]] followers of the teachings of [[Abraham Isaac Kook|Rabbi Kook]]), formed the [[Gush Emunim]] movement, and began an organized drive to settle the [[West Bank]] and [[Gaza Strip]]. In November 1975 the United Nations General Assembly, under the guidance of Austrian Secretary General [[Kurt Waldheim]], adopted [[UN General Assembly Resolution 3379|Resolution 3379]], which asserted [[Zionism]] to be a form of racism. The General Assembly rescinded this resolution in December 1991 with [[UN General Assembly Resolution 46/86|Resolution 46/86]]. In March 1976 there was a massive [[Land Day#The protest of 1976|strike by Israeli-Arabs]] in protest at a government plan to expropriate land in the Galilee. In July 1976, an [[Air France]] plane carrying 260 people was hijacked by [[Popular Front for the Liberation of Palestine – External Operations|Palestinian]] and [[Revolutionary Cells (RZ)|German]] terrorists and flown to Uganda, then ruled by [[Idi Amin Dada]]. There, the Germans separated the Jewish passengers from the non-Jewish passengers, releasing the non-Jews. The hijackers threatened to kill the remaining, 100-odd Jewish passengers (and the French crew who had refused to leave). Despite the distances involved, Rabin ordered a daring [[Operation Entebbe|rescue operation]] in which the kidnapped Jews were freed.<ref>{{cite web |url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Terrorism/entebbe.html |title=The Entebbe Rescue Mission |publisher=Jewish Virtual Library |accessdate=12 January 2013}}</ref> UN Secretary General Waldheim described the raid as "a serious violation of the national sovereignty of a United Nations member state" (meaning Uganda).<ref>''National Review'', 9 July 2007, vol. LIX, no. 12</ref><ref>{{cite news |title=Kurt Waldheim, Former U.N. Chief, Is Dead at 88 |first=Jonathan |last=Kandell |url=https://www.nytimes.com/2007/06/15/world/europe/15waldheim.html?pagewanted=3 |newspaper=[[The New York Times]] |date=15 June 2007 |accessdate=12 January 2013}}</ref> Waldheim was a former Nazi and suspected war criminal, with a record of offending Jewish sensibilities.<ref>{{cite news |title=Kurt Waldheim |url=http://www.telegraph.co.uk/news/obituaries/1554545/Kurt-Waldheim.html |newspaper=The Daily Telegraph |date=15 June 2007 |accessdate=3 December 2012}}</ref><ref>{{cite web |url=http://jcpa.org/article/israeli-ugandan-relations-in-the-time-of-idi-amin/ |title=Israeli-Ugandan Relations in the Time of Idi Amin |last=Oded |first=Arye |date=1 October 2006 |work=Jewish Political Studies Review |publisher=Jerusalem Center for Public Affairs |accessdate=4 December 2012}}</ref> In 1976, the ongoing [[Lebanese Civil War]] led Israel to allow South Lebanese to [[Good Fence|cross the border]] and work in Israel. In January 1977, French authorities arrested [[Abu Daoud]], the planner of the Munich massacre, releasing him a few days later.<ref>{{cite news | url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,945702-3,00.html | work=Time | title=Terrorists: L'Affaire Daoud: Too Hot to Handle | date=24 January 1977 | accessdate=4 May 2010 | archive-date=31 ធ្នូ 2008 | archive-url=https://web.archive.org/web/20081231105924/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,945702-3,00.html | url-status=dead }}</ref> In March 1977 [[Anatoly Sharansky]], a prominent [[Refusenik]] and spokesman for the [[Moscow Helsinki Group]], was sentenced to 13 years' hard labour. Rabin resigned on April 1977 after it emerged that his [[Leah Rabin|wife]] maintained a dollar account in the United States (illegal at the time), which had been opened while Rabin was Israeli ambassador. The incident became known as the [[Dollar Account affair]]. [[Shimon Peres]] informally replaced him as prime minister, leading the [[Alignment (political party)|Alignment]] in the [[Israeli legislative election, 1977|subsequent elections]]. ===1977–1983: Begin=== {{Further information|Camp David Accords|1978 South Lebanon conflict|1982 Lebanon War}} {{See also2|[[Eighteenth government of Israel|Eighteenth]]|[[Nineteenth government of Israel|Nineteenth]] governments of Israel}} In a surprise result, the [[Likud]] led by [[Menachem Begin]] won 43 seats in the [[Israeli legislative election, 1977|1977 elections]] (Labour got 32 seats). This was the first time in Israeli history that the government was not led by the left. A key reason for the victory was anger among [[Mizrahi Jews]] at discrimination, which was to play an important role in Israeli politics for many years. Talented small town Mizrahi social activists, unable to advance in the Labour party, were readily embraced by Begin. Moroccan-born [[David Levy (Israeli politician)|David Levy]] and Iranian-born [[Moshe Katzav]] were part of a group who won Mizrahi support for Begin. Many Labour voters voted for the [[Democratic Movement for Change]] (15 seats) in protest at high-profile corruption cases. The party joined in coalition with Begin and disappeared at the next election. In addition to starting a process of healing the Mizrahi–[[Ashkenazi Jews|Ashkenazi]] divide, Begin's government included [[Agudat Israel|Ultra-Orthodox Jews]] and was instrumental in healing the Zionist–Ultra-Orthodox rift, however it did so at the cost of expanding the exemption from military service to all [[Haredi]] Jewish students of military age. This led to creation of a huge class of unemployed Haredi Jews (the exemption was conditional on attendance of a religious seminary, so they kept studying until they were too old for military service). By remaining students, they were a massive burden on the state, while also failing to participate in the military burden. Begin's liberalization of the economy led to [[hyper-inflation]] (around 150% inflation) but enabled Israel to begin receiving US financial aid. Begin actively supported [[Gush Emunim]]'s efforts to settle the [[West Bank]] and Jewish settlements in the occupied territories received government support, thus laying the grounds for intense conflict with the Palestinian population of the occupied territories. In November 1977, Egyptian President [[Anwar Sadat]] broke 30 years of hostility with Israel by visiting Jerusalem at the invitation of Israeli Prime Minister [[Menachem Begin]]. Sadat's two-day visit included a speech before the [[Knesset]] and was a turning point in the history of the conflict. The Egyptian leader created a new psychological climate in the [[Middle East]] in which peace between Israel and its Arab neighbours seemed possible. Sadat recognized Israel's right to exist and established the basis for direct negotiations between Egypt and Israel. Following Sadat's visit, 350 Yom Kippur War veterans organized the [[Peace Now]] movement to encourage Israeli governments to make peace with the Arabs. In March 1978, eleven armed Lebanese Palestinians reached Israel in boats and [[Coastal Road Massacre|hijacked a bus]] carrying families on a day outing, killing 38 people, including 13 children. The attackers opposed the Egyptian–Israeli peace process. Three days later, Israeli forces crossed into Lebanon beginning [[Operation Litani]]. After passage of [[United Nations Security Council Resolution 425]], calling for Israeli withdrawal and the creation of the [[United Nations Interim Force in Lebanon]] (UNIFIL) peace-keeping force, Israel withdrew its troops. [[File:Begin, Carter and Sadat at Camp David 1978.jpg|thumb|left|[[Menachem Begin]], [[Jimmy Carter]] and [[Anwar Sadat]] celebrating the signing of the [[Camp David Accords]]]] In September 1978, US President [[Jimmy Carter]] invited President Sadat and Prime Minister Begin to meet with him at [[Camp David]], and on 11 September they agreed on a [[Camp David Accords|framework]] for peace between Israel and Egypt, and a comprehensive peace in the Middle East. It set out broad principles to guide negotiations between Israel and the Arab states. It also established guidelines for a West Bank–Gaza transitional regime of full autonomy for the Palestinians residing in these territories, and for a [[Egypt–Israel Peace Treaty|peace treaty between Egypt and Israel]]. The treaty was signed 26 March 1979 by Begin and Sadat, with President Carter signing as witness. Under the treaty, Israel returned the Sinai peninsula to Egypt in April 1982. The final piece of territory to be repatriated was [[Taba (Egypt)|Taba]], adjacent to [[Eilat]], returned in 1989. The [[Arab League]] reacted to the peace treaty by suspending Egypt from the organization and moving its headquarters from [[Cairo]] to [[Tunis]]. [[Sadat]] was assassinated in 1981 by [[Egyptian Islamic Jihad|Islamic fundamentalist]] members of the Egyptian army who opposed peace with Israel. Following the agreement Israel and Egypt became the two largest [[United States foreign aid|recipients]] of [[United States Agency for International Development|US military and financial aid]]<ref>{{cite web |url=https://fpc.state.gov/documents/organization/124970.pdf |title=Foreign Aid: An Introduction to U.S. Programs and Policy |last1=Tarnoff |first1=Curt |last2=Lawson |first2=Marian Leonardo |date=9 April 2009 |work=CRS Reports |publisher=Congressional Research Service |accessdate=5 December 2012}}</ref> (Iraq and Afghanistan have now [[Financial cost of the Iraq War|overtaken them]]). In December 1978 the Israeli [[Merkava]] battle tank entered use with the IDF. In 1979, over 40,000 [[Iranian Jews]] migrated to Israel, escaping the [[Islamic Revolution]] there. On 30 June 1981, the Israeli air force [[Operation Opera|destroyed the Osirak nuclear reactor]] that [[France]] was building for [[Iraq]]. Three weeks later, Begin won yet again, in the [[Israeli legislative election, 1981|1981 elections]] (48 seats Likud, 47 Labour). [[Ariel Sharon]] was made defence minister. The new government [[Golan Heights Law|annexed the Golan Heights]] and banned the [[El Al|national airline]] from flying on [[Shabbat]].<ref name="shabbat">{{cite web | url=http://www.jewishgates.org/history/modhis/elal.stm | title=El-Al, Israel's Airline | publisher=Gates of Jewish Heritage |archiveurl = https://web.archive.org/web/20010222124207/http://www.jewishgates.org/history/modhis/elal.stm |archivedate = 2001-02-22}}</ref> By the 1980s a diverse set of [[Science and technology in Israel|high-tech]] industries had [[Silicon Wadi|developed]] in Israel. In the decades following the 1948 war, Israel's border with [[Lebanon]] was quiet compared to its borders with other neighbours. But the 1969 [[Cairo Agreement (1969)|Cairo agreement]] gave the PLO a free hand to [[Palestinian insurgency in South Lebanon|attack]] Israel from South Lebanon. The area was governed by the PLO independently of the Lebanese Government and became known as "[[Palestinian insurgency in South Lebanon|Fatahland]]" ([[Fatah]] was the largest faction in the PLO). Palestinian irregulars constantly [[Katyusha rocket launcher|shelled]] the Israeli north, especially the town of [[Kiryat Shmona]], which was a Likud stronghold inhabited primarily by Jews who had fled the Arab world. Lack of control over Palestinian areas was an important factor in causing [[Lebanese civil war|civil war in Lebanon]]. In June 1982, the attempted assassination of [[Shlomo Argov]], the ambassador to Britain, was used as a pretext for an Israeli invasion aiming to drive the PLO out of the southern half of Lebanon. Sharon agreed with [[Chief of General Staff (Israel)|Chief of Staff]] [[Raphael Eitan]] to expand the invasion deep into Lebanon even though the cabinet had only authorized a 40 kilometre deep invasion.<ref>''Israel's Lebanon War'' by [[Ze'ev Schiff]] and [[Ehud Ya'ari]], Touchstone 1985</ref> The invasion became known as the [[1982 Lebanon War]] and the Israeli army occupied [[Beirut]], the only time an Arab capital has been occupied by Israel. Some of the [[Shi'a Islam in Lebanon|Shia]] and [[Maronites|Christian]] population of [[South Lebanon]] welcomed the Israelis, as PLO forces had maltreated them, but Lebanese resentment of Israeli occupation grew over time and the [[Amal Movement|Shia]] became gradually [[Musa al-Sadr|radicalized]] under Iranian guidance.<ref>{{cite web |url=http://www.gloria-center.org/2000/09/eisenberg-2000-09-02/ |title=Do Good Fences Make Good Neighbors?: Israel and Lebanon after the Withdrawal |last=Eisenberg |first=Laura Zittrain |date=2 September 2000 |work=Middle East Review of International Affairs |publisher=Global Research in International Affairs (GLORIA) Center |accessdate=5 December 2012 |archivedate=23 មិថុនា 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130623231419/http://www.gloria-center.org/2000/09/eisenberg-2000-09-02/ |url-status=dead }}</ref> Constant casualties among Israeli soldiers and Lebanese civilians led to growing opposition to the war in Israel. In August 1982, the PLO withdrew its forces from Lebanon (moving to [[Tunisia]]). Israel helped engineer the election of a new Lebanese president, [[Bashir Gemayel]], who agreed to recognize Israel and sign a peace treaty. Gemayal was assassinated before an agreement could be signed, and one day later [[Phalange|Phalangist]] Christian forces led by [[Elie Hobeika]] entered two Palestinian refugee camps and [[Sabra and Shatila massacre|massacred]] the occupants. The massacres led to the biggest [[anti-war protest|demonstration]] ever in Israel against the war, with as many as 400,000 people (almost 10% of the population) gathering in Tel Aviv. In 1983, an [[Kahan commission|Israeli public inquiry]] found that Israel's defence minister, Sharon, was indirectly but personally responsible for the massacres.<ref>{{cite news |title=Belgium opens way for Sharon trial |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/2662635.stm |newspaper=BBC News |date=15 January 2003 |accessdate=3 December 2012}}</ref> It also recommended that he never again be allowed to hold the post (it did not forbid him from being Prime Minister). In 1983, the [[May 17 Agreement]] was signed between Israel and Lebanon, paving the way for an Israeli withdrawal from Lebanese territory through a few stages. Israel continued to operate against the PLO until its eventual departure in 1985, and kept a small force stationed in Southern Lebanon in support of the [[South Lebanon Army]] until May 2000. ===1983–1992: Shamir I; Peres I; Shamir II=== {{Further information|1983 Israel bank stock crisis|South Lebanon conflict (1985–2000)|First Intifada|Gulf War}} {{See also2|[[Twentieth government of Israel|Twentieth]]|[[Twenty-first government of Israel|Twenty-first]]|[[Twenty-second government of Israel|Twenty-second]]|[[Twenty-third government of Israel|Twenty-third]]|[[Twenty-fourth government of Israel|Twenty-fourth]] governments of Israel}} [[File:Flickr - Government Press Office (GPO) - Patriot missiles being launched to intercept an Iraqi Scud missile.jpg|thumb|Patriot missiles launched to intercept an Iraqi Scud over Tel Aviv during the Gulf War]] In September 1983, Begin resigned and was succeeded by [[Yitzhak Shamir]] as prime minister. The [[Israeli legislative election, 1984|1984 election]] was inconclusive, and led to a power sharing agreement between [[Shimon Peres]] of the Alignment (44 seats) and Shamir of Likud (41 seats). Peres was prime minister from 1984 to 1986 and Shamir from 1986 to 1988. In 1984, continual discrimination against Sephardi Ultra-Orthodox Jews by the Ashkenazi Ultra-Orthodox establishment led political activist [[Aryeh Deri]] to leave the [[Agudat Israel]] party and join former chief [[Rabbi Ovadia Yosef]] in forming [[Shas]], a new party aimed at the non-Ashkenazi Ultra-Orthodox vote. The party won 4 seats in the first election it contested and over the next twenty years was the third largest party in the Knesset. Shas established a nationwide network of free Sephardi Orthodox schools. In 1984, during a severe [[1983–85 famine in Ethiopia|famine]] in [[Ethiopia]], 8,000 [[Beta Israel|Ethiopian Jews]] were [[Operation Moses|secretly transported]] to Israel. In 1986 [[Natan Sharansky]], a famous Russian human rights activist and Zionist [[refusenik]] (denied an exit visa), was released from the [[Gulag]] in return for two Soviet spies. In June 1985, Israel withdrew most of its troops from Lebanon, leaving a residual Israeli force and an Israeli-supported [[South Lebanon Army|militia]] in [[southern Lebanon]] as a "[[Israeli occupation of southern Lebanon|security zone]]" and buffer against attacks on its northern territory. Since then, IDF [[South Lebanon conflict (1982–2000)|fought]] for many years against the [[Shia Islam|Shia]] organization [[Hezbollah]], which became a growing threat to Israel. By July 1985, Israel's [[1983 Israel bank stock crisis|inflation]], buttressed by complex [[index linking]] of salaries, had reached 480% per annum and was the highest in the world. Peres introduced [[1985 Israel Economic Stabilization Plan|emergency control of prices]] and cut government expenditure successfully bringing inflation under control. The currency (known as the [[old Israeli shekel]]) was replaced and renamed the [[Israeli new shekel]] at a rate of 1,000 old shkalim = 1 new shekel. In October 1985, Israel responded to a Palestinian terrorist attack in Cyprus by [[Operation Wooden Leg|bombing]] the PLO headquarters in Tunis. Growing Israeli settlement and continuing occupation of the West Bank and Gaza Strip, led to the [[First Intifada|first Palestinian Intifada]] (uprising) in 1987, which lasted until the [[Madrid Conference of 1991]], despite Israeli attempts to suppress it. [[Human rights]] abuses by Israeli troops led a group of Israelis to form [[B'Tselem]], an organization devoted to improving awareness and compliance with human rights requirements in Israel. In August 1987, the Israeli government cancelled the [[IAI Lavi]] project, an attempt to develop an independent Israeli fighter aircraft. The Israelis found themselves unable to sustain the huge development costs, and faced US opposition to a project that threatened US influence in Israel and US global military ascendancy. In September 1988, Israel launched an [[Ofeq]] reconnaissance satellite into orbit, using a [[Shavit]] rocket, thus becoming one of only eight countries possessing a capacity to [[Timeline of first orbital launches by country|independently launch satellites]] into space (two more have since developed this ability). The Alignment and Likud remained neck and neck in the [[Israeli legislative election, 1988|1988 elections]] (39:40 seats). Shamir successfully formed a national unity coalition with [[Alignment (political party)|the Labour Alignment]]. In March 1990, Alignment leader [[Shimon Peres]] engineered a defeat of the government in a non-confidence vote and then tried to form a new government. [[The dirty trick (Israel)|He failed]] and Shamir became prime minister at the head of a right-wing coalition. In 1990, the [[Soviet Union]] finally permitted free [[Aliyah from the Commonwealth of Independent States in the 1990s|emigration of Soviet Jews to Israel]]. Prior to this, Jews trying to leave the USSR faced [[Refusenik (Soviet Union)|persecution]]; those who succeeded arrived as refugees. Over the next few years some one million Soviet citizens migrated to Israel. Although there was concern that some of the new immigrants had only a very tenuous connection to Judaism, and many were accompanied by non-Jewish relatives, this massive wave of migration slowly transformed Israel, bringing large numbers of highly educated Soviet Jews and creating a powerful Russian culture in Israel. In August 1990, Iraq invaded [[Kuwait]], triggering the [[Gulf War]] between Iraq and a large allied force, led by the [[United States]]. Iraq attacked Israel with 39 [[Scud missile]]s. Israel did not retaliate at request of the US, fearing that if Israel responded against Iraq, other Arab nations might desert the allied coalition. Israel provided gas masks for both the Palestinian population and Israeli citizens, while Netherlands and the United States deployed [[MIM-104 Patriot|Patriot defence batteries]] in Israel as protection against the Scuds. In May 1991, during a 36-hour period, 15,000 [[Beta Israel]] (Ethiopian Jews) were [[Operation Solomon|secretly airlifted]] to Israel. The coalition's victory in the Gulf War opened new possibilities for regional peace, and in October 1991 the US President, [[George H.W. Bush]], and Soviet Union Premier, [[Mikhail Gorbachev]], jointly convened a [[Madrid Conference of 1991|historic meeting in Madrid]] of Israeli, Lebanese, Jordanian, Syrian, and Palestinian leaders. Shamir opposed the idea but agreed in return for loan guarantees to help with absorption of immigrants from the former Soviet Union. His participation in the conference led to the collapse of his (right-wing) coalition. ===1992–1996: Rabin II; Peres II=== {{Further information|Oslo Accords|Assassination of Yitzhak Rabin}} {{See also2|[[Twenty-fifth government of Israel|Twenty-fifth]]|[[Twenty-sixth government of Israel|Twenty-sixth]] governments of Israel}} In the [[Israeli legislative election, 1992|1992 elections]], the [[Labor Party (Israel)|Labour Party]], led by [[Yitzhak Rabin]], won a significant victory (44 seats) promising to pursue peace while promoting Rabin as a "tough general" and pledging not to deal with the PLO in any way. The pro-peace Zionist party [[Meretz]] won 12 seats, and the Arab and communist parties a further 5, meaning that parties supporting a peace treaty had a full (albeit small) majority in the Knesset. Later that year, the Israeli electoral system was changed to allow for direct election of the prime minister. It was hoped this would reduce the power of small parties (mainly the religious parties) to extract concessions in return for coalition agreements. The new system had the opposite effect; voters could split their vote for prime minister from their (interest based) party vote, and as a result larger parties won fewer votes and smaller parties becoming more attractive to voters. It thus increased the power of the smaller parties. By the 2006 election the system was abandoned. [[File:Flickr - Israel Defense Forces - Life of Lt. Gen. Yitzhak Rabin, 7th IDF Chief of Staff in photos (8).jpg|thumb|[[Yitzhak Rabin]], [[Bill Clinton]], and [[Yasser Arafat]] during the [[Oslo Accords]] signing ceremony at the [[White House]] on 13 September 1993|alt=A man in a dark suit on the left shakes the hand of a man in traditional Arab headdress on the right. Another man stands with open arms in the centre behind them.]] On 25 July 1993, Israel carried out a week-long [[Operation Accountability|military operation]] in Lebanon to attack [[Hezbollah]] positions. On 13 September 1993, Israel and the [[Palestine Liberation Organization]] (PLO) signed the [[Oslo Accords]] (a Declaration of Principles)<ref>[http://www.us-israel.org/jsource/Peace/dop.html Declaration of Principles on Interim Self-Government Arrangements] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170302173924/http://www.us-israel.org/jsource/Peace/dop.html |date=2 March 2017 }} Jewish Virtual Library</ref> on the South Lawn of the [[White House]]. The principles established objectives relating to a transfer of authority from Israel to an interim [[Palestinian Authority]], as a prelude to a final treaty establishing a Palestinian state, in exchange for mutual recognition. The DOP established May 1999 as the date by which a permanent status agreement for the West Bank and Gaza Strip would take effect. In February 1994, [[Baruch Goldstein]], a follower of the [[Kach and Kahane Chai|Kach]] party, killed 29 Palestinians and wounded 125 at the [[Cave of the Patriarchs]] in [[Hebron]], which became known as the [[Cave of the Patriarchs massacre]]. Kach had been barred from participation in the 1992 elections (on the grounds that the movement was racist). It was subsequently made illegal. Israel and the PLO signed the [[Gaza–Jericho Agreement]] in May 1994, and the [[Agreement on Preparatory Transfer of Powers and Responsibilities]] in August, which began the process of transferring authority from Israel to the Palestinians. On 25 July 1994, Jordan and Israel signed the [[Israel–Jordan peace treaty|Washington Declaration]], which formally ended the [[war|state of war]] that had existed between them since 1948 and on 26 October the [[Israel–Jordan Treaty of Peace]], witnessed by US President [[Bill Clinton]].<ref>[http://www.mfa.gov.il/MFA/Peace%20Process/Guide%20to%20the%20Peace%20Process/Main%20Points%20of%20Israel-Jordan%20Peace%20Treaty Main Points of Israel-Jordan Peace Treaty 26 October 1994] Israeli Ministry of Foreign Affairs</ref><ref>[http://www.kinghussein.gov.jo/peacetreaty.html Treaty of Peace between The Hashemite Kingdom of Jordan and The State of Israel] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180211123245/http://www.kinghussein.gov.jo/peacetreaty.html |date=11 កុម្ភៈ 2018 }} King Hussein website</ref> Prime Minister [[Yitzhak Rabin]] and PLO Chairman [[Yasser Arafat]] signed the [[Interim Agreement on the West Bank and the Gaza Strip|Israeli–Palestinian Interim Agreement]] on the West Bank and the Gaza Strip on 28 September 1995 in Washington. The agreement was witnessed by President Bill Clinton on behalf of the United States and by Russia, Egypt, Norway and the European Union, and incorporates and supersedes the previous agreements, marking the conclusion of the first stage of negotiations between Israel and the PLO. The agreement allowed the PLO leadership to relocate to the occupied territories and granted autonomy to the Palestinians with talks to follow regarding final status. In return the Palestinians promised to abstain from use of terror and changed the [[Palestinian National Covenant]], which had called for the expulsion of all Jews who migrated after 1917 and the elimination of Israel.<ref>{{cite web|url=http://www.mideastweb.org/plocha.htm|title=PLO Covenant (Charter) 1968|website=www.mideastweb.org}}</ref> The agreement was opposed by [[Hamas]] and other Palestinian factions, which launched [[List of Palestinian suicide attacks#1990s|suicide bomber attacks]] at Israel. Rabin had a [[Israeli Gaza Strip barrier|barrier]] constructed around Gaza to prevent attacks. The growing separation between Israel and the "[[Palestinian Territories]]" led to a labour shortage in Israel, mainly in the construction industry. Israeli firms began importing [[Demographics of Israel#Foreign workers|labourers]] from the [[Philippines]], [[Thailand]], [[China]] and [[Romania]]; some of these labourers stayed on without visas. In addition, a growing number of Africans began illegally migrating to Israel. On 4 November 1995, a far-right-wing [[Yigal Amir|religious Zionist]] opponent of the [[Oslo Accords]], [[Assassination of Yitzhak Rabin|assassinated Prime Minister Yitzhak Rabin]]. In February 1996 Rabin's successor, [[Shimon Peres]], called early elections. In April 1996, Israel launched an [[Operation Grapes of Wrath|operation]] in southern Lebanon as a result of Hezbollah's [[Katyusha rocket launcher|Katyusha]] [[List of Lebanese rocket attacks on Israel|rocket attacks]] on Israeli population centres along the border. ===1996–2001: Netanyahu I; Barak=== {{Further information|2000 Camp David Summit}} {{See also2|[[Twenty-seventh government of Israel|Twenty-seventh]]|[[Twenty-eighth government of Israel|Twenty-eighth]] governments of Israel}} The May 1996 [[Israeli legislative election, 1996|elections]] were the first featuring [[Israeli prime ministerial election, 1996|direct election of the prime minister]] and resulted in a narrow election victory for [[Likud]] leader [[Binyamin Netanyahu]]. A spate of suicide bombings reinforced the Likud position for security. [[Hamas]] claimed responsibility for most of the bombings. Despite his stated differences with the [[Oslo Accords]], Prime Minister Netanyahu continued their implementation, but his prime ministership saw a marked slow-down in the Peace Process. Netanyahu also pledged to gradually reduce US aid to Israel.<ref>{{cite web |url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/US-Israel/boldaid.html |title=Israel's Bold Initiative to Reduce U.S. Aid |publisher=Jewishvirtuallibrary.org |date= |accessdate=2012-08-13}}</ref> In September 1996, a [[Western Wall Tunnel#Northern exit|Palestinian riot]] broke out against the creation of an exit in the Western Wall tunnel. Over the subsequent few weeks, around 80 people were killed as a result.<ref>{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/548443.stm |title=Mayor halts Temple Mount dig |publisher=BBC News |accessdate=5 May 2009 | date=3 December 1999}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/judaica/ejud_0002_0015_0_15349.html |title=Palestinian Authority |publisher=Jewish Virtual Library}}</ref> In January 1997 Netanyahu signed the [[Hebron Protocol]] with the Palestinian Authority, resulting in the redeployment of Israeli forces in [[Hebron]] and the turnover of civilian authority in much of the area to the Palestinian Authority. In the [[Israeli legislative election, 1999|election]] of July 1999, [[Ehud Barak]] of the Labour Party became Prime Minister. His party was the largest in the Knesset with 26 seats. In September 1999 the [[Supreme Court of Israel]] ruled that the use of torture in interrogation of Palestinian prisoners was illegal.<ref>{{cite web |url=http://stoptorture.org.il/en/skira90-99 |title=1990-1999 &#124; הוועד הציבורי נגד עינויים בישראל |publisher=Stoptorture.org.il |date= |accessdate=2012-08-13 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120807200124/http://www.stoptorture.org.il/en/skira90-99 |archivedate=7 August 2012 |df=dmy-all }}</ref> On 21 March 2000, [[Pope John Paul II]] arrived in Israel for a historic visit. On 25 May 2000, Israel unilaterally [[South Lebanon conflict (1982–2000)#2000: Israeli withdrawal|withdrew]] its remaining forces from the "security zone" in southern Lebanon. Several thousand members of the [[South Lebanon Army]] (and their families) left with the Israelis. The UN Secretary-General concluded<ref>[https://www.un.org/News/Press/docs/2000/20000618.sc6878.doc.html Security Council endorses Secretary-General's conclusion on Israeli withdrawal from Lebanon as of 16 June] United Nations, 18 June 2000</ref> that, as of 16 June 2000, Israel had withdrawn its forces from Lebanon in accordance with [[UN Security Council Resolution 425]]. Lebanon claims that Israel continues to occupy Lebanese territory called "[[Sheba'a Farms]]" (however this area was governed by Syria until 1967 when Israel took control).<ref>Kaufman, Asher (Autumn 2002). "Who owns the Shebaa Farms? Chronicle of a territorial dispute". Middle East Journal (Middle East Institute) 56 (4): 576–596.</ref> The Sheba'a Farms provided [[Hezbollah]] with a ruse to maintain warfare with Israel.<ref>{{cite news |title=Syria politics: Fêted |url=http://viewswire.eiu.com/index.asp?layout=VWArticleVW3&article_id=1413555726 |newspaper=Economist Intelligence Unit |date=15 July 2008 |accessdate=4 November 2012}}</ref> The Lebanese government, in contravention of the UN Security Council resolution, did not assert sovereignty in the area, which came under Hezbollah control. In the Fall of 2000, [[2000 Camp David Summit|talks were held at Camp David]] to reach a final agreement on the Israel/Palestine conflict. Ehud Barak offered to meet most of the Palestinian teams requests for territory and [[concession (politics)|political concessions]], including Arab parts of east Jerusalem; however, Arafat abandoned the talks without making a counterproposal.<ref>[http://www.iris.org.il/camp_david2.htm Israeli Proposal to Palestinians and Syria] Information Regarding Israel's Security (IRIS)</ref> Following its withdrawal from South Lebanon, Israel became a member of the [[Western European and Others Group]] at the United Nations. Prior to this Israel was the only nation at the UN which was not a member of any group (The Arab states would not allow it to join the Asia group), which meant it could not be a member of the Security Council or appoint anyone to the International Court and other key UN roles. Since December 2013 it has been a permanent member of the group.<ref>https://www.un.org/depts/DGACM/RegionalGroups.shtml see the note at the bottom.</ref> In July 2000, [[Aryeh Deri]] was sentenced to 3 years in prison for bribe taking. Deri is regarded as the mastermind behind the rise of Shas and was a government minister at the age of 24. Political manipulation meant the investigation lasted for years. Deri subsequently sued a Police Officer who alleged that he was linked to the traffic-accident death of a witness, who was run over in New York by a driver who had once been in the employ of an associate of Deri.<ref>{{cite news |author= Dalia Shehori |date=5 March 2003 |title='If I could sue the judges for libel, I would': Aryeh Deri sues a police commander to clear his name |url=http://www.haaretz.com/print-edition/features/if-i-could-sue-the-judges-for-libel-i-would-1.17233 |newspaper=Haaretz |accessdate=2 April 2015}}, see also {{cite web |date=16 January 2011 |title=<bdi dir="rtl">מה חלקו של אריה דרעי ברצח חמותו אסתר ורדבר?</bdi> |language=he |trans-title=What was the share of Aryeh Deri in the murder of his mother-in-law Esther Bradbury |url=http://bektzara.blogspot.co.il/2012/10/blog-post_8671.html |publisher=חדשות בקצרה בתמונות ומסמכים (News briefs, photos and documents) |accessdate=2 April 2015}}</ref> On 28 September 2000, Israeli opposition leader [[Ariel Sharon]] visited the Al-Aqsa compound, or [[Temple Mount]], the following day the Palestinians launched the [[al-Aqsa Intifada]]. David Samuels and Khaled Abu Toameh have stated that the uprising was planned much earlier.<ref name=toameh>{{cite web |accessdate=29 March 2006 |url=http://www.mafhoum.com/press3/111P55.htm |title=How the war began |author=Khaled Abu Toameh}}</ref><ref name=atlantic>{{cite news |url=https://www.theatlantic.com/magazine/archive/2005/09/in-a-ruined-country/304167/ |title=In a Ruined Country |last=Samuels |first=David |date=September 2005 |work=[[The Atlantic]] |accessdate=5 December 2012}}</ref> In October 2000, Palestinians destroyed [[Joseph's Tomb]], a Jewish shrine in [[Nablus]]. The [[Arrow (Israeli missile)|Arrow missile]], a missile designed to destroy [[ballistic missile]]s, including [[Scud missile]]s, was first deployed by Israel. In 2001, with the Peace Process increasingly in disarray, Ehud Barak called a [[Israeli prime ministerial election, 2001|special election for Prime Minister]]. Barak hoped a victory would give him renewed authority in negotiations with the Palestinians. Instead opposition leader [[Ariel Sharon]] was elected PM. After this election, the system of directly electing the Premier was abandoned. ===2001–2006: Sharon=== {{Further information|Second Intifada|Israeli West Bank barrier|Israel's unilateral disengagement plan}} {{See also2|[[Twenty-ninth government of Israel|Twenty-ninth]]|[[Thirtieth government of Israel|Thirtieth]] governments of Israel}} [[File:Westbank barrier.png|thumb|upright|The [[Israeli West Bank barrier]] route built (red), under construction (pink) and proposed (white), {{as of|2011|6|lc=on}}]] The failure of the peace process, increased Palestinian terror and occasional [[2000–2006 Shebaa Farms conflict|attacks]] by [[Hezbollah]] from Lebanon, led much of the Israeli public and political leadership to lose confidence in the Palestinian Authority as a peace partner. Most felt that many Palestinians viewed the peace treaty with Israel as a temporary measure only.<ref>{{cite book |last=Karsh |first=Efraim |title=Islamic Imperialism: A History |url=https://books.google.com/?id=LmZP3mixescC&pg=PA181&dq=many+Palestinians+viewed+the+peace+treaty+with+Israel+as+a+temporary+measure+only#v=onepage&q=many%20Palestinians%20viewed%20the%20peace%20treaty%20with%20Israel%20as%20a%20temporary%20measure%20only&f=false |publisher=Yale University Press |year=2006 |page=181 |isbn=0300106033}}</ref> Many Israelis were thus anxious to disengage from the Palestinians. In response to a wave of [[List of Palestinian suicide attacks#2000s|suicide bomb attacks]], culminating in the "[[Passover massacre]]" (see [[List of Israeli civilian casualties in the Second Intifada]]), Israel launched [[Operation Defensive Shield]] in March 2002, and Sharon began the construction of a [[Israeli West Bank barrier|barrier]] around the West Bank. Around the same time, the Israeli town of [[Sderot]] and other Israeli communities near Gaza became subject to constant [[Palestinian rocket attacks on Israel|shelling]] and mortar bomb attacks from Gaza. Thousands of Jews from Latin America began [[Aliyah from Latin America in the 2000s|arriving]] in Israel due to economic crises in their countries of origin. In January 2003 separate [[Israeli legislative election, 2003|elections]] were held for the Knesset. Likud won the most seats (27). An anti-religion party, [[Shinui]], led by media pundit [[Tommy Lapid]], won 15 seats on a secularist platform, making it the third largest party (ahead of orthodox [[Shas]]). Internal fighting led to Shinui's demise at the next election. In 2004, the [[African Hebrew Israelites of Jerusalem|Black Hebrews]] were granted permanent residency in Israel. The group had begun migrating to Israel 25 years earlier from the United States, but had not been recognized as Jews by the state and hence not granted citizenship under Israel's [[Law of Return]]. They had settled in Israel without official status. From 2004 onwards, they received citizen's rights. The Sharon government embarked on an extensive program of construction of [[Desalination#Israel|desalinization plants]] that freed Israel of the fear of drought. Some of the Israeli desalinization plants are the largest of their kind in the world.<ref>{{cite web|url=http://www.water-technology.net/projects/israel/|title=Ashkelon Seawater Reverse Osmosis (SWRO) Plant, Israel|website=Water Technology|access-date=20 មីនា 2018|archivedate=24 កក្កដា 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110724181500/http://www.water-technology.net/projects/israel/|url-status=dead}}</ref> In May 2004, Israel launched [[Operation Rainbow (2004)|Operation Rainbow]] in southern Gaza to create a safer environment for the IDF soldiers along the [[Philadelphi Route]]. On September 30, 2004, Israel carried out [[Operation Days of Penitence]] in northern Gaza to destroy the launching sites of Palestinian rockets which were used to attack Israeli towns. In 2005, all Jewish settlers were evacuated from [[Gaza Strip|Gaza]] (some forcibly) and their homes demolished. [[Israel's unilateral disengagement plan|Disengagement from the Gaza Strip]] was completed on 12 September 2005. Military disengagement from the northern West Bank was completed ten days later. In 2005 Sharon left the Likud and formed a new party called [[Kadima]], which accepted that the peace process would lead to creation of a Palestinian state. He was joined by many leading figures from both Likud and Labour. Hamas won the [[Palestinian legislative election, 2006]], the first and only genuinely free Palestinian elections. Hamas' leaders rejected all agreements signed with Israel, refused to recognize Israel's right to exist, refused to abandon terror, and occasionally [[Hamas–UNRWA Holocaust dispute|claimed the Holocaust was a Jewish conspiracy]]. The withdrawal and Hamas victory left the status of Gaza unclear, Israel claimed it was no longer an occupying power but continued to control air and sea access to Gaza although it did not exercise [[sovereignty]] on the ground. Egypt insisted that it was still occupied and refused to open border crossings with Gaza, although it was free to do so.<ref>{{cite web |url=http://www.biu.ac.il/Besa/MSPS83.pdf |title=Is Gaza Occupied? Redefining the Legal Status of Gaza |last=Samson |first=Elizabeth |date=January 2010 |work=Mideast Security and Policy Studies |publisher=Begin-Sadat Center for Strategic Studies |accessdate=12 January 2013 |archivedate=7 ធ្នូ 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121207013059/http://www.biu.ac.il/Besa/MSPS83.pdf |url-status=dead }}</ref> On April 2006 [[Ariel Sharon]] was incapacitated by a severe [[haemorrhagic stroke]] and [[Ehud Olmert]] became [[Prime Minister of Israel|Prime Minister]].<ref>{{cite web |url=http://www.mfa.gov.il/MFA/MFAArchive/2000_2009/2003/3/Ehud+Olmert.htm |title=Ehud Olmert |publisher=Israel Ministry of Foreign Affairs |accessdate=5 December 2012}}</ref> ===2006–2009: Olmert=== {{Further information|Start-up Nation|2006 Hamas cross-border raid|2006 Lebanon War|Gaza War (2008-09)}} {{See also|Thirty-first government of Israel}} [[Ehud Olmert]] was elected Prime Minister after his party, [[Kadima]], won the most seats (29) in the [[Israeli legislative election, 2006]]. In 2005 [[Mahmoud Ahmadinejad]] was officially elected president of Iran; since then, Iranian policy towards Israel has grown more [[Israel–Iran proxy conflict|confrontational]]. Israeli analysts believe Ahmadinejad has worked to undermine the peace process with arms supplies and aid to Hezbullah in South Lebanon and Hamas in Gaza,<ref>{{cite news |url=http://www.ipsnews.net/2009/03/politics-iranrsquos-anti-israel-rhetoric-aimed-at-arab-opinion/ |title=Iran’s Anti-Israel Rhetoric Aimed at Arab Opinion |last=Porter |first=Gareth |date=9 March 2009 |publisher=Inter Press Service |accessdate=4 December 2012}}</ref> and is [[Iran and weapons of mass destruction|developing nuclear weapons]], possibly for use against Israel.<ref>{{cite web|url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Threats_to_Israel/Iran.html |title=Potential Threats To Israel: Iran |publisher=Jewishvirtuallibrary.org |date=2008-05-06 |accessdate=2012-08-13}}</ref> Iranian support for Hezbollah and its nuclear arms program are in contravention of UN Security Council resolutions [[United Nations Security Council Resolution 1559|1559]] and [[United Nations Security Council Resolution 1747|1747]]. Iran also [[International Conference to Review the Global Vision of the Holocaust|encourages Holocaust denial]]. Following the Israeli withdrawal from Lebanon, Hezbollah had mounted periodic attacks on Israel, which did not lead to Israeli retaliation. Similarly, the withdrawal from Gaza led to incessant shelling of towns around the Gaza area with only minimal Israeli response. The failure to react led to criticism from the Israeli right and undermined the government. On 14 March 2006, Israel carried out an [[Operation Bringing Home the Goods|operation]] in the Palestinian Authority prison of [[Jericho]] in order to capture [[Ahmad Sa'adat]] and several Palestinian Arab prisoners located there who assassinated Israeli politician [[Rehavam Ze'evi]] in 2001. The operation was conducted as a result of the expressed intentions of the newly elected Hamas government to release these prisoners. On 25 June 2006, a Hamas force crossed the border from Gaza and [[2006 Hamas cross-border raid|attacked]] a tank, capturing Israeli soldier [[Gilad Shalit]], sparking [[2006 Israel–Gaza conflict|clashes]] in Gaza.<ref>{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/in_pictures/5142376.stm |title=In pictures: Gaza crisis |date=3 July 2006 |publisher=BBC News |accessdate=5 December 2012}}</ref> [[File:Idf back from lebanon.jpg|thumb|left|[[Nahal Brigade]] soldiers returning after the [[2006 Lebanon War]]]] On 12 July, Hezbollah [[Zar'it-Shtula incident|attacked Israel]] from Lebanon, shelled Israeli towns and attacked a border patrol, taking two dead or badly wounded Israeli soldiers. These incidents led Israel to initiate the [[2006 Lebanon War|Second Lebanon War]], which lasted through August 2006. Israeli forces entered some villages in Southern Lebanon, while the air force attacked targets all across the country. Israel only made limited ground gains until the launch of [[Operation Changing Direction 11]], which lasted for 3 days with disputed results. Shortly before a UN ceasefire came into effect, Israeli troops [[Battle of Wadi Saluki|captured Wadi Saluki]]. The war concluded with Hezbollah evacuating its forces from Southern Lebanon, while the IDF remained until its positions could be handed over to the [[Lebanese Armed Forces]] and [[UNIFIL]]. In 2007 education was made compulsory until the age of 18 for all citizens (it had been 16). Refugees from the [[War in Darfur|genocide in Darfur]], mostly Muslim, arrived in Israel illegally, with some given Asylum.<ref>{{cite news |url=http://www.time.com/time/world/article/0,8599,1931160,00.html |title=Israel's Illegal Immigrants — and Their Children |last=Kalman |first=Matthew |date=21 October 2009 |work=[[Time (magazine)|Time]] |accessdate=4 December 2012 |archive-date=24 តុលា 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091024031119/http://www.time.com/time/world/article/0,8599,1931160,00.html |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Immigration/SudaneseRefugees.html |title=Sudanese Refugees in Israel |last=Scheinerman |first=Naomi |work=Jewish Virtual Library |publisher=American-Israeli Cooperative Enterprise |accessdate=4 December 2012}}</ref> [[Illegal immigration from Africa to Israel|Illegal immigrants]] arrived mainly from Africa in addition to foreign workers overstaying their visas. The numbers of such migrants are not known, and estimates vary between 30,000 and over 100,000. An American billionaire casino owner, [[Sheldon Adelson]], set up a free newspaper [[Israel Hayom]] with the express intention of reducing the influence of the dominant (centre-left) newspaper [[Yediot Ahronot]] and causing a right-ward shift in Israeli politics by supporting Netanyahu.<ref>{{cite web|url=https://freedomhouse.org/report/freedom-press/2016/israel|title=Israel|website=freedomhouse.org|access-date=20 មីនា 2018|archivedate=2 កុម្ភៈ 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170202194227/https://freedomhouse.org/report/freedom-press/2016/israel|url-status=dead}}</ref> In June 2007, Hamas took control of the Gaza Strip in the course of the [[Battle of Gaza (2007)|Battle of Gaza]],<ref name=Guardian>{{cite news|title=Hamas takes control of Gaza|url=https://www.theguardian.com/world/2007/jun/15/israel4|accessdate=3 June 2010|newspaper=Guardian|date=15 June 2007 | location=London | first1=Ian | last1=Black | first2=Mark | last2=Tran}}</ref> seizing government institutions and replacing Fatah and other government officials with its own.<ref name="intern_fight_p14-15">{{cite book | title= Internal fight: Palestinian abuses in Gaza and the West Bank | pages= 14–15 | author2= Human Rights Watch | first1= Fred | last1= Abrahams | publisher=[[Human Rights Watch]] | year= 2008 | authorlink2= Human Rights Watch }}</ref> Following the takeover, Egypt and Israel imposed a partial [[Blockade of the Gaza Strip|blockade]], on the grounds that Fatah had fled and was no longer providing security on the Palestinian side, and to prevent arms smuggling by terrorist groups. On 6 September 2007, the Israeli Air Force [[Operation Orchard|destroyed]] a nuclear reactor in Syria. On 28 February 2008, Israel launched a [[Operation Hot Winter|military campaign]] in Gaza in response to the constant firing of [[Qassam rocket]]s by Hamas militants. On July 16, 2008, Hezbollah [[2008 Israel-Hezbollah prisoner swap|swapped]] the bodies of Israeli soldiers [[Ehud Goldwasser]] and [[Eldad Regev]], kidnapped in 2006, in exchange for the Lebanese terrorist [[Samir Kuntar]], four [[Lebanese prisoners in Israel|Hezbollah prisoners]], and the bodies of 199 Palestinian Arab and Lebanese fighters.<ref>{{cite news|url=http://www.jpost.com/Middle-East/Israeli-experts-say-many-Lebanese-are-not-celebrating|first=Nathan|last=Cohen|newspaper=[[The Jerusalem Post]]|date=17 July 2008|title=Israeli experts say many Lebanese are not celebrating}}</ref> Olmert came under investigation for corruption and this led him to announce on 30 July 2008, that he would be stepping down as Prime Minister following election of a new leader of the [[Kadima]] party in September 2008. [[Tzipi Livni]] won the election, but was unable to form a coalition and Olmert remained in office until the general election. Israel carried out [[Operation Cast Lead]] in the Gaza Strip from 27 December 2008 to 18 January 2009 in response to rocket attacks from Hamas militants,<ref name=gw>{{cite news|title=Gaza 'looks like earthquake zone' |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/7838618.stm |publisher=BBC News |date=20 January 2009 |accessdate=3 December 2012 |archiveurl=https://www.webcitation.org/5ga097JZR?url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/7838618.stm |archivedate=6 May 2009 |deadurl=yes |df=dmy-all }}</ref> leading to a decrease of [[List of Palestinian rocket attacks on Israel, 2009|Palestinian rocket attacks]].<ref name="Shabak">{{cite web |url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Terrorism/2010Review.pdf |title=Data and Trends in Terrorism |date=25 December 2010 |work=Annual Summary |publisher=Israel Security Agency |accessdate=5 December 2012}}</ref> ===2009–present: Netanyahu II=== {{Further information|2011 Israeli social justice protests|Tamar gas field|Operation Pillar of Defense|2014 Israel–Gaza conflict}} {{See also2|[[Thirty-second government of Israel|Thirty-second]]|[[Thirty-third government of Israel|Thirty-third]]|[[Thirty-fourth government of Israel|Thirty-fourth]] governments of Israel}} In the [[Israeli legislative election, 2009|2009 legislative election]] Likud won 27 seats and Kadima 28; however, the right-wing camp won a majority of seats, and President Shimon Peres called on Netanyahu to form the government. Russian immigrant-dominated [[Yisrael Beiteinu]] came third with 15 seats, and Labour was reduced to fourth place with 13 seats. In 2009, Israeli billionaire [[Yitzhak Tshuva]] announced the discovery of [[Tamar gas field|huge natural gas reserves]] off the coast of Israel.<ref>{{cite news |title=Israel Billionaire Tshuva Strikes Gas, Fueling Expansion in Energy, Hotels |first1=David |last1=Wainer |first2=Calev |last2=Ben-David |url=https://www.bloomberg.com/news/2010-04-21/israel-billionaire-tshuva-strikes-gas-fueling-expansion-in-energy-hotels.html |newspaper=Bloomberg |date=22 April 2010 |accessdate=3 December 2012}}</ref> On 31 May 2010, an [[Gaza flotilla raid|international incident]] broke out in the Mediterranean Sea when foreign activists trying to break the [[Blockade of the Gaza Strip#Naval blockade|maritime blockade]] over Gaza, clashed with Israeli troops. During the struggle, nine Turkish activists were killed. In late September 2010 took place [[Direct negotiations between Israel and the Palestinians (2010-2011)|direct negotiations between Israel and the Palestinians]] without success. As a defensive countermeasure to the rocket threat against Israel's civilian population, at the end of March 2011 Israel began to operate the advanced mobile air defence system "[[Iron Dome]]"<ref name=atSpecs>{{cite web |url=http://www.army-technology.com/projects/irondomeairdefencemi/ |title=Iron Dome Air Defense Missile System, Israel |publisher=army-technology.com |accessdate=18 August 2011}}</ref> in the southern region of Israel and along the border with the Gaza Strip. [[File:Israel Housing Protests Tel Aviv August 6 2011b.jpg|thumb|[[2011 Israeli social justice protests|Protest]] in [[Tel Aviv]] on 6 August 2011]] On 14 July 2011, the [[2011 Israeli housing protests|largest social protest in the history of Israel]] began in which hundreds of thousands of protesters from a variety of [[socio-economic]] and religious backgrounds in Israel protested against the continuing rise in the [[cost of living]] (particularly housing) and the deterioration of public services in the country (such as health and education). The peak of the demonstrations took place on 3 September 2011, in which about 400,000 people demonstrated across the country. In October 2011, [[Gilad Shalit prisoner exchange|a deal was reached]] between Israel and [[Hamas]], by which the kidnapped Israeli soldier [[Gilad Shalit]] was released in exchange for 1,027 [[Palestinian prisoners in Israel|Palestinians]] and [[Arab citizens of Israel|Arab-Israeli]] prisoners.<ref>[http://news.xinhuanet.com/english2010/world/2011-10/17/c_131194865.htm Hamas to gain politically from prisoner swap deal] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140105105418/http://news.xinhuanet.com/english2010/world/2011-10/17/c_131194865.htm |date=5 January 2014 }}. News.xinhuanet.com. Retrieved on 2011-10-20.</ref><ref name=autogenerated8>{{cite news|last=Mishra|first=Harinder|title=Israel to release 1,027 prisoners for its lone soldier|url=http://ibnlive.in.com/generalnewsfeed/news/israel-to-release-1027-prisoners-for-its-lone-soldier/854824.html|accessdate=16 October 2011|newspaper=[[IBN Live]]|date=12 October 2011|location=Jerusalem|archive-date=11 មករា 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120111155346/http://ibnlive.in.com/generalnewsfeed/news/israel-to-release-1027-prisoners-for-its-lone-soldier/854824.html|url-status=dead}}</ref> In March 2012, Secretary-general of the [[Popular Resistance Committees]], [[Zuhir al-Qaisi]], a senior PRC member and two additional Palestinian militants were assassinated during a [[Israeli targeted killings|targeted killing]] carried out by Israeli forces in Gaza.<ref>{{cite web|url=https://www.reuters.com/article/us-palestinians-israel-gaza/israel-kills-palestinian-militants-in-gaza-strike-idUSBRE8280W820120309|title=Israel kills 10 Palestinian militants in Gaza strikes|date=9 March 2012|publisher=|via=Reuters}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-17319054|title=Israeli strikes 'kill 12' in Gaza|date=10 March 2012|publisher=|via=www.bbc.co.uk}}</ref> The Palestinian armed factions in the Gaza Strip, led by the [[Palestinian Islamic Jihad|Islamic Jihad]] and the [[Popular Resistance Committees]], fired a massive amount of rockets towards southern Israel in retaliation, sparking five days of [[March 2012 Gaza-Israel clashes|clashes]] along the Gaza border. In May 2012, Prime Minister Benjamin Netanyahu reached an agreement with the Head of Opposition [[Shaul Mofaz]] for [[Kadima]] to join the government, thus cancelling the early election supposed to be held in September.<ref name=autogenerated2>{{cite news |url=http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-4226125,00.html |title=No elections: Kadima to join government |publisher=[[Ynetnews]] |date=1995-06-20 |accessdate=2012-08-06}}</ref> However, in July, the Kadima party left Netanyahu's government due to a dispute concerning [[Plesner Committee|military conscription for ultra-Orthodox Jews in Israel]].<ref>{{cite news |date=17 July 2012 |url=http://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-18870666 |publisher=BBC News |title=Kadima quits Israel government over conscription law |accessdate=2 April 2015}}</ref> In June 2012, Israel [[Israeli transfer of Palestinian militant bodies (2012)|transferred the bodies of 91 Palestinian suicide bombers and other militants]] as part of what Mark Regev, spokesman for Netanyahu, described as a "humanitarian gesture" to [[Palestinian Authority|PA]] chairman [[Mahmoud Abbas]] to help revive the peace talks, and reinstate direct negotiations between Israel and the Palestinians.<ref>{{cite news |url=http://www.france24.com/en/20120531-palestinian-territories-bodies-israel-return-conflict |title=Israel returns bodies of 91 Palestinians |publisher=France 24 |accessdate=1 June 2012}}</ref> On 21 October 2012, United States and Israel began their biggest joint air and missile defence exercise, known as [[2012 US-Israel military exercise|Austere Challenge 12]], involving around 3,500 US troops in the region along with 1,000 IDF personnel, expected to last three weeks.<ref>[http://www.aljazeera.com/news/middleeast/2012/10/2012102195738284839.html US and Israel launch joint military drill], ''Al Jazeera''. 21 October 2012</ref> Germany and Britain also participated.<ref>[http://www.businessweek.com/news/2012-10-15/u-dot-s-dot-israeli-military-exercise-sending-message-to-iran U.S.-Israeli Military Exercise Sending Message to Iran] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140817063133/http://www.businessweek.com/news/2012-10-15/u-dot-s-dot-israeli-military-exercise-sending-message-to-iran |date=17 August 2014 }}</ref> In response to over a hundred rocket attacks on southern Israeli cities, Israel began an [[Operation Pillar of Defense|operation]] in Gaza on 14 November 2012, with the targeted killing of [[Ahmed Jabari]], chief of Hamas military wing, and airstrikes against twenty underground sites housing long-range missile launchers capable of striking Tel Aviv. In January 2013, construction of the [[Israel–Egypt barrier|barrier]] on the Israeli-Egyptian border was completed in its main section.<ref>{{cite news |url=http://www.latimes.com/news/nationworld/world/middleeast/la-fg-israel-africa-immigration-20130103,0,3410875.story |title=Israel completes most of Egypt border fence |newspaper=Los Angeles Times |date=2 January 2013}}</ref> Benjamin Netanyahu was elected Prime Minister again after the [[Likud Yisrael Beiteinu]] alliance won the most seats (31) in the [[Israeli legislative election, 2013|2013 legislative election]] and formed a coalition government with secular centrist [[Yesh Atid]] party (19), rightist [[The Jewish Home]] (12) and Livni's [[Hatnuah]] (6), excluding Haredi parties. Labour came in third with 15 seats.<ref>{{cite news| url=http://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-21745344 | work=BBC News | title=Israel PM Netanyahu 'reaches coalition deal' | date=14 March 2013}}</ref> In July 2013, as a "good will gesture" to restart [[2013 Israeli-Palestinian peace talks|peace talks]] with the Palestinian Authority, Israel agreed to release 104 Palestinian prisoners, most of whom had been in jail since before the 1993 Oslo Accords,<ref name="Wash Post 2013-07-28">{{cite news |author=William Booth |author2=Orly Halpern |author3=Anne Gearan |url=https://www.washingtonpost.com/world/middle_east/israel-to-free-104-palestinian-prisoners/2013/07/28/390ad8d2-f7a3-11e2-a954-358d90d5d72d_story.html |title=Peace talks set to begin after Israel agrees to free 104 Palestinian prisoners |newspaper=The Washington Post |date=28 July 2013 |accessdate=2 April 2015}}</ref> including militants who had killed Israeli civilians.<ref name="Wash Post 2013-07-28"/><ref>{{cite news |author=[[Isabel Kershner]] |url=https://www.nytimes.com/2013/08/13/world/middleeast/israel-names-palestinian-prisoners-to-be-released.html?pagewanted=all&_r=2& |title=Timing of Israeli Housing Plans May Be Part of a Political Calculation |newspaper=[[The New York Times]] |date=13 August 2013 |page=A6 |accessdate=2 April 2015}}</ref> In April 2014, Israel suspended peace talks after Hamas and Fatah agreed to form a unity government.<ref>[http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-4513046,00.html Sanctions and suspended talks - Israel responds to Palestinian reconciliation] [[Ynet News]] 24 April 2014</ref> Following an escalation of rocket attacks by Hamas, Israel started an [[Operation Protective Edge|operation]] in the Gaza Strip on 8 July 2014,<ref>{{cite news |author=[[Steven Erlanger]] |author2=[[Isabel Kershner]] |title=Israel and Hamas Trade Attacks as Tension Rises |url=https://www.nytimes.com/2014/07/09/world/middleeast/israel-steps-up-offensive-against-hamas-in-gaza.html |newspaper=[[The New York Times]] |date=9 July 2014 |page=A1 |accessdate=2 April 2015}}</ref> which included a ground incursion aimed at destroying the [[Palestinian tunnel warfare in the Gaza Strip|cross-border tunnels]].<ref>{{cite news |title='Gaza conflict: Israel and Palestinians agree long-term truce'|url=http://www.bbc.com/news/world-middle-east-28939350|publisher=BBC News|date=27 August 2014}}</ref> Differences over the budget and a [[Basic Law proposal: Israel as the Nation-State of the Jewish People|"Jewish state" bill]] triggered early elections in December 2014.<ref>{{Cite news|url=http://www.cbc.ca/news/world/israel-s-benjamin-netanyahu-fires-2-ministers-election-likely-1.2857502|title=Israel's Benjamin Netanyahu fires 2 ministers, election likely|agency=CBC News|date=2 December 2014}}</ref> After the [[Israeli legislative election, 2015|2015 Israeli elections]], Netanyahu renewed his mandate as Prime Minister when [[Likud]] obtained 30 seats and formed a right-wing coalition government with [[Kulanu]] (10), [[The Jewish Home]] (8), and Orthodox parties [[Shas]] (7) and [[United Torah Judaism]] (6), the bare minimum of seats required to form a coalition. The [[Zionist Union]] alliance came second with 24 seats.<ref>{{cite news |url=http://edition.cnn.com/2015/05/06/middleeast/israel-election-coalition/ |title=Benjamin Netanyahu forms a coalition government for Israel |newspaper=CNN |date=6 May 2015}}</ref> ==Demographics== {{main article|Demographic history of Palestine}} {| class="wikitable" style="text-align:center;float:center;" |+ Population of the Land of Israel 65–650<ref>''The Chosen Few'' by Botticini and Eckstein Princeton 2012, p. 17</ref> |- ! ! 65 ! 100 ! 150 ! 300 ! 550 ! 650 |- | align=left | Estimated Jewish Population (thousands) | 2,500 | 1,800 | 1,200 | 500 | 200 | 100 |- | align=left | Estimated Total Population | 3,000 | 2,300 | 1,800 | 1,100 | 1,500 | 1,500 |} {| class="wikitable" style="text-align:center;float:center;" |+ Development of Israel by decade<ref>{{cite web |url=http://www.cbs.gov.il/reader/shnaton/templ_shnaton_e.html?num_tab=st02_01&CYear=2012 |title=Population, by Population Group |date=11 September 2012 |publisher=Israel Central Bureau of Statistics |accessdate=1 May 2013}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.cbs.gov.il/reader/shnaton/templ_shnaton_e.html?num_tab=st02_27&CYear=2012 |title=Jewish Population in the World and in Israel |date=11 September 2012 |publisher=Israel Central Bureau of Statistics |accessdate=1 May 2013}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.google.com/publicdata/explore?ds=d5bncppjof8f9_&met_y=ny_gdp_pcap_cd&idim=country:ISR |title=GDP per capita (current US$) |date=30 April 2013 |work=Google Public Data Explorer |publisher=World Bank |accessdate=1 May 2013}}</ref> |- ! ! 1950 ! 1960 ! 1970 ! 1980 ! 1990 ! 2000 ! 2010 |- | align=left | [[Demographics of Israel|Population]] (thousands) | 1,370.1 | 2,150.4 | 3,022.1 | 3,921.7 | 4,821.7 | 6,369.3 | 7,695.1 |- | align=left | [[Historical Jewish population comparisons|World Jewry percentage]] | 6% | 15% | 20% | 25% | 30% | 38% | 42% |- | align=left | [[List of countries by past and future GDP (nominal) per capita|GDP per capita]] (current US$) | | 1,366 | 1,806 | 5,617 | 11,264 | 19,859 | 28,522 |} ==See also== {{portal|Israel|History}} {{div col||25em}} * [[Archaeology of Israel]] * [[Hebrew calendar]] * [[History of the Arab–Israeli conflict]] * [[History of Israeli nationality]] * [[History of Jerusalem]] * [[History of the Jews and Judaism in the Land of Israel]] * [[History of the Middle East]] * [[History of Palestine]] * [[History of Zionism]] * [[Jewish history]] * [[Jewish military history]] * [[LGBT history in Israel]] * [[List of Israeli museums]] * [[List of Jewish leaders in the Land of Israel]] * [[List of years in Israel]] * [[Politics of Israel]] * [[Postage stamps and postal history of Israel]] * [[Timeline of Israeli history]] {{div col end}} ==References== {{reflist|30em}} ==Further reading== {{refbegin|40em}} * {{cite web |url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/History/peel1.html |title=The Peel Commission Report |date=July 1937 |accessdate=12 January 2013}} * Berger, Earl ''The Covenant and the Sword: Arab–Israeli Relations, 1948–56'', London, Routledge K. Paul, 1965. * Bregman, Ahron ''A History of Israel'', Houndmills, Basingstoke, Hampshire; New York: Palgrave Macmillan, 2002 {{ISBN|0-333-67632-7}}. * {{Cite book|last=Bright|first=John|title=A History of Israel|publisher=Westminster John Knox Press|year=2000|url=https://books.google.com/?id=0VG67yLs-LAC&printsec=frontcover&dq=Bright+History+of+Israel#v=onepage&q&f=false|isbn=9780664220686}} * Butler, L. J. ''Britain and Empire: Adjusting to a Post-Imperial World'' I.B. Tauris 2002 {{ISBN|1-86064-449-X}} * {{Cite book|last=Coogan|first=Michael D., ed.|title=The Oxford History of the Biblical World|publisher=Oxford University Press|year=1998|url=https://books.google.com/?id=zFhvECwNQD0C&dq=The+Oxford+History+of+the+Biblical+World&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false|isbn=9780195139372}} * Cahill, Jane M. "Jerusalem at the Time of the United Monarchy" * Darwin, John ''Britain and Decolonisation: The Retreat from Empire in the Post-War World'' Palgrave Macmillan 1988 {{ISBN|0-333-29258-8}} * Davis, John, ''The Evasive Peace: a Study of the Zionist-Arab Problem'', London: J. Murray, 1968. * {{Cite book |last=Dever |first=William |title=Who Were the Early Israelites and Where Did They Come From? |publisher=Eerdmans |year=2003 |url=https://books.google.com/?id=8WkbUkKeqcoC&dq=Who+were+the+early+Israelites,+and+where+did+they+come+from%3F&printsec=frontcover#v=onepage&q=&f=false |isbn=9780802809759}} * [[Walter Eytan|Eytan, Walter]] ''The First Ten Years: a Diplomatic History of Israel'', London: Weidenfeld and Nicolson, 1958 * [[Martin Gilbert|Gilbert, Martin]] ''Israel: A History'', New York: Morrow, 1998 {{ISBN|0-688-12362-7}}. * Horrox, James ''A Living Revolution: Anarchism in the Kibbutz Movement'', Oakland: AK Press, 2009 * [[Chaim Herzog|Herzog, Chaim]] ''The Arab–Israeli Wars: War and Peace in the Middle East from the War of Independence to Lebanon'', London: Arms and Armour; Tel Aviv, Israel: Steimatzky, 1984 {{ISBN|0-85368-613-0}}. * Israel Office of Information ''Israel's Struggle for Peace'', New York, 1960. * {{Cite book|last=Killebrew|first=Ann E.|title=Biblical Peoples and Ethnicity: An Archaeological Study of Egyptians, Canaanites, and Early Israel, 1300–1100 B.C.E.|publisher=Society of Biblical Literature|year=2005|url=https://books.google.com/?id=VtAmmwapfVAC&printsec=frontcover&dq=Biblical+peoples+and+ethnicity:+an+archaeological#v=onepage&q&f=false|isbn=9781589830974}} * [[Walter Laqueur|Laqueur, Walter]] ''Confrontation: the Middle-East War and World Politics'', London: Wildwood House, 1974, {{ISBN|0-7045-0096-5}}. * Lehman, Gunnar. "The United Monarchy in the Countryside" * Lucas, Noah ''The Modern History of Israel'', New York: Praeger, 1975. * {{Cite book|last=McNutt|first=Paula|title=Reconstructing the Society of Ancient Israel|publisher=Westminster John Knox Press|year=1999|url=https://books.google.com/?id=hd28MdGNyTYC&pg=PA33&lpg=PA33&dq=Reconstructing+the+Society+of+Ancient+Israel++By+Paula+M.+McNutt#v=onepage&q=&f=false|isbn=9780664222659}} * {{Cite book|last=Miller|first=James Maxwell|last2=Hayes|first2=John Haralson|title=A History of Ancient Israel and Judah|publisher=Westminster John Knox Press|year=1986|isbn=0-664-21262-X|url=https://books.google.com/?id=uDijjc_D5P0C&dq=A+history+of+ancient+Israel+and+Judah++By+James+Maxwell+Miller,+John+Haralson+Hayes&printsec=frontcover#v=onepage&q=&f=false}} * {{Cite book|last=Miller|first=Robert D.|title=Chieftains of the Highland Clans: A History of Israel in the 12th and 11th Centuries B.C.|publisher=Eerdmans|year=2005|url=https://books.google.com/?id=Gtm7NtK87poC&printsec=frontcover&dq=Chieftains+of+the+highland+clans#v=onepage&q=&f=false|isbn=9780802809889}} * Morris, Benny ''1948: A History of the First Arab–Israeli War'', Yale University Press, 2008. {{ISBN|978-0-300-12696-9}}. * [[Conor Cruise O'Brien|O'Brian, Conor Cruise]] ''The Siege: the Saga of Israel and Zionism'', New York: Simon and Schuster, 1986 {{ISBN|0-671-60044-3}}. * [[Michael Oren|Oren, Michael]] ''Six Days of War: June 1967 and the Making of the Modern Middle East'', Oxford: Oxford University Press, 2002 {{ISBN|0-19-515174-7}}. * Rubinstein, Alvin Z. (editor) ''The Arab–Israeli Conflict: Perspectives'', New York: Praeger, 1984 {{ISBN|0-03-068778-0}}. * Lord Russell of Liverpool, ''If I Forget Thee; the Story of a Nation's Rebirth'', London, Cassell 1960. * Sachar, Howard M. ''A History of Israel'', New York: Knopf, 1976 {{ISBN|0-394-48564-5}}. * Samuel, Rinna ''A History of Israel: the Birth, Growth and Development of Today's Jewish State'', London: Weidenfeld and Nicolson, 1989 {{ISBN|0-297-79329-2}}. * Schultz, Joseph & Klausner, Carla ''From Destruction to Rebirth: The Holocaust and the State of Israel'', Washington, D.C.: University Press of America, 1978 {{ISBN|0-8191-0574-0}}. * [[Tom Segev|Segev, Tom]] ''The Seventh Million: the Israelis and the Holocaust'', New York: Hill and Wang, 1993 {{ISBN|0-8090-8563-1}}. * Shapira Anita. ‘’Israel: A History’’ (Brandeis University Press/University Press of New England; 2012) 502 pages; * [[Avi Shlaim|Shlaim, Avi]], The Iron Wall: Israel and the Arab World (2001) * Stager, Lawrence, "Forging an Identity: The Emergence of Ancient Israel" * [[Jacob Talmon|Talmon, Jacob L.]] ''Israel Among the Nations'', London: Weidenfeld & Nicolson, 1970 {{ISBN|0-297-00227-9}}. * {{Cite book|last=Vaughn|first=Andrew G.|last2=Killebrew|first2=Ann E., eds.|title=Jerusalem in Bible and Archaeology: The First Temple Period|publisher=Sheffield|year=1992|url=https://books.google.com/?id=yYS4VEu08h4C&dq=Jerusalem+in+Bible+and+archaeology:+the+First+Temple+period++By+Andrew+G.+Vaughn,+Ann+E.+Killebrew&printsec=frontcover#v=onepage&q=&f=false|isbn=9781589830660}} * [[Michael Wolffsohn|Wolffsohn, Michael]] ''Eternal Guilt?: Forty years of German-Jewish-Israeli Relations'', New York: Columbia University Press, 1993 {{ISBN|0-231-08274-6}}. {{refend}} ==External links== {{Spoken Wikipedia-2 |{{Start date|2008|03|30}} |Wikipedia - History of the State of Israel - Historical background.ogg |Wikipedia - History of the State of Israel - History of Israel.ogg}} *[http://mfa.gov.il/MFA/AboutIsrael/History/Pages/Facts%20about%20Israel-%20History.aspx Facts About Israel: History] at the [[Ministry of Foreign Affairs (Israel)|Israel Ministry of Foreign Affairs]] *[http://www.bbc.com/news/world-middle-east-29123668 Israel profile - Timeline] at the [[BBC News Online]] *[https://www.knesset.gov.il/review/main.aspx?lng=3 History of Israel] at the [[Knesset]] website *[https://www.archives.gov.il/en/ Official website]{{Dead link|date=វិច្ឆិកា 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} of the [[Israel State Archives]] *{{dmoz|Regional/Middle_East/Israel/Society_and_Culture/History}} {{Subject bar |commons=y |commons-search=Category:History of Israel |b=y |b-search=Israeli History}} {{Zionism and the Land of Israel}} {{Jewish history}} {{History of Asia}} {{Israel topics}} {{Authority control}} [[Category:History of Israel| ]] [[Category:Jewish history|**]] [[Category:Articles containing video clips|Israel, history of]] 93qba1gqflwqiwuil3nq86epumose3v 0 40112 322322 316618 2025-06-20T11:07:38Z InternetArchiveBot 32568 Rescuing 0 sources and tagging 2 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 322322 wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="width:1em;" |- style="text-align:center;" |style="background: #778899;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS Battambang; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> មាស សុខសោភា </p> |- style="text-align:center;" | colspan="2" | |- style="text-align:center;" |style="background: #ABCDEF;" colspan="2" | Meas Soksophea 2021 <br> |- style="background: #f1f5fc;" |- style="vertical-align:center;" |'''ឈ្មោះ''' | [[មាស សុខសោភា]] |- style="vertical-align:center;" |'''ថ្ងៃ.ខែ.ឆ្នាំកំណើត''' |{{Birth date and age|1984|1|29|df=yes}} |- style="vertical-align:center;" |'''សញ្ជាតិ''' | {{KHM}} |- style="vertical-align:center;" |'''ប្រភេទតន្ត្រី''' |​Khmer traditional Music, Classic, Pop, R&B, Rock, Latin, & Hip hop. |- style="vertical-align:center;" |'''ឆ្នាំសកម្ម''' |2004-បច្ចុប្បន្ន |- style="vertical-align:center;" |'''អជីបសិល្បៈ''' | * អ្នកចម្រៀង * តួសម្ដែងស្រី * អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី (Brand Ambassador) |- style="vertical-align:center;" |'''ស្លាកតន្ត្រី''' | ផលិតកម្មរាម (Ream) 2021-បច្ចុប្បន្ន |} '''មាស សុខសោភា''' ([[អង់គ្លេស]]: Meas Soksophea) ​(កើត​នៅ​ថ្ងៃ​ទី ២៩ ខែ មករា ឆ្នាំ ១៩៨៤) នាងគឺជាតារាចម្រៀងកម្ពុជាមួយរូបដែលបានបង្ហាញខ្លួនក្នុងឆ្នាំ ២០០៤ ឱ្យផលិត​កម្ម-រស្មីស្ទឹងសង្កែ យ៉ាងណាទស្សនិជនបានចាប់ផ្ដើមស្គាល់នាងក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០៥ តាមរយៈ​បទចម្រៀងមាន ចំណងជើងថា (១០១ ហេតុផល) ចេញផ្សាយដោយ​ផលិតកម្ម​-ចេនឡា ប្រាដឺ (Chenla Brother Production) ដោយការខិតខំប្រឹងប្រែង សុខសោភា បានជំនះ ដាក់បទចម្រៀងរបស់ខ្លួនទៅក្នុងតន្ត្រីវីដេអូអន្តរជាតិ (Video evolution) ហៅកាត់ថា (វេវ៉ូ/[https://en.m.wikipedia.org/wiki/Vevo Vevo]) ក្នុងឆ្នាំ ២០១៣ ។​ == ជីវិតចាប់ផ្ដើម == '''Early Life''' មាស សុខសោភា​ កើត​នៅ​ថ្ងៃ​ទី ២៩ ខែ មករា ឆ្នាំ ១៩៨៤ នៅ [[ខេត្ត​កំពង់​ស្ពឺ]] មាន​​ឪពុក​ ឈ្មោះ​ មាស​ សារឹម​ អតីត​ប្រធាន​មន្ទីរ​ឧស្សាហកម្ម ខេត្ត​កំពង់​ស្ពឺ​​ ហើយ​ម្ដាយ​ឈ្មោះ​ សុខ វិលន់ ​ជា​អតីត​បុគ្គលិក​នៅ​ក្នុង​មន្ទីរ​ឧស្សាហកម្ម​នោះ​ដែរ​ ។ សុខ​សោភា​ មាន​បងប្អូន ៣ នាក់ ហើយ​នាង​ជា​កូន​ទី​ ២​ នៅ​ក្នុង​គ្រួសារ ។ កូនច្បង​នៅ​ក្នុង​គ្រួសារ គឺ ​លោក មាស សុខ​រតនៈ ជា​អ្នក​និពន្ធ​បទចម្រៀង​ផងដែរ បច្ចុប្បន្នលោកគឺជាអ្នក​ចាត់​ការ​ទូទៅ​ប្រចាំ​ផលិត​កម្ម​ថោន​ និង កូន​ពៅ​គឺ មាស​ សុខ​វណ្ណៈ ជានាយ​ទាហ៊ាន ។ ក្នុងឆ្នាំ ១៩៩០ ក្រុមគ្រួសារ សុខសោភា បានសម្រេចចិត្តផ្លាសពីការរស់នៅ [[ខេត្ត​កំពង់​ស្ពឺ]] មកតាំងលំនៅក្នុង [[ស្រុកកៀនស្វាយ]] [[ខេត្តកណ្ដាល]] បានមួយរយៈ ឪពុករបស់នាងបានទទួលមរណៈភាព ដូចនេះបន្ទុកផ្គត់ផ្គង់គ្រួសារ បានធ្លាក់ទៅកាន់កូនៗរបស់លោកវិញនោះគឺ សុខសោភាផ្ទាល់ និង បងប្រុសរបស់នាង ដោយហេតុនេះអ្នកទាំងពីរសម្រេចចិត្តទៅច្រៀង នៅតាមរោងមង្គលការផ្សេងៗ ជាមួយនិងប្រាក់ឈ្នួលបន្តិចបន្តួច រហូតមកដល់ឆ្នាំ ២០០០ ប្រទេសកម្ពុជា បានជួបទឹកជំនន់ធំបំផុតក្នុងប្រទេស (Cambodia: Floods 2000) បានប៉ះពាល់ទៅដល់សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាធ្ងន់ធ្ងរបំផុត ដោយខាតបង់ប្រណាណជា ១៦១ លានដុល្លារ អាមេរិក (loss of approximately $161 million) និងបានប៉ះពាល់ប្រជាពលរដ្ឋប្រមាណជា ៧៥ មុឺននាក់ ។<ref> relifeweb (2002) [https://reliefweb.int/report/cambodia/cambodia-floods-appeal-no-222000-final-report Cambodia: Floods appeal No. 22/2000 final report], Published: 3 January 2002 Website: reliefweb.int </ref> ដោយហេតុនេះ វាបានប៉ះពាល់ទៅដល់ការរកចំនូលរបស់ សុខសោភា ផងដែរ ដោយជួបវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុធ្ងន់ធ្ងរ សុខ សោភា ក៏សម្រេចចិត្តបោះបង់ការសិក្សាត្រឹម ថ្នាក់វិទ្យាល័យ ថ្នាក់ទី១០ ហើយនាងបានផ្លាសទីលំនៅជាលើកទីពីរ ដោយចាកចេញពីខេត្តកណ្ដាល មក [[ក្រុងភ្នំពេញ]] ក្នុងឆ្នាំ ២០០២ ហើយបន្តការដើរច្រៀងតាម ភោជនីយដ្ឋាន និង មជ្ឈមណ្ឌលកំសាន្តក្នុងក្រុងភ្នំពេញ រហូតដល់នាងមានឱកាសបានច្រៀងក្នុង ផលិតកម្ម-រស្មីស្ទឹងសង្កែ ក្នុងឆ្នាំ ២០០៤ ។<ref> Sabay News (2014) [https://news.sabay.com.kh/article/257 មាស សុខសោភា ច្រៀង​ ១ថ្ងៃ ១-២ ដុល្លារ ក្លាយ​ជា​តារា​ចម្រៀង​ល្បី​ប្រចាំ​ប្រទេស​], Website: news.sabay.com.kh </ref> == អជីពតន្ត្រី == '''Music career''' === ភាពពេញនិយម (២០០៥-២០០៩) === '''Popularity (2005-2009)''' ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០០៥ សុខសោភា បានចាកចេញពី ផលិតកម្ម-រស្មីស្ទឹងសង្កែ ទៅចូលរួមក្នុង ផលិតកម្ម-ចេនឡា ប្រាដឺ (Chenla Brother Production) នាងបានចេញបទចម្រៀងជាច្រើនបទ ក្នុងនោះមានបទ (១០១ ហេតុផល) ជាបទដែលនាងទទួលបានការគាំទ្រ និង ពេញនិយមជាច្រើនក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលធ្លាប់ដាក់ចូលក្នុងកម្មវិធី តន្ត្រីទូរទស្សន៍អន្តរជាតិ (Music Television) ហៅកាត់ថា [https://en.m.wikipedia.org/wiki/MTV MTV] ផងដែរ ។<ref>Texas Pete Mayes & His Houserockers Blues Band (2007) [http://testicanzoni.mtv.it/testi-Texas-Pete-Mayes---His-Houserockers-Blues-Band_123775/testo-Christmas-Holidays-7471841 Testo Christmas Holidays] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211212063715/http://testicanzoni.mtv.it/testi-Texas-Pete-Mayes---His-Houserockers-Blues-Band_123775/testo-Christmas-Holidays-7471841 |date=2021-12-12 }}, Website: testicanzoni.mtv.it</ref> រហូតមកដល់ឆ្នាំ ២០០៧ ផលិតកម្ម ចេនឡា-ប្រាដឺ បានប្រកាសបិទផលិតកម្មរបស់ខ្លួន ជាហេតុធ្វើឱ្យ សុខសោភា បានទៅចូលរួមក្នុងផលិតកម្មយូធូ (U2 Entertantment) មួយរយៈខ្លី នាងបានចេញបទចម្រៀងមួយចំនួន តែហាក់មិនមានការគាំទ្រនោះទេ ដោយសារតែផលិតកម្មយូធូ ប្រកាសបិទទ្វារក្ស័យធុនផងដែរនោះ នាងបានមកចួលរួមក្នុង ផលិតកម្ម-អុឹម (M-Production) ក្នុងឆ្នាំ ២០០៨ ដែលចេញក្នុងអាល់ប៊ុមទី១ គឺបទ "ដោះសារ" បានក្លាយជា Hits album ដែលមានអ្នកចាក់ស្ដាប់ច្រើនបំផុតនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលក្លាយជាបទ Hots Song នៅលើកញ្ចក់ទូរទស្សន៍ (TV music show) ជាប់ក្នុងកំពូលបទចម្រៀង ក្នុងទូរទស្សន៍ប៉ុស្ថិ៍លេខ៩ Top1 Music Cambodia TV9 និងបានជាប់ក្នុង Top1 Music Radio FM.97 (2008) by Apsara Radio FM 97 ផងដែរ ។ ហើយបទចម្រៀងរបស់នាងបន្តបន្ទាប់ទៀត គឺបទ "១០០០ រាត្រី" ចេញផ្សាយដោយ ផលិតកម្ម-អុឹម M CD Vol.5 ដែលជាបទចម្រៀងពេញនិយមនាពេលនោះផងដែរ ។<ref> Sabay News (2017) [https://news.sabay.com.kh/article/977135 ជាង​១​០​ឆ្នាំ មាស សុខសោភា ផ្លាស់​ប្ដូរទ្រនំ​ប៉ុន្មាន​?], Website: news.sabay.com.kh </ref> === បទភ្លេងខ្មែរពេញនិយម (២០០៩) === '''Khmer Traditional Pop Music (2009)''' ក្នុងឆ្នាំ ២០០៩ សុខសោភា បានចាកចេញពី ផលិតកម្ម-អុឹម មកចូលរួមក្នុង ផលិតកម្ម-សាន់ដេ (Sunday Production) នាងបានចេញបទចម្រៀងជាច្រើនបទ ដូចជាបទ "រាំលេងបទ Boom" ចេញផ្សាយដោយ ផលិតកម្ម-សាន់ដេ អាល់ប៊ុម CD Vol.101 និង ចេញជាប្រភេទបទចម្រៀង សម្រាប់រដូវកាលនៃ [[ពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរ]] ផងដែរ (Khmer Traditional Music) ក្នុងនោះបទ "មករាំកន្ទ្រឹមឆ្នាំថ្មី" ចេញផ្សាយដោយ ផលិតកម្ម-សាន់ដេ អាល់ប៊ុម CD Vol.104 ចេញផ្សាយនាដើមឆ្នាំ ២០១០ ហើយក៏ជាបទពេញនិយមមួយផងដែរ សម្រាប់ចង្វាក់ភ្លេងប្រពៃណីជាតិខ្មែរ ដែលមានការពេញនិយមចាក់ស្ដាប់យ៉ាងច្រើនក្នុងអំឡុងពេលនោះ ហើយវាក៏ជាអាល់ប៊ុមចុងក្រោយរបស់នាងផងដែរក្នុង ផលិតកម្ម-សាន់ដេ ។ ដោយមើលឃើញថា សុខសោភា ផ្ទាល់ពេលនោះ ហាក់មិនសូវមានការចាប់អារម្មពីទស្សនិជន និងមិនសូវមានអ្នកគាំទ្រច្រើននោះទេ សុខសោភា ក៏បានចាកចេញពីផលិតកម្ម-សាន់ដេ ទៅចូលរួមក្នុង (ផលិតកម្ម-ថោន/Town Production) នាពាក់កណ្ដាលឆ្នាំ ២០១០ ។<ref> Monorom News (2014) [https://archive.monoroom.info/news/post/3957 មុន​នឹង​ក្លាយ​ជា​តារា​ល្បី តើ មាស សុខសោភា បាន​ឆ្លង​កាត់​អ្វី​ខ្លះ? (vdo)], Website: archive.monoroom.info </ref> === តន្ត្រីទេសចរណ៍ ប្រទេសជប៉ុន (២០១១) === '''Meas Soksophea Music Japan Tour (2011)''' ក្នុងឆ្នាំ ២០១០ ក្រោយចាកចេញពី ផលិតកម្ម-សាន់ដេ សុខសោភា បានមកចូលរួមក្នុង [[ផលិតកម្ម ទីក្រុង ភាពយន្ត]] និងបានចេញបទចម្រៀងក្នុង អាល់ប៊ុម ទី១ របស់នាង មានចំណងជើងថា៖ "I am Sorry" ដែលជាបទចម្រៀងពេញនិយមផងដែរ រហូតមកដល់ឆ្នាំ ២០១១ អ្នកគាំទ្ររបស់នាងបានអញ្ជើញនាង ឱ្យទៅសម្ដែងច្រៀង តន្ត្រីទេសចរណ៍នា [[ប្រទេសជប៉ុន]] តាមរយៈ សមាគមន៍ខ្មែរនៅប្រទេសជប៉ុន ហៅកាត់ថា (ស.ខ.ជ) សុខសោភា ក៏ទទួលបានការគាំទ្រយ៉ាងច្រើន ពីបណ្តាលជនជាតិខ្មែរដែលរស់នៅប្រទេសជប៉ុនផងដែរ ។<ref> Visal diary (2011) កញ្ញា មាស សុខ​សោភា មក​ច្រៀង​នៅ​ជប៉ុន​នា​ចុង​សប្តាហ៍​នេះ, Website: visaldiary.wordpress.com, Publication: 02 August 2011 </ref> == ពានរង្វាន់ និង សមិទ្ធិផល (២០១២-២០១៣) == '''Accolades and achievements (2012-2013)''' ក្នុងឆ្នាំ ២០១២-២០១៣ ជាភាពជោគជ័យមួយ របស់សុខសោភា ដែលបានឈ្នះពានរង្វាន់ អ្នកចម្រៀងស្រីល្អបំផុតប្រចាំឆ្នាំ (The Female Singer Artist of The Year) នៃកម្មវិធីទទួលពានរង្វាន់ (អាណាចក្រតារា) របស់ (ក្រុមហ៊ុនសប្បាយ/Sabay Company) ដែលមានសិល្បៈករជាច្រើនចូលរួម នៅ​សាលមហោស្រព​កោះពេជ្រ​កាលពី​រាត្រី​ថ្ងៃ​ទី​១៥ ខែសីហា ឆ្នាំ ២០១៣ ។<ref> Phnom Penh Post (2013) [https://m.postkhmer.com/%E1%9E%9F%E1%9E%B7%E1%9E%9B%E1%9F%92%E1%9E%94%E1%9F%88%E1%9E%93%E1%9E%B7%E1%9E%84%E1%9E%9F%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%98/%E1%9E%98%E1%9E%B6%E1%9E%9F-%E1%9E%9F%E1%9E%BB%E1%9E%81%E1%9E%9F%E1%9F%84%E1%9E%97%E1%9E%B6-%E1%9E%A2%E1%9E%9A%E1%9E%82%E1%9E%BB%E1%9E%8E%E2%80%8B%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%85%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9F%8B%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%93%E1%9F%81%E1%9E%A0%E1%9F%8D%E2%80%8B%E1%9E%95%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%9B%E1%9F%8B%E2%80%8B%E1%9E%80%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%9B%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84%E2%80%8B%E1%9E%85%E1%9E%B7%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F តារាចម្រៀង មាស សុខសោភា លើកពានអាណាចក្រតារា], Website: postkhmer.com </ref> ក្រោយទទួលបានពាន អាណាចក្រតារា សុខសោភា បានដាក់បទចម្រៀងរបស់ខ្លួន ទៅក្នុងតន្ត្រីវីដេអូអន្តរជាតិ (Video evolution) ហៅកាត់ថា (វេវ៉ូ/[https://en.m.wikipedia.org/wiki/Vevo Vevo]) គឺជាសេវាកម្មបង្ហោះវីដេអូចម្រុះជាតិសាសន៍របស់អាមេរិក ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថា ជាកម្រិតវីដេអូតន្ត្រីល្អបំផុតសម្រាប់ការផ្តល់វីដេអូតន្ត្រីទៅកាន់ [https://en.m.wikipedia.org/wiki/YouTube YouTube] ការដាក់បទចម្រៀង សុខសោភា ធ្វើឡើងតាមរយៈក្រុមហ៊ុន Khmer Tree Music Group ដើម្បីឱ្យវីដេអូចម្រៀងក្លាយជា វីដេអូតន្ត្រីចម្រៀងអន្តរជាតិ ។<ref>Camnews (2013) [http://m.camnews.com.kh/detail.aspx?id=20714&nocount=true បទថ្មីរបស់ មាស សុខសោភា ចូលក្នុង Youtube VEVO ជាលើកទី ២ (វីដេអូ)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211214132319/http://m.camnews.com.kh/detail.aspx?id=20714&nocount=true |date=2021-12-14 }}, Website: camnews.com.kh</ref> == អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី == '''Brand Ambassador''' ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៤ ក្រុមហ៊ុនទូរគមនាគមន៍ចល័ត ហ័រវេយ/Huawei គឺជាសាជីវកម្មបច្ចេកវិទ្យាពហុជាតិសាសន៍របស់ចិន ដែលមានទីស្នាក់ការកណ្តាលនៅទីក្រុង (សិនចិន/Shenzhen) [[ប្រទេសចិន]] បានជ្រើសរើសយក តារាចម្រៀង មាស សុខសោភា ដោយប្រកាសតែងតាំងផ្លូវការណ៍ ជាតំណាង អគ្គរដ្ឋទូតសុច្ឆន្ទៈម៉ាកល្បី (Brand Ambassador) នៃក្រុមហ៊ុនស្មាតហ្វូន (Huawei Cambodia) ។ លោក Carry Yang ជានាយកប្រតិបត្តិ ក្រុមហ៊ុន (Huawei) ប្រចាំនៅកម្ពុជាបានប្រាប់ឱ្យដឹងថា រូបលោកពិតជារីករាយណាស់ ដែលបានចាប់ដៃគូសហការ ក្នុងកិច្ចការងារនេះ ដោយលោកបានបញ្ចាក់ថា ការជ្រើសរើសយក តារាចម្រៀង មាស សុខសោភា ជាតំណាងផ្សព្វផ្សាយនេះ ព្រោះលោកជឿថា កញ្ញា មាស សុខសោភា ដែលជាតារាចម្រៀងកំពុងល្បីនៅកម្ពុជា ទើបសាកសម និងផលិតផលល្បីលំដាប់ពិភលោក ដូច Brand Huawei នេះ ។<ref> Share4kh (2014) [http://vshare4kh.blogspot.com/2014/03/miss-meas-soksophea-was-assigned-to-be.html?m=1#.YbipHlMxXus Meas Soksophea Was Assigned to be Brand Ambassador of Huawei], Website: Share4kh.com </ref> ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៥ តារាចម្រៀង មាស សុខសោភា និង ​តារាចម្រៀង​ប្រុស​កូរ៉េ​លោក គីម ហ្យុងជុន ([https://en.wikipedia.org/wiki/Kim_Hyung-jun Kim Hyung-jun]) ដែលត្រូវបានស្គាល់ថាជាក្រុមចម្រៀងកូរ៉េ ដ៏ល្បីមួយ គឺជាសមាជិកនៃក្រុមចម្រៀង [[កូរ៉េខាងត្បូង]] ('''[https://en.wikipedia.org/wiki/SS501 SS501]''') បាន​ទទួល​ងារ​ជា​អគ្គរដ្ឋទូត​សុច្ឆន្ទៈ​​របស់​អង្គការ​មនុស្សធម៌​កូរ៉េ W-Foundation/Cambodia កាលពី​ថ្ងៃ​អង្គារ​ទី​ ៣០ ខែ​មិថុនា ឆ្នាំ ២០១៥ តាមរយៈ​គម្រោង​មួយ​ហៅ​ថា HIP ដែល​ផ្តោត​សំខាន់​លើ​ការ​ជួយ​កម្មវិធី​ពិនិត្យ​ថែទាំ និង​អប់រំ​សុខភាព​ដល់​កម្មការិនី​ខ្មែរ​​កំពុង​​បម្រើ​ការងារ​នៅ​រោងចក្រ​កាត់ដេរ​កូរ៉េ​ក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជាផងដែរ ។<ref> Phnom Penh Post (2015) [https://m.postkhmer.com/%E1%9E%87%E1%9E%B8%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%8F%E1%9E%80%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%8F/%E1%9E%98%E1%9E%B6%E1%9E%9F-%E1%9E%9F%E1%9E%BB%E1%9E%81%E1%9E%9F%E1%9F%84%E1%9E%97%E1%9E%B6-%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%9B%E1%9E%B6%E1%9E%99%E1%9E%87%E1%9E%B6%E1%9E%AF%E1%9E%80%E1%9E%A2%E1%9E%82%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%9A%E1%9E%8A%E1%9F%92%E1%9E%8B%E1%9E%91%E1%9E%BC%E1%9E%8F%E1%9E%9F%E1%9E%BB%E1%9E%85%E1%9F%92%E1%9E%86%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9F%88%E1%9E%9B%E1%9E%BE%E1%9E%80%E1%9E%80%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%96%E1%9E%9F%E1%9F%8B%E1%9E%9F%E1%9E%BB%E1%9E%81%E1%9E%97%E1%9E%B6%E1%9E%96%E1%9E%80%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9E%80%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E1%9E%B7%E1%9E%93%E1%9E%B8%E1%9E%81%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%82%E1%9E%9A មាស សុខសោភា ក្លាយជា​ឯកអគ្គរដ្ឋទូត​សុច្ឆន្ទៈ​របស់​អង្គការ​កូរ៉េ លើកកម្ពស់​សុខភាព​កម្មការិនីខ្មែរ], Website: postkhmer.com </ref> == កិច្ចការពារបរិស្ថាន (២០១៤-២០១៦) == '''Environmental protection (2014-2016)''' ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៤ សុខសោភា បានចូលរួមក្នុងកិច្ចការពារព្រៃឈើ ជាមួយពលរដ្ឋសហគមន៍ក្នុងតំបន់ឱរ៉ាល់ ក្នុង [[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]] ដោយរៀបចំឱ្យមានការដាំដើមឈើឡើងវិញ សុខសោភា ​បាន​អះអាង​ថា សកម្មភាព​ដាំ​ដើម​ឈើ​របស់​ខ្លួន​នេះ ធ្វើ​ឡើង​ដើម្បី​បណ្ដុះ​គំនិត បំផុសឱ្យមានការ​ស្រឡាញ់​ធម្មជាតិឡើងវិញ ។ សុខសោភា បាន​ចេញ​មុខ​ដោយ​ចាប់ដៃ​គ្នា​ជាមួយ​ប្រជាពលរដ្ឋ និង​ព្រះសង្ឃ​ការពារ​ព្រៃឈើ​យ៉ាងស្វាហាប់​នៅក្នុង​តំបន់​មួយ​នៅ ភ្នំឱរ៉ាល់ ស្ថិត​នៅ ស្រុក​ត្រពាំងជោរ ខេត្ត​កំពង់ស្ពឺ ដែល​កំពុង​រង​ការ​កាប់បំផ្លាញ ការ​ចាប់ដៃ​គ្នា​ជាមួយ​ប្រជាជន​ក្នុង​តំបន់ ភ្នំឱរ៉ាល់ ការពារ​ព្រៃឈើ​នោះ ត្រូវ​បាន​ធ្វើ​ឡើង​នៅក្នុង​គម្រោង​ផ្ទាល់​ខ្លួន​មួយ​ឈ្មោះ​ថា «ដើមឈើ ១០០០០ ដើម» គម្រោង​នេះ​បាន​ចាប់ផ្តើម​ក្រោម​ការ​គាំទ្រ​ពី​ក្រសួង​បរិស្ថាន និង​សហគមន៍​ក្នុង​តំបន់ ​។<ref> Phnom Penh Post (2014) [https://m.postkhmer.com/%E1%9E%80%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%96%E1%9E%BB%E1%9E%87%E1%9E%B6%E1%9E%85%E1%9E%BB%E1%9E%84%E1%9E%9F%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%8A%E1%9E%B6%E1%9E%A0%E1%9F%8D/%E1%9E%98%E1%9E%B6%E1%9E%9F-%E1%9E%9F%E1%9E%BB%E1%9E%81%E1%9E%9F%E1%9F%84%E1%9E%97%E1%9E%B6-%E1%9E%85%E1%9F%81%E1%9E%89%E1%9E%98%E1%9E%BB%E1%9E%81%E1%9E%80%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E1%9E%96%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%83%E1%9E%88%E1%9E%BE%E1%9E%93%E1%9F%85%E1%9E%97%E1%9F%92%E1%9E%93%E1%9F%86%E1%9E%B1%E1%9E%9A%E1%9F%89%E1%9E%B6%E1%9E%9B%E1%9F%8B មាស សុខសោភា ចេញមុខការពារព្រៃឈើនៅភ្នំឱរ៉ាល់], Website: postkhmer.com </ref> === ទិវាបិទភ្លើងមួយម៉ោងសម្រាប់ភពផែនដី (២០១៦) === '''Meas Soksophea Earth Hour (2016)''' ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៦ សុខសោភា បានបំផុសគំនិត ដល់ យុវជន ឱ្យចូលរួមក្នុង ទិវាបិទភ្លើងមួយម៉ោងសម្រាប់ភពផែនដី ([https://en.m.wikipedia.org/wiki/Earth_Hour Earh Hour]) គឺជាចលនាទូទាំងពិភពលោកដែលរៀបចំដោយ World Wide Fund for Nature ដែលព្រឹត្តិការណ៍នេះត្រូវបានប្រារព្ធឡើងជារៀងរាល់ឆ្នាំ ដោយលើកទឹកចិត្តដល់បុគ្គល សហគមន៍ និងអាជីវកម្មនានាឱ្យបិទភ្លើងអគ្គិសនីដែលមិនសំខាន់ ដើម្បីកាត់បន្ថយដល់ការបំពុលបរិយាកាសភពផែនដី ដើម្បីរួមចំណែកក្នុងការ​កាត់​បន្ថយ​ការ​ប្រែប្រួល​អាកាស​ធាតុ​ផងដែរ ។ ទិវាបិទភ្លើងមួយម៉ោងសម្រាប់ភពផែនដី រៀបចំឡើងនៅ នៅ​សាកល​វិទ្យាល័យ​ភូមិន្ទ​ភ្នំពេញ ថ្ងៃទី19 ខែមីនា ឆ្នាំ 2016 ក្រោមការឧប្ថម្ភនៃក្រុមហ៊ុនទូរសព្ទចល័ត សែលកាត កម្ពុជា (Cellcard Cambodia) ។<ref> Sabay News (2016) [https://news.sabay.com.kh/article/653736 សារ​ពិសេស​​របស់​កញ្ញា​ មាស​​ សុខសោភា ​​​ក្នុង​ទិវា​មួយ​ម៉ោង​សម្រាប់​​ភព​ផែនដី], Website: news.sabay.com.kh </ref> == ការឈ្នះពានតន្ត្រី NRG Music Awards (២០១៧-២០១៨) == '''Won NRG Music Awards (2017-2018)''' ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៧-២០១៨ មាស សុខសោភា បានឈ្នះពានតន្ត្រី NRG Music Awards ដល់ទៅពីរលើកជាប់គ្នាផ្នែក តារាសិល្បៈស្រីល្អបំផុតប្រចាំឆ្នាំ "Best Female Artist of the Year" ឆ្នាំ 2017 និងបាន បានឈ្នះ ពានអ្នកចម្រៀងស្រីល្អបំផុតប្រចាំឆ្នាំ "Best Female Song of The Year" ឆ្នាំ 2018 ដែលពានរង្វាន់តន្ត្រី NRG គឺជាកម្មវិធីប្រគល់ពានរង្វាន់រៀបចំឡើងក្នុងគោលបំណងលើកទឹកចិត្តដល់យុវជនខ្មែរដែលមានទេពកោសល្យ គំនិតច្នៃប្រឌិត និងមានស្នាដៃក្នុងការតាក់តែងនិពន្ធ ព្រមទាំងផលិតនូវបទចម្រៀងថ្មីៗ ផងដែរ ។ ស្ថានីយវិទ្យុ NRG 89FM ដែលបានរៀបចំកម្មវិធី «NRG MUSIC AWARDS» ដោយបានចាត់ចំណាត់ថ្នាក់ បទចម្រៀងល្បីៗ ដែលទទួលបានការសំណូមពរ ឬ ភាពពេញនិយមខ្លាំង ពីសំណាក់មហាជន និងប្រិយមិត្តអ្នកស្ដាប់ ដោយតារាចម្រៀងល្បីៗទាំងនោះ បានទទួលនូវការលើកទឹកចិត្ត យ៉ាងធំធេង ដោយបានប្រគល់ពានរង្វាន់តន្ត្រីនេះ ចំពោះតារាចម្រៀង ដែលមានប្រជាប្រិយភាពបំផុត ប្រចាំឆ្នាំ ប្រចាំ​ស្ថានីយវិទ្យុ NRG89FM គឺជាស្ថានីយវិទ្យុតន្រ្តី​សម័យពេញនិយមលេខ១ទូទាំងប្រទេស ដែលផ្សាយផ្ទាល់២៤ម៉ោងក្នុង១ថ្ងៃ និង ៧ថ្ងៃក្នុង១សប្តាហ៍ NRG89FM វេទិកាតន្រ្តីសុទ្ធ ពីមួយថ្ងៃៗដែលមានចំនួនអ្នកស្តាប់កើនឡើងជាលំដាប់ផងដែរ ។<ref> Sabay News (2017) [https://news.sabay.com.kh/article/1002213 តារាចម្រៀងពេញនិយមច្រើនរូបទទួលពានរង្វាន់តន្រ្តីពីវិទ្យុ NRG89FM NRG ប្រចាំឆ្នាំ២០១៧], Website: news.sabay.com.kh, Publication: December 27, 2017 </ref> == ចូលរួមការប្រគុំតន្ត្រីអន្តរជាតិ (២០១៩) == '''Joind International Concert (2019)''' មាស សុខសោភា ដែលបានតំណាងឱ្យអ្នកចម្រៀងកម្ពុជា ចូលរួមសម្តែងក្នុងព្រឹត្តិការណ៍ "[https://kccuk.org.uk/en/news/asean-fantasia/ Asean Fantasia]" ដែលនឹងប្រព្រឹត្តទៅនៅថ្ងៃទី២៤ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៩ នៅ Changwon [[ប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូង]] ។ ដោយនៅក្នុងកម្មវិធីនេះមានការចូលរួមពីសំណាក់តារា K-Pop ល្បីៗដូចជា PSY BOA Sandara Park ក្រុម NCT127 ជាដើម និង តារាចម្រៀងមកពីប្រទេសអាស៊ានទាំង៥ផងដែរ មានដូចជា៖ កម្ពុជា, [[ថៃ]], [[ឥណ្ឌូនេស៊ី]], [[វៀតណាម]] និង [[មីយ៉ាន់ម៉ា]] ។ ការប្រគុំតន្ត្រី Asean Fantasia នេះធ្វើឡើងដើម្បី បង្កើនទំនាក់ទំនងវប្បធម៌ រវាងប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូង និង ប្រទេសក្នុងតំបន់អាស៊ាន យោងតាមសេចក្ដីប្រកាសពត៌មាន របស់ក្រសួងវប្បធម៌កូរ៉េ ។<ref> Tnot News (2019) [https://m.tnaot.com/zh/m/detail/article/8737258 កញ្ញា មាស សុខសោភា និងតំណាងឱ្យកម្ពុជា ចូលរួមក្នុងព្រឹត្តិការណ៍ «Asean Fantasia» នៅកូរ៉េខាងត្បូង], Website: tnaot.com, Publication: November 08, 2019 </ref> == សមិទ្ធិផល == '''Achievement''' {| class="wikitable" ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | ឆ្នាំ ! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ការដាក់ចូល ! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ប្រភេទពាន ! style="background-color:#F0DC82" width=10% | លទ្ធផល ! style="background-color:#F0DC82" width=20% | ស្ថាប័នផ្សព្វផ្សាយ |- | align="center" | 2008 | align="center" | ដោះសារ | align="center" | Top1 Music Apsara FM | align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated | align="center" | Apsara Radio FM.97 Cambodia |- | align="center" | 2008 | align="center" | ដោះសារ | align="center" | Top 1 Music Cambodia TV9 | align="center" style="background:#FFB6C1;" | Nominated | align="center" | TV9 Cambodia |- | align="center" | 2012 | align="center" | The Female Singer of The Year | align="center" | Anachakdara Awards | align="center" style="background:#90EE90;" | Won | align="center" | [https://sabay.com/ Sabay Digital Corporation]{{Dead link|date=មិថុនា 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}<ref>Phnom Penh Post (2012) [https://www.postkhmer.com/%E1%9E%9F%E1%9E%B7%E1%9E%9B%E1%9F%92%E1%9E%94%E1%9F%88%E1%9E%93%E1%9E%B7%E1%9E%84%E1%9E%9F%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%98/%E1%9E%96%E1%9E%B6%E1%9E%93%E2%80%8B%E1%9E%9A%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%9C%E1%9E%B6%E1%9E%93%E1%9F%8B-%E1%9E%A2%E1%9E%B6%E1%9E%8E%E1%9E%B6%E1%9E%85%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%9A%E2%80%8B%E1%9E%8F%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E1%9E%B6 ពានរង្វាន់ អាណាចក្រតារា] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230516053033/https://www.postkhmer.com/%E1%9E%9F%E1%9E%B7%E1%9E%9B%E1%9F%92%E1%9E%94%E1%9F%88%E1%9E%93%E1%9E%B7%E1%9E%84%E1%9E%9F%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%98/%E1%9E%96%E1%9E%B6%E1%9E%93%E2%80%8B%E1%9E%9A%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%9C%E1%9E%B6%E1%9E%93%E1%9F%8B-%E1%9E%A2%E1%9E%B6%E1%9E%8E%E1%9E%B6%E1%9E%85%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%9A%E2%80%8B%E1%9E%8F%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E1%9E%B6 |date=2023-05-16 }}, Website: postkhmer.com, Publication: February 17, 2012</ref> |- | align="center" | 2013 | align="center" | The Female Singer of The Year | align="center" | Anachakdara Awards | align="center" style="background:#90EE90;" | Won | align="center" | [https://sabay.com/ Sabay Digital Corporation]{{Dead link|date=មិថុនា 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}<ref> Camnews (2013) [http://www.camnews.org/2013/08/16/%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%85%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9F%8B%E1%9E%96%E1%9E%B6%E1%9E%93%E2%80%8B%E1%9E%91%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84%E2%80%8B%E1%9F%A3%E1%9F%A3%E2%80%8B%E1%9E%9A%E1%9E%BC%E1%9E%94%E2%80%8B/ ម្ចាស់ពាន​ទាំង​៣៣​រូប​ក្នុង​កម្មវិធី​អាណាចក្រតារា​ឆ្នាំ២០១៣​], Website: camnews.org, Publication: August 16, 2013 </ref> |- | align="center" | 2017 | align="center" | Best Female Artist of The Year | align="center" | NRG Music Awards | align="center" style="background:#90EE90;" | Won | align="center" | NRG Radio FM.89 Cambodia.<ref>World Bridge Media (2017) [https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ NRG Music Awards] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221109164939/https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ |date=2022-11-09 }}, Website: worldbridgemedia.com.kh Publication: © WorldBridge Media | All Rights Reserved</ref> |- | align="center" | 2018 | align="center" | Best Female Song of The Year | align="center" | NRG Music Awards | align="center" style="background:#90EE90;" | Won | align="center" | NRG Radio FM.89 Cambodia.<ref>World Bridge Media (2018) [https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ NRG Music Awards] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221109164939/https://www.worldbridgemedia.com.kh/history/ |date=2022-11-09 }}, Website: worldbridgemedia.com.kh Publication: © WorldBridge Media | All Rights Reserved</ref> |} == កាត់ឡុកតន្ត្រី == '''Discography''' {| class="wikitable" ! style="background-color:#D3D3D3" width=20% | អាល់ប៊ុម ! style="background-color:#D3D3D3" width=10% | ប្រភេទតន្ត្រី ! style="background-color:#D3D3D3" width=15% | សិល្បៈ ! style="background-color:#D3D3D3" width=10% | ឆ្នាំចេញផ្សាយ ! style="background-color:#D3D3D3" width=20% | ផលិតកម្ម |- | align="center" | ១០១ ហេតុផល | align="center" | Pop Music | align="center" | [[មាស សុខសោភា]] | align="center" | 2005 | align="center" | ចេនឡាប្រាដឺ CD Vol.06 |- | align="center" | ដោះសារ | align="center" | Pop Music | align="center" | [[មាស សុខសោភា]] | align="center" | 2008 | align="center" | ផលិតកម្ម M CD Vol.01 |- | align="center" | 1000 រាត្រី | align="center" | Blues | align="center" | [[មាស សុខសោភា]] | align="center" | 2008 | align="center" | ផលិតកម្ម M CD Vol.05 |- | align="center" | [[Sunday (អាល់ប៊ុម 97)|ហេតុអ្វីមនុស្សស្រលាញ់គ្នាមិនបានជួបគ្នា]] | align="center" | Classic, Pop Music | align="center" | [[មាស សុខសោភា]] | align="center" | 2009 | align="center" | សាន់ដេ CD Vol.97 |- | align="center" | [[Sunday (អាល់ប៊ុម 101)|រាំលេងបទ Boom]] | align="center" | Pop Music, Latin, Dance | align="center" | [[មាស សុខសោភា]] | align="center" | 2009 | align="center" | សាន់ដេ CD Vol.101 |- | align="center" | [[Sunday (អាល់ប៊ុម 104)|មករាំកន្ទ្រឹមឆ្នាំថ្មី]] | align="center" | Khmer Music, Country | align="center" | [[មាស សុខសោភា]] | align="center" | 2010 | align="center" | សាន់ដេ CD Vol.104 |- | align="center" | [[Town (អាល់ប៊ុម 04)|I am Sorry]] | align="center" | Blues | align="center" | [[មាស សុខសោភា]] | align="center" | 2010 | align="center" | Town CD Vol.04 |- | align="center" | ក្រែងចិត្តសង្សារចាស់ | align="center" | Blues | align="center" | [[មាស សុខសោភា]] | align="center" | 2011 | align="center" | Town CD Vol.09 |- | align="center" | បើនាងបានបង | align="center" | Khmer Music, Country | align="center" | [[មាស សុខសោភា]] Ft. ខេម | align="center" | 2011 | align="center" | Town CD Vol.10 |- | align="center" | ក្រមុំចាកស្រុក | align="center" | Khmer Music, Country | align="center" | [[មាស សុខសោភា]] Ft. ខេម | align="center" | 2011 | align="center" | Town CD Vol.11 |- | align="center" | សុំមិនស្គាល់បងបានទេ | align="center" | Classic | align="center" | [[មាស សុខសោភា]] | align="center" | 2011 | align="center" | Town CD Vol.15 |- | align="center" | Baby | align="center" | Pop Music | align="center" | [[មាស សុខសោភា]] | align="center" | 2011 | align="center" | Town CD Vol.17 |- | align="center" | បងកុំទៅណា | align="center" | Latin, Dance | align="center" | [[មាស សុខសោភា]] Ft. ឌីជេ ក្ដិប | align="center" | 2011 | align="center" | Town CD Vol.19 |- | align="center" | ពិន្ទុ១០០ | align="center" | Classic | align="center" | [[មាស សុខសោភា]] | align="center" | 2011 | align="center" | Town CD Vol.20 |- | align="center" | ពេលគេងលក់ទើបអាចភ្លេចបង | align="center" | Blues | align="center" | [[មាស សុខសោភា]] | align="center" | 2012 | align="center" | Town CD Vol.26 |- | align="center" | ខ្មាសគេប៉ុនណាបើបងបែកអូន | align="center" | Blues | align="center" | [[មាស សុខសោភា]] | align="center" | 2012 | align="center" | Town CD Vol.29 |- | align="center" | ធ្វើម៉េចខ្ញុំមិនស្អាតដូចគេ | align="center" | Classic | align="center" | [[មាស សុខសោភា]] | align="center" | 2013 | align="center" | Town CD Vol.32 |- | align="center" | ដើមឈើស្នេហ៍ | align="center" | Blues | align="center" | [[មាស សុខសោភា]] | align="center" | 2013 | align="center" | Town CD Vol.39 |- | align="center" | សង្សារនិស្សិត | align="center" | Classic | align="center" | ណាំ ប៊ុណ្ណារ័ត្ន Ft. [[មាស សុខសោភា]] | align="center" | 2013 | align="center" | Town CD Vol.42 |- | align="center" | ខ្ញុំស្មោះគេ គេស្មោះអ្នកផ្សេង | align="center" | R & B | align="center" | [[មាស សុខសោភា]] | align="center" | 2014 | align="center" | Town CD Vol.46 |- | align="center" | អារម្មណ៍ត្រូវការបង | align="center" | Classic | align="center" | [[មាស សុខសោភា]] | align="center" | 2014 | align="center" | Town CD Vol.47 |} == ដូច្នេះ == '''Also''' * [[អ្នកចម្រៀងកម្ពុជា]] == ឯកសារយោង == [[Category:អ្នកចម្រៀងខ្មែរ]] reax2888vycculz0a5y82cxng6lsjih 0 40148 322299 307901 2025-06-19T18:37:14Z CommonsDelinker 142 Removing [[:c:File:Miss_Grand_Cambodia.webm|Miss_Grand_Cambodia.webm]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:IronGargoyle|IronGargoyle]] because: per [[:c:Commons:Deletion requests/File:Miss Grand Cambodia.webm|]]. 322299 wikitext text/x-wiki {{Infobox Organization | name = Miss Grand Cambodia | image = | size = 200px | caption = និមិត្តសញ្ញាការប្រកួតប្រជែង | formation = ២០១៤ | type = [[ការប្រកួតប្រជែងសម្រស់]] | headquarters = [[ភ្នំពេញ]] | location = {{Flag|កម្ពុជា}} | president = | key_people = | language = [[ភាសាខ្មែរ]] | membership = | website = }} {{multiple image | align = right | perrow = 2 | direction = horizontal | header = តំណាងមកពីប្រទេសកម្ពុជា | header_align = center | header_background = gold |background color=pink | image1 = | caption1 = <center>'''បវរកញ្ញាហ្រ្គែនកម្ពុជា ២០១៨'''<br/>Dy Lika</center> | width1 = {{#expr: (180 * 356 / 475) round 0}} | image2 = | caption2 = <center>'''បវរកញ្ញាហ្រ្គែនកម្ពុជា ២០១៧'''<br/>កញ្ញា ខ្លឹម ស្រីគា </center> | width2 = {{#expr: (180 * 302 / 400) round 0}} | image3 = | caption3 = <center>'''បវរកញ្ញាហ្រ្គែនកម្ពុជា ២០១៥'''<br/>Seng Polvithavy</center> | width3 = {{#expr: (180 * 294 / 483) round 0}} | image4 = | caption4 = <center>'''បវរកញ្ញាហ្រ្គែនកម្ពុជា ២០១៤'''<br/>Nou Tim Sreyneat</center> | width4 = {{#expr: (180 * 321 / 397) round 0}} }} Miss Grand Cambodia == Titleholders == {| class="wikitable" style="text-align:left; font-size:95%; line-height:20px;" ! rowspan="2" |Year ! rowspan="2"width="200" |'''Miss Grand Cambodia''' ! colspan="4" |'''Runner-up''' ! rowspan="2"width="200" |'''Venue''' ! rowspan="2" |'''Entrants''' |- bgcolor="#787878" align="center" colspan="10" ! width="200" |1st Runner-up ! width="200" |2nd Runner-up ! width="200" |3rd Runner-up ! width="200" |4th Runner-up |- |[[Miss Grand Cambodia 2022|2022]] |Saravady Pich Votey<br>([[ខេត្តព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]]) |Soriyan Hang<br>([[កម្ពុជាក្រោម|ខ្មែរ-វៀតណាម]]) |Naly Lim<br>([[ខេត្តបាត់ដំបង|បាត់ដំបង]]) |Sreylin Keo<br>([[ខេត្តរតនគិរី|រតនគិរី]]) |Reaksa Rean<br>([[ខ្មែរសុរិន្ទ|ខ្មែរ-ថៃ]]) |The Union of Youth Federations of Cambodia |35 |- |2021 |Pokimtheng Sothida<br>([[ខេត្តបាត់ដំបង]]) |In Leakena <br>([[ខេត្តកំពង់ចាម]]) |Em Kunthong<br>([[ខេត្តព្រះសីហនុ]]) |Keo Sengly Hour<br>([[ខេត្តកំពត]]) |Sok Rath Charakon<br>([[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]]) |AEON MALL Sen Sok City |25 |- |2020 |Chily Tevy ''(Successor)''<br>([[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]])<hr>Seng Rotha ''(Resigned)''<br>([[ខេត្តកំពង់ធំ]]) |Vuth Tidavin<br>([[ខេត្តបាត់ដំបង]])<hr>Lim Sotheavy ''(Resigned)''<br>([[ខេត្តព្រះសីហនុ]]) |Sarom Chantha<br>([[ខ្មែរ]]-[[បារាំង]])<hr>Chily Tevy ''(cancellation)''<br>([[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]]) |Morn Rany<br>([[ខេត្តកណ្ដាល]])<hr>Vuth Tidavin ''(cancellation)''<br>([[ខេត្តបាត់ដំបង]]) |Khat Sreychan<br>([[ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង]])<hr>Sarom Chanth ''(cancellation)''<br>([[ខ្មែរ]]-[[បារាំង]]) |The Premier Center Sen Sok |28<ref>{{Cite web |url=http://mohahangtv.com/kh/entertainment/3869 |title=Miss Grand Cambodia 2020 |access-date=2020-09-30 |archivedate=2021-12-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20211230161910/http://mohahangtv.com/kh/entertainment/3869 |url-status=dead }}</ref><ref>[https://archive.is/axs3P#selection-297.0-297.64 មកមើលសម្រស់ Top 5 Miss Grand Cambodia 2020 ដែលទើបតែគ្រងដំណែងថ្មី]</ref> |- |2019 |Det Sreyneat<br>([[ភ្នំពេញ]]) |San Siveling<br>([[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]]) |Touch Mengleang<br>([[ខេត្តព្រៃវែង]]) |{{n/a|Not awarded}} |{{n/a|Not awarded}} | rowspan="5" |Nagaworld hotel, grand ballroom |29<ref>[https://www.facebook.com/MissGrandCambodia/posts/2397591210323004?__tn__=-R Top 7 Miss Grand Cambodia 2019]</ref><ref>[https://www.facebook.com/MissGrandCambodia/posts/2397515240330601?__tn__=-R 14 Finalist Miss Grand Cambodia 2019]</ref> |- |2018 |Dy Molika<br>([[ខេត្តកំពង់ចាម]]) |Dy Sorakheta<br>([[ភ្នំពេញ]]) |Lim Sophealidet<br>([[ភ្នំពេញ]]) |Sarith Lyka<br>([[ភ្នំពេញ]]) |Chhom Phally<br>([[ភ្នំពេញ]]) |27 |- |2017 |Khloem Sreykea<br>([[ភ្នំពេញ]]) |Nhert Sophea<br>([[ភ្នំពេញ]]) |Mony Monyta<br>([[ភ្នំពេញ]]) |John Sotima<br>([[ខេត្តត្បូងឃ្មុំ]]) |{{n/a|Not awarded}} |18 |- |2016 |Heng Chantha<br>([[ភ្នំពេញ]]) |Bun Leakhena<br>([[ភ្នំពេញ]]) |Song SavVichheka<br>([[ខេត្តកំពង់ស្ពឺ]]) |Chea Gechheang<br>([[ភ្នំពេញ]]) |Chev Thavory<br>([[ភ្នំពេញ]]) |25 |- |2015 |Seng Polvithavy<br>([[ភ្នំពេញ]]) |Kim Katiyak Kanha<br>([[ភ្នំពេញ]]) |Srey Sathyaphoung<br>([[ភ្នំពេញ]]) |{{n/a|Not awarded}} |{{n/a|Not awarded}} |25 |} ===Winners by province=== {| class="wikitable" style="font-size: 95%;" |- ! bgcolor="#efefef" | Provinces ! bgcolor="#efefef" | Titles ! bgcolor="#efefef" | Winning Years |- |[[ភ្នំពេញ]] | align="center" |4 |2015, 2016, 2017, 2019 |- |[[ខេត្តព្រះសីហនុ|ព្រះសីហនុ]] | align="center" |1 |2022 |- | [[ខេត្តបាត់ដំបង]] | align="center" |1 |2021 |- | [[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] | align="center" |1 |2020 |- | [[ខេត្តកំពង់ធំ]] | align="center" |1 |2020* |- | [[ខេត្តកំពង់ចាម]] | align="center" |1 |2018 |} == International pageants == ;Color key {{plainlist| * {{Color box|gold|border=darkgray}} Declared as Winner * {{Color box|#FFFF66|border=darkgray}} Ended as runner-up * {{Color box|#FFFF99|border=darkgray}} Ended as one of the finalists or semifinalists }} === Miss Grand International === {{Main|ការប្រកួតប្រជែងសម្រស់}} {| class="wikitable" border="5" cellpadding="3" cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 0; background: #FFFFFF; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 92%; text-align:center" |- bgcolor="#787878" align="center" colspan="10" | width="70" |<span style="color:white">Year</span> | width="220" |<span style="color:white">Representative's Name</span> | width="190" |<span style="color:white">Province</span> | width="280" |<span style="color:white">Placement</span> | width="280" |<span style="color:white">Special Awards</span> |-style="background-color:#FFFACD;font-weight: blod" |{{flagicon|ថៃ}} 2021 |Pokimtheng Sothida |[[ខេត្តបាត់ដំបង]] |'''Top 10''' | * '''Miss Popular Vote''' * Top 3 - Best in Swimsuit (Fans Vote) * Top 5 - Before Arrival * Top 10 - Best in National Costume |-style="background-color:#FFFACD;font-weight: blod" |{{flagicon|ថៃ}} 2020 |Chily Tevy |[[ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ]] |'''Top 20''' | * '''Country’s Choice of the year''' * '''Queens with the Golden Crown''' * '''How to eat Thai food in 2 minute''' * '''How to get to know you in 1 minute''' * Top 6 - Best in National Costume * Top 7 - Miss Popular Vote * Top 10 - Best in Swimsuit * Grand Pageant 's Choice Award |- |[[ឯកសារ:Flag_of_Venezuela_(state).svg|តំនភ្ជាប់=https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%AF%E1%9E%80%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9A:Flag_of_Venezuela_(state).svg|border|22x22ភីកសែល]] 2019 |Det Sreyneat |[[ភ្នំពេញ]] | colspan="2" {{n/a|Did not compete}} |- |{{flagicon|មីយ៉ាន់ម៉ា}} 2018 |Dy Molika |[[ខេត្តកំពង់ចាម]] |Unplaced | * Top 5 - Hottest Contestants for Preliminary * Top 9 - Most-Liked and Shared Official Portrait Photos * Top 10 - Miss Popular Vote * Top 12 - Best in National Costume |- |{{flagicon|វៀតណាម}} 2017 |Khloem Sreykea |[[ភ្នំពេញ]] |Unplaced | * Top 3 - the Front Row of Opening Dance * Top 10 - Best in National Costume * Top 10 - Best in Swimsuit *Grand Pageant 's Choice Award |- |{{flagicon|សហរដ្ឋអាមេរិក}} 2016 |Heng Chantha |[[ភ្នំពេញ]] | colspan="2" {{n/a|Did not compete}} |- |{{flagicon|ថៃ}} 2015 |Seng Polvithavy |[[ភ្នំពេញ]] |Unplaced | |- |{{flagicon|ថៃ}} 2014 |Tim Sreyneat |[[ភ្នំពេញ]] |Unplaced | *'''Miss Popular Vote''' |- |{{flagicon|ថៃ}} 2013 |Chan Srey Neang |[[ភ្នំពេញ]] | colspan="2" {{n/a|Did not compete}} |} === Miss Supranational === {{Main|បវរកញ្ញាស៊ូប៉ាជាតិ}} {| class="wikitable" border="5" cellpadding="3" cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 0; background: #FFFFFF; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 92%; text-align:center" |- bgcolor="#787878" align="center" colspan="10" | width="70" |<span style="color:white">Year</span> | width="220" |<span style="color:white">Representative's Name</span> | width="190" |<span style="color:white">Province</span> | width="280" |<span style="color:white">Placement</span> | width="280" |<span style="color:white">Special Awards</span> |- |{{flagicon|Poland}} 2022 |In Leakena |[[ខេត្តកំពង់ចាម]] |''TBA'' | align="left" |''TBA'' |- |} == Past == ;Color key {{plainlist| * {{Color box|gold|border=darkgray}} Declared as Winner * {{Color box|#FFFF66|border=darkgray}} Ended as runner-up * {{Color box|#FFFF99|border=darkgray}} Ended as one of the finalists or semifinalists }} === Miss International === {{Main|បវរកញ្ញាអន្តរជាតិ}} {| class="wikitable" border="5" cellpadding="3" cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 0; background: #FFFFFF; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 92%; text-align:center" |- bgcolor="#787878" align="center" colspan="10" | width="70" |<span style="color:white">Year</span> | width="220" |<span style="color:white">Representative's Name</span> | width="190" |<span style="color:white">Province</span> | width="280" |<span style="color:white">Placement</span> | width="280" |<span style="color:white">Special Awards</span> |- |{{flagicon|Japan}} 2017 | Nheat Sophea |[[ភ្នំពេញ]] | Unplaced | align="left" | |- |} == See also == * [[កញ្ញាឯកកម្ពុជា|Miss Cambodia]] * [[Miss World Cambodia]] * [[Mister Cambodia]] * [[Manhunt Cambodia]] *[[World Miss University Cambodia]] * [[Miss Tourism Cambodia]]<ref>[http://news.sabay.com.kh/article/559627 Miss Tourism International Cambodia]</ref> == References == <references /> == External links == [https://www.facebook.com/OfficialMissGrandCambodia Miss Grand Cambodia] 775muwfxudv84njzldpgi4jwt9mzu4b 0 42441 322284 295420 2025-06-19T13:43:17Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 322284 wikitext text/x-wiki {{ប្រអប់ព័ត៌មាន អាគារ|name=ព្រះរាជដំណាក់|native_name=|image=Royal Palace, Siem Reap.JPG|caption=ទិដ្ឋភាពនៃព្រះរាជដំណាក់|map_type=|map_caption=|location=ផ្លូវជាតិលេខ៦, ក្រុង[[សៀមរាប]], [[ប្រទេសកម្ពុជា]]|architect=|floor_area=|client=|engineer=|start_date=១៩០៤|coordinates={{Coord|13.36166|103.85897|region:KH-12|format=dms|display=inline,title}}|date_demolished=|cost=|structural_system=|style=[[ស្ថាបត្យកម្មខ្មែរ|ខ្មែរ]]|size=}} [[Category:Articles with short description]] [[Category:Short description matches Wikidata]] <templatestyles src="Module:Infobox/styles.css"></templatestyles> '''ព្រះរាជដំណាក់''' គឺជាព្រះបរមរាជវាំងដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]] ។ <ref>{{Cite web |title=Visit to the Royal Residence in Siem Reap |url=http://www.madmonkeyhostels.com/h2o_tour/visit-royal-residence-siem-reap/ |access-date=2023-04-30 |archivedate=2018-10-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181024192600/https://www.madmonkeyhostels.com/h2o_tour/visit-royal-residence-siem-reap/ |url-status=dead }}</ref> ព្រះរាជដំណាក់គឺជាទីកន្លែងស្នាក់នៅផ្លូវការរបស់[[ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា|ព្រះមហាក្សត្រនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]នៅពេលទ្រង់យាងមក[[ខេត្តសៀមរាប]]។ <ref>https://www.lonelyplanet.com/cambodia/siem-reap/attractions/royal-residence/a/poi-sig/1391212/355886 Royal Residence in ''The Lonely Planet''</ref> == ប្រវត្តិសាស្ត្រ == យោងតាមមន្ទីរព័ត៌មាន[[ខេត្តសៀមរាប]] វីឡានេះត្រូវបានសាងសង់ក្នុងឆ្នាំ១៩០៤ <ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire engulfs century-old royal residence building in Siem Reap|work=TheStar|url=https://www.thestar.com.my/aseanplus/aseanplus-news/2023/03/13/fire-engulfs-century-old-royal-residence-building-in-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref> ក្នុងសម័យ[[កម្ពុជាក្រោមអាណាព្យាបាលបារាំង|អាណាព្យាបាលបារាំង]] វីឡានេះបានក្លាយជាទីតាំងដ៏សំខាន់មួយសម្រាប់អតីតព្រះមហាក្សត្រ[[នរោត្ដម សីហនុ|នរោត្តម សីហនុ]] ដែលត្រូវបានគេនិយាយថាបានប្រើព្រះរាជដំណាក់ដើម្បីធ្វើផែនការ និងចាប់ផ្តើមការដេញថ្លៃរបស់ព្រះអង្គដើម្បី[[ពិធីបុណ្យឯករាជ្យជាតិកម្ពុជា|ឯករាជ្យ]] របស់ប្រទេសកម្ពុជាពី[[បារាំង|ប្រទេសបារាំង]] ក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៥០។ <ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Blaze rips through Royal Residence in Siem Reap|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/blaze-rips-through-royal-residence-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref> <ref>{{Cite web |date=2023 |title=Royal Residence in Siem Reap |url=https://www.cambotours.com/royal-residence-in-siem-reap.html |access-date=14 March 2023 |publisher=Cambo Tours & Travel}}</ref> <ref>{{Cite web |date=2018 |title=Royal Independence Gardens & Royal Residence |url=https://justsiemreap.com/things-to-do/attractions/royal-independence-gardens-royal-residence/ |access-date=13 March 2023 |publisher=JustSiemReap}}</ref> ក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៩០ ផ្ទះវីឡានេះ ត្រូវបានព្រះមហាក្សត្រនរោត្តមសីហនុ ប្រើប្រាស់ធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះនៃឥស្សរជននយោបាយផ្សេងៗ ជាចម្បងសម្រាប់កិច្ចចរចាសន្តិភាព ចំពេលមានការវិវឌ្ឍន៍នយោបាយរបស់ប្រទេសកម្ពុជា រួមទាំងការជួបជាមួយលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី [[ហ៊ុន សែន]] ព្រះអង្គម្ចាស់ [[នរោត្តម រណឫទ្ធិ]] អ្នកនយោបាយប្រឆាំង [[សម រង្ស៊ី|លោក សម រង្ស៊ី]] និងអ្នកការទូតបរទេស។ <ref>{{Cite web |date=22 April 1998 |title=CAMBODIA-PRINCE |url=https://www.gettyimages.com/detail/news-photo/prince-norodom-ranariddh-his-father-king-norodom-sihanouk-news-photo/1189254863 |access-date=13 March 2023 |publisher=Getty Images}}</ref> <ref>{{Cite news|date=31 July 1998|title=Hun Sen's olive branch has thorns|work=South China Morning Post|url=https://www.scmp.com/article/250026/hun-sens-olive-branch-has-thorns|access-date=13 March 2023}}</ref> កាលពីថ្ងៃទី១៨ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១៧ ព្រះមហាក្សត្រ [[នរោត្តម សីហមុនី]] បានទទួលស្វាគមន៍តារាសម្ដែង [[អែនជេលីណា ចូលី]] និងក្រុមគ្រួសារ នៅគេហដ្ឋាន។ ចូលី នៅឯ[[ក្រុងសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] នៅពេលសម្រាប់ការបញ្ចាំងលើកដំបូងលើពិភពលោកនៃរឿង''[[First They Killed My Father (ភាពយន្ត)|មុនដំបូងខ្មែរក្រហមសម្លាប់ប៉ារបស់ខ្ញុំ]]'' ដែលនាងបានធ្វើជាអ្នកដឹកនាំរឿង និង សីហមុនី ជាអ្នកឧបត្ថម្ភភាពយន្ត។ <ref>{{Cite news|date=19 February 2017|title=Angelina Jolie And Kids Make First Public Appearance Since Her Split From Brad Pitt|work=Huffington Post|url=https://www.huffpost.com/entry/angelina-jolie-first-public-appearance-divorce_n_58a9ebdfe4b07602ad55c409|access-date=13 March 2023}}</ref> <ref>{{Cite news|date=14 February 2017|title=Cambodian royalty to open Angelina Jolie's film on Khmer Rouge survivor|work=USA Today|url=https://www.usatoday.com/story/life/movies/2017/02/14/cambodian-royalty-open-angelina-jolies-film-khmer-rouge-survivor/97894738/|access-date=4 September 2021}}</ref> នៅយប់ថ្ងៃទី១២ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៣ អគ្គិភ័យបានឆាបឆេះយ៉ាងសន្ធោសន្ធៅ ដោយសារទុស្សេចរន្តអគ្គិសនី ដែលបានធ្វើឱ្យខូចខាតផ្នែកខ្លះនៃអគារព្រះបរមរាជវាំង ពិសេសអគារដែលនៅជាប់គ្នា ដែលជាអគារការិយាល័យរបស់ព្រះមហាក្សត្រ ទោះបីជាអគារលំនៅដ្ឋានធំមិនមានរងផលប៉ះពាល់។ <ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire damages part of Cambodian king's residence near temple|work=The Washington Post|url=https://www.washingtonpost.com/world/2023/03/13/cambodia-king-palace-fire-siem-reap/a46c7d94-c163-11ed-82a7-6a87555c1878_story.html|access-date=13 March 2023}}</ref> <ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire engulfs century-old royal residence building in Siem Reap|work=TheStar|url=https://www.thestar.com.my/aseanplus/aseanplus-news/2023/03/13/fire-engulfs-century-old-royal-residence-building-in-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref> <ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Blaze rips through Royal Residence in Siem Reap|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/blaze-rips-through-royal-residence-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref> <ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Pictures and Video: Fire at Royal Residence in Siem Reap|work=Khmer Times|url=https://www.khmertimeskh.com/501254088/pictures-and-video-fire-at-royal-residence-in-siem-reap/|access-date=13 March 2023}}</ref> មន្ត្រី​បាន​សន្យា​ថា​នឹង​កសាង​រចនាសម្ព័ន្ធ​ឡើង​វិញ​ដោយ​ការងារ​បាន​ចាប់​ផ្តើម​ហើយ​។ <ref>{{Cite news|date=15 March 2023|title=Charred Royal Residence Rebuilt|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/charred-royal-residence-rebuilt|access-date=16 March 2023}}</ref> <ref>{{Cite news|date=16 March 2023|title=PM Hun Sen: Siem Reap Royal Palace Must Be Rebuilt at Any Cost (Video inside)|work=Fresh News Asia|url=https://en.freshnewsasia.com/index.php/en/localnews/35320-2023-03-16-05-31-26.html|access-date=16 March 2023}}</ref> == ព្រះរាជដំណាក់បច្ចុប្បន្ន == ក្រៅពីជាលំនៅឋានបន្ទាប់បន្សំផ្លូវការរបស់ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ វីឡាក៏ជាទីតាំងក្នុងស្រុក និងជាកន្លែងទាក់ទាញទេសចរណ៍ញឹកញាប់ក្នុងក្រុង [[ក្រុងសៀមរាប|សៀមរាប]] ទោះបីមិនអនុញ្ញាតឲ្យសាធារណជនចូលដោយផ្ទាល់ក៏ដោយ។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ គេអាចមើលបានពីខាងក្រៅ និង [[Royal Independence Gardens|សួនច្បារឯករាជ្យ]] នៅជាប់គ្នាជាសាធារណៈ <ref>{{Cite web |date=2018 |title=Royal Independence Gardens & Royal Residence |url=https://justsiemreap.com/things-to-do/attractions/royal-independence-gardens-royal-residence/ |access-date=13 March 2023 |publisher=JustSiemReap}}</ref> <ref>{{Cite web |date=2023 |title=Royal Residence in Siem Reap |url=https://www.cambotours.com/royal-residence-in-siem-reap.html |access-date=14 March 2023 |publisher=Cambo Tours & Travel}}</ref> នៅក្បែរ [[King Master Statue|រូបសំណាកព្រះមហាក្សត្រ]] និង [[ព្រះអង្គចេកព្រះអង្គចម|ទីសក្ការៈបូជាព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]] ដែលជាទីគោរពសក្ការៈក្នុងស្រុក និងសាសនា។ <ref>{{Cite web |date=2023 |title=The Pagodas of Siem Reap |url=https://helloangkor.com/the-pagodas-of-siem-reap/ |access-date=13 March 2023 |publisher=Hello Angkor}}</ref> <ref>{{Cite news|date=23 September 2011|title=The guardian statues|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/siem-reap-insider/guardian-statues|access-date=13 March 2022}}</ref> <ref>{{Cite web |date=2018 |title=Activités Royales » 2018 » Décembre » LLMM le Roi et la Reine-Mère Norodom Monineath Sihanouk |url=https://www.norodomsihanouk.info/activity/view_id1888.html |access-date=13 March 2023 |publisher=Official website of King-Father Norodom Sihanoul (Royal Cabinet)}}</ref> == ឯកសារយោង == s2md6bh95wnkxl43caxxf35gin8ganc 322285 322284 2025-06-19T13:45:21Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 322285 wikitext text/x-wiki {{ប្រអប់ព័ត៌មាន អាគារ|name=ព្រះរាជដំណាក់|native_name=|image=Royal Palace, Siem Reap.JPG|caption=ទិដ្ឋភាពនៃព្រះរាជដំណាក់|map_type=|map_caption=|location=ផ្លូវជាតិលេខ៦, ក្រុង[[សៀមរាប]], [[ប្រទេសកម្ពុជា]]|architect=|floor_area=|client=|engineer=|start_date=១៩០៤|coordinates={{Coord|13.36166|103.85897|region:KH-12|format=dms|display=inline,title}}|date_demolished=|cost=|structural_system=|style=[[ស្ថាបត្យកម្មខ្មែរ|ខ្មែរ]]|size=}} [[Category:Articles with short description]] [[Category:Short description matches Wikidata]] <templatestyles src="Module:Infobox/styles.css"></templatestyles> '''ព្រះរាជដំណាក់''' គឺជាព្រះបរមរាជវាំងដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]] ។ <ref>{{Cite web |title=Visit to the Royal Residence in Siem Reap |url=http://www.madmonkeyhostels.com/h2o_tour/visit-royal-residence-siem-reap/ |access-date=2023-04-30 |archivedate=2018-10-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181024192600/https://www.madmonkeyhostels.com/h2o_tour/visit-royal-residence-siem-reap/ |url-status=dead }}</ref> ព្រះរាជដំណាក់គឺជាទីកន្លែងស្នាក់នៅផ្លូវការនិងបណ្ដោះអាសន្នរបស់[[ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា|ព្រះមហាក្សត្រនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]នៅពេលដែលព្រះអង្គយាងមកកាន់[[ខេត្តសៀមរាប]]ទឹកដី[[ក្រុងអង្គរ|អង្គរ]]។ <ref>https://www.lonelyplanet.com/cambodia/siem-reap/attractions/royal-residence/a/poi-sig/1391212/355886 Royal Residence in ''The Lonely Planet''</ref> == ប្រវត្តិសាស្ត្រ == យោងតាមមន្ទីរព័ត៌មាន[[ខេត្តសៀមរាប]] វីឡានេះត្រូវបានសាងសង់ក្នុងឆ្នាំ១៩០៤ <ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire engulfs century-old royal residence building in Siem Reap|work=TheStar|url=https://www.thestar.com.my/aseanplus/aseanplus-news/2023/03/13/fire-engulfs-century-old-royal-residence-building-in-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref> ក្នុងសម័យ[[កម្ពុជាក្រោមអាណាព្យាបាលបារាំង|អាណាព្យាបាលបារាំង]] វីឡានេះបានក្លាយជាទីតាំងដ៏សំខាន់មួយសម្រាប់អតីតព្រះមហាក្សត្រ[[នរោត្ដម សីហនុ|នរោត្តម សីហនុ]] ដែលត្រូវបានគេនិយាយថាបានប្រើព្រះរាជដំណាក់ដើម្បីធ្វើផែនការ និងចាប់ផ្តើមការដេញថ្លៃរបស់ព្រះអង្គដើម្បី[[ពិធីបុណ្យឯករាជ្យជាតិកម្ពុជា|ឯករាជ្យ]] របស់ប្រទេសកម្ពុជាពី[[បារាំង|ប្រទេសបារាំង]] ក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៥០។ <ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Blaze rips through Royal Residence in Siem Reap|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/blaze-rips-through-royal-residence-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref> <ref>{{Cite web |date=2023 |title=Royal Residence in Siem Reap |url=https://www.cambotours.com/royal-residence-in-siem-reap.html |access-date=14 March 2023 |publisher=Cambo Tours & Travel}}</ref> <ref>{{Cite web |date=2018 |title=Royal Independence Gardens & Royal Residence |url=https://justsiemreap.com/things-to-do/attractions/royal-independence-gardens-royal-residence/ |access-date=13 March 2023 |publisher=JustSiemReap}}</ref> ក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៩០ ផ្ទះវីឡានេះ ត្រូវបានព្រះមហាក្សត្រនរោត្តមសីហនុ ប្រើប្រាស់ធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះនៃឥស្សរជននយោបាយផ្សេងៗ ជាចម្បងសម្រាប់កិច្ចចរចាសន្តិភាព ចំពេលមានការវិវឌ្ឍន៍នយោបាយរបស់ប្រទេសកម្ពុជា រួមទាំងការជួបជាមួយលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី [[ហ៊ុន សែន]] ព្រះអង្គម្ចាស់ [[នរោត្តម រណឫទ្ធិ]] អ្នកនយោបាយប្រឆាំង [[សម រង្ស៊ី|លោក សម រង្ស៊ី]] និងអ្នកការទូតបរទេស។ <ref>{{Cite web |date=22 April 1998 |title=CAMBODIA-PRINCE |url=https://www.gettyimages.com/detail/news-photo/prince-norodom-ranariddh-his-father-king-norodom-sihanouk-news-photo/1189254863 |access-date=13 March 2023 |publisher=Getty Images}}</ref> <ref>{{Cite news|date=31 July 1998|title=Hun Sen's olive branch has thorns|work=South China Morning Post|url=https://www.scmp.com/article/250026/hun-sens-olive-branch-has-thorns|access-date=13 March 2023}}</ref> កាលពីថ្ងៃទី១៨ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១៧ ព្រះមហាក្សត្រ [[នរោត្តម សីហមុនី]] បានទទួលស្វាគមន៍តារាសម្ដែង [[អែនជេលីណា ចូលី]] និងក្រុមគ្រួសារ នៅគេហដ្ឋាន។ ចូលី នៅឯ[[ក្រុងសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] នៅពេលសម្រាប់ការបញ្ចាំងលើកដំបូងលើពិភពលោកនៃរឿង''[[First They Killed My Father (ភាពយន្ត)|មុនដំបូងខ្មែរក្រហមសម្លាប់ប៉ារបស់ខ្ញុំ]]'' ដែលនាងបានធ្វើជាអ្នកដឹកនាំរឿង និង សីហមុនី ជាអ្នកឧបត្ថម្ភភាពយន្ត។ <ref>{{Cite news|date=19 February 2017|title=Angelina Jolie And Kids Make First Public Appearance Since Her Split From Brad Pitt|work=Huffington Post|url=https://www.huffpost.com/entry/angelina-jolie-first-public-appearance-divorce_n_58a9ebdfe4b07602ad55c409|access-date=13 March 2023}}</ref> <ref>{{Cite news|date=14 February 2017|title=Cambodian royalty to open Angelina Jolie's film on Khmer Rouge survivor|work=USA Today|url=https://www.usatoday.com/story/life/movies/2017/02/14/cambodian-royalty-open-angelina-jolies-film-khmer-rouge-survivor/97894738/|access-date=4 September 2021}}</ref> នៅយប់ថ្ងៃទី១២ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៣ អគ្គិភ័យបានឆាបឆេះយ៉ាងសន្ធោសន្ធៅ ដោយសារទុស្សេចរន្តអគ្គិសនី ដែលបានធ្វើឱ្យខូចខាតផ្នែកខ្លះនៃអគារព្រះបរមរាជវាំង ពិសេសអគារដែលនៅជាប់គ្នា ដែលជាអគារការិយាល័យរបស់ព្រះមហាក្សត្រ ទោះបីជាអគារលំនៅដ្ឋានធំមិនមានរងផលប៉ះពាល់។ <ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire damages part of Cambodian king's residence near temple|work=The Washington Post|url=https://www.washingtonpost.com/world/2023/03/13/cambodia-king-palace-fire-siem-reap/a46c7d94-c163-11ed-82a7-6a87555c1878_story.html|access-date=13 March 2023}}</ref> <ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire engulfs century-old royal residence building in Siem Reap|work=TheStar|url=https://www.thestar.com.my/aseanplus/aseanplus-news/2023/03/13/fire-engulfs-century-old-royal-residence-building-in-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref> <ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Blaze rips through Royal Residence in Siem Reap|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/blaze-rips-through-royal-residence-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref> <ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Pictures and Video: Fire at Royal Residence in Siem Reap|work=Khmer Times|url=https://www.khmertimeskh.com/501254088/pictures-and-video-fire-at-royal-residence-in-siem-reap/|access-date=13 March 2023}}</ref> មន្ត្រី​បាន​សន្យា​ថា​នឹង​កសាង​រចនាសម្ព័ន្ធ​ឡើង​វិញ​ដោយ​ការងារ​បាន​ចាប់​ផ្តើម​ហើយ​។ <ref>{{Cite news|date=15 March 2023|title=Charred Royal Residence Rebuilt|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/charred-royal-residence-rebuilt|access-date=16 March 2023}}</ref> <ref>{{Cite news|date=16 March 2023|title=PM Hun Sen: Siem Reap Royal Palace Must Be Rebuilt at Any Cost (Video inside)|work=Fresh News Asia|url=https://en.freshnewsasia.com/index.php/en/localnews/35320-2023-03-16-05-31-26.html|access-date=16 March 2023}}</ref> == ព្រះរាជដំណាក់បច្ចុប្បន្ន == ក្រៅពីជាលំនៅឋានបន្ទាប់បន្សំផ្លូវការរបស់ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ វីឡាក៏ជាទីតាំងក្នុងស្រុក និងជាកន្លែងទាក់ទាញទេសចរណ៍ញឹកញាប់ក្នុងក្រុង [[ក្រុងសៀមរាប|សៀមរាប]] ទោះបីមិនអនុញ្ញាតឲ្យសាធារណជនចូលដោយផ្ទាល់ក៏ដោយ។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ គេអាចមើលបានពីខាងក្រៅ និង [[Royal Independence Gardens|សួនច្បារឯករាជ្យ]] នៅជាប់គ្នាជាសាធារណៈ <ref>{{Cite web |date=2018 |title=Royal Independence Gardens & Royal Residence |url=https://justsiemreap.com/things-to-do/attractions/royal-independence-gardens-royal-residence/ |access-date=13 March 2023 |publisher=JustSiemReap}}</ref> <ref>{{Cite web |date=2023 |title=Royal Residence in Siem Reap |url=https://www.cambotours.com/royal-residence-in-siem-reap.html |access-date=14 March 2023 |publisher=Cambo Tours & Travel}}</ref> នៅក្បែរ [[King Master Statue|រូបសំណាកព្រះមហាក្សត្រ]] និង [[ព្រះអង្គចេកព្រះអង្គចម|ទីសក្ការៈបូជាព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]] ដែលជាទីគោរពសក្ការៈក្នុងស្រុក និងសាសនា។ <ref>{{Cite web |date=2023 |title=The Pagodas of Siem Reap |url=https://helloangkor.com/the-pagodas-of-siem-reap/ |access-date=13 March 2023 |publisher=Hello Angkor}}</ref> <ref>{{Cite news|date=23 September 2011|title=The guardian statues|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/siem-reap-insider/guardian-statues|access-date=13 March 2022}}</ref> <ref>{{Cite web |date=2018 |title=Activités Royales » 2018 » Décembre » LLMM le Roi et la Reine-Mère Norodom Monineath Sihanouk |url=https://www.norodomsihanouk.info/activity/view_id1888.html |access-date=13 March 2023 |publisher=Official website of King-Father Norodom Sihanoul (Royal Cabinet)}}</ref> == ឯកសារយោង == 36jt73valz2sh2b74ngi1o7szvrsb17 322286 322285 2025-06-19T13:55:41Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 322286 wikitext text/x-wiki {{ប្រអប់ព័ត៌មាន អាគារ|name=ព្រះរាជដំណាក់|native_name=|image=Royal Palace, Siem Reap.JPG|caption=ទិដ្ឋភាពនៃព្រះរាជដំណាក់|map_type=|map_caption=|location=ផ្លូវជាតិលេខ៦, ក្រុង[[សៀមរាប]], [[ប្រទេសកម្ពុជា]]|architect=|floor_area=|client=|engineer=|start_date=១៩០៤|coordinates={{Coord|13.36166|103.85897|region:KH-12|format=dms|display=inline,title}}|date_demolished=|cost=|structural_system=|style=[[ស្ថាបត្យកម្មខ្មែរ|ខ្មែរ]]|size=}} [[Category:Articles with short description]] [[Category:Short description matches Wikidata]] <templatestyles src="Module:Infobox/styles.css"></templatestyles> '''ព្រះរាជដំណាក់''' គឺជាព្រះបរមរាជវាំងដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]] ។ <ref>{{Cite web |title=Visit to the Royal Residence in Siem Reap |url=http://www.madmonkeyhostels.com/h2o_tour/visit-royal-residence-siem-reap/ |access-date=2023-04-30 |archivedate=2018-10-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181024192600/https://www.madmonkeyhostels.com/h2o_tour/visit-royal-residence-siem-reap/ |url-status=dead }}</ref> ព្រះរាជដំណាក់គឺជាទីកន្លែងស្នាក់នៅផ្លូវការនិងបណ្ដោះអាសន្នរបស់[[ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា|ព្រះមហាក្សត្រនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]នៅពេលដែលព្រះអង្គយាងមកកាន់[[ខេត្តសៀមរាប]]ទឹកដី[[ក្រុងអង្គរ|អង្គរ]]។ <ref>https://www.lonelyplanet.com/cambodia/siem-reap/attractions/royal-residence/a/poi-sig/1391212/355886 Royal Residence in ''The Lonely Planet''</ref> == ប្រវត្តិសាស្ត្រ == យោងតាមមន្ទីរព័ត៌មាន[[ខេត្តសៀមរាប]]ព្រះរាជដំណាក់នេះត្រូវបានសាងសង់ឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៤។ <ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire engulfs century-old royal residence building in Siem Reap|work=TheStar|url=https://www.thestar.com.my/aseanplus/aseanplus-news/2023/03/13/fire-engulfs-century-old-royal-residence-building-in-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref> នៅក្នុង[[កម្ពុជាក្រោមអាណាព្យាបាលបារាំង|សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]ព្រះរាជដំណាក់នេះបានក្លាយជាទីតាំងដ៏សំខាន់មួយសម្រាប់អតីតព្រះមហាក្សត្រគឺ[[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]]ដែលត្រូវបានគេនិយាយថាព្រះអង្គបានប្រើប្រាស់ព្រះរាជដំណាក់នេះដើម្បីធ្វើផែនការនិងចាប់ផ្តើមការដេញថ្លៃរបស់ព្រះអង្គដើម្បី[[ពិធីបុណ្យឯករាជ្យជាតិកម្ពុជា|ឯករាជ្យ]]ភាពរបស់[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]ពី[[បារាំង|ប្រទេសបារាំង]]នៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៥០។ <ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Blaze rips through Royal Residence in Siem Reap|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/blaze-rips-through-royal-residence-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref> <ref>{{Cite web |date=2023 |title=Royal Residence in Siem Reap |url=https://www.cambotours.com/royal-residence-in-siem-reap.html |access-date=14 March 2023 |publisher=Cambo Tours & Travel}}</ref> <ref>{{Cite web |date=2018 |title=Royal Independence Gardens & Royal Residence |url=https://justsiemreap.com/things-to-do/attractions/royal-independence-gardens-royal-residence/ |access-date=13 March 2023 |publisher=JustSiemReap}}</ref> នៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៩០ ព្រះរាជដំណាក់នេះត្រូវបាន[[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]]ប្រើប្រាស់ធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះនៃឥស្សរជននយោបាយផ្សេងៗជាចម្បងសម្រាប់កិច្ចចរចាសន្តិភាពចំពេលមានការវិវឌ្ឍនយោបាយរបស់[[ប្រទេសកម្ពុជា]]រួមទាំងការជួបជាមួយលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី[[ហ៊ុន សែន]]និង[[នរោត្តម រណឫទ្ធិ|ព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តម រណឫទ្ធិ]]ដែលជាអ្នកនយោបាយប្រឆាំងនឹង[[សម រង្ស៊ី|លោក សម រង្ស៊ី]]និងអ្នកការទូតបរទេស។ <ref>{{Cite web |date=22 April 1998 |title=CAMBODIA-PRINCE |url=https://www.gettyimages.com/detail/news-photo/prince-norodom-ranariddh-his-father-king-norodom-sihanouk-news-photo/1189254863 |access-date=13 March 2023 |publisher=Getty Images}}</ref> <ref>{{Cite news|date=31 July 1998|title=Hun Sen's olive branch has thorns|work=South China Morning Post|url=https://www.scmp.com/article/250026/hun-sens-olive-branch-has-thorns|access-date=13 March 2023}}</ref> កាលពីថ្ងៃទី ១៨ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០១៧ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]បានទទួលស្វាគមន៍តារាសម្ដែង[[ហូលីវូដ]]គឺអ្នកនាង[[អែនជេលីណា ចូលី]]និងក្រុមគ្រួសារនៅគេហដ្ឋាន។[[អែនជេលីណា ចូលី]]បានស្នាក់នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] នៅពេលសម្រាប់ការបញ្ចាំងលើកដំបូងលើពិភពលោកនៃ'''រឿងមុនដំបូងខ្មែរក្រហមសម្លាប់ប៉ារបស់ខ្ញុំ'''ដែលនាងបានធ្វើជាអ្នកដឹកនាំរឿង និង សីហមុនី ជាអ្នកឧបត្ថម្ភភាពយន្ត។ <ref>{{Cite news|date=19 February 2017|title=Angelina Jolie And Kids Make First Public Appearance Since Her Split From Brad Pitt|work=Huffington Post|url=https://www.huffpost.com/entry/angelina-jolie-first-public-appearance-divorce_n_58a9ebdfe4b07602ad55c409|access-date=13 March 2023}}</ref> <ref>{{Cite news|date=14 February 2017|title=Cambodian royalty to open Angelina Jolie's film on Khmer Rouge survivor|work=USA Today|url=https://www.usatoday.com/story/life/movies/2017/02/14/cambodian-royalty-open-angelina-jolies-film-khmer-rouge-survivor/97894738/|access-date=4 September 2021}}</ref> នៅយប់ថ្ងៃទី១២ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៣ អគ្គិភ័យបានឆាបឆេះយ៉ាងសន្ធោសន្ធៅ ដោយសារទុស្សេចរន្តអគ្គិសនី ដែលបានធ្វើឱ្យខូចខាតផ្នែកខ្លះនៃអគារព្រះបរមរាជវាំង ពិសេសអគារដែលនៅជាប់គ្នា ដែលជាអគារការិយាល័យរបស់ព្រះមហាក្សត្រ ទោះបីជាអគារលំនៅដ្ឋានធំមិនមានរងផលប៉ះពាល់។ <ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire damages part of Cambodian king's residence near temple|work=The Washington Post|url=https://www.washingtonpost.com/world/2023/03/13/cambodia-king-palace-fire-siem-reap/a46c7d94-c163-11ed-82a7-6a87555c1878_story.html|access-date=13 March 2023}}</ref> <ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire engulfs century-old royal residence building in Siem Reap|work=TheStar|url=https://www.thestar.com.my/aseanplus/aseanplus-news/2023/03/13/fire-engulfs-century-old-royal-residence-building-in-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref> <ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Blaze rips through Royal Residence in Siem Reap|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/blaze-rips-through-royal-residence-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref> <ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Pictures and Video: Fire at Royal Residence in Siem Reap|work=Khmer Times|url=https://www.khmertimeskh.com/501254088/pictures-and-video-fire-at-royal-residence-in-siem-reap/|access-date=13 March 2023}}</ref> មន្ត្រី​បាន​សន្យា​ថា​នឹង​កសាង​រចនាសម្ព័ន្ធ​ឡើង​វិញ​ដោយ​ការងារ​បាន​ចាប់​ផ្តើម​ហើយ​។ <ref>{{Cite news|date=15 March 2023|title=Charred Royal Residence Rebuilt|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/charred-royal-residence-rebuilt|access-date=16 March 2023}}</ref> <ref>{{Cite news|date=16 March 2023|title=PM Hun Sen: Siem Reap Royal Palace Must Be Rebuilt at Any Cost (Video inside)|work=Fresh News Asia|url=https://en.freshnewsasia.com/index.php/en/localnews/35320-2023-03-16-05-31-26.html|access-date=16 March 2023}}</ref> == ព្រះរាជដំណាក់បច្ចុប្បន្ន == ក្រៅពីជាលំនៅឋានបន្ទាប់បន្សំផ្លូវការរបស់ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ វីឡាក៏ជាទីតាំងក្នុងស្រុក និងជាកន្លែងទាក់ទាញទេសចរណ៍ញឹកញាប់ក្នុងក្រុង [[ក្រុងសៀមរាប|សៀមរាប]] ទោះបីមិនអនុញ្ញាតឲ្យសាធារណជនចូលដោយផ្ទាល់ក៏ដោយ។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ គេអាចមើលបានពីខាងក្រៅ និង [[Royal Independence Gardens|សួនច្បារឯករាជ្យ]] នៅជាប់គ្នាជាសាធារណៈ <ref>{{Cite web |date=2018 |title=Royal Independence Gardens & Royal Residence |url=https://justsiemreap.com/things-to-do/attractions/royal-independence-gardens-royal-residence/ |access-date=13 March 2023 |publisher=JustSiemReap}}</ref> <ref>{{Cite web |date=2023 |title=Royal Residence in Siem Reap |url=https://www.cambotours.com/royal-residence-in-siem-reap.html |access-date=14 March 2023 |publisher=Cambo Tours & Travel}}</ref> នៅក្បែរ [[King Master Statue|រូបសំណាកព្រះមហាក្សត្រ]] និង [[ព្រះអង្គចេកព្រះអង្គចម|ទីសក្ការៈបូជាព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]] ដែលជាទីគោរពសក្ការៈក្នុងស្រុក និងសាសនា។ <ref>{{Cite web |date=2023 |title=The Pagodas of Siem Reap |url=https://helloangkor.com/the-pagodas-of-siem-reap/ |access-date=13 March 2023 |publisher=Hello Angkor}}</ref> <ref>{{Cite news|date=23 September 2011|title=The guardian statues|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/siem-reap-insider/guardian-statues|access-date=13 March 2022}}</ref> <ref>{{Cite web |date=2018 |title=Activités Royales » 2018 » Décembre » LLMM le Roi et la Reine-Mère Norodom Monineath Sihanouk |url=https://www.norodomsihanouk.info/activity/view_id1888.html |access-date=13 March 2023 |publisher=Official website of King-Father Norodom Sihanoul (Royal Cabinet)}}</ref> == ឯកសារយោង == 3v6vt49fmbfafztczsu4bi4z53jr1tf 322287 322286 2025-06-19T14:03:34Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 322287 wikitext text/x-wiki {{ប្រអប់ព័ត៌មាន អាគារ|name=ព្រះរាជដំណាក់|native_name=|image=Royal Palace, Siem Reap.JPG|caption=ទិដ្ឋភាពនៃព្រះរាជដំណាក់|map_type=|map_caption=|location=ផ្លូវជាតិលេខ៦, ក្រុង[[សៀមរាប]], [[ប្រទេសកម្ពុជា]]|architect=|floor_area=|client=|engineer=|start_date=១៩០៤|coordinates={{Coord|13.36166|103.85897|region:KH-12|format=dms|display=inline,title}}|date_demolished=|cost=|structural_system=|style=[[ស្ថាបត្យកម្មខ្មែរ|ខ្មែរ]]|size=}} [[Category:Articles with short description]] [[Category:Short description matches Wikidata]] <templatestyles src="Module:Infobox/styles.css"></templatestyles> '''ព្រះរាជដំណាក់''' គឺជាព្រះបរមរាជវាំងដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]] ។ <ref>{{Cite web |title=Visit to the Royal Residence in Siem Reap |url=http://www.madmonkeyhostels.com/h2o_tour/visit-royal-residence-siem-reap/ |access-date=2023-04-30 |archivedate=2018-10-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181024192600/https://www.madmonkeyhostels.com/h2o_tour/visit-royal-residence-siem-reap/ |url-status=dead }}</ref> ព្រះរាជដំណាក់គឺជាទីកន្លែងស្នាក់នៅផ្លូវការនិងបណ្ដោះអាសន្នរបស់[[ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា|ព្រះមហាក្សត្រនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]នៅពេលដែលព្រះអង្គយាងមកកាន់[[ខេត្តសៀមរាប]]ទឹកដី[[ក្រុងអង្គរ|អង្គរ]]។ <ref>https://www.lonelyplanet.com/cambodia/siem-reap/attractions/royal-residence/a/poi-sig/1391212/355886 Royal Residence in ''The Lonely Planet''</ref> == ប្រវត្តិសាស្ត្រ == យោងតាមមន្ទីរព័ត៌មាន[[ខេត្តសៀមរាប]]ព្រះរាជដំណាក់នេះត្រូវបានសាងសង់ឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៤។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire engulfs century-old royal residence building in Siem Reap|work=TheStar|url=https://www.thestar.com.my/aseanplus/aseanplus-news/2023/03/13/fire-engulfs-century-old-royal-residence-building-in-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref> នៅក្នុង[[កម្ពុជាក្រោមអាណាព្យាបាលបារាំង|សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]ព្រះរាជដំណាក់នេះបានក្លាយជាទីតាំងដ៏សំខាន់មួយសម្រាប់អតីតព្រះមហាក្សត្រគឺ[[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]]ដែលត្រូវបានគេនិយាយថាព្រះអង្គបានប្រើប្រាស់ព្រះរាជដំណាក់នេះដើម្បីធ្វើផែនការនិងចាប់ផ្តើមការដេញថ្លៃរបស់ព្រះអង្គដើម្បី[[ពិធីបុណ្យឯករាជ្យជាតិកម្ពុជា|ឯករាជ្យ]]ភាពរបស់[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]ពី[[បារាំង|ប្រទេសបារាំង]]នៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៥០។ <ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Blaze rips through Royal Residence in Siem Reap|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/blaze-rips-through-royal-residence-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref> <ref>{{Cite web |date=2023 |title=Royal Residence in Siem Reap |url=https://www.cambotours.com/royal-residence-in-siem-reap.html |access-date=14 March 2023 |publisher=Cambo Tours & Travel}}</ref> <ref>{{Cite web |date=2018 |title=Royal Independence Gardens & Royal Residence |url=https://justsiemreap.com/things-to-do/attractions/royal-independence-gardens-royal-residence/ |access-date=13 March 2023 |publisher=JustSiemReap}}</ref> នៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៩០ ព្រះរាជដំណាក់នេះត្រូវបាន[[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]]ប្រើប្រាស់ធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះនៃឥស្សរជននយោបាយផ្សេងៗជាចម្បងសម្រាប់កិច្ចចរចាសន្តិភាពចំពេលមានការវិវឌ្ឍនយោបាយរបស់[[ប្រទេសកម្ពុជា]]រួមទាំងការជួបជាមួយនឹងនាយករដ្ឋមន្ត្រី[[ហ៊ុន សែន]]និង[[នរោត្តម រណឫទ្ធិ|ព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តម រណឫទ្ធិ]]ដែលជាអ្នកនយោបាយប្រឆាំងនឹង[[សម រង្ស៊ី|លោក សម រង្ស៊ី]]និងអ្នកការទូតបរទេស។<ref>{{Cite web |date=22 April 1998 |title=CAMBODIA-PRINCE |url=https://www.gettyimages.com/detail/news-photo/prince-norodom-ranariddh-his-father-king-norodom-sihanouk-news-photo/1189254863 |access-date=13 March 2023 |publisher=Getty Images}}</ref><ref>{{Cite news|date=31 July 1998|title=Hun Sen's olive branch has thorns|work=South China Morning Post|url=https://www.scmp.com/article/250026/hun-sens-olive-branch-has-thorns|access-date=13 March 2023}}</ref> កាលពីថ្ងៃទី ១៨ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០១៧ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]បានទទួលស្វាគមន៍តារាសម្ដែង[[ហូលីវូដ]]គឺអ្នកនាង[[អែនជេលីណា ចូលី]]និងក្រុមគ្រួសារនៅគេហដ្ឋាន។[[អែនជេលីណា ចូលី]]បានស្នាក់នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] នៅពេលសម្រាប់ការបញ្ចាំងលើកដំបូងលើពិភពលោកនៃ'''រឿងមុនដំបូងខ្មែរក្រហមសម្លាប់ប៉ារបស់ខ្ញុំ'''ដែលលោកស្រីគឺជាអ្នកដឹកនាំខ្សែភាពយន្តនិង[[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]គឺជាអ្នកឧបត្ថម្ភខ្សែភាពយន្ត។<ref>{{Cite news|date=19 February 2017|title=Angelina Jolie And Kids Make First Public Appearance Since Her Split From Brad Pitt|work=Huffington Post|url=https://www.huffpost.com/entry/angelina-jolie-first-public-appearance-divorce_n_58a9ebdfe4b07602ad55c409|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=14 February 2017|title=Cambodian royalty to open Angelina Jolie's film on Khmer Rouge survivor|work=USA Today|url=https://www.usatoday.com/story/life/movies/2017/02/14/cambodian-royalty-open-angelina-jolies-film-khmer-rouge-survivor/97894738/|access-date=4 September 2021}}</ref> នៅយប់ថ្ងៃទី ១២ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ អគ្គិភ័យបានឆាបឆេះយ៉ាងសន្ធោសន្ធៅដោយសារទុស្សេចរន្តអគ្គិសនីដែលបានធ្វើឲ្យខូចខាតផ្នែកខ្លះនៃអគារព្រះបរមរាជវាំងពិសេសអគារដែលនៅជាប់គ្នាដែលជាអគារការិយាល័យរបស់ព្រះមហាក្សត្រ ទោះបីជាអគារព្រះបរមរាជវាំងធំមិនមានរងផលប៉ះពាល់ក៏ដោយ។ <ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire damages part of Cambodian king's residence near temple|work=The Washington Post|url=https://www.washingtonpost.com/world/2023/03/13/cambodia-king-palace-fire-siem-reap/a46c7d94-c163-11ed-82a7-6a87555c1878_story.html|access-date=13 March 2023}}</ref> <ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire engulfs century-old royal residence building in Siem Reap|work=TheStar|url=https://www.thestar.com.my/aseanplus/aseanplus-news/2023/03/13/fire-engulfs-century-old-royal-residence-building-in-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref> <ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Blaze rips through Royal Residence in Siem Reap|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/blaze-rips-through-royal-residence-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref> <ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Pictures and Video: Fire at Royal Residence in Siem Reap|work=Khmer Times|url=https://www.khmertimeskh.com/501254088/pictures-and-video-fire-at-royal-residence-in-siem-reap/|access-date=13 March 2023}}</ref>មន្ត្រី​បាន​សន្យា​ថា​នឹង​កសាង​រចនាសម្ព័ន្ធ​ឡើង​វិញ​ដោយ​ក្រុមការងារ​បាន​ចាប់​ផ្តើមជួសជុលព្រះរាជដំណាក់នេះឡើងវិញ​ហើយ​។ <ref>{{Cite news|date=15 March 2023|title=Charred Royal Residence Rebuilt|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/charred-royal-residence-rebuilt|access-date=16 March 2023}}</ref> <ref>{{Cite news|date=16 March 2023|title=PM Hun Sen: Siem Reap Royal Palace Must Be Rebuilt at Any Cost (Video inside)|work=Fresh News Asia|url=https://en.freshnewsasia.com/index.php/en/localnews/35320-2023-03-16-05-31-26.html|access-date=16 March 2023}}</ref> == ព្រះរាជដំណាក់បច្ចុប្បន្ន == ក្រៅពីជាលំនៅឋានបន្ទាប់បន្សំផ្លូវការរបស់ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ វីឡាក៏ជាទីតាំងក្នុងស្រុក និងជាកន្លែងទាក់ទាញទេសចរណ៍ញឹកញាប់ក្នុងក្រុង [[ក្រុងសៀមរាប|សៀមរាប]] ទោះបីមិនអនុញ្ញាតឲ្យសាធារណជនចូលដោយផ្ទាល់ក៏ដោយ។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ គេអាចមើលបានពីខាងក្រៅ និង [[Royal Independence Gardens|សួនច្បារឯករាជ្យ]] នៅជាប់គ្នាជាសាធារណៈ <ref>{{Cite web |date=2018 |title=Royal Independence Gardens & Royal Residence |url=https://justsiemreap.com/things-to-do/attractions/royal-independence-gardens-royal-residence/ |access-date=13 March 2023 |publisher=JustSiemReap}}</ref> <ref>{{Cite web |date=2023 |title=Royal Residence in Siem Reap |url=https://www.cambotours.com/royal-residence-in-siem-reap.html |access-date=14 March 2023 |publisher=Cambo Tours & Travel}}</ref> នៅក្បែរ [[King Master Statue|រូបសំណាកព្រះមហាក្សត្រ]] និង [[ព្រះអង្គចេកព្រះអង្គចម|ទីសក្ការៈបូជាព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]] ដែលជាទីគោរពសក្ការៈក្នុងស្រុក និងសាសនា។ <ref>{{Cite web |date=2023 |title=The Pagodas of Siem Reap |url=https://helloangkor.com/the-pagodas-of-siem-reap/ |access-date=13 March 2023 |publisher=Hello Angkor}}</ref> <ref>{{Cite news|date=23 September 2011|title=The guardian statues|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/siem-reap-insider/guardian-statues|access-date=13 March 2022}}</ref> <ref>{{Cite web |date=2018 |title=Activités Royales » 2018 » Décembre » LLMM le Roi et la Reine-Mère Norodom Monineath Sihanouk |url=https://www.norodomsihanouk.info/activity/view_id1888.html |access-date=13 March 2023 |publisher=Official website of King-Father Norodom Sihanoul (Royal Cabinet)}}</ref> == ឯកសារយោង == pzzyhjeb1lud7e9lhwvjc2f5xjrc8ur 322288 322287 2025-06-19T14:12:02Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 322288 wikitext text/x-wiki {{ប្រអប់ព័ត៌មាន អាគារ|name=ព្រះរាជដំណាក់|native_name=|image=Royal Palace, Siem Reap.JPG|caption=ទិដ្ឋភាពនៃព្រះរាជដំណាក់|map_type=|map_caption=|location=ផ្លូវជាតិលេខ៦, ក្រុង[[សៀមរាប]], [[ប្រទេសកម្ពុជា]]|architect=|floor_area=|client=|engineer=|start_date=១៩០៤|coordinates={{Coord|13.36166|103.85897|region:KH-12|format=dms|display=inline,title}}|date_demolished=|cost=|structural_system=|style=[[ស្ថាបត្យកម្មខ្មែរ|ខ្មែរ]]|size=}} [[Category:Articles with short description]] [[Category:Short description matches Wikidata]] <templatestyles src="Module:Infobox/styles.css"></templatestyles> '''ព្រះរាជដំណាក់''' គឺជាព្រះបរមរាជវាំងដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]] ។ <ref>{{Cite web |title=Visit to the Royal Residence in Siem Reap |url=http://www.madmonkeyhostels.com/h2o_tour/visit-royal-residence-siem-reap/ |access-date=2023-04-30 |archivedate=2018-10-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181024192600/https://www.madmonkeyhostels.com/h2o_tour/visit-royal-residence-siem-reap/ |url-status=dead }}</ref> ព្រះរាជដំណាក់គឺជាទីកន្លែងស្នាក់នៅផ្លូវការនិងបណ្ដោះអាសន្នរបស់[[ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា|ព្រះមហាក្សត្រនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]នៅពេលដែលព្រះអង្គយាងមកកាន់[[ខេត្តសៀមរាប]]ទឹកដី[[ក្រុងអង្គរ|អង្គរ]]។ <ref>https://www.lonelyplanet.com/cambodia/siem-reap/attractions/royal-residence/a/poi-sig/1391212/355886 Royal Residence in ''The Lonely Planet''</ref> == ប្រវត្តិសាស្ត្រ == យោងតាមមន្ទីរព័ត៌មាន[[ខេត្តសៀមរាប]]ព្រះរាជដំណាក់នេះត្រូវបានសាងសង់ឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៤។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire engulfs century-old royal residence building in Siem Reap|work=TheStar|url=https://www.thestar.com.my/aseanplus/aseanplus-news/2023/03/13/fire-engulfs-century-old-royal-residence-building-in-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref> នៅក្នុង[[កម្ពុជាក្រោមអាណាព្យាបាលបារាំង|សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]ព្រះរាជដំណាក់នេះបានក្លាយជាទីតាំងដ៏សំខាន់មួយសម្រាប់អតីតព្រះមហាក្សត្រគឺ[[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]]ដែលត្រូវបានគេនិយាយថាព្រះអង្គបានប្រើប្រាស់ព្រះរាជដំណាក់នេះដើម្បីធ្វើផែនការនិងចាប់ផ្តើមការដេញថ្លៃរបស់ព្រះអង្គដើម្បី[[ពិធីបុណ្យឯករាជ្យជាតិកម្ពុជា|ឯករាជ្យ]]ភាពរបស់[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]ពី[[បារាំង|ប្រទេសបារាំង]]នៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៥០។ <ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Blaze rips through Royal Residence in Siem Reap|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/blaze-rips-through-royal-residence-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref> <ref>{{Cite web |date=2023 |title=Royal Residence in Siem Reap |url=https://www.cambotours.com/royal-residence-in-siem-reap.html |access-date=14 March 2023 |publisher=Cambo Tours & Travel}}</ref> <ref>{{Cite web |date=2018 |title=Royal Independence Gardens & Royal Residence |url=https://justsiemreap.com/things-to-do/attractions/royal-independence-gardens-royal-residence/ |access-date=13 March 2023 |publisher=JustSiemReap}}</ref> នៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៩០ ព្រះរាជដំណាក់នេះត្រូវបាន[[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]]ប្រើប្រាស់ធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះនៃឥស្សរជននយោបាយផ្សេងៗជាចម្បងសម្រាប់កិច្ចចរចាសន្តិភាពចំពេលមានការវិវឌ្ឍនយោបាយរបស់[[ប្រទេសកម្ពុជា]]រួមទាំងការជួបជាមួយនឹងនាយករដ្ឋមន្ត្រី[[ហ៊ុន សែន]]និង[[នរោត្តម រណឫទ្ធិ|ព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តម រណឫទ្ធិ]]ដែលជាអ្នកនយោបាយប្រឆាំងនឹង[[សម រង្ស៊ី|លោក សម រង្ស៊ី]]និងអ្នកការទូតបរទេស។<ref>{{Cite web |date=22 April 1998 |title=CAMBODIA-PRINCE |url=https://www.gettyimages.com/detail/news-photo/prince-norodom-ranariddh-his-father-king-norodom-sihanouk-news-photo/1189254863 |access-date=13 March 2023 |publisher=Getty Images}}</ref><ref>{{Cite news|date=31 July 1998|title=Hun Sen's olive branch has thorns|work=South China Morning Post|url=https://www.scmp.com/article/250026/hun-sens-olive-branch-has-thorns|access-date=13 March 2023}}</ref> កាលពីថ្ងៃទី ១៨ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០១៧ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]បានទទួលស្វាគមន៍តារាសម្ដែង[[ហូលីវូដ]]គឺអ្នកនាង[[អែនជេលីណា ចូលី]]និងក្រុមគ្រួសារនៅគេហដ្ឋាន។[[អែនជេលីណា ចូលី]]បានស្នាក់នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] នៅពេលសម្រាប់ការបញ្ចាំងលើកដំបូងលើពិភពលោកនៃ'''រឿងមុនដំបូងខ្មែរក្រហមសម្លាប់ប៉ារបស់ខ្ញុំ'''ដែលលោកស្រីគឺជាអ្នកដឹកនាំខ្សែភាពយន្តនិង[[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]គឺជាអ្នកឧបត្ថម្ភខ្សែភាពយន្ត។<ref>{{Cite news|date=19 February 2017|title=Angelina Jolie And Kids Make First Public Appearance Since Her Split From Brad Pitt|work=Huffington Post|url=https://www.huffpost.com/entry/angelina-jolie-first-public-appearance-divorce_n_58a9ebdfe4b07602ad55c409|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=14 February 2017|title=Cambodian royalty to open Angelina Jolie's film on Khmer Rouge survivor|work=USA Today|url=https://www.usatoday.com/story/life/movies/2017/02/14/cambodian-royalty-open-angelina-jolies-film-khmer-rouge-survivor/97894738/|access-date=4 September 2021}}</ref> នៅយប់ថ្ងៃទី ១២ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ អគ្គិភ័យបានឆាបឆេះយ៉ាងសន្ធោសន្ធៅដោយសារទុស្សេចរន្តអគ្គិសនីដែលបានធ្វើឲ្យខូចខាតផ្នែកខ្លះនៃអគារព្រះបរមរាជវាំងពិសេសអគារដែលនៅជាប់គ្នាដែលជាអគារការិយាល័យរបស់ព្រះមហាក្សត្រ ទោះបីជាអគារព្រះបរមរាជវាំងធំមិនមានរងផលប៉ះពាល់ក៏ដោយ។ <ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire damages part of Cambodian king's residence near temple|work=The Washington Post|url=https://www.washingtonpost.com/world/2023/03/13/cambodia-king-palace-fire-siem-reap/a46c7d94-c163-11ed-82a7-6a87555c1878_story.html|access-date=13 March 2023}}</ref> <ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire engulfs century-old royal residence building in Siem Reap|work=TheStar|url=https://www.thestar.com.my/aseanplus/aseanplus-news/2023/03/13/fire-engulfs-century-old-royal-residence-building-in-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref> <ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Blaze rips through Royal Residence in Siem Reap|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/blaze-rips-through-royal-residence-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref> <ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Pictures and Video: Fire at Royal Residence in Siem Reap|work=Khmer Times|url=https://www.khmertimeskh.com/501254088/pictures-and-video-fire-at-royal-residence-in-siem-reap/|access-date=13 March 2023}}</ref>មន្ត្រី​បាន​សន្យា​ថា​នឹង​កសាង​រចនាសម្ព័ន្ធ​ឡើង​វិញ​ដោយ​ក្រុមការងារ​បាន​ចាប់​ផ្តើមជួសជុលព្រះរាជដំណាក់នេះឡើងវិញ​ហើយ​។ <ref>{{Cite news|date=15 March 2023|title=Charred Royal Residence Rebuilt|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/charred-royal-residence-rebuilt|access-date=16 March 2023}}</ref> <ref>{{Cite news|date=16 March 2023|title=PM Hun Sen: Siem Reap Royal Palace Must Be Rebuilt at Any Cost (Video inside)|work=Fresh News Asia|url=https://en.freshnewsasia.com/index.php/en/localnews/35320-2023-03-16-05-31-26.html|access-date=16 March 2023}}</ref> == ព្រះរាជដំណាក់បច្ចុប្បន្ន == ក្រៅពីជាទីកន្លែងស្នាក់នៅផ្លូវការនិងបណ្ដោះអាសន្នរបស់[[ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ]]ព្រះរាជដំណាក់នេះក៏ជាទីតាំងទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិនៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]ផងដែរបើទោះបីមិនអនុញ្ញាតឲ្យសាធារណជនចូលទៅក្នុងព្រះរាជដំណាក់នេះដោយផ្ទាល់ក៏ដោយ។ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយក៏គេអាចមើលនិងទស្សនាព្រះរាជដំណាក់នេះបានពីខាងក្រៅពី'''សួនច្បារឯករាជ្យ'''ដែលនៅជាប់គ្នាដែលជាសួនសាធារណៈ។ <ref>{{Cite web |date=2018 |title=Royal Independence Gardens & Royal Residence |url=https://justsiemreap.com/things-to-do/attractions/royal-independence-gardens-royal-residence/ |access-date=13 March 2023 |publisher=JustSiemReap}}</ref> <ref>{{Cite web |date=2023 |title=Royal Residence in Siem Reap |url=https://www.cambotours.com/royal-residence-in-siem-reap.html |access-date=14 March 2023 |publisher=Cambo Tours & Travel}}</ref> នៅក្នុងបរិវេណព្រះរាជដំណាក់នេះមានរូបសំណាកមេទ័ពទាំង ១២ និង[[ព្រះអង្គចេកព្រះអង្គចម|ទីសក្ការៈបូជាព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ដែលជាទីកន្លែងសក្ការៈបូជារបស់ប្រជាជន[[ខ្មែរ]]គ្រប់រូបដែលជាពុទ្ធសាសនិកចូលទៅគោរពបូជា។ <ref>{{Cite web |date=2023 |title=The Pagodas of Siem Reap |url=https://helloangkor.com/the-pagodas-of-siem-reap/ |access-date=13 March 2023 |publisher=Hello Angkor}}</ref> <ref>{{Cite news|date=23 September 2011|title=The guardian statues|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/siem-reap-insider/guardian-statues|access-date=13 March 2022}}</ref> <ref>{{Cite web |date=2018 |title=Activités Royales » 2018 » Décembre » LLMM le Roi et la Reine-Mère Norodom Monineath Sihanouk |url=https://www.norodomsihanouk.info/activity/view_id1888.html |access-date=13 March 2023 |publisher=Official website of King-Father Norodom Sihanoul (Royal Cabinet)}}</ref> == ឯកសារយោង == sa5p936fi9kvg0qsquq87kc3obueizu 322289 322288 2025-06-19T14:18:39Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* ព្រះរាជដំណាក់បច្ចុប្បន្ន */ 322289 wikitext text/x-wiki {{ប្រអប់ព័ត៌មាន អាគារ|name=ព្រះរាជដំណាក់|native_name=|image=Royal Palace, Siem Reap.JPG|caption=ទិដ្ឋភាពនៃព្រះរាជដំណាក់|map_type=|map_caption=|location=ផ្លូវជាតិលេខ៦, ក្រុង[[សៀមរាប]], [[ប្រទេសកម្ពុជា]]|architect=|floor_area=|client=|engineer=|start_date=១៩០៤|coordinates={{Coord|13.36166|103.85897|region:KH-12|format=dms|display=inline,title}}|date_demolished=|cost=|structural_system=|style=[[ស្ថាបត្យកម្មខ្មែរ|ខ្មែរ]]|size=}} [[Category:Articles with short description]] [[Category:Short description matches Wikidata]] <templatestyles src="Module:Infobox/styles.css"></templatestyles> '''ព្រះរាជដំណាក់''' គឺជាព្រះបរមរាជវាំងដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]] ។ <ref>{{Cite web |title=Visit to the Royal Residence in Siem Reap |url=http://www.madmonkeyhostels.com/h2o_tour/visit-royal-residence-siem-reap/ |access-date=2023-04-30 |archivedate=2018-10-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181024192600/https://www.madmonkeyhostels.com/h2o_tour/visit-royal-residence-siem-reap/ |url-status=dead }}</ref> ព្រះរាជដំណាក់គឺជាទីកន្លែងស្នាក់នៅផ្លូវការនិងបណ្ដោះអាសន្នរបស់[[ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា|ព្រះមហាក្សត្រនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]នៅពេលដែលព្រះអង្គយាងមកកាន់[[ខេត្តសៀមរាប]]ទឹកដី[[ក្រុងអង្គរ|អង្គរ]]។ <ref>https://www.lonelyplanet.com/cambodia/siem-reap/attractions/royal-residence/a/poi-sig/1391212/355886 Royal Residence in ''The Lonely Planet''</ref> == ប្រវត្តិសាស្ត្រ == យោងតាមមន្ទីរព័ត៌មាន[[ខេត្តសៀមរាប]]ព្រះរាជដំណាក់នេះត្រូវបានសាងសង់ឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៤។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire engulfs century-old royal residence building in Siem Reap|work=TheStar|url=https://www.thestar.com.my/aseanplus/aseanplus-news/2023/03/13/fire-engulfs-century-old-royal-residence-building-in-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref> នៅក្នុង[[កម្ពុជាក្រោមអាណាព្យាបាលបារាំង|សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]ព្រះរាជដំណាក់នេះបានក្លាយជាទីតាំងដ៏សំខាន់មួយសម្រាប់អតីតព្រះមហាក្សត្រគឺ[[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]]ដែលត្រូវបានគេនិយាយថាព្រះអង្គបានប្រើប្រាស់ព្រះរាជដំណាក់នេះដើម្បីធ្វើផែនការនិងចាប់ផ្តើមការដេញថ្លៃរបស់ព្រះអង្គដើម្បី[[ពិធីបុណ្យឯករាជ្យជាតិកម្ពុជា|ឯករាជ្យ]]ភាពរបស់[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]ពី[[បារាំង|ប្រទេសបារាំង]]នៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៥០។ <ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Blaze rips through Royal Residence in Siem Reap|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/blaze-rips-through-royal-residence-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref> <ref>{{Cite web |date=2023 |title=Royal Residence in Siem Reap |url=https://www.cambotours.com/royal-residence-in-siem-reap.html |access-date=14 March 2023 |publisher=Cambo Tours & Travel}}</ref> <ref>{{Cite web |date=2018 |title=Royal Independence Gardens & Royal Residence |url=https://justsiemreap.com/things-to-do/attractions/royal-independence-gardens-royal-residence/ |access-date=13 March 2023 |publisher=JustSiemReap}}</ref> នៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៩០ ព្រះរាជដំណាក់នេះត្រូវបាន[[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]]ប្រើប្រាស់ធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះនៃឥស្សរជននយោបាយផ្សេងៗជាចម្បងសម្រាប់កិច្ចចរចាសន្តិភាពចំពេលមានការវិវឌ្ឍនយោបាយរបស់[[ប្រទេសកម្ពុជា]]រួមទាំងការជួបជាមួយនឹងនាយករដ្ឋមន្ត្រី[[ហ៊ុន សែន]]និង[[នរោត្តម រណឫទ្ធិ|ព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តម រណឫទ្ធិ]]ដែលជាអ្នកនយោបាយប្រឆាំងនឹង[[សម រង្ស៊ី|លោក សម រង្ស៊ី]]និងអ្នកការទូតបរទេស។<ref>{{Cite web |date=22 April 1998 |title=CAMBODIA-PRINCE |url=https://www.gettyimages.com/detail/news-photo/prince-norodom-ranariddh-his-father-king-norodom-sihanouk-news-photo/1189254863 |access-date=13 March 2023 |publisher=Getty Images}}</ref><ref>{{Cite news|date=31 July 1998|title=Hun Sen's olive branch has thorns|work=South China Morning Post|url=https://www.scmp.com/article/250026/hun-sens-olive-branch-has-thorns|access-date=13 March 2023}}</ref> កាលពីថ្ងៃទី ១៨ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០១៧ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]បានទទួលស្វាគមន៍តារាសម្ដែង[[ហូលីវូដ]]គឺអ្នកនាង[[អែនជេលីណា ចូលី]]និងក្រុមគ្រួសារនៅគេហដ្ឋាន។[[អែនជេលីណា ចូលី]]បានស្នាក់នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] នៅពេលសម្រាប់ការបញ្ចាំងលើកដំបូងលើពិភពលោកនៃ'''រឿងមុនដំបូងខ្មែរក្រហមសម្លាប់ប៉ារបស់ខ្ញុំ'''ដែលលោកស្រីគឺជាអ្នកដឹកនាំខ្សែភាពយន្តនិង[[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]គឺជាអ្នកឧបត្ថម្ភខ្សែភាពយន្ត។<ref>{{Cite news|date=19 February 2017|title=Angelina Jolie And Kids Make First Public Appearance Since Her Split From Brad Pitt|work=Huffington Post|url=https://www.huffpost.com/entry/angelina-jolie-first-public-appearance-divorce_n_58a9ebdfe4b07602ad55c409|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=14 February 2017|title=Cambodian royalty to open Angelina Jolie's film on Khmer Rouge survivor|work=USA Today|url=https://www.usatoday.com/story/life/movies/2017/02/14/cambodian-royalty-open-angelina-jolies-film-khmer-rouge-survivor/97894738/|access-date=4 September 2021}}</ref> នៅយប់ថ្ងៃទី ១២ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ អគ្គិភ័យបានឆាបឆេះយ៉ាងសន្ធោសន្ធៅដោយសារទុស្សេចរន្តអគ្គិសនីដែលបានធ្វើឲ្យខូចខាតផ្នែកខ្លះនៃអគារព្រះបរមរាជវាំងពិសេសអគារដែលនៅជាប់គ្នាដែលជាអគារការិយាល័យរបស់ព្រះមហាក្សត្រ ទោះបីជាអគារព្រះបរមរាជវាំងធំមិនមានរងផលប៉ះពាល់ក៏ដោយ។ <ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire damages part of Cambodian king's residence near temple|work=The Washington Post|url=https://www.washingtonpost.com/world/2023/03/13/cambodia-king-palace-fire-siem-reap/a46c7d94-c163-11ed-82a7-6a87555c1878_story.html|access-date=13 March 2023}}</ref> <ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire engulfs century-old royal residence building in Siem Reap|work=TheStar|url=https://www.thestar.com.my/aseanplus/aseanplus-news/2023/03/13/fire-engulfs-century-old-royal-residence-building-in-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref> <ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Blaze rips through Royal Residence in Siem Reap|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/blaze-rips-through-royal-residence-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref> <ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Pictures and Video: Fire at Royal Residence in Siem Reap|work=Khmer Times|url=https://www.khmertimeskh.com/501254088/pictures-and-video-fire-at-royal-residence-in-siem-reap/|access-date=13 March 2023}}</ref>មន្ត្រី​បាន​សន្យា​ថា​នឹង​កសាង​រចនាសម្ព័ន្ធ​ឡើង​វិញ​ដោយ​ក្រុមការងារ​បាន​ចាប់​ផ្តើមជួសជុលព្រះរាជដំណាក់នេះឡើងវិញ​ហើយ​។ <ref>{{Cite news|date=15 March 2023|title=Charred Royal Residence Rebuilt|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/charred-royal-residence-rebuilt|access-date=16 March 2023}}</ref> <ref>{{Cite news|date=16 March 2023|title=PM Hun Sen: Siem Reap Royal Palace Must Be Rebuilt at Any Cost (Video inside)|work=Fresh News Asia|url=https://en.freshnewsasia.com/index.php/en/localnews/35320-2023-03-16-05-31-26.html|access-date=16 March 2023}}</ref> == ព្រះរាជដំណាក់បច្ចុប្បន្ន == ក្រៅពីជាទីកន្លែងស្នាក់នៅផ្លូវការនិងបណ្ដោះអាសន្នរបស់[[ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ]]ព្រះរាជដំណាក់នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]នេះក៏ជាទីតាំងទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិផងដែរ។បើទោះបីជាមិនអនុញ្ញាតឲ្យសាធារណជនចូលទៅក្នុងព្រះរាជដំណាក់នេះដោយផ្ទាល់ក៏ដោយក៏គេអាចទស្សនានិងគយគន់ទិដ្ឋភាពព្រះបរមរាជវាំងបានពីខាងក្រៅពី'''សួនច្បារឯករាជ្យ'''ដែលនៅជាប់គ្នាដែលជាសួនសាធារណៈ។<ref>{{Cite web |date=2018 |title=Royal Independence Gardens & Royal Residence |url=https://justsiemreap.com/things-to-do/attractions/royal-independence-gardens-royal-residence/ |access-date=13 March 2023 |publisher=JustSiemReap}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023 |title=Royal Residence in Siem Reap |url=https://www.cambotours.com/royal-residence-in-siem-reap.html |access-date=14 March 2023 |publisher=Cambo Tours & Travel}</ref>នៅក្នុងបរិវេណព្រះរាជដំណាក់នេះមានរូបសំណាកមេទ័ពទាំង ១២ និង[[ព្រះអង្គចេកព្រះអង្គចម|ទីសក្ការៈបូជាព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ដែលជាទីកន្លែងសក្ការៈបូជារបស់ប្រជាជន[[ខ្មែរ]]គ្រប់រូបដែលជាពុទ្ធសាសនិកចូលទៅគោរពបូជា។<ref>{{Cite web |date=2023 |title=The Pagodas of Siem Reap |url=https://helloangkor.com/the-pagodas-of-siem-reap/ |access-date=13 March 2023 |publisher=Hello Angkor}}</ref><ref>{{Cite news|date=23 September 2011|title=The guardian statues|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/siem-reap-insider/guardian-statues|access-date=13 March 2022}</ref><ref>{{Cite web |date=2018 |title=Activités Royales » 2018 » Décembre » LLMM le Roi et la Reine-Mère Norodom Monineath Sihanouk |url=https://www.norodomsihanouk.info/activity/view_id1888.html |access-date=13 March 2023 |publisher=Official website of King-Father Norodom Sihanoul (Royal Cabinet)}}</ref> == ឯកសារយោង == c8phjomwkulnzhrnw2l2hyyf8qyl2fc 322290 322289 2025-06-19T14:21:44Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* ប្រវត្តិសាស្ត្រ */ 322290 wikitext text/x-wiki {{ប្រអប់ព័ត៌មាន អាគារ|name=ព្រះរាជដំណាក់|native_name=|image=Royal Palace, Siem Reap.JPG|caption=ទិដ្ឋភាពនៃព្រះរាជដំណាក់|map_type=|map_caption=|location=ផ្លូវជាតិលេខ៦, ក្រុង[[សៀមរាប]], [[ប្រទេសកម្ពុជា]]|architect=|floor_area=|client=|engineer=|start_date=១៩០៤|coordinates={{Coord|13.36166|103.85897|region:KH-12|format=dms|display=inline,title}}|date_demolished=|cost=|structural_system=|style=[[ស្ថាបត្យកម្មខ្មែរ|ខ្មែរ]]|size=}} [[Category:Articles with short description]] [[Category:Short description matches Wikidata]] <templatestyles src="Module:Infobox/styles.css"></templatestyles> '''ព្រះរាជដំណាក់''' គឺជាព្រះបរមរាជវាំងដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]] ។ <ref>{{Cite web |title=Visit to the Royal Residence in Siem Reap |url=http://www.madmonkeyhostels.com/h2o_tour/visit-royal-residence-siem-reap/ |access-date=2023-04-30 |archivedate=2018-10-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181024192600/https://www.madmonkeyhostels.com/h2o_tour/visit-royal-residence-siem-reap/ |url-status=dead }}</ref> ព្រះរាជដំណាក់គឺជាទីកន្លែងស្នាក់នៅផ្លូវការនិងបណ្ដោះអាសន្នរបស់[[ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា|ព្រះមហាក្សត្រនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]នៅពេលដែលព្រះអង្គយាងមកកាន់[[ខេត្តសៀមរាប]]ទឹកដី[[ក្រុងអង្គរ|អង្គរ]]។ <ref>https://www.lonelyplanet.com/cambodia/siem-reap/attractions/royal-residence/a/poi-sig/1391212/355886 Royal Residence in ''The Lonely Planet''</ref> == ប្រវត្តិសាស្ត្រ == យោងតាមមន្ទីរព័ត៌មាន[[ខេត្តសៀមរាប]]ព្រះរាជដំណាក់នេះត្រូវបានសាងសង់ឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៤។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire engulfs century-old royal residence building in Siem Reap|work=TheStar|url=https://www.thestar.com.my/aseanplus/aseanplus-news/2023/03/13/fire-engulfs-century-old-royal-residence-building-in-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref> នៅក្នុង[[កម្ពុជាក្រោមអាណាព្យាបាលបារាំង|សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]ព្រះរាជដំណាក់នេះបានក្លាយជាទីតាំងដ៏សំខាន់មួយសម្រាប់អតីតព្រះមហាក្សត្រគឺ[[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]]ដែលត្រូវបានគេនិយាយថាព្រះអង្គបានប្រើប្រាស់ព្រះរាជដំណាក់នេះដើម្បីធ្វើផែនការនិងចាប់ផ្តើមការដេញថ្លៃរបស់ព្រះអង្គដើម្បី[[ពិធីបុណ្យឯករាជ្យជាតិកម្ពុជា|ឯករាជ្យ]]ភាពរបស់[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]ពី[[បារាំង|ប្រទេសបារាំង]]នៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៥០។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Blaze rips through Royal Residence in Siem Reap|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/blaze-rips-through-royal-residence-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023 |title=Royal Residence in Siem Reap |url=https://www.cambotours.com/royal-residence-in-siem-reap.html |access-date=14 March 2023 |publisher=Cambo Tours & Travel}</ref><ref>{{Cite web |date=2018 |title=Royal Independence Gardens & Royal Residence |url=https://justsiemreap.com/things-to-do/attractions/royal-independence-gardens-royal-residence/ |access-date=13 March 2023 |publisher=JustSiemReap}}</ref> នៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៩០ ព្រះរាជដំណាក់នេះត្រូវបាន[[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]]ប្រើប្រាស់ធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះនៃឥស្សរជននយោបាយផ្សេងៗជាចម្បងសម្រាប់កិច្ចចរចាសន្តិភាពចំពេលមានការវិវឌ្ឍនយោបាយរបស់[[ប្រទេសកម្ពុជា]]រួមទាំងការជួបជាមួយនឹងនាយករដ្ឋមន្ត្រី[[ហ៊ុន សែន]]និង[[នរោត្តម រណឫទ្ធិ|ព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តម រណឫទ្ធិ]]ដែលជាអ្នកនយោបាយប្រឆាំងនឹង[[សម រង្ស៊ី|លោក សម រង្ស៊ី]]និងអ្នកការទូតបរទេស។<ref>{{Cite web |date=22 April 1998 |title=CAMBODIA-PRINCE |url=https://www.gettyimages.com/detail/news-photo/prince-norodom-ranariddh-his-father-king-norodom-sihanouk-news-photo/1189254863 |access-date=13 March 2023 |publisher=Getty Images}}</ref><ref>{{Cite news|date=31 July 1998|title=Hun Sen's olive branch has thorns|work=South China Morning Post|url=https://www.scmp.com/article/250026/hun-sens-olive-branch-has-thorns|access-date=13 March 2023}}</ref> កាលពីថ្ងៃទី ១៨ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០១៧ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]បានទទួលស្វាគមន៍តារាសម្ដែង[[ហូលីវូដ]]គឺអ្នកនាង[[អែនជេលីណា ចូលី]]និងក្រុមគ្រួសារនៅគេហដ្ឋាន។[[អែនជេលីណា ចូលី]]បានស្នាក់នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] នៅពេលសម្រាប់ការបញ្ចាំងលើកដំបូងលើពិភពលោកនៃ'''រឿងមុនដំបូងខ្មែរក្រហមសម្លាប់ប៉ារបស់ខ្ញុំ'''ដែលលោកស្រីគឺជាអ្នកដឹកនាំខ្សែភាពយន្តនិង[[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]គឺជាអ្នកឧបត្ថម្ភខ្សែភាពយន្ត។<ref>{{Cite news|date=19 February 2017|title=Angelina Jolie And Kids Make First Public Appearance Since Her Split From Brad Pitt|work=Huffington Post|url=https://www.huffpost.com/entry/angelina-jolie-first-public-appearance-divorce_n_58a9ebdfe4b07602ad55c409|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=14 February 2017|title=Cambodian royalty to open Angelina Jolie's film on Khmer Rouge survivor|work=USA Today|url=https://www.usatoday.com/story/life/movies/2017/02/14/cambodian-royalty-open-angelina-jolies-film-khmer-rouge-survivor/97894738/|access-date=4 September 2021}}</ref> នៅយប់ថ្ងៃទី ១២ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ អគ្គិភ័យបានឆាបឆេះយ៉ាងសន្ធោសន្ធៅដោយសារទុស្សេចរន្តអគ្គិសនីដែលបានធ្វើឲ្យខូចខាតផ្នែកខ្លះនៃអគារព្រះបរមរាជវាំងពិសេសអគារដែលនៅជាប់គ្នាដែលជាអគារការិយាល័យរបស់ព្រះមហាក្សត្រ ទោះបីជាអគារព្រះបរមរាជវាំងធំមិនមានរងផលប៉ះពាល់ក៏ដោយ។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire damages part of Cambodian king's residence near temple|work=The Washington Post|url=https://www.washingtonpost.com/world/2023/03/13/cambodia-king-palace-fire-siem-reap/a46c7d94-c163-11ed-82a7-6a87555c1878_story.html|access-date=13 March 2023}}</ref> <ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire engulfs century-old royal residence building in Siem Reap|work=TheStar|url=https://www.thestar.com.my/aseanplus/aseanplus-news/2023/03/13/fire-engulfs-century-old-royal-residence-building-in-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref> <ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Blaze rips through Royal Residence in Siem Reap|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/blaze-rips-through-royal-residence-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Pictures and Video: Fire at Royal Residence in Siem Reap|work=Khmer Times|url=https://www.khmertimeskh.com/501254088/pictures-and-video-fire-at-royal-residence-in-siem-reap/|access-date=13 March 2023}}</ref>មន្ត្រី​បាន​សន្យា​ថា​នឹង​កសាង​រចនាសម្ព័ន្ធ​ឡើង​វិញ​ដោយ​ក្រុមការងារ​បាន​ចាប់​ផ្តើមជួសជុលព្រះរាជដំណាក់នេះឡើងវិញ​ហើយ​។<ref>{{Cite news|date=15 March 2023|title=Charred Royal Residence Rebuilt|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/charred-royal-residence-rebuilt|access-date=16 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=16 March 2023|title=PM Hun Sen: Siem Reap Royal Palace Must Be Rebuilt at Any Cost (Video inside)|work=Fresh News Asia|url=https://en.freshnewsasia.com/index.php/en/localnews/35320-2023-03-16-05-31-26.html|access-date=16 March 2023}}</ref> == ព្រះរាជដំណាក់បច្ចុប្បន្ន == ក្រៅពីជាទីកន្លែងស្នាក់នៅផ្លូវការនិងបណ្ដោះអាសន្នរបស់[[ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ]]ព្រះរាជដំណាក់នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]នេះក៏ជាទីតាំងទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិផងដែរ។បើទោះបីជាមិនអនុញ្ញាតឲ្យសាធារណជនចូលទៅក្នុងព្រះរាជដំណាក់នេះដោយផ្ទាល់ក៏ដោយក៏គេអាចទស្សនានិងគយគន់ទិដ្ឋភាពព្រះបរមរាជវាំងបានពីខាងក្រៅពី'''សួនច្បារឯករាជ្យ'''ដែលនៅជាប់គ្នាដែលជាសួនសាធារណៈ។<ref>{{Cite web |date=2018 |title=Royal Independence Gardens & Royal Residence |url=https://justsiemreap.com/things-to-do/attractions/royal-independence-gardens-royal-residence/ |access-date=13 March 2023 |publisher=JustSiemReap}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023 |title=Royal Residence in Siem Reap |url=https://www.cambotours.com/royal-residence-in-siem-reap.html |access-date=14 March 2023 |publisher=Cambo Tours & Travel}</ref>នៅក្នុងបរិវេណព្រះរាជដំណាក់នេះមានរូបសំណាកមេទ័ពទាំង ១២ និង[[ព្រះអង្គចេកព្រះអង្គចម|ទីសក្ការៈបូជាព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ដែលជាទីកន្លែងសក្ការៈបូជារបស់ប្រជាជន[[ខ្មែរ]]គ្រប់រូបដែលជាពុទ្ធសាសនិកចូលទៅគោរពបូជា។<ref>{{Cite web |date=2023 |title=The Pagodas of Siem Reap |url=https://helloangkor.com/the-pagodas-of-siem-reap/ |access-date=13 March 2023 |publisher=Hello Angkor}}</ref><ref>{{Cite news|date=23 September 2011|title=The guardian statues|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/siem-reap-insider/guardian-statues|access-date=13 March 2022}</ref><ref>{{Cite web |date=2018 |title=Activités Royales » 2018 » Décembre » LLMM le Roi et la Reine-Mère Norodom Monineath Sihanouk |url=https://www.norodomsihanouk.info/activity/view_id1888.html |access-date=13 March 2023 |publisher=Official website of King-Father Norodom Sihanoul (Royal Cabinet)}}</ref> == ឯកសារយោង == 6vngil8ik5odsw1bhmlegu5pdz8589y 322291 322290 2025-06-19T14:25:50Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* ប្រវត្តិសាស្ត្រ */ 322291 wikitext text/x-wiki {{ប្រអប់ព័ត៌មាន អាគារ|name=ព្រះរាជដំណាក់|native_name=|image=Royal Palace, Siem Reap.JPG|caption=ទិដ្ឋភាពនៃព្រះរាជដំណាក់|map_type=|map_caption=|location=ផ្លូវជាតិលេខ៦, ក្រុង[[សៀមរាប]], [[ប្រទេសកម្ពុជា]]|architect=|floor_area=|client=|engineer=|start_date=១៩០៤|coordinates={{Coord|13.36166|103.85897|region:KH-12|format=dms|display=inline,title}}|date_demolished=|cost=|structural_system=|style=[[ស្ថាបត្យកម្មខ្មែរ|ខ្មែរ]]|size=}} [[Category:Articles with short description]] [[Category:Short description matches Wikidata]] <templatestyles src="Module:Infobox/styles.css"></templatestyles> '''ព្រះរាជដំណាក់''' គឺជាព្រះបរមរាជវាំងដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]] ។ <ref>{{Cite web |title=Visit to the Royal Residence in Siem Reap |url=http://www.madmonkeyhostels.com/h2o_tour/visit-royal-residence-siem-reap/ |access-date=2023-04-30 |archivedate=2018-10-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181024192600/https://www.madmonkeyhostels.com/h2o_tour/visit-royal-residence-siem-reap/ |url-status=dead }}</ref> ព្រះរាជដំណាក់គឺជាទីកន្លែងស្នាក់នៅផ្លូវការនិងបណ្ដោះអាសន្នរបស់[[ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា|ព្រះមហាក្សត្រនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]នៅពេលដែលព្រះអង្គយាងមកកាន់[[ខេត្តសៀមរាប]]ទឹកដី[[ក្រុងអង្គរ|អង្គរ]]។ <ref>https://www.lonelyplanet.com/cambodia/siem-reap/attractions/royal-residence/a/poi-sig/1391212/355886 Royal Residence in ''The Lonely Planet''</ref> == ប្រវត្តិសាស្ត្រ == យោងតាមមន្ទីរព័ត៌មាន[[ខេត្តសៀមរាប]]ព្រះរាជដំណាក់នេះត្រូវបានសាងសង់ឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៤។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire engulfs century-old royal residence building in Siem Reap|work=TheStar|url=https://www.thestar.com.my/aseanplus/aseanplus-news/2023/03/13/fire-engulfs-century-old-royal-residence-building-in-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref> នៅក្នុង[[កម្ពុជាក្រោមអាណាព្យាបាលបារាំង|សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]ព្រះរាជដំណាក់នេះបានក្លាយជាទីតាំងដ៏សំខាន់មួយសម្រាប់អតីតព្រះមហាក្សត្រគឺ[[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]]ដែលត្រូវបានគេនិយាយថាព្រះអង្គបានប្រើប្រាស់ព្រះរាជដំណាក់នេះដើម្បីធ្វើផែនការនិងចាប់ផ្តើមការដេញថ្លៃរបស់ព្រះអង្គដើម្បី[[ពិធីបុណ្យឯករាជ្យជាតិកម្ពុជា|ឯករាជ្យ]]ភាពរបស់[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]ពី[[បារាំង|ប្រទេសបារាំង]]នៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៥០។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Blaze rips through Royal Residence in Siem Reap|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/blaze-rips-through-royal-residence-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023 |title=Royal Residence in Siem Reap |url=https://www.cambotours.com/royal-residence-in-siem-reap.html |access-date=14 March 2023 |publisher=Cambo Tours & Travel}</ref><ref>{{Cite web |date=2018 |title=Royal Independence Gardens & Royal Residence |url=https://justsiemreap.com/things-to-do/attractions/royal-independence-gardens-royal-residence/ |access-date=13 March 2023 |publisher=JustSiemReap}}</ref> នៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៩០ ព្រះរាជដំណាក់នេះត្រូវបាន[[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]]ប្រើប្រាស់ធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះនៃឥស្សរជននយោបាយផ្សេងៗជាចម្បងសម្រាប់កិច្ចចរចាសន្តិភាពចំពេលមានការវិវឌ្ឍនយោបាយរបស់[[ប្រទេសកម្ពុជា]]រួមទាំងការជួបជាមួយនឹងនាយករដ្ឋមន្ត្រី[[ហ៊ុន សែន]]និង[[នរោត្តម រណឫទ្ធិ|ព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តម រណឫទ្ធិ]]ដែលជាអ្នកនយោបាយប្រឆាំងនឹង[[សម រង្ស៊ី|លោកសម រង្ស៊ី]]និងអ្នកការទូតបរទេស។<ref>{{Cite web |date=22 April 1998 |title=CAMBODIA-PRINCE |url=https://www.gettyimages.com/detail/news-photo/prince-norodom-ranariddh-his-father-king-norodom-sihanouk-news-photo/1189254863 |access-date=13 March 2023 |publisher=Getty Images}}</ref><ref>{{Cite news|date=31 July 1998|title=Hun Sen's olive branch has thorns|work=South China Morning Post|url=https://www.scmp.com/article/250026/hun-sens-olive-branch-has-thorns|access-date=13 March 2023}}</ref> កាលពីថ្ងៃទី ១៨ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០១៧ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]បានទទួលស្វាគមន៍តារាសម្ដែង[[ហូលីវូដ]]គឺអ្នកនាង[[អែនជេលីណា ចូលី]]និងក្រុមគ្រួសារនៅគេហដ្ឋាន។[[អែនជេលីណា ចូលី]]បានស្នាក់នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] នៅពេលសម្រាប់ការបញ្ចាំងលើកដំបូងលើពិភពលោកនៃ'''រឿងមុនដំបូងខ្មែរក្រហមសម្លាប់ឪពុករបស់ខ្ញុំ'''ដែលលោកស្រីគឺជាអ្នកដឹកនាំខ្សែភាពយន្តនិង[[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]គឺជាអ្នកឧបត្ថម្ភខ្សែភាពយន្ត។<ref>{{Cite news|date=19 February 2017|title=Angelina Jolie And Kids Make First Public Appearance Since Her Split From Brad Pitt|work=Huffington Post|url=https://www.huffpost.com/entry/angelina-jolie-first-public-appearance-divorce_n_58a9ebdfe4b07602ad55c409|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=14 February 2017|title=Cambodian royalty to open Angelina Jolie's film on Khmer Rouge survivor|work=USA Today|url=https://www.usatoday.com/story/life/movies/2017/02/14/cambodian-royalty-open-angelina-jolies-film-khmer-rouge-survivor/97894738/|access-date=4 September 2021}}</ref> នៅយប់ថ្ងៃទី ១២ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ អគ្គិភ័យបានឆាបឆេះយ៉ាងសន្ធោសន្ធៅដោយសារទុស្សេចរន្តអគ្គិសនីដែលបានធ្វើឲ្យខូចខាតផ្នែកខ្លះនៃអគារព្រះបរមរាជវាំងពិសេសអគារដែលនៅជាប់គ្នាដែលជាអគារការិយាល័យរបស់ព្រះមហាក្សត្រ ទោះបីជាអគារព្រះបរមរាជវាំងធំមិនមានរងផលប៉ះពាល់ក៏ដោយ។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire damages part of Cambodian king's residence near temple|work=The Washington Post|url=https://www.washingtonpost.com/world/2023/03/13/cambodia-king-palace-fire-siem-reap/a46c7d94-c163-11ed-82a7-6a87555c1878_story.html|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire engulfs century-old royal residence building in Siem Reap|work=TheStar|url=https://www.thestar.com.my/aseanplus/aseanplus-news/2023/03/13/fire-engulfs-century-old-royal-residence-building-in-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Blaze rips through Royal Residence in Siem Reap|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/blaze-rips-through-royal-residence-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Pictures and Video: Fire at Royal Residence in Siem Reap|work=Khmer Times|url=https://www.khmertimeskh.com/501254088/pictures-and-video-fire-at-royal-residence-in-siem-reap/|access-date=13 March 2023}}</ref>មន្ត្រី​បាន​សន្យា​ថា​នឹង​កសាង​រចនាសម្ព័ន្ធ​ឡើង​វិញ​ដោយ​ក្រុមការងារ​បាន​ចាប់​ផ្តើមជួសជុលព្រះរាជដំណាក់នេះឡើងវិញ​ហើយ​។<ref>{{Cite news|date=15 March 2023|title=Charred Royal Residence Rebuilt|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/charred-royal-residence-rebuilt|access-date=16 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=16 March 2023|title=PM Hun Sen: Siem Reap Royal Palace Must Be Rebuilt at Any Cost (Video inside)|work=Fresh News Asia|url=https://en.freshnewsasia.com/index.php/en/localnews/35320-2023-03-16-05-31-26.html|access-date=16 March 2023}}</ref> == ព្រះរាជដំណាក់បច្ចុប្បន្ន == ក្រៅពីជាទីកន្លែងស្នាក់នៅផ្លូវការនិងបណ្ដោះអាសន្នរបស់[[ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ]]ព្រះរាជដំណាក់នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]នេះក៏ជាទីតាំងទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិផងដែរ។បើទោះបីជាមិនអនុញ្ញាតឲ្យសាធារណជនចូលទៅក្នុងព្រះរាជដំណាក់នេះដោយផ្ទាល់ក៏ដោយក៏គេអាចទស្សនានិងគយគន់ទិដ្ឋភាពព្រះបរមរាជវាំងបានពីខាងក្រៅពី'''សួនច្បារឯករាជ្យ'''ដែលនៅជាប់គ្នាដែលជាសួនសាធារណៈ។<ref>{{Cite web |date=2018 |title=Royal Independence Gardens & Royal Residence |url=https://justsiemreap.com/things-to-do/attractions/royal-independence-gardens-royal-residence/ |access-date=13 March 2023 |publisher=JustSiemReap}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023 |title=Royal Residence in Siem Reap |url=https://www.cambotours.com/royal-residence-in-siem-reap.html |access-date=14 March 2023 |publisher=Cambo Tours & Travel}</ref>នៅក្នុងបរិវេណព្រះរាជដំណាក់នេះមានរូបសំណាកមេទ័ពទាំង ១២ និង[[ព្រះអង្គចេកព្រះអង្គចម|ទីសក្ការៈបូជាព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ដែលជាទីកន្លែងសក្ការៈបូជារបស់ប្រជាជន[[ខ្មែរ]]គ្រប់រូបដែលជាពុទ្ធសាសនិកចូលទៅគោរពបូជា។<ref>{{Cite web |date=2023 |title=The Pagodas of Siem Reap |url=https://helloangkor.com/the-pagodas-of-siem-reap/ |access-date=13 March 2023 |publisher=Hello Angkor}}</ref><ref>{{Cite news|date=23 September 2011|title=The guardian statues|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/siem-reap-insider/guardian-statues|access-date=13 March 2022}</ref><ref>{{Cite web |date=2018 |title=Activités Royales » 2018 » Décembre » LLMM le Roi et la Reine-Mère Norodom Monineath Sihanouk |url=https://www.norodomsihanouk.info/activity/view_id1888.html |access-date=13 March 2023 |publisher=Official website of King-Father Norodom Sihanoul (Royal Cabinet)}}</ref> == ឯកសារយោង == 4u6fie8iyivqhm0hbi1wcw3h8f2z9ue 322293 322291 2025-06-19T14:43:58Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* ប្រវត្តិសាស្ត្រ */ 322293 wikitext text/x-wiki {{ប្រអប់ព័ត៌មាន អាគារ|name=ព្រះរាជដំណាក់|native_name=|image=Royal Palace, Siem Reap.JPG|caption=ទិដ្ឋភាពនៃព្រះរាជដំណាក់|map_type=|map_caption=|location=ផ្លូវជាតិលេខ៦, ក្រុង[[សៀមរាប]], [[ប្រទេសកម្ពុជា]]|architect=|floor_area=|client=|engineer=|start_date=១៩០៤|coordinates={{Coord|13.36166|103.85897|region:KH-12|format=dms|display=inline,title}}|date_demolished=|cost=|structural_system=|style=[[ស្ថាបត្យកម្មខ្មែរ|ខ្មែរ]]|size=}} [[Category:Articles with short description]] [[Category:Short description matches Wikidata]] <templatestyles src="Module:Infobox/styles.css"></templatestyles> '''ព្រះរាជដំណាក់''' គឺជាព្រះបរមរាជវាំងដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]] ។ <ref>{{Cite web |title=Visit to the Royal Residence in Siem Reap |url=http://www.madmonkeyhostels.com/h2o_tour/visit-royal-residence-siem-reap/ |access-date=2023-04-30 |archivedate=2018-10-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181024192600/https://www.madmonkeyhostels.com/h2o_tour/visit-royal-residence-siem-reap/ |url-status=dead }}</ref> ព្រះរាជដំណាក់គឺជាទីកន្លែងស្នាក់នៅផ្លូវការនិងបណ្ដោះអាសន្នរបស់[[ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា|ព្រះមហាក្សត្រនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]នៅពេលដែលព្រះអង្គយាងមកកាន់[[ខេត្តសៀមរាប]]ទឹកដី[[ក្រុងអង្គរ|អង្គរ]]។ <ref>https://www.lonelyplanet.com/cambodia/siem-reap/attractions/royal-residence/a/poi-sig/1391212/355886 Royal Residence in ''The Lonely Planet''</ref> == ប្រវត្តិសាស្ត្រ == យោងតាមមន្ទីរព័ត៌មាន[[ខេត្តសៀមរាប]]ព្រះរាជដំណាក់នេះត្រូវបានសាងសង់ឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៤។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire engulfs century-old royal residence building in Siem Reap|work=TheStar|url=https://www.thestar.com.my/aseanplus/aseanplus-news/2023/03/13/fire-engulfs-century-old-royal-residence-building-in-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref> នៅក្នុង[[កម្ពុជាក្រោមអាណាព្យាបាលបារាំង|សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]ព្រះរាជដំណាក់នេះបានក្លាយជាទីតាំងដ៏សំខាន់មួយសម្រាប់អតីតព្រះមហាក្សត្រគឺ[[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]]ដែលត្រូវបានគេនិយាយថាព្រះអង្គបានប្រើប្រាស់ព្រះរាជដំណាក់នេះដើម្បីធ្វើផែនការនិងចាប់ផ្តើមការដេញថ្លៃរបស់ព្រះអង្គដើម្បី[[ពិធីបុណ្យឯករាជ្យជាតិកម្ពុជា|ឯករាជ្យ]]ភាពរបស់[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]ពី[[បារាំង|ប្រទេសបារាំង]]នៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៥០។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Blaze rips through Royal Residence in Siem Reap|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/blaze-rips-through-royal-residence-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023 |title=Royal Residence in Siem Reap |url=https://www.cambotours.com/royal-residence-in-siem-reap.html |access-date=14 March 2023 |publisher=Cambo Tours & Travel}</ref><ref>{{Cite web |date=2018 |title=Royal Independence Gardens & Royal Residence |url=https://justsiemreap.com/things-to-do/attractions/royal-independence-gardens-royal-residence/ |access-date=13 March 2023 |publisher=JustSiemReap}}</ref> នៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៩០ ព្រះរាជដំណាក់នេះត្រូវបាន[[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]]ប្រើប្រាស់ធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះនៃឥស្សរជននយោបាយផ្សេងៗជាចម្បងសម្រាប់កិច្ចចរចាសន្តិភាពចំពេលមានការវិវឌ្ឍនយោបាយរបស់[[ប្រទេសកម្ពុជា]]រួមទាំងការជួបជាមួយនឹងនាយករដ្ឋមន្ត្រី[[ហ៊ុន សែន]]និង[[នរោត្តម រណឫទ្ធិ|ព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តម រណឫទ្ធិ]]ដែលជាអ្នកនយោបាយប្រឆាំងនឹង[[សម រង្ស៊ី|លោកសម រង្ស៊ី]]និងអ្នកការទូតបរទេស។<ref>{{Cite web |date=22 April 1998 |title=CAMBODIA-PRINCE |url=https://www.gettyimages.com/detail/news-photo/prince-norodom-ranariddh-his-father-king-norodom-sihanouk-news-photo/1189254863 |access-date=13 March 2023 |publisher=Getty Images}}</ref><ref>{{Cite news|date=31 July 1998|title=Hun Sen's olive branch has thorns|work=South China Morning Post|url=https://www.scmp.com/article/250026/hun-sens-olive-branch-has-thorns|access-date=13 March 2023}}</ref> កាលពីថ្ងៃទី ១៨ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០១៧ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]បានទទួលស្វាគមន៍តារាសម្ដែង[[ហូលីវូដ]]គឺអ្នកនាង[[អែនជេលីណា ចូលី]]និងក្រុមគ្រួសារនៅព្រះរាជដំណាក់។[[អែនជេលីណា ចូលី]]បានស្នាក់នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]]ដើម្បីចូលរួមពិធីបញ្ចាំងនិងសម្ភោធជាផ្លូវការលើកដំបូងនៃខ្សែភាពយន្ត'''រឿងមុនដំបូងខ្មែរក្រហមសម្លាប់ឪពុករបស់ខ្ញុំ'''ដែលលោកស្រីគឺជាអ្នកដឹកនាំខ្សែភាពយន្តនិង[[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]គឺជាអ្នកឧបត្ថម្ភនិងគាំទ្រខ្សែភាពយន្តនេះ។<ref>{{Cite news|date=19 February 2017|title=Angelina Jolie And Kids Make First Public Appearance Since Her Split From Brad Pitt|work=Huffington Post|url=https://www.huffpost.com/entry/angelina-jolie-first-public-appearance-divorce_n_58a9ebdfe4b07602ad55c409|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=14 February 2017|title=Cambodian royalty to open Angelina Jolie's film on Khmer Rouge survivor|work=USA Today|url=https://www.usatoday.com/story/life/movies/2017/02/14/cambodian-royalty-open-angelina-jolies-film-khmer-rouge-survivor/97894738/|access-date=4 September 2021}}</ref> នៅយប់ថ្ងៃទី ១២ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ អគ្គិភ័យបានឆាបឆេះយ៉ាងសន្ធោសន្ធៅដោយសារទុស្សេចរន្តអគ្គិសនីដែលបានធ្វើឲ្យខូចខាតផ្នែកខ្លះនៃអគារព្រះបរមរាជវាំងពិសេសអគារដែលនៅជាប់គ្នាដែលជាអគារការិយាល័យរបស់ព្រះមហាក្សត្របើទោះបីជាអគារព្រះបរមរាជវាំងធំមិនមានរងផលប៉ះពាល់ក៏ដោយ។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire damages part of Cambodian king's residence near temple|work=The Washington Post|url=https://www.washingtonpost.com/world/2023/03/13/cambodia-king-palace-fire-siem-reap/a46c7d94-c163-11ed-82a7-6a87555c1878_story.html|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire engulfs century-old royal residence building in Siem Reap|work=TheStar|url=https://www.thestar.com.my/aseanplus/aseanplus-news/2023/03/13/fire-engulfs-century-old-royal-residence-building-in-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Blaze rips through Royal Residence in Siem Reap|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/blaze-rips-through-royal-residence-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Pictures and Video: Fire at Royal Residence in Siem Reap|work=Khmer Times|url=https://www.khmertimeskh.com/501254088/pictures-and-video-fire-at-royal-residence-in-siem-reap/|access-date=13 March 2023}}</ref>មន្ត្រី​បាន​សន្យា​ថា​នឹង​កសាង​រចនាសម្ព័ន្ធ​ឡើង​វិញ​ដោយ​ក្រុមការងារ​បាន​ចាប់​ផ្តើមជួសជុលព្រះរាជដំណាក់នេះឡើងវិញ​ហើយ​។<ref>{{Cite news|date=15 March 2023|title=Charred Royal Residence Rebuilt|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/charred-royal-residence-rebuilt|access-date=16 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=16 March 2023|title=PM Hun Sen: Siem Reap Royal Palace Must Be Rebuilt at Any Cost (Video inside)|work=Fresh News Asia|url=https://en.freshnewsasia.com/index.php/en/localnews/35320-2023-03-16-05-31-26.html|access-date=16 March 2023}}</ref> == ព្រះរាជដំណាក់បច្ចុប្បន្ន == ក្រៅពីជាទីកន្លែងស្នាក់នៅផ្លូវការនិងបណ្ដោះអាសន្នរបស់[[ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ]]ព្រះរាជដំណាក់នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]នេះក៏ជាទីតាំងទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិផងដែរ។បើទោះបីជាមិនអនុញ្ញាតឲ្យសាធារណជនចូលទៅក្នុងព្រះរាជដំណាក់នេះដោយផ្ទាល់ក៏ដោយក៏គេអាចទស្សនានិងគយគន់ទិដ្ឋភាពព្រះបរមរាជវាំងបានពីខាងក្រៅពី'''សួនច្បារឯករាជ្យ'''ដែលនៅជាប់គ្នាដែលជាសួនសាធារណៈ។<ref>{{Cite web |date=2018 |title=Royal Independence Gardens & Royal Residence |url=https://justsiemreap.com/things-to-do/attractions/royal-independence-gardens-royal-residence/ |access-date=13 March 2023 |publisher=JustSiemReap}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023 |title=Royal Residence in Siem Reap |url=https://www.cambotours.com/royal-residence-in-siem-reap.html |access-date=14 March 2023 |publisher=Cambo Tours & Travel}</ref>នៅក្នុងបរិវេណព្រះរាជដំណាក់នេះមានរូបសំណាកមេទ័ពទាំង ១២ និង[[ព្រះអង្គចេកព្រះអង្គចម|ទីសក្ការៈបូជាព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ដែលជាទីកន្លែងសក្ការៈបូជារបស់ប្រជាជន[[ខ្មែរ]]គ្រប់រូបដែលជាពុទ្ធសាសនិកចូលទៅគោរពបូជា។<ref>{{Cite web |date=2023 |title=The Pagodas of Siem Reap |url=https://helloangkor.com/the-pagodas-of-siem-reap/ |access-date=13 March 2023 |publisher=Hello Angkor}}</ref><ref>{{Cite news|date=23 September 2011|title=The guardian statues|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/siem-reap-insider/guardian-statues|access-date=13 March 2022}</ref><ref>{{Cite web |date=2018 |title=Activités Royales » 2018 » Décembre » LLMM le Roi et la Reine-Mère Norodom Monineath Sihanouk |url=https://www.norodomsihanouk.info/activity/view_id1888.html |access-date=13 March 2023 |publisher=Official website of King-Father Norodom Sihanoul (Royal Cabinet)}}</ref> == ឯកសារយោង == 8f8dviv05bkmdjk1kkfq01dp93un5hg 322294 322293 2025-06-19T14:50:46Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* ប្រវត្តិសាស្ត្រ */ 322294 wikitext text/x-wiki {{ប្រអប់ព័ត៌មាន អាគារ|name=ព្រះរាជដំណាក់|native_name=|image=Royal Palace, Siem Reap.JPG|caption=ទិដ្ឋភាពនៃព្រះរាជដំណាក់|map_type=|map_caption=|location=ផ្លូវជាតិលេខ៦, ក្រុង[[សៀមរាប]], [[ប្រទេសកម្ពុជា]]|architect=|floor_area=|client=|engineer=|start_date=១៩០៤|coordinates={{Coord|13.36166|103.85897|region:KH-12|format=dms|display=inline,title}}|date_demolished=|cost=|structural_system=|style=[[ស្ថាបត្យកម្មខ្មែរ|ខ្មែរ]]|size=}} [[Category:Articles with short description]] [[Category:Short description matches Wikidata]] <templatestyles src="Module:Infobox/styles.css"></templatestyles> '''ព្រះរាជដំណាក់''' គឺជាព្រះបរមរាជវាំងដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]] ។ <ref>{{Cite web |title=Visit to the Royal Residence in Siem Reap |url=http://www.madmonkeyhostels.com/h2o_tour/visit-royal-residence-siem-reap/ |access-date=2023-04-30 |archivedate=2018-10-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181024192600/https://www.madmonkeyhostels.com/h2o_tour/visit-royal-residence-siem-reap/ |url-status=dead }}</ref> ព្រះរាជដំណាក់គឺជាទីកន្លែងស្នាក់នៅផ្លូវការនិងបណ្ដោះអាសន្នរបស់[[ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា|ព្រះមហាក្សត្រនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]នៅពេលដែលព្រះអង្គយាងមកកាន់[[ខេត្តសៀមរាប]]ទឹកដី[[ក្រុងអង្គរ|អង្គរ]]។ <ref>https://www.lonelyplanet.com/cambodia/siem-reap/attractions/royal-residence/a/poi-sig/1391212/355886 Royal Residence in ''The Lonely Planet''</ref> == ប្រវត្តិសាស្ត្រ == យោងតាមមន្ទីរព័ត៌មាន[[ខេត្តសៀមរាប]]ព្រះរាជដំណាក់នេះត្រូវបានសាងសង់ឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៤។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire engulfs century-old royal residence building in Siem Reap|work=TheStar|url=https://www.thestar.com.my/aseanplus/aseanplus-news/2023/03/13/fire-engulfs-century-old-royal-residence-building-in-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref> នៅក្នុង[[កម្ពុជាក្រោមអាណាព្យាបាលបារាំង|សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]ព្រះរាជដំណាក់នេះបានក្លាយជាទីតាំងដ៏សំខាន់មួយសម្រាប់អតីតព្រះមហាក្សត្រគឺ[[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]]ដែលត្រូវបានគេសន្មត់ថាព្រះអង្គបានប្រើប្រាស់ព្រះរាជដំណាក់នេះដើម្បីធ្វើផែនការនិងចាប់ផ្តើមស្វះស្វែងរកសេរីភាពដើម្បី[[ពិធីបុណ្យឯករាជ្យជាតិកម្ពុជា|ឯករាជ្យ]]ភាពរបស់[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]ឲ្យរួចផុតពីការត្រួតត្រារបស់[[បារាំង|ប្រទេសបារាំង]]នៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៥០។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Blaze rips through Royal Residence in Siem Reap|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/blaze-rips-through-royal-residence-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023 |title=Royal Residence in Siem Reap |url=https://www.cambotours.com/royal-residence-in-siem-reap.html |access-date=14 March 2023 |publisher=Cambo Tours & Travel}</ref><ref>{{Cite web |date=2018 |title=Royal Independence Gardens & Royal Residence |url=https://justsiemreap.com/things-to-do/attractions/royal-independence-gardens-royal-residence/ |access-date=13 March 2023 |publisher=JustSiemReap}}</ref> នៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៩០ ព្រះរាជដំណាក់នេះត្រូវបាន[[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]]ប្រើប្រាស់ធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះនៃឥស្សរជននយោបាយផ្សេងៗជាចម្បងសម្រាប់កិច្ចចរចាសន្តិភាពចំពេលមានការវិវឌ្ឍនយោបាយរបស់[[ប្រទេសកម្ពុជា]]រួមទាំងការជួបជាមួយនឹងនាយករដ្ឋមន្ត្រី[[ហ៊ុន សែន]]និង[[នរោត្តម រណឫទ្ធិ|ព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តម រណឫទ្ធិ]]ដែលជាអ្នកនយោបាយប្រឆាំងនឹង[[សម រង្ស៊ី|លោកសម រង្ស៊ី]]និងអ្នកការទូតបរទេស។<ref>{{Cite web |date=22 April 1998 |title=CAMBODIA-PRINCE |url=https://www.gettyimages.com/detail/news-photo/prince-norodom-ranariddh-his-father-king-norodom-sihanouk-news-photo/1189254863 |access-date=13 March 2023 |publisher=Getty Images}}</ref><ref>{{Cite news|date=31 July 1998|title=Hun Sen's olive branch has thorns|work=South China Morning Post|url=https://www.scmp.com/article/250026/hun-sens-olive-branch-has-thorns|access-date=13 March 2023}}</ref> កាលពីថ្ងៃទី ១៨ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០១៧ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]បានទទួលស្វាគមន៍តារាសម្ដែង[[ហូលីវូដ]]គឺអ្នកនាង[[អែនជេលីណា ចូលី]]និងក្រុមគ្រួសារនៅព្រះរាជដំណាក់។[[អែនជេលីណា ចូលី]]បានស្នាក់នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]]ដើម្បីចូលរួមពិធីបញ្ចាំងនិងសម្ភោធជាផ្លូវការលើកដំបូងនៃខ្សែភាពយន្ត'''រឿងមុនដំបូងខ្មែរក្រហមសម្លាប់ឪពុករបស់ខ្ញុំ'''ដែលលោកស្រីគឺជាអ្នកដឹកនាំខ្សែភាពយន្តនិង[[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]គឺជាអ្នកឧបត្ថម្ភនិងគាំទ្រខ្សែភាពយន្តនេះ។<ref>{{Cite news|date=19 February 2017|title=Angelina Jolie And Kids Make First Public Appearance Since Her Split From Brad Pitt|work=Huffington Post|url=https://www.huffpost.com/entry/angelina-jolie-first-public-appearance-divorce_n_58a9ebdfe4b07602ad55c409|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=14 February 2017|title=Cambodian royalty to open Angelina Jolie's film on Khmer Rouge survivor|work=USA Today|url=https://www.usatoday.com/story/life/movies/2017/02/14/cambodian-royalty-open-angelina-jolies-film-khmer-rouge-survivor/97894738/|access-date=4 September 2021}}</ref> នៅយប់ថ្ងៃទី ១២ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ អគ្គិភ័យបានឆាបឆេះយ៉ាងសន្ធោសន្ធៅដោយសារទុស្សេចរន្តអគ្គិសនីដែលបានធ្វើឲ្យខូចខាតផ្នែកខ្លះនៃអគារព្រះបរមរាជវាំងពិសេសអគារដែលនៅជាប់គ្នាដែលជាអគារការិយាល័យរបស់ព្រះមហាក្សត្របើទោះបីជាអគារព្រះបរមរាជវាំងធំមិនមានរងផលប៉ះពាល់ក៏ដោយ។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire damages part of Cambodian king's residence near temple|work=The Washington Post|url=https://www.washingtonpost.com/world/2023/03/13/cambodia-king-palace-fire-siem-reap/a46c7d94-c163-11ed-82a7-6a87555c1878_story.html|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire engulfs century-old royal residence building in Siem Reap|work=TheStar|url=https://www.thestar.com.my/aseanplus/aseanplus-news/2023/03/13/fire-engulfs-century-old-royal-residence-building-in-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Blaze rips through Royal Residence in Siem Reap|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/blaze-rips-through-royal-residence-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Pictures and Video: Fire at Royal Residence in Siem Reap|work=Khmer Times|url=https://www.khmertimeskh.com/501254088/pictures-and-video-fire-at-royal-residence-in-siem-reap/|access-date=13 March 2023}}</ref>មន្ត្រី​បាន​សន្យា​ថា​នឹង​កសាង​រចនាសម្ព័ន្ធ​ឡើង​វិញ​ដោយ​ក្រុមការងារ​បាន​ចាប់​ផ្តើមជួសជុលព្រះរាជដំណាក់នេះឡើងវិញ​ហើយ​។<ref>{{Cite news|date=15 March 2023|title=Charred Royal Residence Rebuilt|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/charred-royal-residence-rebuilt|access-date=16 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=16 March 2023|title=PM Hun Sen: Siem Reap Royal Palace Must Be Rebuilt at Any Cost (Video inside)|work=Fresh News Asia|url=https://en.freshnewsasia.com/index.php/en/localnews/35320-2023-03-16-05-31-26.html|access-date=16 March 2023}}</ref> == ព្រះរាជដំណាក់បច្ចុប្បន្ន == ក្រៅពីជាទីកន្លែងស្នាក់នៅផ្លូវការនិងបណ្ដោះអាសន្នរបស់[[ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ]]ព្រះរាជដំណាក់នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]នេះក៏ជាទីតាំងទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិផងដែរ។បើទោះបីជាមិនអនុញ្ញាតឲ្យសាធារណជនចូលទៅក្នុងព្រះរាជដំណាក់នេះដោយផ្ទាល់ក៏ដោយក៏គេអាចទស្សនានិងគយគន់ទិដ្ឋភាពព្រះបរមរាជវាំងបានពីខាងក្រៅពី'''សួនច្បារឯករាជ្យ'''ដែលនៅជាប់គ្នាដែលជាសួនសាធារណៈ។<ref>{{Cite web |date=2018 |title=Royal Independence Gardens & Royal Residence |url=https://justsiemreap.com/things-to-do/attractions/royal-independence-gardens-royal-residence/ |access-date=13 March 2023 |publisher=JustSiemReap}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023 |title=Royal Residence in Siem Reap |url=https://www.cambotours.com/royal-residence-in-siem-reap.html |access-date=14 March 2023 |publisher=Cambo Tours & Travel}</ref>នៅក្នុងបរិវេណព្រះរាជដំណាក់នេះមានរូបសំណាកមេទ័ពទាំង ១២ និង[[ព្រះអង្គចេកព្រះអង្គចម|ទីសក្ការៈបូជាព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ដែលជាទីកន្លែងសក្ការៈបូជារបស់ប្រជាជន[[ខ្មែរ]]គ្រប់រូបដែលជាពុទ្ធសាសនិកចូលទៅគោរពបូជា។<ref>{{Cite web |date=2023 |title=The Pagodas of Siem Reap |url=https://helloangkor.com/the-pagodas-of-siem-reap/ |access-date=13 March 2023 |publisher=Hello Angkor}}</ref><ref>{{Cite news|date=23 September 2011|title=The guardian statues|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/siem-reap-insider/guardian-statues|access-date=13 March 2022}</ref><ref>{{Cite web |date=2018 |title=Activités Royales » 2018 » Décembre » LLMM le Roi et la Reine-Mère Norodom Monineath Sihanouk |url=https://www.norodomsihanouk.info/activity/view_id1888.html |access-date=13 March 2023 |publisher=Official website of King-Father Norodom Sihanoul (Royal Cabinet)}}</ref> == ឯកសារយោង == 74cqgph3igln2hu1jxmpby2iobia4aq 322295 322294 2025-06-19T15:12:24Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* ប្រវត្តិសាស្ត្រ */ 322295 wikitext text/x-wiki {{ប្រអប់ព័ត៌មាន អាគារ|name=ព្រះរាជដំណាក់|native_name=|image=Royal Palace, Siem Reap.JPG|caption=ទិដ្ឋភាពនៃព្រះរាជដំណាក់|map_type=|map_caption=|location=ផ្លូវជាតិលេខ៦, ក្រុង[[សៀមរាប]], [[ប្រទេសកម្ពុជា]]|architect=|floor_area=|client=|engineer=|start_date=១៩០៤|coordinates={{Coord|13.36166|103.85897|region:KH-12|format=dms|display=inline,title}}|date_demolished=|cost=|structural_system=|style=[[ស្ថាបត្យកម្មខ្មែរ|ខ្មែរ]]|size=}} [[Category:Articles with short description]] [[Category:Short description matches Wikidata]] <templatestyles src="Module:Infobox/styles.css"></templatestyles> '''ព្រះរាជដំណាក់''' គឺជាព្រះបរមរាជវាំងដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]] ។ <ref>{{Cite web |title=Visit to the Royal Residence in Siem Reap |url=http://www.madmonkeyhostels.com/h2o_tour/visit-royal-residence-siem-reap/ |access-date=2023-04-30 |archivedate=2018-10-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181024192600/https://www.madmonkeyhostels.com/h2o_tour/visit-royal-residence-siem-reap/ |url-status=dead }}</ref> ព្រះរាជដំណាក់គឺជាទីកន្លែងស្នាក់នៅផ្លូវការនិងបណ្ដោះអាសន្នរបស់[[ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា|ព្រះមហាក្សត្រនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]នៅពេលដែលព្រះអង្គយាងមកកាន់[[ខេត្តសៀមរាប]]ទឹកដី[[ក្រុងអង្គរ|អង្គរ]]។ <ref>https://www.lonelyplanet.com/cambodia/siem-reap/attractions/royal-residence/a/poi-sig/1391212/355886 Royal Residence in ''The Lonely Planet''</ref> == ប្រវត្តិសាស្ត្រ == យោងតាមមន្ទីរព័ត៌មាន[[ខេត្តសៀមរាប]]ព្រះរាជដំណាក់នេះត្រូវបានសាងសង់ឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៤។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire engulfs century-old royal residence building in Siem Reap|work=TheStar|url=https://www.thestar.com.my/aseanplus/aseanplus-news/2023/03/13/fire-engulfs-century-old-royal-residence-building-in-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref> នៅក្នុង[[កម្ពុជាក្រោមអាណាព្យាបាលបារាំង|សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]ព្រះរាជដំណាក់នេះបានក្លាយជាទីតាំងដ៏សំខាន់មួយសម្រាប់អតីតព្រះមហាក្សត្រគឺ[[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]]ដែលត្រូវបានគេសន្មត់ថាព្រះអង្គបានប្រើប្រាស់ព្រះរាជដំណាក់នេះដើម្បីធ្វើផែនការនិងចាប់ផ្តើមស្វះស្វែងរកសេរីភាពដើម្បី[[ពិធីបុណ្យឯករាជ្យជាតិកម្ពុជា|ឯករាជ្យ]]ភាពរបស់[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]ឲ្យរួចផុតពីការត្រួតត្រារបស់[[បារាំង|ប្រទេសបារាំង]]នៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៥០។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Blaze rips through Royal Residence in Siem Reap|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/blaze-rips-through-royal-residence-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023 |title=Royal Residence in Siem Reap |url=https://www.cambotours.com/royal-residence-in-siem-reap.html |access-date=14 March 2023 |publisher=Cambo Tours & Travel}</ref><ref>{{Cite web |date=2018 |title=Royal Independence Gardens & Royal Residence |url=https://justsiemreap.com/things-to-do/attractions/royal-independence-gardens-royal-residence/ |access-date=13 March 2023 |publisher=JustSiemReap}}</ref> នៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៩០ ព្រះរាជដំណាក់នេះត្រូវបាន[[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]]ប្រើប្រាស់ធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះនៃឥស្សរជននយោបាយផ្សេងៗជាចម្បងសម្រាប់កិច្ចចរចាសន្តិភាពចំពេលមានការវិវឌ្ឍនយោបាយរបស់[[ប្រទេសកម្ពុជា]]រួមទាំងការជួបជាមួយនឹងនាយករដ្ឋមន្ត្រី[[ហ៊ុន សែន]]និង[[នរោត្តម រណឫទ្ធិ|ព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តម រណឫទ្ធិ]]ដែលជាអ្នកនយោបាយប្រឆាំងនឹង[[សម រង្ស៊ី|លោកសម រង្ស៊ី]]និងអ្នកការទូតបរទេស។<ref>{{Cite web |date=22 April 1998 |title=CAMBODIA-PRINCE |url=https://www.gettyimages.com/detail/news-photo/prince-norodom-ranariddh-his-father-king-norodom-sihanouk-news-photo/1189254863 |access-date=13 March 2023 |publisher=Getty Images}}</ref><ref>{{Cite news|date=31 July 1998|title=Hun Sen's olive branch has thorns|work=South China Morning Post|url=https://www.scmp.com/article/250026/hun-sens-olive-branch-has-thorns|access-date=13 March 2023}}</ref> កាលពីថ្ងៃទី ១៨ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០១៧ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]បានទទួលស្វាគមន៍តារាសម្ដែង[[ហូលីវូដ]]គឺអ្នកនាង[[អែនជេលីណា ចូលី]]និងក្រុមគ្រួសារនៅព្រះរាជដំណាក់។[[អែនជេលីណា ចូលី]]បានស្នាក់នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]]ដើម្បីចូលរួមពិធីបញ្ចាំងនិងសម្ភោធជាផ្លូវការលើកដំបូងនៃខ្សែភាពយន្ត'''រឿងមុនដំបូងខ្មែរក្រហមសម្លាប់ឪពុករបស់ខ្ញុំ'''ដែលលោកស្រីគឺជាអ្នកដឹកនាំខ្សែភាពយន្តនិង[[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]គឺជាអ្នកឧបត្ថម្ភនិងគាំទ្រខ្សែភាពយន្តនេះ។<ref>{{Cite news|date=19 February 2017|title=Angelina Jolie And Kids Make First Public Appearance Since Her Split From Brad Pitt|work=Huffington Post|url=https://www.huffpost.com/entry/angelina-jolie-first-public-appearance-divorce_n_58a9ebdfe4b07602ad55c409|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=14 February 2017|title=Cambodian royalty to open Angelina Jolie's film on Khmer Rouge survivor|work=USA Today|url=https://www.usatoday.com/story/life/movies/2017/02/14/cambodian-royalty-open-angelina-jolies-film-khmer-rouge-survivor/97894738/|access-date=4 September 2021}}</ref> នៅចុងខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០២២ [[ក្រសួងព្រះបរមរាជវាំង]]បាន ដំឡើងរូបសំណាកមេទ័ព[[ខ្មែរ]]ចំនួន ១២ ធ្វើអំពីស្ពាន់ ដើម្បីទុកជាអនុស្សាវរីយ៍និងរំលឹកដល់មេទ័ពនៅក្នុង[[អាណាចក្រខ្មែរ]]។រូបសំណាកទាំងនេះត្រូវបានបើកឲ្យសាធារណជនឃើញជាផ្លូវការនៅខាងក្រៅព្រះរាជដំណាក់ហើយ[[ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]បានយាងទៅពិនិត្យនិងទតមើលការដំឡើងរូបសំណាកថ្មីៗទាំងនេះបន្តិចក្រោយមក។ នៅយប់ថ្ងៃទី ១២ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ អគ្គិភ័យបានឆាបឆេះយ៉ាងសន្ធោសន្ធៅដោយសារទុស្សេចរន្តអគ្គិសនីដែលបានធ្វើឲ្យខូចខាតផ្នែកខ្លះនៃអគារព្រះបរមរាជវាំងពិសេសអគារដែលនៅជាប់គ្នាដែលជាអគារការិយាល័យរបស់ព្រះមហាក្សត្របើទោះបីជាអគារព្រះបរមរាជវាំងធំមិនមានរងផលប៉ះពាល់ក៏ដោយ។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire damages part of Cambodian king's residence near temple|work=The Washington Post|url=https://www.washingtonpost.com/world/2023/03/13/cambodia-king-palace-fire-siem-reap/a46c7d94-c163-11ed-82a7-6a87555c1878_story.html|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire engulfs century-old royal residence building in Siem Reap|work=TheStar|url=https://www.thestar.com.my/aseanplus/aseanplus-news/2023/03/13/fire-engulfs-century-old-royal-residence-building-in-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Blaze rips through Royal Residence in Siem Reap|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/blaze-rips-through-royal-residence-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Pictures and Video: Fire at Royal Residence in Siem Reap|work=Khmer Times|url=https://www.khmertimeskh.com/501254088/pictures-and-video-fire-at-royal-residence-in-siem-reap/|access-date=13 March 2023}}</ref>មន្ត្រី​បាន​សន្យា​ថា​នឹង​កសាង​រចនាសម្ព័ន្ធ​ឡើង​វិញ​ដោយ​ក្រុមការងារ​បាន​ចាប់​ផ្តើមជួសជុលព្រះរាជដំណាក់នេះឡើងវិញ​ហើយ​។<ref>{{Cite news|date=15 March 2023|title=Charred Royal Residence Rebuilt|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/charred-royal-residence-rebuilt|access-date=16 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=16 March 2023|title=PM Hun Sen: Siem Reap Royal Palace Must Be Rebuilt at Any Cost (Video inside)|work=Fresh News Asia|url=https://en.freshnewsasia.com/index.php/en/localnews/35320-2023-03-16-05-31-26.html|access-date=16 March 2023}}</ref> == ព្រះរាជដំណាក់បច្ចុប្បន្ន == ក្រៅពីជាទីកន្លែងស្នាក់នៅផ្លូវការនិងបណ្ដោះអាសន្នរបស់[[ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ]]ព្រះរាជដំណាក់នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]នេះក៏ជាទីតាំងទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិផងដែរ។បើទោះបីជាមិនអនុញ្ញាតឲ្យសាធារណជនចូលទៅក្នុងព្រះរាជដំណាក់នេះដោយផ្ទាល់ក៏ដោយក៏គេអាចទស្សនានិងគយគន់ទិដ្ឋភាពព្រះបរមរាជវាំងបានពីខាងក្រៅពី'''សួនច្បារឯករាជ្យ'''ដែលនៅជាប់គ្នាដែលជាសួនសាធារណៈ។<ref>{{Cite web |date=2018 |title=Royal Independence Gardens & Royal Residence |url=https://justsiemreap.com/things-to-do/attractions/royal-independence-gardens-royal-residence/ |access-date=13 March 2023 |publisher=JustSiemReap}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023 |title=Royal Residence in Siem Reap |url=https://www.cambotours.com/royal-residence-in-siem-reap.html |access-date=14 March 2023 |publisher=Cambo Tours & Travel}</ref>នៅក្នុងបរិវេណព្រះរាជដំណាក់នេះមានរូបសំណាកមេទ័ពទាំង ១២ និង[[ព្រះអង្គចេកព្រះអង្គចម|ទីសក្ការៈបូជាព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ដែលជាទីកន្លែងសក្ការៈបូជារបស់ប្រជាជន[[ខ្មែរ]]គ្រប់រូបដែលជាពុទ្ធសាសនិកចូលទៅគោរពបូជា។<ref>{{Cite web |date=2023 |title=The Pagodas of Siem Reap |url=https://helloangkor.com/the-pagodas-of-siem-reap/ |access-date=13 March 2023 |publisher=Hello Angkor}}</ref><ref>{{Cite news|date=23 September 2011|title=The guardian statues|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/siem-reap-insider/guardian-statues|access-date=13 March 2022}</ref><ref>{{Cite web |date=2018 |title=Activités Royales » 2018 » Décembre » LLMM le Roi et la Reine-Mère Norodom Monineath Sihanouk |url=https://www.norodomsihanouk.info/activity/view_id1888.html |access-date=13 March 2023 |publisher=Official website of King-Father Norodom Sihanoul (Royal Cabinet)}}</ref> == ឯកសារយោង == 4muddjpegz663h9r4fbs8ve6i94sxlp 322296 322295 2025-06-19T15:15:46Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 /* ប្រវត្តិសាស្ត្រ */ 322296 wikitext text/x-wiki {{ប្រអប់ព័ត៌មាន អាគារ|name=ព្រះរាជដំណាក់|native_name=|image=Royal Palace, Siem Reap.JPG|caption=ទិដ្ឋភាពនៃព្រះរាជដំណាក់|map_type=|map_caption=|location=ផ្លូវជាតិលេខ៦, ក្រុង[[សៀមរាប]], [[ប្រទេសកម្ពុជា]]|architect=|floor_area=|client=|engineer=|start_date=១៩០៤|coordinates={{Coord|13.36166|103.85897|region:KH-12|format=dms|display=inline,title}}|date_demolished=|cost=|structural_system=|style=[[ស្ថាបត្យកម្មខ្មែរ|ខ្មែរ]]|size=}} [[Category:Articles with short description]] [[Category:Short description matches Wikidata]] <templatestyles src="Module:Infobox/styles.css"></templatestyles> '''ព្រះរាជដំណាក់''' គឺជាព្រះបរមរាជវាំងដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]] ។ <ref>{{Cite web |title=Visit to the Royal Residence in Siem Reap |url=http://www.madmonkeyhostels.com/h2o_tour/visit-royal-residence-siem-reap/ |access-date=2023-04-30 |archivedate=2018-10-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181024192600/https://www.madmonkeyhostels.com/h2o_tour/visit-royal-residence-siem-reap/ |url-status=dead }}</ref> ព្រះរាជដំណាក់គឺជាទីកន្លែងស្នាក់នៅផ្លូវការនិងបណ្ដោះអាសន្នរបស់[[ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា|ព្រះមហាក្សត្រនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]នៅពេលដែលព្រះអង្គយាងមកកាន់[[ខេត្តសៀមរាប]]ទឹកដី[[ក្រុងអង្គរ|អង្គរ]]។ <ref>https://www.lonelyplanet.com/cambodia/siem-reap/attractions/royal-residence/a/poi-sig/1391212/355886 Royal Residence in ''The Lonely Planet''</ref> == ប្រវត្តិសាស្ត្រ == យោងតាមមន្ទីរព័ត៌មាន[[ខេត្តសៀមរាប]]ព្រះរាជដំណាក់នេះត្រូវបានសាងសង់ឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៤។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire engulfs century-old royal residence building in Siem Reap|work=TheStar|url=https://www.thestar.com.my/aseanplus/aseanplus-news/2023/03/13/fire-engulfs-century-old-royal-residence-building-in-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref> នៅក្នុង[[កម្ពុជាក្រោមអាណាព្យាបាលបារាំង|សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]ព្រះរាជដំណាក់នេះបានក្លាយជាទីតាំងដ៏សំខាន់មួយសម្រាប់អតីតព្រះមហាក្សត្រគឺ[[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]]ដែលត្រូវបានគេសន្មត់ថាព្រះអង្គបានប្រើប្រាស់ព្រះរាជដំណាក់នេះដើម្បីធ្វើផែនការនិងចាប់ផ្តើមស្វះស្វែងរកសេរីភាពដើម្បី[[ពិធីបុណ្យឯករាជ្យជាតិកម្ពុជា|ឯករាជ្យ]]ភាពរបស់[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]ឲ្យរួចផុតពីការត្រួតត្រារបស់[[បារាំង|ប្រទេសបារាំង]]នៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៥០។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Blaze rips through Royal Residence in Siem Reap|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/blaze-rips-through-royal-residence-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023 |title=Royal Residence in Siem Reap |url=https://www.cambotours.com/royal-residence-in-siem-reap.html |access-date=14 March 2023 |publisher=Cambo Tours & Travel}</ref><ref>{{Cite web |date=2018 |title=Royal Independence Gardens & Royal Residence |url=https://justsiemreap.com/things-to-do/attractions/royal-independence-gardens-royal-residence/ |access-date=13 March 2023 |publisher=JustSiemReap}}</ref> នៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៩០ ព្រះរាជដំណាក់នេះត្រូវបាន[[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]]ប្រើប្រាស់ធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះនៃឥស្សរជននយោបាយផ្សេងៗជាចម្បងសម្រាប់កិច្ចចរចាសន្តិភាពចំពេលមានការវិវឌ្ឍនយោបាយរបស់[[ប្រទេសកម្ពុជា]]រួមទាំងការជួបជាមួយនឹងនាយករដ្ឋមន្ត្រី[[ហ៊ុន សែន]]និង[[នរោត្តម រណឫទ្ធិ|ព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តម រណឫទ្ធិ]]ដែលជាអ្នកនយោបាយប្រឆាំងនឹង[[សម រង្ស៊ី|លោកសម រង្ស៊ី]]និងអ្នកការទូតបរទេស។<ref>{{Cite web |date=22 April 1998 |title=CAMBODIA-PRINCE |url=https://www.gettyimages.com/detail/news-photo/prince-norodom-ranariddh-his-father-king-norodom-sihanouk-news-photo/1189254863 |access-date=13 March 2023 |publisher=Getty Images}}</ref><ref>{{Cite news|date=31 July 1998|title=Hun Sen's olive branch has thorns|work=South China Morning Post|url=https://www.scmp.com/article/250026/hun-sens-olive-branch-has-thorns|access-date=13 March 2023}}</ref> កាលពីថ្ងៃទី ១៨ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០១៧ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]បានទទួលស្វាគមន៍តារាសម្ដែង[[ហូលីវូដ]]គឺអ្នកនាង[[អែនជេលីណា ចូលី]]និងក្រុមគ្រួសារនៅព្រះរាជដំណាក់។[[អែនជេលីណា ចូលី]]បានស្នាក់នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]]ដើម្បីចូលរួមពិធីបញ្ចាំងនិងសម្ភោធជាផ្លូវការលើកដំបូងនៃខ្សែភាពយន្ត'''រឿងមុនដំបូងខ្មែរក្រហមសម្លាប់ឪពុករបស់ខ្ញុំ'''ដែលលោកស្រីគឺជាអ្នកដឹកនាំខ្សែភាពយន្តនិង[[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]គឺជាអ្នកឧបត្ថម្ភនិងគាំទ្រខ្សែភាពយន្តនេះ។<ref>{{Cite news|date=19 February 2017|title=Angelina Jolie And Kids Make First Public Appearance Since Her Split From Brad Pitt|work=Huffington Post|url=https://www.huffpost.com/entry/angelina-jolie-first-public-appearance-divorce_n_58a9ebdfe4b07602ad55c409|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=14 February 2017|title=Cambodian royalty to open Angelina Jolie's film on Khmer Rouge survivor|work=USA Today|url=https://www.usatoday.com/story/life/movies/2017/02/14/cambodian-royalty-open-angelina-jolies-film-khmer-rouge-survivor/97894738/|access-date=4 September 2021}}</ref> នៅចុងខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០២២ [[ក្រសួងព្រះបរមរាជវាំង]]បាន ដំឡើងរូបសំណាកមេទ័ព[[ខ្មែរ]]ចំនួន ១២ ធ្វើអំពីស្ពាន់ ដើម្បីទុកជាអនុស្សាវរីយ៍និងរំលឹកដល់មេទ័ពនៅក្នុង[[អាណាចក្រខ្មែរ]]។រូបសំណាកទាំងនេះត្រូវបានបើកឲ្យសាធារណជនឃើញជាផ្លូវការនៅខាងក្រៅព្រះរាជដំណាក់ហើយមិនយូរប៉ុន្មាន[[ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]បានយាងទៅពិនិត្យនិងទតមើលការដំឡើងរូបសំណាកថ្មីៗទាំងនេះផងដែរ។<ref>{{cite news|url=https://www.phnompenhpost.com/national/siem-reaps-royal-gardens-unveils-12-copper-cast-statues-war-heroes|title=Siem Reap's royal gardens unveils 12 copper cast statues of war heroes|work=Phnom Penh Post|date=20 December 2022|access-date=3 August 2023}}</ref><ref>{{cite news|url=https://cambodianess.com/article/copper-angkorian-warriors-showcase-old-skill|title=Copper Angkorian Warriors Showcase Old Skill|work=Cambodianess|date=12 March 2023|access-date=3 August 2023}}</ref> នៅយប់ថ្ងៃទី ១២ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ អគ្គិភ័យបានឆាបឆេះយ៉ាងសន្ធោសន្ធៅដោយសារទុស្សេចរន្តអគ្គិសនីដែលបានធ្វើឲ្យខូចខាតផ្នែកខ្លះនៃអគារព្រះបរមរាជវាំងពិសេសអគារដែលនៅជាប់គ្នាដែលជាអគារការិយាល័យរបស់ព្រះមហាក្សត្របើទោះបីជាអគារព្រះបរមរាជវាំងធំមិនមានរងផលប៉ះពាល់ក៏ដោយ។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire damages part of Cambodian king's residence near temple|work=The Washington Post|url=https://www.washingtonpost.com/world/2023/03/13/cambodia-king-palace-fire-siem-reap/a46c7d94-c163-11ed-82a7-6a87555c1878_story.html|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire engulfs century-old royal residence building in Siem Reap|work=TheStar|url=https://www.thestar.com.my/aseanplus/aseanplus-news/2023/03/13/fire-engulfs-century-old-royal-residence-building-in-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Blaze rips through Royal Residence in Siem Reap|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/blaze-rips-through-royal-residence-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Pictures and Video: Fire at Royal Residence in Siem Reap|work=Khmer Times|url=https://www.khmertimeskh.com/501254088/pictures-and-video-fire-at-royal-residence-in-siem-reap/|access-date=13 March 2023}}</ref>មន្ត្រី​បាន​សន្យា​ថា​នឹង​កសាង​រចនាសម្ព័ន្ធ​ឡើង​វិញ​ដោយ​ក្រុមការងារ​បាន​ចាប់​ផ្តើមជួសជុលព្រះរាជដំណាក់នេះឡើងវិញ​ហើយ​។<ref>{{Cite news|date=15 March 2023|title=Charred Royal Residence Rebuilt|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/charred-royal-residence-rebuilt|access-date=16 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=16 March 2023|title=PM Hun Sen: Siem Reap Royal Palace Must Be Rebuilt at Any Cost (Video inside)|work=Fresh News Asia|url=https://en.freshnewsasia.com/index.php/en/localnews/35320-2023-03-16-05-31-26.html|access-date=16 March 2023}}</ref> == ព្រះរាជដំណាក់បច្ចុប្បន្ន == ក្រៅពីជាទីកន្លែងស្នាក់នៅផ្លូវការនិងបណ្ដោះអាសន្នរបស់[[ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ]]ព្រះរាជដំណាក់នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]នេះក៏ជាទីតាំងទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិផងដែរ។បើទោះបីជាមិនអនុញ្ញាតឲ្យសាធារណជនចូលទៅក្នុងព្រះរាជដំណាក់នេះដោយផ្ទាល់ក៏ដោយក៏គេអាចទស្សនានិងគយគន់ទិដ្ឋភាពព្រះបរមរាជវាំងបានពីខាងក្រៅពី'''សួនច្បារឯករាជ្យ'''ដែលនៅជាប់គ្នាដែលជាសួនសាធារណៈ។<ref>{{Cite web |date=2018 |title=Royal Independence Gardens & Royal Residence |url=https://justsiemreap.com/things-to-do/attractions/royal-independence-gardens-royal-residence/ |access-date=13 March 2023 |publisher=JustSiemReap}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023 |title=Royal Residence in Siem Reap |url=https://www.cambotours.com/royal-residence-in-siem-reap.html |access-date=14 March 2023 |publisher=Cambo Tours & Travel}</ref>នៅក្នុងបរិវេណព្រះរាជដំណាក់នេះមានរូបសំណាកមេទ័ពទាំង ១២ និង[[ព្រះអង្គចេកព្រះអង្គចម|ទីសក្ការៈបូជាព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ដែលជាទីកន្លែងសក្ការៈបូជារបស់ប្រជាជន[[ខ្មែរ]]គ្រប់រូបដែលជាពុទ្ធសាសនិកចូលទៅគោរពបូជា។<ref>{{Cite web |date=2023 |title=The Pagodas of Siem Reap |url=https://helloangkor.com/the-pagodas-of-siem-reap/ |access-date=13 March 2023 |publisher=Hello Angkor}}</ref><ref>{{Cite news|date=23 September 2011|title=The guardian statues|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/siem-reap-insider/guardian-statues|access-date=13 March 2022}</ref><ref>{{Cite web |date=2018 |title=Activités Royales » 2018 » Décembre » LLMM le Roi et la Reine-Mère Norodom Monineath Sihanouk |url=https://www.norodomsihanouk.info/activity/view_id1888.html |access-date=13 March 2023 |publisher=Official website of King-Father Norodom Sihanoul (Royal Cabinet)}}</ref> == ឯកសារយោង == 426eesfo05hbgxwl1xlm5v3p26jwgob 322297 322296 2025-06-19T15:19:06Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 322297 wikitext text/x-wiki {{ប្រអប់ព័ត៌មាន អាគារ|name=ព្រះរាជដំណាក់|native_name=|image=Royal Palace, Siem Reap.JPG|caption=ទិដ្ឋភាពនៃព្រះរាជដំណាក់|map_type=|map_caption=|location=ផ្លូវជាតិលេខ៦, ក្រុង[[សៀមរាប]], [[ប្រទេសកម្ពុជា]]|architect=|floor_area=|client=|engineer=|start_date=១៩០៤|coordinates={{Coord|13.36166|103.85897|region:KH-12|format=dms|display=inline,title}}|date_demolished=|cost=|structural_system=|style=[[ស្ថាបត្យកម្មខ្មែរ|ខ្មែរ]]|size=}} [[Category:Articles with short description]] [[Category:Short description matches Wikidata]] <templatestyles src="Module:Infobox/styles.css"></templatestyles> '''ព្រះរាជដំណាក់''' គឺជាព្រះបរមរាជវាំងដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]] ។ <ref>{{Cite web |title=Visit to the Royal Residence in Siem Reap |url=http://www.madmonkeyhostels.com/h2o_tour/visit-royal-residence-siem-reap/ |access-date=2023-04-30 |archivedate=2018-10-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181024192600/https://www.madmonkeyhostels.com/h2o_tour/visit-royal-residence-siem-reap/ |url-status=dead }}</ref> ព្រះរាជដំណាក់គឺជាទីកន្លែងស្នាក់នៅផ្លូវការនិងបណ្ដោះអាសន្នរបស់[[ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា|ព្រះមហាក្សត្រនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]នៅពេលដែលព្រះអង្គយាងមកកាន់[[ខេត្តសៀមរាប]]ទឹកដី[[ក្រុងអង្គរ|អង្គរ]]។ <ref>https://www.lonelyplanet.com/cambodia/siem-reap/attractions/royal-residence/a/poi-sig/1391212/355886 Royal Residence in ''The Lonely Planet''</ref> == ប្រវត្តិសាស្ត្រ == យោងតាមមន្ទីរព័ត៌មាន[[ខេត្តសៀមរាប]]ព្រះរាជដំណាក់នេះត្រូវបានសាងសង់ឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៤។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire engulfs century-old royal residence building in Siem Reap|work=TheStar|url=https://www.thestar.com.my/aseanplus/aseanplus-news/2023/03/13/fire-engulfs-century-old-royal-residence-building-in-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref> នៅក្នុង[[កម្ពុជាក្រោមអាណាព្យាបាលបារាំង|សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]ព្រះរាជដំណាក់នេះបានក្លាយជាទីតាំងដ៏សំខាន់មួយសម្រាប់អតីតព្រះមហាក្សត្រគឺ[[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]]ដែលត្រូវបានគេសន្មត់ថាព្រះអង្គបានប្រើប្រាស់ព្រះរាជដំណាក់នេះដើម្បីធ្វើផែនការនិងចាប់ផ្តើមស្វះស្វែងរកសេរីភាពដើម្បី[[ពិធីបុណ្យឯករាជ្យជាតិកម្ពុជា|ឯករាជ្យ]]ភាពរបស់[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]ឲ្យរួចផុតពីការត្រួតត្រារបស់[[បារាំង|ប្រទេសបារាំង]]នៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៥០។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Blaze rips through Royal Residence in Siem Reap|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/blaze-rips-through-royal-residence-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023 |title=Royal Residence in Siem Reap |url=https://www.cambotours.com/royal-residence-in-siem-reap.html |access-date=14 March 2023 |publisher=Cambo Tours & Travel}</ref><ref>{{Cite web |date=2018 |title=Royal Independence Gardens & Royal Residence |url=https://justsiemreap.com/things-to-do/attractions/royal-independence-gardens-royal-residence/ |access-date=13 March 2023 |publisher=JustSiemReap}}</ref> នៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៩០ ព្រះរាជដំណាក់នេះត្រូវបាន[[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]]ប្រើប្រាស់ធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះនៃឥស្សរជននយោបាយផ្សេងៗជាចម្បងសម្រាប់កិច្ចចរចាសន្តិភាពចំពេលមានការវិវឌ្ឍនយោបាយរបស់[[ប្រទេសកម្ពុជា]]រួមទាំងការជួបជាមួយនឹងនាយករដ្ឋមន្ត្រី[[ហ៊ុន សែន]]និង[[នរោត្តម រណឫទ្ធិ|ព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តម រណឫទ្ធិ]]ដែលជាអ្នកនយោបាយប្រឆាំងនឹង[[សម រង្ស៊ី|លោកសម រង្ស៊ី]]និងអ្នកការទូតបរទេស។<ref>{{Cite web |date=22 April 1998 |title=CAMBODIA-PRINCE |url=https://www.gettyimages.com/detail/news-photo/prince-norodom-ranariddh-his-father-king-norodom-sihanouk-news-photo/1189254863 |access-date=13 March 2023 |publisher=Getty Images}}</ref><ref>{{Cite news|date=31 July 1998|title=Hun Sen's olive branch has thorns|work=South China Morning Post|url=https://www.scmp.com/article/250026/hun-sens-olive-branch-has-thorns|access-date=13 March 2023}}</ref> កាលពីថ្ងៃទី ១៨ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០១៧ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]បានទទួលស្វាគមន៍តារាសម្ដែង[[ហូលីវូដ]]គឺអ្នកនាង[[អែនជេលីណា ចូលី]]និងក្រុមគ្រួសារនៅព្រះរាជដំណាក់។[[អែនជេលីណា ចូលី]]បានស្នាក់នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]]ដើម្បីចូលរួមពិធីបញ្ចាំងនិងសម្ភោធជាផ្លូវការលើកដំបូងនៃខ្សែភាពយន្ត'''រឿងមុនដំបូងខ្មែរក្រហមសម្លាប់ឪពុករបស់ខ្ញុំ'''ដែលលោកស្រីគឺជាអ្នកដឹកនាំខ្សែភាពយន្តនិង[[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]គឺជាអ្នកឧបត្ថម្ភនិងគាំទ្រខ្សែភាពយន្តនេះ។<ref>{{Cite news|date=19 February 2017|title=Angelina Jolie And Kids Make First Public Appearance Since Her Split From Brad Pitt|work=Huffington Post|url=https://www.huffpost.com/entry/angelina-jolie-first-public-appearance-divorce_n_58a9ebdfe4b07602ad55c409|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=14 February 2017|title=Cambodian royalty to open Angelina Jolie's film on Khmer Rouge survivor|work=USA Today|url=https://www.usatoday.com/story/life/movies/2017/02/14/cambodian-royalty-open-angelina-jolies-film-khmer-rouge-survivor/97894738/|access-date=4 September 2021}}</ref> នៅចុងខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០២២ [[ក្រសួងព្រះបរមរាជវាំង]]បាន ដំឡើងរូបសំណាកមេទ័ព[[ខ្មែរ]]ចំនួន ១២ ធ្វើអំពីស្ពាន់ដើម្បីទុកជាអនុស្សាវរីយ៍និងរំលឹកដល់មេទ័ពនៅក្នុង[[អាណាចក្រខ្មែរ|សម័យអាណាចក្រខ្មែរ]]។រូបសំណាកទាំងនេះត្រូវបានបើកឲ្យសាធារណជនឃើញជាផ្លូវការនៅខាងក្រៅព្រះរាជដំណាក់ហើយមិនយូរប៉ុន្មាន[[ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]បានយាងទៅពិនិត្យនិងទតមើលការដំឡើងរូបសំណាកថ្មីៗទាំងនេះផងដែរ។<ref>{{cite news|url=https://www.phnompenhpost.com/national/siem-reaps-royal-gardens-unveils-12-copper-cast-statues-war-heroes|title=Siem Reap's royal gardens unveils 12 copper cast statues of war heroes|work=Phnom Penh Post|date=20 December 2022|access-date=3 August 2023}}</ref><ref>{{cite news|url=https://cambodianess.com/article/copper-angkorian-warriors-showcase-old-skill|title=Copper Angkorian Warriors Showcase Old Skill|work=Cambodianess|date=12 March 2023|access-date=3 August 2023}}</ref> នៅយប់ថ្ងៃទី ១២ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ អគ្គិភ័យបានឆាបឆេះយ៉ាងសន្ធោសន្ធៅដោយសារទុស្សេចរន្តអគ្គិសនីដែលបានធ្វើឲ្យខូចខាតផ្នែកខ្លះនៃអគារព្រះបរមរាជវាំងពិសេសអគារដែលនៅជាប់គ្នាដែលជាអគារការិយាល័យរបស់ព្រះមហាក្សត្របើទោះបីជាអគារព្រះបរមរាជវាំងធំមិនមានរងផលប៉ះពាល់ក៏ដោយ។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire damages part of Cambodian king's residence near temple|work=The Washington Post|url=https://www.washingtonpost.com/world/2023/03/13/cambodia-king-palace-fire-siem-reap/a46c7d94-c163-11ed-82a7-6a87555c1878_story.html|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire engulfs century-old royal residence building in Siem Reap|work=TheStar|url=https://www.thestar.com.my/aseanplus/aseanplus-news/2023/03/13/fire-engulfs-century-old-royal-residence-building-in-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Blaze rips through Royal Residence in Siem Reap|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/blaze-rips-through-royal-residence-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Pictures and Video: Fire at Royal Residence in Siem Reap|work=Khmer Times|url=https://www.khmertimeskh.com/501254088/pictures-and-video-fire-at-royal-residence-in-siem-reap/|access-date=13 March 2023}}</ref>មន្ត្រី​បាន​សន្យា​ថា​នឹង​កសាង​រចនាសម្ព័ន្ធ​ឡើង​វិញ​ដោយ​ក្រុមការងារ​បាន​ចាប់​ផ្តើមជួសជុលព្រះរាជដំណាក់នេះឡើងវិញ​ហើយ​។<ref>{{Cite news|date=15 March 2023|title=Charred Royal Residence Rebuilt|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/charred-royal-residence-rebuilt|access-date=16 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=16 March 2023|title=PM Hun Sen: Siem Reap Royal Palace Must Be Rebuilt at Any Cost (Video inside)|work=Fresh News Asia|url=https://en.freshnewsasia.com/index.php/en/localnews/35320-2023-03-16-05-31-26.html|access-date=16 March 2023}}</ref> == ព្រះរាជដំណាក់បច្ចុប្បន្ន == ក្រៅពីជាទីកន្លែងស្នាក់នៅផ្លូវការនិងបណ្ដោះអាសន្នរបស់[[ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ]]ព្រះរាជដំណាក់នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]នេះក៏ជាទីតាំងទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិផងដែរ។បើទោះបីជាមិនអនុញ្ញាតឲ្យសាធារណជនចូលទៅក្នុងព្រះរាជដំណាក់នេះដោយផ្ទាល់ក៏ដោយក៏គេអាចទស្សនានិងគយគន់ទិដ្ឋភាពព្រះបរមរាជវាំងបានពីខាងក្រៅពី'''សួនច្បារឯករាជ្យ'''ដែលនៅជាប់គ្នាដែលជាសួនសាធារណៈ។<ref>{{Cite web |date=2018 |title=Royal Independence Gardens & Royal Residence |url=https://justsiemreap.com/things-to-do/attractions/royal-independence-gardens-royal-residence/ |access-date=13 March 2023 |publisher=JustSiemReap}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023 |title=Royal Residence in Siem Reap |url=https://www.cambotours.com/royal-residence-in-siem-reap.html |access-date=14 March 2023 |publisher=Cambo Tours & Travel}</ref>នៅក្នុងបរិវេណព្រះរាជដំណាក់នេះមានរូបសំណាកមេទ័ពទាំង ១២ និង[[ព្រះអង្គចេកព្រះអង្គចម|ទីសក្ការៈបូជាព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ដែលជាទីកន្លែងសក្ការៈបូជារបស់ប្រជាជន[[ខ្មែរ]]គ្រប់រូបដែលជាពុទ្ធសាសនិកចូលទៅគោរពបូជា។<ref>{{Cite web |date=2023 |title=The Pagodas of Siem Reap |url=https://helloangkor.com/the-pagodas-of-siem-reap/ |access-date=13 March 2023 |publisher=Hello Angkor}}</ref><ref>{{Cite news|date=23 September 2011|title=The guardian statues|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/siem-reap-insider/guardian-statues|access-date=13 March 2022}</ref><ref>{{Cite web |date=2018 |title=Activités Royales » 2018 » Décembre » LLMM le Roi et la Reine-Mère Norodom Monineath Sihanouk |url=https://www.norodomsihanouk.info/activity/view_id1888.html |access-date=13 March 2023 |publisher=Official website of King-Father Norodom Sihanoul (Royal Cabinet)}}</ref> == ឯកសារយោង == pygcavjldqtppkmlc80ef4860xepylq 322298 322297 2025-06-19T15:24:49Z សុត្តន្ត សិរីហ្វុង 44959 322298 wikitext text/x-wiki {{ប្រអប់ព័ត៌មាន អាគារ|name=ព្រះរាជដំណាក់|native_name=|image=Royal Palace, Siem Reap.JPG|caption=ទិដ្ឋភាពនៃព្រះរាជដំណាក់|map_type=|map_caption=|location=ផ្លូវជាតិលេខ៦, ក្រុង[[សៀមរាប]], [[ប្រទេសកម្ពុជា]]|architect=|floor_area=|client=|engineer=|start_date=១៩០៤|coordinates={{Coord|13.36166|103.85897|region:KH-12|format=dms|display=inline,title}}|date_demolished=|cost=|structural_system=|style=[[ស្ថាបត្យកម្មខ្មែរ|ខ្មែរ]]|size=}} [[Category:Articles with short description]] [[Category:Short description matches Wikidata]] <templatestyles src="Module:Infobox/styles.css"></templatestyles> '''ព្រះរាជដំណាក់''' គឺជាព្រះបរមរាជវាំងដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]] [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]] ។ <ref>{{Cite web |title=Visit to the Royal Residence in Siem Reap |url=http://www.madmonkeyhostels.com/h2o_tour/visit-royal-residence-siem-reap/ |access-date=2023-04-30 |archivedate=2018-10-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181024192600/https://www.madmonkeyhostels.com/h2o_tour/visit-royal-residence-siem-reap/ |url-status=dead }}</ref> ព្រះរាជដំណាក់គឺជាទីកន្លែងស្នាក់នៅផ្លូវការនិងបណ្ដោះអាសន្នរបស់[[ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា|ព្រះមហាក្សត្រនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]នៅពេលដែលព្រះអង្គយាងមកកាន់[[ខេត្តសៀមរាប]]ទឹកដី[[ក្រុងអង្គរ|អង្គរ]]។ <ref>https://www.lonelyplanet.com/cambodia/siem-reap/attractions/royal-residence/a/poi-sig/1391212/355886 Royal Residence in ''The Lonely Planet''</ref> == ប្រវត្តិសាស្ត្រ == យោងតាមមន្ទីរព័ត៌មាន[[ខេត្តសៀមរាប]]ព្រះរាជដំណាក់នេះត្រូវបានសាងសង់ឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩០៤។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire engulfs century-old royal residence building in Siem Reap|work=TheStar|url=https://www.thestar.com.my/aseanplus/aseanplus-news/2023/03/13/fire-engulfs-century-old-royal-residence-building-in-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref> នៅក្នុង[[កម្ពុជាក្រោមអាណាព្យាបាលបារាំង|សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង]]ព្រះរាជដំណាក់នេះបានក្លាយជាទីតាំងដ៏សំខាន់មួយសម្រាប់អតីតព្រះមហាក្សត្រគឺ[[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]]ដែលត្រូវបានគេសន្មត់ថាព្រះអង្គបានប្រើប្រាស់ព្រះរាជដំណាក់នេះដើម្បីធ្វើផែនការនិងចាប់ផ្តើមស្វះស្វែងរកសេរីភាពដើម្បី[[ពិធីបុណ្យឯករាជ្យជាតិកម្ពុជា|ឯករាជ្យ]]ភាពរបស់[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]ឲ្យរួចផុតពីការត្រួតត្រារបស់[[បារាំង|ប្រទេសបារាំង]]នៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៥០។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Blaze rips through Royal Residence in Siem Reap|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/blaze-rips-through-royal-residence-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023 |title=Royal Residence in Siem Reap |url=https://www.cambotours.com/royal-residence-in-siem-reap.html |access-date=14 March 2023 |publisher=Cambo Tours & Travel}</ref><ref>{{Cite web |date=2018 |title=Royal Independence Gardens & Royal Residence |url=https://justsiemreap.com/things-to-do/attractions/royal-independence-gardens-royal-residence/ |access-date=13 March 2023 |publisher=JustSiemReap}}</ref> នៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៩០ ព្រះរាជដំណាក់នេះត្រូវបាន[[នរោត្ដម សីហនុ|ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ]]ប្រើប្រាស់ធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះនៃឥស្សរជននយោបាយផ្សេងៗជាចម្បងសម្រាប់កិច្ចចរចាសន្តិភាពចំពេលមានការវិវឌ្ឍនយោបាយរបស់[[ប្រទេសកម្ពុជា]]រួមទាំងការជួបជាមួយនឹងនាយករដ្ឋមន្ត្រី[[ហ៊ុន សែន]]និង[[នរោត្តម រណឫទ្ធិ|ព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តម រណឫទ្ធិ]]ដែលជាអ្នកនយោបាយប្រឆាំងនឹង[[សម រង្ស៊ី|លោកសម រង្ស៊ី]]និងអ្នកការទូតបរទេស។<ref>{{Cite web |date=22 April 1998 |title=CAMBODIA-PRINCE |url=https://www.gettyimages.com/detail/news-photo/prince-norodom-ranariddh-his-father-king-norodom-sihanouk-news-photo/1189254863 |access-date=13 March 2023 |publisher=Getty Images}}</ref><ref>{{Cite news|date=31 July 1998|title=Hun Sen's olive branch has thorns|work=South China Morning Post|url=https://www.scmp.com/article/250026/hun-sens-olive-branch-has-thorns|access-date=13 March 2023}}</ref> កាលពីថ្ងៃទី ១៨ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០១៧ [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]បានទទួលស្វាគមន៍តារាសម្ដែង[[ហូលីវូដ]]គឺអ្នកនាង[[អែនជេលីណា ចូលី]]និងក្រុមគ្រួសារនៅព្រះរាជដំណាក់។[[អែនជេលីណា ចូលី]]បានស្នាក់នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប|ខេត្តសៀមរាប]]ដើម្បីចូលរួមពិធីបញ្ចាំងនិងសម្ភោធជាផ្លូវការលើកដំបូងនៃខ្សែភាពយន្ត'''រឿងមុនដំបូងខ្មែរក្រហមសម្លាប់ឪពុករបស់ខ្ញុំ'''ដែលលោកស្រីគឺជាអ្នកដឹកនាំខ្សែភាពយន្តនិង[[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]គឺជាអ្នកឧបត្ថម្ភនិងគាំទ្រខ្សែភាពយន្តនេះ។<ref>{{Cite news|date=19 February 2017|title=Angelina Jolie And Kids Make First Public Appearance Since Her Split From Brad Pitt|work=Huffington Post|url=https://www.huffpost.com/entry/angelina-jolie-first-public-appearance-divorce_n_58a9ebdfe4b07602ad55c409|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=14 February 2017|title=Cambodian royalty to open Angelina Jolie's film on Khmer Rouge survivor|work=USA Today|url=https://www.usatoday.com/story/life/movies/2017/02/14/cambodian-royalty-open-angelina-jolies-film-khmer-rouge-survivor/97894738/|access-date=4 September 2021}}</ref> នៅចុងខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០២២ [[ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា|ក្រសួងព្រះបរមរាជវាំង]]បានដំឡើងរូបសំណាកមេទ័ព[[ខ្មែរ]]ចំនួន ១២ ធ្វើអំពីស្ពាន់ដើម្បីទុកជាអនុស្សាវរីយ៍និងរំលឹកដល់មេទ័ព[[ខ្មែរ]]នៅក្នុង[[អាណាចក្រខ្មែរ|សម័យអាណាចក្រខ្មែរ]]។រូបសំណាកទាំងនេះត្រូវបានបើកឲ្យសាធារណជនឃើញជាផ្លូវការនៅខាងក្រៅព្រះរាជដំណាក់ហើយមិនយូរប៉ុន្មាន[[ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី]]បានយាងទៅពិនិត្យនិងទតមើលការដំឡើងរូបសំណាកថ្មីៗទាំងនេះផងដែរ។<ref>{{cite news|url=https://www.phnompenhpost.com/national/siem-reaps-royal-gardens-unveils-12-copper-cast-statues-war-heroes|title=Siem Reap's royal gardens unveils 12 copper cast statues of war heroes|work=Phnom Penh Post|date=20 December 2022|access-date=3 August 2023}}</ref><ref>{{cite news|url=https://cambodianess.com/article/copper-angkorian-warriors-showcase-old-skill|title=Copper Angkorian Warriors Showcase Old Skill|work=Cambodianess|date=12 March 2023|access-date=3 August 2023}}</ref> នៅយប់ថ្ងៃទី ១២ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ អគ្គិភ័យបានឆាបឆេះយ៉ាងសន្ធោសន្ធៅដោយសារទុស្សេចរន្តអគ្គិសនីដែលបានធ្វើឲ្យខូចខាតផ្នែកខ្លះនៃអគារព្រះបរមរាជវាំងពិសេសអគារដែលនៅជាប់គ្នាដែលជាអគារការិយាល័យរបស់ព្រះមហាក្សត្របើទោះបីជាអគារព្រះបរមរាជវាំងធំមិនមានរងផលប៉ះពាល់ក៏ដោយ។<ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire damages part of Cambodian king's residence near temple|work=The Washington Post|url=https://www.washingtonpost.com/world/2023/03/13/cambodia-king-palace-fire-siem-reap/a46c7d94-c163-11ed-82a7-6a87555c1878_story.html|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Fire engulfs century-old royal residence building in Siem Reap|work=TheStar|url=https://www.thestar.com.my/aseanplus/aseanplus-news/2023/03/13/fire-engulfs-century-old-royal-residence-building-in-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Blaze rips through Royal Residence in Siem Reap|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/blaze-rips-through-royal-residence-siem-reap|access-date=13 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=13 March 2023|title=Pictures and Video: Fire at Royal Residence in Siem Reap|work=Khmer Times|url=https://www.khmertimeskh.com/501254088/pictures-and-video-fire-at-royal-residence-in-siem-reap/|access-date=13 March 2023}}</ref>មន្ត្រី​បាន​សន្យា​ថា​នឹង​កសាង​រចនាសម្ព័ន្ធ​ឡើង​វិញ​ដោយ​ក្រុមការងារ​បាន​ចាប់​ផ្តើមជួសជុលព្រះរាជដំណាក់នេះឡើងវិញ​ហើយ​។<ref>{{Cite news|date=15 March 2023|title=Charred Royal Residence Rebuilt|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/national/charred-royal-residence-rebuilt|access-date=16 March 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=16 March 2023|title=PM Hun Sen: Siem Reap Royal Palace Must Be Rebuilt at Any Cost (Video inside)|work=Fresh News Asia|url=https://en.freshnewsasia.com/index.php/en/localnews/35320-2023-03-16-05-31-26.html|access-date=16 March 2023}}</ref> == ព្រះរាជដំណាក់បច្ចុប្បន្ន == ក្រៅពីជាទីកន្លែងស្នាក់នៅផ្លូវការនិងបណ្ដោះអាសន្នរបស់[[ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ]]ព្រះរាជដំណាក់នៅក្នុង[[ក្រុងសៀមរាប]] [[ខេត្តសៀមរាប]]នេះក៏ជាទីតាំងទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិផងដែរ។បើទោះបីជាមិនអនុញ្ញាតឲ្យសាធារណជនចូលទៅក្នុងព្រះរាជដំណាក់នេះដោយផ្ទាល់ក៏ដោយក៏គេអាចទស្សនានិងគយគន់ទិដ្ឋភាពព្រះបរមរាជវាំងបានពីខាងក្រៅពី'''សួនច្បារឯករាជ្យ'''ដែលនៅជាប់គ្នាដែលជាសួនសាធារណៈ។<ref>{{Cite web |date=2018 |title=Royal Independence Gardens & Royal Residence |url=https://justsiemreap.com/things-to-do/attractions/royal-independence-gardens-royal-residence/ |access-date=13 March 2023 |publisher=JustSiemReap}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023 |title=Royal Residence in Siem Reap |url=https://www.cambotours.com/royal-residence-in-siem-reap.html |access-date=14 March 2023 |publisher=Cambo Tours & Travel}</ref>នៅក្នុងបរិវេណព្រះរាជដំណាក់នេះមានរូបសំណាកមេទ័ពទាំង ១២ និង[[ព្រះអង្គចេកព្រះអង្គចម|ទីសក្ការៈបូជាព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]]ដែលជាទីកន្លែងសក្ការៈបូជារបស់ប្រជាជន[[ខ្មែរ]]គ្រប់រូបដែលជាពុទ្ធសាសនិកចូលទៅគោរពបូជា។<ref>{{Cite web |date=2023 |title=The Pagodas of Siem Reap |url=https://helloangkor.com/the-pagodas-of-siem-reap/ |access-date=13 March 2023 |publisher=Hello Angkor}}</ref><ref>{{Cite news|date=23 September 2011|title=The guardian statues|work=Phnom Penh Post|url=https://www.phnompenhpost.com/siem-reap-insider/guardian-statues|access-date=13 March 2022}</ref><ref>{{Cite web |date=2018 |title=Activités Royales » 2018 » Décembre » LLMM le Roi et la Reine-Mère Norodom Monineath Sihanouk |url=https://www.norodomsihanouk.info/activity/view_id1888.html |access-date=13 March 2023 |publisher=Official website of King-Father Norodom Sihanoul (Royal Cabinet)}}</ref> == ឯកសារយោង == 4km5sshsech7af4q5xgwlehm7iia6ka 0 42594 322329 319266 2025-06-20T11:17:59Z InternetArchiveBot 32568 Rescuing 5 sources and tagging 3 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 322329 wikitext text/x-wiki = ម៉ែន ណាត (​Nath Men​) = ---- {{Short description|Cambodian advocator and social commentator}} {{Family name hatnote|lang=Cambodian|Men|Nath}} {{Infobox officeholder | honorific-prefix = | image = [[File:Nath talks about Cambodia border 2021.jpg|thumb|Khmer]] | name = {{nobold|{{lang|km|[https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%98%E1%9F%89%E1%9F%82%E1%9E%93_%E1%9E%8E%E1%9E%B6%E1%9E%8F ម៉ែន ណាត]}}}} | alt = | caption = | honorific-suffix = | office1 = ប្រធាន​ក្រុមប្រឹក្សាឃ្លាំមើលកម្ពុជា The Cambodia Watchdog Council International (CWCI Cambodia) ប្រទេសន័រ​វែស | term_start1 = ១៤ ឧសភា ២០០៦ | term_end1 = បច្ចុប្បន្ន| | office2 = ប្រធាន​​សមាគម​​ពុទ្ធសាសនិកជន​ខ្មែរ (Khmer Buddhist Society Norway) ឬ​ជា​ភាសា​ន័រវែស (Khmer Buddhist Forening - KBF) | term_start2 = មករា ២០១១ | term_end2 = បច្ចុប្បន្ន| | office3 = អនុប្រធាន​វេទិកាពលរដ្ឋ (The People Forum) មាន​មូលដ្ឋាន​នៅ​សហរដ្ឋ​អាមេរិក | term_start3 = ១៥ ឧសភា ២០២២ | term_end3 = ខែធ្នូ ២០២៤ | office4 = ប្រធាន​ក្រុមប្រឹក្សា​ភិបាល​នៃ ​ចលនា​និស្សិត​ដើម្បី​លទ្ធិ​ប្រជា​ធិបតេយ្យ (the Student Movement for Democracy - SMD) រួច​ប្តូរ​ឈ្មោះ​ជា ចលនា​ពលរដ្ឋ​ដើម្បី​ប្រជា​ធិបតេយ្យ (the People Movement for Democracy - PMD) | term_start4 = ៨ មិថុនា ២០២០ | term_end4 = ១៥ ឧសភា ២០២២| | birth_date = {{Birth date and age|1976|1|5|df=y}} | birth_place = [[ឃុំដូងខ្ពស់]], [[ស្រុកបូរីជលសារ]], [[ខេត្តតាកែវ]], [[កម្ពុជា]] | death_date = | death_place = | spouse = {{marriage|ពោះម៉ាយ|2020}} | children = ៣ | citizenship = {{flatlist| *សញ្ជាតិ​ន័រវែស }} | profession = អ្នកសង្គមវិជ្ជា (Sociologist);<br />អ្នកតស៊ូមតិ (Cambodian advocate);<br />អ្នកវិភាគនយោបាយសង្គម (Social and political commentator]); | alma_mater = (កម្រិតអនុបណ្ឌិត (Master grade))<br /> - សាកវិទ្យាល័យ UiA ([https://en.wikipedia.org/wiki/University_of_Agder University of Agder] (UiA)), Norway;<br /> - សាកលវិទ្យាល័យ​ភូមិន្ទ​ភ្នំពេញ ([https://en.wikipedia.org/wiki/Royal_University_of_Phnom_Penh Royal University of Phnom Penh]) កម្ពុជា;<br /> - វិទ្យាស្ថាន​ជាតិ​អប់រំ ([http://www.nie.edu.kh/en/ National Institute of Education]), កម្ពុជា | website = {{URL|cwcicambodia.net}} (in Khmer) | height = {{height|m=1.70|precision=0}} }} === ជីវប្រវត្តិ និង​ព័ត៌មាន​ផ្ទាល់ខ្លួន === {{short description|លោក ម៉ែន ណាត ជាមួយ​សកម្មភាព​តស៊ូ​មតិ​ដើម្បី​សេរីភាព​ប្រជាធិបតេយ្យ នៅកម្ពុជា}}លោក '''ម៉ែន ណាត''' ជាកូនកសិករ ក្នុងជីវភាព​គ្រួសារមធ្យម មានស្រុក​កំណើត​ នៅភូមិ​/​ឃុំដូងខ្ពស់ <ref>{{cite news |url=https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%83%E1%9E%BB%E1%9F%86%E1%9E%8A%E1%9E%BC%E1%9E%84%E1%9E%81%E1%9F%92%E1%9E%96%E1%9E%9F%E1%9F%8B |title=ឃុំដូងខ្ពស់ |publisher=ឃុំដូងខ្ពស់}}</ref> ស្រុក​​បុរីជលសារ <ref>{{cite news |url=https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%BB%E1%9E%80%E1%9E%94%E1%9E%BC%E1%9E%9A%E1%9E%B8%E1%9E%87%E1%9E%9B%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9A |title=ស្រុកបូរីជលសារ |publisher=ស្រុកបូរីជលសារ}}</ref> ខេត្ត​តាកែវ <ref>{{cite news |url=https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%81%E1%9F%81%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%8F%E1%9E%B6%E1%9E%80%E1%9F%82%E1%9E%9C |title=ខេត្តតាកែវ |publisher=ខេត្តតាកែវ}}</ref>។ លោក​កើត​នៅថ្ងៃទី​១៤ ខែមេសា ឆ្នាំ​១៩៧៥ (បញ្ជីជាតិ​៖ ០៥ មករា ១៩៧៦) និងធំដឹងក្តី​ក្នុង​សម័យ​សង្គ្រាម។ លោក​ជា​កូន​បន្ទាប់​ពៅ ​ក្នុង​ចំណោម​បងប្អូន ៧​​នាក់ (ស្រី ៤​នាក់ ប៉ុន្តែ​បង​ប្រុស​អង្អស់​បាត់​ខ្លួន​ នៅក្រោយ​ខែ​មេសា ​ឆ្នាំ​១៩៧៥ និង ប្អូនស្រីពៅ មរណភាពដោយជំងឺ នៅ​ឆ្នាំ​១៩៨៨)។ ឪពុករបស់លោកឈ្មោះ ម៉ែន មនិន្ទ (Mèn, Monint) ហៅតា និន កើត​នៅ​ឆ្នាំ​​១៩២៨ (ឆ្នាំ​រោង) បាន​​ទទួល​​មរណភាព​​​ដោយ​ជរាភាព ថ្ងៃទី​​២៤ ខែ​​ឧសភា ឆ្នាំ​​២០០៦ ក្នុង​ជន្មាយុ ៧៨ឆ្នាំ។ ម្តាយមានឈ្មោះ អ៊ុក អូន (Ouk, Aun) កើត​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៣៦ (ឆ្នាំជួត) សព្វថ្ងៃ​​រស់នៅ​ភូមិ​ដូងខ្ពស់ ឃុំដូងខ្ពស់ ស្រុក​បូរីជលសា ខេត្តតាកែវ។ ក្នុងឋានៈជាជនភៀសខ្លួននយោបាយ លោកបានមក​ដល់​ប្រទេសន័រវែស (Norway) នៅពីថ្ងៃទី ២៦ ខែមករា ឆ្នាំ​២០០៦ ហើយ​បាន​​ទទួល​​​សញ្ជាតិន័រវែស នៅ​ឆ្នាំ​២០១៣។ លោកមានកូន ៣​នាក់ (កូនប្រុស​ច្បង និង ​​​​កូន​ស្រី ២​​នាក់)។ នៅប្រទេសនេះ លោក '''ម៉ែន ណាត''' ជាអ្នកដឹកនាំសហគមន៍ខ្មែរផង និង ​អង្គការ​ឃ្លាំមើល​សង្គម ដើម្បី​ប្រទេស​កម្ពុជា​ផង ដែល​រួមមាន​៖ - ​ជា​ប្រធាន​សមាគម​ពុទ្ធសាសនជន​ខ្មែរ (Khmer Buddhist Society ) <ref>{{cite news |url=https://khmerbuddhison.net/wp-content/uploads/2024/07/6ba4b-buddhism-kbf-2019-kh.pdf |title=អំពីព្រះពុទ្ធសាសនា |publisher=Khmer Buddhist Society, Norway |date=2019}}</ref> ដែល​ជា​សមាគម​លើក​ស្ទួយ​ប្រពៃណី​វប្បធម៌​ខ្មែរ សម្រាប់​ពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​នេះ <ref>{{cite news |url=https://khmerbuddhison.net/document/aboutus-kh/ |title=Khmer Buddhist Society Norway |publisher=Khmer Buddhist Society, Norway}}</ref>។ - ​ជា​ប្រធាន​ក្រុមប្រឹក្សា​ឃ្លាំមើល​កម្ពុជា (Cambodia Watchdog Council International - CWCI Cambodia <ref>{{cite news |url=https://www.rfa.org/khmer/news/politics/interview-with-um-sam-an-about-cambodia-vietnam-border-10062019063959.html |title=បទសម្ភាសន៍​លោក ម៉ែន ណាត អ្នក​ឃ្លាំមើលកម្ពុជាអំពី​ការ​បោះ​បង្គោល​ព្រំ​ដែន​រវាង​កម្ពុជា និង​វៀតណាម |publisher=​វិទ្យុអាស៊ីសេរី (RFA Khmer) |date=October 6, 2019}}</ref>; <ref>{{cite news |url=https://www.cambodiadaily.com/2024/08/08/15/39/76879/ |title=អ្នក​ឃ្លាំមើល​ថា​អ្នក​ដែល​ធ្វើ​ឱ្យ​បែក​កម្លាំង​សាមគ្គី​ជាតិ​ខ្មែរ​បន្ទាប់ពី​សម័យ ប៉ុល ពត គឺ​លោក ហ៊ុន សែន |publisher=សារព័ត៌មាន The Cambodia Daily |date=August 8, 2024}}</ref> មាន​មូលដ្ឋាន​នៅ​ប្រទេស​ន័រវែស ចាប់តាំងពី​ឆ្នាំ​២០០៦។ - ជា​អនុប្រធានវេទិកាពលរដ្ឋ ចាប់​ពី​ឆ្នាំ​២០២២ ដល់​ដំណាច់​ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២៤ (ដោយ​រំសាយ​ស្ថាប័ន​នេះ)។ វេទិកានេះ <ref>{{cite news |url=https://www.cambodiadaily.com/2023/12/13/20/13/73075/ |title=លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត អះអាង​ថា​ទំនាក់ទំនង​រវាង​កម្ពុជា​និង​វៀតណាម នៅតែ​បន្ត​រឹងមាំ​ជានិច្ច |publisher=សារព័ត៌មាន The Cambodia Daily |date=December 13, 2023}}</ref> ជាអង្គការសិទ្ធិមនុស្ស ដែលមានមូលដ្ឋាននៅសហរដ្ឋអាមេរិក រៀបចំ​ឡើង​ដើម្បី​លើក​ស្ទួយ​វិស័យ​សិទ្ធិមនុស្ស ប្រជាធិបតេយ្យ និង​ទឹកដី​ជាតិ​នៅ​​ប្រទេស​​កម្ពុជា។ ស្ថាប័ននេះ មាន​ឈ្មោះ​ដើម​ថា ចលនានិស្សិតដើម្បីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ លោកក៏ជា​ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាភិបាលនៃ ចលនានិស្សិតនេះ ពីឆ្នាំ​២០២០ ដល់ឆ្នាំ២០២២ <ref>{{cite news |url=https://www.cambodiadaily.com/2021/04/16/14/26/53087/ |title=ក្រុមអ្នកតស៊ូមតិថា មេដឹកខ្មែរ ជាមេដឹកនាំទំនើង ខ្វល់តែពីអំណាច និងខ្វះទស្សនវិស័យវែងឆ្ងាយ |publisher=សារព័ត៌មាន The Cambodia Daily |date=April 16, 2021}}</ref>។ === '''ប្រវត្តិការសិក្សា''' === លោក '''ម៉ែន ណាត''' ចូលរៀននៅសាលាបឋមសិក្សាវត្តខ្នារកកោះ នៅឆ្នាំ១៩៨២ និងបន្តរៀនអនុវិទ្យាល័យដូងខ្ពស់ ឃុំដូងខ្ពស់ ស្រុកបូរីជលសារ ខេត្តតាកែវ នៅឆ្នាំ១៩៨៦។ បន្ទាប់ពីបញ្ចប់ការសិក្សា នៅវិទ្យាល័យ​ព្រៃ​សណ្តែក ស្រុក​ទ្រាំង ខេត្តតាកែវ នៅឆ្នាំ១៩៩៥ លោកបន្ត​ការសិក្សា​នៅទីក្រុង​​ភ្នំពេញ ថ្នាក់​​បរិញ្ញាប័ត្រ នៅ​មហាវិទ្យាល័យ​​​សង្គមវិជ្ជា ជំនាន់​​ទី៣ (១៩៩៦-២០០០) នៃ​សាកល​វិទ្យាល័យ​ភូមិន្ទ​ភ្នំពេញ <ref>{{cite news |url=https://www.rupp.edu.kh/ |title=សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ (Royal University of Phnom Penh) |publisher=សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ}}</ref>។ លោក ក៏​បាន​​បញ្ចប់​​បរិញ្ញាប័ត្រ​បូក១ នៅមហា​វិទ្យាល័យ​​គរុកោសល្យ (ក្រោយ​មក​ប្តូរ​ឈ្មោះ​មក​ជា វិទ្យាស្ថាន​ជាតិ​អប់រំ) ឆ្នាំ​២០០១ ជាសាស្ត្រាចារ្យ ឬក្រូបង្រៀន ផ្នែក​គរុកោសល្យ និង​ចិត្តវិទ្យា <ref>{{cite news |url=http://www.nie.edu.kh/ |title=វិទ្យាស្ថាន​ជាតិ​អប់រំ (Nationnal Institute of Education) |publisher=វិទ្យាស្ថាន​ជាតិ​អប់រំ}}</ref>។ ប្រវត្តិការសិក្សា លោក​ជាសិស្សពូកែ តាំងពីថ្នាក់បឋមសិក្សា ហើយលោក បានប្រឡង​ជាប់ចូល​មហាវិទ្យាល័យ ចំនួន ២ កាលនោះគឺ សង្គមវិជ្ជា និង ជំនាញ​មន្ទីរពិសោធន៍ នៅ​វិទ្យាស្ថាន​ស្រាវជ្រាវ​សុខាភិបាល (​ហៅ​ថា ​សាលា​ពេទ្យរ៉ុស្ស៊ី)។ ប៉ុន្តែលោក មិន​​បាន​ជ្រើសរើស​​មុខវិជ្ជា​​​ផ្នែក​​​មន្ទីរពិសោធន៍ នៅ​សាលា​ពេទ្យ​ទេ។ ក្រៅពីនេះ លោក​បាន​សិក្សា​វគ្គ​បណ្តុះ​បណ្តាល​​​ជំនាញ​​មួយ​​ចំនួន​​​ទៀត ដូចជា ផែ្នករដ្ឋបាលទូទៅ, ច្បាប់, ភាពជា​អ្នកដឹកនាំ, ទំនាក់ទំនងការទូត និង វិទ្យាសាស្រ្ត​ន​យោបាយ​។ នៅប្រទេសន័រវែស លោក​បានបញ្ចប់បរិញ្ញាប័ត្រ​ជាន់ខ្ពស់ ផ្នែក​វិទ្យាសាស្រ្ត​អប់រំ នៅ​​​សាកល​​វិទ្យាល័យ​​​អាហ្គ័រឌើរ៍ (University of Agder - UiA) <ref>{{cite news |url=https://www.uia.no/english/ |title=Universitetet i Agder |publisher=Universitetet i Agder, Norway}}</ref> ឆ្នំា២០១៣។ === ប្រវត្តិភៀសខ្លួននយោបាយ === មុន​ពេល​ទៅ​ដល់​ប្រទេស​ន័រវែស លោក '''ម៉ែន ណាត'''<ref>{{cite news |url=https://cwcicambodia.net/mennath-letter-cambodia-daily2006-kh/ |title=Document: Letter of Mr. Men Nath with strong commitment on Cambodia – to The Cambodia Daily |work=cwcicambodia.net |publisher=Cwci Cambodia |date=October 15, 2023 |accessdate=January 2, 2024}}</ref> បាន​ភៀស​ខ្លួន​ចាក​ចេញ​ពី​ទីក្រុង​ភ្នំពេញ ប្រទេស​កម្ពុជា ជាមួយ​សហការី ៣ នាក់​ទៀត នៅ​ថ្ងៃទី​១៤ ខែ​តុលា ឆ្នាំ​២០០៥ ចំពេល​ដែល​លោក​នាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ប្រកាសជាផ្លូវការ នៅ​ក្នុង​កិច្ចប្រជុំ​ក្រុមប្រឹក្សា​អភិវឌ្ឍកម្ពុជា ក្បែរវត្តភ្នំ បញ្ជា​ឲ្យ​កងកម្លាំង​​សមត្ថកិច្ច​ តាមខ្លួនសមាជិក​ក្រុមប្រឹក្សាឃ្លាំមើលកម្ពុជា ៤ ​នាក់ ដែល​រួមមាន លោក '''រ៉ុង ឈុន''' ប្រធាន​សមាគម​គ្រូបង្រៀន​កម្ពុជា​ឯករាជ្យ, លោក '''ជា មុន្នី''' ប្រធាន​សហជីព​សេរី​កម្មករ​កម្ពុជា, លោក '''ម៉ែន ណាត''' ប្រធាន​សមាគម​មន្ត្រី​រាជការ​កម្ពុជា និង​លោក '''អៀ ចាន់ណា''' អគ្គលេខាធិការរង​នៃ​ចលនា​និស្សិត​ដើម្បី​ប្រជា​ធិបតេយ្យ។ មូលហេតុ គឺ​សមាជិក​ក្រុមប្រឹក្សា​ឃ្លាំមើល​កម្ពុជា ចុះ​ហត្ថលេខា​រួមគ្នា នៅថ្ងៃទី១១ ខែតុលា ឆ្នាំ២០០៥ ទៅ​លើ​​​សេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយ ​​ដើម្បី​ប្រឆាំង​ជំទាស់ '''សន្ធិសញ្ញាព្រំដែនបំពេញបន្ថែម'''<ref>{{cite news |url=https://cwcicambodia.net/wp-content/uploads/2019/10/e19e9fe19e93e19f92e19e92e19eb7e19e9fe19e89e19f92e19e89e19eb6e19e94e19f86e19e96e19f81e19e89e19e94e19e93e19f92e19e90e19f82e19e98-e19e9ae19e9ce19eb6e19e84e19e80e19e98e19f92e19e96e19ebbe19e8.pdf |title=The Supplemental Border Treaty 2005 (in Khmer)}}</ref> ដែលលោក​នាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន និង​ នាយករដ្ឋមន្ត្រី​វៀតណាម បានធ្វើឡើងនៅ​ថ្ងៃទី​១០ ខែ​​តុលា ដែល​ផ្តល់ច្ចាប័ន​ទទួល​ស្គាល់​ឡើង​វិញ​​នូវ​ សន្ធិសញ្ញា​កំណត់​ដែន​រដ្ឋ​ឆ្នាំ​១៩៨៥ ជា​សន្ធិសញ្ញា​ខុស​ច្បាប់ ផ្ទុយ​ពី​​មាត្រា​២ និង​មាត្រា​៥៥ នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ​កម្ពុជា ឆ្នាំ​១៩៩៣ ហើយ​និង ផ្ទុយ​ពី​កិច្ចព្រមព្រៀង​ទីក្រុង​ប៉ារីស ឆ្នាំ​១៩៩១ ដែលជាលិខិតូបករណ៍អន្តរជាតិ។ ពេល​នោះ លោក '''ជា មុន្នី''' មិន​នៅកម្ពុជា​ទេ នៅ​ពេលដែលលោក ហ៊ុន សែន ប្រកាសចាប់ខ្លួន។ លោក មុន្នី​ បានចូលរួម​ប្រជុំ​ជាមួយ​សហជីព​អន្តរជាតិ នៅ​ប្រទស​អង់គ្លេស រួច​ហើយ​ទៅ​កាន់​ទីក្រុង​ប៉ារីស ប្រទេស​បារាំង ស្នាក់នៅ​ជាមួយ​មិត្តភក្ត្រ​របស់​លោក​មួយ​រយៈ គឺ​លោក '''សូ ចាន់តារា''' ដែល​ជា​អតីត​អ្នក​ភៀស​ខ្លួន​នយោបាយ ១​រូប​ដែរ។ លោក ជា មុន្នី បាន​វិល​ត្រឡប់​ទៅ​កម្ពុជា​វិញ នៅ​ថ្ងៃទី ០១ ខែ​កុម្ភៈ ឆ្នាំ​២០០៦ ក្រោយ​​ពេល​ស្ថានភាព​នយោបាយ​កម្ពុជា បាន​ធូរ​ស្រាល​ជាង​មុន​បន្តិច<ref>{{cite news |url=https://english.cambodiadaily.com/news/supporters-welcome-chea-monys-return-at-phnom-penh-airport-52279/ |title=Supporters Welcome Chea Mony’s Return at Phnom Penh Airport |publisher=The Cambodia Daily |date=February 2, 2006 |accessdate=February 2, 2006 }}{{Dead link|date=មិថុនា 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>។ ព្រឹក​ព្រហាម ថ្ងៃទី១៤ ខែ​តុលា​៖ នៅ​តាមផ្លូវ​ភៀស​ខ្លួន​ទៅ​កាន់​​ព្រំដែនខ្មែរ​-​ថៃ លោក '''រ៉ុង ឈុន'''<ref>{{cite news |url=https://en.wikipedia.org/wiki/Rong_Chhun |title=Rong Chhun}}</ref> លោក '''ម៉ែន ណាត''' លោក '''ឆាំ ឆានី''' និងលោក '''អៀ ចាន់ណា''' បាន​ស្នាក់​នៅ​តំបន់​ព្រំដែន ១​យប់ ដោយ​​មាន​ភ្នាក់ងារ​អង្គការ​សិទ្ធិមនុស្ស​អន្តរជាតិ និង ភ្នាក់ងារ​​​អង្គការ​សហ​ប្រជាជាតិ UNHCR ជួយ​បង្ហាញ​ផ្លូវ​ផង។ ថ្ងៃទី​១៥ ខែ​តុលា​ ឆ្នាំ​២០០៥ អ្នកទាំង ៤​នាក់ បាន​ឆ្លង​ព្រំដែន​ចូល​ប្រទេស​ថៃ តាម​មធ្យោបាយ​ពិសេស ព្រលឹងចុងសក់។ ប៉ុន្តែជាអកុសល លោក '''រ៉ុង ឈុន''' ត្រូវបានអាជ្ញាធរខ្មែរ ចាប់ឃាត់ខ្លួន នៅ​ពេល​លោក កំពុង​ឆ្លង​ព្រំដែន​ប៉ោយប៉ែត ចំណុច​ផ្សារឡុងគ្លឿ រួច​បញ្ជូនលោក​ តាម​យន្តហោះ​​កន្ទុំរុយ ត្រឡប់​ទៅ​ភ្នំពេញ​វិញ ដើម្បី​ដាក់​ពន្ធនាគារ​យ៉ាង​អយុត្តិធម៌។ ទោះជាយ៉ាងណាក្តី លោក​ត្រូវ​ដោះលែង​ នៅ​ថ្ងៃទី​១៨ ខែ​​មករា ឆ្នាំ​​២០០៦ គឺ​ដោះ​លែង​ជាមួយ​អ្នកទោស​មនសិការ​​ល្បីៗ​ដទៃ​ទៀត រួមមាន​លោក '''កឹម សុខា''' លោក '''យេង វីរៈ''' លោក '''ម៉ម សូណង់ដូ''' និងលោក '''ប៉ា ងួនទៀង''' នៅ​ក្រោមសម្ពាធ​ពី​សហគមន៍​​អន្តរជាតិផង និង​ ក្រោម​ហេតុផល​ផ្សះផ្សា​ជាតិ​ផង។ បន្ទាប់​ពី​ឆ្លង​ផុត​ព្រំដែន​ លោក '''ម៉ែន ណាត''' លោក '''ឆាំ ឆានី''' និងលោក '''អៀ ចាន់ណា''' បន្តដំណើរ​តាម​ម៉ូតូរឺម៉កផង និង​​រថយន្តក្រុង​ផង ទៅ​កាន់​​ទីស្នាក់ការ​​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ (UN) នៅ​ទីក្រុងបាកក ប្រទេសថៃ។ ប៉ុន្តែលោក '''ឆាំ ឆានី''' ត្រូវ​បានប៉ូលីសថៃ ឆែក​ឆេ និង​ ចាប់​ខ្លួន​​ពី​បទឆ្លងដែន​ចូល​ប្រទេស​ថៃ​ដោយ​ខុស​ច្បាប់ នៅពេលរថយន្តក្រុង នៅ​ទីរួម​ខេត្តសាកែវ រួច​បញ្ជូន​ទៅ​កាន់​ព្រំដែន​ខ្មែរ​វិញ។ ចំណែក​លោក '''ម៉ែន ណាត''' និងលោក '''អៀ ចាន់ណា''' បាន​ទៅ​ដល់​ទីក្រុង​បាងកក ដោយ​សុវត្ថិភាព នៅ​ល្ងាចថ្ងៃ​ដដែល​។ នៅ​ល្ងាច​ថ្ងៃទី​១៦ ខែ​តុលា លោក '''ឆាំ ឆានី''' បាន​ទៅ​ដល់​ទីក្រុង​បាងកក​ដោយ​សុវត្ថិភាព​ដែរ បន្ទាប់ពីអាជ្ញាធរថៃ ឃុំខ្លួន ១យប់​ ជាមួយ​ពលករ​ខ្មែរ​ដទៃ​ទៀត ខណៈ​ពេល​ភ្នាក់ងារ​អង្គការ​សិទ្ធិមនុស្ស​អន្តរជាតិ ជួយ​សម្រប​សម្រួល​ជាមួយ​មន្ត្រី​អាជ្ញាធរ​ថៃ។ ពេលនោះ លោក '''ម៉ែន ណាត''' ជាមួយ​សហការី​ ២រូប​ទៀត គឺ​លោក '''ឆាំ ឆានី''' និង​លោក '''អៀ ចាន់ណា''' ​ត្រូវ​ស្ថិត​នៅ​ក្រោម​ការ​យកចិត្ត​ទុក​ដាក់​ជាពិសេសស​ ពី​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ (UN) នៅ​ទីក្រុង​បាងកក។ លោក និងលោក ចាន់ណា រស់នៅក្នុងទីក្រុង​នេះ រយៈពេល ៣​ខែ ដោយ​ផ្លាស់ប្តូរទីតាំង ៦​លើក ដើម្បីសុវត្ថិភាព<ref>{{cite news |url=https://english.cambodiadaily.com/news/hok-lundy-thais-will-try-to-arrest-critics-63826/ |title=Hok Lundy: Thais Will Try to Arrest Critics |publisher=The Cambodia Daily |date=November 5, 2005 |access-date=ធ្នូ 13, 2024 |archive-date=ឧសភា 23, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220523103058/https://english.cambodiadaily.com/news/hok-lundy-thais-will-try-to-arrest-critics-63826/ |url-status=dead }}</ref> ដោយ​ប្តូរ​ឈ្មោះ និង​ប្តូរ​ឋានៈ​ខ្លួន ថាជានិស្សិត មក​ពី​ឥណ្ឌា​ សាំងហ្កាពួរ និង​ឥណ្ឌូនេស៊ី ដើម្បី​រួច​ផុត​ពី​ការ​តាមយាយីរបស់​ក្រុម​ចារកិច្ច​នៃ​រដ្ឋាភិបាល លោក ហ៊ុន សែន។ ដោយឡែក លោក '''ឆាំ ឆានី''' រស់នៅទីក្រុងបាងកក ១ខែ ក៏​ចាក​ចេញ​ទៅ​រស់នៅ​ប្រទេស​ន័រវែស នៅ​ចុង​ខែ​វិច្ឆិកា។ ចំពោះ​លោក '''ម៉ែន ណាត''' និង​លោក '''អៀ ចាន់ណា''' ត្រូវ​បាន​រដ្ឋាភិបាល​កម្ពុជានៃ​លោក ហ៊ុន សែន និង​រដ្ឋាភិបាលថៃ នៃ​លោក '''ថាក់ស៊ីន ស៊ីណាវ៉ាត្រា''' ដាក់បញ្ចូល​ក្នុងបញ្ជីតាមចាប់ខ្លួន ពីបទញុះញង់ឲ្យប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋ។ នៅថ្ងៃទី​១៥ ខែមករា ឆ្នាំ​២០០៦ លោក និងលោក ចាន់ណា បាន​តែង​ខ្លួន​ជា​កម្មករនេសាទ ប្រើ​ឯកសារ​ជា​អ្នកនេសាទ ក៏​បន្ត​ភៀស​ខ្លួន​តាម​​សមុទ្រ ទៅ​កាន់ទីក្រុងកូឡាឡាំពួរ ប្រទេស​ម៉ាឡេស៊ី។ មុន​ពេល​ទៅ​ដល់​ប្រទេស​ម៉ាឡេស៊ី ពួក​គេ​បាន​ចាកចេញ​ពីពី​ទីក្រុង​បាងកក ជាមួយ​រថយន្តមួយ​គ្រឿង ដែល​ធ្វើ​ទេសចរណ៍​ជាលក្ខណៈគ្រួសារ រួច​ស្នាក់​នៅ​តាម​ផ្លូវ​រយៈ​ពេល ២​​យប់ នៅ​សហគមន៍​ថៃ​-​អ៊ីស្លាម ខេត្ត​ភាគ​ខាង​ត្បូង​នៃ​ប្រទេស។ ពិតជាមានការលំបាកណាស់ ​ក្នុង​ការ​ធ្វើ​ដំណើរ​ឆ្លង​​ព្រំដែន នៅ​​តំបន់​​ជម្លោះ រវាងខេត្ត​ថៃ​អ៊ីស្លាម​ភាគ​ខាង​ត្បូង និងរដ្ឋាភិបាលថៃ។ ស្ត្រី និងគ្រួសារគាត់ ដែលជូនដំណើរលោក '''ម៉ែន ណាត''' និងលោក '''អៀ ចាន់ណា''' បាន​ឲ្យ​លុយទមេ​ទាហាន​ឈរជើង នៅ​តំបន់​ជម្លោះ (​ពុករលួយ​) ដើម្បី​ឆ្លង​ចូល​ទៅ​ខេត្ត​ភាគ​ខាងត្បូង​ជាស្ថាពរ។ អ្នក​ជូន​ដំណើរ​នេះ មាន​កិច្ច​សហការ​ជិត​ស្និទ្ធ​ជាមួយ​ភ្នាក់ងារ​នៃ​អង្គការ​សិទ្ធិមនុស្ស​អន្តរជាតិ​។ ទៅ​ដល់ទីក្រុងកូឡាឡាំពួរ អ្នកទាំងពីរ បាន​ស្នាក់នៅ​ផ្ទះ​និស្សិត​មួយ ក្នុង​រយៈ​ ១០​ថ្ងៃ ដើម្បី​រង់ចាំ​ទិដ្ឋាកា​ពិសេស​ មុន​ពេល​បន្ត​ដំណើរ​ទៅកាន់​ប្រទេសន័រវែស តាំ​ង​លំនៅ​អចិន្ត្រៃយ៍។ ក្នុង​អំឡុង​ពេល​នៅទីក្រុងកូឡាឡាំពួរ អ្នកទាំងពីរ បាន​ជួប​ប្រាស្រ័យ​ជាមួយ​អ្នក​នយោបាយ​ប្រជា​ធិបតេយ្យ សកម្មជន​និស្សិត និង ​អង្គការ​សង្គម​ស៊ីវិល​មួយ​ចំនួន ដើម្បី​​រក​អន្តរាគមន៍ ជំរុញ​ការ​​ស្តារ​ស្ថានភាព​នយោបាយ​កម្ពុជា​។ អ្នកទាំងពីរ បាន​ចាក​ចេញ​ពី​ទីក្រុង​​កូឡាឡាំពួរ នៅ​ព្រលប់​ថ្ងៃទី ​២៥ ខែ​មករា ឆ្នាំ២០០៦ ហើយ​ដល់​ទីក្រុងគ្រីស្ទានសាន់ ​ប្រទេសន័រវែស នៅ​ព្រឹក​ថ្ងៃទី​ ២៦ ខែ​​មករា ជាទឹកដី​ពោរ​ពេញ​ដោយ​គំនរ​ទឹកកក ពណ៌​ស​ក្បុស ក្រាល​លើ​ដី​គ្រប់​ទីកន្លែង សូម្បី​តែ​ដៃ​សមុទ្រ​ក៏​កក​ដែរ។ === '''ការងារតស៊ូមតិ​ដើម្បី​កម្ពុជា''' === នៅប្រទេ​ស​​ន័រវែស​​​សព្វថ្ងៃ​ លោក '''ម៉ែន ណាត''' <ref>{{cite news |url=https://cwcicambodia.net/2017/08/09/men-nath-biography/ |title=ជីវប្រវត្តិសង្ខេប៖ លោក ម៉ែន ណាត ពី​កូន​កសិករ ក្លាយជាបញ្ញវន្ត និង​ជា​​អ្នកជាតិនិយម |publisher=The Cambodia Watchdog Council International (Cwci Cambodia) |date=August 2017}} </ref> ​ជា​​អ្នក​ដឹកនាំ​​សហគមន៍​ខ្មែរ ជា​​ប្រធាន​​​'''សមាគម​​​ពុទ្ធសាសនិក​ជន​​ខ្មែរ''' ដែល​​​ជា​​សមាគម​​​លើក​​​ស្ទួយ​​​ប្រពៃណី​​​វប្បធម៌​​​ខ្មែរ សម្រាប់​​ពលរដ្ឋ​​ខ្មែរ​​នៅ​​ក្នុង​​ប្រទេស​​នេះ។ ក្រៅពីនេះ លោក​​ក៏​​ជា​​ប្រធាន​​'''ក្រុមប្រឹក្សា​​ឃ្លាំមើល​​កម្ពុជា''' មាន​​មូលដ្ឋាន​​នៅ​​ប្រទេស​​ន័រវែស <ref>{{cite news |url=https://www.rfa.org/khmer/news/politics/observers-say-hun-manet-should-do-good-merit-through-political-tolerance-05312024060454.html |title=អ្នកឃ្លាំមើល​ថា លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត គួរ​ធ្វើបុណ្យ​តាម​ការ​អត់ឱន​នយោបាយ |publisher=RFA Khmer |date=May 31, 2024}} </ref> ប៉ុន្តែធ្វើការងារ​ដោយផ្អែកលើមូលដ្ឋានគ្រឹះ ក្នុងការ​តស៊ូមតិ ស្តារប្រក្រតីភាពសិទ្ធិមនុស្ស និង​លទ្ធិ​ប្រជាធិបតេយ្យ នៅ​ប្រទេស​កម្ពុជា។ ជាមួយគ្នានេះ លោកជាអនុប្រធានវេទិកាពលរដ្ឋ<ref>{{cite news |url=https://www.cambodiadaily.com/2024/01/22/18/39/73600/ |title=សហព័ន្ធ​សហជីព​សេរី​កម្មករ​បន្ត​ស្នើ​ឱ្យ​សមត្ថកិច្ច​ស្រាវជ្រាវ​វែក​មុខ​ឃាតករ​ពិត​បាញ់​សម្លាប់​លោក ជា វិជ្ជា កាលពី​២០​ឆ្នាំ​មុន |publisher=The Cambodia Daily |date=June 22, 2024}} </ref> ដែលមានឈ្មោះដើមថា «ចលនា​និស្សិត​ដើម្បី​លទ្ធិ​ប្រជា​ធិបតេយ្យ» ដែល​​មាន​មូលដ្ឋាន​នៅ​សហរដ្ឋ​អាមេរិក ដើម្បី​​​លើក​​ស្ទួយ​​វិស័យ​​សិទ្ធិមនុស្ស ប្រជា​ធិបតេយ្យ និង​​ទឹកដី​ជាតិ នៅ​​​ប្រទេស​​​កម្ពុជា។ គួរកត់សម្គាល់ថា លោកធ្លាប់ជាសមាជិកស្ថាបនិកនៃ​ ចលនានិស្សិតដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យ ដែលត្រូវបាន​បង្កើតឡើងតាំងពី ថ្ងៃទី​០២ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៩៨ ដើម្បី​ប្រឆាំង​នឹង​ភាពអយុត្តិធម៌ ក្នុង​ការ​បោះឆ្នោត​ជាតិ​នៅកម្ពុជា នា​ខែកក្កដា ឆ្នាំ​១៩៩៨។ ចលនា​និស្សិតនេះ បានរៀបចំ​ឡើង​វិញ <ref>{{cite news |url=https://www.cambodiadaily.com/2020/06/21/17/35/48731/ |title=ចលនា​និស្សិត​ដើម្បី​លទ្ធិ​ប្រជា​ធិបតេយ្យ​ជំរុញ​ឱ្យ​អ្នកនយោបាយ​តម្កល់​ផលប្រយោជន៍​ជាតិ ទាមទារ​ឱ្យ​វៀតណាម​ប្រគល់​ដី​ដែល​ខ្លួន​ឈ្លានពាន​មកវិញ |publisher=The Cambodia Daily |date=June 21, 2020}} </ref> ​ប្រកាស​​ដំណើរ​ការ​ កំណើត​ទី២ នៅ​​ថ្ងៃទី​​០៧ ខែ​មិថុនា ឆ្នាំ​២០២០ ដោយ​ដាក់​ចេញ​សកម្មភាព​តស៊ូ​មតិ លើ​វិស័យ​សិទ្ធិ​មនុស្ស លទ្ធិ​ប្រជា​ធិបតេយ្យ បូរណភាព​ទឹកដី​ខ្មែរ និង​យុត្តិធម៌សង្គម នៅកម្ពុជា <ref>{{cite news |url=https://www.rfa.org/khmer/news/politics/student-movement-call-on-government-to-withdraw-from-cambodia-vietnam-lao-triangle-development-project-12152020204139.html |title=ចលនា​និស្សិត​​ស្នើ​រដ្ឋាភិបាល ឱ្យ​​ដក​ខ្លួន​ពី​គម្រោង​​អភិវឌ្ឍ​ន៍​តំបន់​ត្រីកោណ​ ​កម្ពុជា​ ​វៀតណាម និង​ឡាវ |publisher=Radio Free Asia - RFA |date=December 15, 2020}} </ref>។ ក្នុងតួនាទីដែល​​មាន​​ការ​​ទទួល​​ខុស​ត្រូវ​​ខ្ពស់ លោក​ ម៉ែន ណាត ដឹកនាំ​សហគមន៍​ខ្មែរ​នៅ​ប្រទេស​ន័រវែស បាន​​ជោគជ័យ​​គួរ​ឲ្យ​កត់​សម្គាល់​​ក្នុង​​រយៈ​​ពេល​ជា​ច្រើន​​ឆ្នាំ​មក​នេះ គួប​​ផ្សំ​​នឹង​​ការ​ចូល​រួម​ជ្រោម​ជ្រែង​ពី​បង​ប្អូន​ខ្មែរ​ក្នុង​សហគមន៍​ផង គិត​មក​ត្រឹម​​ឆ្នាំ​២០២៤។ លោកធ្លាប់ជា​​មន្រ្តី​រាជការ​នៃ​​ការិយាល័យ​​កំណត់​ហេតុ នាយកដ្ឋាន​​នីតិ​វិធី រដ្ឋសភា​ជាតិ ពី​​ឆ្នាំ​​១៩៩៩ ដល់​ឆ្នាំ​២០០៦។ ពេល​នោះ លោក​ក៏​បាន​រៀបចំ​​សមាគម​មន្រ្តីរាជការ​​កម្ពុជា នៅ​ឆ្នាំ​​២០០៤ ដែល​មាន​​ឈ្មោះ​ពេញ​ថា '''សមាគម​មន្រ្តី​​រាជការ​ឯករាជ្យ​កម្ពុជា''' (Cambodia Independent Civil-servants Association – CICA) <ref>{{cite news |url=https://cwcinternational.wordpress.com/about/ |title=Report: Cambodia Watchdog Council International |publisher=Cambodia Watchdog Council International (CWCI Cambodia) |date=May 24, 2006}} </ref> ក្នុង​គោល​​បំណង​​​លើក​​ស្ទួយ​លក្ខខណ្ឌ​​មន្រ្តី​រាជការ ជីវភាព​មន្រ្តី​រាជការ និង​សិទ្ធិ​មនុស្ស។ លោក ជា​​អ្នកដឹកនាំ​​សមាគម​នេះ រហូត​ដល់​ឆ្នាំ ២០០៦ គឺ​​​ក្រោយ​​​​ពេល​​ភៀស​ខ្លួន ទៅ​​កាន់​​ប្រទេស​​ន័រវែស (Norway) ក្នុង​រឿង​​​ប្រឆាំង​ជំទាស់ «សន្ធិសញ្ញា​​ព្រំដែន​​បំពេញ​បន្ថែម ឆ្នាំ​២០០៥» តាម​រយៈ​​សេចក្តី​ថ្លែងការណ៍​​មួយ <ref>{{cite news |url=https://www.hrw.org/news/2005/10/18/cambodia-prime-minister-moves-crush-dissent |title=Dissent |publisher=Human Rights Watch |date=October 18, 2005}} </ref> ផ្សាយ​នៅ​ថ្ងៃទី​១១ ខែ​តុលា ឆ្នាំ​២០០៥ បន្ទាប់​ពី​លោក​នាយក​រដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន ​ចុះ​ហត្ថលេខា​​លើ​​សន្ធិ​សញ្ញា​​នោះ ជាមួយ​នាយក​រដ្ឋមន្រ្តី​វៀត​ណាម នៅ​ថ្ងៃទី​១០ ខែ​តុលា។ ការ​​ប្រឆាំង​​ជំទាស់​​សន្ធិសញ្ញា​​នោះ ធ្វើ​ឡើង​ក្នុងនាម​​ជា​​សមាជិក​​នៃ ក្រុមប្រឹក្សា​ឃ្លាំមើល​កម្ពុជា ដែល​​ចុះ​ហត្ថលេខា​ដោយ​លោក ម៉ែន ណាត និង​​ក្រុម​ការងារ ៣ រូប​ទៀត <ref>{{cite news |url=https://www.amnesty.org/en/wp-content/uploads/2021/08/asa230062005en.pdft |title=Open letter on the occasion of International Human Rights Day 2005 raising concern about the state of freedom of expression in the Kingdom of Cambodia |publisher=Amnesty International |date=December 10, 2005}} </ref>; <ref>{{cite news |url=https://www.licadho-cambodia.org/articles/20051201/32/index.html |title=Pressure on freedom of expression continues amid climate of fear |publisher=LICADHO |date=December 1, 2005}} </ref>។ កាលនៅជានិស្សិត លោក ម៉ែន ណាត បាន​ក្លាយ​​ជា​យុវជន​ឆ្នើម និង​​ជា​​មេដឹកនាំ ក្នុង​​ចំណោម​​​មេដឹកនាំ​នៃ ចលនា​និស្សិត​​ដើម្បី​​លទ្ធិ​ប្រជា​ធិបតេយ្យ (Students’ Movement for Democracy – SMD) តាំង​ពី​ខែ​កញ្ញា ឆ្នាំ​​១៩៩៨ ដែល​ជា​ក្រុម​​យុវជន​ជាតិនិយម តស៊ូ​ប្រឆាំង​​នយោបាយ​​ដឹកនាំ​​របស់​រដ្ឋាភិបាល ​​​លោក ហ៊ុន សែន មក​ពី​គណបក្ស​​ប្រជាជន​​កម្ពុជា (ជា​គណបក្ស​​​កុម្មុយនីស្ត)។ រៀន​នៅទីក្រុងភ្នំពេញ លោក ម៉ែន ណាត ជា​និស្សិត​ម្នាក់ ក្នុង​ចំណោម​​និសិ្សត​​ក្រីក្រ មាន​​ការ​តស៊ូ​​ព្យាយាម​ខ្ពស់ បាន​​ស្នាក់​នៅ​តូប​លេខ៦​​ ក្នុង​ចំណោម​និស្សិត ៧​នាក់ (រួមទាំង​លោក អ៊ុំ សំអាន) ជា​តូប​ចំណុះ​ឲ្យ​​​កុដិ​លេខ​២ វត្ត​នាគវ័ន ខណ្ឌ​បឹងកក់​ទី​២ ខណ្ឌទួលគោក ទីក្រុង​ភ្នំពេញ។ ជាមួយគ្នានេះ លោកក៏ជាអ្នក​សម្របសម្រួលនៃ '''ក្រុមប្រឹក្សាឃ្លាំមើលកម្ពុជា''' (Cambodia Watchdog Council) បង្កើត​ឡើងនៅថ្ងៃទី ១៦ កញ្ញា ​​២០០២ ដែលជា​បណ្តុំអង្គការ សមាគម និងសហជីព <ref>{{cite news |url=https://cwcinternational.wordpress.com/2006/06/03/report-of-meeting-2006/ |title=Report of Meeting on the approval of composition of Steering Committee and the amendment of Bylaw |publisher=The Cambodia Watchdog Council International (CWCI Cambodia) |date=May 24, 2006}} </ref>។ ក្រុមប្រឹក្សានេះ ​បាន​ធ្វើ​សកម្មភាព​ខ្លាំង​ក្លា ទៅ​លើ​ការ​លើកកម្ពស់​​សិទ្ធិកម្មករ សិទ្ធិ​មន្ត្រីរាជការ សិទ្ធិ​ពលរដ្ឋ យុត្តិធម៌​សង្គម និង កិច្ចការ​ព្រំដែន <ref>{{cite news |url=https://khmer.voanews.com/a/a-40-2005-09-20-voa3-90140007/1353656.html |title=Cambodia Watchdog Council Denounces Treaty with Vietnam |publisher=Voice of America - VOA |date=September 20, 2005}} </ref>។ ពីឆ្នាំ​២០០០ ដល់​ឆ្នាំ​២០០២ លោក ម៉ែន ណាត ជា​អនុប្រធាន​​រណសិរ្ស​​ប្រជា​ធិបតេយ្យ​​និស្សិត​បញ្ញវន្ត​ខ្មែរ <ref>{{cite news |url=https://english.cambodiadaily.com/news/students-plan-anti-vn-rally-for-liberation-day-87717/ |title=Students Plan Anti-VN Rally for Liberation Day |publisher=The Cambodia Daily |date=January 7, 2000 |access-date=ធ្នូ 10, 2024 |archive-date=ធ្នូ 10, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20241210181813/https://english.cambodiadaily.com/news/students-plan-anti-vn-rally-for-liberation-day-87717/ |url-status=dead }}</ref> ជា​អង្គការយុវជន ដែល​ធ្វើការងារ​​ផ្តោត​លើ​​វិស័យ​សិទ្ធិមនុស្ស យុត្តិធម៌​សង្គម និង ការ​អភិវឌ្ឍ​​ព្រំដែន​ខ្មែរ ជាមួយ​​ប្រទេស​​​ជិត​ខាង។ ពីពាក់​​កណ្តាល​​​ឆ្នាំ​២០០២ ដល់​ឆ្នាំ​​២០០៤ លោក ម៉ែន ណាត ជា​ប្រធាន​​រណសិរ្ស​​និស្សិត​​បញ្ញវន្ត​ខ្មែរ (the Front of Khmer Students and Intellectuals - FKSI) <ref>{{cite news |url=https://english.cambodiadaily.com/news/sam-rainsy-allies-blast-back-door-deal-39223/ |title=Sam Rainsy Allies Blast ‘Back Door’ Deal |publisher=The Cambodia Daily |date=March 19, 2004 |access-date=ធ្នូ 10, 2024 |archive-date=មករា 25, 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250125172203/https://english.cambodiadaily.com/news/sam-rainsy-allies-blast-back-door-deal-39223/ |url-status=dead }}</ref> ក្នុង​ចំណោម​​​មេដឹកនាំ​​និស្សិត​​​សំខាន់ៗ​ខ្លះ​​ទៀត។ លោក និងលោក អ៊ុំ សំអាន<ref>{{cite news |url=https://cwcicambodia.net/2020/04/04/um-sam-an-biography/ |title=ជីវប្រវត្តិ​លោក អ៊ុំ សំអាន ពី​ក្មេង​ឃ្វាល​ក្របី ក្លាយ​ជា​​​សមាជិក​សភា ជា​អ្នក​ស្រាវ​ជ្រាវ​ព្រំដែន និង​ជាតិ​និយម |publisher=CWCI Cambodia |date=April 4, 2020}} </ref> មេដឹកនាំ​​​ចលនានិស្សិត​​​ដើម្បី​​​លទ្ធិប្រជា​ធិបតេយ្យ ពី​ខែ​មិថុនា ដល់​​ខែ​​កញ្ញា ឆ្នាំ​​២០០២ បាន​​ផ្តួចផ្តើម​គំនិត និង​​សម្រប​សម្រួល​​​រៀបចំ​​ឲ្យ​មាន '''ក្រុមប្រឹក្សា​​ឃ្លាំមើល​កម្ពុជា''<ref>{{cite news |url=https://english.cambodiadaily.com/news/garment-workers-plan-strike-demand-justice-37785/ |title=Garment Workers Plan Strike, Demand Justice |publisher=The Cambodia Daily |date=January 20, 2004 |access-date=កក្កដា 27, 2023 |archive-date=កក្កដា 27, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230727173319/https://english.cambodiadaily.com/news/garment-workers-plan-strike-demand-justice-37785/ |url-status=dead }}</ref>។ បញ្ជាក់​៖ សមាជិក​ស្ថាបនិក​នៃ ក្រុមប្រឹក្សា​ឃ្លាំមើល​កម្ពុជា រួម​មាន៖ '''១. លោក ជា វិជ្ជា'''' <ref>{{cite news |url=https://www.rfa.org/khmer/news/law/justice-for-Chea-Vichea-when-end-hunsen-power-01232020035105.html |title=ឃាតក​សម្លាប់​លោក ជា វិជ្ជា អាច​រក​ឃើញ​នៅ​ក្រោយ​លោក ហ៊ុន សែន ធ្លាក់​ពី​អំណាច |publisher=Radio Free Asia - RFA |date=January 23, 2020}} </ref>; <ref>{{cite news |url=https://www.rfa.org/khmer/news/social-economy/Chea-Vichea-wife-hopeless-of-justice-01222020023538.html |title=ភរិយា​លោក ជា វិជ្ជា មិន​រំពឹង​ថា ទទួល​បាន​យុត្តិធម៌​ពី​របប​ដឹកនាំ​បច្ចុប្បន្ន​រក​ឃាតក​ពិត |publisher=Radio Free Asia - RFA |date=January 22, 2020}} </ref> អតីត​ប្រធានសហជីពសេរីកម្មករកម្ពុជា។ លោកត្រូវបានធ្វើ​ឃាត​ដោយ​​ចារកិច្ច​រដ្ឋាភិបាល លោក​ ហ៊ុន សែន នា​ថ្ងៃទី ២២ ខែ​មករា ឆ្នាំ​២០០៤<ref>{{cite news |url=https://cwcicambodia.net/wp-content/uploads/2019/12/men-nath-thousands-of-mourners-take-to-the-streets-on-chea-vichea-in-jan-2004.pdf |title=Thousands of Mourners Take to the Streets |publisher=The Cambodia Daily |date=January 26, 2004}} </ref> ខណៈ​ពេល​កម្ពុជា​ជាប់​គាំង​នយោបាយ​ជិត​មួយ​ឆ្នាំ នៅ​ក្រោយ​​ការ​បោះ​ឆ្នោត​ជាតិ ខែ​​កក្កដា ឆ្នាំ​២០០៣។ ឃាតកម្មនេះ មិន​ត្រូវ​បាន​វែក​មុខ​ឃាតក​ពិត ទៅ​ផ្ទន្ទាទោស​តាម​ច្បាប់​យុត្តិធម៌​ទេ<ref>{{cite news |url=https://www.rfa.org/khmer/news/social-economy/ftuwukc-asks-the-pp-governor-to-commemorate-chea-vichea-death-01082024002857.html |title=សហជីព​និង​សង្គម​ស៊ីវិល​ទទូច​ឱ្យ​រដ្ឋាភិបាល​ថ្មី​ចាប់​ឃាតក​បាញ់​សម្លាប់​លោក ជា វិជ្ជា កាល​ពី​២០ ឆ្នាំ​មុន |publisher=Radio Free Asia - RFA |date=January 8, 2024}} </ref>។ '''២. លោក រ៉ុង ឈុន''' ''កាល​នោះ​ជាប្រធានសមាគមសមាគមគ្រូបង្រៀនកម្ពុជា ហើយ​ពី​ឆ្នាំ​២០១៥ ដល់ឆ្នាំ​២០១៧ ជា​សមាជិក​នៃ​ គណៈកម្មាធិការ​ជាតិ​រៀបចំ​ការ​​បោះឆ្នោត ​(គ.ជ.ប.) មាន​ឋានៈ​ស្មើ​រដ្ឋមន្ត្រី។ នៅខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៧<ref>{{cite news |url=https://khmer.voanews.com/a/nec-vp-and-2-members-resigned-after-cnrp-dissolution/4126342.html |title=អនុប្រធាន​និង​សមាជិក​គ.ជ.ប​លាឈប់​ក្រោយ​ការរំលាយ​បក្ស​ប្រឆាំង |publisher=Voice Of America - VOA |date=November 20, 2017}} </ref> លោកបានលាលែងពី គ.ជ.ប. ក្រោមហេតុផលថា គ.ជ.ប បានចូលរួមជាមួយរដ្ឋាភិបាល លោក ហ៊ុន សែន រំលាយ​គណបក្សសង្គ្រោះជាតិយ៉ាងអយុត្តិធម៌ នៅ​ថ្ងៃទី១៦ ខែវិច្ឆិកា<ref>{{cite news |url=https://cambodia.ohchr.org/sites/default/files/Annual-reports/Addendum1%20to%20Rhona%20Smith%27s%20Annual%20Report%202018%20KH%20-%20Final%20-%20Clean%20Format.pdf |title=របាយការណ៍អ្នករាយការណ៍ពិសេស ស្តីពីស្ថានភាសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា |publisher=អង្គការសហប្រជាជាតិ (UN) |date=September 7, 2018}} </ref>។ លោកក៏ជាមេដឹកនាំនៃ សហភាពសហជីពម្ពុជា ផងដែរ។ ចាប់ពីខែ​កុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២៣ លោក​បានចូលរួមក្នុងជីវភាពនយោបាយ ហើយ​ត្រូវ​បាន​ជ្រើស​រើស​ជា​អនុប្រធាន​គណបក្សភ្លើងទៀន ដែល​មាន​ឈ្មោះដើម​ថា គណបក្សសមរង្ស៊ី។ គូរបញ្ជាក់ថា លោក រ៉ុង ឈុន ធ្លាប់ត្រូវបានលោក ហ៊ុន សែន បញ្ជា​ឲ្យ​ចាប់​ដាក់​ពន្ធនាគារ ២ ​លើក ដែល​ពាក់​ព័ន្ធ​ការ​រិះគន់​រឿង​មិន​ប្រក្រតី នៃសន្ធិសញ្ញា​ព្រំដែន​បំពេញ​បន្ថែម​ថ្មី ជាមួយ​វៀតណាម គឺលើកទី១ ត្រូវ​បាន​ចាប់​ខ្លួន​នៅ​ថ្ងៃទី​១៥ ខែ​តុលា ឆ្នាំ​២០០៥ ហើយ​ដោះលែង​នៅ​ថ្ងៃទី​១៨ ខែ​មករា ឆ្នាំ​២០០៦ និង​លើក​ទី​២ លោក​ត្រូវ​បាន​ចាប់​ខ្លួន ថ្ងៃទី​៣១ ខែ​កក្កដា ឆ្នាំ​២០២០ ហើយ​ដោះ​លែង​នៅ​ខែ​វិច្ឆិកា ឆ្នាំ​២០២០<ref>{{cite news |url=https://cchrcambodia.org/storage/posts/4748/Timeline-of-events_One-year-since-Rong-Chhun%27s-arrest_Khm.pdf |title=កាលប្បវត្តិព្រឹត្តការណ៍៖ មួយឆ្នាំនៃការចាប់ តាំងពីចាប់ខ្លួនលោក រ៉ុង ឈុន |publisher=មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា (CCHR) |date=July 2021}} </ref> បន្ទាប់​ពី​មាន​ការ​បន្ធូរ​បន្ថយ​ភាព​តាន​តឹង​នយោបាយ និង​សម្ពាធ​ពី​អន្តរជាតិ។ បច្ចុប្បន្នលោក ជា​ទីប្រឹក្សា​ជាន់​ខ្ពស់​នៃ គណបក្ស​កម្លាំង​ជាតិ<ref>{{cite news |url=https://www.rfa.org/khmer/news/politics/rongchhun-pay-fine-money-to-municipal-court-03012024063358.html |title= ទីប្រឹក្សា​គណបក្ស​កម្លាំង​ជាតិ លោក រ៉ុង ឈុន យកលុយ​ទៅ​បង់​តាម​បញ្ជា​របស់​តុលាការ |publisher=Radio Free Asia - RFA |date=March 1, 2024}} </ref>។ '''៣. លោក អ៊ុំ សំអាន''' កាល​នោះ​ជា​ប្រធាន​ចលនា​និស្សិត​ដើម្បី​លទិ្ធ​ប្រជា​ធិបតេយ្យ ដែល​សព្វថ្ងៃរស់​នៅសហរដ្ឋ​អាមេរិក ជា​អតីតសមាជិកសភា<ref>{{cite news |url=https://www.cambodiadaily.com/2024/11/21/01/25/79510/ |title=លោក អ៊ុំ សំអាន ថា​លោក ហ៊ុន សែន ទំនង​សន្យា​ប្រគល់​ទឹកដី​ខ្មែរ ២​ភាគ​៣ លើ​កោះ​គុត​ឱ្យ​ទៅ​ថៃ ជា​ថ្នូរ​បង្ក្រាប​ក្រុម​ប្រឆាំង |publisher=The Cambodia Daily |date=November 21, 2024 }}{{Dead link|date=មិថុនា 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> នៃ​គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ​ អាណត្កិ​ទី៥ (២០១៣ - ២០១៨)<ref>{{cite news |url=https://www.cambodiadaily.com/2023/05/25/23/47/69922/ |title=លោក អ៊ុំ សំអាន ប្ដេជ្ញា​មិន​លក់​ឧត្តមគតិ​ចុះចូល​ជាមួយ​គណបក្ស​ប្រជាជន​កម្ពុជា​ឡើយ |publisher=The Cambodia Daily |date=May 25, 2023 }}{{Dead link|date=មិថុនា 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>។ ប៉ុន្តែលោក អ៊ុំ សំអាន ត្រូវ​បាន​រដ្ឋាភិបាល លោក ហ៊ុន សែន ចាប់​ដាក់​ពន្ធនាគារ​យ៉ាង​អយុត្តិធម៌ (ជាង ២​ឆ្នាំ) ពី​ខែ​មេសា ឆ្នាំ​២០១៦<ref>{{cite news |url=https://www.voanews.com/a/cambodia-opposition-lawmaker-arrest-border-comments/3280305.html |title=Cambodian Opposition Lawmaker Arrested for Border Comments |publisher=Voice Of America - VOA |date=April 11, 2016}}</ref> ដល់សីហា ឆ្នាំ២០១៨ ក្នុងសំណុំ​រឿងរិះគន់​ ផែនទីព្រំដែន និងប្រឆាំង​ជំទាស់​ការបង្គោលព្រំដែនថ្មី ជាមួយ​វៀត​ណាម ''ហៅថា «បោះបង្គោល​ ​រំលោភចូល​ក្នុង​ទឹកដី​ខ្មែរ»។'' '''៣. លោក ម៉ែន ណាត''' កាល​នោះ​ជា​ប្រធានសមាគមមន្រ្តីរាជការកម្ពុជា ដែល​​សព្វថ្ងៃ​ជា​​​ប្រធាន​​​នៃ ​ក្រុមប្រឹក្សាឃ្លាំមើលម្ពុជា និងជាប្រធាន​សហគមន៍​ខ្មែរ នៅប្រទេស​ន័វែស (Norway)។ '''៤. លោក ឆាំ ឆានី''' កាល​នោះ​ជា​ប្រធានសមាគមកសិការកម្ពុជា<ref>{{cite news |url=https://english.cambodiadaily.com/news/farmers-sue-top-officials-blame-them-for-flooding-27887/ |title=Farmers Sue Top Officials, Blame Them for Flooding |publisher=The Cambodia Daily |date=December 6, 2001 |access-date=ធ្នូ 10, 2024 |archive-date=ធ្នូ 10, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20241210180504/https://english.cambodiadaily.com/news/farmers-sue-top-officials-blame-them-for-flooding-27887/ |url-status=dead }}</ref> ដែលសព្វថ្ងៃ ជា​អនុ​ប្រធាន​​ក្រុមប្រឹក្សា​ឃ្លាំមើល​កម្ពុជា មាន​មូលដ្ឋាន​នៅ​ប្រទេសន័រវែស (Norway)<ref>{{cite news |url=https://cwcinternational.wordpress.com/about/ |title=Report: Cambodia Watchdog Council International |publisher=CWCI Cambodia |date=May 24, 2006}}</ref>។ សព្វថ្ងៃ លោក​ចូលរួម​យ៉ាង​សកម្ម​ក្នុង​សកម្មភាព​នយោបាយ ជាមួយ​លោក '''សម រង្ស៊ី''' មេដឹកនាំ​ក្រុមអ្នកប្រជាធិបតេយ្យ ប្រឆាំង​ជំទាស់​នយោបាយផ្តាច់ការ​របស់​លោក '''ហ៊ុន សែន''' នៅ​កម្ពុជា។ '''៥. លោក ជា មុន្នី''' ជា​អតីត​ប្រធាន​សហជីពសេរីកម្មករកម្ពុជា ពីឆ្នាំ២០០៤ នៅ​ក្រោយ​ពេល​មរណភាព​បងប្រុស​របស់​លោក គឺលោក ជា វិជ្ជា។ លោក មុន្នី ដឹកនាំសហជីពនេះ រហូតដល់​ឆ្នាំ​២០១៦។ លោកបាន​ចូលរួម​ជីវភាព​នយោបាយជាមួយ​មិត្ត​ភក្តិ​​របស់​​លោក គឺ​លោក រ៉ុង ឈុន នៅ​ដើមឆ្នាំ​២០២៣។ លោក ជា មុន្នី ត្រូវ​បាន​បោះ​ឆ្នោត​ជា​ប្រធាន​គណបក្ស​កម្លាំងជាតិ នៅ​ថ្ងៃទី​១៥ ខែ​កញ្ញា ឆ្នាំ២០២៤<ref>{{cite news |url=https://www.rfa.org/khmer/news/politics/npp-holds-an-assembly-to-choose-a-new-leader-09152024113445.html |title=គណបក្ស​កម្លាំង​ជាតិ​បោះឆ្នោត​ជ្រើសតាំង​លោក ជា មុនី ធ្វើ​ជា​ប្រធាន​បក្ស |publisher=Radio Free Asia - RFA |date=September 15, 2024}}</ref>។ '''៦. អ្នកស្រី ឆន សុខា''' អតីត​ប្រធានសម្ព័ន្ធសហជីព​កម្មករកាត់ដេរ​កម្ពុជា ដែល​សព្វថ្ងៃ ជា​មន្រ្តី​ការពារ​សិទ្ធិកម្មករ នៃអង្គការ​​សិទ្ធិមនុស្សមួយ<ref>{{cite news |url=https://cchrcambodia.org/en/activists/women-human-rights-defenders-calendar-2020/mrs-chhorn-sokha |title=Mrs. Chhorn Sokha |publisher=Cambodian Center for Human Rights - CCHR |date=2020}}</ref> មានឈ្មោះ​ជា​អក្សរកាត់​ភាសាអង់គ្លេស​ថា "CENTRAL"។ === អំពី​លក្ខណៈ​សម្បត្តិ === អំពីបុគ្គលិកលក្ខណៈវិញ លោក '''ម៉ែន ណាត''' ត្រូវបានគេទទួលស្គាល់ថា យុវជន​​រៀន​​ពូកែ​តាំង​ពី​កាល​នៅរៀន ហើយលោក ជា​មនុស្ស​​ឧស្សាហ៍ព្យាយាម ស្មោះត្រង់ ចិត្តទូលាយ មានគំនិតអហិង្សានិយម និង​មាន​ការ​អធ្យាស្រ័យ​ល្អជាមួយជនទូទៅ ទាំង​ក្នុង​សហគមន៍ និង ទាំង​ផ្តល់យោបល់ដល់ពលរដ្ឋខ្មែរនៅប្រទេសកម្ពុជា តាមរយៈបទសម្ភាសន៍​ជា​ភាសា​ខ្មែរ ជាមួយបណ្តាញសារព័ត៌មាននានា។ លោកជាមនុស្សដែល​មានសមត្ថភាព និង​មាន​ការ​ទទួលខុសត្រូវ​ខ្ពស់ ទៅ​លើ​កិច្ចការរដ្ឋបាល ឯកសារ វិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ សង្គមវិជ្ជា និង​ការស្រាវជ្រាវ ដែល​ជា​ហេតុ​ធ្វើឲ្យ​លោក​​ក្លាយ​ជាអ្នកតស៊ូមតិ​សង្គម និង​នយោបាយ នៅ​ក្នុងចំណោមអ្នកប្រជាធិបតេយ្យដទៃទៀត ដើម្បីជំរុញ​ការ​ស្តារប្រក្រតីភាព​សិទ្ធិមនុស្ស និង​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​នៅ​ប្រទេស​កម្ពុជា។ ​សព្វថ្ងៃ លោក​​មាន​​ចំណូលចិត្ត​​ស្រាវ​ជ្រាវ​​អំពី​ការ​បម្រែ​បម្រួល​អាកាសធាតុ ការវិវត្តន៍​ធម្មជាតិ ចក្រវាឡ និងវិទ្យាស្ត្រ​ផ្សេងៗ។ == References == {{Reflist}}[[:Category:1975 births]] [[:Category:People from Doung Khpos Commune]] [[:Category:Living people]] [[:Category:Cambodia Watchdog Council International (CWCI Cambodia)]] [[:Category:Cambodia human rights activists]] [[:Category:Cambodia political and social analysis]] <references group="ចលនានិស្សិត SMD​" /> <references group="អ្នកឃ្លាំមើល​សង្គម​ថា​ លោក​ ហ៊ុន ​ម៉ាណែត​ គ្មាន​​​គោល​ជំហរ​" /> {{DEFAULTSORT:ម៉ែន ណាត}} sdwo8svqy609t1v4p4qwpx8hdlionnn 0 44589 322307 322062 2025-06-20T07:48:53Z InternetArchiveBot 32568 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 322307 wikitext text/x-wiki <imagemap>File:2022 collage V1.png|ពីខាងឆ្វេងទៅស្តាំក្នុងទម្រង់ទ្រនិចនាឡិកា៖ ផ្លូវប្រសព្វនៅ[[ស្ថានីយ៍យ៉ាម៉ាតុ-សៃដៃជិ]] ប៉ុន្មានម៉ោងបន្ទាប់ពី[[ការធ្វើឃាតរបស់លោកស៊ីនហ្សូ អាបេ|ឃាតកម្មលោកស៊ីនហ្សូ អាបេ]], បាតុកម្មប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាលនៅស្រីលង្កា ខាងមុខលេខាធិការដ្ឋានប្រធានាធិបតី, នៅថ្ងៃទី៦ ខែឧសភា [[ការរីករាលដាលនៃជំងឺអុតស្វាឆ្នាំ ២០២២|ការរីករាលដាលនៃជំងឺអ៊ុតស្វា]]បានចាប់ផ្តើមនៅ[[សហរាជាណាចក្រ|ចក្រភពអង់គ្លេស]], ព្រះបរមសពរបស់អេលីហ្សាប៊ែតទី ២ នៅក្នុងវិមានវេស្តមីនស្ទ័រ; កុមារ​ម្នាក់​ឈរ​នៅ​លើគំនរ​ផ្ទះបាក់បែក​​បន្ទាប់​ពី[[គ្រោះរញ្ជួយដីនៅអាហ្វហ្កានីស្ថាននៃខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២២]], ទិដ្ឋភាពពីពិធីបើក[[កីឡាអូឡាំពិករដូវរងាឆ្នាំ២០២២]] នៅរដ្ឋធានី[[ប៉េកាំង]] [[ប្រទេសចិន]], បាតុករនៅឯទីលានអាកតូបេអំឡុង[[ការបះបោរនៅកាហ្សាក់ស្ថានឆ្នាំ ២០២២]], រថក្រោះ BMP-៣ របស់រុស្ស៊ីនៅក្បែរទីក្រុង[[ម៉ារីអ៊ូប៉ូល]]ដែលត្រូវបានបំផ្លាញអំឡុង[[ការឈ្លានពានរបស់រុស្ស៊ីលើអ៊ុយក្រែន​ឆ្នាំ ២០២២]] ដែលជាផ្នែកមួយនៃ[[សង្គ្រាមរុស្ស៊ី-អ៊ុយក្រែន]]។|430x430px|thumb rect 0 0 400 200 [[ការធ្វើឃាតរបស់លោកស៊ីនហ្សូ អាបេ]] rect 400 0 800 400 [[បាតុកម្មនៅស្រីលង្កាឆ្នាំ២០២២]] rect 800 0 1200 400 [[ការរីករាលដាលនៃជំងឺអុតស្វាឆ្នាំ ២០២២]] rect 0 400 600 800 [[ការឈ្លានពានរបស់រុស្ស៊ីលើអ៊ុយក្រែនឆ្នាំ ២០២២]] rect 600 400 1200 800 [[ការសោយទិវង្គតរបស់សម្តេចព្រះរាជិនីនាថអេលីហ្សាប៊ែតទី ២]] rect 0 800 400 1200 [[ការបះបោរនៅកាហ្សាក់ស្ថានឆ្នាំ ២០២២]] rect 400 800 800 1200 [[កីឡាអូឡាំពិករដូវរងាឆ្នាំ២០២២]] rect 800 800 1200 1200 [[គ្រោះរញ្ជួយដីនៅអាហ្វហ្កានីស្ថាននៃខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២២]]</imagemap> {| class="infobox" |'''[[បញ្ជីនៃទសវត្សរ៍ សតវត្ស និងសហស្សវត្សរ៍|សហស្សវត្សរ៍]]''' |[[សហវត្សរ៍ទី ៣]] |- |'''[[បញ្ជីនៃទសវត្សរ៍ សតវត្ស និងសហស្សវត្សរ៍|សតវត្ស]]''' |[[សតវត្សទី ២១]] |- |'''[[បញ្ជីនៃទសវត្សរ៍ សតវត្ស និងសហស្សវត្សរ៍|ទសវត្សរ៍]]''' |[[ទសវត្សរ៍ ២០២០|ឆ្នាំ ២០២០]] |- |'''[[បញ្ជីឆ្នាំ|ឆ្នាំ]]''' | [[ឆ្នាំ ២០១៩|២០១៩]] • [[ឆ្នាំ ២០២០|២០២០]] • [[ឆ្នាំ ២០២១|២០២១]] • [[ឆ្នាំ ២០២២|គ.ស. ២០២២]] • [[ឆ្នាំ ២០២៣|២០២៣]] • [[ឆ្នាំ ២០២៤|២០២៤]] • [[ឆ្នាំ ២០២៥|២០២៥]] |} {| class="infobox" style="width:20em;" |- style="text-align:center;" ! colspan="2" style="background: #ABCDEF;" |ឆ្នាំ ២០២២ ក្នុង​ប្រតិទិន​ផ្សេងៗ |- |'''[[ពុទ្ធសករាជ]]''' |២៥៦៦ |- style="vertical-align:top;" |'''[[ប្រតិទិនហ្គ្រេហ្គោរៀន|ប្រតិទិនគ្រីកូរី]]''' |២០២២ ''MMXXII'' |- |'''[[Ab urbe condita]]''' |២៧៧៥ |- |'''[[ប្រតិទិនអាមេនី]]''' |១៤៧១ ԹՎ ՌՆՀԱ |- |'''[[ប្រតិទិនអាស៊ីរី]]''' |៦៧៧២ |- |'''[[ប្រតិទិនបាហៃ]]''' |១៧៨–១៧៩ |- |'''[[ប្រតិទិនសាកាបាលី]]''' |១៩៤៣–១៩៤៤ |- |'''[[ប្រតិទិនបេងហ្កាល់]]''' |១៤២៩ |- |'''[[ប្រតិទិនប៊ែប៊ែរ]]''' |២៩៧២ |- |'''[[រាជ្យឆ្នាំស្តេចអង់គ្លេស|រាជ្យឆ្នាំអង់គ្លេស]]''' |៨០ [[សម្តេចព្រះរាជិនីនាថអេលីហ្សាបិតទី ២ នៃសហរាជាណាចក្រ|Eliz. ២]] – ១ [[ឆាលស៍ទី៣|Cha. ៣]] |- |'''[[ប្រតិទិនភូមា]]''' |១៣៨៤ |- |'''[[ប្រតិទិនប៊ីហ្សង់ទីន]]''' |៧៥៣០–៧៥៣១ |- |'''[[ប្រតិទិនចិន]]''' |辛丑年 <small>([[ឆ្លូវ]] ធាតុដែក)</small> ៤៧១៨ ឬ ៤៦៥៨   ''— ដល់ —'' 辛丑年 <small>([[ខាល]] ធាតុទឹក)</small> ៤៧១៩ ឬ ៤៦៥៩ |- |'''[[ប្រតិទិនកូបទិក]]''' |១៧៣៨–១៧៣៩ |- |'''[[ប្រតិទិនឌីស្កតដ៍]]''' |៣១៨៨ |- |'''[[ប្រតិទិនអេត្យូពី]]''' |២០១៤–២០១៥ |- |'''[[ប្រតិទិនហេប្រឺ]]''' |៥៧៨២–៥៧៨៣ |- |'''[[ប្រតិទិនហិណ្ឌូ]]''' |២០៧៨–២០៧៩ <small>([[វិក្រមសម្វត]])</small> ១៩៤៣–១៩៤៤ <small>([[ប្រតិទិនជាតិឥណ្ឌា|សកសម្វត]])</small> ៥១២១–៥១២២ <small>([[កលិយុគ]])</small> |- |'''[[ប្រតិទិនអូឡូសែន]]''' |១២០២២ |- |'''[[ប្រតិទិនអ៊ីហ្គបូ]]''' |១០២២–២០២៣ |- |'''[[ប្រតិទិនអ៊ីរ៉ង់]]''' |១៤០០–១៤០១ |- |'''[[ប្រតិទិនឥស្លាម]]''' |១៤៤៣–១៤៤៤ |- |'''[[ប្រតិទិនជប៉ុន]]''' |[[រេវ៉ា|សករាជរេវ៉ា ៤]] <small>(令和４年)</small> |- |'''[[ប្រតិទិនជ្វា]]''' |១៩៥៥–១៩៥៦ |- |'''[[ប្រតិទិនជូឆេ]]''' |១១១ |- |'''[[ប្រតិទិនជូលាន]]''' |ហ្គ្រេហ្គោរៀនដក ១៣ ថ្ងៃ |- |'''[[ប្រតិទិនកូរ៉េ]]''' |៤៣៥៥ |- |'''[[ប្រតិទិនសាធារណរដ្ឋចិន|ប្រតិទិនមីនគួ]]''' |ROC ១១១ <small>民國111年</small> |- |'''[[ប្រតិទិនណានក្សាហ៊ី]]''' |៥៥៤ |- |'''[[ប្រតិទិនសុរិយគតិថៃ]]''' |២៥៦៥ |- |'''[[ប្រតិទិនទីបេ]]''' |阴金牛年 <small>(ឆ្លូវញីធាតុដែក)</small> ២១៤៨ ឬ ១៧៦៧ ឬ ៩៩៥    ''— ដល់ —'' 阳水虎年 <small>([[ខាល]]ឈ្មោលធាតុទឹក)</small> ២១៤៩ ឬ ១៧៦៨ ឬ ៩៩៦ |- |'''[[ម៉ោងយូនីក|ម៉ោងយូនីក]]''' |១៦៤០៩៩៥២០០ – ១៦៧២៥៣១១៩ |} '''គ.ស. ២០២២'''​ ត្រូវ​នឹង ព.ស. ២៥៦៦ ជា[[ឆ្នាំសកលចាប់ផ្តើមនៅថ្ងៃសៅរ៍]] តាម[[ប្រតិទិនគ្រីកូរី]] ហើយជាឆ្នាំទី ២០២២ នៃ[[សកលសករាជ]] និង[[គ្រិស្តសករាជ]]។ * ឆ្នាំ[[ខាល]] ចត្វាសក ចុល្លសករាជ ១៣៨៤ (ថ្ងៃទី១៦ ខែមេសា ជាថ្ងៃថ្លើងសក) * ឆ្នាំទី​ ៣ នៃ[[ទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ២០២០]], ឆ្នាំទី ២២​ នៃ[[ទសវត្សរ៍ទី​ ២១]], និងឆ្នាំទី ២២ នៃ[[សហស្សវត្សរ៍ទី​ ៣]] *'''ឆ្នាំអន្តរជាតិនៃជលផលជនជាតិដើមភាគតិច និងវារីវប្បកម្ម'''<ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/A/RES/72/72|title=International Year of Artisanal Fisheries and Aquaculture|last=|first=|date=|website=United Nations|language=en|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=2020-02-15}}</ref> '''ឆ្នាំនៃវិទ្យាសាស្ត្រមូលដ្ឋានសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាពអន្តរជាតិ'''<ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/RES/76/14|title=International Year of Basic Sciences for Sustainable Development|website=United Nations|access-date=December 30, 2021}}</ref> '''ឆ្នាំអន្តរជាតិនៃការអភិវឌ្ឍន៍ភ្នំប្រកបដោយនិរន្តរភាព'''<ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/pdf?symbol=en%2FA%2F76%2FL.28|title=International Year of Sustainable Mountain Development|website=United Nations|access-date=December 30, 2021|archive-date=ធ្នូ 19, 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211219214914/https://undocs.org/pdf?symbol=en%2FA%2F76%2FL.28|url-status=dead|archivedate=ធ្នូ 19, 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211219214914/https://undocs.org/pdf?symbol=en%2FA%2F76%2FL.28}}</ref> និង'''ឆ្នាំ[[កញ្ចក់]]អន្តរជាតិ'''<ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/A/RES/75/279|title=International Year of Glass|website=United Nations|access-date=July 17, 2021}}</ref> ប្រកាសដោយ[[អង្គការសហប្រជាជាតិ]] ឆ្នាំ ២០២២ បាន​មើល​ឃើញ​ពី​ឥទ្ធិពល​បន្ត​នៃ​[[ការកើនឡើងអតិផរណាឆ្នាំ ២០២១-២០២២|ការ​កើនឡើង​អតិផរណា]]​ជា​លទ្ធផល​នៃ​ការ​រាតត្បាត​នៃ​[[ជំងឺរាតត្បាតកូវីដ ១៩|ជំងឺ​កូវីដ-១៩]] ដែល​កំពុង​បន្ត ការ​ដាក់​ឱ្យ​ប្រើ​ប្រាស់​ជា​សាកល​នៃ​[[​វ៉ាក់សាំង​កូវីដ​ ១៩|វ៉ាក់សាំង​កូវីដ​ ១៩]] ដែលបានចាប់ផ្តើមនៅចុងឆ្នាំ ២០២០ បានបន្ត ហើយ​ឆ្នាំ​នេះ​បាន​ឃើញ​ការ​ដក​ការ​រឹត​បន្តឹង​ជំងឺ​កូវីដ ១៩ និងការបើកព្រំដែនអន្តរជាតិឡើងវិញ [[ការឈ្លានពានរបស់រុស្ស៊ីលើអ៊ុយក្រែន​ឆ្នាំ ២០២២]] ជម្លោះប្រដាប់អាវុធដ៏ធំបំផុតនៅអឺរ៉ុប ចាប់តាំងពី[[សង្គ្រាមលោកលើកទី២|សង្គ្រាមលោកលើកទី ២]] បានបណ្តាលឱ្យមានការផ្លាស់ទីលំនៅរបស់ប្រជាជនអ៊ុយក្រែន ១៥,៧ លាននាក់ ([[ជនភៀសខ្លួនផ្ទៃក្នុង]] ៨ លាននាក់ និង[[ជនភៀសខ្លួន]] ៧.៧&nbsp;លាននាក់) ហើយបាននាំឱ្យមាន[[ទណ្ឌកម្មអន្តរជាតិក្នុងអំឡុងពេលសង្គ្រាមរុស្ស៊ី-អ៊ុយក្រែន|ការថ្កោលទោសនិងទណ្ឌកម្មអន្តរជាតិ]] និង[[ការគំរាមកំហែងនុយក្លេអ៊ែរក្នុងអំឡុងពេលការឈ្លានពានរបស់រុស្ស៊ីលើអ៊ុយក្រែន​ឆ្នាំ ២០២២|ការគំរាមកំហែងនុយក្លេអ៊ែរ]] ការដកក្រុមហ៊ុនរាប់រយចេញពីប្រទេសរុស្ស៊ី និងការដកប្រទេសរុស្ស៊ីចេញពីព្រឹត្តិការណ៍កីឡាសំខាន់ៗ បុគ្គលសំខាន់ៗជាច្រើនបានទទួលមរណភាពនៅក្នុងឆ្នាំ ២០២២ ដូចជា [[ស៊ីនហ្សូ អាបេ]], [[មីខាអ៊ីល ហ្គ័របាឆូវ]], [[សម្តេចព្រះរាជិនីនាថអេលីហ្សាប៊ែតទី ២ នៃសហរាជាណាចក្រ|អេលីហ្សាប៊ែតទី២]], [[ជាំង ហ្សឺមីន]], សម្ដេចប៉ាប[[បេណេឌីកទី១៦]] និងវីរបុរសបាល់ទាត់ [[ប៉េលេ]]។ == មេដឹកនាំកម្ពុជា == {{ដើមចំបង|បញ្ជីមេដឹកនាំបរទេស ឆ្នាំ ២០២២}} * '''ព្រះមហាក្សត្រ''': [[នរោត្តម សីហមុនី|ព្រះបាទសម្តេចព្រះបរមនាថ នរោត្តម សីហមុនី]] (១៤ តុលា គ.ស. ២០០៤ – បច្ចុប្បន្ន) * '''នាយករដ្ឋមន្ត្រី''': [[ហ៊ុន សែន|សម្តេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន]] (៣០ វិច្ឆិកា គ.ស. ១៩៩៨ – បច្ចុប្បន្ន) == ព្រឹត្តិការណ៍សំខាន់ៗ == === មករា === * ១ មករា – [[កិច្ចព្រមព្រៀងភាពជាដៃគូសេដ្ឋកិច្ចគ្រប់ជ្រុងជ្រោយតំបន់]] (RCEP) ដែលជាកិច្ចព្រមព្រៀង[[ពាណិជ្ជកម្មសេរី]]ដ៏ធំបំផុតនៅលើពិភពលោក បានចូលជាធរមានដោយមានសមាជិកប្រទេសដូចជា៖ [[កម្ពុជា]] [[ថៃ]] [[ឡាវ]] [[សិង្ហបុរី]] [[វៀតណាម]] [[ប្រ៊ុយណេ]] [[ចិន]] [[ជប៉ុន]] [[អូស្ត្រាលី]] និង[[នូវែលហ្សេឡង់]]។<ref>{{Cite web|date=2022-01-01|title=(អង់គ្លេស) World’s largest free trade deal is under way, but what is RCEP?|url=https://www.scmp.com/economy/global-economy/article/3161707/what-rcep-worlds-largest-free-trade-deal-under-way|access-date=2022-01-01|website=South China Morning Post}}</ref> *២ មករា ** លោក[[អាប់ដាល់ឡា ហាំដុក]]បានលាលែងចេញពីតំណែងជា[[នាយករដ្ឋមន្ត្រីស៊ូដង់]] ចំពេលប្រទេសស៊ូដង់កំពុងប្រឈមនឹងបាតុកម្មប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាល។<ref>{{Cite web|first=Alaa |last=Elassar |first2=Pierre |last2=Meilhan |title=(អង់គ្លេស) Sudan's Prime Minister resigns amid violent anti-coup protests that have left at least 57 people dead|url=https://www.cnn.com/2022/01/02/world/sudan-protest-killed-anti-coup-security-forces/index.html|date=2022-01-02|website=CNN}}</ref> ** ផ្ទុះ[[បាតុកម្មនៅកាហ្សាក់ស្ថានឆ្នាំ២០២២|បាតុកម្មនៅប្រទេសកាហ្សាក់ស្ថាន]]ដោយសារតែតម្លៃប្រេងស្ទុះឡើង។<ref>{{Cite web|last=Lillis|first=Joanna|date=2022-01-03|title=Kazakhstan: Gas price hike fuels Zhanaozen protests|url=https://eurasianet.org/kazakhstan-gas-price-hike-fuels-zhanaozen-protests|url-status=live|access-date=2022-01-04|website=eurasianet.org}}</ref> *៤ មករា – ប្រទេស[[ចិន]] [[បារាំង]] [[រុស្ស៊ី]] [[ចក្រភពអង់គ្លេស]] និង[[សហរដ្ឋអាមេរិក]] (ដែលសុទ្ធតែជាសមាជិកអចិន្ត្រៃយ៍នៃ[[ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិ]]) បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមដ៏កម្រមួយដោយបញ្ជាក់ថា "សង្រ្គាមនុយក្លេអ៊ែរនឹងមិនអាចឈ្នះបានទេ ហើយសង្គ្រាមបែបនេះគឺមិនគួរកើតមានជាដាច់ខាត"។<ref>{{cite news |date=4 January 2022|title=‘No one can win a nuclear war’: Superpowers release rare joint statement| url=https://www.smh.com.au/world/europe/no-one-can-win-a-nuclear-war-superpowers-release-rare-joint-statement-20220104-p59lmf.html|work=The Sydney Morning Herald|access-date=17 មករា 2022}}</ref> * ៥ មករា – ជាការឆ្លើយតបទៅនឹងការតវ៉ាដែលបានផ្ទុះឡើងពីប៉ុន្មានថ្ងៃមុន កាហ្សាក់ស្ថានបានប្រកាសដាក់ប្រទេសក្នុងស្ថានភាពអាសន្ន។ គណៈរដ្ឋមន្ត្រីលោក[[អាស្ការ ម៉ាមីន]]បាននាំគ្នាលាលែងពីតំណែង ខណៈប្រធានាធិបតី[[កាស៊ីម យ៉ូម៉ារ តូកាយអេវ]]បានសម្រេចចិត្តដកអតីតប្រធានាធិបតីលោក[[នុលស៊ុលតង់ ណាហ្សាបាយេវ]]ចេញពីតំណែងជាប្រធាន[[ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខកាហ្សាក់ស្ថាន]]។<ref>{{Cite news|last=Auyezov|first=Olzhas|date=2022-01-05|title=Kazakh protesters torch public buildings; emergency declared, Cabinet resigns|language=en|work=Reuters|url=https://www.reuters.com/markets/commodities/kazakhstan-government-resigns-after-violent-protests-over-fuel-price-2022-01-05/|access-date=17 មករា 2022}}</ref><ref>{{Cite web|last1=Satubaldina|first1=Assel|last2=January 2022|first2=Zhanna Shayakhmetova in Nation on 5|date=2022-01-05|title=(អង់គ្លេស) Kazakhstan Declares State of Emergency After Fuel Price Protests|url=https://astanatimes.com/2022/01/kazakhstan-declares-state-of-emergency-after-fuel-price-protests/|access-date=17 មករា 2022|website=The Astana Times}}</ref><ref>{{Cite web|date=5 January 2022|title=Kazakhstan is in turmoil after massive protests force the government to resign|url=https://www.npr.org/2022/01/05/1070622365/kazakhstan-is-in-turmoil-after-massive-protests-force-the-government-to-resign?t=1641430408915|url-status=live|access-date=17 មករា 2022|website=NPR}}</ref> *៦ មករា – [[អង្គការសន្ធិសញ្ញាសន្តិសុខរួម]] (CSTO) បានផ្តើមបេសកកម្មរក្សាសន្តិភាពនៅក្នុងប្រទេស[[កាហ្សាក់ស្ថាន]] ដោយបានបញ្ជូនទាហានឆ័ត្រយោងរុស្ស៊ីចូលទៅធ្វើអន្តរាគមន៍តាមសំណើរបស់ប្រធានាធិបតីកាហ្សាក់ស្ថានលោកតូកាយអេវ។<ref>{{Cite web|date=6 January 2022|title=Russian paratroopers arrive in Kazakhstan as unrest continues|url=https://www.theguardian.com/world/2022/jan/06/shots-heard-in-kazakhstan-as-protests-enter-third-day|url-status=live|access-date=17 មករា 2022|website=The Guardian}}</ref> *៧ មករា – វិបត្តិ[[ជំងឺកូរ៉ូណាវីរុស២០១៩|ជំងឺកូវីដ-១៩]]៖ ចំនួនអ្នកឆ្លងជំងឺកូវីដ-១៩ នៅជុំវិញសកលលោកបានកើនលើស ៣០០ លានករណី។<ref>{{cite news |date=7 January 2022|title=Global Coronavirus Cases Top 300 Million| url=https://www.nytimes.com/live/2022/01/06/world/omicron-covid-vaccine-tests|work=The New York Times|access-date=17 មករា 2022}}</ref> *១០ មករា – ការ​វះកាត់ប្តូរ​បេះដូង​មនុស្ស​ដាក់បេះដូងជ្រូកត្រូវ​បានប្រព្រឹត្តិទៅជោគជ័យជាលើកដំបូងក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ។<ref>{{cite news |date=10 January 2022|title=University of Maryland School of Medicine Faculty Scientists and Clinicians Perform Historic First Successful Transplant of Porcine Heart into Adult Human with End-Stage Heart Disease| url=https://www.umms.org/ummc/news/2022/first-successful-transplant-of-porcine-heart-into-adult-human-heart|work=University of Maryland Medical Center|access-date=17 មករា 2022}}</ref><ref>{{cite news |date=10 January 2022|title=(អង់គ្លេស) Man gets genetically-modified pig heart in world-first transplant| url=https://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-59944889|work=BBC News|access-date=17 មករា 2022}}</ref> *១៥ មករា **ភ្នំភ្លើងក្រោមទឹកនៅប្រទេស[[តុងកា]]ឈ្មោះ [[ហុងកាតុងកា]] [[ការផ្ទុះរបស់ភ្នំភ្លើងហ៊ូង៉ាតូង៉ានិងរលកយក្សស៊ូណាមិ​ ឆ្នាំ ២០២២|បានផ្ទុះឡើង]] ដែលជាហេតុអាចបង្កឱ្យមានរលកយក្ស[[ស៊ូណាមិ]]ដល់ប្រទេសអូស្ត្រាលី កាណាដា ឈីលី ហ្វីជី ជប៉ុន នូវែលហ្សេឡង់ សាម័រ និងសហរដ្ឋអាមេរិក។<ref>{{cite news |date=15 January 2022|title=Get away from shore - US and Japan warn on tsunami| url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-60007119|work=BBC News|access-date=17 មករា 2022}}</ref> **ខ្មាំងកាំភ្លើងម្នាក់បានចាប់មនុស្សចំនួនបួននាក់ធ្វើជាចំណាប់ខ្មាំងនៅឯវិហារជ្វីហ្វហៅក្រុមជំនុំបេតអ៊ីស្រាអែល (Congregation Beth Israel) ក្នុងក្រុង[[ខូលេវីល]] [[រដ្ឋតិចសាស់]]។ ក្រោយមក ជនដៃដល់ម្នាក់នោះក៏ត្រូវបានប៉ូលីសបាញ់សម្លាប់។<ref>{{cite news |last1=Osborne |first1=Ryan |last2=Freedman |first2=Pete |last3=Cruz |first3= Alex |title=Hostage situation at North Texas synagogue ends with all hostages safe and suspect dead, authorities say |url=https://www.wfaa.com/article/news/local/hostage-synagogue-colleyville-texas-congregation-beth-israel-situation/287-38eb82cd-993c-486a-996f-7e5e278190bd |accessdate=17 មករា 2022 |work=WFAA |date=January 15, 2022 }}</ref> *១៦ មករា – ម្ចាស់ជើងឯកកីឡាវាយកូនបាល់លេខមួយប្រចាំពិភពលោកគឺ[[ណូវ៉ាក់ ចូកូវីក]]ត្រូវបានបណ្តេញចេញពីប្រទេសអូស្ត្រាលី បន្ទាប់ពីករណីផ្លូវច្បាប់ដ៏ល្បីមួយទាក់ទងនឹងស្ថានភាពការចាក់វ៉ាក់សាំងកូវីដ-១៩ របស់គាត់ ដែលជាហេតុចម្បងរារាំងគាត់ពីការចូលរួមក្នុងព្រឹត្តិការណ៍[[អូពិនអូស្ត្រាលី]]ឆ្នាំ២០២២។<ref>{{cite news |date=16 January 2022|title=Novak Djokovic: Tennis star deported after losing Australia visa battle| url=https://www.bbc.co.uk/news/world-australia-60014059|work=BBC News|access-date=17 មករា 2022}}</ref><ref>{{cite news |date=16 January 2022|title=Novak Djokovic leaves Australia after court rejects visa challenge| url=https://edition.cnn.com/2022/01/16/tennis/novak-djokovic-australian-open-federal-court-hearing-spt-intl-hnk/index.html|work=CNN|access-date=17 មករា 2022}}</ref><ref>{{cite news |date=16 January 2022|title=Novak Djokovic visa saga LIVE: Djokovic to miss 2022 Australian Open after losing court case| url=https://www.smh.com.au/sport/tennis/novak-djokovic-visa-saga-live-tennis-star-back-before-court-ahead-of-2022-australian-open-20220116-p59oje.html|work=Sydney Morning Herald|access-date=17 មករា 2022}}</ref> *១៨ មករា – ក្រុមហ៊ុន[[មីក្រូសូប]]របស់អាមេរិកបានជាវទិញ Activision Blizzard ក្នុងតម្លៃ ៦៨.៧ ពាន់លានដុល្លារ (ប៊ីលាន)។ អង្គីករណ៍នេះគឺជាលទ្ធកម្មក្រុមហ៊ុនបច្ចេកវិទ្យាដ៏ធំបំផុតនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ។<ref>{{Cite web|title=(អង់គ្លេស) Microsoft to buy embattled Activision Blizzard for $68.7 billion|url=https://www.cbsnews.com/news/microsoft-activision-blizzard-acquisition/|access-date=20 មករា 2022|website=www.cbsnews.com}}</ref> * ១៩ មករា – [[ការបោះឆ្នោតសកលនៅបាបាដឆ្នាំ២០២២]]៖ [[គណបក្សពលករបាបាដ]]បានឈ្នះអាសនៈទាំង ៣០ នៃ[[សភាបាបាដ]]ជាលើកទីពីរ។<ref>{{Cite web|date=2022-01-20|title=(អង់គ្លេស) Another 30-0|url=https://www.nationnews.com/2022/01/20/another-30-0/|access-date=27 មករា 2022|website=www.nationnews.com}}</ref> * ២៣ មករា ** [[ព្យុះត្រូពិចអាណាឆ្នាំ២០២២|ព្យុះត្រូពិចអាណា]]បានសម្លាប់មនុស្សចំនួន ៨៨ នាក់នៅប្រទេស[[ម៉ាដាហ្កាស្កា]] [[ម៉ាឡាវី]] និង[[ម៉ូសំប៊ិក]]។ ប៉ុន្មានថ្ងៃក្រោយមក មាន[[ទឹកជំនន់នៅអង់តាណាណារីវ៉ូឆ្នាំ២០២២|គ្រោះទឹកជំនន់]]ដែលបានសម្លាប់មនុស្សចំនួន ១១ នាក់ថែមទៀតនៅម៉ាដាហ្កាស្ការ។<ref>https://www.theguardian.com/global-development/2022/jan/25/at-least-four-killed-after-tropical-storm-ana-hits-malawi-and-mozambique</ref><ref>{{cite web|title=Malawi hit by flooding caused by tropical storm Ana; 1 dead|url=https://www.sfgate.com/news/amp/Malawi-hit-by-flooding-caused-by-tropical-storm-16802904.php%20http://www.xinhuanet.com/english/africa/20220125/c85d3ca6f72c4495aeb8c8306556fc10/c.html|access-date=27 មករា 2022|publisher=Sfgate|archive-date=2022-01-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20220125223611/https://www.sfgate.com/news/amp/Malawi-hit-by-flooding-caused-by-tropical-storm-16802904.php%20http://www.xinhuanet.com/english/africa/20220125/c85d3ca6f72c4495aeb8c8306556fc10/c.html|url-status=dead|archivedate=2022-01-25|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220125223611/https://www.sfgate.com/news/amp/Malawi-hit-by-flooding-caused-by-tropical-storm-16802904.php%20http://www.xinhuanet.com/english/africa/20220125/c85d3ca6f72c4495aeb8c8306556fc10/c.html}}</ref> ** [[រដ្ឋប្រហារបួគីណាហ្វាសូឆ្នាំ២០២២|រដ្ឋប្រហារ]]នៅប្រទេស[[បួគីណាហ្វាសូ]]បានប្រព្រឹត្តិទៅដោយជោគជ័យហើយជាលទ្ធផល លោកប្រធានាធិបតី[[រ៉ូច ម៉ាក គ្រីស្ទៀន កាបូរ៉េ|រ៉ូច កាបូរ៉េ]]ត្រូវបានទម្លាក់ចេញពីអំណាច។ ក្រុមយោធាបួគីណាបានបញ្ជាក់ពីមូលហេតុនៃរដ្ឋប្រហារនេះថា ​ដោយសារតែ​ការ​បរាជ័យ​របស់​រដ្ឋាភិបាល​ក្នុង​ការ​ទប់​ស្កាត់​សកម្មភាព​របស់​[[ភេរវកម្មឥស្លាម|ក្រុម​សកម្មប្រយុទ្ធ​ឥស្លាម]]​នៅក្នុង​ប្រទេស។<ref>{{Cite news|date=2022-01-27|title=Burkina Faso coup: Return of the military strongmen to West Africa|work=BBC News|url=https://www.bbc.com/news/world-africa-60138129|access-date=28 មករា 2022}}</ref><ref>{{Cite news|date=2022-01-28|title=Burkina Faso: New leader gives first speech since ousting president|language=en-GB|work=BBC News|url=https://www.bbc.com/news/world-africa-60164531|access-date=28 មករា 2022}}</ref> * ២៨ មករា &#x2013; វិបត្តិជំងឺកូវីដ-១៩៖ ចំនួនវ៉ាក់សាំងដែលត្រូវបានចាក់ជូនមនុស្សនៅទូទាំងពិភពលោកបានកើនលើសពី ១០ ពាន់លានដូស។<ref>{{cite news|date=28 January 2022|title=The world surpasses 10 billion vaccine doses administered, but gaps persist in who gets the shots.|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/2022/01/28/world/covid-vaccines-10-billion-doses.html|access-date=29 មករា 2022}}</ref> * ២៩ មករា – [[ការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីអ៊ីតាលីឆ្នាំ២០២២]]៖ លោក[[ស៊ែជីអូ ម៉ាតារ៉េឡា]]ត្រូវបានគេបោះឆ្នោតជ្រើសយកជាប្រធានាធិបតីអ៊ីតាលីឡើងវិញ។<ref>{{Cite news|last=Jones|first=Gavin|last2=Amante|first2=Angelo|date=2022-01-29|title=Italy re-elects President Mattarella|work=Reuters|url=https://www.reuters.com/world/europe/italian-parties-disarray-presidential-vote-limps-2022-01-29/|access-date=29 មករា 2022}}</ref> * ៣០ មករា – [[ការបោះឆ្នោតសភាព័រទុយកាល់ឆ្នាំ២០២២]]៖ [[គណបក្សសង្គមនិយម (ព័រទុយកាល់)|គណបក្សសង្គមនិយម]]ដែលដឹកនាំដោយលោក[[អាន់តូនីអូ កូស្តា]] បានឈ្នះអាសនៈភាគច្រើនដោយដណ្តើមបាន ១១៧ អាសនៈ។<ref>{{Cite news|date=2022-01-31|title=Portugal election: Socialists win unexpected majority|work=BBC News|url=https://www.bbc.com/news/entertainment-arts-60194375|access-date=7 កុម្ភៈ 2022}}</ref> ===កុម្ភៈ=== *៣ កុម្ភៈ **មេដឹកនាំ[[រដ្ឋអ៊ីស្លាមអ៊ីរ៉ាក់និងឡេវ៉ាន|រដ្ឋឥស្លាម]]ឈ្មោះ [[អាប៊ូ អ៊ីប្រាហ៊ីម អាល់-ហាស្ស៊ីមី អាល់-កូរ៉ាហ្ស៊ី]] ត្រូវបានសម្លាប់នៅក្នុងបេសកកម្មប្រឆាំងភេរវកម្មដោយ[[កងកម្លាំងប្រតិបត្តិការពិសេសសហរដ្ឋអាមេរិក|កងកម្លាំងពិសេសរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក]]នៅភាគពាយព្យនៃប្រទេស[[ស៊ីរី]]។<ref>{{Cite news|date=3 February 2022|title=Islamic State leader Abu Ibrahim al-Qurayshi killed in Syria, US says|work=BBC News|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-60246129|access-date=7 កុម្ភៈ 2022}}</ref> **វិបត្តិ[[ជំងឺកូរ៉ូណាវីរុស២០១៩|ជំងឺកូវីដ-១៩]]៖ [[ឥណ្ឌា​]]បានក្លាយជា​ប្រទេស​ទី​បីដែល​មានករណីស្លាប់បង្កដោយជំងឺកូវីដ-១៩ កើនលើស ​៥០​០,០០០ ករណី ដោយនៅពីក្រោយតែ[[​សហរដ្ឋអាមេរិក]] និង[[​ប្រេ​ស៊ី​ល​]]ប៉ុណ្ណោះ។<ref>https://www.reuters.com/world/india/india-reports-over-500000-deaths-covid-19-experts-count-millions-more-2022-02-04/</ref> *៤ កុម្ភៈ – ប្រទេស[[ចិន]] និង[[រុស្ស៊ី]]បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមមួយប្រឆាំងនឹងការពង្រីកបន្ថែមឥទ្ធិពលរបស់[[អង្គការសន្ធិសញ្ញាអាត្លង់ទិកខាងជើង|អង្គការណាតូ]] ដោយបង្ហាញពី "ការព្រួយបារម្មណ៍យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ" អំពីកតិកាសញ្ញាសន្តិសុខ[[អឃឹស]] (AUKUS) និងបានសន្យាថានឹងសហការគ្នាដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈមជាច្រើន។<ref>{{Cite news|date=5 February 2022|title=China joins Russia in opposing Nato expansion|work=BBC News|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-60257080|access-date=7 កុម្ភៈ 2022}}</ref> *៤ កុម្ភៈ – ២០ កុម្ភៈ – ព្រឹត្តិការណ៍[[កីឡាអូឡាំពិករដូវរងាឆ្នាំ២០២២]] ត្រូវបានប្រារព្ធធ្វើឡើងនៅទីក្រុង[[ប៉េកាំង]] ប្រទេសចិន ដែលធ្វើឱ្យវាក្លាយជាទីក្រុងដំបូងគេបង្អស់ដែលបានធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះទទួលព្រឹត្តិការណ៍[[កីឡាអូឡាំពិករដូវក្តៅ]]ផង និង[[កីឡាអូឡាំពិករដូវរងា]]ផង។<ref>{{Cite web|title=2022 Olympics - Next Winter Olympic Games {{!}} Beijing 2022|url=https://www.olympic.org/beijing-2022|date=May 28, 2020|website= គណៈកម្មាធិការអូឡាំពិកអន្តរជាតិ (International Olympic Committee)|access-date=7 កុម្ភៈ 2022}}</ref> *៥ កុម្ភៈ – [[ព្យុះស៊ីក្លូនបាត់ស៊ីរ៉ៃ]]បានសម្លាប់មនុស្សសរុបចំនួន ១៣ នាក់នៅទូទាំងប្រទេសម៉ាដាហ្កាស្កា [[អាហ្វ្រិកខាងត្បូង]] [[ម៉ូរីស]] និង[[រេអុយញ៉ុង]]។ គ្រោះព្យុះស៊ីក្លូននេះបានកើតឡើងក្រោយពីព្យុះត្រូពិចអាណាបានសម្លាប់មនុស្សចំនួន ១១៥ នាក់នៅក្នុងតំបន់តែមួយកាលពីពីរសប្តាហ៍មុន។<ref>{{cite web |title=Cyclone kills at least 10 in Madagascar, destroying homes and cutting power |url=https://www.reuters.com/world/africa/least-three-dead-after-cyclone-batsirai-causes-devastation-southeast-madagascar-2022-02-06/ |publisher=Reuters |access-date=7 កុម្ភៈ 2022}}</ref> *៨ កុម្ភៈ – វិបត្តិជំងឺកូវីដ-១៩៖ ចំនួនករណីអ្នកឆ្លងជំងឺកូវីដ-១៩ បានកើនលើសពី ៤០០ លានករណីនៅទូទាំងពិភពលោក។<ref>{{cite news |last=Astor |first=Maggie |title=World Surpasses 400 Million Confirmed Covid Cases |url=https://www.nytimes.com/2022/02/08/world/400-million-covid-cases.html |work=The New York Times |access-date=24 កុម្ភៈ 2022 |date=February 8, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220208223153/https://www.nytimes.com/2022/02/08/world/400-million-covid-cases.html |archive-date=8 កុម្ភៈ 2022 |url-status=live }}</ref> *១៣ កុម្ភៈ – [[ការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីអាល្លឺម៉ង់ឆ្នាំ២០២២]]៖ លោក[[ហ្វ្រង់-វាល់ធឺ ស្តែនមៃយឺរ]] ​បាន​ជាប់ឆ្នោត​​ជា​ប្រធានាធិបតី​អាល្លឺម៉ង់ម្តងទៀត។<ref>{{Cite web|date=2022-02-13|title=Steinmeier elected for second term as German president|url=https://www.euronews.com/2022/02/13/steinmeier-elected-for-second-term-as-german-president|access-date=24 កុម្ភៈ 2022|website=Euronews}}</ref> *១៤ កុម្ភៈ – [[ក្បួនបាតុកម្មកាណាដា]]៖ [[នាយករដ្ឋមន្រ្តីកាណាដា]] លោក[[ចាស្ទីន ទ្រូដូ]]បានប្រកាសពីការអំពាវនាវឱ្យមានច្បាប់ស្តីពីគ្រាអាសន្នជាលើកដំបូងនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រកាណាដាដើម្បីតបទល់នឹងចលនាតវ៉ា ដែលប្រឆាំងនឹងការរឹតបន្តឹងយុទ្ធនាការចាក់វ៉ាក់សាំងកូវីដ-១៩។<ref>{{Cite news|last=Tunney|first=Catharine|date=February 14, 2022|title=Federal government invokes Emergencies Act for first time ever in response to protests|url=https://www.cbc.ca/news/politics/trudeau-premiers-cabinet-1.6350734|url-status=live|work=CBC News}}</ref> *២១ កុម្ភៈ – [[វិបត្តិរុស្ស៊ី-អ៊ុយក្រែនឆ្នាំ២០២១–២០២២|វិបត្តិរុស្ស៊ី–អ៊ុយក្រែន]]៖ ប្រធានាធិបតីរុស្ស៊ី លោក[[វ្ល៉ាឌីមៀរ ពូទីន]]បានចុះហត្ថលេខាលើក្រឹត្យមួយទទួលស្គាល់[[សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតលូហ្កានស្ក៍]] និង[[សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតដូណេតស្ក៍]] ហើយចាប់ផ្តើមបញ្ជូនកងទ័ពចូលទៅក្នុងតំបន់ទាំងពីរនោះ។ សកម្មភាពនេះត្រូវបានថ្កោលទោសដោយ[[អង្គការសហប្រជាជាតិ]] ខណៈដែលប្រទេសមួយចំនួនត្រៀមអនុវត្តទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចប្រឆាំងនឹងរុស្ស៊ី។<ref>{{Cite web|date=2022-02-22|title=Russia strongly condemned at UN after Putin orders troops into eastern Ukraine |url=https://www.theguardian.com/world/2022/feb/22/russia-strongly-condemned-at-un-after-putin-orders-troops-into-eastern-ukraine|access-date=24 កុម្ភៈ 2022|website=The Guardian}}</ref> *២២ កុម្ភៈ – វិបត្តិរុស្ស៊ី–អ៊ុយក្រែន៖ អាល្លឺម៉ង់បាន​សម្រេច​ផ្អាក​ការ​ដាក់​ឱ្យ​ដំណើរការ​គម្រោង​ ''Nord Stream 2'' ដែលជាគម្រោងបំពង់បង្ហូរឧស្ម័នពីរុស្ស៊ីទៅអាល្លឺម៉ង់។ ប្រធានាធិបតីអាមេរិកលោក[[ចូ បៃដិន]]ក៏បានដាក់ទណ្ឌកម្មលើឥស្សរជន និងស្ថាប័នរុស្ស៊ីមួយចំនួនផងដែរ។ ចំណែកឯចក្រភព​អង់គ្លេសវិញបាន​ប្រកាស​ដាក់​ទណ្ឌកម្ម​លើ​ធនាគារ​រុស្ស៊ី​ចំនួន​ប្រាំ និង​បុគ្គល​ជនជាតិរុស្ស៊ីចំនួនបី​រូប​។<ref>{{Cite web|date=22 February 2022 |title=វិបត្តិ​អ៊ុយ​ក្រែន​៖ បស្ចិម​លោក​សម្រុក​ដាក់​ចេញ​ទណ្ឌកម្ម​ប្រឆាំង​រុស្ស៊ី|url=https://www.rfi.fr/km/%E1%9E%A2%E1%9E%BA%E1%9E%9A%E1%9F%89%E1%9E%BB%E1%9E%94/20220222-%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%94%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%B7-%E1%9E%A2%E1%9F%8A%E1%9E%BB%E1%9E%99-%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%82%E1%9E%93-%E1%9F%96-%E1%9E%94%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%85%E1%9E%B7%E1%9E%98-%E1%9E%9B%E1%9F%84%E1%9E%80-%E1%9E%9F%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%BB%E1%9E%80-%E1%9E%8A%E1%9E%B6%E1%9E%80%E1%9F%8B-%E1%9E%85%E1%9F%81%E1%9E%89-%E1%9E%91%E1%9E%8E%E1%9F%92%E1%9E%8C%E1%9E%80%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%98-%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%86%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84-%E1%9E%9A%E1%9E%BB%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%9F%E1%9F%8A%E1%9E%B8|acessdate=24 កុម្ភៈ 2022|website=វិទ្យុបារាំង RFI}}</ref> *២៣ កុម្ភៈ – វិបត្តិរុស្ស៊ី–អ៊ុយក្រែន៖ [[សហភាព​អឺរ៉ុប]]បាន​ដាក់​ទណ្ឌកម្ម​លើ​រុស្ស៊ីដោយ​រឹតបន្តឹង​ការ​ចូល​ប្រើប្រាស់​ទីផ្សារ​ហិរញ្ញវត្ថុពីសំណាក់ភាគី។<ref>{{Cite web|date=2022-02-23|title=EU's Russia sanctions to take effect on Wednesday |url=https://www.reuters.com/world/europe/eus-russia-sanctions-take-effect-wednesday-2022-02-23/|access-date=24 កុម្ភៈ 2022|website=Reuters}}</ref> *២៤ កុម្ភៈ – វិបត្តិរុស្ស៊ី–អ៊ុយក្រែន៖ រុស្សីបានបើក[[ការឈ្លានពានរបស់រុស្ស៊ីលើអ៊ុយក្រែនឆ្នាំ២០២២|ការឈ្លានពានមកលើប្រទេសអ៊ុយក្រែន]] ដែលជាហេតុជំរុញឱ្យប្រទេសមួយចំនួនសម្រេចដាក់ទណ្ឌកម្មធ្ងន់ធ្ងរមកលើរដ្ឋាភិបាលរុស្ស៊ី។<ref>{{Cite web|title=Russian President Vladimir Putin announces military assault against Ukraine in surprise speech|url=https://www.msn.com/en-us/news/world/russian-president-vladimir-putin-announces-military-assault-against-ukraine-in-surprise-speech/ar-AAUebpI|access-date=27 កុម្ភៈ 2022|website=MSN}}</ref> *២៧ កុម្ភៈ **វិបត្តិរុស្ស៊ី–អ៊ុយក្រែន៖ លោកពូទីនបានបញ្ជាឱ្យកងកម្លាំងនុយក្លេអ៊ែររបស់រុស្ស៊ីស្ថិតក្នុង"ការប្រុងប្រយ័ត្នពិសេស"កម្រិតខ្ពស់ ដើម្បីជាការឆ្លើយតបទៅនឹងអ្វីដែលលោកហៅថា "សេចក្តីថ្លែងការណ៍ប្រទូស្ត"ដោយអង្គការណាតូ។<ref>{{Cite web|title=Putin puts Russia's strategic nuclear force on 'special alert'|url=https://www.bbc.co.uk/news/live/world-europe-60542877?ns_mchannel=social&ns_source=twitter&ns_campaign=bbc_live&ns_linkname=621b8157ec502b53cd47ff90%26Putin%20puts%20Russia%27s%20strategic%20nuclear%20force%20on%20%27special%20alert%27%262022-02-27T13%3A51%3A04.554Z&ns_fee=0&pinned_post_locator=urn:asset:6edf34e2-6258-47ae-88a7-13fcf8922a0d&pinned_post_asset_id=621b8157ec502b53cd47ff90&pinned_post_type=share|access-date=3 មីនា 2022|date=27 February 2022|website=BBC News}}</ref> ទង្វើនេះត្រូវបានថ្កោលទោសដោយសហរដ្ឋអាមេរិក។<ref>{{Cite web|title=US calls Putin's nuclear move 'totally unacceptable'|url=https://www.bbc.co.uk/news/live/world-europe-60542877?ns_mchannel=social&ns_source=twitter&ns_campaign=bbc_live&ns_linkname=621b87b7980bea49f4b7a4e8%26US%20calls%20Putin%27s%20nuclear%20move%20%27totally%20unacceptable%27%262022-02-27T14%3A17%3A28.441Z&ns_fee=0&pinned_post_locator=urn:asset:c7989c87-41c1-49d9-b9e7-2869c14f73fa&pinned_post_asset_id=621b87b7980bea49f4b7a4e8&pinned_post_type=share|access-date=3 មីនា 2022|date=27 February 2022|website=BBC News}}</ref> **វិបត្តិរុស្ស៊ី–អ៊ុយក្រែន៖ ប្រធានាធិបតីអ៊ុយក្រែនលោក[[វ៉ូឡូឌីមៀរ ហ្សេឡេនស្គី]]បានប្រកាសថា គណៈប្រតិភូអ៊ុយក្រែន និងរុស្ស៊ីបានយល់ព្រមជួបប្រជុំគ្នា ដោយគ្មានលក្ខខណ្ឌជាមុន។<ref>{{Cite web|title=Ukraine's foreign minister: Ukraine-Russia talks with no preconditions 'already a victory'|url=https://www.theguardian.com/world/live/2022/feb/27/russia-ukraine-latest-news-missile-strikes-on-oil-facilities-reported-as-some-russian-banks-cut-off-from-swift-system-live?filterKeyEvents=false&page=with:block-621b8cf48f0873d0384b22bb#block-621b8cf48f0873d0384b22bb|access-date=3 មីនា 2022|date=27 February 2022|website=The Guardian}}</ref> **វិបត្តិរុស្ស៊ី–អ៊ុយក្រែន៖ បណ្តាប្រទេសនៅអឺរ៉ុបប្រកាសហាមឃាត់ការហោះហើររុស្ស៊ីនៅក្នុងដែនអាកាសរបស់ពួកគេ។<ref>{{Cite web|title=Russian flights will be banned from the airspace of 20 European nations|url=https://www.washingtonpost.com/world/2022/02/27/airspace-russia-flights-european-countries-ban/|access-date=3 កុម្ភៈ 2022|date=27 February 2022|website=The Washington Post}}</ref> **នៅក្នុង[[ប្រជាមតិរដ្ឋធម្មនុញ្ញបេឡារុស (២០២២)|ប្រជាមតិរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]] ប្រទេសបេឡារុសបានបោះឆ្នោតដកហូតច្បាប់លក្ខខណ្ឌគ្មាននុយក្លេអ៊ែររបស់ខ្លួន និងអនុញ្ញាតឱ្យកងកម្លាំងរុស្ស៊ីចូលជ្រកក្នុងប្រទេសខ្លួនជាអចិន្ត្រៃយ៍។<ref>{{Cite web|title=Belarus referendum approves proposal to renounce non-nuclear status - agencies|url=https://www.reuters.com/world/europe/launchpad-russias-assault-ukraine-belarus-holds-referendum-renounce-non-nuclear-2022-02-27/|access-date=3 មីនា 2022|date=27 February 2022|website=Reuters}}</ref><ref>{{Cite web|title=Belarus opens door for Russian nuclear weapons as Putin ally moves to commit troops |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2022/02/28/belarus-opens-door-russian-nuclear-weapons-putin-ally-moves/|access-date=3 មីនា 2022|date=28 February 2022|website=The Telegraph}}</ref> *២៨ កុម្ភៈ **[[ក្រុមប្រឹក្សាអន្តររដ្ឋាភិបាលស្តីពីការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ]] (IPCC) បានចេញផ្សាយផ្នែកទីពីរនៃរបាយការណ៍វាយតម្លៃទីប្រាំមួយរបស់ខ្លួនស្តីពីការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ។ វាបានសន្និដ្ឋានថាផលប៉ះពាល់ជាច្រើនឥឡូវនេះ"មិនអាចនឹងត្រឡប់បានវិញទេ"។<ref>{{Cite web|title=IPCC issues ‘bleakest warning yet’ on impacts of climate breakdown |url=https://www.theguardian.com/environment/2022/feb/28/ipcc-issues-bleakest-warning-yet-impacts-climate-breakdown|access-date=5 មីនា 2022|date=28 February 2022|website=The Guardian}}</ref><ref>{{Cite web|title=Climate change: a threat to human wellbeing and health of the planet. Taking action now can secure our future |url=https://www.ipcc.ch/2022/02/28/pr-wgii-ar6/|access-date=5 មីនា 2022|date=28 February 2022|website=IPCC}}</ref> **វិបត្តិរុស្ស៊ី–អ៊ុយក្រែន៖ អង្គការសហប្រជាជាតិបានរាយការណ៍ថាជនភៀសខ្លួនជាង ៥០០,០០០ នាក់បានភៀសខ្លួនពីអ៊ុយក្រែនទៅប្រទេសជិតខាង។<ref>{{Cite web|title=500,000+ refugees flee Ukraine since Russia waged war |url=https://apnews.com/article/russia-ukraine-business-europe-migration-united-nations-454ae620724d3b91208ce63c0128fa69|access-date=5 មីនា 2022|date=28 February 2022|website=AP}}</ref> **វិបត្តិរុស្ស៊ី–អ៊ុយក្រែន៖ ស្ថាប័នគ្រប់គ្រងបាល់ទាត់ [[ហ្វីហ្វា]] និង [[យូអេហ្វា]] បញ្ឈប់ក្លឹប និងក្រុមជម្រើសជាតិរុស្ស៊ីពីការចូលរួមប្រកួតទាំងអស់។<ref>{{Cite web|title=Ukraine crisis: Fifa and Uefa suspend all Russian clubs and national teams |url=https://www.bbc.co.uk/sport/athletics/60560567|access-date=5 មីនា 2022|date=28 February 2022|website=BBC News}}</ref> **[[វិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុរុស្ស៊ីឆ្នាំ២០២២|វិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុរុស្ស៊ី]]៖ ជាសកម្មភាពមួយមិនធ្លាប់កើតមានពីមុនមក ប្រទេស[[ស្វីស]] [[ម៉ូណាកូ]] [[សិង្ហបុរី]] និង[[កូរ៉េខាងត្បូង]]បានរួមគ្នាដាក់ទណ្ឌកម្មឯកតោភាគីលើប្រទេសរុស្ស៊ី មានដូចជាការគ្រប់គ្រងការនាំចេញ និងការបង្កកទ្រព្យសម្បត្តិជាដើម។<ref>{{Cite web|title=In rare stand, South Korea, Singapore unveil sanctions on Russia|url=https://www.aljazeera.com/economy/2022/2/28/in-rare-stand-south-korea-singapore-unveil-sanctions-on-russia|access-date=5 មីនា 2022|date=28 February 2022|website=Al Jazeera}}</ref><ref>{{Cite web|title=Monaco clamps down on Russian assets after Ukraine invasion|url=https://www.reuters.com/business/wealth-hub-monaco-also-clamping-down-russian-assets-following-ukraine-invasion-2022-02-28/|access-date=5 មីនា 2022|date=28 February 2022|website=Reuters}}</ref><ref>{{Cite web|title=Neutral Swiss join EU sanctions against Russia in break with past|url=https://www.reuters.com/world/europe/neutral-swiss-adopt-sanctions-against-russia-2022-02-28/|access-date=5 មីនា 2022|date=28 February 2022|website=Reuters}}</ref> ===មីនា=== * ១ មីនា ** ការឈ្លានពានរបស់រុស្ស៊ីលើអ៊ុយក្រែន​ឆ្នាំ ២០២២៖ អង្គការ[[អត្តពលកម្មពិភពលោក]]បានដកសិទ្ធិ​រុស្ស៊ី និង​បេឡារុស មិន​ឱ្យ​ចូលរួមប្រកួត​ក្នុង​ព្រឹត្តិការណ៍​ទាំង​អស់របស់ខ្លួន។<ref>{{Cite web|title=World Athletics joins sporting bodies in banning Russian and Belarusian athletes|url=https://www.reuters.com/lifestyle/sports/badminton-swimming-federations-ban-athletes-russia-belarus-2022-03-01/|access-date=1 មីនា 2022|date=1 March 2022|website=Reuters}}</ref> ** ការឈ្លានពានរបស់រុស្ស៊ីលើអ៊ុយក្រែន​ឆ្នាំ ២០២២៖ នៅក្នុងសម័យប្រជុំបន្ទាន់មួយ រដ្ឋសមាជិក[[អង្គការសហប្រជាជាតិ]]បានអនុម័តសេចក្តីសម្រេចមួយដោយបដិសេធចំពោះសកម្មភាពឈ្លានពានរបស់រុស្ស៊ីលើអ៊ុយក្រែន និងអំពាវនាវឱ្យមានការដកកងកម្លាំងឈ្លានពានជាបន្ទាន់។<ref>{{Cite web|title=UN votes to condemn Russia's invasion of Ukraine and calls for withdrawal|url=https://www.theguardian.com/world/2022/mar/02/united-nations-russia-ukraine-vote|access-date=2 March 2022|date=2 March 2022|website=The Guardian}}</ref> * ២ មីនា ** ការឈ្លានពានរបស់រុស្ស៊ីលើអ៊ុយក្រែន​ឆ្នាំ ២០២២៖ រុស្ស៊ី​​បាន​[[សមរភូមិគែរសុន|វាយដណ្តើម​យក​ទីក្រុង​ធំ​ដំបូង]]ពីអ៊ុយក្រែនគឺទីក្រុងកំពង់ផែជាប់សមុទ្រខ្មៅហៅ[[គែរសុន]] ខណៈដែលការបាញ់បំផ្លោងគ្រាប់មីស៊ីលកាន់តែកែនឡើងនៅទូទាំងទឹកដីអ៊ុយក្រែន។<ref>{{Cite web|title=Russia aims to erase Ukraine, says Zelenskiy, as bombardment intensifies|url=https://www.theguardian.com/world/2022/mar/02/ukraine-cities-bombardment-russia-attack-kyiv-kharkiv-russian-war-invasion|access-date=2 March 2022|date=2 March 2022|website=The Guardian}}</ref> ** ការឈ្លានពានរបស់រុស្ស៊ីលើអ៊ុយក្រែន​ឆ្នាំ ២០២២៖ អង្គការសហប្រជាជាតិបានរាយការណ៍ថា ជនភៀសខ្លួនប្រមាណជាងមួយលាននាក់កំពុងតែ[[វិបត្តិជនភៀសខ្លួនអ៊ុយក្រែនឆ្នាំ ២០២២|រត់ភៀសខ្លួន]]ពីអ៊ុយក្រែនទៅកាន់ប្រទេសផ្សេងទៀត។<ref>{{Cite web|title=A million refugees have now fled Ukraine since the start of the war, U.N. says|url=https://www.npr.org/2022/03/02/1084100763/1-million-refugees-fled-ukraine|access-date=3 មីនា 2022|date=2 March 2022|website=NPR}}</ref> ** ការឈ្លានពានរបស់រុស្ស៊ីលើអ៊ុយក្រែន​ឆ្នាំ ២០២២៖ [[តុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិ]]បានចាប់ផ្តើមការស៊ើបអង្កេតលើ[[ឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាម]]ដែលបង្កដោយរុស្ស៊ីនៅអ៊ុយក្រែន។<ref>{{Cite web|title=War crimes court prosecutor opens Ukraine investigation|url=https://www.reuters.com/world/europe/war-crimes-court-prosecutor-opens-ukraine-investigation-statement-2022-03-02/|access-date=3 មីនា 2022|date=3 March 2022|website=Reuters}}</ref> * ៣ មីនា ** ការឈ្លានពានរបស់រុស្ស៊ីលើអ៊ុយក្រែន​ឆ្នាំ ២០២២៖ រុស្ស៊ី​ត្រូវ​បាន​មេដឹកនាំ​ពិភពលោក​ថ្កោលទោស​បន្ទាប់ពី​​ការវាយប្រហារ​លើ[[រោងចក្រថាមពលនុយក្លេអ៊ែរហ្សាប៉ូរីហ្ស៊ីយ៉ា]]ដែលជារោងចក្រថាមពលនុយក្លេអ៊ែរធំជាងគេបំផុតនៅអឺរ៉ុប ហើយនាំឱ្យមានភ្លើងឆាបឆេះនៅទីតាំងនោះ។<ref>{{Cite web|title=Ukraine nuclear plant: Russia in control after shelling|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-60613438|access-date=4 March 2022|date=4 March 2022|website=BBC News}}</ref> **[[រដ្ឋសភាអាមេនី]]បានបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងឧស្សាហកម្មបច្ចេកវិទ្យាខ្ពស់គឺលោក[[វ៉ាហាន កាឆាទូរីយ៉ង់]]ជា[[ប្រធានាធិបតីអាមេនី|ប្រធានាធិបតីថ្មី]] បន្ទាប់ពីលោក[[អាមែន សារគីស៊ាន]]បានលាឈប់ពីតំណែង។<ref>{{Cite web |title=Armenian Lawmakers Elect Former Minister Khachatrian As President |url=https://www.rferl.org/a/armenia-khachatrian-elected-president/31734110.html |access-date=21 តុលា 2022 |website=RadioFreeEurope/RadioLiberty}}</ref> * ៤–១៣ មីនា – កីឡា[[ប៉ារ៉ាឡាំពិករដូវរងាឆ្នាំ២០២២]] បានប្រារព្ធ​ធ្វើ​នៅ​ទីក្រុង​[[ប៉េកាំង]] ប្រទេស​[[ចិន]] ដោយប៉េកាំងបានក្លាយជាទីក្រុងដំបូងគេបង្អស់ដែលធ្វើជាម្ចាស់ទទួលទាំងកីឡា[[ប៉ារ៉ាឡាំពិកហ្គេមរដូវក្តៅ|ប៉ារ៉ាឡាំពិករដូវក្តៅ]] និង[[ប៉ារ៉ាឡាំពិកហ្គេមរដូវរងា|រដូវរងា]]។<ref>{{cite web|title=Where are the next Paralympic Winter Games?|url=https://paralympics.org.nz/news/where-are-the-next-paralympic-winter-games/|date=February 24, 2022|accessdate=3 មីនា 2022}}</ref> * ៤ មីនា – បុរសអាហ្វហ្កានីស្ថានម្នាក់ដែលត្រូវជាសមាជិកក្រុម[[រដ្ឋឥស្លាម–ខេត្តខូរ៉ាសាន]]បានធ្វើ[[ការវាយប្រហារអត្តឃាត]]លើ[[ឥស្លាមស៊ីយ៉ានៅឧបទ្វីបឥណ្ឌា|វិហារឥស្លាមស៊ីយ៉ា]]នៅក្រុង[[ពេសាវ៉ា]] ខេត្ត[[ខៃប៊ឺរប៉ាកទូនខ្វា]] ប្រទេស[[ប៉ាគីស្ថាន]] ដោយ​បាន​សម្លាប់​មនុស្ស​ចំនួន ៦៣ នាក់​។<ref>[http://www.dw.com/en/pakistan-dozens-killed-in-peshawar-mosque-explosion/a-61010752 Pakistan: Dozens killed in Peshawar mosque explosion]</ref> * ៧ មីនា – វិបត្តិជំងឺកូវីដ-១៩៖ ចំនួនអ្នកស្លាប់ទូទាំងពិភពលោកដោយសារជំងឺកូវីដ-១៩ បានកើនលើស ៦ លាននាក់។<ref>{{cite web|title=Global Covid-19 deaths surpass 6 million|url=https://edition.cnn.com/2022/03/07/health/global-covid-deaths-surpass-six-million/index.html|website=cnn.com|date=March 7, 2022|access-date=7 មីនា 2022}}</ref> * ៨ មីនា – សហរដ្ឋអាមេរិក និងអង់គ្លេសបានប្រកាសហាមនាំ ចូល[[ឧស្សាហកម្មប្រេងកាតនៅរុស្ស៊ី|ប្រេងកាតរបស់រុស្ស៊ី]] ខណៈពេលដែលសហភាពអឺរ៉ុបចេញសេចក្តីប្រកាសកាត់បន្ថយពីរភាគបីនូវតម្រូវការឧស្ម័នរុស្ស៊ី។<ref>{{cite web|title=War in Ukraine: West hits Russia with oil bans and gas curbs|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-60666251|website=bbc.co.uk|date=March 8, 2022|access-date=8 មីនា 2022}}</ref> * ៩ មីនា ** [[ការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីកូរ៉េខាងត្បូងឆ្នាំ២០២២]]៖ បេក្ខភាព​[[​គណបក្ស​អំណាច​ប្រជាជន​ (កូរ៉េខាងត្បូង)|គណបក្ស​អំណាច​ប្រជាជន]]​ លោក[[យូន សកយ៉ល]]​ត្រូវ​បាន​ជាប់​ឆ្នោត​ជា​ប្រធានាធិបតី​កូរ៉េ​ខាង​ត្បូង។<ref>{{cite news|last=Hyun-woo|first=Nam|date=2022-03-09|title=Yoon Suk-yeol wins presidential election|work=Korea Times|url=https://www.koreatimes.co.kr/www/nation/2022/03/803_325233.html|accessdate=2022-03-09}}</ref> ** ការឈ្លានពានរបស់រុស្ស៊ីលើអ៊ុយក្រែន​ឆ្នាំ ២០២២៖ រុស្ស៊ីត្រូវបានថ្កោលទោសដោយមេដឹកនាំពិភពលោកបន្ទាប់ពីការវាយប្រហារតាមផ្លូវអាកាសនៅទីក្រុងម៉ារីអ៊ូប៉ូលដែលបានបំផ្លាញមន្ទីរពេទ្យរួមមានបន្ទប់សម្ភព និងកុមារ។<ref>{{cite web|title=Children under rubble, says Zelensky, as Russia bombs hospital|url=https://www.bbc.co.uk/news/live/world-europe-60657155|website=bbc.co.uk|date=March 9, 2022|access-date=9 មីនា 2022}}</ref> ** អ្នកស្រាវជ្រាវនៅតំបន់[[អង់តាក់ទិក]]បានប្រកាសរកឃើញ ''[[អិនឌូរេនស៍ (សំពៅ)|អិនឌូរេនស៍]]'' ដែលជាសំពៅលិចចូលទៅក្នុងសមុទ្រនៅ[[ឆ្នាំ ១៩១៥]] អំឡុងពេលបម្រើបេសកកម្មរុករករបស់លោក[[អ៊េរណេស្ត ស៊ែកលតុន]]។<ref>{{Cite web|title=Endurance: Shackleton's lost ship is found in Antarctic|url=https://www.bbc.co.uk/news/science-environment-60662541|access-date=9 មីនា 2022|date=9 March 2022|website=BBC News}}</ref> * ១០ មីនា – [[រដ្ឋសភាហុងគ្រី]]បានបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងអតីតរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងកិច្ចការគ្រួសារគឺ លោកស្រី[[កាតាលីន ណូវ៉ាក់]] ជា[[ប្រធានាធិបតីហុងគ្រី|ប្រធានាធិបតីថ្មី]]នៃប្រទេស[[ហុងគ្រី]]ក្នុងសំឡេង ១៣៧-៥១។<ref>{{Cite web |title=Hungary elects Katalin Novak, first-ever female president |url=https://www.aljazeera.com/news/2022/3/10/hungary-elects-katalin-novak-first-ever-woman-president |access-date=22 តុលា 2022 |website=www.aljazeera.com }}</ref> * ១១ មីនា – លោក[[កាព្រីយ៉ែល បូរិច]]បានស្បថចូលកាន់តំណែងជា[[ប្រធានាធិបតីឈីលី]]។ លោកបានក្លាយជាប្រមុខរដ្ឋវ័យក្មេងបំផុតនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រឈីលី និងជាប្រធានាធិបតីដំបូងដែលបានកើតក្នុង[[របបផ្តាច់ការយោធាឈីលី (១៩៧៣–១៩៩០)|របបផ្តាច់ការយោធា]]របស់លោក[[អ៊ូហ្គូស្តូ ពីណូឆេត]]។<ref>{{Cite news|last=Villegas|first=Alexander|date=2022-03-11|title=Chile's Boric sworn in as president in sharp political shift|language=en|work=Reuters|url=https://www.reuters.com/world/americas/hope-uncertainty-chile-shifts-left-under-boric-2022-03-11/|access-date=11 មីនា 2022}}</ref><ref>{{Cite web|date=2022-03-11|title=Gabriel Boric, 36, sworn in as president to herald new era for Chile|url=https://www.theguardian.com/world/2022/mar/11/gabriel-boric-chile-president-new-era|access-date=11 មីនា 2022|website=the Guardian}}</ref> *១២ មីនា – [[ការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីតួកមេនីស្ថានឆ្នាំ២០២២]]៖ លោក[[ស៊ែរដារ ប៊ែរឌីមូហាមេដូ]] ដែលជាកូនប្រុសរបស់អតីតប្រធានាធិបតីលោក[[ហ្គួរបានហ្គូលី ប៊ែរឌីមូហាមេដូ]] បានឈ្នះឆ្នោតក្លាយជាប្រធានាធិបតីដោយទទួលបានសម្លេងគាំទ្រសរុប ៨៩%។<ref>{{Cite web |title=As Expected, Son Of Turkmen Leader Easily Wins Election In Familial Transfer Of Power |url=https://www.rferl.org/a/turkmenistan-serdar-berdymukhammedov-presidency/31753690.html |access-date=15 មីនា 2022 |website=RadioFreeEurope/RadioLiberty |archive-date=22 មីនា 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220322024350/https://www.rferl.org/a/turkmenistan-serdar-berdymukhammedov-presidency/31753690.html |url-status=live }}</ref> *១៦ មីនា – ការឈ្លានពានរបស់រុស្ស៊ីលើអ៊ុយក្រែនឆ្នាំ ២០២២៖ ការវាយប្រហារតាមផ្លូវអាកាសរបស់រុស្ស៊ីលើរោងមហោស្រពម៉ារីយ៉ូប៉ូល បានសម្លាប់ជនស៊ីវិលប្រមាណ ៦០០ នាក់។<ref>{{cite news |last1=Hinnant |first1=Lori |last2=Chernov |first2=Mstyslav |last3=Stepanenko |first3=Vasilisa |title=AP evidence points to 600 dead in Mariupol theater airstrike |url=https://apnews.com/article/Russia-ukraine-war-mariupol-theater-c321a196fbd568899841b506afcac7a1 |access-date=21 តុលា 2022 |work=Associated Press |date=4 May 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220504121004/https://apnews.com/article/Russia-ukraine-war-mariupol-theater-c321a196fbd568899841b506afcac7a1 |archive-date=4 ឧសភា 2022}}</ref> *២១ មីនា – ជើងហោះហើរលេខ ៥៧៣៥ របស់ក្រុមហ៊ុនអាកាសចរណ៍ [[ឆៃណាអ៊ីស្ទើនអ៊ែឡាញ|China Eastern Airlines]] បានធ្លាក់នៅតំបន់[[ក្វាងស៊ី]] ប្រទេស[[ចិន]] ដោយបានសម្លាប់មនុស្សទាំង ១៣៣ នាក់នៅលើយន្តហោះ។ * ២៤ មីនា – ការឈ្លានពានរបស់រុស្ស៊ីលើអ៊ុយក្រែន​ឆ្នាំ ២០២២៖ អង្គការណាតូបានប្រកាសថា ក្រុមប្រយុទ្ធថ្មីចំនួន ៤ ដែលមានទាហានសរុប ៤០,០០០ នាក់ នឹងត្រូវដាក់ពង្រាយនៅក្នុងប្រទេស[[ប៊ុលការី]] [[ហុងគ្រី]] [[រូម៉ានី]] និង[[ស្លូវ៉ាគី]] រួមជាមួយនឹងការត្រៀមខ្លួនសម្រាប់ការគំរាមកំហែងគីមី ជីវសាស្ត្រ វិទ្យុសកម្ម និងនុយក្លេអ៊ែរ។<ref>{{cite web|title=Nato to send 40,000 more troops to Eastern Europe|url=https://www.bbc.co.uk/news/live/world-europe-60856533|website=BBC News|date=24 March 2022|access-date=24 មីនា 2022}}</ref><ref>{{cite web|title=Nato leaders agree to strengthen eastern defences|url=https://www.theguardian.com/world/live/2022/mar/24/russia-ukraine-war-latest-news-zelenskiy-expects-meaningful-steps-at-nato-eu-and-g7-summits-live?page=with:block-623c771a8f0867da37217e9a#block-623c771a8f0867da37217e9a|website=The Guardian|date=24 March 2022|access-date=24 មីនា 2022}}</ref> * ២៥ មីនា – ការឈ្លានពានរបស់រុស្ស៊ីលើអ៊ុយក្រែន​ឆ្នាំ ២០២២៖ ក្រសួងការពារជាតិរុស្ស៊ីបានប្រកាសថា ដំណាក់កាលដំបូងនៃប្រតិបត្តិការយោធារបស់ខ្លួន "ជាទូទៅ" ត្រូវបានបញ្ចប់ ដោយនិយាយថាប្រទេសខ្លួននឹងផ្តោតលើ "ការរំដោះ" នៃតំបន់[[ដូនបាស]]ភាគខាងកើតរបស់អ៊ុយក្រែន។<ref>{{cite web|title=Ukraine war: Russia to focus on 'liberating' Donbass region as it says first phase of invasion mostly complete|url=https://news.sky.com/story/ukraine-war-joe-biden-to-meet-ukrainian-refugees-after-warning-of-chemical-attack-response-as-boris-johnson-hits-back-at-kremlin-anti-russian-claim-12574539|website=Sky News|date=25 March 2022|access-date=25 មីនា 2022}}</ref><ref>{{cite web|title=First phase of Ukraine war over, Russia says|url=https://www.bbc.co.uk/news/live/world-europe-60856533|website=BBC News|date=25 March 2022|access-date=25 មីនា 2022}}</ref> * ២៩​ មីនា – [[សាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យកុងគោ]]ត្រូវបានអនុញ្ញាតឱ្យចូលជាសមាជិក[[សហគមន៍អាហ្វ្រិកខាងកើត]]។<ref>{{Cite web |date=2022-03-29 |title=DR Congo joins East African bloc |url=https://www.theeastafrican.co.ke/tea/news/east-africa/dr-congo-joins-east-african-bloc-3764212 |access-date=22 តុលា 2022 |website=The East African }}</ref> * ៣១ មីនា – ពិព័រណ៍[[អ៊ិចស្ប៉ូ ២០២០]] បានបិទទ្វានៅទីក្រុង[[ឌូបៃ]] បន្ទាប់ពីដំណើរការអស់រយៈពេល ៦ ខែកន្លងមកដោយដំបូងគ្រោង​នឹងបើកដំណើរការឡើង​នៅ​ថ្ងៃ​ទី​១០ ខែ​មេសា ឆ្នាំ​២០២១ ប៉ុន្តែវាត្រូវបានពន្យារ ដោយសារតែ[[ជំងឺរាតត្បាតកូវីដ-១៩|វិបត្តិជំងឺកូវីដ-១៩]]។<ref>{{Cite web|last=Magyar|first=Judith|title=SAP BrandVoice: Experience Expo 2020 Dubai – A Window To The Future|url=https://www.forbes.com/sites/sap/2022/01/07/experience-expo-2020-dubai--a-window-to-the-future/|access-date=13 មករា 2022|website=Forbes}}</ref> === មេសា === * ៣ មេសា ** ការឈ្លានពានរបស់រុស្ស៊ីលើអ៊ុយក្រែន​ឆ្នាំ ២០២២៖ ខណៈ​កម្លាំង​រុស្ស៊ីកំពុង​ដក​ថយ​ពី​តំបន់​ក្បែរ​ក្រុង​កៀវ អ៊ុយក្រែនបានធ្វើការចោទប្រកាន់រុស្ស៊ីពីបទ[[ឧក្រិដ្ឋកម្មសង្រ្គាម]] ចំពេលមានភស្តុតាងនៃការសម្លាប់ជនស៊ីវិលដោយមិនរើសមុខ ដូចជានៅក្រុង[[ការសម្លាប់រង្គាលប៊ូឆា|ប៊ូឆា]]ជាដើម។<ref>{{cite web|title=Russia-Ukraine war latest: Russian actions 'look exactly like war crimes', says Ukraine; explosions seen in Odesa – live|url=https://www.theguardian.com/world/live/2022/apr/03/russia-ukraine-war-latest-russian-retreat-from-kyiv-reveals-atrocities-against-civilians-say-ukrainians-live|website=The Guardian|date=3 April 2022|access-date=3 April 2022}}</ref><ref>{{cite web|title=Killings in Bucha are deliberate massacre - Ukraine|url=https://www.bbc.co.uk/news/live/world-europe-60949706|website=BBC News|date=3 April 2022|access-date=3 April 2022}}</ref> ** ការបោះឆ្នោតជុំទីពីរនៃ[[ការបោះឆ្នោតសកលកូស្តារីកាឆ្នាំ ២០២២]] ត្រូវបានប្រព្រឹត្តិធ្វើឡើងដោយបេក្ខភាពប្រធានាធិបតីមកពី[[គណបក្សវឌ្ឍនភាពសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ]]គឺលោក [[រ៉ូឌ្រីកូ ឆាវ៉េស រ៉ូប្លេស]] ត្រូវគេបោះឆ្នោតជ្រើសរើសជាប្រធានាធិបតី។<ref>{{Cite web |title=Economist Rodrigo Chaves elected Costa Rica's president |url=https://www.aljazeera.com/news/2022/4/4/economist-rodrigo-chaves-elected-costa-ricas-president |access-date=3 កញ្ញា 222 |website=www.aljazeera.com }}</ref> * ៤ មេសា &#x2013;[[ក្រុមប្រឹក្សាអន្តររដ្ឋាភិបាលស្តីពីការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ]] (IPCC) បានចេញផ្សាយផ្នែកទីបីនិងចុងក្រោយនៃ[[របាយការណ៍វាយតម្លៃទី ៦ របស់ក្រុមប្រឹក្សាអន្តររដ្ឋាភិបាលស្តីពីការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ|របាយការណ៍វាយតម្លៃទី៦]] ស្តីពីការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ ដោយព្រមាន​ថា [[ការបំភាយឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់|ការ​បញ្ចេញ​ឧស្ម័ន​ផ្ទះ​កញ្ចក់]]នឹងកើនឡើង​ដល់​កម្រិត​ខ្ពស់​បំផុត​នៅ​[[ឆ្នាំ​ ២០២៥|ឆ្នាំ​២០២៥]] និងត្រូវ​ធ្លាក់​ចុះវិញប្រមាណ​ ៤៣% ​នៅ​[[ឆ្នាំ​ ២០៣០]] ដើម្បីកំណត់កំណើនកម្តៅផែនដីត្រឹម ១.៥ °C (២.៧ °F)។<ref>{{cite web|title=It's over for fossil fuels: IPCC spells out what's needed to avert climate disaster|url=https://www.theguardian.com/environment/2022/apr/04/its-over-for-fossil-fuels-ipcc-spells-out-whats-needed-to-avert-climate-disaster|website=The Guardian|date=4 April 2022|access-date=4 មេសា 2022}}</ref><ref>{{cite web|title=The evidence is clear: the time for action is now. We can halve emissions by 2030.|url=https://www.ipcc.ch/2022/04/04/ipcc-ar6-wgiii-pressrelease/|website=IPCC|date=4 April 2022|access-date=4 April 2022}}</ref> * ៦ មេសា &#x2013; [[ហ្វូស៊ីល]]សត្វ[[ឌីណូស័រ|ដាយណូស័រ]]ដំបូងគេដែលជាប់ទាក់ទងនឹង[[រណ្ដៅឈីក្សូលូប|ឥទ្ធិពលទង្គិចឈីក្សូលូប]] ត្រូវបានរាយការណ៍ដោយក្រុមបុរាណវិទូ។<ref>{{cite web|title=Tanis: 'First dinosaur fossil linked to asteroid strike'|url=https://www.bbc.co.uk/news/science-environment-61013740|website=BBC News|date=6 April 2022|access-date=7 April 2022}}</ref> * ៧ មេសា ** អង្គការសហប្រជាជាតិបានធ្វើការបោះឆ្នោតព្យួរប្រទេសរុស្ស៊ីពី[[ក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិ|ក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្ស]]ដោយទទួលបានលទ្ធផល ៩៣–២៤ ហើយមានប្រទេសចំនួន ៥៨ បានបោះឆ្នោតអនុប្បវាទ។<ref>{{cite web|title=UN votes to suspend Russia from Human Rights Council|url=https://www.theguardian.com/world/live/2022/apr/07/russia-ukraine-war-nato-foreign-ministers-to-meet-as-zelenskiy-dismisses-fresh-sanctions-live-news?page=with:block-624f08fa8f0887d7b40d5d7e#block-624f08fa8f0887d7b40d5d7e|website=The Guardian|date=6 April 2022|access-date=7 April 2022}}</ref> ** លោក[[អាប់ដ្រាប៊ូ ម៉ាន់ស៊ួរ ហាឌី]] [[ប្រធានាធិបតីយេម៉ែន]] បានចុះចេញពីតំណែង និងរួមទាំងដកលោក[[អាលី ម៉ូសេន អាល់-អាម៉ារ]]ចេញពីតំណែងអនុប្រធានាធិបតីផងដែរ ដោយផ្ទេរអំណាចការិយាល័យទាំងពីរទៅឱ្យ[[ក្រុមប្រឹក្សាដឹកនាំប្រធានាធិបតី]]ដែលមានសមាជិកប្រាំបីរូបដែលទើបបង្កើតថ្មីក្រោមការដឹកនាំរបស់លោក [[រ៉ាស្សាត អាល់-អាលីមី]]។<ref>{{Cite news|date=2022-04-07|title=Yemen president hands power to council in major shake-up|work=BBC News|url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-61020866|access-date=10 មេសា 2022}}</ref><ref>{{Cite web|title=Yemen president hands powers to new leadership council|url=https://www.aljazeera.com/news/2022/4/7/yemen-president-transfers-powers-saudi-calls-for-houthis-talks|access-date=10 មេសា 2022|website=www.aljazeera.com}}</ref> ** ការឈ្លានពានរបស់រុស្ស៊ីលើអ៊ុយក្រែន​ឆ្នាំ ២០២២៖ រុស្ស៊ីត្រូវបានថ្កោលទោសដោយមេដឹកនាំពិភពលោកបន្ទាប់ពីមីស៊ីលរុស្ស៊ីបានបុកចំ[[ការវាយប្រហារស្ថានីយ៍រថភ្លើងក្រាម៉ាតុស្ក|ស្ថានីយ៍រថភ្លើងក្រាម៉ាតុស្ក]] ហើយជាលទ្ធផលបានសម្លាប់ជនស៊ីវិលចំនួន ៥៩ នាក់ដែលព្យាយាមជម្លៀសខ្លួនដោយក្នុងនោះរួមមានទាំងកុមារចំនួនប្រាំពីរនាក់ផងដែរ។<ref>{{cite web|title=Dozens dead after railway station hit by rockets - Ukraine|url=https://www.bbc.co.uk/news/live/world-europe-61032786|website=BBC News|date=8 April 2022|access-date=8 April 2022}}</ref><ref>{{cite web|title=World leaders condemn Kramatorsk railway strike|url=https://edition.cnn.com/europe/live-news/ukraine-russia-putin-news-04-08-22/h_ee8bb09a249eb71e3e784ae880646e4e|website=CNN|date=8 April 2022|access-date=8 April 2022}}</ref> ** [[តម្លៃស្បៀងអាហារ|តម្លៃស្បៀងអាហារសកល]]បានកើនឡើងដល់កម្រិតខ្ពស់បំផុតចាប់តាំងពី[[សន្ទស្សន៍តម្លៃស្បៀងអាហារនៃអង្គការស្បៀងអាហារនិងកសិកម្ម|សន្ទស្សន៍តម្លៃស្បៀងអាហារ]]របស់អង្គការសហប្រជាជាតិបានចាប់បង្កើតឡើងតាំងពីឆ្នាំ១៩៩០ មក ដោយតម្លៃទំនិញដូចជា[[ស្រូវសាលី]]បានកើនឡើងជិត ២០% ដែលជាលទ្ធផលនៃវិបត្តិនៅអ៊ុយក្រែន។<ref>{{cite web|title=Global food prices rise to highest ever levels after Russian invasion|url=https://www.theguardian.com/global-development/2022/apr/08/global-food-prices-rise-to-highest-ever-levels-after-russian-invasion-ukraine-wheat|website=The Guardian|date=8 April 2022|access-date=8 April 2022}}</ref><ref>{{cite web|title=FAO Food Price Index|url=https://www.fao.org/worldfoodsituation/foodpricesindex/en/|website=FAO|date=8 April 2022|access-date=8 មេសា 2022}}</ref> * ១១ មេសា – [[រដ្ឋសភាប៉ាគីស្ថាន]]បានជ្រើសតាំង[[មេដឹកនាំបក្សប្រឆាំង]]លោក[[សេបាហ្ស សារីហ្វ]] ជា[[នាយករដ្ឋមន្ត្រីប៉ាគីស្ថាន]] បន្ទាប់​ពី​លោក[[អ៊ីមរ៉ាន ខាន]]ត្រូវ​បាន​គេ​ដកចេញពី​តំណែង​ក្រោយ​មាន​[[ចលនា​មិន​ទុក​ចិត្ត​ប្រឆាំង​លោកអ៊ីមរ៉ាន ខាន|ចលនា​មិន​ទុក​ចិត្ត]]កើតឡើង​ពីរ​ថ្ងៃ​មុន។<ref>{{cite web|title=Pakistan Prime Minister Imran Khan ousted as country's leader following vote of no-confidence|url=https://edition.cnn.com/2022/04/09/asia/imran-khan-voted-out-pakistan-prime-minister-intl-hnk/index.html|website=CNN|date=9 April 2022|access-date=10 April 2022}}</ref><ref>{{Cite news|date=2022-04-11|title=Pakistan: Shehbaz Sharif chosen as PM after week-long uncertainty|work=BBC News|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-61063386|access-date=11 មេសា 2022}}</ref> * ១៣ មេសា – [[ជំងឺរាតត្បាតកូវីដ ១៩]]៖ ចំនួនករណីនៃជំងឺកូវីដ-១៩ បានកើនលើសពី ៥០០ លានករណីនៅទូទាំងពិភពលោក។<ref>{{cite news|last=Falconer|first=Rebecca|date=April 13, 2022|title=World surpasses half a billion confirmed COVID cases|work=Axios|url=https://www.axios.com/world-covid-cases-surpass-500-million-67de52f9-5230-42f2-b61d-5cf195b6dd57.html|access-date=April 13, 2022|archive-date=មេសា 13, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220413070623/https://www.axios.com/world-covid-cases-surpass-500-million-67de52f9-5230-42f2-b61d-5cf195b6dd57.html|url-status=dead}}</ref> * ១៤ មេសា &#x2013; ការឈ្លានពានរបស់រុស្ស៊ីលើអ៊ុយក្រែន​ឆ្នាំ ២០២២៖ នាវាចម្បាំងរុស្ស៊ីឈ្មោះ ''[[នាវាចម្បាំងរុស្ស៊ីម៉ូសក្វា|ម៉ូសក្វា]]'' (Moskva) បានក្លាយជានាវាចម្បាំងដ៏ធំបំផុតដែល[[ការលិចរបស់នាវាម៉ូសក្វា|ត្រូវបានលិច]]ខណៈពេលកំពុងបំពេញបេសកកម្មរបស់ខ្លួនចាប់តាំងពីចប់[[សង្គ្រាមលោកលើកទី២]] មក ភាគីអ៊ុយក្រែន​បានអះអាង​ថា វាត្រូវបានលិចដោយសារតែត្រូវគ្រាប់មីស៊ីលរបស់ខ្លួនខណៈដែលរុស្ស៊ីវិញបានអះអាងថា វាបានលិចអំឡុងពេលអាកាសធាតុព្យុះភ្លៀងក្រោយមានអគ្គិភ័យឆាបឆេះលើនាវា។<ref>{{cite web|title=Russian warship: Moskva sinks in Black Sea|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-61114843|website=BBC News|date=15 April 2022|access-date=15 មេសា 2022}}</ref><ref>{{cite web|title=Russia says Moskva cruiser has sunk after reported Ukrainian missile strike|url=https://www.theguardian.com/world/2022/apr/14/russia-moskva-cruiser-sunk-stormy-seas-defense-ministry|website=The Guardian|date=15 April 2022|access-date=15 មេសា 2022}}</ref> * ១៩ មេសា – ការបោះឆ្នោតជុំទីពីរនៃ[[ការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីទីម័រខាងកើតឆ្នាំ២០២២]] បានប្រារព្ធធ្វើឡើង ហើយបេក្ខភាពរបស់គណបក្ស[[សមាជជាតិដើម្បីការកសាង]]គឺលោក[[ហ្សូសេ រ៉ាម៉ូស-អូរតា]]ត្រូវបានគេបោះឆ្នោតជ្រើសរើសជាប្រធានាធិបតី។<ref>{{Cite web|date=2022-04-20|title=Nobel laureate Ramos-Horta wins East Timor's presidential election|url=https://www.france24.com/en/asia-pacific/20220420-nobel-laureate-ramos-horta-wins-east-timor-s-presidential-election|access-date=21 មេសា 2022|website=France 24}}</ref><ref>{{Cite web|last=France-Presse|first=Agence|date=2022-04-20|title=Timor-Leste presidential election: José Ramos-Horta wins in landslide|url=https://www.theguardian.com/world/2022/apr/21/timor-leste-presidential-election-jose-ramos-horta-wins-in-landslide|access-date=21 មេសា 2022|website=the Guardian}}</ref><ref>{{Cite web|title=Ramos-Horta takes commanding lead in East Timor presidential vote|url=https://www.aljazeera.com/news/2022/4/20/east-timor-ramos-horta-takes-strong-lead-in-presidential-vote|access-date=21 មេសា 2022|website=www.aljazeera.com}}</ref> * ២០ មេសា – ក្រុមអ្នកសង្កេតការណ៍អឺរ៉ុបខាងត្បូង បានប្រកាសពីការរកឃើញ[[មីក្រូណូវ៉ា]]។<ref>{{Cite web |first=Kelly |last=Kizer Whitt |url=https://earthsky.org/space/micronovas-small-mighty-like-nova-explosions/|title = Micronovas are new! They're small, but mighty |work=EarthSky|date = 25 April 2022}}</ref> * ២២ មេសា &#x2013; Large Hadron Collider បានចាប់ផ្តើមប្រតិបត្តិការពេញលេញវិញបន្ទាប់ពីរយៈពេលបីឆ្នាំ។<ref>{{cite web|title=LHC restarts|url=https://home.cern/news/news/accelerators/large-hadron-collider-restarts|website=CERN|date=22 April 2022|access-date=22 មេសា 2022}}</ref><ref>{{cite web|title=Large hadron collider: A revamp that could revolutionise physics|url=https://www.bbc.co.uk/news/science-environment-61149387|website=BBC News|date=22 April 2022|access-date=22 April 2022}}</ref> * ២៤ មេសា – [[ការបោះឆ្នោតសភាស្លូវេនីឆ្នាំ២០២២]] បានប្រព្រឹត្តិធ្វើឡើងដើម្បីជ្រើសរើសសមាជិកទាំង ៩០ រូបនៃ[[រដ្ឋសភា​ស្លូវេនី]] ហើយ[[គណបក្ស​ចលនា​សេរីភាព​ (ស្លូវេនី)|គណបក្ស​ចលនា​សេរីភាព]]​បានក្លាយ​ជា​គណបក្ស​ធំ​ជាង​គេ ដោយ​ដណ្តើម​បាន​អាសនៈ​ចំនួន ៤១ ក្នុង​ចំណោមអសនៈសរុបទាំង ៩០។<ref>{{Cite web|date=2022-04-24|title=Slovenia's Janša defeated by opposition liberal Freedom Movement|url=https://www.euronews.com/2022/04/24/slovenians-out-to-vote-with-no-single-party-projected-to-rule-without-coalition|access-date=25 មេសា 2022|website=euronews}}</ref><ref>{{Cite news|last=Lihtenvalner|first=Katja|date=2022-04-24|title=Slovenia's populist PM loses election to environmentalist party-election commission|work=Reuters|url=https://www.reuters.com/world/europe/slovenias-populist-pm-faces-close-election-race-against-environmentalist-party-2022-04-23/|access-date=25 មេសា 2022}}</ref> * ២៧ មេសា – សហភាព​អឺរ៉ុប​បានចោទប្រកាន់​រុស្ស៊ី​ពី​បទ​ប្រទាញផលប្រយោជន៍​បន្ទាប់ពី​ប្រព័ន្ធផ្គត់ផ្គង់​ឧស្ម័ន​ដល់ប្រទេសប៉ូឡូញ និង​ប៊ុលការី ត្រូវបានបញ្ឈប់ដោយក្រុមហ៊ុនថាមពលយក្ស[[កាហ្សប៉្រុម]] (Gazprom)។<ref>{{Cite web|url=https://www.theguardian.com/world/2022/apr/27/russia-accused-of-blackmail-gazprom-gas-supplies-poland-bulgaria-halted|title=Russia accused of blackmail after gas supplies to Poland and Bulgaria halted|date=27 April 2022|accessdate=27 មេសា 2022|work=The Guardian}}</ref> * ២៨ មេសា &#x2013; [[សភាតំណាងរាស្ត្រម៉ុងតេណេគ្រោ]] បានជ្រើសតាំងរដ្ឋាភិបាលថ្មី ដែលមានលោក[[ឌ្រីតង់ អាបាសូវិច]]ជានាយករដ្ឋមន្ត្រី បន្ទាប់​ពី​មាន​ចលនា​មិន​ទុក​ចិត្ត​ប្រឆាំង​នឹង​រដ្ឋាភិបាល​លោក[[ហ្សាដ្រាវកូ គ្រីវ៉ូកាពិច]]។<ref>{{Cite web|date=2022-04-29|title=Montenegro's parliament approves new minority pro-EU government|url=https://www.euronews.com/2022/04/29/montenegro-s-parliament-approves-new-minority-pro-eu-government|access-date=29 មេសា 2022|website=euronews}}</ref><ref>{{Cite news|last=Vasiljevic|first=Stevo|date=2022-04-28|title=Montenegro approves new minority government focused on joining EU|work=Reuters|url=https://www.reuters.com/world/europe/montenegro-approves-new-minority-government-focused-joining-eu-2022-04-28/|access-date=29 មេសា 2022}}</ref> ===ឧសាភា=== *៦ ឧសភា – [[ការរីករាលដាលនៃជំងឺអុតស្វា (២០២២)|ការរីករាលដាលនៃជំងឺអុតស្វា]]៖ ការរីករាលដាលនៃ[[ជំងឺអុតស្វា]]បានចាប់ផ្តើមបន្ទាប់ពីគេបានរកឃើញករណី[[វីរុសអុតស្វា]]ដំបូងគេនៅឯរាជធានី[[ឡុងដ៍]]ក្នុង[[ចក្រភពអង់គ្លេស]]។<ref>{{cite web |date=16 May 2022 |title=Monkeypox – United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland |url=https://www.who.int/emergencies/disease-outbreak-news/item/2022-DON381 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220517223855/https://www.who.int/emergencies/disease-outbreak-news/item/2022-DON381 |archive-date=17 ឧសភា 2022 |access-date=2 កញ្ញា 2022 |website=អង្គការសុខភាពពិភពលោក}}</ref> *៩ ឧសភា **[[នាយករដ្ឋមន្ត្រីស្រីលង្កា]]គឺលោក [[មហិនត្តា រាជប៉ក្សា]] បានលាឈប់ពីតំណែងដែលជាលទ្ធផលនៃបាតុកម្មតវ៉ាដ៏ធំប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាលរបស់លោកនៅទូទាំងប្រទេស។ រយៈពេលបីថ្ងៃក្រោយ តំណែងនាយករដ្ឋមន្ត្រីក៏ត្រូវបានស្នងបន្តដោយលោក [[រ៉ានីល វីក្រេម៉េស៊ីងហេ]]។<ref>{{Cite web |date=2022-05-09 |title=Prime Minister Mahinda Rajapaksa resigns |url=https://www.newswire.lk/2022/05/09/prime-minister-mahinda-rajapaksa-resigns/ |access-date=2 កញ្ញា ឧសភា |website=NewsWire |archivedate=2022-06-02 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20220602064822/https://www.newswire.lk/2022/05/09/prime-minister-mahinda-rajapaksa-resigns/ |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite news |title=More violence reported around the country : Over 100 injured |url=https://www.newswire.lk/2022/05/09/more-violence-reported-around-the-country-over-100-injured/ |access-date=2 កញ្ញា 2022 |work=NewsWire |date=9 May 2022 |archive-date=2 មិថុនា 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220602215346/https://www.newswire.lk/2022/05/09/more-violence-reported-around-the-country-over-100-injured/ |url-status=dead }}</ref> **[[ការបោះឆ្នោតសកលហ្វីលីពីនឆ្នាំ ២០២២]]៖ លោក[[បុងបុង ម៉ាកូស]] និងលោកស្រី[[សារ៉ា ឌុយទែរតេ]]ត្រូវបានប្រជាជនហ្វីលីពីនបោះឆ្នោតជ្រើសរើសជា [[ប្រធានាធិបតីហ្វីលីពីន]]ទី១៧ និង[[អនុប្រធានាធិបតីហ្វីលីពីន]]ទី១៥។<ref>{{cite news |title=The son of late dictator Marcos has won the Philippines' presidential election |url=https://www.npr.org/2022/05/10/1097903733/ferdinand-marcos-wins-philippines-presidential-election |access-date=2 កញ្ញា ២០២២ |work=Associated Press |agency=NPR |date=10 May 2022 |location=[[ម៉ានីល]]}}</ref> *១៣ ឧសភា – [[មហាម៉េដ ប៊ីន ហ្សាយ៉េដ អាល់ ណាយ៉ាន]]ត្រូវបានជ្រើសតាំងជាប្រធានាធិបតីទីបីនៃអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួមដោយ[[ក្រុមប្រឹក្សាកំពូលសហព័ន្ធ]]បន្ទាប់ពីមរណភាពរបស់[[កាលីហ្វា ប៊ីន ហ្សាយ៉េដ អាល់ ណាយ៉ាន]]រយៈពេលមួយថ្ងៃមុន។<ref>{{Cite web |date=2022-05-14 |title=Sheikh Mohammed bin Zayed Al Nahyan becomes UAE's president |url=https://apnews.com/article/middle-east-dubai-united-arab-emirates-khalifa-bin-zayed-al-nahyan-558fae1df9945c18609f9c751d101cce |access-date=2 កញ្ញា 2022 |website=AP NEWS}}</ref> *១៦ ឧសភា – ការឈ្លានពានរបស់រុស្ស៊ីលើអ៊ុយក្រែន៖ កងកម្លាំងរុស្ស៊ីបានចូលកាន់កាប់ទីក្រុង[[ម៉ារីអ៊ូប៉ូល]]បានដោយជោគជ័យក្រោយពីការដកថយរបស់កងទ័ពអ៊ុយក្រែន។<ref>{{Cite web |date=2022-05-17 |title=Hundreds of Ukrainian troops evacuated from Mariupol steelworks after 82-day assault |url=https://www.theguardian.com/world/2022/may/16/hundreds-of-ukrainian-troops-evacuated-from-azovstal-steelworks-after-82-day-assault |access-date=2 កញ្ញា 2022 |website=the Guardian}}</ref> *២១ ឧសភា – [[ការបោះឆ្នោយសហព័ន្ធអូស្ត្រាលីឆ្នាំ ២០២២]]៖ [[គណបក្សពលករអូស្ត្រាលី|គណបក្សពលករ]]ដែលដឹកនាំដោយលោក[[អាន់តូនី អាល់បានីស]]បានយកឈ្នះលើរដ្ឋាភិបាលចម្រុះជាតិ/[[គណបក្សសេរីនិយមអូស្ត្រាលី|សេរីនិយម]]ដែលដឹកនាំដោយ[[នាយករដ្ឋមន្ត្រីអូស្ត្រាលី|នាយករដ្ឋមន្ត្រី]][[ស្កុត ម៉ូរីសុន]]។ លោកអាល់បានីសនឹងស្បថចូលកាន់តំណែងនៅថ្ងៃទី២៣ ខែឧសភា។<ref>{{Cite news|work=BBC News|date=2022-05-21|title=Albanese leads Labor to Australia election win|url=https://www.bbc.com/news/live/world-australia-61532469|access-date=2 កញ្ញា 2022}}</ref> ===មិថុនា=== *៤ មិថុនា – ឧត្តមសេនីយ៍ចូលនិវត្តន៍មួយរូបគឺលោក[[បាចរ៉ាំ បេហ្កាច]] ត្រូវបានបោះឆ្នោតជ្រើសរើសជា[[ប្រធានាធិបតីអាល់បានី|ប្រធានាធិបតីទីប្រាំបួន]]នៃប្រទេសអាល់បានីដោយ[[សភាតំណាងរាស្ត្រអាល់បានី|សភាតំណាងរាស្ត្រ]]ក្នុងការបោះឆ្នោតជុំទីបួន។<ref>{{Cite web |title=Me 78 vota pro, Bajram Begaj zgjidhet Presidenti i 8-të i Shqipërisë {{!}} RTSH Lajme |url=https://lajme.rtsh.al/artikull/me-78-vota-pro-bajram-begaj-zgjidhet-presidenti-i-8-te-i-shqiperise- |access-date=2022-06-04 |website=lajme.rtsh.al |archivedate=2022-06-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20220604171219/https://lajme.rtsh.al/artikull/me-78-vota-pro-bajram-begaj-zgjidhet-presidenti-i-8-te-i-shqiperise- |url-status=dead }}</ref> *៥ មិថុនា – មនុស្សយ៉ាងហោចណាស់ ៥០ នាក់ត្រូវបានសម្លាប់នៅក្នុងការវាយប្រហារដោយការបាញ់ប្រហារ និងការប្រើប្រាស់គ្រាប់បែកនៅទីក្រុង[[អូវ៉ូ]] ប្រទេស[[នីហ្សេរីយ៉ា]]។<ref>{{Cite web |date=2022-06-05 |title=Over 50 feared dead in Nigeria church attack, officials say |url=https://apnews.com/article/nigeria-africa-religion-government-and-politics-8775c5367906bbcf43e35673dc24c9e0 |access-date=10 កញ្ញា 2022 |website=AP NEWS}}</ref> *១៤ មិថុនា – ប្រទេស[[កាណាដា]] និង[[ដាណឺម៉ាក]]បានសម្រេចបញ្ចប់ការទាមទាររៀងៗខ្លួនមកលើ[[កោះហានស៍]] ដោយកាត់បែងចែកកោះនេះជាពាក់កណ្តាល។<ref>[https://www.bbc.com/news/world-europe-61801682 Whisky Wars: Denmark and Canada strike deal to end 50-year row over Arctic island]</ref> *១៩ មិថុនា – ជុំទីពីរនៃ[[ការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីកូឡុំប៊ីឆ្នាំ ២០២២|ការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីកូឡុំប៊ី]]បានដំណើរការ ហើយអតីតយុទ្ធជននៃ[[ចលនា ១៩ មេសា]] គឺលោក[[គូស្តាវ៉ូ ប៉េត្រូ]]ត្រូវបានជាប់ឆ្នោតក្លាយជាប្រធានាធិបតី។<ref>{{cite web |url=https://resultados.registraduria.gov.co/presidente/0/colombia |title=(ភាសាអេស្ប៉ាញ) Elecciones de Presidente y Vicepresidente de la República 2022 |date= |website=resultados.registraduria.gov.co }}{{Dead link|date=តុលា 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{Cite web |date=2022-06-19 |title=Ex-rebel wins runoff to be Colombia's 1st leftist president |url=https://apnews.com/article/politics-gustavo-petro-colombia-caribbean-presidential-elections-2d1828677b5ab1a2eb5d277c02f1b27c |access-date=10 កញ្ញា 2022 |website=AP NEWS}}</ref> *២២ មិថុនា – គ្រោះរញ្ជួយដីកម្រិត ៦.២ រ៉ិចទ័រ (Mw) បានរញ្ជួយ[[ខ្សែឌូរ៉ាន]] (ព្រំដែនបែងចែកប្រទេសអាហ្វហ្កានីស្ថាន និងប៉ាគីស្ថាន) ដោយបានសម្លាប់មនុស្សយ៉ាងហោចណាស់ ១,០០០ នាក់។<ref name="WP1">{{cite news |last1=Faizi |first1=Fazel Rahman |date=22 June 2022 |title=News agency: 1,000 dead, 1,500 injured in Afghan quake |newspaper=The Washington Post |url=https://www.washingtonpost.com/world/afghanistan-earthquake-kills-at-least-155-people/2022/06/22/9c555e1c-f1ea-11ec-ac16-8fbf7194cd78_story.html |url-status=live |access-date=10 កញ្ញា 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220622115355/https://www.washingtonpost.com/world/afghanistan-earthquake-kills-at-least-155-people/2022/06/22/9c555e1c-f1ea-11ec-ac16-8fbf7194cd78_story.html |archive-date=22 មិថុនា 2022}}</ref><ref name="Dasgupta1">{{cite news |last1=Dasgupta |first1=Sravasti |date=22 June 2022 |title=Afghanistan earthquake: Death toll rises to 950 after major quake hits Paktika province |work=The Independent |url=https://www.independent.co.uk/asia/south-asia/afghanistan-earthquake-today-paktika-death-toll-b2106632.html |url-status=live |access-date=10 កញ្ញា 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220622100028/https://www.independent.co.uk/asia/south-asia/afghanistan-earthquake-death-toll-2022-b2106632.html |archive-date=22 មិថុនា 2022}}</ref> *២៣ មិថុនា – គណបក្សរបស់លោក[[ឌីគកុន មីតឆែល]]បានដណ្តើមអាសនៈភាគច្រើននៅក្នុង[[ការបោះឆ្នោតសកលក្រឺណាតឆ្នាំ ២០២២|ការបោះឆ្នោតសកល]]ក្នុងប្រទេសក្រឺណាត ដោយបានយកឈ្នះគណបក្សរបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រី[[ឃីត មីតឆែល]]។<ref>{{Cite web |title=Live blog: Grenada votes election 2022 |url=https://caribbean.loopnews.com/content/live-blog-grenada-votes-election-2022 |access-date=10 កញ្ញា 2022 |website=Loop News }}</ref> *២៦ មិថុនា – មេដឹកនាំ G7 បានប្រមូលផ្តុំគ្នាសម្រាប់កិច្ចប្រជុំកំពូលនៅប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ដើម្បីពិភាក្សាអំពីស្ថានភាពនៅក្នុងប្រទេសអ៊ុយក្រែន។ ការហាមឃាត់នៃការនាំចូលរ៉ែមាសពីរុស្ស៊ីត្រូវបានប្រកាស។<ref>{{cite web|title=Ukraine war: UK joins ban on imports of Russian gold|url=https://www.bbc.co.uk/news/business-61941589|website=bbc.co.uk|date=June 26, 2022|access-date=10 កញ្ញា 2022}}</ref> *២៨–៣០ មិថុនា – កិច្ចប្រជុំកំពូលរបស់អង្គការណាតូបានធ្វើឡើងនៅទីក្រុងម៉ាឌ្រីដ ប្រទេសអេស្ប៉ាញ រួមជាមួយនឹងវត្តមានរបស់ប្រទេសផ្សេងៗមកពីសហភាពអឺរ៉ុប និង[[ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក]] ដែលប្រធានបទចម្បងនៃកិច្ចប្រជុំនេះគឺការស្វែងរកការរឹតបន្តឹងការការពារដោយឯកភាពបន្ទាប់ពីមានការលុកលុយរបស់រុស្ស៊ីលើអ៊ុយក្រែន និងការគំរាមកំហែងជានិរន្តរភាពលើបូរណភាពទឹកដីនៃប្រទេសដទៃទៀត។<ref>{{cite web|url=https://www.nato.int/cps/en/natohq/news_194990.htm |title=NATO Summit - Madrid, Spain - 28, 29 and 30 June 2022 |website=NATO.int |publisher=NATO |date=29 April 2022 |access-date=10 កញ្ញា 2022}}</ref> ===កក្កដា=== *១ កក្កដា – លោក[[យ៉ាអៀរ ឡាពីដ]]បានឡើងកាន់តំណែងជា[[នាយករដ្ឋមន្ត្រីអ៊ីស្រាអែល]] ខណៈដែកអតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រីលោក[[ណាតាលី បេននែត]]បានផ្លាស់មកតំណែង[[នាយករដ្ឋមន្ត្រីប្តូរវេនអ៊ីស្រាអែល|នាយករដ្ឋមន្ត្រីប្តូរវេន]]។ របៀបបែបបទនេះត្រូវបានបង្កើតឡើងព្រោះគ្មានគណបក្សណាមួយបានទទួលសំឡេងភាគច្រើនដាច់ខាតនៅក្នុង[[ការបោះឆ្នោតនីតិបញ្ញត្តិអ៊ីស្រាអែលឆ្នាំ ២០២១|ការបោះឆ្នោតនីតិបញ្ញត្តិអ៊ីស្រាអែល]]កាលពីឆ្នាំ២០២១។<ref>{{Cite news |last=Reuters |date=2022-07-01 |title=U.S.'s Blinken congratulates new Israeli prime minister Lapid |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/uss-blinken-congratulates-new-israeli-prime-minister-lapid-2022-07-01/ |access-date=11 កញ្ញា 2022}}</ref><ref>{{Cite web |last=CNN |first=Hadas Gold |title=A leader for all Israelis? Yair Lapid takes over as caretaker prime minister |url=https://www.cnn.com/2022/07/01/middleeast/israel-lapid-profile-mime-intl/index.html |access-date=11 កញ្ញា 2022 |website=CNN|date=July 2022 }}</ref> *៦–៣១ កក្កដា – [[ពានរង្វាន់បាល់ទាត់នារីប្រចាំតំបន់អឺរ៉ុបឆ្នាំ ២០២២]] បានប្រារព្ធធ្វើឡើងនៅប្រទេស[[អង់គ្លេស]]ដោយម្ចាស់ផ្ទះជាក្រុមដែលឈ្នះពានរង្វាន់មួយនេះ។ វាជាពានរង្វាន់ដ៏ធំដំបូងដែលប្រជាជាតិអង់គ្លេសបានឈ្នះចាប់តាំងពីឆ្នាំ ១៩៦៦ មក។<ref>{{Cite web|title=UEFA Women's EURO moved to July 2022|url=https://www.uefa.com/womenseuro/news/025c-0f3d8be5c46b-a606252552ee-1000--uefa-women-s-euro-moved-to-july-2022/|date=April 23, 2020|website=UEFA.com|access-date=11 កញ្ញា 2022}}</ref> *៧–១៧ កក្កដា – [[កីឡាវើលដ៏ហ្គេមឆ្នាំ ២០២២]] បានប្រព្រឹត្តិធ្វើឡើងនៅទីក្រុង[[ប៊ឺរមីងហាំ]] រដ្ឋ[[អាឡាបាម៉ា]] សហរដ្ឋអាមេរិក។<ref>{{Cite web|title=World Games 2021 Fact Sheet|url=https://theworldgames2021.com/wp-content/uploads/2019/08/TWG_Fact-Sheet_July-2019_RD2.pdf|website=The World Games 2021 Official Site|access-date=11 កញ្ញា 2022|archive-date=14 សីហា 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190814194639/https://theworldgames2021.com/wp-content/uploads/2019/08/TWG_Fact-Sheet_July-2019_RD2.pdf|url-status=dead|archivedate=2019-08-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190814194639/https://theworldgames2021.com/wp-content/uploads/2019/08/TWG_Fact-Sheet_July-2019_RD2.pdf}}</ref> *៨ កក្កដា – អតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រីជប៉ុន លោក[[ស៊ីនហ្សូ អាបេ]]ត្រូវបានគេ[[ការធ្វើឃាតរបស់លោកស៊ីនហ្សូ អាបេ|ធ្វើឃាត]]ខណៈកំពុងថ្លែងសុន្ទរកថាជាសាធារណៈនៅទីក្រុង[[ណារ៉ា]] ប្រទេសជប៉ុន។<ref>[https://www.bbc.co.uk/news/live/world-asia-62088876 Suspect used handmade gun to kill Abe]</ref> *១១ កក្កដា – រូបភាពប្រតិបត្តិការដំបូងពី[[តេឡេទស្សន៍អវកាសជេមស៍វេប]] ដែលបង្ហាញពីចង្កោមកាឡាក់ស៊ី [[SMACS J០៧២៣.៣–៧៣២៧|SMACS 0723]] ត្រូវបានបង្ហាញជាសាធារណៈ។<ref>{{Cite web |last=Garner |first=Rob |date=2022-07-12 |title=NASA's Webb Delivers Deepest Infrared Image of Universe Yet |url=https://www.nasa.gov/image-feature/goddard/2022/nasa-s-webb-delivers-deepest-infrared-image-of-universe-yet |access-date=11 កញ្ញា 2022 |website=NASA}}</ref> *១៨ កក្កដា – លោកស្រី[[ឌ្រូប៉ាឌី មឺរមូ]] ត្រូវបានប្រជាជនបោះឆ្នោតជ្រើសរើសជា[[ប្រធានាធិបតីឥណ្ឌា]] ដែលធ្វើឱ្យលោកស្រីក្លាយជាស្ត្រីកុលសម្ព័ន្ធដំបូងគេ និងជាបុគ្គលក្មេងជាងគេបំផុតដែលត្រូវបានជ្រើសរើសឱ្យកាន់តំណែងជាប្រធានាធិបតីឥណ្ឌា។<ref>{{Cite news |last=Bureau |first=The Hindu |date=2022-07-21 |title=2022 Indian presidential election result {{!}} Updates |work=The Hindu |url=https://www.thehindu.com/news/national/presidential-election-2022-yashwant-sinha-droupadi-murmu-results-live-updates-july-21-2022/article65663846.ece |access-date=11 កញ្ញា 2022 |issn=0971-751X}}</ref> *១៩ កក្កដា – មនុស្សយ៉ាងតិចចំនួន ១២,០០០ នាក់ត្រូវបានស្លាប់ដោយសារតែឥទ្ធិពល[[រលកកម្តៅ]]ដ៏ខ្លាំងដែលបានភាយសាយពាសពេញទ្វីបអឺរ៉ុប ហើយលើសពីនេះ វាបានបង្កឱ្យមានភ្លើងឆេះព្រៃ បញ្ហាធ្វើដំណើរ និងកំណត់ត្រាសីតុណ្ហភាពខ្ពស់នៅក្នុងបណ្តាប្រទេសអឺរ៉ុបជាច្រើន។<ref>{{Cite web |date=2022-07-19 |title=Heatwave: Ferocious European heat heads north |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-62216159 |access-date=11 កញ្ញា 2022 |website=BBC News}}</ref> === សីហា === *៤ សីហា **ប្រទេសចិនបានធ្វើសមយុទ្ធយោធាដ៏ធំបំផុតមិនធ្លាប់មានរបស់ខ្លួននៅជុំវិញកោះតៃវ៉ាន់ ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់លោកស្រី[[ណានស៊ី ប៉េឡូស៊ី]] ដោយលោកស្រីជាមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់​អាមេរិក​ដំបូង​ដែលបានមកធ្វើ​ទស្សនកិច្ច​នៅ​តៃវ៉ាន់​ចាប់តាំងពី​ទសវត្សរ៍​ឆ្នាំ​១៩៩០។<ref>{{Cite web |title=China launches ballistic missiles during Taiwan drills |url=https://www.bbc.co.uk/news/live/world-asia-62404233 |access-date=22 កញ្ញា 2022|date=2022-08-04 |website=BBC News}}</ref><ref>{{Cite web |title=Taiwan confirms multiple Chinese missile launches into waters of Taiwan strait during military drills – live |url=https://www.theguardian.com/world/live/2022/aug/04/china-expected-to-begin-live-fire-military-exercises-near-taiwan-coast-in-wake-of-pelosi-visit-live |access-date=22 កញ្ញា 2022|date=2022-08-04 |website=The Guardian}}</ref> **[[នាយករដ្ឋមន្ត្រីប៉េរូ|នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃប្រទេសប៉េរូ]] លោក[[អានីបាល់ តូរ៉េស]]បានសម្រេចលាលែងពីតំណែងបន្ទាប់ពីមានការស៊ើបអង្កេតឧក្រិដ្ឋកម្មជាច្រើនទាក់ទងនឹងប្រធានាធិបតីប៉េរូ លោក[[ប៉េដ្រូ កាស្ទីលឡូ]]។<ref>{{cite news | url=https://www.reuters.com/world/americas/perus-pm-torres-resigns-personal-reasons-2022-08-03/ | title=Peru PM resigns as investigations target President Castillo | newspaper=Reuters | date=3 August 2022 }}</ref> *៥–៧ សីហា – អ៊ីស្រាអែលបាន​បើក​ការ​វាយ​ប្រហារ​តាម​អាកាស​នៅ​តំបន់[[ដែនជ្រោយកាសា]] ដោយ​សម្លាប់​មេ​ដឹក​នាំ​យោធា​ជីហាដឥស្លាមម្នាក់ឈ្មោះ [[តៃស៊ារ ចាបារី]]។ ជាចុងក្រោយ ភាគី​ទាំង​ពីរក៏​បាន​ឯកភាព​គ្នា​ចុះលើ​បទ​ឈប់​បាញ់​បន្ទាប់​ពី​រងការ​ប៉ះ​ទង្គិច​គ្នា​អស់រយៈពេលបី​ថ្ងៃ។<ref>{{cite news | url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-62457780 | title=Israel-Gaza: Ceasefire holds overnight after days of violence | work=BBC| date=7 August 2022 }}</ref><ref>{{cite news |last1=Knell |first1=Yolande |last2=Berg |first2=Raffi |date=August 5, 2022 |title=Gaza: Palestinian militant killed as Israel strikes after threats |url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-62440155 |work=BBC |access-date=22 កញ្ញា 2022}}</ref> *៩ សីហា – [[ការបោះឆ្នោតសកលកេនយ៉ាឆ្នាំ ២០២២]]៖ លោក[[វីល្លៀម រូតូ]]ត្រូវបានប្រជាជនបោះឆ្នោតជ្រើសរើសជា[[ប្រធានាធិបតីកេនយ៉ា|ប្រធានាធិបតីទីប្រាំ]]នៃប្រទេសកេនយ៉ា ដោយយកឈ្នះលើមេដឹកនាំបក្សប្រឆាំងគឺលោក [[រៃឡា អូឌីងហ្កា]]។ ជ័យជម្នះរបស់លោកត្រូវបានទទួលស្គាល់ដោយ[[ទីភ្នាក់ងារត្រួតពិនិត្យការបោះឆ្នោត]]ក្នុងប្រទេសកាលពីថ្ងៃទី១៥ ខែសីហា ចំពេលមានការតវ៉ា និងអំពើហិង្សាពីសំណាក់អ្នកគាំទ្រលោកអូឌីងហ្កា។<ref>{{cite web | url=https://www.kbc.co.ke/iebc-officially-gazettes-william-ruto-as-the-president-elect/ | title=IEBC officially gazettes William Ruto as the President-Elect | date=August 16, 2022 }}</ref><ref>{{cite news | url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-08-15/kenyan-electoral-agency-prepares-to-announce-final-vote-results#xj4y7vzkg | title=Ruto Declared Kenya President-Elect as Officials Dispute Outcome | newspaper=Bloomberg.com | date=August 15, 2022 }}</ref><ref>{{cite web | url=https://www.mirror.co.uk/news/world-news/mass-brawl-breaks-out-after-27752611 | title=Mass brawl erupts after Kenyan election as tortured body found amid protests | website=Daily Mirror | date=August 16, 2022 }}</ref> *១៧ សីហា – ប្រទេស[[តួកគី]] និង[[អ៊ីស្រាអែល]]បានយល់ព្រមស្តារ[[ទំនាក់ទំនងតួកគី–អ៊ីស្រាអែល|ទំនាក់ទំនងការទូត]]ពេញលេញឡើងវិញ បន្ទាប់ពីរងនូវភាពតានតឹងមួយរយៈធំកន្លងមក។<ref>{{Cite web |title=Turkey, Israel to restore full diplomatic relations |url=https://www.aljazeera.com/news/2022/8/17/turkey-israel-to-restore-full-diplomatic-relations |access-date=2022-08-23 |website=www.aljazeera.com}}</ref> *១៩ សីហា – រដ្ឋាភិបាលចម្រុះនៃប្រទេស[[ម៉ុងតេណេគ្រោ]]បានដួលរលំបន្ទាប់ពីសមាជិក[[សភាតំណាងរាស្ត្រ (ម៉ុងតេណេគ្រោ)|សភាតំណាងរាស្ត្រ]]បានបោះឆ្នោតដកទំនុកចិត្តដែលជាលទ្ធផលនៃជម្លោះទាស់ទែងគ្នាក្នុងជួររដ្ឋាភិបាលចម្រុះ​ជុំវិញ​កិច្ច​ព្រម​ព្រៀង​មួយ​ដែល​រដ្ឋាភិបាល​បាន​ចុះ​​ជាមួយ​នឹង[[ព្រះសហគមន៍អូស្សូដក់​ស៊ែប៊ី]]។<ref>{{Cite web |date=2022-08-19 |title=Montenegro Government Toppled by No-Confidence Vote |url=https://balkaninsight.com/2022/08/19/montenegro-government-toppled-by-no-confidence-vote/ |access-date=4 កញ្ញា 2022 |website=Balkan Insight}}</ref> *២៨ សីហា – [[គ្រោះទឹកជំនន់នៅប៉ាគីស្ថានឆ្នាំ២០២២]]៖ ប្រទេសប៉ាគីស្ថានបានប្រកាសពី "គ្រោះមហន្តរាយអាកាសធាតុ" និងអំពាវនាវឱ្យសហគមន៍អន្តរជាតិចូលផ្តល់ជំនួយ ខណៈដែលចំនួនអ្នកស្លាប់ដោយសារទឹកជំនន់នេះបានកើនលើសពី ១,០០០ នាក់ ដែលធ្វើឱ្យវាក្លាយជាគ្រោះទឹកជំនន់ដ៏សាហាវបំផុតចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៧ មក។ ប្រទេសជាច្រើនរួមជាមួយអង្គការសហប្រជាជាតិបានសន្យាថានឹងផ្តល់មូលនិធិជាទឹកប្រាក់រាប់លានសម្រាប់ជំនួយ។<ref>{{Cite web |title=Pakistan floods: Appeals for aid as 119 more die in a day |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-62704004 |date=28 August 2022|access-date=4 កញ្ញា 2022 |website=BBC News}}</ref><ref>{{Cite web |title=Pakistan declares floods a 'climate catastrophe' as death toll tops 1,000 |url=https://www.theguardian.com/world/2022/aug/28/pakistans-south-braces-for-deluge-as-death-toll-from-floods-tops-1000 |date=28 August 2022|access-date=4 កញ្ញា 2022 |website=The Guardian}}</ref> === កញ្ញា === *១ កញ្ញា – អង្គការសហប្រជាជាតិបានចេញផ្សាយរបាយការណ៍មួយដោយបញ្ជាក់ថា [[ជំរុំឃុំឃាំងស៊ីនជាំង]] របស់រដ្ឋាភិបាលចិន និងទង្វើដែលប្រព្រឹត្តិមកលើជនជាតិអ៊ុយហ្គឺរក្នុងជំរុំអស់នោះអាចចូលជា[[ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ]]។<ref>{{Cite web |title=China's treatment of Uyghur community 'may constitute crimes against humanity', UN says |url=https://news.sky.com/story/chinas-treatment-of-uyghur-community-may-constitute-crimes-against-humanity-un-says-12686547 |access-date=4 តុលា 2022 |website=Sky News}}</ref> *៦ កញ្ញា – លោកស្រី [[លីហ្ស ត្រាស្ស]] ត្រូវបានគេបោះឆ្នោតតែងតាំងជា[[នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃសហរាជាណាចក្រ|នាយករដ្ឋមន្ត្រីអង់គ្លេស]] ក្រោយពីបានទទួលជ័យជម្នះក្នុង[[ការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសមេដឹកនាំគណបក្សអភិរក្សនិយមឆ្នាំ២០២២|ការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសមេដឹកនាំគណបក្សអភិរក្សនិយម]]។<ref>{{cite news |last1=Hughes |first1=David |title=Truss wins Tory leadership race and faces daunting challenge as PM |url=https://www.independent.co.uk/news/uk/liz-truss-rishi-sunak-balmoral-boris-johnson-b2160000.html |access-date=4 តុលា 2022 |work=The Independent |date=5 September 2022}}</ref> *៨ កញ្ញា – ព្រះអង្គម្ចាស់[[ឆាលស៍ទី៣]] បានក្លាយជា[[ព្រះមហាក្សត្រនៃសហរាជាណាចក្រ|ព្រះមហាក្សត្រនៃចក្រភពអង់គ្លេស]] និង[[ព្រះរាជាណាចក្រនៃសហធនរដ្ឋ|សហធនរដ្ឋ]]ចំនួន ១៤ ផ្សេងទៀតបន្ទាប់ពីព្រះមាតារបស់ព្រះអង្គព្រះនាម[[សម្តេចព្រះរាជិនីនាថអេលីហ្សាប៊ែតទី ២ នៃសហរាជាណាចក្រ|អេលីហ្សាប៊ែតទី២]] បានសោយព្រះទិវង្គត។<ref name="elizadeath2">{{Cite news |date=September 8, 2022 |title=Britain's new monarch to be known as King Charles III |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/world/uk/britains-new-monarch-be-known-king-charles-iii-2022-09-08/ |access-date=4 តុលា 2022}}</ref><ref name="elizadeth">{{cite news | url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-61585886 | title=Queen Elizabeth II has died | work=BBC News }}</ref> *១២ កញ្ញា – [[ជម្លោះអាមេនី–អាស៊ែបៃសង់ក្នុងខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២២|ជម្លោះអាមេនី–អាស៊ែបៃសង់នៃខែកញ្ញា]]៖ ប្រទេស[[អាស៊ែបៃសង់]]បានបើកវាយប្រហារលើទីតាំងយោធារបស់ប្រទេស[[អាមេនី]]នៅក្បែរទីក្រុង[[វ៉ាដេនីស]] [[ហ្កូរីស]] [[សុត្ក]] និង[[ជែរមុគ]] ហើយបានកាន់កាប់តំបន់មួយចំនួនតាម[[ព្រំដែនអាមេនី–អាស៊ែបៃសង់]]។ ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានថ្ងៃក្រោយ ទាហានអាមេនីជាង ១០០ នាក់ត្រូវបានបាង់បង់ជីវិតនៅក្នុងការប៉ះទង្គិចគ្នានេះ ខណៈដែលភាគីខាងអាស៊ែបៃសង់បានប្រកាសថា ខ្លួនមានអ្នកស្លាប់ចំនួន ៧១ នាក់។<ref>{{Cite web |title=Armenia says 105 troops killed in Azerbaijan border clashes |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-62828239 |access-date=4 តុលា 2022|date=15 September 2022 |website=BBC News}}</ref> *១៤–១៦ កញ្ញា – [[ជម្លោះកៀគីស្ថាន–តាជីគីស្ថានឆ្នាំ២០២២]]៖ មនុស្សរាប់សិបនាក់ត្រូវបានសម្លាប់ ខណៈដែលការប៉ះទង្គិចគ្នាជាបណ្តើរៗបានកើតឡើងរវាងកងទ័ពកៀគីស្ថាន និងតាជីគីស្ថាននៅតាមព្រំដែនប្រទេសរៀងៗខ្លួន។<ref>{{cite news|title=Kyrgyzstan says death toll from border conflict rises to 36|url=https://www.reuters.com/world/kyrgyzstan-says-death-toll-border-conflict-rises-36-2022-09-18/|publisher=Reuters|accessdate=4 តុលា 2022}}</ref> *១៤–២៥ កញ្ញា – [[វេរម្ភវាតអាត្លង់ទិក|ខ្យល់ព្យុះអាត្លង់ទិក]]ហៅ[[ហ្វីអូណា (ខ្យល់ព្យុះ)|ហ្វីអូណា]]បានបោកបក់មកប៉ះកោះ[[ក្វាដលូប]] [[ព័រតូរីកូ]] [[សាធារណរដ្ឋដូមីនិក]] [[ប្រជុំកោះលូកាយ៉ាន]] [[ប៊ែរមូដ]] និងទឹកដី[[កាណាដាខាងកើត|កាណាដាភាគខាងកើត]]។<ref>{{Cite news |date=2022-09-24 |title=Hurricane Fiona: Canada hit by 'historic, extreme event' |work=BBC News |url=https://www.bbc.com/news/world-us-canada-63011195 |access-date=5 តុលា 2022}}</ref> *១៦ កញ្ញា – [[បាតុកម្មដើម្បីម៉ាសា អាមីនី|បាតុកម្ម]]បានផ្ទុះឡើងនៅក្នុងប្រទេស[[អ៊ីរ៉ង់]]បន្ទាប់ពីមរណភាពរបស់នារីម្នាក់ឈ្មោះ [[ម៉ាសា អាមីនី]] ខណៈដែលនាងកំពុងជាប់ខ្លួនក្នុងទីកន្លែងឃុំឃាំងរបស់"[[នគរបាលសាសនាឥស្លាម|នគរបាលសីលធម៌]]"អ៊ីរ៉ង់។<ref>{{Cite web |title=The Protests in Iran Have Shaken the Islamic Republic to Its Core|url=https://time.com/6216024/iran-protests-islamic-republic-response/|access-date=5 តុលា 2022|publisher=Time}}</ref> *១៩ កញ្ញា – [[ការសោយទិវង្គតរបស់សម្តេចព្រះរាជិនីនាថអេលីហ្សាប៊ែតទី ២|ពិធីបុណ្យព្រះបរមសព]]នៃ[[សម្តេចព្រះរាជិនីនាថអេលីហ្សាប៊ែតទី ២ នៃសហរាជាណាចក្រ|អេលីហ្សាប៊ែតទី២]] ត្រូវបានប្រារព្ធធ្វើឡើងនៅក្នុងវិហារ[[វ៉េស្តមីនស្ទឺរអាប៊ី]]នៃរាជធានី[[ឡុងដ៍]]។ ក្រោយមក ព្រះមឈូសារព្រះអង្គត្រូវបានគេដង្ហែទៅកាន់[[ប្រាសាទវីនដ៍ស័រ]]ដើម្បីបញ្ចុះជាមួយនឹងព្រះស្វាមី ព្រះមាតាបិតា និងប្អូនស្រីរបស់ព្រះអង្គនៅក្នុង[[វិហារអនុស្សាវរីយ៍ស្តេចចចទី៦]]។<ref>{{Cite news |date=2022-09-16 |title=Queen's funeral plans: What will happen on the day |work=BBC News |url=https://www.bbc.com/news/uk-60617519 |access-date=5 តុលា 2022}}</ref> *២១ កញ្ញា – [[ការឈ្លានពានរបស់រុស្ស៊ីលើអ៊ុយក្រែន​ឆ្នាំ ២០២២|ការឈ្លានពានរបស់រុស្ស៊ីលើអ៊ុយក្រែន]]៖ បន្ទាប់ពីអ៊ុយក្រែនបានវាយដណ្តើមទឹកដីភាគខាងកើតរបស់ខ្លួនបានមួយភាគវិញ លោកពូទីនបានធ្វើការប្រកាសពីកំណែនទ័ពនៅរុស្ស៊ី និងគំរាមពីបំណងប្រើអាវុធនុយក្លេអ៊ែរដោយនិយាយថា "នេះមិនមែនជាសម្តីលេងសើចទេ"។<ref>{{Cite web |title=Ukraine war live: Putin announces 'partial mobilisation' of Russia and threatens nuclear retaliation saying 'I'm not bluffing' |url=https://www.theguardian.com/world/live/2022/sep/21/russia-ukraine-war-live-updates-blinken-calls-moscows-referendum-attempts-a-sham-zelenskiy-to-speak-at-un |access-date=10 តុលា 2022|date=21 September 2022 |website=The Guardian}}</ref> *២៤ កញ្ញា – [[ការបោះឆ្នោតសភាណូរូឆ្នាំ២០២២]] ត្រូវបានប្រព្រឹត្តិធ្វើឡើង ហើយជាលទ្ធផល លោក[[រូស គុន]]ត្រូវបានសភាបោះឆ្នោតជ្រើសរើសជា[[ប្រធានាធិបតីណូរូ|ប្រធានាធិបតី]]។<ref>{{Cite web |date=2022-09-29 |title=Nauru's new President takes oath |url=https://www.rnz.co.nz/international/pacific-news/475732/nauru-s-new-president-takes-oath |access-date=6 តុលា 2022 |publisher=Radio New Zealand}}</ref> *២៥ កញ្ញា – [[ការបោះឆ្នោតសកលអ៊ីតាលីឆ្នាំ២០២២]] បានដំណើរការឡើងដើម្បីជ្រើសរើសសមាជិកសម្រាប់[[សភាតំណាងរាស្ត្រអ៊ីតាលី|សភាតំណាងរាស្រ្ត]] (៤០០ អាសនៈ) និង[[ព្រឹទ្ធសភានៃសាធារណរដ្ឋ (អ៊ីតាលី)|ព្រឹទ្ធសភានៃសាធារណរដ្ឋ]] (២០០ អាសនៈ)។<ref>{{cite web|date=21 July 2022|title=Italy's Mattarella dissolves parliament, election set for 25 September|url=https://www.euronews.com/2022/07/21/italys-president-mattarella-dissolves-parliament-orders-new-election|access-date=6 តុលា 2022|website=Euronews}}</ref> អ្នកសង្កេតការណ៍បានធ្វើការអត្ថាធិប្បាយថា លទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតមួយនេះបានបញ្ជាក់ពីបម្លាស់ប្តូរ[[ភូមិសាស្ត្រនយោបាយ]]នៅក្នុង[[សហភាពអឺរ៉ុប]] បន្ទាប់ពីកំណើនប្រជាប្រិយភាពនៃបក្សពួកស្ដាំនិយមនៅក្នុងប្រទេសបារាំង អេស្ប៉ាញ និងស៊ុយអែត។<ref>{{cite news|last=Horowitz|first=Jason|title=Giorgia Meloni Wins Voting in Italy, in Breakthrough for Europe's Hard Right|url=https://www.nytimes.com/2022/09/25/world/europe/italy-meloni-prime-minister.html|url-status=live|access-date=6 តុលា 2022|work=The New York Times|date=25 September 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220927040606/https://www.nytimes.com/2022/09/25/world/europe/italy-meloni-prime-minister.html|archive-date=27 កញ្ញា 2022}}</ref> គេក៏បានកត់សម្គាល់ផងដែរថា លទ្ធផលបោះឆ្នោតនេះបានស្វាគមន៍រដ្ឋាភិបាលប្រកាន់ស្លាបស្តាំនិយមបំផុតចូលកាន់អំណាចនៅប្រទេសអ៊ីតាលីចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៤៥ មក។<ref>{{cite web|last1=Leali|first1=Giorgio|last2=Roberts|first2=Hannah|date=25 September 2022|title=Italy on track to elect most right-wing government since Mussolini|url=https://www.politico.eu/article/italy-election-exit-poll-far-right-giorgia-meloni-brothers-of-berlusconi-salvini-mario-draghi/|access-date=6 តុលា 2022|website=Politico}}</ref><ref>{{cite news|last1=Braithwaite|first1=Sharon|last2=DiDonato|first2=Valentina|last3=Fox|first3=Kara|last4=Mortensen|first4=Antonia|last5=Nadeau|first5=Barbie Latza|last6=Ruotolo|first6=Nicola|date=26 September 2022|title=Giorgia Meloni claims victory to become Italy's most far-right prime minister since Mussolini|publisher=CNN|url=https://edition.cnn.com/2022/09/25/europe/italy-election-results-intl/index.html|access-date=6 តុលា 2022}}</ref> *២៦ កញ្ញា – យាន[[តែស្តបង្វែរអាចម៍ផ្កាយពីរ|ដាត]] (DART) របស់អង្គការ[[ណាសា]]បានហោះទៅបុកអាចម៍ផ្កាយ[[ឌីម័រហ្វូស]] (Dimorphos) ដែលជាការសាកល្បងលើកដំបូងនៃប្រព័ន្ធការពារភពមនុស្សជាតិ។<ref>{{Cite web| title=NASA's DART Mission Hits Asteroid in First-Ever Planetary Defense Test|url=https://www.nasa.gov/press-release/nasa-s-dart-mission-hits-asteroid-in-first-ever-planetary-defense-test|access-date=6 តុលា 2022|publisher=NASA}}</ref> *២៧–៣០ កញ្ញា – [[ខ្យល់ព្យុះអ៊ីយ៉ាន]]បានវាយបក់ប្រទេស[[គុយបា]] និង[[សហរដ្ឋអាមេរិក]] ដែលបណ្តាលឱ្យមានការខូចខាតដ៏ធំសម្បើមដល់ប្រទេសទាំងពីរ ដោយបានសម្លាប់មនុស្សយ៉ាងហោចណាស់ ១០២ នាក់ និងប្រហែល ១០,០០០ នាក់កំពុងបាត់ខ្លួន ហើយវាធ្វើឱ្យមនុស្សរាប់លាននាក់បាត់បង់ភ្លើងអគ្គិសនីប្រើប្រាស់ រួមទាំងប្រទេសគុយបាទាំងមូលផងដែរ។<ref>{{cite web |title=Historic search-and-rescue operation underway as Ian's death toll reaches 87 |url=https://www.nbcnews.com/news/us-news/biden-visit-florida-puerto-rico-hurricane-ian-devastation-rcna50348 |publisher=NBC News |access-date=6 តុលា 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221003041758/https://www.nbcnews.com/news/us-news/biden-visit-florida-puerto-rico-hurricane-ian-devastation-rcna50348 |archive-date=3 តុលា 2022}}</ref><ref>{{Cite web |last=Salahieh |first=Nouran |date=2022-10-04 |title=Hurricane Ian's death toll rises as crews in Florida go door to door in search for survivors in decimated neighborhoods |url=https://www.cnn.com/2022/10/04/us/hurricane-ian-florida-recovery-tuesday/index.html |access-date=6 តុលា 2022 |website=CNN}}</ref> *២៧ កញ្ញា – [[ប្រជាមតិ​កាត់​ទឹកដីកាន់កាប់ដោយរុស្ស៊ីនៅ​អ៊ុយក្រែនឆ្នាំ២០២២]]៖ យោងតាមលទ្ធផលដែលចេញផ្សាយដោយអាជ្ញាធរត្រួតត្រារបស់រុស្ស៊ីនៅ[[អ៊ុយក្រែន]]បានបង្ហាញថា សម្លេងឆ្នោតគ្រាំទ្រការផ្តាច់ខ្លួនចេញពីអ៊ុយក្រែនគឺមានចំនួនលើសលប់ខ្ពស់ដោយក្នុងនោះមាន ៩៩.២៣% នៅ[[សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតដូណេតស្ក៍]], ៩៨.៤២% នៅ[[សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតលូហ្កានស្ក៍]], ៩៣.១១% នៅ[[អូប្លាសហ្សាប៉ូរីហ្ស៊ីយ៉ា]] និង ៨៧.០៥% នៅ[[អូប្លាសគែរសុន|គែរសុន]]។ អ្នកចូលរួមក្នុងប្រជាមតិមានលើសពី ៧៥% នៅក្នុងតំបន់នីមួយៗ ហើយសម្រាប់តំបន់ដូណេតស្ក៍វិញមានដល់ប្រមាណ ៩៧% ឯណោះ។ តែយ៉ាង​ណា​មិញ ការ​បោះ​ឆ្នោត​នេះ​ត្រូវ​បាន​ច្រាន​ចោល​ដោយសហគមន៍អន្តរជាតិដោយចោតថា​ជា ​ប្រជាមតិ​ក្លែង​ក្លាយ។<ref>{{cite news | url=https://www.reuters.com/world/europe/first-partial-results-show-over-96-occupied-ukraine-regions-favour-joining-2022-09-27/ | title=Moscow's proxies in occupied Ukraine regions report big votes to join Russia | newspaper=Reuters | date=September 28, 2022 | last1=Trevelyan | first1=Mark | last2=Trevelyan | first2=Mark }}</ref><ref>{{cite web | url=https://apnews.com/article/russia-ukraine-kyiv-moscow-referendums-1780c30715ce49723629d05c5e2f3238 | title=Kremlin announces vote, paves way to annex part of Ukraine | website=Associated Press | date=September 27, 2022 }}</ref> *៣០ កញ្ញា **[[ការកាត់ទឹកដីអ៊ុយក្រែនខាងត្បូង និងកើត]]៖ ប្រធានាធិបតីរុស្ស៊ី លោក[[វ៉្លាឌីមៀរ ពូទីន]]បានចុះហត្ថលេខាលើសន្ធិសញ្ញាកាត់យកតំបន់កាន់កាប់ដូចជា ដូណេតស្ក៍ លូហ្កានស្ក៍ គែរសុន និងហ្សាប៉ូរីហ្ស៊ីយ៉ា ចូលទៅក្នុង[[រុស្ស៊ី|សហព័ន្ធរុស្ស៊ី]]។ ការកាត់ទឹកដីនេះត្រូវបានសហគមន៍អន្តរជាតិមើលឃើញថាជាការបំពានច្បាប់អន្តរជាតិ។<ref>{{cite news | url=https://www.nytimes.com/live/2022/09/30/world/russia-ukraine-war-news | title=Putin Frames Illegal Annexation as Part of Existential Battle with West | newspaper=The New York Times | date=September 30, 2022 | last1=Troianovski | first1=Anton }}</ref><ref>{{cite web | url=https://www.theguardian.com/world/2022/sep/29/putin-to-sign-treaty-annexing-territories-in-ukraine-kremlin-says | title=Putin signs decrees paving way for annexing Ukraine territories of Kherson and Zaporizhzhia | website=TheGuardian.com | date=September 29, 2022 }}</ref> **របបយោធានៅប្រទេស[[បួគីណាហ្វាសូ]] ត្រូវបាន[[រដ្ឋប្រហារបួគីណាហ្វាសូនៃខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២២|ផ្ដួលរំលំ]]ដោយរដ្ឋប្រហារដឹកនាំដោយអនុសេនីយ៍[[អ៊ីប្រាហ៊ីម ត្រាអូរេ]] ដោយនេះគឺជារដ្ឋប្រហារទីពីរក្នុងឆ្នាំតែមួយនៅប្រទេសបួគីណាហ្វាសូ។<ref>{{Cite news |last=Reuters |date=2022-09-30 |title=Burkina Faso army captain announces overthrow of military government |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/world/africa/burkina-faso-army-captain-announces-overthrow-military-government-2022-09-30/ |access-date=6 តុលា 2022}}</ref> === តុលា === *១ តុលា **[[ការបោះឆ្នោតសភាឡេតូនីឆ្នាំ២០២២]] បានប្រព្រឹត្តិធ្វើឡើងដើម្បីជ្រើសរើសសមាជិកទាំង ១០០ ក្នុងសភា[[សាយម៉ា]] (''Saeima'')។<ref>{{cite news |title=It is election day in Latvia |url=https://eng.lsm.lv/article/politics/election/it-is-election-day-in-latvia.a476066/ |access-date=7 តុលា 2022 |agency=Latvian Public Broadcasting |website=eng.lsm.lv |date=October 1, 2022}}</ref> **ព្រឹត្តិការណ៍រត់ជាន់គ្នា​មួយ​បានកើត​ឡើង​ក្នុង​អំឡុង​ពេល​ការ​ប្រកួត​បាល់​ទាត់​​​នៅ​[[កីឡដ្ឋានកាន់ជូរូហាន]]ក្នុង[[ម៉ាឡាំង (កាប៊ូប៉ាតិន|​តំបន់ម៉ាឡាំង]] [[ជ្វាខាងកើត]] ប្រទេស[[​ឥណ្ឌូណេស៊ី]] ដែល​បាន​សម្លាប់​មនុស្សចំនួន ១៣១ នាក់ និង​មានអ្នករងរបួសជាង ៥០០ នាក់​។<ref>{{cite news |last1=Novelize |first1=Andry |title=Fakta-Fakta Tragedi Kanjuruhan Tewaskan 125 Orang, Ratusan Terluka" selengkapnya di sini: https://www.cnnindonesia.com/nasional/20221003060036-20-855458/fakta-fakta-tragedi-kanjuruhan-tewaskan-125-orang-ratusan-terluka |url=https://www.cnnindonesia.com/nasional/20221003060036-20-855458/fakta-fakta-tragedi-kanjuruhan-tewaskan-125-orang-ratusan-terluka |access-date=10 តុលា 2022 |agency=CNN Indonesia |date=3 October 2022}}</ref><ref>{{cite news |last1=Budi |first1=Mulia |title=Update Data Korban Tragedi Kanjuruhan: 131 Orang Meninggal, 547 Luka" selengkapnya https://news.detik.com/berita/d-6335770/update-data-korban-tragedi-kanjuruhan-131-orang-meninggal-547-luka |url=https://news.detik.com/berita/d-6335770/update-data-korban-tragedi-kanjuruhan-131-orang-meninggal-547-luka |access-date=10 តុលា 2022 |agency=detiknews |date=7 October 2022 |archive-date=7 តុលា 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221007154436/https://news.detik.com/berita/d-6335770/update-data-korban-tragedi-kanjuruhan-131-orang-meninggal-547-luka |url-status=dead }}</ref> *២ តុលា **[[ការបោះឆ្នោតសភាប៊ុលការីឆ្នាំ២០២២]] បានប្រព្រឹត្តិធ្វើឡើងដើម្បីជ្រើសរើសសមាជិកទាំង ២៤០ នៃ[[សភាប៊ុលការី]]។<ref>{{Cite web |title=(ភាសាប៊ុលការី) Радев насрочи изборите за Народно събрание |url=https://dariknews.bg/novini/bylgariia/radev-nasrochi-izborite-za-narodno-sybranie-2319641 |date=August 1, 2022 |access-date=7 តុលា 2022 |website=dariknews.bg}}</ref> **[[ការបោះឆ្នោតសកលបូស្នីឆ្នាំ២០២២]] បានប្រព្រឹត្តិធ្វើឡើងដើម្បីជ្រើសរើសសមាជិកបីរូបនៃ[[ប្រធានាធិបតីភាពនៃបូស្នី-អ៊ែរសេកូវីន|ប្រធានាធិបតីភាព]] និងអាសនៈទាំង ៤២ នៃ[[សភាតំណាងរាស្ត្របូស្នី-អ៊ែរសេកូវីន|សភាតំណាងរាស្រ្ត]]។<ref>{{Cite web |title=Voting begins in Bosnia election, little expected to change |url=https://apnews.com/article/russia-ukraine-elections-voting-general-d0337059c21f4371745751c980dc825a?utm_source=rss&utm_medium=rss&utm_campaign=voting-begins-in-bosnia-election-little-expected-to-change |date=October 2, 2022 |agency=Associated Press |website=AP News |last=Niksic |first=Sabina}}</ref> *៦ តុលា – អតីត​មន្ត្រី​នគរបាល​ម្នាក់​បាន​[[ការបាញ់ប្រហារនៅខេត្តហ្នងបួលំភូ ឆ្នាំ ២០២២|បាញ់សម្លាប់​មនុស្ស​ចំនួន ៣៥​ នាក់ដោយ​ក្នុង​នោះ​មាន​កុមារចំនួន ​២៣ ​នាក់]] ដែលនេះជាការ​បាញ់​ប្រហារ​ដ៏​ធំ​មួយ​នៅមណ្ឌលថែទាំកុមារ​ក្នុង​[[​ស្រុកណាក្លាង|ស្រុកណាក្លាង]] ប្រទេស​[[ថៃ]]។ ក្រោយមក ខ្មាន់កាំភ្លើង​បានធ្វើដំណើរត្រឡប់​ទៅ​ផ្ទះរបស់​ខ្លួនវិញ​រួចក៏​បាញ់​សម្លាប់​សមាជិក​គ្រួសារ​ពីរ​នាក់ ​និង​ខ្លួន​ឯង។ វាជា​ព្រឹត្តិការណ៍​បាញ់​ប្រហារ​ដ៏​សាហាវ​បំផុត​នៅក្នុង​[[ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ថៃ]]។<ref>{{Cite web |date=2022-10-06 |title=37 dead, mostly preschoolers, in Thai day care rampage |url=https://apnews.com/article/shootings-thailand-84efe7ba76707f4b3d47ee8394c4f24f |access-date=7 តុលា 2022 |website=AP NEWS}}</ref> *៨ តុលា – ហេតុការណ៍ផ្ទុះមួយបានកើតឡើងនៅលើ[[ស្ពានគ្រីមៀ]]ដែលតភ្ជាប់តំបន់[[គ្រីមៀ]] និងប្រទេស[[រុស្ស៊ី]] ដោយបានសម្លាប់មនុស្សចំនួនបីនាក់ និងបណ្តាលឱ្យផ្នែកខ្លះនៃស្ពានត្រូវបាក់រលំ។<ref>{{Cite web |title=Blast causes only Crimea-Russia bridge to collapse |url=https://www.bbc.co.uk/news/live/world-63183783 |date=8 October 2022 |access-date=10 តុលា 2022 |work=BBC News}}</ref> ពីរថ្ងៃក្រោយមក រុស្ស៊ីបានបើកការបាញ់ប្រហារមីស៊ីលទៅលើផ្ទៃដីប្រទេសអ៊ុយក្រែន និងរួមទាំងរដ្ឋធានី[[កៀវ]]ផងដែរ។<ref>{{cite news |last=Adams |first=Paul |date=10 October 2022 |title=Shock and horror after Russia's wave of strikes across Ukraine |url=https://www.bbc.com/news/world-europe-63199721 |work=BBC News |location=Kyiv |access-date=10 តុលា 2022}}</ref> *១៦ តុលា – [[សមាជជាតិនៃបក្សកុម្មុយនីស្តចិនលើកទី២០]] បានបើកធ្វើឡើងនៅទីក្រុង[[ប៉េកាំង]]។<ref>{{Cite web |date=2022-10-17 |title=នៅអំឡុងសមាជបក្សកុម្មុយនិស្តចិនលើកទី២០ បុរសខ្លាំងរដ្ឋចិនស៊ី ជីនពីង លើកឡើងអ្វីខ្លះអំពីស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចចិន? |url=http://cambonomist.com/news/during-the-20th-congress-of-the-communist-party-of-china-what-did-the-strongman-of-the-chinese-state-xi-jinping-say-about-the-economic-situation-in-china/ |access-date=2022-10-20 |website=Cambonomist}}</ref><ref>{{Cite web |last=ThmeyThmey |title=លោកស៊ី សន្យាពន្លឿនការធ្វើទំនើបកម្មយោធាក្នុងថ្ងៃបើកសមាជបក្សកុម្មុយនីស្តចិន |url=https://thmeythmey.com/m/?page=detail&id=120174 |access-date=2022-10-20 |website=ThmeyThmey.com}}</ref> *២៥ តុលា – ចំពេលមានវិបត្តិរដ្ឋាភិបាល លោក[[រីស៊ី ស៊ូណាក់]]ត្រូវបានតែងតាំងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីថ្មីនៃចក្រភពអង់គ្លេសបន្ទាប់ពីលោកស្រី[[លីហ្ស ត្រាស្ស]]បានលាលែងចេញពីតំណែងនេះក្រោយកាន់អំណាចបានត្រឹមតែ ៤៥ ថ្ងៃ។<ref>{{Cite web |date=24 October 2022 |title=Sunak is next PM as Mordaunt drops out of leadership race |url=https://www.bbc.co.uk/news/live/uk-politics-63327087 |access-date=25 តុលា 2022 |website=BBC News |language=}}</ref> *២៨ តុលា ** លោក[[អេឡុន ម៉ាសក៍|អ៊ីឡន ម៉ាសក៍]]បានសម្រេចទិញបណ្ដាញសង្គម[[ធ្វិតថឺរ]]ក្នុងតម្លៃ ៤៤ ពាន់លានដុល្លារ។<ref>{{Cite web |date=28 October 2022 |title=Elon Musk completes $44bn Twitter takeover |url=https://www.bbc.co.uk/news/technology-63402338 |access-date=7 វិច្ឆិកា 2022 |website=BBC News}}</ref> ** មហាសេដ្ឋី​រ៉ែ​ពេជ្រ​មួយ​រូប​គឺលោក[[សាម ម៉ាតេកានេ]]បាន​ស្បថ​ចូល​កាន់​តំណែង​ជា[[នាយករដ្ឋមន្ត្រីឡឺសូតូ|​នាយក​រដ្ឋមន្ត្រី​]]នៃ​ប្រទេស[[ឡឺសូតូ]] បន្ទាប់​ពី​ទទួល​បាន​ជ័យជម្នះ​ក្នុង[[ការបោះឆ្នោតសកលឡឺសូតូឆ្នាំ២០២២|​ការ​បោះឆ្នោតសកល]]កាល​ថ្ងៃ​ទី៧ ខែ​តុលា។<ref>{{Cite web|url=https://www.aa.com.tr/en/africa/diamond-magnate-sam-matekane-takes-over-as-lesothos-prime-minister/2723621|title=Diamond magnate Sam Matekane takes over as Lesotho's prime minister}}</ref> *២៩ តុលា ** មនុស្សយ៉ាងតិចចំនួន ១៥៦ នាក់បានស្លាប់ និងរបួស ១៥២ នាក់ផ្សេងទៀតនៅក្នុង[[ឧប្បត្តិហេតុជាន់មនុស្សក្នុងពិធីបុណ្យហាឡូវីននៃទីក្រុងសេអ៊ូល|ហេតុការណ៍រត់ជាន់គ្នា]]នាអំឡុងពិធីបុណ្យ[[ហាឡូវីន]]ក្នុងទីក្រុងសេអ៊ូល ប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូង។<ref>{{cite news |title=At Least 149 Dead, 76 Injured in Stampede in Itaewon, Seoul |url=http://world.kbs.co.kr/service/news_view.htm?lang=e&Seq_Code=173416 |access-date=7 វិច្ឆិកា 2022 |agency=KBS World |date=30 October 2022}}</ref> ** [[ការបំផ្ទុះគ្រាប់បែកនៅម៉ូកាឌីស៊ូក្នុងខែតុលា ឆ្នាំ២០២២|ការវាយប្រហារភេរវកម្ម]]ដោយក្រុម[[អាល់ឆាបាប]]នៅទីក្រុង[[ម៉ូកាឌីស៊ូ]] ប្រទេស[[សូម៉ាលី]] បានសម្លាប់មនុស្សយ៉ាងហោចណាស់ ១០០ នាក់ និងរបួសប្រហែល ៣០០ នាក់។<ref>{{Cite web |title=At Least 100 Killed in Mogadishu Bombing, President Says |url=https://www.voanews.com/a/at-least-100-killed-in-mogadishu-bombing-president-says/6811491.html |access-date=7 វិច្ឆិកា 2022 |website=VOA}}</ref> ** ការឈ្លានពានរបស់រុស្ស៊ីលើអ៊ុយក្រែន៖ ដើម្បីជាការឆ្លើយតបទៅនឹងការវាយប្រហារដោយដ្រូនសឹករបស់អ៊ុយក្រែនមកលើ[[កងនាវាសមុទ្រខ្មៅ]]របស់ខ្លួន ប្រទេសរុស្ស៊ីបានប្រកាសផ្អាកកិច្ចព្រមព្រៀងលើការដឹកជញ្ជូនគ្រាប់ធញ្ញជាតិដែលនាំឱ្យតម្លៃស្បៀងអាហារពិភពលោកកាន់តែធ្លាក់ចុះបន្ថែម។<ref>{{cite news |title=Russia suspends Ukraine grain deal over ship attack claim |url=https://apnews.com/article/russia-ukraine-europe-government-and-politics-3b563bd6f79f815c7e9f33505dd25334 |access-date=7 វិច្ឆិកា 2022 |work=AP News |date=30 October 2022}}</ref> *៣០ តុលា ** ការបោះឆ្នោតសកលប្រេស៊ីលឆ្នាំ២០២២៖ លោក[[ល្វីស អ៊ីណាស៊ីអូ លូឡា ដា ស៊ីលវ៉ា]]បានផ្តួលប្រធានាធិបតីកាន់អំណាច លោក[[ស៊ែរ បុលសូណារ៉ូ]]នៅក្នុងការបោះឆ្នោតបន្ទាប់បន្សំ បន្ទាប់ពីបេក្ខជនទាំងពីរមិនបានទទួលសំឡេងភាគច្រើននៅក្នុងការបោះឆ្នោតជុំទីមួយ។<ref>{{Cite news |last1=Paraguassu |first1=Lisandra |last2=Stargardter |first2=Gabriel |date=2022-10-30 |title=Lula defeats Bolsonaro in Brazil's runoff election, pollster Datafolha says |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/world/americas/brazil-votes-heated-bolsonaro-vs-lula-presidential-runoff-2022-10-30/ |access-date=7 វិច្ឆិកា 2022 }}</ref> ** [[ឧប្បត្តិហេតុបាក់ស្ពានម៉ូរប៊ី|ការបាក់​ស្ពាន​យោល]]នៅរដ្ឋគូចារ៉ាត់ ប្រទេស[[​ឥណ្ឌា]] បានបណ្តាល​ឱ្យមនុស្ស​យ៉ាងតិច ១៤១ នាក់​បាត់បង់ជីវិត។<ref>{{cite news |title=India in shock as bridge disaster toll rises to 141 |url=https://www.bbc.co.uk/news/live/world-asia-india-63452531 |access-date=7 វិច្ឆិកា 2022 |publisher=BBC News |date=31 October 2022}}</ref> ===វិច្ឆិកា=== *១ វិច្ឆិកា – [[ការបោះឆ្នោតនីតិបញ្ញត្តិអ៊ីស្រាអែលឆ្នាំ២០២២]]៖ ប្លុកនៃក្រុមសស្តាំនិយម និងគណបក្សនយោបាយស្តាំនិយមជ្រុលក្រោមការដឹកនាំដោយអតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រី លោក[[ប៊ីនយ៉ាមីន ណេតាញ៉ាហ៊ូ]] បានទទួលសំឡេងភាគច្រើនចំនួន ៦៤ ដែលអាចធ្វើឱ្យលោកក្លាយជានាយករដ្ឋមន្ត្រីអ៊ីស្រាអែលជាលើកទីបី។<ref>{{cite news | url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2022/11/02/netanyahu-seems-on-track-to-be-israels-next-prime-minister | title=Netanyahu seems on track to be Israel's next prime minister | newspaper=The Economist }}</ref><ref>{{cite web | url=https://www.timesofisrael.com/netanyahu-ben-gvir-win-marks-the-elevation-of-jewish-israel-above-democratic-israel/ | title=Netanyahu, Ben Gvir win marks the elevation of Jewish Israel above democratic Israel | website=The Times of Israel }}</ref> *៦–១៨ វិច្ឆិកា – [[សន្និសីទអង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពីការប្រែប្រួលអាកាសធាតុឆ្នាំ២០២២]] (COP27) បានប្រព្រឹត្តទៅនៅទីក្រុង[[ស្យាមអែល-ស្យីគ]] ប្រទេស[[អេហ្ស៊ីប]]។<ref name="cop27">{{cite news |last1=Dickie |first1=Gloria |title=COP27: World on track to increase emissions 10.6% by 2030 - UN report |url=https://www.reuters.com/business/environment/cop27-world-track-increase-emissions-106-by-2030-un-report-2022-10-26/ |access-date=8 វិច្ឆិកា 2022 |work=Reuters |date=26 October 2022 }}</ref> * ១១ វិច្ឆិកា – ការឈ្លានពានរបស់រុស្ស៊ីលើអ៊ុយក្រែន៖ កងកម្លាំង​អ៊ុយក្រែន​បានវាយដណ្តើមយក​ទីក្រុង[[ខឺសុន]]បានមកវិញ ដែលជា​ទីក្រុង​សំខាន់​តែ​មួយ​គត់​ដែល​ត្រូវ​បាន​រុស្ស៊ី​ដណ្តើម​កាន់កាប់​តាំង​ពី​សង្គ្រាម​ចាប់​ផ្តើម​មក។<ref>{{cite web | url=https://www.bbc.co.uk/news/live/world-63576212 | title=Ukraine military in Kherson after Russian retreat | work=BBC News |access-date=19 វិច្ឆិកា 2022 |date=11 November 2022}}</ref> * ១៥ វិច្ឆិកា ** [[ចំនួនប្រជាជនពិភពលោក]][[ថ្ងៃប្រាំបីពាន់លាន|បានកើនឡើងដល់ ៨ ពាន់លាននាក់]]។<ref>{{cite web | url=https://www.unfpa.org/8billion | title=8 Billion: A World of Infinite Possibilities | work=United Nations Population Fund|access-date=19 វិច្ឆិកា 2022 |date=15 November 2022}}</ref> ** [[កិច្ចប្រជុំក្រុម២០ឆ្នាំ២០២២|កិច្ចប្រជុំក្រុមម្ភៃ]] (G20) បានធ្វើឡើងនៅ[[កោះបាលី|ខេត្តបាលី]] ប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី។<ref>{{Cite web|date=2020-11-23|title=India to host G20 Summit in 2023, year after 2022 meeting in Indonesia: Grouping's declaration - World News , Firstpost|url=https://www.firstpost.com/world/india-to-host-g20-summit-in-2023-year-after-2022-meeting-in-indonesia-groupings-declaration-9042481.html|access-date=19 វិច្ឆិកា 2022 |website=Firstpost}}</ref> ** ការឈ្លានពានរបស់រុស្ស៊ីលើអ៊ុយក្រែន៖ ជនស៊ីវិលចំនួនពីរនាក់បានបាត់បង់ជីវិត នៅពេលដែលមីស៊ីលមួយគ្រាប់បានផ្ទុះនៅលើទឹកដីប្រទេសប៉ូឡូញ ក្បែរភូមិ[[ព្សេវ៉ូឌូ]] ជិតព្រំដែនជាមួយប្រទេសអ៊ុយក្រែន។ ដោយដំបូង​​គេ​ជឿ​ថា​ជាមីស៊ីលរបស់​រុស្ស៊ី ការ​ស៊ើបអង្កេតបន្តបន្ទាប់បាន​កំណត់​ថា​មី​ស៊ី​ល​មាន​ដើម​កំណើត​អ៊ុយក្រែន។<ref>{{cite news | url=https://www.reuters.com/world/europe/ukraine-hails-chinas-opposition-nuclear-threats-2022-11-15/ | title=Russian missiles pound Ukraine power supply, fighting rages in east | newspaper=Reuters | date=November 17, 2022 | last1=Peleschuk | first1=Dan | last2=Hunder | first2=Max }}</ref> * ១៦ វិច្ឆិកា – អង្គការ[[ណាសា]]បានធ្វើ​តែស្ត​បាញ់បង្ហោះរ៉ុក្កែត[[ប្រព័ន្ធ​បាញ់​បង្ហោះ​អវកាស]] (SLS) ដែល​ជា​យានគ្មានមនុស្សបើកលើកដំបូង និងជាគ្រាប់​រ៉ុក្កែត​ដ៏ធំ​បំផុត​ក្នុង​ប្រវត្តិសាស្ត្រ។ យាន[[អូរ៉ៃអន]] (Orion) នៅក្នុងរ៉ុក្កែតនោះនឹងធ្វើដំណើរគោចរជុំវិញព្រះច័ន្ទមុនពេលហោះប្រឡប់មកភពផែនដីវិញ។<ref>{{cite news |title=Nasa: Artemis Moon rocket lifts off Earth |url=https://www.bbc.co.uk/news/science-environment-63643707 |work=BBC News |date=16 November 2022|access-date=19 វិច្ឆិកា 2022}}</ref><ref>{{cite news |title=Nasa Artemis 1 launch: rocket lifts off on moon mission – as it happened |url=https://www.theguardian.com/science/live/2022/nov/16/artemis-1-nasa-rocket-launch-moon-mission-space-live-updates |work=The Guardian |date=16 November 2022|access-date=19 វិច្ឆិកា 2022}}</ref> * ១៩ វិច្ឆិកា – ជាលើកដំបូងនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រប្រទេស[[ម៉ាឡេស៊ី]]ដែល[[ការបោះឆ្នោតសកលម៉ាឡេស៊ីឆ្នាំ២០២២|ការបោះឆ្នោតសកលឆ្នាំ២០២២]] លើកនេះមិនមានគណបក្សនយោបាយណាមួយអាចទទួលបានសម្លេងគាំទ្រគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីបង្កើតរដ្ឋាភិបាលបាន។ មេដឹកនាំបក្សប្រឆាំងជើងចាស់ឈ្មោះ [[អាន់វ៉ា អ៊ីប្រាហ៊ីម]] ត្រូវបាន[[ព្រះមហាក្សត្រម៉ាឡេស៊ី|ព្រះមហាក្សត្រ]]តែងតាំងជា[[នាយករដ្ឋមន្ត្រីម៉ាឡេស៊ី]]ប្រាំថ្ងៃក្រោយមកដើម្បីបិទបញ្ចប់វិបត្តិនយោបាយក្នុងប្រទេស។<ref>{{Cite web |last=Somnang |first=Keo |date=2022-11-25 |title=នាយករដ្ឋមន្ត្រី​ម៉ាឡេស៊ី​ថ្មី ប្តេជ្ញា​ផ្សះផ្សា​រការ​បែក​បាត់​ជាតិ​និង​ស្តារ​សេដ្ឋកិច្ច​ឡើងវិញ |url=https://www.rasmeinews.com/archives/721642 |access-date=2022-11-25 |website=Rasmei Kampuchea Daily |archivedate=2022-11-25 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20221125022801/https://www.rasmeinews.com/archives/721642 |url-status=dead }}</ref> * ២០ វិច្ឆិកា – ១៨ ធ្នូ – [[ពានរង្វាន់បាល់ទាត់ពិភពលោក ឆ្នាំ២០២២]] បានប្រព្រឹត្តិដំណើរការឡើងនៅប្រទេស[[កាតា]]។<ref>{{Cite web |title=ការប្រកួត​កីឡា​បាល់ទាត់​ពិភពលោក​ឆ្នាំ​២០២២​បាន​ចាប់ផ្ដើម​ហើយ​នៅ​ប្រទេស​កាតា |url=https://khmer.voanews.com/a/world-cup-2022-opens-in-qatar/6843593.html |access-date=2022-11-23 |website=វីអូអេ |language=km}}</ref> * ២០ វិច្ឆិកា – [[ការបោះឆ្នោតសកលនេប៉ាល់ឆ្នាំ២០២២]]៖ គណបក្ស[[សមាជនេប៉ាល់]]ដែលដឹកនាំដោយ[[នាយករដ្ឋមន្ត្រីនេប៉ាល់|នាយករដ្ឋមន្ត្រី]][[ស្ស៊ែរ បាហាឌួ ឌូបា]]បានលេចឡើងជាគណបក្សនយោបាយដែលកាន់កាប់អាសនៈច្រើនជាងគេសរុបចំនួន ៨៩ ក៏ប៉ុន្តែ​ប្លុក​ដឹកនាំគឺខ្វះ​​​ត្រឹម​ពីរ​អាសនៈប៉ុណ្ណោះដើម្បីបង្កើតចេញជារដ្ឋាភិបាលមួយបាន ដូច្នេះ​រដ្ឋាភិបាល​ចម្រុះអាចនឹងត្រូវបង្កើតឡើង។<ref>{{Cite web |title=Congress reaches out to Janamat Party chief Raut to discuss new government |url=https://kathmandupost.com/politics/2022/12/01/congress-reaches-out-to-janamat-party-chief-raut-to-discuss-new-government |publisher=Kathmandu Post |access-date=15 ធ្នូ 2022 |date=1 December 2022}}</ref><ref>{{cite web |title=Ruling Nepali Congress emerges as largest party; wins 57 seats under direct voting in Nepal's House of Representatives polls |url=https://www.thehindu.com/news/international/ruling-nepali-congress-emerges-as-largest-party-wins-57-seats-under-direct-voting-in-nepals-hor-polls/article66226326.ece |work=The Hindu |access-date=15 ធ្នូ 2022 |date=5 December 2022}}</ref> ===ធ្នូ=== * ៧ ធ្នូ ** [[សមាជនៃសាធារណរដ្ឋប៉េរូ|សមាជ]]ប្រទេស[[ប៉េរូ]]បានដកប្រធានាធិបតីលោក[[ប៉េដ្រូ កាស្ទីលយ៉ូ]]ចេញពីតំណែង ហើយចាប់ឃុំឃាំងរូបលោកបន្ទាប់​ពី​ដឹងឮថាប៉េដ្រូមានបំណង​ធ្វើ​រដ្ឋ​ប្រហារតាមរយៈការរំលាយសមាជចោល អនុប្រធានាធិបតី[[ឌីណា បូលូអាតេ]]បានឡើង​ជំនួស​ជាប្រធានាធិបតីថ្មី។<ref>{{cite web | url=https://www.cnn.com/2022/12/07/americas/peru-president-castillo-congress-dissolves-intl/index.html | title=Peru's President impeached and arrested after he attempts to dissolve Congress | website=CNN | date=December 7, 2022 }}</ref> ** បន្ទាប់ពីមានការតវ៉ាឥតឈប់ឈរប្រឆាំងនឹងគោលនយោបាយ[[សូន្យកូវីដ]]ពីសំណាក់ប្រជាពលរដ្ឋ រដ្ឋាភិបាលចិនក៏បានបន្ធូរបន្ថយវិធានការរឹតបន្តឹងជំងឺកូវីដនៅក្នុងប្រទេស។<ref>{{Cite web |date=2022-12-07 |title=China eases anti-COVID measures following protests |url=https://apnews.com/article/health-business-china-covid-economy-e5559f6062cf052a71ad6ba1ceece693 |access-date=15 ធ្នូ 2022 |website=AP NEWS }}</ref><ref>{{cite news |date=November 27, 2022 |title=China Covid: Protests continue in major cities across the country |work=BBC News |url=https://www.bbc.com/news/world-asia-63771109}}</ref> *១៧ ធ្នូ – [[លីអូ វ៉ារ៉ាដការ]]បានឡើងស្នងតំណែងលោក [[ម៉ៃឃើល ម៉ាទីន]] ជានាយករដ្ឋមន្ត្រី[[អៀរឡង់]] ដូចដែលបានយល់ព្រមនឹងគ្នាកាលពីឆ្នាំ២០២០។<ref>{{Cite news|url=https://www.irishtimes.com/news/politics/martin-to-step-down-as-taoiseach-in-december-2022-1.4279883|title=Martin to step down as Taoiseach in December 2022|first=Fiach|last=Kelly|newspaper=The Irish Times}}</ref> *១៩ ធ្នូ – នៅក្នុង[[សន្និសីទស្តីពីជីវចម្រុះរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ]] (COP15) មានប្រទេសជិត ២០០ បានយល់ព្រមលើកិច្ចព្រមព្រៀងដ៏សំខាន់មួយដើម្បីការពារធម្មជាតិមួយភាគបីនៃភពផែនដីនៅឆ្នាំ២០៣០។<ref>{{cite web | url=https://www.theguardian.com/environment/2022/dec/19/cop15-historic-deal-signed-to-halt-biodiversity-loss-by-2030-aoe | title=Cop15: historic deal struck to halt biodiversity loss by 2030 | work=The Guardian |date=19 December 2022|access-date=8 មករា 2023 }}</ref> *២១–២៦ ធ្នូ – [[ព្យុះទឹកកកនៅអាមេរិកខាងជើង ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២២|ព្យុះទឹកកក]]ដ៏ធំបានលេចចេញវត្តមាននៅភាគខាងជើងសហរដ្ឋអាមេរិក និងភាគខាងត្បូងប្រទេសកាណាដាដោយបានសម្លាប់មនុស្សយ៉ាងតិច ៩១ នាក់។ ព្យុះនេះក៏បានរំខានដល់ចរាចរណ៍ផ្លូវអាកាសនៅអាមេរិកខាងជើងផងដែរ។<ref>{{Cite web |last=Gray |first=Aya Elamroussi,Jennifer |date=2022-12-21 |title=A 'once in a generation' winter storm will impact nearly every state and cripple Christmas travel |url=https://www.cnn.com/2022/12/21/weather/christmas-arctic-winter-storm-wednesday-wxn/index.html |access-date=8 មករា 2023 |website=CNN }}</ref><ref>{{Cite news |last=Solis |first=Marie |date=2023-01-01 |title=The Week in Business: Southwest's Holiday Meltdown |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/2023/01/01/business/the-week-in-business-southwest-canceled-flights.html |access-date=8 មករា 2023 |issn=0362-4331}}</ref> *២៤ ធ្នូ – [[ការបោះឆ្នោតសកលហ្វីជីឆ្នាំ២០២២]]៖ [[សភាតំណាងរាស្ត្រ (ហ្វីជី)|សភាតំណាងរាស្ត្រ]]នៃប្រទេស[[ហ្វីជី]]បានជ្រើសតាំងលោក[[ស៊ីទីវេនី រ៉ាប៊ូកា]]ជានាយករដ្ឋមន្ត្រី ដោយបានផ្តួលអតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រី [[ហ្វ្រែង ប៉ៃនីម៉ារ៉ាម៉ា]] នៅក្នុងការបោះឆ្នោតដ៏ចម្រូងចម្រាសនេះ។<ref>{{cite news | url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/fijis-king-maker-party-set-meet-coalition-agreement-military-remains-call-2022-12-22/ | title=Fiji's Rabuka expected to be next prime minister after king-maker party support | newspaper=Reuters | date=December 23, 2022 | last1=Craymer | first1=Lucy | last2=Needham | first2=Kirsty }}</ref> == ថ្ងៃ​មរណភាព == {{Further|ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:បុគ្គលដែលស្លាប់នៅឆ្នាំ ២០២២}}{{ដើមចំបង|បុគ្គលដែលស្លាប់នៅឆ្នាំ ២០២២}} === មករា === * [[៣ មករា]] – [[ចឹង មីន]] (郑敏, Zheng Min) កវីចិន (កើត [[១៨ កក្កដា]] [[ឆ្នាំ ១៩២០]])<ref name=":3">{{Cite news|title=“九叶派”最后一位诗人郑敏去世，享年102岁{{!}}界面新闻 · 快讯|website=Jiemian News|url=https://www.jiemian.com/article/6975104.html|url-status=live|access-date=2022-01-03}}</ref> * [[៦ មករា]] – [[ស៊ីដនី ផយធៀរ]] (Sidney Poitier) តារាសម្តែងអាមេរិក-បាហាម៉ា (កើត [[២០ កុម្ភៈ]] [[ឆ្នាំ ១៩២៧]])<ref>{{cite news|last=Italie|first=Hillel|date=January 7, 2022|title=Oscar winner and groundbreaking star Sidney Poitier dies|work=[[Associated Press]]|url=https://apnews.com/article/entertainment-arts-and-entertainment-movies-race-and-ethnicity-academy-awards-214e66b7e52909bdc64465e9ff4a1339|accessdate=January 7, 2022}}</ref> * [[១៤ មករា]] – [[រីកាដូ បូហ្វីល]] (Ricardo Bofill) ស្ថាបត្យករអេស្ប៉ាញ (កើត [[៥ ធ្នូ]] [[ឆ្នាំ ១៩៣៩]])<ref>{{cite news|last1=Zabalbeascoa|first1=Anatxu|date=14 January 2022|title=Muere Ricardo Bofill, el más cosmopolita de los arquitectos españoles|publisher=El Pais|url=https://elpais.com/cultura/2022-01-14/muere-ricardo-bofill-el-mas-cosmopolita-de-los-arquitectos-espanoles.html|access-date=14 January 2022}}</ref> * [[១៨ មករា]] – [[ហ្វ្រានស៊ីស្កូ ឡូប៉េស​|ហ្វ្រានស៊ីស្កូ "ប៉ាកូ" ហ្គេនតូ ឡូប៉េស]]​ (Francisco "Paco" Gento López) កីឡាករបាល់ទាត់អេស្ប៉ាញ និងជាអ្នកគ្រប់គ្រង (កើត [[២១ តុលា]] [[ឆ្នាំ ១៩៣៣]])<ref>[https://www.antena3.com/noticias/deportes/futbol/muere-francisco-gento-leyenda-real-madrid-unico-futbolista-6-copas-europa_2022011861e680a839375200018167d0.html Muere Francisco Gento, leyenda del Real Madrid y único futbolista con 6 Copas de Europa] {{in lang|es}}</ref> * [[១៩ មករា]] – [[ហ្គាសប៉ាដ៍ អ៊ូលៀល]] (Gaspard Ulliel) តារាសម្តែងបារាំង (កើត [[២៥ វិច្ឆិកា]] [[ឆ្នាំ ១៩៨៤]])<ref>[https://www.france24.com/en/live-news/20220119-french-actor-gaspard-ulliel-dies-in-skiing-accident-aged-37 French actor Gaspard Ulliel dies in skiing accident, aged 37]</ref> * [[២០ មករា]] – [[មីត ឡូហ្វ]] (Meat Loaf) អ្នកចម្រៀង និងតារាសម្តែងអាមេរិក (កើត [[២៧ កញ្ញា]] [[ឆ្នាំ ១៩៤៧]])<ref>[https://www.theguardian.com/music/2022/jan/21/meat-loaf-bat-out-of-hell-singer-dead-at-74 Meat Loaf: Bat Out of Hell singer dead at 74]</ref> * [[២២ មករា]] – [[ធីក ញើតហាញ់]]/ធីច ញ៉ាតហាញ់ (Thích Nhất Hạnh) ព្រះភិក្សុវៀតណាម (កើត [[១១ តុលា]] [[ឆ្នាំ ១៩២៦]])<ref>[https://www.lionsroar.com/thich-nhat-hanh-zen-teacher-who-popularized-mindfulness-in-the-west-dead-at-95/ Thich Nhat Hanh, Zen teacher who popularized mindfulness in the West, dies at 95]</ref> === កុម្ភៈ === * [[៣ កុម្ភៈ]] – [[អាប៊ូ អ៊ីបរ៉ាហ៊ីម អាល់ហាស៊ីមី អាល់គូរ៉ាស៊ី]] (أبو إبراهيم الهاشمي القرشي, Abu Ibrahim al-Hashimi al-Qurashi) មេដឹកនាំ[[រដ្ឋឥស្លាមអ៊ីរ៉ាក់និងឡេវ៉ាន]] (កើត [[១ តុលា|១]] ឬ [[៥ តុលា]] [[ឆ្នាំ ១៩៧៦]]) * [[៦ កុម្ភៈ]] – [[ឡាតា ម៉ាងហ្គេស្ការ]] (Lata Mangeshkar, លតា មង្គេសករ) អ្នកចម្រៀងឥណ្ឌា (កើត [[២៨ កញ្ញា]] [[ឆ្នាំ ១៩២៩]]) === មីនា === * [[១៣ មីនា]] – [[វីលៀម ហឺត]] (William Hurt) តារាសម្តែងអាមេរិក (កើត [[២០ មីនា]] [[ឆ្នាំ ១៩៥០]])<ref>{{Cite news|last1=Serviss|first1=Lew|last2=Genzlinger|first2=Neil|date=March 13, 2022|title=William Hurt, Oscar-Winning Leading Man of the 1980s, Dies at 71|work=[[The New York Times]]|url=https://www.nytimes.com/2022/03/13/arts/william-hurt-dead.html|url-status=live|access-date=March 14, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220313234450/https://www.nytimes.com/2022/03/13/arts/william-hurt-dead.html|archive-date=March 13, 2022}}</ref> * [[២៣ មីនា]] – [[ម៉ាឌែលលីន អាលប្រៃត៍]] (Madeleine Albright) អ្នកនយោបាយអាមេរិក (កើត [[១៥ ឧសភា]] [[ឆ្នាំ ១៩៣៧]])<ref name=":1">{{cite web|last1=Wilhite|first1=Stephen|title=GIPHY Remembers Stephen Wilhite|url=https://giphy.medium.com/giphy-remembers-stephen-wilhite-dc0c38932e08|access-date=24 March 2022|website=GIPHY|date=23 March 2022}}</ref> === មេសា === * [[២ មេសា]] – [[លីអូណិល សានឆេស]] (Leonel Sánchez) កីឡាករបាល់ទាត់ឈីលី (កើត [[២៥ មេសា]] [[ឆ្នាំ ១៩៣៦]])<ref>[https://www.24horas.cl/deportes/futbol-nacional/muere-leonel-sanchez-leyenda-de-la-roja-e-icono-del-ballet-azul-5245330 Muere Leonel Sánchez, leyenda de la Roja e ícono del 'Ballet Azul'] {{in lang|es}}</ref> * [[១៩ មេសា]] – [[កាណេ តាណាកា]] (田中カ子, Kane Tanaka) អភិជនជប៉ុន (កើត [[២ មករា]] [[ឆ្នាំ ១៩០៣]])<ref>{{Cite web|last=Mills|first=Kelly-Ann|date=2022-04-25|title=World's oldest person Kane Tanaka dies in Japan at the age of 119|url=https://www.mirror.co.uk/news/world-news/breaking-worlds-oldest-person-kane-26789849|access-date=2022-04-28|website=mirror|language=en}}</ref> * [[២១ មេសា]] – [[អិមវ៉ាអ៊ី គីបាគី]] (Mwai Kibaki) [[ប្រធានាធិបតីកេនយ៉ា]]ទី ៣ (កើត [[១៥ វិច្ឆិកា]] [[ឆ្នាំ ១៩៣១]])<ref>[https://www.theafricareport.com/196827/kenya-mwai-kibaki-former-president-is-dead/ Kenya: Mwai Kibaki, former president, is dead]</ref> === ឧសភា === * [[១៣ ឧសភា]] – [[ខាលីហ្វា ប៊ីន​ ហ្សាយ៉េដ អាល់ណាហ៍យ៉ាន]]​ (خليفة بن زايد بن سلطان آل نهيان, Khalifa bin Zayed Al Nahyan) ប្រធានាធិបតីអេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម (កើត [[៧ កញ្ញា]] [[ឆ្នាំ ១៩៤៨]])<ref>[https://www.aljazeera.com/news/2022/5/13/uae-president-sheikh-khalifa-bin-zayed-al-nahyan-dies-state-media UAE President Sheikh Khalifa bin Zayed Al Nahyan dies aged 73]</ref> * [[១៧ ឧសភា]] – [[វ៉ែនជេលីស]] (Βαγγέλης, Vangelis) អ្នកនិពន្ធចម្រៀងនិងតន្ត្រីករក្រិក (កើត [[២៩ មីនា]] [[ឆ្នាំ ១៩៤៣]])<ref>{{cite news|last=Limbong|first=Andrew|date=19 May 2022|title=Vangelis, famed film composer and synth pioneer, dead at 79|publisher=[[NPR]]|url=https://www.npr.org/2022/05/19/1100133193/vangelis-dead|accessdate=19 May 2022}}</ref> * [[២០ ឧសភា]] – [[ប៊ូហ្សារ នីសានី]] (Bujar Nishani) ប្រធានាធិបតីអាល់បានីទី៧ (កើត [[២៩ កញ្ញា]] [[ឆ្នាំ ១៩៦៦]])<ref name="AP-Obit">{{cite news|last1=Semini|first1=Llazar|date=28 May 2022|title=Former Albanian President Bujar Nishani dies at 55|language=en|work=Associated Press|url=https://apnews.com/article/politics-albania-tirana-obituaries-ilir-meta-d76906b69b66956e9aef9c3379239d88|access-date=1 June 2022}}</ref> === មិថុនា === * [[៧ មិថុនា]] – [[ខាល ឌុកនៃវឺតថិមប៊ឺក]] (Carl, Duke of Württemberg) (ប្រសូត [[១ សីហា]] [[ឆ្នាំ ១៨៣៦]]) === កក្កដា === * [[៨ កក្កដា]] ** [[ស៊ីនហ្សូ អាបេ]] (安倍 晋三, Shinzo Abe) នាយករដ្ឋមន្ត្រីជប៉ុនទី ៥៧ (កើត [[២១ កញ្ញា]] [[ឆ្នាំ ១៩៥៤]])<ref name="abedeath_eng">{{cite news|last1=Takahara|first1=Kanako|last2=Otake|first2=Tomoko|last3=Martin|first3=Alex K. T.|date=8 July 2022|title=Former Prime Minister Shinzo Abe dies after being shot in Nara|work=The Japan Times|url=https://www.japantimes.co.jp/news/2022/07/08/national/shinzo-abe-dead-nara-shooting/|access-date=8 July 2022}}</ref> ** [[ហ្ស៊ូសែ អេឌួរឌូ ឌូស សង់ទូស]] (José Eduardo dos Santos) ប្រធានាធិបតីអង់ហ្គោឡាទី ២ (កើត [[២៨ សីហា]] [[ឆ្នាំ ១៩៤២]])<ref>[https://www.reuters.com/world/africa/angolas-former-president-dos-santos-dies-79-2022-07-08/ Angola's former president dos Santos dies at 79]</ref> ** [[លុយស៍ អេឆេបេរីអា]] (Luis Echeverría) ប្រធានាធិបតីម៉ិកស៊ិកទី ៥៧ (កើត [[១៧ មករា]] [[ឆ្នាំ ១៩២២]])<ref>[https://www.elfinanciero.com.mx/nacional/2022/07/09/fallece-luis-echeverria-alvarez-presidente-de-mexico-de-1970-a-1976/ Fallece Luis Echeverría Álvarez, presidente de México de 1970 a 1976] {{in lang|es}}</ref> * [[១៨ កក្កដា]] – [[ខ្លែស អូលដិនប៊ឺក]] (Claes Oldenburg) ជាងចម្លាក់អាមេរិកាំង–ស៊ុយអែត (កើត [[២៨ មករា]] [[ឆ្នាំ ១៩២៩]])<ref>[https://www.artnews.com/art-news/news/claes-oldenburg-dead-1234634394/ Claes Oldenburg, Pop Artist Who Monumentalized the Everyday, Dies at 93]</ref> * [[៣១ កក្កដា]] ** [[ហ្វីដេល រ៉ាមូស]] (Fidel V. Ramos) ប្រធានាធិបតីហ្វីលីពីនទី១២ (កើត [[១៨ មីនា]] [[ឆ្នាំ ១៩២៨]])<ref>[https://www.manilatimes.net/2022/07/31/news/former-president-fidel-v-ramos-succumbs-to-covid-19/1852907 Former president Fidel V. Ramos succumbs to Covid-19]</ref> ** [[អៃម៉ាន់ អាល់ហ្សាវ៉ាហ៊ីរី]] មេដឹកនាំ[[អាល់កាអេដា]] (កើត [[១៩ មិថុនា]] ឆ្នាំ ១៩៥១)<ref>{{Cite web |title=Al Qaeda leader Zawahiri killed in CIA drone strike in Afghanistan, U.S. officials say |url=https://www.reuters.com/world/cia-carried-out-drone-strike-afghanistan-us-officials-say-2022-08-01/ |access-date=August 1, 2022}}</ref> === សីហា === * [[៥ សីហា]] – [[អ៊ីសសេ មីយ៉ាកិ]] (三宅 一生, Issey Miyake) អ្នករចនាជប៉ុន (កើត [[២២ មេសា]] [[ឆ្នាំ ១៩៣៨]])<ref>{{cite web |title=三宅一生さん死去　世界的な衣服デザイナー |url=https://www.sankei.com/article/20220809-K5T2NPXRKJPJZJHUNO6NR7AXJA/ |access-date=2022-08-09 |language=ja}}</ref> * [[៨ សីហា]] – [[អូលីវៀ ញូវតុន-ចន]] (Olivia Newton-John) អ្នកចម្រៀងនិងតួសម្ដែងអង់គ្លេស-អូស្ត្រាលី (កើត [[២៦ កញ្ញា]] [[ឆ្នាំ ១៩៤៨]])<ref>{{Cite news|last=Bernstein|first=Adam|date=8 August 2022|title=Olivia Newton-John, pop singer and 'Grease' star, dies at 73|language=en-US|newspaper=[[Washington Post]]|url=https://www.washingtonpost.com/obituaries/2022/08/08/olivia-newton-john-grease-singer-dies/|url-status=live|access-date=8 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220808203957/https://www.washingtonpost.com/obituaries/2022/08/08/olivia-newton-john-grease-singer-dies/|archive-date=8 August 2022|issn=0190-8286}}</ref> * [[១១ សីហា]] – [[អាន ហេច]] (Anne Heche) តួសម្ដែងអាមេរិក (កើត [[២៥ ឧសភា]] [[ឆ្នាំ ១៩៦៩]])<ref name="heche-correport">{{Cite web |last=Los Angeles County Medical Examiner-Coroner |date=August 2022 |title=Anne Heche: May 25, 1969 - August 11, 2022 (53 years ). Case Number: 2022-08397. |url=https://mec.lacounty.gov/case-detail/?caseNumber=2022-08397/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220818095329/https://mec.lacounty.gov/case-detail/?caseNumber=2022-08397 |archive-date=August 18, 2022 |accessdate=August 18, 2022}}</ref> * [[១២ សីហា]] – [[វ៉ូលហ្វ៍ហ្គាំង ប៉ែទ័រសិន]] (Wolfgang Petersen) អ្នកដឹកនាំអាល្លឺម៉ង់ (កើត [[១៤ មីនា]] [[ឆ្នាំ ១៩៤១]])<ref name="R8">{{Cite news|last=Jr|first=Mike Fleming|date=16 August 2022|title=Director Wolfgang Petersen Dies At 81; Hollywood Star Rose After 'Das Boot' To Include Blockbusters 'The Perfect Storm,' 'Air Force One' & 'In The Line Of Fire'|language=en-US|work=Deadline|url=https://deadline.com/2022/08/wolfgang-petersen-dead-director-perfect-storm-das-boot-air-force-one-1235093543/|url-status=live|access-date=16 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220816180612/https://deadline.com/2022/08/wolfgang-petersen-dead-director-perfect-storm-das-boot-air-force-one-1235093543/|archive-date=16 August 2022}}</ref> * [[៣០ សីហា]] – [[មីខាអ៊ីល ហ្គ័របាឆូវ]] (Mikhail Gorbachev) ប្រធានាធិបតីសហភាពសូវៀតទី ១ (កើត [[២ មីនា]] [[ឆ្នាំ ១៩៣១]])<ref>{{cite web |title=สิ้นผู้นำสหภาพโซเวียตคนสุดท้าย มีฮาอิล กอร์บาชอฟ วัย 91 ปี |url=https://www.prachachat.net/world-news/news-1033634 |access-date=2022-08-31}}</ref> === កញ្ញា === [[ឯកសារ:Queen_Elizabeth_II_in_March_2015.jpg|រូបភាពតូច|145x145ភីកសែល|[[សម្តេចព្រះរាជិនីនាថអេលីហ្សាប៊ែតទី ២ នៃសហរាជាណាចក្រ]]]] * [[៨ កញ្ញា]] – [[សម្តេចព្រះរាជិនីនាថអេលីហ្សាប៊ែតទី ២ នៃសហរាជាណាចក្រ]] (ប្រសូត [[២១ មេសា]] [[ឆ្នាំ ១៩២៦]])<ref>{{Cite news|date=8 September 2022|title=Queen Elizabeth II has died, Buckingham Palace announces|work=[[BBC News]]|url=https://www.bbc.com/news/uk-61585886|url-status=live|access-date=8 September 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220908173308/https://www.bbc.com/news/uk-61585886|archive-date=8 September 2022}}</ref> === តុលា === * [[២៤ តុលា]] – [[អាស ការទ័រ]] (Ash Carter) រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការពារជាតិសហរដ្ឋអាមេរិក (កើត ២៤ កញ្ញា ឆ្នាំ ១៩៥៤) === វិច្ឆិកា === * [[៣០ វិច្ឆិកា]] – [[ជាំង ហ្សឺមីន]] (江泽民) [[អគ្គលេខាធិការបក្សកុម្មុយនីស្តចិន]] និង[[ប្រធានាធិបតីនៃសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន]] (កើត ១៧ សីហា ឆ្នាំ ១៩២៦)<ref>{{Cite web|title=Jiang Zemin, Chinese president who led 1990s economic reforms, dies at 96|url=https://www.cbsnews.com/news/jiang-zemin-dead-china-president-1990s-economic-reforms-after-tiananmen-obit/|website=www.cbsnews.com|language=en-US}}</ref> === ធ្នូ === * [[២៩ ធ្នូ]] – ** [[ប៉េឡេ]] (Pelé) អ្នក​លេង​បាល់ទាត់ប្រេស៊ីល (កើត ២៣ តុលា ឆ្នាំ ១៩៤០)<ref name="rip-pele">{{cite news|title=Pele: Brazil football legend dies aged 82|url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/42751517|access-date=29 December 2022|publisher=[[BBC]]}}</ref> ** [[វីវៀន វេស្តវូដ]] (Vivienne Westwood) ជាង​ឆ្នៃ​ម៉ូត និងអ្នកជំនួញអង់គ្លេស (កើត ៨ មេសា ឆ្នាំ ១៩៤១)<ref>{{Cite news|date=2022-12-29|title=Fashion designer Vivienne Westwood dies|language=en-GB|work=BBC News|url=https://www.bbc.com/news/uk-64122181|access-date=2022-12-29}}</ref> * [[៣១ ធ្នូ]] – [[បេណេឌីកទី១៦]] (ប្រសូត ១៦ មេសា ឆ្នាំ ១៩២៧)<ref>{{Cite web|date=31 December 2022|title=Former Pope Benedict XVI dies at 95|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-64107731|access-date=31 December 2022|website=BBC|language=en}}</ref> == ឯកសារយោង == {{reflist}} [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ឆ្នាំ ២០២២]] pyxnuefryyj3kaxsy5q796hfcul37fz 0 46391 322302 315818 2025-06-20T07:03:27Z InternetArchiveBot 32568 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 322302 wikitext text/x-wiki {{Infobox subdivision type|name=ខេត្តនៃវៀតណាម<br>''Tỉnh''|exofficio2=|type=|type1=|type2=|type3=|type4=|status=|status1=|status2=|status3=|status4=|exofficio=|exofficio1=|exofficio3=|current_number=63<ref>including five municipalities</ref>|exofficio4=|population_range=313,905 ([[ខេត្តបាកកាន|បាកកាន]]) – 8,993,082 ([[ទីក្រុងព្រៃនគរ]] (ទីក្រុងហូជីមិញ))|area_range={{Convert|822.7|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តបាកនិញ|បាកនិញ]]) – {{Convert|16,493.7|sqkm|abbr=on}} ([[ខេត្តងេះអាន|ងេះអាន]])|government=រដ្ឋាភិបាលខេត្ត[[រដ្ឋឯកបក្ស|បក្សតែមួយ]] [[លទ្ធិម៉ាក្ស–លេនីន|ម៉ាក្ស-លេនីននិយម]]|government1=|government2=|government3=|government4=|subdivision=ស្រុក|subdivision1=|subdivision2=|subdivision3=|number_date=2020|end_date4=|alt_name=|start_date4=|alt_name1=|alt_name2=|alt_name3=|alt_name4=|map=[[File:Vietnam location map1.svg|200px]]|category=រដ្ឋឯកតា|territory=[[វៀតណាម]]|upper_unit=|start_date=1976|start_date1=|start_date2=|start_date3=|legislation_begin=|end_date3=|legislation_begin1=|legislation_begin2=|legislation_begin3=|legislation_begin4=|legislation_end=|legislation_end1=|legislation_end2=|legislation_end3=|legislation_end4=|end_date=|end_date1=|end_date2=|subdivision4=}}នៅលើលំដាប់ទីមួយ [[វៀតណាម]] ត្រូវបានបែងចែកទៅជា ៥៣ '''[[ខេត្ត]]''' ([[វៀតណាម]]: ''tỉnh'' , Chữ Hán : 省) និង [[ទីក្រុងចំនួនប្រាំ]] នៅក្រោមការបញ្ជារបស់រដ្ឋាភិបាលកណ្តាល ( វៀតណាម : ''thành phố trực thuộc trung ương'' ) ។ ក្រុង​ជា​ទីក្រុង​លំដាប់​ខ្ពស់​បំផុត​ក្នុង​ប្រទេស​វៀតណាម។  ទីក្រុងគឺជាទីក្រុងដែលគ្រប់គ្រងដោយកណ្តាល ហើយមានឋានៈពិសេសស្មើនឹងខេត្ត។ ខេត្ត​ត្រូវ​បាន​បែង​ចែក​ជា​ក្រុង​ខេត្ត ក្រុង និង ​ស្រុក​ជនបទ ជា​អង្គភាព​លំដាប់​ថ្នាក់​ទី​ពីរ។ នៅ​ថ្នាក់​ទី​៣ ក្រុង​ខេត្ត ឬ​ទីប្រជុំជន​ត្រូវ​បាន​បែង​ចែក​ជា​វួដ និង​ឃុំ ចំណែក​ស្រុក​ជនបទ​ត្រូវ​បែង​ចែក​ជា​ក្រុង (ទីប្រជុំជន) និង​ឃុំ)។ == បញ្ជីឈ្មោះនៃខេត្ត == {| class="wikitable sortable" style="margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" ! colspan="2" |ខេត្ត/ទីក្រុង ! colspan="2" |មជ្ឈមណ្ឌលរដ្ឋបាល ! rowspan="2" |តំបន់ (ក្នុង​គីឡូម៉ែត្រការ៉េ) <ref name="area_2018">{{cite act|index=2908/QĐ-BTNMT|title=Phê duyệt và công bố kết quả thống kê diện tích đất đai của cả nước năm 2018|language=Vietnamese|trans-title=Announcements of area statistics for the whole country in 2018|url=http://www.monre.gov.vn/VanBan/Lists/VanBanChiDao/Attachments/2299/QD%202908.rar|legislature=[[Ministry of Natural Resources and Environment (Vietnam)]]|date=November 13, 2019}} - the data in the report are in ares, rounded to integers</ref> ! rowspan="2" |ចំនួនប្រជាជន <ref name="census2019_datasheet">{{cite book|url=https://drive.google.com/file/d/1YK6iY-j0AfZTuip28Py2Gmz5P8zw04Rn/view?usp=sharing|section-url=http://tongdieutradanso.vn/uploads/data/6/files/files/2_%20Bieu%20so%20lieu%20va%20phu%20luc%20(duyet%20gui%20in).pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20200509091125/http://tongdieutradanso.vn/uploads/data/6/files/files/2_%20Bieu%20so%20lieu%20va%20phu%20luc%20(duyet%20gui%20in).pdf|archive-date=9 May 2020|title=Kết quả Tổng điều tra dân số và nhà ở thời điểm 0 giờ ngày 01 tháng 4 năm 2019|trans-title=Results of the Census of Population and Housing at 0 o'clock April 1, 2019|publisher=Statistical publishing house, Central Population and Housing Census Steering Committee, [[General Statistics Office of Vietnam]] ({{lang-vi|Nhà xuất bản thống kê, Ban chỉ đạo Tổng điều tra dân số và nhà ở Trung ương, Tổng cục Thống kê}})|publication-place=Hanoi|access-date=15 May 2020|date=December 2019|trans-section=Part III - Tabulated tables|section=Phần III - biểu tổng hợp|language=vi|isbn=978-604-75-1448-9|url-status=live|format=pdf}}</ref> ! rowspan="2" |ដង់ស៊ីតេ (/គីឡូម៉ែត្រការ៉េ) <ref name="census2019_datasheet" /><ref group="note">The density is rounded like presented here in the official census data; the data matches exactly with the area data from the 2018 area statistics if rounded to nearest integer.</ref> ! rowspan="2" |% ជនទីក្រុង <ref name="census2019_datasheet" /> ! rowspan="2" |[[Human Development Index|HDI]] (2012) <ref name="HDI">{{cite web|archive-url=https://web.archive.org/web/20180831162734/http://www.vn.undp.org/content/dam/vietnam/docs/Publications/NHDR%202015%20(E).pdf|archive-date=31 August 2018|url=http://www.vn.undp.org/content/dam/vietnam/docs/Publications/NHDR%202015%20(E).pdf|title=Growth that works for all: Viet Nam Human Development Report 2015 on Inclusive Growth|publisher=United Nations Development Programme|date=January 2016|pages=173–174|access-date=31 August 2018|archivedate=31 សីហា 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180831162734/http://www.vn.undp.org/content/dam/vietnam/docs/Publications/NHDR%202015%20(E).pdf|url-status=dead}}</ref> ! rowspan="2" |GDP សម្រាប់មនុស្សម្នាក់ (2011 PPP US$)<ref name="HDI" /> ! rowspan="2" |តំបន់ |- !ឈ្មោះជាភាសាខ្មែរ !ឈ្មោះជាភាសាវៀតណាម !ឈ្មោះជាភាសាខ្មែរ !ឈ្មោះជាភាសាវៀតណាម |- |[[ខេត្តបាកយ៉ាង]] |Tỉnh Bắc Giang |[[បាកយ៉ាង]] |Bắc Giang | align="right" |3,895.59 | align="right" |1,803,950 <ref name="bac_giang_census_2019_news">{{cite web|url=https://en.bacgiang.gov.vn/detailed-news/-/asset_publisher/MVQI5B2YMPsk/content/bac-giang-the-population-surpassed-1-8-million|website=BAC GIANG PORTAL|publisher=[[UBND]] [[Bắc Giang]]|title=Bac Giang: The population surpassed 1.8 million|language=en|date=2019-10-11|access-date=14 May 2020}}</ref> | align="right" |463 | align="right" |11.4 | align="right" |0.711 | align="right" |1,909.44 | rowspan="10" |ភាគឦសាន |- |[[ខេត្តបាកកាន]] |Tỉnh Bắc Kạn |[[បាកកាន]] |Bắc Kạn | align="right" |4,859.96 | align="right" |313,905 <ref name="bac_kan_census_2019_news">{{cite web|url=https://backan.gov.vn/Pages/tin-tuc-su-kien-215/chinh-tri-xa-hoi-156/tong-dan-so-cua-tinh-bac-kan-l-6df1abe53242a633.aspx|website=Cổng thông tin đối ngoại tỉnh Bắc Kạn|publisher=[[UBND]] [[Bắc Kạn]]|title=Tổng dân số của tỉnh Bắc Kạn là trên 313.900 người|language=vi|trans-title=The total population of Bắc Kạn province is over 313,900 people|date=2019-07-15|archive-url=https://archive.today/20200507004911/https://backan.gov.vn/Pages/tin-tuc-su-kien-215/chinh-tri-xa-hoi-156/tong-dan-so-cua-tinh-bac-kan-l-6df1abe53242a633.aspx|archive-date=7 May 2020|url-status=live}}{{Dead link|date=មិថុនា 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> | align="right" |65 | align="right" |20.7 | align="right" |0.685 | align="right" |1,766.68 |- |[[ខេត្តកាវបាង]] |Tỉnh Cao Bằng |[[កាវបាង]] |Cao Bằng | align="right" |6,700.26 | align="right" |530,341 <ref name="cao_bang_census_2019_news">{{cite web|url=https://sogtvt.caobang.gov.vn/ubnd/4/469/77218/615987/Van-hoa-Xa-hoi/Hoi-nghi-truc-tuyen-cong-bo-ket-qua-so-bo-tong-dieu-tra-dan-so-va-nha-o-nam-2019.aspx|website=Cổng thông tin đối ngoại tỉnh Cao Bằng|publisher=[[UBND]] [[Cao Bằng]]|title=Hội nghị trực tuyến công bố kết quả sơ bộ tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019|language=vi|trans-title=Meeting to Announce 2019 Population and Housing Census|date=2019-12-12|access-date=14 May 2020|archivedate=2019-08-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190824120517/http://sogtvt.caobang.gov.vn/ubnd/4/469/77218/615987/Van-hoa-Xa-hoi/Hoi-nghi-truc-tuyen-cong-bo-ket-qua-so-bo-tong-dieu-tra-dan-so-va-nha-o-nam-2019.aspx|url-status=dead}}</ref> | align="right" |79 | align="right" |23.3 | align="right" |0.653 | align="right" |1,564.27 |- |[[ខេត្តហាយ៉ាង]] |Tỉnh Hà Giang |[[ហាយ៉ាង]] |Hà Giang | align="right" |7,929.48 | align="right" |854,679 <ref name="ha_giang_census_2019_news">{{cite web|url=http://baohagiang.vn/thoi-su-chinh-tri/201907/cong-bo-ket-qua-so-bo-tong-dieu-tra-dan-so-va-nha-o-nam-2019-747372/|website=Báo Hà Giang|publisher=Hà Giang Provincial Party Committee|title=Công bố kết quả sơ bộ Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019|language=vi|trans-title=Announcing Preliminary Results of 2019 Population and Housing Census|date=2019-07-11|access-date=14 May 2020}}</ref> | align="right" |108 | align="right" |15.9 | align="right" |0.586 | align="right" |1,083.72 |- |[[ខេត្តឡាំងសឹន]] |Tỉnh Lạng Sơn |[[ឡាំងសឹន]] |Lạng Sơn | align="right" |8,310.09 | align="right" |781,655 <ref name="lang_son_census_2019_news">{{cite web|url=http://www.langson.gov.vn/truc-tuyen-cong-bo-ket-qua-so-bo-tong-dieu-tra-dan-so-va-nha-o-nam-2019|website=Cổng thông tin đối ngoại tỉnh Lạng Sơn|publisher=[[UBND]] [[Lạng Sơn]]|title=Trực tuyến công bố kết quả sơ bộ tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019|language=vi|trans-title=Online Publication of Preliminary Results of 2019 Population and Housing Census|date=2019-07-11|access-date=14 May 2020}}</ref> | align="right" |94 | align="right" |20.4 | align="right" |0.707 | align="right" |2,201.98 |- |[[ខេត្តហ៊្វូថោះ]] |Tỉnh Phú Thọ |[[វៀតជី]] |Việt Trì | align="right" |3,534.56 | align="right" |1,463,726 <ref name="phu_tho_census_2019_news">{{cite web|url=http://thanhson.phutho.gov.vn/Chuyen-muc-tin/Chi-tiet-tin/t/hoi-nghi-tong-ket-tong-dieu-tra-dan-so-va-nha-o-2019/title/9735/ctitle/18?AspxAutoDetectCookieSupport=1|website=TRANG THÔNG TIN ĐIỆN TỬ TỔNG HỢP HUYỆN THANH SƠN|title=Hội nghị tổng kết Tổng điều tra dân số và nhà ở 2019|language=vi|trans-title=Meeting on 2019 Population and Housing Census|date=2019-10-22|access-date=14 May 2020|archivedate=2019-09-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190923200211/http://thanhson.phutho.gov.vn/Chuyen-muc-tin/Chi-tiet-tin/t/hoi-nghi-tong-ket-tong-dieu-tra-dan-so-va-nha-o-2019/title/9735/ctitle/18?AspxAutoDetectCookieSupport=1|url-status=dead}}</ref> | align="right" |414 | align="right" |18.1 | align="right" |0.715 | align="right" |1,916.23 |- |[[ខេត្តក្វាងនិញ]] |Tỉnh Quảng Ninh |[[ហាឡង]] |Hạ Long | align="right" |6,178.21 | align="right" |1,320,324 <ref name="quang_ninh_census_2019_news">{{cite web|url=http://dichvucong.quangninh.gov.vn/Default.aspx?tabid=121&ctl=ndetail&mid=511&nid=81538|website=CHÍNH QUYỀN ĐIỆN TỬ TỈNH QUẢNG NINH|publisher=[[UBND]] [[Quảng Ninh]]|title=Tổng kết điều tra dân số và nhà ở năm 2019|language=vi|trans-title=2019 Population and Housing Census|date=2019-10-29|access-date=14 May 2020}}</ref> | align="right" |214 | align="right" |64.1 | align="right" |0.784 | align="right" |7,834.55 |- |[[ខេត្តថាយង្វៀន]] |Tỉnh Thái Nguyên |[[ថាយង្វៀន]] |Tỉnh Thái Nguyên | align="right" |3,526.64 | align="right" |1,286,751 <ref name="thai_nguyen_census_2019_news">{{cite web|url=http://baothainguyen.org.vn/tin-tuc/xa-hoi/tinh-den-ngay-142019-tong-so-dan-cua-viet-nam-hon-962-trieu-nguoi-264948-85.html|website=Báo Thái Nguyên|publisher=Thái Nguyên Provincial Party Committee|title=Tính đến ngày 1-4-2019: Tổng số dân của Việt Nam hơn 96,2 triệu người|language=vi|trans-title=As of April 1, 2019, Vietnam's total population is more than 96.2 million|date=2019-07-11|access-date=14 May 2020|archivedate=2020-08-13|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200813074313/http://baothainguyen.org.vn/tin-tuc/xa-hoi/tinh-den-ngay-142019-tong-so-dan-cua-viet-nam-hon-962-trieu-nguoi-264948-85.html|url-status=dead}}</ref> | align="right" |365 | align="right" |31.9 | align="right" |0.741 | align="right" |2,547.11 |- |[[ខេត្តទ្វៀនក្វាង]] |Tỉnh Tuyên Quang |[[ទ្វៀនក្វាង]] |Tuyên Quang | align="right" |5,867.90 | align="right" |784,811<ref name="tuyen_quang_census_2019_news">{{cite web|url=https://tuyenquang.gov.vn/Pages/gioi-thieu.aspx?ItemID=20&l=Gioithieu|website=Cổng thông tin đối ngoại tỉnh Tuyên Quang|title=Những nét khái quát về Tuyên Quang|language=vi|trans-title=Overview of Tuyên Quang|date=2020-03-10|access-date=14 May 2020|archivedate=2021-11-11|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211111160921/https://tuyenquang.gov.vn/Pages/gioi-thieu.aspx?ItemID=20&l=Gioithieu|url-status=dead}}</ref> | align="right" |134 | align="right" |13.8 | align="right" |0.699 | align="right" |1,948.18 |- |[[ខេត្តឡាវកាយ]] |Tỉnh Lào Cai |[[ឡាវកាយ]] |Lào Cai | align="right" |6,364.03 | align="right" |730,420 <ref name="lao_cai_census_2019_news">{{cite web|url=http://www.doingoailaocai.vn/vi/bai-viet/9581|website=Cổng thông tin đối ngoại tỉnh Lào Cai|title=Dân số Lào Cai|publisher=[[UBND]] [[Lào Cai]]|language=vi|trans-title=Population of Lào Cai|date=2019-09-24|access-date=14 May 2020|archivedate=2020-01-16|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200116020103/http://doingoailaocai.vn/vi/bai-viet/9581|url-status=dead}}</ref> | align="right" |115 | align="right" |23.5 | align="right" |0.670 | align="right" |2,767.55 |- |[[ខេត្តអៀនបាយ]] |Tỉnh Yên Bái |[[អៀនបាយ]] |Yên Bái | align="right" |6,887.46 | align="right" |821,030 <ref name="yen_bai_census_2019_news">{{cite web|url=http://www.yenbai.gov.vn/Pages/Vi-Tri-dia-Ly.aspx?ItemID=7&l=vitridialy|website=Cổng thông tin đối ngoại tỉnh Yên Bái|publisher=[[Yên Bái]] [[UBND]]|title=Vị trí địa lý - Địa hình - Địa giới hành chính của tỉnh Yên Bái|language=vi|trans-title=Geographical location - Topography - Administrative boundary of Yên Bái province|date=2019-08-02|access-date=14 May 2020|archivedate=2020-05-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200505173116/http://yenbai.gov.vn/Pages/Vi-Tri-dia-Ly.aspx?ItemID=7&l=vitridialy|url-status=dead}}</ref> | align="right" |119 | align="right" |19.8 | align="right" |0.657 | align="right" |1,845.51 | rowspan="5" |ភាគពាយ័ព្យ |- |[[ខេត្តឌៀនបៀន]] |Tỉnh Điện Biên |[[ឌៀនបៀនហ៊្វូ]] |Điện Biên Phủ | align="right" |9,541.25 | align="right" |598,856 <ref name="dien_bien_census_2019_news">{{cite web|url=http://chicucdskhhgd.soytedienbien.gov.vn/portal/pages/2019-8-9/Ket-qua-so-bo-tong-dieu-tra-dan-so-va-nha-o-nam-20iomla15jmgvw.aspx|website=Chi cục Kế hoạch hóa gia đình tỉnh Điện Biên|title=Kết quả sơ bộ tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019|language=vi|trans-title=Preliminary Results of 2019 Population and Housing Census|date=2019-08-15|access-date=14 May 2020|archivedate=2020-10-20|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201020001453/http://chicucdskhhgd.soytedienbien.gov.vn/portal/pages/2019-8-9/Ket-qua-so-bo-tong-dieu-tra-dan-so-va-nha-o-nam-20iomla15jmgvw.aspx|url-status=dead}}</ref> | align="right" |63 | align="right" |14.4 | align="right" |0.611 | align="right" |1,589.03 |- |[[ខេត្តហ្វាបិញ]] |Tỉnh Hòa Bình |[[ហ្វាបិញ]] |Hòa Bình | align="right" |4,590.57 | align="right" |854,131 <ref name="hoa_binh_census_2019_news">{{cite web|url=http://www.hoabinh.gov.vn/web/guest/68/-/vcmsviewcontent/GbkG/2320/2320/243536|website=Cổng thông tin đối ngoại tỉnh Hòa Bình|title=Tổng kết công tác tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019|language=vi|trans-title=Summary of 2019 Population and Housing Census|date=2019-11-13|access-date=14 May 2020}}{{Dead link|date=មិថុនា 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> | align="right" |186 | align="right" |15.7 | align="right" |0.715 | align="right" |2,343.13 |- |[[ខេត្តឡាយចឺវ]] |Tỉnh Lai Châu |[[ឡាយចឺវ]] |Lai Châu | align="right" |9,068.79 | align="right" |460,196 <ref name="lai_chau_census_2019_news">{{cite web|url=https://laichau.gov.vn/danh-muc/hoat-dong-trong-tinh/tin-ubnd/tong-ket-tong-dieu-tra-dan-so-va-nha-o-nam-2019.html|website=Cổng thông tin đối ngoại tỉnh Lai Châu|title=Tổng kết Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019|language=vi|publisher=[[UBND]] [[Lai Châu]]|trans-title=Summary of 2019 Population and Housing Census|date=2019-11-29|access-date=14 May 2020}}</ref> | align="right" |51 | align="right" |17.8 | align="right" |0.560 | align="right" |1,081.84 |- |[[ខេត្តសឹនឡា]] |Tỉnh Sơn La |[[សឹនឡា]] |Sơn La | align="right" |14,123.49 | align="right" |1,248,415 <ref name="son_la_census_2019_news">{{cite web|url=http://baosonla.org.vn/vi/bai-viet/hoi-nghi-truc-tuyen-cong-bo-ket-qua-so-bo-tong-dieu-tra-dan-so-va-nha-o-nam-2019-24194|website=Báo Sơn La|publisher=Sơn La Provincial Party Committee|title=Hội nghị trực tuyến công bố kết quả sơ bộ Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019|language=vi|trans-title=Meeting to Announce Preliminary Results of 2019 Population and Housing Census|date=2019-07-11|access-date=14 May 2020}}</ref> | align="right" |88 | align="right" |13.8 | align="right" |0.634 | align="right" |1,773.90 |- |[[ខេត្តបាកនិញ]] |Tỉnh Bắc Ninh |[[បាកនិញ]] |Bắc Ninh | align="right" |822.71 | align="right" |1,368,840 <ref name="bac_ninh_census_2019_news">{{cite web|url=http://bacninh.gov.vn/news/-/details/20182/tong-ket-tong-ieu-tra-dan-so-va-nha-o-nam-2019|website=Cổng Thông tin điện tử tỉnh Bắc Ninh|publisher=[[UBND]] [[Bắc Ninh]]|title=Tổng kết Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019|language=vi|trans-title=Summary of 2019 Population and Housing Census|date=2019-10-21|access-date=14 May 2020|archivedate=2019-10-22|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191022033439/http://bacninh.gov.vn/news/-/details/20182/tong-ket-tong-ieu-tra-dan-so-va-nha-o-nam-2019|url-status=dead}}</ref> | align="right" |1,664 | align="right" |27.5 | align="right" |0.771 | align="right" |4,451.41 | rowspan="10" |[[ដីសណ្ដទន្លេក្រហម]] |- |[[ខេត្តហាណាម]] |Tỉnh Hà Nam |[[ហ្វូលី]] |Phủ Lý | align="right" |861.93 | align="right" |852,800 <ref name="ha_nam_census_2019_news">{{cite web|url=https://hanam.gov.vn/Pages/hoi-nghi-tong-ket-tong-dieu-tra-dan-so-va-nha-o-nam-2019.aspxl|website=Cổng thông tin đối ngoại tỉnh Hà Nam|publisher=[[UBND]] [[Hà Nam]]|title=Hội nghị tổng kết tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019|language=vi|trans-title=Meeting on 2019 Population and Housing Census|date=2019-10-11|access-date=14 May 2020}}{{Dead link|date=មិថុនា 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> | align="right" |989 | align="right" |16.7 | align="right" |0.724 | align="right" |2,131.93 |- |[[ខេត្តហាយសឿង]] |Tỉnh Hải Dương |[[ហាយសឿង]] |Hải Dương | align="right" |1,668.24 | align="right" |1,892,254 <ref name="hai_duong_census_2019_news">{{cite web|url=http://haiduong.gov.vn/Trang/ChiTietTinTuc.aspx?nid=79|website=Cổng thông tin đối ngoại tỉnh Hải Dương|publisher=[[UBND]] [[Hải Dương]]|title=Hội nghị trực tuyến công bố kết quả sơ bộ cuộc Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019|language=vi|trans-title=Meeting to Announce Preliminary Results of 2019 Population and Housing Census|date=2019-11-07|access-date=14 May 2020}}</ref> | align="right" |1,134 | align="right" |25.2 | align="right" |0.746 | align="right" |2,513.92 |- |[[ខេត្តហ៊ឹងអៀន]] |Tỉnh Hưng Yên |[[ហ៊ឹងអៀន]] |Tỉnh Hưng Yên | align="right" |930.22 | align="right" |1,252,731 <ref name="hung_yen_census_2019_news">{{cite web|url=http://thanhphohungyen.gov.vn/dan-so-hung-yen-dong-thu-28-toan-quoc-c214778.html|website=TRANG THÔNG TIN ĐIỆN TỬ THÀNH PHỐ HƯNG YÊN|publisher=[[UBND]] [[Hưng Yên]]|title=Dân số Hưng Yên đông thứ 28 toàn quốc|language=vi|trans-title=Hưng Yên's population is the 28th largest nationwide|date=2019-10-25|access-date=14 May 2020}}</ref> | align="right" |1,347 | align="right" |12.2 | align="right" |0.743 | align="right" |2,503.79 |- |[[ខេត្តណាមឌិញ]] |Tỉnh Nam Định |[[ណាមឌិញ]] |Nam Định | align="right" |1,668.57 | align="right" |1,780,393 <ref name="nam_dinh_census_2019_news">{{cite web|url=http://phunu.namdinh.gov.vn/chi-tiet-noi-dung-truyen-thong-ve-cong-tac-dan-so-trong-tinh-hinh-moi-tren-dia-ban-huyen-my-loc-975.html|website=Bản quyền thuộc Hội liên hiệp phụ nữ tỉnh Nam Định|title=Truyền thông về công tác dân số trong tình hình mới trên địa bàn huyện Mỹ Lộc|language=vi|trans-title=Discussion about new population situation in My Loc district|date=2019-11-05|access-date=14 May 2020}}</ref> | align="right" |1,067 | align="right" |18.2 | align="right" |0.726 | align="right" |1,904.97 |- |[[ខេត្តនិញប៊ិញ]] |Tỉnh Ninh Bình |[[និញប៊ិញ]] |Ninh Bình | align="right" |1,386.79 | align="right" |982,487 <ref name="ninh_binh_census_2019_news">{{cite web|url=https://ninhbinh.gov.vn/ubnd-ninhbinh/4/469/39067/164772/Tin-noi-bat/Hoi-nghi-tong-ket-cuoc-Tong-dieu-tra-dan-so-va-nha-o-nam-2019-tren-dia-ban-tinh-Ninh-Binh.aspx|website=Cổng thông tin đối ngoại tỉnh Ninh Bình|publisher=[[UBND]] [[Ninh Bình]]|title=Hội nghị tổng kết cuộc Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019 trên địa bàn tỉnh Ninh Bình|language=vi|trans-title=Meeting on 2019 Population and Housing Census in Ninh Binh province|date=2019-10-09|access-date=14 May 2020}}</ref> | align="right" |708 | align="right" |21 | align="right" |0.733 | align="right" |2,478.79 |- |[[ខេត្តថាយប៊ិញ]] |Tỉnh Thái Bình |ថាយប៊ិញ |Tỉnh Thái | align="right" |1,586.35 | align="right" |1,860,447 <ref name="thai_binh_census_2019_news">{{cite web|url=https://thaibinh.gov.vn/tin-tuc/van-hoa-xa-hoi/ket-qua-so-bo-tong-dieu-tra-dan-so-va-nha-o-nam-2019.html|website=Cổng thông tin điện tử tỉnh Thái Bình|title=Kết quả sơ bộ tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019|language=vi|trans-title=Preliminary Results of 2019 Population and Housing Census|date=2019-10-28|access-date=14 May 2020|archivedate=2021-09-25|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210925175110/https://thaibinh.gov.vn/tin-tuc/van-hoa-xa-hoi/ket-qua-so-bo-tong-dieu-tra-dan-so-va-nha-o-nam-2019.html|url-status=dead}}</ref> | align="right" |1,173 | align="right" |10.6 | align="right" |0.738 | align="right" |2,090.86 |- |[[ខេត្តវិញហ្វុក]] |Tỉnh Vĩnh Phúc |[[វិញអៀន]] |Vĩnh Yên | align="right" |1,235.87 | align="right" |1,151,154 <ref name="vinh_phuc_census_2019_news">{{cite web|url=http://chicucdanso.vinhphuc.gov.vn/Statistics/StatisticDetailView/faacb2c3-fc2c-4bf5-a44d-b7bbcf9fe38a|website=Chi cục dân số - Kế hoạch hóa gia đình tỉnh Vĩnh Phúc|title=Báo cáo Kết quả sơ bộ Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019-tỉnh Vĩnh Phúc|language=vi|trans-title=Preliminary Results of 2019 Population and Housing Census|access-date=14 May 2020}}</ref> | align="right" |932 | align="right" |25.6 | align="right" |0.764 | align="right" |3,990.61 |- |[[ទីក្រុងហាណូយ]] |Thành phố Hà Nội |[[ស្រុកហ្វានគៀម]] |Quận Hoàn Kiếm | align="right" |3,358.60 | align="right" |8,053,663 <ref name="ha_noi_census_2019_news">{{cite web|url=https://hanoi.gov.vn/ct_trangchu/-/hn/eGyAvmWjq0X4/3/2830671/8/tong-ket-cong-tac-tong-ieu-tra-dan-so-va-nha-o-nam-2019.html|website=[[UBND]] [[Hanoi]]|title=Tổng kết công tác Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019|language=vi|trans-title=Summary of 2019 Population and Housing Census|date=2019-10-11|access-date=14 May 2020|archivedate=2020-06-07|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200607071123/https://hanoi.gov.vn/ct_trangchu/-/hn/eGyAvmWjq0X4/3/2830671/8/tong-ket-cong-tac-tong-ieu-tra-dan-so-va-nha-o-nam-2019.html|url-status=dead}}</ref> | align="right" |2,398 | align="right" |49.2 | align="right" |0.794 | align="right" |3,923.21 |- |[[ហាយហ្វង|ទីក្រុងហាយហ្វង]] |Thành phố Hải Phòng |[[ស្រុកហុងបាង]] |Quận Hồng Bàng | align="right" |1,561.76 | align="right" |2,028,514 <ref name="hai_phong_census_2019_news">{{cite web|url=http://thongkehaiphong.gov.vn/an-pham-thong-ke/dan-so-thanh-pho-hai-phong-thoi-diem-0-gio-ngay01-4-2019-la-2-028-514-nguoi-109.html|website=CỤC THỐNG KÊ THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG|title=Dân số thành phố Hải Phòng thời điểm 0 giờ ngày01/4/2019 là 2.028.514 người|language=vi|trans-title=The population of Hai Phong city at midnight on April 1, 2019 1as 2,028,514|date=2020-03-15|access-date=14 May 2020}}</ref> | align="right" |1,299 | align="right" |45.6 | align="right" |0.773 | align="right" |3,849.18 |- |[[ខេត្តហាទិញ]] |Tỉnh Hà Tĩnh |[[ហាទិញ]] |Hà Tĩnh | align="right" |5,990.67 | align="right" |1,288,866 <ref name="ha_tinh_census_2019_news">{{cite web|url=http://songoaivu.hatinh.gov.vn/page/open/title/nguon_nhan_luc|website=Foreign Affairs Department of Ha Tinh province|title=Nguồn nhân lực|language=vi|trans-title=Human resources|access-date=14 May 2020}}</ref> | align="right" |215 | align="right" |19.5 | align="right" |0.725 | align="right" |2,117.32 | rowspan="6" |ឆ្នេរកណ្តាលខាងជើង |- |[[ខេត្តងេះអាន]] |Tỉnh Nghệ An |[[វិញ]] |Vinh | align="right" |16,481.41 | align="right" |3,327,791 <ref name="nghe_an_census_2019_news">{{cite web|url=http://www.banvstbpnnghean.gov.vn/can-tang-cuong-su-lanh-dao-cua-cac-cap-uy-dang-trong-cong-tac-binh-dang-gioi-va-vi-su-tien-bo-cua-phu-nu-post92|website=Committee for the Advancement of Women in Nghe An HÓA|title=Cần tăng cường sự lãnh đạo của các cấp uỷ Đảng trong công tác Bình đẳng giới và Vì sự tiến bộ của phụ nữ|language=vi|trans-title=It is necessary to strengthen the leadership of the Party committees in the work of Gender Equality and For the Advancement of Women|date=2019-05-14|access-date=14 May 2020|archivedate=2020-10-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201024054250/http://banvstbpnnghean.gov.vn/can-tang-cuong-su-lanh-dao-cua-cac-cap-uy-dang-trong-cong-tac-binh-dang-gioi-va-vi-su-tien-bo-cua-phu-nu-post92|url-status=dead}}</ref> | align="right" |202 | align="right" |14.7 | align="right" |0.715 | align="right" |2,379.59 |- |[[ខេត្តក្វាងប៊ិញ]] |Tỉnh Quảng Bình |[[ដុងហើយ]] |Đồng Hới | align="right" |8,065.3 | align="right" |895,430 <ref name="quang_binh_census_2019_news">{{cite web|url=http://songoaivu.hatinh.gov.vn/page/open/title/nguon_nhan_luc|website=Cổng thông tin đối ngoại tỉnh Quảng Bình|title=Hội nghị trực tuyến toàn quốc công bố kết quả sơ bộ Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019|language=vi|publisher=[[UBND]] [[Quảng Bình]]|trans-title=Announcement of 2019 Population and Housing Census|date=2019-07-12|access-date=14 May 2020}}</ref> | align="right" |112 | align="right" |21 | align="right" |0.716 | align="right" |2,203.01 |- |[[ខេត្តក្វាងជិ]] |Tỉnh Quảng Trị |[[ដុងហា]] |Đông Hà | align="right" |4,621.72 | align="right" |632,375 <ref name="quang_tri_census_2019_news">{{cite web|url=http://ubmttqvn.quangtri.gov.vn/Tin-tuc-tong-hop/tong-ket-cong-tac-tong-dieu-tra-dan-so-va-nha-o-nam-2019-3000.html|website=ỦY BAN MẶT TRẬN TỔ QUỐC QUẢNG TRỊ|title=Tổng kết công tác tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019|language=vi|trans-title=Summary of 2019 Population and Housing Census|date=2019-10-22|access-date=14 May 2020}}{{Dead link|date=មិថុនា 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> | align="right" |137 | align="right" |30.9 | align="right" |0.696 | align="right" |2,672.10 |- |[[ខេត្តថាញហ្វា]] |Tỉnh Thanh Hóa |[[ថាញហ្វា]] |Thanh Hóa | align="right" |11,114.65 | align="right" |3,640,128 <ref name="thanh_hoa_census_2019_news">{{cite web|url=https://ninhbinh.gov.vn/ubnd-ninhbinh/4/469/39067/164772/Tin-noi-bat/Hoi-nghi-tong-ket-cuoc-Tong-dieu-tra-dan-so-va-nha-o-nam-2019-tren-dia-ban-tinh-Ninh-Binh.aspx|website=Cổng thông tin đối ngoại tỉnh Thanh Hóa|publisher=[[UBND]] [[Thanh Hóa]]|title=Hội nghị tổng kết công tác điều tra dân số và nhà ở năm 2019.|language=vi|trans-title=Meeting on 2019 Population and Housing Census|date=2019-11-15|access-date=14 May 2020}}</ref> | align="right" |328 | align="right" |14.9 | align="right" |0.716 | align="right" |2,434.69 |- |[[ហ្វេ]] |Huế |[[ធួនហ្វា]] |Thuận Hóa | align="right" |4,902.44 | align="right" |1,128,620 <ref name="hue_census_2019_news">{{cite web|url=https://thuathienhue.gov.vn/en-us/Home/Festival/Festival-Detail/tid/Thua-Thien-Hue-province-ranks-5th-among-63-provincescities-country-wide-in-the-2019-Population-and-Housing-Census/newsid/F4D3487D-AB99-4758-8469-AAEF00ED846E/cid/A188E73D-A1A6-4843-A990-C4E40BC3B182|website=PORTAL OF THUA THIEN HUE PROVINCE|title=Thua Thien Hue province ranks 5th among 63 provinces/cities country-wide in the 2019 Population and Housing Census|language=en|date=2019-10-23|access-date=14 May 2020|archivedate=2021-09-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210924184624/https://thuathienhue.gov.vn/en-us/Home/Festival/Festival-Detail/tid/Thua-Thien-Hue-province-ranks-5th-among-63-provincescities-country-wide-in-the-2019-Population-and-Housing-Census/newsid/F4D3487D-AB99-4758-8469-AAEF00ED846E/cid/A188E73D-A1A6-4843-A990-C4E40BC3B182|url-status=dead}}</ref> | align="right" |230 | align="right" |49.5 | align="right" |0.735 | align="right" |3,072.58 |- |[[ខេត្តដាក់ឡាក់]] |Tỉnh Đắk Lắk |[[បួនម៉ាធួត]] |Buôn Ma Thuột | align="right" |13,030.50 | align="right" |1,869,322 <ref name="dak_lak_census_2019_news">{{cite web|url=https://daklak.gov.vn/tin-tuc-su-kien/-/asset_publisher/bDngMUmMrWIw/content/quy-mo-dan-so-ak-lak-ung-au-khu-vuc-tay-nguyen|website=Cổng thông tin đối ngoại tỉnh Đắk Lắk|title=Quy mô dân số Đắk Lắk đứng đầu khu vực Tây Nguyên|language=vi|trans-title=Population of Đắk Lắk is first in the Central Highlands region|date=2019-10-25|access-date=14 May 2020|archivedate=2022-12-01|archiveurl=https://web.archive.org/web/20221201012145/https://daklak.gov.vn/tin-tuc-su-kien/-/asset_publisher/bDngMUmMrWIw/content/quy-mo-dan-so-ak-lak-ung-au-khu-vuc-tay-nguyen|url-status=dead}}</ref> | align="right" |143 | align="right" |24.7 | align="right" |0.708 | align="right" |2,555.78 | rowspan="5" |តំបន់ខ្ពង់រាបកណ្តាល |- |[[ខេត្តដាក់ណុង]] |Tỉnh Đắk Nông |[[យ៉ាងៀ]] |Gia Nghĩa | align="right" |6,509.27 | align="right" |622,168 <ref name="dak_nong_census_2019_news">{{cite web|url=http://baodaknong.org.vn/xa-hoi/ty-le-tang-dan-so-duoc-kiem-soat-nha-o-duoc-cai-thien-74964.html|website=Báo Đắk Nông|title=Tỷ lệ tăng dân số được kiểm soát, nhà ở được cải thiện|language=vi|trans-title=Population growth rate is under control, housing has improved|date=2019-10-08|access-date=14 May 2020}}</ref> | align="right" |96 | align="right" |15.2 | align="right" |0.710 | align="right" |3,000.70 |- |[[ចារ៉ាយ|ខេត្តចារ៉ាយ]] (យ៉ារ៉ាយ) |Tỉnh Gia Lai |ប៉្លីគូ |Pleiku | align="right" |15,510.99 | align="right" |1,513,847 <ref name="gia_lai_census_2019_news">{{cite web|url=https://www.kontum.gov.vn/pages/detail/33730/Tong-ket-Tong-dieu-tra-dan-so-va-nha-o-nam-2019.html|website=Tỉnh ủy Gia Lai|title=Gia Lai: Tổng kết công tác Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019|language=vi|publisher=[[Gia Lai]] Provincial Party Committee|trans-title=Gia Lai: Summary of 2019 Population and Housing Census|date=2019-11-21|access-date=14 May 2020}}</ref> | align="right" |98 | align="right" |29 | align="right" |0.689 | align="right" |3,023.20 |- |[[ខេត្តកនទុម]] |Tỉnh Kon Tum |[[កនទុម]] |Kon Tum | align="right" |9,674.18 | align="right" |540,438 <ref name="kon_tum_census_2019_news">{{cite web|url=https://www.kontum.gov.vn/pages/detail/33730/Tong-ket-Tong-dieu-tra-dan-so-va-nha-o-nam-2019.html|website=Cổng thông tin đối ngoại tỉnh Kon Tum|title=Tổng kết Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019|language=vi|publisher=[[UBND]] [[Kon Tum]]|trans-title=Summary of 2019 Population and Housing Census|date=2019-11-21|access-date=14 May 2020}}</ref> | align="right" |56 | align="right" |32 | align="right" |0.656 | align="right" |2,075.42 |- |[[ខេត្តឡឹមដុង]] |Tỉnh Lâm Đồng |[[ដាឡាត់]] |Đà Lạt | align="right" |9,783.34 | align="right" |1,296,906 <ref name="lam_dong_census_2019_news">{{cite web|url=http://baolamdong.vn/xahoi/201912/ky-niem-ngay-dan-so-viet-nam-2612-van-de-dan-so-va-phat-trien-2980215/|website=Báo Lâm Đồng|title=Vấn đề dân số và phát triển|language=vi|trans-title=Population and Development Issues|date=2019-12-25|access-date=14 May 2020}}</ref> | align="right" |133 | align="right" |39.2 | align="right" |0.735 | align="right" |3,331.80 |- |[[ខេត្តប៊ិញឌិញ]] |Tỉnh Bình Định |[[គ្វីញើន]] |Quy Nhơn | align="right" |6,066.21 | align="right" |1,486,918 <ref name="binh_dinh_census_2019_news">{{cite web|url=https://www.binhdinh.gov.vn/inetcloud/portal/main/page/news/chitiet.ivt?intl=vi&id=5dca7f5559541321937d98bd|website=CỔNG THÔNG TIN ĐIỆN TỬ ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH BÌNH ĐỊNH|title=Hội nghị tổng kết công tác tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019|language=vi|publisher=[[UBND]] [[Bình Định]]|trans-title=Meeting on 2019 Population and Housing Census|date=2019-09-12|access-date=14 May 2020|archivedate=2019-12-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191205170207/http://binhdinh.gov.vn/inetcloud/portal/main/page/news/chitiet.ivt?intl=vi&id=5dca7f5559541321937d98bd|url-status=dead}}</ref> | align="right" |245 | align="right" |31.9 | align="right" |0.742 | align="right" |3,089.10 | rowspan="8" |ឆ្នេរកណ្តាលខាងត្បូង |- |[[ខេត្តប៊ិញថ្វឹន]] |Tỉnh Bình Thuận |ហ្វានធៀត |Phan Thiết | align="right" |7,943.93 | align="right" |1,230,808 <ref name="binh_thuan_census_2019_news">{{cite web|url=https://binhthuan.gov.vn/Default.aspx?sname=ubnd&sid=4&pageid=469&catid=37057&id=564285&catname=Tin-chinh-quyen&title=Binh-Thuan-hoan-thanh-100--cuoc-tong-dieu-tra-dan-so-va-nha-o-nam-2019|website=Cổng thông tin đối ngoại tỉnh Bình Thuận|title=Bình Thuận hoàn thành 100% cuộc tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019|language=vi|publisher=[[UBND]] [[Bình Thuận Province|Bình Thuận]]|trans-title=Bình Thuận Completes 100% of 2019 Population and Housing Census|date=2019-10-26|access-date=14 May 2020}}</ref> | align="right" |155 | align="right" |38.1 | align="right" |0.732 | align="right" |3,090.17 |- |[[ខាញ់ហូ|ខេត្តខាញ់ហូ]] |Tỉnh Khánh Hòa |[[ញ៉ាត្រាង]] |Nha Trang | align="right" |5,137.79 | align="right" |1,231,107 <ref name="khanh_hoa_census_2019_news">{{cite web|url=https://nhadautu.khanhhoa.gov.vn/vi/vi-gioi-thieu-tong-quan/khanh-hoa-tiem-nang-va-trien-vong-4060|website=Cổng thông tin đối ngoại tỉnh Khánh Hòa|title=Khánh Hòa tiềm năng và triển vọng|language=vi|trans-title=Khanh Hoa potential and prospects|date=2019-08-06|access-date=14 May 2020|archivedate=2020-11-01|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201101005443/https://nhadautu.khanhhoa.gov.vn/vi/vi-gioi-thieu-tong-quan/khanh-hoa-tiem-nang-va-trien-vong-4060|url-status=dead}}</ref> | align="right" |240 | align="right" |42.2 | align="right" |0.752 | align="right" |4,180.68 |- |[[ខេត្តនិញថ្វឹន]] |Tỉnh Ninh Thuận |[[ផាន់រាំង - ថាប់ចាម]] (ប៉ាន់ឌូរ៉ាន់ហ្គា) |Phan Rang–Tháp Chàm | align="right" |3,355.34 | align="right" |590,467 <ref name="ninh_thuan_census_2019_news">{{cite web|url=https://cucthongke.ninhthuan.gov.vn/CTK/1237/30486/40792/70082/Tin-hoat-dong/Ninh-Thuan-to-chuc-Hoi-nghi--Tong-ket-Tong-dieu-tra-Dan-so-va-nha-o-nam-2019-.aspx|website=CỤC THỐNG KÊ TỈNH NINH THUẬN|title=Ninh Thuận tổ chức Hội nghị "Tổng kết Tổng điều tra Dân số và nhà ở năm 2019"|language=vi|publisher=[[UBND]] [[Bình Định]]|trans-title=Ninh Thuận Organizes "Summary of 2019 Population and Housing Census"|date=2019-11-13|access-date=14 May 2020}}{{Dead link|date=មិថុនា 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> | align="right" |176 | align="right" |35.8 | align="right" |0.695 | align="right" |2,402.34 |- |[[ខេត្តហ្វូអៀន]] |Tỉnh Phú Yên |[[ទ្វីហ្វា]] |Tuy Hòa | align="right" |5,023.42 | align="right" |872,964 <ref name="phu_yen_census_2019_news">{{cite web|url=http://sonoivu.phuyen.gov.vn/wps/portal/home/trang-chu/chi-tiet/tin-tuc-su-kien/noi-bat/cuoc+tong+dieu+tra+dan+so+va+nha+o+nam+2019+thanh+cong+tot+dep|website=Ủy ban nhân dân tỉnh Phú Yên|title=Cuộc tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019 thành công tốt đẹp|language=vi|publisher=[[UBND]] [[Phú Yên]]|trans-title=2019 Population and Housing Census is a Success|date=2019-10-09|access-date=14 May 2020}}{{Dead link|date=មិថុនា 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> | align="right" |174 | align="right" |28.7 | align="right" |0.728 | align="right" |2,541.80 |- |[[ខេត្តក្វាងណាម]] |Tỉnh Quảng Nam |[[តាមគី]] |Tam Kỳ | align="right" |10,574.74 | align="right" |1,495,812 <ref name="quang_nam_census_2019_news">{{cite web|url=https://quangnam.gov.vn/CMSPages/BaiViet/Default.aspx?IDBaiViet=30894|website=Portal Quảng Nam|title=Hội nghị tổng điều tra dân số và nhà ở tỉnh Quảng Nam năm 2019|language=vi|trans-title=Meeting on 2019 Population and Housing Census in Quang Nam Province|date=2019-10-24|access-date=14 May 2020|archivedate=2021-05-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210512140912/https://quangnam.gov.vn/CMSPages/BaiViet/Default.aspx?IDBaiViet=30894|url-status=dead}}</ref> | align="right" |141 | align="right" |25.4 | align="right" |0.745 | align="right" |3,192.34 |- |[[ខេត្តក្វាងង៉ាយ]] |Tỉnh Quảng Ngãi |[[ក្វាងង៉ាយ]] |Quảng Ngãi | align="right" |5,155.78 | align="right" |1,231,697 <ref name="quang_ngai_census_2019_news">{{cite web|url=http://baoquangngai.vn/channel/2022/201910/quang-ngai-tong-ket-cong-tac-tong-dieu-tra-dan-so-va-nha-o-nam-2019-2969770/index.htm|website=Báo Quảng Ngãi|title=Quảng Ngãi tổng kết công tác Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019|language=vi|trans-title=Quảng Ngãi Summarizes the Work on 2019 Population and Housing Census|date=2019-10-21|access-date=14 May 2020|archivedate=2019-10-28|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191028041042/http://www.baoquangngai.vn/channel/2022/201910/quang-ngai-tong-ket-cong-tac-tong-dieu-tra-dan-so-va-nha-o-nam-2019-2969770/index.htm|url-status=dead}}</ref> | align="right" |239 | align="right" |16.3 | align="right" |0.718 | align="right" |3,516.44 |- |[[ដាណាង]] |Thành phố Đà Nẵng |[[ស្រុកហាយចឺវ]] |Quận Hải Châu | align="right" |1,284.88 | align="right" |1,134,310 <ref name="da_nang_census_2019_news">{{cite web|url=https://danang.gov.vn/chinh-quyen/chi-tiet?id=36469&_c=100000104|website=CỔNG THÔNG TIN ĐIỆN TỬ THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG|title=Công bố kết quả Tổng điều tra Dân số và nhà ở tại Đà Nẵng|language=vi|publisher=[[UBND]] [[Đà Nẵng]]|trans-title=Announcing the Results of Population and Housing Census in Da Nang|date=2019-09-12|access-date=14 May 2020|archivedate=2021-11-11|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211111162417/https://danang.gov.vn/chinh-quyen/chi-tiet?id=36469&_c=100000104|url-status=dead}}</ref> | align="right" |883 | align="right" |87.2 | align="right" |0.803 | align="right" |4,811.58 |- |[[ខេត្តអូរកាប់|ខេត្តបាសៀ–វុងតាវ]] (ខេត្តអូរកាប់) |Tỉnh Bà Rịa–Vũng Tàu |[[ក្រុងព្រះសួគ៌ា|បារៀ]] (ព្រះសួគ៌ា) |Thành phố Bà Rịa | align="right" |1,980.98 | align="right" |1,148,313 <ref name="vung_tau_census_2019_news">{{cite web|url=http://baria-vungtau.gov.vn/sphere/baria/vungtau/page/xem-tin.cpx?item=5d2704281bd20b75b19da947|website=Cổng thông tin đối ngoại tỉnh Bà Rịa–Vũng Tàu|title=Hội nghị trực tuyến toàn quốc công bố kết quả sơ bộ tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019|language=vi|trans-title=Meeting to Announce Preliminary Results of the 2019 Population and Housing Census|access-date=14 May 2020|date=2019-07-11}}</ref> | align="right" |580 | align="right" |58.4 | align="right" |0.901 | align="right" |36,786.39 | rowspan="6" |ភាគអាគ្នេយ៍ |- |[[ខេត្តប៊ិញសឿង]] |Tỉnh Bình Dương |[[ធូសឹវម៉ុត]] |Thành phố Thủ Dầu Một | align="right" |2,694.64 | align="right" |2,426,561 <ref name="binh_duong_census_2019_news">{{cite web|url=https://www.binhduong.gov.vn/tin-tuc/2019/10/206-binh-duong-tong-ket-cong-tac-tong-dieu-tra-dan-dan-so-va-nha-nha-o-nam-201|website=www.binhduong.gov.vn|title=Bình Dương tổng kết công tác Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019|language=vi|publisher=[[UBND]] [[Bình Dương]]|trans-title=Bình Dương summarizes the work of the 2019 Population and Housing Census|access-date=14 May 2020|date=2019-10-11}}</ref> | align="right" |901 | align="right" |80 | align="right" |0.751 | align="right" |3,663.54 |- |[[ខេត្តប៊ិញហ្វឿក]] |Tỉnh Bình Phước |[[ដុងស្វាយ]] |Thành phố Đồng Xoài | align="right" |6,876.76 | align="right" |994,679 <ref name="binh_phuoc_census_2019_news">{{cite web|url=https://www.kontum.gov.vn/pages/detail/33730/Tong-ket-Tong-dieu-tra-dan-so-va-nha-o-nam-2019.html|website=Cổng thông tin đối ngoại tỉnh Bình Phưóc|title=Tổng quan về Bình Phước|language=vi|publisher=[[UBND]] [[Bình Phưóc]]|trans-title=Overview of Binh Phuoc|access-date=14 May 2020}}</ref> | align="right" |145 | align="right" |23.7 | align="right" |0.734 | align="right" |3,606.56 |- |[[ខេត្តដូនណៃ|ខេត្តដុងណាយ]] (ខេត្តដូនណៃ) |Tỉnh Đồng Nai |[[បៀនហ្វា]] (ចង្វា​ត្រពាំង) |Thành phố Biên Hòa | align="right" |5,863.60 | align="right" |3,097,107 <ref name="dong_nai_census_2019_news">{{cite web|url=http://dlct.dongnai.gov.vn/bai-viet/ket-qua-so-bo-tong-dieu-tra-dan-so-va-nha-o-nam-2019-n10346|website=CƠ SỞ DỮ LIỆU NGÀNH CÔNG THƯƠNG - ĐỒNG NAI|title=Kết quả sơ bộ Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019|language=vi|trans-title=Preliminary results of the 2019 Population and Housing Census|access-date=14 May 2020}}</ref> | align="right" |528 | align="right" |32.9 | align="right" |0.763 | align="right" |3,485.16 |- |[[ខេត្តរោងដំរី|ខេត្តតីនិញ]] (រោងដំរី) |Tỉnh Tây Ninh |[[តីនិញ]] |Thành phố Tây Ninh | align="right" |4,041.25 | align="right" |1,169,165 <ref name="tay_ninh_census_2019_news">{{cite web|url=https://baotayninh.vn/tong-ket-cong-tac-dieu-tra-dan-so-va-nha-o-nam-2019-a115402.html|website=Báo Tây Ninh|title=Tổng kết công tác điều tra dân số và nhà ở năm 2019|language=vi|trans-title=Summary of 2019 Population and Housing Census|date=2019-10-18|access-date=14 May 2020}}</ref> | align="right" |289 | align="right" |17.7 | align="right" |0.744 | align="right" |4,058.65 |- |[[ទីក្រុងព្រៃនគរ]] (ទីក្រុងហូជីមិញ) |Thành phố Hồ Chí Minh |[[ស្រុក១, ទីក្រុងព្រៃនគរ|ស្រុក 1]] |Quận 1 | align="right" |2,061.41 | align="right" |8,993,082 <ref name="tp_hcm_census_2019_news">{{cite web|url=http://www.hochiminhcity.gov.vn/thongtinthanhpho/tintuc/Lists/Posts/Post.aspx?List=5eb16142%2Df62d%2D4d6e%2Da0c3%2D94b5fbf93d65&ID=62925&Web=47b63c10%2D8ed8%2D4592%2D97d8%2D1f436710fa9b|website=HCM CityWeb|publisher=[[UBND]] [[Ho Chi Minh city]]|title=TPHCM công bố kết quả sơ bộ "Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019"|language=vi|trans-title=Ho Chi Minh City Announces Preliminary Results of the 2019 Population and Housing Census|access-date=14 May 2020|date=2019-10-11|archivedate=2024-07-03|archiveurl=https://web.archive.org/web/20240703184148/https://www.hochiminhcity.gov.vn/thongtinthanhpho/tintuc/Lists/Posts/Post.aspx?List=5eb16142-f62d-4d6e-a0c3-94b5fbf93d65&ID=62925&Web=47b63c10-8ed8-4592-97d8-1f436710fa9b|url-status=dead}}</ref> | align="right" |4,363 | align="right" |79.2 | align="right" |0.820 | align="right" |7,147.09 |- |[[ខេត្តមាត់ជ្រូក|ខេត្តអានសាង]] (មាត់ជ្រូក) |Tỉnh An Giang |[[ឡងស្វៀន]] |Thành phố Long Xuyên | align="right" |3,536.68 | align="right" |1,908,352 <ref name="an_giang_census_2019_news">{{cite web|url=http://vpubnd.angiang.gov.vn/wps/portal/!ut/p/a1/vVVdc6owEP0tffCRyUISwEcuOoqtOtreucpLJ_KZVgJqYGp_fZPaV0M7dW5mmGHDOXvY5SxBMdqgWLCOF0zyWrC9jmP3-d4Oo2k4gQWsXIAVicL1GNt4EhEF2CoAXFkBmPhL9fjCvwKAGTbx_RH-4oeTYEq8B6VIfAei0Z_pyBvOASLXyF8Ts_7S_P6wIOgfilGcCNnIEm27pt2JdM93R3Y8D-ASnrjMBlBlopV1MwDJhWyTU_vKM6GishaF2iprJlN1m7SsY6LRuwMo62bH6qTkGlCq61W-lYf2zB2wh1q3YUWWZideiM8o4Sna0hSnQPPcYrmXWcQFx_Iz27MwsZ3c9Sj23WFP11VZpqpp31ejxq5NnqiZrwEmPsU9fPpN11zjO0Z98tjD1wIm18966teA3-hrwG9crwE9Uz_7BBimXgk4x3k4L7RJZWlxkddoc9amV35OWX0ZnJ7R7VOJjT7VPw9jIfo7GzM4PRJLz0Zb1Urveq889PjD2TQnDOxbJ3RunRDfOOEKbp3w5yXPvnEO8pfDIQ7UaVALmb1JtPmvx0FT_VWr8l_y-6_1QPddM16P88XCYjsfMG2696e8qp7np-DuAxwzCco!/dl5/d5/L2dBISEvZ0FBIS9nQSEh/pw/Z7_K1CIHCG0N0Q600Q4ICRE313GI7/ren/p=CTX=QCPvpubndlibraryQCPvpubndsiteQCPmenutopQCPtintucsukienQCPthongtinhoatdongcuavanphongQCPcongbokqdieutradansovanhao2019/=/|website=CƠ QUAN CHỦ QUẢN: VĂN PHÒNG ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH AN GIANG.|publisher=[[UBND]] [[An Giang]]|title=Công bố kết quả Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019|language=vi|trans-title=Announcing the results of the 2019 Population and Housing Census|date=2019-12-24|access-date=14 May 2020}}</ref> | align="right" |540 | align="right" |31.6 | align="right" |0.730 | align="right" |3,791.46 | rowspan="13" |[[ដីសណ្តមេគង្គ]] |- |[[ខេត្តពលលាវ|ខេត្តបាកលៀវ]] (ពលលាវ) |Tỉnh Bạc Liêu |[[បាកលៀវ]] |Thành phố Bạc Liêu | align="right" |2,669.01 | align="right" |907,236 <ref name="bac_lieu_census_2019_news">{{cite web|url=http://www.baobaclieu.vn/tin-tuc/tong-ket-cong-tac-dieu-tra-dan-so-va-nha-o-nam-2019-61646.html|website=Báo Bạc Liêu|title=Tổng kết công tác điều tra dân số và nhà ở năm 2019|language=vi|trans-title=Summary of the 2019 Population and Housing Census|publisher=[[Bạc Liêu]] Provincial Party Committee|date=2019-11-23|access-date=14 May 2020}}</ref> | align="right" |340 | align="right" |27.7 | align="right" |0.742 | align="right" |3,701.98 |- |[[ខេត្តកំពង់ឫស្សី|ខេត្តបេនជេ]] (កំពង់ឫស្សី) |Tỉnh Bến Tre |[[បេនជេ]] |Thành phố Bến Tre | align="right" |2,394.81 | align="right" |1,288,463 <ref name="ben_tre_census_2019_news">{{cite web|url=http://baodongkhoi.vn/dan-so-viet-nam-dung-thu-3-trong-khu-vuc-dong-nam-a-11072019-a62112.html|publisher=[[Bến Tre]] Provincial Party Committee|website=Báo Đồng Khởi|title=Dân số Việt Nam đứng thứ 3 trong khu vực Đông Nam Á|language=vi|trans-title=Vietnam's population ranks 3rd in Southeast Asia|date=2019-07-11|access-date=14 May 2020}}</ref> | align="right" |538 | align="right" |9.8 | align="right" |0.750 | align="right" |2,978.48 |- |[[ខេត្តទឹកខ្មៅ|ខេត្តកាម៉ាវ]] (ទឹកខ្មៅ) |Tỉnh Cà Mau |[[កាម៉ាវ]] |Thành phố Cà Mau | align="right" |5,221.19 | align="right" |1,194,476 <ref name="ca_mau_census_2019_news">{{cite web|url=http://www.camau.gov.vn/wps/portal/?1dmy&page=trangchitiet&urile=wcm%3apath%3a%2Fcamaulibrary%2Fcamauofsite%2Ftrangchu%2Ftintucsukien%2Fthoisuchinhtri%2Fdfhyrt68689s|website=Cổng thông tin đối ngoại tỉnh Cà Mau|publisher=[[UBND]] [[Cà Mau]]|title=Dân số tỉnh Cà Mau có 1.194.476 người|language=vi|trans-title=Ca Mau province has a Population of 1,194,476 People|date=2019-07-17|access-date=14 May 2020}}</ref> | align="right" |229 | align="right" |22.7 | align="right" |0.743 | align="right" |3,121.66 |- |[[ខេត្តផ្សារដែក|ខេត្តដុងថាប់]] (ផ្សារដែក) |Tỉnh Đồng Tháp |[[កាវឡាញ់]] |Thành phố Cao Lãnh | align="right" |3,383.85 | align="right" |1,599,504 <ref name="dong_thap_census_2019_news">{{cite web|url=http://www.baodongthap.vn/xa-hoi/dong-thap-co-gan-1-6-trieu-nhan-khau-87025.aspx|website=Báo Đồng Tháp Online|title=Đồng Tháp có gần 1,6 triệu nhân khẩu|language=vi|trans-title=Dong Thap has nearly 1.6 million people|date=2019-10-04|access-date=14 May 2020}}</ref> | align="right" |473 | align="right" |19.1 | align="right" |0.718 | align="right" |2,240.56 |- |[[ខេត្តផ្សំអំបើស|ខេត្តហឺវយ៉ាង]] |Tỉnh Hậu Giang |[[វិថាញ់]] |Thành phố Vị Thanh | align="right" |1,621.70 | align="right" |733,017 <ref name="hau_giang_census_2019_news">{{cite web|url=http://www.baohaugiang.com.vn/thoi-su-trong-tinh/dan-so-toan-tinh-co-tren-733-000-nguoi-83548.html|website=Báo Hậu Giang|title=Dân số toàn tỉnh có trên 733.000 người|language=vi|trans-title=The population of the province is over 733,000|publisher=[[Hậu Giang]] Provincial Party Committee|date=2019-10-06|access-date=14 May 2020}}</ref> | align="right" |452 | align="right" |25.4 | align="right" |0.743 | align="right" |2,943.84 |- |[[ខេត្តក្រមួនស|ខេត្តគៀនយ៉ាង]] (ក្រមួនស) |Tỉnh Kiên Giang |[[រ៉ាក់យ៉ា]] |Thành phố Rạch Giá | align="right" |6,348.78 | align="right" |1,723,067 <ref name="kien_giang_census_2019_news">{{cite web|url=http://dansokiengiang.gov.vn/tin-tuc/chi-tiet/kien-giang-som-thanh-lap-khoa-lao-khoa-giup-cham-soc-tot-hon-suc-khoe-cho-nguoi-cao-tuoi/1967|website=CHI CỤC DÂN SỐ-KẾ HOẠCH HÓA GIA ĐÌNH TỈNH KIÊN GIANG|title=Kiên Giang: Sớm thành lập Khoa Lão khoa giúp chăm sóc tốt hơn sức khỏe cho người cao tuổi|language=vi|trans-title=Kien Giang: Establishing the Department of Geriatrics to improve elderly healthcare|date=2019-11-12|access-date=14 May 2020|archivedate=2021-01-19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210119153841/http://dansokiengiang.gov.vn/tin-tuc/chi-tiet/kien-giang-som-thanh-lap-khoa-lao-khoa-giup-cham-soc-tot-hon-suc-khoe-cho-nguoi-cao-tuoi/1967|url-status=dead}}</ref> | align="right" |271 | align="right" |28.3 | align="right" |0.750 | align="right" |4,336.43 |- |[[ខេត្តកំពង់គោ|ខេត្តឡងអាន]] (កំពង់គោ) |Tỉnh Long An |[[តឹនអាន]] |Thành phố Tân An | align="right" |4,494.94 | align="right" |1,688,547 <ref name="long_an_census_2019_news">{{cite web|url=http://baolongan.vn/tinh-den-0-gio-ngay-01-4-2019-tong-so-dan-cua-long-an-la-1-688-547-nguoi-a80290.html|website=Báo Long An|title=Tính đến 0 giờ ngày 01/4/2019: Tổng số dân của Long An là 1.688.547 người|language=vi|trans-title=At midnight 01/4/2019: The total population of Long An is 1,688,547 people|date=2019-08-09|access-date=14 May 2020}}</ref> | align="right" |376 | align="right" |16.1 | align="right" |0.764 | align="right" |4,012.39 |- |[[ខេត្តឃ្លាំង|ខេត្តសុកត្រាង]] (ឃ្លាំង) |Tỉnh Sóc Trăng |[[ទីរួមខេត្តឃ្លាំង|សកត្រាង]] |Thành phố Sóc Trăng | align="right" |3,311.88 | align="right" |1,199,653 <ref name="soc_trang_census_2019_news">{{cite web|url=https://soctrang.gov.vn/Default.aspx?sname=ubnd-stg&sid=4&pageid=469&catid=2258&id=297531&catname=Tin-tuc--su-kien&title=Hoi-nghi-tong-ket-Tong-dieu-tra-dan-so-va-nha-o-nam-2019|website=Cổng thông tin điện tử tỉnh Sóc Trăng|publisher=[[UBND]] [[Sóc Trăng]]|title=Hội nghị tổng kết Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019|language=vi|trans-title=Meeting to Summarize 2019 Population and Housing Census|date=2019-10-09|access-date=14 May 2020}}</ref> | align="right" |362 | align="right" |32.4 | align="right" |0.715 | align="right" |2,835.46 |- |[[ខេត្តមេ-ស|ខេត្តទៀនយ៉ាង]] (ខេត្តមេ-ស |Tỉnh Tiền Giang |[[មីថរ]] |Mỹ Tho | align="right" |2,510.61 | align="right" |1,764,185 <ref name="tien_giang_census_2019_news">{{cite web|url=http://baolongan.vn/tinh-den-0-gio-ngay-01-4-2019-tong-so-dan-cua-long-an-la-1-688-547-nguoi-a80290.html|website=Báo Long An|title=Dân số Tiền Giang năm 2019 là 1.764.185 người|language=vi|trans-title=Tien Giang's population in 2019 is 1,764,185 people.|date=2019-07-12|access-date=14 May 2020}}</ref> | align="right" |703 | align="right" |14 | align="right" |0.770 | align="right" |3,781.77 |- |[[ខេត្តព្រះត្រពាំង|ខេត្តត្រាវិញ]]​ (ព្រះត្រពាំង) |Tỉnh Trà Vinh |[[ទី​រួម​ខេត្តព្រះត្រពាំង(ខេត្តព្រះត្រពាំង)|ត្រាវិញ]] |Thành phố Trà Vinh | align="right" |2,358.26 | align="right" |1,009,168 <ref name="tra_vinh_census_2019_news">{{cite web|url=https://travinh.baohiemxahoi.gov.vn/tintuc/Pages/hoat-dong-bhxh-dia-phuong.aspx?CateID=52&ItemID=5786|publisher=BẢO HIỂM XÃ HỘI TỈNH TRÀ VINH|website=[[Trà Vinh]] Social Insurance Portal|title=Tổ chức triển khai thực hiện rà soát, xử lý dữ liệu trên phần mềm quản lý hộ gia đình|language=vi|trans-title=Implementing to review and process data on household management software|date=2019-09-26|access-date=14 May 2020}}{{Dead link|date=មិថុនា 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> | align="right" |428 | align="right" |17.2 | align="right" |0.717 | align="right" |2,662.89 |- |[[ខេត្តលង់ហោរ|ខេត្តវិញឡង]] (លង់ហោរ) |Tỉnh Vĩnh Long |[[វិញឡង]] |Thành phố Vĩnh Long | align="right" |1,525.73 | align="right" |1,022,791 <ref name="vinh_long_census_2019_news">{{cite web|url=http://www.baovinhlong.com.vn/thoi-su/201911/10-nam-quy-mo-dan-so-vinh-long-co-ban-on-dinh-2973927/|website=Báo Vĩnh Long|title=10 năm: quy mô dân số Vĩnh Long cơ bản ổn định|language=vi|publisher=[[Vĩnh Long]] Provincial Party Committee|trans-title=10 years: Vinh Long Population is Basically Stable|date=2019-11-14|access-date=14 May 2020}}</ref> | align="right" |670 | align="right" |16.6 | align="right" |0.757 | align="right" |3,360.01 |- |[[ទីក្រុងព្រែកឫស្សី|ទីក្រុងកឹនថឺ]] (ព្រែកឫស្សី) |Thành phố Cần Thơ |ស្រុកនិញគៀវ |Quận Ninh Kiều | align="right" |1,438.96 | align="right" |1,235,171 <ref name="can_tho_census_2019_news">{{cite web|url=https://www.cantho.gov.vn/wps/portal/!ut/p/z1/vVTZjpswFP0V9yFPFvXCEpi3pMpMk0wgmqUZeIkc4gQ3g50hhmnn62ug0ixtNlUqQuJizrnm3HuPUYIeUCJZJdZMCyXZo3mPE2_u4_GAjBx6HU3IJe713XFIozGmE4JmDQDvuXoYJW_5vj80_K-XlIzCez-6pugbSlCSSr3VGYpTJnWmOlgLLtegElzXsdRluis3Zq2D26dUYsHMt0wJINeZAFoZ_IbrNlgKXgJdMLBkEuwUqBiQGQMKSJYDiklQ77lNxRLF3CF44afESlnKLSfwupbPXM8KAkIXPA1sgulvjQdEJKfU6JV_NTWAKe6Gwygk2Pb-jX9HTuN_7Ez_hvZtjK98fJyfNJB9GSL6V8D7MfgwCH_W4CCgFnnwH4yK2Mjs7tUx8NBtnWP2ZTKfDlHcJJS7-UHKvEGzNf_sucRzMEktSldmUByPWIuV41uMdLHHXc-17QDF7ulJC14JVe7q5Lfi5awNzhjd2lxlUXCpUayLktcLZSEeOYqf0_xiy3R20cHvfAdP8h2sfQdru0HjuzaofQeN76DxHdwpWDFofAcVNL6Dje-OtMhtW3SGvtGx2TUHmPj-9JT0TCGU1PyHRg__7ZjZ5ve5b_8UQlibm8EqDN2qvV_uVvms9-kXKqzEJA!!/dz/d5/L2dBISEvZ0FBIS9nQSEh/|website=CỔNG THÔNG TIN ĐIỆN TỬ THÀNH PHỐ CẦN THƠ|title=Hội nghị tổng kết Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019|language=vi|publisher=[[UBND]] [[Cần Thơ]]|trans-title=Meeting on Summary of the 2019 Population and Housing Census|date=2019-10-11|access-date=14 May 2020}}</ref> | align="right" |858 | align="right" |69.7 | align="right" |0.788 | align="right" |6,260.52 |} == ឯកសារយោង == [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ខេត្តរបស់ប្រទេសវៀតណាម]] <references /> 8mdb1eqsrl0rsncfvm2r6bf4ocxcs3t 0 47424 322282 281614 2025-06-19T12:30:53Z EmausBot 3866 ជួសជុលការបញ្ជួនបន្តទ្វេដងទៅ [[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]] 322282 wikitext text/x-wiki #បញ្ជូនបន្ត [[ព្រះអង្គចេក ព្រះអង្គចម]] 4917dkjurw1myr2g7r2dzh6hk0x9ef0 0 47636 322303 321943 2025-06-20T07:34:15Z 202.56.3.83 322303 wikitext text/x-wiki   '''សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា''' គឺជាប្រមុខរបស់[[ព្រះពុទ្ធសាសនានៅកម្ពុជា]]   == ព្រះនាម == ឋានន្តរស័ក្តិរបស់បុព្វបុរសខ្មែរ មានប្រភពមកពី [[ភាសាបាលី]] ។ គោរម្យងារ​ពេញ​លេញ​របស់​ឧត្តម​អយ្យកោ​នៃ​មហានិកាយ គឺ ​សម្ដេច​ព្រះសុមេធាធិបតី ; ''Sumedhādhipati'' មានន័យថា "'''ម្ចាស់ដ៏ឈ្លាសវៃ'''" ។ ក្នុង​លិខិត​ថ្វាយ​ [[នរោត្ដម សីហនុ|​ព្រះមហាវីរក្សត្រ ព្រះ​បាទ នរោត្តមសីហនុ]] ​ព្រះនាម​ខាង​ក្រោម​ត្រូវ​បាន​ប្រើ​សម្រាប់ ​'''សម្តេចព្រះមហាសង្ឃ ទេពវង្ស'''៖ '''សម្តេច​ព្រះ​អគ្គ​មហា​សង្ឃ​រាជា​ធិបតី''' ដែលត្រូវបានបកប្រែជា ''''មេដឹកនាំកំពូលបុព្វបុរសកំពូល'''<nowiki/>' ។ <ref name="Sihanouk site">[http://www.norodomsihanouk.info/ Website of Norodom Sihanouk]</ref> គោរម្យងារពេញទំហឹងរបស់ សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ នៃព្រះធម្មយុត្តិកនិកាយ គឺ សម្តេចព្រះអភិសិរីសុគន្ធាមហាសង្ឃរាជាធិបតី ''(Abhisirī Sugandhā Mahāsangharājādhipati)'' ចំណង​ជើង​នេះ​មាន​ន័យ​ថា ''''គុណ​ដ៏​ខ្ពង់​ខ្ពស់ និង​គុណធម៌​ដ៏​បរិសុទ្ធ ជា​អ្នក​ដឹកនាំ​ដ៏​ខ្ពង់ខ្ពស់'''<nowiki/>'។ នៅ​ក្នុង​លិខិត​ថ្វាយ​ព្រះ​មហាវីរក្សត្រ ព្រះ​បាទ​សីហនុ នាម​ជា​អក្សរ​កាត់​ត្រូវ​បាន​ប្រើ​ក្នុង​វចនានុក្រម​ថា '''សម្តេច​ព្រះសង្ឃរាជ''' ។<ref name="Sihanouk site"/> == ប្រវត្តិសាស្ត្រ == នៅចន្លោះឆ្នាំ ១៨៥៥ ដល់ ១៩៨១ មានបុព្វបុរសកំពូលពីរនៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា៖ មួយសម្រាប់ទីកន្លែងកម្ពុជានៃបែបថៃ [[ធម្មយុត្តិកនិកាយ]] និងមួយទៀតសម្រាប់ [[មហានិកាយ]] ។ នៅឆ្នាំ ១៩៨១ ក្រោមការគ្រប់គ្រង [[សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា|របស់សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា]] ដែលគាំទ្រដោយវៀតណាម ព្រះតេជគុណ [[ទេព វង្ស]] ត្រូវបានជ្រើសរើសជាព្រះអយ្យកោនៃ ''[[ព្រះសង្ឃ (ពុទ្ធសាសនា)|ព្រះសង្ឃ]]'' បង្រួបបង្រួមថ្មី ដែលយកគំរូតាម [[ព្រះពុទ្ធសាសនា​នៅ​វៀតណាម|ក្រុមជំនុំព្រះពុទ្ធសាសនាថេរវាទវៀតណាម]] ។ បន្ទាប់ពីការចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀង [[កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស|ទីក្រុងប៉ារីស]] ឆ្នាំ ១៩៩១ [[បញ្ជីព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា|ព្រះបាទ]] [[នរោត្ដម សីហនុ|នរោត្តមសីហនុ]] បានតែងតាំងព្រះតេជគុណ [[បួរ គ្រី]] ជាឧត្តមឧត្តមនៃធម្មយុត្តិកនិកាយ។ សព្វ​ថ្ងៃ​នេះ បញ្ជា​ទាំង​ពីរ​គឺ​ត្រូវ​ដឹក​នាំ​ដោយ​បុព្វបុរស​រៀងៗ​ខ្លួន មិន​ដូច​នៅ [[ថៃ|​ប្រទេស​ថៃ]] ​ដែល​មាន​តែ [[អយ្យកោនៃប្រទេសថៃ|​សម្ដេច​អយ្យកោ]] ​តែ​មួយព្រះអង្គទេ​ដែល​បញ្ជា​ទាំង​ពីរ។ [[សភាធម្មនុញ្ញកម្ពុជា។|រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]] ផ្តល់អាសនៈមួយនៅលើ [[នយោបាយនៅកម្ពុជា|ក្រុមប្រឹក្សារាជបល្ល័ង្ក]] ដល់បុព្វបុរសកំពូលទាំងពីរ ដូច្នេះផ្តល់ការលើកឡើងនីមួយៗក្នុងការជ្រើសរើសអធិបតេយ្យភាពកម្ពុជា។ នៅឆ្នាំ ២០០៦ ទេព វង្ស ត្រូវបានលើកតម្កើងឋានៈជា '''ឧត្តមបុព្វបុរស''', <ref name="tv1">[[The Cambodia Daily|Cambodia Daily]] article on [http://ki-media.blogspot.com/2006/05/former-member-of-vietnamese-installed.html KI Media]</ref> ខណៈព្រះតេជគុណ នន់ ង៉ែត ត្រូវបានលើកតម្កើងជាបន្តបន្ទាប់ជាឧត្តមបុព្វបុរសនៃមហានិកាយ។ ទេព វង្ស ជា​ព្រះសង្ឃ​ទីមួយ​ក្នុង​រយៈពេល​១៥០​ឆ្នាំ​ដែល​បាន​គ្រង​តំណែង​ជា​សម្តេច​ព្រះសង្ឃរាជ។ <ref name="tv1" /> == បញ្ជីឈ្មោះសង្ឃរាជខ្មែរ == === អយ្យកោ មហានិកាយ === {| class="wikitable" !# !ព្រះរូប !ព្រះនាមដើម !ព្រះនាមធម៌ !ព្រះនាម !ប្រសូត និងមរណភាព (ឆ្នាំ) ! !ការកាន់កាប់តំណែង (ឆ្នាំ) !ចំណាំ |- |១ |[[ឯកសារ:Flag_of_Buddhism.svg|100x100ភីកសែល]] |[[និល ទៀង]] |សុវណ្ណកេសរោ |សម្តេចព្រះមហាសង្ឃរាជ |១៨២៣-១៩១៣ | |1859-1913 | |- |២ |[[ឯកសារ:Flag_of_Buddhism.svg|100x100ភីកសែល]] |[[កែ អ៊ុក]] |ឥន្ទត្ថេរោ |សម្ដេចព្រះធម្មលិខិត |១៨៥១-១៩៣៦ | |១៩១៤–១៩៣០ |<ref>{{Cite web|url=https://watkhmers.org/%E1%9E%9F%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9F%81%E1%9E%85%E1%9E%9F%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%83-%E1%9E%80%E1%9F%82-%E1%9E%A2%E1%9F%8A%E1%9E%BB%E1%9E%80/|title=សម្តេចសង្ឃ កែ អ៊ុក|last=វត្តខេមររតនារាម|website=watkhmers.org|access-date=2019-10-07}}</ref> |- |៣ |[[ឯកសារ:Park-hin_Souverains_et_notabilites_d'Indochine_(cropped).png|144x144ភីកសែល]] |[[ប្រាក់ ហ៊ិន]] |សុធម្មត្ថេរោ |សម្តេចព្រះមហាសុមេធាធិបតី |១៨៦៣-១៩៤៧ | |១៩៣០-១៩៤៧ |<ref>{{Cite web|url=https://watkhmers.org/%e1%9e%9f%e1%9e%98%e1%9f%92%e1%9e%8f%e1%9f%81%e1%9e%85%e1%9e%9f%e1%9e%84%e1%9f%92%e1%9e%83-%e1%9e%94%e1%9f%92%e1%9e%9a%e1%9e%b6%e1%9e%80%e1%9f%8b-%e1%9e%a0%e1%9f%8a%e1%9e%b7%e1%9e%93/|title=សម្តេចសង្ឃ ប្រាក់ ហ៊ិន|last=វត្តខេមររតនារាម|website=watkhmers.org|access-date=2019-10-07}}</ref> |- |៤ |[[ឯកសារ:Jhotañano_Chuon_Nath_ជួនណាត_1961.jpg|137x137ភីកសែល]] |[[ជួន ណាត]] |ជោតញ្ញាណោ |សម្តេចព្រះមហាសុមេធាធិបតី |១៨៨៣-១៩៦៩ | |១៩៤៨–១៩៦៩ |<ref name="Harris2008p782">{{Harv|Harris|2001|p=78}}</ref> |- |៥ |[[ឯកសារ:Hout_Tat_Souverains_et_notabilites_d'Indochine_(cropped).jpg|132x132ភីកសែល]] |[[ហួត តាត]] |វជិរបញ្ញោ |សម្តេចព្រះមហាសុមេធាធិបតី |១៨៩២-១៩៧៥ | |១៩៦៩–១៩៧៥<ref name="Harris2008p782" /> |មរណភាព​ដោយ​ការ​ប្រហារ​ជីវិត​[[ខ្មែរក្រហម]]នៅ​វត្ត​ប្រាង្គ [[ភ្នំឧដុង្គ]]<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=lu6Mj0A7CpYC&q=Huot+Tat&pg=PA361|title=Genocide in Cambodia: Documents from the Trial of Pol Pot and Ieng Sary|last1=Pot|first1=Pol|last2=Sary|first2=Ieng|last3=révolutionnaire|first3=Cambodia Tribunal populaire|date=2000-04-04|publisher=University of Pennsylvania Press|isbn=9780812235395|location=|pages=361|language=en}}</ref> |- | | |នៅក្នុងរបបកុម្មុយនិស្ត | | | | |១៩៧៥-១០០១ | |- |៦ |[[ឯកសារ:Flag_of_Buddhism.svg|100x100ភីកសែល]] |[[ទេព វង្ស]] | |សម្តេចព្រះមហាសុមេធាធិបតី |១៩៣២-២០២៤ | |១៩៩១–២០២៤ |<small>បាន​លើក​តម្កើង​ឋានៈ​ជាសម្តេចព្រះសង្ឃរាជនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា</small> |- |៧ |[[ឯកសារ:Flag_of_Buddhism.svg|100x100ភីកសែល]] |[[នន្ទ ង៉ែត]] |បស្សទ្ធិសម្ពោជ្ឈង្គោ |សម្តេចព្រះមហាសុមេធាធិបតី |១៩២២–បច្ចុប្បន្ន | |២០២៤–បច្ចុប្បន្ន |<small>បាន​លើក​តម្កើង​ឋានៈ​ជាសម្តេចព្រះសង្ឃរាជនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា២០២៥</small> |- |៨ | |អំ​លឹម ហេង | |សម្តេចព្រះមហាសុមេធាធិបតី |១៩៦៥–បច្ចុប្បន្ន | |២០២៥–បច្ចុប្បន្ន | |} === ឧត្តម​អយ្យកោ​នៃ ធម្មយុត្តិកនិកាយ === {| class="wikitable" !# !ព្រះរូប !ព្រះនាមដើម !ព្រះនាមធម៌ !ព្រះនាម !ប្រសូត និងមរណភាព (ឆ្នាំ) !ការកាន់កាប់តំណែង (ឆ្នាំ) !ចំណាំ |- |១ |[[ឯកសារ:Flag_of_Buddhism.svg|100x100ភីកសែល]] |ប៉ាន |បញ្ញាសីលោ |សម្តេចព្រះសុគន្ធាធិបតី |១៨២៦-១៨៩៣ |១៨៥៥–១៨៩៣ |<ref name="Harris2001p83">{{Harv|Harris|2001|p=83}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://baphnommyhomeland.blogspot.com/2015/06/blog-post.html|title=ព្រះរាជជីវប្រវត្តិសង្ខេបរបស់សម្តេចព្រះសុគន្ធាសង្ឃរាជាធិបតី សម្តេចព្រះសង្ឃរាជទី១ នៃគណៈធម្មយុត្តិកនិកាយ នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|last=បាភ្នំស្រុកកំណើតខ្|website=baphnommyhomeland.blogspot.com|access-date=2019-10-07}}</ref> |- |២ |[[ឯកសារ:Flag_of_Buddhism.svg|100x100ភីកសែល]] |អៀម |ភទ្ទគូ |សម្តេចព្រះមង្គលទេពាចារ្យ |១៨៤៩-១៩២២ |១៨៩៣-១៩២២ |<ref name="Vat Padumavati2">{{Cite web|url=http://www.haotrai.com/kh/%E1%9E%8A%E1%9F%86%E1%9E%8E%E1%9E%B9%E1%9E%84%E1%9E%95%E1%9F%92%E1%9E%9F%E1%9F%81%E1%9E%84%E1%9F%97/90/%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%9C%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%B7-%E1%9E%9C%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%94%E1%9E%91%E1%9E%BB%E1%9E%98%E1%9E%9C%E1%9E%8F%E1%9E%B8%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%9C%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%98|title=ប្រវត្តិ វត្តបទុមវតីរាជវរាម|last=ហោត្រៃ|website=haotrai.com|access-date=2019-10-07}}</ref> |- |៣ |[[ឯកសារ:Flag_of_Buddhism.svg|100x100ភីកសែល]] |ស៊ុក |បញ្ញាទីបោ |សម្តេចព្រះមង្គលទេពាចារ្យ |១៨៦១-១៩៤៣ |១៩២៣-១៩៤៣ |<ref name="Vat Padumavati2" /> |- |៤ |[[ឯកសារ:Flag_of_Buddhism.svg|100x100ភីកសែល]] |អ៊ុង ស្រី |ពុទ្ធនាគោ |សម្តេចព្រះសុធម្មាធិបតី |១៨៧០-១៩៥៦ |១៩៤៣-១៩៥៦ |<ref name="Vat Padumavati2" /> |- |៥ | |[[ភុល ទេស]] |ឥន្ទញាណោ |សម្តេចព្រះសុធម្មាធិបតី |១៨៩១-១៩៦៦ |១៩៥៦-១៩៦៦ |<ref name="Vat Padumavati2" /> |- |៦ |[[ឯកសារ:Flag_of_Buddhism.svg|100x100ភីកសែល]] |ទេព លឿង |គន្ធរោ |សម្តេចព្រះសុធម្មាធិបតី |១៨៨៣-១៩៧៥ |១៩៦៦-១៩៧៥ |<small>មរណភាពតែពីរថ្ងៃមុន[[ការដួលរលំទីក្រុងភ្នំពេញ]]ដោយ[[ខ្មែរក្រហម]]</small><ref name="Vat Padumavati2" /><ref>{{Cite web|url=http://5000-years.org/en/read/1134|title=សម្ដេចព្រះសុធម្មាធិបតី គណៈធម្មយុត្តិកនិកាយ គន្ធរោ ទេព លឿង|last=៥០០០ឆ្នាំ|website=5000-years.org|access-date=2019-10-07|archivedate=2019-10-07|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191007162031/http://5000-years.org/en/read/1134|url-status=dead}}</ref> |- |៧ |[[ឯកសារ:Flag_of_Buddhism.svg|100x100ភីកសែល]] |ហ៊ី ជា | |សម្តេចព្រះសង្ឃរាជ | ?-១៩៧៥ |១៩៧៥ (តិចជាងមួយសប្តាហ៍) |<small>ស្តីទីជាសម្តេចព្រះសង្ឃរាជធម្មយុត្តិកា និក្យា</small><ref name="Vat Padumavati2" /> |- |៨ |[[ឯកសារ:Bour_kry.jpg|133x133ភីកសែល]] |[[បួរ គ្រី]] |ចន្ទតិរិកោ |សម្តេចព្រះអភិសិរីសុគន្ធា មហាសង្ឃរាជាធិបតី |១៩៤៥–បច្ចុប្បន្ន |១៩៩១–បច្ចុប្បន្ន |<small>កាន់ព្រះនាមថា "សម្តេចព្រះសុគន្ធាធិបតិ" ពីឆ្នាំ១៩៩១ លើក​ឡើង​ដល់​ព្រះនាមបច្ចុប្បន្ន​ក្នុង​ឆ្នាំ ២០០៧</small> |} === ប្រមុខ​សង្ឃ​បង្រួបបង្រួម​កម្ពុជា === {| class="wikitable" !# !ព្រះរូប !ព្រះនាមដើម !ព្រះនាមធម៌ !និកាយដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធ !ប្រសូត និងមរណភាព (ឆ្នាំ) !ការកាន់កាប់តំណែង (ឆ្នាំ) |- |១ |[[ឯកសារ:Flag_of_Buddhism.svg|100x100ភីកសែល]] |[[ទេព វង្ស]] | |មហានិកាយ |១៩៣២–២០២៤ |១៩៨១–១៩៩១ |} === សម្តេចព្រះសង្ឃរាជនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាដែលកំពុងនិរទេសខ្លួន === {| class="wikitable" !# !ព្រះរូប !ព្រះនាមដើម !ព្រះនាមធម៌ !និកាយដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធ !ប្រសូត និងមរណភាព (ឆ្នាំ) !ការកាន់កាប់តំណែង (ឆ្នាំ) |- |១ |[[ឯកសារ:Maha_Ghosa_Ananda.jpg|150x150ភីកសែល]] |វ៉ា យ៉ាវ |[[សម្ដេចព្រះមហាឃោសានន្ទ|ឃោសានន្ទ]] |មហានិកាយ |១៩១៣-២០០៧ |១៩៨៨–២០០៧ |} ចំណាំ: ក្នុងឆ្នាំ១៩៨៨ មហាឃោសានន្ទ ត្រូវបានជ្រើសរើសជាបុព្វបុរសកំពូលដោយក្រុមព្រះសង្ឃនិរទេសខ្លួននៅទីក្រុងប៉ារីស ក្នុងអំឡុងពេលដូចគ្នានេះ ទេព វង្ស បានកាន់កាប់ការិយាល័យដូចគ្នានៅព្រះសង្ឃខ្មែររួបរួម បន្ទាប់ពីឆ្នាំ១៩៩១ ទេព វង្ស ត្រូវ​បាន​គេ​ទទួល​ស្គាល់​ថា​ជា​ព្រះ​មហា​និកាយ​នៅ​កម្ពុជា<ref>{{Harv|Harris|2001|p=70}}</ref> === សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា === {| class="wikitable" !# !ព្រះរូប !ព្រះនាមដើម !ព្រះនាមធម៌ !ព្រះនាម !និកាយដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធ !ប្រសូត និងមរណភាព (ឆ្នាំ) !ការកាន់កាប់តំណែង (ឆ្នាំ) |- |១ |[[ឯកសារ:Flag_of_Buddhism.svg|100x100ភីកសែល]] |ទេព វង្ស | |សម្តេចព្រះអគ្គមហាសង្ឃរាជាធិបតី |មហានិកាយ |១៩៣២–២០២៤ |២០០៦–បច្ចុប្បន្ន |} == កំណត់ចំណាំ == == ឯកសារយោង == <references /> [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ព្រះពុទ្ធសាសនា]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ព្រះសង្ឃខ្មែរ]] 7ok1ycdvhv8mx3r3sipvapxh97bs41w 322304 322303 2025-06-20T07:38:20Z 202.56.3.83 322304 wikitext text/x-wiki   '''សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា''' គឺជាប្រមុខរបស់[[ព្រះពុទ្ធសាសនានៅកម្ពុជា]]   == ព្រះនាម == ឋានន្តរស័ក្តិរបស់បុព្វបុរសខ្មែរ មានប្រភពមកពី [[ភាសាបាលី]] ។ គោរម្យងារ​ពេញ​លេញ​របស់​ឧត្តម​អយ្យកោ​នៃ​មហានិកាយ គឺ ​សម្ដេច​ព្រះសុមេធាធិបតី ; ''Sumedhādhipati'' មានន័យថា "'''ម្ចាស់ដ៏ឈ្លាសវៃ'''" ។ ក្នុង​លិខិត​ថ្វាយ​ [[នរោត្ដម សីហនុ|​ព្រះមហាវីរក្សត្រ ព្រះ​បាទ នរោត្តមសីហនុ]] ​ព្រះនាម​ខាង​ក្រោម​ត្រូវ​បាន​ប្រើ​សម្រាប់ ​'''សម្តេចព្រះមហាសង្ឃ ទេពវង្ស'''៖ '''សម្តេច​ព្រះ​អគ្គ​មហា​សង្ឃ​រាជា​ធិបតី''' ដែលត្រូវបានបកប្រែជា ''''មេដឹកនាំកំពូលបុព្វបុរសកំពូល'''<nowiki/>' ។ <ref name="Sihanouk site">[http://www.norodomsihanouk.info/ Website of Norodom Sihanouk]</ref> គោរម្យងារពេញទំហឹងរបស់ សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ នៃព្រះធម្មយុត្តិកនិកាយ គឺ សម្តេចព្រះអភិសិរីសុគន្ធាមហាសង្ឃរាជាធិបតី ''(Abhisirī Sugandhā Mahāsangharājādhipati)'' ចំណង​ជើង​នេះ​មាន​ន័យ​ថា ''''គុណ​ដ៏​ខ្ពង់​ខ្ពស់ និង​គុណធម៌​ដ៏​បរិសុទ្ធ ជា​អ្នក​ដឹកនាំ​ដ៏​ខ្ពង់ខ្ពស់'''<nowiki/>'។ នៅ​ក្នុង​លិខិត​ថ្វាយ​ព្រះ​មហាវីរក្សត្រ ព្រះ​បាទ​សីហនុ នាម​ជា​អក្សរ​កាត់​ត្រូវ​បាន​ប្រើ​ក្នុង​វចនានុក្រម​ថា '''សម្តេច​ព្រះសង្ឃរាជ''' ។<ref name="Sihanouk site"/> == ប្រវត្តិសាស្ត្រ == នៅចន្លោះឆ្នាំ ១៨៥៥ ដល់ ១៩៨១ មានបុព្វបុរសកំពូលពីរនៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា៖ មួយសម្រាប់ទីកន្លែងកម្ពុជានៃបែបថៃ [[ធម្មយុត្តិកនិកាយ]] និងមួយទៀតសម្រាប់ [[មហានិកាយ]] ។ នៅឆ្នាំ ១៩៨១ ក្រោមការគ្រប់គ្រង [[សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា|របស់សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា]] ដែលគាំទ្រដោយវៀតណាម ព្រះតេជគុណ [[ទេព វង្ស]] ត្រូវបានជ្រើសរើសជាព្រះអយ្យកោនៃ ''[[ព្រះសង្ឃ (ពុទ្ធសាសនា)|ព្រះសង្ឃ]]'' បង្រួបបង្រួមថ្មី ដែលយកគំរូតាម [[ព្រះពុទ្ធសាសនា​នៅ​វៀតណាម|ក្រុមជំនុំព្រះពុទ្ធសាសនាថេរវាទវៀតណាម]] ។ បន្ទាប់ពីការចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀង [[កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស|ទីក្រុងប៉ារីស]] ឆ្នាំ ១៩៩១ [[បញ្ជីព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា|ព្រះបាទ]] [[នរោត្ដម សីហនុ|នរោត្តមសីហនុ]] បានតែងតាំងព្រះតេជគុណ [[បួរ គ្រី]] ជាឧត្តមឧត្តមនៃធម្មយុត្តិកនិកាយ។ សព្វ​ថ្ងៃ​នេះ បញ្ជា​ទាំង​ពីរ​គឺ​ត្រូវ​ដឹក​នាំ​ដោយ​បុព្វបុរស​រៀងៗ​ខ្លួន មិន​ដូច​នៅ [[ថៃ|​ប្រទេស​ថៃ]] ​ដែល​មាន​តែ [[អយ្យកោនៃប្រទេសថៃ|​សម្ដេច​អយ្យកោ]] ​តែ​មួយព្រះអង្គទេ​ដែល​បញ្ជា​ទាំង​ពីរ។ [[សភាធម្មនុញ្ញកម្ពុជា។|រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]] ផ្តល់អាសនៈមួយនៅលើ [[នយោបាយនៅកម្ពុជា|ក្រុមប្រឹក្សារាជបល្ល័ង្ក]] ដល់បុព្វបុរសកំពូលទាំងពីរ ដូច្នេះផ្តល់ការលើកឡើងនីមួយៗក្នុងការជ្រើសរើសអធិបតេយ្យភាពកម្ពុជា។ នៅឆ្នាំ ២០០៦ ទេព វង្ស ត្រូវបានលើកតម្កើងឋានៈជា '''ឧត្តមបុព្វបុរស''', <ref name="tv1">[[The Cambodia Daily|Cambodia Daily]] article on [http://ki-media.blogspot.com/2006/05/former-member-of-vietnamese-installed.html KI Media]</ref> ខណៈព្រះតេជគុណ នន់ ង៉ែត ត្រូវបានលើកតម្កើងជាបន្តបន្ទាប់ជាឧត្តមបុព្វបុរសនៃមហានិកាយ។ ទេព វង្ស ជា​ព្រះសង្ឃ​ទីមួយ​ក្នុង​រយៈពេល​១៥០​ឆ្នាំ​ដែល​បាន​គ្រង​តំណែង​ជា​សម្តេច​ព្រះសង្ឃរាជ។ <ref name="tv1" /> == បញ្ជីឈ្មោះសង្ឃរាជខ្មែរ == === អយ្យកោ មហានិកាយ === {| class="wikitable" !# !ព្រះរូប !ព្រះនាមដើម !ព្រះនាមធម៌ !ព្រះនាម !ប្រសូត និងមរណភាព (ឆ្នាំ) ! !ការកាន់កាប់តំណែង (ឆ្នាំ) !ចំណាំ |- |១ |[[ឯកសារ:Flag_of_Buddhism.svg|100x100ភីកសែល]] |[[និល ទៀង]] |សុវណ្ណកេសរោ |សម្តេចព្រះមហាសង្ឃរាជ |១៨២៣-១៩១៣ | |1859-1913 | |- |២ |[[ឯកសារ:Flag_of_Buddhism.svg|100x100ភីកសែល]] |[[កែ អ៊ុក]] |ឥន្ទត្ថេរោ |សម្ដេចព្រះធម្មលិខិត |១៨៥១-១៩៣៦ | |១៩១៤–១៩៣០ |<ref>{{Cite web|url=https://watkhmers.org/%E1%9E%9F%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9F%81%E1%9E%85%E1%9E%9F%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%83-%E1%9E%80%E1%9F%82-%E1%9E%A2%E1%9F%8A%E1%9E%BB%E1%9E%80/|title=សម្តេចសង្ឃ កែ អ៊ុក|last=វត្តខេមររតនារាម|website=watkhmers.org|access-date=2019-10-07}}</ref> |- |៣ |[[ឯកសារ:Park-hin_Souverains_et_notabilites_d'Indochine_(cropped).png|144x144ភីកសែល]] |[[ប្រាក់ ហ៊ិន]] |សុធម្មត្ថេរោ |សម្តេចព្រះមហាសុមេធាធិបតី |១៨៦៣-១៩៤៧ | |១៩៣០-១៩៤៧ |<ref>{{Cite web|url=https://watkhmers.org/%e1%9e%9f%e1%9e%98%e1%9f%92%e1%9e%8f%e1%9f%81%e1%9e%85%e1%9e%9f%e1%9e%84%e1%9f%92%e1%9e%83-%e1%9e%94%e1%9f%92%e1%9e%9a%e1%9e%b6%e1%9e%80%e1%9f%8b-%e1%9e%a0%e1%9f%8a%e1%9e%b7%e1%9e%93/|title=សម្តេចសង្ឃ ប្រាក់ ហ៊ិន|last=វត្តខេមររតនារាម|website=watkhmers.org|access-date=2019-10-07}}</ref> |- |៤ |[[ឯកសារ:Jhotañano_Chuon_Nath_ជួនណាត_1961.jpg|137x137ភីកសែល]] |[[ជួន ណាត]] |ជោតញ្ញាណោ |សម្តេចព្រះមហាសុមេធាធិបតី |១៨៨៣-១៩៦៩ | |១៩៤៨–១៩៦៩ |<ref name="Harris2008p782">{{Harv|Harris|2001|p=78}}</ref> |- |៥ |[[ឯកសារ:Hout_Tat_Souverains_et_notabilites_d'Indochine_(cropped).jpg|132x132ភីកសែល]] |[[ហួត តាត]] |វជិរបញ្ញោ |សម្តេចព្រះមហាសុមេធាធិបតី |១៨៩២-១៩៧៥ | |១៩៦៩–១៩៧៥<ref name="Harris2008p782" /> |មរណភាព​ដោយ​ការ​ប្រហារ​ជីវិត​[[ខ្មែរក្រហម]]នៅ​វត្ត​ប្រាង្គ [[ភ្នំឧដុង្គ]]<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=lu6Mj0A7CpYC&q=Huot+Tat&pg=PA361|title=Genocide in Cambodia: Documents from the Trial of Pol Pot and Ieng Sary|last1=Pot|first1=Pol|last2=Sary|first2=Ieng|last3=révolutionnaire|first3=Cambodia Tribunal populaire|date=2000-04-04|publisher=University of Pennsylvania Press|isbn=9780812235395|location=|pages=361|language=en}}</ref> |- | | |នៅក្នុងរបបកុម្មុយនិស្ត | | | | |១៩៧៥-១០០១ | |- |៦ |[[ឯកសារ:Flag_of_Buddhism.svg|100x100ភីកសែល]] |[[ទេព វង្ស]] | |សម្តេចព្រះមហាសុមេធាធិបតី |១៩៣២-២០២៤ | |១៩៩១–២០២៤ |<small>បាន​លើក​តម្កើង​ឋានៈ​ជាសម្តេចព្រះសង្ឃរាជនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា</small> |- |៧ |[[ឯកសារ:Flag_of_Buddhism.svg|100x100ភីកសែល]] |[[នន្ទ ង៉ែត]] |បស្សទ្ធិសម្ពោជ្ឈង្គោ |សម្តេចព្រះអគ្គមហាសង្ឃរាជាធិបតី កិត្តិឧទ្ទេសបណ្ឌិត |១៩២៤–បច្ចុប្បន្ន | |២០២៤–បច្ចុប្បន្ន |<small>បាន​លើក​តម្កើង​ឋានៈ​ជាសម្តេចព្រះសង្ឃរាជនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា២០២៥</small> |} === ឧត្តម​អយ្យកោ​នៃ ធម្មយុត្តិកនិកាយ === {| class="wikitable" !# !ព្រះរូប !ព្រះនាមដើម !ព្រះនាមធម៌ !ព្រះនាម !ប្រសូត និងមរណភាព (ឆ្នាំ) !ការកាន់កាប់តំណែង (ឆ្នាំ) !ចំណាំ |- |១ |[[ឯកសារ:Flag_of_Buddhism.svg|100x100ភីកសែល]] |ប៉ាន |បញ្ញាសីលោ |សម្តេចព្រះសុគន្ធាធិបតី |១៨២៦-១៨៩៣ |១៨៥៥–១៨៩៣ |<ref name="Harris2001p83">{{Harv|Harris|2001|p=83}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://baphnommyhomeland.blogspot.com/2015/06/blog-post.html|title=ព្រះរាជជីវប្រវត្តិសង្ខេបរបស់សម្តេចព្រះសុគន្ធាសង្ឃរាជាធិបតី សម្តេចព្រះសង្ឃរាជទី១ នៃគណៈធម្មយុត្តិកនិកាយ នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|last=បាភ្នំស្រុកកំណើតខ្|website=baphnommyhomeland.blogspot.com|access-date=2019-10-07}}</ref> |- |២ |[[ឯកសារ:Flag_of_Buddhism.svg|100x100ភីកសែល]] |អៀម |ភទ្ទគូ |សម្តេចព្រះមង្គលទេពាចារ្យ |១៨៤៩-១៩២២ |១៨៩៣-១៩២២ |<ref name="Vat Padumavati2">{{Cite web|url=http://www.haotrai.com/kh/%E1%9E%8A%E1%9F%86%E1%9E%8E%E1%9E%B9%E1%9E%84%E1%9E%95%E1%9F%92%E1%9E%9F%E1%9F%81%E1%9E%84%E1%9F%97/90/%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%9C%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%B7-%E1%9E%9C%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%94%E1%9E%91%E1%9E%BB%E1%9E%98%E1%9E%9C%E1%9E%8F%E1%9E%B8%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%9C%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%98|title=ប្រវត្តិ វត្តបទុមវតីរាជវរាម|last=ហោត្រៃ|website=haotrai.com|access-date=2019-10-07}}</ref> |- |៣ |[[ឯកសារ:Flag_of_Buddhism.svg|100x100ភីកសែល]] |ស៊ុក |បញ្ញាទីបោ |សម្តេចព្រះមង្គលទេពាចារ្យ |១៨៦១-១៩៤៣ |១៩២៣-១៩៤៣ |<ref name="Vat Padumavati2" /> |- |៤ |[[ឯកសារ:Flag_of_Buddhism.svg|100x100ភីកសែល]] |អ៊ុង ស្រី |ពុទ្ធនាគោ |សម្តេចព្រះសុធម្មាធិបតី |១៨៧០-១៩៥៦ |១៩៤៣-១៩៥៦ |<ref name="Vat Padumavati2" /> |- |៥ | |[[ភុល ទេស]] |ឥន្ទញាណោ |សម្តេចព្រះសុធម្មាធិបតី |១៨៩១-១៩៦៦ |១៩៥៦-១៩៦៦ |<ref name="Vat Padumavati2" /> |- |៦ |[[ឯកសារ:Flag_of_Buddhism.svg|100x100ភីកសែល]] |ទេព លឿង |គន្ធរោ |សម្តេចព្រះសុធម្មាធិបតី |១៨៨៣-១៩៧៥ |១៩៦៦-១៩៧៥ |<small>មរណភាពតែពីរថ្ងៃមុន[[ការដួលរលំទីក្រុងភ្នំពេញ]]ដោយ[[ខ្មែរក្រហម]]</small><ref name="Vat Padumavati2" /><ref>{{Cite web|url=http://5000-years.org/en/read/1134|title=សម្ដេចព្រះសុធម្មាធិបតី គណៈធម្មយុត្តិកនិកាយ គន្ធរោ ទេព លឿង|last=៥០០០ឆ្នាំ|website=5000-years.org|access-date=2019-10-07|archivedate=2019-10-07|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191007162031/http://5000-years.org/en/read/1134|url-status=dead}}</ref> |- |៧ |[[ឯកសារ:Flag_of_Buddhism.svg|100x100ភីកសែល]] |ហ៊ី ជា | |សម្តេចព្រះសង្ឃរាជ | ?-១៩៧៥ |១៩៧៥ (តិចជាងមួយសប្តាហ៍) |<small>ស្តីទីជាសម្តេចព្រះសង្ឃរាជធម្មយុត្តិកា និក្យា</small><ref name="Vat Padumavati2" /> |- |៨ |[[ឯកសារ:Bour_kry.jpg|133x133ភីកសែល]] |[[បួរ គ្រី]] |ចន្ទតិរិកោ |សម្តេចព្រះអភិសិរីសុគន្ធា មហាសង្ឃរាជាធិបតី |១៩៤៥–បច្ចុប្បន្ន |១៩៩១–បច្ចុប្បន្ន |<small>កាន់ព្រះនាមថា "សម្តេចព្រះសុគន្ធាធិបតិ" ពីឆ្នាំ១៩៩១ លើក​ឡើង​ដល់​ព្រះនាមបច្ចុប្បន្ន​ក្នុង​ឆ្នាំ ២០០៧</small> |} === ប្រមុខ​សង្ឃ​បង្រួបបង្រួម​កម្ពុជា === {| class="wikitable" !# !ព្រះរូប !ព្រះនាមដើម !ព្រះនាមធម៌ !និកាយដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធ !ប្រសូត និងមរណភាព (ឆ្នាំ) !ការកាន់កាប់តំណែង (ឆ្នាំ) |- |១ |[[ឯកសារ:Flag_of_Buddhism.svg|100x100ភីកសែល]] |[[ទេព វង្ស]] | |មហានិកាយ |១៩៣២–២០២៤ |១៩៨១–១៩៩១ |} === សម្តេចព្រះសង្ឃរាជនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាដែលកំពុងនិរទេសខ្លួន === {| class="wikitable" !# !ព្រះរូប !ព្រះនាមដើម !ព្រះនាមធម៌ !និកាយដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធ !ប្រសូត និងមរណភាព (ឆ្នាំ) !ការកាន់កាប់តំណែង (ឆ្នាំ) |- |១ |[[ឯកសារ:Maha_Ghosa_Ananda.jpg|150x150ភីកសែល]] |វ៉ា យ៉ាវ |[[សម្ដេចព្រះមហាឃោសានន្ទ|ឃោសានន្ទ]] |មហានិកាយ |១៩១៣-២០០៧ |១៩៨៨–២០០៧ |} ចំណាំ: ក្នុងឆ្នាំ១៩៨៨ មហាឃោសានន្ទ ត្រូវបានជ្រើសរើសជាបុព្វបុរសកំពូលដោយក្រុមព្រះសង្ឃនិរទេសខ្លួននៅទីក្រុងប៉ារីស ក្នុងអំឡុងពេលដូចគ្នានេះ ទេព វង្ស បានកាន់កាប់ការិយាល័យដូចគ្នានៅព្រះសង្ឃខ្មែររួបរួម បន្ទាប់ពីឆ្នាំ១៩៩១ ទេព វង្ស ត្រូវ​បាន​គេ​ទទួល​ស្គាល់​ថា​ជា​ព្រះ​មហា​និកាយ​នៅ​កម្ពុជា<ref>{{Harv|Harris|2001|p=70}}</ref> === សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា === {| class="wikitable" !# !ព្រះរូប !ព្រះនាមដើម !ព្រះនាមធម៌ !ព្រះនាម !និកាយដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធ !ប្រសូត និងមរណភាព (ឆ្នាំ) !ការកាន់កាប់តំណែង (ឆ្នាំ) |- |១ |[[ឯកសារ:Flag_of_Buddhism.svg|100x100ភីកសែល]] |ទេព វង្ស | |សម្តេចព្រះអគ្គមហាសង្ឃរាជាធិបតី |មហានិកាយ |១៩៣២–២០២៤ |២០០៦–បច្ចុប្បន្ន |} == កំណត់ចំណាំ == == ឯកសារយោង == <references /> [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ព្រះពុទ្ធសាសនា]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ព្រះសង្ឃខ្មែរ]] 59l22btkx8xo1u5t37v2jqwaj25bdta 0 48993 322301 318310 2025-06-20T06:25:51Z InternetArchiveBot 32568 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 322301 wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="width:1em;" |- style="text-align:center;" |style="background: #708587;" colspan="2"|<p style="font-family:Khmer OS Battambang; font-size: 15pt; color: #FFFFFF; text-shadow: 0px 0px yellow;> '''កីឡាអាសុីអាគ្នេយ៍ លើកទី៣២''' </p> |- style="text-align:center;" | colspan="2" | |- style="text-align:center;" |style="background: #ABCDEF;" colspan="5" | Logo of Cambodia Host <br> 32nd Sea Games 2023 |- style="background: #f1f5fc;" |- style="vertical-align:left;" |'''ឈ្មោះ​ផ្លូវការណ៍''' |កីឡាអាសុីអាគ្នេយ៍ <br> The Southeast Asian Games |- style="vertical-align:left;" |'''ឈ្មោះហៅកាត់''' |សុីហ្គេម (Sea Games) |- style="vertical-align:left;" |'''អ្នករៀបចំ''' |ប្រទេសកម្ពុជា ម្ចាស់ផ្ទះលើកទី៣២ |- style="vertical-align:left;" |'''បាវចនា''' |កីឡារស់ក្នុងសន្តិភាព <br> (Sports Live in Peace) |- style="vertical-align:left;" |'''ប្រជាជាតិ''' |អាសុីអាគ្នេយ៍ ទាំង (១១) |- style="vertical-align:left;" |'''អត្តពលិក''' |ត្រូវបានប្រកាស (TBA) |- style="vertical-align:left;" |'''វិញ្ញាសារ''' |៦០៨ នៃ ៣៧ ប្រភេទកីឡា |- style="vertical-align:left;" |'''បើកព្រឹត្តិការណ៍''' |០៥ ឧសភា ២០២៣ |- style="vertical-align:left;" |'''បិទព្រឹត្តិការណ៍''' |១៧ ឧសភា ២០២៣ |- style="vertical-align:left;" |'''អធិបតី''' |សម្ដេចនាយករដ្ឋមន្ត្រី [[ហ៊ុនសែន]] |- style="vertical-align:left;" |'''ជម្រើសកីឡាដ្ឋាន''' |កីឡាដ្ឋានជាតិមរតកតេជោ |- style="vertical-align:left;" |'''ថវិកាចំណាយសរុប''' |400$ million |} '''កីឡាអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ២០២៣''' ([[អង់គ្លេស]]: The 2023 Southeast Asian Games) គឺជាការប្រកួតកីឡា នៃប្រជាជាតិអាសុីអាគ្នេយ៍ ដែលត្រូវបានរៀបចំឡើងដោយប្រទេសកម្ពុជា ដែលហៅកាត់ថា [[សុីហ្គេម លើកទី៣២]] (32nd Sea Games) ដែលមានវិញ្ញាសា ៥៨៤ នៃ ៣៧ ប្រភេទកីឡា នៃការបើកព្រឹត្តិការណ៍កីឡាអាសុីអាគ្នេយ៍លើកទី៣២ ដែលធ្វើឡើងនៅទីក្រុងភ្នំពេញ នាថ្ងៃទី ០៥ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៣ ។<ref>NOCC (2023) [https://www.cambodia2023.com/ Cambodia 2023 Southeast Asian Games] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230502024205/https://cambodia2023.com/ |date=2023-05-02 }}, Website: cambodia2023.com, Publication: National Olympic Committee of Cambodia 2023</ref> == ការជ្រើសរើសម្ចាស់ផ្ទះ == '''Host selection''' កម្ពុជា​ត្រូវ​បាន​គេ​បញ្ជាក់​ជា​ផ្លូវ​ការ​ជា​ម្ចាស់​ផ្ទះ​សម្រាប់​ស៊ីហ្គេម​លើក​ទី​៣២ ឆ្នាំ​២០២៣ ។ លោក ថោង ខុន ប្រធាន​គណៈកម្មាធិការ​ជាតិ​អូឡាំពិក​កម្ពុជា បាន​ធ្វើ​សេចក្តី​ប្រកាស​ក្នុង​កិច្ចប្រជុំ​ក្រុមប្រឹក្សា​សហព័ន្ធ​កីឡា​ស៊ីហ្គេម នៅ​សណ្ឋាគារ Fairmount ក្នុង​ប្រទេស​សិង្ហបុរី ។ ដំណឹង​នេះ​បន្ទាប់​ពី​លោក​នាយក​រដ្ឋមន្ត្រី [[ហ៊ុនសែន]] បញ្ជាក់​អំពី​ការ​រចនា​ចុង​ក្រោយ​នៃ​កីឡដ្ឋាន​សំខាន់​របស់​កីឡាសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា ។ កីឡដ្ឋាននេះគឺជាផ្នែកមួយនៃពហុកីឡាដ្ឋានជាតិមរតកតេជោ ដែលគ្រោងចំណាយថវិកាសាងសង់ប្រមាណ ២០០លានដុល្លារ និងគ្រោងនឹងបញ្ចប់នៅឆ្នាំ ២០១៩ ។ ពហុកីឡាដ្ឋាន​ថ្មី​នេះ គឺជា​គន្លឹះ​ក្នុងការ​ជួយ​ព្រះរាជាណាចក្រ​កម្ពុជា​ឱ្យ​ស្របតាម​ស្តង់ដារ​អន្តរជាតិ​ដែល​ទាមទារ​សម្រាប់ធ្វើម្ចាស់ផ្ទះ​ស៊ីហ្គេម ។ រដ្ឋាភិបាល​ចិន​បាន​យល់ព្រម​ផ្តល់​មូលនិធិ​ដល់​ដំណាក់កាល​ទី២ និង​ផ្តល់​ហិរញ្ញប្បទាន​ដល់​ការ​បញ្ចប់​ការ​សាងសង់នៃពហុកីឡដ្ខានថ្មីនេះ ​។ ការសាងសង់បានចាប់ផ្តើមនៅក្នុងខែមេសា ឆ្នាំ 2013 នៅលើដីទំហំ 94 ហិចតា នៅជិតផ្លូវជាតិលេខ 5 ក្នុងខណ្ឌឬស្សីកែវ ភាគខាងជើងនៃរាជធានីភ្នំពេញ ។<ref> Khmer Times (2015) [https://www.khmertimeskh.com/6111/cambodia-confirmed-as-2023-sea-games-hosts/ Cambodia Confirmed as 2023 SEA Games Hosts], Website: khmertimeskh.com, Publication: © Virtus Media Pte., Ltd. (Khmer Times) June 4, 2015 </ref> == ការរៀបចំ == '''Preparation''' ការរៀបចំកីឡាអាសុីអាគ្នេយ៍ លើកដំបូងធ្វើឡើងនៅទីក្រុងបាងកក [[ប្រទេសថៃ]] ក្នុងព្រឹត្តិការណ៍ កីឡាឧបទ្វីបអាសុីអាគ្នេយ៍ ឆ្នាំ ១៩៥៩ "The 1959 Southeast Asian Peninsular Games" ហៅកាត់ថា សេបហ្គេម (Sep Games) ដែលការប្រកួតនេះត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយប្រទេសថៃ ជាមួយនិង សហស្ថាបនិក ប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ ហើយប្រទេសភូមា បានធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះបន្ទាប់ក្នុងឆ្នាំ 1961 និង កម្ពុជាទទួលបានសិទ្ធធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះក្នុងឆ្នាំ 1963 ប៉ុន្តែក្នុងអំឡុងឆ្នាំនោះ កម្ពុជាបានខកខាន ធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះ ដោរសារ បញ្ហានយោបាយក្នុងស្រុក ដូចនេះកម្ពុជា បានខកខានធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះ កីឡាអាសុីអាគ្នេយ៍ អស់រយៈពេល ៦០ឆ្នាំមកហើយបើគិតមកដល់ពេលបច្ចុប្បន្ននេះ ហើយកម្ពុជាទើបតែទទួលបាននូវសិទ្ធរៀបចំធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះកីឡាសុីហ្គេម លើកទី៣២ ក្នុងឆ្នាំ ២០២៣ នេះទេ ដែលវាជាលើកដំបូង និង ជាលើកទី១ ក្នុងការបើកទំព័រប្រវត្តិសាស្ត្រសម្រាប់កម្ពុជាផងដែរ ។<ref> Radio France international (2023) [https://www.rfi.fr/km/%E1%9E%80%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%96%E1%9E%BB%E1%9E%87%E1%9E%B6/20230405-%E1%9E%9F%E1%9F%8A%E1%9E%B8%E1%9E%A0%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9F%81%E1%9E%98-%E1%9E%9B%E1%9E%BE%E1%9E%80%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9F%A3%E1%9F%A2-%E1%9E%93%E1%9F%85%E1%9E%80%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%96%E1%9E%BB%E1%9E%87%E1%9E%B6-%E1%9E%98%E1%9E%B6%E1%9E%93-%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%8F%E1%9E%B7%E1%9E%97%E1%9E%BC-%E1%9E%80%E1%9E%B8%E1%9E%A1%E1%9E%B6-%E1%9E%85%E1%9E%BC%E1%9E%9B-%E1%9E%9A%E1%9E%BD%E1%9E%98-%E1%9E%87%E1%9E%B6%E1%9E%84-%E1%9F%A1%E1%9F%A2-%E1%9F%A0%E1%9F%A0%E1%9F%A0%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%80%E1%9F%8B-%E1%9E%81%E1%9E%8E%E1%9F%88%E1%9E%96%E1%9E%B7%E1%9E%92%E1%9E%B8-%E1%9E%95%E1%9F%92%E1%9E%9B%E1%9E%BC%E1%9E%9C%E1%9E%80%E1%9E%B6%E1%9E%9A-%E1%9E%9F%E1%9E%9B%E1%9F%8B-%E1%9F%A3%E1%9F%A0%E1%9E%90%E1%9F%92%E1%9E%84%E1%9F%83%E1%9E%91%E1%9F%80%E1%9E%8F ស៊ីហ្គេម​លើកទី៣២​នៅកម្ពុជា​ មាន​ប្រតិភូ​កីឡា​ចូល​រួម​ជាង​១២ ០០០នាក់​ ខណៈពិធី​ផ្លូវការ​សល់​៣០ថ្ងៃទៀត], Website: rfi.fr/km, Publication: 05 April 2023 </ref> === ការចំណាយ === '''Budget''' កញ្ចប់ថវិកាដែលបានស្នើឡើងដោយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាសម្រាប់ការប្រកួតកីឡាស៊ីហ្គេមនេះ ត្រូវបានប៉ាន់ស្មានដំបូងថាមានចំនួន 825 ពាន់លានរៀល ដោយស្មើនិង (200 លានដុល្លារអាមេរិក) ។ ដើម្បី​ធានា​ថា​មនុស្ស​ជាអតិបរមា​អាច​ចូល​រួម ឬ ទស្សនា​ការ​ប្រកួត​កីឡា​ចម្រុះ​ថ្នាក់​តំបន់ រដ្ឋាភិបាល​កម្ពុជា​បាន​សម្រេច​លើក​លែង​ថ្លៃ​ចូល​ទស្សនា​កីឡា​គ្រប់​ប្រភេទ​ក្នុង​ព្រឹត្តិការណ៍​នេះ និង​ផ្តល់​សិទ្ធិ​ផ្សាយ​ដោយ​សេរី​ដល់​ប្រព័ន្ធ​ផ្សព្វផ្សាយ ។ ជាប្រពៃណី គណៈប្រតិភូត្រូវបង់ថ្លៃប្រចាំថ្ងៃចំនួន 50 ដុល្លារក្នុងមនុស្សម្នាក់ទៅកាន់ប្រទេសម្ចាស់ផ្ទះនៃការប្រកួតនេះ ដើម្បីរ៉ាប់រងថ្លៃស្នាក់នៅ អាហារ និងការដឹកជញ្ជូនក្នុងប្រទេស ក៏ប៉ុន្តែ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុនសែន បាន​ថ្លែង​ថា ​កម្ពុជា «នឹង​រ៉ាប់រង​យ៉ាង​ពេញលេញ​សម្រាប់​ពួកគេ» ដែលមានន័យថា ម្ចាស់ផ្ទះកម្ពុជា និង Free សម្រាប់ប្រតិភូកីឡា និងកីឡាករទាំងអស់ ហើយបន្ថែមលើការចំណាយ ដែលធ្វើឡើងនៅថ្ងៃទី២៤ ខែមេសា បន្ទាប់ពីលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុនសែន បានប្រកាសថា រាល់ការចំណាយទាំងអស់នឹងត្រូវបានរ៉ាប់រង បន្ថែមចំនួន 7 លានដុល្លារ ដែលសរុបទៅថវិកាពីមុនមានចំនួន 124 លានដុល្លារ ។ បើដូច្នេះមែន វានឹងក្លាយជាស៊ីហ្គេមដែលថ្លៃបំផុតចាប់តាំងពីឆ្នាំ 2015 នៅពេលដែលសិង្ហបុរីបានចំណាយប្រហែល 200 លានដុល្លារសម្រាប់ការប្រកួតនេះ ។ តាមការប្រៀបធៀប វៀតណាមបានចំណាយ 32.8 លានដុល្លារក្នុងឆ្នាំ 2022 ការប្រកួតប្រជែងដំបូងដែលបានគ្រោងទុកនៅឆ្នាំ 2021 ត្រូវបានពន្យារពេលដោយសារជំងឺរាតត្បាត Covid-19 ហ្វីលីពីន 147 លានដុល្លារក្នុងឆ្នាំ 2019 និងម៉ាឡេស៊ី 101 លានដុល្លារក្នុងឆ្នាំ 2017 ។<ref> Cambodiaianese (2023) [https://cambodianess.com/#:~:text=According%20to%20Vongsey%20Visoth%2C%20the,to%20host%20the%20SEA%20Games. SEA Games to Benefit Cambodia’s Economy], Website: cambodianess.com, Publication: April 26, 2023 </ref> === ទីកន្លែង === '''Venues''' {{Location map many |Cambodia |label1=Phnom Penh Region |marksize=8 |pos=top |lat=11.55|long=104.91667 |label2=Kampot |mark2size=8 |pos2=right |lat2=10.5999976|long2=104.166666 |label3=Kep |mark3size=8 |pos3=top |lat3=10.48291|long3=104.31672 |label4=Siem Reap |mark4size=8 |pos4=left |lat4=13.357331904|long4=103.85582991 |label5=Sihanoukville |mark5size=8 |pos5=left |lat5=10.60932|long5=103.52958 |width=250 |float=right |caption=Provinces that hosted 2023 Southeast Asian Games }} បន្ទាប់​ពី​ការ​ប្រកាស​ជ្រើសរើស​ម្ចាស់​ផ្ទះ កីឡាអាសុីអាគ្នេយ៍ លើកទី៣២ លោក​នាយក​រដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុនសែន បាន​អនុម័ត​ការ​រចនា​ចុងក្រោយ​នៃ​កីឡដ្ឋាន​សំខាន់​របស់​កម្ពុជា ក្នុងដំណើរបំពេញទស្សនកិច្ចផ្លូវរដ្ឋរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុនសែន ទៅកាន់ទីក្រុងប៉េកាំង កាលពីខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៤ ដើម្បីជួបពិភាក្សាការងាររវាងរដ្ឋប្រទេសទាំងពីរ ខណៈពេលដែល មេដឹកនាំចិន លោក សុីជីនពីង (Xi Jinping) នៃប្រធានាធិបតី សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន បានសន្យាថានឹងផ្តល់ថវិកាសម្រាប់សាងសង់ពហុកីឡដ្ឋានពហុគោលបំណងថ្មីនៅលើទីក្រុងរណបនៃរាជធានីភ្នំពេញក្នុងខណ្ឌជ្រោយចង្វារ ។ កីឡដ្ឋានធំដែលអាចផ្ទុកអ្នកទស្សនារហូតដល់ 75,000 (ជាង7មុឺននាក់) ដែលត្រូវបានគេប៉ាន់ប្រមាណថានឹងចំណាយប្រាក់ប្រហែល 157 លានដុល្លារអាមេរិក ហើយនឹងសាងសង់ដោយក្រុមហ៊ុនសំណង់របស់ចិន នឹងត្រូវបញ្ចប់នៅចន្លោះឆ្នាំ 2019 ដល់ឆ្នាំ 2020 ជាមួយនឹងជំនួយឥតសំណងរបស់ចិនផងដែរ ។<ref> The Phnom Penh Post (2015) [https://www.phnompenhpost.com/national/hun-sen-reveals-design-sea-games-stadium Hun sen Reveals Design Sea Games Stadium], Website: phnompenhpost.com, Publication: 19 May 2015 </ref> ខណៈពេលដែលទីក្រុងភ្នំពេញជាមជ្ឈមណ្ឌលដ៏សំខាន់នោះ ខេត្តផ្សេងទៀតជាច្រើនបានជួយក្នុងការធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះនៃការប្រកួតនេះផងដែរ ដែលទីតាងរួមមាន [[កំពត]] [[កែប]] [[សៀមរាប]] និង [[ខេត្តព្រះសីហនុ]] ។ ដើម្បីជួយសម្រួលដល់ អត្តពលិក និង ប្រតិភូកីឡា ដែលមកចូលរួមក្នុងព្រឹត្តិការណ៍ កីឡាអាសុីអាគ្នេយ៍ លើកទី៣២ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា កម្ពុជាបានរៀបចំសាងសង់នៅ "ភូមិកីឡា" (Sport Village) តែម្ដងដែលជា​កន្លែង​សំខាន់ និង​ធំ​ជាង​គេ​សម្រាប់​អត្តពលិក និង​មន្ត្រី​រៀបចំ​ការ​ប្រកួត​ស្នាក់​នៅ​​ក្នុង​ព្រឹត្តិការណ៍​កីឡា​ស៊ីហ្គេម លើក​ទី​៣២ និង​អាស៊ាន​ប៉ារ៉ាហ្គេម លើក​ទី​១២ ​ដែល​ប្រទេស​កម្ពុជាបាន​ធ្វើ​ជា​ម្ចាស់​ផ្ទះ ផងដែរ ។ គណៈកម្មាធិការ​ជាតិ​រៀបចំ​ការ​ប្រកួត​កីឡាស៊ីហ្គេម-អាស៊ាន​ប៉ារ៉ាហ្គេម​នឹង​រៀបចំ​ពិធី​ក្រុងពាលី​នា​ល្ងាច​ថ្ងៃ​ទី​២០ ខែ​មេសា​នេះ​ក្រោម​អធិបភាព​សម្តេច​ពិជ័យសេនា ទៀ បាញ់ ឧបនាយក​រដ្ឋ​មន្ត្រី រដ្ឋ​មន្ត្រី​ក្រសួង​ការពារ​ជាតិ និង​ជា​ប្រធានគណៈកម្មាធិការ​ជាតិ​រៀបចំ​ការ​ប្រកួត​កីឡាស៊ីហ្គេម-អាស៊ាន​ប៉ារ៉ាហ្គេម​ដើម្បីចូល​ស្នាក់​នៅ​ជា​ផ្លូវ​ការ បន្ទាប់​ពី​សម្រុក​​​កសាង​​ក្នុង​រយៈ​ពេល​ប៉ុន្មាន​ខែ​ចុង​ក្រោយ​ ហើយ​ទី​បំផុត​រួច​រាល់​ជា​ស្ថាពរ​​នៅ​ពាក់​កណ្តាល​ខែ​មេសា​នេះ។ លោក វ៉ាត់ ចំរើន អគ្គលេខាធិការគណៈកម្មាធិការ​ជាតិ​រៀបចំ​ការ​ប្រកួត​កីឡា​ស៊ីហ្គេម-អាស៊ាន​ប៉ារ៉ាហ្គេម ឆ្នាំ​២០២៣ ធ្លាប់​បាន​ប្រាប់​ថា «ភូមិ​កីឡា​​»ដែល​ស្ថិត​ក្នុង​បរិវេណ​ពហុកីឡដ្ឋាន​ជាតិ​មរតក​តេជោមាន​គ្រែ​​​ប្រហែល​ជា​​៧​​ពាន់ ហើយ​​ក្នុង​១​ថ្ងៃៗ​ អត្តពលិក និង​ប្រតិភូ​កីឡា​​អន្តរជាតិ​អាច​ចូល​ស្នាក់​នៅ និង​ទទួល​ទាន​អាហារ​​​ចន្លោះ​ពី​៤​​ទៅ​៦​ពាន់​នាក់ ។ ភូមិ​កីឡា​នេះ​បង្ក​លក្ខណៈ​ងាយស្រួល​ច្រើន​មែន​ទែន​ដល់​ប្រតិភូកីឡាអន្តរជាតិ ដោយពួក​គាត់​មិន​ចាំ​បាច់​ធ្វើ​ដំណើរ​ទៅ​ណា​ឆ្ងាយ និង​​មាន​​​សុវត្ថិភាព​ខ្ពស់​សម្រាប់​ពួក​គាត់ ហើយ​កីឡា​ជា​ច្រើន​ប្រភេទ​ត្រូវ​ប្រកួត​ក្នុង​បរិវេណ​ពហុកីឡដ្ឋាន​ជាតិ​មរតក​តេជោ ។<ref> Kampuchea Tmey Daily (2023) [https://www.kampucheathmey.com/sports/498260 ល្ងាច​នេះ«ភូមិ​កីឡា​»​ធ្វើ​ពិធី​ក្រុងពាលី​ត្រៀម​ទទួល​ប្រតិភូ​កីឡា​ប្រមាណ៧​ពាន់​នាក់], Website: kampucheathmey.com/sports , Publication: 20 April 2023 </ref> == មុនបើកព្រឹត្តិការណ៍ == '''Before the event''' មុនពេលចាប់ផ្តើមបើកព្រឹត្តិការណ៍ ការប្រកួតកីឡាអាសុីអាគ្នេយ៍លើកទី 32 ព្រះបាទ [[នរោត្តម សីហមុនី]] ដែលជាព្រះមហាក្សត្រ នៃ [[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]] បានយាងជា ជាអធិបតី ដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់ ក្នុងការរាជប្រទានភ្លើងជ័យ ពីពន្លឺភ្លើង [[ព្រះអាទិត្យ]] ដុតបន្តទៅ ភ្លើងគប់ កីឡាអាសុីអាគ្នេយ៍ លើកទី៣២ ដែលធ្វើឡើង នៅថ្ងៃទី 21 ខែមីនា ឆ្នាំ 2023 នា [[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត]] ដែលជាប្រាសាទ អច្ឆរិយៈវត្ថុមួយនៅលើពិភពលោក ។ ភ្លើងគប់ កីឡាអាសុីអាគ្នេយ៍ មានកម្ពស់ 75 cm និង ទម្ងន់ ប្រមាណជា 1kg កំពូល​ដងភ្លើងគប់ ត្រូវ​បាន​រចនា​ឡើង​ដើម្បី​ឆ្លុះ​បញ្ចាំង​ពី​និមិត្តរូប​នៃ​ផ្កា​រំដួល ជា​ផ្កាតំណាង​ជាតិ​នៃ​ប្រទេសកម្ពុជា ហើយ​វា​បាន​ស្រោប​ដោយ​ពណ៌​មាស ដើម្បី​បង្ហាញ​ថា ព្រះរាជាណាចក្រ​កម្ពុជា និង​ប្រជាជន​បាន​ចាប់ផ្ដើមពីយុគសម័យមាសម្ដងទៀត ។ ការរចនានៅលើចំណុចទាក់ទាញនៃ ភ្លើងគប់ គឺពោរពេញទៅដោយក្បាច់ផ្កាចន្ទ ដែលភ្ជាប់ជាមួយគ្នា ដើម្បីបង្ហាញពីការរួបរួមក្នុងការសម្រេចបាននូវសន្តិភាព និង ភាពជោគជ័យសម្រាប់ប្រទេស និង សហគមន៍អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ។<ref>NOCC (2023) [https://www.cambodia2023.com/ Cambodia 2023 Torch Relay Kicks Off] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230502024205/https://cambodia2023.com/ |date=2023-05-02 }}, Website: cambodia2023.com, Publication: National Olympic Committee of Cambodia 21 March 2023</ref> === ការរត់បណ្ដាក់ភ្លើងគប់ === '''Torch Relay''' ការរត់បណ្ដាក់ភ្លើងគប់ ត្រូវបានចាប់ផ្តើមដំណើររត់របស់ខ្លួនទៅកាន់ប្រទេសចំនួន 9 ផ្សេងទៀតនៃតំបន់ [[អាស៊ីអាគ្នេយ៍]] ដោយចាប់ផ្តើមពីថ្ងៃទី 21 ខែមីនា ចេញពីសៀមរាបអង្គរ ចេញទៅតាមប្រទេសក្នុងតំបន់អាស៊ាន នៅថ្ងៃទី 24 ខែមីនា រហូតដល់ត្រលប់មកកម្ពុជាវិញនៅថ្ងៃទី 28 ខែមេសា និង បន្តរត់ជុំវិញ រាជធានី ខេត្តក្រុងរបស់កម្ពុជា រហូតដល់ កម្មវិធីបើកព្រឹត្តិការណ៍ កីឡាអាសុីអាគ្នេយ៍ លើកទី៣២ ដែលធ្វើឡើង នៅពហុកីឡដ្ឋានធំ (Main Stadium) នៃពហុកីឡដ្ឋានជាតិមរតកតេជោ (Morodok Tech National Stadium) ដែលរៀបចំឡើង នៅថ្ងៃទី ០៥ ខែឧសភា ឆ្នាំ ២០២៣ ។<ref> The Star (2023) [https://www.thestar.com.my/aseanplus/aseanplus-news/2023/03/21/torch-relay-begins-for-2023-sea-games-in-cambodia Torch relay begins for 2023 SEA Games in Cambodia], Website: thestar.com.my, Publication: Tuesday, 21 Mar 2023 </ref> === សមាជិករត់ភ្លើងគប់ === '''Member of Torch Run''' {| class="wikitable collapsible collapsed sortable" style="border:0;" |- ! width=50|រត់ភ្លើងគប់ ! width=250|ប្រទេសចូលរួម ! width=25|កាលបរិច្ឆេទ |-style="background:#9acdff;" |align=center|1||[[File:Flag_of_Cambodia.svg|25px]] [[កម្ពុជា]]||align=center|21 មីនា |- |align=center|2||[[File:Flag_of_Vietnam.svg|25px]] [[វៀតណាម]]||align=center|24 មីនា |- |align=center|3||[[File:Flag_of_the_Philippines.svg|25px]] [[ហ្វីលីពីន]]||align=center|27 មីនា |- |align=center|4||[[File:Flag_of_Indonesia.svg|23px]] [[ឥណ្ឌូណេស៊ី]]||align=center| 01 មេសា |- |align=center|5||[[File:Flag_of_East_Timor.svg|23px]] [[ទីម័រខាងកើត]]||align=center|04 មេសា |- |align=center|6||[[File:Flag_of_Malaysia.svg|23px]] [[ម៉ាឡេស៊ី]]||align=center|11 មេសា |- |align=center|7||[[File:Flag_of_Singapore.svg|23px]] [[សិង្ហបុរី]]||align=center|15 មេសា |- |align=center|8||[[File:Flag_of_Thailand.svg|23px]] [[ថៃ]]||align=center|17 មេសា |- |align=center|9||[[File:Flag_of_Myanmar.svg|23px]] [[មីយ៉ាន់ម៉ា]]||align=center|21 មេសា |- |align=center|10||[[File:Flag_of_Laos.svg|23px]] [[ឡាវ]]||align=center |25 មេសា |} == អត្តពលិក និង ប្រតិភូកីឡា == '''Athletes and sports delegates''' សមាជិកទាំង១១ នៃសហព័ន្ធកីឡាអាស៊ីអាគ្នេយ៍ (SEAGF) បានចូលរួមក្នុងការប្រកួតកីឡាស៊ីហ្គេម ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា លើកទី៣២ ឆ្នាំ ២០២៣ ដែលមាន អត្តពលិក និង ប្រតិភូកីឡា សរុបចំនួន 12,404 នាក់ ក្នុងវិញ្ញាសារ 608 នៃ 37 ប្រភេទកីឡា ។<ref>Olympic Council Asia (2023) [https://ocasia.org/news/3892-sea-games-nations-register-over-12000-athletes-and-officials-for-cambodia-2023.html Sea Games Nations Register Over 12000 Athletes And Officials For Cambodia 2023] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230502073140/https://ocasia.org/news/3892-sea-games-nations-register-over-12000-athletes-and-officials-for-cambodia-2023.html |date=2023-05-02 }}, Website: ocasia.org/news, Publication: 01 May 2023</ref> * [[File:Flag_of_Brunei.svg|23px]] [[ប្រ៊ុយណេ]] (113) * [[File:Flag_of_Cambodia.svg|23px]] [[កម្ពុជា]] (1158) (ម្ចាស់ផ្ទះ) * [[File:Flag_of_East_Timor.svg|23px]] [[ទីម័រខាងកើត]] (171) * [[File:Flag_of_Indonesia.svg|23px]] [[ឥណ្ឌូណេស៊ី]] (1802) * [[File:Flag_of_Laos.svg|23px]] [[ឡាវ]] (656) * [[File:Flag_of_Malaysia.svg|23px]] [[ម៉ាឡេស៊ី]] (1532) * [[File:Flag_of_Myanmar.svg|23px]] [[មីយ៉ាន់ម៉ា]] (694) * [[File:Flag_of_the_Philippines.svg|23px]] [[ហ្វីលីពីន]] (1342) * [[File:Flag_of_Singapore.svg|23px]] [[សិង្ហបុរី]] (1228) * [[File:Flag_of_Thailand.svg|23px]] [[ថៃ]] (1985) * [[File:Flag_of_Vietnam.svg|23px]] [[វៀតណាម]] (1663) == ផ្ដើមការប្រកួត == '''Start the games''' ប្រភេទកីឡាដែលចាប់ផ្ដើមមុនមួយសប្ដាហ៍ នៃពិធីបើកព្រឹត្តិការណ៍ [[កីឡាអាសុីអាគ្នេយ៍ លើកទី៣២]] ដែលធ្វើឡើងនៅថ្ងៃទី០៥ ខែឧសភា មានដូចជា៖ ប្រភេទកីឡា បាល់ទាត់បុរស អុកចត្រង្គ គ្រីឃីត ហក់គី ដែលចាប់ផ្ដើមការប្រកួត ដែលធ្វើឡើងនៅថ្ងៃទី 29 ខែមេសា ឆ្នាំ ២០២៣ ។<ref> International Olympic Committee (2023) [https://olympics.com/en/news/southeast-asian-games-2023-football-results-scores Southeast Asian Games 2023: Football results, scores and medal winners], Website: olympics.com, Publication: 02 May 2023 23:57 GMT+7 </ref> === កម្មវិធីប្រកួត === '''Match program''' {| class=wikitable ! width="300"|ប្រភេទកីឡា ! width="500"|វិញ្ញាសារប្រកួត |- |align="center"|'''កីឡាបាល់ទាត់ [[File:Football pictogram.svg|25px]]''' |align="center"|[[បាល់ទាត់បុរស សុីហ្គេម លើកទី៣២]] <br> [[បាល់ទាត់នារី សុីហ្គេម លើកទី៣២]] |- |align="center"|'''អុកចក្រតង្គ [[File:Chess (game) pictogram.svg|25px]]''' |align="center"|[[អុកចត្រង្គ សុីហ្គេម លើកទី៣២]] |- |align="center"|'''គ្រីឃីត [[File:Cricket pictogram.svg|25px]]''' |align="center"|[[គ្រីឃីត សុីហ្គេម លើកទី៣២]] |- |align="center"|'''ហុកគី [[File:Indoor hockey pictogram.svg|25px]]''' |align="center"|[[ហុកគី សុីហ្គេម លើកទី៣២]] |- |align="center"|'''ប្រណាំងទូកក្ដោង [[File:Sailing pictogram.svg|25px]]''' |align="center"|[[ប្រណាំងទូកក្ដោង សុីហ្គេម លើកទី៣២]] |- |align="center"|'''រត់ឧបសគ្គ [[File:Obstacle course racing pictogram.svg|25px]]''' |align="center"|[[រត់ឧបសគ្គ សុីហ្គេម លើកទី៣២]] |- |align="center"|'''បាល់ទះ [[File:Volleyball (indoor) pictogram.svg|25px]]''' |align="center"|[[បាល់ទះបុរស សុីហ្គេម លើកទី៣២]] <br> [[បាល់ទះនារី សុីហ្គេម លើកទី៣២]] |- |align="center"|'''ជូជីតស៊ូ [[File:Jujitsu pictogram.svg|25px]]''' |align="center"|[[ជូជីតស៊ូ សុីហ្គេម លើកទី៣២]] |- |align="center"|'''គុនល្បុក្កតោ [[File:Bokator pictogram.svg|25px]]''' |align="center"|[[គុនល្បុក្កតោ សុីហ្គេម លើកទី៣២]] |} == ពិធីបង្ហូតទង់ជាតិ == '''Flag raising ceremony''' ការមកដល់របស់គណៈប្រតិភូកីឡាមកពីប្រទេសអាស៊ីអាគ្នេយ៍ចំនួន ១១ ក្នុងការប្រកួតកីឡាស៊ីហ្គេមលើកទី៣២ ត្រូវបានស្វាគមន៍ ខណៈដែលទង់ជាតិរបស់ពួកគេត្រូវបានលើកឡើង ក្នុងពិធីបង្ហូតទង់ជាតិ កីឡាអាស៊ីអាគ្នេយ៍ លើកទី៣២ តាមរយៈ លោកថោង ខុន រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងទេសចរណ៍ និងជាអនុប្រធានអចិន្រ្តៃយ៍ គណៈកម្មាធិការ ជាតិរៀបចំការប្រកួតកីឡាសុីហ្គេម បានអញ្ជើញជាអធិបតីនៃពិធីបង្ហូតទង់ជាតិអាស៊ានទាំង ១១ប្រទេស និងស្វាគមន៍ប្រតិភូកីឡាអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដែលចូលរួមក្នុងព្រឹត្តិការណ៍កីឡាអាស៊ីអាគ្នេយ៍ លើកទី៣២ និងអាស៊ានប៉ារ៉ាហ្គេម លើកទី១២ ឆ្នាំ២០២៣ នាព្រឹកថ្ងៃទី០៣ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៣ ដែលធ្វើឡើងនៅពហុកីឡដ្ឋានជាតិមរតកតេជោ រាជធាធានីភ្នំពេញ ។<ref> Cambodia Ministry of Information (2023) [https://www.information.gov.kh/articles/103448 ពិធីបង្ហូតទង់ជាតិអាស៊ាន និងស្វាគមន៍ប្រតិភូកីឡាអាស៊ីអាគ្នេយ៍], Website: information.gov.kh, Publication: 03 May 2023 </ref> <ref> Vovworld (2023) [https://vovworld.vn/en-US/news/sea-games-32-flag-raising-ceremony-welcomes-participating-teams-1196106.vov SEA Games 32 flag raising ceremony welcomes participating teams], Website: vovworld.vn, Publication: Wednesday, May 3, 2023 </ref> == ពិធីបើកព្រឹត្តិការណ៍ កីឡាអាសុីអាគ្នេយ៍ លើកទី៣២ == '''Opening Ceremony of the 32nd Southeast Asian Games''' [[File:32nd Sea Games Open ceremony.jpg|thumb|Cambodia Opening Ceremony 32nd Sea Games 2023]] ពិធីបើកព្រឹត្តិការណ៍ កីឡាអាសុីអាគ្នេយ៍ លើកទី៣២ បានធ្វើឡើងនៅថ្ងៃទី 05 ខែ ឧសភា ឆ្នាំ 2023 ដែលចាប់ផ្ដើមជាផ្លូវការណ៍នៅម៉ោង 07:00 ល្ងាច ត្រូវនិងម៉ោងសកល 19:00 PบชM (ម៉ោងក្នុងតំបន់) នៅពហុកីឡដ្ឋានជាតិ មរតកតេជោ ក្រោមក្រសែរភ្នែកអ្នកទស្សាផ្ទាល់ប្រមាណជា 60,000 (៦មុឺននាក់) ។ ការចាប់ផ្ដើមពិធីដង្ហែរទង់ជាតិ នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា អមដោយកុមារ 64 នាក់តំណាង គ្រប់ជនជាតិភាគតិចនៅកម្ពុជា អត្ថន័យ នៃកុមារ ទាំង 64នាក់ សំដៅលើរយៈពេល 64ឆ្នាំ នៃការរង់ចាំ ដែលកម្ពុជា ធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះ [[កីឡាអាសុីអាគ្នេយ៍ លើកទី៣២]] ដែលជាប្រវត្តិសាស្ត្រលើកដំបូងសម្រាប់កម្ពុជា ។ <br> '''កំណើតនគរខ្មែរ''' សម័យកាលបុរេប្រវត្តិ នៅលើកទឹកដីដ៏ចំណាស់មួយ ទឹកសមុទ្របានស្រកចុះ ហើយបង្កើតបានកោះមួយ ដែលមានដើមគោកធ្លកដុះឡើង ហើយកោះនោះហៅថា កោះគោកធ្លក នាងនាគ ជាកូនរបស់ស្ដេចនាគ បានជួបព្រះថោង ពួកគេទាំងពីរក៏ស្រលាញ់គ្នា គ្រប់គ្រងលើជនជាតិចំរុះ ហើយបង្កើតអាណាចក្រនគរភ្នំ ។ <br> '''អច្ឆរិយភាពនៃអង្គរ''' ប្រកបដោយភាពរីកចម្រើនរុងរឿង ដ៏កំពូល នៃចក្រភពខ្មែរ បានបង្កើត សំណង់ ស្ថាបត្យកម្មធំៗ រួមមាន ប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រ និង សំណង់មហាប្រាសាទធំៗ ដូចជា៖ [[ប្រាសាទ អង្គរវត្ត]] [[ប្រាសាទ តាព្រហ្ម]] កោះកេរ [[ប្រាសាទ បាយ័ន]] និង សម្បត្តិអរូបី ជាច្រើនទៀត ដូចជា៖ របាំអប្សា [[ល្ខោនខោល]] ល្ខោនស្បែកធំ និង គុន [[ល្បុក្កតោ]] មិនត្រឹមតែជាសម្បត្តិមរតកដូនតាខ្មែរប៉ុនណោះទេ ថែមទាំងជាសម្បត្តិបេតិភណ្ឌពិភពលោក និង សម្បត្តិវប្បធម៌អរូបី របស់មនុស្សជាតិផងដែរ ។ <br> '''ស្នាមញញឹមខ្មែរ''' រៀបរាប់ពីការចាប់ផ្ដើមយុគសម័យកាលចាប់ផ្ដើមថ្មី ក្រោយបញ្ចប់សម័យកាលខ្មៅងងឹតនៃរបបប្រល័យពូជសាសន៍ប៉ុលពការបើកទព័រប្រវត្តិសាស្ត្រថ្មីនៅកម្ពុជា តាមរយៈ នយោបាយឈ្នះៗ ដឹកនាំដោយលោក នាយករដ្ឋមន្ត្រី [[ហ៊ុន សែន]] ក្នុងការបញ្ចប់សង្គ្រាមសុីវិល នាំមកនូវ សុខសន្តិភាពនិងការឯកភាពជាតិ ពេញលេញក៏សាងអនាគតដ៏រុងរឿងប្រកបដោយភាពជឿជាក់ និង ផ្ដល់សិទ្ធិសេរីភាពដល់ប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់រូបនូវក្ដីសង្ឃឹម និង ស្នាមញញឹមយ៉ាងកក់ក្តៅ ការបង្ហាញនូវការរីកចម្រើននៃសេដ្ឋកិច្ចទីផ្សារ ការបង្ហាញនូវសក្ដានុពល នៃតំបន់ឆ្នេរកម្ពុជា ការបង្ហាញនូវសក្ដានុពលនៃផលនេសាទត្រី នៅ [[បឹងទន្លេសាប]] កម្ពុជា ការបង្ហាញជីវៈចម្រុះនៃសត្វផ្សោតដង [[ទន្លេមេគង្គ]] កម្ពុជា ការបង្ហាញនូវសក្ដានុពលនៃផលក្រណាត់សូត្រកម្ពុជា ដែលបង្កើតបានផលិតផលផ្នែកវាយនភណ្ឌ នៃការផលិតសម្លៀកបំពាក់កម្ពុជា តាមរយៈការច្នៃមូដប្រកបដោយភាពរស់និយម សុីវុីល័យ ស្រស់ស្អាត និង ការបង្ហាញពីផ្នែកសិកម្ម នៃការប្រមូលទិន្នផលស្រូវអង្ករកម្ពុជា ។ <br> '''អនាគតនៃកម្ពុជា''' ការបង្ហាញនូវសន្ធឹកស្គរខ្មែរ បានប្រមូលផ្ដុំបង្កើតជាថាមពលក្នុងការបណ្ដុះស្មារតី ពលរដ្ឋកម្ពុជា ធ្វើដំណើរទៅកាន់ការធ្វើទំនើបកម្មឌីជីថល (Digital) ដើម្បីជម្រុញការអភិវវឌ្ឍន៍ទៅលើប្រព័ន្ធបច្ចេកវិទ្យាថ្មីៗបន្ថែមទៀត និង ការបង្ហាញនូវការរាំតុល្យភាពពន្លឺ (Light Balance) ។<ref> South China Morning Post (2023) [https://www.scmp.com/news/asia/southeast-asia/article/3219592/spectacular-opening-sea-games-host-cambodias-brand-new-stadium Spectacular opening of SEA Games at host Cambodia’s brand-new stadium], Website: scmp.com/news/asia, Publication: 5 May 2023 </ref> <ref> Channel News Asia (2023) [https://www.channelnewsasia.com/sport/sea-games-2023-opening-ceremony-cambodia-phnom-penh-3467631 Party in Phnom Penh as 32nd SEA Games officially open], Website: channelnewsasia.com, Publication: Matthew Mohan 05 May 2023 10:16PM </ref> === ចម្រៀងផ្លូវការណ៍ === '''Official Song''' ចម្រៀងផ្លូវការណ៍ នៃពិធីបើកព្រឹត្តិការណ៍ កីឡាអាសុីអាគ្នេយ៍ លើកទី៣២ បានបកស្រាយដោយកំពូលតារាចម្រៀងប្រទេសកម្ពុជា មានដូចជា៖ លោក ព្រាប សុវត្ថិ, អ្នកនាង [[ឱក សុគន្ធកញ្ញា]] អ្នកនាង សុខ សុីឡាឡីន អ្នកនាង តន់ ច័ន្ទសីម៉ា និង លោក សាទីយ៉ា ដែលបទចម្រៀងច្រៀងរួមគ្នានេះ មានចំណងជើងថា "កីឡារស់ក្នុងសន្តិភាព" (Sport Live in Peace) ដែលត្រួវបានតាក់តែងឡើងជាពិសេស សម្រាប់កម្ពុជា ក្នុងនាមជាម្ចាស់ផ្ទះកីឡា សុីហ្គេមលើកទី៣២ ។ បទចម្រៀងដ៏មានអត្ថន័យនេះផងដែរ ត្រូវបានយកមកចាក់បន្តសម្រាប់ ការទទួល ក្បួនព្យុះហយាត្រា ក្រុមអត្តពលិក និង ក្រុមប្រតិភូកីឡា នៃប្រជាជាតិអាសុីអាគ្នេយ៍ ទាំង១១ប្រទេសផងដែរ ។ === ព្យុះហយាត្រា អត្តពលិក និង ប្រតិភូកីឡា === '''Parade of Athletes and sports delegates''' {| class="wikitable collapsible collapsed sortable" style="border:0;" |- ! width=50|លំដាប់ ! width=150|ប្រជាជាតិ ! width=200|អ្នកកាន់ទង់ជាតិ ! width=150|កីឡា |- | align="center" |1 | align="left" |[[File:Flag_of_Brunei.svg|23px]] [[ប្រ៊ុយណេ]] |align="center" |Mohd Ali Saifullah bin Haji Mohd Suhaimi |align="center" |បញ្ចសិលា |- | align="center" |2 | align="left" |[[File:Flag_of_Indonesia.svg|23px]] [[ឥណ្ឌូណេស៊ី]] |align="center" |Flairene Candrea Wonomiharjo |align="center" |ហែលទឹក |- | align="center" |3 | align="left" |[[File:Flag_of_Laos.svg|23px]] [[ឡាវ]] |align="center" |Soulasith Khamvongsa |align="center" |បោះបូល |- | align="center" |4 | align="left" |[[File:Flag_of_Malaysia.svg|23px]] [[ម៉ាឡេស៊ី]] |align="center" |Sharmendran Raghonathan |align="center" |ការ៉ាតេដូ |- | align="center" |5 | align="left" |[[File:Flag_of_Myanmar.svg|23px]] [[មីយ៉ាន់ម៉ា]] |align="center" |Aung Khaing Linn |align="center" |វ៉ូវីណាម |- | align="center" |6 | align="left" |[[File:Flag_of_the_Philippines.svg|25px]] [[ហ្វីលីពីន]] |align="center" |Alyssa Valdez |align="center" |បាល់ទះ |- | align="center" |7 | align="left" |[[File:Flag_of_Singapore.svg|23px]] [[សិង្ហបុរី]] |align="center" |Tay Wei-An Terry |align="center" |កាយសម្ព័ន្ធ |- | align="center" |8 | align="left" |[[File:Flag_of_Thailand.svg|23px]] [[ថៃ]] |align="center" |Chanatip Jakrawan |align="center" |បាល់បោះ |- | align="center" |9 | align="left" |[[File:Flag_of_East_Timor.svg|23px]] [[ទីម័រខាងកើត]] |align="center" |Felisberto de Deus |align="center" |អត្តពលកម្ម |- | align="center" |10 | align="left" |[[File:Flag_of_Vietnam.svg|25px]] [[វៀតណាម]] |align="center" |Nguyễn Huy Hoàng |align="center" |ហែលទឹក |- | align="center" |11 | align="left" |[[File:Flag_of_Cambodia.svg|25px]] [[កម្ពុជា]] |align="center" |Prom Samnang |align="center" |[[គុនខ្មែរ]] |} == តារាង មេដាយ == '''Medal table''' {{color box|#9370DB}} '''កម្ពុជា (ម្ចាស់ផ្ទះ)''' === តារាងមេដាយ កីឡាអាស៊ីអាគ្នេយ៍ លើកទី៣២ ឆ្នាំ ២០២៣ === * លទ្ធផលចំនួនមេដាយនៃការបញ្ចប់ព្រឹត្តិការណ៍ កីឡាអាសុីអាគ្នេយ៍ លើកទី៣២ នៅ [[ថ្ងៃពុធ]] ទី17 ខែ ឧសភា ឆ្នាំ 2023 ម៉ោង 17:00 PM (GMT+7)<ref>NOCC (2023) [https://games.cambodia2023.com/ 32nd Sea Games, Medal Standings] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230518080555/https://games.cambodia2023.com/ |date=2023-05-18 }}, Website: cambodia2023.com, Publication: National Olympic Committee of Cambodia 2023</ref> {| class="wikitable" ! style="background-color:#FFFFFF" width=5% | ចំណាត់ថ្នាក់ ! style="background-color:#FFFFFF" width=15% | ប្រជាជាតិ ! style="background-color:Gold" width=10% | មាស ! style="background-color:Silver" width=10% | ប្រាក់ ! style="background-color:#CD7F32" width=10% | សំរិទ្ធ ! style="background-color:#FFFFFF" width=10% | ចំនួនសរុប |- | align="center" | 1 | align="left" | [[File:Flag_of_Vietnam.svg|25px]] [[វៀតណាម]] | align="center" | 136 | align="center" | 105 | align="center" | 118 | align="center" | 359 |- | align="center" | 2 | align="left" | [[File:Flag_of_Thailand.svg|23px]] [[ថៃ]] | align="center" | 108 | align="center" | 96 | align="center" | 108 | align="center" | 312 |- | align="center" | 3 | align="left" | [[File:Flag_of_Indonesia.svg|23px]] [[ឥណ្ឌូណេស៊ី]] | align="center" | 87 | align="center" | 80 | align="center" | 109 | align="center" | 276 |- | align="center" | 4 | align="left" style="background:#9370DB;" | [[File:Flag_of_Cambodia.svg|25px]] [[កម្ពុជា]] | align="center" | 81 | align="center" | 74 | align="center" | 127 | align="center" | 282 |- | align="center" | 5 | align="left" | [[File:Flag_of_the_Philippines.svg|23px]] [[ហ្វីលីពីន]] | align="center" | 58 | align="center" | 85 | align="center" | 117 | align="center" | 260 |- | align="center" | 6 | align="left" | [[File:Flag_of_Singapore.svg|23px]] [[សិង្ហបុរី]] | align="center" | 51 | align="center" | 43 | align="center" | 64 | align="center" | 158 |- | align="center" | 7 | align="left" | [[File:Flag_of_Malaysia.svg|23px]] [[ម៉ាឡេស៊ី]] | align="center" | 34 | align="center" | 45 | align="center" | 96 | align="center" | 175 |- | align="center" | 8 | align="left" | [[File:Flag_of_Myanmar.svg|23px]] [[មីយ៉ាន់ម៉ា]] | align="center" | 21 | align="center" | 25 | align="center" | 68 | align="center" | 114 |- | align="center" | 9 | align="left" | [[File:Flag_of_Laos.svg|23px]] [[ឡាវ]] | align="center" | 6 | align="center" | 22 | align="center" | 60 | align="center" | 88 |- | align="center" | 10 | align="left" | [[File:Flag_of_Brunei.svg|23px]] [[ប្រ៊ុយណេ]] | align="center" | 2 | align="center" | 1 | align="center" | 6 | align="center" | 9 |- | align="center" | 11 | align="left" | [[File:Flag_of_East_Timor.svg|23px]] [[ទីម័រខាងកើត]] | align="center" | 0 | align="center" | 0 | align="center" | 8 | align="center" | 8 |- | align="center" style="background:#D3D3D3;" |'''ប្រជែង''' | align="left" style="background:#D3D3D3;" | '''11 ប្រទេស''' | align="center" style="background:#D3D3D3;" | '''584''' | align="center" style="background:#D3D3D3;" |'''576''' | align="center" style="background:#D3D3D3;" |'''881''' | align="center" style="background:#D3D3D3;" |'''2041''' |} =ប៉ុស្តិ៍ការផ្សាយបន្តផ្ទាល់= =ប៉ុស្តិ៍ទស្សនា ការផ្សាយបន្តផ្ទាល់= ការទស្សនាផ្សាយបន្តផ្ទាល់ និងនៅក្នុងពិភពលោកទាំងមូល '''BROADCASTING channels''' {| class="wikitable" ! style="background-color:#FFFFFF" width=10% | ប្រទេស ! style="background-color:#FFFFFF" width=15% | ប៉ុស្តិ៍។ តារផ្សាយបន្តផ្ទាល់ និង ប៉ិបស៊ី ទស្សនាការផ្សាយបន្តផ្ទាល់ ! style="background-color:#FFFFFF" width=15% |ស្ថាប័នពត៌មាន |- | align="left" style="background:#FFFFFF;" | [[File:Flag_of_Cambodia.svg|25px]] [[កម្ពុជា]] | align="Left" | [[ទូរទស្សន៍ជាតិកម្ពុជា|TVK]], [https://btv.com.kh/ BTV], [https://en.wikipedia.org/wiki/Bayon_Television Bayon TV], [https://en.wikipedia.org/wiki/Hang_Meas_HDTV Hang Meas HDTV], [https://cstvkh.com/page/about_us CSTV]{{Dead link|date=មិថុនា 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }},[https://www.cbscambodia.com.kh/ CBS TV], [https://pnn.com.kh/ PNN TV], [https://www.tv5hd.com/ TV5hd], | align="left" |[https://www.phnompenhpost.com/sport/sea-games-opening-ceremony-wins-hearts Phnom Penh Post], [https://www.khmertimeskh.com/501285573/sea-games-cambodians-have-been-waiting-64-years-for-this-moment-says-pm/ Khmer Times],[https://english.cambodiadaily.com/news/spectacular-opening-of-sea-games-at-host-cambodias-brand-new-stadium-182563/ Cambodia Daily]{{Dead link|date=មិថុនា 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }},[https://m.freshnewsasia.com/index.php/en/localnews/290391-2023-05-07-08-45-54.html Fresh News], [https://amp.dev/documentation/guides-and-tutorials/start/create/basic_markup/ Tmey Tmey], [https://cambojanews.com/cambodia-launches-32nd-southeast-asian-games-wins-medals/ Camboja News], [https://cambodianess.com/ Cambodianess News]. |- | align="left" style="background:#FFFFFF;" | [[File:Flag_of_Brunei.svg|25px]] [[ប្រ៊ុយណេ]] | align="Left" |[https://www.rtbnews.rtb.gov.bn/SitePages/Home.aspx RTB] | align="left" |[https://borneobulletin.com.bn/brunei-begins-sea-games-campaign-in-obstacle-race/ Borneo Bulletin], [https://www.brusports.com/category/sea-games-2023/ Brunei Sport News] |- | align="left" style="background:#FFFFFF;" | [[File:Flag_of_Indonesia.svg|25px]] [[ឥណ្ឌូណេស៊ី]] | align="Left" |[https://en.wikipedia.org/wiki/TVRI TVRI], [https://en.wikipedia.org/wiki/RCTI RCTI], [https://en.wikipedia.org/wiki/INews iNews], [https://en.wikipedia.org/wiki/Media_Nusantara_Citra MNC Media], | align="left" |[https://jakartaglobe.id/news/indonesia-wins-third-consecutive-mens-volleyball-gold-in-sea-games Jakata Globe] |- | align="left" style="background:#FFFFFF;" | [[File:Flag_of_Laos.svg|25px]] [[ឡាវ]] | align="Left" | | align="Left" |[https://kpl.gov.la/En/detail.aspx?id=72868 Laos New Agency], [https://laotiantimes.com/2023/04/24/lao-athletes-to-compete-in-32-sports-at-sea-games-in-cambodia/ The Laostian Times]. |- | align="left" style="background:#FFFFFF;" | [[File:Flag_of_Malaysia.svg|25px]] [[ម៉ាឡេស៊ី]] | align="Left" |[https://en.wikipedia.org/wiki/Radio_Televisyen_Malaysia RMT], [https://en.wikipedia.org/wiki/TV_Okey TV Okey]. | align="Left" |[https://www.bernama.com/en/sports/news.php?id=2186093 Bernama News], [https://en.wikipedia.org/wiki/The_Star_(Malaysia) The Star]. |- | align="left" style="background:#FFFFFF;" | [[File:Flag_of_Myanmar.svg|25px]] [[មីយ៉ាន់ម៉ា]] | align="Left" |[https://en.wikipedia.org/wiki/Sky_Net Sky Net], [https://en.wikipedia.org/wiki/Myanmar_National_TV MNTV], [https://en.wikipedia.org/wiki/Channel_9_(Burmese_TV_channel) Channel 9], [https://en.wikipedia.org/wiki/Myanmar_Radio_and_Television MRTV], [https://en.wikipedia.org/wiki/Channel_ME Channel ME]. | align="Left" |[https://www.gnlm.com.mm/myanmars-chinlone-vovinam-teams-grab-gold-medal-each-in-sea-games/ Global New Light of Myanmar], [https://www.mdn.gov.mm/en/cambodia-ready-host-32nd-sea-games-next-month Myanmar Digital News] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230509070858/https://www.mdn.gov.mm/en/cambodia-ready-host-32nd-sea-games-next-month |date=2023-05-09 }}. |- | align="left" style="background:#FFFFFF;" | [[File:Flag_of_the_Philippines.svg|25px]] [[ហ្វីលីពីន]] | align="Left" |[https://en.wikipedia.org/wiki/People%27s_Television_Network#:~:text=People%27s%20Television%20Network%20(Filipino%3A%20Telebisyon,of%20People%27s%20Television%20Network%2C%20Inc. PTV], [https://en.wikipedia.org/wiki/Intercontinental_Broadcasting_Corporation#:~:text=Intercontinental%20Broadcasting%20Corporation%20(IBC)%20is,Private%20(1959%2D1986) iBC], [https://en.wikipedia.org/wiki/One_Sports One Sports], [https://en.wikipedia.org/wiki/Smart_Communications Smart Communications]. | align="Left" |[https://en.wikipedia.org/wiki/Philippine_Daily_Inquirer Philippine Daily Inquirer], [https://en.wikipedia.org/wiki/ABS-CBN_Corporation ABS-CBN], [https://en.wikipedia.org/wiki/The_Philippine_Star The Philippine Star], [https://en.wikipedia.org/wiki/The_Manila_Times The Manila Times], [https://en.wikipedia.org/wiki/GMA_Integrated_News_and_Public_Affairs GMA News], [https://en.wikipedia.org/wiki/Rappler Rappler]. |- | align="left" style="background:#FFFFFF;" | [[File:Flag_of_Singapore.svg|25px]] [[សិង្ហបុរី]] | align="Left" |[https://en.wikipedia.org/wiki/Mediacorp Mediacorp], [https://en.wikipedia.org/wiki/CNA_(TV_network) CNA (TV-network)]. | align="Left" |[https://en.wikipedia.org/wiki/CNA_(TV_network) Channel News Asia], [https://en.wikipedia.org/wiki/The_Straits_Times The Straits Times], [https://sg.news.yahoo.com/sea-games-quah-ting-wen-gold-sailors-medals-125235458.html Yahoo News Singapore]. |- | align="left" style="background:#FFFFFF;" | [[File:Flag_of_Thailand.svg|25px]] [[ថៃ]] | align="Left" |[https://en.wikipedia.org/wiki/MCOT_HD Channel 9], [https://en.wikipedia.org/wiki/One_31#:~:text=One%2031%2C%20fully%20known%20as,competition%2C%20news%20and%20entertainment%20programs. One 31], [https://en.wikipedia.org/wiki/GMM_25 GMM25], [https://www.tsports7.com/en T Sports7] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230507133217/https://tsports7.com/en |date=2023-05-07 }}. | align="Left" |[https://en.wikipedia.org/wiki/The_Nation_(Thailand) The Nation], [https://en.wikipedia.org/wiki/Bangkok_Post Bangkok Post], [https://en.wikipedia.org/wiki/Thai_Public_Broadcasting_Service Thai PBS]. |- | align="left" style="background:#FFFFFF;" | [[File:Flag_of_Vietnam.svg|25px]] [[វៀតណាម]] | align="Left" |[https://en.wikipedia.org/wiki/Vietnam_Television VTV], [https://vi.wikipedia.org/wiki/K%2B K+], [https://en.wikipedia.org/wiki/FPT_Corporation FPT], [https://en.wikipedia.org/wiki/Ho_Chi_Minh_City_Television HTV], [https://vi.wikipedia.org/wiki/VieON VieOn], [https://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BB%95ng_C%C3%B4ng_ty_Truy%E1%BB%81n_h%C3%ACnh_C%C3%A1p_Vi%E1%BB%87t_Nam VTVcab] | align="Left" |[https://vi.wikipedia.org/wiki/VietnamPlus Vietnam Plus], [https://en.wikipedia.org/wiki/Voice_of_Vietnam Voice of Vietnam], [https://en.wikipedia.org/wiki/VnExpress VnExpress], [https://en.wikipedia.org/wiki/VietNamNet VietnamNet], [https://m.hanoitimes.vn/sea-games-32-vietnam-earns-more-gold-medals-breaking-the-record-323652.html Hanoi Times] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230509083046/https://m.hanoitimes.vn/sea-games-32-vietnam-earns-more-gold-medals-breaking-the-record-323652.html |date=2023-05-09 }}. |} == ស្ថាប័នព័តមានអន្តរជាតិ == '''International News Agency''' {| class=wikitable ! width="300"|ស្ថាប័នផ្សព្វ ការផ្សាយបន្តផ្ទាល់ *និងនៅក្នុង *ពិភពលោកទាំងមូល *ទស្សនាផ្សាយផ្ទាល់ *និងការផ្សាយបន្តផ្ទាល់ *និងការផ្សាយបន្តផ្ទាល់ * ផ្តល់ជូនការផ្សាយបន្តផ្ទាល់ ! width="300"|World News |- |align="center"|[[File:IOC Logo.svg|80px]] |align="center"|[https://olympics.com/en/sport-events/2023-southeast-asian-games-phnom-penh/ International Olympic Commitee] |- |align="center"|[https://en.wikipedia.org/wiki/Olympic_Council_of_Asia Olympic Council of Asia (OCA)] |align="center"|[https://ocasia.org/news/3892-sea-games-nations-register-over-12000-athletes-and-officials-for-cambodia-2023.html Olympic Council of Asia] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230502073140/https://ocasia.org/news/3892-sea-games-nations-register-over-12000-athletes-and-officials-for-cambodia-2023.html |date=2023-05-02 }} |- |align="center"|[[File:ABC News logo 2021.svg|200px]] |align="center"|[https://abcnews.go.com/Sports/wireStory/cambodias-brand-new-stadium-hosts-opening-sea-games-99105575 abc News] |- |align="center"|[[File:CNA new logo.svg|50px]] |align="center"|[https://www.channelnewsasia.com/topic/sea-games-2023 Channel News Asia] |- |align="center"|[[File:Arab News (2019-07-27).svg|200px]] |align="center"|[https://www.arabnews.com/node/2298546/sport Arab News] |- |align="center"|[[File:Asia News Network logo.svg|100px]] |align="center"|[https://asianews.network/spectacular-sea-games-opening-draws-international-praise/ Asia News Network] |- |align="center"|[[File:The Japan Times (2021-01-21).svg|100px]] |align="center"|[https://www.japantimes.co.jp/sports/2023/05/03/more-sports/sea-games-cambodia/ The Japan Times] |- |align="center"|[[File:VOA logo.svg|100px]] |align="center"|[https://www.voanews.com/a/flags-fireworks-as-cambodia-kicks-off-sea-games-/7081009.html Voice of America] |- |align="center"|[[File:SCMP logo.svg|200px]] |align="center"|[https://www.scmp.com/news/asia/southeast-asia/article/3219592/spectacular-opening-sea-games-host-cambodias-brand-new-stadium South China Morning Post] |- |align="center"|[[File:Associated Press logo 2012.svg|50px]] |align="center"|[https://apnews.com/article/sea-games-cambodia-muay-thai-kickboxing-249025937474754880ead18b4eb5dd95 Associated Press] |- |align="center"|[[File:France24.png|50px]] |align="center"|[https://www.france24.com/en/live-news/20230505-flags-and-fireworks-as-cambodia-kicks-off-sea-games France 24] |- |align="center"|[[File:RFI logo 2013.svg|50px]] |align="center"|[https://www.rfi.fr/en/sports/20230505-flags-and-fireworks-as-cambodia-kicks-off-sea-games Radio France Internationale] |} == កង្វល់ និង វិវាទ == '''Concerns and controversies''' === ការធ្វើពហិការដឹកនាំដោយ សហព័ន្ធប្រដាល់មួយថៃ (IFMA) ក្នុងវិញ្ញាសា នៃការប្រកួតប្រដាល់គុនខ្មែរ === '''Boycott led by Mouy Thai Boxing Federation (IFMA) in Kun Khmer Boxing competition''' == ឯកសារយោង == 719cjvcqrw79x5xi5mtxjwkzhyop8gg 0 51650 322310 314288 2025-06-20T08:58:32Z InternetArchiveBot 32568 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 322310 wikitext text/x-wiki [[ឯកសារ:Ongoing_conflicts_around_the_world.svg|រូបភាពតូច|ផែនទីនៃជម្លោះប្រដាប់អាវុធដែលកំពុងបន្ត (ចំនួននៃការស្លាប់ដែលទាក់ទងនឹងការប្រយុទ្ធក្នុងឆ្នាំបច្ចុប្បន្ន ឬឆ្នាំមុន)៖ពណ៌ក្រហមក្រម៉ៅ : សង្គ្រាមធំពណ៌ក្រហម : សង្គ្រាម ពណ៌ទឹកក្រូច : ជម្លោះតូចតាច (100-999)ពណ៌លឿង : ការប៉ះទង្គិច និងការប៉ះទង្គិចគ្នា (1–99)]] ខាង​ក្រោម​នេះ​គឺ​ជា '''​បញ្ជី​ជម្លោះ​ប្រដាប់​អាវុធ''' ​ដែល​កំពុង​កើត​ឡើង​នៅ​ជុំវិញ​ពិភពលោក។ == លក្ខណៈវិនិច្ឆ័យ == [[ឯកសារ:Conflict_Deaths_17_countries_per_year_2015-2020.png|alt=Stacked bar chart, one stack per year|រូបភាពតូច| ជម្លោះ​ដែល​ស្លាប់​ក្នុង​ជម្លោះ​ដ៏​សាហាវ​បំផុត​ទាំង ១៧ ឆ្នាំ២០១៥-២០២០]] បញ្ជីនៃជម្លោះប្រដាប់អាវុធដែលកំពុងបន្តនេះកំណត់អត្តសញ្ញាណជម្លោះនាពេលបច្ចុប្បន្ន និងចំនួនអ្នកស្លាប់ដែលទាក់ទងនឹងជម្លោះនីមួយៗ។ លក្ខណៈវិនិច្ឆ័យនៃការដាក់បញ្ចូលមានដូចខាងក្រោម៖ * ជម្លោះប្រដាប់អាវុធមាននៅក្នុងការប្រើប្រាស់កម្លាំងប្រដាប់អាវុធរវាងក្រុមប្រដាប់អាវុធដែលមានការរៀបចំពីរ ឬច្រើន រដ្ឋាភិបាល ឬមិនមែនរដ្ឋាភិបាល។ <ref>{{Cite web |date=March 2008 |title=How is the Term "Armed Conflict" Defined in International Humanitarian Law? |url=https://www.icrc.org/eng/assets/files/other/opinion-paper-armed-conflict.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20181101193920/https://www.icrc.org/eng/assets/files/other/opinion-paper-armed-conflict.pdf |archive-date=1 November 2018 |access-date=1 February 2015 |website=International Committee of the Red Cross}}</ref> ជម្លោះប្រដាប់អាវុធរវាងរដ្ឋ អន្តររដ្ឋ និងមិនមែនរដ្ឋត្រូវបានរាយបញ្ជី។ :* នេះមិនមែនជា បញ្ជីប្រទេសដែលមានអត្រាមនុស្សឃាតដោយចេតនាទេ ហើយជាទូទៅ អំពើហឹង្សារបស់ក្រុម ឧក្រិដ្ឋជនមិនត្រូវបានរាប់បញ្ចូលទេ លុះត្រាតែមានការចូលរួម ផ្នែកយោធា ឬ យោធា ដ៏សំខាន់ផងដែរ។ * តួលេខនៃការស្លាប់រួមមានការស្លាប់ដែលទាក់ទងនឹងសមរភូមិ (យោធា និងជនស៊ីវិល) ក៏ដូចជាជនស៊ីវិល ''ដែលកំណត់គោលដៅដោយចេតនា'' ដោយភាគីនៃជម្លោះប្រដាប់អាវុធ។ មានតែការស្លាប់ដោយផ្ទាល់ដែលបណ្តាលមកពីអំពើហឹង្សាប៉ុណ្ណោះដែលត្រូវបានរាប់បញ្ចូលសម្រាប់បច្ចុប្បន្ន និងឆ្នាំមុន។ ការស្លាប់លើសដោយប្រយោលដែលបណ្តាលមកពីទុរ្ភិក្ស ជំងឺ ឬការរំខាននៃសេវាកម្មត្រូវបានរួមបញ្ចូលជាមួយនឹងការស្លាប់ដោយហឹង្សានៅក្នុងចំនួនអ្នកស្លាប់ជាបន្តបន្ទាប់រាប់បញ្ចូលនៅពេលមាន។ * ជម្លោះដែលបានចុះបញ្ជីមានការស្លាប់សរុបចំនួន ១០០ នាក់ ហើយយ៉ាងហោចណាស់មានការស្លាប់ ១ នាក់នៅក្នុងបច្ចុប្បន្ន ឬក្នុងឆ្នាំប្រតិទិនកន្លងមក។ * ចំនួនសរុបនៃអ្នកស្លាប់អាចមានភាពមិនត្រឹមត្រូវ ឬមិនអាចប្រើប្រាស់បាន ដោយសារកង្វះព័ត៌មាន។ តួលេខដែលមាននិមិត្តសញ្ញាបូក បង្ហាញថាយ៉ាងហោចណាស់មានមនុស្សស្លាប់ជាច្រើន (ឧទាហរណ៍ ៤៥៥+ បង្ហាញថាយ៉ាងហោចណាស់មនុស្ស ៤៥៥ នាក់បានស្លាប់)។ * ''ទីតាំង'' សំដៅទៅលើរដ្ឋដែលអំពើហិង្សាចម្បងកើតឡើង មិនមែនចំពោះភាគីជម្លោះនោះទេ។ អក្សរទ្រេតបង្ហាញពីទឹកដីដែលមានជម្លោះ និង រដ្ឋដែលមិនទទួលស្គាល់ ។ * វិវាទទឹកដី ឬចលនា តវ៉ា ដែលមិនបានជួបប្រទះការស្លាប់ដោយចេតនា និងជាប្រព័ន្ធដោយសារអំពើហិង្សារដ្ឋ ឬយោធា មិនត្រូវបានចាត់ទុកថាជាជម្លោះប្រដាប់អាវុធនោះទេ។ == សង្គ្រាមសំខាន់ៗ (ការស្លាប់ទាក់ទងនឹងការប្រយុទ្ធ ១០,០០០ ឬច្រើនជាងនេះនៅក្នុងបច្ចុប្បន្ន ឬឆ្នាំមុន) == ជម្លោះទាំង ៦ នៅក្នុងបញ្ជីខាងក្រោមបានបណ្តាលឱ្យយ៉ាងហោចណាស់ ១០,០០០ នាក់ស្លាប់ដោយផ្ទាល់ និងដោយហិង្សាក្នុងមួយឆ្នាំនៅក្នុងការប្រយុទ្ធគ្នារវាងក្រុមដែលបានកំណត់ ក្នុងឆ្នាំប្រតិទិនបច្ចុប្បន្ន ឬឆ្នាំមុន។ <ref name="acled-curated-data-files">{{Cite web |title=Curated Data |url=https://www.acleddata.com/curated-data-files/ |access-date=2019-04-10 |publisher=Armed Conflict Location & Event Data Project {ACLED<nowiki>}</nowiki>}}</ref> {| class="wikitable sortable" !Start of<br /><br />conflict !Conflict !Continent !Location ! data-sort-type="number" |Cumulative fatalities ! data-sort-type="number" |2023 fatalities ! data-sort-type="number" |2024 fatalities |- | style="text-align:center;" |1948 |{{Tree list}} * [[Myanmar conflict]] ** [[Rohingya conflict]] *** [[Conflict in Rakhine State (2016–present)|Rakhine State conflict]] ** [[Karen conflict]] ** [[Kachin conflict]] ** [[Myanmar civil war (2021–present)|Myanmar civil war]]{{Tree list/end}} |[[អាស៊ី|Asia]] |[[មីយ៉ាន់ម៉ា|Myanmar]] |28,672<ref name=":0">{{Cite web |date=2024-05-31 |title=UCDP - Uppsala Conflict Data Program 2023 |url=https://ucdp.uu.se/year/2023 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240531212552/https://ucdp.uu.se/year/2023 |archive-date=2024-05-31 |access-date=2024-06-18 |website=ucdp.uu.se}}</ref>–{{Number table sorting|180,000}}+<ref name="PERI_20Jul11">{{Cite web |title=Modern Conflicts Database: Alternative Estimates for Death Tolls |url=http://www.peri.umass.edu/fileadmin/pdf/dpe/modern_conflicts/death_tolls.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110720091321/http://www.peri.umass.edu/fileadmin/pdf/dpe/modern_conflicts/death_tolls.pdf |archive-date=20 July 2011 |publisher=[[Political Economy Research Institute]] |access-date=1 ធ្នូ 2024 |archivedate=11 តុលា 2008 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20081011224313/http://www.peri.umass.edu/fileadmin/pdf/dpe/modern_conflicts/death_tolls.pdf }}</ref><ref name="acled_dashboard">{{Cite web |title=ACLED Dashboard |url=https://acleddata.com/dashboard/#/dashboard |access-date=4 December 2023 |publisher=[[Armed Conflict Location and Event Data Project]]}}</ref> |3,065<ref name=":0" />–{{Number table sorting|15773}}<ref name="acleddata.com">{{Cite web |title=Conflict Index 2024 |url=https://acleddata.com/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201129091359/https://acleddata.com/ |archive-date=29 November 2020 |access-date=1 March 2020 |website=Armed Conflict Location & Event Data Project (ACLED)}}</ref><ref>{{Cite web |title=Myanmar air attack kills at least 170, witnesses say – DW – 04/14/2023 |url=https://www.dw.com/en/myanmar-air-attack-kills-at-least-170-witnesses-say/a-65322698 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230415093028/https://www.dw.com/en/myanmar-air-attack-kills-at-least-170-witnesses-say/a-65322698 |archive-date=15 April 2023 |access-date=15 December 2023 |website=[[Deutsche Welle]]}}</ref><ref>{{Cite web |title=Buddhist monk and a child reported among almost a dozen civilians killed in Myanmar airstrikes |url=https://abcnews.go.com/International/wireStory/buddhist-monk-child-reported-dozen-civilians-killed-myanmar-100491789 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230706013846/https://abcnews.go.com/International/wireStory/buddhist-monk-child-reported-dozen-civilians-killed-myanmar-100491789 |archive-date=6 July 2023 |access-date=2023-07-06 |website=[[ABC News (United States)|ABC News]]}}</ref><ref>{{Cite web |date=3 July 2023 |title=Around 40 Myanmar Junta Troops Killed in Three Days of Resistance Attacks |url=https://www.irrawaddy.com/news/war-against-the-junta/around-40-myanmar-junta-troops-killed-in-three-days-of-resistance-attacks.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230706013846/https://www.irrawaddy.com/news/war-against-the-junta/around-40-myanmar-junta-troops-killed-in-three-days-of-resistance-attacks.html |archive-date=6 July 2023 |access-date=2023-07-06}}</ref> |{{Number table sorting|17714}}<ref name="acled_dashboard" /> |- | style="text-align:center;" |1948 |{{Tree list}} * [[Arab–Israeli conflict]] ** [[Israeli–Palestinian conflict]] *** [[Gaza–Israel conflict]] **** [[Israel–Hamas war]] ** [[Israeli–Lebanese conflict]] *** [[Hezbollah–Israel conflict]] **** [[2024 Israeli invasion of Lebanon]] ** [[Iran–Israel proxy conflict]] ** [[Red Sea crisis]] {{Tree list/end}} |[[អាស៊ី|Asia]] |[[អ៊ីស្រាអែល|Israel]]<br /><br />[[រដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន|Palestine]]<br /><br />[[លីបង់|Lebanon]]<br /><br />[[ស៊ីរី|Syria]]<br /><br />[[អ៊ីរ៉ាក់|Iraq]]<br /><br />[[អ៊ីរ៉ង់|Iran]]<br /><br />[[យេម៉ែន|Yemen]] |{{Number table sorting|235000}}–246,000+<ref name="CSP">{{Cite web |last=Marshall |first=Monty G. |date=15 June 2017 |title=Major Episodes of Political Violence 1946–2019 |url=http://www.systemicpeace.org/warlist/warlist.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190717065430/http://www.systemicpeace.org/warlist/warlist.htm |archive-date=17 July 2019 |access-date=1 October 2020 |publisher=Center for Systemic Peace}}</ref> |{{Number table sorting|23424}}<ref name=":0" />–32,519<ref name="acleddata.com" /><ref>{{Cite news|last=Barton|first=Alex|last2=Bowman|first2=Verity|last3=Zagon|first3=Chanel|last4=Sabur|first4=Rozina|date=10 October 2023|title=Israel-Palestine latest news: Israeli death toll passes 1,000 after Hamas attacks|language=en-US|work=The Telegraph|url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2023/10/10/israel-palestine-latest-news-updates-hamas-gaza-live/|url-status=live|access-date=2023-10-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20231010151020/https://www.telegraph.co.uk/world-news/2023/10/10/israel-palestine-latest-news-updates-hamas-gaza-live/|archive-date=10 October 2023}}</ref> |{{Number table sorting|28575}}<ref name="acled_dashboard" /><ref>{{Cite web |title=Health Ministry in Hamas-run Gaza Says War Death Toll at 27,585 |url=https://www.barrons.com/news/health-ministry-in-hamas-run-gaza-says-war-death-toll-at-27-585-f527b299 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240207085121/https://www.barrons.com/news/health-ministry-in-hamas-run-gaza-says-war-death-toll-at-27-585-f527b299 |archive-date=7 February 2024 |access-date=7 February 2024}}</ref><ref>{{Cite web |date=8 October 2023 |title=Authorities name 561 soldiers, 61 police officers killed in Gaza war |url=https://www.timesofisrael.com/authorities-name-44-soldiers-30-police-officers-killed-in-hamas-attack/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231017234834/https://www.timesofisrael.com/authorities-name-44-soldiers-30-police-officers-killed-in-hamas-attack/ |archive-date=17 October 2023 |access-date=8 October 2023 |website=[[The Times of Israel]]}}</ref><ref>{{Cite web |title=Another Palestinian killed in West Bank as toll rises to 343 since Oct. 7 |url=https://www.aa.com.tr/en/middle-east/another-palestinian-killed-in-west-bank-as-toll-rises-to-343-since-oct-7/3106168 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240111220709/https://www.aa.com.tr/en/middle-east/another-palestinian-killed-in-west-bank-as-toll-rises-to-343-since-oct-7/3106168 |archive-date=11 January 2024 |access-date=14 January 2024}}</ref><ref>{{Cite web |date=31 December 2023 |title=Death toll update &#124; Three civilians including woman and her son killed in Israeli airstrikes on the vicinity of Aleppo international airport - the Syrian Observatory for Human Rights |url=https://www.syriahr.com/en/321581/?doing_wp_cron=1705239432.6939799785614013671875 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240114134214/https://www.syriahr.com/en/321581/?doing_wp_cron=1705239432.6939799785614013671875 |archive-date=14 January 2024 |access-date=14 January 2024}}</ref><ref>{{Cite web |title=Hezbollah Targets Israeli Base to Avenge Lebanon Killings |url=https://www.barrons.com/news/hezbollah-says-targeted-israel-base-to-avenge-killings-in-lebanon-04f874cc |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240109184525/https://www.barrons.com/news/hezbollah-says-targeted-israel-base-to-avenge-killings-in-lebanon-04f874cc |archive-date=9 January 2024 |access-date=14 January 2024}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2002 |{{Tree list}} * [[Insurgency in the Maghreb (2002–present)|Insurgency in the Maghreb]] ** [[Islamist insurgency in the Sahel|Insurgency in the Sahel]] *** [[Mali War]] **** [[Azawad conflict]] *** [[Jihadist insurgency in Niger|Insurgency in Niger]] *** [[Jihadist insurgency in Burkina Faso|Insurgency in Burkina Faso]] *** [[JNIM-ISGS war]] {{Tree list/end}} |[[អាហ្វ្រិក|Africa]] |Burkina Faso<br /><br />[[ម៉ាលី|Mali]]<br /><br />[[នីហ្សេ|Niger]]<br /><br />Benin<br /><br />Togo<br /><br />[[អាល់ហ្សេរី|Algeria]]<br /><br />[[ទុយនីស៊ី|Tunisia]]<br /><br />[[ឆាដ|Chad]]<br /><br />Ivory Coast<br /><br />[[ម៉ូរីតានី|Mauritania]]<br /><br />[[ហ្គាណា|Ghana]]<br /><br />[[នីហ្សេរីយ៉ា|Nigeria]]<br /><br />Cameroon<br /><br />[[ម៉ារ៉ុក|Morocco]]<br /><br />[[លីប៊ី|Libya]] |{{Number table sorting|70000}}+<ref name="acled_dashboard" /><ref>{{Cite web |title=Human rights in Libya |url=https://www.amnesty.org/en/location/middle-east-and-north-africa/libya/report-libya/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240114134215/https://www.amnesty.org/en/location/middle-east-and-north-africa/libya/report-libya/ |archive-date=14 January 2024 |access-date=14 January 2024}}</ref><ref>{{Cite web |title=Algeria &#124; Freedom House |url=https://freedomhouse.org/report/freedom-world/2003/algeria |archive-url=https://web.archive.org/web/20181116160255/https://freedomhouse.org/report/freedom-world/2003/algeria |archive-date=16 November 2018 |access-date=1 ធ្នូ 2024 |archivedate=16 វិច្ឆិកា 2018 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181116160255/https://freedomhouse.org/report/freedom-world/2003/algeria |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |date=18 September 2017 |title=American commandos face complicated mission in Mali |url=https://www.militarytimes.com/flashpoints/2017/09/18/american-commandos-face-complicated-mission-in-mali/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210308024853/https://www.militarytimes.com/flashpoints/2017/09/18/american-commandos-face-complicated-mission-in-mali/ |archive-date=8 March 2021 |access-date=30 October 2017}}</ref><ref>{{Cite web |date=28 April 2023 |title=Burkina junta breaks silence over massacre by men 'in army uniform' |url=https://www.rfi.fr/en/africa/20230428-burkina-junta-breaks-silence-over-massacre-by-men-in-army-uniform |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231025221304/https://www.rfi.fr/en/africa/20230428-burkina-junta-breaks-silence-over-massacre-by-men-in-army-uniform |archive-date=25 October 2023 |access-date=14 January 2024}}</ref> |{{Number table sorting|14728}}<ref name="acleddata.com" /> |{{Number table sorting|12765}}<ref name="acled_dashboard" /><ref>{{Cite web |title=Suspected jihadists kill hundreds in Burkina Faso attack |url=https://www.reuters.com/world/africa/suspected-jihadists-kill-hundreds-burkina-faso-attack-2024-08-27/ |website=[[Reuters]]}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2006 |{{Tree list}} *[[Mexican drug war]] **[[Infighting in the Gulf Cartel|Gulf Cartel infighting]] **[[Infighting in Los Zetas|Los Zetas infighting]] {{Tree list/end}} |[[អាមេរិកខាងជើង|North America]] |[[ម៉ិកស៊ិក|Mexico]] |{{Number table sorting|127000}}<ref name=":0" />-407,000<ref name="UCDP_Mexico">{{Cite web |title=Mexico |url=https://ucdp.uu.se/country/70 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220327051423/https://ucdp.uu.se/country/70 |archive-date=27 March 2022 |access-date=2021-06-16 |website=ucdp.uu.se |publisher=UCDP – Uppsala Conflict Data Program}}</ref>{{Efn|358,000–400,000 organized crime homicide victims<ref>{{cite news|title=Opinión: Una guerra inventada y 350,000 muertos en México|date=14 June 2021|url=https://www.washingtonpost.com/es/post-opinion/2021/06/14/mexico-guerra-narcotrafico-calderon-homicidios-desaparecidos/|newspaper=Washington Post|access-date=15 December 2023|archive-date=9 May 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220509091109/https://www.washingtonpost.com/es/post-opinion/2021/06/14/mexico-guerra-narcotrafico-calderon-homicidios-desaparecidos/|url-status=live}}</ref>}} |{{Number table sorting|7168}}<ref name="acleddata.com" />–{{Number table sorting|13877}}<ref name=":0" /> |{{Number table sorting|7273}}<ref name="acled_dashboard" /> |- | style="text-align:center;" |2014 |{{Tree list}} * [[Russo-Ukrainian War]] ** [[Russian invasion of Ukraine]] {{Tree list/end}} |[[ទ្វីបអឺរ៉ុប|Europe]] |[[រុស្ស៊ី|Russia]]<br /><br />[[អ៊ុយក្រែន|Ukraine]] |{{Number table sorting|172226}}<ref>{{Cite web |date=August 17, 2024 |title=Ukraine: Number of Deaths |url=https://ucdp.uu.se/country/369 |website=Uppsala Conflict Data Program}}</ref>–306,143+<ref>{{Cite web |date=27 January 2022 |title=Conflict-related civilian casualties in Ukraine |url=https://ukraine.un.org/sites/default/files/2022-02/Conflict-related%20civilian%20casualties%20as%20of%2031%20December%202021%20%28rev%2027%20January%202022%29%20corr%20EN_0.pdf |access-date=27 January 2022 |publisher=[[Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights]]}}</ref><ref>{{Cite news|title=One Million Are Now Dead or Injured in the Russia-Ukraine War|publisher=The Wall Street Journal|url=https://www.wsj.com/world/one-million-are-now-dead-or-injured-in-the-russia-ukraine-war-b09d04e5}}</ref><ref>{{Cite web |date=6 September 2024 |title=Ukraine: protection if civilians in armed conflict August 2024 update |url=https://ukraine.un.org/sites/default/files/2024-09/Ukraine%20-%20protection%20of%20civilians%20in%20armed%20conflict%20%28August%202024%29_ENG.pdf |publisher=[[Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights]]}}</ref> |{{Number table sorting|71235}}<ref name=":0" />–95,088+ |{{Number table sorting|64133}}<ref name="acled_dashboard" /> |- | style="text-align:center;" |2023 |Sudanese civil war |[[អាហ្វ្រិក|Africa]] |[[ស៊ូដង់|Sudan]] |{{Number table sorting|100000}}–150,000<ref name=":0" /><ref>{{Cite news|date=2 May 2024|title=US Senate hears urgent plea from envoy to Sudan|agency=dabanga|url=https://www.dabangasudan.org/en/all-news/article/senate-hears-urgent-plea-from-u-s-envoy-on-sudan|access-date=7 May 2024}}</ref><ref name="acleddata.com" /> |7,757<ref name=":0" />–{{Number table sorting|13225}}<ref name="acleddata.com" /><ref name="sudan" /><ref>{{Cite web |date=2023-11-10 |title=Rights violations in Sudan 'verging on pure evil' amid escalating conflict, warns UN |url=https://www.france24.com/en/live-news/20231110-sudan-violence-verging-on-pure-evil-un-warns |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231110214450/https://www.france24.com/en/live-news/20231110-sudan-violence-verging-on-pure-evil-un-warns |archive-date=10 November 2023 |access-date=15 December 2023 |website=France24}}</ref> |{{Number table sorting|12107}}<ref name="acled_dashboard" /> |} == សង្គ្រាម (១០០០–៩៩៩៩ ការស្លាប់ដែលទាក់ទងនឹងការប្រយុទ្ធក្នុងបច្ចុប្បន្ន ឬឆ្នាំមុន) == ជម្លោះទាំង ១៥ នៅក្នុងបញ្ជីខាងក្រោមបានបណ្តាលឱ្យយ៉ាងហោចណាស់ ១០០០ និងតិចជាង ១០០០០ នាក់ស្លាប់ដោយហិង្សាដោយផ្ទាល់នៅក្នុងឆ្នាំប្រតិទិនបច្ចុប្បន្ន ឬឆ្នាំមុន។ <ref name="acled-curated-data-files">{{Cite web |title=Curated Data |url=https://www.acleddata.com/curated-data-files/ |access-date=2019-04-10 |publisher=Armed Conflict Location & Event Data Project {ACLED<nowiki>}</nowiki>}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.acleddata.com/curated-data-files/ "Curated Data"]. Armed Conflict Location & Event Data Project {ACLED}<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">10 April</span> 2019</span>.</cite></ref> ជម្លោះដែលបណ្តាលឱ្យមនុស្សស្លាប់យ៉ាងហោចណាស់ ១០០០ នាក់ក្នុងមួយឆ្នាំប្រតិទិនត្រូវបានចាត់ទុកថាជាសង្រ្គាមដោយ កម្មវិធីទិន្នន័យជម្លោះ Uppsala ។ <ref>{{Cite web |title=Definitions |url=http://www.pcr.uu.se/research/ucdp/definitions/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20101025230318/http://www.pcr.uu.se/research/ucdp/definitions/ |archive-date=25 October 2010 |access-date=4 May 2009 |website=[[Uppsala Conflict Data Program]] |archivedate=25 តុលា 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101025230318/http://www.pcr.uu.se/research/ucdp/definitions/ }}</ref> {| class="wikitable sortable" !Start of<br /><br />conflict !Conflict !Continent !Location ! data-sort-type="number" |Cumulative fatalities ! data-sort-type="number" |2023 fatalities ! data-sort-type="number" |2024 fatalities |- | style="text-align:center;" |1964 |{{Tree list}} *[[Colombian conflict]] ** [[Catatumbo campaign]]{{Tree list/end}} |South America |[[កូឡុំប៊ី|Colombia]]<br /><br />[[វេណេស៊ុយអេឡា|Venezuela]]<br /><br />[[អេក្វាឌ័រ|Ecuador]] |{{Number table sorting|43000}}<ref name=":0"/>–{{Number table sorting|455500}}+<ref>{{Cite web |date=2022-06-28 |title=Colombia Truth Commission Gives Scathing Report on Civil War |url=https://www.voanews.com/a/colombia-truth-commission-gives-scathing-report-on-civil-war-/6637556.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220629015822/https://www.voanews.com/a/colombia-truth-commission-gives-scathing-report-on-civil-war-/6637556.html |archive-date=29 June 2022 |access-date=4 December 2022 |publisher=[[Voice of America]]}}</ref> |{{Number table sorting|472}}<ref name=":0" />–{{Number table sorting|2558}}<ref name="acleddata.com"/> |{{Number table sorting|1822}}<ref name="acled_dashboard"/> |- | style="text-align:center;" |1978 |{{Tree list}} *[[Afghan conflict]] ** [[Afghanistan–Pakistan border skirmishes]] ** [[Islamic State–Taliban conflict]] ** [[Republican insurgency in Afghanistan]] {{Tree list/end}} |[[អាស៊ី|Asia]] |[[អាហ្វហ្កានីស្ថាន|Afghanistan]]<br /><br />[[ប៉ាគីស្ថាន|Pakistan]] |{{Number table sorting|317,000}}<ref name=":0" />–{{Number table sorting|2633468}}+ |{{Number table sorting|342}}<ref name=":0" />–{{Number table sorting|1041}}<ref name="acleddata.com" /> |{{Number table sorting|1148}}<ref name="acled_dashboard" /> |- | style="text-align:center;" |1991 |{{Tree list}} * [[Somali Civil War]] ** [[Somali civil war (2009–present)|Current phase]] *** [[Las Anod conflict (2023–present)|Las Anod conflict]] ** [[Terrorism in Kenya|Spillover in Kenya]] {{Tree list/end}} |[[អាហ្វ្រិក|Africa]] |[[សូម៉ាលី|Somalia]]<br /><br />''Somaliland''<br /><br />[[កេនយ៉ា|Kenya]] |{{Number table sorting|359300}}–{{Number table sorting|1000000}}+<ref>{{Cite web |title=Twentieth Century Atlas – Death Tolls and Casualty Statistics for Wars, Dictatorships and Genocides |url=http://necrometrics.com/20c300k.htm#Somalia |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191024155245/http://necrometrics.com/20c300k.htm#Somalia |archive-date=24 October 2019 |access-date=19 February 2015 |publisher=Necrometrics}}</ref><ref>{{Cite web |date=13 January 2017 |title=Somali Civil War |url=https://theowp.org/crisis_index/somali-civil-war/ |access-date=2023-01-01 |website=theowp.org}}</ref> |{{Number table sorting|4420}}<ref name=":0" />–{{Number table sorting|9343}}<ref name="acleddata.com" /><ref>{{Cite web |date=19 March 2023 |title=More deaths reported as Somaliland army accused of killing prisoners |url=https://www.garoweonline.com/en/news/somalia/more-deaths-reported-as-somaliland-army-accused-of-killing-prisoners |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230319210149/https://www.garoweonline.com/en/news/somalia/more-deaths-reported-as-somaliland-army-accused-of-killing-prisoners |archive-date=19 March 2023 |access-date=21 March 2023 |publisher=Garowe Online}}</ref><ref>{{Cite web |date=4 April 2023 |title=Somalia: Flash Update No. 4 Situation in Laas Caanood, Sool Region, 3 April 2023 |url=https://reliefweb.int/report/somalia/somalia-flash-update-no-4-situation-laas-caanood-sool-region-3-april-2023 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230427072547/https://reliefweb.int/report/somalia/somalia-flash-update-no-4-situation-laas-caanood-sool-region-3-april-2023 |archive-date=27 April 2023 |access-date=19 April 2023 |website=ReliefWeb Blog |publisher=OCHA}}</ref> |{{Number table sorting|5632}}<ref name="acled_dashboard" /> |- | style="text-align:center;" |1998 |{{Tree list}} *[[Communal conflicts in Nigeria]] ** [[Religious violence in Nigeria]] ** [[Herder–farmer conflicts in Nigeria|Herder–farmer conflicts]] ***[[Nigerian bandit conflict]] {{Tree list/end}} |[[អាហ្វ្រិក|Africa]] |[[នីហ្សេរីយ៉ា|Nigeria]] |{{Number table sorting|98300}}+<ref name="ACLED">{{Cite web |title=ACLED Version 6 (1997–2015) |url=http://www.acleddata.com/data/version-6-data-1997-2015/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20160118142350/http://www.acleddata.com/data/version-6-data-1997-2015/ |archive-date=18 January 2016 |access-date=13 January 2015 |publisher=Armed Conflict Location & Event Data Project |archivedate=18 មករា 2016 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160118142350/http://www.acleddata.com/data/version-6-data-1997-2015/ |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |last=John Campbell |title=Nigeria Security Tracker |url=http://www.cfr.org/nigeria/nigeria-security-tracker/p29483 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20151119015541/http://www.cfr.org/nigeria/nigeria-security-tracker/p29483 |archive-date=19 November 2015 |access-date=9 January 2014 |website=Council on Foreign Relations}}</ref><ref>{{Cite web |title=Social Violence in Nigeria |url=http://www.connectsaisafrica.org/research/african-studies-publications/social-violence-nigeria/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20141017171553/http://www.connectsaisafrica.org/research/african-studies-publications/social-violence-nigeria/ |archive-date=17 October 2014 |access-date=11 July 2015 |publisher=Connect SAIS Africa}}</ref><ref>{{Cite web |date=14 May 2015 |title=Nigeria: Police Lose 6 As Herdsmen Behead Woman, Kill 30 in 3 Years |url=http://allafrica.com/stories/201605140261.html |url-access=subscription |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160514174238/http://allafrica.com/stories/201605140261.html |archive-date=14 May 2016 |access-date=15 May 2016 |publisher=allAfrica}}</ref><ref>{{Cite web |date=3 August 2020 |title=ICON Launches New Report Proving Genocide in Nigeria |url=https://missionsbox.org/press-releases/icon-launches-new-report-proving-genocide-in-nigeria/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20230413005605/https://missionsbox.org/press-releases/icon-launches-new-report-proving-genocide-in-nigeria/ |archive-date=13 April 2023 |access-date=20 November 2023 |archivedate=13 មេសា 2023 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20230413005605/https://missionsbox.org/press-releases/icon-launches-new-report-proving-genocide-in-nigeria/ }}</ref> |{{Number table sorting|3300}}<ref name="acleddata.com" />–{{Number table sorting|3900}}<ref name=":0" /><ref>{{Cite web |date=17 August 2023 |title=Nigeria says 36 soldiers killed in an ambush by an armed group and a related helicopter crash |url=https://apnews.com/article/niger-soldiers-attack-bandits-0ee7c3891f737afc51762a7989ab2909 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231129153108/https://apnews.com/article/niger-soldiers-attack-bandits-0ee7c3891f737afc51762a7989ab2909 |archive-date=29 November 2023 |access-date=18 August 2023 |website=[[Associated Press News]]}}</ref> |{{Number table sorting|1620}}+<ref name="acled_dashboard" /> |- | style="text-align:center;" |2003 |{{Tree list}} *[[Iraqi conflict]] **[[Islamic State insurgency in Iraq (2017–present)|Islamic State insurgency in Iraq]] {{Tree list/end}} |[[អាស៊ី|Asia]] |[[អ៊ីរ៉ាក់|Iraq]] |{{Number table sorting|333300}}–1,215,000+<ref name="BrownCoW">{{Cite news|last=Crawford|first=Neta|date=November 2018|title=Human Cost of the Post-9/11 Wars: Lethality and the Need for Transparency|work=Brown University Costs of War Project|url=https://watson.brown.edu/costsofwar/files/cow/imce/papers/2018/Human%20Costs%2C%20Nov%208%202018%20CoW.pdf|url-status=live|access-date=24 January 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20190221123944/https://watson.brown.edu/costsofwar/files/cow/imce/papers/2018/Human%20Costs%2C%20Nov%208%202018%20CoW.pdf|archive-date=21 February 2019}}</ref><ref>{{Cite news|date=2008-01-30|title=Iraq conflict has killed a million Iraqis: survey|work=Reuters|url=https://www.reuters.com/article/us-iraq-deaths-survey-idUSL3048857920080130|url-status=live|access-date=2020-07-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20221031131100/https://www.reuters.com/article/us-iraq-deaths-survey-idUSL3048857920080130|archive-date=31 October 2022}}</ref>{{Efn|Combined estimated death tolls of each conflict since 2003}} |{{Number table sorting|480}}<ref name=":0" />–{{Number table sorting|1338}}<ref name="acleddata.com" /> |{{Number table sorting|873}}<ref name="acled_dashboard" /> |- | style="text-align:center;" |2004 |Insurgency in Khyber Pakhtunkhwa |[[អាស៊ី|Asia]] |[[ប៉ាគីស្ថាន|Pakistan]] |{{Number table sorting|47300}}–{{Number table sorting|61549}}+ |{{Number table sorting|1164}}<ref name=":0" />–{{Number table sorting|1300}}<ref name="acleddata.com" /> |{{Number table sorting|1211}}+<ref name="acled_dashboard" /> |- | style="text-align:center;" |2004 |{{Tree list}} * [[Kivu conflict]] ** [[Allied Democratic Forces insurgency]] ** [[Ituri conflict]] ** [[2021–2024 Democratic Republic of the Congo attacks|DR Congo attacks]]{{Tree list/end}} |[[អាហ្វ្រិក|Africa]] |[[សាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យកុងហ្គោ|Democratic Republic of the Congo]]<br /><br />Rwanda<br /><br />Burundi<br /><br />Uganda |{{Number table sorting|103500}}+<ref name="ACLED data">{{Cite web |title=ACLED data |url=https://www.acleddata.com/data/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180212032818/https://www.acleddata.com/data/ |archive-date=12 February 2018 |access-date=1 February 2018}}</ref><ref name="newsvote.bbc.co.uk">{{Cite news|last=Karen Allen|date=2006-11-30|title=Eastern DR Congo rebels to disarm|work=BBC News|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/6158331.stm|url-status=live|access-date=2020-12-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20221031131108/http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/6158331.stm|archive-date=31 October 2022}}</ref><ref name="ACLED" /><ref>{{Cite web |title=UCDP - Uppsala Conflict Data Program |url=https://ucdp.uu.se/actor/489 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220920171311/https://ucdp.uu.se/actor/489 |archive-date=20 September 2022 |access-date=2021-12-31 |website=ucdp.uu.se}}</ref><ref name="Reuters">{{Cite news|last=Mahamba|first=Fiston|date=8 December 2017|title=Rebels kill 15 peacekeepers in Congo in worst attack on U.N. in recent|work=Reuters|url=https://www.reuters.com/article/us-congo-un/large-number-of-peacekeepers-killed-and-wounded-in-congo-u-n-official-idUSKBN1E21YK|url-status=live|access-date=10 December 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20181006124628/https://www.reuters.com/article/us-congo-un/large-number-of-peacekeepers-killed-and-wounded-in-congo-u-n-official-idUSKBN1E21YK|archive-date=6 October 2018}}</ref><ref name="ACLED2017">{{Cite web |title=Realtime Data (2017) |url=http://www.acleddata.com/data/realtime-data |archive-url=https://web.archive.org/web/20170919163104/http://www.acleddata.com/data/realtime-data |archive-date=19 September 2017 |access-date=23 March 2014 |publisher=ACLED |archivedate=19 កញ្ញា 2017 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170919163104/http://www.acleddata.com/data/realtime-data |url-status=dead }}</ref> |{{Number table sorting|4617}}<ref name="acleddata.com" /> |{{Number table sorting|3994}}<ref name="acled_dashboard" /> |- | style="text-align:center;" |1990's <ref>{{Cite web |title=Bala perdida ressurge com força e faz Rio reviver temor da década de 1990 |url=https://noticias.uol.com.br/cotidiano/ultimas-noticias/2015/01/28/bala-perdida-ressurge-com-forca-e-faz-rio-reviver-temor-da-decada-de-90.htm |website=noticias.uol.com.br}}</ref> |Armed conflict for control of favelas in Rio de Janeiro |South America |[[ប្រេស៊ីល|Brazil]] |{{Number table sorting|700}}–14,383<ref>{{Cite web |title=Brazil: Number of Deaths |url=https://ucdp.uu.se/country/140 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240119114301/https://ucdp.uu.se/country/140 |archive-date=19 January 2024 |access-date=19 January 2024 |website=UCDP (Uppsala Conflict Data Program)}}</ref> |{{Number table sorting|41}}–2,288<ref name=":0" /><ref name="acled_dashboard" /> |{{Number table sorting|370}}<ref>{{Cite web |last=Saldanha |first=Rafael |title=Ações policiais respondem por mais da metade dos baleados na Grande Rio em 2024, diz estudo |url=https://www.cnnbrasil.com.br/nacional/acoes-policiais-respondem-por-mais-da-metade-dos-baleados-na-grande-rio-em-2024-diz-estudo/ |website=CNN Brasil}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2008 |{{Tree list}} *[[Sudanese nomadic conflicts]] **[[Ethnic violence in South Sudan]] ***[[Abyei border conflict (2022–present)]] {{Tree list/end}} |[[អាហ្វ្រិក|Africa]] |[[ស៊ូដង់|Sudan]]<br /><br />[[ស៊ូដង់ខាងត្បូង|South Sudan]] |{{Number table sorting|388200}}–{{Number table sorting|400000}}+ |{{Number table sorting|1249}}<ref name="acleddata.com" /><ref>{{Cite web |date=8 June 2023 |title=Local representative says ethnic clashes at U.N. Site in South Sudan kill at least 13 people |url=https://apnews.com/article/south-sudan-united-nations-violence-f63df60092a8bf278de274f93501175c |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230706013526/https://apnews.com/article/south-sudan-united-nations-violence-f63df60092a8bf278de274f93501175c |archive-date=6 July 2023 |access-date=15 December 2023 |website=[[Associated Press]]}}</ref> |{{Number table sorting|986}}<ref name="acled_dashboard" /> |- | style="text-align:center;" |2009 |{{Tree list}} *[[Boko Haram insurgency]] {{Tree list/end}} |[[អាហ្វ្រិក|Africa]] |[[នីហ្សេរីយ៉ា|Nigeria]]<br /><br />Cameroon<br /><br />[[នីហ្សេ|Niger]]<br /><br />[[ឆាដ|Chad]] |{{Number table sorting|373100}}<ref>{{Cite news|date=2021-06-24|title=Northeast Nigeria insurgency has killed almost 350,000 - UN|language=en|work=Reuters|url=https://www.reuters.com/world/africa/northeast-nigeria-insurgency-has-killed-almost-350000-un-2021-06-24/|url-status=live|access-date=2022-11-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20210815095328/https://www.reuters.com/world/africa/northeast-nigeria-insurgency-has-killed-almost-350000-un-2021-06-24/|archive-date=15 August 2021}}</ref> |{{Number table sorting|5182}}<ref name="acleddata.com" /><ref>{{Cite web |date=16 February 2023 |title=Nigeria Election Violence Tracker |url=https://acleddata.com/nigeria-election-violence-tracker |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230114015829/https://acleddata.com/nigeria-election-violence-tracker |archive-date=14 January 2023 |access-date=14 January 2023 |website=ACLED}}</ref> |{{Number table sorting|5350}}+<ref name="acled_dashboard" /> |- | style="text-align:center;" |2011 |{{Tree list}} *[[Syrian civil war]] ** [[Turkish involvement in the Syrian civil war|Turkish intervention]] *** [[Turkey–Islamic State conflict]] *** [[SDF insurgency in northern Syria]] ** [[Rojava conflict]] *** [[Rojava–Islamist conflict]] *** [[Eastern Syria insurgency]] ** [[Iranian intervention in the Syrian civil war|Iranian intervention]] *** [[Iran–Israel conflict during the Syrian civil war]] **** [[Israeli–Syrian ceasefire line incidents during the Syrian civil war|Israeli–Syrian ceasefire line incidents]] ** [[US intervention in the Syrian civil war|US intervention]] ** [[Russian intervention in the Syrian civil war|Russian intervention]] *** [[Syrian Desert campaign (December 2017–present)|Desert campaign]] {{Tree list/end}} |[[អាស៊ី|Asia]] |[[ស៊ីរី|Syria]] |{{Number table sorting|410000}}<ref name=":0" />–{{Number table sorting|619000}}+<ref>{{Cite web |date=1 June 2021 |title=Total death toll &#124; Over 606,000 people killed across Syria since the beginning of the "Syrian Revolution", including 495,000 documented by SOHR |url=https://www.syriahr.com/en/217360// |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221101105415/https://www.syriahr.com/en/217360/ |archive-date=1 November 2022 |access-date=15 December 2023 |publisher=The Syrian Observatory For Human Rights}}</ref> |{{Number table sorting|2186}}<ref name=":0" />–{{Number table sorting|6211}}<ref name="acleddata.com" /><ref>{{Cite web |date=16 April 2023 |title=Over 40 killed in separatist ISIS attacks in Syria:... |url=https://www.rudaw.net/english/middleeast/syria/160420231 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230418102126/https://www.rudaw.net/english/middleeast/syria/160420231 |archive-date=18 April 2023 |access-date=2023-09-13 |website=Rudaw}}</ref> |{{Number table sorting|4782}}<ref name="acled_dashboard" /> |- | style="text-align:center;" |2014 |{{Tree list}} *[[Yemeni civil war (2014–present)|Yemeni civil war]] ** [[Al-Qaeda insurgency in Yemen|Al-Qaeda insurgency]] ** [[Saudi-led intervention in the Yemeni civil war|Saudi Arabian-led intervention]] *** [[Houthi–Saudi Arabian conflict]]{{Tree list/end}} |[[អាស៊ី|Asia]] |[[យេម៉ែន|Yemen]]<br /><br />[[អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត|Saudi Arabia]]<br /><br />[[អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម|United Arab Emirates]]<br /><br />''[[អ៊ីស្រាអែល|Israel]]'' |{{Number table sorting|380300}}<ref>{{Cite web |date=24 November 2021 |title=UN warns of catastrophic Yemen death toll |url=https://www.tehrantimes.com/news/467379/UN-warns-of-catastrophic-Yemen-death-toll |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220516143213/https://www.tehrantimes.com/news/467379/UN-warns-of-catastrophic-Yemen-death-toll |archive-date=16 May 2022 |access-date=25 November 2021}}</ref> |{{Number table sorting|926}}<ref name=":0" />–{{Number table sorting|3381}}<ref name="acleddata.com" /> |{{Number table sorting|1546}}<ref name="acled_dashboard" /> |- | style="text-align:center;" |2017 |Anglophone Crisis |[[អាហ្វ្រិក|Africa]] |Cameroon<br /><br />[[នីហ្សេរីយ៉ា|Nigeria]] |{{Number table sorting|7000}}+<ref>{{Cite web |last=Craig |first=Jess |title=Violence in Cameroon's Anglophone crisis takes high civilian toll |url=https://www.aljazeera.com/news/2021/4/1/violence-in-cameroon-anglophone-crisis-takes-high-civilian-toll |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210407191856/http://www.aljazeera.com/news/2021/4/1/violence-in-cameroon-anglophone-crisis-takes-high-civilian-toll |archive-date=7 April 2021 |access-date=22 August 2021 |website=www.aljazeera.com}}</ref> |{{Number table sorting|338}}{{Efn|See [[Timeline of the Anglophone Crisis (2023)|Casualties in 2023]]}}–1,042<ref name="acleddata.com" /> |{{Number table sorting|1855}}<ref name="acled_dashboard" /> |- | style="text-align:center;" |2018 |{{Tree list}} * [[Ethiopian civil conflict (2018–present)|Ethiopian civil conflict]] ** [[Oromo conflict]] *** [[OLA insurgency]] ** [[Gambela conflict]] ** [[Afar–Somali clashes]] ** [[War in Amhara]] {{Tree list/end}} |[[អាហ្វ្រិក|Africa]] |[[អេត្យូពី|Ethiopia]] |{{Number table sorting|500000}}<ref name=":0" />–{{Number table sorting|600000}}+<ref>{{Cite web |last=Geoffrey York |date=October 21, 2022 |title=Surge of dehumanizing hate speech points to mounting risk of mass atrocities in northern Ethiopia, experts say |url=https://www.theglobeandmail.com/world/article-surge-of-dehumanizing-hate-speech-points-to-mounting-risk-of-mass/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221022002129/https://www.theglobeandmail.com/world/article-surge-of-dehumanizing-hate-speech-points-to-mounting-risk-of-mass/ |archive-date=22 October 2022 |access-date=23 October 2022}}</ref> |{{Number table sorting|2225}}<ref name=":0" />–{{Number table sorting|3830}}<ref name="acleddata.com" /> |{{Number table sorting|9152}}<ref name="acled_dashboard" /> |- | style="text-align:center;" |2020 |{{Tree list}} * [[Gang war in Haiti]]{{Tree list/end}} |[[អាមេរិកខាងជើង|North America]] |Haiti |{{Number table sorting|1731}}<ref name=":0" />–{{Number table sorting|8000}}+<ref name="france24-20230818">{{Cite web |date=18 August 2023 |title=More than 2,400 killed in Haiti gang violence since January 1, says UN |url=https://www.france24.com/en/americas/20230818-more-than-2-400-killed-in-haiti-gang-violence-since-january-1-says-un |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231120202115/https://www.france24.com/en/americas/20230818-more-than-2-400-killed-in-haiti-gang-violence-since-january-1-says-un |archive-date=20 November 2023 |access-date=18 August 2023}}</ref><ref>{{Cite web |title=Haiti |url=https://ucdp.uu.se/country/41 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230107233525/https://ucdp.uu.se/country/41 |archive-date=7 January 2023 |access-date=2022-07-28 |website=ucdp.uu.se |publisher=UCDP - Uppsala Conflict Data Program}}</ref><ref>{{Cite news|date=19 August 2023|title=United Nations statistics underscore 'extreme brutality' of Haiti's gangs|work=Al Jazeera|url=https://www.aljazeera.com/news/2023/8/19/united-nations-statistics-underscore-extreme-brutality-of-haitis-gangs|url-status=live|access-date=17 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231019121403/https://www.aljazeera.com/news/2023/8/19/united-nations-statistics-underscore-extreme-brutality-of-haitis-gangs|archive-date=19 October 2023}}</ref><ref name="france24-20240402">{{Cite web |date=2024-04-02 |title=More than 50,000 people flee Haiti capital due to rampant gang violence |url=https://www.france24.com/en/americas/20240402-more-than-50-000-people-flee-haiti-capital-due-to-rampant-gang-violence |access-date=2024-04-03 |website=France 24}}</ref> |{{Number table sorting|435}}<ref name=":0" />–{{Number table sorting|4451}}<ref name="acleddata.com" /><ref name="france24-20230818" /><ref>{{Cite news|date=4 April 2024|title=Top UN expert warns of deteriorating situation in Haiti: 'It's apocalyptic'|agency=the guardian|url=https://www.theguardian.com/world/2024/apr/04/un-expert-haiti-gang-violence|access-date=10 April 2024}}</ref> |{{Number table sorting|4544}}<ref name="acled_dashboard" /><ref>{{Cite web |date=27 September 2024 |title=Haiti: Tackling insecurity “utmost priority” UN report says, as hundreds killed by ongoing gang violence |url=https://www.ohchr.org/en/press-releases/2024/09/haiti-tackling-insecurity-utmost-priority-un-report-says-hundreds-killed?utm_source=substack&utm_medium=email |access-date=6 October 2024 |website=United Nations}}</ref><ref>{{Cite news|date=29 March 2024|title=As gang violence rages, UN expert says Haiti now needs 5,000 foreign police|agency=Al Jazeera|url=https://www.aljazeera.com/news/2024/3/29/as-gang-violence-rages-un-expert-says-haiti-now-needs-5000-foreign-police#:~:text=Haiti%20needs%20up%20to%205%2C000,to%20a%20United%20Nations%20expert.|access-date=1 April 2024}}</ref><ref name="france24-20240402" /><ref>{{Cite web |date=9 October 2024 |title=The death toll in a gang attack on a Haitian town rises to at least 115 |url=https://apnews.com/article/haiti-gang-attack-pontsonde-gran-grif-1a45faafb929a605f30af4efd8454aeb |website=AP News}}</ref><ref>{{Cite news|date=20 November 2024|title=At least 150 people killed in Port-au-Prince in past week, says UN|work=Le Monde|url=https://www.lemonde.fr/en/international/article/2024/11/20/at-least-150-people-killed-in-port-au-prince-in-past-week-says-un_6733489_4.html|access-date=26 November 2024}}</ref> |} == ជម្លោះតូចតាច (ការស្លាប់ដែលទាក់ទងនឹងការប្រយុទ្ធ ១០០–៩៩៩ ក្នុងបច្ចុប្បន្ន ឬឆ្នាំមុន) == ជម្លោះ ២០ នៅក្នុងបញ្ជីខាងក្រោមបានបណ្តាលឱ្យយ៉ាងហោចណាស់ ១០០ និងតិចជាង ១០០០ ស្លាប់ដោយផ្ទាល់ និងដោយហិង្សាក្នុងឆ្នាំប្រតិទិនបច្ចុប្បន្ន ឬឆ្នាំមុន។ {| class="wikitable sortable" !Start of<br /><br />conflict !Conflict !Continent !Location ! data-sort-type="number" |Cumulative fatalities ! data-sort-type="number" |2023 fatalities ! data-sort-type="number" |2024 fatalities |- | style="text-align:center;" |1918 |{{Tree list}} * [[Kurdish separatism in Iran]] ** [[Iran–PJAK conflict]] *** [[Western Iran clashes (2016–present)]] {{Tree list/end}} |[[អាស៊ី|Asia]] |[[អ៊ីរ៉ង់|Iran]]<br /><br />[[អ៊ីរ៉ាក់|Iraq]] |{{Number table sorting|15200}}–58,000+<ref>{{Cite web |title=KDPI leadership urges support for 'mountain struggle' |url=https://www.rudaw.net/english/kurdistan/110720163 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220528012059/https://www.rudaw.net/english/kurdistan/110720163 |archive-date=28 May 2022 |access-date=15 December 2023 |website=rudaw.net}}</ref> |{{Number table sorting|198}}<ref name="acleddata.com"/> |{{Number table sorting|339}}<ref name="acled_dashboard"/> |- | style="text-align:center;" |1921 |{{Tree list}} * [[Kurdish–Turkish conflict]] ** [[Kurdistan Workers' Party insurgency|Kurdish–Turkish conflict (1978–present)]] *** [[Timeline of the Kurdistan Workers' Party insurgency (2015–present)|Kurdish–Turkish conflict (2015–present)]] {{Tree list/end}} |[[អាស៊ី|Asia]] |[[តួកគី|Turkey]]<br /><br />[[អ៊ីរ៉ាក់|Iraq]]<br /><br />[[ស៊ីរី|Syria]] |{{Number table sorting|120100}}+<ref>{{Cite web |title=Archived copy |url=http://ethesis.helsinki.fi/julkaisut/val/sospo/vk/koivunen/theinvis.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20171012052731/http://ethesis.helsinki.fi/julkaisut/val/sospo/vk/koivunen/theinvis.pdf |archive-date=12 October 2017 |access-date=21 November 2023 |archivedate=12 តុលា 2017 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20171012052731/http://ethesis.helsinki.fi/julkaisut/val/sospo/vk/koivunen/theinvis.pdf }}</ref> |{{Number table sorting|136}}<ref name="acleddata.com" /> |{{Number table sorting|55}}<ref name="acled_dashboard" /><ref>{{Cite web |title=At least five killed in attack on aerospace firm near Turkey’s Ankara |url=https://www.aljazeera.com/news/2024/10/23/dead-and-wounded-in-attack-near-ankara-turkish-minister-says |website=Al Jazeera}}</ref> |- | style="text-align:center;" |1943 |Jamaican political conflict |[[អាមេរិកខាងជើង|North America]] |Jamaica |{{Number table sorting|1,400}}+ |{{Number table sorting|397}}<ref name="acleddata.com" /> |22<ref name=":0"/>–{{Number table sorting|290}}<ref name="acled_dashboard" /> |- | style="text-align:center;" |1947 |{{Tree list}} * [[Indo-Pakistani wars and conflicts|Indo-Pakistani Wars]] ** [[Kashmir conflict]] *** [[Insurgency in Jammu and Kashmir|Insurgency in Kashmir]] {{Tree list/end}} |[[អាស៊ី|Asia]] |[[ឥណ្ឌា|India]]<br /><br />[[ប៉ាគីស្ថាន|Pakistan]] |{{Number table sorting|200,700}}–2,000,000<br /><br />{{Citation needed|date=January 2023}}<ref>{{Cite book|title=Population Redistribution and Development in South Asia|year=2012|isbn=978-9400953093|page=6|access-date=15 December 2023|archive-date=16 January 2023}}</ref> |{{Number table sorting|706}}<ref name="acleddata.com" /> |{{Number table sorting|550}}+<ref name="acled_dashboard" /> |- | style="text-align:center;" |1948 |{{Tree list}} * [[Insurgency in Balochistan]] ** [[Sistan and Baluchestan insurgency]] {{Tree list/end}} |[[អាស៊ី|Asia]] |[[ប៉ាគីស្ថាន|Pakistan]]<br /><br />[[អ៊ីរ៉ង់|Iran]] |{{Number table sorting|21,400}}+ |{{Number table sorting|600}}<ref name="acleddata.com" /> |{{Number table sorting|750}}+<ref name="acled_dashboard" /> |- | style="text-align:center;" |1954 |{{Tree list}} * [[Insurgency in Northeast India]] ** [[Insurgency in Arunachal Pradesh]] ** [[Naga Conflict|Naga conflict]] ** [[Insurgency in Manipur]] ** [[Assam separatist movements|Assam conflict]] ** [[Insurgency in Meghalaya]] {{Tree list/end}} |[[អាស៊ី|Asia]] |[[ឥណ្ឌា|India]]<br /><br />[[មីយ៉ាន់ម៉ា|Myanmar]]<br /><br />[[ភូតាន|Bhutan]] |{{Number table sorting|40,500}}<ref>{{Cite web |title=India - Northeast (1979 - first combat deaths) |url=https://ploughshares.ca/pl_armedconflict/india-northeast-1979-first-combat-deaths/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20171204000034/http://ploughshares.ca/pl_armedconflict/india-northeast-1979-first-combat-deaths/ |archive-date=4 December 2017 |access-date=15 December 2023 |website=[[Project Ploughshares]]}}</ref> |{{Number table sorting|540}}<ref name="acleddata.com" /> |{{Number table sorting|460}}+<ref name="acled_dashboard" /> |- | style="text-align:center;" |1962 |Papua conflict |[[អាស៊ី|Asia]] |[[ឥណ្ឌូណេស៊ី|Indonesia]] |{{Number table sorting|100100}}–500,000<ref name="UNPO-2020">{{Cite web |date=2 November 2009 |title=UNPO: West Papua: Indonesia Considering Addressing Past Atrocities |url=https://unpo.org/article/21905 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221031131100/https://unpo.org/article/21905 |archive-date=31 October 2022 |access-date=30 July 2020 |website=unpo.org}}</ref> |{{Number table sorting|179}}<ref name="acleddata.com" />–403<ref name=":0" /> |{{Number table sorting|123}}<ref name="acled_dashboard" /> |- | style="text-align:center;" |1967 |Naxalite–Maoist insurgency |[[អាស៊ី|Asia]] |[[ឥណ្ឌា|India]] |{{Number table sorting|13,100}}–14,369+ |{{Number table sorting|360}}<ref name="acleddata.com" /> |{{Number table sorting|270}}+<ref name="acled_dashboard" /> |- | style="text-align:center;" |1969 |{{Tree list}} * [[Civil conflict in the Philippines]] ** [[New People's Army rebellion]] ** [[Philippines and the Islamic State|ISIL insurgency]] {{Tree list/end}} |[[អាស៊ី|Asia]] |[[ហ្វីលីពីន|Philippines]] |{{Number table sorting|165500}}–213,000<ref name="Guide">{{Cite news|date=10 August 2007|title=Guide to the Philippines conflict|work=BBC News|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/asia-pacific/1695576.stm|url-status=live|access-date=8 February 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20120315053116/http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/asia-pacific/1695576.stm|archive-date=15 March 2012}}</ref> |259<ref name=":0" />–{{Number table sorting|580}}<ref name="acleddata.com" /> |{{Number table sorting|330}}+<ref name="acled_dashboard" /> |- | style="text-align:center;" |1975 |Cabinda War |[[អាហ្វ្រិក|Africa]] |[[អង់កូឡា|Angola]] |{{Number table sorting|30,000}}<ref>{{Cite web |title=Angola-Cabinda (1994–2006) |url=http://ploughshares.ca/pl_armedconflict/angola-cabinda-1994-2006 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210224020035/https://ploughshares.ca/pl_armedconflict/angola-cabinda-1994-2006/ |archive-date=24 February 2021 |access-date=26 February 2015 |website=Project Ploughshares}}</ref> |{{Number table sorting|66}}<ref name="acleddata.com" /> |{{Number table sorting|112}}<ref name="acled_dashboard" /> |- | style="text-align:center;" |1988 |{{Tree list}} *[[Nagorno-Karabakh conflict]] **[[Armenia–Azerbaijan border crisis (2021–present)|Armenia–Azerbaijan border crisis]] {{Tree list/end}} |[[អាស៊ី|Asia]] |[[អាមេនី|Armenia]]<br /><br />[[អាស៊ែបៃសង់|Azerbaijan]] |{{Number table sorting|39800}}–49,000+ |462<ref name=":0" />–{{Number table sorting|594}}<ref name="acleddata.com" /><ref>{{Cite news|date=24 September 2023|title=Nagorno-Karabakh: Thousands flee as Armenia says ethnic cleansing under way|work=BBC News|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-66905581|url-status=live|access-date=15 December 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230925003255/https://www.bbc.com/news/world-europe-66905581|archive-date=25 September 2023}}</ref><ref>{{Cite web |title=192 Azerbaijani servicemen martyred during local anti-terrorist measures, identity of 11 servicemen have not been identified |url=https://apa.az/domestic-policy/192-azerbaijani-servicemen-martyred-during-local-anti-terrorist-measures-identity-of-11-servicemen-have-not-been-identified-412834?locale=en |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230927195107/https://apa.az/domestic-policy/192-azerbaijani-servicemen-martyred-during-local-anti-terrorist-measures-identity-of-11-servicemen-have-not-been-identified-412834?locale=en |archive-date=27 September 2023 |access-date=30 September 2023 |website=Apa.az}}</ref> |{{Number table sorting|6}}<ref name="acled_dashboard" /> |- | style="text-align:center;" |1988 |Ethnic violence in Papua New Guinea |[[អូសេអានី|Oceania]] |[[ប៉ាពួនូវែលគីនេ|Papua New Guinea]] |{{Number table sorting|15000}}–20,000<ref>{{Cite book|title=Reconciliation and Architectures of Commitment: Sequencing Peace in Bougainville|url=https://press.anu.edu.au/publications/series/peacebuilding-compared/reconciliation-and-architectures-commitment|year=2010|location=Canberra, Australian Capital Territory|isbn=9781921666681|pages=86–87|access-date=4 February 2024|archive-date=4 February 2024}}</ref><ref>{{Cite news|last=Kuku|first=Rebecca|date=25 October 2022|title=More than 30 dead in tribal fighting on Papua New Guinea's 'island of love'|work=The Guardian|url=https://www.theguardian.com/world/2022/oct/25/more-than-30-dead-in-tribal-fighting-on-papua-new-guineas-kiriwina-island|url-status=live|access-date=31 January 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20230325174733/https://www.theguardian.com/world/2022/oct/25/more-than-30-dead-in-tribal-fighting-on-papua-new-guineas-kiriwina-island|archive-date=25 March 2023}}</ref> |1<ref name=":0" />–{{Number table sorting|337}}<ref name="acled_dashboard" /> |{{Number table sorting|285}}<ref name="acled_dashboard" /><ref>{{Cite web |date=19 February 2024 |title=Papua New Guinea Massacre: What to Know |url=https://time.com/6696387/papua-new-guinea-tribal-violence/}}</ref> |- | style="text-align:center;" |1999 |{{Tree list}} *[[Terrorism in Bangladesh|Internal conflict in Bangladesh]] ** [[Bangladesh drug war]] ** [[Chittagong Hill Tracts conflict]] {{Tree list/end}} |[[អាស៊ី|Asia]] |[[បង់ក្លាដែស|Bangladesh]] |{{Number table sorting|1,800}}+<ref name="acleddata.com" /> |12<ref name=":0" />–{{Number table sorting|328}}<ref name="acleddata.com" /><ref name="satp-bangladesh">{{Cite web |title=Bangladesh Datasheet - Islamist Terrorism |url=https://www.satp.org/datasheet-terrorist-attack/fatalities/bangladesh-islamistterrorism |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221008092342/https://www.satp.org/datasheet-terrorist-attack/fatalities/bangladesh-islamistterrorism |archive-date=8 October 2022 |access-date=2023-11-11 |website=www.satp.org}}</ref> |{{Number table sorting|876}}<ref name="acled_dashboard" /> |- | style="text-align:center;" |2003 |{{Tree list}} *[[Conflict in the Niger Delta]] ** [[Bakassi conflict]] ** [[2016 Niger Delta conflict]] ** [[Insurgency in Southeastern Nigeria]] {{Tree list/end}} |[[អាហ្វ្រិក|Africa]] |[[នីហ្សេរីយ៉ា|Nigeria]]<br /><br />Cameroon |{{Number table sorting|2,600}} |{{Number table sorting|150}}<ref name="acleddata.com" /> |{{Number table sorting|650}}+<ref name="acled_dashboard" /> |- | style="text-align:center;" |2011 |{{Tree list}} * [[Libyan Crisis (2011–present)|Libyan crisis]] {{Tree list/end}} |[[អាហ្វ្រិក|Africa]] |[[លីប៊ី|Libya]] |{{Number table sorting|30000}}–43,000<ref name="ACLED"/> |{{Number table sorting|89}}<ref name="acleddata.com" /><ref>{{Cite web |date=16 August 2023 |title=At least 55 dead following clashes between rival factions in Libya |url=https://edition.cnn.com/2023/08/15/africa/tripoli-libya-clashes-intl-afr/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230905153609/https://edition.cnn.com/2023/08/15/africa/tripoli-libya-clashes-intl-afr/index.html |archive-date=5 September 2023 |access-date=5 September 2023}}</ref> |{{Number table sorting|122}}<ref name="acled_dashboard" /> |- | style="text-align:center;" |2012 |Central African Republic Civil War |[[អាហ្វ្រិក|Africa]] |[[សាធារណរដ្ឋអាហ្វ្រិកកណ្តាល|Central African Republic]]<br /><br />Cameroon |{{Number table sorting|14500}}+<ref name="ACLED" /> |{{Number table sorting|546}}<ref name="acleddata.com" /> |{{Number table sorting|607}}<ref name="acled_dashboard" /> |- | style="text-align:center;" |2016 |Philippine drug war |[[អាស៊ី|Asia]] |[[ហ្វីលីពីន|Philippines]] |{{Number table sorting|32200}}<ref>{{Cite news|date=22 November 2021|title=How many people have been killed in Rodrigo Duterte's war on drugs?|work=[[The Economist]]|url=https://www.economist.com/graphic-detail/2021/11/22/how-many-people-have-been-killed-in-rodrigo-dutertes-war-on-drugs|url-status=live|access-date=24 November 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20221031131059/https://www.economist.com/graphic-detail/2021/11/22/how-many-people-have-been-killed-in-rodrigo-dutertes-war-on-drugs|archive-date=31 October 2022}}</ref> |{{Number table sorting|269}}<ref name="acleddata.com" /> |{{Number table sorting|183}}+<ref name="acled_dashboard" /> |- | style="text-align:center;" |2017 |Insurgency in Cabo Delgado |[[អាហ្វ្រិក|Africa]] |[[ម៉ូហ្សំប៉ិក|Mozambique]]<br /><br />[[តង់ហ្សានី|Tanzania]] |{{Number table sorting|6300}}+ |275<ref name=":0" />–{{Number table sorting|321}}<ref name="acleddata.com" /> |{{Number table sorting|470}}<ref name="acled_dashboard" /> |- | style="text-align:center;" |2017 |{{Tree list}} * [[Islamic State insurgency in the North Caucasus]] {{Tree list/end}} |[[ទ្វីបអឺរ៉ុប|Europe]] |[[រុស្ស៊ី|Russia]]<br /><br />[[អាស៊ែបៃសង់|Azerbaijan]] |{{Number table sorting|160,000}}+<ref>{{Cite news|date=16 August 2005|title=Chechen official puts death toll for 2 wars at up to 160,000|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/2005/08/16/world/europe/chechen-official-puts-death-toll-for-2-wars-at-up-to-160000.html}}</ref> |{{Number table sorting|10}}<ref name="acled_dashboard" /> |{{Number table sorting|204}}<ref name="acled_dashboard" /> |- | style="text-align:center;" |2022 |Honduran gang crackdown |[[អាមេរិកខាងជើង|North America]] |Honduras |{{Number table sorting|100}}+<ref name=":12">{{Cite web |date=22 February 2023 |title=Honduras expands and extends its state of emergency |url=https://www.nbcnews.com/news/latino/honduras-expands-extends-state-emergency-rcna71757 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230429004325/https://www.nbcnews.com/news/latino/honduras-expands-extends-state-emergency-rcna71757 |archive-date=29 April 2023 |access-date=2023-04-29 |website=NBC News |language=en}}</ref><ref name="aljazeera20230620">{{Cite news|title=More than 40 women killed in Honduran prison riot|work=AL JAZEERA|url=https://www.aljazeera.com/news/2023/6/20/more-than-40-women-killed-in-honduran-prison-riot|url-status=live|access-date=30 December 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230823110835/https://www.aljazeera.com/news/2023/6/20/more-than-40-women-killed-in-honduran-prison-riot|archive-date=23 August 2023}}</ref><ref>{{Cite news|title=Honduras brings in curfews after night of violence|work=BBC|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-66015909|url-status=live|access-date=30 December 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230822185650/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-66015909|archive-date=22 August 2023}}</ref>–700<ref name="acled_dashboard" /> |{{Number table sorting|112}}<ref name=":12" /><ref name="aljazeera20230620" /><ref name=":0" />–647<ref name="acled_dashboard" /> |{{Number table sorting|446}}<ref name="acled_dashboard" /> |} == ការប៉ះទង្គិចគ្នា និងការប៉ះទង្គិចគ្នា (ការស្លាប់ទាក់ទងនឹងការប្រយុទ្ធតិចជាង ១០០ នាក់ក្នុងបច្ចុប្បន្ន និងឆ្នាំមុន) == ជម្លោះទាំង ១៥ នៅក្នុងបញ្ជីខាងក្រោមបានបណ្តាលឱ្យមានការស្លាប់ដោយផ្ទាល់ និងដោយហិង្សាតិចជាង ១០០ នាក់ក្នុងឆ្នាំប្រតិទិនបច្ចុប្បន្ន ឬឆ្នាំមុន។ {| class="wikitable sortable" !Start of<br /><br />conflict !Conflict !Continent !Location ! data-sort-type="number" |Cumulative fatalities ! data-sort-type="number" |2023 fatalities ! data-sort-type="number" |2024 fatalities |- | style="text-align:center;" |1919 |Iraqi–Kurdish conflict |[[អាស៊ី|Asia]] |[[អ៊ីរ៉ាក់|Iraq]] |{{Number table sorting|163,800}}–345,100+{{ref|a|[a]}} |6<ref>{{Cite web |title=3 soldiers killed in clash with Kurdish unit in N. Iraq-Xinhua |url=https://english.news.cn/20231023/2d8912dd9b6c4c28b87d6382cdc2a933/c.html |access-date=2023-10-23 |website=english.news.cn}}</ref><ref>{{Cite news|date=2023-10-22|title=Four killed in clashes between Iraqi army and Kurdish Peshmerga, security sources say|language=en|work=Reuters|url=https://www.reuters.com/world/middle-east/two-killed-clashes-between-iraqi-army-kurdish-peshmerga-security-sources-2023-10-22/|access-date=2023-10-23}}</ref><ref>{{Cite web |title=Qarachugh clashes: struggle to control strategic, military and economic region |url=https://kirkuknow.com/en/news/69730 |publisher=KirkukNow}}</ref>{{ref|a|[a]}} |{{Number table sorting|0}}<ref name="acled_dashboard"/> |- | style="text-align:center;" |1948 |Korean conflict |[[អាស៊ី|Asia]] |''[[កូរ៉េខាងជើង|North Korea]]''<br /><br />''[[កូរ៉េខាងត្បូង|South Korea]]'' |{{Number table sorting|3000000}} |{{Number table sorting|12}}<ref name="acleddata.com"/> |{{Number table sorting|30}}<ref name="acled_dashboard" /> |- | style="text-align:center;" |1963 |Katanga insurgency |[[អាហ្វ្រិក|Africa]] |[[សាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យកុងហ្គោ|Democratic Republic of the Congo]] |{{Number table sorting|3400}}+<ref name="acleddata.com" /><ref>{{Cite web |title=Luba - Batwa |url=https://ucdp.uu.se/nonstate/14092 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220810090348/https://ucdp.uu.se/nonstate/14092 |archive-date=10 August 2022 |access-date=2022-08-10 |website=ucdp.uu.se |publisher=UCDP - Uppsala Conflict Data Program}}</ref> |{{Number table sorting|2}}<ref name="acleddata.com" /> |{{Number table sorting|1}}<ref name="acled_dashboard" /> |- | style="text-align:center;" |1970 |{{Tree list}} *[[Western Sahara conflict]] ** [[Western Saharan clashes (2020–present)|Western Saharan clashes]] {{Tree list/end}} |[[អាហ្វ្រិក|Africa]] |[[ម៉ារ៉ុក|Morocco]]<br /><br />''Sahrawi Arab Democratic Republic'' |{{Number table sorting|14000}}–21,000+ |{{Number table sorting|38}}<ref name="acleddata.com" /> |{{Number table sorting|36}}<ref name="acled_dashboard" /> |- | style="text-align:center;" |1980 |Peruvian conflict |South America |[[ប៉េរូ|Peru]] |{{Number table sorting|70,000}}<ref>{{Cite web |date=10 April 2014 |title=Peru Shining Path Arrests: 24 Seized |url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-26969355 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190403092112/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-26969355 |archive-date=3 April 2019 |access-date=9 December 2014 |website=BBC News}}</ref> |{{Number table sorting|75}}<ref name="acleddata.com" /> |{{Number table sorting|42}}<ref name="acled_dashboard" /> |- | style="text-align:center;" |1981 |{{Tree list}} *[[Terrorism in Egypt|Islamic Terrorism in Egypt]] ** [[Timeline of terrorism in Egypt (2013–present)|Insurgency in Egypt]] {{Tree list/end}} |[[អាហ្វ្រិក|Africa]] |[[អេស៊ីប|Egypt]] |{{Number table sorting|6000}}–7,353+<ref name="ACLED"/><ref name="reuters.com">{{Cite news|date=12 December 2016|title=Sisi says suicide bomber behind church attack in Egypt|work=Reuters|url=https://www.reuters.com/article/us-egypt-security-church-idUSKBN14110Y|url-status=live|access-date=18 December 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20190403070441/https://www.reuters.com/article/us-egypt-security-church-idUSKBN14110Y|archive-date=3 April 2019}}</ref><ref>{{Cite web |last=Mandour |first=Maged |date=16 March 2017 |title=The Heavy Civilian Toll in Sinai |url=https://carnegieendowment.org/sada/2017/03/the-heavy-civilian-toll-in-sinai?lang=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20240814034754/https://carnegieendowment.org/sada/2017/03/the-heavy-civilian-toll-in-sinai?lang=en%2A |archive-date=14 August 2024 |access-date=14 August 2024 |website=carnegieendowment.org |publisher=Carnegie Endowment for International Peace}}</ref> |{{Number table sorting|21}}<ref name="acleddata.com" /> |{{Number table sorting|11}}<ref name="acled_dashboard" /> |- | style="text-align:center;" |1982 |Casamance conflict |[[អាហ្វ្រិក|Africa]] |Senegal |{{Number table sorting|5000}}+<ref>{{Cite web |last=Bacary Domingo Mané |date=13 January 2011 |title=Casamance: no peace after thirty years of war |url=http://www.guinguinbali.com/index.php?lang=en&mod=news&task=view_news&cat=3&id=1392 |archive-url=https://archive.today/20130103013015/http://www.guinguinbali.com/index.php?lang=en&mod=news&task=view_news&cat=3&id=1392 |archive-date=2013-01-03 |access-date=2024-12-01 |archivedate=2013-01-03 |archiveurl=https://archive.today/20130103013015/http://www.guinguinbali.com/index.php?lang=en&mod=news&task=view_news&cat=3&id=1392 |url-status=dead }}</ref> |{{Number table sorting|48}}<ref name="acleddata.com" /> |{{Number table sorting|19}}<ref name="acled_dashboard" /> |- | style="text-align:center;" |1987 |Lord's Resistance Army insurgency |[[អាហ្វ្រិក|Africa]] |[[សាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យកុងហ្គោ|Democratic Republic of the Congo]]<br /><br />[[សាធារណរដ្ឋអាហ្វ្រិកកណ្តាល|Central African Republic]]<br /><br />[[ស៊ូដង់ខាងត្បូង|South Sudan]] |{{Number table sorting|100000}}+<ref>{{Cite web |title=Uganda (1987– 2010) |url=http://ploughshares.ca/pl_armedconflict/uganda-1987-2010/#Deaths |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190521110903/http://ploughshares.ca/pl_armedconflict/uganda-1987-2010/#Deaths |archive-date=21 May 2019 |access-date=26 February 2015 |website=Project Ploughshares}}</ref> |{{Number table sorting|3}}<ref name="acleddata.com" /> |{{Number table sorting|1}}<ref name="acled_dashboard" /> |- | style="text-align:center;" |1989 |Georgian–Ossetian conflict |[[អាស៊ី|Asia]] |[[ចចជី|Georgia]]<br /><br />''South Ossetia'' |{{Number table sorting|1614}}+ |{{Number table sorting|2}}<ref>{{Cite web |title=Georgia: Statement by the Spokesperson on the killing and detention of Georgian citizens in Kirbali |url=https://www.eeas.europa.eu/eeas/georgia-statement-spokesperson-killing-and-detention-georgian-citizens-kirbali_en?s=51 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231110193747/https://www.eeas.europa.eu/eeas/georgia-statement-spokesperson-killing-and-detention-georgian-citizens-kirbali_en?s=51 |archive-date=10 November 2023 |access-date=10 November 2023 |website=Delegation of the European Union to the Council of Europe |ref=7 November 2023}}</ref><ref>{{Cite news|date=7 November 2023|title=Russian Occupation Forces Kill One Georgian Citizen, Abduct Another|publisher=[[Civil Georgia]]|url=https://civil.ge/archives/567764|url-status=live|access-date=15 December 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231106212110/https://civil.ge/archives/567764|archive-date=6 November 2023}}</ref><ref>{{Cite web |date=November 6, 2023 |title=Russian Occupation Forces Kill One Georgian Citizen, Abduct Another |url=https://eurasianet.org/georgian-killed-by-russian-border-troops |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231111142751/https://eurasianet.org/georgian-killed-by-russian-border-troops |archive-date=11 November 2023 |access-date=November 11, 2023 |website=Civil.ge}}</ref> |{{Number table sorting|0}}<ref name="acled_dashboard" /> |- | style="text-align:center;" |2004 |[[ការបះបោររបស់ប្រទេសថៃភាគខាងត្បូង|South Thailand insurgency]] |[[អាស៊ី|Asia]] |[[ថៃ|Thailand]] |{{Number table sorting|7294}}<ref>{{Cite web |date=2020-08-11 |title=Summary of Incidents in Southern Thailand, JULY 2020 |url=https://deepsouthwatch.org/en/node/11961 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221031131102/https://deepsouthwatch.org/en/node/11961 |archive-date=31 October 2022 |access-date=14 August 2020 |website=DeepSouthWatch.org}}</ref> |{{Number table sorting|57}}<ref name="acleddata.com" /> |{{Number table sorting|40}}<ref name="acled_dashboard" /> |- | style="text-align:center;" |2005 |Insurgency in Paraguay |South America |Paraguay |{{Number table sorting|145}}+{{Efn|See [[Insurgency in Paraguay#Casualties]]}}<ref name="ACLED data"/> |{{Number table sorting|10}}<ref name="acleddata.com" /> |{{Number table sorting|5}}<ref name="acled_dashboard" /> |- | align="center" |2016 |Insurgency in Northern Chad |[[អាហ្វ្រិក|Africa]] |[[ឆាដ|Chad]] |{{Number table sorting|644}}<ref>{{Cite web |title=Chad |url=https://ucdp.uu.se/country/483 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221031131109/https://ucdp.uu.se/country/483 |archive-date=31 October 2022 |access-date=2022-07-26 |website=ucdp.uu.se |publisher=UCDP - Uppsala Conflict Data Program}}</ref> |{{Number table sorting|37}}<ref name="acleddata.com" /> |{{Number table sorting|4}}<ref name="acled_dashboard" /> |- | style="text-align:center;" |2018 |{{Tree list}} * [[War on drugs in Ecuador|Ecuadorian drug war]] **[[Ecuadorian security crisis]] **[[2024 Ecuadorian conflict]] {{Tree list/end}} |South America |[[អេក្វាឌ័រ|Ecuador]] |{{Number table sorting|14218}}+{{Citation needed|date=January 2024}} |{{Number table sorting|60}}<ref name="acleddata.com" /> |{{Number table sorting|65}}<ref name="Ecu">{{Cite news|date=10 January 2024|title=At least ten dead, including two police officers, left the wave of drug violence in Ecuador|language=es|publisher=Infobae|url=https://www.infobae.com/america/america-latina/2024/01/10/al-menos-ocho-muertos-en-guayaquil-en-una-jornada-de-violencia-en-ecuador/|url-status=live|access-date=10 January 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240110003344/https://www.infobae.com/america/america-latina/2024/01/10/al-menos-ocho-muertos-en-guayaquil-en-una-jornada-de-violencia-en-ecuador/|archive-date=10 January 2024}}</ref><ref name="ec">{{Cite news|last=Solano|first=Gonzalo|last2=Molina|first2=Gabriela|date=13 January 2024|title=Casi 900 detenidos y 5 delincuentes abatidos en Ecuador ante despliegue militar y alza de impuestos|trans-title=Almost 900 detainees with 5 criminals killed in Ecuador following military deployment after tax increases|work=Associated Press|url=https://apnews.com/world-news/general-news-78b9e40c7be988afa0e439de811d4614|url-status=live|access-date=13 January 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240113232941/https://apnews.com/world-news/general-news-78b9e40c7be988afa0e439de811d4614|archive-date=13 January 2024}}</ref> |- | style="text-align:center;" |2022 |Salvadoran gang crackdown |[[អាមេរិកខាងជើង|North America]] |El Salvador |{{Number table sorting|235}}<ref>{{Cite web |date=27 March 2024 |title=Human Rights Crisis in El Salvador "deepening": Amnesty |url=https://www.aljazeera.com/news/2024/3/27/human-rights-crisis-in-el-salvador-deepening-amnesty |access-date=31 March 2024 |website=[[Al Jazeera English]] |language=en}}</ref> |{{Number table sorting|56}}<ref name="acleddata.com" /> |{{Number table sorting|22}}<ref name="acled_dashboard" /> |- | style="text-align:center;" |2022 |Western DR Congo clashes |[[អាហ្វ្រិក|Africa]] |[[សាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យកុងហ្គោ|Democratic Republic of the Congo]] |{{Number table sorting|230}}+<ref>{{Cite web |title=UCDP - Uppsala Conflict Data Program |url=https://ucdp.uu.se/onesided/17488 |website=ucdp.uu.se}}</ref> |{{Number table sorting|44}}+<ref name="africanews20230512" /><ref>{{Cite web |title=DRC: Suspected Mobondo militants clash with armed forces in Kwango Sept. 17 |url=https://crisis24.garda.com/alerts/2023/09/drc-suspected-mobondo-militants-clash-with-armed-forces-in-kwango-sept-17 |website=Crisis24}}</ref> |{{Number table sorting|78}}+<ref name="thenewhumanitarian20240212" /> |} == ការស្លាប់តាមប្រទេស == {| class="wikitable sortable" style="margin:auto" |+Fatalities related to armed conflict, by country ! rowspan="2" |Rank ! colspan="2" style="text-align: center;" |2020{{Efn|Data for African countries are based on ACLED, excluding riots/protests-related fatalities<ref name="ACLED"/>|name="basedACLED"}} ! colspan="2" style="text-align: center;" |2021{{Efn|name="basedACLED"}} ! colspan="2" style="text-align: center;" |2022{{Efn|name="basedACLED"}} ! colspan="2" style="text-align: center;" |2023{{Efn|name="basedACLED"}} |- !Country !Deaths !Country !Deaths !Country !Deaths !Country !Deaths |- | align="center" |1 |[[ម៉ិកស៊ិក|Mexico]] |{{DecreasePositive}}34,512{{Efn|Mainly homicides rather than battle-related casualties.<ref>{{cite web|url=https://cfr.org/interactive/global-conflict-tracker/conflict/criminal-violence-mexico|title=Criminal Violence in Mexico|website=Global Conflict Tracker|access-date=2019-12-10|archive-date=24 May 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200524053902/https://www.cfr.org/interactive/global-conflict-tracker/conflict/criminal-violence-mexico|url-status=live}}</ref>|name="mainlyHomicides"}} |[[អាហ្វហ្កានីស្ថាន|Afghanistan]] |{{IncreaseNegative}}42,223 |[[អេត្យូពី|Ethiopia]] |{{IncreaseNegative}}109,600+ |[[អ៊ុយក្រែន|Ukraine]] |{{DecreasePositive}}95,088+ |- | align="center" |2 |[[អាហ្វហ្កានីស្ថាន|Afghanistan]] |{{DecreasePositive}}30,974 |[[យេម៉ែន|Yemen]] |{{IncreaseNegative}}31,048 |[[អ៊ុយក្រែន|Ukraine]] |{{IncreaseNegative}}100,000+ |''[[រដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន|Palestine]]'' |{{IncreaseNegative}}{{Number table sorting|22205}}+ |- | align="center" |3 |[[យេម៉ែន|Yemen]] |{{IncreaseNegative}}19,561 |[[អេត្យូពី|Ethiopia]] |{{IncreaseNegative}}22,800 |[[មីយ៉ាន់ម៉ា|Myanmar]] |{{IncreaseNegative}}20,206 |[[មីយ៉ាន់ម៉ា|Myanmar]] |{{DecreasePositive}}{{Number table sorting|15773}} |- | align="center" |4 |[[ស៊ីរី|Syria]] |{{DecreasePositive}}7,620 |[[ម៉ិកស៊ិក|Mexico]] |{{DecreasePositive}}18,811{{Efn|name="mainlyHomicides"}} |[[ម៉ិកស៊ិក|Mexico]] |{{DecreasePositive}}14,254{{Efn|name="mainlyHomicides"}} |[[ស៊ូដង់|Sudan]] |{{IncreaseNegative}}{{Number table sorting|13225}} |- | align="center" |5 |[[នីហ្សេរីយ៉ា|Nigeria]] |{{IncreaseNegative}}7,172 |[[មីយ៉ាន់ម៉ា|Myanmar]] |{{IncreaseNegative}}11,114 |[[យេម៉ែន|Yemen]] |{{DecreasePositive}}7,133 |[[នីហ្សេរីយ៉ា|Nigeria]] |{{IncreaseNegative}}8,505 |- | align="center" |6 |[[សាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យកុងហ្គោ|Democratic Republic of the Congo]] |{{IncreaseNegative}}6,162 |[[នីហ្សេរីយ៉ា|Nigeria]] |{{IncreaseNegative}}9,687 |[[សូម៉ាលី|Somalia]] |{{IncreaseNegative}}6,484 |Burkina Faso |{{IncreaseNegative}}8,486 |- | align="center" |7 |[[អាស៊ែបៃសង់|Azerbaijan]] (including Nagorno-Karabakh) |{{IncreaseNegative}}6,110 |[[សាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យកុងហ្គោ|Democratic Republic of the Congo]] |{{IncreaseNegative}}6,283 |[[សាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យកុងហ្គោ|Democratic Republic of the Congo]] |{{DecreasePositive}}6,254 |[[សាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យកុងហ្គោ|Democratic Republic of the Congo]] |{{IncreaseNegative}}8,342 |- | align="center" |8 |[[សូម៉ាលី|Somalia]] |{{IncreaseNegative}}2,950 |[[ស៊ីរី|Syria]] |{{DecreasePositive}}5,828 |[[ស៊ីរី|Syria]] |{{DecreasePositive}}5,639 |[[ម៉ិកស៊ិក|Mexico]] |{{DecreasePositive}}{{Number table sorting|7,168}} |- | align="center" |9 |[[ម៉ាលី|Mali]] |{{IncreaseNegative}}2,734 |[[សូម៉ាលី|Somalia]] |{{IncreaseNegative}}3,532 |[[ម៉ាលី|Mali]] |{{IncreaseNegative}}4,793 |[[ស៊ីរី|Syria]] |{{IncreaseNegative}}{{Number table sorting|6,211}} |- | align="center" |10 |[[អ៊ីរ៉ាក់|Iraq]] |{{IncreaseNegative}}2,436 |[[អ៊ីរ៉ាក់|Iraq]] |{{IncreaseNegative}}2,605 |Burkina Faso |{{IncreaseNegative}}4,700 |[[ម៉ាលី|Mali]] |{{DecreasePositive}}{{Number table sorting|4,285}} |- | align="center" |11 |Burkina Faso |{{IncreaseNegative}}2,268 |Burkina Faso |{{IncreaseNegative}}2,358 |[[អ៊ីរ៉ាក់|Iraq]] |{{IncreaseNegative}}4,181 |[[សាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យកុងហ្គោ|Democratic Republic of the Congo]] |{{DecreasePositive}}{{Number table sorting|3,902}} |- | align="center" |12 |[[ស៊ូដង់ខាងត្បូង|South Sudan]] |{{IncreaseNegative}}2,245 |[[ស៊ូដង់ខាងត្បូង|South Sudan]] |{{DecreasePositive}}1,986 |[[អាហ្វហ្កានីស្ថាន|Afghanistan]] |{{DecreasePositive}}3,930 |[[អេត្យូពី|Ethiopia]] |{{DecreasePositive}}{{Number table sorting|3,830}} |- | align="center" |13 |[[អេត្យូពី|Ethiopia]] |{{IncreaseNegative}}1,813 |[[ម៉ាលី|Mali]] |{{DecreasePositive}}1,911 |[[នីហ្សេរីយ៉ា|Nigeria]] |{{DecreasePositive}}3,780 |[[យេម៉ែន|Yemen]] |{{DecreasePositive}}{{Number table sorting|3,169}} |- | align="center" |14 |[[ម៉ូហ្សំប៉ិក|Mozambique]] |{{IncreaseNegative}}1,696 |[[សាធារណរដ្ឋអាហ្វ្រិកកណ្តាល|Central African Republic]] |{{IncreaseNegative}}1,704 |[[នីហ្សេ|Niger]] |{{IncreaseNegative}}3,000 |[[ប៉ាគីស្ថាន|Pakistan]] |{{IncreaseNegative}}{{Number table sorting|2,116}} |- | align="center" |15 |[[លីប៊ី|Libya]] |{{DecreasePositive}}1,484 |[[ស៊ូដង់|Sudan]] |{{IncreaseNegative}}1,584 |[[កូឡុំប៊ី|Colombia]] |{{IncreaseNegative}}2,276 |Haiti |{{IncreaseNegative}}2,014 |- | align="center" |16 |Cameroon |{{IncreaseNegative}}1,447 |[[នីហ្សេ|Niger]] |{{IncreaseNegative}}1,454 |[[ស៊ូដង់ខាងត្បូង|South Sudan]] |{{DecreasePositive}}1,731 |[[កូឡុំប៊ី|Colombia]] |{{DecreasePositive}}1,932 |- | align="center" |17 |[[ហ្វីលីពីន|Philippines]] |{{IncreaseNegative}}1,316 |[[កូឡុំប៊ី|Colombia]] |{{IncreaseNegative}}1,399 |[[ស៊ូដង់|Sudan]] |{{DecreasePositive}}1,327 |''[[អ៊ីស្រាអែល|Israel]]'' |{{IncreaseNegative}}{{Number table sorting|1,410}} |- | align="center" |18 |[[ឥណ្ឌា|India]] |{{IncreaseNegative}}783 |[[ម៉ូហ្សំប៉ិក|Mozambique]] |{{DecreasePositive}}1,194 |Cameroon |{{IncreaseNegative}}943 |[[អ៊ីរ៉ាក់|Iraq]] |{{DecreasePositive}}{{Number table sorting|1,335}} |- | align="center" |19 |[[កូឡុំប៊ី|Colombia]] |{{IncreaseNegative}}765 |Cameroon |{{DecreasePositive}}790 |[[ម៉ូហ្សំប៉ិក|Mozambique]] |{{DecreasePositive}}916 |[[ស៊ូដង់ខាងត្បូង|South Sudan]] |{{DecreasePositive}}{{Number table sorting|1,240}} |- | align="center" |20 |[[មីយ៉ាន់ម៉ា|Myanmar]] |{{IncreaseNegative}}650 |''[[រដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន|Palestine]]'' |{{IncreaseNegative}}484 |[[ប៉ាគីស្ថាន|Pakistan]] |{{IncreaseNegative}}900 |Cameroon |{{IncreaseNegative}}1,042 |} == សូមមើលផងដែរ == {{ផតថល|Politics|Current events}}  == កំណត់ចំណាំ == 41ed3ytco6fygxlj6x6r4pso6kgd4os 0 52432 322292 2025-06-19T14:33:45Z 175.100.79.121 បានបង្កើតទំព័រដែលផ្ដើមដោយ កក 322292 wikitext text/x-wiki កក 9qg0vs3l361smeccbli4c2qq07bgaqs